Zrozumiec przesztos¢ Ksiazka Nauczyciela Materiaty dydaktyczne do wykorzystania na lekcjach historii Zakres rozszerzony Materiaty pomagajace przygotowaé ciekawe lekcje historii: rozklad material plan wynikowy scenariusze lekcji karty pracy testy podsumowujace ween oon fyKsiazka Nauczyciela iu lekejI histori rocco acho moss © Copyright by Nowa Er Spla 0.02014 Warszawa 2014, SEN 978-83-267-2054-3 Koordynacia prac Sw Kolonowic.Redskcia merytrycana: Tomasz Bach, Radka fekowa: Katarzyna Amro, Svs Kolenowice. Wspotpraca redakcyna Stefan Horak, Aneta Lesniewsk, Pamela Slera-Prochica [Naezor aryeyeay: Kia oneal Projet ola: Wojtek Urtanek: Opracowane grace: Malgorzata Gregorcayk, Ewa Klesm "Maoy:Zespo!artograficny- irocaw, Fotoedy Magcalena Dzwonkovaa, Bogdan Warkowie Reaizacia projeltugrafeznge: Ke Laszcyrska Nowa EraSp. 20.0. Alsi erozalimekie 4 D, 02-305 Warszawa ww nowaer pl, mal nowaera@nowaera pe 801 GB 1010 SpansionWprowadzenie Prezentowana Ksiazka Nauczyciela to zbiér materialéw w peini —_Wiece) materialéw preydainych skorelowanych z podrecznikiem do historiiz serii Zrozumiet preesziosé 1 pracy hadego nauceyciela dia zakresu rozszerzonego. Przygotowane pomoce dydaktycznezpew- istorii mozna znalesé na stro- noécig ulatwia przeprowadzenie atrakcyjnych zajeé z zakresu edukacji nie internevowe) wydlawnienwa historyeznej, Publikacja zawiera scenariusze lekcji wykorzystujace metody —_wivut.owaere.p. i techniki aktywizujace, karty pracy oraz testy podsumowulace wraz z kluczami odpowiedzi. Wszystkie materialy zostaly opracowane przez doswiadezonych nauczycieli i sprawdzone w praktyce szkolne}. $3 do- stosowane poziomem trudnosci do moiliwosci percepcyjnych uczniow nna czwartym etapie edukacyjnym. Spis a i Materiaty dydaktyczne do podrecznika Zrozumieé przeszlosé. Czesé3___ 4 ‘Zbidr material6w dydaktyeznych ulozono w kolejnosei odpowiadajacej ukladowi tresei podrgcmnika Zrozumieé preesctosé. Czesé 3 dla 2akresu rorszerzonego. Rozktad materiatu 5 Rozdziat I - Europa i Swiat po 1815 roku 19 Scenariusz Ameryka w pierwszej polowie XIX wieku 2 wykorzystaniem mapy myéli. 19 Karta pracy Dekolonizacja Ameryki Lacinskiej 21 Scenariusz Wiosna Ludéw z wykorzystaniem burzy mézg6w oraz metody jigsaw (puzzli). 22 Karta pracy Europa w okresie Wiosny Ludéw Py Karta pracy z mapa konturowa Buropa po 1815 roku 25 Test A podsumowujacy rozdzial T aT Test B podsumowujacy rozdziat I 30 Kluez odpowiedzi do testow podsumowujacych 38 Rozdziat Il - Polacy w okresie powstaft narodowych 35 Scenariusz Powstanie listopadowe z wykorzystaniem metaplanu 35 Karta pracy Wojna polsko-rosyjska 37 Scenariusz Powstanie styconiowe « wykorzystaniem drzewka decyzyinego 38 Karta pracy Krélestwo Polskie w okresie powstania styczniowego 40 Karta pracy z mapa konturowa Polskie zrywy narodowe 41 : Test A podsumowujacy rozdzial II. 43 Test B podsumowujacy rozdziat II. 46 Kluez odpowiedzi do testaw podsumowujaeych 49 Rozdziat Ill — Swiat w latach 1860-1914 51 Scenariusz Stany Zjednoczone w drugiej potowie XIX wieku z wykorzystaniem lini ‘oraz rybiego sekieletu 51 Karta pracy Wojna secesyjna 1861-1865, 53. Scenarinsz Zjednoczenie Wiock 2 wykorzystaniem metody projekt 54 Karta pracy Powstanie Krolestwa Wloch 57 Karta pracy z mapa konturowa Risorgimento 58 ‘Test A podsumowujacy rozdzial IIT 60 Test B podsumowujacy rozdziat IT 63 Kluez odpowiedzi do test6w podsumowujgeych 66Rozdziat IV - Ziemie polskie w latach 1864-1914 Seenariusz Nowe nurty polityczne z wykorzystaniem burzy mézg6w i asocjogramu Karta pracy Poczathi dziatalnosei polskich partii politycenyeh Karta pracy z mapa konturowa Ziemie polskie po 1864 roku Test A podsumowujaey rozdzial IV Test B podsumowujacy rozdziat IV Kluez odpowiedzi do testw podsumowujaeyeh Rozdziat V — | wojna Swiatowa Scenariusz Swiat u progu I wojny swiatowgj 2 wykoraystaniem metody ranking diamentowego Karta pracy Europa preed uybuchem I wojny éwiatowg) Karta pracy z mapa konturowa Europa w latach 1906-1918 ‘Test A podsumowajacy rozdriat V ‘Test B podsumowajacy rordrial V Kluez odpowiedzi do testw podsumowujacych Rozdziat VI - Dwudziestolecie miedzywojenne Scenariusz Porzadeh wersalski z wykorzystaniem metody szeéciu myslacych kapeluszy Karta pracy Europa po I wojnie swiatowej Scenariusz Na drodze ku wojnie 2 wykorzystaniem analizy SWOT i sk Karta pracy Ostainie dni pokaju w Europie Karta pracy z mapa konturowa Europa w duudziestoleciu miedzywojennym ‘Test A podsumowujacy rozdzial VI ‘Test B podsumowujacy rozdziat VI Klucz odpowiedzi do testéw podsumowujacych ki pytai Rozdziat VII - Il Rzeczpospolita Scenariusz Walki o granice wschodniq 2 wykorzystaniem dyskusji punktowane} Karta pracy Wojna polsko-bolscewicka Scenariusz Preewrét majowy i ready sanacji x wykorzystaniem quizu i pokera kryterialnego Karta pracy Kryzys demokracji Karta pracy z mapa konturowa Nicpodlegla Polska ‘Test A podsumowujacy rozdzial VIT ‘Test B podsumowujacy rozdzial VIL Klucz odpowiedzi do testéw podsumowujacych Opracowanie materiatéw Katarzyna Panimase: plan wynikowy 2 wymaganiami na poszczegélne oceny, czeSé 3 (Materialy dydaktyczne online) oraz rozklad material Piotr Derengowski: sconariusze lokeji z kartami pracy oraz karty pracy z tekstami frédlowymi (Materialy dydaktyezne online) Iwona Janicka: karty pracy z mapami konturowymi oraz testy podsumowujace 100 102 105 108| Materialy dydaktyczne do podrecznika Zrozumieé przesztosé bier materiatéw dydaktycznych ulozono w kolejnosci odpowiadajace} uktadowi treéci podrecznika Zrozumiec przeszlos¢. Czest 3 dla zakresu rozszerzonego. Dzieki pomocom dydaktycanym zgromadzonym w niniejsze} publikacji ucznio- wie beda mogli m.in, ksztalcié umiejetnosci okreslone w nowej podstawie pro- Prezentowane pomoce dydakiyeene wlatwia codzienng prace nauczyciela histori gramowej, czyliintegrowa¢ informacje pozyskane z réznych érédel, dostrzegae zwiazki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzet oraz formulowaé ‘wnioski i praedstawia¢ argumenty uzasadniajace wiasne stanowisko. Szczegéiny nacisk potozono na ksztalcenie umiejetnosci wymaganych na egzaminie matural- nym, ktére jest mozliwe dzieki rozbudowanej warstwie éwiczeniowej. W Ksiqice Nauezyciela znajduja sie praykladowe scenariusze lekcji do kaidego rozdzialu podreczni- ka Zrozumieé preesztose. Czgsé 3 dla zakresu roz~ szerzonego. Pomoce zawieraja m.in. opis kolejnych czynnosei nauezyciela oraz. karty pracy ulatwiajgce przeprowadzenie lekeji w ciekawe|formie. Ponadto i Karty pracy Zawarte w publikagji karty pracy do scenariuszy lekcji, karty pracy z mapami konturowymi oraz arty pracy z tekstami Zrédlowymi (Materialy dydaktycane online) to zestawy polecen aktywizu- Jacych uczniéw, pomocne w przeprowadzeniu ciekawych zajeé. Zamieszezone zadania ksztalea ‘m.in, umiejetnosé analizy i interpretacji historyez- nej, prezentowania w krétkich wypowiedziach Hi Testy podsumowujace ‘Testy podsumowujace sprawdzaja poziom opanowa- nia wiadomosei dotyezaeych okreslone} partii mate- rialu. Zamieszezone w nich zadania weryfikuja umiejgtnoS¢ analizy i interpretaeji materiaiéw ilu- stracyjnych oraz tekst6w érédlowych. Kady test zostal przygotowany w dwéch wersjach, tak aby Wi Rozkiad materiatu Materia! nauezania zostal ulozony w porzadku chro- nologiczno-problemowym z podzialem na czesci i tematy, ktére zgodnie z wymaganiami podstawy programowej sq przewidywane do realizacji na lek- cjach histori w szkotach ponadgimnazjalnych w zakresie rozszerzonym. Celem tego programu jest przygotowanie ucznia do egzaminu maturalnego na poziomie rozszerzonym poprzez. utrwalenie jego wiedzy i umiejetnosei zdobytych na wezesniejszym zamieszezono w nich propozycje wybranych metod aktywizujacych. Wigcej wiadomosei 0 metodach dydaktycznych przydatnych na lekejach histori zawarto w programie nauczania Zrozumieé prze- szlosé, ktory znajduje sie w Materialach dydaktycz- nych online na stronie internetowej wydawnictwa. argumentéw uzasadniajacych wlasne stanowisko, lokalizowania na mapie wydarzeni, zjawisk oraz proces6w historyeznych, a takie formutowania opinii i sqd6w w oparciu o teksty arédlowe. Rézno- rodne éwiczenia pozwola na utrwalenie wiadomo- Sei oraz umiejetnosci zdobywanych przez uczniow podezas lekeji historii, a takie ulatwia nauczycie- Jom prace. ‘mégl byé wykorzystany jako sprawdzian podsumo- wujacy tregei przedmiotowe zawarte w danym roz- dziale podrecznika Zrozumieé przeszlosé. Czesé 3 dla zakresu rozszerzonego. Do poszezegolnych test6w opracowano klucz odpowiedzi i kryteria punktowania, etapie edukacyjnym w szkole gimnazjalnej oraz w pierwszej klasie szkoly ponadgimnazjalne| w zakresie podstawowym. Ponadto wéréd zamierzes polodony zostal akcent na rozwinigcie nowych umie- Jetnosci postugiwania sie wiedza historyczna. W roz- Kladzie materialu zaznaczono tresci nieobligatory} ne, kt6re przy realizagji eaterech godzin lek historii w tygodniu nie musza byé oméwione i wykraczaia poza podstawe programowa.RON XK ANIod ZS DEAN ‘2uzaajod | euzsejodsAuowezid 5) doing m enojehuzzid sononed I) Rozkiad materiatu 5 enojshusad ‘njonou 2 von [J uoptsledonne yoemsyed m yKuzaKuod uprsyapoy ojeasfuy od appoWoU eMzed wpisyepomn ppsom yoomisyed m ung « | oys010u04 od otesHepem noe fouNDee + eon otwoses0u09 peo Borgezd « Rolgsezon No eyopomn te Bony Ne16UO PUBOKE PALE» e2s8U03“b MOU S181 Od LvUMS I vaoUNa ‘uzpoa apes | mnuzodspod m fouroisewiea ppsoupol Aveuerg | fomouresBoad Ameyspod op ‘ejuezoneu feuS ED yewoy yen ] Po | famourefoud Ameyspod op jurejua|solupo Z Ze4M NFELIOIEU PEPIZOY IKuzovons shzkoj (3) yupepezd neon N} usuilonyo Boa=U04 Fruping immimd auarom ii “gpm BuBOIA“L Sue eT enouy'9 (sn) 1 x Kresmr yoqauopsfeuzoczos « 1 | feria ening 6 ‘uppo8 ean ‘mquzadaped m four>Asewo3 pprsoupef Asu0W0}3 wemn, ‘fomouresBoud Aweyspod op 2140180140 (En) uno eoina myoiwolonsn | rueuney fueDosed ‘muezoneu eHORe geweL,enews tropa 2 fuoinguo iq azou eve) sisted pans eyes Hulzaid BUSOU « | hmoporsu ysswod acbzaf9op 8 fst fo aiuazea « (ern yotnopo.eu ‘iurenod yepech « owzwonop op euaiunzoind gout po « ‘BuBIENOM Yonah mopeds) uesio ‘Apeyousz00 oa ound | enetesyez « "uyevsenns,6uoy oy Byte enei55 ibou m wysodaisonatod amp [ol] HOAMOGOUYN NVISMOd aISZHIO M ADVIOd @PAD MomD4 Jonopores Aooya 200 apo afro |aekeyen « (GTA) sed Knox uoumupeBeAN2 | fey yp9n nelBuoy efoop ohekayee « using es9i9ng tee o om yppieed yoouer eu erage uupeune | pend s2ioge2 m syepedeot o.ey ruse auezoeur « ‘BuneNod nupopezid a epiaod ONSION « ‘fohyeed Busey K2npeds06 euza! + ‘ysmoyeny euodsodzoezy + ‘n}04 OMS) luysyepayn2:95/0u09 od Lond Wor rzpod « Lape .6u0y Bye Bhai MOOINAM SINSIMQHO I NVIZUMVAds I9SOHOGVIM 3INZZUOLMOA Banopedoisy ‘umenod ed mcd \ ame we ueyeg «| ot Sea Grr] Eh | ented mnie minolta | guste Alt p mean Suecnew me |foejutse ‘Ames snoutive auezreue » + | exjadoisemacod "uwp01 NGM, eusO 9 vows DM Dep Aan ae em clan acon 8 Rozktad materiatuCee In anuEw3 eco emovON eHOM [2a] oot emiseIDy eXeENOK [OM] uersoupelz 2 oun xix ‘amojed fou m uozoounelz upol | oy eaen quz2bipod m fouz2/aeuos psoupot AUOUOIS | 6 pousestoud kateeed op e1elslupOvein xx XX elue}ed BU poLDSIA HeIEC A "YREURED m 919899 O}.IBN [-Tuequeed punipenehpresey « aAplze owsiea0u~ uoder « Ingvou etlopzsd u suazsoupel7Kuels « psu $216U0} « eypain-oysiso: eum « ‘yo4m XIX 00x pod edouns « ay a uppeladone mued uafigeuoje% ‘moire peu + | osii6in-onsne myseuouseuzofisrene umsiod « _2epou94 Kuzeer"eysw9 ezsecep ‘yoruauouoduga 82047 MOLI) eHEZIEUZ « Toyurbipod m oursfeeuis ppsoupel MWR | Jomoumdoud LnSereY op a1op.NUPO ‘uezoneu eusreH eeee) many exes00 0p Baye/one5 ules sey (zi) (CA) moporeu fonotu oj2040 m Bao ‘nisyezze1ods 2eqon Moaiogee Hod Benjoun obe0=H0129 80) BuEMapESEE « fois 70 a9 oinitoned | azARDyEIEWD « ‘Obauowuzfis auetsNad mypedn od sloade!« wkmonzofs uejsned 06 end weg “L ‘P16I-P981 HOVLVT MA SDISTOd AIWGIZ, MOHINAM JINSIMOWO | NVIZUMVidS ‘IDSOWOAVIM aINSZHOLMOd euzonou eyetey nyods auensarswodn enoseu Ein (7nd x1xAaamyny eqns sfewzodzo1 \peurig a z00 i wc nate mi |i bupod m fouzoAsewea pasoupal Asuowo}a uzwteod « uae 2 em fomouresBosd Awersped op 0142!521UP9 ‘yuezoneu HORE sewoy,Rozklad materiatu 13 zpovosy4 wis eu msi200U oe (LE Tfencyng Aujom j8z0U06 eusetin « YMOLVIMS VNIOM 1 MORINAM BINaIMQHO | NVIZGMVAES TOSOHOGVIM SINEZNOLMOd : L: E et | le ‘uzpo8 ean mquzabaped m fouz>/yewa3 pasoupal Auswey3,Hy yepedsoB | Ipexjowop stahay 2 ‘Noor ‘exdang mis pep fc « Dyson, ‘Adour louzohyod ois nolo eoumju0) erahied « >ppbaied ‘L NN3IOMAZGHIN 31D7101531ZaNMG z im MODINAM ZINEIMOHO I NVIZUMVUdS IDSOWOGVIM aINSZHOLMOA ‘uy eu ‘ewvewiout2 ead ‘eypompod sofus weezy dodo ofieaue0 L syed wtp s sonst 290 6) ‘Lot weDrespazid meysIog euzosyod IoEWUB10 [OL] Pst won}: pezid mowed 2 | femoris ful sezopod ford + ‘mjuxabuped m four>/se.o9 ppsoupal Awowery aE, fomouresfoud kmeaspod op a1t916914P0 ‘muezoneu ye9re ewe,ee 7Fanud u eoaibe ero ‘a yRzuy ely ‘penoUlayRUONUN pied WDB) euis omisvte uaapo8 sonSHKEI9 HIS 05 « ‘bowelonsepdi bent 2[wokatcaniu msyzo9s lewsuezzejodseceziernes © | aBoIseaprMp ‘opouem sfc Kavelonod « | ENB BIMIML {807 aueIMo a | i — = 1 ‘azakyod sro.podso euzoeds eu « mjozpaip en i i SBRaE | oyarbpod mur soup veo ca rel pe ae é eaen muzadapod m fouraérewon pAsoupel {USWIZ | toyouseszoud AMEIEPEM OP 91UDI591URO " reuse yews,mpqunoynd edn “enowue? cdr "2MopeS9} amis yeu Borgozid ‘hutzotaa — Actow punoaid « oureureved gps ey ooves kpc ‘ole youmezig'yAovorp9re 81 ~ (ZA) eta oo = IM) fama i501 ~ fo) vonaoz1 BY | EMEN @ yemozo OER) BLLEEN|cs I18EIINGD « ‘eyo wil eyo un-onsjod foupodtzoeny aoe rmjurabapod m fouza4qeu19) ppsoupel 434 ‘fomowresBoud Ameyspod op a1usissupo_Qesnn Ameryka w pierwszej polowie XIX wieku WiCele lekcji: Uczen:: + poprawnie postuguje sie terminami: Ameryka Lacifiska, wieckrélestwo, kapitania generalna, Krool, Metys, I Republika, 1 Republika, dekolo: nizacja, libertador, Wielka Kolumbia, doktryna ‘Monroogo, izolacjonizm, okredla czas wydarzeti: 1804 x, - proklamacja niepodlegiosci Haiti, 1810 x. ~ proklamacja nie- podlegtogci Nowej Granady (Kolumbii), 1811 r. - proklamacja niepodlegtosci Wenezueli, 1819 r. — bitwa pod Boyacé, 1819 r. — powstanie Wielkiej Kolumbii, 1821 r. — proklamacja niepodlegtogei Meksyku, 1822 r. — proklamacja niepodlegtosci Brazylii, 1823 r. - ogloszenie doktryny Monroego, 1824 r, — bitwa pod Ayacucho, 1830 r. - rozpad Wielkiej Kolumbii, 1835 r. - ogloszenie niepodle- glosci przez Teksas, 1888-1840 x. ~ podziat Zjed- noczonych Prowineji Ameryki Srodkowe}, 1845 r.~ ancksja Teksasu przez Stany Zjednoczone, 41846-1848 r. - wojna amerykatisko-meksykanska, 1848 r.—podpisanie traktatu pokojowego w Guade- lupe-Hidalgo, omawia role postaci: Toussainta Louverture’a, Francisca de Mirandy, Simona Bolivara, Ferdy- nanda VI, Piotra Bragancy, Jose de San Martina, Thomasa Jeffersona, Alexandra Hamiltona, Jamesa Monroego, + charakteryzuje poszczegélne grupy w spoleczen- stwach Ameryki Lacifiskiej, * opisuje przebieg walk o niepodlegtosé poszezegél- nych krajow w Ameryce Potudniowej, + okresla role libertadorow w procesie dekolonizagi Ameryki Poludniowej, + omawia prayezyny rozpadu Wielkiej Kolumbii, + praedstawia przcbieg walk o uniezaleinienie sie Meksyku od Hiszpanii, + wakazuje na mapie kraje powstale w Ameryce Lacifiskiej w pierwszej polowie XIX w., * opisuje przebieg wojny miedzy USA a Meksykiem, * wymienia nabytki terytorialne USA w XIX w., * wskazuje na mapie tereny utracone przez Mek- syk na rzecz Stanéw Zjednoczonych, * wyjaSnia geneze powstania partii polityeznych w USA, * prezentuje wady i zalety przyjecia doktryny Mon- roego. Wi Metody: + metoda aktywizujgea ~ mapa myéli, * elementy wykladu, + rozmowa kiorowana, + praca z tekstem podrecanika, + praca z tekstem Zrédlowym, + praca z mapa, [iFormy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa. i Srodki dydaktyczne: + podrecznik Zrozumied przesztos¢. Czpsé 3 (s. 53-62), + karta pracy Deholonizagja Ameryki Lacitiskiej, + arkusze papieru. WPrzebieg lekcji: Faza wprowadzajaca 1. Crymnoéci organizacyjne: sprawdzenie obecnosci, podanie tematu oraz cel6w lekeji 2. Uczniowie odpowiadaja na pytanie 2. Praypomnij sobie ze 8. 53 podrecenika - praedstawiaja skutki ‘wojny o niepodlegtosé Stanéw Zjednoczonych. Faza realizacyjna 1. Nauezyciel podezas krétkiego wykladu omawia podzial administracyjny kolonii hiszpariskich ww Ameryce pod koniee XVIII i na poezatku XIX w. oraz charakteryzuje poszezegélne grupy spotecz- ne zamieszkujace kontynent amerykafiski (Kre- ole, Metysi, Indianie). 2. Uczniowie zapoznaja sig z tresciq ramki Haiti ze 8. 5d podreczika, a nastepnie odpowiadaja na py- tanie Wjakich okolicanosciach wérdd walezacych na Haiti znaledli sig Polacy? 8. Prowadzacy zawiesza na tablicy arkusz papier x haslem Ameryka Eacifiska w pierwsze) polo- wie XIX w. Nastepnie dzieli klase na pieé grup i przydriela kaidej z nich zadanie do wykonania, arkusz papieru oraz flamastry (instrukeje dla ze- spoléw zamieszezono w Materiatach dla weenia). Druzyny pracuja nad otrzymanymi zagadnienia- mi za pomoca metody mapy mysli. 4, Po uplywie wyznaczonego ezasu (ok. 10 minut) liderzy grup zawieszaja wokét glownego hasta uuzupelnione arkusze. Nastgpnie przedstawiaja poszezegéIne elementy opracowanych kwestii oraz. wyjaéniaja, dlaczego uznali je za istotne. W ramach podsumowania éwiezenia uczniowie ‘wykonuja zadanie 1. w karcie pracy. 5, Naucayciel przeprowadza rozmowe kierowana na temat wnioskéw dotyczacych procesu dekoloni- zacji Ameryki Lacifiskiej. W dalszej czeSei lekcji ppoleca uezniom zrealizowaé zadanie 2. w karcie pracy, kt6re polega na zaznaezeniu na mapie od- powiednich elementéw. 6. Prowadzacy lekeje wyjasnia uezniom genoze po- wstania partii polityeznych w Stanach Zjednoczo- nych oraz ukazuje zwigzek miedzy drialaniami Hiszpanii na kontynencie amerykafiskim a poli- tyka zagraniezna USA opierajaca sie na doktrynie Monroego. Eeeeen 7. Ucmniowie zapoznaja sie z tresciq ramki Walki Faza podsumowujaca k 2 Mekaykiem ze 8, 61 podreeznika oraz analizuja 1. Nauczyciel przypomina najwaéniejsze wydarze- mape Stany Zjednoczone i Meksyk wo pierws2ej po- nia twigeane's delsoloniaagg Ameryki Tacihkiq) towie XIX w. (s, 69). W dalszej kolejnosci wymic- __Uczniowie wykonuja zadanie 5, w karcie pracy. niaja etapy rozwoju terytorialnego Stan6w Zjed- 9. Zadanie domowe noczonych w XIX w. oraz. omawiaja praebieg wojny Poszukaj w dostepnych érédtach informagji na te- amerykarisko-meksykariskiej w latach 1846-1848 maz obecne) aytuagji w paiistwach Ameryki Eacin- (Gwiezenia 1.i2. Praca z mapa, podreeznik, 8.59), skigj. Over, w jakim stopniu wspétezesne proble- Wekazani przez naueryciela uczniowie prezentuia my konflikty w tym regionie maja swoje rédta swoje odpowiedzi. w wydarzeniach 2 XIX w. Hi Materiaty dia nauczyciela Praykladowy schemat mapy mysii dotyczacy zagadnienia ,Ameryka tacifiska w plerwszej pofowie XIX w.” fecha rewolucliwe Francji pr Saray proba wenloconia ‘oniepodiegtose w Wenezueli prokiamacja USA ~[~ Goneza watk | — Wy 1806 niepodiegtosci ogioszenie o niepodiegiose / Kolumbi niepodlegtosci iWenezuel ‘Argentyny i Chile t Dzialania = _- | simone Botvara ‘Amoryka bacifska oe as ve ee Wielkioj nator 80 de potowie XIX w. bitwa pod Boyacd —_‘Kolumbil powstanie coe ise er” _ (wig )__ moseneromen | eat w Meksyku Srodkowej wypowiedzenie uznanie \ ostuszeistwa _riepodlegtosci powstanie cesarstwa proklamacja niepodleglosci Portugal Brazyli w Meksyku Meksyku Wi Waterialy dia ucznia Zadanie dla grupy | Na podstawie tekstu Poceqthi walhi o niepodleglos¢ ze s. 54-55 podrecznika sporzadicie fragment mapy myéli na temat gonezy walk oniepodlaglasé w Ameryce Lacfskiejw pierwsz)polowie XIX w * Zadanie dla grupy i ‘Na podstawie tekstow Poczathi walki o niepodlegtosé oraz Dekolonizagja Ameryki Potudniowej ze 8. 54-57 podreeznika sporzadécie fragment mapy myéli na temat dzialah Simona Bolivara na rzecz niepodlegiosci patistw Ameryki Lacifiskic po = : Zadanie dla grupy Ill Na podstawie tekstu Dekolonizacja Ameryki Poludniowej ze 8. 55-57 podrecznika oraz treéei ramki Libertadorzy (podreeznik, s. 56) sporzadicie fragment mapy myéli na temat dzialafi Jose de San Martina na rece niepodlegioéci parstw Ameryki Eaciiskil = Zadanie dla grupy IV ‘Na podstawie tresci ramki Niepodlegtosé Brazylii ze s. 56 podrecmika sporzadécie fragment mapy mysli nna temat procesu uniezaleéniania sie tego kraju od Portugali Zadanie dla grupy V Na podstawie treéci ramki Mekayk i Ameryka Srodkowa ze s. 58 podrecznika sporzadécie fragment mapy myili na temat procesu dekolonizacji w tej ezeSci Swiata. <¥ a Dekolonizacja Ameryki Lacinskiej Imi nazwisko [Ell Przyporzadkuj do podanych lat wlasciwe wydarzenia, [Data Masa} 1-1810r —-2-1828r, B- 1819. 4 1822 ‘A- stoczenie bitwy pod Boyacé B - powstanie cesarstwa Brazylii C- proklamowanie niepodleglosci przez Nowa Granade D~rozpad Wielkiej Kolumbii E - ogloszenie Meksyku republika | 1- a= 4 Zaznacz na mapie: 2) pionowymi kreskami ziemie wehodzace w sklad Wielkiej Kolumbii w 1829 r., ) poziomymi kreskami kraj, ktory uzyskat w 1816 r. niepodlegtos¢ dzieki dzialaniom Jose de San Martina, ©) kolorem czarnym granice miedzy Brazylia a Boliwia w 1825 r, |Wpiss litere ,P” przy 2daniach prawdziwych, a ,F” - obok wypowiedze fatszywyeh. Zeanie Prawda/Fatsz Kolonie hiszpariskie w Ameryce tacifiskie| na poczatku XIX w. byly podzielone na cztery wicekrélestwa, | \Wojska hiszpariskie odniosty zwycigstwo w bitwie pod Ayacucho. Peru jako ostatnie ogtosito niepodlagiosé w Ameryce Poludniowg) Ea ——s22 Rozdzial | Wiosna Ludéw WCele lekcji: Ucies: * poprawnie posluguje sie terminami: Wiosna Lud6w, Komisja Luksemburska, rewolueja Tuto- ‘wa, wydarzenia ezerwcowe, parlament frankfure- ki, konstytucja oktrojowana, Komitet Bezpieczei stwa, polityka realna, * okresla ezas wydarzen: 1848-1849 r. ~ Wiosna Ladéw, 22 lutego 1848 r. - wybuch rewolugji luto- vwej we Francji, marzec 1848 r.—sierpiefi 1849 r.— powstanie wegierskie, 19 marea 1848 r, — odezwa Fryderyka Wilhelma IV do berliriczykow, kwiecien 1848 x. ~ oktrojowanie konstytugji, maj 1848 r. ~ lipiec 1849 x. - obrady parlamentu frankfurckie- 0, 23 czerwea 1848 r, — rozpoczecie wydarzen czerweowych, grudziefi 1848 r. - wybér Ludwika Napoleona Bonapartego na prezydenta, marzee 1849 x, ~ bitwa pod Novara, marzee 1849 x, - uchwalenie konstytugji przez parlament: frank- fareki, sierpieh 1849 7. - pok6j w Mediolanie, + omawia role postaci: Ludwika Napoleona Bona- partego, Fryderyka Withelma IV, Ferdynanda I Dobrotliwego, Franciszka I Jézefa, Lajosa Kos- sutha, Josepha Radetzky’ego, Karola Alberta, Wiktora Emanuela Il, + przedstawia zaleinosé migdzy pogorszeniem sig sytuacfi gospodarcze| a wzrostem niezadowolenia, spotecenego, + wyjasnia preyezyny Wiosny Ludéw, + wymienia osiagnigcia rewolucjonistow we Frangi, + opisuje przebieg obrad parlamentu frankfurckiezo, + charakteryzuje sytuacie panujgea w cesarstwie austriackim podezes Wiosny Ludéw, + przedstawia przebieg Wiosny Ludow we Wioszech, + okresla réinice migdzy wystapieniami na tle spo- Jecanym i niepodlegtosciowym, * opisuje praejecie wiadzy we Frangji przez Ludwi- ka Bonapartego, + omawia zmiany polityczne i spoteczne, ktdre doko- naly sie dzieki Wiosnie Ludow. MiMetody: + metody aktywizujace ~ burza mézgow, jigsaw (puzzle), + clementy wykladu, * praca z tekstem podrecznika, * praca z tekstem érédlowym, * praca z mapa, WiFormy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa. WiSrodki dydaktyczne: * podrecanik Zrozumie¢ przesztos¢. Czgs¢ 3 (s. 63-71), * karta pracy Europa w okresie Wiosny Ludéw. MPrzebieg lekcj Faza wprowadzajaca 1. Czynnoéei organizacyjne: sprawdzenie obecnosci, podanie tematu oraz celow lekcji, 2. Nauezyciel inicjuje dyskusje na temat postano- wien kongresu wiedenskiego. Uczniowie pracuja nad zagadnieniem metoda burzy mézg6w. Pro- wadzacy lekeje zapisuje na tablicy podane odpo- wiedzi, a nastepnie wspdlnie z klasq porzadkuje zgloszone spostrzezenia (prayktadowy schemat anajduje sie w Materiatach dia nauczyciela). W dalszej kolejnosci uczniowie odpowiadaja na pytanie 1. Preypomnij sobie ze s. 63 podrecani- ka — oceniaja, kt6re z ustaleni kongresu budzily sprzeciw narodéw Europy. Faza realizacyjna 1, Nauezyeiel wprowadza uezniéw w tematyke zajeé iw trakcie krotkiogo wyktadu wyjasnia im pray- czyny wystapien spotecznych i niepodlegtoscio- wych zwanych Wiosna Ludéw. 2. Ucaniowie zapomajq sie 2 tresciq ramki Kryzys ekonomicany i gtéd ze s. 63 podrgcznika, a nastep- nie ustnie odpowiadaja na pytanie W jaki sposob czynniki ekonomiczne wptynely na wybuch Wio- sny Ludéu? 3. Prowadzacy lekcje wyjaénia uczniom, ée metoda Jigsaw (puzzli) beda opracowywaé zagadnienia zwiqzane z wydarzeniami Wiosny Ludéw w Eu- opie. W tym cel Klasa zostaje podzielona na 4-osobowe zespoly. W kadej druzynie poszezeg6l- ni uezniowie — eksperei otraymuja od nauczyciela ‘osobne instrukcje (zamieszezono je w Materiatach dla ueznia), wedtug kt6rych gromadza informacje na podstawie przydzielonych fragmentow tekstu: + ekspert I - Rewolueja Iutowa we Franeji oraz ramka Pregjecie wladzy przez Ludwika Bona- artego (podrecanik, s. 64-65), + ekspert II - Rewolucje w krajach niemieckich oraz ramka Obrady parlamentu frankfurckiego (podreeznik, s. 66-67), * ekspert IIT — Rewolucia w Wiedniu oraz ramka Powstanie wegierskie (podrecznik, s. 68-70), * ekspert IV ~ Wiosna Ludéw we Wloszech (pod recanil, s. 70) 4, Po uplywie 10 minut pod kierunkiem nauczycie- la powstaja nowe zespoly eksperckie. W ich sklad wehodza uezniowie, ktérzy we wezesniej utworzo- nych grupach zajmowali sig tq sama kwestia. Eks- perei wymieniaja miedzy soba zdobyte wiadomosci iije porzadkuja. Nastepnie czionkowie druzyn eks- perekich wracaja do swoich poczatkowych zespo- 16w i kolejno przekazuja pozostalym osobom po- mane informacje. W dalszej kolejnosei uczniowie wspélnie uzupelniaja zadanie 1. w karcie pracy,5. Prowadzacy poleca uczniom zapoznaé sig z mapa Wiosna Ludéw w Europie ze 8. 68 podrecenika. Nastepnie osoba chetna wyjasnia, dlaczego w nie- ktérych paristwach europejskich nie doszto do wystapien rewolucyjnych podezas Wiosny Ludow. 6.Podezas krétkiego wykladu nauczyciel przed- stawia skutki Wiosny Lud6w. Méwi 0 zniesie- niu pafszezyzny, zwigkszeniu udzialu obywateli ww Zyciu polityeznym, zakwestionowaniu praywi- lejéw stanu szlacheckiego, wzroscie znaczenia robotnikéw oraz narastaniu konflikt6w miedzy- naredowyeh. Wspomina réwnieé o ablizajqcym sig schytku romantyzmu oraz wkraczaniu w epoke masowych ideologii i polityki realnej. 1 Materiaty dia nauczyciela 1. Ucaniowie samodzielnie realizuja zadanie 2. w kar- cie pracy, dotyczace wystapienia francuskich ro- botnikéw w Paryzu w ezerweu 1848 r. Wskazane osoby prezentuja wyniki swojej pracy. Faza podsumowujaca 1. Na polecenie prowadzacego uczniowie wykonuja éwiezenie 4. ze s. 71 podrecznika - charakteryzu- ja kwestie narodowa w monarchii habsburskie} w latach 1848-1849. 2. Zadanie domowe: Napise krotkie wypracowanie na temat: ,Wptyw Wiosny Luciow na warost swiadomosei narodowe) wsréd mieszhaficéw Europy”. Prayktadowy schemat dotyczacy postanow/len kongresu wiederiskiego zasady kongresu: legitymizacja, restauracja, ‘opracowanie kodeksu dyplomatycznego f deklaracja zniesienia handlu niewolnikami ~ utworzenie Zwigzku Niemieckiego powstanio Krolestwa Nideriandow I Materiaty dla uczni Zadania dia eksperta | réwnowaga sit Kongres wiederiskt a owstanie Swigtego Przymierza nabytki terytorialne Austil we Wioszech nowy podziat cogtoszenie _—_ziem polskich neutralnosci ‘Sawajeari Zapoznaj sie z tekstem Rewolueja lutowa we Franeji oraz treécig ramki Preejgcie wladzy praez Ludwika Bonapartego (podrecznik, s. 64-65), a nastepnie zgromadz informacje na temat gléwnych wydarzei Wiosny Ludéw we Frangji. W swojej notatce uwzglednij m.in. takie terminy, jak: bankiet, Komisja Luksemburska, warsztat narodowy, wydarzenia czerweowe. Zadania dla eksperta I! Zapoznai sie z tekstem Rewolucje w krajach niemieckich oraz. trescia ramki Obrady parlamentu frankfuure- hiego (podrecanik, s. 66-67), a nastepnie zgromadi informacje na temat gléwnych wydarzen Wiosny Ludow w krajach niemieckich. W swojej notatce uwzglednij min, takie terminy, jak: parlament frankfurcki, rewo- lucia mareowa, twierdza Rastatt. Zadania dla eksperta Ill Zapomnaj sig tekstem Rewolueja w Wiedniu oraz trescia ramki Powstanie wegierskie (podrgcanik, s. 68-70), a nastepnie zgromadé informacje na temat gléwnych wydarzeA Wiosny Ludow w cesarstwie austriackim. W swojej notatee uwzglednij m.in. takie terminy, jak: konstytucja oktrojowana, powstanie wegierskie, Komitet Bezpieczenstwa. Zadania dla eksperta IV Zapoznaj sig z tekstem Wiosna Ludéw we Weoszech (podrecznik, s. 70), a nastepnie zgromadé informacje na temat glownych wydarzeh lat 1848-1849. W swoje) notatco uwzglednij m.in. wiadomosci na temat bitew pod Custoza i Novara oraz pokoju w Mediolanie.Europa w okresie Wiosny Ludéw | imiginazisko.| Data {BB Ucupeinij tabele na temat wystapien rewolucyjnych w krajach europejskich. ica a | Wace aoe ae Skat yeep Ludwik Filip | Prusy Abdykacja wladcy oraz przegrana wojna z cesarstwem, austriackim. Ferdynand | Dobrotiwy Dl Praecaytaj tekst #rédlowy i wykonaj polecenia. Odezwa robotnikéw 8. okregu Paryza - ezerwiec 1848 x, Obywatele! ‘Na barykadach lutowych ludzie, ktérym nadalismy godnosé colonkow Reqdu Tymezasowego, obie- cali nam republike demokratycznq i sogjalng; 2toéyli nam wiele obieinic, a my, zawierzywszy ich sto- ‘wom, opuseilismy nasze barykady. Minely cztery miesiqce i eds oni uczynili? Zdradzili swe praysiegi inie spetnili swyeh obietnic. ‘My, obywatele, zajmujacy posterunek w merostwie okregu dsmego, zqdamy: Demokratycznej i sogialnej republiki. ‘Swobodnego tworzenia zwiqzksw pracy prey popareiu pafstwa. Oddania pod sad preedstawicieli narodu i ministréw. Natychmiastowego aresztowania eztonkéw Komisji Wykonaweze. Zqdamy usunigcia wojsk z Paryéa. Obywatele, pamietajcie, Ze jestescie suwerenni. Pamietajcie o naszej dewizie: Wolnosé, réwnosé, braterstwo! Historia w tekstach érédlowyeh. Wypisy, t. 2, oprac. T, Maresz, K. Juszczyk, Rzesz6w 1998, s, 52-53. A, Wyjasnij, co bylo powodem niezadowolenia francuskich robotnikéw. B. Sformulyj argument swiadezacy 0 tym, Ze tekst pochodzi z okresu rewolueji lutowej we Frangji| Imig i nazwisko [BB Podaj oznaczone na mapie literami od A do C nazwy organizméw politycznych powstalych w wyniku postanowieni kongresu wiederiskiego oraz paristw zaborezych, pod ktérych panowaniem mialy sie one ‘amajdowaé. itera |__namapie f A Organizm polityczny Pafstwo zaborcze 8 c Zamnace na mapie: @) pionowymi kreskami obszary wchodzace w sklad Zwiqzku Niemieckiego, ») poziomymi kreskami ziemie prayznane cesarstwu austriackiemu na kongresie wiedefiskim, ©) kolorem ziclonym granice pafstw, w ktérych nie doszlo do wystapief podezas Wiosny Lud6w.EE Woise w tabele numery z mapy od 1 do 4 odpowiadajace terenom, na ktérych rozegraly sie opisane ‘wydarzenia. Nastepnie podaj lata praywolanych zdarzen. ak ee [ree Bezposredinia przyczyna wydarzenia bylo wydanie przez wladce ordonanséw. W wyniku zaistniatej sytuacl krol abcykowat i udal sig na emigracie Pod wplywem wystapien ludnosci w stolicy parstwa wladca zadecydowal .uwolnieniu wiezniow politycznych, a kilka dni pézniej wydat manifest dotyozacy zamiaru wprowadzenia konstytuG) W wyriku tych wydarzen doszio do oddzielenia od pahstwa c2gsci obszaru, tory ogiosit niepodleglosé. Wigksz08é cztonkéw Swigtego Przymierza odméwito | interwengji przeciwko nowemu krajowi. Wydarzenia te miaty charakter niepodleglosciowy. Mimo ze do walk po stronie rewolucjonistow dotaczylo inne paristwo, ostatecznie poniesii oni kleske. [Zi Podkresl wiasciwe zakofczenia zdat. Klemens von Metternich stal na czele raqdu paristwa oznaczonego na mapie litera a /b. Malarz. Francisco Goya pochodzit z kraju oznaczonego na mapie litera a / c. Czartyzm powstal w paristwie oznaczonym na mapie litera ¢ /d. Celem dekabrystéw bylo dokonanie przewrotu w kraju oznaezonym na mapie litera / . i Priyirzy; sie ilustragji i wykonaj polecenia. A. Zaznaez wlasciwe zakonezenie zdania. Karykatura odnosi sie do (J wojny krymskiej. | rewoluilutows |__ powstania wegierskiego. ~|woiny o niepodleglosé Greci B. Okreél, kt6re pafistwa zostaly symbolicznie ukazane na rysunku. Wstaw do tabeli numery. zmapy od I do IV. Postat symbolizujaca parstwo A B c D ‘Numer na maple [Gi Zaznacz na mapie ukosnymi kreskami ziemie, ktére w 1826 r, otrzymaly autonomig w granicach pafistwa tureckiego. Sformulyj argument uzasadniajaey Twoja odpowied2.Test A Europa i $wiat po 1815 roku Test podsumowujacy rozdziat I cE Imig i nazwisko 1. Czjta| unatnie teksti polecenia, 2 Rozwazania zadan zapise czytine i starannie w wyznaczonych miejscach Pom prasicest 3. Pray kazdym poleceniu podano lczbe punkt6w. aka mazna uzyskaé za wlascin odpowied. Za rozwiazarie calego testu mozesz otzymaé maksymaiie 15 punkiow UU eter eee rey eal ae ota ser ertereeer ory ee pa sae ronobgieznel "| rewolucja lipcowa we Frangji proklamowanie niepodlegiosci Grecji eke aerate eee [lotwareie kongresu wiedefskiego Gee otp. Bi Poakrest eatery informacje zwiqzane 2 dziatalnoseia Klemensa von Metternicha. polityh i dyplomata austriacki, hanelerz Prus, przeciwnik legitymizmu, w czasie Wiosny Ludéw musial weiekaé 2 kraju, popierat ruchy niepodlegloseiowe, stat na czele reqdu austriackiego w latach 1821-1848, wspéttwérca systemu wiederskiego BY Preyporzadkuj postaciom historycenym wlaseiwe wydarzenia. ote 1- Giuseppe Mazzini 2— Simon Bolivar 3~ Charles de Talleyrand 4—Karol Marks ‘A bitwa pod Boyaca B obrady kongresu wiedeniskiego C- wybuch wojny krymskiej D-utworzenie Mlodych Wioch E- opublikowanie Manifestu komunistycenego | ZB Zapisz nazwy grup rewolucyjnych, ktorych dotyezq podane opisy. [te] ‘Opis || Ruch angieiskichrobotnik6w, Ktrzy Zadali wprowadzenia powszechnego | 4. | prawa wyborezego dla mezczyzn, corocznych wyboréw oraz skrécenia |_| énia pracy. | (Cztonkowie stowarzyszen studenckich. Domagall sie wolnosci slowa 2. | i druku oraz 2jednoczenia kraj6w niemiackich. Preeprowadzali pokojowe wiece i demonstracje, Ruch spiskowc6w rosyiskich pochodzenia szlacheckiego, ktorzy vw grudhniu 1825 r. zorganizowali powstanie przecivko carowi Mikotajowi |. | | | = |Ei Prvyporzadkuj przedstawicielom XIX-wiecznej kultury dziedziny, w ktérych tworzyli W tym celu wstaw znak ,x” w odpowiednie rubryki tabeli Postaé Malarstwo Rzezba | Architektura | Muzyka Literatura | Karl Friedrich Schinkel Eugene Delacroix | Fryderyk Schiller Robert Schumann Bartel Thorvalisen [Gl Wynalazea aparatu dagerotypowego byt A. Ignacy Lukasiewicz. B. Jean Bernard. C. Louis Daguerre. D. Samuel Morse. [il Podkres! wiasciwe informacje w zdaniach. Doktryna Konserwatywna / liberaina opowiadata sie za utrzymaniom tradycyjnego porzadku polityeznego i moralnego. Jej tworea Edmund Burke | Adam Smith by} zwolennikiem wladzy absolutnej monarchéw oraz systemu stanowego. Uwadal, ze ewentualne zmiany powinny zachodzié jedynie na drodze rewolugji / ewolusyi. Na podstawie zamieszczonej ilustracji wykonaj zadania 8. i 9. [Bil Karykatura dotyczy wydarzei, tore rozegraly sie ‘A. od stycania do marca 1848 1. B. od kwietnia do grudnia 1848 1 . od lutego do marea 1849 r D. od lipea do siorpnia 1849 r. Karykatura politycana Upraqtanie Europy BD) Wyjasnjj potitycang wymowe ilustragj.EDD Okrest, w jakim stylu zostata waniesiona budowla widoczna na fotografi ote. ‘Unupeinij tabele op. tp. | Postanowienia Nazwa porozumienia | Rok Zapewnienie niepodiegiosci Gregji, potwierdzenie autonomii Serbil, Motdawil i Woloszczyzny, przekazanie Rosji czesci 1829 Armenii i czarnomorskiego wybrzeza Kaukazu. 1 | Zajecie przez Rosie Finlandii oraz Besarabii, utworzenie > | Wielkioge Ksigstwa Poznafiskiego. a S| 3 konferencja w Londynie | 1831 TE Rewolucja przemystowa rozpoczela sie w (op) A. Wielkiej Brytanii. B Belgii, ©. Niemezech. D. Frangji. Zapoznaj sig tekstem Zrédlowym, a nastepnie wyjaSnij okolicznosei jego powstania. op) Wimie Swietej i Nierozdzielnej Tréiey! Pod uplywem wielkich wydarzen lat ostatnich, ktére znamionowaly dzigje Europy, a w saczegéln Sei wobec dobrodziejstw, jakimi Opatrenosé Boska racayta obdarzyé pafistwa, Mtorych ready ufnose ii nadzieje w niej pokladaly, doszty ich Cesarskie i Krélewskie wysokosei: Cesare Austrii, Krél Prus i Cesare Roxji, do koniecznosei oparcia stosunkéw wzajemnych na weniostych prawdach, ktére glosi nauka boskiego Zbawiciela, Dlatego oswiadceaja uroczyscie, ze celem niniejszego aktu jest wylacanie obwieszczenie calemu swiatu, ze odtad zarduno w sprawach wewnetrenych, jak i w stosunkach z in- nymi paristwami, drogowskazem ich postepowania beda preepisy tej Swigtej religii, zasady sprawie- dliwosei, mitosei i zgody [1 Wiek XIX w érédtach, oprae. M. Sobaiiska-Bondaruk, S.B, Lenard, Warszavea 1998, s, 75-76,Europa i Swiat po 1815 roku ee ‘Test podsumowujacy rozdziat I Klasa 1. Ceyta) uwaénie teksti polecenia, 2. Rozwiazenia zadaf zapisz czytelne i starannie w wyyznaczonych misjseach, Pomyiki preekresia 8. Pray kazdym poleceniu podano icebe punkt6w, jaka mazna uzyskad za wlasciwa, ‘odpowied#. Za rozwiazanie calego testu mozesz otreymaé maksymalnie 15 punktOw. [EB Wetaw w kratki numery od 1 do 5, tak aby wydarzenia uloiyly sie w koleinoéci (1p) chronologicanej. Taw olage luiswasye Franc |_| powstanie dekabrystéw w Rosji | preylaezenie Teksasu do Stanéw Zjednoczonych (_|powstanie II Cesarstwa. zestanie Napoleona na wyspe Elbe Podkresl eztery informacje zwigzane z dzialalnoécia Simona Bolivara. (ee) ksiqdz-rewolucjonista, oficer, zwycigzyt w bitwie pod Boyacé, utworzyt cesarstwo w Brazylii, dowodzit ruchem niepodlegtosciowym w pétnoenej czesci Ameryki Potudniowe), przebywal na emigragji we Frangji, twérea Wielkiej Kolumbii bbe arene tcc soars cracineyercia yinsepeinyaarcenia Ca 1— Klemens von Metternich ‘A- ogloszenie niepodleglosei Argentyny 2~—Marie Joseph de La Fayette B - obrady kongresu wiederiskiego 3 —Joseph Radetzky C-obrona fortu Alamo 4 Jose de San Martin D=bitwa pod Custoza E—wybuch rewolueji lipcowe} Zapisz nazwy grup rewolucyjnych, ktorych dotyeza podane opisy. o-tp. Opis Spiskowey dzialajacy w Europie. Jako pierwsi rozpoczali walke 2 fade Wiederiskim poprzez dokonywanie zamachow na politykow i wladcow. Cztonkowie ruchu robotnikéw, ktérzy po zwolnieniu z pracy niszczyl maszyny, upatrujac w nich Zr6dto swojej nedzy | bezrobocia. Glosiciole hase! niepodlegioscionych w Ameryce Lacinskioj ckrestani mmianem wyzwoliciel ch dzialania byly wspierane przez Wielka Brytanig.Eh Przyporzadkuj przedstawicielom XIX-wiecznej kultury dziedziny, w ktorych tworzyli ‘W tym celu wstaw znak ,x” w odpowiednie rubryki tabeli. Antonio Canova | Hector Berlioz | 1 George Gorcion Byron Wynalazea lampy naftowej byt (ie A. Alessandro Volta. B. Michael Faraday C.Ignacy bukasiewiez D, Robert Fulton, [ Podkrest wiasciwe informacje w zdaniach. Komunizm | Sogalizm utopijny to ideologia gloszaca powstanie bezklasowego spoleczeh w wyniku dokonania rewolugji. Teoretykiem tej doktryny by! Karol Marks / Henri de Saint-Simon. Formutujae swoja koncepeje dotyczacq spoleczeiistwa, odwolywal sie on do myéli Georga Hegla | Benjamina Constanta. Na podstawie zamieszczonej ilustracji wykonaj zadania 8. i 9. [El Karykatura dotyczy wydarzen, (1p) ktére rozegraly sig = 5 A. od stycania do marca 1848 x. gull a B. od kwietnia do grudnia 1848 r. konstytueyine ae ‘ C. od lutego do marea 1849 r. D. od lipea do sierpnia 1849 r. Karykatura polityezna Gorzka pigutka honstytucji Wyjagnij polityezna wymowe ilustracii,10) Okreat, w jakim stylu zostata waniesiona budowla widoezna na fotografi. op. Postanowionia | | | | oraz wydanie 2gody na wolnos¢ Zeglugi migdzynarodowo} | w basenie Morza Czamego. Potwierdzenie przez mocarstwa | europeiskie nienaruszainosci granio Turi Zyskanie preez Prusy Gdafska, czesci Krolestwa Saksonii, Westtali, Nadrenii, Pomorza Szwedzkiego z Rugia. 1815 Okreg przemystowy Zagtebie Ruhry znajduje sie w (ete) A Rosi B, Niemezech. ©. Frangji. D. Wielkie) Brytanit. [IE zapoanaj sie tekstem Zrédiowym, a nastepnie wyjasnij okolicznosei jego powstania. (oa ‘Méj Panie Bracie! W liscie, kt6ry z mego polecenia doreczy Waszej Cesarskiej Mosei generat Athalin, ‘zapowiadam moje wstapienie na tron francuski i odceuwam z tego powodu potrzebe 2 calym zaufa- niem porozumieé sig = W. C. M. o skutkach katastrofy, kt6rej tak bardzo pragnatem zapobiec. Od daw- na jué ubolewaiem nad tym, 2e krél Karol i reqd jego nie kroczyli droga bardzie) odpowiadajqca 2y- czeniom i oczekiwaniom narodu. |..] Niemniej jednak preywiazanie do praw, umitowanie poreqdhu uczynily we Frangji takie postepy, 2e opor wobec wtadzy nie bytby przekroceyt form parlamentarnych, gdyby sam reqd nie byt dat, w obledzie swym, do tego powodu przez zuchwale naruszenie Karty kon- styfucyinej, oraz preez zniesienie wszelkich gwarancji naszej wolnosei narodowej, w obronie htérych haidy Froncuz gotdw jest krew przelaé. Wiek XIX w érédiach, oprac, M. Sobatiska-Bondaruk, 8.B. Lenard, Warszawa 1998, s. 96-97,Europa i Swiat po 1815 roku E) oppowrenz1 po ZADAN I KRYTERIA ICH PUNKTOWANIA NF Punic be Wiasciwa odpowied tacia Kryteria punktowania 1. | Brewolucja ipoowa we Franch | 0-1 | Podanie wlaScinejKoljnoéi chronologicane) 1p. 2 proktaomenie nepodegioeel Greg 4 Bbrady parament tankdreiogo | 4 Tatar tongresy weconsxege | Stybuch wopy yma (0-1 | Podkredlenie ozierech wasolwyenInformacl— 1p. teigkac 2 wa, sal na czelo zack auatnackiogo w atach 121-1645, wspottworca system wiedenskego | (0-1 | Wlasciwe prayporzadkowanie wszystkich elementow = tp. fe pelykdyplomalaaustiacw casi Wiosry Law musi I | i (0-1 | Wlasciwe prayporzadkowanie wszysthich Eugéne Delacrox ~malarstwo elemento tp. Frydorsk Schiler—Horatura | Robert Schumann ~ muzyka | ee ee ee | | (0-1 | Podanie trzech wlascivych nazw grup =p. Berl Thowvalssan -reedba | | '5. | Kar Friedrich Schinkel —architekture | | | cccepeaceutineaare es = [ete 0-1 | Podanie wiaéciwe| odpowiedal 1 | 2. [konsenvatywna, Emu ee Wekazarie izech waScimych informadii—1 p. [sf 0-1 _| Podanie wiassiwe| cdpowiedz— 1p. |e. | Prayktadowa odpowiedé. 0-1 | Wace wyasnienie—1 p. | | Kanykatura ods sie do wydarzen zwigzanych ze schytkiem | | Wiosny Ludew, Kiedy wladey europejecy 2dtal pokonae re \wolugjoristow w sweich krajach | peeyracal dawny poraadek, | | | Sytuacie te obrazuja postacie rzadzacych tzymalace mioty, | |_| Biparraca kth cceyszzaa’ Europe po mystapionach | 10. | neogoivk se (0-1 | Podani waéciwaj odpowiedzl—1 1 eek w Aeinopols (0-8 | Kade wiadciwe uzupelnionie worsu tabol tp. 2i8 | 3. Zalwerdzenie podlalu paritwa nideriandzkiego na odrebne frotosia holencerske | beigiste ae | 12 [A (0-1 | Podanio wave) odpowied2i tp | 13. | Preyiadowa odpoweds: (0-1 | WiaScive wyjagnionie—1 Powstanie tosta wiazalo so zawarciem w 1816 r Swigtego Praymierza pomiedzy Rosia, Prusami Austra, co Bylo stutkiom eayah podkatyen na Kongresie mederskem | |Bi oprowrz1 po zaDAN 1 KRYTERIA ICH PUNKTOWANIA ‘Wiasciwa odpowied = Kryteria punktowar 1. 4 rowoluclalutowa wo Franch (0-1 | Podanie wiadcive]wolejnodel chronoiogicane| 1 p 2— powstanie daabrystow w Rosi 4 prayigezeniaTekeasu do Stangw Zlednoczonych 5 powslane ll Cesarstva 41 wyslanle Napoleona ha wyspg Elbe 2. | oa, zmt wb po Boye, dowoda hem (0-1 | Podiadioni etreohwhadcwych inormaci— 1p os dum peacna até ment FeanoNe ica Woy Rolmh oo a8 Aen | 0-1 | Wiagciwe prayporzackowanie wszyethich lomenton tp. 4. | karbonariusze (0-1 | Podanie trzech wiaSciwych nazw grup — 1p. 2 luddyeat Slberadoray =| | Antonio Canova rasta (0-1 | Wadciwe prayporzackowanie wszystich Hector Berioa = muzyka elementow Jaques Lou's Davi -malarstwo isotton Klenze archititura |__| George Gordon Byron = Meratura @c 0-1 | Posaniowiatcine odpowiede- 1p. 7_| Romanian, Karol Maks, Goorga Hoala (0-1 _| Wskazanis raech wlaéciwyehinformacy -1 p. 2 [6 0-1 | Pedanie wsovo)odpowiedl— 1p. © | Praykidowe adpowie: 0-1 | Wasve wiainiene- 1p | © | Katate odns: seco slut Wosny Ludow, min do | | sytda), Kiedy wladey ped nacisiem wyatapien spolezrych foal eg wari adavaig entrada tym srotek zmceuljacyp Epreedstanic la | Spulecrensina, ayacyustre meatnym wacom preokong | fe pull, ora symbolzuj konsiyluce 10. | Kasyoyem 0-1 | Podanie wasciwe| edpowiedal—1 11, | 1. Tucjazagwarantowala autonome Sri, Woloszczydnie | O-S | Kaide wlaScive uzpetrinie wersutabel-1p._| TMoldane | 2.1858 | | Zhongres wsdenskt 2 [8 [et | 18. | Prayitadowa odpowiods: a stan flat wazalo sez vybchem reno peor) ‘ve rane w 1830 We wrk zostalobslony Kara), tess tut Ludi Pp Oreatae a beQasmn Powstanie listopadowe WiCele lekeji: Uereh + poprawnie posluguje sig terminami: ezwartacy, belwederezyey, Rada Administracyjna, Towarzy- stwo Patriotyezne, Ragd Tymezasowy, Zwiqaek Dobroczynnosei Patriotycanej Warszawianek, + okresla czas wydarzei: 29 listopada 1830 v. - wybuch powstania listopadowego, 3 grudnia 1830 r. ~ powolanie Rzadu Tymezasowego, 5 grudnia 1830 r.- poezatek dyktatury gen. Jéze- fa Chlopickiego, 25 stycznia 1881 r. - detronizacja ‘Mikolaja I, 14 lutego 1831 r.—bitwa pod Stoczkiem, 17 lutego 1831 r. - bitwa pod Dobrem, 25 lutego 1831 r. - bitwa pod Grochowem, maj 1831 r. ~ polska ofensywa na ziemiach zabranyeh, 26 maja 1881 r.—bitwa pod Ostroleka, 8 wrzesnia 1831 kapitulagja Warszawy, 23 wrzesnia 1831 x, -ostat- nie posiedzenie sejmu, + omawia role postaci: Piotra Wysockiego, wielkie- go ksigcia Konstantego, ksigcia Adama Jerzogo Czartoryskiego, gen. Jézefa Chlopickiego, Joachi- ma Lelewela, Maurycego Machnackiego, Iwana Dybieza, gen. Ignacego Pradzyriskiego, gen. Jana Skrayneckiego, Iwana Paskiewicza, gen. Jézefa Sowitiskiego, + wsjaénia okolicznoéei wybuchu powstania, + opisuje wydarzonia nocy listopadowei, + charakteryzuje dzialania wladz powstanezych, + wymienia skutki wynikajqce z detronizacji cara, + przedstawia prebieg wojny polsko-rosyjskie), + opisuje dzialania wojsk powstafezych na ziemiach zabranyeh, + omawia znaczenie powstania na arenie migdzy- narodowe), + przedstawia dziatania kobiet podczas powstania, + analizuje preyczyny kleski zrywu niepodlegloécio- vwego w 1830 r, + wekazuje na mapie obszary dzialaa wojsk pol- skich w trakeie powstania. Mi Metody: + metoda aktywizujgca — metaplan, + elementy wykladu, + rozmowa kierowana, + praca z tekstem podrecznika, + praca z tekstem érédlowym, + praca 2 mapa. i Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa, Wi Srodki dydaktyczne: * podrecznik Zrozumie¢ przesztos¢. C2es¢ 3 (s. 105-115), + karta pracy Wojna polsko-rosyiska, + arkusze papieru, kartki samoprzylepne. WPrzebieg lekc; Faza wprowadzajaca 1. Caynnosci organizacyjne: sprawdzenie obecnosci, podanie tematu oraz cel6w lekeji. 2, Uezniowie odpowiadaja na pytanie 1. Preypomnij sobie ze s. 105 podrecanika. W tym celu nauczy- ciel zapisuje na tablicy hasto Lamanie konstytu- ji Krélestwa Polskiego, a uczestnicy zajeé podaja, prayktady dziatat wladz rosyjskich niezgodnych z konstytucja Kongreséwki (przykladowy sche- mat znajduje sig w Materiatach dla nauczyciela), Faza realizacyjna 1. Nauezyciel omawia sytuacie w ostatnich dniach przed wybuchem powstania oraz opisuje wydarze- nia nocy listopadowej, ze szczegélnym uwzgled- nieniem roli belwederczyk6w, podchorazyeh oraz mieszkatiedw Warszawy. Nastepnie prowadzacy poleca Klasie zapoznaé sig z tekstem frédlowym Detronizagja Mikotaja I ze s. 108 podrecznika i wyjasnié, ezym parlamentarzyéci uzasadnial pozbawienie cara Mikolaja I korony polskie (éwi czenie 1. Praca 2 tekstem zrédlowym). 2. Prowadzacy dzieli klase na pigé druzyn. Kaédej x nich rozdaje kartki samoprzylepne, po czym zawiesza na tablicy arkusz papieru ze schema- tem metaplamu i praedstawia zagadnienie do ‘opracowania: Czy powstanie listopadowe miato szanse powodzenia? Uczniowie ceytaja przydzie- lone im teksty: + grupaI- Od préb porozumienia do detronizacji (podrecenik, s. 106-107), + grupa II ~ Wojna polsko-rosyjska (podrecznik, 8, 108-109, 111), + grupa IIT infografika Bitwy i dowddey powstania listopadowego (podrecanik, 8. 110-111), ramka Walki na ziemiach 2abranych (podrgcznik, 6.113), + grupa IV - Upadek powstania (podrecenik, s. 112, 115), + grupa V - element To budzi kontrowersje: Czy powstanie listopadowe miato szanse powodze- nia? (podrecznik, s, 114), Nastepnie w zespotach opracowuja odpowiedzi na poszezegélne pytania metaplanu i notuja je na kartkach, ktére reprezentanei druiyn pray- Klejaja we wiascivych rubrykach schematu (prayktadowy metaplan znajduje sie w Materia lack dla nauczyciela). Po odezytaniu wszystkich Propozyeji uczestnicy zajeé pod kierunkiem na- uczyciela formutuja wnioski koficowe. 8. W dalszej czeéci zajeé uczniowie zapoznaja sie z mapa Powstanie listopadowe 1830-1831 (pod- recaniik, s, 109) iwykonuja zadanie I. wkarcie pra- cy dotyezqce najwainiejszych bitew powstania. 4. Klasa wystuchuje krotkiego wykladu nauezycie- Ja na temat znaczenia powstania listopadowego36 Rozdziat It na arenie migdzynarodowej. Prowadzacy awra- pytanie: Co spowodowato werost zaangadowania ca szezegélnq uwage na reakcje mocarstw eu- _patriotycanego wsréd hobiet? ropejskich na wybuch polskiego zrywu niepod- leglosciowego. W ramach utrwalenia zdobytych Faza podsumowujaca wiadomosci wszystkie osoby w Klasie wykonuja 1, Nauczyciel przypomina gléwne wydarzenia po- zadania 2. oraz 3. w kareie pracy. Ochotnicy od- wstania listopadowego omawiane podezas lekeji, caytuja swoje odpowiedzi Nastepnie inicjuje na forum klasy dyskusje na 5. Prowadzaey poleca zapoznaé sie z tresciq ramki temat oceny postawy gen. Jézefa Chtopickiego Kobiety w powstaniu ze. 115 podrecanilea. Zwra- w trakeie zrywu niepodleglosciowezo. ca uwage uczni6w na dzialalnosé patriotyezna 2. Zadanie domowe: kobiet zarowno w trakcie trwania powstania Napisz wypracowanie na temat: ,Czy decyzjao wy- listopadowego, jak i po jego zakoriczeniu. W dal- buchu powstania listopadowego byta stuszna?”. s2gj kolejnosei wyznaezona osoba odpowiada na I Materiaty dla nauczyciela Prayktadowy schemat dotyczacy famania konstytuoji Krélestwa Polskiego isinenie oorariczene cenzury rol sejmu realna wladza ee naruszanie praw wigach Wisaeyo <——[_ famanlehonemuat | —___"Soatakien es creates (Geceetre ti [welnosclowyeh eo represie wobec brak namiestnika, ‘opozyeji paltyeznej po Smierci gen. Zajaczka Przyktadowy metaplan do zagadnienia ,Czy powstanie listopadowe miato szanse powodzenia?” ‘Gay powstanie listopadowe mialo szanse powodzenia? Jak bye? ‘ak by6 powinno? * biernos¢ wiadz powstanczych w okresie + przeprowadzenie reform (m.in. oczynszowanie | poprzedzajacym detronizacia chiopow i zniesienie panszczyzny) | + riewiara kacry dowSdeze| w zavycigstwo + waczenie chlopw w powetanie narodowe + ograniczanie dzialan przecwko Rosjanom | + wigksza altywnose wladz powstanczych - podjgcie w obawie 0 wieksze represja | " preygotowah do wali odpowiednio wozesie) | + brak odpowiedniego wsparcia dla dzialan | + wiara w zwyciestwo | powstanczych na ziemiach zabranych | + nieograniczanie dziatan, ktore mogly przynies¢ + nigudzielenie pomocy ze strony pafistw europejskich | sukces + brak decyziiw kwestiach oczynszowania chtop6w | + szybsze wsparcie dialari na ziemiach zabranych i zniesienia panszczyzny Diaczego nie bylo tak, jak byé powinno? | Potenciat wojenny Krolestwa Polskiego by! ograniczony, poniewa? obejmowalo ono jedynie cz@sé dawnego Ksigstwa Warszawskiogo. Fakt ten prowadzit polskie elity, w tym dow6dcow wojskowych, do przekonania, 4¢ Polacy nie mieli szans w starciu z potgzna Rosia. Mimo ze niektorzy politycy i generalowie poparli powsta- ni, ich Gzialania ograniczata obawa przed mozilwymi represjami po ostatecznej kigsce zrywu narodowego, Whioski ——————————————— ‘Trudno jednoznacnie odpowiedzieé na pylanie postawione w temacie. Jednak wigksze zaangazowanie wiadz powstariczych oraz wiara kadry dowodcze] w sukces przyczynityby sie do lepszego przygotowania Polak6w do walki zbrojne| z Rosia. Byé moze wydluzyloby to czas trwania powstania na tyle, aby konflikt ten spotkat sie z wiekszym zainteresowaniom innych pafistw europejskich. To z kolei mogtoby przelozy¢ sie na ustepstwa Rosji wobec Krélestwa Polskiego, np. na realizacjg obietnic Aleksandra | o prayiaczeniu do Kongresowki ziem. zabranych,7 ae Wojna polsko-rosyjska | Imig | nazwisko [EB Wis: w tabele informacje dotyezace najwainiejszych bitew Data Klasa powstania listopadowego, —__—— Miejsce bitwy Data | Rezultat ‘a ego 1691 | lee | 5 a = ‘Ostroteka | | nor Bela nmeates = leenie ae | 25 lutego 1831 r. | h wanseawase | en : | EEive pocstawie tekatn érédlowego wyjatni aka rele odegralo powstanie stopadowe w kontckseie weasel leat Bots Karol Marks, Mowa 0 Polsce - 22 styeznia 1867 7. koto 30 lat temu wybuchta we Frangji rewolucja. Bylo to wydarzenie, kdrego nie preewidziata etersburska opatrenosé, ktdra dopiero co zawarta z Karolem X tajny uktad, w celu ulepszenia rzq- dow i granic geograficznych Europy. Skoro otrzymano te smutna wiadomosé, car Mikolaj wezwat oficeréw gwardii i zwréeit sie do nich z wojowniezym krotkim apelem: ,Na kon”. To nie byla pusta groiba. Paskiewicz 2ostat wystany do Berlina, aby praygotowaé wtargniecie do Franeji. W pare mie- sigey wszystko bylo gotowe. Prusacy mieli skoncentrowaé swoje sity na Renie, polska armia wejsé do rus, a Rosianie postepowaé w tylne) strady. Ale wtedy, jak wyrazit sie Lafayette we francuskie) izie deputowanyeh, ysiraa praednia obrécita bron przeciw gidwnym sitom armii”. Powstanie w Warsza- wie ocalito Europe od drugie antyjakobiriskig) wojny. Historia w tekstach érédtowych. Wypisy, oprac. T. Marsz, K. Juszezyle, t. 2, Reosabw 1998, s. 134 El Wetaw znak x” w kratki obok zdani prawdziwych. (Efi efit soetat eatep er Ghifeeybachu powstania lintopedowous. (| Zwolennicy Joachima Lelewela opowiadali sie za detronizacja cara Mikolaja I. Pierwszym dow6dea wojsk rosyjskich skierowanym do walki z Polakami byt Iwan Dybiez [E Praneja udzielita powstaiicom znacznego wsparcia zbrojnego, | Emilia Plater uczostniezyta w bitwie pod Debem Wielkim.38 Rozdziat If Powstanie styczniowe WiCele lekcj Uczen: * poprawnie postuguje sie terminami: praca orga- niezna, millener2y, ,biali”, ,czerwoni”, rewolucja moralna, Dyrekeja Krajowa, Komitet Centralny ‘Narodowy, branka, uwlaszczenie, manifest, Tym- ceasowy Rzad Narodowy, program ,szeéciu punk- t6w", Konwencja Alvenslebena, katorga, okredla ezas wydaraesi: 27 lutego 1861 x. - demon- stracja w Warszawie, grudzien 1861 x. — utwo- reenie Dyrekeji Krajowej, uty 1862 r, - otwarcie Swiatyni w Krélestwie Polskim, 1862 r. — ogloszenie ‘ukazéw przez cara, 14/15 styeznia 1868 r. — bran- ka, 22 stycznia 1863 r. — ogtoszenie manifestu ‘Tymezasowego Rzadu Narodowego, 22/23 styez- nia 1868 r. — wybuch powstania styczniowego, 24 lutego 1863 r. - bitwa pod Malogoszezem, 1866 r. - powstanie zabajkalskie, omawia role postaci: Edwarda Jiirgensa, Zygmun- ta Sicrakowskiego, Michaila Gorezakowa, Alek- sandra Wielopolskiego, Ludwika Mierostawskiego, Mariana Langiowieza, Fiodora Berga, Romualda ‘Traugutta, Aleksandra II, Napoleona III, Michaita Murawjowa, + przedstawia réznice programowe ugrupowah lojalistéw, ,bialych” i ,czerwonych”, + charakteryzuje dzialalnogé Aleksandra Wielopol- skiego w Kongreséwee, + wymienia posrednie i bezposrednie prayezyny wybuchu powstania, * opisuje przebieg walk powstaiczych, * analizuje znaczenie manifestu Tymcezasowego Rzadu Narodowego i ukazu cara Aleksandra II o uwlaszezeniu chlopéw, + wskazuje na mapie gléwne tereny walk podczas- powstania styczniowego, * omawia znaczenie sprawy polskiej na arenie mie- dzynarodowej, ‘+ analizuje pozytywne i negatywne skutki powstania. MiMetody: + metoda aktywizujaca — drzewko decyzyjne, + clementy wykladu, + praca z tekstem podrecznika, + praca z tekstem arédlowym, + praca z mapa. li Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbicrowa. WSrodki dydaktyczne: + podrecznik Zrozumiec przesztosé. Czpst 3 (s. 143-151), + karta pracy Krélestwo Polskie w okresie powsta- nia styezniowego, + arkusz papieru. i MPrzebieg lekcji: Faza wprowadzajaca 1. Czynnosei organizacyjne: sprawdzenie obecnosci, podanie tematu oraz. celéw lek 2. Uczniowie odpowiadaja na pytanie 2. Preypomnij sobie ze 8. 143 podrecznika na temat zmian w sy- ‘tnagji mieszkaficow zaboru rosyjskiego w okresie odwilzy posewastopolskie} Faza realizacyjna 1. Nauczyciel w trakeie krétkiego wykladu cha- rakteryzuje sytuacie polityezna w Krélestwie Polskim pod koniec lat 50. i na poczatku lat 60. XIX w. oraz wekazuje na réénice miedzy poglada- mi ugrupowai ,bialych” i ,ezerwonych”. Nastep- nie poleca uczniom zrealizowaé zwiazane z omé- ‘wionym tematem zadania 1. i 2. w karcie pracy. 2. Wazyscy ucmiowie w klasie zapoznaja sie 7, tek- stem Préba kompromisu i preygotowania do po- stania ze s. 144-145 podrecznika. W dalszej ko- lejnosei prowadzaey zawiesza na tablicy schemat drzewka decyzyjnego dotyezqcego problemu Cay powstanie styezniowe mogto praywrécié Pol- sce niepodlegtosc? Uczestnicy zaj¢é wymieniaja moiliwe rozwigzania podanego zagadnienia, a take przedstawiaja ich pozytywne i negatyw- ne skutki, Wskazana osoba zapisuje na schema- cie wspOlnie uzgodnione wnioski (przyktado- wy schemat drewka decyzyinego znajduje sie ww Materiatach dla nauczyciela), 3. Nauczyciel przedstawia okolieznosei, ktore ber posrednio doprowadzily do wybuchu powstania oraz wydarzenia zwiqzane % pierwszym etapem arywu do upadku dyktatury Ludwika Mieroslaw- skiego. Nastepnie uezniowie czytaja tekst Zrédlo- wy Manifest Tymezasowego Readu Narodowego ze s, 147 podrecanika i wykonuja zamieszone pod nim éwiezenia 1. i2. Praca 2 tekstem érédtowym. 4, Prowadzaey przybliza uezestnikom zajeé osobe Aleksandra Wielopolskiego. Analizuje dzialania margrabiego podczas pelnienia przez niego r6i- nych funkeji w Krolestwie Polskim. Praedstawia zaréwno porytywne, jak i negatywne skutki de- ceyzji podjetych przez te postaé przed wybuchem powstania styerniowego. 5, Uczniowie zapoznaja sig tekstem Przebieg walk ze. 147-150 podrecznika oraz tresciq ramki Sity walczqcych stron (podrecznik, s. 148). Nastepnie wskazana osoba wyjasnia, ezym réinilo sie wy- posazenie powstaiic6w i Zolnierzy rosyjskich 6. Nauczyciel opisuje sytuacje na ziemiach zabra- nych podezas powstania styczniowego. W dalszej Kolejnosei poleca Klasie przyjrzeé sie mapie Po- wstanie styczniowe ze s. 146 podrecanika i wy- mienié glownych dowode6w oddzialéw powstaii- cezych (éwiczenie 2. Praca z mapa).7.Prowadzacy zajgcia referuje, jak sprawa pol- ska byla odbierana na arenie miedzynarodowe}. ‘Zwraca uwage uezniéw na postaé Napoleona IIT, tory probowat naktonié Rosje do ustepstw wo- bee Polakéw. Nastepnie omawia znaczenie umo- wy zawartej praez Prusy i Rosje w lutym 1863 r. (t2w. konwengji Alvenslebena). Faza podsumowujaca 1. Na zakoficzenie lekeji uezniowie czytaia tekst za- tytulowany Bilans zmagar ze s. 151 podrecznika. i Materiaty dia nauczyciela Nauczyciel w trakeie rozmowy kierowanej zadaje Klasie pytania dotyezace politycznych, gospodar- czych i spotecznych skutkow powstania stycznio- ‘wego. Uczestnicy zajeé zapisuja wnioski w tabeli eadanie 3. w karcie pracy) Zadanie domowe: Napisz krotha rogprawke na temat: Czy powsta- nia listopadowe i styezniowe preyczynily sie do utrzymania tossamosei narodowe) preez Pola- kow?”. Sformutuj argumenty potwierdzajace lub negujqce preyjete preez Ciebie stanowisko. Przyktadowy schemat drzewka decyzyinego do zagadnienia ,Czy powstanie styczniowe mogto przywrécié Polsce niepodiegtos¢?” + Odzyskanie niepodlegioscl. * Wprowadzenie reform majacych ra celu poprawe sytuagj polskich cchiopow. dla rozwigzania 8) + Szansa na szybkie odzyska- Fie niepodieglosci + Zwrécenie uwagi opini rmigdzynarodowe| a sprawe Polski. + Warost nastroj6w Patriotyeznych, lia rozwigzania b) + Przeprowadzenie reform, ‘spolecznych | gospodar- zych. + Stopniowe polepszeni poziomu zycia Polak6w. + Brak offer. * Zaniechanie represj ze strony wladz carskich, 1. Problem ‘mogto doprowadzi¢ do odzyskania niepodlegtosci. ) Tyiko pokojowe demonstracje: i negodjacje z carem oraz dzialania na ecz rozwoju gospodarczego mogly zagwarantowaé Polakom ‘odzyskanie niepodlegiosci. czasu. Czy powstanie styczniowe mogio przywr6cic Polsce niepodlegiose? 5. Negatywne skutkl rozwiazaf la rozwigzania za icaba offar w wyniku walk z wojskami rosyjskimi * Wigksze represje ze strony Rosi powodujace ostabienie elit spotecznych. dla rozwigzania b) + Odzyskanie niepodiegtosci w dluzsze| perspektywie + Spadek nastrojow patio tycznych. + Warost postaw lojalistycz~ rnych wobec wladz carskichKrélestwo Polskie { ) w okresie powstania styezniowego Fe a) El Wyjasnjj, do jakich wydarzeA nawigzuja zamieszczone ilustracje. B, Bil Przyporzadkuyj polskim stronnictwom poglady gloszone przez ich przedstawicieli praed wybuchem powstania styceniowego. Lodzyskanie niepodlegiosci w wyniku powstania zbrojnego, 2 pokajowe demonstracje, 8 szukanie porozumienia z carem, 4 jednorazowe uwtaszczenie chiopéw, 5 rozbudzenie swiadomosei narodowej, 6 stopniowe rozwiazanie problemu chiopskiego ~Biali”: »Czerwoni”: EX vzupetnij tabele. [ ‘Skutk powstania styezniowego poltyezney ase Polskie zrywy narodowe HBB Wy kona éwiczenia zwiqzane x mapa. ‘Staropolski Okreg Przemystowy znaiduje sig na obszarze oznaczonym na mapie litera A. | Ziemio, na ktorych w XIX w. dominowal przemyst wiokenniczy, zostaly oznaczone | | na mapie itera D. ' Miasto oznaczone na mapie litera C bylo siedziba Zakladu Narodowego. ; im. Ossoiiskich, A Uaupetngj zdania wiaseiwymi numerami x mapy. ‘Wojsko polskie w trakcie powstania listopadowego przegrato bitwe Rosjanami pod miejscowoscia oznaczong na mapie numerem ‘Towarzs ro Filomatéw powstalo w mieécie oznaezonym na mapie numerem Romuald ‘Traugutt zostal stracony w miejscowosci oznaezonej na mapie numeremEBB Zapoznaj sie z tekstem érédlowym. Podaj nazwe migjscowosei, w ktorej rozegrato sig opisane ‘wydarzenie, a nastepnie podkreél ja dwiema liniami na mapie. Od kilkunastu juz dni wiedzielismy, 2e lada deien bedziemy wezwani do dziatania i ze ten dzien jest Bliski. Mielismy, kaédy z nas, wiadoma sobie czynnosé do spetnienia, Dzisiaj, 28 listopada, miato juz ‘zapasé stanowc20 postanowienie, io tym zawiadomié nas miano. W tym celu wieczorem zebralismy sig, kilku nas cywilnych, w jednej cukierni na Krakowski Preedmiesciu. (.] Whroczylismy wresacie na Nowy Swiat. Byta to czesé miasta zamieszkana najwigce) preez wyészyeh oficersw i urzednikow moskiewskich. Wick XIX w érédlach, oprac. M. Sobaiska-Bondaruk, SB. Lenard, Warszawa 1998, s 176. Blienes nat a) poziomymi kreskami ziemie wehodzace w sklad Rzeczypospolitej Krakowskiej, ») pionowymi kreskami ziemie wehodzace w sklad Wielkiego Kigstwa Poznaiskiego. ;poznaj sig z tabela i wykonaj polecenia. Gubernie (wojeweazwa) | Ludnosé Luusnosé Krdlestwa Polskiogo | w 1819. (wiys) | w 1844r. (wis) augustowska 439 623 | alska 506 728 rakowska 383 482 lubelska 420 578 mazowiecka | 640 oat plocka | 390 537 podiaska | 317 419 sandomierska 334 468 Na podstawie: Historia Polski w liczbach. Ludnos, terytorium, GUS, Warszawa 1994, s. 71 ‘A. Zaznac na mapie kolorem ezerwonym granice dw6ch guberni, w ktérych na przestrzeni lat 1819-1844 nastapil najwiekszy wzrost liezby ludnosei. B, Zaznacz na mapie kolorem zielonym granice guberni, w ktérej na przestrzeni lat 1819-1844 nastapil najmniejszy wzrost liczby ludnosci. Prayjrzyj sie fotografii i uzupelnij zadania. Nastepnie podkreél na mapie nazwe miasta, od ktorego ‘wspomniana w tekécie inwestycja wzigla swojq nazwe. Obiekt przedstawiony na adjeciu to jedna z 18 majdujgeyeh sig na ~ jednej 2 najwigkszych inwestyeji Krolestwa Polskiego. Jego budowa umoiliwila7 Ei Polacy w okresie powstan narodowych Test podsumowujacy rozdziat I Imig i nazwisko Data Klasa 1. Czyta| ewan teksti polocenia 2. Rozwiazania zadan zapisz c2yelne | starannie w wyznaczonych miejscach, Pom przekeesia 8. Pray kazdym poleceniu podanoliczbe purktéw,jaka mozna vzyskaé za wlagciwa odpowied?. Za rozwiazanie calego testu mozesz otrzymaé maksymalnie 12 punktow, [Ell Podaj nazwe ziem polskich, do ktérych odnosi sie wykres. (1p) Zyl 2% Ul62 wydarzenia w kolejnosci chronologicznej. W tym celu wpisz w kratki numery od 1do5. (041 uuchwalenie przez sejm polski detronizaeji Mikolaja I ‘wybuch powstania zabajkalskiego zniesienie pafiszezyany w zaborze austriackim ‘obrona Woli przez gen. Jézefa Sowiiskiego _ Smieré Edwarda Dembowskiego Zapozna sig 2 tekstem #rédlowym, a nastepnie podajskutki opisanego wydarzenia, 5) Opowiadali stars, 2e ezerniawa nalezqea do rabacji szta od wsi do wsi i wseedzie sabierata chtopdw ze soba, i w ten spos6d tworzyta sie coraz wigksza banda, a jakby nie cheiat kto 2 nimi is, to bili i zabijali. Ale w kaide| wsi byio dost takick, co chetnie do nich praystawali: jedni dla rabunkeu, inni chowali réne zemsty 2a patiseezyzne, a zresztg robita swoje wodka, bo gdzie 2dybali karczme, to pili, 0 sie dato, a czego nie wypili to po pijanemu rozbijali i wylewali Wiek XIX w érédtach, oprac. M. Sobafiska-Bondaruk, $.B. Lenard, Warszawa 1998, s. 221.EZ Woisz litere ,P” przy zdaniach prawdziwych, a ,F” ~ obok wypowiedzen falszywych. (ote. [ ___Zéanie PrawdaiFatsz = | Rezwojowi przemysta wydobywezogo | hutniczago w Kréestwie Polski ] | | patronowat ks. Stanistaw Staszic. | j ‘Towarzystwo Kredytowe Ziemskie zostalo powolane do Zycia przez Nikolaja Nowosiloowa kaliszanami nazywano grupe postéw sprzeciwiajaca sig famaniu konstytucji przez cara. [Ell Przyporzadkuj postaciom historyeznym wlasciwe funkgje. 1-Konstanty Romanow ‘A- pierwszy namiestnik Kr6lestwa Polskiego 2— Jozef Zajaczek B—naczelny wédz wojska polskiogo 3-Eduard Flottwell C—namiestnik Gali 4 Agenor Goluchowski D-nadprezydent Wielkiego Ksiestwa Poznariskiego E - dyktator powstania listopadowego se 3 4- Gi stowa: Dlatego tes, panowie |... porzuécie marzenia! car Aleksander TI skierowal ote) do Polak6w podezas pobytu w Warszawie w roku =o A. 1852, 1855. B. 1858, D, 1856. Zapisz nazwy organizacji spiskowych, ktrych dotyeza podane opisy. (18) ‘Tajna organizacja skladajgca sie gléwnie z mlodych oficerw i podchorazych, a takie cywilnych, patriotéw. Jej praywédea byl instruktor w warszawskiej szkole wojskowej. Czlonkowie zwiazku dazyli do uniezaleznienia Krolestwa Polskiego od Rosii, a najbardziej radykalni planowali zabicie cara. Péljawna organizagja patriotyczna zrzeszajqea dua czesé polskie] masonerii, kierowana przez Waleriana Lukasifiskiego. Dzialala w Krélestwie Polskim, na Litwie oraz w zaborze pruskim. Jej czlonkowie glosili haslo ,utrzymania narodowosci” i odrebnosei Polski od Rosji Napisz, do jakiego wydarzenia odnosi sig ilustracja, nastepnie podaj lata, w ktorych sig cn ‘ono rozegralo. Wydarzenie: Lata:Ell vexpsing tatele Nazwa Uugrupewania preraceey Program 1. | Hotel Lambert | Wiktor Heltman 2. Tadeusz Krepowiecki Tomasz Malinowski NO oc wat cee ete re ort eet cacao teats wielkopolskiego w okresie Wiosny Ludéw. BD Zapoznaj sie z tekstami migdzy nimi. Alojzy Felifiski Hymn, 1816 . Bose! cos Polske praez tak liczne wieki Otaczai blaskiom potegi i chwaty, ‘ Liarczq swojej 2astaniat opieki Od nieszczesé, kt6re praywalié ja mialy; Preed twe oltarze zanosim blaganie. ‘Naszego Kréla zachowaj nam Panie! »Gazota Warszawsha” 1816, nr 58. :rédiowymi. Nastepnie wyjaénij, z czego wynikaja réinice Modlitwa za Ojczyzne, 1861 x. Bose, cos Polske preez tak dtugie wieki Otaczat blaskiem potegi i chwaty, Cos jg zastaniat tarceq Twej opieki Od nieszczesé, ktére praygnebic jq cheialy — Pred Twe oltarze zanosim blaganie, Ojezyzne, wolnosé race nam wrécié Panie! Spiewy naboine polskie 1861, zeszyt pierwszy, Warszawa 1916.Polacy w okresie powstan narodowych Test podsumowujacy rozdziat I Imig I nazwisko 1. Czytaj uwaznie teksti polocenia. 2. Rozwiazania zada zapisz czyteinie i starannie w wyznaczonych miejscach Pomwiki przekresij 33. Przy kazdym poleceniu podano liczbe punktow, jaka moéna uzyskaé za wlaScwa ‘odpowied2. Za rozwigzanie calego testu mozesz otrzymaé maksymalnie 12 punktOw. HEB Podaj nazwe ziem polskich, do kt6rych odnosi sie wykres. ast esiey U6: wydarzenia w kolejnosci chronologicznej. W tym celu wpisz w kratki numery od 1 do 5. __ ogtoszenie Jézefa Chlopickiego dyktatorem | zawarcie konweneji Alvenslebena ___ wigczenie Wielkiego Ksiestwa Krakowskiego do Austrii nadanie Statutu Organicznego Krolestwu Polskiemu __ powstanie Ligi Polskie} EE Zapoznaj sig z tekstem arédlowym, a nastepnie podaj skutki opisanego wydarzenia. (op. godzinie se6stej dano znak jednoczesnego rozpoczgcia wszysthich dzialah wojennych preez 2apa- lenie browaru na Soleu w bliskosei koscar jazdy rosyjskiej. Preygodnym losem nie splonal ten caly budynek. Wojska polskie ruszyly z koszar do wskazanych stanowisk. W tym momencie oddzial ztozo- ' nny 2 eywilnych 0860 pod dowddztwem dwtich podchorasych szedi do Belwederu celem zabezpieczenia ‘osoby cesarzewicea, Zeby w zamieszaniu i zgielku orgznym na jakowy sewank narazony nie zostal. Wick XIX w érddlach, oprac. M. Sobatiska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998, s, 174Hid Woise tere .P" prey adaniach prawdzinych, a ,P" ~ obok wypowiodzeh falszywych. ea) Glownym osrodkiem przemysiu widkienniczego w Krdlestwie Polskim byt tédzki Okreg Preemysiowy. Zalozycielem Banku Polskiego byl Joachim Lelewel. | Walerian Lukasiniski aktywmie uczestniczy! w walkach w okresie powstania | | listopadowego. Preyporzadkuj postaciom historyezym wlasciwe funkeje. 1 - Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki A pelnomocnik carski do spraw polskich 2—Nikolaj Nowosilcow ww Krolestwie Polskim. 3— Adam Jerzy Czartoryski B- minister spraw zagranicznych Rosji 4— Franciszek Stadion (C~ minister skarbu Krélestwa Polskiego D—gubernator Galicji E —dyktator powstania styczniowego 1 2 ae 4 Kl Catkowite uwtaszezenie chtopéw w Krolestwie Pruskim nastapito w roku cr A. 1860. B. 1851. C. 1854. D. 1856. Eh Zapisz nazwy organizagji spiskowych, ktérych dotyeza podane opisy. (ee) ‘Tajne ugrupowanie zalozone przez, Waleriana Lukasifskiego. Organizacja wzorowala sig na ruchach karbonarskich, lecz nie miala radykalnego programu. Zakladala m.in, wigezenie do Kongreséwki ziem zabranych oraz przestrzeganie konstytucji ‘Trojzaborowa tajna organizacja, ktora powstala w 1835 r. z inigjatywy Szymona Konarskiego i byla wspierana przez Mtoda Polske. Wkrétce po jej zalozeniu czeSé spiskoweéw, obawiajae sie przesladowasi, zrezygnowala 2 dzialalnosci. Praywédca ugrupowania zostai aresztowany i stracony w Wilnie FE Nopisz, do jakiego wydarzenia odnosi sie ilustracja, nastepnie podaj rok, w ktérym do niego doszlo. & Wydarzenie: Rok:Elo copeintabete ee) T ra T a a icaj catia | te | warpowania | __Prwedey roar ] | | | | «| Komtot + | Narodony Polk | | | | 2 Stanislaw Worcall krakowskiego. Zaznacz na mapie ukoénymi kreskami ziemie objete walkami podezas powstania miedzy nimi. Jedrzej Slowaczyiiski Mazur Chtopickiego, 1830 r. Nasz Chiopicki wojak dzielny, émialy, Powiedzie naszych zuchéw w pole zuyeigstw, chwaly! Huk armat, s2czgk pataszy Zaborodw wnet odstraszy! A. Wéjeieki, A. Ciedlak, Polskie piesni i piosenki: épiewnik polski, ‘Warszawa 1989, s, 33, [El Zapoznaj sie z tekstami #rédlowymi. Nastepnie wyjasni, z czego wynikaja réznice op. Juliusz Stowacki Kordian, 1834 r. Stary — jakby ojciec dzieci, i Nie do baju, nie do trudus Dajmy mu na posmiewisko Sprzecene z natura nazwisko, ' Nazwijmy od stowa udu, Krmieciéw, cayli nedznyeh chtopou. J. Slowacki, Kordian, Warseawa 1077, 5. 14Polacy w okresie powstan narodowych E) oppowiepzi po ZApaN 1 KRYTERIA ICH PUNKTOWANIA phe ‘Wiasciwa odpowied [Punk tacia ‘Kryteria punktowania 1 (0 Poznafske oH | Podanie wiascive] odpowied2 — 1p 2 walle ze sj poe delvonizac Mkclaa ‘wybuch powstania zabakalshog $Mlesone paneseyany w zabowe austlackim brona Wel przez Gen, Jozela SowisKiogo Smlere Edwa'da Dembowsleago ot Podanie wlaéciwe) Koleos chronologicznel 1p 3. | Preyktadowa oepowiod Podezas rabaci galicyshie| mordowano preedstawiciel Pega ee ee Iinym skutkiom tego wydarzenia byla Kgeka powstaria. | reakawskiage PPodanie wiaSciwe} odpowiedzi-1 p Podanietr2ech wlatclaych odpowiedzi— 1p. | Wiasciwe preyporzadkowanie wszystkich dlemenion ip, soomane waar 7. | spraysietonie podchoraaych |__| Wotomularsthe Narodowe Podanie wiaéciwo) odpowiedi1p. Pdanie dwoch wiasciuych nazw organizadi _piskouyeh —1. pocercy 8. | vngarzrie: powstanio tycaiows, (ata: 1802-1864, Rozpoznana wisseiogo wydrzenia oraz oda at w etoryen gor E00 ee seas ec ome a 2. fowdreyee Bookrtycane Pasko —WiktorHotiran, ee eee ae ee es eee cae Seperate see te france 40. | Zamaczenie na mapie terenu Wielkopolski. 11, | Prayktadowa odpowiod: Praywolane teksty powstaly w rSanym czasie. Hymn Alojzego Felfiskiogo zostat hapisany {uz po utworzoniu Krdlestwa Polckoge, Kody Play yl wazecan’Alokeancrow 2 paywidcenie rama paisttewosctNatomiet ost 2 1861 ¢ sformulowano w sytuac}, dy w Kongresowee 8p povntan stopadowyr wide cars tosowaly wane Katie wiaScwe uzupetnionio worsu tabol- tp. oF o4 Zaznaczenie na mapie wlaSciwego terenu~ 1p. | Wasciwe wyjesnienie— 1 p.Een Bi oppowrenzi po zADAN 1 KRYTERIA ICH PUNKTOWANIA Nr za. Wiaseiwa odpowied? Punk tacja Kyteria punktowania 1 Kiclestwo Gali Lodomer fe Podanie wlascwwe) odpowiedal 1p. 2 1 ee eR te torn at -aeaeae a 4: eager oes occ aia ‘omer oF PPdanie wiaolve}koljnoSc!chronclogicane) tp. Praykiadova odpowied™: (Witomencie muchu powstaniaietopadowogo doszo Ea er a seco teraeforena eantaratee ae eerie tee PPodanie wiaScive| oopowied2i—1 p ot Podaniet2eoh waadcinych odpawiodd 1 p ot Waive preyporeadkowanie wazyikich ‘lomentaw tp. oF Podanie wlaéciwo| edpowiedsl-1p._ araystwo Patrotyezne ‘Stowarzyezenie Ludu Polskiogo oF Podanie dwach wlasowych nazw organizadl Spekowyeh 1 p. Warzone: rabacia galicyiske. Fok: 1646, of Rozpcenanie wiasdvogo vydarzenia oraz poda- Never wit co ego Soas0~ Fp ‘Ror ard Pe sonaun lve Nasa Na deyearve nepadigioss prt Pls ore post one isl avast clean nrosonm.~ 2. Croay Lucu Poskego— Stanislaw Woroal-Potapinie Ein 28 wezyatoe espowasenia Pls oraz yea ibornltm ace syoom ucsajacogerabioaninayen — Weika Bron o2 Kaide wiaéciwe uzupelnienio wer tabeli~ 1p 10. ot Zaznaczenie na maple wladcwvego terenu— 1p. 1 Zaanaczenie na mapieterenu Rzeceypospote] Kakowskie| ‘rzyaowa adpowied? lone tty ponstaly w rym ceale. UworJesi2o- fe Slowacaynetiogs cosa hapisanyna poczalku powstania ‘Stopadowooo gon, Crepe preodstawony jst w fim [ect nrc Sy poliadane ds nd, WeSponslale po epachusryma naeconego ted) Choptoa lo po upadis °. ‘asta nen 2 entre | wwasana do Sposa Sceowe- ‘gm spolectonae polkono. oFQasmn Stany Zjednoczone w drugiej potowie XIX wieku WCele lekcji exe + poprawnie postuguje sig terminami: plantaeja, la ochronne, kompromis Missouri, linia Maso- na-Dixona, Jankes, konfederacja, Skonfederowa- ne Stany Ameryki, aboliejonista, wojna secesyjna, Proklamagja emaneypaeyina, wojna totalna, linia transkontynentalna, okresla czas wydarzefi: 1820 r. — kompromis Missouri, 1860 r. ~ wybor Abrahama Lincol- na na prezydenta, 20 grudnia 1860 x. ~ secesja Karoliny Poludniowej luty 1861 r. - utworzenie Skonfederowanych Stan6w Ameryki, 12 kwiet- nia 1861 r. ~ wybuch wojny secesyjnej, 21 lipea 1861 + ~ I bitwa nad Bull Run, maj 1862 1. — ‘wydanie Ustauzy 0 osadnictwi, wrzesien 1862 r.— ogloszenie Proklamagji emaneypacying), 1-8 lipea 1868 +. ~ bitwa pod Gettysburgiom, 9 kwietnia 1865 r. -kapitulacja gen. Roberta B. Lee, 1869 1, — otwarcie pierwszej linii transkontynentalnej, ‘omawia role postaci: Abrahama Lincolna, Jeffer- sona Davisa, Roberta E. Lee, Thomasa Jacksona, Ulyssesa 8. Granta, Williama T. Shermana, Phi- ipa Sheridana, Marka Twaina, + opisuje dualizm spoleczno-ekonomicany Standw Zjednoczonych w pierwszej polowie XIX w., + prezentuje prayczyny wybuchu wojny secesyjne}, + opisuje organizacje armii konfederatéw i Unii, + omawia przebieg dzialai wojennych na wschod- nim i zachodnim froncie, + przedstawia aylwetki najwazniejszych generaléw ‘wojny secesyjne), + ocenia decyzje Abrahama Lincolna dotyezace suchwalenia Ustawy 0 osadnictwie oraz ogtoszenia Proklamagji emaneypacyjnej, + wymienia skutki wojny domowej w USA, + analizuje ezynnii, kt6re prayezynily sig do rozwo- Ju gospodarezego USA w drugiej polowie XIX w., + charakteryzuje najistotniejsze elementy ,wieku pozlacanego”, + wskazuje na mapie tereny, na ktéryeh toczyly sig najwainiejsze walki wojny secosyjng). Wi Metody: * metody aktywizujgce ~ linia czasu, rybi szkielet, + elementy wykladu, + rozmowa kierowana, + praca z tekstem podrecznika, + praca z tekstem Zrédlowym, + praca z mapa, li Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa. Wi Srodki dydaktyczne: + podrecenik Zrezumies praeslosé. Czesé3(s. 158-167), + karta pracy Wojna secesyjna 1861-1865, + arkusze papieru, kartki samoprzylepne. Mprzebieg lekcji: Faza wprowadzajaca 1. Caynnoéci organizacyjne: sprawdzonie obecnosci, podanie tematu oraz celow lekeji 2, Uczniowie odpowiadaja na pytanie 1. Preypomnij sobie ze s. 158 podrgernika. Wykonuja éwiezenie ‘metoda linii ezasu (praykladowy schemat znaj- duje sie w Materiatach dla nauezyeiela). Faza realizacyjna AL: Nauezyciel wprowadza ucaniéw w tematyke za- Je6 iw trakcie krétkiogo wykladu omawia sytua- Gig w Stanach Zjednoczonych przed wybuchem wojny domowej. W dalszej kolejnosci opowia- da o znaczeniu niewolnictwa w poludniowych stanach, Wspomina rowniez o amerykariskich przedstawicielach rachu abolicjonistycznego. 2. Prowadzacy zawiesza na tablicy arkusz papieru ze schematem rybiego szkieletu i dzieli klase na eatery grupy, kt6rym rozdaje kartki samopray- lepne oraz instrukee (zadania dla druzyn znaj- duja sie w Materiatach dla ueznia). Wyjasnia, Ze gléwnym celem dzialania zespoléw bedzie okreslenie przyezyn wybuchu wojny secesyine}. 8, Grupy pracuja nad praydzielonymi zagadnieniami i zapisujq praygotowane informacje na kartkach samoprzylepnych. Nastepnie przedstawiciele dru- ayn prezentuja efekty pracy zespot6w i przyklejaja kartki z odpowiedziami we wlasciwych miejseach schematu rybiego szkieletu (przykladowy sche- ‘mat zamieszezono w Materiatach dla nauczycie- Ja). W ramach podsumowanin éwiezenia ucznio- wie wykonuja zadanie 1, w karcie pracy. Ochotnicy odezytuja swoje odpowiedzi. 4, Nauezyciel praedstawia najwaéniejsze wydarze- nia 2 1860 r. dotyczace wyboréw prezydenckich w Stanach Zjednoczonych. W dalszej czeéci lekcji uezniowie realizuja zadanie 2. w karcie pracy — ‘wykonuja polecenia odnoszace sie do oredzia inau- guraeyjnego Abrahama Lincolna 5. Klasa_wysluchuje krdtkiego wykladu na temat. przebiegu wojny secesyjne). Prowadzqcy lekeje przedstawia sylwetki najwainiejszych dow6deow ‘obu walezaeych stron i omawia gléwne bitwy. W dalszej kolejnosci poleca uczniom zapoznaé % mapa Wajna secesyjna ze s. 164 podreeznika oraz wykonaé zamiesacrone ponitej éwiczenia 1 i2, Praca z mapa.ES x * = 6. Wazysey uczestniey zajeé caytaja tekst Skutki wojny secesyjne) (podrecznik, 8. 164-165), a na- stepnie wykonujq zadanie 3. w karcie pracy. 17, Prowadzacy opisuje sytuacje gospodareza w Sta- nach Zjednoezonyeh pod koniee XIX w. Ucznio- wie 2apoznajg sie z treseig ramki Koncentracja przemystu w USA (podrecznik, s. 167) i odpowia- ddajq na pytanie: Jakie czynniki umoéliwity staly warost wartosci produkcji gospodarczej USA? Wi Materialy dla nauczyciela Faza podsumowujaca 1. Nauezyeiel iniejuje dyskusje na temat skutkow rozwoju gospodarevego i politycznego Standw Zjednoczonych. Zwraca uwage na negatywne str0- ny tego zjawiska — problem eksterminagji rdzen- nj ludnasci Ameryki, 2. Zadanie domowe: Wyhtonaj ewiczenie 4. ze s. 167 podrecenitea. Przyktadowy schemat linii czasu do zagadnienia ,Rozw4j terytoriainy USA w XIX w.” 1801-1820 = 11821-1850 41051-1800 = Zakup zim: ‘Obszary uzyskane w wyniku | Zakup ziem: a * odkupienie od Frangji Luijany | Konflitow zbrojaych: | = nabycie od Meksyku obszarow + nabycie od Wielke| Brytanii | + polaczenie sig Teksasu ze lezacych na potucnie od Arizony poinocnej Dakoly + zakup Florydy od Hiszpanii Stanami Zjednoczonymi + pozyskanie m.in. Kalifornit i Nevady (wojna z Meksykiem) + odkupienie od Rosji Alaski Prayktadowy schemat rybiego szkieletu do zagadnienia ,Przyczyny wybuchu wojny secesyjnej” Dealer once ‘gospodarczy polityczny Przemystiosaay Papetuo centralstyemne farmerskie na Pétnocy. = sling wtadza. < Konfeseraca —— 2 dug atonomia Pantaje na Puce poszetogeinyen stangw. woh “racyoyny ty 290 ozwé) rich \sccerineh mmecckaeow Pouch. sboljonistyeznago mee Coerainy sp0ssb na Ponocy | mysleni odnoses = »/Koraytanie rigwolicze) L— are olncenych stan 77 siyrobcze| na Pos Koni Problem spoleczny niewelnicea i Materiaty dia ucznia__ Zadania dla grupy I Zapoznaicie sie z tekstem Dualizm spoleceno-ekonomiceny Standw Zjednoczonych ze s. 158-159 podrecznika oraz trescig ramki Problem niewolnictwa (8, 160), nastepnie zapiszcie na kartkach samoprzylepnych, jak ksztaltowala sie gospodarka na pétnocy kraju, a jak ~ na poludniu. Zadania dla grupy Il ‘Zapoznajcie sie z tekstem Dualizm spoteczno-ekonomiceny Stanéw Zjednoczonych ze s. 158-159 podrecznikka oraz trescia ramki Problem niewolnictwa (s. 160), nastepnie zapiszcie na kartkach samoprzylepnych przy- czyny konfliktn polityeznego miedzy Pélnoca a Poludniem. Zadania dia grupy Il Zapornajcie sie z tekstem Dualizm spoteceno-ekonomiczny Standw Zjednoczonych ze 8. 158-159 podrecanika oraz tresciq ramki Problem niewolnictwa (s. 160), nastepnie zapiszcie na kartkach samoprzylepnych pr7y- czyny konfliktu spolecznego miedzy Pétnoca a Potudniem. Zadania dia grupy iV Zapoznajcie sig z tekstem Dualizm spoteczno-ekonomiczny Standw Zjednoczonych ze s. 158-159 podrecznika oraz treseiq ramki Problem niewolnictwa (s. 160), nastepnie zapiszcie na kartkach samoprzylepnych, jak stosunek do niewolnietwa wyrazaly stany polnocne, a jaki - potudniowe.ae Wojna secesyjna eae ER 1861-1865 | ii iz [ED Podkres! wiasciwe zakonezenia zdas. Stany poludniowe ezerpaly dochody ze sprzedaéy bauveiny /towardw luksusowyeh. Amerykanie mieszkajaey na péinoeny kraju byli nazywani Jankesami / konfederatami. Cla ochronne na importowane towary cheialy nalozyé stany pétnoene | potudniowe. Abolicionisei twierdzili, ie niewolnictwo powinno byé utrzymane /zniesione Prezydentem Skonfederowanych Stanéw Ameryki by! Jefferson Davis / Robert E. Lee. Bi Na podstawie tekstu érédlowego wykonaj polecenia. Abraham Lincoln, oredzie inauguracyjne - 4 marca 1861 x Obywatele Standw Zjednoczonych! Zgodnie ze zwyezajem tak starym jak sama instytueja readu stoje preed Wami, aby krotko do Was przeméwit i w Waszej obeenosei clozyé preysiege |...) Odnosi sie wrazenie, ze mieszkaricdw Standw Potudniowych nurtuje obawa, ié w zwiazku z dojéciem do wladzy administragji republikaishiej ich prawo do wlasnosei, spokéj i poczucie bezpieczenstwa zostaly zagrozone. Nigdy nie istniata zadna uzasadniona prayczyna tej obawy. (1 »Nie mam za- ‘miaru begposrednio ani posrednio ingerowaé w sprawy instytugji niewolnictwa w tych stanach, w ktdrych istnieje. (..1 W Swietle prawa i konstytucji uwazam Unie Standw za trwata. {..] Wynika 2 tego, iz zaden ze standw nie mose, 2 wiasne) inigjatywy, legalnie wystapié = Uni; 3e decyaje i zaragdzenia zmierzajqce do tego sa nielegaine i e jesli jakis stan cay stany dopuszcza sig aktow przemocy przeciuko autorytetowi Standw Zjednoczonych, to zalesnie od okolicznosei, wystapienia te beda uznane 2a rebelianckie lub rewolueyjne. Historia w wkstach érédlowych. Wypisy, oprac. T. Mares, K. Juszezyk,t. 2, Rzesz6w 1998, s. 78-14. A, WyjaSnij, dlaczego stany Poludnia uznaly wyb6r Abrahama Lincolna za zagroienie dla swoich wolnosci stanowych. B, Okresi, jaki by stosunek prezydenta Stan6w Zjednoczonych do jednosei pafistwa. EE Wetaw literg ,P” przy zdaniach prawdziwyeh, a ,F” — obok wypowiedzeri falszywych. Zdania Prawda/Fal Po przegrane| wojnie stany poludniowe musialy sig poddat procesowi .rekonstrukcji". ‘Abraham Lincoln by! zmuszony ustapié z urzedu prezydenta w wyniku cigzkiej choroby. ‘Skutkiem amerykariskiej wojny domowe] bylo calkowite zniesienie niewolnictwa.Ee Zjednoczenie Wioch WCele lekcj Uereh: + poprawnie postuguje sig terminami: Krélestwo Oboiga Sycylii, Krélestwo Sardynii, risorgimento, Czerwony Krzyz, ,wyprawa tysiqca”, ,czerwone koszule”, okreéla czas wydarzen: 1856 r. — konferencja pokojowa w Paryéu, ezerwiec 1859 r. — bitwy pod ‘Magenta i Solferino, lipiee 1859 r. - rozejm w Vil- lafranea di Verona, 1859 r. - pok6j w Zurychu, 1860 1. - plebiscyty w Srodkowych Wiaszech, maj 1860 r — rozpoczgeie ,wyprawy tysigea”, marzee 1861 .- koronacja Wiktora Emanuela Ina kréla Wioch, ezerwiec 1866 r. ~bitwa pod Custoza, pai- dziernik 1866 r. - odzyskanie Wenegji, 1870 r. ~ przylgezenie Rzymu do Wloch, omawia role postaci: Wiktora Emanuela II, Gi seppe Mazziniego, Giuseppe Garibaldiego, hra- biego Camilla Cavoura, Napoleona III, Piusa IX, + opisuje sytuacje paristw wloskich po zakoficzeniu Wiosny Ludéw, + charalteryzuje dwie koncepcje zjednoczenia Wioch, + omawia polityke Francji wobec Krolestwa Sardy- nii i Austr, + przedstawia dziatania Camilla Cavoura na rzecz zjednoczenia Wioch, + analizuje przebieg wojny Krélestwa Sardynii i Frangji przeciwko Austrii w 1859 r, + charakteryzuje postanowienia pokoju zawartego w Zurychu, + omawia przebieg ,wyprawy tysigca”, + prezentuje postawe papieza Piusa IX wobec idei zjednoczenia Wioch, + przedstavria, w jaki sposb Wlochy przylgezyly do swojego paristwa Wenecje i Rzym, + wymienia skutki wynikajqce ze zjednoczenia Wtoch, + wskazuje na mapie ziemie przylqczone do Krole- stwa Sardynii do korica 1860 r. WiMetody: + metoda aktywizujqea — metoda projektu, + clementy wykladu, + rozmowa kierowana, + praca 2 tekstem podrecznika, + praca z tekstem grodiowym, + praca z mapa. lFormy pracy: fee Wi Srodki dydaktyczne: + povirgznik Zrocumies praeszloss. Cepié 3. 168-175), + karta pracy Powstanie Krolestwa Weoch, + prezentacje uezniow (plakaty, prezentacie multi medialne, albumy, inscenizacje itp.). “non boa Dasmn [Przygotowanie do lekcji: Na dwa tygodnie przed zajeciami nauczyciel oma- wia instrukeje projektu Proces zjednoczenia Wloch 1859-1870, dotyczacego wykonania prezentacji na temat kolejnych etapow powstawania zjednoczo- nego paristwa wloskiego na Pétwyspie Apenifiskim ‘w drugiej potowie XIX w. (instrukeja projektu znaj- duje sie w Materiatach dla nauczyciela). Ueaniowie dobieraja sie w zespoly. Nastepnie przedstawiciele grup otraymuja od prowadzacego karty z opisem zadah do wykonania (polecenia dla druzyn zamiesz- ‘ezono w Materiatach dla we2nia) MPrzebieg lekcji Faza wprowadzajaca 1. Czynnosci organizaeyjne: sprawézenie obecnosci, podanie tematu oraz celéw lekeji. 2, Ueaniowie odpowiadaja na pytanie 1. Praypomnij sobie ze 8. 168 podreeznika ~ przedstawiaja glow- ne decyzje kongresu wiederiskiego dotyczace ziem wioskich. Faza realizacyjna 1. Nauezyciel przypomina uezniom przebieg Wio- sny Lud6w na ziemiach wloskich. Zwraca uwage na role Krélestwa Sardynii oraz jego wladcow Karola Alberta i Wiktora Emanuela II, ktorzy sprzyjali idei risorgimento. Nastepnie omawia prayezyny niepowodzefi wloskiego ruchu rewo- Iucyjnego w 1848 r. 2, Wyznaezone wezesniej grupy preedstawiaja na forum klasy prezentacie preygotowane w ra- ‘mach projektu edukacyjnego, W razie konieczno- Sci eztonkowie zespol6w odpowiadaja na pytania dotyczace niejasnosei w ich wystapieniach. 3. Lider2y druéyn kolejno zapisuja na tablicy naj- waéniejsze wydarzenia oméwione w poszczegél- nych prezentagjach. Uczniowie wspdlnie tworza kalendarium zwigzane z procesem zjednoczenia Wioch. W tym celu uktadaja wymienione pr2y- lady w porzqdku chronologicanym. 4. Gwiezenie kofiezy dyskusja na temat wynik6w pracy wszystkich grup. Nastepnie uezniowie wy- pelniaja otrzymane od nauezyciela karty oceny, za pomoca ktérych analizuja swoje dzialania (praykladowa karta oceny znajduje sie w Mate- riatach dla ucenia). Prowadzacy ustosunkowu- Je sie do wypowiedzi uezestnikéw zajeé i ocenia indywidualne zaangazowanie ezlonkow druéyn, 5. Nauezyciel rozdaje karty pracy i poleca wykonaé zamieszczone w nich zadanie 1. ~ uczniowie na podstawie tekstu Zrédlowego udzielaja odpowie- dzi na pytania dotyezace ,wyprawy tysiaca”. 6. Uczestnicy zajeé zapoznaja sig z mapa Zjedno- czenie Wioch ze s. 172 podrecznika. Prowadzacy w formie krotkiego wykladu przedstawia sytuacie