(ΝΑΒ 13200)

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Ε.
ΤΜΗΜΑ : ΝΟΜΙΚΗΣ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤΗ : ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΚΟΚΑΛΙΑΡΗ
Α.Μ. : 1340201100191
Δ’ ΕΞΑΜΗΝΟ
ΘΕΜΑ : «Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ»
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ :
1) ΕΙΣΑΓΩΓΗ
2) ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
α) Έννοια
β) Ορισμός
γ) Διακρίσεις
3) Το Άρθρο 5Α του Συντάγματος
Α) Παράγραφος 1 – «Το Δικαίωμα στην Πληροφόρηση»
 Ορισμός
 Προϊσχύσαν Δίκαιο
 Περιεχόμενο
 Περιορισμοί
Β) Παράγραφος 2 – «Δικαίωμα Συμμετοχής στην

Κοινωνία της Πληροφορίας»
 Ορισμός
 Κοινωνία Της Πληροφορίας (ΚτΠ)
 Ο «συμμετοχικός» και πολύπτυχος χαρακτήρας του νέου
δικαιώματος
 Η διάσταση της ισότητας και ο «κοινωνικός χαρακτήρας» του
νέου δικαιώματος
 Υποχρεώσεις του Κράτους
 Το Διαδίκτυο ως φορέας της Κοινωνίας Της Πληροφορίας
Α.Μ. : 1340201100191
 Περιορισμοί για τη συμμετοχή στην Κοινωνία της

Πληροφορίας
 Πρόσβαση στις ηλεκτρονικές πληροφορίες - παραγωγή,
ανταλλαγή και διάδοσή τους (Σ9, 9Α και 19)
 Επίδραση της τεχνολογίας στην προσωπική ελευθερία, και
την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας μέσω της
συνταγματικής κατοχύρωσης του δικαιώματος στην
πληροφόρηση και του δικαιώματος συμμετοχής στην
κοινωνία της πληροφορίας
 Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας [Μ.Μ.Ε. (Σ15)]
4) Η προστασία της ελευθερίας της έκφρασης και του τύπου

[ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ – Άρθρο 10
(ΕΣΔΑ10)]
5) Ελευθερία γνώμης και έκφρασης [ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΦΩΝΟ

ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ – Άρθρο 19 (ΔΣΑΠΔ19)]
6) ΠΕΡΙΛΗΨΗ – ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
7) ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ
8) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α.Μ. : 1340201100191
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Συνηθισμένοι να βλέπουμε την ανάγκη της «άμυνας» απέναντι στην ηλεκτρονική
διακίνηση των πληροφοριών -μεταξύ αυτών και των προσωπικών δεδομένων-,
κινδυνεύουμε να χάσουμε τον κόσμο που ανοίγεται μπροστά μας με την τεχνολογία
της πληροφορικής: τον κυβερνοχώρο ως ένα νέο πεδίο δυνατοτήτων και ενεργητικής
δραστηριοποίησης καθενός για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς μας. Στο
επίκεντρό του βρίσκεται η «πληροφορία», ως αγαθό με πολύ ευρύτερη αξία για την
οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ζωή από την παραδοσιακή
«πληροφόρηση». Νομική έκφραση αυτής της προοπτικής αποτελεί το άρθρο 5Α
παρ. 2 που προστέθηκε με την αναθεώρηση του 2001 στο Σύνταγμά μας και το οποίο
αναγνωρίζει τη συμμετοχή καθενός στην Κοινωνία της Πληροφορίας ως
συνταγματικό δικαίωμα. Σ’ αυτό το δικαίωμα αντιστοιχεί η υποχρέωση του Κράτους
να διευκολύνει με κάθε πρόσφορο τρόπο τη διαχείριση των πληροφοριών στον
κυβερνοχώρο. Τι σημαίνει, όμως, πρακτικά η υποχρέωση αυτή και πώς δεν θα
καταλήξει ένα απλό ευχολόγιο; Την απάντηση μπορεί να τη δώσει τόσο ο νομοθέτης
όσο και η διοίκηση, με την ανάληψη δράσεων και την προώθηση συγκεκριμένων
μέτρων. Με δυο λόγια, με τη συγκρότηση μιας συνεκτικής πολιτικής.
Κατά την τελευταία συνταγματική αναθεώρηση, ο αναθεωρητικός νομοθέτης
εισήγαγε ένα δικαίωμα «καινοφανές» στην ελληνική (και όχι μόνο) συνταγματική
τάξη : το δικαίωμα του καθενός να συμμετέχει στην Κοινωνία της Πληροφορίας (5 Α
παρ. 2 Σ). H διάταξη αυτή, δείγμα για πολλούς του ανοικτού προσανατολισμού του
Συντάγματος στη νέα πραγματικότητα, γέννησε πολλές απορίες αλλά και
αμφισβητήσεις ως προς την (εννοιολογική και κανονιστική) σημασία της για τους
φορείς αυτού του νέου δικαιώματος αλλά και για την εξέλιξη της έννομης τάξης.
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
α) Έννοια
Η έννοια δικαίωμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον άνθρωπο. Τον προϋποθέτει
λογικά, ειδάλλως δεν θα είχε καμία χρησιμότητα. Ο άνθρωπος αποτελεί και πρέπει
να είναι αντιληπτός σαν μία αυτοτελής και ανεξάρτητη οντότητα, η οποία ωστόσο
καλείται από την ίδια τη φύση να συνυπάρξει και να συμπορευθεί με άλλους
ανθρώπους. Συνεπώς η κοινωνική συμβίωση δομείται από ένα άθροισμα ατόμων των
οποίων η μοναδικότητα δίνει σε αυτήν αυτό ακριβώς το νόημα της κοινωνικότητας,
Α.Μ. : 1340201100191
αλλιώς θα μιλάγαμε για μία άμορφη και συνεπώς ιδεολογικά και οντολογικά
αδιάφορη μάζα. Αυτή η ίδια η μοναδικότητα του κάθε ατόμου είναι και η μήτρα από
την οποία ξεπηδά η έννοια της ισότητας μεταξύ των ανθρώπων. Έτσι ο άνθρωπος,
ακριβώς επειδή είναι άνθρωπος και ίσος οδηγείται στο φιλοσοφικό κατά κύριο λόγο
συμπέρασμα ότι διαθέτει κάποια «δικαιώματα», μία κάποια μορφή εξουσίας δηλαδή,
απέναντι στους άλλους ανθρώπους αλλά και απέναντι σε κάθε μορφή συντεταγμένης
εξουσίας, εξουσίας νοητής ως αναγκαία συνέπεια της εγγενούς ανθρώπινης τάσης
για εξελικτική και δημιουργική πορεία. Βέβαια, αυτή η αρχική φιλοσοφική σύλληψη
διαφέρει πολύ από τη σύγχρονη νομική έννοια του όρου. Υπό αυτήν την έννοια το
δικαίωμα έχει ως λογικά προαπαιτούμενα έναν φορέα και έναν χορηγός. Ως φορέας
νοείται προδήλως ο άνθρωπος και ως χορηγός ένα ανώτερο θεσμικό όργανο, το
οποίο θα πρέπει να διαθέτει υπέρτερη εξουσία και να είναι αυτό που θα απονέμει
στον κάθε άνθρωπο τις εξουσίες που συνδέονται με την ατομική και κοινωνική του
ύπαρξη. Η παραπάνω συλλογιστική οδήγησε στη γέννηση της έννοιας του κράτους
και αυτό με τη σειρά του ορίστηκε ως εξής: το συντεθειμένο από τα στοιχεία του
ορισμένου λαού , ορισμένου εδάφους και της ασκούμενης κυριαρχικά εξουσίας σε
όσους διαμένουν πάνω σε αυτό θεσμικό όργανο. Το κράτος ωστόσο δεν αποτελεί
μόνο το θεσμικό πλαίσιο και τον εγγυητή των δικαιωμάτων, αλλά ενίοτε και
σημαντική πηγή διακινδύνευσης τους. Αυτό οφείλεται συχνά στη σύσταση της
κρατικής εξουσίας. Η ιδιαίτερη δύναμη που έχουν και η ιδιαίτερη επιρροή που
ασκούν κατά καιρούς διάφορες κοινωνικοπολιτικές ή οικονομικές ομάδες, μπορεί να
θέσει σε κίνδυνο ή και αχρησία την κατά τα άλλα κατοχυρωμένη δράση του κράτους
υπέρ του κοινωνικού συνόλου καθιστώντας έτσι επισφαλή τη λειτουργία θεμελιωδών
δικαιωμάτων όπως η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας ή αξιοπρέπεια του
ανθρώπου. Εξαιτίας λοιπόν των όσων αναφέρθηκαν παραπάνω, αναπόφευκτη
εξέλιξη ήταν η νομική κατοχύρωση κάποιων θεμελιωδών δικαιωμάτων του
ανθρώπου είτε ως ατόμου, είτε ως μέλους μίας ομάδας (βλ. δικαίωμα του
συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι). Δεν αρκούσε φυσικά μία απλή τέτοια
κατοχύρωση καθώς θα ήταν εξαιρετικά ευπαθής. Έπρεπε τα δικαιώματα αυτά να
περιβληθούν μία αυξημένη τυπική ισχύ αλλά και να προστατευθούν από την
κρατική εξουσία και μία ενδεχομένως άκριτη, αυθαίρετη και αδικαιολόγητη
μεταβολή ή κατάργηση. Γι’ αυτό και εντάχθηκαν στην ύλη του θεμελιωδέστερου και
ισχυρότερου νόμου του κράτους, το Σύνταγμα. Τη νομική κατοχύρωση των
συνταγματικών δικαιωμάτων ακολούθησε διάφορες προσπάθειες συστηματοποίησής
τους.
β ) Ορισμός
Ως ορισμός της έννοιας γενικά των συνταγματικών δικαιωμάτων θα μπορούσε να
δοθεί ο εξής: «τα παρεχόμενα στα άτομα και ως μέλη του κοινωνικού συνόλου
Α.Μ. : 1340201100191
θεμελιώδη πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα, τα οποία αποτελούν

τις κατά την αντίληψη του συντακτικού νομοθέτη βασικές εξειδικεύσεις της
ανθρώπινης αξίας και των οποίων το αμυντικό περιεχόμενο στρέφεται κατά της
κρατικής και κάθε άλλης εξουσίας, το προστατευτικό περιεχόμενο στρέφεται μόνο
προς το κράτος, αξιώνοντας την παροχή βοήθειας για την απόκρουση κάθε απειλής,
το δε εξασφαλιστικό, εφόσον αναγνωρίζεται, στρέφεται επίσης προς το κράτος,
αξιώνοντας την παροχή των απαραίτητων μέσων για την άσκηση του
δικαιώματος». Τα συνταγματικά δικαιώματα ωστόσο, αν και περιβεβλημένα με
αυξημένη τυπική ισχύ, δεν είναι εξουσίες που μπορούνε να ασκούνται απεριόριστα,
διότι κάτι τέτοιο θα οδηγούσε προδήλως στη διασάλευση της δημόσιας τάξης και της
κοινωνικής ειρήνης. Αντιθέτως κάθε δικαίωμα υπόκειται σε κάποιες γενικές
οριοθετήσεις και υπό προϋποθέσεις σε κάποιους περιορισμούς. Οι περιορισμοί αυτοί
θα πρέπει βέβαια να προβλέπονται και οι ίδιο από το Σύνταγμα, αλλιώς το δικαίωμα
καθίσταται ιδιαίτερα ευπαθές. Εξάλλου, ο συντακτικός νομοθέτης έχει προβλέψει
περί αυτού στο άρθρο 25 παρ.1: «Οι κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν κατά το
Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα αυτά πρέπει να προβλέπονται είτε
απευθείας από το Σύνταγμα, είτε από το νόμο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ
αυτού και να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας.».
γ) Διακρίσεις
Η παραδοσιακή τριμερής διάκριση έγινε από τον επιφανή Γερμανό νομικό G.
Jellinek στις αρχές του 20ου αιώνα. Κριτήριο της διάκρισης αποτελεί το περιεχόμενο
της πράξης ή παράλειψης του αποδέκτη της ενέργειας του συνταγματικού
δικαιώματος, δηλαδή της κρατικής εξουσίας. Όταν τα δικαιώματα εξαναγκάζουν το
κράτος σε παράλειψη ή αποχή από την παρέμβαση του στη ζωή του πολίτη, τότε
μιλάμε για τα εν στενή εννοία «ατομικά δικαιώματα» που διαμορφώνουν το status
negativus του ατόμου. Όταν το κράτος εξαναγκάζεται σε θετική πράξη, τότε έχουμε
τα «κοινωνικά δικαιώματα» και το status positivus, ενώ τα «πολιτικά δικαιώματα», η
συμμετοχή δηλ. του πολίτη ενεργητικά ή παθητικά στην άσκηση κρατικής εξουσίας,
στοιχειοθετούν το status activus του ατόμου. Ωστόσο, η σύγχρονη επιστημονική
κοινότητα κρίνει την παραδοσιακή αυτή διάκριση επιστημονικά ευπαθή και
πρακτικά ανεπαρκή και ως εκ τούτου προτείνει ως καταλληλότερη τη διάκριση των
δικαιωμάτων σε πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά.
 Τα ατομικά δικαιώματα ( status negativus ) έχουν αρνητικό περιεχόμενο και

διασφαλίζουν αρνητικά τη νομική κατάσταση των κυβερνωμένων,
Α.Μ. : 1340201100191
θεμελιώνοντας αξίωση για αποχή της κρατικής εξουσίας ( nec facere ). Η

κλασική νομική θεωρία παρέμεινε στην έννοια των ατομικών δικαιωμάτων.
Ατομικά δικαιώματα είναι μόνον εκείνα, που διασφαλίζουν μια σφαίρα
ελεύθερης, από κρατικές επεμβάσεις, δράσης στους πολίτες.
 Τα κοινωνικά δικαιώματα ( status positivus ) καθιερώνουν υποχρεώσεις του

κράτους για παρέμβαση με θετικές ενέργειες, για παροχή αγαθών ή
υπηρεσιών. Ο ιδιώτης εδώ δεν αμύνεται έναντι του κράτους, αλλά απευθύνεται
σ’ αυτό, ζητώντας να τον βοηθήσει και να τον προστατεύσει, αξιώνει από το
κράτος να του εξασφαλίσει την παροχή στοιχειωδών βιοτικών αγαθών και να
συνδράμει στην επίτευξη στοιχειώδους δικαιοσύνης. Τα κοινωνικά δικαιώματα
αποτελούν νεώτερα δικαιώματα και έκφραση του κοινωνικού κράτους.
 Τα πολιτικά δικαιώματα ( status activus ) έχουν ως αντικείμενό τους την

ενεργό συμμετοχή του πολίτη στον σχηματισμό της πολιτειακής βούλησης,
ενώ αντίστοιχα το κράτος υποχρεούται να ανέχεται και να υποδέχεται την
παρέμβαση αυτή των πολιτών στις πιο καίριες λειτουργίες του. τα πολιτικά,
όπως ακριβώς και τα κοινωνικά δικαιώματα στρέφονται προς το κράτος. Ήδη
από τα παραπάνω διαφαίνεται μία διαφοροποίηση μεταξύ ατομικών αφ’ ενός,
και κοινωνικών αλλά και πολιτικών δικαιωμάτων αφετέρου. Καταρχήν είναι
ευκολότερο να υποχρεώσει κανείς το κράτος σε αποχή ( nec facere ), είτε για
την εφαρμογή διαδικασιών πολιτικής συμμετοχής, είτε για την υλοποίηση
κοινωνικών παροχών. Η διαφοροποίηση αυτή δεν επιτρέπεται να οδηγήσει
στο συμπέρασμα ότι μόνο τα ατομικά δικαιώματα έχουν κανονιστική ισχύ, ενώ
τα κοινωνικά αποτελούν απλές προγραμματικές διακηρύξεις. Αντίθετα θα
πρέπει να γίνει δεκτό ότι όλες οι συνταγματικές διατάξεις έχουν κανονιστικό
περιεχόμενο, δεσμευτική νομική ισχύ.
Α.Μ. : 1340201100191
ΤΟ ΑΡΘΡΟ 5Α ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
Α) Παράγραφος 1 – «Το Δικαίωμα στην Πληροφόρηση»
 Ορισμός
«Καθένας έχει δικαίωμα στην πληροφόρηση, όπως νόμος ορίζει. Περιορισμοί στο
δικαίωμα αυτό είναι δυνατόν να επιβληθούν με νόμο μόνον εφόσον είναι
απολύτως αναγκαίοι και δικαιολογούνται για λόγους εθνικής ασφαλείας,
καταπολέμησης του εγκλήματος ή προστασίας δικαιωμάτων και συμφερόντων
τρίτων»
 Προϊσχύσαν Δίκαιο
Πριν την αναθεώρηση του 2001 νομικό έρεισμα του δικαιώματος στην
πληροφόρηση και ως προς τις δύο εκφάνσεις του (ελευθερία του πληροφορείν
και ελευθερία του πληροφορείσθαι) αποτελούσε το άρθρο 14 παρ.1 του
Συντάγματος. Συγχρόνως, το δικαίωμα αυτό προϋποτίθεται και άρα βρίσκει
νομική βάση ως προς την παθητική του όψη και στην κατά άρθρο 5 παρ.1
ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας και συμμετοχής στην κοινωνική,
οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας. Παράλληλα, το δικαίωμα στην
πληροφόρηση βρίσκει νομικό έρεισμα και στις ισχύουσες στην Ελλάδα
διεθνείς συμβάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου (άρθ.10 παρ.1 ΕΣΔΑ, 19
παρ.2 ΔΣΑΠΔ) με βάση τις οποίες η ελευθερία της γνώμης περιλαμβάνει και
την ελευθερία της πληροφορίας (συγκεκριμένα, το άρθ.10 παρ.1 της ΕΣΔΑ).
 Περιεχόμενο
Η αέναη ροή πληροφοριών μέσω διαδικτύου έχει επιπτώσεις στο άτομο, στις
διανθρωπιστικές σχέσεις και στην κοινωνία συνολικά. Η κοινωνία της
Α.Μ. : 1340201100191
πληροφορίας οδηγεί στη διαμόρφωση νέων συνταγματικών δικαιωμάτων και

νέες συνταγματικές ρυθμίσεις. Αναδεικνύεται έτσι σε αυτόνομο δικαίωμα και
αναγνωρίζεται συνταγματικά το δικαίωμα συμμετοχής στην κοινωνία των
πληροφοριών. Πρόκειται για ένα δικαίωμα με ενεργητική και παθητική
μορφή. Πιο συγκεκριμένα ο καθένας μπορεί να παράγει και να προωθεί
πληροφορίες έχει όμως το δικαίωμα να επιλέγει και να δέχεται πληροφορίες.
Ο κάθε φορέας λοιπόν είναι παράλληλα πομπός και δέκτης. Απροσδιόριστος
αριθμός προσώπων μπορεί να ενημερώνεται, να λαμβάνει και να παρέχει
γνώμες, πληροφορίες, γνώσεις, ψυχαγωγία. Πρόκειται λοιπόν για το πιο
αμφίδρομο μέσο επικοινωνίας. Αρχικά ας ορίσουμε την έννοια
«συνταγματικά δικαιώματα» . Δικαίωμα είναι η εξουσία που απονέμεται
από το δίκαιο στο άτομο για την ικανοποίηση των εννόμων συμφερόντων
του. Τα συνταγματικά δικαιώματα κατ’ επέκταση είναι τα δικαιώματα, τα
οποία κατοχυρώνονται από το Σύνταγμα. Τα συνταγματικά δικαιώματα
διατυπώνονται στα άρθρα 4-25 του Συντάγματος. Για να αναφερθούμε
διεξοδικά, όμως, στο συγκεκριμένο δικαίωμα πρέπει κατ’ αρχήν να
διευκρινίσουμε κάποιες έννοιες και να δώσουμε κάποιους ορισμούς,
βασιζόμενοι στη διάταξη του άρθρου 5 του ισχύοντος Συντάγματος, η οποία
κατοχυρώνει τη γενική και προσωπική ελευθερία. Ελευθερία είναι η βάση της
βούλησης του ανθρώπου προσδιορισμός της αναγόμενης στο άτομο υλικής
και πνευματικής του δραστηριότητας. Η ελευθερία μαζί με την ισότητα
αποτελούν τους δυο γενικούς συνταγματικούς προσδιορισμούς της
ανθρώπινης αξίας. Αντικείμενο της ελευθερίας είναι η ίδια η υπόσταση του
φορέα του δικαιώματος, η προσωπικότητα του. Πρόκειται για ελευθερία επί
της προσωπικότητας, δηλαδή για ελευθερία προσωπικότητας. (προσωπική
ελευθερία). Αντικείμενο της ελευθερίας του ανθρώπου είναι ο ίδιος ο εαυτός
του. Η ελευθερία είναι εξουσία του ατόμου στο άτομο. Η ελευθερία είναι
εξουσία του ανθρώπου να διαθέτει το άτομο του. Η ελευθερία είναι
αυτοπροσδιορισμός ,αυτοδιάθεση. Η υπόσταση (ο εαυτός) του φορέα του
δικαιώματος είναι το αγαθό επί του οποίου ασκείται η προσωπική ελευθερία.
Ελευθερία είναι η πλήρης εξουσία του ανθρώπου στον ίδιο του τον εαυτό , όχι
στους άλλους ανθρώπους. Οντολογικά η ελευθερία αποτελεί εξουσία. Από
οντολογική άποψη η ελευθερία είναι μορφή υλικής- σωματικής και
πνευματικής δράσης του ανθρώπου. Συγγενεύει έτσι οντολογικά η ελευθερία
με το δικαίωμα με την έννοια του δικαιώματος, διότι κάθε δικαίωμα αποτελεί
και αυτό εξουσία. Κατ’ επέκταση ο όρος ελευθερία εκφράζει την πραγματική
κατάσταση, που επιτρέπει την άσκηση εξουσίας του φορέα του δικαιώματος
Α.Μ. : 1340201100191
στο άτομο του. Η παράγραφος 1 του συγκεκριμένου άρθρου παρέχει στον

καθένα το δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητα του εφόσον
δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το σύνταγμα.
Η προσωπική ελευθερία ως δυνατότητα αυτοκαθορισμού και αυτοδιάθεσης
επιτρέπει την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Μέσω του
διαδικτύου και των δυνατοτήτων που προσφέρει διευρύνονται οι
δυνατότητες-όρια ανάπτυξης της προσωπικότητας.
 Περιορισμοί
Όπως ορίζει το άρθρο Σ5Α παρ.1 περιορισμοί στο δικαίωμα της
πληροφόρησης μπορούν να επιβληθούν με νόμο υπό την προϋπόθεση ότι
είναι «απολύτως αναγκαίοι» και επιπλέον ότι « δικαιολογούνται για λόγους
εθνικής ασφάλειας, καταπολέμησης του εγκλήματος ή προστασίας των
δικαιωμάτων ή των συμφερόντων τρίτων» (χαρακτηριστικά παραδείγματα
δικαιωμάτων και συμφερόντων τρίτων που μπορούν να περιορίσουν το
δικαίωμα στην πληροφόρηση αποτελούν τα προσωπικά δεδομένα, το
επαγγελματικό απόρρητο και το απόρρητο του ιδιωτικού βίου). Πιο
συγκεκριμένα, περιορισμό της ελευθερίας της πληροφόρησης και μάλιστα ως
προς την ενεργητική πλευρά της(ελευθερία του πληροφορείν) αποτελούν και
οι περιορισμοί των διαφημίσεων. Εδώ πρέπει αναφορά στο νόμο 1491/1984
που ρυθμίζει το καθεστώς της διαφήμισης. Ο νόμος αυτός πέρα από τη
διάκριση που κάνει σε «εμπορική διαφήμιση» και σε «προβολή πολιτικών και
άλλων μηνυμάτων» δεν περιορίζει το περιεχόμενο της διαφήμισης αλλά το
χώρο και κατ’εξαίρεση τον τρόπο. Έτσι, το άρθρο 1 ορίζει ότι οι δήμοι και οι
κοινότητες πρέπει να καθορίζουν χώρους στου οποίους να επιτρέπεται η
προβολή διαφημιστικών μηνυμάτων, ενώ στο άρθρο 2 αναφέρονται οι χώροι
στους οποίους απαγορεύεται η διαφήμιση (μνημεία, ναοί, δημόσια κτήρια,
αρχαιολογικοί χώροι).
Η ελευθερία του πληροφορείσθαι περιορίζεται κυρίως με σκοπό την
αποτελεσματική διερεύνηση εγκλημάτων ή διοικητικών παραβάσεων.
Χαρακτηριστικός είναι ο νόμος 1599/1986 που ρυθμίζει το δικαίωμα γνώσεως
των διοικητικών εγγράφων. Στο άρθρο 16 παρ.3 προβλέπονται δύο ευρείες
κατηγορίες περιορισμών. Κατά τη διάταξη αυτή, «οι υπηρεσίες του δημοσίου
τομέα μπορούν να αρνηθούν την ικανοποίηση του δικαιώματος… στις
περιπτώσεις: α)που παραβλάπτεται το απόρρητο των συζητήσεων του
υπουργικού συμβουλίου και των άλλων κυβερνητικών οργάνων, το
απόρρητο της εθνικής άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής, της δημόσιας
πίστης και του νομίσματος, της ασφάλειας του κράτους και της δημόσιας
Α.Μ. : 1340201100191
τάξης, το ιατρικό, εμπορικό, τραπεζικό ή βιομηχανικό απόρρητο και κάθε

άλλο απόρρητο που προβλέπεται από ειδικές διατάξεις ή β) που μπορεί να
δυσχεραίνει την έρευνα δικαστικών, αστυνομικών, στρατιωτικών ή
διοικητικών αρχών σχετικά με την τέλεση εγκλήματος ή διοικητικής
παράβασης».
Β) Παράγραφος 2 – «Δικαίωμα Συμμετοχής στην Κοινωνία της

Πληροφορίας»
 Ορισμός
«Καθένας έχει δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία Της Πληροφορίας. Η
διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά,
καθώς και της παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσής τους αποτελεί υποχρέωση του
Κράτους, τηρουμένων πάντοτε των εγγυήσεων των άρθρων 9, 9Α και 19.»
 Η Κοινωνία της Πληροφορίας (ΚτΠ)
Κοινωνία της πληροφορίας ονομάζεται μία κοινωνία όπου η παραγωγή,

διανομή, χρήση, ενσωμάτωση και διαχείριση πληροφοριών αποτελεί
σημαντική οικονομική, πολιτική και πολιτιστική δραστηριότητα.
Σκοπός μιας κοινωνίας της πληροφορίας είναι να κερδίσει ανταγωνιστικό
πλεονέκτημα διεθνώς, δια μέσου της χρήσης της πληροφορικής (IT) με
δημιουργικό και παραγωγικό τρόπο. Η οικονομία της γνώσης είναι η
αντίστοιχη έννοια σε οικονομικό επίπεδο, σύμφωνα με την οποία ο πλούτος
δημιουργείται μέσα από την οικονομική εκμετάλλευση της κατανόησης.
Οι άνθρωποι που έχουν τα μέσα να συμμετέχουν σε αυτή τη μορφή κοινωνίας
ορισμένες φορές ονομάζονται «ψηφιακοί πολίτες». Αυτή αποτελεί και μια
από τις δωδεκάδες ετικέτες που υποδηλώνουν ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι
μπαίνουν σε μία νέα μορφή κοινωνίας.
Οι δείκτες αυτής της ταχείας αλλαγής μπορεί να είναι τεχνολογικοί,
οικονομικοί, επαγγελματικοί, χωρικοί, πολιτιστικοί ή συνδυασμός αυτών.
Η κοινωνία της πληροφορίας αναγνωρίζεται ως διάδοχος της βιομηχανικής
κοινωνίας. Στενά συνδεδεμένες έννοιες είναι η μεταβιομηχανική κοινωνία
(Ντάνιελ Μπελλ), ο μεταφορντισμός, η μεταμοντέρνα κοινωνία, η κοινωνία
της γνώσης, η τηλεματική κοινωνία, η Επανάσταση της Πληροφορίας, ο
ρευστός μοντερνισμός και η κοινωνία των δικτύων (Μανουέλ Καστέλς).
Α.Μ. : 1340201100191
 Ο «συμμετοχικός» και πολύπτυχος χαρακτήρας του

νέου δικαιώματος
Το πρώτο ερώτημα που ήδη η διατύπωση θέτει αφορά την έννοια της
«Κοινωνίας της Πληροφορίας». Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει ένας
ευρέως αποδεκτός, ορισμός ο όρος «Κοινωνία της Πληροφορίας» δηλώνει
πολύ περισσότερα από μία «ομαδοποίηση» διάφορων φαινομένων.
Αναμφισβήτητα περιέχει μία, μάλλον, πολιτική παρά θεωρητική ή
επιστημονική απόχρωση. Αν και είναι αμφίβολο, εάν οριοθετεί επαρκώς ή,
ορθότερα, επακριβώς τη νέα πραγματικότητα, εξελίσσεται σε έναν όρο που
μας επιτρέπει να συνεννοούμαστε, αντιλαμβανόμενοι υπ’ αυτόν τη μορφή
κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, όπου η παραγωγή, απόκτηση,
επεξεργασία και διάχυση της πληροφορίας διαδραματίζει, όλο και
εντονότερα, κεντρικό ρόλο στην οικονομική και κρατική δραστηριότητα.
Η διατύπωση της νέας ρύθμισης οδηγεί αβίαστα στην κατοχύρωση ενός
«συμμετοχικού δικαιώματος», το οποίο αναφέρεται σε όλες τις εκφάνσεις της
ζωής και στο σύνολο των δυνατοτήτων και ευχερειών του καθενός, ώστε να
μπορεί να λαμβάνει μέρος σε όλες τις διεργασίες της Κοινωνίας της
Πληροφορίας (κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές, εργασιακές,
ψυχαγωγικές) και να συνδιαμορφώνει την κοινωνία αυτή, όντας ενεργό
μέλος της και όχι απλώς «χρήστης» (user) των τεχνολογικών μέσων. Από τη
δυνατότητα συμμετοχής στο νέο πεδίο δημοσιότητας και επικοινωνίας που
συνιστά ο κόσμος των δικτύων εξαρτάται άλλωστε η απόλαυση μιας σειράς
δικαιωμάτων, όπως η ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας, η ελευθερία
της επικοινωνίας, η ελευθερία της έκφρασης και της πληροφόρησης, η
ελευθερία της έρευνας, η οικονομική ελευθερία και η ελευθερία
της εργασίας. Η νέα ρύθμιση κατοχυρώνει το δικαίωμα
δημιουργίας και λειτουργίας δικτυακού τόπου. Καθώς μάλιστα η δημιουργία
και λειτουργία ενός δικτυακού τόπου συνδέεται με την εικονική παρουσία και
ταυτότητα του προσώπου, το δικαίωμα επιλογής και κατοχύρωσης «ονόματος
χώρου» (domain name) συνιστά βασικό στοιχείο του δικαιώματος συμμετοχής
στην Κοινωνία της Πληροφορίας αλλά και του δικαιώματος ανάπτυξης της
προσωπικότητας. Στην προστατευτική εμβέλεια της νέας ρύθμισης
περιλαμβάνεται και το
δικαίωμα της ανεμπόδιστης ηλεκτρονικής επικοινωνίας μέσω της ελεύθερης
πρόσβασης στο σύνολο των γενικώς προσιτών πηγών πληροφορίας ιδίως στο
διαδίκτυο μέσω της ελεύθερης πλοήγησης. Τυχόν περιορισμοί της πρόσβασης
είναι συνταγματικά ανεκτοί στο βαθμό που είναι αναγκαίο για την
Α.Μ. : 1340201100191
προστασία άλλων συνταγματικά προστατευτέων αγαθών. Το δικαίωμα της

δημόσιας ηλεκτρονικής επικοινωνίας αναφέρεται περαιτέρω στην (ελεύθερη)
συμμετοχή σε ομάδες συζητήσεων (newsgroups) και σε «δίαυλους
συνομιλιών» (chat). Ως χαρακτηριστικό -αν και όχι προφανές- παράδειγμα
κρατικής παρεμπόδισης της άσκησης του δικαιώματος του άρθρου 5Α παρ. 2
Σ. αναφέρεται η ρύθμιση του ν. 3037/2002, με τον οποίο απαγορεύτηκε μεταξύ
άλλων η διενέργεια και η εγκατάσταση ηλεκτρονικών παιγνίων
(συμπεριλαμβανομένων και των παιγνίων που παίζονται με τη βοήθεια
ηλεκτρονικού υπολογιστή) «σε δημόσια γενικά κέντρα όπως ξενοδοχεία,
καφενεία … και σε κάθε άλλο δημόσιο ή ιδιωτικό χώρο». Η ρύθμιση
αυτή, παρά το θεμιτό στόχο της, δηλαδή τον περιορισμό του –ηλεκτρονικού-
τζόγου, κυρίως λόγω των απόλυτων απαγορευτικών διατυπώσεών της, θέτει
ανεπίτρεπτους περιορισμούς στη δυνατότητα της ψυχαγωγίας σε ηλεκτρονικό
περιβάλλον αλλά και της σχετικής (ψυχαγωγικής) επικοινωνίας με άλλους
διαδικτυωμένους παίκτες. Ο συμμετοχικός χαρακτήρας του δικαιώματος,
όπως με σαφήνεια προκύπτει από τη διατύπωση αλλά και τη θέση του στο
Σύνταγμα, οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα ότι μετέχει και του status
activus. To άρθρο 5Α § 2 κατοχυρώνει το δικαίωμα ενεργητικής συμμετοχής
στις διαδικασίες παραγωγής και διαμόρφωσης του δημόσιου διαλόγου και
της πολιτειακής βούλησης. Με προεξάρχουσα πλατφόρμα το διαδίκτυο, η
Κοινωνία της Πληροφορίας, ως τεχνολογικό πλαίσιο αλλά και ως αντίληψη
οργάνωσης της συμμετοχής, συνιστά μέσο αλλά και ένα νέο πεδίο
επικοινωνίας, μία νέα «δημόσια σφαίρα». Χωρίς να υπεισέλθουμε στη
συζήτηση για την «ηλεκτρονική δημοκρατία», πρέπει να παρατηρήσουμε
ότι, μέσω της διεύρυνσης των καναλιών της πληροφορίας και της
επικοινωνίας, οι νέες τεχνολογίες ενισχύουν βασικές διεργασίες, όπως η
πληροφόρηση, η επικοινωνία, η διαβούλευση, η συστηματική ανταλλαγή
απόψεων και τη λήψη αποφάσεων. Ιδίως η διαβούλευση, ως συστατικό
στοιχείο δημοκρατίας, εξυπηρετείται ιδιαίτερα από το γεγονός ότι
παράγοντες που δυσχεραίνουν την πολιτική συμμετοχή -όπως ο χρόνος, το
μέγεθος, η γνώση και η πρόσβαση- μπορεί να ξεπεραστούν στην Κοινωνία
της Πληροφορίας, συνεισφέροντας στη βελτίωση της επικοινωνίας ανάμεσα
στην πολιτική κοινωνία και την κοινωνία των πολιτών. Η «αποτελεσματική
άσκηση» του δικαιώματος συμμετοχής στην πολιτική έκφανση της Κοινωνίας
της Πληροφορίας επιτάσσει τη θέσπιση και συμμετοχή σε θεσμοποιημένες
διαδικασίες (“status activus processualis”, “status constituens”), που
διαμορφώνουν το πολιτειακό γίγνεσθαι και την έννομη τάξη, με μέσα όπως η
ενίσχυση των – ηλεκτρονικών – «κοινοτήτων» και πλαισίων δημοσίου
διαλόγου ή η υιοθέτηση διαδικασιών ηλεκτρονικής εξ αποστάσεως
ψηφοφορίας. Το Κράτος (οφείλει να) διαμορφώνει τις κατάλληλες
προϋποθέσεις για να μπορεί κάθε φορέας του δικαιώματος να απολαμβάνει
το πλαίσιο των επιμέρους ελευθεριών που του απονέμονται, καθώς και για να
Α.Μ. : 1340201100191
μπορεί να λαμβάνει ενεργά μέρος στο δημόσιο βίο. Στο συμμετοχικό αυτό
δικαίωμα συναντώνται και συνυπάρχουν χαρακτηριστικά που ανήκουν σε
όλες τις παραδοσιακές κατηγορίες δικαιωμάτων (status negativus, positivus,
activus), αν και η κλασική στεγανή διάκριση των δικαιωμάτων δεν φαίνεται
να ανταποκρίνεται πλέον στη σύνθετη πραγματικότητα, στο ρόλο του
κράτους αλλά και στην ανάδειξη νέων εξουσιών που σχετίζονται πλέον
και με την Κοινωνία της Πληροφορίας. Η εγγύηση της ελευθερίας
(συμμετοχής) έναντι του κράτους ολοκληρώνεται με τη διασφάλισή της από
και μέσω του κράτους, καθώς η ενάσκησή της έχει τόσο οικονομικές όσο και
θεσμικές προϋποθέσεις. Η εξασφάλιση αυτών των προϋποθέσεων είναι
ταυτόχρονα κρίσιμη και για την άσκηση των δικαιωμάτων που
σχετίζονται με τη συμμετοχή στην Κοινωνία της Πληροφορίας και
αντιστοιχούν στο status activus. Η εξασφάλιση των δύο αυτών status αλλά
και της «ανεμπόδιστης και αποτελεσματικής άσκησης των δικαιωμάτων
συμμετοχής» (25 παρ. 1, πρότ. 2 Σ) επιβάλλει τη λήψη μέτρων που
αντιστοιχούν στο status positivus του δικαιώματος.
Η προστατευτική λειτουργία του άρθρου 5Α παρ. 2 Σ είναι προφανώς
σύνθετη και παραπληρωματική.
 Η διάσταση της ισότητας και ο «κοινωνικός

χαρακτήρας» του νέου δικαιώματος
Το δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας αναφέρεται στο
σύνολο των δραστηριοτήτων, σχέσεων και πτυχών της ζωής και της επικοινωνίας. Η
διατύπωση του άρθρου 5Α παρ. 2 εδ. 1 Σ. δε συγκροτεί ωστόσο απλά και μόνο το
«δίαυλο διοχέτευσης της κανονιστικής δύναμης του θεμελιώδους δικαιώματος του
καθένα για συμμετοχή σε κάθε έκφανση κοινωνικότητας» και τη «δίοδο» των
συνταγματικών εγγυήσεων της προσωπικότητας στην Κοινωνία της Πληροφορίας»
στο πλαίσιό της. . Η ερμηνεία και η αναζήτηση του κανονιστικού περιεχομένου της
διάταξης πρέπει να γίνει υπό το φως της περιρρέουσας ατμόσφαιρας, στην οποία
εκπονήθηκε. Στο εν εξελίξει φαινόμενο της «Κοινωνίας της Πληροφορίας» ο βαθμός
συμμετοχής και πρόσβασης των ατόμων σε τεχνολογικά μέσα δεν είναι απλώς
ποικίλος αλλά και -συχνά- εξαιρετικά άνισος. Η ικανότητα χειρισμού των μέσων
συνίσταται καταρχήν στην ικανότητα να χειρίζεται κάποιος αυτόνομα αυτά τα μέσα
για την αναζήτηση και παραγωγή πληροφορίας και την επικοινωνία. Βασικές
προϋποθέσεις είναι η γνώση όχι μόνο των προγραμμάτων αλλά και των υποβάθρων,
των δομών, των τρόπων λειτουργίας, των περιεχομένων. Η ικανότητα χειρισμού των
μέσων έγκειται περαιτέρω στην ικανότητα ανάπτυξης κριτικής ικανότητας και της
υπεύθυνης χρήσης των μέσων. Η ανισότητα κωδικοποιείται με τον όρο «ψηφιακό
χάσμα» (digital divide) που υποδηλώνει τη διεύρυνση της απόστασης που
διαχωρίζει αφενός αυτούς που έχουν πρόσβαση στην πληροφορική τεχνολογία και
Α.Μ. : 1340201100191
το διαδίκτυο και δυνατότητα αξιοποίησής τους και αφετέρου τους «ψηφιακά

αναλφάβητους». Στην Κοινωνία της Πληροφορίας η κατοχή πληροφορίας στο πλαίσιο
της κοινωνικής συμβίωσης καιτης οικονομικής δραστηριότητας, έχει -τουλάχιστον- την ίδια
αξία και σημασία με τηνκατοχή άλλων υλικών-οικονομικών αγαθών και μέσων. Ο κίνδυνος
του κοινωνικού
αποκλεισμού εντείνεται όσο όλο και περισσότερες δραστηριότητες μετατίθενται από
την απτή πραγματική κοινωνία στο διαδίκτυο. H εξέλιξη της Κοινωνίας της
Πληροφορίας προσδιορίζεται, μεταξύ των άλλων, από την ικανότητα
να εγκαθιδρυθεί και οργανωθεί η συνέργεια και η αλληλόδραση μεταξύ της
τεχνολογικής καινοτομίας και των κοινωνικών αξιών που ενσωματώνει το
Σύνταγμα. Ο αναθεωρητικός νομοθέτης επιδιώκει μία Κοινωνία της Πληροφορίας
χωρίς αποκλεισμούς. Σε αυτό κατατείνει η διατύπωση του δικαιώματος ως
δικαιώματος συμμετοχής. Η πρόθεση αυτή αποκρυσταλλώνεται στο δεύτερο εδάφιο
του 5Α παρ. 2 Σ: προϋπόθεση της συμμετοχής όλων στην Κοινωνία της
Πληροφορίας είναι η οργάνωση μιας «ομόλογης κρατικής παροχής». Το κράτος
υποχρεούται σε διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες καθώς και της
παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσής τους.
Η υποχρέωση αυτή δεν αναφέρεται μόνο στην εισαγωγή όρων για την
πραγματική, αποτελεσματική και ακώλυτη άσκηση του δικαιώματος συμμετοχής
στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Σε συνδυασμό με την αρχή του Κοινωνικού
Κράτους Δικαίου ο αναθεωρητικός νομοθέτης κατοχυρώνει ένα κοινωνικό
δικαίωμα. Εξ αυτού απορρέει η υποχρέωση του νομοθέτη για άρση ή απάλυνση της
«πληροφοριακής ασυμμετρίας», για «δίκαιη κατανομή της πληροφορίας» ή έστω της
δυνατότητας απόκτησης και παραγωγής της. Η υποχρέωση για λήψη μέτρων άρσης
ανισοτήτων, ώστε να είναι δυνατή η απόλαυση του δικαιώματος συμμετοχής,
προκύπτει ως προς ορισμένες κατηγορίες ατόμων και από τις διατάξεις των άρθρων
21 παρ. 6 και 116 παρ. 2 του Συντάγματος. Οι διατάξεις αυτές συγκροτούν την
επικουρική βάση για τη λήψη θετικών μέτρων, ώστε να καταστεί δυνατή η ισότιμη
πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες και των γυναικών αντίστοιχα στην Κοινωνία
της Πληροφορίας. Η ρητή κατοχύρωση της αρχής του κοινωνικού κράτους
ενισχύει την ερμηνεία του δικαιώματος συμμετοχής ως «κοινωνικού δικαιώματος».
Υπό την επίδραση των τεχνολογικών και συνακόλουθων κοινωνικό-οικονομικών
εξελίξεων μεταλλάσσεται σταδιακά αλλά, ταυτόχρονα, και αναγκαστικά και η ίδια η
έννοια (και η «αποστολή») του Κοινωνικού Κράτους, κυρίως ως προς τις
υποχρεώσεις της Πολιτείας. Στις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας
εναποτίθενται αντίστοιχα και πολλές προσδοκίες για μετασχηματισμό του
«κοινωνικού κράτους» σε «πληροφοριακό κοινωνικό κράτος»
 Υποχρεώσεις του Κράτους

Η διατύπωση του γενικού δικαιώματος συμμετοχής συνοδεύεται από την
απαρίθμηση των υποχρεώσεων του Κράτους στο δεύτερο εδάφιο, δηλαδή της
Α.Μ. : 1340201100191
υποχρέωσης του Κράτους για τη διευκόλυνση «της πρόσβασης στις πληροφορίες

που διακινούνται ηλεκτρονικά», «της παραγωγής», «της ανταλλαγής» και «της
διάδοσης» των πληροφοριών αυτών. Η προσθήκη του δεύτερου εδαφίου
ενισχύει τη θετική υποχρέωση του Κράτους «να οργανώσει τη δυνατότητα
δραστηριοποίησης του πολίτη στο διαδίκτυο, κατά τρόπο σύστοιχο προς τη
ρύθμιση της συμμετοχής του στην «πραγματική κοινωνία», δηλαδή στη βάση
των αρχών της ελευθερίας και της δημοκρατίας καθώς η απόλαυση των
περισσότερων θεμελιωδών δικαιωμάτων φαίνεται σήμερα περιορισμένη, αν
δεν εξασφαλίζεται η πρόσβαση των πολιτών σε αυτόν το χώρο δημοσιότητας
που αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία.
Το Κράτος υποχρεούται να διαμορφώσει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο, με
το οποίο θα αίρονται τα κωλύματα στην πρόσβαση στις ηλεκτρονικά
διακινούμενες πληροφορίες αλλά και θα παρέχονται τα ελάχιστα αναγκαία
μέσα (εκπαιδευτικά, οικονομικά κλπ.) που καθιστούν δυνατή την πρόσβαση.
Στο σημείο αυτό πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι -παρά το γεγονός ότι το
δεύτερο εδάφιο αναφέρεται σε «υποχρέωση του Κράτους» - πρόκειται για
δικαίωμα, το οποίο ισχύει και έναντι ιδιωτών.
Υποστηρίζεται επίσης ότι η διευκόλυνση που υποχρεούται να παρέχει το
Κράτος αφορά τα μέσα για την πρόσβαση στη νέα δημόσια αγορά
πληροφόρησης και όχι στην πληροφορία καθεαυτή. Η άποψη αυτή είναι
μόνο εν μέρει ορθή, υπό την έννοια ότι η υποχρέωση αναφέρεται στη
«δημόσια αγορά πληροφόρησης», έννοια που περιλαμβάνει και τις άλλες
μορφές εκδίπλωσης του δικαιώματος, δηλαδή την παραγωγή, την ανταλλαγή
και τη διάδοση. Ούτε η γραμματική διατύπωση ούτε η τελολογία του
δικαιώματος δεν αποκλείει ωστόσο την πρόσβαση στην πληροφορία
καθεαυτή, μία ερμηνεία που ενισχύεται άλλωστε και από την επέκταση και
του δικαιώματος της πληροφόρησης του άρθρου 5Α παρ. 1 Σ σε όλες τις πηγές
πληροφόρησης, δημόσιες και ιδιωτικές. Το δικαίωμα πρόσβασης και
αντίστοιχα η υποχρέωση του κράτους να διευκολύνει την παραγωγή και τη
διανομή της πληροφορίας χάριν του δικαιώματος συμμετοχής στην Κοινωνία
της Πληροφορίας είναι μία υπόσχεση κενή περιεχομένου, εάν δεν
ολοκληρώνεται με ένα ελάχιστο συγκεκριμένο όγκο πληροφορίας, με
δημιουργία, ύπαρξη και διάθεση περιεχομένου βασικής πληροφόρησης.
To πληροφοριακό απόθεμα της δημόσιας διοίκησης πρέπει να λειτουργεί προς
όφελος όλης της κοινωνίας. Το διαδίκτυο επαναστατικοποιεί τους τρόπους της
διανομής της πληροφορίας καθώς είναι το πρώτο σύστημα που καθιστά
δυνατή σε μία σχεδόν μηδενική τιμή την «ένας προς έναν» επαφή ανάμεσα σε
όποιον προσφέρει και όποιον ζητά την πληροφορία. Αναιρεί τη διάκριση
μεταξύ της ενημέρωσης προς μεμονωμένους πολίτες και της ενημέρωσης προς
το ευρύ κοινό, διότι είναι καταρχήν αμέσως προσιτό στον καθένα.
Η (ψηφιοποίηση και) διάθεση πληροφοριακού περιεχομένου είναι εκ των
βασικών όρων για την ουσιαστική συμμετοχή στην Κοινωνία της
Α.Μ. : 1340201100191
Πληροφορίας και ταυτόχρονα υποχρέωση του Κράτους που πηγάζει ευθέως

από τις διατυπώσεις του δευτέρου εδαφίου. Η διάθεση αυτή μειώνει μεν
αλλά δεν εξαλείφει τον κίνδυνο του ψηφιακού χάσματος και της
επικοινωνιακής απομόνωσης πολιτών ή και ομάδων πληθυσμού. Εξίσου
βασική συνθήκη για την ανάπτυξη της «ηλεκτρονικής ιθαγένειας» (electronic
citizenship) είναι η καθολική υπηρεσία (universal service), η οποία συνιστά
όρο για την απόλαυσή του δικαιώματος του άρθρου 5 Α παρ. 2 Σ
«συντελώντας κατά τρόπο ουσιώδη στην τήρηση μιας από τις σπουδαιότερες κρατικές
υποχρεώσεις και παράλληλα στην εξασφάλιση της τριτενέργειας του δικαιώματος». Οι
υπηρεσίες, οι οποίες συναπαρτίζουν το ελάχιστο περιεχόμενο της «καθολικής
υπηρεσίας» είναι οι εξής: α) σύνδεση στο σταθερό δημόσιο τηλεφωνικό
δίκτυο, β) υπηρεσία πληροφοριών τηλεφωνικού καταλόγου, γ) υπηρεσία
συνδρομής από τηλεφωνητή, δ) κοινόχρηστα τηλέφωνα, ε) ειδικές προβλέψεις
για άτομα με ειδικές ανάγκες και στ) δωρεάν πρόσβαση στους αριθμούς
έκτακτης ανάγκης. Η «σύνδεση στο σταθερό δημόσιο τηλεφωνικό δίκτυο και
πρόσβαση σε υπηρεσία φωνητικής τηλεφωνίας» περιλαμβάνει και τη χρήση
υπηρεσιών δεδομένων με ρυθμούς μετάδοσης που εξασφαλίζουν λειτουργική
πρόσβαση στο διαδίκτυο καθώς και υπηρεσίες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Η δυνατότητα αλλά και η υποχρέωση του κοινού νομοθέτη απορρέει
καταρχήν από την αρχή της άμεσης εφαρμογής του Συντάγματος και τη
συνταγματική επιταγή «προς όλα τα κρατικά όργανα» να διασφαλίζουν «την
ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκηση» των δικαιωμάτων. Απορρέει όμως
επίσης και από το ότι το δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της
Πληροφορίας δεν είναι ανεπιφύλακτο και ανεπίδεκτο περιορισμών. Η αρχή
της ειδικότητας των περιορισμών επιβάλλει στο νομοθέτη να προσδιορίσει με
νόμο αυτούς τους περιορισμούς.
 Το Διαδίκτυο ως φορέας της Κοινωνίας Της

Το διαδίκτυο αποτελεί κύριο φορέα , αλλά και ταυτόχρονα υποσύνολο της
κοινωνίας της πληροφορίας. Αποτελεί το νεότερο και πιο εξελιγμένο μέσο
μαζικής επικοινωνίας και είναι το πρώτο αμφίδρομο ΜΜΕ. Συγκεντρώνει
τόσο το στοιχείο της μαζικότητας, καθώς απευθύνεται σε απροσδιόριστο
αριθμό ατόμων, όσο και το στοιχείο της ενημέρωσης αφού αποτελεί πηγή
γνωμών, γνώσεων, πληροφοριών κ.τ.λ.
Τόση είναι η σημασία του διαδικτύου ώστε η κοινωνία της πληροφορίας
τείνει να ταυτιστεί με αυτό(το διαδίκτυο), καθώς το διαδίκτυο αποτελεί τον
Α.Μ. : 1340201100191
καταλύτη για την παγκόσμια διάδοση και ανταλλαγή πληροφοριών και την
πραγματοποίηση των συναλλαγών.
Κύριο χαρακτηριστικό του διαδικτύου αποτελεί η άμεση συνάφεια του με
νέες τεχνολογίες και νέα τεχνικά εργαλεία. Προσφέρει τη δυνατότητα
αποκέντρωσης της παροχής υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας όχι
μόνο μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή αλλά και από ένα πλήθος συσκευών,
όπως το κινητό τηλέφωνο.
Επίσης, εκείνο που χαρακτηρίζει το διαδίκτυο είναι η ύπαρξη πολλών
κατηγοριών συμμετεχόντων στην επικοινωνία στον κυβερνοχώρο, όπως
φορείς εκμετάλλευσης επικοινωνιών, φορείς παροχής υπηρεσιών διαδικτύου
κ.τ.λ. Χαρακτηριστικό των φορέων αυτών είναι η αδιαφάνεια της ταυτότητάς
τους. Ταυτόχρονα ,το διαδίκτυο αποτελεί την αντανάκλαση της
παραβατικότητας στη σύγχρονη κοινωνία (πορνογραφία, παραπλάνηση
καταναλωτή).
Παράλληλα, κρίσιμα στοιχεία για την κατανόηση και τη νομική
αντιμετώπιση του διαδικτύου αποτελούν ο παγκόσμιος και αποκεντρωμένος
χαρακτήρας του. Ο παγκόσμιος χαρακτήρας του γίνεται κατανοητός από την
παρατήρηση των μηχανών αναζήτησης των γλωσσών πρόσβασης κ.τ.λ.
Το διαδίκτυο, επίσης, αποτελεί ένα διεθνές πεδίο, ένα πεδίο όμως
αποκεντρωμένο και άναρχο που κανένας φορέας παροχής υπηρεσιών και
κανένα κράτος δεν μπορεί να ελέγξει.
 Περιορισμοί για τη συμμετοχή στην Κοινωνία της

Ο αναθεωρητικός νομοθέτης συνόδευσε την απαρίθμηση των υποχρεώσεων

του Κράτους με την αναφορά στις «εγγυήσεις» των άρθρων 9 (ιδιωτικός
βίος), 9Α (προσωπικά δεδομένα) και 19 (ελευθερία της επικοινωνίας) του
Συντάγματος.
Η συζήτηση για τη φύση των προαναφερόμενων άρθρων ως εγγυήσεων ή
δικαιωμάτων εκφεύγει των ορίων και φιλοδοξιών αυτού του κειμένου. Η
αναφορά αυτή ωστόσο θέτει ορισμένα ερμηνευτικά ζητήματα, κρίσιμα και για
το νομοθετικό εννοιολογικό προσδιορισμό (και περιορισμό) του δικαιώματος
του 5Α παρ. 2 Σ.
Η αναφορά αυτών των «εγγυήσεων-δικαιωμάτων» θα μπορούσε να κριθεί
και «περιττή», υπό την έννοια ότι οι περιορισμοί υπέρ αυτών των
δικαιωμάτων είναι αυτονόητοι. Αυτό υποστηρίζει ο Ευ. Βενιζέλος, ο οποίος
κατατάσσει τη ρύθμιση του άρθρου 5Α παρ. 2 Συντάγματος στις
συνταγματικές ρυθμίσεις που περιέχουν επιφύλαξη νομοθετικής εξειδίκευσης
Α.Μ. : 1340201100191
είτε με τη μορφή του τρόπου άσκησης είτε με τη μορφή συνοδευτικών

εγγυήσεων είτε με τη μορφή νομοθετικών περιορισμών.
Η ειδική συμπερίληψή τους στη συνταγματική ρύθμιση υποδηλώνει
ακριβώς την προσέγγιση του αναθεωρητικού νομοθέτη ότι πρόκειται για μία
ρύθμιση που συγκροτεί ένα πρώτο συνταγματικό corpus κανόνων που
αφορούν τους όρους και τα όρια της ροής της πληροφορίας και της
επικοινωνίας. Τα προστατευτικά πεδία των δικαιωμάτων αυτών είναι όντως
«ευάλωτα σε παραβίαση» λόγω της φύσης του διαδικτύου και άλλων
συναφών μέσων και μορφών επικοινωνίας που χαρακτηρίζουν
την Κοινωνία της Πληροφορίας.
Ο περιορισμός της αναφοράς των εγγυήσεων – δικαιωμάτων στο δεύτερο
εδάφιο δεν συνεπάγεται ωστόσο ότι αφορούν αποκλειστικά τις υποχρεώσεις
του Κράτους για διευκόλυνση της πρόσβασης, της παραγωγής, της διάδοσης
της πληροφορίας. Αναφέρονται στο σύνολο του κανονιστικού πεδίου του 5Α
παρ. 2 Σ., είτε πρόκειται για την εκπλήρωση της κρατικής υποχρέωσης είτε για
την άσκηση του δικαιώματος συμμετοχής στην κοινωνία της πληροφορίας
ως ατομικής ελευθερίας και πολιτικού δικαιώματος. Ταυτόχρονα πρέπει να
σημειώσουμε ότι δεν συνιστούν τους μοναδικούς περιορισμούς του
δικαιώματος: τόσο το δικαίωμα συμμετοχής όσο και τα ειδικότερα
δικαιώματα που συνίστανται στην πρόσβαση, την παραγωγή, την
ανταλλαγή και τη διάδοση πληροφορίας συναντούν τα όριά τους στην
άσκηση άλλων δικαιωμάτων με άμεση ή έμμεση συνταγματική κατοχύρωση,
όπως π.χ. τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ή η προστασία της
παιδικής ηλικίας κλπ.
Οι τελευταίες λέξεις του άρθρου 5 Α(2) προτάσσουν του δικαιώματος
συμμετοχής στην ΚτΠ, τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στα άρθρα 9, 9 Α
και 19 του Συντάγματος. Ο περιορισμός στο άρθρο 5 Α(2) που συνδέεται με
το άσυλο της κατοικίας και την προστασία της ιδιωτικής και οικογενειακής
ζωής (άρθρο 9Σ), αφορά κυρίως στη χρήση ηλεκτρονικών μέσων για την
υποκλοπή και συλλογή πληροφοριών. Έτσι, η χρήση τεχνικών μέσων, κυρίως
μέσω δικτύων, τα οποία επιτρέπουν την παρακολούθηση της προσωπικής
ζωής του ατόμου απαγορεύεται. Ειδική εφαρμογή της προστασίας της
προσωπικής ζωής στα πλαίσια της ΚτΠ συνιστά η απαγόρευση
παρακολούθησης ή παγίδευσης του προσωπικού υπολογιστή του ατόμου.
Η συλλογή, επεξεργασία και χρήση των προσωπικών δεδομένων με
ηλεκτρονικά μέσα προστατεύεται ειδικά από τη διάταξη του άρθρου 9 Α Σ. Η
διάταξη αυτή η οποία ουσιαστικά κατοχυρώνει συνταγματικά τον
προϋπάρχοντα νόμο 2472/99 έχει πεδίο εφαρμογής ευρύτερο από το άρθρο 9
Σ., αφού αφορά κάθε είδους προσωπικό δεδομένο και όχι μόνον πληροφορίες
που άπτονται της προσωπικής και οικογενειακής ζωής του ατόμου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι διάταξη παρόμοια με το άρθρο 9 Σ προβλέπεται στο
άρθρο 8 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
Α.Μ. : 1340201100191
Τέλος, το απόρρητο των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης και

επικοινωνίας το οποίο κατοχυρώνεται με το άρθρο 19 παρ.1 Σ, βρίσκει
ειδική εφαρμογή σε σχέση με την ΚτΠ, αφενός στην ασφάλεια των
τηλεπικοινωνιακών δικτύων και αφετέρου στην εξασφάλιση ασφαλούς
ανταλλαγής πακέτων πληροφοριών. Ειδικότερα, απαιτείται η διασφάλιση
των εξής στοιχείων: α) της εμπιστευτικότητας της επικοινωνίας, β) της
ακεραιότητας των μηνυμάτων και γ) της αυθεντικοποίησης του αποστολέα
και του παραλήπτη. Σχετικά ο ν. 2774/99 για την προστασία των δεδομένων
προσωπικού χαρακτήρα στον τομέα των τηλεπικοινωνιών καθώς και το π.δ.
150/2001 για τις ηλεκτρονικές υπογραφές αποτελούν σημαντικά βήματα,
αλλά απαιτείται επί πλέον να θεσμοθετηθεί ο ρόλος των έμπιστων τρίτων
οντοτήτων και να ρυθμιστούν ζητήματα κρυπτογραφίας.
 Πρόσβαση στις ηλεκτρονικές πληροφορίες -

παραγωγή, ανταλλαγή και διάδοσή τους (Σ9, 9Α και
19)
Το δικαίωμα πρόσβασης στην πληροφόρηση, ανεξαρτήτως μορφής –
ηλεκτρονικής ή συμβατικής – κατοχυρώνεται ήδη από το άρθρο 14 παρ.1 Σ.,
καθώς και από το νέο άρθρο 5Α παρ.1 του Συντάγματος.
Η εφαρμογή του δικαιώματος αυτού στα πλαίσια της ΚτΠ λαμβάνει κάποιες
ειδικές εκφάνσεις, όπως η απαγόρευση της αποστολής απρόκλητων
μηνυμάτων (spamming) από το Κράτος προς τους πολίτες, καθώς και η
εξασφάλιση του δικαιώματος των πολιτών για πρόσβαση στο διαδίκτυο, για
χρήση συγκεκριμένης γλώσσας ή για προβολή συγκεκριμένου περιεχομένου.
το άρθρο 5Α παρ.2 Σ. έχει διπλή «προστιθέμενη αξία», σε σχέση με το ήδη
κατοχυρωμένο δικαίωμα. Αφενός, τονίζεται ο θετικός (status positivus) και
συμμετοχικός χαρακτήρας (status activus) του αναγνωριζόμενου
δικαιώματος. Σχετικά, η χρήση του όρου «πληροφορία» αντί
«πληροφόρησης» είναι ενδεικτική.
Διότι ως «πληροφόρηση» νοείται η διαδικασία διακίνησης, μεταφοράς και
έκφρασης της πληροφορίας, την οποίαν το Κράτος οφείλει να σέβεται και,
ενίοτε, να προάγει. Το σχετικό δικαίωμα είναι κυρίως αμυντικό και
αποβλέπει στην ελεύθερη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου.
Απεναντίας, το δικαίωμα πρόσβασης στις «πληροφορίες» που διακινούνται
ηλεκτρονικά, ως «υποχρέωση» του Κράτους, συνιστά θετικό – και ως τέτοιο,
μη αγώγιμο – δικαίωμα. Η φύση του δικαιώματος επαληθεύεται και από το
ratio legis της διάταξης, η οποία αποβλέπει στην αποτροπή του κοινωνικού
αποκλεισμού που συνδέεται με τον ηλεκτρονικό αναλφαβητισμό.
Α.Μ. : 1340201100191
Περαιτέρω, όπως άλλωστε προκύπτει και από το ίδιο το γράμμα της υπό
εξέταση διάταξης, πρόκειται σαφώς και για ενεργητικό «συμμετοχικό»
δικαίωμα, το οποίο συμπληρώνει το δικαίωμα συμμετοχής στην πολιτική ζωή
5 παρ. 1 Σ. και το δικαίωμα ελευθερίας της γνώμης 14 παρ.1 Σ.
Αφετέρου, και σε άμεση σχέση με την παραπάνω παρατήρηση, η υποχρέωση
που θεσπίζεται για τη διευκόλυνση πρόσβασης στις πληροφορίες,
στοιχειοθετεί λόγο για την ενδεχόμενη ανάληψη θετικών ενεργειών
προώθησης της ΚτΠ από το Κράτος. Ανάλογα με το βαθμό του ηλεκτρονικού
αναλφαβητισμού και την ένταση και εύρος του κοινωνικού αποκλεισμού,
τον οποίον αυτός συνεπάγεται, το Κράτος μπορεί να βρεθεί υποχρεωμένο να
προάγει ενεργά τη συμμετοχή των πολιτών στην ΚτΠ, λ.χ. με τη δημιουργία
σημείων δωρεάν πρόσβασης στο διαδίκτυο για τους απόρους, με την
επιδότηση απόκτησης εξοπλισμού.
Εκτός από την πρόσβαση, το άρθρο 5Α παρ.2 Σ. προβλέπει επίσης και την
διευκόλυνση της παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσης των ηλεκτρονικών
πληροφοριών. Η παραγωγή ηλεκτρονικών πληροφοριών ή, για να
χρησιμοποιηθεί ο τεχνικός όρος, η παραγωγή «περιεχομένου» (content)
αναφέρεται στην ουσιαστική συμμετοχή στην ΚτΠ.
Η ανταλλαγή και διάδοση των ηλεκτρονικών πληροφοριών αναφέρεται σε
μεγάλο βαθμό στην εξάπλωση του ηλεκτρονικού εμπορίου. Το διαδίκτυο, το
οποίο αναπτύχθηκε αρχικά ως μέσο στρατιωτικής και αργότερα
επιστημονικής επικοινωνίας, αποτέλεσε το αντικείμενο ευρείας εξάπλωσης
όταν κατέστησαν σαφείς οι εμπορικές του χρήσεις. Η πρώτη εμπορική
αξιοποίηση του διαδικτύου υπήρξε η ανταλλαγή ηλεκτρονικών μηνυμάτων
(e-mail), ενώ ακολούθησε σωρός άλλων εμπορικών εφαρμογών, γνωστές
σήμερα με τον γενικό όρο «ηλεκτρονικό εμπόριο» (e-commerce). Οι
δυνατότητες που προσφέρονται από τη νέα αυτή μορφή εμπορίου είναι
πολλαπλές και τα πλεονεκτήματα σημαντικά, καθώς αίρονται οι περιορισμοί
χώρου, χρόνου και τόπου, εξασφαλίζεται μεγαλύτερη επιλογή και δυνατότητα
σύγκρισης από τον καταναλωτή, διασφαλίζεται η ορθολογικότερη διαχείριση
της αλυσίδας παραγωγής και διάθεσης των αγαθών, και παράγεται σειρά
άλλων πλεονεκτημάτων. Βασικές μορφές του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι α)
η αγοραπωλησία αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ επιχειρήσεων (business to
business ή b2b) η οποία σήμερα αντιπροσωπεύει πάνω του 80% του όγκου των
ηλεκτρονικών συναλλαγών, β) η προσφορά αγαθών και υπηρεσιών στον
τελικό καταναλωτή (business to consumer ή b2c) η οποία αναπτύσσεται
σταδιακά και γ) η εμπορική συναλλαγή της διοίκησης με τους προμηθευτές
της και λοιπούς πάροχους υπηρεσιών (business to administration ή b2a)
Η υποχρέωση δημιουργίας του θεσμικού πλαισίου για το ηλεκτρονικό
εμπόριο ήταν απόρροια, μέχρι πρότινος, του κοινοτικού δικαίου. Αντιθέτως,
ύστερα από την εισαγωγή του άρθρου 5Α παρ. 2 στο Σύνταγμα, αποτελεί
συνταγματική επιταγή προς τον νομοθέτη ο οποίος οφείλει να τελεί σε
Α.Μ. : 1340201100191
εγρήγορση για να εντοπίζει τα σημεία που χρήζουν ρύθμισης. Με άλλα λόγια

το άρθρο 5Α παρ.2 Σ. αποτελεί μια νέα νομική βάση για τη δράση του κοινού
νομοθέτη στην προοπτική ανάπτυξης του ηλεκτρονικού εμπορίου.
Η συνταγματική κατοχύρωση του δικαιώματος στην πληροφόρηση, ανοίγει
ένα καινούργιο πεδίο προστασίας του ατόμου, αφού καθένας πλέον μπορεί
να έχει πρόσβαση σε οποιοδήποτε στοιχείο τον αφορά ή του είναι χρήσιμο για
την υπεράσπιση των συμφερόντων του. Συγκεκριμένα η πρόσβαση κάθε
ενδιαφερομένου στις πληροφορίες που συγκεντρώνονται, όπως π.χ. κατά την
ενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης ή ανάκρισης για τη δίωξη αξιόποινων
πράξεων, θα πρέπει να είναι προσιτή και άμεση. Και ναι μεν στο εδ. β’ της
ίδιας παραγράφου προβλέπεται η δυνατότητα θέσπισης περιορισμών στο
δικαίωμα με νόμο, αλλά οι περιορισμοί αυτοί μπορούν να επιβληθούν μόνο,
εφόσον είναι απολύτως αναγκαίοι και δικαιολογούνται για λόγους εθνικής
ασφάλειας, καταπολέμησης του εγκλήματος ή προστασίας δικαιωμάτων ή
συμφερόντων τρίτων.
Από το σύνολο των διατάξεων του Συντάγματος, που συνιστούν ένα πλέγμα
δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, συνάγεται ότι το δικαίωμα πληροφόρησης,
που διευρύνεται περαιτέρω με το δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες, οι
οποίες διακινούνται ηλεκτρονικά, οφείλει να εναρμονίζεται με το δικαίωμα
της προστασίας των προσωπικών δεδομένων κάθε ατόμου με την εγγύηση
μάλιστα της προβλεπόμενης ανεξάρτητης αρχής. Βέβαια η εναρμόνιση αυτή
εμφανίζει ιδιαίτερες δυσχέρειες, ώστε να εξασφαλίζει από τη μία πλευρά την
αναγκαία για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων και συμφερόντων των
διαδίκων πληροφόρηση και αφετέρου την προστασία τους από την κακή
χρήση των σχετικών πληροφοριών εκ μέρους του ενός των διαδίκων εις βάρος
του άλλου.
 Επίδραση της τεχνολογίας στην προσωπική

ελευθερία, και την ελεύθερη ανάπτυξη της
προσωπικότητας μέσω της συνταγματικής
κατοχύρωσης του δικαιώματος στην πληροφόρηση
και του δικαιώματος συμμετοχής στην κοινωνία της
πληροφορίας
Α.Μ. : 1340201100191
Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 5Α παρ.2 Σ. οι δράσεις προαγωγής της

ΚτΠ οφείλουν να υποχωρούν έναντι της διαφύλαξης του απορρήτου και της
προσωπικής σφαίρας των ατόμων. (Ρητοί περιορισμοί σχετικά με τη
διαφύλαξη της προσωπικής ζωής και του απορρήτου, τους οποίους
αναφέραμε παραπάνω.)
Εκτός όμως από τους περιορισμούς που ρητά αναφέρονται στην εξεταζόμενη
διάταξη 5 παρ. 1 Σ., η συμμετοχή στην ΚτΠ και η παραγωγή, ανταλλαγή και
διάδοση των πληροφοριών υπόκεινται και στους περιορισμούς που αφορούν
στην ελευθερία έκφρασης 5 παρ. 2 του ισχύοντος Συντάγματος.
Η ελευθερία έκφρασης συμπεριλαμβάνει τόσο το δικαίωμα του ατόμου να
είναι ανεμπόδιστος αποδέκτης πληροφοριών και απόψεων, όσο και να είναι ο
δημιουργός ή πομπός τους Το διαδίκτυο έχει όλα τα λειτουργικά
χαρακτηριστικά (αμεσότητα, διαδραστικότητα, χαμηλό κόστος, ευκολία
πρόσβασης) ώστε να διευκολύνει και τις δύο αυτές εκφάνσεις της ελευθερίας
έκφρασης και να γίνει κύριο μέσο διασφάλισής της. Δύο είναι τα βασικά
χαρακτηριστικά του διαδικτύου που προσιδιάζουν στην προστασία της
ελευθερίας έκφρασης, αφενός μεν η έλλειψη μεσαζόντων και αφετέρου η
δυσκολία της αποτελεσματικής λογοκρισίας. Ειδικότερα, σε αντίθεση με τα
άλλα μέσα δημοσίευσης της γνώμης και της έκφρασης (τύπος, ραδιόφωνο,
τηλεόραση) τα οποία ελέγχονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς
συμφερόντων, υπόκεινται σε σύστημα κριτών, με αποτέλεσμα να
«φιλτράρεται» συχνά η δημοσίευση ορισμένων κατηγοριών δημοσιευμάτων,
το διαδίκτυο επιτρέπει την άμεση δημοσίευση, συνιστώντας το ισχυρότερο
εχέγγυο του πλουραλισμού και της πολυφωνίας. Περαιτέρω, είναι πολύ
δύσκολο και συχνά ατελέσφορο, για τις αρχές κρατών με απολυταρχικά
καθεστώτα, να πετύχουν τον έλεγχο και την καθοδήγηση της πληροφόρησης
που λαμβάνουν οι πολίτες τους .
Το άρθρο 14 παρ. 2 του Συντάγματος προβλέπει λόγους περιορισμού της
ελευθερίας έκφρασης, με τη μορφή της κατάσχεσης εντύπου. Η κύρωση της
κατάσχεσης εντύπου δεν μπορεί να εφαρμοστεί στο διαδίκτυο, αλλά
αναμφίβολα οι ίδιοι αυτοί λόγοι μπορούν να στηρίξουν άλλες, κατάλληλα
προσαρμοσμένες, κυρώσεις. Ομοίως, το δικαίωμα απάντησης και η
αντίστοιχη υποχρέωση άμεσης δημοσίευσης ή μετάδοσης της απάντησης της
νέας παραγράφου 5 του άρθρου 14 Σ., θα πρέπει να εφαρμόζεται και στο
διαδίκτυο.
Περαιτέρω, οι παράγραφοι 4 και 7 του ίδιου άρθρου 14 προβλέπουν κάποιες
ευνοϊκές, δικονομικές κυρίως, ρυθμίσεις οι οποίες εξασφαλίζουν την ταχεία
επίλυση των διαφορών και, ενίοτε, την αυτοδίκαιη άρση των μέτρων που
περιορίζουν την ελευθερία έκφρασης. Αντιθέτως, το άρθρο 15 παρ. 1 του
Συντάγματος, ρητά εξαιρεί από τις ευνοϊκές αυτές ρυθμίσεις «τον
κινηματογράφο, τη φωνογραφία, τη ραδιοφωνία την τηλεόραση και κάθε
άλλο παρεμφερές μέσο μετάδοσης λόγου ή παράστασης».
Α.Μ. : 1340201100191
Ωστόσο, σε αντίθεση με την τηλεόραση, το ραδιόφωνο κτλ, το διαδίκτυο

αποτελεί μια απλή υποδομή πολυμερούς διαδραστικής επικοινωνίας και όχι
ένα μονόδρομο οργανωμένο σύστημα πομπού – αποδέκτη. Συνεπώς, στο
διαδίκτυο δεν είναι ορθό να γίνεται λόγος για «μετάδοση» αλλά για
μεταφορά των μηνυμάτων. Επίσης, είναι δύσκολο, στο διαδίκτυο, να
ακολουθηθεί η αλυσίδα της ευθύνης ως τον «υπεύθυνο έκδοσης», όπως
συμβαίνει με τα συμβατικά μέσα ενημέρωσης, δεδομένου ότι εμπλέκονται
πολλοί φορείς σε διαφορετικά στάδια, παραγωγής, φιλοξενίας (hosting),
μεταφοράς και πρόσβασης του μηνύματος. Αξίζει να σημειωθεί, πάντως, ότι
ειδικά η ευθύνη των μεσαζόντων, όσων δηλαδή παρεμβάλλονται μεταξύ του
δημιουργού και του αποδέκτη ενός μηνύματος χωρίς να έχουν τη δυνατότητα
να παρεμβαίνουν στο περιεχόμενο αυτού, ρυθμίζεται ειδικά από την οδηγία
2000/31/ΕΚ για το ηλεκτρονικό εμπόριο, όπου προβλέπεται, κατ’ αρχήν,
απάλειψη της ευθύνης τους.
 Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας [Μ.Μ.Ε. (Σ15)]
Άρθρο 15 του Συντάγματος
1) «Οι προστατευτικές για τον τύπο διατάξεις του άρθρου 14Σ δεν
εφαρμόζονται στον κινηματογράφο, τη φωνογραφία, τη ραδιοφωνία,
την τηλεόραση και κάθε άλλο παρεμφερές μέσο μετάδοσης λόγου ή
παράστασης.»
2) «Η ραδιοφωνία και η τηλεόραδη υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του
Κράτους. Ο έλεγχος και η επιβολή των διοικητικών κυρώσεων
υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου
Ραδιοτηλεόρασης που είναι ανεξάρτητη αρχή, όπως νόμος ορίζει. Ο
άμεσος έλεγχος του Κράτους, που λαμβάνει και τη μορφή του
καθεστώτος της προηγούμενης άδειας, έχει σκοπό την αντικειμενική και
με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και
προϊόντων του λόγου και της τέχνης, την εξασφάλιση της ποιοτικής
στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της
ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας,
καθ΄ψς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της
παιδικής ηλικίας και της νεότητας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την
υποχρεωτική και δωρεάν μετάδοση των εργασιών της Βουλής και των
επιτροπών της, καθώς και προεκλογικών μηνυμάτων των κομμάτων από
τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα.»
Α.Μ. : 1340201100191
Ο συντακτικός νομοθέτης θέτει συλλήβδην τον κινηματογράφο, τη

φωνογραφία και τη ραδιοτηλεόραση στη ρύθμιση του άρθρου 15 παρ. 1
του ισχύοντος Συντάγματος, προκειμένου να εξασφαλίσει τον
επιδιωκόμενο κρατικό έλεγχο στα μέσα αυτά επικοινωνίας που
αντιλαμβάνεται ότι διαδραματίζουν τον πιο σημαντικό ίσως ρόλο στη
διαμόρφωση της πολιτικής συνείδηδης του σύγχρονου πολίτη.
Στην προσπάθειά του αυτή να διαιωνίζει το status quo των ‘’μέσων μαζικής
επικοινωνίας’’ ο νομοθέτης ηθελημένα ή ακούσια παραλείπει να λάβει
υπόψη του ορισμένα καίρια χαρακτηριστικά στοιχεία των άνωθεν Μ.Μ.Ε.,
με αποτέλεσμα η συγκεκριμένη συνταγματική ρύθμιση να καθίσταται
αναχρονιστική και αντιδημοκρατική.
Πρέπει, επιπλέον, να τονισθεί ότι το άρθρο 15 παρ. 1 εξαιρεί τα : ‘’μέσα
μαζικής ενημέρωσης’’ από τις προστατευτικές για την ελευθερία της γνώμης
γενικές διατάξεις του ίδιου άρθρου. Τα δικαιώματα, επομένως, που
απορρέουν από το άρθρο 14 παρ. 1 όσον αφορά στην ελευθερία έκφρασης
γνώμης, καλύπτουν τον κινηματογράφο και τη φωνογραφία (για τη
ραδιοτηλεόραση προβλέπεται ειδική ρύθμιση στην παρ. 2 του άρθρου 15).
Στο μέτρο εξάλλου που ο κινηματογράφος και η φωνογραφία εκφράζουν
τέχνη ή επιστήμη, εφαρμόζεται πλήρως η κατοχύρωση της ελευθερίας της
τέχνης και επιστήμης στο άρθρο 16 παρ. 1 του Συντάγματος.
Με τη διάταξη του άρθρου 15 παρ. 2 του ισχύοντος Συντάγματος, τίθεται η
ραδιοτηλεόραση κάτω από τον έλεγχο του κράτους, καθορίζοντας τα
αντικείμενα της και προσδιορίζοντας τις γενικές αρχές, τις αξίες και τους
σκοπούς που θα διέπουν την οργάνωση και τη λειτουργία της.
Ως πρώτη εξαγγελία, το άρθρο 15 παρ. 2 καθορίζει ότι ‘’το ραδιόφωνο και η
τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του κράτους’’. Το Σύνταγμα δηλαδή
δεν κατοχυρώει ελευθερία της ραδιοτηλεόρασης ούτε υπό την υποκειμενική
ούε υπό τη θεσμική της μορφή. Αντιθέτως, θεσπίζει έναν έλεγχο, που η
γενικότητα της διατύπωσης δεν επιτρέπει να προσδιοριστούν με ακρίβεια το
περιεχόμενο και τα όριά του.
Α.Μ. : 1340201100191
Η προστασία της ελευθερίας της έκφρασης

και του τύπου [ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ – Άρθρο 10
(ΕΣΔΑ10)]
Ελευθερία έκφρασης : [Εξασφαλίζεται από τη διττή έννοια της

ελευθερίας της γνώμης και της ελευθερίας αναζητήσεως, λήψεως και
μεταδόσεως πληροφοριών ή ιδεών χωρίς την παρέμβαση των δημοσίων
αρχών και ασχέτως συνόρων.]
ΆΡΘΡΟ 10
1. «Παv πρόσωπov έχει δικαίωμα εις τηv ελευθερίαv εκφράσεως. Τo δικαίωμα

τoύτo περιλαμβάvει τηv ελευθερίαv γvώμης ως και τηv ελευθερίαv λήψεως ή
μεταδόσεως πληρoφoριώv ή ιδεώv, άvευ επεμβάσεως δημoσίωv αρχώv και
ασχέτως συvόρωv. Τo παρόv άρθρov δεv κωλύει τα Κράτη από τoυ vα υπoβάλωσι
τας επιχειρήσεις ραδιoφωvίας, κιvηματoγράφoυ ή τηλεoράσεως εις καvovισμoύς
εκδόσεως αδειώv λειτoυργίας.»
2. «Η άσκησις τωv ελευθεριώv τoύτωv, συvεπαγoμέvωv καθήκovτα και ευθύvας

δύvαται vα υπαχθή εις ωρισμέvας διατυπώσεις, όρoυς, περιoρισμoύς ή κυρώσεις,
πρoβλεπoμέvoυς υπό τoυ vόμoυ και απoτελoύvτας αvαγκαία μέτρα εv δημoκρατική
κoιvωvία δια τηv εθvικήv ασφάλειαv, τηv εδαφικήv ακεραιότηταv ή δημoσίαv
ασφάλειαv, τηv πρoάσπισιv της τάξεως και πρόληψιv τoυ εγκλήματoς, τηv
πρoστασίαv της υπoλήψεως ή τωv δικαιωμάτωv τωv τρίτωv, τηv παρεμπόδισιv της
κoιvoλoγήσεως εμπιστευτικώv πληρonoριώv ή τηv διασφάλσισιv τoυ κύρoυς και
αμερoληψίας της δικαστικής εξoυσίας.»
Α.Μ. : 1340201100191
Ελευθερία γνώμης και έκφρασης [ΔΙΕΘΝΕΣ

ΣΥΜΦΩΝΟ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ – Άρθρο 19 (ΔΣΑΠΔ19)]
Το άρθρο 19§1 ΔΣΑΠΔ υπογραμμίζει κατά τρόπο λιτό· τον απόλυτο
χαρακτήρα της ελευθερίας γνώμης, στην οποία αποκλείεται κάθε
«παρέμβαση, ανάμειξη» (interference), είτε από την Πολιτεία είτε από ιδιώτες.
Η ελευθερία της εκφράσεως κατ’άρθρο 19§2 περιλαμβάνει την ελευθερία
αναζητήσεως, λήψεως και μεταδόσεως πληροφοριών πάσης φύσεως, με κάθε
μέσο, προφορικό, γραπτό, ηλεκτρονικό και μάλιστα χωρίς κανένα εδαφικό
περιορισμό. Είναι ελευθερία με διεθνείς διαστάσεις («ανεξαρτήτως
συνόρων»). Περιορισμοί στην άσκηση της ελευθερίας της εκφράσεως
επιτρέπονται εφόσον είναι απαραίτητοι και ορίζονται «δια νόμου», για το
σεβασμό των δικαιωμάτων και της υπολήψεως του πλησίον ή για την
προστασία της δημόσιας τάξης, ηθικής και υγείας.
ΆΡΘΡΟ 19
1. «Κανείς δεν πρέπει να υπόκειται σε διακριτική μεταχείριση και να

παρενοχλείται για τις απόψεις του.»
2. «Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό
περιλαμβάνει την ελευθερία της αναζήτησης, της λήψης και της μετάδοσης
πληροφοριών και απόψεων κάθε είδους, ανεξαρτήτως συνόρων, προφορικά,
γραπτά, σε έντυπα, σε κάθε μορφή τέχνης ή με κάθε άλλο μέσο της επιλογής του.»
3. «Η άσκηση των δικαιωμάτων, που προβλέπονται στην παράγραφο 2 του άρθρου

αυτού, συνεπάγεται ειδικά καθήκοντα και ευθύνες. Μπορεί, επομένως, να
υπόκειται σε ορισμένους περιορισμούς, οι οποίοι όμως πρέπει να προβλέπονται με
σαφήνεια από το νόμο και να είναι:
α. Για το σεβασμό των δικαιωμάτων ή της υπόληψης των άλλων.
β. Για την προστασία της εθνικής ασφάλειας, της δημόσιας τάξης, της δημόσιας
υγείας ή των χρηστών ηθών.»
Α.Μ. : 1340201100191
ΠΕΡΙΛΗΨΗ – ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Συνοψίζοντας, γίνεται αντιληπτό πως η διάταξη του άρθρου 5Α του

ισχύοντος Συντάγματος εισάγει σημαντικές καινοτομίες στο χώρο του
συνταγματικού δικαίου. Η κανονιστική παρέμβαση για τη διαμόρφωση των
όρων για την προστασία των δικαιωμάτων και τη διασφάλιση της
επικοινωνιακής συμμετοχής δεν μπορεί να είναι μία στιγμιαία και τελική
διαδικασία. Οφείλει να εξελίσσεται, παρακολουθώντας και
συνδιαμορφώνοντας το υπό ρύθμιση «αντικείμενο», εν τέλει δηλαδή
την ίδια την εξέλιξη της κοινωνίας. Οι επιλογές της Πολιτείας εν γένει δεν
(μπορεί να) είναι άμοιρες των τεχνολογικών αλλαγών. Η προσαρμογή στο
τεχνολογικό πλαίσιο αποτελεί τη μία διάσταση των «υποχρεώσεων» του
νομοθέτη. Στην αναζήτηση των κανονιστικών παραμέτρων της
πληροφοριακής τάξης ο εφαρμοστής του Συντάγματος (όχι μόνο υπό την
ιδιότητα του νομοθέτη) πρέπει να ανατρέξει στις βασικές συνταγματικές
επιλογές. Το βασικό καθήκον του συνίσταται στην αποτύπωση και την
υποστήριξη των δικαιικών και ηθικών επιλογών που αντιστοιχούν στις
σχέσεις των επικοινωνιακών εταίρων, στον τύπο της κοινωνίας και στην
κλίμακα αξιών που αυτή υιοθετεί και υπερασπίζεται στον εικονικό κόσμο.
ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ
 Άρειος Πάγος 1449/2009

Α.Μ. : 1340201100191
 Διοικητικό Εφετείο Αθηνών Αριθμός Απόφασης

1597/2001
 44203/1980 Τριμ. Πλημ/κείου Αθην. το Σ 7 (1981) σελ.
473.
 2821/1989 ΣτΕ Επιθεώρηση ∆ικ. Κοινων. Ασφαλ. ΛΒ
(1990) σελ. 356.
 Εφετείο Αθηνών Αριθμός Απόφασης 340/2001
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1) ΔΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.Δ., ΑΤΟΜΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Α’,
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΝΤ.Ν.ΣΑΚΚΟΥΛΑ, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ
2001
2) ΔΑΓΤΟΓΛΟΥ Π., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ. ΑΤΟΜΙΚΑ
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΝΤ. Ν. ΣΑΚΚΟΥΛΑ, ΑΘΗΝΑ-
ΚΟΜΟΤΗΝΗ 1991
3) ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Γ. ΑΝΔΡΕΑΣ, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ, ΑΘΗΝΑ 2004
4) ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Γ. ΑΝΔΡΕΑΣ, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,
ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ, ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ, ΤΟΜΟΣ Γ’
– ΗΜΙΤΟΜΟΣ Ι, 2005
5) ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ Ι., ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ INTERNET - ΝΟΜΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ
ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π.Ν.ΣΑΚΚΟΥΛΑ, ΑΘΗΝΑ-
6) ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ Ι., ΑΣΤΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ, ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
ΕΚΔΟΣΗ 2006.
Α.Μ. : 1340201100191
7) ΜΑΝΕΣΗ Α., ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ,

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1982
8) ΜΑΥΡΙΑΣ Κ. ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΛΗΣ Α., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, ΕΚΔ.
ΑΝΤ. Ν. ΣΑΚΚΟΥΛΑ, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2007
9) ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Γ., ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ
ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ, ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ
ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΘΕΣΜΩΝ, ΑΘΗΝΑ 2000
10) ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΥ Θ. / ΒΙΔΑΛΗ Τ. / ΜΗΤΡΟΥ Λ. / ΤΑΚΗ Α., TO

ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ,
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ, ΑΘΗΝΑ 2006
11) ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΥ Θ., ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ, ΑΘΗΝΑ-
12) ΡΕΘΥΜΙΩΤΑΚΗ ΕΛ., Η ΘΕΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ
ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ
ΔΙΚΑΙΟΥ
13) ΣΑΡΑΦΙΑΝΟΥ Δ., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ
14) ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ Κ., «ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΚΑΙ ΙΣΟΤΙΜΗ
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» (ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» - ΜΑΡΤΙΟΣ 2004).
15) ΤΑΚΗΣ Α., ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ
ΣΥΝΤΑΓΜΑ, ΝΟΒ 2002
16) ΤΣΑΤΣΟΥ Δ., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ – ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ – ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 1988
17) ΧΡΥΣΟΓΟΝΟΥ Κ., ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2002
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ –
ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ
Α.Μ. : 1340201100191
 www.greeklaws.gr
 elawyer.blogspot.com
 el.wikipedia.org
 www.greece.gr
 http://www.ekt.gr/news/events/ekt/2003-01-31/
dcontent_030131_DKallinikou.doc
 http://www.europa.eu.int/ISPO/legal/stockholm/en/
rodota.html
 www.jurisconsultus.gr

(ΝΑΒ 13200)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(ΝΑΒ 13200)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΘΕΜΑ : «Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ

3) Το Άρθρο 5Α του Συντάγματος

Α) Παράγραφος 1 – «Το Δικαίωμα στην Πληροφόρηση»

Β) Παράγραφος 2 – «Δικαίωμα Συμμετοχής στην

 Περιορισμοί για τη συμμετοχή στην Κοινωνία της

4) Η προστασία της ελευθερίας της έκφρασης και του τύπου

5) Ελευθερία γνώμης και έκφρασης [ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΦΩΝΟ

6) ΠΕΡΙΛΗΨΗ – ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

θεμελιώδη πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα, τα οποία αποτελούν

 Τα ατομικά δικαιώματα ( status negativus ) έχουν αρνητικό περιεχόμενο και

θεμελιώνοντας αξίωση για αποχή της κρατικής εξουσίας ( nec facere ). Η

 Τα κοινωνικά δικαιώματα ( status positivus ) καθιερώνουν υποχρεώσεις του

 Τα πολιτικά δικαιώματα ( status activus ) έχουν ως αντικείμενό τους την

ΤΟ ΑΡΘΡΟ 5Α ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Α) Παράγραφος 1 – «Το Δικαίωμα στην Πληροφόρηση»

πληροφορίας οδηγεί στη διαμόρφωση νέων συνταγματικών δικαιωμάτων και

στο άτομο του. Η παράγραφος 1 του συγκεκριμένου άρθρου παρέχει στον

τάξης, το ιατρικό, εμπορικό, τραπεζικό ή βιομηχανικό απόρρητο και κάθε

Β) Παράγραφος 2 – «Δικαίωμα Συμμετοχής στην Κοινωνία της

 Η Κοινωνία της Πληροφορίας (ΚτΠ)

Κοινωνία της πληροφορίας ονομάζεται μία κοινωνία όπου η παραγωγή,

 Ο «συμμετοχικός» και πολύπτυχος χαρακτήρας του

προστασία άλλων συνταγματικά προστατευτέων αγαθών. Το δικαίωμα της

 Η διάσταση της ισότητας και ο «κοινωνικός

το διαδίκτυο και δυνατότητα αξιοποίησής τους και αφετέρου τους «ψηφιακά

 Υποχρεώσεις του Κράτους

υποχρέωσης του Κράτους για τη διευκόλυνση «της πρόσβασης στις πληροφορίες

Πληροφορίας και ταυτόχρονα υποχρέωση του Κράτους που πηγάζει ευθέως

 Το Διαδίκτυο ως φορέας της Κοινωνίας Της

 Περιορισμοί για τη συμμετοχή στην Κοινωνία της

Ο αναθεωρητικός νομοθέτης συνόδευσε την απαρίθμηση των υποχρεώσεων

είτε με τη μορφή του τρόπου άσκησης είτε με τη μορφή συνοδευτικών

Τέλος, το απόρρητο των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης και

 Πρόσβαση στις ηλεκτρονικές πληροφορίες -

εγρήγορση για να εντοπίζει τα σημεία που χρήζουν ρύθμισης. Με άλλα λόγια

 Επίδραση της τεχνολογίας στην προσωπική

Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 5Α παρ.2 Σ. οι δράσεις προαγωγής της

Ωστόσο, σε αντίθεση με την τηλεόραση, το ραδιόφωνο κτλ, το διαδίκτυο

 Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας [Μ.Μ.Ε. (Σ15)]

Άρθρο 15 του Συντάγματος

Ο συντακτικός νομοθέτης θέτει συλλήβδην τον κινηματογράφο, τη

Η προστασία της ελευθερίας της έκφρασης

Ελευθερία έκφρασης : [Εξασφαλίζεται από τη διττή έννοια της

1. «Παv πρόσωπov έχει δικαίωμα εις τηv ελευθερίαv εκφράσεως. Τo δικαίωμα

2. «Η άσκησις τωv ελευθεριώv τoύτωv, συvεπαγoμέvωv καθήκovτα και ευθύvας

Ελευθερία γνώμης και έκφρασης [ΔΙΕΘΝΕΣ

1. «Κανείς δεν πρέπει να υπόκειται σε διακριτική μεταχείριση και να

3. «Η άσκηση των δικαιωμάτων, που προβλέπονται στην παράγραφο 2 του άρθρου

α. Για το σεβασμό των δικαιωμάτων ή της υπόληψης των άλλων.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ – ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Συνοψίζοντας, γίνεται αντιληπτό πως η διάταξη του άρθρου 5Α του

 Άρειος Πάγος 1449/2009

 Διοικητικό Εφετείο Αθηνών Αριθμός Απόφασης

3) ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Γ. ΑΝΔΡΕΑΣ, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,

7) ΜΑΝΕΣΗ Α., ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ,

10) ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΥ Θ. / ΒΙΔΑΛΗ Τ. / ΜΗΤΡΟΥ Λ. / ΤΑΚΗ Α., TO

You might also like