ÅàÎ> [>o¢Ú yû¡³àS¡ : "®¡¸àÎ-2116/(šø.yû¡.43/16) &Îl¡ã-4 t¡à[¹J 25.04.

2016 ">å™àÚã Ñ‚à[št¡ A¡¹à γÞÚ Î[³[t¡¹ t¡à[¹J

29.06.2021&¹ ή¡àÚ &Òü šàk¡¸šåÑzA¡ Î> 2021-22 &Òü íÅÛ¡[oA¡ ¤È¢ ë=ìA¡ [>‹à¢[¹t¡ A¡¹à¹ \>¸ ³à>¸t¡à ëƒ*Úà ÒìÚìá ú

\ºÎå¹Û¡à
ƒÅ³ ìÅøoã

³Òà¹àÊ¡ö ¹à\¸ šàk¡¸šåÑzA¡ [>[³¢t¡ã * "®¡¸àÎyû¡³ Î}ìÅà‹> ³r¡º, šåìo¡ú

"àš>๠Ѷài¢¡ìó¡àì> DIKSHA APP ‡à¹à šàk¡¸šåÑzìA¡¹
šø=³ šõˡ๠QR Code &¹ ³à‹¸ì³ [l¡[\i¡àº šàk¡¸šåÑzA¡ &¤}
šàìk¡¹ δ¬ìÞê¡ "‹¸Ú>-"‹¸àšì>¹ \>¸ l¡üš™åv¡û¡ ƒõA¡-Åøस
Îà[Òt¡¸ l¡üšº§¡ Ò줡ú
 First Edition : 2021 © ³Òà¹àÊ¡ö ¹à\¸ šàk¡¸šåÑzA¡ [>[³¢t¡ã * "®¡¸àÎyû¡³ Î}ìÅà‹> ³r¡º, šåìo 41004
Reprint : 2022 &Òü ¤ÒüìÚ¹ Τ¢ "[‹A¡à¹ ³Òà¹àÊ¡ö ¹à\¸ šàk¡¸šåÑzA¡ [>[³¢t¡ã * "®¡¸àÎyû¡³ Î}ìÅà‹> ³r¡ìº¹
"‹ãì> Î}¹[Û¡t¡ "àìá¡ú &Òü šàk¡¸šåÑzìA¡¹ ëA¡àì>à ®¡àK Îe¡àºA¡, ³Òà¹àÊ¡ö ¹à\¸ šàk¡¸šåÑzA¡
[>[³¢t¡ã * "®¡¸àÎyû¡³ Î}ìÅà‹> ³r¡ìº¹ [º[Jt¡ ">å³[t¡ áàØl¡à l¡ü‡ýõ¡[t¡ A¡¹à ™àì¤ >à¡ú

[¤ÈÚ Î[³[t¡ : ®¡àÈà”z¹ Î}ì™à\A¡ :

Åøã W¡–‰A¡à”z ƒº¤ã, "‹¸Û¡
Åøã ëšàši¡¹à* š*Úà¹
Åøã Îåì¹Å Jà>àšå¹A¡¹
l¡à. ƒv¡à ëƒÅA¡¹
Åøã l¡üìš–ƒø ë‹àìr¡
l¡à. l¡üì³Å ³å“¡ìº¸
l¡à. [ƒ.³à.ì³àì¹
l¡à. Òü¹ó¡à> "[\\ Òü>ೃà¹
l¡à. ³gæÈà ë³àì¹
l¡à. šøàW¡ã ¹à׺ ëW¡ï‹¹ã
l¡à. >–ƒà "ìÅàA¡ Ò¹³
Åøã [¤A¡àÎ P¡>¤”z¹à* \à‹¤
Åøã ¹ê¡ìšÅ [ƒ>A¡¹ k¡àA塹
Åøã [Åt¡ºA塳๠ëÎàšà>¹à* 뮡àU
Åøã ¹à\㤠"¹ç¡o šàìi¡àìº, ΃θ-Î[W¡¤
[¤ÈÚ "®¡¸àÎ Ki¡ :
Åøã šøì³àƒ ¤ºã¹à³ \à‹¤
Åøã Îå‹ã¹ "àÙÚà "à³>Kã
Åøã ƒÚàÅS¡¹ [¤Ìå¡ í¤ƒ¸
Åøã [ƒ[ºš [¤Ìå¡ ‹>à¤ìØl¡
Åøã šøÅà”z š[r¡t¡¹à* ëA¡àºìÎ
Åøã K\à>> >àìKà\ã¹à* ³à>A¡¹
l¡à. ëÅJ ë³àÒ´¶ƒ ¤à[A¡*„ã> &W¡
Åøã [ιà\ "´¬¹ ë³àÒ´¶ƒ [³¹à>
Åøã Î[W¡> ÅS¡¹ \à‹¤
³åJ¸ Î}ì™à\A¡ :
Åøã ¹à\㤠"¹ç¡o šàìi¡àìº
l¡à. šø¤ão Î审àȹठë³à[Òìt¡
šø. [¤ìÅÈà[‹A¡à¹ã, ÅàÑ|,
šàk¡¸šåÑzA¡ ³r¡º, šåìo
DISCLAIMER Note : All attempts have been made to contact copy righters © but we have not heard from them.
We will be pleased to acknowledge the copy right holder (s) in our next edition if we learn from them.
l¡à. "ºA¡à ìšàt¡ƒà¹
[¤ìÅÈà[‹A¡à¹ã [Ò–ƒã ®¡àÈà šàk¡¸šåÑzA¡ ³r¡º, šåìo
ÎÒàÚA¡ ®¡àÈà”z¹ Î}ì™à\A¡ :
ìÎï. ÎÞ꡸à [¤>Ú l¡üšàÎ>ã
ÎÒàÚA¡ [¤ìÅÈà[‹A¡à¹ã [Ò–ƒã ®¡àÈà šàk¡¸šåÑAz ¡ ³r¡º, šåìo
¤à}ºà ®¡àÈà”z¹A¡à¹ :
Åøã ³Òà샤 Ÿà³àšƒ ³[ÀA¡
Åøã³t¡ã ¤àΔzã ¹=ã–ƒø>à= ƒàγr¡º
γãÛ¡A¡ :
Åøã ¤à¤å¹à³ "³èº¸ ëÎ>
Åøã³t¡ã Ѭš>à [>Ò๠Ò຃à¹
[¤ÈÚt¡`¡ :
Åøã³t¡ã [ÅJà¹à>ã Åøã[>¤àÎ ¤à¹Òü
Åøã ¤àÎå샤 Òü–ƒå®¡è Èo Ò຃à¹
³åJšõË¡ * ¹ê¡šàÚ> :
Åøã [¤ì¤A¡à>–ƒ [ŤÅ}A¡¹ šà[i¡º
"Û¡¹àS¡>-[l¡c¡àÒü[>} :
γ=¢ Nøà[ó¡G, 522 >à¹àÚo ëšk¡, šåìo 30
A¡àK\ : 70 \ã.&Î.&³.[yû¡³ì¤à®¡
³å‰oàìƒÅ :
³å‰A¡ :
[>[³¢[t¡ : Åøã Î[ZW¡t¡à>–ƒ "àó¡ìØl¡,
³åJ¸ [>[³¢[t¡ "[‹A¡à¹ã
Åøã Î[W¡> ì³Òt¡à, [>[³¢[t¡ "[‹A¡à¹ã
Åøã [>[t¡> ¤àoã, ÎÒàÚA¡ [>[³¢[t¡ "[‹A¡à¹ã
šøA¡àÅA¡
[¤ì¤A¡ l¡üv¡³ ëKàÎà¤ã
[>Ú”|A¡
šàk¡¸šåÑzA¡ [>[³¢[t¡ ³r¡º, šø®¡à샤ã, ³å´¬àÒü 25
 ‎¹àÊ¡öKãt¡ ‎
‎\>Ko³>-"[‹>àÚA¡ \Ú ëÒ ‎
‎®¡à¹t¡-®¡àK¸[¤‹àt¡à¡ú‎
šàgठ[ÎÞêå¡ P¡\¹àt¡ ³¹àk¡à‎
‎‰à[¤Øl¡ l¡ü;A¡º ¤U, ‎
‎[¤Þ꡸ [Ò³àW¡º ™³å>à KUà‎
l¡üZẠ\º[‹t¡¹U‎
t¡¤ Ç¡®¡ >àì³ \àìK, t¡¤ Ç¡®¡ "à[ÅÈ ³àìK, ‎
KàìÒ t¡¤ \ÚKà=à¡ú
‎\>Ko ³UºƒàÚA¡ \Ú ëÒ, ‎
‎®¡à¹t¡-®¡àK¸[¤‹àt¡à¡ú‎
‎\Ú ëÒ, \Ú ëÒ, \Ú ëÒ, ‎
‎\Ú \Ú \Ú \Ú ìÒ¡úú

šø[t¡`¡à ‎
‎‎®¡à¹t¡ "à³à¹ ëƒÅ ¡ú γÑz ®¡à¹t¡¤àÎã "à³à¹
®¡àÒü-ì¤à>¡ú‎
‎"à[³ "à³à¹ ëƒÅìA¡ ®¡àº¤à[Î "à³à¹ ëƒìŹ
γõ[‡ý¡ &¤} [¤[¤‹t¡àÚ [¤®è¡[Èt¡ ‎š¹´š¹à¹ l¡üš¹
"à³à¹ K¤¢¡ú
‎*Òü š¹´š¹à¹ Îó¡ºt¡à ">åÎàì¹ W¡ºà¹ \>¸
"à[³ Τ¢ƒà Û¡³t¡à "\¢> A¡¹ìt¡ ë‎ W¡Ê¡à A¡¹ì¤à¡ú ‎
‎"à[³ "à³à¹ ³à-¤à¤à, P¡¹ç¡\> &¤} ¤Øl¡ìƒ¹ šø[t¡
δ¶à> * ëÎï\>¸šèo¢ ¤¸¤Ò๠‎‎ A¡¹ì¤à¡ú
‎"à[³ šø[t¡`¡à A¡¹[á ë™, "à[³ "à³à¹ ëƒÅ *
ëƒÅ¤àÎã¹ šø[t¡ [>Ë¡à¤à> ‎‎=àA¡ì¤à¡ú t¡à샹 A¡º¸ào
&¤} γõ[‡ý¡ìt¡Òü "à³à¹ ÎåJ [>[Òt¡¡ú
 šøÑzà¤>à
ëÑ•ìÒ¹ [ÅÛ¡à=㢠¤Þêå¡Ko,
ët¡à³à샹 ΤàÒüìA¡ ƒÅ³ ìÅøoãìt¡ "à”z[¹A¡ ѬàKt¡ \à>àÒü¡ú ¹àÊ¡öãÚ šàk¡¸yû¡³ šøà¹ê¡š ("à¹àJØl¡à) 2005, ¹à\¸
"®¡¸àÎyû¡³ "à¹àJØl¡à 2010 ¹à\¸ ³à‹¸[³A¡ [ÅÛ¡o "®¡¸àÎyû¡³ 2012 &¤} šå>¹¢[W¡t¡ ³à‹¸[³A¡ [ÅÛ¡o "®¡¸àÎyû¡³
2016 ">åÎàì¹ ët¡à³¹à [¤[®¡Ä [¤ÈìÚ¹ "‹¸Ú> A¡¹ìáà¡ú ³à‹¸[³A¡ [ÅÛ¡o šå>¹¢[W¡t¡ "®¡¸àÎyû¡³à>åÎ๠ÅàÎ>
[>o¢Ú yû¡. Î}A¡ão¢ 2019/ šø.yû¡.(243/19) &Î.l¡ã.4 t¡à[¹J 8Òü "àKÊ¡ 2019 ">åÎàì¹ ³à‹¸[³A¡ [ÅÛ¡o Ñzì¹¹
\>¸ \ºÎå¹Û¡à &[i¡ "[>¤à™¢ ìÅøoã [¤ÈÚ Î> 2020-21 &Òü íÅÛ¡[oA¡ ¤áì¹ [>‹¢à[¹t¡ A¡¹à ÒìÚìá¡ú ‘³Òà¹àÊ¡ö
¹à\¸ šàk¡¸šåÑzA¡ [>[³¢t¡ã * "®¡¸àÎyû¡³ Î}ìÅà‹> ³r¡º, ¤àº®¡à¹t¡ã’, šåìo¹ šÛ¡ ë=ìA¡ šø=³¤à¹ ƒÅ³ ìÅøoã¹
‘¤à}ºà \ºÎå¹Û¡à’ šåÑzA¡ [>[³¢t¡ A¡¹à ÒìÚìá¡ú \ºÎå¹Û¡à šàk¡¸šåÑzA¡[i¡ ët¡à³à샹 Òàìt¡ tå¡ìº [ƒìt¡ ëšì¹ "à³¹à
"[t¡ÅÚ "à>–ƒ ë¤à‹ A¡¹[á¡ú šøà=[³A¡ Ñz¹ ë=ìA¡ & š™¢”z [¤[®¡Ä [¤ÈìÚ "‹¸àÚ> A¡ì¹ ët¡à³à샹 ¤¸[v¡û¡ì⫹ [¤[®¡Ä
l¡üÄ[t¡ ÒìÚìá¡ú
ët¡à³à샹 ÎA¡ìº¹ \à>à "àìá ì™ ët¡à³à샹 W¡à[¹[ƒìA¡, š[¹ì¤ìÅ [¤[®¡Ä šøA¡àì¹¹ γθà [>³à¢o ÒìZá¡ú
[¤ƒ¸àºÚ Ñz¹ ë=ìA¡ [¤ƒ¸à=ã¢Ko &Òü γθ๠"‹¸Ú> A¡ì¹ t¡à¹ l¡üš¹ γθ๠γà‹àì>¹ l¡üšàÚ &¤} ëÎÒü
š[¹ìšø[Û¡ìt¡ "àW¡¹o A¡¹à &¹ ³åJ¸ l¡üì„ìŸ "®¡¸àÎyû¡ì³ [>[ÆW¡t¡ A¡¹à ÒìÚìá¡ú ëÎÒü l¡üì„Ÿ Îà³ì> \ºÎå¹Û¡à
&Òü [¤ÈìÚ [¤>¸àÎ A¡¹à ÒìÚìá¡ú \ºÎå¹Û¡à &Òü [¤ÈìÚ¹ "‹¸Ú> A¡¹à¹ Î³Ú ët¡à³à샹 "àìÅšàìŹ š[¹[Ñ‚[t¡,
δ¬[Þê¡t¡ [¤ÈìÚ¹ Îऋàì> [>¹ãÛ¡o A¡¹ìt¡ Ò줡ú &Òü [¤ÈìÚ¹ [¤[®¡Ä Î}A¡¿>à, [k¡A¡à>à, l¡üšàƒà>, t¡w ¤åc¡ìt¡
šø‹à> Qi¡ìA¡¹ γàì¤Å &Òü [¤ÈìÚ¹ ³ì‹¸ A¡¹à ÒìÚìá¡ú \ºÎå¹Û¡à [¤ÈÚ[i¡¹ A¡àk¡àì³à ít¡[¹ A¡¹à¹ Î³Ú šàk¡¸šåÑzA¡
ÎìW¡t¡>®¡àì¤ t¡=¸ &¤} Aõ¡[t¡-A¡ì³¢¹ l¡üš¹ [>®¢¡¹Å㺠&¹ê¡š ít¡[¹ A¡¹à ÒìÚìá¡ú [¤ÈÚ[i¡¹ δšèo¢ t¡ì=¸¹ šøìÚàK
ët¡à³à샹 l¡üšyû¡³ ¤à A¡à™¢yû¡³ &¤} šøA¡ì¿¹ ³à‹¸ì³ A¡¹ìt¡ Ò줡ú
\ºÎå¹Û¡à &Òü šàk¡¸šåÑzìA¡¹ ³èº l¡üì„Ÿ Òº "à³à샹 íƒ>[–ƒ> \ã¤ì>¹ δš[A¢¡t¡ \ºÎå¹Û¡à [¤ÈÚA¡ Ñ‚à>
&¤} t¡à¹ šøìÚàK ¤à l¡üšì™à\> ¤åìc¡ [>ìt¡ Òì¤ &¤} &i¡àÒü "š¹ìA¡* ë¤àc¡àìt¡ Òì¤ú šàk¡¸šåÑzìA¡¹ ³ì‹¸ [¤[®¡Ä
Î}A¡¿>à, [k¡A¡à>à, "àAõ¡[t¡, Aõ¡[t¡-A¡à왢¹ ³à‹¸ì³ њʡ A¡ì¹ ¤ºà ÒìÚìá¡ú ÎìU ">åÅãº>ã* ìƒ*Úà ÒìÚìá¡ú
[¤ÈÚ[i¡ ÎèW¡à¹ç¡¹ê¡ìš ë¤àc¡à¹ \>¸ &Òü γÑz Aõ¡[t¡-A¡à™¢, šøìÚàK ët¡à³¹à [>ì\ A¡ì¹ ëƒìJàú [¤[®¡Ä Aõ¡[t¡A¡à™¢ ëÎÒüÎìU
šøìÚàK A¡¹¤à¹ Î³Ú ët¡à³à샹 [ÅÛ¡A¡, "[®¡®¡à¤A¡ &¤} ìÅø[oA¡ìÛ¡¹ ÎÒšàk¡ã샹 ÎàÒà™¸ >à*¡ú "‹¸Ú> A¡ì¹ šøàœ¡
`¡àì>¹ ÎÒδ¬Þê¡ ët¡à³à샹 íƒ>[–ƒ> \ã¤ì>¹ Îàì= ™åv¡û¡ A¡ì¹à¡ú
¤t¢¡³àì> šø™å[v¡û¡[¤ƒ¸à¹ ‰ç¡t¡K[t¡¹ ™åìK A¡[´šl¡üi¡¹, Ѷài¢¡ìó¡à> &Î줹 ÎìU ët¡à³à샹 š[¹W¡Ú "àìá¡ú ëÎ\>¸
\ºÎå¹Û¡à &Òü šàk¡¸šåÑzA¡[i¡ "‹¸Ú> A¡¹à¹ Î³Ú t¡=¸ * ë™àKàì™àK šø™å[v¡û¡¹ Îå[¤‹à¹ Îåì™àK¸ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹à¡ú Aõ¡[t¡-
A¡à™¢ * šøìÚàK A¡¹¤à¹ Î³Ú [¤[®¡Ä l¡üšA¡¹o, ³èº¸¤à> ¤à ³Òwšèo¢ Îà³Nøã¹ ¤¸¤Ò๠™â—šè¤¢A¡ A¡ì¹à &¤} ">¸ìA¡*
Îऋà>t¡à¹ ÎìU ¤¸¤Ò๠A¡¹ìt¡ ¤ìºà¡ú Aõ¡[t¡ * [>¹ãÛ¡o A¡¹à¹ Î³Ú š™¢à¤¹> Î}¹Û¡ìo¹ ëW¡Ê¡à A¡ì¹à¡ú ¤>Ñš[t¡,
šøàoãìA¡ "àQàt¡ >à A¡¹à, ™àìt¡ t¡à샹 ëA¡àì>à Û¡[t¡ >à ÒÚ t¡à¹ \>¸ Îऋà>t¡à "¤º´¬> A¡ì¹à¡ú &Òü šàk¡¸šåÑzA¡[i¡
šØl¡à¹ γÚ, "‹¸Ú> A¡¹à¹ Î³Ú &¤} ë¤àc¡à¹ Î³Ú ët¡à³à샹 &¹ ³ì‹¸ A¡ã ®¡àìºà ëºìKìá ëÎÒüÎìU "‹¸Ú>
A¡¹à¹ Î³Ú A¡ã "Îå[¤‹à ÒìÚìá ìÎP¡[º "¤Å¸Òü "à³à샹 \à>à줡ú
ët¡à³à샹 íÅÛ¡[oA¡ šøK[t¡¹ \>¸ "à”z[¹A¡ ǡ쮡Záà ¹Òüº¡ú

([ƒ>A¡¹ šà[i¡º)
šåìo Îe¡àºA¡‎
t¡à[¹J : 1ºà ë³ 2021 ³Òà¹àÊ¡ö ¹à\¸ šàk¡¸šåÑzA¡ [>[³¢t¡ã * ‎
®¡à¹t¡ãÚ ëÎï¹ 20 íW¡y 1943 "
‎ ®¡¸àÎyû¡³ Î}ìÅà‹> ³r¡º, šåìo 04‎
 ®¡à¹ìt¡¹ Î}[¤‹à>
®¡àK 4A¡
>àK[¹ìA¡¹ ì³ï[ºA¡ A¡t¢¡¤¸
">åìZრ51 yû¡.
ì³ï[ºA¡ A¡t¢¡¤¸ - ®¡à¹ìt¡¹ šø[t¡[i¡ >àK[¹ìA¡¹ &Òü A¡t¢¡¤¸ =àA¡ì¤ ë™ ëÎ-
(A¡) Î}[¤‹à>ìA¡ ³à>¸ A¡¹ìt¡ Òì¤ &¤} Î}[¤‹àì>¹ "àƒÅ¢, šø[t¡Ë¡à>γèÒ, \àt¡ãÚ št¡àA¡à &¤} \àt¡ãÚ
Î}Kãìt¡¹ šø[t¡ Åø‡ý¡à \à>àìt¡ Òì¤ú
(J) ë™ ÎA¡º ³Òà> "àƒÅ¢ ëƒìŹ Ѭà‹ã>t¡à¹ \>¸ \àt¡ãÚ Î}Nøà³ìA¡ ">åšøà[ot¡ A¡ì¹[áº, ëÎP¡[ºìA¡
ìšàÈo &¤} ">åιo A¡¹ìt¡ Òì¤ú
(K) ®¡à¹ìt¡¹ Îढ쮡ï[³A¡t¡à, 'A¡¸ &¤} Î}Ò[t¡ìA¡ γ=¢> * Î}¹Û¡o A¡¹ìt¡ Òì¤ú
(Q) ëƒÅ¹Û¡à * \àt¡ãÚ ëΤàA¡à왢 "àu[>ìÚàìK¹ \>¸ "àÒèt¡ Òìº ÎàØl¡à [ƒìt¡ Ò줡ú
(R¡) ‹³¢Kt¡, ®¡àÈàKt¡, "e¡ºKt¡ ¤à ëÅøoãKt¡ [¤ì®¡ìƒ¹ $ì‹ÿ¤¢ ë=ìA¡ γÑz ®¡à¹t¡¤àÎã¹ ³ì‹¸ 'A¡¸
* °àtõ¡â«ì¤à‹ìA¡ δßÎà[¹t¡ A¡¹ìt¡ Òì¤ &¤} >à¹ã\à[t¡¹ ³™¢àƒàÒà[>A¡¹ ÎA¡º šø=àìA¡ š[¹Òà¹
A¡¹ìt¡ Òì¤ú
(W¡) "à³à샹 ëƒìŹ ¤×³åJã Î}ÑHõ[t¡¹ ìK﹤³Ú '[t¡Ò¸ìA¡ ³èº¸šøƒà> * Î}¹Û¡o A¡¹ìt¡ Òì¤ú
(á) ¤>®è¡[³, Òùƒ, >ƒã, ¤>¸šøàoã-ÎÒ šøàAõ¡[t¡A¡ š[¹ì¤ìŹ Î}¹Û¡o * l¡üÄ[t¡ &¤} \ã¤\”ñ¹ šø[t¡
³³â«ì¤à‹ šøA¡àÅ A¡¹ìt¡ Òì¤ú
(\) í¤`¡à[>A¡ ƒõ[Ê¡®¡[U, ³à>[¤A¡t¡àì¤à‹, ">åÎ[Þê¡;Îà, Î}ÑH๳èºA¡ ³ì>஡à줹 šøÎ๠Qi¡àìt¡ Òì¤ú
(c¡) \àt¡ãÚ Î´š[v¡ ¹Û¡oàì¤Û¡o * [Ò}Î๠š= š[¹Ò๠A¡¹ìt¡ Òì¤ú
(d¡) ÎA¡º ëÛ¡ìy \àt¡ãÚ l¡üÄ[t¡¹ l¡ü;A¡È¢ &¤} K[t¡ ¤\àÚ ¹àJ๠l¡üì„ìŸ ¤¸[v¡û¡Kt¡ * γ[Ê¡Kt¡
ÎA¡º A¡àì\ W¡¹³ l¡ü;A¡ìÈ¢¹ \>¸ ÎìW¡Ê¡ Òìt¡ Òì¤ú
(i¡) ³àt¡à-[št¡à ¤à "[®¡®¡à¤A¡ìƒ¹ áÚ ë=ìA¡ ìW¡ï„ ¤á¹ ¤ÚØìι šøìt¡¸A¡ [ÅÇ¡ìA¡ [ÅÛ¡àƒàì>¹ ¤¸¤Ñ‚à
A¡¹ìt¡ Òì¤ú
ƒÅ³ ìÅøoã \ºÎå¹Û¡à : Û¡³t¡à [¤‹à>

šøA¡¹o Û¡³t¡à [¤‹à>

1. š[¹ì¤Å &¤} ¤àÑñt¡ì”|¹ ³ì‹¸ δšA¢¡ њʡ /¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
2. š[¹ì¤ìŹ šøA¡à¹P¡[º ¤ºìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
3. ¤àÑñt¡ì”|¹ ‹¹oP¡[º ¤ºìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
4. ¤àÑñt¡ì”|¹ l¡üš¹ ³à>åìȹ ÒÑzìÛ¡ìš¹ šø®¡à¤ ¤ºìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
5. \캹 Îàì= š[¹ì¤Å &¤} ¤àÑñt¡ì”|¹ ³ì‹¸ šà¹Ñš[¹A¡ δšA¢¡ Ñ‚àš>à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
6. ¤àÑñt¡ì”|¹ Î}¹Û¡ìo¹ šàÅàšà[Å ¤àÑñt¡ì”|¹ \>¸ \º Î[k¡A¡®¡àì¤ ¤¸¤Ò๠A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
[¤®¡àK (Qi¡A¡)- 7. \º Î}ÑHõ[t¡¹ P¡¹ç¡â« ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
1: 8. \º ¤¸¤Ñ‚àš>๠δšìA¢¡ "t¡ãìt¡ KõÒãt¡ ¤¸¤Ñ‚๠t¡=¸ NøÒo A¡ì¹ t¡à¹ Î}¹Û¡ìo¹ ëW¡Ê¡à A¡¹à¡ú
\º[ÅÛ¡à / 9. \º Î}ÑHõ[t¡¹ Î}¹Û¡ìo¹ \>¸ ¤¸¤Ñ‚à NøÒìo ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
10. \º ¤¸¤Ñ‚àš>๠δšìA¢¡ "t¡ãìt¡ KõÒãt¡ ¤¸¤Ñ‚๠t¡=¸ NøÒo A¡ì¹ t¡à¹ Î}¹Û¡ìo¹ ëW¡Ê¡à A¡¹à¡ú
\º[ÅÛ¡o 11. ¤õ[Ê¡³àšA¡ ™”| (Rain gauge) ít¡[¹ A¡¹à¹ [¤ÈìÚ ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
12. ¤õ[Ê¡³àšA¡ ™”| ít¡[¹ A¡ì¹ t¡à¹ [®¡[v¡ìt¡ ¤õ[Ê¡šàt¡ ë¹A¡l¢¡ A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
13. ¤à͚㮡¤>, ®è¡šõìË¡¹ šø¤àÒ š[¹³àš, \º ëÅàÈìo¹ š[¹³àš Òüt¡¸à[ƒ¹ \>¸ [¤[®¡Ä ιgೠδšìA¢¡ t¡=¸
šøƒàì> ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
14. \º š[¹³àš δš[A¢¡t¡ [¤[®¡Ä Î}A¡¿>à ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
15. ®è¡šõìË¡¹ \ºà‹à¹ š[¹³àš A¡¹à¹ š‡ý¡[t¡ ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
 1. \º ¹ê¡šì¹Jà ("à¹àJØl¡à) ‹à¹oà[i¡ ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
2. \º ¹ê¡šì¹Jà ít¡[¹ A¡¹à¹ ‹àšP¡[º ¤¸àJ¸à A¡¹à &¤} ¹ê¡šì¹Jà šøt¡¸Û¡ ®¡àì¤ A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
3. \캹 ®¡à¹Î೸ (¤¸àºàX Åãi¡) ³àì> [A¡ t¡à ¤¸J¸à A¡ì¹ \캹 šøìÚà\>ãÚt¡à &¤} \캹 ë³ài¡ šøàš¸t¡à¹
l¡üìÀJ A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
4. \º ¹ê¡šì¹J๠\>¸ ³à>[W¡y¹ (Toposheet) ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
5. \>ή¡à &¤} Nøà³Î®¡à¹ \º ¹ê¡šì¹Jà A¡¹à¹ P¡¹ç¡â« ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ šà¹à¡ú
6. Nøà³[Ť๠ëó¡[¹ìt¡ "}ÅNøÒo A¡ì¹ \º ¹ê¡šì¹Jà &¤} t¡=¸ Î}NøÒ A¡¹ìt¡ šà¹à t¡à¹ δšìA¢¡ [¤[®¡Ä
š‡ý¡[t¡¹ ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
7. \>Kìo¹ "}ÅNøÒìo¹ \º Î}¹Û¡ìo¹ P¡¹ç¡â« ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ šà¹à¡ú
[¤®¡àK (Qi¡A¡)- 8. \>Kìo¹ "}ÅNøÒìo¹ ³à‹¸ì³ δšÄ [¤[®¡Ä A¡àì\¹ l¡üš¹ [®¡[v¡ A¡ì¹ ÎèW¡>à * [·ý¡àì”z ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
9. \>Kìo¹ "}ÅNøÒìo¹ ³à‹¸ì³ \º Î}¹Û¡ìo¹ šø[yû¡Úà / šƒìÛ¡šP¡[º l¡üšÑ‚àš> A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
2 : \ºÎ}¹Û¡o 10. \>Îà‹àìo¹ "}ÅNøÒìo¹ l¡üƒàÒ¹o "‹¸Ú> A¡ì¹ [¤[®¡Ä \º [¤ìÅÈì`¡¹ ÎàÛ¡à;A¡à¹ [>ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
11. \>Kìo¹ "}ÅNøÒìo¹ l¡üì„ŸP¡[º ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
12. &ºàA¡à¹ \º Î}¹Û¡ìo¹ A¡à\ δšÄ A¡¹à¹ \>¸ A¡àì\¹ ¹ê¡šì¹Jà ít¡[¹ A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
13. \ºÎ}¹Û¡ìo \>Kìo¹ "}ÅNøÒo ¤àØl¡àìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
14. \>Kìo¹ "}ÅNøÒo * \º Î}¹Û¡ìo¹ δšA¢¡ Ñ‚àš> A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
15. \º¤‡ý¡t¡à "e¡ìº¹ [¤A¡àÎ A¡³¢ÎèW¡ã δšàƒ> A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà &¤} \º¤‡ý¡t¡à "e¡ìº¹ [¤A¡àìι [¤[®¡Ä
š‡ý¡[t¡ "\¢> A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
16. Aõ¡[ȹ ³à‹¸ì³ A¡ã®¡àì¤ \ºàÅÚ l¡üÄÚ> A¡¹à ™àÚ t¡à ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
17. \º¤‡ý¡t¡à "e¡ìº¹ [¤A¡àìι \>¸ Aõ¡ÈA¡ìƒ¹ š=šøƒÅ¢> (guide) A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
18. \º¤‡ý¡t¡à "e¡ìº¹ l¡ü;šÄ [¤[®¡Ä \º γθ๠Îà‹ì>¹ š¹à³Å¢ [ƒìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
1. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ¤õ[Ê¡šàt¡ š[¹[Ñ‚[t¡ ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
2. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ \캹 l¡üšº§¡t¡à &¤} \캹 ¤¸¤Òàì¹¹ ³ì‹¸ šà¹´š[¹A¡ δšA¢¡ њʡ A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
3. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ³åìJà³å[J \º "àÔà>P¡[º [W¡[Òû¡t¡ A¡ì¹ t¡à¹ γà‹àì>¹ šøÑzठ[ƒìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
4. \ºƒåÈo &i¡à ¤Øl¡ γθà ëA¡ì>à t¡à њʡ A¡ì¹ ¤ºìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
5. &ºàA¡àÚ \º "àÔà> (challenge) [>ìÚ, ë>*Úà ¤¸¤Ñ‚à ëƒìJ ÎìW¡t¡> \>\àKõ[t¡ A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
[¤®¡àK (Qi¡A¡)- 6. \ºìÎW¡ ¤à \º[Îe¡> [A¡ t¡à њʡ A¡ì¹ ¤ºìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
3: 7. \ºìÎW¡ ¤à \º[Îe¡ì>¹ šà¹´š[¹A¡ ¤à '[t¡Òà[ÎA¡ š‡ý¡[t¡ ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
8. \ºìÎìW¡¹ "à‹å[>A¡ š‡ý¡[t¡ δšìA¢¡ t¡=¸ ">¸ìA¡ šøƒà> A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
\º¤¸¤Ñ‚àš> 9. \ºìÎìW¡¹ šø®¡à¤ã &¤} A¡à™¢A¡¹ š‡ý¡[t¡¹ ³à‹¸ì³ ÎìW¡t¡>t¡à ¤õ[‡ý¡ A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
10. \ºìÎìW¡¹ [¤[®¡Ä š‡ý¡[t¡¹ t塺>à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
11. \º¤¸¤Ñ‚àš> δš[A¢¡t¡ [¤[®¡Ä "àÒü> * [¤[‹¹ t¡=¸ ë>*Úà &¤} ">¸ìA¡* ¤ºìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
12. \캹 "àÒü> * [¤[‹¹ ([>Úì³¹) šøìÚà\>ãÚt¡à ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
13. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ \º>ã[t¡ "‹¸àÚ> A¡ì¹ t¡à¹ l¡üšì¹ [®¡[v¡ A¡ì¹ [>ì\¹ ³t¡à³t¡ šøA¡àÅ A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
1. \캹 "ѬZát¡à¹ "=¢ [A¡ t¡à ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
2. \캹 "ѬZát¡à ¤à "ѬZát¡à¹ Ñz¹ š[¹³àš A¡¹à¹ \>¸ š¹ãۡ๠³à‹¸ì³ [·ý¡àì”z "àÎà &¤} ">å³à>
A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
3. \º š[¹ìÅà‹ì>¹ ‹àšP¡[º [¤Åƒ®¡àì¤ ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
4. Qì¹àÚà \º š[¹ìÅà‹ì>¹ ιgàì³¹ (l¡üšA¡¹ìo¹) "‹¸Ú> A¡ì¹ t¡à¹ A¡à™¢š‡ý¡[t¡ &¤} P¡¹ç¡â« ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡
ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
[¤®¡àK (Qi¡A¡)- 5. šà>ãÚ \º &¤} >ƒã¹ šø¤à[Òt¡ \캹 t塺>à A¡ì¹ [¤[®¡Ä [¤ÈÚ ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
4: 6. "=¢ *®¡à¹Ç¡i¡ ël¡ - ‹à¹oà ¤à Î}A¡¿>à ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
7. íƒ>[–ƒ> \ã¤ì> [¤[®¡Ä Qi¡>๠A¡à¹ìo \캹 ƒèÈoA¡à¹ã šø[yû¡Úà ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
\캹 P¡o³à> 8. \º ™àìt¡ ƒè[Èt¡ >à ÒÚ &¹ \>¸ "àƒÅ¢ \ã¤>š‡ý¡[t¡ ëA¡³> Òì¤ ëÎ[i¡ ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
9. ¤\¸¢\캹 šå>¤¸¢¤Òàì¹¹ ³à‹¸ì³ A¡ã®¡àì¤ \ºÎ}¹Û¡o A¡¹à ÒÚ ëÎ[i¡ ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
10. ®è¡K®¢¡Ñ‚ ë>à>à \캹 Î}A¡¿>à[i¡ ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
11. ®è¡K®¢¡Ñ‚ ë>à>à \캹 šå>¤¢¸¤Ò๠&¤} γå쉹 ë>à>à \ºìA¡ [³[Ê¡ A¡ì¹ ¤¸¤Òà¹ì™àK¸ A¡¹à¹ Î}A¡¿>à
¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
12. ë>à>à \캹 š[¹A¡¿>à &¤} šå>¤¢¸¤Ò๠δš[A¢¡t¡ [¤[®¡Ä t¡=¸ Î}NøÒ A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò*Úà¡ú
 ">åyû¡³[oA¡à
">åyû¡³ [¤®¡àK (Qi¡A¡) šøA¡¹o šõË¡à yû¡³àS¡
1. š[¹ì¤Å &¤} ¤àÑñÎ}Ñ‚à> 1-5
1 \º[ÅÛ¡à/ 2. \º[\`¡àÎ๠Îà}ÑHõ[t¡A¡ '[t¡Ò¸ 6-13
\º[ÅÛ¡o
3. \캹 š[¹³àš 14-17
1. \º ¹ê¡šì¹Jà ("à¹àJØl¡à) 18-22
2 \ºÎ}¹Û¡o 2. \ºàÅÚ "e¡º [¤A¡àÎ 23-29
3. \ºÎ}¹Û¡o &¤} \>Kìo¹ "}ÅNøÒo 30-37
1. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ \캹 "¤Ñ‚à &¤} \캹 "àÔà> 38-44
3 \º¤¸¤Ñ‚àš> 2. \ºìÎW¡ (\º[Îe¡>) 45-49
3. \캹 "àÒü> &¤} [>Ú³ 50-56
1. \ºš[¹ìÅà‹> &¤} ¤\¢¸\캹 ¤¸¤Ñ‚àš>à 57-62
4 \캹 P¡o³à> 2. š[¹ì¤ÅKt¡ \ã¤> š‡ý¡[t¡ 63-70
3. ®è¡K®¢¡Ñ‚ ë>à>à \캹 š[¹A¡¿>à ([>ìÚà\>) 71-74

[ÅÛ¡A¡ * [ÅÛ¡à=ã¢ìƒ¹ \>¸ ƒå[i¡ ....

ƒÅ³ ìÅøoã \ºÎå¹Û¡à &Òü [¤ÈÚ[i¡¹ ³à‹¸ì³ íƒ>[–ƒ> \ã¤ì> šøìÚà\>ãÚ t¡ì=¸¹ š[¹W¡Ú A¡[¹ìÚ [ƒìÚìá¡ú "à³à샹
W¡à¹šàìŹ [¤[®¡Ä šøA¡àì¹¹ š[¹[Ñ‚[t¡, [A¡áå P¡¹ç¡â«šèo¢ γθà &¤} t¡à¹ íƒ>[–ƒ> \ã¤ì> [¤š¹ãt¡ šø®¡à¤ >à ÒÚ &¹ \>¸
ÎìW¡t¡>t¡à ít¡[¹ A¡¹à¹ &¤} &¹ šø[t¡ Òü[t¡¤àW¡A¡ ¤à ÎA¡¹àuA¡ ³ì>஡ठ¤à ƒõ[Ê¡ìA¡ào KìØl¡ ët¡àºà¹ ëW¡Ê¡à A¡¹à ÒìÚìá¡ú
¤¸[v¡û¡ìâ« ">åÎ[Þê¡;Îå ¤à l¡üŠ±à¤>ã ³ì>஡ठ¤à ƒõ[Ê¡ìA¡ào KìØl¡ ët¡àºà¹ ëW¡Ê¡à A¡¹à ÒìÚìá¡ú ¤¸[v¡û¡ìâ« ">åÎ[Þê¡;Îå ¤à l¡üŠ±à¤>ã
³ì>஡à¤, A¡à™¢ƒÛ¡t¡à &¤} ë>tõ¡â«ì¤à‹ &Î줹 [¤A¡àìι \>¸ šøìW¡Ê¡à A¡¹à šøìÚà\>¡ú \ºÎå¹Û¡à [¤ÈìÚ¹ "‹¸Ú> &¤}
"‹¸àš> A¡¹à¹ Î³Ú l¡üì„Ÿ ëA¡¤º [¤ÈÚ[i¡¹ t¡=¸P¡[º \à>à >Ú, &áàØl¡à š™¢ì¤Û¡o, ™å[v¡û¡ t塺>à, ">å³à> A¡¹à &¤}
[·ý¡àì”z¹ ¤¸à¤Ò๠A¡¹à šøìÚà\>¡ú &Òü [¤ÈÚ[i¡ [>ì\ ë¤àc¡à &¤} ">¸ìA¡* ë¤àc¡àì>à¹ Î³Ú ëƒ*Úà Aõ¡[t¡P¡[º A¡ì¹, t¡à¹
[>\Ѭ "[®¡`¡t¡à NøÒo A¡ì¹ &¤} šøàœ¡ t¡ì=¸¹ ™=à™= ¤¸¤Ò๠A¡¹à šøìÚà\>¡ú [¤ÈÚ[i¡ìA¡ [>‹¢à¹o A¡¹à¹ Î³Ú \ºÎå¹Û¡à¹
³èº [¤ÈÚP¡[º¹ ³ì‹¸ \º[ÅÛ¡o, \ºÎ}¹Û¡o, \º¤¸¤Ñ‚àš> &¤} \캹 P¡o³à> šø®õ¡[t¡ šø‹à> Qi¡ìA¡¹ "”z®å¢¡v¡û¡ A¡¹à
ÒìÚìá¡ú t¡ƒ>åÎàì¹ šøìt¡¸A¡[i¡ Qi¡ìA¡¹ "”zK¢t¡ [¤[®¡Ä šøA¡¹oP¡[º [>‹¢à¹o A¡¹à¹ Î³Ú [¤[®¡Ä "àAõ¡[t¡, áàÚà[W¡y, Aõ¡[t¡,
šøìÚàK &¹ê¡š ™åv¡û¡ A¡¹à ÒìÚìá¡ú [¤W¡à¹ šø[yû¡Úà[i¡ìA¡ K[t¡Å㺠A¡¹à¹ \>¸ "àìºàW¡>à A¡ì¹à, [>¹ãÛ¡o ¤à š™¢ì¤Û¡o A¡ì¹à,
¤ºìt¡à ëƒ[J &áàØl¡à "[t¡[¹v¡û¡ P¡¹ç¡â«šèo¢ t¡ì=¸¹ \>¸ ‘ët¡à³¹à [A¡ \à>?’ &Òü ‹¹ìo¹ [Åì¹à>à³ ëƒ*Úà ÒìÚìá¡ú &Òü
[¤ÈÚ[i¡¹ ³à‹¸ì³ "à³¹à "à³à샹 ®è¡[³A¡à, "àW¡¹o &¤} Îà³à[\A¡ "àW¡¹oìA¡ "à³à샹 W¡à¹šàìŹ ¤¸[v¡û¡Kt¡®¡àì¤ Jåòì\
šà*Úà \º Î}A¡ìi¡¹ \>¸, \캹 Qài¡[t¡ [ÒÎàì¤ "ì>A¡ γθ๠\>¸ γà\ l¡üšì™àKã A¡¹ìt¡ Ò줡ú &¹ ³à‹¸ì³
[>ì\ìA¡ &¤} γà\ìA¡ ÎÒàÚt¡à A¡¹ìt¡ Ò줡ú
 [¤®¡àK (Qi¡A¡) 1 : \º[ÅÛ¡à¡/ \º[ÅÛ¡o
šøA¡¹> 1 : š[¹ì¤Å &¤} ¤àÑñÎ}Ñ‚à>
&A¡iå¡ ³ì> A¡ì¹à¡ú
1. š[¹ì¤Å A¡àìA¡ ¤ºà ÒÚ ?
2. š[¹Î}Ñ‚à¡ / ¤àÑñÎ}Ñ‚à> ³àì> A¡ã?
š[¹ì¤Å
š[¹ì¤Å Òº í\[¤A¡ "î\[¤A¡ 쮡ïK[ºA¡ &¤}
Îà³à[\A¡ l¡üšàƒàì>¹ &ìA¡ "š¹ìA¡ šø®¡à¤ [¤Ñz๠A¡¹à¡ú
&Òü l¡üšàƒà>P¡[º¹ šø[t¡[i¡ ¤¸¤Òàì¹ Îã³à¤‡ý¡t¡à "àìá¡ú
&Òü γÑz [¤®¡àìK¹ ®¡à¹Î೸t¡à ¤\àÚ ¹àJìº šøàAõ¡[t¡A¡
δšƒ ‹¬}Î Òì¤ >à¡ú š[¹ì¤ìŹ ³ì‹¸ í\¤ &¤} "î\¤
l¡üšàƒà>P¡[º¹ ³ì‹¸ [yû¡Úà &¤} t¡à¹ [¤[yû¡Ú๠δš[A¢¡t¡
t¡=¸ * [·ý¡à”zP¡[º¹ "‹¸àÚ> A¡¹à ÒÚ¡ú
³à>åìȹ ë³ï[ºA¡ (šøà=[³A¡) šøìÚà\>P¡[º Òº
"Ä, ¤Ñ|, ¤àÎÑ‚à>, &Òü ΤÒü š[¹ì¤ìŹ l¡üš¹
[>®¢¡¹Å㺡ú &áàØl¡à* l¡ü[Š±ƒ * šøào㹠Źãì¹ [¤[®¡Ä
"î\¤ l¡üšƒà> =àìA¡¡ú 뙳> ÎàìºàA¡Î}ìÅÃÈo ‡à¹à
¤>Ñš[t¡ t¡à¹ Jàƒ¸ l¡ü;šàƒ> A¡ì¹¡ú šøàoã l¡ü[Š±ìƒ¹
l¡üš¹ [>®¢¡¹ A¡ì¹ "à¤à¹ [A¡áå šøàoã ">¸à>¸ šøàoã¹ l¡üš¹
[>®¢¡¹ A¡ì¹¡ú "àκ Å[v¡û¡ Î虢 ë=ìA¡ šà*Úà ™àÚ¡ú &Òü
Å[v¡û¡ &A¡ l¡üšàƒà> ë=ìA¡ ">¸ l¡üšàƒàì> Îe¡à[¹t¡ ÒÚ¡ú
í\¤ l¡üšàƒà> ³à¹à ™à*Ú๠š¹ šìW¡ ™àÚ t¡à ë=ìA¡
ít¡[¹ šƒà=¢ ³à[i¡ &¤} Òà*ÚàÚ [³ìÅ ™àÚ¡ú
"î\[¤A¡ l¡üšàƒà> - ÎàìºàA¡ Î}ìÅÃÈo
ìšàÈA¡ t¡â«, A¡à¤¢>
- "Ä[>[³[t¢¡
l¡àÚ"GàÒül¡, ëÎï¹l¡ü\¢à,
>àÒìi¡öàì\>, \º J[>\
Òüt¡¸[ƒ¡¡ú
l¡üÌ¡t¡à ³åv¡û¡ ‰ì¤¸¹
šå>:¤¸à¤Ò๹ A¡¹àú
ÎèÜ\㤠([¤Qi¡A¡)
šƒà=¢ ³åv¡û¡ ÒìÚ ™àÚ
³õt¡ Źãì¹¹ šW¡>
1
&i¡à A¡ì¹ ëƒìJà :
[>ìW¡ A¡ìÚA¡[i¡ [¤ÈÚ ëƒ*Úà "àìá, t¡à¹ í\¤
* "î\¤ [¤®¡àìK ìÅøoã[¤®¡àK A¡ì¹à¡ú
(l¡ü[Š±ƒ, šøàoã, ÎåÜ\ã¤, Î虢àìºàA¡, ¤àÚå, \º
&¤} ®è¡[³¡ú)
š[¹ì¤ìŹ šøA¡à¹ :
1. šøàAõ¡[t¡A¡ š[¹ì¤Å : šõ[=¤ã¹ l¡üš[¹®¡àìK šøàAõ¡[t¡A¡
®¡àì¤ [>[³¢t¡ [¤[®¡Ä l¡üšàƒà> š[¹ì¤ìŹ "}Å[¤ìÅÈ¡ú
뙳> - \º, ¤àÚå, ³à[i¡, ¤>, šøàoã, í\¤ l¡üšàƒà>,
\º¤àÚå Òüt¡¸à[ƒ šøàAõ¡[t¡A¡ š[¹ì¤ìŹ í¤[ÅÊ¡¸ ëƒJà
™àÚ¡ú ³Òà¹àìÊ¡ö¹ šøàAõ¡[t¡A¡ Kk¡ì>* & \àt¡ãÚ í¤[W¡y
ëƒJìt¡ šà*Úà ™àÚ š[ÆW¡ì³ ëÅÈà[‰, ³ì‹¸ ƒ[Û¡oàìt¡¸¹
³àº®è¡[³, ìA¡àS¡> l¡üšA衺 &¤} [¤ƒì®¢¡¹ J[>\ šøìƒÅ
&¹ê¡š [¤[®¡Ä šøàAõ¡[t¡A¡ š[¹ì¤Å ëƒJìt¡ šà*Úà ™àÚ¡¡ú
2. ³à>¤ Îõ[Ê¡ š[¹ì¤Å : ³à>åÈ [>ì\¹ ¤å[‡ý¡¹ ¤ìº
šøàAõ¡[t¡A¡ š[¹ì¤ìŹ "à³èº š[¹¤t¢¡> A¡ì¹ìá¡ú 뙳>
³à>åìȹ ¤àÎÑ‚à> š[¹¤Ò> &¤} ™àt¡àÚàìt¡¹ \>¸ ¹àÑzà
[>³¢ào [¤³à>š=, \ºš=, 빺š=, [Å¿ &¤} ¤à\à¹
[>³¢ào šø®õ¡[t¡ šõ[=¤ãìt¡ ì™ l¡üšàƒà> ³à>¤ [>³à¢o A¡ì¹
t¡àìA¡ &A¡ A¡=àÚ ‘³à>¤ [>[³¢t¡ š[¹ì¤Å’ ¤ìº¡ú
l¡üͶt¡à
í\¤ l¡üšàƒà> -
¤>Íš[t¡ (l¡ü;šàƒ>)
l¡üÌ¡t¡à
l¡ü[Š±ƒ ë=ìA¡
šøàoã "ÄNøÒo
l¡üÌ¡t¡à A¡ì¹ú
í\¤ l¡üšàƒà> -
(šøà=¢[³A¡, [‡t¡ãÚ ¤
tõ¡t¡ãÚ ®¡Û¡A¡)
l¡üÌ¡t¡à š[¹ì¤Å : í\[¤A¡ "î\[¤A¡ l¡üšàƒì>¹ "à”z¹ [yû¡Úà
 š[¹Î}Ñ‚à (Ecosystem)

"î\¤ l¡üšàƒà> î\¤ l¡üšàƒà>

쮡ï[t¡A¡ l¡üšàƒà> ¹àÎàÚ[>A¡ l¡üšàƒà>

¤àÚå, \º, ¤àÍš, l¡ü;šàƒA¡ ®¡Û¡A¡ šW¡>
Î虢àìºàA¡,
J[>\ šƒà=¢, ®è¡[³ Τå\ l¡ü[Š±ƒ šøàoã ÎåÜ \ã¤
"î\¤ šƒà=¢ î\¤ šƒà=¢
ÒàÒüìl¡öàì\>, "[Gì\>, ëšøà[i¡>,
>àÒüìi¡öàì\>, A¡¸àº[ÎÚà³, A¡à줢àÒàÒüìl¡öi¡, šøà=[³A¡ ®¡Û¡A¡ [‡t¡ãÚ ®¡Û¡A¡ tõ¡t¡ãÚ ®¡Û¡A¡
ëºïÒ, ìÎà[l¡Úà³, ši¡à[ÅÚà³ W¡[¤¢ \àt¡ãÚ
š[¹Î}Ñ‚à>
• ¤àÑñt¡”| (š[¹Î}Ñ‚à) ³àì> [A¡? ". ®å¡¤àÑñt¡”| : ¤t¢¡³à> šõ[=¤ã¹ ë³ài¡ ®è¡šõìË¡¹ 9.4%
®¡àK "=¢à; šøàÚ 30% \[³¹ ®¡àK ¤>\ ¤àÑñt¡”| ‡à¹à
¤àÑñt¡ì”|¹ (š[¹Î}Ñ‚à) šøA¡à¹
"àZáà[ƒt¡¡ú
"î\¤ &¤} í\¤ l¡üšàƒà> P¡[º¹ šà¹Ñš[¹A¡
δšA¢¡ &¤} "à”z¹ [yû¡ÚàìA¡ ¤àÑñt¡”| ¤ºà ÒÚ¡ú t¡=¸ šà*: / ì\ì> >à*
[¤[ÅÊ¡ š[¹ì¤ìÅ Ñ‚à>, ëÛ¡y, \º¤àÚå, ®è¡K®¢¡ 1. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ¤>àe¡º "‹å¸[Èt¡ ì\ºà¹ >à³
Î}¹W¡>à, [źà-\[³, \ºšø¤àÒ ¤¸¤Ñ‚à Òüt¡¸à[ƒ š¹Ñš¹ ".yû¡. ¤>àe¡ìº¹ Ѭ¹ê¡š ì\ºà¹ >à³
δšA¢¡à>åÎàì¹ ¤àÑñt¡ì”|¹ šøA¡à¹ [>®¢¡¹ A¡ì¹ú &³>[A¡ 1. Τ¢à[‹A¡ ¤>àe¡º ..................
&A¡[i¡ ëáài¡ \ºàÅÚ "=¤à Òùƒ "e¡º* &A¡[i¡ "‹å¸[Èt¡ ë\ºà
î¤[ÅÊ¡šèo¢ ¤àÑñt¡”| Òìt¡ šà칡ú 2. ³‹¸³ ¤>àe¡º "‹å¸[Èt¡ ..................
". ®å¡¤àÑñt¡”| : tõ¡o®è¡[³"e¡º, ¤>àe¡º, $ȹ (¤Þ꡸à) ë\ºà
¤à ³¹ç¡"e¡º¡ú 3. Τ¢[>³— ¤>àe¡º ..................
"‹å¸[Èt¡ ë\ºà
¤. \º\ ¤àÑñÎ}Ñ‚à> : >ƒã ¤àÑñÎ}Ñ‚à>, Îà³å[‰A¡
¤àÑñÎ}Ñ‚à>, Òùƒ ¤àÑñÎ}Ñ‚à>¡ú 2. ët¡à³à샹 ë\ºàÚ ¤>àe¡º A¡t¡i¡à "àìá t¡à¹ t¡=¸
Jåòì\ >à*¡ú

®¡è-š[¹Î}Ñ‚à - tõ¡o®è¡[³ "e¡º ®å¡ ¤àÑñÎ}Ñ‚à>¡- ³¹ç¡®è¡[³ "e¡º

2
 ¤ì>¹ ³ì‹¸ Î\㤠šøàAõ¡[t¡A¡ "àÅøÚ šàÚ ¤>àe¡ìº¹
\>¸ \ºW¡yû¡ [>Ú[”|t¡ ÒÚ &¤} ®è¡šõìË¡¹ ³à[i¡ Îå¹[Û¡t¡
=àìA¡¡ú \Uº ³à>åìȹ šøìÚà\> ë³i¡àÚ l¡üƒàÒ¹o Ѭ¹ê¡š
A¡àk¡, +È[‹ ¤>Ñš[t¡, ³‹å Òüt¡¸à[ƒ &Òü ¤àÑñÎ}Ñ‚à>
[W¡¹Ò[¹; ¤>, "à}[ÅA¡ [W¡¹Ò[¹; ¤>, šo¢ì³àW¡ã ¤>,
¤õ[Ê¡šàt¡ ¤>àe¡º, Îè[W¡šo¢ ¤>àe¡º, l¡üÌ¡ yû¡à”zãÚ
¤>àe¡º šø®õ¡[t¡ [¤[®¡Ä šøA¡àì¹¹ú
• ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ¤>àe¡ìº¹ šøA¡à¹ :-
³Òà¹àìÊ¡ö šø³åJ ¤>àe¡ìº¹ šøA¡à¹ [>³—¹ê¡š .....
1. [W¡¹Ò[¹; ¤õìÛ¡¹ ¤> - šøW塹 ¤õ[Ê¡šàt¡ (360 ë=ìA¡
600 ëÎ[³.) "e¡ìº Τ Î³Ú Î¤å\ "=¢à; Ò[¹;¤ìo¢¹
¤> Òº [W¡¹Ò[¹; ¤>àe¡ºú
&Òü ‹¹ì>¹ ¤> šàÒàìØl¡¹ Wè¡Øl¡àÚ ³Òà¤ìºÅ«¹,
³àì=¹à>, ®¡ã³àÅS¡¹, Jà“¡àºà &¤} ëÅÈà‰ã¹ š[ÆW¡³
l¡üv¡¹ šøìƒìÅ ëƒJà ™àÚ¡ú [Ò¹l¡à, \à´¬åº, "à³, 뤺,
JìÚ¹, [¹k¡à, "g> šø®õ¡[t¡ ¤õÛ¡ ëƒJìt¡ šà*Úà ™àÚ¡ú
2. "à}[ÅA¡ [W¡¹Ò[¹; ¤> - [W¡¹Ò[¹; ¤ì>¹ ë=ìA¡
[>ìW¡ ë™Jàì> ¤õ[Ê¡šàt¡ &A¡iå¡ A¡³ (200 ë=ìA¡ 360
ëÎ[³) &¤} l¡üÌ¡t¡à &A¡iå¡ ë¤[Å ëÎÒü "e¡ìº Îà‹à¹ot¡
Τå\ ¤>ìA¡ "à}[ÅA¡ [W¡¹Ò[¹; ¤> ¤ºà ÒÚ¡ú
ëÅÈà‰ã š¤¢t¡³àºà¹ š[ÆW¡³ n¡àºå¹ ëA¡à> ëA¡à>
"}ìÅ &Òü ‹¹ì>¹ ¤ì>¹ [¤Ñz๠"àìá¡ú t¡à¹³ì‹¸
&>, ¤ìÒØl¡à, [A¡gØl¡ šø®õ¡[t¡ ¤õÛ¡ ëƒJìt¡ šà*Úà ™àÚ¡ú
3. yû¡à”zãÚ šo¢ì³àW¡ã l¡ü[Š±ƒ - šàÒà[Øl¡ n¡àºå &¤} γ®è¡[³
"e¡ìº &Òü šøA¡àì¹¹ ¤> ëƒJà ™àÚ "[t¡ "¿ ¤õ[Ê¡šàt¡
(150 ë=ìA¡ 200 ëÎ[³.) &¤} t¡àš³àyà ë¤[Å
"e¡ìº¹ ¤>®è¡[³ìA¡ yû¡à”zãÚ šo¢ì³àW¡ã ¤> ¤ºà ÒÚ¡ú
&Òü "e¡ìº ëÎP¡>, Åàº, Îãγ, [ųåº, šºàÅ,
"à³ šø®õ¡[t¡ ¤õÛ¡ ëƒJà ™àÚ¡ú
4. Ç¡ÍH šo¢ì³àW¡ã ¤> - "t¡¸”z A¡³ ¤õ[Ê¡šàt¡ &¤}
"t¡¸à[‹A¡ l¡üÌ¡t¡à δšÄ "e¡ìº γÑz l¡ü[Š±ƒ šo¢Òã>
* Ç¡ÍH ëƒJà ™àÚ &Òü ¹ê¡š ¤>ìA¡ Ç¡ÍH šo¢ì³àW¡ã ¤>
¤ºà ÒÚ¡ú
"೺A¡ã, šºàÅ, Kà¤, i¡[¤Î, ¤à¤ºà, ®¡¸à¹à
šø®õ¡[t¡ ¤õÛ¡ ëƒJà ™àÚ¡ú
5. l¡üšA衺ãÚ ¤>àe¡º - ëA¡àS¡> l¡üšAè¡ìº¹ "àìÅšàìÅ
3
\ºà®è¡[³ "=¤à š[º ³õ[v¡A¡à "e¡ìº¹ ¤>ìA¡ l¡üšA衺ãÚ
¤> ¤à ³¸à>ìNø஡ \Uº ¤ºà ÒÚ¡ú &Òü ¤ì> Îå–ƒ¹ã,
K¹à>, [t¡*¹, "àì´¬i¡ã, A¡à\ºà, γå‰ó¡º Òüt¡¸à[ƒ
¤õÛ¡ ëƒJà ™àÚ¡ú
Òü–i¡à¹ì>i¡ "à³à¹ ¤Þêå¡
Òü–i¡à¹ì>ìi¡¹ ÎàÒà외 ³Òà¹àìÊ¡ö¹ [¤[®¡Ä ¤>\
δšƒ ëƒJà ™àÚ¡ú &³> &A¡[i¡ ³à>[W¡ìy¹ ÎÞê¡à>
A¡ì¹à &¤} ³Òà¹àìÊ¡ö¹ [¤[®¡Ä ¤>àe¡º * ¤>
δš¢[A¡t¡ t¡=¸ Î}NøÒ A¡ì¹à &¤} ìÅøoã A¡ìÛ¡
l¡üšÑ‚àš> A¡ì¹à¡ú
¤. \º\ ¤àÑñt¡”|
\º\ ¤àÑñt¡ì”|¹ šø‹à>t¡ ƒåÒü šøA¡àì¹¹ [³[Ê¡ \캹
¤àÑñt¡”| &¤} ì>à>à \캹 ¤àÑñt¡”|¡ú [³[Ê¡ \캹
¤àÑñt¡ì”|¹ [Ñ‚¹ \º ¤àÑñt¡”| &¤} šø¤à[Òt¡ \º ¤àÑñt¡”|¡ú
l¡ü;šàƒA¡ ¤>Ñš[t¡
"àoå¤ãÛ¡[oA¡ \ã¤
šøà=[³A¡ ®¡Û¡A¡
tõ¡t¡ãÚ ®¡Û¡A¡
[‡t¡ãÚ ®¡Û¡A¡
\º\ ¤àÑñt¡”|: [¤[yû¡Úà¡ / "à”z¹[yû¡Úà
\º\ ¤àÑñt¡ì”|¹ [¤[®¡Ä l¡üšàƒà> P¡[º¹ Îàì=
ë™àKàì™àK A¡ì¹ šå[Ê¡A¡¹ ‰¤¸ ¤Ò> A¡ì¹ [>ìÚ ™àÚ t¡à¹
¤¸¤Ò๠¤àÑñt¡ì”|¹ Î\ã줹 ÎìU ÒÚ¡ú \캹 K®¡ã¹t¡à
š[¹áÄt¡à, º¤oàv¡û¡t¡à, t¡àš³àyà, t¡à¹³ì‹¸ "àìºà,
"[Gì\> * A¡à¤¢> l¡àÒü "GàÒül¡ ¤àÚå¹ [>@ιo,
šø¤àìÒ¹ ë¤K \캹 [¤[®¡Ä šƒà=¢ Òüt¡¸à[ƒ šøàAõ¡[t¡A¡
í¤[ÅÊ¡¸ ">åÎàì¹ [A¡}¤à \º\ ¤àÑñt¡à[”|A¡ í\¤
[¤[¤‹t¡à [>®¢¡¹ A¡ì¹¡ú &Òü ¤àÑñt¡”| \º\ \ã줹
¤àÎÑ‚à> &Òü ¤àÑñt¡”|ãìt¡ Îà³å[‰A¡ š[¹ì¤ìŹ šàÅàšà[Å
Òùƒ, >ƒã, šåA塹 \ºà®è¡[³ šø®õ¡[t¡ \º ¤¸¤Ñ‚à "”z®å¢¡v¡û¡
¹ìÚìáú &Òü ¤àÑñt¡”|P¡[º ³à>¤ìA¡ šøW塹 šøàAõ¡[t¡A¡
δšƒ ι¤¹àÒ A¡ì¹¡ú
• š[¹ì¤ìŹ \>¸ \º
¤àÑñÎ}Ñ‚àì>¹ ÎåW¡à¹ç¡¹ê¡ìš A¡à\ A¡¹à¹ \>¸ >ƒã,
šåA塹, Jà[Øl¡ \ºà®è¡[³ Òüt¡¸à[ƒ \ºšø¤àìÒ¹ ®è¡[³A¡à
"t¡¸”z ³Òâ«šèo¢¡ú Ñ‚à>ãÚ ¤>¸\ã¤> Aõ¡[ÈA¡à™¢, \ºìÎW¡,
³;Î šàº>, A¡àìk¡¹ A¡à\, ë³ï³à[á šàº> Òüt¡¸à[ƒ
\캹 l¡ü;ìι l¡üš¹ [>®¢¡¹Å㺡ú \캹 l¡ü;Î &¤}
\º δš[A¢¡t¡ ®è¡[³ "e¡ìº¹ ¤Î¤àÎA¡à¹ã ëºàìA¡ìƒ¹
"Ä, ¤Ñ|, ¤àÎÑ‚à> ë™àKà> ëƒÚ¡ú "t¡&¤ š[¹ì¤ìŹ
[¤A¡¿ [ÒÎàì¤ ¤àÑñt¡ì”|¹ \>¸ \º šøìÚà\>¡ú
š[¹ì¤Å \캹 Î}Ñ‚à>P¡[º [>®¢¡¹Å㺠l¡ü;šàƒ>
&¤} ¤àÑñt¡”| šø[yû¡Úà ¤\àÚ ¹àJ๠\>¸ l¡üšº§¡ \캹
l¡ü;Î ë=ìA¡ "àºàƒà ë¹ìJ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ t¡àìA¡
‘š[¹ì¤ìŹ \>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ \º’ ¤ºà ÒÚ¡ú
¤àÑñÎ}Ñ‚à> &¤} \º &샹 šà¹Ñš[¹A¡ δ¬Þê¡
\ºãÚ ¤àÑñÎ}Ñ‚à> &¤} ®è¡-¤àÑñÎ}Ñ‚à> l¡üÄ[t¡A¡ì¿
\º "t¡¸”z šøìÚà\>ãÚ l¡üšàƒà>¡ú ®è¡-¤àÑñÎ}Ñ‚àì>¹
³ì‹¸ tõ¡o l¡ü[Š±ƒ yû¡à”zãÚ ³¹ç¡ "e¡º γà[¤Ê¡ "àìá¡ú
¤> ¤àÑñt¡ì”|¹ ³ì‹¸ šøàÚ 30% ®¡àK ¤¸àšõt¡ "àìá¡ú
\º\ ¤àÑñt¡”| ƒèå’šøA¡àì¹¹-
1. [³[Ê¡ \캹 ¤àÑñt¡”|
2. º¤oàv¡û¡ \캹 ¤àÑñt¡”|¡ú
&Òü ¤àÑñt¡”| P¡[º ³à>åìȹ Åà¹ã[¹A¡ W¡à[Òƒà šè¹o
A¡ì¹¡ú t¡ì¤ ëÎÒü ¤àÑñÎ}Ñ‚àì>¹ Τ¢àUã> l¡üÄ[t¡¹
\>¸ \캹 &A¡à”z šøìÚà\>¡ú \º áàØl¡à šå[Ê¡A¡¹ šƒà=¢
š[¹¤Ò> A¡¹à ™àÚ >à¡ú í\¤ í¤[W¡y ë™ìÒtå¡ \캹
l¡üš¹ [>®¢¡¹Å㺠t¡àÒü \º &¤} ¤àÑñÎ}Ñ‚à> š¹Ñš¹
[>®¢¡¹Å㺠&¤} *t¡ìšøàt¡ ®¡àì¤ \[Øl¡t¡¡ú
[>¹ãÛ¡> A¡ì¹à &¤} "àìºàW¡>à A¡ì¹à¡ú
[>ìW¡¹ [W¡yP¡[º¹ [>¹ãÛ¡> A¡ì¹à &¤} š[¹ì¤Å "=¤à ¤àÑñÎ}Ñ‚à> δšìA¢¡ "àìºàW¡>à A¡ì¹à¡ú
4
¤àÑñÎ}Ñ‚àì>¹ \캹 ™=à™= ¤¸¤Ò๠&¤} Î}¹Û¡o
¤àÑñÎ}Ñ‚à> A¡à™¢A¡à[¹t¡à ÎåW¡à¹ç¡¹ê¡ìš ¤\àÚ ¹àJìt¡
γÑz \캹 l¡ü;Î P¡[ºìt¡ \º =àA¡à šøìÚà\>¡ú &A¡
γìÚ >ƒã->àºàÚ 12 ³àÎ \º šø¤à[Òt¡ Òìt¡à¡ú [A¡”ñ
"à\ ë¤Åã š[¹³àì> \º l¡üv¡ìºàì>¹ \>¸ >ƒã- >àºà
Ç¡[A¡ìÚ ™àÚ ®¡à¹ã ¤õ[Ê¡šàt¡ ëÅÈ Ò¤à¹ šì¹ &¤} t¡à¹
ó¡ìº ¤àÑzåÎ}Ñ‚à> [¤šÄ ÒÚ¡ú Îåt¡¹à} ¤àÑñÎ}Ñ‚à> ëA¡
¤àò[W¡ìÚ ¹àJìt¡ \캹 l¡üìv¡àº> A¡³ A¡ì¹ \캹 J¹W¡à
"¿ A¡¹ìt¡ Ò줡ú Îà³à>¸ \º Î}¹Û¡o * \º
¤¸¤Ñ‚àš>à A¡ì¹ \캹 l¡ü;ìι \>¸ ™ì=Ê¡ \º
Îe¡ìÚ¹ šøìÚà\> "àìá¡ú
š[¹ì¤ìŹ \>¸ \캹 P¡¹ç¡â«šèo¢ ®è¡[³A¡à
[>³—[º[Jt¡ ¹ê¡ìš -
š[¹ì¤ìŹ \>¸ \º >ƒã, Jà[Øl¡ * \ºà®è¡[³
ë=ìA¡ šà*Úà šøàAõ¡[t¡A¡ šø¤àÒìA¡ šå>Î[e¡t¡ A¡ì¹¡ú
Î\㤠Îõ[Ê¡ "ìĹ "®¡à¤ ë¤à‹ A¡ì¹>à A¡à¹o
Î[k¡A¡ γìÚ š™à¢œ¡ š[¹³àìo \º ι¤¹àÒ A¡¹à ÒÚ¡ú
t¡à¹à ™=àyû¡ì³ šå>¹ç¡;šàƒ> šø\>ì>¹ ³à‹¸ì³ ¤õ[‡ý¡
šàÚ¡ú
>ƒãP¡[º &¤} "à‰¢ "e¡ìº ѬàÑ‚¸ [k¡A¡ ¹àJìt¡
\캹 šø‹à> ®è¡[³A¡à =àìA¡¡ú Îåt¡¹à} t¡à샹 l¡üš¹
[>®¢¡¹ A¡ì¹ ¤àÑñÎ}Ñ‚à>P¡[º [®¡[v¡ Ñ‚àš> A¡ì¹¡ú
&A¡iå¡ ³à=à Qà³à*¡:
1. š[¹ì¤ìÅ í\¤ &¤} "î\¤ l¡üšàƒàì>¹
š¹Ñš¹ A¡ã δšA¢¡ "àìá?
2. ¤àÑñÎ}т๠A¡ã A¡ã l¡üšàƒà> "àìá t¡=¸P¡[º
ëºJ &¤} Îà¹oã ít¡[¹ A¡ì¹à¡ú
&P¡[º A¡ì¹ ëƒìJà :
[>ìW¡¹ ŦP¡[º¹ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ [W¡ìy ëƒ*Úà Ç¡>¸ Ñ‚à> šè¹o A¡ì¹à¡ú
(Î虢àìºàA¡, A¡à¤¢>-l¡àÒü-"GàÒül¡, ÎàìºàA¡Î}ìÅÃÈo, ¤>Ñš[t¡, l¡ü;šàƒA¡, ®¡Û¡A¡, tõ¡o뮡à\ã šøàoã, ³à}ÎàÅã
šøàoã, šW¡>A¡à¹ã šøàoã¡ú)

Òü–i¡à¹ì>i¡ "à³à¹ ¤Þêå¡

1. ®¡à¹t¡ãÚ ¤>àe¡ìº¹ šøA¡àì¹¹ t¡=¸ ëJàòì\à * Îà¹oã ît¡[¹ A¡ì¹à¡ú
2. \àt¡ãÚ l¡üƒ¸à> * "®¡Úà¹ìo¸¹ >à³ * ëA¡à> ¹àì\¸ "¤[Ñ‚t¡ t¡à ëºJ¡ú
3. ³à>åìȹ ÒÑzìÛ¡ìš¹ A¡à¹ìo Qi¡>à Qi¡à¹ [¤[®¡Ä t¡=¸P¡[º ëºJ¡ú

">åÅãº>ã

1. š[¹ì¤ìŹ l¡üš¹ ³à>åìȹ ÒÑzìÛ¡š &¹ šø®¡à¤P¡[º A¡ã A¡ã?

2. ¤àÑñt¡ì”|¹ šø‹à> šøA¡à¹P¡[º [A¡ [A¡ ? ëA¡à> [®¡[v¡ìt¡ &Òü ìÅøoã [¤>¸àÎ A¡¹à ÒÚ¡?
3. š[¹ì¤ìŹ \>¸ \º ëA¡à> P¡¹ç¡â«šèo¢ ®è¡[³A¡à šàº> A¡ì¹ ?
4. šøàAõ¡[t¡A¡ \캹 l¡ü;Î ë=ìA¡ \캹 "[>Ú[”|t¡ ¤¸¤Ò๠¤àÑñÎ}Ñ‚à * š[¹ì¤Å šø[yû¡ÚàP¡[ºìA¡ A¡ã šø®¡à¤
A¡ì¹?
5. š[¹ì¤ìŹ l¡üš¹ ³à>åìȹ ¤¸àšA¡ ÒÑzìÛ¡ìš šøàAõ¡[t¡A¡ \캹 l¡ü;ÎP¡[ºìt¡ [¤¹ê¡š šø®¡à¤ A¡ã A¡ã?
6. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ë³ài¡ \[³¹ Îàì= ¤>®è¡[³¹ ">åšàt¡ A¡t¡?
7. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ Τ¢à[‹A¡ ¤>àe¡º * Ѭ¿t¡³ ¤>àe¡º [¤®¡àK ëA¡à>[i¡?
8. ³Òà¹àìÊ¡ö A¡ã ‹¹ì>¹ ¤> ëƒJìt¡ šà*Úà ™àÚ? "àÚt¡> ">åÎàì¹ šø[t¡[i¡ ¤>àe¡ìº¹ Åt¡à}Å A¡t¡?

5
 [¤®¡àK (Qi¡A¡) 1. \º[ÅÛ¡à¡ / \º[ÅÛ¡o
šøA¡¹o 2 : \º[\`¡àÎ๠Îà}ÑHõ[t¡A¡ '[t¡Ò¸
• ³à>¤ š[¹¤t¢¡> * še¡t¡ìw¹ ë¤àc¡àšØl¡à ιѬt¡ã >ƒã t¡ãì¹ šøàW¡ã> Î}ÑHõ[t¡
³à>åìȹ "NøK[t¡ìt¡ ³[ÑzÍH P¡¹ç¡â«šèo¢ ®è¡[³A¡à šàº> ιѬt¡ã >ƒã¹ t¡ãì¹ KìØl¡ *k¡à šøàW¡ã> Î}ÑHõ[t¡¹
A¡¹ìá¡ú ">¸à>¸ šøàoã¹ t塺>àÚ ³à>åìȹ ³[ÑzÍH "[‹A¡ "ì>A¡ ¤o¢>à ˜¡Kì¤ìƒ [¤[®¡Ä \àÚKàÚ šà*Úà ™àÚ¡ú
l¡üÄt¡ Ò*Ú๠\>¸ šøAõ¡[t¡¹ š[¹¤t¢¡>P¡[º ºÛ¡ A¡¹ìt¡ ¹à³àÚo * ³Ò஡à¹ìt¡¹ γìÚ* ιѬt¡ã >ƒã¹ "[Ñzì⫹
šà칡ú t¡à샹 š™¢ì¤Û¡o ë=ìA¡ ³à>åÈ ¤åc¡ìt¡ ëšì¹ìá šø³ào ¹ìÚìá¡ú "à\* ιѬt¡ã >ƒã¹ ®è¡t¡à[wA¡ šø³ào
ë™ Î\ã줹 l¡ü;š[v¡ š[¹W¡àº>à &¤} ‹¬}Î šøAõ¡[t¡¹ ë™
šà*Úà ™àÚ, t¡ì¤ ¤ºà ÒÚ ë™ &Òü šøàW¡ã> Î}ÑHõ[t¡
šàòW¡[i¡ šø‹à> l¡üšàƒà> ³à[i¡, \º, ¤àÚå, Îè™à¢ìºàA¡ &¤}
šøàAõ¡[t¡A¡ ƒå왢àìK¹ A¡à¹ì> [¤ºåœ¡ ÒìÚ [KìÚ[áº, ™à¹
"àA¡àÅ &¹ l¡üš¹ [>®¢¡¹ A¡ì¹¡ú &P¡[ºìA¡ "à³¹à
‘še¡t¡w’ ¤ìº =à[A¡¡ú šõ[=¤ã, \º, "[N—, ¤àÚå &¤} "=¢ >ƒã 뙳> Î}ÑHõ[t¡ [>³¢ào A¡¹ìt¡ šàì¹ "à¤à¹ ëÎÒü
"àA¡àÅ &P¡ìºà Òìºà še¡t¡w¡ú Î}ÑHõ[t¡ [¤>Ê¡* A¡¹ìt¡ šà칡ú
Î\㤠&¤} [>[\¢¤ ΤÒü še¡t¡w [>ìÚ K[k¡t¡ &Òü¹¡ç š
³ì> A¡[¹ &Òü še¡t¡ìw¹ šø[t¡ Åø‡¡ý à ë¹ìJ šøA¡õ [t¡¹
[¤[‹[¤‹à>P¡[º [>ˡ஡àì¤ šàº> A¡ì¹ "àƒÅ¢ \ã¤> ™àyà¹
l¡üƒÚ ÒìÚ[ạú &Òü ®¡àì¤ ®¡à¹t¡ãÚ Î}ÑH[õ t¡ &¤}
"à‹¸à[uA¡t¡à¹ ³ì‹¸ Q[>Ë¡ Î}ì™àK ít¡[¹ ÒìÚ[ạú

"[N— ¤àÚå ιѬt¡ã >ƒã¹ t¡ãì¹ šøàW¡ã> Î}ÑHõ[t¡

šõ[=¤ã ®è¡K®¢¡Ñ‚ š™¢ì¤Û¡A¡ ¤¹àÒ [³[Ò¹

"àA¡àÅ \º
še¡t¡â«
\º &Òü šàòW¡[i¡ l¡üšàƒàì>¹ ³ì‹¸ &A¡[i¡, t¡àÒü
®¡à¹t¡ãÚ Î}ÑHõ[t¡¹ šàÅàšà[Å ³à>¤ \ã¤ì>* \캹
P¡¹ç¡â« "àìá, šøàW¡ã>A¡àìº \º šøW塹 [ạú ˜¡K줃,
™\å줢ƒ, "=¤¢ì¤ìƒ¹ ™åìK >ƒã¹ \º "ài¡A¡àì>๠\>¸
¤àò‹ ít¡[¹ A¡¹à ÒìÚìá, ƒè¹¤t¡ã¢ "e¡ìº \º ¤Ò> A¡¹à¹
\>¸ JຠA¡ài¡àì>à ÒìÚìá &¤} ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º l¡üv¡ºì>¹
\>¸ Aè¡šP¡[º¹ ¤¸¤Ò๠A¡¹à¹ t¡=¸ >[=®¡åv¡û¡ "àìá¡ú
[A¡”ñ yû¡³¤‹¢³à> ³à>[¤A¡ ÒÑzìÛ¡ìš¹ \>¸ l¡üšº§¡ \º
δšìƒ¹ l¡üš¹ [¤¹ê¡š šø®¡à¤ ëó¡ìºìá &¤} \캹
Î}A¡i¡ ëƒJà [ƒìZá¡ú
6
"àì³[¹A¡à> ®è¡t¡à[wA¡ ë³>\à¹ëA¡ "à‹å[>A¡ ®è¡K®¢¡Ñ‚
\캹 \>A¡ [ÒÎàì¤ [¤ì¤W¡>à A¡¹à ÒÚ¡ú t¡=à[š ®¡à¹ìt¡
šøàÚ ëƒØl¡ Òà\๠¤á¹ šè줢 ¤¹àÒ[³[Ò¹ t¡à¹ ¤õÒ;Î}
[Òt¡à Nø씂 \º [¤ÈìÚ W¡à¹[i¡ "‹¸àÚ [ºìJ[áìº>¡ú
³à[i¡¹ Kk¡>, l¡ü[Š±ìƒ¹ "‹¸Ú>, ¤¸àR¡, Îàš, ³àá,
[i¡A¡[i¡[A¡, [¤áà Òüt¡¸à[ƒ¹ ³ìt¡à šøàoã¹ "àW¡¹o [>ìÚ
\[Øl¡t¡ ™à ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 Îàì= δš[A¢¡t¡ t¡à¹ t¡=¸
&Jàì> [ƒìÚìá>¡ú ë™ìÒtå¡ ¤¹àÒ[³[Ò¹ A¡àìºà šà=¹
(ì¤ÎàÂi¡) "e¡ìº ¤àÎ A¡¹ìt¡> t¡àÒü t¡àò¹ Kì¤Èoà
³Òà¹àÊ¡ö, ³‹¸šøìƒÅ ™à A¡àìºà šà=ì¹¹ "e¡ìº¹ [¤ìÅÈ
P¡¹ç¡â« ëƒÚ¡ú
³Òà> Aõ¡[È[¤ƒ š¹àŹ ³å[>
®¡à¹t¡ãÚ Î}ÑHõ[t¡ ¤¹à¤¹Òü Aõ¡[Èšø‹à>¡ú Îåt¡¹à}
Aõ¡[ÈA¡àì\¹ \>¸ šøìÚà\>ãÚ ¤õ[Ê¡¹ \캹 šè¤¢à®¡àÎ
ëƒ*Ú๠\>¸ š¹àŹ ³å[> t¡à¹ ‘Aõ¡[È š¹àŹ’ Nø씂
ƒ¹A¡à¹ã š™¢ì¤Û¡o P¡[º >[=®è¡v¡û¡ A¡ì¹ìá>¡ú t¡àáàØl¡à
¤õ[Ê¡¹ \º [A¡®¡àì¤ "ài¡ìA¡ ¹àJì¤ &¤} Î}¹Û¡> A¡¹ì¤
ëΠδšìA¢¡ A¡Å¸³ Aõ¡[ÈÎåv¡û¡³ Nø씂 [¤Ñzà[¹t¡ ®¡àì¤
[ºìJìá>¡ú [t¡[> t¡à¹ š™¢ì¤Û¡ìo [¤[®¡Ä ³àìÎ ¤àÚå¹
[ƒÅà, >ƒã¹ "¤¤à[ÒA¡àÚ \캹 Ñz¹, {ššìØl¡, ¤¸àR¡,
³Úè¹, Îàš Òüt¡¸à[ƒ Ñ‚à> ¤õ[Ê¡šàìt¡¹ ÎìU δšA¢¡ >[=®è¡v¡û¡
A¡ì¹ìá>¡ú
\ºšøKt¡ γà\
`¡àì>Å«¹* \º Î}ÑHõ[t¡ δš[A¢¡t¡ ¤õ[Ê¡šàt¡
š[¹ì¤Å, \º Î}¹Û¡o, ëÎW¡ ¤¸¤Ñ‚à, J¹à, ¤>¸à Òüt¡¸à[ƒ
δš¢ìA¡* P¡¹ç¡â«šèo¢ ¤o¢>à [ƒìÚìá>¡ú ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ë³ï™¢,
ÒÎ墺 Òùƒ
ÎåƒÅ¢> Îì¹à¤¹
šøàW¡ã> A¡à캹 \º ¤¸à¤Ñ‚àš>
7
Îàt¡¤àÒ>, W¡àºåA¡¸ &¤} ¹àÊ¡öAè¡ìi¡¹ ¹à\â«A¡àìº \º
š[¹A¡¿>à [¤ÈìÚ Îå¤o¢ ™åK [ạú
\ºšøK[t¡ γàì\¹ ³à‹¸ì³ \º Î}¹Û¡o \º
¤¸¤Ñ‚àš>๠"ì>A¡ l¡üƒàÒ¹o "à³¹à ëšìÚ =à[A¡¡ú
šå¹àt¡> A¡àk¡àì³à¡ / Î}¹W¡>à
³Òà¹àìÊ¡ö "ì>A¡ P¡Òà ƒåK¢ ¹ìÚìá ™à¹ A¡àìá
냤àºÚ Aå¡r¡ šåA塹 ëƒJìt¡ šà*Úà ™àÚ¡ú & δšìA¢¡
"\”zà P¡Ò๠[źà[º[šìt¡ ëƒJà ™àÚ¡ú ¹àÊ¡öAå¡i¡ >àì–ƒØl¡
ë\ºà¹ A¡à–ƒàì¹¹ [>A¡i¡ \Ktå¡U Îì¹à¤¹ Îàt¡¤àÒì>¹
+¹U¤à샹 [>A¡ìi¡ ÒÎ墺 Òùƒ, δ÷ài¡ W¡–ƒøP¡œ¡ ë³ï왢¹
š¹à³ìÅ¢ Aå¡ÅP¡œ¡ í¤Å¸ [K¹>àì¹ Î僢Å> Îì¹à¤¹ [>³¢ào
A¡ì¹ t¡àò¹à \캹 ÎìW¡t¡>àt¡à¹ šø³à> [ƒìÚìá>¡ú W¡àºåA¡¸
&¤} ™àƒ¤ "à³ìº šøW塹 š[¹³àìo ¤à¹¤ &¤} Òùƒ [>³¢ào
ÒìÚ[ạú
A¡àÞê¡à¹ ëA¡Àà
ëƒ*t¡àìA¡ - [Î}ÒKØl¡, šåìo
šøàW¡ã> Òùƒ Î}ÑHõ[t¡
®è¡-šõìË¡¹ "K®¡ã¹ "}ìÅ ¤à Jàòì\¡ šøàAõ¡[t¡A¡ ¤à
Aõ¡[y³ ¹ê¡ìš ít¡[¹ Ò*Úà \ºàÅìÚ¹ šàØl¡ "=¤à
[A¡>à¹àP¡[º šøÑz¹ "=¤à šøÑzì¹ ëJàƒàÒü A¡¹à ³å[t¢¡
Òüt¡¸à[ƒ [>³¢àoA¡àì\¹ ³à‹¸ì³ [>[ƒ¢Ê¡ "àA¡à¹ ëƒ*Úà ÒÚ
t¡àìA¡ ‘Òùƒ ¤ìº¡ú & ÒùƒP¡[º Îì¹à¤ì¹¹ ëW¡ìÚ "àA¡àì¹
ëáài¡ &¤} Aè¡ìš¹ ëW¡ìÚ* ¤Øl¡¡ú &Òü Òùƒ šåÍH¹oã, ¤àšã,
¤à[šA¡à >àì³* š[¹[W¡t¡¡ú &¹ ³ì‹¸ A¡ìÚA¡[i¡ >à³
í¤[ÅÊ¡¸™åv¡û¡ú 뙳>, šåÍH¹oã ³àì> šˆšåA塹¡ú "àA¡àì¹¹
l¡üš¹ [>®¢¡¹ A¡ì¹ &¹ l¡üššøA¡à¹P¡[º Î虢šåÍH¹oã &¤}
W¡–ƒøšåÍH¹oã >àì³ \à>à ™àÚ¡ú
‘Òùƒ / t¡àºà¤’ šåÍH¹oã
®¡à¹ìt¡ >ƒãP¡[º¹ ³ìt¡à, Òùƒ* ‹³ã¢Ú t¡à;š™¢
"\¢> A¡ì¹ìá¡ú ë¤[Ź®¡àK ³[–ƒ¹ šøàUìo Òùƒ, [¤ìÅÈt¡:
\ºàÅÚ ¤à šåÍH¹oã [>[³¢t¡ A¡¹à ëƒJìt¡ šà*Úà ™àÚ¡ú ë™
"e¡ºP¡[ºìt¡ ¤Øl¡ >ƒã ƒåÍßàš¸, ìÎJàì> &Òü Òù샹
Î}J¸à ë¤[Å ëƒJìt¡ šà*Úà ™àÚ¡ú šåÍH¹oã¹ Îàì= Qài¡,
º–k¡>, ¤à[t¡Q¹, \º[>A¡àÅã š= (*®¡à¹šàÎ), Ñz´±,
³Òà‡à¹ Òüt¡¸à[ƒ [>³¢àìo¹ šø=à [ạú ëÎÒü γìÚ, \º
ι¤¹àÒ A¡¹à ¹à\๠A¡à\ [Ạ>à, &Òü A¡à¹ìo ëºàìA¡¹à
t¡à샹 [>ì\샹 \캹 W¡à[Òƒà ë³i¡àìt¡ ™=àÎà‹¸ ëW¡Ê¡à
A¡ì¹[ạú ëÎÒü γÚ, \>Îà‹à¹ìo¹ ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸
Òùƒ ¤à šåA塹 ít¡[¹ A¡¹à ‹³¢ÅàÑ| ">åÎàì¹ šåo¸¤à> ¤ìº
[¤ì¤[W¡t¡ Òt¡¡ú &Òü ¹A¡³ Òùƒ ¤à šåA塹 [>³¢ào A¡ì¹
\>Îà‹à¹ìo¹ A¡àì\¹ \>¸ "š¢o A¡¹à Òt¡¡ú "à³¹à
"à\* &Òü \àt¡ãÚ Òù샹 \àÚKàÚ &¹ ƒõÊ¡à”z ëƒJìt¡
šàÒüú
®å¡¤>샤Aõ¡t¡ ‘"š¹à[\t¡šõZáà’ (‡àƒÅ- &ìÚàƒÅ
Åt¡à¦ã) &Òü Nø씂 Òù샹 áÚ[i¡ šøA¡àì¹¹ [¤ì¤W¡>à A¡¹à
ÒìÚìá, ëÎP¡[º [>³—¹ê¡š : 1. "‹¢- W¡–ƒøàAõ¡t¡ã ‘ι’¡ú 2.
ìKàºàA¡à¹ ‘³Òàι’ 3. ëW¡ïA¡>ã ‘®¡‰A¡’ 4. ®¡‰A¡ &ìA¡
"šì¹¹ Îàì= ë™àK [ƒìÚ K[k¡t¡ ‘Î审‰’ 5. Îà¹Î-
\àt¡ãÚ šÛ¡ã >à³à¹ ë™ Òùƒ ‘š[¹Q’ &¤} 6. ƒå[i¡ ‘š[¹Q’
8
&A¡ Îàì= Î}ì™àK A¡ì¹ ‘™åOµš[¹Q’¡ú
&P¡[º áàØl¡à*, &A¡ Òà\๠óå¡i¡ îƒìQ¢¹ ì\¸Ë¡,
t¡à¹ "ì‹¢A¡ ³àc¡à[¹ &¤} &A¡ W¡tå¡=¢à}Å A¡[>Ë¡ [ÒÎàì¤
[¤[®¡Ä ‹¹ì>¹ Òù샹 ¤à \ºàÅìÚ¹ ¤o¢>à ¹ìÚìá¡ú &Òü
‹¹ìo¹ [šáì>¹ "àA¡à¹ ">å™àÚã &¹ [¤[®¡Ä šøA¡à¹
ÒÚ¡ú &Òü ³àyà[i¡ 50 Òàìt¡¹ ì\¸Ë¡, 25 Òàìt¡¹ ³àc¡à[¹
&¤} 12 Òàìt¡¹ A¡[>Ë¡ [ÒÎàì¤* ¤o¢>à A¡¹à ÒìÚìá¡ú
&Òü Òùƒ[i¡ šøàW¡ã> A¡àº ë=ìA¡Òü Nøàì³ \º ι¤¹àÒ,
³[–ƒì¹¹ Îðà, ‹³ã¢Ú A¡à\A¡³¢, "[N—[>¤¢àšA¡,
ëÎï–ƒ™¢¤‹¢>, šà”‚Ñ‚ Îå[¤‹à¹ ³ìt¡à [¤[®¡Ä l¡üì„ìŸ
¤¸¤Òê¡t¡ ÒìÚ "àÎìá¡ú ÒùƒP¡[º ¤à šåA塹[i¡ šøàAõ¡[t¡A¡
c¡¹oà ë=ìA¡ ¤à Aõ¡[y³®¡àì¤ Î[e¡t¡ \캹 [A¡>à t¡à
">åÎàì¹ t¡à샹 \캹 [³Ê¡t¡à š[¹¤[t¢¡t¡ ÒÚ¡ú \ºàÅÚ
¤àò‹ [>³¢ào A¡ì¹ ¤à \[³ìt¡ J>> A¡ì¹ šåA塹 ¤à
\ºà‹à¹ ƒãQ¢Ñ‚àÚã A¡¹à¹ \>¸ ºÛ¡¸ A¡¹à ™àÚ ë™ šè줢Òü
A¡àƒà š[¹¤Ò> A¡¹à ÒìZá¡ú Òù샹 šà=¹ ¤àò싹 ó¡ìº
Òù샹 \º "¤ìÅàÈì>¹ šø[yû¡Úà "à¹* ƒãQ¢à[Út¡ A¡¹à
™àÚ¡ú
'[t¡Òà[ÎA¡ A¡àìº, ¤àò싹 ‹àì¹ Åãt¡KõÒ¡, ¤¸à¹àA¡,
l¡üƒ¸à> ëÎÒü ÎìU ëÅ஡àƒàÚA¡ Î[ðt¡ ³r¡š * ët¡à¹o
[>³¢ào A¡¹à¹ šø=à [ạú l¡üƒÚšåì¹¹ ¹à\γ–ƒ (Î>
1662-76), "\³ãì¹¹ ">àÎàK¹ (‡àƒÅ Åt¡à¦ã)
&¹ l¡üv¡³ l¡üƒàÒ¹o ¹ìÚìá¡ú
¤à¹àoÎãìt¡ ¤ºà ÒÚ ë™ Òù샹 ÅõTºà \à캹
ÎàÒà외 "t¡ãìt¡ ¤¹ç¡oà, "ÎôÎã &¤} KUà &Òü [t¡>[i¡
>ƒã¹ ÎU³ [ạú Òüì–ƒàì¹¹ [>A¡i¡¤t¡ã¢ ³àr¡¤KØl¡ >K¹
š[¹A¡¿>àÚ Òùƒ š[¹A¡¿>à A¡¹à ÒìÚìá¡ú \àÒà\³Ò캹
(³à“å¡) "e¡º[i¡ Òù샹 ¤à šåAå¡ì¹¹ \>¸* [¤J¸àt¡¡ú
³àƒå¹àÒüìÚ¹ ³ã>àÛ¡ã ³[–ƒì¹¹ ëKàìÁ¡> ëºài¡àÎ Òùƒ
[¤J¸àt¡¡ú ëšï¹à[oA¡ [A¡}¤ƒ”zã ¹ìÚìá ë™ ¤øÕ¡Òt¡¸à¹
šàš ë=ìA¡ ³å[v¡û¡ šà*Ú๠\>¸ 냤¹à\ Òü–ƒø &Òü Òùìƒ
Ñ•à> A¡ì¹[áìº>¡ú &Òü Òù샹 W¡à[¹šàìÅ ¤Øl¡ ¤Øl¡
ή¡à³r¡š &¤} \º[>A¡àÅã š= ¹ìÚìá¡ú &Òü Ñ‚àì>
[t¡¹ç¡³àº >àÚA¡ ‡à¹à [>[³¢t¡ ‘¤[–ƒÚå¹’ ¤à ‘³[¹Ú¸³>
ëi¡ÙA塺³’ (1645) &i¡à ƒ[Û¡o ®¡à¹ìt¡¹ ¤õÒv¡³ šà=¹
Òùƒ [ÒÎàì¤ [¤ì¤[W¡t¡ ÒÚ¡ú &¹ íƒQ¢¸ 304.40 [³¡ú &¤}
šøÑ‚ 289.56 [³ "àìá¡ú í¤KàÒü¡ >ƒã¹ "¤¤à[ÒA¡à ë=ìA¡
\º ë>*Úàìt¡ \ºàÅÚ[i¡ Ç¡[A¡ìÚ ™àÚ >à¡ú &¹ ³‹¸®¡àìK
&A¡[i¡ ëáài¡ ‡ãš ¹ìÚìá ë™Jàì> &A¡[i¡ ëáài¡ K´¬å\ &¤}
³àc¡Jàì> &A¡[i¡ ³[–ƒ¹ ¹ìÚìá¡ú
"à‹å[>A¡ Òùƒ¡ / \ºàÅÚ 4. ³[–ƒ¹ ít¡[¹ A¡¹à¹ Î³Ú ³à[i¡ JåèòìØl¡ ë™ šà=¹
"à‹å[>A¡ ÅÒ¹ š[¹A¡¿>àÚ Òùƒ ¤à šåA塹P¡[º &A¡[i¡ šà*Úà ì™t¡ ëÎP¡[ºìA¡Òü ÎèÜ®¡àì¤ ëA¡ìi¡ [>ìÚ
P¡¹ç¡â«šèo¢ Ñ‚à> "\¢> A¡ì¹ìá¡ú "à\* Òù샹 A¡àìá \º Î}¹Û¡ì>¹ \>¸ šå͹H oãP¡[º [>³¢ào A¡¹à Òt¡¡ú
¤àKà>, Ñ•à>KõÒ, Qài¡ Òüt¡¸à[ƒ š[¹A¡¿>à A¡¹à ÒìÚìá¡ú t¡à¹ ë=ìA¡Òü &Òü \º šà>ãÚ, ³[–ƒì¹¹ ³à[ºA¡à>à‹ã>
"àk¡àì¹à * l¡ü[>Å Åt¡ìA¡ ³å´¬Òüìt¡ "ì>A¡P¡[º ¤Øl¡ Òùƒ Aõ¡[Èìt¡, 냤샤ã샹 \>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ Òt¡¡ú
[>[³¢t¡ ÒìÚ[ạú ³ÒàºÜã, K஡à샤ã, ºÜã>à¹àÚo 5. ìƒïºt¡à¤àƒ ƒåìK¢¹ Îà³ì>¹ [ƒìA¡, šàÒàìØl¡¹ l¡üš¹
Òüt¡¸à[ƒ šø³åJ ³[–ƒ¹P¡[ºìt¡ ¤Øl¡ ¤Øl¡ šåA塹 [ạú ÅÒ¹[i¡¹ \º "ài¡ìA¡ [ƒìÚ &A¡[i¡ ¤Øl¡ Òùƒ ít¡[¹ A¡¹à
¤õ[‡ý¡ &¤} šà>ãÚ\º * ¤¸¤Òà¹ì™àK¸ \캹 ι¤¹àìÒ¹ ÒìÚ[ạú
ιA¡à¹ã Îåì™àK Îå[¤‹à¹ A¡à¹ìo [A¡áå Òùƒ ¤Þê¡ A¡¹à 6. Îàt¡šåØl¡à šàÒàìØl¡ [®¡º l¡üš\à[t¡¹à ¤àò‹ ¤àò‹à¹
ÒìÚ[ạú ³å´¬à샤ã &¤} ³ÒàºÜã¹ ÒùƒP¡[º δß[t¡ ¤¸¤Ñ‚à Ç¡¹ç¡ A¡ì¹ìá¡ú ¤àò‹ ¤¸¤Ñ‚àÚ, šà¤¢t¡¸ "e¡ìº
\ºà¤‡ý¡ ÒìÚìá¡ú ëA¡àÂÒàšåì¹¹ ¤Þê¡ A¡¹à ³>A¡[o¢A¡à Òùƒ šø¤à[Òt¡ c¡o¢à &¤} ìÑ÷àt¡P¡[º šà=ì¹¹ ¤àòì‹
ë=ìA¡ A¡àƒà-³à[i¡ šå>¹àÚ Î[¹ìÚ Òùƒ[i¡ šå>\ã¢[¤t¡ A¡¹à š[¹ot¡ A¡¹à Òt¡ &¤} \ºìA¡ Aõ¡[È \[³¹ [ƒìA¡
ÒìÚìá¡ú Qå[¹ìÚ ëƒ*Úà Òt¡¡ú
šøàW¡ã> \º ¤–i¡> ¤¸¤Ñ‚à : [A¡áå l¡üƒàÒ¹o "à³¹à ëƒJìt¡ šà[Zá ë™ ³Òà¹àìÊ¡ö¹ \º Î}ÑHõ[t¡
1. t¡à´÷šy [źà[º[š ë=ìA¡ ì¤àc¡à ™àÚ ë™ 13 ë=ìA¡ ®¡à¹ìt¡¹ ³ì‹¸ γõ‡ý¡ [ạú &³> Îå\º³ Îå󡺳 \º
15 Åt¡à¦ãìt¡ Jà>ìƒÅã ¤>¸à ëÎW¡ ¤¸¤Ñ‚àÚ [\¹à '[t¡Ò¸šèo¢ ³Òà¹àÊ¡ö "à\ \º Î}A¡ìi¡¹ ³åìJà³å[J¡ú
³à[º δ߃àìÚ¹ ëºàA¡ ¤àò‹ [>³¢ào A¡ì¹[ạú ³Òà¹àìÊ¡ö¹ \캹 ëK﹤ [ó¡[¹ìÚ "à>ìt¡ "à\ "à³à샹
2. [¤ƒì®¢¡¹ W¡–ƒøšå¹, KØl¡[W¡ì¹àºã, ®¡à“¡à¹à, >àKšå¹ ƒõØn¡Î}A¡¿¤‡ý¡ Ò*Úà ƒ¹A¡à¹¡ú ëÎ A¡à¹ìoÒü "à³à샹
ë\ºàP¡[ºìt¡, ìKïØl¡ ¹à\๠¹à\â«A¡àìº, ìA¡àÒ[º l¡ü[W¡t¡ \º Îå¹Û¡à¹ [¤ÈìÚ K®¡ã¹ ®¡àì¤ P¡¹ç¡â« ëƒ*Úà
l¡üš\à[t¡¹ ëºàìA¡¹à [>\Ѭ "=¢ &¤} Åø³ ¤¸¤Ò๠&¤} ¹àì\¸¹ ÎìU ÎìU ëƒìŹ \º δšƒ ¤õ[‡ý¡¹ Åš=
A¡ì¹ šøàÚ ƒÅ Òà\๠K¤à[ƒ (³àºP¡\à¹ã) šåA塹 NøÒo A¡¹à ÒÚ¡ú
ít¡[¹ A¡ì¹[ạú
• ë³ï™¢Îàt¡¤àÒ> ¤àA¡ài¡A¡ &¤} ¹àÊ¡öAå¡i¡ γÚA¡àº
3. 1572 Îàìº, [¤ìl¡¹ A¡àìá &A¡[i¡ Jà[\>à ¤à
‹>Aè¡š [>[³¢t¡ ÒìÚ[ạú šàÅ«¢¤t¡ã¢ šàÒàìØl¡¹ ³‹¸ ³Òà¹àìÊ¡ö¹ A¡=à [¤ì¤W¡>à A¡ì¹, ë³ï™¢, Îàt¡¤àÒ>,
[ƒìÚ Aè¡š[i¡ìt¡ \º "à>à ÒìÚ[ạú šøàÚ 212 W¡àºåA¡¸ &¤} ¹àÊ¡öAè¡ìi¡¹ ¹à\â«A¡àº \º ¤¸¤Ñ‚àš>à¹
ëÒC¡¹ Aõ¡[È\[³ &Òü Aè¡ìš ëÎìW¡¹ "à*t¡àÚ ëÛ¡ìy &A¡ Ѭo¢™åK¡ú ëÎà>๠ë‹àòÚ๠³t¡ ¤ºà ë™ìt¡
&ìÎ[ạú šàì¹ &³> Îå–ƒ¹ \º ¤¸¤Ñ‚à [ạú
ët¡à³¹à \à> [A¡?
ëƒïºt¡à¤àƒ šøìÚàK
+¹U¤àƒ ë\ºàÚ \ºà®¡à줹 A¡à¹ìo l¡ü;šÄ Ò*Úà \º Î}A¡ìi¡¹ ë³àA¡à[¤ºà A¡¹¤à¹ Î³Ú ëƒïºt¡à¤àƒ Nøàì³
\º šå>¹ç¡‡ý¡àì¹¹ &A¡[i¡ "[‡t¡ãÚ šøìÚàK W¡àºàì>à ÒìÚ[Ạ\à>åÚà¹ã ³àìÎ Aè¡ìš¹ \º ÒùàÎ Ò*ÚàÚ &¤} ®è¡K®¢¡Ñ‚
\캹 Ñz¹ >ãìW¡ ë>ì³ ™à*Ú๠A¡à¹ìo, >ºAè¡ìš¹ (ì¤à¹*ìÚ캹) \>¸* \캹 J¹à¹ ³ìt¡à š[¹[Ñ‚[t¡ ít¡[¹
A¡ì¹ìá¡ú Îढ\[>A¡ Aè¡š ë=ìA¡ [A¡áå ƒèì¹ "¤[Ñ‚t¡ ‘ì³à³¤à[t¡ Òùƒ’ (A¡¸àì“¡º ëºA¡) \ìº š[¹šèo¢ [Ạ[A¡”ñ \º
šà´š A¡ì¹ l¡ük¡àì>๠\>¸ [¤ƒå¸ìt¡¹ Îå[¤‹à >à =àA¡àÚ [¤ƒ¸àºìÚ [ÅìJ ë>*Úà ¤àÚåW¡àìš¹ [®¡[v¡ìt¡ &A¡[i¡ šõ=A¡
šøìÚàK W¡àºàì>à ÒìÚ[ạú
W¡à¹šàìÅ šàÒàØl¡ t¡à¹ ³ì‹¸ šì>ì¹à óå¡i¡ K®¡ã¹ ‘ì³à³¤à[t¡’ Òù샹 \º ³‹¸àA¡È¢o &¤} ÎàÚó¡> š‡ý¡[t¡ ¤¸¤Òà¹
A¡ì¹ šàÒüìš¹ ‡à¹à >àºàÚ ìáìØl¡ ëƒ*Úà ÒìÚ[ạú šøàÚ 2000 óå¡i¡ ƒè¹ìâ« &A¡[i¡ Îढ\[>A¡ Aå¡ìš¹ [>A¡ìi¡ >àºàìt¡
šøàW¡ã¹ ít¡[¹ A¡ì¹ \º "¤¹ç¡‡ý¡ A¡¹à ÒìÚ[áìºà¡ú &®¡àì¤ Nøàì³¹ \º ι¤¹àÒ šøA¡¿[i¡ Ѭ¿ ¤¸ìÚ ¤àÑz¤à[Út¡ A¡¹à
ÒìÚ[ạú &Òü šøìÚàìK¹ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ ë¤Å A¡ìÚA¡ ¤á¹ ‹ì¹ š[t¡t¡ Ç¡A¡ì>à Aè¡š ѬZá A¡ì¹ šå>¹àÚ ¤¸¤Ò๠*
[>Ú”|o A¡¹à ™àÚ¡ú

9
 ë³ï™¢ "à³ìº¹ šè줢 ¹[W¡t¡ ‘‹´¶šƒ’ Nø씂 [¤[®¡Ä
‹¹ì>¹ ëÎìW¡¹ A¡=à ¤ºà ÒìÚìá¡ú &Òü γÚA¡àìº
ëA¡¤º ¤õ[Ê¡¹ \캹 l¡üšì¹ [>®¢¡¹Å㺠>à ì=ìA¡, ëi¡A¡ÎÒü
ëÎW¡ Îå[¤‹à¹ *š¹* ë\๠ëƒ*Úà ÒìÚ[ạú ëA¡ï[i¡º¸
"=¢ÅàìÑ| šøàš¸t¡à ">åÎàì¹ >ƒã ë=ìA¡ \º šà[´š} &¹
\>¸ \ºšà´š í¤ºì³ài¡ ¹Òài¡KàØl¡ìK šø®¡õ[t¡ \º
¤¸¤Ñ‚àš>๠šàÅàšà[Å Åθ l¡ü;šàƒ>, \ºà¤‡ý¡t¡à, A¡àƒà
"šÎà¹o, [>Ú”|o-Î}¹Û¡o ¤¸Ú &¤} A¡¹ ¤¸¤Ñ‚à¹*
l¡üìÀJ A¡ì¹ìá>¡ú
• ³‹¸™åKãÚ ³åQº "೺
&Òü γÚA¡àìº [A¡áå '[t¡Ò¸ Î}¹Û¡o A¡ì¹[Ạ™à
[A¡áåA¡àº ‹ì¹ W¡º[ạú &¹šì¹ "¤Å¸ [>\à³ "à³ìº
®¡àº šøìW¡Ê¡à A¡¹à ÒìÚ[ạú [¤ƒì®¢¡ W¡–ƒøšå¹, KØl¡[W¡¹[º,
®¡à“¡à¹à, >àKšåì¹ ³àºP¡\à¹ã šåA塹 [>³¢ào "v¡¹Uà¤àƒ
ÅÒì¹ JຠšøA¡¿ ë™[i¡ šàÒàØl¡ ë=ìA¡ "àòA¡à¤àòA¡à
š‡ý¡[t¡ìt¡ \º "àì>¡ú W¡àòƒv¡Úàƒ [ÎÄ๠>ºƒèìK¢¹ ³ìt¡à
\àÚKàÚ >ƒã¹ \º ">¸[ƒìA¡ Î[¹ìÚ &¤} &[i¡ Î}¹Û¡o
A¡ì¹ ÅÒì¹ Îe¡Ú A¡¹à, &\àt¡ãÚ A¡à\ A¡¹à ÒìÚ[áº
&¤} "ì>A¡ \àÚKàÚ &Òü A¡àk¡àì³àP¡ìºà "à\* [¤ƒ¸³à>
&¤} &Jì>à* A¡à\ A¡¹ìá¡ú
t¡=¸ šøàœ¡ A¡ì¹à¡ú
Òü[t¡Òàìι ¤ÒüP¡[º šìØl¡à &¤} l¡üšº§¡ \º
Î}¹Û¡ìo¹ &¤} \º š[¹W¡àº>๠ë¹A¡l¢¡ Î}NøÒ
A¡ì¹à¡ú
• ³à¹àk¡àÅàÒã¹ "೺ (A¡àºJr¡)
Δz tå¡A¡à¹à³ &Òü γÚA¡à캹 ¤o¢>à [ƒìÚìá>¡...
‘‘J¹à &ìºà ‰¤¸ ëÅÈ,
"Ä "®¡àì¤ ³¹º >à¹ã,
ëA¡³ì> ¤àò[W¡ ºðàÚ & ƒå:ìJ,
¤¸¤Îà* ë™ ìKº áà[Øl¡¡ú’’
™åì‡ý¡¹ A¡à¹ìo yÑz ³à>åÈ샹 & γìÚ J¹à¹
³åìJà³å[J Òìt¡ ÒìÚ[ạú [Ťà\ã ¹à*ìÚ¹ KØl¡ìA¡ài¡
\º¤¸¤Ñ‚àš>๠ëÛ¡ìy [>¹àšƒ [ạú "Òº¸à샤ã
ìÒàºA¡à¹ ¤>¸à ëÎW¡ ¤¸¤Ñ‚àìA¡ šå>¹àÚ ë\ใ๠A¡ì¹
[áìº>¡ú t¡ã=¢ìÛ¡y >ƒã¹ t¡ãì¹ Qài¡, Aå¡š * ¤à¹ ít¡[¹
A¡ì¹[áìº>¡ú "Òº¸à¤àÒüìÚ¹ "à³ìº \º ¤¸¤Ñ‚àš>àÚ
ëºàìA¡¹à šøW塹 "[®¡`¡t¡à "\¢> A¡ì¹[ạú
10
• áyš[t¡ [Ťà\ã ³Òà¹à\
ƒåK¢P¡[ºìt¡ \캹 P¡¹ç¡â« ¹à³W¡–ƒøš”z "³àt¡¸
(áyš[t¡ [Ťà\ã ³Òà¹à\ A¡tõ¢¡A¡ [>™åv¡û¡ "Ê¡šø‹à>
³r¡ìº¹ ¹à\>ã[t¡¹ šø‹à>) &¹ "àìƒÅ šìy ëƒ*Úà
ÒìÚìá¡ú ‘&áàØl¡à* ëA¡À๠l¡üš¹ l¡üƒA¡ (\º) ëƒJà¹
šì¹Òü ƒåK¢ ît¡[¹ A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú \º ë>Òü t¡=à[š [>³¢ào
šøìÚà\>ãÚ Òìº, [źà J>> A¡ì¹ ƒèK¢[i¡ ít¡[¹ A¡¹à
l¡ü[W¡t¡¡ú ¤È¢à "¤[‹ šåì¹à ƒåìK¢¹ \>¸ š™à¢œ¡ \º =àìA¡
&³> ³\¤åt¡ i¡¸àS¡ ít¡[¹ A¡¹à l¡ü[W¡t¡, ‘ƒåK¢P¡[º ít¡[¹
A¡¹¤à¹ šè줢 \º ι¤¹àÒ ¤¸¤Ñ‚à A¡ì¹Òü ìA¡Àà [>³¢ào
A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú’ &ÒüΤ ®¡à¤>à ë=ìA¡Òü [Ť¹àìÚ¹ ƒè¹ƒõ[Ê¡
ëƒJà ™àÚ¡ú
"àìƒÅšìy¹ š¹¤t¡ã¢ ¤v¡û¡¤¸ ë=ìA¡ \캹 P¡¹ç¡â«
ë¤àc¡à ™àÚ - ‘‘ƒåìK¢ c¡¹>à "àìá, 뙳> ët¡³> \캹
"àšåt¡ã¢ Òìº* t¡à¹ l¡üš¹ [>[ÆW¡”z =àA¡ì¤ >à¡ú 뙳>
™åì‡ý¡ "Ñ|ÅÑ| A¡³ ÒìÚ &ìº "à*Úà\ ³–ƒ Òìt¡ =àìA¡
ët¡³[> c¡¹>๠A¡ºt¡à> ‹ã¹ ÒìÚ &ìº &Òü Î}A¡i¡
ë=ìA¡ ë¹ÒàÒü ëšìt¡ ƒåìK¢¹ t¡ºìƒìÅ ƒå’W¡à¹[i¡ \ºà‹à¹
[>³¢ào A¡ì¹ \àA¡à[¹Ú๠\º ¤ìº ¹àJìt¡ Òì¤, ë™ \º
¤¸Ú Òìt¡ ëƒ*Úà ™àì¤ >à, ƒåìK¢¹ \º Jå¤Òü Ιìâ—
¹àJìt¡ Ò줡ú’’
™åì‡ý¡¹ Î³Ú ëKàºà¤à¹ç¡ƒ šìØl¡ \ã[¤t¡ c¡¹>àP¡[º
¤Þê¡ Ò¤à¹ Î´±à¤>à =àìA¡ &¹ \>¸ [¤A¡¿ ¤¸¤Ñ‚à ¹ç¡ìš
šø[t¡[i¡ ƒåìK¢ Aõ¡[y³®¡àì¤ \º Îe¡Ú A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú &Òü
Î[e¡t¡ \ºìA¡ ‘\àA¡à[¹Úà \º’ ¤ºà ÒÚ¡ú Ît¢¡A¡t¡à
"¤º´¬> A¡¹ìt¡ Òì¤ ë™> &Òü \º >Ê¡ >à ÒÚ¡ú
ƒåìK¢¹ \º ¤¸à¤Ñ‚àš>
 Jàì–ƒÅãJຠ/ ó¡àƒ (ó¡l¡) ëÎW¡ šø>àºã
• Jàì–ƒÅãJຠ/ ó¡àƒ (ó¡l¡) ëÎW¡ šø>àºã
&Òü š‡ý¡[t¡[i¡ šàgØl¡à, [K¹>à šàÅàšà[Å A¡à>
\à³ìJ[º, ¤åØl¡àÒü &¤} "๳ >ƒãìt¡ šà*Úà ™àÚ¡ú ó¡àòƒ
š‡ý¡[t¡[i¡ Òº [¤[®¡Ä š[¹¤à¹ìA¡ ®¡àK A¡ì¹ ë>*Úà
\캹 ¤¹à„, t¡ì¤ &A¡i¡à>à \[³ &¤} \캹 l¡üšº®¡¸t¡à
">åÎàì¹ Îà‹à¹> ®¡àì¤\º ®¡àK A¡¹à ÒÚ¡ú
>ƒã¹ \ìº šø=ì³ šà=ì¹¹ ¤àòA¡à ¤à‹ [>³¢ào A¡ì¹
Jàº, Kt¢¡ * ë¤Øl¡à [ƒìÚ \[³ìt¡ ιàì>à ÒÚ, ó¡àòƒ ë=ìA¡
\º šø¤à[Òt¡ Ò*Ú๠"[t¡[¹v¡û¡ \º "à¤à¹ >ƒãìt¡
ìáìØl¡ ëƒ*Úà ÒÚ¡ú šø[t¡[i¡ šÃà¤> ®è¡[³¹ ó¡Îº [Ñ‚¹ A¡ì¹
ìƒ*Úà Òìt¡àú ™t¡ƒè¹ 䱤 ÅàÎA¡¹à ¤àò‹ [>³¢ào A¡ì¹
[ƒìÚ[áìº> &¤} Jà캹 W¡à¹[ƒìA¡ ¤àò‹ l¡üšAõ¡t¡ Aõ¡ÈA¡¹à
[>ì\Òü [>³¢ào A¡ì¹[áìº>¡ú A¡àƒà "šÎà¹o, n¡àº
ë³¹à³t¡ Åøì³¹ ³à‹¸ì³ A¡¹à Òìt¡à¡ú šøÒ¹ã¹à [áº
šài¡A¡à[¹ Nøàì³¹¡ú ë¤[Ź®¡àK ¤}ÅKt¡, t¡àìA¡ γÑz
"}Åãƒà¹ ë=ìA¡ "àìÚ¹ [ÒÎàì¤ Jà³àì¹¹ l¡ü;šìĹ
11
γà> "}Å ëƒ*Úà Òìt¡à¡ú ƒå>ã¢[t¡, ">[‹Aõ¡t¡ ®¡àì¤
\º ι¤¹àÒ Î´±¤ [Ạ>à¡ú Åõ}Jºà ¹Û¡à¹ \>¸ Nøàì³
"[®¡`¡ šø¤ão샹 \º ¤¸¤Ò๠Î[³[t¡ [ạú ó¡àòƒ
&ºàA¡àÚ Aè¡š J>> [>[ȇý¡ [áº, [>\Ѭ ¤¸¤Òàì¹¹ šõ=A¡
&¤} Ѭt¡”| ìÎW¡ ¤¸¤Ò๠[>[ȇý¡¡ú "¤à‹¸t¡à¹ \>¸ ¤¸[v¡û¡
¤à ëKàË¡ã ¤à Nøà³P¡[ºìA¡ Åà[Ñz ëƒ*Úà Òìt¡à¡ú
&Òü ¤¸¤Ñ‚àÚ Îà³à[\A¡ δßã[t¡ >¸àÚ[¤W¡à¹
[>Ú³A¡à>å> "àìá, \º ¤¸¤Ñ‚àš>๠`¡à> "àìá,
Î[´¶[ºt¡ [A¡”ñ Ѭt¡”| Î}¹Û¡ì>¹ '[t¡Ò¸ ¹ìÚìá¡ú šø[t¡[i¡
š[¹¤àì¹¹ "=¢î>[t¡A¡ "NøK[t¡, [ÅÛ¡à ¤¸¤Îà-¤à[o\¸
šø[t¡[i¡ š[¹¤àì¹¹ ™å¤A¡-¤õ‡ý¡ ÎA¡ìº¹ ¤à[o\¸ÎÒ &[i¡Òü
[¤ìÅ«¹ "àƒÅ¢ \ã¤>¤¸¤Ñ‚à "à\ Nøàì³¹ \>¸ Nøàì³
¤àÑz¤à[Út¡ Ѭ-Ѭ ¹à\¸Åà[Ît¡ \º ¤¸¤Ñ‚àš>๠šøW¡à¹
A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú
• ³àºP¡\à[¹ Òùƒ :
[¤ƒì®¢¡¹ W¡–ƒøšå¹, Kl¡[W¡ì¹à[º, ®¡à“¡à¹à, >àKšå¹
ë\ºà¹ šøàÚ 350 ¤á¹ "àìK ëKïØl¡ ¹à\à A¡à™¢A¡àìº
ëA¡àÒ[º l¡üš\à[t¡¹ ëºàìA¡¹à [>\Ѭ "=¢ &¤} Åø³
¤¸¤Ò๠A¡ì¹ šøàÚ 10000 Òùƒ ít¡[¹ A¡ì¹[ạú
Nøàì³¹ W¡à[¹[ƒìA¡ šåA塹 [áº, ëÎP¡[º &ìA¡
"šì¹¹ ÎìU Jຠ[ƒìÚ Î}™åv¡û¡ [ạú ®¡à¹ã ¤õ[Ê¡ Òìº
Î}A¡ìi¡¹ Î³Ú "[t¡[¹v¡û¡ \º ëáìØl¡ 냤๠\>¸ &A¡[i¡
Òà>à šøÑñt¡ A¡¹à Òìt¡à¡ú &[i¡ìt¡ ³åºt¡: šà=ì¹¹ "àÑz¹o
™åv¡û¡ ³à[i¡¹ ¤àò‹P¡ìºà [A¡”ñ \àÚKàÚ A¡àìk¡¹ ¤àòì‹
šàÅàšà[Å [š[W¡}ìÚ¹ \>¸ A¡àk¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à Òìt¡à¡ú
\캹 Ñz¹ ¤õ[‡ý¡ ìšìÚ ™àìt¡ Nøàì³ šøì¤Å >à A¡ì¹
ëÎ[ƒìA¡ ™â— ë>*Úà Òìt¡à¡ú \º ë³¹à³t¡ Îå¹Û¡à *
[¤t¡¹ìo¹ \>¸ l¡üšA¡à¹ì®¡àKã샹 &A¡[i¡ Î[³[t¡ Kk¡>
A¡¹à Òìt¡à, "šÎõt¡ A¡àƒà Jà³àì¹ ìó¡ºà ëƒ*Úà Òìt¡à,
\º ι¤¹àìÒ¹ \>¸ ¹à\๠A¡àìá A¡¹ šøƒà> A¡¹à
Òìt¡à, &¤} ë™ ëºàA¡ìA¡ Î}NøÒ A¡¹à¹ ƒà[Úâ« ëƒ*Úà
Òìt¡à t¡àìA¡ ³àºP¡\๠¤ºà Òìt¡à¡ú
³àºP¡\à[¹ Òùƒ
šø[t¡[i¡ šåAå¡ì¹¹ "à*t¡àÚ šøàÚ 100 ë=ìA¡ 300
ëÒC¡¹ \[³ ëÎìW¡¹ ¤¸¤Ñ‚à [ạú &J> &Òü šåAå衹P¡[ºìt¡
š[¹ÍH๠* ëÎP¡[º ë=ìA¡ š[º "šÎà¹ìo¹ A¡à\ W¡ºìá¡ú
• ‹>àK๠¤à Jà\>à Aå¡š [¤l¡ :
1572 Îàìº [¤l¡ ÅÒ¹ ë=ìA¡ [t¡> [A¡ìºà[³i¡à¹
ƒèì¹ 20 [³i¡à¹ ¤¸àìι, šøÑz¹ ‡à¹à &A¡[i¡ Aå¡š [>³¢ào
A¡¹à ÒÚ¡ú &Òü Aå¡ìš šøàÚ 212 ëÒC¡¹ \[³¹ Aõ¡[ÈA¡à\
ëÎìW¡¹ "à*t¡àÚ &ìÎ[ạú šàìŹ šà¤¢t¡¸ "e¡º
ë=ìA¡ ƒåìi¡à ®è¡K®¢¡Ñ‚ šì= &Òü Aå¡ìš \º "àìΡú &Òü
®è¡K®¢¡Ñ‚ šì=¹ \캹 Ñz¹ l¡üšì¹ >à ™àÚ ëÎÒü \>¸ \º
12
¤àÒüì¹ ë¤¹ A¡ì¹ 냤๠\>¸ šøÑz¹ [>[³¢t¡ &A¡[i¡ ®è¡K®¢¡Ñ‚
š= ít¡¹ã A¡¹à ÒìÚìá ë™i¡à &¹ [¤š¹ãìt¡ ¤àòA¡>à[º
š‡ý¡[t¡ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ [¤–ƒåιà >ƒã¹ l¡üšì¹ \º ¤Ò>
A¡ì¹ &¤} &¹ ¤àÒüì¹ "e¡ìº \º ι¤¹àÒ A¡ì¹ú
[®¡t¡ì¹ &¤} ¤àÒüì¹ l¡ü®¡Úšì= ƒè[Èt¡ ¤àÚå ³å[v¡û¡
ëšìt¡ šøìÚà\>ãÚ ¤¸¤Ñ‚à A¡¹à ÒìÚìá¡ú ³åº [¤t¡¹ìo¹
\>¸ &Kàì¹à[i¡ ƒ¹\à ¹ìÚìá ™à¹ ë=ìA¡ 11 šài¡>ãìt¡
ìÎìW¡¹ Îå[¤‹à "àìáú
¤ãìl¡¹ Jà\à>à Aè¡š
• šåÍH¹oã
³[–ƒ¹ [>³¢àìo¹ \>¸ \[³ J>> A¡¹¤à¹ Î³Ú ë™
šøÑz¹ šøàœ¡ Òt¡ ëÎÒü šøÑz¹ c¡¹c¡ì¹ A¡ì¹ šåA塹 [>³¢àìo¹
A¡à\ Òìt¡àú Nøàì³¹ šà>ãÚ \캹 \>¸, ³[–ƒì¹¹
³à[ºA¡à‹ã> Jà³àì¹ ëƒ¤àW¢¡>๠\>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ Òìt¡à¡ú
³[–ƒ¹ W¡â«¹ &¤} áàƒ ë=ìA¡ \º Î}NøÒ A¡ì¹ Òùìƒ
š[¹ot¡ A¡¹à¹ &A¡[i¡ š‡ý¡[t¡ [ạú >à[ÎA¡, +¹U¤àƒ
&¤} ³à¹àk¡*ÚàØl¡àÚ ³[–ƒì¹¹ A¡àìá & \àt¡ãÚ šåA塹
šà*Úà ™àÚ¡ú
"\”zà¹, 뤹ç¡l¡ [šìt¡àØl¡ ëJàì¹ P¡ÒàP¡[º¹ A¡àìá
ëƒØl¡ƒåÒü Òà\๠¤á¹ "àìK [>[³¢t¡ šàÒàØl¡ ë=ìA¡
¤õ[Ê¡¹ \캹 Î}NøÒ A¡¹à, "[t¡[¹v¡û¡ \º ¤Ò> A¡¹à¹
\>¸ šà=ì¹¹ >àºà, ¤>¸à¹ \ºì¹àì‹ \>¸ ¤àò‹ &¹ê¡š
"ì>A¡ šøA¡à¹ ¤¸¤Ñ‚à ëƒJà ™àÚ¡ú ³à¹àk¡*ÚàØl¡à "e¡ìº
[W¡¹A¡àºã> J¹à¹ A¡à¹ìo \º ¤¸¤Ñ‚àš>๠ƒÛ¡t¡à
šøìÚà\>ãÚ ÒìÚ ƒàò[Øl¡ìÚ [ạú
• ¤yû¡>à[ºA¡à
ÎA¡ìºÒü \àì> ì™ ³à‹¸àA¡È¢o [¤[‹ ">åÎàì¹ \º
n¡àºå¹ [ƒìA¡ šø¤à[Òt¡ ÒÚ¡ú šàÒàØl¡ ë=ìA¡ ëKàØl¡àÚ \º
"à>ìt¡ ÎÒ\ t¡ì¤ ™[ƒ [¤š¹ãt¡ [ƒìA¡ "àì¹àÒìo¹
[¤W¡à¹ A¡¹ìt¡ W¡àÒü t¡ì¤ ¤yû¡ š‡ý¡[t¡[i¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹ìt¡
Ò줡ú ™[ƒ ëA¡à> l¡üòWå¡ \àÚKà ë=ìA¡ \º >à³àì>à ÒÚ
t¡ì¤ t¡à "à¤à¹ &A¡ l¡üZW¡t¡àÚ l¡üìk¡ ™àÚ¡ú
ëƒïºt¡à¤àƒ ƒåìK¢¹ Îà³ì>, šàÒàìØl¡¹ l¡üš¹ \º
"ài¡ìA¡ [ƒìÚ &A¡[i¡ ¤Øl¡ ë³à³¤à[t¡ Òùƒ ít¡[¹ A¡¹à
ÒìÚ[Ạ&¤} \캹 P¡o‹³¢ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ ëÎJà> ë=ìA¡
\º šàÒüìš¹ ÎàÒà외 >à[³ìÚ šå>¹àÚ ëA¡ÀàÚ W¡Øl¡àì>à
ÒÚ¡ú
 • [®¡º l¡üš\à[t¡¹ šài¡ š‡ý¡[t¡ :
³‹¸šøìƒìŹ c¡¤åÚà ë\ºàÚ Îàt¡šåØl¡à š¤¢ìt¡¹ &Òü
š‡ý¡[t¡ &Jì>à* šøW塹 š[¹³àìo ëƒJà ™àÚ¡ú &ìt¡ šà¤¢t¡¸
"e¡ìº šø¤à[Òt¡ c¡o¢à &¤} ìÑ÷àìt¡ šà=¹ ¤àò‹ P¡[º
[>[³¢t¡ ÒìÚìá, ëÎJà> ë=ìA¡ &A¡[i¡ ìÑ÷àt¡ i¡à>à ÒÚ
&¤} [>\ [>\ ëJìt¡¹ [ƒìA¡ \º &[KìÚ ë>*Úà ÒÚ¡ú
¹àÑz๠³àìc¡ ³àìc¡ ™[ƒ ëA¡à>* J–ƒ ¤à \ºà¤‡ý¡ l¡üšt¡¸A¡à
=àìA¡ t¡ì¤ Kàìá¹ A¡àr¡[i¡ "ì‹¢A¡ A¡ì¹ ëA¡ìi¡ ëó¡àA¡ì¹¹
³‹¸ [ƒìÚ \º ¤Ò> A¡¹à¹ \>¸ &A¡[i¡ ëÎtå¡ ít¡[¹ A¡¹à
Òìt¡à &¤} ëA¡à=à* Kt¡¢¡ =àA¡ìº ëÎP¡> Kàìá¹ šàt¡à
W¡àšà ëƒ*Úà Òìt¡à¡ú šø[t¡[i¡ šÃà¤>®è¡[³ìt¡ 100 ëÒC¡¹
\º ι¤¹àÒ A¡¹à Òìt¡à¡ú šì= šà=¹ [ƒìÚ ¤à‹à [>³à¢o
A¡ì¹ \º "¤¹ç¡‡ý¡ A¡¹à Òìt¡à¡ú
t¡=¸ šøàœ¡ A¡ì¹à¡ú
ët¡à³à¹ ¤à[Øl¡ìt¡ šø¤ão ¤¸[v¡û¡ìƒ¹ ƒàƒå, [ƒƒà¹
A¡àá ë=ìA¡ \º &¤} Î}ÑHõ[t¡¹ [A¡ δšA¢¡ t¡à
ë\ì> >à*¡ú &[i¡ ™àW¡àÒü A¡ì¹ ëƒìJà &¤} ëÎ
[¤ÈìÚ A¡ìÛ¡ "àìºàW¡>à A¡ì¹à¡ú
 • [¤ø[i¡Å A¡àºJr¡ :
&Òü "à³ìº \º ¤¸¤Ñ‚àš>à ιA¡àì¹¹ Òàìt¡ ™àÚ¡ú
®¡“¡à¹ƒà¹à, JØl¡A¡¤àκà, ¤ã¹, +c¡à¹, ƒà¹>๠³ìt¡à
"Î}J¸ \ºàÅÚ [>[³¢t¡ ÒìÚ[ạú t¡ì¤ &P¡[º ³èºt¡
"=¢A¡à¹ã l¡ü;šàƒì>¹ \>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ Òìt¡à¡ú t¡àÒü Nøà³ão
"e¡ºP¡[ºìA¡ ëÎìW¡¹ \>¸ ëA¡¤º Aå¡ìš¹ l¡üš¹ [>®¢¡¹
A¡¹ìt¡ Òìt¡à, Nøàì³¹ šåA塹, Jàº, ¤àò‹ ë³¹à³ìt¡¹ [ƒìA¡
[¤ø[i¡Å ιA¡à¹ l¡üìšÛ¡à A¡ì¹[ạú
&A¡Î³Ú "à³¹à "à³à샹 ëƒìŹ Î}ÑHõ[t¡ ™à
"à³à샹 ëƒìÅ Nøà³ão "e¡ìº "àƒÅ¢ \º ¤¸¤Ñ‚àš>à
&i¡à ë¤àc¡à¹ ëÛ¡ìy "®¡à¤ ÒìZá¡ú "à\* l¡üÄÚì>¹
>àì³ "à³¹à ëA¡¤º >K¹àÚì>¹ >tå¡> γθà
ít¡[¹ A¡¹[á¡ú &\>¸ "à¤à¹* Nøà³P¡[ºìA¡ ®¡à¹t¡ãÚ
\ºÎ}ÑHõ[t¡ šå>@Kk¡ì>¹ ëA¡–ƒø[¤–ƒå [ÒÎàì¤ [¤ì¤W¡>à
A¡¹ìt¡ Ò줡ú "àƒÅ¢ Nøà³ [>³¢àìo¹ \>¸ \º ¤¸¤Ñ‚àš>à¹
Î[k¡A¡ š‡ý¡[t¡P¡[º ¤¸àJ¸à A¡¹ìt¡ Òì¤, &[i¡ ¤àÑz¤àÚ>
A¡¹ìt¡ Ò줡ú
®¡“¡à¹ƒà¹à \ºàÅÚ ([¤ÂÎ> \ºàÅÚ)

">åÅãº>ã
1. ³à>¤ š[¹¤t¢¡> * še¡t¡ìw¹ ³ì‹¸ δšA¢¡ ¤¸àJ¸à A¡ì¹à¡ú
2. t¡=¸ ëºJ¡ú (A¡) ¤¹àÒ[³[Ò¹¡ú (J) š¹àŹ ³å[>
3. šøàW¡ã> Òùƒ Î}ÑHõ[t¡ δš[A¢¡t¡ t¡=¸ ëºJ¡ú
4. áyš[t¡ [Ťà\ã ³Òà¹àì\¹ γìÚ \º š[¹W¡àº>๠¤¸àJ¸à ƒà*¡ú
5. Jàì–ƒ[Å ëÎW¡ ¤¸¤Ñ‚à δšìA¢¡ Î}ìÛ¡ìš ëºJ¡ú
6. ³àºP¡\à[¹ šåA塹 &¤} šåÍH[¹>ã δšìA¢¡ t¡=¸ ƒà*¡ú
7. \º &¤} Î}ÑHõ[t¡¹ ³ì‹¸ δšA¢¡ ¤¸àJ¸à A¡ì¹à¡ú

13
 [¤®¡àK (Qi¡A¡) 1. \º[ÅÛ¡à¡ / \º[ÅÛ¡o
šøA¡¹> 3 : \캹 š[¹³àš
&A¡iå¡ ³ì> A¡ì¹à¡ú ¤õ[Ê¡šàt¡ ³àšìA¡¹ A¡àk¡àì³à :
1. \ºW¡yû¡[i¡ [A¡? ¤õ[Ê¡šàt¡ š[¹³àšìA¡ &A¡[i¡ >ºàA¡à¹ γt¡º t¡ºà¹
2. \º [A¡®¡àì¤ š[¹³àš A¡¹à ÒÚ¡? ³àšà¹ A¡àš (Wå¡[R¡) =àìA¡¡ú &Òü ëÑH캹 [A¡áå "}Å ³à[i¡¹
[®¡t¡ì¹ =àìA¡¡ú ³à[i¡¹ l¡üšì¹ =àA¡à >ºàA¡à¹ ®¡àK[i¡ìt¡
®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 ™=à™= Î}¹Û¡ìo¹ \>¸ š[¹³àš "àì¹A¡[i¡ ëKàºA¡ ¹ìÚìá ë™i¡à [A¡>à ¤àÒüì¹ ë¤¹ A¡¹à
Î[k¡A¡ š‡ý¡[t¡ìt¡ A¡¹à "à¤Å¸A¡¡ú ®è¡K®¢¡Ñ‚ γÑz \캹 &¤} [®¡t¡ì¹ ¹àJìt¡ šà¹à ™àÚ¡ú >캹 šàÒüš ë=ìA¡
l¡üŠ±¤ ë™ìÒtå¡ \ºW¡yû¡ ë=ìA¡ \ºW¡ìyû¡ γà[¤Ê¡ ¤àÍš, šØl¡à \º \³à A¡¹à¹ \>¸ &[i¡ìt¡ &A¡[i¡ A¡àìW¡¹ ë¤àt¡º
¤õ[Ê¡, šø¤à[Òt¡ \º, [Ñ‚¹ \º, "W¡º \캹 ³ìt¡à γÑz ¹ìÚìá¡ú l¡üšì¹¹ [ƒA¡i¡à Wå¡[R¡¹ (A¡àš) "àA¡àì¹¹ ³t¡
l¡üšàƒà>P¡[º¹ š[¹³àš A¡¹ìt¡ Ò줡ú
ÒìÚ =àìA¡¡ú &Òü Wå¡[R¡¹ ³åJ[i¡ 127 [³.[³. (5 Òü[e¡)
• ¤õ[Ê¡šàt¡ š[¹³àš : ¤¸àìι &¤} šøà”z[i¡ 110 [³.[³.(4.5 Òü[e¡) íƒìQ¢¸¹
‘¤õ[Ê¡šàt¡ š[¹³àš A¡¹ìt¡ ¤¸¤Òê¡t¡ ™”|ìA¡ ¤õ[Ê¡šàt¡ ¤õ[Ê¡¹ Î³Ú ™[ƒ ¤àt¡àÎ =àìA¡ t¡ì¤ šøà”z[i¡ l¡üòWå¡ ÒÚ ™àìt¡
³àš> (Rain-guage) ™”| ¤ºà ÒÚ¡ú’ ¤õ[Ê¡¹ \º [>ìW¡ ë=ìA¡ šìØl¡ >à ™àÚ¡ú ³àšìA¡¹ ÅãÈ¢
1 Òü[e¡ ¤õ[Ê¡¹ \º šøà”z[i¡ ³à[i¡ ë=ìA¡ 70.5 ìÎ[³.(12 Òü[e¡) l¡üšì¹
Wå¡[R¡(A¡àš) =àìA¡¡ú ³åìJ¹ l¡üš¹ šØl¡à ¤õ[Ê¡¹ \º &A¡[i¡ Î¹ç¡ >º
[ƒìÚ ë>ì³ "àìÎ &¤} &A¡[i¡ >ºàA¡à¹ šày ¤à A¡àìW¡¹
ë¤àt¡ìº Î}NøÒ ÒÚ¡ú >ºàA¡à¹ šàÒüìš¹ ¤¸àÎ Jå¤ ëáài¡
š[¹³àš A¡ì¹ ít¡[¹ A¡¹à ÒÚ ™àìt¡ ¤õ[Ê¡¹ \º ¤àÍš ÒìÚ >à ™àÚ¡ú
šày
š[¹³àšA¡
ìÑHº \ºš[¹³àš A¡¹à¹ γÚ, l¡üZW¡t¡à[i¡ t¡à¹ Ñzì¹¹
10 Òü[e¡
[>ìW¡¹ šøà”z[i¡ ëƒìJ [º[š¤‡ý¡ A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú ë¤àt¡ìº¹
\ìº &A¡[i¡ \º "ìÅàÈ>A¡à¹ã šÃà[СìA¡¹ "}Å[S¡t¡
š[j¡[i¡ lå¡[¤ìÚ l¡üZW¡t¡à[i¡ š[¹³àš A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú
šø[t¡[ƒì>¹ ¤õ[Ê¡šàt¡ š[¹³àìš¹ \º [>[ƒ¢Ê¡ γìÚ
(®¡à¹t¡ãÚ šø³à[ot¡ Î³Ú ÎA¡àº 8.30) šø[t¡[ƒ> &A¡¤à¹
š[¹³àš A¡¹à ÒÚ¡ú [A¡áå \àÚKàÚ &Òü \àt¡ãÚ
š™¢ì¤Û¡>P¡[º [ƒì> A¡ìÚA¡¤à¹ A¡¹à ÒÚ¡ú &Òü®¡àì¤,
Îàœ¡à[ÒA¡ &¤} ³à[ÎA¡ ¤õ[Ê¡šàìt¡¹ ³àš ít¡[¹ A¡¹à ÒÚú
\º Î}¹Û¡ìo¹ >ºàA¡à¹ šàyP¡[º ¤Øl¡ "àA¡àì¹¹ ÒìÚ
=àìA¡¡ú "[t¡[¹v¡û¡ \º Î[k¡A¡®¡àì¤ š[¹³àš A¡¹ìt¡,
Î}NøÒ A¡¹à \캹 *\> A¡ì¹ &¤} ¤õ[Ê¡šàìt¡¹ š[¹³ào
[>‹¢à¹o A¡ì¹ &Òü š‡ý¡[t¡¹ A¡à¹ìo šày ë=ìA¡ ³àšA¡
šàìy n¡àºà¹ Î³Ú [>A¡àÅã \º &¤} šàìy ëºìK =àA¡à
¤õ[Ê¡šàt¡ ³àšìA¡¹ A¡àk¡àì³à &¤} ™”|¡
(Rain guage) \º ³àš> A¡¹à¹ δ±à¤>à =àìA¡>à¡ú
14
 ">åÎÞê¡à> A¡ì¹à¡ú
1. ³Òà¹àìÊ¡ö Î줢àZW¡ ¤õ[Ê¡šàìt¡¹ Ñ‚à>¡ú
2. ³Òà¹àìÊ¡ö Î줢àZW¡ KØl¡ ¤õ[Ê¡šàìt¡¹ Ñ‚à>¡ú
• ¤à͚㮡¤> š[¹³àš
¤àt¡àìι Ç¡ÍHt¡à, t¡àš &¤} ¤àÚå¹ l¡üZW¡ &¤} [>³—
š[¹³ào ¤à͚㮡¤ì>¹ š[¹³ào [>‹¢à¹o A¡ì¹¡ú
®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 ¤à͚㮡¤ì>¹ Ò๠®è¡K®¢¡Ñ‚ \º
¤à ">¸ ìA¡à> \캹 ëW¡ìÚ ë¤[Å¡ú ¤t¢¡³àì> ¹àì\¸
šøW塹 š[¹³àìo \º ¹ìÚìá ™à ¤à͚㮡¤> ‡à¹à >Ê¡
ÒìÚ ™àÚ¡ú
¤à͚㮡¤> š[¹³ào ¤à͚㮡¤> ³àšA¡ ™”| ‡à¹à
Ko>à A¡¹à ÒÚ, &¹ \>¸ ëºàÒ๠¤õv¡àA¡à¹ &A¡[i¡
"K®¡ã¹ šày 1.2 [³i¡à¹ ¤¸àÎ &¤} 30 ëÎ[³.K®¡ã¹,
[>ìW¡ ¤àt¡àÎ šøì¤ìŹ Ñ‚à>, l¡ü®¡Ú šàìÅ Îàƒà ¹ìR¡¹
A¡àìk¡¹ ëóø¡ì³ Ñ‚àš> A¡ì¹ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú šàìy¹
³àc¡Jàì> ëƒJìt¡ šà*Úà ™àÚ &³> š[¹³àšA¡à¹ã &A¡[i¡
ëi¡š Ñ‚àš> A¡¹à ÒÚ¡ú ¤à͚㮡¤ì>¹ A¡à¹ìo Îà¹à[ƒì>¹
Qài¡[t¡¹ šè¤¢ š[¹³àš A¡¹à ÒÚ¡ú \º ën¡ìº šø[t¡[ƒ>
ÎA¡àìº "ài¡i¡àÚ Ko>à A¡¹à ÒÚ¡ú
¤à͚㮡¤> Òü[e¡ ¤à [³[º[³i¡àì¹ š[¹³àš A¡¹à
ÒÚ¡ú ‹à¹A¡ šàìy¹ ¤à͚㮡¤> &¤} ³à[i¡ìt¡
¤à͚㮡¤ì>¹ ³ì‹¸ šà=¢ìA¡¸¹ \>¸ P¡oàS¡ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú
&[i¡ š[ÆW¡³ ³Òà¹àÊ¡ö &¤} ëA¡àS¡ì>¹ \>¸ 0.65 &¤}
³à¹àk¡*ÚàØl¡à [¤ƒì®¢¡¹ \>¸ 0.8 [ÒÎàì¤ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú
&[i¡ Jå¤ P¡¹ç¡â«šèo¢ ë™ šø[t¡[i¡ Nøàì³ A¡³šìÛ¡ &A¡
\àÚKàÚ ¤à͚㮡¤> š[¹³àš A¡¹à¹ Îå[¤‹à =àìA¡¡ú &[i¡
\º š[¹A¡¿>๠\>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú
¤à͚㮡¤> š[¹³àš™”|
15
">åÎÞê¡à> A¡ì¹à¡ú
1. ³Òà¹àÊ¡ö ¹àì\¸¹ KØl¡ ¤à͚㮡¤ì>¹ Ò๠A¡t¡?
2. ³Òà¹àìÊ¡ö ëA¡à> ë\ºàÚ Î¤ìW¡ìÚ A¡³
¤à͚㮡¤> ÒÚ?
3. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ìA¡à> ë\ºàÚ Î¤¢à[‹A¡ ¤à͚㮡¤>
ÒÚ¡ú
4. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ëA¡à> ë\ºàÚ ¤à͚㮡¤ì>¹ Òà¹
¤õ[Ê¡šàt¡ ë=ìA¡ "ìšÛ¡àAõ¡t¡ ë¤[Å¡ú
• ®è¡šõìË¡¹ šø¤àÒ š[¹³àš
šø¤à[Òt¡ \캹 š[¹³àš A¡¹ìt¡ [¤[®¡Ä ™”| ¤¸¤Òà¹
A¡ì¹ 뙳> "¹[ó¡Î, [³i¡à¹-ìKi¡ ®¡àÚ΢, óÃ塳Π&¤}
[®¡->àW¡¡ú
[®¡->àW¡ š‡ý¡[t¡ (V-notch method)
&Òü š‡ý¡[t¡ &A¡[i¡ A¡àìk¡¹ ¤à ëºàÒ๠t¡v¡û¡à ™à
ëA¡ì–‰¹ &A¡[i¡ ®¡ã (V)- "àAõ¡[t¡¹ [y®è¡\àA¡à¹ Jàò\™åv¡û¡
(90 ëA¡à> ÎÒ) ëáài¡ ë=ìA¡ ¤Øl¡ "àA¡àì¹¹ ®¡ã->àW¡
A¡³ì¤[Å \º šø¤àìÒ¹ \>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú &Òü ëšÃi¡[i¡
ìÑ÷àìt¡¹ [ƒìA¡ ">å®è¡[³A¡®¡àì¤ Ñ‚àš> A¡¹à ÒÚ¡ú (™àìt¡
šåì¹à šø¤àÒ[i¡ š[¹Jà [ƒìÚ ™àÚ) &[i¡ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹
[ºi¡à¹ šø[t¡ ëÎìA¡r¡ &Òü &A¡ìA¡ (V-notch) \캹
šø¤àÒ š[¹³àš A¡¹à ™àÚ¡ú "àÚt¡ìÛ¡yàA¡à¹ ¤à γº´¬
ëW¡ïìA¡à>àA¡à¹ Jàò\ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ ³à> (Value) 뤹 A¡¹à
ë™ìt¡ šàì¹ t¡ì¤ ëÎ ëÛ¡ìy šø¤àìÒ¹ ÎèyP¡[º "àì¹à*
\[i¡º ÒÚ t¡àÒü [y®è¡\àA¡à¹ Jàò\ ë¤[Å ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú
\ºšø¤àÒ
पाण्याचाšøप्र¤àÒ
B
V-notch
"¤ìÅà[Èt¡ \º (\ºà¤‡ý¡t¡à) š[¹³àš
¤¹à„ ®è¡[³ìt¡ ë™Jàì> ³à[i¡¹ \º ¤¸à[œ¡ì™àK¸t¡à
š¹ãÛ¡à ÒÚ ëÎJàì> 30 ëÎ[–i¡[³i¡à¹ ¤¸àÎ &¤} 30
ëÎ[–i¡[³i¡à¹ l¡üZW¡t¡à "๠&A¡[i¡ ëºàÒ๠¤õv¡ (Metal
Ring) Ñ‚àš> A¡¹à ÒÚ ™à 15 ëÎ[–i¡[³i¡à¹ \[³¹ [®¡t¡¹
=àA¡ì¤ &¤} &[i¡ ëÎà\à =àA¡ì¤ &¤} 30 ëÎ[–i¡[³i¡à¹
l¡üZW¡t¡à¹ &A¡[i¡ ¤õv¡àA¡à¹ ¤àò‹ ít¡[¹ A¡¹à Ò줡ú ¤õv¡ &¤}
¤àÒüì¹¹ [ƒA¡i¡à &ìA¡¤àì¹ \º ®¡ì¹ [>ìÚ šø[t¡ 5 [³[>ìi¡
\캹 Ñz¹ A¡t¡i¡à [>ìW¡ ë>ì³ ™àÚ &¤} t¡à šå>¹àÚ šè¹o
A¡¹à ™àÚ t¡à ë¹A¡l¡¢ A¡¹ìt¡ Q[Øl¡¹ Î³Ú [>ƒÅ¢> A¡¹à
ÒÚ¡ú ‹ãì¹ ‹ãì¹ Î³Ñz Î³Ú ë™àK A¡¹à &¤} \캹 Ñz¹
ë™àK A¡¹à ÒÚ¡ú &[i¡ [ƒìÚ šø[t¡ Q–i¡àÚ ³à[i¡ìt¡ A¡t¡i¡à
\º ëÅàÈo ÒÚ t¡à K>>à A¡¹à ™àÚ¡ú
60 ëÎ[–i¡[³i¡à¹ ¤¸àÎ ¤õv¡
30 ëÎ[–i¡[³i¡à¹ ¤¸àÎ ¤õv¡
12 ëÎ[³ \[³¹ l¡üš¹¡
15 ëÎ[³ \[³¹ [®¡t¡¹
\ºà¤‡ý¡t¡à š[¹³àš š‡ý¡[t¡
• ®è¡šõË¡\º Îe¡ìÚ¹ š[¹³àš
Î[e¡t¡ \캹 š[¹³ào \ºàÅìÚ¹ íƒQ¢¸ šøÑ‚ &¤}
K®¡ã¹t¡à¹ KØl¡ š[¹³àš ‡à¹à A¡¹à ÒÚ¡ú \캹 [¤t¡¹o
š[¹³àš A¡¹à¹ \>¸ šøƒv¡ š[¹³àìo¹ \캹 ë¤K
š[¹³àš A¡¹à ÒÚ¡ú Î[e¡t¡ =àA¡à \º š[¹³àìš¹
š‡ý¡[t¡ìA¡ ¤ºà ÒÚ [Ñ‚¹ š[¹³àš &¤} šø¤à[Òt¡ \캹
š[¹³àšìA¡ šø¤àÒ š[¹³àš ¤ìº¡ú
šø¤àÒ š[¹³àš š‡ý¡[t¡ìt¡ \캹 šø¤àÒ
šø¤àÒš[¹³àšA¡ ¤àò‹ ë=ìA¡ [>[ƒ¢Ê¡ š[¹³àš ë¹ìJ
šø¤àìÒ¹ Òìt¡ šàì¹ t¡à ë=ìA¡ \캹 ë³ài¡ š[¹³àš
Ko>à A¡¹à ÒÚ¡ú
• ó¡Î캹 \캹 š[¹³ào
\[³ W¡àÈ ë=ìA¡ ó¡Îº šøÑñt¡ >à Ò*Úà "¤[‹
šøìÚà\>ãÚ ë³ài¡ \캹 š[¹³àoìA¡ ó¡Î캹 \캹
š[¹³ào ¤ºà ÒÚ¡ú &áàØl¡à* ™[ƒ ó¡Î캹 ëA¡à> "e¡ìº
\º á[Øl¡ìÚ =àìA¡ t¡ì¤ \º ³à[i¡¹ ™ìt¡à K®¡ãì¹ ™àì¤
ëÎÒü ó¡Î캹 \º³à> t¡t¡i¡à ¤ìº Îà‹à¹ot¡ ">å[³t¡
ÒÚ¡ú
šø[t¡ &A¡¹ óå¡i¡ \캹 ëÛ¡yó¡º š[¹³àš A¡ì¹
ó¡Î캹 \캹 š[¹³ào š[¹³àìš¹ &A¡[i¡ š‡ý¡[t¡ ™à
ó¡Îº l¡üìv¡àºì>¹ \>¸ ƒ¹A¡à[¹¡ú

³åJ¸ š‡ý¡[t¡ l¡üšš‡ý¡[t¡ &A¡A¡

Òü}ì¹[\ A¡) K¸àº> J) [³[ºÚ> Q.óå¡. K) &A¡¹ Òü[e¡ ¤à, &A¡¹ óå¡i¡ ³àì> &A¡ &A¡¹ \àÚKà¹
l¡üšì¹ &A¡ Òü[e¡ ¤à &A¡ óå¡i¡ K®¡ã¹ \캹 šø®¡àì¤ &Òü &A¡A¡ ¤¸¤Ò๠ÒÚ¡ú
"W¡º ³àš> ƒÅ[³A¡ A¡) [ºi¡à¹ J) [³[ºÚà> Q>[³i¡à¹ K) ëÒC¡¹ &ºàA¡à \åìØl¡ \캹 K®¡ã¹t¡à¡1 [³[³, 1
ìÎ[³ ¤à 1 [³ Ò캡ú ët¡³[>Òü ëÒC¡¹ [³[³, ëÒC¡¹ ëÎ[³ ¤à ëÒC¡¹ [³ &A¡A¡ ¤¸¤Òà¹
Ò줡ú
Òü}ì¹[\ A¡) šø[t¡ [³[>i¡ K¸àº> J) šø[t¡ ëÎìA¡ì“¡ Q> óå¡i¡ "=¢à; [A¡l¡üìÎA¡ K) šø[t¡ Q–i¡à 1
Òü[e¡ &A¡A¡ ¤à &A¡¹¡1 óå¡i¡ šø[t¡[ƒ> &Òü &A¡A¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú
šø¤àÒ ³àš>
ƒÅ[³A¡ A¡) šø[t¡ ëÎìA¡“¡ [ºi¡à¹ J) šø[t¡ [³[>i¡ [ºi¡à¹ K) šø[t¡ ëÎìA¡ì“¡ Q [³ ([A¡l¡üìÎA¡)
&¤} Q) šø[t¡ Q–i¡à Q>[³i¡à¹ &Òü &A¡A¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú
®è¡šõË¡\º Îe¡ìÚ¹ š[¹³àš š‡ý¡[t¡ &¤} &A¡A¡

16
 ¤àò싹 \캹 šø¤àÒ &¤} ¤[Ò³è¢Jã š[¹³àš \àì>à [A¡?
TMC A¡àìA¡ ¤ìº ? Cumec ³àì> [A¡? Cusec A¡àìA¡ ¤ìº?
&A¡ [i¡&³[Î ³àì> one thousand šø[t¡ ëÎìA¡ì“¡ 1 Q>[³i¡à¹ &A¡ Q>óå¡i¡ \º šø[t¡ ëÎìA¡ì“¡
millions cubic feet "=¢à; &ìA¡¹ \캹 šø¤àÒ ³àì> &A¡ [A¡l¡üì³A¡¡ ÒÚ¡ú šø¤à[Òt¡ ÒÚ ³àì> ¡1 [A¡l¡üìÎA¡ ÒÚ¡ú &Òü
šì¹ >Ú[i¡ Åè>¸ Q>óå¡i¡ ú &A¡ ëÎìA¡ì“¡ Òà\๠[ºi¡à¹ \º 뤹 š[¹³àìš 1 ëÎìA¡ì“¡ 28.3 [ºi¡à¹ \º
01 TMC = 28, 316, 846, 592 ltrs. ÒÚú ë¤[¹ìÚ "àìΡú
01 CUMEC = 1000 litres/second 01 CUSEC = 28.317 litres/second

¤>¸à¹ ë¹Jà [A¡®¡àì¤ "àòA¡ì¤?

Îàƒà ë¹Jà
¤àò‹ ë=ìA¡ 30,000
[A¡l¡üìÎA¡ \º ëáìØl¡ ëƒ*Úà
Òìº >ƒã "¤¤à[ÒA¡à¹ \캹
Ñz¹ ë™Jàì> ëš]ìá ™àì¤, ëÎÒü
ºàÒü>[i¡ ‘Îàƒà ë¹Jà’ ¤à
‘ìÒàÚàÒüi¡ºàÒü>’ [ÒÎàì¤
š[¹[W¡t¡¡ú
>㺠ë¹Jà
20-25 ¤áì¹¹ ³ì‹¸ &A¡¤à¹ >ƒã¹
\º Îàƒà ë¹Jà[i¡ "[t¡yû¡³ A¡ì¹ ™J> ¤àò‹
ë=ìA¡ 60,000 [A¡l¡üìÎA¡ ë¤ìK \º ëáìØl¡
ëƒ*Úà ÒÚ¡ú ëÎÒü >ƒã¹ "¤¤à[ÒA¡àÚ \캹
Ñz¹ ëš]áàÚ ëÎÒü ë¹Jà[i¡ ¤ÃåºàÒü> "=¤à
>㺠ë¹Jà [ÒÎàì¤ Ñ¬ãAõ¡t¡¡ú
ºàº ë¹Jà
40-50 ¤áì¹¹ ®¡à¹ã ¤õ[Ê¡šàìt¡¹
A¡à¹ìo >ƒã¹ "¤¤à[ÒA¡à >㺠ë¹JàìA¡
"[t¡yû¡³ A¡ì¹¡ú ¤àò‹ ë=ìA¡ ™J> 1,00,000
[A¡l¡üìÎA¡ Òàì¹ \º ëáìØl¡ ëƒ*Úà ÒÚ,
ëÎÒü >ƒã¹ "¤¤à[ÒA¡à¹ \캹 Ñz¹ ë™Jàì>
ëš]áàÚ, ëÎÒü ë¹Jà[i¡ ‘ì¹l¡ ºàÒü>’ ¤à ‘ºàº
ë¹Jà’ [ÒÎàì¤ Ñ¬ãAõ¡t¡¡ú

Τ¢ƒà &[i¡ ³ì> ¹àJì¤ : &i¡à A¡ì¹ ëƒìJà :

\º š[¹³àìš¹ [¤[®¡Ä &A¡A¡ :
[Ñ‚¹ \º š[¹³àìš¹ \>¸ &A¡A¡ : [ºi¡à¹ (Litre),
Q>óå¡i¡ (Cubic Feet), Q>[³i¡à¹ ¡(Cubic
meter)ú
šø¤àÒ³à> \º š[¹³àìš¹ &A¡A¡ : [i¡&³[Î (TMC),
A¡ãl¡üìÎA¡ (Cusec), [A¡l¡üì³A¡ (Cumec)ú
1. ¤\¸¢ šƒà=¢ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ ¤õ[Ê¡šàt¡ š[¹³àšA¡
ít¡[¹ A¡ì¹ ët¡à³à¹ "e¡ìº ¤õ[Ê¡šàt¡ š[¹³àš
A¡ì¹à¡ú
2. ìt¡à³à¹ "e¡ìº \åºàÒü ³àìι &A¡[i¡ Îàœ¡à[ÒA¡
¤õ[Ê¡šàìt¡¹ ë¹A¡l¢¡ ¤õ[Ê¡šàt¡ š[¹³àšA¡ ‡à¹à
ë³ìš Nøàó¡ ëššàì¹ ëƒJà*¡ú

ët¡à³¹à \à> [A¡ ?

šåìo ÅÒì¹¹ [>A¡i¡¤t¡ã¢ JØl¡A¡¤àÎºà ¤àò싹 Û¡³t¡à 1.97 [i¡ &³ Îã "=¢à; &[i¡ Òìºà 1.97 × 28.317
[¤[ºÚ> [ºi¡à¹ \º¡ú ™[ƒ &Òü ¤àò‹ ë=ìA¡ 500 [A¡l¡üìÎA¡ \º >ƒãìt¡ ëáìØl¡ ëƒ*Úà ÒÚ, t¡ì¤ šø[t¡ ëÎìA¡ì“¡
500 × 28.317 [ºi¡à¹ Òàì¹ \º ëáìØl¡ ëƒ*Úà Ò줡ú
³Òà¹àìÊ¡ö ¤õÒ; Û¡³t¡à δšÄ 5[i¡ ¤àò‹
1. l¡ü\à>ã 117.27 [i¡&³[Î 2. ëA¡àÚ>à 105.27 [i¡&³[Î 3. \àÚA¡à*ÚàØl¡ã 76.65 [i¡&³[Î (îšk¡à>)
4. ëšòW¡ ët¡àt¡ºàìl¡àÒ 35.90 [i¡&³[Î 5. šèoࢠÒüìÚºƒ[¹ 28.56 [i¡&³[Ρú

">åÅãº>ã
1. Î}ìÛ¡ìš ®¡ã->àW¡ š[¹³àìš¹ š‡ý¡[t¡[i¡ ¤¸àJ¸à A¡ì¹à¡ú
2. [Ñ‚¹ \º &¤} šø¤à[Òt¡ \º š[¹³àìš¹ &A¡A¡ (Unit) ëºJ¡ú
3. [A¡l¡üìÎA¡ &¤} [A¡l¡üì³A¡ &¹ ³ì‹¸ šà=¢A¡¸ ¤¸àJ¸à A¡ì¹à¡ú

17
 [¤®¡àK (Qi¡A¡)-2 : \º Î}¹Û¡o
šøA¡¹o 1 : \º ¹ê¡šì¹Jà ("à¹àJØl¡à)
&A¡iå¡ ³ì> A¡ì¹à¡ú • \º ¹ê¡šì¹Jà [A¡?
1. ëA¡à>* A¡à\ ëÅÈ A¡¹à¹ \>¸ š[¹A¡¿>à ëA¡> šø[t¡¤á¹ "à³à샹 \ºà¤‡ý¡t¡à "e¡ìº A¡t¡i¡à \º
šøìÚà\>ãÚ ¤ìº ³ì> ÒÚ ? "ài¡A¡à šìØl¡? ëÎÒü \캹 A¡t¡ "}Å ³à[i¡ ëÅàÈ>
2. š[¹A¡¿>à * š[¹W¡àº>à A¡ã? A¡ì¹? ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 ¤à͚㮡¤> A¡ã? [k¡A¡ A¡t¡i¡à ³à[i¡
3. š[¹A¡¿>à¹/[>ìÚà\ì>¹ ¹ê¡šì¹Jà ³àì> A¡ã? ë=ìA¡ ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º l¡üìv¡àº> A¡¹à ÒÚ? ³à>åìȹ
¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ A¡t¡i¡à ³à[i¡ ë=ìA¡ ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º l¡üìv¡àº>
• ¹ê¡šàì¹Jà ¤à "à¹àJØl¡à [A¡? A¡¹à ÒÚ? ³à>åìȹ ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ A¡t¡i¡à \º l¡üšº§¡
ìA¡à>* &A¡i¡à A¡à\ šøÑñt¡ A¡¹à¹ "àìK t¡à¹ =àA¡ì¤? & γìÑz¹ [ÒÎठ³àì>Òü \º ¹ê¡šì¹Jàú
šøìÚà\>ãÚt¡à, &¹ Î[k¡A¡ l¡ü;šàƒ>Åãºt¡à¹ \>¸ Nøàì³ "àƒÅ¢ \캹 š[¹[Ñ‚[t¡, \º¤àÚå, ¤>àe¡º,
ÅõTºà¤‡ý¡ šøìW¡Ê¡à, šøìt¡¸ìA¡¹ [>ì\¹ Îà³=¢¸ ">åÎàì¹ šøàoã, šà[J &¤} šøàAõ¡[t¡A¡ l¡ü;ÎìA¡ [¤ì¤W¡>à A¡ì¹
A¡àì\¹ ¤¹à„, A¡à\[i¡ Î[k¡A¡®¡àì¤ Î´šàƒ> A¡¹à¹ \캹 ®¡à¹Î೸[i¡ Î[k¡A¡®¡àì¤ ³èº¸àÚ> A¡¹à \¹ç¡¹ã,
š™à¢œ¡ [ÅÛ¡à &¤} t¡à¹šì¹ A¡ìk¡à¹ š[¹Åø³ A¡¹à¹ \>¸ ™àìt¡ ¤àÑñt¡ì”|¹ Û¡[t¡ ë¤àc¡à ™àÚ &¤} šøìÚà\>ãÚ
š[¹A¡¿>à A¡¹àìA¡ ¹ê¡šì¹Jà ¤à "à¹àJØl¡à ¤ìº¡ú "šøìÚà\>ãÚ šà=¢ìA¡¸¹ [W¡y š[¹ÍH๠Ò줡ú &[i¡
®¡[¤È¸ìt¡¹ W¡¸àìºgP¡[º¹ &A¡[i¡ њʡ ‹à¹oà ëƒì¤¡ú
šø®¡à¤Åàºã
A¡à™¢yû¡³ γθà[i¡ γà‹à> ÒìÚ ëKìº, šøAõ¡[t¡ šå>¹ç¡‡ý¡àì¹¹ \>¸
>è>¸t¡³ ÅõTºà¤‡ý¡ &A¡[i¡ "àƒÅ¢ A¡àk¡àì³à ít¡[¹ A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú
šøìÚà\> šøìW¡Ê¡à
δšèo¢  • \캹 ¹ê¡šì¹Jà [¤>¸àÎ
¹ê¡šì¹Jà Nøàì³ ¤õ[Ê¡šàt¡ š[¹³àš, ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 Ñzì¹¹
™ì=Ë¡ šø³à[>A¡
[ÅÛ¡o A¡Ê¡ ë¹A¡l¢¡ ¹àJ๠\>¸ š™¢ì¤Û¡ìo¹ ƒõØl¡ Î}A¡¿, Nøàì³¹
γ=¢ ">åÎà¹
A¡à\ ®¡àK ³à>[W¡y &¤} t¡à¹ l¡üš¹ >àºàP¡[º Nøàì³ ³à[i¡¹ šà=ì¹¹
&A¡ šøA¡à¹, šå>¢®¡¹ì>¹ l¡üš™åv¡û¡ \àÚKà, >ƒã¹ ìÑ÷àt¡,
δšèo¢ ¹ê¡šì¹Jà

¤õ[Ê¡šàt¡
¤àÍš
Òùƒ \Uº
[Å¿
šø¤à[Òt¡ \º
c¡>¢à
¤àÍš >ƒã
"¤ìÅà[Èt¡ \º
Q¹
Aõ¡[ÈìÛ¡y
Òàt¡ šà´š Aè¡š
³à[i¡¹ Ñz¹
Î[e¡t¡ \캹 šà=ì¹¹ Ñz¹ ³åv¡û¡ ®¡è\º
\캹 ¹ê¡šì¹Jà

18
[¤ì¹à‹A¡ Ñ‚à> \ºàÅÚ, Aè¡š, >ºAè¡š, šø®õ¡[t¡¹ t¡=¸Kt¡
[t¡> ¤áì¹ KõÒãt¡ ó¡Î캹 &¤} W¡º[t¡ ¤áì¹¹ J[¹ó¡
ó¡Î캹 t¡=¸, Aè¡š * >ºAè¡ìš¹ \ìº l¡ü;šÄ ó¡Î캹
t¡=¸ &¤} &¹ \>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ [¤ƒå¸t¡ šàì´š¹ t¡=¸,
šà>ãÚ Î´š[A¢¡t¡ t¡=¸ \캹 [¤¤¹o, Nøàì³¹ \>Î}J¸à,
šÇ¡¹ t¡=¸ ¹àJ๠³à‹¸ì³ \캹 ιgà³, š[¹A¡¿>à
&¤} \캹 š[¹A¡¿>à \³à A¡¹àìA¡ \º š[¹A¡¿>à ¤ºà
ë™ìt¡ šà칡ú
• \캹 ¹ê¡šì¹J๠‹àš
šø=³ š™¢àìÚ \º ¤¸¤Ñ‚àš>๠šø=³ ¤È¢àA¡àº ëÅÈ
Ò*Ú๠Îàì= Îàì=Òü "=¢à; "ìC¡à¤ì¹¹ šì¹ A¡¹à
l¡ü[W¡t¡, ë™Jàì> \>ή¡à¹ šø=³ šƒìÛ¡š Ò줡ú Nøà³W¡yû¡,
t¡=¸ Î}NøÒ, š[¹³àš &¤} l¡üšÎ}Ò๠&A¡ ³àìι ³ì‹¸
ëÅÈ A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú t¡à¹šì¹ ¤¸àºàX [Åìi¡¹ ">åÎÞê¡àì>¹
[®¡[v¡ìt¡, ¤õ[Ê¡šàìt¡¹ "àìK \à>åÚà[¹ ë=ìA¡ \å>-\åºàÒü
š™¢”z l¡üšº§¡ γÚA¡àº Ç¡[‡ý¡A¡¹ì>¹ \>¸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à
l¡ü[W¡t¡¡ú
1. Îà‹à¹oή¡à ¤à \>ή¡à :
\º š[¹A¡¿>๠\>¸ \ºàÅÚ "e¡ìº γà[¤Ê¡
Nøàì³¹ \>Kì>¹ ë™ ÎÒA¡à™¢ šà*Úà ™àÚ t¡àÒü Îà‹à¹>
ή¡à¹ ³åº l¡üì„Ÿ¡ú
šø[t¡[ƒì>¹ KõÒÑ‚à[º¹ ¤¸¤Òà¹, Aõ¡[È * [Å쿹
\>¸ šø[t¡[ƒì>¹ \캹 ¤¸¤Òà¹, šøAõ¡[t¡¹ *k¡àšØl¡à &¤}
&¹ ³ì‹¸ l¡üŠ±ét¡ γθàP¡[º Îà‹à¹o ή¡àÚ š™¢àìºàW¡>à
A¡¹à ÒÚ¡ú &[i¡ ®¡[¤È¸ìt¡¹ J¹à¹ š[¹[Ñ‚[t¡ δšìA¢¡
&A¡[i¡ š[¹ÍH๠‹à¹oà ëƒÚ¡ú ™[ƒ* Nøàì³ \캹 ë\àKà>
š™à¢œ¡ Òìº*, ¤¸¤Ñ‚àš>๠"®¡àì¤ ƒåÍš[¹oà³P¡[º¹
¤o¢>à A¡¹à šøìÚà\>¡ú
Îà‹à¹o ή¡àìt¡¡ [ÅÇ¡, ™å¤A¡, šøàœ¡¤ÚÑH šå¹ç¡È
&¤} ³[Òºà샹 šø[t¡[>[‹â« A¡¹à ÒÚ¡ú [ÅÛ¡à &¤}
ëšÅàKt¡ ®¡àì¤ šàÅàšà[Å l¡ü;ÎàÒ * "[®¡`¡t¡à¹ γÞÚ
A¡ì¹ \º Î[³[t¡ [>¤¢àW¡> A¡¹à ÒÚ¡ú &Òü A¡[³[i¡¹
ì™ï=®¡àì¤ ¤áì¹ A¡³šìÛ¡ W¡à¹ ¤à¹ t¡=¸ Î}NøìÒ¹
š™¢àìºàW¡>à A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú
[>¤¢à[W¡t¡ \º Î[³[t¡ [¤ìÅÈ`¡ìƒ¹ [>샢ìÅ ®è¡K®¢¡Ñ‚
19
\캹 š[¹A¡¿>à šøÑñt¡ A¡¹ìt¡ Òì¤ &¤} ìÎ ">å™àÚã
¤àÑz¤àÚì>¹ ¹ê¡šì¹Jà δšìA¢¡ [·ý¡à”z [>ìt¡ Ò줡ú
Îà‹à¹o ή¡à šø[t¡ &A¡ Q–i¡à¹ šøàÚ ƒåÒü ¤à [t¡> "[‹ì¤Å>
A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú &Òü [t¡>[i¡ "[‹ì¤Åì> γθà Î>àv¡û¡A¡¹o,
¤t¢¡³à> "¤Ñ‚à &¤} šøìÚà\>ãÚ Î³à‹àì>¹ [t¡>[i¡ [¤ÈÚ
\à>à šøìÚà\>¡ &¤} "àìºàW¡>๠\>¸ ¹àJà ë™ìt¡ šàì¹ú
t¡=¸ šà* &¤} "àìºàW¡>à A¡ì¹à :
Îà‹à¹o š[¹È샹 [¤>¸àÎ [A¡ ®¡àì¤ Òì¤? &[i¡
ìÅøoã A¡ìÛ¡ "àìºàW¡>à A¡ì¹à¡ú
2. Nøà³ ëó¡[¹ :
ë™-΃θ¹à &A¡ [ƒì>¹ A¡³¢Åàºà ë=ìA¡ ®è¡K®¢¡Ñ‚
\캹 š[¹A¡¿>à A¡ã®¡àì¤ ëƒJàì¤ &¤} Nøà³
δßÎà¹ìo¹ "[®¡`¡t¡à "\¢ì> šø[ÅÛ¡o ëšìÚìá>
t¡à¹à [¤ìÅÈ`¡ š=šøƒ¢ÅìA¡¹ ÎÒàÚt¡àÚ Nøà³ëó¡[¹
ë>ì¤>¡ú >ãìW¡¹ t¡=¸P¡[º Nøà³ëó¡[¹ ë=ìA¡ Î}NøÒ A¡¹à
ÒÚ¡ú
1. Nøàì³¹ Îã³à>à &¤} šøàAõ¡[t¡A¡ Îã³à>à¡ú Nøàì³¹
Îã³à>๠³ì‹¸ A¡t¡P¡[º ëáài¡ &¤} Û塉 \ºàÅÚ
¹ìÚìá t¡à [>‹¢à¹o A¡¹à 䱤¡ú
2. ëA¡à> ‹¹ìo¹ \캹 l¡ü;Î l¡üšº§¡ &¤} &[i¡ ë=ìA¡
A¡t¡i¡à \º šà*Úà ™àÚ¡ú &¹ ³ì‹¸ ¹ìÚìá šø¤à[Òt¡
\º, ¤àò‹ [ÒÎàì¤ \ºà¤‡ý¡t¡à, Nøà³ šåA塹, šåA塹
¤àò‹, ¤àò‹ ‡à¹à ι¤¹àÒ A¡¹à \º, c¡o¢à, Aè¡š,
>ºAå¡š, Jàº, i¡¸à}A¡à¹ ι¤¹àÒ Òüt¡¸à[ƒ &¤}
ëÎJà> ë=ìA¡ ë™ š[¹³ào \º šà*Úà ™àÚ t¡à¹
>[=®å¡v¡û¡¡ú
3. Qì¹àÚà ¤¸¤Òê¡t¡ \º, [Å쿹 \º, Aõ¡[ÈA¡à왢¹ \>¸
¤¸¤Òê¡t¡ \º &áàØl¡à Nøà³ìó¡[¹¹ W¡àÈš‡ý¡[t¡, [Å¿
¤¸à¤ÎàÚ ¤¸¤Òê¡t¡, ³à>åÈ, \ã¤\”ñ ÎA¡ìº¹Òü \캹
š[¹³àš¡ú
4. Nøà³ã> "e¡ìº ®è¡¹ê¡š &¤} ®è¡t¡à[wA¡ "‹¸Ú>¡ú
®è¡¹ê¡š "=¢ ³à[i¡¹ Kk¡> ">å™àÚã n¡àºå \[³, šàÒàØl¡-
γ®è¡[³, \캹 ëáài¡ ëáài¡ ‹à¹à, c¡o¢à, ëÑ÷àt¡,
>ƒã¹ íƒQ¢¸ * šøÑ‚, ¤> "e¡ìº Kàìá¹ šøA¡à¹¡ú
Τ¢ƒà &[i¡ ³ì> ¹àJì¤ :
[A¡? [A¡ìι \>¸?
Îà‹à¹oή¡à l¡üì„Ÿ, šø[yû¡Úà¡ &¤} š[¹A¡¿>à ¤àÑz¤àÚì>¹ \>¸ \º Î[³[t¡ [>¤¢àW¡>¡ú

Nøà³ìó¡[¹ ®è¡šøAõ¡[t¡, ®å¡K쮢¡¹ Ñz¹ ó¡Î캹 A¡àk¡àì³à &¤} \ºÎ´šƒ š™¢ì¤Û¡> ‡à¹à t¡=¸ Î}NøÒ A¡¹à¡ú

³à>[W¡y A¡¹> \캹 šøìÚà\>ãÚt¡à, \캹 l¡üšº§¡t¡à¹ ">åÅãº>¡ú

Aõ¡[t¡ A¡à™¢yû¡³ \º š[¹W¡àº>๠A¡à™¢A¡¹ ¤¸¤Ñ‚àš>¡ú

3. Î}KõÒãt¡ t¡ì=¸¹ ³à>[W¡yA¡¹> &¤} >à³àS¡> :

t¡ì=¸¹ Î}A¡º> [¤[®¡Ä Ñzì¹ ÒÚ¡ú t¡à¹à Îà‹à¹o
ή¡à ë=ìA¡ γθàP¡[º ¤åc¡ìt¡ šà¹ì¤, Nøàì³¹ W¡yû¡
ë=ìA¡ šøìÚà\>ãÚt¡à¡&¤} [Ñ‚[t¡ ¤åc¡ìt¡ šà¹ì¤, &¤}
Nøà³ìó¡[¹
[¤[®¡Ä ιA¡à¹ã ƒœ¡¹ ë=ìA¡ Î}KõÒãt¡ t¡=¸* ¤¸¤Òà¹
A¡¹ì¤¡ú & áàØl¡à ΃θ샹 [>ì\샹Òü š[¹³à> ³t¡ [A¡áå
t¡=¸ ι¤¹àÒ A¡¹ìt¡ Ò줡ú &Òü γÑz t¡=¸ [>¤ìÞ꡹
šàÅàšà[Å Nøàì³¹ ³à>[W¡y [º[š¤‡ý¡ A¡¹à ƒ¹A¡à¹¡ú
Nøà³ìó¡[¹

ët¡à³¹à \à> [A¡?

\º ¹ê¡šì¹Jà ít¡[¹¡ A¡¹à¹ \>¸ \ºàÅìÚ¹ &A¡[i¡ ³à>[W¡y (Toposheet) šøìÚà\>¡ú &[i¡ \ºàÅìÚ¹ Û塉
\캹 šø¤àÒ (>àºàP¡[º), t¡à샹 Q>â«, l¡üšì¹¹-[>ìW¡¹ "}Å &¤} ¹àÑzà, ë™àKàì™àìK¹ š= Òüt¡¸à[ƒ¹ t¡=¸
ι¤¹àÒ A¡ì¹¡ú "t¡&¤, \캹 š[¹A¡¿>à[i¡ šøÑñt¡ A¡¹à¹ Î³Ú \ºàÅìÚ¹ Ñ‚à> ƒÅ¢A¡ ³à>[W¡y (Toposheet)
¤¸¤Ò๠A¡¹à šøìÚà\>¡ú
l¡ü¡ú

"
300

250
200
150

100
50
l¡üZW¡t¡à [³i¡à¹

Îè[W¡
¤Î[t¡
¹àÑzà
칺š=
Îì³àZW¡ ë¹Jà
>ċ

20
 ¤¸àìºX [Åìi¡¹¡ / ®¡à¹Îà쳸¹ \>¸ šøìÚà\>ãÚ
t¡ì=¸¹ ³ì‹¸ ®è¡K®¢¡Ñ‚ [W¡y, ³à[i¡ [ź๠‹¹o &¤} t¡à샹
K®¡ã¹t¡à, ¤õ[Ê¡šàt¡, ¤à͚㮡¤>, ®è¡K®¢¡Ñ‚ \ºàÅÚ,
šø¤àÒ³à> \캹 ÎÒ\º®¡¸t¡à, \º ¤¸¤Òàì¹¹ ιgà³
Òüt¡¸à[ƒ "”z®å¢¡v¡û¡ ¹ìÚìá¡ú \³à \캹 &Τ Qi¡>à
ó¡àÒü[º} ë¹[\Ê¡àì¹¹ ³ì‹¸ t¡=à \³à \º Nøàì³¹
³à>[W¡ìy [ºìJ ¹àJà šøìÚà\>¡ú
• \캹 ®¡à¹Î೸
ë³ài¡ \캹 šøàš¸t¡à ë¤àc¡à ™àÚ, t¡ì¤ ëÎÒü \º[i¡
¤¸¤Ò๠A¡¹à¹ \>¸ A¡t¡ ιgà³ ¹ìÚìá? & ë=ìA¡
A¡t¡i¡à \º ¤¸¤Ò๠ÒìZá? &[i¡ š[¹³àš A¡¹ìt¡ Aè¡š,
>ºAå¡š &¤} ®è¡šõìË¡¹ \ºà‹à¹ ë=ìA¡ \º l¡üìv¡àº>
š[¹³àš A¡ì¹à¡ú &[i¡ [>‹¢à¹o A¡¹ì¤ ë™ ë³ài¡ \캹
šøàš¸t¡à δšèo¢¹ê¡ìš ¤¸¤Ò๠ÒìZá [A¡>à¡ú
>ƒã, ìÑ÷àt¡, šø¤àÒ, ¤à͚㮡¤>, ó¡Îº-ìÎW¡
¤¸¤Ñ‚๠\>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ \º, KàҢѸ‚ * [Å¿ ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸
šà>ãÚ \º, ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 \>¸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ™àÚ >à
&³> \º, šøàoã-¤>-¤àKãW¡àÚ ¤¸¤Òê¡t¡ \캹 š[¹³ào
[>‹¢à¹o A¡ì¹ ì³ài¡ \캹 ¤¸¤Òàì¹¹ [Ñ‚[t¡[i¡ ë¤àc¡à ™àÚ¡ú
A¡ì¹ ëƒJà* :
1. ët¡à³à¹ š[¹¤àì¹¹ \º ¤¸¤Òàì¹¹ &A¡[i¡
®¡à¹Î೸ t¡à[ºA¡à ít¡[¹ A¡ì¹à¡ú
2. &A¡[i¡ \ºàÅìÚ¹ >³å>à ít¡[¹ A¡ì¹à &¤} ¤¸àìºX
[Åìi¡¹ γÑz l¡üšàƒà>P¡[º ëƒJà*¡ú
• Î}A¡[ºt¡ t¡=¸ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ ®è¡-\º ¹ê¡šì¹Jà
ít¡[¹ A¡¹à¹ / "šÎà¹ì>¹ Îèy¡ú
\캹 šøìÚà\>ãÚt¡à = \>Î}J¸à (šø[t¡
[ºi¡àì¹ P¡[ot¡) + šøàoã¹ Î}J¸à (šø[t¡ [ºi¡àì¹
P¡[ot¡)¡+ ó¡Î캹 ¹W¡>à ">åÎàì¹ ëÛ¡ìy (&A¡à[‹A¡
ëÎW¡ ¤¸¤Ñ‚๠‡à¹à \캹 šøìÚà\>ãÚt¡à) + [Å¿
&¤} ">¸à>¸ \캹 ¤¸¤Ò๡ú
ë³ài¡ \캹 l¡üšº®¡¸t¡à (100%) = (¤õ[Ê¡šàt¡ ×
Nøàì³¹ "e¡º ìÛ¡yó¡º) + šå¹àì>à \캹 šø¤àÒ
10%¡ú
21
¤\¢¸ \º ¤à >Ê¡ ÒìÚ ™à*Úà \º =
¤à͚㮡¤> (40%) + "àl¡üi¡ìóáà (10%)
¤¸¤Òà¹ì™àK¸ \º [¤®¡à\> =
¤>®è¡[³ ¤õ[Ê¡™åv¡û¡ Åθ + ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º (40%) &¤}
\³à\º (10%)
">åÎÞê¡à> A¡ì¹à¡ú
1. "à³à샹 ¹àì\¸¹ ëA¡à> >ƒã¹ \º¹ê¡šì¹Jà
šøÑñt¡ A¡¹à ÒìÚìá?
2. ëáài¡-¤Øl¡ \ºà¤‡ý¡t¡à¹ \º ¹ê¡šì¹Jà ìA¡à>
Î}Ñ‚àP¡[º šøÑñt¡ A¡ì¹ =àìA¡?
3. "à³à샹 š[¹ì¤ìŹ \캹 ®¡à¹Î೸ ëA¡³>?
&A¡iå¡ ³à=à Qà³à*¡:
1. \º ¹ê¡šì¹Jà šøÑñt¡ A¡¹ìt¡ "à³¹à A¡ã ÎàÒà™¸
A¡¹ìt¡ šà[¹?
2. \º ¹ê¡šì¹Jà &³>[A¡ š[¹¤à¹ š™¢àìÚ* Òìt¡
šàì¹, &¹ l¡üšàƒà>P¡[º (Î>àv¡û¡) ëW¡ì>à -
\àì>à¡ú
3. ìA¡à> ëA¡à> A¡à¹ìo \º "š¤¸Ú ÒÚ, ëÎP¡[ºìA¡
\àì>à &¤} t¡à¹ l¡üšàÚ ëJàòì\à¡ú
"àìºàW¡>à A¡ì¹à :
1. ët¡à³à¹ W¡à¹šàìŹ ë™ \º ¹ê¡šì¹J๠/
š[¹A¡¿>๠ÎÞê¡à> ¹ìÚìá ëÎP¡[º¹ [¤[®¡Ä
l¡üšàƒà>P¡[º ëºìJà &¤} ">¸ìƒ¹ ¤ìºà¡ú
2. ëA¡àì>à Î}Ñ‚à ‡à¹à šøÑñt¡ A¡¹à \º ¹ê¡šì¹Jà /
š[¹A¡¿>à ³à>[W¡y šìØl¡à¡ú
3. ®è¡\º Î줢ۡo &¤} [¤A¡àÎ ë™à\>à (GSDA)
Òü–i¡à¹ì>i¡ ë=ìA¡ l¡üšº§¡ A¡ì¹ &Jàƒà Nøàì³¹
\º ¹ê¡šì¹Jà ít¡¹ã A¡ì¹à¡ú ìÅøoã A¡ìÛ¡ t¡à¹
l¡üš¹ "àìºàW¡>à A¡ì¹à¡ú
4. tå¡[³ ë™ \º ¹ê¡šì¹Jà / š[¹A¡¿>à[i¡ ëƒìJìáà
¤à "‹¸Ú> A¡ì¹ìáà ëΠδšìA¢¡ ët¡à³à¹
¤Þê塤àÞꡤ &¤} "àuãÚ샹 "¤Å¸Òü \à>à*¡ú
 ">åÅãº>ã

1. \캹 ¹ê¡šì¹Jà / š[¹A¡¿>à A¡ã?

2. δšèo¢ \º š[¹A¡¿>๠l¡üšàƒà>P¡[º A¡ã A¡ã?
3. \º š[¹A¡¿>à A¡¹à¹ Î³Ú ëA¡à> šƒìÛ¡šP¡[º [¤ì¤W¡>à A¡¹ìt¡ Òì¤?
4. \>ή¡à [A¡ìι \>¸ ë>*Úà ÒÚ &¤} &ìt¡ ëA¡à> ëA¡à> ¤¸à[v¡û¡ γà[¤Ê¡ Òìt¡ šàì¹?
5. Nøà³ëó¡[¹ìt¡ A¡à샹 "”z®¢å¡v¡û¡ A¡¹à l¡ü[W¡t¡ ? ëA¡> ?
6. tå¡[³ Nøà³ìó¡[¹ ë=ìA¡ ëA¡à> t¡=¸ šàì¤? [¤Ñzà[¹t¡ ëºìJà¡ú

22
 [¤®¡àK (Qi¡A¡)-2 : \º Î}¹Û¡o
šøA¡¹o 2 : \ºàÅÚ "e¡º [¤A¡àÎ
&A¡iå¡ ³ì> A¡ì¹à¡ú
1. \ºàÅìÚ¹ "=¢ [A¡?
2. \ºàÅÚ šøA¡à¹ì®¡ƒ [A¡ [A¡?
• \ºàÅÚ "e¡ìº¹ [¤A¡àÎ
Nøàì³¹ šåì¹à Aõ¡[È \[³ γt¡º ÒÚ >à¡ú Nøàì³
šàÒàØl¡ã \[³, &¤ìØl¡à ëJ¤ìØl¡à \[³, γt¡º \[³
[ÒÎàì¤ "ì>A¡ ‹¹ì>¹ Nøà³ã> \[³ šà*Úà ™àÚ¡ú
Î}ìÛ¡ìš ¤ºìt¡ &Òü [¤[ÅÊ¡ "e¡ìº¹ \º šøàAõ¡[t¡A¡
®¡àì¤ ëáài¡ ëáài¡ ìÑ÷àìt¡¹ ³‹¸ [ƒìÚ šàÒàØl¡ ë=ìA¡
šø¤à[Òt¡ ÒÚ &¤} &A¡[i¡ >àºà¹ ³‹¸ [ƒìÚ "àìK šø¤à[Òt¡
ÒÚ¡ú &Òü δšèo¢ "e¡º[i¡ìA¡ \ºàÅÚ "e¡º ¤ºà ÒÚ¡ú
\[³¹ l¡üZW¡t¡à¹ l¡üš¹ [>®¢¡¹ A¡ì¹ & \àt¡ãÚ "e¡º 50
ëÒC¡¹ ë=ìA¡ 500 ëÒC¡¹ ¤à t¡à¹* ë¤[Å Òìt¡ šà칡ú
\ºà¤‡ý¡t¡à l¡üÄÚ> š[¹A¡¿>à ¤àÑz¤àÚì>¹ \>¸,
ëáài¡ ëáài¡ \ºà¤‡ý¡ "e¡º[i¡ìA¡ šø=ì³ "Nøà[‹A¡à¹
[ÒÎàì¤ [¤ì¤W¡>à A¡¹ìt¡ Ò줡ú \[³¹ 뮡ïK[ºA¡
š[¹[Ñ‚[t¡ ">åÎàì¹ \ºàÅÚ "e¡º [>¤¢àW¡> A¡¹ìt¡ Ò줡ú
t¡à¹šì¹ šø[t¡[i¡ \ºàÅìÚ¹ \º ¹ê¡šì¹Jà ít¡[¹ A¡¹ìt¡
Ò줡ú [>¤¢à[W¡t¡ \ºàÅÚ "e¡ìº¹ ³à=à ë=ìA¡ K®¡ãì¹¹
([¹\ iå¡ ®¡¸à[º) ³à[i¡¹ Û¡Ú ¤‡ý¡ \캹 šø¤àÒ ¤Þê¡ A¡¹à¹
\>¸ [¤[®¡Ä l¡üšàW¡à¹ A¡¹à šøìÚà\>¡ú &¹ ³ì‹¸ ¹ìÚìá
š[¹Jà, >àºà Îì¹à¤¹ ¤àò‹ (ìW¡A¡ l¡¸à³), >àºà ¤[“¡},
[Îì³–i¡ šÃàK, [Îìš\ šåA塹, Jà³à¹ šåA塹, Kàá * QàÎ
ë¹àš> ¤àò‹ γt¡ºA¡¹> "”z®¢å¡v¡û¡¡ú l¡üZW¡t¡à ">å™àÚã \º
¤\àÚ ¹àJìt¡ &¤} ‹ì¹ ¹àJìt¡ [¤[®¡Ä "e¡ìº ®è¡K®¢¡Ñ‚
\캹 Î}¹Û¡ìo¹ A¡à\ A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú
• \ºàÅÚ "e¡º [¤A¡àÎA¡³¢ Îè[W¡¹ šøA¡à¹ :
\ºà¤‡ý¡t¡à l¡üÄÚ> A¡à\ A¡¹à¹ Î³Ú [>³—[º[Jt¡
[¤ÈÚP¡[º [¤ì¤W¡>à A¡¹à P¡¹ç¡â«šèo¢ :
1. \ºàÅÚ "e¡ìº ¤õ[Ê¡šàt¡ &¤} \º¤àÚå¡ú
2. \ºàÅÚ "e¡ìº¹ "àA¡à¹ n¡àºå &¤} ëÛ¡y ¹W¡>à¡ú
3. >ƒã->àºà¹ \º, šøA¡à¹ &¤} &¹ ">åšàt¡¡ú
23
4. ÒàºA¡à, ³àc¡à[¹, ®¡à¹ã &¹ ³ì‹¸ ³à[i¡¹ šøA¡à¹¡ú
5. ³à[i¡ J>ì>¹ šì¹, ³à[i¡¹ [¤[®¡Ä Ñz¹P¡[º¹ P¡¹ç¡â«¡ú
6. ®è¡t¡à[wA¡ š[¹[Ñ‚[t¡, [ź๠‹¹>, šW¡> &¤} t¡à¹
®¡àU> &¤} ë\àØl¡¡ú
7. ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 šøÎà¹ìo¹ ÎÒ\º®¡¸t¡à¡ú
8. ³à[i¡ Û¡ìÚ¹ Ò๡ú
9. \º ‹ì¹ ¹àJ๠šà=ì¹¹ í¤[ÅÊ¡¸ &¤} š[¹³ào¡ú
10. W¡à¹šàìŹ Kàìá¹ šøA¡à¹ì®¡ƒ, P¡Âµ \[³¹ QàÎ,
ëc¡àšc¡àìØl¡¹ "àZáàƒ> ¤>š‡ý¡[t¡P¡[º¹ šøA¡à¹
11. \[³ [A¡®¡àì¤ &¤} A¡ã š[¹³àìo ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ &¤}
\[³ ¤¸¤Òàì¹¹ š‡ý¡[t¡P¡[º δš[A¢¡t¡ t¡=¸¡ú
\ºà¤‡ý¡t¡à l¡üÄÚ>³èºA¡ A¡à\ δšàƒì>¹ \>¸
šø=ì³ šåì¹à "e¡º[i¡ \[¹š A¡¹à ƒ¹A¡à¹¡ú &Òü γãÛ¡à
ë=ìA¡ "à³¹à \[³¹ W¡Øl¡àÒü-l¡ü;¹àÒü \캹 šø¤àìÒ¹
[ƒA¡, \[³¹ ‹¹>, >àºà ë=ìA¡ A¡t¡i¡à \º "ài¡A¡àìt¡
šàì¹ Òüt¡¸à[ƒ δšìA¢¡ t¡=¸ ëšìt¡ šà[¹¡ú &Òü t¡ì=¸¹
l¡üš¹ [®¡[v¡ A¡ì¹, "à³¹à ë\ì> [>ìt¡ šà[¹ ë™ \ºàÅÚ
"e¡ìº A¡ã ‹¹ì>¹ A¡à\ A¡¹à l¡ü[W¡t¡ &¤} A¡t¡i¡à¡ú
\ºàÅÚ l¡üšW¡àì¹¹ \>¸ [>¤¢à[W¡t¡ &ºàA¡àÚ Î줢àZW¡ Ñ‚à>
ë=ìA¡ A¡à\ Ç¡¹ç¡ A¡¹ìt¡ Ò줡ú ó¡ºÑ¬¹ê¡š šàÒàØl¡ ë=ìA¡
¤õ[Ê¡¹ \º ‹ãì¹ ‹ãì¹ [>³— šøàì”z šøì¤Å A¡¹ìt¡ Ç¡¹ç¡
A¡ì¹¡ú ó¡ºÑ¬¹ê¡š šø=³ ¤áì¹ ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 Ñz¹ ¤õ[‡ý¡
šàÚ &¤} &¹ >ãìW¡ Aå¡ìš¹ \캹 Ñz¹[i¡* ¤õ[‡ý¡ šàÚ¡ú
&Òü®¡àì¤ l¡ü;šàƒì>¹ "à*t¡à‹ã> "e¡º ¤õ[‡ý¡ šàÚ &¤}
Aõ¡[È l¡ü;šàƒì>¹ γõ[‡ý¡ Qìi¡¡ú
• \ºà¤‡ý¡t¡à l¡üÄÚ> l¡üšW¡à¹ š‡ý¡[t¡ :
1. "[¤[ZáÄ Î³t¡º W¡¹ J>> (Continuous
Contour Trenches -CCT)
šàÒàìØl¡¹ Wè¡Øl¡àÚ \[³ ë¤[Å n¡àºå =àìA¡, &¹ l¡üš¹
¤õ[Ê¡¹ \º šìØl¡ t¡à t¡ã¤ø ë¤ìK šø¤à[Òt¡ ÒÚ¡ú ëÎ A¡à¹ìo
³à[i¡¹ Û¡Ú "[‹A¡ š[¹³àìo ÒÚ ¤ìº &Òü [¤[®¡Ä \àÚKàÚ
šø¤à[Òt¡ Ò*Úà \º ¤Þê¡ A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú \º "ài¡A¡àìt¡
&¤} ëÎJàì> &[i¡ "ài¡ìA¡ ¹àJ๠\>¸, \[³¹ n¡àºå
">åÎàì¹ š[¹Jà J>> A¡¹ìt¡ Òì¤, \[³¹ n¡àºå ë¤[Å
Òìº, š[¹Jà A¡àáà-A¡à[á J>> A¡¹ìt¡ Ò줡ú \[³ n¡àºå
A¡³ Òìº &A¡iå¡ ƒèì¹-ƒèì¹ š[¹Jà J>> A¡¹ìº ®è¡\º
"ài¡A¡àì>à ™à줡ú \[³ ™[ƒ tõ¡o®è¡[³ ¤à ">夢¹ ÒÚ, t¡ì¤
& \àt¡ãÚ ">夢¹ \[³ìt¡ Ñzì¹¹ QàÎ &¤} P¡Âµ \àt¡ãÚ
Kàá ºàKàì>à l¡ü[W¡t¡¡ú &¹ ó¡ìº šàÒàìØl¡¹ n¡àºåìt¡
šø¤à[Òt¡ \ºìA¡ Qàìι [ÅA¡Øl¡ ¤à‹à ëƒì¤¡ú & áàØl¡à QàÎ
&¤} W¡à¹o®è¡[³ìt¡ ºàKàì>à Kàìá¹ [ÅA¡ìØl¡ \º "ài¡ìA¡
™àì¤ ®è¡šõìÊ¡¹ [®¡t¡ì¹ \º "¤ìÅà[Èt¡ Ò줡ú Qàìι
¤àò‹P¡[º A¡³ J¹ìW¡ ít¡[¹ A¡¹à ™àÚ &¤} t¡à¹ \>¸ \º
‹ì¹ ¹àJ๠A¡àì\ l¡üšA¡à¹ã¡ú
šàÒàìØl¡¹ n¡àºåìt¡ ºàKàì>à γt¡º W¡à¹o®è¡[³
\ºà¤‡ý¡t¡à "e¡ìº¹ l¡üšì¹¹ [ƒìA¡ \[³ ÒàºA¡à,
"K®¡ã¹ &¤} A¡àƒà =àìA¡, \[³¹ n¡àºå 3 ë=ìA¡ 5
Åt¡à}ìÅ ëƒJà ™àÚ t¡àÒü \[³ Jå¤ ÒàºA¡à Ò*ÚàÚ, &
\àt¡ãÚ \[³ìt¡ ó¡Î캹 W¡àÈ ºà®¡\>A¡ >Ú¡ú Îåt¡¹à}
&[i¡ìt¡ &A¡[i¡ γà”z¹àº Ñz¹ J>ì>¹ šì¹ A塺, \à³,
ëšÚà¹à ¤à &Òü ‹¹ì>¹ Ç¡A¡ì>à \[³¹ ó¡ìº¹ Kàìá¹
³ìt¡à Kàá ºàKà*¡ú
ƒå W¡à¹o®è¡[³ Ñz¹ šë¹ ºàKà* Kàá
24
Î஡à>à, СàÒüìºà, Òà>àìt¡à¹ ³ìt¡à W¡¹ QàÎ ƒå[i¡
W¡à¹o®è¡[³¹ ³ì‹¸ \[³ìt¡ ë¹àšo A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú QàÎ šÇ¡¹
Jàƒ¸ [ÒÎàì¤ A¡à™¢A¡¹¡ú &áàØl¡à* Qàìι šàt¡à &¤}
l¡àºšàºà ³à[i¡ìt¡ šìØl¡ &¤} šìW¡ ™àÚ &¤} ®¡àº Îà¹
l¡ü;šàƒ> A¡ì¹¡ú &[i¡ ³à[i¡ìA¡* l¡ü¤¢¹ A¡ì¹¡ú
l¡üšA¡à[¹t¡à :
1. \캹 Òùƒ ³à[i¡¹ šø¤àÒ ë™Jàì>¹i¡à ëÎJàì> "ài¡ìA¡
¹àìJ &¤} ³à[i¡¹ Û¡Ú ¤Þê¡ A¡ì¹ ëƒÚ¡ú
2. š[¹Jà γà”z¹ ®¡àì¤ J>ì>¹ A¡à¹ìo, \[³ìt¡ šØl¡à
¤õ[Ê¡¹ \º Aõ¡[ÈìÛ¡ìt¡¹ γÑz "}ìŠγà>®¡àì¤
\³à ÒÚ¡ú
3. ¤õ[Ê¡¹ \º Τ¢à[‹A¡ 5-6 [³i¡à¹ šø¤à[Òt¡ ÒìÚ
W¡à¹o®è¡[³ìt¡ \ì³ &¤} ³à[i¡ìt¡ šøì¤Å A¡ì¹¡ú
2. šà=ì¹¹ [>[³¢t¡ ëáài¡ ¤àò‹ ëƒ*Úà (Loose
Boulder Structure) :
Ç¡¹ç¡ìt¡ šàÒàìØl¡¹ n¡àºå ë=ìA¡ ¤õ[Ê¡¹ \º šø¤àìÒ¹
A¡à¹ìo ëáài¡ ëáài¡ \º ‹à¹àP¡[º ³à[i¡ìt¡ šìØl¡¡ú \º‹à¹à
³‹¸ [ƒìÚ \캹 šø¤àÒìA¡ "ài¡A¡àìt¡ &ìA¡¹ š¹ &A¡
šà=ì¹¹ ëáài¡ ìáài¡ ¤àò‹ ít¡¹ã A¡¹ìt¡ Ò줡ú \캹
‹à¹à¹ l¡üš¹ >ãW¡ ®¡àìK γà> ƒè¹ìâ« šà=ì¹¹ ëáài¡ ¤àò‹
ít¡¹ã A¡¹ìt¡ Ò줡ú Îà‹à¹o \[³¹ n¡à캹 l¡üš¹ [>®¢¡¹
A¡ì¹ & \àt¡ãÚ ¤àò‹P¡[º¹ l¡üZW¡t¡à 2 [³i¡à¹ "¤[‹ ¹àJìt¡
Ò줡ú ¤àò싹 l¡üš¹ \ì³ =àA¡à ³à[i¡ìt¡ A¡ì´šàС QàÎ ¤à
">¸à>¸ QàÎ ºàKà줡ú &áàØl¡à* ¤àò싹 >ãìW¡ "à‹ [³i¡à¹
ƒè¹ìâ« ëáài¡ ëáài¡ P¡Âµ ëi¡GàÎ, [i¡ NøàÎ, Kàòƒà, t塺Îã
¤àò‹[i¡ìA¡ Å[v¡û¡Åàºã A¡ì¹ tå¡ºì¤ &¤} \º ®¡àº®¡àì¤
‹ì¹ ¹àJ줡ú
šà=ì¹¹ [>[³¢t¡ ëáài¡ ¤àò‹
3. >àºà l¡¸à³ (¤àò‹ ¤[–ƒÑzã) :
>àºà ì=ìA¡ ¤õ[Ê¡¹ \캹 šø¤àÒ "ài¡A¡àìt¡ ³à[i¡ ¤à
[Îì³ì–i¡¹ ¤àò‹P¡[º ë¤[Å A¡à™¢A¡¹¡ú ¤àò싹 A¡à¹ìo
>àºàÚ \º \ì³ =àA¡ìt¡ šà칡ú ™[ƒ ³à[i¡¹ ¤àò‹[i¡ ít¡[¹
A¡¹ìt¡ ÒÚ t¡ì¤ ¤àò싹 Î줢àZW¡ l¡üZW¡t¡à 4 [³i¡à¹ Òìt¡
Ò줡ú ¤àò싹 [®¡[v¡[i¡ Î[k¡A¡®¡àì¤ J>> A¡¹à l¡ü[W¡t¡,
>àºà¹ >ãìW¡ A¡àìºà ³à[i¡ ®¡¹à l¡ü[W¡t¡ ™àìt¡ \º ëÅàÈ>
>à A¡ì¹¡ú &Òü šøA¡à¹ ³à[i¡¹ ¤àò‹P¡[º ít¡[¹ A¡¹à¹ γÚ,
>àºà¹ ³ì‹¸ ¤>¸à¹ \º [>ìW¡¹ >àºàÚ >à ëš]ìá ™àÚ
ëÎ[ƒìA¡ ëJÚຠ¹àJà l¡ü[W¡t¡¡ú &¹ó¡ìº \º ³à[i¡ìt¡
šøì¤Å A¡¹àÚ ¤àò싹 >ãìW¡ Aè¡ìš¹ \캹 Ñz¹* ¤õ[‡ý¡
šàÚ¡ú & áàØl¡à >àºàÚ \ì³ =àA¡à \º ó¡Î캹 \>¸
¤¸¤Ò๠A¡¹à ™àÚ¡ú \캹 šø¤àÒ ë¤Åã &¤} ìÑ÷àìt¡¹
ë¤K ë¤Åã Òìº ëÎJàì> >àºàÚ ³à[i¡¹ ¤àò‹ ëi¡A¡àì>à ™àÚ
>à¡ú & \àt¡ãÚ Ñ‚àì> ³à[i¡¹ š[¹¤ìt¢¡ [Îì³–i¡ RCC
&¤} šà=¹ [ƒìÚ ¤àò‹ [>³¢ào A¡¹à ÒÚ¡ú
>àºà ¤àò‹¤[–ƒÑzã - [Îì³ì–i¡¹ >àºà¤[“¡}
>àºà¤[“¡}¹ A¡à\ [Îì³–i¡ * šà=¹ [ƒìÚ A¡¹à¹
Î³Ú [>³—[º[Jt¡ [¤ÈÚP¡[º [¤ìW¡>à A¡¹à šøìÚà\>¡ú
(1) \ºàÅìÚ¹ ëÛ¡yó¡º 80 ëÒC¡¹ ì=ìA¡ 500 ëÒC¡¹
š™¢”z Ò*Úà l¡ü[W¡t¡¡ú
(2) >àºà¹ >ãìW¡¹ n¡àºå 3% &¹ ëW¡ìÚ A¡³ Ò*Úà l¡ü[W¡t¡¡ú
(3) >àºà¹ >ãìW¡¹ šøÑ‚ 30 [³i¡àì¹¹ A¡³ Ò*Úà l¡ü[W¡t¡¡ú
4. [Îì³–i¡¹ Jà[º ¤Ñz๠¤>¹àÒü ¤àò‹ (Vanrai
Check Dam) :
&Òü ¤>¹àÒü ¤àò‹P¡[º ³à[i¡ * ¤à[º¹ [³Åøo Jà[º
[Îì³ì–i¡¹ ¤ÑzàP¡[ºìt¡ ®¡ì¹ ít¡[¹ A¡¹à ÒÚ¡ú >àºà¹
n¡ºà> ƒå[i¡ ¤àò싹 3% š™¢”z Ò*Úà l¡ü[W¡t¡¡ú >àºà¹
ƒåšàìÅ &A¡ ë=ìA¡ ëƒØl¡ [³i¡à¹ l¡üòWå¡ &¹ê¡š >àºà¹ šàØl¡
=àA¡ìt¡ Ò줡ú >àºà¹ n¡àºå &¤} \ºàÅÚ ëÛ¡ìy¹ A¡=à
25
¤>¹àÒü ¤àò‹¹à / ¤àò‹
[¤ì¤W¡>à A¡ì¹¡ú Îà‹à¹o [®¡[v¡ ëƒØl¡ ë=ìA¡ ƒå [³i¡à¹
W¡*Øl¡à &¤} 30 [³i¡à¹ K®¡ã¹ A¡¹ìt¡ Ò줡ú &Òü [®¡[v¡
>àºà¹ šøìÑ‚¹ γà> Ò*Úà l¡ü[W¡t¡¡ú Jà[º [Îì³–i¡
¤ÑzàP¡[º ¤à[º &¤} ³à[i¡¹ [³Åøìo ®¡¹ài¡ A¡¹ìt¡ Òì¤
&¤} ¤ÑzàP¡[º¹ ³åJ šÃà[СìA¡¹ ƒ[Øl¡ [ƒìÚ ëκàÒü A¡¹ìt¡
Ò줡ú &Òü ®¡¹à ¤ÑzàP¡[º šàÅàšà[Å ë¹ìJ šø=³ Ñz¹
ît¡¹ã A¡¹ìt¡ Òì¤, t¡à¹ š¹ [‡t¡ãÚ Ñz¹ ít¡¹ã¹ γÚ
ë\àØl¡à¹ l¡üšì¹ ƒåÒü ë\àØl¡à¹ ³àc¡Jàì> Ñzì¹¹ ³ì‹¸
¤ÑzàP¡[º ¹àJì¤, ™àìt¡ 2-3 "}Å ¹àJ๠šì¹ ³à[i¡¹
&A¡[i¡ Ñz¹ šøìÚàK A¡¹à ÒÚ¡ú &[i¡ ¤¸KP¡[ºìt¡ ÎèÜ
ó¡ài¡ºP¡[º ¤Þê¡ A¡ì¹ &¤} ¤àò‹ìA¡ Å[v¡û¡Åàºã A¡ì¹¡ú &Òü
¤>¹àÒü ¤àò‹[i¡ &A¡[i¡ ιº &¤} ÎÒ\ l¡üšàìÚ A¡³ J¹ìW¡
[>³¢à> A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú &[i¡ >àºà ë=ìA¡ "¤¹ç¡‡ý¡\º
l¡üƒ¸à> "e¡º ¤à[Øl¡ìÚ t塺ìt¡ šà칡ú
5. \à캹 K¸à[¤Ú> ¤àò‹ (Gabion Check Dam) :
\ºàÅÚ "e¡ìº ™[ƒ ³à[i¡¹ n¡àºå ë¤[Å =àìA¡
t¡àÒìº ¤õ[Ê¡¹ \º ‰ç¡t¡ šø¤à[Òt¡ ÒÚ¡ú &Òü \º ¤àò‹
냤๠\>¸ [A¡áå \àÚKàÚ ³à[i¡¹ ¤àò‹P¡[º \캹 šø¤àìÒ
ëi¡ìA¡ >à¡ú &áàØl¡à* A¡}[yû¡i¡ [Îì³–i¡ ¤àò‹P¡[º [>A¡àÅì>¹
\>¸ š™à¢œ¡ \àÚKà šà*Úà ™àÚ >à &¤} [A¡áå \àÚKàÚ
A¡}[yû¡ìi¡¹ [®¡[v¡ šà*Úà ™àÚ >à¡ú &Òü \àÚKàP¡[ºìt¡,
K¸à[¤Ú> š‡ý¡[t¡¹ ¤àò‹ \º "ài¡A¡àì>๠\>¸ "à¹*
A¡à™¢A¡¹¡ú &Òü ¤àò‹[i¡ \캹 šø¤àÒìA¡ A¡³ A¡¹ìt¡ &¤}
³à[i¡ìt¡ \º \³à ¹àJìt¡ ÎÒàÚt¡à A¡ì¹¡ú &Òü š‡ý¡[t¡ìt¡
\à캹 ë¹à캹 ³ì‹¸ šà=ì¹¹ iå¡A¡ì¹à ®¡ì¹ >àºà¹
šàìØl¡ "àØl¡à"à[Øl¡ ®¡àì¤ ë¹ìJ ¤àò‹ ít¡¹ã A¡¹ìt¡ Ò줡ú
™[ƒ >àºàÚ šà=¹ &¤} \à캹 ¤à[“¡º[i¡ ">å®è¡[³A¡®¡àì¤
Ñ‚àš> A¡¹à ÒÚ &¤} &¹ W¡à¹šàìÅ Kàìá¹ ëáài¡ ëáài¡
l¡àº, QàÎ &¤} l¡àºšàºà ëáài¡ ëáài¡ Kàá ºàKàì>à ÒÚ
t¡ì¤ &A¡[i¡ ®¡àº ¤àò‹ ít¡[¹ ÒÚ¡ú >àºàÚ \º Jå¤ ‰ç¡t¡
Òìº* šà=¹ * \à캹 ®¡à¹ã *\> =àA¡à¹ ó¡ìº ¤ìÚ
™àÚ >à¡ú &¹ ó¡ìº >àºà¹ \º ¤àò싹 >ãìW¡ "ài¡ìA¡
Aè¡ìš¹ \º ¤à[Øl¡ìÚ t塺ìt¡ ÎÒàÚt¡à A¡ì¹¡ú &áàØl¡à >àºàÚ
\ì³ =àA¡à \º* Aõ¡[ȹ \>¸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú
¤àò‹ ëƒ*Ú๠\>¸ 25 ëÎ[³ ë=ìA¡ 30 ëÎ[³
¤õv¡àA¡à¹ šà=¹ ¤¸¤Ò๠A¡¹ìt¡ Ò줡ú &[i¡¹ \>¸ ëáài¡
&¤} ¤Øl¡ šà=¹ ¤¸¤Ò๠A¡¹à Òìº* W¡ºì¤¡ú &¹ê¡š 20
ëÎ[–i¡[³i¡à¹ "àA¡àì¹¹ šà=¹ &A¡ ë=ìA¡ ìƒØl¡ Òü[e¡
[቙åv¡û¡ ¤àò‹
K¸àº®¡à>àÒü\l¡ \à캹 ([º}A¡ì³Å) ³ì‹¸ ®¡ì¹ >àºà¹
³ì‹¸ ëó¡ìº K¸à[¤*> ¤àò‹ >àºà ít¡¹ã ÒÚ¡ú ët¡à³¹à \à> [A¡?
š[¹ì¤ìŹ ìÑ÷àt¡ * >àºà ë=ìA¡ \º Î}¹Û¡o
A¡ì¹ ëÎJà>A¡à¹ \캹 "®¡à¤ ƒè¹ A¡¹ìt¡ &A¡[i¡
"‹¢¤õv¡àA¡à¹ ¤àò‹ [>³¢àìo¹ \>¸ ëÎï¹àìÊ¡ö¹ ®¡à>[\®¡àÒü
³=å[A¡Úà š¹ãÛ¡à A¡ì¹[áìº>¡ú
&ìt¡ t¡à¹à &A¡ ºàÒüì> &ìA¡¹ š¹ &A¡ ë¤Å
A¡ìÚA¡[i¡ ‹>åÈ "àA¡àì¹¹ ¤àò‹ [>³¢ào A¡ì¹[Ạt¡à¹à
&Òü \º "ài¡A¡àìt¡ &A¡[i¡ "‹¢¤õv¡àA¡à¹ ¤àò‹ ít¡[¹
A¡ì¹[ạú [¤ø[i¡Å "à³ìº¹ 빺 ìÎtå¡ [>³¢àìo¹ \>¸
\à캹 K¸à[¤*> ¤àò‹ ¤¸¤Òê¡t¡ JàØl¡à ‹>åȸàAõ¡[t¡ ¤àò‹ [>³¢àìo¹ Ñ‚à[Úâ« &¤}
6. [቙åv¡û¡ ¤àò‹ (Loop Bunding) : ÎåƒõØl¡t¡à¹ l¡üìÀJ A¡¹à ÒìÚ[ạú ¤àò‹[i¡ [>³¢àìo
ëA¡àS¡> ¤à Qài¡³à[=ÚàÚ "ì>A¡ \àÚKàÚ [l¡ìδ¬¹ šø‹à>t¡ šà=¹ * >ƒã¹ ¤à[º ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ ³ày W¡à¹
³àìι ìÅÈ š™¢”z \º šø¤à[Òt¡ ÒÚ¡ú & \àt¡ãÚ \àÚKàÚ [ƒì>¹ ³ì‹¸ A¡à\ ëÅÈ ÒìÚ[ạú &¹ \>¸ ƒÅ
>àºàP¡[ºìt¡ A¡}[yû¡i¡ ¤àò‹ [>³¢ào A¡ì¹ \º "ài¡A¡àì>à Òà\๠i¡àA¡à J¹W¡ ÒìÚ [ạú &Òü A¡àì\¹ \>¸
ÒÚ¡ú >àºàÚ \º \³à A¡¹à¹ Î³Ú \캹 Ñz¹ ¤àØl¡à¹
®¡à>[\®¡àÒü ³=å[A¡Úà \àt¡ãÚ l¡üŠ±à¤> ó¡àl¡üì“¡Åì>¹
Îàì= Îàì= &Òü \º ¤àò싹 šàÅ«¢¤t¡ã¢ \[³ìt¡ ó¡Î캹
\>¸ ëƒ*Úà ë™ìt¡ šà칡ú &¹ê¡š "Ñ‚àÚã ¤àò‹ [>³¢ào šÛ¡ ë=ìA¡ ¹àÊ¡öš[t¡ A¡tõ¢¡A¡ δ¶à[>t¡ ÒìÚ[áìº>¡ú
A¡ì¹ &¤} \[³ìt¡ \캹 Îe¡à¹ A¡¹à ÒÚ¡ú >àºà [>¤¢àW¡>
A¡¹à¹ γÚ, [l¡ìδ¬ì¹¹ ëÅìȹ [ƒìA¡ š™à¢œ¡ šø¤àÒ
(šø[t¡ ëÎìA¡ì“¡ 150 [ºi¡à¹ \캹 šø¤àÒ) [ƒìÚ \º
Îà‹à¹ot¡ >àºàÚ šø¤à[Òt¡ Ò*Úà l¡ü[W¡t¡¡ú >àºà¹ >ãìW¡¹
"}Å[i¡ "¤Å¸Òü ëJàºà [źà Òìt¡ Ò줡ú >àºà¹ ¤àò싹
"¤Ñ‚à>[i¡ &³>®¡àì¤ [>¤¢àW¡> A¡¹à l¡ü[W¡t¡ ë™ ¤àò‹ ë=ìA¡
50 ë=ìA¡ 100 [³i¡à¹ ƒèì¹ \º ëÛ¡ìt¡ á[Øl¡ìÚ šØl¡ì¤¡ú
¤àò싹 [>A¡ìi¡ Î[e¡t¡ \º \[³ìt¡ 냤๠\>¸ ¤àò싹
>ãìW¡¹ [ƒìA¡ &A¡[i¡ 0.60 [³i¡à¹ šå¹ç¡ šà=ì¹¹ šøàW¡ã¹ ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ‹åìº ë\ºà¹ [Źšå¹ t¡àºåA¡àÚ &¤}
[>³¢à> A¡ì¹¡ú >àºà¹ l¡ü®¡Ú šàìŹ [®¡t¡ì¹ 2 [³i¡à¹ ÎàU[º ë\ºà¹ ë¤àt¡àØl¡ ¤àØl¡ã, Òà–iå¡ì¹ & \àt¡ãÚ
š™¢”z Îã³à¤‡ý¡ =àA¡ì¤ & ë=ìA¡ >àºà¹ ƒåÒü šàØl¡ J>> "‹¢¤õv¡àA¡à¹ ¤àò‹ [>³¢ào A¡¹à ÒìÚìá¡ú
A¡ì¹ \[³ìt¡ \º Îe¡àì¹¹ ¤¸¤Ñ‚à A¡¹ì¤¡ú
26
7. Jà³à¹ šåA塹 (Farm Pond) :
W¡à¹o®è¡[³¹ ³‹¸ [ƒìÚ ³àìk¡¹ ¤àÒüì¹ n¡àºå ¤àò‹
γt¡ºA¡¹ìo¹ "[t¡[¹v¡û¡ šø¤àìÒ¹ \º ëó¡ìº ëƒ*Úà
ÒÚ¡ú ëÛ¡t¡ ë=ìA¡ & \àt¡ãÚ "[t¡[¹v¡û¡ \º "šÎà¹ìo¹
š[¹¤ìt¢¡ Aõ¡ÈìA¡¹ l¡ü[W¡t¡ t¡à¹ \[³¹ ó¡àòA¡à \àÚKàÚ šåA塹
J>> A¡ì¹ ìÎP¡[ºìt¡ Î}¹Û¡o A¡¹à¡ú &Òü Kt¢¡P¡[ºìA¡
¤ºà ÒÚ ‘Îàk¡¤¤à¹ ¤à ¹t¡>¤à¤’¡ú &¹ \>¸ šøàÚ 30
[³i¡à¹ ƒãQ¢ × 20 [³i¡à¹ šøÑ‚ × 3 [³i¡à¹ K®¡ã¹t¡à¹
&A¡[i¡ Kt¢¡ \[³ìt¡ J>> A¡ì¹ &¤} t¡à¹ šàìÅ &¤}
>ãìW¡ &A¡[i¡ ™=à™= n¡àº [ƒìÚ ¤Þê¡ A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú º¤oàv¡û¡
\[³ "e¡ìº, [¤ìÅÈt¡ ëA¡àS¡> l¡üšAè¡ìº, Jà³à¹P¡[º¹
K®¡ã¹t¡à 2 [³i¡à¹ Ò*Úà l¡ü[W¡t¡¡ú &®¡àì¤ J>> A¡¹à
Jà³àì¹ šøàÚ 1500 Q>[³i¡à¹ \º \³à A¡¹à ™àÚ¡ú
Î[e¡t¡ \º Aõ¡[ȹ \>¸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú
ιA¡àì¹¹ A¡àìá "à줃> A¡ì¹ &Òü Jà³à¹
šøA¡¿ìA¡ ¤àÑz¤àÚ> A¡¹ìá¡ú
Jà³à¹ šåA塹
• Aõ¡[ÈA¡àì\¹ ³à‹¸ì³ \ºÎe¡Ú A¡ì¹à &¤} \º ¹Û¡à
A¡ì¹à¡ú
[¤[®¡Ä ‹¹ìo¹ ¤àò‹ [>³¢ào A¡ì¹ ë™®¡àì¤ \º
"ài¡A¡àìt¡ šàì¹ &A¡Òü®¡àì¤, ¤õ[Ê¡¹ \ìº ³à[i¡ìt¡ ‹ì¹
ë¹ìJ \[³¹ ™=à™= W¡àÈ* A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú
". \[³¹ Aõ¡[È A¡àì\ "à>å®è¡[³A¡ n¡àºå :
ó¡Îº ¤šì>¹ "àìK "à³¹à \[³ ºàUº [ƒìÚ W¡àÈ
A¡ì¹ \[³ γà> A¡[¹¡ú [A¡áå Aõ¡ÈA¡ \[³¹ n¡àº [¤ì¤W¡>à
>à A¡ì¹ ºàR¡º [ƒìÚ W¡àÈ A¡ì¹¡ú ó¡ºÑ¬¹ê¡š, ¤õ[Ê¡¹ \º
n¡àºå¹ [ƒìA¡ ¤ìÚ ™àÚ &¤} "à¹* ë¤Åã Û¡Ú Qìi¡¡ú t¡ì¤
\[³¹ n¡àìº "à>å®è¡[³A¡®¡àì¤ ºàR¡º W¡ìÈ ëó¡ºà Òìº
³à[i¡ìt¡ ëáài¡ ¤àò‹ ít¡[¹ Òì¤ &¤} ¤õ[Ê¡¹ \º šìØl¡
27
\[³ìt¡ \º ëÅàÈì> ÎàÒà™¸ A¡ì¹¡ú ë³ ³àìÎ ë™ ¤õ[Ê¡¹
\º šìØl¡ t¡à ³à[i¡ìt¡ ®¡àìºà ëÅàÈ> ÒÚ¡ú \[³ìt¡
ºàUº ëƒ*Úà Îå[¤‹à\>A¡ ÒÚ &¤} Î³Ú ³ìt¡à t¡àìt¡
ºàUº ëƒ*Úà ™àÚ¡ú \[³ìt¡ γڳìt¡à "à¤àƒ A¡¹ìt¡
ëKìº šø=³ ¤õ[Ê¡¹ š¹š¹Òü ó¡Îº ¤š> A¡¹à ™àÚ¡ú
γڳìt¡à ó¡Î캹 ¤š> A¡¹à Åìθ¹ ó¡º> ¤àØl¡àìt¡
&A¡[i¡ P¡¹ç¡â«šoè ¢ l¡üšàÚ¡ú n¡àºå "à>审è [³A¡ Aõ¡[È \[³ìt¡ šì¹
¤š> &A¡Òü®¡àì¤ A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú &[i¡ ³à[i¡¹ "à‰¢t¡à ‹ì¹
¹àìJ, t¡àÒü ó¡Î캹 ó¡º> šøàÚ ëƒØl¡P¡> ¤àØl¡ìt¡ šà칡ú
n¡àºå \[³¹ Aõ¡[ÈA¡à\
¤. ó¡Î캹 Îà[¹ ¤‡ý¡ ¤š> :
³à[i¡¹ Û¡Ú ÒùàÎ A¡¹ìt¡ &¤} ¤õ[Ê¡¹ \º ì™Jàì>
šØl¡ì¤ ëÎJàì> \º \³à A¡¹à¹ \>¸ ³à[i¡¹ n¡àìº
"à>å®è¡[³A¡ ¤š> A¡¹ìt¡ Ò줡ú &¹ ó¡ìº "Så¡[¹t¡
ó¡Î캹 Îà[¹ šø³àì> [A¡áå \º ‹ì¹ ¹àìJ¡ú ët¡³[>
ë\àÚà¹ã, ¤à\¹à¹ ³ìt¡à l¡üZW¡ ó¡º>Å㺠ó¡Îº Îà[¹
¤šì>¹ š¹ [W¡>à ¤àƒà³, l¡à캹 ³ìt¡à \[³¹ l¡üšì¹
áØl¡àì>à ó¡Îìº \[³¹ \º "ài¡ìA¡ \³à ÒÚ¡ú &[i¡
ó¡Î캹 "à‰¢t¡à ¹Û¡à A¡¹ì¤ &¤} ó¡Îº "à¹*
®¡àìºà®¡àì¤ ë¤ìØl¡ l¡ük¡ì¤¡ú t¡ƒåš[¹ ëÛ¡ìt¡¹ ³à[i¡ ¤ìÚ
™àì¤ >à¡ú
l¡üƒàÒ¹oѬ¹ê¡š ¤š> A¡¹à¹ Î³Ú šø[t¡ 5 ë=ìA¡ 6
[³i¡à¹ (šøàÚ 15 óå¡i¡) &A¡[i¡ γà> Ñzì¹ (A¡>i塸¹)
ºàUº W¡àÈ A¡¹ì¤ &¤} &Òü γÚP¡[ºìt¡ "Øl¡Ò¹ A¡Øl¡àÒü
W¡àÈ A¡¹ì¤¡ú ƒåÒü Îà[¹ìt¡ "Øl¡Ò¹ ¤à šøàÚ 15 ë=ìA¡ 20
óå¡i¡ \[³ìt¡ "à¤àƒ A¡¹à¹ ƒåÒü Îà[¹¹ ³ì‹¸ [W¡>à¤àƒà³
¤š> A¡¹ì¤¡ú ¤õ[Ê¡¹ \º ¤ìÚ >à [KìÚ \³à Òìº
ó¡Î캹 ºà®¡ Ò줡ú Îà[¹¤‡ý¡ ¤š> š‡ý¡[t¡¹ \>¸ \[³¹
\º \³à ÒìÚ ó¡Î캹 l¡ü;šàƒ>* ¤õ[‡ý¡ Ò줡ú

ó¡Î캹 Îà[¹ ¤‡ý¡ ¤š>
"”z@W¡àÈ (šø[yû¡Úà \àt¡) š‡ý¡[t¡ìt¡ ¤š> A¡¹à¹
γÚ, ƒåÒü Îà[¹ [W¡>à¤àƒà³ ¤šì>¹ šì¹, &A¡ Îà[¹
"Øl¡Ò¹ ¤à Î虢³åJã ¤š> A¡¹ìt¡ Ò줡ú &A¡Îàì= 30
ëÎ[–i¡[³i¡à¹ ¤à 12 Òü[e¡ ƒè¹ìâ« ƒå[i¡ Îà[¹ "Øl¡Ò¹ &¤}
[W¡>à¤àƒà³ ¤š> A¡¹ìt¡ Ò줡ú & \àt¡ãÚ ¤š> š‡ý¡[t¡
ó¡Î캹 ó¡º>* ¤àØl¡àÚ¡ú
A¡. "à‹å[>A¡ Î}ìÅà[‹t¡ W¡àȤàÎ š‡ý¡[t¡ "¤º´¬> A¡¹ì¤ :
J[¹ó¡ ¤à ¹[¤ ³¹Îåì³, &A¡ ó¡Î캹 š[¹¤ìt¢¡ ƒå
ó¡Î캹 ³ìt¡à ë\àÚà¹ã, ¤à\¹à, "Øl¡Ò¹, [W¡>à¤àƒà³,
K³ &¤} ëáàºà ™[ƒ "à”z@ ó¡Îº A¡¹à ÒÚ t¡ì¤ ë³ài¡
Jàƒ¸Åìθ¹ l¡ü;šàƒ> ¤àìØl¡¡ú &áàØl¡à*, ó¡Î캹 "à¤t¢¡>
³à[i¡¹ \[³ìA¡ l¡üÄt¡ A¡ì¹¡ú "à”z@ ó¡Îº š‡ý¡[t¡ìt¡,
šø=³ Îà[¹ìt¡ "Øl¡Ò¹ [‡t¡ãÚ Îà[¹ìt¡ ¤à\¹à ¤à Î虢³åJã¹
šì¹ ¤š> A¡¹à ÒÚ¡ú &Òü š‡ý¡[t¡[i¡ ó¡Î캹 ó¡º>
¤àØl¡àìt¡ šà칡ú ëƒàó¡Îºã š‡ý¡[t¡ìt¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à¹
γÚ, J[¹ó¡ ³¹Îåì³ ³àÎA¡ºàÒü, ³åK, ¤¹¤[i¡ šø®õ¡[t¡
l¡àº A¡Øl¡àÒü ¤š> A¡ì¹à &¤} ¹[¤ ³¹Îåì³ \[³ìt¡ ë\
àÚà¹ã, A¡¹l¡Òü ¤à Î虢³åJã ¤š> A¡ì¹àú &¹ ó¡ìº \[³
"à¹* ®¡àº ÒìÚ l¡ük¡ì¤¡ú Î๠\[³ l¡üÄt¡ A¡ì¹ &¤}
š¹¤t¡ã¢ ó¡Î캹 ®¡àº [¤A¡àÎ A¡ì¹¡ú
ó¡Îº š[¹¤t¢¡ì>¹ γÚ, ë™ \[³ìt¡ "àìK¹
¤á¹P¡[ºìt¡ ¹[¤ ó¡Îº ë\àÚà¹ã \ì–µ[áº, &Òü ¤áì¹
ëáàºà¹ ó¡Îº ó¡ºàìt¡ Ò줡ú &áàØl¡à* A¡Øl¡àÒüìÚ¹
šì¹¹ ¤á¹ ì\àÚà¹ã¹ ó¡Îº ó¡ºàìt¡ Ò줡ú J[¹ó¡
³¹Îåì³ šÇ¡¹ Jà샸¹ \>¸ ¤à\¹à ë\àÚà¹ã ó¡Îº l¡ük¡ìº
\[³ìt¡ ¹[¤ ó¡Îº ëáàºà [A¡}¤à A¡Øl¡àÒü ë¤Åã l¡üšA¡à¹ã
ÒÚ¡ú
ó¡Î캹 \>¸ ¤àìÚàÎà¹, ëA¡àìA¡à [ši¡ ¤¸¤Òàì¹¹
ó¡ìº ³à[i¡¹ \캹 ‹à¹o Û¡³t¡à ¤àìØl¡¡ú \º ‹ì¹ ¹àJà¹
\>¸ Jå¤ ë¤[Å \캹 šøìÚà\> ÒÚ >à &¤} &A¡®¡àì¤
\º Îe¡Ú ÒÚ¡ú
28
ët¡à³¹à \à> [A¡?
\º Î}¹Û¡ìo¹ \>¸ A¡³\º ¤¸¤Òàì¹¹ ó¡ìº¹
¤à[KW¡à ºàKàì>à W¡àÈà¤àƒ š‡ý¡[t¡ :
1. [ÅA¡Øl¡ ë¹àšo ¤à ³èºÑ‚à>ã ¤õÛ¡ì¹àšo - ó¡ìº¹
Kàá ºàKàì>๠\>¸ A¡º³ Kàá ¤¸¤Ò๠>à A¡ì¹
&A¡[i¡ Kìt¢¡ W¡à¹à ë¹àšo A¡¹à ÒÚ¡ú Kìt¢¡
ëKह, í\¤ Î๠&¤} ³à[i¡¹ [³Åøìo ®¡¹à ÒÚ
&¤} Îà¹à ¤á¹ Jà[º =àìA¡¡ú ¤ã\ ë=ìA¡ W¡à¹à
ít¡[¹ ÒìÚ ìKìº, ' \àÚKàÚ W¡à¹à ë=ìA¡ A¡º³
A¡¹à ÒÚ¡ú Kàá[i¡ ™[ƒ Ñ‚àì> =àìA¡ t¡ì¤ &¹
[ÅA¡Øl¡P¡[º ³à[i¡¹ K®¡ãì¹ W¡ìº ™à줡ú &Òü
š‡ý¡[t¡[i¡ "[t¡[¹v¡û¡ \캹 ¤¸¤Ò๠&[Øl¡ìÚ
W¡ìº¡ú
2. ιàÎ[¹ [ÅA¡ìØl¡ \º ìƒ*Úà¡ú
". Kàìá \º ëƒ¤à¹ Î³Ú [>ìW¡ ëáài¡ [በ=àA¡ìº
JàØl¡à Òàò[Øl¡ [A¡}¤à šÃà[СìA¡¹ ë¤àt¡º Kàìá¹
A¡àìr¡ ì¤òì‹ t¡àìt¡ \º ëƒ*Ú๠š‡ý¡[t¡[i¡
Îà´ß[t¡A¡ A¡àìº \>[šøÚt¡à ºà®¡ A¡ì¹¡ú &[i¡
ιàÎ[¹ [ÅA¡ìØl¡ \º šø¤à[Òt¡ A¡¹ìt¡ ëƒÚ¡ú
¤. ¤àºå¹ A¡ºì³¹ ÎàÒà외 \º ëƒ*Ú๠γÚ
šø=ì³ ºàKàì>๠\>¸ šøìÚà\>ãÚ &A¡[i¡ Kt¢¡
>à* &¤} [š[®¡[Î šàÒüš [ƒìÚ Kìt¢¡¹ ƒåÒü ¤à
W¡à¹ [ƒìA¡ šè¹o A¡ì¹àú Kt¢¡[i¡ A¡ì´šàÊ¡ Îà¹
&¤} ³à[i¡¹ [³Åøìo šèo¢ A¡¹à ÒÚ¡ú W¡àšà ëƒ*Úà
šàÒüš[i¡ šø=ì³ ëAò¡ìW¡à Î๠[ƒìÚ &¤} t¡à¹šì¹
¤à[ºìt¡ ®¡¹à ÒÚ¡ú [A¡áå Î³Ú šì¹, &Òü
šàÒüšP¡[º ιàì>à ÒÚ¡ú šàÒüšP¡[º¹ ³ì‹¸
¤à[º =àA¡à¹ ó¡ìº ¤à[º A¡º³P¡[º ít¡¹ã ÒìZá
ëƒJìt¡ šà*Úà ™àÚ¡ú t¡à¹šì¹ ™J> Kàá[i¡ìt¡
\º ëƒ*Úà ÒÚ, t¡J> \º[i¡ ιàÎ[¹ Kàìá¹
ëKàØl¡àÚ ™àÚ &¤} ëÎJàì> &A¡[i¡ "à‰¢t¡à ít¡[¹
A¡ì¹¡ú &Òü "à‰¢t¡à A¡º³[i¡ìt¡ ƒãQ¢ Î³Ú ‹ì¹
=àìA¡¡ú &Òü šøÚå[v¡û¡ìA¡ AáàÚì³i¡ ë¹[Î[ºÚ–i¡
&[NøA¡àºW¡à¹ (CRA) ¤ºà ÒÚ¡ú
ëƒìŹ "ì>A¡ ¹àì\¸ \캹 γθà [ƒ> [ƒ>
P¡¹ç¡t¡¹ ÒìÚ l¡ük¡ìá &¤} γθ๠t¡ã¤øt¡à ÒùàÎ A¡¹à¹
\>¸ &[i¡ Ñ‚àÚ㮡àì¤ NøÒ> A¡¹à šøìÚà\> "àìá¡ú
• \캹 γθ๠l¡üš¹ γà‹à> ¤¸¤Ñ‚à :
1. \º Î}¹Û¡o :
\º Î}¹Û¡>ìA¡ J¹à¹ š[¹[Ñ‚[t¡ìt¡ Ñ‚àÚã γà‹à>
[ÒÎàì¤ ëƒJà ÒÚ¡ú \ºà¤‡ý¡t¡à [¤A¡àìι ³à‹¸ì³ \º
Î}¹Û¡oìA¡ \캹 γθ๠тàÚã γà‹àì>¹ &A¡[i¡
[>Íš[v¡ìt¡ ëš]áàì>à ë™ìt¡ šà칡ú ¹àì\¸ Τ \àÚKàÚ
\º Î}¹Û¡ìo¹ A¡à\P¡[º W¡à[ºìÚ ¤õ[Ê¡¹ šø[t¡[i¡ ëó¡àòi¡à
¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú Aè¡šP¡[º¹ šå>K¢k¡>,
>ƒãP¡[º¹ K®¡ã¹t¡à * šøÑ‚A¡¹o, \àÚKàÚ \àÚKàÚ ¤àò‹
[>³¢ào, \º "ài¡ìA¡ ¹àJà, \º šå>¹ç¡‡ý¡à¹, &Òü >ã[t¡
šøìÚàK A¡¹à Òìº Ñ‚àÚ㮡àì¤ Î³Î¸à γà‹à> Ò줡ú
2. ®è¡\캹 šå>®¢¡¹o :
®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 "t¡¸[‹A¡ ¤¸¤Òàì¹¹ A¡à¹ìo
Aõ¡[ÈìÛ¡ìy K®¡ã¹ >ºAè¡ìš¹ ³à‹¸ì³ t¡ƒà¹[A¡¹ šàÅàšà[Å
>K¹ * Nøà³àe¡ìº ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ [Å¿ * [Å쿹
³à‹¸ì³ ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 "[t¡[¹v¡û¡ ¤¸¤Òàì¹¹ A¡à¹ìo
®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 ³àyà ‰ç¡t¡ ÒùàÎ šàìZá¡ú Îåt¡¹à}, ®è¡K®¢¡Ñ‚
\캹 Ñz¹ A¡à™¢A¡¹®¡àì¤ [>Ú”|ìo¹ \>¸ ιA¡à¹,
ìѬZáàìΤã Î}Ñ‚à &¤} "à³à샹 ÎA¡ìº¹ l¡ü샸àìK
šàÒüšºàÒü> &¤} Aè¡šP¡[º šå>¢®¡¹ì>¹ l¡ü샸àK ë>*Úà
šøìÚà\>¡ú ®è¡K®¢¡Ñ‚ šå>¢®¡¹ì> ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 Ñz¹ ¤àØl¡àÚ
&¤} ¤õ[Ê¡¹ \캹 šø¤àÒìA¡ ™=à™t¡ A¡àì\ ºàKàÚ¡ú
3. \º šøƒåÈìo¹ ¤à‹à ìƒ*Úà :
>àK[¹A¡ìƒ¹ >ƒã, >àºà, \º‹à¹à, Aè¡š, >ºAè¡š
Òüt¡¸à[ƒìt¡ ¤à šà>ãÚ \캹 šø¤àìÒ ‹à[³¢A¡ ">åË¡à> A¡¹à
l¡ü[W¡t¡ >Ú¡ú šàÅàšà[Å &¹ ³à‹¸ì³ šøàœ¡ ¤ÑñP¡[º*
[>³¢àº¸ Òüt¡¸à[ƒ [>³ð> A¡¹à l¡ü[W¡t¡ >Ú¡ú \º ™t¡i¡à
䱤 "¿ š[¹³àìo ¤¸¤Ò๠A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú A¡à¹Jà>à¹
¤\¢¸ šƒà=¢ \ìº ëó¡ºà l¡ü[W¡t¡ >Ú &³> [A¡ [¤šð>A¡
¹àÎàÚ[>A¡, [¤šð>A¡ t¡¹º, [>A¡àÅã Òüt¡¸à[ƒ
l¡üšA¡¹oP¡[º &³>®¡àì¤ [>Íš[v¡ A¡¹à l¡ü[W¡t¡ ™à
š[¹ì¤ìŹ Û¡[t¡ >à A¡ì¹, ƒå[Èt¡ \º ëÅà‹> A¡ì¹
\캹 šå>¤¢¸¤Ò๠A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú
Òü–i¡à¹ì>i¡ "à³à¹ ¤Þêå¡
Òü–i¡à¹ì>i¡ ë=ìA¡ [>³—[º[Jt¡ [yû¡ÚàA¡ºàš δšìA¢¡
"[‹A¡ t¡=¸ \àì>à¡ú
1. ¹àìºK> [Î[‡ý¡¹ šøìÚàK - šˆ[¤®è¡Èo "àÄà
Òà\àì¹
2. ¤>¹àÒü šøìÚàK - šˆ[¤®è¡Èo ë³àÒ> ‹à[¹Úà
3. \º Î}¹Û¡ìo¹ šøìÚàK - šˆ[¤®è¡Èo Åøã Åøã
¹[¤ÅS¡¹
4. [Ò¤ì¹ ¤à\๠- šˆÅøã ëšàši¡¹à* šÚà¹
5. \º [¤¹àƒ[¹ šøìÚàK - Åøã ¹àì\–‰ [Î} ¹à>à
6. [Źšå¹ š¸ài¡à>¢ - ³à>>ãÚ Îåì¹Å Jà>àšå¹A¡¹
7. \º [ƒ“¡ã "àì–ƒàº> - l¡:&Úìº
8. [>ÎK¢ ë¤i¡ šøìÚàK - l¡à: l¡üìš–‰ ë‹àì“¡¡ú
9. [>n¡º Nøà³[¤A¡àÎ- ³à: W¡–ƒøA¡à”z ƒº¤ã
10. \º δ¬àƒ - l¡à: ƒv¡à ëƒÎA¡¹

">åÅãº>ã

1. \ºàÅÚ l¡üÄÚ> A¡³¢Îè[W¡ ¤àÑz¤àÚì>¹ šøìÚà\>ãÚt¡à "àìá [A¡?

2. ët¡à³à¹ š[¹ì¤Å \ºàÅÚ [¤A¡àìι \>¸ š[¹W¡à[ºt¡ A¡à™¢yû¡³ δšìA¢¡ t¡=¸ [ºìJà¡ú
3. ëA¡à> \º [W¡[A¡;Î๠/ Ç¡[‡ý¡A¡¹> š‡ý¡[t¡ \ºà¤‡ý¡t¡à [¤A¡àìι Îàì= \[Øl¡t¡?
4. ÅÒ¹ "e¡ìº ®è¡K®¢¡Ñ‚ \ºàÅÚ A¡ã®¡àì¤ šå>¢®¡¹> A¡¹ì¤¡ú &A¡[i¡ l¡üƒàÒ¹o [ƒìÚ ¤¸àJ¸à A¡ì¹à¡ú
5. Aõ¡[È A¡à\ A¡¹à¹ Î³Ú \º ‹ì¹ ¹àJì¤ \º Î}¹Û¡> A¡¹ì¤ &Òü ‹à¹>àìA¡ [A¡®¡àì¤ Îó¡º A¡¹ì¤ ?
l¡üƒàÒ¹>ÎÒ ëºìJà¡ú

29
 [¤®¡àK (Qi¡A¡)-2 : \º Î}¹Û¡o
šøA¡¹> - 3. \º Î}¹Û¡o &¤} \>Kìo¹ "}ÅNøÒo
&A¡iå¡ ³ì> A¡ì¹à¡ú l¡ük¡ìá¡ú "Ñ‚àÚã γà‹à> [ÒÎàì¤ i¡¸àS¡àì¹¹ ³à‹¸ì³ \º
1. \º Î}¹Û¡o ¤ºìt¡ A¡ã ë¤àc¡? ι¤¹àÒ A¡ì¹ šøìÚà\>ãÚt¡à šè¹ìo¹ ëW¡Ê¡à A¡¹à ÒÚ,
2. \º Î}¹Û¡ìo [A¡ìι [A¡ìι γàì¤Å t¡ì¤ &[i¡ Ñ‚àÚã γà‹à> Òìt¡ šàì¹ >à¡ú &\>¸ \캹
"àìá? "®¡àì¤ Î³Î¸à γà‹à> \>Kìo¹ "}ÅNøÒo P¡¹ç¡â«šèo¢¡ú
3. \º Î}¹Û¡ìo¹ ì™ìA¡àì>à &A¡[i¡ l¡üšàƒà> • \>Îà‹à¹ìo¹ "}ÅNøÒo A¡ã®¡àì¤ "\¢> A¡¹àì>à
¤¸àJ¸à A¡¹¡ú ™àÚ?
• \º Î}¹Û¡o &¤} ιA¡à¹ / šøÅàÎ> : \>Kìo¹ "}ÅNøÒo ¤àØl¡àìt¡ [¤[®¡Ä \>ÎìW¡t¡>t¡à
\º šõ[=¤ã¹ Τ¢à[‹A¡ P¡¹ç¡â«šèo¢ δšƒ¡ú Î\㤠A¡³¢Åàºà &¤} Nøೠή¡à š[¹W¡àº>à A¡¹à, Åø³ƒà> A¡¹à,
Îõ[Ê¡¹ l¡ü;Î Òº \º¡ú &\>¸ \ºìA¡ ‘\ã¤>’ ¤ºà ÒÚ¡ú ιA¡à¹ã A¡³¢W¡à¹ã샹 ÎÒì™à[Kt¡à A¡¹à, šø®¡àt¡ìó¡¹ã
™[ƒ* \º šøàAõ¡[t¡A¡ δšƒ, "γ ¤–i¡>, yû¡³¤‹¢³à> šø¤Þê¡ šø[t¡ì™à[Kt¡à, ¤v¡ûõ¡t¡à šø[t¡ì™à[Kt¡à¹ ">åË¡à>,
W¡à[Òƒà &¤} ¤¸¤Ñ‚àš>๠"®¡àì¤ &[i¡ ¤t¢¡³àì> ÎS¡ìi¡¹ [¤[®¡Ä A¡à™¢yû¡³ š[¹W¡àº>à A¡¹à 䱤¡ú ™å¤ëKàË¡ã,
³åìJ ¹ìÚìá¡ú ®¡à¹t¡ ιA¡àì¹¹ šÛ¡ ë=ìA¡ ¤× Aõ¡ÈA¡ìƒ¹ ƒº, ³[Òºà Ѭ[>®¢¡¹ ëKàË¡ã &¤} Îà³à[\A¡
\>Îà‹à¹ìo¹ l¡üšì™àKã \º Î}¹Û¡o šøA¡¿ ¤àÑz¤àÚ> Î}Kk¡>¹à &A¡y ÒìÚ Nøàì³ "[®¡ì™àK, ëKàË¡ã¤àƒ *
A¡ì¹¡ú &Òü šøA¡¿P¡[º ëA¡–ƒøãÚ ¤à ¹à\¸ ιA¡à¹ š™¢àìÚ ¹à\î>[t¡A¡ Aè¡i¡ìA¡ïźìA¡ &A¡[yt¡ A¡¹à¹ ëW¡Ê¡à A¡¹ìº
šàÅàšà[Å ëA¡–ƒøãÚ * ¹à\¸ ιA¡àì¹¹ ë™ï= "}ÅNøÒìo \캹 Qài¡[t¡ "¤Å¸Òü A¡à[i¡ìÚ l¡ük¡ìt¡ šà칡ú \àt¡ãÚ
Ѭt¡”|®¡àì¤ šøìÚàK A¡¹à ÒÚ¡ú &Òü šøA¡¿P¡[º ¤àÑz¤àÚì> ëÎ¤à šøA¡ì¿¹ (&>&Î&Î) "à*t¡àÚ [ÅÛ¡à=㢠*
Ñ‚à>ãÚ Î}т๠®è¡[³A¡à P¡¹ç¡â«šèo¢¡ú 뙳> \ºÅ[v¡û¡ Nø೤àÎã¹ "}ÅNøÒìo šøW塹 š[¹³àìo \º Î}¹Û¡o A¡à\
"[®¡™à>, \º™åv¡û¡ [Ťà¹, ³Òàuà óå¡ìº \º Î}¹Û¡o, š[¹W¡à[ºt¡ ÒìZá¡ú
"i¡º ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º, [Ť-™åìK¹ \ºàÅÚ šøA¡¿ Òüt¡¸à[ƒ¡ú
• \º Î}¹Û¡o &¤} \>Îà‹à¹ìo¹ "}ÅNøÒo :
ëA¡à>* ¤¸[v¡û¡ ¤à &A¡[i¡ ëáài¡ ëKàË¡ã¹ "}ÅNøÒìo
ëA¡à>* Î³Î¸à ¤à \>Îà‹à¹ìo¹ A¡à\ Îó¡º ÒÚ >à,
t¡ì¤ t¡à¹ \>¸ Nøà³, "e¡º "=¤à Nø೤àÎã [¤[®¡Ä ¹ê¡ìš
ÎÒàÚt¡à (γÚ, Åø³, ƒÛ¡t¡à, "à[=¢A¡ ÎÒàÚt¡à Òüt¡¸à[ƒ)
P¡¹ç¡â«šèo¢¡ú
γθà[i¡ &Òü®¡àì¤ Î³à‹àì>¹ \>¸ ÎA¡ìº &A¡[yt¡
ÒìÚ Î³Î¸à[i¡ Jòåì\ 뤹 A¡¹à, ™=à™= š[¹A¡¿>à ít¡[¹
A¡¹à, &[i¡ ¤àÑz¤àÚ> A¡¹à, γìÚ &[i¡ ³èº¸àÚ> A¡¹à &¤}
γθà ë=ìA¡ ³å[v¡û¡ šà*ÚàÒü \>Kìo¹ "}ÅNøÒo¡ú
\>Kìo¹ "}ÅNøÒoÒü [¤A¡àìι ³èº [¤ÈÚ¡ú
³Òà¹àìÊ¡ö¹ Nøà³ão "e¡ìº šøàÚ 75% šø[t¡ ¤á¹ \º Î}¹Û¡ìo¹ A¡à\ô
šà>ãÚ \º &¤} Aõ¡[ȹ \>¸ \캹 "®¡à¤ ¹ìÚìá¡ú &¤} NSS [W¡Òû¡
\캹 γθà γà‹àì>¹ š[¹¤ìt¢¡ "à¹* \[i¡º ÒìÚ
30
• \>Kì>¹ "}ÅNøÒ> ë=ìA¡ A¡à\A¡³¢ šèo¢ A¡¹à¹ šø¤àÒ t¡à[ºA¡à :
\>Kìo¹ "}ÅNøÒìo¹ ³à‹¸ì³ A¡ã®¡àì¤ Î󡺮¡àì¤ A¡à\ ëÅÈ A¡¹à ™àÚ? ët¡à³¹à >ãìW¡¹ šø¤àÒ t¡à[ºA¡à ë=ìA¡
&[i¡ ëƒJìt¡ šàì¹à¡ú
1. A¡à™¢yû¡ì³¹ šøìÚà\>ãÚt¡à
&¤} P¡¹ç¡â« "àìºàW¡>à
A¡¹à¡ú
2. l¡üì„Ÿ [>‹¢à¹o¡ú
3. "¸àA¡Å> š[¹A¡¿>à¹
¹ê¡šì¹Jà¡ú
4. ¤¸àšA¡ š[¹A¡¿>à¡ú
1. šøAõ¡t¡ ³èº¸àÚ> A¡à\
š[¹ƒÅ¢>¡ú
2. "àìºàW¡>à &¤} šø[t¡ì¤ƒ>
3. šøA¡ì¿¹ γà[œ¡ δšìA¢¡
">¸ìA¡ "¤[Òt¡ A¡¹à¡ú
4. Aõ¡t¡`¡t¡à ѬãA¡à¹ "}ÅNøÒo-
A¡à¹ã샹 "[®¡>–ƒ>¡ú
Τ๠"”z¢®è¡v¡û¡ Τ๠[W¡”zà ®¡à¤>à
šƒìÛ¡š 1 - \>Îà‹à¹ìo¹ "}ÅNøÒo š[¹A¡¿>à
&¤} A¡³¢ š[¹A¡¿>à šøÑñt¡ A¡¹à¡ú
šƒìÛ¡š 2 - š[¹A¡¿>๠¤àÑz¤àÚ>
(l¡ü샸àK NøÒo)
šƒìÛ¡š 3 - A¡³¢ ®¡à줹 ³èº¸àÚ> &¤}
l¡ü;šàƒ>Åãºt¡à š¹ãÛ¡à A¡¹à¡ú
31
1. šøìt¡¸A¡ìA¡ [>샢Å
ìƒ*Úà¡ú
2. t¡=¸ ¤¸àJ¸à A¡¹à¡ú
3. A¡à\ ®¡àK A¡ì¹ ëƒ*Úà¡ú
4. ιàÎ[¹ A¡à\ A¡¹à¡ú
5. A¡àì\¹ l¡üš¹ [>Ú”|>
¹àJà¡ú
6. š=[>샢ŠA¡¹à¹ \>¸¡ú
7. A¡à\ δšÄ A¡¹à¹ š¹
š™¢àìºàW¡>à¡ú
8. δšÄ A¡à\ δšìA¢¡
šø[t¡[yû¡Úà ë>*Úàú
 &i¡à A¡ì¹ ëƒìJà :
[¤ƒ¸àºÚ š™¢àìÚ, ¹àì\¸ \àt¡ãÚ Ò[¹; ëÎ>à šø[t¡[Ë¡t¡ ÒìÚìá¡ú t¡à샹 ³à‹¸ì³ ³èºt¡
¤õÛ¡¡ Î}¹Û¡ìo¹ A¡à\ A¡¹à ÒÚ¡ú ¹àÊ¡öãÚ Ò[¹; ëÎ>๠³à‹¸ì³ ìt¡à³à¹ [¤ƒ¸àºìÚ \º
Î}¹Û¡ìo¹ A¡ã A¡à\ A¡¹à ™àÚ t¡à ët¡à³à샹 [ÅÛ¡A¡ìƒ¹ Îàì= "àìºàW¡>à A¡ì¹à &¤} &[i¡
¤àÑz¤àÚ> A¡ì¹à¡ú

• \>Îà‹à¹ìo¹ "}ÅNøÒìo¹ [A¡áå l¡üƒàÒ¹o :

1. [Ò¤ì¹ ¤à\àì¹ \>Îà‹à¹ìo¹ "}ÅNøÒìo¹
šø[Î[‡ý¡ :
[³Å> γõ[‡ý¡¹ "à*t¡àÚ ëƒìŹ še¡àìÚìt¡ \àt¡ãÚ
šÀã l¡üÄÚ> Òü>[С[i¡l¡üìi¡¹ ³à‹¸ì³ ëW¡Ê¡à W¡ºìá¡ú [Ò¤ì¹
¤à\àì¹¹ ³ìt¡à γõ‡ý¡ še¡àìÚìt¡ šˆÅøã ëšàši¡¹à*
šà*Ú๠&¤} [¤[®¡Ä šøÅàÎ[>A¡ "à[‹A¡à[¹A¡¹à [¤ìÅÈ
šøìW¡Ê¡à W¡à[ºìÚ ™àìZá>¡ú
[Ò¤ì¹ ¤à\àì¹ \ºàÅÚ "e¡º l¡üÄÚ> A¡à\ 1995
Îàìº Ç¡¹ç¡ ÒìÚ[ạú \ºàÅÚ l¡üÄÚ> * Nøà³ l¡üÄÚ>
A¡à\P¡[º Nøà³Î®¡à¹ "àìÚà\> A¡ì¹ t¡à¹ ‡à¹à
">åì³à[ƒt¡ ÒÚ¡ú A¡à\ Ç¡¹ç¡¹ ³ày [t¡> ¤áì¹ \>Kìo¹
š[¹A¡¿>à ">å™àÚã ÎA¡º A¡à\ ëÅÈ A¡¹ìt¡ Ò줡ú
šàÒàìØl¡¹ n¡àºå ë=ìA¡ ³à[i¡ìt¡ γt¡º γà”z¹àº š[¹Jà
J>> A¡ì¹, \[³ìt¡ \º \³à A¡¹ì¤ \캹 ìÑ÷àìt¡¹
\>¸ ¤àò‹ [>³¢ào A¡ì¹ ¤ìÚ ™à*Úà \º "ài¡A¡àì¤, Ñ‚[¤¹
\ºìA¡ \ºàÅÚ ®¡[¹ìÚ ëƒ*Ú๠³ìt¡à γÑz A¡à\
š[¹A¡¿>à>åÎà¹ Î³àœ¡ Ò*Ú๠šì¹ Nøàì³¹ Aè¡šP¡[º¹
\캹 Ñz¹ l¡üìÀJì™àK¸®¡àì¤ ¤õ[‡ý¡ ëšìÚìá¡ú ó¡ºÑ¬¹ê¡š,
Nøàì³¹ Aõ¡ÈA¡¹à J[¹ó¡ ³¹Îåì³ Î}¹Û¡o ëÎìW¡¹ \>¸
š™à¢œ¡ š[¹³àìo \º ëšìt¡ šà¹ì¤¡ú &áàØl¡à* Nøàì³¹
A¡àáàA¡à[á A¡ìÚA¡[i¡ "e¡ìº ¹[¤ ³¹Îåì³¹ ó¡Î캹 \>¸
ëÎìW¡¹ Îå[¤‹à ëšìt¡ šà칡ú \ºàÅÚ l¡üÄÚ> A¡àì\¹
A¡à¹ìo [Ò¤ì¹ ¤à\๠Nøàì³ šøàÚ 400 [³[º[³i¡à¹
¤õ[Ê¡šàìt¡¹ \º ¤¸¤Ò๠ǡ¹ç¡ ÒìÚ[ạú \º Î}¹Û¡o
&¤} ³à[i¡ Î}¹Û¡ìo¹ A¡à\ A¡¹à¹ "àìK [Ò¤ì¹ ¤à\à¹
Nøàì³ 97 [i¡ Aè¡š [ạú t¡ì¤ &ìt¡ \캹 Ñz¹ 100
óå¡ìi¡¹ ëW¡ìÚ K®¡ã¹ [ạú \º Î}¹Û¡o &¤} ³à[i¡
Î}¹Û¡ìo¹ A¡à\ γà[œ¡¹ Îàì=, ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 Ñz¹
¤õ[‡ý¡ ëšìÚìá &¤} Aõ¡ÈA¡¹à ëÎìW¡¹ \>¸ 132 [i¡ >tå¡>
Aè¡š J>> A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ ÒìÚ[ạú Nøàì³ ë³ài¡ 229 [i¡
Aè¡š ¹ìÚìá¡ú t¡à샹 ³ì‹¸ \캹 Ñz¹ ë¤ìØl¡ìá 50 óå¡i¡
š™¢”z¡ú γÑz Aè¡ìš¹ \º l¡üìv¡àºì>¹ \>¸ í¤ƒå¸[t¡A¡
šà´š Ñ‚àš> A¡¹à ÒìÚìá¡ú &Òü š[¹¤t¢¡ì>¹ ó¡ìº
Nøàì³¹ γÑz "à¤àƒì™àK¸ "e¡ºìA¡ Î}¹Û¡o ëÎìW¡¹
Îå[¤‹à ëƒ*Úà ÒìÚìá¡ú J[¹ó¡ ³¹Îåì³ W¡àìȹ l¡üšì™àKã
γÑz \[³ìt¡ ¤š> A¡¹à 䱤 ÒìÚ[ạú ¹[¤ ³¹Îåì³
šøàÚ 124 ëÒC¡¹ Ѭ¿ ëÎW¡ J[¹ó¡ ó¡Îº ó¡ºàì>à ™àÚ¡ú
&®¡àì¤ ó¡Î캹 Q>â« ë¤ìØl¡ìá¡ú Aõ¡[È l¡ü;šàƒ>Åãºt¡à,
"=¢à; ëÒC¡¹ šø[t¡ l¡ü;šàƒ> "t¡ãìt¡ šøàÚ [‡P¡o
ÒìÚìá¡ú
[Ò¤ì¹ ¤à\๠: \>Kì>¹ ë™àKƒàì>¹ \>¸ š=šøƒ¢ÅA¡ ή¡à
[Ò¤ì¹ ¤à\๠Nøà³ l¡üšº§¡ šøàAõ¡[t¡A¡ δšìƒ¹
šøàš¸t¡à [¤ì¤W¡>à A¡ì¹ ëÎÒü³t¡ Nøàì³¹ ó¡Î캹 A¡àk¡àì³à
[Ñ‚¹ A¡ì¹ìá¡ú Nøàì³ >tå¡> A¡ì¹ šàt¡Aå¡Úà J>> [>[ȇý¡
A¡¹à¹ [¤ÈìÚ [t¡[> Nøà³Î®¡àÚ &A¡[i¡ šøÑzठšàÎ A¡ì¹>¡ú
šàt¡Aå¡Úà ë=ìA¡ \º ëA¡¤º KàҢт¸ ¤à šà[¹¤à[¹A¡
¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ ¹àJà "[>¤à™¢ A¡ì¹ìá¡ú Nøà³Î®¡à¹ ëÎÒü
[>o¢ìÚ¹ A¡à¹ìo ëºàìA¡ìƒ¹ \>¸ [¤Ç¡‡ý¡ šà>ãÚ \º

32
 ÒìÚìá¡ú &Òü K®¡ã¹t¡à * šøÅÑz Î}ÑHàì¹¹ ó¡ìº 235 [i¡
¤àò‹ &¤} 31 [¤[ºÚ>, 66 ëA¡à[i¡ 70 ºàJ [ºi¡à¹ \º
"¤¹ç¡‡ý¡ &¤} "¤ìÅà[Èt¡ A¡¹à ÒìÚìá¡ú
[Źšå¹ š¸ài¡àì>¢¹ í¤[ÅÊ¡¸ &¤} Îå[¤‹à¡:
• &¹ ³ì‹¸ ëA¡à=à* ®è¡[³ "[‹NøÒo, Ñ‚à>W塸t¡ šå>¤¢àÎ>
ë>Òü¡ú "[t¡[¹v¡û¡ ¤õ[Ê¡¹ \캹 Îe¡ìÚ¹ A¡à¹ìo ¤>¸à
Ñ‚àÚ㮡àì¤ A¡³àì>à ÒìÚìá¡ú šøàÚ šø[t¡[i¡ Nøàì³ &Òü
A¡³¢Î[è W¡ ¤àÑz¤àÚì>¹ Îàì= Îàì= šà>ãÚ \캹 Qài¡[t¡
[Ҥ칤à\๠¤àò‹ [W¡¹t¡ì¹ ³åìá ëKìá¡ú Aõ¡[ÈA¡àì\¹ \>¸ šøW¡å ¹ š[¹³àìo
šà*Úà ™àÚ¡ú šàt¡Aå¡Ú๠\º Ç¡‹å Qì¹ºå ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ \º šà*Úà ™àÚ¡ú i¡¸àS¡à¹ Ñ‚àÚ㮡àì¤ ¤Þê¡ ÒìÚ [KìÚìá¡ú
Î}¹[Û¡t¡ A¡¹à¹ A¡à¹ìo šø[t¡¤á¹ ®è¡K쮢¡ \º ™t¡i¡à ®¡¹à ƒåº®¢ ¡ \캹 A¡à¹ìo J¹à Ñ‚àÚ㮡àì¤ ÒùàÎ ëšìÚìá¡ú
ÒÚ t¡à¹ ë=ìA¡ l¡üìv¡àº> A¡³ ÒÚ¡ú &Òü šø[yû¡Ú๠A¡à¹ìo • &A¡[i¡ ¤àò‹ [>³¢ào &¤} &A¡[i¡ >àºà¹ J>> A¡àì\
®è¡K쮢¡¹ \ºÑz¹ yû¡³Å: ¤õ[‡ý¡ ÒìÚìá¡ú [t¡> ³àÎ Î³Ú ºàìK¡ú &ìt¡ 500 [³i¡à¹ º´¬à &¤}
ë>tõ¡â« &¤} \>Kìo¹ ÎÒì™àìK¹ γÞÚ &¤}
20 [³i¡à¹ šøÅÑz >àºà¹ 6 [³i¡à¹ K®¡ã¹ J>ì>¹
δ¶[t¡ìt¡ ιA¡à[¹ š[¹A¡¿>à A¡º¸ào ³èºA¡ ÒÚ &¤}
A¡à\ A¡¹à ÒìÚìá¡ú
Îà³à[\A¡ ®¡à¤>๠³à‹¸ì³ A¡à\ A¡¹ìº ëƒìŹ šøìt¡¸A¡
• >àºà J>> A¡àì\¹ ë=ìA¡ 뤹 Ò*Úà ³à[i¡ \[³ìt¡
še¡àìÚt¡ "àƒÅ¢ >à ÒìÚ =àA¡ì¤ >à¡ú &¹ l¡üƒàÒ¹o &Òü
áØl¡àì>๠A¡à¹ì> ³à[i¡ l¡ü¤¢¹ ÒìÚìá¡ú ÎèÜ ³å¹ç¡³
Nøàì³¹ A¡àì\¹ ³à‹¸ì³ Ît¡t¡ ">å®è¡[t¡ ÒìÚìá¡ú
³à[i¡¹ ‡à¹à "ຠ¤Þê¡> &¹ A¡à\ ÒìÚìá¡ú ¤Øl¡
2. [Źšå¹ š‡ý¡[t¡¹ (š¸ài¡àì>¢¹) &¤} ">>¸¡ A¡àòA¡¹ ³à[i¡ &¤} Åv¡û¡ šà=ì¹¹ ‡à¹à 52 [A¡[³ &¹
\>Îà‹à¹ìo¹ Τ¢à[‹A¡ "}ÅNøÒìo¹ š[¹oೡú Nøà³ ¹àÑzà &¤} Jà³à¹ ¹àÑzàÚ š[¹ot¡ ÒìÚìá¡ú
ƒå’¤á¹ ‹ì¹ ¤õ[Ê¡ >à =àA¡ìº* J¹à ÒÚ >à &¤} • ë™Jàì> [¤ƒå¸; šà*Úà ™àÚ >à ëÎJàì> áàìØl¡¹ Òàì¹
&A¡Òü [ƒì> ®¡à[¹ ¤õ[Ê¡ Òìº* ¤>¸à ÒÚ >à &³> Qi¡>à¡ú (A¡³ ƒàì³) Aõ¡ÈA¡ìƒ¹ [l¡ì\º Òü[g> ι¤¹àÒ A¡ì¹
‹åìº ë\ºàÚ &A¡ Nøàì³ >Ú 80 [i¡ Nøàì³ [Źšå¹ š‡ý¡[t¡ [¤ƒå¸ìt¡¹ γθà γà‹à> A¡¹à ÒìÚìá¡ú
A¡¹à ÒìÚìá¡ú ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 [¤ìÅÈ`¡ Åøã Îåì¹Å
Jà>àšå¹A¡ì¹¹ šøìW¡Ê¡àÚ &¤} [Źšå¹ l¡üšì\ºà¹ Ñ‚à>ãÚ
\>šø[t¡[>[‹ìƒ¹ ÎÒàÚt¡àÚ 2004 Îàìº \º Î}¹Û¡ìo¹
&A¡[i¡ ">>¸ š[¹Jà Ç¡¹ç¡ ÒìÚ[Ạ&¤} "à\* W¡ºìá¡ú
Ñ‚àÚã J¹à * ¤>¸à¹ γà‹à> ¹ìÚìá¡ú &Òü [Źšå¹ š‡ý¡[t¡
³Òà¹àìÊ¡ö¹ 20 [i¡ ë\ºàÚ šøàÚ 200 Nøàì³ &¤}
³‹¸šøìƒÅ, P¡\¹àt¡ &¤} A¡>¢ài¡ìA¡¹ A¡ìÚA¡[i¡ Nøàì³
Î󡺮¡àì¤ šøìÚàK A¡¹à ÒìÚìá¡ú [Źšå¹ l¡üšì\ºà¹ 80
[i¡ Nøàì³ &J> * š™¢”z 235 [i¡ [Îì³–i¡ ¤àò‹ [>³¢ào A¡¹à
ÒìÚìá¡ú šø[t¡[i¡ ¤àò싹 ÅãìÈ¢ 500 [³i¡à¹ š™¢”z >àºà 80
ë=ìA¡ 100 óå¡i¡ šøÅÑz &¤} 25 ë=ìA¡ 30 óå¡i¡ K®¡ã¹
A¡¹à ÒìÚìá¡ú Aõ¡ÈìA¡¹à &Òü šøÅ[ÑzA¡¹> &¤} >tå¡> ¹àÑzà
[>³¢àìo¹ \>¸ \>Kìo¹ "}ÅNøÒo [ÒìΤ 60 ëÒC¡¹
\[³ ">åƒà> [ƒìÚìá>¡ú šø™å[v¡û¡ \>šø[t¡[>[‹ìƒ¹ γ=¢>
* [>:Ѭà=¢ \>Kìo¹ "}ÅNøÒo &Òü yÚã ÎUì³¹ A¡à¹ìo
[Źšå¹ l¡üšì\ºàÚ Î[t¡¸A¡à¹ "ì=¢ šÀã l¡üÄÚ> šø³à[ot¡ [Źšå¹ š¸ài¡>¢ / š‡ý¡[t¡
33
• ì™Jàì> [¤ƒ¸å; šà*Úà ™àÚ >à ëÎJàì> áàìØl¡¹ Òàì¹
(A¡³ ƒàì³) Aõ¡ÈA¡ìƒ¹ [l¡ì\º Òü[g> ι¤¹àÒ A¡ì¹
[¤ƒ¸åìt¡¹ γθà γà‹à> A¡¹à ÒìÚìá¡ú
• &A¡[i¡ ¤àò싹 ‡à¹à šøàÚ 24 ëÒC¡¹ \[³ìt¡ ¤àì¹à³àÎ
\ºìÎW¡ A¡¹à ÒÚ¡ú
• ¤>¸à¹ A¡à¹ìo ë™ Û¡[t¡ ÒÚ t¡à &¤} J¹à¹ šø®¡à¤
[W¡¹t¡ì¹ ¤Þê¡ ÒìÚ [KìÚìá¡ú
• ë™ìÒtå¡ &[i¡ &A¡[i¡ [¤ìA¡–‰ãAõ¡t¡ \º Î}¹Û¡o t¡àÒü
ëA¡à=à* Jà캹 ¤¸àìÚ¹ \>¸ \[³ "[‹NøÒìo¹
ƒ¹A¡à¹ ë>Òü¡ú
• šø[t¡[i¡ ëÛ¡ìy A¡³šìÛ¡ 70 Åt¡à}Å ¤àì¹à³àÎ
ëÎW¡A¡à™¢ A¡¹à 䱤¡ú A¡³¢Î}Ñ‚àì>¹ \>¸ ÅÒì¹ W¡ìº
™à*Úà γÑz ëºàìA¡¹à Nøàì³ A¡³¢Î}Ñ‚àì>¹ Îåì™àK
šà*ÚàÚ Nøàì³ [ó¡ì¹ "àÎìt¡ Ç¡¹ç¡ A¡ì¹ìá¡ú \º ó¡àl¡üì“¡Å>¹ A¡àì\ \>Îà‹à¹ìo¹ "}ÅNøÒo
l¡üšì¹ l¡ü[À[Jt¡ [ÒÎàì¤ šøA¡¿[i¡ 2004 Îàº
ë=ìA¡ ‹åìº ì\ºàÚ [Źšå¹ l¡üšì\ºà¹ šøàÚ 70 ë=ìA¡
80 [i¡ Nøàì³ Î³àœ¡ ÒìÚìá¡ú ì³ài¡ 235 [Îì³–i¡ ¤àò‹
[>³¢ào A¡¹à ÒìÚìá¡ú Kt¡ 20 ¤á¹ ‹ì¹ [Źšå¹
l¡üšì\ºàÚ &A¡[i¡* i¡¸àS¡¹ ë>Òü¡ú ëÎìW¡¹ 80 šø[t¡Åt¡
"àìá¡ú
3. \ºó¡àl¡üì“¡Å> / \º[®¡[v¡Ñ‚àš>à :
\ºó¡àl¡üì“¡Å> ¤à \캹 [®¡[v¡Ñ‚àš>à[i¡ 2016
Îàìº "ºà®¡\>A¡ &A¡[i¡ šø[t¡[Ë¡t¡ šø[t¡Ë¡à>¡ú ³Òà¹àìÊ¡öö¹
Nøà³ã> \>KoìA¡ t¡ã¤ø \캹 Qài¡[t¡ ë³àA¡à[¤ºà A¡¹ìt¡
šà¹ì¤ &¹ \>¸ "[®¡ì>t¡à Åøã. "à[³¹ Jàì>¹ t¡â«à¤‹ì>
Ît¡¸ì³¤ \Úìt¡ &Òü [i¡[®¡ [Î[¹\ ƒº[i¡¹ &[KìÚ
&ìÎ[ạú \캹 Qài¡[t¡ &A¡[i¡ ³à>¤ÎõÊ¡ ÎS¡i¡, Îåt¡¹à}
& ë=ìA¡ ë¤[¹ìÚ "àÎ๠[¤ÈÚ[i¡ ³à>åìȹ Òàìt¡, ™à¹
\>¸ &Òü Î}A¡i¡ìA¡ ³à[>ìÚ ë>*Ú๠\>¸ &Òü "[®¡™àì>
\>KoìA¡ ÎÒ®¡àKã A¡ì¹ ë>*Úà, t¡à샹 ìšøà;ÎàÒ>
ëƒ*Úà &¤} Îå[Å[Û¡t¡ A¡¹à¹ \>¸ [¤ÈÚ[i¡¹ ³à‹¸ì³
l¡üšº§¡ A¡[¹ìÚ ëƒ*Úà, &[i¡ \캹 [®¡[v¡ Ñ‚àš>à¹
l¡üì„Ÿ¡ú \캹 [®¡[v¡ Ñ‚àš>à ¤t¢¡³à> \º Î}¹Û¡>
í¤`¡à[>A¡ \ºà¤‡ý¡t¡à š[¹W¡àº>à ë>tõ¡â« P¡ì> &¤}
γà\ Kk¡> [¤ÈìÚ šø[ÅÛ¡o ëƒÚ¡ú ³Òà¹àìÊ¡ö šøàÚ 90%
J¹àšø¤o "e¡º A¡à\ A¡¹ìá¡ú šø[ÅÛ¡ìo \ºà¤‡ý¡t¡à
š[¹W¡àº>๠\>¸ [®¡[v¡ Ñ‚àš>àÚ \>Kìo¹ "}ÅNøÒo
[¤ÈìÚ [ÅìJìá &³> ƒÛ¡t¡à šøt¡¸Û¡®¡àì¤ ">åÅãº>
A¡¹à¹ \>¸ Nø೤àÎã샹 ">åìšø¹oà [ÒÎàì¤ ‘Ît¡¸ì³¤
34
\Úìt¡ *Úài¡à¹ A¡àš’ &Òü "Š±æt¡ šø[t¡ì™à[Kt¡à ít¡[¹
A¡¹à ÒìÚ[ạú \º ó¡àl¡üì“¡Åì>¹ \>¸ δšÄ A¡à\
\ºÎàÛ¡¹t¡à, \º\àKõ[t¡, ëºàA¡ ÎÒ®¡àìK¹ šøA¡õ t¡
l¡üƒàÒ¹o¡ú
4. Òüì–ƒà \à³¢à> \ºà¤‡ý¡t¡à [¤A¡àÎ šøA¡¿ [>n¡º
(IGWDP) :
[>n¡º Îàt¡à¹à ë\ºà¹ Ji¡à* t¡àºåA¡à¹ J¹àšø¤o
"e¡ìº¹ &A¡[i¡ Nøೡú Nøàì³¹ 뮡ïK[ºA¡ ëÛ¡y 2001
ëÒC¡¹ &¤} \>Î}J¸à 5000 &¹ ³ì‹¸¡ú \º¤‡ý¡t¡à
l¡üÄÚ> šøA¡¿[i¡ A¡à™¢A¡¹ >à Ò*Úà š™¢”z i¡¸àS¡à¹ [ƒìÚ
Kàì³ \º ι¤¹àÒ A¡¹ìt¡ Òt¡¡ú šøàv¡û¡> W¡ài¡àl¢¡ "[ó¡Îà¹
Åøã W¡–ƒøA¡à”z ƒº¤ã¹ ë>tõ¡ìâ« 1983 ë=ìA¡ Nøàì³¹ Îà[¤¢A¡
l¡üÄÚ> \>Kì>¹ ÎÒì™àKãt¡à¹ [®¡[v¡ìt¡ ÒÚìá¡ú
>à¤àìl¢¡¹ ÎàÒà외 2006 ë=ìA¡ 2011 š™¢”z Òüì–ƒà-
\à³¢à> *Úài¡à¹ ìl¡®¡ºšì>–i¡ šøì\C¡ Nøàì³¹ δšè>¢
2001 ëÒC¡¹ \[³ìt¡ ¤àÑz¤à[Út¡ ÒìÚìá¡ú Ñ‚à>ãÚ
l¡üšàW¡à¹ &¤} ìl¡öì>\ ºàÒü> l¡üÄt¡ã¹ \>¸ γÑz A¡à\
δšè>¢ A¡¹à¹ \>¸ šåì¹à Nøàì³ šØl¡à šø[t¡[i¡ \캹 ìó¡àòi¡à
\ºà¤‡ý¡t¡à¹ l¡üÄt¡ã¹ \>¸ [¤[®¡Ä ¹A¡ì³¹ šø[yû¡Úà A¡ì¹
¤à‹à ëƒ*Úà ÒìÚìá¡ú ëºàA¡ ÎÒì™àK &[i¡ \ºà¤‡ý¡t¡à¹
[¤A¡àìι šø‹à> í¤[ÅÊ¡¸ 2006 Îàìº šøA¡¿[i¡¹ ë³ài¡
¤¸Ú¡1.46 ëA¡à[i¡ i¡àA¡à [ạú &¹ 20% \>K> >[=®å¡v¡û¡
A¡ì¹ìá¡ú >à¤àl¢¡ [¤[‹ ">åÎàì¹ 17% ëºàA¡ ÎÒì™àìK¹
šøt¡¸àÅ๠ó¡ìº Nøàì³¹ 20% \>K> "}ÅNøÒo A¡ì¹ìá¡ú
&¹ ³ì‹¸ šøìt¡¸A¡ &A¡àl¡ü–i¡ ‹à¹A¡ Aõ¡ÈA¡ t¡à¹ \[³¹
¤¸ìÚ¹ 20% i¡àA¡à¹ γ³èº¸ Åø³ƒà> A¡ì¹ìá¡ú ™à¹à
Åø³ƒà> A¡¹ìt¡ šàì¹[> t¡à¹à \ºà¤‡ý¡ [¤A¡àÎ Î[³t¡ã¹
A¡àìá i¡àA¡à \³à A¡ì¹[ạú
&Òü \ºà¤‡ý¡t¡à šøA¡¿ ¤àÑz¤àÚì>¹ γìÚ
W¡à¹o¤–ƒã, Aå¡Øl¡àº¤–ƒã, >àΤ–ƒã, >Åखƒã * Åø³ƒà>
&Òü še¡Îèyã A¡à™¢A¡¹ A¡¹à ÒìÚìá¡ú \>Kì>¹ 6. [>n¡º Nøàì³¹ ë³ài¡ ëÛ¡yó¡ìº¹ 222 ¤>àe¡º "àìá¡ú
"}ÅNøÒì>¹ A¡à¹ì> t¡à샹 A¡ìk¡à¹ ¤àÑz¤àÚ> 䱤 ¤>àe¡ìº¹ [¤A¡àìι \>¸ 2006 Îຠë=ìA¡ Î}™åv¡û¡ ¤>
ÒìÚ[ạú [>n¡º Nøàì³¹ \ºà¤‡ý¡ [¤A¡àÎ * \º Î}¹Û¡o ¤¸¤Ñ‚àš> A¡à™¢yû¡³ ¤àÑz¤àÚ> A¡ì¹ìá &¤} 2017 Îàº
A¡³¢Îè[W¡¹ šø‹à> í¤[ÅÊ¡¸P¡[º [>ìW¡ ìƒ*Úà "àìá¡ú ë=ìA¡ Nø೸ ¤> šøA¡¿ ¤àÑz¤àÚ> A¡ì¹ìá¡ú &Òü šøA¡¿[i¡
1. Nøàì³¹ ‘[>n¡º \ºà¤‡ý¡t¡à ëÛ¡y [¤A¡àÎ A¡[³[i¡’ ¤àÑz¤àÚì>¹ šì¹ 222 ëÒC¡¹ [>\¢> ³¹ç¡®è¡[³ \Uìº
¤àÑz¤àÚ> A¡ì¹ìá¡ú &[i¡ ëA¡à> ëѬZáàìΤã Î}Ñ‚à áàØl¡à* ¹ç¡šà”z¹ ÒìÚìá¡ú \º¤‡ý¡t¡à [¤A¡àÎ šøA¡ì¿¹ A¡à™¢A¡¹
Nøàì³¹ \ºà¤‡ý¡t¡à Î[³[t¡ ¤àÑz¤àÚ> Òº ëƒìŹ šø=³ ¤àÑz¤àÚì>¹ šå¹àì>à š[=A¡ Òùƒ (šàc¡à¹ t¡àºà*) &¤}
\ºà¤‡ý¡t¡à [¤A¡àÎ šøA¡¿¡ú &[i¡ ëºàA¡ ÎÒì™àìK¹ ³à[i¡¹ >àºà ¤àò‹ ë³¹à³t¡ * [በÒ*Ú๠A¡à¹ì> ®è¡K®¢¡Ñ‚
ΤW¡àÒüìt¡ ¤Øl¡ l¡üƒàÒ¹o \캹 Ñz¹ Jå¤ ë¤ìØl¡ ™à*ÚàÚ [>n¡º &J> \º γõ‡ý¡
2. ³à=à ë=ìA¡ šà š™¢”z Îèy ">å™àÚã ³õƒå * \º- Nøàì³ š[¹>t¡ ÒìÚìá¡ú Aõ¡[È š‡ý¡[t¡¹ š[¹¤t¢¡>, \º
Î}¹Û¡ì>¹ l¡üšàW¡àì¹¹ A¡à\ A¡¹à ÒìÚ[ạú Nøàì³¹ ¤¸¤Ñ‚àš>à ÎåÜ \ºìÎìW¡¹ "”z¢Kt¡ ëó¡àòi¡à (drip)
l¡ü*¹[ƒìA¡ JàØl¡à n¡àºå šàÒàØl¡ "àìá¡ú &Òü šàÒàìØl¡¹ Wè¡Øl¡àÚ ëÎW¡š‡ý¡[t¡ &¤} ëó¡àÚà¹à ëÎW¡ š‡ý¡[t¡¹ Îढ\[>A¡
Jå¤ n¡àºå¹ l¡üš¹ šà=¹ ¤àò‹ (stone bonding) ÎÒ ¤¸¤Òà¹, ƒåMý¡ ¤¸¤Îà [ÒÎàì¤ ™åOµ ¤¸¤Îà, ³[Òºà Ѭ[>®¢¡¹
"àØl¡à (A¡–i塹) ¤àò싹 A¡à\ A¡ì¹ t¡àìt¡ ¤õÛ¡ì¹àš> A¡¹à ëKàË¡ã "àì–ƒàº> &¤} [¤[®¡Ä "à[=¢A¡ šø[t¡Ë¡àì>¹
ÒìÚìá¡ú l¡üòWå¡ šàÒàìØl¡¹ JàØl¡à n¡àºå¹ l¡üš¹ ëƒìŹ šø=³ ³à‹¸ì³ Aõ¡ÈA¡ìƒ¹ šøW塹 "ì=¢¹ ë™àKà> [ƒìZá¡ú &¹ ó¡ìº
\ºà¤‡ý¡ šøA¡ì¿¹ ¤àÑz¤àÚo A¡¹à ÒìÚìá¡ú
Nøàì³ "=¢î>[t¡A¡ [¤šÃ줹 Îó¡º ™àyà Ç¡¹ç¡ ÒìÚìá¡ú
3. [>n¡º Nøàì³¹ l¡üšA¡ì–k¡ W¡à¹[i¡ \º šø¤àÒ "àìá, t¡à¹
l¡üš¹ [Îì³–i¡ ¤àòì‹ Îà[¹ [>[³¢t¡ ÒìÚìá¡ú \ºà¤‡ý¡¹
[>A¡àÅã ¤¸¤Ñ‚๠("àl¡üi¡ìºi¡) A¡àáàA¡à[á ¤àò‹ &¤}
ë™Jàì> ¤¸àA¡ *Úài¡à¹ ëÅÈ ÒìZá t¡à¹ l¡üš¹ ¤àò‹ &Òü
Îèy ">å™àÚã W¡à¹[i¡ \ºšø¤àìÒ 70[i¡ [Îì³–i¡ ¤àò‹ ¤àò‹à
ÒìÚìá¡ú &¹ ³ì‹¸ >à¤àl¢¡ &¹ "”z¢Kt¡ ¤àò‹à [Îì³–i¡
¤àò싹 ºà®¡ Aõ¡ÈA¡ìƒ¹ \>K> ÎÒì™àK [ƒìÚìá¡ú W¡à¹[i¡
\º šø¤àìÒ¹ ë³ài¡ íƒQ¸¢ 28 [A¡.[³. Ò*Úàìt¡ ¤õ[Ê¡¹ \º
Τ ®¡ì¹ ë™t¡ t¡J> [>n¡º Nøàì³¹ l¡üšA¡ì–k¡ 28 [A¡.[³.
íƒQ¢¸ *Úài¡à¹ A¡º³ ƒàò[Øl¡ìÚ =àA¡t¡¡ú [A¡áå [A¡áå ¤àòì‹
&[šø캹 ëÅÈ š™¢”z \º \³à =àA¡t¡¡ú
4. ‘\º™åv¡û¡ [Ť๠ë™à\>à’¹ "”z¢Kt¡ 25 [A¡.[³. ëºàA¡ ÎÒì™àìK¹ A¡à™¢¡
íƒìQ¸¢¹ [Î.[Î.[i¡. J>> A¡¹à ÒÚ¡ú ιA¡à[¹ "=¢
">åƒàì>¹ &¤} \>Kì>¹ "}ÅNøÒì>¹ ³à‹¸ì³ &Òü
A¡à\ A¡¹à ÒìÚ[ạú
5. ¤õÛ¡ ë¹àš> : [>n¡º Nøàì³¹ l¡üšA¡ì–k¡ 2000 Jøã@
ë=ìA¡ &A¡ ºìÛ¡¹ * ë¤Åã ¤õÛ¡ì¹àš> A¡¹à ÒìÚ[áº
ιA¡à¹ã šøA¡¿ * \>Kì>¹ ÎÒì™àKãt¡àÚ¡ú W¡à¹o¤–ƒã,
Aå¡Øl¡àº¤–ƒã, ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 Ñz¹ ¤õ[‡ý¡ šà*ÚàÚ ¤õÛ¡ì¹àš>
"ìšÛ¡à šøàAõ¡[t¡A¡ ®¡àì¤ \–µàì>à Kàìá¹ Î}J¸à ë¤Åã
ÒìÚìá¡ú Nøàì³¹ ³¹ç¡®è¡[³ &¤} ¤Þ꡸à l¡üšA¡–k¡ &J>
¤õÛ¡ì¹àš> &¤} ¤õÛ¡ Î}¹Û¡ì>¹ ó¡ìº Τå\ ÒìÚ
l¡üìk¡ìá¡ú ëºàA¡ ÎÒì™àìK¹ [>ƒ¢Å> - [>n¡º Nøàì³¹ š[¹ì¤Å¡

35

[>n¡º Nøàì³¹ š[¹ì¤Å
5. \>Kì>¹ "}ÅNøÒì>¹ ³à‹¸ì³ Aå¡Úà &¤} ¤àò‹ [>³¢ào
\àÚKà>åÎàì¹ \ºÎ}¹Û¡o Òº šàÒàØl¡ã "e¡ìº¹
Îó¡º \ºÎ}¹Û¡ì>¹ ³èº W¡à[¤A¡[k¡¡ú &Òü \àt¡ãÚ
"e¡ìº¹ Nøà³P¡[º šøàÚÒü &A¡[i¡ šàÒàØl¡ ¤à ³àº®è¡[³ìt¡
"¤[Ñ‚t¡¡ú ëÎ\>¸ \캹 γθà "t¡¸”z P¡¹ç¡t¡¹¡ú \º
>ãìW¡¹ l¡üšt¡¸àA¡àÚ [A¡}¤à ëáài¡ \º šø¤àìÒ¹ Jàƒ (Kt¢¡)
ëÒàA¡ t¡à n¡àºå¹ [ƒìA¡ &ìº \º t¡ã¤øK[t¡ìt¡ [>ìW¡¹ [ƒìA¡
ë™ìt¡ =àìA¡ &¤} ®è¡K®¢¡ \캹 Ñz¹ [>ìW¡ ë>ì³ ™àÚ
ó¡ìº Aå¡šP¡[º Ç¡[A¡ìÚ ™àÚ¡ú &[i¡ "ì>A¡ \àÚKàÚ
\ºà®¡à줹 šø‹à> A¡à¹o¡ú &Òü Ñ‚àì> \º Î}¹Û¡o Îó¡º
A¡¹ìt¡ \àÚKà ">å™àÚã \ºÎ}¹Û¡o š[¹A¡¿>à ëi¡A¡ÎÒü
A¡¹ìt¡ &¤} t¡à Nø೤àÎã¹ ÎÒì™àKãt¡à ‡à¹à δšèo¢
A¡¹ìt¡ "=¤à Ñ‚àÚã Îó¡ºt¡à¹ š= ¤¸¤Ò๠A¡¹à ™àÚ¡ú
&¹ ³ì‹¸ Nøàì³ \[¹š A¡ì¹ \º[>ìÚà\> ¹ê¡šì¹Jà
ít¡¹ã A¡¹à ÒÚ¡ú &¹š¹ ιA¡à¹, ìѬZáàìΤã Î}Ñ‚à,
[Å¿ [¤ìÅÈ`¡ &¤} Nø೤àÎã샹 ì™ï= šøìW¡Ê¡àÚ &Òü
A¡à\ δšèo¢ A¡¹à ÒÚ¡ú ιA¡à¹ γÑz "àÒü>ã ">åì³àƒ>
ëƒ*Ú๠\>¸ ëѬZáàìΤã Î}Ñ‚à ÎA¡ìº¹ "à[=¢A¡
ÎÒì™àKãt¡à¹ \>¸ [¤ìÅÈ`¡ìƒ¹ šøAõ¡t¡ š[¹A¡¿>à A¡¹à
&¤} šøt¡¸Û¡ A¡à\ š™¢ì¤Û¡ì>¹ \>¸ &¤} Nø೤àÎã¹à
ëѬZáàìΤA¡ [ÒÎàì¤ A¡à\ A¡¹à¹ \>¸ &¹ê¡š [>ìÚà\>
A¡¹à ÒìÚìá¡ú ¤Ãàγ W¡¸à[¹ìi¡¤º i¡öàС =àì> &¤} ë¹ài¡à¹ã
Aáठ&¤} ">¸à>¸ ƒàt¡à샹 "à[=¢A¡ ÎÒàÚt¡àÚ l¡à. l¡üì³Å
³år¡ìº¸ šøA¡¿[i¡¹ š[¹A¡¿>à* Î³àœ¡ A¡ì¹ìá>¡ú
Nø೤àÎã ÎÒì™àìK &Òü A¡à\ A¡ì¹ Aè¡š ít¡¹ã A¡¹ìt¡
"}ÅNøÒ> A¡ì¹[ạú
&Òü šøA¡àì¹ [¤[®¡Ä ìѬZáàìΤã Î}Ñ‚à, [Å¿ [³ìº
20 ¤áì¹ ³Òà¹àÊ¡ö &¤} ëKàÚà ¹àì\¸¹ Nøà³P¡[ºìt¡
Îó¡º ®¡àì¤ \º Î}¹Û¡> šøA¡¿ ¤àÑz¤à[Út¡ A¡ì¹ i¡¸àS¡à¹
36
¤Þê¡ A¡ì¹ &¤} ">¸à>¸ ó¡Îº ó¡[ºìÚ Nøàì³¹ γõ[‡ý¡
¤àØl¡àì>à, ³[Òºà * ë³ìÚ샹 A¡Ê¡ ºàQ¤ A¡¹à &¤}
Nø೤àÎã샹 Ñ‚à>à”z¹ ¤Þê¡ A¡¹à & γÑz 䱤 Ç¡‹å³ày
\>Kì>¹ "}ÅNøÒì>¹ ³à‹¸ì³¡ú
¤àƒºšàØl¡à, ëJàl¡ºà [\ºà-šàºQ¹ &¹ Aè¡š ³àW¢¡
³àìÎ Ç¡[A¡ìÚ ë™t¡¡ú 550 \> ëºàA¡ &Òü Aè¡ìš¹ l¡üš¹
[>®¢¡¹Å㺡ú \캹 \>¸ ¤áì¹ ÎàìØl¡ [t¡> ³àÎ &[ƒA¡
*[ƒA¡ Qå¹ìt¡ Òt¡¡ú \>Kì>¹ "}ÅNøÒì>¹ ‡à¹à ®è¡K®¢¡Ñ‚
¤àò‹ [>³¢àì>¹ ó¡ìº Îà¹à ¤á¹ ‹ì¹ Aè¡ìš¹ \º šà*Úà
™àÚ¡ú šà´š Îà¹à ¤á¹ W¡ºìt¡ =àA¡àÚ, ³[Òºà * šå¹ç¡È샹
A¡Ê¡ ƒè¹ Òìºà¡ú &J> Nø೤àÎã¹ ">¸à>¸ ó¡Î캹 (ÅàA¡
Ϊã) A¡=à [W¡”zà A¡¹ìá &i¡àÒü l¡üÄ[t¡¹ Ç¡¹ç¡¡ú
ëºàA¡ ÎÒì™àK ‡à¹à [>[³¢t¡ Aå¡Úà¡
\º Î}¹Û¡ì> ³[Òºà샹 "}ÅNøÒo
³[Òºà샹 "}ÅNøÒì> ®¡à¹ìt¡ "ì>A¡P¡[º
š[¹A¡¿>à šø>Ú> * ¤àÑz¤àÚ> A¡¹à ÒìÚìá¡ú
[>A¡i¡t¡³ l¡üƒàÒ¹o Òº šå>à ë\ºà¹ [Ź硹 t¡àºåA¡à¹
ìA¡–ƒå¹ Nøà쳡ú &Òü Nøàì³¹ ³[Òºà¹à ³Òà¹àÊ¡ö ιA¡à¹
‡à¹à š[¹W¡à[ºt¡ \ºÎàÛ¡¹t¡à ëA¡ì–‰¹ ³à‹¸ì³
šø[Å[Û¡t¡ ÒìÚ[ạú &¹ ·¸¤Ò๠A¡ì¹ t¡à¹à Nøàì³¹
W¡à[¹[ƒìA¡ Qåì¹ \캹 ®¡à¹Î೸ (balance sheet)
ít¡¹ã A¡ì¹[Ạ&¤} šå¹ç¡È샹 A¡àòì‹ A¡àò‹ [³[ºìÚ
t¡à ¤àÑz¤àÚ> A¡ì¹[ạú Kt¡ A¡ìÚA¡ ¤á¹ ‹ì¹ ¤õ[Ê¡¹
\º A¡³ Ҥ๠A¡à¹ì> "àì–ƒàº> Ç¡¹ç¡ A¡¹º¡ú
t¡à샹 A¡Øl¡ì³àØl¡ã ¤àò싹 \º šà¤à¹ ƒà¤ã [ạú
™t¡i¡à \캹 W¡à[Òƒà t¡t¡i¡àÒü \º Nøàì³ šàì¤ &Òü
[Ạt¡à샹 ƒà¤ã¡ú ³[Òºà¹à &Òü A¡à\ Ç¡¹ç¡ A¡ì¹
\캹 γθ๠γà‹à> A¡ì¹[ạú
&A¡iå¡ ³à=à Qà³à*¡: &i¡à A¡ì¹ ëƒìJà :
>ãìW¡ ët¡à³¹à šøÑzà[¤t¡ ">¸à>¸ í¤[ÅÊ¡¸P¡[º l¡üìÀJ \>Kìo¹ "}ÅNøÒìo¹ ³à‹¸ì³ \º Î}¹Û¡o
A¡ì¹à¡ú Î}yû¡à”z šàk¡¸yû¡ì³¹ šø¤àÒ t¡à[ºA¡à¹ [®¡[v¡ìt¡ š=
>à[i¡A¡à ít¡[¹ &¤} l¡üšÑ‚àš> A¡ì¹à¡ú
A¡³ γìÚ
ë¤Åã A¡à\

">¸à>¸ Òü–i¡à¹ì>i¡ "à³à¹ ¤Þêå¡

í¤[ÅÊ¡¸P¡[º Òü–i¡à¹ì>i¡ ë=ìA¡ [>³—[º[Jt¡ t¡=¸ ÎÞê¡à> A¡ì¹à
&¤} ëÎP¡[º ëÅø[oìt¡ l¡üšÑ‚àš> A¡ì¹à¡ú
1. "àƒÅ¢ Nøà³ š[¹A¡¿>à
2. \>Kìo¹ "}ÅNøÒìo¹ ³à‹¸ì³ \º Î}¹Û¡o
3. [¤[®¡Ä ιA¡à¹ã \º Î}¹Û¡o šøA¡¿

ët¡à³¹à \à> [A¡?

¹àÚKØl¡ ë\ºà¹ "à[º¤àK * ëš> t¡àºåA¡à¹ A¡ìÚA¡[i¡ Nøàì³ Jàò[Øl¡ ¤à Î³å‰ íÎA¡t¡ ¹ìÚìá¡ú γåì‰ ë\àÚà¹
®¡ài¡à¹ A¡à¹ìo º¤oàv¡û¡ \º \[³ìt¡ &ìÎ šìØl¡ &¤} [³k¡à \캹 šàÅàšà[Å \[³ìA¡* Û¡[t¡NøÑz A¡ì¹¡ú &\>¸
γìÚ Î³ìÚ Jà[Øl¡¹ šàìŹ ¤àò‹P¡[º [>³¢ào * ë³¹à³ìt¡¹ šøìÚà\>¡ú & \>¸, Nøàì³ \ºÎ}Ñ‚à Ñ‚àš> A¡¹à
ÒìÚìá¡ú ¤È¢à ëÅÈ Ò*Ú๠šì¹ ³¹Îåì³¹ \>¸ W¡àȤàìι šè¤¢ šøÑñ[t¡ [>ìt¡ ÒÚ¡ú Î[³[t¡¹ γÑz ΃θ \[³¹ ëÛ¡y
">å™àÚã A¡t¡i¡à º´¬à ¤àò‹[i¡ ¹Û¡oàì¤Û¡o A¡¹ìt¡ Òì¤ t¡à [Ñ‚¹ A¡ì¹>¡ú ¤àò‹ìA¡ Å[v¡û¡Åàºã A¡¹à¹ A¡à\ ³àW¢¡ ³àìι
³ì‹¸ ëÅÈ A¡¹ìt¡ Ò줡ú Jà캹 [>A¡i¡¤t¡ã¢ \[³ìt¡ &òìi¡º ³à[i¡ ¹ìÚìá¡ú ³à[i¡ ‘ìš>Îà>’ >à³A¡ A¡àìk¡¹ "Ñ| [ƒìÚ
ιàì>à ÒÚ &¤} ¤àò싹 [>A¡ìi¡ ¹àJà ÒÚ¡ú šøàÚ ³àìW¢¡¹ ëÅìÈ Î[³[t¡¹ ΃θ δšÄ A¡à\[i¡ š[¹ƒÅ¢> A¡ì¹, A¡à\
[i¡ "δšèo¢ =àA¡ìº ë³Úàƒ ¤à[Øl¡ìÚ ëƒÚ ¤ìº &[šøº ³àìÎ A¡à\ ëÅÈ ÒÚ¡ú t¡ì¤ ™à¹à A¡à\ A¡ì¹>>à t¡à샹 ®è¡ìº¹
\>¸ Î}Ñ‚àìA¡ &A¡[i¡ [>[ƒ¢Ê¡ š[¹³ào "=¢ Åà[Ñz [ÒÎàì¤ šøƒà> A¡¹ìt¡ ÒÚ¡ú &Òü "ì=¢¹ š[¹³àìo¹ ³ì‹¸ "δšèo¢
A¡à\ δšèo¢ ÒÚ¡ú
&Òü Î}т๠³à‹¸ì³Òü & \àt¡ãÚ ¤àò‹ [>³¢ào A¡à\ "¤¸àÒt¡ ¹ìÚìá¡ú & \>¸ Î}Kk¡ì>¹ ΃θ¹à &¤}
Nø೤àÎã¹à '[t¡Ò¸Kt¡ `¡àì>¹ [®¡[v¡ìt¡ [¤A¡[Åt¡ ë\àÚà¹-®¡ài¡à¹ γÚÎèW¡ã[i¡ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹¡ú A¡àòA¡Øl¡à¤àÎà,
ë\àÚà¹-®¡ài¡à "[t¡[¹v¡û¡ ¤õ[Ê¡¹ \>¸ A¡³ì\à¹ã ¤àò‹ "[¤ºì´¬ ë³¹à³t¡ A¡ì¹ ë>*Úà ÒÚ¡ú \>Kìo¹ "}ÅNøÒìo¹
³à‹¸ì³ &Òü γÑz A¡à\ Îà}Kk¡[>A¡ š™¢àìÚ A¡¹à ÒÚ¡ú

">åÅãº>ã
1. \º Î}¹Û¡o l¡ü샸àìK \>Kìo¹ "}ÅNøÒo ëA¡> P¡¹ç¡â«šèo¢ ?
2. ìt¡à³à¹ š[¹ì¤ìÅ \>Kìo¹ "}ÅNøÒìo¹ ³à‹¸ì³ šèo¢ A¡¹à \º Î}¹Û¡o [¤ÈÚA¡ l¡ü샸àìK¹ t¡=¸ ëºìJà¡ú
t¡à¹ l¡üì„ŸP¡[º A¡ã [áº?
3. \>Kìo¹ "}ÅNøÒìo¹ l¡üì„ŸP¡[º ëA¡à>[i¡?

37
 [¤®¡àK (Qi¡A¡)-3 : \º ¤¸¤Ñ‚àš>
šøA¡¹> 1 : ³Òà¹àìÊ¡ö¹ \캹 "¤Ñ‚à &¤} \캹 "àÔà>
&A¡iå¡ ³ì> A¡ì¹à¡ú
1. \º ¤¸¤Ñ‚àš> A¡ã?
2. \º ¤¸¤Ñ‚àš>àÚ ëA¡à> ëA¡à> Qi¡A¡P¡[º ¤à
l¡üšàƒà>P¡[º Î[´¶[ºt¡ ÒÚ?
¤ºà ÒÚ ë™ ëA¡¤º ™à š[¹³àš A¡¹à ™àÚ t¡à
¤¸¤Ñ‚àš> A¡¹à ™àÚ¡ú "t¡&¤, "à³¹à ™[ƒ \º ¤¸¤Ñ‚àš>
A¡¹ìt¡ W¡àÒü, "à³à샹 "¤Å¸Òü šø=ì³ &¹ δšèo¢
šøàš¸t¡à[i¡ ¤åc¡ìt¡ Òì¤, Îåt¡¹à} ³Òà¹àÊ¡ö ¹àì\¸ ë³ài¡
\캹 šøàš¸t¡à[i¡ ëƒìJà¡ú
• ³Òà¹àÊ¡ö ¹à\¸-¤õ[Ê¡šàt¡¡ :
³Òà¹àÊ¡ö ¹à\¸[i¡ &[i¡ l¡üÌ¡³r¡ºãÚ \º¤àÚå¹
"”zK¢t¡¡ú ³Òà¹àìÊ¡ö¹ š[ÆW¡ì³ "๤ ÎàK¹, ³Òà¹àìÊ¡ö¹
"Û¡¤õ[v¡Ú [¤Ñz๠ƒ[Û¡>-š[ÆW¡³ &¤} l¡üv¡¹-šè¤¢ ë³ïÎå[³
¤àÚå &¤} šè줢 ³àº®è¡[³ "e¡º γÑzÒü ³Òà¹àìÊ¡ö¹
\º¤àÚåìA¡ šø®¡à[¤t¡ A¡ì¹¡ú ³Òà¹àìÊ¡ö \å> ë=ìA¡
ëÎìŸi¡´¬¹ "¤[‹ ƒ[Û¡o-š[ÆW¡³ ë³ïÎå³ã ¤àÚå ë=ìA¡
Τ¢à[‹A¡ 85% ¤õ[Ê¡šàt¡ ÒÚ¡ú ¤È¢à ëÎìŸi¡´¬¹ ë=ìA¡ ™àyà
Ç¡¹ç¡ A¡ì¹ &¤} ëƒìŹ Τ \àÚKà ë=ìA¡ "ìC¡à¤ì¹¹
³ì‹¸ W¡ìº ™àÚ¡ú t¡àÒü "ìC¡à¤¹ìA¡ ¤ºà ÒÚ ‘yû¡à[”zA¡àº’¡ú
"ìC¡à¤¹ ë=ìA¡ \à>åÚà[¹ l¡üv¡¹-šè¤¢ ¤È¢à ë=ìA¡ ¤õ[Ê¡ ÒÚ,
™àìA¡ šå>¹à¤õ[v¡ ("à[Å«ì>¹ c¡Øl¡) ¤õ[Ê¡ ¤ºà ÒÚ¡ú ¹àì\¸¹
¤à[È¢A¡ KØl¡ ¤õ[Ê¡šàt¡ šøàÚ 1360 [³[³. ¤õ[Ê¡šàt¡ t¡¤å*
¹àì\¸¹ [¤[®¡Ä \àÚKàÚ ¤õ[Ê¡šàt¡ š[¹¤[t¢¡t¡ ÒÚ¡ú
ëÅÈà[‰ š¤¢ìt¡ ¤õ[Ê¡šàìt¡¹ šì¹, ¤àt¡àÎ ™J> šè¤¢ [ƒìA¡
šø¤à[Òt¡ Òìt¡ Ç¡¹ç¡ A¡ì¹, t¡à샹 ¤àÍš ‹ì¹ ¹àJà¹
Û¡³t¡à ¤õ[‡ý¡ šàÚ ™à¹ ó¡ºÑ¬¹ê¡š ³àº®è¡[³ìt¡ ¤õ[Ê¡šàt¡
‰ç¡t¡ ÒùàÎ šàÚ &¤} &Òü "e¡ìº ¤õ[Ê¡ZáàÚà "e¡º ít¡[¹
ÒÚ¡ú
ëA¡àS¡ì> KØl¡ ¤à[È¢A¡ ¤õ[Ê¡šàt¡ 2000 ë=ìA¡ 3500
[³[³ &¤} ¹àì\¸ ³à>åìȹ ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ šøàœ¡ šøàÚ
55% \캹 &A¡³ày ëA¡àS¡ì> l¡üšº§¡¡ú ëA¡àS¡> áàØl¡à
³Òà¹àìÊ¡ö "=¢à; š[ÆW¡³ ³Òà¹àÊ¡ö, ³à¹àk¡*ÚàØl¡à &¤}
38
[¤ƒì®¢¡ ³à>åìȹ ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ l¡üšº§¡ \º ë=ìA¡
ëA¡¤º 45% \º šà*Úà ™àÚ¡ú ëÅÈà‰ã¹ šè¤¢n¡àìº
¤õ[Ê¡ZáàÚà™åv¡û¡ "e¡ìº ¤õ[Ê¡šàt¡ ³ày 450 [³[³ &¤}
¹àì\¸¹ šè¤¢ "}ìÅ &[i¡ 1000 ë=ìA¡ 1400 [³[³ š™¢”z
¤õ[‡ý¡ šàÚ¡ú
³Òà¹àìÊ¡ö J¹à šø¤o "e¡ìº¹ ëÛ¡yó¡º šøàÚ
61,600 ¤K¢[A¡ìºà[³i¡à¹¡ú &Jàì> ¤õ[Ê¡šàt¡ 300 ë=ìA¡
500 [³[³ š™¢”z ÒÚ¡ú ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ë³ài¡ "àÚt¡ì>¹ 20%
J¹à šø¤o "e¡ìº šìØl¡ ™à ¹àì\¸¹ ë³ài¡ \>Î}J¸à¹
6% (áÚ Åt¡à}Å)¡ú
">åÎÞê¡à> A¡ì¹à¡ú
1. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ šàòW¡[i¡ šø‹à> J¹à šø¤o ë\ºà
ëA¡à>[i¡?
2. ³Òà¹àÊ¡ö ¹àì\¸¹ šàòW¡[i¡ šø‹à> ¤õ[Ê¡šàt¡ ë\ºà
ìA¡à>[i¡?
3. ³Òà¹àìÊ¡ö KØl¡ ¤à[È¢A¡ ¤õ[Ê¡šàìt¡¹ Îàì= ÅãÈ¢
šàòW¡[i¡ ë\ºà ëA¡à>[i¡?
Òü–i¡à¹ì>i¡ "à³à¹ ¤Þêå¡
1. ¤õ[Ê¡šàt¡ &¤} \[³¹ ‹¹o ">åÎàì¹ ³Òà¹àìÊ¡ö¹
šø‹à> [¤®¡à\>P¡[º šøƒÅ¢> A¡ì¹ &A¡[i¡
³à>[W¡y šà*Úà ™à줡ú
2. šøàœ¡ ³à>[W¡ìy¹ [®¡[v¡ìt¡ ìÅø>ãìt¡
Powerpoint Presentation l¡üšÑ‚àš>à¹
³à‹¸ì³ t¡=¸ l¡üšÑ‚àš> A¡ì¹à¡ú
• ³Òà¹àìÊ¡ö¹¹ \캹 l¡üšº§¡t¡à :
³Òà¹àìÊ¡ö¹ \캹 šøìÚà\>ãÚt¡à šø[t¡ ¤á¹ KØl¡
5782.8 [i¡&³[Π뙳> [A¡ ®¡à¹ìt¡¹ ë³ài¡ \캹
šøàš¸t¡à¹ 14.59% ÒÚ¡ú &¹ ³ì‹¸ 76.91% ³àì>
4447.8 [i¡&³[Î \º šøt¡¸Û¡ ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ l¡üšº§¡
ÒÚ¡ú "=¢à; ®¡à¹ìt¡¹ ë³ài¡ t塺>àÚ 29.10% \º
ëA¡¤º ³Òà¹àìÊ¡öÒü šà*Úà ™àÚú
 &Òü®¡àì¤ ¤õ[Ê¡¹ \캹 ‡à¹à šøàš¸ \º "à³¹à
ιàÎ[¹ ¤¸¤Ò๠&¤} ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 "àA¡àì¹ &Òü
¤õ[Ê¡šàìt¡¹ \º šàÒü¡ú
1. ιàÎ[¹ ¤¸¤Ò๠: ¤õ[Ê¡ šØl¡à¹ ÎìU ÎìU t¡à¹
¤¸¤Ò๠Ò*Úà¡ú
2. ®è¡šõË¡ \³à \º : >ƒã, [ƒQã, ¤àò‹, Òùƒ, Îì¹à¤¹
Òüt¡¸à[ƒ A¡àk¡àì³à ‡à¹à "¤¹ç¡‡ý¡ * \[³¹ l¡üš¹ \³à
\º¡ú
3. ®è¡šõìË¡¹ \³à \º : ¤õ[Ê¡šàt¡ šØl¡à¹ š¹ * t¡à
"¤¹ç¡‡ý¡ Òìº ë™ \º \[³ ëÅàÈ> A¡ì¹ t¡à c¡>¢à,
Aè¡Úà, >ºAå¡ìš¹ ³à‹¸ì³ šå>¹àÚ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ™àÚ
&Òü \ºú
³à>åìȹ ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ \캹 ƒå[i¡ šø‹à> l¡ü;¡Î
ÒìZá ®è¡-šõìË¡¹ \º &¤} ®å¡K쮢¡¹ \º t¡ì¤ Î[t¡¸ "ì=¢
ƒå[i¡ [®¡Ä l¡ü;Î >à Òìº* š¹Ñš¹ š[¹¤t¢¡> ë™àK¸¡ú
Îåt¡¹à}, š[¹A¡¿>๠ëÛ¡ìy t¡à샹 &A¡Îàì= [ÒÎà¤
A¡¹à ƒ¹A¡à¹¡ú ™àÒü ìÒàA¡, ™J> \캹 šøàš¸t¡à¹ t塺>àÚ
A¡³ ÒÚ, t¡J> l¡ü®¡Ú ëÛ¡ìyÒü "àºàƒà ®¡àì¤ \캹 \>¸
[¤ì¤W¡>à A¡¹à &¤} [ÒÎठA¡¹à 䱤¡ú t¡ì¤ &J>
ë™ìÒtå¡ \캹 ¤¸¤Ò๠\캹 šøàš¸t¡à¹ t塺>àÚ ‰ç¡t¡
¤àØl¡ìá, t¡J> ƒåÒü "¤Ñ‚๠š¹Ñš¹ [>®¢¡¹Åãºt¡à
&A¡Îàì= [¤ì¤W¡>à A¡¹à šøìÚà\>¡ú
• ³Òà¹àÊ¡ö ¹àì\¸¹ Îà³ì> \º "àÔà> :
³Òà¹àìÊ¡ö¹ 뮡ïK[ºA¡ ëÛ¡yó¡º ëƒìŹ šøàÚ
9.37% &¤} ®¡à¹ìt¡¹ ë³ài¡ \ºÎ´šìƒ¹ šøàÚ
14.59% ³Òà¹àìÊ¡ö¹ \>¸ l¡üšº§¡ "àìá¡ú Î}ìÛ¡ìš,
³Òà¹àìÊ¡ö šøàAõ¡[t¡A¡®¡àì¤ šøW塹 š[¹³àìo \캹 Î}Ñ‚à>
¹ìÚìá t¡ì¤ Î[k¡A¡ š[¹A¡¿>à * ¤¸¤Ñ‚àš>๠"®¡àì¤
¹àì\¸ \캹 γθà "à¹* Jà¹àš ÒìZá &¤} ¤à¹¤à¹
J¹à š[¹[Ñ‚[t¡ [>³¢ào ÒìZá¡ú ¹àì\¸ J¹à š[¹[Ñ‚[t¡
"t¡¸”z ®¡Úà¤Ò, "๠³à¹àk¡*ÚàØl¡à¹ A¡àìá šøàÚ 38.63%
Nøà³ìA¡ J¹à Û¡[t¡NøÑ‚ [ÒÎàì¤ ëQàÈoà A¡¹à ÒìÚìá¡ú &
áàØl¡à J¹à šø¤> cåò¡[A¡šèo¢ "e¡ìº ó¡Îº šåìØl¡ áàÒü ÒÚ
ó¡ìº¹ ¤àKà>, ³à>åìȹ šàÅàšà[Å šà>ãÚ \캹 \>¸
šÇ¡ šà[J¹ Îå[¤‹à &¤} ¤õ[Ê¡šàt¡ ¤Þê¡ Ò*Ú๠Îàì=
Îàì= šÅå¹ [Å[¤¹ &J> ƒõŸ³à> ÒÚ¡ú &¹ A¡ìÚA¡[i¡ ³èº
A¡à¹> >ãìW¡ ëƒ*Úà ÒìÚìá¡ú
39
1. \º δš[v¡¹ "γ ¤–i¡> :
¹àì\¸ ¤õ[Ê¡šàìt¡¹ [¤t¡¹o "γà> Ò*ÚàÚ
"ì‹¢ìA¡¹ ì¤[Å ¤õ[Ê¡šàt¡ ëA¡àS¡ì> šìØl¡¡ú ëÎ\>¸ ¹àì\¸¹
šøàÚ 126 [i¡ t¡àºåA¡àÚ Ñ‚àÚã J¹à¹ š[¹[Ñ‚[t¡ìt¡ "àìá¡ú
³Òà¹àìÊ¡ö¹ š[ÆW¡ì³ ëÅÈà‰ã š¤¢t¡³àºà¹ \>¸ "๤
ÎàK¹ ë=ìA¡ ƒ[Û¡o-š[ÆW¡³ ë³ïÎå³ã ¤àt¡àÎìA¡ "¤¹ç¡‡ý¡
A¡ì¹, ó¡ìº ëA¡àS¡> l¡üšAè¡ìº 2000 ë=ìA¡ 3500 [³[³
¤õ[Ê¡šàt¡ ÒÚ &¤} ìÅÈà‰ã š¤¢t¡³àºà¹ šè줢 =àA¡à š[ÆW¡³
³Òà¹àìÊ¡ö &¤} [¤ƒì®¢¡ 500 ë=ìA¡ 750 [³[³ &¤}
1000 ë=ìA¡ 1400 [³[³ &t¡ "¿ ¤õ[Ê¡ ÒÚ¡ú
2. A¡à™¢A¡à¹ã š[¹A¡¿>๠šøìÚà\> :
Kt¡ 100 ¤áì¹¹ ¤õ[Ê¡šàìt¡¹ š[¹Î}J¸à> [¤ì¤W¡>à
A¡ì¹, ¹àì\¸ KØl¡ ¤õ[Ê¡šàt¡ Jå¤ A¡³ šà*Úà ™àÚ >à¡ú
®¡à¹ìt¡¹ ³Òà¹àìÊ¡ö 14.59% \º šà*Úà ™àÚ &¤} ">¸
ëƒìŹ t塺>àÚ 29.10% ¤¸¤Òà¹ì™àK¸ \º &A¡à
³Òà¹àìÊ¡ö šà*Úà ™àÚ t¡ì¤ \>Î}J¸à šàòW¡P¡> "ìšÛ¡à
"[‹A¡ ¤õ[‡ý¡ šàìZá, t¡ì¤ "à\* ³Òà¹àìÊ¡ö¹ šøàÚ 80%
Aõ¡[ÈìÛ¡y Ç¡Jà (Ç¡A¡ì>à) "¤Ñ‚àÚ "àìá¡ú &P¡[º
áàØl¡à*, ¹àì\¸¹ šøàÚ 1,500 Nøà³ &¤} 4,305 ƒåK¢P¡[º
šø[t¡ ¤á¹ šà>ãÚ \캹 "®¡à줹 ³åìJà³å[J ÒìZá,
t¡àÒü \캹 Î}Ñ‚à>P¡[º "à¹* A¡à™¢A¡¹®¡àì¤ š[¹A¡¿>à
* š[¹W¡àº>à A¡¹à ƒ¹A¡à¹¡ú
3. ®è¡šõË¡ \캹 l¡üìšÛ¡à &¤} J¹à¹ Î}A¡i¡¡:
®è¡šõìË¡¹ \캹 Î}Ñ‚à> &¤} šøàš¸t¡à ³èºt¡
¤õ[Ê¡šàt¡, Ñ‚º®¡àìK¹ "¤Ñ‚à &¤} ®è¡t¡à[wA¡ [Ñ‚[t¡¹ l¡üš¹
[>®¢¡¹ A¡ì¹¡ú ¹àì\¸¹ šõË¡t¡ìº¹ šøàœ¡ í¤[W¡y[i¡ ë³ài¡
1 1 1
&ºàA¡à¹ 3 šàÒàØl¡, 3 J¹à šø¤o &¤} 3 "[t¡[¹v¡û¡
¤õ[Ê¡šàìt¡¹ "e¡º &Òü šøA¡àì¹¹ "àìá¡ú &A¡Òü γìÚ,
">¸à>¸ ®è¡t¡à[wA¡ A¡àk¡àì³à¹ (92% Åv¡û¡ [źà),
¤õ[Ê¡šàìt¡¹ *k¡à>à³à &¤} "àe¡[ºA¡ [¤W塸[t¡¹ ³ìt¡à
\[i¡º šøàAõ¡[t¡A¡ "¤Ñ‚๠A¡à¹ìo, ¹àì\¸ ®è¡šõË¡ãÚ &¤}
®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 šøàš¸t¡àÚ [¤[¤‹t¡à ëƒJà ™àÚ¡ú
 ³Òà¹àìÊ¡ö &J>* "¤[‹ 40.58 ºÛ¡ ëÛ¡y ëÎìW¡¹
"à*t¡àÚ &ìÎìá¡ú ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 "¤ƒà> 11.63 ºÛ¡
ìÒC¡¹¡ú ¤à[A¡ 28.75 ºÛ¡ ëÒC¡¹ &ºàA¡à ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹
l¡üš¹ [>®¢¡¹Å㺡ú &¹ "=¢ Òº šøàÚ 70% ëÎW¡ ®è¡K®¢¡Ñ‚
\캹 l¡üš¹ [>®¢¡¹Å㺡ú ëƒìÅ* &¹ Ò๠šøàÚ &A¡Òü
¹A¡³¡ú Î}ìÛ¡ìš, ìÎìW¡¹ \>¸ ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 l¡üš¹
[>®¢¡¹Å㺡ú ¹àì\¸¹ ì³ài¡ ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 85% &¹*
ë¤[Å \º ëÎìW¡¹ \>¸, 10% š™¢”z [Å¿ ¤¸¤Òàì¹¹
&¤} 5% š™¢”z šà>ãÚ \캹 \>¸¡ú "à\ ¹àì\¸ šà>ãÚ
\º áàØl¡à ">¸ ëA¡à>* ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ >ºAè¡ìš¹
">åì³à[ƒt¡ Î}J¸à l¡üšº§¡ ë>Òü¡ú t¡ì¤, ³Òà¹àÊ¡ö \º *
ëÎW¡ A¡[³Å> ">å³à> A¡ì¹ìá ë™ t¡à샹 Î}J¸à šàt¡Aå¡Úà¹
γà> γà> 20 ºìÛ¡¹ γà> Ò*Úà l¡ü[W¡t¡¡ú &¹ ³à‹¸ì³
šøW塹 š[¹³àìo ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 l¡üìv¡àº> A¡¹à ì™ìt¡
šà칡ú
&A¡iå¡ ë®¡ì¤ ëƒìJà¡ú
1. ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 [¤Ñzõ[t¡ ™[ƒ l¡üšì¹¹ ³ìt¡à
W¡ºìt¡ =àìA¡ t¡ì¤ ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ®¡[¤È¸ìt¡¹
š[¹[Ñ‚[t¡ A¡ã Òì¤?
2. ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 l¡üìv¡àº> [>Ú”|ìo¹ \>¸
"àš[> A¡ã A¡ã šƒìÛ¡ìš¹ š¹à³Å¢ [ƒìZá>?
4. ÅÒ¹ãA¡¹> * [Å¿àÚì>¹ \>¸ ¤àØl¡[t¡ \캹
W¡à[Òƒà :
¤[‡ý¡¢t¡³à> \>Î}J¸à¹ šàÅàšà[Å l¡üZW¡t¡¹
\ã¤>™ày๠³à>, A¡³¢Î}Ñ‚à> &¤} \캹 "®¡à줹
A¡à¹ìo šÀã¹ \>Î}J¸à ÅÒ¹àe¡ìº Ñ‚à>à”z¹ ÒìZá¡ú &¹
A¡à¹ìo ÅÒ¹àe¡ìº šà>ãÚ\º, [Å¿ * Qì¹àÚà ¤¸¤Òàì¹¹
\>¸ \캹 W¡à[Òƒà ¤àØl¡ìá¡ú ¹àì\¸¹ ¤¸¤Òà¹ì™àK¸
\ºÎ´šìƒ¹ ³ì‹¸ Kt¡ ƒÅìA¡ "à¹* ë¤Åã \º ëÎìW¡¹
\>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ Òìt¡à t¡ì¤ &J> [¤>à ëÎìW¡¹ \>¸ \캹
¤¸¤Ò๠Jå¤ ¤àØl¡ìá ëƒJà ™àÚ¡ú ¤t¢¡³à>, ¹àì\¸¹
[Å¿P¡[ºìt¡ šø[t¡[ƒ> 194 ëA¡à[i¡ [ºi¡à¹ \캹 šøìÚà\>
ÒÚ¡ú &¹ ³ì‹¸ 128.6 [ºi¡à¹ \캹 ¤¸¤Ò๠ëA¡¤º
[Å¿ ëÛ¡ìy¹ \>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú [Å¿ šøA¡¿P¡[º¹ \>¸
40
¤¸¤Òê¡t¡ ë³ài¡ \캹 šøàÚ 65% \º šøA¡¿P¡[º ë=ìA¡
ëÎW¡ ι¤¹àÒ A¡¹à ÒÚ &¤} [Å¿ A¡ìš¢àì¹Å>P¡[º¹
šøA¡¿P¡[º ë=ìA¡ 34% \º šà*Úà ™àÚú 1% ">¸à>¸
l¡ü;Î ë=ìA¡ \º šøàœ¡ ÒÚ¡ú
5. \º ëÎìW¡¹ Û¡³t¡à¹ "š™à¢œ¡ ¤¸¤Ò๠:
¹àì\¸ "à\ ë³ài¡ 3,910 ¹à\¸ š™¢àìÚ¹ ëÎW¡
šøA¡¿ (87 ¤Øl¡, 297 ³àc¡à[¹, 3,526 ëáài¡) A¡à\ šèo¢
ÒìÚìá¡ú t¡à샹 ë³ài¡ [>³¢ào &¤} l¡üš™åv¡û¡ Î}¹Û¡o
Û¡³t¡à ™=àyû¡ì³ 48,705 ƒºQ[³ (1,720 TMC)
&¤} 40,897 ƒºQ[³ (ƒÅºÛ¡ Q>[³i¡à¹) (1,445
TMC) "àìá¡ú ¹àì\¸¹ Î> 1960-61 ë=ìA¡ 2010-
11 &Òü γìÚ¹ ³ì‹¸, ó¡Î캹 "à*t¡àÚ ë³ài¡ ëÎW¡
ëÛ¡y[i¡ 6.48% ë=ìA¡ 20.60% & l¡üÄãt¡ ÒìÚìá¡ú
&¹ ¤àÒüì¹ A¡à\P¡[ºìt¡ [¤ºì´¬¹ A¡à¹ìo šøA¡¿P¡[º¹
ìÎW¡ Û¡³t¡à δšèo¢¹ê¡ìš ¤¸¤Ò๠ÒÚ >à, šøA¡¿P¡[º
Î³àœ¡ Òìt¡ [¤º´¬ Ò*ÚàÚ &A¡[ƒìA¡ šøA¡ì¿¹ ¤¸Ú ¤õ[‡ý¡
šàÚ &¤} ">¸[ƒìA¡ ëÎìW¡¹ šøt¡¸à[Åt¡ ¤õ[‡ý¡ Qìi¡ >à,
&áàØl¡à* ëÎW¡ šøA¡¿P¡[ºìt¡ š[º³à[i¡¹ A¡à¹ìo "ì>A¡
šøA¡ì¿¹ \º Îe¡ìÚ¹ Û¡³t¡à ÒùàÎ ëšìÚìá¡ú
6. \캹 ">åš™åv¡û¡ &¤} "[t¡[¹v¡û¡ ¤¸¤Ò๠:
³Òà¹àìÊ¡ö¹ J¹à šø¤o Nøà³P¡[ºìt¡ Nøàì³¹ ³à>åÈìA¡
&A¡ šày šà>ãÚ \캹 \>¸ Qå¹ìt¡ ÒÚ¡ú ëA¡à> ëA¡à>
ÅÒì¹ >캹 \º Îœ¡àìÒ &A¡¤à¹, šà[Û¡A¡ &¤} [A¡áå
\àÚKàÚ ³àìÎ &A¡¤à¹ "àìΡú [¤š¹ãìt¡, ¹àì\¸¹
A¡ìÚA¡[i¡ ÅÒ¹ "e¡ìº ³à=à[šáå šøàÚ 250 [ºi¡à¹ \º
"[t¡[¹v¡û¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú ÅÒì¹ \>Î}J¸à ¤õ[‡ý¡ &¤}
"[t¡[¹v¡û¡ \캹 ¤¸¤Òàì¹¹ A¡à¹ìo \º γõ‡ý¡
ÅÒ¹P¡[º¹ \>¸ \캹 ¤¸¤Òàì¹¹ Î}¹Û¡o ¤àØl¡ìá &¤}
Aõ¡[ÈìÛ¡ìy¹ šàÅàšà[Å Nøà³àe¡ìº šà>ãÚ \캹 γθà
³à¹àuA¡ ÒìÚ l¡ük¡ìá¡ú ëÎW¡™åv¡û¡ "e¡ìº¹ Aõ¡ÈA¡¹à &J>*
"àìJ¹ ³ìt¡à ó¡Îìº "¤àì‹ ëÎW¡ ëƒÚ¡ú ó¡ºÑ¬¹ê¡š, \º
"šW¡Ú ÒÚ &¤} &A¡Òü γìÚ "[t¡[¹v¡û¡ º¤>P¡[º
\[³ìt¡ l¡üšì¹¹ Ñzì¹ \³à ÒÚ¡ú ™à¹ ó¡ìº ³à[i¡ º¤>àv¡û¡
&¤} ¤Þ꡸à ÒÚ¡ú &¹ ó¡ìº ó¡Î캹 ó¡º> ÒùàÎ šàÚ¡ú
7. \ºšøƒèÈo¡:
\ºšøƒåÈo ¤t¢¡³à> ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ">¸t¡³ šø‹à> \캹 γθà¡ú \º šøƒèÈo [Å¿ * A¡à¹Jà>àP¡[º ë=ìA¡ [>A¡àÅã,
¹àÎàÚ[>A¡ ¤\¢¸ šƒà=¢, Qì¹àÚà >ƒ¢³à¹ \º, ë>à}¹à\º, >ƒã, >àºà Òüt¡¸à[ƒ¹ šø¤àìÒ šø¤à[Òt¡ A¡¹à ÒÚ, šàÅàšà[Å
\캹 ìÑ÷àìt¡ A¡àšØl¡, šÇ¡šà[J, ™à>¤àÒì>¹ ì‹àòÚà, ‹³ã¢Ú "àW¡à¹, "[Ñ‚ [¤Î¢\> ëƒ*Úà Òüt¡¸à[ƒ¹ A¡à¹ìo l¡ü;ÎP¡[º¹
\º ƒè[Èt¡ ÒÚ¡ú ¹àì\¸¹ ³å´¬Òü, k¡àì>, šåìo +¹U¤àƒ, >àKšå¹ &¤} ">¸à>¸ ÅÒ¹P¡[ºìt¡ \ºƒèÈìo¹ γθà &t¡i¡àÒü
³à¹àuA¡ ÒìÚ l¡üìk¡ìá ë™ [A¡áå \àÚKàÚ >ƒã, \ºà‹à¹, >ƒ¢³à¹ \캹 ëW¡Òà¹à "\¢> A¡ì¹ìá¡ú \ºƒèÈìo¹ A¡à¹ìo
"ì>A¡ Û¡[t¡A¡à¹A¡ šƒà=¢ &¤} ¹àÎàÚ> šà>ãÚ \캹 ³‹¸ [ƒìÚ ³à>¤ &¤} šøàoã샹 Źãì¹ šøì¤Å A¡ì¹ &¤} [¤[®¡Ä
ë¹àìK¹ A¡à¹o ÒÚ¡ú šøƒè[Èt¡ \º šà> A¡¹à¹ A¡à¹ìo \[r¡Î, i¡àÒüó¡ìÚl¡, A¡ìº¹à, W¡³¢ì¹àK Òüt¡¸à[ƒ ÒìÚ =àìA¡ &¤}
³õt塸 š™¢”z Òìt¡ šà칡ú &Òü γθà[i¡ γà‹à> A¡¹à "t¡¸”z \¹ç¡¹ã¡ú

š™¢ì¤Û¡o A¡ì¹à &¤} "àìºàW¡>à A¡ì¹à

[>ìW¡¹ [W¡y[i¡ìt¡ ëƒJàì>à [¤[®¡Ä Qi¡>à š™¢ì¤Û¡o A¡ì¹ AáàìÎ \캹 š[¹[Ñ‚[t¡ &¤} γθàP¡[º¹ ¤¸¤Òà¹
δšìA¢¡ "àìºàW¡>à A¡ì¹à¡ú

41
• ¤t¢¡³à> \º Î}A¡ìi¡¹ γà‹à>¡ :
[¤ƒ¸³à> \캹 Î}Ñ‚à> γèìÒ¹ šø[t¡A¡à¹
Aõ¡[ÈìÛ¡ìy Jà³à¹, [Å¿ * >K¹ "e¡ìº š™à¢œ¡ \º
ι¤¹àÒ A¡ì¹ ¹àì\¸¹ \º Î}A¡i¡ [>¹Îì>¹ šøìW¡Ê¡à
A¡¹à ƒ¹A¡à¹¡ú \º Î}¹Û¡o, ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 šè>¢®¡¹>,
ƒè[Èt¡ \캹 š[¹ìÅà‹>, W¡àìȹ \>¸ [¤–ƒå, tå¡È๠&¤}
Û塉-ìÎW¡ ¤¸¤Ñ‚à, ëÎW¡ Û¡³t¡à¹ šèo¢ ¤¸¤Òà¹, \캹
ìt¡à³¹à \à> [A¡?
[>¹ãÛ¡o, \º ÎàÛ¡¹t¡à Òüt¡¸à[ƒ [¤ÈìÚ \>Kìo¹ ³ì‹¸
ÎìW¡t¡>t¡à ít¡[¹ A¡¹à¹ šøìÚà\>¡ú
¤t¢¡³à> \ºÎ}A¡ìi¡¹ γà‹àì>¹ A¡ìÚA¡[i¡ l¡ü;Aõ¡Ê¡
l¡üƒàÒ¹> :
1. 냤Îàì> (³àg¹šàØl¡à) šøA¡¿ : ³Òà¹àìÊ¡ö ë¤[Ź®¡àK
¤õ[Ê¡šàt¡ ëA¡àS¡ì> ÒÚ &¤} \º š[ÆW¡³[ƒìA¡ ¤ìÚ
™àÚ¡ú š[ÆW¡³ "}ìÅ ¤ìÚ ™à*Úà \º t¡ã¤ø K[t¡ìt¡
šø¤à[Òt¡ Ҥ๠šè줢 ëÅÈà‰ã šàÒàìØl¡¹ Wè¡Øl¡àÚ ëáài¡
¤àò‹ [>³¢àìo¹ ó¡ìº \º "¤¹ç¡‡ý¡ A¡¹à ëKìá¡ú
>à[ÎA¡ [ƒìr¡à[¹ t¡àºåA¡à š[ÆW¡ì³ šø¤à[Òt¡ \º[i¡ šè¤¢
[ƒìA¡ Î[¹ìÚ "à>à ÒìÚìá¡ú š[ÆW¡³ ¤à[Ò>ã >ƒã¹
šø¤à[Òt¡ \캹 \>¸ &Òü "[®¡>¤ šøA¡¿ ¤àÑz¤à[Út¡
A¡¹à ÒìÚìá &¹ \>¸ šøàÚ 10 [A¡ìºà[³i¡à¹ ƒãQ¢
ÎåØl¡U ít¡¹ã A¡ì¹ šè¤¢[ƒìA¡ ιàì>à ÒìÚìá¡ú
3. "¿J¹ìW¡ šàÈào Òùƒ : tå¡[³ ët¡à³à¹ W¡à¹šàìÅ šøW塹
냤Îàì> (³àg¹šàØl¡à) šøA¡¿ : ÎåØl¡U
2. ¤àò‹ * \ºÅìÚ¹ A¡àƒà ¤¸¤Ò๠: \ºàÅÚ &¤} Òùìƒ
\³à A¡àƒà³à[i¡ \캹 Î}¹Û¡ìo¹ Û¡³t¡à ÒùàÎ A¡ì¹¡ú
¤åºn¡à>à ë\ºà * ¹àì\¸¹ ">¸à>¸ \àÚKàÚ ³ÒàÎØl¡A¡
®¡¹ài¡ * Aõ¡[ÈìÛ¡ìy¹ \>¸ & \àt¡ãÚ A¡àƒà "šÎà¹o
42
A¡ì¹ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒìÚìá¡ú &¹ ó¡ìº \º \³à
A¡¹à¹ Û¡³t¡à ¤à[Øl¡ìÚ t塺ìt¡ ÎÒàÚt¡à A¡ì¹ìá¡ú
ιA¡à¹ γìÚ Î³ìÚ Aõ¡ÈA¡ìƒ¹ [¤>à ³è캸 ¤àò‹ *
Òùƒ ë=ìA¡ š[º "šÎà¹o A¡¹à¹ δ¶[t¡ ëƒÚ¡ú &[i¡
W¡àìȹ \[³ìA¡ l¡ü¤¢¹ A¡ì¹ ët¡à캡ú ¤àò‹ &¤} Òù샹
\³à\º ¤õ[‡ý¡ A¡ì¹¡ú
šåìo >Kì¹¹ [>A¡i¡¤t¡ã¢ JØl¡A¡*Úàκà
¤àò싹 l¡üš¹ ë™ šøìÚàK A¡¹à ÒìÚ[ạú
"àìÅšàìŹ "e¡ìº š[º³à[i¡¹ A¡à¹ì>
³åk¡à >ƒã¹ t¡ãì¹ [>[³¢t¡ JØl¡A¡*ÚàÎºà ¤àò싹
\캹 ‹à¹> Û¡³t¡à Jå¤ ÒùàÎ ëšìÚ[ạú &[i¡
"à¤à¹ šå¤¢à>å¹ê¡š ëÒàA¡, >tå¡> A¡àƒà³à[i¡ šå>¹àÚ
¤ìÚ >à "àìÎ t¡à¹ šø[t¡ì¹àì‹ ëºàA¡ÎÒ®¡àK
‡à¹à Nøã> =ബΠšåìo Î}Ñ‚à[i¡ P¡¹ç¡â«šèo¢ ®è¡[³A¡à
šàº> A¡ì¹ìá¡ú &Òü Î}Ñ‚à[i¡, šåìoìt¡ Îà³[¹A¡,
ÑHæº * A¡ìºì\¹ [ÅÛ¡à=ã¢, Ñ‚à>ãÚ ¤à[Ζƒà &¤}
[Å¿ Î}Kk¡ì>¹ ÎÒàÚt¡àÚ &Òü A¡à\[i¡ Ç¡¹ç¡
A¡ì¹[Ạ&¤} &[i¡ "à\* šø¤º®¡àì¤ W¡ºìá¡ú
ëƒìŹ \ºà‹à¹ ¤àØl¡àì>๠\>¸ >tå¡> ¤àò‹
[>³¢ào A¡¹à "๠䱤 >à Ò*ÚàÚ šøA¡¿[i¡
ëƒìŹ [¤[®¡Ä >ƒã¹ "¤¤à[ÒA¡àÚ &A¡[i¡ ƒõÊ¡à”z
¹ê¡ìš Îà³ì> &ìÎìá¡ú &Òü A¡àì\¹ ë>tõ¡â«
[ƒìÚ[áìº> "¤Î¹šøàœ¡ ëÎ>à A¡³¢A¡t¡à¢ A¡ì>¢º
Îåì¹Å šài¡ãº &¤} t¡àò¹ ÎÒì™àKã¹à, ™à¹à Nøã>
=à´¬ìι ³à‹¸ì³ šøA¡¿[i¡ Ñ‚àš> A¡ì¹[áìº>¡ú
[>³¢àoA¡à\ ëƒJìt¡ šà*¡ú ¹àÑz๠A¡à\ W¡ºìá, &¹
\>¸ šøìÚà\>ãÚ šà=ì¹¹ iå¡A¡ì¹à ¤Øl¡ šà=¹ ë=ìA¡
ít¡[¹ ÒÚ¡ú šà=¹ìA¡ ëáài¡ iå¡A¡ì¹àìt¡ ¹ê¡šà”z[¹t¡
A¡¹à¹ \>¸ ë™ ™”| t¡àìA¡ ëšÈoA¡à¹ã ™”| ¤ºà ÒÚ¡ú
&Òü šà=¹P¡[º J[> ì=ìA¡ šà*Úà ™àÚ¡ú ë™ J[>P¡[º
ë=ìA¡ šà=¹ l¡üìv¡àº> A¡¹à ÒÚ ëÎJàì> &A¡[i¡
 K®¡ã¹ Kìt¡¢¹ Îõ[Ê¡ ÒÚ¡ú &ìA¡ šà=¹ J[> ¤ºà ÒÚ¡ú šàÈào Òùƒ
šà=ì¹¹ J[>P¡[º ë=ìA¡ ™=à™=®¡àì¤ šà=¹ A¡ài¡ìº
ì¤à¹Q¹ Òà쮡[º t¡àºåA¡à- t¡ºà, ë\ºà-
&Òü šà=ì¹¹ J[>P¡[ºìt¡ \ºàÅÚ ít¡¹ã Òìt¡
šà칡ú ¹àÚKØl¡ : &Jàì> γà\A¡º¸ào [¤®¡àìK¹
áàyà¤àÎ ¹ìÚìá¡ú \캹 "®¡à¤ ƒå¹ A¡¹à¹
&Òü®¡àì¤ &A¡[i¡ šà=¹ J[> ë=ìA¡ \º Î}¹Û¡o \>¸ t¡;A¡àºã> A¡³¢A¡t¢¡à Åøã.šøì³àƒ \à‹¤ *
&¤} ¤¸¤Òàì¹¹ ‹à¹oàìA¡ ¤ºà ÒÚ šàÈà> Òùƒ¡ú
Åøã.Ζƒãš A¡ƒ³ šà=¹ Î[¹ìÚ *Òü "e¡ìº¹
뙳> Nøà³àe¡ìº šøàÚ¡1 [A¡ìºà[³i¡à¹ íƒìQ¢¸¹ 6
šå¹àì>à šà=¹ J[> š[¹ÍH๠A¡ì¹ [áìº> &¹
Òü[e¡ šå¹ç¡ &¤} 10 óå¡i¡ šøìÑ‚¹ A¡àòW¡à ¹àÑzà[i¡¹ \>¸
šøàÚ 160 ¤øàÎ šà=ì¹¹ iå¡A¡ì¹à¹ šøìÚà\> &¤} ¤¸Ú >Ú Òà\๠i¡àA¡à ÒìÚ[ạú &Òü \º
"àºKà šà=¹P¡[º ιàìt¡ šøàÚ 144 ¤øàìι Kt¢¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à¹ ó¡ìº, i¡¸à}A¡à¹ [ƒìÚ \º
J>> A¡¹ìt¡ Ò줡ú &ìt¡ šøàÚ 4 ºÛ¡ [ºi¡à¹ \º "à>๠ƒ¹A¡à¹ šìØl¡ >à¡ú &áàØl¡à* šøW塹
‹à¹o A¡ì¹¡ú ™[ƒ 5 [A¡ìºà[³i¡à¹ ¹àÑzà[i¡ ít¡[¹ A¡¹à \캹 šøàš¸t¡à¹ A¡à¹ìo, áàyà¤àìι "e¡ìº
ÒÚ t¡ì¤ šøàÚ 20 ºÛ¡ [ºi¡à¹ \º šøìÚà\>ãÚ Kìt¢¡ Τå\ ¹ìR¡¹ Kàá ìƒJà ™àÚ¡ú
Î}¹Û¡o A¡¹ìt¡ šà¹ì¤¡ú
&Òü šàÈà> ÒùƒP¡[ºìt¡ šøàAõ¡[t¡A¡ ®¡àì¤ ¤õ[Ê¡¹ \º
\³à ÒÚ¡ú &¹ ó¡ìº ¤È¢àA¡àìº šàÒàìØl¡¹ n¡àºå ë=ìA¡
šøàAõ¡[t¡A¡®¡àì¤ šø¤à[Òt¡ \º Îe¡Ú A¡ì¹¡ú &Òü
šàÈào Òù샹 \º ™=à™= šø[yû¡Ú๠šì¹ šà> A¡¹à¹
\>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú šà=¹ J[>P¡[º¹ ™=à™= J>ì>¹
ó¡ìº "K[>t¡¡ šà=¹Jr¡ ë=ìA¡ šàÈà> Òùìƒ ¹ê¡šà”z¹
ÒÚ¡ú šà=¹ J[> ë=ìA¡ šà=¹ J>> A¡¹à¹ γÚ
[>³—[º[Jt¡ [¤ÈÚP¡[º ³à=àÚ ¹àJà l¡ü[W¡t¡¡ú
šà=¹ J[>
". n¡àºå ÎÒ &A¡[i¡ l¡üš™åv¡û¡ \àÚKà [>¤¢àW¡> A¡¹à
l¡ü[W¡t¡¡ú
"à. šà=¹ J[> 6 [³i¡à¹ K®¡ã¹t¡àÚ J>> A¡¹ìt¡ t¡=¸ šà* &¤} "àìºàW¡>à A¡ì¹à :
Òì¤ &¤} ™=à™= "àA¡à¹ [ƒìt¡ Ò줡ú 1. ët¡à³à¹à ë™Jàì> ¤Î¤àÎ A¡¹ ëÎ "e¡ìº, Nøàì³
Òü. J[>ìt¡ >à³à¹ \>¸ 45 [l¡Nøã "ìšÛ¡à A¡³ n¡àºå ÅÒ¹ìA¡ \º ι¤¹àìÒ¹ &³> ¤àò‹ &¤} Òùƒ
Ò*Úà l¡ü[W¡t¡¡ú δšìA¢¡ t¡=¸ Î}NøÒ A¡ì¹à¡ú
2. \º [¤t¡¹ìo¹ A¡à™¢A¡à¹ã Î}Ñ‚à š[¹ƒÅ¢> A¡ì¹
#. Îå¹Û¡à¹ \>¸, ‹à¹àìºà šà=¹ ιàì>à l¡ü[W¡t¡
&¤} J[>[i¡¹ ì¤Øl¡à ëƒ*Úà l¡ü[W¡t¡¡ú ¤t¢¡³à> \º[Ñ‚[t¡ ì\ì> >à*¡ú
3. ët¡à³à샹 "e¡ìº \캹 Î}A¡ìi¡¹ l¡üš¹ ë™
&®¡àì¤ >tå¡> šà=¹ J[> Î[k¡A¡®¡àì¤ J>> A¡ì¹ ¤à l¡üšàÚ ¤¸¤Ñ‚à Ç¡¹ç¡ "àìá t¡à¹ t¡=¸ Jåòì\ 뤹
šå¹àt¡> šà=¹ J[>P¡[º ë³¹à³t¡ A¡ì¹ A¡³ J¹ìW¡
A¡ì¹à¡ú
&A¡[i¡ šàÈào Òùƒ ít¡[¹ A¡¹à ™àÚú

43
&A¡iå¡ ³à=à Qà³à*¡:
1. "¿ š[¹³àìo \º ¤¸¤Ò๠A¡¹ìt¡ tå¡[³ A¡ã
ÎàÒà™¸ A¡¹ìt¡ šàì¹à ?
2. ët¡à³à¹ W¡à¹šàìÅ \캹 ë™ "š¤¸ìÚ¹
l¡üšàƒà> ¤à t¡=¸ ëÎÒü \àÚKàP¡[º ëA¡à=àÚ
ëA¡à=àÚ "àìá? A¡ã®¡àì¤ &[i¡ A¡à[i¡ìÚ l¡ük¡ìt¡
šà¹ì¤?
Òü–i¡à¹ì>i¡ "à³à¹ ¤Þêå¡
1. ¹àì\¸¹ \캹 "¤Ñ‚à ë\ì> ë>¤à¹ \>¸ >ƒã-
¤àò싹 Î}J¸à, \ºà¤‡ý¡t¡à¹ ÎÛ¡³t¡à, ¤àò싹
\ºà¤‡ý¡t¡à "e¡º Òüt¡¸à[ƒ \à>ìt¡ t¡=¸ Jåòì\
뤹 A¡ì¹à¡ú
2. ët¡à³à¹ "e¡ìº ¤àò‹P¡[º¹ [¤Ñzà[¹t¡ t¡=¸
(³à>[W¡y ÎÒ) Jåòì\ šà*¡ú \º ¤¸¤Ñ‚àš>à
&¤} [¤ƒå¸; l¡ü;šàƒ> šøÎìU ¤¸¤Ñ‚à NøÒìo¹
\>¸ ¤t¢¡³à> t¡=¸ šøÑñt¡ A¡ì¹à¡ú

t¡=¸ šøàœ¡ A¡ì¹à¡ú

tå¡[³ ë™ "e¡ìº =àìA¡à ëÎJàì>¹ šà=¹J[>[i¡ ëƒìJà¡ú ëÎJàì> \캹 Îe¡Ú δšìA¢¡ A¡ã A¡¹à ™àÚ ëÎ
t¡=¸ ë\ì> &A¡[i¡ šø[t¡ì¤ƒ> ít¡[¹ A¡ì¹à¡ú

">åÅãº>ã

1. ³Òà¹àìÊ¡ö ëA¡à> ‹¹ìo¹ ¤àt¡àÎ (¤àÚå) ì=ìA¡ ¤õ[Ê¡šàt¡ ÒÚ?

2. J¹à šø¤o "e¡º ¤ºìt¡ [A¡ ë¤àc¡àìt¡ ëW¡ìÚìá>?
3. ³Òà¹àìÊ¡ö \캹 l¡üšº§¡t¡à¹ [¤t¡¹o [A¡®¡àì¤ A¡¹à ÒÚ? [¤Ñzà[¹t¡ ëºìJà¡ú
4. ¤t¢¡³à> \º ÎS¡ìi¡¹ γà‹à> A¡ã?
5. ³Òà¹àìÊ¡ö J¹à¹ š[¹[Ñ‚[t¡¹ A¡à¹o ëºìJà &¤} γà‹àì>¹ l¡üšàÚ ¤ìºà¡ú
6. \º¤¸¤Ñ‚àš> &[i¡ šø[t¡ A¡àìºì¹Òü šøìÚà\> "àìá & γìÞê¡ ët¡à³à¹ ³t¡à³t¡ ëºìJà¡ú

44
 [¤®¡àK (Qi¡A¡)-3 : \º ¤¸¤Ñ‚àš>
šøA¡¹o 2 : \ºìÎW¡ (\º[Îe¡>)
&A¡iå¡ ³ì> A¡ì¹à¡ú
1. \캹 ëA¡> ">>¸ Îà‹à¹o P¡¹ç¡â« "àìá?
2. Aõ¡[ÈìÛ¡ìy ëA¡à> ìA¡à> š‡ý¡[t¡ìt¡ \º
ι¤¹àÒ A¡¹à ÒÚ¡?
• \ºìÎW¡ (Irrigation)
¤õ[Ê¡¹ \º áàØl¡à* šàÅàšà[Å ó¡Î캹 ëÎW¡ ëƒ*Úà¹
šø[yû¡Úà[i¡ìA¡ ‘\º ìÎW¡’ ¤ºà ÒÚ¡ú ¤àò‹, Òùƒ, Jຠ¤à
">¸à>¸ l¡ü;ìι \º, >ƒã ë=ìA¡ \º, ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º
Òüt¡¸à[ƒ ëÎìW¡¹ \>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú &Òü l¡ü;Î ë=ìA¡ \º
ëÎìW¡¹ \>¸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à¹ γÚ, &[i¡ ³ì> ¹àJà l¡ü[W¡t¡¡
ë™ &Òü γÑz l¡ü;Î ë=ìA¡ \º ¤¸¤Ò๠A¡¹à¹ γÚ,
šøAõ¡t¡ W¡àìȹ \>¸ l¡üšº§¡ \캹 š[¹³ào Jå¤ A¡³,
šàÅàšà[Å ¤à͚㮡¤ì>¹ ³‹¸ [ƒìÚ ë™ š[¹³ào \º
l¡üìØl¡ ™àÚ ëÎÒü \캹 šø³ào Jå¤ ë¤Åã =àìA¡¡ú
¤ìºàìt¡à ëƒ[J :
1. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ Aõ¡[È \ºìÎìW¡¹ [¤[¤‹t¡à
[A¡¹ç¡š? &¹ A¡à¹oP¡[º A¡ã A¡ã ?
2. Aõ¡[È ëÎW¡ ¤¸¤Ñ‚๠š[¹¤t¢¡> / l¡üÄ[t¡ ëA¡>
A¡¹à ƒ¹A¡à¹?
®¡à¹ìt¡¹ 450 [i¡¹ ³ì‹¸ 44 [i¡ l¡üƒ¸à> "e¡º
=àA¡àÚ ë\ºà¹ ³ì‹¸ šøàÚ 50% Jàƒ¸Åθ l¡ü;šàƒ>
A¡ì¹¡ú &¹ ³ì‹¸ šøàÚ 14 [i¡ ë\ºàÚ "à¹* ë¤Åã [Îe¡>
ëÛ¡y "àìá &¤} t¡à ë=ìA¡ 25% \º šà*Úà ™àÚ¡ú
\캹 [¤t¡¹o ¤¸¤Ñ‚๠ëÛ¡ìy ®¡à¹t¡ [¤ìÅ« 5³ Ñ‚àì>
¹ìÚìá, t¡ì¤ \º [Îe¡ì>¹ "à*t¡àÚ ëÛ¡y [¤ì¤W¡>à
A¡¹ìº ®¡à¹t¡ [¤ìÅ« šø=³ Ñ‚àì> "¤Ñ‚à> A¡¹ìá¡ú
• \ºìÎìW¡¹ l¡üì„Ÿ :
1. "à³à샹 ëƒìÅ ¤õ[Ê¡šàt¡ ³¹Îå³ã Ò*ÚàÚ "à³¹à
">¸ ³¹Îåì³ ó¡Îº ó¡ºàìt¡ W¡àÒüìº t¡à¹ \>¸
ó¡Îìº ëÎW¡ ëƒ*Úà šøìÚà\>¡ú
45
2. Îó¡ºt¡à¹ Îàì= &A¡ ¤áì¹ &A¡à[‹A¡ ó¡Îº A¡ài¡à¡ú
3. "=¢A¡¹ã ó¡Î캹 \>¸ š™à¢œ¡ \º ι¤¹àÒ A¡¹à¡ú
4. šø[t¡ ëÒC¡¹ \[³¹ ë¤Åã ó¡Îº šà*Ú๠\>¸ Î[k¡A¡
š‡ý¡[t¡ìt¡ ëÎW¡ ëƒ*Úà¡ú
5. š™à¢œ¡ \º ι¤¹àÒ A¡ì¹ Î}¹Û¡o * Aõ¡[ÈA¡à\¡ú
• \ºìÎìW¡¹ š‡ý¡[t¡ &¤} šøA¡à¹
\ºìÎìW¡¹ šø‹à> š‡ý¡[t¡ : ³Òà¹àìÊ¡ö [>³—[º[Jt¡ \ºìÎW¡
šøA¡à¹ šøW¡[ºt¡ "àìá¡ú
1. \[³¹ šõË¡®¡àK ë=ìA¡ \º ëƒ*Úà¡ú c¡¹>à š‡ý¡[t¡
&¤} ¤àÍš š‡ý¡[t¡[i¡ ³èºt¡ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú
2. ®è¡[³¹ l¡üšì¹ [A¡áå l¡üòWå¡ ë=ìA¡ \º [á[i¡ìÚ ëƒ*Úàú
&¹³ì‹¸ tå¡È๠[Îe¡> š‡ý¡[t¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú
3. Kàìá¹ ëKàØl¡àÚ \º ìƒ*Úà¡ú &Òü š‡ý¡[t¡ìt¡ [¤–ƒå
ëÎìW¡¹ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú
³Òà¹àìÊ¡ö¹ \ºìÎìW¡¹ šøA¡à¹
1. Aè¡š \ºìÎW¡ (Well Irrigation)
Aè¡š ë=ìA¡ \º l¡üìv¡àºì>¹ \>¸ [¤[®¡Ä ‹¹ì>¹
ιgà³ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú
ë³ài¡ ¤à ël¡àR¡à : šÇ¡¹ W¡à³Øl¡à ë=ìA¡ ít¡[¹ &A¡[i¡ ¤Øl¡
³åìJ¹ ¤¸àK ³àì> ì³ài¡ ¤à ël¡àR¡à¡ú Aè¡š ë=ìA¡
ë¤Åãš[¹³àìo \º ®¡ì¹ ¤ºƒ K¹ç¡ &¤} ël¡àR¡à¹ ÎàÒà외
\º l¡üìv¡àº> A¡ì¹ Aõ¡[È ëÛ¡ìy ëƒ*Úà ÒÚ¡ú &Òü ë³ài¡
ƒå-‹¹ìo¹ ÒìÚ =àìA¡ ú &A¡[i¡ ¤ºƒ-K¹ç¡¹ ÎàÒà외 ël¡àR¡à
&¤} ">¸[i¡ [¤>à ¤ºìƒ¹¡ú ël¡àR¡à¹ ÎàÒà외 šì>ì¹à
ë=ìA¡ Aå¡[Øl¡ [³i¡à¹ K®¡ã¹ Aè¡ìÚà ë=ìA¡ \º l¡üìv¡àº>
A¡¹à ™àÚ¡ú &Òü W¡à³Øl¡à¹ ël¡àR¡à ¤¸¤Òàì¹¹ šì¹ Ç¡[A¡ìÚ
¹àJìº &A¡ ¤áì¹¹ \>¸ ®¡àìºà®¡àì¤Òü [i¡ìA¡ ™àÚ¡ú
γìÚ¹ Îàì= Îàì= ìºàÒ๠ël¡àR¡à ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú
ì³àìi¡¹ >ãìW¡ &A¡[i¡ A¡ªà ¤à ƒ¹\à =àìA¡¡ú ™[ƒ &Òü
‹¹ì>¹ ël¡àR¡àìA¡ ¹R¡ A¡¹à ÒÚ &¤} A¡ªàÚ ¹} A¡¹à ÒÚ
&[i¡ t¡ì¤ šàòW¡ ¤á¹ "¤[‹ [i¡ìA¡ =àA¡ì¤¡ú l¡ü®¡Ú šøA¡àì¹¹
ël¡àR¡à 125 ë=ìA¡ 200 [º. \º l¡üìv¡àº> A¡¹à ™àÚ
&t¡i¡àÒü ¤Øl¡ "àA¡àì¹¹ ÒìÚ =àìA¡¡ú
ìW¡Òü> šà´š : &[i¡ìt¡ &A¡[i¡ ëW¡Òü> ‡à¹à ƒå[i¡ W¡àA¡à
Î}™åv¡û¡ =àìA¡¡ú ëW¡Òü> ¤àº[t¡ ‡à¹à ™åv¡û¡ ÒÚ¡ú ëW¡Òüì>¹
ë³ài¡ ¤à ël¡àR¡à ‡à¹à \º [Îe¡>
ët¡à³¹à \à> [A¡?
šåo๠W¡–ƒøA¡à”z šàk¡A¡ ¤ºƒ K¹ç¡¹ Å[v¡û¡¹
¤¸¤Ò๠A¡ì¹ Î庮¡šà´š &¤} ">¸à>¸ šà´š ít¡[¹
A¡ì¹ìá>¡ú t¡àòìA¡ >¸àÅ>ຠÒüì>à쮡Åà>
ó¡àl¡üì“¡Åì>¹ (\àt¡ãÚ l¡üŠ±à¤> ó¡àl¡üì“¡Åì>¹)
šÛ¡ ë=ìA¡ ®¡à¹ìt¡¹ ¹àÊ¡öš[t¡ A¡t¢õ¡A¡ šå¹ÍHàì¹
®è¡[Èt¡ A¡¹à ÒìÚìá¡ú
&A¡[i¡ "}Å \ìº lå¡ì¤ ™àÚ, W¡àA¡à[i¡ ëQà¹à¹ Îàì= Îàì=
¤àº[t¡P¡[º \ìº ®¡ì¹ ™àÚ¡ú ëW¡Òü>[i¡ l¡üšì¹ W¡àA¡àÚ
"àÎ๠Îàì= Îàì= ¤àº[t¡ìt¡ \º Î}NøÒ A¡¹à ÒÚ¡ú
Jà[º ¤àº[t¡P¡[º "à¤à¹ >ãìW¡ >à³àì>à ÒÚ¡ú
ìn¡A¡ºã :  &A¡[i¡ ¤àº[t¡ ƒ[Øl¡¹ ÎàÒà외 Jåò[i¡¹ &A¡ šøàì”z
46
ëW¡Òü> šà´š
Î}™åv¡û¡ A¡¹ìt¡ Ò줡ú ">¸ šøàì”z, &A¡Òü *\ì>¹ &A¡[i¡
¤Ññ ¤àò‹à =àA¡ì¤¡ú &Òü Jåò[i¡[i¡ \º *k¡àìt¡ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú
¹Òài¡ : &Òü š‡ý¡[t¡ìt¡ K¹ç¡ ¤à ÈàòìØl¡¹ ÎàÒà™¸ ë>*Úà
ÒÚ¡ú Aå¡ìš¹ l¡üšì¹ &A¡[i¡ ¤Øl¡ W¡àA¡à ºàKàì>à =àìA¡¡ú
K¹ç¡ ¤à ÈàòìØl¡¹ ÎàÒà외 W¡àA¡à Qå[¹ìÚ \º l¡üìv¡àº> A¡¹à
ÒÚú
&J> [A¡áå ëÎW¡ š‡ý¡[t¡ &¤} Î}Îà‹> ëºàš Òìt¡
W¡ìºìá¡ú šøW¡[ºt¡ š‡ý¡[t¡ &¤} Î}Îà‹>P¡[º [>³—¹ê¡š¡ú
K¹ç¡ ‡à¹à \º[Îe¡> W¡àA¡à-ìl¡àR¡à-A¡º (¹Òài¡)
2. Òùƒ \º[Îe¡> ¤à \ºìÎW¡ : ³Òà¹àìÊ¡ö Òùƒ \ºìÎìW¡¹
Ò๠šøàÚ 15%¡ú šåA塹 ë=ìA¡ \º šà´š A¡¹ìt¡ [¤[®¡Ä
‹¹ìo¹ šà´š ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú A¡t¡ \º &¤} ëA¡à>
K®¡ã¹t¡à ë=ìA¡ &[i¡ l¡ük¡àìt¡ Òì¤ ëÎ ">å™àÚã šà´š[i¡
[>¤¢àW¡> A¡¹ìt¡ Ò줡ú &¹ ³ì‹¸ Τ³[΢¤º &¹ ³ìt¡à
šà´šP¡[º šåì¹àšå[¹ \캹 >ãìW¡ A¡à\ A¡ì¹¡ú &[i¡
&A¡[i¡ Î}™åv¡û¡ *Úài¡à¹šøç¡ó¡ šà´š &¤} ë³ài¡¹ &Òü
šà´š[i¡ \º l¡üìv¡àºì>¹ š[¹¤ìt¢¡ (Waterproof)
\ºìA¡ &[KìÚ ‹àB¡à ëƒÚ, Îåt¡¹à} &¹ ƒÛ¡t¡à ">¸à>¸
šàì´š¹ ë=ìA¡ ®¡àìºà¡ú
3. l¡üìv¡àº> \º[Îe¡> (Lift Irrigation) :
³Òà¹àìÊ¡ö ë³ài¡ ìÎW¡ \[³¹ ³ì‹¸ šøàÚ 88% ëÎW¡
ëƒ*Úà ÒÚ¡ú l¡üòW¡å \[³ìt¡ ™[ƒ \º ι¤¹àÒ A¡¹ìt¡ ÒÚ
t¡ì¤ Aè¡š, >ƒã ¤à \ºàÅÚ ë=ìA¡ l¡üòWå¡ \[³ìt¡ \º šà´š
A¡¹ìt¡ ÒÚ¡ú ët¡º Òü[`¡>P¡[º * [¤ƒå¸t¡ W¡à[ºt¡ Òü[g>
&Òü l¡üì„ìŸ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú [A¡áå \àÚKàÚ (ìÎàºà¹
[ÎìС³) ëÎï¹l¡ü\ࢠ‡à¹à W¡à[ºt¡ šà´šP¡[º* ë¤[Å
š[¹³àìo ¤¸¤Òê¡t¡ ÒìZá¡ú
ëW¡Òü> šà´š
4. \캹 ëó¡àòi¡à ¤à [k¡¤A¡ [Îe¡> (Drip
Irrigation):
\[³¹ P¡o³à>, ó¡Î캹 [¤[®¡Ät¡à &¤} šøAõ¡[t¡
[¤ì¤W¡>àÚ ë¹ìJ šøìÚà\>ãÚt¡à ">å™àÚã š[º[=>
šàÒüìš¹ \ຠá[Øl¡ìÚ Kàìá¹ [ÅA¡ìØl¡ ‘ëó¡àòi¡à ëó¡àòi¡à \º
ëÎW¡’ ¤à ‘\캹 ëó¡àòi¡à ëÎW¡’ ëƒ*Úà Òº ëó¡àòi¡à ëÎìW¡¹
"à‹å[>A¡ š‡ý¡[t¡¡ú &Òü š‡ý¡[t¡ìt¡ \[³ìt¡ \º
"¤ìÅàÈì>¹ ë¤K "ìšÛ¡à A¡³ ë¤ìK ó¡Îìº \º [ƒìt¡
šà¹à ™àÚ¡ú ëƒìŹ [l¡öš ëÎìW¡¹ šøàÚ 60% &A¡à
³Òà¹àìÊ¡ö A¡¹à ÒÚ¡ú [l¡öš ëÎW¡ ¤¸¤Ñ‚àÚ ³à[i¡ìt¡ \º >à
[ƒìÚ ó¡Îìº Î¹àÎ[¹ \º ëƒ*Úà ÒÚ, ³à[i¡ &¤} ¤àÚå
Kàìá¹ ëKàØl¡à¹ Îàì= γ[Þt¡ ÒÚ ™àìt¡ >è>¸t¡³ K[t¡ìt¡
\º ëƒ*Úà ÒÚ &¤} &[i¡ W¡à¹šàìÅ šø¤à[Òt¡ ÒÚ¡ú
\캹 ëó¡àòi¡à ëÎW¡
47
l¡üšA¡à[¹t¡à
1. &Òü š‡ý¡[t¡ìt¡ ó¡Î캹 šøìÚà\> ">åÎàì¹ &¤}
γà> š[¹³àìo \º ó¡Î캹 ¤õ[‡ý¡ìA¡ ⫹à[Þt¡
A¡ì¹¡ú l¡ü;šàƒ> 20 ë=ìA¡ 200% ¤õ[‡ý¡ šàÚ¡ú
2. \캹 Îe¡Ú 30 ì=ìA¡ 80%¡ú "[t¡[¹v¡û¡ \º
">¸à>¸ ó¡Î캹 \>¸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡
šà칡ú
3. \º ™=à™= š[¹³àìo ëƒ*Úà ÒÚ t¡à \³à ÒÚ
>à &¤} ¤Ò> ÒÚ >à &¤} t¡àÒü ®è¡[³Û¡Ú¡ ÒÚ
>àú
4. &Òü [l¡öš ëÎW¡ š‡ý¡[t¡ º¤>àv¡û¡ ¤à Ç¡A¡ì>à
\[³ìt¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú
5. [l¡öš ëÎW¡ ¤¸¤Ñ‚àÚ n¡àºå \[³ γt¡º A¡¹à¹
ƒ¹A¡à¹ ë>Òü¡ú
6. t¡¹º Îàì¹¹ [l¡öš ëÎW¡ š‡ý¡[t¡ ¤¸¤Òàì¹¹ ó¡ìº
Îàì¹¹ ¤¸Ú šøàÚ 30% ë=ìA¡ 35% A¡³ ÒÚ¡ú
&Òü š‡ý¡[t¡[i¡ γÑz ó¡Îìº Î³à> š[¹³àìo Îà¹
ëƒÚ¡ú
ët¡à³¹à [A¡ \àì>à?
1959 Îàìº, ÒüÑ÷àìÚ캹 [¤ìÅÈ`¡ Åøã. [γW¡à
¤ÃàÎ &¤} t¡à¹ šåy ÒüìÚÅàÚà× [l¡öš ëÎìW¡¹ šø=³
š¹ãÛ¡à³èºA¡ ëÎi¡ ít¡[¹ A¡ì¹[áìº>¡ú 1960 &¹
ƒÅìA¡¹ ëKàØl¡à¹ [ƒìA¡ &Òü š‡ý¡[t¡[i¡ šåì¹àšå[¹ [¤A¡àÎ
* ëšìi¡–i¡ A¡¹à ÒìÚ[ạú
[γW¡à ¤ÃàÎ
5. [ái¡àì>à ¤à ëó¡àÚà¹à ëÎW¡ ¤¸¤Ñ‚à (Sprinkler
Irrigation) :
"¿ \º™åv¡û¡ "e¡ìº [Ñß}A¡ºà¹ ëÎW¡ ƒÛ¡t¡à¹
Îàì= ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú &Òü š‡ý¡[t¡ìt¡
"¸àºå[³[>Úà³ [A¡}¤à [š[®¡[Î šàÒüìš¹ Îàì= Î}™åv¡û¡
&A¡[i¡ ÎåÜ [቙åv¡û¡ >ì\캹 "Nø®¡àìK¹ ([Ñš}ºà¹
"Nø®¡àK) ³à‹¸ì³ \캹 W¡àš Îõ[Ê¡ A¡ì¹ ¤õ[Ê¡¹ ³ìt¡à
ó¡Î캹 l¡üš¹ [ái¡àì>à ÒÚ¡ú &[i¡¹ ³ì‹¸ >ì\ºìA¡
ëKຠA¡ì¹ "Nø®¡àK ëQà¹àì>๠Îå[¤‹à ¹ìÚìá Kàìá¹
ëKàØl¡à¹ K®¡ã¹t¡à [¤ì¤W¡>à A¡ì¹ ™t¡i¡à \º šøìÚà\>
t¡à [á[i¡ìÚ ëÎW¡ [ƒìÚ ëƒ*Úà ë™ìt¡ šà칡ú &Òü ëÎW¡[i¡
K³, ëáàºà, Î虢³åJã, "àJ, ®è¡j¡à, [W¡>à¤àƒà³, i¡ì³ìi¡à,
¤àò‹àA¡[š¹ ó¡Î캹 šàÅàšà[Å >à΢à[¹P¡[ºìt¡ ¤¸¤Òà¹
A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú
tå¡È๠[Îe¡> / ëó¡àÚà¹à [Îe¡>
l¡üšA¡à[¹t¡à
1. ë™ \[³ìt¡ \º ë¤Åã š[¹³àì> ÅãQø "¤ìÅà[Èt¡ ÒÚ
ëÎJàì> ëó¡àÚà¹à [Îe¡> l¡üš™åv¡û¡¡ú
2. \[³ìt¡ \º ¤Òì>¹ \>¸ c¡¹>à ¤à šÇ¡¹ ¤¸¤Òà¹
A¡¹à ™àÚ t¡à¹ \>¸ ºàìKàÚà \[³¹ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ™àÚ
[A¡”ñ ëó¡àÚà¹à [Îe¡ì>¹ Aõ¡[È š‡ý¡[t¡ìt¡ Aõ¡[È\[³ìt¡
¤¸¤Ò๠A¡¹à ™àÚ >à¡ú
3. \º ÎàÅøÚ ÒÚ, ³à[i¡* Û¡Ú ÒÚ >à¡ú
4. ó¡Îìº \º šØl¡à¹ ó¡ìº ëšàA¡à³àA¡Øl¡ * ë¹àK ‹åìÚ
™àÚ¡ú
5. ³\å¹ã¹ ¤¸Ú ÒùàÎ A¡¹à ÒÚ¡ú
6. t¡¹º Îà¹P¡[º [l¡öš ëÎìW¡¹ ³ìt¡à ¤¸¤Ò๠A¡¹à
ë™ìt¡ šà칡ú &[i¡ Îàì¹¹ A¡à™¢Û¡³t¡à šåì¹àšå¹ã
¤¸¤Ò๠ÒÚ &¤} Îe¡Ú ÒÚ¡ú
6. A¡àº¤à [Îe¡> ¤à JຠëÎW¡ (Canal Irrigation):
³Òà¹àìÊ¡ö, Aè¡š ë=ìA¡ ‹ãì¹ ‹ãì¹ Jຠ[ƒìÚ ëÎW¡
ëƒ*Úà ÒÚ¡ú šøàÚ 23% \[³ &Òü š‡ý¡[t¡ìt¡ ëÎW¡ ÒÚ¡ú
³èº \ºàÅÚ ë=ìA¡ JຠA¡ài¡à¹ ³à‹¸ì³ W¡àìȹ "‹ãì>
\[³ìt¡ \º ι¤¹àÒ A¡¹à ÒÚ¡ú ®è¡[³Û¡Ú t¡=à Jà¹àš
™àìt¡ >à ÒÚ t¡à¹ \>¸ JàºP¡[ºìt¡ A¡}[yû¡i¡, Òüi¡ "=¤à
šà=ì¹¹ "ह> A¡¹à ™àÚ¡ú
48
A¡àº¤à [Îe¡> / JຠëÎW
Òü–i¡à¹ì>i¡ "à³à¹ ¤Þêå¡
Òü–i¡à¹ì>ìi¡¹ ÎàÒà외 ³Òà¹àÊ¡ö ¹àì\¸ Jàº
[¤ÈìÚ t¡=¸ >à*¡ú 뙳> [A¡ Jà캹 Î}J¸à, l¡ü;Î,
W¡àìȹ "à*t¡à‹ã> "e¡º, ëÎìW¡¹ "à*t¡à‹ã>
"e¡º Òüt¡¸à[ƒ¡ú
• \ºìÎìW¡¹ Òü[t¡ÒàÎ :
³à>¤ [¤¤t¢¡ì>¹ š™¢àÚP¡[º¹ Τ¢à[‹A¡ P¡¹ç¡â«šèo¢
"}Å Ò’º Aõ¡[È- l¡ü;šàƒ> &¤} &¹ l¡üš¹ [>®¢¡¹Åãº
\ã[¤A¡à [>¤¢àÒ¡ú Jàƒ¸ l¡ü;šàƒì>¹ \>¸, ³à>åÈ šøàAõ¡[t¡A¡
³à[i¡¹ l¡ü¤¢¹t¡à, Å}A¡¹ ¤ã\, "à‹å[>A¡ Åθ š‡ý¡[t¡ &¤}
"à‹å[>A¡ Aõ¡[È šø™å[v¡û¡ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ Jàƒ¸ l¡ü;šàƒ>
¤àØl¡àì>๠ëW¡Ê¡à A¡ì¹[ạú \ºìÎW¡ "à[¤ÍH๠Τ¢à[‹A¡
P¡¹ç¡â«šèo¢ š¹ãÛ¡à [>¹ãÛ¡à¡ú [¤ìÅ«¹ šøàW¡ã>t¡³ ëÎìW¡¹
>³å>à [³Åì¹¹ >㺠>샹 t¡ãì¹ šà*Úà ™àÚ¡ú ëÎJà>
ë=ìA¡ šøàÚ 110 [³.ƒãQ¢ &¤} 12 [³. šøìÑ‚¹ Q> šà=¹
¤àò‹ [¤`¡à>ã¹à ">å³à> A¡ì¹ìá> ë™ Òü. Î> 5000 ¤á¹
"àìK [>[³¢t¡ ÒìÚ[Ạ&¤} >ƒã¹ ¤>¸à¹ ‡à¹à "¤¹ç¡‡ý¡
\º šà>ãÚ [ÒÎàì¤ šàÅàšà[Å Aõ¡[ÈìÛ¡ìy ¤¸¤Òê¡t¡ ÒìZá¡ú
"ì>A¡ ¹à\à t¡àò¹ ¹àì\¸ Aõ¡[ÈìÛ¡ìy \º
ι¤¹àìÒ¹ \>¸ [¤[®¡Ä š[¹A¡¿>à ¤àÑz¤àÚ> A¡¹ìt¡>¡ú
&¹ ëιà l¡üƒàÒ¹o [‡t¡ãÚ ƒÅìA¡¹ A¡à줹ã >ƒã¹ l¡üš¹
&¹ê¡š šøìW¡Ê¡à [KÚàÎl¡ü[„>tå¡QºA¡ (1220-25) [>ì\¹
"=¢ [ƒìÚ Jàº[i¡ [>³à¢o A¡ì¹[áìº>¡ú &A¡Òü®¡àì¤,
[ó¡ì¹à\ tå¡QºA¡ (1351-86) & \àt¡ãÚ "ì>A¡ Jàº
[>³¢ào A¡ì¹[áìº>¡ú 15ƒÅ Åt¡à¦ãìt¡ ƒ[Û¡o ®¡à¹ìt¡
δ÷ài¡ [¤\Ú>Kì¹ &Òü \àt¡ãÚ š[¹A¡¿>à W¡àºå
A¡ì¹[áìº>¡ú ëA¡àÂÒàšå¹ ì\ºà¹ ¹à‹à>K¹ãìt¡ áyš[t¡
Åà× ³Òà¹àì\¹ [>[³¢t¡ ¤àò‹[i¡ &¹ l¡ü;Aõ¡Ê¡ l¡üƒàÒ¹o¡ú
l¡ü[>Å Åt¡ìA¡ [¤ø[i¡Å ιA¡à¹ ëÎW¡ ëÛ¡ìy ¤× l¡üÄÚ>
&ì>[ạú šè¤¢ KUà Jàº, ¤à[¹ìƒà¹ Jàº, Aõ¡Ì¡à &¤}
ëKàƒà¤¹ã >ƒã¹ JຠÒüt¡¸à[ƒ ¤Øl¡ &¤} ¤¸Ú¤×º
šøA¡¿P¡[º [>[³¢t¡ ÒìÚ[ạú 1868 Îàìº Î¹A¡à¹
[ι[Ò–ƒ Jàº, [>³— KUà Jàº, "àNøà Jàº, ³å=à Jàº,
ëš[¹Ú๠¤àò‹, Ѭi¡ ¤àò‹, ëÎï[ºÚàK Jàº, ëW¡>à* &¤}
[Î}Q[> JຠÒüt¡¸à[ƒ [>³à¢> A¡ì¹[ạú
19 t¡³ Åt¡ìA¡¹ ³àc¡à³à[c¡ ëÎW¡ ëÛ¡ìy "ì>A¡
ë¤[Å š[¹³àìo ºÛ¡¸ ëA¡[–ƒøt¡ A¡¹à ÒìÚ[ạú &Òü
γÚA¡àìº ë¤t¡*Úà Jàº, >ã¹à l¡à*Úà Jàº, ëKàA¡àA¡
Jàº, ³ÒàÎÚàØl¡ Òùƒ, ˜¡[ÈA衺 Jà캹 [®¡[v¡ Ñ‚àš>à A¡¹à
ÒìÚ[ạú ó¡ºÑ¬¹ç¡š 19 Åt¡ìA¡¹ ëÅÈ[ƒìA¡ ë³ài¡ 132
[³[ºÚ> ëÒC¡¹ \[³ ëÎìW¡¹ "à*t¡àÚ "à>à ÒìÚ[ạú
&¹ ³ì‹¸ 45% Jຠ‡à¹à 35% Aè¡ìš¹ ‡à¹à 15%
Òù샹 ‡à¹à &¤} ">¸à>¸ ìÑ÷àìt¡¹ ³à‹¸ì³ 5% \[³
ëÎìW¡¹ "à*t¡àÚ &ìÎ[ạú
tå¡[³ [A¡ \àì>à ?
• ®¡à¹t¡ l¡üš³ÒàìƒìÅ ëÎìW¡¹ l¡ü;Î ³Òà¹àìÊ¡ö¹
šåìo ë\ºà¹ [Ź硹 t¡àºåA¡à¹ Òü>à³Kàò*ìÚ¹
A¡àìá šà*Úà ™àÚ¡ú &Òü Nøàì³¹ [>A¡ìi¡ \ã¤àѶ
&¤} ëºïÒ™åìK¹ ³à[i¡ šà=ì¹¹ ¤àò‹ šà*Úà
ëKìá &¤} &[i¡ ëQàØl¡>ƒã¹ ë¤Å A¡ìÚA¡[i¡
šø¤àÒ->àºà¹ Îàì= Î}™åv¡û¡¡ú &[i¡ ">å³à> A¡¹à
ÒÚ ë™ ¤>¸à¹ š[¹[Ñ‚[t¡¹ šì¹, &Òü ¤àò‹ ‡à¹à
"ài¡A¡àì>à \º šøìÚà\> ">å™àÚã Î}ºN—
"e¡ºP¡[ºìt¡ ëÎW¡ ëƒ*Ú๠\>¸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à
Òìt¡à¡ú
• [ÎÞêå¡ >ƒã¹ t¡ãì¹ KìØl¡ *k¡à Î}ÑHõ[t¡ìt¡* ëÎìW¡¹
"¤[ÅÊ¡à}Å šà*Úà ëKìá¡ú šøƒv¡ Ζƒ®¢¡ ">åÎàì¹
\à>à [KìÚ[áº ë™ >ƒã¹ t¡ãì¹ Kàìá¹ šàÅ [ƒìÚ
¤àò‹ ¤àò[‹ìÚ \º ëƒ*Úà Òìt¡à¡ú (˜¡A¡ì¤ƒ
6.17) A¡[=t¡ "àìá ë™ šøW¡[ºt¡ \[³ ë=ìA¡
ëÎW¡ ëƒ*Ú๠š‡ý¡[t¡[i¡ Aå¡Úà ¤à ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹
¤¸¤Òàì¹¹ ëW¡ìÚ* šå¹àì>à¡ú

t¡=¸ šà* &¤} "àìºàW¡>à A¡ì¹à :

šøW¡[ºt¡ šø¤àÒ Å[v¡û¡ áàØl¡à \º [¤®¡àìK ¤Ò> A¡¹ì¤ ëΠδšìA¢¡ t¡=¸ šøàœ¡ A¡ì¹à¡ú
1. ëÎï¹Å[v¡û¡ / ìÎï¹ $\¢à šà´š 2. W¡yû¡ãÚ š¤> $\¢à¹ l¡üš¹ "à‹à[¹t¡ šà´š
3. W¡yû¡ š‡ý¡[t¡ / ÎàÚA¡º š‡ý¡[t¡ 4. ÒàÒül¡ö³ š‡ý¡[t¡

">åÅãº>ã

1. \ºìÎW¡ ³àì> [A¡ ? &¹ ³èº l¡üì„ŸP¡[º A¡ã A¡ã?

2. \ºìÎìW¡¹ šø‹à> šøA¡à¹P¡[º A¡ã A¡ã?
3. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ëA¡à> ë\ºà[i¡ [¤–ƒå ëÎìW¡ ë>tõ¡â« A¡ì¹ìá¡? &¹ A¡à¹oP¡[º A¡ã A¡ã?
4. [¤–ƒå ëÎW¡ ³èºt¡ ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ëA¡à> ó¡Î캹 \>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ? ëA¡>?
5. [¤–ƒå ëÎW¡ ¤¸¤Ñ‚๠l¡üšàƒà>P¡[º A¡ã A¡ã? [¤–ƒå ëÎW¡ š‡ý¡[t¡¹ Îå[¤‹à A¡ã A¡ã?
6. [¤–ƒå ëÎW¡ &¤} ëó¡àÚà¹à ¤à tå¡È๠ìÎW¡ ¤¸¤Ñ‚๠t塺>à A¡¹¡ú
7. tå¡È๠ëÎìW¡¹ \>¸ [A¡ ‹¹ì>¹ l¡üšàƒà> ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ?

49
 [¤®¡àK (Qi¡A¡)-3 : \º ¤¸¤Ñ‚àš>
šøA¡¹o 3 : \캹 "àÒü> &¤} [>Ú³
&A¡iå¡ ³ì> A¡ì¹à¡ú
1. \º š[¹W¡àº>à¹ Î³Ú [A¡ A¡¹à ÒÚ?
2. [>Ú³ ¤à "àÒü> ëA¡> P¡¹ç¡â«šèo¢?
• \캹 "àÒü> * [¤[‹[¤‹àì>¹ šøìÚà\>ãÚt¡à :
\캹 l¡ü;ìι ÎÒ\º®¡¸t¡à &¤} ™=à™= ¤¸¤Òà¹
Òìºà ³à>¤ [¤A¡àìι 볹硃“¡¡ú yû¡³¤‹¢³à> \>Î}J¸à¹
Îàì= Îàì= [¤ìÅ«¹ \캹 W¡à[Òƒà [ƒ> [ƒ> ¤àØl¡ìá¡ú
1750 Îàìº [¤ìÅ«¹ \>Î}J¸à [Ạ³ày 100 ìA¡à[i¡,
1950 Îàìº &[i¡ 250 ëA¡à[i¡ [ạú 1931 Îà캹
\åºàÒüìÚ &[i¡ [Ạ500 ëA¡à[i¡ &¤} 2000 Îàìº &[i¡
[Ạ600 ëA¡à[i¡ 2025 Îà캹 ³ì‹¸ &[i¡ 800 ëA¡à[i¡
&¤} 2050 Îà캹 ³ì‹¸ 1000 ëA¡à[i¡ Òì¤ ¤ìº
">å³à> A¡¹à ™àÚ¡ú t¡ì¤ šõ[=¤ã¹ ëÛ¡yó¡º [Ñ‚¹, Îåt¡¹à}
"¤Å¸Òü \캹 ÎÒ\º®¡¸t¡à [Ñ‚[t¡Å㺠=àA¡ì¤¡ú ™[ƒ*
šõ[=¤ã¹ šõË¡®¡àìK¹ šøàÚ 71% ®¡àK \º ‡à¹à "àZáà[ƒt¡
t¡¤å* &¹ &A¡ Åt¡à}Å \º Ç¡‡ý¡ ([¤Ç¡‡ý¡) šà>ì™àK¸¡ú
Ñ‚º\ ®è¡šõË¡ãÚ l¡ü[Š±ƒ &¤} šøàoã\Kìt¡¹ \>¸ l¡üš™åv¡û¡¡ú
">¸[ƒìA¡ yû¡³¤‹¢³à> \>Î}J¸à¹ Îàì= ³à=à[šáå \º
šøàš¸t¡à ÒùàÎ šàìZá¡ú
• \캹 [¤ì¹à싹 A¡ìÚA¡[i¡ l¡üƒàÒ¹o :
". \º [¤t¡¹ìo¹ "à‹àì¹ \º [¤ì¹à‹ ¤à [¤¤àƒ :
yû¡³¤‹¢³à> \>Î}J¸à [Å¿àÚ>, l¡ü;šàƒ> ó¡ºÑ¬¹ê¡š
\캹 šøàš¸t¡à ÒùàÎ šàìZá¡ú ƒåÒü ëƒìÅ ¤à ¹àì\¸ \캹
¤¸¤Ò๠[>ìÚ [¤ì¹à‹ Òìt¡ Ç¡¹ç¡ A¡ì¹ìá¡ú
"à”z\¢à[t¡A¡®¡àì¤ Kt¡ 50 ¤á¹ ‹ì¹ 1831 [>Íš[v¡
ÒÚ¡ú &¹A¡³ ¤ºà ÒÚ ë™ ®¡[¤È¸ìt¡ \캹 šøÅ— [>ìÚ
tõ¡t¡ãÚ [¤Å«™å‡ý¡ &A¡[¤}Å Åt¡à¦ãìt¡ Qi¡ìt¡ šà칡ú
¤t¢¡³à> [¤ìÅ«¹ 60 ëA¡à[i¡ ëƒìÅ \캹 t¡ã¤ø "®¡à¤
¹ìÚìá¡ú "ì>A¡ ëƒìÅ \캹 [¤ì¹à‹¡ëƒJà [ƒìÚìá¡ú
yû¡³¤‹¢³à> \>Î}J¸à &¤} \캹 W¡à[҃๠A¡à¹ìo *
\캹 [¤ì¹à싹 Î}J¸à* ¤àØl¡ìá¡ú &Òü A¡à¹ìo &A¡[¤}Å
Åt¡à¦ãìt¡ \캹 ‡–‡ìA¡ "[>¤à™¢ A¡ì¹ tå¡ìºìá¡ú
50
1. "๤ ¹àÊ¡ö &¤} Òü\¹àìÚ캹 ³ì‹¸ \º [¤¤àƒ :
Kt¡ šàòW¡ ƒÅA¡ ‹ì¹ &샹 &Òü \º Î}QÈ¢ Ç¡¹ç¡
¹ìÚìá¡ú \l¢¡à> ÒüÑ÷àÒü캹 &A¡[i¡ \ã¤>ƒàÚA¡ >ƒã¡ú
ÒüÑ÷àÒüº ιA¡à¹ ë™ìÒtå¡ Kà\àš[j¡ ë=ìA¡ 뺤à>>
Òü[\Ÿi¡ ([³Å¹) š™¢”z \l¢¡à> >ƒã¹ \캹 šåì¹àšå[¹
¤¸¤Ò๠A¡¹ìt¡ W¡àÒüìá, t¡àÒü ÒüÑ÷àÒü캹 &¤} "๤
¹àìÊ¡ö¹ ³ì‹¸ ¤t¢¡³àì> Î}QÈ¢ Ç¡¹ç¡ ¹ìÚìá¡ú
2. "à[óø¡A¡à¹ >㺠>ƒã¹ \º [¤¤àƒ¡:
>㺠>ƒãìA¡ [³Åì¹¹ ƒà> ¤ºà ÒÚ¡ú Òü[\ìŸi¡¹
Ò[¹;yû¡à[”z¹ (Τå\[¤šÃ줹) š¹ >㺠>ƒã¹ A¡à¹ìo
Òü[\Ÿi¡, Îåƒà> &¤} Òü[=*[šÚà &Òü ìƒÅP¡[º¹ ³ì‹¸
ΤìW¡ìÚ ë¤[Å Î}QÈ¢ l¡ü;šÄ ÒìÚìá¡ú Îåƒà> ëƒìÅ
[¤ø[i¡Å ÅàÎì>¹ št¡ì>¹ šì¹ 1959 Îàìº &Òü ƒåÒü
ëƒìÅ šå>¹àÚ A¡[i¡ Wå¡[v¡û¡ ÒÚ¡ú &Òü Wå¡[v¡û¡ìt¡ Òü[\Ÿi¡
"à¹* ë¤[Å l¡üšAõ¡t¡ ÒìÚ[ạú Òü[\ìŸi¡¹ >㺠>ƒãìt¡
‘"àѬà>’ >à³A¡ Ñ‚àì> ¤àò‹ [>³¢ào A¡¹à ÒìÚìá¡ú
Òü[\ìŸi¡¹ "[‹A¡à}Å ®¡àK \º ëÎìW¡¹ "à*t¡àÚ ¹ìÚìá¡ú
&Òü \캹 Òü[=*[šÚà [>ì\¹ ƒà¤ã A¡¹ìt¡ Ç¡¹ç¡ A¡ì¹ìá¡ú
Òü[=*[šÚà >㺠>ƒã¹ *š¹ [>ì\샹 ëƒÅ ë=ìA¡ ¤àò‹
šøA¡ì¿¹ A¡à\ A¡¹à¹ ëW¡Ê¡à A¡¹ìá¡ú Îåƒàì>* &Òü¹A¡³
ëW¡Ê¡à W¡ºìá¡ú Îåƒà> &¤} Òü[=*[šÚàÚ >㺠>ƒã¹ l¡üš¹
¤àò‹ šøA¡¿P¡[º ¤àÑz¤ ¹ê¡ìš &ìº ‘"àѬà>’ ¤àò‹[i¡
Ç¡[A¡ìÚ šØl¡ì¤¡ú
3. "à[óø¡A¡à ³ÒàìƒìŹ \º [¤¤àƒ :
"à[óø¡A¡à ³ÒàìƒìŹ ³à[¹t¡à[>Úà, ëÎì>Kº,
[\´¬àì¤, ë³à\à[´¬A¡, ë¤à;Ѭ>à Òüt¡¸à[ƒ ëƒÅP¡[ºìt¡*
\º ®¡àK [>ìÚ [¤¤àƒ ÒìÚìá¡ú
4. l¡üv¡¹ "àì³[¹A¡à \º [¤¤àƒ¡:
l¡üv¡¹ "àì³[¹A¡àìt¡ A¡ìºà¹àìl¡à >ƒã¹ [¤¤à샹
Îèyšàt¡ ÒìÚìá¡ú *ÚàÒü[³¢} ë>¤àØl¡à, [>l¡ü ë³[GìA¡à,
"¸à[¹ì\à>à, ëi¡GàÎ &¤} A¡¸à[ºìó¡à[>¢Úà &Òü *Îàl¡
[>³ *Îàl¡ šøàì”z A¡ìºà¹àìl¡à >ƒã &A¡[i¡ ¤¹ƒà> šø³à[ot¡
ÒìÚìá¡ú γš[¹³àìo \캹 ¤¸¤Ò๠&Òü ¹àì\¸ \º
[¤¤à샹 A¡à¹o ÒìÚ l¡üìk¡ìá¡ú
5. ®¡à¹ìt¡¹ \º [¤¤àƒ ¤à [¤ì¹à‹ :
®¡à¹ìt¡ "ì>A¡ šø³åJ >ƒã "à”z\¢à[t¡A¡ ¤à
"à”z@¹à\¸ "àìá¡ú &P¡[º &A¡ ëƒÅ ë=ìA¡ ">¸ ëƒìÅ
&¤} &A¡ ¹à\¸ ë=ìA¡ ">¸ ¹àì\¸ šø¤à[Òt¡ ÒÚ¡ú ëƒìŹ
[¤[®¡Ä "e¡ìº \캹 yû¡³¤‹¢³à> W¡à[Òƒà ¹à\¸P¡[ºìt¡
\캹 [¤¤àƒ Îõ[Ê¡ A¡ì¹ìá¡ú ëA¡[–ƒøÚ Î¹A¡àì¹¹ ÎÒàÚt¡àÚ
\º [¤t¡¹o šøìÅ—¹ ¤Øl¡ γθà γà‹àì>¹ ëW¡Ê¡à W¡ºìá¡ú
ëKàƒà¤¹ã \캹 [¤¤àƒ, Aõ¡Ì¡à \캹 [¤¤àƒ, >³¢ƒà
\캹 [¤¤àƒ, ¹à¤ã * [¤šàÅà \캹 [¤¤àƒ [>Íš[v¡¹
\>¸ ®¡à¹t¡ãÚ "àƒàºìt¡* Ѭà‹ã> Îà[ºÅA¡à¹ã [>ìÚàK
A¡ì¹ìá¡ú
ìt¡à³¹à \à> [A¡?
Òü[t¡ÒàÎ [>ìÚ W¡W¢¡à A¡¹à A¡àºã> - ë¹à[Ò>ã >ƒã¹
\º [¤¤àƒ¡ú
ì™ëÒtå¡ \º &A¡[i¡ "š™à¢œ¡ δšƒ &¹
¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ Î}QÈ¢ [¤ìÅ«¹ A¡àìá >tå¡> >Ú
šå¹àt¡> A¡àº ë=ìA¡ &[i¡ W¡ºìá¡ú l¡üv¡¹ ®¡à¹ìt¡
ë¹à[Ò>ã >ƒã¹ t¡ã¹ Î}yû¡à”z Î}QÈ¢ "à³à샹 ÎA¡ìº¹
š[¹[W¡t¡¡ú A¡[šºà¤Ññ &¤} ëA¡à[ºÚà >àì³ ƒå[i¡ ÅÒ¹
&Òü >ƒã¹ t¡ãì¹ [ạú &Òü ƒå[i¡ ÅÒ¹Òü [>ì\샹
Jà³àì¹¹ ëÎìW¡¹ \>¸ &Òü >ƒã¹ \º ¤¸¤Ò๠A¡¹t¡¡ú
t¡ì¤ &A¡¤á¹ ¤õ[Ê¡šàt¡ A¡³ Ò*ÚàÚ \º ¤¸¤Òà¹
δšìA¢¡ šøÅ— l¡üìk¡ìá¡ú &Òü A¡ºÒ &t¡i¡àÒü ë¤ìØl¡[áº
ë™ ™åì‡ý¡¹ "àA¡à¹ [>ìÚ[ạú ëÎÒü γìÚ A¡[šºà¤Ññ
>Kì¹¹ ¹à\à [áìº> Ç¡ì‡ý¡à‹>¡ú ¹à\šåy ëKït¡³ &
¤¸àšàì¹ ³t¡à³t¡ šøA¡àÅ A¡ì¹ìá> ë™ \º šøAõ¡[t¡¹
l¡üšÒ๡ú šøAõ¡[t¡ìt¡ ¤õ[Ê¡šàìt¡¹ "[>ÆW¡Út¡à &Òü
γθ๠\>¸ ƒàÚã¡ú ™å‡ý¡ &Òü γθà γà‹àì>¹
Î[k¡A¡ l¡üšàÚ >Ú¡ú & ‹¹ì>¹ γθà "àìºàW¡>à¹
³à‹¸ì³ γà‹à> A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú ™å‡ý¡ áàØl¡àÒü ëÅÈ š™¢”z
l¡ü®¡Ú šìÛ¡¹ [¤ÈÚP¡[º "àìºàW¡>๠³à‹¸ì³ γà‹à>
A¡ì¹ ë>¤à¹ l¡üìÀJ Òü[t¡ÒàìÎ šà*Úà ™àÚ¡ú
51
• \º ¤¸¤Ò๠&¤} \º š[¹W¡àº>๠šøÎìU [A¡áå
"à”z\¢à[t¡A¡ ÎÒì™à[Kt¡à Wå¡[v¡û¡¡ú
\º γθ๠\>¸ ®¡à¹t¡ šø[t¡ì¤Åã ëƒÅP¡[º¹
Îàì= ÎÒì™à[Kt¡à Wå¡[v¡û¡ A¡ì¹ìá¡ú t¡à¹ ³ì‹¸ ³Òâ«šèo¢
A¡ìÚA¡[i¡ [>ìW¡ ëƒ*Úà Òìºà¡ú
1. ®¡à¹t¡-®è¡i¡à> ÎÒì™à[Kt¡à Wå¡[v¡û¡ :
®¡à¹t¡ &¤} ®å¡i¡à> ιA¡àì¹¹ ³ì‹¸ ë™ï= A¡[³[i¡
Kk¡> A¡¹à ÒìÚ[Ạ1979 Îà캡ú ƒåÒü ëƒìŹ ³ì‹¸ \º
¤àÚå³r¡ºãÚ (Hydro-meterological)&¤} >ƒã¹
¤>¸à¹ šè¤¢à®¡àÎ ëƒ*Úà &¹ ³èº ºÛ¡¸¡ú &Òü ëÛ¡ìy
®å¡i¡àì> 35[i¡ \º ¤àÚå³r¡ºãÚ ëA¡–ƒø Ñ‚àš> A¡¹à ÒìÚìá¡ú
&¹ \>¸ šøìÚà\>ãÚ š[¹Î}J¸à> δš[A¢¡t¡ t¡=¸ ®¡à¹t¡
ιA¡àì¹¹ ëA¡–ƒøãÚ \º ë¤àl¢¡ ι¤¹àÒ A¡ì¹¡ú
2. ®¡à¹t¡ ¤à}ºàìƒÅ ÎÒì™à[Kt¡à Wå¡[v¡û¡¡:
ƒå[i¡ ëƒìŹ ë™ï= >ƒã A¡[³Å> 1972 Îຠë=ìA¡
A¡à\ A¡ì¹ "àÎìá¡ú A¡[³Åì>¹ ì>tõ¡ìâ« ¹ìÚìá ƒåÒü
ëƒìŹ \º δšƒ ³”|oàºÚ¡ú 1996 Îà캹 12 Òü
[l¡ìδ¬¹ ë=ìA¡ KUà šøA¡ì¿ \캹 ¤¸¤Ò๠δšìA¢¡ ƒåÒü
ëƒìŹ ³ì‹¸ &A¡[i¡ >tå¡> Kì¤Èoà Ç¡¹ç¡ ÒìÚ[ạú KUà,
¤øÕ¡šåy, ¤¹àA¡¹ >ƒã¹ ¤>¸à [¤ÈÚA¡ šè¤¢à®¡àÎ (Flood
forecasting) δš[A¢¡t¡ t¡=¸ ®¡à¹t¡ ë=ìA¡ ¤à}ºàìƒìÅ
šàk¡àì>à ÒÚ¡ú
3. ®¡à¹t¡ W¡ã> ÎÒì™à[Kt¡à Wå¡[v¡û¡ :
2002 Îàìº ƒåÒü ëƒìŹ ³ì‹¸ Îà³gθ [>줃>
šìy ѬàÛ¡¹ ÒìÚìá¡ú ƒå[i¡ ëƒìŹ \º [¤ÈÚA¡ t¡=¸
ι¤¹àÒ A¡¹à ÒÚ¡ú [¤ìÅÈt¡ ¤õ[Ê¡¹ \캹 Ñz¹, \캹
l¡üìv¡àºì>¹ t¡=¸ ι¤¹àÒ A¡¹à ÒÚ¡ú W¡ã> ®¡à¹t¡ìA¡
¤øÕ¡šåy >ƒã šøàîK[t¡Òà[ÎA¡ "¤Ñ‚๠t¡=¸ ι¤¹àÒ A¡ì¹,
™àìt¡ ®¡à¹t¡ ¤øÕ¡šåìy¹ δ±à¤¸ [¤ÈìÚ ÎìW¡t¡> Òìt¡
šàì¹ ¤>¸à¹ š[¹[Ñ‚[t¡ &Øl¡àìt¡ ™=à™= Ît¢¡A¡t¡à "¤º´¬>
A¡¹ìt¡ šà칡ú
4. ®¡à¹t¡-ì>šàº ÎÒì™à[Kt¡à Wå¡[v¡û¡ :
\º δšƒ l¡üÄÚì>¹ [¤ÈìÚ ƒåÒü ëƒìŹ ³ì‹¸ &[i¡
&A¡[i¡ Wå¡[v¡û¡¡ú ³ÒàA¡àºã >ƒã [¤ÈÚA¡ &Òü ë™ï= [¤A¡àìι
[¤ÈìÚ 1996 Îàìº ¹à[\ ÒìÚ[ạú ³ÒàA¡àºã >ƒã¹
l¡üš¹ šìe¡Å«¹ ¤×³åJã šøA¡¿, ™à [A¡ ®¡à¹ìt¡ ‘Îใà’
šøA¡¿ >àì³ š[¹[W¡[t¡¡ú &i¡àÒü t¡à¹ ó¡ºà󡺡ú
5. [ÎÞêå¡ \º Wå¡[v¡û¡ :
®¡à¹t¡ * šà[A¡Ñzàì>¹ ³ì‹¸ 1996 Îàìº [ÎÞêå¡
>ƒã¹ \º Wå¡[v¡û¡ ѬàÛ¡[¹t¡ ÒìÚ[ạú
t¡=¸ šøàœ¡ A¡ì¹à¡ú
[ÎÞêå¡ >ƒã¹ \º Wå¡[v¡û¡¹ ¤t¢¡³à> "¤Ñ‚à
[A¡?
• \º ëÎìW¡¹ ¤à \º[Îe¡ì>¹ ιA¡à[¹ >ã[t¡ :
ιA¡àì¹¹ >ã[t¡¹ "=¢ Òº ιA¡à¹ [>[ƒ¢Ê¡
š[¹[Ñ‚[t¡ìt¡ γàì\¹ Ѭàì=¢ &A¡[i¡ >ã[t¡³àºà ít¡[¹
A¡ì¹ &¤} [¤`¡[œ¡P¡[º¹ ³à‹¸ì³ &¹ ¤àÑz¤àÚì>¹
"àìƒÅ \à[¹ A¡ì¹¡ú \àt¡ãÚ \º >ã[t¡ìt¡ \ºìA¡ &A¡[i¡
\àt¡ãÚ Î´šƒ [ÒìÎì¤ [¤ì¤W¡>à A¡¹à ÒÚ¡ú \º
¤¸¤Òàì¹¹ ¤×³åJã W¡à[Òƒà šè¹ìo¹ \>¸ &[i¡ šøàš¸t¡à
">å™àÚã "àºàƒà®¡àì¤ [>‹¢à[¹t¡ ÒÚ¡ú \º l¡üšƒà>[i¡
³¹Îå³ ">å™àÚã [Ñ‚[t¡ š[¹¤t¢¡> A¡ì¹ú "t¡&¤ \캹
¤¸¤Òàì¹ ëA¡ ëA¡ "}Å [>ìt¡ šàì¹ & δ¶ìÞê¡ \º
¤¸¤Ñ‚àš> [¤[‹ìt¡ ¤¸àJ¸à A¡¹à "àìá¡ú
šø[t¡[i¡ "¤¤à[ÒA¡à¹ (ë¤[Îì>¹) "¤Ñ‚à> šõ=A¡
Ò*ÚàÚ l¡üš-"¤¤à[ÒA¡à (ë¤[Î>) ">å™àÚã š[¹A¡¿>à
[¤[®¡Ä [¤[‹-[¤‹à> ‡à¹à A¡¹à ÒÚ¡ú ιA¡à[¹ >ã[t¡¹
P¡¹ç¡â« њʡ A¡¹ìt¡ ™[ƒ* ³Òà¹àÊ¡ö ιA¡àì¹¹ >ã[t¡
δšìA¢¡ ‹à¹oà ¹ìÚìá¡ú 2004 &¹ ëÅÈ >àKàƒ ¹àì\¸¹
39.13 ºÛ¡ ëÒC¡¹ \[³ìt¡ ëÎìW¡¹ ÎÛ¡³t¡à [áìºà¡ú
16.97 ºÛ¡ ëÒC¡¹ \[³¹ &Òü ëÎW¡ Û¡³t¡à¹ ³ì‹¸ šøàÚ
43% Åt¡à}Å ëÎW¡ Û¡³t¡à¹ šøt¡¸Û¡ \[³ [áìºà¡ú Kt¡
Îàt¡ ¤áì¹, šøAõ¡t¡ ëÎW¡™åv¡û¡ "e¡º[i¡ šøàÚ 43 ë=ìA¡
53 Åt¡à}Å ÒìÚìá¡ú ëÎW¡™åv¡û¡ "e¡º &¤} šøAõ¡t¡
¤¸¤Òàì¹¹ ³ì‹¸ &A¡[i¡ ¤Øl¡ šà=¢A¡¸ ¹ìÚìá¡ú
t¡=¸ šøàœ¡ A¡ì¹à¡ú
2020 Îà캹 ëÅÈ š™¢”z ³Òà¹àÊ¡ö ¹àì\¸¹
ít¡[¹ ëÎW¡ Û¡³t¡à δšìA¢¡ t¡=¸ šøàœ¡ A¡ì¹à¡ú
52
\캹 ">>åì³à[ƒt¡ ¤¸¤Ò๠ÒùàÎ A¡¹à¹ \>¸ ëÎW¡
ëÛ¡ìy¹ Î夸¤Ñ‚àš> ëÎìW¡¹ "àÚ ¤àØl¡àì>๠ëÛ¡ìy
ιA¡à[¹ >ã[t¡ìt¡ Τ¢à[‹A¡ P¡¹ç¡â« ¹ìÚìá¡ú
ιA¡à[¹ >ã[t¡ìt¡ \ºìÎW¡ [¤®¡àìK [>³—[º[Jt¡ [¤ÈìÚ¹
γàì¤Å =àìA¡¡ú
1. \캹 ÎÒ\º®¡¸t¡à &¤} \캹 >¸àÚÎ}Kt¡ ¤–i¡>¡ú
2. ëÎìW¡¹ \>¸ \캹 ¤¸¤Ò๡ú
3. \º δšìƒ¹ "à[=¢A¡ [ƒA¡¡ú
4. \º ¤¸¤Ñ‚àš>à¡ú
5. ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º ¤¸¤Ò๡ú
6. \º δšìƒ¹ ³ì‹¸ [>[³¢t¡ 뮡ïK[ºA¡ γθà¡ú
7. ó¡Îº ¹W¡>à¡ú
8. \º [>ìÚà\> ¤à š[¹A¡¿>à¡ú
9. \캹 A¡¹¡ú
10. \º ¤¸¤Ò๠Î}Ñ‚à &¤} \>Kìo¹ "}ÅNøÒo¡ú
• \캹 [>ìÚà\> ¤à š[¹A¡¿>à &¤} ιA¡àì¹¹
"àìƒÅ :
¤È¢àA¡àìº ¹àì\¸ ™ì=Ê¡ ¤õ[Ê¡šàt¡ >à Òìº J¹à¹
š[¹[Ñ‚[t¡ ëƒJà ëƒÚ¡ú ëÎW¡ šøA¡ì¿¹ "à*t¡àÚ l¡ü\>ã
\àÚA¡*ÚàØl¡ã \ºàÅìÚ šøt¡¸àÅ๠ëW¡ìÚ A¡³ \º Îe¡Ú
=àìA¡¡ú & ‹¹ì>¹ š[¹[Ñ‚[t¡ìt¡ ιA¡à¹ ¤á¹¤¸àšã ëÎW¡
A¡³¢Îè[W¡ ¤àÑz¤àÚì>¹ Î³Ú \º ¤¹à„ š[¹A¡¿>àÚ
š[¹¤t¢¡> "à>๠ºìÛ¡¸ \º ¤–i¡> "Nøà[‹A¡à¹ [·ý¡à”z
ë>*Ú๠\>¸ &A¡[i¡ ιA¡à[¹ [¤`¡[œ¡ \à[¹ A¡ì¹¡ú
1982 Îàìº ëÎW¡ "àÒü> ">åÎàì¹ šø=³ [Å¿
Åø³[>®¢¡¹ Jàƒ¸Åθ &¤} šÇ¡Jàƒ¸ ó¡Î캹 \>¸ &¤}
šà>ãÚ \캹 \>¸ "Nøà[‹A¡à¹ ëƒ*Úà ÒìÚ[ạú
ìA¡–ƒø ιA¡àì¹¹ ιA¡à[¹ [>o¢Ú yû¡³àS¡ [¤ìA¡&Î
1083¡/2806 [Ρ/šø 1983 ">å™àÚã šø‹à>³”|ã
ëQà[Èt¡ 20 ƒó¡à A¡³¢Îè[W¡ìt¡ l¡àº * šåì¹à Åθ l¡ü;šàƒì>
[¤ìÅÈ ë\๠ëƒ*Ú๠"àÔà> A¡ì¹ìá¡ú & ëÛ¡ìy
"[t¡[¹v¡û¡ Åθ l¡ü;šàƒì>¹ \>¸ ëÎW¡ šøA¡¿ÎÒ &¤}
"¤[Òt¡ >ƒã &¤} šø¤àÒ Î´šìA¢¡ ¤¸¤Ñ‚à ë>*Úà¹
š[¹A¡¿>à A¡¹¤à¹ ƒõ[Ê¡ìt¡ [¤[®¡Ä ¤¸¤Ñ‚à [¤ì¤W¡>๠\>¸
š¹Ñš¹ š¹à³Å¢ ëƒ*Úà ÒÚ¡ú [Î[¹Úຠ(Jàƒ¸ Åθ)
l¡àº * ít¡º¤ã\ ó¡Î캹 "à*t¡à‹ã> "e¡ºP¡[ºìA¡
ëÎìW¡¹ \>¸ "Nøà[‹A¡à¹ ëƒ*Úà ÒìÚìá¡ú
• ëÎW¡ Î}yû¡à”z [A¡áå "àÒü> :
1. ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º Î}yû¡à”z@ "àÒü> :
Nøà³àe¡ìº [¤ƒå¸ìt¡¹ ÎÒ\º®¡¸t¡à¹ A¡à¹ìo 1960
Îຠë=ìA¡ ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 ¤¸¤Ò๠¤×P¡ìo ¤õ[‡ý¡ šàìZá¡ú
[A¡áå \ºàÅìÚ ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 ¤¸¤Ò๠[¤šð>A¡ Ñzì¹
ë¤ìØl¡ìá¡ú Îåt¡¹à} \>Ѭàì=¢¹ \>¸ ÒÑzìÛ¡š \¹ç¡[¹
A¡à¹o &[i¡ \>Ѭàì=¢¹ \>¸ [¤šƒ Ѭ¹ê¡š¡ú 1987 Îà캹
\àt¡ãÚ \º>ã[t¡ Îœ¡³ ">åìZáìƒ \àt¡ãÚ >ã[t¡ [>‹¢à¹o
A¡¹à ÒìÚìá A¡à¹o š[¹ì¤ìŹ ®¡à¹Î೸ ¹Û¡à¹ \>¸
®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 "[>Ú[”|t¡ ¤¸¤Ò๠[>Ú”|o A¡¹à
šøìÚà\>¡ú ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 ¤¸¤Ò๠A¡Jì>àÒü šè>®¢¡¹ìo¹
δ±à¤>๠ëW¡ìÚ ë¤[Å Ò*Úà l¡ü[W¡t¡ >Ú¡ú ëA¡–ƒøãÚ Î¹A¡à¹
1971 Îàìº Î³Ñz ¹à\¸ ιA¡à¹ìA¡ &A¡[i¡ >³å>à [¤º
šà[k¡ìÚ [áìºà¡ú t¡à¹šì¹ 1992 Îàìº &A¡Òü [¤º
šà[k¡ìÚ[ạú ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 >¸àÚÎ}Kt¡ ¤–i¡ì>¹ \>¸
®è¡K®¢¡Ñ‚ "[‹A¡à¹ìA¡ ®è¡[³ "[‹A¡à¹ ë=ìA¡ šõ=A¡ A¡¹ìt¡
Ò줡ú ³Òà¹àÊ¡ö ιA¡à¹ 1993 Îàìº ³Òà¹àÊ¡ö ®è¡K®¢¡Ñ‚
\º (šà>ãÚ \캹 l¡üì„ŸP¡[º¹ \>¸ [>Ú”|o) ³Òà¹àÊ¡ö
®è¡\º Maharashtra Ground Water (Regulation
for Drinking Water Purposes) "àÒü>[i¡ šàÎ
A¡ì¹¡ú ™àÒü ëÒàA¡ &Òü "àÒüì>¹ l¡üì„Ÿ[i¡ šà>ãÚ \캹
Îढ\>ã> l¡ü;ìι Î}¹Û¡> Îã³à¤‡ý¡ [ạú &ìt¡
³Òà¹àÊ¡ö \º * ëÎW¡ A¡[³Å> ¤ìºìá ë™ Jà캹 \º
¤¸¤Ñ‚àš>๠šàÅàšà[Å ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 l¡üš¹ A¡à™¢A¡¹
[>Ú”|o A¡¹à \º ¤¸¤Òà¹A¡à[¹ìƒ¹ šìÛ¡ ÎÒ\ Òì¤ &¤}
ƒèÈo [>Ú”|ìo ¤¸¤Ò๠A¡¹à Ò줡ú
\º (šøƒåÈo [>Ú”|o * [>³è¢º>) "àÒü> 1974 :
\º šøƒèÈo ([>Ú”|o * [>³¢èº> "àÒü>) 1974
Îàìº ®¡à¹ìt¡¹ Î}[¤‹àì>¹ 252 ">åìZá샹 [¤ìÅÈ
[¤‹àì>¹ "à*t¡àÚ ëA¡–ƒøãÚ Î¹A¡à¹ A¡tõ¢¡A¡ šøoãt¡
ÒìÚ[ạú &Òü "àÒüì>¹ ‹à¹à 2 (3) & \º ƒèÈoìA¡
¤¸àJ¸à A¡¹à¹ Î³Ú ³à>¤ ѬàìÑ‚¸¹ šàÅàšà[Å l¡ü[Š±ƒ šøàoã
&¤} \º\ šøào㹠ѬàÑ‚¸ÎÒ ƒèÈìo¹ ¹àÎàÚ[>A¡, Åà¹ã[¹A¡
&¤} í\[¤A¡ [ƒA¡P¡[º [¤ì¤W¡>à A¡ì¹¡ú ®¡à¹ìt¡ &Òü
[¤ÈìÚ Îढ\>ã> "àÒü> šøìÚà\> š™¢àìºàW¡>à A¡¹à¹
\>¸ ëA¡[–ƒøÚ Î¹A¡à¹ [t¡v¡Úà¹ã Î[³[t¡ [>ìÚàK A¡ì¹[ạú
[t¡*Úà[¹ Î[³[t¡ A¡[³[i¡¹ šø[t¡ì¤ƒ> "àÒüì>¹ yû¡[i¡P¡[º
[W¡[Òû¡t¡ A¡¹à ÒìÚìá &¤} ƒèÈo [>Ú”|o * [>³è¢ºA¡¹ìo¹
A¡àì\¹ \>¸ "à¹* ë¤[Å šøA¡àì¹¹ šøìÚà\>ãÚt¡à¹
[¤ÈÚ[i¡ њʡ A¡¹à ÒìÚìá¡ú 1986 Îàìº Ð¡A¡ìÒàì³
\à[t¡Î}ìQ¹ Îì´¶ºì> &A¡[i¡ šøÑzà줹 ³à‹¸ì³ "àÒü>[i¡
A¡à™¢A¡¹ A¡¹à ÒìÚ[ạú
53
\ºÎ´šƒ [¤®¡àìK¹ (šè줢 ìÎW¡ [¤®¡àK) 150
¤áì¹¹ l¡ü^º Òü[t¡ÒàÎ ¹ìÚìá¡ú šè줢¹ ³å´¬Òü, ³Òà¹àÊ¡ö
* P¡\¹ài¡ ®¡àK A¡¹à¹ šì¹ 1960 Îàìº Kk¡> ÒìÚ[ạú
1960 Îàìº Îढ\[>A¡ [¤®¡àKìA¡ ëÎW¡ [¤®¡àK &¤}
Òü³à¹t¡ * ¹àÑzà (šèt¡¢ * ÎØl¡A¡) [¤®¡àìK ®¡àK A¡¹à
ÒìÚ[ạú 26 ìÅ "ìC¡à¤¹ 2004 ë=ìA¡ ëÎW¡ [¤®¡àKìA¡
\º δšƒ >à³A¡¹o A¡¹à ÒìÚìá¡ú ‘\ºÎ´šƒ [¤®¡àK’
³Òà¹àÊ¡ö ¹à\¸ A¡ìš¢àì¹Å> šø[t¡Ë¡à> "àìK ³åè´¬Òü, šåìo
&¤} >à[ÎìA¡¹ [t¡>[i¡ [¤®¡àìK¹ \>¸ [t¡>[i¡ šõ=A¡ ëÎW¡
"àÒü> [¤ƒ¸³à> [áìºà¡ú š[ÆW¡³ ³Òà¹àìÊ¡ö¹ \>¸ ³å´¬àÒü
ëÎW¡ "àÒü> 1979, [¤ƒì®¢¡¹ \>¸ ëA¡–ƒøãÚ šø[®¡Å>
"àÒü> "[‹[>Ú³ 1931 &¤} ³à¹àk¡*ÚàØl¡à [¤®¡àìK¹
\>¸ ÒàÚ‰à¤àƒ ëÎW¡ "àÒü> 1848 šøì™à\¸ [ạú ¹àÊ¡ö
Kk¡ì>¹ šì¹ ëÎW¡ l¡üÄÚ> K[t¡ "\¢> A¡ì¹[ạú t¡ì¤
[¤[®¡Ä "e¡ìº [¤[®¡Ä "àÒüì>¹ A¡à¹ìo \캹 Îàì=
δš[A¢¡t¡ šøA¡¿P¡[º ¤àÑz¤àÚì> γθà [>³¢ào Òìt¡
ºàKº Îåt¡¹à} 5 "àKС 1976 Îàìº Î´šèo¢ ³Òà¹àìÊ¡ö¹
\>¸ šøì™à\¸ ¤àò‹ìÎW¡ "àÒü> A¡à™¢A¡¹ A¡¹à ÒìÚ[áºú
2. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ l¡üšt¡¸A¡à δ¬ìÞê¡ A¡à욢àì¹Åì>¹ "àÒü> :
³Òà¹àÊ¡ö ιA¡à¹ ëÎW¡ šøA¡ì¿¹ A¡à\ ‰ç¡t¡ A¡¹ìt¡
šàòW¡[i¡ [¤A¡àÎ ‘³Òà³r¡ìº¹’ Ñ‚àš>à A¡ì¹ìá¡ú &¹ ³ì‹¸
¹ìÚìá ‘Aõ¡Ì¡à l¡üšt¡¸A¡à [¤A¡àÎ ³Òà³r¡º’, ‘[¤ƒ®¢¡
šài¡¤àÞê¡àì¹ [¤A¡àÎ ³Òà³r¡º’, ‘t¡àšã (t¡àœ¡ã) šài¡-
¤àÞê¡àì¹ [¤A¡àÎ ³Ò೓¡º’, ‘³à¹àk¡à*Úàl¡à šài¡¤àÞê¡àì¹
[¤A¡àÎ ³Òà³r¡º’, ‘ìA¡àS¡> šài¡¤àÞê¡àì¹ (¤àò‹) [¤A¡àÎ
³Òà³r¡ìº¹ γàì¤Å "àìá¡ú šø[t¡Ë¡à¹ šì¹ šø=³
[ƒ>P¡[ºìt¡ &Òü A¡ìš¢àì¹Å>P¡[ºìA¡ l¡ü–µåv¡û¡ ¤à\à¹
ë=ìA¡ t¡Ò[¤º Î}NøìÒ¹ ">å³[t¡ ëƒ*Úà ÒìÚ[ạú
¤t¢¡³à> &Òü γÑz A¡ìš¢àì¹Åì>¹ \>¸ ³Òà¹àÊ¡ö ëÎW¡ [¤v¡
A¡ìš¢àì¹Å> ë™ï= t¡Ò[¤º Î}NøÒ A¡ì¹ìá¡ú ë™ šøA¡¿P¡[º
A¡ìš¢àì¹Åì>¹ "à*t¡àÚ "àìÎ >à ëÎP¡[º \º δšƒ
[¤®¡àìK¹ "à*t¡àÚ "àìΡú >ƒã "¤¤à[ÒA¡à¹ š[¹A¡¿>à
* ¤¸¤Ñ‚àš>àÚ š[¹¤t¢¡> &ì> ιA¡à¹ >ƒã l¡üÄÚ>
Î}Ñ‚àÚ [¤ƒ¸³à> ÎA¡º ëÎW¡ l¡üÄÚ> A¡ìš¢àì¹Å>ìA¡
šå>K¢k¡> A¡ì¹ ¹àì\¸¹ ëÎW¡ ÎÛ¡³t¡à ë\ใ๠A¡¹à¹
\>¸ ιA¡à¹ šƒìÛ¡š NøÒo A¡ì¹ìá¡ú 뮡ïìKà[ºA¡
ƒõ[Ê¡ìt¡, ¹à\¸[i¡ 5 >ƒã¹ "¤¤à[ÒA¡àÚ [¤®¡v¡û¡¡ú &¹ ³ì‹¸
¹ìÚìá Aõ¡Ì¡à, ëKàƒà¤¹ã, t¡à[š (t¡àœ¡ã) >³¢ƒà &¤}
ëA¡àS¡> "e¡ìº¹ š[ÆW¡³ >ƒã¡ú &Òü šàòW¡[i¡ >ƒã¹
"¤¤à[ÒA¡à ™=à™= š[¹A¡¿>๠\>¸ 25 [i¡ l¡üš-
¤à[ÒA¡àÚ [¤®¡v¡û¡ A¡¹à ÒìÚìá¡ú
³Òà¹àìÊ¡ö 1996 ë=ìA¡ 1998 š™¢”z [t¡> ¤áì¹
5[i¡ l¡üšt¡¸A¡à ">åÎàì¹ 5 A¡ìš¢àì¹Å> "àÒü> šàÎ A¡¹à
ÒìÚ[ạú &Òü "àÒüì>¹ 71 [i¡ ‹à¹à ¹ìÚìá &¤}
A¡ìš¢àì¹Åì>¹ A¡àk¡àì³à &¤} A¡à™¢ &A¡Òü ¹ìÚìá¡ú t¡ì¤
A¡ìÚA¡[i¡ P¡¹ç¡â«šèo¢ [¤ÈìÚ šà=¢A¡¸ >ãìW¡ ¤¸àJ¸à A¡¹à
ë™ìt¡ šà칡ú l¡üƒàÒ¹oѬ¹ê¡š, [¤ƒ®¢¡ A¡ìš¢àì¹Å> "àÒü>
ëKàƒà¤¹ã \캹 [¤ì¹à싹 A¡=à l¡üìÀJ A¡ì¹ìá¡ú t¡ì¤
&[i¡ ëKàƒà¤¹ã A¡ìš¢àì¹Åì>¹ "àÒüì> ë>Òü¡ú š[ÆW¡³
³Òà¹àÊ¡ö &¤} ³à¹àk¡à*ÚàØl¡àÚ Aõ¡Ì¡à l¡üšt¡¸A¡à¹ γÑz
"e¡º ëQàÈoà A¡¹à ÒìÚìá¡ú [¤ƒ®¢¡ * ìA¡àS¡>
A¡ìš¢àì¹Å>ìA¡ [¤®¡àìK¹ γÑz "e¡º >à [ƒìÚ [A¡áå
Îå[>[ƒ¢Ê¡ šøA¡¿ ëƒ*Úà ÒìÚìá¡ú t¡àšã ëÎW¡ l¡üÄÚ>
A¡ìš¢àì¹Åì>¹ \>¸ ‹åìº * \ºKàò* ë\ºà¹ [A¡áå "}Å
t¡àšã "¤¤à[ÒA¡àÚ ëƒ*Úà ÒìÚìá¡ú ëKàƒà¤¹ã
A¡ìš¢àì¹Å>ìA¡ ³à¹àk¡à*Úàl¡à¹ >à[ÎìA¡¹ ëKàƒà¤¹ã
"¤¤à[ÒA¡à¹ γÑz "e¡º ëƒ*Úà ÒìÚìá¡ú Îåt¡¹à}
"à*¹U¤àƒ ë\ºà¹ ëÎàÚKàò* t¡àºåA¡àÚ &¤} ">¸à>¸
A¡ìÚA¡[i¡ Nøà³ t¡àšã (t¡àœ¡ã) l¡üšt¡¸A¡àÚ ¹ìÚìá ™à
ëA¡à>* ³Òà³r¡ìº¹ (A¡ìš¢àì¹Åì>¹) "à*t¡à‹ã> >Ú¡ú
"àì¹à њʡ "àA¡àì¹ Aõ¡ÈA¡ìƒ¹ š[¹W¡àº>àÚ
ιA¡àì¹¹ ®è¡[³A¡à "àì¹à* ë¤Åã \[Øl¡t¡ A¡¹à¹ \>¸
Kot¡ì”|¹ ³åº Î}J¸à[i¡ Òº \>Ko * \>Kìo¹ ‡à¹à
ëÎW¡ šøA¡ì¿¹ [yû¡ÚàA¡ºàš * š[¹W¡àº>à A¡¹à¡ú &Òü
>ã[t¡¹ Îàì= Îà³gθ ë¹ìJ, ÎA¡º Îå[¤‹à 뮡àKãìA¡
γà> >¸àÚ[¤W¡à¹ &¤} ƒ[¹‰ Aõ¡ÈA¡ìƒ¹ \캹 "[‹A¡à¹
ëƒ*Ú๠\>¸, &Òü Î}`¡à ">åÎàì¹ ³Òà¹àÊ¡ö ëÎW¡
¤¸¤Ñ‚àš>๠"àÒü> 2005 A¡à™¢A¡¹ ÒìÚìá¡, ³Òà¹àÊ¡ö
ιA¡à¹ \º ¤¸¤Ñ‚๠Î}т๠\>¸ &Òü "àÒü> šøìÚàK
A¡ì¹ìá¡ú "t¡&¤ \ºÎ´šƒ Ѭt¡”| [®¡[v¡ìt¡ Aõ¡ÈA¡ìƒ¹
\º ι¤¹àÒ A¡¹ì¤ >à¡ú t¡ì¤ [¤®¡àK[i¡ ëA¡¤º³ày
Q>³àš> [®¡[v¡ìt¡ \º ¤¸¤Òà¹A¡à¹ã샹 \º ι¤¹àÒ
A¡¹ì¤ &¤} \º ¤¸¤Òà¹A¡à¹ã Aõ¡ÈA¡ìƒ¹ ³ì‹¸ &A¡³ày
ë™àKÎåy Ò줡ú ιA¡à¹ \º ¤¸¤Ò๠Î}т๠тàš>à
54
A¡ì¹ &¤} ëÎW¡ ¤¸¤Ñ‚๠\>¸ Aõ¡ÈA¡ìƒ¹ A¡àìá Ñ‚à>à”z¹
A¡ì¹ \캹 ¤¸¤Òà¹ìA¡Òü ÎÒ\ A¡ì¹ìá¡ú &i¡à ¤ºà
Òì¤ ë™ &[i¡ \ºÎ´šƒ ¤¸¤Ñ‚àš>๠&A¡[i¡ ƒåƒ¢à”z ƒõÊ¡à”z¡ú
t¡=¸ šà* &¤} "àìºàW¡>à A¡ì¹à :
1. \º [¤t¡¹o &¤} ">¸à>¸ ëA¡à>ô ëA¡à>ô A¡à¹ìo
¹à\¸P¡[ºìt¡ \캹 [¤¤àƒ W¡ºìá?
2. &Òü \캹 [¤¤àƒ [>ìÚ Î¹A¡à¹ A¡ã ¤¸¤Ñ‚à
[>ìÚìá?
• ëÎW¡ A¡[³Å>¡/ "àìÚàK :
1995 Îà캹 [l¡ìδ¬¹ ³àìÎ l¡à. ³à‹¤¹à*
[W¡t¡ìº¹ ή¡àš[t¡ìâ« [‡t¡ãÚ ëÎW¡ A¡[³Å> ³Òà¹àÊ¡ö
ιA¡à¹ Kk¡> A¡ì¹[ạú 1999 Îàìº A¡[³Å> ³ì‹¸
³Òà¹àÊ¡ö ιA¡àì¹¹ A¡àìá Kì¤Èoà A¡ì¹ t¡à¹ šø[t¡ì¤ƒ>
\³à ëƒÚ¡ú &Òü A¡[³Å> ë³ài¡ 329 [i¡ Îåšà[¹Å A¡ì¹ìá¡ú
&[i¡ìt¡ šà>ãÚ \캹 [¤ÈìÚ [>³—[º[Jt¡ šøÑzà¤>à
¹ìÚìá¡ú
1. ë™ ³ÒA塳àÚ l¡üšº§¡t¡à¹ ëW¡ìÚ ë¤[Å \º ¤¸¤Òê¡t¡
Òìt¡ šà칡ú & \àt¡ãÚ ³ÒA塳àP¡[º¹ š[¹A¡¿>à¹
\>¸ šø=ì³ šà>ãÚ \캹 t¡=¸P¡[º [¤ì¤W¡>à A¡¹à
l¡ü[W¡t¡ &¤} t¡à¹šì¹ ëÎW¡ \캹 š[¹A¡¿>à A¡¹à
l¡ü[W¡t¡¡ú
2. Nøàì³ šà>ãÚ \캹 š[¹A¡¿>๠ëÛ¡ìy
šøà[oδšìƒ¹ šøìÚà\> &¤} ¤¸¤Ñ‚àš>๠šø[t¡
ºÛ¡¸ A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú
3. Nøàì³ l¡üšº§¡ γÑz \º &A¡ãA¡¹ìo¹ š¹ šà>ãÚ
\캹 l¡ü;Î[i¡ [A¡ š[¹³ào ¤¸¤Ò๠A¡¹à l¡ü[W¡t¡ &¤}
[A¡®¡àì¤ &[i¡ [>¹”z¹ A¡¹ìt¡ Òì¤ t¡à t¡àºåA¡à
še¡àìÚt¡ Î[³[t¡ìA¡ >¸àÑz A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú
4. Nøà³ã> \º ι¤¹àÒ šøA¡ì¿¹ "=¢î>[t¡A¡
®¡[¤È¸t¡ìA¡ Nøà³ão \ã¤ì> l¡ü;šàƒ> ¤¸¤Ñ‚à,
A¡³¢Î}Ñ‚à> &¤} ëi¡A¡ÎÒü "àÚ ¤¸¤Ñ‚๠Îàì= ™åv¡û¡
A¡¹ìt¡ Ò줡ú
5. \>ÎìW¡t¡>à &¤} \>ÎÒ®¡àK * A¡³¢Î}Ñ‚à>
Îå[>[ÆW¡t¡ šøA¡ì¿¹ ³à‹¸ì³ Nøà³ l¡üÄÚ> A¡³¢Îè[W¡
Nøà³ão \º ι¤¹àìÒ¹ &A¡[i¡ P¡¹ç¡â«šèo¢ l¡üšàƒà>
[ÒÎàì¤ NøÒo A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú
6. ÅÒì¹¹ \º ι¤¹àÒ &¤} Nøà³ão \º ι¤¹àìÒ¹
 ³ì‹¸ ¤¸¤‹à> ÒùàÎ A¡¹ìt¡ Ò줡ú
7. Qì¹¹ áà샹 ¤õ[Ê¡¹ \캹 Î}NøÒ * ¤áì¹¹ [¤[®¡Ä
A¡³¢A¡àr¡ìA¡ "à¹* K[t¡ ìƒ*Úà ƒ¹A¡à¹¡ú
8. [¤>à Ç¡[‡ý¡A¡¹o¡ A¡ì¹ >ƒãìt¡ ¤\¢¸ \º ëáìØl¡ ëƒ*Úà
ƒèÈo ë¹àì‹ "[¤ºì´¬ >ƒã ">åÎàì¹ ÎìW¡t¡>à³èºA¡
Î}Ñ‚à t¡;A¡àº Kk¡> A¡¹ìt¡ Ò줡ú
9. Nøà³ão "e¡ìº ³[Òºà Î}Kk¡> šø[t¡Ë¡à A¡ì¹ t¡à샹
šàÒüšºàÒüì>¹ š[¹A¡¿>à š[¹W¡àº>๠ƒà[Úâ«
"š¢o A¡¹à¹ ƒõ[Ê¡ìt¡ Îà³à[\A¡ Î}Kk¡>P¡[º¹
³[Òºà Î}Kk¡>P¡[º¹ \>¸ l¡ü샸àK NøÒo &¤} šøìW¡Ê¡à
A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú
10. \캹 Î}A¡i¡¡ š[¹ìšø[Û¡ìt¡ ëÎìW¡¹ \>¸ ¤\¢¸
\캹 šø[yû¡Úà\àt¡A¡¹ìo¹ š[¹A¡¿>à A¡¹à l¡ü[W¡t¡
ºÛ¡¸ A¡ì¹ ³Òà¹àÊ¡ö \ã¤> "[‹A¡¹o, ³Òà¹àÊ¡ö ƒèÈo
[>Ú”|o ³r¡º &¤} ëÎW¡ [¤®¡àìK¹ Îàì=
δ¬[Þê¡t¡®¡àì¤ Î´šàƒ> A¡ì¹¡ú
•  ³Òà¹àìÊ¡ö¹ \º>ã[t¡¡:
ìA¡–ƒøãÚ Î¹A¡à¹ 2002 Îàìº Î}ìÅà[‹t¡ \º
>ã[t¡ ëQàÈoà A¡ì¹ìá &¤} ¹à\¸P¡[º* &A¡[i¡ ѬZá
\캹 >ã[t¡ [>‹¢à¹ìo¹ \>¸ [>샢[ÅA¡à ë¹ìJìá¡ú
[‡t¡ãÚ ëÎW¡ A¡[³Åì>¹ Îåšà[¹Å ">å™àÚã ¹àì\¸¹
\>¸ šõ=A¡ \º>ã[t¡ šøÑñt¡ A¡¹à ÒìÚìá¡ì™ \º>ã[t¡[i¡
¹àì\¸¹ 뮡ïK[ºA¡ "¤Ñ‚๠\>¸ l¡üš™åv¡û¡ Òìt¡ Òì¤
30 \åºàÒü 2003 Îàìº Î¹A¡à[¹ ">å¤Þê¡ >ã[t¡
(ì¹ì\à[ºl¡üÅ>) ìQà[Èt¡ A¡¹à ÒÚ¡ú
2003 Îຠë=ìA¡ ³Òà¹àÊ¡ö ιA¡à¹ ¹à\¸ \º>ã[t¡
NøÒo A¡ì¹ìá¡ú &Òü \º >ã[t¡[i¡ >ƒã¹ \º ¤¸¤Ñ‚àš>à¹
\>¸ KõÒãt¡ ÒìÚìá¡ú šøA¡¿[i¡ Û¡[t¡NøÑz ëºàA¡ìƒ¹ šø=ì³
šè>¤¢àÎ> &¤} t¡à샹 Îå[¤‹àP¡[º ëƒ*Ú๠[¤ÈìÚ
"Nø[‹A¡à¹ ëƒ*Úà ÒìÚìá¡ú ³Òà¹àÊ¡ö ¹àì\¸¹ \º>ã[t¡
ƒè¹ƒõ[Ê¡ * "”z®è¢¡[v¡û¡¹ &A¡ [>Jåòt¡ l¡üƒàÒ¹o¡ú yû¡³¤‹¢³à>
\>Î}J¸à &¤} \캹 Qài¡[t¡ [¤[®¡Ä [¤®¡àìK \º
NøàÒA¡ìƒ¹ ³ì‹¸ t¡ã¤ø šø[t¡Ñš‹¢à ít¡[¹ A¡ì¹ìá¡ú Îåt¡¹à}
t¡à샹 ³ì‹¸ ‡–‡ * [¤ì¹à‹ ë¹àì‹ Î¹A¡à¹ 2005
Îà캹 "àKìÊ¡ ³Òà¹àÊ¡ö \ºÎ´šƒ [>Ú”|o A¡t¢õ¡šÛ¡
šø[t¡Ë¡à A¡ì¹¡ú & \àt¡ãÚ [>Ú”|A¡ Î}Ñ‚à ëƒìÅ šø=³
Î}Kk¡>à[i¡ γà> [¤t¡¹o &¤} ëÎìW¡¹ ¤¸¤Ñ‚àš>à¹
[>[ÆW¡”z ¤¸¤Ñ‚àÎÒ ÎåËå¡ l¡üšàÚ ¹àì\¸ l¡üšº§¡ \>δšƒ
55
š[¹W¡àº>à A¡¹ìt¡ šø[t¡Åøç¡[t¡¤‡ý¡¡ú ¹à\¸ ιA¡à¹ "àÒü>
šøoÚ>, ëÎW¡ šøA¡ì¿¹ \캹 [ÒÎठ&¤} šøA¡¿P¡[º
[W¡[Òû¡t¡ A¡¹à¹ šƒìÛ¡š [>ìÚìá¡ú 1999 Îຠë=ìA¡,
¹à\¸ ιA¡à¹ šø[t¡¤á¹ ëÎW¡ šøA¡¿P¡[º¹ [Ñ‚[t¡ šø[t¡ì¤ƒ>
šøA¡àÅ Ç¡¹ç¡ A¡ì¹¡ú šøA¡¿P¡[º¹ [>Ú[³t¡ \º [>¹ãÛ¡ìo¹
šø[t¡ì¤ƒ> "ìСö[ºÚ๠šì¹ ³Òà¹àÊ¡ö ¹à\¸ šø=³ šøA¡àÅ
A¡ì¹¡ú
\º>ã[t¡¹ l¡üì„Ÿ :
". l¡üšº§¡ \ºÎ´š[v¡¹ ®è¡šõË¡ãÚ &¤} ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º
Î}Òt¡ ¤à &A¡à[uA¡ ¤×l¡üì„ìŸ l¡üÄÚì>¹ \>¸
l¡üšt¡¸A¡à &¤} ³ÒA塳à ">å™àÚã š[¹A¡¿>à &¤}
¤¸¤Ñ‚àš> A¡¹à¡ú t¡à¹\>¸ šàòW¡[i¡ šø‹à> >ƒã
l¡üšt¡¸A¡à ">å™àÚã [¤®¡v¡û¡ A¡¹à ÒìÚìá¡ú
"à. ºQåìÎW¡ šøA¡¿ &¤} \ºà¤‡ý¡t¡à¹ ëÛ¡y ëÎÒü ÎìU
\캹 Î}Ñ‚à> "e¡º[i¡ìt¡ \캹 Î}Ñ‚à>
š[¹W¡àº>àìA¡ ¤à ¤¸¤Ñ‚àš>๠[¤ìA¡–ƒøãA¡¹ìo¹
³à‹¸ì³ Ñ‚à>ãÚ Ñzì¹ "š¢o A¡¹à¡ú 101 ë=ìA¡ 250
ëÒC¡¹ ë¤Åã \[³¹ ëÎW¡ Û¡³t¡àδšÄ ºQåìÎW¡
šøA¡¿P¡[º &¤} \ºà¤‡ý¡t¡à¹ ëÛ¡y l¡üÄÚì>¹ \>¸
Ñ‚à>ãÚ \ºÎ}¹Û¡o [¤®¡àìK ÒÑzà”z[¹t¡ A¡¹à ÒìÚìá¡ú
Òü. >ƒã l¡üšt¡¸A¡à ">å™àÚã \ºÎ´šìƒ¹ ™=à™=
¤¸¤Òàì¹¹ šàÅàšà[ŠΤ¢àUão ëÎW¡ l¡üÄÚì>¹ \>¸
‘\ºÎ´š[v¡ [¤A¡àÎ ³Òà³r¡º’ Ñ‚àš> A¡¹à¡ú &Òü
³Òà³r¡ìº¹ A¡à™¢šøoàºã [>³—¹ç¡ìš¡ú
1. >ƒã l¡üšt¡¸A¡àÚ Î}т๠ƒà[Úâ« * "[‹A¡à¹ [>‹¢à¹o
A¡¹à¡ú
2. \ºÎ´šƒ &¤} \ºà¤‡ý¡t¡à¹ ëÛ¡y¹ š[¹A¡¿>à,
[¤A¡àÎ &¤} š[¹W¡àº>à A¡¹à¡ú
3. J¹à * \캹 Î}A¡ìi¡¹ γìÚ \º [¤t¡¹ìo¹
³à>ƒr¡ [>‹¢à¹o A¡¹à¡ú
4. \º Îe¡Ú * \º [¤t¡¹ìo¹ ³ìt¡à ¤¸¤Ñ‚à ë³ï[ºA¡
Îå[¤‹à [>³¢ào (ι¤¹àÒ) A¡¹à, ™à \캹 "šW¡Ú
ë¹à‹ A¡¹ì¤ &¤} &¹ ™=à™= ¤¸¤Ò๠A¡¹ì¤¡ú
5. >ƒã¹ Î}Òt¡ (&A¡[uA¡) l¡üÄÚ> š[¹A¡¿>à ít¡¹ã
A¡¹à¹ Î³Ú ÎA¡º šøA¡àì¹¹ l¡üšì®¡àv¡û¡à샹 (ìÎW¡™åv¡û¡
* ëÎW¡-áàØl¡à) "}Åãƒà[¹ ¤õ[‡ý¡ A¡¹à, ëºàA¡šø[t¡[>[‹
&¤} Ñ‚à>ãÚ Ñzì¹ Îà³è[ÒA¡ ³t¡à³t¡ š[¹¤t¢¡>
¤¸¤Ñ‚àš>àìt¡ "}ÅNøÒo ¤õ[‡ý¡ A¡¹à¡ú
6. \캹 P¡oàuA¡ ¤¸¤Ñ‚àš>à &¤} [¤[®¡Ä šøA¡¿
¤àÑz¤àÚì>¹ ³à‹¸ì³ \º ¤¸¤Ñ‚à ƒãQ¢ì³Úàƒã ³Òà¹àÊ¡ö ëÎW¡ [>Ú³
¹Û¡oàì¤Û¡o Òüt¡¸à[ƒ A¡àì\¹ "”z®è¢¡v¡û¡ A¡¹àú 1976
³Òà¹àÊ¡ö \ºÎ´š[v¡ (\ºÎ´šƒ) [>Ú”|A¡ A¡tõ¢¡šÛ¡ ¹àì\¸¹ Îå‹à[¹t¡ ÎÒA¡à¹ã Î}Ñ‚à
"[‹[>Ú³ 2005 \º>ã[t¡ 2019 "[‹[>Ú³ 1960

³Òà¹àìÊ¡ö¹ \ºÎ´šƒ [>Ú”|A¡ A¡tõ¢¡šÛ¡ "[‹[>Ú³ \º>ã[t¡

2005 &¹ "‹ãì> ¹àì\¸¹ \ºÎ´š[v¡¹ [¤[>ìÚàK &¤} ëÎW¡"àÒü> \º>ã[t¡ &¤}
¹àÊ¡öãÚ \º>ã[t¡ ëÎW¡"àÒü>
(\ºÎ´šìƒ¹ ¤¹à„), \ºÎ´šìƒ¹ ƒÛ¡ >¸à™¸ * ³[ÎÑšìŤ¸ "àÒü>
2012
ëi¡A¡ÎÒü ¤¸¤Ñ‚àš>à &¤} ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ [¤‹à> A¡¹à 2005 &¤} 2006
ÒìÚìá¡ú &Òü "àÒüì> 7 [i¡ ³à³ºà ¹ìÚìá &¤} ³\[>" "[‹[>Ú³
2005 &¤} [>Ú³
¹à\¸šà캹 [>샢Š">åÎàì¹ šøº[´¬t¡ A¡à\ [>³¢åºì>¹ 2013
\>¸ [¤ìÅÈ [¤‹à> A¡¹à ÒìÚìá¡ú šøº[´¬t¡ A¡à\ δšìA¢¡,
\ºÎ´šƒ A¡tõ¡šÛ¡ìA¡ ¹àì\¸¹ Û¡[t¡NøÑz ë\ºà *
[¤®¡àKP¡[º¹ šøº[´¬t¡ A¡à\A¡ì³¢¹ \>¸ ƒàÚã A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú
šøº[´¬t¡ A¡àì\¹ "e¡ºP¡[ºìt¡ šøA¡¿P¡[º \à[¹š
A¡¹à¹, ëÎìW¡¹ \³à A¡à\ ƒå¹ A¡¹à¹ \>¸ γڳìt¡à
>tå¡> š[¹A¡¿>à * [>³¢àìo¹ [¤‹à> A¡¹à ÒìÚìá¡ú
‘³Òà¹àÊ¡ö \ºÎ´š[v¡ [>Ú”|o A¡tõ¢¡šÛ¡ "[‹[>Ú³ 2005’
&¹ ¤àÑz¤àÚ> A¡¹à¹ \>¸ "àKС, 2005 & ³Òà¹àÊ¡ö
\ºÎ´šƒ [>Ú”|A¡ A¡tõ¢¡šìÛ¡¹ Ñ‚àš> A¡¹à ÒìÚìá¡ú

">åÅãº>ã

1. ®¡à¹t¡ * ¤à}ºàìƒìŹ ³ì‹¸ "à”z\¢à[t¡A¡ ÎÒì™à[Kt¡à Wå¡[v¡û¡¹ [¤¤¹o ëºìJà¡ú

2. \ºìÎW¡ δš[A¢¡t¡ ιA¡à¹ã >ã[t¡¹ ëA¡à> [¤ÈÚ "”z®å¢¡v¡û¡ ¹ìÚìá ?
3. ³Òà¹àìÊ¡ö¹ \º>ã[t¡¹ l¡üì„ŸP¡[º ëºìJà¡ú
4. \ºìÎW¡ [¤®¡àK ëA¡à> ëA¡à> l¡üì„Ÿ¡ ¤à >ã[t¡ ">åÎàì¹ A¡à\ A¡ì¹?
5. \캹 "àÒü> * [¤[‹ [¤‹à> šàº> šø[t¡[i¡ \à[t¡¹ / ¹àìÊ¡ö¹ \>¸ P¡¹ç¡â«šèo¢, & δšìA¢¡ ët¡à³à¹ ³t¡à³t¡
ëºìJà¡ú

56
 [¤®¡àK (Qi¡A¡)-4 : \캹 P¡o³à> (P¡o‹³¢)
šøA¡¹o 1 : \º š[¹ìÅà‹> &¤} ¤\¢¸\º ¤¸¤Ñ‚àš>à
&A¡iå¡ ³ì> A¡ì¹à¡ú ¤õ[Ê¡¹ "ѬZá \º "šW¡Ú ÒÚ &[i¡ &A¡[i¡ ®å¡º ‹à¹oà,
1. \º Ç¡[‡ý¡A¡¹o A¡¹à¹ ÎÒ\ * ιº š‡ý[t¡P¡[º \º [A¡áå γìÚ¹ \>¸ [Ñ‚¹ ÒìÚ ™à*Ú๠šì¹ &¹
A¡ã ? "ѬZát¡à ÒùàÎ ÒÚ [A¡}¤à \ìº [ó¡i¡A¡à¹ã [³[ÅìÚ [ƒìº &¹
ëQàºàìi¡®¡à¤ ÒùàÎ ÒÚ¡ú "t¡&¤, "ѬZá \º ëó¡ìº ëƒ*Úà
2. ¤Øl¡ ÅÒ¹ ¤à Nøà³P¡[º¹ \>¸ [A¡®¡àì¤ \º
l¡ü[W¡t¡ >Ú¡ú \캹 "ѬZát¡à ³àšà¹ \>¸ ‘ìÎA¡[W¡ W¡àA¡[t¡’
š[¹ìÅà‹> šø[yû¡Úà A¡¹à ÒÚ?
(secchi disc) &Òü šøìÚàK A¡¹à ÒÚ¡ú &Òü šøìÚàìK
¡3. \º Ç¡[‡ý¡A¡¹o &¤} ¤\¢¸\º ¤¸¤Ñ‚àšì>¹ ³ì‹¸ &A¡[i¡ ¤õv¡àA¡à¹ W¡àA¡[t¡ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú [W¡y[i¡ìt¡ šøƒ[Å¢t¡
šà=¢A¡¸ A¡ã?
">åÎàì¹ ìÎA¡[W¡ W¡àA¡[t¡[i¡ (secchi disc) Îàƒà &¤}
A¡àìºà ¹ìR¡ ¹R¡àì>à =àìA¡¡ú
• \캹 "ѬZát¡à ¤à "à[¤ºt¡à :
>ƒãìt¡ \º šø¤à[Òt¡ Ò*Úà¹ Î³Ú t¡àìt¡ ³à[i¡ *
">¸à>¸ ‰¤oãÚ šƒà=¢ [³ìÅ ™àÚ¡ú &Òü \àt¡ãÚ šƒàì=¢¹
A¡>àP¡[º \ìº Ñ‚[Kt¡ "¤Ñ‚àÚ =àìA¡¡ú "t¡&¤, \캹,
ѬZát¡à, њʡt¡à, šà¹ƒ[Å¢t¡à, "=¢à; P¡o³à> ÒùàÎ (A¡³)
ÒÚ¡ú &ìA¡Òü ‘\캹 "ѬZát¡à ¤à "à[¤ºt¡à’ ¤ìº¡ú

ëÎA¡[W¡ W¡àA¡[t¡

šøìÚàìK¹ Ñz¹¡/ š™¢àÚ :

1. šø=ì³ &A¡[i¡ ë>ïA¡àÚ W¡ìØl¡ šåA塹 ¤à >ƒã¹ ³àc¡Jàì>
™àÚ¡ú
2. ëÎA¡[W¡ W¡àA¡[t¡ &A¡[i¡ ƒ[Øl¡¹ Îàì= ë¤òì‹ \ìº ëáìØl¡
ëƒ*Úà ÒÚ¡ú
3. ™t¡Û¡o >à Îàƒà &¤} A¡àìºà "}ÅP¡[º "ƒõŸ ÒìÚ
šø¤àÒ³à> >ƒã¹ \º ™àÚ t¡t¡Û¡o ‹ãì¹ ‹ãì¹ W¡àA¡[t¡[i¡ \캹 [>ìW¡ ëáìØl¡
ëƒ*Úà ÒÚ¡ú t¡à¹š¹ ƒ[Øl¡ [Ñ‚¹ ¹àJà ÒÚ¡ú
4. ™J> Îàƒà &¤} A¡àìºà "}Å "ƒõŸ ÒìÚ ™àÚ t¡J>
\캹 šõË¡®¡àìK¹ l¡üš¹ ƒ[Øl¡[i¡ìt¡ "àº[š>/ [Jº
[¤‡ý¡ A¡ì¹ [W¡Òû¡[i¡ìA¡ ‘"’ ³ì> A¡¹à ÒÚ¡ú
5. &J> ƒ[Øl¡[i¡ ‹ãì¹ ‹ãì¹ l¡üšì¹¹ [ƒìA¡ i¡à>à ÒÚ¡ú
W¡àA¡[t¡¹ Îàƒà "}Å[i¡ ëƒJà ëKìº i¡à>à ¤Þê¡ A¡¹à ÒÚ
&¤} \캹 šõìË¡¹ l¡üšì¹ =àA¡à ƒ[Øl¡[i¡ìt¡ "àº[š>/
[Jº [¤‡ý¡ A¡ì¹ [W¡Òû¡[i¡ìA¡ ‘¤’ ³ì> A¡¹à ÒÚ¡ú
6. [³i¡à¹ š[j¡ ([³i¡à¹ ëÑHº) ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ ‘"’ &¤}
>ƒã¹ "ѬZá \캹 [A¡áå >³å>à ‘¤’ &¤} ³ì‹¸¹ íƒQ¢¸ ³àšà ÒÚ¡ú
57
7. [>ìW¡¹ γãA¡¹o ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ KØl¡¡ íƒQ¢¸ ³àšà
ÒÚ¡ú
"+¤
KØl¡ íƒQ¢¸ =
2
&Òü š‡ý¡[t¡ ‡à¹à \캹 ³[º>t¡à¡ / "ѬZát¡à¹ ³àyà
³àšà ë™ìt¡ šà칡ú
Τ¢ƒà &[i¡ ³ì> ¹àJì¤ :
\캹 "ѬZát¡à ë>ìóáà[³i¡àì¹¹ ÎàÒà외
š[¹³àš A¡¹à ÒÚ¡ú \캹 "ѬZát¡à NTU &A¡ìA¡
š[¹³àš A¡¹à ÒÚ &¹ "=¢ Òìºà¡ú NTU =
Nephelometric Turbidity Units
• \º Ç¡[‡ý¡A¡¹ìo¹ [¤[®¡Ä š™¢àÚ :
1. \캹 l¡ü;Î ë=ìA¡ \캹 l¡üìv¡àº> A¡¹à
(Pumping)
2. \ìº ¤àÚå [³[Åøt¡ A¡¹à¡ú (Air mixing)
3. [A¡ºài¡> ¤à \³ài¡ ¤àò‹à (Coagulation)
4. A¡oàÎ}A¡º> (Flocculation)
5. [=t¡àì>à¡/ "¤Îàƒ> (Sedimentation)
6. ì¤ìº šà=ì¹¹ \º š[¹Ñ÷à¤o (Filtration)
7. ë¹àK \ã¤àoå>àÅ> ¤à ë¹àK [>¤¢ã\>
(Disinfection)
8. \º i¡¸à}ìA¡¹ ³ì‹¸ \³à A¡ì¹ [¤t¡¹o A¡¹à
(Distribution of water)
1. \캹 l¡ü;Î ë=ìA¡ \캹 l¡üìv¡àº> A¡¹à
(Pumping)
>ƒã¹ [>[ƒ¢Ê¡ [A¡áå "e¡ìº ¤àò‹ [ƒìÚ \º "ài¡ìA¡
ëƒ*Úà ÒÚ¡ú ëÎJàì> ¤Øl¡ \캹 [¤ƒå¸; šà´š Ñ‚àš>à
A¡¹à ÒÚ¡ú \º šà´š A¡ì¹ &A¡[i¡ šàÒüš ºàÒüì>¹ ³à‹¸ì³
\º Ç¡[‡ý¡A¡¹o ìA¡ì–ƒø (ìÅà‹>àKà¹[i¡ìt¡) "à>à ÒÚ¡ú
\º l¡üìv¡àºì>¹ Î³Ú \캹 ³ì‹¸ =àA¡à ³àá, ëáài¡
Kàášàºà šàÒüš ‡à¹à >à "àÎ๠\>¸ t¡àì¹¹ \àº
¤Îàì>à ÒìÚ =àìA¡¡ú ™[ƒ \캹 l¡üìv¡àº> Ñ‚à> &¤}
Ç¡[‡ý¡A¡¹o ëA¡ì–ƒø¹ ³ì‹¸ ƒè¹â« ì¤[Å ÒÚ t¡ì¤ š™¢àÚyû¡ì³
(‹àìš-‹àìš) \º l¡üìv¡àº> ëA¡ì–ƒø Ñ‚àš> A¡¹à ÒÚ¡ú
&Òü®¡àì¤ l¡üìv¡àº> ëA¡–‰ ë=ìA¡ \º Ç¡[‡ý¡A¡¹o ëA¡ì–ƒø
¤à ëÅà‹>àKàì¹ "àìΡú
58
2. \ìº ¤àt¡àÎ / ¤àÚå [³[Åøt¡ A¡¹à¡(Air mixing)
¤àÚå[³Åøo i¡à[A¡ (i¡¸àS¡)
>ƒã¹ \ìº &A¡[i¡ "àºàƒà KÞê¡ Ò*Ú๠δ±à¤>à
=àìA¡, A¡à¹o &ìt¡ "¤à[f¡t¡ K¸àÎ ¤à šƒà=¢ [³ìÅ
=àìA¡¡ú &Òü Τ ë=ìA¡ ³åv¡û¡ A¡¹à¹ \>¸ \ìº ¤àÚå [³[Åøt¡
A¡¹à ÒÚ¡ú ³à‹¸àA¡È¢o (P¡¹ç¡â«àA¡È¢o) >ã[t¡[i¡ \ìº
¤àÚå[³[Åøt¡ A¡¹ìt¡ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú
&Òü š‡ý¡[t¡ìt¡ &A¡[i¡ ¤õÒ; šàÒüìš¹ ³à‹¸ì³ l¡üWå¡
ë=ìA¡ \º >ãìW¡ áàØl¡à ÒÚ¡ú \º >ãìW¡ "àΤ๠Îàì=
Îàì= \캹 Ñz¹ ™t¡i¡à 䱤 šàt¡ºà ÒìÚ ™àÚ &¤}
\ìº "[Gì\> [³[Åøt¡ ÒÚ¡ú &¹ \>¸ &A¡[i¡ [>[ƒ¢Ê¡
l¡üZW¡t¡àÚ &A¡[i¡ ¤õÒ; šàÒüš Ñ‚àš> A¡¹à ÒÚ¡ú &[i¡¹
W¡à¹[ƒìA¡ ¤õv¡àA¡à¹ ‹àš [>³à¢o A¡¹à ÒÚ¡ú ™J> ëA¡à>
šàÒüìš¹ ³‹¸ [ƒìÚ \º šìØl¡ t¡J> &[i¡ [Î[Øl¡ [ƒìÚ
ë>ì³ "àìΡú šàt¡ºà Ñz¹ Kk¡> A¡ì¹ &¤} \캹 Îàì=
"[Gì\> [³[Åøt¡ A¡ì¹¡ú &áàØl¡à & Î³Ú 0.2 ë=ìA¡
0.5 ppm ëAáà[¹> \ìº [³[Åøt¡ A¡¹à ÒÚ¡ú &ìA¡ ‘šè¤¢
ëAáà[¹>ãA¡¹>’ (Clorinning) ¤ºà ÒÚ¡ú
3. [A¡ºài¡> ¤à \³ài¡ ¤àò‹à (Coagulation)
\ìº Î}[ÅÃÊ¡ A¡oàP¡[º [Ñ‚¹ A¡¹ìt¡ ¤¸¤Òê¡t¡
šƒà=¢P¡[ºìA¡ [A¡ºài¡A¡ ¤ìº¡ú [ó¡i¡[A¡[¹ ³èºt¡ [A¡ºài¡A¡
¹ê¡ìš ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú ëÎÒü Îàì= ëó¡[¹A¡ ëAáà¹àÒül¡, ëó¡¹Î
ëAáà¹àÒüi¡, ëó¡¹àÎ Îàºìó¡i¡* [A¡áåi¡à ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú
\ìº š[º &ºå[³[>Ú³ [³[Åøt¡ A¡¹à ÒÚ¡ú \ìº Î³Ñz
[A¡ºài¡A¡P¡[º γà> š[¹³àìo [³[Åøt¡ A¡¹ìt¡ [³ÅøA¡
(Mixer) ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú &Òü [³ÅøìA¡¹ ëáài¡ šàt¡à
"àìá¡ú [A¡ºài¡A¡ &¤} \캹 A¡[ºº šƒàì=¢¹ ³ì‹¸
[>[ƒ¢Ê¡ ¹àÎàÚ[>A¡ šø[yû¡Úà ÒìÚ A¡oàP¡[º¡&A¡ìy "àìΡú
& \àt¡ãÚ \º Î}NøàÒA¡ i¡¸à}ìA¡ šàk¡àì>à ÒÚ¡ú
 šè¤¢ šø[yû¡Úà i¡¸àS¡

44 [³i¡à¹ Internal Pipe

External Pipe
5 [³i¡à¹

A¡àƒà Îe¡Ú ëÛ¡y

"¤Îàƒ>¡/ [=t¡àì>à (š[ºt¡A¡¹>) (Sedimentation) i¡¸àS¡

4. A¡oàÎ}A¡º> (Flocculation)
A¡oàÎ}A¡º> &A¡[i¡ ¤Øl¡ i¡¸àìS¡ A¡¹à ÒÚ¡ú &¹ \º š[¹Ñ÷à¤o i¡¸àS¡
\>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ i¡¸à}A¡[i¡ìA¡ A¡oà Î}NøàÒA¡ ¤ºà ÒÚ¡ú
A¡oàÎ}NøÒA¡à¹ãìt¡ A¡³ K[t¡ìt¡ ëQà¹àì>à šàt¡à¹ ¤¸¤Ò๠¤à[º (90
A¡ì¹¡ú &Òü Qå¹”z ë¤Ãìl¡¹ A¡à¹ìo ÎèÜ A¡oà &A¡[yt¡ ÒìÚ ëÎ[³ l¡üòWå¡)
[źà (10
‹ãì¹ ‹ãì¹ ®¡à[¹ ÒìÚ ™àÚ¡ú &Òü i¡¸àìS¡ 30 [³[>ìi¡¹ \>¸ ëÎ[³ l¡üòWå¡)

\º ¹àJà ÒÚ &¤} ëÎÒü \º šºº i¡¸àìS¡ ™àÚ¡ú š[¹Ñ÷à[¤t¡ \º

5. š[ºt¡A¡¹>¡ / [=t¡àì>à¡ / "¤ìÛ¡šo¡ / "¤Îàƒ> \º š[¹Ñ÷à¤o i¡¸àS¡

(Sedimentation) šìØl¡¡ú &Òü ¤àºå¹ Ñzì¹¹ ³à‹¸ì³ š[¹Ñ÷à¤ìo¹ šì¹
&Òü šø[yû¡Úàìt¡ \º [A¡áåÛ¡ìo¹ \>¸ [Ñ‚¹ ¹àJà \캹 "ѬZát¡à 0.4 NTU &¹ ëW¡ìÚ A¡³ ÒÚ¡ú šºº
ÒÚ¡ú \ìº "-‰¤ã®è¡t¡ šƒà=¢P¡[º >ãìW¡ [Ñ‚¹ ÒÚ¡ú &Òü ¤à[º, >å[Øl¡ ¤à¹-¤à¹ ¤àÚå &¤} \캹 [³Åøo [ƒìÚ ‹åìÚ
[yû¡Úà[i¡ìA¡ "¤ìÛ¡š> ¤ºà ÒÚ¡ú &Òü [yû¡Úà[i¡ \캹 ëó¡ºà ÒÚ¡ú
"ѬZát¡à ÒùàÎ A¡¹ìt¡ ÎàÒà™¸ A¡ì¹¡ú A¡oàÎ}Òt¡A¡¹o
[yû¡ÚàÚ \캹 Ñ‚[Kt¡ A¡oàP¡[º ®¡à¹ã ÒÚ, &Òü \º
[Ñ‚[t¡Å㺠A¡¹à¹ \>¸ &A¡[i¡ ¤Øl¡ i¡¸à}ìA¡ ¤à[Òt¡ A¡¹à
ÒÚ¡ú ëÎÒü i¡¸àS¡[i¡ìA¡ ‘š[ºt¡A¡¹o’ i¡¸àS¡ ¤ºà ÒÚ¡ú &Òü
i¡¸à}ìA¡ \º l¡üšì¹¹ [ƒA¡ ë=ìA¡ "àìΡú &[i¡ìt¡ š[¹ÍHà¹
\º l¡üšì¹ "àìÎ &¤} A¡àƒà \º >ãìW¡ \ì³ ™àÚ¡ú
6. ì¤ìº šà=ì¹¹ \º š[¹Ñ÷à¤o (Filtration)
\º š[¹Ñ÷à¤o A¡¹ìt¡ ÎèÜ ¤à[º ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú 90
ëÎ[–i¡[³i¡à¹ ¤à[º¹ &A¡[i¡ Ñz¹ [ƒìÚ \º šø¤à[Òt¡ Òìt¡ ë¤ìº šà=ì¹¹ \ºš[¹Ñ÷à¤o (Filtration)
ëƒ*Úà ÒÚ¡ú A¡Jì>à A¡Jì>à ë³ài¡à, ³àc¡à[¹ &¤} ÎèÜ 7. ë¹àK \ã¤àoå>àÅ> / ë¹àK [>¤¢ã\> (Disinfection)
¤à[º¹ [t¡> Ñz¹ =àìA¡¡ú ët¡³[> 10 ëÎ[i¡[³i¡à¹ šå¹ç¡ š[¹Ñ÷à¤o ë=ìA¡ šøàœ¡ \º š[¹ÍH๠Òìº*
[ź๠Ñz¹ =àìA¡¡ú \ã¤à>å³åv¡û¡ >Ú¡ú &Òü \캹 ë¹àK\ã¤àoå >Ê¡ A¡¹à
&Òü [yû¡Úàìt¡ "¤ìÛ¡[št¡ \º ÎèÜ ¤à[º¹ Ñz¹ ƒ¹A¡à¹¡ú [¤ìÅÈ A¡ì¹ ë¹àK [>¤ã¢\> A¡¹à¹ \>¸ K¸àÎ
ë=ìA¡ šø¤à[Òt¡ Òìt¡ ëƒ*Úà ÒÚ¡ú ó¡ºÑ¬¹ê¡š, \캹 ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú l¡üƒà@ ëAáà[¹>, *ì\à>, ë¤øà[³>¡ú
š[ºt¡ ÎèÜ A¡>๠ÎìU \ã¤à>å* š[¹Ñ÷à¤ìA¡ "ài¡A¡à \ìº šø‹à>t¡ ëAáà[¹> K¸àÎ [³[Åøt¡ A¡¹à Îå[¤‹à\>A¡
59
&¤} [>¹àšƒ =àìA¡¡ú \ìº &Òü ¤àÚå ‰¤ "àA¡àì¹ "=¤à
K¸àÎ "àA¡àì¹ [³[Åøt¡ ÒÚ¡ú ™J> ìAáà[¹> K¸àÎ \ìº
[³[Åøt¡ ÒÚ t¡J> ÒàÒüìšàìAáà[¹A¡ "¸à[Îl¡ ít¡[¹ ÒÚ¡ú
&Òü "¸à[Îl¡ \ìº \ã¤àoå ì³ì¹ ëó¡ìº¡ú ëAáà[¹ì>¹
š[¹³à> ë¤Åã Òìº \캹 [A¡i¡à>å¹ Îàì= Îàì= ÎåÜ
¤>Ñš[t¡* ³à¹à ™àÚ¡ú *ì\à> K¸àÎ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ \º
[¤Ç¡‡ý¡ A¡¹à ÒÚ t¡ì¤ *ì\à> K¸àΠѬt¡@Ñ£è¡t¢¡®¡àì¤
l¡ü;šàƒ> A¡¹ìt¡ ÒÚ &¤} &[i¡ ¤¸Ú¤×º¡ú *ì\à>
K¸àÎP¡[º 0.4 ë=ìA¡ 1.6 PPM [ÒÎàì¤ A¡³ \ìº
‰¤ã®è¡t¡ ÒÚ¡ú *ì\à> K¸àÎ \캹 ¹R¡ &¤} ƒåK¢Þê¡ >àÅ
A¡ì¹¡ú
8. \º i¡¸à}ìA¡¹ ³ì‹¸ \³à A¡ì¹ [¤t¡¹o A¡¹à
(Distribution of water)
Ç¡‡ý¡ * [>\¢”ñ [¤Ç¡‡ý¡ A¡¹à \º &A¡[i¡ ¤Øl¡ i¡¸àìS¡
\³à A¡¹à ÒÚ¡ú &Òü \º[i¡ l¡üZW¡ W¡àìš¹ ‡à¹à \º
[¤t¡¹ìo¹ \>¸ ít¡[¹ l¡üZW¡ i¡¸àS¡P¡[ºìt¡ áàØl¡à ÒÚ¡ú ëÎÒü
i¡¸à}A¡P¡[º ë=ìA¡ &Òü \º ÅÒì¹¹ [¤[®¡Ä \àÚKàÚ
[¤t¡¹o A¡¹à ÒÚ¡ú
• Qì¹àÚà \º š[¹ìÅà[‹t¡A¡¹ìo¹ ¤à Ç¡[‡ý¡A¡¹ìo¹
\>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ ιgà³P¡[º :
\>Îà‹à¹ìo¹ \º ι¤¹àÒ ¤¸¤Ñ‚à ë=ìA¡
š[¹ƒÅ¢> A¡ì¹à¡ ¤à [>¹ãÛ¡o A¡ì¹à :
>ãìW¡¹ á[¤ìt¡ šøƒ[Å¢t¡ ιgà³P¡[º š™¢ì¤Û¡o A¡ì¹à¡ú ët¡à³¹à &Òü l¡üšA¡¹oP¡[º [¤[®¡Ä \àÚKàÚ ëƒJìt¡
šà줡ú &Òü l¡üšA¡¹>P¡[º¹ ÎàÒà외 A¡ã®¡àì¤ \º Ç¡‡ý¡ ÒÚ &[i¡ ë\ì> [>ìÚ A¡ã®¡àì¤ \º š[¹ìÅà‹> šø[yû¡Úà ÒÚ
t¡à ìÅøoãìt¡ šøÑñt¡ A¡ì¹à¡ú
60
ι¤¹à[Òt¡ \º Ç¡‡ý¡ t¡ì¤ \º šøƒåÈìo¹ Jå¤ ë¤Åã
š[¹³àì> \>\àKõ[t¡ Ò*Ú๠A¡à¹ì> šà>ãÚ \º Ç¡‡ý¡
=àA¡ì¤¡ú ÎA¡ìº t¡àÒü ³ì> A¡ì¹¡ú ¤à\àì¹ "à\ [¤[®¡Ä
‹¹ìo¹ \º š[¹ìÅà‹> ιgà³ šà*Úà ™àÚ¡ú &P¡[º
Qì¹àÚà l¡üì„ìŸ ¤¸àšA¡®¡àì¤ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú
&ìÎà l¡üšº®¡¸ \º š[¹ìÅà‹A¡ ιgà³P¡[º¹
š[¹W¡àº>à δšìA¢¡ &A¡[i¡ Î}[Û¡œ¡ t¡=¸ [>Òü¡ú
1. "[t¡ì¤P¡>ã ("[t¡>ãº) ¹[Ƶ¹ ¤¸¤Ò๠:
"[t¡ì¤P¡>ã ¹[Ƶ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ \º š[¹ìÅà‹>
A¡¹à ÒÚ ™àìt¡ [t¡>[i¡ š™¢àìÚ \º š[¹ìÅà‹> ÒÚ¡ú šø=³
š™¢àìÚ, Î[yû¡Ú A¡à¤¢>[i¡ \캹 ‹åºà¤à[º, ÎèÜ ¤à[º ¤à
³ÚºàìA¡ š[¹ÍH๠A¡¹à ÒÚ &¹ \>¸ &¸[C¡ì¤ìi¡l¡A¡à¤¢ì>¹
¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú &¹ š¹ \ìº =àA¡à ">à¤Å¸A¡ Ѭàƒ,
NÞê¡ NøÒì>¹ \>¸ >¸àì>à[κ®¡à¹ 뺚à A¡à¤¢>
[ó¡Âi¡à¹P¡[º ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú ëÅÈ š™¢àìÚ 11 *Úàìi¡¹
"àºi¡ö஡àìÚàìºi¡ ºàÒüi¡ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ \캹 \ã¤àoå
&¤} ®¡àÒü¹àÎìA¡ ë³ì¹ ëó¡ºà ÒÚ¡ú
&Òü šø[yû¡Úà[i¡ \캹 ëA¡¤º \ã¤àoå (¤¸àA¡[i¡[¹Úà)
&¤} [¤Èà>å (®¡àÒü¹àÎ) >àÅ A¡ì¹¡ú \캹 ë³ï[ºA¡
J[>\P¡[º¹ l¡üš¹ ëA¡à>* šø®¡à¤ A¡ì¹ >à¡ú &Òü š‡ý¡[t¡ìt¡,
\ìº [>[Òt¡ \”ñ \º ë=ìA¡ 줹 A¡ì¹ ìó¡ºà ÒÚ >à¡ú
\ìº =àA¡à \”ñP¡[º šå>¹àÚ Î[yû¡Ú Ò*Ú๠δ±à¤>à
ë¤[Å =àìA¡¡ú ™[ƒ \º Jå¤ ëQàºà ÒÚ t¡ì¤ &Òü ™ì”|¹
ƒÛ¡t¡à ÒùàÎ šàÚ¡ú &áàØl¡à* &Òü ™”|[i¡ [¤ƒå¸t¡ ¤¸t¡ãt¡
W¡ºìt¡ šàì¹ >à¡ú
2. "àÚ>P¡[º¹ [¤[>³Ú¡:
&Òü š‡ý¡[t¡[i¡ \ìº º¤ì>¹ š[¹³ào ë¤Åã =àìA¡ ¤à
"šøìÚà\>ãÚ º¤oP¡[º Î[¹ìÚ ëó¡ºìt¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à
ÒÚ¡ú l¡üƒàÒ¹o, ë™ \ìº ³¸àKì>[ÎÚà³ &¤} A¡¸àº[ÎÚ³
A¡à줢àì>i¡ &¤} ¤àÒüA¡à¤¢ì>ìi¡ ë¤Åã =àìA¡, ëÎÒü \ìº
³¸àKì>[ÎÚà³ &¤} A¡¸àº[ÎÚà³ º¤ìo¹ š[¹¤ìt¢¡
ëÎà[l¡Úà³ º¤o ít¡¹ã ÒÚ &¤} \캹 A¡ìk¡à¹t¡à ÒùàÎ
šàÚ¡ú &[i¡ \ìºìt¡ \ã¤àoå &¤} ®¡àÒü¹àÎìA¡ >Ê¡ A¡ì¹¡ú
ë™Jàì> \ìº º¤ìo¹ š[¹³ào ë¤[Å, ëÎJàì> š‡ý¡[t¡¹
[®¡[v¡ìt¡ \º š[¹ìÅà‹> ιgà³ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú
3. *ì\à> ¤àÚå¹ ¤¸¤Ò๠:
*ì\à> &A¡[i¡ l¡üv¡³ \ã¤àoå>àÅA¡ &¤}
"[Gl¡àÒü\๡ú *ì\à> \º ë=ìA¡ "™à[W¡t¡ ¹R¡, Ѭàƒ
KÞê¡ ƒè¹ A¡ì¹¡ú *ì\à> \º ì=ìA¡ "àÚ¹o, ³¸àUà[>\,
Îàºó¡àÒül¡ &¤} >àÒüìi¡öi¡ "àÚ>P¡[º Î[¹ìÚ ìƒÚ¡ú
*ì\à> ÒùàÎA¡à¹ã A¡à¤¢>™åv¡û¡ šƒà=¢ìA¡ ‹¬}Î A¡ì¹¡ú
4. >ºAè¡ìš¡ ¤à >ìº ºàKàì>à ë™àK¸ [ó¡Âi¡à¹ :
>ìº ¤à >ºAè¡ìš ºàKàì>à [ó¡Âi¡àì¹¹ ³ì‹¸
"àìÚà[l¡ì>¹ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú &Òü šø[yû¡Úà[i¡ìt¡ ¹\>
/ ë¹[c¡ò> šø™å[v¡û¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ ™J> ¹\> [ƒìÚ \º
šø¤à[Òt¡ ÒÚ t¡J> \ìº "àìÚà[l¡> ™åv¡û¡ ÒÚ¡ú "àìÚà[l¡>
=àA¡à¹ A¡à¹ìo Û¡[t¡A¡à¹A¡ \ã¤àoå &¤} ®¡àÒü¹àÎ ‹¬}Î
ÒÚ¡ú
&i¡à A¡ì¹ ëƒìJà :
Qì¹¹ ³ì‹¸ =àA¡à \º Ç¡[‡ý¡A¡¹o ¤à
š[¹ìÅà‹A¡ [ó¡Âi¡à¹[i¡ìA¡ ³ì>àì™àK ÎÒA¡àì¹
[>¹ãÛ¡o A¡ì¹à¡ú [ó¡Âi¡àì¹¹ l¡üš¹ [®¡[v¡ A¡ì¹
\ºÇ¡[‡ý¡A¡¹o [A¡®¡àì¤ ÒÚ &Òü šø[yû¡Úà[i¡ ¤¸àJ¸à
A¡ì¹à¡ú [ó¡Âi¡à¹ ¤¸¤Ò๠A¡¹à¹ Î³Ú ët¡à³à¹ A¡ã
Îऋà>t¡à "¤º´¬> A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡?
61
5. \ã¤>Îå¹Û¡à A¡à[r¡ (life straw) :
&ìt¡ &A¡[i¡ šÃà[СìA¡¹ ó¡àòšàƒr¡ =àìA¡ ëÎi¡à "àÚ>
"¸àìGÎ ¹\>™åv¡û¡ =àìA¡¡ú &Òü ºà[k¡[i¡¹ &A¡šàÅ ë=ìA¡
\º [®¡t¡ì¹ "àìÎ, ">¸ šàìŹ A¡º ì=ìA¡ \º ¤àÒüì¹
뤹 A¡¹à¹ \>¸ ³åJ [ƒìÚ ë\๠A¡ì¹ i¡à>ìt¡ Ò줡ú &Òü
šø[yû¡ÚàÚ \º ¹\> ë=ìA¡ šøì¤Å A¡ì¹ t¡J> \캹
ë¹àK\”ñ ¹\ì>¹ ³ì‹¸ "ài¡ìA¡ =àìA¡ &¤} \캹
ëQàºà®¡à¤ * A¡³ ÒìÚ ™àÚ¡ú &Òü l¡üšA¡¹o \캹 šàìy
ì¹ìJ * \º ëÅàÈ> A¡ì¹ ì>*Úà ™àÚ¡ú &Òü l¡üšA¡¹o
ÎÒ\¹ç¡ìš A¡àìá ¹àJà ™àÚ &¤} ™àyà A¡àìº &[i¡ ¤¸¤Òà¹
A¡¹à ÒÚ¡ú
6. ƒr¡ [ó¡Âi¡à¹ ¤à A¡¸àr¡º [ó¡Âi¡à¹ :
Qì¹ "àÎà \º A¡³ ƒè[Èt¡ ÒÚ &¤} ™àìt¡ Î[k¡A¡
š[¹³àìo J[>\ šƒà=¢ =àìA¡ t¡à¹ \>¸ A¡¸àr¡º [ó¡Âi¡à¹
¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú &[i¡ìt¡ &ìA¡ "šì¹¹ l¡üšì¹ ¹àJà
šày =àìA¡¡ú l¡üšì¹¹ šàìy¹ >ãìW¡ [ó¡Âi¡à¹ ƒr¡ ºàKàì>à
=àìA¡¡ú l¡üšì¹¹ šàìy =àA¡à \º &A¡[i¡ [ó¡Âi¡à¹ [СìA¡¹
³à‹¸ì³ áàòA¡à ÒÚ¡ú &γìÚ, \캹 ëQàºà®¡à¤ 뤹 A¡¹à
ÒÚ &¤} ëAáà[¹ì>¹ š[¹³ào A¡³ A¡¹à ÒÚ, t¡ì¤ &Òü
ƒr¡P¡[ºìA¡ [>Ú[³t¡ š[¹ÍH๠A¡¹ìt¡ ÒÚ¡ú ƒìr¡¹ ¤àÒüì¹¹
šõìË¡¹ ³à[i¡¹ W¡i¡W¡ìi¡ A¡oàP¡[º ιàì>à ÒÚ &¤} &[i¡
[A¡áåÛ¡ìo¹ \>¸ óå¡i¡”z \ìº lå¡[¤ìÚ ¹àJà ÒÚ¡ú ëÎÒü
A¡à¹ì> Ç¡Ü [á‰P¡[º Jà[º ÒÚ &¤} \º áàòA¡à¹ [yû¡Úà
®¡àìºà ÒÚ¡ú
áàòA¡à, ¤àáà, ëó¡ài¡àì>à &Òü [yÎåy ¤¸¤Ò๠A¡ì¹
\º Ç¡‡ý¡ A¡¹à ÒÚ¡ú ëÎ\>¸ Qì¹ Qì¹ &Òü [yÎåyã¹
¤¸¤Ò๠A¡¹à ƒ¹A¡à¹¡ú
t¡=¸ šøàœ¡ A¡ì¹à¡ú
ÅÒ¹ ¤à Nøàì³¹ \º ι¤¹àÒA¡à¹ã Î}Ñ‚àÚ
[KìÚ \º š[¹ìÅà‹> &¤} ι¤¹àÒ Î´šìA¢¡ ÎÞê¡à>
A¡ì¹à ¤à ë\ì> >à*¡ú
 ">åÅãº>ã

1. ët¡à³¹à šà>ãÚ \º ëA¡à=à ë=ìA¡ šà* ? A¡ã®¡àì¤?

2. šà>ãÚ \º &¤} >ƒã¹ \캹 ³ì‹¸ šà=¢A¡¸ A¡ã?
3. \ºÇ¡[‡ý¡A¡¹o >à A¡¹à >ƒã¹ \º šàì>¹ \>¸ l¡üš™åv¡û¡ >Ú & A¡=à ëA¡> ¤ºà ÒìÚìá?
4. ët¡à³à¹ ¤à[Øl¡ìt¡ \º Ç¡[‡ý¡A¡¹o A¡¹à¹ l¡üšàÚ A¡ã? &¹ ¤o¢>à ëºìJà¡ú
5. \º š[¹ìÅà‹ì>¹ ëÛ¡ìy P¡¹ç¡â«šåo¢ šƒìÛ¡šP¡[º A¡ã A¡ã?
6. "[t¡>㺠¹[Ƶ¹ ³à‹¸ì³ \º š[¹ìÅà‹> A¡¹à¹ Îå[¤‹à &¤} "Îå[¤‹àP¡[º A¡ã A¡ã?

& P¡ìºà A¡ì¹à >à¡ú

& P¡ìºà A¡ì¹àú

\º Îe¡Ú¡ú

62
 [¤®¡àK (Qi¡A¡¡)-4 : \캹 P¡o³à>
šøA¡¹o 2 : š[¹ì¤ÅKt¡ \ã¤> š‡ý¡[t¡
&A¡iå¡ ³ì> A¡ì¹à¡ú
1. \캹 P¡o³à> ¤ºìt¡ A¡ã ë¤àc¡àÚ ?
2. \캹 P¡o³à> A¡ã®¡àì¤ š[¹³àš A¡¹à ÒÚ¡?
3. \캹 P¡o³à> A¡ã®¡àì¤ ¤\àÚ ¹àJà ÒÚ?
• "à[=¢A¡ ºÛ¡¸ "[t¡yû¡³ A¡¹à [ƒ¤Î Î}A¡¿>à
šø[t¡ ¤á¹, šøAõ¡[t¡ [¤[®¡Ä l¡üšàìÚ Î´šìƒ¹ ¤õ[‡ý¡
A¡¹ìá &¤} ³à>åÈ ëÎP¡[º ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ t¡à A¡[³ìÚ
[ƒìZá¡ú Kt¡ ë¤Å A¡ìÚA¡ ¤á¹ ‹ì¹, šøAõ¡[t¡ ë™ ë\à¹
[ƒìÚ[Ạt¡à¹ A¡à¹ìo "à³à샹 &Òü δšìƒ¹ ¤¸¤Òà¹
A¡³ ÒìÚìá¡ú Îåt¡¹à} [A¡áå ®¡à¹Î೸ =àA¡ì¤¡ú &[i¡ ë¤Å
A¡ìÚA¡ ¤á¹ Ñ‚àÚã ÒìÚ[ạú t¡ì¤ &A¡[ƒ> &³> "àÎì¤
ë™ šøAõ¡[t¡ "à³à샹 ë™iå¡Aå¡ ™à [A¡áå [ƒìÚìá ëÎiå¡Aå¡
"à³¹à ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ ëó¡ìº[á¡ú "=¢à;, >à ¤õ[‡ý¡ >à ÒùàÎ
&Òü "¤Ñ‚à "àÎ줡ú t¡ì¤ "à¤Òà*Ú๠‹ãì¹ ‹ãì¹
š[¹[Ñ‚[t¡ š[¹¤t¢¡> ÒìZá &¤} "à³¹à Îà¹à ¤á¹
šøAõ¡[t¡ ™à ít¡[¹ A¡ì¹[Ạt¡à¹ ëW¡ìÚ ë¤[Å ¤¸¤Ò๠A¡[¹¡ú
"=¢à; "à³à샹 šøAõ¡[t¡¹ ¤¸àS¡ ë=ìA¡ "à³à샹 ®¡à¹Î೸
ÒùàÎ ëšìt¡ Ç¡¹ç¡ A¡ì¹ &ìA¡ ‘"à[=¢A¡ ºÛ¡¸yû¡³ [ƒ¤Î’
"=¢ *®¡à¹Ç¡i¡ ël¡ ¤ºà ÒÚ¡ú
"à³¹à &A¡ ¤áì¹¹ (ìºJà-ì\àJà) [ÒÎठëƒìJ [>Òü :
\à>åÚà¹ã ë=ìA¡ [l¡ìδ¬¹ š™¢”z &Òü γìÚ "à³¹à
šøAõ¡[t¡¹ [l¡ìδ¬ì¹¹ "àìK ít¡[¹ γÑz [A¡áå ëÅÈ
A¡ì¹[á¡ú &J> &Òü *®¡à¹Ç¡i¡ [ƒ¤Î[i¡ [l¡ìδ¬¹ ë=ìA¡
>쮡´¬¹, >쮡´¬¹ ë=ìA¡ "ìC¡à¤¹, "ìC¡à¤¹ ì=ìA¡
ëÎìŸi¡´¬¹ š™¢”z "à³¹à Î[¹ìÚ [ƒ[Zá 2019 &Òü ¤áì¹¹
*®¡à¹Ç¡i¡ [ƒ¤Î[i¡ A¡ã ët¡à³à¹ \à>à "àìá?
&[i¡ 27 \åºàÒü, 2019 A¡ã ®¡Úà¤Ò ‹à¹oà¡ú
&¹ "=¢ Òº 2019 Îàìº šøAõ¡[t¡ ™à ít¡[¹
A¡ì¹[áº, "à³¹à 27 \åºàÒü 2019 ëÅÈ A¡ì¹[á¡ú ³à>åÈ
"àÛ¡[¹A¡ "ì=¢ šøAõ¡[t¡ìA¡ ºå–k¡> A¡¹ìá¡ú ³àì> tå¡[³ [A¡
[>ì\¹ ™àyà ºÛ¡¸ A¡ì¹ìáà?
šøÅ—[i¡ &Jàì>Òü ëÅÈ ÒÚ >à¡ú &[i¡ Ç¡¹ç¡ =àA¡à
A¡àºã> ³à>åÈ š[¹ì¤ìŹ ‹¬}Î A¡¹ìt¡ Ç¡¹ç¡ A¡ì¹ìá¡ú
63
"à\ \[³, ¤>, J[>\, \º &¤} ¤àÚå* Îå¹[Û¡t¡ ë>Òü¡ú
í\¤ [¤[¤‹t¡à "à³¹à >Ê¡ A¡ì¹ ëó¡ìº[á¡ú ™[ƒ &¹A¡³Òü
Ç¡¹ç¡ =àìA¡ t¡àÒìº "à³à샹 [¤>àÅìA¡ "à³¹à [>ì\¹àÒü
[>³”|> [ƒ[Zá ¤ìº ¤ºìt¡ Ò줡ú "à³à샹 \ã¤>™àyàìA¡
"à³¹à šåì¹àšå[¹ š[¹¤t¢¡> A¡ì¹[á¡ú "à³¹à A¡J>
l¡üšº[§¡ A¡¹¤ ë™ &[i¡ š[¹ì¤ìŹ Û¡[t¡ A¡¹ìá? &J>
&ìÎà "à³¹à ÎA¡àìº Qå³ ë=ìA¡ l¡üìk¡ ¹àìy Qå³àì>à
š™¢”z A¡ã A¡[¹ &¤} &[i¡ A¡¹à¹ Î³Ú A¡ã®¡àì¤ š[¹ì¤ìŹ
Û¡[t¡ A¡¹[á ëÎi¡à ¤åìc¡ [>Òü¡ú
• š[¹ì¤ìŹ A¡=à ¤ºìt¡ ëKìº ³åJ¸t¡ \º šøƒèÈìo¹
Qi¡>à "àìΡú
1. ÎA¡àº 뤺๠³åJ ë‹àÚà :
ƒàòt¡ ¤øàÅ A¡¹à¹ Î³Ú "à³¹à ë™ ³à\> ¤¸¤Òà¹
A¡[¹ t¡àìt¡ ƒåÒü ë=ìA¡ šàòW¡ Nøà³ ¹àÎàÚ[>A¡ =àìA¡¡ú &ìt¡
ó¡Îìó¡i¡Î, A¡à¤¢ì>i¡Î, ÎåK[Þê¡ &¤} [¤[®¡Ä ‹¹ìo¹
¹àÎàÚ> šƒà=¢ =àìA¡¡ú ³åJ ë‹à¤à¹ Î³Ú ëÎÒü
¹àÎàÚ[>A¡P¡[º \ìº ‰¤ã®è¡t¡ ÒÚ &¤} tå¡[³ ¤åc¡ìt¡*
šà¹ì¤ >à ë™ ët¡à³à¹ &¹\>¸ tå¡[³ ƒàÚã &¤} tå¡[³Òü
\캹 P¡o³à> ÒùàÎ A¡¹ìáà¡ú tå¡[³ ™[ƒ š[¹ì¤Åìšø³ã
Ò*, t¡àÒìº tå¡[³ ™[ƒ [A¡áå [>³ ¤à ¤à¤ºà, A¡ÚºàPò¡Øl¡à,
>å>, áàÒü ¤¸¤Ò๠A¡ì¹à t¡ì¤ &Òü ‹¬}Î [A¡ =à³ì¤ >à?
ìt¡à³à¹ Jå[ŠҤ๠A¡à¹o tå¡[³ Îìt¡\t¡à ë¤à‹ A¡¹ìáà
t¡ì¤ š[¹ì¤ìŹ A¡ã Òì¤ t¡à [>ìÚ [A¡áåÒü [W¡”zà A¡ì¹à¡>à¡ú
2. ÎA¡àìº ƒà[Øl¡ A¡à³àì>à¡ :
ƒà[Øl¡ A¡à³àì>à¹ Î³Ú tå¡[³ [A¡ \àì>à ë™ ëÅ[®¡}
yû¡ã³ &¤} Îà¤à> ëó¡>๠[¤ìÅÈ [³º ë>Òü? ƒà[Øl¡
A¡à³àì>à¹ Î³Ú ³åJi¡à K¹³ \º [ƒìÚ [®¡[\ìÚ [>ìÚ
&¤} [A¡áå Î³Ú ë=ìA¡ ™[ƒ A¡à³àì>à ÒÚ ìt¡à t¡t¡i¡àÒü
š[¹ÍH๠Òì¤ ëÎi¡à "à³¹à \à[> >à [A¡”ñ "à³¹à Îà¤à>
>t塤à ëó¡>à ¤¸¤Ò๠A¡[¹, &[i¡ A¡¹à¹ Î³Ú "à³¹à 2
ë=ìA¡ 5 Nøà³ Îàºìó¡i¡, A¡à¤¢ì>i¡, ëС[¹A¡"¸à[Îl¡,
Òü=à>º, "¸à³àÒü>, ÎåKÞê¡™åv¡û¡ ¹àÎà[>A¡ ¤¸¤Ò๠A¡[¹
&¤} \ºìA¡ ƒè[Èt¡ A¡[¹¡ú š[¹ì¤Å ¹Û¡à A¡¹ìt¡ Òìº
&[i¡ "¤Å¸Òü ¤Þê¡ A¡¹ìt¡ Ò줡ú
3. Ñ•à> A¡¹à¡ :
Ñ•àì>¹ Î³Ú ƒå[i¡ [¤ÈÚ ³à=àÚ ¹àJìt¡ Ò줡ú
Ñ•àì>¹ \>¸ A¡t¡ \º ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ? Ñ•àì>¹ ëÛ¡ìy
A¡t¡ Îà¤à> ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ¡ú Ñ•àì>¹ l¡üì„Ÿ ÒìZá
Ź㹠š[¹ÍH๠¹àJà¡ú Ñ•à>[i¡ 20 [ºi¡àì¹¹ ¤àº[t¡ìt¡
A¡¹à ™àÚ, 50-100 [ºi¡à¹ \º ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ &A¡[i¡
i¡ì¤ A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú &A¡[ƒìA¡ tå¡[³ [A¡ ³ì> A¡ì¹à ë™
ëºàìA¡¹à š™à¢œ¡ š[¹³àìo \º šàìZá >à Ñ•àì>¹ \>¸
"[t¡[¹v¡û¡ \º ¤¸¤Ò๠A¡¹à A¡ã í>[t¡A¡®¡àì¤ ®å¡º?
"à³à샹 ÎìW¡t¡> Ò*Úà ƒ¹A¡à¹ ë™ "à³¹à ™J> Ñ•à>
A¡[¹ t¡J> ®¡àº Ç¡‡ý¡ \º ¤\¢¸ \ìº ¹ê¡šà”z[¹t¡ ÒÚ¡ú
íƒ>[–ƒ> \ã¤ì> Îà¤à> ¤¸¤Ò๠A¡¹à &A¡[i¡ [>t¡¸[ƒì>¹
¹ç¡[i¡> ÒìÚ ƒàò[Øl¡ìÚìá¡ú Îà¤à> ít¡[¹ A¡¹ìt¡ šøàÚ 6
ë=ìA¡ 10 Nøೠ뮡à\¸ìt¡º, ÎåKÞê¡™åv¡û¡¹àÎàÚ[>A¡, ¹[R¡>
Îàºìó¡i¡, A¡à¤¢ì>i¡Î, ëÎà[l¡Úà³, [l¡i¡à¹ì\–i¡ ¤¸¤Òà¹
A¡[¹¡ú Îà‹à¹o 뮡\à A¡àšØl¡ [ƒìÚ "U-šøt¡¸U ³åìá*
ëƒÒ š[¹ÍH๠A¡¹à ™àÚ¡ú Îà¤àì>¹ š[¹¤ìt¢¡ "à³à샹
[¹i¡à, ¹ç¡ši¡à>, [ÅA¡àA¡àÒü ¤¸¤Ò๠A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú ëáài¡
¤àZW¡à샹 \>¸, ƒå싹 ι ¤à ëáàºà¹ l¡à캹 ¤¸àÎ>
¤¸¤Ò๠A¡¹ìt¡ ëA¡à> "Îå[¤‹à ë>Òü¡ú
4. A¡àšØl¡ ë‹à*Úà :
A¡àšØl¡ ì‹àÚ๠\>¸ [¤[®¡Ä Îà¤à> ¤¸¤Ò๠A¡¹à
ÒÚ¡ú &Òü [¤[®¡Ä ‹¹ì>¹ Îà¤àì> 6 ì=ìA¡ 10 Nøà³
ó¡Îìó¡ìi¡¹ ³ìt¡à ¹àÎàÚ[>A¡ =àìA¡ &¤} t¡à¹ A¡à¹ìo
š[¹ì¤ìŹ Òà[> ÒÚ &[¤ÈìÚ ëA¡l¡ü A¡=à ¤ìº >à¡ú
"à³¹à &³>[A¡ ÎìW¡t¡> >Òü ë™ [A¡áå ¹àÎàÚ[>ìA¡ ë‹àÚà
A¡àšìØl¡¹ [i¡A¡ÎÒü >Ê¡ A¡ì¹ ëƒÚ &¤} t¡à¹ ÎìW¡t¡>t¡à
ë³[Åì>¹ ¤¸¤Ò๠Îà‹à¹o [¤ÈÚ ÒìÚ ƒàò[Øl¡ìÚìá, t¡ì¤
t¡à¹ \>¸ ë™ š[¹³ào \캹 šøìÚà\> t¡à "à³¹à [ÒÎà¤
A¡[¹ >à¡ú *Úà[Å} ë³[Åì> ëºàl¡ šèo¢ >à A¡ì¹Òü ë³[Å>[i¡
Ç¡¹ç¡ A¡¹à ³àì> \캹 "šW¡Ú ÒÚ &i¡à* "à³à샹
³ì>* =àìA¡ >à¡ú [¹i¡à [ƒìÚ* A¡àšØl¡ š[¹ÍH๠A¡¹à ÒÚ
&A¡=à A¡t¡ \> \àì>? "àk¡ ƒÅi¡à [¹i¡àó¡º &A¡i¡à
A¡àšìØl¡¹ šåi¡ºãìt¡ ë¤òì‹ *Úà[Å}ì³[Åì> A¡àšØl¡ ë‹àÚà¹
Î³Ú [ƒìÚ [ƒìº, A¡àšØl¡ š[¹ÍH๠ÒìÚìá ëƒJà ™àÚ¡ú
šì¹¹ [ƒ> &[i¡ šå>¹àÚ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú [¹i¡à
š[¹ì¤Å ¤àÞꡤ Ò*ÚàÚ š[¹ì¤ìŹ "¤Û¡Ú* &Øl¡àì>à
™àÚ¡ú [ÅA¡àA¡àÒü, [®¡[>K๠&¹ ¤¸¤Ò๠A¡àšØl¡ ë‹àÚà¹
\>¸ *Úà[Å} ë³[Åì>¹ ³ì‹¸ A¡¹à ™àÚ¡ú
64
5. ¤àÎ> ë‹à*Úà¡ :
"àìKA¡à¹ [ƒì> ¹à\Ñ‚àì> ¤àÎ> ÎèÜ ¤à[º [ƒìÚ
³à\à-QÎà Òìt¡à¡ú t¡à¹ \>¸ \º ¤¸¤Ò๠A¡¹à Òìt¡à
>à¡ú t¡ì¤ &J> >tå¡>®¡àì¤ \ã¤>™àšì> "à³¹à ¤àÎ>
ë‹àÚ๠ë³[Å> "à[¤ÍH๠A¡ì¹[á¡ú Ç¡‹å &iå¡Aå¡Òü >Ú, ëÎ
¤àÎ> š[¹ÍH๠A¡¹à¹ \>¸ [¤[®¡Ä ¹àÎàÚ[>A¡* ¤¸¤Òà¹
A¡¹à Ç¡¹ç¡ A¡¹à ÒìÚìá¡ú &¹ \>¸ šøàÚ 20 Nøà³ ¹àÎàÚ[>A¡
\ìº ìƒ*Úà ÒÚ¡ú &¹ \>¸ ó¡Îìó¡i¡Î, A¡à¤¢ì>i¡Î,
[Î[ºA¡à \àt¡ãÚ šƒà=¢ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú >à¹ìA¡º ëáà¤Øl¡à,
ëKà¤ì¹¹ áàÒü, A¡Úºà¹ áàÒü &³>[A¡ ³à[i¡* ¤àÎ>
š[¹ÍH๠A¡¹à¹ \>¸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú
6. šøÎà‹> KõÒ ¤à ѬZát¡àKõÒ¡:
[¤Ã[W¡}šàl¡ül¡à¹, "¸à[Îl¡, Îàºìó¡i¡Î, ëAáà¹àÒül¡,
[ó¡>àÒüº ѬZát¡àKõìÒ š[¹ÍHàì¹¹ \>¸ ¤¸àšA¡®¡àì¤
¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú &[i¡ ѬZát¡àKõìÒ š[¹ÍH๠A¡¹ìt¡ šàì¹,
t¡ì¤ &A¡ ‹¹ì>¹ š[¹ì¤ìŹ Û¡[t¡¹ [¤ÈÚ[i¡ [¤ì¤W¡>àÚ
ë>ì¤ [A¡ >à? š[¹¤ìt¢¡, [®¡[>K๠&¤} ë¤[A¡}šàl¡ül¡à¹
[³[ÅìÚ ìšÐ¡ ít¡[¹ A¡ì¹ &¤} ëÎ[i¡ ѬZát¡àKõìÒ š[¹ÍHà¹
A¡¹ìt¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹ìº [¤>à ëºàA¡Îàì> ѬZát¡àKõÒ
š[¹ÍH๠Ò줡ú &Òü ƒå[i¡ [\[>ÎÒü š[¹ì¤Å ¤àÞꡤ¡ú &A¡Òü
γà‹à> ì³ìc¡ ³åáìt¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú
7. ëÎï–ƒ™¢¸ šøÎà‹ì>¹ ¤¸¤Ò๡ :
[¤[®¡Ä ‹¹ìo¹ ët¡º, ëó¡Îšàl¡ül¡à¹, >Jšà[ºÅ,
ÎåK[Þê¡ {΃å¹, A塳A塳, ÎåKÞê¡™åv¡û¡ ëÑß, ëkò¡ài¡šà[ºÅ
Òüt¡¸à[ƒ šøÎà‹>ã [ÒÎàì¤ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ ™à¹ ³ì‹¸ šøàÚ
18 ‹¹ìo¹ [¤[®¡Ä Û¡[t¡A¡à¹A¡ ¹àÎàÚ[>A¡ ¹ìÚìá¡ú
t¡à샹 ¤¸¤Òàì¹¹ ó¡ìº \캹 ƒèÈo ÒÚ¡ú ó¡ºÑ¬¹ê¡š,
šø[t¡[ƒ> 4 ì=ìA¡ 10 Nøà³ ëA¡[³A¡¸àº \ìº ë³Åàì>à
ÒÚ¡ú &[i¡ šø[t¡ì¹àì‹ ë³ìÒ[–ƒ, "àÚå줢[ƒA¡ ët¡º, ƒÒü,
Òºåƒ, l¡à캹 ¤¸àÎ>, ëšòìš, ÅÎà, A¡ºà, ³‹å, ƒå싹
ι \àt¡ãÚ [\[>Î ÎÒàÚA¡¡ú
8. ‹³ã¢Ú ">åË¡à> &¤} [>³¢àº¸¡:
šè\à &¤} [¤[®¡Ä ‹³ã¢Ú [¤[‹ A¡¹à¹ \>¸ 뙳>
‹èšA¡à[k¡, ó塺, ">¸à>¸ šè\à l¡üšA¡¹o ¤¸¤Ò๠A¡¹à
ÒÚ¡ú šåì\๠[‡t¡ãÚ [ƒì> t¡à¹ [>³¢àº¸ šøÑñt¡ ÒÚ &[i¡
\ìº ëáìØl¡ ëƒ*Úà ÒÚ¡ú &¹ A¡à¹ì> šø‹à>t¡ \º
šøƒå[Èt¡ ÒÚ¡ú
 냤ã-샤t¡à¹ \ìº ‰¤ã®è¡t¡ >à Ò*Úà ¤ìØl¡à ¤ìØl¡à
šø[t¡³à, šø[t¡³àP¡[º ít¡[¹ìt¡ ¤¸¤Òê¡t¡ Aõ¡[y³ ¹R¡ &¤}
">¸à>¸ šƒà=¢P¡[º (šÃàС๠"ó¡ š¸à[¹Î) [¤Î\¢ì>¹
Î³Ú \ìº [³[Åøt¡ ÒÚ¡ú ëÎÒü Îàì= ‹à[³¢A¡ [yû¡ÚàA¡³¢
ë=ìA¡ [>[³¢t¡ A¡ìÚA¡Å i¡> [>³¢àº¸ * ">¸à>¸ [¤šð>A¡
šƒà=¢ \ìº ‰¤ã®è¡t¡ ÒÚ &¤} ëÎP¡[ºìA¡ š[¹ÍH๠A¡¹à¹
\>¸ >K¹šà[ºA¡à * Î}[ÅÃÊ¡ Î}Ñ‚àP¡[ºìA¡ A¡ìÚA¡[ƒ>
A¡ìk¡à¹ š[¹Åø³ A¡¹ìt¡ ÒÚ¡ú l¡ü;ΤP¡[º l¡üƒô™à[št¡ A¡¹à
l¡ü[W¡t¡ t¡ì¤ ëÎP¡[º l¡üƒô™àš> A¡¹à¹ Î³Ú š[¹ì¤ìŹ
Û¡[t¡ >à ÒÚ ëÎ[ƒìA¡ [¤ìÅÈ ºÛ¡ ¹àJà ƒ¹A¡à¹¡ú
&J> &[i¡ [A¡®¡àì¤ \ìº šø®¡à¤ ìó¡ìº t¡à¹ &A¡[i¡
l¡üƒàÒ¹o š¹ãÛ¡à A¡ì¹ [>Òü¡ú &¹ \>¸ "à³¹à šåìo
ÅÒì¹¹ l¡üƒàÒ¹o tå¡ìº ‹¹¤¡ú šåìo ÅÒì¹¹ \>Î}J¸à
šøàÚ 50 ºÛ¡¡ú šø[t¡[i¡ ¤¸[v¡û¡ šø[t¡[ƒ> \ìº šøàÚ 50 Nøà³
¹àÎàÚ[>A¡ [³[Åøt¡ A¡ì¹¡ú &¹ "=¢ Òº šø[t¡[ƒ> "à³¹à
\ìº 50 ºÛ¡ P¡o 50 Nøà³ 2,50,000 [A¡ìºà
¹àÎàÚ[>A¡ [³[Åøt¡ A¡[¹¡ú ™[ƒ ¤áì¹¹ [ÒÎठA¡[¹ t¡ì¤
¤åc¡ìt¡ šà[¹ ë™ "à³¹à A¡t¡ ¤Øl¡ ®å¡º A¡ì¹ W¡ìº[á¡ú
ëA¡àì>à šø™å[v¡û¡[¤ƒ¸à ¤¸¤Ò๠A¡¹ìº* &Òü ¹àÎàÚ[>A¡P¡[º
[¤ºã> ÒÚ >à¡ú ™[ƒ "à³¹à &³>[i¡ Òìt¡ [ƒìt¡ >à W¡àÒü,
t¡àÒìº "à³à샹 \ã¤>™àš> š‡ý¡[t¡¹ š[¹¤t¢¡> "¤Å¸Òü
A¡¹ìt¡ Ò줡ú t¡à¹\>¸ [>³—[º[Jt¡ [A¡áå γà‹à> ëƒ*Úà
Òº¡ú
• "à³à샹 \ã¤>‹à¹à š‡ý¡[t¡ ¤ƒºàìt¡ "Îå[¤‹à A¡ã?
1. [®¡ì\ &¤} Ç¡A¡ì>à ¤\¢¸ šƒàì=¢¹ [>ìÚà\> ¤à
š[¹A¡¿>à A¡¹à¡:
¤\¢¸ šƒà=¢ &¤} \캹 ³ì‹¸ ìA¡à>* Î}ì™àK
"àìá A¡ã? Ò¸àò, "àìá¡ú ëJàºà ¤\¢¸ šƒàì=¢ ™J> \ìº
šìØl¡ t¡J> t¡à šìW¡-Kìº &¤} ƒåK¢Þê¡ áØl¡àÚ, ë¹àìK¹
\ã¤àoå¹ ¤õ[‡ý¡ ÒÚ ëÎ A¡à¹ìo ѬàÑ‚¸ γθà Îõ[Ê¡ A¡ì¹¡ú
"ì>A¡ Î³Ú šàØl¡à¹ ëA¡àì>à šìØl¡ =àA¡à Aå¡ÚàìA¡ ¤Þê¡
A¡¹ìt¡ Τ ‹¹ì>¹ ¤\¢¸ šƒà=¢ ëó¡ìº =àìA¡¡ú t¡à¹ l¡üš¹
¤õ[Ê¡¹ \º šØl¡ìº ëÎP¡[º šìW¡ ™àÚ¡ú šøàÚÒü &Òü ¤\¢¸
šƒà=¢ >ƒã >àºàÚ ëó¡ìº ëƒ*Úà ÒÚ &¤} &[i¡ šø¤à[Òt¡
Òìt¡ Òìt¡ Òùìƒ, ι¤ì¹ \³à ÒÚ¡ú &¹ A¡à¹ì> Òù샹
\캹 P¡o³à>ìA¡ ÒùàÎ A¡ì¹¡ú šøƒè[Èt¡ Ò*Úà \º
³à[i¡ìt¡ šøì¤Å A¡ì¹ &¤} ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º [¤Ç¡‡ý¡ A¡¹à
"t¡¸”z A¡[k¡> ¤¸àšà¹¡ú
65
ët¡à³¹à [A¡ \àì>à?
[>[³¢t¡ ¤\¢¸ šƒàì=¢¹ Î[k¡A¡ š‡ý¡[t¡ìt¡ [>Íš[v¡
¤\¢¸ šƒàì=¢¹ γθà[i¡ [t¡> l¡üšàìÚ Î³à‹à>
A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú ¤\¢¸ [>³¢à> Òìt¡ >à ëƒ*Úà¡ú
[>[³¢t¡ ¤\¢¸ šƒàì=¢¹ Î[k¡A¡ š‡ý¡[t¡ìt¡ [>Íš[v¡
A¡¹à¡ú ¤\¢¸ šƒàì=¢¹ šå>¹àÚ ¤¸¤Ò๠A¡¹à¡ú
&i¡à A¡ì¹ ëƒìJà :
\[³¹/³à[i¡¹ l¡ü¤¢¹t¡à ¤õ[‡ý¡¹ \>¸ ¤\¢¸ šƒàì=¢¹
¤¸¤Ò๠:
Kàìá¹ l¡àº-šàt¡à, [®¡ì\ ¤\¢¸ šƒà=¢P¡[º
¤È¢àA¡àº [A¡}¤à \ìº š[W¡ìÚ A¡ì´šàС-Î๠ít¡¹ã
A¡¹à ™àÚ¡ú >¸àÅ>º ëΖi¡¹ ó¡¹ "K¢à[>A¡ ó¡à[³¢}
(\àt¡ãÚ í\¤ W¡àìȹ ëA¡–ƒø) *ìÚС [l¡A¡ì´šà\à¹
(Waste decomposer)[¤A¡[Åt¡ A¡ì¹ìá¡ú t¡à¹ ƒà³
ëA¡¤º³ày 20 i¡àA¡à¡ú &[i¡ ëšàìС¹ ³à‹¸ì³ Qì¹
ëšïìá ëƒÚ¡ú &¹ ÎàÒà외 40 [ƒì>¹ ³ì‹¸ ëιà Îà¹
ít¡¹ã ÒÚ¡ú
Åãt¡ ¤à NøãͶ QàÎ, l¡àº-šàt¡à Òüt¡¸[ƒ¹
(¤àìÚàW¡à¹-Biochar) í\¤Î๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú
šàÒüì¹à[ºÎãÎ &Òü [>Ú[”|t¡ ƒÒ> š‡ý¡[t¡ ‡à¹à A¡³
¤àt¡àìÎ (¤àìÚàW¡à¹) í\¤Î๠l¡ü;šàƒ> A¡ì¹¡ú
í\¤Î๠(¤àìÚàW¡à¹) ³à[i¡¹ l¡ü¤¢¹t¡à ¤õ[‡ý¡ &¤}
">¸à>¸ [¤[®¡Ä l¡üì„ìŸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú
*ìÚС [l¡A¡ì´šàc¡à¹ &¤} ¤àìÚàW¡à¹ ƒå[i¡
¤×³åJã šƒà=¢¡ú
Òü–i¡à¹ì>i¡ "à³à¹ ¤Þêå¡
www.ncof.dacnet.nic.in &Òü *ìÚ¤ÎàÒüi¡
ë=ìA¡ í\¤ W¡àÈ Î´š[A¢¡t¡ t¡=¸ Î}NøÒ A¡ì¹ t¡à¹
[¹ìšài¢¡ A¡ì¹à ¤à [¤¤¹o ƒà*¡ú
 "à¤\¢>àìA¡¡ ™[ƒ δšƒ ¤ºà ÒÚ ët¡à³à¹ ët¡à
"àÆW¡™¢\>A¡ ºàKì¤ >à? tå¡[³ "¤àA¡ Òì¤ >à ët¡à?
[¤ìÅ« ÎåÒüìl¡ì>¹ ³ìt¡à [A¡áå ëƒÅ ¹ìÚìá ™à¹à ">¸
ëƒÅP¡[º¹ A¡àá ë=ìA¡ "à¤\¢>à yû¡Ú A¡ì¹¡ú "à³à샹
ëƒìÅ Ç¡‹å "à¤\¢>à γθà ÒìÚ ƒàò[Øl¡ìÚìá¡ú ™[ƒ &Òü
γθ๠γà‹à> A¡¹à ™àÚ t¡ì¤ &[i¡ \º ƒèÈìo¹
[¤¹ç¡ì‡ý¡* &A¡[i¡ ¤Øl¡ šø[t¡ì¹à‹³èºA¡ ¤¸¤Ñ‚à Ò줡ú
2. ¤\¢¸\캹 šø[yû¡Úà &¤} ëÎÒü \캹 šå>:¤¸¤Òà¹:
"à\ \ºìA¡ [¤[®¡Ä®¡àì¤ ëƒJà ÒÚ¡ú ¤õ[Ê¡¹ \º
Τå\ \º (Green Water) [ÒÎàì¤ š[¹[W¡t¡¡ú >ƒã,
Òùƒ &¤} Aè¡ìš¹ \ºìA¡ >㺠\º (Blue Water) ¤ºà
ÒÚ, Ñ•àì>¹ šì¹ ë™ \º šø¤à[Òt¡ ÒÚ t¡àìA¡ ‹èι \º
(Gray Water) ¤ìº &¤} i¡Úìºi¡ ë=ìA¡ ë™ \º 뤹
ÒÚ t¡àìA¡ A¡àìºà \º ¤ìº¡ú &Òü ‹èι \º &¤} A¡àìºà
\ºìA¡ "à³¹à ™[ƒ Ç¡‡ý¡ A¡[¹, t¡ì¤ ëÎÒü \º šå>¹àÚ
¤¸¤Ò๠A¡¹à 䱤¡ú
¤¸¤Òàì¹¹ šì¹ ë™ ¤\¢¸\º ít¡¹ã ÒÚ t¡à ¤¸¤Òê¡t¡
\캹 75% ë=ìA¡ 80% &¹* ë¤[Å¡ú &³> γìÚ
™[ƒ "à³¹à &Òü 80% \º[i¡ Ç¡‡ý¡ A¡[¹, t¡ì¤ "à³à샹
&t¡ š[¹³àìo \º šà*Úà ™àì¤ ë™ "à³¹à \º ι¤¹àìÒ
80% ¤à[Øl¡ìÚ t塺ìt¡ Îó¡º Ò¤ú [¤ìÅ«¹ "ì>A¡ ëƒìÅ
&Òü®¡àì¤ ¤\¢¸\º Ç¡[‡ý¡A¡¹o A¡ì¹ šå>:¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú
®¡à¹ìt¡* &Òü®¡àì¤ \º ÎàÅøÚ A¡¹à¹ [¤ÈÚ[i¡ P¡¹ç¡â«
ÎÒA¡àì¹ [¤ì¤W¡>à A¡¹à Jå¤Òü ƒ¹A¡à¹¡ú
l¡üƒàÒ¹o 1 : &A¡[i¡ KõÒ [>³¢ào Î}Ñ‚àÚ 100 [i¡ ΃[>A¡à
(Flats) ¹ìÚìá¡ú šø[t¡[i¡ ΃[>A¡àÚ KìØl¡ 5 \> ëºàA¡
=àìA¡>¡ú šø[t¡[i¡ ¤¸[v¡û¡ Ñ•àì>¹ \>¸ 20 [ºi¡à¹ \º
¤¸¤Ò๠A¡ì¹>¡ú &¹ "=¢ &Òü A¡àì\¹ \>¸ ë³ài¡ \캹
šøìÚà\>ãÚt¡à (100 × 5 × 20)10,000 [ºi¡à¹
Ò줡ú &Òü γÑz óá¸àìi¡¹ ¤à=¹ç¡³ ë=ìA¡ \º Î}NøÒ
A¡¹ìt¡ [>W¡t¡ºàÚ &A¡[i¡ i¡¸àS¡ ít¡[¹ A¡ì¹à¡ú ëÎÒü¹A¡³
áàìƒ* &A¡[i¡ i¡¸àS¡ ít¡[¹ A¡ì¹à, >ãìW¡¹ i¡¸àS¡ ë=ìA¡
šø[t¡[ƒ> &A¡[i¡ šàì´š¹ ÎàÒà외 [>ìW¡¹ i¡¸àìS¡¹ \º
áà샹 l¡üšì¹ ¹àJà i¡¸à[S¡ìt¡ ®¡ì¹à¡ú ëÎJà> ë=ìA¡ &Òü
\º γÑz ëÅïW¡àºÚ ¤à i¡Úìºi¡ š[¹ÍH๠A¡¹à¹ \>¸
šà*Úà ™àì¤ &³> ¤¸¤Ñ‚à A¡ì¹à¡ú t¡à¹ ³àì> ëÎàÎàÒü[i¡
šø[t¡[ƒ> 10,000 [ºi¡à¹ \º ÎàÅøÚ A¡¹ì¤¡ú &i¡àìA¡
"à³¹à 365 ‡à¹à P¡o A¡¹ìº šø[t¡ ¤á¹ 36,50,000
[ºi¡à¹ \캹 šøìÚà\>ãÚt¡à A¡³ Ò줡ú
l¡üƒàÒ¹o 2 : &A¡[i¡ A¡à¹Jà>àÚ, l¡ü;šàƒ> šø[yû¡Úà¹
\>¸, A¡¸à[–i¡>, ëÅïW¡àºÚ, i¡Úìºi¡ &¤} ¤àKàì>¹ \>¸
66
\º šøìÚà\>, &¹ [®¡t¡ì¹ l¡ü;šàƒ> šø[yû¡Ú๠\>¸
ƒ¹A¡à¹ã šøW塹 \º ¤àìÍš¹ ³à‹¸ì³ l¡üìØl¡ ™àÚ¡ú ">¸ \º
A¡¸à[–i¡ì>¹ [>A¡àÅã \º &¤} ëÅïW¡àºÚ ë=ìA¡ ¤àÒüì¹
ë¤[¹ìÚ ™à*Úà ¤\¢¸\º &A¡[yt¡ A¡ì¹ Ç¡‡ý¡ A¡ì¹
¤àKàì>¹ A¡àì\¹ \>¸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ì™ìt¡ šà칡ú &Òü
šø[yû¡Ú๠³à‹¸ì³ \캹 šøW塹 š[¹³àì> Îe¡Ú Òìt¡
šà칡ú
l¡üƒàÒ¹o 3 : &A¡[i¡ A¡ìºì\¹ áàyà¤àìÎ 500 [ÅÛ¡à=ã¢
=àìA¡ ¡ú *Òü [ÅÛ¡à=ã¢ìƒ¹ Ñ•àì>¹ \>¸ šø[t¡[ƒ> 10,000
[ºi¡à¹ \º šøìÚà\> ÒÚ¡ú γÑz Ñ•à>àK๠ë=ìA¡ 뤹
Ò*Úà \º &A¡[i¡ i¡¸àìS¡ Î}NøÒ A¡ì¹ &¤} ëÎÒü\º
šàÒüìš¹ ³à‹¸ì³ ¤à[KW¡àÚ ëáìØl¡ [ƒìº Îà¹à ¤á¹
KàáP¡[º Jå¤ \º šà줡ú ¤àKàì> ™[ƒ ó¡ìº¹ Kàá
ºàKàì>à ÒÚ t¡ì¤ &¹ ë=ìA¡ Î}Ñ‚à šøW塹 l¡üšà\¢> A¡¹ìt¡
šà¹ì¤¡ú
ët¡à³¹à \à> [A¡¡?
Îàt¡à¹à¹ A¡àìá \A¡àt¡*Úà[Øl¡¹ 320 \>
[ÅÛ¡à=㢠¤à[Ζƒà¡ ¹ìÚìá¡ú šøÎà‹>KõÒ¡ ¤à Ñ•à>Kà¹
ë=ìA¡ ë¤[¹ìÚ "àÎà \º š[¹Ñ÷à¤o &¤} Ç¡[‡ý¡A¡¹o
šø[yû¡Úà A¡ì¹ ëÎJàì>¹ ó¡ìº¹ ¤àKà> &¤}
l¡üƒ¸à>P¡[º¹ \>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú
l¡üƒàÒ¹o 4 : &A¡[i¡ [W¡[>¹ A¡à¹Jà>àÚ šøW¡å ¹ š[¹³àìo \º
šøìÚà\> ÒÚ¡ú *Òü A¡à¹Jà>àÚ "àJ ëšÈàÒüìÚ¹ \>¸
¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ, &¹ ë=ìA¡ šøW¡å ¹ ¹Î 뤹 ÒÚ, ëÎÒü ¹ìÎ 90
Åt¡à}Å \º =àìA¡¡ú ™J> ëÎÒü ¹Î ë=ìA¡ [W¡[> ít¡[¹ A¡¹à
ÒÚ, t¡J> ëÎÒü ¹ÎìA¡ K¹³ A¡¹à ÒÚ &¤} \º ¤àÍšã®è¡t¡
ÒÚ¡ú ëÎP¡[º k¡à“¡à A¡¹ìº "à³¹à \º šàÒü¡ú &[i¡ &t¡i¡à
šà*Úà ™àÚ ë™ &ìt¡ A¡à¹Jà>๠\캹 γÑz W¡à[Òƒà šè¹o
A¡ì¹¡ú l¡üѶà>à¤àƒ ë\ºà¹ A¡º´¬ t¡àºåA¡à¹ ‘>¸àW¡à¹àº
ÎåK๒ &Òü [W¡[>¹ A¡à¹Jà>àìt¡ &¹ šøìÚàK (š¹ãÛ¡à¡-
[>¹ãÛ¡à) A¡¹à ÒìÚìá¡ú "à\ &Òü [W¡[>¹ A¡à¹Jà>๠\캹
šøìÚà\>ãÚt¡à Åèì>¸ &ìÎ ëš]ìáìáú
l¡üƒàÒ¹o 5 : &A¡[i¡ ÅÒì¹ 4 ì=ìA¡ 5 [i¡ ¤\¢¸\º
ëÅà‹>àK๠šøA¡¿ ¹ìÚìá¡ú ëÎÒü šøA¡¿ š™¢”z γÑz
ëÅïW¡àºìÚ¹ ¤\¢¸ ëš]áàìt¡ šø[t¡¤àì¹ óáàìŹ \>¸ 15
[ºi¡à¹ \º ºàìK¡ú ™[ƒ šø[t¡[i¡ A¡ìºà>ãìt¡ &A¡[i¡ A¡ì¹
¤\¢¸\º ëÅà‹>àK๠šøA¡¿ (*Úài¡à¹ [i¡öi¡ì³–i¡ šÃ¸à–i¡)
Ñ‚àš> A¡¹à ÒÚ t¡ì¤ ¤\¢¸ ëÎJàì> ëš]ìáàìt¡ Jå¤ A¡³
\º ºàK줡ú &¹A¡³ A¡¹ìt¡ šà¹ìº šø[t¡[ƒ> ºÛ¡ ºÛ¡
[ºi¡à¹ \º Îe¡Ú Ò줡ú
\캹 ¤¸¤Ò๠šø‹à>t¡ Qì¹àÚà, Aõ¡[È, l¡ü샸àK,
[Å¿ A¡àì\ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú "à³¹à &J> l¡üƒàÒ¹ìo¹ ‡à¹à
šøìt¡¸A¡ A¡àì\¹ \>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ Ò*Úà šå>:¤¸¤Ò๠ëA¡³>
A¡ì¹ A¡¹à ™àÚ ëÎi¡à ëƒJ¤¡ú
Τ¢ƒà &[i¡ ³ì> ¹àJì¤ :
1. ™J> "à³¹à ëA¡à>* šø™å[v¡û¡ ¤¸¤Ò๠A¡[¹ ëÎÒü
šø™å[v¡û¡ "à³à샹 Îà‹> δš[v¡ìA¡¡/Î}Ñ‚à>ìA¡
[¤šƒ\>A¡ >à A¡ì¹ &¹ \>¸ "à³à샹 [W¡”zà
A¡¹à ƒ¹A¡à¹¡ú
2. š[¹ì¤Åìšø[³ šø™å[v¡û¡ ëA¡ïź-P¡[º¹ ¤¸¤Òà¹
A¡¹à ƒ¹A¡à¹¡ú
3. "à³à샹 ëƒìŹ \º ¤àòW¡àì>๠\>¸ >tå¡>
>tå¡> šø™å[v¡û¡ Jåòì\ 뤹 A¡¹ìt¡ Ò줡ú
t¡=¸ šøàœ¡ A¡ì¹à¡ú
ët¡à³à샹 &ºàA¡àÚ \º ¤àòW¡àì>๠\>¸ ™[ƒ
ëA¡à>* [yû¡ÚàA¡ºàš (l¡üšyû¡³) W¡ºìt¡ =àìA¡,
t¡àÒìº t¡à¹ δ¬ìÞê¡ t¡=¸ Î}NøÒ A¡ì¹à &¤} AáàìÎ
ÎA¡ºìA¡ ¤ìºà¡ú
l¡üÄÚì>¹ [ƒìA¡ ³ì>à[>ì¤Å &¤} >tå¡> ëA¡ïÅ캹¡/
šø™å[v¡û¡¹ ¤¸¤Òà¹
1. >K¹šà[ºA¡à ¤\¢¸\º¡ / [>A¡àÅã \º [¤[yû¡ A¡ì¹
"ì=¢àšà\¢> A¡¹ìt¡ šà칡ú
>àKšå¹ ÅÒì¹¹ [>A¡ìi¡ [¤ƒå¸; l¡ü;šàƒì>¹ \>¸
ëA¡à¹àl¡ã Îåšà¹ =ೢຠšà*Ú๠ëСÅ> (t¡àš[¤ƒå¸;
ëA¡–ƒø) ¹ìÚìá¡ú &Jàì> ë³[Å>P¡[ºìA¡ k¡à“¡à ¹àJà¹
\>¸ šøW塹 š[¹³àìo \º šøìÚà\> ÒÚ¡ú &¹ \>¸ Ç¡‡ý¡
\캹 ƒ¹A¡à¹ ë>Òü¡ú δß[t¡, >àKšå¹ ³Òà>K¹ šà[ºA¡à
67
([³l¡ü[>[ΚຠA¡ìš¢àì¹Å>) \³à Ò*Úà ¤\¢¸\º &A¡iå¡
Ç¡‡ý¡ A¡ì¹ &Òü [¤ƒå¸; ìA¡–ƒøìA¡ [¤[yû¡ A¡¹à¹ Wå¡[v¡û¡ A¡ì¹ìá
¤à δ¶t¡ ÒìÚìá¡ú &¹ [¤[>³ìÚ >àKšå¹ ³Òà>K¹
šà[ºA¡à šøàÚ 100 ëA¡à[i¡ i¡àA¡à "àÚ A¡¹ì¤¡ú &\>¸
&J> >ƒã¹ Ç¡‡ý¡\º &Òü A¡àì\ ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ ëA¡à>*
ƒ¹A¡à¹ šØl¡ì¤ >à¡ú &[i¡ \캹 &A¡[i¡ Îå–ƒ¹ šå>:¤¸¤Òà¹
ÒìÚìá¡ú ë™ ¤\¢¸\º >ƒãìt¡ šø¤à[Òt¡ A¡¹à Òt¡ t¡à &J>
¤Þê¡ A¡¹à ÒìÚìá¡ú t¡à¹ š[¹>à³ >àKšåì¹¹ ѬàÑ‚¸
Î}ÑHàì¹¹ l¡üš¹ šø®¡à¤ ëó¡ºìt¡ šà칡ú >K¹šà[ºA¡à ¤à
ëšï¹Î®¡à¹ l¡üÄÚì>¹ \>¸ "ì=¢¹ ƒ¹A¡à¹ ÒÚ t¡à &Òü
>tå¡> l¡ü;Î ë=ìA¡ l¡üšº§¡ Òìt¡ šà칡ú &Òü >tå¡> šøA¡¿
¹àì\¸¹ * ëƒìŹ γÑz >K¹šà[ºA¡à ¤à ëšï¹Î®¡à *
³Òà>K¹ šà[ºA¡à [A¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹ìt¡ šà¹ì¤> >à?
2. +¹Uà¤à샹 ¤àºå\ [Å¿ A¡ìºà>ã¹ ¤à >K¹ã¹
šøìÚàK¡:
+¹U¤à샹 ¤àºåì\ &A¡[i¡ ¤õÒ; [Å¿ >K¹ã
¹ìÚìá &Jàì> Åt¡ Åt¡ A¡à¹Jà>à ¹ìÚìá¡ú &Òü γÑz
A¡à¹Jà>àP¡[ºìt¡ ¤\¢¸\º ít¡[¹ Òìt¡ =àìA¡¡ú &Òü
¤\¢¸\캹 [>Íš[v¡ A¡¹à¹ \>¸ ‘³Òà¹àÊ¡ö +샸à[KA¡
[¤A¡àÎ ³Òà³r¡º’ (MIDC) &A¡[i¡ >tå¡> ‹à¹oà [>ìÚ
&ìÎìá¡ú &Òü γÑz ¤\¢¸\º >K¹ã¹ &A¡[i¡ \àÚKàÚ
Î}NøÒ A¡¹à ÒÚ¡ú ëÎJàì> \º[i¡ìA¡ Ç¡[‡ý¡A¡¹o A¡¹à ÒÚ
&¤} ëÎÒü \º γÑz A¡à¹Jà>๠¤àKàì> ëƒ*Ú๠\>¸
¤à ">¸à>¸ ëáàìi¡à Jàìi¡à (ìKïo) A¡àì\¹ ¤à ¤¸¤Òàì¹¹
\>¸ l¡üšº§¡ A¡¹à ÒÚ¡ú γÑz A¡à¹Jà>àP¡[º ¤\¢¸\º
Ç¡[‡ý¡A¡¹> ™ì”|¹ ¤¸¤Ñ‚àš> A¡¹ìt¡ šàì¹ >à¡ú &ÒüA¡à¹ìo
&[i¡ t¡à샹 \>¸ Jå¤ ®¡àº Îå[¤‹à¡ú ³Òà¹àìÊ¡ö¹ "ì>A¡
ÅÒì¹ [Å¿ >K¹ã ¹ìÚìá¡ú šø[t¡[i¡ >K¹ã & \àt¡ãÚ
šøA¡¿ ít¡[¹ A¡ì¹ t¡ì¤ ¤\¢¸\캹 "à¹* ®¡àº A¡ì¹
šå>¤¢¸¤Ò๠A¡¹à ™àÚ¡ú
• ¤¸¤Òà[¹t¡ ¤\¢¸\캹 ¤¸¤Ñ‚àš>¡:
¤õ[Ê¡¹ \º Τ¢à[‹A¡ 100 [ƒì>¹ \>¸ l¡üšº§¡
=àìA¡¡ú &A¡¤à¹ \³à \º ëÅÈ ÒìÚ ëKìº, "à³à샹
A¡àìá ƒå[i¡ [¤A¡¿ l¡üšº§¡ ÒÚ¡ú šø=³[i¡ Ò’º "à³à샹
Î}¹Û¡o A¡¹à ¤õ[Ê¡¹ \º ¤¸¤Ò๠A¡¹à &¤} [‡t¡ãÚ[i¡
Ò’º "à³à샹 &A¡¤à¹ ¤¸¤Ò๠A¡¹à \º šå>¹àÚ ¤¸¤Òà¹
A¡¹à¡ú [ƒì> [ƒì> \캹 Îe¡Ú Îã[³t¡ ÒìZá¡ú A¡à¹o ¤àò‹
ít¡[¹¹ \>¸ "๠\àÚKà ë¤òìW¡ ë>Òü¡ú ³Òà¹àìÊ¡ö¹ A¡=à
[¤ì¤W¡>à A¡ì¹, ®è¡K®¢¡Ñ‚ [źà Kk¡>P¡[º \º Îe¡ìÚ¹
\>¸ l¡üš™åv¡û¡ >Ú¡ú Îåt¡¹à} ™t¡ [ƒ> Î}¹Û¡o A¡¹à \º
¤¸¤Ò๠A¡¹à ™àÚ t¡t¡ [ƒ> š™¢”z ι¤¹àÒ A¡¹à¹ l¡üšàÚ
"à³à샹 \>¸ l¡üšº§¡ "àìá¡ú t¡ì¤ t¡à¹šì¹ [A¡ Òì¤
ëÎi¡àÒü "àκ šøÅ—¡ú & \àt¡ãÚ š[¹[Ñ‚[t¡ìt¡ "à³à샹
¤\¢¸\캹 Î[k¡A¡®¡àì¤ š[¹W¡àº>à A¡¹à ëÅJà l¡ü[W¡t¡¡ú
"à³¹à ¤à¹¤à¹ &A¡Òü \º A¡t¡¤à¹ ¤¸¤Ò๠A¡¹ìt¡ šà[¹
ëΠδšìA¢¡ [W¡”zà A¡¹à P¡¹ç¡â«šèo¢ >Ú¡ú ™t¡ ë¤[ŠγÚ
&[i¡ 䱤 ÒÚ t¡t¡ ë¤[Å "à³¹à \캹 "®¡à¤ šø[t¡ì¹à‹
A¡¹ìt¡ ÎÛ¡³ Ò¤¡ú
¤\¢¸\캹 l¡ü;Î ëA¡à=àÚ¡?
¤\¢¸\º ëA¡à=àÚ l¡ü;šÄ ÒÚ t¡à* J[t¡ìÚ ëƒJà
P¡¹ç¡â«šèo¢¡ú &[i¡ Qì¹àÚà ¤à A¡à¹Jà>àìt¡* &¹
l¡üƒôK³Ñ‚à> (l¡ü;Î) ë=ìA¡ ît¡[¹ ÒìÚ =àìA¡ t¡ì¤ &¹
ƒèÈ> Jå¤ ÒàºA¡à ‹¹ì> ÒÚ¡ú Qì¹¹ ¤à=¹ç¡³, ¹àÄàQ¹,
i¡Úìºi¡, *ÚàÅì¤[Î>, ([ÎS¡) ¤àÎ> ë‹àÚà ë¤[Î>
ë=ìA¡ l¡ü;šÄ ÒÚ¡ú ëÅïW¡àºìÚ¹ ³Úºà, ÑI¡à¤Î, ÅàA¡
Ϊ㹠iå¡A¡¹à, Îà¤àì>¹ ëó¡>à ¹àÎàÚ[>A¡ ‹àt塹 "}Å
A¡³ ¤à [>³— Ñzì¹¹ Òìt¡ šà칡ú t¡ì¤ ¤\¢¸\º ™[ƒ
ëA¡à>* A¡à¹Jà>àÚ ít¡[¹ ÒÚ t¡ì¤ &ìt¡ [¤[®¡Ä
¹àÎàÚ[>A¡ &¤} ‹àt塹 "}Å =àA¡ìt¡ šà칡ú ë³[Åì>¹
ºå[¤øìA¡i¡ ët¡º, 뺃 ì³[Å>, A¡à[i¡} ë³[Å>, NøàÒü[“¡}
ë³[Åì>¹ "ì>A¡ ‹àt塹 iå¡A¡ì¹à ¤à A¡oà, l¡ü;šàƒ>
šø[yû¡Úàìt¡ ¤¸¤Òê¡t¡ ¹àÎàÚ[>A¡P¡[º ë¤[Å šø³àì>
=àìA¡¡ú l¡üšì¹¹ ƒå[i¡ ¤\¢¸\캹 l¡üšàƒà>P¡[º šõ=A¡
=àA¡à¹ \>¸ t¡à샹 \>¸ š[¹ìÅà‹> šø[yû¡Úà* "àºàƒà
=àìA¡¡ú
ÎåìÚ\
1. Qì¹àÚà ¤\¢¸\캹 \>¸ : ÎåìÚ\ [i¡öi¡ì³–i¡ šÃ¸à–i¡¡
(STP-Sewage treatment plant)¡ú
2. A¡à¹Jà>๠¤\¢¸\캹 \>¸ : &óÃå¡ìÚ–i¡ [i¡öi¡ì³–i¡
šÃ¸à–i¡ (ETP- Effluent treatment plant )¡ú
68
3. Aõ¡[ÈìÛ¡ìy [>[³¢t¡ Ò*Úà ¤\¢¸\º : &Òü ¤\¢¸\ìº
¹àÎàÚ[>A¡ Î๠&¤} A¡ãi¡>àÅìA¡¹ [³Åø> =àìA¡¡ú ëÎ
A¡à¹ìo ¹àÎàÚ[>A¡ Îàì¹¹ &¤} A¡ãi¡>àÅìA¡¹ šøìÚà\>
">åÎàì¹ Îã³à¤‡ý¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à l¡ü[W¡t¡¡ú
\º A¡ã®¡àì¤ ¤\¢¸\ìº š[¹ot¡ ÒÚ?
"à³¹à ™J> \º ¤¸¤Ò๠A¡[¹ t¡J> &ìt¡ ‰¤ã®è¡t¡
Qi¡A¡ [³Åìt¡ =àìA¡¡ú "à³¹à ™[ƒ &Òü Qi¡A¡P¡[ºìA¡ ³åv¡û¡
A¡¹ìt¡ šà[¹ t¡ì¤ "à³¹à ëÎÒü \º[i¡ šå>¹àÚ ¤¸¤Òà¹
A¡¹ìt¡ šà[¹¡ú ™[ƒ &[i¡ δšèo¢¹ê¡ìš "àºàƒà A¡¹à ™àÚ
t¡ì¤ Jå¤ ®¡àº [A¡”ñ t¡à >à A¡¹ìt¡ šà¹ìº* 80%
"àºàƒà A¡¹ìt¡ šà¹ìº*, &Òü \àt¡ãÚ \º [¤[®¡Ä
l¡üì„ìŸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú ‰¤ã®è¡t¡ l¡üšàƒà>P¡[º
¡100% 뤹 A¡¹à ™àÚ t¡ì¤ &[i¡ šà>ãÚ \캹 \>¸*
¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú [ÎUàšå¹ ëƒÅ[i¡ &i¡àÒü
A¡ì¹ìá¡ú &³> l¡üšàƒà> ™à \ìº ‰¤ã®è¡t¡ ÒÚ >à, t¡àìA¡
"àºàƒà A¡¹à ÎÒ\ ÒÚ¡ú &¹ \>¸ [¤[®¡Ä ‹¹ì>¹ áàòA¡>ã
¤¸¤Ò๠A¡ì¹ ÎèÜ[t¡ÎèÜ Qi¡A¡ "àºàƒà A¡¹à ÒÚ¡ú ëÎÒü
"ì=¢, \ìº ‰¤ã®è¡t¡ šƒà=¢[i¡ "àºàƒà A¡¹à &A¡iå¡ A¡[k¡>
ÒÚ¡ú
¤\¢¸\ºìA¡ A¡ã®¡àì¤ Ç¡[‡ý¡A¡¹> A¡¹à ÒÚ?
1. ¤\¸¢\º Ç¡[‡ý¡A¡¹o šøA¡¿ š[¹W¡àº>à¡:
&Òü š‡ý¡[t¡ìt¡ [¤[®¡Ä š™¢àìÚ Ç¡[‡ý¡A¡¹> šø[yû¡Úà[i¡
š[¹W¡à[ºt¡ ÒÚ¡ú &Òü š‡ý¡[t¡ìt¡ š[¹ìÅà[‹t¡ \º ëKï>,
[‡t¡ãÚ š™¢àìÚ¹ (option) ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ l¡üšº§¡
A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú & \àt¡ãÚ šøA¡¿ Ñ‚àšì>¹ \>¸
šøW塹 ³èº‹> ¤¸Ú ÒÚ¡ú &[i¡¹ \>¸ ëA¡¤º šøW塹 Å[v¡û¡
¤¸Ú ÒÚ >à t¡ì¤ šøA¡¿[i¡ š[¹W¡àº>๠\>¸ šø[Å[Û¡t¡
\>Å[v¡û¡* šøìÚà\>¡ú &t¡ ¤¸Ú A¡¹ìt¡ >à šà¹à¹
A¡à¹ìo "ì>A¡ \àÚKàÚ Î}NøÒ A¡¹à ¤\¢¸ \º[i¡ [¤>à
ëÅà‹> áàØl¡àÒü >ƒã->àºàÚ ëáìØl¡ ëƒ*Úà ÒÚ &¤} &[i¡
\>ѬàìÑ‚¸¹ γθà ít¡[¹ A¡ì¹¡ú
2. š[¹ì¤Å-ìšø³ã¡ šø[yû¡Úà šøA¡¿ š[¹W¡àº>à :
&Òü š‡ý¡[t¡ìt¡ [>[ƒ¢Ê¡ šø\à[t¡¹ Kàá &¤}
Î[k¡A¡®¡àì¤ [>¤¢à[W¡t¡ (\ã¤àoå A¡ÂW¡¹) ¤¸àA¡ìi¡[¹Úà
Î}ÑH๠A¡ì¹ ¤\¢¸\캹 š[¹ìÅà‹> A¡¹à ÒÚ¡ú &Òü
š‡ý¡[t¡[i¡ [>ìÚ "¤Å¸ &A¡[i¡ P¡¹ç¡â«šèo¢ Î³Î¸à ¹ìÚìá¡ú
&ìt¡ [A¡áåi¡à \àÚKà ë¤Åã ºàìK¡ú ™[ƒ &[i¡ l¡üšº§¡
=àìA¡ t¡ì¤ ">¸ ëA¡à>* γθà ë>Òü¡ú J¹ìW¡¹ [ƒA¡
ë=ìA¡ &Òü š‡ý¡[t¡[i¡ Jå¤ ÎàÅøÚã¡ú &Òü šø[yû¡Úàìt¡
ëA¡à>* ¹àÎàÚ[>A¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ÒÚ >à¡ú
[ÎUàšåì¹¹ \캹 ¤¸¤Ñ‚àš>¡:
[ÎUàšå¹ ëƒÅ[i¡ \캹 \>¸ ³àºìÚ[ÅÚ๠l¡üš¹
ƒãQ¢A¡àº ®¡ãÈo®¡àì¤ [>®¢¡¹ [ạú A¡ìÚA¡ ¤á¹ "àìK
³àºìÚ[ÅÚà \º Wå¡[v¡û¡¹ Åt¢¡à¤ºã š[¹¤t¢¡> A¡¹à¹
šøÑzठA¡ì¹[Ạ&¤} \캹 ƒà³ ¤àØl¡àì>๠ƒà[¤
A¡ì¹[ạú &Òü ƒà³P¡[º &A¡t¡¹ó¡à®¡àì¤ ¤àØl¡àì>à
ÒìÚ[Ạ&¤} [ÎUàšåì¹¹ A¡àìá t¡à NøÒoì™àK¸ [áº
>à¡ú Îåt¡¹à}, [ÎUàšå¹ ιA¡à¹ [¤A¡¿ ¹àÑz๠A¡=à
®¡à¤ìt¡ Ç¡¹ç¡ A¡ì¹¡ú t¡à ë=ìA¡ [¤[®¡Ä l¡üšàÚ Îà³ì>
"àìΡú ¤õ[Ê¡¹ \º ¤¸¤Ò๠A¡¹à, ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 Ñz¹
¤àØl¡àì>๠ëW¡Ê¡à A¡¹à, ¤\¢¸ \캹 šø[yû¡Úà A¡¹à, t¡à¹
šå>@¤¸¤Ò๠A¡¹à, γå쉹 \º ë=ìA¡ [³k¡à \º
ít¡[¹ A¡¹à &¤} &Òü γÑz ¤¸¤Ñ‚๠"àÒü[> [®¡[v¡
[ƒìÚ &¹ê¡š šøA¡ì¿¹ š[¹A¡¿>à A¡¹à ÒìÚ[Ạ&¤}
t¡à ë=ìA¡ \캹 \>¸ ">¸ ëA¡à>* ëƒìŹ l¡üš¹
[>®¢¡¹t¡à ÒùàÎ A¡¹à¹ &A¡[i¡ Îå[>[ƒ¢Ê¡ šøìW¡Ê¡à W¡à[ºt¡
A¡ì¹[ạú ëA¡¤º \ºÎ´šƒ š[¹W¡àº>àÚ =àì³>[>,
"àÒü> ít¡[¹ A¡ì¹ &¤} A¡ìk¡à¹®¡àì¤ šøìÚàK A¡ì¹
\º ¤¸¤Ñ‚àš>à Îó¡º A¡¹à¹ ëW¡Ê¡à A¡ì¹[áìº>¡ú
"à³¹à "à\ t¡à¹ ó¡ºàó¡º ëƒJ[á¡ú
1. ¤õ[Ê¡¹ \캹 [>ìÚà\>¡(š[¹A¡¿>à) : ¤õ[Ê¡šàìt¡¹
\º [¤[®¡Ä Aõ¡[y³ \ºà‹à¹¡ ít¡[¹ A¡ì¹ Î}¹Û¡o A¡¹à
ÒìÚìá &¤} t¡à ¤¸¤Òê¡t¡ ÒìZá¡ú &áàØl¡à*, ëƒìŹ
1
ë³ài¡ šõË¡®è¡[³ &A¡[i¡ Îå¹[Û¡t¡ \ºàÅÚ [ÒÎàì¤
3
Î}¹[Û¡t¡ &¤} ëÎÒü "e¡ìº \[³¹ ¤¸¤Ò๠δš[A¢¡t¡
šø[t¡¤Þê¡A¡t¡à Ñ‚àš> Ò줡ú šø[t¡[i¡ Òü³à¹ìt¡¹ &ºàA¡àÚ
A¡t¡ \º \[³ìt¡ \³à A¡¹ìt¡ Òì¤ t¡à¹ &A¡[i¡ [>[ƒ¢Ê¡
ºÛ¡¸ ëƒ*Úà ÒÚ &¤} &[i¡ ¤¸=¢ Ò*Ú๠\>¸ \[¹³à>à
[ƒìt¡ ÒÚ¡ú šøàÚ 20% \캹 šøìÚà\>ãÚt¡à &¹
³à‹¸ì³ šè¹o A¡¹à ÒÚ¡ú
2. ³àºìÚ[ÅÚà ë=ìA¡ \º "ೃà>ã¡: šøìÚà\>à>åÎàì¹
³àºìÚ[ÅÚà ë=ìA¡ šøàÚ 50% \캹 "ೃà[> A¡¹à
Òìt¡à¡ú "”z¤¢t¡ã¢ &A¡t¡¹ó¡à Ç¡»¡ ¤àØl¡àì>๠šøÑzà줹
šì¹ &Òü "¤º´¬> A¡³ A¡¹à¹ ëW¡Ê¡à Ç¡¹ç¡ ÒÚ &¤}
¤t¢¡³àì> šøàÚ 50% \º "ೃà[> A¡¹à ÒìZá¡ú &Òü
69
"ೃà[>* A¡³ A¡¹à¹ šøìW¡Ê¡àÚ [ÎUàšå¹ ιA¡à¹*
A¡à\ A¡¹ìá¡ú
3. ¤\¢¸\º ì=ìA¡ šà>ãÚ \º¡: [ÎUàšåì¹ ëƒìÅ
l¡üšº§¡ Ò*Úà \º š™à¢œ¡ š[¹³àìo ë>Òü¡ú &Òü ëƒÅìA¡
šø[t¡ì¤Åã ëƒÅ ³àºìÚ[ÅÚà ë=ìA¡ \º [A¡>ìt¡ ÒÚ¡ú
ëÎA¡à¹ìo ëƒìŹ \>¸ ƒãQ¢ ë³Úàƒã &A¡[i¡ Wå¡[v¡û¡ A¡¹à
ÒìÚìá¡ú t¡ì¤ [ÎUàšå¹ \캹 \>¸ ѬÚ}δšèo¢
Ò*Ú๠[·ý¡à”z [>ìÚìá¡ú &¹ \>¸ [¤`¡àì>¹ Îå[¤‹à
NøÒo A¡ì¹, ¤\¢¸\º &t¡ ë¤[Å š[¹Ç¡‡ý¡ A¡¹à ÒÚ ë™
&[i¡ šà> A¡¹à¹ \>¸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú t¡à¹à
&Òü \º[i¡ìA¡ ‘>tå¡> \º’ (New Water) ¤ìº
Îì´¬à‹> A¡ì¹¡ú &¹ \>¸ ëƒìÅ ¤Øl¡ ¤Øl¡ A¡à¹Jà>à
Ñ‚àš> A¡¹à ÒìÚìá¡ú ëƒìŹ ë³ài¡ l¡üšº§¡ \캹 šøàÚ
35% &Òü®¡àì¤ šà*Úà ™àÚ¡ú šøà=[³A¡®¡àì¤ >àK[¹A¡Ko
&Òü \º Jà*Ú๠\>¸ [¤ì¹à[‹t¡à A¡ì¹[áìº>¡ú [A¡”ñ
™J> t¡à¹à [>[ÆW¡t¡ ÒìÚ[áìºà ë™ \º δšèo¢¹ê¡ìš
[¤Ç¡‡ý¡ ÒìÚìá, t¡J> t¡à¹à t¡à NøÒo A¡ì¹[áìºà¡ú
"à\ \º ¤¸àšA¡®¡àì¤ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú "¤Å¸Òü ™J>
ιA¡à¹ &Òü \º[i¡ ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ ¤¸àšA¡ šøW¡à¹
A¡ì¹[Ạë™Jàì> >àK[¹A¡Ko t¡à¹ [¤Ç¡‡ý¡t¡à¹ [¤ÈìÚ
[>[ÆW¡t¡ [áìºà "à³à샹 ëƒìŹ ëA¡à>* ëšï¹Î®¡à ¤à
A¡ìšà¢ì¹Å> &Òü ‹¹ìo¹ "à‹å[>A¡ šøìÚàK A¡ì¹ ëƒJìt¡
"àÎå[¤‹à "àìá [A¡?
4. šø[yû¡Úà\àt¡ γå쉹 \º : Îà³å[‰A¡ \º º¤o³åv¡û¡
A¡ì¹ "=¢à; º¤o "šÎà¹o A¡ì¹ &[i¡ ³à>åìȹ
¤¸¤Òàì¹¹ l¡üšì™àKã A¡ì¹ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ™àÚ¡ú &Òü
l¡üì„ìŸ, "ì>A¡ \àÚKàÚ &Òü šøA¡¿ Ñ‚àš> A¡¹à
ÒìÚìá &¤} šø[t¡[ƒ> šøàÚ 10% \º &Òü l¡üšàìÚ
šà*Úà ™àÚ¡ú
\º ¤¸¤Ñ‚àš> A¡ì¹ ëA¡¤º šøA¡¿ ít¡¹ã A¡ì¹
\º ëšìÚ =à³ìº Òì¤ >à, [¤[®¡Ä "àÒü> ít¡¹ã A¡ì¹
t¡à¹ A¡ìk¡à¹ ®¡àì¤ ¤àÑz¤àÚ> A¡ì¹ ιA¡à¹ "®¡à¤
A¡à[i¡ìÚ *k¡à¹ ëW¡Ê¡à Îàó¡ìº¸¹ ÎìU A¡¹ìá t¡à ëƒJà
šøìÚà\>ú &Òü l¡üƒàÒ¹o ">åιo A¡ì¹, "à³à샹*
\>¸ šøì™à\¸ &³> ¤¸¤Ñ‚à* ë>*Úà ƒ¹A¡à¹¡ú
 • Ç¡[‡ý¡A¡¹o ¤¸¤Ñ‚๠ëA¡–ƒøãA¡¹o * [¤ìA¡–ƒøãA¡¹o A¡¹à¡:
ÅÒì¹¹ ¤\¢¸ \º &A¡ \àÚKàÚ A¡ì¹ t¡à¹
Ç¡[‡ý¡A¡¹o A¡¹ì¤ ¤à Ç¡[‡ý¡A¡¹ìo¹ [¤ìA¡–ƒøãA¡¹o ¤¸¤Ñ‚à
A¡¹ì¤ &i¡à P¡¹ç¡â«šèo¢ t¡=¸¡ú &A¡[i¡ ÅÒì¹ Îàt¡ ë=ìA¡
"ài¡ \àÚKàÚ ¤\¢¸\º Ç¡[‡ý¡A¡¹ìo¹ ¤¸¤Ñ‚à¡=àìA¡
"=¢à; &Òü "š[¹ÍH๠\º A¡ìÚA¡ [A¡ìºà[³i¡à¹ šø¤àìι
šì¹ t¡à¹ Ç¡[‡ý¡A¡¹o ÒÚ¡ú &ìt¡ \캹 "ìÒtå¡A¡
"š¤¸¤Ò๠ÒÚ¡ú šàÚJà>๠&A¡¤àì¹¹ óáàìŹ \>¸
šøàÚ 10 ë=ìA¡ 15 [ºi¡à¹ \º "šW¡Ú ÒìÚ =àìA¡¡ú
"àκ šøÅ— Ò’º ™J> \캹 "®¡à¤ ¹ìÚìá
t¡J> "à³¹à &Òü A¡àì\¹ \>¸ &t¡ ë¤[Å \º ¤¸¤Òà¹
A¡¹ìt¡ šà[¹ [A¡>à? ™[ƒ ÅÒì¹ šøW塹 š[¹³àìo ¤\¢¸
\º l¡üšW¡à¹ ëA¡–ƒø =àìA¡ t¡ì¤ ëÎP¡[º ët¡à³à¹ ¤à[Øl¡
ë=ìA¡ 3 ë=ìA¡ 4 [A¡ìºà[³i¡à¹ ƒèì¹ "¤[Ñ‚t¡ Ò줡ú
t¡àÒìº Ñ¬à®¡à[¤A¡®¡àì¤Òü &ìt¡à ë¤[Å \º ºàKì¤ >à¡ú
"à\ Ñ‚àš> A¡¹à ¤\¢¸ \º ¤¸¤Ñ‚àš>à ëA¡–ƒøP¡[ºìt¡
šøW塹 W¡àš ¹ìÚìá¡ú t¡àÒü šøàÚÒü t¡à¹à [¤>à l¡üšW¡àì¹
>ƒãìt¡ ¤\¢¸ \º šø¤à[Òt¡ A¡ì¹, ó¡ìº t¡à샹 Ñ‚àšì>¹
³èº l¡üì„Ÿ[i¡ ‹¬}Î ÒìÚ ™àÚ¡ú "à¹* &[KìÚ [KìÚ
¤ºà ™àÚ ë™ &Òü ¤¸¤Ñ‚à[i¡ ëA¡> šø[t¡[i¡ ¤Ît¡ãìt¡ ¤à
γàì\ Ò*Úà l¡ü[W¡t¡ >Ú? ™[ƒ &[i¡ ÒÚ, [¤Åຠ\º
Îe¡Ú A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú ëA¡à> š‡ý¡[t¡ ëιà &Òü
šøìÅ—¹ l¡üv¡¹ [A¡ Òìt¡ šàì¹? l¡üv¡¹[i¡ Ò’º "à³à샹
ëƒÅìA¡ Îà³ì> ë¹ìJ ë™ ™”|[i¡ ít¡[¹ A¡¹à ÒìÚìá¡ú
"à³à샹 ëƒìÅ \캹 šøÅ—[i¡ Jå¤Òü P¡¹ç¡â«šåo¢¡ú Îåt¡¹à}
&Òü šøÅ—[i¡ ëA¡–ƒø[¤–ƒåìt¡ ë¹ìJ š‡ý¡[t¡¹ š[¹A¡¿>à A¡¹à
ë™ìt¡ šà칡ú
Ç¡[‡ý¡A¡¹o šø[yû¡Úà šèo¢ Ò*Ú๠š¹ ëÎÒü \캹 [A¡
A¡ì¹?
š[¹ìÅà‹> šø[yû¡Úà A¡t¡ š[¹³àì> ÒìÚìá?
A¡ãìι \>¸ ëÎÒü \º ¤¸¤Ò๠A¡¹ì¤ t¡à [·ý¡à”z
ë>*Ú๠[¤ÈÚú >ãìW¡ A¡ìÚA¡[i¡ [¤A¡¿ [¤ì¤W¡>à A¡¹ìt¡
Òì¤ :
1. ™[ƒ 100% Jàò[i¡ ÒÚ t¡ì¤ &[i¡ šà> A¡¹à¹ \>¸*
¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú
2. ¤à[Øl¡ ¤à ÅÒ¹ ¤àKàì>¹ \>¸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡
šà칡ú
3. ¤àΠС¸à“¡ ¤à 빺 ëСÅì> ¤àÎ ¤à ìi¡ö> ë‹àÚà¹
\>¸ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ì™ìt¡ šà칡ú
4. i¡Úìºi¡ (šøÎà‹>KõÒ) š[¹ÍHàì¹¹ \>¸* ¤¸¤Òà¹
A¡¹à ™àÚ¡ú
5. A¡àáàA¡à[á ìA¡à>* [¤ƒå¸; l¡ü;šàƒ> ëA¡–ƒø =àA¡ìº,
ιgà³P¡[º Åãt¡º ¹àJìt¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡
šà칡ú
6. ™[ƒ š[¹ìÅà[‹t¡ \º[i¡ Nøàì³¹ >ƒãìt¡ ëáìØl¡ ëƒ*Úà
ÒÚ t¡ì¤ &[i¡ Aõ¡[ÈìÛ¡ìy ¤¸¤Ò๠A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú

"àÎå> šk¡> &¤} Åø¤ì>¹ ³à‹¸ì³ ¤¸[v¡û¡â« [¤A¡àÎ A¡[¹ : \캹 γθà ët¡³>Òü \º ¤¸¤Ñ‚àš>๠"[‹A¡
t¡ì=¸¹ šk¡> &¤} Åø¤ì>¹ ³à‹¸ì³ \º Î}¹Û¡o A¡à™¢A¡¹®¡àì¤ A¡¹à ™àÚ¡ú t¡à¹ \>¸ \º Î}¤àƒ š[yA¡à[i¡
šìØl¡à¡ú &Òü š[yA¡à[i¡ www.Jalsamvad.com & l¡üšº§¡ "àìá¡ú \ºÎ³Î¸à [>ìÚ 24 Q–i¡à ÎìW¡t¡>t¡à
\º ë™àKàì™àK *ìÚ¤ ë¹[l¡v¡ìt¡ l¡üšº§¡¡ú &[i¡ ëšÃëÐ๠ë=ìA¡ l¡àl¡ü>ìºàl¡ A¡ì¹à &¤} ëÅàì>à¡ú

">åÅãº>ã

1. íƒ>[–ƒ> \ã¤ì> \º ƒèÈìo¹ Îàì= \[Øl¡t¡ ëA¡à> ëA¡à> Qi¡>๠&¤} Qi¡ìA¡¹ l¡üšàƒà>P¡[º¹ γà[¤Ê¡ ÒÚ?
2. \º ƒè[Èt¡ Òì¤ >à &¹\>¸ tå¡[³ [>ì\ A¡ã šøìW¡Ê¡à A¡¹ì¤ ? &A¡i¡à t¡à[ºA¡à ít¡¹ã A¡ì¹à¡ú
3. \캹 P¡o¤v¡à ¤\àÚ ¹àJìt¡ š[¹¤àì¹¹ ΃θ¹à ë™ Ît¡A¢¡t¡à "¤º´¬> A¡¹ì¤ ëΠδšìA¢¡ [>ڳऺ㡠/
[¤[‹[¤‹à> ít¡[¹ A¡ì¹à¡ú
5. [W¡[>¹ A¡à¹Jà>àP¡[º A¡ã®¡àì¤ t¡à샹 \캹 W¡à[Òƒà ë³i¡àìt¡ šàì¹?

70
 [¤®¡àK (Qi¡A¡¡)-4 : \캹 P¡o³à>
šøA¡¹o 3 : ®è¡K®¢¡Ñ‚ ë>à>à \캹 š[¹A¡¿>à ([>ìÚà\>)
&A¡iå¡ ³ì> A¡ì¹à¡ú
1. šõ[=¤ãìt¡ \캹 [¤t¡¹o [A¡¹ê¡ìš "àìá?
2. ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 [¤t¡¹o [A¡¹ê¡š "àìá?
&A¡iå¡ ë®¡ì¤ ëƒìJà¡ú
ë>à>à\º ¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ l¡üšì™àKã A¡¹à ™àÚ
A¡ã?
• γå쉹 ë>à>à \ºìA¡ [³[Ê¡ \º A¡¹à :
®¡à¹ìt¡¹ ®è¡K®¢¡Ñ‚ \캹 Ñz¹ [ƒ> šø[t¡[ƒ> >ãìW¡
>à³ìá "à³¹à ÎA¡ìºÒü &[i¡ ">审¤ A¡¹[á¡ú ®è¡K®¢¡Ñ‚
\캹 ÒùàΤõ[‡ý¡¹ A¡à¹ìo \캹 P¡o³à>* š[¹¤t¢¡>
ÒìZá¡ú &áàØl¡à ¤È¢à¹ γÚA¡àº š[¹¤t¢¡ì>¹ A¡à¹ìo
\캹 ÎS¡i¡ "à¹* ®¡ãÈ> ÒìÚ l¡ük¡ìá¡ú
"à³à샹 ëƒìŹ 12[i¡ ¹à\¸ &¤} ëA¡–ƒøÅà[Ît¡
"e¡ºP¡[º [¤Åàº Î³å‰ [A¡>à¹à ¤à l¡üšA衺ì¹Jà
l¡üšì®¡àK A¡ì¹¡ú \àÚKàÚ \àÚKàÚ Î³å쉹 \º Ç¡‡ý¡
* [³[Ê¡ A¡¹à Òìº \캹 Î}A¡i¡ "ì>A¡à}Å A¡à[i¡ìÚ
l¡ük¡ìt¡ šà칡ú γå쉹 \ºìA¡ [³[Ê¡\º A¡ì¹ ¤¸¤Òà¹
A¡¹à Jå¤ ¤¸Ú¤×º t¡ì¤ šø™å[v¡û¡¹ "NøK[t¡¹ Îàì= Îàì=
¤¸Ú "ì>A¡i¡à A¡ì³ìá¡ú Îà³å[‰A¡ \캹 [³[Ê¡
šø[yû¡Úà\[>t¡ A¡à¹ìo šøàœ¡ \º šà>ãÚ, Aõ¡[È &¤}
[Å쿹 \>¸ l¡üš™åv¡û¡¡ú [³[Ê¡™åv¡û¡ γå쉹 \º &J>
[¤ìÅ«¹ \º Î}A¡i¡ [>¤à¹ì>¹ &A¡[i¡ [¤A¡¿ ÒìÚ l¡ük¡ìá¡ú
¤t¢¡³à> ÒüÑ÷àÒüÚº ëƒìÅ Qì¹àÚà \캹
¤¸¤Òàì¹¹ \>¸ 55% \º º¤o \º ë=ìA¡ šøàœ¡
ÒìZá¡ú "ìСö[ºÚà, l¡üv¡¹ "à[óø¡A¡à, A¡¸à[¹[¤Úà>
‡ãššåg, ƒ[Û¡o "à[óø¡A¡à &¤} "àì³[¹A¡à¹ ³t¡ ëƒìÅ
γå쉹 \ºìA¡ [³[Ê¡™åv¡û¡ \ìº š[¹>t¡ A¡¹à¹ šøA¡¿
W¡ºìá¡ú šøàÚ 150 [i¡ ëƒìŠγå쉹 \ºìA¡ [³[Ê¡ \ìº
š[¹>t¡ A¡¹à¹ 17000 šøA¡¿ ¹ìÚìá¡ú \àK[t¡A¡
‘[>º¢¤oãA¡¹o Î}Ñ‚à’ (Desalination) ƒà[¤ A¡ì¹ìá¡ì™
&Òü [>º¢¤oãA¡¹o šøA¡ì¿¹ A¡à¹ìo šø[t¡[ƒ> 21
[¤[ºÚ> K¸àº> [³[Ê¡ \º ι¤¹àÒ ÒìZá¡ú
71
®¡à¹ìt¡¹ t¡à[³º>àlå¡, "Þøý¡šøìƒÅ &¤} š“¡ãìW¡¹ã
¹àì\¸ ‘[>º¢¤>ãA¡¹o šøA¡¿’ (Desalination
Project) A¡à™¢¹t¡ ¹ìÚìá¡ú ìW¡ÄàÒü ÅÒì¹ 100
[³[ºÚ> [ºi¡à¹ [³k¡à \º ι¤¹àìÒ¹ \>¸ &Òü¹ ç¡ š
&A¡[i¡ šøA¡¿ W¡àºå ÒìÚìá¡ú ®¡à¹t¡ãÚ [>º¢¤>ãA¡¹o
Î}т๠³t¡à>åÎ๠®¡à¹ìt¡ 1000 &¹* ë¤Åã &Òü¹A¡³
[>º¢¤>ãA¡¹o šøA¡¿ "àìá ™à¹ [³k¡à \º ít¡[¹ A¡¹à¹
íƒ[>A¡ 20 Q> [³i¡à¹ ë=ìA¡ 100000 Q> [³i¡à¹
Û¡³t¡à ¹ìÚìá¡ú
t¡=¸ šøàœ¡ A¡ì¹à¡ú
γå쉹 ë>à>à \º [³k¡à A¡¹à¹ A¡à™¢¡/ šø[yû¡Úà¹
δšìA¢¡ \àì>à¡ú
"à[=¢A¡ ƒõ[Ê¡ìt¡ ÎàÅøÚã / ¤¸¤Òà¹ì™àK¸ "àìá [A¡>à?
γå쉹 \ºìA¡ [³k¡à \ìº ¹ê¡šà”z¹ A¡¹à¹ ³èºt¡
¤¸Ú šø[t¡ [ºi¡à¹ ³ày 10 šÚÎà, ™[ƒ "šà¹´šà[¹A¡
Å[v¡û¡¹ l¡ü;ÎP¡[ºìA¡ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ™àÚ t¡ì¤ J¹W¡
"à¹* A¡³ Òìt¡ šà칡ú \>Kìo¹ "}ÅNøÒìo¹ A¡à¹ìo
Kt¡ A¡ìÚA¡ ¤áì¹ Ñ‚[Kt¡ ëƒìŹ ¤¸Ú ÒùàÎ šàìZá¡ú
ÒüÑ÷àìÚìº ‘ìÎàì¹A¡ šøA¡¿[i¡’ [¤ìÅ«¹ ¤õÒv¡³ šøA¡¿¡ú
šøA¡¿[i¡ ëA¡¤º 58 ìÎì–i¡ "=¢à; "à>å³à[>A¡ 40
ë=ìA¡ 50 i¡àA¡àÚ 1000 [ºi¡à¹ [³k¡à \º ít¡¹ã A¡ì¹¡ú
®¡à¹t¡ ιA¡àì¹¹ >K¹ [¤A¡àÎ ³”|>àºÚ &J> ¡100 [i¡
Ѷài¢¡ [Î[i¡ ít¡[¹¹ š[¹A¡¿>à A¡¹ìá ì™Jàì> γå쉹
l¡üšA衺 íÎA¡t¡P¡[º¹ "àÅšàìÅ \àÚKà * íÎA¡ìt¡¹
[>A¡ìi¡ γå쉹 \º [³k¡à A¡ì¹ ¤¸¤Ò๠A¡¹à "à¹*
1
Îå[¤‹à\>A¡ Ò줡ú 1990 &¹ ƒàì³¹ ë=ìA¡ &J>
3
ƒàì³¹ ³ì‹¸ &Òü [>º¢¤>ãA¡¹o A¡¹à¹ A¡à\ 䱤¡ú Ç¡‹å
[>º¢¤oãA¡¹o šøA¡ì¿¹ J¹ìW¡¹ ƒà[Úâ« ëA¡–ƒø ιA¡à¹,
¹à\¸ ιA¡à¹, Ñ‚à>ãÚ Ñ¬¹à\¸ Î}Ñ‚à &¤} ëѬZáàìѬ¤ã
Î}Ñ‚à ¤Ò> A¡¹ì¤¡ú Î³å‰ l¡üšAè¡ìº [¤ƒ¸³à> ¹àì\¸
¤àÑz¤à[Út¡ A¡¹à ÎàK¹³àºà šøA¡¿ ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º l¡üìv¡àº>
[®¡[v¡A¡ šøA¡¿P¡[ºìA¡ l¡ü;Îà[Òt¡ A¡¹à l¡ü[W¡t¡ >Ú¡ú
 • ®è¡K®¢¡Ñ‚ º¤>àv¡û¡ ¤à ë>à>à \º¡:
º¤>àv¡û¡ ¤à ë>à>à\º ìA¡¤º ³ày γåì‰ šà*Úà
™àÚ t¡à >Ú, &[i¡ ®è¡K®¢¡Ñ‚* Òìt¡ šàì¹, &i¡à ë>à>t¡à
Òìt¡ šàì¹, &[i¡ º¤oàv¡û¡ Ò*Ú๠ƒå[i¡ šø‹à> A¡à¹o
¤ºà ë™ìt¡ šà칡ú šø=³ A¡à¹o[i¡ Ò’º Î³å‰ &¤}
[A¡>à¹à ë=ìA¡ ë>à>à\º Wå¡ÒüìÚ ³à[i¡¹ >ãìW¡ nå¡ìA¡ šìØl¡
&Òü ‹¹ì>¹ Qi¡>à ³Òà¹àìÊ¡ö¹ ìA¡àS¡> "e¡ìº šà*Úà
™àÚ¡ú l¡üšAè¡ìº¹ \[³ ë=ìA¡ "[‹A¡ š[¹³àìo [³k¡à \º
l¡üìv¡àº> A¡¹à¹ ó¡ìº ëÎJàì> KÔ¹ [>³¢ào ÒÚ¡ú
ëÎJàì> γå쉹 ë>à>t¡à \º Wå¡ÒüìÚ Wå¡ÒüìÚ ®¡¹ài¡ Òìt¡
=àìA¡ ¡ú &A¡¤à¹ &Òü šø[yû¡Úà[i¡ Ç¡¹ç¡ ÒìÚ ìKìº, ΃¸
"àKt¡ ë>à>à\º, šà>ãÚ &¤} Aõ¡[ȹ \>¸ ¤¸¤Òà¹
A¡¹à A¡[k¡> ÒìÚ *ìk¡¡ú &¹ \>¸ ³à>åìȹ "t¡¸à[‹A¡
\º l¡üìv¡àº> A¡¹à A¡à¹oã®è¡t¡ &[i¡ ¤ºà ë™ìt¡ šà칡ú
&Òü ë>à>à\º &¤} [³[Ê¡ \º &ìA¡ "šì¹¹
Îàì= [³ìÅ >à¡ú A¡à¹o &Òü ƒå[i¡ \캹 Q>â« "àºàƒà¡ú
&[i¡¹ [¤[®¡Ä Ñz¹ ¹ìÚìá¡ú >ãìW¡¹ \º[i¡ ë>à>t¡à =àìA¡
&¤} šå>®¢¡¹ìo¹ \>¸ ®è¡K쮢¡ "àÎà [³[Ê¡ \º l¡üšì¹¹
Ñzì¹ šà*Úà ™àÚ¡ú
&Òü A¡à¹ìo \º l¡üìv¡àº> A¡¹à¹ Î³Ú šø=ì³
[³[Ê¡ \º l¡üìv¡àº> A¡¹à ÒÚ &¤} t¡à¹šì¹ ë>à>à \º
l¡üìv¡àº> A¡¹à ÒÚ¡ú &‹¹ì>¹ š[¹[Ñ‚[t¡ìt¡ A¡t¡ \º
l¡üìv¡àº> A¡¹à¹ šì¹ ë>à>à\캹 Ñz¹ Ç¡¹ç¡ Òì¤ t¡à¹
">å³à> A¡¹à ™àÚ¡ú [‡t¡ãÚ A¡à¹>[i¡ Ò’º ëÎÒü Ñ‚àì>¹
šøàAõ¡[t¡A¡ š[¹[Ñ‚[t¡, šøAõ¡[t¡ìt¡ ëA¡à> ëA¡à> Ñ‚àì>
®è¡K®¢¡Ñ‚ ë>à>à\캹 Î[e¡t¡ ®¡àr¡à¹ "àìá¡ú
".yû¡. ì\ºà ì³ài¡ γà[¤Ê¡ ì>à>à\º "e¡ìº¹
Nøà³ ëÛ¡yó¡º ëÒC¡ì¹
1. "³¹à¤t¡ã 355 173817
2. "ìA¡àºà 373 193905
3. ¤åºn¡à>à 166 101500
894 469222
³Òà¹àìÊ¡ö¹ ì>à>à \ºšj¡à¡ / ë>à>à\º "e¡º [¤¤¹>
72
³Òà¹àìÊ¡ö¹ ë>à>à\º "e¡º :
³Òà¹àìÊ¡ö ƒå[i¡ šø‹à> š[º "e¡º ¹ìÚìá¡ú ‹èìº,
\ºKàò* &¤} >–ƒå¹¤à¹ ë\ºà[i¡ìt¡ t¡àšã >ƒã¹ š[º
"e¡º &¤} "ìA¡àºà, "³¹à¤t¡ã &¤} ¤åºn¡à>à
ë\ºàìt¡ šèo¢à >ƒã¹ š[º "e¡º¡ú &Òü š[º "e¡ìº¹
ì³ài¡ ìÛ¡yó¡º Òìºà 6200 ¤K¢ [A¡ìºà[³i¡à¹¡ú
¤åºn¡à>à ë\ºà¹ ¤à*Úà>¤ã¹ ë=ìA¡ "³¹à¤t¡ã ë\ºà¹
W¡à–ƒå¹¤à\๠š™¢”z 120 [A¡.[³. º´¬à ">å³à> 1608
¤K¢ [A¡.[³.&¹ ³ì‹¸ [³k¡à \º l¡üšº§¡ "àìá¡ú t¡ì¤
¤à[A¡ ³àc¡à[¹[i¡ 4692 ¤K¢ [A¡ìºà[³i¡àì¹¹ ³ì‹¸ º¤o
\캹 γθà "àìá¡ú º¤oàv¡û¡ \캹 "e¡º šèo¢à
>ƒã¹ º¤> \캹 "e¡º šøàÚ 10%¡ú &[i¡ šèo¢à >ƒã¹
t¡ãì¹ ƒåÒü šàÅ«¤t¡ã¢ìt¡ "¤[Ñ‚t¡¡ú ëš[i¡, W¡–ƒø®¡àKà,
ÅÒà>è¹, ¤à>, A¡àj¡šèoã¢, >ºKUà ‹¸à>KUà, ì³à¹>à
&¤} ³å> šèo¢à¹ šø‹à> ÅàJà >ƒã¡ú &Òü º¤o \캹
"e¡ìº¹ ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º &t¡ º¤oàv¡û¡ ë™ '[t¡Òà[ÎA¡
A¡àìº &Òü \º ì=ìA¡ º¤o ît¡[¹ Òt¡¡ú ³‹¸šøìƒìŹ
ë¤t塺 ì\ºà¹ l¡ü;šÄ &Òü >ƒã[i¡ ³Òà¹àìÊ¡ö¹ l¡üv¡¹
ë=ìA¡ ƒ[Û¡ìo šø¤à[Òt¡ ÒìÚìá¡&¤} "³¹à¤t¡ã
ë\ºà¹ "೺à Nøà³ ë=ìA¡ &[i¡ šè¤¢ ì=ìA¡ š[ÆW¡³
šø¤à[Òt¡ ÒìÚìá¡ú &Òü l¡üšt¡¸A¡à¹ º¤oàv¡û¡t¡à "e¡ìº¹
®è¡K®¢¡Ñ‚ \ìº î¤ƒå¸[t¡A¡ š[¹¤Ò>t¡à 2000
³àÒüìyû¡àì³àÎ šø[t¡ ëÎ[³ l¡üšì¹ "àìá¡ú ®è¡K®¢¡Ñ‚
º¤o\º ι¤¹àìÒ¹ A¡à¹ìo, &Òü "e¡ìº¹ Nøà³P¡[ºìt¡
º¤oàv¡û¡ "e¡ìº¹ ¤àÒüì¹¹ šàÒüš ºàÒüì>¹ ³à‹¸ì³
šà>ãÚ \캹 ι¤¹àÒ A¡¹ìt¡ ÒÚ¡ú [¤[®¡Ä A¡à¹ìo,
&Òü ¤¸Ú¤×º "àe¡[ºA¡ šøA¡¿P¡[º¹ \º ëšìt¡
"Îå[¤‹à ÒÚ, t¡àÒü NøãͶA¡à캹 š[¹[Ñ‚[t¡ Jå¤ Jà¹àš¡ú
ë³ài¡ 894 [i¡ Nøà³ &Òü º¤oàv¡û¡t¡à "e¡ìº¹ "à*t¡àÚ
"àìΡú &¹ δšèo¢ [¤¤¹> [>³—[º[Jt¡ ëƒ*Úà "àìá¡ú
ì>à>à\º "e¡ìº¹ ìºàA¡ Î}J¸à
ëÛ¡yó¡º ¤K¢ [A¡.[³.
1738.17 1137000
1939.05 503000
1015.00 350000
4692.22 1990000
 &Òü "e¡º[i¡ [¤ƒì®¢¡¹ ë>à>à\캹 šøìƒÅ [ÒÎàì¤
š[¹[W¡t¡¡ú &Òü "e¡º[i¡ "àA¡àì¹ l¡üìšÛ¡à A¡¹à¹ ³ìt¡à
ëáài¡ &³> >Ú, &[i¡ šøàÚ 4692 ¤K¢ [A¡ìºà[³i¡à¹
\åìØl [¤Ñzõt¡¡ú &Òü "e¡º[i¡ [ÎUàšåì¹¹ "àA¡àì¹¹ ëW¡ìÚ
W¡à¹P¡oà ¤Øl¡¡ú &Òü "e¡ìº¹ ³à>åÈ¹à ¤áì¹¹ š¹ ¤á¹
‹ì¹ º¤oàv¡û¡ \캹 Î}A¡ìi¡ šØl¡ìá¡ú t¡à샹 Îà³ì>
¤Øl¡ "Îå[¤‹à [>³— ">åÎàì¹ ëƒJàì>à ë™ìt¡ šà칡ú
• &Òü ì>à>à\º šà> A¡¹à¹ \>¸ "ì™àK¸¡ú &¹ Ѭàƒ
&t¡i¡àÒü ë>à>à ë™ ³åìJ* ë>*Úà ™àÚ >à¡ú &ìt¡
=àA¡à º¤o šøAõ¡[t¡¹ šìÛ¡ Û¡[t¡A¡à¹A¡¡ú
• ëÎJà>A¡à¹ ëºàA¡ìƒ¹ šà>ãÚ \캹 ¤¸¤Ñ‚à ë>à>à
"e¡ìº¹ ¤àÒüì¹ ë=ìA¡ šàÒüìš¹ ³à‹¸ì³ A¡¹ìt¡
ÒÚ¡ú &[i¡ Jå¤ ¤¸Ú¤×º A¡à\ú
• &Òü \º ëÎìW¡¹ \>¸ ë™àK¸ >Ú¡ú
• &Òü \º ëÎìW¡¹ \>¸ ¤¸¤Ò๠A¡¹ìº ³à[i¡¹
뮡ï[t¡A¡ * ¹àÎàÚ[>A¡ í¤[ÅìÊ¡¸¹ ³ì‹¸ šà=¢A¡¸
&ìÎ ™àÚ¡ú ™à¹ A¡à¹ìo \[³ l¡ü¤¢¹ Òìº*, ó¡Îº
ó¡ºàì>à ™àÚ >à¡ú
• ¤õ[Ê¡¹ \ìº ™t¡i¡à l¡ü;šàƒ> Òìt¡ šàì¹ t¡t¡i¡àÒü
ë>*Úà ë™ìt¡ šà칡ú &ÒüA¡à¹ìo ó¡Îº š‡ý¡[t¡¹
l¡üš¹ šøW塹 Îã³à¤‡ý¡t¡à &ìÎ ™àÚ¡ú ëƒà-ó¡Îºã
Aõ¡[ÈA¡à\* 䱤š¹ ÒÚ >à¡ú
• Τ¢ƒà ë>à>à\캹 Î}A¡ìi¡¹ A¡à¹ìo [¤šåº
Î}J¸àÚ ³à>åÈ &Òü "e¡º ì=ìA¡ Ñ‚ºà”z¹> ÒìZá¡ú
&Òü "e¡ìº¹ \º &ìt¡à ë>à>à A¡ã®¡àì¤ Òìºà?
&Òü "e¡ìº¹ \º &t¡ º¤oàv¡û¡ ÒìÚ l¡üìk¡ìá
ëA¡> &[¤ÈìÚ [A¡áå [¤ìÅÈ`¡ "‹¸Ú> A¡ì¹ìá> &¤}
ëΠδšìA¢¡ t¡à샹 ³t¡à³t¡ [ƒìÚìá>¡ú t¡àò샹
³t¡à>åÎàì¹, šøàÚ¡1 ºÛ¡ ¤á¹ šè줢 ®è¡K쮢¡¹ ¹W¡>à¹
š[¹¤t¢¡ì>¹ A¡à¹ìo &Òü "e¡ìº¹ \[³ 300 ë=ìA¡
500 [³i¡à¹ >ãìW¡ nå¡ìA¡ ëKìá¡ú ëÎÒü \àÚKàÚ Î³å쉹
\ìº nå¡ìA¡ìá &¤} ë¤ì¹àì>๠ìA¡àì>à ¹àÑzà¡Jåòì\ >à
šà*ÚàÚ ëÎJàì>Òü ë=ì³ ëKìá¡ú šì¹ &Jàì> ³à[i¡ *
¤àºå \³à ÒìÚìá¡ú Òºåƒ ³à[i¡ &¤} ¤àºå l¡üìÂi¡ šàìÂi¡
(š™¢àÚyû¡ì³) Ñz¹ \³à ÒÚ &¤} &Òü ë>à>à \º ³à[i¡
&¤} ¤à[º¹ Ñzì¹ "ài¡A¡à šìØl¡¡ú ®è¡šõË¡ ë=ìA¡ 20
ë=ìA¡ 30 [³i¡à¹ >ãìW¡ º¤>àv¡û¡ \º šà*Úà ™àÚ¡ú
ë>à>à\캹 &Òü "e¡ìº "³¹à¤t¡ã, "ìA¡àºà &¤}
¤åºn¡à>à ë\ºàÚ, šèo¢à >ƒã¹ l¡üšt¡¸A¡à¹ [A¡áå "}ìÅ
73
®è¡šõË¡ ë=ìA¡ 12 [³i¡à¹ š™¢”z "šøt塺 Òºåƒ ³à[i¡
šà*Úà ™àÚ¡ú t¡à¹ >ãìW¡ šøàÚ 5 [³i¡à¹ ¤à[º¹ &A¡[i
Ñz¹ ¹ìÚìá¡ú &Òü Òºåƒ ³à[i¡ \º ëA¡ >ãìW¡ >à³ìt¡ ëƒÚ
>à¡ú &Òü "e¡º[i¡¹ ™[ƒ [¤A¡àÎ A¡¹ìt¡ ÒÚ t¡ì¤ ë>à>à
\캹 γθà[i¡ ™t¡ t¡àØl¡àt¡à[Øl¡ 䱤 γà‹à> A¡¹à
l¡ü[W¡t¡¡ú
l¡üšàÚ [A¡?
[¤ìÅÈ`¡ìƒ¹ ³t¡à>åÎà¹, ë>à>à\캹 &ÒüÑzì¹
"³¹à¤t¡ã, "ìA¡àºà &¤} ¤åºn¡à>à ë\ºàÚ šèo¢à >ƒã¹
l¡üšt¡¸A¡àÚ šøàœ¡ "š[¹¤t¢¡>ãÚ * š[¹¤t¢¡>ãÚ =ì¹¹
¤¸¤Ò๠A¡ì¹ &Òü ë>à>à \캹 γθà Jå¤Òü t¡àØl¡àt¡à[Øl¡
γà‹à> A¡¹à ë™ìt¡ šà칡ú &Òü [¤®¡àìK¹ >ƒãP¡[ºìA¡
Òàt¡ >à ºà[KìÚ &¹ ÎìU [³[ºt¡ Ò*Úà Jຠ&¤}
>àºà¹ 20 [³i¡à¹ š™¢”z K®¡ã¹ &¤} 30 [³i¡à¹ š™¢”z
W¡*Øl¡à &Òü ®¡àì¤ 1000 [³i¡à¹ š™¢”z º´¬à A¡¹ìº &¤}
[Îì³ì–i¡¹ ¤àò‹ [>³¢ào A¡¹ìº &Òü γθà Ñ‚àÚã ®¡àì¤
γà‹à> A¡¹à 䱤 Òìt¡ šà칡ú ¤õ[Ê¡šàìt¡¹ šì¹ ™J>
¤àò‹[i¡ šèo¢ Òì¤, t¡J> >àºà¹ K®¡ã¹ "}ìÅ 6 ºÛ¡
Q>[³i¡à¹ [³k¡à \º šà*Úà ™àì¤ &¤} &Òü ë>à>à
\캹 γθà Ñ‚àÚã¹ê¡ìš &Jàì> γà‹à> Ò줡ú ®è¡šõË¡
ë=ìA¡ 20 [³i¡à¹ >ãìW¡ "à¤à¹ "šøt塺 Òºåƒ ³à[i¡
=àA¡à¹ A¡à¹ì> \³à Ò*Úà &Òü [³k¡à \º >ãìW¡ =àA¡à
ë>à>à \캹 ÎìU [³Åì¤ >à¡ú "๠™[ƒ* [³[Åøt¡ ÒÚ
t¡¤å* \캹 [®¡Ä [®¡Ä Q>ì⫹ A¡à¹ìo &Òü [³[Ê¡ \º
ë>à>à \캹 l¡üš¹ ®¡àÎìt¡ =àA¡ì¤¡ú &Òü [³k¡à\º
Aõ¡[ÈA¡à\ &¤} šà>ãÚ \º [ÒÎàì¤ l¡üšº§¡ Ò줡ú ™à¹
ó¡ìº \[³ ë=ìA¡ "à¹* ë¤[Å l¡ü;šà[ƒt¡ ó¡Îº šà*Úà
ë™ìt¡ šà칡ú &Òü®¡àì¤ [š[áìÚ =àA¡à ì>à>à\º
"e¡ìº¹ [¤A¡àÎ ÒìÚ &Òü "e¡ìº¹ l¡üš¹ [>®¢¡¹ A¡¹à
[Å¿P¡[º¹ K[t¡ šøàœ¡ Òì¤ &¤} &Òü "e¡º ë=ìA¡
Ñ‚ºà”z¹ Ò*Úà A¡³ì¤¡ú
ët¡à³¹à \à> [A¡?
γå쉹 t¡ãì¹ ë>à>à\º "e¡ìº¹ \º
Î}¹Û¡ìo¹ l¡üŠ±¤>ã š‡ý¡[t¡: Τå\ Î๠‡à¹à
º¤oàv¡û¡t¡à ÒùàÎ A¡¹à¡ú
Òü–i¡à¹ì>i¡ ë=ìA¡ &Òü "[®¡>¤ š‡ý¡[t¡ [¤ÈìÚ
t¡=¸ šøàœ¡ A¡ì¹à¡ú
ët¡à³¹à \à> [A¡?
ë>à>à\º "e¡ìº¹¡ ¤à ìA¡àS¡> šøìƒìŹ \º
¤¸¤Òàì¹¹ "[®¡>¤ šøìÚàK : š¸àìKàºã Aè¡Úà¡ú
ÎàK¹ * l¡üšÎàK¹ãÚ t¡i¡¤t¡ã¢ "e¡ìº
º¤>àv¡û¡ \캹 ÎÞê¡à> šà*Úà ™àÚ¡ú &Òü A¡à¹ìo
&Òü &ºàA¡àÚ ëA¡à>* Aè¡š J>> A¡¹à ÒÚ >à¡ú
"K®¡ã¹ Jà³à¹šåA塹¡ [>[³¢t¡ A¡¹à ÒÚ¡ú t¡ì¤ &Òü
\º šà>ãÚ\º [ÒÎàì¤ ¤¸¤Ò๠A¡¹à ™àÚ >à¡ú
Îåt¡¹à} ¤õ[Ê¡¹ \º Î}NøìÒ¹ \>¸ š¸àìKà[º Aå¡Úà
[>[³¢t¡ A¡¹à ÒÚ¡ú &[i¡ &A¡ ‹¹ìo¹ i¡¸àS¡ šøà=[³A¡
¤È¢à¹ [ƒ>P¡[º¹ ™à*Ú๠šì¹, áà샹 \º &Òü
i¡¸àS¡P¡[ºìt¡ Î}¹Û¡o A¡¹à ÒÚ &¤} š¹¤t¡ã¢ γìÚ
šà> A¡¹à¹ \>¸ ¤¸¤Òê¡t¡ ÒÚ¡ú
&Òü i¡¸àS¡P¡[º ìó¡ì¹à[Îì³–i¡ [ƒìÚ ít¡[¹¡ú
\º¤[‹¢>ã Î}Ñ‚à &¹ šø™å[v¡û¡ [¤A¡[Åt¡ A¡ì¹ìá¡
&¤} \àÚKàÚ \àÚKàÚ \>Kìo¹ "}ÅNøÒìo
ìó¡ì¹à[Îì³–i¡ i¡¸àS¡ ít¡[¹ A¡ì¹ìá¡ú
ÅøãºS¡à ëƒëÅ šøìÚàK
ÅøãºS¡à ëƒÅ 2004 Îàìº Îå>à[³¹ A¡¤ìº
šìØl¡[ạú &¹ ó¡ìº γå쉹 ë>à>à\º l¡üšA衺¤t¡ã¢
Nøà³P¡[ºìt¡ šøì¤Å A¡ì¹[ạú šà>ãÚ \캹 l¡ü;Î,
³à[i¡ ۡ๙åv¡û¡ ÒìÚ[Ạó¡Î캹 ¤õ[‡ý¡ ë=ì³
[KìÚ[ạú [¤[®¡Ä Τå\ Î๠[ƒìÚ ³à[i¡¹ l¡ü¤¢¹t¡à¹
l¡üÄt¡ A¡¹à¹ ëW¡Ê¡à A¡¹à ÒìÚ[ạú ëtò¡tå¡ìº¹ šàt¡à
&¤} >àW¡[> ó¡Î캹 "¤[ÅÊ¡à}ÅP¡[º ΤìW¡ìÚ ®¡àº
šø®¡à¤ ëó¡ìº[ạú ۡ๙åv¡û¡ ³à[i¡ "´Ã [¤Òã> ÒìÚ
=àìA¡¡ú t¡àìt¡ "´ÃãÚ ëtò¡tå¡ìº¹ šàt¡à ëƒ*Úàìt¡
®¡àº š[¹¤t¢¡> A¡ì¹ìá¡ú &Òü ƒå[i¡ šƒìÛ¡ìš 4 ë=ìA¡
6 ³àìÎ \[³¹ l¡ü¤¢¹t¡à l¡üìÀJ ë™àK¸ ®¡àì¤ l¡üÄt¡
ÒìÚìáú

">åÅãº>ã

1. γå쉹 ë>à>à\º* ³Òâ«šèo¢¡ &³> A¡=à ¤ºà ÒÚ¡ìA¡>?

2. ë>à>à\º "e¡ìº ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º A¡ã®¡àì¤ º¤>àv¡û¡ ÒìÚ l¡ük¡º ?
3. ì>à>à\º "e¡ìº ®è¡K®¢¡Ñ‚ \º ë>à>à Òì¤ >à, &¹ \>¸ A¡ã šøìW¡Ê¡à A¡¹à l¡ü[W¡t¡?

74
Notes

75
Notes

76