E

T
*
A

Cκλκχξστ P. D. Muñτz
CONICET-Uσξvκχψξιζι Nζθξτσζρ ικ Cuyτ, Mκσιτzζ-Aχgκσωξσζ
θκλκχξστςς@ντωςζξρ.θτς

Abstract
Tνξψ υζυκχ ζξςψ ωτ κxυτψκ ωwτ υτψψξηρκ vξκwψ ζητuω
πστwρκιgκ τλ κψψκσθκψ ξσ Tντςζψ Aφuξσζψ. Oσ ωνκ τσκ
νζσι ωνκχκ ξψ ωνκ θχξωξφuκ τλ πστwρκιgκ τλ υνξρτψτυνκχ
Jζθφuκψ Mζχξωζξσ, wντ wξρρ φuκψωξτσ ωνζω ςζσ’ψ ζθθκψψ ωτ
ωνκ κψψκσθκψ τλ ωνξσgψ wτuρι ηκ ζψ ψξςυρκ ζψ uψuζρρy τθ-
θuχψ. Tνξψ ψξωuζωξτσ ρκζιψ uψ ωτ wνζω wκ θζρρ ζ gστψκτρτgy-
θζρ ψωζσθκ. Oσ ωνκ τωνκχ νζσι, wκ ωχy ωτ ψντw ωνζω ωνκχκ ξψ
υχτηζηρy ζστωνκχ ντχξzτσ τλ ιξffκχκσω χκζιξσg ψuυυτχωκι
ηy ωνκ Fχκσθν υνξρτψτυνκχ. Aσι ωνξψ ντχξzτσ θζσ ρκζι uψ
ωτ uσικχψωζσι Aφuξσζψ’ θρζξςψ λχτς ζ vξκwυτξσω ωνζω wκ
θζρρ ςκωζυνyψξθψ.
Key words: Tντςζψ Aφuξσζψ, Mζχξωζξσ, κψψκσθκ, σζ-
ωuχκ, πστwρκιgκ, ςκωζυνyψξθψ, θχξωξφuκ τλ πστwρκιgκ,
gστψκτρτgy.

Rκθξηξιτ: - - . Aθκυωζιτ: - - .
*Eψωκ ζχωíθuρτ κψ uσζ υχτρτσgζθξóσ ικ ρζ θτςuσξθζθξóσ υχκψκσωζιζ κσ ρζψ
V Jτχσζιζψ ικ ρζ Aθζικςξζ ικ Cξκσθξζψ ικ Buκστψ Aξχκψ (Aχgκσωξσζ) ιuχζσωκ
κρ ςκψ ικ ζηχξρ ικρ ζñτ .

Tóυξθτψ ( ), -
 C P. D. M

Resuςeσ
Eρ υχκψκσωκ ωχζηζοτ υχκωκσικ κxυτσκχ ιτψ υτψξηρκψ vξ-
ψξτσκψ ζθκχθζ ικρ θτστθξςξκσωτ ικ ρζψ κψκσθξζψ κσ Tτςáψ
ικ Aφuξστ. Pτχ uσ ρζιτ, ικψικ ρζ θχíωξθζ ικρ θτστθξςξκσωτ
ικρ fiρóψτλτ Jζφuκψ Mζχξωζξσ, φuξκσ υτσιχá κσ ωκρζ ικ οuξ-
θξτ φuκ κρ ζθθκψτ ικρ ντςηχκ ζ ρζψ κψκσθξζψ ικ ρζψ θτ-
ψζψ ψκζ ωζσ ψξςυρκ θτςτ ψuκρκ υχκψκσωζχψκ, θτσιuθξκσιτ
ζψí ζ ρτ φuκ νκςτψ ρρζςζιτ uσζ υτψωuχζ gστψκτρógξθζ.
Pτχ τωχτ ρζιτ, ξσωκσωζχκςτψ ςτψωχζχ φuκ υχτηζηρκςκσωκ
κxξψωκ τωχτ ντχξzτσωκ ικ ρκθωuχζ ιξψωξσωτ ζρ ψτψωκσξιτ υτχ
κρ fiρóψτλτ λχζσθéψ. Y ωζρ ντχξzτσωκ υuκικ ρρκvζχστψ ζ κσ-
ωκσικχ ρζψ ζfiχςζθξτσκψ ικρ Aφuξσζωκ ικψικ uσζ ςξχζιζ
φuκ νκςτψ ικστςξσζιτ ςκωζλíψξθζ.
Palabras clave: Tτςáψ ικ Aφuξστ, Mζχξωζξσ, κψκσθξζ,
σζωuχζρκzζ, θτστθξςξκσωτ, ςκωζλíψξθζ, θχíωξθζ ικρ θτστθξ-
ςξκσωτ, gστψκτρτgíζ.

Iσtroduccξóσ
Eρ υχκψκσωκ κψθχξωτ vκχψζ ψτηχκ ρζ ξσωκχυχκωζθξóσ ικ ζρguστψ ωκx-
ωτψ ικ Tτςáψ ικ Aφuξστ χκλκχξιτψ ζρ θτστθξςξκσωτ ικ ρζψ κψκσθξζψ ικ
ρζψ θτψζψ; κσ θτσθχκωτ, ζ ρζ ξσωκχυχκωζθξóσ ικ ρζ ιξfiθuρωζι τ ξςυτψξηξρξ-
ιζι ικρ ντςηχκ υζχζ ζρθζσzζχ κψζψ κψκσθξζψ. Hζy θξκχωτψ υζψζοκψ ικ ρζ
τηχζ ικρ Aφuξσζωκ ιτσικ ψκ ψτψωξκσκ φuκ κρ ντςηχκ στ θτστθκ ιξθνζψ
κψκσθξζψ, y ωζρ ζfiχςζθξóσ νζ ψξιτ κσωκσιξιζ uψuζρςκσωκ υτχ ςuθντψ
ωτςξψωζψ, κσωχκ κρρτψ Mζχξωζξσ, θτςτ φuκ κρ Aφuξσζωκ ιζ υτχ ψκσωζιτ
φuκ κρ ζθθκψτ ζ ρζψ κψκσθξζψ κψ ςuy υχτηρκςáωξθτ y ςκχκθκ uσ ικωκσξιτ
ζσáρξψξψ. Pτχ σuκψωχζ υζχωκ, θχκκςτψ φuκ κψτψ ωκxωτψ ωξκσκσ uσ ψκσωξιτ
ιξψωξσωτ ζρ ικ κψζψ κxégκψξψ, ψκσωξιτ ςáψ τηvξτ y ψκσθξρρτ φuκ κρ φuκ
ψuκρκ ιáχψκρκ. Sξσ κςηζχgτ, κψωκ στ κψ uσ κψωuιξτ ψτηχκ ωζρ θuκψωξóσ κσ
Tτςáψ ικ Aφuξστ. Máψ ηξκσ, ψóρτ υχκωκσικςτψ ςτψωχζχ ζφuí φuκ uσζ
ξσωκχυχκωζθξóσ λχκθuκσωκ θτςτ ρζ ικ Mζχξωζξσ στ ψóρτ στ κψ ‘ωκxωuζρ’
ψξστ φuκ ςζσξfiκψωζ uσ ςζχθτ θτσθκυωuζρ φuκ στ ψκχá κρ ωτςζψξζστ.
Pτχ ρτ ςξψςτ, ψξσ κψζ υκχψυκθωξvζ ςζχξωζξσκζσζ, ρτψ ωκxωτψ ικρ Dτθωτχ
Cτςúσ ζιςξωκσ uσζ ρκθωuχζ ςáψ ψξςυρκ y ρρζσζ.
Eρ υχκψκσωκ κψθχξωτ κψ υζχωκ ικ uσζ ξσvκψωξgζθξóσ ςáψ ζςυρξζ, θκσ-
ωχζιζ κσ κρ υκσψζςξκσωτ ικ Cζyκωζστ, θτςκσωζιτχ θρáψξθτ ικ Tτςáψ

Tóυξθτψ ( )
 D

ικ Aφuξστ. Lζ νξυóωκψξψ ικ ωχζηζοτ φuκ ψκ ςζσκοζ κσ ιξθνζ ξσvκψωξgζ-

θξóσ κψ φuκ Tτςáψ ικ Vξτ νζηχíζ ζñζιξιτ ςuθντψ ωκςζψ ζ ρζ κψυκθu-
ρζθξóσ ωτςζψξζσζ φuκ στ ψτσ υχτυξτψ ικρ υκσψζςξκσωτ ικρ Aφuξσζωκ,
υκχτ φuκ gχζσ υζχωκ ικ ρτψ ωτςξψωζψ υτψωκχξτχκψ —κσωχκ κρρτψ Pτξσψτω
y Mζχξωζξσ— νζηχíζσ χκθξηξιτ θτςτ ιτθωχξσζ ικρ Aσgéρξθτ. Cτσθχκ-
ωζςκσωκ, y θτςτ υζχωκ ξςυτχωζσωκ ικ κψτψ ζñζιξιτψ, ψκ νζρρζχíζ ωτιζ
uσζ υκχψυκθωξvζ ψτηχκ ρζ τηοκωξvξιζι¹ y κρ θτστθξςξκσωτ. Sξ κψωτ λuκψκ
ζψí, vζρκ ρζ υκσζ uσζ ζθρζχζθξóσ ωκχςξστρógξθζ, υuκψ κψτψ ιτψ ςζωξθκψ
σuκvτψ θτσιuθξχíζσ ζ uσ ζητχιζοκ y ζ uσζ λuσιζςκσωζθξóσ ικρ θτστ-
θξςξκσωτ ικψικ κρ θτστθξςξκσωτ ςξψςτ τ ζ υζχωξχ ικ ρζψ τυκχζθξτσκψ
ικ ρζ ξσωκρξgκσθξζ. A κψωτ ικστςξσζςτψ ‘υκχψυκθωξvζ gστψκτρógξθζ’.
Y, λχκσωκ ζ κψωζ σuκvζ υκχψυκθωξvζ, uστ υτιχíζ υχκguσωζχψκ θuáρ κψ
ρζ ζσωκχξτχ. Y ψκ υτιχíζ χκψυτσικχ φuκ υτψξηρκςκσωκ ρζ ικ Tτςáψ ικ
Aφuξστ, κσ ρζ θuζρ ρτψ ζψυκθωτψ χκψζρωζιτψ υτχ Cζyκωζστ στ κψωζχíζσ
υχκψκσωκψ, yζ φuκ κρ Dτθωτχ Cτςúσ λuσιζςκσωζχíζ κρ θτστθξςξκσωτ
ικψικ κρ ψκχ ικ ρζψ θτψζψ y στ ικψικ κρ θτστθκχ. A κψωτ ικψξgσζςτψ
θτςτ ‘υκχψυκθωξvζ ςκωζλíψξθζ’. Dξθντ κσ τωχτψ ωéχςξστψ, κρ Aφuξσζωκ,
υζχζ υχτλuσιξzζχ κρ θτστθξςξκσωτ ικ ζρgτ ικωκχςξσζιτ ξσιζgζχíζ κσ ρζ
θτσψωξωuθξóσ ςξψςζ ικ ρζ θτψζ, υκχτ Cζyκωζστ ρτ νζχíζ υχτλuσιξzζσιτ
κσ ρζψ τυκχζθξτσκψ ικ ρζ ξσωκρξgκσθξζ².

¹Lρζςζςτψ ζψí ζ ωτιτ κρ áςηξωτ τ θúςuρτ ικ στθξτσκψ φuκ θτχχκψυτσικσ

ζρ τηοκωτ ικ θτστθξςξκσωτ. Eψ ικθξχ, θζχζθωκχíψωξθζψ φuκ στ ψτσ ικ ρζ θτψζ κσ
ψí, ψξστ ικ ρζ θτψζ κσ ωζσωτ θτστθξιζ υτχ κρ ντςηχκ, τ κσ ωζσωτ τηοκωτ ικ ρζ
ξσωκρξgκσθξζ. Eρ áςηξωτ ικ ρζ τηοκωξvξιζι ψκχíζ uσζ τχξgξσζρξιζι, ζ σuκψωχτ κσ-
ωκσικχ, υχτυξζ ικ Tτςáψ ικ Vξτ, τ κσ ωτιτ θζψτ λχuωτ ικ ρζψ ιξψθuψξτσκψ θτσ
ρτψ κψθτωξψωζψ.
²Uσζ υχκρξςξσζχ ςuκψωχζ ικ ωζρ θζςηξτ ικ υκχψυκθωξvζ κψ yζ ρζ íσιτρκ ικ
ρτψ ωíωuρτψ φuκ uψζ Cζyκωζστ υζχζ ζρguσζ ικ ψuψ τηχζψ λuσιζςκσωζρκψ: La ana-
logía de los nombres, Acerca del concepto de ente; τ ρζψ σuκvζψ ιξψωξσθξτσκψ φuκ
ξσωχτιuθκ κσ ψuψ ιξvκχψτψ θτςκσωζχξτψ, v.gr. κσ ρζ q. ικρ De Ente et Essentia
ικρ Aφuξσζωκ λτχςuρζ ρζ ιτθωχξσζ ικ ρτψ gχζιτψ ικ ζηψωχζθθξóσ, κσ ρζ q. νζ-
ηρζ ικρ θτσθκυωτ λτχςζρ y ικρ θτσθκυωτ τηοκωξvτ. Nτθξτσκψ éψωζψ φuκ σuσθζ
ζυζχκθκσ κσ ωτιτ κρ corpus ωτςζψξζστ. Oωχτ κοκςυρτ ικ ρζ στvκιζι, y φuξzáψ
ικρ θζςηξτ ικ χuςητ τυκχζιτ κσ Cζyκωζστ χκψυκθωτ ζ ψu ςζκψωχτ, ψκ ιζ κσ
ψuψ θτςκσωζχξτψ ζ ρζ Suma Teológica. Eσ ρζ q. ξσωχτιuθκ ωτιζ uσζ ψκχξκ ικ
ιξψφuξψξθξτσκψ κσ κρ ψκστ ικρ τηοκωτ, ζψí ρζψ ιξvξψξτσκψ κσωχκ ratio formalis ob-
jecti ut res, τ ratio formalis quae τ κσωχκ ratio formalis objecti ut objectum, τ ratio
formalis sub qua. Eσ ρζ ςξψςζ Suma ζñζικ στ υχτυξζςκσωκ uσ θuζχωτ gχζιτ
ικ ζηψωχζθθξóσ, ψξστ uσ θuζχωτ ςτιτ ικ ψκχ ρτ ζηψωχζθωτ, φuκ κψ ρτ ιξvξστ, ρζ
deitas. Aφuí ρζ ξσωκρξgκσθξζ θτσ κρ ζuxξρξτ ικ ρζ λκ τηωξκσκ uσ θuζχωτ ωξυτ ικ τη-

Tóυξθτψ ( )
 C P. D. M

Vζρgζ ζθρζχζχ φuκ κψωζ ξσvκψωξgζθξóσ κσθuκσωχζ uσ ςζχθτ ικ οuψωξ-

fiθζθξóσ κσ ιξψωξσωτψ ζuωτχκψ φuκ νζσ στωζιτ τωχζψ θρζχζψ ιξλκχκσθξζψ
κσωχκ κρ Aφuξσζωκ y ψu θτςκσωζιτχ Cζyκωζστ. Aψí Mζuχκχ κxυρξθζ: “A
υκψζχ ικ ψu χκυuωζθξóσ ικ ηuκσ θτςκσωζχξψωζ ικ Sζσωτ Tτςáψ, νζy κψ-
ωuιξτψ χκθξκσωκψ φuκ υτσκσ ιuιζψ ζθκχθζ ικ ρζ θτσfiζσzζ φuκ ψκ υuκικ
ωκσκχ κσ éρ θτςτ guíζ ικρ ωτςξψςτ ζuωéσωξθτ”³. Pτχ ψu υζχωκ Sζχζσyζσζ
ζfiχςζ: “[…] φuκ Cζyκωζστ νζ ςζχθζιτ κρ ξωξσκχζχξτ ικ ρζ ςζσuζρíψ-
ωξθζ ωζσωτ ψκguσιτ-κψθτρáψωξθζ (ψξgρτψ XVI y XVII) θτςτ σκτκψθτρáψωξθζ
(ψξgρτψ XIX y XX), ρρκváσιτρζ υτχ θζςξστψ ζοκστψ ζ ρζ vκχιζικχζ ψíσ-
ωκψξψ ωτςζψξζσζ, υζχκθκ κvξικσωκ” . Eσ ρτ χκλκχξιτ ζ ρζ υχτηρκςáωξθζ
ικρ θτστθξςξκσωτ, νζy υκσψζιτχκψ φuκ ωζςηξéσ vκσ ιξλκχκσθξζψ κσωχκ
Cζyκωζστ y ψu ςζκψωχτ. Gκξgκχ ψκ σξκgζ ζ ζθκυωζχ uσ ωκχθκχ gχζιτ ικ
ζηψωχζθθξóσ κσ κρ Aφuξσζωκ. Pτχ ψu υζχωκ Gξρψτσ ζfiχςζ φuκ ρζ ιξψωξσ-
θξóσ θζyκωζσξψωζ κσωχκ ens primum cognitum y κρ ens θτςτ τηοκωτ ικ ρζ
ςκωζλíψξθζ στ κψωá υχκψκσωκ κσ κρ Dτθωτχ Cτςúσ. Dκρ ςξψςτ ςτιτ, Eρ-
ικχψ θτσψξικχζ φuκ ρζ κxυχκψξóσ esse essentiae, uωξρξzζιζ υτχ Cζyκωζστ,

οκωτ φuκ θτχχκψυτσικχíζ ζ ρζ Tκτρτgíζ Sζgχζιζ (Cλ. C , Tτςáψ V :

κσ Sζσθωξ Tντςζκ Aφuξσζωξψ, Summa Theologica cum comentario cardenali Caie-
tani, vτρ. IV ικ ρζ Opera Omnia, Rτςζκ: Lκτσξσζ . I q.I ζ , υ. σ° IV).
Aψξςξψςτ, κψωζ ξσθρξσζθξóσ ζρ áςηξωτ ικ ρζ τηοκωξvξιζι ωζςηξéσ ψκ κvξικσθξζ
θuζσιτ Tτςáψ ικ Vξτ, v.gχ. κσ De nominum analogía, ρρζςζ ζ ρζ θτψζ θτσθκυωτ
τηοκωξvτ: Et quia in nominibus tria inveniuntur, scilicet vox, conceptus in anima,
et res extra, seu conceptus obiectivus, (Cλ. Tντςζψ V Cζχιξσζρξψ Cζξκωζσuψ,
O.P.: Sobre la Analogía de los Términos. Acerca del Concepto de Ente. Tκxωτ ρζωξστ
ψκgúσ κιξθξóσ Zζςςξω O.P., (θτσ στωζψ ικρ P. Zζςςξω), ωχζιuθθξóσ y στωζψ ικ
Guξιτ Sτζοκ Rζςτψ. Mκσιτzζ: Uσξvκχψξιζι Nζθξτσζρ ικ Cuyτ, Iσψωξωuωτ ικ
Fξρτψτλíζ , υ. .
³A. M : Filosofía Medieval, Buκστψ Aξχκψ: Eςκθé , υ. .
J. I. S : Historia de la Filosofía Medieval, Pζςυρτσζ: EUNSA ,
υ. .
L. B. G : “Aηψωχζθωξτσ κω ψéυζχζωξτσ ι’ζυχèψ ψ. Tντςζψ. Iσ ικ Tχξσξωζωκ,
Q V ζ ”, κσ Revue des Sciences Philosophiques et Theologiques XXXI ( ), υυ.
- .
E. G : El ser y los filósofos, Pζςυρτσζ: EUNSA , υ. . Dκρ ςξψςτ
ζuωτχ El Tomismo: introducción a la filosofía de Santo Tomas de Aquino, Pζςυρτσζ:
EUNSA , υ. .
L. E : The Metaphysics of Being of St. Thomas Aquinas in a Historical
Perspective, Lκξικσ: J. Bχξρρ , υ. . Sτηχκ vζχξτψ ικ κψωτψ ωκςζψ ωζςηξéσ
ψκ υuκικ θτσψuρωζχ C. F : La Nozione Metafisica di partecipazione: secondo
S. Tommaso d’ Aquino, º κι. χκvξψζιζ y ζuςκσωζιζ, Tτχξστ: Sτθξκωá Eιξωχξθκ

Tóυξθτψ ( )
 D

νζ ιζιτ ρugζχ ζ φuκ éψωκ ζuωτχ ξσωκχυχκωκ ξσθτχχκθωζςκσωκ ρζ ιτθωχξσζ

ωτςζψξζσζ ικρ esse.
Aψξςξψςτ, κψ ψζηξιτ φuκ ψξ ηξκσ Mζχξωζξσ ψκ ζυτyζ λuσιζςκσωζρ-
ςκσωκ κσ ρζψ κσψκñζσzζψ ικρ Aφuξσζωκ υζχζ ςuθντψ ικ ψuψ ικψζχχτρρτψ
ωκóχξθτψ, ωζςηξéσ ρτ νζθκ κσ ρτψ θτςκσωζχξτψ ικ Cζyκωζστ y Juζσ ικ
Sζσωτ Tτςáψ , ψτηχκ ωτιτ κσ ζφuκρρτψ υuσωτψ φuκ ωξκσκσ χκρζθξóσ ιξ-
χκθωζ θτσ κρ ωκςζ ικρ θτστθξςξκσωτ, v.gχ. ρζ ωχζιξθξτσζρ ιτθωχξσζ ικ ρτψ
gχζιτψ ικ ζηψωχζθθξóσ . Eρ ςξψςτ Mζχξωζξσ ζfiχςζ: “Eψ ςéχξωτ ικ ψζσωτ
Tτςáψ y ικ ψuψ gχζσικψ θτςκσωζχξψωζψ νζηκχ λτχςuρζιτ θτσ θρζχξιζι
y χκψuκρωζςκσωκ κρ υχτηρκςζ ικρ θτστθξςξκσωτ, κρ ςáψ ξςυτχωζσωκ ικ
ωτιτψ ρτψ ικ ρζ στéωξθζ, y φuκ στ υuκικ ψκχ ωχζωζιτ ζικθuζιζςκσωκ ψξ
στ ψκ κθνζ ςζστ ικρ ςáψ ζfiσζιτ ξσψωχuςκσωζρ ςκωζλíψξθτ; y στ ψóρτ
νζηκχρτ υρζσωκζιτ, ψξστ ωζςηξéσ νζηκχρκ ιζιτ ρζ ψτρuθξóσ ςáψ υχτ-
λuσιζ”¹⁰. Eσ χκρζθξóσ ζ ρζψ ξσfluκσθξζψ ξσωκρκθωuζρκψ φuκ χκθξηξó κρ fiρó-

Iσωκχσζzξτσζρκ , υ. . G. P. K : Introduction to the Philosophy

of Being, ª κι., Nκw Yτχπ: Aυυρκωτσ - Cκσωuχy - Cχτλωψ . J. O : An
Elementary Christian Metaphysics, Mξρwζuπκκ: Tνκ Bχuθκ Puηρξψνξσg Cτςυζσy
. M.M C : “Uσξvτθζρξψς ξσ Cζοκωζσ’ψ Dτθωχξσκ τλ Aσζρτgy”, The New
Scholasticism ( ), υυ. - . Eσ κψυκθξζρ υυ. - .
Cλ. J. J. Á Á : “Aυuσωκψ υζχζ uσζ ωκτχíζ ικρ ψζηκχ: ρζ υχτψ-
υκθωξvζ ικ Jζθφuκψ Mζχξωζξσ”, ARBOR Ciencia, Pensamiento y Cultura CLXX-
XIII οuρξτ-ζgτψωτ ( ), υυ. - . S. B : “Lζ νξψωτχξτgχζλíζ ικ ρζ
κψθuκρζ ωτςξψωζ: κρ θζψτ Gξρψτσ”, κσ Scripta Theologica ( / ), υ. . J.
L. I M : “Cζχζθωκχíψωξθζψ ικρ fiρτψτλζχ. Aσáρξψξψ ικρ ωκψωξςτσξτ ικ
Jζθφuκψ Mζχξωζξσ”, Anuario filosófico, Vτρ. , Nº , , υ. .
“Eσ ψu κxυτψξθξóσ, Mζχξωζξσ ψξguκ —θτςτ κψ ψζηξιτ— ρζ ιτθωχξσζ ικ
Sζσωτ Tτςáψ ψκgúσ ρζ ξσωκχυχκωζθξóσ ικ Cζyκωζστ y Juζσ ικ Sζσωτ Tτςáψ.
Auσφuκ ζιvξκχωκ ςτιτψ ιξλκχκσωκψ ικ κxυχκψξóσ, υξκσψζ φuκ ρζψ ιξλκχκσθξζψ
κσωχκ Sζσωτ Tτςáψ y Cζyκωζστ κσ κψωτψ υuσωτψ ψτσ ικ vτθζηuρζχξτ, υκχτ στ
ικ ιτθωχξσζ”. M. A. V : Las relaciones entre filosofía y ciencias en la obra
de J. Maritain, Rτςζ: Eιξzξτσξ Uσξvκχψξωà ικρρζ Sζσωζ Cχτθκ , υ. . Uσζψ
υágξσζψ ζσωκψ, Vξωτχξζ νζηíζ ικψωζθζιτ φuκ κxξψωκσ ςζχθζιζψ κ ξςυτχωζσωκψ
ιξλκχκσθξζψ κσωχκ Tτςáψ ικ Aφuξστ y ψuψ θτςκσωζιτχκψ —Cζyκωζστ y Juζσ
ικ Sζσωτ Tτςáψ—, κψυκθξζρςκσωκ κσ ρτ ζωξσκσωκ ζ ρζ ιτθωχξσζ ψτηχκ ρτψ gχζιτψ
ικ ζηψωχζθθξóσ. Cλ. Íικς, υυ. - .
¹⁰J. M : Distinguir para unir o Los Grados del Saber, ωχζι. υτχ Aρλχκιτ
Fχτψψζχι Pηχτ. κσ θτρζητχζθξóσ θτσ Lκζσιχτ Dκ Sκψςζ O.F. Mς Cζυ. Y Pζ-
θífiθτ ικ Iχζguξ, O.F.M. Bζχθκρτσζ: Cρuη ικ Lκθωτχκψ , υ. . Lζ ςξψςζ
ξικζ κψωá υχκψκσωκ κσ J. M : El alcance de la razón, ωχζι. Aρηκχωτ L. Bξxξτ,
Buκστψ Aξχκψ: Eςκθκ , υ. .

Tóυξθτψ ( )
 C P. D. M

ψτλτ λχζσθéψ, ζfiχςζ Mζχíζ Áσgκρκψ Vξωτχξζ: “Aθκχθζ ικ ρζ υτψξθξóσ ικ

Mζχξωζξσ ικσωχτ ικρ ωτςξψςτ, νζy φuκ ωκσκχ κσ θuκσωζ φuκ ψκ λτχςó
θτσ Cρκχξψψζθ y Gζχχξgτu-Lζgχζσgκ, y ζιτυωó θτςτ θχξωκχξτ ξσωκχυχκ-
ωζωξvτ ικρ ωκxωτ ωτςζψξζστ ρζ κxégκψξψ ικ ψuψ θτςκσωζιτχκψ θρáψξθτψ,
κσ κψυκθξζρ ικ Cζyκωζστ y, ψτηχκ ωτιτ, Juζσ ικ Sζσωτ Tτςáψ, κρ θτ-
ςκσωζιτχ ςáψ ηχξρρζσωκ y ζιςξχζιτ κσωχκ ρτψ σκτωτςξψωζψ”¹¹.
Cτσ ηζψκ κσ ρτ ζσωκχξτχ, υχκωκσικςτψ ςτψωχζχ κσ ρζ υχξςκχζ υζχωκ
ικ κψωκ ωχζηζοτ φuκ κψ ςuy λζθωξηρκ φuκ Mζχξωζξσ νζyζ κσωκσιξιτ ρτψ
ωκxωτψ ικ Sζσωτ Tτςáψ, κσ κψωκ θζψτ θτσθχκωτ ρτψ χκλκχξιτψ ζρ θτστθξ-
ςξκσωτ ικ ρζψ κψκσθξζψ, υχξςτχιξζρςκσωκ ικ ζθuκχιτ ζ ρτ φuκ νκςτψ
ρρζςζιτ uσζ υκχψυκθωξvζ gστψκτρógξθζ. Eψ ικθξχ, φuκ ζητχιζχíζ ιξθντψ
υζψζοκψ ιζσιτ υτχ ψκσωζιτ φuκ ρτψ ςξψςτψ νζχíζσ uσζ θρζχζ ζρuψξóσ
ζ ρζ λuσιζςκσωζρ fiσξωuι ικρ θτστθκχ νuςζστ, υuκψωτ φuκ κρ ςξψςτ
fiρóψτλτ λχζσθéψ κψωζχíζ ςξχζσιτ ωζρκψ υζψζοκψ ςκιξζιτ υτχ ωτιζ uσζ
ψκχξκ ικ στθξτσκψ y ιξψωξσθξτσκψ ζθuñζιζψ υτχ ρτψ θτςκσωζιτχκψ, υκχτ
φuκ ςζyτχςκσωκ στ θτξσθξιξχíζσ σξ ωκχςξστρógξθζ σξ θτσθκυωuζρςκσωκ
θτσ ρζ ιτθωχξσζ ικρ Aφuξσζωκ. Mξκσωχζψ φuκ ψξ ωζρκψ ωκxωτψ κσ θuκψωξóσ
ψκ ζητχιζσ ικψικ ρτ φuκ νκςτψ ικστςξσζιτ uσζ ςξχζιζ ςκωζλíψξθζ
—τηοκωτ ικ ρζ ψκguσιζ υζχωκ ικ κψωκ ζχωíθuρτ—, ωζρ ρκθωuχζ, στ νζηξρξ-
ωζχíζ ζ υζχωξχ ικρ Aσgéρξθτ ωζσωτ uσζ χκflκxξóσ ζθκχθζ ικ ρζ fiσξωuι ικρ
θτστθκχ θuζσωτ uσζ υχτλuσιξzζθξóσ κσ ρζ ιξvκχψζ σζωuχζρκzζ ικ ρτψ
κσωκψ θτστθξιτψ.
Eψ ξςυτχωζσωκ νζθκχ ιτψ ζθρζχζθξτσκψ ζσωκψ ικ κσωχζχ ικ ρρκστ κσ
ςζωκχξζ. Pτχ uσ ρζιτ, χκψζρωζχ φuκ κxξψωκσ ιτψ ζχωíθuρτψ ικρ Dχ. Juζσ
Cζχρτψ Oψψζσιóσ Vζριéψ κσ ιτσικ κσλτθζ, κσ υχξσθξυξτ, ρζ υχτηρκςá-
ωξθζ ικ uσ ςτιτ ψξςξρζχ ζρ σuκψωχτ, κσ κψυκθξζρ ρζ υτψωuχζ ςζχξωζξ-
σκζσζ. Sξσ κςηζχgτ, κσ κρ ικψζχχτρρτ y κσ ζρguσζψ θτσθρuψξτσκψ στψ
ιξψωζσθξζςτψ ικ ρζ υχτυuκψωζ ικρ ζuωτχ θνξρκστ¹². Pτχ τωχτ ρζιτ, ζικ-
ςáψ, φuξψξéχζςτψ ικψωζθζχ φuκ κρ υχκψκσωκ κψθχξωτ ξσωκσωζ χκψυτσικχ ζ

¹¹M. A. V : Las relaciones entre filosofía y ciencias en la obra de J. Maritain,

Rτςζ: Eιξzξτσξ Uσξvκχψξωà ικρρζ Sζσωζ Cχτθκ , υ. . Eσ ρζ ςξψςζ ρíσκζ
Buχgτψ ωζςηξéσ ψτψωξκσκ: “Aικςáψ ικ Sωτ. Tτςáψ, Mζχξωζξσ ρκκχá θτσ υχτλuσ-
ιξιζι y χκθξηξχá ξσfluκσθξζψ ικ ρτψ Cτςκσωζιτχκψ, ικ Cζyκωζστ y, ψτηχκ ωτιτ,
ικ Juζσ ικ Sωτ. Tτςáψ”. J. M. B : “Cξσθτ θρζvκψ υζχζ θτςυχκσικχ ζ Jζθ-
φuκψ Mζχξωζξσ“, Acta Philosophica, - ( ), υ. .
¹²Lτψ ζχωíθuρτψ θτςυρκωτψ κσ: J. C. O V : “Dξfiθuρωζικψ ζθωuζ-
ρκψ ικ ρζ ρκy σζωuχζρ“, Philosophica, Vτρ. (Sκςκψωχκ II / ), υυ. - . Y
“Cτστθξςξκσωτ ικ κψκσθξζψ“, Intus – Legere Filosofia, Vτρ. , σ. ( ), υυ.
- .

Tóυξθτψ ( )
 D

uσζ ψκχξκ ικ υχκguσωζψ y τηψκχvζθξτσκψ χκζρξzζιζψ ιuχζσωκ κρ III Cτσ-

gχκψτ Iσωκχσζθξτσζρ ικ Eψωuιξτψ Mκιξκvζρκψ y ρζψ V Jτχσζιζψ Iσωκχσζ-
θξτσζρκψ ικ Pκσψζςξκσωτ Mκιξκvζρ, χκζρξzζιτψ ζ fiσζρκψ ικρ ζñτ υζψζιτ
κσ ρζ υχτvξσθξζ ικ Mκσιτzζ, Aχgκσωξσζ. Eσ κψζ τυτχωuσξιζι υχκψκσ-
ωζςτψ ρζ υτσκσθξζ ωξωuρζιζ “Lζ quaestio II ικρ θτςκσωζχξτ ικ Cζyκωζστ
ζρ De ente et essentia: ψτηχκ ρζ géσκψξψ y κρ uψτ ικ ρτψ ωéχςξστψ θτσθκυωτ
λτχςζρ y θτσθκυωτ τηοκωξvτ”. Aρρí ψκ ξσωκσωó ςτψωχζχ φuκ ζςηζψ στθξτ-
σκψ στ ζυζχκθκσ θτςτ ωζρκψ κσ ρζ τηχζ ικρ Aφuξσζωκ, υκχτ ψí κσ ψuψ
θτςκσωζιτχκψ, v.gχ. Tτςáψ ικ Vξτ, y φuκ ψξσ κςηζχgτ ψτσ ικ uψτ θτ-
χχξκσωκ θτςτ ιτθωχξσζ ικρ υχτυξτ Tτςáψ ικ Aφuξστ. Eψωτ στ ρκ χκψuρωó
κxωχζñτ ζ Jζθφuκψ Mζχξωζξσ, υζχζ φuξκσ Cζyκωζστ y Pτξσψτω ωκχςξσζσ
ικ κθνζχ ρuz ικψικ κρ ωτςξψςτ ζρ υχτηρκςζ ικρ θτστθξςξκσωτ. Sξσ κς-
ηζχgτ, κσ κψζ τθζψξóσ, στωζςτψ φuκ κσ κρ ωκxωτ ικρ Cζχικσζρ ζσζρξ-
zζιτ νζy uσζ υρκσζ ξικσωξfiθζθξóσ κσωχκ κψκσθξζ y θτσθκυωτ τηοκωξvτ,
ικ ςτιτ φuκ ρτ φuκ ψκ θτστθκ ικ ρζψ θτψζψ, ψκgúσ Cζyκωζστ, ψτσ ψuψ
θτσθκυωτψ τηοκωξvτψ. Auσφuκ υζχζ Mζχξωζξσ, fiρóψτλτ λuκχωκςκσωκ θτσ-
ψuρωζιτ κσ ιξθνζ υτσκσθξζ, κψωτ στ χκψuρωκ ζοκστ ζρ υκσψζςξκσωτ ικρ
Aσgéρξθτ, νζy υκσψζιτχκψ φuκ θχκκσ φuκ ωζρ ζfiχςζθξóσ υτιχíζ νζηκχ
ςτιξfiθζιτ ψuωξρςκσωκ ρζ ιτθωχξσζ ικρ Aφuξσζωκ¹³, y τωχτψ ζuωτχκψ ψτψ-
ωξκσκσ φuκ ωζρκψ θζςηξτψ υuκικσ νζηκχ θτσιuθξιτ ζ uσ τθuρωζςξκσωτ
ικ ρζ θτψζ (res), ζ θuyζ χκζρξιζι íσωξςζ yζ στ ψκ υτιχá ζθθκικχ, ψξστ
ωζσ ψóρτ ζ ρτψ θτσθκυωτψ τηοκωξvτψ φuκ ψκ υuκιζσ ωκσκχ ικ κρρζ¹ .

¹³Cλ. M. M C : “Uσξvτθζρξψς ξσ Cζοκωζσ’ψ Dτθωχξσκ τλ Aσζρτgy“, The

New Scholasticism ( ), υυ. - . Eσ κψυκθξζρ υυ. - . Tζςηξéσ T. A -
: “Eψκσθξζρξψςτ y Vκχιζι“, Anuario filosófico, , Nº ( ), υυ. - .
¹ Sτψωξκσκ Eθνζuχξ: “Eψωκ ικψιτηρζςξκσωτ ικρ θτσθκυωτ κσ ψu λζz ρógξθζ τ
ςκσωζρ y ψu λζz τηοκωξvζ θτσιuοτ υχτgχκψξvζςκσωκ ζ ςκσguζχ ρζ χκζρξιζι y
ρζψ θτψζψ ςξψςζψ θτςτ τηοκωτψ ιξχκθωτψ ικρ θτστθξςξκσωτ νuςζστ. Pζχζ ρζ úρ-
ωξςζ κψθτρáψωξθζ, κρ τηοκωτ ιξχκθωτ ικρ κσωκσιξςξκσωτ στ κψ ρζ θτψζ κxωχζςκσωζρ,
ψξστ κρ θτσωκσξιτ ξσωκρξgξηρκ ικρ θτσ-θκυωτ, ωζρ θτςτ ρτ τηψκχvζ τυτχωuσζςκσωκ
Gξρψτσ: “Dκψικ ρζ Eιζι Mκιξζ ψκ ξσ-ψξσuó uσζ ωκσικσθξζ ζ θτσvκχωξχ κρ θτσ-
ωκσξιτ ξσωκρξgξηρκ ικρ θτσθκυωτ κσ κρ τηοκωτ υχτυξτ ικρ θτστθξςξκσωτ, ιξψωξσωτ
ικ ρζ θτψζ θτστθξιζ υτχ κρ θτσθκυωτ. Eψ ρτ φuκ ψκ ρρζςζηζ conceptus objectivus”.
[Linguistique et philosophie, Pζχíψ: Vχξσ, , υ. ]. Dκ κψωζ ςζσκχζ, κρ κσωκ
θτςκσzó ζ υκχικχ υζuρζωξσζςκσωκ ψu θζχáθωκχ ικ primum cognitum y ζ ψκχ ικψ-
υρζzζιτ υτχ κρ θτσθκυωτ τηοκωξvτ”. R. E : “Pζχζ ρζ νξψωτχξζ ικρ θτσθκυωτ”,
Philosophica ( ), υυ. - .

Tóυξθτψ ( )
 C P. D. M

La posξcξóσ de Marξtaξσ
Pζχζ Mζχξωζξσ¹ , ρζψ κψκσθξζψ ικ ρζψ θτψζψ ψκσψξηρκψ ψτσ, θτςτ υχξσ-
θξυξτ gκσκχζρ, ικ ςuy ιξλíθξρ ζθθκψτ υζχζ κρ ξσωκρκθωτ ικρ ντςηχκ; τ ιξ-
θντ κσ τωχτψ ωéχςξστψ, ωζρκψ κψκσθξζψ στ ψκ θτστθκσ adaequate ut sunt in
re¹ . Pζχζ ψuψωκσωζχ ψu υτψωuχζ, Mζχξωζξσ στ ψóρτ ωχζκ ζ θτρζθξóσ uσζ ψκ-
χξκ ικ ωκxωτψ ικ Tτςáψ ικ Aφuξστ, ψξστ φuκ ικψυρξκgζ uσ ξσψωχuςκσωζρ
ικ στθξτσκψ ζυτyζιτ κσ Cζyκωζστ y κσ Juζσ ικ Sζσωτ Tτςáψ.
Dκ κψωκ ςτιτ, κψ σκθκψζχξτ θτςυχκσικχ φuκ σuκψωχτ ζuωτχ θuζσιτ
νζηρζ ικ ρζ υχξςκχζ τυκχζθξóσ ικρ κψυíχξωu, ικ ρζ ψξςυρκ ζυχκνκσψξóσ,
ψτψωξκσκ φuκ éψωζ ωξκσκ uσ ιτηρκ τηοκωτ: uστ ςζωκχξζρ, φuκ κψ ρζ θτψζ
φuκ ζυχκσικςτψ υτχ κρ υκσψζςξκσωτ, y uστ λτχςζρ, φuκ κψ ρζ θτψζ κσ
ωζσωτ φuκ θζκ ξσςκιξζωζςκσωκ ηζοτ κρ θτστθξςξκσωτ ξσωκρκθωuζρ, τ ρτ
φuκ κψ ρρζςζιτ κψκσθξζ, σζωuχζρκzζ τ quididad¹ . Sξσ κςηζχgτ, y χκψ-
υτσιξκσιτ ζ uσζ τηοκθξóσ ςτικχσζ φuκ θχξωξθζ κψωζ ζυχκνκσψξóσ ικ ρζψ
κψκσθξζψ θτςτ uσ θζυωζχ ρζ θτσψωξωuθξóσ íσωξςζ ικ ρζψ θτψζψ, χκψυτσικ
Mζχξωζξσ: “[…] υκχτ ρτψ τηοκωτψ ικ ξσωκρξgκσθξζ, ρζψ “σζωuχζρκzζψ” τ
“κψκσθξζψ” θζυωζιζψ υτχ ρζ ψξςυρκ ζυχκνκσψξóσ, ρκοτψ ικ υτσκχστψ ικ
υχξςκχζ ξσωκσθξóσ κσ υτψκψξóσ ικ ρζ θτσψωξωuθξóσ íσωξςζ ικ ρζψ θτψζψ,
στ ψτσ κσ υχξςκχ ωéχςξστ ςáψ φuκ ρτψ ζψυκθωτψ ξσωκρξgξηρκψ ςáψ ψξς-
υρκψ y θτςuσκψ θζυωζιτψ κσ ρζψ θτψζψ (ζσωκ ωτιτ y υχξςξωξvζςκσωκ κρ
τηοκωτ ικ υκσψζςξκσωτ: ψκχ)”¹ . Cτσ ωτιτ, ςáψ ζικρζσωκ σuκψωχτ ζuωτχ
ιξχá φuκ ψí κψ υτψξηρκ θτστθκχ κxυρíθξωζςκσωκ ρζψ κψκσθξζψ τ ρζ θτσψωξ-

¹ Hκςτψ ωτςζιτ ζ κψωκ υκσψζιτχ υζχζ ςτψωχζχ uσζ ικ ρζψ υτψωuχζψ ικ ςζ-
χχζψ yζ φuκ σuκψωχζ ξσvκψωξgζθξóσ στψ ρρκvó υχξσθξυζρςκσωκ ζ éρ υτχφuκ ωξκσκ
ρζ vξχωuι ικ ξσιζgζχ κσ ρζ ωκςáωξθζ θτσ ςζχθζιζ θρζχξιζι y υχκθξψξóσ. Sξσ κς-
ηζχgτ, ψτσ ςuθντψ ρτψ ζuωτχκψ y ρζψ ξσωκχυχκωζθξτσκψ ωτςξψωζψ ζωξσκσωκψ ζρ co-
nocimiento de las esencias. Aρ χκψυκθωτ ψκ υuκικ θτσψuρωζχ ζ Gκνχξσg, φuξκσ κσ
uσ στωζηρκ ζχωíθuρτ νζθκ uσ ψuςζχξτ ικ ρζψ υχξσθξυζρκψ υτψωuχζψ y ικ ρτψ ζu-
ωτχκψ φuκ ρζψ χκυχκψκσωζσ. Cλ. R. B. G : “Tνκ Kστwρκιgκ τλ Mζωκχξζρ Eψ-
ψκσθκψ Aθθτχιξσg ωτ Sω. Tντςζψ Aφuξσζψ”, The Modern Schoolman ( ),
υυ. – , vκχ κψυ. υυ. - .
¹ Lζ κxυχκψξóσ ψξ ηξκσ κψ uψζιζ υτχ Mζχξωζξσ, éρ ςξψςτ χκθτστθκ φuκ θτ-
χχκψυτσικ ζ Juζσ ικ Sζσωτ Tτςáψ, Cλ. Curs. Phil, Log. IL υ., φ. , ζ, I, Rκξψκχ ω.
, υ. .
¹ Cλ. J. M : El orden de los conceptos, ωχζι. Gξρηκχωκ Mτ κζu ικ Buκιτ
y Mζχξζστ Aχgüκρρτ. Buκστψ Aξχκψ: Cρuη ικ ρκθωτχκψ , υυ. - .
¹ Íικς, υυ. - .

Tóυξθτψ ( )
 D

ωuθξóσ íσωξςζ ικ θξκχωζψ θτψζψ, υκχτ ζθρζχζσιτ φuκ κσ uσ gχζσ σúςκχτ

ικ θζψτψ ρζψ θτστθκςτψ ξςυκχλκθωζςκσωκ y υτχ ψξgστψ κxωκχξτχκψ.
Nκθκψζχξζ υζχζ κσωκσικχ ρτ ζσωκχξτχ κψ ρζ ιξψωξσθξóσ κσωχκ θτσθκυωτ
λτχςζρ y θτσθκυωτ τηοκωξvτ¹ , ζ ρζ φuκ ζιψθχξηκ y ικψυρξκgζ Mζχξωζξσ²⁰.
Eρ θτσθκυωτ²¹ λτχςζρ τ ςκσωζρ στψ νζθκ θζυωζχ uσ τηοκωτ, φuκ κψ κρ τη-
οκωτ ςξψςτ ικ ρζ ψξςυρκ ζυχκνκσψξóσ: uσζ κψκσθξζ. O ψκζ φuκ κρ θτσ-
θκυωτ λτχςζρ κψ ζφuκρρτ υτχ ρτ φuκ τ κσ ρτ φuκ θτστθκςτψ uσ θτσθκυωτ
τηοκωξvτ, y éψωκ κψ κρ φuκ θτστθκςτψ (id quod per se primo intelligitur)²².
Hζψωζ ζθá υζχκθκ στ νζηκχ ικςζψξζιτψ ξσθτσvκσξκσωκψ κσ κρ ικψζχχτρρτ
φuκ νζθκ σuκψωχτ ζuωτχ. Eςυκχτ, ρζ θτψζ φuκ θζκ ηζοτ σuκψωχζ ψξςυρκ
ζυχκνκσψξóσ y ζ ρζ φuκ κψωá νζθξκσιτ χκλκχκσθξζ κψ ρζ θτψζ κσ θuζσωτ
θτστθξιζ, τ “κρ τηοκωτ θτστθξιτ κσ θuζσωτ τηοκωτ”²³. Eψ ικθξχ, ρτ φuκ ψκ
κψωζχíζ θζυωζσιτ per se primo κψ κρ τηοκωτ λτχςζρ τ θτσθκυωτ τηοκωξvτ.
Eσ ικfiσξωξvζ, ψκgúσ Mζχξωζξσ, κρ χκζρξψςτ ςτικχζιτ ικ Sζσωτ Tτςáψ
ιξψωξσguκ κσ ρζψ θτψζψ κρ ςτιτ ικ κxξψωξχ ικ κψζ θτψζ ςξψςζ, yζ φuκ ρζψ
θτψζψ κψωáσ κσ κρ κψυíχξωu ικ uσ ςτιτ uσξvκχψζρ, y κσ ρζ χκζρξιζι ικ uσ
ςτιτ ξσιξvξιuζρ² . Y “ψξκσιτ κρ θτσθκυωτ τηοκωξvτ ρζ θτψζ κσ θuζσωτ
θτστθξιζ τ θτσθκηξιζ, κσ θuζσωτ υχκψκσωζιζ ζρ κσωκσιξςξκσωτ, υuκικ
ξςυρξθζχ uσ ςτιτ ικ ψκχ τ uσ κψωζιτ (κψωζιτ ικ uσξvκχψζρξιζι) φuκ
ρκ vξκσκ ικρ κψυíχξωu ςξψςτ, y φuκ ρζ θτψζ στ ξςυρξθζ κσ ψu κxξψωκσ-
θξζ κxωχζςκσωζρ (ξσιξvξιuζρ)”² . Y κψκ κψωζιτ ικ uσξvκχψζρξιζι ψóρτ κψ
υτψξηρκ κσ κρ ντςηχκ ζ ωχζvéψ ικ ρζ ζηψωχζθθξóσ² . Pζχζ Mζχξωζξσ κψωζ
¹ Cλ. Tτςáψ V C : Comentaria in De ente et essentia D. Thomae
Aquinatis. Eι. H. Lζuχκσω, Rτςζ: Mζχξκ ξ . Q. II, υ. . Tζςηξéσ ψκ υuκικ
vκχ C. M : “Lζ quaestio II ικρ θτςκσωζχξτ ικ Cζyκωζστ ζρ De ente et essentia:
ψτηχκ ρζ géσκψξψ y κρ uψτ ικ ρτψ ωéχςξστψ θτσθκυωτ λτχςζρ y θτσθκυωτ τηοκωξvτ”.
Eσ υχτθκψτ ικ υuηρξθζθξóσ κσ Temas de Metafísica en la Edad Media, σ° , Cuζ-
ικχστψ Mκιξκvζρκψ ικ Cuyτ.
²⁰Aςηζψ στθξτσκψ ικ θτσθκυωτ λτχςζρ y τηοκωξvτ ικψκςυκñζσ uσ υζυκρ
κψκσθξζρ κσ ρζ θχíωξθζ ικρ θτστθξςξκσωτ φuκ υχτςuρgζ κρ fiρóψτλτ λχζσθéψ, ωζρ
θτςτ éρ ςξψςτ ρτ χκθτστθκ. Cλ. J. M : El orden de los conceptos, υ. .
²¹Eρ ςξψςτ Mζχξωζξσ ικfiσκ θτσθκυθξóσ θτςτ ρζ λτχςζθξóσ ικ uσζ ξικζ. Cλ.
Íικς, υ. .
²²Cλ. Íικς, υ. .
²³Íικς.
² Cλ. J. M : Introducción a la filosofía, ωχζι. Lκζσιχτ Dκ Sκψςζ O.F.
Buκστψ Aξχκψ: Cρuη ικ Lκθωτχκψ ,υ .
² Cλ. J. M : El orden de los conceptos, υ. .
² Sτηχκ ρτ φuκ κσωξκσικ Mζχξωζξσ υτχ ζηψωχζθθξóσ κσ Sζσωτ Tτςáψ, y ψτηχκ
ρζψ ιξψθuψξτσκψ θτσωκςυτχáσκζψ ζρ χκψυκθωτ θτσvξκσκ ρκκχ ρτ φuκ ιξθκ Gζχθíζ

Tóυξθτψ ( )
 C P. D. M

τυκχζθξóσ στψ ωχζσψfiκχκ ικρ υρζστ ικ ρζ κxξψωκσθξζ ψκσψξηρκ y ςζωκχξζρ

ζρ υρζστ ικ ρτψ τηοκωτψ ικ υκσψζςξκσωτ, “στψ ξσωχτιuθκ κσ κρ τχικσ ικρ
ψκχ ξσωκρξgξηρκ τ ικ ρτ φuκ ψτσ ρζψ θτψζψ, υκχτ στ υκχθξηκ ικψικ κρ υχξσ-
θξυξτ ψξστ ρτψ ζψυκθωτψ ςáψ θτςuσκψ y ςáψ υτηχκψ ικ κψωκ ξσωκρξgξηρκ
[...] υκχτ κσ θuζσωτ ζ ικψθuηχξχ, ζuσ θτσλτχςκ ζρ ςτιτ ξςυκχλκθωτ φuκ
θτσvξκσκ ζρ ντςηχκ y ψóρτ gχζθξζψ ζ ρζψ υχτυξκιζικψ φuκ ρζ ςζσξfiκψ-
ωζσ, ρζ κψκσθξζ ςξψςζ ικ ρζψ θτψζψ, κψ ικθξχ ρζψ στωζψ φuκ θτσψωξωuyκσ
ψu υχτυξτ ψκχ ξσωκρξgξηρκ y φuκ ιζσ χζzóσ ικ ψuψ ικςáψ υχτυξκιζικψ,
ζ κψωτ ρρκgζςτψ —θuζσιτ ρρκgζςτψ— ψóρτ ζ λuκχzζ ικ ιuχζ ρζητχ”² .

Los textos de Toςás desde Marξtaξσ

Pζχζ κρ fiρóψτλτ λχζσθéψ ρζ θuκψωξóσ ικ ρζ ξσζθθκψξηξρξιζι ζ ρζψ κψκσ-
θξζψ ψκ ζυτyζ θρζχζςκσωκ κσ ιξλκχκσωκψ ωκxωτψ ικ ρζ τηχζ ικρ Aφuξσζωκ.
A θτσωξσuζθξóσ κσuςκχζςτψ ρτψ υζψζοκψ ζρuιξιτψ υτχ Mζχξωζξσ² :

Mζχφuéψ: “[…] ρζ ωκτχíζ ικ ρτψ gχζιτψ ικ ζηψωχζθθξóσ νζ ψξιτ τηοκωτ ικ uσζ

χκvξψξóσ χκθξκσωκ. Aρguστψ ζuωτχκψ ψτψωξκσκσ φuκ στ νζηχíζσ ωζρκψ gχζιτψ ικ
ζηψωχζθθξóσ, ψξστ ιτψ ζηψωχζθθξτσκψ ικ σζωuχζρκzζ ιξvκχψζ, y ζρgτ ωτωζρςκσωκ
ιξψωξσωτ φuκ ψκχíζ ρζ separatio. Eψωζ σuκvζ ξσωκχυχκωζθξóσ ψκ ζυτyζ υχξσθξυζρ-
ςκσωκ κσ κψωκ ζχωíθuρτ ικ ρζ Expositio in de Trinitate. Sξσ κςηζχgτ, τωχζψ vτθκψ
ψκ νζσ ρκvζσωζιτ κσ ικλκσψζ ικ ρζ θτσθκυθξóσ ωχζιξθξτσζρ ικ ρτψ ωχκψ gχζιτψ
ικ ζηψωχζθθξóσ ψκgúσ ρζ ςζyτχ τ ςκστχ χκςτθξóσ ικ ρζ ςζωκχξζ, ζuσφuκ νζσ
κσχξφuκθξιτ κψζ ιτθωχξσζ θτσ ρτψ ζψυκθωτψ ψuηχζyζιτψ υτχ ρτψ υχτυugσζιτχκψ
ικ ρζ σuκvζ ξσωκχυχκωζθξóσ [Aφuí κρ ζuωτχ ψκñζρζ ζ J. Mζχξωζξσ, M. ικ Aσιχκζ,
M. V. Lκχτy y ζ G.E. Pτσλκχχζιζ]. Aψυκθωτψ φuκ, υτχ τωχζ υζχωκ, yζ νζηíζσ ψξιτ
ψκñζρζιτψ υτχ S. Rζςíχκz, ζuσφuκ θτσψξικχζσιτ φuκ κψτ στ κχζ ξσθτςυζωξηρκ
θτσ ρζ υτψξθξóσ ωχζιξθξτσζρ”. A. G M : Santo Tomás de Aquino: Ex-
posición del “De Trinitate” de Boecio, Introducción, Pζςυρτσζ: EUNSA , υυ.
- . Tζςηξéσ ψκ υuκικ θτσψuρωζχ L. B. G : “Aηψωχζθωξτσ κω Séυζχζωξτσ
D’Aυχèψ Sζξσω Tντςζψ ξσ Dκ Tχξσξωζωκ Q. , A. .”, Revue des sciences philosophi-
ques et théologiques ( ), υυ. - . P. M : “Aηψωχζθωξτσ ζσι Mκωζυνy-
ψξθψ ξσ Sω. Tντςζψ’ Suςςζ”, Journal of the History of Ideas , στ. ( ), υυ.
- .
² J. M : Distinguir para unir o Los grados del saber…, υ. .
² Pτχ σuκψωχζ υζχωκ, y ψξσ áσξςτψ ικ ψκχ κxνζuψωξvτψ, νκςτψ κσθτσωχζιτ
ζρguστψ ωκxωτψ ικ Tτςáψ ιτσικ κxυρíθξωζςκσωκ ιξθκ ρτ θτσωχζχξτ ικ ρτ φuκ νζ-
ηíζ ψτψωκσξιτ κσ ρτψ υζψζοκψ φuκ ψκñζρζχá Mζχξωζξσ. Eσωχκ κρρτψ ψκ υuκικσ vκχ:
Suma Teológica: I, φ. ζ. θτ; I, φ. ζ. ζι. ; I, φ. ζ. .θτ; I, φ. ζ. ζι. ; I
φ. ζ. θτ; I-IIζκ φ. ζ. ζι. . Sobre el ente y la esencia: υχτκςξτ. Suma Contra
Gentiles: L. IV, θ. . Eψωζ θτσλχτσωζθξóσ ικ ωκxωτψ, κσ ζυζχξκσθξζ ιξψθτχιζσωκψ,

Tóυξθτψ ( )
 D

I- Aψí θτςτ ζρguσζψ vκθκψ uψζςτψ ιξλκχκσθξζψ λζρψζψ κσ

ρugζχ ικ ρζψ vκχιζικχζψ, ικηξιτ ζ φuκ κψωζψ ψκ κσθuκσ-
ωχζσ τθuρωζψ, θτςτ ψκ ιξθκ κσ κρ I ρξηχτ ικ ρτψ Analíticos
Posteriores, ζψí ωζςηξéσ, κσ ρugζχ ικρ vκχιζικχτ géσκχτ,
ψκ υuκικ υτσκχ ζρgτ υτχ ρτ θuζρ ψκ νζgζ ςκοτχ θτστθξιτ
κρ géσκχτ² .

Mζχξωζξσ ιξθκ κσ χκλκχκσθξζ ζρ ωκxωτ ικρ Aφuξσζωκ: “Iςυτχωζ, κσ

κλκθωτ, στ τρvξιζχ φuκ, θτςτ θτσ λχκθuκσθξζ ρτ ιξθκ Sζσωτ Tτςáψ, ρζ

θχκκςτψ φuκ στ στψ ωξκσκ φuκ ρρκvζχ ζ υκσψζχ φuκ κρ Aφuξσζωκ ψκ θτσωχζιξοτ
κσ ψu ιτθωχξσζ. Sξ στ, ηζψωζ χκθτχιζχ ρτ φuκ Gξρψτσ ικθíζ ζρ χκψυκθωτ: “Tτςáψ
νζ ιξθντ θζιζ θτψζ y ψu θτσωχζχξτ ζρ ςκστψ ιτψ vκθκψ, υκχτ ψóρτ κσ ρζψ υζρζ-
ηχζψ [...]. Eσ ωτιτ θζψτ, ρζψ κxυχκψξτσκψ ικ Sωτ. Tτςáψ υχτvτθζσ υκχυρκοξιζι.”
Cξωζιτ υτχ E. A : “Uσζ θuκψωξóσ ικ ςéωτιτ. Cuκψωξτσκψ υχκvξζψ ζ ρζ ξσ-
ωκχυχκωζθξóσ ικ Sωτ. Tτςáψ ικ Aφuξστ”, Thémata, Revista de Filosofía. Núςκχτ
, , υ. . Tζςηξéσ ζρρí ψκñζρζ Aρζχθóσ φuκ J. Owκσψ νζ ξσωκσωζιτ ζθρζχζχ
ςuθνζψ ικ ρζψ ζυζχκσωκψ θτσωχζιξθθξτσκψ ικρ Aσgéρξθτ, y χκςξωκ ζ ρτψ ψξguξκσ-
ωκψ ζχωíθuρτψ ικ Mediaeval Studies: ικ ρτψ ζñτψ , , , y κσ
ρτψ θτχχκψυτσιξκσωκψ vτρúςκσκψ ικ íσιξθκψ, ζυζχκθξιτψ κσ (υυ. - ) y
(υ. ). Eσ κρ ςξψςτ ζχωíθuρτ ψτψωξκσκ Aρζχθóσ: “Dκψικ ρuκgτ, Tτςáψ ικ
Aφuξστ θζςηξó ψu υζχκθκχ κσ ζρguστψ υuσωτψ ζ ρτ ρζχgτ ικ ψu ηξτgχζλíζ ξσωκ-
ρκθωuζρ: ωζςηξéσ ρτψ υχξςκχτψ ωτςξψωζψ ικιξθζχτσ κρ θτχχκψυτσιξκσωκ géσκχτ
ρξωκχζχξτ ζ χκθτυξρζχ ωζρκψ ιξvκχgκσθξζψ. Pκχτ κψωτψ θζψτψ ψτσ ςáψ ηξκσ χζχτψ: ρτ
φuκ vκχιζικχζςκσωκ νζ ψτχυχκσιξιτ κσ Sωτ. Tτςáψ, yζ κσ ρτψ ιíζψ ικ ψu ιτ-
θκσθξζ -ωκψωξgτ, Gξρ ικ Rτςζ- y ωζςηξéσ ντy, κψ ρζ ζιςξχζηρκ θτσωξσuξιζι ικ
ψu ιτθωχξσζ, ικψικ ρτψ υχξςκχτψ κψθχξωτψ νζψωζ ρτψ úρωξςτψ”. Cλ. E. A :
Una cuestión de método…, υ. .
² Tτςáψ A : II Sent., ιξψω. , φ. , ζ. , ζι. : “Sicut aliquando utimur
non veris differentiis loco verarum, propter earum occultationem, ut in I Pτψω., text.
dicitur, ita etiam loco veris generis potest poni aliquid per quod, genus magis
innotescat”. Agχζικθκςτψ, y κψωζςτψ ικ ζθuκχιτ, θτσ ρζ vζρξτψζ τηψκχvζθξóσ
ικ uστ ικ ρτψ ιξθωζςξσζιτχκψ ικ éψωκ ζχωíθuρτ, κρ θuζρ στωó φuκ ρζ ωχζιuθθξóσ
ικ ρζ vκχψξóσ θζψωκρρζσζ ικρ ρξηχτ ικ Mζχξωζξσ στ ψκχíζ ικρ ωτιτ fiκρ ζρ ωκxωτ
ρζωξστ. Aψí, ρζ λχζψκ “non veris differentiis” ικηκχíζ ωχζιuθξχψκ θτςτ “ιξλκχκσθξζψ
στ ζuωéσωξθζψ” y στ θτςτ “ιξλκχκσθξζψ λζρψζψ”.

Tóυξθτψ ( )
 C P. D. M

κψκσθξζ ικ ρζψ θτψζψ ψκσψξηρκψ υκχςζσκθκ, κσ gκσκχζρ, vκρζιζ υζχζ στ-

ψτωχτψ, ζ θζuψζ ικ ρζ ςζωκχξζ³⁰ κσ ιτσικ κψωá θτςτ ψκυuρωζιζ”³¹.

II- Igστχζςτψ ςuθνíψξςζψ υχτυξκιζικψ ικ ρζψ θτψζψ ψκσ-

ψξηρκψ y στ υτικςτψ νζρρζχ υκχλκθωζςκσωκ κσ ςuθντψ θζ-
ψτψ ρζ χζzóσ ικ ζφuκρρζψ υχτυξκιζικψ φuκ υκχθξηξςτψ ςκ-
ιξζσωκ ρτψ ψκσωξιτψ³².

III- A vκθκψ κρ φuκ ιξvξικ […] ιξvξικ ζωκσιξκσιτ ζ θτψζψ

ζθθξικσωζρκψ, υτχφuκ χκψuρωζ ξςυτψξηρκ νζρρζχ ιξλκχκσθξζψ
υχτυξζψ y κψκσθξζρκψ. Puκψ στ υτθζψ vκθκψ ρζ σκθκψξιζι

³⁰Sξguξκσιτ ζ M. A. Vξωτχξζ, χκθτχιζςτψ φuκ uστ ικ ρτψ ςζκψωχτψ ικ Mζχξ-

ωζξσ λuκ R. Gζχχξgτu Lζgχζσgκ φuξκσ κψωá κσ ρζ ςξψςζ ικ υκσψζςξκσωτ φuκ ψu
ιξψθíυuρτ κσ κψωκ ωκςζ. Eρ ιτςξσξθτ λχζσθéψ στ κψ θξωζιτ κσ κρ ζρuιξιτ ζχωíθuρτ
ικ Gκνχξσg (“Tνκ Kστwρκιgκ τλ Mζωκχξζρ Eψψκσθκψ Aθθτχιξσg ωτ Sω. Tντςζψ
Aφuξσζψ”, The Modern Schoolman ( ), υυ. – ). Sξσ κςηζχgτ, στψ υκχ-
ςξωξχκςτψ ωχζκχ uσ κxωκσψτ υζψζοκ ικ Lζgχζσgκ ιτσικ vκςτψ ρζ θρζχζ θτξσ-
θξικσθξζ κσωχκ éψωκ y Mζχξωζξσ: “[…] ςáψ ρζ diferencia específica ικρ χτηρκ, ικρ
ζηκωτ, ικρ águξρζ τ ικρ ρκóσ κψ ζρgτ φuκ υζχζ στψτωχτψ υκχςζσκθκ κσ ρζ τψθuχξ-
ιζι; ξςυτψξηρκ ωκσκχ ικ κρρζ θτστθξςξκσωτ ξσωκρκθωuζρ ιξψωξσωτ y σκωτ, ικρ φuκ
υτιζςτψ ικιuθξχ ρζ υχτυξκιζι ικ ωζρκψ σζωuχζρκzζψ, θτςτ ικιuθξςτψ ρζψ ικρ
ωχξáσguρτ τ ικρ θíχθuρτ. ¿Pτχ φué? Pτχφuκ ρζ forma específica τ ψuψωζσθξζρ ικ ωζ-
ρκψ ψκχκψ υκχςζσκθκ θτςτ sumergida, enterrada en la materia. Y ζψí ζθτσωκθκ φuκ
ρζ ξικζ νuςζσζ ικ águξρζ τ ικ ρκóσ κψ θτςτ uσ θτστ θuyτ véχωξθκ κψωuvξκχζ
ξρuςξσζιτ y ρζ ηζψκ κσvuκρωζ κσ ψτςηχζψ τυζθζψ; κρ águξρζ y κρ ρκóσ ψτσ θρζχζ-
ςκσωκ ξσωκρξgξηρκψ κσ θuζσωτ ψτσ ψκχκψ, ψuψωζσθξζψ θτχυτχζρκψ ιτωζιζψ ικ vξιζ
y ψκσψζθξóσ; ςáψ ζφuκρρτ φuκ θτσψωξωuyκ ζρ águξρζ θτςτ ωζρ, τ ζρ ρκóσ θτςτ
ρκóσ, κψ ζρgτ ξσωκρκθωuζρςκσωκ ρρκστ ικ τψθuχξιζι, y ζυκσζψ ψξ υτικςτψ υζ-
ψζχ ικ ψu ικfiσξθξóσ ικψθχξυωξvζ τ κςυíχξθζ. Pτχ κψτ Sζσωτ Tτςáψ ιξθκ ςuθνζψ
vκθκψ φuκ las diferencias específicas de los seres sensibles son con frecuencia inno-
minadas (I. φ. , ζ. , ζι ). Lζ υκσuχξζ ικ ωéχςξστψ ιéηκψκ ζ ρζ ζuψκσθξζ ικ
ξικζψ ιξψωξσωζψ”. R. G L : El sentido del misterio y el claroscuro
intelectual, ωχζι. Lκζσιχτ Dκ Sκψςζ O.F.M., Buκστψ Aξχκψ: Dκψθρéκ , υ. .
Lτψ χκψζρωζιτψ ψτσ ικρ ζuωτχ. Pζχζ vκχ τωχτψ κοκςυρτψ ωχζíιτψ υτχ Lζgχζσgκ ψκ
υuκικ θτσψuρωζχ κρ ρξηχτ ικρ ςξψςτ ζuωτχ: El sentido común. La filosofía del ser
y las fórmulas dogmáticas, Mζιχξι: Pζρζηχζ . Oυ. θξωζιζ υτχ J. M :
Distinguir para unir o Los Grados del Saber…, υ. .
³¹Íικς, υυ. - .
³²Tτςáψ A : Sum. Contra Gent., , : “Rerum sensibilium plurimas
proprietates ignoramus, earumque proprietatum, quas sensu apprehendimus, ratio-
nem perfecte in pluribus invenire non possumus”

Tóυξθτψ ( )
 D

στψ τηρξgζ ζ uψζχ, κσ ρugζχ ικ éψωζψ úρωξςζψ, ικ ιξλκχκσ-

θξζψ ζθθξικσωζρκψ κσ θuζσωτ ψτσ θξκχωτψ ψξgστψ ικ ρζψ ιξλκ-
χκσθξζψ κψκσθξζρκψ ικψθτστθξιζψ υζχζ στψτωχτψ³³.
Sτηχκ ρζ ηζψκ ικ κψωτψ ιτψ υζψζοκψ, Mζχξωζξσ κxυρξθζ φuκ κψ υτψξηρκ
ρρκgζχ ζ ζρguσζψ ικfiσξθξτσκψ κψκσθξζρκψ y κψυκθífiθζψ υκχτ ψóρτ ζωξσκσ-
ωκψ ζρ ντςηχκ. Sξσ κςηζχgτ, υτχ ικηζοτ ικρ ψκχ νuςζστ νζy ωτιτ uσ
ςuσιτ ικ σζωuχζρκzζψ θτχυτχζρκψ φuκ ζρ κψωζχ ξςηuξιτ κσ ρζ ςζωκχξζ
νζθκ φuκ ψu κψκσθξζ ψκ ωτχσκ τυζθζ y κψθτσιξιζ κσ ψu κψυκθξfiθξιζι.
Pτχ κρρτ, υζχζ κρ fiρóψτλτ λχζσθéψ, ρζ fiρτψτλíζ ικ ρζ σζωuχζρκzζ στ υuκικ
ικψθκσικχ νζψωζ ρζψ úρωξςζψ ιξvκχψξιζικψ κψυκθífiθζψ ικ ρτψ κσωκψ θτχ-
υóχκτψ³ .
IV- Cτςτ υτικςτψ θτστθκχ ρζ σζωuχζρκzζ ικ ζρguσζ θτψζ
υτχ ψuψ υχτυξκιζικψ y κλκθωτψ, ζψí υτικςτψ ψξgσξfiθζχρζ
θτσ ζρgúσ στςηχκ. Pτχ κψτ, υτχφuκ υτικςτψ θτστθκχ ρζ
ψuηψωζσθξζ ικ ρζ υξκιχζ κσ ψí ςξψςζ υτχ ψu υχτυξκιζι,
ψζηξκσιτ φué κψ ρζ υξκιχζ, κψωκ στςηχκ υξκιχζ ψξgσξfiθζ
ρζ ςξψςζ σζωuχζρκzζ ικ ρζ υξκιχζ θτςτ κψ κσ ψí, υuκψ ψξg-
σξfiθζ ρζ ικfiσξθξóσ ικ ρζ υξκιχζ, υτχ ρτ θuζρ ψζηκςτψ ψu
κψκσθξζ³ .
Exυρξθζ Mζχξωζξσ φuκ κσ κψωκ υζψζοκ κρ Aσgéρξθτ στ υχκωκσικ ικθξχ
φuκ υτψκκςτψ ρζ ικfiσξθξóσ φuξιξωζωξvζ ικ ρζ υξκιχζ, yζ φuκ ρζ υχτυξκ-
ιζι ικ ρζ θuζρ νζηρζ κψ ρζ ικ ‘νκχξχ κρ υξκ’, θζχζθωκχíψωξθζ ξσψufiθξκσωκ
υζχζ ωζρ ικfiσξθξóσ, ιζιτ φuκ κψ uσζ υχτυξκιζι ςκχζςκσωκ ικψθχξυ-
ωξvζ, uσ ψξgστ ικ τχικσ κςυíχξθτ φuκ ψóρτ στψ θτσιuθκ ζ uσζ ικfiσξ-
θξóσ στςξσζρ³ .
³³Tτςáψ A : Metaph., Lξη. VII, ρκθω. : “Quandoque aliquis divi-
dens…dividat per ea quae sunt secundum accidens, propter hoc quod non potest in-
venire proprias et per se differentias. Aliquando enim necessitas cogit ut utamur, loco
differentiarum, differentiis per accidens, in quantum sunt signa quaedam differentia-
rum essentialum nobis ignotarum”
³ Cλ. J. M : Distinguir para unir o Los Grados del Saber…, υυ. - .
³ Tτςáψ A : Summa Theol., I, , ζι. : “Secundum quod naturam
alicujus rei ex eius proprietatibus et effectibus cognoscere possumus, sic eam nomine
possumus significare. Unde, quia substantiam lapidis ex ejus proprietate cognoscere
possumus secundum seipsam, sciendo quid sit lapis, hoc nomen, lapis, ipsam lapidis
naturam, secundum quod in se est, significant: significant enim definitionem lapidis,
per se quam scimus quid est lapidis.”
³ Cλ. J. M : Distinguir para unir o Los Grados del Saber…, υ. .

Tóυξθτψ ( )
 C P. D. M

V- Pτχφuκ ρζψ ιξλκχκσθξζψ κψκσθξζρκψ στψ ψτσ ικψθτστθξ-

ιζψ, ζ vκθκψ κσ ψu ρugζχ uψζςτψ ρτψ ζθθξικσωκψ τ κλκθωτψ,
θτςτ ψκ ιξθκ κσ κρ Lξηχτ VIII ικ ρζ Mκωζλíψξθζ; y ψκgúσ
κψωτ στςηχζςτψ ρζ θτψζ; y ζψí ικ ρζ στθξóσ φuκ ψκ ωτςζ
κσ ρugζχ ικ ρζ ιξλκχκσθξζ κψκσθξζρ υχτvξκσκ κρ στςηχκ φuκ
ξςυτσκ ζ ρζ θτψζ φuξκσ ρζ ικστςξσζ, θτςτ ιζςτψ κρ στς-
ηχκ ζ ρζ υξκιχζ υζχωξκσιτ ικρ κλκθωτ, φuκ κψ νκχξχ κρ υξκ; y
στ ικηκ ψκχ κψωζ στθξóσ ρζ ψξgσξfiθζιζ υχξσθξυζρςκσωκ υτχ
ιξθντ στςηχκ, ψξστ τωχζ ζ ρζ φuκ éψωζ ψuψωξωuyκ³ .
Pζχζ Mζχξωζξσ, κρ υζψζοκ ζσωκχξτχ κοκςυρξfiθζ θτσ κxζθωξωuι ρτ φuκ
éρ νζ ρρζςζιτ ‘θτστθξςξκσωτ υκχξστéωξθτ’. Eψωκ ωξυτ ικ θτστθξςξκσωτ
ρρκvζ ζ ρζ κψκσθξζ υκχτ ικψικ λuκχζ, θτςτ ζ θξκgζψ, ψξσ υτικχ ιξψθκχσξχ
σξ ρζ κψκσθξζ ςξψςζ σξ ρζψ υχτυξκιζικψ κσ ψκσωξιτ τσωτρógξθτ. Aψí, ρζ
ξσςκσψζ vζχξκιζι ικ ρζψ σζωuχζρκzζψ ξσλκχξτχκψ ζρ ντςηχκ ψκ σξκgζσ ζ
ςτψωχζχστψ ψuψ ικωκχςξσζθξτσκψ κψυκθífiθζψ³ .
Nτψ ιξθκ κρ υκσψζιτχ λχζσθτ, θτσ áσξςτ ικ ψξσωκωξzζχ ρτ λuσιζςκσ-
ωζρ ικ ρτψ υζψζοκψ ωτςζψξζστψ: “Pζχζ ρτψ ωτςξψωζψ, ψξ θτστθξéψκςτψ ρζψ
κψκσθξζψ κxνζuψωξvζςκσωκ (adaequate ut sunt in re), νζηχíζ υζχζ στψτ-
ωχτψ tantas ciencias específicamente diferentes θuζσωζψ κψκσθξζψ ζψí θτστ-
θξιζψ. Aψí, σuκψωχζ θξκσθξζ κσ ψí ςξψςζ, υτχ κρ ψτρτ νκθντ ικ ζηζχθζχ
uσζ ςuρωξωuι ικ σζωuχζρκzζψ ιξλκχκσωκψ ηζοτ uσζ ςξψςζ ρuz y κσ uσ
ςξψςτ gχζιτ ικ ζηψωχζθθξóσ, ζωκψωξguζ φuκ ρτ χκζρ ψξguκ ψξκσιτ υζχζ
κρρζ ξσζgτωζηρκ”³ . Pζχζ ψuψωκσωζχ κψζ ζfiχςζθξóσ θξωζ ρζ ζuωτχξιζι ικ
Juζσ ικ Sζσωτ Tτςáψ:
Y ωτιτ κψωτ ωξκσκ, υτχ fiσ, ψu τχξgκσ κσ ρζ ξςυκχλκθθξóσ
ικ σuκψωχζψ θξκσθξζψ, ρζψ θuζρκψ στ κψωζηρκθκσ uσζ ζικθuζ-
θξóσ ζηψτρuωζ θτσ ρζψ θτψζψ ςξψςζψ σξ ρζψ θτςυχκνκσικσ
ξσωκgχζρ y ζικθuζιζςκσωκ. Puκψ ψξ θζιζ θτψζ λuκχζ θτς-
υχκνκσιξιζ υκχλκθωζςκσωκ, θζιζ uσζ λuσιζχíζ uσζ θξκσ-
θξζ υχτυξζ ικ ψξ y ιξψωξσωζ κψυκθífiθζςκσωκ ικ θuζρφuξκχ
³ Tτςáψ A : De Verit., , ζι : “Quia differentiae essentiales sunt no-
bis ignotae, quandoque utimur accidentibus vel effectibus loco earum, ut VIII Mκω-
νζυ. (VII, lect. ) dicitur; et secundum hoc nominamus rem; et sic illud quod loco
differentiae essentialis sumitur, est a quo imponitur nomen ex parte imponentis, sicut
lapis imponitur ab effectu, qui est laedere pedem; et hoc non oportet esse principaliter
significatum per nomen, sed illud loco cujus hoc ponitur”.
³ Cλ. J. M : Distinguir para unir o Los Grados del Saber…, υυ. - .
³ Íικς, υ. . Lζψ θuχψξvζψ ψτσ ικρ ζuωτχ.

Tóυξθτψ ( )
 D

τωχζ; y κσωτσθκψ ρζ θξκσθξζ στ κxξgξχíζ ρζ θττχιξσζθξóσ ικ

ρζψ κψυκθξκψ, ψξστ φuκ θζιζ θτψζ, υκχλκθωζςκσωκ χκυχκψκσ-
ωζιζ υτχ ψu κψυκθξκ ζικθuζιζ, ικςτψωχζχíζ ψuψ θuζρξιζ-
ικψ τ «υζψξτσκψ» ⁰.

Mζχξωζξσ ωζςηξéσ ζθuικ ζ ρζ ζuωτχξιζι ικ Cζyκωζστ: “Lτψ ωτςξψ-

ωζψ [κσ χκλκχκσθξζ θτσθχκωζ ζ Tτςáψ ικ Vξτ] κσψκñζσ φuκ ρζ ξσωκρξgκσθξζ
νuςζσζ ωξκσκ υτχ τηοκωτ θτσσζωuχζρ ρζ κψκσθξζ τ ρζ quididad ικ ρζψ θτψζψ
θτχυτχζρκψ; υκχτ οζςáψ νζσ κσψκñζιτ φuκ κρρζ ικηζ θτστθκχ ψξκςυχκ
κψκ τηοκωτ quiditativamente” ¹. Eψωτ úρωξςτ κψ υκχλκθθξóσ ικρ ψζηκχ φuκ
υuκικ στ χκζρξzζχψκ y φuκ ικ νκθντ στ ψκ χκζρξzζ ψξστ ικσωχτ ικ θξκχωτψ
ρíςξωκψ ηζψωζσωκ χκιuθξιτψ. Eρ ςáψ νuςξρικ θτστθξςξκσωτ νuςζστ, κρ
θτστθξςξκσωτ κσωκχζςκσωκ θτςúσ τ υζωχξςτσξζρ κσθκχχζιτ κσ κρ ρκσ-
guζοκ y κσ ρζψ ικfiσξθξτσκψ στςξσζρκψ, θτσωξκσκ ρζψ φuξιξιζικψ, υκχτ
ικ ρζ ςζσκχζ ςáψ ξςυκχλκθωζ y ςκστψ φuξιξωζωξvζ, θτςτ uσ λζχιτ ικ
υζοζ θτσωξκσκ uσζ ζguοζ” ².
A κψωτψ ωκxωτψ ζρuιξιτψ υτχ κρ fiρóψτλτ λχζσθéψ υτιχíζσ ζñζιξχψκ
κψωτψ τωχτψ ικρ Aσgéρξθτ φuκ θτσfiχςζχíζσ ρζ υτψωuχζ ςζχξωζξσκζσζ:

Pτχφuκ κσ vκχιζι ρζψ κψκσθξζψ ικ ρζψ θτψζψ στψ ψτσ ικψ-

θτστθξιζψ ³.

Pτχφuκ κσ ρζ ικfiσξθξóσ θτσvξκσκ στ ψóρτ θτστθκχ ρτψ υχξσ-

θξυξτψ κψκσθξζρκψ, ψξστ ωζςηξéσ ρτψ ζθθξικσωζρκψ. Sξ, υτχ
ωζσωτ, ψκ ικfiσκσ ηξκσ y ψκ υuκικσ θτστθκχ ρτψ υχξσθξυξτψ
κψκσθξζρκψ στ ψκ σκθκψξωζσ ρτψ ζθθξικσωκψ. Pκχτ υτχφuκ ρτψ
υχξσθξυξτψ κψκσθξζρκψ ικ ρζψ θτψζψ στψ ψτσ ικψθτστθξιτψ,

⁰Cλ. Juζσ S T : Curs. Phil.,Log. IL υ., φ. , ζ, I, Rκξψκχ ω. , υ.

y υ. : “Et hoc totum ex eo tandem provenir, quia nostrae scientiae imperfec-
tae sunt et non omnino adaequantur ipsis rébus neque eas adaequate comprehendunt.
Nam si quaelibet res perfecte comprehenderetur, quaelibet res fundaret scientiam sibi
propriam et specie distinctam ab alia, neque scientia requireret coordinationem spe-
cierum, sed quaelibet res per suam speciem adaequatam perfecte repraesentata suas
passiones demonstraret”. Lζ ωχζιuθθξóσ y ρτψ χκψζρωζιτψ ψτσ ικ Mζχξωζξσ.
¹Lζ κxυχκψξóσ ικ Cζyκωζστ, θξωζιζ υτχ Mζχξωζξσ, ζυζχκθκ κσ Tτςáψ
V C : Comentaria in De ente et essentia D. Thomae Aquinatis. Cζυ. VI,
Quζκψωξτ XV, Eι. H. Lζuχκσω, Rτςζ: Mζχξκ ξ , υ. .
²J. M : Distinguir para unir o Los Grados del Saber..., υυ. - .
³Tτςáψ A : De Ver. φ. X, ζ. θ. “Quia vero rerum essentiae sunt nobis
ignotae rerum essentiae sunt nobis ignotae”.

Tóυξθτψ ( )
 C P. D. M

κσωτσθκψ θτσvξκσκ φuκ uψκςτψ ρζψ ιξλκχκσθξζψ ζθθξικσωζ-

ρκψ υζχζ ικψξgσζχ ζ ρζψ κψκσθξζρκψ: υτχ κοκςυρτ ηíυκιτ στ
κψ κψκσθξζρ, υκχτ ψκ υτσκ υζχζ ικψξgσζχ ζ ρζ κψκσθξζρ. Y υτχ
κρρζψ, ζ ψζηκχ, υτχ ρζψ ιξλκχκσθξζψ ζθθξικσωζρκψ ρρκgζςτψ ζρ
θτστθξςξκσωτ ικ ρζψ κψκσθξζρκψ .

Pτχφuκ ρζψ ιξλκχκσθξζψ ψuηψωζσθξζρκψ στψ ψτσ ικψθτστθξ-

ιζψ, τ ωτιζvíζ στ ψτσ στςηχζιζψ υτχ στψτωχτψ, θτσvξκσκ
ζ vκθκψ uψζχ ρζψ ιξλκχκσθξζψ ζθθξικσωζρκψ κσ ρugζχ ικ ρζψ
ψuηψωζσθξζρκψ .

Vξκσκ ζρ θζψτ χκθτχιζχ φuκ υζχζ Mζχξωζξσ κxξψωκσ ιτψ θρζψκψ ικ θτ-
στθξςξκσωτ ικ ρτ ψκσψξηρκ: κρ ιξζστéωξθτ y κρ υκχξστéωξθτ. Cτσ κρ υχξ-
ςκχτ ρζψ σζωuχζρκzζψ ψuψωζσθξζρκψ ψκ θτστθκσ υκχτ νζψωζ θξκχωτ gχζιτ
κσ ψí ςξψςζψ, υτχ ψξgστψ φuκ ψτσ ζθθξικσωκψ υχτυξτψ. Eσ θζςηξτ, κσ
ρζ ξσωκρκθθξóσ υκχξστéωξθζ ρζψ ψuψωζσθξζψ y ψuψ υχτυξκιζικψ ψτσ θτστ-
θξιζψ υτχ y κσ ψξgστψ. Pτχ ωζσωτ, υζχζ κρ υκσψζιτχ λχζσθτ, θuζσιτ ψκ
ζfiχςζ φuκ κσ ρζ θτςυχκσψξóσ ιξζστéωξθζ ψκ θζυωζσ ρζψ κψκσθξζψ ζρ ικψ-
θuηξκχωτ, ικ σξσgúσ ςτιτ ψκ φuξκχκ ψξgσξfiθζχ φuκ ψτσ θζυωζιζψ ζρ
ικψσuιτ τ υτχ υχτυξκιζικψ φuκ ψκχíζσ ρτψ θτσψωξωuωξvτψ ςξψςτψ ικ ρζ
ψuψωζσθξζ, ψξστ φuκ ψτσ ςζσξλκψωζιτψ υτχ ψuψ ζθθξικσωκψ υχτυξτψ . Sκ
υχκguσωζ σuκψωχτ ζuωτχ: “¿Nτ κψ uσ κψθáσιζρτ φuκ, ωκσξκσιτ σuκψωχζ
σζωuχζρκzζ υτχ τηοκωτ θτσσζωuχζρ ρζψ κψκσθξζψ ικ ρζψ θτψζψ θτχυτχζρκψ,
ωχτυξκθκ ζσωκ κρρζ θτσ ωζσ ψκχξτψ ξςυκιξςκσωτψ φuκ ικηζ θτσωκσωζχψκ,
κσ uσ vζψωτ ψκθωτχ ικ ψu θτστθξςξκσωτ ικ ρζ σζωuχζρκzζ, θτσ ρζ ξςυκχ-
λκθωζ ξσωκρκθθξóσ φuκ στψτωχτψ ρρζςζςτψ υκχξστéωξθζ?”

Tτςáψ A : In De Anima, L. , ρ. , σº . “Quia in definitione opor-

tet non solum cognoscere principia essentialia, sed etiam accidentalia. Si enim recte
definirentur et possent cognosci principia essentialia, definitio non indigeret acci-
dentibus. Sed quia principia essentialia rerum sunt nobis ignota, ideo oportet quod
utamur differentiis accidentalibus in designatione essentialium: bipes enim non est
essentiale, sed ponitur in designatione essentialis. Et per eas, scilicet per differentias
accidentales, devenimus in cognitionem essentialium”.
Tτςáψ A : S.Th. I, φ. , ζ. , ζι . Cλ. Sent. II, ιξψω. III, , . “Dicen-
dum quod quia substantiales differentiae non sunt nobis notae, vel etiam nominatae
non sunt, oportet interdum uti differentiis accidentalibus loco substantialium”
Cλ. J. M : Distinguir para unir o Los Grados del Saber..., υυ. - .
Íικς, υυ. - .

Tóυξθτψ ( )
 D

Uσa ξσterpretacξóσ ςetafísξca de ρos textos toςasξaσos

Cuζσιτ ψτψωκσκςτψ φuκ ψκ υuκικ χκζρξzζχ uσζ ξσωκχυχκωζθξóσ ςκ-
ωζλíψξθζ ικ ρτψ ωκxωτψ ικ Sζσωτ Tτςáψ, φuκχκςτψ ξσιξθζχ φuκ κψ υτ-
ψξηρκ uσζ ρκθωuχζ φuκ στ ψκζ ικυκσιξκσωκ ικ ωτιζψ ρζψ ιξψφuξψξθξτσκψ
υρζσωκζιζψ υτχ ρτψ θτςκσωζιτχκψ y υτχ Mζχξωζξσ. Dξθντ κσ τωχτψ ωéχ-
ςξστψ, ψuυτσgζςτψ φuκ στ θτστθκςτψ ρζψ ιξψωξσθξτσκψ κσωχκ uσ θτσ-
θκυωτ λτχςζρ τ ςκσωζρ y τωχτ τηοκωξvτ, τ φuκ ωζςυτθτ κψωζςτψ ζρ ωζσωτ
ικ ρζ ιξλκχκσθξζ κσωχκ θτστθκχ φuξιξιζικψ y θτστθκχ φuξιξωζωξvζςκσωκ.
Aψξςξψςτ, νζgζςτψ ικ θuκσωζ φuκ στ ωκσκςτψ στωξθξζψ ικ φuκ κxξψ-
ωκσ ιτψ ωξυτψ ικ ξσωκρκθθξóσ ικ ρτ ψκσψξηρκ, ζ ψζηκχ ρζ ιξζστéωξθζ y κρ
υκχξστéωξθζ. Y ρτ ςξψςτ υτιχíζςτψ νζθκχ θτσ ωζσωζψ τωχζψ στθξτσκψ
φuκ στ κψωáσ υχκψκσωκψ κσ ρζ τηχζ ικρ Dτθωτχ Cτςúσ, y φuκ υτχ ρτ
ικςáψ ςuθντψ ζuωτχκψ νζσ υuκψωτ κσ ιuιζ θτςτ ιτθωχξσζ ζuωéσωξθζ
ικρ Aφuξσζωκ. Eσωτσθκψ, ψuυuκψωτ φuκ στ ωκσκςτψ ωτιτ κψωκ ηζgζοκ,
υτικςτψ υχκguσωζχστψ ψξ κσ ρτψ ωκxωτψ χκλκχξιτψ ζρ θτστθξςξκσωτ ικ
ρζψ κψκσθξζ ¿υχκωκσιíζ Sζσωτ Tτςáψ κxθτgξωζχ ωτιτψ κψτψ ικψζχχτρρτψ
θτσθκυωuζρκψ? ¿O κψωζηζ ιξθξκσιτ ζρgτ ςuθντ ςáψ ρρζστ ικ ρτ φuκ ψκ
νζ κσωκσιξιτ ικψυuéψ?
Aρ χκψυκθωτ ψτψωξκσκ Gκρτσθν: “Cτσ λχκθuκσθξζ, ζφuéρ φuκ ξσωκσωζ
ρκκχ ζ Sζσωτ Tτςáψ στ υuκικ ψuψωχζκχψκ ικρ ωχáσψξωτ ςτικχστ y, ζντχζ,
υτψωςτικχστ, ψξgσζιτ υτχ uσζψ ξσφuξκωuικψ ςκωζλíψξθζψ ικ τχξκσωζ-
θξóσ ξσvκχψζ ζ ρζψ ςκιξκvζρκψ. Y κψωκ vξχζοκ, ψξ θτσωξκσκ vξχωuζρξιζικψ
υχτυξζψ, ωζςηξéσ θτσρρκvζ κρ τψθuχκθξςξκσωτ ικ τωχζψ φuκ ζσωκψ κχζσ
κvξικσωκψ” . Aθá κρ ζuωτχ ψκ κψωá χκfiχξκσιτ ζ ρτ φuκ éρ ρρζςζ κρ “υχκ-
οuξθξτ gστψκτρógξθτ”, ζψuσωτ φuκ χκfiκχκ ζ ρζ κfiθζθξζ ικρ θτστθξςξκσωτ
y ζ ρζ σκθκψξιζι ικ λuσιζςκσωζχ ψu vζρξικz-ωκςζ φuκ υχκτθuυó ζ ωζσ-
ωτψ ωτςξψωζψ θτσωκςυτχáσκτψ- . Cτσωξσúζ ςáψ ζικρζσωκ Gκρτσθν: “Lτ
υχξςκχτ ζ θτσψξικχζχ κψ φuκ Sζσωτ Tτςáψ vξvξó κσ κρ ψ. XIII; κψ ικθξχ,
κσ uσ ζςηξκσωκ φuκ στ θτστθíζ ρζψ ξσφuξκωuικψ θχíωξθζψ τ gστψκτρógξ-

S. G : “Sζσωτ Tτςáψ ικ Aφuξστ, ρζ Gστψκτρτgíζ y κρ ωτςξψςτ θτσ-

ωκςυτχáσκτ (Aρguστψ ζυuσωκψ κσ ωτχστ ζ uσζ κxυχκψξóσ ικρ SN χζ )”,
κσ Sapientia ( ), υ. .
Gκρτσθν στςηχζ ζ Mκχθξκχ, Nτëρ, Pξθζχι, Dκψθτφψ, Rτρζσι-Gτψψκρξσ, Mζ-
χκθνζρ, Jτρξvκω, Vχξκψ y τωχτψ fiρóψτλτψ φuκ ζθκυωζσ κρ χκζρξψςτ θχíωξθτ ζιςξ-
ωξκσιτ κρ υuσωτ ικ υζχωξιζ σκωζςκσωκ θζχωκψξζστ ικ ρζ ιuιζ ςκωóιξθζ y ικρ
θτgξωτ.

Tóυξθτψ ( )
 C P. D. M

θζψ ικ ρζ ςτικχσξιζι τ σuκψωχτ ψξgρτ; σξ ψξφuξκχζ, ωuvτ φuκ θτσωκψωζχ

ζρ στςξσζρξψςτ ικ Oθπνζς τ ζρ τηοκωξvξψςτ ικ Duσψ Sθτωτ” ⁰.
Sξ κψωζψ ζfiχςζθξτσκψ ικ φuκ κxξψωκ uσ υχκοuξθξτ gστψκτρógξθτ λuκ-
χζσ ζθκχωζιζψ, ρτψ υζψζοκψ ικ Sζσωτ Tτςáψ θτσ ψu θτσωκxωτ ικηκχíζσ
ςτψωχζχστψ uσζ ρκθωuχζ y uσ ψκσωξιτ φuκ στ σκθκψξωκ ωτιζψ ρζψ ιξψωξσ-
θξτσκψ ςτικχσζψ. Sξguξκσιτ ζ Gκρτσθν, ψκ υτιχíζ ικθξχ φuκ ςuθντψ
ωτςξψωζψ θτςτ Mζχξωζξσ κψωáσ ηuψθζσιτ τωχζ θτψζ ιξψωξσωζ ζ ρζ ικ Sζσωτ
Tτςáψ θuζσιτ ξσωκχυχκωζσ ψuψ ωκxωτψ. Eψ ικθξχ, κψωáσ ξσωκσωζσιτ χκψ-
υτσικχ ζ uσζ ψκχξκ ικ υχκguσωζψ φuκ κρ Aσgéρξθτ σuσθζ θτστθξó υτχ-
φuκ ρκ λuκχτσ υτψωκχξτχκψ. Mutatis mutandis, ψκ κσθuκσωχζ κρ ωκςζ ικ ρζ
separatio κσ κρ Aφuξσζωκ, ζσωκ κρ θuζρ Gκρτσθν ψκ υρζσωκζ κρ ξσωκχχτgζσωκ
ικ υτχ φué ρζ separatio ωκσιχíζ φuκ χκψτρvκχ θuκψωξτσκψ θτσωκςυτχá-
σκζψ τ κψωζχ κσ κρ ςξψςτ υρζστ φuκ κρρζψ, θuζσιτ ωζρκψ ιξψθuψξτσκψ ψτσ
ωζχιíζψ χκψυκθωτ ικ ρζ τηχζ ικ Sζσωτ Tτςáψ ¹. Exυρξθζ κρ ζuωτχ: “θuζσιτ
uσ ωκxωτ στ ψκ ψτςκωκ ζρ τχικσ φuκ υχτvτθζ ρζ σκθκψξιζι ικ χκψυτσικχ
ζ uσζ ικ κψζψ υχκguσωζψ, ψκ ικηκ υχτθuχζχ νζθκχ ζηψωχζθθξóσ ικ κρρζψ
νζψωζ ρτgχζχ φuκ ρuzθζ ρτ φuκ Tτςáψ ικ Aφuξστ υχκωκσιíζ; y στ ωξκσκ
υτχ φué ψκχ θτξσθξικσωκ. Eσ ψuςζ, κψ υχκθξψζςκσωκ ρζ ιξχκθθξóσ ικ ρζ
υχκguσωζ θτσωκςυτχáσκζ ρζ φuκ ικηκ ικοζχψκ ικ ρζιτ” ². Y κσ χκλκχκσ-
θξζ ζ ρζ ιξχκθθξóσ ικ κψωζ υχκguσωζ, θτσθρuyκ Gκρτσθν: “Pκχτ ζντχζ κψ
σκθκψζχξτ τρvξιζχψκ ικ κρρζ: στ υτχφuκ χκζρςκσωκ στ ωκσgζ σζιζ φuκ
vκχ θτσ ρτ φuκ Sζσωτ Tτςáψ κψθχξηκ ζφuí; ψξστ, υτχφuκ φuξzáψ, σξ κσ κψ-
ωτψ ωκxωτψ σξ κσ τωχτψ νζyζ υχκωκσιξιτ κρ Aφuξσζωκ χκψυτσικχ ζ ωζσωζψ
θτψζψ ιξψθuωξιζψ υτψωκχξτχςκσωκ. Mζψ υχξσθξυζρςκσωκ υτχφuκ ρτ φuκ
ζντχζ φuκχκςτψ κψ ψζηκχ φué κψωá ιξθξκσιτ Tτςáψ κσ κψτψ ωκxωτψ” ³.
Vκζςτψ κψωτ θτσ uσ ωκxωτ λζςτψíψξςτ ικρ Aφuξσζωκ, y φuκ ψξ ηξκσ
στ κψ ζρuιξιτ κσ κψωκ θζψτ υτχ Mζχξωζξσ, κψ υτχ ικςáψ θξωζιτ ζ ρζ ντχζ
ικ υχτηρκςζωξzζχ κρ θτστθξςξκσωτ ικ ρζψ κψκσθξζψ. Nτψ χκλκχξςτψ ζρ
υζψζοκ θτχχκψυτσιξκσωκ ζρ Proemio del Comentario al Credo ιτσικ Sζσωτ
Tτςáψ ζfiχςζ:

⁰Íικς. Sτηχκ ρζ ξσθτχυτχζθξóσ ικ ρζ gστψκτρτgíζ ζ ρζ ςκωζλíψξθζ ψκ υuκικ

θτσψuρωζχ G. E. P : “Sζσωτ Tτςáψ ικ Aφuξστ, ρζ Mκωζλíψξθζ y ρτψ ωτ-
ςξψωζψ”, Philosophica, ( ), υυ. - .
¹Cλ. S. G : Separatio y Objeto de la Metafísica. Una interpretación textual
del Suυκχ Bτκωξuς ικ Tχξσξωζωκ, q. a , de Tomás de Aquino. Pζςυρτσζ: EUNSA
, υ. .
²Íικς, υ. .
³Íικς.

Tóυξθτψ ( )
 D

Pκχτ ζρguξκσ ψτψωξκσκ: κψ ζηψuχιτ θχκκχ κσ ρτ φuκ στ ψκ vκ,

στ ικηκ θχκκχψκ κσ ρτ φuκ στ ψκ vκ. Rκψυτσιτ. Dκηκ ζfiχ-
ςζχψκ, κσ υχξςκχ ρugζχ, φuκ κψωζ ιuιζ ψκ ψuυχξςκ υτχ ρζ
ξςυκχλκθθξóσ ικ σuκψωχτ ξσωκρκθωτ: υτχφuκ, ψξ κρ ντςηχκ
υuιξκχζ θτστθκχ υχτυξζ y υκχλκθωζςκσωκ ωτιζψ ρζψ θτψζψ
vξψξηρκψ κ ξσvξψξηρκψ, ψκχíζ σκθξτ θχκκχ ρτ φuκ στ vκςτψ;
υκχτ σuκψωχτ θτστθξςξκσωτ κψ ωζσ ιéηξρ φuκ σξσgúσ fiρó-
ψτλτ υuιτ οζςáψ ξσvκψωξgζχ υκχλκθωζςκσωκ ρζ σζωuχζρκzζ
ικ uσζ ψτρζ ςτψθζ; υτχ κψτ ψκ ρκκ φuκ uσ fiρóψτλτ κψωuvτ
ωχκξσωζ ζñτψ κσ κρ ικψξκχωτ υζχζ θτστθκχ ρζ σζωuχζρκzζ ικ
ρζ ζηκοζ. Sξ, υuκψ, σuκψωχτ ξσωκρκθωτ κψ ωζσ ιéηξρ, ¿Aθζψτ
στ κψ ξσψκσψζωτ στ φuκχκχ θχκκχ ζθκχθζ ικ Dξτψ, ψξστ ωζσ
ψτρτ ζφuκρρτ φuκ κρ ντςηχκ υuκικ υχτυξζςκσωκ θτστθκχ?
Pτχ ρτ θuζρ ψτηχκ κψωτ ψκ ιξθκ κσ Jτη , : ¡Qué gχζσικ
κψ Dξτψ, y θuáσωτ κxθκικ σuκψωχζ θξκσθξζ!

Aφuí κρ Sζσωτ Dτθωτχ κψωá θτςκσωζσιτ κρ Cχκιτ, y ψκ κψωá ιξχξ-

gξκσιτ ζρ ξσθχéιuρτ φuκ κxξgκ vκχ υζχζ θχκκχ. Eρ Aφuξσζωκ κψωá νζ-
ηρζσιτ ικ ρζ ρξςξωζθξóσ ικρ θτστθκχ νuςζστ ζθκχθζ ικ Dξτψ, ικ ζνí
φuκ χκλuωκ ζρ κψθéυωξθτ ιξθξκσιτ φuκ στ ψκ υuκικσ κσωκσικχ υκχλκθωζ-
ςκσωκ, τ θτςτ ρτ νζχíζ ρζ Dξvξσξιζι, ρζψ κψκσθξζψ ικ ρζψ θτψζψ vξψξηρκψ;
κσωτσθκψ ςuθντ ςκστψ υuκιτ ζψυξχζχ ζ θτστθκχ ζρ ςξψςτ Cχκζιτχ

"Sed dicit aliquis: stultum est credere quod non videtur, nec sunt credenda quae
non videntur. Respondeo. Dicendum, quod hoc dubium primo tollit imperfectio inte-
llectus nostri: nam si homo posset perfecte per se cognoscere omnia visibilia et invi-
sibilia, stultum esset credere quae non videmus; sed cognitio nostra est adeo debilis
quod nullus philosophus potuit unquam perfecte investigare naturam unius muscae:
unde legitur, quod unus philosophus fuit triginta annis in solitudine, ut cognosceret
naturam apis. Si ergo intellectus noster est ita debilis, nonne stultum est nolle credere
de Deo, nisi illa tantum quae homo potest cognoscere per se? [...] Tertio responderi
potest, quia si homo nollet credere nisi ea quae cognosceret, certe non posset vivere in
hoc mundo. Quomodo enim aliquis vivere posset nisi crederet alicui? Quomodo etiam
crederet quod talis esset pater suus? Et ideo est necesse quod homo credat alicui de
iis quae perfecte non potest scire per se” Et ideo contra hoc dicitur Job. XXXVI, :
«Ecce Deus magnus, vincens scientiam nostram».” Exp. in Symb. Ap. Pχτκςξτ.
Oψψζσιóσ Vζρικz ωχζιuθκ solitudine υτχ “ικψξκχωτ”, στψτωχτψ υχκλκχξςτψ νζ-
θκχρτ υτχ “ψτρκιζι”. Dκ ζρρí φuκ κρ ζuωτχ θνξρκστ ψτψωκσgζ: “Igστχτ ιóσικ
υuιτ ρκκχ ψζσωτ Tτςáψ ωζρ ζσéθιτωζ. Pτχφuκ ψξ ψκ ωχζωζ ικ θτστθκχ ρζ σζωu-
χζρκzζ ικ ρζψ ζηκοζψ, κρ ικψξκχωτ κψ κρ υκτχ ρugζχ υζχζ κρρτ”. Cλ. J. C. O
V : “Cτστθξςξκσωτ ικ κψκσθξζψ”, Intus - Legere, Vτρ. , σ. ( ), υ. .

Tóυξθτψ ( )
 C P. D. M

φuκ κψ ξσvξψξηρκ. Eρ ντςηχκ στ κψ ςκωχτ ικ ρτ φuκ ιξθκ Dξτψ, ψξστ ζ ρζ

ξσvκχψζ. Máψ ζρρá ικρ χκθuχψτ υκχψuζψξvτ φuκ ζφuí uωξρξzζ , Sζσωτ Tτ-
ςáψ κψωá ςτψωχζσιτ φuκ κρ ξσωκρκθωτ νuςζστ κψ ξςυκχλκθωτ, στ κσ κρ
ψκσωξιτ ικ φuκ στ κψ ρζ λζθuρωζι ικ ρζ vκχιζι, yζ φuκ κψ υρκσζςκσωκ
ξσωκρκθωτ, ψξστ φuκ κσ ωζσωτ κψυíχξωu κσθζχσζιτ ψκ vζ υκχλκθθξτσζσιτ
κσ ρζ vκχιζι κσ κρ ικθuχψτ ικ ρζ νξψωτχξζ. Tτςáψ κψωá χκθζρθζσιτ ρζ ξς-
υκχλκθθξóσ νuςζσζ y ρζ υκχλκθθξóσ ιξvξσζ, υτχ κρρτ στ κψ ψκσψζωτ φuκ
ψκ τυτσgζ κρ ντςηχκ ζ Dξτψ.
Nτ ικοζ ικ χκψuρωζχ κxωχζñτ φuκ gκσκχζρςκσωκ ζρ ζρuιξχ ζρ υζψζοκ
ικρ Cχκιτ ψóρτ ψκ θξωκ ρζψ ρíσκζψ φuκ χκfiκχκσ ζρ ικψθτστθξςξκσωτ ικ ρζψ
σζωuχζρκzζψ, y φuκ ψκ τςξωζ κρ χκψωτ, κσ κψυκθξζρ ρζ θξωζ ικ Jτη . Sξ ψκ
θτςυχκσιξκψκ κρ ωκxωτ κσ ψu ξσωκgχξιζι υτιχíζ ικψθuηχξχψκ φuκ Sζσωτ
Tτςáψ ψκ κψωá χκfiχξκσιτ στ ζ ρζ ρξςξωζθξóσ ξσωκρκθωξvζ ικρ ντςηχκ κσ
χκρζθξóσ ζ ρζψ θτψζψ, ψξστ κσ χκρζθξóσ ζρ Cχκζιτχ, ικ ζρρí φuκ υζχζ fiσζρξ-
zζχ κρ υζψζοκ κxθρζςκ οuσωτ θτσ κρ υκχψτσζοκ ικρ Aσωξguτ Tκψωζςκσωτ:
“¡Qué gχζσικ κψ Dξτψ, y θuáσωτ κxθκικ σuκψωχζ θξκσθξζ!” .
Lτ φuκ ρκ ψuκρκ ζθτσωκθκχ ζ ςuθντψ ωτςξψωζψ θτσ κψωκ υζψζοκ ικρ
Cχκιτ χκθξéσ ζρuιξιτ, ρκ νζ τθuχχξιτ, ζ σuκψωχτ κσωκσικχ, ζ Mζχξωζξσ

J. B. É : Proèmes philosophiques de saint Thomas d’Aquin à ses com-

mentaires des oeuvres principales d’Aristote / Thomas d’Aquin, Pζχξψ: Pχκψψκψ Uσξ-
vκχψξωζξχκψ ικ ρ’IPC: Pζχτρκ κω Sξρκσθκ , υ. ψψ.
Oψψζσιóσ ωζςηξéσ θζκ κσ κψωκ ρugζχ θτςúσ θuζσιτ θξωζ κρ υζψζοκ ικρ
Cχκιτ. Eψωτ στ κψ θζψuζρ, θχκκςτψ φuκ ςuθντψ υκσψζιτχκψ θχκκσ φuκ νζy ζρgτ
ζψí θτςτ uσζ ςκzθρζ ξσικηξιζ ικ fiρτψτλíζ y ωκτρτgíζ κσ κρ Aφuξσζωκ. Sξ ηξκσ στ
κψ κψωκ uσ ωκςζ φuκ ωχζωζχκςτψ κσ κρ υχκψκσωκ κψθχξωτ, κψωá ςuy vξσθuρζιτ ζ ρζ
υχκψκσωκ θuκψωξóσ. Pτχ ζντχζ ψóρτ θξωζχκςτψ ζρguσζψ ζfiχςζθξτσκψ ικρ ςξψςτ
Oψψζσιóσ: “[…], νκςτψ ικ ωτςζχ κσ θuκσωζ φuκ ψζσωτ Tτςáψ στ κψ uσ fiρó-
ψτλτ ψξστ uσ ωκóρτgτ. Su ciencia ρκ κxξgκ κxυρξθζχ ζρguστψ θτσθκυωτψ φuκ νζ
ικ ωτςζχ ικρ ψζηκχ σζωuχζρ, υτχφuκ ψτσ σκθκψζχξτψ υζχζ ςκοτχ θτςυχκσικχ ρζ
Rκvκρζθξóσ. Dκ νκθντ, ικιξθζ ψóρτ ζρguστψ τυúψθuρτψ ζ ωκςζψ fiρτψófiθτψ υχτ-
υξζςκσωκ ιξθντψ. Dκ ωζρ ςτιτ φuκ στψ νζρρζςτψ κσ ρζ τηρξgζθξóσ ικ κσωχκψζθζχ
ψu fiρτψτλíζ ικ κσ ςκιξτ ικ ψu τηχζ ωκτρógξθζ, θτσ ρτ θuζρ ρκ νζθκςτψ uσ flζθτ
λζvτχ. Lτ φuκ ωκσíζ uσ vζρτχ ςκχζςκσωκ ξσψωχuςκσωζρ, υζψζ ζ ψκχ uσ θuκχυτ
ιτθωχξσζρ θτσ vζρτχ υχτυξτ κ ξσικυκσιξκσωκ. Pτχ κρρτ κψ λáθξρ θζκχ κσ ρζ ωκσωζ-
θξóσ ικ κxξgξχρκ κxυρξθζθξτσκψ φuκ, κσ ωκτρτgíζ, στ vξκσκσ ζρ θζψτ. Dκψυuéψ yζ
υτικςτψ ζθuψζχρτ ικ ικοζχ ςuθντψ θζητψ ψuκρωτψ”. “Dξfiθuρωζικψ ζθωuζρκψ ικ
ρζ ρκy σζωuχζρ”, Philosophica, Vτρ. (Sκςκψωχκ II / ), υ. . Lτψ χκψζρωζιτψ
ψτσ ικρ ζuωτχ.
“Ecce Deus magnus, vincens scientiam nostrum”. Jτη, , .

Tóυξθτψ ( )
 D

θτσ uστ ικ ρτψ ωκxωτψ ωτςζψξζστψ θξωζιτψ υτχ éρ ςξψςτ υζχζ χκλκχξχψκ
ζρ ικψθτστθξςξκσωτ ικ ρζψ κψκσθξζψ:

II- Igστχζςτψ ςuθνíψξςζψ υχτυξκιζικψ ικ ρζψ θτψζψ ψκσ-

ψξηρκψ y στ υτικςτψ νζρρζχ υκχλκθωζςκσωκ κσ ςuθντψ θζ-
ψτψ ρζ χζzóσ ικ ζφuκρρζψ υχτυξκιζικψ φuκ υκχθξηξςτψ ςκ-
ιξζσωκ ρτψ ψκσωξιτψ .

Aφuí, κρ fiρóψτλτ λχζσθéψ, νζ ψκñζρζιτ ψóρτ uσζ íσfiςζ υζχωκ ικρ Lξ-
ηχτ I θζυíωuρτ III ικ ρζ Contra Gentiles. Eρ θζυíωuρτ ψκ ωξωuρζ ‘Dκ θuáρ ψκζ
κρ ςτιτ υτψξηρκ ικ ςζσξλκψωζχ ρζ vκχιζι ιξvξσζ’ . Eρ Aφuξσζωκ νζηρζ
ζθá ικ ρζ vκχιζι ικ Dξτψ, y στψ ιξθκ φuκ κxξψωκσ ιτψ ωξυτψ ικ vκχιζ-
ικψ: ρζψ φuκ ψτηχκυζψζσ ρζ χζzóσ νuςζσζ —v.gr. φuκ Dξτψ κψ uστ y
ωχξστ— y ζφuéρρζψ φuκ ψτσ ζρθζσzζηρκψ υτχ ρζ χζzóσ σζωuχζρ —v.gr. ρζ
κxξψωκσθξζ y ρζ uσξιζι ικ Dξτψ—. Sξguξκσιτ ζ Aχξψωóωκρκψ, κρ Aσgéρξθτ
κxυρξθζ φuκ κρ ςτιτ θτσ φuκ ψκζ κσωκσιξιζ ρζ ψuηψωζσθξζ ικ uσ ψκχ
ψκχá ωζςηξéσ κρ ςτιτ ικ ωτιτ ρτ φuκ θτστzθζςτψ ικ éρ. “Sξ, υuκψ, κρ
κσωκσιξςξκσωτ νuςζστ ψκ ζυτικχζ ικ ρζ ψuηψωζσθξζ ικ uσζ θτψζ, ικ
ρζ υξκιχζ, υτχ κοκςυρτ, τ ικρ ωχξáσguρτ, σζιζ νζηχá ξσωκρξgξηρκ κσ κρρζ
φuκ κxθκιζ ρζ θζυζθξιζι ικ ρζ χζzóσ νuςζσζ. Mζψ κψωτ στ ψκ χκζρξzζ
θτσ Dξτψ” ⁰. Y στ ψuθκικ υτχφuκ κρ θτστθξςξκσωτ νuςζστ ικυκσικ ικ
ρτψ ψκσωξιτψ, ψξσ κςηζχgτ ρτψ κσωκψ ψκσψξηρκψ στ θτσωξκσκσ vξχωuι ψufi-
θξκσωκ υζχζ θτσιuθξχστψ ζ vκχ κσ κρρτψ ρτ φuκ κψ ρζ ψuηψωζσθξζ ιξvξσζ,
yζ φuκ ψτσ κλκθωτψ ξσζικθuζιτψ ζ ψu θζuψζ. Eσ τωχζψ υζρζηχζψ, υτχ ρτψ
κσωκψ λíψξθτψ ρρκgζςτψ ζ φuκ Dξτψ κψ, υκχτ στ ζ φué κψ Dξτψ τ ζ θτστθκχ
ψu κψκσθξζ ¹.
Tζςηξéσ κρ Aφuξσζωκ κxυχκψζ κψωζ vκχιζι ςκιξζσωκ ρζ gχζιζθξóσ
ικ ρζψ ξσωκρξgκσθξζψ. Lζ ξσωκρξgκσθξζ ικ uσ áσgκρ κψ ψuυκχξτχ ζ ρζ ικ
uσ ντςηχκ, θτςτ ρζ ικ uσ ντςηχκ ψζηξτ ρτ κψ ζ ρζ ικρ ςáψ χuιτ κ
ξgστχζσωκ ικ ρτψ ντςηχκψ. Aρ ξguζρ φuκ uσ ξgστχζσωκ στ ικηκ ιuιζχ ικ
ρτ φuκ ιξgζ κρ ψζηξτ, ωζςυτθτ στψτωχτψ υτικςτψ ιuιζχ ικ ρτ φuκ στψ

Tτςáψ A : Sum. Contra Gent., , : “Rerum sensibilium plurimas

proprietates ignoramus, earumque proprietatum, quas sensu apprehendimus, ratio-
nem perfecte in pluribus invenire non possumus.”
“Quis modus sit possibilis divinae veritatis manifestandae”. Íικς.
⁰“Unde si intellectus humanus, alicuius rei substantiam comprehendit, puta la-
pidis vel trianguli, nullum intelligibilium illius rei facultatem humanae rationis ex-
cedet. Quod quidem nobis circa Deum non accidit”. Íικς.
¹Cλ. Íικς.

Tóυξθτψ ( )
 C P. D. M

νζ ψξιτ χκvκρζιτ υτχ ρτψ áσgκρκψ, κxθuψáσιτστψ κσ φuκ χζθξτσζρςκσωκ

στ υτικςτψ ρρκgζχ ζ κρρτ. Pτχφuκ κψωτ ψκχíζ ςuθντ ςáψ σκθξτ φuκ ψξ κρ
ξgστχζσωκ οuzgζχζ λζρψζψ ρζψ υχτυτψξθξτσκψ ικ uσ fiρóψτλτ υτχ στ υτικχ
θτςυχκσικχρζψ ².
Luκgτ ικ νζηκχ ςκσθξτσζιτ ωτιτ κψωτ, Sζσωτ Tτςáψ κxυχκψζχá ρζψ
ρíσκζψ φuκ ωχζκ ζ θτρζθξóσ Mζχξωζξσ. Sξσ κςηζχgτ, κρ fiρóψτλτ λχζσθéψ
χκθτχωζ ψóρτ ρζ υζχωκ φuκ ζ éρ ρκ ξσωκχκψζ, στ ωκσξκσιτ κσ θuκσωζ κρ ρugζχ
κσ κρ θuζρ ψκ κσςζχθζσ ρζψ ζfiχςζθξτσκψ ικρ Dτθωτχ Cτςúσ:

Todavía aparece también esta verdad [φuκ κρ ντςηχκ θτσψξ-

ικχκ λζρψτ ρτ φuκ ρκ νζ ψξιτ χκvκρζιτ] en las deficiencias
que experimentamos cotidianamente al conocer las cosas. Ig-
στχζςτψ ςuθνíψξςζψ υχτυξκιζικψ ικ ρζψ θτψζψ ψκσψξηρκψ
y στ υτικςτψ νζρρζχ υκχλκθωζςκσωκ κσ ςuθντψ θζψτψ ρζ
χζzóσ ικ ζφuκρρζψ υχτυξκιζικψ φuκ υκχθξηξςτψ ςκιξζσωκ
ρτψ ψκσωξιτψ. Mucho más difícil será, pues, a la razón humana
descubrir toda la inteligibilidad de la substancia perfectísima ³.

Y, fiσζρςκσωκ, ρuκgτ ικ νζθκχ χκλκχκσθξζ ζρ Eψωζgξχξωζ, θτσθρuyκ ζρu-

ιξκσιτ ζ ρζ Sζgχζιζ Eψθχξωuχζ, ρτ ςξψςτ φuκ νζηíζ νκθντ κσ κρ υζψζοκ
ικρ Cχκιτ:

Y ρζ Sζgχζιζ Eψθχξωuχζ ιζ ωζςηξéσ ωκψωξςτσξτ ικ κψωζ

vκχιζι. Eσ κρ ρξηχτ ικ Jτη - ψκ ιξθκ: ‘¿Cχκκψ ωú υτ-
ικχ ψτσικζχ ζ Dξτψ, ρρκgζχ ζρ λτσιτ ικ ψu τςσξυτωκσθξζ?’
Tζςηξéσ κσ - : ‘Mξχζ: κψ Dξτψ ωζσ gχζσικ, φuκ vκσθκ
σuκψωχζ θξκσθξζ’. Y κσ Cτχ. - : ‘Pτχφuκ θτστθκςτψ κσ
υζχωκ’.
Pτχ θτσψξguξκσωκ, στ ψκ νζ ικ χκθνζzζχ ψξσ ςáψ, θτςτ
λζρψτ, ωτιτ ρτ φuκ ψκ ζfiχςζ ικ Dξτψ, ζuσφuκ ρζ χζzóσ

²Cλ. Íικς.
³Tτςáψ A : Sum. Contra Gent., , : “Adhuc idem manifeste apparet
ex defectu quem in rebus cognoscendis quotidie experimur. Rerum enim sensibilium
plurimas proprietates ignoramus, earumque proprietatum quas sensu apprehendi-
mus rationes perfecte in pluribus invenire non possumus. Multo igitur amplius illius
excellentissimae substantiae omnia intelligibilia humana ratio investigare non suffi-
cit.” Lζψ θuχψξvζψ ψτσ σuκψωχζψ, ρζψ uωξρξzζςτψ ζ fiσ ικ χκψζρωζχ ζφuκρρζψ υζχωκψ
ικρ ωκxωτ φuκ υχκθκικσ y ψκθuσιζσ κρ υζψζοκ φuκ ωχζκ Mζχξωζξσ.

Tóυξθτψ ( )
 D

νuςζσζ στ υuκιζ ικψθuηχξχρτ, θτςτ νξθξκχτσ ρτψ ςζσξ-

φuκτψ y ςuθντψ ξσfiκρκψ .

Nuκvζςκσωκ, θτςτ ρτ νξzτ κσ κρ Comentario al Credo, κρ Aσgéρξθτ

κψωá νζηρζσιτ ικ ρζ λκ, y ψκ ιξχξgκ ζ ζφuκρ φuκ ξσωκσωζ θτςυχκσικχρτ
ωτιτ υζχζ χκθξéσ ικψυuéψ θχκκχ. Hζy vκχιζικψ ιξvξσζψ, στψ ιξθκ, ζθ-
θκψξηρκψ ζ ρζ ξσωκρξgκσθξζ νuςζσζ, υκχτ νζy τωχζψ φuκ στ. Lτψ gχζιτψ
ικ κσωκσιξςξκσωτ ψτσ υχuκηζ ικ κρρτ, y ψξ ρτψ áσgκρκψ ψτσ ςáψ υκχ-
λκθωτψ κσ ψu κσωκσιξςξκσωτ φuκ ρτψ ντςηχκψ ¿θóςτ στ θχκκχρκψ ψξ ψτσ
κσvξζιτψ ικ Dξτψ? Oωχζ υχuκηζ ικ ρζ ξσςκσψξιζι ικ Dξτψ κψ κρ φuκ
στψ θuκψωκ θτστθκχ ρζψ κψκσθξζψ ικ ρτψ κσωκψ vξψξηρκψ, κσωτσθκψ ¿θóςτ
υχκωκσικχκςτψ θτστθκχ κσ ψu ωτωζρξιζι ζ Dξτψ? Aθá Sζσωτ Tτςáψ κψωá
σuκvζςκσωκ χκψζρωζσιτ ρζ υκχλκθθξóσ ικ Dξτψ y ρζ ξςυκχλκθθξóσ ικρ
ντςηχκ, y υζχζ θτσθρuξχ ψu ζχguςκσωζθξóσ ζυκρζ, θτςτ ρτ νζηíζ νκ-
θντ ζρ θτςκσωζχ κρ Cχκιτ, ζρ ρξηχτ ικ Jτη, y, ζικςáψ, ζ ρζ θζχωζ ικ Sζσ
Pζηρτ ζ ρτψ Cτχξσωξτψ.
Eσ χκλκχκσθξζ ζ ρζ ξσωκχυχκωζθξóσ φuκ ψκ νζ ιζιτ ζ ρτψ ωκxωτψ ικρ
Aφuξσζωκ, ζfiχςζ R. Aρvξχζ: “Tτςáψ ικ Aφuξστ ψτψωξκσκ φuκ ρζψ κψκσ-
θξζψ ικ ρζψ θτψζψ στψ ψτσ ικψθτστθξιζψ y φuκ σξ ψξφuξκχζ υτικςτψ ζψ-
υξχζχ ζ θτστθκχ ρζ κψκσθξζ ικ uσζ ςτψθζ. Muθντ ςκστψ ρζ ικ Dξτψ.
Pκχτ ψξ ωτςáχζςτψ κψζ ζfiχςζθξóσ κσ ψκσωξιτ ζηψτρuωτ, κσωτσθκψ νζ-
ηχíζςτψ ικ ψτψωκσκχ φuκ στ υτικςτψ θτστθκχ σζιζ κσ vκχιζι. Y κψζ
στ κψ, ζικςáψ, ρζ κxυκχξκσθξζ ικ ρζ θτσθξκσθξζ: υτικςτψ θτστθκχ θτσ
θρζχξιζι y ιξψωξσθξóσ ψufiθξκσωκψ —τ ψκζ, κψκσθξζρςκσωκ— ρζψ ιξλκχκσ-
ωκψ χκζρξιζικψ. Lτ φuκ στ ζρθζσzζςτψ κψ ζ θτστθκχρζψ θτσ ωτωζρ υκχ-
λκθθξóσ. Pκχτ, ζuσφuκ στ ψκζ υτψξηρκ κxυχκψζχ θτσ ωτιτ ικωζρρκ y υχτ-
λuσιξιζι ρτ φuκ κψ uσζ ςτψθζ, στ ρζ θτσλuσιξςτψ θτσ uσ κρκλζσωκ,
uσ ςτψφuξωτ τ uσ σúςκχτ υχξςτ. Y ψζηκςτψ θóςτ χκρζθξτσζχστψ λuσ-

“Huξθ κωξζς vκχξωζωξ ψζθχζ Sθχξυωuχζ ωκψωξςτσξuς υκχνξηκω. Dξθξωuχ κσξς

Iτη - : forsitan vestigia Dei comprehendes, et omnipotentem usque ad perfectum
reperies? Eω - : ecce, Deus magnus, vincens scientiam nostram. Eω Cτχ. - :
ex parte cognoscimus.
Nτσ ξgξωuχ τςσκ φuτι ικ Dκτ ιξθξωuχ, φuζςvξψ χζωξτσκ ξσvκψωξgζχξ στσ υτψ-
ψξω, ψωζωξς φuζψξ λζρψuς ζηξξθξκσιuς κψω, uω Mζσξθνζκξ κω υρuχκψ ξσfiικρξuς
υuωζvκχuσω”. Íικς.

Tóυξθτψ ( )
 C P. D. M

ιζςκσωζρςκσωκ θτσ κρρζ. Eψ ικθξχ, ρζ θτστθκςτψ, υχκθξψζςκσωκ, κσ ρτ

κψκσθξζρ” .
Eσ ρτψ ωκxωτψ ξσιξθζιτψ υτχ κρ ωτςξψωζ λχζσθéψ, κρ Aφuξσζωκ ψτψωξκσκ
φuκ στ θτστθκςτψ ρζψ κψκσθξζψ per se ipsas (υτχ ψí ςξψςζψ), ψξστ ςκ-
ιξζιζψ υτχ ρτψ ζθθξικσωκψ; ζ υζχωξχ ικ κψωτ στ ψκ υuκικ ικιuθξχ, θτςτ
ρτ νζθκ Mζχξωζξσ, φuκ κσ gκσκχζρ στ θτστθκςτψ κψκσθξζψ, ψξστ ωζσ ψóρτ
ζθθξικσωκψ φuκ στ ζρθζσzζσ ζ ικvκρζχ ρζ σζωuχζρκzζ φuκ κxυχκψζσ. Dκ
ζρρí φuκ κρ Aσgéρξθτ ωζςηξéσ ψτψωκσgζ φuκ: “[ψξ ηξκσ] ρζψ λτχςζψ ψuηψ-
ωζσθξζρκψ στψ ψτσ ικψθτστθξιζψ υτχ ψí ςξψςζψ, ψξσ κςηζχgτ ψκ στψ ιζσ
ζ θτστθκχ υτχ ψuψ ζθθξικσωκψ υχτυξτψ” .
Aρ χκψυκθωτ κxυρξθζ Tτςáψ Aρvξχζ: “Eρ θτστθξςξκσωτ ψκσψξηρκ ψκ
χκfiκχκ ψξκςυχκ ζ ρτψ ζθθξικσωκψ ικ ρζψ θτψζψ, ςξκσωχζψ ρζ ξσωκρξgκσθξζ
ζρθζσzζ υτχ ςκιξτ ικ κρρτψ ψu λuκσωκ y λuσιζςκσωτ, φuκ κψ ρζ ψuψωζσ-
θξζ; y ψξ ρζ ξσωκρξgκσθξζ υuκικ ζρθζσzζχρζ, κψ υτχφuκ ρτψ ζθθξικσωκψ στ
ψτσ θτςτ uσ vκρτ φuκ κψθτσικ ρζ ψuψωζσθξζ, ψξστ φuκ υτχ κρ θτσωχζχξτ,
ρζ ςζσξfiκψωζσ” .
Dκ ζθuκχιτ ζρ ζσáρξψξψ ικρ ωκxωτ ικρ Comentario al Credo y ικ ρζ
Suma Contra Gentiles, ψκ κσωξκσικ φuκ Sζσωτ Tτςáψ κψωá ςζχθζσιτ φuκ
στ ψκ θτστθκ, υκχτ στ υτχφuκ ρζ ξσωκρξgκσθξζ ψκζ ξσθζυζz ικ θτστθκχ,
ψξστ υτχφuκ ψu τηοκωτ, κσ κψωκ θζψτ Dξτψ, ρζ κxθκικ ξσfiσξωζςκσωκ. Aψí
κσ ζςητψ ωκxωτψ κρ Aφuξσζωκ κψωá ζσζρξzζσιτ τωχζ θτψζ y στ ρζ κfiθζ-
θξζ ικρ θτστθξςξκσωτ. Y στ κψωá κxζςξσζσιτ κψωτ úρωξςτ υτχφuκ éρ ψκ

R. A : “Mκωζλíψξθζ y Tκτρτgíζ”, Thémata ( ), , υ. . Hζηχíζ φuκ

vκχ ςáψ κσ ικωζρρκ θuáρ κψ κρ ζρθζσθκ φuκ R. Aρvξχζ ρκ φuξκχκ ιζχ ζ ρζ ζfiχςζθξóσ
ικ φuκ “στ ρρκgζςτψ ζ θτςυχκσικχ θτσ υκχλκθθξóσ ρζψ κψκσθξζψ”.
“Formae substantiales per seipsas sunt nobis ignotae; sed innotescunt nobis per
accidentia propria”. Afiχςζ Tτςáψ Aρvξχζ: “[…] νζy φuκ ικθξχ φuκ la distinción
real de sustancia y accidentes no destruye la unidad del ente, υuκψ στ ψτσ vζχξτψ
κσωκψ φuκ ψκ uσκσ υζχζ λτχςζχ uσ θτσοuσωτ, θτςτ ρτψ ιξvκχψτψ κρκςκσωτψ ικ-
θτχζωξvτψ φuκ θτςυτσκσ uσζ νζηξωζθξóσ. Hζy uσ ψτρτ κσωκ κσ ψκσωξιτ υχτυξτ,
φuκ κψ ρζ ψuψωζσθξζ. Lτψ ζθθξικσωκψ στ ψτσ ζρgτ yζ ζθζηζιτ, χκζρξιζικψ ζuωóστ-
ςζψ φuκ ψκ ψuςζσ ζ ρζ ψuψωζσθξζ, ψξστ sólo modificaciones suyas que la completan,
y υτχ ωζσωτ στ ιζσ ρugζχ ζ uσζ υρuχζρξιζι ικ θτψζψ yuxωζυuκψωζψ”. T. A ,
T. M , L. C : Metafísica, Pζςυρτσζ: EUNSA , υ. . Lτψ χκψζρ-
ωζιτψ ψτσ ικρ ζuωτχ. Dζιζ κψωζ uσξιζι ικψωζθζιζ υτχ T. Aρvξχζ στ ψκ vκ θρζχτ
υτχφué ψuκρκ ψκυζχζχψκ ρζ ψuψωζσθξζ ικρ ζθθξικσωκ, κσ ζρguσζψ τθζψξτσκψ ικ
ςτιτ ωζσ ωζοζσωκ.
T. A , T. M , L. C : Metafísica..., υ. .

Tóυξθτψ ( )
 D

κσθuκσωχζ κσ τωχτ θτσωκxωτ νξψωóχξθτ φuκ στ ωκσíζ κψκ ωκςζ θτςτ υχτ-
ηρκςáωξθτ.
Evξικσωκςκσωκ νζy uσ θτσψξικχζηρκ áςηξωτ, y κσ éρ ςuθντψ ψκ-
χκψ ικ ρτψ θuζρκψ στ θτστθκςτψ ψuψ ιξλκχκσθξζ κψυκθífiθζψ. Pκχτ ικ φuκ
στ ρζ θτστzθζςτψ στ ψκ ψξguκ φuκ σuσθζ ρζ υτιζςτψ θτστθκχ ιζιζ
σuκψωχζ fiσξωuι ξσωκρκθωξvζ, τ φuκ στ νζyζ υκχψτσζψ φuκ ψí ρζψ θτστθκσ.
Pτχ κοκςυρτ, κψ ςuy υχτηζηρκ φuκ yτ στ θτστzθζ ρζ ιξλκχκσθξζ κψυκθí-
fiθζ ικ ικωκχςξσζιτ vκgκωζρ, ςξσκχζρ τ ζσξςζρ, υκχτ υuκικ φuκ νζyζ
uσ ητωáσξθτ, uσ φuíςξθτ τ uσ zτóρτgτ φuκ ψí ρζψ θτστzθζσ y φuκ yτ
στ ςκ νζyζ κσωκχζιτ ζúσ. Iσψξψωξςτψ, κψωτ στ ικυκσικ ικ φuκ κρ κσωκ
φuκ φuξκχζ κψωuιξζχ ψτηχκυζψκ ςξ θζυζθξιζι θτgστψθξωξvζ, ψξστ φuκ ψu
gχζιτ ικ ικυκσικσθξζ ικ ρζ ςζωκχξζ κψ ωζρ φuκ ρτ νζθκ ςáψ υτωκσθξζρ
κ ξσικωκχςξσζιτ, y υτχ ωζσωτ ςκστψ ξσωκρξgξηρκ. Pκχτ, κσ ωτιτ θζψτ, ρτ
φuκ σκθκψξωτ κψ ςáψ ωξκςυτ υζχζ κψωuιξζχ κψζ χκζρξιζι τ υζχζ υχτυξθξζχ
ρτψ ςκιξτψ νuςζστψ y/τ ωéθσξθτψ φuκ λζvτχκzθζσ κρ υχτλuσιξzζχ κσ ψu
θτσψωξωuθξóσ ξσωκχσζ. Dκ ζνí φuκ στ κψ ρíθξωτ ιξψθuωξχ ρζ vζρξικz ικρ θτ-
στθξςξκσωτ νuςζστ νζθξκσιτ χκλκχκσθξζ ζ ρτψ ςκιξτψ χκθξéσ ςκσθξτ-
σζιτψ. Éψωτψ στ ωξκσκσ φuκ vκχ θτσ θuκψωξτσκψ ικ τχικσ gστψκτρógξθτ,
ψξστ φuκ ψτσ θτσιξθξτσζσωκψ ικ τωχζ θρζψκ, υτχ κσικ στ υuκιτ uψζχρτψ
υζχζ υχκguσωζχςκ ψξ κρ ντςηχκ υuκικ τ στ θτστθκχ.
Eσωτσθκψ, ρτψ υζψζοκψ ωτςζψξζστψ κσ θuκψωξóσ στ κψωáσ vζρξιζσιτ κρ
ωκςζ ικρ θτστθξςξκσωτ, ωζρ θτςτ, ζ σuκψωχτ οuξθξτ, υχκωκσικ Mζχξωζξσ.
Sξστ φuκ ωζρκψ ωκxωτψ υuκικσ ρκκχψκ θτςτ ζfiχςζθξτσκψ φuκ ωξκσκσ uσ
ζρθζσθκ ςuθντ ςáψ θτσθχκωτ, ζ ψζηκχ: ζ) κψ ζηψuχιτ φuκ κρ ντςηχκ
ψκ τυτσgζ ζ Dξτψ, η) στ ψκ νζ ικ χκθνζzζχ ρτ φuκ υτχ λκ ψκ ζfiχςζ ικ
Dξτψ, ζuσ θuζσιτ ρζ ξσωκρξgκσθξζ στ ζρθζσzζ ζ θτςυχκσικχ ωτιτ ικ ρζ
Dξvξσξιζι, θ) κψ υτψξηρκ ψζηκχ ρζ σζωuχζρκzζ ικ ζρgτ θτστθξκσιτ ψuψ
υχτυξκιζικψ y κλκθωτψ, υτχ κψτ ρρκgζςτψ θτστθκχ ρζ ψuηψωζσθξζ ικ ρζ
υξκιχζ, ψζηκςτψ φué κψ ρζ υξκιχζ κσ ψí ςξψςζ, κωθ.

A ςodo de coσcρusξóσ
Dκ ωτιτ ρτ ιξθντ υτικςτψ ικψωζθζχ φuκ, κσ κψωκ θζψτ, ρζ ρκθωuχζ
ικρ Aφuξσζωκ υuκικ ψκχ ζητχιζιζ ικψικ ιτψ ντχξzτσωκψ ικ ξσωκχυχκ-
ωζθξóσ ιξψωξσωτψ, y φuκ ρτψ ωκxωτψ ικ Sζσωτ Tτςáψ στ ψξgσξfiθζσ σκθκ-
ψζχξζςκσωκ ρτ φuκ κσωξκσικ y ςuκψωχζ Mζχξωζξσ ζρ ιζχρκψ uσ ψκσωξιτ, ζ
σuκψωχτ κσωκσικχ, uσívτθζςκσωκ gστψκτρógξθτ.

Tóυξθτψ ( )
 C P. D. M

Quκ Mζχξωζξσ νζyζ ξσωκχυχκωζιτ ρτψ ωκxωτψ ωτςζψξζστψ ικψικ uσζ

vξψξóσ gστψκτρógξθζ τ θχíωξθζ, ικυκσικχíζ κσ gχζσ ςκιξιζ, θτςτ yζ
ςτψωχζςτψ ζσωκχξτχςκσωκ, ικ ρζψ ξσfluκσθξζψ ικ ρτψ Cτςκσωζιτχκψ y
ικ ρζ υχτηρκςáωξθζ θτσωκςυτχáσκζ ικρ ςξψςτ Mζχξωζξσ . Aψí, σuκψωχτ
ζuωτχ ψτψωξκσκ: “Aσωκψ ικ θτςκσzζχ κψωκ κψωuιξτ [κρ ικ ρζ Mκωζλíψξθζ]
ικηκ κρ fiρóψτλτ ζψκguχζχ θτσωχζ ωτιτ ζωζφuκ y ωτιζ υτψξηρκ ικλτχςζ-
θξóσ, ρτψ υχξσθξυξτψ ικ κψωζ θξκσθξζ ψuυχκςζ […] Pχκθξψτ κψ, υuκψ, ζσωκψ
ικ κσωχζχ ζρ κψωuιξτ ικρ ψκχ θτςτ ωζρ, κψωuιξζχ ρζ χκρζθξóσ ικ ρζ χζzóσ
νuςζσζ θτσ κψκ ςξψςτ ψκχ. Sκχá κψωκ κρ τηοκωτ ικ uσζ υζχωκ κψυκθξζρ
ικ ρζ ςκωζλíψξθζ, ρρζςζιζ θχíωξθζ τ θχξωκχξτρτgíζ, υτχφuκ ψκ ικιξθζ ζ οuz-
gζχ κρ θτστθξςξκσωτ ςξψςτ […] ρζ θχξωκχξτρτgíζ ωχζωζ θξκσωífiθζςκσωκ
ικ ρτ φuκ ζψí ψκ ιζ υτχ ψuυuκψωτ, ςτψωχζσιτ κσ φué θτσψξψωκ ρζ vκχ-
ιζι ςξψςζ ικρ θτστθξςξκσωτ y νζθξκσιτ vκχ, κσ θτσψκθuκσθξζ, φuκ κρ
θτστθξςξκσωτ vκχιζικχτ, θξκχωτ y θξκσωífiθτ κψ υτψξηρκ” .
Sξ σuκψωχζ υτψωuχζ κψ ζθκχωζιζ, ρζ θξωζ ζσωκχξτχ υτιχíζ ψκχ uσζ
ςuκψωχζ ικ φuκ Mζχξωζξσ y τωχτψ fiρóψτλτψ, ζυκρζσιτ ζ uσζ λuσιζςκσ-
ωζθξóσ ζχξψωτωéρξθτ-ωτςξψωζ, ψτψωξκσκσ uσζ gστψκτρτgíζ φuκ ξσωκσωζ ρζ
χκλuωζθξóσ ικ ιξλκχκσωκψ υτψξθξτσκψ fiρτψófiθζψ φuκ κσ ψu ωξκςυτ ψκ
θτσωχζυτσíζσ ζρ ωτςξψςτ, ζ ψζηκχ, κρ υτψξωξvξψςτ ⁰, κρ υχζgςζωξψςτ,

Pζχζ vκχ θóςτ ρτψ ικηζωκψ ικ ρζ éυτθζ στ ψóρτ ζρξςκσωζχτσ ρτψ ωχζηζοτψ
ικ Mζχξωζξσ, ψξστ φuκ ωζςηξéσ ξσfluyκχτσ στωζηρκςκσωκ κσ ψuψ υτψωuρζιτψ, ψκ
υuκικ θτσψuρωζχ M. A. V : Las relaciones entre filosofía y ciencias en la obra
de J. Maritain, Rτςζ: Eιξzξτσξ Uσξvκχψξωà ικρρζ Sζσωζ Cχτθκ , υυ. , ,
y .
J. M : Introducción a la filosofía, ωχζι. Lκζσιχτ Dκ Sκψςζ O.F. Buκστψ
Aξχκψ: Cρuη ικ Lκθωτχκψ , υ. .
⁰Pζχζ J. J. Sζσguξσκωξ, Mζχξωζξσ ψτψωξκσκ uσζ κψθξψξóσ θζωκgóχξθζ κσωχκ ψuψ-
ωζσθξζ y ζθθξικσωκ, y κσωτσθκψ, υζχζ κρ fiρóψτλτ λχζσθéψ, ζ ρζ fiρτψτλíζ ρκ ψκχíζ
υχτυξτ uσ θτστθξςξκσωτ ικ τχικσ τσωτρógξθτ τ ξσωκρξgξηρκ, ςξκσωχζψ φuκ ζ ρζψ
θξκσθξζψ υζχωξθuρζχκψ uστ ικ τχικσ λκστςκστρógξθτ. Sξσ κςηζχgτ, ζρ ψτψωκσκχ
κψωτ ψκ ικοζ ικ ωκσκχ υχκψκσωκ φuκ κρ θτστθξςξκσωτ fiρτψófiθτ κψ ικ ρτ ψκσψξηρκ,
κψ ικ ρζψ θτψζψ, θτσ uσζ ικυκσικσθξζ ωζσ κψωχκθνζ φuκ νζψωζ ρζ ξσωκρκθθξóσ ικ
ρτψ υχξςκχτψ υχξσθξυξτψ κψυκθuρζωξvτψ ικυκσικσ ικ ρτψ κσωκψ ςζωκχξζρκψ. Sκ-
gúσ κρ υκσψζιτχ ζχgκσωξστ, κρ ψτψωκσκχ φuκ ψóρτ ρζ fiρτψτλíζ ωχζωζχíζ ικρ κσωκ,
ςξκσωχζψ φuκ ρζψ θξκσθξζψ υζχωξθuρζχκψ ωκσιχíζσ υτχ τηοκωτ κρ υuχτ λκσóςκστ,
κψ ζθκυωζχ ρζ ωκψξψ υτψξωξvξψωζ υχτςτvξιζ υτχ Cτςωκ. Cλ. J. J. S : La
filosofía de las ciencias según Santo Tomás, Pζςυρτσζ: EUNSA , υυ. - .
Pζχζ Sζσguξσκωξ, σuκψωχτ ζuωτχ ζιςξωξó ωζρκψ υτψωuρζιτψ, υτχ κρρτ ψτψωξκσκ φuκ
“κψ ηξκσ ψζηξιτ φuκ Mζχξωζξσ ιξλuσιξó ωζρ ξσωκχυχκωζθξóσ κσ θξκχωτψ ψκθωτχκψ ικρ
ωτςξψςτ, y ζuσφuκ θτσ ρζ ηuκσζ ξσωκσθξóσ ικ ψζρvζguζχιζχ ρζ vζρξικz ικ ρζ

Tóυξθτψ ( )
 D

κρ κψθκυωξθξψςτ, y κψυκθξζρςκσωκ ικρ ξικζρξψςτ. Fχκσωκ ζ κψωζψ θτσθκυ-

θξτσκψ ιξθντψ ζuωτχκψ υχκωκσικσ υχτηζχ φuκ ψí κψ υτψξηρκ υζχζ κρ ντς-
ηχκ ωκσκχ θξκσθξζ τ θτστθκχ, y ρτ νζθκσ ξσωκσωζσιτ ικςτψωχζχ ρτ ηξκσ
λuσιζιτ φuκ κψωá κρ θτστθξςξκσωτ ¹.
Sξ ρτ ζσωκιξθντ κψ θτχχκθωτ, ψκ υuκικ κψυκθuρζχ φuκ Mζχξωζξσ ζρ
χκςξωξχ ζ ρζ ρκωχζ ωτςζψξζσζ κψωá νζηρζσιτ ικρ θτστθξςξκσωτ ςξψςτ,
ηζψáσιτψκ κσ uσζ υκχψυκθωξvζ φuκ ξσωκσωζ υχτηζχ κρ vζρτχ κσ ψí ικρ θτ-
στθξςξκσωτ. Y ωζρ κσλτφuκ νζηχíζ ψξιτ, κσ υχξςκχ ρugζχ, θτσψκθuκσθξζ
ικρ ξσfluοτ ιτθωχξσζρ ικ ρτψ ωτςξψωζψ ικ ρζ ψκguσιζ κψθτρáψωξθζ, θτςτ
Cζyκωζστ y Juζσ ικ Sζσωτ Tτςáψ; y, κσ ψκguσιτ ωéχςξστ, ικ ρζψ ιξψυu-
ωζψ φuκ κρ υκσψζιτχ λχζσθéψ y τωχτψ gχζσικψ fiρóψτλτψ θτσωκςυτχáσκτψ
νζσ ωκσξιτ θτσ κρ ξικζρξψςτ. A κψωζ σuκvζ υκχψυκθωξvζ, ψuχgξιζ ικ ωζρκψ
ξσfluκσθξζψ, κψ ρζ φuκ νκςτψ ικστςξσζςτψ ‘gστψκτρógξθζ’.
Aψí, κσ κρ υχξςκχ θζψτ, σuκψωχτ ζuωτχ ψκχíζ ικuιτχ ικ ωτιζ uσζ ψκ-
χξκ ικ στθξτσκψ ικρ áςηξωτ ικ ρζ τηοκωξvξιζι ², σζθξιζψ ικ ρτψ Cτςκσ-

fiρτψτλíζ λχκσωκ ζρ λκστςκσξψςτ ζηψτρuωτ, ικ νκθντ ψu υτψωuχζ ωuvτ υτχ κλκθωτ

ζντσιζχ ρζ ιξψωζσθξζ κσωχκ fiρτψτλíζ y θξκσθξζψ, ικοζσιτ ζ κψωζψ úρωξςζψ θτς-
υρκωζςκσωκ κσ ςζστψ ικ υτψωuρζιτψ fiρτψófiθτψ ζσωξςκωζλíψξθτψ”. Íικς, υ. .
Dκ ρζ ςξψςζ τυξσξóσ κψ Sκρvζggξ, υζχζ φuξκσ Mζχξωζξσ κσ ρτ χκλκχκσωκ ζ ρζ σζ-
ωuχζρκzζ ικ ρζ θξκσθξζ y ζ ρζ fiρτψτλíζ ικ ρζ σζωuχζρκzζ κvτρuθξτσó νζθξζ uσζ
θτσθκυθξóσ ςκστψ τσωτρógξθζ y ςáψ λκστςκστρógξθζ. Cλ. F. S : Scienza
e Metodologia (saggi di epistemologia), Rτςζ: PUG , υ. .
Sζσguξσκωξ υξκσψζ φuκ ρζ υτψξθξóσ ικ Mζχξωζξσ κψ ικuιτχζ ικ ρζ ικ P.
Duνκς, φuξκσ υζχζ θτςηζωξχ κρ υτψξωξvξψςτ υχτυuψτ uσζ fiρτψτλíζ ζuωóστςζ,
θτσ uσ ςτιτ ικ θτστθκχ ιξψωξσωτ ζρ ικρ ψζηκχ θξκσωífiθτ. Cτσιuθξκσιτ ζψí ζ
ξσωκχυχκωζχ κρ υκσψζςξκσωτ ικ Sζσωτ Tτςáψ ικ uσζ λτχςζ ιuζρξψωζ, ιτσικ υτχ
uσ ρζιτ ψκ κσθτσωχζχíζ uσ ςτιτ ωτςξψωζ ικ θτστθκχ λíψξθτ y κσ τωχτ υρζστ ζη-
ψτρuωζςκσωκ ιξψωξσωτ uσ ςτιτ ωτςξψωζ ικ θτστθκχ ςκωζλíψξθτ. Tζρ ψκυζχζθξóσ
νζηχíζ ρρκgζιτ ζ ωζρ υuσωτ φuκ ψκ νζηχíζ vξτρκσωζιτ κρ ψκσωξιτ ρξωκχζρ ικ ζρ-
guστψ ωκxωτψ ικρ Aφuξσζωκ. Cλ. J. J. S : La filosofía de las ciencias según
Santo Tomás, Pζςυρτσζ: EUNSA , υ. .
¹Cλ. F. K : After Aquinas: Versions of Thomism. Oxλτχι: Bρζθπwκρρ Puηρξψ-
νξσg , υυ. - . Tζςηξéσ ψκ υuκικ θλ. C. M : “Lζ υχκτθuυζθξóσ ικ
ρζ gστψκτρτgíζ” κσ κρ Pχξςκχ Cτσgχκψτ Nζθξτσζρ ικ Fξρτψτλíζ, κσ Dζσξκρ vτσ
Mζωuψθνπζ (κι.), Ponencias del Primer Congreso Nacional de Filosofía 9 9- 9
Mκσιτzζ: FFyL, UNCuyτ, Sκυωξκςηχκ ικ . ISBN - - - - ; λτχ-
ςζωτ CD-ROM.
²Nτψ ιξθκ Mζχξωζξσ: “¿Cuáρ κψ κρ ςκιξτ ικ uσξóσ κσωχκ ρτ θτστθξιτ y κρ
θτgστψθκσωκ, κρ ςκιξτ gχζθξζψ ζρ θuζρ ρτ θτστθξιτ κψωá ξσωκσθξτσζρςκσωκ κσ
κρ θτgστψθκσωκ, y κψωκ ρρκgζ ζ νζθκχψκ ξσωκσθξτσζρςκσωκ ρτ θτστθξιτ? Eψ ωτιτ

Tóυξθτψ ( )
 C P. D. M

ωζιτχκψ φuκ, κσ κρ λτσιτ, υτιχíζσ νζηκχ θτσιuθξιτ ζ uσ τθuρωζςξκσωτ

ικ ρζ res ικωχáψ ικ ρτψ θτσθκυωτψ ³. Eσ κρ ψκguσιτ θζψτ, κσ ρτ χκλκχκσωκ
ζ ρτψ ικηζωκψ θτσωκςυτχáσκτψ ικ σuκψωχτ fiρóψτλτ, ρζ θτσθρuψξóσ φuκ
κψωζςτψ ξσωκσωζσιτ ςτψωχζχ ψκ ξσψκχωζ κσ ρτ φuκ τωχτψ υκσψζιτχκψ yζ
νζσ ζfiχςζιτ θτσ ζσωκχξτχξιζι. Pχκθξψζςκσωκ, ωζρκψ ζuωτχκψ ιáσιτψκ
θuκσωζ ικρ ξσθτσvκσξκσωκ κσ ωτχστ ζρ ντχξzτσωκ gστψκτρógξθτ, νζσ υχκ-
ωκσιξιτ κvξωζχ κψκ υχτηρκςζ, ςτψωχζσιτ φuκ κσωχζχ κσ ιξψθuψξóσ θτσ
κρ ξικζρξψςτ ικψικ ρτψ ρíςξωκψ φuκ νζ υρζσωκζιτ κρ ςξψςτ ξικζρξψςτ, κψ
ικθξχ, χκψυτσικχ ζ ρζ υχκguσωζ ικ ψξ κψ υτψξηρκ ρζ ςκωζλíψξθζ τ ρζ θξκσ-
θξζ, ικψικ κρ ψuοκωτ φuκ θτστθκ, κψ θζκχ κσ ρζ ωχζςυζ ξικζρξψωζ. Dξθντ
ικ τωχτ ςτιτ, ικψικ κρ ςτςκσωτ κσ φuκ ψκ ξσωκσωζ θτσωκψωζχ ρζ υχκ-
guσωζ ψτηχκ ρζ υτψξηξρξιζι ικ θτστθκχ, ικψικ κρ ‘θóςτ’ κψ φuκ θτστθκ
κρ ντςηχκ, ζ ψζηκχ, ικψικ uσζ ωκτχíζ ικρ ψuοκωτ y ψuψ λζθuρωζικψ, κσ-
ωτσθκψ ψuχgκ κρ áςηξωτ gστψκτρógξθτ θτςτ χκψυuκψωζ. Aφuí κρ ντςηχκ
στ κψ κψωuιξζιτ κσ ψu φué κψ, στ κψ uσ κψωuιξτ υψξθτρógξθτ, ψξστ φuκ
κψ ζητχιζιτ θτςτ θτσιξθξóσ υχκvξζ υζχζ φuκ νζyζ θξκσθξζ .
Eσ ψuςζ, θχκκςτψ φuκ Mζχξωζξσ κσωξκσικ ρτψ υζψζοκψ ωτςζψξζστψ
ζσωκχξτχςκσωκ ζρuιξιτψ ικψικ uσζ θχíωξθζ ικρ θτστθξςξκσωτ τ gστψκτ-
ρτgíζ. Pτχ ωζσωτ, θuζσιτ ζfiχςζ ρζ ξσζθθκψξηξρξιζι ζ ρζψ κψκσθξζψ u τωχτψ
υτψωuρζιτψ ψξςξρζχκψ, κψωá ξσιξθζσιτ φuκ κψ σκθκψζχξτ υτσκχρκ ρíςξωκψ
ζρ θτστθκχ, κψωá οuzgζσιτ νζψωζ ιóσικ υuκικ ρρκgζχ ρζ ξσωκρξgκσθξζ y
κψωá ικςζχθζσιτ κρ ωκχχκστ φuκ ρκ υκχωκσκθκ ζ ρζ ςκωζλíψξθζ. Uσζ vκz
θτσθρuξιζ κψωζ ωζχκζ, υχτυξζ ικ ρζ Cχíωξθζ, ψκ κψωζχá κσ θτσιξθξτσκψ ικ

κψκ ςuσιτ ικ λτχςζψ ξσςζωκχξζρκψ ξσωχζυψíφuξθζψ φuκ κψωáσ κσ κρ ζρςζ θτςτ

ψuψωξωuωτψ τ χκυχκψκσωζσωκψ ικρ τηοκωτ y φuκ ρτψ ζσωξguτψ ρρζςζηζψ ψκςκοζσ-
zζψ τ ψυκθξκψ: ζ κψωκ vτθζηρτ φuκ στ ωξκσκ κφuξvζρκσωκ κσ σuκψωχζψ ρκσguζψ
ςτικχσζψ, χκψυτσικχíζ, ψκgúσ θχκκςτψ, θτςτ ρζ ςáψ κxζθωζ y ζυχτxξςζιζ, ρζ
κxυχκψξóσ forma presentativa u objetivante”. Cλ. J. M : Distinguir para unir
o Los Grados del Saber..., υ. . Lτψ χκψζρωζιτψ ψτσ ικρ ζuωτχ.
³Cλ. R. E : “Pζχζ ρζ νξψωτχξζ ικρ θτσθκυωτ”, Philosophica ( ),
υυ. - . Tζςηξéσ ψκ υuκικ θτσψuρωζχ T. A : “Eψκσθξζρξψςτ y Vκχιζι”,
Anuario filosófico, , Nº ( ), υ. .
Eρ υχξσθξυζρ ικ κρρτψ κψ Gξρψτσ, φuξκσ νζ ικιξθζιτ gχζσ υζχωκ ικ ψu τηχζ
ζ ςτψωχζχ φuκ uσ χκζρξψςτ θχíωξθτ τ uσζ θχíωξθζ ικρ θτστθξςξκσωτ, ωζρ θτςτ ρζ
νζσ υρζσωκζιτ ζρguστψ ωτςξψωζψ, κψ uσζ υτψωuχζ fiρτψófiθζ θτσωχζιξθωτχξζ κσ ψí
ςξψςζ κ ξςυχτυξζ ικ ρζ ιτθωχξσζ ικ Tτςáψ ικ Aφuξστ.
Cλ. S. G : Separatio y Objeto de la Metafísica. Una interpretación textual
del Suυκχ Bτκωξuς ικ Tχξσξωζωκ , q. a , de Tomás de Aquino. Pζςυρτσζ: EUNSA
, υ. .

Tóυξθτψ ( )
 D

νζθκχ ςκωζλíψξθζ. Eσ θζςηξτ, ζ σuκψωχτ οuξθξτ, κρ Sζσωτ Dτθωτχ, κσ ρτψ

ωκxωτψ θξωζιτψ, κψωá χκψτρvξκσιτ ιξvκχψζψ θuκψωξτσκψ θτσθχκωζψ, υχτυξζψ
ικ θζιζ áςηξωτ τ ωκςζ, y στ ξσωκσωζσιτ ψζηκχ ψξ ψτςτψ θζυζθκψ ικ θτ-
στθκχ y θuáρ κψ ρζ κxωκσψξóσ ικ σuκψωχτψ θτστθξςξκσωτψ. Eψωκ κχζ uσ
υχτηρκςζ ζοκστ ζ ψu θτσωκxωτ y φuκ ψκ υρζσωκζχá χκθξéσ κσ ρζ Mτικχ-
σξιζι.
Aντχζ ηξκσ, ¿κψωτ ξσvζρξιζ ρζψ στωζηρκψ θτσωχξηuθξτσκψ ικ Mζχξωζξσ
y ψuψ ξσgκσωκψ κψλuκχzτψ υτχ θτςηζωξχ ρτψ κχχτχκψ ικρ ξικζρξψςτ? Sξσ
ιuιζ φuκ στ. Eψτ στ κψωá κσ ιξψθuψξóσ. Eψ ςáψ, ζφuí σξ ψξφuξκχζ κψ-
ωζςτψ οuzgζσιτ ψξ ρτψ ικψζχχτρρτψ ςζχξωζξσκζστψ ψκ ζυτyζσ κσ Sζσωτ
Tτςáψ τ στ, yζ φuκ θρζχζςκσωκ ρτ νζθκσ. Sτρζςκσωκ κψωζςτψ ξσωκσ-
ωζσιτ ςτψωχζχ φuκ ψu ξσωκχυχκωζθξóσ ικ ρζ ιτθωχξσζ ικρ Aφuξσζωκ κψ
uσζ υτψξηρκ ρκθωuχζ φuκ χκψυτσικ υχξσθξυζρςκσωκ ζ uσζ υχτηρκςáωξθζ
ζοκσζ ζρ υκσψζςξκσωτ ικρ Aσgéρξθτ. Pτχ ωζσωτ, ρτ ζσωκχξτχ νζηξρξωζ κρ
ψτψωκσκχ φuκ στ ηζψωζ ζυτyζχψκ κσ ρτψ ωκxωτψ ικ Tτςáψ υζχζ θτςυχκσ-
ικχ ψu υκσψζςξκσωτ, ψξστ φuκ, ζικςáψ, κψ ξσιξψυκσψζηρκ κσωκσικχ κρ
θτσωκxωτ κσ κρ θuζρ κψθχξηξó y ρζ ξσωκσθξóσ φuκ ωκσíζ κρ Dτθωτχ Cτςúσ.
Eψωτ κψ σκθκψζχξτ υζχζ στ θζκχ κσ κρ χξκψgτ ικ υχκωκσικχ χκψτρvκχ υχτ-
ηρκςáωξθζψ uρωκχξτχκψ θτσ κψθχξωτψ φuκ ψκ κσθuζιχζσ κσ τωχτ ντχξzτσωκ
νκχςκσéuωξθτ.

Tóυξθτψ ( )