MATURA SHTETERORE MATURA 2018 PJESAI Kur shkruajmé INjé cop@ e bardhé letre mund t@jeté ngacmuese dhe e frikshme. Néoshta gdo shkrimtar i njeh miré t8 dyja kéto ndjesi. Uné e besoj Kété. Do té déshiroja gé, né 848 lib&r me poezi, t& périshija edhe njé letér pér ju, pasi déshiroj tju flas individualist. Do té déshiroja tju thosha: dégjoni brenda vetes zérin tua) té brendshém. Respektoni mendimet, ndjenjat dhe ideté tuaja. Luani me ‘ale Eksploroni bashké mo gjuhén kénaqasiné © t6 genit giao deta ndonjgheré &shté e dhimbshme dhe kjo bén qé shpesh t8 shkruejmé pér fakime #8 trishtuara, pér njé mik g8 na ka tradhtuar apo vdekjen e njérit prej prindérve, Ka dité kur jemi plot gézim dhe ndihemi si né ajér. Mund té fluturojmel Nese shkruajmé singerisht, zbulojmé vetveten. Nuk éshté kurt® o thjeshter Nuk @shté e thjeshté t8 shfagim vetveten né shkoll, por, mos harronisété shktuarit ésht6 praktiké. Pa u prektkuer, ju nuk do t8 arrni kunré te¥dégjoni dhe t€ Kéndoni kéngén tu unike Giithnje kam gene lexuese. Kjo né fekt ésht&,odhe pergatiia m6 miré per tu bore njé shkrimtar. Kurisha né shkollé(lewoja shpesh libra komiké, libra me mistero, si dhe revista dhe libra nga,bibloteke € qyfetit. Isha deri né gryké e mbushur me fale. Gjithnjé mé.Kerpeldyer té shkruaj, por u béra néné pérpara se té vendosja pér 48 shkruar, A mos ishte kjo pér shkak t8faktt se mendoja gé nuk kisha asgjé pérté théné? A mos vallé nuk besoja se mund ta shprehja githcka si duhet? Apo mos indodhi pér shkak se né shkallé nuk dégjova kurré pér njé shkrimtar gé t ishte si Uuné, pra t8 fisto né dy gjuhé njekohésisht, dhe, né jo faré ményro, arrita né p&rfundimin se “njerézit si uné” nuk mund té b8heshin dot shkrimtaré? Kam né dhomé, tamam pérballé tavolinés sime, otografiné e njé shkrimtari, q& githnjé © kam pélqyer. Kush éshté i juaji? Déshironi t& béheni shkrimtar? A do té d8shironit i shkruanit,vizatont apo Kendonit histori tueja? Uné u béra shkrimtare, sepse falét m8 jepnin aq shumé kénaqési, saqé aithnjé kam pasur déshirén fizhys duart dhe zemrén brenda tyre 1 shiko} se gfaré mund t6 kro), gfaré mund 48 shkruaj né njé feté té bardhé. Kam mésuar se disa shkrimtaré jané 18 qelé dhe té ndrojtur, té tjerét t8 zhurmshém, disa thjesht té padurueshém. Disa shkruainé shpeit dhe disa ngadalé, si njé i moshuar, i cil p&rpiget t& ngisé kodrén né njé dité me eré Déshiroté ndaj me ju disa nga sekretet tona, 120GJUHA SHQIPE DHE LETERSIA | pari éshté se ne té gjithé lexojmé. Disa nga ne pélqejné misteret dhe disa té tjor® pélqojné kujimet, por shkrimtardt jané loxues. No jomi kureshtaré t8 mesojmo se gfaré bajné t8fler8t me falét, por ajo g8 éshté mé e réndésishme, na pélgen ajo 4 ndoch me ne, kur hapim njé libér, ményra si udhétojmé népér feta e ti. Nig sekret jeter éshté se shruaimé shpesh. Nuk po fas vetém pér procesin e té shkruarit, Ne géndrojmé me veten, shkruajmé né aeroporte apo tavolinén e kuzhinés apo eche tek peceta e buks. Zakonisht jor t6 zhurmshém, Pyosni pér keté femijet © mi. Shkrimtarétjané edhe koleksionisté. Ne grumbulloymé fakte,fraza dhe histor: emrat e Kaktusit apo emer ka djathiné disa gjuhé Né njézet vitet ¢ fundit, uné kam shpenzuar githnjé © mé tepér kohé duke shkruar libra p&r fémijé dhe t&rritur. Kam marré shums kundérshtime dhe ndoshta do t8 marr edhe shumé té tera, Po kush e vret mengjen! Thjesht kam vazhduar té shkruaj dhe 16 rishiko) githcka. Rishikimi éshié tashmé njé nga pjesét mé Ae parapélayora té 18 qonit shkrimtare, megithése nuk jam ndior® githnjé kashtix Me’ pélgen #8 merrem me até gé kam shkruar, nj pikturé,njé ibér apo.rjé poemé dhe {8 pérpigem ta shkrugjalé sa mé miré, duke ndryshuar,flétapo nmin. Ndonjéheré duke ia nisur nga e para Te shkruerit @sht® ményra imo per tasjohlipueten me miré apo pér to degjuar ddhe zbuluar so cfaré éshié o réndésishe per mua, cfaré mé tnshton, cfaré mo bén 48 ndryshme, cfaré mé bin’ jenvun8, t8 zbuloj emrin im t8 vartet8. Te shkruarit mé bén t8 ndihem mélpak e Vetmuar. Uné kam gjithé kéto fjalé né t8 dyja gjuhét e ‘mia, gé mé géshperitin e ndonjéheré mé bértasin dhe q@ presin ti fus né puné, ti Kombinoj, kBshtu ato mund tu ngjiten maleve né kémlbé apo 16 zbrosin poshté né fundin e dett i geté. Po ju? Ndoshta kéto poezi,té marra nga pérmbledhjt e mia: Lartésité, Kut, Bashkésia, bashké me disa poezi té reja, té shkruara per keté liber, pér ju, do tiu nisin 8 shkruani poezité tuaja pérnjé person apo vend t8 vegan, pér njéfrké gr apo lumturitégjelbér. Cla jané lulettuaja, gjembat, rénjét? Mos harroni migté e mi, mos flsni kurré keg pér shkrimet tuaja. Mos béni kurré shake me to. Nxrreni jashio zérin tuaj 18 brendshem dhe na lejoni ta dégjojme Hajdeni, bashkohuni me familjen serioze dhe kag té pazekonté té shirimtaréve. 124MATURA SHTETERORE Pér pyetjet me alternativa rrethoni alternativén e sakté. 41. Autora tekstit t& mésipérm e konsideron njé fage t& bardhé letre si: 4 pik A) argétuese, 8) misterioze, C) téthegése, D) sfiduose 2. Sijané organizuar nga eutorja paragrafét 8 deri né 10? 4 piké ‘A) Duke listuar praktika té zakonshme té pérdorura nga shkrimtarét B) Duke krahasuar stratogité qe shkrimtarst pérdorin per to zhviluaridet® o tyre C) Duke dekleruer strategité qé shkrimtarét shmangin sité papérshtatshme. D) Duke identfkuar problemet qé shkrimtarét ndeshin, ndérsa rishikojné veprén e tyre 3. Gila nga falité e méposhtme mbéshtet mé miré pohimin e autoréS!36-leximi i rdinmon shkrimtarétt8 zhvilloyné aftésité e tyre? 1 piké |A) Pau praktikuar, u nuk do t6 arrni kuré te dégjon’ dhe t6 kéndoni Kengén tua) unio. B) Rishikimi éshté tashmé_njéfigapjesét mé t8 parapélayera t8 t& genit shkrimtare, megjithés@nukejam ‘ioré gjthnjekeshtr C) Ne jemi kureshtaré té masojmé se gfaré béjné t8 terét me fal, por ajo a8 Echt mé e réndésishme, ra pélgen ajo gfaré ndodh me ne kur hapim njé libér, ményra si udhétojmé nope flotéto ti D) NE njézet vitet e fundit, uné kam shpenzuar githnjé e mé tepér kohé duke shkruar libre pér fémijé dhe t€rritur. 4, Bazuar né faliné e dhéné mé poshté, lexuesi arrin né pérfundimin se autorja beson se: 4 piké Té shkruant ésht8 ményra ime pér ta njohur veten mé miré apo pér té dégjuar dhe zbuluar se gfaré éshté e réndésishme pér mua, cfaré mé trishton, ¢faré mé bén té ndryshme, cfaré mé bén té jem uné, t8 zbuloj emrin tim té verteté. |A)_kerkimiiideve né vende té ndryshme pérmiréson procesin o te shkruarit B)procesi i té shkruart zhvllon tek njeriu ndjenjén e unit. C)_shprehja e mendimeve me gojé éshté mé ¢ lehté se sa me shkrim. D) procesi i té shkruaritineihmon t terétt8 zgjchin konfiktete tyre 122GJUHA SHQIPE DHE LETERSIA Sipas autores, pérgatija e paré dhe mé e miré pér t& qené shkrimtar, éshté: 4 piké 48 fitosh kénagasi nga fialét. téndash sekretet e tua me té ferét. 48 shkruash shpejt dhe zhurmshém. {8 josh njé lexues i mis. Cila nga fialté © méposhime pérmbledh mé sakté mosazhin e pjosés? 4 pike Ne t@ githé duhet t8 lexojmé. SShkrimtari vrteté grumbullon fakte, faza, histori Nxirreni jashté 2rintuajté brendshém dhe na lejoni ta dégjojél Rishikimi ésht8 njé nga pjesét mé t& parapélqyera té shkrimtaréve No cilén proj eltomnativave té méposhtme toni morr karakter sugjoruos? pike Po kush e vret mendjen! Cita jané lulet tuaja, giembat, rénjét? Nj sokret fier eshte se shkruajmé, shpedhp Eksploroni bashké me giuhén.kétlaqésiné o t8 qonit gjall6. Renditnirdy nga 1 fshehtat’qé autorja ndan me lexuosit saj 2 piké Pér tu béré shkrimtar, sipas autores, duhen pasur parasysh dy procese mjaft t8 réndésishmo. Cilat jané ato? 2 piké 12310. 11, a) 12, MATURA SHTETERORE ‘Zbertheni kuptimin e shprehjes: ... githnjé kam pasur déshirén ti zhys duart dhe Zemrén brenda tyre, té shikoj se gfar® mund t8 krjoj, ¢faré mund t8 shkruaj né nj fletét8 barahé. Gila éshté figura stiistike q& mbart peshén e késajfalie? 3 piké Sipas autores, t8 shkrvarit e ka ndihmuar até t8 zbulojé emrin e sajt8 vérteté (paragrafi 12), Bazuar né két6 pjesé, shpjegoni domethénien e kétij pohimi 2 piké Interpretoni g&ndrimin q& alate, Fé ldhje me rishikimin e nj vepre. Pse éshté e réndésishme'kjowtaps pér procesin e té shkruarit? 2 piké [Né.¢ményré njé shkrimtar siguron qé vepra qé po shkruan,té keté pérmbajtien cdhe formén e duhur (sipas autores)? 2 piké Identifkoni dy nga teknikat © shkrimit né dy paregrafét pérmbylés t8 késa) Piese. 2 piké 124GJUHA SHQIPE DHE LETERSIA PJESA II Albert Kamy | huaji (fragment) Edhe kur je né bankén e té akuzuarve éshté githmoné interesante téflesin pér ty. Gjaté akuzés sé prokurorit dhe mbrojties sé avokattt tim, mund té them se u fol mé shumé pér mua se sa pér krimin tim, Pér mé tepér, a ndryshonin nga njéra- tjetra akuza che mbrojfa? Avokati ngrinte duart dhe mé bénte fajtor, por me arsye Prokurori zgjaste duart dhe nxirte né shesh fajésiné, por pa arsye. Digka mé ngacmonte pérbrenda. Megjithé shgetésimet e mia, nganjéheré mé vinte 18 nderhyja dhe atéher® avokati mé thoshto: “Pushoni, eshte mé mir6 pér ju’. Duko| sikur né njg faré ményre kjo géshtf trejtohe) e shképuturnga uné. Gdo gjé zhvillohe} pa ndérhyjien ime, Pércaktohej fatiim pa merré mendimin tim, Heré pas here, mé vinte fu prisja fjalén té gjithéve e t'u thosha: “Por, ta marrim vesh, kush éshté%i ~akuzuari. Ka rendésit8 jesh i akuzuari. Echo und kam dicka per to thend,)Por, past mendohesha, s'kisha asgjé pért& thén8. Pér mé tepér, duhet ta préngj 8@ déshira @ ke pér fu hapur puné njerézve nuk zgjat shumé. Mbrojtjia ¢ avokatit im duke|sikunpuk do f8 mbaronte kurré. Megithaté njo ast dégjova tok thoshte: ‘Eshts « vértote qe kam vraré.” Pasta) ai vazhdoi mo 16 nigjtin ton duke théné 'uné"sa heré ste pér mua. U cudita shumé. U pérkula drejt njé xhandari-dhe,e(p¥ela Perse. Ai mé tha 8 heshtja dhe pas njé gasti shtoi: “Té ithe avoketétkeshtu béiné.” Kurse uné mendova se e bénte pér té mé ménjanuar nga géshija, Ber té mé kthyer né hig dhe n& njé faré ményre, té mé zévendésonte Por teshmé mé dukej se isha shumé larg nga Ko sallé. Pér mé tepér avokati im mu duk gesharak. Ai kundérshtoi shpejt e shpejt provokimin gé u bé dhe pastaj foli edhe ai per shpirtn tim. Por m'u duk se kishte shumé m5 pak talent so prokurori. “Edhe ung, tha ai, Kem véshtruar mbi Két8 shpirt, por ndryshe nga pérfaqsuesi i shquar i prokurorisé, uné kam zbuluar dicka dhe mund #é them se kam lexuar aty me lehtésr. A kishte lexuar aly se uné isha njerii ndershém, njé punonjés i rregul, i palodhur, besnik ndaj gondrés s6 punés, i dashur nga t8 githé dhe zemérdhembshur ndaj halleve t8tétierve. Pér té und isha njé djalé shembullor, ge kishte mbajtur témén sa kishte patur mundési, Sé fund kisha shpresuar se njéazil do ti jepte gruas plaké rehatiné gé mundésité e mia nuk arrnin tia siguronin. "Habitem, zoténn, shioi ai, @ u bé zhurmé kaq e madhe rreth ket az. Sepse tek e fundit, nése duhet dhéné nj@ prové e dobisé dhe réndésisé sé Kétyre insttucioneve duhet théné se ato subvencionohen nga vet8 shteti’ Vetém se ai nuk ‘oli pér varrimin dhe ndjeva se jo mungonte né falén e fj #8 mbrojies. Por pér shkak té gjthé kétyre ligjératave té 125MATURA SHTETERORE gjata, kétyre ditéve dhe oréve pambarim, gjaté té cilave u fol pér shpirtin tim, pata parshtypjon so gdo gjé ktheho| né nj ujét6 pangiyré qo mé turbullonte mondts. Mé né fund m8 kujtohet vetém se, ndérsa avokaf im vazhdonte té fiste, tingujte borisé sé njé akulloreshitési o8 vinin nga rruga, pérshkonin githé hapésirén e korridoreve, t& salés sé giycit dhe arrinin deri tek uné. Mé mb&rthyen kujimet e njé jete gé s'mé pérkiste mé, por ku uné kisha gjetur gézimet mé t8 vogla e mé té forta: aromat e verés, lagjen e dashur, qielin e vegan té mbrémjeve, té qeshurén dhe fustanot o Maries. Mendoja sa e kot® qe prania imo né kété vend o njé lémsh mu bé né gryké dhe prisja me ngut té merrte fund e githé kjo e t8 gieja pérséri geliné time dhe gjumin. Dégjova turbult avokatin tim 16 cire| duke pérfunduar se iygtarét nuk do te dénonin me vdekje njé punonjés té ndershém g@ gabon né njé ast hutimi dhe té kérkonte rrethana leht&suese pér njé krim gé do #8 mé réndonte parjeté né ndérgjegie, e ky do té ge ndéshkimi me i sigurt. Trupi giykues e pezulloi seancén dhe avokati u ul i rraskapitur. Ne pritém njé Kohé shumé t& gjat8,afértregerek ore, mé duketeM@é né fund tringéliu njé zile. Avokati im u lergua duke théne: “Kryetar ijuisé 06 {© lexojé pérgjigiet. Juve do tu fusin brenda vetém pér fommulimime wendimit” U pérplasén dyort. Njerézt vraponin népér shkallé dhe nuk e'kuptoja ne ishin afér apo larg. Pastaj dégjova njé 26 té mbytur gé loxantetigka Ne sallé. Kur zile ra parser dhe u hap dera, heshija e sallés u ngritdrejt mee, heshija, dhe me 8 ndjenja e veanté gé mé pushtoi kur wura e"Se gazetar’ iri kishte hequr syté nga uné. Nuk véshtrova niga Maria. Nuk‘paita Kohé, sepse kryetar tha né ményré gé disi mé habit se do té 1m® prisnin Kok@rrié mes t8 njé sheshi né emér té popullt francez. Atshoré m'u duk se huptova ndjenjén oé lexoja tek t6 githa Tytyrat. Mendoj se ishte respekt. Avokati e vuri dorén mbi dorén time. Nuk mendoja mé pér asgjé. Por kryetari mé pyeti nése kisha gjé pér t8 shluar. U mendova, Thashé: ‘Jo." Atéheré mé morén. Pér pyetjet me alternativa rrethoni alternativén e sakté. 13, Pse Mersoi nuk ndéstyn dot né giyg? 4 piké A) Aibeson tek aftésité e avokatit B) Avokatii ii mendon se mund té démtojé géshfjen C) Késhtu jané rregullat e gait D) Nuk e lejon turma e inrtuar t&flasé, 14, Avokat thoté “uné" sa heré let pér Mersoin, sepse. 4 piké 126GJUHA SHQIPE DHE LETERSIA AA) éshté né stiin e avokatéve njé pérdorimn til B) késhtu kan@ réné dakord t6 dy qe 8 film. C) kérkon té shfagé njé shenjé solidariteti undrejt Mersot. D) Kérkon ta pérjashtojé até pértundimisht nga procesi giygésor. 45. Karakteristikee stilt t Kamys, né kété fragment, jan: 4 piké AA) abstragimot e shumta teoriko-flozofiko. 8) analizate thella psikologjke C) tonet e larta emocionale. D) gartésia che thjeshtésia e réfimit 16. Gfaré e bén juriné qé té vendosé dénimin e Mersoitme vdekje? 1 piké A) Pamja e ti prejfatori 8) Voprimi iti kriminal C) Sela e tj prj indiferenti D) Paaftésia e Mersoit pér t'u mbrojturné giyq. 47. Gili ésht6 mondimi q8 Mersoi ka per avokatin otf morojtes? 4 pike |A) Avokat po e saboton giygirte ti. B) Avokati éshté i paefis che qesherak C) Avokatypo béh m8 té mirén pér ta mbrojtr. 1) AvokatiSshte nje njoriserioz dhe i respoktueshom. 48. Cila nga altemativat e méposhime pasqyron mé miré mendimin e Mersoit se jeta éshté absurde? 4 piké |A) Edhe kur je né banken e t8 akuzuarve éshté githmon’ interesante t8 flasin pér ty. Gjaté akuzés sé prokurorit dhe mbes sé avokatit tim, mund té them se u fol mé shumé pér mua se sa pér krimin tim B)_Avokati im u largua duke thén®: “Kryotar i jurisé do té loxojé pérgiiget. Juve do tu fusin brenda vetém par formulimin e vendimit.” ©) Njerézit vraponin népér shkallé dhe nuk e kuptojané ishin afér apo larg. Pasta degjova njé 26 t& mbytur gé lexonte digka né salle. D) Kur zija ra pérséri dhe u hap dera, heshija e sallés u ngit drejt meje, heshia, dhe me té ndjenja e veganté qé mé pushto’ kur vura re se gazetar iri kishte hequr syté nga uné. 49. Kujlimi i momenteve t8 sé kaluarés nga ana e Mersoit luan nj rol t8 dyfishté Shpjegojeni kate rol. Cli ésht8 efektiqé kané tek Mersoi Kéto kujtime? 3 piké 12720. at. 2. 23. 24. 25. MATURA SHTETERORE Shpjegim Efekti: Ku géndron paradoks’ né paragrafin e fund? Cfaré e bén qesharak vendimin e rmarié nga juria? 2p Ne fund t6 procesit Mersoi thot vetém “Jo”. Inerprotoni reagimino tj pil Procesi giyqésor, 8 po zhvillchet kundér Mersoit, shfaget fas, joracional dhe pashpres®. Arsyetoni oth kétij fakt, duke u mbéshtotur né skonén © dhénd 2 pik Lexoni me kujdes faliné e méposhime® Krahasuar me hyrjen e fragmentit, shpjegoni ku qéndron absurding*6. 2pil Mendoja sa,e-katéde prania ime né két6 vend e njé lémsh mu bé né gryké dhe prisja me ngubte meme fund e githé Kio e t8 gjeja perseri qeliné time dhe giumin, Gfaré ka 18 veganté ményra e t& rréfyerit né kété fragment? Identifkoni né pjesén e dhéné dy karakteristika t8 veganta t& méfimit 2 piké Cli éshté efekt qé ka Kjo ményré téréfyeri tek lexuesi? Argumentoni pérgigjon tua) 2 piké .. tek fundit, ambienli ku jetojmé, ndérton tek ne tiparet psikologiike dhe morale. Ai ndikon né jetén dhe né karakterin toné po aq sa fati dhe rastésité. 128GJUHA SHQIPE DHE LETERSIA Argumentoni se si ambient q@ na rothon, ijep kuptim jotds sond. 8 piké Shijdlimit | Organizime Sth che ‘Saktésia gjuhesore Total idesé dhe stuktura | originalteti (sintaksa dhe (25a) (25b) (25c) rejtshisimi) (25d) 25 2 pike 2pike 2 pike 2 pike 8 pike MATURA 2019 129