You are on page 1of 51

Lakdh.

kZ
¼Miscellaneous½
ikorh elqnk ua 4
fygwu ?ks.kkj ------------------------ bU’kqjUl daiuh fy-
iRrk % ---------------------
fygwu ns.kkj & Jh- ---------------------
jk- ----------------------------
eh fygwu ns.kkj dkj.ks fygwu nsrks rs [kkyhyizek.ks &
eh ftYgk xzkgd U;k;eapkr rdzkj uacj ---------------- R;ke/;s
dksVkZus eyk ikWfylhps :Ik;s ------------------- :Ik;s fnuakd
----------------- iklwu n-lk-n-’ks -------------% njkus jDde olwy
gksbZIk;Zar ns.;kpk vkns’k dsyk gksrk rlsp] ekufld =kliksVh o
vtkZP;k [kpkZiksVh izR;sfd :Ik;s -------------------@& ns.;kpk
vkns’k dsyk gksrk- R;kIkSfd vkt eyk jDde :Ik;s
---------------------@& brD;k jdespk --------------------- ;k uacjpk
dWujk cWdspk fnukad ------------------ jksthpk psd feGkyk-rks
vkt jksth feGkyk o ikoyk R;kcn~ny ek>h dkgh rdzkj ukgh-
fygwu ns.kkj
-------------------
Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
ikorh elqnk ua 4
fygwu ?ks.kkj & lkS- ----------------------------
Ok; ----------------o”ksZ] uksdjh
-----------------------
jk- -------------------------- ;kalh]
fygwu ns.kkj 1- Jherh --------------------------
Ok; -----------------o”ksZ] uksdjh
-----------------------------
2- Jh- --------------------
Ok; -----------------o”ksZ] uksdjh
-----------------------------
3- Jh- ----------------------------
Ok; -----------------o”ksZ] uksdjh
-----------------------------
ua 1 Lor%lkBh o ua 2 o 3 ;kpah dqyeq[kR;kj Eg.kwu
loZ jk- -----------------------
vkEgh ojhy iSdh fygwu ns.kkj fygwu ?ks.kkj ;kalh dkj.ks ikorh
fygwu nsrks rs [kkyhyizek.ks&
vkEgh fygwu ns.kkj ;kauh fygwu ?ks.kkj ;kaps ukokoj
ekSts ------------------ ] rk-ft------------------------- ;sFkhy fjOghtu
lOgssZ ua---------------------------- e/khy IykWV ua- ---------------
;kps {ks=QG --------------- pkSjl ehVj ;ke/khy caxY;kP;k
cka/kdkeklghr fnukad ------------------ jksth ojhy feGdrhps
[kjsnhi= d:u fnysys vkgs- ;k [kjsnhi=kkP;k
O;ogkjkP;kosGh ,dw.k jDde :Ik;s ------------- ;kiSfd jDde :Ik;s
-------------- pk --------------- cWd fy-;k cWdsrhy fygwu ?
ks.kkj ;kaP;k cWd [kkrs e/;s fnukad ------------------- pk psd ua
-------------- vkEgkyk feGkyk vkgs- iajrq ;k [kjsnhi=kkuarj
fygwu ?ks.kkj ;kauh ------------ cWd -------------- ;kapsdMwu
dtZ izdj.k d:u lnj iksLV MsVsM psdph jDde :Ik;s ----------------
ns.;kps Bjfoys-
vkrk vkEgk fygwu ?ks.kkj ;kapsdMwu lnj [kjsnh
O;ogkjkiksVh dkghgh ;s.ks ckdh ukgh- R;keqGs vkEgh vkt
fygwu ?ks.kj ;kauk iwohZ fnysyh fnukad ----------------------
jksthpk psd ijr dsyk vkgs- lnj fnukad ----------------- P;k psdoj
vkepk vf/kdkj ojhy dkj.kkaLro jkfgys ulY;kus rks psd vkEgh ijr
dsyk vkgs- fnukad ----------- jksthps [kjsnhi=kus fygwu ?ks.kkj
gs ;kiwohZp ekyd >kysys vkgsr-
;klkBh gh ikorh fygwu fnyh-
LFkG
fnukad -------------------------
fygwu ns.kkj
-------------------------
ua- 1 Lor%lkBh o ua 2 o 3 ;kaph dqyeq[kR;kj Eg.kwu
Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
ikorh elqnk ua 2
fygwu ?ks.kkj & Jh- ---------------------
o; -------------o”ksZ] /kank----------------]
jk- ----------------------------
;kalh
]
fygwu ns.kkj & lkS- --------------------
o; -------------o”ksZ] /kank----------------]
jk- ----------------------------
rQsZ vWMOgksdsV
Jh- ------------------------
dkj.ks ikorh fygwu nsrks rs [kkyhyizek.ks &
- -------------- ;sFkhy es-fl t fl Mh lkks] ;kaps
dksVkZrhy ,p ,e ih ua- ------------------@--------------- e/khy
es-dksVkZP;k gwdwekizek.ks varfje iksVxhph jDDe :Ik;s
------------------@------------------ ¼---------------QDr½ brdh
jDDe fygwu ?ks.kkj ;kapsdMwu ---------------- cWdspk
fMekaM ua --------------- fnukad ------------ us feGkyh-
;klkBh gh ikorh fygwu fnyh-
LFkG
fygwu ns.kkjrQsZ
vWMOgksdsV
fnukad

Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
ikorh elqnk ua 1
es-gkWVsy -------------------- ft- --------------;kapsdMwu vkt
fnukad ----------------- jksth jDde :Ik;s ¼ jDde :Ik;s- ---------------
½ jks[k Lo:ikr @ ------------------------- ;k cWdspk fnukad
--------------- jksthpk psd ua --------------------- us ek>s
uksdjhckcr eh fnysY;k jkthukE;kps lanHkZkr [kkyhy ri’khykr
fnysY;k vafre dk;ns’khj ns; jdek feGkY;k-
1- isaesaV vkWQ vWDV] 1972
izek.ks xzWP;qbVhph jDde- :Ik;s
-------------------------
2- --------------- ;k o”kksZph cksUl jDde
:Ik;s------------------------
3- jtspk ixkj ---------------- ;k
:Ik;s------------------------
Dkyko/khckcr
:Ik;s------------------------
,dw.k :Ik;s------------------------
ojhy izek.ks jDde eyk feGkyh R;kckcr rdzkj ukgh- ekÖ;k
jkthukE;keqGs ek>s uksdjhojhy gDd laiq”Vkr vkys
vlwu ;kiq<hy ek>k lnj uksdjhoj dks.kR;kgh izdkjpk o dlY;kgh
gDd jkghyk ukgh- gs eyk ekU; o dcwy vkgs-
LFkG
fnukad
¼ ½
lgh dj.kkj
Lkk{khnkj &

Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
dCtsikorh
fygwu ?ks.kkj & es- --------------------- fy-
rQsZ izkf/kd`r vf/kdkjh]
Jh- -------------------------
o; -------------o”ksZ] /kank----------------]
jk- ----------------------------
;kalh
]
fygwu ns.kkj & 1½- Jherh- --------------------
o; -------------o”ksZ] /kank----------------]
jk- ----------------------------
2½ Jh- ------------------------
o; -------------o”ksZ] /kank----------------]
jk- ----------------------------
vkEgh] ojhy iSfd dkj.ks dCtsikorh fygwu nsrks rs
[kkyhyizek.ks&
feGdrhps o.kZu &
ekSts --------------] ;sFks fj l ua- ----------------- ;k
feGdrhrhy ----------- ,dr brds] {ks= ;klh prq%lhek [kkyhyizek.ks
&
iwosZl &
nf{k.ksl &
if’pesl &
mRrjsl &
gh feGdr fygwu ns.kkj ua 1 ps ikorh o ua 2 ps oMhy
Eg.ktsp dS- ---------------- ;kaps ekyfd o ofgokVhps vlwu dS-
---------------------- e;r >kys vkgsr- R;kaps Ik’pkr R;kps
dk;ns’khj okjl Eg.kwu vkeps rkC;kr lnj feGdr ekyfd gDdkus
vkyh vkgs- dS- -------------------- ;kaps jsOgsU;w jsdkWMZ lnjh
uko deh d:u R;kps tkxh dk;ns’khj okjl Eg/kwu vkeps uko
uksanfo.;kph izfdz;k lq: vkgs- ek=] njE;kukP;k dkGkr lnj
feGdrhckcr dks.krsgh O;ogkj fygwu ?ks.kkj ;k daiuh’kh dj.ksps
vkEgkl iw.kZ vf/kdkj vkgsr-
ojhy feGdr fygwu ?ks.kkj ;k daiuhl dk;e [kq”k[kjsnh
ns.;klaca/kh vkeps mHk;rkarhy O;ogkj fuf’pr >kyk vlwu ojhy
laiw.kZ feGdr gh fygwu ?ks.kkj ;kauk ,dw.k j-:- ------------------
bRkD;k jDdesl dk;e [kjsnh ns.;kps >kys vkgs- ;k ,d djkjukek fn-
---------------- jksth vkeps iSfd Jherh- ------------------ ;kauh
fygwu ?ks.kkj ;k daiuhl dsyk vlwu fygwu ns.kkj ca/kdkjd vkgs-
fygwu ?ks.kkj daiuhl ojhy feGdrhr rkrMhus ykbZV dj.kspj
vkgs- R;klkBh R;kauk lnj feGdrhP;k rkC;kph vko’;d vkgs- vkt
fn- ------------------ jksth rkck fygwu ?ks.kkj ;kauk fygwu ns.kkj
gs ;k Lora= dCts ikorh nsr vkgs- lnj feGdrhpk dCtk daiuhdMs
vlrkuk daiuhus lnj feGdrhr ykbZV] R;k esaUVsau dj.;kl e’khujh
o brj loZ dkes lnj feGdrhr dj.;klkBh vkeph iw.kZ laerh vkgs-
;s.ks izek.ks dCtsikorh fygwu fnyh vls-
LFkG
fnukad ------------------------ 1-
--------------------
2- -----------------
fygwu ns.kkj
1- -------------------
2- ------------------------ 1-
-----------------------
fygwu ?ks.kkj
Lkk{khnkj
Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
rkcsikorh

Jh- -------------------------
o; -------------o”ksZ] /kank----------------]
jk- ---------------------------- Ik{k
ua 1
vkf.k
lkS- ------------------------
o; -------------o”ksZ] /kank----------------]
jk- ---------------------------- Ik{k
ua 2
‘kgj --------------] isB -------------- e/khy flVh lOgsZ uacj
---------------vkf.k ---------------] ;ke/khy fuokl ;k bekjrhe/khy
rGetY;kojhy bekjrhps iwosZdMhy Hkkxkrhy ‘kkWi ua
----------------] ;kaps {ks=QG ------------------- pkSjl ehVj] Eg.kts
---------------- pkSjl QwV ;klh prq%lhek &
iwosZl & -------------------------
nf{k.ksl & --------------------------
if’pesl & --------------------------
mRrjsl & --------------------------
;s.ks izek.ks o.kZu vlysyh feGdr gh Ik{k ua 2 ;kaP;k
rkC;kr fyOg vW.M yk;lsUl rRokoj fnukad -------------------
iklwu rkC;kr gksrh- vkt lnj djkjukek nksUgh i{kkauh laiq”Vkr
vk.kyk vlwu vkt lnjhy feGdrhpk rkck iwoZor i{k ua 2 ;kauh i{k
ua 1 ;kauk fnyk vkgs- vkrk ;k feGdrhe/;s i{k ua 2 ;kapk
dks.krkgh gDd ok fgrlaca/k jkghys ukgh- i{k ua 1 lnjhy feGdr
vU; dks.kR;kgh O;fDrl dks.kR;kgh izdkjs rcnhy d: ‘kdrhy vFkok
djkjukE;kus rkC;kr nsow ‘kdrhy-
;s.ks izek.ks nksu i{kkae/;s >kyh-
LFkG
fnukad - 1--------------------------
¼ i{k ua 1 ½
2- -----------------------
¼ i{k ua 2 ½
1- -----------------------
¼--------------------½
2- -------------------
¼--------------------------½
Lkk{khnkj
Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
nksu LFkkoj feGdrhaps vnykcnyi=
lnj vnykcnyi= -------------------- ;sFks vkt fn- -------------------
jksth ekSts -------------- ;sfFky o ekSts -------------------- ;sFkhy
feGdrhackcr >kys rs [kkyhyizek.ks &
Jh- ---------------------
Ok; ---------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
jk- ------------------ Ik{k ua 1
vkf.k
Jh- ---------------------
Ok; ---------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
jk- ------------------ Ik{k ua 2
T;kvFkhZ]
1- ekSts -------------- ;sFkhy xV uacj -------------------- ;kps
{ks=QG ---------------- pkS-eh R;ke/khy ik.;kph Vafd]
ik.;kph eksVj] ikbZIl dusD’ku gh ‘ksrfeGdr ¼;k feGdrhps
lfoLrj o.kZu ;k djkjukE;kus ifjf’k”B v e/;s dsys vkgs-½ gh
feGdr i{k ua 1 ;kaP;k ekyfdph o dCtsofgokVhph vkgs-
2- ekSts ------------------- ;sFkhy xV uacj -------------- ;kps
{ks=QG pkS-eh ;krhy l/;k vl.kk&;k fidklg] gh ‘ksrfeGdr
¼;k feGdrhps lfoLrj o.kZu ;k djkjukE;kus ifjf’k”B v e/;s
dsys vkgs-½ gh feGdr i{k ua 2 ;kaP;k ekyfdph o
dCtsofgokVhph vkgs-
3- Ik{k ua 1 o Ik{k ua 2 ;kauh R;kaP;k ekyfdph lnj
feGdrh ,desdkauk ekyfdgDdkus gLrkarj dj.;kps Bjfoys-
R;kvFkhZ]
1- Ik{k ua 1 ;kauh R;kaP;k ekyfdP;k ifjf’k”B v e/khy o.kZu
dsysyh feGdr i{k ua 2 ;kauk ;k vnykcny i=kus ekyfd
gDdkus gLrkarj dsysyh vkgs o R;kizek.ks izR;{k dCtk Ik{k
ua 1 ;kauh Ik{k ua 2 ;kauk fnyk vkgs-
2- Ik{k ua 2 ;kauh R;kaP;k ekyfdP;k ifjf’k”B c e/khy o.kZu
dsysyh feGdr i{k ua 1 ;kauk ;k vnykcny i=kus ekyfd
gDdkus gLrkarj dsysyh vkgs o R;kizek.ks izR;{k dCtk Ik{k
ua 2 ;kauh Ik{k ua 1 ;kauk fnyk vkgs-
3- Ik{k ua 2 ;kaaP;k ifjf’k”B c e/khy o.kZu dsysY;k feGdrhps
cktkjewY; Ik{k ua 1 ;kaaP;k ifjf’k”B v e/khy o.kZu
dsysY;k feGdrh is{kk jDde :Ik;s ---------------- brds tkLr
gksr- vnykcny i=kus Ik{k ua 1 ;kauh Ik{k ua 2 ;kauk iSls
--------------------- gh Qjdkph :- ------------------ ;k cWdsP;k
fn- ----------------- jksthP;k psd uacj ----------------- us fnyh
vkgs-
4- ;k vnykcnyi=kus oj uewn dsY;kizek.ks ifjf’k”B c e/;s o.kZu
dsysY;k feGdrhps Ik{k ua 1 iw.kZ ekyd >kys vlwu ifjf’k”B
v e/;s o.kZu dsysY;k feGdrhps Ik{k ua 2 gs iw.kZ ekyd
>kysys vkgsr- vkrk R;kizek.ks Ik{k ua 1 o Ik{k ua 2 ;kauh
ekydlnjh iw<s v[kaMi.ks pkyw Bso.;kph vkgs- rlsp] ;k
vnykcnyi=k}kjs Ik{k ua 1 o Ik{k ua 2 ;kauk feGkysY;k
jsdkWMZ lnjh ekyd o dCtsnkj Eg.kwu ykouw ?ksow
‘kdrhy-
5- Ik{k ua 1 ;kauh ifjf’k”B v e/;s o.kZu dsysY;k feGdrhps
ekyd gDdkckcrps loZ nLr o brj dkxni=s ;k vnykcny i=kus
Ik{k ua 2 ;kaps rkC;kr fnyh vkgs-
6- Ik{k ua 2 ;kauh ifjf’k”B c e/;s o.kZu dsysY;k feGdrhps
ekyd gDdkckcrps loZ nLr o brj dkxni=s ;k vnykcny i=kus
Ik{k ua 1 ;kaps rkC;kr fnyh vkgs-
7- Ik{k ua 1 ;kauh vktiklwu iw<s ;k vnykcnyi=kus R;kauk
feGkysY;k ifjf’k”B c e/khy o.kZu dsysY;k feGdrhps loZ dj
Hkj.;kps vkgsr- ;kiwohZps ;k feGdrhps loZ dj Ik{k ua
2 ;kauh Hkjysys vkgsr-
8- Ik{k ua 2 ;kauh vktiklwu iw<s ;k vnykcnyi=kus R;kauk
feGkysY;k ifjf’k”B v e/khy o.kZu dsysY;k feGdrhps loZ dj
Hkj.;kps vkgsr- ;kiwohZps ;k feGdrhps loZ dj Ik{k ua
1 ;kauh Hkjysys vkgsr-
9- Ik{k ua 1 ;k vnykcnyi=k}kjs v’kh Li”V geh Ik{k ua
2 ;kauk nsrkr dh] ifjf’k”B v e/;s o.kZu dsysYkh feGdr
fuosZ/k o futks[kehph vlwu ;k vnykcnyi=k}kjs lnj feGdr
i{k ua 2 ;kauk gLrkarj dj.;kpk iw.kZ gDd o vf/kdkj Ik{k ua
1 ;kauk vkgs-
10- Ik{k ua 2 ;k vnykcnyi=k}kjs v’kh Li”V geh Ik{k ua
1 ;kauk nsrkr dh] ifjf’k”B c e/;s o.kZu dsysYkh feGdr
fuosZ/k o futks[kehph vlwu ;k vnykcnyi=k}kjs lnj feGdr
i{k ua 1 ;kauk gLrkarj dj.;kpk iw.kZ gDd o vf/kdkj Ik{k ua
2 ;kauk vkgs-
11- Ik{k ua 1 ;kauh R;kauk ;k vnykcny i=k}kjs feGkysY;k
ifjf’k”B c e/;s o.kZu dsysY;k feGdrhP;k Ik{k ua 2 ;kaP;k
Vk;Vyckcr ‘kks/k ?ksrysyk vkgs o ;kckcr loZ dkxni=s
riklwu ikfgyh vkgsr- Ik{k ua 1 ;kauh ;kckcr ;kiwohZ th
uksVhl fnyh gksrh R;k uksVhlhl Ik{k ua 1 ;kauk vxj
R;kaP;k ofdykauk Ik{k ua 2 ;kaP;k ;k feGdrhP;k
Vk;Vyckcr dks.krhgh gjdr ys[kh vFkok rksaMh Lo:ikr izkIr
>kyh uOgrh-
12- Ik{k ua 2 ;kauh R;kauk ;k vnykcny i=k}kjs feGkysY;k
ifjf’k”B v e/;s o.kZu dsysY;k feGdrhP;k Ik{k ua 1 ;kaP;k
Vk;Vyckcr ‘kks/k ?ksrysyk vkgs o ;kckcr loZ dkxni=s
riklwu ikfgyh vkgsr- Ik{k ua 2 ;kauh ;kckcr ;kiwohZ th
uksVhl fnyh gksrh R;k uksVhlhl Ik{k ua 2 ;kauk vxj
R;kaP;k ofdykauk Ik{k ua 1 ;kaP;k ;k feGdrhP;k
Vk;Vyckcr dks.krhgh gjdr ys[kh vFkok rksaMh Lo:ikr izkIr
>kyh uOgrh-
;s.ks izek.ks vnykcnyi= nksUgh i{kkae/;s >kys vlwu R;knk[ky
nksUgh Ik{kkauh R;kaP;k lák ;k[kkyh nksu
lk{khnkjkaleksj dsY;k vkgsr-
LFkG
fn- ------------------- Ik{k ua 1
Ik{k ua 2
1-
2-
Lkk{hnkj
Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
nksu LFkkoj feGdrhaP;k fu;ksftr
vnykcnyi=kkpk djkjuke
lnj djkjukek -------------------- ;sFks vkt fn- ------------------- jksth
ekSts -------------- ;sfFky o ekSts -------------------- ;sFkhy
feGdrhackcr >kys rs [kkyhyizek.ks &
Jh- ---------------------
Ok; ---------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
jk- ------------------ Ik{k ua 1
vkf.k
Jh- ---------------------
Ok; ---------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
jk- ------------------ Ik{k ua 2
T;kvFkhZ]
1- ekSts -------------- ;sFkhy xV uacj -------------------- ;kps
{ks=QG ---------------- pkS-eh R;ke/khy ik.;kph Vafd]
ik.;kph eksVj] ikbZIl dusD’ku gh ‘ksrfeGdr ¼;k feGdrhps
lfoLrj o.kZu ;k djkjukE;kus ifjf’k”B v e/;s dsys vkgs-½ gh
feGdr i{k ua 1 ;kaP;k ekyfdph o dCtsofgokVhph vkgs-
2- ekSts ------------------- ;sFkhy xV uacj -------------- ;kps
{ks=QG pkS-eh ;krhy l/;k vl.kk&;k fidklg] gh ‘ksrfeGdr
¼;k feGdrhps lfoLrj o.kZu ;k djkjukE;kus ifjf’k”B v e/;s
dsys vkgs-½ gh feGdr i{k ua 2 ;kaP;k ekyfdph o
dCtsofgokVhph vkgs-
3- Ik{k ua 1 o Ik{k ua 2 ;kauh R;kaP;k lks;hizek.ks o
xjtsizek.ks R;kaP;k ekyfdP;k lnjhy feGdrh ,desdkl
vknykcny d:u ,desdkl R;k}kjs gLrkarj dj.;kps Bjfoys-
4- ;kdkj.kklkBh izLrqr djkjukek dj.;kr ;sr vkgs-
R;kvFkhZ] ;k djkjkP;k vVh o ‘krhZ [kkyhyizek.ks &
1- i{k ua 1 ;kauh R;kaP;k ekyfdph ifjf’l”B v e/;s o.kZu dsysyh
feGdr i{k ua 2 ;kauk ;k djkjukE;kus ;krhy uewn vVh o
‘krhZuqlkj vnykcny nLrk}kjs dk;eLo:ih ekyfd gDdkus
gLrkarj dj.;kps Bjfoys- ;k ekscnY;kr i{k ua 2 ;kauh R;kP;k
ekyfdph ifjf’k”B c e/;s o.kZu dsysyh feGdr i{k ua
1 ;kauk ;k djkjukE;kus ;krhy uewn vVh o ‘krhZuqlkj
vnykcny nLrk}kjs ekyfd gDdkus gLrkarj dj.;kps Bjfoys-
2- ;k djkjkus nksUgh i{k v’kh geh nsrks dh] rs R;kaP;k
ekyfdP;k lnj feGdrhaps iw.kZ ekyd vlwu lnj feGdrhe/;s vU;
dks.kR;kgh =;LFk O;fDrpk gDd ok fgrlaca/k ukgh- rlsp]
izR;{k vnykcny nLr gksbZIk;Zar nksUgh Ik{k lnjhy
feGdrhe/;s vU; dks.kR;kgh =;Lr O;fDrapk dks.kR;kgh
izdkjs gDd ok fgrlaca/k fuekZ.k dj.kkj ukghr-
3- ifjf’l”B v o ifjf’l”B c e/;s o.kZu dsysY;k feGdrhapk
vnykcny nLr gksbZIk;Zar ekyd Eg.kwu R;k R;k Ik{kkauh
lnjhy feGdrhaps loZ dj Hkj.;kps vkgs-
4- vnykcny nLrkpk ukasn.khpk [kpZ nksUgh i{kkauh leku
izek.kkr dj.;kpk vkgs-

ifjf'k”B v
ekSts -------------- ;sFkhy xV uacj ---------------------- ;kps
{ks=QG ---------------- pkS-eh R;ke/khy ik.;kph Vadh ik.;kph
eksVj - ikbZi ykbZu ;klg] gh ‘ksrfeGdr] ;klh prq%lhek
[kkyhyizek.ks &
iwosZl &
nf{k.ksl &
if’pesl &
mRrjsl &

ifjf'k”B v
ekSts -------------- ;sFkhy xV uacj ---------------------- ;kps
{ks=QG ---------------- pkS-eh ;krhy l/;k vl.kk&;k fidklg] gh
‘ksrfeGdr] ;klh prq%lhek [kkyhyizek.ks &
iwosZl &
nf{k.ksl &
if’pesl &
mRrjsl &
;klkBh gk djkjukek nksUgh i{kkae/;s >kyk vlwu R;klkBh
R;kauh ;k[kkyh lgh dsY;k vkgsr-
LFkG
fn- i{k ua 1
i{k ua 2
1-
2-
Lkk{khnkj
Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
dCtsiêh
fygwu ?ks.kkj & Jh- ---------------------
o; -------------o”ksZ] /kank----------------]
jk- ----------------------------
;kalh
]
fygwu ns.kkj & lkS- --------------------
o; -------------o”ksZ] /kank----------------]
jk- ----------------------------
1 ¼v½ ------------------- ;sFkhy flVh lOgsZ ua
----------------------- ] ;kaps ,dw.k {ks=QG -----------------
pkS- eh ;klh prq%lhek &
iwosZl & -----------------------------
nf{k.ksl & -------------------------
if’pesl & ------------------------
mRrjsl & ------------------------
;s.ks izek.ks prq%lhekiwoZd o.kZu vlysyh feGdr fygwu ?
ks.kkj ;kaP;k ekyfdph vkgs-
¼c½ - oj o.kZu dsysY;k dye 1 v e/khy -----------------
dksi&;krhy ----------------- etY;kojhy ----------------- [k.k
{ks=QGkph cka/khr tkxk] ;klh prq%lhek &
iwosZl & -----------------------------
nf{k.ksl & -------------------------
if’pesl & ------------------------
mRrjsl & ------------------------
;s.ks izek.ks prq%lhek iwoZd o.kZu vlysY;k feGdrhr
fygwu ns.kkj gs HkkMsd: vkgsr- fygwu ns.kkj ;kapsdMwu
R;kP;k rkC;krhy lnj feGdrhph vko’;d fygwu ?ks.kj ;kl vkgs- r’kh
fouarh fygwu ?ks.kkj ;kauh fygwu ns.kkj ;kauk dsyh
------------------ dCtk vkt fn- ----------------- jksth fygwu ?
ks.kkj ;kauk fnysyk vkgs- R;kpcjkscj lnj feGdrhrhy vkiyk
HkkMsd: Eg.kwu gDd laiq”Vkr vkiysyk vkgs- fygwu
ns.kkj ;kapsdMwu fygwu ?ks.kj ;kauk vkrk dks.krhgh iSls
ckdh ukgh- vktiklwu HkkMs feGdrhoj dks.krsgh laca/k
jkghysyk ukgh-
;s.ks izek.ks dCtsiêh fygwu ns.kkj ;kauh fygwu ?
ks.kkj ;kauk fnyh vlwu R;kizek.ks HkkMs feGdrhpk dCtk
ns[khy fnysyk vkgs-
LFkG
fnukad fygwu ns.kkj
fygwu ?ks.kkj
Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
nRrdi=
gs nRrdi= fn- ---------------- jksth >kys rs [kkyhyizek.ks&
Jh- ---------------------
Ok; ---------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
jk- ------------------ Ik{k ua 1
vkf.k
Jh- ---------------------
Ok; ---------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
jk- ------------------ Ik{k ua 2
1- Ik{k ua 1 gs fookghr vlwu R;kaP;k ck;dksps uko
------------- gs vkgs- Ik{k ua 1 ;kapk yXu fn-
---------------------- jksth >kyk vlwu R;kauk vktIk;Zar
eqyckG >kys ukgh- Ik{k ua 1 ;kauk eqyxk nRrd ?ks.;kpk
vkgs- Ik{k ua 1 ;kauh Ik{k ua 2 ;kaps’kh laidZ lk/kyk o
ppkZ dsyh-
2- Ik{k ua 2 ;kapk yXu fn- ------------------- jksth ------------
fgpscjkscj >kyk vlwu R;kauk ----------- eqys >kyh vkgsr-
lnj ------------- eqys vKku vlwu rh loZ f’k{k.k ?ksr
vkgsr- ;k --------- eqykaiSfd lokZr ygku eqyxk fp-
---------------- ;kl Ik{k ua 1 ;kauk nRrd ns.;kph bPNk o r;kjh
Ik{k ua 2 ;kauh R;kaph ck;dks lkS- ------------ ;kaP;k lerhus
n’kZfoyh-
3- R;kizek.ks fganw /keZ’kkL= fjrhfjoktkizek.ks fn-
-------------- jksth ----------- ;sFks nRrd --------------- ikj
iMyk- --------------- Ik{k ua 1 ;kauh Ik{k ua 2 ;kapk ygku
eqyxk fp- ------------- ;kl mifLFkrkaleksj Lor%ps ekaMhoj
clowu R;kps rksaMkr lk[kj ?kkywu nRrd ?ksrY;kps
rksaMh tkghj d:u nRrd fo/kh ikj iMyk- lnj nRrd fo/kh Jh-
--------------- ;kauh iqjksfgr Eg.kwu ikj ikM.;kl dsys- Ik{k
ua 1 ;kapsdMhy -------------- brD;k O;Drh rj Ik{k ua
2 ;kapsdMhy ------------ brD;k O;Drh o ojhy uewn iqjksghr
gtj gksr-
4- ojy uewn nRrd ----------------- o ;k nRrdi=kUo;s nRrd
eqyxk fp- ------------ ;kauk Ik{k ua 1 ;kapk eqyxk Eg.kwu
dk;|kizek.ks vlysys loZ gDd izkIr >kysys vkgsr-
5- Ik{k ua 1 ;kauh R;kaP;k ;k nRrd eqykaP;k laxksiukpk]
f’k{k.kkpk loZ [kpZ o tckcnkjh ikj ikM.;kph vkgs-
6- Ik{k ua 1 o Ik{k ua 2 ;kaP;k ck;dks ;kaph ;k nRrd fo/khl o
nRrd i=kl laerh vlY;kckcrps t sys[kh laerhi= fnys vkgs rs ;k
nRrdi=klkscr tksMys vkgs-
7- Ik{k ua 2 o R;kaph ck;dks o R;kaph brj eqys ;kauk Ik{k ua
1 ;kauh nRrd ?ksrysY;k eqykl Ik{k ua 1 ;kauk iwoZ dYiuk
nsowu HksVrk ;sbZy-
;klkBh gs nRrdi= >kys vlwu R;kckcr mHk;i{kkauh ;k[kkyh
R;kaP;k lgh Lkk{khnkjkaleksj dsY;k vkgsr-
LFkG
fnukad Ik{k ua 1
Ik{k ua 2
1-
2-
Lkk{khnkj

Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
vKku O;DrhP;k ekyfdph feGdr fod.;kckcr
ijokuxh feG.kslkBh dksVkZr djko;kpk vtkZpk
uequk
----------------- ;sFkhy es-ftYgk U;k;kf/k’k ] ;kaps dksVkZr
fnok.kh vtZ uacj -----------------@---------------
fp-@dq- --------------------------
Ok; ---------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
jk- ------------------
vKku rQsZ ikyudrkZ ----------------------
Jh- ---------------------
Ok; ---------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
jk- ------------------ & vtZnkj
fo:/n
dks.khgh ukgh &
lkeusokyk
------------------ vW.M okMZl vWDV izek.ks&
1- vtZnkj fp @ dq- --------------- gk Jh- ------------------ o lkS-
------------------ ;kapk eqyxk vkgs- Jh- ----------- o lkS-
---------------- ;kapk fookg fn- ----------------- jksth fganw
/keZ ‘kkL=k o fjrhfjoktkuqlkj >kyk-
2- vtZnkj gk vKku vlwu R;kP;k ekyfdP;k LFkkoj feGdrhps
o.kZu [kkyhyizek.ks &
Eksts ----------------- ;sFkhy xV uacj ------------------ ] ;kps
{ks=QG --------------- pkS-eh ;klh] prq%lhek [kkyhyizek.ks
&
iwosZl &
nf{k.ksl &
if’pesl &
mRrjsl &
lnj feGdr gh vtZnkjkph [kjsnhekyfdph feGdr vkgs-
3- vtZnkjkps ------------------ lnjhy feGdr vtZnkjP;k mPp
f’k{k.kkP;k [kpkZlkBh fod.;kph vkgs- vtZnkjkP;k
mPpf’k{k.kklkBh vko’;d vl.kkj fu/kh vtZnkjkP;k
------------------ miyC/k ukgh- HkforO;klkBh ----------------
gk ‘kS{kf.kd vH;kldze dj.ks vko’;d vkgs- lnj ‘kS{kf.kd
dkslZ ------------------ ;sFks djko;kpk vlwu R;kpk dkyko/kh
----------------- brdk o”ksZ vkgs- ;k ‘kS{kf.kd dkslZph
ekfgrh n’kZfo.kkjs ekfgrhi= ;k vtkZlkscr Lora= ;knhus
nk[ky dsys vkgs- ,dw.k f’k{k.k Qh jDde :Ik;s
------------------- brdh vlwu ;k dkyko/khr gks.kkjk brj [kpZ]
mnk- iks’kk[k brj [kpZ jDde :Ik;s -------------- brdk vkgs-
vtZnkjP;k ekyfdph lnjhy feGdrhph vktferhl cktkjHkkokus
fdaer jDde :Ik;s ---------------- brdh vkgs- lcc] vtZnkjP;k ;k
‘kS{kf.kd [kpkZlkBh vtZnkjP;k ekyfdph lnj feGdrhph
fodzh dj.ks vR;ar vko’;d o xjtsps >kys vkgs- ;klkBh
ijokuxh nk[ky feG.ksckcr izLrqr vtZ vtZnkjpk ikyd ;k
ukR;kus R;kps ---------------- nk[ky dj.ks Hkkx iMr vkgs-
4- vtkZl dkj.k & vtZnkj gk vKku vlY;kus o R;kl o uewn
dsysyk ‘kS{kf.kd vH;kldze dj.;kpk vlY;kus izLrqr vtkZl
dkj.k ekgs- ------------------ ;k efgU;kr ?kMys vkgs-
5- ;k vtkZlkscr vko’;d rh dkxni=s Lora= dkxn;knhus nk[ky
dsyh vkgsr-
6- lnj vtZnkj ;k es-dksVkZl vf/kdkj LFkGflesr jgkr vlY;kus o
R;kP;k ekyfdph LFkkoj feGdr ;k es-dksVkZP;k vf/kdkj
LFkGfleasr vlY;kus gk vtZ pkyfo.;kpk ;k es-dksVkZl
vf/kdkj vkgs-
7- rjh] vtZnkj rQsZ fouarh dh]
1½ ;k vtkZr uewn dsysyh vtZnkjP;k ekyfdph feGdr ;k
vtkZrhy uewn dkj.kkaLro fodzh dj.;kl R;kps Jh-
---------------------- ;kauk ikyd ;k ukR;kus ijokuxh
feGkoh] fg fouarh-
2½ t:jrj vtZ nq:Lrhl ijokuxh feGkoh
;s.ks izek.ks vtZnkjrQsZ vtZ nk[ky dsyk vls-
LFkG
fn- vtZnkj
vtZnkjrQsZ vWMOgksdsV
izfrKkys[k
eh- Jh- ------------------ o; ---------------o”ksZ uksdjh-
------------------ jk- --------------- vKku dq- ---------- o; ---------
o”ksZ] uksdjh ------------------- jk- ------------------- rQsZ vKku
ikyudrkZ Eg.kwu lR;izfrKsoj dFku djrks dh lnj vtkZe/khy loZ
etdwj ek>s mRre ekfgrh o fo’oklkizek.ks [kjk o cjkscj vkgs-
LFkG
fnukad vtZnkj

Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
yhM MhM elqnk ua
Jh- ---------------------
Ok; ---------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
jk- ------------------ Ik{k ua 1
vkf.k
Jh- ---------------------
Ok; ---------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
jk- ------------------ Ik{k ua 2
i{k ua 1 o i{k ua 2 ;kapsr yhM MhM >kys rs [kkyhyizek.ks &
1½ feGdrhps o.kZu &
--------------- ;sFkhy] xzkeiapk;r feGdr ua
---------------------- ;ke/khy vlysY;k cka/kdkekiSfd n’kZuh
‘ksMe/khy cka/kdkekpk Hkkx] R;kph nf{k.kksRrj :anh
--------------- QwV o iwosZif’pe ykach -------------- QwV
Eg.kts ;kps {ks=QG ---------------- pkS-QwV] ;klh prq
%lhek &
iwosZl &
if’pesl &
nf{k.ksl &
mRrjsl &
;ke/khy ykbZV ehVj lg o QfuZpj ;klg ;s.ksizek.ks o.kZu
vlsysyh feGdr i{k ua 1 ;kaP;k ekyfdph o dCtsofgokVgph
vkgs-
2½ yht O;ogkjkpk ri’khy &
Ik{k ua 2 ;kauk lnjhy feGdr ----------------- o”ksZ
dkyko/khlkBh yhtgDdkus goh vkgs- ;kckcr i{k ua 1 vkf.k
i{k ua 2 ;kapsr BjysY;k o fuf’;r >kysY;k vVh o ‘krhZ
[kkyhyizek.ks &
1- ;k yhtO;ogkjkpk dkykof/k fn- ------------------- iklwu
----------------- o”ksZ brdk jkfgyk- ;k djkjkizek.ks i{k
ua 1 ;kauh i{k ua 2 ;kauk lnjhy feGdrhpk dCtk O;kikjh
dkj.kklkBh fn- ------------------- jksth ns.;kpk vkgs- i{k
ua 2 ;kauh lnjhy feGdrhpk okij O;kikjh dkj.kklkBh
dj.kspk vkgs- lairkp lnjhy feGdrhpk dCtk i{k ua
2 ;kauh i{k ua 1 ;kauk ijr ns.;kpk vkgs- i{k ua 2 gs lnj
dkyko/khiwohZ ns[khy -------------- efgU;kaph iwoZ
ys[ku uksVhl i{k ua 1 ;kauk le{k vkj- ih- ,- Mh us
nsÅu lnjhy feGdrhpk rkck i{k ua 1 ;kauk loZ ekscnyk
pqdrk d:u ijr nsÅ ‘kdrhy-
2- ekscnyk &
i{k ua 2 ;kauh i{k ua 1 ;kauk j-:- ----------------------
@& ¼----------------QDRk½ lnjhy feGdrhpk dCtk
feG.ksiwohZ ns.;kps vkgsr-lnjhy feGdrhpk dCtk i{k
ua 2 ;kauk ijr feGrsosGh lnj fMikWf>Vph jDde i{k ua
1 ;kauh i{k ua 2 ;kauk ijr dj.ksph vkgs- i{k ua 2 ;kauh
i{k ua 1 ;kauh [kkyhyizek.ks njegk jDde ns.;kph vkgs-
v-dz ri’khy j-:-
1- izFkeo”kZ ---------------
@&
2- f}rh;o”kZ ----------------
@&
3- r`rh;o”kZ --------------
@&
4- pkSFks o”kZ ---------------
@&
5- ikpos o”kZ ----------------
@&
ojhy izek.ks] fu;feri.ks njegkph yhtjsaVpj jDde i{k ua
2 ;kauh i{k ua 1 ;kauk izR;sd efgU;kps lq:okrhP;k
---------- rkj[ksP;k vkr ns.;kph vkgs-
3½ tj i{k ua 2 ;akuh lyx ------------- efgus jDde ns.;kr dlwj
dsyh rj i{k ua 1 lnj Fkfdr jDde -------------- efguk
dkyko/khr uksVhl i{k ua 2 ;kauk nsÅu lnj Fkfdr
jdesph ekx.kh d: ‘kdrhy- ;k uksVhl dkyko/khr i{k ua 2
;kauh Fkfdr yhtjsaVph jDde i{k ua 1 ;kauk ns.;kr dlwj
dsyh rj ;kp uksVhlizek.ks i{k ua 1 i{k ua
2 ;kapsdMwu lnjhy feGdrhpk rkck Fkfdr jdeslfgr
ekxw ‘kdrhy-
4½ lnjhy feGdrhpk okij i{k ua 2 ;kauh vR;ar dkGthiwoZd o
;ksX; fjrhus dk;ns’khj dkj.kklkBh dj.;kpk vkgs-
dks.kR;kgh dkj.kkus lnjhy feGdrhe/khy i{k ua
1 ;kaP;k ekyfdP;k QfuZpjyk uqdlku iksgkspys rj
uqdlku HkjikbZ Hk:u ns.;kph tckcnkjh i{k ua 2 ;kaph
jkghy- tj i{k ua 1 ;kaP;k xSj O;ogkjkeqGs lnjhy
feGdrhsp uqdlku >kys] lnjhy feGdrhpk csdk;ns’khj
dkj.kklkBh okij dsyk- Lor% f’kok; vU; O;Drhl lnjhy
feGdrhpk okij dj.;kl ijokuxh fnyh- rj lnjhy feGdrhpk
rkck i{k ua 1 i{k ua 2 ;kapsdMwu ------------ efgus
iwoZ uksVhl nsÅu ekxw ‘kdrhy o v’kk osGk rkck ijr
ns.ks i{k ua 2 ;kapsoj ca/kudkjd jkghy-
5½ ;k djkjkizek.ks i{k ua 2 ;kauh lnjhy feGdrhpk rkck i{k
ua 1 ;kauk BjysY;kosGh ijr ns.;kr dlwj dsyh rj rkck
dk;ns’khj ekxkZus ijr ?ks.;kpk gDdklfgr i{k ua 1 gs
i{k ua 2 dMwu feGkysys fMikWf>VPkh jDde tIr d:
‘kdrhy-
6½ i{k ua 2 ;kauh ;k djkjizek.ks tj osGsr yhtjsaVph jDde
fnyh ukgh rj i{k ua 2 i{k ua 1 ;kauk Fkfdr
uqdlkuHkjikbZ jDde n-lk-n-‘ks- ----------------VDds
O;ktkus nsrhy-
7½ lnjhy feGdr tj i{k ua 1 ;kauk ;k djkjdkyko/khr iSls
ns.;klkBh Eg.kts lnjhy feGdrhe/khy ‘ksM ikMwu
R;koj uohu bekjr cak/k.kkj vlrhy o R;klkBh i{k ua
2 ;akpsdMwu goh vlY;kl lnjhy feGdrhpk dCtk i{k ua
1 i{k ua 2 ;kauk ---------------- efgU;kpah uksVhl nsÅu
ekxw ‘kdrhy-
8½ i{k ua 2 ;kapsdMhy lnjhy feGdrhpk dCtk vlsIk;Zar
lnjhy feGdrhps ykbZV fcy i{k ua 2 ;kauh osGksosGh
Hkj.;kps vkgs-
9½ lnjhy feGdrhph ikg.kh dj.;kpk o R;klkBh lnjhy
feGdrhe/;s izos’k dj.;kpk vf/kdkj i{k ua 1 ;kauk jkghy-
10½ ;k djkjkr uewn dsY;kizek.ks tj i{k ua 2 ;kauh
lnjhy feGdrhpk dCtk i{k ua 1 ;kauk ijr fnyk ukgh o
R;keqGs R;klkBh tj i{k ua 1 ;kauk i{k ua 2 ;kaps fo:/n
dksVZ izdj.k djkos ykxys rj ;k dksVZ izdj.kklkBh
gks.kkjk loZ [kpZ -------------- i{k ua 1 i{k ua
2 ;kapsdMwu olwy d: ‘kdrhy-
;s.ks izek.ks yhtMhM i{k ua 1 o i{k ua 2 ;kaP;kr >kys-
LFkG 1- ------------------
fnukad ¼ i{k ua- 1½
Lkk{khnkj
1- -------------------- 2- ------------------
¼ ---------------------------½ ¼ i{k ua- 2½
2- ----------------------
¼ -------------------½
Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
gDdlksMi=
¼----------------- ykHkkr lksMwu fnysys
gDdklksMi=½
gDdlksMi= fn- -------------- jksth ----------- ;sFks [kkyhy
i{kkae/;s >kys rs [kkyhyizek.ks
1- lkS- ---------------------
Ok; ---------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
jk- ------------------
¼;k iq<s ;kapk mYys[k i{k ua 1 vlk lks;hlkBh dsyk vkgs ½
vkf.k
2- Jh- ---------------------
Ok; ---------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
jk- ------------------
¼;k iq<s ;kapk mYys[k i{k ua 2 vlk lks;hlkBh dsyk vkgs ½
vkf.k
3- Jh- ---------------------
Ok; ---------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
jk- ------------------
¼;k iq<s ;kapk mYys[k i{k ua 3 vlk lks;hlkBh dsyk vkgs ½
T;kvfFkZ
1- i{k ua- 3 gh i{k ua 2 o 3 ;kaph l[[kh ----------------- vkgs-
2- lnj gDdlksMi=kP;k ifjf’k”B e/;s o.kZu dsysY;k feGdrh ;k
i{k ua 1 rs 3 ;kapk ----------------- ekyfdP;k feGdrh vkgsr-
i{k ua 1 rs i{k ua 3 ;kaps ofMy e;r Jh-
------------------- ;kaP;k e`R;quarj i{k ua 1 rs 3 ;kaps uko
ekyd lnjh lnjhy feGdrhP;k jsdkWMZ lnjh ykxys gksrs-
ek=] lnjhy feGdrhapk izR;{k dCtk i{k ua 2 o i{k ua
3 ;kapkp vlwu R;krwu rs izR;{k mRiUu ?ksr vkgsr-
3- i{k ua 1 ;k fookghr vlwu fookgkiklwu R;k R;kaP;k
lkljP;k ?kjh dk;eLo:ih jgkr vkgsr- i{k ua 1 ;kaP;k fookgkpk
laiw.kZ [kpaZ R;kaps ofMykaP;k e`R;quarj i{k ua 2 o i{k
ua 3 ;kauh dkgh izek.kkr ,d= dqVaqc mRiUukrwu rj dkgh
izek.kkr Lor%P;k mRiUukrwu dsyk gksrk- i{k ua 1 ;kaps
i{k ua 2 o 3 ;kapsoj ukrs laca/kkrwu vR;ar toGhps izse o
fo’oklkps laca/k vkgsr- i{k ua 2 o i{k ua 3 ;kaps ,deso
mRiUukps lk/ku Eg.kts lnj gDd lksMi=krhy uewn lnjhy
feGdrh gs- ;k dkj.kkLro i{k ua 1 ;kauk lnjhy feGdrhph
vko’;drk ulY;kus R;kauh lnjhy feGdrh e/khy R;kapk ekyfd
gDd i{k ua 2 o 3 ;kaP;k ykHkkr lksMwu ns.;kps Bjfoys-
lcc ] ;k gDdlksMi=kus i{k ua 1 ;kauh lnjhy feGdrhe/khy
R;kapk ekyfd fgLlk o gDd i{k ua 2 o i{k ua 3 ;kaps ykHkkr
dks.krkgh osxGk ekscnyk u ?ksrk leku izek.kkr lksMwu
fnyk vkgs- vkrk lnjhy feGdrhe/;s i{k ua 1 ;kapk dks.krkgh
gDd ok fgrlaca/k jkfgyk ulR;kus R;kaps uko jsdkWMZ
vkWQ jkbZVl~ e/kwu vkgs- i{k ua 2 o i{k ua 3 gsp leku
izek.kkr jkghys vkgsr-
lnjhy feGdrhackcrP;k iwohZP;k oj dkgh vkfFkZd tckcnk&;k
vlrhy rh i{k ua 2 o 3 gsp R;kl tckcnkj jkgrhy- rlsp] ;kiq<hy
ns[khy tckcnk&;k i{k ua 2 o i{k ua 3 ;kauhp ikj ikM.;kP;k
vkgsr-
;s.ks izek.ks i{k ua 1 ;kauh i{k ua 2 o 3 ;kaps ykHkkr lnj
gDdlksMi= d:u fnys vlwu rs i{k ua 1 o R;kaps
okyhokjlakoj ca/kudkjd vkgs-

ifjf'k”B
LFkG
fnukad i{k ua- 1
-------------------------
i{k ua- 2
-------------------------
i{k ua- 3
-------------------------

Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
dcqyk;rukek
fygwu ?ks.kkj & Jh- ---------------------
o; -------------o”ksZ] /kank----------------]
jk- ----------------------------
;kalh
]
fygwu ns.kkj & lkS- --------------------
o; -------------o”ksZ] /kank----------------]
jk- ----------------------------
eh Jh- --------------- ojhy fygwu ns.kkj dkj.ks dcqyk;rukek fygwu
nsrks rs [kkyhyizek.ks &
ekSts -----------------] rk- --------------- ;sFkhy xV ua
------------- ;kpk iwohZpk fj l ua -------------- ;kps {ks=
------------- gsDVj ------------- vkj gh ‘ksr feGdr ewG dS-
--------------- ;kaps ekyfd ofgokVhph gksrh- fn- --------------
jksth dS- ------------ ;kauh ek>s ofMY dS- ------------- ;kauk ojhy
‘ksr feGdr gDdkus jftLVMZ fejkl i=kus ofgokV.;kl fnyh gksrh-
lnj i=kps rjrqnhuqlkj vkeps ofMykauh R;kauk njlky bukeh
gDdkcíy :- -----------------@& ns.ksps gksrs- ;kr dlwj >kY;kl
dS--------------------- ;kauk ojhy ‘ksr feGdr vkeps ofMykadMwu
iqUgk dk<wu ?ks.kspk gDd gksrk-
ek>s ofMy dS- ------------ ;kauh ojhy fejkli= >kysuarj lyx
------------- o”ksZ dS- ------------- ;kauk ns; vlysyh bukeh
gDdkph jdde :- ----------------@& njlky fu;feri.ks fnyh gksrh-
ek=] lu -------------------- lkykuarj rs ----------------- lkykIk;Zar
bukeh gDdkps njlky --------------@& :- dS-
------------------- ;kauh dS- ----------------------- vFkok R;kaps
dqVqafc;kadms tek dsys ukghr- R;keqGs ] dS- -------------------
gs bukeh gDd;kP;k ekscnY;kps Fkdckdhnkj >kys- dS-
---------- ;kauk dS- ----------------- ;kapsdMwu rjrqnhizek.ks ojhy
‘ksr feGdr iqUgk ijr dk<wu ?ks.kspk gDd izkIr >kyk- R;kuqlkj
fn- ---------------- jksth dS- ---------- vFkok R;kaps dqVqafc;kauh
dS- ---------------- ;kapsdMwu ojhy feGdrhpk rkck dk<wu ?
ksryk- fn- --------------- P;k fejkli=kpk vaey fn- ------------------
iklwu laiq”Vkr vkyk- rsOgkiklwu Eg.kts fn- --------------- iklwu
ojhy ‘ksr feGdr dsS- -------------------- o R;kps rkC;kr ekyfd
gDdkus vkgs-
dS- ---------------- ;kapsdMwu ojhy ‘ksrfeGdrhpk rkck vlwu
lu ---------------- e/;s dS- ----------- o dqVqfc;kadMs xsyk vlyk]
rjh R;kuqlkj lnjh dS- -------------- ;kaps uko deh dj.;kps jkgwu
xsys- R;keqGs] dS- ------------------ ;kaP;k e`R;quarj R;kaps
okjlkaph ukos jsOgsU;w jsdkWMZlnjh yko.;kr vkyh- ek=] izR;
{kkr lu ------------------- iklwu vktrkxk;r dS- ---------------vxj
R;kaP;k okjlkar ojhy ‘ksr feGrhr dqG Eg.kwu vxj brj
dks.kkR;kp {kersr dsOgkgh rkck uOgrk vxj ukgh-
ojhy ‘ksr feGdrhr fygwu ?ks.kkj ;kapkp rkck ekyfd gDdkus
vlwu lnjhph feGdr fygwu ?ks.kkj gs dks.kR;kgh i/nrhus
dks.kklgh rcnhy d: ‘kdrkr- R;k O;ogkjkl rkaf=drspk ck/k ;sow
u;s Eg.kwu vkEgh lnj O;gkjkP;k nLr,sotkaoj vkEgh vkeP;k lgh
laerhn’kZd ns.;kl r;kj vkgksr-
;klkBh gk dcqyk;rukek vkt fn- ------------------- jksth fnyk-
LFkG
fnukad
dcqyk;r fygwu ns.kkj
Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
dcqyk;rukek
fygwu ?ks.kkj & Jh- ---------------------
o; -------------o”ksZ] /kank----------------]
jk- ----------------------------
;kalh
]
fygwu ns.kkj & lkS- --------------------
o; -------------o”ksZ] /kank----------------]
jk- ----------------------------
eh Jh- --------------- ojhy iSfd fygwu ns.kkj dkj.ks laerhi= fygwu
nsrks rs [kkyhyizek.ks &
ekSts ---------------- rQsZ ------------------ ;sFkhy lOgsZ ua-
-------------------- ;kaps ,dw.k {ks= -------------- pkSjl feVj
gh feGdr fcxj ------------------- feGdr vlwu lnj feGdrhr
Lora= {ks=kr fygwu ns.kkj o fygwu ?ks.kkj gs nksu
fgLlsnkj vkgsr- fygwu ?ks.kkj ;kaps ojhy feGdrhr
-------------- pkS-eh brds {ks= vlwu R;kP;k prq%lhek
[kkyhyizek.ks &
iwosZl & ---------------------
nf{k.ksl & --------------
if’pesl & ------------------
mRrjsl & -------------------------
;s.ks izek.ks prq%lhek iwoZd vlysys {ks= fygwu ?
ks.kkj ;kaps iw.kZi.ks Lora= ekyfdps vlwu R;okj fygwu
ns.kkj ;kapk dks.kR;kgh izdkjpk ekyfd gDd] vf/kdkj ok fgrlaca/k
uOgrk o ukgh- ojhy feGdr gh fygwu ns.kkj ;kaps ojhy uacj e/khy
nf{k.ksdMhy cktwl ---------------- pkSjl ehVj {ks= Lora= vlwu
R;kps [kjsnh ekyfdph vkgs-
fygwu ?ks.kkj gs ojhy feGdrhr R;kaps fg’’;kr fuoklh ?kjkps
cka/kdke djhr vkgsr- lnjps cka/kdke gs fygwu ?ks.kkj R;kaps lor
%ps ekyfd {ks=kr djhr vlY;kus lnj cak/kdkekr vxj R;klkBh
ykx.kk&;k lqfo/kk miyC/k dj.;klkBh ek>h laerhi=kus fygwu ?
ks.kkj Jh- ----------------- o lkS- ---------------- ;kauk R;kaps ojhy
feGdrhps cka/kdke dj.;klkBh iw.kZi.ks laerh nsr vkgs-
R;kpizek.ks lnj fygwu ?ks.kkj ;kauk R;kaps ojhy feGdrhr Lora=
iw.kZi.ks laerh nsr vkgs- ik.kh dusD’ku] vxj vU; dks.kR;kgh
izdkjph dlykgh lqfo/kk ?ks.;kl >kkY;kl laca/khr [kkR;kdMs
R;kauh vtZ dsY;kl rh lqfo/kk R;kuak feG.kslkBh eh ekscnyk u ?
ksrk laerh nsr vkgs-
fygwu ?ks.kkj ;kauk ojhy feGdrhr cka/kdke dj.kslkBh
R;akps fg’’;kps {ks=kkoj o R;kojhy cka/kdkekr dks.kR;kgh
foRrh; laLFksdMwu vxj cWdsdMwu dks.kR;kgh izdkjps dtZ ?
ks.ksps >kY;kl R;kl ns[khy ek>h iq.kZi.ks laerh vkgs-
;k laerhus eh fygwu ?ks.kkj ;kauk Ra;kps feGdrhfrfOk”k;h
vko’;d vl.kk&;k loZ laeR;k fnY;k vlY;kus vkrk ;kiw<s gsp
laerhi= vko’;d fBdk.k nk[ky dj.ksps vkgs- izR;sdosGh ek>h
osxGh laerh ?ks.ksph xjt ukgh-
;s.ks izek.ks laerhi= fygwu fnys vls-
LFkG
fnukad laerh fygwu
ns.kkj

Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
ofMyksikftZr feGdr cWdsl rkj.k Bso.kslkBh
laerhi=
fygwu ?ks.kkj & 1½ Jh- ---------------------
Ok; --------o”ksZ] /kank ----------------]
2½ Jh- ------------------
Ok; --------------o”ksZ] uksdjh ------------------]
iRrk % nks?ksgh -------------------
;kalh]
fygwu ns.kkj & 1½ lkS- -------------------
Ok; ------------------o”ksZ] uksdjh- ----------------]
jk- ------------------------
2½ lkS- -------------------
Ok; --------------o”ksZ] ukdjh ------------------]
jk- ----------------------------
3½ lkS- ----------------------
Ok;& -----------------------o”ksZ] /kank& --------------
jk- ---------------------------------
vkEgh ojhy iSfd fygwu ns.kkj dkj.ks laerhi= fygwu nsrks rs
[kkyhyizek.ks&
ekSts -------------- rk-ft- ---------------;sFkhy xV ua-
-------------e/khy ,dw.k ----------------- vk.ks fgLlk] ;klh ,df=r prq
%lhek &
iwosZl & -----------------------
nf{k.ksl & ----------------------
if’pesl & ---------------------
mRrjsl & -----------------------
;s.ks izek.ks o.kZu vlysyh ---------------- feGdr gh rqeP;k
ekyfdph vlwu R;ke/;s rqeph izR;sfd ------------ vk.ks ----------iS
fg’’;kps Lpra= dCtsofgokVh vkgs- R;kizek.ks rqeP;k ukokph
uksan ekyd Eg.kwu ----------------- mrk&;kl vkgs- lnj feGdr gh
rqeph ----------- feGdr vkgs- lnj feGdr rqEgh ------------ cWd
-------- ;k cWdsdMs rkj.k] Vso.kkj vkgksr- lnj feGdr lnj cWdsl
vFkok dks.kR;kgh for lLFksdMs rkj.k Bso.;kl vkeph iw.kZ laerh
vkgs-
LFkG
fnukad ------------------------------------
1½ lkS- --------------------------
------------------------------------
--
2½ lkS- -------------------------
------------------------------------
-
3½ lkS---------------------------
¼fygwu ns.kkj ½

Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
Ek;rkP;k feGdrhckcr okjlkaps laerhi=
fygwu ?ks.kkj & 1½ lkS-- ---------------------
Ok; --------o”ksZ] /kank ----------------]
;kalh]
fygwu ns.kkj & 1½ lkS- -------------------
Ok; ------------------o”ksZ] uksdjh- ----------------]
2½ lkS- -------------------
Ok; --------------o”ksZ] ukdjh ------------------]
jk- ----------------------------
;k laerhi=kus fygwu ns.kkj fygwu nsrkr dh] fygwu
ns.kkj ;kpas ofMy dS- ------------------ jk- -------------- rk-
------------- ft] -------------- gs e`R;qi= u djrk fnukad ---------------
jksth e;r >kys vkgsr- R;akP;k ekxs R;kauk ykxw gks.kk&;k
okjlkdk;|kizek.ks [kkyhy okjl vkgsr-
vuq ua uko o; e;rk’kh ukrs
1- ---------------------- -------
-------------------
2- --------------- --------------
-------------------
3- ---------------- ----------------- -----------------
ojhy iSfd fygwu ?ks.kkj Jherh ----------------- ;kauh dS-
------------- ;kaP;k ---------- cWd -------- ;kapsdMhy [kkyhy
uewn [kkR;kojhy f’kYyd jdek o eqnrBsoh feG.;klkBh vtZ dsyk
vkgs-
v-d [kkR;kpk izdkj jDde :Ik;as
1- cpr [kkrs ua -------------------- -
--------------------
2- eqnr Bso ikorh ua ---------------
-------------------
3- eqnr Bso ikorh ua ------------------------
--------------------
vkEgh [kkyh lák dj.kkj fygwu ns.kkjs okjl ojhy izek.ks
fofo/k f’kyd] eqnrBsoh Jherh- --------------- ;kauk ns.;kl laerh nsr
vkgsr-
fygwu ns.kkj ua 1]
fygwu ns.kkj ua 2-
fygwu ?ks.kj

Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
:e feGdr xgk.k Bso.kslkBh laerhi= elqnk ua
fygwu ?ks.kkj & ‘kk[kkf/kdkjh
--------------cWsd
-------------------------- ;kalh]
fygwu ns.kkj & 1½ Jh- -------------------
Ok; ------------------o”ksZ] uksdjh- ----------------]
2½ lkS- -------------------
Ok; --------------o”ksZ] ukdjh ------------------]
nks?ks jk- ----------------------------
vkEgh ojhy iSfd fygwu ns.kkj dkj.kslaerh fygwu nsrks dh]
ekSts --------------rk- --------------- ft- ----------------- ;sFkhy
xzkeiapk;r feGdr ua- ---------------- gh feGdr ua ------------------
gh feGdr vkeph ofMyksikftZr vlwu l/;k rh dqVqfcd
O;oLFksuqlkj Jh- -------------------- o lkS- ---------------- ;kaps
ukokoj vkgs- lnj Jh- ------------------ gs ?kj xka/k.khlkBh
fygwu ?ks.kkj cWsdsdMwu dtZ ?ksrys gksrs ?kj vkEgk ifjokj
lax jkg.;kps vkgs- dtZ ns.;klkB Jh- ------------------- o lkS-
---------------------- ;kl fygwu ?ks.kkj cWdsdMs xgk.k Bso.kkj
vkgs- dkj.k ojhy loZ ?kj cka/k.khps dtZ gs vkEgk lokZaP;k
fgrkdjhrk vkgs-
;k dfjrk gs laerh i= fygwu fnys vls-
LFkG
fnukad 1½
--------------------------------
¼Jh-
----------------------------------
½

------------------------------------
¼Jh-
---------------------------------½
fygwu ns.kkj
Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
?kj feGdr xgk.k Bso.kslkBh laerhi= elqnk ua
fygwu ?ks.kkj & ‘kk[kkf/kdkjh
--------------cWsd
----------- ‘kk[kk]---------------
Rkk-ft- ----------------- ;kalh]
fygwu ns.kkj & 1½ Jherh -------------------
Ok; ------------------o”ksZ] uksdjh- ----------------]
eh ojhy iSfd fygwu ns.kkj dkj.kslaerh fygwu nsrks dh]
ekSts --------------rk- --------------- ft- ----------------- ;sFkhy
xzkeiapk;r feGdr ua- ---------------- gh feGdr ekÖ;k uojk dS-
-----------;kpas ofMyksikftZr vlwu R;kaps dk;ns’khj okjl
Eg.kwu Jh- ----------------] Jh- ------------------ ;kaps ukokoj
vkgs- lnj Jh- ------------------ gs ?kj cka/k.khlkBh fygwu ?ks.kkj
cWsdsdMwu dtZ ?ksrys gksrs ?kj vkEgk ifjokj lax jkg.;kps
vkgs- dtZ ns.;klkB Jh- ------------------- o Jh
---------------------- ;kl fygwu ?ks.kkj cWdsdMs xgk.k Bso.kkj
vkgs- ek>h iw.kZ laearh vkgs- ek>h dks.krsgh rdzkj ukgh-
;k dfjrk gs laerh i= fygwu fnys vls-
LFkG
fnukad 1½
--------------------------------
¼Jherh-
----------------------------------
½
fygwu ns.kkj

Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
fuo`Rr Hkkxhnkjkps laerhi=
fygwu ?ks.kkj & es- ------------------------
iRrk% -------------------------
Hkkxhnkjh QeZ
rQsZ Hkkxhnkj &
1- Jh- ---------------
Ok;& -----------o”ksZ] /kank& ----------------
2- Jh- ---------------
Ok;& -----------o”ksZ] /kank& ----------------
3- Jh- ---------------
Ok;& -----------o”ksZ] /kank& ----------------
fr?ks jk- --------------------
;klh
fygwu ns.kkj & 1½ Jherh] -------------------
Ok; ------------------o”ksZ] uksdjh- ----------------]
jk- ----------------------------
eh] ojhyiSfd fygwu ns.kkj dkj.ks laerhi= rqEgkla fygwu nsrs rs
[kkyhyizek.ks &
‘kgj -----------;sFkhy uxjifj”kn gn~nhrhy isB -----------------
e/khy fl- l- ua- -------------- ;kps {ks= ----------------- pkS-eh- ;k
feGdrhe/;s fygwu ?ks.kkj Eg.kts rqepk HkkMsd: Eg.kwu dCtk
vkgs es- --------------------- ;k Hkkxhnkjh QeZe/kwu eh ys[kh
fuo`Rrh i=kus Hkkxhnkj Eg.kwu fuo`Rr >kys vkgs-
---------------------------- fn- --------------------- jksth >kyk gksrk o
R;k rkj[ksiklwu ek>k lnj Hkkxhnkj QeZe/khy o lnjhy
feGdrhe/khy loZ gDd fgrlaca/k vkyk gksrk- lnj Hkkxhnkjh
QeZps ojhy uewn ---------------- Hkxhnkj vkgsr-
rqEgh lnjhy feGdrhpk dCtk lnjhy feGdrhps ekyd Jh-
------------------- dqVqfcd ;kauk rqeps loZ HkkMsgDd laiq”Vkr
vk.kwu ijr ns.kkj vlY;kps rqepsdMwu dGys vkgs] ijarq
rkaf=drsph cka/kk jkgw u;s Eg.kwu eh gs laerhi= fygwu nsr
vkgs- fn- -------------- jksth >kysY;k vkeP;k HkkxhnkjhP;k
fuo`Rri=krhy ys[kkizek.ks o BjY;kizek.ks ekÖ;k fuo`Rrhckcrpk
ekscnyk eyk iw.kZi.ks feGkyk vkgs-
;klkBh gs laerh i= fygwu fnys-
LFkG
fnukad --------------------------
¼fygwu ns.kkj ½
----------------------
¼fygwu ?ks.kkj½
Lkk{khnkj ua 1 o 2
uko %&
iRrk%&
lgh %&

Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
ekfgrhpk vf/kdkj vf/kfu;e & 2005 vUo;s vtkZpk
uewuk
ekfgrh vf/kdkjh
dk;kZy;kps uko o iw.kZ iRrk
1- vtZnkjkps laiw.kZ uko
2- iRrk
3- vko’;d vlysY;k ekfgrhpk ri’khy
v½ ekfgrh fo”k; &
¼ekx.khpk fuf’pr fo”k; uewn djkok½
¼mnk & ‘kklfd; tehu feG.ksckcr @ lsok fo”k;d ckch @
ijokuk bR;knh½
c½ T;k dkyko/khrhy ekfgrh ekx.kh dsyh vkgs rks dkyko/kh
¼ekx.kh dsysY;k ekfgrhpk fuf’pr dkyko/kh uewn djkok-½
d½ ekx.kh dsysyh ekfgrh O;fDr’k goh vkgs dh Vikykus goh
vkgs \
¼ekx.kh dsysY;k ekfgrhpk fuf’pr o.kZu uewn djkok-½
M½ ekx.kh dsysyh ekfgrh O;fDr’k% goh vkgs dh Vikykus goh
vkgs \
¼Vikykus goh vlY;kl Viky[kpZ vfrfjDr Qhe/;s ok<foyk
tkbZy-½
b½ Vikykus ekfgrh goh vlY;kl &
¼lk/ks Viky] uksn.khd`r Viky fdaok LihMiksLV ½
4- vtZnkj nkjhnz; js”ks[kkyhy vkgs dk;\
¼vlysl vtkZlkscr R;k laca/khrP;k iqjkO;kph QksVksizr
tksM.;kr ;koh-½
LFkG]
fn- vtZnkjkph Lok{kjh
Vhi% ---------------- :- dksVZ Qh LVWEi ykokok-

Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
varfje vtZ
------------------------ ;sFkhy es-ftYgk U;k;kf/k’k lkss] ;kaps
dksVkZr
xkMhaZ;u vWM okWMZl vtZ uacj -----------------
@-----------------
Jh& --------------- vtZnkj
fo:/n
lkS---------------------------- tkcnkj@lk-
okyk
varfje vtZ] fn xkMhZ;Ul vWM okWMhZl vWDV] 1890
izek.ks
eh] vtZnkj es-dksVkZl uezrkiwoZd dGforks rh gdhdr
[kkyhyizek.ks &
1- vtZnkj ;kauh ewG vtZ R;kaph eqyxh dq- ----------------
ghpk dk;ns’khj rkck ck;dks lkeusokyk dMwu feG.;kckcr
dye 8 izek.ks nk[ky dsysyk vkgs-
2- lkeusokykP;k rkC;kr dq- --------------- vkgs-
lkeusokyhdMwu dq- ------------------- pk laHkkG]
ikyuiks”k.k O;ofLFkr djhr ukgh o d: ‘kdy ukgh- ;kmyV
lkeusokyk dq- ------------------- gsyk pkaxys laLdkj nsÅu
oG.k o laLdkj nsus- vtZnkjkph vkfFkZd ifjfLFkrh y;
pkaxyh gksrh- dq- --------------------- ghl f’k{k.k nsÅu rsyk
eksBk ek.kwl cuow lkeusokyhdMwu dq- ------------------
fgps HkforO; va/kdkje; gks.kkj vkgs dq- ------------------
fgP;k iq<pk Hkfo”;klkBh ,dw.k dY;k.klkBh dq-
---------------- fgpk rkck vtZnkjkdMs feG.ks o jkg.ks
vR;ko’d o U;k;kps vkgs-
3- ewG vtkZpk vafre fudky ykx.;kl cjkp dkyko/kh ykx.kkj
vkgs- lkeusokyh vtZnkjkl R;kph eqyxh dq- -------------------
fgl HksV.;kl iw.kZ eTtko djhr vkgs- vtZnkj ;kayk yxko o
izse ykoyk ;k eqyhapk vkgs- vtZnkjkjkayk ekufld =kl
gksrks- rlsp] dq- ----------------- fgl HkVw u fnY;keqGs
eqyxh o oMhy ;kaph gksr vlwu dq- ------------------
ghpsns[khy uqdlku gksr vkgs-
4- uSlfxZd o dk;ns’khj ;k ukR;kus dq- ------------------ fgl
HksV.;kpk vtZnkj ;kl vf/kdkj vkgs o vf/kdkj lkeusokyh
fgP;k O;ogkjkr o LoHkkokizek.ks fgjkowu ?ksr vkgs-
5- lcc] vtZnkjkph fouarh dh]
v- eqG vtZ U;k;kizfo”B vlsIk;Zar o lkeusokyh ;kaph eqyxh
dq- ------------------- fgl vkBoM;krwu ------------------ osGk
fnolkrwu ------------- rkl vls HksV.;kl vtZnkj ;kl ijokuxh
feGkoh o R;kizek.ks HksV.;kl eTtko d: u;s varfje vkns’k
lkeusokyh fo:/n |kosr-
c- brj ;ksX; rs U;k;kps gwdwe osGksoGh Ogkosr-
LFkG
fn- ----------------------- vtZnkj
vtZnkjrQsZ vWMOgksdsV

izfrKkys[k
Jh- ------------------ o; ---------------o”ksZ uksdjh- ------------------
jk- --------------- lnjhy vtZnkj lR;izfrKsoj dFku djrks dh lnj
vtkZe/khy loZ etdwj ek>s mRre ekfgrh o fo’oklkizek.ks [kjk o
cjkscj vkgs-
LFkG
fnukad ------------------- vtZnkj
Lakdh.kZ
¼Miscellaneous½
fn xkMhaZ;Ul vWM okWMZl vWDV] 1890
e/khy dye 8 izek.ks eqyhpk rkck tkcnkjkdMwu
feG.ksckcr vtZ
------------------------ ;sFkhy es-ftYgk U;k;kf/k’k lkss] ;kaps
dksVkZr
xkMhaZ;u vWM okWMZl vtZ uacj -----------------
@-----------------
Jh& ---------------
Ok;& ---------------o”ksZ] uksdjh& ----------------]
jk- ------------------------ vtZnkj
fo:/n
lkS----------------------------
Ok;& ---------------o”ksZ] uksdjh& ----------------]
jk- ------------------------
tkcnkj@lk-okyk

You might also like