P-1

Kongres 2022
Congress 2022

Željko Ličina1, Liu Huatu2, Vlatko Ćipranić3, Zhang Hong Gang4

GLAVNI PROJEKAT I IZGRADNJA MOSTA MORAČICA NA AUTOPUTU E-763,

DEONICA: SMOKOVAC–MATEŠEVO
Rezime:
U radu je prikazan Glavni projekat i izgradnja drumskog mosta preko magistralnog puta
Podgorica – Kolašin, reke Morače i platoa Moračica, na autoputu Bar - Boljare, Deonica:
Smokovac – Uvač – Mateševo. Most je sistema prethodno napregnutog kontinualnog grednog
rama, dužine 960 m, raspona 75+170+3x190+120 m, jedinstvenog sandučastog dvoćelijskog
preseka za obe trake autuputa, promenljive visine, širine 22.7 m. Stubovi su armirano betonski,
visine do 180 m, sandučastog poprečnog preseka. Konstrukcija mosta je izvedena slobodnom
konzolnom gradnjom, a stubovi kliznom skelom i oplatom.
Ključne reči: kontinualni ram, dvoćelijski presek, slobodna konzolna gradnja

MAIN DESIGN AND CONSTRUCTION OF MORAČICA BRIDGE ON HIGHWAY E-

763, SECTION: SMOKOVAC - MATEŠEVO
Summary:
The paper presents the main design and construction of the road bridge over the Main road
Podgorica - Kolašin, the river Morača and the plateau Moračica, on the highway Bar - Boljare,
Section: Smokovac - Uvač - Mateševo. The bridge static system is prestressed continuous girder
frame, length 960 m, span 75 + 170 + 3 x 190 + 120 m, unique box two-cell cross section for
both lanes of the highway, variable height, width 22.7 m. The piers are reinforced concrete, up
to 180 m high, with a box cross-section. The bridge construction is made of free cantilever
construction, and the piers with sliding scaffolding and formwork.
Key words: continuous frame, 2-sell cross section, free balanced cantilever construction

1
Odgovorni projektant, CRBC, Beograd, Srbija, zeljkolicina@gmail.com
2
Projektant, CRBC, Beograd, Srbija, liuhuatu@hpdi.com.cn
3
Glavni inženjer, CRBC, Podgorica, vlatko.cipranic@crbcmontenegro.me
4
Odgovorni inženjer, CRBC, Podgorica

9
1. OPŠTE
Most Moračica preko reke Morače projektovan je 2015, izveden 2015-2021. Otvoren je za
saobraćaj jula 2022:
Investitor: Vlada Crne Gore, Ministarstvo saobraćaja i pomorstva.
Projektant i Izvođač „China road and bridge corporation, Montenegro branch“
Ugovarač izgradnje celokupne deonice autoputa Bar – Boljare, deonica Smokovac –
Mateševo je Kompanija „China Communication and Construction Company“ CCCC. „China
road and bridge corporation, Montenegro branch“ je deo ove kompanije.
Cena izgradnje mosta je oko 100 miliona evra

2. POLOŽAJ MOSTA U OKVIRU MREŽE AUTOPUTEVA EVROPE I CRNE GORE

Most Moračica se nalazi na autoputu označene u u okviru mreže autoputeva Evrope kao
autoput E-763 Južni Jadran, deo kroz Crnu Goru je Bar – Boljare, deonica Smokovac –
Mateševo. Ova deonica je dugačka oko 41 km. Prolazi kroz težak teren, zbog čega je više od
polovine trase deonice u tunelima i na mostovima.

3. PODLOGE ZA PROJEKTOVANJE MOSTA

3.1. ELEMENTI TRASE NA MOSTU I PREPREKE

Na početku mosta, trasa je u prelaznici, a posle je u pravcu. Podužni nagib je +4%, trasa se
penje. Poprečni nagib se menja od 4 do 2.5%. Širina kolovoza leve i desne trake je po 7.70 m,
pešačke staze su po 2 m, a razdelni pojas na mostu je 4 m.
Most premošćuje, redom, magistralni put Podgorica – Kolašin, reku Moraču i plato Moračica
(po kome je most i dobio ime). Na ovom delu, klisura je širine oko 1000 m.

3.2. GEOMORFOLOŠKE I GEOLOŠKE ODLIKE TERENA U ZONI MOSTA

Reka Morača je na ovom delu terena formirala izrazito asimetričnu dolinu. Na desnoj obali,
nakojoj je po;etak mosta, padina je podeljena magistralnim putem na dve kosine. Gornja je
relativno ujednačenog nagiba oko 30°, mestimično kaskadno oblikovana, u bankovitim jurskim
krečnjacima, a donja nagiba u proseku oko 30° u terasnim fluvio-glacijalnim sedimentima(slabo
do dobro vezan konglomerat i peskovit šljunak), lokalno promenljivog nagiba sa strmim manjim
odsecima i potkapinama.
Korito reke Morače je formirano u terasnim fluvio glacijalnim sedimentima sa savremenim
aluvijalnim šljunkovima i peskovitim šljunkovima. Dubina kanjona je 25 do 30 m, a reka se
nalazi na nadmorskoj visini oko 70 mnm.
Na levoj obali je fomiran plato Moračica na nivou oko 100 mnm. Plato je formiran od glacio
fluvijalnih sedimenata, širine oko 140 m. Dalje, padina je ujednačenog nagiba u proseku oko 30°
u trijasko jurskim, slojevitim dolomitima i pri vrhu u krednim slojevitim krečnjacima. Donji
delovi padine su pokriveni sa deluvijalno-koluvijalnim materijalom (prašinasto glinovita
drobina) koja ublažava nagib i formira blag prelaz ka platou. Nadmorska visina u zoni kraja
mosta je oko 285 mnm.

10
 Karakteristike krečnjačkih stena, da se u njima nalaze pukotne, kaverne i pećine, su se
potvrdile i tokom izvođenja temelja mosta. One su bile mahom ispunjene crvenicom.
U zoni same mikrolokacije ovog mosta, kao i u neposrednoj okolini, tokom najmanje
prethodnih pet vekova, nisu registrovani ili osmotreni zemljotresi sa intenzitetom, odnosno
magnitudom iznad nivoa koji je prikazan na prognoznoj karti očekivanih maksimalnih
magnituda zemljotresa za povratni reprezentativnan period od 100 godina. U konkretnom
slučaju mosta "Moračica" to je vrednost koja se može izraziti maksimalnom magnitudom od 5.8
jedinica Rihterove skale, sa maksimalnim dogođenim ubrzanjima na osnovnoj steni predmetne
lokacije od 1.05 m/s2, dok očekivana maksimalno horizontalno uzbrzanje za tzv. projektni
zemljotres, odnosno povratni period od 95 godina iznosi 0.94 m/s2, odnosno 1.99 m/s2 u slučaju
tzv. maksimalnog zemljotresa, odnosno kod povratnog perioda od 475 godina.

4. OPIS DISPOZICIONOG REŠENJA KONSTRUKCIJE SA OBJAŠNJENJEM

KONCEPTA
- Polazna osnova za izradu Glavnog projekta je bio Idejni projekat, sa njegovim osnovnim
konceptom, statičkim sistemom i usvojenom tehnologijom izvođenja, kao i opštim
likovnim izrazom.
- Trasa na delu mosta prelazi preko veoma visoke udoline, pa je visina nivelete iznad terena
odredila glavne raspone u estetskom i funkcionalno-tehnološkom smislu;
- Položaj kanjona reke Morače i magistralnog puta, tj. najpre, njihov međusobni položaj i
oštra kosina između njih; Naime, kao posledica usvojenih glavnih raspona, pomenutih u
prvoj stavci, i predviđene tehnologije izvođenja, date u četvrtoj stavci, a koji diktiraju
racionalan odnos glavnih i bočnih raspona, došlo se do položaja stuba 2 u zoni puta i reke.
U razmatranju su bile dve varijante, koje su određene, u prvoj varijanti, položajem stuba 2
između puta i reke (Idejni projekat) i, u drugoj varijanti, položajem 2 iznad puta. Na osnovu
detaljne prethodne analize, utvreno je da: prvo, postoje teškoće sa dispozicionim rešenjem
koje podrazumeva stub sa temeljem između puta i reke, jer bi kosina iskopa bila takva da
bi imala za posledicu neophodnost izrade devijacije magistralnog puta za vreme izvođenja
radova, česte prekide saobraćaja na tom putu i ugroženu bezbednost učesnika u saobraćaju
i izvođača radova. Devijacija (pošto je magistralni put u pitanju) bi morala imati takvu
geometriju, koja bi zahtevala veliki obim radova na usecanju njene trase u strmu stenu iznad
magistralnog puta. Drugo, sa aspekta obrađenog u ovoj tački, lokacija stuba iznad puta je
mnogo povoljnija, zahteva daleko manje iskope, a prekida saobraćaja nije bilo. Treće, stub
iznad puta je fundiran u čvrstim krečnjacima, a između puta i reke je bušotinama utvrđen
dosta lošiji materijal za fundiranje.
- Predviđene tehnologije izvođenja; Tehnologija slobodne konzolne gradnje određuje da
racionalan odnos glavnih i bočnih raspona bude između 0.6 i 0.7, kako je naznačeno u
najšire korišćenim francuskim “SETRA” smernicama za projektovanje mostova, koji se
izvode konzolnom gradnjom. To je uticalo na raspored raspona i stubova. Ovakav odnos se
usvaja radi što većeg umanjenja dela konstrukcije uz krajnje oporce, koji se izvode na skeli.
U ovom slučaju je to naročito značajno, jer su nagibi kosina u bočnim rasponima veoma
strmi, pa bi postavljanje skele i njihovih temelja bilo otežano. To je posebno naglašeno u
poslednjem rasponu. U finalnoj dispoziciji, delovi mostovske konstrukcije, koji se izvode
na skeli, su dužine 18.5 m i 28.5 m.

11
5. OPIS KONSTRUKCIJE MOSTA
- Rasponi............................................................................................. 95+170+3x190+125 m
- Dužina mosta, osovinski..............................................................................................960 m
- Dužina mosta, sa krilnim zidovima .............................................................................988 m
- Ukupna širina mosta .................................................................................................23.40 m
- Širina oba kolovoza…2 x (3.50+0.35) .......................................................................7.70 m
- Širina pešačkih staza...............................................................................................2x2.00 m

5.1. OPIS TEHNIČKIH KARAKTERISTIKA, SA OBJAŠNJENJEM STATIČKO-

KONSTRUKTIVNE KONCEPCIJE
Konstrukcija mosta je kontinualna prethodno napregnuta ramovska, promenljivog poprečnog
preseka. Zbog toga što je položaj stuba P2 odabran da bude iznad magistralnog puta, tri glavna
središnja raspona su nešto veća nego prvi središnji, P1 - P2. Pri odredjivanju ovog odnosa, vodilo
se računa i o odnosima krajnjih i središnjih raspona sa bočnim. Tako se došlo do optimalnog
odnosa krajnjih i srednjih raspona, na početku mosta 95/175=0.54 i 125/190=0.66 na kraju mosta
i do glavnih raspona od 190 i 170 m. Ovakav odnos raspona je pogodan za kontinualan ramovski
konstruktivni sistem, čija se mostovska konstrukcija izvodi metodom slobodne konzolne
gradnje.
Stubovi P1 – P5 su kruto vezani za konstrukciju, a krajnji oporci A0 i A1 preko ležišta. Na
taj način su horizontalni uticaji raspodeljeni na više stubova i umanjeni u odnosu na rešenje sa
svim ležištima. Tako je dobijen sistem sa većom unutrašnjom rezervom nosivosti. Kruta veza je,
takodje, povoljna i sa stanovišta tehnologije izvodjenja.

Uzdužni presek mosta

Osnova mosta

12
 5.2. GORNJI STROJ MOSTA
Poprečni presek konstrukcije je dvoćelijski, sandučast, promenljive visine duž raspona.
Visina nosača iznad oslonca na stub P1 je 10.5 m, a iznad stubova P2, P3, P4 i P5 je 11.5 m.
Visina grede u sredini raspona i iznad oslonaca na krajnje oporce je 3.8 m. Visina glavnog nosača
se menja prema paraboli stepena 1.8. Debljina donje ploče varira od 30 – 120 cm, a debljina
gornje ploče je konstantna, 30 cm. Debljina rebara baznih segmenata je 85 cm. Postoje tri
debljine rebra sandučastog nosača (65 cm, 55 cm i 45 cm). Ova podela odgovara trima dužinama
segmenta grede (3.0 m, 3.75 m i 4.50 m). Nad srednjim stubovima su po 4 poprečna nosača, koji
se nastavljaju iz zidova stuba. Na mestima oslanjanja konstrukcije na krajnje oporce, na donjoj
strani poprečnog nosača iznad stuba, nalaze se kratki elementi za prenos poprečnih horizontalnih
sila od vetra (tkzv. shear key) i seizmičkih sila na oporce, preko lončastih bočnih ležišta.
1/2 MID SPAN 1/2 PIER TOP 1/2 SREDNJI RASPON 1/2 PIER TOP
1/2 SREDNJI RASPON 1/2 VRH STUBA 1/2 MID SPAN 1/2 VRH STUBA
1:50 1:50 1:50 1:50

Asphalt cencrete SMA,d=4cm Asphalt cencrete SMA,d=4cm Asphalt cencrete SMA,d=4cm

Asfalt beton SMA,d=4cm Asfalt beton SMA,d=4cm Asfalt beton SMA,d=4cm
Asphalt cencrete AB16,d=5cm Asphalt cencrete AB16,d=5cm Asphalt cencrete AB16,d=5cm
Asfalt beton AB16,d=5cm Asfalt beton AB16,d=5cm Asfalt beton AB16,d=5cm
Isolation,d=1cm Isolation,d=1cm
Isolation,d=1cm
Hidrohidroizolacija,d=1cm Hidrohidroizolacija,d=1cm
Hidrohidroizolacija,d=1cm Asphalt cencrete SMA,d=4cm PSC deck slab,MB50 PSC deck slab,MB50
PSC deck slab,MB50 Asfalt beton SMA,d=4cm
PNB paluba ploa,MB50
Asphalt cencrete AB16,d=5cm PNB paluba ploa,MB50
PNB paluba ploa,MB50 Asfalt beton AB16,d=5cm
Isolation,d=1cm
Hidrohidroizolacija,d=1cm
PSC deck slab,MB50
PNB paluba ploa,MB50

Drainage Pipe Drainage Pipe

Cijev za odvodnjavanje Cijev za odvodnjavanje
Drainage Pipe Drainage Pipe
Cijev za odvodnjavanje Cijev za odvodnjavanje

Bridge center line

Osovina mosta
Bridge center line
Osovina mosta

Raspon 170 m Raspon 190 m

Unutrašnji kablovi su 27Ø15.2 mm, 22 Ø15.2 mm, 19 Ø15.2 mm, 16 Ø15.2 mm i 12 Ø15.2
mm. Kablovi gornje ploče i rebara se postavljaju i utežu tokom izvodjenja radova. Kablovi u
gornjoj ploči su u tkzv. kombinovanom rasporedu. U svakom segmentu je predvidjeno sidrenje
po 3 kabla, po jedan uz svako rebro, naizmenično sa leve i desne strane rebra, osim u 3 preseka,
u kojima se sidri 6 kablova, po 2 uz svako rebro. Svi kablovi u gornjoj ploči se sidre u vutama.
Kablovi u rebrima se povijaju na dole i sidre u rebrima. Kablovi u donjoj ploči se utežu nakon
spajanja nosača i oni se sidre u ankernim blokovima.
U svim rasponima je ostavljeno ukupno 70 rezervnih cevi kablova, što čini 7.5% ukupnog
broja kablova (po 6 u gornjoj i po 4 u donjoj ploči).
U glavnim rasponima su predvidjeni dodatni eksterni kablovi 27Ø15.2 mm, po 4 u svakom
polju i po 4 u svakom baznom komadu iznad srednjeg stuba (ukupno 44 kabla na mostu, što čini
4.7% svih kablova). Ovi kablovi su rezervisani za fazu eksploatacije mosta. U toku faze
eksploatacije biće prikupljane informacije o naponima i deformacijama kolovozne ploče mosta.
Ostavljena je mogućnost da ako naponi i deformacije pređu projektovane vrednosti, određeni
broj spoljašnjih kablova bude utegnut.
Kolovozna ploča je i poprečno prednapregnuta kablovima 3Ø15.2 mm na medjusobnom
rastojanju od 75 cm i manje. Ovi kablovi su usvojeni da bi se potpuno eliminisala mogućnost
pojave prslina u gornjoj zoni kolovozne ploče, čime je povećana trajnost konstrukcije.

13
 5.3. DONJI STROJ MOSTA

5.3.1 Stubovi
Velika visina stubova, vetar kao dominantni uticaj i relativno velike razlike u visini stubova
su uslovile vrstu, oblik i zakon promene poprečnog preseka po visini. Da bi se ujednačili podužni
uticaji na srednje stubove, kraći stubovi P1 i P5, koji bi “navukli” veće uticaje, su manje krutosti,
a viši stubovi su veće krutosti do visine uklještenja kraćih, a dalje, do pune visine, iste krutosti
kao i niži. Na taj način se dobija i estetski povoljno rešenje, svi stubovi su bočno transparentni
do približno iste visine.
Srednji stubovi P1 i P5 su formirani od 2 sandučasta poprečna preseka, postavljenih paralelno
po dužoj strani, poprečno na pravac mosta. Oba preseka su identična, dvoćelijska. Poprečni
presek na gornjem delu stubova P2 – P4 je identičan kao i kod stubova P1 i P5. Dva sandučasta
preseka gornjeg dela stuba se spajaju u jedinstven poprečni presek donjeg dijela stuba.
Radi sprečavanja pojave turbulencije oko stubova, na bočnim stranama stubova (u odnosu na
smer vetra poprečno na most), usvojeni su “žljebovi” dubine 20 cm, radi lakšeg i bržeg
“odvajanja” vrtloga od stuba.
1714.3 1500
157.1 650 100 650 157.1 50 650 100 650 50
350

30X30 30X30
550

20X20
CL of Pier CL of Pier
1100

1100
400
550

350

20X20

Donji deo stubova P2-P4 Stubovi P1, P5 I gornji delovi stubova P2-P4
Glavna armatura srednjih stubova je nastavljana mehaničkim nastavcima - konektorima
Nastavci su postavljeni tako da ne bude više od 50% nastavljene armature u jednom preseku.

5.3.2 Temelji
S obzirom na geotehničke uslove odabrano je plitko fundiranje. Svi stubovi su fundirani u
krečnjačkoj steni, osim stuba P3, koji je fundiran u terasnim naslagama, konglomeratima. Iako
su dozvoljeni naponi izuzetno visoki, čak i za krečnjak, odredjivanju dimenzija temeljnih stopa
se pristupilo sa velikim stepenom sigurnosti, jer je stena ispucala i može biti lokalno nepovoljna,
što se i pokazalo tokom izvođenja.
Stepenasti temelji srednjih stubova obezbedjuju siguran i ravnomeran prenos sila iz stuba u
tlo. Dimenzije temelja stubova P1 i P5 su 30x26 m, a stubova P2 – P4 33x26 m. Ukupna visina
svih temelja je 7.5 m, u obliku trostepene piramide. Visina svih stepenica temelja, kao i
odstojanje ivice stuba i ivice temelja, su 2.5 m visine i širine.

14
6. STATIČKI PRORAČUN

6.1. OPTEREĆENJA
Opterećenja i njihove kombinacije su uzete prema “Pravilniku o tehničkim normativima za
odredjivanje veličine opterećenja mostova”, prema zahtevima Projektnog zadatka i važećih
propisa u Crnoj Gori 2014 godine. Programski paket “Midas” omogućuje nanošenje opterećenja
po fazama izvodjenja. Ona obuhvataju sopstvenu težinu, sopstvenu težinu krletke, dodatno stalno
opterećenje, prednaprezanje i uticaje tečenja i skupljanja. U toku izvođenja je računato i sa
uticajima vetra. Proverene su i dve najgore incidentne situacije, za fazu izvođenja kada su
konzole maksimalne, sa zemljotresom EQ1 i sa dvostrukom vrednošću istovremenog uticaja
otpadanja „krletke“ i segmenta nosača sa jedne strane. Pokretno opterećenje je šema V600+300
za mostove I kategorije.
Opterećenja od zemljotresa su uzeta prema EN 1998-2 što je u saglasnosti sa ProjektnIm
zadatkom i Detaljnom seizmičkom studijom. Razmatran je zemljotres T=475 god. i T=95 god.
Za zemljotres povratnog perioda od 95 godina za maksimalno ubrzanje se uzima 0.096g. Što se
zemljotresa povratnog perioda od 475 godina tiče, za maksimalno ubrzanje je računato sa 0.203g.
Faktor ponašanja je zbog značaja mosta usvojen q=1.0. Faktor značaja 1.3 i faktor prigušenja
5%.
Kombinacije opterećenja tokom eksploatacije su odredjene prema Pravilniku za mostove.
Kombinacije seizmičkih sila u 3 pravca koordinatnog sistema su usvojene prema EN, sa 100%
sile u dominantnom pravcu i po 30% sile u druga 2 pravca. U seizmičkim kombinacijama je
uzeto i 20% uticaja od pokretnog opterećenja.

6.2. MODEL
Model konstrukcije je napravljen i sračunat u programskom paketu “Midas”. Modelirana je
celokupna konstrukcija, bez krajnjih stubova. Korišćena je metoda konačnih elemenata za
strukturnu analizu mosta Moračica. Model je linijski, a ovako formirani linijski elementi su
modelirani kao 3D elementi u kojima program analizira stanje napona i deformacija u presecima.
Model se formira na osnovu redosleda izvodjenja mosta, kako bi se analizirale promene napona
i deformacija u različitim fazama. U model su uneti i kablovi kao elementi sistema. Definisani
se materijali i njihova svojstava, koja su vremenski promenljiva. Po predvidjenim stvarnim
fazama izvodjenja se modelu dodeljuju faze. Svakoj fazi se definiše dužina trajanja i koji
elementi i opterećenja se uključuju (ili isključuju) u toj fazi. Uključivanje elemenata od betona
je povezano sa vremenski zavisnim efektima tečenja i skupljanja, koji su obuhvaćeni
programom.

6.3. REZULTATI PRORAČUNA

U fazi eksploatacije, za merodavne kombinacije opterećenja, ekstremne vrednosti normalnih
napona pritiska su 18.50 MPa na donjoj ivici presjeka i 18.31 MPa na gornjoj, što je manje od
dopuštenih napona 1.1*18.5 = 20.35 MPa. Čak su i naponi od kombinacije sa EQ2 manji od
dozvoljenih. Glavni naponi zatezanja su veći od 0 MPa (potpuno prednaprezanje) za sve
kombinacije opterećenja osim za seizmičku, sa EQ2.
Naponi od stalnog optrećenja, koji se kreću od 6 MPa do 13 MPa, pod kojima će konstrukcija
biti većinu svog postojanja, su ujednačeni na gornjoj i donjoj ivici, što veoma povoljno utiče na
trajnost. Svi naponi smicanja su ispod dopoštenih za beton, nije bila potrebna računska armatura.

15
 Ugibi od pokretnog opterećenja su max. 55.5 mm (na dole) i min. 27.9 mm (na gore). Ugibi
(nadvišenja) tokom izvodjenja, su dati po fazama, ali oni su orjentacioni i služe za kontrolu reda
veličine stvarnih. Tokom izvodjenja, računati su prema stvarno izmerenim modulima elastičnosti
betona.
Za stanje eksploatacije, dimenzionisani su karakteristični preseci na svim srednjim
stubovima. Najjače su armirani najkraći stubovi P1(max. 3.51%) i P5(max. 2.96%). Stubovi P2
– P4 su armirarni od 1 do 1.6% i to jače dvodelni preseci na mestu uklještenja u konstrukciju. U
modelu je urađena i P-delta analiza, a sekundarni efekti su uzeti u obzir.
Maksimalni naponi na tlo su na stubu P3, središnji oko 0.65 MPa, a ivični 1.39 MPa od
maksimalne eksploatacione kombinacije, što je daleko manje od dozvoljenih.

6.4. OSTALI ELEMENTI MOSTA

Ležišta na krajnjim stubovima su po 2 sferna, klizna i po 2 lončasta, koja primaju bočne
horizontalne sile preko “Shear key” elemenata, postavljenih na konstrukciju i krajnje stubove.
Zbog velike visine mosta, i samim tim izraženih efekta vetra, postavljene su barijere za zaštitu
od vetra - vetrobrani, visine 3 m, obostrano. Barijere su usvojene kao fleksibilne i njihova
efikasnost je dokazana posebnom modelskom analizom.

7. IZVOĐENJE

7.1. FUNDIRANJE
Geofizička istraživanja su pokazala da postoji mogućnost pojave pukotina i kaverni u zoni
ispod plitkih temelja mosta. Zbog toga je na nekim stubnim mestima, tokom izvođenja, rađeno
dodano istražno bušenje, do dubine od 6 m, po celokupnoj površini temeljne spojnice. Na ovaj
način je ustanovljeno postojanje kaverni. i pukotina, koje su očišćene i ispunjene nabijenim
betonom. Iako je stena dobrih karakteristika, rađena je zaštita kosina armiranim torkret betonom
i ankerima. Na slikama ispod se vide temeljna jama sa zaštitom.

Temeljna jama sa zaštitom iskopa stuba P5

16
 Srednji stubovi su izvedeni u kliznoj skeli i oplati, s obzirom na visinu i nepromenljivost
spoljašnjih gabarita. Dužine segmenata su bile oko 6 m u svakom potezu betoniranja. U toku
izgradnje mosta bila predviđena osmatranja nakon završetka svakog segmenta stuba betoniranja
u 12 odnosno 6 tačaka., da bi se održala vertikalnost stubova. Glavne armaturne šipke Ø32, duže
od 12 m su nastavljane mehaničkim nastavcima – konektorima.
Glavni nosač mosta je izveden metodom “slobodne konzolne gradnje”. Gradnja je počela
izgradnjom baznog segmenta, iznad svih srednjih stubova. Bazni segmenti su izvedeni na
posebnoj skeli i oplati. Radi postizanja zahtevane geometrije, skela je prednapregnuta pomoćnim
kablovima. Nakon očvršćavanja betona baznih elemenata, utegnuti su podužni kablovi,
uklonjena skela i oplata baznog komada i postavljena pomična, viseća skela i oplata – tkzv.
“krletka”, obostrano,.na svih 5 srednjih stubova. Znači, upotrebljeno je 10 rešetki, svaka težine
oko 140 t. Dalje, segmenti se izvode obostrano, do završnog segmenta svakog raspona. Za to
vreme se izvode delovi glavnog nosača u krajnjim rasponima, koji se liju na skeli, postavljenoj
na terenu. Pre betoniranja završnih segmenata, postavljaju se kontrategovi na krajeve konzola.
Betoniraju se završni segmenti i istovremeno uklanjaju kontrategovi. Nakon postizanja 90%
čvrstoće betona, a da starost betona ne bude manja od 5 dana, utežu se podužni i poprečni
kablovi. U rasponima od 190 m je postavljen deo opreme za eksterne kablove za prednaprezanje,
koji će biti ubačeni i utegnuti u slučaju potrebe. U toku gradnje je angažovana specijajna grupa
za praćenje i preračunavanje nadvišenja, svaka 2-3 izvedena segmenta, na osnovu izmerenih,
stvarnih, modula elastičnosti betona. Završno spajanje mosta je bilo 10.10.2019.

Tokom izgradnje

17
 Završen most

8. ZAKLJUČAK
Na početku projekta smatralo se da je most “Moračica” najkritičniji objekat, koji će odrediti
vreme izvođenja celokupnog Projekta. Međutim, most je izveden u predviđenom roku, izuzetno
kvalitetno, pre nego što je celokupni projekat kompletiran i pušten u saobraćaj
Veliki tim stručnjaka je učestvovao u realizaciji mosta Moračica. Teško bi ih bilo sve
nabrojati i ovom prilikom bih želeo svima da im se zahvalim, u moje ime i u ime ostalih autora.

REFERENCE
Knjige Glavnog projekta mosta Moračica
[1] BBC030MO102GL01 - Opšta i tekstualna dokumentacija
[2] BBC030MO102GL01 - Numerička dokumentacija
[3] BBC030MO102GL03 - Grafička dokumentacija: Konstrukcija mosta - Deo 1, 2, 3, 4
[4] BBC030MO102GL04 - Hidrološko-hidraulički proračun i odvodnjavanje mosta
[5] BBC030MO102GL05 - Glavni projekat rasvete mosta
[6] BBC030MO102GL06 - Program probnog opterećenja konstrukcije
[7] BBC030MO102GL06 - Program održavanja mosta
[8] BBC030MO102GL07 - Glavni projekat skele
[9] BBC030MO102GL08 - Glavni projekat osmatranja tla i objekata u toku građenja i
eksploatacije
[10] BBC030MO102GL09 - Glavni projekat organizacije i tehnologije građenja

18