.

‘r.
BEWUSTZIJN SPREEKT
Ramesh S. Balsekar
BEWUSTZIJN
SPREEKT

Vertaald doorjustus Kramer Schipper

ALTAMIRA
HEEMSTEDE
1999
Reeds eerder verscheen van deze auteur: Pad noch bestemming

Eerdere uitgaven binnen de Advaita reeks, waarin ook dit boek

verschijnt, zijn:

Zelf-realisatie - Shri Nisargadatta Maharaj Inhoud

Bewustzijn en het absolute - Shri Nisargadatta Maharaj
De ultieme werkelijkheid - Shri Nisargadatta Maharaj
Ik ben - Shri Nisargadatta Maharaj
Bewustzijn -Alexander Smit Voorwoord 7
Subjectief Gewaarzijn -Alexander Smit
Het Directe Pad - Alexander Smit
Het onmiddellijke zien -Alexander Smit (najaar 1999) 1 Een begin 15
Open voor het ongekende -Jean Klein
2 De aard van bewustzijn 21

3 De illusie van gebondenheid 109

4 Het verstand 128

Colofon 5 Verlichting 147

Vertaald uit het Engels door Justus Kramer Schipper

Oorspronkelijke titel 'Consciousness Speaks' verschenen bij Advaita Press, USA. 6 Vanuit het standpunt van de verlichte 160
Opmaak en vormgeving door I var Hamelink, Haarlem

Omslagfoto ter beschikking gesteld door Advaita Press 7 Het onpersoonlijke proces van disidentificatie 195
Drukwerk door Wormgoor te Almelo

Bindwerk de Haan in Zwolle 8 Keus en wil 340

©Copyright 1992 Ramesh S. Balsekar 9 Wat er gedaan moet worden 358

©Copyright 1999 Altamira, Nederlandse vertaling

©Copyright 1992 omslagfoto George Takamori 10 De goeroe-volgelingrelatie 373

ISBN 90-6963-445-7 11 Metafysische vragen 387

NUGI 613

12 Emoties 406
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke en uitdruk­

kelijke toestemming van de uitgever. Verklarende wo ordenlij st 411

5
 Voorwoord van de
Amerikaanse uitgever

Alles wat er is, is Bewustzijn. Als dat volledig, diep en intuïtief

begrepen wordt, dan hoeft u niet verder te lezen. Leg het boek
neer en ga vrolijk verder met de rest van uw leven.

Als u echter behoort tot de immens grote groep van mensen

die zichzelf als mensen beschouwen, dan is hier misschien iets wat
voor u kan zijn. Als uitgever kan ik u verzekeren dat het werkelijk
een heel erg goed boek is. Ik heb het gelezen. Sommigen zullen
misschien wat openhartige seks, geweld en soortgelijk vermaak
missen, maar het is niettemin een goed boek. Als u een van die
stakkers bent die zijn zekerheden zijn ontnomen over wie of wat
hij werkelijk is, dan zal wat gaat volgen u kunnen helpen.

Caveat Emptor, waarschuwing aan de koper.

Dit boek belichaamt niet de waarheid. Waarheid kan niet tus­

sen de omslagen van een boek vastgehouden worden. Wat u hier

aantreft zijn verwijzingen, verkeersborden, aanknopingspunten,
telkens in een iets andere taal verschillende wegen beschrijvend,
die allemaal dezelfde bestemming hebben ... Precies Hier, precies
Nu.

In wat ik totnogtoe als zijn oneindige wijsheid had beschouwd,

vroeg Ramesh mij mijn eigen verhaal in deze introductie te
beschrijven. Diegene van u die Ramesh' gesprekken heeft bijge­
woond, hebben daar misschien al stukken van gehoord. Hij vindt

7
het erg leuk om het te vertellen, hoewel soms met een twijfelach­
tige nauwkeurigheid waar het de details aangaat. Stukken zullen
ook her en der in dit boek aangetroffen kunnen worden, waarin
hij mij afficheert als reclamebord voor Genade. Ik ben de 'hang­
glider'piloot van wie hij gewag maakt, die feitelijk gered werd door
neer te storten op een paar hoogspanningskabels. Ik ben ook de
aan 'alcohol verslaafde heer' (zijn vriendelijke uitdrukking voor
een hopeloze alcoholist), die op een dag ontwaakt na negentien
jaar drug- en alcoholverslaving, om te ontdekken dat op een mira­
culeuze wijze de drank- en drugobsessie is verdwenen.
Er bestaat een Sanskriet woord sadhana, dat verwijst naar de
oefeningen die iemand uitvoert om vooruitgang te boeken op het
pad naar verlichting. Men denkt er in het algemeen over in sa­
menhang met oefeningen als meditatie, zingen, gebeden, vasten,
ritueel waarnemen, liefdadigheidswerk, enz. Het doel is om ie­
mand volledig te bevrijden van zijn identificatie als ego. Tot het
moment waarop ik 'droog' kwam te staan, had ik nooit iets van
dien aard gedaan. Ik was niet geïnteresseerd in verlichting of in
iets anders dan de onmiddellijke bevrediging van mijn behoeften.
Ik meende dat ik het centrum van het universum was en was ervan
overtuigd dat ik alles kon doen wat ik maar wilde. Spiritualiteit,
religie en de rest van die 'troep' was iets voor zwakkelingen en laf­
aards, mensen die te bang waren om verantwoordelijkheid voor
hun eigen leven te aanvaarden. Ramesh hielp mij in te zien dat
mijn negentien jaar lange sadhana er was geweest om mijn 'Zelf'
tot overgave te drinken. Hij legde mij uit: "Niets is verkwist, alles
is een voorbereiding voor het volgende bedrijf."
De ervaring om zo'n lang aanwezige obsessie in een seconde te
zien verdwijnen, kreeg ten slotte mijn aandacht. Het viel niet te
ontkennen dat ik dat niet gedaan had. Iets had dat in mij gedaan.
Ik wist intuïtief dat er een of andere kracht, sterker dan mijzelf,
werkzaam moest zijn en ik zette me ertoe uit te zoeken wat voor
kracht dat was. Ik was zo gelukkig om een andere afgekickte alco­
holicus tegen te komen die een soortgelijke ervaring achter de
rug had en die mij met de Tao Te Ching bekendmaakte. Ondanks
dat ik hem niet begreep, voelde ik intuïtief aan dat die eenvoudi­
ge verzen direct naar de waarheid verwezen.
8 9
Overtuigd dat ik iets moest doen om het proces te versnellen,
nam ik Tai Chi Chuan ter hand, snuffelde in een aantal medita­
tieoefeningen en gedurende tweeënhalf jaar zwierf ik watrond op
de spirituele markt. Toen kwam er een folder�e met de post waar­
in een toespraak werd aangekondigd van een of andere goeroe
uit India van wie ik nooit gehoord had, maar omdat de toegang
slechts een dollar kostte, dacht ik: Wat heb ik te verliezen? Op 16
september 1987 ging ik met enige vrienden naar Ramesh om zijn
eerste publieke toespraak in de Verenigde Staten (en daarbuiten)
te horen. Ik was zesendertig jaar en zou niet hebben kunnen be­
vroeden wat er voor mij in petto was, dat ik op het punt stond alles
wat ik had te verliezen. Ik had geen idee dat het het moment was
van volkomen Genade. Ik wist niet wat een jnani was, of dat ik er
zojuist door een gebeten was. Ik was op dat tijdstip een complete
vreemdeling op het gebied van Advaita. Ik had nooit gehoord van
de grote Advaitanamen als Nisargadatta Maharaj of Ramana
Maharshi en kende het woord 'bewustzijn' alleen als een toestand
die bestaat voordat je door een honkbalknuppel wordt geraakt.
Dit gaf me een grote voorsprong. Ik hoefde minder spirituele con­
cepten te overstijgen dan menig andere, veel meer ervaren zoe­
ker in de kamer, hoewel ik op dat moment het gevoel had ergens
in te duiken dat ver boven mijn pet ging. Ramesh zelf scheen in
elk opzicht normaal te zijn, redelijk intellectueel, gepensioneerd
bankdirecteur, zonder pretenties en welgemanierd. Ik vertrok na
die bijeenkomst met een gematigde belangstelling om Ramesh
nog eens te zien. Na terug te zijn gekomen van een zakenreis van
twee weken, voldoende incubatietijd van de beet van de jnani,
ging ik nog eens naar Ramesh luisteren. In het gezellige, wonder­
schone huis van Ramesh' gastheer Henry Denison, gelegen op
een schitterende bergtop, ontdekte ik dat ik veranderd was door
Ramesh' leer en aanwezigheid. Ik was verrukt. Ik werd elke dag
naar hem toe getrokken om naar hem te luisteren en bij hem te
zijn. De leer begon diep in de geest door te werken en verdiepte
zich steeds meer. Elke morgen als ik met mijn auto aankwam bij
de afslag naar Henry's huis, begon mijn hart sneller te kloppen
van verwachting. Mijn geest vulde zich met beelden over hoe het
zou zijn als ik bij hem was. Ik voelde bittere jaloezie jegens de man
die hem voor autoritjes en etentjes mee uitnam. Ik werd mij ervan
bewust dat ik verliefd geworden was! Na een paar van dit soort
weken schreef ik tot mijn verbazing een gedicht.
Wie had dat kunnen denken
dat ik verliefd zou worden
op een bebrilde bankier
uit Bombay?
Ridicuul
Bespottelijk
Ik moet wel gek zijn
Ik ben getrouwd - een vader
Een internationaal zakenman - een cynicus
En toch, hier ben ik
om u heen fladderend
met alle wilskracht
als een nachtuil om de vlam
Me afvragend...
Bang...
Heimelijk hopend...
Dat dit 'ik' te dicht nabijkomt
en geofferd wordt.
Gedurende de drie maanden die Ramesh in de Verenigde Sta­
ten verbleef, stelde ik mij schaamteloos aan als een idioot. Ik be­
steedde elk mogelijk ogenblik om in zijn aanwezigheid te zijn en
zat dan uit te dokteren hoe ik nog meer tijd met hem kon door­
brengen. Naar zijn aard had hij veel geduld met me.
Toen de tijd aanbrak dat hij weer naar India moest terugkeren,
kwam een aantal van ons op het vliegveld bijeen om hem uit te
zwaaien. Wij zaten in de koffieshop de tijd te doden en het gesprek
ging in de richting van het uitgeven van Rarnesh' gesprekken van
de afgelopen drie maanden. Naarmate de plannen meer en meer
fantastisch werden, voelde ik mij gedwongen om erop te wijzen:
"Beseffen jullie wel dat je spreekt over het starten van een nieuw
bedrijf? Een boek maken is leuk, maar dan komen dingen als voor­
raadbeheer, factureren, 'cashflow' en orderverwerking." Henry
onderbrak deze litanie en vroeg: 'Jij hebt toch in het uitgeversvak
gezeten?"
Ik zei: "Nee." Onmiddellijk zei Ramesh, die naast mij zat: "Nog
niet."
Ik voelde mij alsof ik geraakt was door een vuistslag. Ik lachte
wat zwakjes en vroeg: ''Weet u iets dat ik niet weet?" (Zou er een
stommere vraag gesteld kunnen worden?) Ramesh lachte slechts
raadselachtig en keek van mij weg. Maar op dat moment wist ik
dat ik in het uitgeversvak beland was; het was het moment waar­
op de conceptie van Advaita Press plaatsvond.
Verbazingwekkend genoeg was dat precies het excuus dat ik nodig
had om naar India af te reizen. Ten slotte was het niet de bedoeling
dat ik zoiets beuzelachtigs zou doen als het zitten aan de voeten van
de goeroe. Ik ging werken met een auteur aan een manuscript. Het
was zakendoen. Iedereen kon dat begrijpen. Dus ging ik naar
Bombay om 'aan het manuscript te werken'. Rarnesh praatte en ik
luisterde. Zijn vrouw Sharda (een wanne, charmante dame en zeer
getalenteerd in de keuken) kookte en ik at het op. Het was de hemel.
Een boek, Experiencing The Teaching', was het resultaat, maar
veel belangrijker voor mij was de gelegenheid om me volledig on­
der te dompelen in Ramesh' leer. Binnen het jaar was het proces
afgerond, met als resultaat dat Ramesh net zo'n deel van mezelf
geworden was als mijn 'ik'. Toen ik dit aan Ramesh vertelde en zei
dat ik het om die reden best makkelijk vond om zijn boeken uit
te geven, zei hij dat hij dezelfde ervaring gehad had, toen hij voor
zijn goeroe, Nisargadatta, aan het vertalen was. Hij zei: "Als op
sommige momenten iemand mij vroeg wat Maharaj had gezegd,
dan moest ik hun zeggen: 'Ik kan u niet altijd precies vertellen wat
hij zei, maar ik kan je precies zeggen wat hij bedoelt.'"
Dit boek, Bewustzijn spreekt, is het resultaat van het zaadje dat op die
fatale dag op het vliegveld is gezaaid. Het bevat niet altijd precies wat
Ramesh zei, maar het bevat precies wat hij bedoelde. Er was vijf jaar
voor nodig om het af te ronden, hoewel vier andere boeken van
Ramesh en een boek van Ram Th u in de tussentijd zijn verschenen.
1) Ramesh S. Balsekar, Experiencing the teaching (Los Angeles: Advaita Press, 1988)

10 11
 Als u onbekend bent met het onderwerp en in de war wordt
gebracht door de gebruikte terminologie, maakt u zich dan niet te
veel zorgen. Veel van het materiaal in dit boek komt uit toespraken
die ik bijwoonde voordat het inzicht zich verdiepte. Ik kan me her­
inneren dat ik die woorden gehoord heb en de denkbeelden die
erdoor vertegenwoordigd worden, maar in die tijd was veel daarvan
zonder betekenis. Ze beschreven een waarheid die ik toen nog niet
kon bevatten, die niet te bevatten is. Als het inzicht doordringt, dan
is dat altijd een intuïtieve en spontane gebeurtenis. In feite is dit
hele proces van zoeken slechts ontworpen om ons bezig te houden,
terwijl we wachten op iets om te gebeuren.
Ramesh gebruikt de analogie van het proberen om aan een
vanaf zijn geboorte blinde mens een kleur te beschrijven. De be­
schrijving kan levendig zijn, verbeeldingsvol, accuraat en waar­
heidsgetrouw, maar ze zal alleen nuttig zijn in zoverre de toe­
hoorder dat wat je zegt kan verbinden met reeds bij hem aanwe­
zige kennis. Als je bezig bent de kleur aan die blinde man in gro­
ter en groter detail te beschrijven, zal hij een steeds rijker beeld
maken van wat hij denkt dat kleur is. Echter op het moment dat
hem zicht wordt geschonken, zal hij zich realiseren dat hoewel de
beschrijving die je gaf klopt, de realiteit van kleur niet lijkt op het
mentale beeld van kleur zoals hij dat gemaakt heeft, omdat het
mentale beeld van een andere dimensie is.
Het feitelijk zien van de kleur overstijgt als ervaring de beper­
kingen van het mentale beeld. Ditzelfde gaat op voor de leer van
Ramesh.
Het loutere plaatsvinden van verlichting brengt niet noodza­
kelijkerwijs een vaardigheid in het overdragen van het daarmee
samenhangende inzicht met zich mee. In Ramesh' geval echter is
die vaardigheid opmerkelijk sterk ontwikkeld. Dit organisme dat
we kennen onder de naam Ramesh is ruimschoots uitgerust met
mededogen, geduld, humor en welbespraaktheid. Hoewel de dia­
logen in dit boek slechts een fractie kunnen overbrengen van de
indruk die zijn aanwezigheid maakt, zult u misschien toch een
12
indruk kunnen krijgen van de energie die de kamer vult wanneer
Ramesh zich laat meeslepen door zijn onderwerp.
Niettemin, wat het meest opmerkelijk is aan Ramesh is zijn alle­
daagsheid en de gewoonheid van zijn leer. Hoewel er complexe
theoretische structuren rond de essentie van zijn leer - zijn con­
cept van het werkverstand en het denkverstand zijn hier een goed
voorbeeld van- zouden kunnen worden opgetrokken, is die essen­
tie de eenvoud zelve. Hij biedt geen wonderen aan, geen genees­
middel tegen kwalen, geen bijzondere krachten; in feite, al wat hij
biedt is Niets, het Niets dat we allemaal in werkelijkheid Zijn.
En terwijl vaak gezegd wordt dat Ramesh zo'n alledaagse ver­
schijning is, zou niemand kunnen beweren dat hij middelmatig is.
De volledige afwezigheid van pretenties doet het licht van zijn ver­
worvenheden verzwakken van een oogverblindend schijnsel tot
een warme gloed. Tijdens zijn opleiding zowel in India als aan de
London School of Economics zat hij altijd in de buurt van de top
van de klas, nooit aan de top. In zijn vrijetijdsactiviteiten als body­
builder, wedstrijdbadmintonspeler en golfer presteerde hij altijd
bijzonder goed, maar nooit uitstekend.
Ramesh trouwde Sharda in 1940 en voedde drie kinderen op.
De oudste heette Ajit. Hij was briljant, maar had een leven lang
gezondheidsproblemen. Hij stierf in 1990 op negenenveertigjari­
ge jarige leeftijd. Daarna komt zijn dochter Jaya, die na haar hu­
welijk verhuisde naar Bangalore, waar zij met succes een zuivel­
bedrijf runt. Zijn jongste zoon, Shivdas, is ook getrouwd en is de
senior executive van een multinationaal farmaceutisch concern.
In zijn carrière, die begon als bediende bij de Bank of India in
1940, blonk Ramesh waarlijk uit. Ondanks een brandende ambi­
tie klom hij gestaag op door alle rangen van de bank om in 1977
als General Manager gepensioneerd te worden. Gedurende de
tien jaar dat hij de leiding over de bank had, gidste hij de bank
door zijn snelste en meest succesvolle groeiperiode, ten tijde
waarvan duizenden employés in dienst werden genomen en hon­
derden nieuwe kantoren in India en over de hele wereld werden
geopend.
Kort na zijn verplichte pensionering op zestigjarige leeftijd las
Ramesh een artikel in een blad over een goeroe die Nisargadatta
Maharaj heette en die in een arm gedeelte van Bombay lesgaf in
13
Advaita (non-dualiteit). Het was een onderwerp waarin hij altijd
sterk geïnteresseerd is geweest Hij ging naar hem luisteren, wist
meteen dat dit zijn uiteindelijke goeroe werd en begon binnen
drie tot vier maanden met vertalen voor Maharaj tijdens diens
ochtendgesprekken. Het duurde niet lang voordat ook Ramesh
het intuïtieve ultieme inzicht mocht ervaren. Meer gedetailleerde
verslagen hierover treft u verder op in dit boek aan.
Gepensioneerd president van een bank, golfer, huisvader, het
lijkt niet aan het stereotype beeld te voldoen van een Indiase goe­
roe ... en misschien verklaart dat wel, in elk geval ten dele, waar­
om 90% van de mensen die naar hem komen uit het Westen
afkomstig zijn. Zijn achtergrond en opleiding, gepaard aan zijn
inzicht, maken hem de ideale meester om de kloof tussen Oost en
West, spiritualiteit en materie, te overbruggen.
Alles wat er is, is Bewustzijn. Die woorden en die boodschap
worden keer op keer herhaald op de volgende bladzijden. Die
herhaling is niet zomaar. Ramesh vertelt het verhaal over hoe hij
uitgenodigd werd een restaurant te bezoeken, waar de huisspe­
cialiteit bestond uit een aardappel met klei erom bereid. De ober
kwam naar de tafel en tik, tik, tik ... tikte met een houten hamer
op de omhulsels van klei totdat deze braken en opengingen.
Ramesh zegt dat zijn leer daarmee valt te vergelijken; hij blijft
doorgaan met het kloppen met de houten hamer tot het omhul­
sel breekt, en er valt op geen enkele wijze vooraf te zeggen hoe­
veel kloppen ervoor nodig zijn.
Wayne Liquonnan
Hermosa Beach
17 oktober, 1992
14
1
Een begin
Ais er één ding is waarop ik altijd gebrand ben geweest, dan
is het dat de deelnemers aan de seminars en retraites ervan door­
drongen werden dat ik niemand iets probeer aan te smeren. Tot
het plotseling bij mij ging dagen dat dat niet waar is. Ik verkoop
iets dat 'niets' is voor het Goddelijk Wezen, dat eigenlijk geen
wezen is en dus óók 'niets' is. En de grootste grap is nog wet dat
ik dit 'niets' verkoop aan jullie, die eveneens allemaal 'niets' zijn!
Feitelijk is dat de hele grap. Maar tot het moment waarop men
zich realiseert dat de grap een grap is, kan het een verschrikkelijk
tragische grap zijn.
Toen we ons gisteren afvroegen 'Wie zoekt er wat?', kwamen we
erop uit dat het 'wie' domweg niet bestaat, behalve dan als een
levendige energie, die met een ongelofelijke snelheid volgens een
speciaal patroon vibreert. Het 'wie' valt dus weg. Onze zintuigen
kunnen dan niet meer het 'wat' waarnemen, dat daardoor ook
wegvalt. Zonder een 'wie' en 'wat' moet het zoeken dus ook weg­
vallen. Dat zoeken lost dan op in het niets, in de zuivere stilte van
het niet-materiële aspect van de werkelijkheid, waarin geen zoe­
ker, noch iets om te zoeken en ook het zoeken zelf niet bestaat.
Wat we tot zover hebben begrepen is het resultaat van de wer­
king van het intellect. Toch is het echt eenvoudig om dit ook hier
en nu te ervaren. Laten we het eens proberen. Ik stel voor dat we
onze ogen dichtdoen en ons ontspannen.
Ik zei: "Ontspannen", ik zei niet: "Strek je rug." Ga gewoon zit­
ten op de manier die voor u comfortabel is en ontspant u zich
maar. Dit is wat er gebeurd: op het moment dat we de opdracht
krijgen 'Doe iets', zelfs al is dit 'Ontspan,' dan is het eerste wat we
15
 doen juist niet ontspannen. U zat al ontspannen en plotseling
ging u recht zitten. Dat is precies wat er gebeurt als u op zoek bent
naar uzelf. Het proces van zoeken duurt almaar voort, maar er
bestaat niet iemand die zoekt. Het zoeken gaat onafgebroken
voort. Welnu, sluit alleen uw ogen, ontspan u en zie in dat er wer­
kelijk geen 'wie' bestaat. Het 'wie' is zuiver en alleen een concept
in onze verbeelding. Er is geen 'wie' en er bestaat ook geen 'wat'
dat gezocht wordt. Wanneer dit werkelijk wordt begrepen, niet
alleen met het intellect, maar wanneer u voelt dat er geen 'wie' of
'wat' bestaat, dan ervaart u de geweldige leegte, dat fantastische
gevoel van totale vrijheid en beleeft u het nu, het eeuwigdurende
ogenblik. Feitelijk is dit eeuwigdurende ogenblik, het nu, de erva­
ring.
In het nu bestaat helemaal niets dat door iemand wordt erva­
ren. Het enige dat bestaat, is de ervaring, het hier en nu. En in
dat eeuwigdurende ogenblik, het nu, bestaat geen 'ik' en geen
tijdsduur, geen verleden, heden en toekomst. En als er geen 'ik'
is en geen ervaring van tijd, dan is het enige wat bestaat de stilte,
waarin het ontstaan van gedachten niet kan plaatsvinden. Het ont­
staan van gedachten is volstrekt afhankelijk van tijdsduur en de
aanwezigheid van een 'ik'. Als er geen 'ik' is en geen tijdsduur,
dan kunnen er ook geen gedachten ontstaan. Dat is het 'nu', het
eeuwigdurende ogenblik. Welke ervaring we ook 'hebben', ze
bestaat alleen als we over die ervaring praten. Als we over een
ervaring praten, dan is dat in een zeker tijdsraam. Het is altijd in
het verleden. De ervaring komt in ons op als een gebeurtenis uit
het verleden als we eraan denken, alleen maar als we eraan den­
ken. Telkens wanneer er sprake is van een echte ervaring is er
geen persoon die ervaart. Elke ervaring is noodzakelijkerwijs een
onpersoonlijke ervaring.
Het is een onpersoonlijke gebeurtenis, die zich aanmatigt per­
soonlijk en individueel te zijn zodra het 'ik' aan de ervaring denkt.
Maar de ervaring behoort al tot het verleden. Dus in de ervaring
zelf, of die nu bestaat uit pijn of extase, in die ervaring is nooit
een 'ik', omdat de ervaring altijd noodzakelijkerwijs in het nu is,
het moment dat buiten het tijdskader is geplaatst. Dat is in een
volledig andere dimensie. Het nu is niet hetzelfde als het heden,
omdat het heden altijd in relatie staat tot het verleden en de toe-
16
komst. Deze ervaring, elke ervaring, pijn of plezier, is het 'nu'. Als
dit begrepen werd, zou aan veel verwarring en aan veel vragen
vanzelf een eind komen. Van elke ervaring waaraan we kunnen
denken, kunt u zeggen: 'ja, maar in het nu kan ik aan de ervaring
denken." Ja, dat is zo, maar die ervaring waar u aan denkt is een
herinnering. Die ene ervaring kunt u nooit nog eens beleven. U
kunt een soortgelijke ervaring hebben, maar het zal nooit dezelfde
ervaring zijn. De ervaring in het nu is verdwenen op het moment
dat u over de ervaring hebt nagedacht. Zo kunt u zich ook een
ervaring in de toekomst voorstellen. Of de ervaring nu een her­
innering is uit het verleden of een projectie in de toekomst, ze is
niet het nu. Het stilstaan bij een vroegere ervaring met de wens
dezelfde ervaring al dan niet nog eens te hebben, en dat hangt
ervan af of de ervaring aangenaam of onaangenaam was, is een
typische list van het denken.
Als dit begrepen wordt, dan brengt dat een aanzienlijke trans­
formatie teweeg, weliswaar misschien alleen op intellectueel ni­
veau, maar niettemin, het is een transformatie. Zelfs alleen het be­
grijpen met het intellect heeft als resultaat dat geleidelijk de be­
trokkenheid bij de ervaringen plaats maakt voor een situatie waarbij
wij getuige zijn van de ervaringen. Dat is echter nog geen verlich­
ting, geen werkelijk ontwaken.
(Vertaler: vanaf nu zullen vragen cursief worden gedrukt)
Indien het begrijpen zich als een proces voltrekt, eerst alleen met het intel­
lect en naderhand op diepere niveaus, tot, zoals dat wel aangeduid wordt,
'het plotseling ontwaken' plaatsvindt, hoe kan dan dat plotselinge ontwa­
ken als proces worden geïnterpreteerd?
Dat is een goede vraag. En die kan als volgt beantwoord wor­
den. U loopt een trap op denkbeeldig - en u heeft geen idee hoe­
veel treden er zijn. Het enige wat u kunt doen is traplopen. Het
proces is het traplopen. En u weet niet hoeveel treden er nog
komen. De laatste tree komt dan altijd plotseling. Het hinderlijke
is nu dat als u over uw voortgang gaat nadenken, u het proces wilt
versnellen. Dat is de aard van het denken. Een van de meest voor-
17
aanstaande psychologen uit San Francisco komt nu al drie of vier
jaar naar deze lezingen en hij blijft dit maar hardnekkig volhou­
den. Hij zegt: "Ramesh, ik begrijp het wel, maar zolang het een
proces is, moet ik toch zeker in staat zijn het te versnellen?" Ik ga
dan maar weer terug naar mijn antwoord: 'Wie' is het die het pro­
ces wil versnellen? Voortgang kan worden bemerkt en het proces
versnelt zichzelf alleen als er geen inspanning wordt geleverd om
het te versnellen, omdat de inspanning altijd door het 'ik' gele­
verd wordt.
Dus de voortgang kan worden waargenomen, maar zodra die
voortgang zich voordoet en zolang er een 'ik' is dat zich afvraagt:
"Wat kan ik doen?", blijft het vraagstuk bestaan. De oplossing: het
enige wat u niet moet doen is u ermee inlaten of nadenken over
de voortgang. En dan merkt u dat opeens de gedachte opkomt:
'Er zijn steeds vaker van dat soort momenten.' Prachtig! Dat is een
gedachte die spontaan ontstaat en waarover u geen enkele con­
trole heeft. Of de gedachte komt op: 'Ik boek geen enkele voort­
gang.' Of de gedachte nu opkomt dat u voortgang boekt of dat u
juist geen voortgang boekt, het blijft een gedachte die in het be­
wustzijn opkomt zonder dat u daar enige controle over heeft. Wat
ook de gedachte is, positief of negatief, als u die enkel en alleen
als getuige gadeslaat, dan verdwijnt de gedachte en bent u er niet
langer meer bij betrokken.
De wetenschap ontmoet de metafysica.
Het fundamentele probleem van de mens is dat hij met zijn be­
perkte intellect het totaalplaaye van de waarneembare en de niet­
waarneembare wereld wil aanschouwen, net als een klein schroef­
je dat de hele machine wil leren kennen, waarvan hij slechts een
onderdeelye is.
Heisenberg, die oorspronkelijk het beginsel van de onzeker­
heirlsrelatie naar buiten heeft gebracht, zegt: "Alleen al de poging
om een beeld op te roepen van elementaire deelyes en in visuele
termen daarover te denken, is op zich een volledig verkeerde
interpretatie van die deelyes." Maar dat is precies wat het mense­
lijk intellect wil doen. Het menselijk intellect wil weten hoe de
18
dingen in elkaar steken. En in de poging om dat te doen, creëert
het problemen. Dus tot het moment waarop het menselijk intel­
lect aanvaardt dat het slechts kan meegaan met de loop van de
natuur, zal het menselijk intellect nooit in staat zijn de natuur te
doorgronden. En dat betreft dan alleen nog maar de waarneem­
bare wereld. Op grond waarvan kan het menselijk intellect dan
ooit hopen de bron te aanschouwen waaruit deze waarneembare
wereld ontspringt?
Heisenberg zegt verder: "Atomen zijn geen dingen." De elek­
tronen, die een schil rond het atoom vormen, zijn geen dingen in
de zin van de klassieke fysica, dingen die eenduidig kunnen wor­
den beschreven met begrippen als plaats, snelheid, energie en
grootte. Het menselijk intellect kan deze begrippen hanteren,
maar als we afdalen op atomair niveau, dan blijkt de objectieve
wereld in tijd en ruimte niet langer meer te bestaan.
De eenheid in de fysica blijft toch een product van het denken? Het is
gebaseerd op denkbeelden van onzichtbare subatomaire deeltjes, alleen
maar ideeën. Bestaat de Advaita ook niet alleen maar uit ideeën, is het
niet slechts een gezichtspunt?
Natuurlijk is het een gezichtspunt, het is een idee. Alles is een
idee. Alles wat elke wijze, elke heilige, wie dan ook heeft gezegd
is een idee.
Wat is dan geen idee?
In de waarneembare werkelijkheid is het enige wat niet denk­
beeldig is het weten: 'Ik besta, ik ben op dit ogenblik hier en nu',
waarover elk mens, elk voelend wezen in de hele geschiedenis
heeft beschikt.
En zelfs dat is een denkbeeld!
Zelfs dat wordt uiteindelijk een denkbeeld.
19
 Als u zegt dat we allemaal een instrument van God zijn, is dat waar
de uitdrukking Jij bent één met alles' vandaan komt?
Ja, u als Bewustzijn. Bewustzijn is in alles aanwezig. Het is de
basis van al wat is, van alles.
Die tafel is Bewustzijn? Het raam en al het andere in de wereld is
Bewustzijn, en daarmee ben ik één?
Ja, dat zegt de mysticus al duizenden jaren. Nu zegt de weten­
schapper dat er alleen maar dit geheel is en dat dit geheel wer­
kelijk en waarachtig ondeelbaar is. Met andere woorden, het is de
menselijke geest, denkend in termen van subject/object, die ver­
deelt wat van nature ondeelbaar is en daardoor komt hij in de
problemen.
Wat bedoelt u als u zegt dat alles nu is?
Daarvoor gebruik ik de metafoor van een schilderij, met afme­
tingen van een kilometer breed en 10 verdiepingen hoog. Met het
beperkte lichamelijke gezichtsvermogen zult u slechts een klein
deel per keer kunnen zien, hoe ver u ook naar achteren gaat. Dus
u kunt het slechts stukje voor stukje bekijken en het kost enige tijd
voordat u aan het eind bent. Maar het totale schilderij is daar al
die tijd al geweest.
Wat was, is. Wat is, is. En wat er zal zijn, is er nu ook al. Maar
de menselijke geest kan dat niet bevatten, behalve met intuïtief
inzicht, niet door te redeneren. Feitelijk komt dat intuïtieve in­
zicht alleen als het redeneren is opgegeven.
20
2
De aard van bewustzijn
Een totaaloverzicht
Uheeft gesteld dat de gehele zintuiglijk waarneembare (m� t�l� ) we:­
kelijkheid fundamenteel onpersoonlijk is. Hoe past dan het mdtmdu zn
dat plaatje?
Wat is de materiële werkelijkheid? Het is een plotselinge, spon­
tane, gelijktijdige verschijning in Bewustzijn, binnen Bewustzijn
en veroorzaakt door Bewustzijn. In die werkelijkheid is het mense­
lijk wezen slechts een object Eigenlijk is er vanuit het standpunt
van de materiële werkelijkheid geen verschil tussen een mens en
een onbezield object. Vanuit dat standpunt bezien is de mens net
zozeer een object als een stuk rots. Dus waar komt dan die vraag
over individualiteit vandaan? Die ontstaat omdat in het onbeziel­
de object niet dat bewustzijn aanwezig is, dat kan voelen.
Het menselijk wezen is begiftigd met het vermogen waar te
nemen en te voelen, net als elk dier. Dat vermogen stelt de zin­
tuigen in staat hun werk te doen. De mens is wezenlijk een onbe­
zield object met het vermogen te voelen, precies zoals elk ander
dier of insect, dat voelt dat het bestaat, dat het is. Dat is het ver­
mogen te voelen.
Naast dat gevoel, dat elk insect en dier heeft, is de mens ook
nog eens begiftigd met intellect. Het is het intellect dat de mens
in staat stelt onderscheid te maken en te interpreteren wat wordt
waargenomen. Iets wat het dier niet hoeft te doen. Dus dit ver­
mogen van het intellect om onderscheid te maken en waarne­
mingen te interpreteren, geeft aan het individu het gevoel van
21
individualiteit en zorgt ervoor dat hij zichzelf iets bijzonders vindt
in de materiële werkelijkheid. Sterker nog, hij gaat zover te gelo­
ven dat de wereld speciaal in zijn belang is geschapen. Daarom
denkt hij de hele tijd: Hoe kan ik mijn voordeel doen door de
natuur uit te buiten? De mate waarin de mens zichzelf heeft
'bevoordeeld' kunnen we allemaal zelf zien.
Terug naar het beginsel dat de mens is als elk ander object in
de materiële werkelijkheid. Hij is slechts een figurant in een
droom, uitgerust met zintuigen, die hem in staat stelt dingen waar
te nemen, te leren kennen, te interpreteren en van elkaar te on­
derscheiden. Als hij het onpersoonlijke karakter van dit alles in­
ziet en beseft slechts een object te zijn als elk ander object in de
materiële werkelijkheid waaraan bepaalde extra talenten zijn toe­
gevoegd - het waarnemingsvermogen van de dieren uitgebreid
met intellect - dan is dat op zich de eerste stap in de richting van
de bewustwording van het onpersoonlijke karakter van de totale
zintuiglijk waarneembare werkelijkheid. Met dit onpersoonlijke
karakter van die werkelijkheid is onlosmakelijk het inzicht ver­
bonden dat alles wat in ons bewustzijn is verschenen onmogelijk
een eigen, zelfstandig en onafhankelijk bestaan kan leiden.
Derhalve is wat aan ons verschijnt slechts een soort reflectie van
een ondergrond, zeg maar Bewustzijn-in-rustpositie, God of hoe
u het maar wilt noemen. Het besef dat niet alleen alles in de zin­
tuiglijk waarneembare werkelijkheid één is, maar ook dat het
gemanifesteerde en het ongemanifesteerde een eenheid vormen,
is alles wat bedoeld wordt met verlichting. Zodra een individu gaat
denken in termen van zijn eigen individualiteit en deze eenheid
niet alleen in het gemanifesteerde en ongemanifesteerde vergeet,
maar ook in het geheel dat die samen vormen, dan begint het
denken in bewoordingen van persoonlijke zekerheid. Zodra hij in
die bewoordingen van persoonlijke zekerheid begint te denken,
schept hij een ongekend aantal problemen voor zichzelf.
Op dit begripsniveau is de vaststelling dat er niet zoiets bestaat
als zekerheid voor het individu, en dat beweging en verandering
uiteindelijk het fundament zijn waarop het leven en het bestaan
steunen, de eerste stap naar inzicht voor het individu. Daarom
betekent het zoeken naar zekerheid dat het individu op zoek is
naar iets dat domweg niet bestaat Als dit begrepen wordt, begin-
22
nen we inzicht te krijgen in het leven en ervaren we weer het on­
persoonlijke karakter daarvan. Het kind in zijn allereerste jaren is
zich dat van nature bewust. Het is voor hem actualiteit. Dus zijn
er geen vragen. Maar als het intellect zich stap voor stap gaat ont­
wikkelen, begint het kind vragen te stellen. Wanneer het kind zijn
eerste confrontatie heeft met het verschijnsel dood, dan ontstaat
het idee van leven in het kind. Dood en desintegratie zorgen
ervoor dat het kind een idee krijgt van leven en veiligheid. Naar
mate het intellect vordert, verflauwt geleidelijk het intuïtieve,
natuurlijke bewustzijn van de Eenheid en raakt vertroebeld.
Wat is nu eigenlijk een mens?
Zenmeester Tung Shan heeft deze fundamentele waarheid dui­
delijk naar buiten gebracht toen hij zei: ulk laat menselijke wezens
de waarheid zien; daarna zijn zij niet langer menselijke wezens."
Uiteindelijk is de vraag: 'Wat ben ik nu eigenlijk?' Fundamenteel
is iedereen een object. En wat is dat object gezien door een elek­
tronenmicroscoop met een fantastische vergroting? Naar de hui­
dige stand van zaken en gebaseerd op een redelijke projectie van
wat de microscoop nu al heeft onthuld, blijkt het lichaam niets an­
ders dan leegte te zijn en zeker niet een vast object. Verder leert
de atoomfysicus ons dat zich diep in die leegte een nucleus be­
vindt, dat zich als een trillend veld oplost en daarmee nieuwe ge­
organiseerde velden onthult, protonen, neutronen en zelfs nog
kleinere deelges, die allemaal oplossen in niets anders dan de
polsslag van het universum. Met andere woorden, vastheid bestaat
helemaal niet, noch op het meest verfijnde niveau van het li­
chaam, noch in het hart van het universum. De compacte nucleus
in de kern van het atoom is in het geheel niet vast, maar veeleer
een dynamisch, individueel patroon van geconcentreerde ener­
gie, dat klopt en vibreert met een onvoorstelbare snelheid.
Dit object, dit menselijk lichaam, kan ook vanuit een heel
ander, net zo spectaculair perspectief bekeken worden. Als we het
lichaam van steeds grotere afstand bekijken, dan neemt eerst een
huis de plaats in van het lichaam, dan de stad, het land, een con-
23
 tinent, dan de aarde als planeet, gevolgd door het zonnestelsel, de
Het is iets dat iedereen doordrenkt. Het is in iedereen aanwe­
zon, de melkweg, en ten slotte trossen melkwegen, die snel inkrim­
zig, in elk object.
pen tot lichtpunten in een onmetelijke ruimte om spoedig hele­
maal te verdwijnen.
Is e:r een stukje van afgescheurd en aan mij gegeven en een ande:r klein
De beschrijvingen van de naar binnen en buiten gaande per­
stukje aan ...
spectieven komen dus vrijwel op hetzelfde neer: het menselijk
lichaam is feitelijk lege ruimte en volslagen illusie. De vraag wordt
Nee. Nee. Het is allemaal één. Dat is de eenheid waar de mysti­
dan: 'Wat is dan onze werkelijke aard? Wie of wat ben ik nu echt?'
cus al honderden jaren over spreekt alsook de wetenschapper
Het noumenon2 is de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid ge­
sinds de kennis van de kwantummechanica beschikbaar is geko­
worden, het Absolute is het relatieve geworden, het potentiële
men. Al wat er bestaat is één geheel en vormt een eenheid, die
heeft zich verwerkelijkt, potentiële energie is omgezet in geacti­ niet uit elkaar te halen is.
veerde energie. Op dat lege podium ontstaat het toneelstuk en op
Het onpersoonlijke Bewustzijn is de Shiva of Atman, of het Zelf,
het lege canvas is het schilderij verschenen. De bron van alles is
zoals Ramana Maharshi placht te zeggen. En de jiva of het zelf,
het niets, dat in potentie het alles in zich bergt. Maar door onze
wat eigenlijk het 'zelfzuchtige zelf betekent, is het bewustzijn
beperkte waarneming denken wij dat wat werkelijk is zintuiglijk
waar wij ons mee vereenzelvigen. Ramana Maharshi zei altijd dat
waarneembaar is, terwijl het werkelijke niet door de zintuigen kan
Bewustzijn de hele oceaan is. Het alomvattend Bewustzijn of het
worden waargenomen.
Zelf is de oceaan en de jiva of het bewustzijn waarmee we ons ver­
Metafysisch gezien zijn we weer terug bij de vraag: 'Wie zoekt
eenzelvigen, is een druppel. Maar de druppel lijkt afgescheiden
wat?' Het 'wie' is, zoals we gezien hebben, niets anders dan leeg­
te zijn, zolang hij een druppel is. Niettemin, wat is een druppel
te, dus er kan geen werkelijke 'wie' bestaan. Er kan geen tastbaar
anders dan water? En als de druppel oplost, waar blijft hij dan? Hij
'wie' zijn. Er kan geen tastbaar individueel wezen bestaan dat
wordt weer oceaan.
zoekt. We hebben ook gezien dat wat gezocht wordt ook niets is.
Als het inzicht er is, dan doet het er niet toe welke woorden er
Het 'wat' dat gezocht wordt, is niet iets dat met het oog gezien kan
gebruikt worden of door welke meester. Alle meesters hebben al­
worden, met het oor gehoord, met de tong geproefd of met de
tijd om één reden verschillende woorden gebruikt: het gehoor
vingers aangeraakt. Wat gezocht wordt, is dus in het geheel niet
verschilt, de omstandigheden, de mensen verschillen en de tijden
iets.
zijn telkens anders.
Maharaj vertelde mij eens (ik was verbaasd toen hij het zei):
"Veel van mijn collega's vinden wat ik zeg niet leuk omdat ik niet
Nirvana en samsara is hetzelfde
als een papegaai mijn goe:roe napraat. Wat er over mijn lippen
komt, is wat jullie nodig hebben, niet wat mijn collega's en ik
Die llron waarove:r u spreekt, is dat iets dat afgescheiden in elk indivi­
nodig hebben." Wat me vooral verbaasde was wat hij daaraan toe­
du aanwezig is, of is iedereen e:rmee doordrenkt?
voegde: "Wanneer jij gaat spreken, dan zul je mij ook niet als een
papegaai napraten." Welnu, veel mensen die gewoon waren
Maharaj te bezoeken, vinden wat ik zeg niet leuk. Zij melden: "Dat
2] Het noumenon: de potentiële niet gematerialiseerde tegenpool, van de daar­
is niet wat Maharaj zei!" Natuurlijk is het niet hetzelfde als wat
mee onlosmakelijk verbonden wereld van de verschijnselen. De immateriële kant
Maharaj zei.
van de materiële werkelijkheid, het rijk der mentale, nog niet in materie omge­

zette, in potentie aJles omvattende gedachten en ideeën.

24
25
 Eeuwigdurend
Het allereerste wat u zei, was dat Bewustzijn alles is.
Ja.
Heeft Bewustzijn het 'ik' gemaakt?
Ja. Het 'ik' is niets anders dan Bewustzijn. De vorm is een ande­
re zaak. Maar 'ik' blijft Bewustzijn, dat zich vereenzelvigd heeft in
het lichaam als een 'ik'.
Het 'ik' draagt dan geen vfffantwoordelijkheid.
Helemaal juist. Het 'ik' is onwerkelijk. Vandaar de vraag: Welke
'ik' moeten we dan verantwoordelijk stellen?
Maar als het 'ik' van Bewustzijn gemn,akt is, dan moet Bewustzijn daar
nog steeds zijn?
Het is er. Het is hier en het zal er zelfs zijn wanneer dit lichaam­
geestorganisme niet hier is. Daar draait het om. Daarom is de fun­
damentele vraag in Zen: Wat was je oorspronkelijke gezicht? Wat
was jouw werkelijke aard, nog voordat je ouders geboren waren?
Je werkelijke aard is niet begonnen met je geboorte en zal ook
niet vergaan bij de dood van je lichaam.
In rustpositie en als manifestatie
In Prior To Consciousness5, stelt Nisargadatta: "Er bestaat alleen
maar Bewustzijn. "Dat zegt hij heel vaak, maar soms spreekt hij in nega­
tieve tfffmen over Bewustzijn en dat je moet teruggaan naar wat er aan
Bewustzijn voorafgaat. Daarover spreekt hij op Vfffschillende manifffen,
namelijk over het Absolute, en als iets dat je vasthoudt. Hij brengt ons op
de gedachte dat we Vfffd fff dan dat moeten gaan. Ik beEfrijp dat niet.
3) Pri o r To Consciousness, ed. Jean Dunn (Durham, NC: Acorn Press, 1985)
26
Bewustzijn, als hij erover spreekt als een hindernis, is het be­
wustzijn dat zich vereenzelvigd heeft. Voorafaan (vereenzelvigd)
Bewustzijn gaat Bewustzijn-in-rustpositie, dat onze werkelijke aard
is. Dus hij praat over het niet-materiële aspect van de werkelijk­
heid en het materiële aspect. In de kenbare werkelijkheid bete­
kent dit het waakbewustzijn en dat uw geest actiefis. Dus het waak­
bewustzijn, dat hij als een belemmering beschouwt, is het gevoel
dat we bestaan als we wakker zijn, wat betekent dat het denken in
begrippen doorgaat. Het verstand denkt niet in begrippen, kan
dat niet, tijdens het stadium van diepe slaap, omdat het gevoel te
bestaan er niet meer is. In Prior to consciousness spreekt hij van de
afwezigheid van: het aanwezig zijn van gevoel te bestaan en het
afwezig zijn van het gevoel te bestaan, in welk laatste geval het
vraagstuk van het Bewustzijn in het geheel niet opkomt, omdat in
de rustpositie Bewustzijn zich zelfs niet van zichzelfbewust is.
Waarom is het zich niet van zichzelf bewust?
Omdat er geen 'ander' is waar hij zich bewust van kan zijn.
Dus aan Bewustzijn gaat Bewustzijn-in-rustpositie vooraf? Maar het is
zelfs niet de afwezigheid frf"Van. Het is toch niet zuivfff Bewustzijn?
Het is zuiver Bewustzijn. Het is niet het tenietdoen van Be­
wustzijn. Het is het tenietdoen van dit heen en weer gaan tussen
aanwezigheid en afwezigheid van Bewustzijn, dat zich alleen in de
kenbare, zintuiglijk waarneembare wereld der verschijnselen (ob­
jecten) voordoet, dus het is het tenietdoen van die wereld van ver­
schijnselen zelf.
Dit tenietdoen van de waarneemhare Wfff eld, door wie wordt dat gedaan?
Dat is het denken. De uiteindelijke werkelijkheid kan alleen
dan ervaren worden als het denken tenietgedaan wordt. Als het
denken zelfwordt tenietgedaan, dan bestaat er geen persoon die
tenietdoet. Er is niemand die zich een denkbeeld van de werke­
lijkheid kan vormen. In die staat zijn geen denkbeelden meer mo­
gelijk.
27
 Dat is zuiver Bewustz�·n?
Ja, dat kun je zuiver bewustzijn noemen, Bewustzijn-in-rustpositie.
Voorafgaand aan bewustzijn dat zich vereenzelvigd heeft?
Zolang als u het maar begrijpt, hoeft u het niet te benoemen.
Is het ook onzuiver?
Zodra u het (lachend) zuiver Bewustzijn noemt, is het onzuiver.
U zegt dat dit een 'Droomwereld, een illusie' is, en dat we alks in de
zintuiglijk waarneembare werkelijkheid zelf schepp en. Tegelijkertijd zegt u
dat er een lichaam moet zijn om het denken en Bewustzijn te laten ver­
schijnen. Wat was er eerst, het lichaam of Bewustzijn?
Al wat er bestaat is Bewustzijn. In die oorspronkelijke staat, noem
het Werkelijkheid, het Absolute, het Niets, in die staat bestond
geen enkele reden om bewust te worden van wat dan ook. Dus Be­
wustzijn-in-rustpositie was zich niet bewust van zichzelf. Het werd
zich pas bewust van zichzelf toen dit plotselinge gevoel Ik Ben ont­
stond. Ik Ben is het onpersoonlijke gevoel van bewust te zijn. En dat
is precies het moment waarop Bewustzijn-in-rustpositie overgaat in
Bewustzijn-in-beweging, waarop potentiële energie feitelijke ener­
gie wordt. Dat zijn geen twee gescheiden zaken. Niets wat afge­
scheiden is, komt voort uit de potentiële energie. Bewustzijn-in-be­
weging is niet afgescheiden van Bewustzijn-in-rustpositie.
Bewustzijn-in-rustpositie is het Bewustzijn-in-beweging gewor­
den, en het moment dat de wetenschap aanduidt met Big Bang
noemt de mysticus het plotseling ontstaan van gewaarzijn4•
U zegt dat geest en lichaam op hetzelfde moment ontstaan?
Gelijktijdig. Alle objecten ontstaan op hetzelfde moment, als
delen van de zintuiglijk waarneembare wereld. Vervolgens ont-
4] Eng.: Awareness. Bewustzijn in de zin van het gevoel Ik Ben'.
' Zodra
28
staat er in bepaalde objecten het vermogen te voelen, wat de zin­
tuigen in staat stelt objecten waar te nemen.
Dus het is niet het vermogen tot voelen dat dit alks schept?
Nee.
Wordt het gecreëerd door wat voorafgaat aan het vermogen tot voekn ?
Ja. Eerst is er de zintuiglijk waarneembare wereld. Dan wordt
in die wereld in een aantal objecten het vermogen tot voelen
geïmplanteerd en een aantal daarvan heeft intellect. Maar het
gebeurt allemaal gelijktijdig.
Dus het is geen kip-of-ei-probkem?
Nee. De kip en het ei zijn beide aanwezig in deze zintuiglijk
waarneembare werkelijkheid.
Is het Bewustzijn-in-rustpositie de natuurlijke staat ?
Het is de natuurlijke staat, buiten de wereld der zintuiglijk
waarneembare objecten. Het niet getuige zijn is in die wereld de
natuurlijke staat.
Maar is dat 'niet getuige zijn' dan niet Bewustzijn-in"'TUstpositie?
Oh, nee! Alles in de zintuiglijk waarneembare wereld is een be­
grip, een illusie en om praktische redenen kunnen we het Be­
wustzijn-in-rustpositie vergeten, omdat we alleen kunnen praten
over de zintuiglijk waarneembare wereld. Een vriend van mij
komt nu al acht jaar naar mij toe. Ik heb hem verteld dat hij van
werkelijkheid spreekt, maar in werkelijkheid is werkelijkheid een
begrip. Hij begon letterlijk de haren uit zijn kop te trekken. Hij
zei: 'Wat bedoel je nou; werkelijkheid is een begrip? Werke­
lijkheid is werkelijkheid!" Dus ik zeg hem: "Ja, werkelijkheid is
werkelijkheid, maar niet zodra je erover praat."
u over werkelijkheid praat, heeft u de werkelijkheid al
29
omgezet in een begrip. Werkelijkheid als woord, is een begrip.
Werkelijkheid als werkelijkheid is niet iets waarover u kunt den­
ken. Als u werkelijkheid bent, dan kunt u niet van werkelijkheid
spreken. Dus op het moment dat u over iets denkt of spreekt, ge­
beurt dat in de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid en daar­
mee denkbeeldig.
Kunt u iets zeggen over de relatie tussen de afwezigheü:l van vrije wil als
aspect van verlichting en de dubbele ontkenning waar u over spreekt? Het is
bij mij bekend dat ofhet een ofhet ander afbeide tot verlichting leiden. Ik heb
altijd gemeend dat als je het ene begrepen hebt, het andere noodzakelijkerwijs
moet volgen. Maar ik kan, tenminste op intellectueel niveau, de verbinding
tussen die twee niet maken. Hoe verhouden ze zich ten opzichte van elkaar?
Ik weet dat ze op de een of andere manier iets met elkaar te maken hebben.
Nee, daar is geen enkele verbinding tussen.
Aha! Geen wonder dat ik het niet kon be�jpen!
Maar het is wel een heel goede vraag. Er is in verlichting, of die
nu teweeggebracht wordt door toewijding en plichtsbetrachting of
door het doen van 'goede daden' op een wijze dat er geen 'ik' is
dat ze doet, één gemeenschappelijke factor. De gemeenschappe­
lijke factor is dat het idee 'ik doe' er niet is. Er is geen 'ik'. Het den­
ken in begrippen is er niet meer. Al wat plaatsgevonden heeft, is
dat alle twijfels plotseling zijn opgehouden. Alle begrippen, alle
twijfels houden op te bestaan. Als verlichting plaatsgevonden
heeft, kan een dergelijke twijfel niet blijven bestaan. De dubbele
ontkenning, die ik eerder noemde, is een begrip dat u alleen no­
dig heeft als de twijfels ontstaan. De twijfel aan deze dubbele ont­
kenning komt omdat we tijdens de diepe slaap geen gevoel van
aanwezigheid hebben. Het gevoel van aanwezig zijn is afwezig. 'Is
dat dan de staat van de potentiële, nog niet gemanifesteerde wer­
kelijkheid?' vraagt het verstand zich af.
Nee, dat is het niet.
En waarom niet? Vanwege de dubbele ontkenning.
30
Omdat je weer wakker wordt.
Tijdens het waakbewustzijn is het gevoel van aanwezigheid aan­
wezig. Tijdens de diepe slaap is dat gevoel afwezig. Als deze beide
staten afwezig zijn, als denkbeeld, dan is die denkbeeldige staat de
staat van de potentiële, nog niet gemanifesteerde werkelijkheid.
En die staat bestaat in werkelijkheü:l niet. het is alleen een denkbeeld.
Absoluut correct!
Dus je kunt er helemaal niet bijkomen.
Dat 'je kunt er niet bijkomen', dat klopt. Maar, als denkbeeld,
zodra die twijfel opkomt, heb je dat denkbeeld, en daarom wordt
die staat een realiteit.
U verkeert toch niet permanent in die staat? Niemand kan altijd in die
staat zijn.
Niet 'iemand'.
Maar bestaat die staat dan wel? Bestaat Bewustz�·n in die staat?
Bewustzijn bestaat, maar weet niet dat het bestaat. Bewustzijn­
in-rustpositie, zonder gewaarzijn, is potentiële energie. Dus die
staat is zuiver een begrip. Er is pas sprake van een 'iemand' wan­
neer Bewustzijn, Subjectiviteit, zich lichamelijk manifesteert in
deze wereld van objecten. Daarom zeg ik vooral om praktische
redenen: vergeet die staat van de potentiële, nog niet gemanifes­
teerde werkelijkheid. Maar het is niettemin een goede vraag.
Kan de nog niet gemanifesteerde werkelijkheid zichzelf consequent tot
uitdrukking brengen via een lichaam als instrument?
Dat is wat het doet. De nog niet gemanifesteerde werkelijkheid
wordt de gemanifesteerde wereld der zintuiglijk waarneembare
objecten. BewustzUn-in-rustpositie en Bewustzijn-in-beweging zijn
31
niet twee verschillende toestanden. Het enige wat bestaat is Be­
wustzijn in de ene of de andere toestand.
Dan bent u, Ramesh, ... nee, niet 'u: maar dat wat met ons communi­
ceert, Bewustzijn-in-rustpositie?
Nee, Bewustzijn-in-beweging.
Uw woorden zijn Bewustzijn-in-beweging?
Ja, Bewustzijn is in beweging zodra dit gevoel Ik Ben ontstaat.
Bewustzijn-in-rustpositie weet niet eens van zichzelf dat het in rust­
positie is.
Het is niettemin zuiver Bewustzijn, zij het alleen in beweging?
Oh, jazeker! Alle lichaam-geestorganismen maken deel uit van
de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid, die spontaan ver­
schijnt zodra Bewustzijn begint te bewegen.
BetekenJ dit nu dat u alleen maar even in mijn bewustzijn verschijnt om
me wakker te maken? Het 'goede nieuws' llrertgen en verder niets?
Ja, 'goed nieuws' of 'slecht nieuws'.
Niet meer dan dat?
Uw lichaam-geestorganisme, dat nu luistert, en dit lichaam­
geestorganisme, dat het meeste aan het woord is, beide organis­
men moeten hier op deze plaats en dit tijdstip aanwezig zijn, op­
dat die ene gebeurtenis, spreken en luisteren samen, kan plaats­
vinden.
Het onpersoonlijk functioneren van de Totaliteit
Ramesh, de Totaliteit functioneert uit zichzelf. Was dat niet het kern­
punt volgens Maharaj?
32
Helemaal mee eens. Net zoals het ademhalingsproces, de spijs­
vertering, het uiterst complexe zenuwstelsel. Dat gaat allemaal
vanzelf. Daar is geen enkel 'ik' voor nodig om het te besturen.
Sri Aurobindo zegt zoiets als 'het horen hoort, het zien ziet, de zintuigen
werken autonoom'. Er is dan dus geen echte waarnemer achter de zintui­
gen. Is alles gewaarziin?
Dat is juist. Bijgevolg is dat precies hetzelfde als wat ik almaar
zeg: er bestaat geen individuele waarnemer die via welk zintuig
dan ook waarneemt. Het waarnemen dat alle zintuigen doen,
vindt plaats door het lichaam-geestmechanisme. Dat is alles wat er
gebeurt. En de reactie op de waarneming komt van jou.
Dus om het ontvangen van zintuiglijke indmkken te laten plaatsvin­
den, wat dat dan ook mag zijn, zien, horen of voelen, daarvoor is niets
nodig. Daar is dus geen wezen, geen persoon. Pas nadat de reactie heeft
plaatsgevonden, krijg ik dat gevoel van een 'ik', met alle voorkeuren en
alles wat daarbij hoort.
Dat klopt. We gaan nog een stap verder: deze reactie op de zin­
tuiglijke indruk is niemands schuld. Niemand hoeft zich er schul­
dig over te voelen.
Onmiddellijk begint het vergelijken en oordelen, omdat het verstand nu
eenmaal niet anders kan?
Juist. Dat is de aard van het verstand. Daarom kun je, als je dat
zou proberen, het tijdelijk onderdrukken daarna komt het met
een geweldige vloedgolf terug.
Hoe verklaart u dat het ene kind geboren wordt in een rijke familie, een
ander in een arme familie, weer een ander zijn hele leven moet lijden,
iemand in een 'middle-class' familie terechtkomt, een bedelaar wordt of
onderdrukt wordt en in de gevangenis belandt? Gebeuren al die gekke din­
gen ongewild? Het gebeurt maar gewoon?
J a.
33
 Wat is dan de oorzaak van dit alles?
De oorzaak hiervan is erg eenvoudig. Als je kunt aanvaarden
dat alles wat er is Bewustzijn is, wie lijdt er dan? Wie anders dan
Bewustzijn ervaart dit? Dus het is Bewustzijn dat alle ervaringen
zonder één uitzondering, ondervindt door de verschillende li­
chaam-geestmechanismen. Maar omdat er vereenzelviging is, zegt
het afgescheiden bewustzijn 'ik' lijd of 'ik' geniet.
Dat is alles wat er gebeurt.
U ontneemt het verleden en de toekomst bestaansrecht. Wat u zegt, is dat
je alleen rekening moet houden met het heden. Wat er in het heden gebeurt,
dat is alleen wat er gebeurt.
Ja, precies. Met andere woorden, dat wa arvan we denken dat
het horizontaal in de loop van de tijd plaatsvindt, is precies wat er
in ieder huidig moment gebeurt. Niet alleen wat u doet, maar ook
wat op elk moment in de hele wereld gebeurt. Wat er ook gebeurt
door de biljoenen geest-lichaammechanismen, dat is precies hoe
het Geheel op dat moment functioneert, inclusief al het goede en
kwade, de aardbevingen en overstromingen, de oorlogen, veldsla­
gen, alles.
Op die manier kun je wel het hele idee van tijd wegdoen.
Hetgeen meen ik precies de conclusie is waar de wetenschap­
pers op uitkomen. Tijdens een van mijn toespraken was er een
wiskundige in het gehoor en die beweerde dat Einstein uiteinde­
lijk tot de conclusie was gekomen dat tijd en ruimte niet bestaan.
U hoeft mij, noch welke andere mysticus dan ook, niet te geloven.
Deze wiskundige was zeer diep in deze materie rond Einstein ge­
doken en hij zei dat Einstein uiteindelijk tot de conclusie moest
komen dat tijd-ruimte niet werkelijk bestaat, dat tijd-ruimte alleen
een denkbeeld is, een denkbeeldig mechanisme dat nodig is om
deze zintuiglijk waarneembare werkelijkheid zich te kunnen laten
manifesteren, om driedimensionale voorwerpen in ruimte te pro­
jecteren en in tijd waar te nemen.
34
Als tijd-ruimte denkbeeldig is en tijd-ruimte een noodzakelijk
mechanisme is, wat kan dan de zintuiglijk waarneembare werke­
lijkheid anders zijn dan ook maar een denkbeeld? En bijgevolg is
het menselijk wezen, dat daar een deel van is, ook niet meer dan
een denkbeeldige leegte.
Bedoelt u dat in het geval van het sproeien van de tuin de gedachte de
tuin te sproeien in plaats van. het maken van een wandeling of het drin­
ken van een kop koffie ergens vandaan komt? Is het niet eenvoudig zo dat
het Geheel zich op dat moment manifesteert? 'hgt u dat dit alles altijd
gestuurd wordt, dat er altijd een bedoeling van iets of iemand is?
Nee, behalve dat de gedachte komt, zoals je zelf zei. Zie je, het
punt waar het om draait is dat de hersens geen gedachte kunnen
genereren. Een gedachte kan alleen van buitenaf komen. Dan
kan er vervolgens op een bepaald moment een reactie komen,
maar de gedachte komt van buitenaf. Begrijp je?
Het idee 'van buitenaf vind ik moeilijk te begrijpen. Buiten wat?
Daar gaat het om. In werkelijkheid is er geen binnen of buiten.
Het enige wat bestaat is Bewustzijn.
Dus bestaat er in feite geen buiten dat 'buiten' heet.
Juist. Er bestaat noch boven of beneden, noch binnen of bui­
ten. Het enige wat bestaat is Bewustzijn. En deze zintuiglijk waar­
neembare werkelijkheid is een verschijning in dat Bewustzijn. En
zelfs die verschijning is slechts een waarneembare expressie van
hetzelfde Bewustzijn. Het enige wat bestaat is Bewustzijn.
En de weerstand die we hebben tegen het begrip fatalisme, of het idee
van 'geen-wil: of hoe we het ook maar willen noemen, dat is eigenlijk het
ego, het 'ik' dat het uitschreeuwt omdat het vernietigd wordt.
Precies. En nog verder gaand: er is geen 'ik' om dat kwalijk te
nemen. Er bestaat geen 'ik' om deze reflex te verwijten.
35
 jammer. (gelach)
Je kunt niemand verwijten maken. Al wat er bestaat is Bewustzijn.
Dus al deze 'ikjes', die miljoenen 'ikjes', die miljoenen ego's, door
wie zijn die in het leven geroepen? Wie anders dan Bewustzijn, door
zich alleen maar te vereenzelvigen met elk individueel lichaam­
geestmechanisme! Dus er zijn miljoenen 'i}9es', die ruzie maken,
elkaar liefhebben en haten en daar gaat het om in deze Lila.
We hebben onze ouders niet kunnen kiezen, noch onze omge­
ving waarin we opgegroeid zijn. We zijn domweg op een bepaal­
de plaats geboren, met bepaalde ouders, met zeer vastbepaalde,
intrinsieke eigenschappen. Wij zijn het niet die handelen. Het li­
chaam-geestmechanisme reageert slechts op een gebeurtenis of
gedachte, die van buitenaf komt. Elk lichaam-geestmechanisme
kan slechts reageren overeenkomstig zijn eigen intrinsieke eigen­
schappen. Daarom zal dezelfde gebeurtenis heel verschillende
reacties oproepen in verschillende organismen. Het is geen kwes­
tie van keuze. Elk organisme reageert overeenkomstig zijn intrin­
sieke eigenschappen waarmee het in het leven is geroepen. Elk
individueel organisme is tot leven gewekt met zeer bepaalde ei­
genschappen, opdat bepaalde handelingen plaatsvinden door
middel van dat organisme. Deze acties maken deel uit van het
onpersoonlijk functioneren van het Geheel. Daarom kun je in
werkelijkheid niet verantwoordelijk zijn. Je bent slechts een in­
strument met behulp waarvan een, onpersoonlijke, actie wordt
voortgebracht. Je bent slechts een instrument met behulp waar­
van Bewustzijn functioneert.
Dus moet ik het ego beschouwen als een junctie van het Geheel. Als ik
dan, naar ik hoop, die zienswijze heb, dan ben ik er. Is dat juist?
Ja, dan ben je er. Maar zolang je met je ego vecht, ben je er niet.
Het ego accepteren en er niet mee vechten is een belangrijke stap
vooruit. Een grote stap. Een van de verbazingwekkende wetten
van het universum is dat waar er geen weerstand bestaat, ook geen
conflict is. Als je niet gaat vechten met je ego, dan kan het ego
niet terugvechten. Het ego moet verschrikkelijk gefrustreerd ra­
ken als het geen weerstand kan vinden.
Een dag of wat geleden stopte ik om de lama 's, die verderop in het veld
leven, te voeren. Terwijl ik naar ze keek, herinnerde ik me wat u zei: "Als
ik honger heb, eet ik, als ik moe ben, ga ik slapen. "De lama doet dat alle­
maal, de lama kent geen twijfels.
De lama heeft geen intellect. In zijn geval is er geen denkbeeld
over onvrijheid. Bijgevolg...
Hij weet niet dat hij is bevrijd.
Nee, nee, er is geen gedachte aan gebondenheid, daarom is er
geen noodzaak om van die gedachte bevrijd te worden. Omdat er
geen denkbeeld 'gebondenheid' bestaat, doet het vraagstuk van
bevrijding of verlichting er niet toe. Het enige wat er gebeurt is
dat er een lichaam wordt 'geboren' en te zijner tijd weer zal 'ster­
ven'. Dat is alles. Miljoenen lichamen worden gecreëerd en ver­
nietigd en dat is er een van.
Wat is het vcrschil met iemand die vcrlicht is en die niet weet dat hij
verlicht is?
Geen enkel verschiL Dat is precies wat ik beweer. Verlichting is
slechts een onpersoonlijke gebeurtenis. We geven het de kleur
van een persoonlijke prestatie. Daardoor komt de vraag op: 'Wat
is een verlicht wezen eigenlijk?' Er bestaat niet zoiets als een ver­
licht persoon. Verlichting is slechts een van de vele gebeurtenis­
sen. Er zijn overstromingen, er is brand, een aardverschuiving; er
is verlichting, slechts een gebeurtenis te midden van het hele pro­
ces, allemaal deelges van de waarneembare werkelijkheid.
Verlichting heeft alleen in de zintuiglijk waarneembare werke­
lijkheid enige betekenis. Daaruit volgt dat het toch maar een
denkbeeld is. En in de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid wil
het verstand weten waar de oorspronkelijke staat van het niets op
lijkt. Dat is precies hetzelfde als willen weten waar de staat van
diepe slaap op lijkt. Niemand vraagt zich dat af, omdat iedereen
die ervaring van diepe slaap heeft. Dus de vraag 'Waar lijkt dat
op?' kan zich alleen voordoen aan iemand die nog nooit in zijn
37
leven heeft geslapen. Hij alleen kan vragen: "Waar lijkt de staat
van diepe slaap op?"
Het zou onmogelijk zijn dat aan hem te beschrijven.
Precies. Een meer alledaags voorbeeld zou zijn: hoe zou u een
kleur willen beschrijven aan iemand die vanaf zijn geboorte blind
is? Hij kan alleen maar kennis nemen van iets door aanraken, lui­
steren of proeven en ruiken.
Ik vind u een heel interessant figuur. Eigenlijk ziy'n er veel interessante
figuren in deze kamer. Wat zorgt ervoor dat ik sommige figuren interes­
santer vind dan andere?
Fundamenteel is elk individu in werkelijkheid een individueel
patroon van trillende energie. Wanneer u twee organismen treft
waar de patronen in harmonie zijn met elkaar, dan zegt u: "Ik
vind dat een prettig persoon."
Dus het individuele patroon van trillende energie reageert. Het
is dan mogelijk dat wanneer ik spreek de energie die naar buiten
stroomt bepaalde individuen aantrekt. Ik ga zelfs verder: dat is
waarom die individuen hier samen zijn gebracht, voor dat doel.
Het is allemaal een onderdeel van het functioneren van het Ge­
heel. Wanneer je aankomt in het potentieel van de Leegte, dan
verliest alles zijn betekenis: gebondenheid, verlichting, kennis, al­
lemaal flauwekul. U heeft het niet nodig. Kijk slechts naar het on­
persoonlijke functioneren van de zintuiglijk waarneembare wer­
kelijkheid, die zich gelijktijdig en spontaan manifesteert vanuit de
potentiële nog niet gemanifesteerde werkelijkheid. Vanuit dat
Niets komt dit alles voort. Dat is dan begrepen. Dat is alles wat er
begrepen hoeft te worden. Al het andere is volstrekt overbodig.
Maar naar mate u verder gaat, denkt het individu dat het een indi­
vidu is en dan zijn meer woorden nodig.
Is niet alles waar u over spreekt een denkbeeld?
Natuurlijk! De enige waarheid die niet denkbeeldig is, is het
gevoel te bestaan, hier en nu, in het onpersoonlijke gevoel te
bestaan, 'Ik ben', niet 'Ik benJan ofjannie'. Deze onpersoonlijke
ervaring te bestaan in het nu is de enige waarheid.
Of het nu de benadering van Maharshi, Maharaj ofvan u is, het blijft
een denkbeeld.
0 ja, maar beiden zijn volstrekt duidelijk geweest: niets is ge­
maakt, niets is vernietigd. Het is allemaal een droom en er bestaat
geen individu anders dan een verschijning in het Bewustzijn.
Is het gevolg van verlichting een permanent gewaarzijn, dat 24 uur per
dag doorgaat?
Ja, maar er is niemand die zich bewust is van dat gewaarzijn. Dat
is de sleutel tot deze materie. Er is geen individu, geen ego dat
zich bewust is van dat gewaarzijn. Er is slechts gewaarzijn.
Maar Rarnesh, als alles is opgelost, hoe kunnen we ons dan overgeven!
Daar draait het precies om; alles lost op. Er is geen 'iemand'
meer om zich over te geven, geen 'iemand' om te begrijpen. Over­
gave gebeurt. Begrijpen gebeurt zonder een individu dat begrijpt
of zich overgeeft. En dat is de transformatie; het verdwijnen van
het 'ik', 'iemand', de 'wie'.
Daaruit volgt dat er geen angst voor overgave bestaat, geen opoffering.
Precies! Zolang er iemand is om zich op te offeren, is het geen
opoffering. Neem nou nederigheid. U zegt: "Ik ben nederig. Ik ben
niet trots." De meest trotse mensen verrichten daden van nederig­
heid. Werkelijke nederigheid betekent afwezigheid van dat wat zich
nederig of trots kan voelen. Dat is ware nederigheid. Het is echt
mededogen als er niet iemand is die het gevoel heeft 'Ik heb mede­
dogen'. Er is liefde als er niet iemand is om te zeggen: "Ik heb lief."
Mededogen, liefde, nederigheid, het zijn allemaal verschillende
namen voor het in het hier en nu zijn, zonder het 'ik'.
39
 Indien deze hele wm-eld met mensen en alles wat erbij hoart oplost, hoe
zou Bewustzijn dan zijn?
Alles wat er overblijft is Bewustzijn. De zintuiglijk waarneembare
werkelijkheid zal er niet zijn. De verschijningsvorm zou er niet zijn.
Wat zou er dan zijn?
Dat wat er altijd al geweest is: de Goddelijke Ondergrond, Be­
wustzijn, het Geheel, de Echte Enige Waarnemer, het Potentiële
Niets, God of hoe je het maar noemen wilt.
Dat weet ik, maar hoe ziet het eruit?
Het lijkt niet op iets, omdat het niet iets is.
Is het aanvaarden van het leven als een onpersoonlijk functionm-en van
het Geheel een terugkeer tot de aanbidding?
Ja, vanuit het standpunt van devotie is het pure devotie. Vanuit
het standpunt van kennis is het de terugkeer tot onpersoonlijk­
heid.
Ik heb altij"d het idee dat ik om te functioneren een wens of een ver­
wachting moet hebben die de motivatie voartl:n-engt om te functioneren. Als
die (motivatie) ontl:n-eekt, stopt het functioneren.
Elk lichaam-geestmechanisme is geschapen en uitgerust met
bepaalde eigenschappen en die eigenschappen zullen nooit op­
houden hun werk te doen.
Zelfs zonder verlangen?
Ja, zelfs zonder verlangen, zonder die motivatie, die van natu­
re een gevoel van opwinding met zich meebrengt. Zonder die
motivatie met zijn opwinding, zal het werk veel sneller en soepe­
ler verlopen. Het lichaam en het verstand zullen doorgaan met
functioneren. Het kan daar niet mee ophouden, simpelweg
40
omdat het 'ik' zegt: "Ik ben niet meer gemotiveerd, dus waarom
zou ik nog werken?"
U kunt niet niet-werken. Het lichaam-geestmechanisme zal
doorgaan met functioneren overeenkomstig zijn natuurlijke,
fysieke, aangeboren en geestelijke aard om de werkzaamheden
uit te voeren die erin geprogrammeerd zijn.
Dat lijkt erop alsof de verlangens er ook in geprogrammeerd zijn.
Ja, natuurlijk! Dat is precies de reden waarom het verlangen
kan worden verminderd of de flits van inzicht 'Zo is het' teweeg
wordt gebracht door te luisteren naar wat ik gezegd heb. Maar het
kan ook totaal geen enkel effect hebben. Het effect van het luis­
teren heeft u ook niet in eigen hand, dat is geen kwestie van wil­
len. U kunt slechts afwachten wat er gebeurt.
Als u zegt dat de vernietiging van ons milieu, waarvoor Bewustzijn ver­
antwoordelijk is, van tevoren bedoeld is om te gebeuren en wij daarom...
Wiens milieu?! Zijn wij afgescheiden van dat milieu? Bewustzijn
heeft dit milieu geschapen, waarvan wij een klein, essentieel doch
miniem onderdeel zijn.
Tja, op een abstract niveau kan ik dat als denkbeeld volgen, maar als
ik in een olievlek stap en troep aan mijn voet krijg, wordt het veel concre­
ter en dat is de reden waarom ik over verantwoordelijkheid praat. We drin­
ken vervuild water, we ademen ver vuilde lucht. Zou ik mij daar als indi­
vidu geen zorgen ovm- moeten maken?
Ja, ziet u, u zult zich er misschien zorgen over maken. Iemand
anders zal dit misschien niet doen. Zij zullen zeggen: "Alles goed
en wel, het moet zo zijn." Ik meen het echt; ik zou op dit punt niet
serieuzer kunnen zijn. Als zorgen maken en boos worden een
deel is van de werking van het organisme, dan zult u zich zorgen
maken. U kunt er niets aan doen dat u zich zorgen maakt; u kunt
ook niet niet-boos worden.
Als het 'weten' begint te dagen, al is het maar op intellectueel
niveau, en dat weten begint door te sijpelen naar het hart, waar-
41
na het een overtuiging wordt, dan zal dat organisme, dat gewend
was zich zorgen te maken, zich niet zoveel zorgen meer maken.
Het zal beginnen zich te realiseren dat het enige wat het kan doen
is te werken in overeenstemming met zijn aangeboren eigen­
schappen. Het kan niet anders doen dan dat. Die realisatie brengt
een geweldig gevoel van vrijheid teweeg.
Totdat het gebeurt, realiseert u zich niet wat een fantastisch
gevoel van vrijheid het is. De vrijheid, begrijp dit goed, de vrijheid
te doen wat u graag doet. De vrijheid om uw leven voort te zetten
zoals u daarvoor deed, met de overtuiging dat u geen enkele con­
trole heeft over de gevolgen. Dus u gaat verder met wat u al deed,
hetzelfde werk, tenzij er een verandering plaatsvindt. Omdat u
geen enkele controle heeft over de resultaten, maakt u zich over
die resultaten ook geen zorgen meer en concentreert u zich op
het werk dat u onder handen hebt.
Het individuele lichaam-geestmechanismE heeft ten tijde van de gebwrte een
specifieke individualiteit in termen van genen. Ik. ben de enige mRt mijn speei­
fok vingerafdrukRen en ik ben wat dat aangaat anders dan wie of wat ook.
Blijft dat verschillend zijn mijn hele leuen voortgaan, ongeacht ofik mij daar
al ofniet bewust van ben? Moet ik een specifiek pad gao.n vanwege mijn gene­
tisdze samenstelling? In we� mate heeft gedurende de loop van mijn leven
mijn geboarte bepaald dat mijn daden anders zijn dan die van anderm?
Aan dit lichaam-geestmechanisme, datje als je 'zelf beschouwt,
werden tijdens de conceptie bepaalde karaktereigenschappen
meegegeven: fysiek, mentaal, moreel, temperament ... opdat Be­
wustzijn of het Geheel resultaten kan voortbrengen met behulp
van dat lichaam-geestmechanisme gedurende zijn leven, de perio­
de tussen geboorte en dood. En dat is wat er gebeurt.
Dan rnoet ik dus tot de conclusie komen dat Bewustzijn gewild heeft dat
er een Adolf Hitier zou opstaan, en er is geen enkele rnanier denkbaar die
dat had kunnen voorkomen?
Ja, mijnheer.
Hij moest geboren worden o m te doen wat hij moest doen?
42
Ja, mijnheer. De Tweede Wereldoorlog moest plaatsvinden.
Miljoenen levens moesten verloren gaan. Om dat te bewerkstelli­
gen moest er een lichaam-geestmechanisme gemaakt worden met
een bepaald karakter, genaamd Hitler. Hitier heeft de oorlog niet
gemaakt. De oorlog maakte Hitler.
En Beurustzijn heeft beide gemaakt.
Ja. Bewustzijn heeft deze hele droom in zichzelf gemaakt. Be­
wustzijn speelt alle rollen door middel van droomfiguren. Bewust­
zijn zelf is speler in en toeschouwer van dit drama.
Het is één grote bedotterijf
Ja, het is inderdaad één grote bedotterij. En als u dat beseft en
zich bewust wordt van de absurditeit daarvan, dan is dat verlich­
ting.
Het lijkt erop dat de enige functie van de 'Ik '-illusie bestaat uit het tot
stand brengen van leed en ellende. Hoe is dat begonnen?
Het is domweg begonnen! Het is niet uw schuld. Daarom is de
eerste uitspraak dat niemand schuldig is aan wat dan ook. Het is
Bewustzijn dat zich vereenzelvigd heeft. En Bewustzijn leeft een
'leven' door dit lichaam-geestmechanisme. U weet niet voor hoe
lang. U weet niet wat ermee bereikt wordt. Alles wat ik zeg is: waar­
om zult u zich er druk om maken? Waarom uzelf druk maken?
Kijk alleen maar naar wat er zich afspeelt.
U maakt zich druk omdat u denkt dat het uw daden zijn. Be­
schouw ze als de daden van Bewustzijn of van God of van het Ge­
heel of van wat dan ook. En die daden worden noodzakelijkerwijs
beperkt door de aangeboren eigenschappen van dat mechanis­
me. En als u dat inziet, dan ziet u ook het onpersoonlijke karak­
ter van dit alles. En als het onpersoonlijke karakter van het pro­
ces wordt gezien, dan moet het individuele 'ik' wel naar de ach­
tergrond treden. U duwt het niet naar achteren; u kunt uw ego
niet bevechten. Maar dit inzicht duwt het ego naar de achter­
grond.
43
 Waar u over spreekt is, denk ik, Genade.
Natuurlijk is het dat. Kijk hier. U zit hier te luisteren naar deze
conversatie. Er zijn duizenden mensen, die niet geïnteresseerd
zijn in dit onderwerp. Is het niet Genade die u hier bracht?
Ja.
Dus als het Genade is die u hiernaar toe bracht, waarom laat u
het dan niet aan diezelfde Genade over om voort te gaan zoals die
dat goeddunkt?
Ik doe te veel mijn best een manier te bedenken om het uit de weg te
gaan.
Dat hoeft niet, als je het maar niet in de weg zit. Je hoeft het
niet uit de weg te gaan. Kijk slechts naar wat er gebeurt en dan ga
je het al uit de weg. Omdat je denkt dat je het uit de weg moet
gaan, ontstaan alle problemen.
U zegt dat er geen vrije wil bestaat, maar ook geen voorbestemming.
Beide zijn denkbeelden. Waarom dan niet gewoon zijn' ?
Precies! Dat is heel goed uitgedrukt! Met betrekking tot vrije
wil en voorbestemming: wanneer ontstaan de vragen? En wie
brengt ze naar voren? Het is het individu dat ze naar voren
brengt, maar zodra je het onpersoonlijke karakter van het geheel
inziet, komen er geen vragen. Als je de dingen aanschouwt vanuit
een individueel standpunt, zullen problemen nooit ophouden te
bestaan. Maar zodra je het onpersoonlijke in het totale functio­
neren ziet, kunnen er geen vragen ontstaan.
Zintuiglijk waarneembare werkelijkheid
Kent het universeel Bewustzijn zichzelf in andere spirituele dimensies?
Universeel Bewustzijn maakt deel uit van de menselijke geest.
44
Universeel Bewustzijn maakt zich er niet druk om. Alles gebeurt
spontaan. Alles is energie. Het universum gaat zijn eigen vrolijke,
mystieke, magische gang, totdat u het begint waar te nemen en u
door het waarnemen de problemen laat ontstaan. De werking van
het universum is probleemloos. Maar de natuurkundige die het
universum observeert, verwacht dat het op een bepaalde manier
werkt, volgens het gezonde verstand.
Waar hij ontdekt dat het heelal niet werkt volgens het gezonde
verstand, zegt hij: "Hoe kan het dat een deel�e dat zich als deel­
�e gedraagt zich plotseling ook begint te gedragen als een golf?
We hebben een golf die zich als golf gedraagt en plotseling wordt
het een deelge." Dus heeft hij het feit moeten accepteren dat een
deel�e soms handelt als een golf en een golf als een deelge. Dus
bestempelt hij dat als 'Wavicle' .5 Alleen door zijn waarnemen en
zijn problemen moet hij oplossingen bedenken. Maar het heelal
volgt zijn eigen vrolijke weg. Het kent geen problemen. Proble­
men ontstaan alleen wanneer je waarneemt. Dus is het het indivi­
du dat de problemen maakt door te zeggen: "Dit zou zo moeten
zijn/zo niet moeten zijn."
Dus goden en geestverschij"ningen in verschillende bestaansniveaus
bestaan allemaal alleen als er een individuele waarnemer is om ze te zien,
in begrippen te vatten en te interpreteren?
Ja, helemaal waar.
Dat zou dan betekenen dat het universele Bewustzijn zichzelf niet kent?
Het universele gemanifesteerd Bewustzijn kent zichzelf. Maar
het hoeft niet elk individu te kennen, om de simpele reden dat
het het hele gebied als één geheel gebied ziet. Ramana Maharshi
werd eens gevraagd: "Zijn de goden en godinnen in de menselij­
ke mythologie echt?" Zijn antwoord luidde: ja, net zo echt als u
bent." Als u accepteert dat er geen schepping, noch vernietiging,
doch slechts een verschijning in Bewustzijn bestaat, dat zijn eigen
vrolijke weg gaat, komt de vraag over goden en godinnen gewoon
5] Samenvoeging van de woorden Wave {golf) en partiele (deeltje).
45
niet op. Zij zijn net zo zeer een schepping van de menselijke geest
als het individu.
Voor mij is de moeilijkheid om te begrijpen wat u ons leert niet zozeer het
morele bezwaar, maar de paradox dat we hier als individuen zijn en dat
ons gevoel van wie we zij, wordt bepaald door ons fysieke lichaam, onze
ervaringen, onze herinneringen. En als u spreekt over de illusoire aard
van het individu, dan is het buitengewoon moeilijk te bevatten hoe Be­
wustzijn zou kunnen bestaan, behalve mnnen de grenzen van het zelf.
Oh, ja. Kijk, Bewustzijn kan zichzelf alleen maar in de wereld
der objecten tot uitdrukking laten komen met behulp van orga­
nismen. Als alle organismen op één en hetzelfde moment dood
zouden zijn, dan zou de vraag over het bestaan van Bewustzijn in
het geheel niet bestaan. Bewustzijn, wanneer het zintuiglijk waar­
neembaar wordt, is in werkelijkheid subjectiviteit die zich in ob­
jectiviteit tot uitdrukking brengt. Dat houdt in dat elke manifes­
tatie van Bewustzijn als subjectiviteit moet plaatsvinden door mid­
del van objecten.
Wat is de oorsprong van Bewustzijn?
De oorsprong van Bewustzijn is Bewustzijn. Het enige wat
bestaat is bewustzijn.
Het is voorbij al de elementen?
Ja, het is voorbij al de elementen, omdat al de elementen een
onderdeel vormen van de wereld der zintuiglijk waarneembare
objecten, die een verschijning zijn in Bewustzijn.
Werking van de zintuiglijk waarneembare
werkelijkheid
Als mensen gedachten krijgen over vorige levens, is dat dan slechts een
spontaan opkomen van een gedachte op dat moment, zonder enig daarmee
verbonden herinnering?
Het opkomen van een gedachte gaat spontaan. Alles kan natuur­
lijk gebeuren, maar een gedachte die grote kans maakt bij een dok­
ter op te komen, zal niet erg waarschijnlijk opkomen bij een advo­
caat of een monteur. De gedachte die in een bepaald lichaam-geest­
organisme opkomt, heeft iets te maken met zijn aangeboren eigen­
schappen. De gedachte van de vergelijking die in het brein van
Einstein opgekomen is, had nergens anders kunnen ontstaan. Het
fundamentele punt is dat het menselijk verstand iets tracht te
beschouwen en te doorgronden wat volledig buiten zijn bereik ligt
en daarom geweldige paradoxen aantreft. Het hele leven wordt een
paradox, omdat het verstand het niet kan bevatten.
Voorheen dachten de newtoniaanse natuurkundigen dat je de
wereld kon leren begrijpen door het leren kennen van een deel
ervan. Nu wordt de gedachte aanvaard dat om het deel te kunnen
begrijpen, het geheel net zo belangrijk is als het deel en dat ver­
oorzaakt aanzienlijke verwarring in het menselijk brein. Wij hou­
den nooit rekening met de beperkingen van het menselijk intel­
lect wanneer we over zulke grote onderwerpen nadenken. Het
vraagstuk vrije wil versus voorbeschikking, is in werkelijkheid geen
vraag van vrije wil versus of vrije wil tegenover voorbeschikking.
De vrije wil maakt een onderdeel uitvan deze voorbeschikking. Men
beschouwt de vrije wil als iets waarover men beschikt als gevolg
van een bepaalde gedachte. Maar die gedachte die opkomt, die
leidt tot het idee dat u beschikt over vrije wil, is een onderdeel van
het functioneren van het Geheel. Dus is het een misvatting de
vrije wil te beschouwen als tegengesteld aan voorbeschikking.
Ik beschik over een kort opstel over dit probleem waarmee wij
thans geconfronteerd zijn. Laat ik het langzaam voorlezen en u
zult verbaasd zijn over hoeveel verwarring opgelost wordt als u
kunt aannemen dat er dingen gebeuren in het heelal die het
menselijk brein niet kan bevatten.
Het scheppen van orde uit wanorde:
de theorie van waarschijnlijkheid - de wet van de grote getallen
Een van de grootste geheimen van het heelal heeft te maken
met de vraag: Hoe brengt de subatomaire microwereld van deel­
ges, die tegelijkertijd 'golfdeelges' zijn, hetgeen strikt determi-
47
 nisme en mechanische oorzakelijkheid tart, hoe brengt dit twee­
slachtig 'golvend kleed van schuim' de solide, ordelijke macrowe­
reld van oorzaak en gevolg, zoals we die dagelijks ervaren, voort?
De macrowereld, zoals wij die waarnemen, is zeer bepaald, erg
duidelijk, zeer precies, een wereld van oorzaak en gevolg, en toch
doet de microwereld waaruit die ontstaan is zich aan het mense­
lijk brein, aan het menselijk intellect voor als een complete chaos.
Hoe kan toch de orde van de macrowereld ontstaan uit deze
chaos en wanorde? Het antwoord van de moderne wetenschapper
bestaat hieruit dat dit ogenschijnlijk wonderbaarlijke feit van orde
scheppen uit wanorde gezien moet worden in het licht van de
theorie van de waarschijnlijkheid of de wet van de grote getallen.
Maar tegelijkertijd kan deze wet niet worden verklaard door
natuurkrachten.
Het menselijk intellect zegt: "De natuurwet moet een bepaalde
fysische grondslag hebben." Dat is niet noodzakelijk. Het is een
verkeerde aanname. Deze wet kan niet met behulp van fysische
krachten worden verklaard. Het hangt, bij wijze van spreken, in
de lucht. Met behulp van een paar voorbeelden is het echter niet
moeilijk om te zien waar het om draait. De eerste twee voorbeel­
den zijn klassieke gevallen uit Warren Weavers boek over de theo­
rie van de waarschijnlijkheid. Een: Uit statistieken van het New
Yorkse departement van gezondheid blijkt dat in 1955 gemiddeld
per dag 75,3 maal gerapporteerd werd dat een hond een mens
beet. In 1956 73,6 maal; in 1957 73,5 maal; in 1958 74,5 maal; in
1959 72,4 maal. Hoe zouden honden moeten weten wanneer te
beginnen met bijten en wanneer te stoppen? Een soortgelijk sta­
tistisch betrouwbaar geval wordt ons getoond door het aantal
cavaleriepaarden van het Duitse leger dat fatale trappen aan sol­
daten gaf in de laatste eeuw. Zij werden schijnbaar geleid door de
wgenaamde waarschijnlijkheidsvergelijking. En dan de moorde­
naars in Engeland en Wales. Hoewel anders van karakter en mo­
tieven, ook zij vertoonden hetzelfde respect voor de statistische
wetten. Vanaf het einde van de Eerste Wereldoorlog was het ge­
middeld aantal moorden gedurende de opeenvolgende decen­
nia: 1920 - 1929 3,8 per miljoen inwoners, in de jaren dertig 3,7;
inde jaren veertig 3,9, in de vijftiger jaren 3,3 en van 1960 tot 1969
3,5. Dat zeggen de statistieken. Hoe kan dat? Het menselijk intel-
lect wil van nature het 'waarom' weten. Het enige antwoord is:
Waarom niet? Deze bizarre voorbeelden illustreren de paradoxa­
le aard van de waarschijnlijkheid, die een raadsel is geweest voor
filosofen vanafhet moment dat Pascal deze nieuwe tak van mathe­
matica startte en dat Von Neuman, die misschien wel de grootste
wiskundige van deze eeuw is, het 'zwarte magie' noemde. De para­
dox bestaat hieruit dat de waarschijnlijkheidstheorie in staat is
met griezelige precisie het totale eindresultaat te voorspellen van
een groot aantal individuele gebeurtenissen, die elk op zich vol­
strekt onvoorspelbaar zijn. Met andere woorden, wat we te zien
krijgen is een groot aantal onzekerheden die tezamen een zeker­
heid voortbrengen. Dus een groot aantal willekeurige gebeurte­
nissen die een wetmatig totaalresultaat opleveren. Paradoxaal of
niet, de wet der grote getallen werkt! Het mysterie is hoe en waar­
om ze werkt. Het is een onmisbaar instrument geworden voor fysi­
ca, genetica, econometristen, verzekeringsmaatschappijen, casi­
no's en opiniepeilingen - zozeer zelfs dat de 'zwarte magie' als
vanzelfsprekend zonder bewijs voor waar wordt aangenomen.
Waar het in de grond op neerkomt, is de vraag: 'Door welke
macht wordt deze controlerende en corrigerende invloed uitgeo�
fend?' Hoe weten de honden in New York wanneer ze moeten
ophouden met bijten en wanneer ze hun quota moeten volmaken?
Hoe worden moordenaars in Engeland en Wales ertoe gebracht te
stoppen bij vier slachtoffers per miljoen inwoners? Welke geheim­
zinnige macht noopt een rouletteballe�e om na enige tijd de balans
op de lange termijn te herstellen? Men zegt ons door de wet van de
waarschijnlijkheid. Maar die wet heeft geen fysische krachten om
zich te handhaven. Ze is krachteloos en toch vrijwel almachtig. Het
doel en ontwerp van deze causale macht zijn onbekend en, waar­
schijnlijker nog, niet te doorgronden door het menselijk intellect.
Maar op de een of andere manier voelen we intuïtief dat het te
maken heeft met het streven naar hogere vormen van orde en een­
heid in verscheidenheid, die we in de evolutie van het heelal in het
algemeen aantreffen. Het 'orde-uit-wanorde'beginsel, zo conclu­
deerde Feynman, is er gewoon en is onherleidbaar en niet uitleg­
baar. Het vragen naar het waarom is als vragen naar waarom er een
heelal bestaat of waarom ruimte drie dimensies kent. Tenminste,
als het 3 dimensies kent! Zoals Professor Bohm het stelde: "Dus
49
wordt men geleid naar een nieuw begrip van ongebroken heelheid,
dat het klassieke idee ontkent dat de wereld geanalyseerd kan wor­
den met behulp van afgescheiden en onafhankelijk van elkaar
bestaande delen." Een Tao-meester heeft het als volgt erg levendig
uitgedrukt: 'Je trekt een grassprie9e uit de grond en je schudt het
heelal." Er vindt geen gebeurtenis plaats, die niet verbonden is met
al het andere dat in het heelal gebeurt. Je denkt dat jij een gras­
sptietie uit de grond hebt getrokken. Waar het om draait is dat het
grassprietie uit de grond getrokken is. Door wiens handen doet er
niet toe. De gevolgtrekkingen op metafysisch vlak zijn van funda­
mentele aard. Het is opmerkelijk dat Erwin Schrodinger in 1925,
nog voordat hij zijn beroemde vergelijking voortbracht, in 'My view
of the world'0 stelde: "Dit leven dat u leeft is niet slechts een deel
van het hele bestaan, maar het is in zekere zin het geheel. Alleen is
dit geheel niet zodanig samengesteld dat het in een enkele blik kan
worden overzien." Dit is, zoals bekend, wat de Brahmanen uitdruk­
ken met die heilige en mystieke formule, die zo simpel en tegelij­
kertijd zo volledig is: "Dat zijt Gij" of anders gezegd: "Ik ben in het
oosten en in het westen. Zo boven, zo beneden. Ik ben dit totale
heelal." Het probleem voor de mens ontstaat doordat we enige con­
trole lijken te hebben over ons dagelijks bestaan en tegelijkertijd
kunnen we niet vermijden dat we ons als hulpeloze slachtoffers van
een andere Wil voelen, onderworpen aan een onvoorstelbaar supe­
rieure orde, die Schoppenhauer aanduidde als een 'metafysische
entiteit', een soort universeel Bewustzijn, in vergelijking waarmee
het individuele bewustzijn slechts een droom is. Als we de alomvat­
tendbeid van het heelal beseffen en het feit kunnen accepteren dat
er een miraculeuze orde voortkomt uit schijnbare wanorde, een
soort van zekerheid uit de onzekerheid van de waarschijnlijkheids­
theorie, als we dit accepteren zonder naar een verklaring te zoeken,
dan zal het niet moeilijk zijn die situatie te accepteren. Het is er en
waarom ook niet? Het is een proces dat zichzelf opwekt en wa arvan
de mens slechts een klein, heel klein deeltie uitmaakt Wij kunnen
geen totale orde brengen in wat we waarnemen van de werking van
deze wereld met zijn paradoxen. Er lijkt telkens weer iets te ont­
breken. Er zijn paradoxen en toch bestaat er een geraffi neerde
6] Erwin Schrodinger, My View OfThe World (Ox-Brow: 1961)
so
orde voor de paradoxen en opperste verwarring in het beperkte
menselijke intellect. We schieten tekort en voelen ons alleen maar
hulpeloos, omdat we proberen waar te nemen om vervolgens het
patroon te onderscheiden. Het enige wat we werkelijk kunnen
doen is het spel meespelen. Het menselijk intellect houdt van orde.
Het houdt niet van die waarschijnlijkheidstheorie en onzekerheid.
Ik kwam de volgende passage tegen, geschreven door een fysicus:
'Waarom bestaat er geen veiligheid? Waarom is er geen zekerheid?
Die wereld kan niet bestaan. Het kan niet, het kan zo niet werken.
Een wereld met zekerheid kan niet werken" Het alternatief voor
een onzekere wereld is een zekere wereld. In een dergelijke wereld
zullen deeltjes een vastgestelde baan afleggen, volgens precies vast­
gestelde punten. Dat is wat het menselijk intellect zou willen, want
dat is iets wat te begrijpen valt. Maar van het alternatief, een wereld
van zekerheid, is het bekend dat het onwerkbaar is. Dat piepkleine
elektron in elk atoom zou in zo'n wereld voortdurend energie moe­
ten uitstralen. Het zou al zijn energie kwijtraken en al snel in de
nucleus vallen. Alle atomen zouden verdwijnen. Alle elektromag­
netische energie zou verdwijnen. Alle zenuwstelsels zouden hun
activiteiten moeten staken. Het hele leven zou tot stilstand komen,
omdat het leven zoals wij dat kennen alleen kan bestaan dankzij de
zegening van de onzekerheid.
Zekerheid is een mythe. Dus de eis aan de zoekende dat hij dit
of dat pad volgt, bepaalde disciplines toepast, gedurende zo en zo
lange tijd mediteert en de idee dat hij er recht op heeft verlich­
ting te verwachten, dat soort zekerheid, dat soort verwachting, dat
is een mythe.
Hoe groot is de waarschijnl�·kheid bij 50 zoekenden? (gelach)
Hoeveel van de vele miljoenen mensen hebben hun denken en
voelen naar binnen gekeerd? Hoeveel hebben hun 'blije leven'
opgegeven om een treurige zoeker te worden? Zij hadden geen
keuze.
51
 Waarom wil Bewustzijn zichzelf waarnemen of zichzelf ervaren?
Kijk, zodra het zich openbaart is dat een spontaan proces.
Dat is spontaan?
Ja. Ik Besta, het hesefik Besta. Nogmaals, het zijn allemaal be­
grippen. Er bestaat pulserende potentiële energie. Als de energie
dood zou zijn, zoals een leegte of niets, dan kan niets uit het niets
voortkomen. Maar als dat niets de potentiële bron van het alles is,
dan pulseert en klopt die potentiële leegte, trillend van potentië­
le energie en die moet zich manifesteren, zichzelf activeren. En
als ze zich manifesteert als Ik Ben, of de oerknal, of wat dan ook,
dan explodeert deze energie tot de zintuiglijk waarneembare wer­
kelijkheid en functioneert tot die uitbarsting van energie zichzelf
uitput en terugvalt in haar potentiële staat, om zich vervolgens
weer op een ander moment te manifesteren.
Ik z.al een klein ding in delen uiteenzetten, waarna een vraag zal vol­
gen. Er bestaat een spel dat gespeeld wordt door biologen die insecten bestu­
deren en zich specialiseren in kevers. Deze entomologen gaan naar de jung­
les van het Amazonegebied en de regenwouden en elk jaar vinden zij zo'n
duizend nieuwe soorten kevers. Alleen kevers dus, niet insecten in het alge­
meen. En deze nieuwe kevers worden naar hen, hun vrienden, enz. (ge­
lach) genoemd en het is een soort wedstrijd.
Ik veronderstel dat degene die de meeste nieuwe soorten kevers ontdekt de
grote jongen is, zeg maar de absolute heerser van het speelveld. Ik heb zo'n
gevoel dat al die kevers daarvoor helemaal niet bestonden, dat deze kevers
gecreëerd werden door dit spel. Dat houdt me echt bezig. Hoezeer ik ook
nadenk over Maya en het 'ik' is een deel van dit Maya - het lukt mij maar
-
niet helder te krijgen of deze projecties van de wetenschap dromen zijn over
het Absolute, of dat het Absolute simpelweg de spelers en dit spel droomt.
Deze vraag die u naar voren brengt is niet verschillend van de
vraag die Chuang Tse zich een keer 's ochtends bij het ontwaken
stelde: "Was het Chuang Tse die droomde dat hij een vlinder was
of is het de vlinder die nu droomt dat hij Chuang Tse is?"
Als u bedoelt dat het de waarnemer zelf is die iets creëert, dan
zou het antwoord 'ja' zijn. Wat ik ook zeg, feit blijft dat wat wie dan
ook zegt, elke heilige schriftuur, alles een denkbeeld is. Het oor­
spronkelijke denkbeeld, de oorspronkelijke gedachte is 'Ik Ben',
het gevoel te bestaan. Zolang dat gevoel dat je bes�aat �anwezig �s,
. .
zal alles voortdurend aan verandering onderheVIg z�n. En m�n
eigen interpretatie van het 'Zoekt en gij zult vi� den' is da� wat de
kever-zoeker ook mag zoeken, hij het ook zal VInden. Dus tk denk
dat het 'Zoekt en gij zult vinden' niet venvijst naar een paradijse­
lijke staat of de hemel of wat dan ook.
Projecteerdim de melkwegen en het hele universum zich tussen de 10 en
16 mijoen jaar geleden als denkbeelden of zijn ze er altijd al in de projec­
tie van het Absolute geweest? Of ontstonden ze toen Galileo naar de eerste
4 manen van Jupiter keek?
Kijk, op dit punt aanbeland is de vraag die bij mij opkomt
dezelfde die Ramana Maharshi gewoonlijk stelde en die door een
van zijn discipels werd omschreven als het ultieme wapen: "Wie is
het die dit wil weten?"(gelach)
Ziet u, het is het intellect dat u gewoon niet toestaat domweg
te 'zijn'. Waar het enkel om gaat is dat net als in onze persoonlij­
ke droom, de droom plotseling ontstaat inclusief alles, inclusief
het universum zoals het is, inclusief de astronoom en inclusief de
wetenschapper die zoekend is.
Wat er bestaat is een droom, die zich spontaan heeft gema­
nifesteerd. Wij ontwaken uit onze persoonlijke (slaap) droom in
deze waakdroom met identieke vragen, identieke problemen, die
er nooit waren tijdens de diepe slaap. Zolang er een 'Wie' bestaat
die vragen stelt, zullen we in verwarring blijven.
De verwonderlijke verscheidenheid van de
zintuiglijk waarneembare werkelijkheid
Weet u, ik kan er niets aan doen, maar ik moet telkens maar denken aan
dat verhaal van de klEermaker, die al maar naaide en zichzelf vaartdurend
afvroeg: "Wie naait er nu werkelijk dit kledingstuk?" Plotseling �erd zijn �':"­
stand als het ware op slag ge()j)end en hij voelde zich heel gelukkzg en bevrijd.
53
 Hij begreep niet wat er gebeurde en wilde er een verklaring voor. En dus ging
hij naar een zenboeddhistische priester en de priester zei hem: jij hebt je wer­
kelijke natuur gezien en je beseft dat 'N' niet degene bent die naait."
En dan is hij er weer helemaal bij betrokken. Wie zag de wer­
kelijke natuur? Wie is er echt?
Dus kan hij in zekere zin een realisatie gehad hebben?
Dat is inderdaad zo.
Van het feit dat hij in werkelijkheid niet degene is die doet.
Ja, maar die realisatie overkwam een 'mij'. Als er werkelijke
realisatie plaatsvindt, dan zal de kleermaker geen behoefte voelen
om naar een zenmeester of welke meester dan ook te gaan.
Als die realisatie maar diep en werkelijk genoeg zou zijn.
Ja.
Als er sprake is van inzicht en men is 'ontwaakt: is het dan waar dat
men niet meer gehecht is aan zijn eigen lichaam-geest dan aan de andere
objecten waar men naar kijkt? Alles wordt gezien als Bewustzijn?
Ja, dat is het inzicht, ja.
Dat besef bestaat, zelfs terwijl dit lichaam-geestorganisme hier is en dat
lichaam-geestorganisme daar?
Ja. Maar alle lichaam-geestorganismen, aUe objecten, worden
niet gezien als één object.
Ze worden allemaal gezien als Bewustz�·n ?
Ze worden allemaal gezien in de grote verscheidenheid met
een gevoel van verwondering dat Bewustzijn zoveel verscheiden­
heid kan voortbrengen en toch één is, dat de biljoenen wezens
54
doordrongen zijn van Bewustzijn en tegelijkertijd elk wezen zo
verschillend is, zo anders dat geen twee mensen hetzelfde zijn;
zelfs de vingerafdrukken zijn verschillend, de polsslag, de stem­
grafiek is verschillend. Het inzicht houdt dus in dat er in die ver­
scheidenheid Eenheid bestaat, die alles doordringt.
Uniciteit' in de verscheidenheid van de zintuiglijk waarneem­
bare werkelijkheid.
Zou u alstublieft het woord 'uniciteit' nader willen verklaren, wat ermee
bedoeld wordt? En ook prana, cruciaal voor het leven. U verwijst er slechts
naar als adem, is dat alles?
Ja, prana is de adem.
En de uniciteit?
Kijk, uniciteit is een woord dat ik gebruik om aan te geven dat
het noch dualiteit, noch non-dualiteit is. Dualiteit en non-duali­
teit zijn de met elkaar verbonden tegenpolen. Uniciteit is nog
steeds een denkbeeld, een woord, maar waar het mij om gaat is
dat uniciteit volledig losstaat van de met elkaar verbonden tegen­
polen dualiteit en non-dualiteit.
Zou u dan spreken van het woord uniciteit? Gebruikte Nisargadatta
dat woord?
Nee, het is een Engels woord. Maar wat hij bedoelde, was wer­
kelijk uniciteit. Het is een woord dat gebruikt werd door een
schrijver, die nu dood is. Zijn naam was Wei Wu Wei. Noumenon
en verschijnselen waren niet zijn woorden, die werden veel vroe­
ger gebruikt. Volgens mij heeft hij het woord uniciteit bedacht. Ik
houd van dat woord en maak er vrijelijk zonder iemands toe­
stemming gebruik van.
Waarom uniciteit? Waarom niet eenheid?
7] Balsekar bedient zich veelal van neologismen. Zo gebruikt hij hier het woord
'Uniciteit', in hetEngels het niet bestaande woord 'Unicity' (vert.)
55
 Eenheid vooronderstelt dualiteit. Uniciteit, hoewel nog steeds
een denkbeeld, geeft de indruk dat er nooit twee kunnen zijn.
Alles wat er kan bestaan is Bewustzijn. Dus denkbeeldig brengt
uniciteit of Bewustzijn dualiteit teweeg door zichzelf te vereenzel­
vigen met elk individueel wezen, opdat het proces van waarnemer
en waargenomen object, de lila, door kan gaan.
Verbondenheid in de zintuiglijk waarneembare
wereld
Er bestaat een zegswijze in zen: "Als je water draagt, draag dan water. "
Ja! Net als een zenmeester gezegd heeft: "Als je verlichting wil,
ga dan afwassen." Dat betekent: wanneer je aan het afwassen bent,
was dan niet af met je handen tenvijl je gedachten alle kanten
opgaan.
Met tegenzin.
Dat is geen afwassen. De 'vijze beschikt over een basislevens- en
werkhouding van respect en vertrouwen jegens de natuur en de
menselijke aard, in weenvil van oorlog, revoluties, sterfte, toene­
mende criminaliteit en alle verschrikkelijke gedragingen. Hij is
niet belast met een idee van erfzonde, noch heeft hij het gevoel
dat het bestaan, samsara zelf, een ramp is. Zijn basisbegrip gaat
ervan uit dat als je de natuur of andere mensen niet kunt ver­
trouwen, je jezelf niet kunt vertrouwen.
Zonder dit basisvertrouwen, dit geloof in het functioneren van
het Geheel, in de samenhang in de natuur, zouden we domweg
verlamd zijn.
Uiteindelijk gaat het niet om u aan de ene kant en vertrouwen
in de natuur aan de andere kant. Waar het in werkelijkheid om
gaat is besef dat \vij en de natuur één en hetzelfde proces zijn en
geen gescheiden entiteiten. Je kunt niet zomaar een getal wegla­
ten zonder het hele talstelsel in de war te brengen.
Met andere woorden, het universum is een organisch en rela­
tioneel proces, niet een mechanisme. Het is in geen enkel opzicht
analoog aan een politieke of militaire hiërarchie met daarin een
oppermachtige bevelhebber. Het is veelsoortig, een multidimen­
sionaal netwerk van juwelen, waarvan elk de weerspiegeling van alle
andere draagt. Zo is het universum beschreven. Elk juweel is een
ding-gebeurtenis en tussen de ene ding-gebeurtenis en de andere
bestaat geen barrière. Daar is wederzijdse doordringing en onder­
linge afhankelijkheid van alles in het universum. Daarom zeggen
de Chinezen: "Pluk een grasspriege en je schudt het universum."
Het basisbeginsel waarop deze organische kijk op het univer­
sum rust, bestaat hieruit dat de kosmos impliciet aanwezig is in elk
deel ervan en elk punt in de kosmos kan als centrum worden be­
schouwd. Volmaakt inzicht is een spreidlicht dat het functioneren
van het hele universum toont als een harmonie van complexe pa­
tronen. Daartegenover staat de schijnwerper van het afgeschei­
den bewustzijn van het denkbeeldige individu, dat slechts elk af­
zonderlijk patroon belicht, stukje voor stukje, waarna dat individu
tot de slotsom komt dat het universum uit een enorme hoeveel­
heid conflict bestaat. Het is de beperkte gekokerde blik, die met
afgrijzen het normale verschijnsel in de biologische wereld ziet,
dat de ene soort het voedsel is voor de andere soort. Vanuit het
brede perspectief, het spreidlicht als volmaakt inzicht, zouden de
dingen gezien worden zoals ze zijn.
Geboorte en dood zijn niets anders dan integratie en desinte­
gratie, de verschijning en daaropvolgende verdwijning van waar­
neembare objecten in de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid.
Werkelijk inzicht, begrip op basis van ervaring, houdt ook het
inzicht in dat er geen scheiding bestaat tussen inzicht en daden.
Ruimte en tijd
Bestaat er Bewustzijn in de fysieke ruimte tussen u en m&'?
Het enige wat bestaat is Bewustzijn. U en ik zijn enkel objecten
die in deze ruimte zijn geprojecteerd. Het enige wat bestaat is
Bewustzijn. Ruimte en tijd zijn enkel denkbeelden, een mecha­
nisme om objecten waarneembaar te maken. Om driedimensio-
57
nale voorwerpen volume te geven, is er ruimte nodig. Om voor­
werpen te kunnen waarnemen, is tijd noodzakelijk. Het object
bestaat niet, tenzij het wordt waargenomen.
Dus ruimte en tijd zijn enkel denkbeelden, een mechanisme,
in het leven geroepen om deze zintuiglijk waarneembare werke­
lijkheid en de waar neming ervan mogelijk te maken. Het is ver­
bazingwekkend hoe de wetenschap in de laatste paar jaar op het­
zelfde denkbeeld is gestoten. De wetenschap zegt precies hetzelf­
de. Tijd en ruimte bestaan niet werkelijk. En ik meen dat het Sir
Fred Hoyle geweest is die zei: "Als je denkt dat er een verleden is
dat overgaat in een toekomst, of de toekomst in het verleden, dan
kun je geen grotere fout maken. Een dergelijke stroom zou niet
kunnen bestaan. Alles is er, nu."
De diehtsbij komende metafoor die ik kan aanbieden is de vol­
gende. Stel dat er een schilderij bestaat van 1,5 km lang en 10 ver­
diepingen hoog, dan is het er in zijn geheel; maar als zij het van
het begin tot het eind wilt zien, zal dat enige tijd in beslag nemen.
Omdat we het hele schilderij niet in één oogopslag kunnen waar­
nemen - de menselijke geest is daartoe niet in staat - denken we
in termen van tijd. Maar het hele schilderij is er.
En, zoals u zei, we zien niet het hele schiliierij, maar we zien slechts een
klein gedeelte ervan.
Gedeelte voor gedeelte. Dus tegen de tijd dat je aan het eind
bent, is er tijd verstreken. Er is tijd, wat een denkbeeld is, verstreken.
Dus zijn wij feitelijk beperkt door tijd en ruimte?
Juist. Wij worden door tijd, ruimte en intellect beperkt!
Tegenpolen
Is deze verschij'ning een tegenpool van het Bewustzijn in staat van rust?
Nee, de tegenpolen zijn slapen en waken. En ...
Niet het ding en het niet-ding?
En de staat die voorafgaat aan het waken en slapen is het Niets.
Akkoord, maar uit het Niets komt het iets. Zijn dat geen tegenpolen?
Neet Oh nee. Uit het Niets, dat in werkelijkheid de potentiële
energie is, activeert de potentiële energie zichzelf en zodra ze
zichzelf heeft geactiveerd wordt de dualiteit tot leven geroepen.
Ik snap het.
Liefde en haat. Als de liefde en haat overstegen worden, dan is
wat overblijft, en wat niet echt benoemd kan worden, Bewustzijn
of mededogen of liefde of naastenliefde of hoe je het ook maar
noemen wil. Dus dat wat is, gaat vooraf aan het ontstaan van de
tegenstellingen, liefde, haat.
Zou u zo vriendelijk willen zijn iets meer uit te weiden over uw gebruik
van de termen dualiteit en dualisme of polariteit? Graag iets meer over de
nuanceverschillen.
Alles in het universum is gebaseerd op tegenstellingen. Niets in
de wereld, niets in het universum is statisch; het universum is
voortdurend in beweging. Het universum verandert telkens van
het ene tegendeel in het andere. De tegendelen zijn onderling
verbonden. In werkelijkheid moeten we beide aanvaarden. Maar
het menselijk intellect vergelijkt de tegendelen, wil eruit kiezen
en dat kan nu juist niet. Tegendelen zijn onderling verbonden
tegenpolen. Het ene kan niet zonder het andere.
De mens is ontevreden omdat hij naar zekerheid zoekt. Zeker­
heid betekent geen verandering, en niets in het universum kan
onveranderd blijven. De zoektocht van de mens naar zekerheid
moet noodzakelijker wijs in frustratie eindigen. De mens moet die
onzekerheid aanvaarden. Juist op deze wisseling van het ene te­
gendeel naar het tegenovergestelde zijn het leven en het bestaan
gebaseerd.
Vanuit het gezichtspunt van de wetenschap is dit principe van
59
onbepaalbaarheid nog duidelijker. Het kleinst denkbare deeltje
heeft zijn eigen karakter. Soms is het een deelge, soms een golf.
Dus is de wetenschapper met een nieuw woord gekomen: 'wavi­
cle'8. Het tweeslachtige karakter van het elektron is zowel in theo­
rie als in de praktijk niet ongedaan te maken. Als we zijn snelheid
weten, dan zal zijn exacte positie niet bekend zijn. Als we zijn
exacte positie weten, dan zal zijn snelheid niet bekend zijn. Deze
onzekerheid blijft telkens weer de overhand houden. Deze on­
voorspelbaarheid kan men zich makkelijker voorstellen met be­
hulp van de paradoxale kubus. Als je lang naar een kubus kijkt,
dan verandert de oriëntatie in de ruimte plotseling. Je weet niet
van tevoren wanneer die gaat veranderen en ten slotte verandert
de oriëntatie weer terug naar de uitgangspositie. Advaita Press 9
gebruikt een logo met meerdere kubussen. Het ene moment ziet
het eruit als drie kubussen, maar als je ernaar blijft kijken, veran­
deren de drie kubussen in vijf. Dit heen en weer gaan, deze ver­
andering van oriëntatie, is een duidelijke verwijzing naar deze
overal aan ten grondslag liggende dualiteit. De wijze waarop de
mensheid waarneemt is zodanig dat je niet de twee verschillende
oriëntaties tegelijkertijd kunt zien.
Dus in werkelijkheid komt het erop neer hoe je naar de pro­
cessen van het leven kijkt. Menselijke wezens vergelijken, oorde­
len en hebben voorkeuren, zij willen almaar het waarom weten,
altijd betrokken in het proces van kijken en interpreteren. Vol­
gens de fYsicus is dat een verkeerde interpretatie. De vraag luidt:
'Als ik het niet zie en niet begrijp, hoe kan ik het dan aanvaar­
den?' De mysticus en de fysicus zeggen beiden: "Aanvaard het en
dan zul je het zien," niet op grond van jouw intellectueel begrip
ervan, maar vanuit een totaal andere dimensie. Feitelijk is het niet
werkelijk zien. Het wordt gevoeld, het wordt ervaren.
Doordat we er niet in slagen de polariteit te zien, die eigen is
aan het leven, krijgen we het idee dat we over een of andere vorm
van keuze beschikken. We hebben het idee dat we gehoor kunnen
8] wavicle is de samenstelling van de woorden wave (�golf) en partiele (--deeltje)
en laat zich als niet bestaand woord niet vertalen. Daarom zal het woord wavicle
onvertaald gebruikt blijven worden (vert.)
9] Amerikaanse uitgever van boeken en tapes van R.amesh.
6o
geven aan onze wil en toch, heel diep van binnen, weten we dat er
een oneindig sterke kracht van een heel andere orde bestaat, die
ons leven schijnt te dicteren.
We hebben een diep gevoel, een diep intuïtief gevoel, dat ter­
wijl onze keuzes vooral oppervlakkig zijn, ons leven in werkelijk­
heid geleefd wordt door een heel andere kracht, een oneindig
krachtiger beginsel, een universeel Bewustzijn, dat zich tot het
persoonlijk bewustzijn verhoudt als de zon tot een kaars. Dus de
metafYsische implicaties van dit inzicht zijn verbijsterend.
In de soetra s, die op veel manieren vertaald zijn, wordt in wezen gezegd
dat wanneer de geest bezocht wordt door zorgelijke gedachten, jeje moet con­
centreren op het tegenovergestelde. Is dat een andere leer, die zich richt op
een ego? Vanuit het Absolute niveau gezien bestaat er geen kiezer die kan
kiezen voor een tegenovergestelde gedachte. Voor welk niveau gaat deze leer
dan op?
In alle eerlijkheid, ik weet niet over welke leer u het heeft.
In de yoga soetra's, tweede boek, wordt gezegd: '�ls er een zondige
gedachte is, concentreerje dan op het tegenovergestelde. "
Ik heb Patanjali niet gelezen, maar wat u zegt klopt in zoverre
dat er geen onverzoenlijke tegenstellingen bestaan.
Alle tegenstellingen zijn polair. Geen van beide tegenstellingen
zou kunnen bestaan zonder de ander. Lao Tse heeft het zo mooi
gezegd: "Zodra je spreekt over schoonheid, dan is er de afzichte­
lijkheid al; zodra je spreekt van goed, dan is er het kwaad al." Dus
als je dit onthoudt, dan zul je begrijpen dat alles met elkaar ver­
bonden is, niets bestaat dat volledig gescheiden is van het tegen­
overgestelde. Dan zul je begrijpen dat niets in deze wereld uit
zichzelf kan bestaan.
Met andere woorden, deze soetra schenkt aandacht aan het feit
dat alle tegenstellingen onderling verbonden zijn, alle tegenstel­
lingen zijn polair en de ene kan niet bestaan zonder de andere.
61
De soetra zegt ons dit om dat feit onder onze aandacht te brengen.
Met andere woorden, als u aan schoonheid denkt en u voortdu·
rend schoonheid wenst, houd dan voor ogen dat als u aan schoon­
heid denkt, de afzichtelijkheid er al is. En in deze afwisseling, die
alsmaar voortgaat, is er schoonheid op het ene moment en afzich·
telijkbeid op het andere.
Wat het ene moment als mooi wordt beschouwd, kan op een
ander moment wel eens niet mooi zijn. Moderne kunst wordt
gezien als iets moois, dat miljoenen dollars waard is. Een aantal
jaren geleden moest niemand er iets van hebben. Een aantal jaren
geleden was abortus een misdaad. Op dit moment sponsoren re·
geringen van derdewereldlanden abortus om de bevolkingsex­
plosie te beheersen. Wat is goed? Wat is kwaad? Wat is mooi? Wat
is lelijk? Wie bepaalt dat? Op grond waarvan wordt dat besloten?
Vanuit het Duitse standpunt was de aanval van Hitier erg goed.
Daaraan geen enkele twijfel. Voor de Duitsers was Hitier in die
tijd God, niet voor de rest van de wereld. Dus dezelfde gebeur­
tenis is goed voor sommigen en slecht voor anderen. We hebben
een aantal plagen uitgeroeid, we hebben pokken uitgeroeid, goed
voor de mensheid, slecht voor de bacterie!
De kosmische droom het goddelijke spel
Ramesh, je hebt een aantal verschillende personen geciteerd die zeggen
dat er noch geboorte noch dood bestaat. In hoeverre komt dit overem met
je eigen ervaring?
Voor de volle honderd procent! Kijk, eigenlijk is er helemaal
geen sprake van ervaring. Het is een kwestie van overtuiging en
dat is dat, de diepst mogelijke overtuiging.
op het niveau van de beleving of van het intellect?
Nee, het is veel dieper dan een intellectueel niveau. Ik aarzel
om het woord ervaring te gebruiken, omdat het woord mislei­
dend kan zijn. Maar het is net zozeer een overtuiging als de over·
tuiging dat ik leef, dat ik besta. Of je dat een ervaring noemt, dat
62
weet ik niet. Ervaring van wat? Slechts zijn, eerlijk gezegd zou ik
dat geen ervaring noemen. In die staat van zijn, in dat onper­
soonlijke gevoel van zijn, is geen 'ik' nodig. En als er geen 'ik'
nodig is, dan is er ook geen ervaring nodig, snap je?
Als je zegt dat de uiteindelijke waarheid is dat er niets heeft plaatsge­
vonden, betekent dat dan ook dat deze schijnbare gebeurtenis niet heeft
plaatsgevonden?
Kijk, wat er niet heeft plaatsgevonden, is wat schijnt plaatsge­
vonden te hebben. Deze zintuiglijk waarneembare werkelijkheid
is slechts een verschijning in Bewustzijn en in geen enkel opzicht
verschillend van onze persoonlijke droom. De luchtspiegeling die
heeft 'plaatsgevonden' en die toch niet echt gebeurd is!
Dus, dit is niet gebeurd?
Alles wat plaatsgevonden heeft is deze droom terwijl we wakker
zijn. En in de persoonlijke droom is alles ook erg echt, net zoals
dit leven erg echt is. Maar zodra we ontwaken, maken we ons niet
langer zorgen over onze vriend die in de droom stierf. Wat er
gebeurt is dat we ontwaken uit onze persoonlijke droom in deze
levende droom.
Deze droom lijkt een gebeu1tenis te zijn, dus als je zegt dat er 'niets'
gebeurt, dan vraag ik mij af hoe strikt je de uiteindelijke waarheid neemt.
Dat is de uiteindelijke waarheid.
De gebeurtenis die we als droom waarnemen is een illusie. Dus
als je beweert dat een illusie heeft plaatsgevonden, als je het
woord 'illusie' in combinatie gebruikt met 'plaatsvinden', prima,
ga je gang. Maar in de mate waarin een illusie niet werkelijk kan
zijn, heeft hij niet plaatsgevonden. Als er verlichting of inzicht
komt, wordt de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid gezien als
een verschijning in Bewustzijn. Je bent je er bewust van dat het
een droom is. En als acteur in de droom maak je je er geen zor­
gen over hoe lang je rol duurt. Wat je ook verwacht wordt te doen,
welke rol je ook maar speelt, het is allemaal een onderdeel van de
droom.
Volgens huidige concepten vanuit het ontstaan van het universum
de
waren voelende wezens niet eerder aanwezig dan een aantal biljoenen
jaren na het ontstaan van het universum. Ontstond het Ik Ben met het
ontstaan van het universum, of met het verschijnen van het eerste voelen­
de wezen?
In jouw persoonlijke droom kom je rivieren en bergen tegen
van duizenden jaren oud. Je komt er een baby tegen die geboren
wordt en bejaarden, allemaal met verschillende, waarneembare
ouderdom. Maar ze worden allemaal tegelijkertijd geboren op het
moment datje droom start. In je persoonlijke droom verschijnen
al deze objecten met verschillende ouderdom op het moment
waarop de droom begint. En toch heeft iedereen in de droom zijn
eigen leeftijd.
Waar start de droom?
De droom start in Bewustzijn. Daarom is er in vrijwel elke reli­
gie het basisconcept dat het leven een droom is.
Hoe zit het met de tijdbepaling van het universum? Wanneer begon de
droom?
Het is net als de tijdbepaling in je persoonlijke droom.
Klopt het dan dat op het moment waarop een persoon verlicht wordt,
met excuses voor deze contradictio in terminis...
Ik begrijp dat je in dat soort termen moet spreken.
Stopt de droom dan slechts voor een bepaald, losstaand gedeelte van de
droom?
De droom stopt niet, de droom gaat verder. Na de verlichting
wordt ingezien dat dit lichaam-geestorganisme slechts een acteur
is in de droom en de rest van zijn leven acteur in de droom zal
blijven. Maar het maakt hem niets uit. Er is geen persoonlijke be­
trokkenheid bij wat er met een organisme gebeurt
Is er een punt waarop de droom voor alle spelers eindigt?
Hij stopt voor alle spelers wanneer hij volledig oplost.
Dan moet er ook een tijd zijn geweest waarop de droom voor alle spelers
begon.
Ja! En dat is wat de gedroomde acteur wil weten!
Wanneer was dat? (gelach)
Het begrip tijd bestaat alleen in wereld der verschijnselen.
Het is een deel van de droom.
Juist, ja! Het concept tijd is een deel van de droom.
Dan is de aard van de droom dat er geen ontwaken is, geen begin en
geen eind.
Heel juist. Het is als een cirkel. Je weet niet waar de cirkel
begint en waar die eindigt.
In sommige oosterse leren wordt er gesproken over reïncarnatie, karma,
over het levenswiel. Als ik u goed begrijp, is dat alles een droom en een illu­
sie.
Die voortgaat op basis van oorzaak en gevolg. Als het makkelij­
ker is om te begrijpen, zie het dan als een ongeschreven, nog niet
beëindigde, voortdurende roman of televisieserie. Tijd gaat al­
maar voort op basis van oorzaak en gevolg en het gaat maar door
als een roman die niet af is, geschreven door God.
 Maar is dat een illusie?
Wat is een roman anders dan een illusie geschapen door de
schrijver? We kunnen dit de Goddelijke Roman noemen.
Dus voor 'mij' is dit allemaal een droom.
Dat is juist. En als je werkelijk en echt accepteert dat dit een
droom is, dan is er geen sprake meer van een jij die accepteert dat
het een droom is. Je accepteert dat dit lichaam-geestorganisme
functioneert als een deel van de droom en dat jij de gedroomde
acteur wordt. En zodra jij jezelf als gedroomde acteur accepteert,
waar is dan het individu? Waar is dan het individu dat denkt dat
het handelt?
Het probleem waar we tegen aanlopen is, denk ik, dat het leven benoe­
men als een droom slechts een analogie is.
Dat is waar!
Ramesh, kun je het symbool LiJa nader verklaren?
Lila is het enige antwoord op de vraag 'Waarom heeft God dit
universum geschapen?' Je kunt of zeggen: "Waarom niet?" of:
"Het is slechts een spel dat God speelt." Gewoon verstopperge.
Gewoon een spel van een waarnemer en het waargenomene, die
zich beiden de waarnemer wanen, met a1s gevolg menselijke rela­
ties en de daarmee gepaard gaande problemen. In de grond ge­
nomen betekent het simpelweg dat het een voortdurend spel is.
En wij vragen ons af: "Waarom?" Er bestaat niet echt een ant­
woord.
Je ziet hetzelfde als je naar een paar kinderen kijkt aan het
strand die met een schep en emmertje spelen. Ze maken een kas­
teel of wat dan ook en besteden er vee] tijd en moeite aan om het
aan het eind van de dag zomaar omver te gooien als de ouders
zeggen dat het tijd is om naar huis te gaan. Je vraagt het kind:
"Waarom bouw je eerst een kasteel en vernietig je het later?". Het
kind zou je vraag niet begrijpen! En als je vol zou houden, zou hij
66
zeggen: "Omdat ik het leuk vind om iets te maken. Ik maakte een
kasteel omdat ik het leuk vind een kasteel te maken. Ik vernietig­
de het omdat ik het leuk vind om dat te doen."
Verlichting is in zekere zin de meest natuurlijke staat. Waarom is ver­
lichting dan eerder uitwndering dan regel?
Kijk, verlichting is de oorspronkelijke staat. Verlichting is de
oorspronkelijke staat waarin de vereenzelviging met een individu
heeft plaatsgevonden. Dat is gebeurd omdat als het niet zou ge­
beuren er geen leven zou bestaan en het droomspel doods zou
zijn. Dus om het droomspel, Lila, zoals het volgens de hindoetra­
ditie genoemd wordt, te kunnen laten plaatsvinden, vereenzelvigt
Bewustzijn zich met elk individu. Elk individu is in het leven ge­
roepen en toegerust met zekere gegeven karakteristieken, opdat
bepaalde acties, naar maatschappelijke maatstaven goed, slecht of
neutraal, met behulp van dat mechanisme uitgevoerd zullen wor­
den. En dat is Karma.
Met andere woorden, wat ik hier zeg is dat nieuwe organismen
in het leven worden geroepen, opdat de gevolgen van eerdere
acties plaats kunnen vinden.
Organismen worden niet geschapen met een of andere oude
ziel, die zich voortzet, en nieuwe organismen worden niet ge­
maakt opdat zij voor acties uit het verleden gestraft of beloond
kunnen worden. Wiens acties uit het verleden?! Het is een onper­
soonlijk proces; het is een onpersoonlijk spel dat voortgaat. Het is
als de romanschrijver die start met een bepaalde personage,
bepaalde acties creëert en die acties resulteren in effecten. Dus
voor nieuwe effecten, moeten nieuwe acties worden gemaakt en
de romanschrijver roept nieuwe personages tot leven.
Ik spreek al enige tijd over deze romanschrijver, de Goddelijke
romanschrijver, en onlangs stuurde iemand mij een stukje van
Schopenhauers metafoor met betrekking tot de romanschrijver.
Dus geen enkele gelijkenis, geen metafoor kan door iemand als
'zijn' metafoor worden opgeëist. Laat mij vertellen wat Schopen­
hauer zei.
 "Als je aan het eind van het leven terugkijkt op de loop der din­
gen en je ziet hoe ontmoetingen en gebeurtenissen, die op het
moment zelf toevallig lijken te zijn, achteraf blijken cruciaal te
zijn voor de structuur en het karakteristieke van een onbedoeld
levensverhaal, door middel waarvan de potentiële mogelijkheden
van iemands karakter tot vervulling komen, als dit wordt gezien,
dan is het moeilijk weerstand te bieden aan het idee dat de loop
van iemands biografie te vergelijken valt met een listig opgezette
roman, terwijl je je afvraagt wie toch de schrijver van die verba­
zingwekkende plot zou kunnen zijn. Het hele verband in de we­
reldgeschiedenis bestaat in feite uit de levensbestemmingen die
zich ontvouwen in de tijd als een onmetelijk groot netwerk van dit
soort op elkaar inwerkende invloeden, die zich niet alleen beper­
ken tot mensen onderling, maar die ook de natuurlijke wereld
met zijn schepsels en alle soorten van ongevallen betreffen."
Wat is een actie anders dan een van buiten komende gedachte
die zich verwezenlijkt? Dus wiens actie? En waar komt die gedachte
dan vandaan? Waarom komt er een bepaalde gedachte op? Enkel
en alleen omdat die gedachte wordt verondersteld een bepaalde
actie tot stand te brengen, in een specifiek lichaam-geestmechanis­
me, dat in het leven is geroepen omdat dat soort actie moet plaats­
vinden. Zo is het geprogrammeerd. Dus wie is er schuldig aan wat?
Ik weet niet waarom me dit dwars zit. U blijft maar spreken over de
romanschrijver.
Ja, en dat er nieuwe personages ten tonele worden gevoerd
door de romanschrijver. Ja.
Is er enige richting of doel in het stuk?
Niet vanuit het perspectief van het individu.
Nee, ik bedoel vanuit het standpunt van de Goddelijke romanschrijver?
Wat betreft de romanschrijver kan het doel met één enkel
woord worden omschreven, Lila. Het is alleen maar Bewustzijn,
God, die verstoppertje speelt. Lila gaat gewoon door.
68
In plaats van oorzaak en gevolg, is het mogelijk om het gewoon onbe­
paalbaarheid te noemen ?
Ja. Onbepaalbaarheid vanuit het standpunt van het individu.
We weten het niet, we kunnen niet weten waarom. Derhalve kun
je zeggen onbepaald.
Het is een soort van onwetendheid van het Goddelijke? Wat ons
betreft...
Wij weten het niet! Zoals een fysicus zei - en ik hou erg van die
uitspraak - "Iets doet ergens, zonder dat wij het weten, wat."
(gelach) Een fysicus! Perfect. Dat is het. We weten niet wat. En hij
heeft het wel met grote oprechtheid moeten uitspreken. Het is
hetzelfde als: we weten het niet, we kunnen het niet weten.
Hoe kun je iets aanvaarden dat je niet kent? Het lijkt erop dat aan­
vaarding vereist te weten dat ze hetz.eifde z.ijn.
Dat zegt het verstand. Dat is het probleem dat het verstand tel­
kens weer tegenkomt. In feite, weet u, zegt het verstand: 'Je
spreekt van verlichting. Hoe weet ik nu hoe die staat is?Je zegt dat
die niet beschreven kan worden. Hoe kan ik dan weten of ik die
staat van verlichting wel prettig vind?" Ziet u? En niettemin, als
het zoeken begint, dan kunt u niet vermijden iets te zoeken, hoe­
wel u niet weet wat het is.
Dus het zoeken start door een individu en eindigt met de tota­
le vernietiging van het individu.
lliusie en werkelijkheid
Bestaat er na verlichting nog steeds een waarneembare werkelijkheid?
Ja, het enige wat verlichting betekent is dat het idee 'ik doe' ver­
dwijnt. Alle acties worden gezien als acties van het Geheel.
Maar er bestaat nog steeds een waarneembare werkelijkheid ?
 Vanzelfsprekend!
Die toch een illusie is?
Natuurlijk is dat zo! Dat is precies wat de wijze heeft begrepen:
dat dit lichaam door middel waarvan acties plaatsvinden, een deel
is van de illusie. Precies wat de wijze heeft begrepen.
Wat is in deze context dan de betekenis van illusie?
Illusie is iets wat niet buiten tijd bestaat. Illusie is iets wat ver­
schijnt en verdwijnt.
Kunnen dan illusie en zintuiglijk waarneembare wereld onderling ver­
wisselbaar zijn?
Precies, ja!
'Illusie' is net zo goed weer een 'denkbeeld'?
Ja, heel zeker!
Dus alles verandert.
Ja. Dat is wat de mysticus al gedurende duizenden jaren zegt.
Nu zegt de fysicus dat de illusie als zou er iets bestaan dat onver­
anderlijk is, de illusie is. En deze illusie dat er iets onveranderlijks
zou bestaan, iets dat ongewijzigd blijft, zekerheid, die de mense­
lijke geest zich wenst, dat is de fundamentele illusie.
Als dit inzicht degelijk aanwezig is, dan is er niets dat onveran­
derlijk is, dan zal deze zucht naar voortdurende zekerheid niet
blijven.
Ramesh, is de uniciteit een illusie?
Alles is een denkbeeld. Zelfs deze uniciteit, de achtergrond
waartegen de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid zich afte­
kent, blijft een denkbeeld. Het individu wil weten wat er bestond
voordat zintuiglijk waarneembare werkelijkheid tot leven kwam.
Alleen de stilte als het denken afwezig is, dat is echt.
Als- u het woord 'illusie' gebruikt, raak ik in de war, omdat ik de din­
gen zie zoals ik een fiets z.ie, niet als een touw dat ik aanzie voor een slang.
Het touw dat gehouden werd voor een slang, is nooit een slang geweest,
Maar de fiets is een fiets. Het is niet de illusie van een fiets.
Er bestaat een primaire en secundaire illusie. Het klassieke ge­
val in Vedanta is dat van het touw dat ten onrechte wordt aange­
zien voor een slang. Het touw, dat ten onrechte wordt aangezien
voor een slang, is een secundaire illusie, die ophoudt te bestaan
als er voldoende licht ontstaat en je ziet dat het geen slang is.
Maar het touw zelf, dat is een primaire illusie.
Is het een primaire illusie omdat het geen bestendigheid heeft?
Ik zou in beginsd willen zeggen omdat het geen zelfstandig
bestaan heeft. Het is een verschijning in Bewustzijn. Het geen on­
afhankelijk bestaan.Je kunt buiten in de zon gaan staan en daar vind
je je schaduw. Er is een schaduw. Het is werkelijk voor zover het
waarn eembaar is, maar het is een illusie in de zin dat het geen onaf­
hankelijk bestaan heeft. Dus de schaduw is een secundaire illusie.
Jouw lichaam, dat zo stevig lijkt te zijn, is de primaire illusie binnen
de totale illusie, die de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid is.
Ramesh, niets is echt, alles is illusie behalve het niet-materiële aspect
van de werkelijkheid en dat is als- nutteloze informatie.
Ja! (gelach) Een vriend van mij komt nu al zo'n achtjaar naar
mij toe en we praten over werkelijkheid en dan zegt hij: 'Je ver­
telt mij dat werkelijkheid een denkbeeld is?" Ik zeg: 'Ja, toon mij
Werkelijkheid."
Werkelijkheid is een denkbeeld, dat nodig is als het comple­
mentaire denkbeeld van onwerkelijkheid. Als door het intellect
niet aan het denkbeeld van onwerkelijkheld gedacht zou zijn, zou
71
er geen behoefte zijn geweest aan het denkbeeld werkelijkheid.
Tijdens de diepe slaap komt het vraagstuk met betrekking tot wer­
kelijkheid of onwerkelijkheid niet aan de orde. Maar die afwezig­
heid van de 'aanwezigheid' wordt, zodra je wakker wordt, veran­
derd in de aanwezigheid van werkelijkheid. Nog eens, door dit
denkbeeld moet je wel het denkbeeld hebben van de dubbele ont­
kenning10. Het is allemaal een denkbeeld.
Denkbeelden met betrekking tot bet Geheel
Kunnen we kennis dragen van Vat wat is' voordat het proces van den­
ken in begrippen er is, of kunnen we alleen maar Vat wat is' zijn?
We kunnen Dat alleen maar zijn, en zelfs dat is een denkbeeld.
(gelach) Met andere woorden, wat ik je nu vertel is precies wat
Ramana Maharshi zei: uNiets heeft plaatsgevonden; er is geen
schepping geweest." Merk daarbij op dat als we dat kunnen aan­
vaarden, er niets anders overblijft dan stilte, volledige afwezigheid
van de werking van de geest. In die stilte ligt alles besloten wat er
te weten is. Al het andere is een denkbeeld.
Er gaat mij veel van wat hier gezegd wordt boven mijn pet. Wat ik nu
in eenvoudige bewoordingen begrijp, is dat alles gewoon gebeurt. Dit li­
chaam-geestorganisme kan niet denken, niet spreken, kan helemaal niets
doen. Bewustzijn doet alles. En Bewustzijn laat dit lichaam-geestorganis­
me ook nog eens denken dat het kan 'denken' en dat het kan 'handelen'.
Helemaal waar!
Dat maakt het wat mij betreft een stuk eenvoudiger.
Inderdaad. Wat je dus zegt is dat er daarom niet 'iemand' is die
zich er werkelijk om bekommert of verlichting plaatsvindt in dit
lichaam-geestorganisme of niet. Waarom zul je je er druk over
maken?
10) noch aanwezigheid, noch afu•ezigheid van werkelijkheid.
ll
Hetgeen een andere vraag doet rijzen. Is verlichting ook een denkbeeld?
Nou en of. Niet alleen is verlichting een denkbeeld, werkelijk­
heid zelf is een denkbeeld!
Bewustzijn en gewaarzijn
Mijnheer, over wwrdgebmik, ik herinner me dat het in enkele van uw
boeken klinkt alsof er een verschil is tussen Gewaarzijn en Bewustzijn. Dat
heeft me nogal wat hoofdbrekens bezorgd.
Vergeet dat maar.
Maar als het Gewaarzijn is waarnaar we streven...
Maurice Frydman gebruikte dat om onderscheid te maken tus­
sen Bewustzijn-in-beweging en de staat Bewustzijn-in-rust, de staat
van de potentiële, nog niet gemanifesteerde werkelijkheid, voor­
dat Bewustzijn als Ik Ben opkwam.
Dus het zijn gescheiden begrippen.
Feitelijk geeft de term 'Gewaarzijn' u de indruk dat het twee
gescheiden hoedanigheden zijn. Dat zijn het niet. Het is dezelfde
hoedanigheid, in rust of in beweging. Er zijn geen twee soorten
Bewustzijn. Er is maar één Bewustzijn, hetzij in staat van rust, het­
zij in staat van beweging.
Gewaarzijn is wel de energie van Bewustzijn genoemd.
Ja, als je het woord 'energie' gebruikt, dan zou ik willen zeggen
dat Bewustzijn in staat van rust potentiële energie is en wanneer
de energie zich activeert, dan wordt het Bewustzijn in staat van be­
weging. Als je maar even voorbij het ogenschijnlijke verschil kijkt.
Fundamenteel is er geen verschil. Het is nog steeds energie, het­
zij in zijn potentiële vorm of in zijn geactiveerde vorm. Het is het­
zelfde Bewustzijn, of in rust of in beweging. Als het inzicht er een-
73
maal is, dan heb je werkelijk geen woorden meer nodig. Je hebt Hoe weten we dat?
geen denkbeelden nodig.
Weet u dat niet?

Het besef te bestaan, ons ware kapitaal Ik weet dat omdat ik altijd een gedachte heb dat ik besta. Ik neem din­
gen waar.
Het komt mij voor dat alles als onwerkelijk kan worden bestempeld,
behalve dat ik besta. Er is een verschil tussen 'Ik besta' en het bezittelijke Nee, nee!

voornaamwoord 'mijn ', omdat het 'mij' ofhet 'mijne' is als 'mijn lichaam:
'mijn ideeën : 'mijn huis: maar het bestaan zelf staat onomstotelijk vast. Het besef aanwezig te zijn zelf?

Daarom is alles wat we zeggen, wat we denken een denkbeeld. Dat klopt. Het besef aanwezig te zijn is er altijd. Daarom zeg ik:

Het enige wat geen denkbeeld is, de enige waarheid, is het besef
te bestaan. Ik Ben. Ik leef. Ik besta. Dat is de enige waarheid. Maar
die waarheid, zelfs die waarheid, bestaat alleen in de kenbare
werkelijkheid.
u hoeft geen besef te hebben aanwezig te zijn. Dat besef is er.
Zonder een object?
Ja. Dat besef van aanwezig te zijn is van origine onpersoonlijk.

En die waarheid is ook weer een denkbeeld. Als je 's ochtends opstaat is het eerste besef dat van aanwezig zijn,
van onpersoonlijke aard. Daarna begint het te dagen, ik ben die

Dat is correct. Uiteindelijk is zelfs dit 'Ik Ben' een denkbeeld. en die. De persoonlijke identificatie komt later. Van origine is er

Maar in afwezigheid van alle andere denkbeelden is het enige wat alleen maar het besef aanwezig te zijn, het onpersoonlijke besef

we weten - al het andere zijn denkbeelden - het besef te bestaan: aanwezig te zijn.

Ik Ben, Ik besta. Als je je voorstelt dat je het enige wezen op aarde

bent met het vermogen tot waarnemen, dan is het besef te bestaan Men is dus in werkelijkheid helemaal geen 'ik'. Er is geen besef dat er
het enige wat er is. En in dat geval zou er zelfs niet het besef zijn een 'ik' is.
dat 'Ik' besta. Het besef zou zijn 'Er is bestaan'. Er is gewaarzijn
omdat er iets is om gewaar te zijn en dat is de rest van de zintuig­ Dat is juist.
lijk waarneembare werkelijkheid.
Het besef aanwezig te zijn hangt af van de aanwezigheid van een
En als je dat niet onder woorden brengt, dan is het waar. lichaam.

Ja, Dat is Werkelijkheid. Ja. Het besef aanwezig te zijn komt alleen op als er een lichaam
is. Als er geen lichaam is, dan is er geen instrument waarin het
besef aanwezig te zijn zijn opwachting kan maken.

Ramesh, 'Ik Ben: Dat is het enige wat we kunnen weten? Het is een erg breekbaar instrument.

Juist. Ik Ben, hier en nu, op ditzelfde moment. En of1 Maar waar het om gaat, is dat er biljoenen van bestaan.

74 75
Dus als er één wegvalt, dan is dat niet zo erg. In dit lichaam zijn
er miljoenen cellen die permanent sterven en gecreëerd worden.
Wie bekommert zich ooit om die individuele cel? "Arme cel, leef­
de nauwelijks een fractie van een seconde en hij gaat dood!."
Spreekt u over aanvaarding en zich beurust worden van de aanwezig­
heid van het nu en het zien van aUes wat voor ons staat als dat wat leven
is?
Precies. Nogmaals, laat me herhalen: alles wat ik zeg, alles wat
iemand zegt, alles wat de Schriften zeggen, dat alles is een idee,
een denkbeeld. Wij hebben denkbeelden nodig om te kunnen
communiceren tot de geest een staat bereikt heeft waarbij hij zich
realiseert dat wat hij zoekt buiten zijn bevattingsvermogen ligt.
Dan maakt de geest zich stil en de stilte regeert. Tot dat moment
is zelfs het besef aanwezig te zijn, waarover we spreken, een deel
van de wereld der verschijnselen. Kijk, er is nog een besef van aan­
wezigheid aanwezig. In de diepe slaap of onder verdoving is het
besef van aanwezigheid afwezig. Dus er is de aanwezigheid van het
besef aanwezig te zijn en de afwezigheid van het besef aanwezig te
zijn. Deze aanwezigheid en afwezigheid van het besef aanwezig te
zijn, zijn deel van de wereld der verschijnselen. In de staat van de
potentiële, nog niet gemanifesteerde werkelijkheid, hetgeen het
Bewustzijn in staat van rust is, daar is het besef van aanwezigheid,
zowel als de afwezigheid van het besef van aanwezigheid, afwezig.
Laat me het zo zeggen - hoewel geen enkele illustratie ooit in
zichzelf volledig kan zijn, omdat een illustratie objecten gebruikt­
het subject waar wij over praten is op geen enkele manier bezoe­
deld door objectiviteit: Het staat 's morgens op. Het is wakker.
Daar is de aanwezigheid van een baard. Het scheert hem af. Nu is
er de afwezigheid van de aanwezigheid van de baard. Maar in een
jongege zijn af- en aanwezigheid van de baard in potentie aanwe­
zig. In potentie, ja. Dus ik spreek over die staat; die oerstaat waarin
zowel de aanwezigheid van het besef van Aanwezigheid en de afwe­
zigheid van het besef van Aanwezigheid beide afwezig zijn.
Dualiteit
Is Bewustzijn-in-staat-van-rust niet eenvoudig dat basisdenkbeeld
waarin Bewustzijn in beweging voorkomt?
Dat is juist.
Maar het ophouden van het denken, het ophouden van die activiteit,
waarom aannemen ofdenken dat het ergens naar toe gaat? Waarom is het
niet domweg het ophouden van beweging?
Alweer, helemaal correct. Dan is er verder geen vraag meer
over. Ik ben het er helemaal mee eens. Maar, omdat deze vraag
blijft bestaan, heb je nog een aanvullend denkbeeld nodig. Ik
wilde er net over spreken.
Dit is wat we een divergerend probleem noemen. De fysicus
heeft te maken met een convergerend probleem. Honderd fysici
die hetzelfde experiment uitvoeren, moeten dezelfde resultaten
bereiken. Waar het probleem een innerlijke ervaring van Be­
wustzijn betreft, wordt het een divergerend probleem. Met ande­
re woorden, divergerende problemen worden door het intellect
voortgebracht, door op te delen watvan nature ondeelbaar is. Het
intellect creëert het probleem door tegenpolen te scheiden. De
tegengestelde delen kunnen niet onafhankelijk van elkaar be­
staan. Er kan geen boven bestaan zonder een beneden, geen
schoonheid zonder lelijkheid. Maar wat het intellect wil, is dit of
dat. Door te vergelijken en te willen kiezen, creëert het intellect
een divergerend probleem, en divergerende problemen kunnen
nooit worden opgelost. Een divergerend probleem kan zichzelf
oplossen door het probleem zelf te begrijpen, namelijk dat het in
werkelijkheid geen probleem is, dat het gecreëerd is door het
intellect, datwil kiezen tussen twee tegengestelde delen die eigen­
lijk helemaal niet tegengesteld zijn. Ze zijn onderling verbonden.
Bijvoorbeeld, er bestaat met betrekking tot het opleiden van
studenten een idee dat de student discipline moet hebben. Dus
als een beeye discipline goed is, is meer discipline beter en tota­
le discipline perfect. De school wordt een gevangenis. Anderen
zeggen: "Nee, de student moet vrijheià van gedachte en vrijheid
77
van handelen hebben." Dus als een beetje vrijheid goed is, dan
moet meer vrijheid beter zijn en absolute vrijheid perfect. Dan
wordt het in de school een chaos. Dus dit ofdat, het willen kiezen
uit twee tegenpolen doet een divergerend probleem ontstaan. De
twee tegengestelde polen zijn onderling verbonden; je kunt niet
het een of het ander willen. Als dat is begrepen, als de polariteit
van de tegengestelde delen is begrepen, en dat het hele univer­
sum berust op deze polariteit, waarbij je niet kunt kiezen, dan
hoeft het probleem niet te worden opgelost. Het probleem lost
vanzelf op.
Er waren eens twee monniken die aan het seminarie studeer­
den en vol overgave rookten. Hun probleem was: 'Mag ik roken
tijdens het bidden?' Ze konden het niet met elkaar eens worden,
en dus ging elk van hen naar zijn superieur. Toen ze elkaar later
ontmoetten, vroeg de ene monnik aan de andere of de abt erin
had toegestemd.
Hij zei: "Nee, mij werd zelfs de mantel uitgeveegd, omdat ik het
zelfs maar durfde te noemen. Wat zei jouw abt?"
De ander antwoordde: "Mijn abt was verrukt over mijn idee. Hij
zei dat het prima was. Wat heb jij je abt gevraagd?"
"Ik vroeg hem of ik mocht roken tijdens het bidden?"
"Ah, daar heb je het! Ik vroeg: 'Mag ik bidden tijdens het
roken?"
Hetzelfde probleem, afhankelijk van hoe je ernaar kijkt. Dan is
er ook nog het klassieke geval van de droom van de Indiase
koning. De koning droomde dat alle bladeren van zijn favoriete
boom waren afgevallen en de boom kaal was. Dus ontbood hij zijn
droomuitlegger, die zei: "Majesteit, dit is een verschrikkelijke
droom. Dit betekent dat u al uw familieleden zult gaan verliezen."
Dus werd de droomuitlegger in de kerkers gesmeten. De volgen­
de nacht, weer dezelfde droom, en een tweede droomuitlegger
werd geroepen. Hij zei: "Majesteit, dit is een fantastische droom.
U zult al uw familieleden overleven!"
Het is allemaal een kwestie van standpunt. Het leven berust op
polariteit, en polariteit ontstaat door verandering. Het universum
en alles in het universum is in een voortdurende beweging. En
beweging betekent niet een zijwaartse beweging zoals het intellect
denkt. Het is geen zijwaartse beweging; het is een rondgaande
beweging, of op en neer. Dus veranderingen moeten plaatsvinden.
Als dat niet begrepen wordt, dan veroorzaakt dat problemen. En
de meeste problemen in het leven zijn divergerende problemen.
ALs u beweert dat de aard van het universum polair is, is het dan niet
meer zo dat het intellect in zijn waarneming van het universum de pola­
riteiten schept?
Nee. Polariteit is een beginsel waardoor het universum kan be­
staan. Wat polariteit eenvoudigweg betekent is dat er eenheid be­
staat en dat de wisseling van tegengestelde polen berust op de on­
derlinge afhankelijkheid van de polen van elkaar.
Dualiteit en Dualisme
Ik weet niet helemaal precies het verschil tussen dualiteit en dualisme.
Kijk, dualiteit is de fundering waarop deze zintuiglijk waar­
neembare werkelijkheid stoelt. Dus als dualiteit is begrepen als
dualiteit, als alleen maar tegengestelde polen, dat de een niet kan
bestaan zonder de ander, dan is dat inzicht. Dat is verlichting. Het
is Bewustzijn zelf dat is afgedaald van het niveau van dualiteit naar
het niveau van dualisme en zich heeft vereenzelvigd met elk
object en daarmee deze subject-objectrelaties in het leven heeft
geroepen, opdat dit Lilavoort kan gaan. Dus het is Bewustzijn dat
zich vereenzelvigd heeft met zichzelf en deze vereenzelviging een
tijdje laat voortduren. Dan wordt een bepaald lichaam-geestme­
chanisme, dat misschien een volmaakt redelijk, gelukkig en ge­
zond leven heeft geleid, plotseling getroffen door de drang om
uit te zoeken 'Ben ik werkelijk afgescheiden van de ander? Hoe
zit het leven nu eigenlijk in elkaar?' Dus richt de geest zijn aan­
dacht naar binnen en de zoeker begint zijn ellendige tocht! Het
proces van disidentificatie gaat dan door totdat begrepen wordt
dat dit dualisme een grap is, een kosmische grap. En dat besef
brengt het niveau van dualisme weer terug naar het niveau van
dualiteit. Als dat niveau van dualiteit ondraaglijk gaat worden,
dan verdwijnt ook de 'ik' en de 'gij'.
79
 Directe waarneming
Het kost mij nogal wat moeite een aantal ideeën met elkaar in verband
te brengen. Allereerst, dat ik niet het lichaam ben.
Dit is waar woorden tekortschieten. Taal roept onbedoelde
moeilijkheden op. Bijvoorbeeld met pijn. Je slaat de pijn gade tot­
dat je in een zeker stadium de pijn gaat worden. Het gadeslaan
gaat over in de ervaring van pijn zonder dat en een paniekerige
persoon is die ervaart.
De ervaring van pijn is er. Jij bent de ervaring. In dat moment
van ervaring, of het nu pure verschrikking is of uiterste extase,
bestaat er geen persoon die ervaart. De volgende keer als het je
overkomt, moet je het eens uitproberen. Elke ervaring is altijd
een ervaring in het nu.
En er is ook geen persoon die gadeslaat, dus die...
Het is allemaal hetzelfde: Bewustzijn, Begrip, Gadeslaan en Er­
varen. De ervaring is het enige wat er in het nu bestaat. Degene die
ervaart, ontstaat pas later, wanneer het oordelend denken11 gaat
nadenken over de ervaring en zegt: "Dat was een verschrikkelijke
ervaring." Maar in het moment van de directe ervaring was het
pure verschrikking, je was de verschrikking. Naderhand neemt het
oordelend verstand het in zich op en projecteert het.
Dit oordelend verstand houdt de herinnering van die ver­
schrikking vast en blijft het projecteren. Zo ontstaat angst. Angst
is gebaseerd op herinneringen uit het verleden. De ervaring zelf
is altijd in het huidige moment, het nu. Het oproepen van de her­
innering uit het geheugen is altijd horizontaal, aan tijdsduur ge­
bonden.
Als u in een situatie zou belanden en er dreigde enig gevaar, zou u dan
angst voelen ?
11] in het Eng. 'Thinking mind' als onderscheiding van 'Working mind'.
Kenmerk van thinking mind is het vergelijken en oordelen. Working mind richt
zich op oplossen van praktische technische, convergerende problemen. (vert.)
So
Welzeker. Het werkverstand zou het gevaar gewaarworden. Het
verstand zou niet een gevaar projecteren.
Het zou gevaarlijk kunnen zijn niet voorbereid te zijn.
Inderdaad, ja. Het is het werkdenken dat plant en voorbereidt.
Het is het oordelend denken dat de angsten met zich meebrengt.
Dat is precies de hele last zoals verwoord in de Bhagavad Gita. Lord
Krishna zegt tegen Arjuna: 'Je bent geboren als vechter, je bent
opgeleid als vechter, je moet vechten." Het werkdenken zetje aan
tot vechten. Het is het oordelend denken dat de zorgen met zich
meebrengt over wat er staat te gebeuren. Wat er gaat gebeuren, heb
je niet in eigen hand.
Dus denk verder niet aan wat er staat te gebeuren en doe je
plicht.
Spontaan handelen
Uzei gisteren iets over een persoon die totaal opgaat in z.ijn werk. Ik kan
me de exacte bewoordingen niet meer herinneren, maar ik kreeg de indruk
dat u bedoelde dat zo iemand op dat moment één is met Bewustzijn of één
met het Absolute.
Draai het eens om. Het fundamentele punt waar het om draait
is dat het proces van denken in begrippen is gestopt. Het afge­
scheiden bewustzijn dat de splitsing maakt in subject-object, het
'ik', is niet actief.
Telkens als iemand volledig in beslag genomen wordt door een activi­
teit, hetzij mentaal, hetzijfysiek, is dat dan de staat van verlichting?
Het is zeker een goede staat.
De natuurlijke staat.
Ja, ja.
81
 Okay. Als je daar wat Vtffdtff op doorgaat, dan geldt hetzelfde voor
iemand die volledig in beslag genomen is door de slaap. Met andtffe woor­
den, zou je dan kunnen zeggen dat slaap ook de natuurlijke staat is?
Ja.
Maar wat te denken van iemand die zijn hele leven besteedt aan het kij­
ken naar sentimentele tv-series, of films, en daar helemaal in opgaat? Of
wat te denken van iemand die geweld pleegt en helemaal in beslag wordt
genomen door die gewelddaad jegens een andtff? Zou je dan ook kunnen
zeggen dat dat een wenselijke staat is?
Voor wie? Dat geweld dat met volledige aandacht plaatsvindt, is
een onderdeel van hoe het Geheel functioneert op dat moment.
En er is geen sprake van ...
Met andtffe woorden, je kunt niet zeggen of het goed of slecht is.
Goed of kwaad bestaat alleen vanuit een persoonlijk standpunt.
Omdat jij de vraag stelt, doe je dat vanuit het standpunt van
iemand die waarheid zoekt of een 'ik'. Dus vanuit het standpunt
van het 'ik' is het een ongewenste staat En als het geweld plaats­
vindt, is er geen sprake van dat iemand zich afVraagt of dat geweld
een goede staat is om in te verkeren. Maar het praten over geweld
en over wie het geweld pleegt, zal noodzakelijkerwijze het denk­
verstand er helemaal in betrekken.
ja. Ik neem aan dat ik deze vraag vanuit een persoonlijk standpunt
stel. Als ik volledig opga in mijn werk, dan heb ik helemaal geen gedach­
ten en u lijkt te zeggen dat dat de gewenste staat is om in te verkeren.
Vanuit het persoonlijk standpunt bezien, ja.
Heel vaak als ik niets te doen heb, dan zit ik gewoon een beetje en denk
na, hetgeen geen gewenste staat is om in te zijn.
Zeker.
82
Dus betekent dat dan dat men zou moeten probtffen zich op te laten
gaan in alllfflei activiteiten, teneinde al dez.e gedachten te vermijden? Bij­
voorbeeld, is het betlff om naar een film te gaan of een sentimentele tv-serie
te bekijken, o f zelfs enige daad van geweld te plegen, om daarmee voor jezelf
deze voortdurende afdwalende gedachten te voorkomen?
Kijk, in dit geval is er een 'ik' dat het een of het ander kiest en
in die keuze is het 'ik' nogal nadrukkelijk aanwezig. In het kiezen
is een 'ik' aanwezig. Derhalve, als er een bepaalde activiteit plaats­
vindt en die intensiteit van de aandacht ontstaat in die (natuur­
lijke) staat, dan is het 'ik' afWezig. Als het 'ik' iets kiest te doen,
dan betekent dat vrijwel zeker dat het 'ik' in die activiteit aanwe­
zig moet zijn. Snap je?
Verzamelingen van het 'ik'
Ik heb een flauw begrip van uw uitspraak dat het 'ik' slechts een sub­
jectieve illusie is, maar het is mij niet helemaal duidelijk.
Ja, wanneer we spreken over 'ik', dan verwijzen we naar het li­
chaam dat tastbaar lijkt te zijn, nietwaar? Wat is het 'ik' waaraan
we denken, behalve als het lichaam, anders dan een verzameling,
een collage van indrukken, die jij en anderen over jezelf hebben?
De indrukken die jij misschien hebt, zijn een beetje meer vleiend
voor het 'ik' dan de indruk die anderen van je hebben, of anders­
om. Niettemin, het blijft een verzameling indrukken. Wat is het
'ik' anders dan een verzameling indrukken? Dat bedoel ik. Het
'ik' is enkel een illusie.
In de uitdrukking 'Wat je zaait, zul je oogsten' klinkt het alsof er iets is
dat een individu wl ovlffkomen, maar zou het niet bettff zijn om te zeggen
'Zoals er gezaaid wordt, wordt "geoogst'?
Ja. Ofje kunt het je' interpreteren als God: zoals God zaait, zal
God oogsten. Dat betekent actie en reactie.
 En er bestaat ofm.aak en gevolg, straf en beloning, maar er is geen indi­ Ze worden niet ingeprent in het &rein? Ze komen gewoon...
vidu dat er iets mee te maken heeft.
ie . Hersenen kun­
Hersenen bestaan uit onbeweeglijke mater
nen kunn en a leen reage­
�
Nee, nee. Er is oorzaak en gevolg, maar de kwestie van straf of nen geen gedachten scheppen. Herse .
en dan daarb iJ betrokken
beloning doet volstrekt niet ter zake. Straf en beloning verwijzen ren op van buiten komende gedachten
naar een individueel persoon die handelt, maar in het onper­ raken.
soonlijke functioneren is er niet iemand die handelt om vervol­
gens beloond of bestraft te worden. Feitelijk vormen deze straf en
beloning de basis van het misverstand omtrent reïncarnatie. Gevoel en intellect, de menselijke kwaal
Waarom ervaar ik zoveel angst en onrust?
Inprenting tijdens de conceptie
Menselijke wezens gaan er in beginsel van uit dat ze verschille�d
U zeidat u al op heel uroege leeftijd twee dingen zeker wist, namelijk dat �
zijn van andere objecten. Maar zij zijn alleen in zoverre vers hll­
dit allemaal illusie is en dat alles illusie was en dat alles voorbestemd is. Weet lend, dat menselijke wezens net als dieren en insecten extra mtge­
u ook waar die gedachten vandaan zijn gekomen? rust zijn met het vermogen te voelen. Het menselijk wezen heeft
het vermogen te voelen en hij heeft intellect. Als gevolg van de
Het moment van de conceptie. aanwezigheid van intellect wil het menselijk wezen vragen stellen.
Evenzeer is het het intellect dat hem zich ellendig laat voelen.
Oh, van een wel heel jonge leeftijd! (gelach) Die twee dingen, waarvan Als er een dreigend gevaar gevoeld wordt, is het dier onmiddel­
u zegt dat ze tijdens het moment van conceptie ontstaan, zijn die inge­ �
lijk waakzaam. Maar zodra het gevaar gew� ken is, onts ant het
.
prent? In de geest? Waar is de geest? In het lichaam? dier zich. Onder die omstandigheden laat biJ het mensebjk wezen
het intellect hem vooruit blikken. Hij zegt: ''Wat zal ik doen als er
Alles wat er is, is Bewustzijn. En de geest is enkel een weerspie­ iets gebeurt? Wat zal ik doen als het niet gebeurt?"
.
geling van dat Bewustzijn. De geest is een verzameling van gedach­ Dus het intellect brengt een gevoel van angst met z1ch mee,
ten, die opkomen en niet meer verdwijnen, ze worden verzameld. omdat het intellect zekerheid wil. Het intellect verwerpt verande­
De geest is enkel een verzameling van gedachten of een verzame­ ring en wil zekerheid. Omdat dat soort van denk� n bij het dier er
lingen van indrukken, waaruit het 'ik' gevormd wordt, dit zelf­ niet is, maakt het zich geen zorgen over zekerhetd.
beeld. Dat beeld wordt gevormd door verscheidene gedachten en
indrukken, niet alle gedachten en indrukken, maar slechts een Daar is geen bezorgdheid.
aantal geselecteerde gedachten en indrukken. Derhalve is het 'ik'
als zelfbeeld onjuist. Er is geen bezorgdheid, omdat er geen verstand is dat denkt of
begrippen en denkbeelden maakt!
Ik. begrijp dat, n'tM.r die gedachten en indrukken die verzameld worden
rondom dat onjuiste beeld van het 'ik ', waar komen die vandaan?
Dromen
Ja. Die komen van Bewustzijn en het brein reageert op die ge­
dachten die van Bewustzijn komen. Wat is dromen?
 de waakstaat duizenden
Dromen? Dromen is een geestestoestand. In de wereld der zin­ Nee. Er komen in deze levensdroom in
oude mensen. Hoe kan
tuiglijk waarneembare objecten zijn er drie toestanden: waken, jaren oude rivieren en bergen voor en
plotseling is ve�sch�nen?
dromen en als die beide afwezig zijn, diepe slaap. En als je per­ men nu toch zeggen dat deze droom
droom plotsehng IS ver­
soonlijke droom in de diepe slaap plotseling ontstaat, dan is dat Dat is het belangrijkste bezwaar. Als de
n? En het antwoord
net als deze droom, die in de waakstaat - we noemen dat wakker schenen, hoe kan er dan tijdsvolgorde bestaa
de persoonlijke droom
zijn - ontstaat in Bewustzijn. op deze vraag luidt: dat is precies wat er in
Stel dat er slechts één voelend wezen op aarde bestaat, dan is gebeurt. . . .
.

de 1s Je persoonlyke
het enige wat er is Bewustzijn, dat zich door dat lichaam als voe­ Remslaap, en in een fractie van een secon
e droom komt alles voor
lend wezen projecteert. In dat wezen moet wel een gevoel van on­ droom verschenen. En in de persoonlijk
sdroo m' bestaa t: duize nden jaren oude ri­
persoonlijk bewustzijn aanwezig zijn. Als dat wezen wakker wordt wat ook in deze 'leven
die gebor en worde n, oude mensen die
en deze zintuiglijk waarneembare werkelijkheid ziet, dan ziet hij vieren en bergen, baby's
het een droom is als je wa��r w ?rdt. In
die werkelijkheid niet, maar hij schept die. Dus Bewustzijn, dat sterven. Je beseft pas dat
zichzelf in dat ene voelende wezen belichaamt, dat enige voelen­ dit geval betekent wakker worde n dat je de onwe rkehJ � etd daar­
rkelijk beid van je perso onb: J ke droor�
de wezen, schept de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid. van beseft. Je beseft de onwe _ _
Wat er gebeu rt ts datje ontwa aktUit
Tijdens de diepe slaap is het voelende wezen niet aanwezig. zodra je ontw·aakt uit je slaap.
levens droom in de waaks taat.
Met andere woorden, Bewustzijn tijdens de diepe slaap, niet be­ je persoonlijke droom in deze
wust van zichzelf, is de oerstaat. Tijdens het allereerste moment
toestand is.
van ontwaken in de waakstaat wordt Bewustzijn zichzelf gewaar. En Ikzelf kan aanvaarden dat de persoonlijke droom een dro�
me voor te stellen dat mt]n waakstaat
als er andere voelende wezens zijn, ontstaat intermenselijk ver­ Het is echter moeilijk voor mij om
keer. Maar als er geen andere voelende wezens zijn, dan is er een droom is.
alleen Bewustzijn dat de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid
onlijke droom zijn
waarneemt, en ontbreekt het gevoel dat er een 'ik' is. Er is alleen Ja,ja. Ik weet wat je bedoelt. Maar in je perso
de soort van problemen
maar een gevoel van gewaarzijn van de zintuiglijk waarneembare er figuren die met elkaar praten en dezelf
werkelijkheid. Geen 'ik' en geen 'ander' bestaat. hebben als jij hier.

Terug naar het dromen. Wetenschappers hebben experimenten opgezet Daar was ik al bang voor. (gelach)
voor het doen van metingen bij slapende mensen. Zij noemen de droom·
omen, komen ook
staat of de snell�-oog-beweg;ingen, de 'remslaap12. Wat zij eigenlijk zeggen Kijk, de problemen die in dit leven voork
is dat de geest actief is tijdens de droomstaat. voor in je persoonlijke droom!

Dat is waar,ja. Waar u over spreekt is het mechanisme op grond Goed wanneer word ik dan wakker uit deze wereld?
)

waarvan het brein een droom produceert. Het voornaamste be­

zwaar dat aangevoerd wordt tegen de idee dat de zintuiglijk waar­ Je ontwaakt alleen uit deze toestand als
er een �
grip onts�t,
geen twiJfels meer z�n.
neembare werkelijkheid een droom is, is dat in de droom... een besef dat dit een droom is, wanneer er

ik nog steeds
Slaapdroom? Heeft u het idee dat u ontwaakt bent uit de droom waar
in verkeer?
12] REM slaap afkomsti g van Rapid Eye Movement.

86
 �a. Fundamenteel betekent verlichting maar één ding: een plot­
sehng besef dat wat echt lijkt te zijn in werkelijkheid onecht is.
Dan ervaar je het onechte als echt. Er is een plotseling gevoel van
volmaaktheid, zicht op verhevenheid. Dat dit alles een droom is,
blijft niet langer een denkbeeld. Het wordt een werkelijkheid. Stel
dat er sprake is van een sterfgevaL Het lichaam-geestorganisme
reageertop dat verlies, maar onderliggend is het inzicht aanwezig
dat ook dat verlies een onderdeel is van de droom.
Wanneer ik ontwaak uit mijn droomslaap ben ik mij er bewust van dat ik
de schepper ben van het 'ik' in de droom evenzeer als al de andere ol!Jecten en
mensen in de droom. Maar om daarvan de schepper te zijn, kan ik niet tevens
object in die droomslaap zijn. Dus als ik ontwaak uit deze levensdroom dan
kan dat niet het kleine 'ik' zijn. Het moet het grote 'Ik' zijn dat ontwacl t.
Ja, dat klopt. Dat is het enige waar het om draait. Dit besef dat
alles een droom is, overkomt dus niet een 'ik'. In feite is er het
plotseli �g� besef dat dit 'ik', dat altijd zichzelf als een afgeschei­
den enntett heeft beschouwd, een onderdeel is van de illusie.
Ik meen dat ik daar een paradox in aantref.
Natuurlijk!
Als ik terug mag gaan naar de analogie van de droom, dan is een ver­
licht mens iemand die ontwaakt uit de droomslaap en die er vervolgens
voor kiest terug te gaan in de droom om een gesprek aan te gaan met men­
sen in de droom, en die weer terugkomt, en heen en weer gaat?
Ja. En je probleem nu is datje denkt in termen van een 'ik' dat
de levensdroom droomt en een 'ik' dat de persoonlijke droom
droomt. Geen van beide dromen wordt door het 'ik' gecreëerd.
Ik snap het!
Je persoonlijke droom wordt gecreëerd door Bewustzijn en
de �e le�ensdroom wordt ook gecreëerd door Bewustzijn. De
emge die droomt is Bewustzijn.
88
Ja, dat is het dus. Ik zie nu echt in dat iedere individualiteit of iedere
afgescheidenheid zelf het obstakel is.
Dat is juist. Dus alleen het Bewustzijn is de dromer. Het denk­
beeld van een 'persoonlijk ik' is zo sterk, dat je zegt: "Ik droom."
Er is geen 'ik' dat kan dromen. Dus in deze levensdroom zowel als
in je persoonlijke droom is Bewustzijn de enige die droomt.
Buiten Bewustzijn bestaat niets. De persoonlijke droom wordt
gecreëerd door de individuele geest, waarmee het Bewustzijn zich
heeft vereenzelvigd.
Als u het over 'Persoonlijke droom' heeft, spreekt u dan over de 'levens­
droom'?
Nee. De persoonlijke droom is de droom die je droomt als je
slaapt. Maar wat ik bedoel, is dat zowel in de persoonlijke dromen
van biljoenen mensen alsook in deze grote, totale levensdroom,
in beide gevallen Bewustzijn de dromer is en dat wij allemaal
droomfiguren zijn. Het misverstand of de illusie wordt alleen
maar groter wanneer we over onszelf denken alsof wij het zijn die
dromen. Wij zijn niet de 'dromers', wij worden gedroomd, wij zijn
slechts de figuranten in de droom.
U zei 'gedroomd'? Wij' worden gedroomd?
Ja. Wij zijn droomfiguren. Wij zijn slechts personages. Wij den­
ken dat wij onze levens leven, maar onze levens worden geleefd.
Wij zijn droomfiguren.
Als je droomt en je bent je bewust dat je droomt, wat is dat?
Men heeft mij gezegd dat dit lucide droom heet. Dat is een van
die merkwaardige dingen. Bijvoorbeeld, sommige mensen zeggen
dat zij herinneringen uit vorige levens krijgen tijdens hun dro­
men. Wat zij bedoelen is dat zij herinneringen van bepaalde ge­
beurtenissen uit een voorbij leven krijgen, dat zij ten onrechte
duiden als hun vorig leven. Maar sommige mensen kunnen be­
paalde herinneringen naar zich toe trekken. Waar u over spreekt
is, naar ik vermoed, iets soortgelijks, lucide dromen. Maar ik weet
niets van de technische aspecten van de lucide droom.
Diepe slaap
Als ik ga slapen, dan verlies ik het bewustzijn. Er is misschien wat be­
wustzijn tijdens het dromen, maar er is niets daarvan tijdens de diepe
slaap. Toen ik Maharaj daarover om opheldering vroeg, gaf hij te kennen
dat hij een zekere mate van beurustzijn onderhield tijdens de diepe slaap.
De grote verlichtingservaring van Ramana Maharshi begon met wat
een beschrijving is van het doarmaken van het stervensproces. Toen ik bij
Maharaj was, gaf hij" te kennen dat hij soortgelijke ervaringen had gehad
tijdens de jaren dat hij zijn geestelijke oifeningen had gedaan. Ik zou
graag uw commentaar daarop vernemen, als manier om een conversatie te
starten.
Wat beiden gezegd hebben, en in het bijzonder Ramana Ma­
harshi, had betrekking op de intensiteit van het ' Wie ben ik?'. Hij
wilde weten wat er met dit lichaam zou gebeuren als het doodging
en dus onderging hij die doodservaring en op grond d aarvan
kwam hij tot de conclusie dat het alleen het lichaam is dat dood­
gaat. Vanaf dat moment is bij hem nooit meer de angst opgeko­
men voor de dood van het individu.
Wat afwezig is tijdens de diepe slaap is het gevoel van een 'ik'.
Het vereenzelvigd bewustzijn is er niet, maar het onpersoonlijke
Bewustzijn moet aanwezig zijn. En dat is de vraag die Ramana
Maharshi keer op keer stelde: ''Wie is het die bij het ontwaken zegt
dat hij goed geslapen heeft?" Dat is Bewustzijn, dat gedurende de
diepe slaap bewust is geweest, maar dat Bewustzijn is het onper­
soonlijke bewustzijn. De identificatie met een persoon is er niet.
Ik denk dat dit de essentie van mijn vraag is. We worden wakker en zeg­
gen: "Ik heb goed geslapen". Wij zijn ons er niet van beurust geslapen te heb­
ben totdat we wakker zijn. Wat ik van andere wijzen heb begrepen is dat zij
beurust blijven, zelfs tijdens de diepe slaap.
Kijk, dat gewaarzijn, het persoonlijk gewaarzijn, is opgegaan in
90
het onpersoonlijk Gewaarzijn, dus zelfs als we wakker zijn is er geen
persoonlijk gewaarzijn. Er is niet het idee dat ik degene ben die
doet. Dus zodra het vereenzelvigd bewustzijn volledig is verdwenen,
of meer precies geformuleerd, is opgegaan in het onpersoonlijke
Bewustzijn, dan is dat het enige wat er, ieder moment, nog is.
Liefde, mededogen
Ik zou graag willen weten hoe u liefde definieert en hoe liefde zich ver­
houdt tot Bewustzijn.
Wat bedoelt u met liefde? Als u spreekt over liefde, dan bedoelt
u toch de emotie om van iets of iemand te houden, nietwaar?
Ik heb het helemaal niet over die emotionele liefde. Daarom wilde ik uw
definitie weten, omdat ik denk dat er een soort Goddelijke Liefde bestaat.
Ja. Liefde, zoals ik die zie, is mededogen. En liefde is niet iets
wat je kunt creëren. Zoals ik het zie, is liefde of mededogen iets
wat komt met het inzicht. Dus zodra het idee 'ik doe' verdwijnt,
dan ontstaan liefde en mededogen vanzelf. Als je inziet dat acties
die plaatsvinden met behulp van jouw eigen lichaam-geestorga­
nisme, nietjouw acties zijn en dus de acties die plaatsvinden met
behulp van andere lichaam-geestorganismen, hoe ze jou ook
mogen treffen, niet hun acties zijn, dan is er het diepe inzicht dat
wat in alle organismen bestaat, dat wat alle acties teweegbrengt,
een en hetzelfde Bewustzijn is.
Mededogen voert de boventoon als oordelen en veroordelen
stopt. Inzicht doet mededogen of liefde ontstaan of liefdadigheid
of hoe je het ook maar wilt noemen. Je kunt niet vragen of liefde
in jou wordt geschapen. je kunt je niet tot God wenden voordat
het afwenden van het zelf heeft plaatsgevonden. Dus het afwen­
den van het zelf vindt eerst plaats en pas daarna het wenden tot
God of de werkelijkheid of hoe je het maar noemen wilt. Daarom
blijf ik almaar zeggen dat het een kwestie van Genade is. Je zou
dus kunnen zeggen dat het ontstaan van liefde of mededogen een
kwestie van Genade is.
91
 Lichaam-geestorganisme als actiecentrum
U heift gesproken over object-waarnemer en Bewustzijn. Voor mij zijn
dat twee dingen. In mijn eigen ervaring is de allesomvattende stilte aan­
wezig, en toch kan ik rne niet ontdoen van een 'ik' dat die stilte waarneemt.
Is dat wat u bedoelt als er sprake is van een object-waarnemer als je Be­
wustzijn waarneemt?
Kijk, het 'ik' 15 als waarnemer denkt dat het een 'Ik' is, het sub­
ject. Het 'ik' eigent zich onrechtmatig de subjectiviteit van het 'Ik'
toe en dat is gebondenheid. Als je beseft dat er geen 'ik' kan zijn
dat subject is, dat het alleen maar een object kan zijn, het altijd
een object geweest is, het als lichaam-geestmechanisme nooit ook
maar iets meer zal zijn dan een object, en dat het enige subject
'Ik' is dat Bewustzijn is, dan is dat besef op zich verlichting of het
ontwaken. In dat besef of met dat inzicht is er geen persoon meer
die begrijpt. Dat is het belangrijke punt.
Als al mijn wensen zijn verdwenen, dan doet het er ook niet meer toe
waar ik ben of wat ik doe?
Precies. Dat doet er niet meer toe. Dat is waar het om draait.
De natuurlijke stroming van de Tao
Ik weet dat mijn ego het probleem is. Maar ik schijn het maar niet zover
te krijgen dat het weggaat.
Je kunt het ego niet bestrijden. Aanvaard het ego en laat het
zijn gang gaan. Dat inzicht zal het ego geleidelijk terugdringen.
13] In het Engelswordt onderscheid gemaakt tussen 'I' (Bewustzijn} en me' '
(afgescheiden bewustzijn; het 'ik'). In de vertaling wordt dit onderscheid aange­
geven door het gebruik van 'Ik' (met hoofdletter} als Bewustzijn en 'ik' (met klei­
ne letter} als afgescheiden bewustzijn.
92
Ik zal een citaat van Yang Chu, een taoïst voorlezen. Dat is ge­
noeg om vrijwel iedereen te choqueren. Het beweert hetzelfde.
Laat de geest denken wat hij wil denken. Als de geest zich zorgen
wil maken, laat hij zich zorgen maken. Te proberen de geest op
te laten houden met zich zorgen maken, veroorzaakt alleen maar
nog grotere betrokkenheid.
Yang Chu zegt: " Laat het oor horen wat het horen wil, de ogen
zien wat zij verlangen te zien, de neus ruiken wat hij wil ruiken,
de mond zeggen wat hij zeggen wil. Laat het lichaam alle gemak
krijgen waar het naar hunkert. Laat de geest doen zoals hij wil.
Wat het oor wil horen is muziek en het onthouden daarvan is een
belemmering voor het gehoor. Het oog wil vleselijke schoonheid
zien en het onthouden daarvan is een belemmering voor het
gezicht. De neus hunkert naar de geur van de welriekende rode
kornoelje en orchideeën en als hij dat niet kan krijgen, dan wordt
de reuk belemmerd. De mond wenst te spreken over wat waar en
wat onwaar is en als hij niet mag spreken, dan is dat een belem­
mering voor kennis. Het lichaam wenst voor zijn gerief warmte en
goed voedsel.
Verijdel het verkrijgen daarvan en je frustreert wat natuurlijk
en essentieel voor de mens is. De geest wil de vrijheid om rond te
zwerven en als hij die vrijheid niet heeft, dan wordt de ware aard
van de mens beperkt en gedwarsboomd.
"Dood de geest!" zei Ramana Maharshi altijd om het zijn bezoe­
kers te laten begrijpen. "Dood de geest." Maar later legt hij uit dat
jij de geest niet kunt doden; het is enkel dit inzicht dat de geest
zal doden. Het ego of de geest kan zichzelf niet doden. Het ego
zal geen zelfmoord plegen. In feite zal het ego allerlei blokkades
opwerpen. Het zal zeggen. "Dit is wat de meester zegt, maar waar
is het bewijs daarvoor?" En: "Hoe weet ik of ik het laatste stadium
in het proces van verlichting wel leuk zal vinden? Misschien vind
ik het wel helemaal niet leuk!" Het ego zal allerlei bezwaren
opwerpen.
Alleen een kracht van buitenaf kan de geest tot krachteloos­
heid brengen en hem zijn streken afleren. Een dergelijk inzicht is
niet de kennis waarover de geest beschikt. Kennis die de geest
opslaat betreft vooral de kenbare werkelijkheid. Het ware inzicht
komt van buiten. Die is niet gebonden aan ruimte en tijd. Der-
93
halve kunnen we dat alleen maar aanduiden met Genade. je we­
Veranderin g, onbestendi gheid
zen openstellen en ontvankelijk maken voor die andere dimensie
is een kwestie van Genade. Het vereist enorme moed om religi­ Ik kan me goed vinden in het denkbeeld van de liefhebbende moeder­

euze dogma's, die sinds onheuglijke tijden overgeleverd zijn, op Bewustzijn dat me door middel van dit alles wil laten groeien. Ik vind dat
moeilijk te rijmen met wat u beschrijft.
te geven. En de meeste dogma's zijn verkeerde interpretaties. Dus
het vereist enorme moed.
Nogmaals, het zijn allemaal woorden: genade, moed etc., maar Liefde en haat zijn onderling verbonden tegenpolen in de zin­
tuiglijk waarneembare werkelijkheid. Daarin, in dit universum,
wanneer de tijd rijp is, zal de vereiste moed komen om ontvanke­
lijk te zijn voor wat er zich ook maar aandient. Deze passage die kan niets bestaan behalve op basis van dualiteit. Niets staat op
zichzelf, niets is continu, niets. Alles verandert voortdurend. Ver­
ik zojuist voorlas kan makkelijk tot misverstanden aanleiding
geven als hij niet samen met een andere taoïstische passage andering en de onderling verbonden tegenovergestelde polen

beschouwd wordt: "Laat de oren het horen stoppen en de geest vormen de kern van het bestaan in de zintuiglijk waarneembare
werkelijkheid.
het denken. De ziel van de leegte omarmt dan alles en alleen de
Tao omvat de leegte." Het probleem ontstaat als het afgescheiden bewustzijn van sub­

Dit alles betekent dat de besturing van lichaam en geest niet ject-object niet kan aanvaarden dat liefde en haat tegenpolen zijn,

egocentrisch kan zijn. De zintuigen, gevoelens en gedachten dat goed en kwaad onderling verbonden zijn. Het een kan niet

moet worden toegestaan om spontaan te zijn in het vertrouwen bestaan zonder het ander. Schoonheid kan op zichzelf niet

dat zij dan zichzelf harmonieus ordenen. bestaan. Zodra je spreekt van schoonheid, is de lelijkheid al aan­

Proberen de geest met kracht in bedwang te houden, is als pro­ wezig. Zodra je spreekt over goedheid, is het kwaad al aanwezig.

beren golven vlak te maken met een roeispaan. Het kan alleen Hoe kun je spreken van schoonheid bij afWezigheid van lelijk­

maar meer onrust veroorzaken. Proberen jezelf tot eenheid te heid?

brengen betekent dat je het organisme onderwerpt aan een auto­ Het menselijk wezen wil het een hebben en het ander niet. Dat

cratisch bewind. kan niet.

In de Bhagavad Gita wordt gezegd: "Degene die verenigd is met Niets kan onveranderlijk blijven in het leven. Het leven berust

het Goddelijke en de waarheid kent, denkt: 'Ik doe helemaal op verandering. Aan geluk is automatisch ongeluk verbonden,

niets', omdat hij van oordeel is dat in het zien, horen, aanraken, omdat wisseling onvermijdelijk is. De narigheid ontstaat, omdat

ruiken, proeven, lopen, slapen, ademen, spreken en het openen het afgescheiden bewustzijn vergelijkt, oordeelt en geluk wenst

en sluiten van de oogleden, alleen de zintuigen bezig zijn met de met uitsluiting van elk ongeluk. Het afgescheiden bewustzijn kan

objecten van die zintuigen." niet aanvaarden dat wisselingen wel moeten komen.

Zoals de heilige jnaneshwar het stelde: "Zintuigen mogen dan Als het inzicht komt dat 'ook dit voorbij zal gaan', of het nu

misschien, geheel overeenkomstig hun aard, in de richting gaan geluk dan wel ongeluk is, dan gaat dat gepaard met een reusach­

van objecten die bevrediging schenken, maar vrijwel tegelijkertijd tige verandering in perspectief. Zodra er enig begrip komt, dan

is er een besef dat de ervaring niets anders is dan de verlichte zelf. beschouw je degenen zonder dat begrip niet als mensen die dat

Net zoals wanneer op het moment dat de spiegel gezien wordt, er niet verdienen en jezelf als de 'favoriet van Allah', omdat je weet

het besef is dat het beeld dat daarin wordt waargenomen niets dat dit stadium van gewaarzijn voorbij zal gaan en andere stadia

anders is dan het gezicht dat weerspiegeld wordt." hun intrede zullen doen. En als andere stadia van gewaarzijn op­
komen, dan zul je je niet onprettig voelen, omdat ze niet geheel
onverwacht waren. Het gaat niet gepaard met zo'n diep gevoel

95
94
van narigheid als tevoren. Dus die aanvaarding berust erop dat
alles in beweging is, en daarom is verandering de basis van het
leven en op de keper beschouwd is alles illusie.
Waarom zou Bewustzijn zich met het lichaam-geestmechanisme identi­
ficeren en een individu als uzelf ten ümele voeren om ons les te geven? Het
lijkt een paradox, nietwaar?
Waarom zou er geen paradox zijn? Wie vindt het een paradox?
Het menselijk verstand. Het verstand noemt iets wat het niet kan
bevatten een paradox. In andere gevallen zou het misschien een
wonder genoemd worden. Om als menselijk wezen, dat zichzelf
als een zelfstandige entiteit beschouwt, verwonderd te blijven,
moet Bewustzijn telkens weer nieuwe raadsels aanvoeren. En dat
is precies wat het doet, om zichzelf te amuseren. Als niet vergeten
wordt dat Bewustzijn het enige is wat er bestaat, verdwijnt alles
vanzelf. Het enige wat gebeurt is dat Bewustzijn zich amuseert.
Intussen gaan sommigen van ons door de hel.
Wie gaat er door de hel?
Ik begrijp wat u zegt, ik kan u heel goed volgen. Bewustzijn is het enige
wat er is en dit hier is alleen maar Bewustzijn, dat zich amuseert. Maar
als ik kinderen heb die verlamd zijn, dan wordt het moeilijk om het eens te
zijn met deze onpersoonlijke manier van beschouwen. Het gaat juist om
deze persoonlijke zorgen.
Ja, maar die betreffen alleen dat individu. Voor het 'ik' is leven
alleen maar het reageren op gebeurtenissen. Daarom wil het
menselijk wezen zekerheid. Maar zekerheid is iets wat niet gege­
ven is en dus is de mens ongelukkig.
Driehonderd jaar geleden gold alleen de newtoniaanse fysica,
die stelt dat je een stukje uit het universum kunt halen, het kunt
bekijken en dan begrijp je dat stukje. Maar nu, sinds de kwan­
tummechanica ontdekt is, beweegt er een deelge en de fysicus
kan alleen maar of zijn snelheid bepalen of zijn plaats, niet beide
tegelijk. Als hij de snelheid weet, dan kan hij niet weten waar het
deelge zich bevindt. Hij kan niet beide tegelijk weten. Het hele
universum en zijn werking zijn gebaseerd op polariteit, de onder­
ling verbonden tegenstellingen: man-vrouw, subject-object, op­
neer, goed-kwaad, gezond-{>ngezond, blijdschap-treurnis. In het
gehele universum bestaat niets dat statisch is, geen planeet, geen
melkweg. Alles beweegt en beweging betekent verandering.
Het menselijk verstand denkt lineair, maar vrijwel alles in het
universum is circulair. Alles wat verandert, moet weer naar zijn
uitgangspositie terugkeren. Volgens de hedendaagse fysici is een
wereld waarin alles exact, constant en meetbaar is een niet-werk­
bare stelling. In een dergelijke wereld zou het kleine elektron in
ieder atoom altijd moeten werken, zonder een moment van
onderbreking. Het zou zichzelf opbranden. Alle energie zou stop­
pen. Alles zou terugvallen in een nucleus.
Leven is onzekerheid. Dat is wat de mysticus al duizendenjaren
lang vertelt en nu zijn de fysici het ermee eens. We moeten leven
met onzekerheid. We moeten leven met verandering. Zekerheid
is een mythe. Je kunt niet leven in zekerheid en ernaar streven
leidt tot frustratie. Het is een grote stap vooruit om ten diepste te
begrijpen en te aanvaarden dat leven en bestaan gebaseerd zijn
op verandering, of je het nu leuk vindt of niet.
Lotsbestemming
Kunt u ons zeggen wat u denkt over lotsbestemming?
Sommigen vinden dat een prettig woord, sommigen vinden dat
niet. Er bestaat een erg oud Chinees verhaal over lotsbestemming
en aanvaarding. Het gaat over een boer in de tijd dat er veel
moorddadige oorlogen plaatsvonden.
Het verhaal begint met een boer die een paard had, en op zeke­
re dag liep dat paard weg. De buren kwamen bij elkaar (het was
een klein dorpje) om hem hun medeleven te betuigen en te zeg­
gen: "Wat een pech." De boer luisterde en bedankte ze en zei:
"Misschien."
97
 Kort daarna kwam het paard terug en bracht een aantal wilde
paarden mee. De buren kwamen bijeen om de boer te feliciteren
en riepen: 'Wat een geluk." Weer zei de boer: "Misschien."
Op een dag ging zijn zoon op een van de wilde paarden zitten
om het te temmen, maar hij viel eraf en brak zijn been. Weer kwa­
men de buren om hem te zeggen wat een tegenslag het was dat
zijn zoon gevallen was en zijn been gebroken had. De boer zei:
"Misschien."
Niet lang daarna kwamen soldaten gezonde jongemannen ron­
selen voor het leger. Daar troffen ze de zoon van de boer aan,
sterk en goedgebouwd, maar met een gebroken been, en dus lie­
ten ze hem met rust. De buren kwamen allemaal langs en zeiden
wat een geluk het was dat hij aan de verplichte krijgsdienst was
ontsnapt. En weer zei de boer: "Misschien."
Lotsbestemming is als een verhaal. We kennen het niet. Wat op
het ene moment prettig lijkt te zijn, kan een ander moment wel
eens niet zo prettig blijken te zijn. Iets onprettigs op het ene
moment kan onder andere omstandigheden wel eens prettig blij­
ken te zijn.
Hoe bent u zo toevallig bij Maharaj terechtgekomen? Was dat lotsbe­
stemming?
Het is eigenaardig dat in de vraag het woord 'toevallig' ligt be­
sloten. Hoe bent u zo toevallig bij Maharaj terechtgekomen? Het
feit dat ik toevallig bij Maharaj terecht ben gekomen, dat ik er niet
voor gekozen heb, lijkt inherent te zijn aan de vraag. Het is een
heel betekenisvol woord. Hoe zijn 'vij allemaal bij toeval 'zoekers'
geworden? Wat is die speciale drang of kracht die ervoor zorgt dat
iemand die op een normale manier behoorlijk gelukkig is en die
zich niet bezighoudt met hemelse zaken of een spirituele zoek­
tocht, plotseling een ongelukkige zoeker wordt? Of in het geval
van iemand die jarenlang verslaafd is aan alcohol, wat is die kracht
die hem plotseling de diepe ervaring geeft die vraagt: 'Wat doe ik
eigenlijk met mijn leven? Dit is belachelijk!" Hij kan misschien al
die tijd al wroeging gehad hebben, maar het heeft hem nooit van
de alcohol afgehouden. En dan plotseling op een morgen wordt
hij door iets geraakt en hij geeft de drank op, wordt lid van de AA
en is vanaf dat moment volledig van de drank.
Waar het mij om gaat is, maken wij zoekers van onszelf of is er
een kracht die bepaalde mensen zoekers laat zijn en die andere
mensen volledig overslaat? Als het een kracht is die mensen in
zoekers doet veranderen, waarom zouden dezen zich dan verant­
woordelijk kunnen voelen voor het zoeken?
Alsje veranderd bent in een zoeker, is het dan niet redelijk om
aan te nemen dat het de verantwoordelijkheid is van die kracht
om je daar te brengen waar zij je wil hebben, je de soort van sad­
hana te laten doen die voor jou op dat moment noodzakelijk is?
Is het nodig je af te vragen en bij jezelf na te gaan of iets wat je op
enig moment doet goed of slecht, correct of incorrect is? Wie is
het die verbeterd kan worden?
Voorbeschikking
Waarop heift lotsbestemming betrekking?
Lotsbestemming bestaat alleen maar vanuit het standpunt van
het individu. De individuele geest weigert te geloven dat het geen
controle heeft over de dingen. Het individuele afgescheiden be­
wustzijn gaat ervan uit dat er chaos in zijn of haar leven zal zijn als
er geen vrije wil zou bestaan. Maar kunt u zich aan de andere kant
voorstellen hoe groot de chaos zou zijn als alle biljoenen indivi­
duen die op aarde leven over vrije wil zouden beschikken?
In dit denkmodel is er nog steeds een individu aan wie lotsbestemming
zich voltrekt.
Ja. Dus daarom is het woord lotsbestemming alleen van toepas­
sing op individuen. Als het individu zich er niet druk over zou
maken, dan zou het woord lotsbestemming geen functie hebben.
Daarom, zoals Chuang Tse zei over zijn meester Lao Tse: "De
meester kwam toen het tijd was voor hem om te komen. De mees­
ter ging op de natuurlijke stroom van gebeurtenissen." Bij hem
99
had het geen belang of het woord in zijn vocabulaire voorkwam
of niet. De stroom gaat door.
Dat is 'Uw Wil'?
Natuurlijk is dat 'Uw Wil'. Omdat de afgescheiden persoon niet
bereid is 'Uw Wil' te aanvaarden, maar erop staat een eigen wil te
hebben, moet hem verteld worden dat daadwerkelijk zal gebeu­
ren wat er ook maar voorbestemd is. Anders heeft het woord geen
betekenis.
In antwoord op een eerder gestelde vraag zei u dat er geen vourbeschik­
king en geen vrije wil bestaat. Enige momenten later zei u met betrekking
tot een astrologische voorspelling dat er voorbeschikking bestond.
Dat is juist. Er is voorbeschikking vanuit het standpunt van het
individu, maar niet vanuit het onpersoonlijk standpunt. Voor­
beschikking bestaat vanuit het standpunt dat er een bepaalde ac­
tie moet plaatsvinden. Dus werd een lichaam�eestmechanisme
gecreëerd, dat ervoor zorgt dat die actie plaatsvindt. Derhalve be­
staat er dus een relatie tussen het organisme en de actie. Om een
zekere actie, die voorbeschikt was, te laten plaatsvinden, werd het
lichaam-geestorganisme in het leven geroepen. Het ontstaan van
het organisme en dat van de actie zijn op elkaar afgestemd. Con­
ceptie en ontstaan van het organisme waren in dezelfde mate een
onderdeel van de voorbeschikking als de actie die moest plaats­
vinden.
Bestaat er een intelligentie die kiest?
Natuurlijk! Maar dat soort intelligentie, die intelligentie die wij
God noemen, is onpeilbaar voor het menselijk verstand.
Hoe komt het dat er voor een individu wel voorbeschikking bestaat,
maar niet voor het Geheel?
Wat het Geheel aangaat, bestaat noch verleden noch toekomst.
Het overziet het totale plaatje. Als je één mier ziet gaan en een
100
andere ziet komen aan de andere kant (Ramesh houdt een boek
omhoog om de twee mieren te tonen, die van de tegengestelde
zijden van het boek naar één rand gaan), dan kun je vanuitjouw
standpunt voorspellen dat ze elkaar over enkele seconden zullen
ontmoeten. Maar voor de mieren is het voorbeschikking. (gelach)
Dus als we de astroloog als voMbeeld nemen, die eromiet op enig moment
lwt hek leven, terwijllul aan cms stukje bij beetje in de tijd wordt geopenbaard.
Daar gaat het om. Voor hem is het het hele schilderij. Noem
het maar een gave, bij gebrek aan beter. Hij ziet het geheel, ter­
wijl wij stukjes en bee�es zien.
En wij noemen dat ontvouwd worden in de tijd, terwijl hij het in één
moment waarneemt.
Precies!
Kanna: onpersoonlijke oorzakelijkheid
Ik geloof in een theorie dat als we er hard voor zouden werken in onze
meditatie, we oorlogen kunnen voorkomen.
Als meditatie oorlogen zou kunnen voorkomen, zijn er dan
geen mensen geweest die gemediteerd hebben en wensten dat er
geen oorlog zou zijn? Waarom worden oorlogen dan niet gestopt?
Ik zeg niet dat het noodzakelijk is dat we oorlogen niet stoppen.
Als ze moeten stoppen, dan zullen ze stoppen. Maar als ze moe­
ten stoppen, dan komt dat niet omdatjij of enig ander organisme
dat wil, behalve als een schijnbare oorzaak. Het is dan een deel
van het functioneren van het Geheel.
Voor sommigen van ons is het moeilijk te accepteren dat negativiteit, zeg
maar verdorvenheid, de gruwelijke wreedheden, een deel vormen van het
functioneren van het Geheel.
Natuurlijk! Maar de 'negativiteit' is het aan elkaar gerelateerde
101
tegendeel van het 'goed' en beide zijn een onderdeel van het
functioneren van het Geheel. Als dit volledig aanvaard is, komen
er geen vragen meer op. Ik ga nog een stap verder: of die aan­
vaarding plaats zal vinden of niet hangt niet af van het individu.
Het is een onderdeel van het functioneren van het Geheel.
Het komt mij voor dat degene die gpvetensvol is, gevoelig voor ethische nor­
men en verantwoordelji k, daarmee evenzeer in de klem zit als de mannen die
zich in het café bedrinken om daarna in de steeg een vechtpartij te houden.
'In de klem zitten' is een goede uitdrukking! Je zit in de klem
als je een zoeker bent, wat veel anderen niet zijn!
Dat vind ik niet automatisch leuk. (gelach)
Precies. Het punt is dat als de geest zich naar binnen keert, de
volledig gelukkige, tevreden man verandert in een zoeker en diep
ongelukkig wordt. (gelach) Hij koos er niet voor om diep onge­
lukkig te zijn. Zoals Harry dat zeer terecht stelde, wij zitten alle­
maal opgescheept met dat wat we zijn. Sommigen zoeken een mil­
joen dollars, andere zoeken zielenheil. Dus als je de keus zou heb­
ben, die je overigens niet hebt, zou ik je aanraden te proberen
een miljoen dollars te pakken te krijgen, omdat er dan tenminste
'iemand' is die ervan kan genieten. (gelach) Maar als verlichting
plaatsvindt, dan is er 'niemand' meer om van wat dan ook te
genieten. (gelach)
Dat is echt in de klem zitten.
Jij zit in zekere zin klem. Daarom zeg ik dat het prachtig uitge­
drukt is. Nogmaals, in alle oprechtheid, het probleem is zo een­
voudig. Alleen het verstand maakt er een ingewikkeld probleem
van. Principieel is het zo eenvoudig. Als individuen zitten we in de
klem. Maar zodra we ophouden te denken vanuit het standpunt
van het individu en aanvaarden dat we klem zitten, dan beginnen
we te denken vanuit het standpunt van het Geheel. Als we ons te­
rugtrekken uit het persoonlijke in het onpersoonlijke, dan zullen
er geen problemen meer zijn.
102
Dood
Is de dood de staat van de potentiële, nog niet gemanifesteerde werke­
lijkheid?
Nee, nee. De dood is een gebeurtenis in de wereld der zin­
tuiglijk waarneembare objecten. Potentiële, niet-gemanifesteerde
werkelijkheid gaat vooraf aan tijd, duur, ruimte en daarom aan
leven en dood.
Is de dood het equivalent van het soort ontwaken dat tijdens de droom­
staat gebeurt?
Nee, dood is slechts een onlosmakelijk met het leven verbon­
den gebeurtenis. De dood is slechts de afwezigheid van leven en
leven de afwezigheid van dood. Dus leven en dood zijn voortdu­
rend onderling met elkaar verbonden.
Maar de dood betekent het einde van het individu.
De dood betekent het einde van het lichaam-geestorganisme,ja.
Ramesh, uw lichaam sterft en mijn lichaam sterft. Is het eindresultaat
hetzelfde?
Hetzelfde voor zover het het lichaam en al het andere aangaat.
De adem stopt, de hersens stoppen met functioneren. Het bewust­
zijn dat in het lichaam is opgesloten, wordt losgelaten en wordt
het grote Bewustzijn.
Betekent dit dat Bewustzijn verlicht wordt en tot realisatie komt?
Bewustzijn heeft geen enkele verlichting nodig.
Goed, dan zal elk gewoon persoon, elke gewone zoeker hetzelfde resultaat
bereiken als uw lichaam?
Het lichaam kan niet verlicht worden.
103
 Goed. U denkt dat u niet bijzonder bent, omdat u weet dat er geen u
meer is, daar zit niet iemand. Aan de andere kant is daar zo iemand als
ik, die zit te denken: Er is een 'ik'. Maar als het eindresultaat hetzelfde is,
dan betekent het dat u en ik in essentie gelijk zijn en we allemaal tot reali­
satie komen op het moment van de dood.
Nee. Realisatie, verlichting, is zelf een denkbeeld. En het is to­
taal onnodig. Onnodig, maar het gebeurt. Wat deed jou een zoe­
ker worden? Het zoeken is een onderdeel van het functioneren
van het Geheel. Het dier houdt zich niet bezig met zoeken. Het
menselijk wezen houdt zich bezig met zoeken en begint het zoe­
ken, omdat dat een onderdeel is van het functioneren van het
Geheel.
Prima, en als het lichaam sterft, realiseert Bewustzijn zichzelf als zui­
ver Bewustzijn?
Legt u mij eens uit, waarom zou Bewustzijn zichzelf moeten
realiseren?
Nou goed, dan is er niets wat gebeurt, punt uit. Niets gebeurt in mijn
geval, in uw geval, in welk geval dan ook.
Als u verwijst naar de persoon, dan heeft u helemaal gelijk.
Niets gebeurt, omdat het proces zelf niets te doen heeft met het
menselijk wezen. Als de mensen niet nodig waren als instrumen­
ten, dan zou de vraag niet opkomen. Het plaatsvinden van ver­
lichting is een gebeurtenis, en net als alle andere gebeurtenissen
is daarvoor een mens als instrument nodig. Het menselijk wezen
is slechts een instrument om gebeurtenissen te kunnen laten
plaatsvinden en verlichting is een gebeurtenis die plaatsvindt als
onderdeel van het functioneren van het Geheel.
De Tibetanen hebben een pad vastgesteld dat de ziel na de dood volgt.
Is dit inzicht krijgen in het leven na de dood onzin?
De wetenschapper gaat voort met inzicht te krijgen in datgene
waarvan hij vindt dat hij er inzicht in moet hebben. De Tibetaanse
104
geest verkrijgt inzicht in datgene waarin de Tibetaanse geest inzicht
wil krijgen. Maar dat inzicht krijgen is nog steeds een deel van het
functioneren van het Geheel. Het is nog steeds in de wereld der zin­
tuiglijk waarneembare objecten. Als je je bezighoudt met de wereld
der zintuiglijk waarneembare objecten, dan zijn er een onbeperkt
aantal onderwerpen. Je kunt je bezighouden met astrologie, reïn­
carnatie,je kunt je bezighouden met heel veel onderwerpen, maar
al die onderwerpen bestaan in de wereld der zintuiglijk waarneem­
bare objecten. Als we die wereld willen overstijgen, dan houden we
ons niet met dergelijke onderwerpen bezig.
Reïncarnatie: samenhan gend continuüm van
onpersoonlijke manifestatie
Zou Nisargadatta ontkennen dat ik al een aantal keren eerder geboren
ben geweest?
Maharaj ontkende niets.
Maar hij ontkent wedergeboorte.
Hij ontkent het denkbeeld van wedergeboorte. Als je per se in
wedergeboorte wilt geloven, hoe kan hij dat dan voorkomen? Als
jij hem vraagt: "Gelooft u in wedergeboorte?" dan zou hij zeggen:
"Nee."
Zou hij net als Ramana Maharshi zeggen dat als een persoon in weder­
geboorte gelooft, dat dan zo is voor hem?
Nee, om één reden. Om te beginnen en te eindigen, er is geen
'hem'. Maar als je denkt dat er een 'hem' is en dat hij eerder een
persoon is geweest, dan staat het hem vrij te denken wat hij maar
wil.
Maar waarom zou Ramana Maharshi dan zeggen dat voor diegenen
die van zichzelf denken dat ze wedergeboren zullen worden, dat zo is?
105
 Volgens mij heeft Ramana Maharshi precies hetzelfde gezegd
als wat ik zei, maar hij kon niet telkens maar weer op hetzelfde in­
gaan, keer op keer. Ik denk dat Ramana Maharshi precies be­
doeld heeft wat ik u net verteld heb.
Ja, dat heeft hij waarschijnlijk gedaan, maar het is niet zoals ik het gele­
zen heb.
Boeddha heeft over reïncarnatie en kanna heel duidelijk ge­
steld: "Omdat er geen zelf is, is er geen zielsverhuizing, maar er
zijn daden en de voortgaande gevolgen van daden. Er zijn daden
die worden uitgevoerd, maar er is geen uitvoerder. Er is geen enti­
teit die verhuist, geen zelf wordt van de ene plaats naar de ande­
re overgebracht, maar er is een geluid in trilling gebracht en de
echo ervan komt weer terug."
Het betekent dat als we alleen naar dit functioneren van het
Geheel kijken zonder een persoonlijke drijfVeer, niet vanuit het
gezichtspunt van een individu, terwijl we alleen het onpersoonlij­
ke functioneren van het Geheel zien, er geen problemen zijn.
Wanneer dingen vanuit het gezichtspunt van een individu beke­
ken worden, dan kunnen problemen nooit ophouden te bestaan.
Maar als je dingen vanuit het gezichtspunt van het Geheel bekijkt,
als een onpersoonlijke reeks van gebeurtenissen, waarin daden
worden uitgevoerd zonder een individuele uitvoerder, dan kun­
nen er geen problemen ontstaan.
Als er geen 'zelf is dat reïncarneert, dan lijkt het me dat een organisme
alleen door toeval in deze wereld komt.
Ja, toeval vanuit het standpunt van het individu, maar niet voor
zover het het Geheel betreft. Het Geheel heeft een individu be­
dacht en gemaakt met zeer bepaalde vooraf vastgestelde karak­
tereigenschappen, zowel fysiek, mentaal als qua temperament,
opdat met die aangeboren eigenschappen met behulp van dat
organisme slechts vastgestelde acties zullen plaatsvinden.
Maar waarom met behulp van die speciale persoon?
106
Er is geen persoon, het is een organisme.
Maar waarom moet er dan een zekere actie plaatsvinden?
Omdat dat het gevolg is van eerdere acties. Bepaalde acties
hebben plaatsgevonden. Als gevolg daarvan moeten bepaalde ac­
ties plaatsvinden. Het Geheel moet dus om die acties te laten ge­
beuren nieuwe organismen in het leven roepen met zulke aange­
boren eigenschappen als noodzakelijk zijn om die acties ook wer­
kelijk te laten plaatsvinden.
Dat is niet eerlijk! (gelach)
Het Geheel maakt zich niet druk over eerlijkheid of rechtvaar­
digheid jegens elk individu. Als je in dat soort termen moet den­
ken, dan is het Geheel vooral betrokken bij eerlijkheid en recht­
vaardigheid in zijn functioneren op een 2;odanige schaal en met
inbegrip van zoveel factoren als geen individu zich in de verste
verte zou kunnen indenken. Het universum is in voortdurende
beweging en toch altijd in evenwicht.
Genade
Ramesh, zijn Genade en Bewustzijn synoniemen? Het is toch Be­
v.mstzijn dat de heelwording vanaf het laagst denkbare niveau op laat
komen?
Dat is juist. Kijk, Bewustzijn is het enige wat er is. Of je nu praat
over Bewustzijn in het onpersoonlijk functioneren van het Geheel
of je praat in termen van God, het draait om hetzelfde. En in feite
begint Gods genade op het laagste niveau. Bijvoorbeeld, een ver­
slaafde die al honderden keren heeft getracht zijn verslaving op
te geven en niet bij machte was dat te doen, merkt plotseling dat
hij kan stoppen. Hoe kan dat gebeuren? Ik bedoel, honderden
keren mislukte het en op een zeker punt gebeurt er iets waardoor
zijn verslaving eindigt. Kun je dat wat anders noemen dan dat dit
opgeven van zijn verslaving wel plaats moest vinden omdat het
107
een onderdeel was van het functioneren van het Geheel? Het
moest op dat moment plaatsvinden.
Wat is werkelijk
..
op een bep�ald moment werd Maharaj groraag: "Is er in dit spel eigen­
ÜJk ook maanets wat werkelijk is?" Hij zei zoiets als: "De daad van lief
de. "Dat is alles wat hij zei, dacht ik.
De daad van liefde? Nou ja, wat hij ook gezegd mag hebben, ik
zal vertellen wat hij bedoelde. (gelach)
Dat duurt weer 6 maanden. (gelach)
God zij dank geen 6 jaan
Dus, bestaat er iets wat werkelijk is?
De vraag is; 'Wat is echt?' Wat echt is, is de niet af te scheiden
verbinding tussen het echte werkelijke en het valse werkelijke. Er
moet een verbinding zijn, anders zouden er nooit twee kunnen
zijn . Dus w�t houdt ze samen, verbonden? Bespiegelend gespro­
. het Subjectieve Ik, aanwezig is. De wijze Ashtavakra vertelt ons wat
ken 1s het liefde. Noem het mededogen, noem het liefdadigheid,
noem het wat je wilt. Het beste is het helemaal niets te noemen.
Dat bedoelde hij.
Zou u dat nog eens willen zeggen?
Dat kan ik niet. Het is weg. (gelach) Maar het staat op de tape.
108
3
De illusie van
gebondenheid
Algemene discussie
Uvraagt ons vaak: "Wie is er gebonden? Wie zoekt er?" Ik zou dezelf­
de vraag aan u willen stellen.
Het is het individu of het persoonlijk bewustzijn dat zijn bron
zoekt. Bewustzijn, dat zich heeft vereenzelvigd met een persoon­
lijk 'ik', probeert nu zijn onpersoonlijkbeid terug te vinden. Dat
is alles wat er gebeurt. En het proces verloopt sneller als het ver­
stand er niet tussen komt, als het 'ik' niet aanwezig is, als het Ik,
gebondenheid en wat bevrijding is.
Hij zegt: "Gebondenheid is wanneer de geest iets verlangt of
ergens over treurt. Het is bevrijding als de geest noch verlangt,
noch treurt, niet aanvaardt of verwerpt, zich niet gelukkig of on­
gelukkig voelt."
De menselijke geest, getraind en geconditioneerd als hij is, zegt
nu onmiddellijk: "Ik moet niets verlangen. Ik moet niets verwer­
pen." Maar de geest is niet bij machte zich te realiseren dat dat
niet-verlangen van iets het verlangen naar kennis omtrent je ware
aard omvat. Verlangen betekent niet alleen een verlangen naar
een object, maar zelfs het verlangen naar verlichting. Zelfs de
behoefte te weten, kennis te krijgen van je eigen ware aard, zelfs
dat is een verlangen en dat wordt door een 'ik' verlangd.
Als de geest iets verlangt of over iets treurt, is dat gebonden-
109
beid. De geest verlangt verlichting en treurt erover dat hij nog
steeds niet verlicht is. "Ik zoek er al tien, twaalf, vijfentwintig jaar
naar en er gebeurt nog steeds niets!" De geest treurt over dit 'niet
gebeuren'. De geest verlangt, of wil dat iets gebeurt en treurt er­
over als het niet gebeurt. Het is bevrijding als de geest niet ver­
langt, niet wil, niet treurt, wanneer de geest leeg is, open is. De le­
ge geest is niet de lege geest van een idioot, het is een open geest,
zo alert als de geest ooit zijn kan, omdat hij niet geconditioneerd
is. Hij wil niets, hij is nergens mee gevuld. Niemand huist erin. De
geest is leeg. Hij verwerpt noch aanvaardt wat dan ook, voelt zich
gelukkig noch ongelukkig.
Vervolgens zegt Ashtavakra: "Het is gebondenheid als de geest
gehecht is aan enige zintuiglijke ervaring. Het is bevrijding als de
geest onthecht is van alle zintuiglijke ervaring." Ook dit heeft hij
weer op zo'n compacte wijze uitgedrukt. Hij heeft zich niet ver­
nederd door het verder uit te leggen. De wijze wil dat de veron­
derstelde individuele zoeker dat voor zichzelf ontdekt. Hij zegt
niet dat er geen zintuiglijke ervaringen meer opkomen. Hij zegt
niet dat de verlichte het opkomen van een zintuiglijke ervaring
voorkomt. Het opkomen van een zintuiglijke ervaring, een ge­
beurtenis, is volledig buiten de controle van ieder lichaam-geest­
mechanisme, of verlichting nu heeft plaatsgevonden of niet. Dus
het is niet zo dat de heilige een zintuiglijke ervaring afwijst; die is
er. De zintuiglijke ervaring wordt ervaren, maar de geest is niet
gehecht aan die ervaring. De ervaring vindt plaats en is daarna
voorbij. En elke ervaring vindt alleen in het nu plaats. Elke erva­
ring, goed of slecht, prettig of onprettig bestaat alleen in het nu.
Elke ervaring is een onpersoonlijke ervaring. Het onpersoon­
lijke van de ervaring raakt verloren op het moment dat het ver­
stand/intellect de ervaring als zijn eigen ervaring adopteert en de
ervaring accepteert of verwerpt, afhankelijk van het feit of ze goed
is of slecht. Als ze prettig is, dan wil het die ervaring vaker heb­
ben. Als ze slecht is, dan wordt ze verworpen, men wil haar niet.
De hechting aan een ervaring is dus altijd in de tijd en aan tijds­
duur gebonden. De onpersoonlijke ervaring, zoals die van de
wijze, is altijd in het nu en als de ervaring voorbij is, denkt de geest
er niet meer aan terug. De geest is volledig onthecht. De ervaring
wordt beschouwd als een onpersoonlijke ervaring en daarmee is
110
het afgelopen. Bevrijding is als de geest volledig onthecht is van
alle zintuiglijke ervaringen.
Ten slotte zegtAshtavakra: "Als het 'ik' aanwezig is, is er gebon­
denheid. Als het 'ik' er niet is, is er bevrijding. Dat wetende blijft
de wijze open voor alles wat het leven hem ook maar mag bren-
gen, zonder te accepteren, zon cler te verwerpen.
•
Entificatie
Een van de hoofdstukken van uw boek die ik in het bijzonder als nut­
tig heb eruaren, ging over identificatie en disidentificatie. In dit hoofdstuk
gefnuikt u het woord 'entiftcatie'14•
Ja, ik heb het woord 'entificatie' verzonnen voor vereenzelvi­
ging met het lichaam als een afgescheiden entiteit. Zelfs nadat er
verlichting is opgetreden, moet de vereenzelviging blijven voort­
duren om het lichaam-geestmechanisme in staat te stellen gedu­
rende de rest van zijn leven het gewone bestaan te leiden. De ver­
eenzelviging met het lichaam blijft dus, maar niet als een afge­
scheiden entiteit. De entificatie valt weg, maar de identificatie met
het lichaam blijft voortbestaan in deze zin: niet als een afgeschei­
den uitvoerder.
Fundamenteel is het predikaat voor dat begrip dus 'entiteit'.
Ja, zo is het.
Is dit een woord dat uzelfheeft gecreëerd?
Ja, ja.
Aha, dit is uw eigen, persoonlijke creatie.
14] In het En gels het niet bestaande woord 'entification' is vertaald met een even­
eens niet bestaand Nederlands woord (vert.)
111
 Laat ik het zo stellen: het woord werd gecreëerd. Anders zou ik
telkens de woorden 'Deze identificatie met een lichaam als een
afgescheiden entiteit' moeten gebruiken. In plaats daarvan meen­
de ik dat het woord 'entificatie' compacter en duidelijker zou zijn.
Oké. Dank u. Het is prachtig.
Kijk, zelfs nadat er verlichting is opgetreden, zoals bij Ramana
Maharshi, als iemand hem riep als 'Bhagwan', dan reageerde hij
daarop. Als iemand Maharaj riep, dan reageerde hij. Dat betekent
dus dat er een identificatie met het lichaam is, een besturend
bestanddeel, dat in het lichaam functioneert. Van eenzelfde soort
besturend bestanddeel dat functioneert zonder gevoel van een
uitvoerend 'ik', is sprake wanneer je autorijdt op de snelweg.
Tamelijk vaak is het 'ik' gedurende bepaalde afstanden nauwelijks
aanwezig. je komt ergens aan en plotseling besef je dat je er bent.
Maar het besturend bestanddeel was het rijden zelf. Degene die
reed, was het uitvoerend bestanddeel. Wat afwezig was, was de
identificatie van het besturend bestanddeel als uitvoerend be­
standdeel. Met andere woorden, de identificatie houdt aan, maar
niet als een afgescheiden uitvoerder. Wat wegvalt is de entificatie.
Er is niet langer een afgescheiden uitvoerder. Ik vrees dat je het
woord 'entificatie' niet in het woordenboek zult tegenkomen.
Vereenzelvigin g
Kan het subjectieve, potentiële Bewustzijn zich vereenzelvigen?
Nee. Er bestaat geen 'ik'. Alles wat bestaat is Bewustzijn, in de ene
of in de andere staat. Wie zou zich met wie moeten vereenzelvigen?
ja, waar vindt die vereenzelviging p!o,ats? Gebeurt dat op het sub:jectie­
ve of objectieve niveau?
Identificatie vindt alleen plaats op het waarneembare objec­
tieve niveau van het individu en zijn afgescheiden bewustzijn, zo­
dra het object denkt Goddelijke subjectiviteit te zijn en dan zegt:
112
"Ik ben het subject. Ik kan denken. Ik ben intelligent." Door dit
te denken, scheidt hij zich af van de rest van de wereld.
Zei u niet eerder dat het Bewustzijn was dat zich vereenzelvig;t met een
afgescheiden persoon?
Dat klopt. In dit proces van het ontstaan van de zintuiglijk waar­
neembare werkelijkheid en haar functioneren identificeert Be­
wustzijn zich met het individuele organisme om dat functioneren,
dit spel of lila, mogelijk te maken, om deze liefde- haatrelaties te
laten ontstaan. Neem eens aan dat u een toneelstuk schrijft en
daarin zes personages creëert en alle rollen zelf speelt. U bent de
ene personage en als u tegen de andere spreekt, dan wordt op u,
de personage die aan het woord is, de schijnwerper gezet. Dan
gaat het licht even uit en u wordt de andere personage. Dan gaat
de schijnwerper weer aan en u spreekt nu in uw rol van de twee­
de personage. Maar wie spreekt er? De zes personages bestaan
niet in werkelijkheid. U speelt verschillende rollen. U bent het
nog steeds die het toneelstuk maakt en uitvoert. Als men deze
personages van gevoel en intellect zou voorzien, dan zouden ze
onderling ruzie maken over wie er belangrijker of aantrekkelijker
is. Dat is precies wat er in dit droomspel gebeurt. Zodra er sprake
is van ontwaken, zou u alleen maar toeschouwen. Ziet u, u zou
slechts toekijken en het gadeslaan.
Maar toch heeft het subjectieve Bewustzijn zich vereenzelvigd met de
personages.
Het is het intellect dat al die personages laat denken dat zij zelf­
standig bestaan en laat vergelijken en over en weer elkaar laat be­
oordelen. En Bewustzijn kijkt slechts naar deze vrolijkheid die
zich uitdrukt in de wereld der objecten.
Dus het is in werkelijkheid het intellect dat zorgt voor de vereenzelviging
en niet de zuivere Subjectiviteit.
Onpersoonlijk Bewustzijn vereenzelvigt zich met elk lichaam­
geestmechanisme en schept het 'ik'. Het dier is ook een 'ik', maar
113
het dier maakt zich niet druk over al deze problemen. Het intel­
lect veroorzaakt alle problemen, die het dier niet heeft. Funda­
menteel zijn het allemaal objecten en vervolgens is een aantal uit­
gerust met gevoel. Dat worden voelende objecten: insecten, die­
ren. Vervolgens worden sommige voelende dieren uitgerust met
intellect en aldus worden dat de mensen.
Maar zelfs dieren hebben een 'ik'.
Er is een 'ik', ja.
Is niet het 'ik'-gevoel de bron van het probleem?
Het is het 'ik' plus het intellect dat de oorzaak is van het pro­
bleem. Gevoel plus intellect. Fundamenteel het intellect.
Dieren lijden niet?
Zij lijden niet psychologisch.
Er is bij het dier geen behoefte om verlicht te worden?
Kijk, als een dier gevaar bespeurt, dan staat het hele lichaam
klaar voor actie. Maar zodra het gevaar geweken is, dan zal het
dier zich ontspannen. Het denkt niet: Wat zal ik doen als het ge­
vaar zich nog een keer voordoet? Daar begint het intellect. Het
dier ontspant onmiddellijk zodra het dreigende gevaar geweken
is. Het intellect zorgt ervoor dat de mens denkt: Wat kan ik doen
om te voorkomen dat het gevaar nog een keer optreedt?
In zekere zin klinkt dat alsof het dier superieur is aan ons.
Superieur of inferieur? Als het je gelukkiger maakt, dan ben ik
graag bereid om 'ja' te zeggen. In essentie is het allemaal Bewust­
zijn in verschillende vormen en met verschillende karakteristie­
ken.
114
In zekere zin is zelfs deze dialoog een egotrip geworden.
Het is een egotrip.
Ik stel u een vraag en als u antwoord: ''Dat is waar", dan blaas ik mij­
zelf op en voel me fantastisch. Soms lijkt het erop dat hoe meer ik luister,
hoe sterker het ego wordt.
Probeer uit te zoeken wie het is die wat dan ook wil weten? Wie
is die zoeker? Bestaat er eigenlijk wel een zoeker?
Het is 'ik'.
Waar bevindt zich dat 'ik'? Het 'ik' wordt altijd geassocieerd
met het lichaam en het lichaam is gezien door de microscoop
niets anders dan een spel, dat cellen schept en vernietigt.
Maar mt lichaam is het enige wat ik ken.
Ja, en dat is de fundamentele subjectieve illusie. Zolang die illu­
sie bestaat, zal de illusoire ellende er zijn. En wanneer die subjec­
tieve illusie en ellende gaan verdwijnen, is niet in de handen van
die subjectieve illusie.
Maar ik zal die illusie blijven behouden totdat er iets gebeurt.
Ja, en wanneer dat iets zal gebeuren, weet niemand. Dat zal al­
leen zijn als Gods Genade zich voordoet. En alweer, dat is slechts
een denkbeeld.
En als het nooit gebeurt, dan zal ik gewoon sterven met de illusie?
Nee, nee. 'Jij' kan nooit sterven. Het lichaam zal sterven.
Maar op dit moment noem ik mijn lichaam 'ik'.
Ja, maar het is enkel omdat u zich bewust bent dat de illusie
bestaat, niet waar? Er is bewustzijn in dit lichaam. Het is het be-
115
wustzijn in het lichaam dat zegt: "Ik zal sterven." De illusie van het
'ik' kan alleen ontstaan omdat er bewustzijn is. En als het lichaam
dood is en niet meer bestaat, dan kan het bewustzijn daarin niet
meer aanwezig blijven. Bewustzijn heeft een object nodig om zich­
zelf te kunnen manifesteren.
Maar dat is allemaal een denkbeeld.
Ja. Denk eens aan het denkbeeld elektriciteit. Niemand weet
werkelijk wat elektriciteit is. Elektriciteit is wat elektriciteit doet.
Elektriciteit is dus een denkbeeld, een aspect van Bewustzijn.
Je kunt het niet zien.
Klopt. Elektriciteit werkt door miljoenen apparaten. Stel je
voor dat een apparaat verstand en inte11ect zou hebben. Het appa­
raat zou heel wat problemen voor zichzelf maken. Een keuken­
apparaat zou zeggen: "Waarom ben ik een keukenapparaat? Ik wil
een atoomcentrale zijn. Het is niet eerlijk. Wie het ook is die mij
gemaakt heeft, hij heeft mij onrecht aangedaan."
U vergel�'kt mij met elektriciteit?
Nee, Ik vergelijk u met het apparaat. Als het apparaat vernie­
tigd wordt, wat gebeurt er dan met de elektriciteit?
Maar ik ben geen apparaat. Ik ben een denkbeeld. Waarom noemt u mij
dan een apparaat, een object?
Waar het mij om gaat, is dat wanneer een lichaam-geestme-­
chanisme sterft, Bewustzijn dat door het mechanisme functio­
neerde precies hetzelfde is als de elektriciteit die door het appa­
raat functioneert. Als het apparaat in duigen valt, blijft de elek­
triciteit doorgaan met functioneren. Je blaast het probleem op,
omdat je jezelf als een 'ik' beschouwt, en voor het 'ik' is het li­
chaam het allerbelangrijkste ding dat er ooit in zijn leven was.
Maar gedurende eonen zijn er objecten tot leven geroepen en
vernietigd als onderdeel van het functioneren van het Geheel, als
116
onderdeel van Gods wil. Hoeveel biljoenen menselijke organis­
men zijn er geschapen en weer vernietigd? Waarom hecht je zo­
veel belang aan dat ene organisme?
Omdat ik het ben.
Maar als je het allemaal in zijn juiste perspectief ziet � lichaa� ­
geestmechanismen die in het leven zijn geroepen en ZIJn -
: '. erme­
tigd gedurende duizenden jaren -wat is er dan zo b� langrljk aan
of er één organisme meer of minder wordt vermengd? _ De hele
subjectieve illusie waar ik over spreek, is dat 'u' denkt dat 'u' dit
lichaam-geestmechanisme bent en dat 'u' zich zorgen maakt over
wat er met 'u' zal gebeuren nadat het lichaam is gestorven.
Als u begrijpt dat het 'ik' slechts een denkbeeld is, hoe kan een
denkbeeld zich dan zorgen maken over wat er met hem gaat ge-­
beuren nadat het lichaam-geestorganisme gestorven is?
Als dat werkelijk zo in elkaar zit, dan zal ten slotte het 'ik' verdwijnen?
Correct.
Maar tot dat tijdstip is er een 'ik'.
Ja. Maar als begrepen is dat het 'ik' �l� chts een de� kbeel� i� ,
_ dat . tk dan? Waar ts dat .tk ,
zelfs niet eens een 'object', waar ts
waanran het belang zo opgeblazen is?
Maar daar zit een lichaam en hier zit een lichaam. Ik kan dat lichaam
aanraken en dit lichaam kan ook aangeraakt worden.
Ja. Maar als u niet bij bewustzijn bent en uw hand raakt iets aan,
zal het lichaam die aanraking dan kunnen bevatten?
Maar dat zijn allemaal woorden.
t.
Deze woorden bestaan omdat er Bewustzijn is. Dat is eviden
van dit alles gebeu -
Als u niet bij bewustzijn zou zijn, dan zou niets
ren.
117
 Dat zijn ook weer alleen maar woorden. Als u zegt: 'Vat is Bewustzijn", Wie wil de werkelijkheid vinden? Wie is dat?
dan zijn dat alleen maar woorden.
Ik.
Ja, ja. Welk probleem u ook heeft, welke vraag ook maar op­
komt, woorden blijven woorden, nietwaar?
En het 'ik' is een illusie. Kijk, als 'ik' een illusie is, hoe kan het
'ik' dan ook maar iets vinden? Hoe kan het 'ik' iets zoeken?
Ziet u, ik kan het allemaal aanvaarden, maar het blijft almaar terug­
komen.
Maar er moet toch ergens een waarheid zijn.

Ja, 'u' aanvaardt het allemaal, 'u' aanvaardt de hele illusie.

Nee.
Maar 'u' ziet 'zichzelf'niet als een onderdeel van die illusie. En dat
is waar uiteindelijk het probleem ontstaat. U aanvaardt dat alles
Nee?
een illusie is, alles een droom is, maar u beschouwt zich als afge­
zonderd van die droom of die illusie. Vandaar het probleem.
Nee. Waarheid of Realiteit is zelf een denkbeeld. Wanneer u in
de waarheid bent of in de diepe slaap, die slechts een flauwe af­
Omdat het geen werkelijkheidswaa rde voor me heeft. Ik begrijp het,
spiegeling is van het werkelijke, in die staat van diepe slaap is
maar het is voor mij geen werkelijkheid. Waarheid. En in die Waarheid is er geen ervaring. In waakbewust­
zijn is diepe slaap een denkbeeld. In diepe slaap is ze Waarheid.
U vindt het niet echt? Hoe kunt u een illusie echt vinden? U
Maar zodra je begint te denken over Waarheid, over Subject, over
aanvaardt dat het een illusie is.
het Absolute, zodra je begint te denken over Waarheid, dan is het
een denkbeeld. Alleen wanneer het denken volledig gestopt is,
Uh-huh.
dan bestaat Waarheid.
U bent bij bewustzijn, u verkeert in de waakstaat; er is nu een
Dus als u aanvaardt dat het een illusie is, hoe kan u dan iets
gevoel van aanwezig zijn. Het gevoel aanwezig te zijn is aanwezig.
echt vinden?
Als u in diepe slaap bent, is het gevoel aanwezig te zijn afWezig. In
de waakstaat is het gevoel van aanwezigheid aanwezig. ; tijdens de
Omdat dat een illusie nietwaar?
is,
�
diepe slaap is het gevoel van aanwezig eid afWezig. Maa :
de �e �­
en aanwezigheid doen zich beide voor m deze staat van tllus1e, m
Ja.
deze wereld der zintuiglijk waarneembare objecten. Als u zich een
staat zou kunnen voorstellen zonder tegengestelde polen, dan is
Oké, het kan niet echt zijn.
dat de staat waarin niet alleen aanwezigheid van het gevoel aan­
wezig te zijn, maar ook afwezigheid van het gevoel aanwezig te
Het kan niet echt zijn. En als alles een illusie is, dan zijn u en
zijn, afwezig is. Met andere woorden, het hele denkbeeld van aan­
ik, de toehoorder en de spreker, allebei een deel van die illusie.
en afwezigheid bestaat niet.
Wij zijn allebei deel van die illusie. Deze gebeurtenis is ook nog
Als we over tijd en ruimte spreken, dan zeggen we 'oneindige'
steeds een deel van de illusie.
ruimte en eeuwigdurende tijd. Het is nog steeds een mentaal con­
cept van totale ruimte en totale tijd. Maar het verstand kan deze
Hoe kan ik daarin de werkelijkheid vinden?
toestand, die voorafgaat aan het verschijnen van tijd-ruimte niet

118
119
 bevatten. Zodra u over realiteit begint te denken, is realiteit een
denkbeeld. U bent de Realiteit, waarvan het afgescheiden bewust­
zijn een concept maakt. U bent de Realiteit, maar niet als een 'ik'.
Ego
Waar komt het ego vandaan?
Het ego komt uitsluitend van één enkele plaats, van het enige
wat altijd bestaat en dat is Bewustzijn. Daarom zei Ramana Ma­
harshi: "Zoek de bron van het ego." Wie doet dat? Wie wil er
weten?' Het verstand kan het antwoord niet vinden. Waar het om
gaat tijdens het stellen van die vragen is niet het verkrijgen van
een antwoord. En als er geen antwoord is, wordt de geest rustig.
Het ego is niet iets waar u zich voor zou moeten schamen of waar
u bang voor zou moeten zijn. Het ego is slechts een weerspiege­
ling van hetzelfde onpersoonlijke Bewustzijn. Dit inzicht brengt
het ego terug naar zijn bron. Angst voor het ego is het voor­
naamste probleem.
Aanvaard het ego, net als al het andere, als een onderdeel van
het functioneren van het Geheel en aanschouw slechts wat er
gebeurt. Dan is er geen probleem.
Hoe aanvaard je het ego?
De gemiddelde persoon, die niet een zoeker is, maakt zich
geen zorgen over zijn ego. Hij is er volstrekt tevreden mee dat hij
het ego is. De zoeker is gedurende jaren en jaren geconditioneerd
en verteld: "Het ego is het probleem. Je moet het ego doodma­
ken, je moet zus doen, je moet zo doen." Dus is de zoeker vanaf
het begin verteld dat het ego de boosdoener is. je moet van hem
af zien te komen." Wie moet van hem afkomen? Het ego is niet
bereid harakiri te plegen. Het zal weerstand bieden. Daarom is
het ego angstig op momenten van meditatie en stilte, en zegt het:
"Verpruts je tijd niet. Dit is belachelijk. Ga aan de slag, doe iets."
Verdwijnt het ego volledig als verlichting zich aandient?
120
Het ego verdwijnt volledig nadat de verlichting helemaal
plaatsgevonden heeft, in de zin dat het gevoel persoonlijk te han­
delen verdwijnt. De vereenzelviging met het lichaam blijft voort­
duren, omdat het lichaam-geestmechanisme moet functioneren.
De vereenzelviging met een individu dat doet, verdwijnt.
Is het het ego dat de uitdrnkkingsmogelijkheid van zuiver Bewustzijn
in de weg staat of blokkeert?
Het ego is het vereenzelvigd bewustzijn. Als het onpersoonlijk
Bewustzijn zichzelf met het persoonlijke organisme vereenzelvigt,
ontstaat het ego. Het ego als zodanig heeft geen zelfstandig bestaan.
Het is slechts een afspiegeling van het Bewustzijn, dat het ego heeft
geschapen door zich te vereenzelvigen. Daarom is het onzin om te
zeggen: "Dood het ego." Wat is het ego? Het is de individuele uit­
drukking van hetzelfde onpersoonlijke Bewustzijn. Het onpersoon­
lijke Bewustzijn heeft het ego geschapen, dat zich vervolgens weer
inwaarts keert naar zijn bron. Waarom het ego bevechten?
Sla de grappen van het ego gade. Als het ego iets doet, dan is
het hetzelfde ego dat zegt: "Dat hoort eigenlijk niet." Zodra het
inzicht er is dat je het ego niet bestrijdt, sla je het slechts gade, dan
is het ego niet langer een blokkade, een vijand. Het ego is slechts
een fictie. Waarom een fictie bestrijden?
Hetzelfde geldt voor het opvoeden van kinderen. Als je met kinderen
gaat strijden over hun 'verschrikkelijk' gedrag, en je paal en perk stelt, dan
wardt het alleen maar erger.
Precies. Het ego wil weerstand. Als het inzicht er is dat het ego
een fictie is, dan i s er geen strijd. Inzicht betekent afwezigheid van
verwachting, aanvaarding van wat er ook gaat komen. "Wie heeft,
krijgt meer; wie niet heeft, zal het weinige dat hij heeft worden
afgenomen." Als het verwachten en wensen wegvalt, dan staat men
open voor de natuur. Het fundament van het inzicht is niet niet­
willen. Laat de dingen hun eigen loop nemen. Met het inzicht ver­
lopen de dingen verbazingwekkend makkelijker en vloeiender.
121
 middel wrurrvan het Geheel of God functioneert. Dat is alles wat
Van dualisme naar dualiteit
het feitelijk betekent, een transformatie van zelf uitvoerder zijn
naar de afwezigheid van het gevoel zelf te handelen.
Voelen dieren zich afgescheiden van andere dingen?

Ik begrijp eruit dat betrokkenheid het punt is waar het om draait. Wat
Niet als afgescheiden wezens. Ze voelen zich alleen afgeschei­
den als jager en prooi. Het menselijk wezen ervaart deze funda­
voelt zich betrokken bij wat? Is er een of ander wezen dat zich betrokken voelt
bij een ander wezen of proces? Maar hoe kan dat dan? Waar zit de fout?
mentele dualiteit van het waargenomen object en het object dat
waarneemt Maar naast deze fundamentele splitsing in dualiteit
functioneert het menselijk wezen in dualisme, hetgeen de men­ Nee, er is geen fout.

tale splitsing is tussen het 'ik' en de ander. Het is in de geest waar

Waarom is dit 'ik' er überhaupt? Waarom deze scheiding tussen duali­
het onderscheid tussen het 'ik' en de ander ontstaat. Daar vindt
teit en dualisme?
de scheiding plaats tussen dualiteit en dualisme.
De fundamentele splitsing in dualiteit vindt plaats in Be­
In dualiteit bestaat geen subject anders dan God of het Geheel.
wustzijn zelf, als een onderdeel van het proces van waarnemen
Wat voor waarneming er ook plaatsvindt, wat de ogen ook maar
van de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid. Om welk object
zien, wat de oren ook maar horen, wat de tong ook maar proeft
dan ook zintuiglijk waarneembaar te laten zijn, moet het worden
en de neus ruikt, het is allemaal een onpersoonlijk functioneren.
waargenomen. Om waarneming te laten plaatsvinden zijn een
Met andere woorden, er is het volkomen inzicht dat ik niets doe.
waargenomen object en een waarnemend object vereist.
Ik hoor niet, maar het horen vindt plaats door middel van de
Deze dualiteit tussen het waarnemend object en het waargeno­
oren, die vastzitten aan dit Jichaam-geestorganisme. Er is geen
men object is de fundamentele splitsing .. In het menselijk wezen
dualisme, er is uitsluitend gewaarzijn.
gaat deze splitsing nog verder in een dualisme tussen het 'ik' en
Maar als er in plaats van het onpersoonlijk gewaarzijn iets ge­
de ander. Het waarnemend object denkt te beschikken over de
zien wordt vanuit het standpunt van een individu, dan is er on­
subjectiviteit van het Absolute of het Geheel of God en zegt: "Ik
middellijk het oordelen. Wat ik zie vind ik prettig of niet. Wat ik
ben het subject, de rest van de wereld is mijn object." Zodra het
hoor, vind ik prettig of niet. Het gevoel 'ik doe' en het persoon­
'ik' en de ander in het spel zijn, wordt dualiteit verder opgedeeld
lijke beoordelen van 'wat is' vormen tezamen de basis van het dua­
in dualisme. Het waarnemend object beschouwt zichzelf het waar­
lisme tussen het 'ik' en de ander.
nemend subject, de uitvoerder, degene die handelt.
�
Verl chting is zuiver het omgekeerde proces, waarbij het pseu­
do-subject beseft dat er geen afgescheiden wezen kan zijn en dat
het lichaam-geestmechanisme alleen kan functioneren als een Oordelen en vergelijken
instrument in de manifestatie van het Geheel. Als het gevoel per­
Ik leef mijn dagelijks leven zonder er acht op te slaan dat ik ademhaal,
soonlijk te handelen is verdwenen, dan wordt dualisme weer de
fundamentele dualiteit. Dualiteit is een essentieel mechanisme in
dat ik loop, dat ik water drink.
de wer� ld der zintuiglijk waarneembare objecten. Verlichting is
Wanneer begint u zich af te vragen wie er ademhaalt? Ik zal het
aldus mets anders dan het omgekeerde proces van dualisme naar
u vertellen; als er iets misgaat met het ademhalen! Dan wordt u
dualiteit, het eind van het gevoel van persoonlijk handelen. Er is
zich bewust van het ademhalen. Iets gaat er mis met de spijsver­
het diepst mogelijke besef dat het individuele menselijke wezen
tering. Dan wordt u zich bewust van het spijsverteringsproces.
niet een afgescheiden wezen is, maar slechts een instrument door

123
122
 Maar in werkelijkheid adem ik niet. Ik ben niet degene die doet.
Wat ik zeg is dat men zich normaal gesproken niet bewust is van
al deze natuurlijke processen. Het zenuwstelsel, het meest inge­
wikkelde systeem dat u zich kunt voorstellen, het spijsverterings­
en het ademhalingssysteem werken geheel uit zichzelf. U kunt
zeggen dat u zich er niet werkelijk bewust van bent, totdat er iets
misgaat.. Mijn vraag aan u is deze: "Waarom bent u zich zo bewust
van het levensvraagstuk?" Omdat er iets fundamenteel verkeerd
zit in het bestaan! Als het bestaan natuurlijk was, zoals de geolie­
de werking van het ademhalings- en spijsverteringsproces, dan
zou het bestaan geen probleem opleveren. Maar het bestaan le­
vert wel een probleem op, omdat u niet natuurlijk leeft. U leeft
niet spontaan. U leeft vanuit het standpunt van een 'ik' en daar­
om levert het bestaan problemen op. Nogmaals, het is niemands
fout, niemands schuld. Bewustzijn zelf heeft zich vereenzelvigd
met elk lichaam-geestmechanisme, opdat het lichaam-geestme­
chanisme zich de subjectiviteit van Bewustzijn of God wederrech­
telijk toeeigent Dan beginnen de pret en de spelletjes.
Goed en kwaad
Ik heb een groot deel van mijn leven besteed aan het proberen te veran­
deren van mensen en instellingen die verkeerd waren. Ik vraag mij af of
ik dat ooit zal kunnen opgeven. Er zijn nu eenmaal dingen die domweg
fout zijn en veranderd moeten worden.
Het kernpunt van dit religieuze denken is dat u goed bent. U iets bestaat als een individu en dat het hele bestaan onpersoonlijk
bent niet het kwaad. Dit idee vormt zo'n bolwerk, dat veronder­
steld wordt dat het doel van het leven het zoeken van het goede
is. Dat is gewoon niet zo. Het goede en het kwade moeten naast
elkaar bestaan.
Er bestaat niet zoiets als een slecht, verdorven mens of slechte instellin­
gen of slechte keuzes?
Ja. Helemaal waar. De conditionering is zo krachtig. Ik kan me
124
heel goed voorstellen dat dit buitengewoon moeilijk is. En toch,
het is zo eenvoudig in te zien, er kan geen boven zonder onder
zijn, geen achterwaarts zonder voorwaarts, boven en onder zijn
slechts relatieve termen. Het een heeft geen betekenis zonder het
ander. Dit bestaan van tegengestelde polen is zo'n fundamenteel,
eenvoudig en klaarblijkelijk gegeven, en toch verhindert onze
conditionering ons het te zien. Een eerste glimp van inzicht is dit
te zien en te onderkennen dat verandering de essentie van het
leven is. De krachtige acceptatie van dat idee betekent een gewel­
dige stap voonvaarts.
Dit doet mij denken dat goed en kwaad niet onveranderlijk zijn.
Precies. Neem een onderwerp, abortus bijvoorbeeld. Een aan­
taljaren geleden werd het als misdaad gezien. Nu hebben de ont­
wikkelingslanden er programma's voor en wordt het aangemoe­
digd. Dus goed en kwaad, misdaad geen-misdaad, het hangt alle­
maal af van de omstandigheden van het tijdsgewricht.
Er zijn slechte regeringen, er is slecht beleid, er bestaan groepen mensen
die soms zulke vreselijk slechte dingen doen, dat ik er moeite mee heb mij er
los van te maken. Ik kan organisaties en instituten niet vanuit een onper­
soonlijk standpunt bezien. Het gaat makkelijker met individuen, maar
zodra het neerkomt op groepen, het Derde Rijk, de sigarettenindustrie of
wat dan ook, dan wordt het moeilijk dat te zien als een door het Geheel in
het leven geroepen onderdeel van de werkelijkheid.
Ja, dat begrijp ik. Ramana Maharshi benadrukte dat er niet zo­
van karakter is. En toch had hij mededogen als hij zag dat de posi­
tie van de individuele zoeker buitengewoon ellendig kon zijn. Hij
heeft elf verzen geschreven om de ellende van de zoeker uit te
beelden. Volgens hem zou de grootste bemoediging, gezien van­
uit het standpunt van het individu, de wetenschap kunnen zijn dat
de geest zich reeds naar binnen heeft gekeerd en dus "Is uw hoofd
al in de bek van de tijger. Er is geen uitweg meer."
Nu nog zult u het moeilijk vinden. Ik ben er zeker van dat naar
mate het inzicht zich geleidelijk verdiept, u verbaasd zult zijn te
125
 Of 'Hoe doe je dat?'.
zien hoe het inzicht zich aan u opdringt en hoe wat u gisteren nog
moeilijk vond te accepteren morgen helder wordt: alle individu­
Ja, of 'Hoe doe je dat?', hetgeen exact is wat het verstand zal
en, alle groepen zijn geschapen door God of het Geheel met zeke­
blijven vragen. Dat is de·kern van het probleem.
re vooraf bepaalde karakteristieken, opdat zij bepaalde acties te­
weegbrengen, waarvan zij denken dat het hun acties zijn.

Vergeten dat we al thuis zijn

Uzei dat zolang we onszelf er nog aan moeten herinneren, we niet thuis
zijn. Kunt u dat uitleggen ?

Zeker. Als u thuis bent, waar uw huis is, moet u zichzelf dan
eraan herinneren dat u thuis bent? U bent thuis. Snapt u?

Ja.

Als u zichzelf eraan moet herinneren, dan is dat zo omdat u

nog niet thuis bent.

Misschien bent u thuis, maar bent u het vergeten, omdat de geest in

beslag genomen is door zijn gedachten.

Maar zolang u zichzelf eraan moet herinneren, betekent het

dat de geest je uit huis heeft genomen. In feite is het zo dat het
altijd de geest is die je uit huis neemt, maar behalve dat heeft u
nooit uw huis verlaten.

Maar veel mensen hebben het idee dat ze niet thuis zijn.

Jazeker. Daarom is het zo dat als het idee of de overtuiging op­

komt dat u altijd thuis bent, u zichzelf daaraan niet hoeft te her­
inneren. Er is de overtuiging dat u nooit het huis heeft verlaten.
Daarom hoeft u zichzelf er niet aan te herinneren dat u thuis
bent. Daarom heeft het gebod 'Wees zonder er betrokken bij te
zijn' slechts een beperkte betekenis. Zolang u doorgaat met den­
ken in termen van 'Zijn zonder erbij betrokken te zijn', zal altijd
de vraag blijven bestaan 'Wie moet zijn?'.

127
126

4 Nee.
Het verstand
Denkverstand en werkverstand
Eerder heeft u gezegd dat zelfs in de jnani er een beperkte identificatie
met het lichaam-geestmechanisme aanwezig is. Is op welke wijze dan ook
in die identificatie sprake van wat wij 'wil' wuden noemen?
In het geheel niet. In feite is dat precies wat er in de jnani ont­
breekt: de persoonlijke wil.
Bestaat er een onpersoonlijke of functionele wil, die onderdeel is van
het lichaam-geestmechanisme?
Het concept dat ik nuttig heb gevonden als er over dit speci­
fieke punt wordt gesproken, is de denkbeeldige verdeling van het
verstand in het werkverstand en het denkverstand.
Het denkverstand is het verstand dat denkt in begrippen, het
'ik'. Het denkverstand, het 'ik' dat zich onderscheidt van de ander,
is na de verlichting niet meer aanwezig. Het verstand dat denkt in
begrippen, dat herinneringen oproept en angst, hoop en ambities
projecteert, dat is afwezig. Het werkverstand is wat overblijft.
Dus het werkverstand zou niet kunnen beschikken over een, bij gebrek
aan een betere benaming, 'ethische standaard: waaraan het in zij' n func­
tioneren gebonden is.
Nee, het werkverstand houdt zich enkel en alleen bezig met wat
er op dat moment gebeurt, waar het mee bezig is.
128
Het maakt geen onderscheid, het !Meft
. geen oordeel met betrekking tot de
uraag of iets goed of slecht is?
Dat is juist.
Bewustzijn spreekt door u. Activeert u een denkproces terwijl u spreekt?
De woorden komen gewoon naar buiten?
Inderdaad.
Dat is niet het denkverstand, maar het werkverstand?
Precies.
Als ik nu spreek, dan heb ik min of meer een beeld voor me. Ik breng dat
gaandeweg onder woarden met behulp van heel veel herinneringen. Zoiets
doet u niet?
Inderdaad.
Is dit de 'verstilde geest' die aan het werk is? Spreekt de 'verstilde geest'
spontaan?
Ja, of het is het werkverstand. De verstilde geest is er als het denk­
verstand er niet is. Hij is stil. Maar het werkverstand moet doorgaan;
anders zou het lichaam-geestmechanisme niet kwmen doen wat
het doet. Het denkverstand schept de problemen. Het werkver­
stand doet zijn werk en dan komt het denkverstand en dat bemoeit
zich ermee en onderbreekt het. Het zegt: "Doe je dit wel goed? Zou
het niet beter gedaan kunnen worden? Wat gebeurt er als het mis-­
gaat? Je raakt je baantje kwijt." Dus alles wat de inmenging van het
denkverstand teweegbrengt zijn zorgen, met als vanzelfsprekend
resultaat dat het werkverstand niet meer doelmatig functioneert.
Als de overtuiging er is dat ik geen controle heb over de resul­
taten en dat ik niet meer kan doen dan mijn werk, dan zal het
129
denkverstand geleidelijk aan worden verdreven en zal het werk­
Het denkverstand, wat is dat?
verstand volledig de leiding hebben en schitterend werken zon­
der de onderbrekingen van het denkverstand. En het werkver­
Het denkverstand is dat wat zorgen voor je creëert. Het denk­
stand is aan het eind van de dag verbaasd hoe snel het werk is uit­
verstand is wat voor opwinding zorgt. Het denkverstand is wat
gevoerd, zonder enige spanning, domweg omdat er geen onder­
doorgaat je te storen als je werkt: "Gaat dit wel goed? Zal ik goed
brekingen van het denkverstand waren.
terechtkomen? Zal dit mij een promotie opleveren? Brengt dit mij
Waar het inzicht toe leidt is dat vermeden wordt dat het denk­
winst of verlies?"
verstand het werkverstand tegenwerkt.

Al dat herhakn en gekkts.

Het denkverstand is echter erg hardnekkig. Het blijft me la.stiguallen.
Hoewel ik besef dat er een splitsing bestaat tussen denk- en werkverstand Geklets is het denkverstand. Maar als je werkelijk door iets in
en ik zou wilkn dat het denkverstand weggaat omdat het verstorend werkt, beslag bent genomen, niet alleen werken, het kan ook luisteren
is het er nog steeds. naar muziek zijn, dan is het denkverstand afwezig.
Dan heeft het werkverstand de leiding. Na verloop van twee uur
Ja. Daarom...
ben je verbaasd dat er al twee uur voorbij zijn. Er is dan ook niet
zo'n fysieke of mentale spanning. Fysiek misschien een beetje,
Hoe moet ik daarmee omgaan? maar als het werkverstand de leiding volledig in handen heeft, is
er erg weinig belasting, weinig spanning.
Ah, daar heb je hem. Hoe? (gelach) Hoe moet ik het denkver­
stand laten stoppen? Hoe kan ik verlicht worden? Maar aan beide ligt Bewustzijn ten grondslag, dat het alkmaal doet?

Elke manier is wat mij betreft prima. (gelach) Dat is volledig correct.

In welke mate Bewustzijn wordt verondersteld voortgang te

Wat is de relatie tussen de twee wanneer het werkverstand actief is?
maken op deze spirituele reis richting de uiteindelijke verlichting
hangt in laatste instantie af van de mate waarin de voortgang
Er is in het geheel geen 'ik', als het werkverstand actief is. Daar­
geboekt wordt door een specifiek lichaam-geestmechanisme. Het
om zal de vraag met betrekking tot een relatie tussen het 'ik' en
kan geen pas achterblijven, het kan geen pas voorlopen.
het werkverstand niet opkomen. Geen 'ik', dus ook geen relatie.

Zijn er dan geen momenten dat je toch moet denken? Wat bijvoorbeeld Een soort stille getuige?
als je wiskundige berekeningen maakt.
Nee, nee. Men kan alleen getuige zijn als er iets is om getuige
Dat is het werkverstand. Als ik een vliegtuig moet halen, dan
van te zijn. Als ik metjou spreek, dan is het enige wat er gebeurt,
moet het werkverstand zeggen: "Het vliegtuig vertrekt zo en zo
dat het werkverstand spreekt en luistert. Er is geen sprake van dat
laat, ik moet zo en zo laat op de luchthaven zijn. Daarom moet ik
'ik' met 'jou' spreek en dat 'ik' naar jou' luister. Dat gebeurt niet.
op een bepaald tijdstip van huis gaan." Al die planning moet ge­
Er is slechts een werkverstand dat spreekt en luistert.
daan worden. Dat is het werkverstand.

Daarachter ligt niet een gebied van gewaarzijn?

130
131
 Nee, nee. Er is geen gewaarzijn van wat dan ook.
Is het een ofofversch�·nsel? Werkt het werkverstand op enig ander
niveau als het denkverstand actiif is? Net zoals wanneer ik autorijd.
Hoewel ik in mijzelfpraat door het denkverstand, gaat het werkverstand
onder de oppervlakte gewoon door met autorijden?
Ja.
Dan is het dus niet een volkdig ofofverschijnsel.
Nee.
Maar ze zijn beide evenzeer een junctie van Bewustzijn?
Ja. Naarmate de spirituele evolutie voortgaat, wordt het denk­
verstand steeds zwakker en zwakker en krijgt het werkverstand
meer de nadruk. Het denkverstand, het 'ik', trekt zich steeds ver­
der en verder terug, en het werkverstand neemt het over. Het is
allemaal een onderdeel van het spirituele evolutionaire proces
dat plaatsvindt.
Maar het werkverstand heeft als functie te oordelen, te beslissen dat dit
tomaten zijn en eetbaar en dat stenen en niet eetbaar.
Dat is juist. Daarom kan het werkverstand precies hetzelfde
doen als het denkverstand. Maar het denkverstand werkt of in het
verleden of in de toekomst. Het staat lang stil bij herinneringen
en maakt projecties in de toekomst. Het werkverstand houdt zich
bezig met het nu. Dat is het grote verschil.
Het werkverstand houdt zich niet bezig met verleden of toe­
komst, behalve wanneer het te verrichten werk dat vereist.
Ik begrijp het, maar het maakt gebruik van het geheugen.
Zeker wel. Het doet iets en zegt: "De vorige keer dat ik dat
deed, ging het mis, daarom moet ik nu de fout corrigeren." Dat
is nog steeds het werkverstand. Het werkverstand moet gebruik
132
maken van het geheugen, maar het maakt geen projecties in de
toekomst. Het maakt alleen gebruik van het geheugen ten behoe­
ve van de te verrichten werkzaamheden.
Dus in zekere zin is dat het dierlijke verstand.
Ja, zo kunt u dat zeggen.
Omdat dat is wat een dier doet. Het denkt alleen maar in dat soort ter­
men,voor zover we weten.
Ja. Zodra er gevaar dreigt, voelt het dier gevaar en reageert
erop. Zodra het gevaar geweken is, denkt het dier niet, 'Zoiets zou
in de toekomst nog wel eens kunnen gebeuren. Welke ontwij­
kende actie zou ik moeten ondernemen? Het gevaar is geweken
en daarmee is de zaak afgelopen.
Is de vereenzelviging met het lichaam bijgevolg het denkverstand?
Dat is een goede vraag en het onderscheid is uiterst relevant en
belangrijk. Het zou niet juist zijn enkel te zeggen: "Ik heb me ver­
eenzelvigd met mijn lichaam en daardoor ben ik geketend." Als u
zich vereenzelvigd heeft met het lichaam, met daarbij het gevoel
persoonlijk te handelen en de mening dat u degene bent die er­
vaart, dat u doet, dan bent u geketend. Niet door enkel vereenzel­
vigd te zijn met het lichaam. De vereenzelviging met het lichaam
door het werkverstand is absoluut noodzakelijk. Het zijn verschil­
lende begrippen, het verschil is weliswaar subtiel, maar zeer be­
langrijk.
Hoe zit het met het ontstaan van een zelfbeeld? Komt dat van het denk­
verstand?
En of. Het is het denkverstand.
Kan het ooit van het werkverstand afkomstig zijn?
Het kan niet voortkomen uit het werkverstand.
133
 Dus als ik reageer als mijn naam geroepen wordt, dan zou dat het werk­
verstand zijn? Maar als ik een beeld van mijzelf heb dat opkomt en dan
reageer, dan zou dat het denkverstand zijn?
Ja. En als u zich sterk op iets concentreert en iemand noemt u
een grote sufferd, dan zou u het zelfs niet eens horen.
Er bestaat een christelijk boek dat zoiets heet als 'Zelfverlating door
Goddelijke Voorzienigheid'. Is dat hetzelfde?
Dat is prachtig!! ZelfVerlating door Goddelijke Voorzienigheid.
Dat is precies wat er gebeurt. Dat betekent dat er geen 'u' is dat
de zelfVerlating kan teweegbrengen. De zelfVerlating kan alleen
geschieden door Goddelijke Voorzienigheid. Het heeft geen zin
te vragen wie dat gezegd heeft. Het kan mij niets schelen wie dat
zei. Het is prachtig.
Als men zich verliest in een activiteit tijdens het wakker zijn, bijvoor­
beeld in een bepaalde taak, is dat gadeslaan?
Dat is het. Het inzicht, het gadeslaan en het werkverstand zijn
eigenlijk een en hetzelfde. Als het werkverstand actief is, bestaat
er geen behoefte aan gadeslaan, omdat het werkverstand zich vol­
ledig concentreert op waar het mee bezig is en dat is precies wat
ik zou willen vergelijken met totale meditatie. Omdat het 'ik' er
niet is, is er ook geen tijdsdum. Er is enkel de activiteit. Tijdens
die activiteit komt het vaak voor dat je op je horloge kijkt en zegt:
"Goede help, er zijn twee uur voorbijgegaan!" Gedurende die acti­
viteit was het gevoel van tijd niet aanwezig. Op zulke momenten
is er geen geheugen, omdat er geen denkverstand aanwezig is.
Is dat dezelfde of een vergelijkbare staat als de staat van niet-gadeslaan,
wanneer er geen activiteit is?
U mag het ermee vergelijken, maar ik zou het liever niet doen.
Het enige wat ik zou willen vergelijken is dit: er is een enorm ver-
134
schil wanneer het werkverstand zich concentreert op het te ver­
richten werk zonder dat het denkverstand dat verstoort en blok­
keert met gedachten als 'Is dit goed of slecht?' 'Gaat dit gevolgen
voor mijn baan?' 'Hoe beïnvloedt dit mijn winst?'
Deze inbreuk op het werkverstand is afwezig en daarom is er als
het werkverstand volledig aanwezig is, aan het eind van de dag
veel minder spanning, fysiek zowel als mentaal. Er is het gevoel
dat er een grote prestatie is geleverd, zonder een persoon die de
prestatie leverde.
Ik zal een verhaal�e vertellen over het verschil tussen het werk­
verstand en het denkvei"stand:
Winston Churchill had een paard en hij verwachtte dat hij met
dat paard de Derby zou winnen. Hij verloor. Toen hem gevraagd
werd wat er gebeurd was, zei hij: "Ik heb een fout gemaakt. Voor
de race heb ik met het paard gesproken en gezegd: Jij wint deze
race en je hoeft voor de rest van je leven niet meer te wei"ken. Je
zult het gezelschap krijgen van de beste merries en er zal niets zijn
waar je je zorgen over hoeft te maken." Dat was de fout. Het paard
kon zich daarna niet concentreren op de race!' Als je dus denkt
over de mogelijke gevolgen, goed of slecht, dan verzwakt dat het
werkverstand.
Zou u willen zeggen dat de automatische gewoonten die zich vormen
gedurende het leven allemaal t()t het werkverstand behoren?
Dat hangt ervan af. Het werkverstand heeft gewoonten nodig
om zijn werk goed te doen. Maar de meeste gewoonten behoren
mijns inziens tot het denkverstand. De slechtste gewoonte - be­
denk wel dat wanneer ik van slechtste of beste spreek, beide tot
het functioneren van het Geheel behoren- de slechtste gewoon­
te is het vanuit een persoonlijk standpunt beoordelen van gebeur­
tenissen zoals die plaatsvinden. Zelfs gedachten worden beoor­
deeld als meer of minder aanvaardbaar. Dat is conditionering.
Denken is de slechtste gewoonte. Denken betekent vergelijken en
beoordelen.
135
 Er is een prachtige passage van ChuangTse waarin hij vertelt
hoe in de oudheid volmaakte kennis aanwezig was. De mensen
toen wisten zelfs niet dat er dingen bestonden. Vervolgens kwa­
men ze erachter dat er dingen bestonden, maar ze vergeleken ze
niet met elkaar.
Zij werden niet als verschillend van elkaar beschouwd. Daarna
werd er onderscheid gemaakt tussen de dingen, en de Tao raakte
verloren. De Tao raakte verloren op het moment dat het oorde­
len aanving.
Dit beschrijft hoe identificatie plaatsvindt in het evolutiepro­
ces; het start met het niet weten dat dingen bestaan en het eindigt
met het oordelen en vergelijken. Ten slotte wordt de cirkel geslo­
ten; van de opkomst van de Tao, via het bewegen van de Tao, naar
de terugkeer van de Tao naar zijn oorspronkelijke zuiverheid. In
dit proces vormen de mensen slechts instrumenten met behulp
waarvan het proces plaatsvindt.
Als u wat doet en u bent erop dat moment met uw aandacht volledig
bij en u denkt er niet aan of u het al dan niet goed doet, is dat het werk­
verstand?
Dat klopt, ja. En om dat te laten gebeuren is er het inzicht
nodig dat 'ik op geen enkele wijze de gevolgen onder controle
heb. Het leven is een onpersoonlijke stroom en ik heb noch mijn
eigen noch andermans leven onder controle'. Dat is het inzicht.
Dat is de overtuiging, die het werkverstand toestaat voort te gaan
met functioneren zonder interrupties.
Als ik mijzelfvertel dat 'het beter is mijn werkverstand te gebruiken, dan
schep ik een obstakel?
Dat is juist. Hoe je er ook tegen aankijkt, alleen inzicht kan iets
opleveren. Dit inzicht is dat ik geen controle kan hebben, dat ik
slechts een droomfiguur ben en daarom uitsluitend kan hande­
len overeenkomstig mijn aangeboren karakteristieken. En zelfs
dan is er het inzicht dat er in werkelijkheid geen 'ik' of 'mij' be­
staat anders dan het lichaam-geestmechanisme als reagerend
werktuig.
136
Het enige wat een lichaam-geestmechanisme kan doen, is op
een van buiten komende gebeurtenis of gedachte reageren. Dus
die reactie van het lichaam-geestmechanisme op een van buiten
komende gedachte of gebeurtenis is het werkverstand.
Als mijn werkverstand werkt, heb ik dan het gevoel dat mijn geest leeg is?
Nee, in het geheel niet. Je geest is niet leeg. Kijk, dit werkver­
stand en het denkverstand zijn alleen begripsmatige verschillen.
Als uw werkverstand er is, is het denkverstand afwezig. Dat bete­
kent dat u zich geen zorgen maakt over de toekomst, uw geest
concentreert zich volledig op het te verrichten werk.
Zou u willen beweren dat het werkverstand het intuïtieve verstand is?
Ja, dat zou je kunnen zeggen. En de werkzaamheid van het
werkverstand wordt verzwakt door de tussenkomst van het denk­
verstand. In een noodtoestand heeft het denkverstand geen tijd
om ertussen te komen. Dan is er alleen het bewustzijn van het
werkverstand.
Beweert u dat het denkverstand nutteloos is?
Het is zeer nuttig voor Bewustzijn om dit leven en de wereld in
scène te zetten. Het is het denkverstand dat de menselijke ver­
houdingen en de problemen schept. Als dat niet gedaan werd,
zou er geen leven en geen wereld, zoals wij die kennen, bestaan.
Het denkverstand is de verpersoonlijkte individuele geest, waar­
mee het universele Bewustzijn zich opzettelijk heeft geïdentifi­
ceerd, opdat het leven en de wereld kunnen voortbestaan.
Dan is het denkbeeld ego het gereedschap van het denkverstand?
Ego is het denkverstand.
Is het ego dan geen denkbeeld van het denkverstand?
Het ego is zeer zeker een denkbeeld. Het denkverstand, het
137
ego, het 'ik', het is allemaal hetzelfde. Het zijn verschillende na­ Ja, want dat is dat gevoel van tijdloosheid.
men voor hetzelfde, dat een illusie is.
Als het werkverstand ergens volledig door in beslag genomen
wordt, dan is daar inderdaad het gevoel van tijdloosheid, omdat
het werkverstand alleen in het nu functioneert. Het is het denk­

Bij mij bestaat er nog wat vtmJJaning over de vraag in hoeverre het ga­ verstand dat altijd of in het verleden of in de toekomst bezig is.

deslaan iets anders is dan het werkverstand, omdat er van het werkver­
stand ook geen waarnemer bestaat. Je wordt plotseling wakker en denk: Er is een half uur voorbij!

Deze verwikkeling komt van het denkverstand. Iedereen heeft Precies.

ervaring met het werkverstand.
Als je werkelijk verdiept bent in iets wat je doet- het hoeft trou­ Als ik de straat oversteek en er een auto op mij afkomt, is het dan het
wens niet eens een actie te zijn, misschien alleen maar luisteren werkverstand dat mij zegt... ?
naar goede muziek; of je werkt aan een taak die je volle aandacht
opeist - dan is er geen denkverstand. Dan is alleen het werkver­ Het werkverstand zegt je helemaal niets. Het werkverstand han­
stand actief. delt.

Maar onder die mnstandigheden zou ik daar net zo betrokken bij zijn En ik spring aan de kant.
als bij mijn eigen denkverstand.
Ja! Dat aan de kant springen is een instinctieve handeling.

Ah, u heeft helemaal gelijk. De verwarring wordt veroorzaakt

door de woorden 'betrokken zijn bij' en 'betrokkenheid'. Het Maar als ik me zorgen ga zitten maken of ik wel de huur kan betalen
werkverstand moet, om volledig doeltreffend te zijn, totaalbetrok­ aan het eind van de maand...
ken zijn in waar het mee bezig is. Het is dus het woord 'betrokken
zijn bij' dat bij u de verwarring veroorzaakt. Dan is dat zeer beslist het denkverstand.

Oh, dus terwijl ik in mijn werkverstand zit en hoewel ik mij ermee heb Eigenlijk tijdverspilling.
gei"dentificeerd en erbij betrokken ben, ben ik er misschien toch niet volledig
bij betrokken, maar als het ware door andere zaken afgeleid. Zeker!

Ja, dus de betrokkenheid van het denkverstand veroorzaakt de Dat vertel ik mezelf ook telkens weer. (gelach)
afleiding voor de betrokkenheid van het werkverstand.

Gewoonlijk doe ik ook wat anders als ik denk.

Neemt verbeelding de leiding over als men dagdroomt? Heeft het enig
Dus betrokkenheid is daadwerkelijk noodzakelijk. In feite is de belang? Waarom gebeurt het?
totale betrokkenheid van het werkverstand een vereiste om de ver­
storingen door het denkverstand te voorkomen. Het dagdromen is in werkelijkheid niets anders dan het op een

139
of andere wijze objectiveren en creëren van beelden door het
denkverstand. Het is nog steeds het denkverstand. In plaats van her­
inneringen uit het verleden op te halen of angst en hoop in de toe­
komst te projecteren, volgt het een ander spoor, dat leidt tot dag­
dromen. Maar waar het om gaat, is dat als het dagdromen plaats­
vindt, het werkverstand niet aanwezig is. Het werkverstand heeft
niets te doen. Of, het werkverstand heeft wel iets te doen, maar het
denkverstand dwaalt rond, stoort. Het is slechts een ander aspect
van het denkverstand, dat het werkverstand stoort en vertraagt.
Het lijkt erop dat het denkverstand puur speculatief is. De gedachten
doen eigenlijk niet ter zake en hebben niets te doen met wat er op dat
moment gebeurt.
Helemaal juist.
Zouden de polJingen om het denkverstand te onderdrukken het werk­
verstand versterren?
Zeker. Pogingen om het denkverstand te onderdrukken zijn
het resultaat van het denkverstand dat zichzelf wil onderdrukken.
Het zal erachter komen dat het zichzelf niet kan onderdrukken.
Het kan het vocrr een tijdje.
Ja, maar dan komt het terug met tweemaal de snelheid en
kracht.
Ik geloofdat het D. T. Suzuki was die zei: "Er bestaat geen verschil tus­
sen verlicht en onverlicht, behalve dat de verlichte op de grond staat en de
onverlichte er 5 cm boven staat. "
En die 5 cm, dat is de activiteit van het denkverstand.
Tijdens de pauze spraken een paar van ons met elkaar over verstand en
kwamen terecht bij een dilemma met betrekking tot denkverstand/werkver-
140
stand. Als het werkverstand aan het werk is en er zich een probleem aan­
dient, waarop gereageerd wcrrdt, is er dan geen sprake van het maken van
interne beelden tijdens dat fnvces? Beelden van het eindproduá? Beelden
van het gewenste resultaat? Beelden van de gevolgen van die specifieke actie?
In de meeste gevallen wel, ja.
En beïnvloedt dat proces van beelden maken het resultaat of de richting
waarin het werk uitgevoerd wordt? En is dat niet het gebied waarin het
denkverstand het werkverstand overlapt?
Oh ja, absoluut.
Het kost mij erg veel moeite me vocrr te stellen hoe het werkverstand zon­
der interrupties van het denkverstandfunctioneert.
Totdat het definitieve ontwaken plaatsvindt en het gevoel per­
soonlijk te handelen volledig is kwijtgeraakt, is er altijd in enige
mate sprake van overlapping.
Oké. Als een jnani een 747 zou vliegen als piloot, dan maakt hij bere­
keningen ·met behulp van het werkverstand en als een van die berekenin­
gen wat verkeerd uitwerkt en het vliegtuig begint te draaien, komt dan het
beeld niet op in de geest van de jnani dat het gevolg van deze draaiing is
dat het vliegtuig zal neerstorten en honderden levens verloren zullen gaan?
Dat zou ik niet denken. Integendeel, zelfs als er een klein beet­
je inzicht bestaat, dan zal het werkverstand met de grootst moge­
lijke intensiteit werkzaam zijn om de situatie te corrigeren.
Maar als hiJ niet de gedachte 'Het vliegtuig stort neer als ik niet bepaal­
de acties neem' projecteert, hoe kan hij dan weten welke actie hij moet ne­
men om het neerstorten van het vliegtuig te voorkomen?
Al dat soort gedachten zouden een deel zijn van het werkver­
stand om vast te stellen of wat er op dat moment gedaan wordt
juist is of niet, vanuit het standpunt van het handelen zelf, niet
vanuit het standpunt van de resultaten.
 Maar moet er dan geen projectie in de toekomst gemaakt worden van de
mogelijke resultaten van het werk, opdat op grond daaruan correctie moge­
lijk is?
Ja, maar de projectie omvat niet het beeld van het neerstorten.
Er zal geen zorg of angst zijn.
Terwijl ik in mijn auto rijd en ik de bocht neem, zal ik niet als ik mijn
stuur niet genoeg draai, denken: Oh, mijn God, ik zal in de sloot rijden
en doodgaan. In plaats daarvan draai ik het stuurwiel wat verder. Is dat
wat u bedoelt?
Ja, dat bedoel ik. De corrigerende actie zal instinctief en intuï­
tief plaatsvinden. Wat de kans op een ongeluk groter maakt, is het
binnendringen van het denkverstand door middel van een beeld.
Gedachte
ging erover
Jk heb zojuist een boek uitgelezen over gedachtevormen. Het
denken, omdat
hoe we ons niet de luxe kunnen permitteren om negatief te
or kom je,
gedachtevormen zich in de buitenwereld manifesteren en daardo
Zou u uw me-
terwijl het leven voortgaat, je eigen gedachtevormen tegen.
ning hierover willen geven?
Eerlijk gezegd, een gedachte komt op en het verstand van het
individu maakt er een negatieve of een positieve gedachte van.
Het is het verstand dat de beslissing neemt: "Ik wil geen negatie­
�
ve gedachten, ik wil alleen positieve gedachten", en d� is de be­
trokkenheid. Als de gedachte wordt gadegeslagen als zu opkomt,
wordt zij afgesneden. Dan kan er nooit de vraag bestaan of zij
negatief of positief is.

Meestal is het intuïtief Er zijn echter ook situaties waarin de gebeurte­ Dus dat is weer een denkbeeld?
nis en de acties zich zo razendsnel opvolgen. Waar tijd is om over de alter­
natieven na te denken. Ik ben chirurg. Tijdens de operatie kan ik zeggen: Nou en of, het is een denkbeeld! Zodra we een discussie begin­
e leer stilte. Niet
"Als ik dit doe, dan zal de patiënt dat eruaren, maar als ik iets anders doe, nen is alles een denkbeeld. Daarom is de ultiem
dan zal dat een ander resultaat opleveren. " Verschillende beelden van wat h
slec ts rust. Niet de stilte van ieman d die zegt: "Ik wil een dag van
op te schrijv en en geschreven
zou kunnen gebeuren, worden overwogen en daarna toegepast. Is het dan stilte", om vervolgens zijn vragen
Dat is de keel rust geven.
niet zo dat soms het denkverstand het werkverstand op een positieve wijze antwoorden te krijgen. Dat is geen stilte.
beïnvloedt? Het is geen stilte.

Wat u daar beschrijft is nog steeds het werkverstand. Ik beweer Het is geluid. Het is de geest die actief is.
niet dat dit soort beelden niet geprojecteerd zullen worden, maar
het zijn beelden van het werkverstand en die hebben direct be­ Juist. Het is de aard van de aapachtige geest om op en neer te
trekking op de uit te voeren taak. springen en te snateren.

Dus het maken van beelden is niet noodzakelijkerwijs uitsluitend een Zoals men in het boeddhisme zegt: "Het is de geest, die lawaaiig is. "
deel van het denkverstand?
De geest is het lawaai l Het is niet zozeer dat de geest lawaaiig
Juist. Zoals ik al zei, wordt zowel door het werkverstand als het is, de geest is het lawaai.
denkverstand het geheugen geraadpleegd. Het denkverstand raad­
pleegt het geheugen om angst in de toekomst te projecteren. Maar Het is de geest die met zichzelfpraat.
het werkverstand zal, als het het geheugen raadpleegt, herinnerin­
gen gebruiken om de onderhanden taak beter uit te voeren. Ja, dat is zijn aard. Daarom wordt hij slechts onderdrukt als

142 143
men hem, ongeacht met welke middelen, probeert te onder­
drukken.
Wanneer wordt de geest stil?
Als er inzicht is. Dan is het moment aangebroken voor de geest
om stil te zijn.
Conce pten
Ik denk dat het een bruikbaar denkbeeld is dat er geen 'ik' bestaat, maar
gelooft u dat het concept dat er geen 'IK' is, zoals in God, erg nuttig is?
Het denkbeeld 'Ik' ontstaat om dat het concept 'ik' bestaat.
Omdat er een denkbeeldig individu bestaat, ontstaat er een denk­
beeld over God.
Wilt u iets zeggen over Maharaj' uitspraak 'Bewustzijn is als een infec­
tie waaraan men ten prooi valt'?
Hij heeft zoveel gezegd. Wat hij ook gezegd heeft, het is altijd
een concept; vergist u zich niet, het doet er niet toe of Maharaj
het heeft gezegd, of Boeddha, of Christus.
Is het zoiets als een koan? Deze zou ik niet kunnen &jllossen.
Ik geloof dat de beste verklaring aangaande de waarde van con­
cepten gegeven is door Ramana Maharshi. Hij zei: "Een concept
is slechts zo lang bruikbaar als een doorn die gebruikt wordt om
een andere doorn uit je voet te verwijderen. Vervolgens werp je,
nadat de doorn uit de voet verwijderd is, beide doornen weg." Dat
is het enige waar een concept goed voor is: het verwijderen van
een belemmerend concept.
Zodra het inzicht komt, worden deze woorden en concepten
afgedankt. Als je eraan vast blijft houden, dan worden deze woor­
den en concepten als een kanker. Zij knagen aan je binnenste.
144
Met andere woarden, we moeten de essentie van wat u beweert eruit
halen en niet vast blijven zitten aan de details?
Helemaal juist! Het komt heel vaak voor dat mensen die mij in
Bombay komen bezoeken na een uur of twee gesproken te heb­
ben bij het weggaan zeggen: "Ik heb het begrepen, echt begre­
pen. Wat moet ik nu verder doen vanaf het moment dat ik hier
vertrek?"
Dan zeg ik ze: "Het is heel eenvoudig. Denk niet terug aan wat
je hier gehoord hebt. Gewoon niet nadenken over wat je denkt
begrepen te hebben. Daarmee krijgt dat begrip de kans tot bloei
te komen. Maar hoe meer je denkt over wat je begrepen hebt, hoe
meer het verspild wordt."
Ik zal mijn aantekeningen weggooien. (gelach)
Prima.
Ego
Is het ego essentieel voor het laten gebeuren van dit alles?
U bedoelt voor het normale leven van het individu?
Ik bedacht dat het ego een niet te vermijden en noodzakelijk ding is. En
het is nog wel zo'n versch·rikkelijk ding. Het is de &ron van alle problemen.
Neemt het echter niet in het totale geheel der dingen een voaraf bedachte
plaats in?
Die vraag komt op omdat u het woord ego verward met het
denkverstand. Het functioneren van de lichamen van Ramana
Maharshi,Jezus en Boeddha ging nog jarenlang door, zelfs nadat
verlichting plaatsgevonden had. Met andere woorden, het li­
chaam-geestmechanisme gaat heel zeker verder met het uitvoe­
ren van zijn taken, bewust en onbewust. Om voor Bewustzijn in
dat organisme zijn intrede te kunnen doen, moest er wel een ego
zich met het lichaam identificeren. Als een van deze mensen werd
145
aangeroepen, dan zouden zij zich omdraaien en reageren. Dus
daar is wel degelijk een ego.
Het woord ego is in een slecht daglicht komen te staan. Dat
komt omdat we het woord niet begrijpen. Ego, geïdentificeerd
met het lichaam is het werkverstand en een noodzakelijke voor­
waarde voor het lichaam om te kunnen functioneren. Wat er in
het geval van verlichting ontbreekt, is het denkverstand, dat nim­
mer in het nu leeft. Het werkverstand leeft altijd in het nu en doet
5
wat er op dat moment noodzakelijk is. Het denkverstand leeft Verlichting
altijd of in het verleden of in de toekomst.
U moet werkelijk begrijpen wat bedoeld wordt met ego. Ego als
een uitvoerend orgaan, als het werkverstand, moet bestaan. Al­ Algemene discussies
leen het ego als denkverstand, dat denkt aan de consequenties,
dat denkt als persoon die handelt, dat ego is de oorzaak van alle Het is erg moeilijk vom· mensen zoals wij, die gehecht zijn aan het idee
ellende. vanAnanda.

En het is nog moeilijker voor hen die gehecht raken aan ont­
hechting. Het blijft nog steeds slechts een...

Het blijft slechts een concept?

Daar draait het om. Ziet u?

Ze gebruiken de analogie dat verlichting is als in de diepe slaapstaat

verkeren tenvijl je wakker bent. Betekent dat dat de persoon zich niet lan­
ger van zichzelf bewust is?

Ja, niet langer als een afgescheiden entiteit, als een afzonder­
lijke persoon, die handelt, die ervaart.

Er is slechts besef van het functioneren van het lichaam-geestmechanis­

me?

Ja, dat klopt. Acties die door middel van dit lichaam-geestme­
chanisme plaatsvinden, worden precies zo gadegeslagen als die
van andere lichaam-geestmechanismen. Er bestaat niet het gevoel
van een afgescheiden entiteit.

147
 Er is geen gevoel van continuïteit van iemand die in de tijd door een
opeenvolging van acties of gebeurtenissen gaat. In zekere zin verdwijnt dat
gewoon?
Daarom, zoals ik zei, als iemand Maharaj zou vragen: 'Waarom
werd u boos?" zou hij zeggen: ''Wie werd er boos?" Er is niet het
gevoel persoonlijk te handelen.
Hij heeft niet die psychologische herinnering aan een 'ik' dat degene was
die voor een bepaald moment boos was?
Dus vanuit dat standpunt is er geen verschil tussen de een en de ander?
ver­
Voor zover het het organisme aangaat, ja! Maar het enige
hij of
schil is dat het betrokken individuele organisme gelooft dat
dat
zij degene is die functioneert. Na de verlichting weet men
func­
allen een instrument zijn door middel waarvan het Geheel
is of
tioneert. Het Geheel functioneert, of dit inzicht er nu wel
niet.
Dus het maakt alleen verschil uit voor het individu.

Ja. Precies. Niet het schuldgevoel dat hij eigenlijk niet boos had Ja!
mogen zijn.
Het lijden is verdwenen 1

­
Einde van het lijden Ja, maar 'Het lijden is verdwenen' behoeft eni�e t?elichti��
t lijden, maar niet ieman d dte hjdt. Er ZIJn
Boeddha zei: "Er bestaa
ien
Als verlichting plaatsvindt in een bepaald lichaam-geestmechanisme, daden maar niet iemand die doet." Het lijden kan er missch
wordt het dan als een helder venster waardoor het Goddelijke Zelfzijn eigen dat 'ik' lijd. Veelee r is r een r actie
zijn, �aar de reactie is niet � �
droom aanschouwt? Beleeft het Goddelijk Zelf enig genoegen door dat ver­ dat er lijden is, dat er pijn is. Het lichaam wordt met, vanmt _het
­
lichte lichaam-geestmechanisme, een zekere vorm van betrokkenheid? Of is standpunt van de gewone mens, plotseling perfect nadat verlich
het alsof er niets gebeurt? nog steeds vatbaar voor kwalen of
ting plaatsvindt. Het lichaam is
wat dan ook.
Het gadeslaan betekent dat er geen betrokkenheid is . Dus hoe
zou het Zuivere Bewustzijn of Gewaarzijn enig belang kunnen Ik probeer het verschil te begrijpen tussen disidentificatie en hechting.
hebben bij welke vorm van genoegen dan ook?
De beste manier om dit te begrijpen is denk ik vanuit het stand­
Maar is er niet nog steeds een verschil tussen het verlichte lichaam-geest­ punt van jouw pijn. Er is een onmiddellijke ervaring. Als het � ij�
.
organisme en het oorspronkelijke, slapende gewaarzijn zoals dat er is voor­ is, dan zegt het gewone individu: "Ik lijd pijn." Maar als er piJn 1s
dat de ervaring 'Ik Besta' opkomt? na verlichting, dan is de ervaring altijd: "Er is pijn." Toen hem
gevraagd werd of hij pijn leed, was Maharaj' onmiddellij�e ant­
Het enige wat er gebeurt als verlichting plaatsvindt, is dat de woord: ':Ja er is intense pijn." Met andere woorden, de mtense
zorgen en twijfels en problemen van het leven verdwijnen, omdat pijn wordt gadegeslagen.
het persoonlijke 'ik' er niet langer meer is. En het gevoel per­
soonlijk te handelen is er niet meer. Wordt hij niet gevoeld?
Dat het Geheel of God of het Absolute functioneert door het
organisme is een feit, of een bepaald organisme dat gelooft of 0 ja, het wordt gevoeld!
niet.

149
 Door wie?
De verschillende gevolgen van verlichting

Door het organisme. Daarom kreunt het organisme. De pijn

Verloor u uw belangstelling voor uw werk toen de verlichting bij u
wordt gadegeslagen, de reactie van het organisme op de pijn
plaatsvond!
wordt eveneens gadegeslagen. Er i s pijn en er is de reactie van het
organisme op de pijn, hetgeen een kreun of een schreeuw tot ge­
Integendeel! Ik verloor geen belangstelling. Maar laat me dat
volg kan hebben. De hele gebeurtenis wordt gadegeslagen, de
duidelijk maken. In mijn geval vraagt u: "Wat gebeurde er?" In
pijn en de reactie van het organisme.
een ander geval kan het gebeuren dat alle belangstelling stopt.
Wat het resultaat zal zijn, is onmogelijk te zeggen. Boeken begon­
nen te komen, telWijl ik daarvoor geen schrijver was. Toen
Afwezigheid van dualisme
Pointerr5 begon te komen wist Maharaj daarvan en hij zei: "Niet
een, zeven of acht boeken zullen er komen."
Het lichaam-geestmechanisme valt uiteen op het moment van de dood
Schrijven is niet mijn beroep of mijn hobby, het gebeurt
en ook voor de dood door verlichting. Klopt dat?
gewoon. U zou de manuscripten van die boeken e� ns moeten
.
zien: pagina na pagina met de hand geschreven, vnjwel zonder
Nee, verlichting doet niet het lichaam uiteenvallen.
correcties. Als u een brief van een pagina aan iemand schrijft,
moet u eens opletten hoeveel correcties u moet maken. Het is het
Ik bedoel, onthecht van de dualiteit op het moment van verlichting.
denkverstand. Dit spontane schrijven van pagina na pagina vond
dus plaats en ik geloof dat ik 7 boeken heb geschreven in een tijds­
Laat mij het verduidelijken. Wat verlichting doet is het ont­
bestek van zo'n zeven tot negen jaar naast ander werk. Dus telkens
koppelen van de entiteit van dualisme. De entiteit kan zichzelf
als ik moet zeggen: '"mijn' boeken", dan geneer ik mij. Diep van
niet verwijderen van dualiteit. Zolang er een lichaam-geestme­
binnen weet ik dat het niet 'mijn' boeken zijn.
chanisme blijft bestaan, zolang zal er dualiteit zijn. Wat het li­
Ook ben ik nooit een spreker geweest. Trouwens, mijn vrouw
chaam-geestmechanisme ook doet in de tijd, in tijd en ruimte, dat
heeft zich er altijd over beklaagd: 'Je gaat naar bijeenkomsten en
is altijd in dualiteit. Wat er na verlichting niet meer is, dat is dualis­
iedereen praat. Waarom praat jij niet?" Ik heb niets te zeggen! Ik
me, 'ik' als een afgescheiden entiteit en jij als een andere afge­
kan niet babbelen. Hier zit ik dus.
scheiden entiteit.

Sommige mensen schijnen na de ervaring en het inzicht van eenheid

Dat is wat ik dacht, dat dat deel uiteen zou vallen of losgekoppeld zou
van alle dingen door God bedwelmd te zijn of in een staat van gelukza­
worden.
ligheid. Sommi[51! meesters lijken in die bedwelmde staat te verkeren. Is dat
een fase? Kunt u daar iets over zeggen?
Correct.

Ja. Dat is precies wat ik daarnet zei. Wat het resultaat zal zijn als
En op het moment van overlijden gebeurt datzelfde samen met de dood
de onpersoonlijke gebeurtenis van verlichting plaatsvindt of wat
van het lichaam en andere met dit specifieke bestaan verbonden zaken.
er nadien gebeuren zal door middel van het lichaam-geestme-

Helemaal juist.
15] Ramesh S. Balsekar, Pointers From Nisargadata Maharaj (Bombay: Chetana,
1982)

151
 chanisme, kan zeer verschillend zijn. Zij die schreven en spraken,
zull �n misschien stoppen met schrijven en praten. Zij die dat
nooit gedaan hebben, zullen dat misschien gaan doen.
Sommigen zullen misschien stoppen met wat ze ook maar aan
het doen zijn en in afzondering gaan leven.
Wat ik bedoel, is dat ze in een staat van extase lijken te verkeren.
Ik heb het gevoel dat zulk soort extase waarschijnlijk van korte
duur is. Maar nogmaals, deze woorden bevatten een groot mis­
verstand. Er kan een gevoel van extase zijn, maar dat houdt niet
aan, dat komt weer tot rust. Een drug kan dezelfde extase teweeg­
brengen, maar die verdwijnt ook weer. Eerlijk gezegd houd ik niet
zo van het woord gelukzaligheid, omdat het misverstanden op­
roept. Echte gelukzaligheid is de afwezigheid van het verlangen
naar gelukzaligheid. Dat is de echte gelukzaligheid. Vrede, rust,
dat zijn woorden die ik liever gebruik. Trouwens, verlichting bete­
kent het uitblijven van verlangen naar gelukzaligheid of wat dan
ook. Het is totale aanvaarding. Dat is het.
Dus als iemand er een eenlettergrepige mantra voor zou moeten hebben,
dan zou dat 'vertrouwen' kunnen zijn?
Dat zou kunnen, ja. Mijn eigen woorden zouden: aanvaarding
en overgave zijn, die hetzelfde betekenen. Maar u kunt het woord
'vertrouwen' gebruiken.
Een toestand binnen de wereld der verschijnselen
Ik proheer het verschil tussen verlichting en Bewustzijn-in-rusttoestand
te overbruggen.
De staat van Bewustzijn-in-rusttoestand is een subjectieve staat.
Betekent dat dat er niets is?
Het betekent dat er alles is, in een potentiële staat.
152
Maar dat betekent dat gewaarzijn zich terugtrekt? Met andere woorden,
het klinkt mij alsof met de verlichting het gewaarzijn verdwijnt.
Verlichting is slechts een toestand in de wereld der verschijn­
selen. Laten we dat niet uit het oog verliezen. Verlichting is het
inzicht binnen de wereld der verschijnselen hoe de dingen in el­
kaar steken. Er is geen sprake van 'iemand', die verlicht is. Het
vraagstuk verlichting is nog altijd een concept in de wereld der
verschijnselen.
De impuls om verlicht te zijn is het vooruitzicht gewoon permanent niet
gewaar te zijn?
Een impuls voor wie? Daar wordt iedere keer de fout gemaakt.
Wij denken in termen van een individuele denker. Een impuls
kan alleen bestaan vanuit het standpunt van een individu, maar
verlichting is enkel inzicht zonder iemand die begrijpt. Het is een
overgave zonder iemand die iets moet overgeven. Dus het inzicht
is een onpersoonlijk inzicht, een flits van inzicht, maar niet in ho­
rizontale duur. Het heeft niets te maken met de driehoek: iemand
die begrijpt, het begrijpen en het object dat begrepen wordt. Het
is een zuiver en eenvoudig begrijpen zonder iemand die begrijpt.
ja, maar er is toch iemand die beseft...
Nee! Daar gaat het nu precies om. Dat is exact waar het om
draait!
Dat begriJP ik niet.
Exact! Precies! (gelach) 'Jij' begrijpt het niet!
Dat is slechts een woordspelletje. Waarom dan oefenen? Ik heb m&"n hele
leven geoefend en toen ik &ij" Maharaj was, had ik het sterke gevoel dat hij
instemde met de soort van oefeningen die ik mij al van jongs af aan had
opgelegd...
Wat is dan het probleem?
153
 Ikricht me slechts op dat deel wat mij in uw leer aanspreekt. Ik probeer
skchts klaarheid te krijgen in wat u zegt.
Wat ik slechts zeg is dat dit inzicht verticaal is, waarbij er niet
een 'begrijper' is die iets begrijpt. Er is slechts een flits van inzicht
zonder iemand die inzicht heeft. En als u zegt dat u het niet kunt
begrijpen, dan is mijn enige antwoord, en dat bedoel ik niet on­
vriendelijk, dan kan ik alleen maar zeggen dat 'u' nog niet zover
bent om dat inzicht te krijgen. Dat inzicht kan alleen maar op het
juiste moment komen en niemand kan zeggen wanneer dat is.
Het enige wat gezegd kan worden is dat het inzicht nog niet kan
komen zolang er verwachting is, zolang er een 'ik' is dat het wil
hebben.
Het voortgezette functioneren van het lichaam­
geestmechanisme
Wat bedoelt u met disidentificatie van het 'ik'?
Verlichting betekent de verwijdering van de identificatie van
Bewustzijn met het lichaam-geestmechanisme als afzonderlijk in­
dividu. Of: de verwijdering van de identificatie met het afzonder­
lijk individu betekent verlichting.
Hoe zal het lichaam-geestorganisme waarin verlichting heeft plaatsge­
vonden de rest van zijn leven functioneren?
De disidentificatie als individu is de disidentificatie met de af­
zonderlijke persoon die denkt zelf te handelen, maar de identifi­
catie met het lichaam-geestmechanisme als individu moet de rest
van zijn leven blijven voortbestaan. Als dat niet zo was, hoe zou het
organisme dan kunnen functioneren?
Bijvoorbeeld, als iemand Ramana Maharshi riep of Maharaj, dan
zouden zij antwoord geven. Tot die hoogte moet er identificatie
zijn. Dus de identificatie met het individuele lichaam blijft voort­
gaan, maar wat stopgezet wordt, is de identificatie met de afzon­
derlijke persoon die denkt zelf te handelen. De daden die plaats-
15 4
vinden met behulp van dat lichaam-geestmechanisme worden op
dezelfde wijze gadegeslagen als de daden die met behulp van wil­
lekeurig welk ander lichaam-geestmechanisme plaatsvinden.
Als u zegt dat er nog steeds identificatie met het lichaam is, maar geen
gevoel van persoonlijk handekn, wie identificeert zich dan met het li­
chaam?
Het functionele centrum is het Geheel de Totaliteit of Be­
wustzijn of God, dat elk individueel mechanisme gebruikt als in­
strument met behulp waarvan het functioneert. Het operationeel
centrum wordt beschouwd als het psychische deel van het psy­
chosomatisch organisme. Het hart of de lever is deel van het so­
matische of fysieke mechanisme. Dit operationele eentrum is deel
van de psyche, opdat het lichaam kan functioneren. Ik zal een ver­
gelijking maken, die natuurlijk zijn eigen beperkingen heeft:
Er is een bestuurder, die een auto heeft en die in staat is die
auto waar dan ook naar toe te brengen. Voor hem is het een mis­
identificatie te denken dat hij eigenaar van de auto is, domweg
omdat hij de auto kan besturen. Het functionele centrum is de
eige naar; het operationele centrum is de bestuurder. Als verlich­
ting plaatsvindt, dan is er een eigenaar-bestuurder, die er precies
van op de hoogte is wat zijn twee verschillende aspecten, in eigen­
dom hebben en besturen, inhouden.
Vereisten voor verlichting
Kan het zo zijn dat je skchts een gering inzicht in spirituek aangek­
genheden hebt en dat toch verlichting plaatsvindt?
Wis en waarachtig! Wat u feitelijk bedoelt is of er in de spiritu­
ele ontwikkeling een kwantumsprong gemaakt kan worden van
heel weinig inzicht naar totaal inzicht? Ja, er kan een kwantum­
sprong zijn.
Ik moet toch weer om een antwoord bedekn. 'Hoe'?
155
 'Hoe' is meer dan ik kan zeggen. Het enige wat ik kan zeggen
is wat er gebeurt en dat ik erin meega. Dit is precies het grootste
struikelblok: het 'hoe'. Het enige antwoord komt van Ramana
Maharshi: "Wie wil dat weten?"
Met andere woorden, er zijn geen vereisten, niet bepaalde typen van
mensen die meer kans op verlichting hebben dan anderen?
Vele jaren geleden was er een Dr. Sheldon. Hij hield zich niet
bezig met spirituele aangelegenheden. Hij hield zich bezig met
onderzoek naar de mogelijkheid de menselijke organismen vol­
gens organieke wijze in verschillende klassen onder te verdelen.
Hij en zijn medewerkers kwamen tot de conclusie dat er drie typen
bestonden. Het eerste type was fysiek zacht maar temperamentvol
en op de buitenwereld gericht; dit type werd visceraal genoemd.
Het tweede type was zwaar gebouwd, gespierd en dol op competi­
tie; dit werd het somatische type genoemd. Het derde type hield
zich niet met competitie bezig; dit noemden ze cerebraal.
Als het zoeken begint, dan kan dat in elk van deze drie typen
plaatsvinden. Vervolgens zal de zoektocht het organisme naar het
pad leiden waarvoor het het meest geschikt is. De hindoetraditie
omschrijft drie paden of yoga 's, die wonderlijk wel corresponde­
ren met deze typen.
De viscerale mens zal naar alle waarschijnlijkheid geleid worden
naar het pad van
bhakti, of toewijding. De somatische mens zal zich
aangetrokken voelen tot het pad van de actie of kannayoga. De
derde, de cerebrale mens, zal waarschijnlijk geneigd zijn het pad
van kennis te volgen, of jnana. Maar hoewel de paden in naam
gescheiden zijn, kunnen zij samenvallen en vaak vallen ze ook
samen; de bhakti en de jnana in het bijzonder gaan vaak samen.
Als u zegt dat er een lichaam-geestorganisme is en verlichting vindt
daarin plaats, en vervolgens gaat het organisme verder, zou dat bij een
psychopaat kunnen gebeuren?
Nee, want het organisme van een psychopaat zou niet gereed
zijn om een gebeurtenis als verlichting te kunnen ontvangen. Wat
ik bedoelde, was dat het in elk type van organisme kan plaatsvin­
den. Het kan gebeuren bij een viscerale mens die een toegewijde
of bhakti is, of bij een somatische mens die een streber is, of bij
een jnani die tot het cerebrale type behoort. In al deze typen kan
het voorkomen. Maar binnen elk van deze groepen moet het or­
ganisme tot een zodanig punt ontwikkeld zijn, dat het een gebeur­
tenis als verlichting kan ontvangen. In de tijd dat Einstein leefde,
waren er veel fysici, maar alleen Einstein was in staat de relativi­
teitstheorie te ontvangen.
Hij beschikte over een brein dat ver genoeg ontwikkeld was om
de vergelijking van 'buitenaf', zoals Einstein zelf zei, te kunnen
ontvangen.
U zei dat het lichaam-geestmechanisme voorbereid moet worden om deze
zogeheten verlichting te kunnen ontvangen. Wat ik nu eigenlijk zou wil­
len vragen, is waar het belang of de waarde ervan ligt? Is het de fYsieke
voorbereiding of de mentale voorbereiding?
Het is beide. Kijk, eigenlijk kun je het lichaam en de geest niet
van elkaar scheiden. Daarom spreek ik ook telkens over 'psycho­
somatisch organisme'.
Maar is het niet zo dat het veeleer de geest is die klaagt over pijn dan
het lichaam?
Ja, het is eigenlijk de geest die klaagt over de pijn in het li­
chaam en daarom voel je de pijn.
Omdat het lichaam het niets kan schelen.
Juist. Dus in de voorbereiding waar u over spreekt, vallen het
lichaam en de geest niet van elkaar te scheiden. En de geest is
enkel na verloop van tijd rijp voor dit inzicht. Zelfs de noodzake­
lijke ernst is een kwestie van evolutie.
157
 Dus is het enkel een kwestie van mentale conditionering?
Aan het begin van de zoektocht is het een kwestie van mentale
conditionering. De gedachte komt bijvoorbeeld naar binnen: Er
moet meer in het leven zijn dan alleen maar lichamelijk plezier.
Die gedachte kan bij tien organismen naar binnen komen. Slechts
een zal er misschien maar reageren. De overige negen zijn, op dat
moment, niet klaar om op die gedachte te reageren. Dus alleen
een bepaald organisme zal op een van buitenaf komende gedach­
te van deze aard reageren, waarna de geest naar binnen keert. Dus
is het uiteindelijk een kwestie van de geest of het organisme dat
reageert op een van buitenaf komende gedachte.
Zeldzaamheid van verlichtin g
Ik heb de indruk dat Nisargadatta op zijn zoldertje iets van veertig jaar
heeft lesgegeven en hij moet met duizenden mensen hebben gesproken. Een
aantal van hen zal misschien verlicht zijn geraakt of in de buurt daar­
van, maar naar wij weten, is er slechts één persoon opgekomen waarin
Nisargadatta het vertrouwen had om hem aan te moedigen in het publiek
te spreken. Het lijkt te weerspiegelen hoe groots en verheven het is verlich­
ting tot stand te brengen, maar ook hoe zeldzaam het gebeurt.
sprak Maharaj tegen mij en waren Maharaj en ik alleen. TelWijl
hij zich gereedmaakte, legde hij plotseling zonder enige aanlei­
ding zijn hand op mijn schouder en zei: "Ik ben blij dat er ten­
minste in één geval sprake is van een totaal inzicht." Ik had zijn
diploma niet echt nodig. Eerlijk gezegd wist ik al dat het gebeurd
was. En ik wist, relatief gesproken, dat het louter en alleen door
zijn genade had plaatsgevonden, dus was er een geweldig gevoel
van dankbaarheid. Niettemin was de bevestiging van de goeroewer­
kelijk overweldigend. Ik keek hem vragend met tranen in de ogen
aan en hij zei: "Nou ja, misschien in nog een of twee gevallen."
Dus, ja, het is nogal zeldzaam. Maar het principiële punt waar het
om draait is dat de zeldzaamheid geaccepteerd wordt en zodra dat
gebeurd is, dan verdwijnt het persoonlijke verlangen. Met andere
woorden, de zeldzaamheid kan zowel frustrerend zijn, maar ook
de weg vrijmaken voor volledige vrijheid. Het zal frustrerend zijn
zolang er nog een 'ik' is dat iets verlangt. En ik blijf herhalen: het
is hetzelfde of het 'ik' nu een miljoen dollars wenst of verlichting;
daartussen bestaat geen kwalitatief verschil.

Ik meen dat het woord tot stand brengen, en dat is heel be­
langrijk, verkeerd gekozen is. Niemand heeft iets tot stand ge­
bracht. Daar gaat het om.

Stel je voor dat we zouden zeggen hoe zelden het voorkomt.

Ja, precies, hoe zelden het voorkomt.

Dat suggereert dat onze kansen nogal klein zijn (gelach). Heeft u zich
daarover nooit verwonderd? Er gingen zoveel mensen naar dat zoldertje.

In werkelijkheid waren het niet zoveel mensen. Zeker geen dui­

zenden. Op het moment dat hij wat rust nam voordat we onze
gebruikelijke rit van een half uur langs de kust zouden maken,

15 9

6 ve element, is in alle wezens met zintuigen aanwezig. Inzicht doet
Vanuit het standpunt
van de verlichte
Algemene gesprekken
Hoe beschouwt een verlicht lichaam-geestmechanisme de wereld? Wat
ziet hij? Wat betekent het wanneer hij de wereld als onwerkelijk betitelt?
Shankara omschreef de wereld der verschijnselen als onwer­
kelijk, dus dacht men dat hij atheïst was. De context waarin hij het
woord 'onwerkelijk' gebruikte, is onderhevig aan veel misver­
stand. Met het beschrijven van de wereld der verschijnselen als
onwerkelijk bedoelde hij dat ze als een schaduw is, ze niet kan
bestaan zonder een achtergrond waarop de schaduw valt. Ze is
voor haar bestaan afhankelijk van wat anders. Ze heeft geen onaf­
hankelijk bestaan. In die zin is de wereld der verschijnselen on­
werkelijk, omdat ze een reflectie is van het niet-materiële aspect
van de werkelijkheid.
Met andere woorden, Subjectiviteit of Noumenon overstijgt de
zintuiglijk waarneembare werkelijkheid. Het Absolute Zelf en het
zintuiglijk waarneembare object zijn niet twee gescheiden zaken.
Deze identificatie tussen het Ongemanifesteerde en het gemani­
festeerde is een van de eerste fundamentele aspecten van het
inzicht. Er is geen sprake van identificatie met de wereld. Als u
vraagt: "Is er identificatie met de wereld?", dan zijn beide nog aan­
wezig. Het inzicht is: alles wat is, is Bewustzijn, dat zichzelf mani­
festeert als deze totale in het leven geroepen zintuiglijk waar­
neembare werkelijkheid, waarin voorwerpen voorkomen met ver-
160
bazingwekkende verscheidenheid en individualiteit. Ik heb me
laten vertellen dat niet alleen vingerafdrukken individueel be­
paald zijn, maar dat ook individuele stemmen door gevoelige ap­
paratuur kunnen worden geïdentificeerd, net als de hartslag van
sommige mensen. Toch is er met al dezeverscheidenheid die een­
heid. Die Eenheid, die functioneert als het Geheel, het subjectie­
de afgescheidenbeid verdwijnen. De diversiteit in verscheiden­
heid wordt gezien, echter alleen aan de oppervlakte.
Wie bent u?
Ik ben Bewustzijn, net als u. En het is Bewustzijn dat elk indivi­
dueel lichaam-geestmechanisme, elk wezen met zintuigen, of het
nu een dier, mens of insect betreft, doet ontstaan en waardoor het
functioneert.
Als deze gedachteuitwisseling niet zou plaatsvinden, zou er dan enig
denkbeeld met betrekking tot verlichting ofBewustzijn in u opkomen?
Nee. Ziet u, als verlichting plaatsvindt, betekent het dat alle
denkbeelden ophouden te bestaan. Alle twijfels zijn opgehouden.
Er bestaan geen twijfels meer, geen denkbeelden. Er is geen
behoefte aan een denkbeeld. Denkbeelden en twijfels kunnen er
alleen maar zijn als er het 'ik' is. In het afgescheiden bewustzijn
van subject en object, van logica en rede, in het denkverstand, is
het 'ik' de verzameling van twijfels. Zodra dat 'ik' is verdwenen,
wie kan er dan nog twijfels hebben? Wat ik vandaag begon te zeg­
gen, heb ik volgens mij nooit eerder gezegd. Het gebeurt gewoon.
De antwoorden worden niet geformuleerd. Als de vragen gesteld
worden, dan komen de antwoorden domweg. Ze worden niet ge­
formuleerd. Er is geen tussenkomst van het verstand, dat inter­
preteert en antwoorden bedenkt.
Dus u leeft permanent natuurlijk en spontaan?
161
 Feitelijk is leven altijd spontaan en natuurlijk. Maar de gewone
mens denkt dat hij handelt en voelt zich daarom verantwoorde­
lijk. Hij gelooft dat hij de wereld kan veranderen. Ten slotte komt
hij erachter dat de controle die hij dacht te hebben over de ge­
beurtenissen gewoon niet bestaat. Tijdens het proces van inzicht
loopt hij tegen veel moeilijkheden en veranderingen aan, die hij
als ongelukkig bestempelt. In die tijden van ongeluk denkt hij dat
hij zichzelf moet verbeteren om gelukkiger te worden, in plaats
van zich te realiseren dat dingen zich spontaan en vanzelf voor­
doen en dat verandering juist de basis is van het bestaan. Dus gaat
hij naar veel cursussen om zichzelf te verbeteren. En als blijkt dat
die cursussen slechts beperkte resultaten opleveren, volgt natuur­
lijk nog meer frustratie.
Dus u meent dat u geen controle heeft over het verloop van uw leven ?
Alle gebeurtenissen die met behulp van het lichaam-geestme­
chanisme plaatsvinden, liggen altijd buiten de macht van de afge­
scheiden entiteit. Maar de gemiddelde persoon beseft dat niet.
Hij is gewoon te denken dat hij het is die de beslissingen neemt.
Hij gelooft dat hij een keuze heeft bij het maken van beslissingen
en dat is de reden dat hij zich ellendig blijft voelen. Verlichting
betekent eenvoudigweg dat dit alles wordt beseft. Daarna accep­
teert hij, in plaats van erbij betrokken te raken, alle acties als on­
derdeel van het functioneren van het Geheel, of deze nu met be­
hulp van zijn lichaam-geestmechanisme plaatsvinden of met be­
hulp van de lichaam-geestmechanismen waarmee hij in contact
komt. Het enige wat is veranderd, is de houding, het gezichts­
punt, het begrip. De wereld draait door en zal daar ongewijzigd
mee verdergaan.
Het resultaat van verlichting laat zich op veel verschillende ma­
nieren zien. Lao Tse beschreef het spontaan leven in zulke prach­
tige termen. Dit even terzijde, ik ben ervan overtuigd dat Maharaj
nog nooit van Lao Tse gehoord heeft. Hij kan niet van Lao Tse of
taoïsme vernomen hebben. Maar het is absoluut verbazingwek­
kend hoe parallel de leringen lopen.
Zij moeten wel, omdat het leven dat na verlichting een aanvang
neemt hetzelfde is, of het zich nu 2000 jaar geleden in China
16:Z.
afspeelde of in Ramana Maharshi 100 jaar geleden. Als je Lao Tse
leest, word je diep geraakt door verwondering. Hier is dan Ma­
haraj, in een klein kamertje in het drukste gedeelte van Bombay,
met op een steenworp afstand de walletjes. En aan de andere kant
Lao Tse, die in de bergen van China leefde. Beiden met eenzelf­
de levenshouding; een houding met een uitstraling, waardoor
mensen met wie ze in contact komen, beïnvloed worden.
De manier van leven van de wijze is een moedige vanuit het
standpunt van de gewone man. Wat ik bedoel met een 'moedige
manier van leven' is niet leven op een manier dat het een con­
frontatie is, maar leven waarbij volledig aanvaard wordt dat ver­
andering nu juist precies de basis vormt van het leven. Op een
moedige manier leven betekent het overbruggen van de kloof tus­
sen discipline en inzicht, eenheid en verscheidenheid, orde en
spontaniteit, sociaal gedrag en individualiteit. De variatie in erva­
ringen en waarnemingen wordt tegelijkertijd gezien als een won­
der van verscheidenheid en als eenheid. De wijze verzoent disci­
pline en inzicht niet met elkaar en brengt orde en spontaniteit
niet tezamen. Het gebeurt gewoon en dat is nu juist het magische
en het wonder.
Moedig leven gebeurt niet in het geval van de gewone man,
omdat hij almaar zegt: "Ik moet gedisciplineerd zijn." En zodra hij
ondervindt dat discipline gematigd wordt door de bewegingsvrij­
heid van anderen, dan beschouwt hij dat als een conflict. Hij wil een
individu zijn dat kan zeggen: "Ik wil op mijn manier leven. Ik wil een
bepaald soort leven leiden, een bepaald soort dieet houden, bepaal­
de oefeningen doen. Ik wil alleen leven." Maar in het leven kun je
geen kluizenaar zijn. Je moet met anderen leven. Als het aanpassen
aan anderen en de wens om het te krijgen zoals je zelf wilt, gezien
worden als elkaars tegengestelden die conflicteren, dan is er ellen­
de. Maar als begrepen wordt dat beide spontaan met elkaar samen­
werken, dan ontstaat er een automatische, natuurlijke verzoening
tussen beide. Een moedig leven betekent niet de confrontatie met
de natuur, maar een vreugdevolle samenwerking in overeenstem­
ming met de werkingsprincipes van de natuur. In het werkelijke
leven krijgt dat de vorm van een bereidwillige deelname in gebeur­
tenissen, waaruit het 'Wat-er-is' op enig moment is samengesteld,
een leven zonder concepten en formules, natuurlijk en spontaan.
163
 Er is de diepst mogelijke overruiging dat 'Uw wil geschiede'.
Een dergelijke houding eist het spontaan afwezig zijn van
gevoel persoonlijk te handelen, ongeacht welke activiteit het be­
treft. Zulk leven wordt dan langs natuurlijke weg deugdzaam, niet
in de zin van een opzettelijke oefening in morele rechtschapen­
heid.
Werd U verlichting gegeven om les te geven? Kan er een andere ver­
lichting bestaan met als doel om te genezen?
Ja, exact. Zodra verlichting plaatsvindt, is het onmogelijk te zeg­
gen wat er met behulp van dat lichaam-geestmechanisme zal
gebeuren. Er bestaat geen vaste regel voor. Het kan zijn dat er niets
speciaals gebeurt met dat lichaam-geestorganisme. Het kan zijn
dat het precies zo verder gaat als voorheen, maar het zou ook kun­
nen veranderen. Iemand die daarvoor nog nooit een woord op
papier gezet heeft, kan boeken gaan schrijven. Iemand die het
geven van een speech na afloop van een diner een verschrikking
vindt, kan lezingen gaan houden. Het is in zekere zin een wonder.
Ik sta er verbaasd van hoe uw woorden er gewoon uitstromen.
'Gewoon eruit stromen', dat is heel juist gezegd. Hetzelfde gold
toen ik de boeken schreef, de woorden stroomden er gewoon uit.
De verlichting van Ramesh
Misschien zou u ons iets kunnen vertellen over uw verlichting en hoe
die bij u tot stand gekomen is.
Kijk, verlichting is een buitengewoon stompzinnig woord. Het
woord verlichting veronderstelt een gebeurtenis met vlammend
licht en gelukzaligheid die je oren uitkomt. Maar zo is dat niet,
althans niet in mijn geval.
Ik heb gehoord dat het een erg rustige maar zeer wel te onder­
scheiden gebeurtenis kan zijn, en tot dat inzicht raakte ik vooral
toen ik een verhaal las over Lao Tse en zijn volgeling. Sommigen
van u kennen het misschien, maar ik neem aan dat het geen
het kwaad kan als ik het nog een keer herhaal.
Een van Lao's volgelingen zocht hem op een zekere ochtend
op, terwijl zijn ogen vlamden en zijn gezicht de voldoening van
het leveren van een prestatie uitstraalde. Hij zei: "Meester, ik ben
er." En Lao Tse legde zijn handen met groot erbarmen op zijn
schouders en zei: "Mijn zoon, je bent nog nergens." En dus ging
de volgeling weg. Na enige tijd kwam hij terug en met een grote
kalmte zei hij: "Meester, het is gebeurd." Waarop Lao Tse hem in
de ogen keek, hem omhelsde en sprak: "Vertel mij eens, wat is er
gebeurd?"
Hij zei: "Ik aanvaardde uw woord dat er niets was gebeurd.
Maar ook wist ik dat ik onmogelijk een nog grotere inspanning
kon leveren. En dus gaf ik het hele idee van verlichting op, ik gaf
alle inspanning voor het verkrijgen van verlichting op en ging ver­
der met mijn gewone activiteiten. Toen kwam plotseling het besef
dat er niets te bereiken valt. Het was er altijd al!"
Het inzicht dat er geen individu bestaat dat iets wil, was gaan
dagen. Die staat is er al. De allerlaatste staat, voordat het kan
plaatsvinden, is de afwezigheid van het 'ik', dat wil dat er iets
gebeurt.
Wat u dan zegt, is dat het gebeurt als de t�·d rijp is om het te laten gebeu­
ren.
Ja. Wanneer het Zijn Wil is. Als de t�·d rijp is, dat is correct.
Intussen valt er niets te doen om het te stimuleren?
Weer juist. (gelach) In mijn geval weet ik de precieze datum
waarop het plaatsvond. Er is een dag in het jaar die de Divali Dag
wordt genoemd, het festival van het licht, hetgeen een algemene
feestdag in heel India is. Dit festival van het licht wordt veronder­
steld betekenis te geven aan de overwinning van het goed op het
kwaad, de overwinning van Rama op Ravana.
Normaal gesproken was dat in Mahar3:j' huis de dag om zijn
zolderkamer op te ruimen, een soort van voorjaarsschoonmaak,
en werden er geen gesprekken gehouden.
 Dit gebeurde in het eerste jaar dat ik hem bezocht. Dat was in
1978. Het volgende jaar, op de vooravond van Divali, op het mo­
ment dat er werd aangekondigd dat er de volgende dag om die
reden geen gesprekken zouden plaatsvinden, stelde een collega
van mij voor Maharaj zijn gesprekken bij hem thuis te laten hou­
den, als Maharaj het ermee eens zou zijn. Dit was vlak bij Maharaj'
huis en bekend bij de meesten die regelmatig de gesprekken bij­
woonden. Het gevolg was dat de we de volgende dag moesten pra­
ten in het huis van die collega. Deze collega was een van de ver­
talers. En op die dag wilde hij de mensen die kwamen, opvangen
en hij vroeg mij of ik de vertaling wilde doen. Daar ging ik mee
akkoord.
Op het moment dat Maharaj begon te spreken, gebeurde er
iets bijzonders. De stem van Maharaj leek heel, heel helder op een
afstand op mij af te komen. Eigenlijk veel helderder dan normaal.
Maharaj had geen tanden meer, dus ik had wat tijd nodig om aan
zijn stemgeluid te wennen. Maar die ochtend leek zijn stem van
een afstand te komen, maar toch veel en veel helderder dan die
ooit tevoren was geweest, zonder dat ik me erop hoefde te con­
centreren. Ik merkte dat de vertaling zo spontaan begon te ko­
men, dat ik feitelijk niet meer vertaalde. Ik sloeg slechts het ver­
talen gade. Het was alsof Maharaj bezig was met het vertalen in
het Engels en ik er alleen maar bij zat, een getuige was.
Na het vertalen voelde ik mij behoorlijk ziek. Ik wist niet wat er
gebeurde en het lichaam had er op een bepaalde manier op gere­
ageerd, simpelweg omdat het niet gewend was aan die ervaring.
Later zei mijn collega: "Ramesh, je was in vorm vandaag!"
"Hoe zo?"
'Je sprak luider dan je gewoonlijk doet, je sprak met zo'n auto­
riteit en je maakte gebaren die je nooit eerder hebt gemaakt," zei
hij. Ik nam dat maar gewoon aan. Het was een bevestiging dat er
iets gebeurd was. Maar dat iets was van binnen een volledige ver­
andering, een totale verandering. Aan de buitenkant was het
enige wat ik kon merken een vreemdsoortig gevoel van gewicht­
loosheid. Ik kon het niet benoemen en het duurde een dag of
twee voordat het weer bezonk. Maar als je me vraagt wanneer het
gebeurde, dan zijn dit het moment en de wijze waarop.
Zoals ik al zei, het was een heel rustige gebeurtenis, weliswaar
l66
plotseling, zo plotseling als wat. .. totaal onverwacht... totaal spon­
taan.
Daarna gingen de vertalingen altijd zo en Maharaj merkte dat
ook op. Maharaj verstond geen Engels, maar hij voelde precies
wanneer de vertaling niet strikt accuraat was. Wanneer er vertaald
werd, dan vroeg Maharaj vaak aan degene die de vertaling deed:
''Wat zei je tegen hem?" Dan liet hij het hem herhalen, waarna hij
het bevestigde of zei: "Nee, dat is niet wat ik bedoelde. Zie je, je
zit ernaast. Je zit er vaak naast." (gelach) Ik merkte dat ik na die
dag geen aandacht meer schonk aan wat er gezegd werd; de ver­
talingen kwamen er soepel en spontaan uit.
Op een ochtend toen ik op Maharaj wachtte om hem mee te
nemen voor zijn gebruikelijke autotochûe, was hij bijzonder kalm
en hij zei: "Ik ben blij dat het gebeurd is." Hij wist ook dat op dat
moment het boek 'Vingerwijzingen'1 uitkwam en hij zei: "Ik ben
blij dat het gebeurd is. Het zal niet bij één boek blijven. Ver­
schillende boeken zullen uitgegeven worden. En wat de boeken
te zeggen hebben, zal niet zijn alsof een papegaai mij napraat.
Hoe het naar buiten komt, zou ik niet kunnen zeggen. Zelfs jij zal
het niet weten."
Ramesh, u zei dat toen verlichting plaatsvond, dit gepaard ging met
een vreemd gevoel in het lichaam, een gevoel van ongemak en ve?Warring.
Komt dat omdat Bewustzijn zich niet langer vereenzelvigt met het lichaam?
Ja.
Toen u sprak over de ervaring van verlichting, noemde u Maharaj en
dat speciale moment waarop hij zei: "Dus het is gebeurd. " Was er voor u
een specifiek moment waarop u tegen uzelf zei: "Dus het is gebeurd"?
Na een dag of wat, toen ik fysiek weer in mijn oude doen terug­
keerde, wist ik dat het gebeurd was, zonder de geringste twijfeL
Eerlijk gezegd had ik geen enkele behoefte aan een bevestiging
van Maharaj, maar toen die kwam, vond ik dat prima. Maar het
feit waar het om draait, blijft dat ik geen enkele bevestiging van
wie dan ook nodig had.
 Het klinkt alsof dat tMment aanllrak aan het eind van deze twee-ofdrie­
daagse periode.
Het gevoel dat er iets gebeurd was, ja. Het besef wat er gebeurd
was, het bewust worden ervan.
Genieten van het leven zoals het is
Ik zag de zonsondergang vanavond, en die was werkelijk prachtig. Wat
ik u wilde vragen is: wanneer je naar zoiets kijkt als de zonsondergang en
vervolgens hoor je alle geluiden van de auto's, dan zijn voor mij die gelui­
den niet net zo mooi als de zonsondergang. Maakt u het onderscheid waar­
bij het een prettiger is dan het ander?
Deze zonsondergang kan ik niet voor onbepaalde tijd hebben,
zo ook kan ik de geluiden niet vermijden. Daar ben ik mij van be­
wust. Daarom is er geen verlangen dat de zonsondergang voor
altijd voortduurt of dat de geluiden niet zouden storen. Met ande­
re woorden, er is een aanvaarding van wat er op dat moment 'is'.
Als er een prachtige zonsondergang is, wordt ervan genoten. Er is
geen verlangen dat het voor altijd voortduurt.
Als een gewoon mens een genoegen beleeft, dan is bij dat g�
noegen onveranderlijk een zekere angst aanwezig dat het geno�
gen niet blijvend is. Op het moment van het genieten komen vra­
gen boven als 'Wanneer heb ik voor het laatst zo'n lekkere maaltijd
gehad? Wanneer zal ik die weer krijgen? Zal ik ooit nog eens zo'n
seksuele ervaring als nu beleven?' Het genoegen van de jnani is veel
intenser, omdat hij zich er geen zorgen over maakt of hij het nog
eens zal beleven. Als het gebeurt, prima, als het niet gebeurt, dan
stoort hem dat niet. Daarom wordt de jnani vaak als de mahabhogi
aangeduid, een supergenieter. Hij leeft beslist niet als een plant. In
dat genieten is er geen genieter, er is zuiver en alleen genot.
En daar legt hij zijn hele wezen in.
Dat is natuurlijk en spontaan leven. Er is niet iemand die een
spontaan leven leidt, er is alleen spontaan leven.
168
Van gadeslaan tot sahaja
Als u in die momenten van rust verblijft, als Bewustzijn in rusttoestand
is,daar gaat het om. Zoals Ramana Maharshi zegt: "Die momenten vol­
ledig zonder 'ik'. " Wanneer je uit het 'ik' bent, is dat het meest nabij sato­
ri?
Deze satmi of samadhi of salvikalpa samadhi, waar het bewustzijn
tijdelijk afwezig is, komt het dichtst in de buurt, maar Ramana Ma­
harshi heeft duidelijk gemaakt dat het niet de natuurlijke staat is
in de zin van het niet-gadeslaan. Dat niet-gadeslaan is de natuur­
lijke staat. Van het niet-gadeslaan ga je over naar het gadeslaan.
Heel, heel vloeiend, zoals het overschakelen van een automati­
sche versnellingsbak. Je bent in de staat van het niet-gadeslaan als
er niets is om gade te slaan.
Iemand roept je, of iemand komt, of de bel gaat Dan ben je
weer terug in de staat van het gadeslaan. Maar er is geen versto­
ring, je ervaart geen verstoring. Het is een heel natuurlijke over­
gang van de ene staat naar de andere.
Mijnheer, zou ik dat proces mogen aanduiden als chittah, het spelletje
van het denken? Ik bedoel dat het gevangen zijn in de illusie de aard van
chittah is. Het is wat het denken doet, het is zijn job, net w goed als lon­
gen bepaalde dingen doen, enz.
Ja.
Dus het creëert illusie.
Inderdaad.
Maar we zouden objectief kunnen zijn en alleen maar waarnemen wat
het doet, net zoals we de longen kunnen waarnemen.
Inderdaad. Laten we naar het woord 'sat-chit-ananda' kijken.
'Sat' betekent zijn of het zijn. 'Chit'is Bewustzijn, bewust van zijn,
en 'Ananda' is vervoering.
Bestaan, Bewustzijn en vervoering. Die woorden zijn ten on-
rechte genomen om de Subjectieve staat, Niroana, te beschrijven.
Maar dat is het niet, omdat het denken niet kan bestaan in die
staat, waarin Bewustzijn zich bewust is van zijn eigen bestaan. Er
bestaan geen woorden om het te beschrijven. Het is niet in de
staat van de potentiële, nog niet gemanifesteerde werkelijkheid,
maar in de staat van de kenbare werkelijkheid. Elke beschrijving
is in de kenbare werkelijkheid.
Zoals Lao Tse zegt: "Als je er een naam aan kunt geven, is het geen
Tao."
Je geeft het een naam en dan is het er niet meer. Je jaagt het
achterna en je probeert het te vangen en dan is het weg. Ik blijf
daarnaar verwijzen, omdat het zo'n prachtig stukje is: "Alleen als
je erop jaagt, verlies je het. Maar tegelijkertijd kun je het niet
kwijtraken. En terwijl je geen van beide kunt doen, blijf je stil en
dan spreekt het. Jij spreekt en het is weg. De grote poort van lief­
dadigheid staat wijd open, zonder hindernissen."
Gadeslaan is enkel en alleen 'zijn'.
Ja, gadeslaan is gewoon 'zijn', niet het waarnemen door een
waarnemer.
Eens heeft iemand gezegd dat de hoogste staat van Bewustzijn is wan­
neer de getuige in het proces van getuige zijn wegvalt. Is dat waar u het
over heeft als u praat over alleen maar 'zijn'?
Ja, gadeslaan is de staat van Bewustzijn als er iets gade te slaan
valt. Je slaat de vogels gade of mensen, die komen en gaan, of wat
dan ook. De staat waarin het gadeslaan stopt, wanneer er niets valt
gade te slaan, gaat dieper. Dit noemt Ramana Maharshi de 'na­
tuurlijke staat' .
Dat is wanneerje de vogels ofde voorbijgaande mensen bent, nietwaar?
Als u het onder woorden wil brengen, maar ik zou het liever
niet doen.
Het kan niet echt onder wormJen gebracht worden.
Er is geen reden toe.
Waar u nu over spreekt gaat verder dan gadeslaan?
Ja. In het normale geval is er betrokkenheid. Met een zekere
mate van inzicht neemt de betrokkenheid af en is er enkel een
staat van gadeslaan. Als ik praat en doe, dan is dat de staat van het
gadeslaan, maar wanneer er niets valt gade te slaan, dan verdiept
het zich tot een staat van niet-gadeslaan. In die staat is het bewust­
zijn aanwezig in die zin dat je op een heel passieve, niet-betrok­
ken wijze de geuren ruikt en geluiden hoort. Dat is de natuurlij­
ke staat van niet-gadeslaan. Als de staat van niet-gadeslaan een
tijdje voortduurt, dan verdiept die zich tot een staat van samadhi.
Komt het gadeslaan telkens weer terug?
Het gadeslaan vindt voortdurend plaats. Gadeslaan is wat
Bewustzijn is.
Maar als het gadeslaan stopt en u in de diepere staat gaat, komt u dan
altijd weer terug?
Oh ja, natuurlijk. Van niet-gadeslaan naar gadeslaan. Net als
het schakelen op de grote weg. Het gebeurt automatisch. Je denkt
er zelfs niet bij na. Het schakelen is natuurlijk, spontaan.
Is de staat van niet-gadeslaan hetzelfde als de diepe slaap voor een
gewoon mens, met dien verstande dat voor de jnani er het gevoel van wak­
ker zijn is?
Ja. Wat afwezig is tijdens de diepe slaap van de gewone mens is
het vereenzelvigd bewustzijn, het 'ik'. Maar het onpersoonlijke
universele Bewustzijn, dat zich niet heeft vereenzelvigd, moet er
171
wel zijn, omdat het niet is alsof je bij het ontwaken opnieuw gebo­
ren bent. Het onpersoonlijk Bewustzijn dat aanwezig is tijdens de
diepe slaap zorgt voor continuïteit. Wat afwezig is tijdens de diepe
slaap is het vereenzelvigd persoonlijk bewustzijn. Maar nadat ver­
lichting heeft plaatsgevonden, komt het inzicht dat het onper­
soonlijk Bewustzijn er altijd, in elke staat is.
Gadeslaan
Eerder zei u dat gedachten tot u komen, dat u een soort marionet bent.
Vervolgens verwijst u naar de wijze als de getuige van de gedachten. Hoe
zit dat?
Dat is een heel goede vraag. De wijze slaat de gedachten niet
gade. De gedachten worden gadegeslagen.
Dat doet Bewustzijn ?
Dat doet Bewustzijn. En als de geest denkt, als de gemiddelde
persoon denkt: 'Ik ben aan 't gadeslaan', dan is dat niets anders
dan zelfmisleiding. Het is het denken dat naar de werking van
het denken kijkt. Het is niet gadeslaan. Het denken dat naar het
denken kijkt, verloopt horizontaal in zintuiglijk waarneembare
tijd, terwijl het voortdurend reacties vergelijkt en beoordeelt.
Zelfs als er geen 'ik' is, dan is er nog steeds het lichaam-geestmechanis­
me. A.ls u spreekt over gadeslaan na de verlichting, nadat er geen 'ik' meer
is, is er dan enig gevoel van afgescheidenheid tussen dat wat gadeslaat en
dat wat als verschijnsel waarneembaar is?
Het gadeslaan is een werking van de potentiële niet-gema­
nifesteerde werkelijkheid. Er bestaat geen 'getuige' die wat dan
ook gadeslaat, wat precies de afwezigheid van het denken inhoudt.
Als het denken er is, dan is er een 'ik' dat getuige is van een
gebeurtenis en dat daarom vergelijkt en oordeelt. In dit geval is het
vergelijken er niet. Het is zuiver gadeslaan, waarbij er geen indivi­
du is dat gadeslaat. Daarom berust het idee dat iemand gadeslaat
op een misvatting. Er is nooit één persoon die gadeslaat of de per­
soon die gadeslaat. Er kan alleen maar gadeslaan bestaan, zoals in
de werking van de potentiële niet-gemanifesteerde werkelijkheid.
Wanneer iemand tijdens discussies met Maharaj zei: "Ik sla gade",
dan zou Maharaj stoppen en zeggen: "Dat is geen gadeslaan."
Het voortgezette functioneren van conditionering
U sprak over de geconditioneerde geest en dat een verlichte niet gecon­
ditioneerd is. Maar Maharaj was geconditioneerd doordat u altijd vijftien
minuten te vroeg aankwam, en hij was verstoord toen u slechts vijf minu­
ten te vroeg kwam. Was zijn geest niet geconditioneerd?
Ja. Dat is een goed punt. Toen Maharaj werd gevraagd: "Heeft
u gedachten?" zei hij: "Niet alleen gedachten, maar ook verlan­
gens en emoties komen omhoog. Maar ze worden niet 'in ont­
vangst genomen'. Gedachten of verlangens kunnen misschien op­
komen, maar ze worden alleen maar gadegeslagen." Zelfs na ver­
lichting blijft het organisme doorgaan met functioneren en het
kan alleen functione;.·en overeenkomstig zijn aangeboren karakte­
ristieken. Een van de karakteristieken van Mahar� was ongeduld
en dit was een symptoom ervan.
Niettemin was hij zo geconditioneerd, dat hij u als regel vijftien minu­
ten voor aanvang verwachtte.
Er wachtten bezoekers. Dus vanwege zijn aard werd hij onge­
duldig. In een jnani komen gedachten en zorgen op, die enkel
maar gadegeslagen worden. Zij laten geen sporen achter. Je kon
Maharaj kwaad zien worden op iemand, maar letterlijk een mi­
nuut later, als dezelfde man zijn mond weer opendeed, kon Ma­
haraj in vervoering raken. Er was nooit een spoor van de vorige
reactie. De reactie was spontaan en werd geaccepteerd. Maar als
het inzicht niet volledig en authentiek zou zijn geweest, dan zou
het organisme gedacht hebben. Ik word verondersteld een jnani
te zijn, ik word niet verondersteld boos te worden. Ik moet niet
173
vergeten niet kwaad te worden. Het kon Maharaj geen bal sche­
len. Kwaadheid kwam en dat was dat. Zelfs na verlichting is er een
enorm verschil tussen de lichaam-geestorganismen waarin ver­
lichting heeft plaatsgevonden. Maharaj had een snel ontvlambaar
karakter, terwijl Ramana Maharshi heel vredig was en nauwelijks
kwaad te krijgen. Dat was het verschil tussen de oorspronkelijke
karakters van de beide organismen. Ze blijven min of meer func­
tioneren met dezelfde karakteristieken. Het is dus niet zo dat ver­
lichting een kloon maakt van een verlicht wezen.
Oorzakelijkheid
Als er geen persoon meer aanwezig is in een jnani, bestaat er dan nog
wel oorzaak en gevolg? Gaat de wet van oorzaak en gevolg nog op voor de
jnani?
Oh ja, het hele drama is gebaseerd op oorzaak en gevolg.
Bepaalde daden vinden plaats en die hebben hun gevolgen. Die
gevolgen worden op hun beurt weer de daden met daaropvol­
gende gevolgen. Oorzaak en gevolg gaan almaar door. Dat is de
wet van oorzaak en gevolg, hetgeen evolutie is.
Voor de jnani echter...
De jnani houdt zich niet met deze wet van oorzaak en gevolg
bezig. De wet van oorzaak en gevolg werkt en de jnani slaat het
slechts gade. Alles wat plaatsvindt, wordt slechts gadegeslagen,
inclusief zijn eigen rol.
Maar voor het lichaam-geestmechanisme van de jnani blijft de wet van
oorzaak en gevolg gewoon opgaan?
Gewis, het lichaam-geestmechanisme van de jnani maakt on­
derdeel uit van de wet van oorzaak en gevolg. Wat er ook met be­
hulp van dat lichaam-geestmechanisme gebeurt, het gaat precies
hetzelfde als de daden en hun gevolgen bij alle andere lichaam­
geestmechanismen.
174
Dus de spontane daden, die met behulp van de jnani worden uitge­
voerd, hebben nog steeds repercussies voor hem.
'Voor hem'. Wie is 'hem'? De daden die worden uitgevoerd
met behulp van het lichaam-geestmechanisme van een jnani heb­
ben zelfs na verlichting zeker hun consequenties voor het li­
chaam.. Als de jnani spreekt en bepaalde mensen luisteren er­
naar, dan zal de gebeurtenis van het spreken en luisteren bepaal­
de gevolgen hebben, hopelijk goede! Dat spreken kan het
lichaam uitputten. Maar de jnani maakt zich er niet druk over.
Gedachten, verlangens en emoties
Als u boos wordt, wat doet u daar dan mee?
Het komt naar me toe, maar laten we eerst over het woord 'u'
praten. Wat gebeurt er eigenlijk als u zegt dat u boos bent? Legt
u mij eerst eens uit wat u eigenlijk bedoelt als u zegt dat u boos
bent?
Ik zou zeggen dat ik aan iets gehecht ben, of dat ik iets verkeerd inter­
preteer..
Nee, nee, nee, ik spreek niet over de oorzaak van de boosheid.
Ik vraag niet naar de reden waarom u boos bent. Als u zegt dat u
boos bent, kan het alleen maar in het nu zijn, snapt u? Daarvoor
was er geen boosheid. Boosheid komt op in het nu, nietwaar?
Ja.
Dus wat opkomt is een gevoel van boosheid, ongeacht wat de
oorzaak daarvan is. Wat opkomt is een ervaring van boosheid in
het nu. Als je vervolgens de kwaadheid in ontvangst neemt en
zegt: "Ik ben kwaad", wat er dan gebeurt is dat u horizontaal
betrokken raakt bij die kwaadheid. Het opkomen van de kwaad­
heid is een verticale beweging. Daarover heeft u geen enkele con­
trole. Het opkomen van een gedachte of emotie ligt buiten uw
175
macht. Het is een gebeurtenis die van buitenaf komt. Het kan van
Nee, ik accepteer haar zelfs niet. Ik accepteer noch verwerp
alles zijn. Er kan zonder reden een gevoel van vreugde ontstaan! haar omdat dat zou betekenen ...

Er ontstaat een gevoel van angst en vervolgens vraagt u zich af:

"Waarom ben ik bang?" Die gedachte, of een gevoel van boosheid, U herkent haar onmiddellijk?
is iets wat opkomt en waar u geen enkele macht over heeft, of er
nu verlichting heeft plaatsgevonden of niet. Dus als het gevoel van Ze wordt gadegeslagen. Zonder tussenkomst van iemand die

boosheid opkomt, dan raakt u er horizontaal bij betrokken en u gadeslaat.

zegt: "Ik ben boos." Waarom ben ik boos? Om een of andere

reden zou ik niet boos moeten zijn geworden.' Maar dat is alle­
maal horizontaal, in de tijd. Het oorspronkelijke ontstaan van
boosheid is verticaal, in het nu. Zou u willen beweren dat verlichting een manier is om het spel te spe­
De jnani raakt niet horizontaal, in de tijd, betrokken. In uw len, zonder lijden en frustratie?
geval wordt u boos en geïrriteerd en besluit u uit te zoeken wat
boosheid is en hoe u ervan af kunt komen, wat u zou kunnen Nee. Bijvoorbeeld, er is verdriet en je kijkt ernaar, je speelt het

doen om wraak te nemen, of wat dan ook. (gelach) Dat is hori­ spel, maar je reageert er niet op. Het is niet zo dat er geen gedach­

zontale betrokkenheid. ten of emoties in het lichaam-geestmechanisme opkomen na ver­

lichting.

En dat raadt u niet aan? Dat is niet juist. Na verlichting gaat het lichaam-geestmecha­
nisme verder als een organisme en het organisme reageert op een

Aanraden?! Als u er gelukkig mee bent, geniet er dan op alle van buitenaf komende gedachte of gebeurtenis in overeenstem­

mogelijke manieren van. Nu kom ik terug op wat er gebeurt als ik ming met zijn aangeboren eigenschappen. Maar op het moment

boos word. Waar het om draait is dat 'ik' niet boos word. Ik heb dat er een reactie ontstaat, wordt die gadegeslagen en daardoor

geen macht over het opkomen van een gedachte of het ontstaan gestopt. Er is geen horizontale betrokkenheid.

van angst, of boosheid of wat dan ook. Het ontstaan van een
gedachte, emotie of gevoel is onafhankelijk van het organisme. Neem nu eens plezier als voorbeeld. Mij werd eens gevraagd:

De vraag is: 'Wat gebeurt er met het organisme als er in het nu "Als u iemand treft die er blijk van geeft het goed te begrijpen en

boosheid opkomt?' U raakt erbij betrokken, ik niet. Het gevoel u ziet de transformatie, geeft dat niet een gevoel van dankbaar­

van boosheid kan opkomen als je er geen macht over hebt. heid?" Een gevoel van dankbaarheid komt op. Het kan niet an­

Vervolgens wordt dat gevoel van boosheid gadegeslagen. Er is ders. In een organisme moeten gedachten, gevoelens of emoties

geen betrokkenheid. De boosheid komt verticaal op, ze wordt opkomen. Maar ze worden gadegeslagen en dan stoppen ze. Als

gadegeslagen en stopt. Er is geen horizontale betrokkenheid. er in de familie een verlies is, dan zal verdriet ontstaan, maar het
wordt niet omgezet in een ononderbroken oneindig voortdurend

U bedoelt dat u haar gadeslaat en gewoon laat gaan? rouwproces. Het lichaam-geestmechanisme blijft niet met dat ver­
driet leven. Overweldigend verdriet kan opkomen en daarna zal

Nee. Ik laat haar niet gaan. Dat is waar het om draait. het organisme zich verder gedragen als tevoren.

U aanvaardt haar? Gaat dat ook op voor angst?

177
 Ja zeker, het gaat ook op voor angst. Juist met een dergelijke
negatieve emotie.
Ik zit nog steeds te denken uuer dit concept van functioneren en ver­
langen. Is het juist om te stellen dat zelfs nadat het 'ik' is verdwenen, het
verlangen vocntgezet wordt op een onpersoonlijk niveau?
Gedachten, wensen, emoties kunnen opkomen. Maharaj ge­
bruikte gewoonlijk de uitdrukking 'Ze worden nooit in ontvangst
genomen', hetgeen betekent dat er geen horizontale betrokken­
heid is. Ze komen op, ze worden gadegeslagen en ze stoppen.
Maar het functioneren 'an sich Ik kan moeilijk begrijpen dat er func­
'.
tioneren kan bestaan zonder verlangen.
Verlangens kunnen opkomen, maar ze leiden niet noodzake­
lijkerwijs tot betrokkenheid. Bij gewone mensen leiden verlan­
gens meestal tot betrokkenheid.
Bijvoorbeeld, Maharaj was verslaafd aan roken. Als hij het verlangen
had te roken, dan stak hij een sigaret op. Zijn lichaam-geestmechanisme
was daaraan verslaafd.
Als hij honger had, at hij, als hij zin had om te wandelen, dan
maakte hij een wandeling.
Maar is zo'n verslaving niet hetzelfde als verlangen?
Precies. Verlangen komt op, omdat dat een onderdeel is van
het bewustzijn. Maar na verlichting of inzicht of hoe u het ook wilt
noemen, slaat het individuele organisme de wensen slechts gade.
Ze worden niet in ontvangst genomen.
Maar ze leiden niettemin wel tot actie.
Als het verlangen iets is als honger of dorst, dan wordt die ge­
dachte in de vorm van actie geactualiseerd.
Zonder dat de geest meedoet?
Correct.
Neemt u het mij niet kwalijk als dit misschien wat persoonlijk is. Tegen
het einde van wat u ons eerder voorlas, merkte ik op dat er bij u sprake
was van wat ik een emotionele reactie zou willen noemen. Er waren tra­
nen en er was een aarzeling in uw stem, een merkbaar verschil in gedrag.
Mag ik vragen wat deze bewogenheid was?
Het kwam gewoon op! Het was een bewogenheid in Bewustzijn,
waarover ik geen enkele macht had.
Ging het gepaard met gedachten of beelden?
Een lichaam-geestmechanisme, waarin verlichting heeft plaats­
gevonden, wordt niet een plant. Gedachten zullen opkomen.
Emoties zullen opkomen. Maar dergelijke gedachten en emoties
of verlangens worden niet in ontvangst genomen. Ze gebeuren
gewoon. Er is geen persoonlijke reactie zoals verlegenheid of
schaamte. Ook niet het idee 'kijk eens hoe gevoelig ik ben'.
Hoe zit dat met pijn? Lichamelijk pijn. Wordt er ergens op een of ande­
re manier geleden ?
Oh, u bedoelt in dit lichaam? Natuurlijk. Zeker.
Maar omdat 'u' niet bestaat, heeft u er eigenlijk niets mee te maken?
Dat is juist.
Ramesh, u zei dat de jnani, de persoon in wie zelfrealisatie heeft plaats­
gevonden, zich wel met het lichaam identificeert, maar niet als degene die
handelt. Gaat hetzelfde op voor emoties en gedachten?
Ja! Precies. Hij identificeert zich niet met wat er ook maar ver-
17 9
schijnt. Het wordt slechts gadegeslagen. En nog een ding: de jnani
is zich er nimmer bewust van dat hij een jnani is.
Er is geen enkele behoefte om een jnani te zijn?
Daar draait het precies om. Er is geen behoefte. De verlichting
is er! Wat er ook maar gebeurt, het gebeurt domweg. Dat is het
punt dat vaak niet echt wordt begrepen. Zodra de verlichting
heeft plaatsgevonden, is er geen behoefte te onthouden dat ver­
lichting heeft plaatsgevonden. Als die er wel is, dan heeft verlich­
ting niet plaatsgevonden.
Tenzij ik u vraag in welke staat u verkeert?
Ah ja. Dan is er de vraag en het antwoord, maar in het norma­
le gedrag is het nooit nodig zich af te vragen: "Handel ik juist of
verkeerd? Ik word verondersteld een jnani te zijn, ik hoor dat niet
te doen."
Als een individu zichzelf als een jnani beschouwt, dan scheidt hij zich
af van anderen, hetgeen de jnani niet doet. Is dat juist?
Dat is juist.
Ramesh, toen verlichting bij u plaatsvond, verloor u toen uw belang­
stelling voor wereldse zaken?
Nee, het enige verschil was dat het gevoel persoonlijk te han­
delen verdween. Toevallig was er altijd in het organisme dit gevoel
dat het organisme niet degene was die handelde, dat wat er ook
gebeurt het een deel van het functioneren van het Geheel is en
dat dat de bestemming van dit organisme is. Dus de transforma­
tie was niet zo indrukwekkend als u misschien zou denken.
In elk geval vond de transformatie in dit lichaam-geestmecha­
nisme min of meer spontaan plaats, niets indrukwekkends dus. Ik
heb altijd twee overtuigingen gehad. Ten eerste: dit is illusie, niets
doet er toe, en ten tweede: wat er ook gebeurt, het gebeurt uit
zichzelf en ik kan er niets aan veranderen.
180
Merkte u bij uzelf dat u uw verlangens naar dingen verloor?
Nee, nee, verlangens verdwijnen niet. Ze komen voor, maar
verlangens zijn niets anders dan gedachten. Een emotie is een
gedachte. Emoties, verlangens, gedachten komen op, maar ze
worden niet in ontvangst genomen. Wat er ook opkomt, het ver­
dwijnt gewoon weer wanneer het wordt gadegeslag e� . Maar h� t
_
opkomen van de gedachte, emotie of het verlangen 1s tets dat bm­
ten de macht van het organisme ligt. Het is de aard van het den­
ken om ze ofwel 'in ontvangst' te nemen en erbij betrokken te
raken ofwel, als het 'ik' afwezig, is het opkomen ervan gade te
slaan, waarna ze verdwijnen.
Of te handelen als dat zo moet zijn, maar zonder betrokkenheid, niet­
waar? Soms leidt het verlangen tot een handeling en soms kijk je ernaar
en verdwijnt het gewoon?
Een gedachte komt op en de gewone geest raakt erbij be­
trokken - dit is goed en dit is slecht, of zoiets - en besluit vervol­
gens te handelen. Maar die handeling zou toch hebben plaatsge­
vonden. Het individu denkt dat hij dat heeft besloten, maar tot
deze actie was er al in het Geheel besloten. Bij de jnani vindt deze
verstoring van het denkverstand niet plaats. Een gedachte zoals 'ik
heb honger' komt op en als de gedachte omgezet moet worden
in actie, dan ga ik eten.
Als er niets te eten is, zou u dan boos worden?
Er is vrijwel nooit een situatie geweest waarin ik niets te eten
had. (gelach)
Dat is het beste antwoord.
Het is het best mogelijke antwoord. Ik zal je vertellen waarom.
U vraagt mij van individu tot individu wat dit individu onder
bepaalde omstandigheden zou doen.
Wat ik zeg, is dat ik niet weet wat er onder bepaalde omstan­
digheden, onder bepaalde denkbeeldige omstandigheden, zal ge-
181
beuren. Als het iemand betreft die actief is en wiens aangeboren
aard het is dingen te bemachtigen, dan zou in dat geval het orga­
nisme waarschijnlijk van iemand anders die wel te eten heeft het
eten inpikken, of er nu sprake van verlichting is of niet. Maar waar
het organisme meer passief van aard is, zal hij zich er niet erg druk
over maken.
Met andere woorden, u zou best boos kunnen worden?
Ja, boosheid zou kunnen opkomen. Maharaj werd eens ge­
vraagd: "Maharaj, waarom wordt u boos?" Hij zei: 'Wie wordt er
boos?" Het was geen woordspelletje. Boosheid komt op en dan
verdwijnt ze weer. Ze blijft niet doorpruttelen.
Zou u niet kunnen handelen als gevolg van de boosheid?
Wat ik zeg is dat de boosheid zou kunnen resulteren in actie, ja.
En dat boosheid zou kunnen resulteren in actie die tot straf voor
dit lichaam-geestmechanisme kan leiden. Zeker.
Zelfs in het geval van een jnani ?
Ja. Er bestaat in werkelijkheid geen jnani. Nadat verlichting
heeft plaatsgevonden, wordt alles wat er gebeurt, het opkomen
van boosheid, de actie als resultaat da arvan , de daaropvolgende
straf, alles wordt gadegeslagen. Niet als mijn actie, maar als onder­
deel van het functioneren van het Geheel.
Dus in werkelijkheid kan iedereen een verlicht wezen worden, zelfs als
hij onvolmaakt is, zelfs als hij verlangens heeft, zelfs als hij skcht doet,
zolang er maar de overtuiging is dat hij niet degene is die handelt, dat hij
gewoon een instrument is?
Is verlichting plaatsvindt, wordt het organisme niet opeens per­
fect. Het is heel en dat omvat beide tegengestelde delen. Perfectie
zoeken is de eerste en meest basale dwaasheid die er is, en de
jnani begrijpt dat. Dat is de basis van het inzicht. Wat er ook ge­
beurt, het is een onderdeel van het functioneren van het Geheel.
182
En dat lrrengt innerlijke vrede?
Innerlijke kalmte of vrede, het is hetzelfde.
Actie
jnani zelf
Het schijnt dat de jnani niet werkelijk betrokken is, dat de
niet betrokk en is, maar de functionele relatie gaat
het Bewustzijn is, dat
verder?
Ja, daarom is er geen betrokkenheid. Er is uitsluitend het gade­
slaan van gebeurtenissen, zolang er iets is om gade te slaan. Als er
niets is, dan gaat het over in een staat van niet-gadeslaan.
Eenmaal in die staat, wat zou een verlicht persoon ertoe aanzetten iets
te doen? Het klinkt alsof z.e op hun omgeving reageren.
Als ik spreek van een 'verlicht persoon', dan bestaat zoiets niet.
Er is niet zoiets als een verlicht 'persoon'. Dus het vraagstuk met
betrekking tot motivatie komt niet eens op. Alle acties die door
middel van een dergelijk lichaam-geestmechanisme uitgevoerd
worden, zijn spontaan. Het verstand heeft zich, voordat de actie
plaatsvindt, er niet mee bemoeid. Dat bedoel ik
�� s ik zeg dat de
acties van een jnani niet consequent hoeven te z1:1n of hoeven te
voldoen aan eisen van de rede.
Is er ooit tijdens de actie, in plaats van spontaniteit, sprake van ver­
warring met betrekking tot de vraag wat er gedaan moet worden tijdens dit
gadeslaan? Zou er verwarring kunnen zijn�
Nee, het kenmerk van spontaniteit is de afwezigheid van ver­
warring. Verwarring is een staat van het verstand. Bij spontaniteit
wordt het verstand er helemaal buitengehouden.
Dus actie vindt plaats. Vindt er ook afkeuring plaats?
Nee. In de actie en de spontaniteit ervan is er geen verwarring
 en er is geen oordeel of afkeuring. Verwarring en oordelen zijn
eigenlijk hetzelfde. In het beoordelen van het een of het ander
ligt de verwarring.
Volgens mij heeft u gezegd dat de jnani met mededogen of liefde zou
kunnen reageren op een menselijke behoefte, maar dat hij het ene moment
in de behoefte lijkt te voorzien, terwijl hij in een andere situatie die behoef
te schijnt te negeren. Alf er nu één ding is waarvan ik dacht dat het con­
sistent zou zijn, dan is het wel liefde, maar kennelijk is dat niet zo.
Mededogen gaat vooraf aan de affectieve gesteldheid in duali­
teit; liefde-haat, sympathie-antipathie. Een onderliggend gevoel
van mededogen is altijd aanwezig. Wat er ook gebeurt in dualiteit,
het is niet de daad van de jnani. Als een daad bedoeld is om
iemand te helpen, dan zal gebeuren wat als kennelijk mededogen
wordt opgevat. Maar als het een ander persoon betreft die deze
hulp niet moet krijgen, dan zal het uitblijven van actie worden
beschouwd als een schijnbaar negeren van de behoefte. In geen
van beide gevallen is de verlichte persoon er als individu bij be­
trokken. De misvatting is gelegen in de idee dat er een relatie is
tussen de daad en de verlichte persoon. Er bestaat geen verbin­
ding tussen de daad die wordt uitgevoerd en het lichaam-geestme­
chanisme waar verlichting heeft plaatsgevonden en met behulp
waarvan die daad al of niet wordt uitgevoerd. Het organisme is
slechts het instrument.
Reactie op gebeurteniss e n
U heeft gezegd dat alfje ziet met inzicht, het denkverstand minder ruim­
te zal hebben om schade aan te richten. Sprak u over iemand die in de we­
reld der verschijnselen leeft? Is er bij de jnani minder ruimte voor het denk­
verstand?
Het denkverstand van de jnani is reeds veel eerder vernietigd.
Het denkverstand is het 'ik'. Het denkverstand is het ego.
Ka n ern jnani an�t ervaun?
De jnani ervaart geen angst. Angst kan er zijn. Angst kan opko­
men in Bewustzijn.
Vanwe� de aangeboren karakteristieken van de jnani?
Juist. Het organisme reageert. Als verlichting heeft plaatsgevon­
den in een organisme van het somatische type, waarbij het orga­
nisme gereed is om te vechten, hoeft de reactie op een gebeurte­
nis niet angst te zijn, maar weerstand bieden. Maar als het mecha­
nisme zachter is, zoals bij het viscerale type, dan kan de angst om­
hoogkomen en kan het organisme op een andere manier reage­
ren. Wat ik bedoel te zeggen, is dat men niet van tevoren kan we­
ten hoe het organisme waarin verlichting heeft plaatsgevonden,
onder denkbeeldige omstandigheden zal reageren. Maar vanuit
het standpunt van de jnani is er niemand om zich, hoe de reactie
ook mag zijn, daar druk over te maken.
'Hoe zal er gereageerd worden?', dat is het denkverstand, dat
projecteert 'Wat zou "ik" onder die omstandigheden doen?'
Snapt u? De denkbeeldige situatie is enkel het product van het
denkverstand en dat is er niet meer in het geval van de jnani.
Bij Maharaj was er eens een incidentele bezoeker, een hindoe,
die meende dat zijn passieve houding van hem een zwakkeling
had gemaakt en dus verwisselde hij zijn godsdienst voor de mili­
tante Sikhs. Op een dag zei hij: "Maharaj, u zegt alweer hetzelfde:
'Je moet aanvaarden wat is.' Dat kan ik niet aanvaarden. Als ik
morgen met een aantal militante mensen hier naartoe kom om
de aanwezigen hier te mishandelen, wat zou u dan doen?"
Maharaj zei: "Ik weet het niet'. Iedereen moest lachen. Goeie
grap. Maar Maharaj zag dat ik hem zat aan te staren. Hij zei 'Wat
is er aan de hand? Vind je het geen goeie grap?"
Ik zei: "Het kan misschien een grap zijn of niet, dat weet ik niet.
Maar u zou zich niet accurater en correcter hebben kunnen uit­
drukken." Hij keek me aan. Hij begreep wat ik bedoelde.
Een andere bezoeker zei: 'Waarover gaat het tussen u en Ma­
haraj?" Wij spraken natuurlijk in Marathi. Ik keek Maharaj aan. Er
werd niets gezegd of gedaan zonder Maharaj' uitdrukkelijke in­
stemming. Hij was een zeer strenge man! Een van zijn uitdrukkelij­
ke geboden was: "Niemand spreekt over mijn leer, behalve in mijn
aanwezigheid." Hij wilde geen MaharöJ Club, waar mensen samen­
kwamen en het onderwerp bespraken alsof het politiek betrof.
Nadat Maharaj zijn toestemming had gegeven, vertelde ik de
bezoeker dat de wijze waarop ik Maharaj' woorden had opgevat,
was dat de vraag was gesteld door het ene individu aan het ande­
re individu, maar dat hier helemaal geen individu was. Dus de
zeer precieze en juiste reactie op de vraag 'Wat zou u onder deze
omstandigheden doen?' is 'Ik weet het niet'. Het individu zegt dat
het onder die en die omstandigheden zus en zo zal doen.
In dit geval is er geen individu. Als dat morgen zou gebeuren,
dan kan het zijn dat Maharaj niets doet en dat sommige mensen
in het gehoor weerstand bieden. Op een andere dag onder gelij­
ke omstandigheden kan het zijn dat precies het tegenovergestel­
de gebeurt waarbij Maharaj een stok neemt en weerstand biedt.
Zelfs als het denkverstand denkt te weten hoe het onder be­
paalde omstandigheden zal reageren, kan het anders gaan dan de
voorspelling. Neem als voorbeeld de soldaat, telg uit een ges lach t
met drie generaties militaire ervaring. Hij zou zeggen: "Dat is
nogal makkelijk. Onder die omstandigheden zou ik dit doen of dat
zou ik laten." En toch, in het vuur van het ogenblik, kan het zijn
dat die soldaat wegloopt. Aan de andere kant kan iemand die altijd
een bee�e bedeesd was fantastische heldendaden verrichten.
Degene die tijdens de Tweede Wereldoorlog de meeste medail­
les had, was een relatief kleine man, niet eens een officier, ik
meen gewoon een korporaal, die aangezet tot actie zo moedig
handelde, dat hij de meest gedecoreerde man werd. Nadenken
over wat er onder hypothetische omstandigheden zal gebeuren, is
tijdverspilling. Dat betekent niet dat het werkverstand tijdens de
uitvoering van zijn taak geen projecties maakt. Het werkverstand
maakt net zozeer gebruik van het geheugen als het denkverstand.
Het werkverstand raadpleegt het geheugen. In feite moet het het
geheugen raadplegen, opdat het zijn taken doelmatiger uit kan
voeren. Maar zorgen maken maakt daar geen deel van uit.
Vraag voor de verlichte: 'Wie ben ik?'
Ik meen dat u zei dat als verlichting plaatsvindt en je niet langer met
186
een individueel lichaam gei"dentificeerd bent, dat je lichaam het Geheel
wordt.
Nee, nee, nee, niet het lichaam.
Nee. Ik bedoel als Bewustzijn zich niet langer identificeert met het indi­
viduele lichaam.
Als degene die denkt zelfte handelen. Maar identificatie met
het lichaam moet voortgaan. Hoe zou anders het lichaam kunnen
functioneren? Daarom zei ik: Jezus of Boeddha of welke meester
dan ook, reageerden als ze geroepen werden. De identificatie met
het lichaam blijft doorgaan. Sterker nog, als eenmaal dit inzicht
aanwezig is dat hij niet degene is die zelf handelt, blijft het nog
steeds nodig woorden te gebruiken als 'ik' en 'mijn'. Als ik almaar
'Ramesh' zou zeggen, dan lijkt dat mal, is dat mal. Waarom zou ik
er niet de voorkeur aan geven de woorden 'ik' en ' mijn' te gebrui­
ken als ik verwijs naar het lichaam? Zodra ik weet dat het niet
Ramesh is die handelt, waarom dan die woorden niet gebruiken?
Misschien druk ik me niet helemaal correct uit. Als ik u of iemand met
Godrealisatie zou vragen: "Wie bent u?': zou dan het onmiddellijke ant­
woord zijn: "Ik ben het Geheel van de ruimte, " klopt dat?
Ik zou meer geneigd zijn te zeggen: "Ik ben niet het lichaam­
geestapparaat dat u denkt dat ik ben."
Zoals ik de literatuur begrepen heb, wordt Bewustzijn het Geheel zodra het
niet langer meer ingeperkt wordt door de identiteit of het ego-verstandlichaam.
Ja.
In die situatie, zo probeer ik mij dat voor te stellen, als ik mijn lichaam
zou identificeren als het 'Geheel van ruimte: dan zijn alle verschijnselen,
alle lichamen binnen mijn lichaam.
Nee. Het lichaam is iets heel anders. Zodra je niet langer geï­
dentificeerd bent met je lichaam als degene die handelt, hoef je
je nergens anders meer mee te identificeren. Daar draait het om.
Hetgeen het meest nabij komt, is niettemin ruimte. De constante van
ruimte, die alles omvat.
Ja, maar het feit blijft dat u denkt dat u het Geheel bent. Wie
denkt dat hij het Geheel is? Er is geen noodzaak zich met het Ge­
heel te identificeren.
Maar indien Bewustzijn zich van zichzelf bewust zou zijn, dan zouden
vanzelfsprekend alle fenomenen zich binnen dat Bewustzijn bevinden. Net
als de analogie van het aquarium: wat zich in het aquarium bevindt is
tevens deel van het aquarium.
Ik probeer het me gewoon voor te stellen. Als Bewustzijn zichzelf identi­
ficeert met het 'Geheel van ruimte', dan kan ik mij voorstellen dat het
Bewustzijn met dit lichaam niet méér verbonden is dan met dat of dat
lichaam, omdat alle lichamen zich binnen dat Bewustzijn bevinden.
Ja, precies, maar het is niet zo dat de verschillen niet gezien
worden. Het verschil, de verscheidenheid, wordt niet alleen ge­
zien, maar dan tevens begrepen en gewaardeerd met een gevoel
van verwondering dat er zo ongelooflijk veel verscheidenheid kan
bestaan en dat er toch zo'n allesomvattende uniciteit heerst. De
gedachte 'Ik ben het Geheel' komt zelfs niet in je op. Er is geen
behoefte aan een dergelijke gedachte. Zodra de identificatie met
dit lichaam-geestorganisme als individu dat denkt zelf te hande­
len, is verdwenen, dan is een verdere gevolgtrekking niet meer
nodig. Alles in deze grootse verscheidenheid wordt begrepen. Ik
zal je een grap vertellen over dit 'Wie bent u?'. Een vriend van mij
in San Francisco hield steeds in de gaten waar ik uithing en belde
daarom Ray op om te vragen of ik al aangekomen was. Ray ant­
woordde: "Nog niet. Maar wie bent u?" Adrien antwoordde: "Dat,
mijn vriend, is een zeer, zeer diepzinnige vraag."
Maar een jnani zou dat niet als een erg diepzinnige vraag beschouwen.
Zoals ik het begrijp, zou het enige antwoord dat een jnani zou geven, zijn ...
Hij zou zeggen: "Met Ramesh."
188
Deugdzaamheid
Is de jnani deugdzaam?
Het is de ongedwongen manier van leven van de heilige met
een niet vooraf beraamde behendigheid in sociale en praktische
aangelegenheden die aangeduid zou kunnen worden als deugd.
Lao Tse zegt over een ongedwongen, natuurlijk leven: "Supe­
rieure deugdzaamheid is onbedoelde, onopzettelijke deugdzaam­
heid en is derhalve geen deugd. Inferieure deugdzaamheid kan
het deugdzaam zijn niet loslaten en is dus geen deugd. Supe­
rieure deugd gebruikt geen kracht en niets blijft ongedaan. In­
ferieure deugdzaamheid gebruikt kracht, maar bereikt niets."
De gewone man wil deugdzaam zijn, wil bekend staan als
deugdzaam. Lao Tse zou zeggen dat dat geen deugd is. De per­
soon die van nature deugdzaam is, doet gewoon zijn dingen en
dat wat er gebeurt is deugdzaam, omdat de persoonlijke intentie
ontbreekt. Hij heeft van niemand iets voor zichzelf nodig. Moe­
dig, natuurlijk leven steunt op een innerlijk, aangeboren aanvoe­
len, dit in tegenstelling tot de kunstmatige deugdzaamheid, die
steunt op het vasthouden aan bepaalde gedragsregels. Zo'n kunst­
matig volgen van de regels gaat onder omstandigheden noodza­
kelijkerwijs gepaard met angst voor verkeerde interpretatie en
gevoelens van schuld daarover. De deugdzaamheid en natuurlijk­
heid van de heilige blijven veelal onopgemerkt door de gewoon­
heid ervan.
Misschien komt dat doordat er een soort van spirituele anoni­
miteit bij betrokken is, die er ook voor zorgt dat een vogel of een
dier op een natuurlijke, willekeurige wijze van zijn kleur wordt
voorzien. Om Lao TSE nog eens te citeren: "De grootste perfec­
tie lijkt imperfect te zijn en toch blijft ze werkzaam zonder aan
kracht in te boeten. De grootste volheid lijkt leeg te zijn, en toch
is die onuitputtelijk. De grootste rechtlijnigheid lijkt gekromd te
zijn. De grootste behendigheid lijkt onhandig te zijn. De grootste
welbespraaktheid lijkt gestotter te zijn."
De deugdzaamheid en de pretentieloze natuurlijkheid van de
heilige zijn niet het opzettelijk wegcijferen van zichzelf, niet het
zichzelf straffen zoals een masochist. Ook zijn ze geen aangeno-
men nederigheid in aanwezigheid van iets veel groters dan wijzelf.
Het is verbazingwekkend hoe extreem nederig men op het werk is
tegenover zijn meerderen en hoe arrogant tegenover zijn on­
dergeschikten. Nederigheid is veelal een mantel, die je aanhebt of
uitdoet. In het geval van eenvoudig, spontaan leven maakt ne­
derigheid er een onderdeel van uit. De werkelijk deugdzame mens
hoeft zich niet af te vragen: "Moet ik nederig lijken of niet?" Het
is veel meer als het onschuldige, praktisch handelen van de kat.
De heilige of de wijze is zich welbewust van de gekunsteldheid
van de wereld van de mens.
Hoe ontstaat deze natuurlijkheid? Kun je er iets voor doen om die te
verkrijgen?
De vraag is hetzelfde als de wens om het geheim te leren van
de expert op een bepaald gebied, hetzij door een stap-voor-stap­
methode hetzij door mondelinge instructie. Hoe komt het toch
dat mensen vragen om uit te leggen hoe dansen in zijn werk gaat
in plaats van er gewoon naar te kijken en het na te doen?
Waarom deze formele instructie om zoiets natuurlijks te leren
als zwemmen? Waarom moeten mensen boeken lezen om te leren
copuleren?
De mythologieën van veel culturen bevatten het thema van de
mensheid die uit genade is gevallen of zich heeft afgezonderd van
de natuur en die daarvoor technologie in de plaats heeft moeten
stellen. Zoals Lao Tse zei: 'Toen de grote Tauverloren raakte, ont­
stonden ideeën als menselijkheid en rechtvaardigheid. Toen ken­
nis en schranderheid ontstonden, kwamen de grote teleurstellin­
gen. Toen de gezinsverhoudingen niet meer harmonieus waren,
ontstonden de ideeën omtrent goed ouderschap en loyale kinde­
ren. Toen het land tot wanorde en wanbestuur verviel, ontstond
de loyale bestuurder als denkbeeld."
Moraliteit en sociale waarden
Socrates en Jezus Christus werden tot de dood veroordeeld vanwege het
overtreden van regels van moraal in de maatschapp�·en waarin zij leefden.
190
Dat klopt. Vanwege het overtreden van de toen heersende re­
gels van moraal.
Dat l�"kt een antwoord te geven, althans voor mij, op de vraag waar
veel mensen mee lijken te worstelen nameliJk die met betrekking tot de rela­
tie tussen moraliteit in het dagelijkse verkeer, in het politieke en sociale
leven, en de staat van Bewustzijn, die u duidelijk tracht te maken. Er be­
staat geen relatie tussen.
Dat klopt. In feite werd Jezus Christus niet zonder reden ge­
kruisigd. De reden was gebaseerd op criteria die toen in de maat­
schappij en de wet golden. Toch weerhield datJezus Christus er
niet van precies te doen wat hij deed.
Ik denk niet over goed en kwaad in termen van maatschappelijke wet­
ten. Ik denk daar op een andere wijze over.
Vanuit het standpunt van de verlichte komt deze vraag zelfs
helemaal niet op. Alle actie is spontaan. Hij neemt nooit een be­
slissing. Hij kan onmogelijk een beslissing nemen, omdat het ge­
voel persoonlijk te handelen ontbreekt.
De vraag 'Zou ik dit wel of juist niet moeten doen?' komt ge­
woon niet op.
Is er geen kwaadaardigheid en geen voorbedachte rade bij de verlichte?
Dat klopt. Er is geen kwaadaardigheid, noch voorbedachte ra­
de. En als je dat als goedheid wil beschouwen, dan is dat natuur­
lijk goedheid. Maar hoe die goedheid zich in spontane actie zal
uitdrukken, kan niemand vertellen.
Komen er met dit inzicht geen liefdevolle voorzorgen?
Er is geen voorzorg.
Geen enkele?
191
 Geen enkele. (gelach) Noch om goed te doen, noch om kwaad Nou en of! Hij heeft het heel vaak gezegd: "Ik en mijn vader
te doen. zijn één. Het Koninkrijk Gods is van binnen." Er is geen enkele
twijfel, Jezus had het totale inzicht. Maar om dat over te dragen,
Slechts enkel een instrument te zijn... moest hij afdalen tot het niveau van zijn luisteraars.

Maar dat is het vanzelfsprekende inzicht. Is het op het moment

van handelen niet zo dat het verstand zegt: "Zou ik het of zou ik
het niet moeten doen?" en vervolgens zegt: "Ach, wat maakt het
uit. Ik ben niet degene die handelt. Ik ben slechts een instru­
ment." Dat alles is nog steeds het verstand dat actief is. En dat ont­
breekt nou juist, snapt u. Het denkverstand is het verstand van
degene die denkt te doen.
Dood
Zou u willen zeggen dat er geen verschil bestaat tussen Bewustzijn-in­
staat-van-rust en Bewustzijn-in-staat-van-beweging?
Er bestaat geen wezenlijk, essentieel verschil tussen.

Als eenmaal het idee van een 'ik' en de afgescheidenheid wegvallen, Wat wordt waargenomen is Bewustzijn-in-staat-van-beweging in al zijn
vloeit daar dan geen liefde uit voort? prachtige facetten?

Ja. Maar wat bedoelt u dan met liefde? Ja, dat klopt.

Een gevoel van eenheid. Dus dan is de dood alleen een ophouden van de beweging van dat deel
dat waarneemt? Met de dood houdt het waarnemen op?
U kunt het liefde noemen, of een gevoel van meeleven of wat
dan ook. U kunt het mededogen noemen, liefde, tolerantie, ge­ Waarnemen houdt op met de dood in elk lichaam-geestorga­
lijkmoedigheid, u kunt het kalmte noemen. Dat zijn allemaal la­ nisme, of verlichting heeft plaatsgevonden of niet.
bels en dat doet er niet toe. Er is in het geheel geen noodzaak er
labels op te plakken. Maar met het inzicht dat waarnemen een onpersoonlijke activiteit is,
wu er geen idee zijn dat er iets verloren gaat, het zou slechts...
Maar wilt u beweren dat een verlicht persoon niet een dood kan bera­
men? U bedoelt op het moment van de dood? Zodra de dood in­
treedt?
Ja. Ja, dat zou ik willen beweren.
Nee, eraan voorafgan
a d.
De uitspraak van Jezus 'God is liefde' zou dan niet volledig zijn?
Ah!
Ja. Maar een uitspraak die de individuen die hij toesprak kon­
den begrijpen, snapt u. Dus er is geen angst voor verlies, geen gehechtheid.

Dus met andere woorden, Jezus zou zelf het inzicht gehad kunnen heb­ In het geheel niet. Dat is de reden waarom het sterven van zo­
ben? veel heiligen wordt beschreven als een prachtige gebeurtenis. De

192 193
was die het schreef, dan zou je het elke morgen met bloemen aan­
bidden. Als ik je vertelde dat het geschreven werd door een pa­
triarch, dan zou je het nog steeds eerbiedigen, maar niet zo diep
vereren of aanbidden als je gedaan zou hebben als wanneer
Boeddha het geschreven had. Als ik je zou vertellen dat een van
de monniken het geschreven zou hebben, dan zou je niet precies
weten wat je met deze informatie aan zou moeten. En als ik je ver­
telde dat de kok het geschreven had, zou je erom lachen."
Werkelijk, het 'wie' doet er niet toe. Je ziet een prachtig schil­
derij en onmiddellijk vraag je: "Wie schilderde het?" Er wordt niet
geaccepteerd dat het de gebeurtenis is die van belang is. De instru­
menten, de 'wie's' worden in het leven geroepen om ervoor te
zorgen dat de acties plaatsvinden. De 'wie's' zijn slechts instru­
menten met behulp waarvan gebeurtenissen plaatsvinden. Het is
altijd mijn mening geweest dat het beschouwen van de hele we­
reld, het hele functioneren van het Geheel, als het werk van een
romanschrijver, de makkelijkste manier is om dit te begrijpen. Be­
paalde acties worden uitgevoerd door bepaalde organismen. Die
acties hebben effecten, leiden tot resultaten. Dus worden er door
de romanschrijver nieuwe personages in het leven geroepen, op­
dat die gebeurtenissen kunnen plaatsvinden. De daden worden
niet gecreëerd voor de instrumenten, de organismen. De organis­
men worden gecreëerd met specifieke voorafbepaalde karakteris­
tieken, opdat bepaalde acties kunnen plaatsvinden. Zodra dit in­
zicht de basis van het dagelijks bestaan geworden is, kun je zeg­
gen en doen wat je goeddunkt.
Als Christus zegt dat we ons niet druk moeten maken over de dag
van morgen, bedoelt hij daarmee niet dat we volledig onverant­
woord zouden moeten handelen. Je niet druk maken over de dag
van morgen moet in relatie gezien worden met 'brood verdienen
in het zweet des aanschijns'. Voeg deze twee uitspraken samen en
je hebt de mantravoor een prach tig natuurlijk leven.Je druk maken
over de dag van morgen brengt alle spanningen voort. Wij komen
in ons gewone leven heel veel spanningen tegen. Hoe waar is niet
deze grappig bedoelde uitspraak: "Ik heb een vreselijk leven gehad.
Godzijdank is het merendeel ervan niet gebeurd."
De hele last, zoals Krishna aan Aijuna zegt in de Bhagavad Gita,
is dat 'je in deze droom een bepaalde rol is toegemeten. Je moet
deze rol spelen zonder je druk te maken over de gevolgen. Het
enige watje kunt doen, is je rol naar beste kunnen uitvoeren. De
gevolgen liggen niet in jouw hand."
Als alleen maar deze eenvoudige boodschap aankomt, dan valt
er verder niets meer te doen. Dit inzicht betekent dat wij begrij­
pen dat verandering de basis is van het leven, dat tegengestelden
onderling verbonden polariteiten zijn, in plaats van onverzoenlij­
ke grootheden waaruit een keus gemaakt moet worden. Het denk­
verstand stoort dan niet en onderdrukt het werkverstand niet, dat
zich ongehinderd kan concentreren op hetgeen waarmee het be­
zig is.
Als het inzicht plaatsvindt, dan is het eerder regel dan uitzon­
dering dat aan het eind van de dag het werk efficiënter, in korte­
re tijd en vrijwel zonder spanning gereedkomt.
"Dus wat levert het mij op?" vraagt het 'ik'. Als je er iets van ver­
wacht, brengt het je niets. Zonder iets te verwachten - aan de basis
van dit inzicht ligt dat verwachting als zodanig ophoudt te bestaan
-doet het inzicht op zijn eigen magische, mysterieuze wijze zijn
werk. Het werkverstand werkt zonder onderdrukt te worden door
het denkverstand. Het werk wordt sneller, efficiënter en zonder
spanning gedaan. Dus er is een voordeel.
Inzicht en je leven leiden zijn geen gescheiden zaken. Het in­
zicht gaat gepaard met een onherroepelijke verandering in je
leven, een verandering die zo spontaan en natuurlijk is, dat zij
heel vaak niet wordt herkend. Vreemd genoeg wordt die verande­
ring alleen door anderen herkend. Omdat je natuurlijk handelt,
gewoon, zeer basaal, verwacht je geen verandering. Daarom vindt
de verandering plaats. De verandering vindt plaats en wordt door
anderen gezien. Hoe weetje dat? Je blijft precies doorgaan met
wat je deed zonder dat gevoel van opwinding of resultaat te willen
hebben.
Op de een of andere manier bereikt dat de anderen waarmee
je in contact komt. De mensen zeggen: 'Jan is wat veranderd." De
verandering bestaat eruit dat hij niet langer vurig verlangt ande­
ren tevreden te stellen en ook niet dat de wereld hem tevreden
stelt. Hij merkt dat er mensen naar hem toe komen die vrijelijk
hun problemen met hem bespreken, hem om advies vragen en
omdat het niet besmet is met eigenbelang, is dat advies gewoon-
197
dood wordt niet gezien als iets wat een 'ik' overkomt, omdat het
'ik' niet bestaat. Het stervensproces wordt enkel gadegeslagen. En
om te kunnen gadeslaan, kan het 'ik' er niet meer zijn.
En er is geen angst?
In de grond genomen heeft u gelijk. Er is geen gevoel van angst
of verlies.
Bestaat er enig verschil tussen de dood van het lichaam-geestorganisme
van een gewone persoon en die van een jnani?
Nee. Absoluut niet. Door een lichaam-geestorganisme te be­
schouwen als een jnani, als een individu, als verlicht persoon, wordt
een verschrikkelijke verwarring in het leven geroepen. U denkt
dat het mechanisme plotseling getransformeerd wordt. Niets van
dat alles vindt plaats! Na verlichting of bewustwording blijft het li­
chaam-geestorganisme min of meer als voorheen doorgaan met
functioneren. Het lichaam-geestorganisme zal functioneren over­
eenkomstig zijn aangeboren eigenschappen.
Dus het gevoel persoonlijk te handelen is geê1imineerd. Maar hetzelfde
gebeurt als het lichaam-geestorganisme van de gewone mens sterft. Het ge­
voel persoonlijk te handelen wordt dan ook geëlimineerd. Dus er is geen ver­
schil?
Geen enkel! Na de dood is er geen verschil voor zover het het
lichaam-geestorganisme betreft. En ook geen verschil in Bewust­
zijn. In het ene geval heeft Bewustzijn opgehouden zich te iden­
tificeren voordat het lichaam-geestmechanisme sterft en in het
andere geval op het moment dat de dood intreedt.
Dat is het enige verschil tussen de jnani en de gewone mens?
Zo is het!
194
7
Het onpersoonlijke proces
van disidentificatie
Een overzicht in grote lijnen
Hoe is het om een plotseling oplossen van alles te ervaren?
Het directe en onmiddellijke antwoord is: 'Wie wil dat weten?"
Maar bekijk het eens zo. Het zou precies zo zijn als de diepe slaap­
staat. Iedereen weet wat diepe slaap is, maar als er gevraagd wordt
te beschrijven hoe het is om in de diepe slaapstaat te zijn, wat kun
je dan zeggen?
Het belang van de vraag ligt eigenlijk niet in de vraag zelf, maar
in het feit dat er een 'ik' wil weten hoe dat is. De gebeurtenis als
gebeurtenis, wordt niet geaccepteerd. Er is altijd de vraag 'Wie?'
Been voorbeeld: het woord ongeval betekent dat er iets gebeurt
zonder vooropgezet plan, zonder oorzaak. En toch vragen we al­
tijd wie het ongeval heeft veroorzaakt. Het verstand wil altijd we­
ten wie verantwoordelijk is. Het is deze vraag naar 'wie' die aan de
basis ligt van alle menselijke problemen. Als de gebeurtenis geac­
cepteerd wordt en er geaccepteerd wordt dat het instrument met
behulp waarvan de gebeurtenis plaatsvond zonder betekenis is,
wordt de transformatie van persoonlijk naar onpersoonlijk en van
individualiteit naar universaliteit zoveel eenvoudiger.
Er bestaat een verhaal over een prachtige boeddhistische tekst,
die door een meester wordt voorgelezen. Aan het eind van het
verhaal kwam onmiddellijk de vraag op: 'Wie heeft dat geschre­
ven?" De meester antwoordde: "Als ik je vertelde dat het Boeddha
195
lijk open. Het is nauwelijks advies. Het is feitelijk meer het analy­
seren van het probleem zelf. Hijzelf is zich niet eens bewust van
een toename in populariteit. Het in het oog springende feit is dat
de populariteit voortgekomen is uit het simpele feit dat hij niet
populair wilde zijn. Hij gaat gewoon door met zijn normale leven.
Dus heeft het inzicht een gevolg, een heel goed gevolg, niet
alleen voor je eigen fysieke en mentale gezondheid, maar ook
voor degene met wie je in contact komt. Maar er is een gevaar! Als
het inzicht niet diep genoeg is, kan dit oordeel dat hij de wijze
man van de groep is, zeer pittige materie zijn. Als de 'wijze man'
door wil gaan met wijs te zijn, raakt de spontaniteit verloren en
het duurt dan niet lang voordat hij door de mand valt.
Waarom zijn wij vandaag hier?
Klaarblijkelijk zoeken jullie hier allemaal iets. Wat is het dat jul­
lie zoeken? Waar jullie naar op zoek zijn, is zeker niet iets wat je
kunt zien, noch is het iets wat jullie kunnen horen of proeven, rui­
ken of aanraken. Dat betekent dat waar je naar op zoek bent geen
object is. Dus wat gezocht wordt is geen object.. En wie zoekt er?
Dat wat zoekt, moet het subject zijn. Het subject is op zoek naar
een object, en je denkt dat wat je zoekt een object is. Maar wat is
nu dat wat zoekt? Dat wat zoekt is in feite een object. Als je denkt
dat jij zoekt, wat is het dan dat je denkt dat er zoekt? W� denken
in termen van een 'ik' dat zoekt, maar wat er werkelijk zoekt, is
een lichaam-geestorganisme, een instrument dat zoekt en zichzelf
'ik' noemt. Iets identificeert zich met een lichaam-geestorganisme
en zegt: "Ik zoek." Dat iets is Bewustzijn.
Dus datgene waarvan je denkt dat het zoekt, is in werkelijkheid
een object, een object dat onderdeel uitmaakt van het geheel van
de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid.
Er bestaan geen verschillen tussen de objecten in deze zintuig­
lijk waarneembare werkelijkheid. Alle objecten zijn slechts ver­
schijningen in Bewustzijn. Wat je denkt dat het subject is, 'jezelf,
is eigenlijk een object dat door een ander object wordt waarge­
nomen, dat op zijn beurt denkt dat het het subject is. Iemand
anders ziet je. Voor hem is hij het subject en jij bent het object.
Maar in de grond genomen zijn zowel de waarnemer als hetgeen
waargenomen wordt objecten.
Wat betekent deze paradox? Wie zoekt wat? Het enige bevredi­
gende antwoord is dat Bewustzijn zichzelf zoekt. Het is het Subject
dat zichzelf zoekt. Bewustzijn, dat zich met elk individueel mense­
lijk organisme heeft vereenzelvigd, noemt zichzelf dan 'ik'. Het 'ik'
is enkel en alleen een denkbeeld. Het is onpersoonlijk Bewustzijn
dat zich als persoonlijk bewustzijn heeft vereenzelvigd. Het is het
persoonlijke bewustzijn dat op zoek is naar zijn bron, het univer­
sele Bewustzijn. Bewustzijn als subject is op zoek naar zichzelf.
Dit eigenaardige spel wordt in de hindoefilosofie aangeduid als
Lila. Er is geen verklaring voor. De mysticus heeft altijd al gezegd
dat deze zintuiglijk waarneembare werkelijkheid een verschijning
is in Bewustzijn waargenomen door Bewustzijn, en dat het een on­
persoonlijk proces is. Heden ten dage zegt de fysicus dat de hele
zintuiglijk waarneembare werkelijkheid een door zichzelf gege­
nereerd proces is, hetgeen betekent dat het alleen door zichzelf
plaatsvindt. Dit onpersoonlijke proces bestaat uit het zoeken,
waarmee wij onszelf vereenzelvigen. Wij gaan uit van 'Ik zoek iets',
hetgeen betekent dat het 'ik' iets zoekt. Het zoeken wordt dan
een geweldige narigheid.
Waarom beschouwt het individu zich als een afgescheiden subject?
Dit deel, dat alles wat is Bewustzijn is en dat de hele zintuiglijk
waarneembare werkelijkheid slechts een verschijning in Bewust­
zijn is, kan, in ieder geval door het intellect, begrepen worden.
Maar het kan niet geaccepteerd worden. Dat komt omdat dit een ste­
vig, tastbaar lichaam is.
Juist, hoe kan ik dit dan beschouwen als 'slechts een verschijning'?
De vereenzelviging met het lichaam is zo volledig, dat het je
een gevoel van een afgescheiden identiteit geeft. Welnu, deze af­
gescheiden identiteit is slechts een denkbeeld, een denkbeeld ge­
baseerd op het gegeven dat het lichaam aan ons als hecht en ste­
vig voorkomt. Maar is het lichaam wel zo hecht en stevig? De mys­
ticus heeft altijd beweerd dat het lichaam slechts een verschijning
199
is; het is een leegte. Maar de fysicus van vandaag is tot de conclu­
sie gekomen dat het lichaam slechts bestaat uit een trilling van
energie volgens een bepaald patroon. Cellen worden voortdu­
rend vernietigd, nieuwe cellen ontstaan, de energie duurt voort,
maar is uiteindelijk zonder materiële inhoud.
Plotseling inzicht
Beweert u dat de zoeker en het ego verschillend zijn?
Nee. Zij zijn een en hetzelfde. En daarom moet het zoeken wel
beginnen vanuit een individu. Het zoeken begint vanuit een indi­
vidu en eindigt wanneer de individuele zoeker beseft dat hij fei­
telijk is wat hij al die tijd heeft gezocht, dat de zoeker het gezoch­
te is, dat er nooit een individu was dat zocht.
Maar het zoeken begint met een individu en het kan uiteinde­
lijk alleen maar ophouden als dit 'individuele ik' volledig vernie­
tigd is, wanneer er een intuïtief inzicht ontstaat waarin geen be­
grijpend individu meer aanwezig is. Daarom zegt men dat het een
plotseling inzicht is.
Dus dan valt de zoeker weg.
Ja, de zoeker valt weg. Als de zoeker wegvalt, wanneer tijdsduur
en tijd wegvallen, komt het inzicht plotseling. Dat inzicht kan
alleen in een andere dimensie bestaan. Niet in de tijdsdimensie.
Is zoeken onvermijdelijk?
Zoeken is onvermijdelijk. Dat is correct.
Is niet-verlichting dan om dezelfde reden evenzeer onvermijdelijk?
Ja, ja natuurlijk. Maar het is als onpersoonlijk proces, waaraan
een eind moet komen, onvermijdelijk. Nu, in welk lichaam-geest­
mechanisme het zal gebeuren, is niet uw zorg. Dat is het inzicht.
In welk lichaam-geestmechanisme het ook gebeurt, het is niet het
200
lichaam-geestmechanisme dat verlicht wordt. Het is enkel een ob­
ject met behulp waarvan deze onpersoonlijke gebeurtenis plaats­
vindt. En daarom is het niet uw zorg in welk lichaam-geestme­
chanisme het plaatsvindt. Het is niet dit denkbeeldige 'ik' dat ver­
der ontwikkeld wordt. Een fysiek organisme wordt ontwikkeld
opdat ten slotte deze onpersoonlijke gebeurtenis kan plaatsvin­
den door middel van dat fysieke organisme.
Ik begrijp het niet. Het lijkt alsof ik een keus heb. Ik koos ervoor hier te
zijn, liever dan vandaag naar het strand te gaan.
Veronderstelde wil en vrijheid van keuze zijn enkel denkbeel­
den. Wat valt er zo moeilijk te begrijpen? De nieuwsgierigheid op
zich met betrekking tot de ware aard van het universum en de rol
die de mensheid daarin speelt, is zelf een opzettelijk deel van het
oorspronkelijke proces van zintuiglijk waarneembaar maken van
een werkelijkheid met behulp van objecten. Willen weten wat
onze ware aard is, maakt zelf deel uit van het functioneren van het
Geheel. Wij worden verondersteld te zoeken naar onze ware aard.
Tijdens het zoeken naar onze ware aard komen we tot het besef
dat we niet zijn wat we als individuele objecten lijken te zijn. Wij
zijn datgene waarvan de hele zintuiglijk waarneembare werkelijk­
heid slechts een geobjectiveerde afspiegeling is.
Toch is het frustrerend.
De zoektocht met allerlei frustraties is deel van dit proces. Het
'ik' dat het 'IK', zijn bron, wil leren kennen is verstopperlje aan
het spelen. Ramana Maharshi zei ooit eens tot een discipel die in
grote nood zijn ware aard wilde kennen: "Als je werkelijk begrijpt,
dan zul je aan dit frustrerende voorval van willen weten met veel
hilariteit terugdenken."
Totdat moment is deze grap buitengewoon tragisch. Tot de
zoektocht, deze vruchteloze zoektocht, die begint bij het individu
en eindigt met de vernietiging daarvan, als vruchteloos wordt
beschouwd, is het werkelijk tragisch.
201
 Een onpersoonlijk functioneren van het Geheel
Ramesh, in de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid vereenzelvigt Be­
wustzijn zich met het mechanisme, dat als een 'ik' benoemd is.
Ja.
Het proces van het leven wordt als persoonlijk ervaren.
Ja.
op het moment dat de disidentificatie plaatsvindt, beseft het vereenzel­
vigd bewustzijn dat het een onpersoonlijk proces is.
Ja.
Dus al 'mijn' keuzes worden gemaakt door Bewustzijn.
Ja. De keuze van Bewustzijn zijn het eten van een pond choco­
lade koekjes zijn, maar het gevolg kan zijn dat je je daarmee niet
zo fantastisch voelt. Andere keuzes worden gedaan voor het eten
van bepaalde voeding of misschien voor mediteren en het gevolg
is dat het lichaam-geestmechanisme zich goed voelt.
Als dit proces als onpersoonlijk tegemoet wordt getreden, slechts als
waarnemer van onpersoonlijke gebeurtenissen, dan is dat, wat de keuze
van Bewustzijn ook is, wat er ook maar gedaan wordt, dan is dat oké; of
het nu het eten van dit is, hier gaan zitten ofmediteren, het is oké. Als het
anders benaderd wordt, versterkt dat het 'ik'.
Kijk, wat er ook gebeurt, of je ijs eet of mediteert, op dat
moment kon je niet anders gedaan hebben.
Of dat lichaam-geestmechanisme nog steeds mediteert ofjuist niet, op
retraite gaat of niet, doel werkelijk niet ter zake.
Zeker.
202
Ik wens chocolade te eten. Maar mij is verteld dat het niet goed voor mij
is, dus heb ik een conflict.
Ja, dus wat er gebeurt is precies wat er moet gebeuren.
Maar mijn verstand schommelt heen en weer.
Het verstand schommelt heen en weer, maar uiteindelijk zul je
de beslissing nemen - je denkt dat je een beslissing zult nemen -
geen chocolade te eten en daardoor gezond te zijn. Of als je be­
stemd bent niet gezond te zijn, dan zul je denken dat je de beslis­
sing zult nemen chocolade te eten!
Dus daar kan ik niet aan ontsnappen.
Daar draait het precies om. Je kunt er niet aan ontsnappen.
Laat ik het zo zeggen: je zegt: "Ik heb een slechte investering
gedaan en daarmee heb ik geld verloren." Of iemand anders zegt:
"Ik heb een goede investering gedaan en daarmee heb ik winst
gemaakt." Wat ik zeg, is als je geld moet verliezen, dan komt de
gedachte in je op om te investeren in een slechte investering. Als
je winst moet maken, dan komt een gedachte en als gevolg daar­
van doe je een naar jouw mening goede investering.
Het is niet mijn keuze.
Het is niet jouw keuze. Je denkt dat het je keuze is en je wordt
geacht te denken dat het je keuze is. Dat is de grap, zie je.
Dat is het probleem, weet u.
Het is het probleem en sterker nog, je wordt geacht dat pro­
bleem te hebben tot het moment waarop het proces van disiden­
tificatie een zeker punt bereikt heeft.
Meneer Balsekar, is de vraag 'Wie wil het weten?' niet als een tegengif
203
tegen alle andere denkbeelden? Brengt het je niet naar een staat waarin Dus daar is het oeroude onpersoonlijke proces dat door dit lichaam­
het verstand volledig stil is? geestmechanisme functioneert.

U heeft helemaal gelijk. Precies. En in dat evolutionaire proces zal door dit lichaam­
geestmechanisme tot stand gebracht worden wat tot stand ge­

Omdat wanneer ik vraag wie ik ben, de cirkel zich sluit. bracht moet worden. Niets meer, niets minder.

Daar gaat het precies om. Dus dit 'ik ' houdt zich bezig met andermans bezit?

Ik kan niet uit deze cirkel ontsnappen. Ik zit erin opgesloten. Precies. En het neemt tegelijkertijd andermans problemen,
andermans verantwoordelijkheden op de hals. Waarom ander­

Ja. Dat is de mentale stok waarmee je jezelf slaat. mans schuld dragen, andermans verantwoordelijkheid? Met an­
dere woorden, 'Don't worry, he happy' w. Ik kan niet zingen, mis­

En toch brengt het vragen naar 'wie' mij soms naar de stilte van de schien dat iemand anders dat kan.

geest, hetgeen me naar de Bron voert.

Daar zit een intrinsieke schoonheid in en verering. Het zal tranen doen
Prachtig gezegd. Zo is het. ontstaan. Er zit een bliiheid in.

Dus dat is de essentie... Die is er inderdaad. En deze blijheid, zoals u zegt, is niets an­
ders dan aanvaarding. U kunt het zo u wilt overgave noemen,

Het is de essentie! Het is werkelijk de essentie. maar het is aanvaarding.

Maar zou dit vragen niet op een bepaalde manier gedaan moeten wor­
den?
De manier waarop de vraagstelling plaatsvindt is precies de
manier waarop hij voorbestemd is plaats te vinden. En als het een
Mijn verstand vraagt: "Waar komen de tranen vandaan, waar komt
het lachen vandaan?" Het lijkt erop dat ik werkelijk vrij zou zijn als ik
deze preoccupatie met dat 'waar vandaan' zou kwijtraken.
Formuleer dat eens in de passieve vorm en dan heeft u het bij

zeker moment op de 'verkeerde' manier moet plaatsvinden, dan het rechte eind.

zal het op de 'verkeerde' manier plaatsvinden.

U bedoelt 'als het kwijtgeraakt zou worden'?
Is het werkelijk voorbestemd, predestinatie?
Ja. Maar als u zegt: "Als ik deze preoccupatie niet zou hebben,"

Absoluut. dan is dat niet correct.

Door wie? Ja, ik snap het. Dan wordt het weer persoonlijk.

Door wie? (gelach) Zie je hoe het 'wie', het 'wat' en het hoe
naar boven komen? 16] Maakj e geen zorgen, wees blij

204 205
 Ja.
Als er geen preoccupatie met de !Jron zou zijn, dan zou er vrijheid zijn.
Exact! En die situatie kan alleen op het daartoe geëigende
moment intreden, op de daartoe geëigende plaats en in het daar­
voor geschikte lichaam-geestmechanisme.
En tot dat moment vragen we altijd naar het wie of wat ..
Ja. Tot dat moment zitje eraan vast.
Waarom jaagt iedereen verlichting na? Het lijkt een hoop gedoe om
niets. En als je erin beland raakt, dan stelt het niet veel voor.
Met uitzondering van seks is het de meest overschatte zaak waar ik ooit
van gehoord heb.
Ja, noch seks, noch verlichting stelt veel voor. Mijn mening om­
trent seks en verlichting is: neem het zoals het komt. Waarom er
iets enorms van maken? Het hele leven en het bestaan zijn een
stroom en als we die stroom aanvaarden en erin meegaan, dan
wordt het leven buitengewoon eenvoudig. Het leven brengt pas
problemen met zich mee als we er strijd mee leveren, als we niet
accepteren 'wat is', in het hier en nu. We willen iemand anders
worden dan we zijn. We willen wat anders dan we nu hebben.
Zou u wat willen zeggen over de 'stille, kleine stem'?
Ja. Hitier maakte ook melding van de 'stille, kleine stern', die
hem aanzette tot het doen van dingen. Hij dacht in alle oprecht­
heid dat hij de boodschapper van God op aarde was, gezonden
om een superieur germaanse natie te laten ontstaan. De kleine
stille stern kan verkeerd worden geïnterpreteerd. Dit misverstand
ontstaat wanneer men zich wendt tot God, of de Werkelijkheid,
zonder zich, zoals dat hoort, af te wenden van het zelf. Op dat
206
moment verandert de stille kleine stem in een monsterlijk, luid
lawaai.
Hoe kun je erachter komen of het goed is of niet?
Dat kun je niet! Dus alle daden die met behulp van een Hitier
moesten plaatsvinden, vonden plaats omdat dat wel moest gebeu­
ren. Hitier, als entiteit had daar niets mee van doen. Hitier was
alleen maar het instrument door middel waarvan de verschrikke­
lijke gebeurtenissen moesten plaatsvinden, en ook daadwerkelijk
plaatsvonden.
Zoals u net zei, je kunt het niet weten en daarom is zelfmislei­
ding op dat moment een deel van het functioneren van het Ge­
heel. Het is niet het werk van de duivel. Het enige wat is, is Be­
wustzijn. Het enige wat is, is God. Dus wat er ook gebeurt, het is in
overeenstemming met Zijn Wil. Maar omdat we geconditioneerd
zijn om over God alleen maar in termen van goed te denken, met
uitsluiting van alles wat we als kwaad beschouwen, zeggen we:
''Waarom moet dit gebeuren, waarom moet er überhaupt een
Hitier zijn? Waarom zijn er door de hele geschiedenis heen gods­
dienstvervolgingen geweest?" Het antwoord is: ''Waarom niet?"
Het is allemaal onderdeel van het functioneren van het Ge­
heel. Het Geheel maakt zich niet druk over goed en kwaad. Dus
wat er ook op een bepaald moment in het universum gebeurt, het
moet worden geaccepteerd. Niet accepteren betekent menselijke
ellende. Totdat die acceptatie plaatsvindt, totdat er Genade is, of
hoe u het maar wilt noemen, en deze acceptatie plaatsvindt, tot
dan toe bent u veroordeeld tot ellende.
Afgelopen juni kwam er een Armeense Amerikaan naar mij toe
in Bombay. Hij had gedurende maart, april en mei in India ge­
reisd, de meest verschrikkelijke maanden om te reizen. Hij zei dat
hij van noord naar zuid gereisd was in de sterke hoop iets waar­
devols te vinden, maar het enige dat hij vond waren ashrambe­
woners die de Schriften napraatten en hebzuchtige geestelijken
die hun handen ophielden om geld te ontvangen. Hij was ver­
schrikkelijk teleurgesteld. Hij raasde twintig minuten achter el­
kaar door. Ik gaf hem een fles gekoeld water en een glas. In één
grote teug ledigde hij die, dus gaf ik hem er nog een. Toen hij
207
zowel letterlijk als spiritueel wat afgekoeld was, zie hij: "Heeft u
mij iets te vertellen?"
Ik zei: "Als u me de kans geeft!" Toen werd hij kalm.
Zijn verhaal was dat van een welgestelde succesvolle ingenieur
met één dochter. Op een dag vroeg hij zich af waarom hij bezig
was nog meer geld te verdienen; tenslotte had hij al genoeg. Hij
verkocht zijn bedrijf en begon over dit onderwerp te lezen en iets
duwde hem richting India. Hij had net de Ramana Maharshi-ash­
ram bezocht. Terwijl hij daar verbleef, had hij iemand zijn smar­
telijk verhaal verteld, die hem mijn adres en telefoonnummer gaf,
en dus belde hij mij op en kwam langs.
Ik zei: "Ik zal u één vraag stellen, waarop u een antwoord moet
zien te vinden. Heeft u daar het antwoord op, dan heeft u het ant­
woord op al uw problemen."
Hij zei: "Meent u dat echt?"
Ik zei: "Zeker. Denk erover na wat ervoor zorgde dat een vol­
maakt tevreden ingenieur werd veranderd in een ellendige zoe­
ker? Wat heeft u in een zoeker doen veranderen?"
We spraken daar een tijdje verder over. Toen zei ik: "Als een of
andere kracht u in een zoeker heeft veranderd, vindt u dan niet
dat het de verantwoordelijkheid van diezelfde kracht is u daar te
brengen waar u moet zijn?"
Waarom bent u er zo hevig bij betrokken? Waarom wilt u de
dorst naar inzicht op een bepaald moment gelaafd hebben?"
We zouden graag willen denken dat wij degenen zijn die het lichaam­
geestmechanisme besturen, maar de bedieningshandels zijn niet aangeslo­
ten, nietwaar?
Kinderen die in een amusementspark speelgoedauto's bestu­
ren, doen dat vol overgave. Zij denken dat zij sturen. Sterker nog,
zij worden verondersteld dat te denken. Zij amuseren zich, omdat
zij denken dat zij sturen.
Omgekeerd, wanneer u een auto bestuurt, kunt u maar beter wel den­
ken dat u lzem bestuurt.
:2.08
Ja. Maar zelfs dan, op het moment van een crisis, bent u het
dan die de auto werkelijk bestuurt of wordt de auto bestuurd?
U stelt dat er geen methode bestaat die hier kan worden toegepast. Maar
met sommige dingen die ik doe, tracht ik mij te disidentificeren met wat zich
aan mij aandient en er alleen maar naar te kijken zonder erbij betrokken te
raken. Is dat een manier waaraft Bewustzijn iets aan mij probeert te geven?
Ja, maar niet aan u. Door dit lichaam-geestmechanisme gaat
het evolutionaire proces voort en in dat proces zal precies gebeu­
ren wat er in dit lichaam-geestmechanisme moet gebeuren. Wat
voor 'vooruitgang', zo u wilt, er gemaakt moet worden, ze zal ge­
maakt worden. En om dat te laten plaatsvinden, zullen precies die
gedisciplineerde activiteiten die nodig zijn ook gebeuren. Daar­
om zult u mensen tegenkomen die bepaalde oefeningen bijna
dwangmatig uitvoeren, enkel en alleen maar omdat dat precies is
wat ze worden verondersteld te doen. En na een bepaalde hoe­
veelheid oefening kan er een moment aanbreken dat er een plot­
seling inzicht is dat al die oefeningen 'me nog niets verder gehol­
pen' hebben. Dan houden die oefeningen misschien op.
Als de oefening ophoudt, dan is dat ook weer onderdeel van
het functioneren van het Geheel.
Wilt u beweren dat God iets buiten ons is, of is God de aangeboren na­
tuur in wat we onze individualiteit noemen?
Wat ik zeg, is dat alles wat bestaat, God is. Dus de vraag of God
zich binnen of buiten ons bevindt, is werkelijk niet relevant
Ik zeg dat God, of het Geheel, of Bewustzijn voortdurend werk­
zaam is, door de biljoenen menselijke organismen en alle andere
organismen als instrumenten te benutten. Al die biljoenen men­
selijke organismen zijn niet meer dan instrumenten met behulp
waarvan God, of het Geheel, of Bewustzijn functioneert. Het is de
enige kracht die de afgelopen duizenden jaren gewerkt heeft en
het is de kracht die nu werkt; die kracht zal doorgaan. Het is een
illusie te denken dat wij het zijn die doen wat we doen.
209
 Uiteindelijk komt het neer op een kwestie van overgave?
Ja. Het 'ik' kan er pas zijn als het 'ik' er niet meer is. Wie moet
dat 'ik' verdrijven? Het 'ik' zal zichzelf niet verdrijven. Daarom is
de laatste stap naar boeddhabewustzijn, verlichting, een onper­
soonlijke gebeurtenis. Het aanvaarden van dit gegeven is de
grootste stap-Je kunt God niet najagen. Op het juiste moment en
de juiste plaats zal God jou naJagen. Dan kom je in een stadium,
waarin je zult zeggen: "Alstublieft, God, ik ben moe. Laat me gaan
of neem me mee."
Ramana Maharshi zegt in zijn elf verzen: "U heeft mij hierheen
gesleept, waarom laat u mij hier bungelen? Waarom houdt u mij
in zo'n ellende?" Toen ik deze voor het eerst las, dacht ik dat het
de beschrijving was van de ellendige positie van Rarnana Maharshi
zelf, toen hij nog op het pad naar verlichting was. Ik was verbaasd
te horen dat ze geschreven werden na de verlichting. Toen mede­
dogen in hem opwelde, ontstonden deze elf verzen, die de ellen­
de van de zoeker vertolken.
Het zoeken naar God is te vergelijken met een verstandskies.
Zolang je er geen last van hebt, laat je hem ongemoeid. Zodra je
er last van krijgt, breng je automatisch een bezoek aan de tand­
arts.
Beginnen met zoeken ontstaat niet door uw wil, en de zoek­
tocht naar God eindigt ook niet door uw wil. Het zoeken naar
God begint met het individu en eindigt met het einde van het
individu, met het besef dat er geen wil bestaat.
U zei dat het individu niet bestaat, toch benadert u ons als individuen.
Het individu moet het duwtje krijgen, de flits van inzicht, om
plotseling te beseffen dat er helemaal geen individu bestaat. Het
zoeken begint door een individu en eindigt met het oplossen van
het individu.
Vanwege het gevoel een individuele entiteit te zijn, ontwikkel­
de zich het bidden tot een goddelijke entiteit. Dat was een aantal
jaren geleden nog oké, maar de westerse mens is in het bijzonder
op dit moment niet bereid om voor een entiteit, hoe goddelijk die
210
ook mag zijn, te smeken en bidden. Hij is niet bereid zich over te
geven. Welnu, ik heb gemerkt dat de westerse mens wel bereid is
woorden te aanvaarden als 'Werkelijkheid' of 'Bewustzijn'. Maar
op de een of andere wijze ontstaat als ik het woord God gebruik,
er een ongemakkelijk gevoel. Kijk naar wat religie met woorden
die groot respect uitdrukken, heeft gedaan. Hetzelfde geldt voor
het woord 'goeroe'. De 'goeroe' in India is een persoon die wordt
aanbeden. Als uiteindelijk de discipel heeft begrepen waar het om
gaat, weet hij dat er geen verschil bestaat tussen hem en de goe­
roe. En toch is de goeroe, als fenomeen, nog steeds van enorm
belang voor hem. Vooral in India zet de verhouding tussen goe­
roe en volgeling zich gewoon voort, zelfs na verlichting. Maar zie
tot waar het woord 'goeroe' is afgezakt... een vies woord.
Waar ik heel veel moeite mee heb, is wanneer u erover spreekt als over
een spel, of een roman met personages, omdat het leven, ondanks alle moei­
lijkheden, toch ook veel schoonheid en betekenis schijnt te bevatten. Ik heb
het gevoel dat u die wegneemt. Dat die verloren raken.
Als u tevreden bent, leef dan uw leven. Aanvaard niets van wat
hier gezegd wordt. Verander niets. Wie kan er trouwens verande­
ringen maken? Als er een verandering optreedt, dan zal die door
zichzelf gebeuren.
Ik ben volmaakt ernstig. U als een individu hoeft niets te ver­
anderen. Ga door met leven. Als u van lezen houdt, doe het. Als
u mediteert, ga dan door met mediteren. Als u hier iets nuttigs
gehoord heeft, prima. Zo niet, ook goed. Als er een verandering
als gevolg daarvan moet plaatsvinden, laat dat dan gebeuren. Als
het inzicht op welk niveau ook enige waarde heeft, dan moet het
zijn eigen gang gaan.
Zelfs als ik denk dat ik vooruitgang boek, dan is dat deel van...
Ja, het maakt deel uit van het onpersoonlijke proces.
Het heeft geen zin ertegen te vechten.
211

Juist. Het heeft geen zin ertegen te vechten. Het heeft geen zin
om te proberen het te versnellen. Het inzicht waar het op neer­
komt, is dat het een onpersoonlijk proces is. En als het een onper­
soonlijk proces in de tijd is, ga je door met klimmen.
Waarom zou ik door moeten gaan met klimmen?
Je kunt er niets aan doen dat je klimt. Je kunt niet niet klimmen.
Je bent opgewonden. Je kunt er op geen enkele manier aan ont­
snappen.
Als een opwindpoppetje?
Ja, en dat is weer een belangrijk inzicht: je kunt het proces niet
versnellen, maar je kunt het ook niet tegenhouden. Dus dat klim­
men blijft doorgaan, en zoals ik zeg, af en toe krijg je een glimp
van de vooruitgang te zien. En als tenminste een beetje het inzicht
gloort dat u geen vooruitgang boekt, dat vooruitgang gebettrt, dan
komt er een zekere vrijheid, vrijheid van het 'ik' dat het wil ver­
snellen. Dan weet je dat het een onpersoonlijk proces is. Het heeft
zijn eigen tijd.
Als het aantal treden 130 bedraagt, dan kun je misschien vanaf
tree 125 tot 129 het licht in de verte zien. Maar tezelfdertijd heb
je het inzicht dat er geen 'ik' bij betrokken is.
Dus het gevoel van vrijheid is dan al gestart. De stap van tree
129 naar tree 130 komt altijd plotseling en onverwacht, omdat je
niet wist dat er 130 treden waren. Daarom is het ontwaken altijd
plotseling. Het uiteindelijke inzicht komt altijd plotseling.
Als we zouden weten hoeveel t1·eden er waren, zou de lol eroan af zijn,
veronderstel ik.
Zo kun je er ook naar kijken.
Gisteren zei u: 'Wij zijn allemaal in het leven geroepen voor een speci­
fiek doel. "Ik heb daar een beetje moeite mee, omdat wat Maharaj zegt, lijkt
te impliceren dat er geen doel, geen betekenis bestaat en dat ook die termen
denkbeelden van mensen zijn.
212
niet ontstaat als u niet
Wacht even! Ik denk dat deze verwarring
zijn geroepen. Wie is
denkt in termen van 'wij ' die in het leven
' wij ' ?
Jk
begrijp dat, maar u liet het klinken alsof die lichaam-geestmech� nis­
men in het leven worden geroepen met specifieke eigenschappen tenetnde
een specifieke actie te laten plaatsvinden.
�
Ja, dat klopt. Op elk specifiek moment vi� en bepaalde acties
plaats. Die acties worden ook door BewustziJn, als deel van het
functioneren, voortgebracht. Die acties brengen bepaald� effec­
.
ten teweeg. Om de daarop volgende acties, die het �ffect Z!Jn van
de huidige acties, mogelijk te maken, moeten er lichaam-geest­
.
mechanismen gemaakt worden met bepaalde etgenschappen,
opdat die acties teweeggebracht zullen worden.
Dat klinkt een beetje als een vooraf bepaald script. Daar heb ik veel nwei­
te mee.
Ja, het is een vooraf bepaald script. Maar het individu heeft
daar geen besef van tot er verlichting plaatsvindt.
Maar waarom moet het zo zijn?
Kunt u mij vertellen waarom het niet zo moet zijn?
en dat,
Waarom kan het niet gewoon zo zijn dat de evolutie begon
zoals ze zijn, bepaalde dingen gebeur en
omdat de dingen nu eenmaal zijn
en niet andersom?
Het 'Waarom?' en 'Waarom niet?' Het is precies om deze re­
den dat in de hindufilosofie de term Lila wordt gebruikt. Het is
een van de weinige woorden met zo'n enorme lading, dat het e� g
moeilijk valt het te vervangen door andere woorden. Wat qua Uit­
leg van Lila nog het meest nabij komt, is dit: "Waarom Lila?" met
als enig antwoord: "Waarom niet?"
Waarom kan het niet op volledig toeval berusten?
213
 U denkt dat dit volledig op toeval berust? Hier is helemaal geen
sprake van toeval.
Ramesh, zei u niet dat elk effect een oorzaak heeft? Is dat wat u bedoelt?
Ja.
Maar niet dat er een ormpronkelijk plan zou zijn?
Nee. Alles heeft nu plaatsgevonden, tegelijkertijd. Wat er ooit
was, is. Wat er is, is. Wat er ooit zal zijn, is er ook!
U beweert dat het geen nut heeft inspanningen te leveren, omdat onze
lichaam-geestorganismen eroaringen zullen krijgen op het moment dat we
eraan toe zijn. Waarom komen we dan hier om naar u te luisteren en
waarom lezen we dan boeken? Waarom bracht u dan tijd door bij uw mees­
ter? Ik bedoel, als het dan toch uit zichzelf gebeurl en wij domweg ontwik­
keld worden, zijn wij dan hier omdat we het leuk vinden om hier te zijn
en wij het leuk vinden om dit te horen?
U kunt er niets aan doen dat u hier bent! Ik kunt er niets aan
doen dat ik hier ben. Dit-wat-spreekt en dat-wat-luistert moeten
hier zijn om het spreken-luisteren als één gebeurtenis te kunnen
laten plaatsvinden. U denkt dat u luistert, maar in feite vindt het
luisteren plaats door middel van het lichaam-geestmechanisme
en dat is een onderdeel van het disidentificatieproces, de verlich­
ting, dat alsmaar voortgaat. En in dat disidentificatieproces, in die
evolutie, is dit een gebeurtenis.
Dit is een specifieke gebeurtenis. Dus dit luisteren vindt plaats
in dit lichaam-geestmechanisme omdat het op dit moment, op
deze plaats, zo moet zijn. Dat is een deel van het functioneren van
het Geheel.
Moet ik dan dit gevoel dat ik iets tracht te bereiken laten varen en
gewoon daar zijn waar ik ben, zonder erover na te denken waar ik naar­
toe ga, zonder iets te willen?
214
Ja. Maar waar het om draait, is dat het willen loslaten en het los­
laten zelf twee verschillende dingen zijn. Het loslaten zal alleen
gebeuren als de wens tot loslaten ontbreekt.
Maar ik kan toch niet...
Het is een beege paradoxaal. (gelach)
Goed. En ik kan niet proberen het niet te willen...
Kijk, dat is de val. Dat is de val tijdens het zoeken. Het wordt
weer in zijn juiste perspectief geplaatst als je bedenkt wat ervoor
zorgde dat je een zoeker werd. U nam niet de beslissing 'Ik word
een zoeker', zelfs niet als u op een bepaalde dag, op een bepaald
moment zoeker werd. Maar wat was het dat u op dat moment, op
die dag, tot zoeker maakte? Een of andere gedachte, een drang,
een kracht deed dit lichaam-geestmechanisme veranderen in een
zoeker. Laat ik het anders zeggen: waarom bent juist u een zoeker
en zijn er duizenden die geen belangstellen in deze materie? Het
is niet iets wat u deed. Het gebeurde domweg. Daar gaat het om.
En als het proces voortgaat, weet de zoeker ongeacht het pad
dat hij gaat, dat er andere wegen zijn. Hij zegt: "Moet ik hiernaar
toe gaan, moet ik dat doen?" In werkelijkheid heeft hij geen
keuze. De keuze wordt voor hem gemaakt bij zijn geboorte, bij
zijn conceptie.
Het belang van een intellectueel begrip
A Is een verlichte door een tijger achternagezeten zou worden, zou hij dan
de dualiteit eroaren ?
Kent u de wijze Adi Shankaracharya? Op een dag toen hij in de
straat liep, gaf de Koning opdracht aan zijn Mahut, degene die
verantwoordelijk is voor de olifanten, om Shankaracharya op te
pakken. Dus rende Shankaracharya weg en vluchtte een huis bin­
nen. Diezelfde avond stelde de Koning hem de vraag: "Als dit alle­
maal illusie is, waarom rende u dan weg van de olifanten?"
215
 t het er niet over den­
Shankaracharya legde hem in alle kalmte uit dat zijn lichaam­ Ja, natuurlijk. Dat is helemaal waar, omda
eer u erover gaat denken,
geestmechanisme, dat de naam Shankaracharya draagt, een deel ken niet onder uw controle is. Wann
betro kken heid wordt gadege­
van de illusie is, alsook zijn vlucht. dan is dat betrokkenheid. Als die
zet en zal het langzaamaan
Dit is precies waar voor de meeste mensen het probleem be­ slagen, dan wordt het denken uitge
meer conti nu plaatsvindt, dan
gint. Op een bepaald moment kan een menselijk wezen zeggen: stoppen. Als het gadeslaan min of
om ten slotte geheel te stop-
':Ja, ik kan dit begrijpen. Ik kan het werkelijk begrijpen. In feite komt dat denken steeds minder voor
heb ik altijd al het gevoel gehad dat dit een soort illusie was en nu pen.
ben ik daarvan overtuigd." Maar hij heeft bepaalde vragen. Hij
begrijpt dat het een illusie is, maar hij of zij heeft bepaalde vra­
gen. Wat betekent dit? Het betekent gewoonweg dat hij of zij, die Onpersoonlijk begrip
denkt dat hij begrepen heeft dat dit een illusie is, iets binnen die
illusie wil onderzoeken. Dat houdt in dat hij alles als een illusie
Hoe zit het met het opgaan van de individuele ziel in God?
accepteert, behalve zichzelf. Dat is het hele probleem.
Kijk, het is allemaal een denkbeeld. Dit soort denkbeelden zijn
niet nodig als u in één ding kunt geloven. En dat is dat wat er ook
Hij wil een verklaring, wamvan hij denkt dat het geen onderdeel van
gebeurd is in het verleden, wat er ook in het heden gebeurt en
de illusie is, maar is niet elke verklaring onderdeel van de illusie?
wat er ook maar zal gebeuren, het kan alleen maar gebeuren in
overeenstemming met Zijn Wil. Dat is het enige wat nodig is. Als
Ja. En elke verklaring zou een bevestiging zijn van zijn overtui­
u gelooft in Zijn Wil en alleen in Zijn Wil, dan zal geen enkel
ging dat hij losstaat van de illusie. Als hij werkelijk het geheel als
denkbeeld als wedergeboorte, ziel of wat dan ook u zorgen kun­
illusie aanvaardt, dan zou hij begrijpen dat zijn lichaam-geestme­
nen baren. Deze denkbeelden baren zorgen omdat het 'ik' eeu­
chanisme een onderdeel is van die illusie. En wat er ook met be­
wigheid verlangt, en omdat het 'ik' geen individuele entiteit is,
hulp van dat lichaam-geestmechanisme gebeurt, is een onderdeel
kan het niet eeuwig zijn.
van de totale illusie. Dus als alles een illusie is, hoe kunnen er dan
vragen zijn?

Heeft het überhaupt enig nut om uw boeken te lezen?

Je moet leren niet op het verkrijgen van kennis aan te dringen. Ik wens
veel aan te dringen. Misschien zou ik moeten leren...
Nee, totaal niet. Totaal niet, als er geen behoefte aanwezig is.
Maar als er behoefte bestaat, dan zul je ze lezen. En als u ze eenmaal
Mevrouw, u zult aandringen op het verkrijgen van kennis tot
gelezen hebt en als u werkelijk begrepen hebt waar het om gaat, dan
aan het moment waarop u verondersteld wordt dat te laten. En
zult u tot de conclusie komen dat u ze niet meer nodig heeft. Na de
dan laat u dat niet, maar het zal uit zichzelf oplossen. Tot dat
denkbeelden gelezen en begrepen te hebben, komt u tot de slotsom
moment: doorgaan met aandringen.
dat u ze daarna niet verder meer nodig heeft. Maar op het moment
dat u ze leest, zijn ze wel nodig. Eerlijk gezegd zou u ze niet lezen als
het anders was. U heeft feitelijk geen enkele keuze.
Ik weet het. (gelach) Ik ben werkelijk vcrstrikt geraakt in het zoeken.

U heeft het helemaal juist verwoord. De zoeker is verstrikt

Aan de andere kant zorgt het denken over de boeken ervoor dat ze lang
geraakt... tot u begint te denken: "Wie is degene die zoekt?"
nadien nog nodig zijn. (gelach)

217
 Degene die zoekt is het ego.
Degene die zoekt is niet het ego! Dat wil ik nu juist duidelijk
maken. Degene die zoekt is het onpersoonlijk Bewustzijn dat zich­
zelf heeft vereenzelvigd met het lichaam, het ego heeft gemaakt
en dat nu bezig is zich te disidentificeren. Het is een onpersoon­
lijk proces van het onpersoonlijk Bewustzijn. Eenmaal geïdentifi­
ceerd met het individuele lichaam, zet de identificatie zich over
verscheidene levens voort. Dan keert de geest zich in een bepaald
lichaam-geestmechanisme naar binnen, maar het ego denkt nog
steeds dat het degene is die zoekt. Dit proces van disidentificatie
gaat net zo lang voort totdat degene die zoekt plotseling beseft dat
niet hij degene is die zoekt, maar het onpersoonlijk Bewustzijn.
Om die reden besluit hij dat het geen zin heeft verder te zoeken.
Dat is het ogenblik waarop het 'ik' begint te verdwijnen.
Zou je dat overgave kunnen noemen ?
Het is overgave. En de allerbeste, totale, volledige en absolute
overgave is die overgave waarbij de aanvaarding dat verlichting in
dit lichaam-geestmechanisme misschien niet zal plaatsvinden, is
inbegrepen. De ultieme overgave bestaat uit de aanvaarding dat
het wel eens niet zou kunnen plaatsvinden in dit lichaam-geest­
mechanisme.
Heel erg mooi. Ik vind wat u zojuist heeft gezegd prachtig.
Wat ervaart vrijheid?
Niet iemand.
Ik vroeg 'wat : niet 'wie',
Wat of wie maakt geen verschil! U speelt enkel met woorden.
Zolang er een 'wie' is die zegt: "Ik ervaar een grote vrijheid", is het
niet waar. Snapt u?
218
Ja.
Als het inzicht begint te komen, dan zal er een gevoel van vrij­
heid uit zichzelf ontstaan. Niemand die eraan zal twijfelen, omdat
de omstandigheden zo zijn dat er niet iemand is die wil weten
'wie' of 'wat' er ervaart. Als het inzicht begint te komen, bestaat
er geen ruimte meer voor het verstand om vragen te stellen. Dat
is het verschil tussen het intellectueel begrijpen en het intuïtieve
inzicht, de intuïtieve overtuiging.
Met andere wocrrden, inzicht is een staat van stilte?
Ja. Dat is juist.
Het komt erop neer niets te doen, gewoon te zijn!
Ja. En daarom kan het ware onpersoonlijke inzicht alleen maar
een gebeurtenis zijn. Maar het intellectuele begrijpen is een stap
die kan leiden tot deze gebeurtenis van waar inzicht.
Wat gebeurt er? Wat is de overgang van intellectueel begrijpen tot totaal
inzicht?
Genade.
Dus daar hoef ik me geen zorgen over te maken.
Precies. Er is niet 'iemand' om zich er zorgen over te maken.
En dat is het ware inzicht dat leidt tot het totale, onpersoonlijke
begrijpen, het begrijpen zonder een individu dat begrijpt.
Het moeilijkste tijdens de diepe slaap en in de levensdroom 11 isjezelfher­
kennen. Je ziet gewoonlijk andere mensen, andere dingen.
17] In het Engels 'waking dream'. Hiermee wordt bedoeld dat de 'werkelijkheid'
zoals tijdens de waakstaat wordt waargenomen feitelijk ook een droom is.
219
 Dat bedoel ik met getransformeerd worden. Het binduwoord
is paravratti. Het betekent dat de hele manier van kijken veran­
derd wordt. Het Griekse woord is metanoesis, hetgeen transforma­
tie betekent, transformatie van gezichtspunt. Het zien vanuit het
standpunt van een persoon wordt het perfecte, onpersoonlijke
zien. Het onpersoonlijke zien houdt in dat dit lichaam-geestme­
chanisme wordt gezien als een onderdeel van het hele leven en
het hele bestaan, als een onderdeel van de totale droom.
Het is dus niet zo dat er na de verlichting volledige disidentifi­
catie met het organisme intreedt. Dat kan niet zo zijn, omdat het
organisme nog steeds functioneert. Er moet een werkverstand
zijn, een functionerend element. Maar het inzicht is dat het func­
tionerend element een deel is van de werking van het organisme
en dat het Bewustzijn is dat het functionerend element laat func­
tioneren. Op dezelfde wijze maakt gevoel gebruik van de zintui­
gen. Gegeven dat inzicht, wat is er nu gedisidentificeerd? Het is
het gevoel persoonlijk te handelen.
"Waarneming kan een inspanning zijn, "zei Boeddha.
Nee meneer! Waarneming is geen inspanning. Waarneming is
wat gebeurt. En de waarneming gebeurt simpelweg omdat er be­
wustzijn is. Als er geen bewustzijn zou zijn, wat zou het lichaam­
geestmechanisme dan zijn? Gewoon een object. Dus de waarne­
ming gebeurt omdat in dat object bewustzijn aanwezig is. Waar­
neming gebeurt.
Komt dat omdat alleen Bewustzijn kan waarnemen?
Ja, alleen Bewustzijn kan waarnemen. Het menselijk wezen is
slechts het instrument met behulp waarvan Bewustzijn functio­
neert.
U zegt dat het menselijk wezen slechts een instrument is, maar eerder
beweerde u: "Als het menselijk wezen zich een inspanning getroost, dan
leidt dat waarschijnlijk tot resultaten. "
Ik zei: "Het resultaat zal zich op een bepaald niveau voordoen."
220
Als ik lichamelijke oefeningen doe, zullen mijn spieren zich ont­
wikkelen.
Zeer waarschijnlijk.
Inderdaad.
All- het de bedoeling is dat het gebeurt.
U heeft helemaal gelijk. Als het de bedoeling is dat het gebeurt.
Dan zou het gebeuren?
Als het de bedoeling is dat het gebeurt, dan zou ik beginnen
met het doen van lichamelijke oefeningen. Maar als het niet de
bedoeling is dat het gebeurt, dan kan ik misschien het voornemen
hebben lichamelijke oefeningen te doen, maar dan zal het er niet
van komen! Snapt u? Maar als het er wel van komt, en ik doe het
op de juiste manier, dan moet dat tot bepaalde resultaten leiden.
Dus oorzaak en gevolg is onderdeel van wat er in de wereld der
zintuiglijk waarneembare objecten gebeurt. Van een heel andere
orde is dat wat die wereld overstijgt, en waarop de mens ondanks
al zijn pogingen geen invloed heeft.
Zou dat object dat ik mezelf ingedacht heb, dan verdwijnen?
Het object zal niet verdwijnen totdat het tijd is dat het uiteen­
valt. Maar uw idee, uw denkbeeld over wat het individu is, dat zal
veranderen. In plaats van te denken dat het een 'ik' is dat doet,
komt het inzicht dat 'ik' het niet doe, maar dat alles wat gebeurt
met behulp van het lichaam-geestmechanisme een deel is van het
functioneren van het Geheel.
God functioneert met behulp van dit lichaam-geestmechanis­
me. Net zoals op grond van ditzelfde inzicht acties die door dit
lichaam-geestmechanisme worden uitgevoerd niet 'mijn' acties
zijn, zal ik moeten begrijpen dat de acties die met behulp van an­
dere lichaam-geestmechanismen worden uitgevoerd niet hun ac­
ties zijn. Om die reden beschouw ik u, als individu, toch niet als
221
mijn vijand, zelfs niet als met behulp van uw lichaam-geestme­
chanisme acties worden uitgevoerd die schadelijk voor mij zijn.
Daarop is het inzicht gebaseerd. Het betekent dat het verschil tus­
sen 'ik' en de 'ander' verdwijnt.
Dus het zijn de acties van het Geheel die plaatsvinden.
Dat is juist.
Als ik het goed begrijp, zijn wij het niet die begrijpen, omdat er geen 'wij'
bestaat, dat begrijpt.
Helemaal juist. Dat er niets is wat iemand kan doen, vormt een
niet onbelangrijk deel van het inzicht. Dat leidt tot een verder
inzicht: als er niets is wat ik kan doen om verlicht te worden, kan
het me niets schelen of dit nu wel of niet in dit lichaam-geestme­
chanisme plaatsvindt!
(gelach) Maar het kan me wel wat schelen!
Iemand vroeg mij eens: "Sprekend op het niveau van de ken­
bare wereld, en op het niveau van denkbeelden"- hij hield al zijn
opties open- "dit alles in aanmerking nemende, wat is de laatste
fase voordat verlichting plaatsvindt?"
Ik zei: "Dat is simpel. Er is dit werkelijke, authentieke gevoel dat
het je niet kan schelen of verlichting in dit lichaam-geestmecha­
nisme zal plaatsvinden of niet." Het is eigenlijk het bijna ultieme
inzicht. Er is geen 'ik' meer dat verlichting verlangt.
Verdiepend effect van het inzicht
Zit er geen paradox in het besef dat er geen vrije wil bestaat? Je ziet in
dat je geen vrji e wil hebt, en toch voel je je heel erg vrij.
Ja! Daar draait het om. Precies. Het is een paradox, maar zodra
het gevoel van vrijheid opkomt met een diepe overtuiging, is het
geweldig, het is fantastisch, werkelijk overweldigend. Het houdt je
222
er niet van af dingen te doen, het houdt je er niet af van dingen
niet te doen. Eigenlijk is het andersom. Je doet noch iets, noch
niets. Wat plaatsvindt is niet inactiviteit. Het is noch activiteit,
noch inactiviteit. Wat er gebeurt is dat de spontane actie, het niet
op willen gebaseerde niet-doen, slechts wordt gadegeslagen, met
een gevoel dat ik niet de persoon ben die doet.
Het geweldige voordeel van dat inzicht is niet zozeer dat acties
die plaatsvinden met behulp van dit lichaam-geestmechanisme,
niet mijn acties zijn, maar veeleer dat acties die met behulp van
uw lichaam-geestmechanisme plaatsvinden niet uw acties zijn. Op
grond daarvan kan ik u op geen enkele manier als mijn vijand
beschouwen. Alleen uit dit inzicht komt de vermaning: 'Heb uw
naaste lief voort. U kunt misschien niet van hem houden, maar
u bent ook niet in staat hem te haten, als u weet dat die acties niet
'zijn' acties zijn.
Het lijkt alsof u zegt dat voor de meesten van ons de kaarten geschud
zijn en er geen keus is in wat we doen, of dat nu goed is of slecht?
Goed of slecht is niet de vraag. Dingen gebeuren domweg.
Sommige organismen zijn gebouwd om te doen, andere zijn meer
passief. Geen zaak van goed of slecht. Ze zijn zoals ze zijn. Nog­
maals, het inzicht, zelfs alleen maar op intellectueel niveau, is zo
krachtig dat het wel een bepaald effect moet hebben. Naarmate
het inzicht zich verdiept, wordt het effect sterker. Alleen in het
begin heeft u haast. U geeft het inzicht als het ware opdracht 'het
karwei af te maken'.
Als het inzicht zich verdiept, kan de energie dan vanuit het denkniveau
richting werkverstand worden gesluisd?
Niet 'kan worden gesluisd', maar wordt gesluisd. Alstublieft, dat
is belangrijk.
Oké, wordt naar het werkverstand gesluisd om effectiever te worden.
Ja, inderdaad. Omdat je inziet dat er niets is wat je tegen de
gevolgen kunt ondernemen. De energie die voorheen weglekte
223
met zorgen maken over de gevolgen blijft nu behouden.
Is het ook energie in de musculatuur en niet alleen psychische energie?
Ja! Daarom zei ik ook dat als het inzicht zich eenmaal verdiept,
dat welk werk je ook doet, men taal of fysiek, dat je je aan het eind
van de dag verbazingwekkend minder gespannen voelt.
Je voelt je niet zo moe als daarvoor. Wat is dat anders dan het
behouden van energie?
Klopt het dat een individu niet de keuze heeft tussen mediteren en niet­
mediteren?
Bewustzijn leidt je door middel van het ego naar de plaats waar
je hoort te zijn.
De gedachte 'Ik wil mediteren ' komt toch nog altijd vanuit het Absolute
naar het persoonlijk bewustzijn?
Ja! Daarom begint het zoeken vanuit een individu. Het zoeken
houdt op als het ego, het individu, is afgebroken.
Dus al die gedachten 'Ik wil bevrijd worden van het ego' etc. moeten wel
plaatsvinden?
Natuurlijk, behalve in die gevallen waar een klein zege in de
goede richting voldoende is. Met uitzondering daarvan is dat heel
normaal. Het individu-als-zoeker moet er zijn, tot het moment
waarop het inzicht aanbreekt dat het ego niet verlicht kan raken.
Tijdens het mediteren komt het vaak voor dat ik zo verdomd gefrustreerd
raak. Ik zeg dan: "Dit werkt niet!"
Ja, helemaal waar. Dus dit proces is tot op zekere hoogte aan
tijd gebonden, maar in de tijd bestaat niet een bepaalde snelheid
waarmee het zal gebeuren. Kwantumsprongen kunnen in elk sta­
dium optreden.
224
In I Am That 18 zegt Maharaj: "Het moet plotseling gebeuren en het is
definitief Als het niet definitief is, is het geen verlichting. "
Hoog en laag, exaltatie en depressie zitten op het zintuiglijk
waarneembare niveau waarop het ego zich bevindt. De verwarring
ontstaat omdat het ego verlichting zoekt en niet beseft dat ver­
lichting een totale vernietiging van het ego inhoudt.
Dus het 'ik' wil de gelukzaligheid van het Geheel als een indi­
vidu. Daar ligt het hele probleem. Als het basale inzicht aanwezig
is dat verlichting de totale afWezigheid, de totale vernietiging, ont­
manteling van het ego behelst, dan wordt het vanzelfsprekend dat
dit inzicht niet in het ego kan plaatsvinden. Dus als die verlichting
plotseling komt, dan is tezelfdertijd het ego al verdwenen.
Het inzicht kan niet verdwijnen als het eenmaal heeft plaatsgevonden?
Het inzicht kan niet verdwijnen, omdat het nooit verschenen is!
Het inzicht is Wat-is. Inzicht is Bewustzijn. Inzicht is er altijd al geweest.
Wat er is verschenen, is het misverstand. Het misverstand verdwijnt en
het inzicht zal precies blijven waar het altijd al geweest is.
Maar het misverstand kan altijd terugkomen ?
Ja, het misverstand komt en gaat net zo lang totdat de overtui­
ging volledig is. Daarom gaar u door fasen van depressies en exal­
tatie. Die perioden zijn helemaal normaal totdat de verlichting,
het inzicht, de overtuiging totaal is. Verlichting is een staat waar­
in alle twijfels voor goed zijn verdwenen. Twijfel kan niet opnieuw
ontstaan. Dat houdt in dat het misverstand volledig is opgelost.
Zou u iets meer kunnen vertellen over het komen en gaan van misver­
standen voordat de definitieve waarheid aanbreekt? Wat gebeurt er vóór de
laatste staat. Eigenlijk is het geen staat, nietwaar?
Verlichting is de oorspronkelijke staat.
18] Sri Nisargadatta Maharaj, I Am That, vertaling Maurice Frydman (Bombay:
Chetana, 1975). In Nederland 'Ik Ben' Altamira, Heemstede
225
 Oké, de Ondergrond van alle staten.
Ja.
Wat is er nodig om geen twijfels 11U!er te hebben?
Het juiste moment, de juiste plaats en het juiste organisme, dat
is alles. Totdat het juiste moment en de juiste plaats aanwezig zijn,
zullen de wisselende gemoedsstemmingen blijven bestaan. Om­
dat het proces aan tijdsduur gebonden is, zich afspeelt in de we­
reld der verschijnselen, in dualiteit, worden de aanvankelijk zeer
sterk wisselende stemmingen geleidelijk aan, naar gelang het in­
zicht zich verdiept, minder heftig.
U zei dat dit naar binnen schouwen gaat gebeuren, dat het al begon­
nen is en dat het kijken naar de buitenwereld minder zou worden. Wat
bedoelt u daarmee? Ik interpreteer de woorden 'naar de buitenwereld kij­
ken' als het verminderen van onze belangstelling voor dit onderwfff'P. Is dat
wat u bedoelt?
Nee. Het is het denkverstand dat naar de buitenwereld kijkt.
Dus met de komst van het inzicht zal het werkverstand steeds
meer en het denkverstand steeds minder werkzaam zijn. Het
schouwt naar binnen. Dus het naar binnen schouwen gebeurt. En
aan de basis daarvan ligt het inzicht, dat ontstaat door lezen, den­
ken, bijwonen van seminars of het luisteren naar iemand. Dat is
allemaal een onderdeel van het proces dat het naar binnen schou­
wen veroorzaakt en verdiept.
Het naar binnen schouwen is de afwezigheid van het denkver­
stand. Het denkverstand kijkt naar de buitenwereld, kijkt naar het
verleden en maakt een projectie van de toekomst. Als het denkver­
stand minder werkzaam wordt, gaat het naar binnen schouwen van­
zelf. Er is geen 'ik' dat schouwt. Naar mate het denkverstand, het
naar de buitenwereld kijken, minder wordt, vindt het naar binnen
schouwen spontaan plaats. Het zijn de keerzijden van de munt.
226
Eén ding blijft onduidelijk voor mij: als het inzicht bestaat zonder een
persoon die begrijpt, hoe zit het dan met het vcrstand/intellect?
Ramana Maharshi, de meest geweldloze persoon die u zich
maar kunt voorstellen, zei altijd: "Maak het verstand dood." Aan
hem werd de vraag voorgelegd: 'U zegt: "Maak het verstand
dood," maar is het verstand niet noodzakelijk om te begrijpen wat
u zegt?' Hij legde uit dat het verstand noodzakelijk is. Elk inzicht
zal zich in de beginfase moeten afspelen op intellectueel niveau,
maar het verstand moet helder genoeg zijn om zijn eigen beper­
kingen te onderkennen.
Het intellect moet in een zeker stadium door gaan krijgen dat
wat het probeert te begrijpen buiten zijn bereik ligt en van een
totaal andere dimensie is. In dat stadium begint het inzicht door
te sijpelen naar een dieper inzicht. En als het inzicht verdiept, dan
krijgt dat wat het intellect al begrepen heeft plotseling veel meer
diepgang en inhoud.
Om een voorbeeld te geven: vanochtend zei een vriend van mij:
'Jij zei: 'Uw wil geschiede' en plotseling kwam het in me op dat
het niet is 'Uw wil geschiede', maar 'Uw wil geschiedt'. Uw wil is al­
tijd geschied. En Uw wil zal altijd geschieden." Hij zei dat dit inzicht
plotseling heel veel wijsheid met zich meebracht, die niet op een
intellectueel niveau beschikbaar was. Zulke gedachten, inzichten,
komen plotseling op, hetgeen geen twijfel laat bestaan dat het
inzicht naar diepere niveaus doorsijpelt.
Op de momenten dat de overgave er niet is, zou dan niet een deel van
jezelf als het ware uit zichzelf moeten stappen om naar dit individu, dat
niet in overgave is, te kijken en om kleine aanpassingen te maken en ver­
volgens weer in overgave terug te komen?
Nee. Nogmaals, wie stelt de vraag? Het is het individu dat wil
weten welke aanpassingen 'ik' moet maken om van de ene in de
andere staat over te gaan, welke aanpassingen het 'ik' moet ma­
ken om in het 'IK' te komen. Geen 'ik' kan wat voor aanpassing
dan ook maken. Elke aanpassing die nodig is, zal worden ge-
227
maakt, wordt gemaakt en hoe sneller het besef aanwezig is dat er
geen 'ik' is dat aanpassingen kan maken, des te sneller zal de aan­
passing plaatsvinden.
Dit is werkelijk de kern ervan. Het is het verstand, het 'ik' dat
wil weten: 'Hoe kan ik het proces versnellen? Ik ben ongeduldig.'
Deel van de overgave, waarschijnlijk de laatste fase van de over­
gave, is: 'Wat doet het ertoe? Wte kan het wat schelen?'
Alle ideeën over van het pad raken of weer op het pad terugkomen, ver­
dwijnen?
Ja, dat is allemaal van het verstand, allemaal van het 'ik' . In feite
is het verbijsterend dat de cirkel zich sluit. Maar voordat de cirkel
volledig gesloten is, begint het verstand de positie links te verge­
lijken met de positie rechts en zegt: "Wat is dit? Niets.'' Begrijpt u
wat ik bedoel met de cirkel? U begint met het individu, het indi­
vidu gaat langs de cirkel verder, het zoeken is halverwege en de
reis verloopt prettig. "Ik ga wat bereiken, ik ben goed op weg."
Dan, als het inzicht zich verdiept, komt geleidelijk aan een terug­
val, "Ik begrijp het niet, ik was zo goed op weg en nu voel ik mij
zo ... zo vlak." En als de reis langs de cirkel vordert, gaat het ver­
stand zijn positie met neergaande beweging en de corresponde­
rende positie met opgaande beweging aan de overzijde van de cir­
kel met elkaar vergelijken, en zegt: "Het ging net zo fijn. Nu lijkt
het erop alsof ik weer terugval. Wat gebeurt er? Raak ik van het
pad af?"
Wat er gebeurt, is dat je nimmer iets bereikte. Het was er altijd
al. Als het er niet altijd al was geweest, was het nutteloos. Als iets
bereikt wordt, dan is dat, wat het ook is, gedoemd weer buiten
bereik te komen. Alleen maar Wat-Is is er al die tijd geweest, al
voor dat tijd bestond.
Niemand bereikt iets. Het verdwijnen van de nevels, waarin de
originele staat was gehuld, is het enige wat er heeft plaatsgevon­
den. Dat gevoel van terugvallen of terugwaarts gaan is slechts het
'ik' dat verzwakt.
Dus als het 'ik' volledig verdwijnt, dan is dat verlichting?
228
Zolang er een lichaam-geestmechanisme bestaat, moet er een
'ik' zijn, zuiver als operationeel centrum dat zich geen enkele sub­
jectiviteit wederrechtelijk toeëigent. Het subjectieve centrum
wordt als zodanig erkend. Het operationele centrum in het li­
chaam zal er zijn zolang het lichaam-geestmechanisme blijft be­
staan.
Wat verandert er dan?
Niets, en tegelijkertijd alles. Van buitenaf is er niets veranderd.
Maar van binnen is alles veranderd. Alles wat veranderd is, is de
houding, het perspectief. Behalve dat is er niets veranderd.
De opkomst van het gevoel van vrijheid
Kunt u iets meer vertellen over vrijheid?
Vrijheid betekent de afwezigheid van angst. En de afwezigheid
van angst betekent de afwezigheid van afgescheidenheid. Als er
iemand anders is, dan is er angst. Als er de overtuiging is dat we
allemaal instrumenten zijn met behulp waarvan het Geheel func­
tioneert, dan is er geen ander. Allemaal worden we gezien als
objecten met behulp waarvan het Geheel functioneert. Als er
geen ander is, dan is er geen angst, en als er geen angst is, is er
vrijheid.
En overgave?
Overgave brengt een enorm gevoel van vrijheid teweeg. Vorig
jaar zei ik in Los Angelos: "Die overgave moet een bereidwillige
overgave zijn. Die overgave ...". Ik haspelde op zoek naar een
woord. Toen zei een wat oudere dame: "Het woord waar u naar
op zoek bent is waarschijnlijk een 'vreugdevolle' overgave.''
Waarop ik zei: "Dank u, mevrouw. Dat is precies het woord dat ik
zocht.". Er moet een vreugdevolle overgave zijn. En die vreugde­
volle overgave brengt een enorme vrijheid teweeg. Vanochtend
spraken Richard en ik met elkaar toen dit onderwerp opkwam. En
229
wat hij mij vertelde, was zo toepasselijk, zo'n praktijkvoorbeeld
van waarover ik gesproken heb, dat ik Richard zou willen vragen
of hij iets over zijn eigen ervaring zou willen zeggen.
Met betrekking tot het vreugdevolle aspect ervan?
Ja en wat het teweegbrengt.
Welnu, het is het gevoel in een voortdurende stroom van vreugde te zit­
ten. Wat er ook op me afkomt, lijkt snel waargenomen te worden en lost
zich dan op. Toen Ramesh en ik vanmiddag met elkaar spraken, vroeg hij
mij of ik iets zou willen vertellen. En mijn onmiddellijke reactie was: "Na­
tuurlijk." En toen ik wegging, was er een spoor van opwinding. Hoe zou
het zijn als ik hier voor mensen ging spreken?
En toen was er net iets van kijken naar de opwinding. En in dat kij­
ken was een gevoel van vreugde aanwezig. Ik maakte Ramesh deelgenoot
van wat er met mij gebeurt wanneer ik verkramp, niet meer in die stroom
zit. Eerst komt er een abrupt gevoel, waarbij de verkramping optreedt, wat
mij weer terugbrengt naar het waarnemen ervan. En dan is er een gevoel
van getuige zijn. En daa rna wordt waar ik op dat moment naar kijk, wat
dat ook is, een object, meer doorschijnend. En dan komt het gevoel van niet­
gescheiden zijn terug. En daarmee is er de vreugde, waarmee de hele erva­
ring vervuld wordt.
Dan is daar een gevoel alsof ik daarin gevangen ben en verliezen de
objecten hun kracht. Zij trekken niet meer zo aan mij. En dan is er enkel
deze hoedanigheid van vreugde, waarover u spreekt.
(TWEED E SPREKER) Dit is niet zozeer een vraag. Ik wilde jullie graag
deelgenoot laten zijn van die vreugde waarover deze jongeman sprak.
Gisterenavond kon ik niet naar de voordrachten komen. Mijn kleinkind
was jarig en we verbleven in Sausalito. Hij werd in het restaurant nogal
ongedurig. Dus zei ik: "Zal ik niet even buiten met hem een beetje gaan
lopen?" Het was al donker. Hij zag de golven en het schemerlicht en werd
daar opgewonden van.
Hij is 14 maanden oud en is bezig te leren lopen. En telkens kwam er
iemand op ons af om met liefde op het kind te reageren. En het kind reageer­
de op die liefde, die almaar bleef komen. Voor het eerst ervoer ik dat gevoel
dat we allen één zijn, dat we allemaal Bewustzijn zijn, waar deze jonge-
230
man over sprak. Het was het ene Bewustzijn dat op het andere reageerde
en samen waren één Bewustzijn. Omdat de liefde als eerste uit het kind
naar buiten kwam, was dat makkelijk voor deze mensen. Ze zagen eruit
als mensen, maar zij waren het Bewustzijn dat op Zichzelf reageerde. Het
was een fantastische ervaring.
Ja, precies. Ziet u, wij kennen allemaal dit soort momenten.
Maar we herkennen ze niet als zodanig. En het verstand houdt
helemaal niet van dat soort momenten, omdat op die momenten
het verstand afwezig is, en het verstand vindt het niet prettig als
er iets gebeurt zonder dat het erbij aanwezig is. Maar die momen­
ten komen vaker voor dan we denken. Ze moeten wel, snapt u. Zij
moeten er wel zijn, omdat zulke momenten de subtiele brug vor­
men tussen de wereld uitgedrukt in objecten en de Subjectiviteit,
die wij zijn. Dus tussen de Subjectiviteit en haar uitdrukking in ob­
jecten, het geheel van de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid,
moet die subtiele verbinding altijd aanwezig zijn. Die momenten
vinden almaar plaats.
En de geleidelijke herkenning van die momenten, de veelvul­
dige aanvaarding ervan zonder ze na te jagen, leidt tot inzicht.
Wij hebben ons geabonneerd op een tijdschrift voor jonge ouders. Wij
hebben een meisje, dat drieënhalfjaar oud is. In het tijdschrift vertelde een
moeder het volgende verhaal. Ze had een jonge dochter, slechts een paar
weken oud, en een klein zoontje van ongeveer drie weken oud. op een dag
toen ze de kamer binnenkwam waar de wieg was, zag ze dat haar drie jaar
oude zoontje in de wieg gekropen was en tot zijn kleine zusje sprak. Hij zei:
"Vertel me eens over God, want ik ben het vergeten."
Zulke ogenblikken zijn de meest waardevolle.
Juiste houding door inzicht
Ik vraag me af of u bereid zou zijn een beetje te spreken over houdingen.
Wat ik begrijp over houdingen zoals die waarover Maharaj spreekt in Ik
Ben (verschenen bij Altamira, Heemstede) is dat als ik een idee heb
en ik kijk er positiefof negatief naar of heb er een waardeoordeel over, dan
231
zou dat een houding zijn. Maar ik denk dat wat Maharaj bedoelt, is alles
te zien als Gods wil en niet de wil van een individu. Dat wordt een hou­
ding. Klopt dat?
Eigenlijk denk ik dat wat hij bedoelde, is dat dat niet een hou­
ding is. Dat is een inzicht, dat leidt tot een juiste houding, de hou­
ding om te aanvaarden wat zich spontaan aandient, omdat hij
begrijpt dat hij niet een individueel persoon is die doet. Met ande­
re woorden, door te aanvaarden dat het Gods wil is die zich altijd
heeft gemanifesteerd, die zich nu manifesteert en die zich zal blij­
ven manifesteren, zal dat inzicht de juiste houding ten opzichte
van het leven voortbrengen.
Zodra je zegt: "Wat voor een houding moet ik aankweken?",
dan ligt daar nog steeds het gevoel van persoonlijk handelen aan
ten grondslag. De juiste houding van mededogen zal vanzelf ont­
wikkeld worden als u inziet dat er feitelijk geen individueel per­
soon bestaat die doet, terwijl u tegelijkertijd in het dagelijkse le­
ven handelt alsof dat wel het geval is. Dan wordt de gewenste hou­
ding van tolerantie met betrekking tot anderen ontwikkeld, de
juiste houding van jezelf in het leven, waarbij je doet wat je meent
dat juist en correct is, met andere woorden, een houding waarbij
je de hoogste gedragsnormen voor jezelf hanteert en de lagere
normen voor anderen accepteert. "Ik moet zo goed mogelijk mijn
best doen in liefde en mededogen, maar anderen zullen mis­
schien dit inzicht missen en daarom zijn het, ongeacht welke
handelingen er plaatsvinden, niet hun handelingen." Met die
houding zal tolerantie vanzelf ontstaan.
Juist handelen door inzicht
Is elke daad van de jnani een )'uiste daad'?
Als er werkelijk inzicht is, dan kan er geen sprake zijn van een
bewuste daad die los van dat inzicht wordt uitgevoerd. Dit zie je
ook heel duidelijk als je een expert observeert die zijn vaardighe­
den ten uitvoer brengt in sport, spel, het bedrijf of op enig ander
gebied. De expert zie je nooit twijfelen of aarzelen over de toe-
232
passing van de vaardigheden die hij geleerd heeft. Alleen een be­
ginner kun je zien aarzelen, omdat hij twijfelt aan zijn eigen kun­
de. Een expert werkt soepel, op een natuurlijke manier, zonder
na te denken, omdat de basisprincipes van zijn handelingen on­
derdeel zijn van zijn perfecte vaardigheden.
Dat is wat Maharaj bedoelde toen hij bij herhaling stelde:
"Inzicht is alles." Ook zei hij gewoonlijk: "Als eenmaal het inzicht
waar en perfect is, kun je doen wat je wilt." Wat je ook wilt doen,
het z �l niet los te zien zijn van het inzicht. Als een man werkelijk
van ZIJn vrouw houdt, zal de vrijheid om haar te slaan ervoor zor­
gen dat hij haar gaat slaan. Het inzicht kan alleen voortbrengen
�at een onderdeel van het inzicht is. Als het inzicht niet volledig
dan zal de vraag opkomen: "Maharaj, ik heb wat u zojuist zei
IS,
helemaal begrepen. Vertel me nu hoe ik vanafmorgen moet han­
delen."
Concepten als hulp voor het inzicht
Er lijkt een klein verschil te zijn tussen uw leer en die van Maharaj.
Zijn leer hield in dat Bewustzijn met Bewustzijn spreekt, maar dat de
Opperste Werkelijkheid daaraan voorbij ligt. Uw leer lijkt meer een zelfon­
derzoek te zijn, gadeslaan. In het boek 'Ik Ben' maakt hij een onderscheid.
Hij' zegt dat jezelf focussen op de opperste Werkelijkheid de snelste weg
naar inzicht is, sneller dan gadeslaan.
Dat heb ik de eerste zes maanden gedaan.
Dat is een concept.
Wat is geen concept?
De Opperste Werkelijkheid is geen concept.
Oh, ja!
Werkelijk?
233
 Nou en ofl Voordat dit Bewustzijn in de vorm van 'Ik besta' op­
kwam, waren er geen denkbeelden. Er was ook geen noodzaak
voor de aanwezigheid van een concept, omdat er niemand was om
iets gewaar te zijn. Alles wat we zeggen op dit vlak van 'Ik besta' is
een denkbeeld.
Geen gewaarzijn van iets?
Dat klopt.
Is dat dan niet de opperste Werkelijkheid waar hij over sprak?
Dat is de Opperste Werkelijkheid waarover ik spreek. Uitein­
delijk is er geen enkele reden om erover te praten. Je kunt alleen
in de waakstaat spreken over de diepe slaap. Tijdens de diepe
slaap is daar geen behoefte aan, er is niemand die dan wil weten
wat diepe slaap is.
De eerste zes maanden waren een werkelijke marteling voor
mij. Ik luisterde. Maharaj was gewoon te zeggen: "Besta gewoon"
of: "Wees je daarvan bewust" of wat dan ook. Bij herhaling zei ik
tegen mezelf: "Van wie vraagt hij dat? Wie moet zich van wat
bewust zijn?" Hoewel hij herhaaldelijk zei: "Ik ben geen individu
dat tegen een individu spreekt", werd dat een echte marteling,
omdat die uitspraak toen nog niet werkelijk begrepen werd. Wat
hij zei was: "Elk gesprek dat plaatsvindt is denkbeeldig. Elke ver­
wijzing is slechts een aanwijsbord." Maar het verstand klemt zich
aan het aanwijsbord vast en zegt: "Ik leef. Dat weet ik. Ik begrijp."
Toen er inzicht kwam, werd het duidelijk dat Maharaj niemand
vroeg iets te doen of niet te doen. Hij zei enkel: "Dit is wat het is."
Hij schreef niet voor, hij beschreef, opdat het inzicht er zou
komen.
Mijnheer, er is één punt dat me bezighoudt. Ik zou het meer achter ons
kunnen aanbidden, maar het zou slechts leiden tot meer dualisme.
Waarom aanbad Ramana Maharshi een berg?
234
Omdat het een denkbeeld was dat hem hielp.
Hm. U bedoelt, dat ik hetzelfde zou kunnen doen?
Zeker!
Stadia in inzicht: bergen en rivieren
Is er een voortgang die alle zoekers gemeenschappelijk hebben?
De boeddhisten hebben een voortreffelijke samenvatting over
niet alleen hoe de verlichten de wereld zien, maar ook over hoe het
zo gekomen is dat de verlichten de wereld zien zoals zij die zien.
In deze samenvatting onderscheidt men drie stadia. De eerste
graad van inzicht is het zien door de betrokken persoon. De twee­
de graad is als er een zekere mate van inzicht bestaat. Ten slotte
is er het volledige inzicht.
Eerst worden bergen en rivieren gezien als bergen en rivieren.
Een als individu geïdentificeerd subject ziet een object. Dat is vol­
ledige betrokkenheid. Dat is wat de gewone mens doet.
Ten tweede worden bergen en rivieren niet langer gezien als
bergen en rivieren. Objecten worden gezien als het weerspiegeld
resultaat van het proces van zintuiglijk waarneembaar maken van
de werkelijkheid met behulp van objecten door het subject. Ze
worden waargenomen als illusoire objecten in Bewustzijn, en dus
als onwerkelijk.
Ten slotte worden de bergen en rivieren wederom als bergen
en rivieren gezien. Dat wil zeggen, eenmaal ontwaakt, worden ze
gekend als Bewustzijn zelf, dat zich manifesteert in de vorm van
bergen en rivieren. Subject en objecten worden niet gezien alsof
ze van elkaar gescheiden zijn.
In deze samenvatting verwijzen de bergen en rivieren naar de
wereld als geheel, inclusief alle menselijke bewoners. Het betrok­
ken individu ziet eerst objecten als een individueel subject dat
objecten ziet. Hij beschouwt zichzelf als een afgescheiden entiteit,
die andere objecten ziet. Het zien van andere objecten of gebeur-
235
tenissen wekt reacties in hem op als individu. Dus het individuele
organisme reageert op wat er gezien wordt.
In het tweede stadium, wanneer het inzicht er is dat dit alle­
maal een droom is en onwerkelijk, verandert de blik en begint hij
in te zien dat geen enkele gebeurtenis ertoe doet. Hij ziet ze als
onwerkelijk, omdat hij als subject de verschijningsvormen over­
stijgt. Verschijning is iets dat zich in Bewustzijn voordoet. Als het
inzicht tot dit niveau komt, brengt dat zoveel plezier met zich
mee, dat het betrokken individu grote moeite heeft om het voor
zich te houden. Hij trekt erop uit om de wereld te vertellen: "Dit
alles is onwerkelijk!." Met het proberen anderen te overtuigen dat
de wereld onwerkelijk is, wil hij de wereld gaan veranderen, de
waarneming van anderen gaan veranderen. Hij beseft niet dat de
verandering van binnenuit moet komen. En dus, terwijl hij de
wereld wil veranderen, gaat hij voort met het creëren van proble­
men voor zichzelf. Deze problemen die in het tweede stadium
ontstaan, lossen alleen in het derde stadium op.
In het derde stadium worden objecten niet gezien door een
individu, noch door een object dat een object ziet, noch door een
subject dat een object ziet. De echte waarn emer wordt zich ervan
bewust dat hij degene is die de verschijningen creëert en degene
is die de verschijningen waarneemt. Zij zijn één en dezelfde. In
dit stadium komt het uiteindelijke besef door dat de wereld niet
echt is en, tegelijkertijd, dat de wereld wel echt is! De wereld is
onecht in de zin dat zij voor haar bestaan afhankelijk is van en on­
dergeschikt aan Bewustzijn. Zij beschikt niet over een onafhanke­
lijk, zelfstandig bestaan. De wereld dankt haar bestaan aan het
proces van kennisnemen in Bewustzijn. Als elk menselijk wezen
en elk dier plotseling het bewustzijn zouden verliezen, wie zou er
dan nog zijn om te zeggen dat er een wereld bestaat? De wereld
zou niet alleen niet verschijnen, de wereld zou niet bestaan!
Kunt u dit idee met betrekking tot echtheid en onechtheid verder uitdie­
pen?
De analogie van de schaduw wordt vaak gehanteerd om uit te
leggen wat 'echt' is en wat 'onecht'. Een schaduw is onecht in de
zin dat zij om te kunnen bestaan afhankelijk is van de zon.
Niettemin, als schaduw is ze echt genoeg. Dus is ze tegelijkertijd
echt en onecht. De gehele zintuiglijk waarneembare werkelijk­
heid is voor haar bestaan afhankelijk van Bewustzijn. Bewustzijn is
van nature aanwezig in alle objecten, in elke zintuiglijk waar­
neembare werkelijkheid. Bewustzijn overstijgt de zintuiglijk waar­
neembare werkelijkheid en tegelijkertijd is die werkelijkheid er­
van doordrongen. De zintuiglijk waarneembare werkelijkheid
wordt door Bewustzijn omvat.
In het tweede stadium, voordat het definitieve inzicht aanbreekt,
komen allerlei concepten in het spel. Er wordt verondersteld dat het
individu zich inspanningen moet getroosten om zich te kunnen her­
enigen met God. Op dat niveau van subject en object wordt er met
nirvana en samsara omgegaan als twee gescheiden zaken. Daarom
spreken zij in termen van de zee van samsara, ellende, die overko­
men moet worden. De jiva moet dit doormaken en dat kan hij alleen
doen door een of andere sadhana te beoefenen. Dus gaat de zoeker
het hele palet van manieren van sadhana beoefenen, praktiseren.
Jarenlang kijkt hij toe wat er gebeurt en is ten slotte trots op zijn vor­
deringen, waarmee hij zichzelf voor de gek houdt. Als hij uiteinde­
lijk rust vindt in contemplatie, schudt hij alles van zich af. Zoals de
Soefi's zeggen, een soort ceremonie, een verbranding van alles wat
geleerd is en alles wat hij dacht bereikt te hebben.
Dus in het derde stadium breekt het besef door dat de wereld
zowel echt is als onecht. Als dat inzicht zich aandient, zet de kennis
zich vast en in het organisme waarin verlichting moet plaatsvinden,
is niet langer de actieve wens aanwezig om dat aan de wereld te ver­
kondigen of om de wereld te veranderen. In het derde stadium ont­
staat er aanvaarding van wat-is, zowel van het immanente als het
transcendente. Nirvana en samsara zijn geen twee gescheiden
zaken. Samsara is de objectieve uitdrukking van nirvana.
In het laatste stadium van inzicht ontstaat de staat van Het-Zijn.
Er is geen sprake van dat er iets gezien wordt. Alles is een ver­
schijnen en dat verschijnen wordt gezien met behulp van het in­
strumentarium van het organisme, namelijk de zintuigen. Maar er
is nooit een individu dat ziet. Hoewel het individu zegt: "Ik kan
bergen zien", is dat enkel omdat er het bewustzijn bestaat dat dit
gezegd kan worden. De bergen worden werkelijk gezien door
Bewustzijn, dat tegelijkertijd het verschijnen is! Het totaal van de
23 7
zintuiglijke waarneembare werkelijkheid is slechts een verschij�
ning in Bewustzijn, voortgebracht door Bewustzijn. En dit func­
tioneren van de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid, die wij
aanduiden met leven en bestaan, is ook Bewustzijn. Bewustzijn
speelt en bestuurt alle rollen van die biljoenen menselijke wezens.
Elke rol wordt door Bewustzijn gespeeld.
Het vraagstuk 'Waarom bestaat dit lila?' wordt in het laatste sta­
dium van inzicht begrepen. Daarom ontstaan er in die fase geen
problemen. De zoeker heeft geen overweldigende behoefte om
de wereld te leren wat hij zelf geleerd heeft, omdat het basisin­
zicht er is dat hij helemaal niets geleerd heeft. Het inzicht is
geheel vanzelf als een Godsgeschenk op hem afgekomen, als een
geschenk van het Geheel, als Genade. Alle woorden komen daar­
na pas. Als de verlichting aanvaard is, blijft elk idee uit dat
'iemand' zichzelf gelukkig acht. Het individu acht zichzelf alleen
dan gelukkig met de verlichting als de verlichting niet werkelijk
heeft plaatsgevonden.
De mate van betrokkenheid en het herinneren
Als ik denk, dan ben ik volledig geïdentificeerd met mijn gedachten. Er
is geen getuige. Na deze keten van gedachten neem ik die als herinnering
waar en heb ik een oordeel over die gedachten.
Dus met inzicht, zelfs al is dat alleen maar op intellectueel ni­
veau, wat er dan gebeurt is dat op een bepaald punt het plotse­
linge besef doorbreekt dat de geest betrokken raakte. Daar houdt
die betrokkenheid op. In het andere geval zou de betrokkenheid
hebben voortgeduurd. In de meeste gevallen waar dit inzicht, al
is het alleen maar op intellectueel niveau, ontbreekt, is het de ene
betrokkenheid na de andere. Slechts op schaarse momenten,
wanneer de geest werkelijk afgemat is, komen er zekere momen­
ten voor waarop de geest leeg is. Afgezien van die momenten is
het enige wat het menselijke wezen van 's ochtends vroeg tot 's
avonds laat doet: denken, conceptualiseren, beelden maken.
Maar als dit inzicht komt, dan wordt in een zeker stadium van ont­
wikkeling deze betrokkenheid plotseling onderbroken.
Spirituele evolutie
Het gelnuik van de tenn 'spirituele evolutie' doet een relatie met tijd ver­
onderstellen.
Inderdaad, natuurlijk. Het hele proces speelt zich af in tijd en
ruimte.
Wat is die relatie met tijd, is dat het lichaam-geestmechanisme?
Oh, nee. Wat een relatie met tijd heeft is het geïdentificeerde
Bewustzijn, Bewustzijn dat zich opzettelijk heeft geïdentificeerd
met een individueel organisme.
Waarom is dat gebeurd?
Opdat dit lila, deze kosmische droom kan plaatsvinden. Dit
identificatieproces vindt zonder onderbreking plaats. Nieuwe we­
zens, nieuwe mensen, waarin identificatie plaatsvindt, worden
voortdurend gecreëerd. Deze identificatie vindt voortgang in de
vorm van een evolutionair proces. Op enig moment keert de geest
zich naar binnen en dan begint het proces van disidentificatie. Dit
proces neemt veel tijd en vereist veel geboorten. Het hele spel
bestaat uit identificatie, dan het zich naar binnen keren van de
geest en dan het proces van disidentificatie. Let wel, dit alles is
een concept, maar het zou nuttig kunnen zijn voor het teweeg­
brengen van het uiteindelijke begrip.
Dus het woord evolutie is een denkbeeld dat alleen zichtbaar is voor het
vereenzelvigd individu?
Juist.
Waarom is er überhaupt een denkbeeld nodig?
Omdat het denkbeeld van een individu is ontstaan door die
identificatie. Zodra het denkbeeld van een individu ontstaat, is er
een denkbeeld van God vereist. In het andere geval, als het onper-
239
soonlijke zou worden aanvaard, waar blijft dan het vraagstuk indi­
vidu en God?
Is het zich naar binnen keren een middel om het ego te negeren ?
Nee. Naar binnen keren kan je slechts overkomen, ziet u. Het
naar binnen keren is het proces van de spirituele ontwikkeling.
Evolutie vindt overal plaats. Er is fYsieke evolutie, evolutie in mu­
ziek, in kunst, in wetenschap en er bestaat spirituele evolutie.
In deze spirituele evolutie is er eerst identificatie, die zich af­
speelt in enige duizenden lichaam-geestmechanismen. Ik bedoel
dat het er honderdduizend kunnen zijn of een miljoen; daar gaat
het niet om, maar in elk geval in een groot aantal organismen En
in bepaalde organismen zal het naar binnen keren plaatsvinden.
Een gedachte komt op of een gebeurtenis vindt plaats of er ge­
beurt iets, en met dit als schijnbare aanleiding, keert de geest zich
naar binnen. En in plaats dat de geest zich naar buiten richt, waar­
bij hij meer en meer materiële objecten verlangt, keert hij zich
naar binnen en wil hij zijn werkelijke aard te weten komen: 'Wie
ben ik? Wat doe ik hier? Wat is het doel van het leven?" En dan
begint het disidentificatie proces. De spirituele zoektocht in die
evolutie begint met het zich naar binnen keren van de geest en het
beginnen met zoeken door het individu. En dat zoeken, dat feite­
lijk het proces van disidentificatie is, zet zich voort door verschei­
dene processen in de evolutie. Van de ene vorm van zoeken ga je
over naar de andere vorm van zoeken, met heel veel frustraties, tot­
dat er ten slotte plotseling het inzicht is dat geen 'individu' ooit
verlicht kan worden. Verlichting als onpersoonlijke gebeurtenis
kan alleen met behulp van een object plaatsvinden. Er is een
object nodig om ongeacht welke gebeurtenis te laten plaatsvinden.
Dus als verlichting op het punt staat aan te breken, wordt in deze
evolutie een lichaam-geestmechanisme gecreëerd, dat gereed staat
om de verlichting te ontvangen. Het beschikt over de fYsieke en
mentale karakteristieken en heeft het temperament, waardoor dat
lichaam-geestmechanisme in staat is de verlichting te ontvangen.
En dat lichaam-geestmechanisme zelf is een evolutieproces ..
Het begin van dit inzicht, in de tijd, bestaat uit de aanvaarding
dat verlichting wellicht niet zal plaatsvinden in dit lichaam-geest­
mechanisme. Dat is erg moeilijk voor een zoeker, een individuele
zoeker, om te aanvaarden, maar het is een belangrijke mijlpaal in
dit proces van dualiteit. Dan komt het idee op om het op te geven
en daarmee ontstaat er een gevoel van immense vrijheid. "Als ik
niet verlichting kan krijgen en als een object niet verlicht kan wor­
den, waar zoek ik dan naar?"
Dus dan komt het idee op het op te geven en wordt de identi­
ficatie met het lichaam-geestmechanisme, het 'ik', zwakker. Maar
er vinden bepaalde kwantumsprongen plaats tijdens dit proces.
En de uiteindelijke kwantumsprong, vlak voordat verlichting
plaatsvindt, is de gedachte: er bestaat helemaal geen ik dat zoekt,
het doet er absoluut niet toe of verlichting plaatsvindt of niet. Als
dat aanvaard wordt, is het 'ik' praktisch verdwenen. Dit omdat het
het 'ik' is dat zoekt, niet het lichaam-geestmechanisme. Het li­
chaam-geestmechanisme als zodanig is slechts een onbeweeglijk
object, dat noodzakelijkerwijze aanwezig moet zijn voor het laten
plaatsvinden van verlichting.
Het 'ik' is het 'ik' zolang er nog een zoeker is, nietwaar?
Dat is juist. Ja. Dus als de zoeker verdwijnt, dan verdwijnt het
'ik' als zoeker eveneens.
Dus dat is het uiteindelijke punt in de evolutie van het 'ik'?
Ja. Het 'ik' evolueert, maar niet dit 'ik'.
Ja, ik bedoel het collectief
Ja. Zoals ik al zei, een 'ik' met de naam Einstein werd ontwik­
keld en voorbereid voor de relativiteitstheorie. Maar alleen voor
de relativiteitstheorie. Voor verdere evolutie in de wetenschap
werden andere lichaam-geestmechanismen geschapen. Einstein
was nog niet zover gevorderd dat hij de uit zijn theorie voort­
vloeiende ontwikkeling van de kwantum theorie kon aanvaarden.
Hij kon Heisenbergs onzekerheidstheorie niet aanvaarden. Ein-
241
stein beweerde dat deze onzekerheidstheorie betekende dat 'God
dobbelstenen gooide'. Hij zei dat hij niet kon aanvaarden dat God
dobbelt. Niels Bohr antwoordde daarop dat "God niet met dob­
belstenen gooit. We denken dat God dobbelt, omdat we nog niet
alle informatie hebben waarover God beschikt."
Ik meende dat Niets Bohr zei: "Albert, meen N te weten wat God denkt?"
Ja, dat zou zeer wel mogelijk zijn.
Bestaat er een uiteindelijk doel, een vastgesteld eindpunt in deze evolu­
tie?
Er is geen uiteindelijk doel. Het is een voortdurend onper­
soonlijk functioneren van het Geheel. Wetenschappers noemen
het nu een 'zelfgenererend' proces. Ik geef er de voorkeur aan te
denken in termen van potentiële energie die zich ontlaadt. De
vraag komt op: 'Waarom zou energie zichzelf activeren? Waarom
is er überhaupt deze zintuiglijk waarneembare werkelijkheid?'
Eén antwoord zou kunnen zijn: 'Waarom niet?' Een andere bena­
dering is: 'Als je in termen van potentiële energie denkt, dan zou
de energie niet potentieel zijn als zij zichzelf niet af en toe zou
activeren. De energie zou dood zijn'
Tijdens het lezen van 'Ik Ben' en uw boeken bekruipt mij· het gevoel
dat u en Maharaj allebei vrij gewone, dualistische mannen waren tot het
moment waarop verlichting plaatsvond.
En ofl Dat klopt! Maar er bestaat wel een verschil. Maharaj ver­
telde dat de allereerste keer dat zijn goeroe zei: "Dit alles is een
droom, een onpersoonlijke gebeurtenis en je bent slechts een in­
strument met behulp waarvan het Geheel functioneert; er bestaat
geen 'jij' als een zelfstandige onafhankelijke entiteit," hij dit aan­
vaard had. Het werd niet betwijfeld. Dat gebeurt slechts zelden. In
mijn geval was er geen sprake van dat soort ontvankelijkheid.
242
Onmiddellijk?
In het geval van Ramana Maharshi en van Maharaj werd dat
onmiddellijk aanvaard. Ik wil u niet misleiden. Er kunnen geval­
len zijn, die ons niet bekend zijn, waar het ook het geval is ge­
weest. Het al dan niet publiek worden ervan heeft weinig van
doen met het werkelijk plaatsvinden. Een bepaald organisme, in
een bepaald geval van verlichting, wordt om sommige redenen in
de publiciteit gebracht. Bij sommige anderen kan het plaatsvin­
den en gaat het heel gemakkelijk. Zij weten het. Ze begrijpen het,
maar ze maken zich er niet druk over, omdat er geen 'zij' meer is.
Zij maken zich absoluut niet druk over roem of voorspoed of wat
dies meer zij.
In mijn geval verliep het proces niet zo snel als bij Maharaj.
Maar ik zou me kunnen voorstellen dat het soepeler, simpeler ver­
liep dan in menig ander geval. Ik heb zolang ik me kan herinne­
ren dat intuïtieve gevoel gehad dat dit alles een droom is en dat
er daarom niets is dat ik kan doen om mijn vooruitgang in het
leven of anderszins te versnellen.
De oplossing van het 'ik'
Dat intieme zeer nabije gevoel dat ik als eroaringsgegeven heb van het
'ik: is dat wat oplost?
Dat lost op, maar wie is er om dat oplossen gade te slaan?
Begrijpt u wat ik bedoel? Het lost op, dus wat er oplost is het 'ik'
zelf. Wie is er dan nog om te weten dat het 'ik' opgelost is? Het
kan alleen door het 'ik' worden ervaren.
Dus het 'ik' komt en gaat en is dan verdwenen?
Ja! En terwijl het 'ik' komt en gaat, doet de staat van gadeslaan
zijn intrede. Het 'ik' is het verstand en dat kan niet naar zichzelf
kijken. Als het verstand naar zijn eigen activiteiten kijkt, dan zal
er altijd een proces van vergelijken en beoordelen beginnen: "Dit
is goed, dat is slecht, dit is wat dan ook." Dat is niet gadeslaan.
2 43
Gadeslaan is zuiver en alleen kijken naar een gebeurtenis of een
gedachte of een emotie zoals die zich op dat moment aan ons
voordoet, zonder enige vorm van vergelijken of oordelen, enkel
en alleen gadeslaan. Gadeslaan is een onpersoonlijk proces en is
verticaal, dus het stopt de horizontale19 betrokkenheid. Naar mate
het 'ik' naar de achtergrond treedt, vindt het gadeslaan steeds
vaker en voor steeds langere periodes plaats. Plotseling zal het
gebeuren dat er geen reacties meer zijn op een gebeurtenis of
gedachte, dat er een gevoel van vrede, van welbevinden is, maar
er is geen 'ik' om dat gevoel van welbevinden te ervaren. Het is
niet zo dat het 'ik' plotseling zegt: "Oh, ik ben verdwenen!" Wie
zou dat moeten zeggen?
Maar het lost wel op?
Ja, maar niet als je wenst dat het oplost.
De verscheidenheid van de leren
U gebruikt bepaalde denkbeeld en om ons te wijzen op de staat waarin
geen denkbeelden meer aanwezig zijn. Ik veronderstel dat de denkbeelden
die u gebruikt en de manier waarop u tracht verlichting te omschrijven tot
op zekere hoogte de weerslag zijn van uw ervaring in het leven en uw crea­
tiviteit. Zou een ander die tot realisatie is gekomen naar dezelfde waarheid
wijzen, maar dan anders, volgens zijn persoonlijkheid gekleurd?
Ja. De persoonlijke kleur heeft niet alleen betrekking op de
wijze waarop ik mijn uitspraken doe, maar ook op de wijze waarop
de uitspraken worden ontvangen, de reactie erop. De groep trekt
aan wat zij nodig heeft. Daarom vind je vaak dat in verschillende
groepen ook verschillende onderwerpen naar voren komen.
Maharaj zei me ooit eens: "Wat ik zeg, heeft in zijn uiterlijke
vorm zeer weinig van doen met wat mijn goeroe mij geleerd heeft.
Hij gebruikte andere woorden, andere analogieën, andere denk­
beelden en modellen." En hij ging zelfs nog een stap verder door
19) Horizontaal wil zeggen aan tijdsduur gebonden, een proces in de tijd (vert.)
244
te zeggen: "Wat jij de mensen zult leren, zal praktisch gesproken
niets te maken hebben met wat ik altijd gezegd heb. Het zal vol­
ledig afhangen van wat jouw toehoorders nodig hebben, in over­
eenstemming met hun behoeften en met wat ze op dat moment
nodig hebben."
Hij had werkelijk minachting voor mensen die de g�eroe
trachtten te kopiëren. Maharaj en zijn goeroe rookten allebei, dus
rookten er ongeveer 20 mensen!
Kortstondige ogenblikken van inzicht
Zouden wij volgens u de, zoals u ze gisteren aanduidde, 'gratis proef
monsters' mogen vertrouwen? Die kortstondige ogenblikken van inzicht die
spontaan opkomen.
Ja, meneer!
Waarop is dat vertrouwen gegrond?
De grond voor dat vertrouwen is dat u de kortstondig� ogen­
.
blikken van inzicht heeft, dat ze bestaan. Ze komen ook b� ande­
ren voor, maar worden niet als zodanig herkend. Op die momen­
ten zegt het verstand: 'je bent je tijd aan het verspillen. Laten we
voortgaan met ons werk" en het kortstondige ogenblik van inzicht
wordt verworpen. In andere gevallen worden ze dankbaar aan­
vaard. Zelfs het aanvaarden ervan is een kwestie van genade.
Je kunt niet winnen, nietwaar?
Precies. 'U' kunt niet winnen.
]{wanbunSprongen
In een voordracht sprak u over schokken of stoten in het lichaam-geest­
mechanisme. Het klinkt alsof er een soort van inzicht doorbrak, maar het
was niet van lange duur?
245
 Ziet u, het proces zet zich voort. het proces is gradueel van ka­
rakter, maar de uiteindelijke gebeurtenis vindt altijd plotseling
plaats. Het voorbeeld dat ik altijd gebruik is het volgende. Stelt u
zich voor dat u een trap beklimt. U weet niet uit hoeveel treden
die bestaat. U weet niet of er 150, 300 of 3000 zijn, maar u blijft
dwangrnatig verder klimmen. Veronderstel in dit voorbeeld dat er
129 treden zijn. Tot de 128ste trede weet u niet dat de 129ste de
laatste trede zal zijn. Dus de stap van trede 128 naar 129, de laat­
ste stap, vindt altijd plotseling en onverwacht plaats. Maar tot en
met trede 128 is het een proces.
Doen zich schokken en stoten voor onderweg?
Dat kan zijn. De schokken en stoten zijn de wegwijzers. Dat
komt doordat het verstand lateraal denkt, doch de voortgang van
het proces is niet noodzakelijkerwijs gelijkmatig. Vaker wel dan
niet, net zoals in het bestaan en zoals de atoomfysicus het uit­
drukt, vindt het proces in sprongen plaats, in kwantumsprongen.
Als de kwantumsprong groter is dan de vorige, dan kan het een
schok zijn. Maar schokken en stoten hoeven zich niet noodzake­
lijkerwijs voor te doen.
U sprak over de diep ongelukkige zoeker, maar ik voel me helemaal niet
diep ongelukkig.
De zoeker wordt diep ongelukkig als het zoeken een bepaalde
mate van intensiteit bereikt. Het hoeft niet een bepaalde mate van
intensiteit te bereiken; er kan sprake zijn van een kwantum
sprong. Het kan ook zijn dat het lichaam-geestmechanisme in een
zodanig stadium wordt geboren dat het slechts een klein duwtje
nodig heeft. Er zal dan geen enkel gevoel van ellende zijn, geen
intensiteit in het zoeken. Op de spirituele kaart vertegenwoordigt
elk lichaam-geestmechanisme een stipje op de kaart. Zolang de
identificatie voortgaat, is er geen sprake van zoeken, behalve naar
materiële rijkdom en geluk. Dus de persoon houdt zich totaal niet
bezig met spiritueel zoeken totdat de geest zich naar binnen richt.
Waar een ieder van ons zich op die kaart bevindt, weten we niet.
Als je een bepaalde stip vertegenwoordigt, wil datniet zeggen dat
je meer dan een miljoen levens moet leven. Op elk moment, op
elke willekeurige plaats kan zich een kwantumsprong zich voor­
doen. Waar die kwantumsprong door teweeggebracht wordt, ligt
buiten uw macht. De sprong kan zich voordoen of niet, dat is het
enige wat kan gebeuren. Dus als wij niet weten waar onze stip zich
op de kaart bevindt, waarom zouden we ons er dan nog druk over
maken? U kunt God niet zoeken. Op hetjuiste moment op de
juiste plaats zal God u zoeken.
Karma
U sprak iets eerder over het lichaam-geestmechanisme dat het gevolg van
acties tot uitdrukking 17rengt. Met andere woorden, er komt een gedachte
op, dat is Bewustzijn, en het lichaam-geestmechanisme neemt actie. Het
weet totaal niets welke consequenties dat heift. Het speelt zich allemaal af
in de wereld der zintuiglijk waarneembare objecten en niets overstijgt die
werkelijkheid.
Dat is juist. Niets overstijgt die. Maar ongeacht welke acties er
plaatsvinden, het zijn acties die met behulp van het lichaam-geest­
organisme als object plaatsvinden. Bewustzijn heeft een object no­
dig om bepaalde acties te kunnen uitvoeren. Daarom schept het
een object met bepaalde karakteristieken, dat precies die actie zal
voortbrengen.
Er is een specifiek computerprogramma ontwikkeld voor een
specifiek doel en op het moment dat er dus iets ingaat, weet je
ook wat er uitkomt. Bewustzijn, dat de computer die het ontwik­
keld heeft, kent, stuurt invoer in de vorm van een gedachte en
weet precies welke actie erop volgt. En die acties, tezamen met de
acties van biljoenen anderen, vormen het totale functioneren van
dat moment.
En dat is karma?
Dat is juist. Karma betekent actie. Karma betekent oorzakelijk­
heid. Het heeft niets van doen met een individu dat denkt zelf te
handelen, de individuele entiteit, omdat die niet bestaat.
247
 Bweert u dat de hele theorie dat mensen die goede daden verrichten in
een goede wedergeboorte terugkomen en zij die slechte daden verrichten
terugkomen in een slechte wedergeboarte, onjuist is?
Wat u zegt, is dat Karma bestaat op grond van mensen die
goede daden verrichten. Wat ik zeg, is dat goede daden slechts
gebeuren, net zo goed als slechte daden alleen maar gebeuren. Wiens
daden? Goede daden gebeuren met behulp van een specifiek
lichaam-geestmechanisme en slechte daden gebeuren met een
specifiek lichaam-geestmechanisme. Beide, goede en slechte, da­
den vormen tezamen het functioneren van het Geheel op dat mo­
ment. Alleen het menselijk wezen zegt: "Goede daden, slechte
daden." Het zijn allemaal daden, die tijdens dit leven en in dit
bestaan worden uitgevoerd door Bewustzijn met behulp van li­
chaam-geestmechanismen in overeenstemming met hun aange­
boren karakteristieken.
Een psychopaat heeft er niet voor gekozen om psychopaat te
zijn. Wie heeft de psychopaat geschapen? Hij is een onderdeel van
de schepping van de totale zintuiglijk waarneembare werkelijk­
heid. Er bestaat een prachtig gedicht van Omar Khayam. Hij
spreekt over een onvolmaakte pot die zegt: "Mensen wijzen mij af
omdat ik een vreemde vorm heb. Trilde de hand van de potten­
bakker toen ik gemaakt werd?" Heeft de psychopaat ervoor geko­
zen psychopaat te zijn? Heeft de heilige ervoor gekozen heilig te
zijn?
Het is Karma uit vorige levens.
Vorige levens,ja, maar 'wiens' levens?
Van iets wat wedergeboren wordt.
Dus bepaalde handelingen vinden plaats. Die hebben conse­
quenties. Als die consequenties goed moeten zijn, dan wordt er
een lichaam-geestmechanisme in het leven geroepen met zodani­
ge eigenschappen dat die goede daden zullen plaatsvinden. Als
bepaalde handelingen slechte daden moeten voortbrengen, dan
zal Bewustzijn organismen in het leven roepen met specifieke,
andere eigenschappen. Eigenschappen die betiteld mogen wor­
den als behorend bij een psychopaat.
Dus er is geen continuïteit in de zin van een persoonlijke continuïteit?
Zeker is er continuïteit, maar niet een persoonlijke. Dat is wat
ik beweer. Het hele proces is onpersoonlijk. Er bestaat natuurlijk
Karma, hetgeen oorzakelijkheid betekent, maar er is geen indivi­
du bij betrokken. Er is geen individu dat zelf handelt.
Uiteindelijk bestaat er geen individu. Is dat uiteindelijk de hoogste
waarheid?
Dat is de waarheid, mevrouw. Waarheid kent geen classificaties.
Waarheid is waarheid. Er bestaat geen individu dat schuldig is aan
wat dan ook. Bepaalde handelingen vinden plaats met behulp van
bepaalde organismen en sommigen krijgen een Nobe lprijs: so.�­
_
migen worden gestraft, maar er bestaat geen afgescheiden mdlVl-
duele entiteit.
Ik wil wat vragen over wat u daarvoor zei over de wijze die deze han­
delingen accepteert, waarna ze oplossen.
Nee. Acceptatie en het oplossen vindt plaats.
Oké. Betekent wat er op dat moment gebeurt dat het Karma overstegen
wordt?
De wijze heeft geen Karma, net zomin als de psychopaat Karma
heeft. Karma en het individu zijn zo met elkaar verweven geraakt,
het is zo'n misbruikt woord. Als je het allemaal als onpersoonlijk
beschouwt, dan is er geen probleem. Als je het onpersoonlijke aan
het persoonlijke koppelt, dan komt aan de problemen geen einde.
Waar past wilskracht in uw uiteenzetting over alcoholverslaafden?
De alcoholverslaafde heeft wel honderd keer zijn wilskracht
proberen te gebruiken zonder dat er iets gebeurde.
249
 Waarom heeft een bepaalde alcoholverslaafde, na veel mislukkingen,
uiteindelijk dan toch succes?
Dat bedoel ik. Zelfde alcoholverslaafde, zelfde wilskracht, waar­
mee het 99 keer geprobeerd is en de honderdste keer lukt het.
Omdat hij er klaar voor was?
Het organisme was klaar om de Genade te ontvangen.
Reïncarnatie
Zei u dat het proces van disidentificatie zich uitstrekt over meerdere
levens?
Ja, inderdaad. Maar voordat u zich gefrustreerd voelt, het feit
dat u nu hier bent, dat er slechts bepaalde lichaam-geestorganis­
men geïnteresseerd zijn in deze materie, wijst erop dat dit stadi­
um in de spirituele evolutie niet plotseling is ontstaan. Klaarblij­
kelijk zijn er veel levens van lichaam-geestmechanismen nodig ge­
weest waarin dit evolutieproces zich heeft afgespeeld, teneinde dit
stadium te laten aanbreken.
Ik raak in de war. Hadden we het er gisterenavond niet over dat het ego
tezamen met het lichaam sterft? Betekent dat dan dat er iets anders dan
het ego van het ene lichaam overgaat naar het andere?
Ja! Maar het is niet het ego, Het is Bewustzijn. Het is Bewustzijn
dat zich vereenzelvigt met het afgescheiden ego telkens wanneer
er een nieuw organisme wordt geschapen.
Maar er is enige gelijkenis, of iets wat overgedragen wordt van het ene
organisme naar het volgende?
Nogmaals, dit is een denkmodeL Als het lichaam sterft, dan
gaan alle gedachten, herinneringen, indrukken als een geheel
naar de vergaarbak van Bewustzijn. Om het functioneren te laten
voortgaan, zijn bepaalde acties of gebeurtenissen nodig. Om die
gebeurtenissen te laten plaatsvinden, zijn nieuwe organismen no­
dig. Organismen worden geschapen opdat de daden worden uit­
gevoerd. Daden worden niet verricht om een organisme te straf­
fen of te belonen. Het is een onbeweeglijk organisme dat zich
plotseling bewust wordt op het moment dat er gevoel is.
Is de continuïteit in de verschilleruleJuncties die door de verschillende
organismen moeten worden uitgevoerd hetzelfde als O(.TI'Wak en gevolg?
Precies!
Dus telkens als er iemand wordt geboren, dan is dat wat er gebeurt?
Telkens als er een nieuwe geboorte plaatsvindt, roept het Geheel een nieuw
mechanisme tot leven door middel waarvan het kan functioneren?
Ja, zo is het.
Als er wedergeboorte bestaat, dan is dat het?
Het is wedergeboorte. Er bestaat Karma en er bestaat wederge­
boorte, maar niet de wedergeboorte van een specifieke entiteit.
Het woordje 'weder' in wedergeboorte veroorzaakt de verwarring.
Er zijn nieuwe geboorten, nieuwe figuranten, nieuwe organis­
men, maar er is geen wedergeboorte. Wedergeboorte gekoppeld
aan Karma zorgt voor alle verwarring.
Het Absolute is nooit geboren en zal nooit sterven?
Precies, het functioneren blijft doorgaan.
Dit idee dat er een ziel is die kiest waar het wil incarneren met het doel
eenspecifieke les te ondergaan lijkt nogal mal.
Het is absolute kul! (gelach) Allereerst het woord 'zielen'. Kijk,
het verstand wil denkbeelden scheppen. Het verstand weet dat
het lichaam een keer dood zal gaan, maar het verstand, het 'ik',
wil het eeuwige leven, als het al niet in dit lichaam is - maar dat
251
kan vanzelfsprekend niet - dan maar in een ander lichaam. Dus
schept het verstand het denkmodel waarbij een ziel verhuist van
het ene lichaam naar het andere, alsof Bewustzijn niets anders te
doen heeft dan zich bezig te houden met 'zielen', die het in elk
leven straft of beloont
Ik zou graag wat meer willen horen over hoe het is als je herinneringen
hebt aan een vorig leven, waarin je een goeroe was, of een ridder, of een
geit of..
Waar het hier om draait, is herinnering.Ja, een herinnering aan
een vorig leven. Waarom niet? Er was een vorig leven en de her­
innering kan teruggaan tot een vorig leven. Maar waarom :iouw'
vorig leven, alleen maar omdat jij je 'een' vorig leven herinnert?
Dus de fout zit hem in het je ermee vereenzelvigen?
Ja! Een vorig leven, zeker. Geen reden waarom je er niet naar
toe zou gaan of zou kunnen gaan. Maar waarom :iouw' vorig
leven? Eenvoudig omdat je je het herinnert?
Het is het denken?
Ja, het is het denken.
En toch zei u gisterenavond toen u over Ramana Maharshi sprak dat
hij zo klaar was voor verlichting, dat hij vorige levens gehad moet hebben
om zich erop voor te bereiden.
Nee. Er waren vorige levens, er moeten wel vorige levens geweest
zijn met behulp waarvan de evolutie in de richting van dit uitein­
delijke organisme heeft plaatsgevonden. Maar niet 'zijn' levens.
De Tibetaanse boeddhisten schijnen te geloven in iets als een ziel. Als ze
een nieuwe Lama kiezen...
Ja. Kijk, waar ze eigenlijk aan dachten, was deze spirituele evo­
lutie en ze dachten na over een nieuw organisme dat in het leven
252
geroepen moest worden. Net zo goed als een goed ontwikkeld
denkvermogen terug kan gaan tot herinneringen aan een vorig
leven, is er geen enkele reden waarom het niet met een sprong
naar de toekomst kan gaan. Dus is er geen enkele reden waarom
hij met zijn denkvermogen geen projectie maakt om een nieuw
organisme te zien als toekomstige Lama. Maar het is niet één ziel,
niet dezelfde Lama, die een nieuw lichaam-geestorganisme in ont­
vangst neemt.
Luister naar wat Boeddha zei over reïncarnatie. Er bestaat geen
uitspraak van hem die duidelijker zou kunnen zijn. Hij sprak:
"Omdat er geen zelf bestaat, bestaat er geen verhuizing van het
zelf." Welnu, vervang 'ziel' door 'zelf' en dan lees je: "Omdat er
geen ziel bestaat, bestaat er geen zielsverhuizing." Maar er bestaan
daden en de gevolgen ervan. Daden worden uitgevoerd, maar er
is niet een uitvoerder ervan. Er is geen entiteit die verhuist, geen
zelf dat overgezet wordt van het ene lichaam-geestmechanisme
naar het andere. Maar er is een stem die zich hier uit en de echo
ervan komt terug.
Dus wat betreft deze reïncarnatie, die toch wordt verondersteld
de essentie van het Boeddhisme te zijn, zien we Boeddha, die zegt
dat er niet 'iemand' is die reïncarneert. Maar de monniken en
priesters die later gekomen zijn, horen dit niet. Op dezelfde wijze
interpreteren de exegeten van de christelijke godsdienst de oor­
spronkelijke woorden van Christus naar eigen believen.
Ik werk met mensen die zich hun vorige levens herinneren. Zij herinne­
ren zich niet alleen levens in lichamen, maar ook herinneren ze zich de tus­
senstaten, waar ze ervaringen hadden zonder in een lichaam geïncarneerd
te zijn. Wat is dat dan? Dat is niet een lichaam-geestorganisme?
Nee. Dit is wat er precies gebeurt: bepaalde acties worden uit­
gevoerd en die leiden tot reacties. Denk aan onvervulde ambities,
schuldgevoelens omtrent bepaalde acties die hebben plaatsge­
vonden. Dit gaat allemaal naar de vergaarbak van Bewustzijn van
waaruit het verdeeld wordt over de nieuw te vormen organismen.
Zo worden nieuwe organismen geschapen. Vervolgens kunnen
door middel van deze nieuwe organismen toekomstige daden
worden verricht. Daden worden verricht, maar er is geen persoon
253
die ze uitvoert. En dit wordt zeer duidelijk door Boeddha gesteld.
Dus waar het op neerkomt, is dat daden als bundeltjes zijn samen­
gevoegd, om het zo te zeggen.
Ja. Maar het hoeft niet zo te zijn dat dezelfde bestanddelen van
het bundelge tegelijkertijd worden overgeplaatst naar een vol­
gende incarnatie. Dat is wat ik beweer. Alle bundelges worden sa­
mengevoegd en vervolgens worden hun bestanddelen verdeeld,
maar niet in hetzelfde bundel ge, wat hetzelfde zou zijn als 'ziel'.
Toch herinneren sommige mensen zich in hun huidige vorm dat ze een
bundeltje waren tussen twee incarnaties.
Ja. Sommige mensen.
Ze herinneren zich niet dat ze in zekere zin samengesteld werden. Ze her­
inneren zich een bundeltje te zijn geweest, maar...
Precies. Hun herinnering is verbonden met dat bundelge.
Bestaat er een astraal gebied dat vergelijkbaar is rnet het fysieke gebied,
waar men de vergissing begaat te denken weer een afgescheiden entiteit te
zijn?
Het astrale gebied kan er zeker zijn, net zozeer als er een fysie­
ke wereld is, maar ze bevinden zich allemaal in Bewustzijn. Het
enige wat er bestaat is Bewustzijn. En hoeveel gebieden er in dat
Bewustzijn bestaan is slechts relatief.
Zouden we kunnen concluderen dat die gebieden niet-bestaand zijn?
Die gebieden zijn net zo bestaand als het gebied waarin wij ons
bevinden. Een soortgelijke vraag werd aan Ramana Maharshi ge­
steld. De vraag was of de goden en godinnen in de hindoemytho­
logie echt waren of niet.
254
Ramana Maharshi's antwoord luidde: "Ze net zo echt zijn als
u." (gelach)
Ik ben een psycholoog en ik heb veel vorig-leven-werk met mensen gedaan
die gedurende jaren leden aan fmtstige fobieën. Tijdens de trance gaan ze
terug en beleven opnieuw een ervaring, waarna de fobie zich oplost. Zowel
hun idee als het mijne is dat we werkelijk geconfronteerd worden met een
ervaring die zij eerder doorgemaakt hebben. Zou het niet juister zijn te zeg­
gen dat ze slechts teruggaan naar iemand anders' ervaring?
Ja! Dat is zeer waarschijnlijk.
En zij kregen de herinnering aan die ervaring?
Ja, en identificeerden zich met die herinnering.
Genade
In overgave, onvoorwaardelijke overgave; ik beffrijp niet hoe overgave
onvoorwaardelijk kan zijn zolang er nog een 'ik' bestaat dat denkt dat het
een 'ik'is.
Juist. Dat is geen echte overgave.
Het is nog steeds voorwaardelijk, ongeacht hoe echt het voelt? Het is
slechts het spel van Bewustzijn op een bepaald moment?
Ja.
Als Genade moet plaatsvinden, dan gaat ze plaatsvinden? Hoewel we
tegelijkertijd hetzelfde aan het doen zijn, kan het hem of kan het mij over­
komen?
Het kan in het ene geval plaatsvinden en in andere gevallen
niet. Deze materie van Genade is niet alleen een zaak van spiritu­
aliteit. Iemand vertelde mij eens dat hij een gepassioneerd delta­
vlieger was. Op een bepaalde dag gebeurde het dat hij aan het
255
vliegen was en plotseling merkte hij dat hij recht op de grond
vloog en de aarde in sneltreinvaart op hem afkwam.
Op een bepaald moment dacht hij: Het is met me gebeurd.
Maar dat was niet zo. Hij bevond zich plotseling in een positie
waarbij hij naar de hemel keek. Wat er gebeurde, was dat de del­
tavleugel op enige meters van de grond enige hoogspanningska­
bels had gebroken, die zijn val hadden afgeremd. Hij was niet ge­
elektrocuteerd, hij was niet gevallen: hij stond rechtop en keek
naar de hemel! Hij zei dat er op dat moment een plotseling besef
was dat dit een zaak van Genade was.
Meer praktisch gezegd, het voorbestemde einde van het orga­
nisme was nog niet aangebroken. Niettemin was er vanuit het
standpunt van het individu sprake van Genade. En dat is zo.
Dezelfde heer werd gewoontedrinker en raakte verslaafd aan
alcohol. Hij vertelde mij dat, na 19 jaar verslaafd te zijn geweest,
op een dag volkomen onverwacht en heel plotseling de drang tot
alcoholgebruik, de verslaving, het verlangen naar drank, er niet
meer was. Hij zei mij dat het de tweede keer was dat hem Genade
was geschonken. Het feit dat hij in termen van Genade dacht, be­
tekent op zich al iets. De derde keer dat Genade hem werd ge­
schonken was toen hij geheel onverwacht aanwezig was bij mijn
eerste openbare voordracht in 1987.
Zelfonderzoek
Ramesh, als ik het idee van het 'ik' vergeet... (gelach), als ik maar lang
genoeg terugtreed, dan lijkt dat moment zich onafhankelijk van andere
dingen voort te zetten. Een erg subtiel en teder proces, waarin momenten
van nederigheid zich af en aan voordoen. Is verlangen het probleem? Als
iemand een boot van enige miljoenen guldens verlangt, dan stopt dat pro­
ces zodra zijn aandacht getrokken wordt door die boot. Beweert u nu dat
plotseling dit tedere proces, dat almaar voortgaat, bedekt wordt door dat
verlangen?
Ja.
Er is veel stilte nodig om dat in te zien.
De poging dit 'stille' proces zich te laten voortzetten, komt van
het denken. Wat er in feite gebeurt, is dat deze stilte, deze vre­
digheid, er altijd is, totdat het denken haar verstoort. Inzicht zorgt
voor een geleidelijke afname van de verstoring door het denken.
Dus lijkt het alsof de toestand van stilte wisselend af- en aanwezig
is. Dat is niet zo. De toestand van stilte is onze ware aard. Ramana
Maharshi beschrijft dit als de natuurlijke toestand, de toestand
van sahaja.
Door het intellect beschouwen we de toestand waarin we per­
soonlijk bij de dingen betrokken zijn als de normale toestand. Dat
is niet de normale toestand. Daarom zei Ramana Maharshi dat
denken in de zin van conceptualiseren niet de ware aard van de
mens is. Ingezien moet worden dat het de aard van het verstand
is om in ideeën te denken. Wat het ego nu juist wil, is het bestrij­
den van het ego, het denken. U kunt het denken niet bestrijden.
U kunt uw ego niet onderdrukken. Bestrijden, weerstand bieden,
beheersen is een onmogelijke zaak. Een negatieve of vrouwelijke
aanpak, is wat werkelijk nodig is. Dat is buigen, de dingen zien
zoals ze zijn. Het ligt besloten in de aard van het denken om van
onderwerp naar onderwerp te fladderen.
Onderzoek wie wil weten, wie dat doet, wie dat nodig heeft, in
plaats van het te bestrijden. Aanvankelijk is het nog nodig die spe­
cifieke vraag te stellen, maar waar het om gaat bij het stellen van
de vraag is niet zozeer om een antwoord te krijgen. Een antwoord
zoeken betekent dat het denken een vraag naar voren heeft
gebracht, en een antwoord tracht te krijgen, waarbij het denken
probeert op basis van redeneren verklaringen te vinden en be­
trokken is geraakt bij zichzelf.
Het doel van zelfonderzoek is deze betrokkenheid te doorbre­
ken. Wie wil weten? Het is een soort van mentale klap met een
dikke stok. Het betekent feitelijk dat niets anders dan het intellect
de problemen veroorzaakt. En dus wordt het stopgezet. Ramana
Maharshi stelt zeer duidelijk dat dit zelfonderzoek geen medita­
tie is of een mantra. Dit proces wordt verondersteld almaar voort
te gaan. Dit betekent echter niet dat u moet stoppen met uw werk.
Dat kan niet. U moet in uw bestaan voorzien.
Dit proces is een soort negatief proces, een inzicht dat er niet
'iemand' bestaat aan wie vragen gesteld kunnen worden, een pro-
257
ces dat hetzelfde is als gadeslaan. Zodra de gedachte opkomt 'Ik
wil een jacht van 1,5 miljoen gulden' raakt het denken erbij
betrokken. 'Hoe kan ik die bij elkaar krijgen? Moet ik gaan bede­
len, lenen of een overval plegen? Kan ik voldoende verdienen?'
Dat is allemaal betrokkenheid. Zelfs het eerste glimpje van inzicht
doet de betrokkenheid vroeg of laat stoppen. Naarmate het
inzicht groeit, wordt de opgekomen gedachte steeds eerder stop­
gezet, steeds dichter bij het punt waarop de gedachte is opgeko­
men, tot het moment waarop het inzicht helemaal volledig is. Dan
is het opkomen van de gedachte en het terstond stopzetten ervan
een spontane gebeurtenis. Dat duurt even. Waar het ondertussen
om gaat, is de horizontale betrokkenheid20 op basis van het inzicht
of door die vraag te stellen te couperen op het moment dat die
betrokkenheid zich voordoet, in de wetenschap dat je er geen en­
kele zeggenschap over hebt.
Het besef dat je er geen zeggenschap over hebt, is het begin van
inzicht. Dat inzicht is het gadeslaan, dat de horizontale betrok­
kenheid coupeert. Het is verbazingwekkend hoe snel dat inzicht
postvat en een gewoonte wordt.
Ik ben er nog niet helemaal zeker van of ik beg;rijp wat u bedoelt met
gadeslaan.
Gadeslaan is erg eenvoudig. Gadeslaan vindt onafgebroken
plaats. Bijvoorbeeld als u uit het raam naar het verkeer kijkt, dan
is dat eigenlijk gadeslaan, totdat uw aandacht getrokken wordt
door een gebeurtenis of een persoon en dan denkt u: Dat is inte­
ressant, of u zegt: "Oh, dat is goed of dat is lelijk." Op dat moment
wordt het voortdurende proces van gadeslaan onderbroken. Net
als een film die plotseling bij een bepaald beeld stopt. Het proces
van gadeslaan wordt onderbroken door deze betrokkenheid. Dus
het proces van gadeslaan vindt voortdurend plaats en wordt on­
derbroken door indringing van het denken.
Hoe kan men het gadeslaan weer hervatten nadat de betrokkenheid
aangevangen is?
20) Horizontale betrokkenheid = de tijd die de betrokkenheid duurt. (vert.)
Het inzicht op zich dat indringing van het denken een natuur­
lijk proces is dat moet plaatsvinden, doet het proces van gadeslaan
weer beginnen.
Het is het denken dat zegt: "Oké, nu ga ik gadeslaan. Hoe pak
ik dat aan?" Het belangrijkste punt met betrekking tot gadeslaan
is het afWezig zijn van het 'ik'. Gadeslaan vindt verticaaP plaats,
in een heel andere dimensie. Om die reden kan er geen 'ik' zijn
dat gadeslaat. Tijdens het gadeslaan komt er geen gedachte als 'Ik
had niet betrokken moeten zijn', komen er geen vergelijkingen
met wat dan ook. De afWezigheid van het vergelijken en beoorde­
len is het criterium voor het ware gadeslaan.
Gedachten die slechts worden gadegeslagen, worden gecou­
peerd, om de simpele reden dat er geen vergelijking plaatsvindt
noch beoordeling en dat er ook geen beslissingen gemaakt worden.
Bestaat er een instrument om de barrière tussen mij en de echte ervaring
te slechten?
Wie zou er wat moeten slechten? Dat is het inzicht. Er bestaat
geen 'wie' en er is geen 'wat' dat geslecht moet worden. Ziet u? In
dat inzicht gloort het ultieme begrijpen.
Ramesh, als we vragen: "Wie?" dan is dat ook een conditionering van
het denken, nietwaar? Dat vooronderstelt dat er een antwoord zou zijn.
Juist.
Dus de erkenning dat het allemaal voortkomt uit een geconditioneerd
denken kan de bevrijding teweegbrengen.
Ja. En op een bepaald moment wordt zelfs dat onderscheid on­
draaglijk.
Dat er een antwoord op de zoektocht is, wordt ondraaglijk?
21] Verticaal= in het nu, zonder tijdsduur (vert.)
259
 Precies. Om die reden houdt de zoektocht op, ook al kan hij
daarmee begonnen zijn. Daarom blijf ik erop hameren dat 'het
zoeken begint met het individu en eindigt met de vernietiging van
het individu.'
Het zoeken begint met het individu dat zich afvraagt: "Wie ben
ik? Wat ben ik?" Dit 'ik' is zeer, zeer krachtig. Dan, in een tussen­
stadium, daagt het inzicht: er is geen 'ik', maar 'Ik ben Dat'. Maar
in dat 'Ik' is nog steeds een zweem, een lichte smet, van het 'ik'
aanwezig. Dus het uiteindelijke inzicht is dat er noch een ik, noch
een Gij bestaat, snapt u? Het enige wat bestaat is Bewustzijn dat
als zintuiglijk waarneembare werkelijkheid geprojecteerd wordt
en Bewustzijn-in-staat-van-rust als het niet geprojecteerd wordt.
De individuele zoeker is daarin niet relevant. Wie zoekt wat?
Met betreklting tot Wie stelt vragen?', als ik mijzelf deze vraag stel, ein­
dig ik telkens weer op een punt waarbij ik met mijn rug tegen de muur sta.
Ik kan niet verder, er komt niets meer achter of na deze vraag. Voor zover
ik het kan overzien, kan ik geen antwoord krijgen, omdat er niets
is. (gelach)
Dat is precies waar het om gaat!
Het is een soort Koan, in Zen...
Precies.
Waarom dan al deze discussies? (gelach)
Waarom al deze discussies? Dat vraag ik nu juist aan jou. Als jij
net als Maharaj accepteert dat het enige wat er bestaat Bewustzijn
is, wie heeft dan nog discussies nodig? Maar omdat dat onaan­
vaardbaar is voor het denken, voor het intellect, voor het 'ik', wil
het 'ik' discussies.
Wij pijnigen onze hersenen. Ik heb hoofdpijn gekregen, ik ben in verwar­
ring geraakt, enkel en alleen om erachter te komen dat er helemaal niets is!
(gelach)
260
Ik zou niet willen zeggen dat er niets is.
U wil niet beweren dat het 'niets' is?
Niet 'niets'.
Wat is er dan?
Alles! (gelach) Kijk, alles en niets. De feitelijke leegte van het
noumenon is in werkelijkheid de volheid van de totale in het le­
ven geroepen werkelijkheid. Het begrip 'niets' heeft een negatie­
ve klank, iets doods. Dat is niet zo. Het 'niets' waarover wij spre­
ken als de totale in het leven geroepen werkelijkheid is de poten­
tiële energie. Het is potentie die zich in de zintuiglijk waarneem­
bare werkelijkheid heeft geactiveerd. Het is het ongemanifesteer­
de, dat zichzelf heeft gemanifesteerd. Het is subjectiviteit, dat zich
heeft geobjectiveerd. Dat is alles wat er gebeurd is. Dat zijn geen
twee toestanden. Keer op keer zegt de mysticus dat het geen twee
toestanden zijn. Het enige wat bestaat, is bewustzijn, in staat van
rust of in staat van beweging.
En rust en beweging is dezelfde staat?
Dat zijn ze inderdaad. Daarom zei Ramana Maharshi, net als
andere meesters, bij herhaling: "In feite is er niets gebeurd. Er is
geen schepping. Er is geen vernietiging. Er is geen doel, geen
pad. Er is geen vrije wil. Er is geen lotsbestemming."
Er bestaat geen activiteit en passiviteit.
Exact. Als deze basale waarheid dat er niets heeft plaatsgevon­
den en dat er geen schepping bestaat, aanvaard wordt, dan is ga­
deslaan van om het even wat er gebeurt, als een verschijning in dit
geheel van verschijningen, met behulp van het lichaam-geestme­
chanisme, het enige wat kan plaatsvinden. En we kunnen het uit­
sluitend gadeslaan zonder vragen te stellen. U kunt alleen gade­
slaan wat is.
 Wie slaat dan gade?
Bewustzijn. Bewustzijn heeft dit toneelstuk in het leven geroe­
pen. Bewustzijn heeft het script geschreven. Bewustzijn speelt alle
rollen. En Bewustzijn is de toeschouwer van het toneelstuk. Het is
een 'onemanshow'. (gelach) Het is een toneelstuk van Bewust­
zijn. Verwijder 'man' (uit onemanshow) en wat overblijft is 'One',
hetgeen Uniciteit is. Met andere woorden, dit alles is het toneel­
spel van Uniciteit.
Ramana Maharshi vertelde eens een verhaal over het lmtiloftsfeest
waarbij één man al het voedsel opat, tot ongenoegen van de anderen. De
genodigden van de zijde van de lmtid dachten dat hij wel familie van de
lmtidegom moest zijn, en de genodigden van de lmtidegom waren er zeker
van dat hij tot de familie van de lmtid behoorde. Ten slotte vroeg iemand
hem: ''Wie bent u? Bij welke familie behoort u?" Daarop verdween hij. Hij
was door de mand gevallen.
Het lijkt erop dat zelfonderzoek de gedachten waarachter de werkelijk­
heid schuilgaat, kan onthullen. U zei dat dat de werkelijkheid is als een te
ontdekken geheim dat door de acties van het denken wordt verduisterd.
Ramana Maharshi lijkt te zeggen dat door het zelfonderzoek deze duister­
nis wm·dt opgeklaard.
Zelfonderzoek is niet een methode. Als dat zo was, dan zou dat
aan tijdsduur gebonden zijn. Het enige wat Ramana Maharshi
heeft gezegd, is dat er in het begin een of andere vorm van medi­
tatie kan zijn. En als meditatie om mee te beginnen is dit de beste
manier. Hij maakt tegelijkertijd bij herhaling duidelijk dat het
niet een meditatiemethode is die op precieze tijden en op pre­
cieze plaatsen beoefend moet worden. Het vindt gewoon plaats tij­
dens uw werk, het gebeurt voortdurend, omdat Dat wat u bent, er
altijd al was.
In het begin moet er een of andere vorm van meditatie zijn of
sadhana, maar hij wijst er tegelijkertijd op dat het gevaar bestaat
dat het middel het doel gaat worden. wat door Jezus werd aange­
duid als 'in ijdelheid herhalen'. Deze herhaling in ijdelheid sust
het denken in slaap en wat de herhaling ook is, of het nu 'Wie ben
ik?' of een andere vorm van herhaling is, ze doodt het verstand en
wordt mechanisch. Dus in het begin vraagt u zich af: "Wie wil het
weten?" Maar het probleem zit hem hierin dat de menselijke geest
de vraag stelt en een antwoord verwacht, en als er geen antwoord
komt, raakt het verder betrokken: "Ik ben niet het lichaam, ik ben
niet dit, ik ben niet dat," om ten slotte terug te komen bij de vraag
'Wie ben ik?'. Dit betekent alleen maar dat u dieper in de puree
komt te zitten.
Wat is dan het antwoord?
Het antwoord is dat er geen antwoord is.
Wat is dan de zin van het zelfonderzoek?
Het doel van het zelfonderzoek is het denken te laten ophou­
den met het bezig zijn met de vraag zelf, hetgeen precies bedoeld
wordt met gadeslaan. In het begin stelt u de vragen 'Wie overkomt
dit?' 'Wie is erbij betrokken?' Wie wil weten?' maar zeer snel komt
u erachter dat ze, omdat die vragen opkomen als gevolg van een
gedachte of gebeurtenis, gecoupeerd worden. Dan worden zelfs
de vragen overbodig.
Dus het zelfonderzoek is een instrument om een overgang teweeg te bren­
gen?
Welk pad u ook bewandelt, en ze zijn allemaal denkbeeldig, het
leidt naar het proces van disidentificatie. De beroemdste toege­
wijde of bhakta in Maharashtra was een heilige genaamd Tu­
kuram. Hij schreef spontaan ongeveer vijfduizend gedichten. In
het begin vertelt hij zijn persoonlijke God, Vithoba, "Laat hen die
u in uw onpersoonlijke vorm willen aanschouwen, dit doen. Maar
voor mij, leven na leven, blijf alstublieft in uw vorm die ik kan aan­
bidden en vereren." En later schreef dezelfde zeer toegewijde
bhakta gedichten die zeiden: " 'Vithoba, u bent een bedrieger!"
U hebt mij misleid! U zei me dat u een God was en ik moest u ver­
eren. Nu heb ik ontdekt dat er geen verschil bestaat. Er bestaat
geen verschil! U hebt mij bedrogen!" Dan gaat hij verder en zegt:
'Toewijding is enkel voor de onwetende." (gelach)
 Interessant genoeg zegt Lord Krishna in de Bhagavad Gita: "Als
de toewijding van de bhakta intens genoeg is, geef ik hem kennis.
Ik maak hem gereed om de kennis in ontvangst te nemen."
Dus uiteindelijk is het het 'ik' dat moet verdwijnen, ofwel door
overgave ofwel door aanvaarding, hetgeen in wezen hetzelfde
betekent.
De kunst van het luisteren
Hoe moet ik gadeslaan?
De vraag is niet relevant. Bij gadeslaan is er helemaal geen 'jij'.
Daar gaat het om au fond. Slechts in betrokkenheid is er een 'jij',
niet bij gadeslaan.
Maar ik zou liever niet betrokken zijn.
Precies. U bent op zoek naar verlichting. Daarom zegt u: "Ik
ben een zoeker. Ik hoor niet betrokken te raken. Ik had niet be­
trokken moeten raken." Maar dat op zichzelf is betrokkenheid.
Wat ik u hoor zeggen, is dat alles een deur is en het is de vraag ofje er
al dan niet voor klaarstaat als de gelegenheid geboden wordt, veelmeer dan
je erop te fixeren 'Moet ik zus doen of zo?'.
Ja, de poort van mededogen staat wijdopen.
Dat ik hier ben, is omdat ik hier moest zijn. Ik had onmogelijk ergens
anders kunnen zijn.
Noch ik! (gelach) Feit is dat u hier bent en luistert. Op de een
of andere manier vindt het proces van luisteren plaats. Als dit lui­
steren, dat nu plaatsvindt, totaal en fundamenteel is, dan komt er
meer uit dan wanneer het luisteren zich afspeelt op het niveau
van logica en rede.
Ik herinner me een dialoog tussen Krishnamurti en Professor
Bohm. Een van de eerste dingen die Krishnamurti geheel spon-
taan zei was: ja ik ben volledig aandachtig, ik luister totaal. Gaat
u verder, alstublieft." Dat is het soort van luisteren waarbij het
hart, de geest en de poort wijdopen zijn.
Tegelijkertijd wordt luisteren niet geacht hersenspoelen te zijn.
Daarom zegt de Schrift dat waarnaar je geluisterd hebt, bemedi­
teerd moet worden. Eerst is er shravana of luisteren. Vervolgens
komt manana, erover mediteren, het wegen van de woorden, de
munt beproeven om te zien of hij echt is. Als dan wat je gehoord
hebt appelleert aan je gevoel, alleen dan wordt het aanvaard. En
als er in het proces van aanvaarding nog problemen ontstaan, dan
dienen die in samenwerking met de goeroe gladgestreken te wor­
den. Als de problemen eenmaal opgelost zijn, dan komt het laat­
ste stadium: erbij blijven, nididhyasana. Deze kwaliteit van luiste­
ren brengt resultaten voort.
Als u na deze discussies vertrekt, neemt u dan geen flarden daarvan
mee? Als u vanavond hiermee klaar bent, is het er dan voor u mee gedaan?
Dan is het voor mij gedaan.
En dat zou ook voor ons moeten gelden?
Dat zou moeten. Dat is heel belangrijk. Als u zich vast blijft
klampen aan wat er gezegd is, dan krijgt wat door het luisteren is
geabsorbeerd niet de kans zich om te vormen tot inzicht. Dat
begrip moet een intuïtief, begrijpend inzicht worden. En het luis­
teren kan zich alleen omvormen tot dit inzicht als het intellect
niet stoort. Maar laat ik u nog een stap verder voeren door te zeg­
gen dat als het intellect stoort, die verstoring ook een onderdeel
uitmaakt van het functioneren van het Geheel. Het kost tijd om
intuïtief inzicht te laten ontstaan.
Dat klinkt alsof u ons zegt: "Als u hier vertrekt, vergeet dan alles wat
gezegd is. "Hoe verhoudt zich dat ten opzichte van de drie stadia van luis­
teren, zoals u die net geschetst heeft?
Dat is een heel goede vraag. Als het luisteren zichzelf omvormt
en inzicht wordt, dan zullen in dat proces bepaalde twijfels blij-
ven. Het kan niet een totaal inzicht zijn, omdat het luisteren zelf
onderwerp van het intellect is. Hoe langer u dit proces luisteren­
inzicht ongemoeid laat, hoe dieper het gaat.
Nadat waar u naar geluisterd heeft zich omgevormd heeft tot
een zekere mate van inzicht, moet dat inzicht gewogen worden
door het intellect en zal er gerichte meditatie moeten plaatsvin­
den op wat begrepen is. Bepaalde twijfels ontstaan. Het intellect
moet over die twijfels bespiegelend denken en ik veronderstel dat
u daarop doelt. Het traditionele verschil als idee is: eerst komt het
luisteren, daarna komt het bespiegelend denken over wat ge­
hoord en begrepen is. En ten slotte, als de twijfels zijn gladgestre­
ken, nestelt zich het uiteindelijke inzicht.
Onderweg naar huis moet ik er wel of niet over nadenken?
Als je het doet, dan sta je het luisteren niet meer tijd toe om
dieper te gaan. Maar na enige tijd, de volgende dag of de dag
daarna, moet je erop mediteren. Wat is anders het verschil tussen
dit luisteren en hersenspoelen?
Dat is precies het punt.
Er hoort heel zeker geen hersenspoeling plaats te vinden.
Feit is dat de gedachte zo snel opkomt, dat hetgeen door het luisteren is
ontstaan geen kans krijgt.
Dat is juist. Dat luisteren is niet totaal. Maar, dat is heel natuur­
lijk.
En we kunnen niet anders dan fouten maken, en dat is ook oké?
Ja, natuurlijk. En dat, ik herhaal het nog maar weer een keer,
is een onderdeel van het functioneren van het Geheel. Slechts in
zeer sporadische gevallen bereikt het luisteren rechtstreeks het
hart en wordt rechtstreeks omgevormd tot inzicht. In de meeste
gevallen moet het proces als volgt plaatsvinden: totaal luisteren,
meditatie en innestelen van inzicht.
266
Meditatie
Het genoegen dat aan de meditatieve staat wordt ontleend, dat is toch
een ervaring?
Het genoegen komt later, wanneer u aan die ervaring terug­
denkt of wanneer u denkt dat die staat goed was.
Is dat genoegen betrokkenheid?
Niet het plaatsvinden van het genoegen als zodanig. Wel het
denken erover.
Wat betekent het wanneerje een diepe meditatieervaring hebt en het 'ik'
is verdwenen en het 'IK' aanwezig is? Wat heeft het te betekenen dat je dan
bepaalde geuren kunt ruiken ?
Het betekent domweg dat bewustzijn en het vermogen tot waar­
nemen aanwezig zijn, en er misschien iemand aan het koken is.
Bewustzijn is aanwezig omdat het waarnemen door middel van de
zintuigen plaatsvindt. Maar als het bewustzijn tijdelijk afWezig is, dan
is het 'ik' er niet. In die staat is het 'ik' er niet en ontbreekt de func­
tie die de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid doet ontstaan.
Diepe meditatie is in dat opzicht vergelijkbaar met de diepe slaap.
Chang Tse, een van de meest indrukwekkende Taoleraren,
heeft gezegd: "De kennis van onze verre voorgangers was vol­
maakt, zo volmaakt dat ze aanvankelijk niet wisten dat er dingen
bestonden. Dat is de meest volmaakte kennis. Daaraan kan niets
worden toegevoegd. Daarna wisten ze dat er dingen waren, maar
ze konden die nog niet van elkaar onderscheiden. Ze vergeleken
ze in het geheel niet met elkaar. Vervolgens werden ze vergele­
ken, maar ze hadden er nog geen oordeel over. Toen ze eenmaal
oordelen hadden, ging de Tao verloren."
"De kennis van onze verre voorgangers was volmaakt, zo vol­
maakt dat ze aanvankelijk niet wisten dat er dingen bestonden."
Dát is de kennis die we hebben wanneer we stil zitten, als we onze
ogen sluiten en we zonder doel of reden rustig zitten. Heel vaak
gebeurt het uit zichzelf. Op die momenten is er de volmaakte ken-
nis waarover Chuang Tse spreekt. Wat er dan gebeurt, is dat er
een gevoel van gewaarzijn is, maar in dat gewaarzijn bestaan geen
dingen. En als er geen dingen zijn, dan is er geen sprake van ver­
gelijken of oordelen. Het enige wat aanwezig is in die rust is een
open hart dat ontvankelijk is voor alles wat de kracht die jou een
zoeker deed worden bereid is op jou af te sturen. Alleen wanneer
de geest rustig is, niet meer denkt, het denken geen beelden
schept, het hart open en ontvankelijk is, dan gebeurt er wat. Wat
er dan gebeurt, is dat het 'ik' afWezig raakt en dan doet het 'IK',
de Subjectieve Werkelijkheid, zijn intrede.
Dus het enige wat je kunt doen wanneer het zover is, is rustig
zitten zonder reden, zonder doel, zonder iets te willen. Je hoeft
niet op een bepaald tijdstip te gaan zitten, je hoeft niet te beslis­
sen of je vijftien minuten of een half uur moet zitten, of tweeën­
half uur. Je hoeft niet met je rug recht te zitten en je om de twee
minuten af te vragen of het wel recht genoeg is. Je hoeft je ner­
gens op te concentreren, hetgeen betekent dat je geen enkele ver­
wachting hebt. Op die momenten vind jij geen Werkelijkheid,
maar de Werkelijkheid vindt jou. Gewoon enige tijd rustig zitten.
Versterkt deze meditatie het ego niet?
Ja, wanneer het met opzet wordt gedaan, wanneer er een 'ik' is
dat het doet. Als meditatie gebeurt, als het niet een wilsdaad is, dan
is het ware meditatie, waarin het ego afwezig is. Er is geen 'ik' dat
doet. Waar het ego aanwezig is, bestaat een 'ik' dat verwacht er
voordeel van te hebben. Ik ben niet tegen meditatie. Het enige
wat ik zeg, is dat het in zijn juiste perspectief moet worden gezien.
Vaak schijnt het ego weerstand te hebben tegen meditatie.
Heel juist. Ware meditatie betekent de vernietiging van het ego.
Het ego wil dat niet. Als meditatie plaatsvindt, dan zegt het denken
onmiddellijk: "Stop met die tijdverspilling, ga iets nuttigs doen."
Er zijn technieken om de geest het zwijgen op te leggen, wals meditatie,
maar de stille geest hoeft niet noodzakelijkerwijs iets te ontvangen. Hij kan
volmaakt leeg zijn en nooit iets ontvangen.
268
Nee. Meent u dat het mogelijk is de geest leeg te laten zijn? Ik
ben van mening dat dat niet juist is. Het is onmogelijk de geest
leeg te laten worden.
Ik eroaar stilte van de geest tijdens meditatie. Is dat geen leegte, bedoelt
u dat?
Het is leegte.
Maar er gebeurt niets in die stilte.
Hoe weet u dat er niets gebeurt? Het begin van leegte van de
geest gebeurt bij elk mens, althans op sommige momenten, maar
die momenten worden niet herkend, noch ontvangen. Maar als
die leegte wordt herkend en aanvaard, dan ontstaan er meer mo­
menten waarop deze leegte aanblijft. Deze leegte kan met bepaal­
de technieken, yoga of meditatie of wat dan ook, worden bereikt,
maar alles wat u naar u toe trekt, is ook weer heel makkelijk te ver­
liezen. Stilte van de geest als resultaat van diep inzicht, die medi­
tatie is natuurlijk, spontaan en gebeurt vanzelf.
Toen ik voor het eerst naar Maharaj ging, vroeg hij mij: "Me­
diteer jij?" Ik zei: ja. Mijn vroegere goeroe droeg mij op minstens
een half uur per dag te mediteren. Als het maar enigszins moge­
lijk was, probeerde ik te zitten. Nu ik gepensioneerd ben, medi­
teer ik elke dag een half uur."
Zes maanden later vroeg Maharaj mij: "Hoe gaat het met het
mediteren?" Ik zei: "Maharaj, ik heb er niet over nagedacht, maar
nu u het mij vraagt, spijt het mij, maar ik zit niet meer te medite­
ren dan voorheen."
Toen voegde ik eraan toe: "Ik weet dat meditatie vrij vaak
plaatsvindt als ik er niet over nadenk."
Ik dacht dat Maharaj tegen me zou gaan schreeuwen, maar hij
zei: "Uitstekend!" Daarna legde hij mij uit dat als er sprake is van
spirituele voortgang, meditatie ophoudt en dat het een grote stap
voorwaarts is als je niet meer denkt aan het opzettelijk mediteren,
zonder je er schuldig over te voelen, en je er zelfs niet bewust van
bent opgehouden te zijn met die meditatie.
 Ik kan me niet voorstellen dat ik niet meer zou willen of kunnen medi­
teren, want het is voor m�· zoiets prettigs, zoiets vredigs. Maar tegelijker­
tijd denk ik dat er een gevaar in schuilt dat het een verslaving kan war­
den.
Dat bedoelde ik met middelen die doel worden.
Lang geleden begon ik samen met een vriend te golfen. We na­
men beiden les. Hij besteedde veel aandacht aan de technieken.
Dus toen we begonnen golf te spelen, deed hij dat niet zo erg
goed, omdat hij almaar bleef denken aan de instructies die de
leraar hem gegeven had. Na enige tijd stopte hij met golfspelen,
maar hij ging door met oefenen. Hij zei dat hij dol was op oefe­
nen. Hij nam een zak ballen en hij bleef ze slaan. Op een dag zei
hij: "Ik ga vooruit, ze gaan steeds rechter en komen verder neer."
Dus zei ik: ''Waarom komje niet een spellege met ons spelen?" Hij
zei: "Nee dank je, ik geef er de voorkeur aan te oefenen."
In elke sport ben je werkelijk op je best als je niet aan de tech­
nieken denkt. Spontaniteit is alles waar het om draait.
Ik wil graag een voorval vertellen. Er is een presentator van een spelle­
tjesprogramma op tv, Bob Barker, wiens vrouw werd geïnterviewd. Men
vroeg haar wat ze leuk vond om te doen en ze zei: "Ik ben dol op het stof
zuigen van het huis. Vooral de kleden. "Ik vond dat het stomste antwoord
dat ik kon bedenken.
Deze week was ik aan het stoftuigen en het was plotseling een &ijzonde­
re ervaring, heel mooi en informatief De gedachte hoe lang het zou duren
om al dat stof vlokje voor vlokje op te rapen en in de afvalbak te doen, was
zeer ontroerend. Ik ben nog steeds in een zeer apgetogen bui, alleen vanwe­
ge een stofi.uiger.
Wie had kunnen denken dat mevrouw Barher mijn leraar zou worden?
Deze ervaring was nodig om datgene wat een meester mij vele jaren gele­
den had verteld, op waarde te kunnen schatten.
Je zult nooit weten welke zin, welk onderwerp, je kan beroeren
en wanneer. Wat in uw geval gebeurde, is wat ik het 'plaatsvinden
van meditatie' noem. Over het woord meditatie bestaat veel ver­
warring. Wat is meditatie? Er gebeurt iets en er komt een gevoel
van vreugde; wanneer dat gebeurt, dan is dat meditatie. Niet wan­
neerje zit en je afvraagt of je rug wel recht genoeg is. Dat is geen
meditatie. En daarom kan die meditatie overal plaatsvinden, een
gift van het universum.
Gadeslaan
Zou u nog eens dat 'gadeslaan' kunnen uitleggen? Ik heb het nog niet
te pakken.
Ja. Kijk, in het gadeslaan zijn er drie stadia. Ten eerste, de ge­
wone man die volledig betrokken is. Ten tweede, het inzicht be­
gint te dagen en de mate van betrokkenheid begint af te nemen
tot een staat van gadeslaan. Ten slotte wordt het inzicht volledig
en maakt betrokkenheid plaats voor gadeslaan. Gadeslaan duurt
voort zolang er iets is om gade te slaan. Als er niets valt gade te
slaan, dan gaat het over in een staat van niet-gadeslaan. Ramana
Maharshi duidde dit aan als de 'natuurlijke staat'. En als die
natuurlijke staat enige tijd zonder verstoring aanhoudt, wordt een
diepere staat bereikt, die je net zo kunt noemen als je wilt, maar
het is een diepere staat. Het heen en weer gaan tussen gadeslaan
en niet-gadeslaan gaat ongeveer net zoals het op en neer schake­
len in een automatische versnellingsbak. Dat gaat vanzelf.
Ramesh. Het lijkt erop dat gadeslaan een niet al te ververwijderd doel
is, omdat in de ware zin gadeslaan is hoe het werkelijk is. Er is feitelijk
geen emotie bij betrokken of .. werkelijk niets. Er is gadeslaan en dat is het
eenvoudig. Dus wat je zegt is niet werkelijk een ververwijderd doel dat je
ooit eens zult bereiken, maar het is feitelijk hoe elJc mo·m.ent zich afspeelt.
Ja. En in feite is dat waarom ik zei datje eigenlijk nooit het pad
verlaten hebt.
271
 Hoe verschilt het niet betrokken gadeslaan van het kijken naar eenfilm?
Er is geen verschil. Maar als je naar een film kijkt, dan kijk je
en reageer je tezelfdertijd. Gisteren gingen we naar een film voor
16 jaar en ouder. Kinderen werden niet toegelaten. Iemand kwam
met een kirrend kind naar binnen. Het kind zag precies hetzelf­
de als wat ieder ander zag, maar het reageerde niet. Het kind
sloeg gade, omdat het er niet bij betrokken was. Maar als u een
film ziet, dan raakt u betrokken bij de filmspelers en daarom is
dat geen gadeslaan.
Net zoals we betrokken zijn bij deze toneelspeler in wat we het echte leven
noemen?
Precies, ja. Er is betrokkenheid omdat u zegt: "Ik ben degene
die doet, degene die ervaart." Dan raakt u betrokken. Maar als
beseft wordt dat wat er ook gebeurt, het slechts door middel van
een lichaam-geestmechanisme plaatsvindt, dan ontstaat het gade­
slaan.
Ik vind het zeer frustrerend. Ik ben aan het gadeslaan en dan is het plot­
seling verdwenen. Ik wil het gewoon altijd laten plaatsvinden. Moet ik iets
anders proberen? Maar ik neem aan dat ik het onmogelijke verlang.
Exact. Op het moment dat u zegt: "Ik sla gade", kijkt het den­
ken slechts naar zijn eigen mechanisme. Dus je draait in cirkels
rond, net zoals wanneer je auto vastzit in het zand. Hoe meer gas
je geeft, hoe dieper je in het zand komt vast te zitten. Wat nodig
is om je wiel eruit te krijgen, is een kracht van buiten. Dit gade­
slaan is van een heel andere orde, het vergelijkt niet, het oordeelt
niet, het gebruikt de woorden 'zou moeten' niet.
Er is geen sprake van zou moeten of van zou niet moeten. Ga­
deslaan ziet slechts toe. De boosheid komt op, de boosheid wordt
gadegeslagen, maar er is geen 'ik' of verstand dat zegt: "Ik had
niet boos moeten zijn." Met andere woorden, er is geen associatie
of vereenzelviging met de onafhankelijke, spontane beweging die
272
aangeduid wordt met het woord 'boosheid'. Dus elke gedachte,
emotie of wens die opkomt, wordt gecoupeerd, als ze wordt gade­
geslagen zonder vergelijken en zonder oordelen. Zulk gadeslaan
bestaat zonder iemand die gadeslaat.
Ik voel dat ik het gwaar word. Ik beschouw dit gwaarzijn.
Precies. Daarom is de geest niet afwezig, de geest is er altijd. De
geest wil niet weg zijn van iets wat er gebeurt. Het is de aard van
het denken om zich te willen verbinden met alles wat er gebeurt.
Daarom wordt het zo verschrikkelijk bang als het hoort dat er
geen 'ik' bestaat dat de leiding heeft. Het denken of het 'ik' of het
intellect zegt: "Als ik niet gewaar ben, als ik niet de leiding heb,
dan zal er volledige chaos heersen." Was er chaos voordat u gebo­
ren was?
Ik weet het niet.
Dat is het! Dat is het precies. Dus waarom maakt u zich er zor­
gen over? Je wist het niet voordat je geboren was en je zal het niet
weten als je dood bent. Waarom denk je dat in de tijd ertussen de
stroom van verschijnselen plotseling ophoudt als je er niet bij
bent?
Daar maak ik me niet druk over.
Je bent bezorgd over jezelf. Een klein druppel�e in de totale
stroom van Bewustzijn wil zich ervan bewust worden een drup­
pel�e te zijn en tegelijkertijd wil het de hele stroom zijn. Dat kan
niet.
Ramesh, met betrekking tot volledige aandacht, als ik een taak verricht
en daardoor volledig word geabsorbeerd en er is geen mentaal spelletje van
het denken gaande in de zin dat er afleidende gedachten zijn, dan is dat
een positieve toestand, een toestand om in te zijn. Als ik gwoon zit, dan
is dat vrij eenvoudig voor mij om in diezelfde staat te gaan.
Maar als ik wandel of autorijd, acties die niet zo'n volledige aandacht
opeisen, dan komen er allerlei gedachten ap. Mijn vraag is nu, ik weet dat
273
de zen meester zegt: '�ls ik wandel, wandel ik en als ik zit, zit ik. " Maar
als ik wandel of autorijd moet de aandacht dan gericht zijn op het wan­
delen of autorijden, of moet de aandacht gericht zijn op het gadeslaan van
de gedachten in het hoofd?
Kijk, het gadeslaan van de gedachten betekent dat de gedach­
ten opkomen. En als de gedachten opkomen en het gadeslaan
voortduurt, dan zal de gedachte op het moment dat zij opkomt,
gecoupeerd worden. Bijvoorbeeld, uw spijsverteringsstelsel en
ademhalingssysteem zijn werkzaam en uw gedachten komen op
en die kunnen worden gadegeslagen. Als er geen verkeer is op de
snelweg, dan wordt het autorijden net zo automatisch als het
ademhalingssysteem. En op het moment dat de gedachten opko­
men, worden ze gadegeslagen of er ontstaat betrokkenheid. Of­
wel de 'u' raakt betrokken bij de gedachten, of de 'u' is er niet en
dan is er een zekere mate van inzicht en zal er sprake zijn van ga­
deslaan.
Dus wat zei de zenmeester toen hij zei: '�ls ik wandel, wandel ik. Als
ik zit, zit ik?" Betekent dat dan niet dat zijn volledige aandacht gericht
was op het lopen, veel meer dan op het gadeslaan van gedachten?
Dat betekent dat in het geval van de meester het opkomen van
gedachten nogal zeldzaam is en dat die bij hem niet zo regelma­
tig opkomen als bij een doorsneemens. Maar als ze opkomen, dan
worden ze gadegeslagen. En daarom kan wandelen een ware me­
ditatie zijn. Ik weet dat, omdat het mij overkomt. Ik wandel elke
ochtend en elke avond ongeveer een uur en een kwartier. Ik ga
niet de straat op, omdat daar te veel afleiding is. Ik wandel in mijn
eigen appartement diagonaal van de ene hoek naar de andere
hoek. En gedurende het wandelen, mits er geen verstoringen zijn,
kan dat zonder enige gedachte. En als er in een uitzonderlijk ge­
val een gedachte opkomt, wordt die gecoupeerd.
U denkt niet aan het wandelen. U wandelt gewoon.
Zo is het helemaal.
274
Ramesh, is gadeslaan ook een gedachte? n, bedoel, het lijkt mij dat om
een gedachte of emotie gade te slaan, ze na afloop in tijd-ruimte moet
plaatsvinden. Er is de gedachte en onmiddellijk erna komt het gadeslaan.
Vindt gadeslaan nu simultaan plaats met de gedachte en het voelen van
een emotie?
Ziet u, gadeslaan is in feite het inzicht. Inzicht in actie is gade­
slaan. En als het inzicht heel diep is en volledig, dan vinden het
gadeslaan en het couperen simultaan plaats, tegelijkertijd met het
opkomen van de gedachte.
Maar zelfs als dat inzicht niet volledig is, zelfs als er maar een
heel klein beege inzicht is, ga ik zover te beweren dat, ook al is
het alleen maar een intellectueel inzicht, het dan niet zo is dat
alles helemaal verloren is. Op het moment dat een gedachte op­
komt, zal er een zekere mate van betrokkenheid zijn, een zekere
mate van horizontale betrokkenheid, omdat het denken gewoon
is betrokken te zijn. Maar die betrokkenheid zal in een zeker sta­
dium gecoupeerd worden, misschien in een nogal laat stadium,
maar niettemin zal er een plotseling besef opkomen dat er betrok­
kenheid is en dan wordt die gecoupeerd.
En naar mate het inzicht zich verdiept, zullen de perioden van
horizontale betrokkenheid steeds minder en minder frequent
worden, en minder en minder intens, totdat het inzicht diep ge­
noeg is om het opkomen en couperen van een gedachte vrijwel te
laten samenvallen.
Dan is er dus een fractie van een seconde sprake van gadeslaan?
Een fractie van een seconde, dan wordt het doorbroken. Cor­
rect. In feite betekent gadeslaan dat het 'ik' niet betrokken is.
Tijdens het gadeslaan is er noch iemand die gadeslaat, noch iets dat
wordt gadegeslagen?
"Iets dat gadegeslagen wordt"? Ja. Een gedachte komt op. Dat
opkomen van de gedachte wordt gadegeslagen en de gedachte
wordt gecoupeerd.
275
 En daarna is het zelfs niet iets.
Dat is juist.
Maar als je dat probeert te doen ...
Elke poging om dat te doen, zou betekenen dat het denken
naar zijn eigen proces kijkt, hetgeen niet gadeslaan is, maar be­
trokkenheid.
Vindt dit niet vanzelf plaats? Als we betrokken raken bij een gedachte,
dan wordt die uiteindelijk gecoupeerd op het moment dat we bij een ande­
re gedachte betrokken raken
Ja, maar uiteindelijk. Wat dan stopt, is de betrokkenheid. Dan
komt de volgende gedachte en dan is er weer betrokkenheid. Dus
tijdens dit voortdurende denkproces is er sprake van immer aan­
wezige betrokkenheid.
Is er tussen de momenten van betrokkenheid geen ogenblik van gade­
slaan aanwezig?
Na betrokken zijn volgt onmiddellijk de volgende betrokken­
heid.
Ik speelde met de idee dat een gedachte opkomt en er niets mee gedaan
werd. Met andere woorden, is dat het niets van Bewustzijn?
Inderdaad, ja.
Het komt niet in actie?
Ja. Gadeslaan coupeert het. Dan is er geen verdere gedachte.
Er kan een andere gedachte komen. Dan gebeurt weer hetzelfde.
Waar het enkel om gaat, is dat wanneer het denkverstand er niet
is, er minder gedachten opkomen.
Als gadeslaan plaatsvindt, is dat een spontane gebeurtenis?
Gadeslaan vindt spontaan in het nu plaats. Daarom wordt elke
gedachte die opkomt gecoupeerd. Zoals Ramana Maharshi zei:
"Het is als een ongenode gast die, wanneer hij wordt genegeerd,
geleidelijk aan stopt met komen."
Ik zat net na te denken over dat woord 'advaita ', het niet-twee. Houdt
dat dan niet in dat als het gadeslaan plaatsvindt, er wat is dat gadege­
slagen wordt, en dat ik dus weer teruggevallen ben in dualiteit?
Het opkomen van de gedachte en het couperen ervan is een
beweging in bewustzijn. Alles wat zich in de wereld der verschijn­
selen voordoet is in dualiteit. Het opkomen van de gedachte is
één beweging. Het gecoupeerd worden ervan is een andere. Maar
zij vinden zo gelijktijdig plaats en hangen zo nauw met elkaar sa­
men, dat ze ertoe neigen bijna één te zijn. Niettemin is het alle­
maal beweging in dualiteit, een beweging in Bewustzijn.
Maar als ik over mezelf denk, ben ik aan het gadeslaan.
Nee, dat bent u niet. Er is niet iemand die gadeslaat. Als die er
is, dan houdt het denken zichzelf voor de gek door te denken dat
gadeslaan plaatsvindt, maar er wordt dan niet gadegeslagen. Het
denken observeert slechts zijn eigen werkzaamheid en houdt zich­
zelf voor de gek door te denken dat er gadeslaan plaatsvindt.
Ik zou dus kunnen zingen: "I've got plenty of nothing" 22
Het Niets heeft veel 'niets'. De Leegte heeft veel leegte.
Ramesh, Ramana Maharshi sprak van een methode van zeiJO'IUI.moek.
Zou u dat een beschrijving willen noemen van iets wat gedaan moet worden?
Nee, het is geen beschrijving van wat gebeurt. Wat hij zegt, is
dat wanneer het denken zich naar binnen heeft gekeerd en de
22] Engelstalig liedje. Direct vertaald: 'Ik heb veel van "niets"'
277
gedachten opkomen 'Wie ben ik?' 'Wie wil dat weten?', dat het
babbelende verstand onderbreekt.
Bij mij gaat het als volgt. Zodra er een gedachte opkomt, nog voordat
er sprake is van enig oordeel of het goed is of slecht, vraag ik mezelf af"
"Waar vandaan komt die gedachte op mij af? Wie ben ik?" Hoe zou u dat
noemen?
Ramana Maharshi heeft duidelijk gemaakt dat het alleen een
proces is voor een beginner. Als je ermee doorgaat, dan wordt het
middel het doel.
Als je je bewust bent van iets en vervolgens word jijje ervan bewust dat
je je ervan bewust bent, doet daar je zelf zijn intrede? Het lijkt mij dat het
erg dicht in de buurt komt van gadeslaan. Is er een verschil en zo ja, kunt
u dat uitleggen ?
Uw vraag is al dan niet willens en wetens, bewust of onbewust
gebaseerd op de veronderstelling dat er iemand is die gadeslaat.
Maar het is in feite zo dat er bij het gadeslaan geen persoon is die
gadeslaat. Zolang er nog iemand is die zegt: "Ik begrijp het", is er
nog een drie-eenheid, bestaande uit het 'ik', dat wat gekend gaat
worden en het proces van kennen of begrijpen, hetgeen zich al­
lemaal in de wereld der verschijnselen afspeelt.
In het plotselinge, onmiddellijke begrijpen, of gadeslaan, is er
geen 'ik' dat zich van welk ding dan ook bewust is. Daarna, nadat
het gebeurd is, zult u misschien zeggen: "Ik begreep het." Maar in
het onmiddellijke begrijpen is er geen 'ik' dat zich ergens van
bewust is. Bij dit gadeslaan is er geen persoon die gadeslaat. Het
is een onpersoonlijk begrijpen. De sensatie 'Ik heb het begrepen'
ontbreekt.
Ik stelde deze vraag omdat ik nagedacht heb over hetgeen ik met betrek­
king tot gadeslaan gehoord en gelezen heb, en ik heb het idee dat, terwijl
de dingen om mij heen voortgaan, er plotseling sprake is van een ont­
hechting, waarvan ik mij bewust word. Vervolgens denk ik dan: Maar wie
is nudegene die ernaar kijkt? Het is bijna hetzelfde als proberen in gedach­
ten om te draaien en te zien wie het is, maar dan is het weg, omdat het
ongeveer net w is als het oog dat zichzelf niet kan zien.
Ja. Daar gaat het nu om. Dus zodra deze betrokkenheid wordt
gadegeslagen, dat gadeslaan, dat plotselinge gadeslaan, is buiten
de wereld der verschijnselen. De drie-eenheid is er niet; deze drie­
eenheid van iemand die iets gadeslaat is er niet. En daardoor
wordt het gecoupeerd. Het kan weer opkomen of er kan mis­
schien later een besef optreden dat deze betrokkenheid gecou­
peerd werd door dat gadeslaan. Maar het gecoupeerd worden van
betrokkenheid door gadeslaan is van een heel andere orde en het
criterium ervoor is heel eenvoudig: tijdens gadeslaan vindt geen
vergelijken plaats, geen oordelen, geen rationaliseren, geen op­
eenstapeling van wat dan ook.
Wat doet de gedachte couperen op het moment dat gadeslaan plaats­
vindt? Is het de actie van het moment?
Het is het gadeslaan ervan. Gadeslaan betekent in het nu leven.
In het nu leven betekent niet betrokken worden. Het denkver­
stand doet niet mee, het wordt erbuiten gehouden.
Waarom wordt in het nu leven gezien als doen; dit in tegensteUing tot
denken?
Leven in het nu is verticaal, daarentegen is het denkverstand
horizontaal en aan tijd gebonden. Betrokkenheid is immer aan
tijd gebonden. Als er eenmaal een gedachte opkomt, kunnen er
twee dingen gebeuren, die u geen van beide in eigen hand heeft.
Als uw inzicht diep genoeg is, dan zal die gedachte worden gecou­
peerd, hoewel die terug kan komen. Maar als er nog geen begin
van inzicht is, dan zal het denkverstand u betrokken laten zijn in
die gedachte die spontaan opkwam.
Krishnamurti zei: 'Je kunt niet altijd y"e aandacht beheersen, maar y"e
27 9
kunt jezelf redden door weer aandachtig te worden en je aandacht ()j)nieuw
()jJ het nu te richten.". Is dat niet toch niet een beetje willen?
Krishnamurti zegt: "Breng je geest terug in het nu, terwijl je
onder ogen ziet dat je ongewild in betrokkenheid terechtgeko­
men bent." Welnu, onder ogen zien dat u ongewild in betrokken­
heid terecht bent gekomen, dat is gadeslaan. Het moment van be­
trokkenheid wordt gadegeslagen en de betrokkenheid wordt ge­
coupeerd.
Waar inzicht in het gebrek aan vrije willijkt mij automatisch te leiden
tot gadeslaan.
Ja, meneer! Juist! De spijker op zijn kop! Niemand kan het ba­
sale inzicht 'Ik heb geen vrije wil' voortbrengen.
Derhalve geen keuzevrijheid, slechts waarnemen van alles wat plaats­
vindt. Het lijkt alsof dat volledig spontaan gebeurt en onmiddellijk daar­
na ervaar ik...
Dan komt het denken weer op, dat het gadeslaan becommen­
tarieert.
Sommigen van ons denken dat gadeslaan een methode is en u beweert
dat gadeslaan het resultaat is, het resultaat van het inzicht dat er geen
vrije wil bestaat.
Ja, en strikt genomen zelfs niet het resultaat. Inzicht is gadeslaan.
Onpersoonlijk Bewustzijn wordt inzicht. Inzicht manifesteert zich
in de praktijk als gadeslaan. Er bestaat niets anders dan Bewustzijn.
Leidt overgave altijd automatisch tot gadeslaan?
Ja! En of.
280
Als we een schoolbord zouden hebben, konden we daar het geobserveer­
de neerzetten, hier de waarnemer en het waarnemen in het midden. Als we
het geobserveerde en de waarnemer doorstrepen, blijft het waarnemen over.
Precies. Er is alleen het waarnemen als er geen waarnemer is.
Niemand om te bevatten en als er niets is, om te begrijpen. Wat
dan overblijft, is inzicht. Als er geen waarnemer is, dan is er alleen
de functie, de niet-gemanifesteerde potentiële functie, van het
waarnemen, net zoals dat gebeurt wanneer u naar mooie muziek
luistert. Waar is op dat moment de waarnemer, de luisteraar? Er
is alleen muziek. En dat geldt voor elke ervaring.
Dus de waarnemer is een gedachte en het waarnemen is geen gedachte?
Juist. Waarnemen is het niet-gemanifesteerde potentiële aspect
dat altijd aanwezig is.
Dus de persoon die gadeslaat is een gM,achte, het gadeslaan is geen gf!dachte?
Als er een persoon is die gadeslaat, dan is dat niet gadeslaan,
maar denken.
Doet het gadeslaan de gedachte, de non-acceptatie, niet ()j)houden?
Waar. U zegt: "Ik heb het slechts gedeeltelijk begrepen." Het
gadeslaan van de verwarring doet de verwarring stoppen. Het
denkverstand blijft niet haken aan de verwarring in een horizon­
tale betrokkenheid.
op dezelfde wijze doet gadeslaan van jaloezie de jaloezie stoppen?
Op dat moment, ja. Maar ze kan weer opkomen.
Maar dan blijfje haar couperen.
Nee! (gelach) Ze wordt gecoupeerd! Het is heel basaal, dus ik
moet dit nogmaals zeggen. Neem elke willekeurige ervaring. In
het nu is geen persoon die ervaart.
281
 Het is enkel ervaring. Later, als het verstand over de ervaring nadenkt,
dan is er een persoon die ervaart.
Maar in elke ervaring, goed, slecht of neutraal, op elk gegeven
moment, is er slechts de ervaring.
Maar we kunnen niet kiezen of proberen gade te slaan. Dat gebeurt uit­
sluitend op basis van het inzicht dat er geen keuze bestaat?
Juist. In het gadeslaan bestaat geen individu dat gadeslaat, en
nooit enige keuze.
Is gadeslaan synoniem voor in het nu leuen?
Ja, maar in het hier en nu leven kan niet door iemand gedaan
worden, net zomin als gadeslaan door iemand gedaan kan wor­
den. Als gadeslaan ononderbroken plaatsvindt, dan leeft het orga­
nisme in het nu, hetgeen hetzelfde is als natuurlijk spontaan le­
ven, omdat er geeu 'ik' meer is dat dat leven leidt. Het slaat enkel
de acties gade die plaatsvinden door middel van zijn lichaam­
geestmechanisme, precies zoals het de acties gadeslaat die plaats­
vinden door middel van elk willekeurig ander lichaam-geestme­
chanisme.
Er is het diepst mogelijke inzicht dat het lichaarn-geestorganis­
me, of het nu dit organisme is of een ander, niets van doen heeft
met het verloop der dingen, dat het het zuiver Subject of Be­
wustzijn of God is dat met behulp van elk individueel organisme
functioneert.
Geen individueel organisme heeft enige wil. Als die overtuiging
stevig verankerd is, dan leun je achterover en dan is er gadeslaan
en dan is er stilte. Zelfs te midden van het lawaai van de luid­
ruchtige wereld is er dan stilte.
Gadeslaan is in feite een sensatie van samenvloeien?
Het is samenvloeien. Wij spreken alleen van dit samenvloeien
zolang er een gevoel is dat er een 'ik' en een 'gij' bestaan. Daarna
denk je er niet meer over in termen van samenvloeien. Je denkt
erover als samenvloeien zolang er nog een 'ik' is dat met iets
anders samenvloeit. Als er dit diepste intuïtieve inzicht is dat al
wat er bestaat Bewustzijn is, wat moet er dan met wat samenvloei­
en?
Als degene die gadeslaat en hetgeen gadegeslagen wordt, als beide objec­
ten samenvallen, is dat dan geen gadeslaan?
Het komt voor dat de waarnemer en het waargenomene hun
afgescheidenbeid verliezen. Dan is er gadeslaan.
Omdat het verstand van het individu nu eenmaal niet kan bevatten
wat noumenon is of ooit ook maar iets kan weten over het Absolute, waar­
om praten we er dan nog over? Dan gaan we naar buiten en proberen het
in begrippen te vatten en manipuleren deze denkmodellen en dat is alle­
maal zo'n klucht, een idioterie!
Ja, zeer beslist! En als je werkelijk beseft dat dit een idioterie is,
dan doe je aan deze dans mee. Je neemt deel aan deze idioterie.
Het lichaam-geestmechanisme gaat voort in deze wereld te leven,
echter zonder gevoel persoonlijk te handelen. Dan vindt het ga­
deslaan plaats, zodra dit individuele lichaam-geestmechanisme en
alle anderen worden herkend als slechts de instrumenten door
middel waarvan het Geheel functioneert.
Vindt er gadeslaan plaats tijdens de diepe slaap?
Nee, want gadeslaan betekent een gebeurtenis gadeslaan. Den­
ken is een gebeurtenis, dus gadeslaan betekent een gedachte of
gebeurtenis gadeslaan. Tijdens de diepe slaap is er geen gebeur­
tenis die gadegeslagen kan worden. Je zou kunnen zeggen dat de
diepe slaap een staat is van niet-gadeslaan, omdat er niets is om
gade te slaan. En omdat er niets gade te slaan valt en er geen spra­
ke is van betrokkenheid, is het 'ik' er niet. Dus wat afwezig is tij­
dens de diepe slaap is het vereenzelvigd bewustzijn. Bewustzijn is
al wat er is en is in de diepe slaap aanwezig. Het is het vereenzel­
vigd bewustzijn dat afwezig is. Het 'ik' is afwezig en daarom vindt
er geen denken plaats tijdens de diepe slaap. Zodra het denken
begint, vindt het dromen plaats.
Sommige spirituele leiders beweren 24 uur per dag gade te slaan.
Wat ze bedoelen is dat het 'ik' er niet meer is. Er heeft volledi­
ge disidentificatie met het 'ik' plaatsgevonden, hetgeen hetzelfde
is als identificatie met het totaal. 'Zij slaan 24 uur per dag gade'
wil zeggen dat Bewustzijn permanent aanwezig is, het onpersoon­
lijke Bewustzijn is altijd aanwezig.
Onpersoonlijk Bewustzijn slaat gade?
Ja! Het is altijd Onpersoonlijk Bewustzijn dat gadeslaat!
Is het gadeslaan dat ik doe hetzelfde soort gadeslaan, als dat zich aan
de spirituele meester voordoet?
Hier, alweer, denkt u aan een spirituele meester als een indivi­
duele entiteit. De individuele entiteit slaat niet gade. Dus als de
meester zegt dat er onafgebroken gadeslaan plaatsvindt, of Be­
wustzijn voortdurend aanwezig is, dan verwijst hij niet naar het
'ik', maar naar het 'IK', wat hetzelfde is als onpersoonlijk Be­
wustzijn. Er bestaat in het geheel geen persoonlijke entiteit. De
afwezigheid van het gevoel een individueel persoon te zijn die
doet, is in feite wat verlichting betekent.
Gisterenavond zei Marsha na de lezing: "Zeg mij, Rarnesh, zie jij
alle dingen, alle menselijke wezens als gelijk aan elkaar?" Ik zei:
"Zeker niet. Het verschil in dingen en menselijke wezens zie ik even­
zeer als jij. Werkelijk, als er enig verschil is, dan zou dat verschil aldus
zijn: er is een gevoel van verwondering over de geweldige verschei­
denheid in deze objectieve manifestatie. Dat gevoel is er samen met
het diepst mogelijke inzicht dat er achter deze verscheiden objec­
tieve manifestatie een Subjectieve Werkelijkheid bestaat."
Het voorbeeld dat ik hierbij gewoonlijk geef is: stelt u zich eens
voor dat u tien foto's van uzelf heeft, elk in een verschillend pak,
die u uitspreidt. Niemand weet dat u het bent. Voor hen zijn het
tien verschillende mensen. Maar u weet dat het manifestaties zijn
van u, van een en dezelfde persoon. U weet dat omdat er weten
bestaat. Als verlichting plaatsvindt, is er het weten dat al die objec­
tieve manifestaties, die biljoenen en biljoenen objecten, de men­
selijke wezens incluis, slechts verschillende objectieve manifesta­
ties zijn van dezelfde Subjectiviteit.
Er is dit weten. Is er iemand die dat weet?
Nee, er is alleen het weten. Net zoals er in dat inzicht geen indi­
vidu is dat begrijpt. Net zoals er in het gadeslaan geen individu is
dat gadeslaat. Deze onpersoonlijke houding, dat onpersoonlijk
perspectief, is zo belangrijk.
Het onpersoonlijk 'IK' is enkel het weten.
Dat is juist Feitelijk is het zo dat op het moment dat u het
woord ik gebruikt, 'het ik' erin sluipt. Het beste is maar niet te
denken in termen van ik, omdat dan het 'het ik' erin sluipt.
Heeft tijdens het gadeslaan de perceptie naam en vorm? Als u gewoon
aan het waarnemen bent, bestaat de naam en vorm dan nog?
Oh ja, en of.
Maar er is niet een gevoel dat 'Ik' dit aan het waarnemen ben?
Dat is juist. Vergelijken en oordelen vindt niet plaats.
285
 Als er sprake is van werkeli:jk gadeslaan, dan komt dat aardig in de
lJuurl van verlichting? Er is niet een gevoel van een zelf
Dat is juist. Er is geen gevoel van een zelf. Er is nog iets. Ik ge­
bruik de woorden 'Bewustzijn', 'inzicht' en 'gadeslaan', maar dat
zijn niet drie verschillende staten. Inzicht vertaalt zichzelf in aan­
vaarding. Het inzicht wordt gadeslaan als er iets is om gade te
slaan. Het inzicht wordt niet-gadeslaan als er niets valt gade te
slaan.
Is dat de staat van afwezigheid van afwezigheid?
Nee. Dat is de afwezigheid van aanwezigheid. Die afwezigheid
van afwezigheid is enkel een denkstaat voorafgaande aan het ont­
staan van de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid. Omdat het
denken zegt: "Er moet iets zijn dat hieraan voorafgaat", zeg je op
dat niveau van diep inzicht: 'Ja, maar niet zoals je zou denken. Die
staat is niet de aanwezigheid of bestaan, zoals het denken dat
wenst, maar de afwezigheid van de afwezigheid van het gevoel van
aanwezigheid." Als op het diepst mogelijke niveau de geest tot
inzicht is gekomen, maar deze laatste hindernis tegenkomt, dan
wordt dit denkmodel van de dubbele negatie gebruikt om dat
laatste obstakel te verwijderen.
Ik kan er nog steeds niet helemaal bij. Als de persoon de gedachte gade­
slaat in plaats van te handelen, dan is dat proces van gadeslaan ook oor­
zaak en gevolg, het is Genade. Hem zijn de o01'Zaken en voorwaarden gege­
ven om te kunnen gadeslaan in plaats van te reageren. Op dat moment is
er in een wijze geen karma dat gecreëerd wordt.
Karma wordt elke seconde gecreëerd, maar het is niet iemands
karma. Karma, op zich, wordt gecreëerd. In feite is dat Karma de
absolute basis voor de continuïteit in het leven. De basis voor ga­
deslaan is inzicht, en inzicht begint alleen te ontstaan als er Ge­
nade is.
286
En dan is er geen readie op dat moment?
Precies.
Dus als er gadeslaan plaatsvindt, dan is er op dat moment bevrijding,
op dat moment is er vrijheid?
Op dat moment is er vrijheid, ja. Er is vrijheid omdat de ge­
dachte niet in ontvangst wordt genomen. Er is vrijheid op dat mo­
ment, maar het is het inzicht zelf dat als gadeslaan functioneert.
Er is geen 'ik' om gade te slaan.
In de regie van dit hele spel van de afgelopen vijfentwintig jaren ben ik
in de gelegenheid geweest om een goeroe te vinden en aan de voeten van
de goeroe te zitten. Mijn vraag is als de goeroe zegt: "Noem mij geen goe­
roe", maar niettemin als goeroe junctioneerl, dan is hij toch de goeroe?
Ja. Dus noem hem geen goeroe. (gelach) Wat is het probleem?
Geen probleem.
Geen probleem! (gelach) Dit is wat er gebeurt. Het verstand
creëert een probleem en wil een oplossing. In de meeste gevallen
hebben problemen geen oplossingen nodig, ze zouden niet moe­
ten ontstaan. Problemen moeten niet worden opgelost, men moet
ze niet laten ontstaan, omdat er geen oplossing is. De enige manier
waarop problemen niet kunnen ontstaan, is door ze gade te slaan
zodra ze opkomen. Ze worden niet 'in ontvangst genomen', zoals
Maharaj dat placht te zeggen.
Als het denken erbij betrokken raakt, dan wordt een probleem
pas een echt probleem. In het andere geval is het slechts een ge­
dachte. En als die gedachte enkel wordt gadegeslagen, dan ver­
dwijnt ze.
 Het lijkt mij dat de degene die gadeslaat een aspect is van Bewustzijn
dat zich van zichzelf bewust is.
Helemaal juist Da<J.I"om zeg ik dat het Bewustzijn is dat inzicht
wordt tijdens het proces van disidentificatie. Inzicht in actie wordt
gadeslaan zodra er iets tijdens het proces van disidentificatie gade
te slaan valt. Bewustzijn, inzicht, gadeslaan zijn alleen in naam ver­
schillend. Het is hetzelfde Bewustzijn tijdens het proces van zich­
zelf disidentificeren van het individu dat inzicht wordt, dat op zijn
beurt weer gadeslaan wordt. Maar uiteindelijk is het hetzelfde
Bewustzijn.
Tijdens het gadeslaan bestaat er geen verschil. Het zintuiglijk waar­
neembare wordt niet ajgescheidm van de noumenon waaruit het ontstaat?
Met andere woorden, het is het Subject dat zijn eigen objectie­
ve uitdrukking als een functie in de kenbare (zintuiglijk waar­
neembare) wereld gadeslaat.
Hetgeen betekent dat er geen afscheiding is?
Dat klopt. Geen afscheiding.
En dat is precies waar voor mij het plezier komt. Omdat wanneer er geen
afscheiding bestaat, er alleen deze kwaliteit bestaat, dit plezier of liefde.
Kijk, zelfs als er geen afscheiding is, moet de afscheiding in de
zintuiglijk waarneembare wereld toch aanwezig zijn. Als je in de
zon staat, dan ben jij er en de schaduw. Als substantie en schaduw
is er afscheiding. Maar de schaduw heeft geen onafhankelijk en
zelfstandig bestaan. Daarom is er geen afscheiding. Om die reden
kan de vraag "Is de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid echt
bestaand?" alleen met een paradox beantwoord worden: "Ze is
echt en onecht." Ze is echt in de zin dat ze kan worden gezien,
waargenomen.
Daarom is ze echt. Maar ze is enkel een verschijning tegen de
achtergrond van Bewustzijn. Zonder Bewustzijn kan er geen zin­
tuiglijk waarneembare werkelijkheid verschijnen.
288
Gadeslaan van pijn
U zei dat er in bepaalde zin identificatie met het lichaam-geestmecha­
nisme tot aan de dood nodig is. Wat kunt u wat dat betreft zeggen over Zij­
den en pijn, en dan voaral fysieke pijn?
Fysieke pijn is een gegeven dat heel erg afhangt van het natuur­
lijke vermogen van het individuele organisme om pijn te verdra­
gen. Ik heb altijd gemeend dat mijn vermogen om pijn te verdra­
gen minder dan gemiddeld is. Vele jaren geleden, nog lang voor­
dat ik in dit onderwerp actief geïnteresseerd was, moest ik een
blindedarmoperatie ondergaan en de chirurg sprak met mij ter­
wijl hij met de operatie bezig was. Hij zei: "Er is nu geen pijn om­
dat ik je een verdoving heb gegeven. Wellicht over een half uur of
een uur zal de pijn beginnen. Ik heb de verpleegster instructies
gegeven om weer een verdoving te geven." Ik wist dat de zuster de
pijn kon verminderen, dus toen de pijn kwam, zei ik tegen mezelf:
"Laat mij eens zien wat die pijn eigenlijk is." Dus toen de zuster
kwam, vroeg ze: "Heeft u pijn?" Ik zei: 'Ja, de pijn is begonnen,
maar het is nog te dragen. Ik wil dit eens meemaken en als ik
meen dat ik u nodig heb, zal ik u laten roepen." En die pijn duur­
de voort, werd steeds sterker. Ik nam haar de hele tijd waar, tot­
dat ze op een bepaald plateau afvlakte. Zodra de pijn afvlakte, kon
ik haar aanvaarden als een deel van mijn lichaam. En het resul­
taat was dat ik gedurende de dag de zuster niet heb hoeven roe­
pen. En later op de dag kwam ze en zei: "Ik zal je de injectie geven,
zodat u beter kunt slapen." Dat was goed. Het experiment was
over. Ik kon de pijn verdragen door haar alleen maar waar te
nemen. Door in eerste instantie de pijn waar te nemen als iets wat
niet bij mij hoorde, kon ik de pijn later als een deel van mij, van
mijn lichaam aanvaarden. Ik meende zelfs dat als die pijn er altijd
geweest zou zijn, vanaf mijn geboorte, ik haar als een deel van
mijn wezen zou hebben aanvaard. Dus het één zijn met de pijn en
haar gadeslaan, bleek een enorme hulp te zijn.
Wie is die 'u 'als u spreekt over het aanvaarden van de pijn? Wie is dat
'ik ', dat aanvaardt?
 De pijn werd als een onderdeel van het lichaam geaccepteerd.
En de gedachte kwam op dat als die pijn er sinds mijn geboorte
geweest zou zijn, ik haar niet als pijn zou hebben kunnen herken­
nen, maar alleen als deel van het lichaam. Dus er was niet werke­
lijk een 'ik' dat de pijn aanvaardde. Er was slechts aanvaarding van
de pijn, zoiets als blindheid vanaf de geboorte.
En dan kwam het 'ik' later?
Het 'ik' kwam later. 'Ik' kwam later met de gedachte dat als de­
ze pijn bij mij voor een lange tijd aanwezig geweest zou zijn, ze net
zo aanvaard zou zijn geweest als een deel van het lichaam als een
arm of een been.
Dus er is geen persoon die aanvaardt, noch iets dat aanvaard wordt,
doch alleen aanvaarding?
Er is alleen aanvaarding. En de aanvaarding of het inzicht waar­
over ik spreek is een inzicht of aanvaarding waarbij er geen per­
soon is die begrijpt of aanvaardt. Daarom kan zo'n aanvaarding
alleen spontaan gebeuren, spontaan ontstaan. U kunt dat inzicht
niet door inspanning bereiken, noch die aanvaarding.
Ik beg;rijp dat lijden moet worden aanvaard als het zich voordoet.
En ofl En omdat het niet aanvaard wordt, vraag je vaak: "Waar­
om moet mij dat overkomen?" Maar als je in de loterij gewonnen
zou hebben, zeg een miljoen dollars, dan zou je niet vragen:
"Waarom moet mij dat overkomen?" (gelach)
Dus het echte antwoord op de vraag 'Waarom ik?' is 'Waarom
niet ik?'. Het basale inzicht zou moeten zijn dat geen 'ik' speciaal
is. Het menselijk wezen is slechts een deel van de gehele zintuig­
lijk waarneembare werkelijkheid. Dus als de aanvaarding zich
geleidelijk uitbreidt, wordt het leven eenvoudiger. Lijden wordt
makkelijker te dragen dan wanneer je lijden beschouwt als iets wat
geweigerd moet worden, waaraan een eind moet komen.
290
Aanvaarding en over gave
Het woord 'individueel: betekent in zijn oorsprong 'onverdeeld'.
Dat klopt. Kijk, wat ondeelbaar is, is Bewustzijn.
Ja.
En als dat inzicht plaats gaat vinden, wordt het individu, zoals
wij dat woord begrijpen, ontmanteld, vernietigd.
Omdat we het in verband brengen met het ego, etc.
Ja.
Op die manier interpreteren we het leven. Als persoon, als leven, als een
persoon met een leven, als een levende entiteit.
Gezien vanuit het inzicht of jnana is aanvaarding dat er geen
'iemand' is die waarin dan ook in deze wereld der verschijnse­
len over enige wil of keuze beschikt. Vanuit het gezichtspunt van
toewijding zou het woord overgave zijn. Maar waar het op neer­
komt, is dat het betekent dat er niet zoiets bestaat als een indi­
viduele entiteit met zelfstandigheid in het maken van keuzen en
in het uitvoeren van daden. 'Uw Wil' geschiede. Dan wordt de
geest stil.
Het is zo simpel, maar zo moeilijk.
Daarmee is het laatste woord gesprokent
De opbouw van een fysiek organisme is veel complexer dan een
politieke of commerciële organisatie en het werkt desondanks
met een minimum aan bewuste aandacht. Het elektrisch circuit
van hersenen en zenuwbanen is geraffineerder dan in enige com­
puter en toch weten we nauwelijks hoe het werkt. Toen de ge-
291
schierlenis begon, deden we kleren aan, pakten gereedschappen
op en leerden te spreken en denken.
Om met de woorden van de schrijver Lancelot White te spre­
ken: "Denken is geboren uit falen. Als een actie bevredigend ver­
loopt, blijft er niets achter om de aandacht vast te houden.
Denken is toegeven dat er een gebrek aan aanpassing bestaat
waaraan geen aandacht geschonken moet worden. Alleen wan­
neer het menselijk organisme er niet in slaagt een adequate res­
pons op zijn situatie te vinden, is er aanleiding voor gedachtepro­
cessen." Alleen wanneer iemand denkt dat hij niet gelukkig is, al­
leen wanneer iemand denkt dat wat-is niet aanvaardbaar is, komt
de gedachte op: ''Wat zou ik moeten doen om wat-is meer aan­
vaardbaar te laten zijn? Dan begint de hele keten van ellende.
Nieuwsgierig zijn put jezelf uit en macht zoeken en kracht gebrui­
ken zetten het systeem onder te grote spanning en druk. Men
blijft het best geconserveerd door met de stroom mee te gaan zon­
der weerstand te bieden, hetgeen hetzelfde is als de uitspraak van
Jezus om niet nieuwsgierig te zijn naar morgen en om je brood in
het zweet des aanschijns te verdienen.
Dit thema komje overal tegen in de spirituele wereldliteratuur:
je krijgt het als je het niet nastreeft" en "Hij die heeft zal worden
gegeven". Voor hen die niets hebben is dit een irritante paradox.
Als je diep van binnen wanhopig wenst te overleven en controle
wilt hebben over dingen, dan kun je niet echt een houding aan­
nemen dat je je er geen zorgen over maakt. En proberen het zor­
gen maken te stoppen is weer een poging om controle te krijgen.
Je moet jezelf de vrijheid geven om je zorgen te maken, het den­
ken te laten denken waarover het wil.
Dus komen we terug op de oude formule van het gadeslaan. Je
kunt niet opzettelijk stoppen met je zorgen maken. Als je pro­
beert het te stoppen, dan raak je er meer in betrokken. Dus wat
is dan de oplossing? Het is eenvoudig: als er zorgen opkomen, laat
dat dan gebeuren. Als er zorgen opkomen en als ze worden gade­
geslagen, dan word je niet meegezogen in nog grotere betrok­
kenheid. Omdat wij menen dat zorgen spanning veroorzaken,
vinden we dat we ons geen zorgen moeten maken. Maar je kunt
je niet geen-zorgen maken. De enige manier waarop zorgen ver­
dwijnen, is door goed in te zien dat verandering de basis van het
292
leven is en dat we niet voortdurend kunnen hebben wat we pret­
tig vinden. We moeten bereid zijn in het leven dingen te aan­
vaarden die onaanvaardbaar zijn. Dat is het eni ge inzicht, dat uit­
eindelijk de zorgen doet verminderen en misschien zelfs hele­
maal doet verdwijnen. Maar je kunt je niet opzettelijk geen-zor­
gen maken.
Proberen het denken te beheersen of controle te krijgen over
de zintuigen betekent slechts dat er een individu is dat om zijn
eigen redenen controle wil hebben.
Er is nog steeds een individu dat iets wil en daarom met een
bepaald doel voor ogen handelt.
Dus, met de verlichting houden alle verlan gens op te bestaan?
Het is niet zo dat er geen verlangens meer opkomen. Ver­
langens komen op, de zintuigen worden aangetrokken tot objec­
ten, maar er is geen betrokkenheid meer van een 'ik'. Op het spi­
rituele pad vertelt men de zoeker: "Als je jezelf wenst te verenigen
met Shiva, dan moet je beheersing over jezelf hebben, je moet
controle hebben over je zintuigen." Dus gaat hij proberen con­
trole te krijgen over zijn zintuigen en wordt neurotisch. Als het
inzicht begint te gloren, dan aanvaardt men dat zintuigen aange­
trokken worden door objecten. Dus is er geen belemmering. Het
verkrijgen van de objecten door de zintuigen wordt slechts gade­
geslagen.
Een oprechte zoeker naar waarheid vroeg Ramana Maharshi:
"Ik verlies mijn beheersing als ik de borsten van mijn jonge buur­
vrouw zie. Ik ben bang dat ik overspel zal plegen. Wat kan ik
doen?"
Ramana Maharshi antwoordde: "Het zijn je zinnen en je li­
chaam die je verleiden en die je verwart met je werkelijke zelf. Al­
lereerst, zorg ervoor dat je weet wie er verleidt en wie er verleid
wordt. Maar zelfs als het tot overspel leidt, denk er daarna niet
meer over, omdat jijzelf altijd zuiver bent.Jij bent niet de zondaar."
Wat dit betekent is dat het niet de daad is die de zonde is. Het
probleem is het denken erover en het hechten van de zonde aan
jezelf. Dus het zondigen is in feite niet gelegen in de daad als
zodanig, maar in het veronderstellen van schuld. Vergeet niet dat
293
dit werd gezegd tegen een zoeker naar waarheid, die zich grote
zorgen maakte over een zonde die hij zou begaan. Het geldt niet
voor iemand die niet zoekt naar waarheid en die als hij een zonde
begaat vervolgens zou zeggen: "Kijk, Ramana Maharshi zegt dat ik
niet de zondaar ben, dus alles is goed."
Zou een jnani tot overspel in staat zijn?
Het zou niet de 'jnani' zijn die overspel pleegt. Een daad vindt
plaats en heeft zijn gevolgen. Als overspel plaatsvindt, dan is het
punt, hetgeen hier niet relevant is, dat het overspel als daad be­
paalde gevolgen met zich mee kan brengen, die door het organis­
me moeten worden ondergaan, omdat die daad met behulp
dat bepaalde organisme plaatsgevonden heeft.
Inzicht voorkomt dat hij er zich persoonlijk verantwoordelijk
voor voelt en hij zal ook bereid zijn het lichaam-geestmechanisme
er de consequenties van te laten aanvaarden, hoe die ook uitval-
len.
Er is het verhaal van een heilige, Kamile genaamd, die in een
hut woonde. Een buurmeisje raakte zwanger door haar minnaar.
Toen ze onder druk werd gezet, zei ze: "Kamile is de vader." Toen
het kind geboren was, brachten de ouders van het meisje het kind
naar Kamile en zeiden: "Het is jouw kind, dus jij moet het maar
opvoeden." Hij zei: "Het zij zo" en voedde het kind op. Later
kreeg het meisje berouw. Het meisje en haar ouders kwamen te­
rug en zeiden: "Kijk eens, het spijt ons zeer, we hebben ons ver­
gist, het kind is van ons, geef het ons alsjeblieft terug." Hij sprak:
"Het zij zo."
Een daad zal zijn gevolgen hebben, maar de gevolgen hoeven
niet per se betrekking te hebben op de persoon met behulp van
wie de daad werd uitgevoerd. Een voorbeeld. Iemand die in een
auto rijdt, gooit een aangestoken sigaret uit het raam. Er begint
een bosbrand met desastreuze gevolgen, maar de man is inmid­
dels honderden kilometers verder. Hij zal misschien in het geheel
niet worden betrokken in de gevolgen van die daad. Er zullen wel­
licht vele anderen in betrokken raken, die wij onschuldige slacht­
offers noemen. Dit alles is een deel van het functioneren van het
Geheel. Waar het hier om gaat, is dat vooronderstellen van per-
294
soonlijke schuld ook betekent het veronderstellen van persoonlijk
handelen. En in spontaan, deugdzaam leven komt de vraag van
schuld of verdienste domweg niet op. Het wordt allemaal gadege­
slagen. Het is een feit dat het menselijk wezen als zodanig niet als
een onafhankelijke en zelfstandige entiteit kan bestaan. Hij is al­
leen maar een oneindig klein deelDe van de totale gemanifes­
teerde werkelijkheid.
Wat de mensheid wanhopig wenst, is zekerheid voor de toe­
komst. Hij kan niet gelukkig zijn, zelfs niet als hij alles heeft wat
zijn harge begeert. Hij heeft een toekomst waar hij naar uitkijkt
en zijn ervaring uit het verleden vertelt hem dat verandering de
basis van het bestaan is en dat zekerheid in de verste verte nog
van
nooit een bestendig karakter heeft gehad. Het resultaat is dat hij
tegen beter weten in een dwaallicht najaagt dat hij 'zekerheid'
noemt. De werkelijke tragiek van die toestand is dat hij niet durft
te genieten. Er is angst om blij te zijn, omdat hij het niet kan laten
voortduren.
Maar als er werkelijk inzicht is, dan is er een niet nader aan te
duiden blije aanvaarding van het gegeven dat het leven en het
bestaan niet als een poel met stilstaand water zijn, doch stromend
water, datje niet in een emmer kunt opslaan. Als begrepen wordt
dat het nu het fantastische eeuwige moment is, niet gebonden
aan tijd, dan is er het ongehinderde genieten van wat het hier en
nu verschaft.
Is het proces van mediteren en het doorlopen van alle stappen voor som­
mige lichaam-geestmechanismen belangrijk en voor andere totaal overbo­
dig?
Zo is het precies en daar ligt het gevaar waar ik over sprak. Als
je een bepaald stadium bereikt, dan is er een neiging, en die is
verkeerd, om tegen iemand die nog mediteert te zeggen: "Idioot,
waar ben jij mee bezig? Je verspilt je tijd." Als het inzicht werkelijk
diep ingedaald is, dan heb je geen behoefte meer om dat tegen
anderen te zeggen. Je denkt: Prima, dat is de wijze waarop bij hem
de evolutie zich voltrekt. Laat het dus zo zijn. Dus je accepteert dit
295
als een deel van wat-is. Al het proberen, op deze of een andere
manier, wordt aanvaard. Er wordt nooit weerstand tegen geboden
of uitgedaagd.
U noemde die schaarse momenten van spontane meditatie 'gratis mon­
sters'
Ja, het zijn gratis monsters van Iemand die je niets probeert te
verkopen.
Stephen Hawking zei toen hem gevraagd werd of er intelligent leven in
de ruimte bestond: ''Het is mogelijk, hoewel het zichzelf misschien al heeft
vernietigd." Laten we hopen dat deze theorie verkeerd blijkt te zijn. U zegt:
"Als we onszelf zouden opblazen, dan past ook dat in het schema van de
plaats te vinden gebeurtenissen. Dus waarom er ons zorgen over maken?"
Maar ik voel me verplicht me er zorgen over te maken en ik gebruik de zorg
als instrument om mij'zelf te dwingen datgene te doen, hoe weinig dat op
zich ook is, wat nodig is om dat te voorkomen. Ik gebruik de zorg.
Zoals ik al eerder zei, je kunt je niet opzettelijk geen zorgen
maken. Als er een bepaalde angst blijft opkomen, dan noemen we
dat zorgen maken. Die zorgen kunnen een evidente oorzaak zijn
van een bepaalde actie die plaats moet vinden met behulp van dit
organisme, hetgeen een onderdeel vormt van het functioneren
van het Geheel. Dus laat het gebeuren! Wat het inzicht met zich
meebrengt, is dat het niet jouw actie is.
Als men een toenemend gevoel van disidentificatie begint te ervaren,
geeft dat het gevoel van een soort nederlaag?
Nee, geen nederlaag. Er is een soort van aanvaarding, een ge­
voel van enorme vrijheid. Kun je het je voorstellen? Je denkt dat
je deze last draagt en al die verantwoordelijkheid. Dan begin je te
begrijpen dat dezelfde acties blijven doorgaan, op basis van de
reacties van het lichaam-geestmechanisme. Dezelfde acties blijven
plaatsvinden. Wat je ook doet om te bestrijden wat nu eenmaal
moet gebeuren, het zal toch gebeuren. Als je dit echt heel diep
begrijpt, dan krijg je een gevoel van enorme vrijheid. "Wat er
moet plaatsvinden, zal plaatsvinden. Waarom me er nog zorgen
over maken? Alles wat ik kan doen, heb ik gedaan." Je blijft door­
gaan te handelen met een gevoel voor verantwoordelijkheid, met
een gevoel van mededogen - als dat je ware aard is - maar in de
wetenschap dat je geen controle hebt over de consequenties van
je daden. Waar het in de basis om draait, is te begrijpen en te aan­
vaarden dat wat je ook doet, je de gevolgen niet in eigen hand
hebt.
Hoe kijkt u aan tegen het almaar praten over deze materie? Zoals met
je vrienden erover praten hoe je jezelf ziet en hoe je wilt handelen. Is dat
gewoon bestendigen...
Het is alleen maar conceptualiseren.
Dus het dient nergens toe?
Het is in werkelijkheid een verspilling van energie. Als dat
begrepen wordt, dan zorgt dat ervoor dat je vanzelf een beetje
minder veel praat.
Mijnheer, gisteren sprak ik erover hoe ik mijn hele leven een slecht gevoel
heb gehad over wat ik meende dat ik miste, dat ik me niet heldhaftig heb
gedragen in een achtbaan en al dat soort dingen. Het kwam mij voor dat
mijn rol in het leven is een 'watje'te zijn, net zoals Arjuna een krijger moest
zijn.
Dat is juist.
En dus, in theorie, zou ik mij' er niet slecht over moeten voelen dat ik
niet erg heldhaftig ben?
Niet in theorie. Alles behalve in theorie. Er moet zo'n intuïtie­
ve overtuiging zijn...
2 97
 Dat het oké is om een watje te zijn ?
Dat het oké is om te zijn wat je bent. 'Watje' is een etiket gege­
ven door het afgescheiden bewustzijn.
Ik wil altijd anders zijn dan ik ben.
Daar gaat het precies om. Ziet u?
Er wordt gezegd dat God mens werd om zichzelf te vermaken. Spreekt
Bewustzijn, dat zich manifesteert in een entiteit, die zich 'ik' noemt, tegen
Bewustzijn in de entiteit die Ramesh heet?
Inderdaad, zo is het.
Een conversatie, opdat die ze vermaakt.
Ja, het enige wat is, is Bewustzijn. En dit proces van zoeken is
in werkelijkheid het persoonlijke bewustzijn, het persoonlijke ver­
eenzelvigde bewustzijn, dat zijn onpersoonlijke staat zoekt als een
deel van het leven, als een onderdeel van dit lila.
Alles wat u gezegd heift in aanmerking nemende, betekent dit dat als ik
het allemaal fout doe, dat nog steeds precies is zoals het bedoeld was?
Op dat moment! Maar het toeval wil dat je aan het luisteren
bent naar deze leer. Een bepaalde kracht heeft je hier gebracht
en je luistert naar deze leer. En als dat luisteren zichzelf omvormt
tot een vorm van begrip, dan zal dat inzicht je waarneming doen
veranderen.
Maar wat als ik het verkeerd be?;fijp?
Dan is die...
Die gebeurtenis is wat bedoeld was te gebeuren?
Dat is juist. Dat is precies wat ik beweer. Met andere woorden,
als er een misverstand moet zijn, dan zal dat misverstand plaats­
vinden. Op geen enkele manier zou je dat misverstand op dat tijd­
stip hebben kunnen voorkomen.
Hoewel het werkverstand misschien spontaan doet wat Juist' is, bete­
kent het dat zij degenen nog steeds geïdentificeerd zijn lijden als ze van tijd
tot tijd iets 'verkeerd' doen. Het lijden van het verleden doet ons opp assen
en correct handelen om meer pijn te voorkomen.
Ja, maar zelfs het verkeerd doen dat resulteert in lijden is een
onderdeel van het functioneren van het Geheel, een onderdeel
van Gods wil.
Vele jaren geleden keek ik naar een film waarin een graaf op­
trad die er een familiedevies op na hield. En dat devies luidde:
"Ook dit gaat voorbij." Dat heeft een enorme indruk op mij ge­
maakt. Ik was waarschijnlijk een jaar of vijftien of zestien. "Ook dit
gaat voorbij." Dit te aanvaarden levert een tweezijdig effect op. Als
iets slecht is, dan weet je dat ook dit zal veranderen, dus heeft het
geen zin om in diepe wanhoop te verzinken. Als er iets goeds
gebeurt, dan hoef je niet de extatische pieken te beleven. Ook dit
gaat voorbij. Je verkrijgt het vermogen het leven te nemen zoals
het komt.
De werkelijke basis van het leven, het bestaan en het totale uni­
versum is voortdurende, onafgebroken verandering. Het mense­
lijke wezen dat zekerheid zoekt in een wereld die continu onder­
hevig is aan verandering kan alleen maar gefrustreerd raken.
Is het waar dat overgave in werkelijkheid betekent dat we niets opgeven,
behalve het idee dat wij de leiding hebben?
Precies. Het woord 'overgave' is een woord dat aanleiding is
voor veel misverstand. De overgave heeft uitsluitend betrekking
op de overgave van de wil, overgave van het idee 'ik doe'. Maar
het woord wordt door de gemiddelde mens geïnterpreteerd als
het opgeven van alle aardse bezittingen. Ware overgave is zuiver
en alleen het opgeven van het idee dat men over een wil beschikt,
het aanvaarden dat Zijn Wil in alles plaatsvindt.
299
 De wil is toch al een illusie.
Precies. Dus het inzicht bestaat eruit dat er geen enkele wil kan
bestaan, dat God niet twee biljoen mensen een eigen wil kan laten
hebben en toch het hele universum met enige mate van precisie
kan bestieren!
Als ik Maharaj lees dan overkomt het mij soms, dat ik iets lees dat zo
absoluut helder is... er is iets dat weet. En dat begrip brengt vrji heid teweeg.
Maar ik kan het nooit terugoproepen en dat is zeer frustrerend. Mijn
vraag is: hoe kan ik ervoor zorgen niet zo gefrustreerd te raken omdat ik
het niet kan terugkrijgen? Waar is die helderheid gebleven? Die momen­
ten, ik kan ze niet terug laten komen! En nu weet ik niets meer, ik zit in
duisternis, in onwetendheid. Wat is nou echt? Ik weet niet wat echt was.
Ik begrijp de intensiteit van uw probleem. In de wereld der ver­
schijnselen zijn ze beide echt. De aanvaarding van het gegeven dat
er in de wereld der verschijnselen geen onveranderlijke omstan­
digheden kunnen bestaan, dat deze 'ups and downs', opgetogen­
heid en depressie, deel uitmaken van het functioneren van het
Geheel met behulp van het lichaam-geestmechanisme, leidt gelei­
delijk tot een gadeslaan van zulke 'ups and downs'. De frustratie
zal geleidelijk verdwijnen.
Maar ik heb ook het gevoel dat die andere momenten mij een kennis
geven die ik niet mee kan nemen. Het is alsof ik naar een andere plaats
ga en dat ik wat er was, daar moet achterlaten.
Het is het denken dat die ervaringen van aanzienlijke vrede wil
hebben. De paradox is dat zolang het denken op zoek is naar zul­
ke momenten je verder afraakt van het plaatsvinden van die mo­
menten. Dus waar het uiteindelijk op neerkomt is aanvaarding,
hetgeen hetzelfde is als overgave. Wat er ook gebeurt, het is een
deel van het functioneren van het Geheel. Als het frustratie om­
vat, dan zal die frustratie moeten worden aanvaard. Daarentegen
zegt het verstand in plaats van het te aanvaarden: "Hoe kan ik er
van afkomen?"
300
Moet dat dan niet ook worden aanvaard? Het moment waarop we in
protest komen?
Ja, en ofl
Voordat je kunt aanvaarden, zul je ook het stadium van niet-aan­
vaarding moeten toelaten.
Ja. Allemaal. Dat is de ellende van de zoeker waar ik het almaar
over heb.
Maar ik wil deze frustratie niet en daarom kan ik er niet van afkomen.
De aanvaarding van die frustratie betekent het begin van in­
zicht.
En dat is waarom u altijd weer teruggaat naar wat is.
-
Precies. Dat moet ook gebeuren.
En daar treffen jnana en de bhakti elkaar, het aspect van toewijding
in kennis. Voldoende vertrouwen d:;lt het weer zal gebeuren.
In jnana, kennis, wordt met aanvaarding bedoeld aanvaarding
van wat-is. In toewijding is het woord 'overgave', dat wil zeggen
overgave aan Zijn Wil.
Aanvaarding en overgave zijn hetzelfde?
Exact! Uiteindelijk is er geen verschil tussen de paden. In beide
gevallen is de allerlaatste stap, onmiddellijk voorafgaand aan het
plaatsvinden van verlichting, het aanwezig zijn van de diepst mo­
gelijke overtuiging dat er geen echt 'ik' kan zijn, dat het 'ik' een
illusie is. Er is geen 'ik' dat God kan overhalen hem te aanvaar­
den. Het 'ik' moet zich overgeven en dan vindt God plaats.
Er is wel een probleem met het praten over aanvaarding, omdat er geen
'iemand' is om al dan niet te aanvaarden.
301
 Juist. Daarom zeg ik altijd: "Aanvaarding zonder iemand die
aanvaardt, aanvaarding op zich, begrijpen zonder iemand die be­
grijpt: "Een plotselinge flits van inzicht en dan is het er. In die
spontaniteit is er niet iemand die begrijpt en niet iets dat begre­
pen wordt. Het enige wat er is, is aanvaarding. Er kan alleen gade­
slaan zijn, omdat er niets anders is.
Als ik aanvaard dat wat er is het enige is wat bestaat, dan betekent dat
voor mij dat ik slechts mijn leven van moment tot moment leef en dat dit
alles overbodig is.
Ja, zoals E.E. Cummings het zei: "Als je enkel kunt zijn, laat het
zo zijn. Zo niet, kop op, bemoei je met andermans zaken, doe en
laat na tot je erbij neervalt"
Gewoon doorgaan wam· ik mee bezig ben, zonder me zorgen te maken?
Absoluut Er is geen noodzaak dingen te veranderen. In feite is
het zo dat hoe meer je meent dat er een noodzaak is je leven te
veranderen, hoe groter de belemmering daarvoor.
Inzicht en aanvaarding zijn één ding. Maar Jwe kom ik tot aanvaar­
ding als er slechts een gedeeltelijk inzicht is? Kan ik de tekartkomingen
aanvaarden?
Ja. Het enige punt waar het om gaat, is dat er geen sprake is van
'iemand' die totaal of gedeeltelijk aanvaardt. Gedeeltelijke of tota­
le aanvaarding kan alleen maar gebeuren en dat is een onderdeel
van de bestemming van dat organisme.
Met andere woorden, heeft het überhaupt wel zin om te proberen de
resultaten te veranderen?
Ook hier weer geldt dat als u probeert de resultaten te verande­
ren, u dat niet kunt tegenhouden, tenzij dit diepgaande inzicht
plaatsvindt dat u de resultaten niet kunt beheersen. Waarom dan
proberen ze te veranderen?
302
Als u zegt: "Er is niets dat u kunt doen, " bedoelt u dan uit vrije wil?
Want er blijft actie plaatsvinden en er blijft plaats voor sociale activiteiten
als dat in je bestemming ligt.
Ja! Die voorbestemming is een onderdeel van het functioneren
van het Geheel. Niet iedereen is daartoe voorbestemd. Sociale ac­
tiviteiten vinden plaats met behulp van die organismen die be­
schikken over karakteristieken die dergelijke acties voortbrengen.
Zoals u erover spreekt, lijkt het dat alles een proces is. Er is geen wezen,
er is niets, er is enkel gadeslaan.
Alles is een onpersoonlijk proces. Ik zal u daarover een verhaal­
tie vertellen.
Op een dag toen er geen voordrachten waren, was onze gast­
vrouw in Tiburon in de tuin aan het werken met haar handschoe­
nen aan. Plotseling kwam er een gedachte in haar op en ze kwam
naar binnen en zei: "Ramesh, ik heb sleLhts één vraag. Zeg me, als
ik in staat ben te aanvaarden dat zich enkel een onpersoonlijk
proces afspeelt, dan hoef ik me nergens anders meer druk over te
maken, nietwaar? Geen zelfonderzoek, geen toewijding, niets
anders?" Ik zei; 'Juist! Dat is prachtig. Je maakt je dan niet druk
op grond van één heel eenvoudige zaak: als dat onpersoonlijke
proces wordt aanvaard, dan is er geen 'jij' die zich waar dan ook
druk over kan maken."
Ze straalde en wijdde zich weer aan het tuinieren. Kijk, op het
moment dat dit wordt aanvaard, wordt al het andere gezien als
conceptueel en onnodig, absoluut onnodig. Maar dat onper­
soonlijk functioneren is niet makkelijk om te aanvaarden zolang
het individu nog denkt in termen van onderscheiden wezens.
Is dat niet hetzelfde als erkennen dat 'ik op geen enkele wijze in werke­
lijkheid ooit iets heb gedaan'?
Ja!
Het is niet hetzelfde als zeggen: "Ik ga mij overgeven. "
 Helemaal juist! 'U' kunt zich niet overgeven! De overgave kan
slechts plaatsvinden als het inzicht er is dat enkel Zijn Wil kan over­
heersen. Het gaat werkelijk zeer diep, ziet u. In feite heeft Zijn Wil
altijd al overheerst. Het is Zijn Wil die nu overheerst en het is Zijn
Wil die in de toekomst zal overheersen. Dat is een feit. Hoe langer
het duurt om dat feit te aanvaarden, hoe langer men lijdt. Welnu,
ik heb toevallig wat meer geduld om dit uit te leggen. Maharaj had
dat niet. Als iemand zei: "Maharaj, ik kan niet aanvaarden", dan zei
hij: "Oh, kun je dat niet? Oké, lijd dan maar!" (gelach)
Wat geeft nu eigenlijk op tijdens de disidentificatie rtUt de gedachte dat
het slechts een idee is? Ik eroaar het als een emotie die permanent een objec­
tief dingt wenst te hebben, inzicht wil hebben.
Het 'ik', het vereenzelvigd bewustzijn, is het willen, is het den­
ken, is het verlangen.
Het is het opgeven van het idee dat er iemand is die opgeeft, iemand die
dat doet?
Juist. Bewustzijn, dat zich om de een of andere reden als een
'ik' vereenzelvigd heeft met een bepaald lichaam-geestorganisme,
wordt plotseling getransformeerd en de vereenzelviging valt weg.
Als we zeggen dat 'de vereenzelviging wegvalt', dan betekent dat
eenvoudig dat het idee 'ik doe' wegvalt.
Kunt u vertellen hoe overgave zich verhoudt tot de afwezigheid van hel
idee 'ik doe'?
Gek genoeg is het woord 'overgave' de absolute, ultieme uit­
drukking voor verlichting die zich voltrekt en desondanks is het
in ons leven het meest verachtelijke woord dat er bestaat. Als wij
in het bestaan het woord 'overgave' gebruiken, dan is er iemand
die zich overgeeft. En voor degene die zich overgeeft, is dat be­
schamend. Maar in de zin waarin wij het woord 'overgave' gebrui­
ken, ontbreekt een 'ik' dat zich overgeeft. Overgave vindt plaats.
304
Het woord 'overgave' wordt gebruikt waar er een dualiteit bestaat
tussen 'ik' en God. Als deze overgave plaatsvindt, valt de 'wil', die
ik als 'mijn wil' beschouw, weg en is er een volledige aanvaarding
van het feit dat alleen Zijn Wil prevaleert.
Dit doet mij denken aan een verhaal dat ik ergens gelezen heb.
Iemand bevond zich in de niet benijdenswaardige positie waarbij
hij aan zijn vingers hing boven een afgrond. Na enige tijd riep hij:
"Is daar iemand? Ik heb hulp nodig!" Toen hoorde hij een stem
zeggen: 'Ja, ik ben hier." De man riep: 'Wie ben je?" De stem ant­
woordde: "Ik ben God. Ik zal je helpen. Doe precies wat ik je zeg."
De man was opgelucht en zei: "Oké, ik zal alles doen wat je zegt."
God zei: 'Je hoeft alleen maar los te laten en je zult in veiligheid
zijn." Na een korte pauze riep de man: "Is daar iemand anders?"
(gelach)
In een bepaald stadium in ons bestaan bereiken we een punt
waar we werkelijk enig vertrouwen moeten hebben. Ik denk dat
vertrouwen een aantal zaken omvat. Een daarvan is dat het onmo­
gelijk is voor het menselijk intellect om de werking van het uni­
versum te bevatten. Een tweede is dat hoezeer we ook denken en
geloven dat wij ons eigen bestaan leiden, het feit blijft dat ons
bestaan wordt geleefd. Als we eens gewoon terugblikken in ons
eigen bestaan en dat van degenen die ons na zijn, dan kunnen we
slechts tot de conclusie komen dat de meest belangrijke gebeur­
tenissen, die op zich weer geleid hebben tot andere belangrijke
gebeurtenissen, ongepland en toevalligerwijs plaatsvonden. Je
zou kunnen zeggen: "Als dit of dat niet was gebeurd, dan zou ik
nu niet zijn waar ik ben", of dat nu goed is of slecht.
Op basis van deze twee feiten wordt een bepaalde mate van ver­
trouwen opgewekt. Ik betwijfel of er naast deze twee uitgangs­
punten nog andere kunnen zijn om ons in ons bestaan tot richt­
snoer te dienen. Bestaan kan waarachtig eenvoudig zijn als we ons
er niet langer tegen verzetten. Ons bestaan wordt moeilijk een­
voudigweg omdat we ons ertegen verzetten. Je er niet tegen ver­
zetten betekent aanvaarden van wat-is. Aanvaarding betekent niet
dat we zonder gebruik te maken van aanwezige mogelijkheden
moeilijkheden uit de weg gaan, zoals bijvoorbeeld het innemen
van een aspirienge bij hoofdpijn. Aanvaarding van het bestaan be­
tekent het handelen naar gelang de situatie die zich aandient,
305
zonder in het verleden te blijven steken of projecties naar de toe­
komst te maken. Als we het bestaan van dag tot dag, van moment
tot moment aanvaarden, dan denk ik dat we het bestaan verba­
zingwekkend simpel zullen vinden.
Wat valt er dan nog te zeggen?
Dat is precies waar het om gaat. Wat kan iemand nu nog verder
zeggen? Alles wat er meer over gezegd wordt, is slechts het bou­
wen aan een conceptuele structuur, die alleen maar een belem­
mering kan zijn.
Mijn vrienden en ik hebben uw boeken gelezen en we proberen in de staat
van 'Ik Ben' te blijven. Als ik met hen aan de koffietafel zou zitten, had ik
bijna alles wat u zojuist gezegd heeft ook kunnen zeggen en dat geldt ook voor
hen en todL ben ik slechts iemand die kletspraat verkoopt. Ik voel me nog
steeds diep ongelukkig en ik heb geen flauw idee wat er allemaal gebeurt!
Ja.
Welnu, hoe komt het dat u wel het echte inzicht heeft gekregen en ik niet?
Dat is een heel terechte vraag.
Karma of dat soort dingen kunnen me geen bal schelen. Ik wil enkel en
alleen uit deze situatie komen.
Kijk, totdat u zich realiseert dat deze grap een grap is, kan het
een verschrikkelijk tragische grap zijn.
Oh ja, het is behoorlijk onplezierig. Ik kan niet in de staat van 'Ik Ben '
zijn als ik dat wil.
Het aanvaarden van dat feit is in de staat van 'Ik Ben' zijn; enkel
maar aanvaarden dat er niets is dat dit organisme kan doen om
verlichting te verkrijgen. Kun je je een voorstelling maken van de
306
immense vrijheid die ontstaat als dit aanvaard wordt? Het louter
aanvaarden dat verlichting misschien niet in dit lichaam-geestor­
ganisme zal plaatsvinden? Enkel maar deze aanvaarding betekent
een fantastisch gevoel van vrijheid!
Soms, als u over aanvaarding praat, klinkt het in mijn oren alsof het
het product van de wil is, maar ik weet dat u dat niet bedoelt.
Aanvaarding is wat er gebeurt als het inzicht doorbreekt.
Dan is er dus niets wat ik van doen om het te bevorderen.
Nee.
Toen u het gisteren had over de oorspronkelijke staat waarin kinderen
tot hun derde levensjaar of daaromtrent verkeren...
Ja!
Dat is niet de staat van verlichting, het is een staat voorafgaand aan
de behoefte aan verlichting?
Ja. Kleine kinderen aanvaarden heel vaak intuïtief wat-is. In dit
verband verwijs ik vaak naar een voorval met mijn kleindochter.
In Los Angeles hadden we gedurende enige maanden een heel
lief iemand die voor ons kookte. En terwijl zij kookte, luisterde zij
naar de gesprekken. Ik had al minstens een keer of vier dit ver­
haal verteld. Op een bepaald moment toen ik in de gesprekken
op dit punt aanbelandde, dacht ik dit verhaal over te slaan. Maar
deze liefderijke persoon stak haar hoofd uit de keuken en zei:
"Vertel ze over je kleindochter!" (gelach).
Mijn kleindochter, Aksheta, was ongeveer vier jaar oud en een
buitengewoon rusteloos kind. Aan het eind van de dag was haar
moeder gewoonlijk volledig doodop. Dus op een avond zei Gita,
haar moeder: "Aksheta, je hebt mij absoluut volledig uitgeput. Ik
ga je nu in bad stoppen. Dan ga je daarna naar je kamer en je blijft
daar vijf minuten bidden en God vragen of hij een beter kind van
je maakt." Aksheta ging daar onmiddellijk mee akkoord en toen
307
ze naar haar kamer ging, kwam ze daar al na zo ongeveer twee
minuten uit. Dus vroeg haar moeder: "Heb je tot God gebeden?"
Ze zei: 'Ja mam, ik heb werkelijk gebeden, want ik wil je echt niet
uitputten, dus heb ik heel hard gebeden."
"Waar heb je om gebeden?"
Ze zei: "Ik heb precies gedaan wat je me gezegd hebt. Ik heb
gebeden dat hij een beter kind van me zou maken en dat ik niet
meer zo lastig voor mijn moeder zou zijn. Ik heb echt mijn best
gedaan." Dit tot tevredenheid van haar moeder.
Maar de volgende dag, zoals het Aksheta betaamt, was het weer
hetzelfde liedje. Dus aan het einde van een lange dag zei haar
moeder: "Aksheta, ik dacht dat je gisteravond een gebed gedaan
hebt?"
Ze zei: "Mam, ik heb gebeden. Ik heb heel erg hard gebeden.
Als Hij dus geen beter kind van mij heeft gemaakt, betekent dat
of wel Hij er niets aan kan doen ofwel dat Hij wil dat ik ben zoals
ik ben." (gelach)
Wie zoekt wat?
Gaat u het verhaal van de soefi niet vertellen?
Ik was het niet van plan, maar nu u het te berde brengt, het
gaat als volgt. De koninklijke hofhouding was bijeengekomen in
afwachting van de komst van de Koning, toen een haveloos gekle­
de soefifakir naar binnen wandelde en in de stoel ging zitten die
voor de Koning was gereserveerd. De eerste minister was ontzet.
Hij zei: ''Wie denkt u wel dat u bent om zo naar binnen te komen?
Beschouwt u zichzelf als minister?"
"Een minister?" vroeg de soefi. "Nee, ik ben meer dan dat."
''Welnu, u kunt niet de eerste minister zijn, want dat ben ik.
Bent u soms de Koning?"
"Nee, niet de Koning," zei de Soefi. "Ik ben meer dan dat."
"Bent u de Keizer?"
"Nee, ik ben meer dan dat."
"De Profeet?"
"Nee, ik ben meer dan dat."
308
"Denkt u dat u God bent?"
"Nee, ik ben niet God, ik ben meer dan dat."
"Maar niets is meer dan God."
'Ja, dat is juist," zei de soefi. "Ik ben niets."
Dat wat niets is, is de bron, is het alles dat zintuiglijk waarneem­
baar is. Het niet zintuiglijk waarneembare is zintuiglijk waarneem­
baar geworden. Het noumenon is het zintuiglijk waarneembare
materiële aspect van de werkelijkheid geworden. Het absolute is
het relatieve geworden. Potentiële energie is geactiveerde energie
geworden. Het lege toneel is in bezit genomen door het toneel­
stuk. Op het lege doek is dit schilderij gekomen. De bron van alles
is dat Niets.
Door onze wijze van waarnemen denken we dat wat werkelijk is
met behulp van onze zintuigen waargenomen kan worden, terwijl
dat nu juist niet met onze zintuigen valt waar te nemen. Dus zijn
we metafysisch weer terug bij de vraag: 'Wie zoekt wat?'. De wie,
zoals we hebben gezien, is niet anders dan leegte, dus er kan geen
echte wie zijn, er kan geen tastbare wie zijn, er kan geen tastbare
individuele entiteit bestaan, die zoeker is. We hebben ook gezien
dat wat gezocht werd ook niets is. Het 'wat' dat gezocht wordt, is
niet iets dat gezien kan worden met het oog, dat gehoord kan wor­
den met het oor of geroken kan worden met de neus, dat
geproefd kan worden met de tong of aangeraakt met de vingers.
Dus dat iets dat gezocht wordt is helemaal niets. Laten we eens kij­
ken hoe dit iets dat gezocht wordt door wijzen is beschreven.
De Meester Yung Toah Shi noemt het de Grote Poort van
Mededogen. Hij zegt: "Alleen als je het najaagt, raak je het kwijt.
Je kunt het niet vastgrijpen, maar je kunt het ook niet kwijtraken
en terwijl je geen van beide kunt doen, gaat het zijn eigen gang.
Je blijft stil en het spreekt, je spreekt en het verstomt. De grote
poort van mededogen staat wijdopen, zonder obstakels ervoor."
Een andere Meester zei: ''Wat is het grote Nirvana? Het grote
nirvana is zich niet verbinden met het karma van geboorte en
dood. Wat is het karma van geboorte en dood? Het grote nirvana
te wensen is het karma van geboorte en dood."
Dus het enkele feit te denken aan het zoeken naar je ware aard,
verlichting te willen, is op zich de grootste hindernis.
309
 Wij zijn allemaal zoekers. Als we er eens aan terugdenken en
ons afvragen: "Wat deed ons zoekers worden? Kozen we ervoor
zoeker te worden? Besloten we plotseling op een dag: 'Vanaf mor­
gen ga ik mijn ware aard zoeken?' Hoe is dat gebeurd?"
U koos er niet voor een zoeker te worden. Wat het begin van
deze zoektocht teweegbracht is een of andere gedachte van bui­
tenaf. Een gedachte die u aanzette en dwong tot het zoeken van
uw ware aard.
Wie is verantwoordelijk?
Voor mij is het onmogelijk mijn gevoel van verantwoordelijkheid op te
geven en het allemaal maar te laten gebeuren. Wat telkens weer terugkomt
is dat ik verantwoordelijk ben voor de gezondheid van mijn lichaam en dat
als ik die verantwoordelijkheid opgeef, mijn lichaam snel in een slechte
staat wl verkeren. En dat zal zeer waarschijnlijk ook zo zijn.
Ja! Daarom zult u het niet opgeven. U zult doorgaan met het
zorgen voor uw lichaam. Maar als u het niet zou doen en het
lichaam zou in een slechte staat komen te verkeren, dan was dat
ook wat er moest gebeuren. Dezelfde leer, dezelfde spreekbeur­
ten kunnen voor verschillende mensen verschillend uitwerken.
Ja, ik maak mij zorgen over hoe het uitwerkt.
Dat is wat dit inzicht teweeg zal brengen. Je gaat door met je
normale manier van leven zonder je er zorgen over te maken. Als
je mediteert, ga daar dan mee door. Als je niet mediteert, dan
hoef je niet opzettelijk te gaan mediteren. Bent u vegetariër? Dan
blijft u gewoon vegetariër. Bent u niet-vegetariër, blijf doorgaan
met uw wijze van eten. Niemand hoeft opzettelijk veranderingen
aan te brengen. Als veranderingen noodzakelijk zijn, dan zullen
ze gebeuren. En als er iets verandert- u doet iets nieuws of u stopt
ergens mee - dan is er geen enkele reden om u schuldig te voe-­
len. Het is deel van het functioneren van het Geheel.
Als ik iemand vermoord en niet opgepakt word, dan ben ik ervan over-
310
tuigd dat ik altijd bang wl blijven dat ik er niet mee wegkom. Ik lwef me
niet schuldig te voelen, maar het vermoorden van iemand is toch iets ...
U zult zich niet schuldig voelen als u begrijpt dat wat er ge­
beurd is niet uw daad is, doch slechts een deel van het functione­
ren van het Geheel. Als u een misdrijf heeft begaan en ten tijde
daarvan meende dat het uw misdrijf was, hoe zou u zich dan niet
schuldig kunnen voelen? Ziet u? Maar als dit inzicht er is en iets
gebeurt waardoor iemand iets aangedaan wordt met behulp van
dit organisme, dan accepteert u dat met de consequenties daar­
van. Er is geen reden je schuldig te voelen. Als het 'ik' er is, dan
is er natuurlijk schuld.
Individuele aanleg en spirituele wegen
Wat is het beste spirituele pad?
We zouden moeten denken aan een uitspraak van Ramana Ma­
harshi over de uiteindelijke waarheid: "Er bestaat geen schepping,
geen vernietiging, geen weg, geen doel..."
De vraag is feitelijk verkeerd, omdat er aangenomen wordt dat
er een pad is, dat er een doel is, dat er een beste pad bestaat dat
voor iedereen geschikt is en dat door ieder willekeurig persoon
gekozen kan worden. Dit is een basale misvatting. Er is geen enkel
menselijk wezen dat van nature karakteristieken heeft die vrijwel
gelijk zijn aan die van iemand anders. Het individuele menselijk
lichaam is, zoals ik een tijdje terug al duidelijk heb gemaakt, in
werkelijkheid niet anders dan een individueel patroon van dyna­
mische energie.
Dat is alles waaruit een individu bestaat; energie die trilt en pul­
seert met onvoorstelbaar hoge snelheid en volgens een specifiek
patroon. En dat patroon heeft een karakteristiek die specifiek is
voor dat bepaalde lichaam-geestmechanisme. In de hindoege-­
schriften wordt daarnaar verwezen als dharma. Dharma is door de
eeuwen heen verkeerd geïnterpreteerd en verschillende beteke­
nissen zijn eraan toegekend. Dharma betekent letterlijk 'de oor­
spronkelijke aard'. Dus de dharma van een roos is om als een roos
311
te ruiken. De dharma van een individueel organisme is om op een
gebeurtenis van buitenaf, inclusief een gedachte, op een bepaalde
wijze te reageren. En die wijze wordt bepaald door de natuurlijke
karakteristieken waarmee dat individu werd geschapen. Het enige
wat ik u zou willen aanraden te doen als u van het ene pad naar
een ander pad geleid wordt, is niet te denken dat u niet loyaal bent
ten opzichte van het eerdere pad, laat staan ten opzichte van de
eerdere goeroe. Vergeet de goeroe, u bent zelfs niet ontrouw aan het
oorspronkelijke pad. Dus wat ik u zou willen voorstellen, is u met
de stroom mee te laten voeren; mee te laten voeren naar waar dit
universeel Bewustzijn u brengt, zonder schuldgevoel of gevoelens
van ontrouw. Schuldgevoel of gevoelens van ontrouw zijn de meest
verschrikkelijke gevoelens die u zich kunt voorstellen.
Er bestaat een erg goed citaat van de Arabische wijze Monoi­
mus. Hij zegt: "Zoek waarvandaan verdriet en vreugde komen, en
liefde en haat, en het wakker zijn als we zouden willen slapen, en
de slaap als we wakker willen zijn, verliefd worden terwijl we dat
niet willen. En als u deze zaken nauwkeurig bestudeert, dan zult
u God en vele andere Goden in uzelf vinden, net als het atoom,
en aldus vindt u in u een weg uit u."
Gisteren sfrrak u over het kruispunt van bhakti yoga en jnana. Zou
u daar wat meer over kunnen zeggen?
Ja. Er bestaat feitelijk geen verschil tussen bhakti en jnana. Elke
persoon wordt aangetrokken tot een bepaald pad door de kracht
die hem tot een zoeker maakte.
Er is een erg goed verhaal over bhakti en jnana. Er was eens een
heilige genaamd Namdev, die aan zijn God Vithoba wat voedsel
offerde. De legende wil dat Vithoba dit voedsel werkelijk tot zich
nam. Als gevolg hiervan verkreeg Namdev een zekere faam als een
echte bhakti, waarvan het geofferde voedsel daadwerkelijk door de
God werd aanvaard.
Op een bepaald moment zat Namdev met wat heiligen in een
tent. Een van hen, Gora Kumbhar, was een jnani. Kumbhar bete­
kent pottenbakker. Iemand zei op een liefdevolle wijze: "Gora,jij
bent een pottenbakker en dus weet je wanneer een pot behoor­
lijk gebakken is of niet. Pak je stok en klop op ieders hoofd en ver-
312
tel ons dan wie goed gebakken is en wie nog halfgaar is." Toen hij
bij Namdev aankwam en op zijn hoofd klopte, zei hij: "Deze is nog
halfgaar. Deze is nog niet goed gebakken."
Namdev was zeer boos. De volgende dag ging hij naar Vithoba
en zei: "Dit is slecht. Dit is oneerlijk! Go ra Kumbhar heeft gezegd
dat ik halfgaar ben. Hoe zit dat met mijn bhakti die u wel aanvaard
heeft?"
Toen zei Vithoba tegen Namdev: "Kijk, nu kom je op een ge­
bied waarover ik geen controle heb. Dit is buiten mijn bereik, bui­
ten het bereik van God. Er is niets dat ik kan doen." Maar ten slot­
te zei Vithoba: "Ik zal je zeggen wat je moet doen. Ga naar een
bepaalde Shiva tempel. Daar zul je een man aantreffen, die daar
leeft. Zoek hem op en kijk wat er gebeurt."
Namdev ging deze tempel binnen en trof daar de man liggend
aan, volledig opgegaan in zichzelf, met zijn voeten op de Shiva­
lingam. Namdev was verbijsterd. ''Wat bent u aan het doen?"
schreeuwde hij uit. "U heeft uw voeten op de heilige Shivalingam
gezet." De man antwoordde: "Is dat zo? Ik was me er niet van
bewust. Ik ben zo ziek en verzwakt, dat ik zelfs niet over de kracht
beschik om mijn voeten op te tillen. Zou u ze alstublieft willen op­
tillen en neerleggen waar er geen Shivalingam is?" En dus tilde
Namdev de voeten van de man op en waar hij ze ook maar neer­
legde, verscheen er een Shivalingam onder de voeten. Ten slotte
plaatste Namdev de voeten gefrustreerd op zijn eigen hoofd,
waarop hij plotsklaps volledig begrip ervoer. Dat was de les en de
boodschap die Vithoba hem wilde laten ontvangen.
Is het pad van kennis het moeilijkste pad?
Jnana, het pad van kennis, is het moeilijkst voor degene die van
nature wordt aangetrokken door bhakti of karma yoga, net zozeer
als het pad van de actie, karma yoga, erg moeilijk zal zijn voor dege­
ne die het pad van kennis volgt. Volgens mijn en andermans erva­
ring gaan bhakti en kennis veelal samen.
Dat wil zeggen dat het pad van kennis bhakti niet uitsluit. De
man van kennis kan zitten luisteren naar bajans, en daarin zo op­
gaan, dat de tranen uit zijn ogen vloeien. Klaarblijkelijk reageert
het lichaam-geestorganisme op iets wat niet het alleenrecht van
313
de toegewijde is. En als de toegewijde in een extreem geval zijn
identiteit, dat wil zeggen een entiteit toegewijd aan een separate
God, verliest dan gaat deze op in liefde en toewijding.
Verlangen naar de bron
Al5 we zeer vermoeid zijn, verlangen we naar de diepe slaap. Is dat ver­
gelijkbaar met ons verlangen naar de staat voor Bewustzijn?
Ja. Dit verlangen is basaal. Er moet een immer aanwezig oplos­
middel bestaan waarin het noumenon en de zintuiglijk waar­
neembare objecten, nirvana en samsara, de zintuiglijk niet en wel
waarneembare werkelijkheid, opgelost zijn. Ze zijn onafscheide­
lijk. Er moet een continuïteit bestaan, en het zoeken en verlangen
naar de bron is datgene wat continuïteit verschaft. Het zoeken
naar de bron is aangeboren. Het is niet iets van het individu. Het
is onpersoonlijk.
Het verlangen naar verlichting
Al5 het verstand actief is, dan is het betrokken in een proces van worden,
maaT zoal5 ik het begrijp moeten we worden wat we allang zijn. Al5 dat het
geval is, kan er dan, terwijl je je gedachten gadeslaat, geen gedachte zijn of
het een of andere gevoel of een filter, dat zegt: "Zolang er denken is, zal het
voorwerp van de gedachte nooit worden gerealiseerd. "Is het mogelijk dat de
ene gedachte de andere activeert en dat in plaats van erbij betrokken te
raken je je ervan bewust wordt dat dit denken je juist tegenhoudt, dat dit
proces van worden je tegenhoudt te zijn wat je eigenlijk bent?
Dat is juist. De wens wat-is te veranderen in iets anders is de hin­
dernis en het aanvaarden van wat-is vindt plaats als het inzicht zich
verdiept. U kunt dat proces niet versnellen.
Vanuit het gezichtspunt van het individu dat nog steeds denkt in
termen van verbeteringen, uiteindelijk culminerend in verlichting,
vind ik de uitspraak van Ramana Maharshi: "Uw hoofd zit al in de
bek van de tijger. Er is geen ontsnappen mogelijk" zeer bemoedi-
314
gend. Dus waarom zo ongeduldig het moment afwachten waarop
de tijger zijn bek sluit. Geniet van het leven tot het zover is.
Ik weet dat mijn hoofd in de bek van de tijger zit. Ik voel me al jaren
verloren.
Bent u bang dat de tijger zijn bek sluit?
Ik wil dat hij zijn bek sluit! En waarschijnlijk is dat wat tegenhoudt
dat de tijger hapt.
Ja, dat willen is precies wat het tegenhoudt. Maar zelfs de ken­
nis dat u al onderweg bent, kan u er niet van weerhouden onge­
duldig te zijn!
Het dilemma dat God creëert
Al5 men zegt: "Niet mijn wil, maar Uw wil geschiede", dan is er om te
beginnen geen 'mijn' wil om Uw wil te doen.
Juist. Wanneer begint iemand aan God te denken? Alleen wan­
neer hij merkt dat zijn eigen inspanningen niet de resultaten op­
leveren die hij zich wenst. Dus als een persoon ontdekt dat zijn
pogingen vruchteloos zijn, dan wendt hij zich tot een macht,
creëert hij een macht, bedenkt een macht, die hem zal geven wat
hij zelf niet kan krijgen. Hij creëert een denkbeeld, aanbidt het,
en smeekt het hem te geven wat hij wil. Als eenmaal het concept
God gecreëerd is, wil hij dit concept een of ander superieure enti­
teit laten zijn, maar niettemin een entiteit. En als zelfs die entiteit
tekortschiet in het geven waar hij naar verlangt, ontstaat frustra­
tie en ellende.
Op een bepaald moment, als zijn eigen denkbeeld van God als
een in het leven geroepen entiteit, hem niet geeft wat hij wenst,
moet hij zich gaan realiseren dat de fout ligt bij het vragen en niet
bij het niet krijgen. De fout ligt bij zijn willen, bij iets wensen. Hij
verlangt en wil iets, omdat hij zichzelf als een entiteit beschouwt.
Het inzicht is dat hij alleen zal krijgen wat hij wil indien binnen
315
 (gelach) Dat is niet intensiteit als zodanig, zonder oogmerk.
het functioneren van het Geheel zijn individuele wil overeenkomt
Laten we als voorbeeld de liefde tussen man en vrouw nemen.
met de wil van God.
De inten�iteit van de liefde vanuit een persoonlijk standpunt kan
tot haat,Ja zelfs tot moord en doodslag leiden, omdat het denken
zegt: "Ik moet hem hebben" of "Ik zal haar hebben of anders zorg
Intensiteit en ernst
ik ervoor dat niemand anders haar zal krijgen." Daar is intensiteit,
wel zeker, maar intensiteit met een vooropgezet doel voor het 'ik'.
Ramesh, het gebruik van het woord 'intensiteit' in relatie tot inspan­
Maar de intensiteit als zodanig van liefde zou er in het hier ge­
ning zonder het 'ik' is mij niet helemaal duidelijk. Ik associeer intensiteit
schetste voorbeeld voor kunnen zorgen dat de liefde zo groot is,
altijd met een opzettelijk doel.
�� t als hij of zij iemand anders wil, hem of haar dat wordt moge­
l!Jk gemaakt. Dat soort intensiteit is zonder persoonlijk voorop­
Precies! Daar gaat het om. De intensiteit waar u naar verwijst is
gezet doel. De liefde, zelfs lichamelijk, is van zo'n intensiteit, dat
niet een intensiteit als zodanig. Intensiteit hoeft niet altijd ver­
ze leidt tot de ultieme opoffering. Waar het de spirituele zoek­
bonden te zijn met een doel.
tocht betreft, is het 'ik' het ultieme offer. Ziet u?
Kan ze als zodanig bestaan?
Het ultieme offer, zoals dat in alle krachtige symbolen van religieuze
transformatie tot uitdrukking wordt gebracht, is het 'ik'.
Oh, ja zeker!
Precies. Het kan niet anders!
Dan zit mijn denken mij in de weg.
Dus er is toch sprake van een offer. (gelach)
Ja! Het denken zegt: "Ik moet het hebben! Ik moet iets abso­
luut hebben." Dat iets kan het meest recente model van een be­
paald type auto zijn. De intensiteit van het opzettelijke doel kan
Genezen van het gespleten wezen: van dualisme
voor het ik van alles zijn.
naar dualiteit

U pleit er toch voor de intensiteit te laten voortgaan.

Ja.
Ik probeer het enkel maar voor mijzelf helder te krijgen.
Ja.
Kan het intensiteit zijn bij wat ik in m�·n dagelijks leven doe, zonder aan
een doel te denken? Bijvoorbeeld als ik mediteer of wanneer ik een vriend
begroet, dan zou het kunnen zijn dat ik dat met grotere intensiteit doe?
Kijk, daar draait het nu om. 'U' doet iets met meer intensiteit!
Ik ben gedurende vele jaren werkzaam geweest als therapeut. Ik heb in de
laatste tijd gemerkt dat ik eigenlijk niets meer deed. Mensen kwamen naar
mij toe en hadden om mee te beginnen een of andere klacht. Heel snel daar­
na vie� � alle strategieën die ik geleerd had weg. Het was bijna alsof er iets
door mz; werkte, of door ons, als een medium, en het enige wat ik deed, was
er zijn. In het begin was dat erg verwarrend voor mij, omdat mijn ego als
therapeut deze opvoering waarnam. Daarna werd het een stuk vrediger.
Tijdens de eerste voordrachten die ik in Los Angeles hield, be­
stond ongever veertig procent van het publiek uit psychothera­
peuten. �en va� hen aanvaardde de consequenties van de lering
tot het hittere emde. Ik vroeg haar of er ergens in de loop van de

317
316
 Ik had dit liever privé met u besproken, maar met betrekking tot het her­
tijd veranderingen hadden plaatsgevonden. Zij zei precies het­
halen van mantra's heeft zich een aantal fantastische veranderingen vol­
zelfde wat u zonet zei, dat er sprake was van verwarring van het
trokken. Niet echt dramatische ervaringen.
ego, dat ziet dat er dingen gebeuren en het niet prettig vindt bui­
ten te worden gesloten.
Hetgeen goed is. Anders zou u eraan vast blijven zitten.
Ze zei: "Ik wilde weten wat er eigenlijk werkelijk gebeurde. De
experimenten met mijn cliënten brachten mij het inzicht in wat
Als kind werd ik, terwijl ik verwachtte eraan gewend te zullen raken,
er gebeurde en ik aanvaardde de gedachte dat wat er door mid­
telkens weer verrast bij het zwemmen in koud water. Het was net zo ver­
del van mij plaatsvond, verder strekte dan een persoonlijk ik." Ik
rassend als wakker worden. De eerste keer dat ik wat experimenteerde met
vroeg haar of dat inzicht veranderingen teweegbracht in haar
'Ik Ben' � ik dezelfde verrases nde ervaring. Nu vindt er een natuurlij­
relaties ten opzichte van haar cliënten en ze zei: "Inderdaad. Zij .
begonnen zich plotseling te realiseren dar er eigenlijk geen on­
ke verschuzvmg plaats. Moet ik daarmee doorgaan? (gelach)
derscheid is tussen de therapeut en henzelf. Ze ervaren een soort
Aanvaard het zoals het is, zonder u af te vragen of het zou moe­
van eenheid, een soort van harmonie en spontaniteit, met als re­
ten of niet zou moeten.
sultaat dat als eenmaal het ego tot op zekere hoogte hersteld is,
de cliënt zelf begint te denken in termen van het oplossen van de
Hebben deze zogenaamde spirituele praktijken en methoden in het beoe­
afscheiding op een hoger niveau.".
fenen van discipline enige waarde?

Het menselijk verstand staat zeer open voor het uitvoeren van
Spirituele oefeningen
opdrachten. U zou er verbaasd over staan als u wist hoeveel men­
sen van mening zijn dat het doen van verschillende spirituele oe­
Is het noodzakelijk te mediteren om in de natuurlijke staat te geraken?
�
f ningen tot verlichting leidt, ja zelfs denken dat de beoefening van
die methoden verlichting is. Het is puur verafgoding en bijgeloof.
Nee. In feite zal het in dat geval niet de natuurlijke staat zijn.

M_aar om alle spirituele oefeningen af te doen als verafgoding en bijge­

Dat is allemaal zeer grappig. Ik geloof dat ik veel dingen doe die niet
hoeven. Maar dat is allemaal noodzakelijk, omdat dat is wat er gebeurt,
of niet?
Zeer zeker, zo is het. Alles wat er hier en nu gebeurt is noodza­
kelijk. Dus als iemand mediteert, dan raad ik hem aan daarmee
door te gaan.. Als u yoga doet, ga door met yoga. Het enige punt
van belang is dat als er een verandering optreedt, u daar geen
schuldgevoel over krijgt. Daarom moet u niet proberen verande­
ringen aan te brengen. Zet uw leven gewoon voort en als er ver­
anderingen optreden, aanvaard ze dan zonder schuldgevoel.
loof zs de geest gesloten houden, nietwaar?
�
Ho d de geest in elk geval open. Als u zich gedwongen voelt
oefenm�en te doen, probeer ze en kijk wat er gebeurt. In mijn ge­
val had Ik gedurende twintig jaar een goeroe, voordat ik Nisar­
gadatta Mahar,Y tegenkwam. Die goeroe was een man van tradi­
tie, die traditionele initiaties gaf. In die tijd was mijn behoefte aan
een goeroe zo groot, dat als ik hem bezocht voor een korte ini­
tiatieceremonie, die ervaring zo overweldigend was, dat mijn tra­
nen niet te stoppen waren. Een cumulatie van emoties, een opge­
�
bouw e behoefte aan een goeroe ontlaadde zich op deze wijze.
Spoedig ontdekte ik dat wat hij mij leerde, met alle respect, niet
was wat ik werkelijk zocht.

319
318
 Als iemand naar Maharaj ging en zei: "Mijn vrouw is ziek" of
"Mijn zoon is ontslagen", zou MaharaJ zeggen: "Het spijt mij, ik
kan je niet helpen." Dit terwijl mijn vorige goeroe het niet alleen
als een onderdeel van zijn functioneren beschouwde om leiding
te geven aan je spirituele leven, maar ook om je werkelijk en in al­
le oprechtheid te helpen waar het je materiële noden betrof.
Maharaj' lering was volledig onpersoonlijk, universeel. Maar
die vorige guru was eerst een hindoe en daarna een aanhanger
van het non-dualistische denken, een Advaita-aanhanger. Hij kon
zeggen: "Doe deze puja, doe deze oefening in discipline, bezoek
die tempel." Hij was geen bedrieger. Hij was authentiek. Maar zijn
geloof kwam uiteindelijk neer op één stevige overtuiging dat wat
zijn goeroe hem had verteld de uiteindelijke waarheid was en dat
de goeroe, die reeds veel jaren geleden overleden was, nog steeds
leiding gaf aan zijn daden.
Het werd mij al snel duidelijk dat dit niet was waar ik vanaf mijn
twaalfde naar op zoek geweest was. Maar het ligt niet in de aard
van dit organisme om de relatie met wie dan ook bruusk te beëin­
digen en dus hield de relatie twintig jaar stand. Een pikant detail
met betrekking tot deze relatie was dat die al in 1950 vanuit de
astrologie voorspeld was. Niet door een astroloog die de horo­
scoop interpreteerde, maar door een van de Zuid-Indiase voor­
spellers, een Nadi. Die gebruikt een 30 cm lange schors of een
palmblad, zo elastisch dat het bijna onbreekbaar is. In kleine let­
ters stond daarin gegraveerd dat ik eerst gedurende een jaar of
twintig een goeroe zou hebben, zonder veel resultaat, maar dat ik
na mijn pensionering mijn ware goeroe zou ontmoeten en me
dan nogal snel op het spirituele pad zou ontwikkelen.
Na mijn pensionering las ik een artikel over Nisargadatta Ma­
haraj in The Mountain Path van de hand van Jean Dunn. Toen ik
voor de eerste keer de trap naar het appartement van Maharaj be­
klom, waren de eerste woorden van Nisargadatta: 'Je bent dan uit­
eindelijk toch gekomen. Kom en neem plaats."
Dus als iemand het talent heeft anderen te genezen, waarom
niet? Hetzelfde geldt voor talenten als astrologie of psychothera­
pie, waarom niet?
Ik heb de twintig jaar voor Nisargadatta niet verkwist. Alles is
een voorbereiding op de volgende actie. Dus als iemands myste-
320
rieuze krachten u naar een bepaalde oefening leiden, dan zou ik
u niet willen aanraden die te mijden of ermee te stoppen.
Aanvaard het, probeer het. Als later de spirituele oefeningen
ophouden, laat dat dan gebeuren. En als dat gebeurt kan ik u al­
leen maar aanraden u er niet schuldig over te voelen. Het is een
gebeurtenis waarover u geen enkele controle hebt.
Chuang-Tse zei: "De meester kwam toen het voor hem tijd was
te komen, de meester vertrok in de gewone loop der gebeurtenis­
sen." Zodra er zelfs maar een iets van dit inzicht gaat gloren, al is
het maar op intellectueel niveau, dan zult u een gevoel van vrij­
heid beginnen te ervaren of, meer precies gesteld, het gevoel van
vrijheid treedt in de plaats van het gevoel van frustratie.
Het gevoel van frustratie is de wil, die het 'ik' zeer terughou­
dend is op te geven. Als er werkelijk een overtuiging bestaat dat
ik alleen maar een instrument ben, net als alle biljoenen mense­
lijke wezens met behulp waarvan God of het Geheel functioneert,
hoe kan er dan geen geweldig gevoel van vrijheid bestaan?
Ik heb een paar boeken gelezen die je aanrrwedigen meer bewust te zijn en
jezelf, je gedachten en wat er zoal om je heen plaatsvindt te observeren. Ik
rnerk dat als ik dat doe, het veel inspanning vergt en dat vind ikfrustrerend.
Als u zich daarvan bewust bent geworden, komen uw denken
en inspanningen vanzelf minder worden.
Ik dacht dat we meer bewust moesten leven om een meer volkomen in­
strument voor Bewustzijn te kunnen zijn.
Dat is volkomen onzin! De hoeveelheid onzin wat dit aangaat
is enorm! Maar het bestaan van die 'enorme onzin' is ook een
deel van het functioneren van het Geheel, opdat verlichting
slechts in een beperkt aantal gevallen kan voorkomen. Om de
hoeveelheid gevallen van verlichting te beperken, moet deze on­
zin blijven bestaan.
Het zorgt ervoor dat de zoeker blijft zoeken.
Ja. Het zorgt ervoor dat aan het zoeken bijna geen eind komt,
321
omdat het zoeken deel is van het functioneren van het geheel.
Het is niet een individu dat zoekt.
Dus er bestaat geen meditatieve oefening en toch zien we dat we mediteren?
Dat is echte meditatie. Maar in een zeker stadium zal het orga­
nisme moeten mediteren, als dat voor de spirituele ontwikkeling
van dat organisme noodzakelijk is. Dat organisme zal worden
geleid naar een plek waar een of andere vorm van meditatie ver­
plicht is. Gedurende twintig jaar moest ik naar een eerdere goe­
roe gaan, die mij vertelde dat ik tenminste een half uur per dag
moest mediteren. Die twintig jaar van regelmatige meditatie moe­
ten enig effect hebben gehad om dit organisme gereed te maken
voor de instructie van Maharaj.
Hoe zit dat met japa?
Dat is een van de spirituele oefeningen die in bepaalde geval­
len noodzakelijk kunnen zijn. Maar spirituele oefeningen zijn
geen absolute noodzakelijkheid.
je hoeft niet veel te doen.
Je hoeft niet veel te doen. Eerlijk gezegd is wat ik u leer in feite
het pad naar verlichting voor luie mensen. (gelach) Aanvaard ge­
woon wat-is! Wat kan er luier zijn dan dat?
Gebed
Waar past gebed in dit alles?
Dat hangt ervan af wat u met gebed bedoelt.
Zich in nederigheid tot een persoonlijke God wenden.
Ja, maar meestal met een zeker doel. Ik zeg niet dat u uitslui­
tend voor uzelf bidt. Het kan zijn dat u voor een ander bidt. Waar-
322
om moeten we aannemen dat bidden anders is dan andere vor­
men van energie? De intensiteit van het verlangen, de intensiteit
van iets te willen doen is een vorm van energie.
In welke mate die energie werkt en tot resultaten leidt, kunnen
we niet weten. Dus bidje voor iets en als het uitkomt zegje: "Mijn
gebeden zijn verhoord." Aan de andere kant zijn er veel gebeden
die niet worden verhoord.
je onthoudt de gebeden die wel zijn verhoord.
En daar is absoluut niets op tegen.
Spirituele ervaringen
Ik heb een vraag die mij al een heel lange tijd dwarszit. Ik was ooit een
zenmonnik. Gedurende tien jaar ging ik elke dag zitten en verdween ge­
woon. Hoorde ik een bel, dan werd ik het geluid van de bel. Keek ik naar
een boom, dan verdween de afstand tussen de boom en mij en verdween de
boom. Er was onmiddellijke aanwezigheid. Identiteit was ()l)eral aanwezig,
rnaar er bestonden geen specifieke voorwerpen. Maar telkens kwam ik van­
uit die staat terug als dezelfde persoon. Dit gebeurde keer op keer geduren­
de tien jaar en ik vroeg mij af wat de waarde daarvan is als u bedenkt dat
het mij niet in mijn gewone bewustzij"n veranderde.
Door welke staat ben ik heen gegaan en hoe verhoudt zich dat tot per­
soonlijkheid en dat wat u zegt?
Waar het mee te maken heeft is dat het verstand een inspan­
ning doet. Dit is niet op een natuurlijke wijze ontstaan, toch?
Nee, het kostte veel moeite.
Het kost heel veel moeite. Een 'iemand' heeft heel veel inspan­
ning gedaan. En die inspanningen leidden tot een bepaalde be­
wustzijnsstaat.
Klopt helemaal.
323
 Neem elk willekeurig fysisch of chemisch experiment. Daar is
het heel duidelijk net als in yoga. Doe stap I, stap 2, stap 3, stap 4,
stap 5. Ten slotte zal het tot een specifiek eindresultaat leiden, als
alle voorgaande stappen gedaan zijn. Maar het is nog steeds in de
wereld der verschijnselen.
Daarom zei Maharaj altijd dat je tien minuten in samadhi kunt
gaan of tien jaar, of zelfs honderd jaar, maar je zult altijd terugko­
men op het punt waar je vertrok. Daarom heeft het geen waarde.
Daar ben ik het mee eens. (gelach)
U bent het ermee eens vanuit een ervaring, niet vanuit een in­
tellectueel niveau.
Klopt helemaal. En daarna heb ik moeten strijden om weer een gewoon
mens te worden, de samadhi met de daaruit voortvloeiende bijzonderheid
latend voor wat die is.
Precies. Maar als deze staat vanzelf intreedt en er geen 'ik' is
dat een inspanning levert, dan komt die staat voort uit dat ene.
Zoals Maharaj herhaaldelijk zei: "'nzicht is alles."
In het begin moet inzicht zich noodzakelijkerwijs op een intel­
lectueel niveau bevinden. Daarom zeiden Ramana Maharshi en
Maharaj telkens weer: "Om een jnani yogi te zijn, moet je over een
scherp verstand beschikken, een verstand dat zo scherp en eerlijk
is, dat het tot de conclusie komt dat waar het naar op zoek is aan
het begrip en verstand voorbijgaat."
Dit zoeken is niet alleen een zaak van begrijpen, het is een zaak
van intuïtief bevatten. Maar je komt er met behulp van het intellect.
op een dag las ik een boek van Sai Baba. Ik heb hem nooit persoonlijk
ontmoet, noch met hem gesproken. Na enige tijd rook ik een geur die ik niet
kende. Een paar pagina's verder las ik dat hij heilige as maakte en ik her­
kende de geur van de heilige as, omdat ik die enige maanden tevoren had
geroken. Maar ik wist niet dat daar een verband tussen bestond. Wat bete­
kent dit?
324
Het betekent domweg dat alles kan gebeuren binnen Bewust­
zijn. Kijk, het verstand staat erop dat alles verklaarbaar is.
Betekent dit dat je je op eenzelfde bewustzijnsniveau bevindt, op dezelf
de trilling als die persoon?
U zou het zo kunnen zeggen als u toch een of andere verkla­
ring wilt hebben.
Het is zoiets als het afstemmen op een radiozender?
Als je honderd jaar geleden over een radio had gesproken, dan
zou iedereen denken dat je gek was. Over nog eens honderd jaar
kan wellicht iedereen ieders gedachten kennen. Wie weet? In Be­
wustzijn is alles mogelijk. Je kunt het een wonder noemen als je
dat wilt, als dat antwoord je bevredigt.
Nee, ik geloof niet dat het een wonder was. Ik denk dat het is als het
afstemmen op eenzelfde trillingsniveau, waardoor je andere trillingen kunt
horen, voelen of begrijpen.
Ja, met andere woorden, u spreekt over het werkingsmechanis­
me ervan.
Ik denk het.
En ik spreek over de aard van de verschijnselen. Het werkings­
mechanisme begrijpen we nu nog niet. Waarschijnlijk zal binnen
een aantal jaren de wetenschap een verklaring geven voor het
werkingsmechanisme.
Dank u. Als we onze betrokkenheid met het werkingsmechanisme losla­
ten, dan is elk moment een wonder.
Ja. Dat is precies wat Ramana Maharshi bedoelde toen hij zei:
"Denken is niet de ware aard van de mens." Denken betekent
denkbeelden maken, weggaan van wat-is.
...
325
 Ik heb in Maine een ervaring gehad. Ik zat op een rots terwijl ik naar
de oceaan keek en naar het getij. Ik ervoer een gevoel van beweging buiten
een menselijk ervaringsgebied. Ik zoek nog steeds naar een verbinding met
die kracht of wat het ook was. Ik heb die ervaring nog niet in verband kun­
nen brengen met hetgeen u zegt. Wat deed ik daar?
U deed daar niets en precies daarom gebeurde het. Na die
ervaring hebt u de ervaring niet losgelaten. U wilde meer van die
ervaringen. 'Hoe vond het plaats?' 'Waarom?' 'Waarom ik?' Alle
'waaroms' duwen de ervaring verder weg.
Als de stip die u op de spirituele kaart voorstelt verder ontwik­
keld zou zijn geweest, dan zou de ervaring in een zuiver gevoel
van verwondering zijn geëindigd. U zou opgestaan zijn en wegge­
lopen. De ervaring zou dan vaker kunnen voorkomen, zelfs voort­
durend. Maar het was nog niet de tijd, dus begint het verstand vra­
gen te stellen. U bent de ervaring achtema gaan lopen en dus
ging de ervaring steeds verder weg. Dat is heel normaal. U zou het
wel aan twintig verschillende mensen willen vertellen, maar het is
niettemin een valkuil.
Enkel zijn
Ramesh, u zei dat Maharaj bij herhaling tegen u zei: "Enkel zijn. " Wat
bedoelde hij daarmee?
Ook op dit punt komt weer het probleem van taal om de hoek
kijken en het is voor mij gedurende zes maanden een hel geweest.
Wie vraagt MaharaJ enkel te zijn? Ik kan aanvaarden dat er geen
'ik' is, dus aan wie vraagt Maharaj dan om enkel te zijn? Totdat
het op een ochtend plotseling bij mij ging dagen dat Maharaj niet
iemandvroeg enkel te zijn. Niet 'iemand' kan in het zijn verkeren.
Zijn is alles wat er is. Het is allemaal Bewustzijn.
Maar dat moest komen door inzicht, een onpersoonlijk inzicht
zonder een individu dat iets probeert te begrijpen.
Dus in 'Ik Ben Dat' moet het terug te voeren zijn tot een taalprobleem
als Maharaj zegt: "Wees rustig en stil. "Hij heeft het niet over het lichaam.
Dat is precies wat ik zojuist bedoelde. Er is geen 'ik' om iets te
begrijpen of te doen. Maar geen enkele meester kan voortdurend
in de lijdende vorm spreken. Dat zou alle spontaniteit verdrijven.
De woorden komen er gewoon uit op de manier waarop zij dat
willen.
Maharaj werd soms gevraagd om enige discrepantie of tegen­
stelling tussen wat hij vertelde en wat in 'Ik Ben Dat' uit te leggen.
Maharaj zei dan: "Kijk, ik heb het boek Ik Ben niet geschreven, dat
was Maurice Frydman. Er moeten wel ogenschijnlijke discrepan­
ties en tegenspraak zijn als je je voorstelt door welke verschillen­
de stadia het boek is gegaan voordat het uiteindelijk gedrukt
werd. Ten eerste, Ik Weet; de kennis die ik heb is een intuïtieve
overtuiging, die ik alleen maar uitdruk, omdat er mensen naar mij
toe komen met vragen. Wat ik zeg, wordt beperkt door mijn woor­
denschat in Marathi, hetgeen nog verder wordt beperkt door mijn
gebrek aan opleiding. Wat ik toen gezegd heb, moest worden be­
grepen door Maurice, wiens kennis van Marathi noodzakelijker­
wijs beperkt was. Vervolgens moest Maurice wat hij begrepen had
in het Engels verwoorden. Daarna moest het nog worden geredi­
geerd voordat het uiteindelijke manuscript werd uitgegeven. Is
het dan niet meer dan waarschijnlijk dat er een aanzienlijke
afstand is tussen wat Ik Weet en wat er in Ik Ben Dat staat geschre­
ven?
Ramesh' Sadhana
Was uw eerste goeroe geïnteresseerd in Advaita?
Hij was geïnteresseerd in Advaita, maar in de grond was dat
hindoe-Advaita, hetgeen Vedanta is. Ik heb mij altijd geweldig
aangetrokken gevoeld tot Tao, maar zijn lering was daar buiten­
gewoon parallel aan.
Naast Lao Tse was er nog een persoon, Wei Wu Wei, voor wie
ik in vroeger tijd als lezer veel belangstelling had. Hij is diepzin­
nig, niet makkelijk te begrijpen. In een voorwoord zegt hij dat hij
opzettelijk probeert diepzinnig te zijn en dat iedereen die een
nadere toelichting behoeft nog niet toe is aan het boek. In 1965
gaf iemand mij een van zijn boeken. Ik ging er vluchtig doorheen
en begreep toen dat het een ware schat was, die ik op dat moment
nog niet op waarde kon schatten. Net als de astrologische duiding
liet ik ook dit terzijde liggen.
Toen ik Maharaj begon te bezoeken, herinnerde ik mij plotse­
ling het bestaan van dit boek en het was verbazingwekkend. Ma­
haraj hield gewoonlijk zijn gesprekken in de ochtend. Wat ik de
avond tevoren in het boek las, besprak Maharaj de volgende och­
tend. Dat was fantastisch! Wei Wu Wei was geen Chinees. Hij was
een Iers aristocraat, een miljonair. Hij beschikte over een kasteel
in Zuid Frankrijk. Hij was een autoriteit op het gebied van wijnen,
hij was lang, tegen de twee meter, en zwaargebouwd.
Was Wei Wu Wei volledig zelfgerealiseerd?
Ik zou het echt niet weten.
Heeft u wel eens andere jnani 's ontmoet? Men zegt dat alleen een jnani
een andere jnani kan herkennen.
Er is geen jnani op zoek naar mij geweest en ik ben ook niet op
zoek gegaan om een andere jnani te ontmoeten.
Klopt het wat er gezegd wordt, dat alleen een jnani een jnani kan her­
kennen?
Waarschijnlijk wel. Na een kort gesprekje zou het wel duidelijk
zijn.
Ramesh, kent u de Ashtavakra Gita?
Ja. In feite heb ik die vertaald. (gelach)
In feite klopt dat! (gelach) Ik heb de vertaling gelezen! (nog meer gelach)
Ik begrijp niet hoe dit in mij is opgekomen.
328
Ik wil graag mijn dankbaarheid betuigen voor uw aanwezigheid hier.
Absoluut niet nodig, dat kan ik u verzekeren.
En voor uw buitengewoon geduld.
Zoals ik al eerder zei, is dit organisme gezegend met een forse
hoeveelheid geduld, hoewel zeker niet zoveel als Ramana Ma­
harshi. Maharaj daarentegen was zeker niet geduldig.
Niveaus van onderricht
In een van de boeken van Maharaj spreekt hij over westerse mensen als
krijgers van Rama in hun vorige levens. Was u erbij toen hij dat zei?
Hij zei dat heel vaak.
Wat bedoelde hij daarmee ?
Dat verwijst naar de mythologie van de Ramayana, waarin Lord
Rama werd bijgestaan door een leger apen. Er wordt gezegd dat
toen Rama de oorlog had gewonnen, hij de dappere apen de
gunst verleende dat hun in een volgend leven de zintuiglijk waar­
neembare wereld en de verlichting ten deel zouden vallen.
Dat toont zijn gevoel voor humor. Het had geen echte beteke­
nis. Wat Maharaj werkelijk bedoelde als hij naar dit verhaal ver­
wees, was dat onder de Indiërs die hem bezochten slechts zeer
weinigen echt geïnteresseerd waren in zijn onderricht. De mees­
ten wilden alleen maar weten wat Maharaj zou kunnen doen om
hen te helpen in verband met iemands ziekte of dat hij iemands
zoon aan een baange kon helpen. Dat soort zaken. In veel geval­
len zei hij dan dat ze hier niets zouden vinden. Hij zei dat het
enige waarover hij sprak Bewustzijn was; dus als ze a1Ieen maar
geïnteresseerd waren in meditatie of andere oefeningen kon hij
ze niet helpen. Er waren slechts zeer weinigen geïnteresseerd in
eeuwige waarheid, in Advaita, ondanks het feit dat ze wel bekend
waren met het woord Advaita.
329
 me alleen met dat principe bezig en dat principe is Bewustzijn."
Maar de westerse mensen die kwamen waren diep geïnteres­
seerd. Ik denk dat hij daarnaar verwees. Was u destijds in Maharaj'
Hij zei zeker een keer of twintig per sessie: "Al wat is, is
Bewustzijn."
aanwezigheid?

Nee, ik las een boek. Ik meen dat het een uitgave van Jean Dunn was.
Voor sommigen, is stilte niet genoeg
Het belang ervan lag niet zozeer in de verwijzing naar de
In alle sessies die we tot wver samen hebben doorgebracht, heb ik vast­
mythologie, alswel in het feit dat Maharaj zeer onder de indruk
gesteld dat bij' veel vragen het intellectueel inzicht centraal staat. Iedereen
was van de oprechtheid en de intensiteit van de westerse zoekers.
roept: "Ramesh.1 Ramesh! Ramesh! Ramesh!" En u heeft iedereen op ele­
Hij placht op te merken dat ze vijfduizend, ja zelfs tienduizend
gante wijze geantwoord. Mijn vraag is: "Wat is stilte?"
mijl hadden afgelegd, ten koste van veel inspanning. Dus ze waren
werkelijk zeer in het onderwerp geïnteresseerd.
Stilte is wat ik bij Maharaj nodig had. Als ik met hem alleen was,
Ook zou je de indruk kunnen krijgen als je 'Ik Ben leest, of een
'

dan was dat wat hij mij gaf. Stilte is het meest krachtige middel
ander boek, dat er altijd een kolossale hoeveelheid mensen in het
voor overdracht van dit soort kennis, en zorgt ervoor dat die ken­
huis van Maharaj aanwezig was. In werkelijkheid was het maar een
nis intuïtief wordt ontvangen. Stilte is het meest krachtige middel,
heel klein groepje mensen. Het gemiddeld aantal aanwezigen be­
maar in veel gevallen is het niet voldoende.
droeg acht tot tien. Gedurende het weekend zouden het er mis­
Tijdens de geestelijke ontwikkeling is een zekere mate van lei­
schien een twintigtal geweest kunnen zijn.
ding noodzakelijk, en voor degenen die die leiding nodig had­
Ik beweer niet dat geen enkele Indiër die kwam geïnteresseerd
den, gebruikte Maharaj verschillende concepten. Trouwens, stilte
was. Velen waren geïnteresseerd. Maar Maharaj vond dat zij niet
is niet hetzelfde als niet praten. Stilte is stilte van de geest.. Stilte
zo openstonden voor de lering als de gemiddelde westerling. De
is afWezigheid van vragen, afWezigheid van denken, ware medita­
gemiddelde westerling was niet zo belast met dezelfde culturele
tie. Dat is het meest krachtige middel om deze lering te installe­
conditionering. Hun conditionering was anders. De Indiër wordt
ren. Als de vragen stellende geest, die almaar intellectuele pro­
geconditioneerd door routinematige oefeningen. Het was bij­
blemen oproept, geleidelijk aan tot het inzicht komt dat hoe meer
voorbeeld heel normaal om ogenschijnlijke tegenstrijdigheden
problemen hij bedenkt, hoe meer hij verhullende sluiers aan­
aan te wijzen tussen die en die Geschriften en Maharaj te vragen
brengt tussen het Zelf en inzicht, dan ontstaat stilte. Nogmaals,
die met elkaar in overeenstemming te brengen. Zonder uitzonde­
een dergelijke stilte kan alleen maar op het juiste moment en op
ring antwoordde Maharaj: "Kijk, ik ben vrijwel ongeletterd, dus als
de juiste plaats ontstaan. Je kunt die stilte niet teweegbrengen. En
je me dit soort dingen vraagt, kan ik daar geen antwoord op ge­
als die stilte ontstaat, dan is elk woord overbodig. Ja, elk woord
ven." Hij leidde de vragensteller af door te zeggen: "Hier is een
wordt dan ondraaglijk! Als het inzicht begint te dagen, wordt zelfs
dame die een titel in Sanskriet heeft en een doctoraal studie In­
diase filosofie. Bespreekt u het eens met haar." het grote gezegde 'Dat ben jij' ondraaglijk. Omdat de 'jij' alleen
maar aanwezig is zolang het inzicht er nog niet is. Daarom zijn al
Herhaaldelijk zei hij: "Ik houd mij niet bezig met Geschriften.
deze boeken geschreven voor de 'jij' die in zijn spirituele evolutie
Het enige waar ik me mee bezighoud is het feit dat u aanwezig
nog niet zo vergevorderd is, dat hij het kan bevatten zonder woor­
bent, ik aanwezig ben, er een wereld daarbuiten is en dat wij elkaar
den.
kunnen zien en met elkaar kunnen spreken. Om die reden moet
De woorden zijn noodzakelijk tot het plotseling begint te da­
er iets zijn op basis waarvan wij kunnen communiceren. Er moet
iets zijn op basis waarvan onze zintuigen werkzaam zijn. Ik houd gen dat al die woorden tijdverlies zijn. Alleen na het inzicht wordt

331
33 0
plotseling beseft dat het een kolossale grap is. Je kunt alleen om
deze grap lachen als het inzicht er is. Tot die tijd kan de grap
behoorlijk tragisch lijken.
De middenweg
Zau het in de Indiase cultuur in vergelijking met onze cultuur makke­
lijker zijn om tot het non-dualistische inzicht te geraken? Hier in het
Westen zijn wij zo materialistisch.
Kijk, dit proces gaat voort. Onze jonge Indiase mensen die in
hun academische loopbaan het best presteren, gaan naar het
Westen om materiële welvaart te zoeken. En degenen in India die
onder de armoedegrens leven, zijn materialistischer dan wie ook
in het Westen!
Welnu, de jonge mensen in het Westen, die materieel gezien
alles hebben, komen naar India om dit inzicht te zoeken.
In de Bhagavad Gita maakt Lord Krishna er melding van dat de
kans dat er iets gebeurt groter is onder gewone mensen dan wan­
neer zij te rijk en succesvol zijn, danwel te arm en te vertrapt.
Va1se leraren
Waarom bestaan er zoveel valse spirituele leraren?
Laat mij met betrekking tot oprechte en oneerlijke leraren cite­
ren wat William Law zei: "Zou u weten waar het vandaan komt dat
er op de wereld zoveel valse geesten zijn verschenen, die zichzelf
en anderen misleid hebben met valse vuren en valse lichten, zich
beroepend op informatie, verlichting en openbaringen van het
Goddelijke Zijn, om daarmee in het bijzonder wonderen te ver­
richten met hun buitengewone van God ontvangen opdrachten?
Zij geloven er misschien oprecht in dat zij die van God ont­
vangen. Zij hebben zich tot God gewend zonder zich van zichzelf
af te wenden. Zij zouden levend voor God kunnen zijn nog voor
zij aan hun eigen aard gestorven zijn. Religies in handen van zelf­
zuchtige of corrupte karakters leiden er enkel toe dat er ver-
332
schrikkelijker wreedheden worden begaan dan in de natuur die
aan zichzelf wordt overgelaten. Daarvan komen al de bandeloze
passies van religieuze mensen, passies die vlammender zijn dan
passies die alleen maar wereldlijke aangelegenheden betreffen.
Trots, zelfoverschatting, haat en vervolging onder de dekmantel
van religieuze ijver laten acties toe waar de natuur die aan zichzelf
overgelaten is zich voor zou schamen."
Nogal sterke woorden, die 250 jaar geleden werden geschre­
ven. Ik zou William Law gevraagd hebben: ''Wie heeft die valse
profeten voortgebracht? Wie zorgt ervoor dat ze doen wat ze
doen? Is het een andere kracht dan die welke heilige mensen
voortbrengt? Zijn zelfs deze ongecontroleerde geesten niet een
deel van het functioneren van het Geheel?"
Is een levende goeroe een voorwaarde?
Velen hebben met betrekking tot het zich voltrekken van de daad van
genade gezegd dat het weliswaar niet absoluut noodzakelijk is, maar dat
het toch gebruikelijk is dat je een leraar nodig hebt om verlichting te laten
plaatsvinden. Klopt dat?
Ja, dat is zo. Maar waar het om draait, is dat het tezamen komen
van volgelingen en een bepaalde goeroe een deel is van het func­
tioneren van het Geheel. De volgeling en de goeroe zijn alleen
qua polariteit van elkaar te scheiden. De goeroe en volgeling teza­
men vormen één relatie en het ontstaan van die relatie is deel van
het Geheel.
En dat zal niet gebeuren tenzij de goeroe en de volgeling zich op een
bepaalde plaats en een bepaalde tijd bevinden op het moment dat de rela­
tie moet ontstaan.
Correct.
In uw boek 'Vingerwijzingen' beweert u dat er aanwijzingen zijn,
mijlpalen of verkeersborden, die aangeven dat de zoeker voortgang rnaakt
op zijn pad.
333
 Ja, onderweg naar tree 129, wanneer je het einde nadert, krijg
je aanwijzingen. Het 'ik' is dan nog zeer aanwezig. Dus het 'ik' zou
kunnen zeggen: "Aha, ik schiet op" en dan wordt het 'ik' sterker!
Ten slotte worden de aanwijzingen alleen maar gezien als aanwij­
zingen, zonder er bijzondere betekenis aan te hechten.
Ik denk veel na over het belang van het weken naar een goeroe.
Waarvoor heb je een leraar nodig? Mijn idee is dat je het zelf en &jJ eigen
kracht moet zien uit te vinden.
Ramana Maharshi had geen leraar. Zijn hele leven niet. Mis­
schien daarvoor. Zijn organisme was hoog genoeg ontwikkeld zo­
dat hij als zodanig geen sadhana hoefde te doen. Wat hij ook
deed, het gebeurde slechts. Maar eerder in de spirituele ontwik­
keling, die uiteindelijk geleid heeft tot het lichaam-geestmecha­
nisme dat aangeduid wordt met Ramana, zijn er wellicht organis­
men geweest die door leraren zijn gevormd.
Voor hem was de berg Arunachala zijn goeroe. Vanaf het aller­
eerste begin zei hij dat Arunachala iets voor hem betekende. Hij
wekte een bepaald gevoel in hem op. Hij wist niet wat het was. Dus
toen hij het huis verliet, ging hij naar het treinstation met school­
geld dat aan hem gegeven was, legde het geld neer en kocht een
kaartje tot waar voor dat geld gereisd kon worden. En dat kaartje
bracht hem naar Tiruvannamalai, de plek waar Arunachala is.
Dus elk lichaam-geestmechanisme door middel waarvan Be­
wustzijn zich manifesteert, zal uiteindelijk het type goeroe ont­
moeten en de sadhana doen, in overeenstemming met wat voor
dat organisme op dat tijdstip staat te gebeuren. Daarom zijn vra­
gen als "Heb ik een goeroe nodig? en 'Wat is het beste pad" in
feite misplaatst. Er bestaat geen beste of slechtste pad. Er bestaat
alleen dat pad waartoe een individueel organisme zich voelt aan­
getrokken.
Leven in de wereld
Ik heb wjuist 'Experiencing the Teaching' gelezen en heb ook ande­
re boeken die u geschreven hebt gelezen. Ook heb ik een aantal van uw
334
seminars bijgewoond. Ik heb iets &jlgemerkt in mijn contacten met anderen
en ik vraag mij af ofhet op de een of andere manier iets te maken heeft met
het effect dat deze ker &jJ mij heeft. Ik ondervind probkmen in de omgang
met gewone mensen op straat. Ik merk dat er geen contact tussen ons is.
Het contact lijkt bijna onzinnig. Dit klinkt alsof ik mijzelf als superieur
beschouw ten opzichte van andere mensen en dat is wat ik hekmaal niet
wil. Kunt u wat licht laten schijnen op waar ik mee bezig ben?
Je voelt je altijd meer op je gemak in het gezelschap van men­
sen met wie je je meest intieme belangstelling deelt. Dat geldt
zelfs nog sterker in het geval van verslaving. Als je zwaar alcohol­
verslaafd zou zijn, dan zou het enige moment waarop je je niet
eenzaam voelt zijn als je je in gezelschap zou bevinden van mede­
alcoholisten. Buiten die groep zou je eenzaam zijn. Maharaj
noemde Advaita, non-dualiteit, een verslaving. Eens vroeg hij mij:
"Hoe lang ben jij al aan deze zonde verslaafd?"
"Zolang als ik mij kan herinneren," antwoordde ik.
Genoegen
Waarom is het goed om Bajan te houden?
Levert het genoegen?
ja.
Ik verzeker je dat er geen reden is waarom je genoegen zou
moeten vermijden, geen enkele reden. Als genoegen op je pad
komt, aanvaard het met hart en ziel. Als het niet op je pad komt,
hunker er dan niet naar!
Seks
Vormt seks een bekmmering voor zeljrealisatie?
335
 Ik denk dat seks alleen een belemmering is als er in termen van Integendeel, als je te veel je best doet, zal ze weerstand bieden.

schuld over gedacht wordt. Zo denk ik erover. Schuld bevindt zich

altijd in de geest, niet in het lichaam. Ze zal doen wat ze moet doen?

Een leraar die ik destijds had benadrukte de discipline in het beteuge­ Precies. Het enige wat u kunt doen, is er zijn op het moment

len van de seksuele drift. Maar naar mijn mening is seksuele drift natuur­ dat ze enige nieuwsgierigheid aan de dag legt, als ze om informa­

lijk en het onderdrukken ervan onnatuurlijk. tie vraagt. Hoe oud is zij?

Ik zou hetzelfde zeggen. Als een daad plaatsvindt, aanvaard dat Eén.
dan als een deel van het functioneren van het Geheel, als Gods
wil. Dan is er geen schuldgevoel. Als je zegt: "Dat heb ik gedaan, In dit stadium hoeft u haar niets te vertellen. Zij weet. Zij weet,

ik had het niet moeten doen. Moge God mij vergeven", dan is dat maar zij weet niet dat ze weet, totdat de cirkel zich heeft geslo­

in de geest, gebaseerd op schuldgevoel. ten. Daarom zul je zien dat kinderen de gekste dingen kunnen
zeggen. Kinderen begrijpen het onpersoonlijke intuïtief, het­

Dat is waar, omdat Be-UJUstzijn het doet. geen tot uiting komt als het kind gaat praten. Ze spreken over
zichzelf in de derde persoon enkelvoud en zeggen dan dingen

Het hangt allemaal af van je overtuiging. Als er een seksuele als: 'Jannie wil een suikerklonge." Ze zeggen niet: "Ik wil een sui­

daad plaatsvindt, waarom zou je dan alle andere dingen wel en de kerklontje."

seksuele daad niet als Gods wil beschouwen? Waarom zou je die Het kind ziet zichzelf als een deel van het Geheel. Naderhand,

verantwoordelijkheid op je nemen en het zien als je eigen schuld als de conditionering is gestart en sterker en sterker wordt, zegt

en alle andere daden aan God overlaten? Let wel, actief seksuele het kind: "Ik wil iets" en dan is de identificatie volledig.

activiteit nastreven en de seksuele daad die plaatsvindt, zijn twee

totaal verschillende zaken. Betekent dat dat het kind verlicht is?

Suggereert u dat seks alleen uit liefde mag ontstaan ? Het kind is verlicht, maar weet dat niet. In het geval van het
kind bestaat er verlichting en onwetendheid. En die onwetend­

In adolescentie overstijgt seks in het algemeen liefde. Liefde is heid zet zich voort totdat, als dat in dat lichaam-geestmechanisme

immaterieel, irrelevant. Later in de volwassenheid heeft seks lief­ moet gebeuren, de geest zich binnenwaarts keert. Dan, als het

de nodig. Zonder liefde verliest seks zijn betekenis. Nog weer later proces is afgerond, is er verlichting en weten.

kan, maar dat hoeft niet, liefde tot seks leiden. En ten slotte over­ Dus het proces moet doorlopen worden en dan sluit zich de cir­

stijgt liefde seks. Na een bepaald stadium overstijgt liefde seks en kel. Het begint met verlichting en onwetendheid. Naderhand is

liefde blijft over, als een deel van de universele Liefde. er verlichting en het intuïtief weten.

Kinderen: verlichting en onwetendheid Kinderlijk begrip

Ik heb een dochtertje. Is er iets dat ik kan doen om haar aan te moedi­ Als u met ons spreekt gebruikt u denkbeelden die begrip verlangen. Hoe

gen zoeker te worden en daarmee haar inzicht te bevorderen? kunnen we over de aard van God spreken met onze kinderen van vier of

337
 het kind het antwoord
vijfjaar oud? Hoe kunnen we het aan hen uitleggen? We zouden veel een­ U zult verbaasd staan over hoe makkelijk
er het maar! Het enige wat
voudiger denkbeelden moeten gebruiken om het uit te leggen... "Waarom niet?" zal accepteren. Probe
pen, is misle id te worden. Het
een kind in de grond niet kan begrij
Zelfs als je zou zeggen:
Nee, u hoeft het niet uit te leggen. Kinderen kunnen u vertel­ kind waagt: "Wie heeft me gemaakt?"
kind onmi ddell ijk wagen:
len wat God is. Kinderen hoeven niets over God verteld te worden. "God heeft je gemaakt", dan zou het
"En wie heeft God gemaakt?"
Een Duitse mevrouw woonde de seminars in India bij. Zij en
haar m� werken beiden. Zij beschikken over een kinderoppas,
Exact! Ik heb altijd met die vraag rondgelopen. Vanaf mijn gebome heb
Karen, dte voor de kinderen zorgt. De oppas vertelde op een dag
ik me altijd afgevraagd: "Hoe is God geboren?"
aan de moeder, toen die thuiskwam, wat Philip, het bijna vieljari­
ge zoontje, die middag gezegd had.
Dus het enige antwoord dat overblijft om aan het kind te ver­
Het jongetje zei: "We dromen allemaal en we worden wakker
tellen is dat God ons heeft geschapen en dat God het hele uni­
als we doodgaan."
versum heeft gemaakt en dat we niet kunnen weten wie God heeft
's Avonds controleerde de moeder het verhaal. 'Wat heb je
gemaakt.
Karen vandaag verteld? Iets over een droom?"
"Oh, ja," zei Philip, "ik vertelde Karen dat we allemaal dromen
en wakker worden als we dood zijn." Dat is een mysterie.

De moeder vroeg Philip: 'Wie heeft jou dat verteld?"

Dat is een mysterie, dat we niet kunnen begrijpen, omdat we
Ze zei dat Philip haar aankeek alsof ze gek was. Het kind be­
niet zo slim zijn als God! En nogmaals, je zult er versteld van staan
�
gr�ep e waag niet! Toen de moeder hem bleef aankijken, klaar­
hoe snel een kind een dergelijk antwoord accepteert.
. -
bl!Jkell:Jk wachtend op een antwoord, stelde het kind de moeder
gerust door te zeggen: 'Wie heeft me dat verteld? God heeft het
Betekent dat dat een kind, niet do()T mensen geconditioneerd, de werke­
mij verteld."
lijkheid, de waarheid makkelijker kan aanvaarden dan volwassenen vol
met denkbeelden en van alles en nog wat?
Hebben alle kinderen hetzelfde inzicht?

Oh, nee. Dat is juist.

Hoe kunnen we ons onderwijsstelsel verbeteren, zodat kinderen niet ge­

H_oe leggen we h �t dan uit aan een kind dat het niet per se op eenzelfde conditioneerd raken?
.
manzer hoeft te begn;pen zoals ik dat doe? Ik kan niet gewoonweg met hem
praten op een manier zoals u dat doet. Hoe kunnen we het op een een­
Dat kan niet! Als u dat zou doen, zou de wereld ten onder gaan.
voudige manier uitleggen?
Elk kind zou dan perfect zijn en zou uitgroeien tot een perfect
menselijk wezen. Met perfect bedoel ik niet heilig. Als je sommi­
Waarom denkt u dat u iets over God aan een kind moet uit­
ge kinderen ziet spelen, dan kunnen ze behoorlijk gruwelijke din­
leggen?
gen doen.
Een vriend van mij vertelde me over twee jongetjes van een jaar
Omdat kinderen altijd vragen: "Waarom? Waarom? Waarom?". Ik
of vijf, zes. Weet je wat die aan het doen waren? Ze verzamelden
kan ze niet gewoon vertellen: "Waarom niet'! Waarom niet? Waarom
alle mieren op een hoop. De ene verzamelde ze en de andere stak
niet?"

339
338
 een lucifer aan om ze te verbranden. En toch spreken we over de
onschuld van een kind, terecht overigens. De onschuld van een
kind zit hem in het niet toedichten van enige schuld aan zichzelf.
Het kind heeft geen idee van schuld en dat is onschuld.

Zou het kind niet ergens een gevoel hebben dat wat hij aan het doen is
verkeerd is?
8
Oh, ja, als hij vervolgens geconditioneerd raakt. Zodra het kind
geconditioneerd raakt door het principe van goed en kwaad.
Keus en wil
Maar zoals de Tao meester zei: "Goed en kwaad zijn een geestes­
ziekte".
Introductie

Wat moet ik doen als ik buiten kom en my·n kind mieren zie verbran­
den?
Ais u het nog niet gemerkt mocht hebben, de mens is een
merkwaardig beest. Elk ander beest zou er zeker zo over denken
als je je drie dingen bedenkt.
Je vertelt je kind wat er dat moment in je geest opkomt. Maar . .
Ten eerste, gedurende duizenden en duiZenden Jaren heeft el-
watje je kind ook vertelt, de conditionering is gestart. De 'gees­
ke heilige en profeet keer op keer geproclameerd dat geluk voor
tesziekte', namelijk kiezen tussen goed en kwaad, is begonnen. En
de mensheid enkel te vinden is in liefde en universele broeder­
dat moet ook zo. Het is onderdeel van het leven.
schap. Maar niemand schijnt er enige aandacht aan te schenken.
Ze zoeken allemaal een nieuw en ander antwoord.
De mens wil de waarheid niet kennen. Het enige wat hij wil is
meer informatie over wat hij al denkt te weten. Dus gaat hij van
ashram naar ashram, van goeroe naar goeroe, leest hij het ene
boek na het andere, en zoekt verder. Hij probeert het ene soort
sadhana en dan het andere soort sadhana, daarbij veronachtza­
mend dat de basale waarheid hem herhaaldelijk gedurende dui-
zenden jaren is verteld.
Het tweede is dat de mens over zo'n geweldige intelligentie b�
schikt, zo'n ongelooflijke intelligentie, dat hij in staat is een mens
naar de maan te sturen en tegelijkertijd is hij niet in staat contro­
le te hebben over zijn eigen sociale gedrag en handelwijze. Het
menselijk wezen is absoluut uniek in wat hij heeft bereikt op het
gebied van technische ontwikkeling en �et �ier 'me�s' is ook ab­
soluut uniek in de manier waarop het met m staat ts controle te
houden over zijn sociale en politieke wereld.
Ten derde, een ramp staat op het punt zich aan de wereld te
voltrekken, waarbij nu al jarenlang de ene crisis na de andere zich

340
341
voordoet. Toch is deze mens met zijn niet te ontkennen intelli­
gentie en met zijn veronderstelde vrije wil niet in staat deze wereld
een betere te laten zijn.
Niemand vindt het plezierig te horen dat hij geen vrije wil
heeft, dat hij slechts een marionet is, die bestuurd wordt door een
hogere intelligentie, in vergelijking waarmee de menselijke intel­
ligentie in het niet valt. Dat wekt afschuw! Hij wil horen en gelo­
ven dat hij zijn toekomst in eigen hand heeft en dat hij zijn toe­
komst kan vormgeven overeenkomstig zijn wil.
Toch zijn er zeer veel intelligente mensen die leiders zijn op
hun vakgebied, die belangstelling hebben voor astrologie. Als zij
werkelijk zo rotsvast overtuigd waren van hun vrije wil, waarom
hebben zij dan zo'n belangstelling voor astrologie?
Als je zo denkt, dan is de enig juiste conclusie dat de mens op
deze wijze handelt, omdat hij geen controle heeft over zijn ge­
dachten en emoties. Hij is opmerkelijk intelligent, maar heeft
geen controle over zijn gedachten en emoties. Wat hij als zijn ac­
ties beschouwt, zijn in werkelijkheid alleen maar reacties van het
individuele organisme op een van buitenaf komende gedachte of
gebeurtenis. Het organisme reageert zowel fysiek, intellectueel als
qua temperament overeenkomstig zijn aangeboren karakteristie­
ken.
Het onpersoonlijk ontstaan van gedachten
Iets schoot me te binnen toen u aan het spreken was. Hoewel wij den­
ken te kunnen kiezen, hebben we in feite geen keuze.
Dat is juist. Je denkt dat je kunt kiezen, maar hoeveel keuze heb
je eigenlijk?
Je gaat een pak kopen. De mode schrijft voor welk pak je moet
kopen. Maar een jaar geleden zou je datzelfde pak niet gekocht
hebben. Dus de mode en de tijdschriften en de media schrijven
voor welk pak te kopen; je koopt het en vervolgens zeg je dat je
het hebt uitgekozen.
Als ik op een tweesprong kom en moet kiezen tussen het ene of het ande-
342
re pad, dan zal ik toch op hetzelfde punt uitkomen, omdat dat de plaats is
waar ik verondersteld werd naar toe te gaan.
jij pad a of pad
Waar het uiteindelijk om gaat, is dat je zegt dat
b kiest. Wat doe je nu werkelijk als je a of b
�est? Wa� geb�urt er
_
werkel-ukhetd een
als je zegt: "Ik zal pad b inslaan." Het is m
gedachte die tot je komt, nietwaar?
Maar hij komt door mij heen?
Oh ja, welzeker I De gedachte komt van buitenaf op in je her­
sens. Daar draait het om.
Het hele proces verloopt als volgt. Een gedachte komt, wor�t
omgezet in woorden en wordt vervolgens in actie tot verwerk:� �­
king gebracht. Dus de basis van elke actie � oet een � edac�te Ztjn,
.
welke verwoord wordt door een al aanwez1ge condtuonenng.
Op andere momenten, onder dezelfde om� t� digh�de�, km
.
er een gedachte zijn om iets anders te doen. Z':J z�n betdeje keu­
ze, maar soms kies je voor pad a en soms voor pad b, omdat op
dat moment de gedachte komt om die keus te maken.
Is dat waarom je nooit kunt voorspellen wat je onder b�aalde omstan­
digheden zult doen?
Precies. Het proces is: gedachte, woord, actie. Je kunt niet een
gedachte wensen.
Is dat wat u eerder bedoelde toen u zei dat je geen vergissing kunt maken ?
Ja! Wat moet gebeuren, gebeurt.
Inspanning
Het klinkt alsof u zegt dat er niets is wat je met eigen inspanning kunt
doen om tot verlichting te komen. Is dat zo?
Absoluut.
343
 Moet je domweg wachten om de evolutie te laten plaatsvinden of moet grepen heb, wat hier bedoeld werd is dat tot het moment waarop
je geestelijke oefeningen doen ? verlichting plaatsvindt het heel vanzelfsprekend is dat een indivi­
du trots is op wat hij heeft bereikt.

Dat is precies waarop ik doel als ik zeg: "Het is alleen een pro­
bleem vanuit het standpunt van het individu. Kijk er eens naar Of zich akelig voelt vanwege zijn mislukkingen.
vanuit het standpunt van het Geheel, hoe ziet het er dan uit?"
Het betekent dat je denkt in termen van het bezitten van be­ Ja, precies. Of zich akelig voelt over zijn mislukkingen. Dus in

wustzijn. "Het is mijn Bewustzijn. Ik ben bewust. Ik ben in staat te de wereld der verschijnselen is dat normaal.

doen wat ik wil doen." In werkelijkheid bezit Bewustzijn jou. Het

is Bewustzijn dat dit lichaam-geestmechanisme en alle biljoenen
andere mechanismen bezit, en dat door middel van hen die acties Handelen of niet handelen
laat plaatsvinden als het hem goeddunkt. En om die acties te kun­
nen laten plaatsvinden is elk lichaam-geestmechanisme tot leven Hier in Amerika lijkt het erop dat de mensen geobsedeerd zijn door psy­
gewekt met specifieke en welbepaalde karakteristieken. Een ieder chologische technieken tot zelfuerbetering. Vanuit uw standpunt gezien
wordt geboren bij specifieke ouders volgens erlelijkheidswetten 2!, lijkt dat juist het ego te bestendigen.
en groeit op in een bepaalde omgeving onder bepaalde omstan­
digheden, waarbij de opvoeding zijn invloed Iaat gelden2'. Ja, dat bestendigt het ego.
Noch erlelijkheid noch opvoeding is in handen van het indivi­
du, net zomin als de gebeurtenis die we 'dood' noemen. En toch Toch met opzet niet handelen is hetzelfde als wel handelen.
heeft dit illusoire 'ik' tussen deze twee momenten van geboorte
en dood de euvele moed om te zeggen dat het "zijn leven beheerst Ja, kijk, iets weloverwogen doen is een positieve daad op basis

en de baas over zijn toekomst is!" van willen. Opzettelijk niet iets doen is, zoals je zegt, eveneens ge­
baseerd op willen. Het is het negatieve aspect van willen. Maar iets
opzettelijk doen en iets opzettelijk nalaten zijn beide gebaseerd

Trots en schaamte over prestaties op willen, waarbij een 'ik' is betrokken.

Beter kun je zeggen: "Laten we maar zien wat er zal gebeuren."

Mijnheer, op een gegeven moment vroeg iemand aan Sri Ramana: Dan zal wat er ook gebeuren mag, een spontane actie zijn.
"Mocht India zijn onafhankelijkheid van Engeland verkrijgen, zouden de
betrokken individuen daarover dan opgetogen mogen zijn?" En zijn ant­ Zou je kunnen zeggen dat dat non-actie is?
woord luidde: "In theorie, nee. Maar in zoverre we nog steeds denken dat
wilt, maar in de
we individuen zijn, is het volledig te begrijpen dat iedereen zeer tevreden Je zou het non-actie kunnen noemen als je dat
ne actie. Als het gebeu rt, dan zal
zal zijn over hetgeen zich in dat geval voltrokken heeft. grond genomen is het een sponta
gebaseerd op positie f of negatief
het een spontane actie zijn, niet
Oh, ja. Maar hij spreekt op het niveau van het individu in de willen.
wereld der verschijnselen. Met andere woorden, als ik u goed be-
Ervan uitgaande dat alles Gods wil is, wat maakt lzet dan uit of
23} Nature iemand in een zelfhulpgroep zit of in therapie gaat? Ik bedoel, als alles
24] Nurrure Gods wil is, hoe kan dan iets positief of negatief zijn?

344 345
 Je hebt volkomen gelijk. Dat kan niet. En daarom ... Drie zeggen ja en drie zeggen nee. Wat doe je als president?
Je moet een belangrijke keuze maken. Dus je kunt je omdraai­
Ik bedoel als het Gods wil is dat we onze gedachten waarnemen, dan is en, een munge opgooien of wachten op inspiratie. Uiteindelijk,
dat wat er zal gebeuren. als je een keuze maakt, hoe ziet die eruit? Een gedachte komt die
zegt: "Doe het" of "Doe het niet." Dus uiteindelijk wordt je keuze
bepaald door wat de gedachte van buitenaf je influistert.
Hitiers beslissing om af te zien van een invasie in
Engeland Een vrije keuze zonder schuldgevoel. Is dat wat u zegt?

Kunt u iets vertell�n over Hitler, staand tegenover Engeland, en zijn

beslissing in het laatste oorlogsjaar? Planning

Ja. Welke beslissing we ook nemen, in feite worden ze voor ons Heeft plannen enige zin?
genomen, omdat de beslissing het eindresultaat van een gedach­
te is en we geen invloed hebben op het al dan niet opkomen van Zeker! Zeker heeft plannen zin. In feite kan plannen een goed­
een bepaalde gedachte. betaalde baan zijn. (gelach)
U verwijst volgens mij naar een voorval dat ik in een van de boe­
ken, Explorations Into The Etemal2}, memoreerde. Ik schreef dat Anders dan om geld mee te verdienen.
waarschijnlijk de belangrijkste beslissing die Hitier moest nemen,
plaatsvond toen hij op de uiterste grens van het vasteland van Als we naar de luchthaven moeten gaan om op een bepaald
Europa naar de krijtrotsen van Dover keek. Ondanks het feit dat tijdstip een vliegtuig te halen, dan moeten we plannen. Maar dat
al zijn generaals zeiden: "Geef ons de opdracht en we dwingen plannen is een onderdeel van het doen.
Engeland binnen een week op de knieën" nam Hitier de 'ver­ Niemand kan zonder iets te doen domweg zitten. Dus vindt het
keerde' beslissing. Hij liet zijn strijdkrachten zich naar het Oosten doen plaats en planning wordt er een onderdeel van.
wenden en het resultaat was goed vanuit het standpunt van de rest Als het denkverstand niet aanwezig is, als het 'ik' er niet is, dan
van de wereld en slecht vanuit het standpunt van Hitier. is er geen angst of opwinding over wat er gaat gebeuren. Waar het
Hij nam de beslissing na ampele overweging, maar de gedach­ 'ik' aanwezig is, is er opwinding en bestaat er zorg over of de plan­
ten waarop hij zijn beslissingen genomen heeft, waren niet 'zijn' ning wel gehaald zal worden of niet.
gedachten. Omdat Hitier moest verliezen, omdat Hitier veronder­ Planning is zeer zeker noodzakelijk. Je kunt niet zonder.
steld werd de 'verkeerde' beslissing te nemen, kwam die specifie­
ke gedachte in zijn hersens op dat moment omhoog. Dus je maakt het plan maar je probeert niet controle te krijgen over de
Ik zal je nog een ander voorbeeld geven. Je ziet je gesteld tegen­ uitkomst.
over een beslissing. Jij bent president en je hebt zes vice-presi­
denten, maar jij krijgt de zwarte Piet toegespeeld. En dus roep je Het is niet zo datje het niet probeert onder controle te krijgen.
alle zes vice-presidenten samen, je legt de situatie uit enje vraagt Je begrijpt datje het niet onder controle kunt krijgen.
aan hen "Wat raadt u mij aan?"
Mag ik zeggen dat ik schijn te plannen, maar dat ik niet de 'planner'
25) Ramesh S. Balsekar, Explorations lnto lhe Eternat (Bombay: Chetana, 1987) ben?

347
 Precies. Ja, meneer. Dat is het precies.
Voorbestemming
Zou u het ermee eens zijn dat vrije wil een illusie is? Ik bedoel dat keuze
zelf een illusie is, dat het niet bestaat, dat het allemaal voorbestemd is?
Ja. Inderdaad.
Hoe wijkt dat of van wat we voorbestemming noemen?
Het is voorbestemming. Maar deze voorbestemming is onder­
geschikt aan het feit dat het een onderdeel is van de natuurlijke
wet. En ook ondergeschikt aan de oorspronkelijke waarheid. Deze
is zoals Ramana Maharshi zei: "Er bestaat geen creatie, geen ver­
nietiging, geen weg, geen doel, geen vrijheid, geen voorbestem­
ming. Niets is gebeurd."
Daaraan ondergeschikt kunnen we er al die denkbeelden op
na houden over spirituele evolutie, wetenschappelijke evolutie,
evolutie in kunsten en wetenschappen, allemaal in de wereld der
zintuiglijk waarneembare objecten, allemaal in tijd en ruimte. Al­
les moet ondergeschikt zijn aan die basale waarheid dat er niets is
gebeurd. Als dat aanvaard wordt, zijn geen andere denkbeelden
meer nodig.
Het begrji pen ervan is één ding, op basis daarvan dagelijks leven is een
ander ding.
Oh, zeker. Daarom is het antwoord eenvoudig. Op een intellec­
tueel niveau zegt u: "Oké, dat is allemaal waar. Dus wat moet ik
doen? Moet ik veranderingen in mijn leven aanbrengen?" Nee! Je
gaat gewoon door waarmee je bezig was. Er valt niets anders te
doen. Daar draait het om. Er valt niets anders te doen. En boven­
dien, het maakt niets uit. Voor wie kan het iets uitmaken?
Overeenkomstig je eigen natuur handelen
Als je weet dat dingen domweg plaatsvinden vanuit Bewustzijn, dan
is er werkelijk geen enkele reden om succes voor wat dan ook op te eisen en
er is ook geen enkele reden je ergens overstuur over te maken. Omdat het
in de grond genomen domweg plaatsvindt, nietwaar?
Absoluut- Daarom zei ik dat er niet een geweldige hoeveelheid
frustratie is, maar juist een geweldige hoeveelheid vrijheid. Als dit
gewoon maar gebeurt en er is niets dat ik kan doen, waarom zou
ik me er dan zorgen over maken? Waarom niet achteroverleunen
en het gewoon gadeslaan.
En genieten van de show.
Geniet van de show, precies.
Zou je deze analyse ook kunnen gebruiken als een filosofie om je ver­
antwoordelijkheden in maatschappelijk gedrag te verliezen? Als ik iemand
dood maak, dan zeg ik: "Ik ben niet verantwoordelijk?"
Met andere woorden, wat je zegt is dat je alleen maar iemand
niet doodt omdat je bang ben gearresteerd en ter dood gebracht
te worden. Is dat zo?
Stel dat ik gewoon sociaal minder verantwoordelijk gedrag vertoon. Ik
leef mijn leven en maak me niet al te veel zorgen over anderen en ik.....
Wat ik vraag is, stel dat God tegen je zegt: "Oké. je mag doen
wat je wilt en je zult er niet voor gestraft worden, noch in deze
noch in de volgende wereld." Ga je een machinegeweer pakken
en andere mensen doodmaken?
Natuurlijk niet.
Wat ik werkelijk bedoel te zeggen is dat je niets kunt onderne­
men dat indruist tegen je normale aard, hetgeen een ander woord
is voor de karakteristieken van je organisme. Elk organisme is ge-
349
creëerd met bepaalde karakteristieken en dat organisme is ge­
boren bij een specifiek ouderpaar. Je karakteristieken zijn onver­
anderlijk. Daarom is ook je conditionering onveranderlijk. Dus je
erfelijke aanleg is vastgelegd en je opvoeding is vastgelegd.
Dus met deze beperkingen, hoeveel echte keuze mogelijkheid
heb je nu? Eenmaal beperkt door je erfelijke eigenschappen en
beperkt door je conditionering van je milieu, zul je met kracht aan­
gezet worden bepaalde daden te verrichten en andere na te laten.
Daarom zeg ik dat zelfs als je gezegd wordt dat je niet gestraft
zult worden, je er niet op uit zult gaan om iets verschrikkelijks te
doen. Dat is niet mogelijk. Aan de andere kant heeft iemand die
van nature geneigd is om verschrikkelijke dingen te doen, een
pathologische misdadiger, deze leer niet nodig om tot zijn ver­
schrikkelijke daden te komen. Hij zal ze toch uitvoeren. Dat orga­
nisme is gecreëerd om bepaalde verschrikkelijke dingen te laten
plaatsvinden. En die verschrikkelijke dingen zijn allemaal deel
van het functioneren van het Geheel.
Is het niet hetzelfde Bewustzijn, dezelfde God die de heilige en
de zondaar heeft geschapen?
Dus het is niet: "De duivel liet het me doen" Het is "God liet het me doen".
Ja, dat klopt.
Gedurende de Tweede Wereldoorlog, reisde Krishnamurti regelmatig en
gaf voordrachten zoals u die geeft, waarbij hij voor veel opwinding zorgde
door niet veel tijd te besteden aan Hitler. Maar zijn uitleg leek erg op wat
u vanavond zegt: dat het individu zichzelf moet vinden en moet uitzoeken
waar hij varulaan komt voordat de wereld verbeterd kan worden.
Dat is juist. Kijk, je spreekt nu over Krishnamurti. Ik zal je ver­
tellen wat er gebeurde toen Krishnamurti en een ander persoon
kennis namen van een en hetzelfde incident. Ik lees in Krishna­
murti's boek dat hij op een keer de televisie aan had staan en zag
hoe babyzeehondjes dood werden geknuppeld vanwege hun pels.
Krishnamurti zei dat het verschrikkelijk was en kon het niet ver-
350
dragen ernaar te kijken. Dus wat deed Krishnamurti? Hij zette de
televisie uit, omdat dat precies is wat moest gebeuren bij een li­
chaam-geestmechanisme met de naam Krishnamurti. En daarmee
was de reactie klaar. Maar de filmster Brigitte Bardot zag dezelfde
scène en deze beroerde haar zozeer dat ze er nachten lang niet
van kon slapen. Ze richtte een beweging op die almaar groter
werd en internationaal uitgroeide totdat de praktijk van het do­
den officieel werd gestopt. Nu, betekent dit dat het Krishnamurti
niets kon schelen en Brigitte Bardot wel?
Zie je, de reacties verschillen in verschillende lichaam-geestme­
chanismen. Verschillende lichaam-geestmechanismen zijn in het
leven geroepen om verschillende dingen te laten plaatsvinden.
Wat er gebeurt, is enkel het functioneren van het Geheel.
En daarin hebben wij geen enkele keuze.
Zo zit dat.
En dat is het?
Dat is het. (gelach)
Is het niet zo dat naarmate we meer en meer beseffen dat onze aard onze
aard is, en we daar steeds vaker naar kijken, de invloed van het 'ik' in ons
leven vermindert, waardoor iets anders zich tot uitdrukking kan brengen?
Ja. Precies zoals u zegt.
Dus het leven hoeft niet leeg te zijn zelfs als het geen doel heeft?
Dat is juist. Het is een vergissing om te denken in termen van
een doel. Het leven gaat verder. Leven is een continuüm.
Het leven is fantastisch! (gelach)
Ja. Zo is het. Het leven kan prachtig zijn zolang je je er niet te­
gen verzet.
351
 Als het leven dit alws doet, dan amuseert het zichzelf voor zichzelf.
Daarom worden in de hindoefilosofie de hele zintuiglijk waar­
neembare wereld en het functioneren daarvan beschouwd als
Lila. Lila is een spel of een dans. Het gebeurt gewoon.
Als hier gedanst zou worden en er een buitenaards wezen zou
zijn die de mensen zag dansen, dan zou hij waarschijnlijk vragen:
"Wat is hiervan de bedoeling?" Hij zou zich afvragen: 'Waar zijn
die nou mee bezig?" Het zou moeilijk zijn hem uit te leggen dat er
gewoon gedanst werd door mensen die daar genoegen in schep­
pen en dat het enige wat ze doen is van het dansen genieten.
De wil van het Geheel aanvaarden
Hoe weet ik tijdens het rnaken van keuzen, waannee ik elke dag gecon­
fronteerd word, wat Zijn Wil is?
Dat weetje niet! Enje kunt het niet weten! Daarom is het enige
watje kunt doen, niet bij de pakken neerzitten enje met ander­
mans zaken bemoeien, doen en laten zoals je dat tot nog toe
deed. (gelach) En op Hem vertrouwen dat er gedaan wordt wat
er gedaan moet worden.
Jouw organisme is met bepaalde karakteristieken in het leven
geroepen, met andere woorden, jouw organisme is geprogram­
meerd om op een bepaalde wijze te handelen. Het kan niet niet
handelen overeenkomstig zijn programmering. Dus je gaat
gewoon door metje werk en je te gedragen ...
Met andere woorden, de keuzes vinden spontaan plaats overeenkomstig
mijn aard.
Ja! En als er een verandering optreedt, misschien op basis van
watje gelezen hebt, of watje hebt gehoord, of omdat een gedach­
te van buitenaf is gekomen, prima! Laat het gebeuren.
Ik krijg alkmaal beelden van vrolijke verkrachters en moordenaars en
u beweert dat dat in orde is.
352
Het is niet de vraag of het in orde is of niet. Elke daad draagt
zijn consequenties in zich.
Zou het dan in orde zijn als er een blije moordenaar was? Begrji pt u
wat ik bedoel?
Dus gaat de blije moordenaar opgewekt aan het moorden. Dat
gebeurt er, maar het heeft niets metjou te maken!
Ik was er al bang voor dat u dat zou gaan zeggen.
Maar je hebt er niets mee te maken, als je tenminste uit zijn
buurt kunt blijven.
Leven 'alsof' er geen keus zou zijn
Heeft u ooit een kund al ini ervaring meegemaakt?
-
Nee, ik weet niets van kundalini, behalve dat ik het woord ken.
Ik heb er geen enkele ervaring mee gehad.
Het hek idee dat de zintuigliJk waarneembare wereld een illusie is, kan
een soort val zijn, nietwaar?
Ja. Daarom moetje in het leven handelen alsofjij degene bent
die doet, terwijl je tegelijkertijd weet datjij niet degene bent die
doet. De mens leeft op basis van ficties. De mens weet bijvoor­
beeld dat de zon stationair is en dat het de aarde is die rond de
zon draait, maar niettemin accepteren we in het dagelijks bestaan
de fictie dat de zon opkomt en ondergaat.
Dus het inzicht is dat dit alles een il1usie is en datje geen enke­
le vrije wil hebt, maar in het bestaan moet je handelen alsofje wel
over vrije wil beschikt.
Ik was zeer verbaasd toen ik las dat Ramakrishna zei: 'Je moet
weten datjij als individu niet degene bent die doet, maar in het
bestaan moet je functioneren alsof jij degene bent die doet."
353
 Ik beg;rijp niet helemaal waarom u ve·rbaasd was.
Ik was verbaasd omdat Ramakrishna een bhakta was. Let wel,
Ramakrishna bediende zich niet van de Engelse taal, dus wie het
ook vertaald heeft, die gebruikte de woorden 'alsof. Dit zijn de­
zelfde woorden die de Duitse filosoof Hans Vaihinger gebruikte
in zijn Filosofie van 'alsof'. 26 "De mens heeft geen andere keus dan
te leven op basis van ficties. Hij moet handelen alsof er een God
is om deugden te belonen en zondig gedrag te straffen; alsof hij
beschikt over vrije wil, die hem verantwoordelijk doet zijn voor
zijn daden; alsof de mensheid niet tot de dood veroordeeld was.
Het is enkel bij de gratie van deze ficties dat het individu zijn gees­
telijke gezondheid kan behouden." Dus de betekenis van alsof is
erg duidelijk. Hij zegt dat je moet handelen. In feite kun je niet
niet handelen. Het lichaam-geestmechanisme moet reageren op
een gebeurtenis. Je moet beslissingen nemen en je moet ze ne­
men alsof het je eigen beslissingen waren.
De verwarring die ontstaat als we hierover praten is dat het klinkt alsof
het voorschriften zijn voor de manier waarop ik mijn leven moet leiden.
Het zijn geen voorschriften! Het zijn enkel beschrijvingen van
hoe het is als verlichting plaatsvindt�'.
Zolang ik niet verlicht ben, zijn er wel duizend manieren waarop ik
mijn leven kan leiden en duizend verschillende ideeën over ongeveer alles.
Hoe kies ik daaruit?
Ja, voor de gewone mens is het een zeer terechte vraag: "Ik
begrijp dat ik niet degene ben die doet, maar hoe leid ik mijn nor­
male leven?"
Die vraag dient beantwoord te worden. Het antwoord is: "Laat
het intellectuele inzicht zijn dat jij niet degene bent die doet en
ga voort met te functioneren alsof jij degene bent die doet."
26] Hans Vaihinger, Philosophy of �s Ij', vert. C.K. Ogden (telegraph Books, 1924)
27] Niet vertaalbare woordspeling in het Engels, geen prescription, maar description
(vert.)
354
Naarmate de tijd verstrijkt, zal dit intellectueel inzicht dat jij niet
degene bent die doet, dieper en dieper gaan en alle acties die
plaatsvinden, zullen herkend worden als spontane acties, niet
'jouw' acties.
Veel mensen op het spirituele pad zijn in therapie. Zij beschrijven dat
er op een bepaald moment een verschuiving plaatsvindt, een doorbraak.
Voor dat moment is er het gevoel dat ze slachtoffer zijn en heel subtiel dat
daar iemand schuld aan moet hebben. Ze voelen zich gekwetst, dus het ligt
op de een of andere manier aan hun ouders. Dan vindt de verschuiving
plaats en na dat moment aanvaarden ze verantwoordelijkheid voor alles
wat hun pijn gedaan heeft. Veel mensen beschrijven het precieze moment
waarop de verschuiving plaatsvindt alsofze een keuze maken. Het is alsof
ze zeggen: "Vanaf nu zal ik niet langer anderen de schuld geven of slacht­
offer zijn, ik zal niet langer een aanklager zijn, ik zal niet langer wrok in
mijn hart dragen. Ik ga op een andere wijze mijn leven leiden, alsof ik to­
taal verantwoordelijk ben voor alles wat tnij overkomt en niemand daar de
schuld van te geven valt en ik zal het nemen zoals het komt. "
Ja. Ziet u, dit is allemaal het denken dat zichzelf voor de gek
houdt. Zelfhypnose is nog steeds denken. Het zijn nog steeds het
ego en het denken die proberen beter te worden.
Als dit 'ik' zelf verdwijnt, als het inzicht van een andere aard
wordt, dan zal er geen 'ik' zijn dat iets wil doen. Daarna gebeurt
alles wat plaatsvindt uit zichzelf zonder dat er een 'ik' aanwezig
is.
Zou u niet zeggen dat van de twee types, het slachtoffer en degene die
verantwoordelijkheid neemt, de laatste het beste af is?
Nee. Als er al sprake van kan zijn, dan is hij eerder slechter af,
omdat hij een beege trots is op het feit dat hij iets bereikt heeft.
In het stadium waarin mensen niet verlicht zijn en nog niet hebben
aanvaard dat het leven een onpersoonlijk functioneren is, verkeren zij in
de illusie van de vrije keuze.
355
 Is er enige leidraad of kunt u enkele suggesties doen ten behoeve van
mensen om hen te helpen bij het maken van hun dagelijkse keuzen?
Probeer te begrijpen dat het alleen het denken is dat een groot
probleem opwerpt. Het zegt: "Nu ben ik zoeker, ik heb boeken
gelezen,ik weet dat dit alles een droom is, ik weet dat ik geen vrije
wil heb, dus, wat staat mij vanaf morgen te doen?"
Waar het hier om draait, is dat als men boeken gelezen heeft,
naar gesprekken geluisterd heeft, de leer, wil deze enige waarde
hebben, de veranderingen tot stand moet brengen die noodza­
kelijkerwijs moeten plaatsvinden. En vooral als u zich er niet mee
tracht te bemoeien. Dus het antwoord is: probeer niets abnor­
maals te doen. Probeer niet je leven te wijzigen. Probeer niet je
manier van leven te veranderen. Voeg er niets opzettelijk aan toe.
Ga er niets opzettelijk uit weglaten. Ga gewoon door zoals voor­
heen. Wat kan er eenvoudiger zijn dan dat?
Als verlichting plaatsvindt en Bewustzijn-in-staat-van-beweging zich
bewust wordt van Bewustzijn-in-staat-vanJfU.St, veroorzaakt dat dan niet
een transfrmnatie van de wijze waarop de zintuiglji k waarneembare wereld,
zoals we die waarnemen, zich uitdrukt? Ik denk daaraan in relatie tot het
proberen de wereld te verheffen, te verbeteren, met meer liefde, minder oorlog,
enz. Als elke individuele uitdrukking van Bewustzijn zich bewust wordt van
zijn tegendeel in Potentiële Niet- Gemanifesteerde Werkelijkheid, kan dan het
hele drama zich niet transfrmneren in iets wat heel anders wordt ervaren?
Als dat zou gebeuren,dan is dat het einde van dit Lila. De voor­
stelling is over en het doek zou vallen. Begrijp je? Het toneelstuk
zou eindigen.
Maar als we om ons heen kijken, zoals we dat nu eenmaal doen, terwijl
we ons ervan bewust zijn dat de ogen waarin we kij'ken onze eigen ogen
zijn, dan kunnen we met elkaar een toneelstuk opvoeren, wetend dat het
slechts een spel is. En tegelijkertijd kunnen we onze volledige individuali­
teit en verscheidenheid tot uitdrukking ln'engen, hetgeen toch zo leuk is.
356
U bedoelt dat 'wij' dat zouden kunnen bereiken? Als 'wij' dat
zouden kunnen doen, waarom hebben we dat dan niet gedaan?
Gelnek aan inzicht. De overtuiging dat wij van elkaar gescheiden zijn
en dat we niet volledig zijn.
Gebrek aan inzicht... ja, daar ben ik het mee eens. Gebrek aan
inzicht dat hij geen eigen wil heeft en daardoor alles wil verande­
ren in plaats van te aanvaarden dat het is zoals het is.
Ik zeg niet dat, zelfs als dat aanvaard is, de wereld niet in deze
staat zou zijn. De wereld verkeert in deze staat omdat dat precies
is wat er moest gebeuren. Begrijp me alstublieft goed,ik ben geen
pessimist. Wat ik zeg is: als het niet de bedoeling is dat de wereld
zichzelf opblaast, wat kan dan verhinderen dat er twee of twintig
of tweehonderd zeer invloedrijke mensen van buiten een gedach­
te ontvangen die de totale situatie binnen een etmaal doet veran­
deren? Wat kan dat voorkomen? Niets.
Dus is het dan juister zich een voorstelling te maken van een betere
wereld zonder wat-nu-is te verwerpen of te bekritiseren?
Een voorstelling maken,ja. Ik bedoel,je maakt je een voorstel­
ling van een bepaald ideaal, een staat van perfectie. Als het maken
van een voorstelling van die ideale staat van perfectie je gelukkig
maakt, ga dan je gang.
35 7

9 betrokkenheid. Dus in plaats van betrokken te raken bij een men­
Wat er gedaan moet
worden
Algemene discussie
Op het momen t dat ik besef dat ik me verlies in gedachten over de toe­
komst, in het denkverstand, kan ik dan iets speciaals doen?
Nee. Absoluut niets.
Het volgende moment zorgt voor zichzelf? Ik zal het misschien vergeten
en vervolgens weer aan de toekomst denken ?
Dat is juist. Wat ik zeg, is dat luisteren met een zekere mate van
ontvankelijkheid heeft plaatsgevonden. Anders zou zelfs de� �
vraag niet kunnen ontstaan. Dus dit luisteren op een ontvankeliJ­
ke wijze zal veranderen in inzicht en het inzicht zal gadeslaan wor­
den, dat nodig is om te voorkomen dat we betrokken raken. Het
is het 'ik', het denkverstand, dat ondanks het inzicht, de vraag
stelt: "Welnu, wat moet ik nu doen?" Het antwoord is: "Doe niets."
Dit betekent in de praktijk, het negeren van het denkverstand.
De enige manier waarop het denkverstand inkrimpt, is door het
te negeren. Op geen andere manier komt er een eind aan.
In Vipassana is een van de methoden om in het nu terug te keren, je
op een lichamelijke ervaring te concentreren. Dit lijkt veel op wat u zegt.
Nee, die manier van 'doen' is nog steeds het denken dat het
358
denken waarneemt, een mentaal proces. Zelfonderzoek betekent
niet dat men, elke keer als er een gedachte opkomt, systematisch
begint te denken: Aan wie verschijnt deze gedachte? Ik ben niet
het lichaam, enzovoort. Dat vindt allemaal plaats in tijd en is aan
tijdsduur gebonden, toch?
Alles wat gebeurt in de tijd en aan tijdsduur is gebonden, is
taal proces is het eenvoudiger en effectiever om in een positie van
blijde aanvaarding te verblijven. Een gedachte komt op, wordt ga­
degeslagen en wordt afgesloten. Het gadeslaan vereist geen enke­
le mentale activiteit.
Wat is de beste manier om in te zien dat je niet degene bent die doet?
De beste manier om in te zien dat jij niet degene bent die doet,
is te beseffen dat je niet een tastbaar lichaam bent. Je bent alleen
maar een leegte, waarin energie trilt overeenkomstig een bepaald
en individueel patroon. Dus jij bent geen individueel wezen, laat
staan een individu dat doet.Je bent zelfs geen individuele entiteit.
Je bent niets. je bent enkel een patroon van trillende energie. Dat
met overtuiging, ten volle te begrijpen, helpt enorm.
Maar men kan dat op het ene moment begrijpen om dan gedurende de
rest van de dag te merken dat je weer aanneemt dat jij degene bent die doet.
Oh, ja! Maar het moet komen. Laat het komen!
Maar het begrijpen wordt over verschillende afdelingen verdeeld.
Integendeel, het wordt niet in een afdeling gestopt Het gaat
rechtstreeks naar de wortels van het bestaan, de basis van het be­
staan. Je hoeft niet keer op keer te herhalen: "Ik ben, ik leef." Er
is geen noodzaak om te zeggen: "Ik ben een man." De kennis is
er. Als die gedachten opkomen, dan is dat een tijdelijke bewol­
king in Bewustzijn. De mate van bewolkt zijn ligt niet in jouw han­
den. Er is geen techniek die het 'ik' kan toepassen om die gedach­
ten te laten verdwijnen.
359
 Dus een moment van zuiver inzicht dat jij niet degene bent die handelt,
is belangrijker dan een aantal minder belangrijke inzichten.
Helemaal juist. Hoe lang het duurt, doet er niet toe.
Heel vaak zet Maharaj in 'Ik Ben' mensen aan om zich vast te klam­
pen aan het gevoel 'Ik Ben'.
Dat antwoord werd gegeven aan iemand die het nodig had iets te
doen. Het zou verschrikkelijk moeilijk zijn om deze man van de actie,
een karma yogi, door middel van vertellen tot inzicht te laten ko� en.
Het was heel moeilijk voor mij om te begrijpen wie MaharaJ nu
eigenlijk aansprak als hij zei: "Blijf in Ik Ben." Klaarblij elijk zei
� ontwikkeld, dat het de hoe's en wat's van alles wilde weten. Hoe
hij het tegen een persoon. Dit was een probleemvraag dte me zes
maanden lang intens heeft beziggehouden. Het was dezelfde
vraag als de uwe.
Ja, maar ik hoop dat het geen zes maanden duurt,
had een erg goede stern, dus gunde ik mij het genoegen van het
zingen en het rnaakte me blij. Ik was niet geïnteresseerd in ken­
nis, noch in het herhalen van Gods naam. Daar hield ik van en
dus deed ik dat."
Op een dag stond een vriend van hem erop hem te begeleiden
om naar een zekere goeroe te gaan. En dat was wat Maharaj deed.
De gebruikelijke rnanier van doen was een bloemenkrans mee te
nemen. "Zelfs die bloemenkrans werd nog door mijn vriend ge­
kocht," zei Maharaj. De essentiële boodschap van de goeroe was
dat er geen individuele entiteit bestond, het was slechts een ver­
schijnsel in Bewustzijn. Maharaj zei: "Ik accepteerde dat, mis­
schien omdat ik ongeletterd was. Het intellect was niet zodanig
dan ook, ik aanvaardde het en daarmee was de zaak afgedaan."
Maharaj bleef doorgaan met bajans zingen en het inzicht wor­
telde zich in zijn hart. Geleidelijk aan hielden zijn bezoeken aan
de tempel op, maar zonder dat er sprake was van een inspanning
om daarmee te stoppen.

Je mag zelfs dankbaar zijn dat het geen zes jaar duurt! �aar h��
is de hamvraag. De vraag zat mij elke ochtend dwars en �eld ��
de rest van de dag bezig. Ten slotte kwam er het plotsehnge m­ Maharaj werd met betrekking tot het in het Ik Ben verblijven, gevraagd:
zicht dat die aanbevelingen 'Wees gewoon' en' Blijf in Ik Ben' niet 'Wat hebt u gedaan?" Hij zei: "Ik ging naar mijn goeroe die mij vertelde
gesproken werden tegen een 'ik'. Als i de asale waar e d kon
� � �� in het Ik Ben te blijven. Dat deed ik en drie jaar later volgde de realisatie. "
_
accepteren dat het 'ik' enkel een versch�nsel m BewustziJn ts, dan Later wijdt hij er iets over uit door te zeggen dat hij tijdens die drie jaar
viel er verder niets meer te doen. steeds vaker in het Ik Ben verbleef Was het nou zo dat het gadeslaan bleef
araj
Deze aanvaarding komt niet in alle gevallen heel snel. M � gebeuren en dat hij zich daar domweg 'meer en meer bewust van was tot­
spreekt, totdat die aanvaar ding er is, tijdens het proces waar : � ze
u dat hij die staat niet meer verliet?
dat 'ik' aan dat een zekere begeletd mg
stevig verankerd wordt,
nodig heeft. Juist. Daarom zeg ik ook dat je niet in de lijdende vorm kunt blij­
. . .
-
Hij gaf deze instructies nooit aan iemand dte ze met nodtg h�
� ven spreken. Het enige wat Maharaj kan doen, is herhalen dat er
zo'n object bestaat als een menseliJ k
De basale feiten- dat er niet niet 'iemand' is die ergens kan verblijven. Het verblijven in het Ik
wezen met onafhankelijkheid als een afgescheiden entiteit, met
vrij­ Ben vindt plaats. Het moet in de passieve vorm worden begrepen.
heid van keuze of beslissing, met vrije wil - die had hij al duidelijk
gemaakt. Slechts een verschijning kan geen enkele wi_l he��n. Ik heb mij nogal inadequaat en schuldig gevoeld, onkundig, omdat ik
e en
In Maharaj' eigen geval was er sprake van een mtmuev vond dat ik in staat zou moeten zijn het Ik-Ben-bewustzijn voort te laten
natuurlijke neiging tot devotie, bhakti dus. Hij was gew � on e e�� duren. Ik weet dat het gek is. Dus je moet ook die reactie achterwege laten?
_ .
er bajans te zmgen. HtJ zet: Ik
avond een tempel te bezoeken en Het is allemaal een deel van hetzelfde bedrog.
 Ja, en het bedrog zal net zo lang voortduren als het moet.
Oké, dat is mijn vraag. Ik heb belangstelling om het te doen, dus vraag
ik u of u bepaalde methoden kunt aanbevelen.
Ik meende dat er iets was wat ik eraan zou kunnen doen, maar dat is
Nee, mijn manier is buitengemeen simpel. Als je je werk wilt
er niet.
doen, doe het. Als je wilt gaan mediteren, doe het. Als je iets wilt
bereiken, doe het. Ik zeg 'doe het' om één reden, namelijk om de
Nee. Eén ding dat ik kan zeggen is dat er niets is watje kunt
actieve vorm te gebruiken in de beantwoording van je vraag.
doen, omdat het j
' ij' moet verdwijnen. Maar het 'jij' zal 'jou' niet
Feitelijk is wat ik zeg dat je met geen mogelijkheid kunt voor­
laten verdwijnen.
komen datje het doet. Er is geen manier om te vermijden dat er
gebeurt wat er gebeurt of om te veroorzaken dat iets wat niet
Dat kan niet. Ik heb het echt keihard geprobeerd. (gelach)
gebeurt toch gebeurt. Dat is een absoluut feit.

Het kan niet! Zie je, het ego zal geen hara kiri plegen. En de grap
is dat het het ego, het 'ik' is dat verlichting wenst en dat verlich­
ting niet kan gebeuren totdat het 'ik is afgebroken.
Oefeningen en technieken

Mij is altijd verteld dat als ik niet hard genoeg mijn best deed, ik vod­
dig zou eindigen, dus ben ik bang om mijn oefeningen op te geven.
Proberen te veranderen
Als je zo bang bent, dan betekent dat gewoonlijk dat jou verteld
We hebben een natuurlijke liefde voor ons 'Zelf. Hoe kan die liefde voor
mijzelf worden gelmtikt als de deur naar het Grotere'! is dat als je niet zoveel uur zit te mediteren, er iets verschrikkelijks
gaat gebeuren of dat je tien stappen teruggaat. Als die angst
opkomt, zal die als je er alleen maar naar kijkt, langzaam wegeb­
Mijn vriend, wie zou haar moeten gebruiken en waarom zou
ben. Ik zeg niet dat hij volledig zal verdwijnen, maar hij wordt afge­
hij? Dat is het hele punt waarom het draait. Waarom zou jij die
liefde voor jezelf gebruiken om wat dan ook te transformeren? Als sloten als er enkel naar gekeken wordt telkens als hij opkomt, zon­
der betrokkenheid zoals "Ik zou iets moeten doen of anders zal
er iets getransformeerd moet worden, dan zal het getransfor­
deze betrokkenheid voortduren". De angst zal als ernaar gekeken
meerd worden, en dat zal gebeuren ondanks en niet dankzij jouw
wordt wanneer die opkomt, verticaal worden afgestopt en er zal
inspanningen,
geen horizontale betrokkenheid in tijdsduur plaatsvinden.
Men vertelde mij over een Vipassana-lerares die viel en haar
Dus sadhana is nutteloos?
been brak. Iemand vroeg daarna aan haar: "Was je niet aandach­
tig?" (gelach).
Als sadhana moet plaatsvinden, dan zal het plaatsvinden. Als er
geen sadhana moet plaatsvinden, dan zal sadhana niet plaatsvin­
den.

Zijn er niet bepaalde dingen die je met je lichaam-geest kunt doen om

Dus als iemand van mediteren houdt...
het meer ontvankelijk te maken, zoals meditatie, pranayama's, bepaalde
diëten of iets wat jee er meer open voor maakt?
Dan zal hij het doen!

363
 Ja. Maar zelfs dat ligt niet in jouw handen. Geloven dat medi­
tatie kan helpen en dan meditatie beoefenen zijn dingen waarvan
jij denkt dat jij ze doet, maar de meditatie die plaatsvindt, vindt
plaats met behulp van een lichaam-geestmechanisme, dat in het
leven is geroepen om die acties te laten plaatsvinden. je kunt niet
aan dit basale punt voorbijgaan: je zult alleen datgene kunnen
doen wat je toegestaan wordt te doen!
je kunt het niettemin proberen.
Oh ja, je kunt het proberen als het je door God of het Geheel
of hoe je het noemen wilt, toegestaan wordt het te proberen.
Maharaj sprak over het concentreren op het Ik Ben. Als ik dat doe, word
ik al snel een object.
Alweer is dat het 'ik' dat denkt: Ik ga een persoonlijke inspan­
ning leveren. Dit gaat door totdat het besef doorbreekt: "Er is
niets dat ik kan doen. Als het moet gebeuren, zal het gebeuren."
Dat is overgave.
Als ik luister naar datgene waar u over spreekt, dan kan ik het daar
niet mee oneens zijn, maar het komt toch altijd weer neer op de vraag: Hoe
kom je van hier naar daar? Ik veronderstel dat het gebeurt door Genade.
Ik heb zeventien jaar van mijn leven besteed aan alle mogelijke spirituele
oefeningen. Eerst was ik bij een leraar, die zei dat als je zus en zo doet je
Kosmisch Bewustzij'n zult krijgen. Daarna was ik vele jaren bij een ande­
re leraar, die in essentie zei dat het al het geval was en dat het gebeurt door
genade en bij de gratie van de aandacht en de toewijding die je aan je spi­
rituele meester geeft.
En dan is er een hele partij oefeningen in toewijdin�J> waarnemingsoe­
feningen, meditaties, diëten, enzovoort. Deze totale partij van dingen om
van hier naar daar te komen. Dus dat heb ik allemaal zeventien jaar lang
gedaan, en hier ben ik. (gelach)
Ja, je bent nergens. (gelach) Zie je, waar het om draait, is dat
een totaal gewijzigd standpunt moet worden ingenomen. Jij hebt
gedacht in termen van jij, die als zoeker iets zocht Wat ik vraag is:
''Wie is het die wat zoekt?"
Ik wist dat u dat zou gaan zeggen: ''Wie is het die wat zoekt?" Maar ik
kom steeds maar weer op hetzelfde punt terecht, zelfs als ik hoor dat er geen
individu is dat verlicht wordt ofdat verlichting bij toeval plaatsvindt. Dus
wat moet ik doen? Wat moet ik doen om daar te komen? (gelach)
Dat is een goede vraag. Het antwoord is erg eenvoudig. Het ant­
woord is: ga door met wat je aan het doen was. Er is niets anders
dat je kunt doen.
U bedoelt dezelfde dingen die ik gedaan heb?
Wat je op dit moment aan het doen bent!
Maar ik wil ze niet meer doen. (gelach) De reden waarom ik ze niet meer
wil doen, is dat ik het gevoel heb dat ik de grenzen van het nut voor mij
heb bereikt. Ze lijken niet te geven wat ik voor ogen had toen ik ermee begon.
Goed, doe ze dan niet!
Uit wanhoop.
Nee! Daar gaat het om, het is niet uit wanhoop. Het is vanuit
de aanvaarding van Zijn Wil. In de grond genomen zul je telkens
weer op hetzelfde punt aanbelanden, Zijn Wil of jouw wil.
Het is jouw wil die je de afgelopen zeventien jaar hebt gevolgd,
iets doen, proberen te veranderen. Geef Zijn Wil eens een kans.
Geef Zijn Wil eens een klein kansje en kijk wat er gebeurt. Ik
denk dat je verbaasd zult zijn.
 Ramesh, is er ergens in uw leer een oefening die je dit Geheel, waarover
u spreekt, doet ervaren?
Kijk, daar ligt precies de kern van het probleem. Het 'ik' wil het
'Ik' ervaren. Hoe is dat mogelijk?Andersom, ja!
Welnu, het kan gebeuren, maar je kunt het niet laten gebeu­
ren. Dat is de kern van mijn leer. Daarom zul je in het boek 'Ik
Ben' veel tegenstrijdigheden aantreffen. Tegen de ene persoon
kon Maharaj zeggen: ':Je moet mediteren" en tegen een ander:
'jouw probleem is dat je mediteert."
Meditatie kan in het begin een zuiverend proces zijn. Maar het
gevaar is dat het individu dat het beoefent, degene die mediteert,
die oefeningen zo prettig gaat vinden dat het middel een doel
wordt. In LosAngeles was er vorig jaar iemand die over meditatie
sprak en hij mCj.akte melding van het feit dat hij veertien uur per
dag mediteerde. Hij mediteerde veertien uur per dag!
Dus Maharaj' punt was dat het plezierige effect van de medita­
tie ertoe kan leiden dat de meditatie een doel op zich zou worden.
Moet ik mediteren?
Hoe lang mediteert u al?
Geen idee.
Het enige antwoord op die vraag is dat de meditatie zal ophou­
den als ze moet ophouden. Als er op een bepaalde plaats op de
spirituele ontwerplandkaart een stip wordt geplaatst, die een indi­
vidu voorstelt en waar meditatie vereist is, zal meditatie plaatsvin­
den. Of het nu verkeerd begrepen is als een doel op zich of niet,
het zal doorgaan. En als en wanneer de stip is uitgeveegd en een
andere stip in het leven is geroepen, dan zal die stip verderop on­
dervinden dat er geen noodzaak is te mediteren. Meditatie heeft
dan al eerder plaatsgevonden.
Dus wat er ook gebeurt op een bepaald moment, de vraag van
goed of kwaad, juist of onjuist, beter of niet, is waarlijk irrelevant.
Je kunt het niet helpen dat je precies doet wat je aan het doen
bent. Je kunt het niet helpen datje hier zit en luistert naar wat er
366
gezegd wordt. En niemand weet welk effect het luisteren zal heb­
ben. De kwestie is waarlijk die van aanvaarding.
Dat betekent ook het aanvaarden van een grote paradox, nietwaar?
Natuurlijk.
Het inzicht proberen 'vast te houden'
Zodra je je zorgen maakt over het functioneren van de geest of elk wil­
lekeurig aspect van de werkelijkheid, is dat niet het kwijtraken van geluk­
zaligheid in de zin van verlies van ananda.
Ja. Hoewel niet echt goed begrepen is dat 'zijn' het doen om­
vat. Daarom is er vaak de klacht dat wanneer iemand opgaat in
het doen van iets, hij zich niet bewust is van het zijn. Er is de wens
om te kunnen stoppen met waar men normaal gesproken mee
bezig is om in het 'zijn' te kunnen verkeren.
Een volkomen misverstand! Als er volledige betrokkenheid is
in het doen, dan is dat in het zijn! Er is zijn om de doodeenvou­
dige reden dat het denken er niet tussenkomt, dat allemaal plaat­
jes maakt. Als het denken geen plaaÇjes maakt, krijgt het doen de
volle aandacht. En als de aandacht zich niet versnippert en ver­
spreidt naar de periferie, dan is er volledige aandacht bij het
doen. Het denken is dan afwezig. Daarom is dat doen, zijn.
Dus het probleem is eigenli:jk de gedachte 'Ik mis iets'.
Precies! Precies!
Wat nooit waar is.
Ziet u, het is het denken dat zegt: "Dit vind ik niet leuk om te
doen. Ik wil iets anders doen." Dus het willen veranderen van wat­
is, dat is het denken, en dat is het probleem.
 op een moment als dit, waar we aUemaal samen zijn en volledig aan­
dachtig zijn, lijkt het volkomen duidelijk wat u ugt over het Geheel en dat
er niets is wat door ons gedaan moet worden. Maar morgen zal het weer
een hele strijd zijn om in dezelfde staat terug te keren. Wat raadt u ons aan
om te doen?
Ziet u, het denken zegt: "Dat waren fantastische momenten,
daar wil ik er meer van." Het denken wil vastpakken wat het ge­
hoord heeft en het niet meer loslaten.
Als mensen naar Bombay komen om me te ontmoeten, dan
praten we en na een paar uur vertrekken ze weer. Als ze op het
punt staan om te vertrekken zeggen ze soms: "Is er nog een laat­
ste advies dat u kunt geven?" Dan zeg ik: 'Ja, denk niet meer aan
watje gehoord hebt."
Dus je begint elke dag opnieuw?
Ja. Zeker. Watje ook gehoord hebt, alsje het aan zichzelf over­
laat, geefje het een kans dieper in te werken. Maar als het den­
ken ermee aan de haal gaat, dan zal het zijn grip verliezen, snapt
u?
Goed en kwaad
Als het gevoel van persoonlijk handelen en het verantwoordelijkheids­
gevoel zich beginnen terug te trekken, welke richtsnoeren zullen ons onder
omstandigheden leiden om te doen wat goed en juist is?
Het werkverstand zal spontaan doen watjuist is voor zover het
een bepaalde taak betreft, zolang het denkverstand maar niet tus­
senbeide komt. Maar goed en kwaad hebben alleen betrekking op
de taak waarmee het werkverstand zich op dat moment bezig­
houdt. Het werkverstand houdt zich niet bezig met de denkbeelden
goed en kwaad.
Je kunt veel mensen aantreffen die in zekere zin amoreel zijn.
Zij houden zich niet bezig met moraal. Ze kunnen misschien zeg­
gen dat ze atheïst zijn.
Die mensen die gebonden zijn aan morele gedragsregels, zijn
vaak verbaasd en staan perplex als ze merken dat die mensen, die
zich niet bezighouden met morele vraagstukken, zulke goede
mensen zijn. Ze zijn verbijsterd. Ze gaan ervan uit dat, omdat
amorele mensen zich niet vanuit zichzelf bewust zijn van ethiek,
zij zich erop toeleggen alles slecht te doen, hetgeen natuurlijk
niet zo is. Ze zijn verbaasd als ze merken dat deze mensen echt
goede mensen zijn en dat wat ze doen in grote lijnen goed is en
niet kwaad.
Waar u over spreekt zijn twee met elkaar verbonden tegenpolen?
Inderdaad, ja!
Dus die zijn hetzelfde...
Zij zijn aan elkaar verbonden. Daar gaat het om.
Dat verklaart waarom men in de psychologie het inzicht heeft dat er
altijd van fouten valt te leren. Als we van alles verkeerd doen, dan komen
we erachter dat het verkeerd is en dan hoeven we dat een volgende keer niet
meer te doen.
Dat isjuist. En vaker wel dan niet wordt dat onbewust opgepakt,
niet bewust. Ik zal een passage van een taoïstische wijze voorlezen
over goed en kwaad. Hij berispt Confucius, die een grote moralist
was, voor zijn gemoraliseer.
Hij zegt: "Al dat gepraat over goedheid en pracht, die voortdu­
rende speldenprikken verzwakken en irriteren de toehoorder. U
zou het beste maar kunnen bestuderen hoe het komt dat de
hemel en de aarde hun eeuwige loopt, de zon en de maan hun
eeuwig licht, de sterren hun individuele posities, de vogels hun
vlucht, en de bomen en heesters hun plaats behouden. Dat komt
niet doordat zij zich zelfbewust gewaar zijn van wat er gedaan
moet worden. Zij doen dat gewoon, omdat dat natuurlijk is. Dit
zou u ook moeten leren: uw stappen te laten begeleiden door
innerlijke kracht, de koers te volgen die de natuur heeft uitge­
stippeld. En spoedig daarna zult u het niet meer nodig vinden om
met zoveel inzet goedheid en pracht aan te prijzen. De zwaan
heeft geen dagelijks bad nodig om wit te blijven."
Het is precies zoals u zegt, dat de menselijke geest het denk­
beeld van met elkaar verbonden tegengestelden niet als zodanig
kan accepteren, maar eruit wil kiezen.
Het lijkt mij dat wat goed en kwaad is per persoon verschilt en ook een
kwestie van oordelen is.
Ja. Dat is exact juist. En je kunt je in dit leven onmogelijk altijd
volledig houden aan wat de maatschappij en de wetten voor­
schrijven. En als je dat niet doet, dan zul je waarschijnlijk moeten
lijden. Trouwens, er is toch iemand gekruisigd omdat die iets zei
wat niet aanvaardbaar was voor de wet en de maatschappij in zijn
tijd. Maar nochtans, wat gezegd werd, werd gezegd.
Misverstanden als gevolg van het gebruik van
woorden
In 'Ik Ben' zegt Maharaj telkens: "Er is niets wat je kunt doen, maar
je moet stil zijn en teruggaan naar de flron en daar in het Ik Ben verblij­
ven. " Maar dat kan ik ook niet.
Nee. Zoals ik je zei, dat probleem maakte mij gedurende zes
maanden bijna krankzinnig! Wat u te berde brengt, is dat in feite
Maharaj u iets vraagt te doen, wat u niet kunt doen.
Hij zegt dat dat het enige is watje kunt doen. En ik zeg dan: ''Welnu,
dat kan ik ook niet doen, dus ik ben belazerd. "
Dus daarom moest ik gaan begrijpen dat Maharaj niet 'iemand'
iets vroeg te doen.
Vaak werd hem gevraagd: "Wat is de toestand die aan verlich­
ting voorafgaat of tenminste voorafgaat aan het moment waarop
het proces van start gaat?" Hij zou dan zeggen: "Ernst," Dan, ter­
wijl hij sprak, gebruikte hij de woorden: 'Je moet ernstig zijn."
Ziet u?
370
Dus u zult zeggen: "Hoe word ik ernstig?" Men moet woorden
gebruiken.
Een bezoeker aan Ramana Maharshi zei dat hij soms in een
bewustzijnstoestand verkeerde waarin alles erg passief werd. Hij
hoorde geluiden, rook geuren, maar er was geen reactie. Dus
vroeg hij Ramana Maharshi: "Is dat een goede staat om in te zijn?
Of houdt de geest zichzelf voor de gek?" En Ramana Maharshi zei,
"Dat is precies de geestestoestand of bewustzijnstoestand waarop
gericht moet worden." Nu, zie je? Hij moest woorden gebruiken. "Er
moest op gericht worden", maar hij bedoelde niet door iemand.
En hij voegde eraan toe: "Maar omdat deze staat af en toe
plaatsvindt, heb je twijfel. En die heb je uitgedrukt. Maar je zult
geen twijfel hebben als deze staat vaker voorkomt."
Dus er moeten woorden worden gebruikt, en toch kunnen die
woorden maanden van zielenpijn veroorzaken. Ik kan je dat van­
uit een persoonlijke ervaring verzekeren.
En dus, wat deed u of deed u niet?
Ik wachtte met zielenpijn tot het moment waarop ik begreep
dat Maharaj niemand vroeg iets te doen. En dan: "Natuurlijk."
Maar dat moest gebeuren in dit organisme. Het inzicht moest ko­
men dat wat Maharaj zei een beschrijving van een situatie was, niet
een voorschrift.
Ik veronderstel dat als je een echte zoeker bent, je aan het zoeken gaat.
je gaat het overal zoeken. Er komen boeken onder je aandacht en je gaat ze
lezen.
Dat is juist.
En je wordt door dit zoeken voortgesleept.
Dat is allemaal een deel van het functioneren van het Geheel.
En 'voortgesleept worden' is behoorlijk accuraat. (gelach) Het is
precies en accuraat, omdat dat is wat er gebeurt.
371
 Dus we moeten nog maar een lliertje inschenken en ervan genieten.
(gelach)
Je had het niet beter kunnen zeggen! (gelach) Als het niet de
bedoeling is datje dat glas bier krijgt, dan zal er iets gebeuren en
je zult dat bierge niet krijgen.
Over dit doen 'alsof. Zolang ik denk dat ik een individu ben, terwijl ik
geloof dat ik controle over mijn leuen heb en in mijn leuen kan kiezen, is
dit idee van 'alsof wat vaag.
Kijk, er is niets anders watje kunt doen. Dus, wat doeje? Je gaat
op precies dezelfde manier verder als voorheen. In elk geval zal
gebeuren wat gebeurt. Zoals ik zei, als er een verandering nood­
zakelijk is, dan zal die plaatsvinden. Als geen verandering in­
treedt, dan betekent dat dat er geen verandering nodig is in het
functioneren van het Geheel op dat moment. Dus ga je verder
'alsof je een keuze hebt, en 'alsof je controle hebt overje leven.
372
10
De goeroe-volgelingrelatie
Introductie
Hoe is de goeroe-volgelingrelatie ooit begonnen?
Alle georganiseerde godsdiensten hebben zich in het begin ge­
baseerd op de eeuwenoude filosofie dat er een ondergrond is
voor alles wat is en wat niet is, iets wat niet een ding is waaruit alles
voortkomt. Maar toen de oorspronkelijke leringen tot concepten
werden gemaakt, geïnterpreteerd en naar buiten gebracht door
niet-verlichten, op basis van hun beperkte inzichten in de oor­
spronkelijke waarheid, ontstond er een enorme kloof. De kloof
ontstond tussen de mens en God.
De kloof ontstond, omdat gedurende de interpretatie van de
oorspronkelijke waarheid zowel het individu als God tot onder­
werp van het denken werden gemaakt en als entiteiten werden be­
stempeld. Dit schiep een type spirituele hiërarchie met God als
hoogste entiteit, een goddelijke entiteit, maar niettemin een enti­
teit, voor wie alle gebeden en aanbidding bestemd moesten zijn,
opdat het individu zou krijgen wat het wenste.
Toen deze scheiding tussen mens en God ontstond, moest de
kloof gedicht worden. De kloof werd gedicht door veel tussenper­
sonen, die zich plaatsten tussen mens en God met het idee dat
niemand God kon bereiken zonder door de tussenpersonen
geëntameerde voorspraak.
Naarmate de interpretaties van de originele waarheid begon­
nen te variëren, ontstonden ten slotte de sekten en sub-sekten, elk
met een religieus hoofd, dat de goeroe werd. Het religieuze hoofd
373
bezat geweldig veel macht over de leden van de groep, ver voor­
bij de grenzen van de wet. De wet was enkel van toepassing op
wereldse zaken, maar de veronderstelde macht van de religieuze
leiders strekte zich uit tot ver buiten deze wereld. En dus ont­
stonden de ongelijkheden, feilen en verschrikkelijke daden die in
naam van de religie werden begaan.
De vraag komt op: waarom treffen we zo nu en dan zulke ver­
schrikkelijke valse geesten aan, die zoveel religieuze schade aan­
richten? WilHam Law geeft een antwoord als hij zegt: "Deze men­
sen hebben zich tot God gewend zonder zich eerst van zichzelf af
te wenden."
Verschillende sekten beloven bovenmenselijke en zelfs boven­
natuurlijke krachten, en de mensen voelen zich daar altijd toe
aangetrokken. En het moet gezegd worden dat deze krachten in­
derdaad kunnen worden bereikt met bepaalde disciplines die op
een vastberaden wijze worden beoefend, net zoals resultaten wor­
den verkregen door het willekeurig vastbesloten ten uitvoer bren­
gen van fysieke of mentale oefeningen. Het is niet zo dat deze
bovennatuurlijke krachten, of siddhi's zoals ze in India genoemd
worden, niet zouden kunnen worden verkregen. De vraag is:
Waarom? Wat is het dat degene die zoekt werkelijk wil?
Toen ik in 1987 in LosAngeles was, zei iemand dat hij in staat
wilde zijn over water te lopen en deed voor dat doel hatha yoga.
Hij vroeg of ik hem kon helpen met het bereiken van zijn doel. Ik
moest hem vertellen: "Dat soort krachten, vrees ik, kan ik niet ver­
schaffen. Die kracht heb ik zelf niet. Het zou me niets interesse­
ren, zelfs als iemand me die kracht kon geven. Ik zou zeggen:
"Nee, dank u, ik ben maar al te bereid de boot te nemen.".
Waar komt de ware goeroe in het spirituele beeld?
De ware goeroe komt op de volgende wijze. Gedurende een
lange spirituele historie hebben zich in elke hoek van de wereld
bepaalde spontane gebeurtenissen afgespeeld waarin een intuï­
tief inzicht een persoon deed ontstaan met een radicale trans­
cendente zienswijze. Deze zienswijze heeft de realiteit getransfor-
374
meerd naar een volledig nieuwe dimensie, waarin wat voorheen
als waarheid werd ervaren, daarna als onwaar werd gezien en an­
dersom.
Het is belangrijk op te merken dat die paar mensen op die zeer
uitzonderlijke momenten beseften dat wat er met hen gebeurd
was, niet te danken was aan enige inspanning van hun zijde, maar
dat het een spontane gebeurtenis was, een gift van de hemel of
het Geheel.
In een aantal van deze gevallen was er een diepe neiging om
dit geweldige geheim met anderen te delen. Maar zij kwamen er
al snel achter dat als ze dat zouden doen, ze in moeilijkheden zou­
den komen met de religieuze leiders in hun gebied en zelfs met
de landswetten. Dus gingen ze gewoon door met hun dagelijks
leven, alsof er niets gebeurd was, en niemand was er echt van op
de hoogte. Familie en vrienden hebben misschien kunnen be­
vroeden dat er iets gebeurd was. Iets had hen vriendelijker ge­
maakt, meer medelevend dan voorheen.
De verandering deed zich niet aan de buitenkant voor, maar
zuiver van binnen, een verandering van perspectief. Wat ze voor­
heen als waar hadden ervaren, namelijk wat zich laat waarnemen
door de zintuigen, werd niet langer als echt gezien. Het ongema­
nifesteerde, dat niet waargenomen kan worden door de zintui­
gen, werd als echt ervaren. Zij gingen gewoon door met hun nor­
male leven, maar waren er verbaasd over dat sommige mensen,
die op de drempel van deze transcendente kennis stonden, op
mysterieuze wijze en door rare omstandigheden naar hun deuren
werden geleid. De meesten stonden daarvoor natuurlijk open en
waren bereid de lering te delen met hen die gekomen waren. En
daarmee ontstond de echte relatie tussen goeroe en de volgeling.
Dit was niet het soort relatie waarin gepronkt werd met een
leer, die, als ik het zo mag zeggen, verkocht werd, maar eerder
een verbazingwekkend rustige relatie, waar er een besef was dat
mensen op de drempel van deze kennis op de een of andere
manier geleid werden naar de deur van de goeroe. Het doorge­
ven van deze kennis vond heel stil plaats op erg kleine schaal. De
volgelingen die zelf verlicht raakten, ervoeren dat de werkelijk­
heid binnen in hen en die binnen de goeroe identiek waren. Het
zou ook niet anders kunnen zijn. Het was dezelfde realiteit die de
375
volgelingen ervoeren en die de meester al eerder had gezien. On­
danks dat inzicht was er zo'n grote liefde voor de goeroe, zoveel
dankbaarheid voor zijn kennis die hij had geschonken, dat veel
volgelingen, zelfs na verlichting, enige prachtige verzen schreven,
om daarmee de goeroe hulde te betonen.
Dit soort liefde voor de goeroe is essentieel voor de oosterse
volgeling. Maar voordat ik naar het Westen kwam, had ik de in­
druk dat daarvoor een bepaald soort zachtheid is vereist, die waar­
schijnlijk in het Westen niet zou bestaan. Toen ik in 1987 een paar
weken na mijn aankomst begon te spreken, was ik verbaasd, om
niet te zeggen stomverbaasd, toen iemand me een gesloten enve­
loppe overhandigde en zei: "Dit is voor u."
Toen ik naderhand de enveloppe opende, zag ik dat het een
heel kort gedicht bevatte, dat me zeer beroerde. Ik zal het nooit
vergeten, het weerspiegelde een enorme liefde voor de goeroe.
Het verwarde mij des te meer, omdat ik mijzelf nimmer als goe­
roe naar voren had gebracht. Het was zuiver een samenloop van
omstandigheden dat Henry Denison me naar Amerika haalde. En
dan komt er een Amerikaan die me een brief geeft, waarvan de
kern van de boodschap luidde: "Hier ben ik, een volwassen man
met vrouw en twee kinderen en een behoorlijk welvarend bedrijf.
Ik begrijp deze enorme, alles overweldigende liefde niet voor een
man die ik tot een paar weken geleden nooit gezien had."
Hij was verbaasd over zo'n overweldigende liefde en mededogen
die in hem opwelden. Op dat moment dacht ik zelfs dat die gevoe­
lens overdreven werden, maar dat bleek naderhand niet zo te zijn.
Dus de ware goeroe komt in beeld op de manier die ik net be­
schreven heb. Als een bepaalde groep mensen op mysterieuze wij­
ze wordt geleid naar hun eigen goeroe, dan kunnen zij misschien
overwegend bhakti zijn of ze zijn meer geneigd kennis te willen
verkrijgen, of, het meest waarschijnlijk nog, een combinatie van
beide. De echte goeroe en de echte volgeling zijn een onderdeel
van een onpersoonlijk gebeuren, deel van een spontane gebeurte­
nis in de wereld der zintuiglijk waarneembare objecten, een deel
van het functioneren van het Geheel.
De genade van de goeroe manifesteert zich in de vorm van het
spirituele onderricht. Het woord daarvoor in het Sanskriet is upa­
desha. Dit woord is heel vaak verkeerd geïnterpreteerd. Upadesha
376
wordt verondersteld op verschillende manieren plaats te vinden:
in de ogen kijken van de volgeling, in zijn oor fluisteren, een hele­
boel manieren. De letterlijke en echte betekenis van het woord
upadesha is herstel of het teruggebracht worden tot zijn ware aard.
Het suggereert een heel maken van de afgesplitste geest van het
individu - dat opgesplitst is in subject en object, ik en de ander -
om terug te keren tot de oorspronkelijke heelheid en heiligheid
van de oertoestand van zuiver zijn.
Hoe herkent men een ware goeroe?
Ramana Maharshi's antwoord was helder, specifiek en krach­
tig. Hij zei: "Degene die een vurige zoeker instrueert om dit of dat
te doen, is geen ware meester. De zoeker is al gekweld door zijn
activiteiten en zoekt vrede, rust en kalmte. Wat de zoeker nodig
heeft, is een ophouden van zijn activiteit. Als een leraar hem ver­
telt om iets te doen in aanvulling op, of zelfs in plaats van zijn acti­
viteiten, kan het de zoeker niet helpen. Activiteit betekent het
scheppen van beelden in de geest, het maken van denkbeelden.
Activiteit als een persoonlijke inspanning betekent de vernieti­
ging van de natuurlijke blijdschap, satchitananda, door het ver­
sterken van het ego. Als activiteit wordt gepropageerd door een
leraar of adviseur, dan is hij geen meester, maar iemand die ver­
nietigt. Onder zulke omstandigheden kan men zeggen dat ofwel
de schepper, Brahma, ofwel de dood, Yama, is gekomen in de ver­
momming van een meester. Hij kan de zoeker niet bevrijden. Hij
kan alleen de ketenen van het gebonden zijn versterken."
Dat is krachtige taal. Maar de kracht ervan komt niet vanuit
Ramana Maharshi's eigen standpunt. Het zou hem niets kunnen
schelen. De kracht van zijn woorden wordt enkel ontleend aan zijn
mededogen met de zoeker. Anders gezegd, er kan werkelijk niets
anders door iemand gedaan worden dan dingen in een ander per­
spectief plaatsen, hetgeen een volledige heroriëntatie van het den­
ken behelst, welke transformatie spontaan teweeg wordt gebracht.
Maar wat kan er gedaan worden aan de pseudo-goeroes en de duizen­
den mensen die door hen worden beïnvloed?
377
 Het feit is dat duizenden mensen naar ze toe gaan en die situatie
is op zichzelf een deel van het onpersoonlijk functioneren van het
Geheel, of van wat-is. De vraag met betrekking tot een remedie erte­
gen is niet aan de orde. Alles wat bestaat in de zintuiglijk waarneem­
bare wereld binnen Bewustzijn moet als een feit worden aanvaard.
Er is een evolutie die voortgaat van zondaar tot heilige, van de
volgeling die het nog niet ten volle heeft begrepen tot de volge­
ling die die uiteindelijke realisatie deelachtig wordt. Deze onper­
soonlijke evolutie is alles wat er gebeurt en de uiteindelijke ver­
lichting is niet de transformatie van een individu, maar de trans­
formatie van een houding, een gezichtspunt, de transformatie van
het vereenzelvigd bewustzijn naar onpersoonlijkheid.
Het inzicht begint te dagen dat er geen individu kan zijn dat
verlichting kan verkrijgen. Daarom is het enige wat men kan
doen, voortgaan met je bezigheden en laten gebeuren wat er ge­
beurt. Ik weet dat dit indruist tegen alle gebruikelijke adviezen,
maar zo zit dat.
Darshan
Ik noemde u een keer dat ik het belangrijk vond om enige tijd in uw
aanwezigheid door te brengen, zodat wat het ook is dat u heeft op mij af
kan stralen. Toen moest u daarom lachen. àlfs als ik meer tijd met u zou
doorbrengen, zou het kunnen dat verlichting niet plaatsvindt, toch?
Daarom lachte ik. Zelfs als je me jaren in een omhelzing zou
vasthouden, zelfs dan kan het zijn dat het niet gebeurt. Er is geen
sprake van dat verlichting afgestraald wordt.
Maar gewoon in uw nabijheid zijn...
Er wordt wel eens gezegd dat de nabijheid van een goeroe een
bepaalde nuttige verandering teweegbrengt.
Hoe?
Ik weet het niet.
378
Tantrische leraren praten over overdracht van energie, shakti. Bestaat
er bij een jnani een of andere vorm van overdracht?
Als die overdracht op een bepaald moment moet plaatsvinden,
dan kan dat op zeer verschillende manieren. Het basale en uit­
eindelijke feit blijft dat er niets kan gebeuren zolang er een 'ik' is
dat een overdracht van een ander verlangt en verwacht. Zoveel
kan ik zeggen.
Luisteren
U gaf aan dat stilte de beste manier van lesgeven is. Daar ben ik be­
nieuwd naar. Is het beter stil te zi:jn in de aanwezigheid van iemand die
zichzelf gerealiseerd heeft dan, in tegenstelling daarmee, stil zijn met jezelf,
en zo ja, waarom?
Ligt hieraan de vraag ten grondslag of een goeroe noodzake­
lijk is?
Dat heeft ermee te maken, maar er lijkt een bepaalde kwaliteit van stilte
te zijn die zich voordoet als ik in de aanwezigheid ben van een verlicht wezen.
De kwaliteit van stilte, of de stilte zelf, is het laatste punt voor­
dat verlichting plaatsvindt. Ziet u, verlichting betekent de volledi­
ge afWezigheid van het 'ik'. Het niet-materiële aspect van het 'ik'
kan niet te voorschijn komen, tenzij het zintuiglijk waarneemba­
re 'ik' verdwenen is. De volledige vernietiging van het 'ik' is stilte,
en stilte is verlichting.
Kan die kwaliteit worden geabsorbeerd, opgezogen zo te zeggen, bij een
leraar?
Dat kan, mits, zoals ik al zei, het luisteren totaal is. En dan leidt
het luisteren tot de aanvaarding dat er niets zou kunnen gebeu­
ren, de aanvaarding dat niets wat de geest belangrijk vindt nood­
zakelijkerwijs moet plaatsvinden in een bepaald lichaam-geestme­
chanisme.
379
 De aanvaarding daarvan schept een ontvankelijkheid, schept
een inzicht, een totaal aanvaarden van Zijn Wil. De totale aan­
vaarding van Zijn Wil leidt automatisch tot de verwerping van
'mijn' wil. De verwerping van 'mijn' wil betekent de afwezigheid
van het 'ik'.
Dit is echt horizontaal denken, waarbij het een tot het ander
leidt, maar zodra het inzicht daar is, is het allemaal één geheel.
Verticaal gezien is het gewoon één ding. Horizontaal gezien leidt
het een tot het ander. Dus verticaal gezien zijn deze plotselinge
aanvaarding van Zijn Wil, de totale overgave en de stilte, allemaal
één. Daarom is verlichting altijd plotseling, stil en verticaal.
Wanneer de volgeling verlicht raakt
Wat blijft er over van de relatie metje leraar ofgoeroe als de volgeling
ophoudt zich met zijn lichaam-geestmechanisme te identificeren?
Er is geen enkel verschil tussen de volgeling en goeroe. Zij
bevinden zich beiden in dezelfde staat. In India duurt de relatie
tot op zekere hoogte voort, op grond van de traditie. Maar ik heb
gehoord dat in China, als verlichting in de volgeling plaatsvindt,
de goeroe hem in de ogen kijkt, de situatie ziet en dan beginnen
ze beiden te lachen. Zij omhelzen elkaar, ze lachen, soms rollen
ze zelfs over de grond. Beiden hebben ze de absurditeit beseft van
al hun inspanningen om iets te bereiken of te verkrijgen wat er
altijd al geweest is.
Ik moet erkennen dat ik zoiets in India nog niet heb meege­
maakt. Hier blijft het nog wat formeel.
U heeft ze niet over de grond zien rollen?
De formaliteit blijft overheersen.
Toen Maharaj stierf, was zijn lichaam allang daarvoor opgehouden het
lnandpunt van zijn identiteit te zijn, nietwaar?
380
De identiteit als een individueel wezen, als een afgescheiden
entiteit, was allang daarvoor verdwenen.
juist. Dus er wordt gezegd dat na de grote dood de kleine dood niet zoveel
betekenis heeft.
Zo is het.
Het loslaten van de goeroe
Zou u iets willen zeggen over de scheiding tussen u en Maharaj?
Er was geen scheiding. De scheiding bestond in de geest.
Er w� het denkbeeld dat u zich afscheidde van Maharaj. Was er bij u
de ervanng van een samenvloeien, iets als een oplossen van dat denkbeeld,
een wegvallen van die scheiding?
Ja. Niet alleen de scheiding tussen 'mij' en Maharaj, maar tus­
sen dit 'ik' en al het andere.
Waren die twee zaken precies hetzelfde? Als ware het dat Maharaj niet
meer bestond? Had dat denkbeeld niet meer kracht dan de rest van de
wereld der of1ecten? Want de goeroe kan een behoorlijk sterke identiteit heb­
ben als je je er als volgeling mee hebt vereenzelvig.d
Ik begrijp wat u bedoelt. Wat ik zou willen zeggen is dat ik altijd
het idee heb gehad dat het denkbeeld goeroe de laatste obstruc­
tie kan zijn. Dat blijft het een hele tijd. Het is niet genoeg wat je
voor de goeroe kunt doen. Als de verstandhouding met het God­
delijke begint, wat je ook doet, het is nooit genoeg. Het denk­
beeld van de goeroe als zou het van jou gescheiden zijn, is het laat­
ste struikelblok dat moet verdwijnen.
Vanuit dit standpunt gaf Zarathoestra zijn volgelingen de ultie­
me boodschap: "Vergeet nu wat er gezegd is. Vergeet alles wat ik
heb gezegd, behalve dit: Pas op voor Zarathoestra!"
 het boek 'Ik Ben' in het oktobernummer van The Mountain Path in
Maharaj 1978, het officiële orgaan van de Ramana Maharshi-ashram ' waar­
van ik sinds de oprichting vijfentwintig jaar daarvoor abonne e ben.
Hoe en wanneer begonnen de mensen naar Nisargadatta te gaan?
In dat artikel stonden veel citaten uit het boek. Dus ik kocht beide
delen onmiddellijk. Ik las ze gedurende het weekend en ging op
Een man, Maurice Frydman, die dertig of veertig jaar betrok­
maandagocht �?d n�ar Mahar�. Toen ik voor het eerst de trap
ken was bij Krishnamurti en ook vele jaren bij Ramana Maharshi,
opklom naar zyn kleme zolderkamerge, was daar niemand anders
bevond zich op de een of andere wijze in aanwezigheid van Nisar­
dan Maharaj en zijn persoonlijke bediende. Terwijl ik naar boven
gadatta.
Meneer Frydman zei tegen een vriend van mij: "Bega niet de
�om �? voor hem stond, waren zijn eerste woorden: 'Je bent uit­
emdelyk gekomen, IS _ het niet? Kom en ga zitten."
fout, die ik zelf maakte, Nisargadatta te onderschatten. Laat je
Terwijl ik dacht dat hij iemand achter mij aansprak, keek ik om,
niet inpakken door zijn eenvoudig voorkomen en zijn huiselijke
maar er was niemand anders. Wat op mij grote indruk maakte,
manier van spreken. Laat je niet inpakken. Ik heb die fout be­ _
was dat Ik het sterke gevoel had dat hij zich niet bewust was van
gaan, maar gelukkig werd die fout gecorrigeerd."
de woorden die hij gesproken had. Die eerste woorden waren dus
Mensen uit het Westen kwamen pas nadat 'Ik Ben" uitgegeven
een enorme inspiratie voor mij. Zo kwam ik bij Nisargadatta.
was.
Heeft Maharaj ooit gezegd dat u zijn opvolger was of woorden van die
Heeft Maurice Frydman uiteindelijk Nisargadatta als zij'n goeroe aan­
strekking?
genomen? Heeft hij die overstap van Krishnamurti gemaakt?

M�ar�j bek?mmerde zich niet om een opvolger. Het enige

Het zou kunnen, maar ik geloof niet dat hij dat speciaal gemeld
wat h':J zet was, 'Er zullen zeven of acht boeken verschijnen." Ma­
heeft.
haraj zei ook: "Er zijn veel mensen die niet houden van wat ik
Sprak Nisargadatta in diakct? �ef, daarmee doel�nd op �e andere volgelingen van zijn goeroe.
ZlJ verwa �hten dat Ik precies hetzelfde zeg als mijn goeroe. Maar
.
tk praat met als een papegaai mijn goeroe na. Wat er op een be­
Hij sprak in Marathi. Gek genoeg was zijn normale taalgebruik
paald moment uit mij komt, is dan nodig."
zeer alledaags, maar de woorden die uit hem kwamen over de leer
Zijn goeroe was voortgebracht in de traditionele lijn. Eén ding
waren onvoorstelbaar diepzinnig. Hij vertelde altijd dat hij niet
dat gezegd kan worden over Maharaj is dat hij nooit veel aandacht
wist hoe de woorden eruit kwamen, en dat voor iemand die op de
grens van ongeletterdheid verkeerde. Ook zei hij dat veel van zijn
?esteedde aan een lijn waaruit men afkomstig is. Ik kreeg de
mdruk dat hij vond dat er te veel aandacht werd besteed aan de
collegae het niet prettig vonden, omdat hij niet als een papegaai
napraatte wat zijn goeroe had gezegd.
lij� van afkomst en te weinig aan de kern van de leer. Hij ging met
m':.l zelfs een stap verder.
Hij zei: "Als jij zal spreken, dan zul je mij niet als een papegaai
Zou u iets meer kunnen vertelkn over hoe u Nisargadatta voor het eerst
napraten." Op dat moment was er zelfs geen sprake van dat ik zou
ontmoette?
gaan spreken!
Ja! Ik dacht al dat niemand het zou vragen! (gelach) Wat er
Dus hij voorspelde dat zo'n beetje?
gebeurde, was dat Jean Dunn, die boeken met gesprekken van
Nisargadatta heeft uitgegeven, een artikel schreef over Maharaj en
 De voorspelling vond plaats, mevrouw. Hij hield zich niet bezig
met voorspellingen.
Maharaj vertelt Ramesh dat hij moet spreken
Hoe kwam het dat u spreekbeurten bent gaan geven?
Toen ik naar Maharaj ging, was een van mijn eerste beslissingen
dat als hij een vraag zou stellen, hij een direct antwoord zou krijgen
zonder het intellect ertussen te laten komen en me af te vragen of
het antwoord hem zou bevallen of niet Dus telkens als er een vraag
gesteld werd, kreeg hij een rechtstreeks, spontaan antwoord.
Maharaj had gemerkt dat er op een bepaalde dag iets met me
gebeurd was. Vanaf die dag was er een zekere verandering in onze
relatie. De formaliteit verdween en ik kon mij zekere vrijheden
veroorloven, die ik daarvoor niet gedurfd had.
Mijn zuster is een zeer traditioneel religieus persoon en toen zij
merkte dat er mensen kwamen om mij op te zoeken en we over dit
onderwerp praatten, was zij verschrikkelijk ontredderd omdat het
volgens haar heiligschennis was om over zulke onderwerpen te spre­
ken zonder de autorisatie van de goeroe. Dus moest ik haar uitleg­
gen dat ik wel met uitdrukkelijke toestemming van Maharaj sprak.
Deze toestemming kreeg ik op een vreemde manier. Toen ik
begon te vertalen, was daar een zekere behoefte aan. Maharaj'
favoriete woord was 'behoefte'. Elke gebeurtenis vindt plaats om
een bepaalde behoefte te bevredigen en dus voorzag mijn zitten
aan de voeten van Maharaj op twee manieren in een behoefte;
zowel vanuit het gezichtspunt van Maharaj als dat van mij.
Mijn gezichtspunt was duidelijk. Ik had al dertig jaar voordat ik
naar Maharaj ging graag naar Ramana Maharshi willen gaan. Ik
had verschillende pogingen ondernomen. Geen daarvan had suc­
ces, omdat ik ertoe bestemd was aan Mahar�j' voeten te zitten en
niet die van een ander.
Bezien vanuit het standpunt van Maharaj had hij behoefte aan
een vertaler die intuïtief aanvoelde wat hij wilde overbrengen en
die meer dan voldoende kennis had van de Engelse taal en ook
nog de westerse geest kon begrijpen. Dus gebeurde het dat dit li-
chaam-geestmechanisme met de naam Ramesh aan alle drie voor­
waarden tegemoetkwam.
Twee maanden voordat Maharaj stierf, was hij erg ziek. Hij lag
beneden, maar was nog wel in staat naar de kamer boven te ko­
men en zijn gesprekken te houden. Hij wilde naar beneden gaan
en voor de allereerste keer zei hij tegen de aanwezigen: 'Je kunt
doorgaan met vragenstellen", en terwijl hij naar mij wees zei hij:
"Hij heeft toestemming ze te beantwoorden."
Hij ging naar beneden, maar er waren geen vragen, dus kon­
den er vanzelfsprekend ook geen antwoorden zijn. Twee mensen
die vlak bij mij zaten, zeiden: "Kijk, als je niet spreekt, dan zal
Maharaj naar binnen komen en razend zijn." Ik zei: "Maar er zijn
geen vragen. Ik heb toestemming om antwoorden te geven, niet
om over het onderwerp te spreken." Maharaj kwam terug en
vroeg wat er aan de hand was. Ik zei: "Niets. Er waren geen vra­
gen, dus waren er ook geen antwoorden." Hij mompelde iets.
Twee dagen voor zijn dood, moet hij zich de eerdere toestem­
ming hebben herinnerd, maar hij wist ook dat ik nog niet sprak.
Het was twee dagen voor zijn dood en hij was zo ziek dat hij alleen
nog kon fluisteren. Om hem te kunnen horen, moest zijn per­
soonlijke bediende zich letterlijk buigen en zijn oor bij Maharaj'
lippen houden. In die verzwakte staat richtte hij zich plotseling op
en steunde op zijn elleboog en schreeuwde tegen me met een stem
zoals we die twee maanden al niet meer gehoord hadden:
''Waarom spreek je niet? ! "Toen viel hij terug. Eerlijk gezegd dacht
ik dat dat het einde was, maar hij bleef toch nog twee dagen leven.
Dus daarom praat ik. Maar, let op, het is voor mij niet gebrui­
kelijk de halve wereld af te reizen om tegen mensen te spreken.
Meestal zit ik gewoon thuis. Als het Geheel mensen naar mij toe
stuurt, dan praat ik met hen. Ik praat omdat er een behoefte aan
is. Een behoefte, niet vanuit mij, maar vanuit het standpunt van
het Geheel.
Krishnamurti
Toen Krishnamurti zei: "U bent de wereld en de wereld is u," was dat
een intuïtief inzicht?
 Ja. Dat u en de wereld niet van elkaar gescheiden zUn. Het bete­
kent eenvoudig dat alles wat er is het functioneren is van het
Geheel.
Ieder heeft zo zijn eigen wijze van spreken. Daarom zegt
Krishnamurti: "U en de wereld zijn dezelfde." Ik zou geneigd zijn
te zeggen: "Alles wat er is, is Bewustzijn dat door middel van deze
gehele, zintuiglijk waarneembare werkelijkheid functioneert." 11
Zo nu en dan verwijs ik naar Krishnamurti. Hij was een groot
leraar. Het probleem is echter dat Krishnamurti nog steeds tegen Metafysische vragen
een individu sprak, hoewel hij je eraan herinnerde dat alles wat er
is, is wat-in-het-nu-is, in het hier en nu. Hij herhaalde dat een on­
eindig aantal keren. Doel van het bestaan
Niettemin bestond zijn rol in het leven uit het toespreken van
grote groepen mensen en dat moest op een niveau dat mensen het Dus rijst mj mij de vraag wat het doel is van het bestaan. Nu ik hal­
konden begrijpen. En om dat waar te maken, moest hij tegen het verwege ben, zou ik graag willen dat het een zin heeft. En wat u zegt, lijkt
individu spreken. In veel gevallen was het 'individu' het struikel­ die zin te ontnemen .
blok.
Op een keer kwam er een groepje mensen uit de provincie Ja.
waar Krishnamurti woonde naar Bombay, om hem daar zijn waar­
schijnlijk laatste toespraak in Bombay te horen geven. Ze belden Daar heb ik geloof ik wat moeilijkheden mee.
me op: ''Wij zijn hier gekomen om naar deze toespraken te luiste­
ren. Zouden wij u na de toespraak van Krishnamurti mogen ont­ Als je naar het strand gaat, kun je misschien een kind een zand­
moeten?" Ik zei: 'Ja, natuurlijk." kasteel zien bouwen. Als het tijd is om naar huis te gaan, dan vernie­
We spraken zo'n anderhalf uur. Toen zij vertrokken, aarzelde tigt hij het. En als je hem vraagt: 'Wat heeft het voor zin om eerst met
een van de leden van de groep en kwam terug. Hij zei: "Ik heb een veel liefde en tijd een kasteel te bouwen om het daarna te vernieti­
laatste vraag. Wat u gezegd heeft maakte de dingen zo helder, dat gen?", dan zal hij waarschijnlijk zeggen dat hij je vraag niet begrijpt.
ik mij afvraag waarom ik gedurende dertig jaar naarKrishnamurti Het enige wat hij kan zeggen is: "Ik vind het leuk om een kas­
heb moeten gaan?" teel te bouwen en daarna vind ik het leuk om het kapot te ma­
Ik zei: "Maharaj begint waar Krishnamurti eindigt. Klaarblijke­ ken." Het is gewoon een spel.
lijk waren je dertig jaar metKrishnamurti een voorbereiding. Wat
deedjou op dit moment naar hier komen? Die dertig jaar! En als Dat is een behoorlijk hard antwoord.
je niet dertig jaar gewerkt had aan dit probleem, dan zou ons ge­
sprek niet zo verhelderend geweest zijn." Snapt u, het doel van het leven... wie wil het weten?
Hij vertrok met een reusachtig gevoel van opluchting.
T)a, en daar stopt het hele verhaal.

Ik begrijp het. Zeer zeker. Maar maakt u zich geen zorgen, het
hoort allemaal bij het spel!
 Samadhi
Mij is verteld dat er een soort van verandering in iemands karakter kan
optreden als hij in samadhi gaat.
Nee, mevrouw, nadat u uit samadhi terugkomt, zult u nog steeds
dezelfde persoon zijn met dezelfde karakteristieken waarmee u
geschapen bent. Er is een oude anekdote van een yogi die in sa­
madhi ging en toen hij eruit terugkwam tegen zijn volgeling zei:
"Ik heb vreselijke trek, ga eens wat te eten voor me halen." Maar
tegen de tijd dat het voedsel werd gebracht, was hij weer terugge­
gaan in samadhi. Toen hij ten slotte weer terugkwam, vroeg hij
weer: ''Waar blijft mijn eten?"
Na twintig dagen of twintig jaar in samadhi kwam hij nog steeds
terug op precies hetzelfde moment als dat hij in samadhi ging.
Als ik u goed begrijp, als er stimuli zijn, dan slaat u ze gade. Als- die er
niet zijn, dan bent u in een staat van niet-gadeslaan?
Ja.
Is dat hetzelfde als- wat men samadhi noemt?
Nee, het is wat ik de staat van het niet-gadeslaan noem. Samadhi
is een abnormale staat.
De gemiddelde persoon is voortdurend ergens bij betrokken.
Zodra die betrokkenheid en het 'ik' en het denkverstand ver­
dwijnen, is de staat van gadeslaan wat overblijft. Wat er ook ge­
beurt, het wordt enkel gadegeslagen. Als er niet gade te slaan valt,
geen gedacht opkomt, dan gaat de geest naar een diepere staat
van niet-gadeslaan. In die staat van niet-gadeslaan worden gelui­
den gehoord, geuren geroken, maar op een buitengewoon pas­
sieve manier. Zij hebben geen enkele betekenis, maar er is nog
steeds bewustzijn, dat zo weer zonder enige inspanning, vloeiend
en heel gemakkelijk naar de staat van gadeslaan kan gaan. Be­
wustzijn is er nog. Dus als iemand je naam noemt of er is een ge-
luid, dan ga je terug in de staat van gadeslaan. Gadeslaan en niet­
gadeslaan zijn de staten waarin de jnani verblijft. De staat van niet­
gadeslaan is de normale staat en de staat van gadeslaan is er als er
iets valt gade te slaan.
Als u zegt dat samadhi abnormaal is, bedoelt u dan dat samadhi
ongewenst is ?
Nee. Het is gewoon niet normaal. Samadhi is abnormaal in de
zin dat het dieper gaat dan de natuurlijke staat. Samadhi kan ge­
beuren.
Heeft geforceerde samadhi enige waarde?
Ik weet het niet. Degene die naar die staat gaan, denken van
wel. Je gaat de zee in, je komt eruit en je droogt jezelf af. Dat her­
haalt zich aldoor.
Wat Maharaj gewoonlijk zei is: "Of je nu twee uur, twee dagen,
twee jaar of tweeduizend jaar in samadhi gaat, alsje eruit komt ben
je weer terug in de wereld der verschijnselen!" Waarom zou je?
Je komt terug. Oh, ik snap het. je kunt niet zeggen dat je getransfor­
meerd bent zolang je nog als individu waarneemt in de wereld der ver­
schijnselen.
Correct.
Wat is het verschil tussen diepe slaap en samadhi?
Diepe slaap is in de grond genomen een fysieke gebeurtenis.
Samadhi is een psychische gebeurtenis. Je lichaam is een psycho­
somatisch apparaat. Diepe slaap is meer een somatische gebeur­
tenis. Samadhi behoort meer tot het psychische deel van het li­
chaam.
Hoe zou ik het verschil kunnen merken als ik in samadhi ga? Ik ken
diepe slaap.
 Dat is fysiek, zie je. Maar feitelijk weet je het. Je hebt elke dag
zulke momenten. Ze worden misschien niet zo opgemerkt, maar
je hebt van die momenten met een intens gevoel van vrede. Het
mogen snel voorbijtrekkende momenten zijn, niettemin, die mo­
menten bestaan. En als je eruit terugkomt, dan besef je dat op die
momenten waar je je niet bewust was van jezelf, waar het 'ik' zich
niet van zichzelf bewust was, er een gevoel van welbevinden was.
En dan zegt het denken onmiddellijk: "Ik wil meer van die mo­
menten."
Samskara's
Ramana Maharshi sprak vaak over samskara's die uitgewerkt moes­
ten worden. Wat ik begrijp van wat u aangeboren eigenschappen noemt,
is dat samskara's wel eens iets soortgelijks zouden kunnen zijn.
Samskara's zijn de van nature aangeboren eigenschappen met
de conditionering die plaatsvindt vanuit het milieu waar je gebo­
ren wordt.
Zou een voorbeeld van een dergelijke aangeboren eigenschap kunnen
z�·n dat ik geen geduld heb?
Het temperament, ja.
En de conditionering daarbovenop?
Ja.
Waar zijn die samskara's op het moment van de dood?
Die samskara'szijn enkel gedachten, het zijn geen objecten. De
samskaradenkbeelden lossen op in het geheugen van het Geheel
en sommige worden overgebracht naar een nieuw organisme zo­
dra dat in het leven wordt geroepen. Welke waarnaar toe gaan,
weten we niet.
39 0
Reïncarnatie
Tijd is een verradtrrlijk ding. Als we ov�· reïncarnatie praten in de zin
van onptrrsoonlijke neigingen of samskara's die een zekere continuïteit
hebben, dan praten we ovtrr een lineair tijdsbegrip. Dat houdt in dat er le­
vens waren voor dit leven, waarvan trr delen samengevoegd zijn en die onze
huidige waarneembare, materiële werkelijkheid scheppen.
Vanuit een ander standpunt bekeken, vindt de zintuiglijk waarneem­
bare werkelijkheid spontaan plaats en vanuit dat perspectiefis er geen line­
aire tijd en dus geen continuïteit.
Dat is juist. Dus als we op deze wijze over reïncarnatie spreken,
dan houden we ons enkel op denkniveau bezig met de diversiteit
van zintuiglijk waarneembare verschijnselen. Maar vanuit het
standpunt van een jnani, die dat niet doet, wordt dit allemaal ter­
zijde geschoven. Met andere woorden, er was nooit een vorig 'ik'
dat zich nu in een nieuw 'ik' zou kunnen projecteren.
Dus wannetrr we als geïdentificeerde individuen discussiëren ovtrr ver­
schijnselen, kunnen we aan die verschijnselen en het denken het rei1uar­
natieidee ontlenen. Aan de andere kant, als trr geen 'ik' is, lost dat alles
zich op?
Juist. Het wordt niet relevant.
Maar tot dat moment spelen we in de wtrreld dtrr verschijnselen.
Wij spelen in de wereld waar zintuiglijk waarneembare ideeën
in het leven worden geroepen ..
Ah, dank u.
Zijn God en Bewustzijn hetzelfde?
Zijn God en Bewustzijn hetzelfde? Zo niet, wat is dan het verschil?
Geen. Geen verschil. Het zijn gewoon namen. Het Absolute, nir-
391
vana, de Eeuwige waarnemer, Gewaarzijn, wat dan ook. Alles wat
bestaat is Dat. Welke naam je aan Dat geeft, is volstrekt niet ter zake.
Mystieke effecten van de goeroes aanwezigheid
Nu alle materiële zaken een iUusie zijn, een product van het denken, is
het dan nog wel mogelijk te spreken over verschillende staten van Bewust­
zijn, gradaties van Bewustzijn?
Als een denkbeeld, zeker.
Ik zat erover te denken dat bepaalde meesters en goeroes en jnani's in
staat zijn een ervaring van een hogere staat van bewustzijn aan andere
mensen over te brengen zonder ze zelfs te hoeven aanraken, maar gewoon
door er te zijn.
Ja. U bedoelt dat ze in een andere staat verkeren.
Ja. Zoiets.
Weet u, in 1987 werd ik meegenomen naar een plaats genaamd
'Altered States', ergens in Los Angel es. Er waren verschillende ap­
paraten. Er was een tank met sterk verzilt water waar je alleen met
jezelf kunt drijven en na enige tijd kom je in een andere bewust­
zijnsstaaL Dan was er nog een ander mechaniek om de elektrische
impulsen van je lichaam te veranderen en als je dat op jezelf toe­
past, wordt je geest stiller. En nog weer een ander apparaat be­
stond uit een leunstoel met een rol die op en neer over je rug gaat
en na enige tijd kom je in een veranderde bewustzijnstoestand.
Tja, wat ik me afvroeg, is wat er gebeurt met de goeroe en de volgelin­
gen in een situatie zonder toepassing van deze mechanische apparaten?
Als deze veranderde bewustzijnsstaten voortgebracht kunnen
worden door bepaalde machines, waarom zouden zulke verander­
de staten dan niet optreden in aanwezigheid van een of ander spe­
ciaal lichaam-geestorganisme?
392
Ja, dat is zo. Ik bedoel, er is een verandering van energie.
Kijk, je kunt er welk etiket dan ook op plakken, maar waar je
over praat, moet zich noodzakelijkerwijs op een mechanisch ni­
veau afspelen, op het niveau van de wereld der zintuiglijk waar­
neembare objecten.
In sommige boeken wordt er geschreven dat de aanwezigheid van een
jnani ervoor zorgt dat samskara's van de aanwezigen verdwijnen. Wat
vindt u daarvan?
Het zou kunnen gebeuren of niet, afhankelijk van de lotsbe­
stemming van dat organisme. Maar één ding is zeker: de jnani zou
nooit zeggen dat het zijn aanwezigheid was die dat teweegbracht.
Een echtejnani zou dat niet zeggen. Een valse wel. (gelach)
Zie je, er kan alleen iets vals zijn als er iets echt is.
Biologische veranderingen na verlichting
Krishnamurti en anderen maken er gewag van dat wanneer gewaar­
zijn of inzicht plaatsvindt, er sprake is van een geweldige verandering in
de hersencellen, het wordt een compleet nieuw brein. Kunt u daar uw me­
ning over geven?
Ik ben niet op de hoogte van de biologische processen. Iemand
vroeg mij over kundalini. Ik ken kundalini niet. Sommige biologi­
sche veranderingen die plaatsvinden, kunnen technisch mis­
schien aangeduid worden als kundalini-ontwaken. Eerlijk gezegd,
ik weet er niets van. Ik ben nooit geïnteresseerd geweest in deze
aangelegenheden.
Een yogi kan je er misschien iets over leren, maar ik weet niets
over deze zaken.
393
 Effecten die het zoeken heeft op lichaam en geest
Ramesh, op mijn weg naar meer bewustwording heb ik gemerkt dat bij­
voorbeeld mij"n sckriffvaardigheden zwakker werden... spellen, dat soort
dingen. Ik schijn in een staat van afwezigheid en vergeetachtigheid te ver­
keren. Is dat iets wat gebeurt op weg naar.....
Nee, ik ben bang van niet!
Voordat ik op zoek ging, had ik die problemen niet. Nu stopt mijn den­
ken soms en ben ik zelfs niet in staat een eenvoudige taak uit te voeren.
Een heel simpel sommeije duurt uren, omdat mijn verstand niet werkt. Dat
is nooit eerder gebeurd. Wat is dit?
Het spijt mij, dat kan ik niet verklaren. Maar ik zou geneigd zijn
te zeggen dat het niet juist is dat toe te schrijven aan het zoeken.
Nu, het kan zijn dat bij een bepaald pad met bepaalde oefenin­
gen gevaarlijke gevolgen optreden. Dat kan gebeuren. Maar als
dat gebeurd is, dan is zelfs dat niet je eigen schuld. Dat jij uitge­
kozen bent voor een bepaald pad ligt niet in jouw handen.
Iets anders. Bij Ramana Maharshi stopte mij·n denken volledig. Ik kon
met niemand praten.
Ja, maar ik zou dat echt niet willen verbinden met het zoeken.
Zinnen als 'stoppen van het denken' kunnen misverstanden op­
roepen. Vorig jaar begon iemand die de toespraken bijwoonde en
werd verondersteld voor ons te zorgen, een verhouding met een
getrouwde vrouw. Op een avond toen we samen aten, zei hij: "De­
ze vrouw is zo goed voor me; ze zorgt exvoor dat mijn denken stopt."
Ik zei: "Als je een verhouding met haar wilt hebben, dan is dat
jouw zaak, dan moet je dat vooral doen. Maar verbind geen enkel
spiritueel aspect aan deze verhouding!"
Soms moet ik een project doen, maar dan stopt mijn verstand en ga ik
in spontane meditatie en kan dan het project niet afmaken. Heeft dit iets
met het zoeken te maken of met vooruitgang?
394
Nee, het heeft niets te maken met het zoeken. Het zoeken gaat
zijn eigen gang. Dus heeft het geen zin het zoeken exvan te
beschuldigen dat het uw normale beroepsleven verstoort. Wat het
werkverstand verstoort, is niet het zoeken. Het is het denkver­
stand dat het werkverstand stoort. Het is het 'ik' dat iets wil.
Is het misschien ook niet zo dat achter al dit gepraat over de
effecten van het zoeken het 'ik' schuilgaat, dat de indruk wil wek­
ken een bijzonder soort zoeker te zijn?
Wonderen
Wat is de betekenis van wonderen?
Niets.
Zijn het een soort afleidingen? Ik bedoel, je kunt geen 'cursus' hebben
zonder de 'wonderen' 28•
Nee. Wonderen zijn domweg gebeurtenissen die het menselij­
ke verstand niet kan verklaren op basis van de huidige kennis.
Bewustzijn schept deze wonderen met een bepaald doel, nietwaar?
Nee. Alleen voor het plezier exvan.
Om van het spel te genieten. En het trekt de aandacht van de verschil­
lende wezens, die erin geloven.
Ja. Dus zou u bedoelen dat die dingen in het leven geroepen
worden opdat de pseudo-entiteiten die denken dat ze zelfstandi­
ge entiteiten zijn, nog meer bij het leven betrokken raken? Ja,
zeker.
Daardoor gaat het spel, dit lila, almaar door.
28) Woordspeling met 'Course in miracles'
395
 Siddhi's
Ik zat te denken aan zwaartekracht en levitatie. Het lichaam wordt lich­
ter in veranderde beuntstzijnsstaten, toch? Dus wat gebeurt er met de
zwaartekracht? Hoe kan het dat de zwaartekracht niet werkt?
Ziet u, nogmaals, uw vraag heeft betrekking op mechanische
zaken. Als het mechanisch is, dan zal er op een dag een weten­
schappelijke verklaring voor komen, als die nu al niet mogelijk is.
Dit soort rariteiten spelen zich enkel op het mechanische vlak af.
Honderd jaar geleden wisten ze niets van radiogolven, dus was
de radio een wonder. Misschien zullen over honderd jaar al die
siddhi's in wetenschappelijke termen volmaakt verklaarbaar zijn.
Wat zou het?
Wat is stille overdracht?
Een denkbeeld, niets meer.
Hoe zou iemand die naar u toe komt en die niets van Advaita weet, er
iets over kunnen leren anders dan door middel van verbale mededelingen?
Welk effect verbale instructie heeft, is noch in mijn hand noch
in de hand van degene die luistert. Het enige verschil is dat ik er
mij absoluut geen zorgen over maak, terwijl de anne ziel dat heel
erg doet.
Hoe zou zo'n persoon naar u toe komen en dat inzicht verkrijgen?
Een mysterieuze kracht zendt hem naar mij toe.
Is dat een energie?
Ja, zo kun je dat noemen. Bewustzijn in actie is energie.
Andere leraren die ik ontmoet heb, hebben altijd gouden licht om zich
heen. Ik ga in hun buurt zitten en mijn geest wordt rustig. Er is een tast­
bare aanwezigheid. Met u is daar niets van te merken. U bent hier gewoon,
niets bijzonders.
Gelukkig wel. Wat bij dit inzicht zo belangrijk is, is de gewoon­
heid ervan. Er is één groot voordeel wat mij betreft als het je
raakt, dan hoef je je niet af te vragen of het de overweldigende
fysieke aanwezigheid is die dat teweeggebracht heeft. Als het je
raakt, dan raakt het je.
Er is nogal een circus gemaakt van een heleboel van deze denkbeelden.
In het circus gaat men in het rond en in het rond en in het rondt
Manipuleren van de zintuiglijk waarneembare
werkelijkheid
Sommige mensen geloven dat zij hun werkelijkheid creëren. Zij zitten en
visualiseren dat zij een groot inkomen genieten en daarna komt het grote
inkomen. Zij zeggen: ''Ik visualiseerde een grote rode Cadillac. Kijk, nu
heb ik een rode Cadillac. "
Het lichaam-geestmechanisme gebruikte de visualisatie als deel
van hoe het proces functioneert.
Deze mensen geloven dat zij de leiding in handen hebben van hun eigen
werkelijkheid, in plaats van gewoon te erkennen dat het het Geheel is dat
functioneert.
Maar de werkelijkheid die zij denken te scheppen, speelt zich
af binnen die basale illusie. Als er een ander lichaam-geestmecha­
nisme bij betrokken is, wat gebeurt er dan? Bestuurt die persoon
die zijn werkelijkheid schept het leven van die andere mensen die
in die werkelijkheid voorkomen?
Alsje die gedachte C()TI.sequent doorredeneert, dan zou dat zo moeten zijn
en toch kan het niet.
397
 Correct. Dus zij denken dat hun mentale activiteit een bepaald
verschijnsel in Bewustzijn veroorzaakt.
Wat u dus zegt is dat indien een inkom.en of een auto of wat het ook
was dat ze wilden scheppen, geschapen wordt, dat toch al een deel van het
plan was?
Helemaal juist.
Astraal reizen
Kan Bewustzijn waarnemen zonder een fysiek lichaam?
Bewustzijn heeft een psychosomatisch apparaat nodig teneinde
zichzelf te objectiveren.
Hoe vindt dan astraal reizen plaats? Ik zit hier en plotseling zie ik iets
dat hier duizenden mijlen vandaan is. Dan kan het niet zo zijn dat ik het
met mijn lichaam zie.
Nee, het is Bewustzijn dat het waarnemen doet door middel
van een instrument. Begrijp alsjeblieft dat je niets anders bent dan
een instrument, dat van geen enkel nut is zonder Bewustzijn.
Wat ik niet kan begrijpen is hoe ik, als ik hier zit en mijn ogen sluit,
terwijl mijn lichaam niet duizenden mijlen verderop aanwezig is, kan
waarnemen wat daar gebeurt?
Waarom niet? Waarom denkt u dat alles wat in het universum
plaatsvindt door een individueel instrument begrepen zou moe­
ten worden? Of dat instrument bestaat of niet, wat er ook gebeurt
in het universum, het blijft gewoon doorgaan met gebeuren.
Snapt u?
De relativiteitstheorie moest aan de mensheid gegeven worden,
zoals ik al eerder zei, en ze werd op het daartoe geschikte moment
gegeven met behulp van een instrument, dat wetenschappelijk
hoog genoeg ontwikkeld was om haar te ontvangen. Wat er ge-
beurt in het universum is het functioneren van Bewustzijn, dat
niet hoeft te steunen op het begrip van enig instrument.
Zegt u dat het hetzelfde soort versch�·nsel is, Einstein die gedachten ont­
vangt en ik die iets waarneemt op duizend mijl afstand.
Ja, precies. Het hele probleem ontstaat omdat het 'ik' zegt dat
het iets heeft waargenomen. Het meest belangrijke en relevante
feit is uit het oog verloren: dat waarnemen gebeurde met behulp
van een instrument. Daar had geen 'ik' iets mee van doen.
Soms steroen er mensen en dan zien ze zichzelf op de operatietafel liggen
terwijl de dokter ze uit de dood probeert terug te lffengen. Alweer, het lji kt
erop dat Bewustzijn kan waarnemen zonder fysiek lichaam, omdat zij het
fysieke lichaam daar zien liggen.
Ja, maar het fysieke lichaam was toen nog niet dood. Wat ver­
ondersteld worden Na-de-Dood-Ervaringen te zijn, zijn het niet,
kunnen geen ervaringen na de dood zijn. Na de dood is er geen
Bewustzijn in het lichaam. Er kan geen enkele ervaring plaatsvin­
den, geen beeld kan in de geest opkomen, als het lichaam dood
is.
Dus u zegt dat ik mijn dood niet zal meemaken?
U zult alleen de nadering van de dood meemaken. Je kunt al­
leen de nadering van de diepe slaap meemaken. Je kunt niet de
diepe slaap ervaren. Zie je wat ik bedoel? Op het moment voor­
dat je in slaap valt...
Is het ego verdwenen.
Ja. Maar als je eenmaal in slaap valt, wie ervaart er dan de staat
van diepe slaap? Dus je kunt de nadering van de dood ervaren,
maar op het moment dat de dood intreedt, kan er geen ervaring
meer zijn, omdat jij er niet meer bent. Dat is wat ik wil beweren.
399
 Healing
Ramesh, wat is healing?
Healing? Het ligt eraan hoe je dat woord gebruikt De dokter
zal er het helen van een wond mee bedoelen. De psychotherapeut
zal er het helen van de gespleten ziel mee bedoelen.
Maar wat is de bron van wat het dan ook mag zijn?
De bron is altijd Bewustzijn.
Hoe kan iemand op dat gebied een nuttig instrument worden?
Als je nuttig wilt zijn, dan kun je doen wat je ook maar denkt
dat je moet doen om nuttig te zijn, maar of wat je dan doet nut­
tig zal zijn of niet, en voor wie, dat zal allemaal bedacht moeten
worden door de personen die het aangaat.
Dit lichaam-geestmechanisme is tot leven geroepen met be­
paalde karakteristieken opdat specifieke acties zullen plaatsvin­
den met behulp van dat mechanisme. Alle acties die door het li­
chaam-geestmechanisme worden uitgevoerd, zijn bepaald door
de aangeboren karakteristieken waarmee dit mechanisme is uit­
gerust tijdens de bevruchting. En die karakteristieken werden op
het moment van de bevruchting geïmplanteerd.
Dus het komt erop neer het gewoon niet in de weg te zitten?
Niemand kan het in de weg zitten.
Hoe werkt healing dan?
Healing, of het tot succes leidt of niet, is een daad. Het is on­
derdeel van het functioneren van het Geheel. De healer doet be­
wust, zo goed als hij kan, wat hij denkt dat het beste is. Maar welk
effect het healen zal hebben op een bepaald moment in een be­
paald geval ligt niet in zijn handen.
400
Je aandacht richten op het moment van de dood
Als je er zeker van wilt zijn dat je in samadhi gaat wanneer je je
lichaam verlaat en geen amoebe wordt, wat moet je dan doen?
Wat bedoelt u met 'je'?
Het is dus een kwestie van concentratie?
Nee, wacht even. Over wie heeft u het? De gewone mens?
Ik heb het over mezelf.
In dat geval gaat u ervan uit dat u het precieze moment weet
waarop u gaat sterven en dat u zich op dat moment de vraag zult
stellen: "Zal ik dit doen of zal ik dat doen?" Waarom denkt u dat
u een dergelijk bijzonder voorrecht zal worden geschonken dat u
het precieze moment van uw dood zult weten?
Maar ik heb gelezen dat op het moment van de dood het er heel erg op
aankomt geconcentreerd te blijven, het kompas de juiste richting te laten
aanwijzen. Dus hoe doe je dat?
Ik hou me niet bezig met het doen van dingen. Ik doe gewoon
niets. U kunt misschien denken dat u iets doet. Ik verzeker u dat u
niets doet. Er is geen individu dat doet. Concentratie, of wat dan
ook, zal plaatsvinden als dat zo moet zijn. Daar komt geen 'je' aan
te pas.
Dood
Toen ik nog een kind was, stierven in onze gemeente mensen op tach­
tig- of negentigjarige leeftijd en ze wisten allemaal een week van tevoren
dat ze gingen sterven. Zij bereidden zich daarop voor. Zij wasten hun kle­
ren waarin ze begraven wilden worden en legden die naast hun bed.
Ze kochten de kist en een hoop andere dingen. Zij wisten het allemaal
precies, maar het waren wel heel gezonde mensen. Het was eenvoudig volk.
401
Zij waren mentaal niet zo hoogontwikkeld. In feite was ik de enige die ziJn
middelbare school had afgemaakt.
Dus je ziet dat in die basale manier van leven de intuïtie sterk
aanwezig is.
ZiJ wisten het precies.
Belangrijker nog dan het tijdstip van de dood is de houding
tegenover de dood.
Als je sterft, valt je lichaam uiteen. Daar ben ik bang voor als ik een
dag later 's ochtends wakker word.
Het 'ik' veronderstelt, dat het in het lichaam zal blijven na de
dood. Sommige mensen gaan zelfs zo ver dat ze hun lichaam laten
invriezen na de dood. Zo ver kan de identificatie van het 'ik' met
het lichaam gaan!
In het Westen heeft de dood een slechte reputatie. Mensen in het Oosten
aanvaarden de dood veel meer. Hier worden we verondersteld niet te zul­
len sterven.
Nee, dat is hier in het Oosten hetzelfde. Misschien zelfs nog
erger! Niet de cultuur doet de angst voor de dood verdwijnen,
maar het inzicht in de non-dualiteit, het beschouwen van je eigen
ware aard en de ware aard van alle in het leven geroepen werke­
lijkheid.
Mijn eigen mening is dat het begrip non-dualiteit hier in het
Westen beslist groter is dan in het Oosten. In het Oosten houden
de meesten zich nog bezig met sterven als een hindoe of sterven
als moslim om daarna naar hun eigen exclusieve hemel te gaan.
De georganiseerde godsdienst is hier nog zo sterk.
Ik geloof niet dat ik bang ben om dood te gaan. Niet dat ik wil sterven,
ik blijf liever leven, maar ik ben bang om te komen tijdens het neerstorten
van een vliegtuig of bij een ongeluk of zoiets.
402
Wat u zegt komt er uiteindelijk op neer dat u begrijpt wat de
dood betekent en dat u de dood als zodanig niet vreest, maar dat
er vrees is voor het stervensproces, begrijpt u?
Er is angst dat het proces van sterven pijnlijk is of iets derge­
lijks. Dat is iets totaal anders. Iemand die erg gevoelig is voor pijn
zal meer zorgen hebben over het proces van sterven. Het is niet
onnatuurlijk om daar bang voor te zijn.
De verlichte koe van Maharshi
Ik lees dat Ramana Maharshi gezegd heeft dat soms een dier volledig
verlicht kan worden. Is dat waar?
Ik weet het. Dat is het verhaal van Ramana Maharshi's koe. Ik
weet niet wat Ramana Maharshi daarmee bedoelde.
Oké, het is iets uit zijn context gehaald.
In Tiburon hadden ze, waar ik aan het eten was, een kat. De
naam van die kat was BC. Dus elke dag zodra de gesprekken be­
gonnen, kwam die kat en sprong op mijn schoot om daar een be­
hoorlijke tijd te verblijven. Dus ontstond de grap: "Als er iemand
hier kans maakte verlicht te worden, dan was het wel BC, de kat."
Kinderen spiritueel op voeden
Ik heb een algemene vraag met betrekking tot het opvoeden van kinde­
ren. Wat voor soort omgeving is goed voor kinderen om zich spiritueel te
ontwikkelen?
Ik zou zeer ernstig op het hart willen drukken geen inspanning
te doen om kinderen spiritueel op te voeden. Het kan een bui­
tengewone hoeveelheid verwarring veroorzaken. In feite is het zo
dat de wens kinderen spiritueel op te voeden, ervoor zorgt dat ze
met enorme schuldgevoelens opgroeien, de oorzaak van ontstel­
lende ellende.
 Als je God hen spiritueel laat ontwikkelen zoals Hij denkt dat Ja, het is altijd alleen maar een kwestie vanuit welk standpunt
goed is en het niet als uw verantwoordelijkheid beschouwt, dan het wordt bekeken. Als het perspectief zich vernauwt, ontstaan er
zullen zowel u als uw kinderen gelukkiger zijn. Een gevoel voor altijd problemen.
goed en kwaad, een combinatie van discipline en vrijheid, moet In een breder verband ligt deze overstijgende Advaita-filosofie
natuurlijk worden aangeleerd. Verder gaan dan dat en ze derma­ ten grondslag aan alle georganiseerde godsdiensten. Wat er
te indringend over goed en kwaad vertellen of wat ze wel en niet gebeurt, is dat de opeenvolgende vertolkers in elke godsdienst
moeten doen dat ze zich ingekapseld voelen, kan volgens mij een gezorgd hebben voor een enorme kloof tussen de oorspronkelij­
enorme lijdensweg worden. Laat uw eigen gedrag het voorbeeld ke filosofie en de interpretaties ervan.
zijn.
De basis van spiritualiteit is niet schuld of last. De basis van spi­
ritualiteit is ontspannen vrijheid. Dit wordt niet algemeen aan­
vaard en dus wordt er gedacht dat spiritualiteit iets is wat men
moet zoeken met veel inspanning en concentratie. Dat is niet zo.
Ik verzeker u van niet.
Maak er geen heilige zaak van. Laat het zoeken zijn eigen weg
volgen.

De verwatering van waarheid in de georganiseerde

godsdienst

Toen het gebouw van de Supreme Court in Washington gebouwd werd,

kreeg iemand het idee dat het leuk zou zijn portretten op te hangen van de
stichters van de wereldgodsdiensten. Er werd opdracht gegeven tot aankoop
en ze werden aan de muur gehangen. Toen de moslims erachter kwamen
dat er een portret van Mohammed was, werden ze razend en werd de afbeel­
ding naar beneden gehaald en in de kelder gelegd, waar ze nu nog ligt.....

Waren ze er niet tegen dat de Profeet naar de kelder verbannen

werd?

Misschien, maar wat mij te binnen schoot, was dat toen Mohammed oor­
spronkelijk vroeg om geen afbeeldingen van hem te maken, hij eigenl�'k
bedoelde dat hij zijn mensen zich liever zag concentreren op een lichaamloos
Zelfdan op het belichaamde Zelf, liever zich concentreren op de Atman dan
op dejiva. ALs hij nu nog geleefd had, zou hij het wellicht niet zo'n drama
hebben gevonden.

12
Emoties
Algemene discussies
TeUtens als ik boos word of een andere sterke emotie beleef, zeg ik tegen
mezelf dat de reden daarvoor is dat ik mezelf nog steeds als een afgeschei­
den entiteit beschouw. Zou u willen zeggen dat dat de reden is waarom een
persoon een sterke emotie beleeft? Of zouden er ook andere redenen voor
kunnen zijn?
Dat is de enige reden.
Welnu, als het feit dat een persoon zichzelf ziet als een entiteit de enige
oorzaak is voor het beleven van een sterke emotie of kwaadheid, dan moet
ik toch weer terugkomen QjJ het feit dat u zei dat Maharaj kwaad werd!
Dat was bij wijze van spreken. Wat ik daarbij ook zei, was dat als
iemand toevallig vroeg: "Maharaj, waarom wordt u nu boos?" hij
waarschijnlijk spontaan en oprecht zou hebben gezegd: ''Wie
wordt er boos?"
U zegt: "Ik word boos. Ik wil mij zuiveren." Maharaj wist dat het
niet Maharaj was die kwaad werd. Het is een subtiel, maar gewel­
dig belangrijk verschil.
Waren we het er niet net over eens dat dit ding dat zichzelf als afge­
scheiden entiteit beschouwt, de enige reden voor kwaadheid is?
Ja, maar Maharaj was niet een entiteit die kwaad werd. Er was
geen entiteit die zich vereenzelvigde met een spontaan in dat
406
lichaam-geestmechanisme ontstane emotie. Daarom zou Maharaj
zeggen: "Er is kwaadheid, niet ik ben kwaad. Er is veel pijn, maar
ik heb geen pijn."
Dus als ik kwaad word...
U zegt: "Ik ben kwaad, ik zou niet kwaad moeten zijn. Kwaad­
heid zuigt alle energie uit me op en zorgt voor veel vijanden." Dat
is allemaal horizontale betrokkenheid, aan tijdsduur gebonden.
Dus de volgende keer als ik kwaad word, dan zou het het beste zijn...
Nee! Er is niets wat u het beste kunt doen! (gelach) Ik speel
niet met woorden. Uw probleem is zo wijdverspreid en belangrijk.
De volgende keer dat u kwaad wordt, moet u begrijpen dat daar
niets aan gedaan kan worden. Dat is het ware inzicht.
Het is domweg het functioneren van het Geheel.
Ja! Geef het inzicht een kans.
Ik begin door te krijgen dat u QjJ de automatische piloot staat en wat u
ook overkomt, het gebeurt en u laat het voor wat het is.
Precies!
Dat is het?
Precies! Dat is het. Dat is het precies. En de diepe intuïtieve
overtuiging ervan zal een geweldig gevoel van vrijheid opleveren.
Een intellectuele inspanning om het te begrijpen zal niets dan
frustratie opleveren.
Dat is wat ik wilde weten, dank u wel.
407
 Soms voel ik zo 'n dankbaarheid, dat ik me gedwongen voel een G<Jd te
scheppen om mijn dankbaarheid te kunnen betuigen. Ik begrijp dat niet.
Ik weet niet wat ik met die opwelling aan moet.
Het denken zegt: "Ik moet iets doen. Ik moet iets in het leven
roepen aan wie ik deze dankbaarheid kan opdragen." Maar waar­
om? Laat het opwellen en overstromen. Laat het opkomen in de
vorm van tranen of wat dan ook. Dat is prima. U zorgde niet voor
dat gevoel van dankbaarheid, het gebeurde. Laat het gebeuren.
Dat is het vanzelfsprekende resultaat van dit inzicht. Het intellec­
tuele inzicht zorgt niet voor dat opwellen van dankbaarheid.
Wat is het nut van emoties?
Emotie, net als een gedachte of een wens, komt op in het den­
ken. Het opkomen van elke gedachte, emotie of wens vindt altijd
spontaan plaats. Je kunt niet met je wil een bepaalde emotie op
laten komen, noch kun je die daarmee tegenhouden.
Als die eenmaal is opgekomen, kun je er bij betrokken raken,
zoals de gewone mens doet, of, als er sprake is van enig inzicht,
vindt gadeslaan plaats en wordt de betrokkenheid bij die emotie,
gedachte of wens afgesloten.
Zijn de emotionele patronen in overeenstemming met de aard van dat
bepaalde individu?
Ja. Als eenmaal de emotie omhoogkomt, zal de verdere betrok­
kenheid volgens een bepaald patroon afhangen van de karakte­
ristieken van dat bepaalde organisme. Zeker.
Liefde en mededogen
Is er iets wat van iets anders houdt of is het allemaal onpersoonlijk?
408
Er bestaat niet een subject dat van een object houdt. Er bestaat
liefde, er bestaat mededogen, er bestaat nederigheid, liefdadig­
heid, hoe je het maar wilt noemen. Het verschil tussen het zin­
tuiglijk waarneembare en het niet zintuiglijk waarneembare is
enkel een idee.
Het is dus geen emotie?
Oh, nee. Verre van dat. Precies het tegenovergestelde van emotie.
Zou je kunnen zeggen dat het de liefde van het niet-materiële aspect van
de werkelijkheid voor de wereld der zintuiglijk waarneembare objecten is,
omdat zij waarlijk hetzelfde zijn ?
Ja. Waarom niet?
Hoe zit het met universele liefde waar veel mensen over spreken? Is dat
gewoon een ander denkbeeld?
Ja, maar universele liefde is een andere naam voor inzicht in
polariteit, inzicht dat alle objecten, alle menselijke wezens een ob­
jectieve uitdrukking zijn van datzelfde universele Wezen.
Als u iemand zegt: "Heb je naaste lief," zal hij misschien zeg­
gen: ''Waarom zou ik mijn naaste liefhebben. Hij is een lelijk
exemplaar. Hij schopt mijn hond, jaagt mijn kat de boom in.
Waarom zou ik hem liefhebben?" Maar als dit inzicht begint te
komen dat alle uitdrukkingen in objecten afkomstig zijn van het­
zelfde Wezen, dan ontstaan liefde en mededogen.
Dan is het niet enkel "Heb uw naaste lief', maar "heb alles lief'.
Ja. Dat is wat het inzicht teweegbrengt. Alles in de zintuiglijk
waarneembare werkelijkheid is je naaste, ben je Zelf.
Je Zelf in onpersoonlijke zin.
 Ja, inderdaad. Er bestaat een prachtig soefiverhaal waarin een
van de soefi's publiekelijk uitriep: "Ik ben God" en hij werd door
de godvruchtige menigte gestenigd tot hij dood was.
Diezelfde nacht had een van de mensen die hem gestenigd had
een droom. In die droom zag hij God de dode soefi met open
armen ontvangen. Dus de stenengooier vraagt God: "U stuurde
de farao naar de hel, omdat hij zei: "Ik ben God." De soefi zegt
hetzelfde en U ontvangt hem in de hemel."
Verklarende woordenlijst

Advaita non-dualiteit, niet-tweeheid

Adya allereerste, oorspronkelijke
Agni vuur
aham ik, ik-gevoel
ajnana onwetendheid
akasha ruimte
Ananda gelukzaligheid, geluk, vreugde
anandamayakosha gelukslichaam
annamayakosha voedsellichaam
arati ritueel
asana houding
ashram spirituele gemeenschap
Atman het Zelf
avidya onwetendheid
Avatar goddelijke incarnatie
Bhagavan God, de Heer
bhajan devotioneel lied
bhakta toegewijde
bhakti toewijding
bhakti yoga de yoga van de toewijding
bija zaad
Brakman het Absolute, de Uiteindelijke werkelijkheid
brahmarandhra opening in de kruin, fontanel
buddhi intellect
Chaitanya bewustzijn
chakra energiecentrum, wiel
chakrapani shakti, energie
Chetana bewustwording, innerlijk ontwaken
chidakash bewustzijn, ruimte, 'ik Ben'-heid

410
411
Chit universeel (Absoluut) bewustzijn lila spel
chitta mentaal bewustzijn lingam symbool
darshan letterlijk: het aanschouwen van iemand, bij­ maha grote
voorbeeld een Zelfgerealiseerde mahakash
deva goddelijk wezen (ofMahadakash) de grote (oneindige) ruimte van het be­
dhyana meditatie staan, het heelal van materie en energie
Gayatri Vedische mantra Maheshvara Grote Heer
gita lied manana voortdurend denken, reflectie, bespiege­
guna kenmerk, kwaliteit of kracht van de kosmi­ lend denken
sche energie. De drie guna's zijn sattva (of manas het denkvermogen van de geest, denken en
sattwa), ra jas en tamas voelen
Guru Leermeester manolaya verzinking van de geest in zichzelf, de geest
hatha yoga (ha=zon, tha=maan), systeem om energie lost op in zijn oorsprong
van het lichaam in balans te brengen via fy­ manomayakosha gevoelsikhaam
sieke oefeningen en specifieke ademtech­ mantra heilige zin of woord of reeks woorden, mys­
nieken tieke formule
hiranyagarbha kosmische intelligentie, kosmische geest, maya versluierende en projecterende macht, de
kosmische ei illusoire macht van Brahman
Ishvara (of Ishwara) God als Heer en Meester van het heelal moksha of mukti bevrijding van alle gebondenheid
jagat wereld mouna stilte
jagrat waaktoestand mula oorsprong, wortel
japa herhaling van een mantra, reciteren van de mumukshu zoeker naar bevrijding
namen van God muni een wijze, een streng persoon
jiva individuele zelf, geïndividualiseerd bewust­ murti idool, gezicht
zijn nama naam
]na na Kennis, Weten, Gnosis natnarupa naam en vorm, de aard van de wereld
jnana yoga de yoga van het onderscheidend inzicht neti-neti 'niet dit, niet dat', alle vereenzelvigingen
Jnani hij die Weet, Zelfgerealiseerde, een Verlichte van namen en vormen loslaten om tot de
kalpana verbeelding van denken en voelen Uiteindelijke waarheid te komen
kama verlangen, lust nidra slaap
karma actie, handeling Nirguna zonder kenmerken
karma yoga de yoga van het handelen Nirguna Brakman het onpersoonlijke Absolute zonder ken­
karta 'doener', handelend wezen merken
kosha sluier, omhulsel Nirvana bevrijding, lett. uitblussing
kriya fysieke actie nisarga natuurlijke staat, oorspronkelijk, spontaan,
kumbhaka vasthouden van de adem aangeboren, geschenk, geste
kundalini kosmische oerenergie Nisargadatta geschenk (gebaar, geste) van het natuurlijke
laya oplossing, versmelting, samenvloeiing niskama zonder verlangen

412 413
 sloka heilige tekst, vers
para hoogste,uiterste, sublieme
sphurna doorbrekende tintelende vibratie
Parabrakman de Absolute werkelijkheid
sunya leegte
prajna bewusuijn,gewa�ijn
Prakriti sutra een vers
oorspronkelijk, non-causale oorzaak van de
Swarupa essentie, wezenlijke natuur, ware aard van
verschijnselen
zijn
pralaya volledige versmelting
tamas onwetendheid, duisternis, een van de drie
prana vitale energie, levensadem, levenskracht, le­
guna's
vensenergie
tattva element,essentie
pranamayakosha energielichaam
Turiya bovenbewuste staat, de vierde toestand
prema liefde
Upanishad filosofisch aanhangsel van de Veda's
puja aanbidding, devotioneel eerbetoon
vac of vak spraak
purna vol,compleet,oneindig
Vaikuntha het verblijf van Lord Vishnu
Purusha het Zelf dat woont in het hart van alle dingen
vaimgya onthechting ten aanzien van alle dingen
ra jas passie, rusteloosheid, beweeglijkheid, een
van de wereld
van de drie aspecten van kosmische energie
vasana verlangen
of guna's
Veda's kennis, ook geschriften van de hindoes
sadhaka spirituele leerling
Vedanta het einde van de {objectieve) kennis
sadhana spirituele oefening
vichara onderzoek naar de aard van het Zelf
sadhu asceet
vijnana beginsel van zuivere intelligentie
Saguna Brahman het Absolute,gezien alsof het eigenschappen
vijnanamayakosha intelligentielichaam
bezit; onderscheiden van Nirguna Brahman,
virat macrokosmos, de fysieke wereld
het Absolute zonder eigenschappen
Viveka onderscheid maken
sakti (of shakti) macht, energie, kracht
vritti gedachtenstroom,mentale modificaties
samadhi eenheid, als het individuele zelf opgaat in
yoga her-eniging, samenvoeging (yok)
het universele Zelf
yogi iemand die een specifiek yoga-pad volgt
samsara het wereldse leven
samskara mentale indruk
sankalpa gedachte, verlangen, verbeelding
Sat-Chit-Ananda Bestaan (Bewusuijn)-Kennis (Zijn)-Geluk
(zaligheid)
Sat-guru Uiteindelijke Leermeester,innerlijke Zelf
satsang ontmoeting met het Ware, samenkomen
van de essentie
sattva (of sattwa) zuiverheid, zijn, bestaan, een
van de drie guna's
Shastra Geschrift
Siddha iemand die siddhi's heeft ontwikkeld
siddhi psychische kracht

415
414
Andere uitgaven uit de Vedanta-traditie,
verschenen bij uitgeverij Altamira

Bewustzijn -Alexander Smit

Het directe Pad -Alexander Smit
Subjectief Gewaarzijn -Alexander Smit
Zelf-realisatie - Shri Nisargadatta Maharaj
De Ultieme Werkelijkheid - Shri Nisargadatta Maharaj
Veertig verzen over de Werkelijkheid - Ramana Maharshi
Non-dualiteit- John Levy
Oog in oog - H.L. Poonja
Wie ben ik? -Jean Klein

Voor meer informatie over deAltamira-boeken

kunt u schrijven naar

Altamira
Antwoordnummer 497
2100 WB Heemstede
023-5286882 I fax 023-5288097
email: altamira@tip.nl
www.altamira.nl

Tevens kunt u zich abonneren op het tijdschrift InZicht dat zich

sterk richt op de non-dualistische zienswijzen.

416
 —u-
-3-
-3-
‘0
0’