Proizvodno mašinstvo – MASTER studije

EKSPLOATACIJA I ODRŽAVANJE
(M1EO)

Predavanje 9
Informacioni sistemi održavanja

Katedra za hidro i termoenergetiku Docent dr Dejan Branković

Uža naučna oblast: Montažne tehnologije i održavanje

2021/2022
 Literatura:
Informacioni sistemi održavanja
❑ Milovanović, Z., Branković, D.: Održavanje
industrijskih sistema
Sadržaj predavanja: ❑ Papić Lj., Milovanović Z.: Održavanje i
pouzdanost tehničkih sistema,
❑ Bulatović M.: Održavanje i efektivnost
1. Osnovni pojmovi tehničkih sistema

2. Osnovne komponente informacionih sistema

▪ Baze podataka
▪ Funkcije i procesi u informacionom sistemu
3. Faze razvoja informacionih sistema
4. Vrste informacionih sistema
5. Integrisani informacioni sistemi
6. Vještačka inteligencija i Ekspertni sistemi
7. Primjer informacionog sistema u procesnoj industriji
8. Pitanja za provjeru znanja
Informacioni sistemi održavanja
1. Osnovni pojmovi
Definicije:

▪ Informacioni sistem je skup različitih elemenata čiji je zadatak

prikupljanje, obrada, pohranjivanje i selektivno prezentovanje
informacija kao podrške upravljanju i odlučivanju u okviru sistema
u kojem se primjenjuju.

▪ Informacioni sistem prikuplja, pohranjuje, čuva, obrađuje i

isporučuje informacije vezane za organizaciju ili sistem tako da
budu dostupne i upotrebljive za svakog ko ih želi koristiti
(odgovorni radnici, klijenti i osoblje).
Informacioni sistemi održavanja
1. Osnovni pojmovi
Definicije:

▪ Informacioni sistem predstavlja skup elemenata (podaci, kadrovi,

oprema, metode i informacije) i aktivnosti koje osiguravaju
pretvaranje podataka u informacije i prezentaciju informacija
korisnicima.
Informacioni sistemi održavanja
2. Osnovne komponente informacionih sistema
▪ hardver i softver računara,

▪ baze podataka,

▪ telekomunikacioni sistemi i tehnologije,

▪ ljudski resursi,

▪ procedure, odnosno metodologije procesovanja i prenošenja.

Informacioni sistemi održavanja
2. Osnovne komponente informacionih sistema
2.1. Baze podataka

Baza ili skladište podataka (Data Warehouse - DW) predstavlja

subjektivno orijentisanu, integrisanu i vremenski promjenljivu
kolekciju podataka za podršku procesu odlučivanja.

Baza podataka obično objedinjuje različite podatake koji potiču iz

različitih cjelina tehničkih sistema realizovanih na različitim
platformama, pri čemu se relativno brzo otkriva svaka promjena u
izvornom sistemu.
Informacioni sistemi održavanja
2. Osnovne komponente informacionih sistema
2.1. Baze podataka
Baza podataka predstavlja organizovanu logičku grupu međusobno
povezanih fajlova, sa integrisanim i povezanim podacima, pri čemu
određen skup softvera omogućava pristup svim poslovnim
podacima. Pri tome, ponavljanje, izolacija i nekonzistentnost
podataka su minimizovani, a podaci mogu da se dijele između svih
korisnika podataka, čime raste i sama sigurnost, kao i integritet
podataka.
Prema arhitekturi, baza podataka može biti:
▪ centralizovana i
▪ distriburana.
Informacioni sistemi održavanja
2. Osnovne komponente informacionih sistema
2.1. Baze podataka

Centralizovana baza podataka

Posjedovanje međusobno povezanih datoteka na jednoj
fizičkoj lokaciji. Pristup datotekama obezbjeđen je isključivo
preko centralizovanog host računara.
▪ Dobre strane:
• dominantan oblik baze podataka na jednom mjestu,
• manji troškovi, veća povezanost, bolja zaštićenost.
▪ Loše strane:
• trpe ogromne posljedice ukoliko dođe do oštećenja
dijela njenih podataka,
• brzina pristupa podacima je često veliki problem u
slučaju kada su korisnici raspoređeni na prostorno
velikim udaljenostima.
Informacioni sistemi održavanja
2. Osnovne komponente informacionih sistema
2.1. Baze podataka

Distriburana baza podataka

Smještanje kompletne kopije baze podataka (nekih njenih
dijelova), na više lokacija, koje su najčešće i prostorno blizu
korisnika. Postoje:
▪ Kopirane baze podataka:
• kompletne kopije cijele baze podataka na više
lokacija (izbjegavanje mogućih katastrofalnih
posljedice od mogućih oštećenja podataka).
▪ Djeljive baze podataka:
• izdijeljene na način da svaka lokacija sadrži
određeni dio podataka iz cijele baze podataka, čime
se obezbjeđuje brz pristup podacima, bez potrebe
za kopiranjem promjena na više lokacija.
Informacioni sistemi održavanja
2. Osnovne komponente informacionih sistema
2.2. Funkcije/procesi u informacionim sistemima
Informacioni sistemi održavanja
3. Faze razvoja informacionih sistema
I. Projektovanje

II. Programiranje i testiranje

III. Uvođenje/primjena
▪ Paralelno

▪ Postepeno

▪ Direktno
Informacioni sistemi održavanja
3. Faze razvoja informacionih sistema
3.1. Projektovanje

Osnovni zadatak projektovanja informacionog sistema je izrada

projektne specifikacije sistema uz uslov da se moraju zadovoljiti svi
zahtjevi prethodno definisani u analizi. Na osnovu presjeka stanja i
ranije stečenih znanja o funkcionisanju sistema projektant ima
zadatak da optimizira informacione tokove u postojećem
organizacionom sistemu.
Informacioni sistemi održavanja
3. Faze razvoja informacionih sistema
3.1. Projektovanje

Projektovanje sistema se sastoji iz: logičkog i fizičkog

projektovanja.
▪ Rezultat logičkog projektovanja su specifikacije procedura,
programa i modula, opšte specifikacije resursa potrebnih za
primjenu sistema i logičko projektovanje baze podataka.
▪ Rezultat fizičkog projektovanja je kompletna i detaljna
specifikacija komponenti programa (softverskih modula) i baze
podataka.
Informacioni sistemi održavanja
3. Faze razvoja informacionih sistema
3.2. Programiranje i testiranje

Programiranje informacionog sistema predstavlja koordinaciju i

stvarnu izgradnju sistema. U ovoj fazi programeri pišu neophodne
programe, provode testiranja i razvijaju odgovarajuću
dokumentaciju za korisnike.

Završni dio programiranja predstavljaju postupci testiranja

programa u okviru kojeg se provode testovi modula, integracije,
sistemska testiranja, atestiranja i instalaciona testiranja.
Informacioni sistemi održavanja
3. Faze razvoja informacionih sistema
3.3. Uvođenje informacionog sistema

Nakon završenih testiranja može se preći na unošenje

informacionog sistema u upotrebu uz instaliranje hardvera i
softvera, obuku korisnika i rukovodstva, odnosno odgovornih
osoba.

Svaka grupa korisnika zahtijeva posebno prilagođen program obuke

za rad u novom informacionom sistemu.
Informacioni sistemi održavanja
3. Faze razvoja informacionih sistema
3.3. Uvođenje informacionog sistema

Vrijeme
Informacioni sistemi održavanja
3. Faze razvoja informacionih sistema
3.3. Uvođenje informacionog sistema

Načini prelaska na rad sa novim informacionim sistemom:

▪ Paralelno - istovremeni rad starog i novog sistema sa operatorom
koji unosi podatke u oba sistema za obradu i upoređuje dobijene
rezultate.
Prednost: sigurnost rada jer su oba sistema u funkciji.
Nedostatak: veći trošak, treba se procijeniti trenutak napuštanja
starog sistema.
Informacioni sistemi održavanja
3. Faze razvoja informacionih sistema
3.3. Uvođenje informacionog sistema

Načini prelaska na rad sa novim informacionim sistemom:

▪ Postupno - omogućava korisnicima da napuste odgovarajući dio
starog sistema kada se upoznaju sa specifičnim dijelovima
funkcionisanja novog sistema.
Prednost: manji troškovi iz razloga što se u organizaciji ne duplira
unos podataka, odnosno ne obrađuju se svi podaci dva puta.
Nedostatak: mogućnosti zbunjivanja korisnika jer istovremeno
mogu da vide rezultate oba sistema.
Informacioni sistemi održavanja
3. Faze razvoja informacionih sistema
3.3. Uvođenje informacionog sistema

Načini prelaska na rad sa novim informacionim sistemom:

▪ Direktno - podrazumijeva potpunu i trenutnu zamjenu starog
informacionog sistema novim.
Prednost: najmanji troškovi.
Nedostatak: najveći rizik, eliminacija svake rezervne opreme,
podrazumijeva pažljivo testiranje prije same realizacije, sprečavanje
njene primjene u slučaju nastanka problema u toku uvođenja u
proces.
Informacioni sistemi održavanja
4. Vrste informacionih sistema (IS)
Prema primijenjenoj tehnologiji, IS se dijele na:
▪ konvekcionalni i
▪ kompjuterizovani IS.
Prema obimu djelovanja:
▪ jednostavni i
▪ kompleksni IS.
Prema stepenu razvijenosti IS:
▪ nerazvijeni IS,
▪ klasični IS i
▪ IS na većem stepenu razvoja - Integralni IS.
Informacioni sistemi održavanja
4. Vrste informacionih sistema (IS)
Prema području primjene ili orjentisanosti IS:
▪ IS nabavke,
▪ IS prodaje,
▪ IS proizvodnje,
▪ marketing IS,
▪ društevni IS,
▪ poslovni IS.
Prema funkcionalnoj upotrebi razlikujemo:
▪ računovodstveni IS,
▪ finansijski IS,
▪ marketing IS,
▪ IS u proizvodnji.
Informacioni sistemi održavanja
4. Vrste informacionih sistema (IS)
Prema upravljačkom kriterijumu IS se mogu razvrstati na:
▪ transakcione IS (TPS),

▪ upravljačke IS (MIS),

▪ sisteme za podršku odlučivanja (DSS),

▪ ekspertne sisteme (ES),

▪ sistemi znanja (KWS i Office system),

▪ geografski IS (GIS).
Informacioni sistemi održavanja
4. Vrste informacionih sistema (IS)
Prema proširenoj upravljačkoj podjeli:
▪ neautomatizovani (ručna obrada podataka popunjavanjem raznih
vrsta obrazaca i izvještaja u okviru svojih redovnih poslova),
▪ automatizvani (prikupljanje, čuvanje i obrada podataka i
obezbjeđenje informacija primjenom računara),
▪ upravljački ili Management Information System (MIS),
▪ sistemi za podršku odlučivanju ili Decision Support Systems (DSS),
▪ ekspertni sistemi.
Informacioni sistemi održavanja
4. Vrste informacionih sistema (IS)
Upravljacki ili Management Information System (MIS)
... cjelovit sistem obezbjeđivanja informacija za podržavanje procesa
menadžerima se preko kvalitetnih, pravovremenih i pouzdanih
informacija obezbijeđuje uvid u ponašanje preduzeća (poslovnog
sistema) tako da mogu efikasnije da iskoriste svoje menadžerske vještine
i umjeća upravljanja određenim poslovnim sistemom ...
Sistemi za podršku odlučivanju ili Decision Support Systems (DSS)
... softver koji prati obogaćena baza podatka i baza modela (modeli
odlučivanja ...
Ekspertni sistemi
... oponašaju rad eksperta a razvijeni su primjenom neke od tehnika
vještačke inteligencije ...
Informacioni sistemi održavanja
5. Integrisani informacioni sistemi
▪ Jedinstven i povezan sistem od nekoliko informacionih sistema u
okviru poslovnog sistema u smislu korišćenja zajedničke
računarske opreme i mreže.

▪ Omogućava svakom korisniku da dobije traženu informaciju u

okviru poslovnog sistema na vrijeme i na bilo kom mjestu.

▪ Posebna prednost korišćenja integrisanih informacionih sistema

je razmjena podataka, informacija, iskustava i poslovnih
rezultata sa udaljenih lokacija ukoliko je poslovni sistem
organizovan kao multinacionalna međunarodna kompanija.
Informacioni sistemi održavanja
5. Integrisani informacioni sistemi
Podsistemi informacionog sistema poslovnog sistema su:
• menadžment i kontroling,
• razvoj i konstruisanje proizvoda,
• komercijala,
• računovodstvo,
• marketing i prodaja,
• nabava, skladištenje materijala, praćenje zaliha, skladištenje gotovih
proizvoda,
• planiranje i praćenje proizvodnje,
• proizvodnja,
• održavanje kapaciteta i infrastrukture,
• kadrovski poslovi,
• kontrola kvaliteta.
Informacioni sistemi održavanja
5. Integrisani informacioni sistemi
Nižu formu podsistema predstavlja
modul. Modul je dio podsistema
koji predstavlja informatičku
podršku dijelu funkcije, koji je
relativno samostalan u svom radu.
Informacioni sistemi održavanja
5. Integrisani informacioni sistemi
5.1. Informacioni sistemi održavanja
Sistem jedinstvenih programskih paketa za automatizaciju
informacionog sistema održavanja pomoću kojih se vodi evidencija
podataka o stanju sredstava, toku održavanja, troškovima, nabavci
rezervnih dijelova, a pojedini sistemi omogućavaju i statističko
predviđanje otkaza.

Informacioni sistem održavanja je sastavni dio integrisanog

informacionog sistema u preduzeću tako da je mogućnost
korišćenja i obrade podataka unutar poslovnog sistema obostrana.
Informacioni sistemi održavanja
5. Integrisani informacioni sistemi
Prednosti primjene integrisanog sistema informisanja:
▪ povećanje ukupne efektivnosti poslovnog sistema,
▪ ubrzavanje protoka informacija i smanjuje vrijeme potrebno za
obradu podataka,
▪ povećanje tačnosti obrade podataka,
▪ preuzimanje rutinskih poslova,
▪ donošenje sigurnijih i učinkovitijih odluka,
▪ primjena savremenih tehnologija obrade u proizvodnji,
▪ brža komunikacija između dijelova proizvodnog sistema i između
ljudi i opreme za rad – mašina,
▪ brža komunikacija sa okolinom.
Informacioni sistemi održavanja
6. Vještačka inteligencija i Ekspertni sistemi
Vještačka inteligencija predstavlja skup dobijenih rezultata važećih
znanja koja potiču iz različitih naučnih oblasti i koja su transformisana u
oblik pogodan za rješavanje problema održavanja tehničkih sistema.
Dijelove vještačke inteligencije prema Meyeru čine:
▪ učenje,
▪ modeliranje simbolima,
▪ heuristika,
▪ rješavanje problema,
▪ integracija,
▪ tehnike i jezici vještačke inteligencije,
▪ budući razvoj.
Informacioni sistemi održavanja
6. Vještačka inteligencija i Ekspertni sistemi
Dijelovi vještačke inteligencije:
▪ Učenje - glavna sposobnost inteligentnih sistema, pri čemu je inteligencija
određena mehanizmima učenja i rezultatima učenja, gdje proces učenja
počinje prikupljanjem ulaznih podataka iz okruženja, pa preko indukcije i
dedukcije završava sa analizom informacija.

▪ Modeliranje simbolima - korišćenje simbola pomoću kojih se

predstavljaju realni predmeti, njihove karakteristike i relacije koje postoje
među njima.
Informacioni sistemi održavanja
6. Vještačka inteligencija i Ekspertni sistemi
Dijelovi vještačke inteligencije:
▪ Heuristika - vještačka inteligencija koristi pravila heuristike (bazirana na
iskustvu) koja pojednostavljuju pretraživanje i omogućava da se nađu
dovoljno dobra rješenja, pri čemu heurističko programiranje predstavlja
kombinaciju heuristike koja se koristi za rješavanje nekog upravljačkog
zadatka.

▪ Integracija - raspoloživost informacija i znanja unutar složenog preduzeća,

korišćenje simbola pomoću kojih se predstavljaju realni predmeti, njihove
karakteristike i relacije koje postoje među njima.
Informacioni sistemi održavanja
6. Vještačka inteligencija i Ekspertni sistemi
Dijelovi vještačke inteligencije:
▪ Rješavanje problema - vještina korišćenja relativnih znanja u postizanju
postavljenih ciljeva, koja obuhvata i transformaciju dobijene situacije u
željenu ili unaprijed definisanu.

▪ Tehnike i jezici vještačke inteligencije - tehnologija školske table,

klijent/server, kreativno razmišljanje, ekspertni sistemi, fazi logika, opšta
heuristika, inteligentna sredstva, internet, logička šema, mašinsko učenje,
multimedija, neuronske mreže, robotika, modeliranje i simulacija i dr.
Informacioni sistemi održavanja
6. Vještačka inteligencija i Ekspertni sistemi
Dijelovi vještačke inteligencije:
▪ Neuronske mreže - tehniku obrade informacija, zasnovanu na
biološkom nervnom sistemu, sa onovnim konceptom neuronske
mreže kao strukture sistema procesiranja informacija. Njihova
osnovna prednost je rješavanje složenih problema za
konvencionalne tehnologije, tj. problema koji nemaju
algoritamsko rešenje ili za koje je algoritamsko rešenje složeno da
bi se moglo definisati.
Informacioni sistemi održavanja
6. Vještačka inteligencija i Ekspertni sistemi
Dijelovi vještačke inteligencije:
▪ Ekspertni sistemi - oponašaju rad eksperta a razvijeni su
primjenom neke od tehnika vještačke inteligencije. Ekspertni
sistemi sadrže velika znanja i veliko iskustvo i pravila
zaključivanja koja nude rješenja na nivou eksperata.
Informacioni sistemi održavanja
6. Vještačka inteligencija i Ekspertni sistemi

Struktura ekspertnog sistema

Informacioni sistemi održavanja
7. Primjer informacionog sistema u procesnoj industriji

Firma za proizvodnju higijenskog papira

Informacioni sistem održavanja: Profylax, Češka
Termin instalacije: juni 2009.godine
Karakteristike: Profylax je kompjuterizovani sistem upravljanja
održavanjem (CMMS)/EAM (Enterprise Asset Management) sa
implementiranim modulima kao što su Storage, Contracts, Orders,
Diagnostics, itd. Predviđen je između ostalog i za kompanije koje
treba da planiraju i upravljaju održavanjem mašina i ostalih jedinica
za održavanje.
Informacioni sistemi održavanja
7. Primjer informacionog sistema u procesnoj industriji

Osnovne prednosti koje sistem Profylax obezbjeđuje su:

▪ organizovanje sistema upravljanja održavanjem primjenom jasne i

lako dostupne baze podataka,
▪ detaljno i fleksibilno planiranje održavanja,
▪ jednostavan pregled svih činjenica o stanju i procesima
održavanja ,
▪ provjera rezultata djelovanja održavanja prema različitim
kriterijumima.
Informacioni sistemi održavanja
7. Primjer informacionog sistema u procesnoj industriji

Profylax sistem omogućava:

▪ kompletan pregled stavki za održavanje,
▪ automatsko planiranje pojedine vrste održavanja sa mogućnošću
ponovnog planiranja u tačno definisanom terminu,
▪ kompletan pregled troškova održavanja,
▪ planiranje upravljanja i održavanja prema prethodnim
statistikama,
▪ štampanje planova, instrukcija, naloga i niza drugih informacionih
dokumenata.
Informacioni sistemi održavanja
7. Primjer informacionog sistema u procesnoj industriji

Opis osnovnih prikaza i radnji:

Osnovni prikaz sistema Profylax

Informacioni sistemi održavanja
7. Primjer informacionog sistema u procesnoj industriji

Opis osnovnih prikaza i radnji:

Polje Mašine/Karta mašine sistema Profylax

Informacioni sistemi održavanja
7. Primjer informacionog sistema u procesnoj industriji

Opis osnovnih prikaza i radnji:

Prozor Detalj
uz mogućnost
unosa i
pridruživanje
slika u sistemu
Profylax
Informacioni sistemi održavanja
7. Primjer informacionog sistema u procesnoj industriji

Opis osnovnih prikaza i radnji:

Mogućnost definisanja koda održavanja u sistemu Profylax

Informacioni sistemi održavanja
7. Primjer informacionog sistema u procesnoj industriji

Opis osnovnih prikaza i radnji:

Pridruživanje
nivoa kritičnosti
dijela
postrojenja u
sistemu
Profylax
Informacioni sistemi održavanja
7. Primjer informacionog sistema u procesnoj industriji

Značaj primjene sistema Profylax:

Posjedovanje dotupne, tačne i pravovremene informacije o stanju

ključnih parametara u okviru proizvodnog sistema znači imati
mogućnost blagovremene reakcije i eliminisanje svih anomalija i
prijetnji po normalno i optimalno odvijanje procesa.

Krajnji rezultat predstavlja optimizacija procesa u proizvodnji i

smanjenje troškova proizvodnje ali i poslovanja u cjelini.
Informacioni sistemi održavanja
8. Pitanja za provjeru znanja
INFORMACIONI SISTEMI ODRŽAVANJA, BAZE PODATAKA
92. Definicija Informacionog sistema?
93. Koje su osnovne komponente informacionog sistema?
94. Šta su to Baze podataka informacionog sistema?
95. Nabroj i objasni načine uvođenja informacionog sistema u praktičnu primjenu?
96. Šta predstavljaju Informacioni sistemi održavanja?
97. Koje su prednosti korišćenja Integrisanog informacionog sistema u preduzeću?
98. Šta čini vještačku inteligenciju u smislu informacionih tehnologija?
99. Šta su to Ekspertni sistemi?
Zahvaljujem na pažnji!