KNOWLEDGE – International Journal

Vol.46.4
RESEARCH OF OCCLUSAL RELATIONS IN THE FINAL PHASE OF
ORTHODONTIC TREATMENT AND IN THE RETENTION PHASE

Vesna Trpevska
Department of Orthodontics, University Dental Clinical Center „St.Panteleimon“, Skopje, Republic of
North Macedonia, vesnaruless@hotmail.com

Abstract: Orthodontic treatment aims to provide adequate occlusion with maximum occlusal contacts between the
upper and lower dental arch, improving overall dental health, meeting aesthetic and functional criteria. The aim of
this study was to perform occlusal analysis and analysis of occlusal contacts and their characteristics using the T-
Scan III system in patients at the end of the final phase and during the retention period of orthodontic treatment.
With the T-Scan system in order to assess occlusal parameters we performed analysis in different mandibular
positions, central occlusion, mastication act, right and left lateral excursions and propulsion. All 30 patients were
recorded at the end of the final phase of orthodontic treatment - immediately after removal of the fixed orthodontic
appliance or no later than 48 hours after its removal and for a retention period of 3 to 36 months after removal of the
fixed orthodontic appliance. We found a uniform distribution of occlusal contacts in both halves of the dental arches
in both phases and improved occlusion balance in the retention phase with higher percentage of occlusal contacts in
distal areas. There is a statistically significant tendency to improve occlusion time in the retention phase. In a
comparative analysis between the last two phases of orthodontic treatment - final phase and retention phase, we did
not notice a statistically significant change in the percentage distribution of occlusal contacts, i.e. they remain
unchanged during the retention phase. Individual analysis of occlusion balance data showed improvement in central
occlusion between the two phases and achieving balance in 41% of patients in the retention phase. In the mastication
act analysis, we found significant improvement only in the parameter of occlusion time. In the central relation, no
statistical changes were observed between the phases. The first occlusal contact, which is often preliminary, most
commonly occurs in the area of the maxillary central incisors and in the area of the molars. We found a statistically
significant improvement in all parameters after a three-month retention period. Functional examination of the
occlusion after orthodontic treatment should be routine. Until all the requirements for normal occlusion function and
stability are met, no orthodontic treatment should be considered complete.
Keywords: occlusion, T-Scan III system, occlusal analyses, final stage, retention phase.

ИСТРАЖУВАЊЕ НА ОКЛУЗАЛНИТЕ ОДНОСИ ВО ЗАВРШНАТА ФАЗА НА

ОРТОДОНТСКИОТ ТРЕТМАН И ВО ФАЗАТА НА РЕТЕНЦИЈА

Весна Трпевска
ЈЗУ Универзитетски Клинички Центар „Св. Пантелејмон“ Скопје, Р. С. Македонија
vesnaruless@hotmail.com

Резиме: Ортодонтскиот третман има за цел да обезбеди соодветна оклузија со максимални оклузални
контакти помеѓу горниот и долниот забен лак, подобрување на целокупното здравје на забите како и
задоволување на естетските и функционалните критериуми на оклузијата. Во полето на ортодонцијата
употребата на оклузалната анализа пред, за време и по завршување на ортодонтскиот третман, т.е. во
периодот на ретенција е од клучно значење. Целта на овој труд беше да се изврши оклузална анализа и да се
проучат оклузалните контакти и нивните карактеристики со помош на Т-Скен III системот кај пациенти на
крајот од завршната фаза и за време на периодот на ретенција на ортодонтскиот третман. Со T-Scan III
системот изведовме компјутерска оклузална анализа во различни положби на долната вилица, при
централна оклузија како и при актот на мастикација, при лево и десно латерално движење и при пропулзија.
Прегледот и снимањата на сите 30 пациенти беа извршени на крајот од завршната фаза на ортодонтскиот
третман - веднаш по отстранувањето на фиксниот ортодонтски апарат или не подоцна од 48 часа по
неговото отстранување и за времето на ретенција од 3 месеци до 36 месеци по отстранување на фиксниот
ортодонтски апарат. Откривме униформа дистрибуција на оклузалните контакти во двете половини на
забниот низ во двете фази и подобрување на рамнотежата на оклузија во фазата на ретенција, со
зголемување на процентот на контакти во дисталните сегменти и подобрување на времето за целосен
оклузален контакт. Постои статистички значајна тенденција за подобрување на времето на оклузија во
фазата на ретенција. Во компаративна анализа помеѓу двете последни фази на ортодонтски третман -

555
 KNOWLEDGE – International Journal
Vol.46.4
завршната фаза и фазата на ретенција, не забележавме статистички значајна промена во процентуалната
дистрибуција на оклузалните контакти, т.е. тие остануваат непроменети за време на фазата на ретенција.
Индивидуалното анализа на податоците за рамнотежа на оклузијата покажа подобрување во централната
оклузија помеѓу двете фази и постигнување рамнотежа кај 41% од пациентите во фазата на ретенција. Во
студијата за џвакање, значително подобрување најдoвме само во параметарот време на оклузија. Во
централната релација, не се забележуваат статистички промени помеѓу фазите. Првиот оклузален контакт,
кој често е прелиминарен, најчесто се јавува во областа на максиларните централни инцизиви и во областа
на моларите. Утврдивме статистички значајното подобрување на сите параметри по тримесечен период на
ретенција. Функционалното испитување на оклузијата по ортодонтски третман треба да биде рутинска
пракса. Додека не се исполнат сите барања за нормална функција и стабилност на оклузијата, ниту еден
ортодонтски третман не треба да се смета за комплетен.
Клучни зборови: оклузија, T-Scan III дигитална оклузална анализа, завршна фаза, фаза на ретенција.

1. ВОВЕД
Ортодонтскиот третман има за цел да обезбеди соодветна оклузија со максимални оклузални контакти
помеѓу горниот и долниот забен лак, подобрување на целокупното здравје на забите како и задоволување на
естетските и функционалните критериуми на оклузијата (Graber, 1985). Во полето на ортодонцијата
употребата на оклузална анализа пред, за време и по завршување на ортодонтскиот третман, т.е. во периодот
на ретенција е од клучно значење. Тргнувајќи од фактот дека целокупната артикулација влијае врз
стоматогнатниот систем, сè поголем акцент се става на евалуацијата на деталите од истата.Т-Скен III
системот како брз и лесен за објективна дијагностика на параметрите на оклузија на пациентите е
исклучително погоден за визуелизација и мотивација на пациенти кои имаат потреба од продолжување на
ортодонтскиот третман со цел подобрување на оклузијата. Целта на нашето испитување е да се изврши
оклузална анализа со помош на Т-Скен III системот при централна оклузија кај пациенти на крајот од
завршната фаза и за време на периодот на ретенција од 3-36 месеци и да се проучат оклузалните контакти,
нивната распределба, времето на оклузија и дисоклузија за време на актот на мастикација, при лево и десно
латерално движење и при пропулзија кај пациентите на крајот од завршната фаза и за време на периодот на
ретенција на ортодонтскиот третман.

2. МАТЕРИЈАЛ И МЕТОД
Прегледот на сите 30 пациенти (сл. 1) и снимање со T-Scan III системот беа извршени веднаш по
отстранувањето на фиксниот ортодонтски апарат или не подоцна од 48 часа по неговото отстранување и во
периодот на ретенција од 3-36 месеци. За поголема веродостојност на резултатите, сите тестови беа
извршени наутро, а беа направени најмалку три снимки за секоја позиција и движење на долната вилица на
секој пациент. Со помош на T-Scan III системот беа анализирани контактите на оклузија симултано, од
моментот на првите оклузални контакти (сл. 2), па сè до моментот на максимална интеркуспидација. На
дисплејот (сл. 3) добивме приказ на оклузалните контакти и количината на релативните оклузални сили и
приказ на времето на оклузија (Trpevska et al., 2014).

Слика 1. Интраорален приказ на пациенти во завршната фаза

556
 KNOWLEDGE – International Journal
Vol.46.4
Слика 2. Приказ на начинот на снимање и оклузграм со иницијални оклузални контакти.

Слика 3. Приказ на оклузограм со снимени сили на оклузалните контакти на хард-драјверот достапни за

анализа при максимална интеркуспидација и приказ на времето (Time, Seconds) на хоризонталната оска и
силата (% of Total Force) на вертикалната оска на оклузалниот дијаграм.

3. РЕЗУЛТАТИ И ДИСКУСИЈА
Резултатите од извршената оклузална анализа користејќи го Т-Скен III системот во централна оклузија и
при актот на мастикација кај пациенти на крајот од завршната фаза и за време на периодот на ретенција по
завршување на ортодонтскиот третман се следниве:
Рамномерна распределба на оклузалните контакти во левата и десната половина на забниот низ во рамките
на нормата од 47-53%, како и помеѓу фронталните и дисталните сегменти, лево и десно (табела 1.)
Анализата не покажува статистички значајна разлика помеѓу двете фази за овие индикатори.

Табела 1. Централна оклузија / десна & лева страна.

Конфиденс Конфиденс
CO / % N Просек Минимум Максимум Стд.Дев.
-95,00% +95,00%

CO десна страна 30 50,02 49,81 50,24 48,50 51,50 0,58

CO лева страна 30 49,98 49,76 50,19 48,50 51,50 0,58

Во централна оклузија времето на оклузија во завршната фаза изнесува 0,45s. Постои значително
подобрување на вредноста на овој индикатор во фазата на ретенција со вредност од 0,24s (табела 2).

Табела 2. Време на оклузија при централна оклузија.

Конфиденс Конфиденс
CO/Време / сек. N Просек Минимум Максимум Стд.Дев.
-95,00% +95,00%

Завршна фаза 30 0,45 0,24 0,33 0,04 0,46 0,12

Ретенциона фаза 30 0,24 0,17 0,25 0,07 0,45 0,10

Времето на оклузија за време на актот на мастикација во завршната фаза на ортодонтскиот третман е 0,26s.
Постои статистички значајна тенденција за подобрување на овој индикатор во фазата на ретенција и тој
изнесува 0,19s. Во двете фази, времето на оклузија е во нормала (табела 3).

557
 KNOWLEDGE – International Journal
Vol.46.4
Табела 3. Време на оклузија за време на актот на мастикација.

Конфиденс Конфиденс
Мастикација/Време /сек. N Просек Минимум Максимум Стд.Дев.
-95,00% +95,00%

Завршна фаза 30 0,26 0,24 0,33 0,04 0,46 0,12

Ретенциона фаза 30 0,19 0,17 0,25 0,07 0,45 0,10

Табела 4. Анализа на показателите при десно, лево латерално движење и протрудирање на долната вилица
за сите пациенти во двете фази на ортодонтскиот третман – Завршна и Ретенциона фаза.

Статистички Завршна фаза Ретенциона фаза

p=
показатели N x̅ SD n x̅ SD
Време на дисоклузија
30 2.56 1.52 33 1.69 0.97 0.001
ДЛД, s
Контакти на балансната
30 65 48 33 45 51 0.001
страна ДЛД, %
Квалитет на предно
30 35 48 33 55 51 0.001
водење ДЛД, %
Време на дисоклузија
30 2.44 1.38 32 1.28 0.71 0.000
ЛЛД, s
Контакти на балансната
30 58 50 32 34 48 0.003
страна ЛЛД, %
Квалитет на предно
30 42 50 32 66 48 0.003
водење ЛЛД, %
Време на дисоклузија
30 1.65 1.15 33 0.82 0.51 0.000
протрузија , s
Контакти во латералните
сегменти при 30 60 49 33 36 49 0.011
протрузија, %
Квалитет на предно
30 40 49 33 64 49 0.011
водење протрузија, %
Податоците од табела 4 укажуваат дека просечната вредност на времето на оклузија во завршната фаза е
2,56s за десното латерално движење, 2,44s - за левото и 1,65s - за протрузија. Во периодот на ретенција има
статистички значително подобрување и намалување на вредностите на овој индикатор за скоро 50% (1,69s -
десно, 1,28s - лево и 0,82s - протрузија). Несакани контакти од балансната страна се јавуваат кај 65% од
пациентите со десно латерално движење, кај 58% - лево и кај 60% - протрузија. Постои статистички значаен
тренд за подобрување на резултатите во фазата на ретенција - 45% - десно, 34% - лево и 36% - протрузија.
Квалитетот на предното водење е во обратна корелација со индикаторот за присуство на несакани оклузални
контакти. Податоците покажуваат статистички значително подобрување на овој индикатор за 20-24% за
време на периодот на ретенција (Afrashtehfar & Qadeer, 2016).

Табела 5. Просечен број на оклузалните контакти во различни позиции на долната вилица за сите заби.

Статистичкии
показатели Завршна фаза Ретенциона фаза
p=
Позиција на долната
вилица n x̅ SD N x̅ SD
Централна оклузија 811 7.52 3.26 421 7.15 4.59 0.231
Движење 762 7.46 3.77 399 7.00 4.14 0.054
Централна релација 754 7.65 3.25 393 7.42 3.56 0.465

558
 KNOWLEDGE – International Journal
Vol.46.4
Откривме дека просечниот број на оклузални контакти на забите за различни позиции се движеше од 7,46 до
7,65 во завршната фаза и од 7,00 до 7,42 во фазата на ретенција, без статистички значајна промена помеѓу
фазите. Во однос на фреквенција на распределување на првиот оклузален контакт во централна оклузија, за
време на движење на мандибулата и во централна релација и анализа помеѓу двете фази на ортодонтскиот
третман – завршна и ретенциона ги добивме следниве резултати:
- Во позиција на централна оклузија, првиот оклузален контакт се јавува најчесто во областа на предните
заби во двете фази на ортодонтски третман. Во завршна фаза со најголема фреквенција се горниот лев
централен инцизив со 15,6%, горниот десен канин со 14,1% и горниот десен централен инцизив со 10,9%. Во
фазата на ретенција, најчести заби како прв оклузален контакт се горниот десен канин - 18,2%, горниот лев
канин и горниот десен централен инцизив - соодветно со по 12,1%. Во постериорниот сегмент, најголемиот
процент паѓа на десниот прв и втор молар (заб 17 за завршна фаза - за 14,1% и заб 16 за фаза на ретенција -
за 12,1%). Во двете фази, фреквенцијата на првиот оклузален контакт во десната половина на забниот низ е
поголема од левата половина.
- За време на актот на мастикација, во завршната фаза, податоците за фронталната област се слични како
оние за централна оклузија. Во фазата на ретенција, забите кои најчесто доаѓаат во контакт први се горниот
лев прв молар - 17,9%, горниот десен инцизив - 21,4% и горниот десен прв молар - 10,7%.
- Во позиција на централна релација, првиот оклузален контакт во 62,1% е во областа на постериорните
заби во завршната фаза, преовладувајќи во левата половина на забниот низ, најчесто во областа на моларите
- 12,9%. Во фазата на ретенција, централните инцизиви и моларите се забите кои најчесто доаѓаат во
контакт. При сите испитувања, можеме да заклучиме дека латералните инцизиви се заби кои најретко
доаѓаат во прв оклузален контакт. Во нашата студија, во компаративна анализа помеѓу двете последни фази
на ортодонтски третман - завршна фаза и фаза на ретенција, не забележавме статистички значајна промена
во процентуалната дистрибуција на оклузалните контакти, т.е. тие остануваат непроменети за време на
фазата на ретенција, што ги потврдува резултатите од студиите на (Qadeer et al., 2016 & Cohen-Lévy &
Cohen, 2012). Индивидуалното анализа на податоците за рамнотежа на оклузијата покажа подобрување во
централната оклузија помеѓу двете фази и постигнување рамнотежа кај 41% од пациентите во фазата на
ретенција. При актот на мастикација, процентот на пациенти со оклузална рамнотежа е значително помал -
29% за завршната фаза и 21% за фазата на ретенција, препишувајќи го влошувањето на резултатот на
почестото еднострано џвакање во природната дентиција. Нашите резултати се совпаѓаат со (Sultana et
al.2002 & Agbaje et al., 2017). Оклузалното време е во корелација со присуството на предвремени оклузални
контакти и оклузалната нестабилност при затворање на мандибулата до максимална интеркуспидација. Така
и во студијата на Francová et al. (2016) е заклучено дека времето на дисоклузија и присуството на оклузални
интерференции е поголемо кај испитаниците по ортодонтскиот третман за разлика од нетретираните
испитаници со нормооклузија. Во однос на просечното време на оклузија за централна оклузија и за време
на џвакање, 0,45s и 0,26s, соодветно, во периодот на ретенција од најмалку три месеци, забележано е
статистички значително подобрување на овој индикатор, со просечно време на оклузија од 0,24s за позиција
на централна оклузија 0,19s за време на актот на мастикација што се совпаѓа со испитувањата на (B. et al.,
2020). Според студијата на Nota et al. (2019) со Т-Скен системот, кај лица со нормална оклузија, е
пронајдено просечно време на дисоклузија 0,429s. Од нашата студија, откривме дека сите индикатори во
ексцентричните движења се подобруваат статистички значително кога се повторуваат во фазата на
ретенција. Најголемо подобрување меѓу податоците за двете фази за сите индикатори е забележано во
левото странично движење на долната вилица - време на дисоклузија од 2,44s на 1,28s намалување на бројот
на контакти на балансната страна за 24%, и подобрување на параметарот време на дисоклузија при
протрузија од 1,65s на 0,82s. Најмало подобрување забележавме кај индикатори при десното странично
движење на долната вилица. Еден од критериумите на функционална оклузија е постигнување стабилна
централна релација бидејќи сите заби се во максимална интеркусија. Од вкупниот број контакти во различни
позиции на мандибулата, откривме дека просечниот број на оклузални контакти по заб се движеше од 7,46
до 7,65 за завршната фаза и од 7,00 до 7,42 за фазата на ретенција. Сметаме дека по активната фаза на
ортодонтски третман, не треба да се очекува значителна промена во бројот и локацијата на оклузалните
контакти, но треба да се постигне што е можно постабилна оклузија. Во нашата студија, не откривме
статистички значајна промена во бројот на оклузални контакти помеѓу двете фази на студијата - завршна и
ретенциона, што е потврдено со податоците на (Koval, 2017). Откривме дека првиот оклузален контакт во
централната оклузија и во двете фази на испитување се јавува најчесто во фронталните заби и забите од
десната страна на забниот низ. Во централна релација, постериорните заби се почесто првите контакти во
оклузијата. Во антериорниот сегмент, централните инцизиви најчесто први доаѓаат во контакт, а во
постериорниот сегмент - првиот и вториот молар. Латералните инцизии се заби кои ретко доаѓаат во прв

559
 KNOWLEDGE – International Journal
Vol.46.4
оклузален контакт во сите позиции и движења на долната вилица. Иако не постои статистичка
сигнификантност, во сите три изучувани позиции имаше подобрување во текот на фазата на ретенција
(Khandakji & Ghafari, 2019).

4. ЗАКЛУЧОЦИ
Врз основа на добиените резултати од нашето испитување ги донесовме следните заклучоци:
Откривме рамномерна распределба на контактите за двете половини на забниот низ во норма од 47-53%,
како и помеѓу фронталниот и постериорниот сегмент при испитување на позициите при централна оклузија,
латерални движења, централна релација и за време на актот на мастикација. Процентот на контакти во
фронталната област - 12-15% е помал од дисталната област - 34-42%. Утврдивме постигнување оклузална
рамнотежа во положба на централна оклузија кај 32% од пациентите во завршна фаза на ортодонтски
третман и значително подобрување на 41% - во фаза на ретенција. Средното време на оклузија во положба
на централна оклузија и за време на актот на мастикација за завршната фаза е 0,45s и 0,26 s, соодветно. Во
периодот на ретенција, овој индикатор значително се подобрува со вредност од 0,24s и 0,19s. Времето на
дисоклузија при латералните движења на десно и лево за завршната фаза е 2,56s, односно 2,44s. Во периодот
на ретенција, овој индикатор значително се подобрува со вредност од 0,87s и 1,16s, без да ги достигне
неговите нормални вредности. Бројот на пациенти со присуство на контакти на балансната страна по
ортодонтскиот третман се намалува за 20% при десно и за 24% при лево латерално движење во фазата на
ретенција. Откривме дека за периодот на ретенција квалитетот на предното водење се подобрува од 35% на
55% при десно латерално движење, од 42% на 66% при лево латерално движење и од 40% на 64% при
протрузија. Забележавме најголемо подобрување при движење на долната вилица налево. Просечниот број
на оклузални контакти по заб за завршната фаза е 7,46 - 7,65, а за фазата на ретенција - 7,00-7,42. Најраниот
(првиот оклузален контакт) и најголемата сила во оклузалниот процес се контактите во областа на
максиларните централни инцизиви и молари.

ЛИТЕРАТУРА
Afrashtehfar, K. I., & Qadeer, S. (2016). Computerized occlusal analysis as an alternative occlusal indicator.
CRANIO®, 34(1), 52–57. https://doi.org/10.1179/2151090314y.0000000024.
Agbaje, J. O., Casteele, E. V. D., Salem, A. S., Anumendem, D., Shaheen, E., Sun, Y., & Politis, C. (2017).
Assessment of occlusion with the T-Scan system in patients undergoing orthognathic surgery. Scientific
Reports, 7(1). https://doi.org/10.1038/s41598-017-05788.
Cohen-Lévy, J., & Cohen, N. (2012). Computerized occlusal analysis in Dentofacial orthopedics: indications and
clinical use the T-scan III system. Journal of Dentofacial Anomalies and Orthodontics, 15(2), 203.
https://doi.org/10.1051/odfen/2012103.
Francová, K., Zapletalová, J., Voborná, I., & Eber, M. (2016). Occlusal Contacts during Protrusion. Česká
Stomatologie/Praktické Zubní Lékařství, 116(2), 29–39. https://doi.org/10.51479/cspzl.2016.004.
Graber, T. (1985). An introduction to functional occlusion. American Journal of Orthodontics, 87(1), 83.
https://doi.org/10.1016/0002-9416(85)90179-4.
Jain, R. K., & Chaturvedula, B. B. (2020). Comparison of Occlusal Contact Changes During Retention Between
Hawley-Type Retainers and Other Retention Appliances: A Systematic Review. Journal of Indian
Orthodontic Society, 54(2), 92–99. https://doi.org/10.1177/0301574220919090.
Khandakji, M. N., & Ghafari, J. G. (2019). Evaluation of commonly used occlusal indices in determining
orthodontic treatment need. European Journal of Orthodontics. Published. https://doi.org/10.1093/ejo/cjz042.
Koval, S. (2017). Assessment of Occlusal Contacts Leading to Orthodontic Relapse. A Case Study. Journal of
Dentistry, Oral Disorders & Therapy, 5(2), 1–4. https://doi.org/10.15226/jdodt.2017.00174.
Nota, A., Tecco, S., Cioffi, C., Beraldi, A., Padulo, J., & Baldini, A. (2019). Occlusion time analysis in military
pilots affected by bruxism. Scientific Reports, 9(1). https://doi.org/10.1038/s41598-018-38166-2.
Qadeer, S., Yang, L., Sarinnaphakorn, L., & Kerstein, R. B. (2016). Comparison of closure occlusal force
parameters in post-orthodontic and non-orthodontic subjects using T-Scan® III DMD occlusal analysis.
CRANIO®, 34(6), 395–401. https://doi.org/10.1080/08869634.2015.1122277.
Sultana, M. H., Yamada, K., & Hanada, K. (2002). Changes in occlusal force and occlusal contact area after active
orthodontic treatment: a pilot study using pressure-sensitive sheets. Journal of Oral Rehabilitation, 29(5),
484–491. https://doi.org/10.1046/j.1365-2842.2002.00849.
Trpevska, V., Kovacevska, G., Benedeti, A., & Jordanov, B. (2014). T-Scan III System Diagnostic Tool for Digital
Occlusal Analysis in Orthodontics – a Modern Approach. PRILOZI, 35(2), 155–160.
https://doi.org/10.2478/prilozi-2014-0020.

560