Professional Documents
Culture Documents
02 STEM Fotosynthese Leerkrachtenbundel
02 STEM Fotosynthese Leerkrachtenbundel
FOTOSYNTHESE
Handleiding leerkracht
STEM
2020-2021
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave..........................................................................................2
Algemeen.................................................................................................5
Autotrofe en heterotrofe organismen..........................................................11
Licht is energie........................................................................................12
Wit licht..................................................................................................13
Absorptie en weerkaatsing.........................................................................14
Voorwaarden: Licht..................................................................................16
Kleur van het licht....................................................................................18
Voorwaarden: CO2....................................................................................20
Water: Drainage......................................................................................22
Voorwaarden: Zuurstofgas........................................................................24
Overzicht fotosyntheseproces....................................................................26
Extra: Belang van fotosynthese..................................................................27
Extra: aanpassingen van de plant...............................................................28
2
Algemeen
Onderwijsclassificatie
Deze bundel is ontworpen als begeleidingstool voor de leerkracht bij het
organiseren van een STEM-project in de 1e graad A-stroom.
Lesonderwerp
In les 2 en les 3 van het STEM-project over de ideale groeibox zullen de
leerlingen a.d.h.v. proefjes ondervinden hoe planten zich voeden, specifiek
over fotosynthese en de invloed van de verschillende lichtkleuren.
Leerplan en leerplandoelen
(Dit zijn dezelfde leerplandoelen als in de hoofdbundel vermeld zijn.)
https://llinkid.katholiekonderwijs.vlaanderen/#!/leerplan/5298a2d0-24ae-
4df2-bc54-19a7c61cd69f/doelenlijst
3
4
5
Eveneens zijn de inhouden van dit project samengesteld op basis van het
leerplan van het Katholiek Onderwijs Vlaanderen, Natuurwetenschappen
1A.
https://llinkid.katholiekonderwijs.vlaanderen/#!/leerplan/9851e64a-1b03-
4a03-934c-5dd801c96337/doelenlijst
6
7
Concept en organisatie
De tweede en derde les van het gehele STEM-project krijgen de leerlingen
meer informatie over fotosynthese. Ze zullen deze informatie ondervinden
a.d.h.v. verschillende experimenten die zowel klassikaal als per 4 worden
uitgevoerd.
Bronnen
In alle onderdelen werd er gewerkt met dezelfde bronnen.
D'Haeninck, L., Dekeersmaeker, L., Hellemans, J., & Janssens, G. (2019). Solar 2
Leerwerkboek. Wommelgem: VAN IN.
Discart, C., & Vanoutrive, E. (sd). Naturalis 2. In Werkboek (pp. 29-39). Mechelen, Antwerpen,
België: Plantyn.
Discart, C., & Vanoutrive, E. (sd). Naturalis 2. In Leerwerkboek (pp. 41-53). Mechelen,
Antwerpen, België: Plantyn.
Vanopré, B., D'Haenick, L., Dekeersmaeker, L., Hellemans, J., & Janssens, G. (2016).
BioGenie+ 2 Leerwerkboek. Berchem: De Boeck.
8
Autotrofe en heterotrofe organismen
Korte inhoud
De leerlingen kennen, misschien, vanuit het vak Natuurwetenschappen het
verschil al tussen producenten, consumenten en reducenten. Het is belangrijk
dat de leerlingen dit onderscheid goed in hun hoofd houden, zodat ze exact
weten dat ze het tijdens heel de groeibox hebben over producenten.
Leerplandoelstelling
NATa19
Doelen
C1: De leerlingen kunnen de begrippen producent, consument en reducent
uitleggen in eigen woorden.
C2: De leerlingen kunnen van de begrippen producent, consument en reducent
een nuttig voorbeeld geven.
C3: De leerlingen kunnen een simpele voedselkringloop tekenen.
C4: De leerlingen kunnen de begrippen herbivoren, carnivoren, omnivoren en
detrivoren uitleggen in eigen woorden.
C5: De leerlingen kunnen de begrippen autotroof en heterotroof uitleggen in
eigen woorden.
Benodigdheden: /
Tijdsduur: 10 min
Bijlage
STEM_Werkbundel
9
Licht is energie
Korte inhoud
De leerlingen zijn in voorgaande les fase te weten gekomen dat planten
reducenten zijn en dus autotroof. Planten maken dus hun eigen voedingstoffen
aan.
Leerplandoelstelling
NATa1, NATa2, NATa3, NATa7, NATa8, NATa9 en NATa34
Doelen
C1: De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen dat planten altijd naar het
licht toegroeien.
C2: De leerlingen kunnen het begrip straling in eigen woorden omschrijven.
C3: De leerlingen kunnen licht definiëren als een zichtbaar onderdeel van het
elektromagnetisch spectrum.
Tijdsduur: 6 min
Lesverloop
De leerkracht toont het EM-spectrum en overloopt dit samen met de leerlingen.
De leerkracht vertelt hierbij dat iedere soort staling een eigen golflengte heeft,
maar dat ze het vandaag enkel gaan hebben over het zichtbare licht. De
leerkracht vraagt echter wel achter enkele voorbeelden van de straling dat de
leerlingen zouden kennen.
Bijlage
STEM_Werkbundel
10
Wit licht
Korte inhoud
De leerlingen onderzoeken a.d.h.v. een experiment dat wit licht de kleuren van
de regenboog bevat, namelijk: rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet.
(ROGGBIV)
Leerplandoelstelling
NATa1, NATa2, NATa3, NATa7, NATa8, NATa9 en NATa10
STSWa1, STSWa2, STSWa3, STSWa4, STSWa5, STSWa10 en STSWa11
Doelen
C1: De leerlingen kunnen de kleuren dat wit licht bevat opsommen in de juiste
volgorde.
DAS1: De leerlingen kunnen een stappenplan volgen om een wetenschappelijk
onderzoek te observeren of uit te voeren.
Tijdsduur: 10 min
Lesverloop
De leerkracht zorgt ervoor dat al het materiaal vooraan staat. De leerkracht duidt
per groep één leerling aan die het materiaal van voor mag komen halen. Dit is
dan de materiaal meester. Dit zal de leerling zijn die op het uiteinde van de
banken zit.
Bijlage
Infofiche 2.1 Fotosynthese
Werkblad 2.1 Fotosynthese
STEM_Werkbundel
11
12
Absorptie en weerkaatsing
Korte inhoud
A.d.h.v. verschillende toepassingen uit het dagelijks leven komen de leerlingen
te weten dat een wit voorwerp alle lichtstralen weerkaatst en dat een zwart
voorwerp alle lichtstralen absorbeert.
De leerkracht legt dan ook waarom wij kleuren zien. Dit koppelt de leerkracht
aan het feit dat bladeren een groene kleur hebben.
Bijvoorbeeld: Een blauwe pennenzak zien wij als de kleur blauw. Dit komt
doordat alle lichtstralen worden geabsorbeerd, buiten de blauwe straal.
Deze straal wordt weerkaatst en komt in ons oog terecht.
Eventueel kunnen de leerlingen dit nog zelf onderzoeken a.d.h.v. een phet.
Leerplandoelstelling
NATa7
STSWa1 en STSWa10
Doelen
C1: De leerlingen kunnen het verschil weergeven tussen weerkaatsen en
absorberen a.d.h.v. een voorbeeld
C2: De leerlingen kunnen in eigen woorden verklaren waarom een voorwerp een
bepaalde kleur heeft.
C3: De leerlingen kunnen in eigen woorden verklaren waarom een plant een
groene kleur heeft.
Tijdsduur: 5 min
13
Lesverloop
De leerkracht stelt enkele vragen om tot de conclusie te komen dat zwart alle
kleuren absorbeert en wit alle kleuren weerkaatst.
De leerkracht legt dan uit waarom dat een bepaald voorwerp een bepaalde kleur
heeft. De leerkracht doet dit ook a.d.h.v. een voorbeeld.
Mocht er nog tijd over zijn, dan kunnen de leerlingen de verschillende kleuren
nog onderzoeken a.d.h.v. een Phet. De leerlingen kunnen hierbij drie
verschillende kleuren, namelijk: rood, groen en blauw, zaklampen aansteken. De
leerlingen zien dan welke kleur dat de persoon ziet.
https://phet.colorado.edu/sims/html/color-vision/latest/color-vision_nl.html
Bijlage
STEM_Werkbundel
14
Voorwaarden: Licht
Korte inhoud
De leerlingen onderzoeken a.d.h.v. een experiment dat planten licht nodig
hebben om aan fotosynthese te doen en dus om zetmeel aan te maken. De
leerlingen krijgen op voorhand een korte inleiding over wat dat fotosynthese juist
is. Zo kunnen ze de theorie beter kaderen.
Leerplandoelstelling
NATa1, NATa2, NATa3, NATa4, NATa7, NATa8, NATa9, NATa10 en NATa33
STSWa1, STSWa2, STSWa3, STSWa4, STSWa5, STSWa10, STSWa11, STSWa12,
STSWa25 en STSWa26
Doelen
C1: De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen dat een plant aan
fotosynthese doet en hierbij zetmeel aanmaakt.
C2: De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen welke indicator ze gebruikt
hebben en welke kleur dat deze wordt in aanwezigheid van zetmeel.
C3: De leerlingen kunnen op een correcte manier een hypothese opstellen en
deze beargumenteren.
C4: De leerlingen kunnen zichzelf correct inschatten.
DAS1: De leerlingen kunnen een stappenplan volgen om een wetenschappelijk
onderzoek uit te voeren.
Algemene doelstelling: De leerlingen kunnen aangeven dat een plant licht nodig
heeft om zetmeel aan te maken en hoe ze dit onderzocht hebben.
Benodigdheden: Geraniumplant
Paperclip + kartonnetje
Bunsenbrander of kookvuurtje
Maatbeker met water
Lepel
Alcohol
Lugol
Petrischaaltje
Tijdsduur: 10 min
15
Lesverloop
De leerkracht zorgt ervoor dat al het materiaal vooraan staat. De leerkracht duidt
per groep één leerling aan die het materiaal van voor mag komen halen. Dit is
dan de materiaal meester. Dit zal de leerling zijn die op het uiteinde van de
banken zit.
Bijlage
Infofiche 2.2 Fotosynthese
Werkblad 2.2 Fotosynthese
STEM_Werkbundel
16
Kleur van het licht
Korte inhoud
De leerlingen hebben reeds ondervonden dat een plant licht nodig heeft om
zetmeel aan te maken, maar welke kleur hebben de planten dan nodig? Dit gaan
ze in dit onderdeel ontdekken. De leerlingen weten eveneens ook dat wit licht uit
verschillende kleuren bestaat, namelijk: ROGGBIV.
Wanneer er te weinig tijd is, kan dit onderdeel van de bundel fotosynthese
achterwegen gelaten worden.
Leerplandoelstelling
NATa2, NATa3, NATa7, NATa8, NATa9, NATa10 en NATa33
STSWa1, STSWa2, STSWa3, STSWa4, STSWa5, STSWa10, STSWa11 en
STSWa25
Doelen
C1: De leerlingen kunnen op een correcte manier een hypothese opstellen en
deze beargumenteren.
C2: De leerlingen kunnen zichzelf correct inschatten.
C3: De leerlingen kunnen aangeven dat een plant wit licht nodig heeft om
optimaal zetmeel aan te maken.
DAS1: De leerlingen kunnen een stappenplan volgen om een wetenschappelijk
onderzoek uit te voeren.
Algemene doelstelling: De leerlingen kunnen aangeven dat een plant wit licht
nodig heeft om zetmeel aan te maken en hoe ze dit onderzocht hebben.
17
Algemene informatie lesverloop
Groeperingsvorm: Klassikaal
Tijdsduur: 7 min
Lesverloop
De leerkracht heeft vooraan in de klas een box met verschillende
compartimenten staan. In ieder compartiment zitten dezelfde planten, maar
iedere plant krijgt een verschillende kleur qua licht.
Bijlage
STEM_Werkbundel
18
Voorwaarden: CO2
Korte inhoud
De leerlingen hebben reeds gezien dat een plant (wit) licht nodig heeft voor
zetmeel aan te maken. De leerkracht vraagt aan de leerlingen wat dat een plant
nog nodig zou hebben om aan fotosynthese te doen. Dit is namelijk
koolstofdioxide.
Leerplandoelstelling
NATa1, NATa2, NATa3, NATa4, NATa7, NATa8, NATa9, NATa10 en NATa33
STSWa1, STSWa2, STSWa3, STSWa4, STSWa5, STSWa10, STSWa11, STSWa25
en STSWa26
Doelen
C1: De leerlingen kunnen op een correcte manier een hypothese opstellen en
deze beargumenteren.
C2: De leerlingen kunnen zichzelf correct inschatten.
C3: De leerlingen kunnen aangeven dat een plant koolstofdioxide nodig heeft om
zetmeel aan te maken.
19
Algemene informatie lesverloop
Groeperingsvorm: Klassikaal
Benodigdheden: Geraniumplant
Vershoudfolie of plastieken zak
Bunsenbrander of kookvuurtje
Maatbeker met water
Alcohol
Lugol
Petrischaaltjes
CO2 absorberende korrels
Tijdsduur: 10 min
Lesverloop
De leerkracht vertelt aan de leerlingen hoe de proef zal verlopen. De leerkracht
geeft uitleg wat dat het verschil is tussen beide planten.
Bijlage
Infofiche 3.1 Fotosynthese
Werkblad 3.1 Fotosynthese
STEM_Werkbundel
20
Water: Drainage
Korte inhoud
Iedere leerling weet ook dat een plant water nodig heeft. De leerlingen
experimenteren in dit deel welke bodemsoort het beste is om een plant te laten
groeien. Dit doen ze a.d.h.v. een experiment waar ze de verschillende
bodemstructuren gaan testen op hun doorlaatbaarheid van water.
Leerplandoelstelling
NATa1, NATa2, NATa3, NATa4, NATa7, NATa8, NATa9, NATa10 en NATa33
STSWa1, STSWa2, STSWa3, STSWa4, STSWa5, STSWa10, STSWa11, STSWa12,
STSWa13, STSWa25 en STSWa26
Doelen
C1: De leerlingen kunnen op een correcte manier een hypothese opstellen en
deze beargumenteren.
C2: De leerlingen kunnen zichzelf correct inschatten.
C3: De leerlingen kunnen zelf een proef bedenken en uitvoeren om de
onderzoeksvraag te testen.
C4: De leerlingen kunnen verschillende grondsoorten van elkaar onderscheiden.
DAS1: De leerlingen kunnen een stappenplan volgen om een wetenschappelijk
onderzoek uit te voeren.
Benodigdheden: 4 maatbekers
4 trechters
4 filterpapiertjes
4 grondsoorten
grind, klei, zand en leem
Water
Timer (GSM)
Tijdsduur: 15 min
21
Lesverloop
De leerkracht zorgt ervoor dat er verschillende materialen voor de proef vooraan
klaar staan. De leerkracht vertelt aan de groepen dat ze zelf een proef mogen
bedenken met de materialen dat ter beschikking staan om de onderzoeksvraag
te kunnen beantwoorden. Er is telkens weer één leerling dat het materiaal mag
komen halen, dit is de materiaalmeester.
De leerlingen overlopen hun infofiche dat ze zelf hebben opgesteld. Let hierbij op
dat de leerkracht drie verschillende infofiches heeft klaarliggen. Deze zijn er om
te differentiëren. Leerlingen dat het nog moeilijk vinden om een proef te
bedenken kunne een ander infofiche kiezen dan leerlingen die al goed op weg
zijn. De leerlingen voeren de proef goed uit. Hierna stellen ze een besluit.
Bijlage
Infofiche 3.2.1 Fotosynthese
Infofiche 3.2.2 Fotosynthese
Infofiche 3.2.3 Fotosynthese
Werkblad 3.2.1 Fotosynthese
Werkblad 3.2.2 Fotosynthese
Werkblad 3.2.3 Fotosynthese
STEM_Werkbundel
22
Voorwaarden: Zuurstofgas
Korte inhoud
De leerlingen hebben reeds gezien wat dat de plant allemaal nodig heeft om aan
fotosynthese te doen. Ze hebben echter nog niet gezien wat dat de ‘afvalstof’ is
voor een plant, namelijk: zuurstofgas.
De leerlingen zullen a.d.h.v. een experiment ontdekken dat een plant wel
effectief zuurstofgas aanmaakt tijdens het fotosyntheseproces.
Leerplandoelstelling
NATa1, NATa2, NATa3, NATa4, NATa7, NATa8, NATa9, NATa10 en NATa33
STSWa1, STSWa2, STSWa3, STSWa4, STSWa5, STSWa10 en STSWa11
Doelen
C1: De leerlingen kunnen op een correcte manier een hypothese opstellen en
deze beargumenteren.
C2: De leerlingen kunnen zichzelf correct inschatten.
Benodigdheden: Vijverwater
Spuitwater
Zuurstofplant
Waterpest of hoornblad
Bekerglas
Spot waarmee je de lichtsterkte kunt regelen
Tijdsduur: 10 min
23
Lesverloop
De leerkracht zorgt ervoor dat al het materiaal vooraan staat. De leerkracht duidt
per groep één leerling aan die het materiaal van voor mag komen halen. Dit is
dan de materiaal meester. Dit zal de leerling zijn die op het uiteinde van de
banken zit.
Bijlage
Infofiche 3.3. Fotosynthese
Werkblad 3.3 Fotosynthese
STEM_Werkbundel
24
Overzicht fotosyntheseproces
Korte inhoud
De leerlingen hebben a.d.h.v. voorbijgaande experimenten ontdekt wat een plant
allemaal nodig heeft om het fotosyntheseproces op gang te brengen. Ze hebben
ook al gezien wat dat de ‘afvalstof’ is bij het fotosyntheseproces. In dit onderdeel
gaan de leerlingen al hun verworven kennis bij elkaar leggen om een mooi
geheel te maken.
Leerplandoelstelling
NATa31, NATa32 en NATa33
Doelen
C1: De leerlingen kunnen het fotosyntheseproces in eigen woorden uitleggen.
C2: De leerlingen kunnen het schema voor het fotosyntheseproces aanvullen.
C3: De leerlingen kunnen de onderdelen van de plant aanduiden op een
tekening.
Benodigdheden: /
Tijdsduur: 5 min
Lesverloop
De leerkracht overloopt klassikaal de onderdelen van een plantencel. De
leerkracht geeft eventueel meer uitleg bij een bepaald organel.
Bijlage
STEM_Werkbundel
25
Extra: Belang van fotosynthese
Korte inhoud
De leerlingen hebben alle informatie i.v.m. fotosynthese reeds gezien. Nu is
enkel nog de vraag waarom dat fotosynthese zo belangrijk is, zowel voor zichzelf
als voor andere.
Leerplandoelstelling
NATa31, NATa32 en NATa33
Doelen
C1: De leerlingen kunnen relevante informatie uit een tekst halen.
C2: De leerlingen kunnen het broeikaseffect in eigen woorden uitleggen.
C3: De leerlingen kunnen in eigen woorden verklaren hoe het broeikaseffect
versterkt wordt.
C4: De leerlingen kunnen voorbeelden geven om het broeikaseffect te
verminderen.
Benodigdheden: /
Lesverloop
Dit kan helemaal zelf gekozen worden.
Bijlage
Extra 3.1 Fotosynthese
Extra 3.2 Fotosynthese
26
Extra: aanpassingen van de plant
Korte inhoud
Een plant past zich aan om het fotosyntheseproces zo goed mogelijk te kunnen
laten verlopen. De leerlingen komen te weten dat planten zich aanpassen voor
een betere gasuitwisseling en lichtopvang.
Leerplandoelstelling
NATa33
Doelen
C1: De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen hoe een plant zich aanpast
voor een betere gasuitwisseling.
C2: De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen hoe een plant zich aanpast
voor een betere lichtopname.
Benodigdheden: /
Lesverloop
Dit kan helemaal zelf gekozen worden.
Bijlage
Extra 3.3 Fotosynthese
27