áê~î°‰õΩʼnõΩ, ~°K«~Ú`«Å‰õΩ, „ѨHõ@#Hõ~°ÎʼnõΩ, „âıÜ≥∂aèÖÏ+¨µÅ‰õΩ

2010 #∂`«# ã¨O=`«û~° â◊√ÉèÏHÍOHõÅ ∆ ∞

Q“~°= ã¨Oáê^Œ‰Ωõ Å∞ :
q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù
ã¨Oáê^Œ‰Ωõ Å∞ :
Z<£. "Õ}∞QÀáêÖò
ã¨Ç¨ Ü«∞ ã¨Oáê^Œ‰Ωõ Å∞ :
_ç.q.~å=∞Hõ$ëê‚~å=Ù
Hõ~™° êÊO_≥O\ò /
ã¨~°∞¯ºÖË+¨<£ "Õ∞<Õ[~ü :
"≥·. ~å=∞K«O„^ŒO
9949391028
Hõ~™° êÊO_≥O\ò/ã¨ÉZ
ò _ç@~ü
ã≤. ~å[âıY~ü
PѶã
‘ π Jã≤ã
à Oì \ò :
Zãπ. "≥OHõ>Ë+π
gHõ}∆ O K«O^• q=~åÅ∞
ã¨O=`«û~° K«O^•
3 ã¨O=`«û~åÅ K«O^•
5 ã¨O=`«û~åÅ K«O^•
10 ã¨O=`«û~åÅ K«O^•
'gHõ}
∆ O— ¿Ñi@ ZO.F.Å∞,
_ç._ç Å∞ ѨOáêeû# z~°∞<å=∂
gHõ~å[H©∆}OÜ«∂i÷Hõ, ™ê=∂lHõ =∂ã¨Ñ¨u„Hõ
"≥∞u „ÿ ~Ô ã≤_h≥ ,û 3–6–394,
㢠\ ì‘ ò <≥O. 3, Ç≤Ï=∂Ü«∞`ü#QÆ~,ü
Çà Ϸ ^Œ~åÉÏ^£ – 500 029.
á¶êH±,û á¶È<£ : 040–66843495
Email : veekshanam2003@gmail.com
reachcdrc@yahoo.com
gHõ}
∆ O JH“O\ò <≥O|~ü –
013911011002175
PO„^è•ÉϺOH±, QÆQÆ<£=∞ǨÏÖò „ÉÏOKü,
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
_ç¢ã≤ì|∂º@~üû
P#O^£ U[hûãπ, Çà Ϸ ^Œ~åÉÏ^£.
á¶È<£ : 98484 28516
98482 49695
„Ñ≤O@~üû
K«i`å WO„ÃÑ+¨<£û,
P*Ï=∂ÉÏ^£, Ç Ã Ï· ^Œ~åÉÏ^£
á¶È<£ : 040 - 27678411
gHõ∆}O 102 ~å[H©Ü«∂i÷Hõ, ™ê=∂lHõ =∂ã¨Ñ¨u¢Hõ
ã¨=∞`å Ѩa¡ˆH+¨<£û, ÃãO@~ü Ѷ¨~ü _®‰õΩº"≥∞O>Ë+¨<£, iã¨~üÛ JO_£ Hõ=¸ºxˆH+¨<£ „ѨK«∞~°}
[#=i 2010
ã¨OѨÙ\˜ : 8
ã¨OzHõ : 1
ã¨Oáê^ŒHÜ
© ∞« O
‰õÄ_»eÖ’ `≥Å∞QÆ∞*Ïu Éèíq+¨º`«∞Î
=¸ _»∞"ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ K«i„`«Ö’, Ü«∂Éè̌=· ¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò J#∞Éè=í OÖ’ Z#fl_»∂
Z~°Q#Æ O`« H©ÅHõ"∞≥ #ÿ , ã¨O‰õΩ∆ aè`"« ∞≥ #ÿ ‰õÄ_»eÖ’ `≥Å∞QÆ∞*Ïu xezLOk. áêʼnõΩÅ∞ qA˝Å~Ú LO>Ë ã¨∞ÅÉèOí QÍ<Õ
x"åiOK«QÆey# J`«ºO`« qëê^ŒHõ~°"≥∞ÿ# D Ѷ¨∞@ìO #=O|~ü z=iÖ’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ J<ÕHõ J#∂ǨϺ"≥∞ÿ#
=∞Å∞ѨÙÅ∞ u~°∞QÆ∞`«∂ UHõ∆}ÏxH˜ UO [~°∞QÆ∞`«∞O^À K≥ѨÊÖËx ã≤÷uH˜ KÕiOk. D <≥Å~ÀAÅ K«i„`«Ö’
`≥Å∞QÆ∞ã‘=∞Ö’x =¸_»∞„áêO`åÅ ~å[H©Ü«∞ѨH∆ÍÅ∞, „Ѩ[Å∞ =º=ǨÏiOz# f~°∞ QÆ∞iOz Ö’`«∞QÍ
PÖ’zOK«=Åã≤# J=ã¨~O° LOk. S^Œ∞ ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ QÆ∞~°~Ú# q=Hõ‰∆ Ωõ =ºuˆ~HõOQÍ `≥ÅOQÍ}Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜
Ѩk ~ÀAÅ∞ „Ѩ[Å ^èŒ~凄QÆǨÏO =ºHõÎO HÍQÍ, ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fiO `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì U~åÊ@∞ „Ѩ„H˜Ü«∞#∞
„áê~°Oaèã¨∞Î<åfl#x „ѨHõ\ ˜OzOk. ^•x`À PO„^茄Ѩ^Õâò H˘#™êQÆ_»O Ö’<Õ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ L#fl áêÅHõ=~åæÅ∞,
: =ÚYºOQÍ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ Ö’#∂ K«∞@∞ìѨ\Ï¡ Pi÷Hõ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ L#fl ~å[H©Ü«∞, "åºáê~°"Õ`«ÎÅ∞ HÀ™êÎO„^èŒ,
~åÜ«∞Åã‘=∞ „Ѩ[Å#∞, q^•º~°∞Å÷ #∞ J|^•úÅg∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ ç ~Ô K«ÛQ˘@ì_O» "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~∞° . P PO^Àà◊#Ö’
ÉèÏQÆ=∞~Ú# ™ê^è•~°} „Ѩ[Å, q^•º~°∞Å÷ J#∞=∂<åÅ∞, ã¨=∞㨺Å∞ Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞‰õΩx "å\˜x x=$uÎ KÕã≤
L„kHõÎ`«Å#∞ `«yæOK«_®xH˜ `≥ÅOQÍ} "≥·Ñ¨Ù #∞Oz ‰õÄ_» U„Ѩܫ∞`«fl=¸ [~°QÆÖË^Œ∞. "≥Ú`åÎxH˜ =¸_»∞
„áêO`åÅÖ’#∂ „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å∞ `«ÑÙ¨ Ê_»∞ ~°∂áêÅÖ’H˜, =ºH©HÎ ~õ }° ÅÖ’H˜ „Ѩ"tÕ OKå~Ú. J|^ŒÑú Ù¨ x~åǨ~°nHõÅ∆ ∞,
k+≤ìÉÁ=∞‡Å ^ŒQÆúO, J==∂#Hõ~°"≥∞ÿ# ^Œ∞~åƒù+¨Å∞, â◊=^ŒÇ¨Ï#O, Ñ≤O_»„Ѩ^•#O, t~À=ÚO_»#O, áêÅ Jaè¿+HõO
=O\˜ =∞`«ãO¨ |O^è"Œ ∞≥ #ÿ Hõ~‡° HÍO_»`À ‰õÄ_ç# x~°ã#¨ Å∞, „ã‘ÅÎ #∞, J}QÍi# =~åæÅ#∞ H˜OK«Ñi¨ KÕ =ºH©HÎ ~õ }° Å∞
~°∞. 120 "≥Å∞=_®¤~Ú. Ô~O_»∞ „áêO`åÅ „Ѩ[Å =∞^茺 J#=ã¨~°"≥∞ÿ#, J"åOKè«hÜ«∞"≥∞ÿ# q^ÕfiëêÅ∞, "≥·=∞#㨺O
~°∞. 350 ÃÑiyáÈÜ«∂~Ú. ~å„+¨ì Éè∫QÀoHõ qÉèí[# [~°QÆHõáÈ~Ú<å, =∂#ã≤Hõ qÉèí[# [iyáÈ~ÚOk. =O^ŒÅ
~°∞. 550 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ g~Àz`«"≥∞ÿ#, Jaè=$kúHõ~°"≥∞ÿ# „Ѩ*ÏáÈ~å\ÏÅ∞ ™êyOz# `≥Å∞QÆ∞*Ïu WO`«QÍ kQÆ*Ïi#
~°∞. 1000 áÈ~å@ ~°∂áêÅ#∞ Z#∞fl‰õΩO@∞#fl^• Jh, Z<Àfl <åºÜ«∞"≥∞#ÿ L^Œº=∂Å∞ #_çÑ#≤ „Ѩ[Å∞ Wxfl J|^•úÅ g∞^Œ
P^è•~°Ñ_¨ #ç J<åºÜ«∞"≥∞#ÿ PO^Àà◊#ʼnõΩ ã≤^ÑúŒ _¨ `» ∞« <åfl~å Jh PO^Àà◊# HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk. XHõ KÀ@ <åºÜ«∞"≥∞#ÿ
ã¨=∞㨺Åg∞^Œ áÈ~å_»∞`«∞#fl „Ѩ[ÅѨ@¡ ã¨OѶ∞‘ ÉèÏ=O „ѨH\õ O˜ KÕ |^Œ∞Å∞, `«=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ ^ŒQÍHÀ~°∞ J|^•úÅg∞^Œ
~Ô zÛáÈÜÕ∞ ã≤u÷ H˜ `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å∞ KÕ~å~å Jx J#∞=∂#O HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk. "≥Ú`«OÎ g∞^Œ ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞
U „Ѩ[ʼnõΩ `å=Ú <åÜ«∞Hõ`fi« O =Ç≤Ïã¨∞<Î åfl~À P „Ѩ[ʼnõΩ x*ÏÅ∞ K≥Ñʨ ~°x `ÕeáÈ~ÚOk. `«=∞ áÈ~å@O =Å¡
#+ì̈áÈ`å=∞x J#∞=∂xã¨∞#Î fl J=`«e =~åæʼnõΩ, P J#∞=∂<åÅ∞ ZO`« x~å^è•~°"∞≥ #ÿ "À K«∂Ñ≤OKÕ FÑ≤Hõ
áÈ~å@ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ ÖË^xŒ J~°=÷ ∞=Ù`«∞#flk. "≥Ú^Œ\ ˜ Ѩk~ÀAÅ `≥ÅOQÍ} „Ѩ*ÏáÈ~å@O Hˆ =ÅO P Ѩk~ÀAÅ
=º=Ǩ~°O HÍ^Œ∞. Jã¨Å∞ PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò J<Õ L=∞‡_ç ~å„+ì̈OÖ’H˜ `å=Ú ~å=∞h, JÖÏ qb#=∞~Ú`Õ `å=Ú
^ÀÑ≤_Hô ,˜ q=Hõ‰∆ Ωõ QÆ∞~°=Ù`å=∞h `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò U~åÊ@∞‰õΩ =ÚO^Õ „ѨH\õ O˜ Kå~°∞. ÃÑ^Œ=Ì ∞#∞+¨µÅ
XѨÊO^ŒO P^è•~°OQÍ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[ʼnõΩ ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ ed`«ÑÓ¨ ~°fiHõ"∞≥ #ÿ Ǩg∞Å`À U~°Ê_ç# PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò áêʼnõΩÅ∞
P Ǩg∞ÅÖ’ U XHõ¯^•hfl J=∞Å∞ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . P ~°H}∆õ Å J=∞Å∞ HÀã¨O „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ L^Œº=∂xfl <≥`∞« ~Î ∞° >Ë~Ö¡° ’
=ÚOKå~°∞. P `«~åfi`« ÖˇH¯õ ÖË#xfl J#∞‰õÄÅ „ѨH@õ #Å∞, "åQÍÌ<åÅ∞ ‰õÄ_» J=∞Å∞ HÍ#ѨÙÊ_»∞, z=iH˜ `«=∞
PHÍOHõ∆Å∞ „ѨHõ\ ˜OKÕ XHÍ<˘Hõ ~å[H©Ü«∞áêsì, XHÍ<˘Hõ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩ_ç P=∞~°} x~åǨ~°nHõ∆#∞
[~°QÆx=fi#ѨÙÊ_»∞, x~°ã¨# `≥eÑ≤# q^•º~°∞÷Å ~°HõÎO zOkOz#ѨÙÊ_»∞ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ PO^Àà◊# L^èŒ$`«O
KÕâß~°∞. ~å„+ì̈ U~åÊ@∞ „Ѩ„H˜Ü«∞ „áê~°OÉèí=∞~ÚO^Œx ˆHO„^ŒO „ѨHõ\ ˜Oz<åHõ P PO^Àà◊# q~°q∞OKå~°∞. D
<ÕѨ^䌺=∞O`å K«∂¿ãÎ P PO^Àà◊##∞QÍx, ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fi „ѨHõ@##∞ QÍx `«Ñ¨ÙÊ Ñ¨@ì=Åã≤O^Õg∞ ÖË^Œ∞. HÍx
h\˜ ѨOÑ≤}© QÆ∞iOz, q^•º=HÍâßÅ QÆ∞iOz, L^ÀºQÍÅ QÆ∞iOz, ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ QÆ∞iOz HÀ™êÎO„^è,Œ ~åÜ«∞Åã‘=∞
„Ѩ[ÅÖ’, q^•º~°∞Å÷ Ö’ LO_»QÅÆ J#∞=∂<åÅ#∞, ÉèÜ í ∂« O^Àà◊#Å#∞ x=$uÎ KÕ¿ã |^Œ∞Å∞ ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÖË
"å\˜x J|^•úÅ`À, =„H©H~õ }° Å`À ~Ô K«ÛQ˘\Ïì~∞° . *Ïu ÉèÏ=##∞ Ü«∂Éè̌ã· O¨ =`«û~åÅáê@∞ qzÛ#flO KÕã#≤ "åˆ~
*ÏuÉèÏ=# J<Õ JKåi„uHõ "å^Œ# Z`«∞‰Î Ωõ <åfl~°∞. `«=∞ ^ÀÑ≤_ô H˘#™êQÍÅ<Õ J<≥u· Hõ ѨÙ<åk g∞^Œ, J<åºÜ«∂Å∞
[~°QÖÆ ^Ë <Œ Õ J|^•úÅg∞^Œ PO^Àà◊##∞ xi‡OKå~°∞. „Ѩ[Å, q^•º~°∞Å÷ J=∂Ü«∞Hõ`fi« O =Å¡ P `«~åfi`« Ѩk
~ÀAÅ∞ ~å„+¨Oì Ö’x Ѩ^=Œ ¸_»∞ lÖÏ¡Å∞ JÅ¡HÖõ ’¡Å=∞Ü«∂º~Ú. =∞m¡ Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fi "≥#∞Hõ_∞» QÆ∞`À `≥ÅOQÍ}Ö’
PO^Àà◊# ~åA‰õΩOk. D Ѩi}Ï=∂Å#∞ "åã¨ÎqHõOQÍ, Kåi„`«HõOQÍ, <åºÜ«∞|^ŒúOQÍ, =∂#gÜ«∞OQÍ
PÖ’zOK«=Åã≤# ÉÏ^躌 `« `≥Å∞QÆ∞"åiÖ’ „Ѩu XHõ¯ig∞^• LOk. g
 ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞ "åºYºÅ∞
e|~å›<£ x"ÕkHõ K≥ÑÙ¨ `«∞#fl^Õq∞\˜?
^Õâ◊OÖ’x Ô~O_»∞ „Ѩ^è•# =∞`«=~åæÅ#∞ qÉèílOz áêeOKåÅx „a\˜+π =Åã¨áêʼnõΩÅ∞ Ѩxfl# ‰õΩ\˜Å =ӺǨÏO #∂@ Ü«∂Éè̌·
ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`« ‰õÄ_» P~°x zK«∞ÛQÍ ~°QÆ∞Å∞`«∂<Õ LOk. =Åã¨"å^Œ∞Å∞ ^Õâ◊O =ke"≥à◊¥Î ZQÆã¨#^Àã≤# HõÖ’¡ÖÏÅÖ’ Ѩk ÅHõ∆Å =∞Ok
„áê}ÏÅ∞ áÈQ˘@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. XHõ HÀ\© #ÅÉè̌· ÅHõ∆Å =∞Ok H˘OáêQÀ_»∂ =ke HÍOkj‰õΩÅ~ÚáÈÜ«∂~°∞. P =∞Ǩ=∂#= qëê^ŒO #∞Oz
‰õÄ_» QÆ∞}áê~îåÅ∞ <Õ~°∞ÛHÀx D ^Õâ◊OÖ’ D J~°"≥· Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅÖ’ ‰õÄ_» _»[#¡ H˘nÌ HõÖ’¡ÖÏÅ∞ [iQÍ~Ú. ÅHõ∆ÖÏk =∞Ok „Ѩ[Å∞
„áê}ÏÅ∞ HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. Z<Àfl HÀ@¡=∞Ok x~åfiã≤`∞« ÅÜ«∂º~°∞. =∞Ô~<Àfl HÀ@¡=∞OkÖ’ =∞`« q^ÕfiëêÅ q+¨O ¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~ÚOk. D =∞`«q^ÕfiëêÅ#∞
„Ѩ`«ºHõ∆OQÍ<À, Ѩ~ÀHõ∆OQÍ<À qxÜ≥∂yOK«∞HÀ‰õΩO_® L#fl ~å[H©Ü«∞ ѨHõ∆O XHõ¯\˜ ‰õÄ_» ÖË^Œ∞. x*ÏxH˜ W@∞=O\˜ HõÖ’¡ÖÏÅ∞ [iy#ѨÙÊ_»∞
ã¨=Úz`«"≥∞ÿ#, xëêÊH˜∆Hõ"≥∞ÿ# <åºÜ«∞qKå~°} [iÑ≤ ^À+¨µÅ#∞ tH˜∆Oz, K«@ìO Z^Œ∞@ JO^Œ~°∂ ã¨=∂#∞ÖË#h, WHõ=ÚO^Œ∞ W@∞=O\˜
^Œ∞~å‡~åæÅ∞ [~°QÆ=h Éèí„^Œ`« HõeÊOK«_»O áêÅHõ=~åæÅ ÉÏ^茺`«. HÍx =∞# áêÅHõѨH∆ÍÅhfl „Ѩu™ês =∞`À<å‡^Œ ã¨Oã¨÷Å H˘=Ú‡HÍâß~Ú.
=∞`À<å‡^•xfl Ô~K«ÛQ˘\ì̃ ^•x^•fi~å "À@∞ ÉϺO‰õΩÅ#∞, „ѨÉèÏ=ˆH∆„`åÅ#∞ =∞ÅK«∞HÀ=_®xH˜ Jxfl ~å[H©Ü«∞ѨH∆ÍÅ∂ „Ѩܫ∞uflã¨∂Î =KåÛ~Ú.
JO^Œ∞=Å¡<Õ D P~°∞ ^ŒâßÉÏÌÅÖ’ XHõ¯ =∞`«HõÖ’¡Å <Õ~°O ‰õÄ_» ã¨~°~Ú# qKå~°}‰õΩ <ÀK«∞HÀÖË^Œ∞. D <ÕѨ^䌺OÖ’ ^Õâ◊OÖ’ [iy#
=∞`«Ñ¶¨∞~°¬}Åxfl\˜Ö’H© J`«ºO`« „ѨÉèÏ=jÅ"≥∞ÿ# ÉÏ„c=∞ã‘^Œ∞ q^èŒfiOã¨O g∞^Œ qKå~°} [iÑ≤# [ã≤ìãπ =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑ e|~å›<£ x"ÕkHõ#∞
ѨijeOK«=Åã≤ LOk. <åÅ∞QÆ∞=O^ŒÅ ã¨O=`«û~åÅ Kåi„`«Hõ Hõ@ì_»O ÉÏ„c =∞ã‘^Œ∞#∞ Ѩ^äŒHõO „ѨHÍ~°O q^èŒfiOã¨O KÕã≤# ã¨OѶ¨∞ Ѩi"å~ü
â◊‰õΩÎÅ <Õ~åÅ∞, ‰õΩ„@Å∞ QÆ`« W~°"≥· ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ ^Õâ◊ „Ѩ[Å =ÚO^Œ∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ<Õ L<åfl~Ú. P <å\˜ =ÚYº=∞O„u HõàϺ}ü ã≤OQ∑
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì‰õΩ WzÛ# Ǩg∞x ‰õÄ_» `«∞OQÆÖ’ `˘H˜¯ <Õ~°ã¨∞ÎʼnõΩ ã¨Ç¨ÏHõiOK«_»O, JO`«‰õΩ H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ=ÚO^Œ∞#∞OKÕ ã¨OѶ¨∞Ѩi"å~°
ã¨Oã¨÷Åhfl ^Õâ◊"åºÑ≤`« q+¨„ѨKå~°O, q^èŒfiO㨠U~åÊ@∞¡ ™êyOK«_»O |Ç≤Ï~°OQÆ ~°Ç¨Ï㨺"Õ∞. P ‰õΩ\˜Å Ü«∞`åflʼnõΩ ã¨Ç¨ÏHõiOK«_»O^•fi~åQÍx,
J_»∞¤HÀHõáÈ=_»O ^•fi~å QÍx W`«~° ~å[H©Ü«∞ ѨH∆ÍÅ∞, =ÚYºOQÍ HÍO„ÔQãπ ‰õÄ_» =∞`À<å‡^Œ ~å[H©Ü«∂ÖË #_çáê~Ú. e|~åù<£ Hõq∞+¨<£ D
`≥eÜ«∞=Åã≤# x*ÏÅ#∞ |Ü«∞@ÃÑ@ìÖË^Œ∞. Ѩk¿ÇÏ_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ qKå~°} [iÑ≤ |Ü«∞@ÃÑ\ì̃# q+¨Ü«∂Å∞ `≥eÜ«∞x"Õg∞ HÍ=Ù. x*ÏxH˜
„Ѩ[ʼnõΩ, Ѩ„uHõʼnõΩ `≥eã≤# q+¨Ü«∂Åxfl\˜h ‰õÄ_» Hõq∞+¨<£ x"ÕkHõ „ѨHõ\ ˜OK«ÖË^Œ∞. Zxq∞kHÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å „Ѩ*Ï^èŒ#O "≥zÛOz, "ÕÖÏk
=∞Ok ™ê‰õ∆ΩÅ#∞ qKåiOz P Hõq∞+¨<£ WO`« x™êû~°"≥∞ÿ# x"ÕkHõ#∞ WzÛOk. HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`åfikè<Õ`«Å <Õ~°ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO QÆ∞iOz K≥ѨÊÖË^Œ∞.
P x"ÕkHõ ã≤á¶ê~°ã¨∞Åg∞^Œ H˘`«ÎQÍ U K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ#Hõ¯~°ÖË^Œx „ѨÉèí∞`«fiO „ѨHõ\ ˜OzOk. W=hfl K«∂¿ãÎ D ^Õâ◊OÖ’ <åºÜ«∞qKå~°} =º=ã¨÷
‰õÄ_» qâ◊fiã¨hÜ«∞`«#∞ HÀÖ’Ê~ÚO^Œh, H˘#™êQÆ∞`«∞#fl áêÅ<å q^è•<åÅ H˜O^Œ J<åºÜ«∂xH©, Ç≤ÏO㨉õÄ QÆ∞~°ÜÕ∞º Ñ‘_ç`«∞ʼnõΩ (D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’
"≥∞ÿ<åi\© =∞`«ã¨∞ÎʼnõΩ) ~°Hõ∆} ÖË^Œx `Õ@`≥Å¡=∞=Ù`ÀOk.
HÀÃÑ<£Ç¨ÔQ<£ ã¨=∂"Õâ◊ Ѩ~°º=™ê<åÅ∞
_≥<å‡~ü¯ ~å[^è•x HÀÃÑ<£Ç¨ÔQ<£Ö’ "å`å=~°} ã¨OH∆ÀÉèíOÃÑ· _çÃãO|~ü 6 #∞Oz 18 =~°‰õΩ [iy# JO`«~å˚fÜ«∞ tY~å„QÆ ã¨=∂"Õâ◊O
™ê„=∂[º"å^Œ ^ÕâßÅ áêʼnõΩʼnõΩ, |Ǩïà◊*Ïuã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ, „ѨÑO¨ K« „Ѩ[ÅO^ŒiH© =ºuˆ~HõOQÍ =Úyã≤Ok. "å`å=~°}=∂~°∞ÊÅ#∞,
Éèí∂QÀà◊ LëÈ‚„QÆ`« ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ#∞ `«yæOK«_®xH˜ 1997Ö’ ‰õΩki# HÀº\’ XѨÊO^ŒO HÍÅѨiq∞u 2009Ö’ =Úyã≤áÈÉ’`«∞#flk QÆ#∞Hõ, P
™ê÷#OÖ’ H˘`«Î XѨÊO^ŒO ‰õΩ^Œ~°Û_»O H˘~°‰õΩ D ã¨=∂"Õâßxfl SHõº~å[º ã¨q∞u x~°fiÇ≤ÏOzOk. „ѨѨOK«"åºÑÎ̈OQÍ #∂@Ѩk ^ÕâßÅ Jkè<Õ`«Å∞,
J<ÕHõ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å JkèѨ`«∞Å∞, ã¨fiK«ÛùO^Œã¨Oã¨÷Å „Ѩux^èŒ∞Å∞, âß„ãÎ̈"Õ`«ÎÅ∞, ã¨fi`«O„`« "Õ∞^è•=ÙÅ∞ Ǩ[~°Ü«∂º~°∞. HÍx D ã¨=∂"Õâ◊O
ZO`« P~åƒù@O KÕã≤#ѨÊ\˜H© J=ã¨~°"≥∞ÿ# K«~°Û KÕÜ«∞ÖËHõáÈ~ÚOk. `«y# K«~°ºÅ∞ KÕѨ@ì_®xH˜, JO>Ë "å`å=~°} ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜ HÍ~°}=∞=Ù`«∞#fl
"åÜ«Ú qã¨~°̊#Å#∞ `«yæOK«_®xH˜ =∂~°æO ã¨∞QÆ=∞O KÕÜ«∞ÖËHõáÈ~ÚOk. P "åÜ«Ú=ÙÅ qã¨~°̊#=Å¡ U~°Ê_»∞`«∞#fl ^Œ∞+¨Êi}Ï=∂ŠѶ¨e`«OQÍ
ã¨=Ú„^Œ=∞@ìO ÃÑiyáÈ=_»O, J#∂ǨϺOQÍ =~°^ŒÅ∞, `«∞áê#∞Å∞, Hõ~°=ÙÅ∞ ~å=_»O =O\˜ "å`å=~°} ã¨=∞㨺Å∞ `«Öˇ`«∞Î`«∞<åfl~Ú. D
„Ѩ=∂^ŒHõ~° "åÜ«Ú=ÙÅ#∞ „Ѩ^è•#OQÍ "≥Å∞=iã¨∞Î#flk |Ǩïà◊*Ïu áêi„âßq∞Hõ ã¨Oã¨÷Å∞, ™ê„=∂[º"å^Œ ^ÕâßÅ r=# q^è•<åÅ∞. P
áêi„âßq∞Hõ Ѩ^Œú`«∞Å#∞, r=# â‹·Å∞Å#∞ =∂~°∞ÛH˘=∞‡x K≥ѨÊ_»O W"åoì `«Hõ∆} J=ã¨~°O HÍQÍ, ã¨=∂"Õâ◊O P *’eH˜ áÈÖË^Œ∞. Jã¨Å∞
ã¨=∂"Õâ◊ x~°‚Ü«∂Å#∞ xˆ~ÌtOz#^Õ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å∞. "å`å=~°} ã¨OH∆ÀÉèÏxfl x"åiOK«_®xH˜, "å`å=~°} <åºÜ«∂xfl ™êkèOK«_®xH˜,
™ê=∂lHõ Éèí„^Œ`«#∞ Ѩi~°H˜∆OK«_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# K«~°ºÖËg D ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ ~°∂á⁄O^ŒÖË^Œ∞. "å`å=~°}Ïxfl ^èŒfiOã¨O KÕã¨∞Î#fl ÃÑ@∞ì|_ç^•s
L`«ÊuÎ q^è•<åxfl Hõh㨠™ê÷~ÚÖ’<≥·<å ÉÏ^茺`åÜ«Ú`«O KÕÜ«∞_®xH˜, ["å|∞^•s`«#O ÃÑOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ [~°QÆÖË^Œ∞. ÃÑ@∞ì|_ç^•s
ã¨Oã¨÷Å∞ ã¨=∂"ÕâßxH˜ =ÚO^Œ∞ ZO`« ^Œ∞~å‡~°æOQÍ "å`å=~°}Ïxfl ^èŒfiOã¨O KÕã¨∞Î<åflÜ≥∂, ã¨=∂"Õâ◊O `«~åfi`« JO`«Hõ#fl Z‰õΩ¯= ^Œ∞~å‡~°æOQÍ
„Ѩ=iÎOK«_®xH˜ gÅ∞ HõeyOk. ™ê„=∂[º"å^Œ ^ÕâßÅ =∞^茺 K«=Ú~°∞ =O\˜ =Ú_çã¨~°∞‰õΩÅ HÀã¨O, ÖÏÉèÏÅHÀã¨O áÈ\© XHõ"≥·Ñ¨Ù, ¿Ñ^Œ^ÕâßÅ#∞
^ÀÑ≤_ô KÕÜ«∞_®xH˜ ™ê„=∂[º"å^Œ ^ÕâßÅ∞ Hõeã≤Hõ@∞ìQÍ „Ѩ=iÎOK«_»O =∞~˘Hõ"≥·Ñ¨Ù Hõeã≤ HÀÃÑ<£Ç¨ÔQ<£ ã¨=∂"Õâßxfl qѶ¨ÅO KÕâß~Ú. „ѨÑO¨ K«
„Ѩ[ʼnõΩ "å`å=~°} Éèí„^Œ`« QÆ∞iOz Ǩg∞ W=fi=Åã≤# D ã¨=∂"Õâ◊O Z@∞=O\˜ Ǩg∞ÖˉõΩO_®, q^èŒfiOã¨O WOHÍ Z‰õΩ¯= ™êQÆ_®xH˜
gÅ∞QÍ =Úyã≤Ok. "å`å=~°} ã¨OH∆ÀÉèÏxfl ã¨$+≤ìOK«_»OÖ’ `«#^Õ „Ѩ^è•# áê„`« Jx J"≥∞iHÍ QÆ∞iÎOK«ÖË^Œ∞ ã¨iQÆ^•, ÉèÏ~°`«, K≥·<åÅ∞ `«=∞
HÍ~°ƒ<£ qã¨~°̊##∞ `«yæOK«∞‰õΩO>Ë `å#∞ ‰õÄ_» `«yæOK«∞‰õΩO\Ï#x =∞_»`«¿ÑpÃÑ\ì̃Ok. D ‰õΩ`«~å¯xfl P"≥∂kOz ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO W@∞ ÉèÏ~°`«
„Ѩ[ʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨=∂*ÏxˆH „^ÀǨÏO KÕã≤Ok. „ѨѨOK« „Ѩ[Å „Ѩ^è•# â◊„`«∞=Ù ÃÑ@∞ì|_ç^•s L`«ÊuÎ q^è•#"Õ∞#<Õ
=∂@ =∞~˘Hõ™êi HÀÃÑ<£Ç¨ÔQ<£ Ö’ ~°∞A=~ÚOk. g

4 gHõ∆}O d [#=i 2010

֒Ѩe ¿ÑrÖ’¡...
á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
ѨÙã¨HÎ Ñõ ~¨ #°î O ^•fi~å =∞x+≤Ö’ x~°O`«~° ã¨OÉèÏ+¨} ~°Q∞Æ ÖÁ¯O@∞Ok. `å=Ú K«kq# ѨÙã¨HÎ Oõ , `«=∞ K«∞@∂ì rq`«O x~°O`«~O°
ã¨OѶ¨∞i¬ã¨∂Î, ã¨iáÈÅ∞Û‰õΩO@∂ ™êQÆ∞`«∞#flѨÙÊ_»∞ =∞#∞+¨µÅ∞ P SHõº`« - Ѷ¨∞~°¬}ÅÖ’OKÕ J=QÍǨÏ#Å#∞ ÃÑOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. <≥·ã¨iæHõ,
ã¨ÇϨ [rqQÍ L#fl =∞x+≤ ™ê=∂lHõrqQÍ, L^•`«Î =∂#=rqQÍ Z^ŒQ_Æ ®xH˜ ã¨ÇϨ HõiOKÕk ѨÙãÎ̈HÑõ ~¨ #°î O.

=∞#∞QÆ_»#∞ xˆ~ÌtOKÕ =∞Oz ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ - q^•ºÉèí∂+¨}ü 23

ã¨ÖÏO ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ Hõ^äŒÖ’x =º^äŒ - HÍHõ~åÅ 26

=\ì̃HÀ@ PàÏfi~°∞™êfiq∞ Hõ$+≤ - =~°=~°~å=Ù 28

##∞fl „ѨÉèÏq`«O KÕã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ - ~åOH˜ 30

rq`« "åãÎ̈"åÅ âß~°^Œ - Z. ¿ãflǨÏÅ`« 31

<å‰õΩ #zÛ# #=Å ™ê¯Ô~¡\ò Öˇ@~ü - Zãπ. r=<£‰õΩ=∂~ü 32

ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ K«^Œ=_»O ZO^Œ∞‰õΩ? - Z<£. "Õ}∞QÀáêÖò 34

`«‰õΩ¯= "Õ`«<åÅ HÍÑ≤@e[O - W.Zãπ. „|ǨχKåi 37

H˘`«Î ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ / ã≤._ç.Å∞ 6

áê~ Ωõ Å gHõ}∆ O 7

á„ êOfÜ«∞O 8

„áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞ D q^ÕfiëêÅ∞ J"åOKè«hÜ«∞O – Z<£. "Õ}∞QÀáêÖò 9

„áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞ ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒ PO^Àà◊# ZO^Œ∞HÀã¨O? - ÔH. „ѨÉèÏHõ~ü 13

„áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞ ã‘=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ 'ã¨"≥∞ÿHõº— áê„`« - áê}˜ 15

„áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞ HÍO„ÔQãπ^ŒO`å "≥∂™êÅ K«i„`Õ - ZO. ~åѶ¨∞"åKåi 19

Ѩ„uHÍ „ѨHõ@# x~°ƒO^èŒOÖ’ <å~åÜ«∞}ü Ѩ\Ïfl - JdÅ ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏ x[x~åú~°} |$O^ŒO 39

Pk"åã¨∞Å∞ – x~°ƒO^èŒO ã¨=∞㨺 =∂"À~Úã¨∞ìÖÏ? ~å[º=∂? – Ç≤Ï=∂Oâ◊√ ‰õΩ=∂~ü 41

áêʼnõΩÅ∞ – K«i„`« Hõ_»Ñ¨ lÖÏ¡‰õΩ "≥·Zãπ ¿Ñ~°∞ ã¨=∞O[ã¨=∂? - „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å Ñ≤\˜+¨<£ 44

„Ѩ™ê~° =∂^茺=∂Å∞ – f~°∞`≥#∞flÅ∞ JHõ∆~åhfl J=Ú‡‰õΩO@∞#fl g∞_çÜ«∂ - [ã≤ìãπ l.Z<£. ˆ~ 46

ã≤x=∂ – ™êÇ≤Ï`«ºO ~Ô O_»∞ ã≤x=∂Å∞ – XHõ #=Å - Ñ≤.q. ~°=∞} 49

<Õ~°∞Û‰õΩO^•O =∂i¯û[O – Ѩiâ’^èŒ<å Ѩ^Œúu - _®xÜ≥∞Öò e\˜Öò 51

âߢã¨Îq*Ï˝#O =∞#∞+¨µÅ Pq~åƒù=O - _®. H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 54

^ÕjÜ«∞O 56

JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O 57

Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z – ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O^„ OŒ 58
'gHõ∆}O—Ö’ JK«Û=Ù`«∞#fl ~°K«#ÅÖ’ =ºHõÎ"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∂Åxfl\˜`À ã¨Oáê^Œ‰õΩʼnõΩ UH©ÉèÏ=O LO_»#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
'gHõ∆}O—#∞ x["≥∞ÿ# „Ѩ*ÏѨHõ∆ ~å[H©Ü«∂i÷Hõ, ™ê=∂lHõ qâı¡+¨}Ï "ÕkHõQÍ fiÛk^ŒÌ_»OÖ’ Jxfl~°HÍÅ Jaè„áêÜ«∂ʼnõΩ,
aè<åflaè„áêÜ«∂Å KèåÜ«∞ʼnõΩ ™ê÷#O HõeÊOKåÅx ã¨Oáê^ŒHõ =~°æO ÉèÏq™ÈÎOk.
~°K~« Ú`«Å‰õΩ ã¨∂K«# K«O^•^•~°∞ʼnõΩ q[˝Ñ≤Î!
U Ѩ„uHõ~Ú<å `å#∞ JK«∞Û"Õ¿ã ~°K«#Å∞ `«#ˆH „Ѩ`ÕºHõOQÍ LO_®Åx W\©=Å H˘O`«=∞Ok K«O^•^•~°∞ʼnõΩ gHõ}∆ O ã¨H„ =õ ∞OQÍ JO^Œ_O» ÖË^xŒ
HÀ~°∞‰õΩO@∞Ok. 'gHõ}∆ O— ‰õÄ_® JÖÏ<Õ ÉèÏq™ÈÎOk. W\©=Å H˘O^Œ~∞° ~°K~« Ú`«Å∞ Ѷ≤~åº^Œ∞Å∞ =ã¨∞Î<åfl~Ú. gHõ∆}O „Ѩu<≥Å 29= `Õn# =∞~°∞ã¨\˜ <≥Å ã¨OzHõ
`«=∞ ~°K#« Å#∞ XˆH™êi J<ÕHõ Ѩu„ HõʼnõΩ ѨijÅ# HÀã¨O ѨOѨÙ`«∞<åfl~°∞. 'gHõ}∆ O— áÈãπì J=Ù`«∞Ok. U HÍ~°}O KÕ`«<≥·<å g∞‰õΩ gHõ∆}O "≥Ú^Œ\˜"å~°O֒ѨÙ
ѨijÅ#Ö’ L#fl ~°K#« Å∞, ~åÉ’ÜÕ∞ ã¨OzHõÅÖ’ JK«∞HÛ Àã¨O ZOÑ≤Hõ KÕã≤ Ñà @∞ì‰Ωõ #fl JO^Œ#@¡~Ú`Õ, "≥O@<Õ P q+¨Ü«∞O =∂‰õΩ `≥ÅѨQÆÅ~°∞.
~°K#« Å∞ W`«~° k#Ѩu„ HõÅÖ’<À, "å~° Ѩu„ HõÅÖ’<À "≥Å∞=_»_O» =∂ ^Œ$+≤Hì ˜ =™ÈÎOk. g∞ z~°∞<å=∂ q=~°OQÍ ~åÜ«∞O_ç. Ñ≤<£HÀ_£ ~åÜ«∞_»O =∞izáÈHõO_ç.
W`«~° Ѩu„ HõʼnõΩ ѨOÑ≤# ~°K#« Å#∞ 'gHõ}∆ O—‰õΩ ѨOÑ≤OK«Q∂Æ _»^xŒ ~°K~« Ú`«Å‰õΩ q[˝ÑÎ≤ Ѩ„uHõ =zÛO^• ~åÖË^• áÈãπì=∂<£`À x~åúiOK«∞HÀQÆÅ~°∞.
KÕã¨∞Î<åfl=Ú. – ã¨~°∞¯ ºÖË+¨<£ "Õ∞<Õ[~ü
– ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞ 9949391028

gHõ∆}O d [#=i 2010 5

 H˘`«ÎѨÙã¨ÎHÍÅ∞ / ã≤_çÅ∞

=ÚOye – `≥ÅOQÍ} „áêp# ™êÇ≤Ï`«ºO – _®. ã¨∞OHỖ~_ç¤ <å~åÜ«∞} Ô~_ç¤ – `≥ÅOQÍ} „ѨK«∞~°} – 766 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞,
~°∞.175, „Ѩ`«∞ʼnõΩ : `≥ÅOQÍ} „ѨK«∞~°}Å∞, WOk~å x"åãπ, 3/97, FÖò¤ JÖÏfiÖò, ã≤H˜O^Œ~åÉÏ^£ – 500 010† ã¨∞OHỖ~_ç¤
<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤, áê¡\ò <≥O. 69, ™ê~Ú#QÆ~ü, _ç.q.ÔH. ~À_»∞¤, #Å¡Q˘O_» – 508 001† Jxfl „Ѩ=ÚY ѨÙãÎ̈Hõ ˆHO„^•Å∞

H˘xfl HÍ"åºÅ∞ H˘O^Œ~°∞ Hõ=ÙÅ∞ – „áêp#, P^èŒ∞xHõ `≥Å∞QÆ∞ Hõq`«fiO g∞^Œ "庙êÅ∞ – ~åK«áêà‹O K«O„^ŒâıY~°Ô~_ç¤ – 214 ¿ÑrÅ∞,
1/8 _≥g∞, ~°∞. 142, „Ѩ`«∞ʼnõΩ : N=∞u P~ü. ÅH˜∆ ‡, 28–3–169, `å~°Hõ<å^ä£ HÍÅh, J#O`«Ñ¨Ù~°O – 515 001†
ÃãÖò : 9440222117† qâßÖÏO„^èŒ Ñ¨a¡+≤OQ∑ ǨÏ∫ãπ, „Ѩ*Ïâ◊HÎ̃ |∞H± ǨÏ∫ãπ, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£

ã¨Oq^è•#O – Hõ^ä• ™êÇ≤Ï`«º "庙êÅ∞ – QÆ∞_çáê\˜ – áêÅÑ≤@ì |∞H±û – 162 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞. 50

~°OÔH – ™êfiq∞ – áêÅÑ≤@ì |∞H±û – 32 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞. 10
ÃÑ· Ô~O_»∞ „Ѩ`«∞ʼnõΩ: áêÅÑ≤@ì |∞H±û, 16–11–20/6/1/1, 403, q[Ü«∞™ê~Ú Ô~ã≤_≥hû, ã¨bO#QÆ~ü, =∞ÅH±¿Ñ\ò,
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – 500 036† W"≥∞~ÚÖò:palapittabooks@gmail.com

ã¨OH∆ÀÉèÏÅ∞ – ~°OQÆ<åÜ«∞Hõ=∞‡ – ã≤.Ñ≤.S. (ZO.ZÖò.) #∂º _≥"≥∂„Hõã‘ „ѨK«∞~°} – 48 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞. 20, „Ѩ`∞« ʼnõΩ :
~å=∞#~°ûÜ«∞º q*Ï˝# ˆHO„^ŒO, Öˇx<£ #QÆ~ü, Y=∞‡O \∫<£, Y=∞‡O† Jxfl „Ѩ=ÚY ѨÙãÎ̈Hõ ˆHO„^•Å∞

„Ñ≤Ü«∞â◊„`«∞=Ù – Ptãπ #Ok – `≥Å∞QÆ∞ ¿ã`« : _ç. "≥OHõ\ò~å=Ù – Z"≥∞™È¯ „ѨK«∞~°}Å∞ – 200 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞. 100,
„Ѩ`∞« ʼnõΩ : Z"≥∞™È¯ |∞H±û, ã¨∂~åº~å=Ù ¿Ñ@, q[Ü«∞"å_» – 520002, á¶È<£ : 0866–2436643, 98499 92890† ^À=∞ÅQÆ∂_»,
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – 500 029, á¶È<£ : 040 – 23264092, W"≥∞~ÚÖò:emescobooks@yahoo.com; www.emescobooks.com

Pk"åã¨∞ÅÃÑ· Ü«Ú^ŒúO z^ŒO|~° ~°Ç¨Ï㨺O – HÀ\Ï¡k HÀáÈ„kHõÎ „Ѩ[efl J}˜KÕO^Œ∞‰õΩ Zxfl ÅHõ∆Å Ãã·x‰õΩÅ∞ HÍ"åe? – J~°∞O^èŒf ~åÜü∞
– q™ê÷Ѩ<£ q~Àkè [# qHÍãπ PO^Àà◊<£ – 24 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, „Ѩ`«∞ʼnõΩ : kâ◊ ѨÙã¨ÎHõ ˆHO„^ŒO, ã¨Ç¨ÏK«~°, #"À^ŒÜ«∞ |∞H±Ç¨Ï∫ãπ

=∂#= ã¨=∂[O Ѩi}Ï=∞O K≥O^Õ f~°∞ – ÖˇÑ¶≤ìãπì ãì̈_ô ã¨i¯Öò „ѨK«∞~°} – 28 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞. 10

K«i„`« `«`«fiO – Ǩ~ÀÖò¤ ZKü. \˜@ãπ – `≥Å∞QÆ∞ ¿ã`« : PifiÜ«∂~ü – ÖˇÑ¶≤ìãπì ãì̈_ô ã¨i¯Öò „ѨK«∞~°} – 20 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞.10
ÃÑ· Ô~O_»∞ „Ѩ`«∞ʼnõΩ : ÖˇÑ¶≤ìãπì ãì̈_ô ã¨i¯Öò, _ç. ~å^è•Hõ$+¨‚=¸iÎ, W.<≥O. 5–85–4/a, ѨO_»sѨÙ~°O, 1= ÖË#∞, QÆ∞O@∂~°∞ –
522 002, ÃãÖò : 98488 77596† qâßÖÏO„^èŒ |∞H±Ç¨Ï∫ãπ, „Ѩ*Ïâ◊H˜Î |∞H±Ç¨Ï∫ãπ, "≥∞ÿ„u, kâ◊, ã¨Ç¨ÏK«~°, #=Ü«ÚQÆ, =∞}˜ |∞H±™êìÖòû

F J„Hõ=∂~°̊<å! – (J„Hõ=∂~°̊#, J„Hõ=∂~°̊# ã¨O㨯 $uÃÑ· K«~åÛQÀ+≤Hì ˜ =∞øeHõ"∞≥ #ÿ PÖ’K«#Å∞) – LѨÊÅ QÀáêÅ~å=Ù – „Ѩ*Ï PÖ’K«<å
"ÕkHõ „ѨK«∞~°} – 36 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, „Ѩ`«∞ʼnõΩ: á¶ê¡\ò <≥O. 5, ã¨fiQÆ$Ç¨Ï Jáê~üì"≥∞O\ò, ÉÏ¡H± – ã≤, ÉèÏQƺ#QÆ~ü HÍÅh,
‰õÄHõ\òѨe¡, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – 500 072, á¶È<£ : 23067399, ÃãÖò : 94400 53099

6 gHõ∆}O d [#=i 2010

 áê~î°‰õΩÅ gHõ∆}O
_çÃãO|~ü gHõ}
∆ OÖ’ '=∂i¯û[O – Ѩiâ’^è<Œ å Ѩ^uúŒ — KåÖÏ ÉÏ=ÙOk. g Hõ}
∆ O _çÃãO|~ü ã¨OzHõÖ’ l. ÅK«ÛÜ«∞ºQÍi 'Li`åà◊#¡ ∞ „ѨtflOz#
^ä•OH±û. HÍh <åÖÏO\˜ ™ê=∂#∞º_çH˜ J~°O÷ JÜÕ∞º@∞¡ LO>Ë =∞s ÉÏ=ÙO@∞Ok. =ºH˜—Î "åºã¨O K«kq Wk ~åã¨∞<Î åfl#∞. =ÚÃÑÊ· ù ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ =Úã¨∞QÆ∞Ö’ QÆ∞^Œ∞ÖÌ Ï@
– Z<£. <å~åÜ«∞}~å=Ù ™êy# `«~∞° "å`« ÅK«ÛÜ«∞º QÍ~°∞ H˘xfl q+¨Ü∂« Å∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ =∂\Ï¡__» O»
q[Ü«∞#QÆ~°O ã¨O`À+≤OK«^yŒ # q+¨Ü∞« O. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P`«‡ã¨∞uÎ , Ѩ~x° O^Œ, XHõ „ѨÜ∂≥ [#O
HÀã¨O Zxfl J|^•úÖ<·ˇ å K≥á⁄ÊK«∞Û J<Õ ‰õΩ\˜Å hu, ^•xÃÑ· ^Œ∞~°ÇϨ OHÍ~°O`À
_çÃãO|~ü ã¨OzHõÖ’ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`åxfl qâı¡+≤ã¨∂Î "≥·. ~å=∞K«O„^ŒO xO_ç L#fl P "庙êxfl „ѨtflOK«‰õΩO_® LO_»ÖËO. JѨiz`« =ºH˜ÎÃÑ· WO`«
~åã≤# 'ZO.Z<£.ã≤.Å ¿ã"Õ „ѨÉèí∞`åfiÅ ÅHõ∆ ºO— "åºã¨O ã¨∂\˜QÍ, ã¨~°à◊OQÍ, Hõ@∞"≥#· q=∞~°≈ KÕã#≤ ѨC_»∞ JO^Œ∞‰õΩ `«y# q=~°} W=fi=Åã≤# ÉÏ^躌 `« <åÃÑ·
ã¨q=~°OQÍ LOk. ~°K~« Ú`«‰Ωõ Jaè#O^Œ#Å∞. PÜ«∞# =∞ixfl JOâßÅÃÑ· "åi LOk. ÉÏÅQÀáêÖò`À ZÑ≤ãZ≤ Öòã,≤ ZKüP~üZѶπ W`«~° ã¨Oã¨Å÷ `À <å‰õΩ áêuHõ
qâı+¡ }
¨ Å∞ JOk"åfiÅx =∞#™ê~å HÀ~°∞‰õΩO@∞<åflO. D <≥Å á¶ÈHõãπ "庙êÅhfl ã¨O=`«û~åʼnõΩ ÃÑQ· Í L#fl ѨiK«Ü∞« OÖ’, <å‰õΩ `≥eã≤#, K«∂ã≤# q+¨Ü∂« Å#∞
Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`åxfl qâı¡+≤ã¨∂Î ã¨=∞„QÆ ã¨=∂Kå~åxfl WzÛ, „Ѩ*ÏÅH∆ͺÅ#∞ WHõ¯_» „Ѩ™êÎq™êÎ#∞. ÉÏÅQÀáêÖò KÕã#≤ Hõ$+≤H˜ x"åo JiÊOK«_O» JO>Ë PÜ«∞#
xˆ~ÌtOz# "≥·#O =ºHõÎ"≥∞ÿOk. `«Ñ¨Ê Z=fi~°∂ „Ѩ[ŠѨH∆Í# xÅ|_»ÖË^Œ∞ J<Õ Juâ◊Ü≥∂H˜Î J=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
– ÔH.a. ã¨ÊO^Œ# W\©=ÖË =∞~°}O˜ z# #ˆ~O„^Œ<å^ä£ ÖÏO\˜ "å~°∞ ‰õÄ_® rq`åO`«O „Ѩ[ŠѨHÍ∆ #
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ xeKå~°∞. ¢ÃÑ"· \Õ ò Ç≤ÏOã¨#∞ „ѨtflOz# "≥Ú^Œ\ ˜ =ºH˜Î ÉÏÅQÀáêÖò HÍ^Œ∞. XÑ≤_Pç ~ü
_çÃãO|~ü gHõ∆}O ã¨OzHõÖ’x 'W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O— =O\˜ ã¨Oã¨Å÷ ∞ JO`«‰Ωõ =ÚO^Õ P Ѩx KÕâß~Ú. 'ZxflHõÅÖ’ áêÖÁæ#fl "åi "ÕÅ∞
#~°∞‰õΩ`åO— J#fl „ѨH@ õ ##∞ XÑ≤_Pç ~ü ÉÏÅQÀáêÖò HõO>Ë =ÚO^Õ YO_çOzOk.
"åºã¨OÖ’ „Ѩ[Å∞ U q^èOŒ QÍ áêʼnõΩÅ KÕuÖ’ =OK«#‰õΩ QÆ∞~Ô O· k `≥eã≤Ok. ÉÏÅQÀáêÖò #HõûÖˇ\· ò L^Œº=∂xfl "≥Ú`«OÎ 'pHõ\ ˜ HÀ}O—QÍ Jaè=i‚Oz "åºã¨O
1984Ö’ [iy# D ^Œ∞~°@ … #Ö’ "ÕÅ=∞Ok ™ê=∂#º „Ѩ[ʼnõΩ q+¨"åÜ«Ú=Ù ~åâß~°∞ J<Õk JÉè∂í `«HÅõ Ê#. ÅK«ÛÜ«∞ºQÍ~°∞ ^•^•Ñ¨Ù 80 ¿ÑrÅ∞QÍ L#fl P
=Å¡ f~°x P~ÀQƺѨ~°"≥∞ÿ# #+¨ìO [iyOk. W@∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ QÍx, J@∞ "庙êxfl K«k"å~å J<Õ J#∞=∂#O =ã¨∞ÎOk. P "åºã¨O „áê~°OÉèíOÖ’<Õ
Ü« ¸ xÜ« ∞ <£ HÍÔ ~  ƒ _£ ‰ õ Ω QÍx z`« Î â ◊ √ kú ` À D 㨠= ∞㨠º #∞ <Õ \ ˜ H ˜ ‰õ Ä _® ÉÏÅQÀáêÖò `«# L^ÕâÌ ßxfl q=iOKå~°∞. L^Œº=∞OÖ’ L#fl pHõ\ ˜ HÀ}ÏÅ „Ѩ™êÎ=<Õ
Ѩi+¨¯iOK«ÖË^Œ∞. 84Ö’<Õ WOk~åQÍOnè ǨÏ`åº#O`«~°O [iy# ã≤‰õΩ¯Å ǨÏ`«º‰õΩ QÍx L^Œº=∞O "≥Ú`åÎxfl 'pHõ\ ˜ HÀ}O—QÍ PÜ«∞# ZHõ¯_» "åºMϺxOKå~À
Ѩiëê¯~°OQÍ ~°∞. 12 ÅHõ∆ŠѨiǨ~°O K≥e¡¿ãÎ, Éè’áêÖò ÉÏkè`«∞ʼnõΩ ~°∞. 12 "ÕÅ∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ãÎ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\ÏO. K«fãÎ Ñπ ∞¨¶ _£Ö’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl Ç≤ÏO㨉Ωõ =∂"À~ÚãπÅì #∞
=∂„`«"Õ∞ K≥e¡OK«_»O ã≤QÆ∞æ KÕ>ˇÿ# q+¨Ü«∞O. áêʼnõΩÅ xã≤QÆ∞æ`«<åxfl, ‰õÄ_® ÉÏ^è∞Œ ºÅ#∞ KÕ™ê_»∞ – JÜ«∂º, Y=∞‡O lÖÏ¡Ö’ `«Å ^•K«∞‰õΩO@∞#fl |ãÎ̈~ü
ÉÏ^躌 `å~°ÇÏ≤ `åºxfl Wk ã¨∂zã¨∞OÎ k. x[OQÍ WѨC_»∞ "≥~Úº Éè’áêÖòÅ∞, ÅHõ∆ HÀÜ«∞Å „QÍ=∂ʼnõΩ "≥o¡ Z=ix J_çy<å J^Õ K≥ѨÙ`å~°∞. K«fÎãπѶ¨∞_£Ö’
HÍÔ~ƒ_£Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl áêʼnõΩÖ’¡ K«Å#O ÖËHõáÈ=_»O â’K«hÜ«∞O. ™êÖÏfiA_»∞O J=`«~} ° ‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒO KÕã#≤ HÍ~°}ÏÅÖ’ Jk ‰õÄ_® XHõ\ ˜ Jx
– Ñ≤. <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ ÉÏÅQÀáêÖò XHõ¯ˆ~ HÍ^Œ∞, JHõ¯_»H˜ "≥o¡# U ѨijʼnõΩÖˇ·<å K≥ѨÙ`å~°∞. HÀÜ«∞Å
<åQÍ~°∞˚#™êQÆ~ü, QÆ∞O@∂~°∞ ѨÙ#~å"åã¨O HÀã¨O Ѩx KÕã¨∞Î#fl ã¨Oã¨÷Å#_çy<å D q+¨Ü«∞O ^èŒ$gHõi™êÎ~°∞.
_çÃãO|~ü 2009 ã¨OzHõÖ’ 'JO`«~°æ`« Éèí„^Œ`«‰õΩ Z=~°∞ =ÚѨC?—, 'D |∞^Œ^ú "Õ Ã£ Ñ· [iy# ǨÏ`庄ѨÜ∞« `«flO =∂@H˘¿ãÎ – ÉÏÅQÀáêÖò P`«‡~°H} ∆õ . U
Ü«Ú^ŒOú Z=i HÀã¨O?— "庙êÅ∞ „ѨÉ∞íè `«fiO Ö’x <åQÆs‰õΩÅ∞QÍ K≥ÖÏ=∞}˜ J=Ù`«∞#fl ~å[H©Ü∞« ã≤^•úO`åxfl ÉÏÅQÀáêÖò JOkOK«Ö^Ë ∞Œ XѨC‰õΩO^•O. ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
[iÑ≤# ǨÏ`«ºÅ`À =∞Å›~ü ~å=Ù #∞O_ç „Ñ¨*ÏѨO^ä• ~å¢+¨ì <åÜ«∞‰õΩÅ #∞O_ç
=∞<À‡Ç¨Ï<£ã≤OQ∑, z^ŒO|~°O QÍ~°∞¡ ã¨Éèíº`«QÍ LK«ÛiOKÕ ã¨~°mHõ~°}–ã¨O㨯~°}Å∞, ǨϟO =∞O„u ^•HÍ – U P`«‡~°H} ∆õ ™êkèOKå~À ã≤^•úO`«O L#fl U ~°K~« Ú`å
Pi÷HÍaè=$kú, áêi„âßq∞H©Hõ~°} ¿Ñ~°∞`À ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨OѨ^Œ#∞ q^ÕjÜ«ÚʼnõΩ, q=iOK«ÖË^Œ∞. `«∞áêH˜x `«∞áêH˜`À Z^Œ∞~À¯=_»OÖ’ Ѩiq∞`«∞Å∞<åflÜ«∞#_»O
HÍ~˘Êˆ~\ò ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ ZÖÏ ^ÀzÃÑ_»∞`«∞<åfl~À ~°∞A=ÙÅ`À ã¨Ç¨ ã¨∂\˜QÍ L<åfl~Ú. ã¨=∞O[ã¨"≥∞ÿ# "å^Œ#HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞‰õΩ HÍ^À ÅK«ÛÜ«∞ºQÍ~°∞ q=iOK« ÖË^Œ∞.
"≥· =º‰õΩÅÎ hK«xHõ$+ì̈ x[ã¨fi~°∂áêŠѨÓ~åfiѨ~åÅ`À WѨÊ\˜ "åi =∞<ÀQÆ`O« JkèHÍ~°O `«∞áêH˜ Q˘@ìO QÆ∞O_® „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞ÎOk J#fl =∂"À ‰õÄ_® `«∞áêH˜
q=~°} Pâ◊Û~°ºHõ~O° QÍ L<åfl ZO`À AQÆ∞áêûHõ~O° QÍ LOk. W\ì̃ "åi QÆ∞iOz „ѨÜ∂≥ QÍxH˜ Ѩiq∞`«∞Å∞ L<åflÜ«∞x K≥ÑÊ≤ #@∞¡ *Ï˝ÑH¨ Oõ . ã¨=∞O[ã¨OQÍ ÖËx U
z#fl z#fl "庙êÅ∞ ã¨iáÈ=Ù. QÆ`«OÖ’ g∞~°∞ "≥Å∞=iOz# 'XHõ ^ŒàÏs "å^Œ<å |ÅOQÍ ZÖÏ LO_»QÅÆ ^À, U Jã¨=∞O[ã¨"∞≥ #ÿ , |Å"≥∞#ÿ "å^Œ# =Å¡
ѨâßÛ`åÎÑO¨ — ѨÙãÎ̈HOõ =Öˇ "åi x[ã¨fi~°∂áêÅ∞ JOâßÅ "åiQÍ ~°∞A=ÙÅ`À K«~Û° Å∞ ZÖÏ qѶŨ =∞Ü«∂ºÜ≥∂ =∞i?
ѨÙãÎ̈Hõ~°∂ѨOÖ’ fã¨∞H˘zÛ „Ѩ[ʼnõΩ JOkOKåe. ÉèÏ+¨ =∂„`«O ã¨OÔHà◊√¡, ^ÀÑ≤_ô, WHõ áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨OѶ¨∞O =∂@H˘¿ãÎ Jk ¢ÃÑ·"Õ\ò Ç≤ÏOã¨ÃÑ· 1984
Ñ‘_»#, qѨ¡=O, ~å[º u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡, á¶êã≤ãπì, |∂~°∞˚"å "≥Ú^ŒÖˇ·# Ѩ_çQÆ@∞ì Ѩ^•Å∞ „áêO`«OÖ’<Õ Ñ¨xKÕãO≤ k. Hõ$ëê‚ lÖÏ¡ =∂xH˘O_» „QÍ=∞OÖ’ ~°[‰õΩÅ#∞ ѨxÖ’
ÖˉõΩO_® ~°K«# ™êy`Õ J\ì̃ ~°K«# XHõ =~åæ<Õfl H͉õΩO_® „Ѩ[Å∞ `«=∞ W+ì̈OQÍ #∞O_ç `˘ÅyOz# ã¨=∞㨺 QÍx, HÍ~°OKÕ_»∞ ^Œo`«∞ŠǨÏ`«ºÅ∞ QÍx, J@∞
K«k"ÕkÖÏ LO_®e. JѨC_»∞ QÍx ÃÑ·H˜ ã¨Éèíº`«QÍ HõxÑ≤OKÕ ÃÑ· =º‰õΩÎÅ hK«"≥∞ÿ# Ñ≤=∞‡@ =~°H@ õ fl ǨÏ`«ºÅ∞ QÍx 1984–90Å =∞^躌 ¿ãfiK«ÛÖù ’ K«∂_»=K«∞Û. HÍ|\˜ì
x[ã¨fi~°∂ѨO JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞ÎOk. ¢ÃÑ·"Õ\ò Ç≤ÏO㨠J<Õ K«~°Û ёѨÙÖòû "å~ü Ç≤ÏO㨠<ÕѨ^䌺OÖ’ L^Œ~ÚOzOk HÍ^Œ∞.
– q.Zãπ. ~å=Ù JѨÊ\˜ K«~°Û ™êÜ«Ú^èŒ ã¨Oã¨÷Å Ç≤ÏO㨉õΩ ã¨O|OkèOzOk. P K«~°ÛÅÖ’, P
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ (q∞QÆ`å 57= ¿ÑrÖ’...)
gHõ}
∆ O #=O|~ü 09 ã¨OzHõÖ’ '"å`å=~°}O – HÀº\’ XѨÊO^Œ ~å[H©Ü∂« Å∞— HÔ . #ˆ~O„^Œ"∂≥ ǨÏ<£ QÍi "åºã¨OÖ’ ¿Ñr 35Ö’x ‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨ HÍÅ"£∞
H˜Ok #∞Oz =¸_À "åHõºO 'ã¨Q@ Æ ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ Hõhã¨O 20 ÃãO\˜„Qˆ _£ HõO>Ë `«‰Ωõ ¯=QÍ LO_®ÅO>Ë — QÍ ã¨iK«∂ã¨∞HÀQÆÅ~°∞.
gHõ∆}O _çÃãO|~ü 09 ã¨OzHõÖ’ '=ÚOK«∞H˘ã¨∞Î#fl =∞Ǩ=∂O^ŒºO— J~°qO^£ QÍi "åºã¨O (ã≤. Ѩ>ËÖò ¿ãfiKåÛù#∞"å^ŒO) Ö’ ¿Ñr 43Ö’x ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù
HÍÅ"£∞ S^À "åHõºO 'D "≥·~°∞^茺"Õ∞ JkèHÀ`«ÊuÎ, „Hõ=∞|^Œú ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜ ^•ifã¨∞ÎOk.— QÍ ã¨iK«∂ã¨∞HÀQÆÅ~°∞.
JK«∞Û `«ÑC¨ ʼnõΩ zOuã¨∞<Î åflO. – ã¨O.
gHõ∆}O‰õΩ K«O^•Å∞, gHõ∆}O Ѩa¡ˆH+¨<£ ѨÙãÎ̈HÍÅ HÀã¨O g∞~°∞ P<£Öˇ·<£ ^•fi~å _»|∞ƒÅ∞ Hõ@ì_®xH˜ gÅ∞QÍ
gHõ∆}O JH“O\ò <≥O|~ü – 013911011002175, PO„^è•ÉϺOH±, QÆQÆ<£=∞ǨÏÖò „ÉÏOKü, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£

gHõ∆}O d [#=i 2010 7

 „áêOfÜ«∞O
ÉÏÅÅ K«Å# z„`À`«û=O
#=O|~ü 14 #∞O_ç ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ "å~°O ~ÀAÅáê@∞
[iy# K«Å# z„`À`«û=O 20# =Úyã≤Ok. ÉÏÅÅ z„`À`«û"åÅÖ’
ã≤x=∂ „Ѩ^Œ~°≈#Å`À áê@∞ qq^èŒ ~°OQÍʼnõΩ ã¨O|OkèOz#
=~ü¯ëêÑπÅ∞, K«~åÛQÀ+¨µìÅ∞ [iQÍ~Ú. W~°"≥· ^ÕâßʼnõΩ K≥Ok# 70
ã≤x=∂Å∞ „Ѩ^Œi≈OKå~°∞. JO`«~å˚fÜ«∞ qÉèÏQÆOÖ’ [~°‡hH˜ K≥Ok#
'k „H˘HÀ_≥·Öòû— L`«Î=∞ z„`«OQÍ |OQÍ~°∞ Z#∞QÆ∞#∞ ÔQÅ∞K«∞‰õΩOk.
Pã≤Ü«∞<£ Ѩ<À~°=∂ qÉèÏQÆOÖ’ L`«Î=∞ z„`«OQÍ K≥·<å‰õΩ K≥Ok#
'@∂ "≥∞<£û HÍ¡ãπ ~°∂O— z„`«O ZOÑ≤ÔH·Ok. Z#fl_»∂ ÖËxq^èŒOQÍ XHõ
ÅH∆Í W~°"≥· "ÕÅ =∞Ok ÉÏÅÅ∞ D "Õ_»∞Hõ‰õΩ Ǩ[~°Ü«∂º~°∞.
^è~Œ Å
° áÈ@∞
PǨ~° Ѩ^•~å÷Å „^Œ"ÀºÅƒ}O #=O|~ü 21 <å\˜ „ѨHÍ~°O
QÆ`« U_®k`À áÈe¿ãÎ 10.75 âß`«O #∞Oz 17.47 âß`åxH˜
ÃÑiyOk. H˜Ö’ K«ÔH¯~° ~°∞.36, aÜ«∞ºO ~°∞.40, HõOkѨѨC ~°∞.100,
ÃÑã¨~°Ñ¨Ñ¨C ~°∞.90, Le¡QÆ_»¤ ~°∞.32, zO`«Ñ¨O_»∞ ~°∞.45, "Õ~°∞â‹#QÆ
#∂<≥ ~°∞.75, ZO_»∞q∞iÛ ~°∞.74ʼnõΩ KÕi |_»∞QÆ∞ r=ÙʼnõΩ |`«∞‰õΩ
ÉèÏ~°"≥∞ÿáÈ~ÚOk. QÆ`« <åÅ∞ˆQà◊¡Ö’ Z#fl_»∂ ÖË#O`«QÍ ^èŒ~°Å∞
ÃÑiyáÈÜ«∂~Ú. "≥Ú`«OÎ PǨ~° Ѩ^•~å÷Å ^è~Œ Å° ∞ 46 âß`«O, QÀ^è∞Œ =∞
^èŒ~° 62 âß`«O, LѨC^èŒ~° 42 âß`«O ÃÑiQÍ~Ú.
=#~°∞Å ^ÀÑ≤_ô HÀã¨"∞Õ w„ <£ÇϨ O\ò
PO„^茄Ѩ^Õâò áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨OѶ¨∞O <Õ`« ѨÙ~°∞ëÈ`«ÎO
ã¨O㨇~°}Ï~°÷O #=O|~ü 23# ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’x ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º q*Ï˝#
ˆHO„^ŒOÖ’ [iy# |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨ÉèíÖ’ J~°∞O^èŒf ~åÜü∞ áêÖÁæ<åfl~°∞.
D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ =∂\Ï¡_»∞`«∂ ã¨Ç¨Ï[ =#~°∞Å ^ÀÑ≤_ô HÀã¨"Õ∞ ˆHO„^ŒO
PѨˆ~+¨<£ „w<£Ç¨ÏO\ò#∞ `«ÅÃÑ\ì̃O^Œh, =∂Ô~¯\ò ^•fi~åÅ∞ `≥iKåHõ
2005Ö’ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å`À KÕã¨∞‰õΩ#fl J=QÍǨÏ# XѨÊO^•Å
J=∞Å∞ HÀã¨O ˆHO„^ŒO KÕã¨∞Î#fl ‰õΩÜ«ÚˆHÎ „w<£Ç¨ÏO\ò Jh J<åfl~°∞.
D ã¨ÉèíÖ’ Ñ≤.Ü«Ú.ã≤.ZÖò *ÏfÜ«∂^茺‰õ∆ΩÅ∞ ÔH.l. Hõ#fla~å<£,
Z.Ñ≤.ã≤.ZÖò.ã≤. J^茺‰õ∆ΩÅ∞ Zãπ. âı+¨Ü«∞º, „Ѩ^è•# HÍ~°º^Œi≈ „HÍOu
K≥·`«#º, „á⁄ÃѶã¨~ü l. ǨÏ~°QÀáêÖò, ZO.ZÖò.ã≤. K«∞Hͯ ~å=∞Ü«∞º
`«k`«~°∞Å∞ áêÖÁæ<åfl~°∞.
lZKüZOã≤ ZxflHõŠѶe¨ `åÅ∞
„ˆQ@~ü ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ =Úxã≤ѨÖò HÍ~˘Êˆ~+¨<£ (lZKüZOã≤)
ZxflHõŠѶ¨e`åÅ∞ 26 #=O|~ü 2009# "≥Å∞=_®¤~Ú. Ѷ¨e`åÖ’¡ U
áêsìH˜ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# "≥∞*Ïi\© ~åÖË^Œ∞. HÍ~˘Êˆ~+¨<£Ö’x 150 _çq[#¡‰õΩ
[iy# ZxflHõÖ’¡ HÍO„ÔQãπ–52, \˜._ç.Ñ≤.–45, ZO.S.ZO.–43,
a.*ˇ.Ñ≤.–5, Ñ≤.P~ü.Ñ≤.–1, Ö’H±ã¨`åΖ1, W`«~°∞Å∞–3 ™ê÷<åÅ#∞
ÔQÅ∞K«∞‰õΩ<åfl~Ú. "Õ∞Ü«∞~ü Ѩ^Œqx "≥Ú^Œ\ ˜ Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞
HÍO„ÔQãπ, `«~∞° "å`« ~Ô O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ ZO.S.ZO. z=i ã¨O=`«û~°O
HÍO„ÔQãπ KÕѨ>ËìÖÏ P áêsìÅ∞ x~°‚~ÚOKå~Ú. "Õ∞Ü«∞~üQÍ `å~åflHõ
_çq[<£ HÍ~˘Êˆ~@~ü a. HÍiÎHõ ~Ô _ç¤ (HÍO„ÔQãπ) ZOÑ≤HÜ
õ ∂« º~°∞. _çÑÓ¨ º\˜
"Õ∞Ü«∞~üQÍ "≥∞ÇπÏ~å*ò Ǩï¿ãû<£ (ZO.S.ZO.) ZOÑ≤HõÜ«∂º~°∞.
8 gHõ∆}O d [#=i 2010
FÃÑ<£HÍãπÅ
ì ∞, w„ <£ÇϨ O\ò‰Ωõ =ºuˆ~HõOQÍ...
PkÖÏÉÏ^£ lÖÏ¡ u~åº}˜ =∞O_»ÅO _Ài¡ FÃÑ<£HÍãπì ÉÁQÆ∞æ
ÉÏqÃÑ· #=O|~ü 25 ~å„u =O^Œ =∞Ok ™êÜ«Ú^èŒ =∂"À~Úã¨∞ìÅ∞
^•_ç KÕâß~°∞. "≥O@ `≥zÛ# ÉϺ#~üÅ∞, áÈã¨~ì Åü ∞ J`«HÉõ \ˇ Ïì~∞° . JHõ¯_»
HÍi‡‰õΩÅ#∞^ÕtÌ Oz „ѨãO¨ yOKå~°∞. FÃÑ<£ HÍãπì QÆ#∞Å∞, „w<£ÇϨ O\òʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_®Åx =∂"À~Úã¨∞ìÅ∞ Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞. „Ѩ*Ï
L^Œº=∂xfl J}z"Õã,≤ Yx[ ã¨OѨ^#Œ ∞ ^ÀK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞Hˆ „w<£ÇϨ O\ò#∞
`≥~°ÃÑ·H˜ `≥KåÛ~°x JHõ¯_» q_çz# ÖËYÖ’ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ã≤OQƈ~}˜
HÍi‡‰õΩÅ ã¨OYº 1.17 ÅHõ∆Å #∞O_ç 67 "ÕʼnõΩ „ѨÉèí∞`«fiO ‰õΩkOz
"Õã≤O^Œ<åfl~°∞. Ü«Ú=‰õΩÅ∞ „Ѩ*Ï Ãã·#ºOÖ’, ÔQiÖÏ¡ Ãã·#ºOÖ’ KÕ~åÅx
Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞.
"≥∞x
ÿ OQ∑ xeÑ≤"`
Õ « – =∞m¡ J#∞=∞u
J #O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡ Ö ’x QÍe [<å~° Ì # Ô ~ _ç ¤ H ˜ K≥ O k#
F|∞àÏѨÙ~°O "≥∞ÿxOQ∑ HõOÃÑh (XZOã≤) "≥∞ÿxOQ∑ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#Ω
JkèHÍiHõOQÍ xeÑ≤"Ü Õ ∞« _»"∞≥ #ÿ k. XZOã≤H˜ K≥Ok# =¸_»∞ bAÅ`À
HõÅ∞ѨÙH˘x "≥Ú`«OÎ 6 QÆ#∞Ö’¡ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ xeÑ≤"ãÕ ∂¨ ΠѨi„â◊=∞Å
âßY HÍ~°º^Œi≈ ZO. g~°Éèí„^ŒÜ«∞º #=O|~ü 25# lX 723#∞
*ÏsKÕâß~°∞. D QÆ#∞Ö’¡ `«=fiHÍÅ#∞ xÅѨ_»O`À áê@∞, WѨÊ\˜ˆH
`«qfi# Yx[~°"å}Ï#∞ ‰õÄ_® xÅ∞ѨÙ^ŒÅ KÕÜ«∂Åx „ѨÉèí∞`«fiO `«#
L`«Î~°∞fiÖ’¡ ¿Ñ~˘¯Ok. `«~°∞"å`« D x~°‚Ü«∂xfl ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì xeÑ≤"Õã≤Ok.
`≥ÅOQÍ} – nHõÅ
∆ ∞ – Ѩi}Ï=∂Å∞
HõsO#QÆ~ü L`«~Î ° `≥ÅOQÍ} Éè=í <£ #∞Oz ã≤k¿ú Ñ@‰õΩ #=O|~ü
29# L^ŒÜ«∞O 9 QÆO@ʼnõΩ P=∞~°} x~åǨ~° nHõ∆‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õi#
`≥ÅOQÍ} ~å¢+ì̈ ã¨q∞u (\˜.P~ü.Zãπ.) J^茺‰õ∆ΩÅ∞ ÔH. K«O„^ŒâıY~°~å=Ù
(ÔH.ã≤.P~ü.) #∞ JÅ∞æ#∂~ü KÒ~°™êÎ =^ŒÌ áÈbã¨∞Å∞ JÔ~ãπì KÕâß~°∞. D
Ѩi}Ï=∂Å <ÕѨ^䌺OÖ’ `≥ÅOQÍ} JO`«\Ï x~°ã¨#Å∞ "≥Å∞"≥`åÎ~Ú.
`≥ÅOQÍ} JO`«\Ï „Ѩ[Å∞, q^•º~°∞÷Å∞, „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Å∞, Hõ=ÙÅ∞,
HõàÏHÍ~°∞Å∞, "Õ∞^è•=ÙÅ∞, „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ "å^Œ∞ÅO`å `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∂xfl f„=`«~°O KÕâß~°∞. _çÃãO|~ü 9 ~å„u `≥ÅOQÍ} „Ѩ„H˜Ü«∞
„áê~°OÉèí"≥∞ÿO^Œ#fl ˆHO„^Œ ǨϟOâßY =∞O„u Ñ≤. z^ŒO|~°O „ѨHõ@#`À
ÔH.ã≤.P~ü. `«# Ѩ^ŒH˘O_»∞ ~ÀAÅ P=∞~°} nHõ∆#∞ q~°q∞OKå~°∞.
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Ö’¡ ã¨~°fi„`å ǨÏ~°¬O =ºHõÎ=∞~ÚºOk.
PO„^Œè – ~åÜ«∞Åã‘=∞Å |O^£
_çÃãO|~ü 9# ǨϟO=∞O„u Ñ≤. z^ŒO|~°O `≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞
„Ѩ„H˜Ü«∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿO^Œx „ѨHõ\ ˜Oz# ^Œiq∞ÖÏ PO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞
„áêO`åÅÖ’ x~°ã¨#Å∞ q∞#flO\Ï~Ú. _çÃãO|~ü 7# =ÚYº=∞O„u
P^èŒfi~°ºOÖ’ [iy# JdÅѨHõ∆ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ Jxfl áêsìÅ∞ f~å‡<åxfl
ã¨=∞i÷™êÎ=∞x K≥Ñ≤Ê `«~åfi`« =∂@ `«áêÊ~Ú. HÍO„ÔQãπ, `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O,
„Ѩ*Ï~å[ºO áêsìʼnõΩ K≥Ok# 150 =∞Ok ZO.ZÖò.Z.Å∞, W`«~°
„Ѩ*τѨux^èŒ∞Å∞ ~år<å=∂Å∞ KÕâß~°∞. |O^£Å∞, ~å™êÎ~ÀHÀÅ`À
[#r=#O ãÎ̈OaèOzOk. g
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
QÆ`« <≥Å ~ÀAÅÖ’ [iy# `≥ÅOQÍ}, ã¨"∞≥ Hÿ ͺO„^Œè L^Œº=∂Å#∞ qâı+¡ ã≤ ∂¨ ,Î PO^Àà◊#HÍ~°∞Å∞ Q„ ÇÆ Ï≤ OK«=Åã≤#
"åãÎ̈"åÅ#∞ q=iã¨∞Î<åfl~°∞ Z<£. "Õ}∞QÀáêÖò
D q^ÕfiëêÅ∞ J"åOKèh« Ü«∞O
<≥Å~ÀAÅ∞QÍ `≥Å∞QÆ∞ã‘=∞ J@∞ì_Hç ᘠÈ`«∞#flk. `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì
ã¨q∞u <åÜ«∞‰õΩ_»∞ HÔ K«O„^ŒâYı ~°~å=Ù #=O|~ü 29 #∞Oz `«ÅÃÑ\˜#ì
P=∞~°} x~åǨ~°nHõ∆#∞ áÈbã¨∞Å∞ ÉèíQÆflO KÕÜ«∞_»O`À „áê~°OaèOz
W"åoì =~°‰Äõ ~å„+¨Oì Ö’x =¸_»∞ „áêO`åÅ „Ѩ[ÅÖ’#∂ PO^Àà◊#Å∞
K≥ň~QÆ∞`«∞<åfl~Ú. J=ã¨~°"≥∞ÿ# áÈ~å\ÏÅ`Àáê@∞ J#=ã¨~°"≥∞ÿ#
L„^ÕHÍÅ∞ "åºÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. <åºÜ«∞"≥∞ÿ# PHÍOHõ∆Å =ºH©ÎHõ~°}`Àáê@∞,
J<åºÜ«∞"≥∞ÿ# „Ѩu"å^Œ#Å∞, J==∂#Hõ~°"≥∞ÿ# x~°ã¨#~°∂áêÅ∞ ‰õÄ_»
"≥Å∞¡"`≥ ∞« `Î ∞« <åfl~Ú. D "å`å=~°}OÖ’ ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ L~°=_çÖ’ Hõhã¨O
=O^Œ=∞Ok P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ KÕã¨∞‰õΩx QÍx, QÆ∞O_≥áÈ@∞`À QÍx
=∞~°}O˜ Kå~°∞. „Ѩ*Ïr=#O J`«ÖωõΩ`«Å=∞~ÚOk. KåÅKÀ@¡ „ѨÉ∞íè `«fi
Pã¨∞ÎÅ∞, H˘xfl KÀ@¡ „ÃÑ·"Õ@∞ Pã¨∞ÎÅ∞ ‰õÄ_» ^èŒfiOã¨=∞Ü«∂º~Ú.
"≥Ú`«ÎOg∞^Œ `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å K«i„`«Ö’ÔHÖÏ¡ J`«ºO`« qëê^ŒHõ~°"≥∞ÿ#,
J"åOKè«hÜ«∞"≥∞ÿ# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ <≥ÅH˘<åfl~Ú. ~å„ëêìxfl Éè∫QÀoHõOQÍ
qÉèílOK«_»O =∂@ ZÖÏ L<åfl, „Ѩ[Å =∞^茺 =∂#ã≤Hõ qÉèí[#
ÃÑiyáÈ`«∞#flk.
D PO^Àà◊##O`«\ ˜h XˆH =Ú^ŒÌQÍ K«∂_»_»O ™ê^茺O HÍ^Œ∞.
WO^Œ∞Ö’ Ô~O_»∞ „áêO`åÅÖ’ q_çq_çQÍ [iy# =¸_»∞ ^Œâ◊Å
PO^Àà◊#Å∞<åfl~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œâ◊ `≥ÅOQÍ}Ö’ #=O|~ü 29 #∞Oz
_çÃãO|~ü 9 ^•HÍ, Ô~O_À ^Œâ◊ HÀ™êÎO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ÅÖ’ _çÃãO|~ü
10 #∞Oz _çÃãO|~ü 23 ^•HÍ [~°QQÆ Í, =¸_À ^Œâ◊ =∞m¡ `≥ÅOQÍ}Ö’
_çÃãO|~ü 23 #∞Oz W"åoì^•HÍ [~°∞QÆ∞`ÀOk.
"≥Ú^Œ\ ˜ ^Œâ◊ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O „Ѩ^è•#OQÍ „Ѷ‘ *’<£
„ѨHõ@#‰õΩ, `≥ÅOQÍ}Ö’ Éèí∂=ÚÅ HõÉÏ˚‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ "≥Ú^ŒÅ~Ú,
„Hõ=∞OQÍ „Ѩ`ÕºHõ ~å„+ì̈ "åQÍÌ<åxfl <≥~°"Õ~°Û=∞x ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fiOÃÑ·
XuÎ_ç KÕ¿ã kâ◊QÍ ™êyOk. K«O„^ŒâıY~°~å=Ù P=∞~°} x~åǨ~°nHõ∆
^•fi~å âßOuÜ«Ú`«OQÍ `«ÅÃÑ\˜ì# D L^Œº=∞O g∞^Œ „ѨÉèí∞`«fiO
^Œ=∞#hux J=ÅOaOzOk. `«#‰õΩ `≥eã≤# UÔH·Hõ Ѩ^ŒúuÖ’,
áÈb㨠∞ Å#∞ LѨ Ü ≥ ∂ yOz |ńѨ Ü ≥ ∂ QÆ O KÕ Ü « ∞ _» O ^•fi~å
q~°∞K«∞‰õΩѨ_çOk. K«O„^ŒâıY~°~å=Ù#∞ =∂~°æ=∞^茺OÖ’ x~°ƒOkèOz,
~å[„^ÀǨÏO`À ã¨Ç¨ J<ÕHõ <Õ~åÅ∞ P~ÀÑ≤Oz Y=∞‡O *ˇ·Å∞‰õΩ
`«~°eOKå~°∞. x~°ã¨# `≥eÊ# L™ê‡xÜ«∂ q^•º~°∞÷ÅÃÑ· ^•~°∞}OQÍ
ÖÏsîKåi˚ [iÑ≤ <≥`«∞Î~°∞ Hõà◊¡Eâß~°∞. ^•x`À `≥ÅOQÍ} lÖÏ¡Åxfl\Ï
x~°ã¨#*ÏfiÅÅ∞ K≥ň~QÍ~Ú. K«O„^ŒâıY~°~å=Ù nHõ∆ q~°q∞OKå~°x
J|^Œú„ѨKå~°O ^•fi~å "≥∂ã¨O KÕÜ«∞_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO qѶ¨Å „Ѩܫ∞`«flO
gHõ∆}O d [#=i 2010
KÕã≤Ok. nHõ∆ Ѩk~ÀAÅ∞ ™êyOk. P Ѩk~ÀAÅ∂ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å
P„QÆÇ¨Ï =ºH©ÎHõ~°} qãÎ̈ $`«OQÍ ™êy z=iH˜ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO ky~åHõ
`«Ñ¨ÊÖË^Œ∞. _çÃãO|~ü 9 ~å„u Ѩ„uHÍã¨=∂"Õâ◊OÖ’, P =∞~åfl_»∞
Ö’H±ãɨ Öíè ’ Hˆ O„^Œ ǨϟO=∞O„u Ñ≤ z^ŒO|~°O '`≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì U~åÊ@∞
„Ѩܫ∞`åflÅ∞ „áê~°OÉèí=∞Ü«∂º~Ú— Jx „ѨHõ\ ˜OKå~°∞.
^•x`À HÀ™êÎO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ÅÖ’ Ô~O_À ^Œâ◊ PO^Àà◊#
"≥Ú^ŒÅ~ÚOk. _çÃãO|~ü 10# q[Ü«∞"å_» áê~°¡"≥∞O\ò ã¨Éèí∞º_»∞
ÅQÆ_»áê\˜ ~å[QÀáêÖò `«# Ö’H±ã¨Éèí ã¨Éèíº`åfixH˜ ~år<å=∂
KÕÜ«∞_»O`À HÀ™êÎO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ÅÖ’ q^•º~°∞÷Å∞, „Ѩ[Å∞
x~°ã#¨ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ KÕÑ\¨ Ïì~∞° . x~åǨ~°nHõÅ∆ ∞, ~å™êÎ~ÀHÀÅ∞, |O^£
Å∞, „Ѩ`º« ~°∞Å÷ k+≤Éì Á=∞‡Å ^ŒQÍúÅ∞, „ѨÉ∞íè `«fi Pã¨∞ÅÎ q^èfiŒ Oã¨O, ^ŒÇϨ #O
=O\˜ J<ÕHõ ~°∂áêÅÖ’ `«=∞ x~°ã¨# =ºHõÎO KÕâß~°∞. Hõhã¨O Ѩk
~ÀAÅáê@∞ „jH͉õΩà◊O #∞Oz z`«∂Î~°∞ =~°‰õÄ Jxfl lÖÏ¡ÅÖ’#∂
JãÎ̈=ºãÎ̈ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ <≥ÅH˘<åfl~Ú. ~å[H©Ü«∞áêsìŠѨi^èŒ∞Å#∞ ^•\˜
âßã¨#ã¨Éèí∞ºÅ∞ ~år<å=∂Å∞ KÕâß~°∞. 2004, 2009 ZxflHõÅ
„Ѩ}ÏoHõÅÖ’#∂, _çÃãO|~ü 7 # [iy# JdÅѨHõ∆ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’#∂
`≥ÅOQÍ} ~å„+ì̈ U~åÊ@∞#∞ P"≥∂kOz# áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_»
~år<å=∂Å∞ KÕã≤ ã¨"≥∞ÿHͺO„^茄Ѩ^Õâò ‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ PO^Àà◊#
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞. „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞O "Õ∞~°ˆH `å=Ú ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒ
HÀ~°∞`«∞<åfl=∞x J<åfl~°∞. H˘O^Œ~∞° <åÜ«∞‰õΩÅ∞ P=∞~°} x~åǨ~°nHõ‰∆ Ωõ
‰õÄ_» ѨÓ#∞‰õΩ<åfl~°∞. D PO^Àà◊##∞, ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ =∞^茺
UHÍaè„áêÜ«∞O ÖËHõáÈ=_®xfl ™ê‰õΩQÍ K«∂Ñ≤ ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fiO 'qãÎ̈ $`«
K«~°Û [~°Ñ¨=Åã≤ LO^Œ—<Õ ¿Ñ~°∞`À ~å„+¨ì U~åÊ@∞ „Ѩ„H˜Ü«∞#∞
ѨHõ¯#ÃÑ\˜ìOk.
_çÃãO|~ü 23 ~å„u P „ѨHõ@# "≥Å∞=_ç#"≥O@<Õ `≥ÅOQÍ}
"åºÑ¨ÎOQÍ =∞m¡ q^•º~°∞÷Å∞, „Ѩ[Å∞ PO^Àà◊# ѨÙ#~°∞^ŒúiOKå~°∞.
`≥ÅOQÍ} âßã¨#ã¨Éèí∞ºÅ∞ ~år<å=∂Å∞ „áê~°OaèOKå~°∞. |O^£
q[Ü«∞=O`«=∞~ÚOk. J<ÕHõ KÀ@¡ „ѨÉèí∞`«fi Pã¨∞ÎÅ q^èŒfiOã¨O
"≥Ú^ŒÅ~ÚOk. D "åºã¨O ~å¿ã<å\˜H˜ P PO^Àà◊# <åÅ∞QÀ~ÀA‰õΩ
KÕi WOHÍ L^èŒ$`«=∞=Ù`ÀOk.
D PO^Àà◊ # ÅÖ’ =ºHõ Î = ∞~Ú# áÈ~å@~° ∂ áêÅ∞,
x~°ã¨#~°∂áêÅ∞ XˆH ~°Hõ"≥∞ÿ#"≥·#ѨÊ\˜H©, Ô~O_»∞KÀ\Ï¡ P„QÆǨτѨHõ@#
XˆHq^èŒOQÍ =ºHõÎ"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© Ô~O_»∞KÀ@¡ PO^Àà◊#Å#∂ XˆHQÍ@#
Hõ@_ì O» ™ê^躌 O HÍ^Œ∞. ~Ô O_»∞KÀ@¡ PO^Àà◊#ʼnõÄ qaè#fl"≥∞#ÿ Kåi„`«H,õ
9
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
™ê=∂lHõ, ~å[H©Ü∂« i÷Hõ HÍ~°}ÏÅ∞, HÀ}ÏÅ∞ L<åfl~Ú. `≥ÅOQÍ}Ö’
[iy# PO^Àà◊# JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ P~°∞ ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ ™êQÆ∞`«∞#fl
PO^Àà◊#‰õΩ H˘#™êyOѨ٠HÍQÍ, HÀ™êÎO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ÅÖ’
ã¨"≥∞ÿHõº~å„+¨ìO HÀã¨O ™êy# PO^Àà◊# ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fi „ѨHõ@#‰õΩ
„Ѩuã¨ÊO^Œ#QÍ JѨÊ\˜HõѨÙÊ_»∞ `«ÖˇuÎ#k. `≥ÅOQÍ}Ö’ [iy#
PO^Àà◊# XHõ qt+¨ì"≥∞ÿ# ™ê=∂lHõ Jã≤Î`åfixfl xÅɡ@∞ìHÀ"åÅ<Õ
HÀiHõ`À [iy#k HÍQÍ, HÀ™êÎO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ÅÖ’ [iy#
PO^Àà◊# XHõ „Ѩâßfl~°÷Hõ"≥∞ÿ# Jã≤Î`åfixfl ã≤÷~°Ñ¨~°KåÅ<Õ L^ÕÌâ◊O`À
[iy#k. Jxfl\˜H#õ fl =ÚYºOQÍ `≥ÅOQÍ}Ö’ [iy# PO^Àà◊#
P~°∞ ^ŒâßÉÏÌÅ ~å[H©Ü«∂i÷Hõ q=Hõ∆‰õÄ, J<åºÜ«∂xH© =ºuˆ~HõOQÍ
[iy#k HÍQÍ, ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒ PO^Àà◊# P ã¨∞n~°…HÍÅѨ٠PHÍOHõ∆Å#∞
Ѩ\ ì̃OK«∞HÀ‰õΩO_®, x~å^è•~°"≥∞ÿ# „áêuѨkHõÅg∞^Œ, ™êfi~°÷Ѩ~°â◊‰õΩÎÅ∞
„ѨKå~°O KÕã≤# J|^•úÅ g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç [iy#k.
D <ÕѨ^䌺OÖ’ ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒ PO^Àà◊#‰õΩ ѨÙ<åkQÍ LO_ç#
x<å^•Å, "å^Œ#Å x*Ïx*ÏÅ#∞ ѨijeOK«_»O J=ã¨~°O. P
x<å^•ÅÖ’, "å^Œ#ÅÖ’ XˆH *Ïu ÉèÏ=#, L#fl`« q^•º=HÍâßÅ∞,
L^ÀºQÍ=HÍâßÅ∞ HÀÖ’Ê`å=∞<Õ J#∞=∂#O, #n[ÖÏÅÖ’ `«=∞ "å\Ï
`«=∞‰õΩ ^ŒHõ¯^Õ"≥∂#<Õ ÉèíÜ«∞O, Jaè=$kú PyáÈ`«∞O^Œ<Õ PÖ’K«#,
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ Ѩ~å~Ú^Œ~ÚáÈ`«∞O^Œ<Õ ã¨O^ÕǨÏO =ÚYº"≥∞ÿ#q.
q^•º~°∞÷ÅÖ’, Ô~·`«∞ÅÖ’, ™ê^è•~°} „Ѩ[ÅÖ’ q+¨Ü«∂Å∞ Ö’`«∞QÍ
PÖ’zOK«ÖËx J=∂Ü«∞Hõ`«fiO ‰õÄ_» ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î<Õ Ñ¨xKÕã≤Ok. D
J#∞=∂<åÅ∞, ÉèíÜ«∂Å∞, ã¨O^ÕǨÅ∞ Ju ã¨∞ÅÉèíOQÍ x=$uÎ
KÕÜ«∞QÆey#"Õ. HÍx "å\˜x „ѨKå~°O KÕã≤, ZQÆã¨#^Àã≤, `«=∞
™êfi~°÷„ѨÜ≥∂[<åÅ∞ <≥~°"Õ~°∞ÛHÀEã≤# ~å[H©Ü«∂i÷Hõ â◊‰õΩÎÅ áê„`«
KåÅ LOk.
`≥Å∞QÆ∞*Ïu XHõ>Ë Hõ#∞Hõ XˆH ~å„+ì̈OQÍ LO_®Å<Õ J=∂Ü«∞Hõ
"å^Œ# D PO^Àà◊#Ö’ „ѨKå~°=∞~ÚOk. x*ÏxH˜ *ÏuÉèÏ=#
P^è•~°OQÍ „Ѩ[Å∞ UHõ"≥∞ÿ ^ÕâßÅ∞ U~°Ê~°K«∞‰õΩ#fl *Ïu~å*ϺŠK«i„`«
Ü«¸~°Ñπ Ö’ Ѩ^≥Ìxq∞k, ѨO^˘q∞‡^À â◊`åÉÏÌÅÖ’ [iyOk QÍx,
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ =O\˜ |Ǩï *Ï`«∞Å ã¨=∂Yº ~å[ºOÖ’ *Ïu „áêuѨkHõQÍ
~å„ëêìÅ∞ U~°Ê_®Å<Õ ÉèÏ=#‰õΩ JO`« „áê^è•#º`« ÖË^Œ∞. *ÏuH˜ XHõ
Ѩ Ù <åk J~Ú# Éè Ï +¨ „áêuѨ k Hõ Q Í ~å„ëêì Å ∞ U~° Ê _®Åx
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞O ÉèÏqOz#ѨÊ\˜H©, 1956Ö’ H˘xfl ÉèÏëê„ѨܫÚHõÎ
~å„ëêìÅ∞ U~°Ê_ç#ѨÊ\˜H© P „áêuѨkHõ ‰õÄ_» ã¨=ºOQÍ J=∞Å∞
HÍÖË^Œ#_®xH˜ Z<Àfl L^•Ç¨Ï~°}Å∞<åfl~Ú. "≥Ú`«ÎO g∞^Œ XˆH *Ïu,
XˆH ÉèÏ+¨ =∂\Ï¡_Õ"å~°∞ XˆH ~å„+ì̈OÖ’ LO>Ë ÉÏQÆ∞O@∞O^Œ<Õ P^Œ~°≈O
LOk QÍx, XHõ *ÏuH˜, XˆH ÉèÏ+¨ =∂\Ï¡_Õ"åiH˜ XHõ\ ˜Hõ#fl Z‰õΩ¯=
~å„ëêìÅ∞ LO_»QÆ∂_»^Œ<Õ „Ѩ=∂}O Ug∞ÖË^Œ∞. ^Õâ◊OÖ’ XˆH ÉèÏ+¨‰õΩ
XHõ\ ˜Hõ#fl Z‰õΩ¯= ~å„ëêìÅ∞ L#fl L^•Ç¨Ï~°}Å∞, XˆH ~å„+ì̈OÖ’ J<ÕHõ
ÉèÏ+¨Å „Ѩ[Å∞ L#fl L^•Ç¨Ï~°}Å∞ L<åfl~Ú. `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏëê „Ñ¨[ʼnõΩ
XˆH~å„+ì̈O LO_®Å<Õ "å^Œ#‰õΩ 1953-56 =∞^茺# U H˘O`«~Ú<å
J~°÷O, ã¨O|^Œú`« L<åflÜÕ∞"≥∂ QÍx, 1956 `«~åfi`« `≥ÅOQÍ}‰õΩ
[iy# J<åºÜ«∂Å <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’ P UHõ*ÏuÉèÏ=# ~°^~ÌŒ ÚáÈ~ÚOk.
W"åà◊ `≥Å∞QÆ∞ *ÏuH˜ XˆH ~å„+ì̈O LO_®Åx "åkOK«_»OÖ’ ã¨O|^Œú`«
Ug∞ÖË^Œ∞.
10 gHõ∆}O d [#=i 2010
JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ =O^ŒÅ ã¨O=`«û~åÅ∞ aè#fláêÅ#ÅÖ’
rqOz# `≥Å∞QÆ∞*Ïu PO„^茄Ѩ^Õâò `À UHõ=∞~ÚO^Œh, Hõ#∞Hõ D
SHõº`«#∞ HÍáê_»∞HÀ"åÅh Z=~°~Ú<å HÀ~°∞HÀ=K«∞Û. HÍx 1956Ö’
[iy# SHõ º `« +¨ ~ ° ` « ∞ Å`À ‰õ Ä _ç # SHõ º `« . P SHõ º `« # ∞
HÍáê_»^ŒÅK«∞‰õΩ#fl "å~°∞ P +¨~°`«∞Å#∞ HõzÛ`«OQÍ áê\˜Oz
LO_»=Åã≤Ok. `≥ÅOQÍ}‰õΩ WzÛ# +¨~`° ∞« Å#∞ HÀ™êÎO„^è,Œ ~åÜ«∞Åã‘=∞
áêʼnõΩÅ∞ "≥Ú^Œ\#˜ ∞Op LÅ¡OѶ∞≤ ã¨∂Î =KåÛ~°∞. Hõhã¨O J~°_[» #∞™ê~°∞¡
*Ïu SHõº`«HÀã¨O ‰õΩki# XѨÊO^•Å#∞ LÅ¡OѶ∞≤ Oz#"å~°∞ HÀ™êÎO„^è,Œ
~åÜ«∞Åã‘=∞ áêʼnõΩÖË. Hõ#∞Hõ *Ïu SHõº`« HÀã¨O W"åà◊ J_ç̂Q ǨωõΩ¯
P „áêO`« ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩʼnõΩ ÖË^Œ∞. q^•º~°∞÷ʼnõΩ, Ô~·`«∞ʼnõΩ,
™ê^è•~°} „Ѩ*ÏhHÍxH˜ D *ÏuÉèÏ=#`À, *Ïu¿Ñi@ SHõº`«`À
X~°QÉÆ ’ÜÕ∞k Ug∞ÖË^∞Œ . JO^Œ∞=Å¡ "åi PO^Àà◊#‰õΩ ÃÑH· ˜ *ÏuÉèÏ=#
J<Õ PKåÛù^#Œ L#flѨÊ\˜H© J@ì_∞» QÆ∞# L#flq ~å[H©Ü∂« i÷H,õ r=#
Éèí„^Œ`å HÍ~°}ÏÖË.
P HÍ~°}ÏÅÖ’ „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ q, q^•º~°∞Å÷ #∞ PO^Àà◊# Ѩ~z° #q
~å„+¨qì Éè[í #`À L#fl`« q^•º=HÍâßÅ∞ HÀÖ’Ê`å=∞<Õ ÉèÜ í ∂« Å∞. x*ÏxH˜
WѨÊ\˜ˆH <≥ÅH˘x L#fl qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å „Ѩ"Õâ◊ J~°›`«Å „ѨHÍ~°O
XHõ „áêO`« q^•º~°∞÷ʼnõΩ, =∞~˘Hõ „áêO`«OÖ’ ™ê÷xˆH`«~°∞Å∞QÍ
Ѩk¿ÇÏ#∞âß`«O ã‘@¡‰õΩ =∂„`«"Õ∞ J=HÍâ◊O LOk. qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞
q^ŒºHõ~Ú`Õ ~å„+¨ìqÉèí[# [iy<å W^Õ H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ
q^•º~°∞÷Å∞ #+ì̈áÈÜÕ∞k ÃÑ^ŒÌQÍ LO_»^Œ∞. WHõ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞ q^Œº
HÍHõ, WOHÍ L#fl`«q^•º ã¨Oã¨÷Å∞, Z<£ S \˜, „\˜Ñ¨ÙÖò S\˜, =O\˜
KÀ@¡ WѨÊ\˜Hˆ ~å„ëêìÅ =∞^躌 <Õ áÈ\© LOk. H˘`«QÎ Í ~å„ëêìÅ∞ U~°Ê_ç`,Õ
x*ÏxH˜ Ô~O_»∞ ~å„ëêìÅ `≥Å∞QÆ∞ q^•º~°∞÷ʼnõΩ Z‰õΩ¯= ã‘@∞¡ =KÕÛ
J=HÍâ◊"Õ∞ LO@∞Ok. S Zãπ a ÖÏO\˜ L#fl`« q^•ºã¨Oã¨÷ÅÖ’
™ê÷x‰õΩʼnõΩ i[ˆ~fi+¨<£ ÖË<ÕÖË^Œ∞. ~å„+ì̈qÉèí[#=Å¡ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞Ö’x
L#fl`« q^•ºã¨Oã¨÷ÅÖ’ `«=∞ "å\ωõΩ QÆO_çѨ_»∞`«∞O^Œ<Õ ÉèíÜ«∂xfl
=ºHõÎO KÕã¨∞Î#fl q^•º~°∞÷Å∞ x*ÏxH˜ J_»QÆ=Åã≤Ok ã¨"≥∞ÿHõº ~å„+ì̈O
HÍ^Œ ∞ . ~å„+¨ ì q Éè í [ # `« ~ åfi`« , ÃÇ· Ï ^Œ ~ åÉÏ^Œ ∞ Ö’ L#fl L#fl`«
q^•ºã¨Oã¨÷Åxfl\˜H©, ã¨=∂#"≥∞ÿ# ã¨Oã¨÷Å#∞ PO„^èŒ-~åÜ«∞Åã‘=∞ÅÖ’
‰õÄ_» <≥ÅH˘ÖÏÊÅx _ç=∂O_£ KÕÜ«∞_»O <åºÜ«∞|^ŒúOQÍ LO@∞Ok.
L#fl`« q^•º=HÍâßÅ∞ HÀÖ’Ê`å=∞<Õ J#∞=∂#O`À áê@∞
L^ÀºQÍÅ∞ HÀÖ’Ê`å=∞<Õ J#∞=∂#O ‰õÄ_» `≥ÅOQÍ}Ë`~« ° „áêO`åÅÖ’
PO^Àà◊#‰õΩ HÍ~°}=∞~ÚOk. x*ÏxH˜ Wk ‰õÄ_» x~å^è•~°"≥∞ÿ#
J#∞=∂#"Õ∞. L=∞‡_ç ~å„+ì̈OÖ’ qã‘Î~°‚O, [<åÉèÏ ^•=∂ëêÅ#∞ |\˜ì
HõzÛ`«OQÍ L^ÀºQÆ HõÅÊ# [iyLO>Ë U =∂~°∞ÊÅ∞ [iy<å Z=~°∂
ÉèíÜ«∞Ѩ_»#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. QÆ`«OÖ’ [iy# ~å„+¨ì qÉèí[#ÅÖ’ JѨÊ\˜H˜
L#fl „ѨÉèí∞`Àfi^ÀºQÍÅÖ’ „áêO`åÅ "å\Ï#∞ |\˜ì, L^ÀºQÆ∞Å
ZOÑ≤Hõ#∞|\ì̃, PÜ«∂ ~å„ëêìʼnõΩ "åix ѨOÑ≤OK«_»O J<Õ „Ѩ„H˜Ü«∞
[iyOk. Hõ#∞Hõ WѨÊ\˜ˆH L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ~Ú# "å~°∞ `«=∞ „Ѩ"Õ∞Ü«∞O
ÖˉΩõ O_®, WëêìxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ZHõ¯_çHÀ `«~e° ™êÎ~x° ÉèÜ í ∞« Ѩ_#» =ã¨~O°
ÖË^Œ∞. WHõ ~å#∞#fl L^ÀºQÍÅÖ’ `«=∞"å\Ï ^˘~°Hõ^Œ<Õ x~°∞^ÀºQÆ∞Å
ÉèíÜ«∂xH˜ ‰õÄ_» J~°÷O ÖË^Œ∞. ~å„+ì̈ qÉèí[# [iy# `«~åfi`« `≥ÅOQÍ}
~å„+¨Oì Ö’ H˘`«Î L^ÀºQÆ HõÅÊ# ZO`« [~°∞QÆ∞`«∞O^À, q∞ye# ~å„+¨Oì Ö’
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
‰õÄ_» JO`«QÍ#∂ [~°QÆ=K«∞Û, JO`«Hõ#fl Z‰õΩ¯=~Ú<å [~°QÆ=K«∞Û.
Jã¨Å∞ „ѨѨOpHõ~°} „Hõ=∞O "≥Ú^ŒÅ~Ú# `«~åfi`« „ѨÉèí∞`«fi ~°OQÆOÖ’
L^ÀºQÆ HõÅÊ<Õ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# [~°QÆ_»O ÖË^Œ∞. „ѨÉèí∞`Àfi^ÀºQÍÅ∞ =∂„`«O
U~å„+¨ì „Ѩ[ʼnõΩ P ~å„+¨Oì Ö’<Õ =™êÎ~Ú. HÍx ÃÑ^ŒZÌ `«∞#Î L^ÀºQÆHÅõ Ê#
[~°∞QÆ∞`«∞#fl „ÃÑ·"Õ@∞ ~°OQÆOÖ’ XHõ ~å„+ì̈O "å~°∞ =∞~˘Hõ ~å„+ì̈OÖ’
L^ÀºQÆO ã¨OáêkOK«∞HÀQÆ∂_»^Œx Ug∞ ÖË^Œ∞.
JÖÏ XˆH *ÏuÉèÏ=# J<Õ â◊√+¨¯"≥∞ÿ# ÃãO\˜"≥∞O@∞, q^•º,
L^ÀºQÍ=HÍâßÅ H˘~°`« J<Õ x~å^è•~°"≥∞ÿ# ÉèíÜ«∂Å∞ q^•º=O`«∞Å#∞
PO^Àà◊# Ѩ~°K«QÍ, Ô~·`«∞Å#∞, ™ê^è•~°} „Ѩ*ÏhHÍxfl #n[ÖÏÅÖ’
`«=∞ "å\Ï `«=∞‰õΩ ^ŒH¯õ ^Õ"∂≥ #<Õ J#∞=∂<åÅ∞ PO^Àà◊# Ѩ~K° å~Ú.
`≥ÅOQÍ} ~å„+ì̈O U~°Ê_ç`Õ Hõ$+¨‚‰õΩ, QÀ^•=iH˜ J_»¤OQÍ QÀ_»Å∞ Hõ\ ì̃
H˜OkH˜ XHõ¯K«∞Hõ¯ h~°∞ ‰õÄ_» =^ŒÅ~°<Õ =∂@#∞ ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ∞
„ѨKå~°O KÕâß~°∞. Wk ѨzÛ J|^ŒúO. ZQÆ∞=~å„+¨ì"≥∞ÿ# `≥ÅOQÍ}
kQÆ∞= ~å„+ì̈"≥∞ÿ# HÀ™êÎO„^茉õΩ #n[ÖÏÅ#∞ =^ŒÅHõ`«Ñ¨Ê^Œ∞. =~°^ŒÅ∞
=zÛ, ÃÑ·# [ÖÏâ◊Ü«∂Å∞ ѨÓiÎ ™ê÷~Ú h\˜ =∞@ìO xO_ç<åHõ#~Ú<å
=^ŒÅHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. *ÏfÜ«∞ [Å=#~°∞ŠѨOÑ≤}© „\˜|∞º#Öò x~°‚~ÚOKÕ
„ѨHÍ~°=∞~Ú<å `«Ñ¨Ê^Œ∞. *ÏfÜ«∞™ê÷~ÚÖ’ qq^èŒ #n Ѩs"åǨÏHõ
~å„ëêìÅ =∞^躌 [Å=#~°∞ŠѨOÑ≤}H© ˜ WѨÊ\˜Hˆ P"≥∂kOz# ã¨∂„`åÅ∞,
„Ѩ=∂}ÏÅ∞ L<åfl~Ú. P „Ѩ=∂}ÏÅ „ѨHÍ~°O U ZQÆ∞=~å„+ì̈"≥∞ÿ<å
â◊„`«∞`«fiO =Ç≤ÏOz<å, `«ÅK«∞‰õΩ<åfl kQÆ∞= ~å„ëêìxH˜ J<åºÜ«∞O KÕ¿ã
J=HÍâ◊O ÃÑ^ŒÌQÍ ÖË^Œ∞.
PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò ã¨"∞≥ Hÿ ºõ OQÍ LO>Ë U^À Jaè=$kú [iyáÈ`ÀO^Œx,
Jk Ô~O_»∞ =ÚHõ¯Ö’ =¸_»∞ =ÚHõ¯Ö’ J~Ú`Õ P Jaè=$kú
PyáÈ`«∞O^Œx =∞~˘Hõ "å^Œ# ‰õÄ_» D PO^Àà◊#‰õΩ XHõ ѨÙ<åk.
x*ÏxH˜ Jaè=$kú JO>Ë Uq∞\˜, Z=i Jaè=$kú =O\˜ `åufiHõ „Ѩâfl◊ Å∞
‰õÄ_» "ÕÜ«∞=K«∞Û#∞ QÍx, Jq ѨHõ¯#ÃÑ\˜ì<å, ÃÑ^ŒÌ ~å„ëêìÅ~Ú`Õ
Jaè=$kú K≥O^Œ∞`åÜ«∞x, z#fl ~å„ëêìÅ~Ú`Õ Jaè=$kú K≥O^Œ=x
K≥Ñʨ _®xH˜ Z@∞=O\˜ P^è•~°=¸ ÖË^∞Œ . „ѨÉ∞íè `«fi QÆ}ÏOHÍÅ „ѨHÍ~°"∞Õ
Z<Àfl ÃÑ^ŒÌ ~å„ëêìÅ∞ Jaè=$kú ã¨∂zHõÅÖ’ J@ì_»∞QÆ∞# L<åfl~Ú.
Z<Àfl z#fl ~å„ëêìÅ∞ Jaè=$kú ã¨∂zHõÅÖ’ J„QÆÉèÏQÍ# L<åfl~Ú.
Hõ#∞Hõ XHõ ~å„+¨ì Jaè=$kúH˜ P ~å„+¨Oì z#fl^•, ÃÑ^Œ^Ì • J<Õk „Ѩ=∂}O
HÍ^Œ∞. P ~å„+ì̈OÖ’ =#~°∞Å∞ ã¨iQÍ L<åflÜ«∂ ÖË"å, P =#~°∞Å
qxÜ≥∂QÆO 㨄Hõ=∞OQÍ L#fl^• ÖË^• J<Õ"Õ „Ѩ=∂}ÏÅ=Ù`å~Ú. ã¨"∞≥ Hÿ ºõ
PO„^茄Ѩ^Õâò J#∞Éèí=O #∞Oz QÆ∞}áê~îåÅ∞ fã¨∞‰õΩx qÉèí*Ï##O`«~°
~å„ëêìÅ∞ `«=∞ =#~°∞Å#∞ ã¨iQÍ qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩx Ô~O_ç\ ˜H˜ Ô~O_»∂
Jaè=$kú ™êkèOK«=K«∞Û.
HÀ™êÎO„^è,Œ ~åÜ«∞Åã‘=∞ÅÖ’ PO^Àà◊#‰õΩ ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^Œ∞ `«=∞‰õΩ
^Œ∂~°=∞~ÚáÈ`«∞O^Õ"≥∂#<Õ J#∞=∂#O =∞~˘Hõ HÍ~°}O. qÉèí[#
`« ~ åfi`« ÃÇ· Ï ^Œ ~ åÉÏ^Œ ∞ P „áêO`« „ Ѩ [ ʼnõ Ω ~å[^è • xQÍ
LO_»Háõ È=K«∞ÛQÍx, ^ÕâO◊ Ö’x Jxfl #QÆ~åÅÖ’ "åiH˜ ZO`« J=HÍâ◊O
L#fl^À JO`« J=HÍâ◊O LO@∞Ok. x*ÏxH˜ 1953Ö’ ~å[^è•x
=∞„^•ã¨∞#∞ =^Œ∞Å∞‰õΩ#flѨÊ\˜H© `≥Å∞QÆ∞ ã≤x=∂~°OQÆO P `«~åfi`«
=ÚÃÑ·Ê ã¨O=`«û~åÅ∞ JHõ¯_Õ LOk. ÅHõ∆ÖÏk HÀ™êÎO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞
„Ѩ[Å∞ JHõ¯_Õ L<åfl~°∞. ÉÁOÉÏ~Ú q+¨Ü«∞OÖ’ =∞Ǩ~å„+¨µìʼnõΩ,
gHõ∆}O d [#=i 2010
QÆ∞[~åfʼnõΩ Ѷ¨∞~°¬}Å∞ [iy#ѨÊ\˜H©, W"åoìH© P #QÆ~° [<åÉèÏÖ’
20 âß`«O QÆ∞[~åfÖË. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞Ö’ "ÕÖÏk ZHõ~åÅ Éèí∂=ÚÅ∞,
HÀ\Ï¡ k ~° ∂ áêÜ« ∞ Å P㨠∞ Î Å ∞ 㨠O áêkOz#"åiˆ H Z@∞=O\˜
„Ѩ=∂^Œ=¸ ÖË#ѨÙÊ_»∞, ™ê^è•~°} =∞^茺`«~°QÆu, ¿Ñ^Œ „Ѩ*ÏhHõO P
q+¨Ü«∞OÖ’ PO^Àà◊# K≥O^Œ=Åã≤# J=ã¨~°"Õ∞ ÖË^Œ∞.
WÖÏ „Ѩã¨∞Î`« PO^Àà◊#‰õΩ ѨÙ<åkQÍ L#fl Jxfl HÍ~°}ÏÅ∂
x~å^è•~°"≥∞ÿ#=x `Õe#`«~åfi`« JO`« ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# q^•º~°∞÷Å∞, „Ѩ[Å∞
P PO^Àà◊#Ö’ ZO^Œ∞‰õΩ áêÖÁæ<åfl~°<Õ „Ѩâ◊fl `«Öˇ`«∞Î`«∞Ok. =∞#
ã¨=∂[OÖ’ U^Œ~Ú<å XHõ HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ áêÖÁæ<Õ "åiÖ’ J`«ºkèHõ
ã¨OMϺ‰õΩÅ∞ P HÍ~°º„Hõ=∞Ѩ٠֒`«∞áê`«∞Å∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩx áêÖÁæ#_»OÖË^∞Œ .
J=∂Ü«∞Hõ`«fiO H˘nÌ<À, Z=~À XHõix #q∞‡ "åi "≥#∞Hõ #_»∞ã¨∂Î<À
áêÖÁæO\Ï~°∞. D qëê^Œ"åã¨"Î åxfl J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë P PO^Àà◊#ÅÖ’
qâßÅ ÉèÏQÆ™êfi=∂ºxH˜ HÍ~°}O `≥Å∞ã¨∞ÎOk. x*ÏxH˜ J@∞=O\˜
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PO^Àà◊#ʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKÕ"å~°∞ `«=∞ "≥#∞Hõ
#_»∞ã¨∞Î#fl"åiH˜ „Ѩu ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’#∂, „Ѩu q+¨Ü«∞Og∞^• q[˝`«`À
"åã¨Î"åÅ∞ K≥ѨÊ=Åã≤ LO@∞Ok. HÍx HÀ™êÎO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞
<åÜ« ∞ ‰õ Ω Å∞ 㨠O Ѩ Ó ~° ‚ O QÍ J㨠` åºÅg∞^Œ , J~° ÷ ã ¨ ` åºÅg∞^Œ ,
Juâ◊Ü≥∂‰õΩÎÅg∞^Œ, K«i„`« =„H©Hõ~°}Åg∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç „Ñ¨[Å#∞,
q^•º~°∞÷Å#∞ ã¨g∞HõiOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. ˆHO„^Œ ǨϟO=∞O„u
„ѨHõ@# `«~åfi`«, ~å*ϺOQÆO JkèHõ~°}O 3 „ѨHÍ~°O ~å„+ì̈O U~åÊ@∞
ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fiO KÕuÖ’<Õ L#fl^Œx `≥eã≤‰õÄ_», âßã¨#ã¨Éèí f~å‡#O
J<Õ J|^ŒúѨ٠„áêuѨkHõg∞^Œ, PO^Àà◊# [iÑ≤`Õ ˆHO„^ŒO "≥#H˜¯
`«Q∞Æ `æ ∞« O^Œ<Õ ‰õΩǨÏ<å "å^Œ#`À H˘O^Œ~∞° ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ „Ѩ[Å#∞
Ô~K«ÛQ˘\Ïì~°∞. JO>Ë ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# ~å*ϺOQÆ =„H©Hõ~°}`À „Ѩ[Å#∞
"≥∂ã¨OKÕã≤ ã¨g∞HõiOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. x*ÏxH˜ "å~°∞
ã¨"≥∞ÿHͺO„^茄Ѩ^Õâò =Å¡ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ á⁄O^Œ∞`«∞#fl, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
#QÆ~°OÖ’ ™êfi~°÷ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ L#fl Ñ≤_çÔH_»∞ =∞Ok "åºáê~°"Õ`«ÎÅ∞,
~å[H©Ü«∞"Õ`«ÎÅ∞ =∂„`«"Õ∞.
P <åÜ«∞‰õΩÅ∞ `≥Å∞QÆ∞*Ïu K«i„`« QÆ∞iOp, PO„^茄Ѩ^Õâò
QÆ∞iOp, ~å„+ì̈ qÉèí[# „Ѩ„H˜Ü«∞ QÆ∞iOp, `≥ÅOQÍ} ~å„+ì̈ PHÍOHõ∆Å
QÆ∞iOp J|^•úÅ∞ „ѨKå~°O KÕÜ«∞_»O =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, „Ѩ[Å=∞^茺
J#=ã¨~°=∞# "≥·+¨=∞ºO Ô~K«ÛQ˘\Ïì~°∞. „áêOfÜ«∞ q^ÕfiëêÅ∞
Ô~K«ÛQ˘\Ïì~°∞. JO^Œ∞=Å¡ U â◊„`«∞`«fi=¸ LO_»#=ã¨~°OÖËx,
`«~°`«~åÅ∞QÍ XˆHÉèÏ+¨ =∂\Ï¡_»∞`«∞#fl ™ê^è•~°} „Ѩ*ÏhHõO =∞^茺
J"åOKèh« Ü«∞"≥∞#ÿ L„^ÕHÍÅ∞, â◊„`«∞`«fiO `«Ö`ˇ åÎ~Ú. „Ѩ[Å∞ peáÈ~Ú
LO_»_»"Õ∞ áêʼnõΩÅ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ Ǩg∞ QÆ#∞Hõ P peHõ#∞ ÃÑOz
áÈ+≤OK«_®xH˜ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, =ÚYºOQÍ "åºáê~°„ѨÜ≥∂[<åÅ∞L#fl
~å[H©Ü«∞"Õ`«ÎÅ∞ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞.
J@∞=O\˜ ã≤÷uÖ’ J=`«eѨHõ∆O ÖË=<≥`«∞Î`«∞#fl J|^•úÅ#∞,
ã¨O^ÕǨÅ#∞, ÉèíÜ«∂Å#∞ x=$uÎ KÕÜ«∞=Åã≤# ÉÏ^茺`« <åºÜ«∞"≥∞ÿ#
áÈ~å@O KÕã¨∞#fl L^Œº=∂xH˜ LO@∞Ok. `≥ÅOQÍ} „Ѩ`ÕºHõ ~å„+ì̈
PHÍOHõ∆Å <åÜ«∞Hõ`«fiO QÆ`« Ü«∂Éè̌· ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ, =∞s=ÚYºOQÍ
Ѩk ã¨O=`«û~åʼnõΩ ÃÑ·QÍ `«# _ç=∂O_»∞¡ Uq∞\’ ZO`À ™êÇ≤Ï`«ºO,
Z<Àfl QÆ}ÏOHÍÅ∞, Z<Àfl "å^Œ#Å∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã#≤ ѨÊ\˜H© J"Õg J=`«e
11
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
ѨH∆ÍxH˜ KÕ~°=Åã≤#O`«QÍ KÕ~°ÖË^Œ∞. J=`«e"åiH˜ `«=∞ <åºÜ«∞"≥∞ÿ#
"å^Œ#Å∞ qxÑ≤OK«_O» Ö’ `≥ÅOQÍ} <åÜ«∞‰õΩÅ "≥Ñ· Ũ¶ ºO, J<ÕH=õ ∞Ok
J=∂Ü«∞‰õΩÅ∞ J=`«e ѨHõ∆OÖ’ KÕ~°_®xH˜ ^•ifã≤Ok. Éèí∂QÀà◊O
g∞^Œ ZHõ¯_» XHõ <åºÜ«∞"≥∞#ÿ „Ѩ*ÏO^Àà◊# [iy<å ã¨=ºOQÍ ã¨ÊOkOz
ã¨OѶ∞‘ ÉèÏ=O `≥eÑ≤# Ѷ∞¨ # K«i„`« L#fl HÀ™êÎO„^è,Œ ~åÜ«∞Åã‘=∞ „Ѩ[Å∞
`«=∞ á⁄~°∞QÆ∞# L#fl ™È^Œ~°∞Å <åºÜ«∞"≥∞ÿ# PHÍOHõ∆Å#∞ J~°÷O
KÕã¨∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞, ã¨=∞i÷OK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞, ã¨OѶ‘∞ÉèÏ=O „ѨHõ\ ˜OK«
ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. D ^Œ∞ã≤÷u#∞Oz |Ü«∞@Ѩ_ç Jxfl „áêO`åÅÖ’x
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ"å^Œ∞Å∞, „Ѩ[Å∞, q^•º~°∞÷Å∞ ~å„+ì̈ qÉèí[# „Ѩ„H˜Ü«∞#∞
™êfiQÆuOKåe. `≥ÅOQÍ} ~å„+ì̈ U~åÊ@∞ „Ѩ„H˜Ü«∞ „áê~°Oaèã¨∞Î<åfl=∞x
ˆHO„^ŒO KÕã≤# „ѨHõ@##∞ `åi¯HõOQÍ H˘#™êyOK«=∞x _ç=∂O_£
KÕÜ«∂e. "åi ™êfi~°÷„ѨÜ≥∂[<åÅ H˘~°‰õΩ `«=∞#∞ J|^•úÅ`À
"≥∂ã¨Ñ¨ÙzÛ |e KÕã¨∞Î#fl ~å[H©Ü«∞"åºáê~°∞Å ‰õΩ\˜Å Ѩ<åflQÍÅ#∞
uÑ≤ÊH˘\Ïìe. WѨÊ\˜ÔH·<å HÀ™êÎO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ „Ѩ[Å∞, q^•º
=O`«∞Å∞, `«=∞ ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ#∞ ѨHõ¯#ÃÑ\ì̃, ÅQÆ_»áê\˜ ~å[QÀáêÖò,
\˜.l. "≥OHõ>+Ë ,π *ˇ.ã≤. k"åHõ~~Ô° _ç,¤ LO_»=e¡ J~°∞}ü ‰õΩ=∂~ü, Éè∂í =∞#
Hõ~°∞}ÏHõ~°Ô~_ç¤, Z<£ `«∞Åã≤Ô~_ç¤, JO|\˜ ~åOÉÏ|∞ =O\˜ "åi
"≥∂ã¨Ñ¨Ói`« x<å^•Å #∞Oz |Ü«∞@Ѩ_®e. K«i„`«#∞, "åãÎ̈"åÅ#∞
J~°÷O KÕã¨∞‰õΩx `≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞#∞ ZO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞i÷OKåÖ’
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. Jã¨Å∞ ã¨=∞㨺Šg∞^Œ J~°÷=O`«"≥∞ÿ# K«~°Û‰õΩ,
Ѩiëê¯~åxH˜ ^•ifÜ«∂e. `≥ÅOQÍ}Ö’ J~°"≥· ã¨O=`«û~åÅ
PHÍOHõ∆Å∞, #ÅÉè̌· ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ áÈ~å@ =ºH©ÎHõ~°}Å∞, Ѩ^Œ=¸_»∞
ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ P~°‰õΩO_® ~°QÆ∞Å∞`«∞#fl L^Œº=∞O Uq∞\’ J~°÷O
KÕã¨∞HÀ"åe.
„Ѩ`ºÕ Hõ ~å„+¨"ì ∞Õ UÔHH· õ Ѩiëê¯~°=∞x PÖ’zOKÕ kâ◊QÍ `≥ÅOQÍ}
„Ѩ[Å PHÍOHõÅ∆ ∞ =ºHõOÎ HÍ=_®xH˜ =¸ÅHÍ~°}ÏÅÖ’ =#~°∞Å ^ÀÑ≤_ô
=ÚYº"≥∞#ÿ k. ã¨"∞≥ Hÿ ºõ ~å„+¨Oì Ö’ qb#=∞=Ù`«∞#flѨÙÊ_»∞, P`«~åfi`« Ü«∂Éè·ˇ
ã¨O=`«û~åÅáê@∞ `≥ÅOQÍ}‰õΩ HÀ™êÎO„^èŒ áêʼnõΩÅ∞, ~å„ëêìxfl
áêeOz# <åÜ«∞‰õΩÅ∞, ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO WzÛ# „Ѩu XHõ¯ "åQÍÌ<åhfl
LÅ¡OѶ≤∞OK«_»O =∞~˘Hõ HÍ~°}O. D ã¨=∞㨺ʼnõΩ Ѩiëê¯~åÅ∞
™ê=∂lHõ, ~å[H©Ü«∞, ™êO㨯 $uHõ ™ê÷~ÚÖ’ LO\Ï~Ú. K«i„`«Ö’
[iy# J<åºÜ« ∂ ʼnõ Ω 㨠= ~° } Å∞ =∞m¡ K« i „`« „Hõ = ∞OÖ’<Õ ,
n~°H… ÍeHõOQÍ<Õ KÕÜ∞« =Åã≤ LO@∞Ok. HÍx XHõ ã¨=∞㨺#∞ ã¨=ºOQÍ,
^•xH˜ J=ã¨~°=∞~Ú#O`« ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ Ñ¨i+¨¯iOK«HõáÈ`Õ Jk
`«Ñ¨Êxã¨iQÍ Ç≤ÏO™ê =∂~åæÅ#∞, W`«~° =∂~åæÅ#∞ ZOK«∞‰õΩO@∞Ok.
W"åà◊ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞HÍ~°∞Å ÉèÏ+¨ QÆ∞iOz, ã¨O™ê¯~°O QÆ∞iOz,
Ç≤ÏO㨠QÆ∞iOz, ^Œ∞O^Œ∞_»∞‰õΩ`«#O QÆ∞iOz, H˜~Àã≤<,£ ÃÑ„\’Öò Ѩ@∞ì‰Ωõ x
ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ#∞ Ô~K«ÛQ˘@ì_»O QÆ∞iOz H˘O^Œ~°∞ Ç≤Ï`«=K«<åÅ∞
ѨÅ∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞. "åà◊O¡ ^Œ~∂° QÆ∞iÎOK«=Åã≤#^Õ=∞O>Ë P Ѩi}Ï=∂Åhfl
Ü«∂Éè·ˇ ã¨O=`«û~åÅ K«~º° ŠѨ~º° =™ê<åÅ∞ =∂„`«"∞Õ . D „ѨuK«~º° Å#∞
„ѨtflOKÕ"åà◊√¡ "≥Ú^Œ@ P K«~°ºÅ#∞ „ѨtflOK«=Åã≤ LO@∞Ok.
`≥ÅOQÍ} =#~°∞Å ^ÀÑ≤_ô ZÖÏ [iyO^À QÆ}ÏOHÍÅ ^•fi~å
q=iOz# J^茺ܫ∞<åÅ∞ Z<Àfl L<åfl~Ú. Jk Éèí∂q∞ HÍ=K«∞Û,
12 gHõ∆}O d [#=i 2010
[Å=#~°∞Å∞ HÍ=K«∞Û, Yx[=#~°∞Å∞ HÍ=K«∞Û, q^•º=HÍâßÅ∞
HÍ=K«∞Û, L^ÀºQÍ=HÍâßÅ∞ HÍ=K«∞Û, „Ѩ*Ï^èŒ#O ÔH\Ï~ÚOѨÙÅ∞
HÍ=K«∞Û - U XHõ¯ ~°OQÆOÖ’#∂ `≥ÅOQÍ} "å\Ï `≥ÅOQÍ}‰õΩ
^ŒHõ¯ÖË^Œ∞. `≥ÅOQÍ} #∞Oz fã¨∞‰õΩ#fl ^•xÖ’ ã¨QÆ"≥∂ áê"À ‰õÄ_»
`≥ÅOQÍ}‰õΩ uiy W=fiÖË^Œ∞. P =#~°∞Å ^ÀÑ≤_ôx ã¨=ºOQÍ
™êyOKåÅO>Ë ^ÀÑ≤_ôH˜ QÆ∞~°=Ù`«∞#fl "åà◊¡ Jã≤Î`åfixfl z#fl|∞K«Û_»O,
"åi ÉèÏëê ã¨O㨯 $`«∞Å#∞, K«i„`«#∞ J==∂xOK«_»O „a\˜+π
=Å㨠" å^Œ ∞ Å∞ J=ÅOaOz# áê`« =ӺǨ Ï "Õ ∞ . J^Õ q ^è Œ O QÍ
Ô~O_»∞=O^ŒÅ Uà◊√¡QÍ ã¨fi`«O„`« ~å[ºOQÍ LO@∂ `≥ÅOQÍ} Jaè=$kú
KÕã¨∞‰õΩ#fl „Ѩ`ÕºHõ Jã≤Î`åfixfl HÀ™êÎO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ áêʼnõΩÅ∞
J==∂xã¨∂Î =KåÛ~°∞. P „Ѩ`ºÕ Hõ Jã≤`Î fi« OÖ’ x~å‡}"≥∞#ÿ ã¨OѨ^#Œ O`å
L=∞‡_ç ~å„+¨Oì ¿Ñi@ 'Ô~O_»∞#fl~° lÖÏ¡Å ~Ô O_»∞#fl~° ‰õΩÖÏÅ— <åÜ«∞‰õΩÅ∞
ǨωõΩ¯Éèí∞HõÎO KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. HÍà’r P =∂@ J#fl 1969H©, W"åoìH©
`Õ_® U=∞O>Ë WѨÙÊ_»∞ ~åÜ«∞Åã‘=∞ #∞Oz =∞~˘Hõ Ô~O_»∞ lÖÏ¡Å
=∞~˘Hõ ‰õΩÅO ‰õÄ_» P ^ÀÑ≤_ôÖ’ ÉèÏQÆO ѨOK«∞‰õΩO@∞#flk.
W@∞=O\˜ =#~°∞Å^ÀÑ≤_ô, J==∂#O, q=Hõ∆, J<åºÜ«∞O
J=∞Å=Ù`«∞<åflÜ«∞h, J=Ù`åÜ«∞h QÆ∞iÎOz#O^Œ∞=Å¡<,Õ +¨~`° ∞« Å g∞^Œ
=∂„`«"Õ∞ ã¨"≥∞ÿHõº~å„+¨ìO U~°Ê_®Å<Õ PÖ’K«# HõeyOk. JÖÏ
PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò U~åÊ>Ë ÃÑ^Œ=Ì ∞#∞+¨µÅ XѨÊO^ŒO ¿Ñi@ +¨~`° ∞« Å`À ‰õÄ_ç#
SHõº`«. P +¨~°`«∞ÅÖ’ U XHõ¯^•hfl áêʼnõΩÅ∞ áê\˜OK«ÖË^Œ∞. P
`«~åfi`« 1969 JdÅѨH∆õ XѨÊO^ŒO, 1969 Zxq∞k ã¨∂„`åŠѨ^HŒä Oõ ,
1971 ZxflHõÅ q[Ü«∞O, 1972 ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì f~°∞Ê, 1973
P~°∞ã¨∂„`åŠѨ^äŒHõO, 1973 l "À #O. 36, 1975 ~å„+ì̈Ѩu
L`«Î~°∞fiÅ∞, 1975 ~å*ϺOQÆ ã¨=~°}, 1986 l "À #O. 610,
1998 a*ˇÑ≤ HÍH˜<å_» f~å‡#O, 2004 HÍO„ÔQãπ ZxflHõÅ „Ѩ}ÏoHõ,
2004 HÍ=∞<£ q∞x=∞"£∞ „áÈ„QÍ"£∞, 2004 ~å„+¨ìѨu „Ѩã¨OQÆO,
2004 „Ѩ}Éò =ÚYs˚ Hõq∞\©, 2005 y~ü QÍ¡x x"ÕkHõ, 2008
~Àâ◊Ü«∞º Hõq∞\©, 2009 `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O ZxflHõÅ „Ѩ}ÏoHõ - WÖÏ
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[ÅѨ@¡ Zxfl „^ÀǨÅ∞ [iQÍÜ≥∂, Zxfl "åQÍÌ<åÅ∞
LÅ¡OѶ¨∞#‰õΩ QÆ∞~°Ü«∂ºÜ≥∂ ÖˇHõ¯ÖË^Œ∞.
`«`«Êùe`«OQÍ ™êQÆ∞`«∞#fl L^Œº=∞O `≥ÅOQÍ} „Ѩ[ʼnõÄ
áêʼnõΩʼnõÄ =∞^躌 , 53 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ ™êQÆ∞`«∞#fl áêÅHõ q^è•<åÅ`À
Ѷ¨∞~°¬}Ë QÍx `≥ÅOQÍ} „Ѩ[ʼnõÄ PO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ „Ѩ[ʼnõÄ
=∞^茺 Ѷ¨∞~°¬} HÍ^Œ∞. x*ÏxH˜ `≥ÅOQÍ}‰õΩ „^ÀǨÏO KÕã≤# áêʼnõΩÅ∞
L`«~Î åO„^艌 Äõ , ѨÖÏfl_»∞‰õÄ, ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ J<ÕHõ „áêO`åʼnõÄ ‰õÄ_»
„^ÀǨÏO KÕã¨∞Î<åfl~°∞. P „^ÀǨxfl QÆ∞iÎOz# <åÅ∞QÆ∞HÀ@¡ `≥ÅOQÍ}
„Ѩ[Å∞ W"åà◊ ZÅ∞ÔQ`«∞`Î ∞« <åfl~°∞. ^•xH˜ ~å[H©Ü∞« Ѩiëê¯~åxfl `«H}∆õ O
K«∂Ѩ=Åã≤ LOk. `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å <åºÜ«∞"≥∞ÿ# PHÍOHõ∆Å#∞ "≥Ú`«ÎO
`≥Å∞QÆ∞*Ïu =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, J}z"Õ`«‰õÄ ^ÀÑ≤_ôH© Ñ‘_»#‰õÄ
QÆ∞~°=Ù`«∞#fl „Ѩ[ÅO^Œ~°∂ ã¨=∞i÷OK«=Åã≤ LOk. Wk HÀ™êÎO„^èŒ,
L`«Î~åO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ÅÖ’ ‰õÄ_» „Ѩ*ÏhHõO ã¨=∞i÷OK«=Åã≤#,
ã¨OѶ∞‘ ÉèÏ=O „ѨH\õ O˜ K«=Åã≤#, áêÖÁæ#=Åã≤# ã¨=∞㨺. Wk „áêOfÜ«∞
q^ÕfiëêÅ ã¨=∞㨺 HÍ^Œ∞, Jxfl „áêO`åÅ „Ѩ[Å∞ ã¨OѶ‘∞ÉèÏ=O
„ѨHõ\ ˜OK«=Åã≤# <åºÜ«∞"≥∞ÿ# PHÍOHõ∆Å ã¨=∞㨺. g
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ `«=∞ J=HÍâ◊"å^•xfl, K«i„`« =„H©Hõ~°}Å#∞, „Ѩ[Å#∞ ѨHõ¯^•i Ѩ\ì̃OK«_®xfl =∂#∞‰õΩx
`≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞‰õΩ ã≤^ŒúO HÍ"åÅO@∞<åfl~°∞ H
Ô . Ñ„ É ¨ Ïè Hõ~ü
ã¨"∞≥ Hÿ ͺO„^Œè PO^Àà◊# ZO^Œ∞HÀã¨O?
'`≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞ „Ѩ„H˜Ü«∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk— JO@∂ ˆHO„^Œ
„ѨÉèí∞`«fiO „ѨHõ\ ˜OK«_»O`À `≥ÅOQÍ} „Ѩ[ŠǨÏ~å¬uˆ~HÍÅ∞
PHÍâß#flO\Ï~Ú. P~°∞ ^ŒâßÉÏÌÅ n~°…HÍeHõ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ PHÍOHõ∆‰õΩ
F Ѩiëê¯~°O 'Éè∫QÀoHõOQÍ— ^˘iH˜#>ˇ¡ÂOk. P „ѨHõ@# "≥Å∞=_ç
P~°∞QÆO@Å∞ QÆ_»=Hõ =ÚO^Õ H˘O`«=∞Ok 'ã‘=∂O„^茗 <åÜ«∞‰õΩÅ∞,
`≥ÅOQÍ} =ºuˆ~‰õΩÅ∞, PO„^è=Œ Åã¨"å^Œ, ÃÑ@∞ì|_ç^•s =~°æ ~å[H©Ü∞«
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} ~å¢+ì̈O U~°Ê_ç`Õ, `«=∞
"åºáê~°, iÜ«∞Öò Z¿ã\ì ò, L^ÀºQÆ, ~å[H©Ü∞« , ™êO㨯 $uHõ PkèÑ`¨ åºxH˜
J=HÍâ◊O ÖˉõΩO_® áÈ`«∞O^Œ#∞‰õΩ#fl "åà◊¡O`å ~år<å=∂Å`À
áêsìÅHõf`«OQÍ, PÜ«∂ áêsìÅ x~°‚Ü«∂Å#∞, `≥ÅOQÍ} Ѩ@¡ ZxflHõÅ
#∞O_ç K«∂Ñ≤Oz# ™ê#∞‰õÄÅ`«#∞ |∂@Hõ=∞x ~°∞A=Ù KÕâß~°∞.
Jkèëêª#O 'x~°‚Ü«∂xH˜ Hõ@∞ì|_ç LO\ÏO— Jx „ѨHõ\ ˜Oz P
"Õ∞~°‰õΩ HÀ™êÎO„^èŒ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, ~åÜ«∞Åã‘=∞ HÍO„ÔQãπ <Õ`«Å∞ w`« ^•>Ë
=~°‰Ωõ <À~°∞`≥~=° x `≥ÅOQÍ} HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, FÜ«Ú q^•º~°∞Å÷ ∞
x#kOz<å ã¨ÊOkOK«x "åà◊√¡, ã‘=∂O„^èŒ <Õ`«Å "≥·Yi K«∂ã≤
Jx"å~°ºOQÍ `«=∞ „áêO`« „ѨÜ∂≥ [<åÅ HÀã¨O Jkèëêª#O x~°Ü ‚ ∂« xH˜
Hõ@∞ì|_ç LO_®Åx, P "Õ∞~°‰õΩ `≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞ „Ѩ„H˜Ü«∞
„áê~°OaèOKåÅx HÀ~°_»O ã¨Ç¨Ï[ Ѩi}Ï=∞"Õ∞.
™ê=∂lHõ `≥ÅOQÍ}‰õΩ "Õ∞O J#∞‰õÄÅ"Õ∞ Jx „ѨHõ\ ˜Oz#
„Ѩ*Ï~å[ºO <Õ`«Å∞ qq^èŒ ~å[H©Ü«∞ ѨH∆ÍÅhfl `«=∞ „áêO`«
™êfi~°÷ѨÓi`«, J=HÍâ◊"å^Œ, ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞ ѨeˆH
q^èŒOQÍ, qq^èŒ q^•ºi÷, J^蕺ѨHõ =~åæÅ#∞ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ |∂p
K«∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞. „Ѷ*‘ ’<£ ~°^`ÂÌ≥ Õ PO„^èŒ „áêO`« x~°∞^ÀºQÆ∞ʼnõΩ J<åºÜ«∞O
[~°∞QÆ∞`«∞O^Œh, ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ `≥ÅOQÍ}k HÍ^Œh, ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ JO^ŒiH©
`«e¡ =O\˜^hŒ , ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£Ö’ F ÉèÏQÆO `≥ÅOQÍ} Jh, ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£
J=ã¨~åÅ HÀã¨"Õ∞ 'PO„^茗֒ qb#"≥∞ÿ#@∞ì K≥|∞`«∞<åfl~°∞. Hõ~°∂flÖò#∞
PO„^茄Ѩ^Õâò HÀã¨O `åºQÆO KÕã≤#@∞¡, á⁄\ì̃ N~å=ÚÅ∞ `åºQÆO =ÖË¡
ã¨"≥∞ÿHÍO„^èŒ U~°Ê_»¤@∞¡ 'ã‘=∂O„^茗 ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, PO„^è•
"Õ∞^è•=ÙÅ∞ KÕã¨∞Î#fl ^Œ∞„+¨ÊKå~åxfl Kåi„`«HõOQÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe.
ÖËHáõ È`Õ „Ѩ`ºÕ Hõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂<≥fl· <å, HÀ™êÎO„^è,Œ „ˆQ@~ü ~åÜ«∞Åã‘=∞
'„Ѩ`ÕºHõ— L^Œº=∂ŠѨ@¡ ™ê#∞‰õÄÅ ^Œ$HõÊ^ä•xfl „Ѩ[Å #∞O_ç
á⁄O^ŒÖË~°∞. JO`ÕH͉õΩO_® `≥ÅOQÍ} „Ѩ[efl, PO„^è• „Ѩ[ŠѨ@¡
Lã≤Q˘ÖËÊ ~å[H©Ü«∞ 'q„^ÀǨÏO—`À áê@∞ PO„^è• =Å㨠áêʼnõΩʼnõΩ,
gHõ∆}O d [#=i 2010
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[ʼnõΩ =∞^躌 [iˆQ áÈ~å\Ïxfl PO„^è•, `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å
=∞^茺 áÈ~å@OQÍ z„uHõiOz# <åÜ«∞‰õΩÅ ™êfi~°÷ „ѨÜ≥∂[<åefl
D_Õ~∞° Û‰õΩ<Õ ‰õΩ„@efl 'ã‘=∂O„^è—Œ „Ѩ[Å∞ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ"åe. `≥ÅOQÍ}
„Ѩ[Å PHÍOHõ∆ PO„^è• =Å㨠áêÅ#`À q∞ÖÏY`≥·# ™ê=∂„*Ϻ"å^Œ
=ºuˆ~Hõ áÈ~å@"Õ∞ HÍx, PO„^è•, ~åÜ«∞Åã‘=∞ ™ê=∂#º „Ѩ*ÏhHÍxH˜
=ºuˆ~Hõ"∞≥ #ÿ k HÍ^Œx, `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å PHÍOHõÅ∆ #∞ „Ѩ*Ï™êfiq∞HõOQÍ
J~°÷O KÕã¨∞‰õΩO>Ë `«Ñ¨Ê Jã¨Å∞ <ÕѨ^䌺O J~°÷O HÍ^Œ∞.
'ÉÏ@ U^≥·<å „Ñ¨Ü≥∂[<åÖË „Ѩ^è•#O— Jx PO„^èŒ*’ºuÖ’
_çÃãO|~ü 13# ǨÏi~å=∞ *’QÆÜ«∞º ~åã≤# "åºã¨O K«kq# "åà◊¡‰õΩ
ã‘=∂O„^èŒ L^Œº=∞O U „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨"≥∂ J~°÷=∞ø`«∞Ok.
'ã¨"≥∞ÿHͺO„^茗 HÀã¨O L^Œº=∂ʼnõΩ áêÅÊ_»∞`«∞#fl ã‘=∂O„^èŒ
"Õ∞^è•=ÙÅ∞, q^•º~°∞Å÷ ∞, qq^èŒ ~å[H©Ü∞« ѨHÍ∆ Å∞ "åã¨"Î åÅ∞ =„H©Hiõ Oz
J|^•úŠѨÙ<å^Œ∞Å g∞^Œ L^Œº=∂Å#∞ H˘#™êyOK«ÖË~°x `«fi~°QÍ
QÆ ∞ iÎ O Kåeû LOk. J=∞~° ∞ _» ∞ á⁄\˜ ì N~å=ÚÅ∞ q„QÆ Ç ¨  xH˜
ѨÓÅ=∂ÅÅ∞ "Õã≤, áêÖÏaè¿+HõO KÕã≤ PO^Àà◊#Å∞ „áê~°OaèOz#
HÀ™êÎO„^èŒ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Jã¨Å∞ á⁄\˜ì N~å=ÚÅ∞ L=∞‡_ç =∞„^•ã¨∞
~å¢+ì̈OÖ’ `≥Å∞QÆ∞"åiH˜ J<åºÜ«∞O [~°∞QÆ∞`«∞#fl^Œx 1952 JHÀì|~ü
19 #∞O_ç _ç Ã ãO|~ü 15 =~° ‰ õ Ω P=∞~° } nHõ ∆ Ö ’ áêÖÁæ x
J=∞~°∞_»Ü«∂º_»∞. 1 JHÀì|~ü 1953 # 'PO„^茗 ~å¢+ì̈O U~°Ê_çOk. 1
#=O|~ü 1956 ^•HÍ „Ѩ`ÕºHõ ~å¢+¨ìOQÍ H˘#™êy# `≥ÅOQÍ}
(ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£) ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨µÅ XѨÊO^ŒO (*ˇO\˜Öò"≥∞<£ J„y"≥∞O\ò)
¿Ñ~° 'PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò— Ö’ qb#O KÕã∞¨ HÀ=_»O [iyOk. JO^Œ∞Hˆ #=O|~ü
1x `≥ÅOQÍ} „áêO`«OÖ’ '`≥ÅOQÍ} q„^ÀÇ¨Ï k#O—QÍ áê\˜ã∞¨ <Î åfl~°∞.
<≥·*ÏO x~°O‰õΩâ◊`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ, `≥ÅOQÍ} Ô~·`åOQÆ
™êÜ«Ú^èŒ áÈ~°∞Ö’ ™êǨÏã¨O`À áÈ~å_ç# KåHõe SÅ=∞‡, ^˘_ç¤
H˘=Ú~°Ü∞« ºÅ "å~°ã`¨ fi« O, |O_ç Ü«∂^ŒyiÅ ™êǨÏã¨`åfixfl „ѨÑO¨ KåxH˜
Kå\˜KÑ≥ Ê≤ # áÈ~å@ „áêO`«O `≥ÅOQÍ}. J\Ï¡O\˜ ã¨fiÜ«∞O „ѨuѨuxÎ
„ѨHõ\ ˜OK«∞‰õΩ#fl '`≥ÅOQÍ}—#∞ áÈbãπ PHõ∆<£ ¿Ñ~° 1948 ÃãÃÑìO|~ü
13 #∞O_ç 17 ^•HÍ <≥`«∞Î>Ë~°∞Ö’¡ =ÚOz Ãã·xHõ K«~°º ^•fi~å
P„Hõq∞OK«∞‰õΩ#flk ˆHO„^ŒO.
D „áêO`«O "åiH˜ POQÆO¡ ~å^Œx, PO„^è•OQÆ¡ "å~°ã∞¨ efl '=Úb¯
~°∂Öòû—#∞ LÅ¡OѶ≤∞Oz "ÕÖÏk =∞Okx L^ÀºQÍÖ’¡ xÜ«∞q∞OK«_®xfl
=ºuˆ~H˜Oz# `≥ÅOQÍ} „áêO`«"åã¨∞Å∞, P<å_»∞ 1955Ö’<Õ '<å<£
=Úb¯ QÀ ÉϺH±— JO@∂ PO^Àà◊#‰õΩ ѨÓ#∞H˘x P~°∞QÆ∞~°∞ q^•º~°∞Å÷ ∞
13
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
P`å‡~°Ê} KÕâß~°∞. J\Ï¡O\˜ ÉèíÜ«∂#Hõ "å`å=~°}OÖ’<Õ PO„^è•
„áêO`«O"å~°∞ `≥ÅOQÍ}Ö’ Hõe¿ãÎ =∞iO`« J<åºÜ«∞O, J„Hõ=∂Å∞
H˘#™êQÆ∞`åÜ«∞x Ѷ¨[Öò Jb Hõq∞+¨<£ =ÚO^Œ∞ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞
'PO„^茗֒ HõÅѨ_®xfl =ºuˆ~H˜OKå~°∞.
Wk 'L^ÕÌâ◊ºÑ¨Ói`« ™ê„=∂[º"å^Œ ^Œ∞~å„Hõ=∞}Ë— Jx P<å_Õ
[=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙ „ѨHõ\ ˜Oz<å, `≥ÅOQÍ} „áêO`« „Ѩ*ÏhHõѨÙ
PHÍOHõ∆ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ '`≥ÅOQÍ}—#∞ 'PO„^è•—Ö’ qb#O KÕÜ«∞_»O
^•fi~å 'PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò— J<Õ ~å¢+Oì¨ U~°Ê_çO^Œx, nxH˜ á⁄\˜ì N~å=ÚÅ∞‰õΩ
ã¨O|O^èŒO ÖË^Œx QÆ∞iÎOKåe. ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨µÅ XѨÊO^•Ö’¡x JOâßÅ∞
LÅ¡OѶ≤∞OK«|_®¤Ü«∞x, =∂ L^ÀºQÍÅ∞ =∂‰õΩ HÍ"åÅx x#kOz
#O^Œ∞‰õΩ 1969Ö’ =¸_˘O^ŒÅ J~°"≥· `˘q∞‡k =∞Ok `≥ÅOQÍ}
q^•º~°∞÷Å#∞ PO„^茄Ѩ^Õâò „ѨÉèí∞`«fiO á⁄@ì#ÃÑ@∞ì‰õΩOk. P PO^Àà◊#
Ѷ¨e`«OQÍ<Õ 21 [#=i 1969# P<å\˜ =ÚYº=∞O„u HÍã¨∞
„|Ǩ‡#O^ŒÔ~_ç¤ 'lX 36— #∞ q_»∞^ŒÅ KÕã¨∂Î 22,568 L^ÀºQÍÖ’¡
<å<£=Úb¯Å∞ `≥ÅOQÍ} „áêO`« L^ÀºQÍÅ#∞ H˘Å¡Q˘\Ïì~x° , gix
uiy "åà◊¡ „áêO`åʼnõΩ ѨOÑ≤™êÎ=∞x Ǩg∞ WKåÛ~°∞.
D x~°Ü ‚ ∂« xfl ri‚OK«∞HÀÖËx '<å<£ =Úb¯ãπ— Jã¨Å∞ '=Úb¯
~°∂Öòû—#∞ ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« _®xH˜ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ KÕÜ∞« _»O, ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ì '=Úb¯
~°∂Öòû— ~å*ϺOQÆ|^Œú"Õ∞#x „ѨHõ\ ˜Oz<å MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞‰õΩO_®
'*ˇ·–PO„^茗 L^Œº=∂xfl ÖË=nÜ«∞_»O 1972Ö’ K«∂âßO.
nx Ѷ¨e`«OQÍ ~å*ϺOQÆ ã¨=~°}`À '=Úb¯~°∂Öòû—#∞ ~°^Œ∞Ì
KÕÜ«∞_»O`Àáê@∞ =∞m¡ Ǩg∞Å ¿Ñi@ ~å¢+ì̈Ѩu L`«Î~°∞fiÅ∞ WKåÛ~°∞.
P~°∞ ã¨∂„`åŠѨ^HŒä Oõ (ZãπÑZ≤ Ѷ)π Ö’ ÉèÏQÆOQÍ ~å¢ëêìxfl P~°∞ *’#∞¡QÍ
qÉèílOz ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£#∞ P~°= *’<£Ö’ ÉèÏQÆOQÍ ã¨∂zOK«_»O
[iyOk. W\ì̃ L`«Î~°∞fiÅ#∞ J<ÕHõ =∂~°∞¡ Ju„Hõq∞Oz 120 H˜ ÃÑ·QÍ
_çáê~üì"≥∞O@¡Ö’ `≥ÅOQÍ} „áêO`« L^ÀºQÍÅ#∞ H˘Å¡Q˘\Ïì~°x =∞m¡
PO^Àà◊#Å∞ K≥ň~QÍ~Ú. 1985Ö’ Z<£.\˜. ~å=∂~å=Ù „ѨÉèí∞`«fiO
"Õã≤# *ˇ·ÉèÏ~°`ü Ô~_ç¤ Hõq∞+¨<£ 58,966 L^ÀºQÍÅ∞ `≥ÅOQÍ}Ë`«~°∞Å∞
`≥ÅOQÍ} „áêO`« L^ÀºQÍÅ#∞ H˘Å¡Q˘\Ïì~°<Õ q+¨Ü«∞O `≥eÜ«∞
*ËÜ«∞_»O`À l.X. 610 x 30 _çÃãO|~ü 1985# q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞.
=∂~üÛ 86 z=iH˜ gà◊¡O^Œih "≥#∞Hõ‰õΩ ѨOÑ≤ `≥ÅOQÍ} "åiKÕ P
MÏmÅ#∞ ÉèísÎ KÕ™êÎ=∞x Ǩg∞ WKåÛ~°∞. J^Õ HÀ=Ö’ ~åÜ«∞Åã‘=∞
„áêO`«OÖ’ ѨxKÕã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ} „áêO`« L^ÀºQÆ∞Å#∞ lX 564
"Õ∞~°‰õΩ "≥#Hõ‰õΩ ѨOÑ≤OK«_»O [iyOk. HÍh, D<å\˜H˜ lX 610
J=∞Å∞ HÍHõáÈQÍ ~å¢+¨ìѨu L`«Î~°∞fiÖ’¡ ¿Ñ~˘¯#fl '¿Ñ¶~ü¿+~ü— "Õ∞~°‰õΩ
„ѨÉ∞íè `«fi Pnè#OÖ’x 12 ÅHõÅ∆ L^ÀºQÍÖ’¡ ~Ô O_»∞#fl~° ÅHõÅ∆ L^ÀºQÍÅ∞
=∂„`«"Õ∞ `≥ÅOQÍ} „áêO`«O "åiH˜ JO^Œ∞Ö’ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO
HõO\˜O*ˇhû, áê~üì>ˇÿ"£∞ HÍO„\ÏH±ì L^ÀºQÆ∞Å∞QÍ H˘#™êQÆ_»O
K«∂ã¨∞Î<åflO.
PO„^茄Ѩ^Õâò U~°Ê_»Hõ =ÚO^Œ∞ 1939Ö’ <≥·*ÏO „ѨÉèí∞`«fiOÖ’
J=∞Å∞Ö’ L#fl 1348 Ѷ㨠¡≤ J<Õ x|O^è#Œ "Õ∞~°‰Ωõ ZOÑ≤HÔ #· áÈbã¨∞ʼnõΩ
'ã≤\ © áÈbãπ PH±—ì x|O^è#Œ Å∞ =iΙêÎÜ∞« <åfl~°∞. D JOâßxfl =„H©Hiõ Oz
WѨC_»∞ L^ÀºQÍÖ’¡ ÖËx "åà◊¡ HÀã¨O ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£, 14 (ZѶ)π ~å¢+Ñì¨ u¨
L`«Î~°∞fiÖ’x JOâßxfl K«∂Ñ≤ã¨∂Î '„Ѷ‘ *’<£— JO@∂ J<ÕHõ L^ÀºQÍÅ∞
H˘Å¡Q˘\ì̃Ok KåÅHõ WѨC_»∞ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ "≥Ú`«ÎOQÍ<Õ Jxfl âßYʼnõΩ
14 gHõ∆}O d [#=i 2010
'„Ѷ‘ *’<£—QÍ LO_®Å#fl "å^Œ##∞ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. JO>Ë, Wk
L^ÀºQÍÖ’¡ ™êQÆ ∞ `« ∞ #fl J„Hõ = ∂Å#∞ H˘#™êyOK« _ » O ^•fi~å
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£#∞ ǨÏãÎ̈QÆ`«O KÕã¨∞‰õΩ<Õ Ñ¨<åflQÆ"Õ∞#x J~°÷=∞=Ù`«∞#flk.
W\Ï¡ L^ÀºQÍÖ’¡, hà◊¡Ö’, x^èŒ∞ÅÖ’¡, Éèí∂=Úefl P„Hõq∞OK«_»O,
FÃÑ<£ HÍãπìÖ’ ÉÁQÆ∞æ xÅ=Å#∞ `«~°eOK«_»O, Ãã*òÅ ¿Ñ~° áÈÖËѨe¡
„Ѩ[Å rq`åefl q^èŒfiOã¨O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. áÈÅ=~°O, ѨÙezO`«Å
x~å‡}ÏÅ =Å¡ x~åfiã≤`∞« Ö∫`«∞#fl „Ѩ*ÏhHõO`Àáê@∞, ¢ÃÑ"· \Õ ò~O° QÆOÖ’
H˘#™êQÆ ∞ `« ∞ #fl á¶ ê ºHõ ì s Å∞, Ѩ i „â◊ = ∞Å∞ qq^è Œ ~° O QÍʼnõ Ω
K≥Ok#ã¨Oã¨Ö÷ ’¡ `«=∞ "å\ωõΩ ~å"åeû# L^ÀºQÍÅ∞ ~åÖË^∞Œ . `≥ÅOQÍ}
=ÚY^•fi~°O QÆ∞O@∂~°∞ ^•KÕѨe¡, "å_»Ñ¨e¡ ^ŒQÆæ~° L#fl 'WO_çÜ«∂
ã≤"≥∞O\òû— (~åt) HÍÅ∞+¨ºO, =#~°∞Å∞ Éèí∂=ÚÅ∞ `≥ÅOQÍ}q
q^èŒfiOã¨=∞=Ù`«∞O>Ë JO^Œ∞Ö’ Ѩx KÕã¨∞Î#fl L^ÀºQÆ∞Å∞ 500 =∞OkÖ’
Hõhã¨O 'Ѩk=∞Ok— ‰õÄ_® `≥ÅOQÍ} a_»¤Å∞ ÖË~°∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
Ãã„Hõ>iË Ü«∞\ò, W<ÀÊùãã≤ ,π ã¨`º« O ÃÇÏ· >ˇH± ã≤\Ö© ’¡ HÀÖ’Ê~Ú# H˘Å∞=ÙÅ`À
áê@∞, `«=∞ P`«‡Q“~°=O HÀã¨O J~°"≥· Uà◊√¡QÍ ™êQÆ∞`«∞#fl áÈ~å\Ïxfl
~å[H©Ü«∞ x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞ KÕã¨∞Î#fl áÈ~å@OQÍ Jaè=i‚OK«_»O PO„^è•
=Åã¨"å^Œ ^Œ∞~°Ç¨ÏOHÍ~åxH˜ x^Œ~°≈#O.
HÍà’r J#fl@∞¡ á⁄@ì‰õÄ\˜ HÀã¨O =KÕÛ "åà◊¡`À =∂ˆH qÉèË^ŒO
ÖË^Œ∞. =∂ á⁄@ì H˘@ì_®xH˘zÛ# `≥ÅOQÍ} „^ÀǨïefl „áêO`«O ^•HÍ
`«iq∞ H˘\ì̃, „áêO`«O "åàı¡ ^ÀÑ≤_ô KÕ¿ãÎ „áêO`«OÖ’<Õ áê`«~° ÃÑ>Ëì F
™ê=∂lHõ L^Œº=∞O `≥ÅOQÍ}. Wk ã‘=∂O„^èŒ „Ѩ[ʼnõΩ =ºuˆ~HõO
HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ J~°"·≥ Uà◊√Q¡ Í `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ PHÍOHõQ∆ Í
™êQÆ∞`«∞#fl L^Œº=∂xfl `«=∞ 'Z¿ã\ì ò—Å∞, "åºáê~°O, ~å[H©Ü∞« PkèÑ`¨ º« O
JO`« = ∞ø`« ∞ O^Õ " ≥ ∂ #x H˘O`« = ∞Ok HÀ™êO„^è Œ , ~åÜ« ∞ Åã‘ = ∞
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ KÕ~Úã¨∞Î#fl 'ã¨"≥∞ÿHͺO„^茗 L^Œº=∞O J„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ
"≥∞#ÿ k. =∂ „áêO`«O =∂‰õΩ HÍ"åÅx, =∂ K«^∞Œ =ÙÅ∞, =∂ H˘Å∞=ÙÅ∞,
=∂ ѨiáêÅ# "Õ∞O ™êyOK«∞‰õΩO\Ï=∞O>Ë ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ ÉèÏQÆO
`≥ÅOQÍ} JO@∂ `≥ÅOQÍ} ѨklÖÏ¡Å „Ѩ[Å 'QÆ∞O_≥— HÍÜ«∞#∞
„ˆQ@~ü ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ¿Ñi@, ˆHO„^Œ áêe`« „áêO`«OQÍ<À, L=∞‡_ç
~å[^è•xQÍ<À LOKåÅ#fl '‰õΩ\˜Å— hu`À `≥ÅOQÍ}#∞ "Õ~°∞ KÕÜ«∞
K«∂_»_®xfl `≥ÅOQÍ} a_»¤Å∞ JOwHõiOK«ÖË~°∞.
JO^Œ∞Hõx ˆH=ÅO ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ g∞^Œ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞, Ãã*ò
P„Hõ=∞}^•~°∞Å∞, |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ ^ÀÑ≤_ç^•~°∞ʼnõΩ J=HÍâ◊O
LO_»‰Äõ _»^OŒ @∞#flk `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O. JHõ¯_» x=ã≤OKÕ U „áêO`«
„Ѩ[ʼnõΩ =ºuˆ~HõO HÍ^Œ#flk QÆ∞iÎOKåeû# J=ã¨~°O LOk.
Hˆ =ÅO 'ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£— |∂zx K«∂ѨÙ`«∂ `«=∞ HÀ™êÎO„^è,Œ ã‘=∞,
L`«Î~åO„^èŒ „áêO`åÅ Jaè=$kúx x~°¡Hõ∆ ºO KÕã≤# áêʼnõΩʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ P „áêO`åÅ Jaè=$kú HÀã¨O 'ã¨"≥∞ÿHͺO„^茗 J#fl â◊∞+¨¯
x<å^ŒO HÀã¨O H͉õΩO_® „Ѩ`ÕºHÍO„^èŒ, „ˆQ@~ü ~åÜ«∞Åã‘=∞ HÀã¨O
L^Œº=∂Å#∞ L^èŒ$`«O KÕÜ«∞_»O ^•fi~å `«=∞ =#~°∞Å∞ =ã¨`«∞Å`À
`«=∞ „áêO`åÅ#∞, „Ѩ[Å#∞ Jaè=$kú KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ áÈ~å\ÏʼnõΩ ã≤^ÑúŒ _¨ `ç Õ
W@∞ `≥ÅOQÍ} J@∞ ~åÜ«∞Åã‘=∞, HÀ™êÎO„^èŒ „áêO`åÅ∞ Jaè=$kú
K≥O^Œ∞`åÜ«∞#fl JOâßxfl 'ã¨"≥∞ÿHͺO„^茗 HÀã¨O Lã≤Q˘Å∞Ê`«∞#fl
<åÜ«∞‰õΩÅ∞, 'PO^Àà◊#HÍ~°∞Å∞— PÖ’z¿ãÎ JO^Œ∞‰õΩ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å
=∞^ŒÌ`«∞ LO@∞O^Œx QÆ∞iÎOKåe. g
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒÖ’ `«y# „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ á⁄O^Œx ~åÜ«∞Åã‘=∞ „Ѩ[Å#∞ „Ѩã¨∞Î`«O 'ã¨"≥∞ÿHͺO„^茗 L^Œº=∞OÖ’H˜
ÖÏQÆ_»O "≥#∞Hõ ã‘=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ áê„`«#∞ qâı¡+≤ã¨∞Î<åfl~°∞ áê}˜
ã‘=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ 'ã"¨ ∞≥ Hÿ ºõ — áê„`«
"åã¨Î"åÅ`À, ¿ÇÏ`«∞|^Œú "å^Œ#`À ã¨O|O^èŒO ÖËHõáÈ`Õ
ÉèÏ=*ÏÅO ZO`« „Ѩ|Å â◊HÎ̃QÍ P=iOK«QÆÅ^À `å*ÏQÍ ~°∞A==Ù
`«∞#flk. qâßfi™êÅ∞, ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ∞ ÃãO\˜"≥∞O@∞¡QÍ =∂~åHõ "å\˜Hõ"Õ
™ê\˜. Hõeã≤ LO_ç HõÅÇ≤ÏOK«∞‰õΩO@∂, |Å=O`«∞Å ^ŒQ͉õΩ |ÅÇ‘Ï#∞Å∞
|Öˇ·áÈ`«∂ ‰õÄ_® 'Hõeã≤ LO>Ë HõÅ^Œ∞ ã¨∞YO— J<Õ fÜ«∞x =∂@Å∞
=e¡OK«_»O J™ê^茺"Õ∞g∞ HÍ^Œ∞. QÍe |∞_»QÆ =O\˜ D P^Œ~°≈O ZO`«
qHõ$`«`åfixfl ɡ·@ ÃÑ@∞ìHÀQÆÅ^À Ѩ^ÕѨ^Õ ~°∞A==Ù`«∞O@∞Ok.
`≥ÅOQÍ}‰õΩ ˆHO„^ŒO ™ê#∞‰õÄÅ ã¨OˆH`«O W=fiQÍ<Õ 'SHõº`å"å^ŒO—
[_»Å∞qѨÊ_»O nxH˜ `å*Ï L^•Ç¨Ï~°}.
HÀ™êÎ ã¨OѨ#fl=~åæʼnõΩ – ~å[H©Ü«∞ <Õ`«Å‰õΩ SHõº`« KåÖÏ
J=ã¨~"° ∞Õ . "åà◊¡ „ѨÉÏè =OÖ’ F@~°∞Q¡ Í, Åaú^•~°∞Å∞QÍ, J#∞K«~∞° Å∞QÍ
LO_Õ P „áêO`« „Ѩ[Å∂ SHõº`å ~åQÆO fÜ«∞_»O qëê^Œ"Õ∞QÍx,
ÃÑ^ŒÌ qâı+¨"Õ∞g∞ HÍ^Œ∞. ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒ ÉèÏ=*ÏÖÏxH˜ ѨÙi\˜QÆ_»¤ HÍ|\˜ì
P „Ѩ[Å#∞ `«ÑC¨ |@ìÖOË . HÍh ~åÜ«∞Åã‘=∞ <Õ`Å« #∞ WO`«QÍ SHõº`å
ã¨∂ÊùiÎ P=Ç≤ÏOK«_»"Õ∞ XH˜O`« Pâ◊Û~°ºO. \˜l "≥OHõ>Ëâò ^ŒQÆæi #∞O_ç
~år<å=∂ KÕÜ∞« x tÖÏÊ "≥∂ǨÏ#Ô~_ç¤ ^•HÍ Hõ~∂° flÅ∞ lÖÏ¡Ö’ ã¨OѨ#fl
=~åæÅ, ~å[H©Ü«∞ <Õ`«ÅO^Œi ã¨fi„ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ SHõº`« P=â◊ºHõ"Õ∞
HÍ=K«∞Û QÍx „Ѩ*Ï „Ѩux^èŒ∞Å∞QÍ SHõº`« HÀã¨O ~år<å=∂Å∞ KÕã≤,
|O^Œ∞ʼnõΩ Ñ≤Å∞ѨÙxzÛ WO`« xã≤ûQÆ∞æ „Ñ¨^Œi≈OK«∞HÀ=_»O x[OQÍ
Pâ◊Û~°º"Õ∞. `«~°z K«∂¿ãÎ ã‘=∞ áêʼnõΩʼnõΩ Wk "≥#fl`À ÃÑ\ì̃# q^Õº
QÆ^• JxÑ≤ã¨∞ÎOk.
~å[H©Ü«∂Å∞ <≥i¿Ñ"åiH˜ Hõhã¨OQÍ K«i„`« `≥eã≤ LO_®Åx,
=∂@=~°ã¨ÔH·<å „Ñ¨*Ï™êfi=∂ºxH˜ Hõ@∞ì|_ç LO_®Åx, ™ê=∂lHõ
„ѨÜ≥∂[<åxfl `åHõ@∞ì ÃÑ_ç`Õ Z\Ï¡ J<Õ "≥~°∞ѨÙ, WOy`«O LO_®Åx
J#∞H˘<Õ ~ÀAÅ∞ QÆuOz áÈÜ«∂~Ú. „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} „Ѩ„H˜Ü«∞
„áê~°Oaè™êÎ=∞x J~°~ú å„u „ѨH\õ O˜ K«QÍ<Õ `≥ÖÏ¡~ˆ ã¨iHõÖÏ¡ SHõº`« WO`«QÍ
ѨÓ#_»O U =∂„`«O Ü«∂^Œ$zÛùHOõ HÍ^Œ∞. Hˆ =ÅO ÃãO\˜"∞≥ O@∞ HÍ^Œ∞.
`≥ÅOQÍ} =Ú=∞‡~°"≥∞ÿ# „Ѩu™ês ~åÜ«∞Åã‘=∞ #∞O_ç qz„`«"å^Œ#
qxÑ≤ã¨∂Î<Õ =zÛOk. `≥ÅOQÍ} W¿ãÎ ~åÜ«∞Åã‘=∞ ‰õÄ_® W"åfiÅh,
ÖË^• "ÕÅ"ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞e"åfiÅh (D JOÔH U<å_»∂ xHõ~°OQÍ
qxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ . U `«~¯° O ÖËx JOÔHeq), „ˆQ@~ü ~åÜ«∞Åã‘=∞ HÍ"åÅh
áÈ\© "å^Œ#Å∞ KåÖÏ =∞Ok `≥KåÛ~°∞. HÍh WO`«=~°‰õΩ ~åÜ«∞Åã‘=∞
ZO^Œ∞‰õΩ HÍ"åÖ’, U „áêuѨkHõÃÑ· HÍ"åÖ’ Z=fi~°∂ ™⁄O`« qâı+¡ }¨ Å∞
WzÛ# áêáê# áÈÖË^Œ∞. JO>Ë gi =∞#ã¨∞Ö’ ~åÜ«∞Åã‘=∞ „Ѩ`ÕºHõ
gHõ∆}O d [#=i 2010
~å¢+ì¨ PHÍOHõ∆ ÖË^∞Œ . `≥ÅOQÍ}‰õΩ J_»O¤ Ѩ__» "» ∞Õ QÍx ã‘=∞ „áêOfÜ«∞
„ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ Hõ@∞ì|_®Å<Õ x*Ï~Úf ÖË^∞Œ . HÀ™êÎ #∞O_ç ã¨"∞≥ Hÿ ͺO„^èŒ
x<å^ŒO ~å=_»O QÆ∞iOz U q=~°}Ï WK«∞ÛHÀ#Hõ¯~ˆ ^¡ ∞Œ . HÍh qz„`«OQÍ
`≥ÅOQÍ}‰õΩ ™ê#∞‰õÄÅ ã¨OˆH`åÅ∞ ~åQÍ<Õ JѨÊ\˜^•HÍ „ˆQ@~ü
~åÜ«∞Åã‘=∞ J#fl"åà◊√¡ ‰õÄ_® ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒ x<å^•xfl Z`«∞ΉõΩ<åfl~°∞.
`≥ÅOQÍ} "ÕÔ~·áÈ`ÀO^ŒO>Ë HÀ™êÎ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ J„QƉõΩÅ ã¨OѨ#fl
~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅO^ŒiH© XˆH ÉèíÜ«∞O Ѩ@∞ì‰õΩ#flk. JO>Ë W^ŒÌi
„ѨÜ≥∂[<åÅ∞ XHõ>Ë. `≥ÅOQÍ} "ÕÔ~·áÈ`Õ W^ŒÌiH˜ HõeˆQ #+ì̈O XHõ¯>Ë.
^•xHÀã¨O ã‘=∞ <Õ`Å« ∞ JѨÊ\˜^•HÍ L#fl „ˆQ@~ü ~åÜ«∞Åã‘=∞ x<å^•xfl
‰õÄ_® "≥#H˜¯ (Jã¨Å∞ „ˆQ@~ü ~åÜ«∞Åã‘=∞ x<å^Œ"Õ∞ J„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ
=∞<Õ^Õ "Õ~ˆ q+¨Ü∞« O) `À¿ãã≤ ã¨"∞≥ Hÿ ͺO„^è#Œ ∞ HÀ™êÎ "åà◊¡ HõO>Ë |ÅOQÍ
qxÑ≤ ã ¨ ∞ Î < åfl~° ∞ . 㨠" ≥ ∞ ÿ H ͺO„^è Œ Éè Ï =##∞ "åºÑ≤ O Ѩ K Õ Ü « ∞ _®xH˜
âßÜ«∞â◊‰õΩÎÖÏ Hõ$+≤ KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
J~Ú`Õ ã‘=∞ ã¨"∞≥ Hÿ ºõ "å^Œ∞Å∞ XHõ „Ѩâfl◊ ‰õΩ ã¨=∂^è•#O K≥áêÊeû
LO@∞Ok. Ü«∂Éè·ˇ Uà◊√Q¡ Í ã¨"∞≥ Hÿ ͺO„^èÖŒ ’ LO_ç ã‘=∞ U „ѨÜ∂≥ [<åÅ∞
á⁄OkOk? K«i„`« `«"Õfi H˘nÌ ~åÜ«∞Åã‘=∞ q„^ÀǨŠѨ~°OѨˆ~ `«Ñ¨Ê
ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒÖ’ U=Ú#flk? NÉÏQ∑ X_»O|_çHõ ^ŒQÆæi #∞O_ç Ô~O_»∞
„áêO`åÅ =∞^茺 [iy# U XѨÊO^•Å∞ J=∞ÅÜ«∂º~Ú? ã‘=∞‰õΩ
"Õ∞Å∞ [iˆQ U Ѩ^HŒä Íxfl HÀ™êÎ <Õ`Å« ∞ ã¨*Ï=ÙQÍ ™êQÆxKåÛ~°∞? W\Ï¡O\˜
^•KÕ¿ãÎ ^•QÆx ã¨`åºÅ#∞ ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒ ÃãO\˜"≥∞O@∞ H˜O^Œ ^•KÕ¿ãÎ
K«i„`« Hõ∆q∞OK«^Œ∞.
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ J<ÕHõ W`«~° ã¨=∞㨺Å∞ "å~Ú^• Ѩ_®¤Ü«∞x
=∞#O K«i„`«Ö’ K«^Œ∞=Ù‰õΩO\ÏO. HÍx PO„^èÀ^Œº=∞OÖ’ =∞„^•ã¨∞
L=∞‡_ç ~å¢+Oì¨ #∞O_ç ÉèÏëê ~å¢+Oì¨ QÍ "Õ~Ô á· È"åÅx 1913Ö’ _ç=∂O_£
=zÛ#ѨC_»∞ ~åÜ«∞Åã‘=∞ ã¨=∞㨺Å∞ „Ѩ`ÕºHõOQÍ K«~°ÛhÜ«∂Oâ◊
=∞Ü«∂º~Ú. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ „áêOfÜ«∞ Jã¨=∂#`«Å ~°∂ѨOÖ’, q=Hõ∆
~°∂ѨOÖ’ XHõ „Ѩ|Å ã¨=∞㨺 =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åÉ’`ÀO^Œx JѨÊ\˜ ã‘=∞
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ TÇ≤ÏOKå~°∞. JO^Œ∞ˆH =∞„^•ã¨∞ ~å¢+ì̈O #∞O_ç ɡ·\ ˜H˜
~å"åÅ<ÕQÍHõ „Ѩ`ºÕ Hõ ~åÜ«∞Åã‘=∞ x<å^•xfl ‰õÄ_® =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞H˘x
=KåÛ~°∞. =∞„^•ã¨∞ #∞O_ç ɡ·\ ˜H˜ =zÛ<å HÀ™êÎ "åà◊¡`À ~åÜ«∞Åã‘=∞
"åà◊¡‰õΩ Hõ+¨ì"Õ∞ Jx ã‘=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ KåÖÏ =ÚO^Œ∞K«∂ѨÙ`À
PO^Àà◊#Ѩ_®¤~°∞. ã¨iQÍæ ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒ J~°úâ◊`åaÌ K«i„`« "åi
J#∞=∂<åxfl JHõ∆~° ã¨`«ºO KÕã≤Ok. W^ŒO`å XHõ Z`«Î~Ú`Õ WѨÊ\˜
ã‘=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ ^ŒQÆ∞Öσl`«#O J==∂#Hõ~°OQÍ `«Ü«∂Ô~·Ok. Hõ_»Ñ¨
15
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
HÀ\˜Ô~_ç¤, HõÅ∂¡i ã¨∞Éσ~å=Ù, ѨѨÓÊi ~å=∂Kå~°∞ºÖÏ¡O\˜ "åi
=ºHÎ̃`åfixfl WѨÊ\˜ <åÜ«∞‰õΩÖ’¡ PtOK«ÖËO QÍx Hõh㨠֒Hõ*Ï˝#O
‰õÄ_® ÖËHõáÈ`Õ ZÖÏ? P~À`«~°QÆu q^•ºi÷H˜ `≥eã≤# K«i„`« ‰õÄ_®
ã‘=∞ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ `≥Å∞ã¨∞#x #=∞‡ÖËO. g@xfl\˜HõO>Ë
KåÖÏ Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞"Õ∞=∞O>Ë – á¶êºHõ∆<£ Ç≤ÏOã¨, J„Hõ=∞
ã¨Oáê^Œ#Å∞, ѨOKå~ÚfÅ∞, ™ê~å, QÆ#∞Å∞ =O\˜ "åºáê~åÅ∞,
`«Ñ¨C_»∞ "åQÍÌ<åÅ`À „Ѩ[Å#∞ "≥∂ã¨O KÕÜ«∞_»O, XHõi g∞^Œ XHõ~°∞
^Œ∞"≥∞‡uÎ áÈã¨∞‰õΩO@∂ Q“~°=hÜ«Ú Öˇ=~°∂ LK«ÛiOK«_®xH˜ H˜OK«Ñ_¨ Õ
u@∞¡ u@∞ìH˘<Õ ã‘=∞ <Õ`Å« ∞ (P=∂@H˘¿ãÎ Jxfl „áêO`åÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∂
WO`Õ ÖˇO_ç) D #_»=∞ ÉèÏ+¨, ã¨O㨯 $u, `≥Å∞QÆ∞^Œ#O Q˘Ñ¨Ê^Œ#O,
`≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å =∂#= ã¨O|O^è•Å∞ =O\˜ =∂@Å∞ J#_»O qO@∞O>Ë
Pâ◊Û~°ºO HõÅ∞QÆ∞`ÀOk. D ÉèÏ+¨ gà◊¡ÔHÖÏ Ñ¨@∞ì|_çOk? WO`«
ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ# ÉèÏ=#Å J~°÷O Uq∞\’ giH˜ `≥Å∞™ê? Jq =∂\Ï¡_Õ
<≥·uHõ J~°›`« gi‰õΩ#fl^•? "åiH˜ W\Ï¡O\˜ ã¨O^ÕǨÅ∞ ‰õÄ_®
HõÅQÆHõáÈ=_»"Õ∞ D HÍÅO "≥·Ñ¨s`«ºO.
HÀ™êÎO„^èŒ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ ÖÁOyáÈ~Ú# ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO
D <≥Å 23# K«~°ÛÅ ^•fi~å UHÍaè„áêÜ«∞O ™êkèOKåHõ `≥ÅOQÍ}
QÆ∞iOz PÖ’z™êÎ=∞x K≥Ñ≤Ê J@∞ HÀ™êÎ <Õ`«Å#∞, ã‘=∞ <Õ`«Å#∞
ã¨O`«$Ñ≤ÎѨizOk. `≥ÅOQÍ}‰õΩ =∞~À™êi "≥ÚO_çK≥~Úº K«∂Ѩ_»"Õ∞
nx L^ÕÌâ◊ºO. z^ŒO|~°O `å*Ï „ѨHõ@#Ö’ ã‘=∞ „Ѩ[ʼnõΩ ‰õÄ_®
XHõ ã¨OˆH`«O L#flk. ã‘=∞ <Õ`«Å∞ D ‰õΩ„@Ö’ ZO`« ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î#
q∞ÖÏY`ü J~ÚOn D Ô~O_»∞ „áêO`åÅ áêÅHõ=~åæÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ
HÀã¨O PÜ«∂ „áêO`åÅ <åºÜ«∞"≥∞#ÿ PHÍOHõÅ∆ #∞ |eÃÑ@ì_®xH˜ `å=Ú
ã¨^• ã≤^Œú=∞x K≥ѨÊHõ<Õ K≥Ñ≤Ê#@ì~ÚOk. JO^Œ∞=Å¡ ã‘=∞ „Ѩ[Å
ã¨=∞㨺ŠѨiëê¯~åxÔH<· å, „Ѩ`ºÕ Hõ ~åÜ«∞Åã‘=∞ ~å¢+ì¨ ™ê^è#Œ HÔ <· å HÀ™êÎ
áêʼnõΩÅ∞ ZO`« J=~À^èŒ"≥∂ ã‘=∞ =Ú~îå <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® JO`Õ
J=~À^è=Œ ∞x `ÕeáÈ~ÚOk.
nxfl J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åÅO>Ë ã‘=∞ á¶êºHõ∆x[OÖ’ =zÛ# =∞øeHõ
=∂~°∞Ê QÆ∞iÎOz f~åe. 1990Å z=i =~°‰Äõ ã‘=∞ <Õ`Å« ∞ áê`«HÍÅѨÙ
Éèí∂™êfi=∞º ™êÜ«Ú^èŒ =Ú~îåÅ∞QÍ =º=ǨÏiOKÕ"å~°∞. ÉÏO|∞Å∞,
"Õ@H˘_»=à◊√¡ ã‘=∞Ö’ x`åº=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÅ∞QÍ =∂ˆ~Ûâß~°∞. „Ѩu z#fl
`«QÍ^•Å#∞ ‰õΩ`«∞HÎ Åõ ∞ `≥yáÈÜÕ∞^•HÍ, =Oâ◊ x~°∂‡Å#^•HÍ fã≤HÔ àÏ¡~∞° .
ÉÏO|∞ŠѨi„â◊=∞Å∞ `«Ñ¨Ê =∞~À Ѩi„â◊=∞Å#∞ ã‘=∞ <Õ`«Å∞ Jaè=$kú
KÕÜ«∞ÖË^Œ<Õ =∂@ ˆH=ÅO PÅOHÍiHõOQÍ J#∞HÀ=_»O HÍ^Œ∞. ѨO@
á⁄ÖÏʼnõΩ KåÔ~_»∞ hà◊√¡ ÖËHáõ È~Ú<å ~°HÑÎõ Ù¨ >Ë~∞° Å∞ =∂„`«"∞Õ áê~åÜ«∞<Õ
¢HÔ O· P_ç\ò K«i„`«Ö’ xH˜Ñ∆ "Ψ ∞≥ ÿ L#flk. D <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’ =Ú~îå <åÜ«∞‰õΩÅ
`«∞áê‰õΩÅ Öˇ·Ãã<£ûÅ ~°^Œ∞Ì HÀã¨O „Ѩ[Å∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# áÈ~å@O
KÕÜ∞« =Åã≤ =zÛOk. D L^Œº=∂xH˜ W\©=e ã‘=∞ ™ê=∂lHõ K«i„`«Ö’
KåÖÏ „áê^è•#º`« L#flk. x*ÏxH˜ P HÍÖÏxH˜ ã‘=∞ =Ú~îå <åÜ«∞‰õΩÅ∞
WѨÊ\˜ =Öˇ ѨÓiÎ ™ê÷~Ú ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ HÍÖË^Œ<Õ K≥áêÊe.
"åà◊¡ Ç≤ÏO™êHÍO_» xÅ∞=iOK«_®xH˜ `«∞áê‰õΩÅ ÖˇÃ· ã<£û ~°^∞Œ Ì KÕÜ∂« Å<Õ
_ç=∂O_£`À [iy# L^Œº=∞OÖ’ JO`«~°æ`«OQÍ XHõ ã¨O^ÕǨÏO ‰õÄ_®
LO_Õ k . J㨠Š∞ =Ú~î å <åÜ« ∞ ‰õ Ω Å HÍ~° º „Hõ = ∂Å∞ Öˇ · à ã<£ û _£
`«∞áê‰õΩÅ`À<Õ [~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∂? J„Hõ=∞ `«∞áê‰õΩÅ∞, U Öˇ·Ãã<£û
JHõ¯ˆ~¡x ÉÏO|∞Å∞, "Õ@H˘_»=à◊¡ qxÜ≥∂QÆO ã¨$+≤ìOKÕ q^èŒfiOã¨O
16 gHõ∆}O d [#=i 2010
=∂>Ëq∞\˜? J<Õ ã¨O^ÕǨÏO L<åfl P L^Œº=∞O ã‘=∞ á¶êºHõ∆x[O
QÆ∞iOz |Ç≤Ï~°OQÆ K«~°Û#∞ ~°OQÆO g∞kH˜ fã¨∞H˘x =zÛOk. =Ú~îå
<åÜ«∞‰õΩÅ#∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ q=∞i≈OKÕ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ PK«~°}#∞
U~°ÊizOk. <Õ~°∞QÍ D L^Œº=∞O =Å¡<Õ HÍ=K«∞Û, „ѨѨOpHõ~°}
ÖÏO\˜ Jaè=$kú HÍ~°º„Hõ=∞O =Å¡ HÍ=K«∞Û, |∂~°∞˚"å ~å[H©Ü«∂Ö’¡<Õ
=zÛ# =∂~°∞ÊÅ =Å¡ HÍ=K«∞Û. á¶êºHõ∆x[OÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞ [iQÍ~Ú.
D =∂~°∞ÊʼnõΩ "Õ∞eq∞ L^•Ç¨Ï~°} "≥.· Zãπ. ~å[âıY~°~Ô _ç.¤ JѨÊ\˜‰Ωõ #fl
áê`« á¶êºHõ<∆ £ =º=Ǩ~°O #∞O_ç ɡ@· Ѩ_ç P^è∞Œ xHõ á¶êºHõx∆ ã¨∞Qì Í ã¨OѨÓ~°‚
~°∂áêxfl ^èŒiOKå_®Ü«∞#. `«# `«O„_ç ~å*ÏÔ~_ç¤ `«~°Ç¨ á¶êºHõ∆<£
Ѩ^`úŒ ∞« ʼnõΩ ã¨fiã≤Î K≥ÑÊ≤ '[#~°O[Hõ ~å[H©Ü∞« — ѨO^ä•Ö’H˜ J_»∞y_»∞`«∞#fl
HÍÅ=∞k. ZO^Œ∞HõO>Ë PÜ«∞#‰õΩ =ÚYº=∞O„u HÍ"åÅ<Õ HÀiHõ
JѨÊ\˜ˆH |ÅOQÍ HõeyOk. P `«~åfi`«Î~åfi`« PÜ«∞# HÍO„ÔQãπ
á¶êºHõ∆xã¨∞ìʼnõΩ P^Œ~°≈„áêÜ«Ú_≥·# P^èŒ∞xHõ áêÖˇQÍ_çQÍ #=¸<å
JÜ«∂º_»∞. W"åfià◊ `≥ÅOQÍ}‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ, HÀ™êÎ áêʼnõΩʼnõΩ
ã¨i^À_»∞QÍ ã‘=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ xÅ|_»_®xH˜ D ~å[H©Ü∂« i÷Hõ qâı+¡ } ¨
KåÖÏ J=ã¨~°O. x#fl "≥Ú#fl\˜^•HÍ [iy# ã¨"≥∞ÿHõº PO^Àà◊#
L^èŒ$uH˜, ã‘=∞ JO`«\Ï `≥ÅOQÍ} =ºuˆ~Hõ ã¨"≥∞ÿHõº x<å^ŒO
ǨϟÔ~`«_Î ®xH˜ HÀ™êÎ ÃÑ@∞ì|_ç áê„`« JO^ŒiH© `≥eã≤O^Õ. ã‘=∞ÃÑ@∞ì|_ç
áê„`«#∞, P „áêO`« =Ú~îå<åÜ«∞‰õΩÖ’¡ =zÛ# H©ÅHõ =∂~°∞ÊÅ#∞
`≥Å∞ã¨∞HÀ‰õΩO>Ë `≥ÅOQÍ}‰õΩ ZO^Œ∞H˜xfl J=~À^è•Å∞ =ã¨∞Î<åflÜ≥∂
`≥eÜ«∞^Œ∞. Jq Hˆ =ÅO ~å¢+ì̈ ~å[H©Ü∞« ã¨g∞Hõ~} ° ÏÖ’¡<Õ QÍHõ, UHõOQÍ
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi x~°‚Ü«∂Å#∞ Ãã·`«O „ѨÉèÏq`«O KÕÜ«∞_»O "≥#∞Hõ L#fl
ã¨∂Hõ∆ ‡ HÍ~°}ÏÅ∞ =∞~°∞QÆ∞# Ѩ_çáÈ`å~Ú.
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ HÍ~°}O ã‘=∞ J„QƉõΩÅ ã¨OѨ#fl=~åæÅ Pi÷Hõ
ѨÙ<åk =∂iOk. *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O `«~åfi`« ã‘=∞ „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡x
`«QÍ^•Å‰õΩ ѨÓiÎQÍ Ñ¶¨Óº_»Öò P^•Ü«∞=~åæÅ∞, "å\˜ g∞^Œ ÃÑ`«Î#O,
"å\˜x ǨÏã¨ÎQÆ`«O KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’ áÈ\©, „QÍ=∞ ѨOKå~ÚfÅÃÑ·
~å[H©Ü«∂kèHÍ~°O "≥Ú^ŒÖˇ·#q P<å\˜ „QÍ=∞ rq`« ã¨OѶ¨∞~°¬}#∞
x~°‚~ÚOKå~Ú. 1980Å z=i <å\˜ˆH "åi P^•Ü«∞ =∂~åæÅ∞
=∂~å~Ú. Jk ™ê~å "åºáê~°O`À "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. ™ê~å ™ê„=∂*ϺÅ∞
ÅHõ∆ʼnõΩ Ѩ_»QÆÖˇ`«Î_»"Õ∞ QÍHõ H˘`«Î JkèHÍ~° ^˘O`«~°Å∞ ~°∂á⁄O^•~Ú.
™ê~å áÈ\©Å∞, Ѷ¨∞~°¬}Å∞ f„="≥∞ÿ# ~°HõÎáê`åxH˜ ^•if™ê~Ú. D
JkèHÍ~°, Pi÷Hõ K«„@OÖ’H˜ H˜Ok ™ê÷~Ú #∞O_ç #∂`«# â◊‰Ωõ ÅÎ ∞, =º‰õΩÅÎ ∞
Zky =KåÛ~°∞. á¶êºHõ∆x[O =º=ã‘÷Hõ$`«O HÍ=_®xH˜ WHõ¯_» c[O
Ѩ_çO^Œx K≥ѨCHÀ=K«∞Û.
nx `«~åfi`« WO`«HõO>Ë =ÚYº"≥∞ÿ#k, QÆ#∞Å "åºáê~°O.
ã‘=∞Ö’x Jáê~°"≥∞ÿ# Yx[ ã¨OѨ^Œ#∞ QÆ∞ÃÑÊ_»∞ =∞Ok `«=∞
ÉÁHõ¯™êʼnõΩ `«~°eOK«∞HÀ=_»O "≥Ú^ŒÅÜ«∂ºHõ ã‘=∞ Pi÷Hõ =º=ã¨÷
J#∂ǨϺOQÍ =∂iáÈ~ÚOk. J„Hõ=∞ "≥∞ÿxOQ∑ =O\˜ H˘`«Î P^•Ü«∞
=∂~åæÅ∞ `≥~°K«∞HÀ=_»O, á¶êºHõ∆x[OÖ’ H˘`«Î áÈHõ_»Å∞ ~å=_»O =∞^茺
KåÖÏ ^ŒQÆæi ã¨O|O^è•Å∞<åfl~Ú. D Ô~O_çO\˜ HõÅ~ÚHõ#∞ "≥·ZãπÖ’
K«∂_»=K«∞Û. WOHÀ~°HõOQÍ K«∂¿ãÎ J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’ Ѩi\ÏÅ ~°q
J@∞ ~å=∞yi QÆ#∞Å g∞k #∞O_ÕQÍHõ J<ÕHõ J„Hõ=∞ P^•Ü«∞
=∂~åæÅ#∞ Pq+¨¯iOK«_»"Õ∞ QÍHõ iÜ«∞Öò Z¿ãì\òÖ’H˜ á¶êºHõ∆x*Ïxfl
fã≤HÔ àÏ¡_∞» . #QÆ~åÅ K«∞@∂ì Éè∂í =ÚÅ J„Hõ=∞ P„Hõ=∞} JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
H˘O^Œ~°∞ á¶êºHõ∆xã¨∞ìÅ∞ ‰õÄ_® KÕã≤ LO_˘K«∞ÛQÍx ^•xfl XHõ „Ѩ^è•#
=#~° ∞ QÍ =∂iÛ# Ѷ ¨ ∞ #`« ~° q ^Õ . ã‘ = ∂O`« ~ ° á¶ ê ºHõ ∆ x *ÏxH˜
P^Œ ∞ º_®Ü« ∞ #. iÜ« ∞ Öò Z¿ãì \ ò ã¨ Ç ¨ Ï [OQÍ Éè í ∂ =ÚÅ J„Hõ = ∞
"åºáê~°OQÍ, ^Œ∞~å„Hõ=∞}QÍ, g\˜ HÀã¨O ǨÏ`«ºÅ ^•HÍ "≥oá¡ È~ÚOk.
ǨÏ`åº ~å[H©Ü«∂Å∞, ǨÏ`åº P^•Ü«∞ =∂~åæÅ∞ ã‘=∞Ö’ JO`«‰õΩ
=ÚO^Œ\ ˜ á¶êºHõ∆x[O ™ê÷<Õ P^èŒ∞xHõ á¶êºHõ∆x*Ïxfl fã¨∞H˘x =KåÛ~Ú.
XHõ~H° Oõ QÍ =º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’ q∞QÆ∞Å∞ ^ÀÑ≤_,ô ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ Ѩ^uúŒ Ö’
„â◊=∞ â◊HxΘ H˘Å¡Q˘@ì_O» J„Ѩ^•è #"≥∞áÿ È~ÚOk. Jã¨Å∞ =¸_»∞ lÖÏ¡Ö’¡
¿Ñ~°∞¡ fã≤ ÖˇHõ¯Å∞ "Õâß=∞O>Ë Éèí∂q∞x =º=™êÜ«∞ =#~°∞QÍ, L`«ÊuÎ
=#~°∞QÍ ÉèÏqOKÕ á¶êºHõ∆xã¨∞ìÅ ã¨OYº ÉÏQÍ `«yæáÈ~ÚOk. ÃÑ^ŒÌ
"≥Ú`«OÎ Ö’ Éè∂í =ÚÅ∞ LO_˘K«∞Û. =º=™êÜ«∞O ‰õÄ_® KÕ~Úã¨∞OÎ _˘K«∞Û,
QÍx =º=™êÜ«∞O „Ѩ^è•# P^•Ü«∞ =#~°∞QÍ ÉèÏqOKÕ Ñ¨iã≤÷u
áÈ~ÚOk. <åÅ∞QÆ∞ lÖÏ¡Å∞ ã¨QÆ@∞# =~å¬ÉèÏ= „áêO`«O HÍ=_»O
=º=™êÜ«∂xH˜ „ѨHõ$u qkèOz# Ѩiq∞u L#flk. nxH˜ `À_»∞ Hõ$ëê‚
ÃÑ<åfl~ü „áê*ˇ‰õΩì ^ŒQÆæi #∞O_ç ™êQÆ∞h\˜ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ Ug J=∞Å∞
HÍÖË^Œ∞. ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ h\˜ áê~°∞^ŒÅ =º=ã¨÷ ã¨~°fi <åâ◊#"≥∞ÿáÈ~ÚOk.
g@xfl\˜ =Å¡ ã‘=∞Ö’ =º=™êÜ«∞O J_»∞QÆO\˜áÈ~ÚOk. ã¨OѨ#fl
=~åæʼnõΩ "åà◊¡ =ÚO^Œ∞ `«~åÅ "åi =Öˇ =º=™êÜ«∞O g∞^Œ, QÆ@¡
ѨOKå~ÚfÅ g∞^Œ, ^Ò~°˚#ºO KÕã¨∞H˘x ¿Ñ^Œ"åà◊¡ Éèí∂=ÚÅ∞
P„Hõq∞OK«∞HÀ=Åã≤# J=ã¨~°O ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk.
WѨC_»∞#fl ~åÜ«∞Åã‘=∞ ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ÖË^• á¶êºHõx∆ ã¨∞Åì ∞
JO^ŒiHõO^Œ~°∂ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÃÑ\ì̃ ÉèÏs "åºáê~åÅ∞ „Ѩ^è•# P^•Ü«∞
=∂~°æOQÍ L#fl"åˆ~. =º=™êÜ«∞ „Ѩ„H˜Ü«∞ ^•fi~å „QÍ=∞ ã¨O|O^è•Å#∞
J^Œ∞ѨÙÖ’ LOK«∞HÀ=_»OÖ’ ‰õÄ_® =∂~°∞ÊÅ∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. H˘`«Î
P^•Ü«∞ =∂~åæÅ∞, H˘`«Î JkèHÍ~° ~°∂áêÅ∞, H˘`«Î J}z"Õ`« ~°∂áêÅ∞,
H˘`«Î ^ÀÑ≤_ô ~°∂áêÅ∞ ã‘=∞ á¶êºHõ∆x[OÖ’ „Ѩ"ÕtOKå~Ú.
g\˜H˜ `À_»∞ „ѨÑO¨ K«ÉϺOH± x^è∞Œ Å∞, Hõ~∞° =Ù x^è∞Œ Å∞, 'Jaè=$kú—
x^è∞Œ Å∞ á¶êºHõ<∆ £ ZHÍ#g∞H˜ ѨÓiÎ P^è•~°É∂íè `«=∞Ü«∂º~Ú. J#O`«ÑÙ¨ ~°O
lÖÏ¡Ö’ Hõ~∞° =Ù ã¨Ç¨ Ü«∞Hõ x^è∞Œ Å∞ KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î á¶êºHõ<∆ £ =#~°∞Å∞QÍ
=∂iáÈÜ«∂~Ú. KåÖÏ qz„`«OQÍ WÖÏO\˜ ã¨OѨ^Œ Ãã`· O« ÃÑ@∞ì|_çQÍ
=∂iOk. J#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ QÆOl ˆHO„^•Å`À rq`åxfl xÅɡ@∞ì
HÀ=Åã≤# ^Œ∞ã≤÷u XHõ ѨHõ¯ LO>Ë =∞~ÀѨHõ¯ ^Õâ◊OÖ’x ã¨iH˘`«Î HÍ~°∞¡
J#O`«Ñ¨Ù~°O ~À_»¡ g∞^Œ u~°∞QÍ_»`åÜ«∞x ™ê~Ú<å^ä£ J<åfl~°∞.
JO`«=~°Hˆ J~Ú`Õ D ~°H~õ H° ÍÅ ~°∂áêÖ’¡ Pi˚OzO^ŒO`å ã¨OѨ^QŒ Í<Õ
LO_çáÈ~ÚO^Œx ã¨iÃÑ@∞ìHÀ=K«∞Û. x*ÏxH˜ QÆ`« W~°"≥· Uà◊¡Ö’
á¶êºHõ∆x[OÖ’ JO`«~°æ`«OQÍ =zÛ# =∂~°∞ÊÅ∞ ~åÜ«∞Åã‘=∞ ã¨=∂[
QÆ~°ƒùOÖ’<Õ =zÛ# =∂~°∞ÊÅ∞QÍ K«∂¿ãÎ H˘`«Î q+¨Ü«∂Å∞ `≥eÜ«∞=K«∞Û.
JѨC_»k ˆH=ÅO J„Hõ=∞ =∂~åæÖ’¡ áÈQÆ~Ú# ã¨OѨ^Œ x~°fiÇ≤ÏOKÕ
áê„`Õ nx‰õΩ#fl^Œx ã¨iÃÑ@∞ìHÀÖËO. KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ
J=Ù`«∞#flk. ^•O`À<Õ D P^è∞Œ xHõ á¶êºHõx∆ ã¨∞Åì "åºáê~° ™ê„=∂*ϺÅ∞
~åÜ«∞Åã‘=∞#∞ ^•\˜ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£‰õΩ, ɡOQÆ∞à◊¥~ü‰õΩ qãÎ̈iOKå~Ú.
JO>Ë ZHõ¯_» ÖÏÉèOí =¿ãÎ JHõ¯_çH˜ "≥oá¡ ÈÜÕ∞ ã¨fiÉèÏ==Ú#fl ÃÑ@∞ì|_çQÍ
=∂iáÈ~ÚOk. XHõ¯=∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë á¶êºHõ∆x[O `«# Ѷ¨Óº_»Öò
J=âıëêÅ#∞ |ÅOQÍ xÅɡ@∞ì‰Ωõ O@∂<Õ P^è∞Œ xHõ Ѩi=~°#Î ‰õΩ QÆ∞~Ô O· k.
gHõ∆}O d [#=i 2010
JO>Ë P^èŒ∞xHõ ѨÓ~°fi J=âıëêÅ#∞ xeÑ≤ LOKÕ „Ѩ„H˜Ü«∞QÍ Jk
P^èŒ∞xHõ`«Ö’H˜ "≥o¡áÈ=_»O J<Õ JO`«~°æ`« ã¨~°∞ÌÉÏ@∞‰õΩ Ö’<≥·Ok.
nxfl q㨇iOz á¶êºHõ∆x*Ïxfl WѨÊ\˜H© `≥Å∞QÆ∞ ã≤x=∂Ö’¡ =Öˇ J~°÷O
KÕã¨∞HÀ=_»O „ѨÜ≥∂[#O ÖË^Œ∞. D =∂~°∞Ê =Å¡ ã‘=∞ Pi÷Hõ =º=ã¨÷Ö’
=∂~°∞Ê =zÛO^Œx J<åfl=∞O>Ë Ü«∂=`«∞Î Pi÷Hõ~°OQÆO =∂áÈ~ÚO^Œx
J~°O÷ HÍ^Œ∞. D „Ѩ„H˜Ü∞« =Å¡ ã‘=∞ x["≥∞#ÿ Pi÷Hõ =º=ã¨Ö÷ ’ JO`«~åÅ∞
JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ\˜ HõO>Ë ÃÑ^ŒZÌ `«∞#Î ÃÑiyáÈÜ«∂~Ú. ™ê=∂lHõOQÍ#∞,
™êO㨯 $uHõOQÍ#∞. Ѷ¨Óº_»Öò PkèѨ`«ºO ^èŒ$_»OQÍ xez LO@∂<Õ
Pi÷Hõ =º=ã¨÷Ö’ =zÛ# =∂iÊk. XHõ=∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë áê`«
áêÖˇQÍà◊√¡ Hõ#∞=∞~°∞ÔQ·áÈ~Ú P^èŒ∞xHõ =º=™ê÷ ~°∂áêÅ`À, P^èŒ∞xHõ
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å`À =º=ǨÏiOK«=Åã≤# H˘`«Î ã¨xfl"Õâ◊OÖ’H˜ D`«~°O
áêÖˇQÍà◊√¡ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞.
WѨÊ\˜ ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒ L^Œº=∞OÖ’ ã‘=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ áê„`« J~°÷O
KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ D q=~åÅ∞ H˘OK≥O `≥eã≤ LO_»_»O J=ã¨~°O.
1985 ã‘=∂O^Àà◊# `«~åfi`« =∞m¡ „áêOfÜ«∞ ™ê÷~ÚÖ’ <å\˜ ã¨=∞㨺
g∞^Œ L^Œº=∞O [~°QÆÖË^Œ∞. HÍHõáÈ`Õ áêÅ=¸~°∞ ~å*’e |O_» g∞kH˜
Ô~·`«∞Å#∞ "≥O>Ëã¨∞H˘x "≥o¡ ѨQÆÅQ˘\˜ì ~å=_»O ÖÏO\˜ g~Àz`«
HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ KÕã≤ ~Ô O_»∞ ¿Ñ^Œ „áêO`åÅ „Ѩ[Å∞ `«ÅÅ∞ ѨQÅÆ ∞Q˘@∞ìH˘<Õ
ã≤÷u HõeÊOKå~°∞. Wk ZxflHõÅ ãì̈O>Ë Jx JO^ŒiH© `≥eã≤O^Õ. ã‘=∞‰õΩ
~å=Åã≤# <åºÜ«∞"≥∞ÿ# h\˜ "å\Ï HÀã¨O áÈ~å@=∞xÑ≤OK«∞HÀ^Œ∞.
Wk `«Ñ¨Ê Hõhã¨O W~°"≥· áêuˆHà◊√¡QÍ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ „áêOfÜ«∞
h\˜ áê~°∞^ŒÅ ã¨=∞㨺Šg∞^Œ QÍx, ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒÖ’ h\˜ ѨOÑ≤}©Ö’
[iy# J<åºÜ«∞O QÆ∞iOz QÍx XHõ¯ =∂@ =∂\Ï¡_Ö» ^Ë ∞Œ . z#fl
L^Œº=∞O ‰õÄ_® KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. nxH˜ =∞Oz L^•Ç¨Ï~°} ‰õÄ_®
K≥ѨCHÀ=K«∞Û. |Kå=`ü „\˜|∞º#Öò HÍÅѨiq∞u ѨÓ~°Î=Ù`«∞#fl
`«~°∞}OÖ’ WѨÊ\˜ˆH Hõ$ëê‚[ÖÏÖ’¡ ~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ J<åºÜ«∞O
[iyO^Œx, ѨÙ#óѨOÑ≤}© ã¨=∞Ü«∞OÖ’<≥<· å ã‘=∞ `«~Ñ° Ù¨¶ # ™êkèHÍiHõ"∞≥ #ÿ
"å^Œ# ÃÑ\ÏìÅx ÉÏÅQÀáêÖò KåÖÏ „Ѩܫ∞`«flO KÕâß~°∞. Hõ$ëê‚ [ÖÏÅ
ѨÙ#óѨOÑ≤}© L^Œº=∞O ¿Ñ~°∞`À ã‘=∞, áêÅ=¸~°∞, #Å¡Q˘O_»
lÖÏ¡Åxfl\’¡ Hõ^ŒeHõ `≥KåÛ~°∞. Jxfl lÖÏ¡Ö’¡ Ѩ„uHÍ ã¨=∂"ÕâßÅ∞
ÃÑ\ì̃ „Ѩ*τѨux^èŒ∞Å∞ ã¨ÊOkOKåÅx _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. ã‘=∞ „Ѩ*Ï
„Ѩux^è∞Œ Ö’¡ XHõ¯~°∞ ‰õÄ_® ã¨ÊOkOK«Ö^Ë ∞Œ . „Ѩ*Ï ã¨OѶ∂¨ ÖË ÉÏÅQÀáêÖò
<Õ`$« `«fiOÖ’ JO`À WO`À P Ѩx KÕâß~Ú.
ã‘=∞ áêÅHõ=~åæÅ∞ |Kå=`ü QÆ∞iOz Ѩ\ ì̃OK«∞HÀHõáÈ=_®xH˜
JѨÊ\˜ˆH "åà◊¡ "åºÑ¨HõO =º=™êÜ«∞O g∞k #∞O_ç QÆ#∞Å∞, ™ê~å
"≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜ g∞kH˜ "≥o¡Ok. h\˜ áê~°∞^ŒÅ QÆ∞iOz WO`« K≥ѨÊ_»O
^ÕxHõO>Ë, ~åÜ«∞Åã‘=∞ ǨωõΩ¯Å HÀã¨O #_»∞O ayOz# g~°∞ʼnõΩ
ZѨC_»∂ ~åÜ«∞Åã‘=∞ =º=™êÜ«∞~°OQÆO QÆ∞~°∞‰Î Ωõ ~åÖË^xŒ K≥Ñʨ _®xˆH.
HÍHõáÈ`Õ `≥ÅOQÍ}Ö’ „Ѩ`ºÕ Hõ ~å¢+=ì¨ ∞x PO^Àà◊# "≥Ú^ŒÖ#·ˇ „Ѩu™ês
áÈ\©QÍ ~åÜ«∞Åã‘=∞ ã¨=∞㨺#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ `Õ=_»O XHõ =ºã¨#OQÍ
=∂iáÈ~ÚOk. x*ÏxH˜ D 㨠O 㨠¯ $uH˜ P^Œ ∞ º_» ∞ "≥ · . Zãπ .
~å[âıY~°~Ô _ç.¤ \˜.P~ü.Zãπ. U~°Ê_®¤Hõ „ѨuѨH∆õ <Õ`Q« Í ã‘=∞ ã¨=∞㨺ÅÃÑ·
Hõ_»Ñ¨Ö’ ™ê=¸Ç≤ÏHõ x~°ã¨# nHõ∆‰õΩ kQÆ_»O #∞O_ç #ÅÉè̌· =∞Ok`À
Hõeã≤ _èçb¡ "≥àı¡^•HÍ Jhfl KÕâß_»∞. "≥·.Zãπ. =ÚYº=∞O„u JÜ«∂ºHõ
ã‘=∞ Éè∂í `«Å ã¨fi~°Oæ J~ÚO^Œx „ѨKå~°O [~°∞QÆ∞`«∞#flk QÍx J^Œ#OQÍ
17
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
XHõ¯ ZHõ~å‰õΩ ™êQÆ∞h~°OkO^Õ"∂≥ ÖˇH¯õ Å∞ fÜ«∂eûO^Õ. áÈuÔ~_ç¤ áê_»∞
㨠= ∞㨠º #∞ f㨠∞ H˘x =zÛOk ‰õ Ä _® ã‘ = ∞Ö’ =º=™êÜ« ∂ xfl
L^ŒúiOK«_®xH˜ HÍ^Œx, ѨÙe"≥O^Œ∞Å, Hõ_»Ñ¨ K«∞@∂ì PÜ«∞# `«ÅÃÑ\ì̃#
™⁄O`« Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ h~°∞ JOkOK«∞HÀ=_®xˆH J<Õ "å^Œ# U=∂„`«O
`«Ñ¨CHÍ^Œ∞. D q+¨Ü«∞OÖ’ `≥ÅOQÍ} "åà◊√¡ ÃÑ_»∞`«∞#fl q=∞~°≈
HÍ^Œ#_®xH˜ ÖË^Œ∞. x[OQÍ<Õ ã‘=∞ =º=™êÜ«∞O g∞^Œ, h\˜áê~°∞^ŒÅ
g∞^Œ „¿Ñ=∞ LO>Ë q∞QÆ`å Jxfl „áêO`åÅHõO>Ë ã‘=∞Ö’<Õ Ô~·`«∞Å
P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ Z‰õΩ¯= ZO^Œ∞‰õΩ [iQÍ~Ú? ~å¢+Oì¨ "≥Ú`«OÎ g∞^Œ Hõ~∂° flÅ∞
lÖÏ¡ Ô~·`«∞ P`«‡Ç¨Ï`«ºÖ’¡ „Ѩ^äŒ=∞ ™ê÷#O Z\Ï¡ ã¨OáêkOK«∞‰õΩ#flk?
ã‘=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ `å=Ú =º=™êÜ«∞O #∞O_ç +≤Ѷ¨Ùì HÍ=_»O,
QÆ#∞Å∞ `«k`«~° J„Hõ=∞ "åºáê~åÅ g∞kH˜ *’Ô~`«_Î O» =Å¡ =º=™êÜ«∂xfl
ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ x~°¡Hõ∆ ºO KÕâß~°∞. Jáê~°"≥∞ÿ# ã¨Ç¨Ï[ =#~°∞Å g∞^Œ
QÆ∞`«ÎÃÑ`«Î#O ã¨OáêkOz, QÆ#∞Å∞ `«qfi q^ÕâßʼnõΩ =Ú_çã¨~°∞‰õΩÅ∞
`«~°eOz Hõq∞+¨<£ "åºáê~åʼnõΩ =∞iy# `«~åfi`« „áêOfÜ«∞ Jaè=$kú
QÆ ∞ iOz, =º=™êÜ« ∞ O QÆ ∞ iOz ZO^Œ ∞ ‰õ Ω Ѩ _ » ∞ `« ∞ Ok. W\Ï¡
ã¨OáêkOz# ^•xfl ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ K«∞@∂ì ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÃÑ\Ïì~°∞.
JO^Œ∞=Å¡ z^ŒO|~°O `≥ÅOQÍ}‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ `˘e „ѨHõ@#
KÕÜ«∞QÍ<Õ ~å„uH˜ ~å„u ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒ <≥uÎÔHH˜¯Ok. ã‘=∞ [Å=#~°∞Å∞,
q^•º=HÍâßÅ∞ HÀ™êÎ "åà◊√¡, <≥Å∂¡~°∞ lÖÏ¡ "åà◊√¡ HÍ*Ëâß~°x WѨÊ\˜
¿ÇÏ=∂¿ÇÏg∞ <åÜ«∞‰õΩÅO^Œ~°∂ 1980Å L^Œº=∞OÖ’ Jiz#"åàı¡.
J=hfl KåÖÏ ™œHõ~°ºOQÍ =∞iÛáÈ~Ú „ˆQ@~ü ~åÜ«∞Åã‘=∞ x<å^•xfl
H˘O`«HÍÅO ™êyOz z=iH˜ `«=∞ ÃÑ@∞ì|_»∞ʼnõΩ W|ƒO^Œ∞Å∞
`«Öˇ`«∞Î`åÜ«∞<Õ JÉèí„^Œ`«`À ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒ L^Œº=∞OÖ’ HÀ™êÎ ã¨OѨ#fl
J„QÆ ‰ õ Ω Å áêʼnõ Ω Å`À Q˘O`« ∞ Hõ e Ñ≤ ZÖÏÔ Q · < å `≥ Å OQÍ}#∞
J_»∞¤HÀ"åÅx, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£#∞ QÆ∞Ñ≤Ê\’¡ LOK«∞HÀ"åÅ<Õ ‰õΩ„@‰õΩ
ã≤^=úŒ ∞Ü«∂º~°∞. ã¨"∞≥ Hÿ ͺO„^èŒ J<Õk ã‘=∞#∞ Z<Õflà◊√Q¡ Í "Õ~∞° ѨÙ~°∞QÆ∞ÖÏQÍ
`˘ez "Õã≤O^Œ<Õ ã¨`åºxfl =∞~°∞QÆ∞Ѩ~°KåÅ#∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. Wk
~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ, `≥ÅOQÍ}‰õΩ ‰õÄ_® f„= #+ì̈O KÕã¨∞ÎOk. JO^Œ∞=Å¡
`≥ÅOQÍ}‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ HÀ™êÎO„^èŒ =Å㨠áêʼnõΩÅ QÆ∞iOz ZO`«
=∂\Ï¡_∞» HÀ"åÖ’, `≥ÅOQÍ}`À áê@∞ ã‘=∞ „Ѩ[ʼnõΩ f~°x J<åºÜ«∞O
KÕã≤#, KÕã¨∞Î#fl ã‘=∞ J„QƉõΩÅ P^èŒ∞xHõ áêi„âßq∞Hõ "åºáê~° áêÖˇQÍà◊¡
QÆ∞iOz JO`Õ =∂\Ï¡_∞» HÀ"åe.
qã¨Ê+ì̈OQÍ `≥ÅOQÍ} ~å¢ëêìxH˜ =ºuˆ~OQÍ HÀ™êÎ J„QƉõΩÅ
ã¨OѨ#fl =~åæÅ`À Hõeã≤ ã‘=∞ J„QƉõΩÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Hõeã≤ ÖË=nã≤#
áÈ\© L^Œº=∞"Õ∞ ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒ. WHõ¯_ç „Ñ¨[Å „â◊=∞â◊H˜Îx H˘Å¡Q˘\˜ì
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ ÃÑ\ì̃# ÃÑ@∞ì|_»∞Å#∞ HÍáê_»∞HÀ=_®xH˜ ã¨"≥∞ÿHͺO„^èŒ
ѨÓ#HÍxfl [<åxH˜ ZH˜¯OKÕ „Ѩܫ∞`«flq∞k. HÍO„ÔQãπ áêsìÅÖ’x
JO`«~`æ° « HõÅǨÅ∞ ‰õÄ_® D ã¨"∞≥ Hÿ ͺO„^èŒ L^Œº=∂xH˜ `«H}∆õ HÍ~°}O.
JÃãOc¡Ö’ `≥ÅOQÍ} aÅ∞¡ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ>ËÖì Ï K«∂™êÎ=∞x Jkèëêì#O JO>Ë
[QÆ<£ D ~år<å=∂ Ѩ~°fiO`À ~Àâ◊Ü«∞º g∞^Œ Jqâßfi㨠f~å‡#O
„Ѩ"Õâ◊ ÃÑ@ì_®xH˜ ~°OQÆO ã≤^ŒúO KÕâß_»∞.
HÀ™êÎ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å XuÎ_çH˜ `«ÖÁyæ K«~°ÛÅ ^•fi~å,
UHÍaè„áêÜ«∞ ™ê^èŒ# ^•fi~å `≥ÅOQÍ} ã¨=∞㨺Å#∞ Ѩi+¨¯i™êÎ=∞x
z^ŒO|~°O J#_»OÖ’ `≥ÅOQÍ}#∞ "≥∂ã¨O KÕÜ∞« _»"∞Õ QÍHõ ~åÜ«∞Åã‘=∞
„Ѩ[Å <åºÜ«∞"≥∞ÿ# PHÍOHõ∆ŠѨ@¡ ‰õÄ_® ~å[ºO `«# ^Œ∞~å‡~°æ"≥∞ÿ#
18 gHõ∆}O d [#=i 2010
ã¨OHˆ `åÅ#∞ ѨOÑ≤Oz#>Ë.ì HÀ™êÎ áêʼnõΩÅ∞ UHÍaè„áêÜ«∂xH˜ =™êÎ~x°
ZÖÏ PtOK«QÆÅO?
J~Ú`Õ ~å¢+ì̈ _ç=∂O_£ J<Õk WѨÊ\˜H˜ ~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ `«Hõ∆}
„¿Ñ~°}QÍ, J`«º=ã¨~°OQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ<å K«i„`«Ö’ „Ѩ`ÕºHõ ~å¢+ì̈
_ç=∂O_£ L#fl^Œx =∞iÛáÈ~å^Œ∞. „Ѩ`ÕºHõ ã‘=∞ J#QÍ<Õ <åÅ∞QÆ∞
lÖÏ¡Å∞ „Ѩ`ÕºHõ ~å¢+¨ìOQÍ =∞#QÆÅ"å J<Õ ã¨O^ÕǨÅ∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ
=㨠∞ Î < åfl~Ú. Wq ˆ H =ÅO ã‘ = ∞ ^ÀÑ≤ _ ô =~åæ Å #∞Oz =¿ãÎ
Ѩ\ ì̃OK«∞HÀ#=ã¨~°O ÖË^Œ∞QÍx ™ê^è•~°} „Ѩ[Å #∞Oz, q^•º=O`«∞Å
#∞Oz ‰õÄ_® =ã¨∞Î<åfl~Ú. z#fl ~å¢ëêìÅ∞ Jaè=$kú ™êkèOK«ÖË^Œ<Õ
"å^Œ##∞ F_çOK«_®xH˜ Zxfl L^•Ç¨Ï~°}Å~Ú<å K«∂Ѩ=K«∞Û.
=ÚYºOQÍ ã‘=∞ ~å¢+ì̈ _ç=∂O_£ Jaè=$kú #=¸<å‰õΩ ã¨O|OkèOz#
K«~Û° QÍ =∂~åe. =Åã¨áêÅ# HÍÅOÖ’ HÀ™êÎÖ’ ~°∂á⁄Ok# Jaè=$kú
#=¸<å =Öˇ, „ѨѨOpHõ~°} `«~åfi`« ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ˆHO„^ŒOQÍ ™êy#
Jaè=$kú #=¸<å ‰õÄ_® ~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ ã¨iáÈ^Œ∞. =~å¬ÉÏè = „áêO`«O
HÍ=_»O, ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ h\˜=#~°∞Å =º=ã¨÷ ã¨=¸ÅOQÍ <åâ◊#"≥∞ÿ
áÈ=_»O, Hõ$ëê‚ [ÖÏÖ’¡ <Õ\ ˜H© ã‘=∞‰õΩ ~å=Åã≤# <åºÜ«∞"≥∞ÿ# "å\Ï
~åHõáÈ=_»O J<Õ ã¨=∞㨺Å∞ KåÖÏ =ÚYºO. J~Ú`Õ Hõ$ëê‚ [ÖÏÖ’¡
<åºÜ«∞O [iy<å ã‘=∞ JO`å ã¨ã¨ºâߺ=∞ÅO J=Ù`«∞O^Œx K≥ѨÊÖËO.
Éèí∂QÆ~°ƒù [ÖÏÅ∞ `«‰õΩ¯=QÍ LO_»_»O, =~å¬ÉèÏ=O =Å¡ WHõ¯_ç
=º=™êÜ«∞O KåÖÏ aè#flOQÍ LO@∞Ok. HÍ|\˜ì HÀ™êÎ `«~Ç° ¨ #=¸<å
WHõ¯_» Hõ+¨ì"Õ∞. WHõ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ `«~°Ç¨ #=¸<å KåÖÏ =∞Okx
„ÉèÏOuÖ’ =ÚOKÕã≤Ok. =∞øeHõ HõÅÊ#Å∞ Jxfl „áêO`åÖ’¡ J=ã¨~°"Õ∞
QÍx ™ê÷xHõ <≥ã· i¨ Hæ õ Ѩiã≤`÷ ∞« Å g∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ ‰» Ωõ O_®, "å\˜x ^Œ$+≤Öì ’
ÃÑ@∞ìHÀ‰õΩO_® Jaè=$kúx HÀ~°∞HÀ=_»O JâߢãÜ Î‘ ∞« O. ã‘=∞Ö’x Jáê~°
Yx[ ã¨OѨ^Œ g∞^Œ =Ú~îå<åÜ«∞‰õΩÅ =ºHÎ̃Q`Æ « Ü«∂[=∂#ºO ~°^∞Œ KÌ ãÕ ,≤
ˆH=ÅO =Ú_ç ã¨~°∞‰õΩ J=Ú‡H˘x HÀ@¡‰õΩ HÀ@∞¡ ã¨OáêkOKÕ Ñ¨^Œúu
~°^∞Œ Ì KÕã≤ áêi„âßq∞HõOQÍ Jaè=$kú KÕã#≤ <å_»∞ `«Ñʨ Hõ =º=™êÜ«∂xH˜
`À_»∞ „Ѩ^•è # ~°OQÆOQÍ áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆO ã‘=∞#∞ Jaè=$kú Ѩ^OŒä Ö’H˜
fã¨∞HÔ à◊√`«∞Ok. =º=™êÜ«∞OÖ’<≥<· å, áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆOÖ’<≥<· å ™ê÷xHõ
Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ Jaè=$kú #=¸<å#∞ ZO`«QÍ K≥Ñ≤Ê
XÑ≤ÊOK«QÆÅ"≥∂ JO`«QÍ ã‘=∞ „Ѩ`ÕºHõ ~å¢+¨ì ™ê^èŒ#‰õΩ ^•i
ã¨∞QÆ=∞=∞=Ù`«∞Ok. Jk HÀ™êÎO„^èŒ ^ÀÑ≤_xô , ™ê÷xHõ J„QƉΩõ Å ~å[H©Ü∞«
ã¨OѨ#fl =~åæÅ#∞ =ºuˆ~H˜OKÕ L^Œº=∞O HÍ"åe. Jk `«Ñ¨ÊHõ W`«~°
"≥#∞Hõ|_ç# „áêO`åÅ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ ǨωõΩ¯#∞ QÆ∞iÎOKÕ K≥·`«<åºxH˜
^•i K«∂ѨÙ`«∞Ok.
„Ѩ ` Õ º Hõ ~åÜ« ∞ Åã‘ = ∞ `« # ^≥ · # Jaè = $kú #=¸<å#∞
~°∂á⁄OkOK«∞HÀ=_®xH˜ KåÖÏ =∞Ok Hõeã≤ ÃÑ^ŒÌ Hõ$+≤ KÕÜ«∞=Åã≤
LO@∞Ok. ã‘=∞ Ñ¨Öˇ¡Ö’¡ ÉèíÜ«∂#Hõ"≥∞ÿ# JO@~åx`«#O, "≥#∞HõÉÏ@∞
`«#O, =Ú~îå ã¨O㨯 $u `åO_»qã¨∞Î#fl =~°Î=∂# Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ P^èŒ∞xHõ
~åÜ«∞Åã‘=∞#∞ ™êkèOK«_»O ÅHõ∆ ºO HÍ"åe. D P^èŒ∞xHõ`« WѨÊ\˜ˆH
=∞# =ÚO^Œ∞#fl Jaè=$kú #=¸<åÅ #∞O_ç ɡ·@ Ѩ_»‰õΩO_® ™ê^茺O
HÍ^Œ∞. D #=¸<åÅ ÉèÏ=*ÏÅO =∞#Å#∞ "≥O\Ï_»∞`«∞#flk. nx
#∞O_ç q=ÚH˜Î á⁄Ok#ѨC_Õ HÀ™êÎO„^èŒÖ’ WO`«HÍÅOQÍ [iy#
J<åºÜ«∂Å#∞ xÅ∞=iOz ™ê÷xHõ Jaè=$kú #=¸<å =Å¡ ã‘=∞ P^è∞Œ xHõ
ã¨=∂[OQÍ ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok. g
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
XHõ ѨHõ¯ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å P~å@ áÈ~å\ÏÅ∞, =∞~ÀѨHõ¯ "å\˜x f„=OQÍ J}z"Õã¨∂Î ã¨=∂O`«~°OQÍ ™êy#
HÍO„ÔQãπ áêʼnõΩÅ ‰õΩ\˜Å K«i„`«#∞ q=iã¨∞Î<åfl~°∞ ZO. ~åѶ∞¨ "åKåi
HÍO„QÔ ãπ^OŒ `å "≥∂™êÅ K«i`„ Õ
„a\˜+π WO_çÜ«∂Ö’ 1947‰õΩ =ÚO^Œ∞ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ "Õ~°∞.
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ "Õ~°∞. 1947–56 =∞^茺HÍÅOÖ’ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ "Õ~°∞. ^Õâ◊=∞O`å ZO^Œ∞‰õΩ, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ (`≥ÅOQÍ})‰õΩ
PO„^èŒ̂H ZO`À `Õ_® LOk. x*ÏO ~åA`À „a\˜+π "å_ç ¿ãflǨÏO
=Å# 1766 #∞Oz PO„^è•, 1800 #∞Oz ~åÜ«∞Åã‘=∞ =∞„^•ã¨∞
„ÃÑã≤_≥hûÖ’H˜, „a\˜+π "å_ç UÅ∞|_çÖ’H˜ áÈÜ«∂~Ú. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
~å[ºOÖ’ [iy# áÈ~å@O `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨ HÀã¨O, Éèí∂q∞ HÀã¨O, Éèí∞HÎ̃
HÀã¨O, q=ÚH˜Î HÀã¨O. PO„^èÖŒ ’ [iyOk *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆ"∞≥ #ÿ
áÈ~å@O. L=∞‡_ç =∞„^•ã¨∞ #∞O_ç PO„^èŒ#∞ "Õ~°∞ KÕÜ«∞_®xH˜ [iy#
áÈ~å@O. ™êfiq∞ ã‘`å~åO, á⁄\˜ì N~å=ÚÅ∞ x~åǨ~° nHõÅ∆ ∞ KÕãO≤ k
PO„^èŒ ~å¢+ì̈ ™ê^èŒ# HÀã¨"Õ∞. D <å\˜H© =„H©Hõiã¨∞Î<åfl~°∞ HÍh, á⁄\ì̃
N~å=ÚÅ∞ |e^•#O PO„^èŒ ~å¢+ì̈O HÀã¨"Õ∞.
PO„^èŒ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ KåÅ Z`«∞lÎ `«∞ÅÎ `À Hˆ O„^Œ HÍO„ÔQãπ
<åÜ«∞Hõ`åfixfl `«=∞ PÖ’K«#ÅHõ#∞QÆ∞}OQÍ #_çÑ≤OKå~°∞. D<å\˜H©
#_çÑ≤ã¨∞Î<åfl~°∞. XѨÊO^•Å∞ ~åã¨∞‰õΩx |Å=O`«OQÍ<Õ L^Œº=∞OÖ’
ÉèÏQÆO KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. ˆHO„^Œ HÍO„ÔQãπ`À ã¨O^è•#O, ã¨=∞~°O [q∞eQÍ
™êyOKå~°∞. XHõKÕ`« x~åǨ~° nHõ∆Å∞, =∞~ÀKÕ`« „ѨuѶ¨∞@<å #_çÑ≤
PO„^èŒ ~å¢+¨ìO ™êkèOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. 1953Ö’ Hõ~°∂flÅ∞ ~å[^è•xQÍ
PO„^èŒ ~å¢+ì̈O U~°Ê_çOk. QÆ∞_®~åÅ H˜O^Œ áêÅ# ™êyOk.
`≥ÅOQÍ} Ѩiã≤÷u nxH˜ ѨÓiÎQÍ aè#fl"≥∞ÿOk. `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨‰õΩ
[iy# J<åºÜ«∂xfl Z^Œ∞~À¯=_®xH˜ PO„^èŒ [#ˆHO„^Œ ã¨OѶ¨∞O
U~°Ê_çOk. PO„^èŒ =∞Ǩã¨ÉèíQÍ qãÎ̈iOzOk. `«~°∞"å`« `≥ÅOQÍ}
™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å@OQÍ P L^Œº=∞O qHõãO≤ zOk. Éè∂í q∞, Éè∞í H˜,Î q=ÚH˜Î
ÅHõ∆ ºOQÍ ™êy# P áÈ~å@OÖ’ ÅHõ∆ÖÏk „Ѩ[Å∞ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ<å~°∞. `«=∞
^ÀÑ≤_ô ^Ò~°˚<åºÅ∞ K≥Å¡=x Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ Ñ¨Öˇ¡Å∞ =ke Ѩ@ì}ÏÅ
ÉÏ@ Ѩ\Ïì~°∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ~å*Ϻxfl ÉèÏ~°`« Ü«¸xÜ«∞<£Ö’ qb#O
KÕÜ«∞_®xH˜ áÈbã¨∞ K«~°º ¿Ñi@ Ãã·xHõ K«~°º [iÑ≤# HÍO„ÔQãπ ˆHO„^Œ
„ѨÉèí∞`«fiO =¸_»∞ ~ÀAÖ’¡ #"å|∞ ÖÁOy# `«~°∞"å`« J`«_çx ~å[
„Ѩ=ÚMòQÍ „ѨHõ\ ˜OzOk. Ãã·<åºxfl LѨã¨OǨÏiOK«‰õΩO_® `≥ÅOQÍ}
„QÍ=∂Å g∞kH˜ #_çÑ≤Ok. „Ѩ[Å∞ ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩ#fl Éèí∂=ÚÅ#∞
^˘~°Å‰õΩ WÑ≤ÊOK«_®xH˜, ^˘~°Å#∞ „QÍ=∂ÅÖ’ uiy „Ѩu+≤ªOK«_®xH˜
ѨxKÕ~ÚOzOk. "ÕÖÏkQÍ `≥ÅOQÍ} Ô~·`åOQÆ áÈ~å@ Ü≥∂^èŒ∞Å#∞
|efã¨∞‰õΩOk. HÍO„ÔQãπ \’Ñ‘Å`À ^˘~°Å∞ Ѩ@ì}ÏÅxOz Ñ¨Öˇ¡Å∞
KÕ~å~°∞. nxH˜ P„QÆÇ≤ÏOz# „Ѩ[Å∞ JѨÊ\˜ ZxflHõÖ’¡ `≥ÅOQÍ}
HÍO„ÔQãπ#∞ F_çOKå~°∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ~å[ºOÖ’x W`«~° ÉèÏëê „áêO`«
ã¨É∞íè ºÅ |ÅO`À HÍO„ÔQãπ „ѨÉ∞íè `«fiO U~°Ê_çOk. |∂~°∞Åæ ~å=∞Hõ$ëê‚~å=Ù
gHõ∆}O d [#=i 2010
=ÚYº=∞O„u JÜ«∂º~°∞. =∞ǨÏ|∂Éò#QÆ~ü lÖÏ¡ #∞Oz Zky#
<åÜ«∞‰õΩ_»∞, qâßÖÏO„^èŒ (x<å^•xH˜) ÖÏcH˜ Ö’|_ç<å_»∞. `≥ÅOQÍ}#∞
PO„^è`Œ À Hõe¿ÑÜ«∞_»O`À =∞ǨÏ|∂Éò#QÆ~ü lÖÏ¡ ~å¢+Oì¨ g∞^Œ <åÜ«∞Hõ`fi«
™ê÷<åxfl HÀÖ’Ê~ÚOk.
JÜ«∞º^Õ=~° HÍàıâ◊fi~°~å=Ù =O\˜ PO„^茄áêO`« <åÜ«∞‰õΩÅ∞,
ѨÙK«ÛÅѨe¡ ã¨∞O^Œ~Ü° ∞« º, ~åq <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ =O\˜ `≥ÅOQÍ} ™êÜ«Ú^èŒ
áÈ~å@OÖ’ ѨxKÕã≤# PO„^èŒ, `≥ÅOQÍ} <åÜ«∞‰õΩÅ∞ qâßÖÏO„^èŒ
HÀã¨O ÃÑ~· g° Å∞ KÕâß~°∞. 1952 #∞Oz ã¨fi`«O„`«OQÍ Jxfl ǨÏOQÆ∞Å`À,
q∞QÆ∞Å∞ x^èŒ∞Å`À, q∞H˜¯e =#~°∞Å`À L#fl `≥ÅOQÍ}#∞ 1953Ö’
U~°Ê_ç, QÆ∞_®~åÅ H˜O^Œ #_»∞ã¨∞Î#fl PO„^èŒ#∞ HõeÑ≤ XHõ ~å¢+ì̈OQÍ
U~°Ê~°KåÅ#∞‰õΩ<åfl~°∞.
P <å\˜Hˆ `≥ÅOQÍ} – PO„^èŒ „áêO`åÅ ™ê=∂lHõ ~å[H©Ü∞«
Pi÷Hõ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’, q^Œº `«k`«~° q+¨Ü«∂ÅÖ’ LO_ç# f„="≥∞ÿ#
`Õ_®Å =Å¡ `≥ÅOQÍ} #+¨áì È`«∞O^Œx QÆ∞iÎOz "åkOz# "å~°∞<åfl~°∞.
qâßÖÏO„^èŒ x<å^ŒOÖ’ ™ê=∂„[º"å^Œ ÉèÏ=#, ~å[º qãÎ̈~°} HÍOHõ∆
Wq∞_ç L<åflÜ«∞x „ѨHõ\ ˜Oz#"å~°∞<åfl~°∞. ѨÙ<åk q+¨Ü«∂Å∞
ѨHõ¯#ɡ\ ˜ì, ÉèÏ¿+ ã¨~°fiã¨fi=∞x ÉèÏqOz `≥Å∞QÆ∞Å=∞O`å XHõ `«e¡
Ñ≤Å¡Å=∞x, XHõ\ ˜ HÍ=_»O Q˘¿ÑÊ#x P^Œ~å≈Å∞ áê_ç#"å~°∞<åfl~°∞.
L^ÕfiQÍÅ∞ Ô~K«ÛQ˘\ì̃#"å~°∞<åfl~°∞. D K«~°ÛO`å K«~°ÛÖ’ LO_»QÍ<Õ
_èçb¡ HÍO„ÔQãπ ã¨~å¯~ü `≥ÅOQÍ}#∞, PO„^èŒ#∞ HõÅѨ‰õÄ_»^Œx
=∂\Ï¡_»∞`«∂<Õ JO^Œ∞‰õΩ aè#fl"≥∞ÿ# K«~°ºÅ∞ KÕѨ\ ì̃Ok. ~å¢ëêìŠѨÙ#~ü
=º=ã‘÷Hõ~°}ÔH· ã¨fi`«O„`« ^Õâ◊OÖ’ U~°Ê~°z# Ѷ¨AÖò Jb Hõq∞+¨<£
ã¨∂K«#Å#∞, `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å ÉèíÜ«∂O^Àà◊#Å#∞ `˘H˜¯ÃÑ\˜ìOk.
ѨÙK«ÛÅѨe¡ ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º, ~åq<å~åÜ«∞} Ô~_ç¤, ɡ["å_» QÀáêÅ Ô~_ç¤,
hÅOã¨Or=Ô~_ç,¤ JÜ«∞º^Õ=~° HÍàıâfi◊ ~°~å=Ù =O\˜ Hõ=¸ºxã¨∞,ì HÍO„ÔQãπ
<åÜ«∞‰õΩÅ ÖÏcH˜ ÖÁOyáÈ~ÚOk. PO„^èŒ`À `≥ÅOQÍ}#∞ HõÅѨ
‰õÄ_»^Œx "åkã¨∂Î LO_ç# `≥ÅOQÍ} <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ _èçb¡H˜ Ñ≤eÑ≤Oz
ÖÁOQÆnã¨∞‰õΩOk. HÔ .q.~°OQÍÔ~_ç,¤ =∞„i K≥<åflÔ~_ç,¤ |∂~°∞Åæ ~å=∞Hõ$ëê‚
~å=Ù JÖÏ ÖÁOyáÈ~Ú# "åˆ~. HÍO„ÔQãπ ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨µÅ∞ KÕã¨∞‰õΩ#fl
XѨÊO^ŒO `≥ÅOQÍ} q+¨Ü∞« OÖ’ ZO^Œ∞‰õÄ Ñ¨xH˜~å‰õΩO_® áÈ~ÚOk.
XHõ „áêO`«OÖ’x „áê|ź â◊‰õΩÎʼnõΩ ÖÁOyáÈ=_»O, |ÅÇ‘Ï#
<åÜ«∞Hõ`åfiÅ#∞ ÖÁOQÆnã¨∞HÀ=_»O "≥Ú^Œ\ ˜ #∞O_Õ HÍO„ÔQãπ q^è•#O.
qâßÖÏO„^èŒ x<å^ŒOÖ’ ™ê„=∂[º"å^Œ ÅHõ}∆ ÏÅ∞<åflÜ«∞x, Wk `«∞O@i
"å_ç`À J=∂Ü«∞HõѨ٠Ñ≤Å¡‰õΩ [~°∞ѨÙ`«∞#fl ÃÑO_ç¡ Jx „ѨHõ\ ˜Oz#
<≥„Ǩ˙, á⁄ã¨QÆHõáÈ`Õ q_çá⁄=∞‡x K≥|∞`«∂ PO„^èŒáêʼnõΩʼnõΩ
ÖÁOyáÈ~Ú `≥ÅOQÍ}#∞ PO„^èŒ#∞ Hõe¿Ñ¿ã ѨxKÕѨ\Ïì_»∞. Ô~O_»∞
19
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
„áêO`åÅ JÃãOc¡ÅÖ’ f~å‡<åÅ∞ ÃÑ\˜ì Hõe¿Ñâß~°∞. `≥ÅOQÍ} ã¨ÉÖíè ’
f~å‡#O „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ì̃# Ѷ¨∞#`« `«#^Õ#x JѨÊ\˜ =∞ǨÏ|∂Éò#QÆ~ü lÖÏ¡
ZO.ZÖò.Z. áêQÆѨÙÖÏ¡Ô~_ç¤ `«# rq`« Hõ^äŒ#OÖ’ ~åã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
DÜ« ∞ ##∞ JÜ« ∞ º^Õ = ~° HÍàı â ◊ fi ~° ~ å"Õ JÖÏ #_ç Ñ ≤ O zO_» x
K≥ѨC‰õΩ<åfl_»∞. „a\˜+π ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ XHõ "Õ∞~°ÔH·<å
áÈ~å_ç# J#∞Éèí==Ú#fl HÍO„ÔQãπ, Hõ=¸ºxã¨∞ì <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Ѩ~°ã¨Ê~°
"≥·~°∞^蕺Å∞ ѨHõ¯#ɡ\ ì̃, ™ê„=∂[º"å^Œ ã¨fiÉèÏ=O`À, PK«~°}`À =zÛ#
PO„^èŒ ÃÑ`«<Î åxH˜ `≥ÅOQÍ}#∞ |Onx KÕãO≤ „_»∞. „a\˜+"π å_»∞ =#~°∞Å∞
H˘Å¡Q˘@ì_®xˆH ÉèÏ~°`«^Õâßxfl ^Œ∞~å„Hõq∞Oz#@∞¡QÍ, PO„^èŒ"å_»∞
=#~°∞Å∞ H˘Å¡Q˘@ì_®xˆH `≥ÅOQÍ}#∞ ^Œ∞~å„Hõq∞OKå_»∞.
P HÍÅѨ٠ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠„Ѩ=ÚY "Õ∞^è•=ÙÅO^Œ~°∞ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
qÅHõ∆}"≥∞ÿ# „áêO`«=∞x, ã¨fi`«O„`«OQÍ LO_®Åx Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞.
_®. a.P~ü. JOÉË^¯Œ ~ü ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ ã¨fi`«O„`« ~å¢+Oì¨ QÍ LO_®Å#_»"∞Õ
H͉õΩO_®, XˆH ÉèÏ+¨, XˆH ~å¢+¨ìO ã≤^•úO`å<Õfl `«Ñ¨CѨ\Ïì_»∞.
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£#∞ ^ÕâßxH˜ Ô~O_À ~å[^è•xQÍ ^Õâ◊ áêÅ# x~°fiÇ≤ÏOKå
Å<åfl_»∞. `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞, ™ê÷xHõ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ `≥ÅOQÍ}#∞ PO„^è`Œ À
Hõ e Ñ≤ ` Õ `≥ Å OQÍ} =#~° ∞ Å#∞, Jkè H Í~åxfl PO„^è Œ á êʼnõ Ω Å∞
H˘Å¡Q˘_»`å~°x ÉèíÜ«∞ ã¨O^ÕǨÅ∞ =ºHõÎѨiKå~°∞. Ѷ¨AÖò Jb Hõq∞+¨<£
D "åã¨"Î åÅ#∞ qâı+¡ O≤ z „Ѩ[Å J#∞=∂<åÅ∞ x[=∞=Ù`åÜ«∞<åfl_»∞.
(ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£) `≥ÅOQÍ}#∞ ã¨fi`«O„`« ~å¢+Oì¨ QÍ<Õ H˘#™êyOKåÅ<åfl_»∞.
L`«Î~åk <åÜ«∞‰õΩÅ∞ _èçb¡ ÃÑ^ŒÌÅ∞ D "åãÎ̈"åÅhfl =kÖËã≤ ˆH=ÅO
PO„^èŒ ÖÏc HÀi#@∞ì #_çz, U_ÕÛ"å_ç Hõà◊√¡ `«∞_çz#@∞ìQÍ XHõ ÃÑ^ŒÌ
=∞#∞+¨µÅ XѨÊO^ŒO Ѩ„`«O KÕuÖ’ ÃÑ\˜ì `≥ÅOQÍ}#∞ PO„^èŒ`À
Hõe¿Ñã≤O„_»∞. „Ѩ[Å „Ѩ"Õ∞Ü«∞O ÖˉõΩO_®<Õ PO„^茄Ѩ^Õâò U~°Ê_çOk.
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ #"å|∞ áêÅ# J<Õ Éèí∂™êfi=∞º áêÅ# #∞O_ç
PO„^èŒ áêÅ# J<Õ ™ê„=∂[º"å^Œ áêÅ# H˜OkH˘KåÛ~°∞. `≥ÅOQÍ}
ÃÑ#O g∞^Œ #∞O_ç á⁄~ÚºÖ’H˜ Ѩ_çOk.
#"å|∞Å áêÅ#Ö’<≥·<å, `«~°`«~åÅ `≥ÅOQÍ} ~å[=OâßÅ
áêÅ#Ö’<≥<· å `≥ÅOQÍ} ã¨OѨ^Œ `≥ÅOQÍ}Ö’<Õ LO_çOk. „a\˜+π
=Å㨠áêʼnõΩÅ`À #"å|∞Å q∞„`«`«fiO =Å¡ `«Ñ¨Ê `≥ÅOQÍ} =#~°∞Å∞
`≥ÅOQÍ} "å_»HÍxˆH Ѩiq∞`«"∞≥ ÿ LO_ç<å~Ú. W`«~° „áêO`åÅ #∞Oz
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£‰õΩ =zÛ#"å~°∞ J#∞ÉèíqOK«_®xH˜ =zÛ#"åˆ~ HÍh
=#~°∞Å∞ `«~°eOK«_®xH˜ HÍ^Œ∞. PO„^èŒ „áêO`«O "å~°∞ nxH˜
q∞#Ǩ~ÚOѨÙ. 1956‰õΩ =ÚO^Œ∞ á⁄~°∞QÆ∞ ^ÕâßxH˜, á⁄~°∞QÆ∞ ~å¢ëêìxH˜
=zÛ#@∞ìQÍ ~å=Åã≤ =KÕÛk. PO„^茄Ѩ^Õâò U~åÊ@∞ #∞Oz ^ÀÑ≤_ô
KÕÜ«∞_®xH˜, =#~°∞Å∞ `«~°eOK«_®xH˜, JkèHÍ~°O K«ÖÏ~ÚOK«_®xH˜
=KåÛ~°∞. `≥ÅOQÍ} `åà◊O KÕ`«∞Å∞ PO„^èŒ áêÅHõ=~°æO KÕ`«∞ÅÖ’H˜
"≥àÏ¡~Ú. P 1 #=O|~ü 1956 `≥ÅOQÍ}‰õΩ '^Œ∞iÌ#O—. 'q„^ÀǨÏ
k#O—. „Ѩ[Å =∞^茺‰õΩ q+¨Ü«∂xfl `≥zÛ áÈ~å_»‰õΩO_® L#fl
JO^ŒiHõO^Œ~°∂ – Ѩ^Œ=ÙÅ HÍOHõ∆`À PO„^èŒ áêʼnõΩÅ =ÚO^Œ∞
^ŒàÏsÅ∞QÍ ÖÁOyáÈ~Ú# `≥ÅOQÍ} <åÜ«∞‰õΩÅO^Œ~°∂ `«ÅÅ∞
kOK«∞HÀ"åeû# k#O. `≥ÅOQÍ} <åÜ«∞‰õΩÅ∞ D<å\˜H© `≥eqx
á⁄O^Œ_»O ÖË^Œ∞. HÍO„ÔQãπ =∞ǨÏ=∂‡i PO„^èŒ áêÅHõ=~°æO KÕu
H©Å∞ÉÁ=∞‡QÍ =∂i `≥ÅOQÍ}#∞ x`«ºO ^ÀÑ≤_ô KÕ™ÈÎOk. H˘`«Î H˘`«Î
J=`å~åÖˇuÎ ™êyã¨∞Î#fl D Ñ‘_»#‰õΩ Jaè=$kú J<Õ x<å^ŒO
`«yeã¨∞Î<åfl~°∞. nxH˜ JO^Œ~°∂ Ãã· JO@∂ `≥ÅOQÍ} g∞^Œ J=∞Å∞
KÕã¨∞Î#fl Ç≤ÏOã¨#∞ P"≥∂kã¨∞Î<åfl~°∞. `≥ÅOQÍ} "åˆ~ ǨϟO =∞O„`«∞Öˇ·
Ç≤ÏOã¨#∞ J=∞Å∞KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
20 gHõ∆}O d [#=i 2010
PO„^茄Ѩ^Õâò U~åÊ@∞ #∞O_Õ ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨µÅ XѨÊO^ŒÑ¨Ù
LÅ¡OѶ¨∞# ‰õÄ_® "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi ã¨=∞Hõ∆OÖ’ ‰õΩki# D
XѨÊO^ŒÑ¨Ù Ju„Hõ=∞}#∞ J@∞ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO HÍh, HÍO„ÔQãπ
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ HÍh, W@∞ qâßÖÏO„^èŒÖ’ „Ѩ*Ï~å[º=∞x Q˘Ñ¨ÊÅ∞
„ѨHõ\ ˜Oz# Hõ=¸ºxã¨∞ì <åÜ«∞‰õΩÅ∞ HÍh ZO`« =∂„`«O Ѩ\ ì̃OK«∞
HÀÖË^Œ∞. `≥ÅOQÍ} #∞Oz hà◊√¡ `«~°eOK«_®xH˜ x^èŒ∞Åhfl =∞o¡Oz
PO„^èŒ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ <≥~°"Õˆ~Û „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ Hõ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. ã≤OQƈ~}˜
ÉÁQÆ∞æ `«~°eOz ^äŒ~°‡Öò q^Œ∞º`ü „áê*ˇ‰õΩìÅ∞, [Å q^Œ∞º`ü „áê*ˇ‰õΩìÅ∞
Hõ@∞ì‰Ωõ <åfl~°∞. WOy¡+π ÉèÏ+¨ <≥ÑO¨ ÃÑ\˜ì L^ÀºQÍÅ∞, JkèHÍ~° Ѩ^=Œ ÙÅhfl
H˘Å¡Q˘\Ïì~∞° . `«=∞ „áêO`åÅÖ’ ÃÇÏ· HÀ~°∞ì „ÉÏOz JHõ¯~°Ö^Ë xŒ L^•~°OQÍ
„ѨHõ\ ˜Oz ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì#∞ P„Hõq∞OKå~°∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£,
`≥ÅOQÍ}Ö’x W`«~° Ѩ@ì}ÏÅH˜, Ñ¨Öˇ¡ÅH˜ =#~°∞Å∞, "åºáê~°, Láêkè
J=HÍâßÅ∞O_Õ Jxfl KÀ@¡Ö’H˜ „Ѩ"ÕtOKå~°∞. `≥ÅOQÍ} "åºÑÎ̈OQÍ
#Å¡ˆ~QÆ_ç <ÕÅÅ∞, h~°∞#fl <ÕÅÅ∞, Yx[ ã¨OѨ^Œ L#fl `å=ÙÅ∞ Jhfl
PO„^èŒ =Åã¨"å^Œ∞Å KÕuH˜ zHͯ~Ú. ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ #∞Oz =∂~°∞=¸Å
Ñ¨Öˇ¡Å^•HÍ ZHõ¯_çHõHõ¯_» ™ê÷xHõ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ Hõq∞+¨<£Å∞ ѨOz `«=∞
JkèHÍ~åxfl ‰õÄ_® =º=ã‘H÷ $õ `«O KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞. ã¨z"åÅÜ«∞O, JÃãOc¡Å
`åà◊O KÕ`«∞Å∞ "åi KÕ`«∞Ö’¡<Õ L<åfl~Ú QÆ#∞Hõ D ^Œ∞~å„Hõ=∞}
=º=Ǩ~°O "åiH˜ ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿOk.
PO„^èŒ Ñ‘_»# ÃÑiy# H˘nÌ `≥ÅOQÍ}Ö’ „ѨuѶ¨∞@# ‰õÄ_®
„áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. „Ѩ[Å P„QÆÇ¨Ï *ÏfiÅÅ∞ 1969Ö’ XHõ¯™êiQÍ
ÉèíQÆ∞æ=∞<åfl~Ú. `≥ÅOQÍ} "åºÑ¨ÎOQÍ `≥ÅOQÍ} *ˇO_®ÖˇQƈ~âß~°∞.
#Å¡*Oˇ _®Å`À PO„^èŒ áêÅHõ=~åæxfl x~°ãO≤ Kå~°∞. `≥ÅOQÍ} „Ѩ[ÅO`å
'PO„^è• QÀ ÉϺH±, W_ô¡, ™êOÉÏ~ü QÀ ÉϺH±— =O\˜ x<å^•Å∞
JO^Œ∞‰õΩ<åfl~°∞. 1969 `≥ÅOQÍ}Ö’ XHõ Q˘Ñ¨Ê áÈ~å@ ã¨O=`«û~°O.
q^•ºi÷, Láê^蕺ܫ∞, L^ÀºQÆ, HÍi‡Hõ =~°æO, Ѩ„uHÍ ~°K«~Ú`«Å∞
`≥ÅOQÍ} HÀã¨O f„=OQÍ ã¨OK«eOz# HÍÅ=∞k. PO„^èŒ áêÅHõ
=~°æO HÍã¨∞ „|Ǩ‡#O^ŒÔ~_ç¤ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O g∞^Œ
^•_ç KÕãO≤ k. 370 =∞Ok `≥ÅOQÍ} a_»Å¤ „áê}ÏÅ∞ |e fã¨∞‰õΩOk.
`≥ÅOQÍ} JO`«\Ï "ÕÖÏkQÍ ÖÏsîKèås˚ ã¨OѶ¨∞@#Å∞, ÉÏ+¨Ê"åÜ«Ú
„ѨÜ≥∂QÍÅ∞, =O^ŒÖÏk HÍÅ∞ÊÅ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ [iQÍ~Ú. `≥ÅOQÍ}
JO`«\Ï x<å^ŒO XHõ¯>Ë, '=∂ `≥ÅOQÍ} =∂‰õΩ HÍ"åe—. #ÅÉè̌·
ã¨O=`«û~åÅ∞ ^•\˜<å *Ï˝Ñ¨HÍÅ∞ =∂iáÈÖË^Œ∞. P<å\˜ P„QÆǨÏ=¸
K«ÖÏ¡~°ÖË^Œ∞. PO„^èŒ áêÅ# g∞^Œ ^Õfi+¨O q„^ÀǨxH˜ áêÅÊ_»∞`«∞#fl
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`«fiO g∞^Œ, ã¨"≥∞ÿHõº "å^ŒO g∞^Œ D<å\˜H© Hõã≤
~°QÆ∞Å∞`«∂<Õ LOk. 1969 L^Œº=∂xfl HÍO„ÔQãπ áêsì q∞OˆQã≤Ok.
XHõ<å_»∞ ~å„uH˜ ~å„u ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ Ѩ~°∞ÔQ`«∞ÎH˘zÛ# WOk~å QÍOnè
`≥ÅOQÍ} HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅHõ∞ Ѩ^=Œ ÙÅ Pâ◊ EÑ≤ Ö’|~°∞K«∞‰õΩOk.
`≥ÅOQÍ} "åºÑÎ̈OQÍ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ÖÁOyáÈ~Ú# `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞„^ÀǨïÅ q„QÆǨÅ∞ ÃÑ\˜ì ^ŒO_»ÖËã¨∞Î<åfl~°∞. P =∞ǨÏ`«Î~°
L^Œº=∂xH˜zÛ# Ǩg∞Å#∞ ‰õÄ_® Hˆ O„^Œ, ~å¢+ì¨ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`åfiÅ∞
|∞~°^Œ QÆ∞O@Ö’ `˘ˆH¯âß~Ú. JѨÊ\˜ ZxflHõÅ∞ `≥ÅOQÍ}Ö’ HÍO„ÔQãπ#∞
=∞\ì̃ HõiÑ≤OKå~Ú. „Ѩ[Å∞ `≥ÅOQÍ} „Ѩ*Ï ã¨q∞uH˜ Ѩ@ìO Hõ\Ïì~°∞.
`≥ÅOQÍ} „Ѩ*Ï ã¨q∞u<Õ HÍO„ÔQãπ q∞OˆQã≤Ok. L^Œº=∞ „^ÀǨxH˜
áêÅÊ_ç# HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, "åi ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ PO„^èŒ áêʼnõΩÅ
^ŒàÏ~°∞Å∞QÍ `≥ÅOQÍ}Ö’ ÃÑ`«Î<åÅ∞ KÕã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞. q„^ÀǨÏ"Õ∞
ѨÙ<åkQÍ HÍO„ÔQãπ x~å‡}"≥∞ÿ LOk.
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
1982Ö’ HÍO„ÔQãπ =ÚYº=∞O„`Õ J~Ú<å, `≥ÅOQÍ} "å_≥·#
\˜.JO[Ü«∞º#∞ ~år"£QÍOnè J==∂# ѨiKå_»∞. ã¨iQÍæ P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêsì =ÚO^Œ∞H˘zÛOk. Z<£.\˜. ~å=∂~å=Ù
P`«‡Q“~°= x<å^ŒO`À\©, ã¨OHˆ =∆ ∞ Ѩ^HŒä ÍÅ`À\© =zÛ QÔ eKå_»∞. J~Ú`Õ
~å=∂~å=Ù Hõ~°∞_»∞QÆ\ ˜ì# ã¨"≥∞ÿHõº"åkQÍ Ñ¨xKÕâß_»∞. `≥ÅOQÍ}#∞
^Àz ã‘=∂O„^èŒ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ fˆ~Û Ñ¨xKÕâß_»∞. XHõ¯ JOâ◊O KåÅ∞.
`≥Å∞QÆ∞ QÆOQÆ ¿Ñ~°∞# =∞„^•ã¨∞‰õΩ hiKÕÛ Ñ¨^äŒHõO „áê~°OaèOz
~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ „áê~°OaèOKå_»∞. QÍÖË~°∞–#QÆi,
ǨÏO„n–h"å ÖÏO\˜ Ѩ^äŒHÍÅ∞, "≥Å∞QÀ_»∞, „|ǨχOQÍi =∞~î°O
„áê*ˇ‰õΩìÅ∞. JQÍ^äŒ"≥∞ÿ# `≥Å∞QÆ∞QÆOQÆ HÍÅ∞= `«=fiHõO PÜ«∞#
„áê~°OaèOz#"Õ. WѨÊ\˜ =ÚYº=∞O„uH˜ áÈuÔ~_çᤠê_»∞ Ѩ^HŒä ÍxH˜ ^•i
„áê~°OaèOzOk ~å=∂~å"Õ. ã¨∞OˆHâ◊√Å#∞ „áê*ˇ‰õΩìQÍ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î#
P^è Œ ∞ hHõ i OK« _ ®xH˜ Ѩ Ó xHõ ` À Ѩ x KÕ ã ≤ O k ~å=∂~å"Õ . WÖÏ
`≥ÅOQÍ}#∞ ^ÀÑ≤_ô KÕ¿ã Hõ$+≤x Q˘Ñ¨ÊQÍ ™êyOz# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
áêÅ#Ö’ JÃãOc¡Ö’ `≥ÅOQÍ} TÃã`«Î~å^Œ<Õ ^•HÍ áÈ~ÚOk.
^ÀÑ≤_xô ã¨ÇÏ≤ ã¨∂Î =zÛ# `≥ÅOQÍ} [#O P`«‡Q“~°= ã¨=∞㨺 =KÕÛã¨iH˜
JÅ[_ç „áê~°OaèOzOk.
`≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å KÕuÖ’ Kå=Ù ^≥|ƒ ux JkèHÍ~°O HÀÖ’Ê~Ú#
HÍO„ÔQãπ, ^Õâ◊=∞O`å `«# pHõ\ ˜ =ÚYO `≥eã≤áÈ~Ú "≥Å"≥ÅÉ’`«∞#fl
HÍO„ÔQãπ‰Ωõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O HÍ=Åã≤ =zÛOk. K«O„^ŒÉÏ|∞ áêÅ#
JO`å ™ê„=∂[º"å^Œ áêÅ<Õ J~ÚáÈ=_»O, „ѨѨOK«ÉϺOH± P^ÕâßÅ
"Õ∞~°‰Ωõ Jhfl J=∞‡‰õÑÙ¨ ã¨~∞° ‰õΩÖË HÍ=_»O, ã¨OHˆ =∆ ∞ K«~º° Å∞ ÖËHáõ È=_»O,
„Ѩ[Å g∞^Œ J}z"Õ`« H˘#™êQÆ_»O, ZxflHõÅ "Õà◊ `«Ñ¨Ê Z=~°∂
~å[H©Ü«∂Å∞ =∂\Ï¡_»~å^Œx `«##∞ ã≤.W.X.QÍ „ѨHõ\ ˜OK«∞‰õΩx Ju
`≥eq`À „Ѩ[efl =∞ÉèíºÃÑ_»∞`«∂ K«i„`« J=ã¨~°"Õ∞ ÖË^Œ<Õ ™ê÷~ÚH˜
"≥à_¡◊ O» `À ZHõ¯_çHHõ ¯õ _® K«i„`« =¸ÖÏÖ’¡H,˜ =∞øeHõ ã¨=∞㨺ŠѨiëê¯~°
_ç=∂O_»¡Ö’H˜ „Ѩ[Å∞ KåÖÏ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ „Ѩܫ∂}˜OKå~°∞. Éèí∂q∞,
Éèí∞HÎ̃, ã¨OˆH∆=∞ K«~°ºÅ J=∞Å∞, =∞^Œº x¿+^èŒO J=∞Å∞ =O\˜ J<ÕHõ
áÈ~å\ÏÅ`À áê@∞ `≥ÅOQÍ} áÈ~å@O ‰õÄ_® =ÚO^Œ∞H˘zÛOk.
1956‰õΩ =ÚO^Œ∞ #∞O_ç `≥ÅOQÍ}#∞ PO„^èŒ`À HõÅѨ‰õÄ_»^Œx
=ºuˆ~H˜Oz# q^•ºi÷ `«~O° , ã¨fi`«O„`« `≥ÅOQÍ} K«i„`« `≥eã≤# ÃÑ^ŒÅÌ ∞,
q=ÚH˜Î L^Œº=∂Å x~å‡}ÏxH˜ ѨÓ#∞‰õΩ#fl q^•º~°∞÷Å∞, 1969Ö’
„áê}ÏÅ∞ HÀÖ’Ê~Ú# `≥ÅOQÍ} J=∞~°∞Å "å~°ã¨∞Å∞, ã¨=∞㨺Å
ã¨∞_çQÆ∞O_»OÖ’ qÅqÖÏ¡_»∞`«∞#fl „Ѩ[ÅO^ŒiÖ’ ~°QÆ∞Å∞‰õΩO@∞#fl
`≥ÅOQÍ} HÍOHõ∆ 1990Å `«~°∞"å`« `≥ÅOQÍ}À^Œº=∞ x~å‡} ~°∂ѨO
fã¨∞‰õΩOk. `≥ÅOQÍ} x~å‡}ÏÅ g∞^Œ, `≥ÅOQÍ} PHÍOHõ∆Å g∞^Œ
`≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ `«# „‰õÄ~°"∞≥ #ÿ Ç≤ÏOã¨#∞ J=∞Å∞ KÕãO≤ k. „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl,
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ `≥ÅOQÍ}#∞ PHÍOH˜O∆ z#O^Œ∞Hˆ ɡe¡ Åe`«, J~ÚÅ#fl,
ѨÙ~°∞ëÈ`«ÎO =O\˜ `≥ÅOQÍ} <Õ`«Å „áê}ÏÅ∞ |e fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
`≥ÅOQÍ}Ö’ 1969 `«~∞° "å`« =zÛ# H˘`«Î `«~O° Ö’H˜ `≥ÅOQÍ}
PHÍOHõ∆Å∞ |ÅOQÍ „Ѩ"Õtã¨∂Î „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ `≥ÅOQÍ} x<å^ŒO
|ÅѨ_»∞`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O `≥ÅOQÍ} [#ã¨Éèí g∞^Œ
f„="≥∞#ÿ x~°ƒO^è•xfl „ѨÜ∂≥ yOzOk. D ã¨O^Œ~åƒùxfl JѨÊ\˜ „ѨuѨH∆õ
<åÜ«∞‰õΩ_»∞QÍ "≥·.Zãπ. ~å[âıY~°Ô~_ç¤ KåÖÏ '`≥eq—QÍ LѨÜ≥∂yOK«∞
‰õΩ<åfl~°∞. 2004 ZxflHõÅ HÀã¨O ѨÙ<åk "Õã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. 41 =∞Ok
HÍO„ÔQãπ ZO.ZÖò.Z.Å`À ã¨O`«HÍÅ∞ KÕ~ÚOz l.z<åflÔ~_ç¤ <åÜ«∞Hõ`fi« O
gHõ∆}O d [#=i 2010
Ö’ _èbç ¡ HÍO„ÔQãπ‰Ωõ =∞ǨÏ[~°∞¡ ѨOÑ≤OKå~°∞. JѨÊ\˜Hˆ U~°Ê_ç ~å[H©Ü∞«
„Ѩ„H˜Ü∞« `À `≥ÅOQÍ} ™êkè™êÎ=∞x J<ÕHõ ã¨ÉÅíè ∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞#Î fl `≥ÅOQÍ}
~å¢+¨ì ã¨q∞ux q∞Oz `≥ÅOQÍ} JOâ◊O HÍO„ÔQãπ^Õ#x #q∞‡OKÕ
ѨxKÕâß~°∞. `≥~åã¨`À á⁄`«∞Î ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. `«=∞k qâßÖÏO„^èŒ
x<å^Œ"Õ∞ ##fl ã≤.Ñ≤.S.(ZO) `À\˜, Ug∞ K≥ѨÊx ã≤.Ñ≤.S. `À á⁄`«∞Î
Hõeã≤ `≥ÅOQÍ} ~å¢+¨ìO U~°Ê~°∞™êÎ=∞x `≥ÅOQÍ} „Ѩ[ʼnõΩ
Ǩg∞eKåÛ~°∞. Hˆ O„^Œ <åÜ«∞Hõ`fi« O`À |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨ÉÅíè Ö’ K≥ÑÊ≤ OKå~°∞.
ÅQÆ_»áê\˜ ~å[QÀáêÖò =O\˜ "åi <À~°∞¡ J^Œ∞ѨÙÖ’ LOKå~°∞.
#HõûÖˇ·@¡`À K«~°ÛÅ∞, ZO.P~ü.Ñ≤.Zãπ. HÀi# =sæHõ~°}, WÖÏ JO^ŒiH©
Jxfl Ǩg∞Å`À =ÚO^Œ∞H˘KåÛ~°∞. nxH˜ „ѨuQÍ Pi÷Hõ ã¨O㨯~°}Å∞,
ã¨"∞≥ Hÿ ºõ "å^ŒO, #HõûÖˇ@· ¡ g∞^Œ J}z"Õ`« =O\˜ q^è•<åÅ`À ZxflHõÅÖ’H˜
ky# `≥Å∞QÆ∞^Õâßxfl „Ѩ[Å∞ z`«∞ÎQÍ F_çOKå~°∞. ~å¢+ì̈OÖ’ HÍO„ÔQãπ
„ѨÉ∞íè `«fiO U~°Ê_çOk. Hˆ O„^ŒOÖ’ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’<Õ Ü«Ú.Ñ≤.Z.
„ѨÉèí∞`«fiO U~°Ê_çOk.
2004Ö’ JkèHÍ~°O á⁄Ok# `«~∞° "å`« `≥ÅOQÍ} q+¨Ü∞« OÖ’,
„Ѩ[Å „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ _ç=∂O_»¡ q+¨Ü«∞OÖ’ HÍO„ÔQãπ `«# "≥∂ã¨Ñ¨Ói`«
q^è•<åÅ#∞ x~°¡[˚QÍ J=∞Å∞ KÕã≤Ok. W^ŒO`å =~°Î=∂# K«i„`«.
Ü«Ú.Ñ≤.Z. Hõh㨠HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ `≥ÅOQÍ} JOâ◊O KÕiÛOk. áê~°"¡ ∞≥ O\ò
LÉèÜ í ∞« ã¨ÉÅíè Ö’ ~å¢+Ñì¨ u¨ <À@ ѨeH˜OzOk. =∞~À"≥Ñ· Ù¨ „Ѩ}Éò =ÚYs˚
Hõq∞\© "Õã≤ Jaè„áêÜ«∂Å_çyOk. Jxfl áêsìÅ∞ Jaè„áêÜ«∂Å∞ `≥eÑ≤<å
HÍO„ÔQãπ `«# Jaè„áêÜ«∞"Õ∞q∞\’ K≥ѨÊÖË^Œ∞. `«# Jaè„áêÜ«∞O
K≥ѨÊHõáÈ=_»O, =OzOKåÅ#∞‰õΩ#flѨÙ_»∞ Hõq∞\©Å∞ "Õã≤ HÍňH∆ѨO
KÕÜ«∞_»O HÍO„ÔQãπ‰õΩ "≥#fl`À ÃÑ\ì̃# q^Œº. `≥ÅOQÍ} q+¨Ü«∞OÖ’
HÍO„ÔQãπ q^è•<åxfl D ~å¢+¨ì =ÚYº=∞O„u #_»∞ѨÙ`«∞<åfl~°∞. `«#
<À@ `≥ÅOQÍ} q+¨Ü∞« O ™ÈxÜ«∂ KÕuÖ’ ÃÑ\ì̃<åO Jx K≥|∞`«∂
P"≥∞ <À~°∞ =¸~ÚOKå~°∞. „ѨÉèí∞`«fiOÖ’H˜ KÕ~°∞Û‰õΩx `≥~åã¨#∞ peÛ
HÍO„ÔQãπÖ’H˜ kQÆ*Ï~åÛ~°∞. `≥ÅOQÍ} HÀã¨O L^Œºq∞OK«_®xHõx K≥ÑÊ≤ #
`≥ÅOQÍ} ~å¢+¨ì ã¨q∞u L^Œº=∂ÅÖ’H˜ H͉õΩO_® JkèHÍ~°OÖ’H˜
K˘~°|_»_»O`À `≥~åã¨#∞ q∞OˆQÜ«∞_»O HÍO„ÔQãπ‰õΩ ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿOk. `«#
"≥·Yix „Ѩ}Éò=ÚYs˚H˜ K≥ѨʉõΩO_®<Õ S^ÕO_»∞¡ QÆ_çÑ≤, ~Àâ◊Ü«∞º`À
=∞~À Hõq∞\© "Õã≤ `≥ÅOQÍ} =KÕÛk ÖË^xŒ ѨeH˜OzOk. U~åÊ@∞Ö’<Õ
~Àâ◊Ü«∞º Hõq∞\© J~°÷O ÖËxkQÍ `ÕeáÈ~ÚOk. D S^ÕO_»¡ áêÅ#
=Ú#∞ÃÑ#fl_»∂ ÖË#O`«QÍ `≥ÅOQÍ}#∞ H˘Å¡Q˘\ì̃Ok. `≥ÅOQÍ}#∞
`≥Q^Æ ÀK«∞HÀ=_®xˆH „Ѩ`ºÕ Hõ ~å¢+Oì¨ QÍ U~°Ê~°K_« O» ÖË^xŒ `ÕeáÈ~ÚOk.
U x<å^•Å`À HÍO„ÔQãπ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛO^À P x<å^•Å∞
ѨHõ¯#ɡ\ ˜ì, `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O ZxflHõÅ Z*ˇO_®`À HÍO„ÔQãπ =ÚO^Œ∞‰õΩ
™êyOk. ã¨"≥∞ÿHõº"å^ŒO, Pi÷Hõ ã¨O㨯~°}Å∞, #HõûÖˇ·@¡ g∞^Œ J}z"Õ`«
q^è•<åÅ#∞ =∞iO`« ^Œ∂‰õΩ_»∞QÍ J=∞Å∞ KÕãO≤ k. Ju"å^Œ, f„="å^Œ
=Ú„^Œ"Õã≤ =º‰õΩÎÅ#∞, ã¨Oã¨÷Å#∞ x~°∂‡eOKÕ K«~°ºÅ∞ KÕѨ\ ˜ìOk.
ÔH. Hõ#HÍKåi, =Ú<≥Ñ¨Ê =O\˜ Láê^蕺ܫÚÅ |e XHõ L^•Ç¨Ï~°}
=∂„`«"∞Õ . [ÅÜ«∞[˝O ¿Ñ~°∞`À 66 „áê*ˇ‰Ωõ Åì ∞ KÕÑ\¨ ì˜ 22 ѨÓiÎ KÕã#≤ @∞ì
„ѨHõ\ ˜ã¨∞Î#fl „ѨÉèí∞`«fiO `≥ÅOQÍ}Ö’ Ô~O_»∞ ѨÓiÎKÕã≤#@∞ì K≥|∞`ÀOk.
HÍh hà◊√¡ ~å=_»O ÖË^#Œ fl^Õ x[O. „Ѩ`ºÕ Hõ Pi÷Hõ =∞O_»ÖÏÅ U~åÊ@∞‰õΩ
ѨÓ#∞H˘x 75 Ãã*òʼnõΩ J#∞=∞u á⁄Ok `≥ÅOQÍ}Ö’<Õ 45‰õΩ q∞Oz
Ãã*òÅ∞ U~°ÊizOk. ™ê„=∂[º"å^Œ U[hûʼnõΩ, ã¨OѨ#fl =~åæʼnõΩ,
HõOÃÑhÅ J=`å~°"∞≥ uÎ ^ÀK«∞‰õΩ uO@∞#fl HÍO„\ÏHõ~ì ‰¡° Ωõ "ÕÅ ZHõ~åÅÖ’
¿Ñ^ŒÅ Éè∂í =ÚÅ∞ QÆ∞Ol WzÛOk. Z.Ñ≤.S.S.ã≤.x XHõ Éè∂í =∂Ñ¶Ü ≤ ∂« QÍ
21
 „áêO`åÅ∞ – PHÍOHõ∆Å∞
Jaè=$kú KÕãO≤ k. [ÅÜ«∞[˝O „áê*ˇ‰Ωõ Åì x^è∞Œ Å∞ JO`«‰Ωõ =¸_çO`«Å∞
ÃÑOz HõO„\ÏHõì~°¡#Ω |eÑ≤ã¨∞Î Hõq∞+¨<£Å∞ QÆ∞OlOk. `≥ÅOQÍ}
„áê*ˇ‰õΩìňH Z‰õΩ¯= x^èŒ∞Åx =∞ÉèíºÃÑ_»∞`«∂ JkèHõ „áê^è•#º`«`À
áÈÅ=~°O, ѨÙezO`«Å, áÈuÔ~_ç¤áê_»∞ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ ѨÓiÎKÕ™ÈÎOk.
~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ, PO„^茉õΩ hà◊√¡ – `≥ÅOQÍ}‰õΩ Hõhflàı¡ [ÅÜ«∞[˝O
áêÅã‘. `≥ÅOQÍ}#∞ ^ÀK«∞‰õΩuO@∞#fl^Œ#fl JHõ¯ã¨∞`À K≥ѨÊ_»O HÍ^Œ∞,
#_»∞ã¨∞Î#fl "åã¨Î="Õ∞ Wk. D S^ÕO_»¡Ö’ HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO
J=∞Å∞Ѩiz# ã¨OHˆ =∆ ∞ Ѩ^HŒä ÍÅ∞ „Ѩ[Å PHõe =∞O@Å g∞^Œ, P„QÆÇϨ O
g∞^Œ hà◊√¡ K«Å¡_»"Õ∞ `«Ñ¨Ê "Õ~°∞HÍ^Œ∞.
`≥ÅOQÍ} ¿Ñ~°∞ g∞^Œ ÔQez JkèHÍ~°O á⁄Ok `≥ÅOQÍ}‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ WO`« ^ŒÉÏ~ÚOѨÙ`À ѨxKÕã#≤ K«i„`« =∞ˆ~ =ÚYº=∞O„uH˜
ÖË^Œ∞. PO„^èŒ „áêO`« HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ `≥ÅOQÍ} g∞^ŒH˜
Ô~K«ÛQ˘_»∞`«∂ `≥ÅOQÍ} HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ <À\˜`À |∞[˚yOz,
<˘ã¨\ ˜`À ɡkiOz <À~°∞¡ =¸~Úã¨∂Î, Ѩ^Œ=ÙÅ∞, Hõq∞+¨<£Å∞ Ѩ_Õã≤
`«# Éèí[# KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∂ `≥ÅOQÍ} HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞
`≥ÅOQÍ} g∞^Œ „^ÀǨxH˜ LѨÜ≥∂yOKå~°∞. `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å
Jaè„áêÜ«∂Å`À ã¨O|O^èOŒ ÖˉΩõ O_® ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£#∞ `«# Wëêì~å[ºOQÍ
=∂ˆ~Û „Ѩܫ∞`«flO KÕâß~°∞. „ˆQ@~ü ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ J<åfl~°∞. B@~ü iOQ∑
~À_»∞¤ J<åfl~°∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ K«∞@∂ì HÍáê_»∞`«∂ =zÛ# Éèí∂=ÚÅ#∞
K«=HõQÍ `«# J#∞Ü«∂Ü«ÚʼnõΩ Hõ@ìɡ\Ïì~°∞. HÍO„ÔQãπ ~°H∆Í Hõ=K«O
H˜O^Œ ~“_ôÅ∞, =∂Ѷ≤Ü«∂ b_»~°∞¡, ã‘=∂O„^èŒ ã¨OѨ#∞flÅ∞ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
Éè∂í =ÚʼnõΩ F#~°~¡ ÚO„_»∞. Wxfl ^Œ∞~å‡~åæÅ∞ KÕã∂¨ Î ™ê=∂#º „Ѩ[Å#∞
PHõi¬OK«_®xH˜ ã¨OˆH∆=∞ Ѩ^äŒHÍÅ∞ KÕѨ\ ˜ì Jaè=$kú x<å^ŒO`À
T^Œ~°Q˘\˜ìO_»∞. Z<£H“O@~°∞¡, L^Œº=∂Å Tã¨∞ÖËx, QÍe ‰õÄ_®
Hõ ^ Œ Å x "å`å=~° } Ïxfl =∂=¸Å∞ q+¨ Ü « ∞ OQÍ =∂iÛO_» ∞ .
~å[H© Ü « ∞ =∞O>Ë WÖÏ #_» á êÅx HÍO„Ô Q ãπ <åÜ« ∞ ‰õ Ω ÅO^Œ i H©
P^Œ~°≈„áêÜ«Ú_≥·O_»∞.
Éèí∂=ÚÅ∞ ѨOK«∞`å=∞#fl =∂@ =ÚiyáÈ~ÚOk HÍh,
`≥ÅOQÍ}Ö’ Éèí∂ x~åfiã≤`«∞Å ã¨=∞㨺 f„=OQÍ =ÚO^Œ∞H˘zÛOk.
Ãã*òʼnõΩ, [ÅÜ«∞*Ï˝xH˜ XHõ =∞ǨÏ|∂Éò#QÆ~ü lÖÏ¡Ö’<Õ J~°"≥· "ÕÅ
ZHõ~åÅ Éèí∂q∞x „ѨÉèí∞`«fiO ¿Ñ^ŒÅ #∞Oz QÆ∞OA‰õΩOk. áÈÖËѨe¡
Ãã*ò Ü«∂Éèˇ· =∞Ok Ô~·`«∞Å „áê}ÏÅ∞ q∞OyOk. P ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞
x~å^è•~°"∞≥ <ÿ å~Ú. Hõ$ëê‚#k h\˜Ö’ áêÅ=¸~°∞ "å\Ï `ÕeÛOk ÖË^∞Œ .
KÕÑ\¨ #ì˜ „áê*ˇ‰Ωõ Åì ¿Ñi@ `«qfi# HÍÅ∞=ÅÖ’ Jqhu x^è∞Œ Å∞ áê~å~Ú.
HÍO„ÔQãπ *Ë|∞Å∞ xO_®~Ú. `≥ÅOQÍ}Ö’ U lÖÏ¡#∞ ѨijeOz<å
W^Õ ^Œ∞ã≤÷u. QÀ^•=i hà◊√¡ QÀ^•=i, Hõ$ëê‚ _≥ÖÏìʼnõΩ =∞ÅáêÖˇ.
Hõ$+¨‚ hà◊√¡ ~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ =∞ÅáêÖˇ. Wk PO„^èŒ áêÅHõ=~åæÅ ^Œ∞+¨hì u.
D hu =Å¡ `≥ÅOQÍ} =º=™êÜ«∞O ^≥|ƒuOk. ~Ô `· åOQÆO JѨCÅ
áêÖˇ·Ok. P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ áêÖˇ·Ok. =$`«∞ÎÅ∞ ^≥|ƒu<åfl~Ú. ˆH=ÅO
‰õÄ\˜HÀã¨"∞Õ ^Õâ=◊ ∞O`«\H˜ ,© q^ÕâßʼnõÄ =Åã¨Å∞áÈ=_»O `≥ÅOQÍ}‰õΩ
x`«º r=#"≥∞Oÿ k. hà◊√,¡ x^è∞Œ Å∞, =#~°∞ʼnõΩ `À_»∞ `≥ÅOQÍ} f„="≥∞#ÿ
„â◊=∞^ÀÑ≤_Hô ˜ QÆ∞~°=Ù`ÀOk. q^Œº, "≥^· ºŒ O, ~°"å}Ï `«k`«~° U ~°OQÍÅ#∞
ѨijeOz<å `≥ÅOQÍ}‰õΩ XHõ@¡Ö’ x^èŒ∞Å∞ qkeÛ ~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ,
Hõ_Ñ» ‰¨ Ωõ , HÍ~˘Êˆ~\ò ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ =O^ŒÅ HÀ@¡Ö’ x^è∞Œ Å∞ ã¨=∞iÊOzOk.
`«# JOQÆ |ÅO`À, J~°÷ |ÅO`À Hˆ O„^•xfl, ~å¢ëêìxfl, `≥ÅOQÍ}
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ =ÚYº=∞O„u `«# J^Œ∞ѨÙÖ’ LOK«∞‰õΩ#fl_»∞.
`å#∞ `«Ñ¨Ê J#∞ºÅ∞ =∂\Ï¡_»ÖËx Ѩiã≤÷u HõeÊOzO_»∞. D ^Œ∞+ì̈
22 gHõ∆}O d [#=i 2010
=ÅÜ«∞OÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~Ú#O^Œ∞=Å¡, `Õ~°∞‰õΩx |Ü«∞@Ѩ_»#O^Œ∞=Å¡
`≥~å㨠g∞^Œ ‰õÄ_® `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ P„QÆǨÏO „ѨHõ\ ˜OzO„_»∞. LѨ
ZxflHõÖ’¡ `≥ÅOQÍ}‰õΩ F@∞¡ =zÛ#~Ú QÍh ã‘@∞¡ ~åÖË^Œ∞. D
S^ÕO_»¡Ö’ `≥ÅOQÍ} „^ÀǨïÅ *Ïa`å ÃÑiyáÈ~ÚOk. D
„^ÀǨïÅO^ŒiH© HÍO„ÔQãπÖ’<Õ „áêѨ٠^˘iH˜Ok.
Jã¨=∞ ã¨=∂[OÖ’ áêÅHõ=~°æ ~å[H©Ü«∂Å KÕuÖ’ ™ê=∂lHõ
<åºÜ«∞O, „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO ã¨Ñ¶¨Å=∞ÜÕ∞ºq HÍ=Ù. „Ѩ*Ï~å[ºO áêsì
™ê=∂lHõ `≥ÅOQÍ} JO\’Ok. ™ê=∂lHõ `≥ÅOQÍ}, „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ
`≥ÅOQÍ} XHõ~°∞ W¿ãÎ =KÕÛq HÍ=Ù. Jq `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞
`≥ÅOQÍ}Ö’ áÈ~å_ç ™êkèOK«∞‰õΩ<Õq. WѨÊ\˜H˜ PO„^èŒ áêÅHõ=~°æO
H˘`«Î J=`å~åÖˇ`‰Î« Ωõ O_® 1956‰õΩ =ÚO^Œ∞#fl ã¨fi`«O„`« `≥ÅOQÍ}#∞,
`å=Ú KÕÑ\¨ #ì˜ `≥ÅOQÍ}#∞ =keÃÑ_ç`Õ KåÅ∞. „a\˜+π =Åã¨áêʼnõΩÅ∞
WO_çÜ«∂ g∞^Œ „ѨÜ≥∂yOz# ÉèÏ+¨<Õ PO„^èŒ áêʼnõΩÅ∞ `≥ÅOQÍ}
g∞^Œ „ѨÜ∂≥ yã¨∞<Î åfl~°∞. J^Œ#OQÍ XˆH ÉèÏ+¨ x<å^•xfl *’_çã∞¨ <Î åfl~°∞.
ã≤.Ñ≤.ZO. =∂i¯û*ÏxH˜ =„HõÉèÏ+¨ºO K≥|∞`ÀOk. `å=Ú `≥ÅOQÍ}
J_»QÆ~°@, qâßÖÏO„^èŒ `«=∞ q^è•#=∞@, `≥ÅOQÍ} W¿ãÎ<Õq∞\˜,
W=fiHõáÈ`Õ<Õq∞\˜ Jx "≥∞eHõÅ ÉèÏ+¨ =∂\Ï¡_»∞`ÀOk. `≥ÅOQÍ}
J=ã¨~°O, <åºÜ«∞O JO@∂<Õ `≥ÅOQÍ} HÀã¨O áÈ~å_Õk ÖË^Œx
ã≤.Ñ≤.S. K≥|∞`ÀOk. „Ѩu z#fl J=HÍâßxfl PO„^èŒáêÅHõ =~°æO
`≥ÅOQÍ}‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ LѨÜ≥∂y™ÈÎOk.
D Jxfl\˜x q∞Oz `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ `≥ÅOQÍ} PHÍOHõ`∆ À
L#flO^Œ∞=Å¡<Õ ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ `≥ÅOQÍ}`À [@∞ìHõ_»∞`«∞<åfl~Ú.
1969 #∞O_ç J<ÕHõ ZxflHõÅÖ’ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ `≥ÅOQÍ}ˆH Hõ@∞ì|_ç
Ѷ¨e`åezÛO„_»∞. `≥ÅOQÍ} ZxflHõÅ Z*ˇO_® J~Ú#ѨÙ_»ÖÏ¡ „Ѩ[Å∞
`≥ÅOQÍ} ~å¢+ì̈ U~åÊ@∞ˆH f~°∞Ê xzÛO„_»∞. `≥ÅOQÍ} áÈ~å@O
P`«‡Q“~°= áÈ~å@O, JkèHÍ~°O HÀã¨O áÈ~å@O. Jã¨Ç≤ϺOK«∞
‰õΩO@∞<åfl, Tã≤<å, ^Œ∞"≥∞‡uÎ áÈã≤<å ˆH=ÅO ^ÀK«∞HÀ=_®xˆH PO„^èŒ
=Å㨠áêʼnõΩÅ∞ `≥ÅOQÍ}#∞ =keÃÑ@ì_»O ÖË^Œ∞. Wk =∞# J~°"≥·
UO_»¡ J#∞Éèí=O. XˆH J#∞Éèí=O ѨÙ#~å=$`«=∞=Ù`ÀOk. ^≥|ƒH˘\ì̃#
H˘nÌ Ñ¶≤xH±û ѨH˜∆ÖÏQÍ `≥ÅOQÍ} ÖËz xÅ|_»∞`ÀOk. `≥~åã¨
„ѨÜ≥∂QÍʼnõΩ `À_»Ê_»∞`«∂<Õ `≥~åã¨#∞ xÅn™ÈÎOk. K≥<åflÔ~_ç¤ #∞Oz
z<åflÔ~_ç¤ ^•HÍ, HÍã¨∞ „|Ǩ‡#O^ŒÔ~_ç¤ #∞Oz "≥·.Zãπ. ~å[âıY~°Ô~_ç¤
^•HÍ JO^ŒiHõO^Œ~°∂ [|~°Ìã‘ÎQÍ `≥ÅOQÍ} g∞^Œ ^ÀÑ≤_ôx J=∞Å∞
KÕã#≤ "åˆ~. `≥ÅOQÍ}‰õΩ ã¨OHˆ =∆ ∞ Ѩ^HŒä ÍÅ∞, PO„^艌 Ωõ =∞øeHõ =ã¨`∞« Å∞
Wn "åi q^è•#O. "≥·.Zãπ. ~å[âıY~°Ô~_ç¤ =∞~À J_»∞QÆ∞ =ÚO^Œ∞ˆHã≤
=Úã≤¡OÅ#∞ „Ѩ`ÕºHõOQÍ ZO.S.ZO. áêsìx `≥ÅOQÍ}‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
Ô~K«ÛQ˘\Ïì_»∞. PO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ ã¨OѨ#∞flÅ#∞, ^ÀÑ≤_ô^•~°∞Å#∞
`≥ÅOQÍ} g∞^Œ ^•_çH˜ ѨÙ~°=∂~Úã¨∞Î<åfl_»∞.
^Õâ◊OÖ’x ~å[H©Ü«∞ áêsìÅhfl ZxflHõÅ HÍÅOÖ’ „Ѩ[Å
=ÚO^Œ∞‰õΩ =ã¨∞Î Z<Àfl "åQÍÌ<åÅ∞ KÕã∞¨ #Î flq. ZxflHõÅ `«~∞° "å`« "åQÍÌ#
ÉèíOQÍxH˜ áêÅÊ_»∞`«∞#flq. ZxflHõÅÖ’H˜ =∞o¡# áêsìÅ∞, ZxflHõÅÖ’
ÔQez# áêsìÅ∞ ã¨OѨ#∞flÅ ¿ã=Ö’<Õ `«Å=Ú#HõÅ=Ù`«∞#flq. Wk
J~°"≥· UO_»¡ J#∞Éèí=O. `≥ÅOQÍ} HÍOH˜∆OKÕ áêsìʼnõΩ, „Ѩ[ʼnõΩ,
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ "å^Œ∞ʼnõΩ =Ú#∞Ѩ\ ˜Hõ<åfl ‰õÄ_® ÉÏ^茺`« ÃÑiyOk.
J==∂<åxfl, "≥∂™êxfl uÑ≤ÊH˘@ì=Åã≤# ã¨=∞Ü«∞O =zÛOk.
`≥ÅOQÍ}‰õΩ J~°"≥· UO_»∞¡QÍ HÍO„ÔQãπ KÕã¨∞Î#fl =OK«# D
S^ÕO_»¡Ö’ Ѩ~åHÍ+¨ì‰õΩ KÕiOk. WѨC_»hfl áêsìÅ∞ `≥ÅOQÍ}
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
=∞Oz ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ `«#‰õΩ HõeyOz# „¿Ñ~°}, `«##∞ xÅɡ\˜ì# "≥·<åxfl q=iã¨∂Î, ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ K«^Œ"åeû#
J=ã¨~åxfl ѨOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞ q^•ºÉè∂ í +¨}ü
=∞#∞QÆ_#» ∞ xˆ~tÌ OKÕ =∞Oz ѨÙãHÎ̈ ÍÅ∞
ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ <å‰õΩ „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# <Õ™êÎÅ∞. =∞# "Õ∞^èÀ qHÍ™êxH˜
^ÀǨÏ^ŒÑ¨_Õq =∞Oz ѨÙãÎ̈HÍÖË. JO>Ë |`«∞‰õΩ ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ J#fl =∂@.
ZO^Œ∞HõO>Ë, ™ê^è•~°}OQÍ ã¨=∞ã¨Î ™ê=∂lHõ JOâßÅ∞ XHõiH˜
J#∞Éèí=OÖ’H˜ ~å=Ù Hõ^•. WÖÏ PK«~°}Ö’H˜, J#∞Éèí=OÖ’H˜ ~åx
JOâߊѨ@¡ J=QÍǨÏ##∞ HõeÊOKÕ"Õ =∞Oz ѨÙãÎ̈HÍÅ∞. ™ê=∂lHõ
JOâߊѨ@¡ J=QÍǨÏ##∞ ÃÑOKÕ Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ∞ =∞#Ö’ P`«‡q=∞~°≈#∞
`«\ ì̃ÖËÑ≤, =∞#efl =∞#O ã¨iKÕã¨∞‰õΩ<ÕÖÏ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_»`å~Ú. z`«Îâ◊√kú
LO>Ë, XHÀ¯ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ J~Ú`Õ, D =∞Oz ѨÙãÎ̈HÍÖË =∞# rq`«
ÅH∆ͺÅ#∞ Ãã·`«O kâß xˆ~Ìâ◊#O KÕ™êÎÜ«∞<åfl ‰õÄ_® Juâ◊Ü≥∂H˜Î
ZO`«=∂„`«O HÍ^Œ∞. Wk <å J#∞Éè=í O #∞Oz `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl "åã¨=Î O.
W^Õ `« ~ ° Ç ¨  Ö’ kâß, ÅHõ ∆ ºO ÖË ‰ õ Ω O_®, QÍe"å@OQÍ
`«Ü«∂~°ÜÕ∞ºO^Œ∞‰õÄ, =∞~À `«~°Ç¨ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞, ™êÇ≤Ï`«ºO ^ÀǨÏ^Œ
Ѩ_∞» `«∂<Õ LO\Ï~Ú. JO^Œ∞Hˆ ™ê=∂lHõ Ѩi}Ï=∞ „Hõ=∞OÖ’ ã¨O㨯 $f
– ™êÇ≤Ï`åºÅ‰õÄ JO`« „áê=ÚYº`« LO@∞Ok. #HõûŃs L^Œº=∂Å
"≥Å∞QÆ∞ NH͉õΩà◊ H˘O_»Ö’¡ „ѨÉèÏq`«O J=Ù`«∞#fl "Õà◊ Jk. WѨC_»
xÑ≤ã¨∞ÎOk P<å\˜ _ç>ˇHì̃"£ ™êÇ≤Ï`«º f„=`«#∞ ѨxQÆ@∞ì‰õΩ<Õ „ѨKå~°O
KÕã∞¨ #Î fl „ѨÜ∞« `«flO ‰õΩ„@ѨÓi`« ^èÀ~°}<Õ "Õ ∂≥ #x. H˘q∞‡<Õx qâ◊fi"≥∂ǨÏ<£
ÖÏO\˜ „Ѩ|∞^Œ∞úÅ ~°K«#Å#∞ "Õ∞=Ú "ÕÅO "≥„iQÍ K«k"Õã¨∂Î, QÆO@Å
`«~°|_ç â◊√+¨¯ K«~°ÛÅ`À HÍÅO "≥à◊¡|∞ã¨∞Î#fl ~ÀAÅq. ã¨∞=∂~°∞QÍ
JO@∞#flq. JO^Œ~°∂ P"≥∂kOz# Z<Àfl „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ _ç=∂O_»∞¡
=¸Å#Ѩ_ç =¸Å∞æ`«∞#flq. JO^Œ∞ˆH =∞#=∞O`å JÅ~üìQÍ LO_®e.
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[ʼnõΩ, PO„^èŒ „Ѩ[Å∞ ѨQÆ"åà◊√¡ HÍ~°∞. J\Ï¡ˆQ PO„^èŒ
„Ѩ[ʼnõΩ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ ѨQÆ"åà◊√¡ H͉õÄ_»^Œ∞. PO„^èŒ „áêO`«
„Ѩ*Ï™êfi=∞º"å^Œ∞ÅO`å <åºÜ«∞"≥∞#ÿ `≥ÅOQÍ} ~å¢+ì¨ HÍOHõ‰∆ Ωõ JO_»QÍ
xÅ"åe. `≥ÅOQÍ}#∞ "≥∂ã¨O KÕã¨∞Î#fl PO„^èŒ áêÅHõ=~åæxH˜
`≥ÅOQÍ}Ö’<Õ HÍ^Œ∞, PO„^èŒÖ’#∂ |∞kúK≥áêÊe. `≥ÅOQÍ} g∞^Œ
PO„^èŒ ÃÑ`«<Î åxH˜, PO„^èŒ áêÅHõ =~åæÅ ^ÀÑ≤_Hô ˜ =ºuˆ~HõOQÍ ã¨fi`«O„`«
~å¢+¨ì ™ê^èŒ#HÀã¨O `≥ÅOQÍ} „Ѩ*ÏhHõO KÕã¨∞Î#fl áÈ~å\Ïxfl
ã¨"≥∞ÿHõº"å^Œ∞Å∞ =„H©Hõiã¨∞Î<åfl~°∞. nxfl „Ѩ[Å =∞^茺 "≥·~°∞^茺OQÍ
=∂~åÛÅx ‰õΩ„@Å∞ Ѩ#∞fl`«∞<åfl~°∞. D ‰õΩ„@Å#∞ F_çOKåe.
XHõ¯=∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë L=∞‡_ç =∞„^•ã¨∞ ~å¢+¨ìO #∞O_ç
q_çáÈ=_®xH˜ PO„^èŒ ZO`«QÍ ÃÑ#∞QÆ∞ÖÏ_çO^À, W"åà◊ `≥ÅOQÍ}
PO„^茄Ѩ^Õâò J<Õ |OkèMÏ# #∞O_ç q_çáÈ=_®xH˜ JO`«QÍ ÃÑ#∞QÆ∞
ÖÏ_»∞`ÀOk. D ÃÑ#∞QÆ∞ÖÏ@Ö’ PO„^èŒ áêÅHõ=~°æO =∞„^•ã¨∞
gHõ∆}O d [#=i 2010
70= ^Œâ◊HõO ѨÓ~åfi~°úO. ã¨iQÍæ JѨC_»∞ JOkOk Éèí∂+¨}O =∂™êìi
'H˘O_»QÍe— #=Å. Hõà√◊ ¡ `≥iÑ≤OzOk. yi[# rq`åÅ#∞ „Ѩ`º« HõO∆ QÍ
K«∂ã≤#ѨÊ\˜H,© "åi rq`åŠѨ@¡ <å\˜ =~°‰Äõ L#fl =„Hõ ÉèÏëêºxfl
ã¨ikkÌOk. rq`«Ñ¨Ù qÅ∞=Å#∞ q_»=∞iÛ ^ÀÑ≤_ô =¸ÖÏÅ#∞
™êH∆Í`«¯iOѨ*ãË O≤ k. rq`«O JO>Ë Uq∞\’ Pq+¨¯iOzOk.
Éèí∂+¨}O =∂™êìi 'H˘O_»QÍe— #=Å <åÖ’ F ‰õΩ^Œ∞ѨÙ#∞
‰õΩk¿Ñã≤Ok. NH͉õΩà◊ L^Œº=∞ „áêO`«OÖ’<Õ LO@∞<åfl L^Œº=∞
ÅH∆ͺÅ∞ J=QÆ`«O HÍÖË. ‰õΩ@∞O| ÃÑ^ŒÌÅ ã¨∂„fHõ~°}Å`À, Ju
ã¨g∞ѨOQÍ Ñ¨iã¨~° yi[#∞Å#∞ K«∂ã¨∞Î<åfl, "åi ^Œ∞~°ƒù~° rq`«
HÍ~°}ÏÅ∞ `≥eÜ«∞~åÖË. 'H˘O_»QÍe— ^ÀÑ≤_ô =¸ÖÏefl Pq+¨¯iOѨ
KÕã≤Ok. "åi PKå~° =º=Ǩ~åÅ#∞, ‰õΩÅ–=∞`åŠѨ@¡ P
x~°Hõ∆~åã¨∞ºÖ’¡ L#fl B#fl`åºxfl, =∂#=`«#∞ Hõà◊¡‰õΩ Hõ\ ˜ì#@∞ì
z„fHõiOzOk. ^•O`À PÖ’K«#Ö’¡ F ÃÑ^ŒÌ HõÖ’¡ÅO. ‰õΩ@∞O|
¿ãflÇ≤Ï`«∞_≥·# =∂™êìi`À K«iÛOz# g∞^Œ>Ë LѨâ◊=∞#O. P K«~°Û <å
ѨÙãÎ̈Hõ Ѩ~î°# QÆu<Õ =∂ˆ~Ûã≤Ok.
ã¨∞=∂~°∞ WO^Œ∞‰õΩ H˘#™êyOѨÙQÍ ~°OQÆ<åÜ«∞Hõ=∞‡ QÍi
'~å=∂Ü«∞} q+¨=$Hõ∆O— =zÛOk. D ѨÙãÎ̈Hõ Ñ‘iî̂H KåÅ∞ "≥Ú`«ÎO
™ê=∂lHõ Ѩi}Ï=∞„Hõ=∂xfl J=QÆ`«O KÕã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ. Ѷ¨Óº_»Öò
™êÇ≤Ï`«º ÅH∆ͺÅ#∞ ѨiѨÓ~°O‚ QÍ |Ç≤Ï~°`æ O« KÕã∞¨ OÎ k. F ãì̈_ô ã¨i¯ÖòQÍ
áêÅHõ=~°Oæ Hõ<åfl ^Œ∞~å‡~°"æ ∞≥ Oÿ ^Œx `ÕeáÈ~ÚOk. `≥ÅOQÍ} PHÍOHõÅ∆
g∞^Œ [iy#O`« Ç≤ÏO㨠^Õâ◊OÖ’ =∞ˆ~ ~å¢+ì̈ PHÍOHõ∆ g∞^Œ ‰õÄ_®
J=∞Å∞ [iy LO_»^xŒ `≥eã≤áÈ~ÚOk.
ã¨"≥∞ÿHõº"å^ŒO, qâßÖÏO„^èŒ "å^ŒO U ~°∂ѨOÖ’ =zÛ<å
Z^Œ∞~˘¯O^•O. `≥ÅOQÍ} "Õ~åÊ@∞"å^ŒO HÍ^Œx, Z<Àfl ~å¢ëêìÅ∞,
`≥ÅOQÍ} Hõ<åfl z#fl ~å¢ëêìÅ∞ U~åÊ@∞ KÕã≤<å ˆHO„^ŒO `≥ÅOQÍ}
q+¨Ü«∞O Ö’ PO„^èŒáêÅHõ =~åæxH˜ Ö’|_ç =º=ǨÏi¿ãÎ ‰õΩ^Œ~°^Œx,
`«y# =¸ÅºO K≥e¡OK«=Åã≤ =ã¨∞ÎO^Œx ÃÇÏK«Ûi^•ÌO. XˆH ÉèÏ+¨, XˆH
~å¢+ì̈O Jx Ñ≤_ç"å^ŒO KÕ¿ã "åiH˜ QÆ_ç¤ uxÑ≤Oz Ç≤ÏOnH˜ J<ÕHõ
~å¢ëêìÅ∞#fl q+¨Ü«∞O K«∂Ñ≤^•ÌO. =∞# HÍà’r K≥Ñ≤Ê#@∞ì =ÚO^Œ∞QÍ
„áêO`Õ`«~°∞}˜fl „áêO`«O ɡ·\ ˜H˜`«xfl `«~°∞=Ú^•O. `≥ÅOQÍ} ™êkèOK«∞
‰õΩO^•O. ã¨fi`«O„`« `≥ÅOQÍ}Ö’ „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl, ™ê=∂lHõ
<åºÜ« ∂ xfl, #∂`« # 㨠O 㨠¯ $ux ™êkè O K« ∞ HÀ=_®xH˜ 㨠∞ n~° …
áÈ~å\ÏʼnõΩ ã≤^Œú=∞=Ù^•O.
(~°K«<å HÍÅO : U„Ñ≤Öò 2009) g
23
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
ã¨xflÇ≤Ï`« q∞„`«∞Å`À Hõeã≤ x~°O`«~O° F K«~Û° QÍ D `«~Ç° ¨ ѨÙã¨HÎ ÍÅ#∞
K«^Œ∞=ÙHÀ=_»O J=QÍǨÏ<å ѨÙ<åkx =∞iO`« Ѩ\ ˜+ì̈O KÕã¨∞ÎO^Œ#flk
=∞~À J#∞Éèí=O. nO`À J@∞–W@∞QÍ ¿ÇÏ`«∞"å^Œ ÉèÏ=#Å∞
`˘ÅyáÈ~Ú, Ѩ\ ˜+ì̈"≥∞ÿ# âߢã‘ÎÜ«∞ J=QÍǨÏ# HõeˆQO^Œ∞‰õΩ ^ÀǨÏ^Œ
Ѩ_çOn ѨÙã¨ÎHõO.
nxH˜ "≥#∞"≥O@<Õ =zÛ# '*Ï#H˜ q=ÚHÎ̃— #=Å ™ê=∂lHõ
r=#OÖ’x J<ÕHÍ<ÕHõ áê~å≈fiÅ#∞ K«iÛã¨∞ÎOk. <åã≤ÎHõ"å^ŒO`À
"≥Ú^ŒÅ∞H˘x, ‰õΩ@∞O| ã¨O|O^è•Å∞, „¿Ñ=∂ÃÑo¡ ÖÏO\˜ J<ÕHõ
q+¨Ü«∂Å#∞ qâ◊nHõiOz#O^Œ∞# F H˘`«Î PÖ’K«#‰õΩ c[O "Õã¨∞ÎOk.
J=QÍǨÏ#–PK«~°}ʼnõΩ L#fl „áê=ÚYº`«#∞ ã¨∂K«#„áêÜ«∞OQÍ
`≥eÜ«∞*Ëã∞¨ OÎ k. q+¨Ü∂« xfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë ã¨iHÍ^Œ∞ – PK«iOz#ѨÙ_Õ
^•x „ѨÉÏè =O, Ѷe¨ `«O LO@∞O^Œ#flk q=iã¨∞OÎ k. D ã¨∂„fHõ~} ° #∞
F ™ê=∂#º ¢ã‘Î Hõ=¸ºxã¨∞ìQÍ Zky# "≥·<åxfl `«#^≥·# â‹·eÖ’ KåÖÏ
Pã¨H˜ÎHõ~°OQÍ ~°OQÆ<åÜ«∞Hõ=∞‡ QÍ~°∞ JOkOKå~°∞. É’^èŒ#Å∞
KÕã¨∞Î#fl"åi PK«~°}#∞ QÆ=∞xOKÕÖÏ "≥#∞fl`«_»∞`«∞On ѨÙãÎ̈HõO. XHõ¯
=∂@Ö’ K≥¿ÑÊk – KÕã≤ K«∂Ñ≤OKåÅO@∞Ok.
W\©=Å HÍÅOÖ’ K«kq# ѨÙã¨HÎ ÍÖ’¡ P<å\˜ ã¨ÊO^Œ<å f„=`«#∞
HõeyOz# ѨÙã¨ÎHõO Z<£. "Õ}∞QÀáêÖò ~åã≤# 'ѨiK«Ü«∂Å∞—.
™ê^è•~°}OQÍ U^≥·<å ѨÙãÎ̈HõO F xiÌ+ì̈ JOâßxˆH Ѩiq∞`«O HÍ=_»O
Ѩiáê\˜. HÍh 'ѨiK«Ü«∂Å∞— ѨÙã¨ÎHõO =∂„`«O ѨÓiÎQÍ aè#flO.
J<ÕHÍ<ÕHõ =∞Ok Å|ú„Ѩu+¨µÖì #·ˇ =º‰õΩÅÎ ∞, aè#fl ~°OQÍÖ’¡ KÕã#≤ Hõ$+≤x,
qt+ì̈`«#∞ qâ◊nHõiOKÕ Hõ^ŒO|O. PÜ«∂ qt+ì̈ =º‰õΩÎÅ =ºHÎ̃`åfiÅ#∞
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕÖÏ KÕã¨∞ÎOk. JO^Œ∞ˆH Wk 'qt+¨ì =ºH˜Î`«fi Ѩi=∞àÏÅ
Hõ^ŒO|O— Jx JxÑ≤ã¨∞ÎOk. rq`« ™êfi#∞Éèí"åÅ#∞ ã¨g∞H˜∆OK«∞‰õΩ<ÕÖÏ
KÕã∞¨ OÎ k. WO`«=∞Ok =ºHÎ̃`åfiŠѨijÅ<å, JO^Œ∞<å ã¨∞=∂~°∞ #ÅÉè̌·
=∞Ok qt+¨ì =º‰õΩÎÅ =ºH˜Î`åfiÅ qâı¡+¨} D ѨÙã¨ÎHõO. WO^Œ∞Ö’
H˘kÌ=∞Ok =º‰õΩÎÅ`À L#fl J~åH˘~å ѨiK«Ü«∞O`À U~°Ê~°∞Û‰õΩ#fl
JOK«<åÅ#∞ ~°K«~Ú`« qâı¡+¨}`À ã¨iáÈÅ∞ÛHÀ=_»O ÖË^• ÉËsA
"Õã¨∞HÀ=_»O F H˘`«Î J#∞Éèí"åxflã¨∞ÎOk. PÜ«∂ =º‰õΩÎÅ PK«~°} Ѩ@¡
Jaè„áêÜ«∂xfl |ÅѨ~∞° ã¨∞OÎ k. WHõ ѨiK«Ü∞« O ÖËx =º‰õΩÅÎ q+¨Ü∞« OÖ’
J~Ú`Õ, "åi ¿ã=Å qt+¨`ì #« ∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ^ÀǨÏ^Œ Ѩ_∞» `«∞Ok.
=ºH˜ÎQÆ`«OQÍ ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ Ñ¨iK«Ü«∞O L#fl =º‰õΩÎÅ qâı¡+¨}#∞
K«^∞Œ =Ù`«∞#flѨC_≥`· ,Õ PÜ«∂ =º‰õΩÅÎ #∞ =∞# Hõà^¡‹ ∞Œ >Ë xeÊ# J#∞Éè∂í ux
HõeÊã¨∞ÎOk. nO`À K«^Œ∞=Ù`«∞#fl ѨÙãÎ̈HÍxfl `«Hõ∆}O =¸¿ãã≤, "åi`À
=∞# J#∞Éèí"åÅ#∞ =∞##O KÕã¨∞‰õΩ<ÕÖÏ KÕã¨∞ÎOk. JO^Œ∞ˆH ~°K«~Ú`«
`«# =ÚO^Œ∞=∂@Ö’ K≥Ñ≤Ê# '=∞~°}˜Oz# =∞#∞+¨µÅ#∞ 㨇 $`«∞Ö’¡
|uH˜OK«∞HÀ=_®xH˜ KÕã≤# ѨiK«Ü«∂eq.—
'ѨiK«Ü«∂Å∞— ѨÙãÎ̈HõOÖ’ "Õ}∞QÀáêÖò „Ѩ™êÎqOz# =º‰õΩÎÖ’¡
áêʼnõΩiÎ SÅ=∞‡ XHõ~°∞. WO`«=~°‰õÄ `≥ÅOQÍ} áÈ~å@ „Ѩ™êÎ=#Ö’
ã¨O^Œ~Àƒùz`«OQÍ SÅ=∞‡ ¿Ñ~°∞ q#_»"Õ∞ [iˆQk. ѨiK«Ü«∂Ö’¡x P"≥∞
ѨiK«Ü«∞O ^•fi~å `≥ÅOQÍ} q"≥∂K«<À^Œº=∞OÖ’ SÅ=∞‡ áÈ~å@
Ѩ \ ˜ = ∞ ZO`« 㨠∂ Êù i Î ^ •Ü« ∞ Hõ O QÍ xeÛO^À J#fl q+¨ Ü « ∞ O
J=QÆ`«"≥∞ÿOk.
=∞x+≤ xã¨ûǨÜ«∞`Õ x¢+¨¯=∞}QÍ Ñ¨i}q∞ã¨∞ÎO^Œ<Õ "åãÎ̈"åxfl
L@OH˜ã¨∂Î Dâ◊fii QÆ∞iOz ~åã≤# qâı¡+¨} =∞~À =∂#gÜ«∞ HÀ}Ïxfl
Pq+¨¯iã¨∞ÎOk. `«#‰õΩ `å#∞QÍ KÕÜ«∞x <Õ~åxH˜ ZÖÏ |Öˇ·áÈ~ÚOn
q=iã¨∞OÎ k. D q=~°}Ö’ „ѨQuÆ jÅ ÉèÏ"åÅ =∂@∞# J=∂#gÜ«∞`«
24 gHõ∆}O d [#=i 2010
ZO`«\ ˜ ^Œ∞~å‡~åæxfl ZQÆl=Ú‡`«∞On K≥ѨÙÎOk. F q∞„`«∞x ^•fi~å
P"≥∞ Z^Œ∞~˘¯#fl Jã¨Ç¨Ü«∞ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ q#fl L^ŒO`«O – D
qâı+¡ }¨ `À =∞~À™êi ѨÙ#~å=Ö’Hõ#O [iyOk. xã¨ûǨÜ«∞ Ѩiã≤u÷ Ö’
fã¨∞‰õΩ#fl x~°‚Ü«∞O – z=~°‰õΩ x¢+¨¯=∞}Ë `«# „ѨfHÍ~°OQÍ
ÉèÏqOKåeû# Jx"å~°º Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ <≥>ËìÜ«∞|_çOk. `å#∞ ¢ã‘Î
J~Ú#O^Œ∞<Õ, K≥Ñʨ #Åq HÍx J==∂<åʼnõΩ, ^Ò~°<˚ åºxH˜ QÆ∞~Ô O· ^Œ#fl
qâı+¡ }¨ =∞#ã¨∞#∞ HõÅz"ÕÜ∞« _»"∞Õ HÍ^Œ∞, =OK«<å „Ñ¨=$`«∞ÅÎ ‰õΩ ÉèÏ+¨ºO
K≥ÑÊ≤ #@ì~ÚOk. WÖÏ ZO^Œ~À?
=∂#=`«‰Ωõ „Ѩu~°∂ѨOQÍ xeÛ# HÍà’r qâı+¡ } ¨ =∞~ÀHÀ}O.
`«~`° =« ∞ Éè^Ë OŒ ÖˉΩõ O_® ÉÏ^è•`«ÑΨ „Ѩ[Å#∞ J‰õΩ¯# KÕ~∞° Û‰õΩx JO_»QÍ
xeÛ# =∂#gÜ«Ú_»∞ HÍà’r. JO^Œ∞Hˆ ã¨=∞㨺 L#fl „ѨfKÀ\Ï HÍà’r
LO@∂ „Ѩ[Å#∞ q∞Oz# P`«‡|O^èŒ∞=ÙÖË¡~°x `«# HõÖÏxfl, QÆàÏxfl
qxÜ≥∂yOKå_»∞. xiÌ+ì¨ qâı+¡ }¨ ‰õΩ H˘~°∞‰õΩ_»∞ Ѩ_x» HÍà’r PK«~}° ‰õΩ
ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# qâı¡+¨} 'ѨiK«Ü«∂Å∞—Ö’ LOk. J~Ú<å HõqQÍ,
J#∞"å^Œ‰Ωõ _»∞QÍ PÜ«∞# â◊HΘ QÆ∞iOp, PÜ«∞# `«# rq`«Ñ~¨ º° O`«=¸
J#∞ã¨iOz# P^Œ~°≈O QÆ∞iOz JOK«<å Hõ@ì=Åã≤Ok WOHÍ ZO`À
LO^Œx, P ѨxKÕÜ«∞_»"Õ∞ PÜ«∞#‰õΩ `«y# x"åo— Jx =ÚyOѨÙ
x=fi_»O =∞iO`« PÖ’zOѨ*¿Ë ãkQÍ LOk.
HÍà’r QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOz# "≥#∞"≥O@<Õ xiÌ+ì̈ ÅHõ∆ ºO`À
Pâ◊Ü∞« ™ê^è#Œ HÔ · x|^Œ`ú `« À ѨxKÕã#≤ ¿ãflǨÏje [<å~°<Ì £ ™ê~ü QÆ∞iOz
K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨC_»∞, QÆ∞O_≥ Q˘O`«∞Ö’H˜ =zÛ# J#∞Éèí∂u. |Ǩïâß
WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O PÜ«∞#`À L#fl H˘kÌáê\˜ ѨiK«Ü«∞"Õ∞ HÍ=K«∞Û.
PÜ«∞#‰õΩ ZO`« *Ï˝ÑH¨ Oõ JO>Ë, "å~°Î k#Ѩ„uHõ "≥Å∞=_ç# `˘e<åà◊Ö¡ ’
â◊OHõ~üQÆ∞Ç¨Ï xÜ≥∂y =~°úOu ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ <Õ#∞ ~åã≤# 'xÜ≥∂y
z~°Orq— "庙êxfl QÆ∞~°∞ÎÃÑ@∞ì‰õΩx, P `«~°∞"å`« HÍÅOÖ’ ZѨC_»∞
Z^Œ∞Ô~·<å, 'xÜ≥∂w z~°Orq— J<Õ Ñ¨Å∞HõiOKÕ "å~°∞. Pk"åã¨∞Å
ã¨=∞㨺ÅÃÑ· Hõ$+≤ KÕÜ∞« _»"∞Õ `«# HÍ~åºK«~} ° QÍ xˆ~tÌ OK«∞‰õΩ#fl x|^Œ`ú «
PÜ«∞#k. JO^Œ∞ˆH 'Hõ$+≤— ã¨OѶ‘∞ÉèÏ= Hõq∞\© ¿Ñ~°∞# Pk"åã‘ `≥QÆʼnõΩ
ÃÑ^ŒÌ k‰õį JÜ«∂º~°∞. D Hõ^äŒ#OÖ’ *Ë|∞Ö’ K≥~Úº ÃÑ@∞ì‰õΩx
x+¨¯Å‡+¨OQÍ =∞#™ê~å #=Ùfi`«∂ ѨÅHõiOKÕ [<å~°Ì<£ Hõà‹¡^Œ∞@
™êH∆Í`«¯i™êÎ~°O>Ë Juâ◊Ü≥∂HÎ̃ HÍ^Œ∞.
D „Hõ=∞OÖ’<Õ Hõq, z„`«HÍ~°∞_»∞, á¶⁄\’„QÍѶ~¨ ü J~Ú# Jeâ‹\ì˜
„ѨÉÏè Hõ~ü QÆ∞iOz ~åã≤# "åºMϺ#O. ã¨=∞HÍb# ~å[H©Ü∂« ÅÃÑ· PÜ«∞#
Hõq`åaè=ºH˜Î ™ê\˜Ö^Ë ∞Œ . #QÆ~O° Ö’ ~À_»¡ Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÃÑ· ã≤\ Ö© Ñ·ˇ Öπ¶ ’ ~Ô O_»∞
=∂@Ö’¡ PÜ«∞# K≥Ñ≤Ê# "≥·#O, 'Z=i HÍà◊¡‰õΩ "åàı¡ ÉÏ^èŒ∞ºÅO –
#QÆ~°OÖ’ ~À_»¡ QÆ∞O`«Å∞.— ZO`« ã¨∂\˜QÍ, ã¨∂Hõ∆ ‡OQÍ LOk. JHÍÅ
J<å~ÀQƺO, Éèí~À™êÖËx r=# "≥·#O`À HõÅQÆeã≤<å PÜ«∞<≥flѨC_»∂
‰õΩOQÆnÜ«∞ÖË^∞Œ . ZѨC_»∞ Hõeã≤<å #=Ùfi`«∂, xO_»∞ ‰õΩO_»ÖÏ<Õ =∂\Ï¡_Õ
"å~°∞. |`«∞‰õΩ ÉèÏ~°"≥∞ÿ# <ÕѨ^䌺O #∞Oz =zÛ#O^Œ∞<Õ<Õ"≥∂ PÜ«∞#
w`«Ö’¡, JHõ∆~åÖ’¡ HÀ\Ï¡k =∞Ok JÉèÏQÆ∞ºÅ Ѩ@¡ `«Ñ¨<Õ HõxÊã¨∂Î,
qxÑ≤ã¨∂ÎO_Õk. ѨiѨÓ~°‚ ¢ã‘ΠѨHõ∆áêuQÍ JxÑ≤™êÎ_»∞ „ѨÉèÏHõ~ü. PÜ«∞#
~åã≤# '"Õâº◊ — z#fl Hõq`«Ö’#∂, 'qëê^Œ ™êH∆Í`å¯~°O— J#fl Hõq`«Ö’#∂,
z=iH˜ '=∞~°}O <å z=i K«~°}O HÍ^Œ∞— Jx `«# =∞~°}ÏxH˜
=ÚO^Œ∞ ~åã≤# Hõq`«Ö’ `«# P`«‡qâßfi™êxfl „ѨHõ\ ˜Oz ã¨∂ÊùiÎ^•`«QÍ
xeKå_»∞. Wxfl q^è•Å∞QÍ Jeâ‹\ ì̃ q=~åÅ#∞ 'ѨiK«Ü«∂Å∞— ѨÙãÎ̈HõO
JOkã¨∞ÎOk.
HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å∂ – HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∂ ˆH=ÅO "Õ`«#
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
ÉË~°™ê~åňH Ѩiq∞`«O J=Ù`«∞#fl `˘e<åà◊¡Ö’ Jã¨Å∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞
<åÜ«∞‰õΩÅ ÉÏ^躌 `« ZO@#flk QÆ∞~Ô iÎ Qˆ ÖÏ KÕãO≤ k â◊OHõ~Qü ∞Æ Ç¨Ï xÜ≥∂y.
'=ºH˜Î—QÍ =º=ã¨÷ =∂~°∞ÊÔH· PÜ«∞# KÕã≤# Hõ$+≤, PÜ«∞<Àfl 'â◊H˜Î—QÍ
x~°∂Ñ≤OzOk. WѨÊ\˜H© ã¨∞=∂~°∞ 33 Uà◊¡ „H˜`«"Õ∞ Kè«fÎãπѶ¨∞_£ W#∞Ѩ
Yx[ QÆx HÍi‡‰õΩŠѨx – "Õ`«# Ѩiã≤÷`«∞Å "≥∞~°∞QÆ∞^ŒÅÔH· H͉õΩO_®
HÍO„\ÏH±ì b_»~ü Ѩ^ŒúuÔH· L^Œºq∞Oz ™êkèOz# q[Ü«∞O D<å\˜H©
=∂~°^æ ~Œ ≈° HõO. z`«âÎ √◊ ^Õú ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~åxH˜ „H˜Ü∂« jÅHõO J=Ù`«∞O^Œh
`«# PK«~}° ^•fi~å x~°∂Ñ≤OKå_»∞ xÜ≥∂y. HÍi‡‰õΩÅ "≥∞~°∞QÔ #· rq`«O
HÀã¨O ™ê~å~Ú =ºuˆ~Hõ L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOz =∞Ç≤Ïà◊Å#∞
ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ∞QÍ KÕã¨∂Î, =∞Ç≤ÏàÏ =ÚHÎ̃ "≥∂~åÛ U~åÊ@∞, HÍi‡‰õΩÖ’¡
JHõ∆~å㨺`«#∞ ÃÑOKÕO^Œ∞ÔH· q^•ºHÍ~°º„Hõ=∂Å x~°fiǨÏ}ÔH· áê~î°âßÅÅ
U~åÊ@∞, WÖÏ |Ǩï=ÚYOQÍ qãÎ̈iOz# xÜ≥∂y <Õ\ H˜ © z~°Orq.
xÜ≥∂y ^è•\˜H˜ `«@∞ìHÀÖËx ÃÑ@∞ì|_ç^•s =~°æO P „áêO`«O #∞Oz
PÜ«∞xfl |Ç≤Ï+¨¯iOKÕ Ü«∞`«flO KÕã≤Ok. J~Ú<å D „Ѩ[Å =∞x+≤x
Ug∞ KÕÜ«∞ÖËHõáÈ~ÚOk. xt~å„u x„^ŒáÈÉ’`«∞#fl xÜ≥∂yx
‰õΩ„@ѨÓi`«OQÍ D ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=ã¨÷ HÍeÛ K«OÑ≤Ok. J~Ú<å
xÜ≥∂y =ºHÎ̃`«fi Ѩi=∞àÏÅ∞ JHõ¯_ç̂H Ѩiq∞`«O H͉õΩO_® qãÎ̈iã¨∂Î<Õ
L<åfl~Ú. xÜ≥∂y =ºH˜Î`«fi Pq+¨¯~°} =ÚO^Œ∞`«~åÅ#∞ =∞iO`«
„ѨÉèÏq`«O KÕã¨∞ÎO^Œ#_»O Juâ◊Ü≥∂HÎ̃ HÍ^Œ∞.
WÖψQ 'z~°ã¨‡~°}— #=Å`À z~°Ñ¨iz`«∞_»∞QÍ "≥∞^Œ∞Å∞`«∞#fl
'x~°O[#—ÃÑ· "åºMϺ#O Z<Àfl `≥eÜ«∞x q+¨Ü«∂Å#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕÖÏ
KÕã¨∞ÎOk. x~°O[# J#flk PÜ«∞# HõÅO ¿Ñ~°∞. PÜ«∞#¿Ñ~°∞ Hõà◊‰õΩO_»
t=~å=Ù Jx, áê„uˆHÜ«ÚxQÍ rq`«O „áê~°OaèOz, [#q=ÚHÎ̃ÔH·
KÕã≤# Hõ$+≤ J™ê^è•~°}O JxÑ≤™êÎ~Ú. XO@iQÍ<Õ q*Ï˝# ã¨~°fiã¨fiO
`≥eÜ«∞x q+¨Ü«∂efl `≥eÜ«∞*Ëã¨∂Î, H˘`«Î PÖ’K«#efl
ˆ~ÔHuÎã¨∂Î, qK«Hõ∆}`À ‰õÄ_ç# q*Ï˝<åxflzÛ =∂~°æ^Œ~°≈#O KÕ¿ã
ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ Z<Àfl L<åfl~Ú. JO^Œ∞Ö’ K«kq#q `«‰Ωõ ¯=. K«^∞Œ =ÖËxq
Z‰õΩ¯=. áœ~å}˜Hõ (P^蕺u‡Hõ) ѨOK«`O« „`«, *Ï`«Hõ Hõ^ÅŒä ∞ K«^∞Œ =Ù`«∂
H˘`«ÎQÍ #=ÅÅ∞ K«^Œ∞=Ù`«∞#fl ^Œâ◊Ö’ '„Ѩ[Å =∞x+≤— #=Å ##∞fl
PÖ’zOѨKÕã≤Ok.
=\ì̃HÀ@ PàÏfi~°∞™êfiq∞ '„Ѩ[Å =∞x+≤—Ö’ „Ѩ[Å =∞x+≤
Z@∞¡O\Ï_À, Z@∞¡O_®Ö’ K≥|∞`«∞Ok. x*ÏO x~°O‰õΩâ◊, Éè∂í ™êfi=∞º
^ÀÑ≤_ô, Ñ‘_»#Å H˜O^Œ `≥ÅOQÍ} „Ѩ*ÏhHõO Ѩ_»∞`«∞#fl Hõ+ì̈#ëêìÅ∞
L<åfl~Ú. ~°Hõ~°HÍÅ∞QÍ J=∞Öˇ·# J}z"Õ`«, ^ÀÑ≤_ô q^è•<åÅ∞
WOHÍ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl@∞¡QÍ JxÑ≤OKÕ áê„`«Å∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú.
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å ã≤÷uQÆ`«∞Å∞ PÜ«∂ áê„`«Ö’¡ ^Œ~°≈#q∞™êÎ~Ú.
P<å\˜ J}z"Õ`«, ^ÀÑ≤_ô Ñ‘_»#efl ZkiOK«_®xH˜ "≥Ú^ŒÖˇ·#
„QÆO^ä•ÅÜ≥∂^Œº=∞O, ¿ã\ì ò HÍO„ÔQãπ, Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞, P~°ºã¨=∂[O,
PO„^èŒ =∞Ǩã¨ÉÅíè HÍ~°ºHõÖÏáêÅ`À H˘#™êy# ™êO㨯 $uHõ K≥`· #« ºO
Hõ#Ѩ_»∞`«∞Ok. JO`ÕQÍHõ ~åÉ’ÜÕ∞ HÍÅOÖ’ U~°Ê_»#∞#fl =∞Oz
„ѨÉèí∞`«fiO áêÅ#Ö’ Pâß=ǨÏ"≥∞ÿ# ã¨=∂*Ïxfl HõÅQÆ#_»O
LO@∞Ok. =∞Oz áêÅ#=㨠∞ Î O k. JO^Œ ∞ Ö’ K« ^ Œ ∞ =Ù~åx
áœ~°∞Å∞O_»~°∞. PHõe ÉÏ^èŒÅ∞O_»=Ù. PHõeH˜ `«@∞ìHÀÖËHõ Ñ≤Å¡efl
J=Ú‡‰õΩ<Õ Ñ¨iã≤÷u LO_»^Œ∞. JO`å hu=∞O`«∞Öˇ· ^ŒÜ«∞`À,
PѨÙÅÎ ∞QÍ LO\Ï~°O@∂ 'XHõ P^Œ~≈° ã¨=∂*Ïxfl— HõÅQÆ#_»O, ^•xx
gHõ∆}O d [#=i 2010
¿Ñi@ U_»∞ ã¨OѨÙ\ÏÅ#∞ "≥Å∞=~°Û_»O, <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ ^ÕâßÅ
Hõ^äŒÅ#∞ ¿ãHõiOz J#∞"å^ŒO KÕ~ÚOz, W~°"≥· S^Œ∞ ã¨OHõÅ<åÅ∞QÍ
"≥Å∞=~°Û_»O JѨÓ~°fiO. f„= J<å~ÀQƺOÖ’ WO`«\ ˜ ™êǨϙêxfl KÕã#≤
D Hõ#fl_» ~°K«~Ú`« „Ѩ[ŠѨH∆Í# xeÛ Hõ#fl_» ™êÇ≤Ï`«º „ѨQÆujÅ`«‰õΩ
P^Œ∞º_»∞ JÜ«∂º~°∞. WO`«\ ˜ 'z~°ã¨‡~°}©Ü«ÚÅ∞— =∞# <ÕÅ g∞^Œ<Õ
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’<Õ =∞~°}˜OKå~°#fl q+¨Ü«∞O TÑ≤i ã¨ÅѨx=fi^Œ∞.
D q^èŒOQÍ J<ÕHõ ~°OQÍÖ’¡ xiÌ+ì̈ ÅHõ∆ ºO`À `«=∞ rq`åÅ<Õ
JOH˜`O« KÕã#≤ ѨÅ∞=Ù~°∞ qt+¨ì =º‰õΩÅÎ Hõ$+≤h, PK«~}° #∂ áê~ Ωõ ʼnõΩ
JOkOz# ã¨iH˘`«Î „ѨÜ≥∂QÆO x[OQÍ qt+ì̈"≥∞ÿO^Õ. PÜ«∂ =º‰õΩÎÅ
J#∞Éèí"åÅ#∞ K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨC_»∞ á⁄Ok# 'ã¨∂ÊùiΗ =∞#efl =∞#O
P`«‡ q=∞~°≈ KÕã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_»∞`«∞Ok. WO`« =~°‰õÄ UO
KÕâßO? =Ú#∞‡O^Œ∞ UO KÕÜ∂« e? ZÖÏ K≥Ü∂« ºe? J#fl PÖ’K«#‰õÄ
QÆ∞iKÕã¨∞ÎOk. Ѷ¨e`«OQÍ =∞#efl =∞#O ã¨iKÕã¨∞HÀ=_»O`À<Õ
ã¨iÃÑ@ì‰õΩO_®, qq^èŒ ^èÀ~°}∞Å`À h~°∞QÍ~°∞`«∞#fl =∞# Ãã÷Â~åºxfl,
"≥#∞fl`«\ ì̃ HÍ~Àº#∞‡Y∞Å∞QÍ KÕã¨∞ÎO^Œ#_»OÖ’ J#∞=∂#O ÖË^Œ∞. Jn
=∞#H˜ =∞#O 'z`«Îâ◊√kú—`À ѨijeOK«∞‰õΩ#flѨC_Õ. J^Õ ÖˉõΩO>Ë D
Hõ^äÕ ÖË^Œ∞.
ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ – ѨÙã¨ÎHõ Ѩ~î°#O =∞x+≤ rq`åxH˜, =∞#∞QÆ_»‰õΩ
„¿Ñ~°}#∞ HõeyOKÕ"Õ HÍ^Œ∞, F ã¨=Ú#fl`« kâ◊QÍ #_çÑ≤OKÕ =∂~°æ
^Œ~°≈HÍÅ∞ ‰õÄ_®. rq`«"Õ∞ ã¨=∞㨺Å=∞Ü«∞O J~Ú#ѨC_»∞, ^≥·#Ok#
=∞#∞QÆ_»‰õΩ Pâ◊#∞ HõeÊOz =Ú#∞‡O^Œ∞‰õΩ #_çÑ≤OKÕq D ѨÙãÎ̈HÍÖË.
JÅã≤# =∞#ã¨∞‰õΩ T~°@xKÕÛg D ѨÙã¨HÎ ÍÖË. J#=ã¨~° HÍÅÜ«∂Ѩ#
HÀã¨O "≥zÛOKÕ ã¨=∞Ü«∂xfl =∞ixfl =∞Oz ѨÙã¨ÎHÍÅ J^茺ܫ∞#O
HÀã¨O "≥zÛ^•ÌO. =∞~À™êi WÖÏ<Õ HõÅÉ’ã¨∞‰õΩO^•O. g
XHõ áê„`«`À K≥Ñ≤ÊOK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ =∞Oz ã¨=∂*Ïxfl
U~°Ê~°∞ÛHÀ=_®xH˜ JO`å Hõeû L^Œº=∞O KÕã∞¨ #Î fl@∞¡ PÜ«∂ áê„`«efl
~°∂á⁄OkOK«_»O [iyOk. D ѨÙãÎ̈HõO J^茺ܫ∞#O =Å¡ W~°"≥·
Uà◊¡ „H˜`«"Õ∞ ™ê=∂lHõ ã¨Ê $Ç¨Ï Hõeæ# ѨÙãÎ̈HÍÅ J^茺ܫ∞#O "≥·Ñ¨Ù
#_çÑO≤ zOk. P `«~åfi`« HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ Z<Àfl =#~°∞Å∞<åfl
ZO^Œ∞‰õΩ, Z\Ï¡ JѨCÅ áêÅ=Ù`«∞O^À, U q^èŒOQÍ `åHõ@∞ì
Ѩ_çáÈ`«∞O^À QÆ}ÏOHõ q=~åÅ`À `«i"≥∞Å <åyÔ~_ç¤ ~åã≤#
'`åHõ@∞ìÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O— PÖ’zOѨ *Ëã≤Ok. rqOKÕǨωõΩ¯ „Ѩu
=∞x+≤H© L#flѨÊ\˜H© „Ѩ[Å P~ÀQͺÅ∞ ZÖÏ "åºáê~°=∞Ü«∞OQÍ
=∂iáÈÜ«∂Ü≥∂ "≥^· ºŒ ~°OQÆO Ѩiã≤u÷ , Hõb=Î ∞O^Œ∞Å∞, ~ÀQÆHÍ~°HÍÅ∞
`«k`«~° Z<Àfl q+¨Ü∂« efl q=iOz# '„Ѩ=∂^ŒOÖ’ „Ѩ*Ï~ÀQƺO—
_®. [QÆnâ◊fi~ü, _®. u~°∞Ѩ`«Ü«∞ºÅ∞ JOkOz ÃÇÏK«ÛiHõ KÕâß~°∞.
„ѨѨOK« áÈbã¨∞QÍ PÜ«∂ ^ÕâßÖ’¡ „ѨѨOK« "å}˜[º ã¨Oã¨÷,
S.ZO.ZѶπ. ÖÏO\˜ ã¨Oã¨÷Å ^•fi~å J"≥∞iHÍ *’HõºO KÕã¨∞H˘O@∂
W`«~° ^Õâßefl H˘Å¡Q˘_»∞`«∞#fl "≥·<åxfl 'XHõ ^ŒàÏs ѨâßÛ`åÎѨO—Ö’
(`≥Å∞QÆ∞ J#∞"å^ŒO : H˘}`«O kbÑπ) J"≥∞iHÍ ^Œ∞~å‡~åæefl
„ѨÑO¨ KåxH˜ JOkOK«_O» #zÛOk.
W\Ï¡ XHÀ¯ ѨÙãÎ̈HõO XHÀ¯ „Ѩ`ÕºHõ`« Hõey LO_»QÍ, XHõ¯
ѨÙãÎ̈HõO #zÛ#@∞¡ K≥ѨÊ_»O ãÔ̈~·OkHÍ^Õ"≥∂.
– Z<£. ÉèQí "Æ å<£ ~Ô _ç¤
ã≤kú¿Ñ@, "Õ∞^ŒH±
25
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
Ѩ~°=ã¨∞Î Ö’ˆHâ◊fi~ü ~åã≤# 'ã¨ÖÏO ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£— #=Å ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ K«i„`«, „¿Ñ=∞Å∞, áÈ~å\ÏÅ∞ HõÅQÆeã≤
`≥ÅOQÍ} ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl Pq+¨¯iOzO^Œx JO@∞<åfl~°∞ HÍHõ~åÅ
ã¨ÖÏO Çà Ϸ ^Œ~åÉÏ^£ Hõ^ÖŒä ’x =º^äŒ
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å J}z"Õ`Å« K«i„`«<i≥ y# "åiH˜ q∞ye#
=¸_»∞ „áêO`åÅ „Ѩ[Å K≥·`«#ºO Hõ#fl "åi K≥·`«#ºO aè#fl"≥∞ÿO^Œx
`≥Å∞ã¨∞ÎOk. `≥ÅOQÍ} Ô~·`åOQÆ ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å\Ïxfl ~°HõÎѨÙ>Ë~°∞Ö’¡
=ÚOz, |Å=O`«OQÍ `≥ÅOQÍ}Ïxfl ÉèÏ~°`« Ü«¸xÜ«∞<À¡ ÉèÏQÆO KÕã#≤
<≥„Ǩ˙x '~°OQÆ∂ ~°OQÆ∞Å=∂i <≥=Ù~°Ü«∂º h ~°OQÆ∂ ɡ·~°OQÆ
=∂Ü«∞<≥=Ù~°Ü∂« º— Jx P =∞x+≤Ö’ =∞x+≤x K«∂ã≤ K«∂Ñ≤Oz# ~Ô `· åOQÆ
Ü≥∂^èŒ∞x K≥·`«#ºO P „áêO`«O „Ѩ[Ö’¡ J}˜y =∞}˜y LOk.
™êQÆ~åÅ#∞ UHõO KÕÜ«∞QÆey# J*Ï`« â◊„`«∞=ÙÅ P„QÆǨÏ=∞k.
ã¨=Ú„^Œ QÆ~°ƒùOÖ’ |_»ÉÏ#ÅOÖÏ LO@∞Ok. JO^Œ∞Hõ<Õ hÅO
ã¨Or=Ô~_ç¤ #∞Oz "≥.· Zãπ ~å[âıY~°~Ô _ç¤ ^•HÍ, =ÚYº=∞O„`«∞Å∞ KÕã∂¨ Î
=ã¨∞#Î fl PÜ«∞=∂Ü«∞ QÍ~°_Åô g∞^Œ 'E"£∞Öˇ<û£ — "Õã∂¨ Î =zÛ# `≥ÅOQÍ},
J~°"·≥ `˘q∞‡kÖ’ „Ѩ`ºÕ Hõ ~å¢+Oì̈ HÀã¨O Jyfl Ѩ~fi° `«OÖÏ |^ŒÅú ~ÚOk.
D L^Œº=∂xfl x+¨ÊHõ∆áê`«OQÍ Ñ¨ijeOK«QÆey# "åiH˜,
`≥ÅOQÍ} ǨÏ$^ŒÜ«∞O ã¨Ê+ì̈OQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. J~Ú`Õ J^À „|Ǩχ
Ѩ^•~°O÷ HÍ^Œ∞. Jã¨Å∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« O, P`«‡, JO`«~å`«‡, Ѩ~=° ∂`«‡ ÖÏO\˜
Ѩ^•Å∞ ~°∂ѨOÖËx "å\˜H˜ ~°∂áêxflzÛ# ÉèÏ="å^Œ `åufiHõ ÉèÏ=#Å∞.
=ºH˜ÎHÀ, *ÏuHÀ, „áêO`åxHÀ "å\˜x PáêkOK«∞‰õΩ#flѨC_»∞ Jq
ZHõ¯_»∞<åflÜ«∞xÑ≤ã¨∞ÎOk. x*ÏxH˜ Jq =º=ã¨÷Ö’ J}∞=}∞=Ù<å
P=iOz L#fl „áê} K≥·`«#ºÑ¨Ù <≥·~°∂Ѩº ÉèÏ=#Å∞. Jq P =º=ã¨÷x
xt`«OQÍ Ñ¨ijeOz Hõ#QÆey# "åiH˜ =∂„`«"Õ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú.
`≥ÅOQÍ} ~°K«~Ú`« Ѩ~°=ã¨∞Î Ö’ˆHâ◊fi~ü P Ѩxx Q˘Ñ¨ÊQÍ KÕã≤
K«∂Ñ≤OKå~°∞. PÜ«∞# #=Å 'ã¨ÖÏO ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£— `≥ÅOQÍ}
ǨÏ$^ŒÜ∂« xfl ã¨Ê+¨Oì QÍ HõàH¡◊ ˜ Hõ\ãì˜ ∞¨ OÎ k. P^ŒºO`«O P ǨÏ$^ŒÜ∞« Ѷ∞¨ ’+¨x
qxÑ≤ã¨∞ÎOk. JO`ÕHÍ^Œ∞, `≥ÅOQÍ}H˜ ǨÏ$^ŒÜ«∞"≥∞ÿ# ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
P`«‡Hõ^äŒ ‰õÄ_® q#QÆey# "åiH˜ qxÑ≤ã¨∞ÎOk.
WHõ¯_» Hõ^xŒä ã¨O„QÆÇϨ OQÍ K≥ÑC¨ HÀ#Hõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . #=ÖÏ ã¨Oq^è•#
qt+ì̈`«x, `≥ÅOQÍ} ǨÏ$^ŒÜ«∞"≥·âßÖϺxfl =ºHõÎO KÕã≤#, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
P`«‡ ã¨O™ê¯~åxfl Pq+¨¯iOz# „Ѩ`ºÕ Hõ`e« fl, ã¨∂Å÷ OQÍ QÆ∞~°∞KÎ ãÕ ∞¨ ‰õΩO>Ë
KåÅ∞. D #=Å 10 E<£ 2005#, â◊√„Hõ"å~°O =∞^蕺ǨÏflO
"≥Ú^ŒÅ∞=Ù`«∞Ok. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ '<åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ ã¨O=`«û~åÅ #QÆ~°
K«i„`«‰õΩ „Ѩ`«ºHõ∆™êH˜∆QÍ, „Ѩ^äŒ=∞ ™êH˜∆QÍ xez# 'Kåi‡<å~ü— LOk.
^•xÔH^Œ∞~°∞QÍ WH̓Öò Ǩϟ@Å∞Ok. P Ǩϟ@Ö’¡ ™êfiq∞ ‰õÄK«∞<åfl_»∞.
`«# 'l„w ^ÀãπÎ Kåi‡<å~ü— `À\˜ Z_»`≥QÆx x~°O`«~° ã¨OÉèÏ+¨}x
KÕã¨∞Î<åfl_»∞ – '=~°Î=∂#O QÆ`«O`À KÕ¿ã x~°O`«~° ã¨OÉèÏ+¨}ÖÏ.
WHõ¯_» =ÚYºOQÍ K≥ѨCHÀ=Åã≤# "≥Ú^Œ\ ˜ qâı+¨O LOk.
~°K«~Ú`« D ã¨∂K«# ^•fi~å, Wk ˆH=ÅO #=ÖË HÍ^Œ∞, Kåi„`«Hõ
26 gHõ∆}O d [#=i 2010
Ѩ„`«O ‰õÄ_®#x =ÚO^Õ ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞. WHõ¯_Õ K≥ѨÊHõ `«Ñ¨Êx =∞~À
qâı+¨O ‰õÄ_® LOk. =∞# ^Õâ◊OÖ’ „Ñ≤Ü«Ú~åe g∞^Œ `«# „¿Ñ=∞x
`≥eÜ«∞ *ˇÑ¨C‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ 'ëê[Ǩ<£— „¿Ñ=∞H˜ „ѨfHõQÍ '`å*ò=∞ǨÏÖò—
Hõ\ ì̃OKå_»∞. JÖψQ ‰õΩb‰õΩ`«∞Éòëê ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ #QÆ~åxfl Hõ\ ì̃OKå_»∞.
WHõ¯_» `«Ñ¨ÊHõ QÆ∞iÎOK«=Åã≤# =∞~À qâı+¨O LOk.
„ѨÑO¨ K« K«i„`«Ö’ áêʼnõΩÅ∞ – "åi‰õΩ#fl Ѩiq∞`«∞efl Ѩi^è∞Œ efl
JkèQÆq∞Oz „Ѩ[efl „¿Ñq∞Oz# "å~°∞<åfl~°∞. JÖÏO\˜ „ѨÉèí∞=Ùefl
„Ѩ[Å∞ „áê}O Hõ#fl q∞#flQÍ „¿Ñq∞™êÎ~°∞. JO^Œ∞Hõ<Õ QÆ∞~°*Ï_» '„¿Ñ=∞
~ÚzÛ# „¿Ñ=∞ =K«∞Û#∞— J<åfl_»∞. PÜ«∞# ™êÇ≤Ï`«º "å~°ã¨`åfixfl
JO^Œ∞‰õΩ#fl NN '„¿Ñ=∞ „¿Ñ=∞#∞ „¿Ñ=∞QÍ „¿Ñq∞ã¨∞ÎOk— J<åfl_»∞.
`≥ÅOQÍ} „ѨÉèí∞=Ù `«# „Ѩ[efl ZÖÏ „¿Ñq∞OKå_À? JÖψQ P
„Ѩ[Å∞ „ѨÉèí∞=Ùx ZÖÏ „¿Ñq∞OKå~À? "≥~°ã≤ `≥ÅOQÍ} 'ǨÏ$^ŒÜ«∞O—
ZO`« „¿Ñ=∞ѨÓi`«"∂≥ – Kåi„`«Hõ Ѩ„`«O ‰õÄ_® J~Ú# D #=ÅÖ’
QÆ∞ѨÎOQÍ LOk ã¨∞=∂ Jx =ÚO^Õ QÆ∞~°∞Î KÕã¨∞Î<åfl_»∞ ~°K«~Ú`«.
J~°÷=O`«"≥∞ÿ# D P~°OÉèíO "≥#Hõ `≥ÅOQÍ} ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl, ^•xfl
K«i„`«x 㨄Hõ=∞OQÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åÅ#fl J`«x `«Ñ¨# LOk.
WHõ #=ÅH˜ „áê}"≥∞#ÿ ^•x ã¨Oq^è•# qt+ì̈`x« K«∂_®e.
™êfiq∞ Kåi‡<å~ü P`«‡Å∞ `«=∞ JO`«~°OQÆO Ö’HÍÅ#∞
Pq+¨¯iOK«∞‰õΩO@∂, <å~°‡<£ ɡ`«∂<£ J#fl@∞ìQÍ 'QÆ`åxfl Hõ>ì̌^Œ∞@
xÅ∞ѨÙ`«∂, =~°Î=∂<åxfl q=∞i≈ã¨∂Î, Éèíq+¨º`«∞ΉõΩ ^•i K«∂¿Ñ kâ◊QÍ
Ѩ^ŒO_ç =ÚO^Œ∞‰õΩ Ѩ^ŒO_ç `Àã¨∞‰õΩáÈ^•O ÃÑ·ÃÑ·H˜— Jx =∞# KÕ`«
Ããx· Hõ =∂iÛOQ∑ KÕ~Úã¨∂Î =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈ`«∞Ok. ™ê=∂lHõ ã¨OѶ∞¨ ~°¬}x,
Kåi„`«Hõ <ÕѨ^䕺xfl J~°÷=O`«OQÍ ã¨=∞#fi~Úã¨∂Î.
ɡOQÍÖò ^Œ~°≈‰õΩ_»∞ ~°∞ufiH± Ѷ¨∞@H± =¸g ÔH"≥∞~å`À „Ѩ^è•#
áê„`« "≥#Hõ|_ç`Õ Hõ^äŒ =™ÈÎO^ŒO\Ï_»∞. JÖÏ ã≤x=∂Å∞ fã≤ ~°∞A=Ù
KÕâß_»∞. JÖψQ „Ѩ^è•# áê„`«x J#∞ã¨iã¨∂Î ™êy# D #=ÅÖ’
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å K≥·`«#ºO, ^•xH˜ ã¨OˆH`«"≥∞ÿ# `≥ÅOQÍ} ǨÏ$^ŒÜ«∞O,
^•xÔH·# QÍÜ«∞O, Jk ÃãÖËã≤# "≥·#O Jhfl ã¨Ê+ì̈OQÍ ã¨∞Êi™êÎ~Ú.
™êfiq∞ JO`«~°OQÆOÖ’ L`«Î~°, ^ŒH˜∆}ÏʼnõΩ ˆHO„^Œ aO^Œ∞"≥·#
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ #QÆ~°O. P #QÆ~°OÖ’ J<ÕHõ =∞`«, ÉèÏëê ã¨O㨯 $f
„Ѩ"åǨÅ∞, POQÀ¡ W™ê¡O „¿Ñ=∞Å∞, ÃÑo¡Å∞¡, "å\˜ "≥·Ñ¶¨ÖϺÅ∞, Hõ~°∞}
~°™ê`«‡Hõ"≥∞ÿ# M∫~°∞hfl™ê qëê^ŒQÍ^äŒ – Jhfl K«Å# z„`«=∂eHõÖÏ
™êQÍ~Ú. JO^Œ∞Ö’ ã¨=∞HÍb# ã¨=∂[ ã¨OѶ∞¨ ~°¬}Ö’¡ áêÖÁæ#fl =º‰õΩÅÎ ∞,
QÆ`« K«i„`«Ö’ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ# áê„`«Å∞ `«=∞"≥·# =ºH˜Î`åfiÅ`À z„u`«
=∞Ü«∂º~Ú. ã¨r="≥∞ÿ# P áê„`«Å z„`«}H˜ =∞K«∞ÛQÍ Mˇ·~°∞hfl™ê „¿Ñ=∞
qëê^è•Å QÍ^äŒx K«∂¿ãÎ KåÅ∞.
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
ѨO`˘q∞‡^Õà◊¡ Mˇ·~°∞hfl™ê g∞^Œ *Ë"£∞û JH©¡ãπ H˜~ü¯ áê„\˜H± =∞#ã¨∞
Ѩ_Oç k. XHõ ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ Ѩ~㰠ʨ ~°O PHõi¬`∞« ÅÜ«∂º~°∞. Wk P"≥∞"≥Ñ· Ù¨
=∞QÆ"åà◊¡H˜ W+ì̈OÖË^Œ∞. "å~°∞ P"≥∞x `«=∞H˜+ì̈"≥∞ÿ# =∞~À =~°∞x`À
ÃÑo¡ K≥Ü«∂ºÅ#∞‰õΩO\Ï~°∞. P"≥∞"≥·Ñ¨Ù P_»"åà◊¡H˜ Jk #K«ÛHõ =∞QÆ"åà◊√¡
Tà’¡ ÖËx ã¨=∞Ü«∞OÖ’ K˘~°= KÕã≤ P"≥∞x áê„\˜H± ^ŒQÆæ~°H˜ KÕ~°∞™êÎ~°∞.
H˘O`«HÍÅO "åi^ŒÌ~°∂ P#O^ŒÑ¨Ù JOK«∞Å∞ K«∂™êÎ~°∞. JÖÏ P zÅHÍ
QÀiOHõÅ HõÅÅ∞ Ѷ¨eOz Mˇ·~°∞hfl™ê `«Å¡~ÚOk.
P"≥∞"≥·Ñ¨Ù =∞QÆ"åà◊√¡ P"≥∞H˜ QÆ~°ƒùqzÛùuÎ [iÑ≤Oz =∞~À ÃÑo¡
KÕÜ«∂Å#∞‰õΩO\Ï~°∞. Mˇ·~°∞hfl™êH˜ QÆ$Ç¨Ï x~°ƒO^èŒO, „¿Ñ=∞ q"åǨÅ
Ѩ@¡ P~ÀQƺHõ~°"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∂Å∞#fl P"≥∞ |ÅOQÍ ã¨OHõeÊOK«∞‰õΩx
`«# ÃÑ^ŒÌʼnõΩ Z^Œ∞~°∞ uiyOk. q~°Ç¨ÏÉÏ^èŒx ÉèíiOzOk.
D W^ŒiÌ ™êǨÏK«~åºxfl ã¨ÇÏ≤ OK«ÖxË ÃÑ^ŒÅÌ ∞, ~å[H©Ü∞« ÃÑ^ŒÅÌ ∞
Ѩxfl# H“\˜ÅºO Ѷe¨ `«OQÍ á¶ê~°∂H± HõÅHõ`åÎ "≥o¡ JHõ¯_Õ K«xáÈÜ«∂_»∞.
JѨÊ\˜H˜ Mˇ~· ∞° hfl™ê W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ `«e.¡ WHõ¯}˜flOz P"≥∞ HõëêìŠѨ~O° Ѩ~°
"≥Ú^ŒÖˇ·Ok. P HõëêìÅÔH^Œ∞~°∞ #_çz H˘"˘uÎÖÏ HÍe HõiyáÈ`«∞#fl
Mˇ~· ∞° hfl™ê HõÅHõ`åÎ "≥o¡ J`«x ã¨=∂kè ^ŒQ~æÆ ° J`«x HÀã¨O „áêi÷OzOk.
ã¨=∂kè K«∂ã≤ =™ÈÎ#fl P"≥∞H˜ ѨÙ~å`«# á¶ê~°ã‘ Hõq`å K«~°}ÏÅ∞
QÆ∞~°∞ÎH˘KåÛ~Ú.
D ѨÙ~°∞ëêkèHõº „ѨѨOK«O Mˇ·~°∞hfl™ê ã¨=∞™êÎxfl ^ÀK«∞‰õΩOk.
z=iH˜ á¶ê~°∞H± ~åã≤# gÅ∞<å=∂ „ѨHÍ~°O J`«x Ñ≤Å¡efl J`«x
|O^è∞Œ =ÙÅ∞ fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞. JÖÏ Jhfl HÀÖ’Ê~Ú# P"≥∞ Jxfl q^è•ÖÏ
^ŒQÍ Ñ¨_ç =∞<À=º^äŒ`À HÍe, Hõiy, Hõ$tOz Hõ#∞fl=¸ã≤ ã¨=∂kèÖ’H˜
"≥o¡Ok.
WO`«=~°‰õÄ ™êfiq∞ JO`«~°OQÆOÖ’ ™êy# D ã¨xfl"Õâ◊O
=ÚyÜ«∞QÍ<Õ Ñ¨q„`«„¿Ñ=∞H˜ „ѨfHõ~Ú# '`å[=∞ǨÏÖò— =ÚO^Œ∞H˘zÛOk.
JÖψQ Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤¡O =∞`åÅ SHõº`«H˜ ã¨OˆH`«"≥∞ÿ# ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£,
^•xÖ’x Kåi‡<å~ü =ÚO^Œ∞H˘KåÛ~Ú. "å\˜ `«~°∞"å`« =~°ã¨QÍ
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞ HÍÅѨ٠^Œ$âߺÅ∂, Ü≥∂^è∞Œ Å∂, <åÜ«∞‰õΩÅ∂, =ÚYºOQÍ
`«∞„ˆ~ÉÏ*òMÏ<£ ÖÏO\˜ áÈ~å@ Ü≥∂^èŒ∞Å∞ =ÚO^Œ∞H˘KåÛ~°∞.
ã¨Ñ¶¨Å"≥∞ÿ# „¿Ñ=∞H˜ „ѨfHõÖˇ·# ÉèÏQÆ=∞u ‰õΩb‰õΩ`«∞ÉòëêÅ∞, "åi
™ê‡~°Hõ ã¨÷ÖÏÅ∞, Éèí=<åÅ∞, Hõ^Œ∞Å∞`«∂ =ÚO^Œ∞H˘KåÛ~Ú – `≥ÅOQÍ}
<Õ#∞ K«kq# ѨÙã¨ÎHõO '=∞O_»∞`«∞#fl QÍÜ«∂Å∞— qѨ¡=
~°K«~Ú`«Å ã¨OѶ¨∞O 2009Ö’ „ѨK«∞iOzOk. ~°K«~Ú„u a._ç.
^Œ=∞Ü«∞Ou.
ã¨ÖÏfiA_»∞O ÉÏkè`« =∞Ç≤Ïà◊ŠǨÏ$^ŒÜ«∞ã¨ÊO^Œ#, Ѩk
ÉèÏQÍÅ∞QÍ D ѨÙãÎ̈HõOÖ’ LOk. ^ŒO_»HÍ~°}º L^Œº=∞ „áêO`åÖ’¡
ã¨ÖÏfiA_»∞O, <åQÍ q∞e@s, ã≤.P~ü.Ñ≤.ZѶ.π áÈbã¨∞Å JHõ$`åºÅ#∞
D ѨÙãÎ̈HõOÖ’ á⁄O^Œ∞Ѩ~åÛ~°∞. ^ŒO_»HÍ~°}º =∞Ç≤Ïà◊Å J#∞Éèí"åÅ
ã¨OѨÙ\˜. Pk"åã‘ „Ѩ[Å g∞^Œ, =∞Ç≤Ïà◊Å g∞^Œ, Ѩã≤Ñ≤Å¡Å g∞^Œ
Ç≤ÏO㨠KÕã¨∞Î#fl ~å[ºO#∞ „Ѩu XHõ¯~°∂ D ѨÙãÎ̈HõO K«kq „ѨtflOK«
QÆeˆQ ™ê÷~ÚH˜ Z^Œ∞QÆ∞`å~°x <åHõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
Pk"åã‘ ã¨O㨯 $ux ~å[ºO Ç≤ÏOã¨KÕ z<åflaè#flO KÕã∞¨ OÎ k.
™ê=¸Ç≤ÏHõ J`åºKå~åÅ∞, ǨÏ`«ºÅ∞, Ѩã≤Ñ≤Å¡Å K«OÑ≤"Õ`«, `«ÅÖËx
"≥ÚO_≥=ÚÅ∞, â◊s~° J=Ü«∞"åÅ K≥ÖÏ¡K^≥ ∞Œ ~°∞ W=hfl ~å[ºÇ≤ÏOã¨Ö’
Éè Ï QÆ O QÍ J=∞Å=Ù`« ∞ #flk. ˆ H =ÅO L^Œ º =∂xH˜ ã¨ Ç ¨  Ü« ∞
gHõ∆}O d [#=i 2010
~Ô `· åOQÆ ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å\’^Œº=∞ ^Œ$âߺÅ∞, "å\˜ g∞Oz F=~üÖÏѨ~Ú
=KåÛ~Ú. Wk _ç*ÏÅ∞fi J=Ù`«∂ J~°"≥· `˘q∞‡k „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞ ^Œ$âߺÅ∞ á¶ÈHõãπÖ’H˘KåÛ~Ú.
D ^Œ$âߺŠ<ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’ ™êfiq∞ '=∞Ǩ„Ѩ™ê÷#O— H˘x K«^∞Œ =Ù`«∂
=ã¨∞Î<åfl_»∞. "≥#Hõ Z=i Q˘O`«∞ #∞OKÀ P w`åÅ∞ qxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú.
'"≥#Hõ ^ŒQÍ =ÚO^Œ∞ ^ŒQÍ ‰õΩ_ç Z_»=∞Å ^ŒQÍ^ŒQÍ— qxÑ≤ã¨∞ÎO_»QÍ
^ŒQÍѨ_#ç `≥ÅOQÍ}H˜ „ѨfHÔ #· Mˇ~· ∞° hfl™ê =¸iÎÉqíè Oz# â’Hõ^=Õ `«ÖÏ
=ÚO^Œ∞H˘zÛOk.
W@∞ g∞^Œ@ `≥ÅOQÍ} ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å@O, áÈbã¨∞ Ü«∂Hõ∆<£
^Œ$âߺÅ∂, =~°ã¨QÍ kQÆO|~À^Œº=∞O, #HõûŃs ~°yeOz# NH͉õΩà◊
L^Œº=∞O, J~°"≥· `˘q∞‡k „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} áÈ~å\’^Œº=∞ ^Œ$âߺÅ∂,
qâßYÖ’ NN ã¨<å‡# ã¨O~°OÉèí ^Œ$âߺÅ∂, _≥ɡ·ƒùÖ’ q~°ã¨O ™ê÷Ѩ#,
_≥Ƀ·ˇ ù ~Ô O_»∞Ö’ =Úb¯ L^Œº=∞O, q^Œ∞ºÅ`« Hõ=ÙÅ∞. Jq "≥#H˜¯ _ç*ÏÖòfi
J=Ù`«∂O_»QÍ =ÚO^Œ∞H˜ `Àã¨∞‰õΩ=zÛ# 2009 „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ},
ã¨"∞≥ Mÿ ϺO„^èŒ ^Œ$âߺÅ∞. ™êfiq∞ JO`«~O° QÆOÖ’ =∞"Õ∞Hõ=∞=Ù`«∞#fl =∞#efl
^ŒQÍ Ñ¨_ç# `≥ÅOQÍ}H˜ „ѨfÔH·# Mˇ·~°∞hfl™ê <åºÜ«∞O K≥ѨÊ=∞x
xÅnã¨∞OÎ k z=iH˜.
WѨC_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ ^ŒQÍ Ñ¨_»∞`«∂#fl `≥ÅOQÍ} „Ѩ`ÕºHõ
~å¢+Oì̈ QÍ q_çáÈ"åÅ#∞‰õΩO\’Ok. =zÛ# XuÎ_xç |\ì̃ `≥ÅOQÍ}
~å[H©Ü«ÚÅO^Œ~°∂, áêsìÅ`À „Ѩ"Õ∞Ü«∞O ÖˉõΩO_® `≥ÅOQÍ} "≥·Ñ¨ÙH˜
=KåÛ~°∞. ~åÜ«∞Åã‘=∞ ã¨~å¯~°∞‰õΩ L`«Î~åO„^èŒÅ, ~å[H©Ü«ÚÅO^Œ~°∂
ã¨"≥∞ÿHÍO„^èŒx, „Ѩ`ÕºHÍO„^èŒx, „ˆQ@~ü ~åÜ«∞Åã‘=∞x, JÜ≥∂=∞Ü«∂xfl
ã¨$+≤ãì ∂¨ Î HõÖ’¡ÅO ~ˆ ѨÙ`«∞<åfl~°∞. D „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ ^ŒQÍѨ_#ç `≥ÅOQÍ}H˜
<åºÜ«∞O KÕ™êÎÜ«∂? `≥ÅOQÍ}H˜ ǨÏ$^ŒÜ«∞"≥∞ÿ# ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ „ˆQ@~ü
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ=Ù`«∞#fl „Hõ=∞OÖ’ ^•x =º^äŒx, QÍÜ«∂xfl =∂#∞Ê`å~å?
ÃÑOK«∞`å~å? W=hfl ~åÉ’ÜÕ∞ HÍÅOÖ’ `ÕÅ=eû# „Ѩâ◊flÅ∞. WѨÊ\˜ˆH
Wk ZO`« [\˜Å"≥∞ÿO^ŒO>Ë „ɡ~Ú<£H˜ =zÛ# ˆH#û~üx „ɡ~Ú<£H˜ Ǩx
HõÅQÆx q^èŒOQÍ â◊¢ãÎ̈ zH˜`«û KÕÜ«∞_»O ÖÏO\˜k. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’
HÍà’r K≥Ñ≤ÊO^Œ∞ QÆ∞~°∞ÎH˘™ÈÎOk.
Jxfl „áêO`åÅ „Ѩ[Å∞ ÃÇÏK«ÛiHõQÍ LO_ç '^ÀÑ≤_ô KÕ¿ã
Ѩ~å~Ú"å}˜fl á⁄e"Õ∞~° ^•HÍ áê~°„^ÀÅ_®xH˜, „áêO`«O "å_≥·`Õ
„áêO`«OÖ’<Õ áê`«ˆ~Ü«∞_®xH˜— ã¨Oã≤^Œ∞úÖˇ· LO_®e. g
Ѩ_»∞`«∞<åfl~°#fl XˆH XHõ¯ HÍ~°}O`À ѨK«Ûx J_»qÖ’ <≥`«∞Î~°∞
z=Ú‡`ÀOk. „Ѩu~ÀE JHõ¯_» "åHõѨe¡Å∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. D
ѨÙãÎ̈HÍxH˜ =ÚO^Œ∞=∂@ ~åã≤# =~°=~°~å=Ù QÍ~°∞ J#fl@∞ì "åà◊¡
J_»q rq`«OÖ’ áÈ~å@O „ѨHõ$u JO`« ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# ã¨O㨯 $uQÍ
=∂iáÈ~ÚOk. =∞# <åQÆiHõ ã¨=∂[ ÉÏ^躌 `«, Hõ~=ΰ ºO =∞O_»∞`«∞#fl
QÍÜ«∂Å#∞ ã¨Éèíº „ѨѨOKåxH˜ K≥áêÊÖË. WѨC_»∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fl
PѨ ˆ ~ +¨ < £ „w<£ Ç ¨ Ï O\ò =Å¡ JHõ ¯ _» =∞Ô ~ xfl JHõ $ `åºÅ∞
[~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ≥∂? JHõ¯_ç Pk"åã‘ =∞Ç≤Ïà◊Å =∂#„áê}ÏÅ∞
ǨÏiOK« |_»∞`«∞<åflÜ≥∂? JO^Œ∞ˆH |∞kúr=ÙÅ~Ú# =∞#O
=∞O_»∞`«∞#fl QÍÜ«∂Å#∞ K«kq J~°÷O KÕã¨∞H˘x, Pk"åã¨∞Å ÃÑ·
Ü«Ú^ŒúO KÕã¨∞Î#fl ÉèÏ~°`«^Õâ◊ áêÅHõ=~åæÅ#∞ „ѨtflOKåe. PѨˆ~+¨<£
„w<£ÇϨ O\ò PáêÅx L^Œºq∞OKåe.
– ã≤.ZKü. N=∞<åfl~åÜ«∞}=¸iÎ
=∞Oz~åºÅ, PkÖÏÉÏ^£
27
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
PO„^茄Ѩ^Õâò J=`«~°} ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ `≥ÅOQÍ} K«i„`«#∞, ã¨O㨯$ux, r=# q^è•<åxfl ã¨=∞„QÆOQÍ „Ѩ[Å ^Œ$+≤ìH˜
`≥zÛ# '`≥ÅOQÍ}O— "åºã¨ ã¨OHõÅ<åxfl W"åoì `≥ÅOQÍ} ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞Î<åfl~°∞ =~°=~°~å=Ù
=\ì̃HÀ@ PàÏfi~°∞™êfiq∞ Hõ$+≤
'`≥ÅOQÍ}O— "庙êÅ∞ "≥Å∞=_ç JѨC_Õ P~°∞ <≥ÅÖˇ·#ѨÊ\˜H˜
<Õ#∞ W\©=Å ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ K«k"å#∞. PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò U~°Ê_ç# ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ
1956Ö’ "≥Ú^Œ\™˜ êi ~Ô O_»∞ ã¨OѨÙ\ÏÅ∞QÍ D "庙êÅ∞ "≥Å∞=_ç#q.
^Õâ’^•ú~°Hõ „QÆO^äŒ=∂Å `«~°Ñ¶¨Ù# =\ì̃HÀ@ PàÏfi~°∞™êfiq∞ ã¨OHõÅ#O
KÕ™ê~°∞. JѨÊ\˜H˜ <Õ#∞ Ѩ^ŒÇ¨~°∞ ã¨O=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞Ö’ Ñ≤Ü«Úã≤
K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl#∞. PO„^茄Ѩ^Õâò U~°Ê_ç# P#O^ŒO, <åQÍ~°∞˚# ™êQÆ~ü
P^èŒ∞xHõ ^Õ"åÅÜ«∞O Jx ÉèÏqOz# ѨÙÅH˜O`«Ö’ WO`« ã¨=∞„QÆOQÍ
`≥ÅOQÍ} K«i„`« XHõKÀ@ K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl P J#∞Éèí∂u WOHÍ q∞yÖË
L#flk. 53 Uà◊√¡ áÈÜ«∂Hõ =∞m¡ Ô~O_»∞ ã¨OѨÙ\ÏÅ∞ XHõ KÀ>Ë HõeÑ≤
`≥ÅOQÍ} q^•º=O`«∞Å "ÕkHõ, `≥ÅOQÍ} ~°K«~Ú`«Å "ÕkHõ
ѨÙ#~°∞‡„kOz#ѨÙ_»∞ JO`Õ P#O^ŒO`À P ѨÙãÎ̈HÍxfl KÕuH˜ ~åQÍ<Õ
K«k"Õ™ê#∞.
"庙êÖ’¡ J^Õ x*Ï~Úf, J^Õ ã¨`«ºâ’^èŒ#, J^Õ ã¨∞ÅÉèí`«fiO.
`Õ_® JÖÏ¡ JѨC_»∞ `≥Å∞QÆ∞"åà◊√¡ XHõ@=Ù`«∞<åfl~°#fl ÉèÏ=#.
PO„^茄Ѩ^Õâò ѨiáêÅ<å ÉÏ^茺`«Å∞ KÕѨ>Ëì "åiH˜ Jxfl ~°OQÍÅÖ’
JѨÊ\˜H˜ `≥ÅOQÍ} ™êkèOz#, ™êkèOK«x, Hõey L#fl, HõeyÖËx
ѨÙ~ÀQÆux q=iOKåÅ#fl, =ÚO^Œ∞OKåÅ#fl XHõ Hõ~Àî ~°"∞≥ #ÿ Ѩiâ’^è<Œ å
ѨÓ~°fiHõ „Ѩܫ∞`«flO.
WѨC_»∞ `≥ÅOQÍ}Ö’ =∂ K«H˜¯# "Õ∞O q_çáÈ`åO. Hõeã≤
LO_»_»OÖ’ =∂‰õΩ q∞yeO^ŒÖÏ¡ KÕ^Œ∞ J#∞Éèí=O, Ѷ¨Óº_»Öò áêÅ#
#∞Oz, =Å㨠áêÅ# H˜OkH˜ =zÛ# #∂º#`å ÉèÏ=O – Hõ#∞Hõ 53
Uà◊¡ H˜O^Œ L#fl@¡~Ú<å '`≥ÅOQÍ}O— LO^• ÖË^• ã¨O^Œ∞Hõ `≥~°K«∞H˘x
K«∂ã¨∞‰õΩ#fl <åãì̈e˚Ü«∂.
ZO`« =∂~°∞Ê JO>Ë – =\˜ìHÀ@ PàÏfi~°∞™êfiq∞ PO„^èŒ
=∞Ǩã¨ÉÖíè ’ „H˜Ü∂« jÅ HÍ~°ºHõ~Qΰ Í Ñ¨xKÕ™ê~°∞. =∂_»áê\˜, ã¨∞~°=~°O,
Pk~åA, =∞QÆ∂Ì"£∞Å`Àáê@∞ `≥ÅOQÍ} "≥·`åo‰õΩÖ’¡ XHõ~°∞QÍ
¿Ñ~˘¯#^Œy# |Ǩï=ÚY „Ѩ*Ï˝=O`«∞_»∞. g~°∞, gi`Àáê@∞ HÍà’r,
^•â◊~°^äŒ∞Å∞ PO„^èŒâ◊ÉÏÌxfl `≥Å∞QÆ∞‰õΩ Ѩ~åºÜ«∞Ѩ^ŒOQÍ, JÉèË^ŒºOQÍ<Õ
ã‘fiHõiOKå~°∞. N Hõ$+¨~‚ åÜ«∂O„^èŒ ÉèÏëê xÅÜ«∂xfl 1901Ö’ U~åÊ@∞
KÕã≤# <å\˜ #∞Oz 1953Ö’ JÅOѨÓ~°OÖ’ `≥ÅOQÍ} ~°K«~Ú`«Å
ã¨OѶ¨∂xfl JdÖÏO„^èŒ ~°K«~Ú`«Å ã¨OѶ¨∞OQÍ =∂ˆ~Û =~°‰õΩ XHõ UÉè̌·
Uà◊ √ ¡ `≥ Å OQÍ} q"≥ ∂ K« < À^Œ º =∂xfl PO„^è • aè x "Õ â ◊ O Ö’<Õ
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. Hõ=¸ºxã¨∞Åì ~Ú`Õ (=\˜Hì À@ PàÏfi~°∞™êfiq∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì
‰õÄ_») qâßÖÏO„^èŒ ÉèÏ=#`À<Õ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
28 gHõ∆}O d [#=i 2010
PO„^èŒ =∞ǨÉèÏ~°`«O ##flÜ«∞, uHõ¯#, Z„~°#Å∞ ~°zOz#>Ë¡
|"≥∞‡~° "å_»~Ú# áÈ`«# N=∞^•O„^èŒ ÉèÏQÆ=`«"∞Õ ~°zOKå_»x ÉèÏqOz
Q“~°qOKå~°∞. „ueOQÆ „Ѩ^ÕâßÅ =∞^茺# x=ã≤Oz# "å~°O`å `≥Å∞QÆ∞
"åˆ~ J#∞‰õΩ<åfl~°∞. PO„^èŒ∞Å∞ HÍ~°x J#∞HÀÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë XHõ¯
HÍàıâ◊fi~°O q∞#Ǩ WѨC_»∞ PO„^èŒ ~°∂_軺~°÷OÖ’ "å_»∞`«∞#fl
„^•H∆Í~å=∞O, ~åÜ«∞Åã‘=∞QÍ „áêK«∞~åºxH˜ =zÛ# Nâ‹·ÅO – =∞~À
Ô~O_»∞ L<åfl~Ú „ueOQÆ̂H∆„`åÅÖ’.
HÍx D UÉè̌· =¸_Õà◊¡Ö’ *Ïu, ÉèÏ+¨ "Õ~°~Ú#O`«QÍ PO„^èŒ,
`≥ÅOQÍ} â◊ÉÏÌÅ∞ ~Ô O_»∞ „áêO`åÖ’¡#∂ =∞#ã¨∞efl HõÅ∞+≤`O« KÕ™ê~Ú.
_çÃãO|~ü 9# ~å„u '`≥ÅOQÍ} ~å¢+¨ì U~åÊ@∞‰õΩ „Ѩ„H˜Ü«∞
„áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞Ok— Jx Hˆ O„^Œ ^ÕjÜ«∞ =º=Ǩ~åÅ =∞O„u „ѨH\õ O˜ z#
^ŒQÆæiflOp W@∞ "Õ~åÊ@∞"å^Œ∞Å∞, J@∞ ã¨"≥∞ÿHõº`« ¿Ñ~°∞`À `≥ÅOQÍ}
q^Õfi+¨"å^Œ∞Å∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞#fl Ѩ~°ã¨Ê~° P~ÀѨ}Å∞ qO@∞O>Ë =∞m¡
XHõ™êi '`≥ÅOQÍ}O— K«^Œ∞==Åã≤# J=ã¨~°O ZO`« LO^À
JxÑ≤OzOk.
`≥ÅOQÍ}O ˆH=ÅO XHõ Éèí∂QÀà◊O HÍ^Œ∞. XHõ K«i„`«, XHõ
ã¨O㨯 $u, XHõ r=# q^è•#O Jx ã¨=∞„QÆOQÍ PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò J=`«~} °
ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ „Ѩ[Å ^Œ$+≤ìH˜ `Õ"åÅ<Õ „Ѩܫ∞`«flOÖ’ =\˜ìHÀ@
PàÏfi~°∞™êfiq∞ U K«i„`« Ѩiâ’^茉õΩ_»∞ ‰õÄ_® KÕÜ«∞x Hõ$+≤ KÕ™ê~°∞.
JѨÊ\˜ #∞Op WѨÊ\˜=~°‰õΩ QÆ`« 53 Uà◊¡Ö’ =∞m¡ W@∞=O\˜ Hõ$+≤
[~°∞QÆ<ÕÖË^Œ∞. „áêp# K«i„`«, P K«i„`« x~å‡}ÏxHõ=ã¨~°"≥∞ÿ#
<å}ˇ=ÚÅ∞, âßã¨#=ÚÅ∞, `åà◊Ѩ„`« „QÆO^ä•Å∞, ^Õ"åÅÜ«∂Å K«i„`«
WO^Œ∞Ö’ L#flk. W"åfieì `≥ÅOQÍ}‰õΩ HÍHõfÜ«ÚÅ∞ '„ueOQÆ ^ÕâO◊ —QÍ
„áêK«∞~°ºO `≥KåÛ~°∞ Hõ#∞Hõ, âß`«"åǨÏ#∞Å `«~åfi`« =∞m¡ JO`«
qâßÅ"≥∞ÿ# `≥Å∞QÆ∞ ™ê„=∂*Ϻxfl áêeOKå~°∞ QÆ#∞Hõ HÍHõfÜ«∞
~å[=Oâ◊ O g∞^Œ , HÍHõ f Ü« ∞ ™êOѶ ≤ ∞ Hõ K« i „`« g∞^Œ Ô ~ O_» ∞
"庙êÅ∞<åfl~Ú. W=hfl ã¨∞„Ѩã^≤ úŒ K«i„`«HÍ~°∞_»∞ Pk~åA g~°É„íè ^Œ~å=Ù
QÍ~°∞ ~åã≤#"Õ ZO`À „áê=∂}˜H"õ ∞≥ #ÿ q. =~°OQÆÖò#∞ 12= â◊`å|ÌOÖ’<Õ
'PO„^èŒ #QÆ~°O— J<åfl~°x q#∞H˘O_» =Å¡Éèí~åÜ«∞x '„H©_®aè~å=∞O—
P^è•~°OQÍ K≥ѨÙÎ#fl ÅQÆ_»áê\˜ ~å[QÀáêÖò QÍ~°∞ HÍHõfÜ«ÚÅ HÍÅO
#∞Oz, _èçb¡Ö’ "≥ÚQÆÖÏ~ÚÅ áêÅ# ^•HÍ, JO>Ë WHõ¯_» ‰õΩ`«∞ÉϬǑÏ,
Pã¨Ñ¶π*ÏÇ‘ÏÅ HÍÅO ^•HÍ `≥Å∞QÆ∞<ÕÅ `≥ÅOQÍ}QÍ „áêK«∞~°ºO
á⁄OkO^Œx L^ÕÌâ◊ѨÓ~°fiHõOQÍ ^•zÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. =∞O„u =∂^Œ#fl
QÆ∞iOz, PÜ«∞# q^ÕâßOQÆ hu QÆ∞iOz K˘ÖË¡\ ˜ #$ã≤OǨÏâ◊~°‡, ÔH.q.
Éè∂í áêÅ~å=Ù =O\˜ ѨO_ç`∞« Å∞, K«i„`« Ѩiâ’^艌 Ωõ Å "庙êÅ∞<åfl~Ú.
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
`≥ÅOQÍ} Éè∂í QÀà◊, <≥ã· i¨ Hæ õ ã¨∂fi~°∂áêÅ∞, H˘O_»Å∞, #^Œ∞Å∞, Yx*ÏÅ∞
=O\˜ q=~åÅ∞ Pk~åA g~°É„íè ^Œ~å=Ù QÍ~°∞ ~å¿ã,ΠѨi„â◊=∞Å QÆ∞iOz,
áêi„âßq∞Hõ HÍi‡‰õΩÅ QÆ∞iOz Q˘|∂ƒi ~å=∞K«O„^Œ ~å=Ù ~å™ê~°∞.
ÉÁQÆ∞æ QÆ#∞Å QÆ∞iOz Zãπ. ™È=∞~åA ~åã≤# "åºã¨O ZO`«
ã¨O^Œ~Àƒùz`«OQÍ L#fl^ŒO>Ë ã≤OQƈ~}˜ ÉÁQÆ∞æ QÆ#∞Å FÃÑ<£ HÍãπì
q^èŒfiOã¨O ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ 'gHõ∆}O—Ö’ K«kq#ѨÙ_Õ 53 Uà◊¡ „H˜`«O HÍÅO
K≥e¡# "åºã¨O JxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. J>Ë¡ `≥ÅOQÍ}Ö’ ‰õΩ\©~° Ѩi„â◊=∞Å∞,
KÕ<Õ`« Ѩi„â◊=∞Å QÆ∞iOz „áê=∂}˜Hõ"≥∞ÿ# "庙êÅ∞ L<åfl~Ú. 53
Uà◊¡ `«~åfi`« =¸Å|_ç# ‰õΩ\©~° Ѩi„â◊=∞Å∞, P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ Ѩ~°OѨ~°
™êQÆ∞`«∞#fl KÕ<Õ`« Ѩi„â◊=∞Å =~°Î=∂# K«i„`« =∞#O 53 Uà◊√¡
=ÚO^Œ∞‰õΩ =KåÛ=∞x K≥ѨÙÎO^•? "≥#‰õΩ¯ "≥àÏ¡=∞x K≥ѨÙÎO^•?
`≥ÅOQÍ} ~å[H©Ü≥∂^Œº=∞O – Éèí∂^•<À^Œº=∞O =O\˜
ã¨O㨯~°} "å^ŒO "≥Ú^ŒÅ∞ – Éè∂í ã¨O㨯~°}Å q+¨Ü∞« OÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞Åì ,
HÍO„ÔQãπ "åà◊¡ J=QÍǨÏ# =~°‰õΩ qâı¡+≤OKå~Ú. H“Å∞^•s ã¨=∞㨺ÃÑ·
^Õ=ÙÅѨe¡ "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù ~åã≤# ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# "åºã¨O, ^•xHõkQÍ
"åºã¨O =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞, `≥ÅOQÍ}Ö’ =¸_»∞"ÕÅ „QÍ=∂Å#∞ q=ÚHõOÎ
KÕã≤, ѨkÅHõ∆Å ZHõ~åÅ Éèí∂q∞x ѨOz# qѨ¡= Éèí∂ ã¨O㨯~°}Å
ѨiK«Ü«∞O. W^ŒO`å x*ÏO =ºuˆ~Hõ, Ѷ¨Óº_»Öò Éèí∂™êfi=∞º =ºuˆ~Hõ
~å[H©Ü≥∂^Œº=∞OÖ’ JO`«~åƒùQÆOQÍ x~°fiÇ≤ÏOK«|_ç# ~å[H©Ü«∂i÷Hõ
L^Œº=∞O. W@∞=O\˜ áÈ~å@O ^Õâ◊OÖ’ 1956 Hõ#fl =ÚO^Œ∞ ZHõ¯_®
q=ÚHÎ̃ – q„^ÀǨÅ ^•HÍ x~°fiÇ≤ÏOK«|_»ÖË^Œ∞.
W"åfià◊ Ö’H±ã¨`åÎ – [Ü«∞„ѨHÍâò <å~åÜ«∞}ü =∞m¡ KåÅ "≥#‰õΩ¯
"≥o¡ „áêOfÜ«∞ Jaè=$kú Hõq∞\©Å∞, lÖÏ¡ H“xûà◊¡ QÆ∞iOz =∂\Ï¡_ç
K«hflà◊√¡ K«Å∞¡`«∞<åfl~°∞. `≥ÅOQÍ}Ö’x '™ê÷xHõ ã¨fiѨiáêÅ# q^è•#O—
QÆ∞iOz PÜ«∞# =∞i XHõ ѨiáêÅ<åkèHÍiQÍ PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò U~°Ê_ç<åHõ
J^茺ܫ∞#O KÕ™ê~À ÖË^À.
`≥ÅOQÍ} ~åÜ«∞H©Ü∂≥ ^Œº=∂Å QÆ∞iOz PÜ«∂ áêsìÅ ™êkèHÍ~°
„Ѩux^èŒ∞Å#^Œy# ~åq <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤, HÀ^•\˜ <å~åÜ«∞}~å=ÙÅ∞
~å™ê~°∞. =Ú#QÍŠѨ~Q° } Æ Ö’x áÈ~å@O QÆ∞iOz ÖË^∞Œ QÍh Ѩi\ÏÅ
„Ѩ*Ï L^Œº=∞O QÆ∞iOz L#flk. ã¨~åfiÜ«∞ áêѨx u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ QÆ∞iOz
L#flk. Pk"åã¨∞Å QÆ∞iOz# "åºã¨OÖ’ `≥QÅÆ ∞, JÅ"å@∞¡, qâßfi™êÅ
„Ѩ™êÎ=# LOk QÍx QÀO_»∞Å „Ѩ™ê÷=#, PkÖÏÉÏ^£, Hˆ ã¨ÖÏѨÙ~°OÖ’#
<åQÀÉÏ *Ï`«~° ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’<≥·<å *’_≥<£ Ѷ¨∂\ò áÈ~å@O QÆ∞iOz,
~åOr QÀO_»∞, H˘=Ú~°O cèOÅ ã¨fiѨiáêÅ<å áÈ~å@O QÆ∞iOz
„Ѩ™êÎqOK«Hõ áÈ=_»O ÃÑ^ŒÖÌ ’ѨO. P q^èOŒ QÍ K«∂ã≤#ѨÙ_»∞ Pk"åã¨∞Å
ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’<Õ ã¨=∞‡Hõ¯, ™ê~°ÅHõ¯ QÆ∞iOz, "Õ∞_®~°O *Ï`«~° QÆ∞iOz
„Ѩ™êÎ=# LOk QÍh Ѩy_»^ŒÌ~åA HÍHõfÜ«ÚÅ <≥kiOz KÕã≤#
áÈ~å@OÖ’ ã¨=∞‡Hõ¯, ™ê~°ÅHõ¯Å∞ áêÖÁæx „Ѩ^Œi≈Oz# ™êǨÏã¨O,
KÕã≤# `åºQÆO QÆ∞iOz LO_®eûOk.
=∂_»áê\˜ ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù `≥ÅOQÍ} q"≥∂K«<À^Œº=∞
"≥`· åo‰õΩ_»x, PÜ«∞# PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò Hˆ O„^Œ ã¨OѶ∂¨ xfl, PO„^èŒ =∞Ǩã¨É#íè ∞
„áê~° O aè O Kå_» x W"åfià◊ JO^Œ i H© `≥ Å ∞㨠∞ . `≥ Å OQÍ}
q"≥∂K«<À^Œº=∂xfl PÜ«∞# PO„^èÀ^Œº=∞OQÍ K«∂áê_»∞. JO^Œ∞ˆH
PÜ«∞# x*ÏO ~å¢+ì̈OÖ’x Ü«∞O„`åÅ QÆ∞iOz ~å™ê_»∞. Wk x*ÏxH˜
1914Ö’ ~åã≤# "åºã¨O. ^•^•Ñ¨Ù =O^Œ ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_çOKÕ =~°‰õΩ
gHõ∆}O d [#=i 2010
W"åfià◊ Z=Ô~·<å D "庙êxfl JÑπ_Õ\ò KÕÜ«∂Å#∞‰õΩO>Ë PO„^茄Ѩ^Õâò
Ö’x `≥ÅOQÍ}©Ü«ÚÅ∞ – `≥ÅOQÍ} "åà◊√¡ Jx ~åÜ«∞=Åã≤
=ã¨∞ÎO^Œ#∞‰õΩO\Ï#∞. „a\˜+π WO_çÜ«∂Ö’ =∞„^•ã¨∞ „áêq#∞ûÖ’
PO„^è∞Œ Å∞ J#∞Éèqí Oz# =Å™êkèÑ`¨ º« O =O\˜^Õ UÉè·ˇ =¸_ÕàQ¡◊ Í `å=Ú
J#∞Éèqí ã¨∞<Î åfl=∞x W"åfià◊ `≥ÅOQÍ}"å^Œ∞Å∞ (ã¨iQÍæ <≥*· ÏO PO„^è∞Œ Å∞
Jx ÉèÏqOz# "åà◊¡ "å~°ã¨∞Å∞ – JO>Ë =∞^茺`«~°QÆu, ÃÑ\© |∂~°∞˚"å
|∞kú r =ÙÅ∞, ~° K « ~ Ú`« Å ∞, Hõ à ÏHÍ~° ∞ Å∞) Éè Ï q㨠∞ Î < åfl~° ∞ .
=∞ǨO„^èÀ^ŒÜ«∞O, qâßÖÏO„^èŒ, =ÚHÀ¯\˜ PO„^èŒ∞Å∞ XHõ¯>ÿ̌ LO_®Åx
HõÅÅ∞QÆ#fl "åi "å~°ã∞¨ ÖË W"åfiÅ =¸_»∞#fl~° HÀ@¡ `≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞
QÆ∞iOz Hõ^Œ<å# ^Œ∂HÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ã¨"≥∞ÿHõº "å^Œ <åÜ«∞‰õΩÅO^Œ~°∂
["å|∞^•s HÍ=eûO^Õ . JO^Œ ∞ ˆ H D 㨠O Ѩ Ù \˜ Ö ’ "åqÖÏÅ
QÀáêÅHõ$+¨‚Ü«∞º '=∞#O PO„^èŒ∞ÅO— Jx K≥áêÎ, B<å, J\Ï¡QÍ Jx
Hõ#∞ÉÁ=∞‡Å∞ =Ú_çѨ_»∞`«∞<åfl~Ú.
`≥ÅOQÍ} *Ï#Ѩ^Œ ˆQÜ«∂Å QÆ∞iOz *Ï#Ѩ^Œ ™êÇ≤Ï`«º
Ѩiâ’^è#Œ Ö’ `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«º K«i„`«Ö’ "Õàg¡◊ ∞^Œ ÖˇH¯õ ÃÑ@ì^yŒ # "åiÖ’
XHõÔ~·# a. ~å=∞~åA ™êkèHÍiHõ"≥∞ÿ# "åºã¨O ~å™ê~°∞. J>Ë¡ z„`«Hõà◊
QÆ∞iOz H˘O_»Ñ¨e¡ âı+¨yi ~å"Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ ~å™ê~°∞.
W=hfl XHõ Z`«∞Î – XHõ ~°K#« QÍ, H˘O_»#∞ J^ŒOÌ Ö’ K«∂Ѩ_O» QÍ
^•â◊~°kä (Hõ$+¨‚=∂Kå~°º) ~åã≤# '`≥ÅOQÍ} P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`«º
=ÚY^•fi~°O— XHõ Z`«∞Î. `≥ÅOQÍ} Hõ=ÙÅ QÆ∞iOz "å#=∂#∞Öˇ·
=~°^•Kå~°∞ºÅ∞ 16 ¿ÑrÅ "åºã¨O ~åã≤<å Z=i<À =∞izáÈÜ«∂_»<Õ
JxÑ≤ã¨∞ÎOk. Jã¨=∞„QÆ=∞xÑ≤ã¨∞ÎOk.
HÍx ^•â◊~°kä Ô~O_»∞ ¿ÑrÅ∞ ZO`« QÆ_»∞ã¨∞ ™ê=∞~°ã¨ºO`À
~å™ê_»O>Ë =∞##∞ =ÚY^•fi~°OÖ’ xÅɡ>Ëì P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`åºxfl
JO`« ™êHõźOQÍ K«∂™ê_»∞. ÉÁOÉÏ~Ú `«=∂ëê K«∂ã≤#@∞¡. <À~°∞
`≥i¿ãÎ „¿Ñ=ÙÅ∞ ÖˇHõ¯ÃÑ\ì̃#@∞¡ K≥Ñ≤Ê 'WO`«‰õΩ q∞Oz ~åÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë <å „Ñ¨ãH¨ Θ ~å=eã≤ =KÕÛ „Ѩ=∂^ŒO LOk— Jx =Úy™êÎ_∞» .
Ô~ãπì D*ò Ç≤Ïãì̈s J#fl@∞¡. x[OQÍ `≥ÅOQÍ}OÖ’ PÜ«∞#
#_çÑ≤O^Õ QÆ^• P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`«º K«i„`« 1956 ^•HÍ.
WO`« ã¨=∞„QÆ=∞~Ú# ѨÙã¨ÎHõOÖ’ "≥eu Uq∞\’ ‰õÄ_»
PàÏfi~°∞™êfiq∞ Q͈~ ^•K«∞HÀ‰õΩO_® q#„=∞OQÍ K≥áêÊ~°∞.
Ѩk¿ÇÏ_»∞ ji¬HõʼnõΩ ~°K«#Å∞ á⁄O^ŒÖËHõáÈ=_»"≥∂, =zÛ#q
`«$Ñ≤ÎQÍ ÖËHõáÈ=_»"≥∂ HÍ~°}=∞<åfl~°∞. Pk"åã¨∞Å QÆ∞iOz „Ѩ™êÎ=#
J~Ú<å L#flk QÍh P<å_»∞ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xH˜ ZO`À
|ÖÏxflzÛ# ÉèÏQͺÔ~_ç¤ =~°‡ "≥Ú^ŒÅ∞, `≥ÅOQÍ} ™êÜ«Ú^èŒ Ô~·`åOQÆ
áÈ~å@OÖ’ áêÖÁæ#fl ^Œo`«∞Å =~°‰õΩ P<å_»∞ '`≥ÅOQÍ}O—Ö’
~å~ÚOK«ÖË^Œ∞. =Úã≤¡OÅ QÆ∞iOz P<å_Õ HÍ^Œ∞, D<å_»∞ ‰õÄ_»
`≥ÅOQÍ}Ö’ "å~˘Hõ „Ѩ^•è # áêÜ«∞ J<Õ QÆ∞iÎOѨ٠~å[H©Ü∂≥ ^Œº=∂Ö’¡<Õ
HÍ^Œ∞, ™êO㨯 $uHÀ^Œº=∂Ö’¡#∂ HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞. 1969 „Ѩ`ÕºHõ
`≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O – QÆ`« #ÅÉè̌· Uà◊¡ „Ѩ™ê÷#O, W\©=e Ѩk~ÀAÅ
„Ѩ*Ï "≥Å∞¡=Å <ÕѨ^䌺OÖ’ W@∞=O\˜ Hõ$+≤H˜ ã¨Oã¨÷Å∞ ѨÓ#∞HÀ"åe.
=\ì̃HÀ@ PàÏfi~°∞™êfiq∞ XHõ¯ KÕ`« #_çÑ≤# ^Õâ’^•ú~°Hõ „QÆO^äŒ=∂Å`À
áÈe¿ãÎ, W"åfiÅ `≥ÅOQÍ} q^•º=O`«∞Å∞, ~°K«~Ú`«Å∞, ™êO㨯 $uHõ
HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞, ã¨Oã¨Å÷ ∞ HÀH˘Å¡Å∞. '`≥ÅOQÍ}O—#∞ g~°O`å Hõeã≤ JÑπ_\Õ ò
KÕ™êÎ~°<Õ Pt^•ÌO. g
29
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
K«^Œ∞=Ù#∞, rq`åK«~°}#∞ "Õ~°∞QÍ KÕã≤ K«∂Ñ≤ã¨∞Î#fl W"åoì ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ =∞Oz ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ K«^Œ"åeû#
J=ã¨~åxfl QÆ∞~°∞Î KÕã¨∞Î<åfl~°∞ ~åOH˜
##∞fl Ñ„ ɨ Ïè q`«O KÕã#≤ ѨÙãHÎ̈ ÍÅ∞
'P K«~°} #∞O_ç *Ï˝#O ѨÙ_»∞`«∞Ok. P *Ï˝#O H˘`«Î PK«~°}‰õΩ
^•ifã¨∞ÎOk. H˘`«Î PK«~°} =∞iO`« H˘`«Î *Ï˝<åxH˜ =∞iO`« "≥∞~°∞ÔQ·#
PK«~°}ʼnõΩ ^•ifã¨∞ÎOk. *Ï˝#O JOu=∞ „ѨÜ≥∂[#O PK«~°}#∞
|Ö’¿Ñ`«O KÕÜ∞« _®xˆH— J#fl =∂"À =∂@ʼnõΩ aè#flOQÍ =∞# K«^∞Œ =ÙÅ∞
PK«~°}‰õΩ, *Ï˝<åxH˜ =∞^茺 L#fl ã¨O|O^è•<Õfl `≥Q˘æ>Ëìâß~Ú. K«kq#
K«^∞Œ =Ù‰õΩ, rqã¨∞#Î fl |`«∞‰õΩ¯ Z@∞=O\˜ ã¨O|O^èOŒ ÖË^∞Œ . rq`«OÖ’
âߢã‘ÎÜ«∞ ^Œ$+≤ì JÅ=_Õ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞ ÖË=Ù. ã≤.q. ~å=∞<£ Éè∫uHõ âߢãÎ̈OÖ’
âߢã"Î̈ `Õ ÎÕ J~Ú<å `«# #=∞‡HÍÅ =Å# QÆOQÍ #kÖ’ =Úxy# K«^∞Œ "Õ.
~À^ŒãH≤ ˜ KÕi Éè∂í q∞x, „QÆÇ¨ Å#∞ ѨijeOKÕ ~åÔH\ò #=¸<å#∞ ‰õÄ_®
âߢã¨Î"Õ`«ÎÅ∞ "≥OHõ>Ëâ◊fi~°∞x áê^•Å =ÚO^Œ∞ LOz ѨÓ[Å∞ KÕ¿ã
"≥#∞HõÉÏ@∞. =∞x+≤ QÆ∞O_≥#∞ fã≤ QÆ∞O_≥#∞ ÃÑ>Ëì âߢã¨Î*Ï˝#O
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl, `åÜ≥∞`«∞Î`À<Õ QÆ∞O_≥ ^è≥·~°ºO á⁄O^Õ ^≥·#ºOÖ’ „Ѩ[Å∞
D<å\˜H© H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~°∞. âߢ™êÎxH© (*Ï˝<åxH©), PK«~}° ‰õÄ ã¨O|O^èOŒ
ÖˉΩõ O_® KÕã,≤ Un J~°=÷ ∞=‰õΩO_® KÕã,≤ „Ѩâfl◊ ʼnõΩ `å=ÙÖˉΩõ O_® KÕã≤
#_çÑO≤ KÕ ã¨=∂[ sux ZÖÏ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ"åe? J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_®
^•xfl ZÖÏ =∂~°ÛQÆÅ∞QÆ∞`åO? W^ŒO`å ZO^Œ∞HõO>Ë, q+¨Ü∂« ʼnõΩO_Õ
HÍ~°ºHÍ~°} ã¨O|O^è•xfl J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ ™ê÷~ÚH˜ =∞# ã¨=∂[O WOHÍ
Z^ŒQÆÖË^Œ∞. XHõ ѨiHõ~åxfl "å_»∞HÀ=_»"Õ∞ `«Ñ¨Ê, P ѨiHõ~°O "≥#∞Hõ
L#fl *Ï˝#O, P *Ï˝#O "≥#∞Hõ L#fl HÍ~°ºHÍ~°} ã¨O|O^èŒO =∞#Hõ~°÷O
HÍÖË^Œ∞. (J~°÷O HÍÖË^Œ∞ J<ÕHõO>Ë J~°÷O KÕã¨∞HÀhÜ«∞‰õΩO_® LOzOk
D =º=ã¨)÷ . =∞i g\˜H˜ =∞#"Õ∞O KÕÜ∂« e JO>Ë ã¨iÜ≥∞ÿ # *Ï˝<åxfl
JO^Œ ∞ HÀ=_®xH˜ „Ѩ Ü « ∞ uflOKåe. JÖÏ „Ѩ Ü « ∞ ufl㨠∞ Î # fl "åiH˜
ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®e.
##∞fl "≥Ú^Œ\ ˜™êi ÉÏQÍ „ѨÉèÏq`«O KÕã≤# ѨÙã¨ÎHõO t==~°‡
~åã≤ # '㨠O 㨠‡ $`« ∞ Å∞—. <Õ # ∞ ÃÑ^•Ì Ñ ¨ Ù ~° O =∞Ǩ  ~å}˜ HÍÖË r Ö’
WO@s‡_çÜ∞« \ò K«^∞Œ =Ù`«∞#flѨC_»∞ q∞„`«∞_»∞ =∞ǨÏ=∞‡^£ W„|Ç‘ÏO <åKÕ`«
P ѨÙãÎ̈HOõ K«kqOKå_»∞. P ѨÙãÎ̈HOõ =Å¡ ÉèQí `Æ ãü O≤ Q∑ HõÅÅ∞QÆ#fl x["≥∞#ÿ
™êfi`«O„`«ºO =∞#‰õΩ JO^ŒÖË^Œx J~°÷=∞~ÚOk. JO^Œ∞Ö’ ÉèíQÆ`üã≤OQ∑,
K«O„^ŒâıY~ü P*Ï^£, ~å[QÆ∞~°∞, ã¨∞Mò^Õ"£Å `åºQÍÅ∞, "åi ™êǨϙêÅ∞,
|e^•<åÅ QÆ∞iOz K«k"åHõ ^Õâ◊ ™êfi`«O„`«ºO, ã¨=∂#`«fiO, „Ѩ[Å
™œ„ÉèÏ`«$`åfiÅ HÀã¨O „áê}ÏÅiÊOz# P `åºQÆ^#Œè ∞Å rq`åÅ∞ <åÖ’
`≥eÜ«∞x JÅ[_çx ˆ~áê~Ú. ÉèíQÆ`üã≤OQ∑ `«# `«O„_ç `≥zÛ# ÃÑo¡
„Ѩ™êÎ=##∞ ã¨∞xfl`«OQÍ u~°ã¨¯iã¨∂Î, ^Õâ◊ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O
HÍ~Àº#∞‡Y∞}ˇflÿ L<åfl#x, `«#‰õΩ ÃÑo¡ KÕã∞¨ HÀ"åÅx ÖË^xŒ `«O„_çH˜ L`«~Î O°
~åÜ«∞_»O, P L`«Î~°O K«kq# `«O„_ç ÉèíQÆ`üã≤OQ∑ ÅH∆ͺxfl Q“~°qã¨∂Î
L#fl`åâ◊Ü«∞O "≥·Ñ¨Ù ™êyáÈ=∞‡x „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_»O =∞#KÕ`« Hõhflà◊√¡
ÃÑ\ì̃OK«_»"Õ∞ HÍHõ, ã¨=∂[O Ѩ@¡, „Ѩ[ŠѨ@¡ ÉÏ^茺`« Ѩ_ÕÖÏ KÕ™êÎ~Ú.
30 gHõ∆}O d [#=i 2010
J^Õ „Hõ=∞OÖ’ <Õ#∞ K«kq# NN '=∞Ǩ„Ѩ™ê÷#O— <åÖ’ ~ˆ y#
JâßOuH˜ „áê} "åÜ«Ú=Ù áÈã≤Ok. =∞Ǩ„Ѩ™ê÷#OÖ’x Hõq`«Åxfl\˜x
K«^∞Œ =Ù`«∂, áê_»∞`«∂, ѨOK«∞‰õΩO@∂ QÆ_Ñç #≤ ~ÀAÅq. P =~°∞ã¨Ö’<Õ
*ÏH± ÅO_»<£ 'L‰õΩ¯áê^ŒO—. D #=ÅÖ’ ZÔ~flãπì Z=~üÇ¨ ~ü¤ `«# „Ѩ`º« ~°∞Å÷ `À
ã¨∂\˜QÍ KÕ¿ã K«~°ÛÅ∞, XHõ P`«‡qâßfiã¨O`À, âߢã‘ÎÜ«∞`«`À „Ѩ[ŠѨHõ∆O
xez „ѨtflOKÕ ^èÀ~°}˜ „Ѩu XHõ¯ix L`ÕÎl`«∞efl KÕã¨∞ÎOk.
`«QÆo t=â◊OHõ~ü Ñ≤à‹Â¡ '‰õÄeyO[Å∞—, JÖˇH±û ¿ÇÏb 'U_»∞ `«~åÅ∞—
ã¨=∂[OÖ’ `«~°`«~åÅ∞QÍ J}z"ÕÜ«∞|_»∞`«∞#fl =~åæÅ „Ѩ[Å
P„HõO^Œ#Å#∞ =∞# Hõà◊¡‰õΩ Hõ_»`å~Ú. =∂H˜˚O QÀs¯ ~åã≤# 'J=∞‡—
#=ÅÖ’x J=∞‡ `«# H˘_»∞‰õΩ QÆ∞iOz ɡOQÆÑ_¨ ,ç ÉÏ^èÑŒ _¨ Õ „Hõ=∞O #∞Oz
`«# H˘_»∞‰õΩ ÖÏO\˜ J<ÕHõ =∞Ok Ü«Ú=f, Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ `«eQ¡ Í =∂~°_"» ∞Õ
H͉õΩO_®, P Ñ≤ÅÅ¡ L#fl`« ÅH∆ͺÅ#∞ `«# ÅHõ∆ ºOQÍ KÕã∞¨ HÀ=_»O „Ѩu
XHõ¯iH© L#fl`« ™ê=∂lHõ ÅH∆ͺŠ"≥·Ñ¨Ù‰õΩ #_çKÕ â◊HÎ̃xã¨∞ÎOk.
JÖψQ ~°OQÆ<åÜ«∞Hõ=∞‡ QÍi '*Ï#H˜q=ÚHÎ̃— <å PÖ’K«#ʼnõΩ
ã¨Ê+ì̈`#« ∞ WzÛOk. =∞#HÀã¨O =∞#O J<Õ ^èÀ~°}˜ =∂„`«"∞Õ HÍHõ =∞#
K«∞@∂ì L#fl ã¨=∂[O HÀã¨O ÉÏ^躌 `« Ѩ_#ç ѨC_Õ, Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ =∂~°`åÜ«∞<Õ
ã¨Ê $ǨÏ#∞ ÃÑOzOk. =∞øeHõOQÍ =∞#O =∞# ã¨=∂*Ïxfl J~°÷O
KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ _ç._ç. H˘âßOa '„áêp# ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i„`«— ÉÏÅQÀáêÖò
KÕã≤# ѨiK«Ü«∞O ZO`À LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞Ok. K«i„`«‰õΩ ã¨O|OkèOz
„Ѩu XHõ¯iH˜ "≥∞~°∞ÔQ·#, ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# ^Œ$+≤ìx Wã¨∞ÎOk. JÖψQ #∂ºq™êìãπ
'=∂i¯ûã¨∞ì `«`«fiâߢãÎ̈O— ã¨=∂*Ïxfl =ã¨∞ÎQÆ`«OQÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜
=∞#‰õΩ J<ÕHõ ѨiHõ~åÅ∞ JOkã¨∞OÎ k.
„ѨÉÏè q`«O KÕã#≤ XHõ¯ ѨÙã¨HÎ Oõ QÆ∞iOz ~åÜ«∞_»O |Ǩïâß Hõ+"ì¨ ∞Õ .
D „Hõ=∞OÖ’ KåÖÏ Ñ¨ÙãÎ̈HÍÖË L<åfl~Ú. qq^èŒ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ P~ü.Zãπ.
~å=Ù QÍ~°∞ 'XHõ =∞Oz ѨÙãÎ̈HõO K«^Œ=O_ç, g∞ Jaè„áêÜ«∞O K≥ѨÊO_ç.
U^Œ~Ú<å ~åÜ«∞O_ç, Hõeã≤ K«iÛOK«O_ç— J#fl =∂@Å∞ =∞#‰õΩ, =∞#
ã¨=∂*ÏxH˜ KåÖÏ J=ã¨~°=∞xÑ≤™êÎ~Ú. „QÆO^ä•ÅÜ≥∂^Œº=∞O #_çz#
D <ÕÅÃÑ#· =∞#=∞O`å „Ñ¨u „QÍ=∂xHÀ „QÆO^ä•ÅÜ«∂xfl ѨÙ#~°∞^Œiú OK«∞
HÀ"åeû# J=ã¨~O° KåÖÏ LOk. P kâ◊QÍ =∞#O #_»∞O ayOKåe.
=∞#=∞O`å =∂Ô~¯\ò ã¨O㨯 $ux ÃÑOKÕ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ H͉õΩO_®,
PÖ’K«#Å#∞ =∂ˆ~Û =∞Oz ™êÇ≤Ï`åºxfl HÍ#∞HõÅ∞QÍ WKÕÛ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O
"≥Ú^ŒÅ∞ɡ_`ç Õ ã¨=∂*ÏxH˜ KåÖÏ "Õ∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
=∞Oz PÖ’K«#Å∞, =∞#∞+¨µÅ∞ KÕ¿ã K≥`· #« ºÑ¨Ói`«"∞≥ #ÿ Hõ$+≤`À<Õ =∞#O
ã¨=∂*Ïxfl =∂~°ÛQÆÅO J<Õ q+¨Ü«∞O =∞#‰õΩ K«i„`« QÆux K«∂¿ãÎ
J~°÷=∞=Ù`«∞Ok. g
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
`«q∞à◊<å\˜ #∞Oz =zÛ `≥Å∞QÆ∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»"Õ∞ HÍHõ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ™êÇ≤Ï`åºxfl ã¨$lOz# âß~°^Œ Hõ+¨ìÉèíi`« rq`åxfl,
J=¸Åº"≥∞ÿ# ~°K«#Å#∞ „Ѩu XHõ¯~°∂ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åeû#, K«^Œ"åeû# J=ã¨~°O LO^ŒO@∞<åfl~°∞ Z. ¿ãflǨÏÅ`«

rq`« "åãÎ̈"åÅ âß~°^Œ

WѨÙ_çÑC¨ _Õ ™êÇ≤Ï`åºxfl K«^∞Œ =Ù`«∞#fl ^•xfl. ##∞fl K«kqOz#
„Ѩu ѨÙã¨HÎ Oõ #∞O_ç ã¨O`Àëê<Àfl, ^Œ∞óMÏ<Àfl J#∞Éèqí OKå#∞. WO`«‰Ωõ
=ÚO^Õ '™êÇ≤Ï`«º ÉÏ@™êi âß~°^Œ— K«k"å#∞. âß~°^Œ |`«∞‰õΩ ÉÏ@
#<≥flO`À ‰õΩk¿Ñã≤Ok. Hõhfl\˜ K«∞Hõ¯<≥·áÈÜ«∂#∞. QÆ|QÆÉÏ âß~°^Œ
~°K«#Å∞ K«^Œ=_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì#∞. âß~°^Œ rq`«O, ~°K«#Å∞ <åÖ’
ZO`« K≥‰õΩ¯ K≥^Œ~°x =Ú„^Œ "ÕâßÜ≥∂ "≥Ú#fl\˜ <å `≥<åe „Ѩܫ∂}O
=~°‰õΩ QÍx `≥eÜ«∞^Œ∞. `≥<åe ¿ãì+¨<£Ö’ ky# <å‰õΩ K«Ñ¨C# âß~°^Õ
QÆ∞~˘ÎKåÛ_»∞. Wk âß~°^Œ T~°∞ Hõ^Œ∂! Jx <å =∞#ã¨∞, Hõà◊√¡ P
`≥<åeÖ’ „Ѩu KÀ\Ï âß~°^xŒ "≥uHÍ~Ú. P QÍ_è®#∞Éè∂í `Õ Wk ~å¿ãÖÏ
KÕã≤Ok.
âß~°^Œx K«kq UO `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl<À `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍh W<åflà◊√¡
âß~°^xŒ `≥Å∞ã¨∞HÀ#O^Œ∞‰õΩ, K«∂_»#O^Œ∞‰õΩ ^Œ∞óYO HõeyOk. x[OQÍ
âß~°^Œx K«∂Ñ≤Oz# q∞„`«∞Åx =∞~°∞=ÖË#∞.
âß~°^Œ Ѩ~å~Ú ~å¢+ì̈O "å_»<À, Ѩ~å~Ú ÉèÏ+¨ "å_»<À XHõ
Hõ∆}O ‰õÄ_® JxÑ≤OK«#O`«QÍ `≥Å∞QÆ∞#∞ <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl_»∞. `≥Å∞QÆ∞#∞
K«k"å_»∞, `≥Å∞QÆ∞Ö’ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ™êÇ≤Ï`åºxfl ~°zOKå_»∞. âß~°^Œ
L#fl KÀ@∞ Ѩ\Ï¡, ÉèÏ+¨ Ѩ\Ï¡ Hõ#|iz# „â◊^•ú, Pã¨HÎ̃ "≥ÅHõ@ìÖËxq.
~å¢ëêìÅ∞ ^•\ÁzÛ<å Hõ_»∞Ѩ٠HÍÅHõ `«Ñ¨Ê^Œh, PHõe ˆHHõÅ∂
`«Ñʨ =<åfl_»∞. „¿Ñ=∞, Ç≤ÏO㨠ã¨∞xfl`« ǨÏ$^ŒÜ∂« xfl ZO`«QÍ Hõke™êÎÜ∂≥ ,
‰õΩk¿Ñ™êÎÜ≥∂ J#∞ÉèíqOKå_»∞. WO`«\ ˜ ã¨OH∆ÀÉèíHõ~°"≥∞ÿ# rq`åÅH˜
ã¨=∂[O x~°‚~ÚOz# hu, xÜ«∞=∞O, =∞Op, K≥_»∞Å∂ Hõhã¨"≥∞ÿ#
Éèí„^Œ`«x HõeyOK«ÖË=#fl x*Ïxfl x~°ƒùÜ«∞OQÍ<Õ K«∂Ñ≤OKå_»∞.
„ѨHõ$uÖ’ ѨÙ\ì̃ ÃÑiy# =∞x+≤ `À\˜ =∞x+≤x =∞xÃ+·#O^Œ∞ˆH
„¿Ñq∞Oz# ^Œâ◊h, HÍÖÏhfl, ã≤÷uh =∂ˆ~Ûã≤# qÅ∞=Å∞ Z\Ï¡
ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. WÖÏO\˜ qÅ∞=Å<Õ "≥∂ã¨∞#Î fl ã¨=∂[OÖ’ `≥e™È,
`≥eÜ«∞HÀ KÕ¿ã á⁄~°áê@¡‰õΩ, `«Ñ¨CʼnõΩ XHõ =∞x+≤ Ѩ@¡, =∞~À =∞x+≤
KÕ¿ã x~°‚Ü«∞O ZÖÏ JO`«∞ÖËx P"Õ^Œ#x q∞yeã¨∞ÎO^À? =∞x+≤<≥\Ï¡
J^Œ$â◊ºO KÕã¨∞ÎO^À âß~°^Œ z„uOKå_»∞. JO`Õ<å? |O^è•Åh,
L^ÕfiQÍÅh ZO`«QÍ zè<åflaè#flO KÕ™êÎÜ∂≥ Z=iÔH=~°O Ug∞ H͉õΩO_®
gHõ}
∆ O‰õΩ L`«~Î åÅ∞ ~å¿ã"åà◊√,¡ =∞hP~°~¤ ∞° ¡ ѨOÑ
¿ "åà◊√¡ `«=∞ q=~åÅ#∞ ѨÓiÎQÍ ~åÜ«∞=Åã≤OkQÍ HÀ~°∞`«∞<åflO.
JÖÏO\˜ q=~åÅ∞ ÖË#O^Œ∞=Å¡ L`«~Î åʼnõΩ ["å|∞ ~åÜ«∞_»OQÍx, =∞h P~°~¤ ¡° "Õ∞~°‰Ωõ ѨÙãÎ̈HÍÅ∞, Ѩu
gÅ∞ HÍ=_»O ÖË^∞Œ . – "≥·. ~å=∞K«O„^ŒO (ã¨~°∞¯ºÖË+¨<£ "Õ∞<Õ[~ü) 9949 391028
U"≥∞ÿáÈ`å"≥∂ Hõà◊¡‰õΩ Hõ\Ïì_»∞. JO^Œ∞ˆH âß~°^Œq X\˜ìQÍ, Hõ^äŒÅh,
#=ÅÅh J#ÖËO.
XHõ Jã¨`åºxH˜ |֡ᷠÈ~Ú# áê~°fiu Kå=Ù 'Uk ã¨`º« O— Jx
„Ѩtfl¿ã,Î |^ŒÖÌ á·ˇ È~Ú#, |O_»ÉÏiáÈ~Ú# |`«∞‰õΩÅ`À Ѩ^‡Œ , ã¨~ÀlhÅ∞
ÃÑ^ŒÌÅ x~°‚Ü«∂Ö’¡x '=∞Op K≥_»∂—Åx xÅnâß~°∞.
=∞~ÀѨHõ¯ =ã¨O`«O PHõe ~°yeOz# 'JѨã¨fi~åxfl— qxÑ≤OK«
‰õΩO_®<Õ `«#∞=Ùx Kåe™ÈÎOk. WÖÏ „Ѩf #=ÅÖ’#∞ âß~°^Œ ¢ã‘Î
rq`åÅhfl ǨÏ$^ŒÜ«∞ q^•~°HõOQÍ xeKå~Ú. Hõ_»∞Ѩ٠xOѨx,
¿ãfiK«Ûùx=fix hu, su Ö’HõOÖ’ #_»∞ã¨∞Î#flO`« HÍÅO âß~°^Œ ¢ã‘Î
áê„`«Åhfl ã¨r=OQÍ<Õ LO\Ï~Ú.
=∞x+≤ ֒Ѩe á⁄~°Ö’¡x Jã¨O`«$ѨÙÎÖ’? J=¿ÇÏà◊#Ö’?
ÉèíÜ«∞"≥∂? ÉèíHÀÎ? P_»O|~°"≥∂? Juâ◊Ü«∞"≥∂? <å^Õ#<Õ ÉèÏ="≥∂?
<åk HÍ^Õ"≥∂#<Õ JÉèí„^Œ`À? „Ѩfk HÍ"åÅ<Õ HÍOH∆À? ^ŒHõ¯^Õ"≥∂#<Õ
D~À¬º? =∞x+≤<≥O`« J`«ÖωõΩ`«ÅO KÕ™êÎÜ≥∂ J^ŒÌOÖÏ K«∂Ñ≤OKå_»∞.
D<å\˜ "åºáê~° ã¨O㨯 $uÖ’ ÃÑiyáÈ~Ú# q^èŒfiO™êxH˜, âß~°^Œ
~°K«#Å∞ =∞iO`« J^ŒÌO Ѩ_»∞`«∞<åfl~Ú.
âß~°^Œ ~°K«#Ö’¡x „Ѩuáê„`« JÉèí„^Œ`«, PHõb xO_ç# Hõà◊¡Ö’,
„¿Ñ=∞h, "≥∂Ǩhfl, L`åûǨhfl, L„^ÕHÍhfl =∞~°záÈ~Ú <≥·~åâ◊ºOÖ’
H˘@∞ì‰Ωõ áÈ=_®xfl K«∂™êÎO. PHõe, J=ã¨~O° =∞x+≤Ö’x ã¨∞QÆ∞}ÏÅx,
ã¨∞xfl`«`åfixfl K«O¿ÑÜ«∞_®hfl K«∂™êÎO.
#@~å[<£QÍ Ç¨ÏŸ@Öò KåH˜sÖ’ =∞yæáÈÜ«∂_»∞. =∞l˚QÆ=∂‡_»∞.
|r˚Å=∂‡_»∞. ^•i„^ŒºOÖ’<Õ |`«∞H©_®Û_»∞. PHõe`À, J<å~ÀQƺO`À
HÍÅO "≥O|_ç ѨiÔQ`åÎ_»∞. =ºã¨<åÖÁzÛ KÕ~å~Ú. U J=ã¨÷Ö’#∂
`«# QÆ=∂ºxfl q_çzÃÑ@ìÖË^Œ∞. ™êÇ≤Ï`«º „â◊=∞Ö’ =Úxy`ÕÖÏ_»∞.
#@~å[<£QÍ Hõ_∞» ¿Ñ^ŒiHõOÖ’ H˘@∞ì‰Ωõ áÈ`«∂<Õ âß~°^QŒ Í ™êÇ≤Ï`«º ѨÓÅ∞
K«ÖÏ¡_∞» . Jq Ü«ÚQÍÖˇ<· å "å_çáÈx, K≥kiáÈx ѨÓÅ∞. P~°∞ ^ŒâßÉÏÌÅ
`«~åfi`« ‰õÄ_® WkQÀ WÖÏ =∞#efl ѨÅHõiã¨∂Î<Õ L<åfl~Ú. P¢~°úOQÍ,
P„`«OQÍ ã¨=∂[O "≥·Ñ¨Ù K«∂ã¨∂Î<Õ L<åfl~Ú. g
„ HõÅ∞ ѨOѨ_O» QÍx
Email : yatelliram@gmail.com

gHõ∆}O d [#=i 2010 31

 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
`«#‰õΩ „¿Ñ~°}xzÛ# #=ÅÖ’x ¢ã‘Îáê„`« z„`«}, P"≥∞ `åºQÆO, Hõ+¨ìÉèíi`« rq`« QÍ^äŒ `«#ÃÑ· "Õã≤# QÍ_è»"≥∞ÿ#
„ѨÉèÏ"åxfl ѨOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞ Zãπ. r=<£‰Ωõ =∂~ü
<å‰õΩ #zÛ# #=Å ™ê¯~Ô \¡ ò Öˇ@~ü
##∞fl ÉÏQÍ „ѨÉèÏq`«O KÕã≤# #=Å J"≥∞iHõ<£ #=ÖÏHÍ~°∞_»∞
#^ä•xÜ≥∞Öò Ǩ^äÀ~üfl ~°zOz# '™ê¯~üÖˇ\ò Öˇ@~ü—. <Õ#∞ ZO.Z.Ö’
áê~îåºOâ◊OQÍ K«kq# `«~åfi`«, D #=Å#∞ _ç„w q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ ã≤.HÔ .ZO.
HÍÖËr (=~°OQÆÖò) Ö’ É’kèOKÕ J=HÍâ◊O ÅaèOzOk. KåÖÏ Hõ^äŒÖ’¡,
#=ÅÖ’¡ ¢ã‘Îx „¿Ñ=∞=¸iÎQÍ, `åºQÆjeQÍ ^ŒÜ«∂=∞}˜QÍ z„uOK«_»O
K«∂™êO. HÍx #^ä•xÜ≥∞Öò Ǩ^äÀ~üfl D #=ÅÖ’ z„uOz#,
ã¨=∂[OÖ’ Ѩu`«QÍ =Ú„^Œ Ѩ_»¤ ¢ã‘Î ÃÇÏãì̈~ü ÃÑxflx K«∂¿ãÎ =∞#‰õΩ
JO`«∞ÖËx Q“~°=O, ѨÓ[ºÉèÏ=O HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. P"≥∞ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å
Hõ#fl Z`≥ÎÂ# ¢ã‘Î=¸iÎQÍ =∞#O ÉèÏq™êÎO.
J"≥∞iHÍÖ’x #∂º WOQÆO¡ _£ (WѨÊ\˜ =∞™êK«∞Ãã\òû) ~å¢+Oì¨ Ö’x
XHõ „QÍ=∞O D Hõ^䌉õΩ ˆHO„^ŒO. Hõ^äŒHÍÅO Ѩk¿ÇÏ_»= â◊`å|ÌO. Jk
Jxfl „QÍ=∂ÖÏ¡O\˜ XHõ „QÍ=∞O. P~ÀAÖ’¡ ¢ÔH·ãÎ̈= =∞`«O ѨÓiÎQÍ
ã¨=∂*Ïxfl âßã≤ã¨∞ÎO_Õk. <Õ~°=Ú, <Õ~åxH˜ tHõ∆, áêѨ=Ú, áêѨ
ѨiǨ~°O ѨÓiÎQÍ ¢ÔH·ãÎ̈= _®¢Hì̃<£ „ѨHÍ~°"Õ∞ J=∞Å∞ J=Ù`«∞O_Õk.
P „QÍ=∞OÖ’ XHõ~ÀA =∞^蕺ǨÏflO „Ѩ[ÅO`å Ti =∞^躌 Ö’x
<åºÜ«∂xfl K≥¿ÑÊ QÆ^≥Ì ^ŒQÆæ~° ã¨=∂"Õâ◊=∞=Ù`å~°∞. Ti *ˇ·Å∞ Ö’Oz
K≥_çáÈ~Ú# P_»k, Ѩu`« <Õ~°O "≥∂Ѩ|_»¤ ÃÇÏãì̈~ü ÃÑxfl J<Õ ¢ã‘Î `«#
KÕ`«∞Ö’¡ JѨC_Õ [x‡Oz# XHõ P_»tâ◊√=Ù#∞ LOK«∞H˘x |Ü«∞@‰õΩ
=ã¨∞ÎOk. J„Hõ=∞OQÍ tâ◊√=Ù‰õΩ [#‡xzÛ#O^Œ∞‰õΩ P~ÀA P"≥∞#∞
qKåiOz tHõ∆"ÕÜ«∂e. Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O P"≥∞ Ü«¸~°Ñπ
#∞O_ç D T~°∞ =zÛOk. `«~åfi`« Éèí~°Î =™êÎ_»x K≥Ñ≤ÊOk. HÍx
PÜ«∞# ~åÖË^Œ∞, |Ǩïâß ã¨=Ú„^ŒÜ«∂#OÖ’ =∞~°}˜Oz LO_»=K«Ûx
JO^Œ~∂° J#∞‰õΩ<åfl~°∞. Éè~í ΰ ÖˉΩõ O_® tâ◊√=Ù#∞ Hõ#fl <Õ~åxH˜ P"≥∞#∞,
nxH˜ HÍ~°‰õΩ_≥·# ѨÙ~°∞+¨µ}˜fl qKåiOz W^ŒÌiH© tHõ∆ qkèOK«=Åã≤
LOk. JO^Œ∞ˆH KåÖÏ Pã¨H˜Î`À JO^Œ~°∂ P Ti =∞^茺֒
QÆ∞q∞QÆÄ_»∞`å~°∞. ѨÓiÎ qKå~°} [~°QÆHõ=ÚO^Õ JHõ¯_ç PKå~°O
„ѨHÍ~°OQÍ P"≥∞ "≥∞_»Ö’ 'Z— J#fl ™ê¯Ô~¡\ò Öˇ@~ü "ÕÖÏ_»n™ê~°∞.
WOy¡+πÖ’ J_»¢bì (Ѩu`«) J#fl Ѩ^ŒOÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ JHõ∆~°O P QÆ∞~°∞Î.
P áêѨx QÆ∞O_≥ʼnõΩ ǨÏ`«∞‰Î Ωõ O@∂ `«# "≥∞_»Ö’ L#fl ™ê¯Ô~\¡ ò Öˇ@~ü#∞
K«∂ã¨∞‰õΩO@∂, ã≤Q∞Æ `æ À `«Å=OK«∞H˘x JO^Œi =ÚO^Œ∞ xÅ|_»∞`«∞Ok.
„Ѩ[ÅO^Œi ã¨=∞Hõ∆OÖ’ qKå~°} KÕ™êÎ~°∞. P QÆ∞OѨÙÖ’Oz XHõ H˘`«Î
=ºHÎ̃ ÃÇÏãì̈~ü "≥·Ñ¨Ù Pâ◊Û~°ºOQÍ K«∂ã¨∂Î 'Jã¨b"Õ∞ UO <Õ~°O KÕã≤Ok?—
Jx ѨH¯õ =ºH˜xÎ J_»∞QÆ∞`å_»∞. 'D"≥∞ q"åÇ≤Ï`« ¢ã,Α Éè~í ΰ ^ŒQ~æÆ ° ÖˉΩõ <åfl
`«Ñ¨C_»∞ =∂~°æOÖ’ tâ◊√=Ù#∞ Hõ#flk. JO^Œ∞‰õΩ P"≥∞‰õΩ tHõ∆ "Õ™êÎ~°∞—
32 gHõ∆}O d [#=i 2010
Jx P ѨHõ¯ =ºHÎ̃ JO\Ï_»∞. 'J~Ú`Õ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°‰õΩ_≥·# ѨÙ~°∞+¨µ}˜fl
UO KÕÜ∞« ~å?— Jx J_»∞QÆ∞`å_»∞. 'P"≥∞ P =ºH˜Î Z=~À K≥¿ÑÎ PÜ«∞##Ω
‰õÄ_® tH˜∆™êÎ~°∞— Jx P „QÍ=∞ã¨∞Î_»O\Ï_»∞. HÍx ÃÇÏãì̈~ü `«##∞ D
ã≤÷uH˜ <≥\ ì̃# ѨÙ~°∞+¨µ_ç ¿Ñ~°∞ K≥ѨÊ^Œ∞. =∞`«QÆ∞~°∞=Ù QÆkÌOz J_çy<å
‰õÄ_® 㨿ãq∞~å K≥ѨÊ^Œ∞. ÃÇÏãì̈~ü JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ P QÆ∞OѨÙÖ’ L#fl
H˘`«Î =ºHÎ̃x K«∂ã≤ K«H˜`«∞~åÖ∫`«∞Ok. P =ºHÎ̃ ‰õÄ_® `«# ÃÑ^•ÅÃÑ·
"ÕÅ∞ ÃÑ\ì̃ =^ŒÌ#@∞ì ã¨O[˝ KÕã≤ =∂Ü«∞=∞=Ù`å_»∞. ÃÇÏãì̈~üH˜ tHõ∆ Y~åÔ~·
*ˇ·Å∞‰õΩ "≥à◊∞`«∞Ok. P H˘`«ÎQÍ =zÛ# =ºHÎ̃, `«# ¿Ñ~°∞ ~À[~ü Jx,
`å#∞ "≥·^Œ∞º_»#x K≥ѨCH˘x „QÍ=∞OÖ’ "≥·^Œ∞º_»∞QÍ K«ÖÏ=∞}˜
J=Ù`«∞O\Ï_»∞. XHõ~ÀA [|∞ƒ Ѩ_¤» ÃÇÏã¨~ì ‰ü Ωõ "≥^· ºŒ O KÕÜ∂« Å<Õ <≥ÑO¨ `À
_®Hõì~ü ~À[~ü *ˇ·Å∞Ö’H˜ "≥o¡ ÃÇÏã¨ì~ü#∞ HõÅ∞™êÎ_»∞. x*ÏxH˜ J`«_»∞
ÃÇÏãì̈~ü Éèí~°Î. ÉèÏ~°º#∞ =ÚO^Œ∞ Ѩ_»=Ö’ ZH˜¯Oz, `«#∞ PÅ㨺OQÍ
|Ü«∞Å∞^Õ~°`å_»∞. Ô~O_Õà◊√¡ ^•i`«Ñ≤Ê HõëêìÅ∞ Ѩ_ç ã¨=Ú„^Œ „Ѩܫ∂}O
KÕã≤ z=~°‰Ωõ ÃÇÏã¨~ì ü KÕã#≤ <Õ~åxfl qKåiOKÕ ~ÀA „QÍ=∞O KÕ~`° å_»∞.
`«# ÉèÏ~°º#∞ P ã≤÷uÖ’ K«∂ã≤ ǨÏ$^ŒÜ«∞O =ÚHõ¯Å=Ù`«∞Ok. nxHõO`å
`«#∞ P"≥∞`À ~å‰õΩO_® LO_»_»"Õ∞ HÍ~°}=∞x ÉÏ^èŒÑ¨_»`å_»∞. *ˇ·Å∞Ö’
ZO`« XuÎ_ç KÕã<≤ å P"≥∞#∞ D Ѩiã≤u÷ H˜ `≥zÛ# =ºH˜Î ¿Ñ~°∞ K≥Ñʨ _®xH˜
ÃÇÏãì̈~ü XѨCHÀ^Œ∞. "åo¡^ŒÌ~°∞ ÉèÏ~åº Éèí~°ÎÅ#fl q+¨Ü«∞O Z\ì̃ Ѩiã≤÷u
Ö’#∂ „QÍ=∞OÖ’ `≥ e Ü« ∞ ‰õ Ä _» ^ Œ x PÜ« ∞ # #∞Oz =∂@
fã¨∞‰õΩO@∞Ok. ~À[~ü =∂„`«O HÀѨO`À, ѨQÆ`À ~°yeáÈ`«∞O\Ï_»∞.
`«# ÉèÏ~°º‰õΩ WO`« J<åºÜ«∞O KÕã≤ `«# ã¨O™ê~°OÖ’ xѨCÅ∞ áÈã≤#
P =ºHÎ̃x Hõ#∞H˘¯x tH˜∆OKåÅx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩO\Ï_»∞.
P Ti =∞`« QÆ∞~°∞=Ù P~°~÷ ü _ç"∞£ û_Ò<£ „QÍ=∞OÖ’ ÉÏQÍ =∞~åº^Œ
á⁄O^Õ =ºHÎ̃. PÜ«∞# K«~üÛÖ’ KÕ¿ã =∞`« É’^èŒ#Å∞, WKÕÛ LѨ<庙êÅ∞
„Ѩ[Å∞ KåÖÏ ÉèíH˜Î ÉèÏ=O`À qO@∂, PÜ«∞##∞ ^•^•Ñ¨Ù ^≥·=
ã¨=∂#∞_»∞QÍ Q“~°qã¨∞ÎO\Ï~°∞. PÜ«∞# P~ÀQƺO U^À `≥eÜ«∞x
HÍ~°}OKÕ H©∆}˜ã¨∂Î LO@∞Ok. _®Hõì~ü ~À[~ü#∞ PÜ«∞#‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ
"≥·^Œ∞º_»∞QÍ „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ∞ xÜ«∞q∞™êÎ~°∞. =∞`« QÆ∞~°∞=Ù P~°÷~ü, _®Hõì~ü
~À[~ü ^ŒQÆæi ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å=Ù`å~°∞. P~°÷~ü ^ÕÇ¨Ï Ñ¨iã≤÷u ‰õ∆Ω}flOQÍ
„Ѩu~ÀE ѨiH©∆OKÕ ~À[~ü‰õΩ PÜ«∞#‰õΩ Éè∫uHõ ~°∞QƇ`«Å∞ ÖË=x,
U^À f„="≥∞ÿ# =∂#ã≤Hõ =º^äŒ`À Hõ$tOz áÈ`«∞<åfl_»x J~°÷O
J=Ù`«∞Ok. =¸_Õà¡◊ tHõ∆ `«~åfi`« ÃÇÏã¨~ì ,ü `«# áêѨ ÃÑ~°Öò`À |Ü«∞@‰õΩ
=zÛ TiH˜ ^Œ∂~°OQÍ z#fl QÆ∞_çÃã xi‡OK«∞‰õΩx r=#O "≥Ú^ŒÅ∞
ÃÑ_»∞`«∞Ok. P"≥∞ |@ìÅÃÑ· ™ê¯Ô~¡\ò Öˇ@~ü =∂„`«O J\Ï¡ˆQ LO@∞Ok.
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
Ti "åà◊¡‰õΩ |@ìÅ∞ ‰õΩ\˜ìzÛ á⁄@ì áÈã¨∞‰õΩO@∞Ok. „QÍ=∞OÖ’
~ÀQÆ∞ʼnõΩ ¿ã=KÕÜ∞« _»O, PѨ^ÖŒ ’ L#fl "åà◊#¡ ∞ P^Œ∞HÀ=_»O, =$^Œ∞Åú #∞,
Ñ≤Å¡Å#∞ J‰õΩ¯# KÕ~°∞ÛH˘x ã¨Ñ¨~°ºÅ∞ KÕÜ«∞_»O P"≥∞ ѨxQÍ
ÃÑ@∞ì‰õΩO@∞Ok. U ~å¢`≥·<å, ѨQÆÖˇ·<å, ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# "å`å=~°}
Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ LO@∂ JO^ŒiH˜ `«ÅÖ’ <åÅ∞HõQÍ "≥∞ã¨∞Å∞`«∞O@∞Ok.
P"≥∞ ¿ã"å`«`«Ê~°`« K«∂ã≤ „Ѩ[Å∞ P"≥∞ "≥∞_»Ö’ L#fl ™ê¯Ô~¡\ò Öˇ@~ü#∞
=∞iÛáÈ`å~°∞. ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl áêѨ ÃÑ~°Öò ‰õÄ_® tâ◊√=ÙQÍ L#flѨÊ\˜
#∞Oz K«∂ã¨∞Î#fl P QÆ∞~°∞Î `«# `«e¡ â◊s~°OÖ’ ÉèÏQÆO J#∞‰õΩO@∞Ok.
Éèí~°Î LO_ç ‰õÄ_® `«# áêѨ‰õΩ PÜ«∞# QÆ∞iOz K≥ѨʉõΩO_®, `å#∞
‰õÄ_® J`«x`À JѨiz`« =ºHÎ̃QÍ =∞ã¨∞Å∞‰õΩO@∂ LO@∞Ok.
^•^•Ñ¨Ù P~°∞ ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`« _®Hõì~ü ~À[~ü =∞`« QÆ∞~°∞=Ù
P~°÷~ü `«# ÉèÏ~°º#∞ "≥∂ã¨O KÕã≤# =ºHÎ̃ Jx „QÆÇ≤Ï™êÎ_»∞. D q+¨Ü«∞O
ÃÇÏã¨ì~ü‰õΩ K≥Ñ≤Ê P~°÷~üÃÑ· „ѨfHÍ~°O fã¨∞‰õΩO\Ï#O\Ï_»∞. HÍx ÃÇÏã¨ì~ü
=∂„`«O Z\˜ì Ѩiã≤÷uÖ’ =∞`«QÆ∞~°∞=ÙÃÑ· Hõã≤, „ѨfHÍ~°O QÆ∞iOz
PÖ’zOK«‰Äõ _»^xŒ "Õ_∞» H˘O@∞Ok. ~À[~ü =∂„`«O `«# "≥^· ºŒ Ѩ^`úŒ ∞« Å
^•fi~å ~°H~õ H° ÍÅ =∂~°Oæ Ö’ =∞`«Q∞Æ ~°∞=Ù#∞ H∆ÀÉè‰í Ωõ QÆ∞iKÕã∂¨ Î LO\Ï_»∞.
T~À¡ „Ѩ[Å∞ ÃÇÏã¨ì~ü ¿ã=#∞ P^ŒiOz<å P"≥∞ Hõà◊OH˜`« HÍ|\˜ì
‰õÄ`«∞~°∞ ÃÑ~°Öò#∞ `«e¡ ™êOQÆ`«ºOÖ’ LOK«‰õΩO_® `«e¡H˜ ^Œ∂~°OQÍ
LOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl™êÎ~°∞. HÍx =∞`«QÆ∞~°∞=Ù P~°÷~ü =∞@∞‰õΩ `«e¡
a_»¤Å#∞ q_»nÜ«∞‰õΩO_® ã¨HõÅ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã¨∞ÎO\Ï_»∞. HÍÅO
QÆ_çz# H˘nÌ, P~°÷~ü P~ÀQƺO „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ H©∆}˜ã¨∞ÎOk. =∂#ã≤Hõ
=º^äŒ`À JMÏ`«OÖ’H˜ Hõ$OyáÈ`«∞O\Ï_»∞. ~À[~ü `«# =∂@Å`À,
KÕ+¨ìÅ`À P~°÷~ü#∞ Ç≤ÏOã≤ã¨∞ÎO\Ï_»∞. XHõ<å_»∞ JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ „QÍ=∞
‰õÄ_»eÖ’ P~°÷~ü, ÃÇÏãì̈~ü#∞ HõÅ∞™êÎ_»∞. `«#=Å¡ [x‡Oz# ‰õÄ`«∞~°∞#∞
^ŒQÆæ~°‰õΩ fã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. `å#∞ KÕã≤# áêáêefl J^Õ ‰õÄ_»eÖ’ xÖÁÛx
„Ѩ[Å =∞^茺 „ѨHõ\ ˜™êÎ#O\Ï_»∞. HÍx ÃÇÏãì̈~ü XѨCHÀ^Œ∞. D "≥e
#∞Oz, D =∞#∞+¨µºÅ #∞Oz ^Œ∂~°OQÍ áêiáÈ^•=∞O@∞Ok. <åÅ∞QÆ∞
~ÀAÅ `«~åfi`« |Ü«∞Å∞^Õ̂~ F_»Ö’ „QÍ=∞O q_çz áêiáÈ^•=∞#∞
‰õΩO\Ï~°∞. =∞`«QÆ∞~°∞=٠㨈~ JO\Ï_»∞. ~À[~ü ѨQÆ f„=`« ÃÇÏã¨ì~ü‰õΩ
ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. `«# Éèí~°Î Z>Â̌¡<å P~°÷~ü#∞ K«OѨÙ`å_»∞. `«# Ѩ`«<åxH˜
HÍ~°}"≥∞#ÿ =ºH˜xÎ K«OѨ_O» ÃÇÏã¨~ì ‰ü Ωõ W+¨Oì LO_»^∞Œ . JO^Œ∞Hˆ „QÍ=∞O
#∞Oz áêiáÈ=_®xH˜ P~°~÷ #ü ∞ XÑ≤Êã¨∞OÎ k. HÍx P~°~÷ ü =∂„`«O `å#∞
KÕã≤# áêѨO`À ^ŒÇ≤ÏOK«∞HõáÈ`«∞O\Ï_»∞. ~ÀA ~ÀA‰õΩ Hõ$OyáÈ~Ú
r=K«ÛùOÖÏ `«Ü«∂~°=Ù`å_»∞. XHõ™êi „QÍ=∞OÖ’ [iˆQ ZxflHõÅ ~ÀA
=KÕÛ ã¨OzHõÅÖ’...

á¶ÈHõãπ – Ñ¶≤„|=i 2010 : PO„^茄Ѩ^Õâò Yx[ ã¨OѨ^Œ Z=i ÉÁHõ¯™êʼnõΩ?

á¶ÈHõãπ – =∂~üÛ 2010 : z#fl ~å¢ëìêÅ∞ – Jaè=$kú

u~ÀQÆ=∞# kâ◊Ö’ <Õ\˜ „Ѩ*Ï r=#O – q^•ºÉèí∂+¨}ü

i[ˆ~fi+¨<£ÅÃÑ· z`«Îâ◊√kú ÖËx „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ - P㨠N~å=ÚÅ∞

áêÅã‘<Î å áÈ~å@O – Kåi„`H« õ <ÕÑ^¨ ºŒä O - ÔH. #ˆ~O„^Œ"≥∂ǨÏ<£

z#fl ~å¢ëìêÅ∞ Jaè=$kú x~À^èŒHÍÖÏ? _®. l. ÅK«ÛÜ«∞º
gHõ∆}O d [#=i 2010
„QÍ=∞ÃÑ^ŒÌÅ∞, „Ѩ[Å∞ JO`å ‰õÄ_»eÖ’ HõÅ∞™êÎ~°∞. JHõ¯_» KÕi#
QÆ∞OѨÙÖ’ ÃÇÏã¨ì~ü, P"≥∞ ‰õÄ`«∞~°∞ ‰õÄ_® LO@∞Ok. QÆ^≥Ì g∞^Œ xÅ∞Ûx
LѨ#ºã≤ã¨∞Î#fl P~°÷~ü H˜OkH˜ ky "åo¡^ŒÌsfl ÃÑ·H˜ fã¨∞H˘zÛ, [#O
Pâ◊Û~°ºOQÍ K«∂ã¨∞ÎO_»QÍ, ÃÇÏã¨ì~ü‰õΩ "Õã≤# tHõ∆‰õΩ HÍ~°‰õΩ_»∞ `«<Õ Jx
„ѨHõ\ ˜™êÎ_»∞. U_Õà◊¡ „H˜`«O W^Õ ¢ã‘ΠѨHõ¯# xÅ|_ç <Õ~°ã¨∞Î_çQÍ
LO_»=Åã≤# `«#∞, D Q˘Ñ¨Ê ¢ã‘Î =Å¡ `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩx u~°∞QÆ∞`«∞<åfl#∞
JO\Ï_» ∞ . `å#∞ KÕ ã ≤ # áêáêxfl ^Õ = Ù_» ∞ Hõ ∆ q ∞¿ãΠǨ  ~ÚQÍ
=∞~°}˜™êÎ#O\Ï_»∞. `å#∞ „Ѩ[efl =∞ÉèíºÃÑ\ì̃, D ¢ã‘Î =Å¡ Q“~°="≥∞ÿ#
=ºH˜QÎ Í |`«∞‰õΩ`«∞<åfl ^Õ=Ù_»∞ `«##∞ HõxÃÑ_»∂<Î Õ L<åfl_»O@∂, HÀѨO`À
`«# HÀ@∞#∞ zOÑ≤ H˜O^Œ‰Äõ eáÈ`å_»∞. PÜ«∞# Kèåu K«~‡° OÃÑ· ™ê¯Ô~\¡ ò
Öˇ@~ü K«∂ã≤ „Ѩ[Å∞ Pâ◊Û~°ºáÈ`å~°∞. rq`«OÖ’ ѨQÆ f~°∞ÛHÀ=_»"Õ∞
`«# ÅHõ∆ ºOQÍ ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl _®Hõ~ì ü ~À[~ü, =∞`«Q∞Æ ~°∞=Ù =∞~°}O˜ K«_O» `À,
`«# ÅHõ∆ ºO KÕ*ÏiáÈ~ÚO^Œx, `«# rq`«O J~°÷~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿáÈ~ÚO^Œx
=∂#ã≤HõOQÍ Hõ$Oy H˘kÌ~ÀAÅ `«~åfi`« =∞~°}˜™êÎ_»∞.
ÃÇÏã¨ì~ü =∂„`«O W=hfl [iy<å „Ñ¨[ʼnõΩ ¿ã= KÕã¨∂Î<Õ
LO@∞Ok. ‰õÄ`«∞~°∞ ÃÑ~°Öò‰õΩ W^ŒO`å Ug∞ J~°÷O HÍ^Œ∞. `«# `«e¡
"≥∞_»Ö’ L#fl ™ê¯Ô~¡\ò Öˇ@~ü P"≥∞ â◊s~°OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ ÉèÏqã¨∞ÎOk.
HõëêìÖ’¡ L#fl „Ѩ[Å∞, ~ÀQÆ∞Å∞ =∂e<åºxH˜ zǨÏfl=∞~Ú# P ™ê¯Ô~¡\ò
Öˇ@~ü `«=∞ áêe@ P`«‡|O^èŒ∞=ÙQÍ ÉèÏqã¨∞ÎO\Ï~°∞. „Ѩ[Å∞ P"≥∞
áêáêxfl =∞izáÈ~Ú P"≥∞#∞ „¿Ñ=∞=¸iÎQÍ<Õ K«∂ã¨∞OÎ \Ï~°∞. ™ê¯Ô~\¡ ò
Öˇ@~ü =∂„`«O P"≥∞ =∞~°}˜OKÕ =~°‰õΩ P"≥∞#∞ JO\˜ ÃÑ@∞ì‰õΩ<Õ
LO@∞Ok. `«e¡ =∞~°}O `«~åfi`« ÃÑ~°Öò J^Õ „QÍ=∞OÖ’ x=ã≤ã¨∂Î
LO@∞Ok.
D #=ÅÖ’ ÃÇÏãì̈~ü áê„`« áê~î°‰õΩefl HõÅz"Õã¨∞ÎOk. HÀѨO,
Hõã≤`À ~°yeáÈ=Åã≤# P"≥∞ =∞Oz`«#O, L^•~°`«fiO =∞#ÖÏO\˜
=∂=¸Å∞ =∞#∞+¨µÅ∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_»O Hõ+¨ìO J=Ù`«∞Ok. D
#=Å K«kq# `«~åfi`« ¢ã‘ΠѨ@¡ LO_Õ Q“~°=O <å‰õΩ =O^Œ Ô~@∞¡
Ô~\ì̃OѨ٠J~ÚOk. ÉÏÅQÀáêÖò rq`« `åºQÆO QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞`«∂
'~å[H©Ü∞« qâßfi™êÅ HÀã¨O, ™ê=∂lHõ QÆ=∞ºO "≥Ñ· Ù¨ ѨÜ∞« xOKÕ kâ◊Ö’
x|^Œú`«`À „áê}`åºQÍÅ∞ KÕ¿ã "å~°∞O\Ï~°∞. HÍx ã¨=∂[OÖ’ XHõ
¢ã‘Î =∂„`«"Õ∞ U S_çÜ«∂År HÀã¨O H͉õΩO_®, Ug∞ ™êfi~°÷O ÖˉõΩO_®
`«# rq`«=∞O`å `åºQÆO KÕã¨∞ÎOk— JO\Ï_»∞.
J<åºÜ«∂xH˜ QÆ∞Ô~· ã¨=∂[OÖ’ "≥e"ÕÜ«∞|_»¤ ¢ã‘Î =¸iÎ ÃÇÏãì̈~ü
ÃÑxflÖ’ ‰õÄ_® W^Õ Hõ#|_»∞`«∞Ok. g
33
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
=∞#∞+¨µÅ∞ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ K«^Œ∞=Ù`å~À, ѨÙã¨ÎHõ Ѩ~î°#O ^•fi~å U „QÆÇ≤Ï™êÎ~À, `«# J#∞Éèí=O ^•fi~å
q=iã¨∞Î<åfl~°∞ Z<£. "Õ}∞QÀáêÖò
ѨÙãHÎ̈ ÍÅ∞ K«^=Œ _»O ZO^Œ∞‰õΩ?
rq`«OÖ’ KåÅ ã¨∞ÅÉèíOQÍ Hõ#|_Õq x*ÏxH˜ KåÅ Hõ+ì̈O.
'K«^=Œ =Åã≤#— ÖË^• '„ѨÉÏè q`«O KÕã#≤ ѨÙã¨HÎ Oõ /ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞— Jx K≥Ñʨ _»O
J@∞=O\˜ ã¨∞ÅÉèíOQÍ Hõ#|_Õ Hõ+ì̈"≥∞ÿ# Ѩ#∞Ö’¡ XHõ\ ˜. ZO`« `«‰õΩ¯=
ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ K«k"Õ"åà◊~¡ Ú<å, q^•º~°#˚ Ö’ ÉèÏQÆOQÍ K«k"Õ áê~ ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞
HÍHõ W`«~° ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ H˘xfl _»[#¡~Ú<å K«kq LO\Ï~°∞. "å\˜Ö’
U^À XHõ\’, U"À H˘<Àfl "åà◊¡#∞ „ѨÉèÏq`«O KÕã≤ LO\Ï~Ú. P
ѨÙã¨ÎHÍÅÖ’ XHõ\ ˜ Ô~O_»~Ú<å JO^Œ~°∂ K«kq`Õ ÉÏ=ÙO_»∞#x
JxÑ≤Oz LO\Ï~Ú. WHõ ^˘iH˜# ѨÙã¨ÎHõ=∞ÖÏ¡ K«k"Õ"åà◊¡Hõ~Ú`Õ
WÖÏO\˜ *Ïa`åÖ’ H˘xfl _»[#¡, =O^ŒÅ ѨÙãÎ̈HÍÅ∂ LO_»=K«∞Û.
K«^=Œ HõáÈ~Ú<å, ZѨÊ\˜H~õ Ú<å K«^=Œ =Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ *Ïa`å ‰õÄ_»
Z=iHõ~Ú<å LO_»=K«∞Û.
<å =~°‰õΩ <å‰õΩ K«^Œ==Åã≤#, „ѨÉèÏq`«O KÕã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ
QÆ∞iOz K≥ѨÊ_»O KåÅ Hõ+ì̈OQÍ LO@∞Ok. U^À XHõ ѨÙãÎ̈HõO ^ŒQÆæ~°
PÖ’K«# P¿Ñã≤, ^•x QÆ∞iOz ~å^•Ì=∞#∞‰õΩO>Ë =∞~À ѨÙã¨ÎHõO
JO`«Hõ#fl QÆ\ ì̃QÍ áÈ\© Ѩ_»∞`«∞Ok. XHõ ~°OQÆOÖ’x ѨÙãÎ̈HõO QÆ∞iOz
K≥ Ñ ¨ Ù ^•=∞#∞‰õ Ω O>Ë =∞~˘Hõ ~° O QÆ O Ö’x Ѩ ٠㨠ΠH õ O JO`« H õ # fl
|Å"≥∞#ÿ ^ŒxÑ≤ã∞¨ OÎ k. JÖÏO\˜ ѨÙã¨HÎ ÍÅ QÆ∞iOz K≥Ñʨ _»O Hõ#fl =ÚO^Œ∞
Jã¨Å∞ =∞#∞+¨µÅ∞ ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ K«^∞Œ =Ù`å~°∞, ZO^Œ∞‰õΩ K«^"Œ åe,
ѨÙã¨ÎHõ Ѩ~î°#O =∞x+≤H˜ Uq∞ã¨∞ÎOk, ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ ZÖÏ K«^Œ"åe,
ѨÙã¨HÎ Ñõ ~¨ #°î O rq`«OÖ’ ZO^Œ∞‰õΩ ѨxH˘ã¨∞OÎ k ÖÏO\˜ „Ѩâfl◊ Å QÆ∞iOz
K«iÛOKåÅxÑ≤™ÈÎOk.
Jã¨Å∞ =∞x+≤ rq`«OÖ’H˜, J#∞Éèí=OÖ’H˜ ѨÙã¨ÎHõO ZÖÏ
=zÛOk?
=∞x+≤ ZѨÙÊ_»∂ XO@i rq HÍ^Œ∞. PǨ~åxH©, P„â◊Ü«∂xH©,
q<À^•xH©, q*Ï˝<åxH© =∞x+≤ W`«~°∞Å g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_»=Åã≤O^Õ.
ã¨OѶ¨∞ rq`«OÖ’ =∂„`«"Õ∞ =∞x+≤H˜ L`«ÊuÎ, ѨOÑ≤}©, =∂~°HõO,
qxÜ≥∂QÆO ™ê^茺=∞=Ù`å~Ú. JO>Ë W`«~° =∂#=ÙÅ`À ã¨O|O^è•Å∞
ÖˉõΩO_® =∞x+≤H˜ =∞#∞QÆ_Õ ÖË^Œ∞. =∞i P =∂#=ã¨O|O^è•Å∞
U~°Ê_®Å<åfl, ÃÑOá⁄O^•Å<åfl Ѩ~°ã¨Ê~°O ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞HÀ=_»O,
ã¨OÉèÏ+≤OK«∞HÀ=_»O J=ã¨~°O. P J=ã¨~åxfl Ãã·QÆÅ Hõ<åfl Z‰õΩ¯=QÍ
f~°ÛQÆey#k ÉèÏ+¨. ÉèÏ= qx=∞Ü«∂xH˜, PK«~°}Ö’ ã¨Ç¨ÏHÍ~åxH˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ#k ÉèÏ+¨. =∂#=ã¨=¸Ç¨Å∞ ã¨÷ÅOÖ’#∂, HÍÅOÖ’#∂
"Õ~~° Ú L#flѨÙÊ_»∞ P ÉèÏ+¨, Hˆ =ÅO `«H} ∆õ „ѨÜ∂≥ [#Hõ~O° QÍ =∂„`«"∞Õ
34 gHõ∆}O d [#=i 2010
HÍHõ, n~°…HÍeHõOQÍ#∂, Jxflã¨÷ÖÏÅÖ’#∂ LѨÜ≥∂QÆHõ~°=∞~Ú#kQÍ
LO_®e. JO>Ë ÉèÏ+¨ =∞ødHõOQÍ =∂„`«"Õ∞ HÍHõ ed`«OQÍ LO_®e.
JÖÏO\˜ ed`« =ºH©ÎHõ~°}Å Jaè=$kú Ѷ¨e`«OQÍ<Õ Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ∞ ~°∂ѨÙ
k^Œ∞‰Ì Ωõ <åfl~Ú. JÖÏ =∞x+≤ PÖ’K«#Å∞, PK«~}° Å∞ Jhfl ѨÙã¨HÎ ~õ ∂° ѨO
^èŒiOKå~Ú. "ÕÅ Uà◊√¡QÍ ã¨=∂[OÖ’ J<ÕHõ ^Œ$HõÊ^ä•Å, J<ÕHõ
„áêO`åÅ, J<ÕHõ ÉèÏ+¨Å, J<ÕHõ ã¨O㨯 $`«∞Å, J<ÕHõ J#∞Éèí"åÅ
=∞#∞+¨µÅ =ºH©ÎHõ~°}Åhfl ѨÙãÎ̈HÍÅÖ’ L<åfl~Ú.
„ѨHõ$u QÆ∞iOp, ã¨=∂[O QÆ∞iOp, =∞x+≤ QÆ∞iOp =∞x+≤H˜
U~°Ê_ç# ÉèÏ"åÅ∞, ÉèíÜ«∂Å∞, J#∞=∂<åÅ∞, P#O^•Å∞, TǨÏÅ∞,
„ѨÜ≥∂QÍÅ∞, „ѨÜ≥∂QÆ Ñ¶¨e`åÅ∞, "å^Œ#Å∞, „Ѩu"å^Œ#Å∞ Jhfl
ѨÙãÎ̈HÍÅÖ’ xH˜∆ÑÎ̈=∞~Ú L<åfl~Ú. JO>Ë "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ =∞x+≤
=∞#∞QÆ_» P#"åà◊¡hfl J~°H˘~°QÍ<≥·<å, P<å\˜ ã¨÷ÅHÍŠѨiq∞`«∞Å
`À<≥·<å JHõ∆~åÅÖ’, ѨÙãÎ̈HÍÅÖ’ q∞ye L<åfl~Ú. JO^Œ∞ˆH ѨÙãÎ̈HõO
K«^=Œ _»=∞O>Ë ™ê~åOâ◊OÖ’ =∞x+≤x K«^=Œ _»"∞Õ . `«=∞ QÆ∞iOz `å=Ú
Z‰õΩ¯=QÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xˆH =∞#∞+¨µÅ∞ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ K«^Œ∞=Ù`å~°∞.
ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ K«^Œ=_»O ^•fi~å `À\˜ =∞#∞+¨µÅ QÆ∞iOz, P =∞#∞+¨µÅ#∞
P=iOz L#fl „ѨHõ$u QÆ∞iOz JѨÊ\˜=~°‰õÄ `«=∞‰õΩ `≥eã≤ LO_»x
J=QÍǨÏ#Å#∞ =∞#∞+¨µÅ∞ „QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. ÖË^• `≥eã≤#
J=QÍǨÏ#‰õΩ =∂~°∞ÊÅ∂ KÕ~°∞ÊÅ∂ KÕã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
JO>Ë „Ѩu ѨÙãÎ̈Hõ=¸ Ѩiî`« K≥·`«<åºxfl L#flfHõiã¨∞ÎOk. XHõ
ѨÙã¨HÎ Oõ K«^=Œ Hõ=ÚO^Œi =∞x+≤H,© K«kq#`«~åfi`« =∞x+≤H© `«Ñʨ xã¨iQÍ
`Õ_® LO@∞Ok. XHõ q+¨Ü«∂xfl „QÆÇ≤ÏOK«_»OÖ’, P q+¨Ü«∞OÖ’x
Ö’`«∞Å∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»OÖ’, `«^•fi~å, Jã¨Å∞ Uq+¨Ü«∂#fl~Ú<å
„QÆÇ≤ÏOK«QÆŠѨiHõ~åÅ∞ ã¨OáêkOK«_»OÖ’ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞
ZO`«QÍ<À ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»`å~Ú. x*ÏxH˜ W@∞=O\˜ *Ï˝#O JHõ∆~°O
^•fi~åHõ#fl, PK«~°}^•fi~å WOHÍ |ÅOQÍ JO^Œ∞`«∞Ok. HÍx, W"åoì
ã¨=∂[OÖ’ „Ѩu XHõ¯ =∞x+≤H© =∞øeHõ PK«~°} LO_Õ J=HÍâ◊O
ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ, W`«~°∞Å PK«~°} QÆ∞iOz# *Ï˝<åxfl ѨÙãÎ̈HÍÅ ^•fi~å
á⁄O^Œ_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. '*Ï˝#O JO>Ë „Hõ=∂#∞QÆ`«OQÍ
J*Ï˝<åxfl QÆ∞iÎOK«_»"Õ∞— Jx qÖò _»∞º~åO\ò J<åfl_»∞. =∞x+≤ *Ï˝#
ã¨=Úáê~°̊<å „Hõ=∞O =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ∞`«∞#flH˘nÌ, „Ѩu H˘`«Î *Ï˝#=¸
P =∞x+≤H˜ JѨÊ\˜^•HÍ P q+¨Ü∞« OÖ’ J*Ï˝#O L#fl^Œx `≥Å∞ѨÙ
`«∞O^Œ#fl=∂@. JÖψQ „Ѩu ѨÙãÎ̈Hõ=¸ Ѩiî`«‰õΩ JѨÊ\˜H˜ `≥eÜ«∞x
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
q+¨Ü«∂xfl `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. JO>Ë JѨÊ\˜^•HÍ P q+¨Ü«∞O `≥eÜ«∞^Œx
`≥Å∞ѨÙ`«∞Ok.
ѨÙãÎ̈Hõ Ѩ~î°#O J=QÍǨÏ##∞ ÃÑOK«_»O =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, Q˘Ñ¨Ê
P#O^•xfl ‰õÄ_» Wã¨∞OÎ k. JO^Œ∞Hˆ ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ K«^=Œ _»O JÅ"å@~Ú#
"åà◊√¡ XHõ =ºã¨#O ÖÏQÆ Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ∞ K«^Œ∞=Ù`å~°∞. Jk ˆH=ÅO
*Ï˝#^•Ç¨ÏO =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, Jk W`ÀkèHõ P#O^ŒO HÀã¨O J<Õfi+¨}
‰õÄ_». Jk XHõ f~°x ^•Ç¨ÏO.
J~Ú`Õ =∞# ã¨=∂[OÖ’ ѨÙã¨HÎ Ñõ ~¨ #°î O QÆ∞iOz QÆ∞iÎOK«=Åã≤#
q+¨Ü«∂Å∞ H˘xfl L<åfl~Ú. "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜k =∞# q^•ºq^è•#OÖ’<Õ
ѨÙãÎ̈HõѨ~î°<åxH˜ LO_»=Åã≤#O`« „áê=ÚYº`« ÖË^Œ∞. áê~î°º ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
HÍHõ W`«~° ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ K«^Œ"åÅx q^•º~°∞÷Å#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_»OÖË^Œ∞.
ã¨QÆO [<åÉèÏ x~°Hõ∆~åã¨∞ºÅ∞QÍ LO_ç, JHõ∆~åã¨∞ºÅ~Ú# "åix ‰õÄ_»
ѨÙã¨ÎHõѨ~î°#O "≥·Ñ¨Ù „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«‰õΩO_® L#flѨÙÊ_»∞ ã¨=∂[OÖ’
ѨÙãÎ̈HõѨ~î°# ã¨O㨯 $u qãÎ̈iOKÕ J=HÍâ◊O `«‰õΩ¯=.
~Ô O_»=k, =∞# ã¨=∂[OÖ’ Ju `«‰Ωõ ¯=QÍ L#fl H˘#∞QÀÅ∞â◊HÎ̃
=Å¡, K«^Œ=^ŒÅz# "åiH˜ ‰õÄ_» ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ H˘#∞HÀ¯=_»O ™ê^茺OHÍx
qÖÏã¨OÖÏ LO@∞Ok. „ѨÉèí∞`«fi „QÆO^ä•ÅÜ«∂Å∞ <å<å\˜H© tkäÅ
=∞=Ù`«∂, x^è∞Œ Å H˘~°`#« ∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl ^ŒâÖ◊ ’ K«^=Œ ^ŒÅz# "åiH˜
„QÆO^ä•ÅÜ«∂Å ã¨Ç¨ÏHÍ~°O ‰õÄ_» ÖË^Œ∞.
=¸_»=k, K«^Œ=^ŒÅz#"åiH˜, K«^Œ"åÅ<Õ Pã¨HÎ̃ L#fl"åiH˜
‰õÄ_» Uq∞ K«^Œ"åÖ’, Z\Ï¡ K«^Œ"åÖ’ K≥¿ÑÊ, =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKÕ
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O LO_»=Åã≤#O`«QÍ ÖË^Œ∞. ã¨=∂[ѨÙ~ÀQÆ=∞#O g∞^Œ
Pã¨HΘ L#fl"å~°∞ `«Ñʨ xã¨iQÍ K«^=Œ =Åã≤# ѨÙã¨HÎ ÍÅ *Ïa`å, JO^Œ~∂°
P"≥∂kOKÕ *Ïa`å ÖË^Œ∞. Jã¨Å∞ H˘xfl ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO
ÖˉõΩO_®, q=~°} ÖˉõΩO_® J~°÷O HÍ=_»O ‰õÄ_» Hõ+ì̈O. J@∞=O\˜
=∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO, q=~°}Å∞ ‰õÄ_» JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_»_»O ÖË^Œ∞.
XHõѨÙÊ_»∞ qãÎ̈ $`«OQÍ LO_ç# ãì̈_ô ã¨i¯Öò, ™ê=¸Ç≤ÏHõ J^茺ܫ∞#O,
q=~°} "庙êÅ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O ‰õÄ_» `«yæáÈ`ÀOk.
P ã¨=∞㨺Å#∞ JÖÏ LOz<å K«^=Œ ^ŒÅz# "åiH˜, J=HÍâßÅ∞
L#fl"åiH˜ ‰õÄ_» =∞~˘Hõ J=~À^èOŒ ѨÙã¨HÎ ÍÅ ã¨OYº. ZO`« Hõ+Ñì¨ _¨ <ç å,
W"åoì "ÕQÆ=O`«"≥∞ÿ# r=#â‹·eÖ’ ~ÀA‰õΩ XHõ ѨÙã¨ÎHõO =∂„`«"Õ∞
K«^=Œ _»O ™ê^躌 =∞=Ù`«∞Ok. (Ü«Ú^•úÅ∞ KÕã∂¨ ,Î Ü«Ú^•úxH˜ <åÜ«∞Hõ`fi« O
=Ç≤Ïã¨∂,Î Ü«Ú^Œú â◊H@ õ OÖ’<À, F_»Ö’<À ‰õÄK«∞x <≥áÈeÜ«∞<£ ~ÀA‰õΩ
Ѩk ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ ‰õÄ_» K«k"Õ¿ã "å_»x rq`«Ki« „`« ~åã≤# Zq∞Öò Å∞_çfiQ∑
~åâß_»∞. Jk J™ê^è•~°} Ѩ~#°î â‹e· HÍ=K«∞Û. „a\˜+π Öˇ„· |sÖ’ =∂~ü¯û
K«kq# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞, PÜ«∞# ~åã¨∞‰õΩ#fl <À\òû K«∂¿ãÎ XHõ =∞x+≤ Jxfl
~°OQÍŠѨÙãÎ̈HÍÅ∞ JO`«ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ K«^Œ=_»O, "å@xfl\˜h r~°‚O
K≥ã∞¨ ‰õΩx =∞m¡ `«# ~°K#« ÅÖ’ ÉèÏQÆO KÕÜ∞« _»O ™ê^躌 =∂ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.)
=∞#O D Éèí∂q∞ g∞kH˜ ~åHõ=ÚO^Õ H˘xfl ÅHõ∆Å K«^Œ==Åã≤# =∞Oz
ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ "≥Å∞=_ç LO\Ï~Ú. XHõ =∞x+≤ ã¨Q@Æ ∞# J~°"·≥ Uà◊√¡ |uH˜`,Õ
Ѩ^À U@ K«^Œ∞=Ù "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\ì̃ ~ÀAHÀ ѨÙãÎ̈HõO K«kq<å rq`«O
"≥Ú`«ÎO g∞^Œ Ѩ^≥Ìxq∞k"ÕŠѨÙãÎ̈HÍÅHõ#fl Z‰õΩ¯= K«^Œ=_»O ™ê^茺O
HÍ^Œ∞. x*ÏxH˜ P =∞x+≤ rq`«HÍÅOÖ’<Õ Hõhã¨O WOH˘Hõ "≥~Úº
=∞Oz ѨÙãÎ̈HÍÅ~Ú<å "≥Å∞=_Õ LO\Ï~Ú.
gHõ∆}O d [#=i 2010
Hõ#∞Hõ ZO`« „Ѩܫ∞uflOz<å XHõ =∞x+≤ „ѨѨOK«OÖ’x =∞Oz
ѨÙã¨ÎHÍÅhfl K«^Œ=_»O Hõ+¨ì™ê^茺O =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, J™ê^茺O.
JO^Œ∞Ö’#∂ KåÅ=∞OkH˜ ѨÙãÎ̈HõѨ~î°#O „Ѩ}ÏoHÍ|^ŒúOQÍ ™êQÆ^Œ∞.
K«^Œ=^ŒÅK«∞‰õΩ#fl ѨÙãÎ̈HõO JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_»^Œ∞. ^˘iH˜ ѨÙãÎ̈HõO
K«^Œ=Hõ`«Ñ¨Ê^Œ∞. Z=~°~Ú<å ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ K«^Œ=_»O „áê~°OaèOz#
`˘e~ÀAÖ’¡ ^˘iH˜# ѨÙã¨HÎ =õ ∞ÖÏ¡ K«k"Õ JÅ"å@∞ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë =∞Ozk.
JÖÏ H˘O`«HÍÅO K«^Œ∞=Ù`«∂ áÈQÍ, H˘xfl ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ ѨÓiÎQÍ
K«^Œ=‰õΩO_®<Õ Uq∞ K≥ѨÊ^ŒÅK«∞‰õΩ<åflÜ≥∂ J~°÷=∞~ÚáÈ`«∞Ok. H˘xfl
ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ =∂„`«O JHõ∆~°O JHõ∆~°O K«kq<å WOHÍ U^À LO^Œx
JxÑ≤OKÕÖÏ LO\Ï~Ú. H˘xfl ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl ã¨Ê $tOz
ѨÙÅHõÖˇuοãÎ, =∞i H˘xfl Xà◊√¡ QÆQÆ∞~˘Ê_çKÕO`« =ºuˆ~Hõ`« Hõey™êÎ~Ú.
H˘xfl ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ K«kq# `«~åfi`« ^ŒâßÉÏÌʼnõΩ ‰õÄ_» QÆ∞~°∞Î LO>Ë,
=∞iH˘xfl K«kq# =∞~°∞Hõ∆}O =∞~°Ñ¨Ù‰õΩ =™êÎ~Ú. H˘xfl ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
XHõ =Ü«∞ã¨∞Ö’, XHõ =∞#óã≤÷uÖ’, XHõ "å`«=~°}OÖ’ #zÛ#@∞ì,
„ѨÉèÏq`«O KÕã≤#@∞ì JxÑ≤™êÎ~Ú QÍx, P =Ü«∞ã¨∞, =∞#óã≤÷u,
"å`å=~°}O =∂~°QÍ<Õ "å\˜ˆHg∞ qÅ∞=ÖË^ŒxÑ≤ã¨∞ÎOk. XHõѨÙÊ_»∞
`«ÅH˜O^Œ∞Å∞KÕã≤, ã¨"≥∂‡Ç¨ÏѨ~°z# ѨÙã¨ÎHõO =∞~˘HõѨÙÊ_»∞ Ѩ~°=∞K≥`«Î
JxÑ≤ã¨∞ÎOk. XHõѨÙÊ_»∞ J|∞ƒ~°Ñ¨~°z WHõ nxfl q∞Oz# ѨÙã¨ÎHõO
ÖË^ŒxÑ≤OKÕ Ñ¨ÙãÎ̈HõO =∞~˘HõѨÙÊ_»∞ KåÅ ™ê^•QÍ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. "≥Ú`«ÎO
g∞^Œ XHõ ѨÙãÎ̈HõO #K«Û_®xH©, „ѨÉèÏq`«O KÕÜ«∞_®xH©, P „ѨÉèÏ=O
n~°…HÍeHõO HÍ=_®xH˜, Jk K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HõO Jx #Å∞QÆ∞iH©
K≥áêÊÅxÑ≤OK«_®xH© P ѨÙã¨ÎHõOÖ’x q+¨Ü«∞O =∂„`«"Õ∞HÍHõ,
ã¨÷ÅHÍÖÏÅ∞, <ÕѨ^䌺O, =∞#óã≤÷u, Ѩiî`« K≥·`«#º™ê÷~Ú =O\˜ Z<Àfl
HÀ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. D HÀ}ÏÖ’¡ U XHõ¯\˜ U=∂„`«O =∂i<å P ѨÙã¨HÎ Oõ
„ѨÉèÏ=O Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ LO@∞O^Œ#_®xH˜ gÅ∞ÖË^Œ∞. JO`«=∂„`«"Õ∞
HÍ^Œ∞, áê~î°‰õΩÅg∞^Œ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ "տ㠄ѨÉèÏ"åÅ∞ ZѨÙÊ_»∂ „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ,
<Õ~°∞QÍ, ã¨~°à◊ˆ~YÖÏQÆ LO\ÏÜ«∞x K≥ѨÊ_»O ‰õÄ_» ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. Jã¨Å∞
J~°÷O H͉õΩO_®<Õ „ѨÉèÏ=O "Õã≤#@ìxÑ≤OKÕ Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ∂ LO_»=K«∞Û.
K«kq# „Ѩu™ês H˘`«Î J~å÷Å∞ Wã¨∂Î á⁄~°Å∞á⁄~°Å∞QÍ rq`åxfl
L#flfHõiã¨∂Î „ѨÉèÏq`«O KÕ¿ã ѨÙãÎ̈HÍÅ∂ LO_»=K«∞Û.
D <ÕѨ^䌺OÖ’, ѨÙã¨ÎHÍÅ „ѨÉèÏ=O QÆ∞iOz, K«^Œ==Åã≤#
ѨÙãÎ̈HÍÅ QÆ∞iOz <å J#∞Éèí=O #∞Oz „QÆÇ≤ÏOz# q+¨Ü«∂Å∞ H˘xfl
ѨOK«∞HÀ^ŒeKå#∞. W^Õ^À <å QÆ∞iOz K≥ѨÙÊHÀ=_®xH˜ HÍ^Œ∞.
ѨÙãÎ̈HÍʼnõÄ =∞x+≤H© LO_Õ ã¨O|O^èŒO QÆ∞iOz <å rq`«O ^•fi~å
<å‰õΩ `≥eã≤# q+¨Ü∂« Å∞ #Å∞QÆ∞iH© ѨxH˜ =™êÎÜ∞« <Õ Pâ◊`À =∂„`«"∞Õ .
ѨÙãÎ̈HõO Ѩ@¡, JK«∞Û JHõ∆~°O Ѩ@¡ <å "≥„i "åº"≥∂ǨÏO <å‰õΩ
`≥eã≤ P~À U@ "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. x*ÏxH˜ JO`«Hõ#fl =ÚO^Õ Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ
=∞^茺<Õ, K«k"Õ "å`å=~°}O =∞^茺<Õ <Õ#∞ Hõà◊√¡ `≥iKå#∞. =∂ ÉÏѨÙ
‰õΩ@∞O| Pi÷HõѨiã≤÷u HÍ~°}OQÍ ÃÑ^ŒÌQÍ K«^Œ∞=ÙHÀHõáÈ~Ú<å,
Ѩ^•flÅ∞QÀ U\˜#∞OKÕ Tà◊¡"≥O@|_ç u~°∞QÆ∞`«∂ L^ÀºQÍÅ∞ KÕã≤<å
ã¨fiÜ«∞OHõ$+≤`À ѨÙ~å}ÏÅhfl K«k"å_»∞. ‰õÄ`«∞~°∂ H˘_»∞‰õÄ Ñ¨Ù\ì̃#
„Ѩu ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’#∂ PÜ«∞# KÕã≤# Ѩx P *Ï˝Ñ¨HõOQÍ XHõ ѨÙãÎ̈HõO
- KåÅ Z‰õΩ¯=QÍ "åb‡H˜ ~å=∂Ü«∞}O "åqeH˘Å#∞ ã¨∞Éσ~å=Ù
J#∞"å^Œ ã¨OѨÙ\ÏÅ∞ - H˘xÃÑ@ì_O» . J\Ï¡ <å‰õΩ TÇ¨Ï `≥e¿ã@ѨÊ\˜H˜
35
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
=∂ WO\’¡ ÃÑ^ŒÌ ã¨O^Œ∞QÆxO_® ÉèÏ~°`«, ÉèÏQÆ=`«, ~å=∂Ü«∞}ÏÅ∞,
=∞Ô~<Àfl „QÆO^ä•Å∞ L<åfl~Ú. =∂ ÉÏѨ٠™êÇ≤Ï`åºã¨HÎ̃H˜ `À_»~Ú#k
=∂ J=∞‡ ™êÇ≤Ï`åºã¨HÎ̃. P"≥∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ ÃÑ^ŒÌQÍ K«^Œ∞=ÙHÀHõáÈ~Ú<å
K«kqOK«∞‰õΩx q<Õk. x*ÏxH˜ =∂ J=∞‡"≥·Ñ¨Ù ‰õΩ@∞O|"Õ∞ P^èŒ∞xHõ
ÉèÏ"åʼnõΩ, ™êÇ≤Ï`åºxH˜ áê^Œ∞. J\Ï¡ <Õ#∞ ѨÙ>Ë@ ì ѨÊ\˜Hˆ , =∂ WO\’¡H˜
„áêp#, P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`åºÅ∞ „Ѩ"ÕtOz L<åfl~Ú.
<å P~À U@ JѨÙÊ_Õ XHõ "å~°Ñ¨„uHõÖ’ ã‘iÜ«∞Öò QÍ
=Úyã≤áÈ~Ú# PÔ~HõѨÓ_ç H“ã¨ÖϺ^Õq #=Å „¿Ñ=∞#QÆ~ü HõeÑ≤‰õΩ\ì̃#
ѨÙãÎ̈HOõ =∂ WO\’¡H˜ =zÛOk. „¿Ñ=∞ JO>Ë, Z_»ÉÏ@∞ JO>Ë Uq∞\’
`≥Å∞ã¨∞HÀÖËx P =Ü«∞ã¨∞Ö’ P #=Å K«^Œ∞=Ù`«∂ Ç‘Ï~À~Ú<£ HõëêìʼnõΩ
Éè’~°∞Éè’~°∞# U_»=_»O <å‰õΩ QÆ∞~°∞#Î fl "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜ ™êÇ≤Ï`«º „ѨÉÏè =O.
™êÇ≤Ï`«º ~°∞z |Ǩïâß <åHõѨÙÊ_Õ ^˘iH˜Ok. WѨÊ\˜H© KåŠѨÙãÎ̈HÍÅ∞
K«^Œ∞=Ù`«∂ <Õ#∞ U_»∞™êÎ#∞. ѨÙã¨ÎHõO K«k"Õ@ѨÙÊ_»∞ ™ê^è•~°}OQÍ
<åÖ’x q=∞~°≈‰õΩ_çx ѨHõ¯#ÃÑ\˜ì ѨÙã¨ÎHõOÖ’ b#O HÍ=_®xH˜
„Ѩܫ∞ufl™êÎ#∞. Hõ#∞Hõ<Õ <Õ#∞ KåÅ f„=OQÍ q=∞i≈Oz# ѨÙãÎ̈HÍÅÖ’
‰õÄ_» ##∞fl HõkeOz#, ##∞fl „ѨÉÏè q`«O KÕã#≤ ã¨xfl"ÕâßÅ∞, ÉèÏ"åÅ∞,
L^ÕfiQÍÅ∞, z„`«}Å∞ LO\Ï~Ú.
ѨÙãÎ̈HÍÅ „ѨÉèÏ=O =∂~°∞`«∞O^Œx K«∂Ѩ_®xH˜ L^•Ç¨Ï~°}Å∞
WHõ¯_» K≥áêÊe. ÖË`«=Ü«∞ã¨∞Ö’ KåÅ QÍ_è»"≥∞ÿ# „ѨÉèÏ=O "Õã≤# Ô~O_»∞
ѨÙãÎ̈HÍÅ#∞ H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`« =∞m¡ K«kq`Õ JO^Œ∞Ö’ XHõ\ ˜
KåÅ =∂=¸Å∞QÍ JxÑ≤OzOk. =∞~˘Hõ\ ˜ ѨÓiÎQÍ =ºuˆ~Hõ"≥∞ÿ#
L^ÕfiQÍefl HõeyOzOk. "≥Ú^Œ\ k˜ XHõ Qˆ Ü«∂ŠѨÙã¨HÎ Oõ . U_À U@<À,
Zxq∞^À U@<À P ѨÙãÎ̈HõO K«kq ^•xfl =^ŒÅÖËHõáÈÜ«∂#∞. P
ѨÙã¨HÎ Oõ J_çy `≥K∞« Û‰õΩx P Qˆ Ü«∂Åhfl HõO~î`° å Ѩ\Ïì#∞. ^•xfl Hõq`«fiO
JO\Ï~°x, P „Ѩ„H˜Ü«∞‰õΩ Q˘Ñ¨Ê „¿Ñ~°Hõ, L`ÕÎ[^•Ü«∞Hõ â◊HÎ̃ LO^Œx
JѨÙÊ_Õ `≥eã≤Ok. H˘<Õflà◊¡ `«~åfi`« K«kq`Õ P ѨÙãÎ̈HOõ =∞m¡ J@∞=O\˜
L^ÕfiQÍefl „¿Ñˆ~Ñ≤OK«ÖËHõáÈ~ÚOk.
WHõ =∞~˘Hõ\ ˜, ^•^•Ñ¨Ù P =Ü«∞ã¨∞ÖÁ<Õ K«kq#, =ÚO^Œ∂
"≥#∞HÍ H˘xfl ¿ÑrÅ∞ zxyáÈ~Ú# *ˇ· ™È=∞<å^ä£ #=Å. ÉèÏ~°fÜ«∞
q^•ºÉèí=<£ x~å‡`«, ã¨OѶ¨∞ Ѩi"å~ü ã≤^•úO`«Hõ~°Î ÔH ZO =Úh¬ ~åã≤#
P #=Å =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ ¿ÑrÅ∞ XHõ¯ TѨÙ# K«k"Õâß#∞.
„ÉÏǨχ} ‰õΩ@∞O| "å`å=~°}OÖ’x qÅ∞=ʼnõÄ, P #=ÅÖ’x
=∞`À<å‡^•xH© á⁄`«∞Î ‰õΩki#O^Œ∞=Å¡<Õ P #=Å ##∞fl „ѨÉèÏq`«O
KÕã≤ LO@∞Ok. H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`« K«kq`Õ P #=Å ZO`«
qëêxfl ZO`« HõàÏ`«‡Hõ"∞≥ #ÿ ѨOK«^•~°ÑÓ¨ `«`À áê~ Ωõ ʼnõΩ JOkOzO^À
J~°÷=∞~ÚOk.
<å Ѩ~î°<åã¨HÎ̃x K«∂ã≤ =∂ ÉÏѨ٠##∞fl „áêp# ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’H˜
=∞o¡OKåÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. UHõOQÍ ~å=∂Ü«∞}O K«^=Œ =∞<åfl_»∞. <å Ѩ^À
U@ „Ѩu~ÀE á⁄^Œ∞Ì<Õfl ™êfl#O KÕã≤ L`«Î~°HÍO_» Ѩ^•ºÅ∞
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ>Ëì"å}˜fl. P ã¨=∂ã¨Éèíi`«"≥∞ÿ# `≥Å∞QÆ∞ Ug∞ J~°÷=∞ÜÕ∞ºk
HÍ^Œ∞ QÍx =$`åÎÅ#_»Hõ, Ѩ^Œ*ÏÅO, QÆOcè~°"≥∞ÿ# ÉèÏ+¨ ã¨Êëêìã¨Ê+ì̈OQÍ
<å =∞#ã¨∞Ö’H˜ „Ѩ"ÕtOKå~Ú.
U ѨÙãÎ̈HõO #∞OK«~Ú<å <Õ~°∞Û‰õΩ<Õk ZO`ÀH˘O`« LO@∞O^Œx,
XHÀ¯™êi „Ѩu‰õÄÅ, Ѩ~ÀHõ∆ „ѨÉèÏ"åÅ ^•fi~å ‰õÄ_» ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ =∞x+≤
36 gHõ∆}O d [#=i 2010
J=QÍǨÏ##∞ ÃÑOK«∞`åÜ«∞x K≥ѨÊ_®xH˜ Wq K≥ѨÙ`«∞<åfl#∞. XHõ
ѨÙãÎ̈HõO "≥Ú`åÎxH˜ "≥Ú`«ÎOQÍ ‰õÄ_» „ѨÉèÏ=O "ÕÜ«∞ÖËHõáÈ=K«∞Û. HÍx
^•xÖ’ U^À XHõ "å^Œ#, U^À XHõ ã¨xfl"Õâ◊O, U^À XHõ x~åú~°},
U^À =ºH©ÎHõ~°}, U^À XHõ Ѩ^Œ|O^èŒO, U^À XHõ YO_çHõ =∂„`«"Õ∞
‰õÄ_» K≥~°QÆx =Ú„^Œ#∞ "ÕÜ«∞=K«∞Û.
`«~åfi`« XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_çKÕã¨iH˜ qѨ¡=™êÇ≤Ï`«º
ѨiK«Ü«∞O, =ÚYºOQÍ t=™êQÆ~ü Hõq`«fi „ѨÉèÏ=O "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú.
P ~ÀAÖ’¡ t=™êQÆ~ü Hõq`å ã¨OѨÙ\˜ ÔQiÖÏ¡ Ö’x ˆQÜ«∂Åhfl <À\˜H˜
=KÕÛq. JѨÊ\˜ #∞Oz ^•^•Ñ¨Ù S^•~°∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ „ѨÉèÏ==∞O>Ë
Hõq`åfix^Õ. P `«~åfi`« WO@s‡_çÜ«∞\ò `«Ñ≤Ê MÏmQÍ QÆ_çÑ≤#
ã¨O=`«û~°HÍÅOÖ’ KÕuH˜ ^˘iH˜# ѨÙãÎ̈Hõ=∞ÖÏ¡ K«^Œ∞=Ù`«∂ L#flѨÙÊ_»∞,
Ö’`«~Ú# „ѨÉèÏ=O "Õã≤#k ~åǨïÖò ™êOHõ$`åºÜ«∞<£. K«i„`«#∂,
HõÅÊ##∂ L^ÕfiQÆÉèíi`«"≥∞ÿ# â‹·eÖ’ ~åã≤# ~åǨïb˚ ѨÙã¨ÎHÍÅhfl
ã¨OáêkOz #q∞e áêˆ~âß#∞. WHõ ZHõ¯_» "åºã¨~°K«#Ö’#~Ú<å,
=HõÎ $`«fiO Ö’#~Ú<å, =∂=¸Å∞ =∂@Ö’¡#~Ú<å ~åǨïb˚ „Ѩ™êÎ=#
ÖˉõΩO_® |O_ç #_çKÕk HÍ^Œ∞. U q+¨Ü«∂#fl~Ú<å Kåi„`«Hõ ^Œ$+≤ì`À
K« ∂ _®Åx P ~° K « # Å#∞OKÕ `≥ Å ∞㨠∞ ‰õ Ω <åfl#∞. <å ~åǨ ï Öò
™êOHõ$`åºÜ«∞<£ "åº"≥∂ǨÏO K«∂ã≤, =~°=~°~å=Ù QÍ~°∞ 'ZOÔQÖòû #∞
K«^Œ∞=Ù— J<åfl~°∞.
J\Ï¡ ‰õΩ@∞O|O, =ºHÎ̃QÆ`« Pã≤Î, ~å[ºO ѨÙ@∞ìHõ K«kq`Õ Ö’HõO
H˘`«ÎQÍ Hõ#|_»¤@ì~ÚOk. „ѨѨOKåxfl J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ<Õ Ñ¨x=Ú@∞¡
^˘iH˜#@ì~ÚOk. Hõq`«fiOÖ’Oz, #=ÅÖ’Oz, ã¨$[<å`«‡Hõ ™êÇ≤Ï`«º
„Ѩ„H˜Ü«∞Ö’¡Oz ™ê=∂lHõ âß„™êÎÅ J^茺ܫ∞#OÖ’H˜ „Ѩܫ∂}O J\Ï¡
„áê~°OÉèí=∞~ÚOk. ~å[H©Ü«∂i÷Hõ âß„ã¨ÎO, `«`«fiâß„ã¨ÎO, K«i„`«,
™ê=∂lHõ âß„ãÎ̈O - "å\˜H˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ#"Õ∞~°‰õΩ Éè∫uHõ âß„™êÎÅ∞ -
g\˜Ö’ UXHõ¯~°OQÆO fã¨∞‰õΩ<å WѨÊ\˜H© <å PÖ’K«#Å#∞ #_ç¿Ñ
„ѨÉÏè =O K«∂Ñ≤# ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ Z<Àfl L<åfl~Ú. "å\˜Ö’ =∂~ü¯û ZHõ<åq∞H±
JO_£ Ѷ≤Å™êѶ≤HõÖò =∂#∞º„ã≤¯Ñπì û PѶπ 1844, =∂~ü¯û ZOÔQÖòû Å
[~°‡<£ S_çÜ∂« År, Öˇx<£ "≥∞\©iÜ«∞e[O JO_£ ZOÑ≤iÜ≥∂ „H˜\ 㘠[≤ O,
=∂"À P<£ „áêH©ìãπ, P<£ HÍO„@_çHõ∆<£ =ÚYº"≥∞ÿ#q.
XHõ ™êÇ≤Ï`«º ѨÙãÎ̈Hõ"≥∂, rq`« K«i„`À XHõ rq`å#∞Éèí"åxfl,
L^ÕfiQÍxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ LѨÜ≥∂QÆѨ_»`å~Ú QÆ#∞Hõ Jq
`«Ñʨ xã¨iQÍ L`Õ[Î Hõ~O° QÍ LO\Ï~Ú. Hõq`«fiO, Hõ^,Œä #=Å, <å@HõO,
rq`«K«i„`« L`ÕÎ*ÏxH©, XHõ =∂#ã≤Hõ ã≤÷u#∞Oz |Ü«∞@Ѩ_»_®xH©
ѨxH˜=™êÎ~Ú. JÖÏ K«^=Œ =Åã≤# ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ Z<Àfl LO\Ï~Ú. <å=~°‰Ωõ
<å‰õΩ XHõ J^èŒóáê`åà◊ =∂#ã≤Hõ ã≤÷uÖ’ L#flѨÙÊ_»∞ ##∞fl HÍáê_ç#
ѨÙãÎ̈HOõ QÍ QÆ∂w #=Å _≥qÖò P<£ ^Œ „HÍãπ xÅ|_»∞`«∞Ok. J@∞=O\˜
=∂#ã≤Hõ ã≤÷uÖ’ ZѨÙÊ_»~Ú<å ##∞fl „ѨÉèÏq`«O KÕ¿ã, L`ÕÎ[ѨiKÕ
ã¨O^Œ~åƒùÅ∂ ã¨xfl"ÕâßÅ∂ xO_ç# #=ÅÅ∞ P„™Èì"£ 㑯 ǨÏ∫ ^Œ ã‘ìÖò
"å*ò >ˇOѨ~ü¤, ~å|~üì „>ˇÃãûÖò ~åQ∑¤ „\∫[~ü¤ Ѷ≤ÖÏO„`˘Ñ≤ãπì û, *ÏH±
ÅO_»<£ S~°<£ Ç‘ÏÖò, QÀs¯ J=∞‡, =∂~°∂¯ º*ò #=ÅÅ∞ Hõ^ÅŒä ∞, Z_»∞"å~À¤
QÆeÜ«∞<À ~åã≤# _Õãπ JO_£ <≥\· òû PѶπ Å"£ JO_£ "å~ü, áêÉ’¡ <≥~∂° _®,
ÃѶ·*ò JǨχ^£ ÃѶ·*ò, „j„j Hõq`«fiO, ‰õΩ@∞O|~å=Ù, ~åqâß„ã≤Î
~°K«#Å∞...Z<≥fl<Àfl. JÖÏ rq`åxfl z„uOKÕ ã¨$[<å`«‡Hõ ~°K«#Å∞
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
áÈ~å@O `«Ñ¨Ê HÍi‡‰õΩʼnõΩ "åi |`«∞‰õΩÅ∞ ÉÏQÆ∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ =∂~åæO`«~°O ÖËx ã≤÷ux Ö’"Õ*ò HÍÑ≤@e[O ѨÙãÎ̈HõOÖ’ ~°K«~Ú`«
„ÃѶ_£ QÀÖò¤ã‘ì<£ „ѨÉèÏ=jÅOQÍ =ºHõÎOKÕâß~°x, Wk `«Ñ¨ÊHõ K«^Œ"åeû# ѨÙãÎ̈HõO Jx JO@∞<åfl~°∞ W.Zãπ. |
„ ǨχKåi

`«‰Ωõ ¯# "Õ`<« åÅ HÍÑ≤@e[O

QÆ`« =¸_»∞ ^ŒâßÉÏÌÖ’¡ J"≥∞iHÍ HÍi‡‰õΩÅ "Õ`«<åÅ∞ ZÖÏ
`«QÆ∞æ`«∂ =zÛOn q=iOKå~°∞ ~°K«~Ú`«. ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ áêʼnõΩÅ
™êÜ«∞O`À ZÖÏ Ñ¨@∞ì^ŒÅ`À ™êkèOzOn, HÍi‡Hõ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Ãã·`«O
ÉÏ^茺`«Å #∞Oz ZÖÏ `«Ñ¨ÙʉõΩ#fln q=iOKå~°∞.
~°ëêº,`«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñπ ^ÕâßÅ∂ Ѩ`«#=∞Ü«∂ºHõ ÃÑ@∞ì|_ç^•s
HÍ~˘Êˆ~+¨#¡H˜ ^˘iˆH „ѨѨOK« „âßq∞Hõ „âı}∞Å∞ Ô~\˜ìOѨܫ∂º~Ú.
S.ZÖò.F J^茺ܫ∞#O „ѨHÍ~°O 1985 -2000 =∞^茺 „ѨѨOK«
HÍ~˘Êˆ~@¡H˜ 147 HÀ@¡ =∞Ok „âßq∞‰õΩÅ∞ J^Œ#OQÍ ^˘iHÍ~°∞.
ZÖÏQÍ? K≥·<å q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞ÅH˜ `«Å∞ѨÙÅ∞ `≥izOk. Ô~O_»∞,
™ÈqÜ«∞\ò ~°ëêº Ñ¨_áç È~ÚOk. =¸_»∞, 1991Ö’ ÉèÏ~°`« ÃÑ@∞ì|_ç^•s
=~°æO S.ZO.ZѶπ.H˜ ÖÁOy q^Õj ÃÑ@∞ì|_çx ™êfiQÆuOzOk.
K≥·<å, ÉèÏ~°`«^Õâ◊O, áê`« ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£, `«∂~°∞Ê
Ü«¸~°Ñπ ^ÕâßÅ∞ ^•fi~åÅ∞ `≥iKå~Ú. ^•O`À 147 HÀ@¡ =∞Ok
„âßq∞‰õΩÅ∞ H˘`«ÎQÍ ^˘iHÍ~°∞. JѨÊ\˜H˜ „ѨѨOK« ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ÅH˜
146 HÀ@¡ =∞Ok „âßq∞‰õΩÅ∞ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ L<åfl~°∞. D =¸_»∞
H˘`«Î „áêO`åÅ HõÅ~ÚHõ`À =∂Ô~¯\òÖ’ áÈ\© Ѩ_Õ „âßq∞‰õΩÅ∞
Ô~O_çO`«ÅÜ«∂º~°∞. 2000Ö’ „ѨѨOK« HÍi‡‰õΩÅ ã¨OYº 293 HÀ@¡
=∞Ok. HÍi‡‰õΩÅ ã¨~°Ñ¶¨~å ÃÑiyOk. ^•O`À "Õ`«<åÅ∞ `«yæOKÕ
J=HÍâ◊O Ü«∞[=∂#∞ÅH˜ HõeyOk. áêi„âßq∞Hõ^ÕâßÅ HÍi‡‰õΩÅ∞
"Õ ` « < åÅ q+¨ Ü « ∞ OÖ’ =~° ú = ∂#^Õ â ßÅ „âßq∞‰õ Ω Å`À áÈ\©
Ѩ_®ÖÁûzÛOk.
L`«ÊuÎ ~°OQÆOÖ’#∂ ã¨=∂Kå~° ~°OQÆOÖ’#∂ _çl@Öò Ü«ÚQÆO
`≥zÛ# ÃÑ#∞ ™êOˆHuHõ =∂~°∞Êefl LѨÜ≥∂yOK«∞H˘x ÉèÏs
HÍ~˘Êˆ~+¨<£Å∞ ÃÑ^ŒÌr`åÅ L^ÀºQÍefl <åâ◊#O KÕÜ«∞QÆeQÍ~Ú.
„ѨѨOpHõ~°} =Å¡ HÍi‡‰õΩÅ =∞^茺 áÈ\© ÃÑiyOk. JѨÊ\˜H˜
áÈ\© ^ÕâO◊ Ö’x „âßq∞‰õΩÅ =∞^躌 LO_Õk. JO>Ë L^•Ç¨Ï~°}H˜ J"≥∞iHÍ
HÍi‡‰õΩ_»∞ W`«~° J"≥∞iHÍ HÍi‡‰õΩÅ`À áÈ\© Ѩ_®eû=KÕÛk. "Õ`<« åÅ∞
J"≥∞iHÍ r=# ã≤÷uQÆ`«∞Å#∞ |\ì̃ LO_Õq. „ѨѨOpHõ~°} "Õ`«<åÖ’¡
=∂~°∞Ê `≥K≥ÛOk. J"≥∞iHÍ L^Àºy Ѷ≤eÃÑ·Ê<£û „âßq∞‰õΩÅ`À áÈ\©
Ѩ_®ÖÁûzÛOk. ÃÑ@∞ì|_çH˜ ~Ô Hõ¯ÖÁKåÛ~Ú. U^ÕâßxÔH<· å ZyiáÈQÆÅ^Œ∞.
ZHõ¯_» "Õ`«<åÅ∞ `«‰õΩ¯=~Ú`Õ JHõ¯_»‰õΩ J"≥∞iHÍ HõOÃÑhÅ∞
"≥oá¡ ÈÜ«∂~Ú. WO_çÜ∂« Ö’ „âßq∞‰õΩxH˜ =KÕÛ P^•Ü«∞O 10= =O`Õ.

HÍHõ, Jã¨Å∞ rq`« K«Å# ã¨∂„`åÅ#∞ qÑ≤ÊK≥¿ÑÊ, P ã¨∂„`åÅ#∞
J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ Ñ¨iHõ~åÅ∞ JOkOKÕ ã≤^•úO`« ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ *Ï˝#^•fi~åÅ∞
`≥~°∞™êÎ~Ú. „Ѩu Ѩ~î°#O #∞Op L`ÕÎ[O á⁄O^ŒQÆÅ J=HÍâßxfl
W™êÎ~Ú. `«`fi« âß„ã¨OÎ , ~å[H©Ü∂« i÷Hõ âß„ã¨OÎ , K«i„`«, ™ê=∂lHõâß„™êÎÅ
#∞Oz J@∞=O\˜ ѨÙãÎ̈HÍÖˇ<Àfl LO\Ï~Ú.
Wxfl ѨÙãÎ̈HÍÅ „ѨÉèÏ"åÅÖ’Oz q_»nã≤, Jxfl\˜Hõ<åfl ##∞fl
Z‰õΩ¯= „ѨÉèÏq`«O KÕã≤# ѨÙãÎ̈HõO U^Œx J_çy`Õ K≥ѨÊ_»O Hõ+ì̈O QÍx
|Ǩïâß J\Ï¡ K≥Ñʨ QÆÅ UÔHH· õ ѨÙã¨HÎ Oõ 'Hõ<åºâ◊√ůO—. =ÚÃÑÊ· S^ÕàH¡◊ O˜ ^Œ
"≥Ú^Œ\ ™˜ êi K«kq# Hõ<åºâ◊√ůO WѨÊ\˜H˜ H˘xfl _»[#¡ ™ê~°~¡ Ú<å
K«kq LO\Ï#∞. Z<Àfl ã¨OÉèÏ+¨}Å∞ HõO~îÀáê~î°O. „Ѩu~ÀE U^À
XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ Hõ<åºâ◊√ůO QÆ∞~˘Îã¨∂Î<Õ LO@∞Ok. <å g∞^Œ P
ѨÙãÎ̈HõO „ѨÉèÏ=O =Å¡ Jk „Ѩu ã¨O^Œ~åƒùxH© QÆ∞~˘Îã¨∞ÎO^•? ÖËHõ,
QÆ∞~°*Ï_» ^•~°≈xHõ`« =O^Œ ã¨O=`«û~åÅ W=`«eH˜ "åºÑ≤OzO^•?
Ô~O_»∂ x["Õ∞ HÍ=K«∞Û.
XHõ xiÌ+¨ì ã¨÷ÅHÍÖÏÖ’¡ ~åã≤# ѨÙã¨ÎHõO P ã¨÷ÅHÍÖÏÅ∞
QÆ_çzáÈ~Ú# `«~åfi`« ‰õÄ_» „áêã¨OyHõ`«#∞ HÀÖ’ÊHõáÈ=_»O ^•x
gHõ∆}O d [#=i 2010
„ѨÉèÏ"åxH˜ QÆ∞~°∞Î. Z=~À `«=∞ ™⁄O`« "Õ^Œ##∞, "å^Œ##∞
„ѨHõ\ ˜OK«∞‰õΩ#fl ѨÙã¨ÎHõO <å "Õ^Œ#‰õΩ, <å "å^Œ#‰õΩ JHõ∆~åÅ∞
`˘_çy#@ìxÑ≤OK«_»O P ѨÙãÎ̈HõO „ѨÉèÏ"åxH˜ QÆ∞~°∞Î. XHõ ѨÙãÎ̈HõOÖ’x
áê„`«Å∞, ã¨O|O^è•Å∞, ã¨xfl"ÕâßÅ∞, L^ÕfiQÍÅ∞, "åºMϺ<åÅ∞,
"å^Œ#Å∞, qâı+¡ }¨ Å∞ áê~ Ωõ Å x[rq`«OÖ’ K«∞@∂ì Hõ#|_»∞`«∞O_»_O»
P ѨÙã¨HÎ Ñõ Ù¨ „ѨÉÏè "åxH˜ QÆ∞~°∞.Î JO>Ë XHõ ѨÙã¨HÎ Ñõ ~¨ #°î O ^•fi~å =∞x+≤Ö’
x~°O`«~° ã¨OÉèÏ+¨} ~°QÆ∞ÖÁ¯O@∞Ok. `å=Ú K«kq# ѨÙãÎ̈HõO, `«=∞
K« ∞ @∂ì rq`« O x~° O `« ~ ° O 㨠O Ѷ ¨ ∞ i¬ã¨ ∂ Î , 㨠i áÈÅ∞Û‰õ Ω O@∂
™êQÆ ∞ `« ∞ #flѨ Ù Ê_» ∞ =∞#∞+¨ µ Å∞ P SHõ º `« - Ѷ ¨ ∞ ~° ¬ }ÅÖ’OKÕ
J=QÍǨÏ#Å#∞ ÃÑOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. <≥·ã¨iæHõ, ã¨Ç¨Ï[rqQÍ L#fl =∞x+≤
™ê=∂lHõrqQÍ, L^•`«Î =∂#=rqQÍ Z^ŒQÆ_®xH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOKÕk
ѨÙã¨ÎHõѨ~î°#O.
(D "庙êxH˜ `˘e~°∂ѨO 2001 Ѷ≤„|=i 18# q[Ü«∞"å_»
ѨÙãÎ̈Hõ =∞Ǩϟ`«û=OÖ’ KÕÜ«∞=Åã≤ LO_ç# „Ѩã¨OQÆ "åºã¨O. q∞„`«∞_»∞
P[O Jb ǨÏ`«º =Å¡ <Õ#∞ P ã¨Éèí‰õΩ Ǩ[~°∞ HÍÖËHõáÈQÍ, P
„Ѩã¨OQÆÉèÏQÍÅ∞ x~åfiǨωõΩÅ∞ K«kq qxÑ≤OKå~°∞) g
37
 á¶ÈHõãπ : K«^Œ==Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
^Õâ◊ ^ÕâßÅ #∞Op L^ÀºQÍÅ HÀã¨O J"≥∞iHÍ KÕ~å~°∞. J"≥∞iHÍ
HÍi‡‰õΩÅ∞ gà◊`¡ À áÈ\© Ѩ_®eû =zÛOk. HõOÃÑhÅ∞ D J=HÍâßxfl
LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. r`åÅ∞ `«yæOKå~Ú. QÆ`«OÖ’ =∂O^•ºÅÖ’
áÈ~Ú# L^ÀºQÍÅ∞ qHÍã¨HÍÖÏÖ’¡ uiy =KÕÛq. „ѨѨOpHõ~°},
âߢãÎ̈ ™êOˆHuHõ qѨ¡=O Ѩiã≤Î`«∞Ö’¡ =∂~°∞Ê`≥KåÛ~Ú.1981, 1991,
2001 =∂O^•ºÅÖ’ á⁄~Ú# L^ÀºQÍÅ∞ qHÍã¨HÍÅÖ’¡ =∞m¡ ~åÖË^∞Œ .
JO`ÕHÍ^Œ∞, QÆ∞OѨ٠`˘ÅyOѨÙÅ∞ H˘#™êQÍ~Ú. „Ѩã¨∞Î`« =∂O^ŒºOÖ’
`˘ÅyOѨÙÅ∞ „Ѩ=∂^Œ™ê÷~ÚÖ’ LO\ÏÜ«∞x ~°K«~Ú`« Jaè„áêÜ«∞O.
1973 #∞Op 1995 =~°‰õÄ ã‘ìÖò Ѩi„â◊=∞Ö’ HÍi‡‰õΩÅ ã¨OYº 6
ÅHõ∆Å #∞Op 1,80,000‰õΩ `«yæOk. 1980-2005 =∞^茺 2
HÀ@¡=∞Ok W`«~° ^Õâ◊ã¨∞ÎÅ∞ K«@ì „Ñ¨HÍ~°"Õ∞ J"≥∞iHÍ KÕ~å~°∞. W^Õ
HÍÅOÖ’ P<£_®‰õΩº"≥∞O>ˇ_£ =~°¯~üû 1 HÀ\© 20 ÅHõÅ∆ =∞Ok „Ѩ"tÕ Oz
LO\Ï~°x JOK«<å.
2006Ö’ W^ŒÌ~°∞ ÃÑ^ŒÌÅ∂, W^ŒÌ~°∞ Ñ≤Å¡Å∂ L#fl ‰õΩ@∞OÉÏxH˜
U_®kH˜ P^•Ü«∞O 20,444 _®Å~°¡H˜ `«yæ`Õ ¿Ñ^ŒiHõ ™ê÷~Ú. JO>Ë
XHõiH˜ ѨÓiΠѨx QÆO@H˜ 9.83 _®Å~üÅ∞ =KÕÛk LO_®e. D
x~°fiK«#O „ѨHÍ~°O J"≥∞iHÍÖ’ 2006 Ö’ 3 HÀ\Ï¡ 65 ÅHõ∆Å =∞Ok
¿Ñ^ŒiHõOÖ’ L<åfl~°∞. JO`Õ P^•Ü«∞O J~Ú`Õ U^À |`«∞‰õΩ`å~°O`Õ.
[#~°Öò "≥∂\Ï~üû á¶È~ü¤ „H˜[¡~ü =¸_»∂ 2008 "≥Ú^Œ\’¡ 70,000
Ü«¸xÜ«∞<£ L^ÀºQÍÅx `˘Åyã¨∞Î#fl@∞¡ „ѨHõ\ ˜OzOk. JO`ÕHÍ^Œ∞.
J"≥∞iHÍÖ’ 20 áê¡O@∞¡ =¸¿ã™êÎ#Ok. "å\˜x `«‰õΩ¯= "Õ`«<åÅ∞#fl
^ÕâßʼnõΩ =∞o¡™êÎ#Ok. "≥∞H˜ûHÀÖ’ JÃãOc¡ „âßq∞‰õΩ_çH˜ QÆO@H˜ 3.5
_®Å~°∞¡. J^Õ _≥„\Ï~Ú\òÖ’ 27 _®Å~°∞¡.
_≥eÊù, q™êìº<£ „ѨÑO¨ K«OÖ’<Õ JuÃÑ^ŒÌ P\’ q_çÉÏè QÍÅ∞ ã¨~Ñ° ~¨¶ å
KÕ¿ã HõOÃÑhÅ∞. _≥eÊù J"≥∞iHÍÖ’ k"åÖÏ ^•YÅ∞ KÕã≤Ok.
q^ÕâßÅÖ’- "≥∞H˜ûHÀ, K≥·<å ÖÏO\˜ `«‰õΩ¯= "Õ`«# ^ÕâßÖ’¡ P HõOÃÑhH˜
1,15,000 =∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞<åfl~°∞. ^•x ÅHõ∆ ºO J"≥∞iHÍÖ’
„âßq∞‰õΩÅ "Õ`«<åÅ∞ 27 _®Å~°¡ #∞Oz 16.5 _®Å~°¡‰õΩ `«yæOK«_»O.
J"≥∞iHÍÖ’ L#fl 32,000 =∞Okx 7000H˜ ‰õΩkOK«_»O. JO>Ë 25
"ÕÅ Ü«¸xÜ«∞<£ L^ÀºQÍefl <åâß#O K≥Ü«∞º_»O.
2004 "Õ∞ Ö’ á¶⁄Ô~ãì̈~ü iÃã~üÛ ã¨Oã¨÷ 2015 HõÖÏ¡ 33 ÅHõ∆Å
"≥·\ò HÍÅ~ü L^ÀºQÍÅ∞ q^ÕâßÅH˜ "≥o¡áÈ`åÜ«∞x K≥Ñ≤ÊOk. JO>Ë
13,600 HÀ@¡ _®Å~°¡ "Õ`«<åÅ∞ J"≥∞iHÍ #∞Oz `«‰õΩ¯= "Õ`«#
„áêO`åÅH˜ "≥o¡áÈ`å~Ú. J"≥∞iHÍÖ’ XHõ HõOѨӺ@~ü „áÈ„QÍ=∞~üH˜
QÆO@H˜ 60 _®Åi¡¿ãÎ, WO_çÜ«∂Ö’ 10 _®Å~°∞¡ KåÅ∞ Jx P ã¨Oã¨÷
K≥Ñ≤ÊOk. XHõ x~°fiK«#O „ѨHÍ~°O H©`å"Õ`«#O JO>Ë QÆO@H˜ 11.11
_®Å~°∞¡, JO`«‰õΩ `«‰õΩ¯=. 2006Ö’ J"≥∞iHÍÖ’ JO`«‰õΩ `«‰õΩ¯=
=KÕÛ L^ÀºQÍÅ∞ 4 HÀ@¡ 40 ÅHõÅ∆ ∞<åfl~Ú. 1973Ö’ ã¨Q@Æ ∞ „âßq∞‰õΩx
gHõ}
∆ O Ѩ„uHõ#∞ „Ѩu <≥Å 29–30 `ÕnÖ’¡ áÈã¨∞ì KÕ™êÎO. Ѩ„uHõ 7= `ÕnÖ’QÍ JO^ŒHáõ È`Õ =∂‰õΩ
`≥eÜ«∞Ѩ~Û° O_ç. K«O^• ~Ô #∞º=Öò KÕã∞¨ ‰õΩ#fl "åiˆH Ѩ„uHõ#∞ ѨOÑ≤OK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
38 gHõ∆}O d [#=i 2010
"å~°O "Õ`«#O 581.67 _®Å~°∞¡ (2005 qÅ∞=Ö’). JHõ¯_»#∞Oz
1995 ^•HÍ Ñ¨_»∞`«∂ =zÛOk. uiy 2000 ^•HÍ ÃÑiy =∞o¡
Ѩ_çáÈ~ÚOk. 2006 Ö’ 543.65 _®Å~°¡‰õΩ Ѩ_çOk. JO>Ë 30
Uà◊¡Ö’ "å~åxH˜ 40 _®Å~°∞¡ `«yæOk. nxfl |\ì̃ #∂\˜H˜ 80 =∞OkH˜
7 âß`«O "Õ`«#O `«yæOk.
1981Ö’ ~˘<åÖò¤ sQÆ<£ J^茺‰õ∆Ω_»Ü«∂º_»∞. Ü«¸xÜ«∞#¡x ^≥|ƒ
fâß_»∞. Ü«∞[=∂#∞Å Wëêì~å[ºO U~°ÊiKå_»∞. ѨÙ#~ü =º=ã‘÷Hõ~°}x
J_»∂¤ PÑ¨Ó ÖˉõΩO_® „áÈ`«ûÇ≤ÏOKå_»∞. Z~Ú~ü „\ÏѶ≤H± HõO„\ÁÅ~üû
Ü«¸xÜ«∞<£x qzÛ#flO K≥Ü∞« º_®xH˜ ã¨~fi° â◊‰Ωõ ÅÎ ∂ X_®¤_∞» . `«# =ÚO^Œ∞
J^茺‰õ∆Ω_»∞ lg∞‡ HÍ~°ì~ü Ѩ^äŒHÍxfl ã¨=∞~°÷=O`«OQÍ J=∞Å∞ ѨiKå_»∞.
11,400 =∞Ok HÍi‡‰õΩefl `˘ÅyOKå_»∞. "åà◊¡x rq`«HÍÅO áê@∞
„ѨÉèí∞`Àfi^ÀºQÍÅH˜ J#~°∞›Å∞QÍ „ѨHõ\ ˜OKå_»∞. áêÅHõ=~åæÅH˜ Ѩ@∞ì
zH˜¯Ok. J=HÍâßxfl JOkѨÙK«∞Û‰õΩ<åfl~°∞. [#~°Öò ZÅ„Hì̃H± ѨQÍæÅ∞
Ѩ\ ì̃# *ÏH± "≥ÖòÛ 72,000 =∞Okx `˘ÅyOKå_»∞. `«~åfi`« P~üã≤Zx
H˘x JO^Œ∞Ö’ =ÚO^Œ∞ 51,000 =∞Okx `«~åfi`« =∞~˘Hõ 31,000
=∞Okx fã≤"Õâß_»∞. J`«xfl JO^Œ~°∂ #∂º„\Ï<£ *ÏH± J<Õ"å~°∞.
(#∂º„\Ï<£ ÉÏOÉòÖÏQÍ K«„\ÏÅÖ’<Õ LOz [<åxfl K«OѨ_O» Ö’ <Õ~Ê° i
Jx). 1980 iHõ=s HÍÅOÖ’ QÆ∞OѨ٠`˘ÅyOѨÙÅ∞ (=∂ãπ ÖËPѶπû)
x~å@OHõOQÍ H˘#™êQÍ~Ú. XHõ¯ P\’ Ѩi„â◊=∞Ö’<Õ 35 áê¡O@∞¡
=¸ã≤"Õâß~°∞. `«~åfiu 1990 =∂O^ŒºOÖ’#∂, 2001 =∂O^ŒºO
Ö’#∂ ~Ô O_»∞ iHõ=sÖ’¡#∂ QÆ∞OѨ٠`˘ÅyOѨÙÅ *’~°∞ `«QÖæÆ ^Ë ∞Œ . qHÍã¨
HÍÅOÖ’ ‰õÄ_® L^ÀºQÍÅ∞ ~°^ŒÌ=Ù`«∞<åfl~Ú. HÍi‡‰õΩÅ HõëêìÅ∞
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂<Õ L<åfl~Ú
1997 Ü«Ú<≥·>ˇ_£ áêÔ~ûÖò ã¨ifiãπ „âßq∞‰õΩÅ∞ ã¨"≥∞‡ KÕâß~°∞.
1,85,000 =∞OkÖ’ #∂\˜H˜ 60 =∞Ok áê~üì>ÿ̌O "åà◊√¡. "åà◊¡H˜
QÆO@H˜ 9 _®Å~°∞¡. J^Õ Ñ¶¨ÙÖò >ÿ̌O "åà◊¡H˜ QÆO@H˜ 19.95 _®Å~°∞¡.
Ѷ¨ÙÖò >ÿ̌O L^ÀºQÍÅ∞ _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. ÃÑ·QÍ 10,000 =∞Ok áê~üì
>ÿ̌O "Õ`«#q∞ã¨∂Î "å~åxH˜ 35 QÆO@Å∞ ѨxKÕ~Úã¨∞Î<åfl~°∞. ã¨"≥∞‡
ÉÏQÍ [iyOk. ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ aÖò H˜¡O@<£ g∞^Œ XuÎ_ç `≥KåÛ~°∞.
„ѨÉèí∞`«fiO ã¨"≥∞‡x `˘H˜¯"Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ ã≤^Œú"≥∞ÿOk. ZZѶπZÖò–ã≤SX
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ "≥#H˜¯ `«QÍæ~∞° . „âßq∞‰õΩÅO`å ã¨=∞i÷Oz# ã¨"∞≥ ‡ „Hõ=∞OQÍ
=Úyã≤Ok. WO^Œ∞‰õΩ ~°K«~Ú`« <åÜ«∞‰õΩefl `«Ñ¨CѨ\Ïì_»∞.
HÍi‡Hõ áÈ~å\ÏÅ∞ `«Ñ¨Ê "Õ`«<åÅx xÅɡ@∞ì‰õΩ<Õ =∂~°æO ÖË^Œx
ã¨Ê+¨Oì QÍ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ K≥|∞`å_»∞. =∂i¯ûã¨∞ì J=QÍǨÏ#`À ~åã≤# ѨÙã¨HÎ Oõ
Wk. PÜ«∞# ~°K«#Å #∞Oz KåÖÏ KÀ@¡ HÀ\ò KÕâß_»∞. "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ_ç`Õ
z=i ^•HÍ K«HõK«HÍ ™êyáÈ`«∞Ok. L^ÀºQÆ∞Å∂, HÍi‡‰õΩÅ∂,
"Õ∞^è•=ÙÅ∂ JO^Œ~°∂ `«Ñ¨ÊHõ K«^Œ"åeû# ѨÙãÎ̈HõO Wk.
DѨÙã¨HÎ Íxfl WO@Ô~fl\òÖ’ D J„_≥ãÖπ ’ Lz`«OQÍ á⁄O^Œ=K«∞Û:
http://www.lowwagecapitalism.com/Low-WageCapitalism-lores.pdf g
 Ѩ„uHÍ „ѨHõ@#
áÈbã¨∞ HÍÅ∞ÊÅ∞, Ѩiã¨~° „QÍ=∂Ö’¡ =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· J`åºKå~åÅ∞, áÈbã¨∞, ¢ÃÑ·"Õ\ò =¸HõÅ =Ú@ì_çÖ’ L#fl <å~åÜ«∞}ü Ѩ\Ïfl‰õΩ JdÅ
ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏ x[x~åú~}° |$O^ŒO"≥o¡ Z^Œ∞~˘¯#fl J#∞Éèí"åÅ∞ JHõ¯_ç Ѩiã≤÷uH˜ J^ŒÌO Ѩ_»`å~Ú
x~°Oƒ ^èOŒ Ö’ <å~åÜ«∞}ü Ѩ\Ïfl
Xi™êûÖ’x HÀ~åѨÙ\ò lÖÏ¡Ö’x <å~åÜ«∞}ü Ѩ\ÏflÖ’ 20
#=O|~ü 2009# [iy# áÈbã¨∞ HÍÅ∞ÊÅ∞, Éèeí Ü«∂ѨÙ\ò, a„HõOѨÓ~ü,
|ã¨<Ñ£ Ù¨ \ò, áêÅѨÙ\ò „QÍ=∂Ö’¡ Pk"åã‘ =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· [iy# J`åºKå~°
ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ ѨijeOK«_®xH˜ JdÅ ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏ x[x~åú~°}
|$O^ŒO 9 _çÃãO|~ü 2009# áê~°fifѨÙ~°O #∞O_ç L^ŒÜ«∞O 8.30
QÆO@ʼnõΩ |Ü«∞Å∞^ÕiOk. |$O^ŒOÖ’x Ѩ^HŒ ˘O_»∞ =∞OkÖ’ `˘q∞‡k
=∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å∞ HÍQÍ, ¢_≥·=~ü`À ã¨Ç¨ W^ŒÌ~°∞ ѨÙ~°∞+¨µÅ∞<åfl~°∞. P
„áêO`åxfl ѨijeOK«_®xH˜ JdÅ ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏ x[x~åú~}° |$O^ŒO
=ã¨∞Î#fl@∞¡QÍ 7 _çÃãO|~ü 2009# HÀ~åѨÙ\ò HõÖˇHõì~ü‰õΩ ã¨=∂Kå~°O
JO^Œ*Ëâß~. "Õ∞=Ú „Ѩܫ∂}OÖ’ LO_»QÍ <å~åÜ«∞}ü Ѩ\Ïfl áÈbã¨∞
¿ãì+¨<£ =^ŒÌ áÈbã¨∞Å∞ =∞=∞‡efl Páê~°∞. =∂ |$O^ŒOÖ’x ã¨Éèí∞ºÅ
¿Ñ~°∞¡, z~°∞<å=∂, "≥Úɡ·Öò #O|~°∞¡ JHõ¯_» "å~°∞ J_çy# q=~åÅ∞
`≥eÜ«∞*ËâßO. ¢_≥·=~ü `«# Öˇ·Ãã<£û, W#∂ûºÔ~<£û HÍy`åÅ∞ áÈbã¨∞ʼnõΩ
K«∂áê_»∞. áÈbãπ ¿ãì+¨<£ P=~°}Ö’ KåÖÏ=∞Ok =º‰õΩÎÅ∞ ™ê^è•~°}
^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ L<åfl~°∞. XHõix J_»QÆQÍ "å~°∞ „Ѩ`ÕºHõ áÈbã¨∞ |ÅQÍÅH˜
K≥Ok#"å~°x `≥eã≤Ok. Z=fiiH© Ü«¸xá¶êOÅ∞ ÖË=Ù. ¿Ñ~°¡#∞
`≥eÜ«∞*Ë¿ã QÆ∞iÎOѨ٠aà◊¡Å∞ ÖË=Ù. "åiÖ’ XHõix J_çy`Õ P
„áêO`«OÖ’x áÈbã¨∞ |ÅQÍÅ ã¨OYº Ô~O_»∞ =O^ŒÅ =∞Ok ^•HÍ
LO^Œx `≥eã≤Ok. "Õ∞=Ú JHõ¯_» L#flѨC_»∞ áÈbã¨∞ ¿ã+ì <¨ £ P=~°}Ö’
XHõ Ü«∂Éè·ˇ =∞Ok ^•HÍ (Pk"åã¨∞Å∞) „QÍ=∞ã¨∞ÅÎ ∞ "≥∂HÍà◊á Ñ· ‰õÄ~˘Ûx
HõxÑ≤OKå~°∞. "åà◊¡O`å 'Kèåã‘ =ÚeÜ«∂ Pk"åã≤ ã¨OѶπ∞— ‰õΩ
K≥Ok#"å~°x, áÈbã¨∞ʼnõΩ 'ÖÁOyáÈ~Ú#— "å~°x `≥eã≤Ok.
¿ãì+¨<£Ö’ L#fl áÈbãπ JkèHÍix Hõe¿ã „Ѩܫ∞`«flO KÕÜ«∞QÍ,
ѨxÖ’ L<åfl~°x, ™êÜ«∞O„`«O HõÅ∞™êÎ~°x K≥áêÊ~°∞. JHõ¯_» ™ê^è•~°}
^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ L#fl áÈbã¨∞Å #∞O_ç <≥=∞‡kQÍ =∂ÃÑ· Jã¨Ç¨Ï#O =ºHõÎO
HÍ™êyOk. "åà◊Ö¡ ’ H˘O`«=∞Ok '=∂ Wà◊√¡ `«QÅÆ |_ç#ѨC_»∞ gà◊O¡ `å
ZHõ¯_» L<åfl~À, HÍÅ∞ÊÅ∞ [iˆQã¨iHõÖÏ¡ =KåÛ~°∞— Jx J#™êQÍ~°∞.
H˘O`«=∞Ok â◊„`«∞ѨÓi`« "åºYºÅ∞ KÕÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞.
D֒Ѩ٠¿ãì+¨<£ |Ü«∞@ Ô~O_»∞ =O^ŒÅ =∞OkH˜ ÃÑ·QÍ
QÆ∞q∞QÆ∂_®~°∞. "å~°∞ K«∂_»_®xH˜ ™ê^è•~°} „QÍ=∞ã¨∞ÎÅÖÏQÍ QÍh,
Pk"åã¨∞ÅÖÏQÍ QÍh ÖË~°∞. 'q∞=∞‡efl, g∞ "åǨÏ<åÅx JHõ¯_»∞#fl
"åàı¡"≥∞ÿ<å K≥Ü«∞º=K«Ûx, =∂‰õΩ Z@∞=O\˜ ÉÏ^茺`å ÖË^Œx— JO@∂
¿ãì+¨<£Ö’ áÈbã¨∞Å∞ =∞=∞‡efl ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. D Ѩiã≤÷uÖ’ "Õ∞O
"≥#H˜¯ =∞o¡áÈ`å=∞x K≥áêÊO. "Õ∞O áÈbã¨∞¿ãì+¨<£ #∞Oz |Ü«∞@‰õΩ
J_»∞QÆ∞ ÃÑ@ìQÍ<Õ JHõ¯_» L#fl =¸Hõ =∞=∞‡efl K«∞@∞ì=Ú\˜Oì k. "åà◊Ö¡ ’
gHõ∆}O d [#=i 2010
H˘O`«=∞Ok "åǨÏ#O "≥#Hõ J^•Ìxfl ѨQÆ∞ÅQ˘\Ïì~°∞. ¢_≥·=~ü#∞
Hõ^ŒÅhÜ«∞‰õΩO_® K«∞@∞ì=Ú\˜ì, <å<å ^Œ∞~åƒù+¨ÖÏ_ç, „Ѩâ◊flÅ∞ "Õã≤
ɡkiOKå~°∞. |$O^ŒOÖ’x =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ K≥ѨÊ~åx ÉèÏ+¨Ö’ H˜OK«Ñ¨iKÕ
=∂@Å∞ J<åfl~°∞. ™ê^è•~°} ^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ JѨÊ\˜=~°‰õΩ `«# "≥Úɡ·Öò
á¶È<£`À á¶⁄\’Å∞ fã¨∞Î#fl áÈbã¨∞ '"åà◊¡x H˘@ìO_ç— Jx JiKÕ ã¨iH˜,
JHõ¯_» L#fl =¸Hõ =∂ g∞kH˜ =zÛOk. ¢_≥·=~ü#∞ =∞m¡ =∞m¡ K≥OѨ
ѨQ∞Æ ÅQ˘\Ïì~∞° . =∞^è∞Œ q∞`«, _≥Ƀ·ˇ ù J~Ú^Õà¡◊ ‰õΩã¨∞"£∞ HÍiflH±Å∞ ¢_=·≥ ~ü#∞
q_çÑ≤OK«_®xH˜ "≥à◊¡É’`Õ XHõ~°∞ =∞^èŒ∞q∞`« Ñ‘Hõ Ѩ@∞ì‰õΩ<Õ „Ѩܫ∞`«flO
KÕâß~°∞. P"≥∞ `«##∞ `å#∞ ~°H˜∆OK«∞‰õΩ<Õ „Hõ=∞OÖ’ ^Œ=_»‰õΩ QÆ\ ì̃QÍ
^≥|ƒ `«yeOk. ‰õΩã¨∞"£∞ ‰õÄ_® QÍÜ«∞Ѩ_çOk.
áÈbã¨∞¿ãì+¨<£ ֒ѨŠ~°∞q∞`« ‰õΩO^Œ∂#∞ XHõ`«#∞ u@ìQÍ,
=∞~˘Hõ`«#∞ 'D P_»"åà◊¡O`å JHõ¯_» L#fl =∞QÆ"åà◊¡`À Ѩ_»∞HÀ=_®xH˜
=KåÛ~°—<åfl_»∞. =∞=∞`å^•ãπ#∞ gѨ٠g∞^Œ H˘\˜,ì <å<å ^Œ∞~åƒù+Ö¨ Ï_®~°∞.
W=hfl ‰õÄ_® áÈbã¨∞ |ÅQÍÅ =ÚO^Œ∞, áÈbã¨∞¿ãì+¨<£ |Ü«∞>Ë
[iQÍ~Ú. D֒Ѩ٠XHõ áÈbã¨∞ '¿ã+ì <¨ £ |Ü«∞@ L#fl áÈbã¨∞ÅO^Œix
֒ѨʼnõΩ ~°=∞‡x, [<åxfl W+ì̈"≥ÚzÛOk KÕã¨∞HÀx=∞‡x— JiKå_»∞.
=∂ JO^ŒiÖ’HõÖÏ¡ ¢_≥·=~ü ÉÏQÍ ^≥|ƒÅ∞ u<åfl_»∞. J`«xfl
áÈbã¨∞Å ÉÏi #∞Oz q_çÑ≤Oz |O_ç ZH˜¯OK«_®xH˜ "Õ∞O Jxfl
~°HÍÅ∞QÍ „Ѩܫ∞uflOKåO. |O_çH˜ #+¨ìO KÕâß~°∞. H˜\ ˜H© J^•ÌÅ∞
ѨQÆ∞ÅQ˘\Ïì~°∞. Ju Hõ+¨ìO g∞^Œ "Õ∞O JHõ¯_ç #∞Oz |O^èŒ∞QÍñ"£
„QÍ=∞O "≥·Ñ¨Ù |Ü«∞Å∞^Õ~åO. =∞=∞‡efl "≥∂@~üÃã·H˜à◊¡ÃÑ· Ü«Ú=‰õΩÅ∞
J#∞ã¨iOKå~°∞. =∞m¡ |O^èŒ∞QÍñ"£ áÈbãπ¿ãì+¨<£‰õΩ P „QÍ=∂xH˜
=∞^茺֒ ™ê^è•~°} ^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ L#fl áÈbã¨∞Å∞ =∞=∞‡efl xeÑ≤"Õâß~°∞.
¢_≥·=~ü Öˇ·Ãã<£û, |O_ç HÍy`åÅ∞ QÆ∞OA‰õΩ<åfl~°∞. `«# HÍy`åÅ HÀã¨O
|uq∞ÖÏ_»∞`«∞O>Ë, D֒Ѩ٠W~°"≥·=∞Ok JHõ¯_» QÆ∞q∞QÆ∂_®~°∞. "Õ∞O
ZÖÏQÀ |O_ç HÍy`åÅ∞ "≥#H˜¯ fã¨∞H˘x =ÚO^Œ∞‰õΩ HõkÖÏO. =∞=∞‡efl
"≥∂@ÖòÃãH· à˜ Ã¡◊ Ñ· J#∞ã¨iã¨∞#Î fl Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ¢_=·≥ ~ü#∞ H˜\ H˜ © #∞OKÕ =∞m¡
H˘\Ïì ~ ° ∞ . "Õ ∞ O JѨ Ê \˜ ˆ H D KÕ ^ Œ ∞ J#∞Éè í " åŠѨ ~ ° O Ѩ ~ ° ` À
HõOÑ≤OzáÈÜ«∂O. ëêH±‰õΩ QÆ∞~°Ü«∂ºO.
JHõ¯_ç #∞Oz Hõ@∞ìÖò¿Ñ@ "≥·Ñ¨Ù |Ü«∞Å∞^Õ~åO. JHõ¯_»‰õΩ
KÕ~°Hõ=ÚO^Õ "Õ∞O =ã¨∞Î#fl@∞¡ JHõ¯_ç "åiH˜ ã¨=∂Kå~°O JOkOk.
Z^Œ∞ÅÌ |O_çx J_»O¤ QÍ xeÑ≤ ~À_»∞#¤ ∞ JѨÊ\˜Hˆ =¸ã≤"âÕ ß~°∞. WHõ¯_»
‰õÄ_® Pk"å¿ã`«~°∞ÖË ¢_≥·=~ü#∞ |Ü«∞@‰õΩ ÖÏy ^•_çKÕâß~°∞. =∂
|$O^ŒOÖ’ L#fl =∞~˘Hõ ѨÙ~°∞+¨ ã¨Éèí∞º_»∞ ѨÓ~°‚K«O„^Œ ™êǨï#∞ ‰õÄ_®
|Ü«∞@‰õΩ ÖÏy H˘>Ëì „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕâß~°∞. "Õ∞O HõeÊOK«∞H˘x
39
 Ѩ„uHÍ „ѨHõ@#
~°HO∆˜ K«_®xH˜ „ѨÜ∞« uflã¨∞#Î flѨC_»∞ ‰õΩã¨∞"£∞ HÍiflH±‰Ωõ ^≥|ƒÅ∞ `«yÖÏ~Ú.
P ^≥|ƒÅ‰õΩ `«Å‰õΩ ÉÁÑ≤Ê Hõ\ ì̃Ok.
JHõ¯_» Ѩk¿ÇÏ#∞ xq∞ëêʼnõΩ ÃÑ·QÍ D ÃÑ#∞QÆ∞ÖÏ@ [iyOk.
"Õ∞O „ѨÜ∂« }˜ã∞¨ #Î fl "åǨÏ<åxH˜ =∞iO`« #+¨Oì KÕâß~°∞. ¢_=·≥ ~ü#∞ =∞ixfl
K≥OѨ^≥|ƒÅ∞ H˘\Ïì~°∞. =∂ÃÑ· =∞iO`« Ç≤ÏO㨠[iyOk. |O_çx
`«QÆÅɡ_»`å=∞x ɡkiOKå~°∞.
D֒Ѩ٠|O^è∞Œ QÍñ"£ „QÍ=∞OÖ’ =∂ ¿Ñ~°∞¡ fã¨∞‰õΩ#fl ™ê^è•~°}
^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ L#fl 'áÈbã¨∞Å∞— JHõ¯_çH˜ KÕ~°∞H˘x JHõ¯_» L#fl QÆ∞OѨÙ#∞
K≥^Œ~°Q˘\Ïì~°∞. D Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ „Ѩ`ÕºHõ áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞¡QÍ
(Zãπ.Ñ≤.X.) xÜ«∞q∞OKå~°x `«~°∞"å`« =∂‰õΩ `≥eã≤Ok.
=¸_»∞KÀ@¡ PÑ≤, =∂ÃÑ· ^•_»∞ʼnõΩ áêÅÊ_ç# Ü«Ú=‰õΩÅ∞
=∞=∞‡efl PO„^茄Ѩ^Õâò ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅ ^•HÍ "≥O|_çOKå~°∞. áÈbã¨∞Å∞
D ™ê^è•~°} ^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ L#fl Ü«Ú=‰õΩÅ`À á¶È<£Ö’ ã¨OÉèÏ+¨}Å∞
[~°∞ѨÙ`«∂<Õ L<åfl~°∞.
z=~°‰õΩ "Õ∞O PO„^茄Ѩ^Õâò ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÖ’x ÉÁO_»Ñ¨e¡ „QÍ=∞O
KÕ~∞° ‰õΩ<åflO. "Õ∞O JHõ¯_çH˜ KÕi# H˘kÌ¿ãѨ\ Hˆ˜ XHõ rѨ٠xO_® PO„^è•
áÈbã¨∞Å∞, WOHÀ rѨ٠xO_® ™êÜ«Ú^èŒ „Ѩ`ÕºHõ áÈbã¨∞ |ÅQÍÅ∞
=KåÛ~Ú. "åà◊√¡ =∞=∞‡efl PÑ≤ "Õ∞=Ú Z=~°"∂≥ K≥Ñʨ =∞<åfl~°∞. =∞=∞‡efl
ÉÏkè`«∞Å∞QÍ HÍHõ, <Õ~°ã¨∞ÎÅÖÏQÍ K«∂_»_»"Õ∞ H͉õΩO_®, "åǨÏ<åxfl
`«xv KÕâß~°∞. P ~ÀA "≥Ú`«ÎOÖ’ "Õ∞O =¸_»=™êi =∂ ¿Ñ~°∞¡,
z~°∞<å=∂Å∞, á¶È<£ <≥O|~°¡ q=~åÅ∞ JO^Œ*ËâßO.
=∂ |$O^ŒOÖ’x =∞^èŒ∞q∞`« q[Ü«∞#QÆ~°O Zãπ.Ñ≤.`À
=∂\Ï¡_®ˆH "åà◊√¡ =∞=∞‡efl JHõ¯_ç #∞Oz Hõ^ŒÅxKåÛ~°∞. Xi™êû
áÈbã¨∞Å #∞O_ç "åiH˜ JOk# qâ◊fiã¨hÜ«∞ ã¨=∂Kå~°O`À, PO„^èÖŒ ’H˜
J™êOѶ≤∞Hõ â◊‰õΩÎÅ∞ „Ѩ"ÕtOKåÜ«∞<Õ ã¨=∂Kå~°O`À<Õ `å=Ú JÖÏ
=º=ǨÏiOKå=∞x J<åfl~°∞.
=∞=∞‡efl J#∞ã¨iOz# Ü«Ú=‰õΩÅ∞, áÈbã¨∞Å`À Z^Œ∞Ô~·#
J#∞Éè í " åÅ∞ =∞=∞‡efl f„= PO^Àà◊ # ‰õ Ω QÆ ∞ iKÕ â ß~Ú. ^Õ â ◊
„Ѩ*Ï™êfi=∞ºO(?) ÃÑ·, ^•x Ѩx q^è•#O ÃÑ· J<ÕHõ „Ѩâ◊flÅ∞ =Úã¨∞~°∞
‰õΩ<åfl~Ú. =∂ P"Õ^#Œ JO`å XHõ JdÅ ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏ x[x~åú~} ° 5. JHõ¯_» ™ê^è•~°} Ѩiã≤÷`«∞Å∞ <≥ÅH˘#_®xH˜ P „áêO`«
|$O^Œ"Õ∞ WO`«\ ˜ ÉèíÜ≥∂`åÊ`åhfl, Ç≤ÏOã¨#∂, J==∂<åhfl Jn
áÈbã¨∞Å ã¨=∞Hõ∆OÖ’<Õ Z^Œ∞~À¯"åeû =¿ãÎ <å~åÜ«∞}ü Ѩ\ÏflÖ’x
Pk"å㨠∞ Å∞ WOHÍ Z@∞=O\˜ Ç≤ Ï O㨠# ∞, x`« º x~° ƒ O^è • efl
Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl~À TÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û. P „áêO`«O "≥Ú`«ÎO áÈbã¨∞Å
=Ú@ì_çÖ’ LOk. D ã¨OѶ¨∞@#`À J~°÷=∞ÜÕ∞ =∞~À JOâ◊O 20
#=O|~ü 2009 Ѷ¨∞@#ÃÑ· „ѨÉèí∞`«fiO Z@∞=O\˜ ã¨fi`«O„`« x[
x~åú~°}Å#∞ J#∞=∞uOK«^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞. P „áêO`«OÖ’ J<åkQÍ
Pk"åã¨∞Å∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl ã¨=∞㨺Å#∞ |Ü«∞@‰õΩ ~åhÜ«∞^ŒÅK«∞
HÀÖË^Œ∞.
PO^Àà◊# Hõeyã¨∞#Î fl JOâßÅ∞
1. "Õ∞=Ú K«qK«∂ã≤# ÉèíÜ«∞, cè`å=Ç¨Ï Ñ¨iã≤÷u 20 #=O|~ü
2009 <å~åÜ«∞}ü Ѩ\Ïfl HÍÅ∞ÊÅ `«~åfi`« P „áêO`«OÖ’ <≥ÅH˘#fl
L„kHõΠѨiã≤÷ux K≥ѨÊHõ<Õ `≥eÜ«∞K≥|∞`ÀOk.
2. <å~åÜ«∞}ü Ѩ\Ïfl „áêO`«OÖ’x „Ѩ[Å∞ |Ü«∞@‰õΩ
~å=_®xH˜, áÈ=_®xH˜ gÅ∞ÖËx kQƃO^èŒOÖ’ L<åfl~°∞. áÈbã¨∞Å∞,
"åi Hõ#∞ã¨#flÅÖ’ #_çKÕ H˜~å~Ú =¸HõÅ`À ^•~°∞Åhfl =¸ã¨∞‰õΩ
40 gHõ∆}O d [#=i 2010
áÈÜ«∂~Ú. H˜~å~Ú =¸HõÅ#∞ J^Œ∞Ѩ٠KÕ¿ã L^ÕÌâ◊O áÈbã¨∞ʼnõΩ
ÖË^Œ∞.
3. Pk"åã¨∞ŠѨ@¡ [~°∞QÆ∞`«∞#fl, k„Q̓ùOuH˜ QÆ∞iKÕã¨∞Î#fl
J#∞z`« =º=Ǩ~°O, J`åºKå~åÅ∞, Ç≤ÏO㨠QÆ∞iOz# Z@∞=O\˜
ã¨=∂Kå~°O `≥e¿ã Ѩiã≤÷u ÖË^Œ∞.
4. <å~åÜ«∞}ü Ѩ\Ïfl áÈbã¨∞ ¿ãì+¨<£Ö’ ™ê^è•~°} ^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡
LO_ç áÈbã¨∞Å=∞x K≥ѨC‰õΩ#fl"å~°∞, áÈbã¨∞ ¿ãì+¨<£ "≥Å∞ѨŠKåÖÏ
¿ãfiK«ÛQù Í, "≥ã∞¨ Å∞ÉÏ@∞`À áÈbã¨∞Å`À ã¨OÉèÏ+¨}Å∞ [~°∞ѨÙ`«∞#fl"å~°∞,
=∞=∞‡efl H˘@ì=∞x P^ÕtOK«QÍ<Õ =ÚO^Œ∞‰õΩ Hõke#"å~°∞ |Ü«∞@
ã¨=∂*ÏxH˜ JO^Œ∞`«∞#fl x"ÕkHõÅ∞ x["Õ∞#x x~åúiã¨∞Î<åfl~°∞.
ã¨ÖÏfiA_»∞O `«~°Ç¨Ö’ JHõ¯_» 'âßOu ã¨q∞u— ѨxKÕ™ÈÎOk. "å~°∞
áÈbã¨∞Å`À, „ѨÉ∞íè `«fiO`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ #Î fl "å~À ÖËHõ „ѨÉ∞íè `«fi
Ѩ~ÀHõ∆ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À ѨxKÕã¨∞Î#fl"å~À#x J~°÷=∞=Ù`ÀOk.
5. „Ѩ=ÚY∞Å`À ‰õÄ_ç# XHõ =∞Ç≤ÏàÏ |$O^Œ"Õ∞ WO`«\ ˜
Ç≤ÏOã¨#∞ Z^Œ∞~˘¯O>Ë, „QÍ=∂ÅÖ’ U áê\˜ z#fl Jã¨=∞‡uH˜ P™ê¯~°O
ÖË^Œx ã¨Ê+ì̈=∞=Ù`ÀOk.
6. =∂ÃÑ· ^•_»∞ʼnõΩ áêÅÊ_»¤"å~°O^Œ~°∂ Pk"åã‘ÜÕ∞`«~°∞ÖË.
=∂ _ç=∂O_£Å∞
1. <å~åÜ«∞}ü Ѩ\Ïfl áÈbã¨∞ JkèHÍix "≥O@<Õ ã¨ÃãÊO_£
K͆Ƕe.
2. =∂ÃÑ· "Õˆ~fi~°∞ KÀ@¡ ^•_»∞ʼnõΩ áêÅÊ_ç# =¸HõʼnõÄ,
áÈbã¨∞ʼnõÄ L#fl ã¨O|O^è•xfl |Ü«∞@ÃÑ\Ïìe.
3. <å~åÜ«∞}ü Ѩ\ÏflÖ’x Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ ѨijeOK«_®xH˜ =ã¨∞#Î fl
ã¨fi`«O„`« |$O^•ÅÃÑ·, ™ê÷xHõ Pk"åã¨∞ÅÃÑ· J=∞Å=Ù`«∞#fl Ç≤ÏOã¨#∞
J=∞Å∞ KÕã¨∞Î#fl HÀ~åѨÙ\ò Zãπ.Ñ≤. x "≥O@<Õ ã¨ÃãÊO_£ KÕÜ«∂e.
4. JHõ¯_» Ѩiã≤÷ux "≥eH˜ fÜ«∞_®xH˜ ã¨fi`«O„`« x[x~åú~°}
|$O^•Å#∞ J#∞=∞uOKåe.
kQƃO^èŒ<åxfl LѨã¨OǨÏiOKåe.
6. <å~åÜ«∞}ü Ѩ\ÏflÖ’ [iy# HÍÅ∞ÊÅÃÑ·, JHõ¯_ç Pk"åã¨∞Å
ã¨=∞㨺ÅÃÑ· „ѨÉèí∞`«fiO "≥O@<Õ XHõ ã¨fi`«O„`« L#fl`«™ê÷~Ú qKå~°}#∞
KÕѨ\Ïìe.
D Ѩ„uHÍ „ѨHõ@##∞ WzÛ# |$O^ŒOÖ’x ã¨Éèí∞ºÅ∞ – ã¨∞^è•
Éèí~°^•fi*ò (<åºÜ«∞"åk, Ñ≤.Ü«Ú.ã≤.ZÖò., Kè«fÎãπQÆ_)£ † =∞^èŒ∞q∞`« ^Œ`«Î (k
J^Œ~ü g∞_çÜ«∂, K≥<≥·fl)† âıfi`å <å~åÜ«∞}ü (k J^Œ~ü g∞_çÜ«∂, K≥<≥·fl)†
=∞=∞`« ^•ãπ, (<Õ+¨#Öò á¶È~°O Ѷ¨~ü á¶êÔ~ãπì ёѨÙÖò JO_£ á¶êÔ~ãπì =~°¯~üû,
_èçb¡)† ^Œ∞~°æ (Kè«fÎãπQÆ_£ =∞Ç≤ÏàÏ JkèHÍ~ü =∞OKü, Kè«fÎãπQÆ_£)† „Ѩg∞Å
(=ÚHÎ̃QÍq∞ =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∞@<£, Éèí∞=<Õâ◊fi~ü)† ‰õΩã¨∞"£∞ HÍiflH± (Pk"åã≤
UH±A\Ï ã¨OѶ¨∞@#, ѨÓ}ˇ)† ~°∞q∞`« ‰õΩO^Œ∂ (HÍOÃÑ~Ú<£ JÔQ<≥ãπì
=Ü«∞Öˇ<£û P<£ =Ù"≥∞<£, Xi™êû)† ~°=∞}˜ („á⁄„ÔQã≤"£ P~°æ<≥·*Ë+¨<£ PѶπ
=Ù"≥∞<£, áê~°fifѨÙ~°O)† ѨÓ~°K‚ O« ^£ ™êǨï (PÖò WO_çÜ∂« H˜™ê<£ =∞EÌ~ü
ã¨OѶπ∞, áê~°fifѨÙ~°O).
(`≥Å∞QÆ∞ J#∞"å^ŒO : _ç.q. ~å=∞Hõ$ëê‚~å=Ù)
g
 Pk"åã¨∞Å∞ – x~°ƒO^èŒO
QÍO^èÕÜ«∞"åk Ç≤Ï=∂Oâ◊√ ‰õΩ=∂~ü Kè«fÎãπQÆ_£Ö’x ^ŒO`Õ"å_»Ö’ Ѩiã≤÷`«∞Å ÃÑ· 31 JHÀì|~ü 2009#
=ÚO|~ÚÖ’x „ÃÑãπ Hõ¡ÉòÖ’ KÕã≤# „Ѩã¨OQÆO P^è•~°OQÍ *’ºu ѨÙ<åfix ~åã≤# "åºã¨O

ã¨=∞㨺 =∂"À~Úã¨∞Öì Ï? ~å[º=∂?

J ã¨ Ö ˇ · # Éè Ï ~° ` « ^ Õ â ◊ O „QÍ=∂ÅÖ’ LO^Œ x , "å\ ˜ x
ѨÙ#~°∞r˚qOѨ K≥Ü«∞º_®xH˜ Ü«Ú=`« JHõ¯_çH˜ "≥àÏ¡Åx J#fl QÍOnèr
=∂@Å∞ #q∞‡<Õ#∞ Ѩk¿ÇÏ_»∞ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O ^ŒO`Õ"å_» "≥àÏ¡#∞.
<å P„â◊=∞O xi‡OK«∞HÀ=_®xH˜ „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ∞ <å‰õΩ Éèí∂q∞KåÛ~°∞.
~å*ϺOQÆOÖ’x 5= Ã+_»∂ºÖò „ѨHÍ~°O "åiH˜ P JkèHÍ~°O LOk.
„ѨÉèí∞`«fiO D ã¨O=`«û~°O "≥~Úº=∞Ok áÈbã¨∞Å#∞, ÖϺO_£"≥∞ÿ<£
"åǨÏ<åÅ#∞ ѨOÑ≤Oz <å P„â◊=∂xfl ‰õÄÅQ˘\ì̃OzOk. <å WÅ∞¡
‰õÄ_® ‰õÄÅQ˘@ì |_»=K«∞Û Jx, <Õ#∞ ‰õÄ_® "åà◊¡ ÖÏO\˜ "å_ç<Õ#x,
Pk"åã¨∞Å∞ ##∞fl ѨÓiÎQÍ #=∞‡_»O JѨÊ\˜ #∞OKÕ "≥Ú^ŒÅ~ÚºOk.
^ŒO`Õ"å_»Ö’ Pk"åã¨∞Å∞ Pk=∞ „Ѩ[Å =∂kiQÍ „ѨHõ$uH˜
J#∞QÆ∞}OQÍ rqOKÕ"åˆ~. ã¨ÇϨ [ <åºÜ«∞"Õ∞ JHõ¯_» J=∞Å∞Ö’ LO_Õk.
J_»=ÙÅÖ’ <Õ~åÅ∞ ÖË=Ù, áÈbã¨∞Å∞ ÖË~∞° . <å ÃÑà◊~¡ Ú# <≥Å ~ÀAʼnõΩ
<Õ#∞ ^ŒO`Õ"å_» "≥àÏ¡#∞. <Õ#∞ <å ÉèÏ~°º#∞ S^•~°∞ ~ÀAÅΩ =keÃÑ\˜ì
=∞^躌 „Ѩ^âÕ ò JO`å uiy =KÕÛ"å_çx. <å ÉèÏ~°º ZѨC_»∂ ÉèÜ í ∞« Ѩ_Ö» ^Ë ∞Œ .
^ŒO`Õ"å_»Ö’x =∂"À~Úã¨∞ìÅ∞ „Ѩ=∂^ŒHõ~°OQÍ =∂~å~°x
2005Ö’ Kè«fÎãπQÆ_£ „ѨÉèí∞`«fiO ÉèÏqOzOk. Jk 'ã¨ÖÏfiA_»∞O— x
„áê~°OaèOzOk. nx J~°O÷ 'L=∞‡_ç âßOu L^Œº=∞O—. =∂"À~Úã¨∞Åì ‰õΩ
Pk"åã¨∞Å =∞^ŒÌ`«∞ LO^Œx "åà◊¡‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. JO^Œ∞Hõx „QÍ=∂Å#∞
MÏm KÕ~ÚOKåÅ#fl x~°‚Ü«∞O fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. „Ѩ[Å#∞ |Å=O`«OQÍ
"åà◊¡ Tà◊¡#∞Oz MÏm KÕ~ÚOz, áÈbãπ¿ãì+¨#¡ ^ŒQÆæ~° HͺOѨÙÅÖ’
KÕ~åÛÅx „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. nxH˜ "åà◊√¡ H˘O`«=∞Ok QÆ∂O_®Å#∞
‰õÄ_»QÆ@∞ì‰õΩx, áÈbã¨∞Å`Àáê@∞ „QÍ=∞O g∞kH˜ "≥o¡ „Ѩ[Å g∞^Œ
^•_ç KÕã≤ HͺOѨÙÅÖ’ KÕ~°=∞x |Å=O`«O KÕ¿ã"å~°∞.
HÍh Pk"åã¨∞Å∞ „ѨHõ$u =∞^茺 – "åQÆ∞ ѨHõ¯#, H˘O_»ÃÑ·# –
LO_»_®xH˜ JÅ"å@∞ Ѩ_®¤~°∞. Pk"åã¨∞ÅÖ’ XHõ WO\˜H˜ =∞~À
WO\˜H˜ ZO`À ^Œ∂~°O LO@∞Ok. HͺOѨÙÅÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO xi‡Oz#
Ã+_»∞¤ÅÖ’ #∞Oz |Ü«∞\˜H˜ =¿ãÎ WOH˘HõiH˜ WÅ∞¡ ѨHõ¯<Õ LO@∞Ok.
h "≥#Hõ WOHÀ WÅ∞¡ LO@∞Ok. W@∞=O\˜ Ã+_»Ö¡ ’ #∞Oz Pk"åã¨∞Å∞
áêiáÈ=_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl¿ãÎ D '^Õâ◊ÉèíH˜Î— ^Œà◊O "åà◊¡ÃÑ· HÍÅ∞ÊÅ∞
[~°∞ѨÙ`«∞Ok. Ѩ@∞ì‰õΩx *ˇ·à◊¡Ö’ ÃÑ_»∞`«∞Ok, J`åºKå~°O KÕã¨∞ÎOk.
XHõ ^Œâ◊Ö’ D HͺOѨÙÅÖ’ "≥~Úº „QÍ=∂Å #∞Oz 54,000
=∞Ok Pk"åã¨∞Å∞ L<åfl~°∞. 644 „QÍ=∂Å#∞ 'â◊√kú— KÕâß=∞x
„ѨÉ∞íè `«fiO „ѨH\õ O˜ zOk. HͺOѨÙÅ #∞Oz 50,000 =∞Ok J_»=ÙÅÖ’H˜
áêiáÈÜ«∂~°∞. JѨC_»∞ HͺOѨÙÅÖ’ L#fl "åà◊√¡ =∂ ѨHÍ∆ # L<åfl~°x,
gHõ∆}O d [#=i 2010
áêiáÈ~Ú# "å~°∞ #HõûÖˇ·@¡`À L<åfl~°x =ÚYº=∞O„u ~°=∞}üã≤OQ∑
„ѨHõ@# KÕâß~°∞.
=ÚYº=∞O„uH˜ <Õ#∞ XHõ |Ç≤Ï~°OQÆ ÖËY ~åâß#∞ – ~å¢ëêìxH˜
=ÚYº=∞O„u J~Ú# g∞~°∞ `«=∞ Wà◊¡Ö’ LO_®Åx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ#fl
áœ~°∞Å#∞ #HõûÖˇ·@¡x JO@∞<åfl~°∞! "åà◊¡x HÍeÛ K«OѨx P^ÕâßÅ∞
W™êÎ~å? J`«_»∞ J^Õ KÕâß_»∞. J^Õ „QÍ=∞OÃÑ· =∞m¡, =∞m¡ ^•_»∞Å∞
KÕÜ«∞™êQÍ~°∞. Pk"åã¨∞Å∞ `«=∞ „QÍ=∂ʼnõΩ uiy=zÛ `«=∞
Éè∂í =ÚÅ#∞ ™êQÆ∞ KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ „ѨÜ∞« uflOKÕ "å~°∞. „Ѩu™ês "åà◊x¡
Ѩ@∞ìH˘x f„= z„`«ÇÏ≤ Oã¨Å∞ ÃÑ>Ë"ì å~°∞. "åà◊¡ ѨO@Å#∞ `«QÅÆ Éˇ>"ìË å~°∞.
W@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ Pk"åã¨∞ʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞QÍ #HõûÖˇ·@∞¡ xeKå~°∞.
JO^Œ∞ˆH "åà◊√¡ #HõûÖˇ·@¡#∞ `«=∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞QÍ ÉèÏq™êÎ~°∞.
ã¨ÖÏfiA_»∞O =~åæʼnõΩ =∞O^Œ∞, =∂Oã¨O, P_»"åà◊√¡ HÍ"åe.
~ÀE HÍ"åe. g\˜x Pk"åã¨∞Å #∞Oz |Å=O`«OQÍ fã¨∞‰õΩ<Õ
"åà◊√¡. =∞#O nxx Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀO. HÍh áÈbã¨∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
Pk"åã¨∞Å∞ ÖÏsîÅ∞ Ѩ@∞ì‰Ωõ #flѨC_»∞ =∂„`«O =∞#O QÆQÀæÅ∞ ÃÑ>Ë™ì êÎO.
=∂"À~Úã¨∞ìÅ Ç≤ÏO㨠QÆ∞iOz ~å[ºO =∂\Ï¡_»∞`«∞Ok. HÍx
~å[º"Õ∞ Ç≤ÏO㨉õΩ áêÅÊ_»∞`«∞Ok. QÆ$ǨÏâßY =∞O„u âßOu QÆ∞iOz
=∂\Ï¡_∞» `«∞O\Ï~°∞. HÍh Pk"åã¨∞ÅÃÑ· x~°O`«~° ^•_»∞Å∞ KÕã∂¨ Î LO>Ë
âßOu ZÖÏ <≥ÅH˘O@∞Ok? JO`ÕH͉õΩO_® =∂"À~Úã¨∞ìʼnõΩ "åà◊¡
Ç≤ÏO™ê=∂~åæxfl =keÃÑ@ì=∞x ##∞fl K≥Ñʨ =∞O\Ï~°∞. WѨC_»∞ Ѩiã≤u÷
ZO`«QÍ<À kQÆ*ÏiáÈ~Ú, |Ü«∞@ #∞Oz =zÛ# U =ºH˜Î<≥·<å
Pk"åã‘Å∞ â◊„`«∞=ÙQÍ Ñ¨iQÆ}˜ã¨∞Î<åfl~°∞. `À\˜ ^Õâ◊ã¨∞ÎÅ<Õ Pk"åã¨∞Å∞
â◊„`«∞=ÙQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKÕ Ñ¨iã≤÷ux ~å[ºO ã¨$+≤ìOzOk.
Ñ¨Öˇ¡ „Ѩ[ʼnõΩ ѨÙ#~å"åã¨O HõeÊOz, "åiH˜ #+¨ìѨiǨ~°O
W=fi=∞x „ѨÉ∞íè `«fiO P^ÕtOzOk. XHõ¯ „QÍ=∂hfl WѨÊ\˜=~°‰Ωõ uiy
<≥ÅH˘ÅÊÖË^Œ∞† XHõ¯ Pk"åã‘H˜ ‰õÄ_» #+¨ìѨiǨ~°O K≥e¡OK«ÖË^Œ∞.
ã¨ÖÏfiA_»∞O <ÕѨ^䌺OÖ’ ^ŒO`Õ"å_»Ö’x Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ K«∂_»=∞x
*ÏfÜ«∞ =∂#= ǨωõΩ¯Å ã¨OѶ¨∂x (Z<£ZKüP~üã≤) H˜ ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì
ã¨∂K«#Å∞ WzÛOk. Z<£ZKüP~üã≤ |$O^•xfl HõÅ=_®xH˜ =∂
HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞ ^ŒO`Õ"å_» #∞Oz H˘O`«=∞Ok Pk"åã¨∞Å#Ω, PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òH˜
áêiáÈ~Ú# H˘O`«=∞Ok Pk"åã¨∞Å#∞ fã¨∞ÔHàÏ¡~°∞. Z<£ZKüP~üã≤
|$O^•xfl Hõeã≤ uiy=ã¨∞Î#fl <ÕO„^Œ „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ#∞ 11 E<£#
H˘O`«=∞Ok ã¨ÖÏfiA_»∞O ã¨Éèí∞ºÅ∞ PÑ≤ H˘\Ïì~°∞. Z<£ZKüP~üã≤`À
=∂\Ï¡_»_»O <Õ~°=∂ Jx _≥·Ô~Hõì~ü [#~°Öò PѶπ áÈbãπH˜ á¶È<£KÕã≤
41
 Pk"åã¨∞Å∞ – x~°ƒO^èŒO
J_çQÍ#∞. HÍh ^•x=Å¡ U „ѨÜ∂≥ [#=¸ X#QÆ∂_»Ö^Ë ∞Œ . Z<£ZKüP~üã≤
=ÚO^Œ∞ =∂`À |Å=O`«OQÍ „ѨHõ@# KÕ~ÚOKå~°x XHõ HÍy`«O
g∞^Œ „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ`À ã¨O`«HõO ÃÑ\ì̃OK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
QÍO^èÕÜ«∞"åkQÍ <å‰õΩ KåÖÏ HÀѨO =zÛOk. JkèHÍiHõOQÍ
xÜ«∞q∞OѨ|_ç# x[x~åú~°} Hõq∞\©`À =∂\Ï¡_ç#O^Œ∞‰õΩ <å Hõà◊¡
=ÚO^Õ „Ѩ[Å∞ ^•_»∞ʼnõΩ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. D „QÍ=∞O #∞Oz "Õ∞O
Hõ^ŒÅÉ’=_»O ÖË^Œ#fl x~°‚Ü«∂xfl fã¨∞‰õΩ<åflO. Ti<Õ `«QÆÅɡ\ÏìÅ#∞
‰õΩO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ ##∞fl `«QÆÅɡ@ìx=fiO_ç. TiH˜ uiy ~°=∞‡x
Pk"åã¨∞Å#∞ HÀ~åO. Ti K«∞@∂ì EÖˇ· 1# =∂#=Ǩ~°O U~åÊ@∞
KÕâßO. <ÕO„^•Ö’ P~°∞ <≥ÅÅáê@∞ L<åflO. PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òH˜ "≥oá¡ È~Ú#
"åà◊#¡ ∞ uiy „QÍ=∂ʼnõΩ ~°=∞‡x Ñ≤Å=_®xH˜ HÍ~°ºHõ~Åΰ #∞ ѨOÑ≤OKåO.
uiy =zÛ, WHõ¯_» LO_»_®xH˜ ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ O^Œ∞‰õΩ "åà◊x¡ Jaè#OkOKåe.
=¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ #∞Oz "åà◊√¡ `«=∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ ^Œ∞#∞flHÀÖËHõ
áÈÜ« ∂ ~° ∞ . "åà◊ ¡ ^Œ Q Æ æ ~ ° q`« Î < åÅ∞ ÖË = Ù, Ѩ â ◊ √ =ÙÅ∞ ZѨ C _À
áêiáÈÜ«∂~Ú† "åà◊¡ Wà◊¡#∞ ѨÅ∞=∂~°∞¡ `«QÆÅɡ\Ïì~°∞. "åà◊¡
ѨÙ#~å"å™êxH˜ "Õ∞O U~åÊ@∞¡ KÕâßO. P q^èŒOQÍ "≥Ú^Œ\ ˜ „QÍ=∞O
ѨÙ#~å"åã¨O J~ÚºOk. nO`À K«∞@∞ìѨHõ¯Å „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ∞ ^è≥·~°ºO
‰õÄ_»Q@ Æ ∞ìH˘x =∂ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ =KåÛ~°∞. W^Õ „ѨÜ∂≥ QÍxfl =∂ HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞
uiy JHõ¯_» J=∞Å∞ K≥Ü«∞º™êQÍ~°∞.
=∂ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ `À_»∞QÍ Pk"åã¨∞Å∞ uiy „QÍ=∂xH˜
"≥à◊√`«∞<åfl~°x `≥eã≤# lÖÏ¡ HõÖˇHõì~ü <å‰õΩ á¶È<£ KÕâß_»∞. P ~ÀA
â◊x"å~°O, ™êÜ«∞O„`«O 4.30 QÆO@Å∞. =∞~°∞<å_»∞ Pk"å~°O, „ѨÉ∞íè `«fi
HÍ~åºÅÜ«∂Å∞ ѨxK≥Ü«∞º=x J`«_çH˜ `≥Å∞ã¨∞. ZxflHõŠѨxÖ’ Jxfl
|ÅQÍÅ∞ x=∞QÆfl"≥∞ÿ L<åflÜ«∞x, "åà◊H¡ ˜ Z@∞=O\˜ Éè„í ^Œ`« HõeÊOK«Ö#Ë x
J`«_»∞ K≥áêÊ_»∞. Éèí„^Œ`« HÍ"åÅx <Õ<≥ѨC_»∞ HÀ~å#x J`«_çx
„ѨtflOKå#∞. ~å*ϺOQÆO „ѨHÍ~°O `«=∞ WO\˜H˜ "≥à◊¡_®xfl g∞~°∞
PѨÖË~°∞. =O`≥# ^ŒQÆæ~°‰õΩ =KÕÛã¨iH˜ áÈbã¨∞Å∞ "åà◊¡x P¿Ñâß~°∞. P
=O`≥##∞ áÈbã¨∞Å∞ =¸_Õà◊√¡QÍ ^•@ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. <Õ#∞ HõÖˇHõì~°∞H˜
á¶È<£ KÕâß#∞– „Ѩ[Å∞ `«=∞ TiH˜ uiy "≥à_¡◊ ®xfl J#∞=∞uã¨∞<Î åfl~å,
ÖË^•? g∞~°∞ J#∞=∞uOK«HõáÈ`Õ "åà◊¡#∞ ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì‰õΩ fã≤ÔHo¡ ^•x
P^ÕâßÅ#∞ J=∞Å∞ K≥Ü∞« º_®xfl g∞~°∞ J_»∞‰¤ Ωõ O@∞<åfl~°x K≥|∞`å=∞x
J<åfl#∞. P ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O JO^Œ~°O =O`≥# ^•\ÏO. J~Ú`Õ
„ѨÉèí∞`«fiO JO`«\ ˜`À PQÆÖË^Œ∞. "åà◊√¡ <å rѨÙx [ѨÙÎ KÕâß~°∞. "Õ∞O
HÀ~°∞ìH˜ "≥o¡ ^•xx q_çÑ≤OK«∞HÀ=Åã≤ =zÛOk. „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ HÀã¨O
L^ÕÌtOz# PǨ~°OÖ’ ã¨QÆO áÈbã¨∞Å∞ f¿ãã¨∞‰õΩ<åfl~°x `≥eã≤Ok.
D ~°HõOQÍ „Ѩ=iÎOz# áÈbã¨∞ |ÅQÍÅ#∞ Z=~°∞ HÍáê_»QÆÅ~°∞?
Pk"åã¨∞Å∞ `«=∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ ™êQÆ∞KÕã¨∞HÀ_®xH˜ =∞~À™êi
„Ѩܫ∞uflOKå~°∞. HÍx ѨÙ#~å"åã¨O K≥Ok# „QÍ=∞ã¨∞ÎÅÃÑ· áÈbã¨∞Å∞
=∞m¡ ^•_»∞Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~∞° . J~Ú<å "Õ∞O =∂ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ KÕã∂¨ <Î Õ
L<åflO. WѨC_»∞ D =ÚÃÑ·Êù „QÍ=∂ÅÖ’ âßOu <≥ÅH˘x LOk.
Z=Ô~·<å "≥o¡ "å\˜x ã¨O^Œi≈OK«=K«∞Û. nxx #=¸<åQÍ, P^Œ~°≈OQÍ
fã¨∞H˘O_»x „ѨÉèí∞`åfixH˜ K≥áêÊO. „Ѩ[ʼnõΩ JHõ¯_» ™œHõ~°ºOQÍ LOk
HÍ|\ì̃ "åà◊¡H˜ áÈ~å\ÏŠѨ@¡ Pã¨HÎ̃ ÖË^Œ∞. HÍx „ѨÉèí∞`«fiO XˆH XHõ
L^ÕÌâ◊O`À "åà◊¡ÃÑ· ^•_»∞Å∞ KÕã¨∂Î<Õ LOk† "åà◊√¡ Wà◊¡ #∞Oz
42 gHõ∆}O d [#=i 2010
áêiáÈ"åe, JѨC_»∞ „ѨÉèí∞`«fiO P Éèí∂=ÚÅ#∞ "≥∞ÿxOQ∑ HÀã¨O
Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ JѨÊyOK«=K«∞Û.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Pk"åã¨∞Å∞ `«=∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ „QÍ=∂Å#∞
ã¨ÖÏfiA_»∞O |ÅQÍÅ #∞Oz HÍáê_»∞`å~°x x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
ÖÏsîÅ∞, =º=™êÜ«∞ ѨiHõ~åÅ∞, Uk LO>Ë Jk KÕ`«Ñ¨@∞ì‰õΩx
„QÍ=∂ʼnõΩ ѨǨ~å LO_»™êQÍ~°∞. "åà◊¡H˜ L#fl PǨ~° ^è•<åºÅ#∞
H˘O_»ÅÖ’ ^•K«∞HÀ™êQÍ~°∞. D Ü«Ú=‰õΩÅ∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
PÜ«Ú^èŒO KÕѨ\Ïì~°x, gà◊√¡ #HõûÖˇ·@¡x QÆ$ǨÏ=∞O„u Ñ≤. z^ŒO|~°O
JO@∞<åfl~°∞.
„ѨÉèí∞`åfixH˜ âßOu J=ã¨~°O ÖË^Œ∞, ^•xH˜ Éèí∂q∞ HÍ"åe.
^•xH˜ ZO`« JǨÏOHÍ~°=∞O>Ë, Jk KÕã#≤ `«ÑC¨ Å#∞ XѨCHÀ=_®xH˜
ã≤^OúŒ QÍ ÖË^∞Œ . J`åºKå~°O, =∞#∞+¨µefl Z`«∞‰Î Ωõ áÈ=_»O, QÆ$ǨÏ^ŒÇϨ <åÅ∞
=O\˜ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· "≥~Úº ZѶπ.S.P~ü.Å∞ #"≥∂^Œ∞ K≥Ü«∞º_®xH˜
„ѨÜ∞« uflOKåO. "å\˜x #"≥∂^Œ∞ KÕã∞¨ HÀÖË^∞Œ . Jq `«ÑC¨ _»∞ Ѷ~≤ åº^Œ∞Å∞
HÍ|\ì̃ "å\˜x #"≥∂^Œ∞ KÕã¨∞HÀ=∞x ã¨∂ѨiO>ˇO_≥O\ò PѶπ áÈbãπ
(Zãπ.Ñ≤.) J<åfl~°∞. Ѷ≤~åº^Œ∞ „Ѩ`ÕºH˜Oz áÈbã¨∞ÅÃÑ· KÕã≤#ѨC_»∞ Jk
ã¨Ô~·O^À, HÍ^À x~°‚~ÚOKÕ JkèHÍ~°O áÈbã¨∞ʼnõΩ ÖË^Œx ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ì
K≥|∞`ÀOk.
áÈbã¨∞ ¿ãì+¨<£Ö’ Ô~O_»∞ ~ÀAÅáê@∞ `«# ÃÑ·# ™ê=¸Ç≤ÏHõ
J`åºKå~°O [iyO^Œ#fl Ѷ~≤ åº^Œ∞`À =∂ =^Œ‰Ì Ωõ XHõ J=∂‡~Ú =zÛOk.
=∂ ZѶπ.S.P~ü.x Zãπ.Ñ≤. #"≥∂^Œ∞ KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. "Õ∞O ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ìH˜
"≥àÏ¡O. ~å¢+ì¨ „ѨÉ∞íè `åfixfl `«# ã¨=∂^è•#O W=fi=∞x Jk P^ÕtOzOk.
`«# ã¨=∂^è•#OÖ’ Zãπ.Ñ≤. WÖÏ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞ : 'D J=∂‡~ÚÃÑ·
J`åºKå~°O [iáê~å Jx xOk`«∞Å#∞ J_çQÍO. (xOk`«∞Å∞
ã¨ÖÏfiA_»∞O <åÜ«∞‰õΩÅ∞). "åà◊√¡ ÖË^Œx |^Œ∞eKåÛ~°∞. P"≥∞ =∂ÃÑ·
|∞~°^Œ K«Å¡_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl™ÈÎOk—. JO>Ë, J`åºKå~°O [iyO^Œ#fl
Ѷ~≤ åº^Œ∞ÃÑ· áÈbã¨∞Å∞ qKåiOKÕ q^è•#O W^Œ#fl=∂@. J`åºKå~°O‰õΩ
áêÅÊ_ç# "åà◊¡x Ñ≤ez „Ѩâ◊flÅ∞ J_çy, "åo¡KÕÛ ã¨=∂^è•<åÅ#∞ |\˜ì
x~°‚Ü«∂xH˜ =™êÎ~°∞.
q<åÜ«∞H±¿ã<£x q_»∞^ŒÅ K≥Ü«∂ºÅx "Õ∞O L^Œºq∞Oz#ѨC_»∞
ã¨ÖÏfiA_»∞O JO`«O HÍ"åÅx, Kè«fÎãπQÆ_£ „Ѩ`ÕºHõ „Ѩ*Ï Éèí„^Œ`« K«@ìO
H˜O^Œ JÔ~ãπì J~Ú# "åi#O^Œih q_»∞^ŒÅ K≥Ü«∂ºÅx, Jã¨Å∞ D
K«\Ïì<Õfl ~°^Œ∞Ì K≥Ü«∂ºÅx ‰õÄ_® "Õ∞O L^Œºq∞OKåO. J~Ú`Õ, UO
[~°QÆÖË^Œ∞. „Ѩã¨∞Î`«O J^Õ K«\Ïìxfl „QÍ=∂ã¨∞ÎʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
LѨÜ≥∂yã¨∞Î<åfl~°∞. 'g∞~°∞ =∂"À~Úã¨∞ìʼnõΩ =∞Oz hà◊√¡ WKåÛ~°∞.
"åà◊‰¡ Ωõ ^•i K«∂áê~°∞. HÍ|\˜ì g∞~°∞ ‰õÄ_® xOk`«∞ÖË— Jx JkèHÍ~°∞Å∞
JO@∞<åfl~°∞.
g∞ <åºÜ«∞=º=ã¨÷, g∞ ѨiáêÅ<å =º=ã¨÷, g∞ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ
=º=ã¨÷ – g∞ˆ~ JO`å <åâ◊#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. #HõûÖˇ·@¡‰õΩ WHõ q∞yeOk
ÃÑ^ŒQÌ Í ÖË^∞Œ ! ~åÜ«∞_»O, =∂\Ï¡__» O» ‰õÄ_® <Õ~"° ∞≥ #ÿ ѨC_»∞ – q<åÜ«∞H±
¿ã<£ Hˆ =ÅO ~åã¨∂Î LO_Õ"å_»∞, <Õ#∞ =∂\Ï¡_∞» `«∂ LO\Ï#∞ – WOˆHO
KÕ™êÎ~∞° K≥Ñʨ O_ç? ѨÓiÎ xã¨ûǨÜ«∞`« Ѩiã≤u÷ Ö’ PÜ«Ú^è•Å#∞ KÕ`|« >Ëì
Pk"åã¨∞Å#∞ `«Ñ¨C ZÖÏ Ñ¨_»`å~°∞?
[#=iÖ’ ѨO^˘q∞‡k =∞Ok Pk"åã¨∞Å#∞ K«O¿Ñâß~°∞.
#Å∞QÆ∞~°∞ P_»Ñ≤Å¡ÅÃÑ· J`åºKå~°O KÕâß~°∞. "Õ∞O HÀ~°∞ìH˜ "≥àÏ¡O.
 Pk"åã¨∞Å∞ – x~°ƒO^èŒO
„ѨÉèí∞`«fi Ñ‘¡_»~°∞ "å~Ú^•Å∞ fã¨∞‰õΩO@∂ LO\Ï_»∞, <åºÜ«∞=¸~°∞ÎÅ∞
=∂~°∞`«∂ LO\Ï~°∞. „Ѩ`ÕºHõ áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞Å∞ (Zãπ.Ñ≤.X.Å∞)
=ÚQÆ∞æ~°∞ Pk"åã¨∞Å#∞ K«Oáê~°∞. "åi ÉèÏ~°ºÅ∞ ÃÇ·ÏHÀ~°∞ìÖ’ i\ò
^•YÅ∞ KÕâß~°∞. "åà◊¡x #HõûÖˇ·@∞¡ K«Oáê~°h, „ѨÉèí∞`«fiO g∞^Œ i\ò
"≥Ü«∞º=∞x P =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· #HõûÖˇ·@∞¡ XuÎ_ç KÕâß~°x „ѨÉèí∞`«fiO
|^Œ∞ezÛOk. <åºÜ«∞=¸iÎ nxx #=∞‡Hõ `«Ñ¨ÊÖË^Œ∞. ™ê^è•~°} Ñ¨Öˇ¡
„Ѩ[Å#∞ K«O¿Ñã≤ #HõûÖˇ·\ò Hõ=∂O_»~°¡x K«O¿Ñâß=∞x ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞.
"Õ∞O J_çyO^ŒÖÏ¡ Hˆ O„^Œ <Õ~° Ѩiâ’^è<Œ å qÉèÏQÆO (ã≤aS) `À qKå~°},
#+ì̈ѨiǨ~°O. HÍx P „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ`À <åºÜ«∞=¸iÎ U=∞O@∞<åfl_»O>Ë
'g∞~°∞ D ta~°OÖ’ LO_®Ö’ ÖË^À x~°‚~ÚOK«∞HÀO_ç, „ѨÉèí∞`«fiO
q∞=∞‡efl K«∂ã¨∞‰õΩO@∞Ok.—
PѨ~ˆ +¨<£ „w<£ÇϨ O\ò "≥Ú^Œ\ ˜ ^ŒâÖ◊ ’ ÃãÃÑOì |~ü <≥ÅÖ’ ™êÜ«Ú^èŒ
^ŒàÏÅ∞ XHõ ‰õΩ@∞O|O JO`«\ ˜ÃÑ· ^•_çKÕâß~Ú. =ÚO^Œ∞ `«O„_çx,
`«~°∞"å`« `«e¡x, `«~°∞"å`« z#fl ‰õÄ`«∞~°∞x á⁄_çKå~°∞. `«~°∞"å`«
P"≥∞ ~Ô O_Õà¡◊ H˘_»∞‰õΩx `«∞áêH˜ =∞_»=∞Å`À Ѩà√◊ ¡ T_çáÈÜÕ∞ÖÏ H˘\Ïì~∞° ,
<åÅ∞HõÖ’ H˘O`« ÉèÏQÆO HÀ¿ãâß~°∞. "åà◊¡ QÀ_»∞ g∞_çÜ«∂ q<åÅx
<Õ#∞ "åà◊x¡ ~åÜ«∞ѨÓ~üH˜ fã¨∞HÔ àÏ¡#∞. "åà◊√¡ #HõûÖˇ@· ∞¡ HÍ~°#fl ~°∞A=ÙÅ∞
g∞ ^ŒQ~æÆ ° U=Ú<åflÜ«∞x ~åÜ«∞ѨÓ~ü „ÃÑãπ Hõ|¡ ∞ƒ "åà◊√¡ ##∞fl J_çQÍ~°∞.
„ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄ_® "åà◊¡x #HõûÖˇ·@∞¡QÍ ¿Ñ~˘¯#_»O ÖË^Œx <Õ#∞ K≥áêÊ#∞.
J~Ú<å ‰õÄ_® "åà◊¡ "ÕkHõ#∞ ##∞fl LѨÜ∂≥ yOK«∞HÀx=fi ÖË^∞Œ . JO>Ë
WѨC_»∞ Pk"åã¨∞Å∞ g∞_çÜ«∂ ^ŒQÆæ~°‰õΩ ‰õÄ_® "≥à◊¡ÖË~°∞. "å~°∞ WHõ
Z=i ^ŒQÆæ~°H˜ "≥à◊`å~°∞?
"åà◊¡H˜ Jxfl ^•~°∞Å∂ =¸ã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~Ú. áÈbã¨∞Å∞ "åà◊¡x
H˘_»`å~°∞. ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ – "åà◊√¡ HÍO„ÔQãπ HÍx=fiO_ç,
ÉèÏ~°fÜ«∞ [#`åáêsì "åà◊√¡ HÍx=fiO_ç – ã¨ÖÏfiA_»∞O ѨHÍ∆ # L<åfl~°∞.
HÀ~°∞ìÅ∞ "åà◊¡ "≥Ú~° PÅH˜OK«=Ù. g∞_çÜ«∂ "åà◊¡#∞ Ѩ\ ì̃OK«∞HÀ^Œ∞.
WHõ =∂"À~Úã¨∞ìÅ ^ŒQÆæiH˜ H͉õΩO_® "åà◊√¡ ZHõ¯_çH˜ "≥à◊`å~°∞?
áÈbã¨∞Å∞ "åà◊¡ÃÑ· ^•_»∞Å∞ KÕã≤#ѨC_»∞ "åà◊¡x ~°H˜∆OKÕk #HõûÖˇ·>Ë¡.
g∞‰õΩ x[OQÍ âßOu HÍ"åÅO>Ë #HõûÖˇ·@∞¡ P^Œ~°} á⁄O^Œ_®xH˜
=¸Å HÍ~°}ÏÅ∞ ÖˉõΩO_® K«∂_»O_ç.
Ç≤ Ï O㨠JO`« O HÍ=_®xH˜ J=㨠~ ° " ≥ ∞ ÿ # Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å#∞
ã¨$+≤Oì K«_®xH˜ "Õ∞O „ѨÜ∞« uflOKåO. áÈbã¨∞Å∞ =$^Œ∞~ú åà◊¡ Z^ŒÅ∞ HÀã≤,
=Úã¨e"åà◊¡#∞ á⁄_çz, Ѩ_»∞K«∞ÅÃÑ· J`åºKå~åÅ∞ KÕã¨∞Î#fl <ÕѨ^䌺OÖ’
Ñ¨Öˇ¡ „Ѩ[Å KÕ`«∞Ö’¡ Z=Ô~·<å XHõ áÈbã¨∞ zH˜¯`Õ U=∞=Ù`«∞O^À g∞~°∞
TÇ≤ÏOK«=K«∞Û. W@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ L`«Ê#flO H͉õΩO_® ~å[ºO
K«∂_®e. #HõûÖˇ·@¡‰õΩ [<å^Œ~°} ZO^Œ∞‰õΩ Åaè™ÈÎO^Œx ~å[H©Ü«∞
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ „ѨtflOK«∞HÀ"åe? „Ѩ*Ï™êfi=∞º Ѩ^Œú`«∞Ö’¡ ZOÑ≤ÔH·#
<åÜ«∞‰õΩʼnõΩ ZO^Œ∞‰õΩ „Ѩ*Ï^Œ~°} ÖË^Œ∞? Ѩ\Ïfis <å _»|∞ƒ
QÆ∞OA‰õΩ<åfl_»x XHõ Pk"åã≤ "≥o¡ áÈbã¨∞ʼnõΩ Ѷ≤~åº^Œ∞ KÕ¿ãÎ "åà◊√¡
"≥o¡ qKå~°} "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ_»`å~å?
¿Ñ^ŒÅ ǨωõΩ¯Å∞ HÍáê_»_®xH˜ g∞ áÈbã¨∞Å `«∞áê‰õΩÅ∞ Z‰õΩ¯
ÃÑ@ì|_ç# ~ÀA# #Hõûe[O JO`«"∞≥ áÿ È`«∞Ok. <å a_»¤ JÅ¡i KÕã∞¨ OÎ >Ë
ZO^Œ∞HõÖÏ „Ѩ=iã¨∞<Î åfl_À J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ_®xH˜ „ѨÜ∞« uflOK«<å? WO`«
Ç≤ÏO㨠ZO^Œ∞‰õΩ LO^Œx =∂"À~Úã¨∞ìÅ#∞ „Ѩ^è•#=∞O„u J_»QÆÖË~å?
H˘xfl ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ Pk"åã¨∞ʼnõΩ ÃÑ^ŒÌ áÈ~°∞ [~°∞QÆ#∞#fl^Œx K≥ѨÙ`«∂
gHõ∆}O d [#=i 2010
"åix ã¨#fl^ŒúO KÕã¨∞Î<åfl~°∞. XHõ~ÀA# <Õ#∞ #_»∞K«∞‰õΩO@∂
"≥à◊√`«∞O_»QÍ K≥@∞¡ H˜O^Œ Ѩ_»∞‰õΩx L#fl XHõ =Úã¨e =ºHÎ̃ 'áÈ~°∞
[~°∞QÆ∞`«∞Ok Hõ^Œ∂?— JO@∂ J_çQÍ_»∞.
JO^Œ∞ˆH <Õ#∞ [#r=# „ã¨=OuÖ’ L#fl áêsìÅ ~å[H©Ü«∞
<åÜ«∞‰õΩÅ#∞ D „áêO`«OÖ’H˜ ~å=^ŒÌx K≥|∞`«∞O\Ï#∞. Pk"åã¨∞Å∞
Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞, q∞=∞‡efl |Okè™êÎ~°∞ Jx K≥|∞`«∞O\Ï#∞. D
Pk"åã¨∞Å∞ L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’ ÖÏO\˜ „Ѩ[Å∞ HÍ^Œ∞. "åà◊√¡ g∞ g∞^Œ‰õΩ
^Œ∂H˜, g∞ JOQÆ~°Hõ∆‰õΩÅ ^ŒQÆæ~° L#fl ZÔH 47Å#∞ ÖωõΩ¯O\Ï~°∞.
PѨˆ~+¨<£ „w<£Ç¨ÏO\òÖ’ [=Ú‡–HÍj‡~üÖ’ HõO>Ë Z‰õΩ¯= ã¨OYºÖ’
™êÜ«Ú^èŒ ^ŒàÏÅ "å~°∞ K«xáÈ`å~°∞. ÃãÃÑìO|~ü <≥ÅÖ’ PѨˆ~+¨<£
„w<£Ç¨ÏO\ò "≥Ú^ŒÅ~ÚºOk. XHõ¯ =∂"À~Úã¨∞ìx ‰õÄ_® K«OѨÖËHõ
áÈÜ«∂~°∞. HÍh 'HÀ„ÉÏ— ^ŒàÏxH˜ K≥Ok# P~°∞QÆ∞~°∞ ["å#∞Å∞
K«xáÈÜ«∂~°∞. "åà◊√¡ =Úã¨e Pk"åã¨∞Å#∞, Ñ≤Å¡Å#∞ =∂„`«"Õ∞
K«OѨQÆÅ~°∞. XHõ Pˆ~à◊¡ Ñ≤Å¡"å_çx á⁄_çKå~°∞. XHõ 85 Uà◊¡ =$^Œ∞ú_çx
=∞OK«OÖ’<Õ á⁄_çz K«O¿Ñâß~°∞. áÈbã¨∞Å∞ U =∂„`«O ǨÏ$^ŒÜ«∞O
ÖˉΩõ O_® ǨÏ`«ºÅ‰õΩ áêÅÊ_»∞`«∞<åfl~°∞. ÃÑQ· Í g∞~°∞ =∂ ѨHÍ∆ # L<åfl~å,
#HõûÖˇ@· `¡ À L<åfl~å Jx „ѨÉ∞íè `«fiO J_»∞QÆ∞`«∞Ok. g∞ áÈbã¨∞ŠѨHÍ∆ #
"Õ∞O ÖË=∞x <Õ#∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ K≥ѨÊQÆÅ#∞. K«xáÈ`«∂ L#fl
Pk"åã¨∞ŠѨH∆Í# "Õ∞O L<åflO.
#HõûÖˇ·@¡ „ѨÉèÏ"åxfl Jaè=$kú ZÖÏ `«yæã¨∞ÎO^À q=iã¨∂Î
kyfi[Üü∞ ã≤OQ∑ XHõ "åºã¨O ~åâß_»∞. <åÅ∞QÆ∞ _ç=∂O_»∞¡ =ÚO^Œ∞
LOK«∞`«∂ J`«xH˜ <Õ#∞ L`«Î~°O ~åâß#∞. "≥Ú^Œ\ ˜ _ç=∂O_£ – g∞
™êÜ«Ú^èŒ ^ŒàÏÅ#∞ "≥#‰õΩ¯ Ñ≤eÑ≤OK«O_ç. U_»∞ =O^ŒÅ „QÍ=∂ʼnõΩ
~åHõáÈHõÅ∞ ÖˉõΩO_® KÕâß~°∞. P Ti „Ѩ[Å∞ |Ü«∞@‰õΩ ~åÖË~°∞,
|Ü«∞@ "åà◊√¡ Z=~°∂ ֒ѨeH˜ „Ѩ"ÕtOK«ÖË~°∞. S^Œ∞ H˜Ö’g∞@~°¡
^Œ∂~°OÖ’ L#fl "å~°ÑÙ¨ ã¨O`«H˜ "≥o`Õ ZãπÑX≤ Ѩ@∞ì‰Ωõ O\Ï_»x `≥eã≤#
Pk"åã‘ =∞Ç≤Ïà◊ ã¨~°∞‰õΩÅ∞ H˘#∞HÀ¯_®xH˜ 85 H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’
L#fl |*Ï~°∞H˜ "≥à◊√`«∞Ok. JHõ¯_çH˜ "≥à◊¡_®xH˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞, uiy
~å=_®xH˜ ~Ô O_»∞ ~ÀAÅ∞ Ѩ_∞» `«∞Ok. JO>Ë "å~°OÖ’ <åÅ∞QÆ∞~ÀAÅ∞
ã¨~∞° ‰õΩÅ HÀã¨O "≥o¡ ~å=_»O ã¨iáÈ`«∞Ok. XHõ <≥ÅH˜ ã¨iѨ_® aÜ«∞ºO
XˆH™êi ZO^Œ∞‰õΩ H˘#∞HÀ¯=Ù Jx P Pk"åã‘ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ J_çy`Õ
'"Õ∞O WÑ¨Ê Ñ¨ÓÅ`À =zÛ# _»|∞ƒ`À ZO`« aÜ«∞ºO =ã¨∞ÎO^À JO`Õ
H˘#∞flHÀ¯QÆÅO. =∂ WѨÊѨÓÅH˜ 20 ~°∂áêÜ«∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ =¿ãÎ,
JO`« "≥Ú`«ÎOÖ’<Õ aÜ«∞ºO H˘#∞flHÀ¯QÆÅO— Jx P"≥∞ |^Œ∞ezÛOk.
D Ѩiã≤÷uH˜ HÍ~°}O ~å[º"Õ∞ HÍx #HõûÖˇ·@∞¡ HÍ^Œ∞. H˘xfl
„QÍ=∂Å#∞ q=ÚH˜Î „áêO`åÅ∞QÍ „ѨHõ\ ˜OK«_»O J#flk ~å[ºO
Z`«∞ÎQÆ_»Ö’ ÉèÏQÆ"Õ∞. JѨC_»∞ "åàı¡ P „QÍ=∂Ö’¡ "Õ∞O ѨxKÕ¿ã Ѩiã≤÷u
ÖË^Œx Ѷ≤~åº^Œ∞ K≥Ü«∞º=K«∞Û. "åãÎ̈=xH˜ ã¨ÖÏfiA_»∞O =Å¡<Õ ~å[ºO
JHõ¯_» Ѩx K≥Ü«∞ºÖËx Ѩiã≤÷u U~°Ê_çOk. P „QÍ=∂ÅÖ’ „ѨÉèí∞`«fi
ã¨Oã¨÷ Uk ‰õÄ_®, z=iH˜ K«@Oì ‰õÄ_® ѨxK≥Ü∞« º^Œ∞. rqOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞
WKÕÛ PiìHõÖò 21 ‰õÄ_® JHõ¯_» ѨxK≥Ü«∞º^Œ∞. Pk"åã¨∞Å∞ "Õ\Ï_»
|_»∞`«∞<åfl~°∞. H˘xfl™ê~°∞¡ ÉèíÜ«∞=¸, xã¨ûǨÜ«∞`«Å #∞Oz ‰õÄ_®
Ç≤ÏO㨠ѨÙ_»∞`«∞Ok.
(WOHÍ LOk)
(`≥Å∞QÆ∞ J#∞"å^ŒO : ÔH. ã¨∞ˆ~+π) g
43
 áêʼnõΩÅ∞ – K«i„`«
=º‰õΩÎÅ∞ P HÍÖÏxH˜ ZO`« Q˘Ñ¨Ê "åÔ~·<å =O^ŒÅ Uà◊¡ =∂#= K«i„`«, ã¨O㨯$`«∞Å =ÚO^Œ∞ KåÖÏ z#fl"åˆ~#x, JO^Œ∞<å
Ñ„ *¨ Ï=ºuˆ~HõOQÍ áêÅ# H˘#™êyOz# <åÜ«∞‰õΩÅ Ñ¿ ~°#¡ ∞ á„ êO`åʼnõΩ Ñà @ì_O» ã¨~Ô O· k HÍ^ŒO@∂ Ñ„ *¨ Ï ã¨OѶ∂¨ Å∞ "Õã#≤ Ñ≤\+˜ <¨ £
Hõ_Ñ» ‰¨ Ωõ "≥Z· ãπ Ñ¿ ~°∞ ã¨=∞O[ã¨=∂?
Hõ_»Ñ¨ lÖÏ¡#∞ "≥·.Zãπ. ~å[âıY~°Ô~_ç¤ lÖÏ¡QÍ ¿Ñ~°∞ =∂~åÛÅx
„ѨÉèí∞`«fiO x~°‚~ÚOK«_»O`À Hõ_»Ñ¨ lÖÏ¡ ã¨O㨯 $uH˜, K«i„`«‰õΩ JuÃÑ^ŒÌ
„Ѩ=∂^ŒO =zÛ Ñ¨_çOk. lÖÏ¡ ˆHO„^ŒOQÍ Hõ_»Ñ¨ U~°Ê_ç Ô~O_»∞ =O^ŒÅ
ã¨O=`«û~åÖˇ·O^Œx QÆ`« U_®^Õ kfiâ◊`« "åi¬HÀ`«û"åÅ∞ "≥·Éèí=OQÍ
[iQÍ~Ú. XHõ ѨiáêÅ<å ˆHO„^ŒOQÍ Hõ_»Ñ¨‰õΩ Ô~O_»∞ =O^ŒÅ UO_»¡
QÆ∞iÎOѨ٠L<åfl x*ÏxH˜ K«i„`«Ö’ Hõ_»Ñ¨ J<Õ ¿Ñ~°∞ â◊`åÉÏÌÅ #∞O_ç
LxH˜Ö’ LOk. WHõ¯_ç „Ñ¨[Å qâßfi™êÅ „ѨHÍ~°O, "≥∞HõOr HÔ Ñ· Ü ‘¶ ∞« `«∞ÅÎ
„ѨHÍ~°O Hõ_»Ñ¨ JO>Ë "≥OHõ>Ëâ◊fi~°∞x QÆ_»Ñ¨. HõzÛ`«"≥∞ÿ# Kåi„`«Hõ
P^è•~°O „ѨHÍ~°O „H©.â◊. 971 <å\˜ˆH 'Hõ_»Ñ¨— „áê^ÕtHõ qÉèÏQÆOQÍ
LxH˜Ö’ L#fl@∞¡ "≥·^Œ∞O| ~å[=OâßxH˜ K≥Ok# Éèí∞=# „u<Õ„`« J<Õ
~åA JuÎ~åÅÖ’ "Õ~ÚOz# ~åyâßã¨#O ^•fi~å `≥Å∞™ÈÎOk. Hõ_»Ñ¨
lÖÏ¡ XHõѨÊ\˜ =∞„^•ãπ „ÃÑã≤_≥hûÖ’x ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’x JuÃÑ^ŒÌ
„áêO`«O. |àÏ¡i ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅ #∞O_ç WѨÊ\˜ J#O`«Ñ¨Ù~°O, z`«∂Î~°∞,
Hõ~°∂flÅ∞, „ѨHÍâ◊O lÖÏ¡Ö’¡ KåÖÏ „áêO`åÅ∞ XHõѨC_»∞ Hõ_»Ñ¨ lÖÏ¡Ö’
ÉèÏQÆ"Õ∞. WHõ¯_» ã¨HõÅ "≥#∞HõÉÏ@∞`«<åÅ`À áê@∞ =∞Ǩ^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#
^Õj ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∞ L<åfl~Ú. <åK«# ™È=∞<å^ä∞Œ _»∞, JÅ¡™êx ÃÑ^Œ#Ì ,
ã¨∂~°#Hõq, Dâ◊fis^ÕqÅ ™êÇ≤Ï`«º "å~°ã¨`«fi=ÚOk. ѨO_ç`«Ö’yà◊¡
#∞O_ç „Ñ¨[Å =ÚOy\˜H˜ ™êÇ≤Ï`åºxfl „Ѩ=Ç≤ÏOѨ*Ëã≤# `åà◊¡áêHõ
J#fl=∞Ü«∞º `Õ<≥ѨÅ∞‰õΩŠѨ^•Ö’¡, PkèѨ`«º ã¨=∂[Ѩ٠áÈHõ_»efl
x~°ã≤Oz# „Ѩ*ÏHõq "Õ=∞#, „ÉÏǨχ}©Ü«∞ ã¨O㨯 $ux xÅnã≤#
g~°„|ǨχO D „áêO`åxH˜ K≥Ok#"åˆ~. áÈ`«∞Å∂~°∞ g~°„|ǨχO
HÍÅ*Ï˝#O D <ÕÅÖ’<Õ LOk. `≥Å∞QÆ∞ ã≤x=∂ ã¨fi~°‚Ü«ÚQÆO <å\˜
HõàÏHÍ~°∞Å∞ a.Z<£. Ô~_ç¤, a. <åyÔ~_ç¤, âßO`«‰õΩ=∂iÅ∞ Hõ_»Ñ¨ lÖÏ¡
"åˆ~. ѨÙ@ìÑi¨ Î <å~åÜ«∞}ÏKå~°∞ºÅ∞ "≥Ú^ŒÅ∞H˘x P^è∞Œ xHõ ™êÇ≤Ï`åºxH˜
H˘`«Î X~°=_ç#OkOz# ~åK«=∞Å∞¡ ~å=∞K«O„^•Ô~_ç¤, WÅ¡ãπ„>Ë>ˇ_£ gH©¡
Ѩ„uHÍ ã¨Oáê^Œ‰õΩ_»∞ Z.Zãπ. ~å=∞<£ =O\˜ ~°K«~Ú`«Å∞, "Õ∞^è•=ÙÅ∞
D „áêO`« K«i„`«Ö’ ÉèÏQÆ=∞Ü«∂º~°∞.
1857 <å\˜ "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º áÈ~å\ÏxH˜ =ÚO^Õ
=Åã¨áêÅ#ÃÑ· u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕã#≤ LÜ«∂ºÅ"å_» #~°ãO≤ Ǩ~Ô _ç¤ XHõÑʨ \˜
Hõ_Ñ» ¨ „áêO`«O "å_Õ (WѨC_»∞ Hõ~∂° flÅ∞ lÖÏ¡Ö’ ÉèÏQÆ"∞≥ #ÿ LÜ«∂ºÅ"å_»
JѨÊ\˜ Hõ_Ñ» ¨ „áêO`«O Ö’x^Õ). D „áêO`«O #∞O_ç *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’
`«=∞ ã¨~°fi™êfixfl `åºQÆO KÕã≤#"å~°∞<åfl~°∞. W=hfl 'Hõ_»Ñ¨— J<Õ
=¸_»H~∆õ åÅ ¿Ñ~°∞`À =Ú_çÑ_¨ ç L#flq. XHõ¯=∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë D
„áêO`åxH˜ ã¨O|OkèOz# "Õ~Ú ã¨O=`«û~åÅ∞ ÃÑ· |_ç# K«i„`«,
ã¨O㨯 $u, áÈ~å\ÏÅ ™ê~°O 'Hõ_»Ñ¨— J#fl JHõ∆~åÖ’¡ =ºHõÎ=∞=Ù
`«∞O@∞Ok.
44 gHõ∆}O d [#=i 2010
WO`«\ ˜ Jã≤`Î fi« O QÆÅ ¿Ñ~°∞#∞ WѨC_»∞ =∂~°Û=Åã≤# J=ã¨~O°
Uq∞\˜? H˘`«ÎQÍ U~°Ê_Õ „áêO`åÅÔH·`Õ „Ѩ[Å =∞<ÀÉèÏ"åÖ’¡
QÆ∂_»∞Hõ@∞ì‰õΩ#fl =∞#∞+¨µÅ ¿Ñ~°∞¡ ÃÑ@ì=K«∞Û<Õ"≥∂ QÍx L#fl ¿Ñ~°∞
=∂iÛ =∞x+≤ ¿Ñ~°∞ ÃÑ@ì_»O ZO`« Lz`«O? ~°OQÍÔ~_ç¤, „ѨHÍâ◊O
lÖϡʼnõΩ H˘`«QÎ Í U~°Ê_ç#ѨC_»∞ ÃÑ\˜#ì "Õ PÜ«∂ ¿Ñ~°∞.¡ <≥Å∂¡~∞° lÖÏ¡‰Ωõ
á⁄\ì̃ N~å=ÚÅ∞ ¿Ñ~°∞ ÃÑ\ì̃<å, á⁄\ì̃ N~å=ÚÅ∞‰õΩ, "≥·.Zãπ.P~ü.‰õΩ
áÈeˆH=ÚOk? `≥Å∞QÆ∞"åi P`«‡Q“~°=O HÀã¨O „áê} `åºQÆO KÕã≤#
á⁄\˜ì N~å=ÚÅ∞‰õΩ, PkèѨ`«º ~å[H©Ü«∂Ö’¡ XH˘¯Hõ¯ "≥∞@∂ì ZˆH¯
„Hõ=∞OÖ’ ÖˇHõ¯ÖË#xfl J„Hõ=∂Å∞ KÕã≤# ~å[âıY~°Ô~_ç¤H˜ áÈeÔHHõ¯_»
`ÕQÆÅO? ~å*ÏÔ~_ç¤ Ç¨ÏÜ«∂O #∞O_ç "≥·.Zãπ. ‰õΩ@∞O|O ~å¢+ì̈OÖ’
|Å"≥∞ÿ# â◊HÎ̃QÍ Z\Ï¡ Z^Œ∞QÆ∞`«∂ =zÛO^À lÖÏ¡Ö’ JO^ŒiH© `≥eã≤#
K«i„`Õ. "≥·.Zãπ. ~å*ÏÔ~_ç¤ 1964Ö’ "≥OHõ@#~°ûÜ«∞º J<Õ =ÚQÆ∞æ~åà◊¡
"åºáêiH˜ ÉèÏQÆã¨∞ÎxQÍ =∞OQÆO¿Ñ@ ɡ·Ô~·\ ©ãπ QÆ#∞ÅÖ’H˜ „Ѩ"ÕtOK«_»O,
1975Ö’ "≥OHõ@#~°ûÜ«∞º ǨÏ`«º `«~åfi`« P ‰õΩ@O|O QÆ#∞Ö’¡ HÀ@¡
_»|∞ƒ ‰õÄ_»Éˇ\ ì̃ 1978Ö’ P _»|∞ƒÅ∞ ~å[H©Ü«∂Ö’¡H˜ `≥zÛ lÖÏ¡
~å[H©Ü«∂Å ~°∂Ѩ"Õ∞ =∂iÛ"ÕÜ«∞_»O lÖÏ¡"åã¨∞Å J#∞Éèí=OÖ’x"Õ.
1989Ö’ "≥·.Zãπ. ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ K≥Ok# q[Ü«∞ÅH˜∆ ‡ ɡ·Ô~·\ ©ãπ
QÆ#∞Å `«=fiHÍÖ’¡ J„Hõ=∂Å∞ [iQÍÜ«∞x ÔH.q. #@~å[<£ Hõq∞+¨<£
`«# qKå~°}Ö’ x~åú~°} KÕ¿ãÎ D q+¨Ü«∂xfl ѨijeOK«_®xH˜ ~å¢+ì̈
JÃãOc¡ xÜ«∞q∞Oz# ã¨Éò Hõq∞\© Ü«∂Éè·ˇ ÅHõÅ∆ ~°∂áêÜ«∞Å [i=∂<å
qkèOzOk. ("åà◊√¡ P ™⁄=Ú‡ WѨÊ\˜H© K≥e¡OK«ÖË^Œ#flk QÆ=∞<å~°›O).
=ÚQÆ∞æ~åà◊¡ _»|∞ƒ#∞, Hõ_»Ñ¨lÖÏ¡Ö’x =Ú~îåHõHõ∆Å ã¨O㨯 $ux KåÖÏ
KåHõKH« ºõ OQÍ "å_»∞‰õΩx ~å[âıY~°~Ô _ç¤ lÖÏ¡Ö’ ["å|∞ÖËx <åÜ«∞‰õΩxQÍ
Z^Œ∞QÆ∞`«∂ =∞~À"≥Ñ· Ù¨ ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’x á¶êºHõ<∆ £ b_»~‰¡° Ωõ =∞ÖË¡ H͉õΩO_®
ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤ W"Õ∞*ò#∞ ѨÓiÎQÍ K≥iyáȉõΩO_® HÍáê_»∞HÀQÆeQÍ_»∞.
Ѩ„uHõÅ∞ Ãã·`«O J`«x QÆ∞iOz K≥_»∞ Z‰õΩ¯=QÍ ~åÜ«∞=Ù. J`«x=Å¡
[iˆQ Ç≤ÏO™êHÍO_» Ѩ„uHõÅÔHH˜¯<å J`«x ¿Ñ~°∞g∞^Œ ZHõ¯^Œ∞. J`«#∞
ã¨fiÜ«∞OQÍ ZxflHõÖ’¡ iyæOQ∑ KÕã<≤ å, ǨÏ`«ºÅ∞ KÕ~ÚOz<å `«# „áê|źO
ÃÑOK«∞HÀ=_®xH˜ „Ѩ`º« ~°∞Å÷ #∞ =∞@∞ìÉ@ˇ _ì ®xH˜ ~“_ôÅ#∞, ǨÏO`«‰Ωõ Å#∞,
|OkáÈ@¡#∞, =∞\ϯ P_çOKÕ"åà◊#¡ ∞, ^˘OQÆ™ê~å J"Õ∞‡ "åà◊#¡ ∞ KÕ~n° ã≤
áÈ+≤Oz<å J`«xx XHõ ^Ò~°̊#ºHÍ~°∞xQÍ HÍHõ „Ѩ*Ï <åÜ«∞‰õΩxQÍ<Õ
Ѩ„uHõÅ∞ K«∂Ñ≤™êÎ~Ú.
J\Ï¡ lÖÏ¡Ö’ ^•^•Ñ¨Ù UÔH·Hõ <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ Zky P ÃÑ·# lÖÏ¡
|Ü«∞@ ‰õÄ_® `«# =∞#∞+¨µefl `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. JO^Œ∞HÀã¨O
DÜ«∞# XHõ¯ HÍO„ÔQãπ áêsìÖ’<Õ HÍ^Œ∞, `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’ ‰õÄ_®
`«# =∞#∞+¨µefl `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. `«#‰õΩ áÈ\©QÍ =KÕÛ ™⁄O`«áêsì
 áêʼnõΩÅ∞ – K«i„`«
"åà◊#¡ ∞ `˘ˆH¯Ü«∞_®xH˜ „ѨuѨH∆õ áêsì "≥∞O|~°#¡ ∞ ZxflHõÖ’¡ QÔ eÑ≤OKå_»∞.
ZHõ¯_» Jyæ~åA‰õΩ<åfl `«#‰õΩ J#∞‰õÄÅ=∞xÑ≤¿ãÎ ^•xx ÃÑOz
^•"å#ÅO KÕâß_»∞. 1991Ö’ =ÚYº=∞O„u Ñ‘~î°O HÀã¨O ~å*Ëã≤#
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ =∞`«HõÅǨÅ =∞O@efl áê`«|ã‘Î"åà◊√¡ HõÅÖ’ ‰õÄ_®
=∞iÛáÈÖË~°∞.
WHõ¯_» „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO, „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ ã¨O㨯 $u, JO`«HõO`«‰õÄ
J^èÀQÆu áêÅ∞HÍ=_®xH˜ Ju Z‰õΩ¯= ^ÀǨÏ^ŒO KÕã≤Ok "≥·.Zãπ.
‰õΩ@∞O|O J#fl q+¨Ü«∞O lÖÏ¡ "åã¨∞ÅO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞. "≥·.Zãπ.
~å[âıY~°Ô~_ç¤ "≥Ú^Œ\ ˜™êi =ÚYº=∞O„u J~Ú#ѨÙ_»∞ =∂#=ǨωõΩ¯Å
L^Œº=∞HÍ~°∞_»∞ ÉÏÅQÀáêÖò ~åã≤Ok JHõ∆~åÖÏ x[O. ''ã¨=∂*Ïxfl
Ñ‘_çã¨∞Î#fl ~°∞QƇ`«Å#∞ #Ü«∞O KÕÜ«∞_®xH˜ =zÛ# =∞Oz _®Hõì~°∞QÍ
g∞_çÜ«∂ "≥·.Zãπ.#∞ „Ѩâ◊Oã≤™ÈÎOk. x*ÏxH˜ PÜ«∞#‰õΩ JkèHÍ~°
„áêÉèí=O ~å¢+¨ìOÖ’ =∞ˆ~ ~å[H©Ü«∞"Õ`«ÎHõO>Ë ‰õÄ_® ~°HõÎáê`«O`À
‰õÄ_»∞‰õΩx LOk.—— J\Ï¡ˆQ PÜ«∞# S^Õà◊¡ áêÅ#Ö’ ‰õÄ_® ÖˇHõ¯ÖË#O`«
~°HõÎO áêiOk. JkèHÍ~°OÖ’ ÖË#ѨC_»∞ #HõûÖˇ·@¡k ™ê=∂lHõ ã¨=∞㨺
Jx, âßOu K«~°ÛʼnõΩ Ǩg∞ WzÛ, JkèHÍ~°OÖ’H˘KåÛHõ H˘kÌ HÍÖÏxˆH
K«~°ÛÅ <å@HÍxH˜ `≥~°kOz „Ѩ[Å PHÍOHõ∆Å#∞ ¿ÇÏà◊# KÕã¨∂Î
#Å¡=∞Å#∞ ~°HõÎѨÙ>Ë~°¡Ö’ =ÚOKå_»∞. xÅ∞= h_» HÀã¨O ~À_≥¤H˜¯#
"åà◊¡#∞ =ÚkQ˘O_»Ö’, QÆOQÆ=~°OÖ’ HÍeÛ K«Oáê_»∞. „ѨuѨHõ∆OÖ’
L#flѨC_»∞ XHõ =∂@, JkèHÍ~°OÖ’ L#flѨC_»∞ =∞~À=∂@ J<Õ
J=HÍâ◊"å^Œ ~å[H©Ü∞« ã¨∂„`åxfl KåÖÏ ã¨=∞~°=÷ O`«OQÍ PK«iOKå_»∞.
#ÖÁæO_»Ö’ Ü«Úˆ~xÜ«∞O „áê*ˇ‰õΩì „Ñ¨uáê^Œ##∞ f„=OQÍ =ºuˆ~H˜Oz,
„Ѩ*Ïã¨OѶ∂¨ Å∞, „ѨuѨHÍ∆ Å`À Hõeã≤ L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæx, =ÚYº=∞O„u
JÜ«∂ºHõ „áê}ÏO`«Hõ"≥∞ÿ# J^Õ „áê*ˇ‰õΩì#∞ ѨÙe"≥O^Œ∞ÅÖ’ J~Ú`Õ
`«#‰õΩ Z^Œ∞~°∞O_»^Œx `≥zÛÃÑ\Ïì_»∞. ѨÙe"≥O^Œ∞ÅÖ’#∂ „Ѩ[Å∞
J_»∞¤Ñ¨_ç`Õ "åà◊¡ <À~°∞ <˘H˜¯ „áê*ˇ‰õΩì Ѩ#∞Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_»∞.
[<å~°Ì#Ô~_ç¤ Ç¨ÏÜ«∂OÖ’ ¢ÃÑ·"Õ\ò WO[hiOQ∑ HÍÖËrÅ J„Hõ=∞
J#∞=∞`«∞Å#∞ x~°ã≤Oz# "≥·.Zãπ., [<å~°Ì#Ô~_ç¤ HõO>Ë H˘xfl Ѩ^Œ∞Å
~Ô @∞¡ HÍÖËrʼnõΩ J#∞=∞`«∞e=fi_»"∞Õ HÍHõ ѶA ‘ sZO|~üû"≥∞O\ò ¿Ñ~°∞`À
HÍ~˘Êˆ~\ò HÍÖËrÅ "åºáê~åxfl, ÖÏÉèÏÅ#∞ ã≤s÷ HõiOKå_»∞. „ѨuѨHO∆õ Ö’
L#flѨC_»∞ HÍ~˘Êˆ~\ò HõOÃÑhʼnõΩ HÍ~°∞K«=HõQÍ Éèí∂=ÚÅ∞ Hõ@ìɡ\ ì̃#
K«O„^ŒÉÏ|∞ „ѨÉèí∞`åfixfl ^Œ∞Ü«∞º|\ì̃# DÜ«∞#, JkèHÍ~°OÖ’H˘KåÛHõ
Ãã*òÅ ¿Ñ~°∞`À UHõOQÍ ~å¢ëêì<Õfl =ÚHõ¯Å∞, =ÚHõ¯Å∞QÍ |_®
Hõ O ÃÑhʼnõ Ω , iÜ« ∞ Öò Z¿ãì \ ò "åºáê~° ∞ ʼnõ Ω Ѩ O z WKåÛ_» ∞ .
K«O„^ŒÉÏ|∞#∞ „ѨÑO¨ K«ÉϺOH± r`«QÍ_»x q=∞i≈Oz, `å#∞ JO`«HOõ >Ë
Z‰õΩ¯= ™êyÅѨ_ç „Ñ¨ÑO¨ K«ÉϺOH± q^è•<åÅ#∞ H˘#™êyOKå_»∞. Jaè#=
HÍ@<£QÍ Q˘Ñ¨ÊʼnõΩ áÈ~Ú# [ÅÜ«∞[˝OÖ’ Ô~·`«∞Å á⁄ÖÏÖ’¡ áêi#
hà◊√¡ QÀ~°O`≥·`Õ, HÍO„\ÏHõì~üÅ *Ë|∞Ö’¡H˜ áêi# x^èŒ∞Å∞ H˘O_»O`«.
W_»∞ѨÙÅ áêÜ«∞Ö’, HÀ_»∂~°∞Ö’ Z<Àfl Uà◊√¡QÍ J#∞Éèíqã¨∞Î#fl ¿Ñ^ŒÅ
Éè∂í q∞x („ѨuѨHÍ∆ Å∞ QÆQÀæÅ∞ ÃÑ_»∞`«∞<åfl ÃÑ_»Kq≥ # ÃÑ\˜)ì =ÚYº=∞O„u
JÜ«∂ºHõ L#fl@∞¡O_ç *Ï˝<À^ŒÜ«∞"≥∞ÿ#@∞¡ P Éèí∂=Úefl uiy WKÕÛã¨∂Î
Jaè#= q<ÀÉèÏÉÏ"ÕQÍ `«# Éèí[#Ѩ~°∞Å`À H©iÎOK«∞HÀQÆÅQÆ_»O XHõ¯
~å[âıY~°Ô~_ç¤̂H ™ê^茺O. WO`«\ ˜ J=HÍâ◊"å^Œ ~å[H©Ü«∂Ö’¡ =Úxy
`Õe# =ºHÎ̃x U qÅ∞=Å HÀã¨O lÖÏ¡‰õΩ „ѨfHõQÍ xÅɡ_»∞^•O?
Hõ_»Ñ¨ JO>Ë ÉÏO|∞Å lÖÏ¡ HÍ^Œx, ^•xH˜ ZO`À ™êO㨯 $uHõ
gHõ∆}O d [#=i 2010
K«i„`« LO^Œx J<ÕHõ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡, ã≤x=∂Å∞, Ѩ„uHõÅ∞, ZÅ¢HÍìxH±
g∞_çÜ«∂ wã¨∞Î#fl =„Hõ z„`åxfl x~°ã≤ã¨∂Î =ã¨∞Î<åfl~Ú. WHõÃÑ· Hõ_»Ñ¨
lÖÏ¡ "≥·.Zãπ.P~ü. lÖÏ¡QÍ ã¨iH˘`«Î <å=∞O ^èŒi¿ãÎ "≥·.Zãπ.P~ü. JO>Ë
QÆ∞~˘ÎKÕÛ á¶êºHõ∆<£ ǨÏ`«ºÅ∞, 1991 ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ =∞`«HõÅǨÅ∞,
„Ѩ=ÚY∞Å |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨ÉÖíè ’¡ qã≤i# K≥ÑC¨ Å∞ =∞# lÖÏ¡‰Ωõ „Ѩu~°∂ѨO
J~ÚáÈ`å~Ú. W^Õ WHõ¯_» ã¨O㨯 $uH˜, K«i„`«‰Ωõ ^•Ñ¨ÙiOz# JuÃÑ^ŒÌ
„Ѩ=∂^ŒO.
~å*ϺÅ∞, ~åAÅ∞ áÈ~Ú<å ~å[ÉèíHÎ̃H˜ q∞Oz# ÉÏxã¨`«fiO`À
"≥.· Zãπ.~å[âıY~°~Ô _ç¤ =ÚÃÑÊ· ù Uà◊¡ <Õ~° K«i„`«#∞ PÜ«∞# qëê^Œ =∞~°}O
K«∞@∂ì JÅ∞¡‰õΩ#fl ™ê#∞Éèí∂u`À K≥i¿Ñ^•Ì=∂? "≥·.Zãπ. ~å[âıY~°Ô~_ç¤
ѨÙe"≥O^Œ∞ʼnõΩ, Hõ_»Ñ¨ lÖÏ¡‰õΩ ZO`À"Õ∞Å∞ KÕâß~°x ~å¢+ì̈ "åºÑÎ̈OQÍ
U"Õ"À ã¨OˆH∆=∞ Ѩ^äŒHÍefl „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì_»x "å^Œ# `≥ã¨∞Î<åfl~°∞. „Ѩ[ÅHõ∞
U^À KÕã¨∞Î#fl@∞¡ „Éèí=∞Å∞ HõeÊã¨∂Î<Õ HÍ~˘Êˆ~\ò HõOÃÑhʼnõΩ, iÜ«∞Öò
Z¿ãì\ò "åºáê~°∞ʼnõΩ, PÜ«∞# |O^èŒ∞q∞„`«∞ʼnõΩ, =∞Ok =∂QÆ^èŒ∞ʼnõΩ
ZO`« ^ÀzÃÑ\Ïì_À „Ѩ[ʼnõΩ WѨC_»∞ J~°÷O H͉õΩ<åfl "å^Œ# HÀã¨O
PÜ«∞# =∞Ǩ^Œ∞ƒù`«OQÍ lÖÏ¡#∂, ~å¢ëêìxfl Jaè=$kú KÕâß_»x, PÜ«∞#
U áêѨO Z~°QÆ_»x, ™ê^èŒ∞rq Jx, Ö’Hõ HõàϺ}O HÀã¨O PÜ«∞#,
PÜ«∞# ‰õΩ@∞O|O áê@∞Ѩ_çO^Œx JOwHõiOz<å PÜ«∞##∞
Q“~°qOK«_®xH˜ lÖÏ¡‰Ωõ ¿Ñ~°∞ ÃÑ@ì_O» , Jn L#fl ¿Ñ~°∞ f¿ãã≤ ÃÑ@ì_O»
XHõ =∂~°æ=∞=Ù`«∞O^•? JÖÏ Q“~°qOK«^ŒÅK«∞‰õΩO>Ë PÜ«∞# Hõ$+≤`À
U~°Ê_ç# ã¨Oã¨÷ʼnõΩ, x~å‡}ÏʼnõΩ PÜ«∞# ¿Ñ~°∞ ÃÑ_ç`Õ ÃÑ@ìO_ç.
WѨÊ\˜^•HÍ L#fl ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O J^Õ Hõ^•. ^Õâ◊<åÜ«∞‰õΩÖˇ·#
WOk~åQÍOnè, ~år"£QÍOnè, Z<£.\˜.~å=∂~å=Ù =O\˜ "åi Ѩ@¡
ZO`« Q“~°"åaè=∂<åÅ∞<åfl "å_»Å‰õΩ, ã¨Oã¨÷ʼnõΩ "åi ¿Ñ~°∞¡ ÃÑ\Ïì~°∞
QÍx U lÖÏ¡‰õΩ "åi¿Ñ~°∞ ÃÑ@ìÖË^Œ∞. WѨC_»∞ "≥·.Zãπ. ~å[âıY~°Ô~_ç¤
¿Ñ~°∞ lÖÏ¡‰õΩ ÃÑ\˜ì D H˘`«Î ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xH˜ `≥~°ÖËÑ≤`Õ lÖÏ¡Å∞
q∞QÆÅ=Ù. „áêO`åÅ Kåi„`«Hõ, ™êO㨯 $uHõ qâıëêÅ∞ J@ì_»∞QÆ∞#
Ѩ_çáÈ`å~Ú. J=âıëêÅ∞QÍ<Õ q∞QÆ∞Å∞`å~Ú.
XHõ =ºHÎ̃ Jk ZO`«\ ˜"å_≥·<å 㨈~, "ÕÅ Uà◊¡ K«i„`«#∞ q∞Oz
Q˘Ñ¨Ê"å_≥·áÈ`å_®? lÖÏ¡ ¿Ñ~°∞`À =Ú_çѨ_ç L#fl K«i„`«, ã¨O㨯 $u
WHõ¯_ç ZO^Œ~À =∞ǨÏhÜ«ÚÅ rq`åÅ∞ JxflO\˜h HÍ^Œx XHõ¯
~å[âıY~°Ô~_ç¤ ¿Ñ~°∞<Õ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ~å=_»O ZO`«=~°‰õΩ
ã¨=∞O[ã¨O? U =ºH˜Î J~Ú<å Ѷ֨ Ï<å „áêO`«O "å_»x K≥ÑC¨ ‰õΩO\Ï~°∞.
`«# rq`åK«~}° `À „áêO`«O¿Ñ~°∞#∞ W#∞=∞_çOѨ*™Ë êÎ_∞» . HÍx WѨC_»∞
XHõ =ºH˜Î ¿Ñ~°∞`À =∞# „áêO`åxH˜ L#fl ¿Ñ~°∞#∞, K«i„`«#∞, ã¨O㨯 $ux,
Ñ≤_çÔH_»∞=∞Ok <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Hõeã≤ K≥i¿ÑÜ«∂Å#∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
"≥·.Zãπ. ‰õΩ@∞O|O JO>Ë ÉèíÜ«∞"≥∂ ÖËHõ J=HÍâ◊"å^Œ
„ѨÜ≥∂[<åÖ’ H˘O^Œi <Àà◊√¡ ‰õΩ>Ëìã≤ LO_˘K«∞Û. D Q˘_»=Ö’
ÅaÌá⁄O^Õ^Õq∞ LO_»^Œ∞ HÍ|\˜ì WOH˘O^Œ~°∞ HõÅ∞QÆ*Ëã¨∞HÀ~°∞.
HÍ~°}"Õ∞^≥·<å D ^èÀ~°}˜ „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl xÅ∞=Ù<å áê`«~°"Õã¨∞ÎOk.
HÍ|\ì̃ Hõ_»Ñ¨#∞ "≥·.Zãπ. ~å[âıY~°Ô~_ç¤ lÖÏ¡QÍ ¿Ñ~°∞ =∂~åÛÅx ~å¢+ì̈
HÍa<≥\ò UHõÑH¨ O∆õ QÍ fã¨∞‰õΩ#fl x~°Ü ‚ ∂« xfl =ºuˆ~H˜ã∂¨ ,Î =∞# ~å[H©Ü∞«
<åÜ«∞‰õΩÅ J=HÍâ◊"å^•xfl xÅn^•ÌO.
„Ѩ[Å∞, „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ"å^Œ∞Å∞, ~°K«~Ú`«Å∞, q^•º~°∞÷Å∞,
"Õ∞^è•=ÙÅ∞ HõÅã≤~°O_ç. =∞# Hõ_»Ñ¨#∞ HÍáê_»∞‰õΩO^•O. g
45
 „Ѩ™ê~° =∂^茺=∂Å∞ – f~°∞`≥#∞flÅ∞
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ [iy# *ÏfÜ«∞ „ÃÑãπ k<À`«û=O ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ „ÃÑãπ H“xûÖò J^茺‰õ∆Ω_»∞ [ã≤ìãπ l Z<£ ˆ~
„Ѩã¨OQÍxH˜ =∂_»Éèí∂+≤ N^èŒ~ü J#∞ã¨~°}
JHõ~∆ åhfl J=Ú‡‰Ωõ O@∞#fl g∞_çÜ∂«
HÍeÛ"Õ¿ã xѨÙÊ HÍ^Œ∞ g∞_çÜ«∂ ^•iK«∂¿Ñ nѨO HÍ"åe.
– [ã≤ãì π l Z<£ ~ˆ , „ÃÑãπ H“xûÖò J^躌 ‰õΩ∆ Å∞
xѨC, nѨO Ô~O_»∂ "≥Å∞QÆ∞x™êÎ~Ú. g∞_çÜ«∂ <åâ◊#O KÕ¿ã
xѨC H͉õΩO_® ^•iK«∂¿Ñ nѨ"≥∞ÿ LO_®e. Ѩ„uHõÅ ã¨OYºÖ’, "å\˜
ã¨~°∞¯ ºÖË+¨<£Ö’ PO„^茄Ѩ^Õâò ^Õâ◊O "≥Ú`«ÎO g∞^Œ ZO`À J„QÆ™ê÷#OÖ’
LO^Œx #∂ºãπ¿ÑѨ~°¡ il„™êì~ü ÖˇHõ¯Å∞ K≥ѨÙÎ<åfl~Ú. XHõ¯ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
Ö’<Õ 200 ÃÑ·QÍ „ѨK«∞~°}Å∞ P~üZ<£SH˜ U\Ï `«=∞ i@~üflÅ∞
ã¨=∞iÊã¨∞<Î åflÜ«∞O>Ë D #QÆ~O° Ö’ =∂^躌 =∂Å∞ ZO`« K≥`· #« º=O`«OQÍ
L<åflÜ≥∂ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. ¢ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÆOÖ’ ZÅ„HÍìxH± g∞_çÜ«∂
â◊~"° QÕ OÆ QÍ qãÎ̈iã¨∞#Î flk. Hõ#∞Hõ Ѩ„uHÍ~°OQÆO ѨÙ\ì̃ÃÑiy# D ~Ô O_»∞
â◊`åÉÏÌÅÖ’ =zÛ# =∂~°∞ÊÅQÆ∞iOz, WHõ =ÚO^Œ∞‰õÄ_® ™ê=∂lHõ,
Pi÷Hõ ~°OQÆOÖ’ „Ѩ*ÏÉèí∞º^ŒÜ«∂xH˜ Ѩ„uHõÅ∞ ѨiHõ~åÅ∞QÍ LѨÜ≥∂QÆ
Ѩ_»_®xH˜ ã¨iH˘`«Î ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝<åxfl Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ qxÜ≥∂yOKÕ
JOâßÅ#∞ QÆ∞iOz K«iÛOK«_®xH˜ D #QÆ~°O ãÔ̈~·# "ÕkHõ.
„a\˜+π áêÅ#Ö’ „áê^äŒq∞Hõ ǨωõΩ¯Å∞ ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ [#∞ʼnõΩ
Ѩ„uHÍ ¿ãfiK«Ûù Hõ~°∞"Õ. JkèHÍiHõ ÔQl\ò J~Ú# Ç≤ÏH©¯ãπ ÔQl\ò 18=
â◊`åaÌÖ’ „áê~°OÉèí=∞~Ú# `˘e ÉèÏ~°`« Ѩ„uHõ. K«@ìOÖ’ ¿Ñ~˘¯#fl
H˘xfl Ѩ„uHõʼnõΩ `«Ñʨ =∞Ô~=~°H© „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ ǨωõΩ¯ÖËg =Åã¨áêʼnõΩÅ∞
HõeÊOK«Ö^Ë ∞Œ . q^ÕjáêʼnõΩÅ∞ `«=∞‰õΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ suÖ’ Ѩ„uHõÅ#∞
âßã≤ã¨∂Î J<ÕHÍ<ÕHõ âßã¨<åÅ∞ KÕ™ê~°∞. ™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~°∞"å`«
~å*ϺOQÆOÖ’ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ Ñ¨„uHõʼnõΩ ÉèÏ=¿ãfiK«Û#ù ∞ ¿Ñ~˘¯#Hõ áÈ~Ú<å
„Ѩ[ÅO^Œi`À áê@∞ P ǨωõΩ¯ Ѩ„uHÍ ~°K~« Ú`«Å‰õΩ LѨHiõ OKÕ q^èOŒ QÍ
~å*ϺOQÆO ǨωõΩ¯Å#∞ x~°fizOzOk. Ѩ„uHõÅg∞^Œ Ãã<åû~ü+Ñ≤ π Hˆ ã¨∞Ö’
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì 1950 `«~°∞"å`« ~å*ϺOQÆ q"å^•xfl Ѩi+¨¯iã¨∂Î ÉèÏ~°`«
áœ~° ã¨=∂[O áœ~° ÉèÏ=™êfi`«O„`«º „áê^è•<åºxfl QÆ∞iÎOz Q“~°qOzOk.
P `«~∞° "å`« KåÖÏHÍÅO QÆ_zç áÈ~ÚOk. D<å\˜ "å`å=~°}OÖ’,
Ѩ„uHõÅ ™êfi`«O„`«ºO QÆ∞iOz q#|_»_»O Hõ#fl ÉÏ^茺`«Å QÆ∞iOz
„Ѩ™êÎ=# Z‰õΩ¯= KÕÜ«∞=Åã≤# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ ÃÑiQÍ~Ú. =∂~°∞`«∞#fl
=∂^茺=∂Å f~°∞`≥#∞flÅ QÆ∞iOz PÖ’zOK«=Åã≤# J=ã¨~åÅ∞
=KåÛ~Ú.
[#=∂^茺=∂Å qt+¨ì áê„`« : „a\˜+π áêÅ<å HÍÅOÖ’
Ѩ„uHõÅ∞ „Ѩ[Å L^Œº=∂ʼnõΩ "≥#∞fl^Œ#∞flQÍ xÅ|_®¤~Ú. „Ѩ[Ö’¡
™êfi`«O„`Àº^Œº=∞ ÉèÏ"åÅ#∞ ÃÑOK«_O» Ö’ Kåi„`å`«‡Hõ áê„`«#∞ Ѩ„uHõÅ∞
áÈ+≤OKå~Ú. Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ <åQÆiHõ`«`À =∞# ^Õâ◊OÖ’ =∂~å~Ú.
46 gHõ∆}O d [#=i 2010
WHõ¯_» áÈ~°∞Ûwã¨∞ "å~°∞ JK«∞ÛÜ«∞O„`åÅ#∞ „Ѩ"âÕ ◊ ÃÑ\Ïì~∞° . ɡOQÍÖòÖ’
q∞+¨#sÅ∞ ‰õÄ_® =∞`« „ѨKå~°O HÀã¨O ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝<åxfl „Ѩ"Õâ◊
ÃÑ\Ïì~Ú. `«~°∞"å`« 250 ã¨O=`«û~åÅÖ’ P^èŒ∞xHõ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
[# =∂^茺=∞O XHõ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# <åÅ∞QÀ =º=ã¨÷QÍ Zky xez
áÈ~ÚOk. ™ê=∂lHõ, ~å[H©Ü∞« ã¨=∂Kå~° „Ѩ™ê~°O ZO`« H©ÅHõ"∞≥ Oÿ ^À
QÆ=∞xOz# ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ |bÜ«∞"≥∞ÿ# =∂^茺=∂Å#∞ xi‡Oz
L^Œº=∂ʼnõΩ T`«q∞KåÛ~°∞. g∞_çÜ«∂ x~å‡} ѨÙ~ÀQÆ=∞<åÖ’¡
„ѨÉèí∞`åfiÅ Hõ#fl =º‰õΩÎÅ „áê^è•#º`Õ Z‰õΩ¯=. <À~°∞<˘ˆH¯ q^ÕjáêÅ<å
q^è • <åÅ∞ g∞_ç Ü « ∂ K≥ · ` « # º=O`« " ≥ ∞ ÿ # u~° ∞ QÆ ∞ ÉÏ@∞ L^Œ º =∞
HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ PѨÖËHõáÈÜ«∂~Ú. 19= â◊`å|ÌOÖ’ Ѩ„uHõÅ∞ *Ïu
Z^Œ∞~˘¯<Õ ã¨"åà◊¡ QÆ∞iOz "≥Å¡_çã¨∂Î H˘`«Î J^蕺ܫ∂xfl ~°zOKå~Ú.
ѶӨ º_»Öò "å~°ÅÎ ∞ „a\˜+π áêʼnõΩÅ qâıëêÅ∞ H͉õΩO_® qq^èŒ ™ê=∂lHõ
ã¨=∞㨺ŠQÆ∞iOz ~å[H©Ü«∞ PÖ’K«#Å QÆ∞iOz ÉèÏ~°fÜ«∞ Ѩ„uHõÅ∞
~å™ê~Ú. Jq^Œº, ÉÏźq"åǨÅ∞ q`«O`«∞ q"åǨÅ∞, ã¨u =O\˜
^Œ∞~åKå~åÅ g∞^Œ HõÅO Z‰õΩ¯ÃÑ\Ïì~Ú. uÅH±, QÀYÖË, QÍOnèr =O\˜
<Õ`«Å KÕ`«∞Ö’¡ Ѩ„uHõÅ∞ PÜ«Ú^è•Å∞QÍ =∂~å~Ú.
¿ãfiK«ÛùHÀã¨O Ѩ„uHõÅ∞ ™ê^èŒ<åÅ∞QÍ xeKå~Ú. *Ïu ÅH∆ͺÅ#∞
xˆ~tÌ ã¨∂,Î „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∂xfl xi‡ã¨∂,Î áœ~°ÇϨ ‰õΩ¯Å#∞ ™êkèã∂¨ Î „Ѩ[Å#∞
=ÚO^Œ∞‰õΩ #_çáê~Ú. HõuÎHõ#fl HõÅO Q˘Ñ¨Ê^Œ<Õ ^Œ$_è»"≥∞ÿ# qâßfiã¨"Õ∞
ÉèÏ~°fÜ«∞ Ѩ„uHõÅ#∞ D<å\˜H©˜ [#O ѨHõ¯# xÅɡ\Ïì~Ú. H˘xfl
QÆ~°›hÜ«∞"≥∞ÿ# `«Ñ≤Ê^•Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl, g∞_çÜ«∂‰õΩ [#ÉÏǨïà◊ºOÖ’
Q“~°= qâßfi™êÅ∞ WѨÊ\˜H© L<åfl~Ú. ™êfi`«O„`«ºOHÀã¨O áÈ~å@O,
™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°}ÖHÀã¨O L^Œº=∞O, áœ~°∞Å JÉèí∞º^ŒÜ«∞O HÀã¨O
Hõ$+≤ KÕã≤# g∞_çÜ«∂‰õΩ P K«i„`Õ Ñ¨Ù<åk. ã¨fi`«O„`«º"≥∞ÿ# x~°ƒùÜ«∞
x~°fiǨÏ}, ¿ãfiK«Ûù‰õΩ Hõ@∞ì|_ç LO_»_»O, J}z"Õ`«‰õΩ f„==ºuˆ~Hõ`«,
ã¨=∂*ÏxH˜ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO <≥~°¿Ñ Ѩ\ ˜=∞, =∂#= ǨωõΩ¯Å ~°Hõ∆}
ÉÏ^è Œ º `« Ѩ „ uHõ Å ‰õ Ω „áê}„Ѩ ^ Œ " ≥ ∞ ÿ # q. Éè Ï ~° ` « „Ѩ * Ï™êfi=∞ºO
JO`«HõO`«‰õÄ Ñ¨\ ˜+¨ìO HÍ=_»OÖ’ ™êy# áÈ~å\ÏÅ#∞ g∞_çÜ«∂
„ѨuaOaOK«_»"Õ∞ H͉õΩO_® „Ѩu ^Œâ◊Ö’ x~å‡}Ï`«‡Hõ ã¨ÅǨ
ã¨Ç¨ÏHÍ~åÅ#∞ JOkOzOk.
QÆ`« 62 ã¨O=`«û~åÅÖ’ g∞_çÜ«∂Ö’ Ô~O_»∞~°HÍÅ ÃÑ#∞
=∂~°∞ÊÅ∞ =KåÛ~Ú. ™ê#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ q „Ѩu‰õÄÅ"≥∞#ÿ q. „ѨÑO¨ pHõ~}° ,
#g# Pi÷Hõ q^è•<åÅ∞ ã¨=∂Kå~° „Ѩ™ê~° =º=Ǩ~åÅ#∞ „ѨÉèÏq`«O
KÕ™ê~Ú. Hõ=¸ºxˆH+¨<£ Ѩi„â◊=∞ ‰õÄ_® „ѨѨOpHõ~°}‰õΩ ™ê#∞‰õÄÅ
 „Ѩ™ê~° =∂^茺=∂Å∞ – f~°∞`≥#∞flÅ∞
Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ HõeÊOzOk. Pi÷H,õ =∂Ô~¯\ò ~°OQÆOÖ’ =∂„`«"∞Õ H͉õΩO_®
ã¨O㨯 $uÃÑ·# ‰õÄ_® D „ѨÉèÏ=O qѨs`«OQÍ Ñ¨_çOk. "å}˜[º
„ѨH@õ #Å#∞, >ˇeq[<£#∞ WO@Ô~fl\ò#∞ HõÅѨ_O» ^•fi~å D „ѨÉÏè =O
ã¨∞QÆ=∞"≥∞ÿOk.
JK«∞Û ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#OÖ’ =zÛ# qѨ¡"å`«‡Hõ =∂~°∞ÊÅ∞
Ѩ„uHõÅ#∞ =~°=‚ ∞Ü«∞O KÕÜ∞« _»O, JO^ŒOQÍ q+¨Ü∂« Å#∞ JOkOK«_O»
Ö’<Õ H͉õΩO_®, XˆH ã¨=∞Ü«∞OÖ’ |Ǩïà◊ „ѨK«∞~°} ˆHO„^•Å #∞Oz
â◊~°"ÕQÆOQÍ `«‰õΩ¯= Y~°∞Û`À =Ú„kOKÕ =#~°∞Å∞ ÃÑOz qaè#fl
„áêO`åÖ’¡ L#fl ÅHõ∆ÖÏk =∞OkH˜ Ѩ„uHõÅ#∞ KÕ~°∞= KÕ™ê~Ú.
=∂~°∞=¸Å „áêO`åÅ #∞Oz "å~°ÎÅ#∞ ¿ãHõiOz ѨOÑ≤OK«_»OÖ’
‰õÄ_® >ˇHÍflÅr "≥ã¨Å∞ÉÏ@∞ HõeÊOzOk. Ѩ„uHõÅ "å~åÎ x"Õ^Œ#
"ÕQÆO, =Ú„^Œ} "ÕQÆO, Ѩ„uHõÅ∞ áê~î°‰õΩʼnõΩ KÕ~°Û_»OÖ’ "ÕQÆO
Ѩ„uHÍ~°OQÍxfl =∂iÛ "Õã≤Ok, nx`À áê@∞ JHõ∆~å㨺`«, `«Åã¨i
P^•Ü«∞O ‰õÄ_® ÃÑ~°QÆ_»O`À Ѩ„uHõÅ ã¨~°∞¯ ºÖË+¨<£ J#∂ǨϺOQÍ
ÃÑiyOk. ÉèÏëê „Ñ¨ÜÚ« HõÎ ~å„ëêìÅ U~åÊ@∞ `«~∞° "å`« ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏëê
Ѩ„uHõÅ∞ ‰õÄ_® qã¨ÎiOKå~Ú. „ѨÉèí∞`«fi Jaè=$kú HÍ~°º„Hõ=∂Å
J=∞Å∞Ö’ Ѩ„uHõÅ áê„`« ÃÑiyOk. WOy¡+π Ѩ„uHõÅ`À ã¨=∂#OQÍ
ÉèÏëê Ѩ„uHõÅ∞ ÃÑiQÍ~Ú. áê~î°‰õΩʼnõΩ WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ ÖËx "≥·q^茺O,
~°Hõ~°HÍŠѨ„uHõÅ áÈ\©Ö’ =∞Oz "å\˜x ZOK«∞‰õΩ<Õ ™œHõ~°ºO
ÃÑiyOk. HõOѨӺ@~ü =∞ø*ò#∞ H˜H¡ ± KÕ¿ãÎ KåÅ∞ "å~åΠѨ„uHõÅ∞ „Ѩ`º« HõO∆
JÜÕ∞º ™œHõ~°ºO ‰õÄ_® JOk=zÛOk. Ѩ„uHõÅÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å áê„`«
ÃÑiyOk. =∞Ç≤ÏàÏ [~°fleã¨∞ìÅ L^ÀºQÆ =#~°∞Å∞ Jaè=$kú K≥O^•~Ú.
=∞Ç≤ÏàÏ ã¨=∞㨺Šqâı¡+¨}, ~°K«#Ö’ =∞Ç≤ÏàÏ [~°fleã¨∞ìÅ∞ =∞iO`«
=∂#gÜ«∞OQÍ `«y# suÖ’ „Ѩuã¨ÊOkOKå~°∞.=∞Ç≤ÏàÏ ™êkèHÍiHõ`Ö« ’
g∞_çÜ∂« WOHÍ H©ÅHõ"∞≥ #ÿ áê„`«áÈ+≤OKÕ J=HÍâßÅ∞ L<åfl~Ú. J~Ú`Õ
J㨠= ∞O[㨠O QÍ g∞_ç Ü « ∂ =∞Ç≤ Ï àÏ q=Hõ ∆ # ∞ =∞~À~° H õ O QÍ
„Ѩ™êÎqOK«_»O =Å¡ „Ѩu‰õÄŠѶ¨e`åÅ∞ =™êÎÜ«∞x D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’
ÃÇÏK«ÛiOK«^ŒÅKå#∞. J<ÕHõ g∞_çÜ«∂ ã¨Oã¨÷Ö’¡ =∞Ç≤Ïà◊ÅΩ H©ÅHõ"≥∞ÿ#
™ê÷<åÖ’¡ LO_»_»O ã¨O`À+¨Hõ~°O. Ѩ„uHÍ ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# L^ÀºQÍÅ∞
ÃÑiy [~°fleã¨∞ìÅ =$uÎ Jaè=$kú K≥OkOk.
D Jaè=$kú =Å¡ [~°fle[O ã¨O|O^èŒ q^•ºã¨Oã¨Å÷ ∞ ÃÑiQÍ~Ú.
qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡, W`«~° ã¨Oã¨Ö÷ ’¡ [~°fle[O q^Œº‰õΩ y~åH© ÃÑiyOk.
Ѩ@Éì „íè ^Œ ™êfl`«HÀ`«~Î ° q^ŒºÖ’¡ J=HÍâßÅ∞ U~°Ê_®¤~Ú. _çÑ=¡¨ ∂ HÀ~°∞ûÅ∞
ÃÑiQÍ~Ú. =∂ãπ Hõ=¸ºxˆH+¨<£ HÀ~°∞ûÅ∞ „Ѩ"Õâ◊ ÃÑ\Ïì~°∞. [~°fle[O
qãÎ̈iOK«_»O =Å¡, ѨÅ∞‰õΩ|_ç ÃÑ~°QÆ_»O =Å¡ Ü«Ú=`«~°O [~°fle[O
=$uÎ "≥·Ñ¨Ù =∞à◊√¡`«∞<åfl~°∞. ZÅ„HÍìxH± g∞_çÜ«∂Ö’ L^ÀºQÍŠѨ@¡
QÍ¡=∞~ü U~°Ê_çOk. J~Ú`Õ D =∂ãπ Hõ=¸ºxˆH+¨<£ ã¨Oã¨Ö÷ ’¡ =#~°∞Å∞,
J^蕺Ѩ‰õΩÅ∞, q^•º „Ѩ=∂}ÏÅ∞ LO_»=Åã≤# suÖ’ ÖË=Ù. HÀ~°∞ûÅ∞
‰õÄ_® Ѩ\ ˜+ì̈OQÍ ÖË=Ù. "≥∞_çHõÖò H“xûÖò, WOlhiOQ∑ H“xûÖò =Öˇ<Õ
[~°fle[O HÀ~°∞ûÅ „Ѩ=∂}ÏÅ∞ HÍáê_»_®xH˜ XHõ =∞O_»e LO_®e.
Ѩ„uHõʼnõΩ "å}˜[º „ѨHõ@#Å∞ KåÖÏ J=ã¨~°O. #QÆ~åÖ’¡
J~Ú`Õ 70 ÖË^• 80 âß`«O P^•Ü«∞O J_»fi~°ì~Ú*ò"≥∞O\òû ^•fi~å<Õ
=ã¨∞Î#flk. Hõ#∞Hõ „ѨHõ@#Å∞ Z‰õΩ¯= ã¨÷ÖÏxfl P„Hõq∞ã¨∞Î<åfl~Ú. ^•xHÀ
x+¨ÊuÎ ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. „ѨHõ@#Å∞ Z‰õΩ¯"≥· =∂=¸Å∞ "å~°ÎʼnõΩ
J=HÍâ◊O `«yáæ È`«∞#flk. Hõ#∞Hõ ¿ÑrÅ∞ ÃÑiy<å „Ñ¨H@õ #Å∂ ÃÑ~°Q_Æ O»
gHõ∆}O d [#=i 2010
=Å¡ P^•Ü«∞O qѨs`«"≥∞ÿ, `«‰õΩ¯= ^èŒ~°‰õΩ Z‰õΩ¯= ¿ÑrŠѨ„uHõ
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ =ã¨∞Î#flk. Ѩ„uHõ áêÅã‘x, ^Œ$HÀ¯}Ïxfl ‰õÄ_®
„ѨHõ@#Å∞ =∂~°∞Û`«∞<åfl~Ú.
Ѩiâ’^èŒ<å áê„uˆHÜ«∞ ~°K«# D HÍÅOÖ’ ã≤ìOQ∑ PѨˆ~+¨<£QÍ
¿Ñ~°∞á⁄OkOk. ^•y# ÔH"≥∞~åÅ`À ™êˆQ D ã¨z„`« Ѩiâ’^èŒ# H˘`«Î
K«i„`« ã¨$+≤ìOzOk. Ѩ„uHÍ~°OQÆO „Ѩ*Ï „ѨÜ≥∂[<åÅ ~°Hõ∆}‰õΩQÍ#∞
Z‰õΩ¯= JkèHÍ~åÅ#∞ ã¨O`«iOK«∞‰õΩOk. HÍx D â◊HÎ̃ ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO
J=Ù`ÀOk. „Ѩ=ÚY∞ŠѨ~∞° =Ù fÜ«∞_®xH˜, ÉÏ¡H± "≥∞~ÚÖò KÕÜ∞« _®xH˜,
LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞#flk. Z_ç@~°¡ˆH Ѩiq∞`«"≥∞ÿ# H©ÅHõ"≥∞ÿ# Ǩϟ^•#∞
WѨÙÊ_»∞ Ѩiâ’^è<Œ å [~°fleã¨∞Åì ∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°∞. iáÈ~°~ì ∞° ¡ b_£ "å~°ÅÎ
~°K«~Ú`«Å=Ù`«∞<åfl~°∞. J~Ú`Õ Ñ¨iâ’^èŒ<å`«‡Hõ [~°fle[O JkèHÍ~åxfl
™⁄O`åxH˜ "å_» ∞ ‰õ Ω <Õ ^Œ ∞ ~åKå~åxfl PѨ _ ®xH˜ Ѩ i ëê¯~åÅ∞
HõeÊOK«_®xH˜ J=HÍâßÅ∞ "≥`«HÍeû LOk.
~å[H©Ü«∂ʼnõΩ, ã¨O㨯 $uH˜, Pi÷Hõ ™ê=∂lHõ ~°OQÍʼnõΩ
ÅH∆ͺÅ#∞ xˆ~tÌ OKÕ ^Œâ‰◊ Ωõ g∞_çÜ∂« ZkyOk. 1990ÅÖ’ ZÅ„HÍìxH±
g∞_çÜ«∂ qã¨ÎiOzOk. „Ѩ[Å "≥∞^Œà◊¡ g∞^Œ g∞_çÜ«∂‰õΩ ÃÑ`«Î#O
ÃÑiyOk. [#O JÅ"å@¡#∞, r=#^èÀ~°}x˜ , Wëêì~ÚëêìÅ#∞ g∞_çÜ∂«
xÜ«∞O„uã¨∞Î#flk. „Ñ≤O\ò g∞_çÜ«∂#∞ ^•\˜ ZÅ„HÍìxH± g∞_çÜ«∂
„Ѩ[Å#∞ „ѨÉèÏq`«O KÕÜ«∞_»OÖ’ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥o¡áÈ~ÚOk.
D<å\˜ ~å[H©Ü∞« z„`«O ‰õÄ_® QÀ¡|Öˇ·*Ë+¨<£, e|~°Öˇ·*Ë+¨<£
¢ÃÑ·"Õ>ÿ̌*Ë+¨<£ =Å¡ =∂~°∞`«∂, ^•x „ѨÉèÏ=O g∞_çÜ«∂ g∞^Œ ‰õÄ_»
Ѩ_ç, [#=∂^茺=∂Å∞ ‰õÄ_® =∂iáÈ`«∞<åfl~Ú. ZÅ„HÍìxH± g∞_çÜ«∂
áÈ\©x `«@∞ìHÀ=_®xH˜ „Ñ≤O\ò g∞_çÜ«∂ H˘`«Î =$uÎѨ~°"≥∞ÿ#
„Ѩ=∂}ÏÅ#∞ ã¨O`«iOK«∞‰õΩO@∂ Ѩ\ ˜+ì̈Ѩ_»∞`«∞#flk. =Ú#∞ѨÙÖËx
"≥·q^蕺Å#∞ Wã¨∂ΠѨ„uHõÅ∞ PHõi¬ã¨∞Î<åfl~Ú. ÉèÏëê Ѩ„uHõÅ∞ ‰õÄ_®
D <å}º`å ™ê^è#Œ Ö’ =ÚO^Œ∞<åfl~Ú.
HÍx <åÅ∞QÀ =¸Åã¨OÎ ÉèOí áê„`« x~°fiǨÏ}Ö’ Ѩ„uHõÅ∞ ã¨ÑŨ¶ O
HÍÖËHáõ È`«∞<åfl~Ú. „Ѩ[Å ã¨=∞㨺Å#∞ qâı+¡ O≤ KÕ |^Œ∞Å∞, ã¨∞ѨiáêÅ<å
q^è•<åÅ#∞ K«iÛOKÕ |^Œ∞Å∞, ˆH=ÅO ÖÏÉèÏ~°̊#Å "≥O@ Ѩ_ç y~åH˜
=uÎ_∞» ʼnõΩ ÖÁOyáÈ~Ú QÀ~°O`«Å∞ H˘O_»O`«Å∞ KÕÜ∞« _»O, H˘O_»Å#∞
QÀ~°O`««Å∞ KÕÜ«∞_»O, J#=ã¨~° ã¨OK«Å<åÅ∞ HõeyOK«_»O, HÍ~˘Êˆ~\ò
J=ã¨~åʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ Hõ=¸ºxˆH+¨<£‰õΩ HÍ=Åã≤# ~°OQÆ∞Å∞
ѨÓÜ«∞_»O =O\˜ Ѩ#∞ʼnõΩ Ѩ„uHõÅ∞ áêÅÊ_»∞`«∞<åfl~Ú. „ѨHõ@#
^•~°∞Å∞, HÍ~˘Êˆ~\ò ~°OQÍÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ ~°H˜∆OKÕ Jã¨Å∞ ÅH∆ͺxfl
`«=∞ ÖÏÉèÏ~°#˚ J=ã¨~åÅ#∞ ^•z, áê~ Ωõ Å J=ã¨~åʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ
Ѩ„uHõÅÖ’ JOâßÅ∞ ~°∂á⁄Okã¨∞Î<åflO J<Õ "å^ŒO Kå@∞# `«=∞
ѨHá∆õ ê`åxfl x*ÏÅ =„H©H~õ }° #∞ ^•KÕ „ѨÜ∞« `«flO KÕÜ∞« _»O â’K«hÜ«∞O.
>ˇHÍflÅr ѨÙ}º=∂ Jx D ~ÀA „ѨuѨ„uHÍ "≥ÉòÖ’ ZѨÊ_çHõѨÙÊ_»∞
`å*Ï "å~°ÎÅ#∞ Wã¨∂Î áê~î°‰õΩʼnõΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO@∞<åfl~Ú.
áê~î°‰õΩÅ∞ =∂=¸Å∞ "å~åÎ qâıëêÅ`À ã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^Œ_»O ÖË^Œ∞.
[~°∞QÆ∞`«∞#fl JOâßÅ`À áê@∞ qâı¡+¨}#∞ HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. HÍx
^Œ∞~°^Œ$+ì̈=âß`«∂Î Z‰õΩ¯= HÍÑ‘Å∞ J=Ú‡HÀ=_»O, Z‰õΩ¯= „ѨHõ@#Å∞
™êkèOK«_»O HÀã¨O Ѩ„uHõÅ#∞ "åºáê~° =ã¨∞Î=ÙÅ∞QÍ =∂~åÛ~Ú.
g∞_çÜ«∂ ã¨Oã¨÷Å∞ "åºáê~° ã¨Oã¨÷Å∞QÍ =∂~å~Ú. [~°fle[O D~ÀA
XHõ =$uÎ "åºáê~°O =∂„`«"Õ∞. ÅHõ∆ º™ê^èŒ#‰õΩ Hõ$+≤ KÕ¿ã q∞+¨<£ HÍ^Œ∞.
47
 „Ѩ™ê~° =∂^茺=∂Å∞ – f~°∞`≥#∞flÅ∞
`≥eã≤ `≥eã≤ <åÅ∞QÀ =º=ã¨÷ ÉÏ^茺`«Å#∞ q㨇iOzOk g∞_çÜ«∂.
XHõ¯ =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë D ^èÀ~°}˜ ^Œ∞~°^Œ$+ì̈Hõ~°"≥∞ÿO^Õ H͉õΩO_®
áœ~° ã¨=∂[O f„=OQÍ YO_çOK«=Åã≤# Ѩiã≤÷uÖ’ g∞_çÜ«∂ LOk.
"≥Ú^Œ\’¡ "å~åÎѨ„uHõÅ∞ "Õ∞^è•q =~åæxH˜ K≥Ok# =∞^茺`«~°QÆu
P ÃÑ· `«~°QÆu áœ~°∞Å∞ „áê~°OaèOKÕ"å~°∞. "åi ÅHõ∆ ºO ÖÏÉèÏÅ∞
HÍ^Œ∞. ™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°}Å∞, ™êfi`«O„`«ºO ÅHõ∆ ºO. ã¨~°∞¯ ºÖË+¨<£
Ѩiq∞`«OQÍ LO_Õk. H©ÅHõ"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å#∞ z#flq KÕã≤ K«∂Ѩ_»O,
z#flq+¨Ü«∂Å#∞ ã¨OK«Å#O KÕÜ«∞_»O [iˆQk HÍ^Œ∞. HÍx ÉèÏ~°`«
g∞_çÜ«∂ „Hõ=∞OQÍ HÍ~˘Êˆ~\ò Ѩ~°O J~ÚáÈ~ÚOk. ÃÑ^ŒÌ Ѩ„uHõÅ∞
HÍ~˘Êˆ~\ò ã¨Oã¨÷Å KÕuÖ’H˜ "≥àÏ¡~Ú. JO^Œ∞Ö’ "å~°ÎÅ∞, "庙êÅ∞
Jhfl HÍ~˘Êˆ~\ò J=ã¨~åʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ =∞ÅK«_»O "≥Ú^ŒÖˇ·Ok.
|ÅÇ‘Ï#∞Å ã¨=∞㨺ʼnõΩ =∞ã≤ ѨÓÜ«∞_»O, f„="≥∞#ÿ *ÏfÜ«∞ ã¨=∞㨺Å#∞
ã¨iQÍæ qâı+¡ O≤ K«Háõ È=_»O Z‰õΩ¯"≥O· k. 2004Ö’ g∞_çÜ∂« ^èÀ~°}∞Å#∞
qâı¡+≤Oz# ÃãO@~ü Ѷ¨~ü g∞_çÜ«∂ ã¨ì_ôãπ =∂ãπ g∞_çÜ«∂ qã¨$Îu
JO`«QÍ ÖË^Œx, XH˘¯Hõ¯ g∞_çÜ«∂ q_çQÍ Jaè=$kÌ K≥Ok<å [#
ÉÏǨïà◊ºOÖ’H˜ "≥à◊¡ÖË^Œx, Pi÷Hõ~°OQÆOÖ’ J@ì_»∞QÆ∞# L#fl =~åæÅ
ã¨=∞㨺Å#∞ ѨÓiÎQÍ =kÖË™ê~°x x"ÕkOzOk.
ÃÑ^ŒÌ g∞_çÜ«∂ ǨÏ∫*ˇãπ qãÎ̈~°}, g∞_çÜ«∂ HÍ~˘ÊÔ~>ÿ̌*Ë+¨<£
"≥~°ã≤ QÆ∞`åÎkèѨ`«ºO "≥·Ñ¨Ù #_»∞ã¨∞Î<åfl~Ú. Wk f„="≥∞ÿ# qѨi}Ï=∞O.
z#fl, =∞^茺`«~°QÆu Ѩ„uHõÅ∞, „áêOfÜ«∞ Ѩ„uHõÅ∞, „QÍ=∂Ö’¡
ã¨~°∞¯ ºÖË+¨<£ L#fl Ѩ„uHõÅ∞ Pi÷Hõ W|ƒO^Œ∞Ö’¡ W~°∞‰õΩ¯áÈ`«∞<åfl~Ú.
áÈ\©x `«@∞ìHÀÖËHõáÈ`«∞<åfl~Ú. ÃÑ^ŒÌѨ„uHõÅ∞ lÖÏ¡Å#∞ ‰õÄ_®
P„Hõq∞ã¨∞Î<åfl~Ú. UO KÕÃã·<å 㨈~ „Ѩ`«º~°∞÷Å#∞ x~°∂‡eOz `«=∞
"åºáê~åxfl qãÎ̈iOKåÅ<Õ H˘`«Î ^Œ∞~å„Hõ=∞} ^èÀ~°}˜ ÃÑiyáÈ~ÚOk.
Jxfl ~°HÍÅ Q˘O`«∞Å#∞ qxÑ≤OKÕ ~å[H©Ü∞« =º=ã¨Ö÷ ’ P Q˘O`«∞HõʼnõΩ
KÀ@∞ HõeÊOKÕ qaè#fl g∞_çÜ∂« J=ã¨~O° . =∞~ÀHÀ}O, "å~°‰Î Ωõ P"≥Ñ· Ù¨
K«∂¿Ñ "å~°∞ÖË~∞° . XHõ =¸ã¨Ö’ L#fl q+¨Ü∞« "Õ∞ [<åxH˜ KÕ~ˆ Û QÆ∞`åÎkè
Ѩ`«ºO g∞_çÜ«∂Ö’ qãÎ̈iOK«_»O „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxH˜ =∞Ozk HÍ^Œ∞.
W`«~° =º=ã¨Å÷ =Öˇ g∞_çÜ∂« ‰õÄ_® `«ÑÙ¨ Ê_»∞ Ѩ#∞ʼnõΩ JqhuH˜
áêÅÊ_»∞`«∞#flk. ÉÏǨ@OQÍ H˘xfl, ~°Ç¨Ï㨺OQÍH˘xfl J„Hõ=∂ʼnõΩ
áêÅÊ_»∞`«∞#flk. ZÖ’¡ [~°fle[O, ÉÏ¡H± "≥∞~ÚeOQ∑ =∞#‰õΩ `≥eã≤#
^Œ∞+¨ì ^èÀ~°}∞Å∞. HÍx ÃÑH· ˜ Hõ#Ѩ_‰» Ωõ O_® `≥~K° å@∞# g∞_çÜ∂« ™êyOKÕ
Jqhu =Å¡ HõeˆQ #+ì̈O Jáê~°O. =„H©Hõ~°}, `«Ñ¨ÙÊ_»∞ ã¨=∂Kå~°O
QÆ∞Ñ≤ÊOK«_»O, "å~°ÎÅ q„HõÜ«∞O ("å~°ÎÅ ~°∂ѨOÖ’ „ѨHõ@#Å∞, ÖË^•
„ѨH@õ #Å∞ Jx K≥Ñʨ ‰õΩO_® "å~°ÖÎ ’¡ J#∞‰õÄÅOQÍ ~åã≤#O^Œ∞‰õΩ _»|∞ƒ
=ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞_»O), x*ÏÅ#∞, ™ê=∂#∞ºÅ ã¨=∞㨺Å#∞ ^•K«_»O,
HÍ~˘Êˆ~\ò J=ã¨~åÅ#∞ f~°Û_»O g∞_çÜ«∂‰õΩ WѨÙÊ_»∞ x`«ºHõ$`«ºO
J~ÚáÈ~ÚOk. H˘O^Œ~°∞ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞, =~åæÅ#∞ "åºáê~°
„Ѩ=ÚY∞Å#∞, ÃÑ^ŒQÌ Í K«∂Ѩ_O» , "åi Hõ~Ñ° „¨ `åÅ∞QÍ =∂~°_O» , q<À^Œ
HÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’ "å~°ÎÅ#∞ *ÁÑ≤ÊOK«_»O, ™ê#∞‰õÄÅ "å~°ÎÅ∞ "庙êÅ∞
ã¨$+≤ìOK«_»O, WO@~°∂fi ºÅ∞, 㨈~fiÅ∞, "åºã¨~°K«#, ã¨g∞Hõ∆ ¿Ñ~°∞`À
=ºuˆ~‰õΩŠѨ~°∞=Ùf¿ã "å~°ÎÅ∞ ~åÜ«∞_»O ~°OQÆ∞ÅkÌ# ã¨=∂Kå~°
„Ѩ™ê~°O D~ÀA g∞_çÜ«∂ ѨxQÍ =∂iOk. áœ~° ã¨=∂*ÏxH˜
"å~°ÎÅ∞ KÕ~°"տ㠄Ѩ*Ï™êfi=∞º ÉÏ^茺`«Å#∞ =∞iz g∞_çÜ«∂ ÖÏÉèÏÅ
48 gHõ∆}O d [#=i 2010
HÀã¨O =∞ã≤ѨÓã≤# ã¨=∂Kå~åxfl W=fi_»O WHõ qëê^ŒO. q^Õj
Ѩ~º° @#Å∞, Ys^≥#· |Ǩï=∞`«∞Å∞, #QÆ^∞Œ ÖÏÉèÏÅ∞ WzÛ [~°fleã¨∞Åì #∞
=â◊Ѩ~°∞K«∞ ‰õΩO@∞<åfl~°∞. nO`À gi HõÅO "åiH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
~åã¨∞ÎOk. "åiÃÑ·# q=∞~°≈Å∞ =KÕÛ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "≥∞`«Î |_»∞`«∞Ok.
"åi „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ K≥ѨÙÎOk. D HõÖÏÅ∞ ~å¿ã q+¨Ü«∂Å
=Å¡ ã¨=∂*ÏxH˜ U „ѨÜ∂≥ [#=¸ LO_»^∞Œ .
QÆ`« áê~°¡"≥∞O@∞ ZxflHõÖ’¡, g∞_çÜ«∂ =ÚYºOQÍ Ñ¨„uHõÅ∞
~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ`À ~°Ç¨Ï㨺 XѨÊO^•Å∞ KÕã¨∞‰õΩx "åiH˜
J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# suÖ’ "å~°ÎÅ∞ ~å¿ãO^Œ∞‰õΩ, "åiH˜ =ºuˆ~HÍOâßÅ∞
~åÜ«∞‰õΩO_® LO_ÕO^Œ∞‰õΩ, "åi „Ѩ`«º~°∞÷ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ "å~°ÎÅ∞
ã¨$+≤ìOKÕO^Œ∞‰õΩ ˆ~@∞ Hõ\ ˜ì _»|∞ƒ =ã¨∂Å∞ KÕâß~Ú. nxfl ÃÑ~Ú_£
#∂ºãπ "å~åÎ q„HõÜ∞« ^èÀ~°}˜ J#=Åã≤ =ã¨∞#Î flk. [~°fleã¨∞ì ã¨OѶ∂¨ Å∞,
„Ѩ=ÚY∞Å∞ D ^èÀ~°}∞Å#∞ q=∞i≈OKå~°∞. ZxflHõÅ `«~°∞"å`«
PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò Eab ǨÖòÖ’ PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò Ü«¸xÜ«∞<£ PѶπ [~°fleã¨∞ì û
XHõ ã¨^㌠∞¨ û x~°fiÇ≤ÏOzOk. D ^èÀ~°}∞ÅÃÑ· q=~åÅ∞ ¿ãHõiOz Ö’`≥#·
ѨijÅ# KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ, "å~åÎ q„HõÜ«∞ ^èÀ~°}∞Å#∞ qâı¡+≤OKÕO^Œ∞‰õΩ
„ÃÑãπ H“xûÖò PѶπ WO_çÜ«∂ XHõ Hõq∞\© "Õã≤Ok. Ѩ„uHõʼnõΩ ÉèÏ=
„ѨHõ@<å ™êfi`«O„`«ºO L#flk `«Ñ¨ÙÊ_»∞ ã¨=∂Kå~°O W=fi_®xH˜ HÍ^Œ∞.
_»|∞ƒ HÀã¨O =„H©Hiõ OK«_®xH˜, XHõ =~åæxfl Q˘Ñ¨ÊKÕãK≤ ∂« Ѩ_®xH˜ HÍ^Œ∞.
g∞_çÜ«∂ qKå~°}, HÀ~°∞ì qKå~°}Ö’ L#fl JOâßÅÃÑ· ~°K«#,
HÀ~°∞ì qâıëêÅ =„H©Hõ~°} „Ѩã¨∞Î`« ã¨=∞㨺Å∞. D JOâßÅ#∞
K«iÛOK«_®xH˜ ÉèÏ~°`« „Ѩ^•è # <åºÜ«∞=¸iÎ, ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì bQÆÖò ã¨sfiÃããπ
J^ä•i\©, „ÃÑãπ H“xûÖò PѶπ WO_çÜ«∂, Z_ç@~üû yÖò¤ PѶπ WO_çÜ«∂,
WO_çÜ«∞<£ ÖÏ W<£ã≤ì@∂º\òÅ∞ ã¨q∞+≤ìQÍ XHõ *ÏfÜ«∞ ã¨^Œã¨∞û#∞
x~°fiÇ≤ÏOKå~Ú. „áêOfÜ«∞ ã¨=∂"ÕâßÅ∞ ‰õÄ_® H˘zÛ<£, Éèí∞=<Õâ◊fi~ü,
=ÚOɡ·, QÆ∞"åǨÏuÖ’ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. HÀ~°∞ì „á⁄ã‘_çOQ∑û ~°K«#Ö’¡ XHõ
tHõ∆}Ï HÍ~°º„Hõ=∞O ‰õÄ_® x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
Wk=~°‰Ωõ Ѩ„uHõÖ’¡ ã¨Oáê^Œ‰Ωõ _»∞ JK«ÛÜÕ∞º JOâßʼnõΩ xˆ~`‚ Q« Í
LO_Õ"å_»∞. „ѨHõ@#Å ÃÑ·# ‰õÄ_® J^Œ∞Ѩ٠LO_Õk. D~ÀA
ã¨Oáê^Œ‰Ωõ x áê„`« <å<å\˜H© |ÅÇ‘Ï#O KÕâß~°∞. "å~åÎÑ„¨ uHõÖ’¡ JOâßÅ
x~°Ü ‚ ∞« OÖ’ ã¨Oáê^Œ‰Ωõ x „Ѩ"∞Õ Ü«∞O „Hõ=∞OQÍ `«yáæ È~ÚOk. "Õ∞<Õ[~°∞,¡
J_»fi~°ì~Ú*ò"≥∞O\ò _≥·Ô~Hõì~°∞¡ x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. JO>Ë
Ѩ„uHõÖ’¡ JK«ÛÜÕ∞º JOâßÅ#∞ Uq^èŒOQÍ Z=i „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞
~°H˜∆OK«_®xH˜ J=HÍâ◊O LO^À nxfl |\ì̃ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. Ѩ„uHõ
qxÜ≥∂QÆ =ã¨∞Î=Ù, "å~°Î qxÜ≥∂QÆ Ñ¨^•~°÷O, „Ѩ[Å#∞ q*Ï˝#=O`«∞Å∞
KÕÜ«∂eû# ÉÏ^茺`«, ã¨∞ѨiáêÅ# JOâßÅK«~°Û, „Ѩ[Å ã¨=∞㨺ÅÃÑ·#
qâı+¡ }¨ q=~°}Å∞ ѨÓiÎQÍ =kÖËâß~°∞. `«=∞ áê~ Ωõ ʼnõΩ J=ã¨~åʼnõΩ
J#∞QÆ∞}OQÍ "å~°ÅÎ ∞ ~åã¨∞<Î åfl=∞x g∞_çÜ∂« „Ѩux^è∞Œ Å∞ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡
^è~·≥ º° OQÍ K≥ÑÙ¨ Ê`«∞<åfl~°∞. áê~ Ωõ Å∞ Ѷ֨ Ï<å q^èOŒ QÍ "å~°ÅÎ ∞ LO_®Åx
HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°#_®xH˜ D 㨈~fiÅ∞ Ѩiâ’^èŒ#Å∞ ÖË=Ù. ˆH=ÅO
P^•Ü«∞O HÀã¨O "å~åÎOâßÅ#∞ fiÛk^ÕÌ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~n
ÖË^Œ∞. áê~î°‰õΩÅ∞ ~°OQÆ∞ѨÓã≤# "å~°ÎÅ∞, HÍ~˘Êˆ~\ò J=ã¨~° "åºYºÅ∞
=∞ø#OQÍ Éèíiã¨∞Î<åfl~°∞. JO`« =∂„`å# g∞_çÜ«∂<≥·uHõ ã¨∂„`åʼnõΩ
J#∞QÆ∞}OQÍ L<åflÜ«∞x ÉèÏqOK«_®xH˜ gÖË¡^Œ∞. [#K≥·`«<åºxH˜
^ÀǨÏ^ŒO KÕ¿ã ã¨=∂Kå~°O W"åfie HÍx, "åiÖ’ *Ï_»ºO xOÑ≤, "åi
 ã≤x=∂g∞_ç– Ü
™êÇ≤«∂Ï`«ºO
QÆ∞[~å`üÖ’ =Úã≤¡OÅÃÑ· [iy# =∂~°}HÍO_»‰õΩ x~°ã¨#QÍ, =∂#gÜ«∞ ã¨ÊO^Œ#QÍ =zÛ# ã≤x=∂Å#∞,
™êÇ≤Ï`åºxfl ѨiK«Ü«∞O KÕã¨∞Î<åfl~°∞ Ñ≤.q. ~°=∞}
~Ô O_»∞ ã≤x=∂Å∞ – XHõ #=Å
(QÆ`« ã¨OzHõ `«~°∞"å~Ú)
ÃÑ~·¶ „ü ѶӨ Ѷπ (QÆ∞[~å`ü =∂#= qëê^ŒO) – #=Å
#=Å „áê~°OÉèí"Õ∞ KåÖÏ qz„`«OQÍ LO@∞Ok. 'WO^Œ∞
=¸ÅOQÍ `≥eÜ«∞ KÕÜÚ« #^Õ=∞#QÍ— JO@∂ K«xáÈ~Ú#"åi â◊"åÅ∞,
Ѩ ٠㨠ΠH õ O , `« ∞ "åfiÅ∞, "åp, _˘‰õ Ω ¯ \˜ . q. ÖÏO\˜ =㨠∞ Î = ÙÅ∞
=∂\Ï¡_»`å~Ú.
=ÚO^Œ∞=∂@QÍ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ K≥ѨÙ`«∂ 'ZO^Œ∞HõO\Ï~å.
"Õ∞=∞O^Œ~°O K«xáÈÜ«∂O. Ѷ≤„|=i 28, 2002 L^ŒÜ«∞O #∞O_ç
=∞=∞‡efl XHõi^ŒÌi K˘Ñ¨C#, =ÚQÆ∞æi QÍ#∂, ÖË^• ѨÙOrÅ∞QÍ#∂,
gÅ∞#∞ |\˜ì =ÚÃÑ·Êù, #ÅÉèˇ·, UÉèˇ·, J~°"≥·, _≥ɡ·ƒù, Z#Éèˇ· QÍ#∂,
JѨC_»ÑC¨ _»∞ `˘OÉèÜ í ∞Õ ºã≤ =∞Okx zÅ¡~Q° Í#∂, \’‰õΩQÍ#∂ =∞=∞‡efl
K«O¿Ñ™ê~°∞. XHõ ÖˇHõ¯ „ѨHÍ~°O "≥~Úº =∞Ok LO\ÏO. JO`«HõO>Ë
Z‰õΩ¯"å HÍ=K«∞Û. `«‰õΩ¯"å HÍ=K«∞Û. =∞=∞‡ÅflO^Œih XHõi g∞^˘Hõifl
QÆ∞@ìQÍ ¿Ñi¿ãÎ PHÍâ◊OÖ’ =~°Öò¤ „>Ë_£ ÃãO@~ü [O@ tY~åÅ Z`«∞ΉõΩ
KÕ~°∞‰õΩO\ÏO. |Ǩïâß, =¸_»∞ YO_®Å J=`«Å =¸_»∞ ã¨=Ú„^•Å
J=`«Å, <åâ◊#"≥∞ÿ# PHÍâ◊ѨÙ@O^•Å#∞ ѨÙ#~°∞^ŒúiOK«QÆÅO. ~°HõÎ
=∂O™êÅ QÀѨÙ~°OÖÏ (Wk L^•Ç¨Ï~°}QÍ WzÛ# áÈeHõ =∂„`«"Õ∞
ã¨∞=∞O_ô. Wk =∂ L^ÕÌâ◊=∞#∞HÀHõO_ç. "Õ∞O q"å^•Å‰õΩ ^Œ∂~°O
ã¨∞=∂) JO@∂ "åiH˜ 'Kå=Ù J<Õk JÅã¨`åfixH˜ HÍ~°}O H͉õÄ_»^xŒ
^Œ∞óYO J<Õk ™È=∞i`«<åxH˜ ^•i fÜ«∞‰õÄ_»^Œ<Õ ÉèÏqOKåO. =∂
K≥·`«#º "å~åÎaè~°∞zx #tOѨKÕ¿ã q^èŒOQÍ "å~°ÎÅ∞ ~åÜ«∞_»O <åºÜ«∞O
HÍ^Œ∞. *Ïu „^ÀǨïÅ #∞Oz [<åxfl HÍáê_Õ HÍѨÖωõΩHõ¯ '"åKü_®Q∑—QÍ
g∞_çÜ∂« LO_®e.
2006Ö’ *ÏfÜ«∞ „ÃÑãπ _Õ ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ P<å\˜ ~åRѨu _®Hõ~ì ü
Z Ñ≤ *ˇ J|∞ÌÖò HõÖÏO =∂@Å#∞ L@OH˜™êÎ#∞. *ÏfÜ«∞ Ü«∞[˝OÖ’
g∞_çÜ∂« ÉèÏQÆ™êfiq∞HÍ"åe. ™ê#∞‰õÄÅ JOâßÅ#∞ ZuÎK∂« ã≤, ã¨OH˜+¡ ì¨
ã¨=∞㨺ʼnõΩ *ÏfÜ«∞™ê÷~ÚÖ’ ã¨O„ѨkOѨÙÅ∞ [iÑ≤ Ѩiëê¯~åÅ∞
K«∂áêÅx J|∞ÌÖò HõÖÏO J<åfl~°∞. |Ǩï[# Ç≤Ï`åÜ«∞, |Ǩï[#
ã¨∞MÏÜ«∞ ã¨∂„`åxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ [# ÉÏǨïà◊ºO ã¨OˆH∆=∂xÔH·
K≥`· #« º=O`«"∞≥ #ÿ ÉèÏ~°`« x~å‡}ÏxH˜ g∞_çÜ∂« x~°O`«~O° Hõ$+≤ KÕÜ∂« e.
H˘O^Œ~°∞ =∞Ǩ ã¨OѨ#∞flÖˇ·, KåÖÏ=∞Ok x~°∞¿Ñ^ŒÅ∞QÍ kQÆ*ψ~
Jã¨=∂#`«Å#∞ `˘ÅyOK«_®xH˜ Hõ$+≤ KÕÜ«∂e. Pi÷Hõ ѨÙ~ÀQÆu,
JO^Œih =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈ=_»O J<Õq Jã¨Å∞ ÅH∆ͺÅ∞. D *Ïu
gHõ∆}O d [#=i 2010
Hõxfl\˜`À =∞O@Å#∞ K«ÖÏ¡ˆ~Û |^Œ∞Å∞ =∞iO`« "≥∞~°∞ÔQ·# ÉèÏq
r=<åxH˜, <åºÜ«∞O á⁄O^Œ_®xH˜ „ѨÜ∞« uflOK«_O» =∞Oz^Œx `«ÅKåO—
JO@∂ z=~°# "åi ã¨O`«HÍÅ∞ LO\Ï~Ú.
Hõ^äŒO`å 'J`«#∞— K≥ѨÙ`å_»∞. J`«_»∞ q^èŒfiOã¨OÖ’ áêÖÁæ#fl
=ºH˜.Î P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J`«x ÉèÏ~°º Ǩã≤Ê@ÖòÖ’ „Ѩãq¨ OK«_®xH˜ ã≤^OúŒ QÍ
LO@∞Ok. =ÚO^Œ∞ =∂@Å∞ K≥Ñ≤Ê# "åiÖ’ q∞ãπ QÍ¡ãπ J`«xH˜ á¶È<£
KÕã≤ Ǩϟb UOlÖò Ǩã≤Ê@ÖòÖ’ a_»¤ ѨÙ\Ïì_»x K≥ѨÙ`«∞Ok. P a_»¤
=∂#"åHÍ~°O`À LO_»_∞» . á⁄_»"å\˜ ã¨#flx P#ѨHÍÜ«∞ HÍh, QÆ∞=∞‡_ç
HÍÜ«∞#∞ HÍh, á⁄~Úºg∞^Œ HÍeÛ, "≥O@<Õ f¿ãÜ«∞QÍ Ô~O_»∞ z=~°∂¡
=∂_ç =ÚzHõ =Ú_»`«Å∞ Ѩ_ç#@∞¡, Ô~Hõ¯Åh, =ÚO^Œ∞#fl `˘O_®Åh,
Hõ_»∞Ѩ٠q∞ye# ÃÑ^ŒÌÃã·A ѨÙ~°∞QÆ∞, DHõÅ∞ Ñ‘ˆHã≤, HÍà◊¡#∂, Ô~Hõ¯Å#∂
HÀã≤, K«~°‡O =ez# "≥∞_»ÖËx ѨH˜∆ÖÏO\˜ qO`« PHÍ~°OÖ’ LO\Ï_»∞.
`«O„_ç J`«xH˜ 'ã¨O^ÕǨÏO— Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ@∞ì‰õΩO\Ï_»∞.
q∞ãπ QÍ¡ãπ J`«x a_»¤#∞ ã¨iK≥Ü«∞º_®xH˜ XHõ KÀ@∞‰õΩ ~°=∞‡x
Ñ≤Å∞ã¨∞ÎOk. a_»¤ ÉÏQÆ=Ù`«∞O^Õ"≥∂ J<Õ Pâ◊`À J`«#∞ P"≥∞ Z=~°∞
`≥eÜ«∞Hõ áÈ~Ú<å "≥à◊`å_»∞. ^•iÖ’ K«^Œ==∞x, H˘xfl á¶⁄\’Å∞,
HÍy`åÅ∞ Wã¨∞ÎOk. P ~ÀA L^ŒÜ«∂# â◊"åÅ "å# ‰õΩ~°∞ã¨∞ÎOk.
PHÍâ◊O #∞O_ç â◊"åÅ∞ Ѩ_»`å~Ú. J`«x Hõ^äŒ #_»∞ã¨∞ÎO_»QÍ =∞^茺֒
â◊"åÅ∞, ™ê‰õ∆ΩÅ∞, =ã¨∞Î=ÙÅ∞ `«=∞ Hõ^äŒefl qxÑ≤™êÎ~Ú. \ÏH©û ¢_≥·=~ü,
„¿ÑHõ‰∆ Ωõ _»∞, _®Hõ~ì ,ü "≥Ú^Œ\™˜ êH˜∆ `åsMò, ~Ô O_»=™êH˜∆ +¨|flO, =¸_»=™êH˜∆
r=#OÖ’ Ѩ„uHõÅ∞ ZѨÙÊ_»∂ =ÚO^Œ∞O_ç #_çÑ≤OKå~Ú. ™êfi`«O„`«ºO
`«~°∞"å`« ^ŒâßÉÏÌÖ’¡ g∞_çÜ«∂ <≥·uHõ qÅ∞=Å∞ kQÆ*Ïi<å ÉèÏ~°fÜ«∞
Ѩ„uHõÖ’¡ WOHÍ =∞øeHõ qÅ∞=Å∞ ã¨∂Êùi^Î •Ü«∞HõOQÍ q∞yÖË L<åfl~Ú.
f„= ã¨=∞㨺Å∞ =zÛ# „Ѩu™ês g∞_çÜ∂« *ÏuH˜ KÕܸ « `«xzÛOk.
D H˘`«Î ã¨=∞HÍb# áê„uˆHÜ«∞ #∂`«<å^蕺ܫ∞OÖ’, q∞~°∞q∞@∞¡ Q˘e¿Ñ
q<À^Œ qѨ¡=OÖ’, ã¨=∂Kå~° q™ÈÊù@#OÖ’, ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#
"≥Å∞¡=Ö’, áÈ\ÏáÈ\© „ѨÑO¨ pHõ~} ° Ö’, g∞_çÜ∂« H˘O`« P`«‡Ñ¨ijÅ#
KÕ ã¨ ∞ HÀ=Åã≤ # J=㨠~ ° O LOk. <åÅ∞QÀ =º=㨠÷ „áê^è•#ºO
HÍáê_»∞‰õΩO@∂ g∞_çÜ«∂ ™êfi~°÷O`À ~år Ѩ_»‰õΩO_® LO_®e. aè#fl
=∞`åÅ, aè#fl ÉèÏ+¨Å, aè#fl *Ï`«∞Å`À ‰õÄ_ç# ^Õâ◊O =∞#k. =∞#
™ê=∂lHõ r=#O ã¨∞xfl`«"∞≥ Oÿ k.D r=<åxfl ^≥|ƒf¿ã U K«~º° #∞
„áÈ`«ûÇ≤ÏOK«~å^Œ∞. xѨÙÊ, nѨO Ô~O_»∂ "≥Å∞QÆ∞x™êÎ~Ú. g∞_çÜ«∂
<åâ◊#O KÕ¿ã xѨÙÊH͉õΩO_® ^•iK«∂¿Ñ nѨ"≥∞ÿ LO_®e. g
49
 ã≤x=∂ – ™êÇ≤Ï`«ºO
JÉσ, ÃÇÏ_£#~°ûÅ â◊"åÅ∞ `«=∞ Ѩ@¡ [iy# ^Œ∞~å‡~åæxfl, `«=∞#∞
K«O¿Ñã≤# q^è•<åxfl q=i™êÎ~Ú. â◊"åÅ ™êH∆ͺÅ∞ P<å_»∞ [iy#,
`« = ∞ÃÑ· J=∞Öˇ · # Ǩ Ï $^Œ Ü « ∞ q^•~° H õ , J`« º O`« áêâ◊ q Hõ " ≥ ∞ ÿ #
=∂~°}HÍO_»#∞ q=i™êÎ~Ú.
„áê}O ÖËx ѨÙãÎ̈HõO, QÆ_çÜ«∂~°O, @=ÖòÅ`À KÕ`« ™êH∆ͺÅ∞
WÑ≤ÊOK«_»O ^•fi~å ~°K«~Ú`« ã¨=∂[OÖ’ QÆ∂_»∞Hõ@∞ì‰õΩ#fl =∞ø<åxfl,
ÉèíÜ«∂xfl „Ѩtfl™êÎ_»∞.
¿ãìr g∞k #∞Oz ѨÙã¨ÎHõO, "åKü, @=Öò, `«=∞ ™êH∆ͺÅ∞
qxÑ≤™êÎ~Ú. '<å ¿Ñ~°∞ ÖˇiflOQ∑ @∞ Hõ=ÚºxˆH\ò. <Õ#∞ _èçb¡Ö’
~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩ<åfl#∞. <å 124 ¿ÑrÖ’¡ KåÖÏ ÉèÏQÆO ÅO_»<À¡
`«Ü«∂~°Ü«∂º~Ú. =ÚOÉÏ~ÚÖ’ áêºH± KÕ™ê~°∞. "Õ∞=∞O^Œ~°O `«Ö’
KÀ\˜H˜ "≥àÏ¡O. <Õ#∞ `åiMò J<Õ Ñ≤Å¡"å_çO\˜H˜ "≥àÏ¡#∞— Jx ѨÙãÎ̈HõO
"åo¡O\’¡ [iyOk K≥ѨÙ`«∞Ok. 'g∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞QÍ <å‰õΩ ã¨=∞Ü«∞O
JO>Ë „áê}O. Jn <å TÑ≤i. ѨÙãÎ̈HÍÖÏ¡QÍ U TiÖ’ ѨÙ\Ïì<À, U
Ü«∞O„`«O `«Ü∂« ~°∞ KÕãO≤ ^À, U ÃÑ>ˇÖì ’ ÃÑ\Ïì~À ÖÏO\˜ ™⁄Å∞¡ =∂@Å∞
<å‰õΩ ã¨iѨ_»=Ù. +¨|flO <å#fl KÕuH˜ L#fl <Õ#∞ J`«x`À #QÆ~åxfl
K« ∞ @∞ì = Ú\˜ ì =KåÛ#∞. WO\˜ H ˜ ~åQÍ<Õ #QÆ ~ ° O Ö’ Q˘_» = Å∞
[~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x +¨|flO J=∞‡‰õΩ K≥Ñ≤Ê, ÉèíÜ«∞OÖË^Œ∞ =∞# gkäÖ’
áê~°¡"≥∞O@∞ ã¨Éèí∞º_»∞<åfl_»∞. =∞#ˆHO Ѷ¨~°"åÖË^Œx ^è≥·~°ºO K≥áêÊ_»∞.
WO`«Ö’ "åàÁ¡KåÛ~°∞. <å#fl "≥∂HÍà◊¡ g∞^Œ ™êyÅѨ_ç „áê^èÜ Õ ∞« Ѩ_®¤_∞» .
"åiÖ’ XHõ_»∞ <å#fl <À~°∞ `≥~°==∞x Ô~O_À"å_»∞ <åeHõ Ѩ@∞ìH˘x
`≥QÀæ™ê_»∞. XHõ_∞» ##∞fl T_»|iH˜ H˜\ H˜ Ö© ’Oz |Ü«∞@‰õΩ qã≤~ˆ ™ê_»∞.
=zÛ ~À_»∞¤ g∞^Œ Ѩ_®¤#∞— Jx "åp K≥Ñ≤ÊOk.
'g∞ W^ŒÌi ÖÏQÍ <Õ#∞ K«∂ã¨∂Î LO_»ÖË^Œ∞. "åà◊¡ ǨÏ`«ºHÍO_»‰õΩ
™êÜ«∞Ѩ_®¤#∞. <å g∞^Œ ~°HõÎ=ÚOk. Jn XHõ P_»‰õÄ`«∞i ~°HõÎO.
JÉσ HÀ_»ek. P"≥∞ ÃÑ#∞QÆ∞ÖÏ_çOk. =Å¡ HÍÖË^Œ∞. P"≥∞ KåÖÏ
|ÅÇ‘Ï#OQÍ LOk. ÃÑ·QÍ QÆiƒù}˜. QÀ_»‰õΩ *Ï~°Ñ¨_ç XiyáÈ~ÚOk.
"å_®"≥∞ <À~°∞ <˘H˜¯, Ô~O_À KÕ`ÀÎ áêO@∞ qѨC‰õΩO@∞O>Ë K«∂™ê#∞.
P"≥∞ J~°=ÖË^Œ∞. Hõ~°=<≥·<å ÖË^Œ∞. xâ◊ÛÅOQÍ Hõà◊√¡ =¸ã¨∞‰õΩOk.
=∞~˘Hõ_»∞ ##∞fl fã¨∞‰õΩx P"≥∞ <À\˜Ö’ ‰õΩHͯ_»∞. P"≥∞ J~°=‰õΩO_®
x~ÀkèOKÕ Ñ¨xx <å‰õΩ ÃÑ\Ïì~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜"å_»∞ Ѩx HÍxK«∞Û‰õΩ<åflHõ
=∞~˘Hõx =O`«∞. `«~°∞"å`« `«∞_»∞K«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ <Õ<Õ ^˘iHÍ#∞. HÀ_»e
Ñ≤Å¡#∞ K«OѨ_®xH˜ <Õ<Õ `À_»Ê_®¤#∞. x[OQÍ<Õ ã¨Ç¨ÏHõiOKå#∞. ##∞fl
P"≥∞ "≥∞_»‰õΩ ayOKå~°∞. P"≥∞ `«Å <ÕÅ g∞^Œ "ÕàÏ¡_çOk. `«~°"å`«
HõuÎ fã¨∞‰õΩx P"≥∞#∞ xÅ∞=ÙQÍ pÖÏÛ~°∞. HõuÎx <å =∞_»`«Å`À
`«∞_çKå~°∞. P"≥∞ QÆ~åƒùxfl pÖÏÛ~°∞. Ñ≤O_®xfl "≥eH˜f™ê~°∞— Jx
`«∞"åfiÅ∞ K≥Ñ≤ÊOk.
J`«#∞ J<Õ q∞ãì̈~ü '*ˇ— z=~°QÍ 'qQÆ`r« =ÙÅ =∂@Å∞ q<˘^ŒxÌ
g∞‰õΩ "≥Ú^Œ\’¡<Õ K≥áêÊ#∞. "åà◊¡Hͯ=Åã≤O^ŒÖÏ¡ XHõ¯>Ë. "åà◊¡#∞, ##∞fl
Z^Œ~°ÃÑ@∞ì‰õΩx W^ŒÌ~À¡#∂ Z=~°∞ HÍ"åÖ’ `ÕÅ∞ÛHÀ=∞O\Ï~°∞.
K«xáÈ~Ú# "åà◊#¡ ∞ |`«∞‰õΩ#fl "åà◊#¡ ∞ ZOK«∞HÀ=∞O\Ï~°∞. g∞~°∞ q#fl
„Ѩu =∂@#∂ #∂\˜H˜ 99.99 âß`«O #"≥Ú‡^ŒÌx "≥Ú^Œ>Ë K≥áêÊ#∞.
qÉèËkOK«O_ç. q"å^ŒO K≥Ü«∞ºO_ç. Éèí∂q∞Ö’H˜ Ö’`«∞QÍ áêuÃÑ@ìO_ç.
^•xg∞^Œ HõOHõ~° "≥Ü∞« ºO_ç. =∞\˜`ì À xOѨO_ç. ZO_»∞\ωõΩÅ∞ HõÑʨ O_ç.
"≥∂ã¨O`À a_»¤xzÛ, "≥∂ã¨O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ "å_çx ã¨iKÕ™êÎ=∞x
50 gHõ∆}O d [#=i 2010
K≥Ñ≤Ê, P =OHõ`À „áê}ÏʼnõΩ `≥yOz <Õ#∞ #QÆ~° g^äŒ∞Å∞ uiˆQÖÏ
KÕ™ê~°∞. ¿ãìr g∞^Œ „áê}O ÖËx =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ ‰õΩsÛÅ g∞^Œ ‰õÄ~ÀÛɡ\ ˜ì
"å\˜ KÕ`« "åyOKå~°∞. z=~°‰õΩ K«zÛ áÈ~Ú<å"≥∞#∞ fã¨∞‰õΩ=zÛ
##∞fl <Õ~ã° ∞¨ xÎ QÍ xÅɡ\Ïì~∞° . ÖÏÉèOí ÖË^∞Œ . D LK«∞ÛÖ’ ZO`«=∂„`«O
LO_»^ŒÅ∞ÛHÀÖË^Œ∞. JO^Œ∞Hõx ѨiÔQuÎ áêiáÈ~Ú, ǨÖò UOlÖòû
Pã¨Ê„uH˜ "≥àÏ¡#∞. ^•iÖ’ â◊"åÅ∞, +¨|flO `«e¡^ŒO„_»∞Å∞, `åiMò `«e¡
ÖÏO\˜ "åÔ~O^Œi"À =∂@Å∞ q#|_»∞`«∞<åfl~Ú. HÍh K«xáÈ~Ú#
"åi ã¨fi~åʼnõΩ |^Œ∞Å∞ <å HõO~î° ã¨fi~°"Õ∞ q#|_»∞`«∞Ok. HÍh <Õ#∞
=∂\Ï¡_»@O ÖË^Œ∞. z=~°‰õΩ <å ÉèÏ~åº a_»¤Å∞ L#fl =∞OK«O ^ŒQÆæ~°‰õΩ
"≥àÏ¡#∞. "åà◊√¡ QÍ_è» x„^ŒÖ’ L<åfl~°∞. <å a_»¤ `≥Å¡x `«∞"åfiÖ’¡
Ѩ~°∞<åfl_»∞. "åà◊¡=∞‡#∂ a_»¤#∂ K«∂_®Åx =OQÍ#∞. Jhfl ÉÏQÍ<Õ
L<åfl~Ú. Hõà◊√¡, =Ú‰õΩ¯, <À~°∞, ÃÑ^•Å∞, K≥=ÙÅ∞, z#fl Hõ#∞ÉÁ=∞‡Å∞..
Hõ#∞ÉÁ=∞‡ÅÃÑ·# =Ú_çѨ_ç# „Éèí∞‰õΩ\˜....
QÆ[QÆ[ =}∞‰õΩ`«∞<åfl#∞. / z=~°QÍ K≥¿ÑÊ^Õ=∞#QÍ...
D kQÆ∞= ã¨O`«HõO ^•~°∞Å"≥∞ÿ# "Õ∞O áê~î°‰õΩÖˇ·# g∞‰õΩ
K≥ѨÊ^ŒÅz#^Õ=∞O>Ë Wk =∞ã≤ì~ü '*ˇ— Hõ^äŒ#O. J`«x Hõ^äŒ#OÖ’
"Õ∞"≥∞ÖÏO\˜ =∂~°∞ÊÅ∞ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . "≥Ú`«OÎ g∞^Œ "Õ∞O HÍѨÙ~°O LO@∞#fl
12,000 Wà◊¡#∞, |`«∞‰õΩ`≥~°∞=Ù HÀã¨O #_»∞ѨÙ`«∞#fl 14,000
^Œ∞HÍ}ÏÅ#∞ JO\˜OKå~°∞.
P`«‡#∞ `«=∞Ö’<Õ LOK«∞‰õΩ#fl ã¨r= =∂#=ÙÅ∞ P`«‡=OK«#
KÕã¨∞HÀ=_»O ZO`« `ÕeHõ. q∞ãπ QÍ¡ãπ WÖÏO@ѨÙ_»∞ =zÛ *Ï˝Ñ¨HÍÅ#∞
`«∞_çK≥Ü«∞º =∞O@∞Ok. HõHõ∆, HÀã¨O ÃÑ@∞ìHÀ=^ŒÌO@∞Ok. |`«∞‰õΩ#fl
"åà◊√¡ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÍe. "åà◊‰¡ Ωõ HÍÅO KåÅ^Œ∞. =∞#HÍ, K«xáÈ~Ú#
"åà◊¡‰õΩ JO`å q~å=∞"Õ∞. P~å=∞"Õ∞. q∞ãπ QÍ¡ãπ WOHÍ KåÖÏ
K≥Ü«∞º=∞O@∞Ok. q∞ãì̈~ü '*ˇ— KÕ`« `«# `«Ñ≤Ê^•xfl XÑ≤ÊOz, ã¨O^ÕǨÏO
`«e¡H˜ ™êÜ«∞Ѩ_ç#>Ë¡ `åiMò‰õΩ, +¨|flO‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®ÅO@∞Ok.
JÉ’ƒ J^ŒO`å KåÖÏ HÍÅO Ѩ_»∞`«∞O^ŒO@O "Õ∞O. ã¨O^ÕǨÏO
q+¨Ü«∞OÖ’ ÖÏQÍ XHõ ѨQÆÅ∞, XHõ ~å„u fã¨∞‰õΩ<åfl =∞^茺֒ XHõ
~ÀA q„âßOu J#∞‰õΩ<åfl `˘q∞‡k, Ѩk Uà◊√¡ Ѩ_»∞`«∞Ok.
J~Ú`Õ U=∞~ÚOk? HõOQÍÔ~O^Œ∞‰õΩ? =∞#O^Œ~°O ZÖÏQÀ
K«xáÈÜ«∂O Hõ^•! Jx JO@∞O^•"≥∞. WÖÏ JO@∂ P"≥∞ #=Ùfi`«∞Ok.
=∞~°∞QÆ∞A˚ `À_»∞~åQÍ ÃÑ#· ∞#fl qhÖÏHÍâ◊OÖ’ "Õ∞Ѷ∂¨ Å HÀ@ QÆ∞=∂‡Å
#∞O_ç, =∞O@Å∞HõO@∞H˘x =∞~°‡ „áê™ê^ŒOÖ’x =∞^è∞Œ ~å"åã¨O #∞Oz,
H˜O^Œ∞#fl =∞ã≤ÉÏi# #QÆ~åxH˜ ^Õ=`«ÖÏ ky=ã¨∞ÎOk.
#=ÅÖ’ ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∂ÖË H͉õΩO_® WOHÍ J<ÕHõ
qâıëêÅ∞<åfl~Ú. XHõ '"Õ∞*òHõ— ÖÏO\˜ z„`«"≥∞ÿ# ã¨xfl"Õâßxfl ã¨$+≤ìOz,
`«^•fi~å [iy# ^•~°∞}ÏÅ#∞ q=iã¨∂Î áê~î°‰õΩefl f„="≥∞ÿ# XuÎ_çH˜
QÆ∞iKÕ™êÎ_∞» ~°K~« Ú`«. q∞ãπ QÍ¡ãπ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ KÕÜ∂« eûOk KåÖÏ LOk.
=∞#"Õ∞O K≥Ü«∂ºÖ’ x~°‚~ÚOK«∞HÀ=_»"Õ∞ q∞yeOk.
ã¨=∂[O Ѩ@¡ ÉÏ^茺`«`À, P"Õ^Œ#`À, [iy# ^•~°∞}Ïefl
=∂#gÜ«∞ HÀ}OÖ’ J^Œ∞ƒù`«OQÍ Pq+¨¯iOz, =∞O@ QÆeÑ≤#
=∂#=`åfixfl uiy xÅɡ\ÏìÅ<Õ `«Ñ¨# Ѩ_ç# ^Œ~°≈‰õΩ_»∞ ~åǨïÖò
^èÀÅH˜Ü«∂, ^Œ~°≈‰õΩ~åÅ∞ #Ok`å ^•ãπ, ~°K«~Ú`« ~å*ò Hõ=∞Öò ~°≠Ï,
J#∞"å^Œ‰õΩ_»∞ Hõã¨∂Îi QÍ~°¡‰õΩ Hõ$`«[˝Å`À.
(J~ÚáÈ~ÚOk) g
 <Õ~°∞Û‰õΩO^•O
Ü«¸x=iû\© PѶπ q∞+≤QÍ<£ – _çÜ∞« ~ü ÉÏ~üflÖ’ `«`fi« âߢãÎ̈ PKå~°∞ºÅ∞QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ #Î fl _®xÜ≥∞Öò e\˜Öò
'k ÃãO· \˜ÑH≤¶ ± =∂~ü¯û—, 'JO_»~™ü êìO_çOQ∑ Ñ‘[O\ò K≥<· å—, '"≥~Ô \· ã© π PѶπ ™È+¨Öò ZH±ûѨ<¡ +Õ <¨ —£ , 'P<£ k iÅÜ«∞ae\©
PѶπ ZHõ#q∞H± =∂_»Öòû—, 'k áê~°_®H±û PѶπ "≥ÖòÎ JO_£ áê=sì— =O\˜ ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ ~°zOKå~°∞. =∂i¯û[O
QÆ∞iOz H˘xfl q"å^•ã¨Ê^Œ "åºYºÅ∞ L#flѨÊ\˜H© PÖ’K«<å™ÈÊù~H° "õ ∞≥ #ÿ D "庙êxfl K«~Û° HÀã¨O „ѨK∞« iã¨∞<Î åflO.

=∂i¯û[O – Ѩiâ’^è<Œ å Ѩ^uúŒ

(QÆ`« ã¨OzHõ `«~°∞"å~Ú)
=∞i =∂~ü¯û ã¨fiÜ«∞OQÍ LѨÜ∂≥ yOz# ã¨Oq^è•#O ("≥∞^ä_Œ )£
ˆ~+¨#Öò Kå~Úãπ Ѩ^Œúu XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ á⁄O`«# ‰õΩ^Œ∞~°∞`åÜ«∂?
‰õΩ^Œ∞~°∞`«∞O^Õ Jx <å‰õΩ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@, ~å[H©Ü«∂i÷Hõ
âߢãΨ ѨiHõ~åÅ#∞ =∂~ü¯û LѨÜ∂≥ yOz# f~°∞, ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#ѨÙ
K«Å# xÜ«∞=∂Å QÆ∞iOz PÜ«∞# KÕã≤# „Ѩ^è•# x~åú~°}Å∞, =ºHÎ̃QÆ`«
¿ÇÏ`«∞|^Œú`« J<Õ „áêuѨkHõ g∞^Œ<Õ P^è•~°Ñ¨_»`å~Ú. Ô~O_»=k,
ã¨Oq^è•#O QÆ∞iOz =∂~ü¯û PÖ’K«# JO`å ÃÑ#· <Õ q=iOz#@∞ì
J<ÕHõ âߢ™êÎÅ #∞Oz „QÆÇ≤ÏOKåÅ<Õ^Õ. JO>Ë, `«# qâı¡+¨}‰õΩ
W`ÀkèHõ"≥∞ÿ#, Ѩ@∞`«fi"≥∞ÿ# J#∞Éèí="å^Œ, Ãã·^•úOuHõ ã¨=∞~°÷##∞
W=fiQÆey# U ^Œ$HÀ¯}Ïxfl PÜ«∞# x~åHõiOK«ÖË^Œ∞. =∂~ü¯û ã¨∞„Ѩã≤^Œú
x~åú~°}Å J@ì_»∞QÆ∞# ˆ~+¨#Öò Kå~Úãπ PÖ’K«#Å#∞ QÆ∞iÎOK«_»O
™ê^茺"Õ∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ, ÖÏÉèÏÅ ˆ~@∞ Ѩ_çáÈ`«∞O^Œx =∂~ü¯û KÕã≤#
"å^Œ# FÅû<£ KÕã≤# "å^Œ# g∞^Œ<Õ P^è•~°Ñ¨_ç#@∞ì Hõ#|_»∞`«∞Ok.
XHõ =ºHÎ̃QÆ`« ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å =~°æ
„ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ =∞^茺 "≥·~°∞^茺O LO@∞O^Œx FÅû<£ J<åfl_»∞. Wk
HõzÛ`«OQÍ ˆ~+¨#Öò Kå~Úãπ ã≤^•úO`«Ñ¨Ù "å^Œ<Õ.
JO^Œ∞=Å¡ =∂~ü¯û Ѩiâ’^è<Œ å Ѩ^uúŒ „Ѩ`ºÕ Hõ `«~Ç° ¨ J~Ú#^Õg∞
HÍ^Œ∞. Jk =∂i¯û¿ãì`«~° ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈ Ѩ^Œúu #∞Oz ã¨Ê+ì̈OQÍ
"Õ~°∞ KÕã≤ K«∂ѨQÆey#k HÍ^Œ∞. J#∞Éèí"åÅ#∂, K«i„`«#∂ *Ï„QÆ`«ÎQÍ
Ѩiâ’kèOK«=Åã≤# J=ã¨~°O QÆ∞iOz =∂~ü¯û <˘H˜¯ K≥áêÊ_»∞.
q=~°}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ# ѨiHõÅÊ#Å#∞ Ѩ\ ˜+¨ìOQÍ ~°∂á⁄Ok¿ãÎ, Jq
™ê=∂lHõ Ѩ~º° =™ê<åÅ#∞ q=iOK«QÅÆ =x, TÇ≤ÏOK«QÅÆ =x PÜ«∞#
ÉèÏqOKå_»∞. XHõ „Ѩ`ÕºHõ `«~°Ç¨ Kåi„`«Hõ "åºMϺ<åxH˜ =∂„`«"Õ∞
PÜ«∞# ZѨC_»∂ `«##∞ `å#∞ =Ú_ç"ãÕ ∞¨ HÀÖË^∞Œ . (~°+º¨ <£ Pi÷HÍaè=$kú
QÆ∞iOz "Õ~å *ˇã¨∂eKü‰õΩ ~åã≤# L`«Î~åÅÖ’ PÜ«∞# `«# ã¨OkQÆú`«#∞
ZÖÏ „ѨHõ\ ˜OKå_À K«∂_»O_ç.) JO`ÕHÍ^Œ∞, PÜ«∞# `«# Ѩiâ’^èŒ##∞
XHõ L#fl`«™ê÷~Ú Ñ¨iâ’^èŒ<å ѨiHõÅÊ#Å ã¨=¸Ç¨ÏO K«∞@∂ì
xi‡OKå_»∞. =~°æO ™ê~°fi„uHõ"≥∞ÿ#^Œx, ™ê=∂lHõ =º=ã¨÷ʼnõΩ LO_Õ
Éè∫uHõ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ =ÚYº"≥∞ÿ#=x, ÉèÏ=*ÏÅO ZÖÏ Ñ¨xKÕã¨∞ÎO^À
K«∂_®Åx P ѨiHõÅÊ#Å∞ K≥|∞`å~Ú. z=iQÍ =∂~ü¯û WzÛ#k XHõ
ã¨OH˜¡+ì̈"≥∞ÿ# ™ê=∂lHõ q=~°}Ï #=¸<å. HõO\˜H˜ Hõ#|_Õ JOâßÅ
=∞^茺 "≥Ú~°@∞ ã¨O|O^è•Å#∞ K«∂Ѩ_»O ^•fi~å HÍHõ, JO`«~°æ`«
gHõ∆}O d [#=i 2010
HÍ~°ºHÍ~°} ã¨O|O^è•Å ^•fi~å ^Œ$QÀæK«~åOâßÅ#∞ q=iOKåÅx P
#=¸<å K≥|∞`«∞Ok. D ^Œ$HõÊ^äŒO =Å¡ PÜ«∞# ѨiHõÅÊ#Å#∞
~°∂á⁄OkOK«_O» Ö’ KåÖÏ *Ï„QÆ`Ϋ =Ç≤ÏOKå_»∞. x*ÏxH˜, D ^Œ$HõÊ^äOŒ
W"åfioì ™ê=∂lHõ âߢã¨Î Ѩiâ’^èŒ<å „áê=∂}ÏʼnõΩ ã¨OѨÓ~°‚OQÍ
ã¨iáÈÜÕ∞k.
™ê=∂lHõ âߢ™êÎʼnõΩ ã¨O|OkèOz#O`« =~°̂H XHõ qã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ#
*Ï˝#ã≤^•úO`«O L#fl^Œx =∂~ü¯û J#∞‰õΩ<åfl_®? ã≤^•úO`åxH˜,
Ѩiâ’^è#Œ ‰õΩ ã¨O|OkèOz# q+¨Ü∂« Å∞ K«iÛã¨∞#Î fl „Hõ=∞OÖ’ PÜ«∞#‰õΩ
J@∞=O\˜ *Ï˝#ã≤^•úO`«O Un ÖË^Œx <åHõxÑ≤ã¨∞ÎOk. PÜ«∞# *Ï˝#
ã≤^•úO`«O W"åfià◊ =∞#O "åãÎ̈qHõ`å"å^Œ J#∞Éèí="å^Œ=∞x Ñ≤Å=
QÆey# ^•x`À áÈÅÛ=K«∞Û#∞. ѨijÅ#, „ѨÜ≥∂QÆO, Kåi„`«Hõ ѨsHõ∆
=O\˜ J#∞Éèí="å^Œ Ѩ^Œú`«∞Å#∞ `«y#@∞ìQÍ "å_»_»O ^•fi~å H˘xfl
ѨiHõÅÊ#Å#∞ =∞kOѨ٠"Õã≤#ѨC_»∞ =∞# HõO\˜H˜ Hõ#|_»x =º=ã¨÷Å
QÆ∞iOz ^•^•Ñ¨Ù ã¨`«º"≥∞ÿ# x~åú~°}ʼnõΩ KÕ~°∞`å=∞x, P x~åú~°}Å<Õ
âߢã‘ÎÜ«∞ Ѩi*Ï˝#O J#∞‰õΩO\Ï=∞x Jk K≥|∞`«∞Ok. ™ê¿ÑH˜∆HõOQÍ
LO_Õ '*Ï˝<åxH˜ ã¨O|OkèOz# ™ê=∂lHõ J=QÍǨÏ#— J<Õ ÉèÏ=##∞
=∂~ü¯û ™⁄O`« ~°K«#Å∞ P"≥∂kOK«=Ù. P J=QÍǨÏ# „ѨHÍ~°O XHõ
*Ï˝#Ѩ٠qâ◊fiã¨hÜ«∞`« Ѩiâ’^茉õΩ_ç ™ê=∂lHõ =~°æ ^Œ$HõÊ^äŒO g∞^Œ<Õ
P^è•~°Ñ_¨ ç LO@∞Ok. JO^Œ∞‰õΩ aè#flOQÍ, ™ê=∂lHõ „ѨÑO¨ K«O QÆ∞iOz
J#∞Éèí="å^Œ Ѩ^Œú`«∞ŠѨÙ<åk ÃÑ·#, Ãã·^•úOuHõ `«~°¯ ѨÙ<åkÃÑ·#
„QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û#x, Jq ã≤÷~°"≥∞ÿ# qâßfi™êÅ∞QÍ LO\ÏÜ«∞<Õ #=∞‡HõO
g∞^Œ =∂~ü¯û LѨÜ≥∂yOz# *Ï˝# ã≤^•úO`«O P^è•~°Ñ¨_çOk.
=∞i JkèÉè∫uHõ"å^ŒO ã¨OQÆu Uq∞\˜? Jã≤Î`«fiO QÆ∞iOz#
zO`«# ã¨OQÆu Uq∞\˜? WHõ¯_» =∂„`«O =∂~ü¯û Hõ$+≤ ã¨Ê+¨Oì QÍ L#fl^Œx
JxÑ≤ã¨∞ÎOk. ã¨=∂*ÏÅ QÆ∞iOz, Kåi„`«Hõ „Hõ=∂Å QÆ∞iOz PÜ«∞#
H˘xfl JkèÉè∫uHõ „áêuѨkHõÅ#∞ #q∞‡ "å\˜ ^ŒQÆæ~° „áê~°OaèOKå_»∞.
™ê=∂lHõ „ѨѨOK«O HÍ~°ºHÍ~°} ã¨O|O^è•Å`À x~å‡}=∞~ÚOk.
™ê=∂lHõ =º=ã¨Å÷ ∞ `«=∞"≥#· ÅHõ}∆ ÏÅ#∞ Hõey LO\Ï~Ú. HÍ~°ºHÍ~°}
ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# ÅHõ∆}ÏÅ∞ Hõey LO\Ï~Ú. ™ê=∂lHõ =º=ã¨÷ÅÖ’
=º‰õΩÎÅ∞ `«=∞ HÍ~åºK«~°}Å ^•fi~å, ZOÑ≤HõÅ ^•fi~å áêÖÁæO\Ï~°∞.
'™ê=∂lHõ x~å‡}ÏÅ#∞— 'L`«ÊuÎ q^è•<åÅ∞— J<Õ =sæHõ~°}Å H˜O^Œ
K«∂_»=Åã≤ LO@∞Ok. D L`«ÊuÎ q^è•#O J<Õk H˘xfl ~°HÍÅ L`«ÊuÎ
â◊‰õΩÎÅ, L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•Å ã¨=∂Ǩ~°OQÍ LO@∞Ok. ã¨=∂[OÖ’
51
 <Õ~°∞Û‰õΩO^•O
=~åæÅ∞O\Ï~Ú – Wq P „áêuѨkHõÅ∞. =∂~ü¯û KÕã≤# ™ê=∂lHõ
Jã≤`Î fi« zO`«#Ö’ D „áêuѨkHõÅÖ’ „Ѩu XHõ¯ ^•xH˜ áê„`« LOk.
„ѨѨOK«OÖ’ LxH˜Ö’ L#fl Jxfl Jã≤Î`åfiʼnõÄ, ã¨O|O^è•Å‰õÄ D
„áêuѨkHõÅ∞ ã¨iáÈ`åÜ«∞x, XHõ J~°O÷ Ö’ Jq xiÌ+"ì¨ ∞≥ #ÿ J#∞Éè=í "å^Œ
x~åú~°} KÕÜ«∞‰õ=ÚO^Œ∞‰õÄ_® LO\ÏÜ«∞x PÜ«∞# J#∞‰õΩ<åfl_»∞.
JO>Ë ^•#~°÷O "å\˜x J#∞Éèí="å^Œ ѨijÅ# ^•fi~å QÆ∞iÎOK«ÖË=∞x
HÍ^Œ∞. D Jã≤Î`«fi zO`«#‰õΩ w@∞~å~Ú D „áêuѨkHõʼnõΩ Ö’|_ç#
xiÌ+ì̈ ã≤^•úO`åÅ "åãÎ̈qHõ ÔQÅ∞Ѩ٠F@=ÚÅ g∞^Œ<Õ P^è•~°Ñ¨_ç LOk.
=∂~ü¯û KÕã≤# Jã≤Î`«fi zO`«#Ö’ WOHÍ KåÖÏ xiÌ+ì̈ ÉèÏ"åÅ∞
‰õÄ_® L<åfl~Ú. L`«ÊuÎ â◊‰õΩÎÅ∞, ã¨O|O^è•Å ÉèÏ=#Å∞ PÜ«∞#
Ѩiâ’^è#Œ ‰õΩ H©ÅHõO. XHõ „Ѩ`ºÕ Hõ ã¨=∂[OÖ’ LxH˜Ö’ L#fl ™êOˆHuHõ
Ѩi*Ï˝# ™ê÷~Ú, P ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝<åxfl LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<Õ =º=™ê÷
x~å‡}ÏÅ <ÕѨ^䌺O D ÉèÏ"åÅÖ’ Wq∞_ç LO\Ï~Ú. D ÉèÏ"åÅ
[O@#∞ ™ê~åOâ◊OÖ’ K≥áêÊÅO>Ë ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O – JkèHÍ~°O
Jx K≥Ñʨ =K«∞Û. JÖψQ =∂~ü¯û KÕã#≤ Jã≤`Î fi« zO`«#Ö’ ^ÀÑ≤_ô ÉèÏ=#
‰õÄ_® H©ÅHõ"≥∞ÿ#^Õ. Jk XHõ ã¨O|O^è•xfl q=iã¨∞ÎOk. W`«~°∞Å
„â◊=∞HÍÖÏxfl H˘O^Œ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ HÍh, |$O^•Å∞ HÍh `«=∞ J^Œ∞ѨÙÖ’
LOK«∞H˘x ^•xH˜ „ѨuѶ¨ÅO K≥e¡OK«‰õΩO_® „ѨÜ≥∂[#O á⁄O^Õ
<ÕѨ^䕺xfl Wk q=iã¨∞ÎOk. „â◊=∞ qÅ∞= ã≤^•úO`«O, J^Œ#Ѩ٠qÅ∞=
ã≤^•úO`«O D ^ÀÑ≤_ô QÆ∞iOz ã≤^•úOfHõiOK«_®xH˜ XHõ qâı¡+¨}Ï
K« „ \Ïxfl 㨠= ∞‰õ Ä ~° ∞ ™êÎ ~ Ú. JÖψ Q =∂~ü ¯ û LѨ Ü ≥ ∂ yOz#
Ѩ~å~¸Hõ~}° , ã¨~∞° ‰õΩÅ P~å^è#Œ , J^Œ∞ƒùfHõ~}° =O\˜ ÉèÏ"åÅ∞ ‰õÄ_®
PÜ«∞# KÕã≤# ™ê=∂lHõ Jã≤Î`«fi zO`«#‰õΩ ѨÙ<åkx ã¨=∞‰õÄ~åÛ~Ú.
=º‰õΩÎʼnõΩ K≥·`«#º=¸, ¿ãfiKåÛù LO\Ï~Ú. HÍx, ZÅ¡"Õà◊ÖÏ "åà◊√¡
`«=∞#∞ `å=Ú H˘xfl =º=ã¨÷Š֒ѨÅ, H˘xfl ÉèÏ"åŠ֒ѨŠ=∂„`«"Õ∞
K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. P =º=ã¨Å÷ ∂, ÉèÏ"åÅ∂ "åix âßã≤OKÕ ã¨O|O^è•Å
Ѩ@¡ "åà◊¡ J=QÍǨÏ##∞ x~°‚~Ú™êÎ~Ú. JO^Œ∞ˆH '=∞#∞+¨µÖË K«i„`«
x~å‡`«Å∞, HÍx "åà◊√¡ U Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ K«i„`«#∞ xi‡™êÎ~À P Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞
"åà◊√¡ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤#q HÍ=Ù— J<åfl_»∞ =∂~ü¯û.
W~°=Ü≥∂ â◊`åaÌ ™ê=∂lHõ âߢãOÎ̈ ÃÑ· =∂~ü¯û „ѨÉÏè =O
WѨC_çHõ =∞#O =∂i¯ûÜ«∞<£ ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈OÖ’ Wq∞_ç L#fl
'Ѩiâ’^èŒ<å â‹·e— QÆ∞iOz K«iÛ^•ÌO. D JOâßÅ∞ ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈
Ѩiâ’^èŒ#‰õΩ =∂~ü¯û KÕã≤# „Ѩ^è•# ^ÀǨÏ^•ÖËq∞\’, Hõhã¨O <å
J=QÍǨÏ# „ѨHÍ~°O, q=i™êÎ~Ú. =∂~ü¯û ~°K«#Ö’¡ XHõ HõzÛ`«"≥∞ÿ#
'Ѩiâ’^èŒ<å â‹·e— LOk. J@∞=O\˜ „áêuѨkHõÅ g∞^Œ, ^Œ$HõÊ^ä•Å
g∞^Œ ™êˆQ `«~°∞"åu Ѩiâ’^茉õΩÅO^Œ~°∞ J#∞ã¨iOz# â‹·e J^Õ.
W~°=Ü≥∂ â◊`åaÌ ™ê=∂lHõ âߢ™êÎʼnõΩ =∂~ü¯û ~°K«#Å ^•fi~å JOk#
J`«ºO`« „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# HÍ#∞HõÖËq∞\’ J<Õfi+≤OK«_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl^•ÌO.
ã¨∂÷ÅOQÍ K«∂¿ãÎ D H˜Ok =ÚYº"≥∞ÿ# Wu=$`åÎÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú :
 „Ѩ [ Å QÆ ∞ iOz HÍh, ™ê=∂lHõ =∂~° ∞ Ê QÆ ∞ iOz HÍh
K«iÛOKÕ@ѨC_»∞ =~°æ „áê=ÚYº`« g∞^Œ <˘H˜¯ K≥ѨÊ_»O.
 L`«ÊuÎx, ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝<åxfl, Pã≤x Î x~åúiOKÕ =º=ã¨Å÷ (L`«ÊuÎ
q^è•#O, L`«ÊuÎ â◊‰õΩÎÅ∞, L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•Å∞) g∞^Œ ^Œ$+≤ì.
52 gHõ∆}O d [#=i 2010
 Ѩ~å~¸Hõ~} ° ÉèÏ=#.
 qÅ∞= ã≤^•úO`«O, J^Œ#Ѩ٠qÅ∞= ã≤^•úO`«O.
 ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O QÆ∞iOz# Pi÷Hõ ã≤^•úO`« ~°∂ѨHõÅÊ#.
 ^ÀÑ≤_ô ã≤^•úO`«O.
 Ü«¸~°Ñπ K«i„`«Ö’ ÃÑ@∞ì|_ç^•s ѨÓ~°fi ^Œâ◊ QÆ∞iOz J~°÷O
KÕã¨∞‰õΩ<Õ K«„@O, Pã≤Ü«∂ QÆ∞iOz H˘xfl PÖ’K«#Å∞.
 ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åxH˜ „Ѩ`åº=∂flÜ«∂Å QÆ∞iOz – ™È+¨eãπì
x~å‡}ÏÅ QÆ∞iOz – H˘xfl PÖ’K«#Å∞.
D JOâßÅ#∞ ™ê=∂lHõ Ѩiâ’^èŒ# H˘~°‰õΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_Õ
q+¨Ü∞« Ѩi*Ï˝#Éèií `«"∞≥ #ÿ ã¨Oq^è•# ã¨∂K«#Å =~°∞ã¨QÍ QÆ∞iÎOK«=K«∞Û.
P q^èOŒ QÍ<Õ W=hfl W~°=Ü≥∂ â◊`åaÌ ™ê=∂lHõ âߢã,Ψ K«i„`« Ѩiâ’^è#Œ
g∞^Œ J™ê=∂#º"≥∞ÿ# „ѨÉèÏ"åxfl K«∂áê~Ú :
 Pã≤Î, ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O, „â◊=∞ =O\˜ 'Éè∫uHõ— =º=ã¨÷Å g∞^Œ
J<Õfi+¨} ™êyOk.
 ÉèÏ=*ÏÅO, ~å[ºO, ã¨O㨯 $u =O\˜ 'Éè∫uˆH`«~°— x~å‡}ÏÅ#∞
XHõ xiÌ+ì̈ ™ê=∂lHõ L`«ÊuÎ, xÜ«∞O„`«} =º=ã¨÷Ö’ "å\˜ áê„`«
J<Õ ^Œ$+≤ìHÀ}O #∞Oz ѨsH˜∆OK«_»O [iyOk.
 qaè#fl |$O^•Å =∞^茺 ™êˆQ ^ÀÑ≤_ô ã¨fiÉèÏ"åxfl, P ^ÀÑ≤_ô
™êQÆ_®xH˜ gÅ∞ HõeÊOKÕ PkèѨ`«º q^è•<åÅ#∞, `«`«Êùe`«OQÍ
ÃÑÅ∞¡aˆH áÈ~å@ ~°∂áêÅ#∞ ѨsH˜∆OK«_»O [iyOk.
 ™ê=∂lHõ =º=ã¨Å ÷ ֒ѨŠ=∞#∞+¨µÅ∞ Z@∞=O\˜ J#∞Éè"í åÅ#∞
QÆ_ç™êÎ~À "å\˜ ÃÑ·# „â◊^Œú ÃÑ@ì_»O [iyOk.
 x`«º rq`å#∞Éè= í O, ^ÀÑ≤_,ô „Ѩ=~°#Î , „áÈ`åûǨÏHÍÅ∞, ™ê=∂lHõ
=∂~°∞Ê =O\˜ "å@xfl\˜Ö’ =~°æ =º=ã¨÷Å ‰õΩ^Œ∞~°∞#∞ HõxÃÑ@ì_»O
[iyOk.
 ã¨=∂[OÖ’ =º‰õΩÅ Î HÍ~åºK«~}° #∞ q∞o`«O KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ, x~°O`«~O°
™êQÆ∞`«∂ LO_Õ Pi÷Hõ, ~å[H©Ü«∞, ™êO㨯 $uHõ =º=ã¨÷Å#∞
QÆ∞iÎOK«_»O [iyOk.
D Jxfl HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ K«∂¿ãÎ, ™ê=∂lHõ âߢã¨Î Ѩiâ’^èŒ#
H˘~°‰õΩ =∂~ü¯û XHõ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# ã¨Oq^è•#O Un WzÛ#@∞ì HõxÑ≤OK«^Œ∞.
JO^Œ∞‰õΩ aè#flOQÍ, ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#OÖ’x qaè#fl JOâßÅ#∞
=i‚OKÕ, q=iOKÕ XHõ „Ѩܫ∞`åflxfl, qaè#fl PÖ’K«#Å∞ HõÅQÆÅã≤#,
Éè∫uHõ "åãÎ̈qHõ`«Ö’ K«∂_»^Œy# „Ѩܫ∞`åflxfl PÜ«∞# ã¨∂zOKå_»∞.
H˘xfl ѨiHõÅÊ#Å∞, H˘xfl TǨÏÅ∞, H˘xfl Jã≤Î`«fi zO`«# #∞Oz
~°∂á⁄Ok# x~åú~°}Å∞ HõÅQÆÅã≤# XHõ ÉèÏ"åÅ ‰õΩ@∞O|O g∞^Œ
P^è•~°Ñ¨_ç# Ѩiâ’^èŒ<å â‹·ex =∂~ü¯û =∞#H˜KåÛ_»∞. W@∞=O\˜
Ѩiâ’^èŒ# ^•fi~å PÜ«∞# ™ê=∂lHõ âߢ™êÎxH˜ KåÖÏ QÆi+¨ì"≥∞ÿ#
^ÀǨÏ^ŒO KÕâß_»∞. Jk, H˘xfl q=~°}Ï`«‡Hõ, Ãã·^•úOuHõ qâı¡+¨}Å
~°∂ѨOÖ’ LOk. „Ѩ`ÕºH˜Oz qaè#fl =º=ã¨÷Å JO`«~°æ`« x~å‡}O,
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#Ѩ٠K«Å#jÅ`«, ™ê=∂lHõ „Ѩ=~°Î#Å QÆ∞iOz
PÜ«∞# KÕã≤# qâı¡+¨}Å∞ qÅ∞"≥·#q. =∂~ü¯û ™ê=∂lHõ Ѩiâ’^èŒ<å
Ѩ^ŒúuÖ’ QÆu`åi¯Hõ PÖ’K«# XHõ ÉèÏQÆO HÍ^Œ∞. Z‰õΩ¯=Ö’ Z‰õΩ¯=
Jk '"≥·~°∞^蕺Å#∞ HõxÃÑ>Ëì— Ñ¨iHõÅÊ<å =#~°∞ =∂„`«"Õ∞. z=iQÍ
„Ѩã¨∞Î`« ˆ~+¨#Öò Kå~Úãπ ã≤^•úO`«O, #∂ºHÍ¡ã≤HõÖò J~°÷âߢãÎ̈O WKÕÛ
ѨiHõ~åÅ∞ =∂~ü¯û PÖ’K«#ʼnõΩ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ ã¨iáÈ`å~Ú.
 <Õ~°∞Û‰õΩO^•O
WÖÏ K«∂ã≤#ѨC_»∞ =∂~ü¯û Ѩiâ’^èŒ<å ã¨O„QÆǨÏO XHõ
ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# É’^èŒ# HÍ^Œ∞. Jk U^À XHõ `ÀÅ∞ ã¨OzÖ’ Wq∞_ç L#fl
`«~¯° âߢãΨ „QÆO^äOŒ HÍ^Œ∞. Jk Z‰õΩ¯=QÍ XHõ Ѩiâ’^è<Œ å HÍ~°º„Hõ=∞OÖÏ
LO@∞Ok. qâßÅ"≥∞ÿ# ѨiHõÅÊ#Å ã¨=¸Ç¨ÏOQÍ LO@∞Ok.
Ѩiâ’kèOK«=Åã≤# ™ê~å=O`«"≥∞ÿ# ˆH∆„`åÅ QÆ∞iOz ã¨∂K«#Å∞QÍ
LO@∞Ok. PÖ’K« < å K« „ \ÏÅ q=~° } Å#∞, ã≤ ^ •ú O `åÅ#∞,
"åºMϺ<åÅ#∞ ã¨∂zOKÕkQÍ LO@∞Ok. „â◊=∞ qÅ∞= ã≤^•úO`«O ÖÏO\˜
H˘xfl ÖÏOKè«#„áêÜ«∞"≥∞ÿ# ã≤^•úO`« â◊HõÖÏÅ∞ ‰õÄ_® LO\Ï~Ú. D
"≥Ú`«ÎO HÍ~°º„Hõ=∞O ֒ѨŠѨxKÕÜ«∂ÅO>Ë, WѨÊ\˜=~°‰õÄ ™êy#
™ê~°=O`«"∞≥ #ÿ Ѩiâ’^è#Œ Å L^•Ç¨Ï~°}Å∞ *Ï„QÆ`QΫ Í J^躌 Ü«∞#O KÕã,≤
ã¨=Úz`« Ѩi*Ï˝#O ã¨OáêkOKåe. P Ѩi*Ï˝#O P^è•~°OQÍ Z=i
~°OQÆOÖ’ "å~°∞ ã¨$[<å`«‡HõOQÍ ™ê=∂lHõ Ѩiâ’^è#Œ H˘#™êyOKåe.
JÖψQ D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ¿ãɡÖò ~åã≤# '=~ü¯ JO_£ áêe\˜H±û— =O\˜
L`«Î=∞"≥∞ÿ# =∂i¯û¿ãì`«~° Hõ$+≤x ‰õÄ_® ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞HÀ"åe.
Ѩiâ’^èŒ#‰õΩ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKÕ H˘xfl áê\˜OK«=Åã≤#
xÜ«∞=∂Å "≥Ú`åÎ<Õfl 'ã¨Oq^è•#O— JO\Ï~°∞. HõzÛ`«OQÍ =∂~ü¯û
J@∞=O\˜ xÜ«∞=∂Å ã¨=¸Ç¨xfl =∞#H˜=fiÖË^∞Œ . K≥áêÊÅO>Ë PÜ«∞#
Z‰õΩ¯=Ö’ Z‰õΩ¯= XHõ ™ê^è•~°}"≥∞ÿ# ã¨∂K«# =∂„`«O KÕ™êÎ_»∞. P
ã¨∂K«# ZÖÏ LO@∞O^ŒO>Ë :
 ã≤^•úO`åÅ#∂, ѨiHõÅÊ#Å#∂ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞O_ç.
 JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ L#fl "åãÎ̈qHõ, Kåi„`«Hõ ã¨=∂Kå~åxfl *Ï„QÆ`«ÎQÍ
J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞O_ç.
 P ã¨=∂Kå~°OÖ’ =∞# ѨiHõÅÊ#ʼnõΩ ã¨iáÈÜÕ∞@∞ìQÍ L#fl
'„Hõ=∂Å#∞— HõxÃÑ@ìO_ç.
 "åãÎ̈qHõ J#∞Éèí="å^Œ ѨijÅ# #∞Oz ѨiHõÅÊ#Å#∞ JOK«<å
Hõ@ìO_ç.
=∂~ü¯û ã¨Oq^è•#O ZO`« qâßÅOQÍ#∂, ã¨q∞‡„â◊}OQÍ#∂
L#flѨÊ\˜H,© ^•xÖ’ PK«iOK«=Åã≤# ÉèÏQÍÅ∞ WÖÏ LO\Ï~Ú :
 Éè∫uHõ x~å‡}ÏÅ#∞ ѨsH˜∆OK«O_ç.
 =~°æO, JkèHÍ~°O, ^ÀÑ≤_ô, PkèѨ`åºÅ#∞ K«∂_»O_ç.
 Éè∫uHõ ^Œ`åÎOâßʼnõΩ aè#flOQÍ L#fl JOâßÅ#∞ q㨇iOK«HõO_ç.
 Kåi„`«Hõ „Hõ=∂ÅÖ’ ÉèÏQÆOQÍ Ñ¨xKÕ¿ã '"≥·~°∞^蕺ŗ QÆ∞iOz „â◊^Œú
ÃÑ@ìO_ç.
 ^•xÖ’ JO`« ~ ° æ ` « O QÍ L#fl HÍ~° } ÏÅ#∞, x~å‡}ÏÅ#∞
ѨijeOK«O_ç.
=∞i, XHõ Ü«Ú= ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈"Õ`«Î<À, K«i„`«HÍ~°∞_ç<À D
J=QÍǨÏ#`À =$uΠѨ~° Ѩiâ’^茉õΩ_çQÍ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_®xH˜ =∞#O
UO KÕÜ∂« e? XHõ Ü«Ú= r=âߢã"Ψ `Õ <Ϋ À, Éè∫uHõ âߢã"Ψ `Õ <Ϋ À `«Ü∂« ~°∞
KÕã#≤ @∞ìQÍ<Õ, ™ê=∂lHõ âߢã"Ψ `Õ #Ϋ ∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« =K«∞Û<å? ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ .
Jk J™ê^茺O. ™ê=∂lHõ âߢ™êÎÅ∞ „ѨHõ$u âߢ™êÎÅ Hõ#fl aè#fl"≥∞ÿ#q.
Jq JO`«~°æ`«OQÍ<Õ Jã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ#q. qaè#fl JOâßÅ HõÅ~ÚHõ`À
~°∂á⁄Ok#q. ^•xH˜ HÍ~°}O ™ê=∂lHõ ^Œ$QÀæK~« åOâßÅ ã¨fiÉèÏ=OÖ’<Õ
LOk. „ѨHõ$u âߢ™êÎÅÖ’#~Ú`Õ HõzÛ`«OQÍ x~°‚~ÚOz# Ѩiâ’^èŒ<å
=ӺǨÅ∞, „ѨÜ≥∂QÆâߊѨ^Œú`«∞Å∞, ѨÙ<åk ã≤^•úO`åÅ∞ LO\Ï~Ú.
gHõ∆}O d [#=i 2010
Hõ#∞Hõ XHõ Ü«Ú=, Hõ} r=âߢãÎ̈"Õ`«Î KåÖÏ xiÌ+ì̈"≥∞ÿ#, HõzÛ`«"≥∞ÿ#
ã≤^•úO`åÅ K«Å<åÅ, =º=ã¨Å÷ K«„@O g∞^Œ <≥Ñ· Ù¨ }ºO ã¨Oáêk¿ãÎ KåÅ∞.
JÖψQ, „ѨÜ≥∂QÆѨ~°`«fiO QÆ∞iOz, Ѩiâ’^èŒ# QÆ∞iOz ™êkèHÍiHõ
=ӺǨÅ∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë KåÅ∞. HÍx ™ê=∂lHõ âߢ™êÎÅ q+¨Ü«∞O
ѨÓiÎQÍ aè#fl"≥∞ÿ#k. JHõ¯_» ã¨=∂[O QÆ∞iOz# ™ê^è•~°} ã≤^•úO`«O
Un ÖË^Œ∞. ™ê=∂lHõ Ѩiâ’^èŒ# QÆ∞iOz JO^Œ~°∂ JOwHõiOKÕ
ѨijÅ<å Ѩ^Œúu Un ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ ™ê=∂lHõ âߢ™êÎÅÖ’ „Ѩ"Õtã¨∞Î#fl
Ü«Ú= Ѩiâ’^茉õΩʼnõΩ W=fiQÆÅ L`«Î=∞ ã¨ÅǨ U=∞O>Ë, Jhfl
`≥Å∞ã¨∞HÀO_ç. U ÉèÏ"åxH˜ `«Å∞ѨÙÅ∞ =¸Ü«∞HõO_ç. ~°Hõ~°HÍÅ
ѨiHõ~åÅ#∞ LѨÜ≥∂yOK«_»O <Õ~°∞ÛHÀO_ç. Jxfl q=~°}Ï =ӺǨÅ∞
`≥Å∞ã¨∞HÀO_ç. Jxfl ~°HÍŠѨÙ<åk ѨiHõÅÊ#Å∞ ™ê=∂lHõ Ѩiâ’^è#Œ ‰õΩ
ã¨O|OkèOz# |Å"≥∞ÿ# L^•Ç¨Ï~°}Å∞ `≥Å∞ã¨∞HÀO_ç. áê`« `«~åÅ
™ê=∂lHõ âߢãÎ̈"Õ`«ÎÅÖ’, Ѩiâ’^茉õΩÅÖ’ „ѨuÉèÏ=O`«∞Öˇ·# "å~°O^Œi
QÆ∞iOz, "åi Ѩiâ’^èŒ<å K«„\ÏÅ∞ U"≥·#ѨÊ\˜H©, gÖˇ·#O`« Z‰õΩ¯=
`≥Å∞ã¨∞HÀO_ç. JѨC_»∞ g∞~°∞ Ѩiâ’kèOK«^ŒÅK«∞‰õΩ#fl, g∞‰õΩ Pã¨HÎ̃
L#fl ^Œ$QÀæK«~åOâßÅ∞ qâßÅ ^Œ$+≤ì`À ѨijeOK«O_ç.
=ÚyOѨÙ
™ê=∂lHõ âߢã¨Î Ѩiâ’^èŒ#‰õΩ =∂~ü¯û JOkOz# „Ѩ^è•#
HÍ#∞HõÅÖ’ H˘xfl\˜ QÆ∞iOz WHõ¯_» =∞#O qǨÏOQÆ gHõ∆}O KÕ™êO.
JÖψQ =∂i¯ûãπì ™ê=∂lHõ Ѩiâ’^èŒ#‰õΩ W~°=Ü≥∂ â◊`åaÌ PÖ’K«<å
Ѩ~°∞ÅÖ’ H˘O^Œ~°∞ KÕiÛ# Ju =ÚYº"≥∞ÿ# ÉèÏ=#Å#∞ ѨijeOKåO.
'=∂i¯ûãπì ™ê=∂lHõ âߢã¨ÎO— J<Õ^Õ^≥·<å LO^•? =∂e‰õĺÅ~ü
|Ü«∂År ÖÏO\˜ Ѩiâ’^è<Œ å K«„@O #∞Oz K«∂ã≤#ѨC_»∞ J@∞=O\˜
^Õg∞ ÖË^Œ∞. HÍx, "Õ~°∞"Õ~°∞ ~°HÍŠѨiHõÅÊ#Å∞, x~åú~°}Å∞,
â◊H=Θ ∞O`«"∞≥ #ÿ "åºMϺ<åÅ∞ =O\˜ "å\˜`À „¿Ñ~°} á⁄Ok# qâßÅ"≥∞#ÿ
Ѩiâ’^èŒ<å HÍ~°º„Hõ=∞O J<Õ J~°÷O K«∂¿ãÎ =∂i¯ûãπì ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈O
LOk. Ѩiâ’^艌 Ωõ Å∞ `«=∞ ™⁄O`« Ѩiâ’^è<Œ å ã¨=∞㨺Å`À =º=ǨÏiOKÕ
@ѨC_»∞ W^ŒO`å ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìHÀ"åe.
™ê=∂lHõ âߢãÎ̈ Ѩiâ’^èŒ#Ö’ WO`« qâßÅ ^Œ$HõÊ^äŒO =Ç≤ÏOK«
=Åã≤ ~å=_®xH˜ =∞øeHõ HÍ~°}O ™ê=∂lHõ JOâßÅ ã¨fiÉèÏ=OÖ’<Õ
LOk. ™ê=∂lHõ „ѨѨOK«O „Hõ=∞|^Œú"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞. Jk HõzÛ`«OQÍ
HÍ~°ºHÍ~°} ã¨O|O^è•Å`À #_çKÕ xÜ«∞=∞|^Œú"≥∞ÿ# =º=ã¨÷ HÍ^Œ∞.
JO^Œ∞‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ Jk Z<Àfl qaè#fl"≥∞ÿ# XHõ^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
XHõ\ ˜ ™êˆQ „Hõ=∂Å, =º=ã¨÷Å, x~å‡}ÏÅ ã¨q∞‡„â◊}O. D „Hõ=∂Åhfl
=∞#∞+¨µÅ L^ÕÌâ◊ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ#, J~°÷=O`«"≥∞ÿ# HÍ~åºK«~°} ^•fi~å
™êQÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. "åà◊√¡ P Ѩ#∞Åxfl\˜h XHõ xiÌ+ì̈, ™êO㨯 $uHõ,
Éè∫uHõ =º=ã¨÷Š֒ѨŠ™êyã¨∂Î LO\Ï~°∞. P =º=ã¨÷Å∞ XHõ^•x`À
XHõ\ ˜ XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ Ѩ^Œúu „ѨHÍ~°O, =∞~˘Hõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’
Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ#∂ „Ѩ=iÎã¨∂Î LO\Ï~Ú.
D |Ǩïà◊ „ѨÑO¨ Kåxfl J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ =∂i¯ûãπì PÖ’K«#
=∞#‰õΩ KåÖÏ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë, Jk ‰õÄ_®
ã¨=Úz`«OQÍ |Ǩïà◊`«fiO`À `«Ü«∂~°~ÚOk.
(J~ÚáÈ~ÚOk) g
53
 âߢã¨Îq*Ï˝#O
Éèí∂QÀà◊ Pq~åƒù=O, „áê}∞ŠѨÙ@∞ìHõ, =∞x+≤ ѨÙ@∞ìHõÅ QÆ∞iOz J<åkQÍ ™êQÆ∞`«∞#fl Jâߢã‘ÎÜ«∞ ÉèíÜ«∂Å#∞, =¸_è»#=∞‡HÍÅ#∞
r=Ѩi}Ï=∞ *Ï˝#O`À, âߢã‘ÎÜ«∞ ^Œ$+≤ì`À JkèQÆq∞OKåÅO@∞<åfl~°∞ _®. H˘_»=\˜QO Æ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©Ñ„ ™¨ ê^£

=∞#∞+¨µÅ Pq~åƒ=ù O
P^èŒ∞xHõ =∂#=*Ïu ÅH∆Í, ÅHõ∆#fl~° ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@
"≥Ú^ŒÖÿ̌#@∞ìQÍ `≥Å∞™ÈÎOk. =∞x+≤ ã¨QÆ@∞ rq`«HÍÅO 70-80 Uà◊√¡
Hõ#Hõ Wk KåÖÏ ã¨∞n~°…"≥∞ÿ# K«i„`«ÖÏQÍ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. Z\ÁpÛ Éèí∂q∞
=Ü«∞ã¨∞û`À áÈe¿ãÎ =∂„`«O Wk Ô~ѨÊáê@∞`À ã¨=∂#O. ZO^Œ∞HõO>Ë
ã¨∂~°∞º_»∂, Éèí∂g∞, `«H˜¯# „QÆǨÅ∂ Pq~°ƒùqOz ã¨∞=∂~°∞ 460 HÀ@¡
ã¨O=`«û~åÅ~ÚOk. JO>Ë 46,000 ÅHõ∆Å ã¨O=`«û~åÅ#fl=∂@.
=∞#∞+¨µÅHõ<åfl Éè∂í q∞ ZO`« ѨÙ~å`«#"≥∞#ÿ ^À nxfl|\˜ì `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.
P `«~°"å`« ‰õÄ_® =∞x+≤*Ïu Pq~åƒù=O ã¨∂\˜QÍ, ''Z=~À——
L^ÕÌtOz#@∞ìQÍ =∂„`«O [~°QÆÖË^Œ∞. r=Ѩi}Ï=∞=∞O`å ÖÏ@s
Ѩ^ŒúuÖ’, „Hõ=∞~°Ç≤Ï`«OQÍ [iy# =º=Ǩ~°"Õ∞. "≥Ú^Œ\’¡ ÖÏ"å=O\˜
„^Œ " åÅ`À HÍQÆ ∞ `« ∂ LO_ç # Éè í ∂ q∞ K« Å ¡ | _®¤ H õ ~° ∂ á⁄Ok#
JuѨÙ~å`«#"≥∞ÿ# tÅÅ∞ ã¨∞=∂~°∞ 380 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ<å\˜q.
`˘e r= Ѩ^•~°÷Ѩ٠`«Ü«∂s P `«~°"å`« 30-40 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ
֒ѨÙ<Õ [iy LO_»=K«∞Û. nxH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ r=~°™êÜ«∞xHõ Ѩ^•~å÷Å∞
JO`«iHõ∆O #∞Oz LůÅ∂, `ÀHõ K«∞Hõ¯Å ~°∂ѨOÖ’ =zÛ Ñ¨_ç
LO\ÏÜ«∞x âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞ ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. áê<£ÃãÊi‡Ü«∂ J<Õ D
ã≤^•úO`«O „ѨHÍ~°O W@∞=O\˜ Hõ}ÏÅ∞ „QÆǨÅxfl\˜g∞^• ‰õΩ~°∞ã¨∂Î<Õ
L#flѨÊ\˜H© ''"≥ÚÅÔH`ÕÎO^Œ∞‰õΩ—— J#∞"≥ÿ# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ XHõ¯ Éèí∂„QÆǨÏO
g∞^Œ =∂„`«"∞Õ L<åfl~Ú. =O^ŒÅHÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@, ™œ~°=º=ã¨÷
~°∂á⁄O^Œ∞`«∞#fl HÍÅOÖ’ W@∞=O\˜ LÖϯáê`«O KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ
[~°∞QÆ∞`«∂ LO_Õ^Œ@. ѨÙ#~°∞`«ÊuÎx ™êkèOK«QÆey# `˘e r=Hõ}ÏÅ∞
Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ Pq~°ƒùqOKå~Ú. WO^Œ∞‰õΩ KåÖÏHÍÅO Ѩ\ ì̃Ok.
D HÍÅ=º=kèÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ „áȈHiÜ≥∂\ò r=Hõ}ÏÅ∞
~°=∂~°q∞ 350 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@ ѨÙ@∞ìH˘zÛ#@∞ìQÍ
`≥Å∞™ÈÎOk. qâı+¨"Õ∞q∞@O>Ë áêz, <åK«∞=O\˜ D Ѩ^•~°÷=∞O`å
UHõH} õ r=ÙÅ∞QÍ<Õ 300 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅáê@∞ H˘#™êyOk. JO>Ë
r=~åt K«i„`« ^•^•Ñ¨Ù ѨÓiÎQÍ „áȈHiÜ≥∂\ò*Ïu Hõ}ÏÅ^Õ. `«~°"åu
HÍÅOÖ’ Pq~°ƒqù Oz# "≥ÚHõ¯Å, [O`«∞=ÙÅ Ü«¸Hˆ iÜ≥∂\ò r=Hõ}ÏÖ’¡
=∂=¸Å∞QÍ Hõ#|_Õ #∂ºH˜Ü ¡ ∞« ãπ (ˆHO„^ŒHOõ ), W`«~° x~å‡} qâıëêÅ∂
„áȈHiÜ≥∂\ò Hõ}ÏÅÖ’ LO_»=Ù. „Ѩã¨∞Î`«O H˘xfl~°HÍÅ ÉÏH©ìiÜ«∂
=∂„`«"∞Õ D *ÏuH˜ K≥Ok#qQÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú. g\˜Ö’ H˘xfl\˜H˜ PH˜û[<£
J=ã¨~°O ‰õÄ_® LO_»^Œ∞. Éèí∂„QÆǨÏO ~°∂á⁄Ok# `˘eÜ«ÚQÍÖ’¡
"å`å=~°}OÖ’ PH˜û[<£ LO_Õk HÍ^Œ∞QÆ#Hõ W@∞=O\˜q =iúÅ_¡ ®xH˜
P@OHõO LO_Õk HÍ^Œ∞. „áê}˜HÀ\˜Ö’ ÃÑ^ŒÃÌ Ñ@∞ì# "≥qÿ ^躌 O "≥Ú^ŒÖ#ÿˇ k
54 gHõ∆}O d [#=i 2010
^•^•Ñ¨Ù 53 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«"Õ∞. JO>Ë Éèí∂q∞ =Ü«∞ã¨∞û`À
áÈe¿ãÎ =∞#=O\˜ r=~åt =Ü«∞ã¨∞û KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=#fl=∂@. "≥Ú^Œ\ ˜
400 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ HÍÅOÖ’ Z=Ô~ÿ<å „QÆǨO`«~° Ü«∂„u‰õΩÅ∞
Éèí∂q∞x ã¨O^Œi≈Oz#@ì~Ú`Õ "åiH˜ Hõ#|_Õ r=Ѩ^•~°÷O ˆH=ÅO
<åK«∞ÖÏO\˜k =∂„`«"Õ∞ J~Ú LO_Õk. QÆ`« 53 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ
HÍÅOÖ’ #~°"å#~åʼnõΩ aè#fl"≥∞ÿ# Ѩ^ŒúuÖ’ =∞#∞+¨µÅ∞ Pq~°ƒùqOz
QÆ\ ì̃QÍ 40 ÅHõ∆Å Uà◊√¡ ‰õÄ_® HÍÖË^Œ∞. Ǩϟ"≥∂ ¿ãÑ≤Ü«∞<£û J#|_Õ
P^èŒ∞xHõ=∂#=ÙÅ∞ ÅHõ∆#fl~° ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@ Pq~°ƒùqOKå~°∞.
D ã¨OYºÅ#∞ *Ï„QÆ`QΫ Í QÆ=∞xOz#@ì~Ú`Õ r=Ѩi}Ï=∞O
ZO`« JxÜ«∞`«OQÍ, ÃÇÏK«∞Û `«QÆ∞æÅ`À H˘#™êQÆ∞`«∂ =zÛO^À
`≥Å∞ã¨∞ÎOk. H˘xfl~°HÍÅ [ÅK«~åÅ∞ ѨÙ@ì_»O, ÃÑ~°QÆ_»O, JO`«iOz
áÈ=_»O, HÍe¬Ü∞« O "≥Ú^ŒÖ#ÿˇ Ѩ^•~å÷Å`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl "å\˜ J=âıëêÅ∞
ã¨=Ú„^Œ QÆ~°ƒùOÖ’ ¿Ñ~°∞‰õΩx ѨÅ∞~°HÍÅ ~°™êÜ«∞xHõ =∂~°∞ÊÅ#∞
HõeyOK«_»O, H˘`«Î Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ J#∞"≥ÿ# W`«~° *Ï`«∞Å∞ ѨÙ@∞ì‰õΩ
~å=_»O =ÔQ~ÿ åÅhfl JK«ÛOQÍ Éè∫uHõ, ~°™êÜ«∞xHõ „¿Ñ~°}Å=Å¡ Hõey#
Ѩi}Ï=∂ÖË. "≥ÚHõ¯Å∞ Hõ^ÅŒ =Ù. "å`å=~°}OÖ’x HÍ~°ƒ<£ _»Ü∂« HÔ · û_£#∞
Ñ‘Å∞Û‰õΩx PH˜û[<£#∞ q_»∞^ŒÅKÕã#≤ =$Hõ*∆ Ï`«∞Å∞ PH˜û[<£ Ñ‘eÛ |uˆH
[O`«∞=ÙÅ Pq~åƒù"åxH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_®¤~Ú. H˜~°}ã¨OÜ≥∂QÆOHõ<åfl
PH˜û[<£ Z‰õΩ¯= â◊H˜Îxã¨∞ÎOk Hõ#Hõ<Õ [O`«∞=ÙÅ∞ Hõ^ŒÅQÆÅ=Ù. D
Ѩi}Ï=∂Åxfl\˜H© ÅOÔHÅ∞<åfl~Ú. g\˜Ö’ „Ѩu XHõ¯\© `«~°"åu
=∂~°∞ÊʼnõΩ HÍ~°}O J=Ù`«∂ =KåÛ~Ú. r=Hõ}ÏÅ∞ ѨÙ\ì̃# ZO`À
HÍÖÏxH˜QÍx =∂#=*Ïu ~°∂á⁄O^ŒÖ^Ë ∞Œ . JO^Œ∞Hõ<Õ D „ѨÑO¨ K«=∞O`å
=∞#∞+¨µÅ HÀã¨"Õ∞ J<Õ ÉèÏ=# J~°÷OÖËxkQÍ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. JO`ÕHÍHõ
=∞x+‘, ^Õ=Ù_»∂, r"å`å‡, Ѩ~°=∂`å‡ JO@∂ =∞#"åà◊√¡ JÅ∞¡‰õΩ<Õ
TǨÏÅ∞ ZO`« ã¨O‰õΩz`«"≥∞ÿ#"À `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
ã¨∂~°∞º_ç #∞Oz `«QÆ∞=∂„`«O ^Œ∂~°OÖ’ LO_ç#O^Œ∞=Å¡<Õ
Éèí∂q∞g∞^Œ „^Œ=, Ѷ¨∞#, "åÜ«Ú ~°∂áêÖ’¡ h~°∞ qiqQÍ Åaèã¨∞ÎO^Œh,
h\˜Ö’ [iy# r=~°™êÜ«∞xHõ „Ѩ„H˜Ü∞« Å ^•fi~å r=Hõ}ÏÅ∞ ~°∂á⁄Ok,
Ѩi}Ï=∞O K≥O^ŒQÆey# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ X#QÆ∂_®Ü«∞h âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞
K≥ѨÙ`å~°∞. „áê^äŒq∞Hõ ™ê÷~ÚÖ’ "≥Ú^ŒÖÿ̌# `˘e r=Hõ}ÏÅ∞ Éèí∂q∞
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’ JkèHõÉèÏQÆO QÆ_çKÕ^•HÍ XˆH Ѩ^ŒúuÖ’ H˘#™êy# `«~°"å`«
XHõ¯ ÃÑ@∞ì# ÃÑ#∞=∂~°∞ÊÅ∞ HõeQÍÜ«∞O>Ë ã¨$+≤ìHõ~°Î‰õΩ JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ
Hõ#∞qѨÙÊ HõeyO^À, =∞#ã¨∞ =∂~°∞Û‰õΩ<åfl_À JxHÍ^Œ∞. Éèí∂q∞ g∞k
Éè∫uHõ, "å`å=~°} Ѩiã≤÷`«∞Å∞ JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ Ñ¨i=~°Î# K≥O^Œ_»"≥∂,
 âߢã¨Îq*Ï˝#O
r=Hõ}ÏÖ’¡ [#∞º=∂~°∞ÊÅ∞ [~°Q_Æ "» ∂≥ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. Éè∂í QÆ~ƒ° Où Ö’
x~°O`«~°=¸ [iˆQ |Å"≥∞ÿ# „Ѩ„H˜Ü«∞Å „ѨÉèÏ=O ~°Hõ~°HÍÅ ~°∂áêÖ’¡
LѨi`«ÅOg∞^Œ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. W=hfl HÍÖÏ#∞QÆ∞}OQÍ
ÃÇÏK«∞Û`«Q∞Æ Åæ `À r=~åtÖ’ =º`庙êÅ#∞ HõeyOK«QÅÆ =Ù. =∞#∞+¨µÅ∞
`«=∞ QÆ∞iOz ZO`« Q˘Ñ¨ÊQÍ TÇ≤ÏOK«∞‰õΩ#flѨÊ\˜H© =∞x+≤ *Ïu ‰õÄ_®
Å∞HõÅ∞Hõ ÖÏ_»∞`«∂ LO_ç# „H˜q∞H©@HÍ^Œ∞Å#∞Oz ѨÙ@∞ìH˘zÛ#^Õ Hõ#Hõ
D ã¨OѶ∞¨ @#Åhfl =∞# K«i„`«Ö’x ÉèÏQÍÖË. qâßfiO`«~åà◊O, áêÅѨÙO`«
ˆQÅH©û, ã¨∂~°∞º_»∂, „QÆǨÅ ã¨=Ú^•Ü«∞O, Éèí∂g∞, JO`«∞ÖËx "≥ÿq^茺O
Hõey# r=~åj g@xfl\˜`À#∂ =∞# LxH˜H˜ „Ѩ"∞Õ Ü«∞O LOk. W=hfl
ÖˇHõ¯Ö’H˜ fã¨∞HÀ‰õΩO_®, 'ã¨$+≤ì ~°Ç¨Ï™êºÅ#∞— ˆH=ÅO Ô~O_»∞#fl~°"ÕÅ
Uà◊¡ H˜O^Œ@ ‰õÄ~°Û|_ç# "Õ^•Å∂, `«k`«~° ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’#∂, P `«~"° åu
HÍÖÏxH˜ K≥Ok# ɡÉÿ òÖò, ‰õΩ~å<£ "≥Ú^ŒÖ#ÿˇ =∞`«„QÆO^ä•Ö’¡#∂ "≥`∞« ‰õΩ¯<Õ
Jq"Õ‰õΩÅO^Œ~°∂ "Õ^•O`«∞Å∞QÍ K«ÖÏ=∞}© J=Ù`«∂ LO\Ï~°∞.
r=Ѩ^•~°÷O, r= Ѩi}Ï=∞O QÆ∞iOzQÍx, =∂#=âß„ãÎ̈O, ™êOѶ≤∞Hõ
Ѩi}Ï=∂Å QÆ∞iOzQÍx U =∂„`«=¸ J=QÍǨÏ# ÖËx"å~°∞ "Õ^•O`«O
„Ѩ=zã¨∂Î WǨÏÖ’Hõ ÉÏ^èŒÅ‰õΩ Ѩ~°Ö’HõOÖ’ Ѩiëê¯~°O LO^Œx
#=Ú‡`«∂, #q∞‡ã¨∂Î LO\Ï~°∞. „áê}∞ŠѨÙ@Hõ, ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ JO>Ë
Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞HÀ‰õΩO_®, Kå=Ù ZO^Œ∞‰õΩ, ZÖÏ =ã¨∞ÎO^À J~°÷O
KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® =∞~°}ÏO`«~° rq`«O, ѨÙ#~°˚#‡ Jx [ѨOKÕã¨∂Î
LO\Ï~°∞.
_®ifi<£ r=Ѩi}Ï=∞ ã≤^•úO`åxfl |\˜ì K«∂¿ãÎ „áê}∞ʼnõΩ
xÜ«∞q∞`«"≥∞ÿ# rq`«HÍÅO LO_»_»O ã¨||∞QÍ<Õ JxÑ≤ã¨∞ÎOk.
=∂~°∞`«∞#fl Éè∫uHõѨiã≤÷`«∞ʼnõΩ J#∞"≥ÿ# â◊s~°ÅHõ∆}ÏÅ∞ ~°∂á⁄O^Õ
J=HÍâ◊O ZѨÊ\˜HõѨÙÊ_»∞ ã¨fiÅÊ [#∞º =º`庙êÅ`À ѨÙ@∞ìH˘KÕÛ
H˘`«Î`«~åxˆH Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. JO^Œ∞KÕ`« =∞#∞QÆ_»ÔHÿ [#∞º=ÙÅ
=∞^茺 áÈ\©QÍ [iy# =_»áÈ`« HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ Kå=Ù J<Õk „ѨHõ$uÖ’
[iy# U~åÊ@∞. Wk _ôZ<£U ™ê÷~ÚÖ’ ~°∂á⁄Ok# Ѩi}Ï=∞O nxH˜
U „áê}© Jf`«O HÍ^Œ∞. Z\ÁpÛ „áê}∞Å∞ |u‰õΩ#fl<åflà◊¥¡ „Ѩ=∂^•Å‰õΩ
Ö’#=‰õΩO_® `«=∞ „áê}ÏÅ#∞ HÍáê_»∞HÀ=_»"Õ∞ ÅHõ∆ ºOQÍ rq™êÎ~Ú
Hõ#Hõ Kå=O>Ë Z=iH© W+¨ìO LO_»^Œ∞. J=∞~°∞Å∞QÍ LO_çáÈ"å
Å#∞HÀ=_»O =∂„`«O f~°x HÀiˆH.
ã¨fi~°æ#~°HÍÅ#∞ QÆ∞iOp, Jf`«â◊‰õΩÎÅ QÆ∞iOp, =∞~°}Ï#O`«~°
rq`«O QÆ∞iOp, ѨÙ#~°˚#‡Å QÆ∞iOp K≥¿ÑÊ P^蕺u‡Hõ"å^Œ∞Å∂,
=∞`«„Ѩ=HõÎÅ∂ W^Õ ^èÀ~°}˜x =ºHõÎѨ~°∞™êÎ~°∞. W=hfl H˘O`«=~°‰õÄ
=∞#∞+¨µÅ‰õΩ Pâß"å^Œ ^Œ$HõÊ^ä•xfl HõeyOz, "åi ™ê=∂lHõ „Ѩ=~°#Î #∞
xÜ«∞O„u™êÎÜ«∞#flk x["Õ∞HÍx "åi ¿ÇÏ`«∞"å^Œ "≥·Yih, ™ê=∂lHõ
=∂~°∞ÊÅÔHÿ [i¿Ñ „Ѩܫ∞`åflÅ#∂ ÉÏQÍ ^≥|ƒf™êÎ~Ú. JO^Œ∞Hõx g\˜
QÆ∞iOz# ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# J=QÍǨÏ# JO^ŒiH© J=ã¨~°O. ^Õ=Ùà◊¥¡,
ѨÓ#HÍÅ∂, ^≥Ü∂« ºÅ∂, KÕ`|« _»∞Å∂, „¿Ñ`å`«‡Å∂ Jhfl ZO`À „áêp#
HÍÅO #∞Op H˘#™êQÆ∞`«∞#fl =¸_è»#=∞‡HÍÅ∞. Kå=Ù q+¨Ü«∞OÖ’
=∞#‰õÄ, T~°‰õΩHõ¯Å‰õÄ, ÉÁkÌOHõʼnõÄ `Õ_® Ug∞ LO_»^Œx #=∞‡_»O
U =∞x+≤HÔ <ÿ å KåÖÏ Hõ+"ì̈ ∞Õ . Wk Hˆ =ÅO =∞#ãÎ̈`åfixH˜ Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ k
HÍ^Œ∞. L#flg, ÖËxg HõeÊOK«∞‰õΩ<Õ J#=ã¨~°"≥∞ÿ# TǨâ◊HÎ̃ „ѨHõ$u
ã≤^ŒúOQÍ =∞# "≥∞^Œ_»∞‰õΩ JÅ=_ç# ÅHõ∆}=∞h, ѨÓiÎQÍ ¿ÇÏ`«∞"å^Œ
"≥Y· i Hõey#"å~°∞ KåÖÏ J~°∞^Œ∞QÍ LO\Ï~°h "≥∞^Œ_∞» ÃÑ· [~°∞QÆ∞`«∞#fl
gHõ∆}O d [#=i 2010
P^è∞Œ xHõ Ѩiâ’^è#Œ Å=Å¡ `≥Å∞™ÈÎOk. Kå=Ù QÆ∞iOz# ÉèÏ=#Å∞ ‰õÄ_®
JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆ"Õ∞.
r=Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ =∞#∞+¨µÅ=O\˜ „áê}∞Ö’¡ [iˆQ
=∂~°∞ÊÅ∞ W`«~° Ѩ^Œú`«∞Ö’¡ ‰õÄ_® ѨxKÕ™êÎ~Ú. PѶ‘ã¨∞Ö’¡ ™êѶπì"Õ~ü
xq∞`«Î"≥∞ÿ H˘x LOz# HõOѨӺ@~°¡#∞ L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ∞ JѨÙÊ_»Ñ¨ÙÊ_»∂
`«=∞ HÍňHá∆ êxHõx ¿ÑHÍ@=O\˜"å\˜H˜ LѨÜ∂≥ yOz#>Ëì =∞# "≥∞^Œ_∞»
‰õÄ_® H˘xfl ''^Œ∞~°∞Ѩ Ü≥∂QÍʼnõΩ—— Ö’#=Ù`«∞Ok. WO„kÜ«∂Å ^•fi~å
"≥∞^Œ_∞» ‰õΩ JO^Œ∞`«∞#fl ã¨=∂Kå~°O`À ÉÏ@∞QÍ =∞#O =∞# Ѩiã¨~åÅ#∞
J#∞Hõ∆}=¸ QÆ=∞xã¨∂Î, "å\˜Ö’ 㨄Hõ=∞OQÍ JxÑ≤OKÕ ¿Ñ@~üflÅ#∞
QÆ∞iÎã¨∂Î LO\ÏO. „‰õÄ~° [O`«∞=ÙÅ Hõ^ŒeHõÅ#∂, ~°∞`«∞=ÙÖ’¡
=∂~°∞ÊÅ#∂ QÆ∞iÎOK«_O» `˘e =∂#=ÙʼnõΩ KåÖÏ ÖÏaèOzOk. =∞~˘Hõ
=OHõ pHõ\x˜ QÆ∞iOz# ÉèÜ í ∂« Å∂, h_»Å#∞ K«∂ã≤ [_»∞ã¨∞ HÀ=_»=¸,
=∂~°∞"≥∂ˆQ „Ѩu^èŒfi#∞Å=Å¡ ɡ^Œ∞~°∂‰õÄ_® "≥Ú^ŒÅÜ«∂~Ú. `å_»∞#∞
K«∂ã≤ áê=∞#∞‰õΩ#fl@∞ìQÍ g\˜Ö’ H˘xfl `«Ñ¨ÙÊ_»∞ J=QÍǨÏ#ʼnõÄ,
JáÈǨÏʼnõÄ ‰õÄ_® HÍ~°}=∞=Ù`å~Ú. XHõ^•x`À ã¨O|O^èŒOÖËx
=∞~˘Hõ ã¨OѶ¨∞@##∞ "≥Ú^Œ\ ˜ ^•x`À *’_çã¨∂Î J<ÕHõ™ê~°∞¡ =∞#O
`«ÑÙ¨ Ê_»∞ x~åú~}° Å∞ KÕã∂¨ Î LO\ÏO. HÍHõ`åmÜ«∞O, ã≤Oy<å^ŒO rÅHõ„~°
"≥Ú^ŒÖ#ÿˇ `«ÑÙ¨ Ê_»∞ J#fiÜ«∂ʼnõΩ HÍ~°}O J^Õ. *Ï`«HÍÅ∂, „QÆÇϨ |ÅO,
"åã¨∞ÎÑ≤zÛ, LOQÆ~åÅ „ѨÉèÏ=O, k+≤ìÉÁ=∞‡Å∂, =jHõ~°}=∞O„`åÅ∂
Jxfl\˜H© W@∞=O\˜ #=∞‡HÍÖË P^è•~°O.
Jëêì=^è•<åÅ∞ KÕ¿ã ѨÙOQÆ=ÙÅ∞ ‰õÄ_® `«=∞‰õΩ =pÛ~åx
*’ºu+¨ºO, =jHõ~°}O "≥Ú^ŒÖÿ̌# "å\˜`À [<åxfl "≥∂ã¨OKÕã¨∂Î, `«=∞
„Ѩܫ∞`åflÅ∞ ÉèíOQÆѨ_ç#ѨÙÊ_»∞ ^˘iH˜áÈ`«∂, gÅ∞#flѨÙÊ_»∞ HõÉÏ˚ʼnõÄ,
‰õΩ`«O„`åʼnõÄ X_çQ_Æ ∞» `«∂ ''¿Ñ~°∞—— ã¨OáêkOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°O>Ë ^•xH˜
q^•ºkè‰õΩÅ Jq"ÕHõO‰õÄ_® XHõ HÍ~°}"Õ∞. „Ѩã≤^Œú Ѩ„uHõÅhfl „Hõ=∞O
`«Ñ¨Ê‰õΩO_® JHõ¯_»Hõ¯_® P^蕺u‡Hõ ¿ÑrÅ#∂, `«H˜¯#KÀ@¡ Jj¡Å
™êÇ≤Ï`åºhfl, |∂`«∞ ã≤x=∂ "å~°ÎÅ#∂ Ü«∞^ä•â◊HÎ̃ „ѨK«∞iã¨∂Î `«=∞
=O`«∞ ÉÏ^躌 `«#∞ x~°fiiÎã∂¨ Î LO\Ï~Ú. ^≥=ÿ â◊H,Ω _»|∞ƒâ◊HΩ XHõ^•<˘flHõ\ ˜
„áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∂Î =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ∞`å~Ú. Wq =∞#∞+¨µÅ#∞ =∞iO`«QÍ
`«ÑÙ¨ Ê^•i Ѩ\ Oì̃ KÕ q+¨Ü∂« Å∞.
„Ѩã¨∞Î`«O q*Ï˝#âß„ã¨ÎO J}∞=ÙÅ, Ѩ~°=∂}∞=ÙÅ JO`«~ü
x~å‡}Ïhfl, qâßfiO`«~åà◊Ѩ٠ã¨∞^Œ∂~°Ñ¨Ù JOK«∞Å#∂ ‰õÄ_® xt`«OQÍ
ѨijeOz Ѩiâ’^èŒ#Å∞ [~°∞ѨÙ`ÀOk. WO`«=~°‰õÄ Z=iH©, ZHõ¯_®
XHõ¯ ''Jf`«—— J}∞=Ù PK«∂H© ‰õÄ_® ^˘~°HõÖË^Œ∞. ~À^Œã≤Ö’ =∞#
™ê÷#O Z@∞=O\˜^À, Éèí∂q∞ g∞k „áê}∞Å "≥·q^茺O ZO`« qãÎ̈ $`«
"≥∞ÿ#^À, JO^Œ∞Ö’ =∞#∞+¨µÅ∞ ZѨÙÊ_»∞, ZÖÏ Pq~°ƒùqOz ZÖÏ
Z^Œ∞QÆ∞`«∂ =KåÛ~À J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ"åe. Kå=٠ѨÙ@HõÅ∞ ‰õÄ_® Uq∞\’
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. ™ê=∂lHõ ã¨=∞㨺ʼnõΩ HÍ~°}ÏÅ#∞ "åã¨∞Î Ö’áêÖ’¡
H͉õΩO_® ã¨=∂[OÖ’<Õ "≥uH˜, "å\˜x x~°∂‡eOKåe. „áê}∞Å
K«i„`«Ö’ XHõ *Ïu ѨÓiÎQÍ JO`«iOzáÈ=_®xH˜ Ѩk ÅHõÅ∆ #∞Oz
HÀ\˜ ã¨O=`«û~åÅ =~°‰õÄ Ñ¨@ì=K«∞Û#x âß„ãÎ̈"Õ`«ÎÅ JOK«<å. D
ÖˇH¯õ # =∞#∞+¨µÅ K«i„`« "≥Ú^ŒÖÿˇ P=yO[Ö’ J~°ÉÏè QÆO ‰õÄ_® J=#>Ëì
J#∞HÀ"åe. W=hfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩx =∞#K«∞@∂ì L#fl „ѨѨOKåhfl,
ã¨=∂*Ïhfl q"ÕK«#`À J=QÍǨÏ# KÕã¨∞HÀ=_»O P^èŒ∞x‰õΩÅ =∞#∞‰õΩ<Õ
"åiH˜ `«Ñ¨Êxã¨i. g
55

J@g Éè∂í =ÚÅ ã¨O~°H}
∆õ K«@Oì QÍeH˜
J@q Éè∂í =ÚÖ’¡ WѨÊ\˜ =~°‰Ωõ 1,00,871 ÃÇÏHÍì~¡° Éè∂í =ÚÖ’¡
QÆ#∞Å `«=fiHÍxH˜ J#∞=∞u WzÛ#@∞ì Hˆ O„^ŒO „ѨH\õ O˜ zOk. 2005Ö’
J@q Éèí∂=ÚÅ ã¨O~°Hõ∆} K«@ìO J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛ#ѨÊ\˜ #∞Oz
QÆ#∞Å `«=fiHõOHÀã¨O =zÛ# 1,309 ^Œ~M° Ïã¨∞ÅÎ ‰õΩ J#∞=∞u WKåÛ=∞x
Hˆ O„^Œ Ѩ~åº=~°} =∞O„u *ˇ~· å"£∞ ~°"∞Õ âò Ö’H±ãɨ Öíè ’ `≥eáê~°∞. „Ѩã∞¨ `Î O«
^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ 12,14,871 ÃÇÏHÍì~°¡Ö’ `«=fiHÍÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x,
JO^Œ∞Ö’ J`«ºkèHOõ QÍ PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òÖ’ 2,88,943 ÃÇÏHÍì~Ö¡° ’ `«=fiHÍÅ∞
[~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x `≥eáê~°∞.
Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@#‰õΩ W~°"·≥ J~Ú^Õà√◊ ¡
=∞^茺„Ѩ^Õâò ~å[^è•x Éè’áêÖò Ö’ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£
WO_çÜ«∂ eq∞>ˇ_£ ‰õΩ K≥Ok# Hõ~å‡QÍ~°OÖ’ 1984 _çÃãO|~ü 2–3
J~°ú~å„u q∞^ä≥·Öò S™È ã¨Ü«∞<Õ\ò J<Õ q+¨ "åÜ«Ú=Ù "≥Å∞=_çOk. P
q+¨"åÜ«Ú=Ù „ѨÉèÏ=O =Å¡ W~°"≥· J~Ú^Œ∞ "ÕÅ =∞Ok K«xáÈÜ«∂~°∞.
^Œ∞~°…@# [iy# W~°"≥· J~Ú^Œ∞ Uà◊¡ `«~°∞"å`« K«∞@∞ìѨHõ¯Å Éèí∂QÆ~°ƒù
[ÖÏÅ∞ WOHÍ q+¨Ñ¨Ói`«OQÍ<Õ L<åfl~Ú. JѨÊ\˜ ÉÏkè`«∞ʼnõΩ ãÔ̈~·#
#+ì̈ѨiǨ~°O W=fi_»OÖ’QÍh, P „áêO`«OÖ’x q+¨Ñ¨Ói`« =º~å÷Å#∞
`˘ÅyOK«_®xH˜QÍh ˆHO„^Œ, ~å„+¨ì „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ ã¨Ô~·# K«~°ºÅ∞
fã¨∞HÀÖË^Œx ѨÅ∞ ã¨Oã¨÷Å∞ <Õ\ ˜H© áÈ~å_»∞`«∂<Õ L<åfl~Ú.
"≥∞x
ÿ OQ∑ K«i`
„ Õ J„H=õ ∞O
J„Hõ=∞ "≥∞ÿxOQ∑ =Å¡ W@∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ HÍh, J@∞ „Ѩ[ʼnõΩ
HÍh Z@∞=O\˜ „ѨÜ∂≥ [#O ‰õÄ_® HõÅQÆÖ^Ë xŒ Hõ~å‚@HõÖ’x Ö’HÍÜ«ÚHõÎ
ã¨O`À+π ÃÇψQ¤ `ÕeÛ K≥áêÊ~°∞. J„Hõ=∞ "≥∞ÿxOQ∑#∞ J_»∞¤HÀ=_»OÖ’
„ѨÉèí∞`«fiO qѶ¨Å"≥∞ÿO^Œx f„=™ê÷~ÚÖ’ ^èŒfi["≥∞`åÎ~°∞. Jxfl Yx*ÏÅ
ZQÆ∞=∞`«∞ÅÃÑ·<å `«Hõ∆}"Õ∞ x¿+^èŒO qkèOKåÅx Hõ~å‚@Hõ „ѨÉèí∞`åfixH˜
ã¨∂zOKå~°∞. W^Õ Ñ¨iã≤u÷ H˘#™êQÆ∞`Õ ÉèÏq`«~åʼnõΩ Z@∞=O\˜ Yx[
ã¨OѨ^Œ q∞QÆ∞Å^Œ∞. Yx[ ã¨OѨ^ŒO`å ~åÉ’ÜÕ∞ 30 Uà◊¡Ö’ ѨÓiÎQÍ
HõiyáÈ`«∞Ok Jx ÃÇψQ¤ PO^Àà◊# =ºHõÎO KÕâß~°∞.
=ÚÃÑÊ· Ü
ù ∞Õ à◊¡ `«~∞° "å`« ...
L`«Î~°„Ѩ^Õâò ~åROÖ’x ֒ǨÏi „QÍ=∞OÖ’ ^Œo`«∞Å#∞ ǨÏ`«º
"≥Å : ~°∞. 80
56
^ÕjÜ«∞O
KÕã#≤ <Õ~ã° ∞¨ ÅÎ ‰õΩ 30 Uà◊¡ `«~∞° "å`« tHõ∆ Ѩ_Oç k. 9 ÃãÃÑOì |~ü 1979#
U_»∞QÆ∞~°∞ ^Œo`«∞Å#∞ ~îå‰õÄ~ü ‰õΩÅã¨∞ÎÅ∞ #iH˜ K«Oáê~°∞. "åi
ǨÏ`åºHÍO_»‰õΩ ã¨O|OkèOz# P#"åà◊¡#∞ `«∞_çKÕÜ«∞_»"Õ∞ H͉õΩO_®
â◊"åÅ#∞ QÆOQÍ #kÖ’H˜ qã≤ˆ~âß~°∞. D ˆHã¨∞‰õΩ ã¨O|OkèOz [ã≤ìãπ
^Œbfi~ü ÉèíO_®s, [ã≤ìãπ Z.ÔH. Ѩ\ÏflÜ«∞H±Å`À ‰õÄ_ç# ^èŒ~å‡ã¨#O
_çÃãO|~ü 5# qKå~°} KÕѨ\ ì̃Ok. D ˆHã¨∞Ö’ S^Œ∞QÆ∞iH˜ ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì
Ü«∂=r˚= tHõ∆ qkèOzOk. tHõ#∆ ∞ „ѨH\õ 㘠∂¨ Î ‰õΩÅ =º=ã¨÷ ~ÀA ~ÀA‰õΩ
JkèH=õ ∞=Ù`ÀO^Œx „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO =∞#∞QÆ_» ™êQÍÅO>Ë ‰õΩÅ =º=ã¨#÷ ∞
ã¨`«fi~°"Õ∞ x~°∂‡eOKåÅx ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ì `≥eÑ≤Ok.
Ö’H±ãÉ
¨ Ö
íè ’ HÀ\©âfi◊ ~°∞Å∞
„Ѩã¨∞Î`« Ö’H±ã¨ÉèíÖ’ HÀ@¡Ö’ Pã¨∞ÎÅ∞ L#fl ZOÑ‘Å ã¨OYº
ÃÑiyáÈ`ÀOk. J™Èã≤ÜÕ∞+¨<£ PѶπ _≥"≥∂„Hõ\ ˜H± iá¶ê"£∞û (Z_çP~ü)
J<Õ ã¨fiK«ÛùO^Œ ã¨Oã¨÷ ZOÑ≤ʼnõΩ ã¨O|OkèOz# Pã¨∞ÎÅ q=~åÅ∞
¿ãHõiOzOk. ¿ãHõiOz# `å*Ï x"ÕkHõ „ѨHÍ~°O QÆ`« S^Õà◊¡ HÍÅOÖ’
HÀ\˜ ^•\˜# ã¨É∞íè ºÅ ã¨OYº 156 #∞Oz 315‰õΩ ÃÑiyOk. 2004Ö’
ã¨Éèí∞ºÅ Pã¨∞ÎÅ qÅ∞= ã¨QÆ@∞# 1.86 HÀ@∞¡ LO_»QÍ, Jk 2009
áê~°¡"≥∞O\ò ZxflHõÅ <å\˜H˜ 5.33 HÀ@¡‰õΩ ÃÑiyO^Œx `≥eÑ≤Ok.
~åROÖ’x Y=∞‡O Ö’H±ã¨Éèí (\˜_çÑ≤) ã¨Éèí∞º_»∞ <å=∂ <åˆQâ◊fi~°~å=Ù
173 HÀ@¡ Pã¨∞ÎÅ`À "≥Ú^Œ\ ˜ ™ê÷#OÖ’ LO_»QÍ, HÍO„ÔQãπ ZOÑ≤
#g<£ lO^•Öò 131 HÀ@¡`À Ô~O_À ™ê÷#O, q[Ü«∞"å_» ZOÑ≤
ÅQÆ_á» ê\˜ ~å[QÀáêÖò 122 HÀ@¡`À =¸_À ™ê÷#OÖ’ L<åfl~°x P
x"ÕkHõ ¿Ñ~˘¯Ok.
Mˇn· Å ã¨OYºÖ’ ÉèÏ~°`kü S^À ™ê÷#O
„ѨÑO¨ K«OÖ’x *ˇà· Ö¡◊ ’x Mˇn· Å ã¨OYºÃÑ· ÅO_»<‰£ Ωõ K≥Ok# H˜OQ∑û
HõàÏâßÅ „ѨѨOK«Ö’x 218 ^ÕâßÅ∞, ˆHO„^Œ áêe`« „áêO`åÖ’¡
㨈~fix~°fiÇ≤ÏOzOk. ÉèÏ~°`üÖ’x 1,336 *ˇ·à◊¡Ö’ 3.73 ÅHõ∆Å =∞Ok
Mˇ·nÅ∞ L#fl@∞ì 㨈~fiÖ’ `ÕeOk. „ѨѨOK«OÖ’x *ˇ·à◊¡Ö’ =∞QÆ∞æ`«∞#fl
Mˇ·nÅ ã¨OYºÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O S^À™ê÷#OÖ’ LOk. J"≥∞iHÍÖ’x
*ˇà· Ö¡◊ ’23.1 ÅHõÅ∆ `À "≥Ú^Œ\ ˜ ™ê÷#OÖ’ J„QÆ~å[º"≥∞#ÿ J"≥∞iHÍLOk.
~Ô O_À ™ê÷#OÖ’L#fl K≥<· åÖ’x Mˇn· Å ã¨OYº 15.70 ÅHõÅ∆ ∞, ~°ëêºÖ’x
Mˇ·nÅ ã¨OYº 8.9 ÅHõ∆Å∞, „ɡlÖòÖ’ 4.7 ÅHõ∆Å∞QÍ LOk. „ѨѨOK«O
"≥Ú`«ÎO g∞^Œ 98 ÅHõ∆Å =∞Ok Mˇ·nÅ∞ L#fl@∞ì QÆ∞iÎOKå~°∞. g
*Ï`«ºÇ¨ÏOHÍi Ç≤Ï@¡~ü
KÕÅ∂~°∞ ~°=∂^Õq
„Ѩ`«∞ʼnõΩ, q=~åʼnõΩ :
¿ãfiKåÛù ™êÇ≤Ïu
l 1, "≥∞ÿ„u Ô~ã≤_≥hû, 3–6–394, ¢ã‘ì\ò <≥O. 3,
Ç≤Ï=∂Ü«∞`ü#QÆ~ü, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – 500 029
á¶È<£ : 040 – 2762 3261
gHõ∆}O d [#=i 2010
 JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O
=Åã¨Å#∞ x~Àkèã∞¨ #Î fl a
„ @<£
Ü«¸~°Ñπ "≥Å∞Ѩe #∞Oz „a@<£‰õΩ =KÕÛ q^Õj "≥·^Œ∞ºÅ∞,
W`«~° =$uÎ xѨÙ}∞Å ~åHõ#∞ Hõ@ì_ç KÕ™êÎ=∞x „a@<£ „Ѩ^è•x QÍ~°¤<£
„É∫<£ Ǩq∞ WKåÛ~°∞. q^ÕjÜ«ÚÅ =Åã¨Å#∞ Hõ@ì_ç KÕÜ«∞_»O =Å¡
ÉèÏ~°fÜ«∞ =$uÎ xѨÙ}∞ÅÃÑ· „ѨÉèÏ=O K«∂ѨQÆÅ=x ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞.
„a@<£‰Ωõ "≥à∞◊ `«∞#fl q^Õj xѨÙ}∞ʼnõΩ J_»∞H¤ @õ ì "Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ H˘kÌ<Å≥ Ö’¡<Õ
Hõ@∞ìk@ì"≥∞ÿ# K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩO\Ï=∞x '_≥~Úb "≥∞~ÚÖò— Ѩ„uHõ‰õΩ
WzÛ# WO@~°∂fi ºÖ’ „É∫<£ K≥áêÊ~°∞.
LÖÏÊù K≥~· ‡° <£ JÔ~ãπì
LÖÏÊù J„QÆ<`Õ Ö« #·ˇ ~å*òM’"å, ~åA ÉÏ~°∞"å, ~å*Ï É’~åÅ#∞
|OQÍ¡^Õâò xѶ¨∂ =~åæÅ∞ _çÃãO|~ü 4# _è®HÍÖ’ JÔ~ãπì KÕâß~Ú.
_çÃãO|~ü 5# L^ŒÜ«∞O áÈbã¨∞Å∞ <åºÜ«∞™ê÷#O =ÚO^Œ∞ ÉË_ôÅ`À
Ǩ[~°∞Ѩ~Û° _»OÃÑ· LÖÏÊù J„QÆ<`Õ Å« ∞ J„QÆÇϨ O =ºHõOÎ KÕâß~°∞. Ѩ^HŒ ˘O_»∞
ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ\ ˜ ˆHã¨∞Ö’ <åºÜ«∞™ê÷#O "åiH˜ 12 ~ÀAÅ
i=∂O_£‰õΩ P^ÕtOzOk. |OQÍ¡^ÕjÜ«ÚÅ∞ `«=∞#∞ "≥∂ã¨O KÕ™ê~°x
~å*òM’"å J<åfl~°∞. J™ÈO '™ê~°fiÉè∫=∞`«fi"Õ∞— `«=∞ ^èպܫ∞=∞x
WO^Œ∞HÀã¨O K«~°ÛʼnõΩ ã≤^Œú"Õ∞#x PÜ«∞# `≥eáê~°∞. <Õ+¨#Öò e|ˆ~+¨<£
„Ѷ¨O\ò PѶπ „uѨÙ~° (Z<£ZÖòZѶπ\ ˜) J^茺‰õ∆Ω_»∞ aâ◊fi"≥∂ǨÏ<£ ‰õÄ_®
|OQÍ¡^Õâò xѶ¨∂ =~åæʼnõΩ Ѩ@∞ì|_®¤~°∞.
HÀÃÑ<£Ç¨ÔQ<£ ã¨^Œã¨∞û
„ѨѨOK«"åºÑÎ̈OQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl Éèí∂`åѨO =Å¡ [iˆQ #ëêìÅ
#∞Oz Ѩ~åº=~°}Ïxfl HÍáê_Õ „Ѩܫ∞`«flOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ HÀÃÑ<£Ç¨ÔQ<£
ã¨^Œã¨∞û _≥<å‡~ü¯Ö’ _çÃãO|~ü 7# „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. ã¨OѨ#fl, =~°ú=∂#
^ÕâßÅÖ’ HÍ~°ƒ<£ HÍÅ∞ëêºÅ#∞ `«yOæ KåÅ<Õ _ç=∂O_£`À D ã¨^㌠∞¨ ûÖ’
K«~Û° Å∞ ™êQÍ~Ú. D ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ XHõ =Ú™ê~Ú^•x `«Ü∂« ~°∞ KÕâß~°∞.
Éèí∂`åѨO =Å¡ [iˆQ ѨO@#ëêìÅ =O\˜ ã¨=∞㨺Å#∞ Z^Œ∞~À¯=_®xH˜
(... 7= ¿Ñr `«~∞° "å~Ú)
„Ѩuáê^Œ##∞ =ºuˆ~H˜Oz# "å~°∞ ÃÑ\ì̃# „Ѩu"å^Œ# ™ê~åOâ◊O – qѨ"¡ À^Œº=∞O
áœ~°ÇϨ ‰õΩ¯Å L^Œº=∂xH˜ `«e¡ =O\˜k. `«ex¡ =ºuˆ~H˜OK«‰Äõ _»^∞Œ J<À, ÖËHõ
Ñ≤_»|∞¡ ºl H˜ #+¨ìO HõeyOKÕ U „Ѩuáê^Œ##∞ `å=Ú ã¨=∞i÷OK«=∞x `≥ˆQã≤
K≥Ñʨ _»"∂≥ . ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ áœ~°ÇϨ ‰õΩ¯Å HÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’ U áêsì x<å^•Å∞ q#Ѩ_"Õ À
"Õ̂~ K≥ѨÊ#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
=∂#= ǨωõΩ¯Å ã¨Oã¨÷ JO`å W`«~° ZOZÖò áêsìÖ’, Ñ≤_|» ∞¡ ºl =ºuˆ~‰õΩÖ’
– J^Õ^À JѨ~å^èOŒ J#fl@∞¡ – JO@∂ ÅK«ÛÜ«∞º XHõ ѨzÛ J|^ŒOú KÕ~åÛ~°∞.
ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£, qâßYѨ@flOÖ’ L#fl `˘e`«~O° q~°ãO¨ ã¨É∞íè ºÅ#∞ Z=ix J_çy<å
ZKüP~üZѶπ Ö’ L#fl =ÚY∞ºÅ∞ q^•ºi÷, Ü«Ú=[# HÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’, 80Å ^ŒâH◊ Oõ Ö’
~å„u, ѨQÅÆ ∞ J#fl `Õ_® K«∂_»‰Ωõ O_® Z=iH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕâß~À K≥|∞`å~°∞. WHõ
áêsì ÉèÏ=*ÏÅO, áêsì =ºuˆ~‰õΩÅ J[=∂~Ú+‘ =∂@H˘¿ãÎ – 15 ã¨O=`«û~åÅ
„H˜`"« ∞Õ =∂i¯û[O #∞ u~°ã¯¨ iOz# =ºH˜Î Ñ≤_|» ∞¡ ºl áêsì ÉèÏ=*ÏÅO`À ѨxKÕ™ê_»∞
JO>Ë J~°O÷ Ñ≤_|» ∞¡ ºl áêsìk =∂i¯ûãπì ÉèÏ=*ÏÅO HÍ^Œ∞ J#∞HÀ"åÖÏ? J=∞‡
ѨÙ\˜Åì ∞¡ "Õ∞#=∂=∞‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ#∞HÀ"åÖÏ? `«# ~°K#« ÅÖ’, =ÚYºOQÍ PO„^è*Œ ’ºu
"庙êÅÖ’, ÉÏÅQÀáêÖò =∂"À~Úã¨∞Åì K«~º° Å#∞ =ºuˆ~H˜OKå_»∞ QÍx, Ñ≤_|» ∞¡ ºl/
=∂"À~Úãπì '=ºuˆ~Hõ`« xO_ç L#fl— W`«~° ZKüP~üZѶπ ã¨Éèí∞ºÅ∞ Z=~°∂
gHõ∆}O d [#=i 2010
ã¨OѨ#fl ^ÕâßÅ∞ =~°ú=∂# ^ÕâßʼnõΩ 2020 <å\˜H˜ 10 "ÕÅ HÀ@¡
_®Å~°¡ Pi÷Hõ ™êÜ«∞O JOkOKåÅx =Ú™ê~Ú^•Ö’ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
Éèí∂`åѨO ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ#∞ Ô~O_ç _ç„wÅ ÃãeûÜ«∞ãπ‰õΩ (áêi„âßq∞Hõ
qѨ=¡ O Hõ<åfl =ÚO^Œ∞ HÍÅO`À áÈeÛ`Õ) Ѩiq∞`«O KÕÜ∂« Å#fl ÉèÏ~°`ü
„Ѩuáê^Œ#‰õΩ P"≥∂^ŒO `≥eÑ≤Ok. D ã¨^Œã¨∞û _çÃãO|~ü 19#
=Úyã≤Ok.
<ÕáêÖòÖ’ =∂"À~Úã¨∞Å
ì x~°ã#¨ Å∞
<ÕáêÖòÖ’ =∞m¡ =∂"À~Úã¨∞ìÅ∞ x~°ã¨#Å∞ „Ѩ^Œ~°≈#Å#∞
„áê~°OaèOKå~°∞. QÆ`« "Õ∞ <≥ÅÖ’ =∂r Ps‡ pèÑπ¶ ~°∞H͇OQÆ^£ Hõ`å=Öò#∞
ѨÙ#iflÜ«∞q∞ã¨∂Î J^茺‰õ∆Ω_»∞ ~å"£∞|~°}ü Ü«∂^Œ"£ fã¨∞‰õΩ#fl x~°‚Ü«∂xfl
"≥#‰õΩ¯ fã¨∞HÀ"åÅ<Õ _ç=∂O_£`À =∂"À~Úã¨∞Åì ∞ _çÃãO|~ü 20 #∞Oz
=¸_»∞ ~ÀAÅáê@∞ |O^£‰õΩ Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ^Õâ◊
~å[^è•x HÍ\χO_»∞Ö’ =∂"À~Úã¨∞Åì ∞ ~°ÇϨ ^•~°∞Å#∞ kQƃOkèOKå~°∞.
D xÜ« ∂ =∞HÍxfl "≥ # H˜ ¯ f㨠∞ ‰õ Ω <Õ =~° ‰ õ Ω D PO^Àà◊ # Å∞
H˘#™êQÆ∞`åÜ«∞x =∂"À~Úã¨∞ì <Õ`«Å∞ ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞.
=∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· ÅOHõ Ããx
· ‰õΩÅ JѶ∂¨ ~Ú`åºÅ∞
NÅOHõ â◊~°}Ïi÷ ta~åÖ’¡ `«q∞à◊ â◊~°}Ï~°∞÷ŠѨ@¡ NÅOHõ
Ãã·x‰õΩÅ∞ KÕã¨∞Î#fl JѶ¨∂~Ú`åºÅ∞ "≥Å∞QÆ∞K«∂ã¨∞Î<åfl~Ú. =ÚYºOQÍ
=∞Ç≤Ïà◊Å#∞ Öˇ·OyHõOQÍ "ÕkèOz, "åix J`åºKå~°O KÕÜ«∞_»O ÖÏO\˜
ã¨OѶ¨∞@#Å∞ KÀ@∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞<åflÜ«∞x „a\˜+π k#Ѩ„uHõ 'J|˚~°fi~ü—
`≥eÑ≤Ok. `«=∞ Öˇ·OyHõ J~åK«HÍʼnõΩ JOwHõi¿ãÎ<Õ "åiH˜ uO_ç
ÃÑ>Ë"ì å~°x D JѶ∂¨ ~Ú`åºÅ#∞ HõàÏ¡~å K«∂ã≤# „a\˜+π "≥^· ºŒ q^•ºi÷x
"å}© ‰õΩ=∂~ü `≥eáê~°∞. D ta~åÅ∞ Ç≤Ï@¡~ü HÍÅO <å\˜ HÍ#û<£„>Ë+<¨ £
HͺOѨÙÅ∞QÍ L<åflÜ«∞h, XHõi`À XHõix =∂\Ï¡_∞» HÀxKÕÛ"å~°∞ HÍ^Œh,
=∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ·, ÉÏeHõÅÃÑ· Ãã·x‰õΩÅ Öˇ·OyHõ J`åºKå~åÅ∞ ™êyOK«_»O
JHõ¯_» ã¨~°fi™ê^è•~°}"Õ∞#x P"≥∞ J<åfl~°∞. NÅOHõ „ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄ_®
D P~ÀѨ}Å#∞ JOwHõiOzOk. g
=∂"À~ÚãπìÅ#∞ ÃÑ^ŒÌQÍ =ºuˆ~H˜Oz# ^•YÖÏÅ∞ ÖË=Ù. |Ǩïâß "å~°∞
ÉÏÅQÀáêÖò#∞ `«=∞ J[=∂~Ú+‘Ö’ LOK«∞H˘x PÜ«∞# KÕ`« ~°K#« Å∞ KÕ~ÚOz
LO_»=K«∞Û. „Ѩ[ŠѨHÍ∆ # áÈ~å_»∞`«∞#fl UÔHH· õ ã¨Oã¨÷ =∂"À~Úãπì áêsì QÆ∞iÎOKå_»∞
– P =∂@ ÉÏÅQÀáêÖò ZHõ¯_® – PÜ«∞# Ñ≤_|» ∞¡ ºl x |ÅOQÍ ã¨=∞i÷ã∂¨ Î
WÑ≤_|» ∞¡ º Ö’ ~åã≤# ~ÀAÅ`À ã¨Ç¨ – J#fl@∞¡ ^•YÖÏÅ∞ ÖË=Ù. PÜ«∞# „Ѩ^•è #
ã≤^•úO`«Hõ~°ÎQÍ L#fl ZKüP~üZѶπ J=QÍǨÏ#Ö’ ‰õÄ_® nxH˜ q~°∞^ŒúOQÍ<Õ |Ǩïà◊
L^Œº=∂Å „Ѩ™êÎ=# LOk. XHõ"àÕ ◊ Jk ÅK«ÛÜ«∞º QÍi Jaè„áêÜ«∞O J~Ú`Õ `«#
Jaè„áêÜ«∞OQÍ „ѨH\õ O˜ K«∞‰õΩ<Õ x*Ï~Úf LO_®e. D "≥Ú`«OÎ `«ÑC¨ Å`«_H» Åõ
„ѨÜ∂« ã¨Ö’ qKåiOK«^QŒ æÆ q+¨Ü∞« O Uq∞@O>Ë ÉÏÅQÀáêÖò rq`åK«~} ° ZOZÖò
áêsìÅ =ÚO^Œ∞ xÅɡ\ ì̃# `åufiHõ, „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ, <≥·uHõ ã¨"åà◊¡#∞ QÆ∞iÎOK«Hõ
áÈ=_»"∞Õ . P „Ѩâfl◊ Å`À `«Å|_ç "å\˜x JÉèÏ=O (ÃÇÏÔQeÜ«∞<£ J~°O÷ Ö’) KÕÜ∞« QÆeQˆ
ã¨∂„fHõ~} ° Å∞ K≥Ü∞« ºQÆey`Õ, qѨ"¡ À^Œº=∂xH˜ JOu=∞OQÍ ã¨=∂*ÏxH˜ ZO`À
"Õ∞Å∞ KÕã#≤ "å~°=∞=Ù`åO. ~å[ºO, JkèHÍ~°O, JOQÆ |ÅO HÀÖ’Ê~Ú#, Éè+Ë [¨ O
=∂„`«O =^Œ∞Å∞HÀx H˜OQ∑ eÜ«∞~ü Ѩiã≤u÷ Wk.
– ÔH. #ˆ~O„^Œ"≥∂ǨÏ<£
"≥∞ÖòÉ’~üfl, P¢¿ãeì Ü«∂
57
 ã¨OHõÅ#O : ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O„^ŒO

58
Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z
=∞~°}O ZѨC_»~Ú<å qëê^Œ ã¨∂K«H"õ ∞Õ . =∞$`«∞Å |O^è∞Œ =ÙʼnõÄ, q∞„`«∞ʼnõÄ qKå~°H~õ "° ∞Õ HÍx JO^Œ∞Ö’#∂ =∞~°}O˜ z# =∞x+≤ xO_»∞ rq`«O QÆ_Ñç ≤ =Ü≥∂ÉèÏ~°O`À<Õ =∞~°}¿˜ ãÎ ^•xfl ã¨ÇϨ [ =∞~°}OQÍ
JOwHõiOz T~°@ Ѩ_=» K«∞Û. ã¨Q@ Æ ∞ PÜ«Ú „Ѩ=∂}OÖ’ ã¨QOÆ ‰õÄ_® J#∞Éèqí OK«Hõ =ÚO^Õ =∞~°}㘠∞¨ <Î åfl~°∞. D Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏʼnõΩ ÖˇH¯õ ÖË#xfl Pi÷H,õ ™ê=∂lHõ, ~å[H©Ü∞« HÍ~°}ÏÅ∞<åfl~Ú. =∞# ѨH¯õ <Õ =∞#`À<Õ LO_Õ
=∞#∞+¨µÅ∞ J~åúO`«~O° QÍ Jã¨ÇϨ [OQÍ JHÍÅOQÍ J^Œ$â◊º"≥∞áÿ È`«∞<åfl~°∞. W@∞=O\˜ Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ∞ W\©=e HÍÅOÖ’ qѨs`«OQÍ ÃÑiyáÈ`«∞<åfl~Ú. Wq ™ê=∂lHõ ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜, ã¨=∂[O kQÆ*Ï~°∞_»∞‰õΩ XHõ zǨÏflO.
=∞# ~å„+ì̈OÖ’ ™êb<å D ~°HOõ QÍ K«xáÈ`«∞#fl "åi ã¨OYº "ÕÅÖ’¡<Õ LO@∞O^Œx JOK«<å. x*ÏxH˜ Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅhfl Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ∞QÍ #"≥∂^Œ∞ HÍ=_»O ÖË^∞Œ QÆ#∞Hõ D ã¨OYº "åãÎ̈=OÖ’ XHõ ÉèÏQÆO =∂„`«"∞Õ
HÍ=K«∞Û. Ѩ„uHõÅÖ’ JK«Û~Ú# W@∞=O\˜ Ѷ∞¨ @#Åxfl\˜h XHõ¯KÀ@ #"≥∂^Œ∞ KÕÜ∂« Åx ÉèÏqã¨∞<Î åflO. D ji¬Hõ „Ѩu <≥Å LO@∞Ok. J~Ú`Õ ~å„+ì̈OÖ’ „Ѩu „QÍ=∞OÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨OѶ∞¨ @#Åhfl WHõ¯_» iáÈ~üì
HÍHõáÈ=K«∞Û. H˘#fl~Ú<å =∞#efl PÖ’zOѨ*¿Ë ã,Î =∞#O =∞#K«∞@∂ì L#fl =∞#∞+¨µÅHÀã¨O WOHÍã¨Î ÉÏ^躌 `«QÍ#∞, *Ï„QÆ`QΫ Í#∞ =º=ǨÏiã¨∂Î "≥Ú`«OÎ QÍ Ñ¨iëê¯~åÅ"≥Ñ· Ù¨ "≥à_¡◊ ®xH˜ U=∞~Ú<å `À_»Ê_ç`Õ D ji¬Hõ q[Ü«∞=O`«"∞≥ #ÿ >Ë.¡
(21 #=O|~ü 2009 #∞O_ç 20 _çÃãO|~ü 2009 =~°‰Ωõ Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ áêÖˇ#· "åi ã¨OYº – 1734)
P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ zH˜`«û JO^ŒHõ, QÆ∞~°∞ΠǨÏ`«ºÅ∞ „Ѩ=∂^•Å∞ áÈbã¨∞ HÍÅ∞ÊÖ’¡ áÈbã¨∞Å∞, q∞ã≤ûOQ∑/
lÖÏ¡ PHõe =º=™êÜ«∞ KÕ<Õ`« W`«~åÅ∞ J<å~ÀQƺO `≥eÜ«∞x „ѨHõ$u
ѨxKÕ¿ã L^Œº =∞ W`«
~ °
∞ Å∞ Ãã·#ºO ÖÏHõÑπ "≥·Ñ¨s`åºÅ∞
~°OQÆO ~°OQÆO ¢ã‘ΠѨÙ. ¢ã‘ΠѨÙ. Ñ≤. ¢ã‘ΠѨÙ. ¢ã‘ΠѨÙ. ã¨÷ÅOÖ’ Hõ~Ô O\ò ~°Ç¨Ï^•i W`«~åÅ∞ HÍ~°∞Å∞ =∞~°}ÏÅ∞
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14) (15) (16) (17) (18) (19) (20) (21) (22)
PkÖÏÉÏ^£ - 8 - 13 21 4 8 6 1 3 2 3 - 3 31 26 2 - - 4 -
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ - - - 5 8 - - - 5 9 2 5 2 - 47 9 - - - 11 -
HõsO#QÆ~ü - 13 - 24 55 19 46 6 5 11 1 5 - 3 26 12 - - - 4 -
Y=∞‡O - 5 - 7 15 3 12 9 1 2 4 1 3 1 23 5 1 - - - -
"≥∞^ŒH± - 5 - 12 10 7 11 2 3 1 3 4 3 4 30 3 - - - - -
x*Ï=∂ÉÏ^£ 1 - - - 12 12 1 1 2 - - 2 8 5 15 2 - - - - -
~°OQÍÔ~_ç¤ - 1 - 12 12 4 13 1 5 5 2 3 1 1 44 4 - - - - -
=~°OQÆÖò - - - 8 40 5 12 3 - 6 1 2 - 5 14 24 - - - - -
J#O`«Ñ¨Ù~°O q=~åÅ∞ JO^ŒÖ^Ë ∞Œ
z`«∂Î~°∞ - - - 7 2 5 1 - - - 3 7 7 - 10 - - - - - -

gHõ∆}O d [#=i 2010

Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z

Hõ_»Ñ¨ - 2 - 5 9 5 4 2 2 3 2 1 4 2 15 4 - - - - -
Hõ~°∂flÅ∞ - 11 - 20 22 4 7 3 2 13 - 5 2 4 47 29 - - - - -
`«∂~°∞Ê QÀ^•=i - - - 15 16 3 8 4 1 4 1 1 4 1 51 21 - - - 2 -
QÆ∞O@∂~°∞ - 1 1 6 7 6 10 1 1 4 3 5 - 5 27 7 - - - 1 -
Hõ$ëê‚ - 3 - 9 7 3 4 - - - 4 7 4 - 24 8 - - - - 4
ѨtÛ=∞ QÀ^•=i - 3 - 8 2 3 1 - - - 3 2 - - 13 5 - - - - 2
NH͉õΩà◊O 1 - 1 2 3 2 3 5 1 1 1 3 3 - 11 6 - - - - -
qâßYѨ@flO - - - 6 8 2 4 2 - - 1 5 2 2 57 - - - - 3 -
q[Ü«∞#QÆ~°O - - - 2 3 - - 2 - 3 2 - 2 - 18 13 - - - - -
"≥Ú`«ÎO 2 52 2 161 252 87 145 47 29 65 35 61 45 36 503 178 3 - - 25 6
JOkã¨∞Î#fl"å~°∞ : PkÖÏÉÏ^£ – ã≤.ZKü. N=∞<åfl~åÜ«∞} =¸iΆ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – _ç. q[Ü«∞ÉèÏ㨯~ü† HõsO#QÆ~ü – ZÖò. ã¨O`À+¨† Y=∞‡O – ã≤.ZKü. yi[† "≥∞^ŒH± – Z<£. ÉèíQÆ"å<£Ô~_礆
x*Ï=∂ÉÏ^£ – ZO. #~°ûÜ«∞º† ~°OQÍÔ~_ç¤ – â◊OHõ~°Ü«∞º, =~°OQÆÖò – Z.‰õΩ=∂~ü† J#O`«Ñ¨Ù~°O – ã¨∞=∞Å`«† z`«∂Î~°∞ – ѨÅ=∞<Õ~°∞ ÉÏÖÏl† Hõ_»Ñ¨ – a. ^Œã¨Îyi†
Hõ~°∂flÅ∞ – l.q. ã¨∞^è•Hõ~ü Ô~_礆 `«∂~°∞Ê QÀ^•=i – =∞ǨÏ=∞‡^£ W„|Ç≤Ï"£∞ ™êÃÇÏÉò† QÆ∞O@∂~°∞ – a. JO[=∞‡ † Hõ$ëê‚ – a. ~°"Õ∞+πÉÏ|∞†
ѨtÛ=∞ QÀ^•=i – \˜. ¿ÇÏ=∞Å`«† NH͉õΩà◊O – l. ã¨∞nè~ü† qâßYѨ@flO – ÔH.q. J~°∞}† q[Ü«∞#QÆ~°O – _ç. ã¨∞^è•Hõ~ü