_çÃãO|~ü 2009
gHõ∆}O 101 ~å[H©Ü«∂i÷Hõ, ™ê=∂lHõ =∂ã¨Ñ¨u¢Hõ
Q“~°= ã¨Oáê^Œ‰Ωõ Å∞ :
q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù
ã¨Oáê^Œ‰Ωõ Å∞ :
Z<£. "Õ}∞QÀáêÖò
ã¨Ç¨ Ü«∞ ã¨Oáê^Œ‰Ωõ Å∞ :
_ç.q.~å=∞Hõ$ëê‚~å=Ù
Hõ~™° êÊO_≥O\ò /
ã¨~°∞¯ºÖË+¨<£ "Õ∞<Õ[~ü :
"≥·. ~å=∞K«O„^ŒO
9949391028
Hõ~™° êÊO_≥O\ò/ã¨ÉZ
ò _ç@~ü
ã≤. ~å[âıY~ü
ã¨ÉZ
ò _ç@~ü : ™ê÷#OÖ’ L#fl"å~°∞ - gà◊¥¡ W"åà◊ =∞##∞ áêeã¨∞#Î flk. "åà◊‰¡ Ωõ J#∞=∞`«∞Å∞ W=fi_»O HÀã¨"∞Õ =∞# ~å[ºO, =∞#
Ñ≤. QÍÜ«∞f„ Ñ„ 㨠#¨ fl
PѶã
‘ π Jã≤ã
à Oì \ò :
Zãπ. "≥OHõ>Ë+π
gHõ}∆ O K«O^• q=~åÅ∞
ã¨O=`«û~° K«O^•
3 ã¨O=`«û~åÅ K«O^•
5 ã¨O=`«û~åÅ K«O^•
10 ã¨O=`«û~åÅ K«O^•
'gHõ}
∆ O— ¿Ñi@ ZO.F.Å∞,
_ç._ç Å∞ ѨOáêeû# z~°∞<å=∂
gHõ~å[H©∆}OÜ«∂i÷Hõ, ™ê=∂lHõ =∂ã¨Ñ¨u„Hõ
"≥∞u „ÿ ~Ô ã≤_h≥ ,û 3–6–394,
㢠\ ì‘ ò <≥O. 3, Ç≤Ï=∂Ü«∞`ü#QÆ~,ü
Çà Ϸ ^Œ~åÉÏ^£ – 500 029.
á¶êH±,û á¶È<£ : 040–66843495
Email : veekshanam2003@gmail.com
reachcdrc@yahoo.com
_ç¢ã≤ì|∂º@~üû
P#O^£ U[hûãπ, Çà Ϸ ^Œ~åÉÏ^£.
á¶È<£ : 98484 28516
98482 49695
„Ñ≤O@~üû
K«i`å WO„ÃÑ+¨<£û,
P*Ï=∂ÉÏ^£, Ç Ã Ï· ^Œ~åÉÏ^£
á¶È<£ : 040 - 27678411
ã¨=∞`å Ѩa¡ˆH+¨<£û, ÃãO@~ü Ѷ¨~ü _®‰õΩº"≥∞O>Ë+¨<£, iã¨~üÛ JO_£ Hõ=¸ºxˆH+¨<£ „ѨK«∞~°}
ã¨OѨÙ\˜ : 7
ã¨OzHõ : 12
ã¨Oáê^ŒHÜ
© ∞« O
=∞##∞ áêeã¨∞#Î flk Yx[ ^˘OQÆÅ =Ú~îå
„Hõ =∞O `«Ñ¨Ê‰õΩO_® [iˆQ ZxflHõÅ `«O`«∞#∞ K«∂Ñ≤Oz D ^Õâ◊OÖ’ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO L#fl^Œh, `å=Ú
Z#∞fl‰õΩ#fl „Ѩux^è∞Œ Å^•fi~å „Ñ¨[Å∞ `«=∞#∞ `å=Ú áêeOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°h J~°"·≥ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ XHõ J=∂Ü«∞Hõ
#=∞‡HõO „ѨKå~°=∞=Ù`ÀOk. Jk ѨzÛ J|^Œ=ú ∞x W"åà◊ =∞^è∞Œ HÀ_®Å∂, QÍe [<å~°#Ì ~Ô _çŤ ∂ x~°∂Ñ≤ã∞¨ <Î åfl~°∞. P
W^ŒiÌ ¿Ñ~°∞¡ |Ü«∞@ Ѩ_®¤~Ú QÍx |Ǩïâß WOHÍ |Ü«∞@Ѩ_x» "å~°∞ ^Õâ"◊ åºÑÎ̈OQÍ H˘xfl =O^ŒÅ=∞O^Œ~Ú<å
LO\Ï~°∞. P W^ŒiÌ Ö’ XHõ~∞° XHõ ã¨OѨ#fl"≥∞#ÿ ~å„ëêìxH˜ =ÚYº=∞O„uQÍ Ñ¨xKÕâß~°∞. =∞~˘Hõ~∞° =∞~˘Hõ ã¨OѨ#fl
~å„+ì̈OÖ’ =∞O„uQÍ Ñ¨xKÕã¨∂Î, P ~å„+ì̈ =ÚYº=∞O„u<Õ âßã≤OK«QÆÅ ã≤÷uÖ’ L<åfl~°∞. D Ô~O_À =ºHÎ̃H˜ =∞# ~å„+ì̈ѨÙ
QÆ`« =ÚYº=∞O„u ‰õΩ=∂~°∞_ç`À ZO`« ã¨xflÇ≤Ï`« ã¨O|O^è•Å∞<åflÜ≥∂ PÜ«∞<Õ Ñ¨„uHÍ ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ K≥áêÊ~°∞. PÜ«∞#
#_»∞ѨÙ`«∞#fl HõOÃÑhÖ’ "å\Ï^•~°‰¡ Ωõ , ÃÑ™· ê ‰õÄ_» ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑ@ì‰Ωõ O_®<Õ, 'J#∞=∞`«∞Å∞ ã¨OáêkOz ÃÑ\ì̃#O^Œ∞‰õΩ—
: Ü«∂Éè̌· âß`«O "å\Ï WKåÛ~°∞. P QÆ`« =ÚYº=∞O„u ‰õΩ@∞O|O ‰õÄ_» QÆ#∞Å `«=fiHÍÅ ^•fi~å<Õ ã¨OѨ#∞flÅÜ«∂º~°∞.
JO>Ë J#∞=∞`«∞Å∞ WKÕÛ ™ê÷#OÖ’ L#fl"å~°∞, J#∞=∞`«∞Å∞ ѨÙK«∞Û‰õΩ<Õ ™ê÷#OÖ’ L#fl"å~°∞, J#∞=∞`«∞Å∞ WÑ≤ÊOKÕ
áêÅ# #_»∞ã¨∞<Î åfl~Ú. x#fl\˜=~°‰Äõ XHõ 'J#∞=∞u ѨÙK«∞Û‰õΩ<Õ HõOÃÑh— Ü«∂[=∂#ºOÖ’ L#fl z^ŒO|~°O W"åà◊
J#∞=∞u WKÕÛ =∞O„u JÜ«∂º~°∞. P J#∞=∞`«∞Å∞ ã¨=º=∞~Ú#"å HÍ^• `ÕÅÛ=Åã≤# ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎ P
HõOÃÑhÖ’ `«#‰õΩ "å\ÏÅ∞<åflÜ«∞x K≥ÑÙ¨ `«∞<åfl~°∞. Wn =∞# ~å[ºO. ^˘OQÆÅ ~å[ºO. ^˘OQÆÅ∞ ^˘OQÆÅ∞ Hõeã≤
Tà◊√,¡ J#∞=∞`«∞Å∞ ѨOK«∞‰õΩ<Õ ~å[ºO. WO`«‰Äõ WO`« =ÚYº"≥∞#ÿ J#∞=∞`«∞Å∞ ^ÕxH˜? D ^Õâ◊ ã¨OѨ^#Œ ∞ `«=∞
™⁄O`«O KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜. ÖË^• P ã¨OѨ^#Œ ∞ ã¨iǨÏ^Œ∞ÅÌ P=eH˜ `«~e° Oz ÖÏÉèÏÅ∞ ^ŒO_»∞HÀ=_®xH˜. P ã¨OѨ^Œ
Éèí∂q∞ g∞^Œ L#flk, Éèí∂q∞Ö’ xH˜∆ÑÎ̈"≥∞ÿ L#flk. Hõ#∞Hõ P Éèí∂q∞x Hõ|oOKåe. „Ѩ`ÕºHõ Pi÷Hõ =∞O_»ÖÏÅ∞QÍ
~°∞. 120 „ѨH\õ O˜ z P„Hõq∞OKåe. P Éè∂í q∞ÃÑ· L#fl"åix JHõ¯_ç#∞Oz `˘ÅyOKåe. P Éè∂í q∞g∞^Œ `«=∞ `å`«=Ú`åÎ`Å« #∞Op
~°∞. 350 x=ã≤ã∞¨ <Î åfl=∞h, Jk `«=∞ "å~°ã`¨ fi« ã¨OѨ^Œ Jh, JO^Œ∞=Å¡ ^•xfl =ke "≥àÉ¡◊ ’=∞h "≥ÚO_çH˜ "Õ¿ã"åà◊¡ g∞kH˜
~°∞. 550 ™êÜ«Ú^èŒ |ÅQÍÅ#∞ `«~e° OKåe. "åà◊#¡ ∞ =∞@∞ìÉ\ˇ ì̃ J~Ú<å ã¨~ˆ P Éè∂í q∞x HõÉÏ˚ KÕÜ∂« e. WHõ JÖÏ P„Hõq∞Oz#
Éè∂í q∞ Hõ<åfl =ÚYº"≥∞#ÿ q P Éè∂í q∞Ö’ L#fl Yx*ÏÅ∞. ÉÁQÆ∞,æ W#∞=Ú, =∂OQÆhãπ, |Ô~\· 㘠,π ÉÏÔH· û\ò, „QÍ<≥\· ò,
~°∞. 1000 _˘Å"≥∞\ÿ ò, =ÔQ~· å - Jk U Yx["≥∞<ÿ å HÍ=K«∞Û. Jk |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨Å÷ Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ =Ú_çã~¨ ∞° ‰õΩ. P Ѩi„â◊=∞Å∞
x~°O`«~°O #_»=_®xH˜, ã¨~°∞‰õΩÅ∞ `«Ü«∂~°∞KÕã≤ ÖÏÉèÏÅ∞ ã¨OáêkOK«_®xH˜ P =Ú_çã¨~°∞‰õΩÅ x~å@OHõ"≥∞ÿ# ã¨~°Ñ¶¨~å
HÍ"åe. =∞#~å„+ì̈OÖ’<Õ H˜~°O_»∞Öò - qâßYѨ@flO Ô~·Å∞=∂~°æO g∞^Œ, ã≤OQÆ̂~}˜ QÆ#∞Å „áêO`«Ñ¨Ù Ô~·Å∞ =∂~°æO g∞^Œ,
F|∞àÏѨÙ~°O #∞Oz J@∞ |àÏ¡iH©, W@∞ Hõ$+¨Ñ‚ \¨ ÏflxH© "≥à§ı =∂~åæÅ g∞^Œ XHõ¯~ÀA K«∂_»O_ç. Zxfl"ÕÅ, ÅHõÅ∆
@#∞flÅ Yx[ ã¨OѨ^Œ `«~e° áÈ`«∞#fl^À Hõ#|_»∞`«∞Ok. "ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å Ys^Œ∞ KÕ¿ã P Yx*Ïxfl |Ǩïà◊*Ïu
ã¨Oã¨÷ʼnõΩ, ^Õâ◊^ÕâßÅ ã¨OѨ#∞flʼnõΩ KÕ~°"Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ ÃÑ^ŒÌ Ü«∞O„`åOQÆO `«Ü«∂~°~Ú LOk. P Ü«∞O„`åOQÆOÖ’
"åºáê~°∞Å∞, JkèHÍ~°∞Å∞, ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Hõe¿ã L<åfl~°∞. QÆ`O« Ö’ D =¸_»∞ =~åæÅ∞ "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ LO_Õ""Õ ∂≥ QÍx,
WѨÙÊ_»∞ „u=¸~°∞ÅÎ ∞ UHõ"∞≥ ÿ =∂r JkèHÍ~°∞Å∞ HõOÃÑhÅ∞ #_»∞ѨÙ`«∞O>Ë, P HõOÃÑhÅ Ü«∞[=∂#∞Å∞ ~å[H©Ü∞«
<åÜ«∞‰õΩÖˇ· áêÅ##∞, „Ѩ*Ïã¨OѨ^Œ ^ÀÑ≤_ôx, „Ѩ[Å g∞^Œ ^Ò~°̊<åºxfl HõÅQÆeáê~°∞. P <Õ~° ™ê„=∂*ϺkèѨ`«∞Å
HÀã¨"Õ∞ q^è•<åÅ∞, K«\ÏìÅ∞, x|O^èŒ#Å∞, ~°Hõ∆}=º=ã¨÷Å∞ ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú. ^Õâ◊ ã¨OѨ^ŒÖ’ „Ѩ^è•# ÉèÏQÆ"≥∞ÿ#
Yx[=#~°∞Å J<Õfi+¨}, "≥eH˜f`«, "åºáê~°O ѨÓiÎQÍ „ѨÉ∞íè `«fi ~°OQÆOÖ’<Õ LO_®Å<Õ áê`« qÅ∞=Å#∞ ~°^∞Œ KÌ ãÕ ,≤
*ÏfÜ«∞ Yx*Ïaè=$kú ã¨Oã¨#÷ ∂, ~å„ëêìÅ Yx*Ïaè=$kú ã¨Oã¨Å÷ #∂ k"åàÏ ZuÎOz, =∞# ã¨OѨ^#Œ O`å "åi ™⁄O`«
Y*Ï<åQÍ =∂~°∞ÛHÀ=_»O ZѨÙÊ_À [iyOk. P „ÃÑ"· @Õ ∞ Ü«∞[=∂#∞ÖË W"åà◊ „ѨÉ∞íè `åfikè<`Õ Å« ∞QÍ, QÆ#∞Å =∞O„`«∞Å∞QÍ,
=ÚYº=∞O„`«∞Å∞QÍ L<åfl~°∞ QÆ#∞Hõ W"åà◊ QÆ#∞Å#∞ =∞m¡ „ѨÉ∞íè `«fi ~°OQÆOÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å"åÅ<Õ =∂@‰õΩ ‰õÄ_»
LѨÜ≥∂QÆO ÖË^Œ∞. „ѨÉèí∞`«fi ~°OQÆOÖ’<≥·<å, „ÃÑ·"Õ@∞ ~°OQÆOÖ’<≥·<å Yx[ xÅ∞=Å `«=fiHÍxfl ѨÓiÎQÍ PÑ≤"Õã≤, Yx[
q^è•<åxfl |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ, „Ѩ[Å ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO`À ã¨g∞H˜O∆ KåÅx J_»Q=Æ Åã≤ LOk. WO`«HÍÅOQÍ Wëêì~å[ºOQÍ
QÆ#∞Å∞ `«=Ùfi‰õΩáÈ`«∂ "åºáê~°∞Å∞, ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ∞, JkèHÍ~°∞Å∞ ã¨O„QÆÇ≤ÏOz# ÅHõ∆Å HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å ã¨OѨ^Œ
JO`å "≥∂ã¨O`À, J„Hõ=∞OQÍ áÈQÆ∞Ѩ_#ç ^Õ QÆ#∞Hõ ^•#flO`å ™êfinè#O KÕã∞¨ ‰õΩx „Ѩ[ÅѨ~O° KÕÜ∂« Åx J_»Q=Æ Åã≤
LOk. „ѨÉ∞íè `åfiÅ#∞ #_»∞ѨÙ`«∞#fl^Õ "åà◊√¡ QÆ#∞Hõ D _ç=∂O_»#¡ ∞ "åà◊√¡ ZO`«=∂„`«O JOwHõiOK«~∞° . D _ç=∂O_»g¡ ∞^Œ
qâßÅ L^Œº=∂xfl xi‡OK«_O» , QÆ#∞Å ^˘OQÆÅ#∞ QÆ^ÅÌ≥ g∞k #∞Oz kOK«_O» , "åà◊¡ Pã¨∞ÅÎ #∞ ™êfinè#O KÕã∞¨ HÀ=_»O
W"åà◊ „Ѩ[Å =ÚO^Œ~° L#fl Hõ~°Î"åºÅ∞. g
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009 3
 ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞ "åºYºÅ∞
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl â◊`«HÀ\©â◊fi~°∞Å∞
^Õâ◊OÖ’ ¿Ñ^ŒiHõO q[$Oaèã¨∞ÎO_»QÍ, <å<å\˜H© „QÍ=∂ÅÖ’ r=#O ^Œ∞~°ƒù~°"≥∞ÿ ÅHõ∆ÖÏk =∞Ok Ѩ@ì}ÏʼnõΩ =Å㨠=ã¨∂Î LáêkèÖËHõ
JÖÏ¡_∞» `«∞O_»QÍ, "ÕÖÏk =∞Ok P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞O_»QÍ, =∞~˘Hõ"Ñ·≥ Ù¨ =∂„`«O â◊`H« À\©âfi◊ ~°∞Å ã¨OYº ÃÑiyáÈ`«∞#flk. JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ
HÀ\©â◊fi~°∞Å *Ïa`å `«Ü«∂~°∞ KÕ¿ã á¶Èiƒãπ J<Õ Ñ¨„uHõ `å*Ï ã¨OzHõÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ _®Å~ü â◊`« HÀ\©â◊fi~°∞Å∞ (_®Å~ü aeÜ«∞h~ü. JO>Ë
=O^ŒHÀ@¡ _®Å~°¡ Pã≤Î L#fl ã¨OѨ#∞flÅ∞. JO>Ë ^•^•Ñ¨ÙQÍ S^Œ∞"ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å Pã≤ÑÎ ~¨ ∞° Å∞) ÃÑiyáÈ`«∞<åfl~°h, JÖÏO\˜ "å~°∞ QÆ`«
ã¨O=`«û~°O 27 =∞Ok LO_»QÍ, D ã¨O=`«û~°O 52 =∞Ok JÜ«∂º~°h P Ѩ„uHõ ~åã≤Ok. ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’x ã¨OѨ#∞flÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ 100 =∞Ok
Pã≤Î 276 aeÜ«∞<£ _®Å~°∞¡ (13 ÅHõÅ∆ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞) QÍ L#fl^Œx ‰õÄ_» P Ѩ„uHõ ~åã≤Ok. WÖÏ W|ƒ_ç =Ú|ƒ_çQÍ ÃÑiyáÈ`«∞#fl ã¨OѨ#∞flÅ
Pã≤xÎ ‰õÄ_» HõeÑ≤ ÖˇH¯õ Å∞ "տ㠄ѨÉ∞íè `«fiO *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÃÑiyáÈ~ÚO^Œh, ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ ~ˆ @∞ J^Œ∞ƒù`O« QÍ L#fl^Œh #=∞‡|Å∞‰õΩ`«∞Ok. JÖÏ
ÃÑiyáÈ~Ú# *ÏfÜ«∞ ã¨OѨ^#Œ ∞ [<åÉèÏ`À ÉèÏyOz, `«Åã¨i P^•Ü«∞O ÖˇH¯õ Å∞ Hõ\ ,ì̃ ã¨Q@Æ ∞ =∞x+≤ P^•Ü«∞O ZO`«QÍ ÃÑiyáÈ~ÚO^À K«∂_»O_ç
JO@∞Ok. 1992 Ö’ Zxq∞k"ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞QÍ L#fl `«Åã¨i P^•Ü«∞O 2009 <å\˜H˜ =ÚÃÑÊ· Zxq∞k "ÕʼnõΩ ÃÑiyO^Œx Q˘Ñ¨ÊÅ∞ K≥ÑÙ¨ ʉõΩO\’Ok.
HÍx, D QÍe|∞_»QÆ Jã¨Å∞ ã¨fiÉèÏ"åxfl QÆ∞iÎOKåÅO>Ë, D =O^Œ=∞Ok ã¨OѨ#∞flÅ Pã≤Îx ѨHõ¯#ÃÑ\ì̃ ÖˇHõ¯"Õ¿ãÎ *ÏfÜ«∞ ã¨OѨ^Œ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ 25
âß`«O `«yáæ È`«∞Ok. JO>Ë `«Åã¨i P^•Ü«∞O XHõ¯™êiQÍ <åeæO@ =¸_»∞ =O`«∞ʼnõΩ Ѩ_áç È`«∞Ok. JO>Ë =∞# „Ѩ[Å =∞^躌 JO`«~åÅ∞
<å<å\˜H© ÃÑiy áÈ`«∞<åflÜ«∞#fl=∂@. ã¨OѨ#∞flÅ∞ =∞iO`«QÍ ã¨OѨ#∞flÅ∞ J=Ù`«∞<åfl~°h, ¿Ñ^ŒÅ∞ =∞iO`«QÍ ¿Ñ^ŒÅ∞ J=Ù`«∞<åfl~°h QÆ}ÏOHÍÅ
^•fi~å ‰õÄ_» ã¨Ê+ì̈=∞=Ù`«∞#fl^Œ#fl=∂@. P ã¨OѨ^Œ Zxfl J„Hõ=∞ =∂~åæÅ ^•fi~å áÈQÆ∞Ѩ_Oç ^Œ<Õ q+¨Ü∞« O ‰õÄ_» ѨH¯õ #ÃÑ\ì̃<å, Jã¨Å∞ =∞#
~å*ϺOQÆOÖ’ „ѨHõ\ ˜OK«∞‰õΩ#fl P^Œ~å≈Å∞ J~°"≥· ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`« Hõhã¨OQÍ ‰õÄ_» <≥~°"Õ~°ÖË^Œx ã¨Ê+ì̈=∞=Ù`«∞Ok. „Ѩ"ÕtHõÖ’ K≥ѨÙʉõΩ#fl Pi÷Hõ,
™ê=∂lHõ ã¨=∂#`«fiO QÍx, P^ÕtHõ ã¨∂„`åÅÖ’ K≥ѨÙʉõΩ#fl ã¨OѨ^Œ ã¨=∂# ѨOÑ≤}©, ã¨OѨ^Œ ˆHO„nHõ~°}ÃÑ· POHõ∆Å∞ J<Õ Hõh㨠ã¨∂„`åÅ#∞ QÍx
=∞# áêʼnõΩÅ∞ J=∞Å∞ KÕÜ∞« ÖË^xŒ D â◊`H« À\©âfi◊ ~°∞Å *Ïa`å =∞~˘Hõ™êi `≥eÜ«∞*ˇÑÙ¨ `ÀOk. ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ "≥eyáÈ`ÀO^Œ<Õ J|^•úxfl „ѨÑO¨ K«O
=ÚO^Œ~° „ѨH\õ O˜ K«_®xH˜, D ^Õâ◊ „Ѩ[Å#∞, =ÚYºOQÍ =∞^躌 `«~Q° uÆ x =∂Ü«∞ KÕÜ∞« _®xH˜ W@∞=O\˜ q∞~°∞q∞@∞¡ Q˘e¿Ñ "å~°ÅÎ ∞ "≥Å∞=_»∞`«∞O\Ï~Ú.
W@∞=O\˜ =∂Ü«∞=∂@Å#∞ *Ï„QÆ`QΫ Í Ñ¨ijeOz, Hõ#|_Õ "≥Å∞QÆ∞Å"≥#∞Hõ pHõ@#¡ ∞ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=Åã≤ LOk. Jã¨Åq "≥Å∞QÆ∞ÖË<å qâı+¡ O≤ K«=Åã≤
LOk. WO`« ã¨OѨ^Œ Ñ≤_çÔH_»∞ =∞Ok ^ŒQÆæ~° áÈQÆ∞Ѩ_»∞`«∞O>Ë, HÀ\Ï¡k=∞Ok ^•i„^ŒºOÖ’, J<å~ÀQƺOÖ’, Jq^ŒºÖ’, J™œHõ~°ºOÖ’ ZO^Œ∞‰õΩ
|`«H=õ Åã≤ =ã¨∞#Î fl^À PÖ’zOK«=Åã≤ LOk. D ^Õâ◊ „Ѩ[Å <≥`∞« \Î `˜ À, K≥=∞@`À x~å‡}=∞=Ù`«∞#fl D ã¨OѨ^Œ ã¨OѨÓ~°O‚ QÍ P „Ѩ[Å KÕ`∞« Ö’¡H˜
~å=Åã≤LO^Œ<Õ "åãÎ̈"åxfl J#∞Hõ}∆ O „ѨH\õ O˜ K«=Åã≤ LOk.
=Úl|∞~ü ~°Ç¨Ï=∂<£ ǨÏO`«‰õΩʼnõΩ tHõ∆
|OQÍ¡^Õâò =∂r „Ѩ^è•#=∞O„u =Úl|∞~ü ~°Ç¨Ï=∂<£ #∞ ǨÏ`«º KÕã≤# ǨÏO`«‰õΩʼnõΩ Z@ì̂HʼnõΩ =ÚÃÑ·Ê<åÅ∞QÆ∞ ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`«
=∞~°}tHõ∆ Y~å~°~ÚOk. =∞~°}tHõ∆ <åºÜ«∂<åºÜ«∂Å K«~Û° ZÖÏ L<åfl, |OQÍ¡^âÕ ò K«i„`« ѨÙ#~å=Ö’Hõ<åxH˜ Wk XHõ J=HÍâ◊O. á⁄~°∞QÆ∞^ÕâßÅ
áêʼnõΩÅ ‰õΩ`«O„`åÅ=Å¡, `«=∞ áêʼnõΩÅ JãÎ̈=ºãÎ̈ q^è•<åÅ=Å¡ XHõ z#fl ^ÕâO◊ `«# #ÅÉè̌· ã¨O=`«û~åÅ rq`«OÖ’ Zxfl W|ƒO^Œ∞Å#∞ Z^Œ∞~À¯=Åã≤
=zÛO^À |OQÍ¡^Õâò `≥eÜ«∞*ˇÑ¨Ù`«∞Ok. |OQÆ|O^èŒ∞QÍ, |OQÍ¡^Õâò *ÏuÑ≤`«QÍ ¿Ñ~°∞ `≥K«∞Û‰õΩ#fl ¿+H± =Úl|∞~ü ~°Ç¨Ï=∂<£ „Ѩ`ÕºHõ ^Õâßxfl U~°Ê~°z,
™ê÷ѨHõ J^茺‰õ∆Ω_≥·, „Ѩ^è•#=∞O„u J~Ú, xO_® <åÅ∞QÆ∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_»=Hõ=ÚO^Õ ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅO^Œi`À ã¨Ç¨ ǨÏ`«º KÕÜ«∞|_®¤_»∞. U
PHÍOHõ∆Å`À áêH˜™êÎ<£ #∞Oz `«∂~°∞Ê áêH˜™êÎ<£ q_çáÈ~Ú ã¨fi`«O„`« ^Õâ◊=∞~ÚO^À P PHÍOHõ∆Å∞ <≥~°"Õ~°HõáÈQÍ, ^Õâ◊O ǨÏ`«ºÅ‰õÄ, Ãã·xHõ
‰õΩ„@ʼnõÄ, =∞iO`« ¿Ñ^ŒiHÍxH©, "≥#∞HõÉÏ@∞`«<åxH©, =∞`« KèåO^Œã"¨ å^•xH© xÅÜ«∞=∞~ÚOk. „Ѩ[Å <åºÜ«∞"≥∞#ÿ PHÍOHõÅ∆ xfl\˜h áêÅHõ=~åæÅ∞
=„H©HõiOKå~Ú. „Ѩ[Å áÈ~å\ÏÅ#∞ =OzOKå~Ú. P =„H©Hõ~°}, =OK«# ^Õâßxfl JÅ¡HõÖ’¡ÅO KÕâß~Ú. „a\˜+π =Åã¨"å^Œ∞Å∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
=ke"≥à◊¥Î ™êyOz# ‰õΩ„@Ö’ ÉèÏQÆOQÍ Ô~O_»∞"ÕÅ"≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’ q_çq_çQÍ L#fl Ô~O_»∞ Éèí∂ÉèÏQÍÅ∞ Hõeã≤ =∞`«„áêuѨkHõ g∞^Œ áêH˜™êÎ<£
U~°Ê_çOk. P ~Ô O_»∞ =ÚHõ¯ÅÖ’#∂ „Ѩ[Å =∞`« qâßfi™êÅ∞ XHõ>Ë HÍ=K«∞ÛQÍx, ÉèÏ+¨Å∞ "Õ~∞° , ã¨O㨯 $`«∞Å∞ "Õ~∞° , J#∞|O^è•Å∞ "Õ~∞° . JO^Œ∞=Å¡<Õ
`«∂~°∞Ê áêH˜™êÎ<£ `«##∞ `å#∞ áêH˜™êÎ<£ Ö’ JO`«~åƒùQÍ#flx Z#fl_»∂ J#∞HÀÖË^Œ∞. `«##∞ `å#∞ `«∂~°∞Ê ÉˇOQÍÖòQÍ =∂„`«"Õ∞ Ñ≤Å∞K«∞‰õΩOk. Ô~O_»∞
„áêO`åÅÖ’ aè#fl ~å[H©Ü∞« ã¨O㨯 $`«∞Å∞ ™êQÍ~Ú. `«∂~°∞Ê áêH˜™êÎ<£ ɡOQÍbÅ∞ `«=∞ Ѩ@¡ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl q=Hõ#∆ ∞ „ѨuѶ∞¨ \˜OKå~°∞. J@∞=O\˜
aè#fl ~å[H©Ü∞« ã¨O㨯 $`«∞Å∞ HÍj‡~ü Ö’<À, Dâß#º „áêO`«OÖ’<À =ºHõ=Î ∞~Ú`Õ |ńѨÜ∂≥ QÆO ^•fi~å, ‰õΩ„@Å^•fi~å J}z"Õã#≤ ÉèÏ~°`« áêÅHõ=~åæÅ∞,
`«∂~°∞Ê áêH˜™êÎ<£ Ö’x Jã¨O`«$Ñ≤ÎH˜ =∂„`«O P[ºO áÈâß~Ú. á⁄~°∞QÆ∞^Õâßxfl |ÅÇ‘Ï# Ѩ~°K«_®xH˜ 'â◊„`«∞=Ù‰õΩ â◊„`«∞=Ù q∞„`«∞_»∞— J<Õ Kå}Hõºhux
J=ÅOaOz, `«∂~°∞Ê áêH˜™êÎ<£ „Ѩ*Ï L^Œº=∂xH˜ Pi÷Hõ, Ãã·xHõ, <≥·uHõ ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOKå~Ú. `«=∞ áêÅ#Ö’x „Ѩ*ÏL^Œº=∂Å#∞ <≥`«∞Î~°∞>Ë~Ö°¡ ’
=ÚOz#"åˆ~ á⁄~°∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’x „Ѩ*ÏL^Œº=∂xH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOK«_»O QÆ∞iÎOK«=Åã≤# "≥·~°∞^茺O. =∞~˘Hõ"≥·Ñ¨Ù áêH˜™êÎ<£ áêʼnõΩÅ∞, =ÚYºOQÍ Ãã·xHõ
áêʼnõΩÅ∞, `«∂~°∞Ê áêH˜™êÎ<£ g∞^Œ J=∞Å∞KÕã#≤ ^Œ=∞#hu =Å¡ JHõ¯_» „Ѩ*ÏL^Œº=∞O qãÎ̈ $`«=∞~ÚOk. P L^Œº=∞"Õ∞ =Úl|∞~ü ~°ÇϨ =∂<£#∞
|OQÆ|O^è∞Œ QÍ =∂iÛOk. ZxflHõÅ∞, ‰õΩ`«O„`åÅ∞, ZxflHõŠѶe¨ `åÅ#∞ áêH˜™êÎ<£ áêʼnõΩÅ∞ P"≥∂kOK«Háõ È=_»O, =ÚlÉò x~°ƒO^èOŒ , qKå~°},
*ˇ·Å∞tHõ∆ Jhfl ™êy, z=iH˜ =ÚlÉò <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x J"åg∞bQ∑ ™êÜ«Ú^èŒ ÔQiÖÏ¡ áÈ~å\ÏxH˜ kyOk. WOk~åQÍOnè ÉèÏ~°`«Ãã·<åºxfl JHõ¯_ç
™êÜ«Ú^èŒáÈ~å@HÍ~°∞ʼnõΩ JO_»QÍ Ñ¨OÑ≤OzOk. JÖÏ Pq~°ƒùqOz# |OQÍ¡^Õâò ™È+¨e[O, Ö∫H˜Hõ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO ™ê÷Ñ≤™êÎ#x "åQÍÌ#O KÕã≤Ok
QÍx Ju`«fi~°Ö’<Õ UHõáêsì xÜ«∞`«$`«fiOQÍ =∂iáÈ~ÚOk. JÖÏ á⁄~°∞QÆ∞^ÕâÑ◊ Ù¨ ™êfi~°O÷ =Å¡ kQÆ∞=∞u J~Ú# ™êfi`«O„`«ºO ã¨ÇϨ [OQÍ<Õ Z‰õΩ¯=
HÍÅO xÅ=ÖË^∞Œ . =ÚlÉò áêÅ# <åÅ∞QÆ∞ ã¨O=`«û~åÅÖ’<Õ f„="≥∞#ÿ Jã¨O`«$Ñ≤xÎ Z^Œ∞~À¯=Åã≤ =zÛOk. P Jã¨O`«$Ñ≤Î <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’ =ÚlÉò ǨÏ`«º
[iyOk. P ǨÏO`«‰Ωõ ʼnõΩ W"åà◊ Ѩ_#ç =∞~°}tHõ∆ QÆ∞iOz K«iÛOK«_=» ∞O>Ë '^ÕâßÅ∞ ™êfi`«O„`åºxfl HÀ~°∞`«∞<åfl~Ú, *Ï`«∞Å∞ q=ÚH˜xÎ HÀ~°∞`«∞<åfl~Ú—
J<Õ "åãÎ̈qHõ`«Ö’ ^•y L#fl ã¨OH˜¡+ì̈`«#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_»O HÍ"åe. g

4 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009

֒Ѩe ¿ÑrÖ’¡...
á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
Éè’áêÖòÖ’ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å ^Œ∞~å‡~°æO Ju #QÆflOQÍ |Ü«∞@Ѩ_ç#ѨÊ\˜H© ÉèÏ~°`« áêʼnõΩÅ∞ ^•x#∞Oz Z@∞=O\˜ áê~îåÅ∞
<Õ~∞° HÛ ÀÖË^∞Œ ã¨iQÆ^•, =∞iO`«QÍ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ ^•™ÈǨÏ=∞ÜÕ∞º ã≤u÷ H˜ kQÆ*Ï~å~°∞. W"åà◊ ^ÕâO◊ Ö’ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨Å÷ ^Œ∞~åQÆ`åÅ#∞
J_»∞‰¤ Ωõ <Õ áêÅHõ q^è•#O Un ÖËx ã≤u÷ Ö’ L<åfl~Ú. ™ê„=∂[º"å^Œ ÖÏÉèÏÑ¿ H∆Í ~°H^Îõ •Ç¨xH˜ |e J~ÚáÈ~Ú# "ÕÖÏk=∞Ok Éè’áêÖò "åã¨∞Å
㨇$uÖ’, JÖÏ qãÎ̈iã¨∞#Î fl Éè’áêÖòÅ QÆ∞iOz, HÍÔ~_ƒ· Å£ QÆ∞iOz, "å\˜H˜ J=HÍâ◊q∞ã¨∞#Î fl áêÅHõ q^è•<åÅ QÆ∞iOz =∂\Ï¡_∞» HÀ=Åã≤ LOk.

=º=™êÜ«∞OÃÑ· HÍ~˘Êˆ~\ò „ѨÉèÏ=O - l.q. ~å=∂O[<ÕÜ«ÚÅ∞ 22

ZO.Z<£.ã≤.Å ¿ã"Õ „ѨÉèí∞`«fi ^èպܫ∞O - "≥·. ~å=∞K«O„^ŒO 24

Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@# – <Õ~°fix QÆ∞}áê~îåÅ∞ - Ji|O_ç „Ñ¨™ê^£~å=Ù 26

Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – F =∂Ü«∞x =∞K«Û - ÔH. q[Üü∞‰õΩ=∂~ü 28

|Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞ – =º=™êÜ«∞ ~°OQÆO - ÔH.P~ü.KÒ^Œi 30

WѨC_»∞ "≥~Úº Éè’áêÖòÅ∞, ÅHõ∆ HÍÔ~ƒÂ_£Å∞ - Z<£. "Õ}∞QÀáêÖò 33

L„QÆ"å^Œ"Õ∞ ™ê„=∂[º"å^Œ ã¨fiÉèÏ=O - Ñ≤. ã¨Or==∞‡ 36

H˘`«Î ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ / ã≤._ç.Å∞ 6

áê~ Ωõ Å gHõ}∆ O 7

á„ êOfÜ«∞O 8

=~°Î=∂#O JO`«~°æ`« Éèí„^Œ`«‰õΩ Z=~°∞ =ÚѨC? - ÔH.q. ‰õÄ~°‡<å^ä£ 9

=~°Î=∂#O D Ü«Ú^ŒOú Z=i HÀã¨O? - Ô~=Å∂º+¨#s _≥"≥Ú„Hõ\˜H± „Ѷ¨O\ò 11

q^è•#q=∞~°≈ Láêkè Ǩg∞ Ѩ^äŒHõO Z=iH˜? - q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù 13

Pi÷Hõ~°OQÆO l.Zãπ.\˜. QÆ=∞ºO ZO`À ^Œ∂~°O - `«_»Hõ=∞à◊¡ q"ÕH± 15

Jaè=$kú – K«~°Û áêi„âßq∞Hõ ÉÏxã¨`«fiO ~åÉ’`«∞#fl^•? - ѨÙÅ∞QÆ∞A˚ ã¨∞ˆ~+π 17

=~°Î=∂#O =∞}˜Ñ¨Ó~üÖ’ UO [~°∞QÆ∞`ÀOk? - ã≤. ~å[âıY~ü 19

q^è•#q=∞~°≈ HõoOQÍO„^茉õΩ q^Œ∞º`ü qѨ`«∞Î - ã¨=∞`« 21

qÅ∞=Å∞ – =ºHÎ̃`«fiO Li`åà◊¡#∞ „ѨtflOz# =ºHÎ̃ - l. ÅK«ÛÜ«∞º 38

Pi÷Hõ ã¨OH∆ÀÉèíO =ÚOK«∞H˘ã¨∞Î#fl =∞Ǩ=∂O^ŒºO - J~°qO^£ 41

âߢã¨Îq*Ï˝#O r=Ѩi}Ï=∞O ÅHõ∆}ÏÅ∞ - _®. H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 45

ã≤x=∂ – ™êÇ≤Ï`«ºO ~Ô O_»∞ ã≤x=∂Å∞ – XHõ #=Å - Ñ≤.q. ~°=∞} 48

<Õ~°∞Û‰õΩO^•O =∂i¯û[O – Ѩiâ’^èŒ<å Ѩ^Œúu - _®xÜ≥∞Öò e\˜Öò 50

^ÕjÜ«∞O 53

JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O 54

gHõ∆}O – 2009 q+¨Ü«∞ ã¨∂zHõ 55

Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z – ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O^„ OŒ 58
'gHõ∆}O—Ö’ JK«Û=Ù`«∞#fl ~°K«#ÅÖ’ =ºHõÎ"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∂Åxfl\˜`À ã¨Oáê^Œ‰õΩʼnõΩ UH©ÉèÏ=O LO_»#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
'gHõ∆}O—#∞ x["≥∞ÿ# „Ѩ*ÏѨHõ∆ ~å[H©Ü«∂i÷Hõ, ™ê=∂lHõ qâı¡+¨}Ï "ÕkHõQÍ fiÛk^ŒÌ_»OÖ’ Jxfl~°HÍÅ Jaè„áêÜ«∂ʼnõΩ,
aè<åflaè„áêÜ«∂Å KèåÜ«∞ʼnõΩ ™ê÷#O HõeÊOKåÅx ã¨Oáê^ŒHõ =~°æO ÉèÏq™ÈÎOk.
~°K~« Ú`«Å‰õΩ ã¨∂K«# K«O^•^•~°∞ʼnõΩ q[˝Ñ≤Î!
U Ѩ„uHõ~Ú<å `å#∞ JK«∞Û"Õ¿ã ~°K«#Å∞ `«#ˆH „Ѩ`ÕºHõOQÍ LO_®Åx W\©=Å H˘O`«=∞Ok K«O^•^•~°∞ʼnõΩ gHõ}∆ O ã¨H„ =õ ∞OQÍ JO^Œ_O» ÖË^xŒ
HÀ~°∞‰õΩO@∞Ok. 'gHõ}∆ O— ‰õÄ_® JÖÏ<Õ ÉèÏq™ÈÎOk. W\©=Å H˘O^Œ~∞° ~°K~« Ú`«Å∞ Ѷ≤~åº^Œ∞Å∞ =ã¨∞Î<åfl~Ú. gHõ∆}O „Ѩu<≥Å 29= `Õn# =∞~°∞ã¨\˜ <≥Å ã¨OzHõ
`«=∞ ~°K#« Å#∞ XˆH™êi J<ÕHõ Ѩu„ HõʼnõΩ ѨijÅ# HÀã¨O ѨOѨÙ`«∞<åfl~°∞. 'gHõ}∆ O— áÈãπì J=Ù`«∞Ok. U HÍ~°}O KÕ`«<≥·<å g∞‰õΩ gHõ∆}O "≥Ú^Œ\˜"å~°O֒ѨÙ
ѨijÅ#Ö’ L#fl ~°K#« Å∞, ~åÉ’ÜÕ∞ ã¨OzHõÅÖ’ JK«∞HÛ Àã¨O ZOÑ≤Hõ KÕã≤ Ñà @∞ì‰Ωõ #fl JO^Œ#@¡~Ú`Õ, "≥O@<Õ P q+¨Ü«∞O =∂‰õΩ `≥ÅѨQÆÅ~°∞.
~°K#« Å∞ W`«~° k#Ѩu„ HõÅÖ’<À, "å~° Ѩu„ HõÅÖ’<À "≥Å∞=_»_O» =∂ ^Œ$+≤Hì ˜ =™ÈÎOk. g∞ z~°∞<å=∂ q=~°OQÍ ~åÜ«∞O_ç. Ñ≤<£HÀ_£ ~åÜ«∞_»O =∞izáÈHõO_ç.
W`«~° Ѩu„ HõʼnõΩ ѨOÑ≤# ~°K#« Å#∞ 'gHõ}∆ O—‰õΩ ѨOÑ≤OK«Q∂Æ _»^xŒ ~°K~« Ú`«Å‰õΩ q[˝ÑÎ≤ Ѩ„uHõ =zÛO^• ~åÖË^• áÈãπì=∂<£`À x~åúiOK«∞HÀQÆÅ~°∞.
KÕã¨∞Î<åfl=Ú. – ã¨~°∞¯ ºÖË+¨<£ "Õ∞<Õ[~ü
– ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞ 9949391028

gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009 5

 H˘`«ÎѨÙã¨ÎHÍÅ∞ / ã≤_çÅ∞

^•z# K«i„`« – HÀ"≥# (_®. JOÉË_»¯~ü WO@ˆ~fl+¨#Öò q∞+¨<£ J"å~°∞¤ „QÆÇ‘Ï`«) – 32 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞.20, „Ѩ`«∞ʼnõΩ : ÔH.q.
#~°ã≤OǨÏO (HÀ"≥#) „ÉÏOKü "Õ∞<Õ[~ü (i>ÿ̌~ü¤), Zãπ.a.S., 7–141, q∞@ìáêà‹O gkä, QÆ∂_»∂~°∞, <≥Å∂¡~°∞– 524 101

S^ÕO_»¡ HÍO„ÔQãπ áêÅ# – q„^ÀǨÏO – q^èŒfiOã¨O – `≥ÅOQÍ} q^•º=O`«∞Å "ÕkHõ „ѨK«∞~°} – 127 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞,
~°∞. 50, „Ѩ`«∞ʼnõΩ: ZO. HÀ^ŒO_»~å"£∞, J^茺‰õ∆ΩÅ∞, `≥ÅOQÍ} q^•º=O`«∞Å "ÕkHõ, 12–13–578, <åQÍ~°∞˚# #QÆ~ü, `å~åflHõ,
ã≤H˜O^Œ~åÉÏ^£ – 500 017† ÃãÖò : 98483 87001† Jxfl „Ѩ=ÚY ѨÙãÎ̈HÍÅ ëêѨÙÖ’¡

WO_çÜ«∂ ˆQ\ò – Z. Hõ$ëê‚~å=Ù – Z"≥∞™È¯ – 352 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞. 150, „Ѩ`«∞ʼnõΩ : Z"≥∞™È¯ |∞H±û, ã¨∂~åº~å=Ù ¿Ñ@,
q[Ü«∞"å_» – 520 002, á¶È<£ : 0866 – 2436643, 98499 92890† ^À=∞ÅQÆ∂_», ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – 500 029, á¶È<£ : 040
– 23264092, á¶êºH±û : 040 – 23264028† W"≥∞~ÚÖò:emescobooks@yahoo.com; www.emescobooks.com

Hõ^•ä =Ö’Hõ#O – q=∞~°≈ "庙êÅ∞ – ÔH.Ñ≤. Jâ’H± ‰õΩ=∂~ü – áêÅÑ≤@ì |∞H±û – 140 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞. 50

XÉÏ=∂ – ã¨∂ÊùiÎ^•Ü«∞Hõ q[Ü«∞QÍ^äŒ – QÆ∞_çáê\˜ – áêÅÑ≤@ì |∞H±û – 152 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞. 50
ÃÑ· Ô~O_»∞ „Ѩ`«∞ʼnõΩ: áêÅÑ≤@ì |∞H±û, 16–11–20/6/1/1, 403, q[Ü«∞™ê~Ú Ô~ã≤_≥hû, ã¨bO#QÆ~ü, =∞ÅH±¿Ñ\ò,
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – 500 036† W"≥∞~ÚÖò:palapittabooks@gmail.com

=∞# H˘_»=\˜QÆO\˜ – NN "庙êÅ∂, HÍ"≥∞O@∂û, HÍOÑ≤¡"≥∞O@∂û – NN ™êÇ≤Ï`«º xkè „Ñ¨K«∞~°} – 32 ¿ÑrÅ∞,
1/8 _≥g∞, ~°∞. 20, „Ѩ`∞« ʼnõΩ : NN ™êÇ≤Ï`«º xkè, 305, „ѨQuÆ @=~üû, g~°Ü∞« º gkä, =∂~°∞u#QÆ~,ü q[Ü«∞"å_» – 520 004† á¶È<£ :
0866–6617375, á¶êºH±û : 0866–6697375, ÃãÖò : 98485 04649, 92462 77375† W"≥∞~ÚÖò: srisri_sahityanidhi@yahoo.com

Ѩ@fl"≥ÚzÛ# Ñ¨Öˇ¡ – |`«∞‰õΩ Hõ^äŒÅ ÖËMÏ #=eHõ – Éèí∂áêÖò – "≥<≥flÅ „ѨK«∞~°}Å∞ – 86 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞. 70,
„Ѩ`«∞ʼnõΩ: Éèí∂áêÖò, 2–2–985, JO|~ü¿Ñ\ò, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – 500 013, ÃãÖò: 98662 04260† qâßÖÏO„^èŒ |∞H±Ç¨Ï∫ãπ
Jxfl „ÉÏOpÅ∞

ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÃÑ· =∂~ü¯û, ZOÔQÖòû, Öˇx<£ – ÖˇÑ¶≤ìãπì ã¨ì_ô ã¨i¯Öò „ѨK«∞~°} – 74 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞. 25, „Ѩ`«∞ʼnõΩ : ÖˇÑ¶≤ìãπì ã¨ì_ô
ã¨i¯Öò, _ç. ~å^è•Hõ$+¨‚=¸iÎ, W.<≥O. 5–85–4/a, ѨO_»sѨÙ~°O, 1= ÖË#∞, QÆ∞O@∂~°∞ – 522 022, ÃãÖò : 99853 77760†
qâßÖÏO„^èŒ |∞H±Ç¨Ï∫ãπ, „Ѩ*Ïâ◊H˜Î |∞H±Ç¨Ï∫ãπ, "≥∞ÿ„u, kâ◊, ã¨Ç¨ÏK«~°, #=Ü«ÚQÆ, =∞}˜ |∞H±™êìÖòû

™êÊ\ò ã≤ˆQflK«~üû – `≥Å∞QÆ∞ LѨ<åºã¨‰õΩÅ Hõq`«fiO – „Ѩ^è•# ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞ : _®. <åàıâ◊fi~°O â◊OHõ~°O – _ç„w ™êÊ\ò "åÅ∞ºÜÕ∞+¨<£
ÃãO@~ü „ѨK«∞~°} – 56 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞. 30, „Ѩ`«∞ʼnõΩ : _®. <åàıâ◊fi~°O â◊OHõ~°O, 16–11–774/1, âß~°^• Jáê~üì"≥∞O\ò,
=Ú™ê~åOÉÏQ∑, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – 500 036, á¶È<£ : 040 2454 2019

WuǨ™êxH˜ H˘`«Î HÀ}ÏÅ∞ – `≥Å∞yO\˜ ѨÙ~å`«# <å}ËÅ∞ – _®. ^Õ"≥∞ ~å*ÏÔ~_ç¤, _®. QÀѨ~åA <å~åÜ«∞}~å=Ù – ~å=∞Ü«∞º
q^•ºÑ‘~î°O – 135 ¿ÑrÅ∞, 1/8 _≥g∞, ~°∞.70, „Ѩ`«∞ʼnõΩ: ~å=∞Ü«∞º q^•ºÑ‘~î°O, EÅ∂~°∞ Q“sâ◊OHõ~ü, 1–8–702/33/20Z,
Ѩ^•‡HÍÅh, #Å¡‰õΩO@, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – 500 044† Jxfl „Ѩ=ÚY ѨÙãÎ̈HÍÅ ëêѨÙÖ’¡

6 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009

 áê~î°‰õΩÅ gHõ∆}O
g Hõ}
∆ O #=O|~ü 09 ã¨OzHõ`À =O^Œ ã¨OzHõÅ∞ ѨÓiÎ KÕã∞¨ H˘#fl g∞‰õΩ ™êOˆHuHõ JkèHÍ~°∞ŠѨ#∞Ö’¡H˜ ‰õÄ_® ^•xH˜ ã¨O|OkèOz# *Ï˝#O ÖËx ~å[H©Ü∞«
<å â◊√ÉèÏHÍOHõ∆Å∞. =~°Î=∂# ã¨=∞HÍb# ~å[H©Ü«∂OâßÅÃÑ· `«#^≥·# suÖ’ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ K˘~°|_ç`Õ ZÖÏO\˜ „Ѩ=∂^•Å∞ ã¨OÉèqí ™êÎÜ∂≥ W\©=Å ~å¢+Oì̈ Ö’
ã¨ÊOkã¨∂Î Ü«Ú=`«~åxH˜ k‰õÄûzÖÏ gHõ} ∆ O xÅ∞ã¨∞OÎ k. JÖψQ g∞‰õΩ gÅ∞O>Ë ã¨OÉèíqOz# =~°^ŒÅ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ |Ü«∞@Ѩ_çOk.
`«^Œ∞Ѩi ã¨OzHõÖ’ q^Œº‰õΩ ‰õÄ_® ™ê÷<åxfl W=fiQÆÅ~°∞. „Ѩã¨∞Î`« ã¨OzHõ – _ç. ~å=∂~å=Ù
ÉÏÅQÀáêÖò‰Ωõ JOH˜`O« KÕÜ∞« _»O, áœ~°, =∂#= ǨωõΩ¯Å HÀã¨O [#OÖ’Oz ~å=∞K«O„^ŒÑ¨Ù~°O, `«∂~°∞Ê QÀ^•=i lÖÏ¡
=∞~À ÉÏÅQÀáêÖò#∞ "≥`H« _õ O» Ö’ ÉèÏQÆ"∞Õ Jx =∂ `«ÅOѨÙ. Wk x~å@HõOQÍ
H˘#™êQÍÅx Ptã¨∂.Î ..
g Hõ}
∆ O =O^À ã¨OzHõ#∞ ™ê=∂#∞ºÅ Jaè„áêÜ«∂Å`À `Õ=_»O KåÖÏ
ÉÏQÆ∞Ok. qq^èŒ ~°OQÍÅÖ’ ѨxKÕã∂¨ Î J<ÕHõ W|ƒO^Œ∞Å∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl HÍi‡‰õΩÅ∞,
– Ñ≤. =∞^èŒ∂Hõ~ü ¢ãÅΑ Jaè„áêÜ«∂Å∞ fã¨∞‰õΩ ~å=_»O =Ú^•=ǨÏO.
ã¨∂~庿Ñ@, #Å¡Q˘O_» lÖÏ¡ – \˜. „ѨÉèÏHõ~ü
„Ѩ ã¨∞Î`«O =∂Ô~¯\òÖ’ =ã¨∞Î#fl k#, "å~°, ѨHõ∆ Ѩ„uHõÅ∞ JO^Œ"≥∞ÿ# ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
~°OQÆ∞Å`À áê~ Ωõ Å =∞#ã¨∞#∞ ^Àã¨∞HÀ"åÅx ~°H~õ H° ÍÅ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. QÆ∞ [~å`ü =∂~°}HÍO_»ÃÑ· =zÛ# 'Ô~O_»∞ ã≤x=∂Å∞ – XHõ #=Å— #∞
HÍx <å‰õΩ, 'gHõ∆}O— ~å[H©Ü«∞, Pi÷Hõ, ™ê=∂lHõ Ѩ„uHõ x[OQÍ áê~î°‰õΩx ѨiK«Ü«∞O KÕã¨∂Î =ã¨∞Î#fl ã‘iÜ«∞Öò "åºã¨O ÉÏQÆ∞Ok. J~Ú`Õ ã≤x=∂ Hõ^ä•
=∞#ã¨∞û ^ÀK«∞‰õΩ<Õ Ñ¨„uHõQÍ =™ÈÎOk. WO^Œ∞Ö’ „Ѩu "åºã¨O ѨÓiÎ áê~î°OQÍ ™ê~åOâßxfl =∂„`«"Õ∞ ѨiK«Ü«∞O KÕã≤ qâı¡+≤¿ãÎ ÉÏQÆ∞O_Õ^Õ"≥∂.
„ѨK∞« iã¨∞<Î åfl~°∞. q∞ye# Ѩ„uHõÅ∞ H˘O`« "åºã¨O XHõ "å~°OÖ’ "Õ¿ãÎ q∞ye# – a. âı+µ¨
ã¨QÆO =∞~À "å~°OÖ’ „ѨK«∞i™êÎ~°∞. nO`À <Õ\ ˜ P^èŒ∞xHõ Ü«ÚQÆOÖ’ XHõ "å~°OÖ’ PkÖÏÉÏ^£
K«kq# "庙êxfl =∞~À"å~°O K«^Œ=ÖËHõ Jã¨O`«$Ñ≤Î`À LO@∞<åfl~°∞ áê~î°‰õΩÅ∞.
JO^Œ∞‰õΩ aè#flOQÍ ~°K«~Ú`«, ÖË^• "åºã¨Hõ~°Î `å#∞ XHõ JOâ◊O ÃÑ· ~åã≤# ѨÓiÎ
g Hõ∆}O #=O|~ü ã¨OzHõÖ’ <Õ~°∞Û‰õΩO^•O ji¬Hõ# „ѨK«∞iOz#
HÔ . ÉÏÅQÀáêÖò "åºã¨O 'Kåi„`«Hõ ^Œ$HõÊ^äOŒ — KåÖÏ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ "åºã¨O. K«i„`«#∞
áê~îåxfl „ѨK«∞iã¨∞Î#fl UÔH·Hõ Ѩ„uHõ gHõ∆}OQÍ K≥ѨCHÀ=K«∞Û. áê~î°‰õΩxQÍ <å‰õΩ K«∂_®eû# Ѩ^Œúu, J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åeû# Ѩ^ŒúuH˜ ã¨O|OkèOz Ö’`≥·# ^Œ$+≤ìx
#zÛ# ~Ô O_»∞ JOâßÅ∞<åfl~Ú. XHõ\ ,˜ gHõ} ∆ O K«kq# áê~ Ωõ Å „Ѩuã¨ÊO^Œ# Wã¨∞ÎOk. K«i„`«#∞ J^茺ܫ∞#O KÕ¿ã"åiH˜, q^•º~°∞÷ʼnõΩ ZO`À LѨÜ≥∂QÆ
~å¿ãÎ L`«~Î åÅ∞ ѨÓiÎ áê~îO° QÍ „ѨK∞« iOK«_O» . ~Ô O_»=k, `«=∞ „áêO`« ã¨=∞㨺ÅÃÑ· Ѩ_∞» `«∞Ok. WOHÍ WÖÏO\˜ =∞Oz "庙êÅ#∞ =∞ixfl JOk™êÎ~x° Ptã¨∞<Î åflO.
=ã¨∞Î#fl "å\˜H˜ „áê^è•#º`«#∞ WzÛ „ѨK«∞iOK«_»OÖ’ gHõ∆}O áê~î°‰õΩŠѨH∆Í#
LO^Œh, "åi Jaè„áêÜ«∂Å#∞ Q“~°q™ÈÎO^Œh K≥ѨÊ_®xH˜ x^Œ~°≈#O. 94= – ZO. [QÆn+π
ã¨OzHõÖ’ „ѨK∞« iOz# Jxfl "庙êÅ∞ K«^=Œ QÆey#qQÍ L<åfl~Ú. XHõ¯ "åºã¨O ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
K«kq`Õ JO^Œ∞Ö’ =∞~À JOâ◊O =∞iÛáÈxkQÍ LOk. ѨÓiÎ áê~î°O#∞ „Ѩu <åÅæ= <Õ+#¨ Öò ëê~üì JO_£ _®‰õΩº"≥∞O@s
"åºã¨OÖ’ áê~î°‰õΩ_»∞ K«^Œ∞=Ù‰õΩ<Õ q^èŒOQÍ gHõ∆}O Ѩ„uHõ LOk.
– P㨠N~å=ÚÅ∞ Ѷe≤ O ÃÑ㶠=ì≤ Öò – 2010
ã≤H˜O^Œ~åÉÏ^£ HõsO#QÆ~ü, PO„^茄Ѩ^Õâò
#∂ ~°= ã¨OzHõ á¶⁄Hõãπ ' „Ѩ*Ï r=# ã≤u÷ QÆ`∞« Å∞ - ~å=Åã≤# =∂~°∞ÊÅ∞— [#=i 28–31, 2010
XHõ J=ã¨~åxfl f~°∞ã¨∞OÎ k. XHõ MÏmx ѨÓiã¨∞OÎ k. #∂\˜H˜ 80 =∞Ok ~ÀAH˜
20 ~°∂áêÜ«∞ÅHõ<åfl `«‰õΩ¯=`À |`«∞‰õΩ`«∞<åfl~°x 㨈~fiÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú. áêÅÑ≤@ì J"å~üû¤
JÖÏO\˜"åÔ~ÖÏ ~ÀAÅ∞ QÆ_»∞ѨÙ`«∞<åfl~À QÆ}ÏOHÍÅ∞ K≥ѨÊ=Ù. KåÖÏ=∞OkH˜
"åà◊¡ QÆ∞iOz `≥eÜ«∞^Œ∞. K≥Ñ≤Ê<å H˘O^Œ~°∞ #=∞‡~°∞. Ѩ#∞Å∞ ÖËx "åà◊√§ ÖË~°h, z„`«O x_çq =ÚÃÑ·Êù xq∞ëêÅ∞
ѨxKÕ¿ã"åà◊√¡ ^˘~°Hõ@O ÖË^Œx JO@∞O\Ï~°∞. ‰õÄbÅ∞ ‰õÄ_® =O^ŒÖÁ¡ "≥Ú^Œ\ ˜ |Ǩï=∞u – ~°∞. 10,000, ëêÖò, "≥∞"≥∞O\’
ã¨Oáê~Úã¨∞Î<åfl~°O\Ï~°∞. "åà◊¡H˜ J@ì_»∞QÆ∞ „Ѩ[Å ™ê^èŒHõ |^èŒHÍÅ∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ
J=HÍâ◊O HõeÊOzOk gHõ∆}O. ~°Hõ~°HÍŠѨ#∞Å∞ K≥ã¨∞‰õΩ<Õ "åà◊√¡ K≥Ñ≤Ê#q Ô~O_»= |Ǩï=∞u – ~°∞. 5,000, ëêÖò, "≥∞"≥∞O\’
¿ãHõiOKå~°∞. Z=ˆ~=∂@Ö’¡ K≥áêÊ~À JÖÏ<Õ "åà◊√¡ ~åâß~°∞. WO`« =∞Oz H˘`«Î
ji¬Hõ =Ù#fl #∂~°= ã¨OzHõ qâı+¨OQÍ PHõ@∞ì‰õΩO@∞Ok. HõsO#QÆ~ü Ѷ≤eO ™⁄Ãã·\ © ¿Ñ~°∞ g∞^Œ ~°∞. 300 _ç._ç. [`«KÕÜ«∞O_ç
– W.Zãπ. „|ǨχKåi PY~°∞ `Õk 31 _çÃãO|~ü, 2009
XOQÀÅ∞ q=~åʼnõΩ :
# =O|~ü 09 ã¨OzHõ`À =O^Œ ã¨OzHõÅ∞ ѨÓiÎ KÕã∞¨ H˘#flO^Œ∞‰õΩ gHõ}∆ O‰õΩ ÃѶã≤ì=Öò _≥·Ô~Hõì~ü,
Jaè#O^Œ#Å∞. D ã¨OzHõÖ’ '„áê*ˇHÅì± ∞ – ~å[H©Ü∞« „ѨÜ∂≥ [<åÅ∞— ¿Ñ~°∞`À <åÅæ= <Õ+#¨ Öò ëê~üì JO_£ _®‰õΩº"≥∞O@s Ѷe≤ O ÃÑ㶠=ì≤ Öò – 2010
=zÛ# <åQÀÉÏ QÍi "åºã¨O ÉÏQÆ∞Ok. Z<Àfl H˘`«Î HÀ}ÏÅ#∞, h\˜ „áê*ˇHÅì± HõsO#QÆ~ü Ѷe≤ O ™⁄Ãã\· ,© Ѷe≤ O Éè=í <£,
"≥#∞Hõ L#fl ~å[H©Ü«∂Å#∞ |Ü«∞@ÃÑ\˜ìOk. nxx |\˜ì ~å¢+¨ìOÖ’x h\˜ HõÖˇHõì̂~\ò ~À_£, HõsO#QÆ~ü – 505 001.
„áê*ˇHÅì± Ö’ UÜÕ∞ HÍ~°}ÏÅ =Å¡ UÜÕ∞ =∂~°∞ÊÅ∞ KÕÑ\¨ Ïì~À, Z=Ô~=i „ѨÜ∂≥ [<åÅ∞ ÃãÖò : 09440501281
"å\˜ "≥#∞Hõ ^•y L<åflÜ≥∂ J^躌 Ü«∞#O KÕ¿ãÎ q+¨Ü∂« Å∞ |Ü«∞@Ѩ_`» å~Ú. W"≥∞~ÚÖò : varalaanand@yahoo.co.in
"≥ÉòÃã\· ò : www.kafiso.com, anandvarala.com
gHõ∆}O‰õΩ K«O^•Å∞, gHõ∆}O Ѩa¡ˆH+¨<£ ѨÙãÎ̈HÍÅ HÀã¨O g∞~°∞ P<£Öˇ·<£ ^•fi~å _»|∞ƒÅ∞ Hõ@ì_®xH˜ gÅ∞QÍ
gHõ∆}O JH“O\ò <≥O|~ü – 013911011002175, PO„^è•ÉϺOH±, QÆQÆ<£=∞ǨÏÖò „ÉÏOKü, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£

gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009 7

 „áêOfÜ«∞O
Ñ„ [
¨ Å P~ÀQƺO`À K≥ÅQÍ@O
~å¢+ì̈ „ѨÉèí∞`«fiO P~ÀQƺ N Ѩ^äŒHõO „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ÏìHõ Ü«∂OlÜ≥∂
áê¡ãì≤ ^•fi~å ÃãOì @∞¡ J=∞ˆ~Û â◊¢ãΨ zH˜`û« Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ [~°∞QÆ∞`«∞O_»_O» `À
"å\˜ q„HõÜ∂« Å∞ *’~°O^Œ∞‰õΩ<åfl~Ú. <åã≤H~õ O° ÃãOì @∞¡, Z‰õΩ¯= =∂i˚<£
=KÕÛ ÃãìO@∞¡ LѨÜ≥∂yOz á¶ê~å‡ HõOÃÑhÅ∞ ÖÏÉèÏÅ∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞
<åfl~Ú. WOáê¡O\òû „Ѩ=∂}ÏÅ∞, ^Œ∞+¨Êùe`åÅ∞ =¿ãÎ ZÖÏO\˜ K«~°ºÅ∞
KÕѨ\ÏìÅ<Õ JOâßÅ`À K«@ìO KÕ¿ãÎ, H˜¡xHõÖò „@Ü«∞Öòû 㨄Hõ=∞OQÍ
x~°fiÇ≤Ï¿ãÎ <å}º`«`À ‰õÄ_ç# ¿ã=Å∞ JOkOK«_®xH˜ gÅ=Ù`«∞O^Œx
qâßYÖ’x B+¨^èŒ xÜ«∞O„`«} âßY Jã≤ÃãìO\ò _≥·Ô~Hõì~ü ~åqL^ŒÜü∞
ÉèÏ㨯~ü ã¨∂zOKå~°∞.
JqhuH˜ ǨÏ^ÕqÌ ∞\˜ ?
ÉèÏs h\˜áê~°∞^ŒÅ „áê*ˇH±ìÅÖ’x _ç*ˇ·<£ qÉèÏQÆOÖ’ ã‘xÜ«∞~ü
JkèHÍi, Nâ‹Å· O „áê*ˇHì± ÃãÊ+¨Öò _ç*<·ˇ û£ ã¨i¯ÖòÖ’ _çÑÓ¨ º\˜ Zy˚‰Äõ º\˜"£
WO[h~ü P‰õΩÅ ã¨∂iÉÏ|∞ J„Hõ=∞ Pã¨∞ÎÅÃÑ· Jqhu x~À^èŒHõ âßY
JkèHÍ~°∞Å∞ JHÀì|~ü 27# ^•_»∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞
PÜ«∞# ^èŒ=àıâ◊fi~°O „áê*ˇH±ìÖ’#∂ _ç*ˇ·<£Å qÉèÏQÆOÖ’ ѨxKÕâß~°∞.
_ç*ˇ·#¡Ö’ =∂~°∞ÊÅ∞ KÕã≤ HÀ\Ï¡k ~°∂áêÜ«∞Å∞ J„Hõ=∞OQÍ ã¨OáêkO
Kå~°∞. PÜ«∞#‰õΩ áê¡\òÅ∞, á¶ê¡\òÅ∞, "≥O_ç, |OQÍ~°O, _çáêl\òÅ∞,
áêÅã‘Å∞, "åǨÏ<åÅ∞ WÖÏ qq^èŒ ~°∂áêÖ’¡ L#fl Pã¨∞ÎÅ qÅ∞= 50
HÀ@∞¡ ~°∂áêÜ«∞Å qÅ∞= KÕ™êÎÜ«∞x JkèHÍ~°∞Å∞ JOK«<å "Õâß~°∞.
*ˇÖ
· ò Éè~í À..... *ÏQÀ... [QÍ"À
ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ '„Ѷ‘ *’<£— HÍ^ŒO@∂ ~å*ϺOQÆ ã¨=~°} KÕÜ∂« Å<Õ
_ç=∂O_£`À JHÀì|~ü 28# `≥ÅOQÍ} ~å¢+ì̈ ã¨q∞u <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’
`≥ÅOQÍ} „áêO`«=∞O`«\Ï *ˇÖ· ò Éè~í À HÍ~°º„Hõ=∂xfl KÕÑ\¨ Ïì~∞° . L^ŒÜ∞« O
#∞OKÕ \˜P~üZãπ „âı}∞Å∞, `≥ÅOQÍ} "å^Œ∞Å∞ P~ü_Xç , HõÖHˇ ~ìõ ,ü W`«~°
„ѨÉèí∞`«fi HÍ~åºÅÜ«∂Å =ÚO^Œ∞ ^èŒ~åflÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
Ö’x WOk~å áê~ü¯ =^ŒÌ ^èŒ~åflKÒH±Ö’ ^èŒ~åfl KÕâß~°∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ
HÍHõfÜ«∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞ =∂r "≥·ãπ Kèå#ûÅ~ü „á⁄. [Ü«∞â◊OHõ~ü,
=∂r pѶπ WO[h~ü P~ü. q^•º™êQÆ~ü ~å=Ù, `≥ÅOQÍ} q^•º=O`«∞Å
"ÕkHõ J^躌 ‰õΩ∆ Å∞ ZO. HÀ^ŒO_»~åO, \˜P~üZãπ J^躌 ‰õΩ∆ Å∞ HÔ . K«O„^ŒâYı ~°
~å=Ù „Ѩã¨OyOKå~°∞. `≥ÅOQÍ} "åºÑÎ̈OQÍ #ÅÉè̌· "ÕÅ =∞Ok JÔ~ã¨∞ì
J~Ú#@∞¡ `≥Å∞™ÈÎOk. JÖψQ #=O|~ü 1x '`≥ÅOQÍ} q„^ÀǨÏ
k#O—QÍ áê\˜Oz ~°K«~Ú`«Å∂, Hõ=ÙÅ∂, HõàÏHÍ~°∞Å∂, "Õ∞^è•=ÙÅ∂
`«=∞ x~°ã¨##∞ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞.
~Ô `
· ∞« , =º=™êÜ«∞ ~°H} ∆õ ÅÔH· L^Œº=∞O
ѨtÛ=∞ QÀ^•=i lÖÏ¡ cè=∞=~°O Ѩ@ì}OÖ’x Z.Zãπ.P~ü.
™êO㨯 $uHõ ˆHO„^ŒOÖ’ #=O|~ü 8# JdÅ ÉèÏ~°`« H˜™ê<£ ã¨Éèí 19=
~å¢+¨ì =∞Ǩã¨ÉèíÅ∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ, =¸_»∞ ~ÀAÅ áê@∞ [iQÍ~Ú.
ã¨Oã¨÷ „Ѩ^è•# HÍ~°º^Œi≈ „áê~°OÉè’Ѩ<åºã¨OÖ’ =∂\Ï¡_»∞`«∂, Ô~·`«∞Å∞,
=º=™êÜ«∞ ~°Hõ∆}, PǨ~° Éèí„^Œ`«ÅÔH· ^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ SHõº L^Œº=∞O
8 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
J=ã¨~=° ∞x Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~∞° . =º=™êÜ«∞ ~°OQÆO #∞Oz ¿Ñ^Œ ~Ô `· ∞« Å#∞
`˘ÅyOKÕO^Œ∞‰õΩ áêʼnõΩÅ∞ ‰õΩ„@Ѩ#∞fl`«∞<åfl~°x P~ÀÑ≤OKå~°∞. D
ã¨ÉèíÖ’ WOHÍ PO„^茄Ѩ^Õâò Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∞O, PO„^茄Ѩ^Õâò =º=™êÜ«∞
HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞O, ~å¢+¨ì Ô~·`«∞ HÍ~åºK«~°} ã¨q∞u, H“Å∞ Ô~·`«∞Å ã¨OѶ¨∞O
WOHÍ qq^èŒ Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å „Ѩux^èŒ∞Å∞, "Õ∞^è•=ÙÅ∞ D ã¨ÉèíÖ’
áêÖÁæ<åfl~°∞.
ExÜ«∞~ü _®Hõ~ì ¡° ã¨"∞≥ ‡
ExÜ«∞~ü _®Hõì~°¡ ÃãìÂѶ¨O_£ ÃÑOѨ٠q+¨Ü«∞OÖ’ ~å¢+¨ì
„ѨÉèí∞`åfixH©, *Ï~ÚO\ò Ü«∂Hõ∆<£ Hõq∞\©H˜ =∞^茺 #=O|~ü 17#
ã¨Ü∂≥ ^躌 ‰õΩkiOk. ÃãÑÂì O¨¶ _£ 80 ™ê`«O ÃÑOѨىõΩ, „Ѩu ~Ô O_ÕàH¡◊ À™êi
15 âß`«O ÃÑOѨÙ#‰õΩ „ѨÉèí∞`«fiO P"≥∂kOK«_»O`À Ô~O_»∞ "å~åʼnõΩ
ÃÑ·QÍ KÕã≤# ã¨"≥∞‡#∞ ExÜ«∞~ü _®Hõì~°∞¡ q~°q∞OKå~°∞.
ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ HÍ~˘Ê~ˆ +¨<£ ZxflHõÅ∞
„ˆQ@~ü ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ =Úxã≤ÑÖ¨ ò HÍ~˘Êˆ~+¨<£ ZxflHõÅ∞ #=O|~ü
23# [~°Q#Æ ∞<åfl~Ú. 150 _çq[<£Å∞ Hõey L#fl „ˆQ@~ü ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£
=Úxã≤ѨÖò HÍ~˘Êˆ~+¨<£Ö’ 59 ÅHõ∆Å =∞Ok F@~°∞¡ L<åfl~°∞. D
ZxflHõ Å Ö’ HÍO„Ô Q ãπ – 150, \ ˜ _ ç Ñ ≤ – 141, a*ˇ Ñ ≤ – 137,
Ö’H±ã`¨ åΖ126, Ñ≤P~üÑ–≤ 64, ã≤ÑZ≤ O–35, ã≤ÑS≤ –13, ZOSZO–70,
W`«~°∞Å∞–34 ™ê÷<åÅÖ’ áÈ\© KÕã¨∞Î<åfl~°∞. WO_çÃÑO_≥O\ò JÉèíº~°∞÷Å∞
540 =∞Ok |iÖ’ L<åfl~°∞. ZxflHõŠѶ¨e`åÅ∞ #=O|~ü 26
"≥Å∞=_»#∞<åfl~Ú. „ˆQ@~ü ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ =Úxã≤ѨÖò HÍ~˘Êˆ~+¨<£QÍ
U~°Ê_®¤Hõ [~°∞QÆ∞`«∞#fl `˘e HÍ~˘Êˆ~+¨<£ ZxflHõÅ∞.
„w<£Ç¨ÏO\ò‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ...
PѨˆ~+¨<£ „w<£Ç¨ÏO\ò#∞ "≥O@<Õ xeÑ≤"ÕÜ«∂Åx _ç=∂O_£
KÕã¨∂Î „w<£Ç¨ÏO\ò =ºuˆ~Hõ Hõq∞\© P^èŒfi~°ºOÖ’ 45 „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å∞
#=O|~ü 7# ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ ~åºb, ^èŒ~åfl x~°fiÇ≤ÏOKå~Ú. ~åO#QÆ~ü
KÒ~°™êÎ #∞Oz ~åºb „áê~°OÉèí"≥∞ÿ, ÉÏQ∑eOQÆOѨe¡ ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º áê~ü¯
=~°‰õÄ ™êyOk. J#O`«~°O [iy# ^èŒ~åflÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ =HõÎÅ∞
'=∂"À~Úã¨∞ìÅ ÃÑ· Ü«Ú^ŒúO ¿Ñ~°∞`À Yx[ =#~°∞Å#∞ ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜
Pk"åã¨∞ÅÃÑ· KÕѨ_»∞`«∞#fl D ^•_»∞Å#∞ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO "≥O@<Õ
PÑ≤"ÕÜ«∂Åx— _ç=∂O_£ KÕâß~°∞.
K«∂Ѩ٠HÀÖ’ÊÜ∂« ~°∞...
<≥Å∂¡~°∞ ÉÁe¡<Õx Pã¨Ê„u â◊¢ãÎ̈ zH˜`«ûÅ`À 23 =∞Ok K«∂ѨÙ
HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. zH˜`«û‰õΩ qxÜ≥∂yOz# iOQÆ~ü ÖϺH±>Ë\ò `«Ü«∂s
^•~°∞Å∞, lÖÏ¡ HõÖˇHõì~ü, áÈbãπ ã¨∂ѨiO>ˇO_≥O\ò, "≥·^Œº P~ÀQƺ âßY
JkèHÍi #=O|~ü 26# `«# =ÚO^Œ∞ Ǩ[~°∞ HÍ"åÅx ~å¢+ì̈ =∂#=
ǨωõΩ¯Å Hõq∞+¨<£ P^ÕtOzOk. â◊¢ãÎ̈ zH˜`«ûÖ’ K«∂Ѩ٠HÀÖ’Ê~Ú#
ÉÏkè`∞« Å L^ŒO`åxfl `«#‰õΩ `å#∞QÍ qKåiOz# Hõq∞+¨<£ ÉÏkè`∞« ʼnõΩ
Ü«∂Éèˇ· "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ #+¨ìѨiǨ~åxfl K≥e¡OKåÅx QÆ`«OÖ’<Õ
ã¨∂zOzOk. g
 =~°Î=∂#O
^Õâ◊ Éèí„^Œ`«‰õÄ, ™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~åxH© =ÚѨC „ѨÉèí∞`«fi q^è•<åÖ’¡ LO^À, ÖËHõ =∂"À~Úã¨∞ìÅ L^Œº=∞O =Å¡
LO^À PÖ’zOK«=∞O@∞<åfl~°∞ H Ô .q. ‰õÄ~°‡<å^ä£
JO`«~`æ° « Éè^„í `Œ ‰« Ωõ Z=~°∞ =ÚѨC?
Ü«Ú^ŒúO "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. '„Ѩ*Ï™êfi=∂ºxH˜ ÃÑ#∞ ã¨"åÖˇ·#
=∂"À~Úã¨∞ìÅ#∞ ã¨=¸ÅOQÍ <åâ◊#O KÕ™êÎ=∞—x „ѨÉèí∞`«fiO
„ѨHõ\ ˜OzOk. =∂"À~Úã¨∞ìÅ g∞^•, Pk"åã¨∞Å g∞^• ZO^Œ∞‰õΩ
„ѨÉèí∞`«fiO ^ŒO_≥`«∞Î`«∞O^À, UÜÕ∞ =#~°∞Å ™êfinè<åxH˜ „ѨÉèí∞`«fiO
„Ѩܫ∞uflã¨∞ÎO^À WѨÊ\˜ˆH J<ÕHõ "庙êÖ’¡ KåÖÏ=∞Ok K≥áêÊ~°∞.
QÆ`«OÖ’ Z#fl_»∂ ÖËx q^èŒOQÍ WO`« ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ˆHO„^Œ
„ѨÉèí∞`«fiO ZO^Œ∞‰õΩ ~°OQÆOÖ’H˜ kyOk? =∂"À~Úã¨∞ì L^Œº=∂xfl
J}z"ÕÜ«∞_®xH˜ Ѩ^äŒHÍÅ∞ "≥Ü«∞º_»O, ~å¢ëêìʼnõΩ Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O
K≥Ü«∞º_»O, J`åº^èŒ∞xHõ PÜ«Ú^è•Å∞ ã¨~°Ñ¶¨~å K≥Ü«∞º_»O, ˆHO„^Œ
|ÅQÍÅ#∞ ѨOÑ≤OK«_»O KåÖÏ ã¨O=`«û~åÅ #∞Oz [~°∞QÆ∞`«∞#fl^Õ.
HÍh WѨC_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ ˆHO„^Œ"Õ∞ ZO^Œ∞‰õΩ ~°OQÆOÖ’H˜ kyOk?
Ü« Ú ^•ú x fl Z=~° ∞ „¿Ñˆ ~ Ñ≤ ã ¨ ∞ Î < åfl~° ∞ ? "åiH˜ JO`« J=㨠~ ° O
ZO^Œ∞H˘zÛOk? "åiO`«HÍÅO Z=i „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O, UÜÕ∞
q^è•<åÅ#∞ J#∞ã¨iã¨∂Î =KåÛ~°∞? J#fl „Ѩâfl◊ Å∞ "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë Pã¨HHΘ ~õ °
JOâßÅ∞ |Ü«∞@Ѩ_»`å~Ú.
„w<£Ç¨ÏO\ò QÆ∞iOz „ѨÉèí∞`«fi ~å[H©Ü«∞ q^è•<åÅ#∞ |ÅOQÍ
=∂\Ï¡_»∞`«∞#flk „Ѩ^è•#OQÍ =ÚQÆ∞æ~°∞ – „Ѩ^è•#=∞O„u =∞<À‡Ç¨Ï<£
ã≤OQ∑, ǨϟO=∞O„u Ñ≤. z^ŒO|~°O, ǨϟO âßY HÍ~°º^Œi≈ l.ÔH. Ñ≤à‹Â¡.
(gàı¡ HÍHõ *ÏfÜ«∞ Éèí„^Œ`å ã¨ÅǨ^•~°∞ ZO.ÔH. <å~åÜ«∞}<£, „Ѩ}Éò
=ÚYs˚, |∞^Œú^Õ"£ ÖÏO\˜ "å~°∞<åfl~°∞. HÍh gà◊¡ =ÚQÆ∞æi QÆ∞iOz
=ÚO^Œ∞ K«∂^•ÌO.)
gà‹¡=~°∞? "≥Ú^Œ\ ˜ W^ŒÌ~°∂ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞. =¸_À =ºHÎ̃
1972 ÉϺKüH˜ K≥Ok# SZZãπ PѶ‘ã¨~ü. WO`Õ J#∞‰õΩO>Ë á⁄~°áê>Ë.
QÆ`« 30, 40 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ gà◊√¡ KÕã¨∞Î#fl Ѩ#∞Å∞ QÆ=∞x¿ãÎ
=∂"À~Úã¨∞ì L^Œº=∞OÃÑ· gà◊HÔ¡ O^Œ∞HõO`« JHõ¯™È, ÉèÜ í ∞« "≥∂, ã¨ÇÏ≤ OK«ÖxË
`«#"≥∂ J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
gà◊√¡ =ÚQÆ∞æ~°∂ q_çq_çQÍ, Hõeã≤ J=∞Å∞ KÕã≤# q^è•<åÅ∞
K«∂¿ãÎ KåÅ∞ gà◊¡ Ü«Ú^Œú „Ñ≤Ü∞« `«fiO "≥#∞Hõ#∞#fl JO`«~º° O `≥Å∞ã¨∞OÎ k.
Ü«Ú^•úxH˜ Jã¨Å∞ HÍ~°}O =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑ (™ÈxÜ«∂QÍOnè
<åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’). DÜ«∞# |Ü≥∂_≥\Ï XHõ¯™êi K«kq`Õ KåÅ∞ DÜ«∞#
P`«‡ ZHõ¯_»∞O^À `≥Å∞ã¨∞ÎOk. „ѨѨOK«ÉϺOH±, JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º
xkè ã¨Oã¨÷ (SZOZѶπ), Pã≤Ü«∂ Jaè=$kú ÉϺOH± (Z_ça) Å`À
DÜ«∞#‰õΩ KåÖÏ J#∞|O^èOŒ LOk. ZO`« J#∞|O^è=Œ ∞O>Ë – PÜ«∞#
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
=Ü«∞ã¨∞ 78 ã¨O=`«û~åÅ~Ú`Õ, JO^Œ∞Ö’ ã¨QÍxH˜ ÃÑ·QÍ (45
ã¨O=`«û~åÅ∞) D ã¨Oã¨÷ÅÖ’ ѨxKÕâß~°∞. Ѩx K≥Ü«∞º_»=∞O>Ë U^À
r=<ÀáêkèH˜ ѨxK≥Ü«∞º_»O HÍ^Œ∞. PÜ«∂ ã¨Oã¨÷Å`À ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO
[iÑ≤# Jxfl ~°HÍÅ K«~°ÛʼnõΩ, XѨÊO^•Å‰õΩ DÜ«∞<Õ <Õ`«$`«fiO
=Ç≤ÏOKå~°∞. 1972 #∞Oz H˘<Õflà◊¡áê@∞ SZOZѶπ, JO`«~å˚fÜ«∞
ѨÙ#ifl~å‡}, Jaè=$kú ÉϺOH±Ö’ (SaP~ü_ç) ã¨=∂"ÕâßʼnõΩ ÉèÏ~°`«
„ѨÉèí∞`«fi „Ѩuxkè. 1976–80 ã¨O=`«û~åʼnõΩ SZOZѶπ, Z_çaʼnõΩ
ÉèÏ~°`« „ѨÉ∞íè `åfixH˜ PÜ«∞# „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ QÆ=~°fl~ü. 1991–95 =∞^躌
SZOZѶπ, SaP~ü_ç ʼnõΩ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO `«~°Ñ¶¨Ù# QÆ=~°fl~ü.
Pi÷Hõ =∞O„u JÜ«∂ºHõ SZOZѶπ K≥Ñ≤Ê# +¨~°`«∞Åxfl\˜h
XѨC‰õΩx 25,000 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å JѨC fã¨∞H˘KåÛ_»∞. WO^Œ∞Ö’
„Ѩ^è•#"≥∞ÿ# +¨~°`«∞, Pi÷Hõ =º=ã¨÷ÃÑ· L#fl 'ã¨OÔHà◊¡—#∞ KèÕkOz „ѨѨOK«
=∂Ô~¯\ò#∞ PǨfixOK«_»O. „ѨѨOK«ÉϺOH±, SZOZѶπ, Z_ça Å
q^è•<åÅ ~°∂ѨHÅõ Ê#Ö’ áêÅ∞ѨOK«∞H˘#fl =∞<À‡Ç¨Ï<£ 1991Ö’ Ñ≤.q.
#~° ã ≤ O Ǩ  ~å=Ù ˆ H a<≥ \ ò Ö ’ Pi÷ H õ = ∞O„u JÜ« ∂ º~° ∞ . ^Õ j Ü« ∞
Ѩi„â◊=∞Å#∞, Pi÷H=õ º=ã¨#÷ ∞ qzÛù#flO KÕã,≤ ÅHõÖ∆ Ïk =∞Ok r=<Àáêkè
HÀÖ’Ê_®xH˜ HÍ~°}"≥∞ÿ# ã¨~°mHõ~°} q^è•<åÅ∞ PÜ«∞# ~°∂á⁄OkOz,
J=∞Å∞ KÕâß~°#flk JO^ŒiH© `≥eã≤O^Õ.
D q^è•<åÅx H˘#™êyOK«_®xH˜ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# J_»¤OH˜
=∂"À~Úã¨∞ìÅ∞. â◊`åÉÏÌÅ áê@∞, „ѨÉèí∞`åfiÅ x~°¡H∆ͺxH˜ QÆ∞Ô~·,
=∂"À~Úã¨∞ì L^Œº=∞ Ѷ¨e`«OQÍ ™êfi=ÅO|# kâ◊Ö’ ™êQÆ∞`«∞#fl
Pk"åã¨∞ŠѨ@¡ „¿Ñ=∞ HõÅQÆ_®xH˜ "åà◊¡ HÍà◊¡ H˜O^Œ L#fl QÆ#∞Å∞.
"åà◊¡H˜ "≥#∞fl^Œ#∞flQÍ L#fl =∂"À~Úã¨∞ìŠѨ@¡ =∞<À‡Ç¨Ï<£‰õΩ HÀѨO
HõÅQÆ_®xH˜ HÍ~°}O W^Õ. '`«∞áêH© h_»# Jaè=$kú J™ê^茺O—
JO\Ï_ôÜ«∞#, Pk"åã¨∞Å "≥#∞HõÉÏ@∞‰õΩ =∂"À~Úã¨∞ìÖË HÍ~°}=∞x
ã¨∂„fHõiã¨∂Î.
JHõ¯_» =∂"À~Úã¨∞ìÅ∞ ÖË#ѨÙ_»∞ ZO^Œ∞‰õΩ Jaè=$kú [~°QÆÖË^Œx
J_çy`Õ U=∞x ["åa™êÎ_»∞? áÈh, =∂"À~Úã¨∞ìÅ „ѨÉèÏ=O ÖËx
„áêO`«OÖ’ ZO^Œ∞‰õΩ Jaè=$kú [~°QÖÆ ^Ë xŒ J_çy`Õ U=∞x ã¨=∂^è•#O
W™êÎ_∞» ? D "åºã¨O ~åã¨∞#Î fl ã¨=∞Ü«∂xH˜ =∞<À‡Ç¨Ï<£ J"≥∞iHÍ „Ѩ`ºÕ Hõ
JukäQÍ JHõ¯_» Ѩ~°º\˜ã¨∞Î<åfl_»∞. „w<£Ç¨ÏO\ò‰õΩ J"≥∞iHÍ Pj~åfi^ŒO
fã¨∞HÀ=_»O HÀã¨"Õ∞ HÍ^Œ∞, QÆ#∞Ö’¡ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÃÑ@ì=∞x JHõ¯_ç
"åºáê~°"Õ`«ÎÅ#∞ HÀ~°_®xH˜ ‰õÄ_®.
9
 =~°Î=∂#O
WHõ '„w<£Ç¨ÏO\ò— Ü«Ú^•úxH˜ ã¨fiÜ«∞OQÍ <Õ`«$`«fiO =Ç≤Ïã¨∞Î#fl
z^ŒO|~°O K«i„`« KåÖÏ Pã¨H˜ÎHõ~°"≥∞ÿOk. W`«_»∞ =∞<À‡Ç¨Ï<£‰õΩ
„Ñ≤Ü«∞t+¨µº_»∞. ã¨~°mHõ~°} q^è•<åÅ J=∞Å∞Ö’ J`«_çH˜ ã¨Ô~·#
"å~°ã¨∞_»∞. JO`ÕHÍ^Œ∞, =∞<À‡Ç¨Ï<£ HõO>Ë L`åûǨÏOQÍ P q^è•<åÅ#∞
J=∞Å∞ Ѩiz#"å_»∞. "≥∂ã¨HÍi. KåÅ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ <åºÜ«∞
ã¨ÅǨ^•~°∞. ™êìH± =∂Ô~¯\ò ‰õΩOÉèíHÀ}OÖ’ „Ѩ`«ºHõ∆ ã¨O|O^èŒ=Ú#fl
ÃѶ~Ú~ü „QÀ`ü á¶êH±û HõOÃÑhÖ’ "å\Ï^•~°∞. Ѩ#∞flÅ∞ ZQ˘æ\ ˜ì#
HÀ\©âfi◊ ~°∞ʼnõΩ ^˘_ç¤ `À= HõeÊOz Ѩ#∞flÅ ÉèÏ~°O ÖˉΩõ O_® KÕã#≤ "å_»∞.
™ê=∂#º „Ѩ[Å á¶È#¡ aÅ∞¡Ö’¡, ÃãÅ∂<£ ã¨sfiã¨∞Å∞, ÖÏO„_ô ã¨sfiã¨∞ÅÃÑ·
Ѩkâß`«O ã¨sfiãπ Ѩ#∞fl (WO`« J<åºÜ«∞"≥∞#ÿ Ѩ#∞fl =∞~˘Hõ\ ˜ LO_»^∞Œ )
qkèOz#"å_»∞. 1985 #∞Oz WѨÊ\˜ =~°‰õΩ z^ŒO|~°O "å}˜[º,
Pi÷Hõ, ǨϟOâßYÖ’¡ U^À XHõ âßY‰õΩ =∞O„uQÍ L<åfl_»∞. =¸_»∞
âßYÅ ÅH∆ͺÅ∞ ZO`« [q∞eQÍ Hõeã≤ L<åflÜ≥∂, z^ŒO|~åxfl D
âßYʼnõΩ =∂iÛ =∂iÛ "≥Ü«∞º_®xfl |\ì̃ J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
ã¨~°mHõ$`« Pi÷Hõ q^è•<åÅ#∞, Jq `≥zÛ# Jaè=$kú Ѷ¨ÖÏÅ∞
~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ZÖÏ J#∞ÉèíqOKå~À Z=Ô~·<å ˆHãπ ã¨ì_ô
K≥Ü«∂ºÅ#∞‰õΩO>Ë z^ŒO|~°O QÆ∞iOz K«kq`Õ ã¨iáÈ`«∞Ok.
JkèHÍ~°OÖ’ ÖË#ѨÙ_»∞ HÍ~˘Êˆ~\ò HõOÃÑhÅ `«~°Ñ¶¨Ù# HÀ~°∞ìÖ’¡ "åkOz,
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# "≥O@<Õ PÜ«∂ HÍ~˘Êˆ~\ò =~åæʼnõΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ
x~°Ü‚ ∂« Å∞ fã¨∞‰õΩO@∂ LO_Õ"å_»∞. „Ѩu‰õÄÅ q^è•<åÖË"<·≥ å JѨÊ\˜Hˆ
LO>Ë "å\˜x J=∞Å∞ Ѩ~°K«‰õΩO_® K«∂ã≤ `å`åû~°O KÕ¿ã"å_»∞.
nxH˜ „Ѩ^è•#OQÍ Ô~O_»∞ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ K≥ѨÊ=K«∞Û. XHõ\ ˜,
Z„<å<£ L^ŒO`«O. =∞~˘Hõ\ ˜ "Õ^•O`« L^•Ç¨Ï~°}. J"≥∞iH͉õΩ K≥Ok#
Z„<å<£ =∞Ǩ~å¢+Öì¨ ’ q^Œ∞º`ü Hˆ O„^•xfl ÃÑ_»`å=∞x „Ѩuáê^Œ# KÕãO≤ k.
(Wk ‰õÄ_® ã¨~°mHõ$`« q^è•<åÅ∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂ºHõ Jx QÆ=∞xOKåe.)
„ѨÉèí∞`«fiO ˆH=ÅO JOwHõiOK«_»"Õ∞ HÍ^Œ∞, P „áê*ˇH±ì‰õΩ H“O@~ü
Qͺ~°O\© (Z=i ^ŒQ~ÔæÆ <· å =∞#O JѨC fã¨∞‰õΩO>Ë U^À XHõ\ ˜ Ǩg∞QÍ
K«∂ѨÙ`åO. HÍh H“O@~ü Qͺ~°O\© JO>Ë JѨC WzÛ#"å_Õ Ç¨g∞
W=fi_»O) JO>Ë U^≥·<å HÍ~°}O`À Z„<å<£‰õΩ #+¨ìO "å\˜e¡`Õ P
HõOÃÑhH˜ „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ #+ì̈ѨiǨ~°O W=fi_®xH˜ XѨC‰õΩO^Œ#fl=∂@.
nxH˜ ã¨O|OkèOz Z„<å<£‰Ωõ <åºÜ«∞ã¨ÅǨÅ∞ JOkOz#"å_»∞ ÖÏÜ«∞~ü
z^ŒO|~°O. XHõ"Õà◊ q"å^ŒO `«ÖˇuÎ`Õ U"Õ∞O K≥Ü«∂ºÖ’ HõOÃÑhH˜
„_®Ñ¶πì `«Ü«∂~°∞ KÕã≤ WKåÛ_»∞.
P `«~åfi`« H˘kÌ ~ÀAňH Z„<å<£ „ѨѨOK«"åºÑ¨ÎOQÍ KÕã≤#
"≥∂™êÅ∞ |Ü«∞@‰õΩ ~å=_»O, =∞Ǩ~å¢+ì̈ „áê*ˇH±ì ã¨OH∆ÀÉèíOÖ’ Ѩ_»_»O
[iyOk. ã¨iQÍæ W^Õ HÍÅOÖ’ z^ŒO|~°O =∞m¡ =∞O„u JÜ«∂º_»∞.
XѨÊO^ŒO „ѨHÍ~°O Z„<å<£‰Ωõ #+¨Ñì i¨ Ǩ~°O K≥eO¡ Kåe. HÍh JO^Œ∞‰õΩ
„áê*ˇHì± H˘OK≥O =ÚO^Œ∞HÔ <· å "≥àÏ¡e. JO^Œ∞HÀã¨O, Z<£\ ј ã≤ ,≤ ZÖòSã≤
=O\˜ „ѨÉèí∞`«fi~°OQÆ ã¨Oã¨÷Å#∞ „ѨÉèí∞`«fiO |Å=O`«OQÍ ~°OQÆOÖ’H˜
fã¨∞‰õΩ =zÛOk. „áê*ˇH±ì HÀã¨O Z„<å<£ JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ fã¨∞‰õΩ#fl
JѨCÅ#∞ D ã¨Oã¨÷Å∞ f~åÛeû =zÛOk. JkèHÍ~°OÖ’ ÖË#ѨÙ_»∞,
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =KåÛHõ, Jxfl HÍÖÏÖ’¡#∂ z^ŒO|~°O QÆ∞O_≥ HÍ~˘Êˆ~\ò
~°OQÆO HÀã¨"Õ∞ H˘@∞ì‰õΩO@∞Ok.
WHõ ~Ô O_À L^•Ç¨Ï~°} "Õ^•O`«. J"≥∞iH͉õΩ K≥Ok# D HõOÃÑh
`«~°Ñ¶¨Ù# ÉÁOÉÏ~Ú ÃÇ·ÏHÀ~°∞ìÖ’ 2003Ö’ z^ŒO|~°O "åkOKÕ"å_»∞.
10 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
P HõOÃÑh É’~°∞Ö¤ ’ PÜ«∞# _≥~· H° ~ìõ ∞° ‰õÄ_®. "Õ^•O`«H˜ Ããiì Öˇ\· ò PÑ≤Hì Öõ ò
>ˇHÍflÅrãπ J<Õ J#∞|O^èŒ HõOÃÑh LOk. D HõOÃÑhÖ’ `«Ü«∂~°ÜÕ∞º
Jxfl =ã¨∞=Î ÙÅ∂ ZQÆ∞=∞u HÀã¨"∞Õ (=O^Œâß`«O ZH±ûáÈ~üì FiÜ«∞O>ˇ_£
HõOÃÑh). WÖÏO\˜ HõOÃÑhÅ#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO J<ÕHõ
„áÈ`åûǨÏHÍÅxã¨∞ÎOk. W\Ï¡ ~å~ÚfÅ#∞ á⁄Ok# ÃãìiÖˇ·\ò `«#∞
`«Ü«∂~°∞ KÕã≤# =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’<Õ Jq∞‡Ok. nx=Å¡
„ѨÉèí∞`åfixH˜ 240 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å #+ì̈O HõeyOk. D "≥Ú`åÎxfl
Hõ\ÏìÅx JkèHÍ~°∞Å∞ ˆHã¨∞ ÃÑ_ç`Õ, Ѩ#∞fl ÖËg∞ Hõ\Ïìeû# J=ã¨~°O
ÖË^Œx =ÚOɡ· ÃÇ·Ï HÀ~°∞ìÖ’ z^ŒO|~°O, PÜ«∞# ÉèÏ~°º "åkOKå~°∞. P
`«~åfi`« HõOÃÑh JÉèíº~°÷# "Õ∞~°‰õΩ Hõ\Ïìeû# "≥Ú`åÎxfl Ô~O_»∞ =O^ŒÅ
HÀ@¡‰õΩ `«yæOzOk. Wk ‰õÄ_® Hõ@ì‰õΩO_® HÀ~°∞ì‰õΩ fã¨∞‰õΩ"≥o¡Ok.
z^ŒO|~°"Õ∞ "åkOz ¿ãì P~°¤~ü ‰õÄ_® `≥Ñ≤ÊOKå_»∞.
Wk [iy# H˘<åflà◊¡‰õΩ HÍO„ÔQãπ JkèHÍ~°OÖ’H˜ ~å=_»O,
z^ŒO|~°O Pi÷Hõ=∞O„u HÍ=_»O [iyOk. ÃãìiÖˇ·\ò ˆHã¨∞ ã¨OQÆu
U=∞~ÚºO^ŒÜ«∂º Jx J_çy`Õ 'q"å^ŒO HÀ~°∞ìÖ’ LOk HÍ|\˜ì
=∂\Ï¡_»#∞— Jx ã¨=∂^è•#q∞KåÛ_»∞.
ˆHã¨∞#∞ „Ѩ`ÕºHõ Ô~"≥#∂º ɡOKüH˜ `«~°eOKÕ@∞ì, ZQÆ∞=∞u
x|O^èŒ#Å#∞ LÅ¡OѶ≤∞Oz#O^Œ∞‰õΩ ÃѶ·<£#∞ ~å|>ËìO^Œ∞‰õΩ Pi÷Hõ
=∞O„uQÍ K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ=K«∞Û. HÍh fã¨∞HÀÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë,
_≥~Ô· Hõ~ì ∞° QÍ U\Ï 35 ÅHõÅ∆ ~°∂áêÜ«∞Å "Õ`#« O, ÖÏÜ«∞~üQÍ "≥Å∞QÆ∞Ö’H˜
~åx "≥Ú`åÎxfl fã¨∞‰õΩ#fl z^ŒO|~°O, "Õ^•O`«#∞ ZO^Œ∞‰õΩ tH˜∆™êÎ_»∞?
=∂"À~Úã¨∞ìÅ „áê|ÖϺxfl `˘ÅyOz Kè«fÎãπQÆ_£, *Ï~°öO_£, cǨ~ü,
Xi™êûÖ’¡x Jáê~°"≥∞ÿ# Yx[ xˆH∆áêÅ#∞ "Õ^•O`«‰õΩ |Ǩï=∞uQÍ
W=fi_®xH˜ „w<£Ç¨ÏO\ò "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_»∞.
WOHÍ z^ŒO|~°O ã¨pÛùÅ`« QÆ∞iOz =∞~˘Hõ L^•Ç¨Ï~°}. ÃÑ~¶ Ú~ü
„QÀ`ü J<Õ Pi÷Hõ ã¨sfiã¨∞Å HõOÃÑhÖ’ z^ŒO|~åxH˜, PÜ«∞# ‰õΩ@∞O|
ã¨É∞íè ºÅ‰õΩ "å\ÏÅ∞<åfl~Ú. ã¨~m° Hõ$`« Pi÷Hõ q^è•<åÅ∞ J=∞Öˇ· ^ÕâO◊ Ö’x
z#fl =∞^Œ∞Ѩ~°¡Ö’ Pâ◊Å∞ ˆ~ÔHuÎOz HÍ~˘Êˆ~@∞¡, JO`«~å˚fÜ«∞ Pi÷Hõ
ã¨Oã¨÷Å∞ ÅHõ∆Å HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ =¸@Hõ@∞ì‰õΩO@∞#fl ~ÀAÅq.
#~°ã≤OǨ~å=Ù „Ѩ^è•#=∞O„u. =∞<À‡Ç¨Ï<£ Pi÷Hõ =∞O„u. z^ŒO|~°O
"å}˜[ºâßY ã¨Ç¨Ü«∞ =∞O„u. ǨÏ~°¬^£"≥∞ǨÏ`å ™êìH±=∂Ô~¯\ò¡#∞ =ÚOz
"ÕÅHÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ u<åfl_»∞. D ‰õΩOÉèíHÀ}O`À ã¨O|O^èŒO L#fl
ÃѶ~Ú~ü „QÀ`ü J#fl ã¨Oã¨÷Ö’ z^ŒO|~åxH˜, PÜ«∞# ‰õΩ@∞OÉÏxH˜
¿+~°∞¡O_Õq. „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ H©ÅHõ ™ê÷#OÖ’ L#fl z^ŒO|~åxH˜
‰õΩOÉèíHÀ}ÏxH˜ ã¨O|OkèOz# LѨC =ÚO^Õ JOkO^Œx, J#∞"≥·#
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ¿+~°∞¡ J=∞‡_»O`À ÉÏQÍ ÖÏÉèíѨ_®¤_»x ÃÑ^ŒÌ ÃÑ@∞ì#
P~ÀѨ}ÖÁKåÛ~Ú. P `«~åfi`« U^À ÃÑ^ŒÌ x*Ï~Úf Ѩ~∞° _çÖÏQÍ =∞O„u
Ѩ^ŒqH˜ ~år<å=∂ KÕ™ê_»∞. P ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ PÜ«∞# g∞^Œ P~ÀѨ}Å∞
U ™ê÷~ÚÖ’ =KåÛÜ«∞O>Ë, „Ѩ^è•x P ~år<å=∂#∞ "≥O@<Õ
P"≥∂kOKåeû =zÛOk. P `«~åfi`« =¸_Õà◊¡ˆH =∞m¡ Pi÷Hõ=∞O„u
JÜ«∂º_»∞!
z^ŒO|~°O Tã¨~°"≥e¡ HõO>Ë `«fii`«OQÍ, <Õ~°∞Ê`À ~°OQÆ∞Å∞
=∂~°ÛQÆÅ_»∞. HÍO„ÔQãπÖ’ L<åfl, `«q∞à◊ =∂xÖÏ HÍO„ÔQãπÖ’ L<åfl,
(q∞QÆ`å 40= ¿ÑrÖ’...)
 =~°Î=∂#O
`«~°`«~åÅ∞QÍ f„="≥∞ÿ# ^ÀÑ≤_ôH˜, Ñ‘_»#‰õΩ, J}z"Õ`«‰õΩ QÆ∞Ô~·# „Ѩ[ÅÃÑ·, Pk"åã¨∞ÅÃÑ· „ѨÉèí∞`«fiO KÕѨ_»∞`«∞#fl
Ü«Ú^•úxfl "≥O@<Õ xeÑ≤"Ü Õ ∂« Åx ~ Ô =Å∂º+¨#s _≥"Ú≥ H„ \
D Ü«Ú^ŒOú Z=i HÀã¨O?
J"≥∞iHÍ =∂r J^茺‰õ∆Ω_»∞ *Ï~ü̊ _»|∞¡ º |∞+π 11 ÃãÃÑìO|~ü
2001 ^•_ç `«~åfi`« 'L„QÆ"å^ŒO ÃÑ· Ü«Ú^ŒúO— ¿Ñ~°∞`À W~åH±,
Já¶êx… ™êÎ<Å£ ÃÑ· ^•_»∞ʼnõΩ áêÅÊ_®¤_∞» . ^•_»∞Å "≥#∞Hõ Jã¨Å∞ L^ÕâÌ O◊
J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ <≥~°"Õ~°Û_»"Õ∞. K«=Ú~°∞,
ã¨Ç¨Ï[ "åÜ«Ú=ÙÅ∞, „ѨHõ$u =#~°∞Å∞ H˘Å¡Q˘@ì_®xH˜ L^ÕÌtOz#^Õ
J#fl q+¨Ü«∞O =∞#‰õΩ `≥eã≤O^Õ. =∞# ^Õâ◊ „Ѩ^è•x =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑
‰õÄ_® 26 #=O|~ü 2009# f„="å^ŒO ÃÑ· Ü«Ú^ŒúO „ѨHõ\ ˜OKå~°∞.
Ñ≤. z^ŒO|~°O ‰õÄ_® J"≥∞iHÍ P^ÕâßÅ "Õ∞~°‰õΩ q∞e@s ^•_çH˜
ѨÓ#∞HÀ É’`«∞#fl@∞¡ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. D™êi KÕѨ@ìÉ’`«∞#fl Ü«Ú^ŒúO,
'„Ѩ[Å ÃÑ· Ü«Ú^ŒúO—. ^Õâ◊OÖ’<Õ J`«ºkèHõOQÍ ^ÀÑ≤_ôH˜, Ñ‘_»#‰õΩ QÆ∞Ô~·#
„Ѩ[Å g∞^Œ D Ü«Ú^•úxfl KÕѨ@ìÉ’`«∞<åfl~°∞. D Ü«Ú^ŒúO =∞# ^Õâ◊
ã¨Ç¨Ï[ =#~°∞Å#∞, Yx[ =#~°∞Å#∞ q^Õj HõOÃÑhÅ∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î#
H˘Å¡Q˘@ì_®xH˜, Å∂\© KÕÜ«∞_®xH˜ =∂~°æO ã¨∞QÆ=∞O KÕ¿ã L^ÕÌâ◊O`À
=ã¨∞Î#fl^Õ. |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ „ѨHõ\ ˜ã¨∞Î#fl ÅHõ∆ ºO =∂„`«O '=∂"À~Úã¨∞ì
„áê|źO— Hõey# D „áêO`«OÖ’ ÉèÏ~°`« „ѨÉ∞íè `«fi ™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~åxfl
ѨÙ#ó„Ѩu+≤ªOK«_®xHõx „ѨÉèí∞`«fiO K≥|∞`ÀOk. „Ѩ[ÅÃÑ· D Ü«Ú^Œú
f~å‡#O "≥#∞Hõ L#fl Jã¨Å∞ ã¨∂„`«^è•i „Ѩ^è•x =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑.
PÜ«∞# „H˜Ü«∂jÅ ~å[H©Ü«∂Ö’¡H˜ ~åHõ=ÚO^Œ∞ J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º
"å^Œ∞Å Hõ#∞ã¨#flÖ’¡ #_çKÕ „ѨÑO¨ K« ÉϺOH±Ö’ Pi÷H"õ `Õ QΫ Í Ñ¨xKÕâß~°∞.
Ü«Ú.Ñ≤.Z. „ѨÉ∞íè `«fiOÖ’ Pi÷H=õ ∞O„uQÍ Ñ¨^gŒ ÉÏ^躌 `«Å∞ KÕÑ@¨ Hì õ
=ÚO^Œ∞ Ñ≤. z^ŒO|~°O QÆ#∞Å `«=fiHÍÅ∞ KÕѨ>Ëì „a\˜+π HÍ~˘Êˆ~\ò
HõOÃÑh '"Õ^•O`«—Ö’ É’~ü¤ PѶπ _≥·~°Hõì~üûÖ’ XHõiQÍ L<åfl~°∞. JO`Õ
H͉õΩO_® KåÖÏ K≥_»¤¿Ñ~°∞ `≥K«∞Û‰õΩ#fl, JO^ŒiH© `≥eã≤# q^Œ∞º`ü
HÍ~˘Êˆ~+¨<£ HõOÃÑh 'Z<£~å<£—‰õΩ <åºÜ«∞"åkQÍ ‰õÄ_® L<åfl~°∞. q^Õj
ÃÑ@∞ì|_»∞Å#∞ ^Õâ◊OÖ’H˜ `Õ=_»OÖ’#∂, J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^•xfl
xÅɡ@ì_»OÖ’#∂ =∞<À‡Ç¨Ï<£ã≤OQ∑, Ñ≤.z^ŒO|~°O W^ŒÌ~°∂ Ju
=ÚY∞ºÅ∞. 18 E<£ 2006# áê~°¡"≥∞O\ò#∞ L^ÕÌtOz KÕã≤# XHõ
„ѨHõ@#Ö’ =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑ '^Õâ◊OÖ’x ã¨OѨ#fl Yx[ =#~°∞Å∞#fl
„áêO`åÅÖ’ "å=∞ѨHõ∆ f„="å^ŒO ÃÑK«ÛiÅ¡_»O, qãÎ̈iOK«_»O =Å#
q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ~å=_®xH˜ HÍ=eã≤# "å`å=~°}O ^≥|ƒ
uO\’O^Œ—x ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. „Ѩ[Å ÃÑ· „ѨHõ\ ˜Oz# D Ü«Ú^Œú Ѷ¨ÖÏÅ#∞
™ê„=∂[º"å^Œ ^ÕâßʼnõΩ, =ÚYºOQÍ J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ
JѨÊyOK«_»"Õ∞ Jã¨Å∞ ÅHõ∆ ºO.
J"≥∞iHõ<£ „ѨÉèí∞`«fiO U q^èŒOQÍ<≥·`Õ W~åH±#∞ ^Œ∞~å„Hõq∞OK«
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
õ H˜ ± Ñ„ O¨¶ \ò _ç=∂O_£ KÕ™ÈÎOk
_®xH˜ 1.5 ÅHõ∆Å =∞Ok Ãã·x‰õΩÅ#∞, Já¶ê…x™êÎ<£#∞ P„Hõq∞OK«_®xH˜
XHõ ÅHõ∆ =∞Ok Ãã·x‰õΩÅ#∞ ѨOÑ≤O^À, J^Õ q^èŒOQÍ =∞# „ѨÉèí∞`«fiO
ÅHõ∆ =∞Ok |ÅQÍÅ#∞ ^Õâ◊OÖ’x =∞^茺, `«∂~°∞Ê „áêO`åʼnõΩ
`«~e° ™ÈÎOk. `Õ_® Uq∞@O>Ë, WHõ¯_» ÅHõ∆ ºOQÍ KÕã∞¨ H˘#flk `«# ™⁄O`«
„Ѩ[Å<Õ. g\˜ "≥#∞Hõ L#fl ÅH∆ͺÅ∞ XHõ>Ë.
`«# ^ÕâO◊ Ö’<Õ H˘O`« Éè∂í ÉèÏQÍxH˜ Ѩ~å~Ú <ÕÅÖÏQÍ Ãã<· åºÅ#∞
ѨOÑ≤ „ѨÉèí∞`«fiO P„Hõ=∞}‰õΩ áêÅÊ_»∞`ÀOk. ÉèÏ~°`« Ãã·<åºÅ∞, "åÜ«Ú
Ãã·#ºO`À áê@∞ "ÕÖÏk =∞Ok áÈbã¨∞Å∞, ã≤P~üÑ≤ZѶπ, S\˜aÑ≤,
SP~üa, ÃãÊ+¨Öò \Ïãπ¯á¶È~üû, ~å¢+‘ìÜ«∞ Ô~·Ñ¶≤Öòû "≥Ú^ŒÅ~Ú# |ÅQÍÅ#∞
ѨÓiΙê÷~Ú Ü«Ú^•úxfl KÕѨ@ì_®xH˜ ѨOѨÙ`ÀOk. ǨϟO âßY, ~°Hõ∆}
âßYÅ J`«∞º#fl`«™ê÷~Ú JkèHÍ~°∞ŠѨ~°º"ÕHõ∆}Ö’ D Ü«Ú^ŒúO
KÕÑ_¨ ∞» `ÀOk. „Ѩ[Å#∞ Z^Œ∞~À¯=_®xH˜ ÉèÏ~°`« Ãã<· åºkèÑ`¨ ∞« Å P^èfiŒ ~°ºO
Ö’ J@g Ü«Ú^Œú `«O„`åÖ’¡ `«sÊù^Œ∞ HÀã¨O „ѨÉèí∞`«fiO Kè«fÎãπѶ¨∞_£Ö’
tHõ∆}Ï ˆHO„^•Å#∞ #_»∞ѨÙ`ÀOk. „Ѩ[ÅÃÑ· KÕѨ_»∞`«∞#fl D ^•_çH˜
ÉèÏ~°`« Ãã·#ºOÖ’ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅ∞ ~°H˜∆OK«_®xH˜ qxÜ≥∂yOKÕ ~å¢+‘ìÜ«∞
~Ô Ñ· Ö≤¶ òû, S\˜aÑ≤, aZãπZѶπ =O\˜ ^ŒàÏÅ#∞ „ѨÉ∞íè `«fiO qxÜ≥∂y™ÈÎOk.
Ü«Ú^ŒúO HÀã¨O 'QÆ~°∞_£— =O\˜ „Ѩ`ÕºHõ ÃÇÏeHÍѶì̈~üÅ qxÜ≥∂QÍxH˜
"åÜ«Ú¿ã# J#∞=∞u HÀiOk. D Ü«Ú^ŒúO HÀã¨O 7,300 HÀ@¡
~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ ÃÑ·QÍ „Ѩ*Ï^èŒ<åxfl „ѨÉèí∞`«fiO ˆH\Ï~Ú™ÈÎOk.
„ѨÉèí∞`«fiO J"≥∞iHõ<£ âß\˜Öˇ·\òÅ ^•fi~å xѶ¨∂ ã¨Ç¨ÏHÍ~åxfl
á⁄O^Œ_®xH˜ ~°OQÆO ã≤^ŒúO KÕã¨∞‰õΩOk. ǨϟOâßY HÍ~°º^Œi≈ K≥Ñ≤Ê#
'¿ã#Å ã¨OÜ«ÚHõÎ K«~°ºÅ „ѨÜ≥∂QÆO— ¿Ñ~°∞`À W\©=Å ÖÏÖòѶ¨∞_£Ö’
‰õÄ_® É’~üÃÑeÜ«∂, HÍO`åѨǨ_ô, ~å"£∞Ѷ¨∞~ü Ѩiã¨~° „áêO`åÅ#∞
QÆ∞iÎOK«_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO J"≥∞iHõ<£ âß\˜Öˇ·\ò ã¨Ç¨ÏHÍ~åxfl á⁄OkOk.
D „Hõ=∞OÖ’<Õ Ç¨ÏŸO =∞O„u Ñ≤. z^ŒO|~°O ÃãÃÑìO|~ü 2009Ö’
J"≥∞iHÍÖ’ <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ∞ Ѩ~°º\˜OKå~°∞. JHõ¯_ç #∞Oz uiy
~åQÍ<Õ |ãÎ̈~ü „áêO`« L`«Î~°, ^ŒH˜∆}, `«∂~°∞Ê „áêO`åÅÖ’ 'PѨˆ~+¨<£
„w<£ÇϨ O\ò— „áê~°OaèOKå~°∞. D PѨ~ˆ +¨<Ö£ ’ 19=∞Ok Pk"åã¨∞Å#∞
^•~°∞}OQÍ Ç¨Ï`«ºKÕâß~°∞. QÆ=∞xOKåeû# JOâ◊O Uq∞@O>Ë,
J"≥∞iHõ<£ Éèí„^Œ`å =º=ã¨÷‰õΩ K≥Ok# ѨÅ∞ |$O^•Å∞ Kè«fÎãπѶ¨∞_£Ö’
KÕѨ_»∞`«∞#fl Ü«Ú^Œú ã¨<åflǨÅ#∞ ~°Ç¨Ï㨺OQÍ =zÛ ã¨O^Œi≈OKå~Ú.
"åÜ«Ú=º áêH˜™êÎ<£, Já¶ê…x™êÎ<£ÅÖ’ ™ê„=∂[º"å^Œ Ü«Ú^•úxH˜
<åÜ«∞Hõ`fi« O =Ç≤Ïã¨∞#Î fl q∞e@s JkèHÍ~°∞Å`À ÉèÏ~°`« „ѨÉ∞íè `«fiO x`«ºO
ã¨O„ѨkOѨÙÅ∞ [~°∞ѨÙ`ÀOk.
11
 =~°Î=∂#O
„Ѩ`ÕºH˜Oz 2001 `«~°∞"å`« ^Õâ◊OÖ’x Jxfl ~å¢ëêìÅ∞ q^Õj
ÃÑ@∞ì|_çx, ^ŒàÏs |_® áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ#∞ `«=∞ `«=∞ ~å¢ëêìʼnõΩ
PǨfixOK«_®xH˜ qѨs`«OQÍ áÈ\© Ѩ__» "» ∞Õ HÍ^Œ∞, ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î ™êyÅ
Ѩ_»∞`«∞<åfl~Ú. =O^ŒÖÏk XѨÊO^•ÅÃÑ·, J=QÍǨÏ<å Ѩ„`åÅÃÑ·
ã¨O`«HÍÅ∞ KÕâß~Ú. XHõ¯ *Ï~°öO_£Ö’<Õ QÆ`« `˘q∞‡^Õà◊¡Ö’ =O^Œ‰õΩ
ÃÑ·QÍ W@∞=O\˜ J=QÍǨÏ<å Ѩ„`åÅÃÑ· ã¨O`«HÍÅÜ«∂º~Ú. "≥∞ÿxOQ∑
„áê*ˇ‰Ωõ Åì ∞, ã‘Öì ò, JÅ∂ºq∞xÜ«∞O Hõ~å‡QÍ~åÅ∞, q^Œ∞ºK«ÛHù Θ Hõ~å‡QÍ~åÅ∞,
_®ºOÅ∞ =O\˜ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ KÕѨ@ì_®xH˜ D XѨÊO^•Å∞ [iQÍ~Ú.
XѨÊO^•Å∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl "å\˜Ö’ q∞`«ÖÎ ò, lO^•Öò, \Ï\Ï, iÜ≥∂ \˜O\’,
WOHÍ W`«~° q^Õj ã¨Oã¨÷Å∞, ÉèÏ~°`« |_® áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ∞ L<åfl~°∞.
Xi™êûÖ’ ‰õÄ_® "≥eH˜fÜ«∞x Jáê~° Yx[ ã¨OѨ^ÃŒ Ñ· "Õ^•O`«,
áșȯ, \Ï\Ï, Ç≤ÏO_®ÖòHÀ, lO^•Öò, q∞`«ÎÖò =O\˜ HõOÃÑhÅ∞ Hõ#∞fl
"Õâß~Ú. "≥∞ÿxOQ∑ ~°OQÆOÖ’ „Ѩ`ÕºHõ Pi÷Hõ =∞O_»ÖÏÅ U~åÊ@∞ÔH·
Kè«fÎãπѶ¨∞_£Ö’x a*ˇÑ≤ „ѨÉèí∞`«fiO WѨÊ\˜ˆH \Ï\Ï, Z™êû~ü, iÜ≥∂
\˜O\’ WOHÍ JÖÏO\˜ ÃÑ^ŒÌ HÍ~˘Êˆ~\ò ã¨Oã¨÷Å`À XѨÊO^Œ Ѩ„`åÅÃÑ·
ã¨O`«HÍÅ∞ KÕã≤Ok. ÃãÃÑìO|~ü 2009 <å\˜ˆH *Ï~°öO_£, Kè«fÎãπѶ¨∞_£,
Xi™êû ˆH=ÅO D =¸_»∞ ~å¢ëêìÖ’¡<Õ ~°∞.8,73,896 HÀ@¡ qÅ∞=
KÕ¿ã „áê*ˇ‰Ωõ Åì ÃÑ@∞ì|_»∞ʼnõΩ XѨÊO^•Å∞ [iyáÈÜ«∂~Ú. Éè∂í =ÚÅ∞,
J_»=ÙÅ∞, hà◊¡ÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç |uˆH Ô~·`åOQÆO, =ÚYºOQÍ Pk"åã¨∞Å∞
D HÍ~˘Êˆ~\ò ^ÀÑ≤_ôH˜ `«=∞ =#~°∞Å∞ W=fi_®xH˜ u~°ã¨¯iOKå~°∞.
`«=∞O`«@ `å"Õ∞ D ÉèÏs „áê*ˇ‰õΩìʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ, SHõºOQÍ Z^Œ∞~°∞
uiQÍ~°∞. ^ÀÑ≤_ô áêÅHõ=~åæʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ‘_ç`« „Ѩ[Å q=ÚHÎ̃
HÀã¨O qѨ¡= ÅHõ∆ ºO`À áÈ~å_»∞`«∞#fl =∂"À~Úã¨∞ìÅ∞ ‰õÄ_® D „Ѩ*Ï
=ºuˆ~Hõ „áê*ˇH±ìʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ „ѨuѶ¨∞@<å áÈ~å\ÏÅ∞ KÕѨ\Ïì~°∞.
HÍ~˘Êˆ~\ò HõOÃÑhÅ`À KÕã∞¨ ‰õΩ#fl J=QÍǨÏ<å Ѩ„`åÅ#∞, XѨÊO^•Å#∞
~°^Œ∞Ì KÕã¨∞HÀ"åÅ<Õ _ç=∂O_£`À áÈ~å\ÏÅ∞ xi‡OKå~°∞.
XѨÊO^•ÅÃÑ· ã¨O`«HÍÅ∞ KÕã¨∞H˘x, J=QÍǨÏ<å Ѩ„`åÅ∞
~åã¨∞‰õΩ#fl "≥O@<Õ „ѨÉ∞íè `«fiO „Ѩ[ÅÃÑ· cèH~õ ° ^•_çx f„=`«~O° KÕãO≤ k.
~å[º L„QÆ"å^•xH˜ Pk"åã¨∞ÖË ÅHõ∆ ºO J~ÚáÈÜ«∂~°∞. ã¨ÖÏfiA_»∞O
=O\˜ ¢ÃÑ"· \Õ ò =Ú~îåÅ |ńѨÜ∂≥ QÆO`À =O^ŒÖÏk =∞Ok Pk"åã¨∞Å∞
K«xáÈÜ«∂~°∞. ¢ã‘ÎÅ∞ =∂#ÉèíOQÍʼnõΩ, HÀÅ∞HÀÖËx ^≥|ƒÅ‰õΩ
QÆ∞~°Ü«∂º~°∞. D =Ú~îåÅ∞ "ÕÖÏk QÆ$ǨÅ#∞ `«QÆ∞Åɡ\Ïì~Ú. U_»∞
=O^ŒÅ‰õΩ ÃÑQ· Í „QÍ=∂Å „Ѩ[Å∞ q™ê÷Ñ#¨ ‰õΩ QÆ∞~°Ü∂« º~°∞. D =Ú~îåÅ∞
Ñ≤ÅÅ¡ `«ÅHÍÜ«∞Å#∞ ‰õÄ_® `≥QÀæ™ê~Ú. K«xáÈ~Ú# Pk"åã¨∞Å â◊s~°
ÉèÏQÍÅ#∞ HÀã≤"ÕÜ«∞_»O, `å_»∞‰õΩ Hõ\ ì̃ "ÕÖÏ_»nÜ«∞_»O =O\˜ Ѩ#∞Å∞
KÕâß~°∞. ~å[º x~°ƒO^èŒOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ ¢ã‘ÎÅ#∞ =∂#ÉèíOQÍʼnõΩ
QÆ∞iKÕÜ∞« _»O XHõ J}z"Õ`« ~°∂ѨOQÍ ZOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. =¸_»∞ ÅHõÅ∆ ‰õΩ
ÃÑQ· Í Pk"åã¨∞Å#∞ „QÍ=∂Å #∞O_ç `«iq∞"ÕÜ∞« _»"∞Õ Q͉õΩO_® "åiÖ’
Ü«∂Éè·ˇ "ÕÅ =∞Okx ã¨ÖÏfiA_»∞O HͺOѨÙÖ’¡ x~°ƒOkèOKå~°∞. W@∞=O\˜
áÈbã¨∞ HͺOѨÙʼnõΩ Pi÷Hõ ã¨Ç¨ÏHÍ~åxfl "≥Ú^Œ@QÍ Z™êû~ü HõOÃÑh
JOkOzOk. *Ï~°öO_£ ~å¢+¨ìOÖ’x ã≤OQ∑Éèí∂O „áêO`«OÖ’ ‰õÄ_®
„ѨÉèí∞`«fiO HÍ~˘Êˆ~\ò ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å`À JkèHõ ã¨OYºÖ’ XѨÊO^•Å∞
~åã¨∞HÀ=_»"∞Õ H͉õΩO_®, „Ѩ[Å ÃÑ· „‰õÄ~° x~°ƒO^è•xfl J=∞Å∞ KÕ™ÈÎOk.
<åQÆiH± ã¨∞~°HÍ∆ ã¨q∞u, „ufÜ«∞ „Ѩã∞¨ uÎ Hõq∞\© =O\˜ ¢ÃÑ"· \Õ ò =Ú~îåÅ∞
WHõ¯_» ѨxKÕã¨∞Î<åfl~Ú. D =Ú~îåÖË ÉÏÅ∞=∞~îü „áêO`«OÖ’ Jaèl`ü
„QÆ∂Ñπ PѶπ HõOÃÑhãπ ‰õΩ K≥Ok# Ѩ=~ü áê¡O\ò‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
12 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
áÈ~å_»∞`«∞#fl „Ѩ[ÅÃÑ· J}z"Õ`«‰õΩ áêÅÊ_®¤~Ú. „Ѩ*Ï áÈ~å\ÏÅ#∞
J}z"ÕÜ«∞_®xH˜ Xi™êûÖ’ ‰õÄ_® HÍ~˘Êˆ~\ò HõOÃÑhÅ H˜~å~Ú
~“_ôÅ#∞ áÈe# 'âßOu¿ã#—#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. `«=∞ <ÕÅ HÀã¨O,
„ѨHõ$u =#~°∞Å HÀã¨O, ǨωõΩ¯Å HÀã¨O „ѨuѶ¨∞\˜ã¨∞Î#fl „Ѩ[Å∞
áÈbã¨∞Å∞, ¢ÃÑ·"Õ\ò ¿ã#Å∞ L=∞‡_çQÍ KÕѨ\ ì̃# ^•_»∞Å#∞ ZkiOz
xÅ|_®¤~Ú.
<ÕÅ, J_»q, hà◊√¡, Yx[ =#~°∞ÅÃÑ· `«=∞^Õ Ç¨ÏHõ¯x âßã¨<åÅ
¿Ñ~°∞`À<À, Ãã·<åºÅ |ńѨÜ≥∂QÆO`À<À „Ѩ[Å#∞ ÉË^ŒYÖò KÕÜ«∂Å<Õ
„Ѩܫ∞`åflxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ, Éèí∂™êfi=∞º =Å㨠â◊‰õΩÎʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
Pk"åã¨∞Å áÈ~å@O J<åkQÍ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ LOk. „a\˜+π =Åã¨
"å^Œ∞Å∞ U<å_≥·`Õ J@g K«@ìO J=∞Å∞ KÕã≤ Pk"åã¨∞ŠǨωõΩ¯Å#∞
J}z"Õâß~À P<å_Õ "åà◊¡ =∞ǨÏ`«~Î ° u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ „áê~°OÉè=í ∞Ü«∂º~Ú.
WѨ Ê \˜ *Ï~° ö O _£ „áêO`« O Ö’ a~åû =ÚO_® <åÜ« ∞ Hõ ` « fi OÖ’
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞, |ãÎ̈~ü „áêO`«OÖ’ QÆ∞O_»^èŒ~ü <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ Éèí∂OHÍÖò
q~À^è£ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞, Xi™êûÖ’ Ѷڨ "Õ∞â◊fi~ü u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ W=hfl ‰õÄ_®
<ÕÅÃÑ,· J_»qÃÑ· ǨωõΩ¯Å HÀã¨O Pk"åã¨∞Å∞ KÕã#≤ H˘xfl u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡.
#HõûŃs áÈ~å@O ‰õÄ_® Ñ‘_ç`« „Ѩ[Å∞ Éèí∂™êfi=∂ºxfl `Àã≤"Õã≤
Éèí∂q∞ÃÑ· `«=∞ ǨωõΩ¯Å HÀã¨O KÕã≤# qѨ¡= u~°∞QÆ∞ÉÏ>Ë. D ^Õâ◊
K«i„`«#∞ K«∂¿ãÎ Ñ‘_ç`« „Ѩ[Å∞, JO^Œ∞<å Pk"åã¨∞Å∞ ~årÖËx,
JÅ∞ÃÑ~°QÆx áÈ~å\ÏÅ∞ KÕã¨∞Î<Õ L<åfl~°∞.
W"åfioìH© qѨ¡= ã¨∂ÊùiÎ`À „Ѩ[Å∞ Jaè=$kú x~À^èŒHõ áêʼnõΩÅ
á¶êã≤ãπì ^•_»∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ Kè«fÎãπѶ¨∞_£, *Ï~°öO_£, cǨ~ü, Xi™êû,
ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖòÅÖ’ J@∞=O\˜ áÈ~å@ "å~°ã`¨ åfixfl H˘#™êyã¨∂<Î Õ
L<åfl~°∞. W"åfioì „w<£ÇϨ O\ò HÍ=K«∞Û, PѨ~ˆ +¨<£ ã≤^•ú~,÷ü ã¨ÖÏfiA_»∞O,
ǨÏ~°‡^£ "åÇ≤Ïx, ~°}g~ü ¿ã#, ã¨<£Öˇ·\ò ¿ã#, ã≤–60, ÉÏ¡H± ǨÏO„_≥_£û,
¿ãO„_», „ˆQǨÏ∫O_£û, ã≤P~üÑ≤ZѶπ, HÀ„ÉÏÅ =~°‰õΩ ¿Ñ~°∞¡ U"≥·<å, "å~°∞
J=∞Å∞ KÕã¨∞Î#fl x~°ƒO^è•xH˜, J}z"Õ`«‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_»∞`«∂<Õ
L<åfl~°∞. Éèí∂™êfi=∞º, ^ŒàÏs, |_® |∂~°∞˚"å ™ê„=∂[º"å^Œ â◊‰õΩÎÅ∞
L=∞‡_çQÍ J=∞Å∞ KÕã¨∞Î#fl J}z"Õ`«‰õΩ =∞m¡ XHõ™êi nè>ÿ̌# ["å|∞
W=fi_®xH˜, Z^Œ∞~À¯=_®xH˜ xÅ∞K«∞<åfl~°∞.
=∞^茺, `«∂~°∞Ê ÉèÏ~°`« „Ѩ[ÅÃÑ· KÕѨ_»∞`«∞#fl D Ü«Ú^•úxfl
ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO "≥O@<Õ xeÑ≤"ÕÜ«∂e. ÉË+¨~°`«∞QÍ Ãã·<åºÅ#∞ D
„áêO`åÅ #∞O_ç LѨã¨OǨÏiOKåe. WHõ¯_ç „Ñ¨Hõ$u =#~°∞Å Ü«∞^äÕK«Ûù
^ÀÑ≤_ôH˜ J#∞=∞uã¨∂Î |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å`À, ^Õâ◊OÖ’x |_®
HÍ~˘Êˆ~+¨<£Å`À KÕã¨∞‰õΩ#fl Jxfl ~°HÍÅ XѨÊO^•Å#∞, J=QÍǨÏ<å
Ѩ„`åÅ#∞ ~°^Œ∞Ì KÕã¨∞HÀ"åe. „áê*ˇ‰õΩìÅ HÀã¨O |Å=O`«OQÍ „Ѩ[Å
#∞Oz ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩ#fl Éèí∂=ÚÅ#∞ „Ѩ[ʼnõΩ WKÕÛÜ«∂e. „Ѩ[Å
x["≥∞ÿ# ǨωõΩ¯Å#∞ Q“~°qOKåe. ÖˉõΩO>Ë `«=∞ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# ǨωõΩ¯Å
HÀã¨O Hˆ O„^Œ, ~å¢+ì¨ „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ KÕÑ_¨ ∞» `«∞#fl D Ü«Ú^•úxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
„Ѩ[Å∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# áÈ~å_»∞`å~°∞. `«=∞ =#~°∞ÅÃÑ· JkèHÍ~°O HÀã¨O
rq`«O, |`«∞‰õΩ^≥~∞° =Ù, x["≥∞#ÿ ™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~åÅ HÀã¨O JOu=∞
áÈ~°∞‰õΩ ã≤^=úŒ ∞=Ù`å~°∞. ÉèQí `Æ ãü O≤ Q∑ `«k`«~° "ÕÖÏk =∞Ok qѨ=¡ HÍ~°∞Å∞
Hõ#fl HõÅÅ∞ x[=∞ÜÕ∞º ^•HÍ, x["≥∞ÿ# „Ѩ[Å „Ѩ*Ï™êfi=∞º ÉèÏ~°`«O
<≥ÅH˘<Õ ^•HÍ D áÈ~å@O PQÆ^Œ∞.
(`≥Å∞QÆ∞ ¿ã`« : _ç.q. ~å=∞Hõ$ëê‚~å=Ù) g
 q^è•#q=∞~°≈
„ѨÉèí∞`«fiO QÆ`«OÖ’ KÕѨ\˜ì# J<ÕHõ Ѩ^äŒHÍʼnõΩ aè#flOQÍ =zÛ# Láêkè Ǩg∞ Ѩ^äŒHõO ‰õÄ_® J=∞Å∞Ö’,
PK«~°}Ö’ U q^èŒOQÍ h~°∞QÍiáÈ`ÀO^À q=iã¨∞Î<åfl~°∞ q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù
Láêkè Ǩg∞ Ѩ^HŒä Oõ Z=iH˜?
ZO`« =∞Oz Ѩ^äŒHõ"≥∞ÿ<å ^•xx ZÖÏ „Éèí+¨µì Ѩ\ì̃OK«=K«∞Û<À
=∞# ˆHO„^Œ, ~å¢+ì̈ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞#∞ K«∂ã≤ <Õ~°∞ÛHÀ=K«∞Û. K≥¿ÑÊk XHõ\ ˜,
KÕ¿ã^˘Hõ\ ˜. „ѨHõ@##∞ PK«~°}#Ω P=∞_» ^Œ∂~å# LOK«_»O ZÖÏQÀ
=∞# „ѨÉèí∞`åfiʼnõΩ `≥eã≤#O`«QÍ =∞Ô~=iH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. K«@ìO J=∞Å∞
Ѩ~K° _« ®xH˜ xÜ«∞=∞ x|O^è#Œ Å#∞ ZO`« ѨH_õ ƒ» OnQÍ ~°∂á⁄OkOz<å,
"å\˜ #∞Oz ZÖÏ `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ=K«∞Û<À =∞# „ѨÉèí∞`«fi Ü«∞O„`åOQÆO
^ŒQÆæˆ~ áê~îåÅ∞ <Õ~°∞ÛHÀ=K«∞Û. Jã¨Å∞ K«@ìO ~°∂á⁄OkOK«_»OÖ’<Õ
ÖÁã¨∞QÆ∞Å#∞ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ@ì_O» `À „ѨÉ∞íè `åfikèHÍ~°∞Å^Õ JO^≥ "Õã#≤ K≥~Úº.
Jã¨Å∞ q+¨Ü«∞O Uq∞@O>Ë, =ÚO^Œ∞ QÆ`« H˘kÌ <≥ÅÖ’¡ Ѩ„uHõÖ’¡
ji¬HõÅ∞ K«∂_»O_ç –
– =O^Œ ~ÀAŠѨx =\ì̃^Õ† Ѩk âß`åxˆH Ѩx† Ǩg∞ÖËx
Láêkè† Láêkè Ǩg∞Ö’ HÀ\˜ ~°∂áêÜ«∞Å ‰õΩOÉèíHÀ}O† Láêkè Ǩg∞
=\ì̃"Õ<å?† Láêkè Ǩg∞ – Ǩï+π HÍH˜† P^•Ü«∞O ÖˉõΩO_® 34
<≥ÅÅ∞† Láêkè Ǩg∞x „Éèí+¨µì Ѩ\ ì̃OKÕ Ñ¨^äŒHõO† Láêkè Ѩ^äŒHõO –
ѨOKå~ÚfÅ∞† Láêkè Ѩ^HŒä Oõ H˜O^Œ r`åÅ∞, ǨωõΩ¯Å∞† Láêkè Ѩ^HŒä Oõ
P_ç\ò – aÖÏ¡ ~å K«∂Ñ≤# =∂~°æO† Láêkè Ѩ^äŒHõO – ™ê=∂lHõ
~å[H©Ü«∞ Ѷ¨e`åÅ∞† Láêkè Ѩ^äŒHõO – #gHõ~°}† Z<£.P~ü.W.l.W.
„ѨÜ≥∂[#O Jáê~°O, J~Ú<å JÅHõ∆ ºO†
D ÃÇÏ_ç¤OQÆ∞Å∞ K«kq`Õ<Õ Wk #∂~°∞ ~ÀAÅ Láêkè Ǩg∞
QÆ∞iOz# q+¨Ü«∞O Jx K≥ѨÊHõ<Õ K≥|∞`«∞Ok. D Ѩ^äŒHõ"Õ∞ HÍ^Œ∞,
„ѨÉèí∞`«fiO „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ì̃# Ѷ¨ÖÏ<å Ѩ^äŒHõO Ѷ¨e`åÅ∞ L^ÕÌtOz# "åiH˜
ѨÓiÎQÍ JO^•Ü«∞x, "åi ã¨=∞㨺Å∞ `˘eQÍÜ«∞x, "åi ¿Ñ^ŒiHõO
`˘eyáÈ~ÚO^Œx K≥ѨÊ_»O Hõ+ì̈O.
XHõ Ѩ„uHõ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ D Ѩ^HŒä Oõ „ѨÜ∂≥ [#O Jáê~°O, ÅH∆ͺÅ∞
J"≥∂Ѷ¨∞O. Láêkè HõÅÊ#, L`«ÊuÎH˜ `À_»Ê_Õ xeKÕ Jaè=$kú z\Ïì
u~°̂Q¿ãÎ WÖÏO\˜ Ѩ^äŒHÍÅ∞ HÀH˘Å¡Å∞. "å\˜ "≥·Ñ¶¨ÖϺÅ∞ HÀH˘Å¡Å∞.
WOk~åQÍOnè ǨÏÜ«∂OÖ’ 15 ã¨∂„`åŠѨ^HŒä Oõ , QÆsc ǨÏ~îå"À JO@∂
Ñ≤Å∞Ñ≤zÛOk. 35 ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`« K«∂¿ãÎ QÆs|∞Å#∞ ÖË¿ÑÜ«∞_»"∞Õ
[~°∞QÆ∞`ÀOk. "≥.· Zãπ.P~ü. „ѨH\õ O˜ z# ѨÅ∞ Ѩ^HŒä ÍŠѶe¨ `åÅ∞ ѨÓiÎQÍ
„Ѩ[ʼnõΩ JOk LO>Ë âßã¨#ã¨ÉÖíè ’ 150 ã‘>¡Ë HÍ^Œ∞, PÜ«∞# HõÅQÆ#fl@∞¡
230 ã‘@∞¡ =zÛ LO_Õq Hõ^•.
D Ѩ^äŒHõO „Ѩ^è•# ÅH∆ͺÅ∞ Ô~O_»∞ – 1) Láêkè HõÅÊ#† 2)
xeKÕ L`åÊ^Œ#‰õΩ `À_»Ê_Õ Pã¨∞ÅÎ HõÅÊ#. D Ѩ^HŒä Oõ QÆ∞iOz Ѩ„uHõÖ’¡
=ã¨∞Î#fl "å~°ÎÖ’¡ U XHõ¯ "å~°Î~Ú<å Ѷ¨ÖÏ<å Pã¨∞ÎÅ∞ ã¨$+≤ìOK«|_®¤Ü«∞x
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
K«k"å~å? K«kq LO_»~°∞. ZO^Œ∞KÕ`«#O>Ë <À\’¡ <åÅ∞Hõ ÖËx
x~°∞¿Ñ^ŒÅ#∞ ZÖÏ "≥∂ã¨O KÕã≤ =O^ŒÅ∞ "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ <˘ˆH¯^•Ì=∂
J<Õ ^蕺¿ã QÍx P ™ê÷~ÚÖ’ JkèHÍ~°∞ʼnõΩ =∞~À PÖ’K«#‰õΩ fiˆHk?
ã¨=∂Kå~° ǨωõΩ¯ K«@Oì H˜O^Œ XHõ ã¨=∂Kå~°O HÀ~°QÍ, =zÛ# ["å|∞
„ѨHÍ~°O ~ÀA ‰õÄb 80 ~°∂áêÜ«∞Å #∞Oz 100 ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ
ÃÑOK«_»O QÆ∞iOz 'Pi÷Hõ =∞O„u`«fi âßY #∂~°∞ ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ
ÃÑOKåÅx Hõq∞\© J~Ú`Õ HÍx #∂~°∞ ~°∂áêÜ«∞Å∞ W™êÎ#x—
K≥ѨÊÖË^Œx, JÖψQ „Ѩ^è•#=∞O„u HÍ~åºÅÜ«∞O „Ѩuxkè XHõ~°∞
=∂\Ï¡_∞» `«∂ '‰õÄb ÃÑOKåÅx Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fiO qÖò (_»|∞¡ ºSZÖòZÖò)
=∂„`«"Õ∞ Pi÷Hõ=∞O„u „ѨHõ@# L^ÕÌâ◊O— Jx, 'áê~°¡"≥∞O\òÖ’ #∂~°∞
~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ ÃÑOK«∞`å=∞x „ѨHõ@# PK«~°}Ö’ ~å¢ëêìÅ∞ HÀi`Õ
Ѩije™êÎO— J<Õ ™ê÷~ÚH˜ kQÆ*Ï~°_»O „ѨÉèí∞`«fi z`«Îâ◊√kúx „Ѩâßfl~°÷HõO
KÕã¨∞ÎOk.
Pi÷Hõ =∞O„u`«fiâßYÖ’ Y~°∞ÛÅ qÉèÏQÆO „Ѩuxkè '‰õÄb
ÃÑOѨÙ^ŒÅ q+¨Ü«∞OÖ’ Pi÷Hõ, <åºÜ«∞ ã¨O|OkèOz# q+¨Ü«∂Å#∞
ѨijeOKåÅ—x J<åfl~°∞. HÍx HÍ~˘Êˆ~@¡‰Ωõ =¸_»∞ ÅHõÅ∆ HÀ@¡ "Õ∞~°‰Ωõ
q∞#Ǩ~ÚOѨÙÅ∞, ã¨aû_ôÅ ¿Ñ~° ÖÏÉèíO KÕ‰õÄ~°Û_®xH˜ Pi÷Hõ, <åºÜ«∞
âßY ã¨O|OkèOz# q+¨Ü«∂Å∞ J_»∞¤~å=Ù. W^≥=i „ѨÉèí∞`«fiO
J#∞‰õΩ<åfl~°∞?
D Ѩ^äŒHÍÅ H˜O^Œ KÕ¿ã Ѩ#∞Å∞ ZO`« KÕ¿ãÎ, Ѩx KÕ¿ãÎ ZO`«
‰õÄb ˆ~@∞ W"åfie Jx „ѨÉèí∞`«fi xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å∞<åfl~Ú. QÆ\ ˜ì
<ÕÅ `«=fiHõO, Å∂*ò ™ê~ÚÖò `«=fiHÍÖ’¡ ~ˆ @∞¡ ~°H~õ H° ÍÅ∞QÍ LO\Ï~Ú.
‰õÄb QÆ\ì˜ <ÕÅ `«=fi_®xH˜ Z‰õΩ¯= „â◊=∞, Z‰õΩ¯= HÍÅO Ѩx KÕÜ∂« Åx.
ÃÑ· xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å „ѨHÍ~°O J~Ú`Õ QÆ\ ì̃ <ÕÅ `«=fi_®xH˜ Ѩ_ç#
„â◊=∞‰õΩ ãÔ̈~·# Ǩg∞ ^ŒHõ¯^Œ∞. Ѩx QÆO@Å#∞ ‰õÄ_® "≥Ú^Œ@ U_»∞
QÆO@Å<åfl~°∞. `«~åfi`« `˘q∞‡kH˜ ÃÑOKå~°∞. 12 QÆO@Å =~°‰õÄ
ÃÑOK«=K«∞Û#<åfl~°∞. KÕã≤# Ѩx H˘Å`«Å q+¨Ü«∞OÖ’ 'e|~°Öò—QÍ
LO_®Åx PO„^茄Ѩ^Õâò „ѨÉèí∞`«fiO ZxflHõÅ =ÚO^Œ∞ JkèHÍ~°∞ʼnõΩ
ã¨∂zOzO^ŒO>Ë, D H˘Å`«Å∞ Hõiî#OQÍ L<åflÜ«∞x „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞
JOwHõiOz#@¡~ÚOk. ѨÙ~°∞+¨µÅ∞, ¢ã‘ÎÅ∞ KÕ¿ã Ѩx Jx q=Hõ∆ ‰õÄ_®
KÀ@∞ KÕã¨∞H˘Ok. KÕã≤# ѨxH˜ ‰õÄb K≥e¡OK«_»OÖ’ qѨs`« *ÏѨºO
KÕã≤# ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ KåÖÏ L<åfl~Ú. WzÛ# ‰õÄbx ÉϺO‰õΩÖ’ [=∞
KÕ™êÎ~°∞. HÍx ÉϺOH˜OQ∑ =º=ã¨÷ ѨÅ∞K«#=Ù`«∞#fl <ÕѨ^䌺O QÆ∞~°∞ÎÖ’
13
 q^è•#q=∞~°≈
LOK«∞‰õΩO>Ë ‰õÄe _»|∞ƒÅ∞ =ã¨∂Å∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ u~°QÆ_»OÖ’
Ѩx ~ÀAÅ∞ `«‰õΩ¯==Ù`å~Ú. Láêkè ÖËq∞x J=HÍâ◊OQÍ fã¨∞H˘x
„ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄbÅ#∞ Hõ@∞ì ÉÏxã¨ÖÏ¡ K«∂ã¨∞ÎO^Œx, D Ѩ^äŒHõO PK«~°}
f~°∞#∞ ѨijeOK«_®xH˜ Hˆ O„^ŒO U~åÊ@∞ KÕã#≤ ^Õj ™ê÷~ÚÖ’ Hõq∞\©
ã¨Éèí∞º_≥·# „á⁄ÃѶã¨~ü r<£ „_ô*ò Wk Láêkè Qͺ~°O\© Ѩ^äŒHõ=∂, "≥\ ˜ì
KåH˜s<å? Jx „ѨtflOKå_»O>Ë D Ѩ^äŒHõO J=∞Å∞ ZO`« Ç‘Ï#ã≤÷uÖ’
LO^À J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
„ѨÉèí∞`«fiO Jâı+¨ Jaè=$kú HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ J=∞Å∞ Ѩ~°∞™ÈÎOk.
¢_≥·~Ú<Õ*ò, "å#h~°∞ HÍáê_»∞HÀ=_»O, h\˜áê~°∞^ŒÅ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞, =~°^Œ
x"å~°}, "å@~ü Ã+_£ Ѩ^äŒHÍÅ∞, HÍÅfiÅ `«=fiHõO, J_»=ÙÖ’¡ Ѩ#∞Å∞
ÖÏO\˜=hfl HÍO„\ÏHõì~°¡‰õΩ JѨÊyOKÕ Hõ<åfl, P Ѩ#∞Ö’¡ ‰õÄbÅ#∞
xÜ«∞q∞OK«=K«∞Û. U^À `å`å¯eHõOQÍ Láêkè HõeÊOKåÅx U"Õ"À
Ѩ#∞Å∞ KÕ~ÚOKÕ |^Œ∞Å∞ Pã¨∞ÅÎ HõÅÊ#‰õΩ `À_»Ê_Õ Ñ¨#∞Å∞ KÕ~ÚOK«_O»
ãÔ̈~·# Ѩ^Œúu J=Ù`«∞Ok.
=∂O^ŒºO ã¨OH∆ÀÉèÏÅ<≥^Œ∞~˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ HÍ~˘Êˆ~@¡‰õΩ LnÌѨ#
Ѩ^HŒä ÍÅ∞ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ@ì_O» , J=∞Å∞Ѩ~Û° _»O, Pi÷Hõ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ ѨÙOAH˘<åfl
WOHÍ D Ѩ^äŒHÍÅ#∞ Hõ<˘™êyOKåÅx x~°‚~ÚOK«_»OÖ’ K«∂ѨÙ`«∞#fl
„â◊^Œú #∂~°∞ ~ÀAÅ Láêkè Ѩ^äŒHõO J=∞Å∞Ö’ =∞$QƺO. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
J~°∞<˚ ¿£ ã<£ Hˆ O„^•xH˜ WzÛ# x"ÕkHõÖ’ (~ÀA‰õΩ ã¨Q@Æ ∞# Jã¨OѶ∞¨ \˜`«
HÍi‡‰õΩÅ ã¨Oáê^Œ# W~°"≥· ~°∂áêÜ«∞Å∞ =∂„`«"Õ∞#x ã¨OK«Å<å`«‡Hõ
„ѨHõ@# KÕã≤Ok DÜ«∞# Hõq∞\©ÜÕ∞) D Ѩ^äŒHõO H˜O^Œ K«fÎãπѶ¨∞_£Ö’
XHõ âß`«O, cǨ~üÖ’ Ô~O_»∞ âß`«O, Ü«ÚÑ≤ Ö’ <åÅ∞QÆ∞ âß`«O,
*Ï~°öO_£Ö’ `˘q∞‡k âß`«O, =∞^茺„Ѩ^ÕâòÖ’ 19 âß`«O =∂„`«"Õ∞
2008Ö’ #∂~°∞ ~°∂áêÜ«∞ŠѨ^äŒHõO H˜O^Œ ÅaÌ á⁄O^•~°x, P~°∞
L`«~Î åk ~å¢ëêìÅÖ’ [iÑ≤# J^躌 Ü«∞#OÖ’ `ÕeO^Œx K≥áêÊ~°∞. Láêkè
Ѩ^äŒHõO J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛ <åÅ∞ˆQà◊√¡ ^•\˜<å ˆHO„^ŒO `«y# xÜ«∞=∞
x|O^èŒ#Å#∞ ~°∂á⁄OkOz áê~°¡"≥∞O\ò P"≥∂^ŒO á⁄O^ŒHõáÈ=_»O,
ã‘xÜ«∞~ü JkèHÍ~°∞Å∞ "åi "åi âßYÖ’ Ѩ#∞Ö’¡ =Úxy LO_ç D
Ѩ^HŒä Oõ J=∞Å∞‰õΩ „â◊^úŒ K«∂Ñ≤OK«Háõ È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx, D Ѩ^HŒä Oõ
ã¨=ºOQÍ J=∞Å∞ Ѩ~°KåÅO>Ë WѨÙ_»∞#fl áêÅ<å =º=ã¨÷ ™ê÷<Õ XHõ
„Ѩ`ÕºHõ É’~°∞¤#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Å<Õ ã¨ÅǨ ã¨=Úz`«OQÍ LOk.
W@∞=O\˜ J#∞`åûǨÏHõ~° <ÕѨ^䌺OÖ’ ~å[™ê÷<£Ö’x aèÖÏfi~å
XHõ „áÈ`åûǨÏHõ~° L^ŒO`«OQÍ xezOk. ^•xH˜ „Ѩ^è•# HÍ~°}O
=KÕÛ ã¨OzHõÅÖ’...

á¶ÈHõãπ – [#=i 2010 : K«^=Œ =Åã≤# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞

á¶ÈHõãπ – Ñ¶≤„|=i 2010 : PO„^茄Ѩ^Õâò Yx[ ã¨OѨ^Œ Z=i ÉÁHõ¯™êʼnõΩ?

`≥ÅOQÍ} – HÍO„ÔQãπ "≥∂™êÅ K«i„`« – ZO. ~åѶ¨∞"åKåi

u~ÀQÆ=∞# kâ◊Ö’ <Õ\˜ „Ѩ*Ï r=#O – q^•ºÉèí∂+¨}ü

JHõ∆~åhfl J=Ú‡‰õΩO@∞#fl g∞_çÜ«∂ – =∂_»Éèí∂+≤ N^èŒ~ü

Hõ_»Ñ¨ lÖÏ¡‰õΩ "≥·Zãπ ¿Ñ~°∞ J#∞z`«O – „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å Ñ≤\˜+¨<£
14 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
„Ѩ*Ï „Ѩux^èŒ∞Å∞, „ѨÉèí∞`åfikèHÍ~°∞Å∞ Hõeã≤ ѨxKÕÜ«∞_»O. ™ê=∂lHõ
¿ã=‰õΩÅ∞, ~Ô `· ∞« „Ѩux^è∞Œ Å∞, Láê^蕺ܫÚÅ∞, HÍi‡‰õΩÅ∞ JO`å J~°∞}ü
~åÜü∞ ÖÏO\˜"åi`À Hõeã≤ D Ѩ^äŒHõO Ѩx f~°∞#∞ J^茺ܫ∞#O
KÕâß~°∞. g~°O`å 125 „QÆ∂ѨÙÅ∞QÍ U~°Ê_ç HÍe #_»Hõ# 375
ѨOKå~Úf „QÍ=∂Å#∞ ã¨O^Œi≈Oz D ѨxH˜ ã¨O|OkèOz# ÃѶ·Å∞û,
ZH“O@∞¡, ~°ã‘^Œ∞Å∞ =ÔQ·~å `«xd KÕ™ê~°∞. HÍi‡‰õΩÅ #∞Oz J<ÕHõ
Ѷ≤~åº^Œ∞ÅO^Œ∞H˘<åfl~°∞. K≥e¡OѨÙÅ∞ KÕÜ«∂eû# áÈ™êìѶ‘ã¨∞Å∞
K≥eO¡ K«‰Ωõ O_® xÅ∞ѨÙ^ŒÅ KÕã∞¨ #Î fl ã¨O^Œ~åƒùÅ∞, D x^è∞Œ Å#∞ q∞OˆQã≤#
ã¨~°ÊOKüÅ∞ JO^Œih „ѨtflOKå~°∞. D qKå~°}Ö’ XHõ #Ü«∂ ÃÑ·™ê
fã¨∞HÀÖË^Œ∞. ã¨O^Œi≈Oz# „QÍ=∂Ö’¡x „Ѩ[Å Wà◊¡Ö’ Éè’OKÕâß~°∞.
"åizÛ# x<å^•Å∞ K«∂_»O_ç. '<å‰õΩ "≥O_ç |OQÍ~åÅHõ¯ˆ~¡^Œ∞. HÍ~°∂
=^Œ∞Ì, |OQÆàÏÅ∂ =^Œ∞Ì. e=∂¯, ÃÑÑ‘ûHÀÖÏ Jã¨ÖË =^Œ∞Ì. <å‰õΩ
HÍ"åeã≤Ok yO[Å∞, K«^Œ∞=Ù, q^Œº, Y~°∞Û KÕ™ê=∞O@∞#fl ™⁄=Ú‡‰õΩ
~°ã‘^Œ∞Å á¶⁄\’ HÍÑ‘Å∞.— qâı+¨"Õ∞=∞O>Ë P lÖÏ¡ HõÖˇHõì~ü D Ѩ^äŒHõO
L#fl`åkèHÍi x~îå~°∞QÍ xÅ|_ç, xiƒùu`À Ѩ^HŒä Íxfl J=∞Å∞ Ѩ~K° _« O» .
WOHÍ qâı+¨"Õ∞=∞O>Ë P ~å¢+ì̈ ѨOKå~Úf~å*ò =∞O„u „Ѩ*Ï "ÕkHõÖ’
J~Ú^Œ∞ QÆO@Å ¿ãѨ٠‰õÄ~˘Ûx Ѷ≤~åº^Œ∞Å∞ q#_»O, aèÖÏ¡~å
áê~°¡"≥∞O@s xÜ≥∂[Hõ =~°æO #∞Oz ZxflÔH·# „QÍg∞} âßY=$kú âßY
=∞O„u ‰õÄ~˘Ûx ™È+¨Öò P_ç\ò g∞^Œ [iy# K«~°ÛÖ’ áêÖÁæ#_»O.
J~Ú`Õ, ~°∂áêÜ«∞‰õΩ ÉÁ=∞‡ ÉÁ~°∞ã¨∂ L#fl>Ë¡ WO`«=~°‰Ωõ g∞~°∞ K«kq#
^ŒO`å ÉÁ=∂‡† ÉÁ~°∞ã¨∞ Hõ^äŒ q#O_ç. ™È+¨Öò P_ç\ò‰õΩ "≥o¡#"åix
~°≠ÖÏ=~ü „QÍ=∂kèHÍ~°∞Å∞ z`«Q˘æ\Ïì~∞° . ѨOKå~Úf JkèHÍ~°∞Å #∞Oz
iHÍ~°∞¤Å#∞ |Å=O`«OQÍ ÖÏHÀ¯"åeû =zÛOk. áœ~°"ÕkHõ g∞^Œ
„QÍ=∂kèHÍ~°∞Å∞, P_ç@~°¡ =∞^茺 =∂@Å Ü«Ú^•úÅ∞ [iQÍ~Ú. Ѩx
KÕ¿ã"åiH˜KÕÛ *ÏÉòHÍ~°∞¤Å∞ "åi =^ŒÌ ÖË=Ù. ѨOKå~Úf L^ÀºQÆ∞Å
=^ŒÌ L<åfl~Ú. P HÍ~°}OQÍ, HÍi‡‰õΩÅ∞ "åiH˜ ~å"åeû# ‰õÄbx
~å|@∞ìHÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. JkèHÍ~°∞Å∞, ^˘OQÆ =∞ã¨ì~ü~ÀÖòû ã¨$+≤ìOKå~°∞.
HÍi‡‰õΩÅ#∞ xÜ«∞q∞OK«‰Ωõ O_® Ü«∞O„`åÅ#∞ ѨÜ∂≥ yOK«_O» [iyOk.
Wxfl [~°y<å ‰õÄ_® „ѨÉ∞íè `Àfi^ÀºQÆ∞Å∞ ã¨ÇϨ HõiOK«_O» =Å¡ D =º=ã¨÷
"Õà¥◊ #¡ ∞HÀ=_»O QÆ=∞xOK«^yŒ # q[Ü«∞O. _èbç ¡ #∞Oz =ã¨∞#Î fl "å~°ÅÎ ∞,
POQÆ¡ Ѩ„uHõÖ’¡ =ã¨∞Î#fl "庙êÅÖ’ PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ D Ѩ^äŒHõO ÉÏQÍ
Ѩx KÕã¨∞ÎO^Œx, ™È+¨Öò P_ç\ò q[Ü«∞=O`«OQÍ [~°∞QÆ∞`ÀO^Œ<Õ
Jaè„áêÜ«∞O HõÅ∞QÆ∞`ÀOk. g
 Pi÷Hõ~°OQÆO
JÉèíºO`«~åÅ#∞ ѨijeOz, ã¨O^ÕǨÅ#∞ x=$uÎ KÕã≤, JkèHÍ~° "å}˜[º =~åæʼnõΩ ãÔ̈~·# tHõ∆}, J=QÍǨÏ#Å∞
Hõey¿ãÎ QÍx Ѩ~ÀHõ∆ Ѩ#∞flÅ q^è•#O J=∞Å∞ ã¨*Ï=ÙQÍ [~°QÆ^ŒO@∞<åfl~°∞ `«_H » =õ ∞à◊¡ q"ÕH±

l.Zãπ.\.˜ QÆ=∞ºO ZO`À ^Œ∂~°O

ZO`ÀHÍÅOQÍ Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞Î#fl Ѩ~ÀHõ∆ Ѩ#∞flÅ q^è•#OÃÑ·
'"≥Ú^Œ\ ˜ K«~åÛ Ñ¨„`åxfl— #=O|~ü 10# ~å„+¨ì Pi÷H=õ ∞O„`«∞Å ™êkèHÍ~°Hõ
Hõq∞\© q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∞_»O ^•fi~å "å}˜[º, áêi„âßq∞Hõ =~åæÖ’
WO`«HÍÅO L#fl L`«¯O~î°‰õΩ `≥~°kOz#>ˇ¡ÂOk. nxfl '"≥Ú^Œ\ ˜ K«~åÛ
Ѩ„`«O—QÍ ¿Ñ~˘¯#_»O QÆ=∞xOK«^ŒQÆæ q+¨Ü«∞O. "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ QÆ∂_£û
JO_£ ã¨sfiãπ \ÏH±û (l.Zãπ.\˜.) U q^èŒOQÍ LO_»É’`«∞Ok J<Õ
JOâ◊OÃÑ· ã¨O|Okè`«=~åæÅ "åiH˜, áœ~°∞ʼnõΩ H˘O`« ã¨=∂Kå~°O
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ ~å=_»O JǨfixOK«^ŒQÆæ Ѩi}Ï=∞O. J~Ú`Õ D
Ѩ„`«OÖ’x JOâßÅ∞ ˆH=ÅO ™êkèHÍiHõ Hõq∞\© KÕã≤# Hõã¨~°`«∞Î
Ѷ¨e`«"Õ∞#x, nxx „ѨÉèí∞`«fi q^è•#OQÍ ÉèÏqOK«‰õÄ_»^Œx ˆHO„^Œ
„ѨÉèí∞`«fiO =∂@QÍ, ˆHO„^Œ Ô~"≥#∂º HÍ~°º^Œi≈ #=O|~ü 11#
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ á¶êºÑπã≤ (ZѶπ.Z.Ñ≤.ã≤.ã≤.S.) ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ J<åfl~°∞.
Uk U"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H˜ D K«~åÛ Ñ¨„`åxfl Ѩ~ÀHõ∆ Ѩ#∞flÅ q^è•#OÖ’
~åÉ’`«∞#fl H©ÅHõ"∞≥ #ÿ ã¨O㨯~°}ʼnõΩ <åOk „Ѩ™êÎ=#QÍ ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û#∞.
K«~åÛѨ„`«OÖ’x JOâßÅ#∞ ѨijeOz#>ˇ¡Â`Õ l.Z<£.\˜.
q^è•#OÖ’ "åº\ò ã¨∂„`åÅ##∞ã¨iOz =ã¨∞Î=ÙÅ∞, ¿ã=Å#∞ XˆH
Q˘_»∞QÆ∞ H˜OkH˜ fã¨∞H˘KÕÛ „Ѩ„H˜Ü«∞QÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. J~Ú`Õ „Ѩã¨∞Î`«O
J=∞Å∞Ö’ L#fl ˆHO„^Œ Ãã<£"åº\ò (ã≤.W.Z<£.q.Z.\˜.) q^è•#OÖ’
=∂„`«"∞Õ "åº\ò ã¨∂„`åʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ =ã¨∞=Î ÙÅÃÑ· HÍx ¿ã=ÅÃÑH· Íx
K≥e¡Oz# Ѩ#∞flʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ iÉË\ò =iÎOKÕ q^è•#O J=∞Å∞Ö’
LOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ XHõ L`«ÊuÎ^•~°∞_»∞ =ã¨∞Î=Ù#∞ L`«ÊuÎ KÕã¨∞Î#fl
„Hõ=∞OÖ’ Ѩ#∞fl K≥e¡Oz# ¿ã=#∞ LѨÜ≥∂yOz#>ˇ¡Â`Õ =ã¨∞Î=ÙÃÑ·
K≥e¡OK«É’ÜÕ∞ Ѩ#∞flÖ’Oz ¿ã=ÃÑ· K≥e¡Oz# Ѩ#∞fl#∞ iÉË\òQÍ á⁄O^Õ
J=HÍâ◊O LOk. HÍx ~å„ëêìÅ∞ J=ÅOaã¨∞Î#fl "åº\ò q^è•#OÖ’ D
iÉË\ò ˆH=ÅO =ã¨∞Î=ÙÅÃÑ· K≥e¡Oz# Ѩ#∞flˆH Ѩiq∞`«O. WO^Œ∞‰õΩ
HÍ~°}O ~å„ëêìʼnõΩ ¿ã=ÅÃÑ· Ѩ#∞fl qkèOKÕ JkèHÍ~°O ÖËHõáÈ=_»"Õ∞.
D ã¨=∞㨺#∞ JkèQqÆ ∞OK«_®xH˜ H˘xfl ¿ã=ÅÃÑ· ¿ã"å Ѩ#∞fl#∞ qkèOKÕ
JkèHÍ~åÅ∞ ~å„ëêìʼnõΩ HõeÊOK«=Åã≤# J=ã¨~°O D Ѩ„`«OÖ’
QÆ∞iÎOK«|_çOk. WO^Œ∞HÀã¨O ~å*ϺOQÆ ã¨=~°} J=ã¨~°=∞x ‰õÄ_®
K«~åÛ Ñ¨„`«O QÆ∞iÎOzOk. J~Ú`Õ WѨÊ\˜Hˆ ~å¢+ì¨ „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ ¿ã=Å∞QÍ
ÉèÏqOѨ|_Õ H˘xfl ~°OQÍÅÃÑ· Ѩ#∞flÅ∞ qkèã¨∞Î<åfl~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
ã≤x=∂ÅÃÑ· q<À^ŒO Ѩ#∞fl, Ǩϟ@à◊√¡, HÍ~˘Êˆ~\ò Pã¨∞Ѩ„`«∞ÅÃÑ·
qÖÏã¨Ñ¨#∞fl qkèã¨∞Î<åfl~Ú. W"Õ H͉õΩO_® H˘xfl W`«~° Ѩ#∞flÅ∞
(L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ QÆ∞„~°Ñ¨ÊO^•ÅÃÑ· Ѩ#∞fl) qkèã¨∞Î<åfl~Ú. l.Zãπ.\˜.
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
q^è•#OÖ’ WÖÏO\˜ qq^èŒ~°HÍŠѨ#∞flÅ#∞ qb#O KÕã≤ qãÎ̈ $`«"≥∞ÿ#
Ѩ#∞flÅ q^è•<åxfl „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ@ìÉ’`«∞#fl@∞ì `≥Å∞ã¨∞#Î flk. qq^èŒ Ñ¨#∞flÅ#∞
qb#O KÕÜ∞« _®xH˜ 'Ѩ#∞fl g∞^Œ Ѩ#∞fl ÉèÏ~°O— `˘ÅyOK«_O» =ÚYº"≥∞#ÿ
¿ÇÏ`«∞=ÙQÍ Pi÷Hõ xѨÙ}∞Å∞ q=~°} Wã¨∞<Î åfl~°∞. J~Ú`Õ K«~åÛ Ñ¨„`åÖ’¡
'ˆHO„^Œ l.Zãπ.\˜—, '~å¢+¨ì l.Zãπ.\˜.— J<Õ ^ŒfiO^Œfi l.Zãπ.\˜.
LO@∞O^Œx ã¨Ê+¨Oì KÕâß~°∞. WO^Œ∞‰õΩ „Ѩ^•è # HÍ~°}OQÍ Hˆ O„^Œ, ~å„ëêìÅ
=∞^躌 <≥ÅH˘x L#fl ÃÑ_¶ ~» Ö° ò ã¨O|O^èOŒ Jx ¿Ñ~˘¯Ok. nx HÍ~°}OQÍ
Hˆ O„^Œ ѨikèÖ’H˜ =KÕÛ ¿ã=Å∞ ÖËHõ L`«Ê`«∞ÅÎ ÃÑ· qkèOѨ|_ç# Ѩ#∞flÅ#∞
Ѩ#∞fl K≥e¡OѨÙ^•~°∞_»∞ ~å¢+¨ì l.Zãπ.\˜. ÃÑ·# Hõ>Ëì Ѩ#∞flÖ’Oz
q∞#Ǩ~ÚOѨ٠HÀˆ~ J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. J^Õ q^èŒOQÍ ~å„+ì̈ l.Zãπ.\˜.
ÃÑ· Hõ>Ëì Ѩ#∞fl#∞, ˆHO„^Œ l.Zãπ.\˜. Ö’Oz q∞#Ǩ~ÚOK«∞HÀ=_®xH˜
gÅ∞ ÖË^Œ∞. D HÀ}O #∞Oz K«∂ã≤#>ˇ¡Â`Õ Ju =ÚYº"≥∞ÿ# 'Ѩ#∞flÃÑ·
Ѩ#∞fl ÉèÏ~°O— `˘ÅyOѨ٠ã¨=∞㨺 ѨÓiÎQÍ `˘ÅQÆ#>Ë.ì ÃÑ_¶ ~» Ö° ò ~å*ϺOQÆ
q^è•#OÖ’ Wk ™ê^茺O HÍxѨx. D HÍ~°}OQÍ l.Zãπ.\˜.Ö’
x~°~‚ ÚOK«É’ÜÕ∞ Ѩ#∞fl ~ˆ @∞ Ju H©ÅHõOQÍ =∂~°É’`«∞Ok. xѨÙ}∞Å∞
"≥e|∞K«∞Û`«∞#fl Jaè„áêÜ«∂Å#∞ „HÀ_ôHõiOz#>ˇ¡Â`Õ D ˆ~@∞ Ѩ^ŒÇ¨~°∞
ÖËHõ Ѩ^≥Ìxq∞k âß`«O LO_Õ ã¨∂K«#Å∞ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. J~Ú`Õ D
ˆ~@∞x ˆHO„^Œ ~å„+¨ì „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ K≥iã¨QÆOQÍ qkèOK«_»"Õ∞ #∂`«#
l.Zãπ.\˜. q^è•#=∞x TÇ≤ÏOK«=K«∞Û. JO>Ë XHõ Ѩ#∞fl K≥e¡OѨÙ
^•~°∞_»∞ XHõ "åºáê~° ÖÏ"å^Õq x~°fiÇ≤ÏOz#ѨÙ_»∞ ˆHO„^Œ l.Zãπ.\˜.,
~å„+¨ì l.Zãπ.\˜.Å#∞ qxÜ≥∂QÆ^•~°∞_ç #∞Oz ~å|@ì=Åã≤ LO@∞Ok.
D q^è•#O ~Ô O_»∞ "åºáê~° ã¨Oã¨Å÷ =∞^躌 # [iˆQ "å}˜[º ÖÏ"å^ÕgÅ
q+¨Ü«∞OÖ’ PǨfixOK«^Œy#^≥·#ѨÊ\˜H˜ qxÜ≥∂QÆ^•~°∞_ç`À [i¿Ñ
ÖÏ"å^ÕgÅÃÑ· H˘O`« „Ѩu‰õÄÅ „ѨÉèÏ"åxfl K«∂¿Ñ J=HÍâ◊O LOk.
WO^Œ∞‰õΩ „Ѩ^è•#OQÍ qxÜ≥∂QÆ^•~°∞Å „Ѩuã¨ÊO^Œ#, Ѩ#∞flÅ∞ K≥e¡OKÕ
^Œ$HõÊ^äŒO HÍ~°}ÏÅ∞QÍ K≥ѨCHÀ=K«∞Û.
qxÜ≥∂QÆ^•~°∞Å∞ Ѩ^ŒÇ¨~°∞ ÖËHõ Ѩ^≥Ìxq∞k âß`«O Ѩ#∞fl#∞
ÉèíiOѨ~åx ÉèÏ~°OQÍ ÉèÏqOKÕ J=HÍâ◊O LOk. JO^Œ∞=Å¡ ÖÏ"å^Õg
ʼnõΩ aÅ∞¡Å∞ WKÕÛ ã¨OYº `«yæáÈ=_»O, P q^èŒOQÍ J=∞‡HÍÅ∞, ¿ã=Å
qÅ∞=Å#∞ `«yæOz K«∂Ѩ_»O [~°∞QÆ=K«∞Û. „Ѩã¨∞Î`«O J=∞Å∞Ö’ L#fl
"åº\ò q^è•#OÖ’ ‰õÄ_® D ^èÀ~°}˜ Hõ#Ѩ_∞» `«∞#flk. l.Zãπ.\˜. ‰õÄ_®
"åº\ò ã¨∂„`åÅHõ#∞QÆ∞}OQÍ qkèOKÕ Ñ¨#∞fl HÍ|\ì̃ D ^èÀ~°}˜x P
q^è•#OÖ’ ‰õÄ_® "åºáê~° =~åæÅ∞ J=ÅOaOKÕ J=HÍâ◊O LOk.
WѨÊ\˜ =~°‰õΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ L#fl ã¨=∂Kå~°O „ѨHÍ~°O
15
 Pi÷Hõ~°OQÆO
=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ <åÅ∞QÆ∞ *Ïa`åÅ∞QÍ qÉèílOz, XHõ =ã¨∞Î=ÙÃÑ· Jxfl
~å„ëêìÖ’¡ XˆH Ѩ#∞fl ˆ~@∞#∞ qkèOK«É’`«∞#fl@∞ì `≥Å∞™ÈÎOk. J^Õ
q^èŒOQÍ Ñ¨#∞fl q∞#Ǩ~ÚOѨ٠*Ïa`åÖ’ LO_Õ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ‰õÄ_®
Jxfl ~å„ëêìÅ JOwHÍ~°O`À ~°∂á⁄OkOK«|_»∞`«∞O^Œx `≥Å∞™ÈÎOk.
JǨ~° ^è•<åºÅ∞ `«‰õΩ¯= ˆ~@∞ *Ïa`åÖ’ LO_Õ J=HÍâ◊O LOk.
|OQÍ~°O, "≥O_çÃÑ· Ju `«‰õΩ¯= „Ѩ`ÕºHõ Ѩ#∞fl LO_»É’`«∞Ok.
WO^è<Œ åÅ∞ (ÃÑ„\’Öò, _ôlÖò "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q), =∞`«∞áÎ êhÜ«∂Å∞ l.Zãπ.\˜.
Ѩikè ɡ·@ LO\ÏÜ«∞x K«~åÛ Ñ¨„`«OÖ’ ¿Ñ~˘¯#|_çOk. JO>Ë D
=ã¨∞=Î ÙÅ#∞ J=∞‡HõO ÖËHõ ¿ã=Ö’ U^≥#· ~°∂ѨOÖ’ qxÜ≥∂yOz#>ˇ`¡ Õ
"åº\ò ã¨∂„`«O „ѨHÍ~°OQÍ Ñ¨#∞fl K≥e¡OѨÙ^•~°∞_»∞ iÉË\ò á⁄O^Õ
J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. D HÍ~°}OQÍ "å}˜[º=~åæÅ∞ D q^è•#OÃÑ·
JÉèíºO`«~åÅ∞ =ºHõÎO KÕã¨∞Î<åfl~Ú. WO^èŒ<åÅ#∞ ~°"å}Ï ã¨O|Okè`«
¿ã=Ö’ qxÜ≥∂yã¨∂Î ¿ã"å Ѩ#∞fl#∞ K≥e¡ã¨∞Î#flO^Œ∞=Å¡ l.Z<£.\˜.
ѨikèÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~åHõáÈ=_»O JÉèíºO`«~åxH˜ =ÚYº HÍ~°}OQÍ
Hõ#|_»∞`«∞#flk. <åK«∞~°Öò Qͺãπ q+¨Ü∞« OÖ’ WOHÍ ZÖÏO\˜ x~°Ü ‚ ∞« O
fã¨∞HÀÖË^Œx JkèHÍ~° =~åæÅ∞ JO@∞<åfl~Ú. JÖψQ =∞`«∞ΠѨ^•~å÷Å∞
ˆH=ÅO ¿ãqOK«_®xˆH H͉õΩO_® B+¨^èŒ, ™œO^Œ~°º ™ê^èŒ<åÅ L`«ÊuÎÖ’
‰õÄ_® qiqQÍ LѨÜ≥∂yã¨∞Î#O^Œ∞=Å¡ l.Zãπ.\˜. ѨikèÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ
~å"åÅx XHõ "å^Œ#Œ |ÅOQÍ q#Ѩ_∞» `ÀOk. D JOâ◊OÃÑ· ™êkèHÍiHõ
Hõq∞\© ^Œ$+≤ì™êiOz#@∞ì JkèHÍ~°=~åæÅ ^•fi~å `≥Å∞™ÈÎOk.
D K«~åÛ Ñ¨„`«OÖ’ JO`«~ü ~å¢+ì̈ ÖÏ"å^ÕgÅÃÑ· J=ÅOaOKÕ
Ѩ#∞fl q^è•#OÖ’ XHõ #∂`«# áÈHõ_» „Ѩã¨∞Êù@OQÍ Hõ#|_»∞`ÀOk.
„Ѩã¨∞Î`«O L#fl ÃãO„@Öò ¿ãÖòû \ϺH±û K«@ìO (ã≤.Zãπ.\˜.) „ѨHÍ~°O
J=∞‡HõÑÙ¨ XѨÊO^ŒO ^•fi~å ã¨~‰° Ωõ Å ~°"å}Ï „áê~°OÉè=í ∞~Ú# ~å„ëêìxH˜
Ѩ#∞fl qkèOKÕ JkèHÍ~°O LOk. D ã¨∂„`åxH˜ aè#flOQÍ l.Zãπ.\˜.Ö’
=ã¨∞Î=ÙÅ∞ HÍx, ¿ã=Å∞ HÍx U ~å„+ì̈OÖ’ qxÜ≥∂yOѨ|_»`åÜ≥∂ P
~å„+ì̈O =∂„`«"Õ∞ Ѩ#∞fl qkèOKÕ JkèHÍ~åxfl á⁄O^Œ∞`«∞Ok. JO>Ë
'Pil<£— ã¨∂„`åxH˜ aè#flOQÍ '_≥ã<ì≤ +Õ <¨ —£ ã¨∂„`«O J=∞Å∞Ö’H˜ =ã¨∞OÎ k.
D ã¨∂„`«O Ѩ~ÀHõ∆ Ѩ#∞flÅ q^è•#OÖ’ Ju =∞øeHõ"∞≥ #ÿ , ¿ÇÏ`«∞|^Œ"ú ∞≥ #ÿ
ã¨∂„`«O. Ѩ#∞fl ÉèÏ~°O qxÜ≥∂QÆ^•~°∞_»∞ "≥∂Ü«∂e J<Õ^Õ D ã¨∂„`«O
™ê~åOâ◊O. ã¨O㨯~°} kâ◊QÍ Wk KåÖÏ H©ÅHõ"≥∞ÿ#^Œx ÉèÏqOK«=K«∞Û.
J~Ú`Õ D q+¨Ü«∞OÖ’ ~å„ëêìÅ∞ H˘xfl ã¨O^ÕǨÅ∞ "≥e|∞zÛ#@∞ì
`≥Å∞™ÈÎOk. WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O WѨÊ\˜ =~°‰Ωõ áêi„âßq∞HõOQÍ Jaè=$kú
K≥Ok# ~å„ëêìÅ∞ (L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ `«q∞à◊<å_»∞, =∞Ǩ~å„+ì̈, QÆ∞[~å`ü)
Pil<£ ã¨∂„`«O „ѨHÍ~°OQÍ ã≤.Zãπ.\˜. K«@ìO H˜O^Œ K≥ѨCHÀ`«y#
P^•Ü«∞O á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú. ~åÉ’ÜÕ∞ _≥ã≤ì<Õ+¨<£ ã¨∂„`«O „ѨHÍ~°OQÍ
=ã¨∞Î=ÙÅ∞, ¿ã=Å∞ qxÜ≥∂yOѨ|_Õ ~å„ëêìÅ∞ =∂„`«"Õ∞ P^•Ü«∞O
á⁄O^Õ J=HÍâ◊O LOk. WO^Œ∞‰õΩ ã¨=∂^è•#OQÍ K«~åÛ Ñ¨„`«OÖ’
ã≤.Zãπ.\˜. ™ê÷#OÖ’ S.l.Zãπ.\˜. „Ѩ"Õâ◊ ÃÑ@ì|_»∞`«∞O^Œx, nx
„ѨHÍ~°OQÍ ZQÆ∞=∞u KÕã∞¨ #Î fl ~å„ëêìxH˜, kQÆ∞=∞u KÕã∞¨ ‰õΩ#fl ~å„ëêìʼnõΩ
Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fiO ™ê÷ÑO≤ K«É’ÜÕ∞ =º=ã¨÷ Ѩ#∞fl K≥eO¡ ѨÙÖ’x =º`庙êxfl
ÉèísÎ KÕã¨∞ÎO^Œx ¿Ñ~˘¯#flk. WO^Œ∞HÀã¨O P ˆHO„^Œ ã¨Oã¨÷ XHõ x*Ï~Úf
Hõey# „É’Hõ~üQÍ =º=ǨÏiã¨∞ÎO^Œx K«~åÛ Ñ¨„`«O ¿Ñ~˘¯#flk. nxH˜
ã¨O|OkèOz# „Ѩ„H˜Ü∞« q=~åÅ∞ K«~åÛ Ñ¨„`«OÖ’ ã¨∂Å÷ OQÍ L<åfl~Ú.
D q+¨Ü«∞OÃÑ· L^ŒÇ¨Ï~°}Å`À ‰õÄ_ç# q=~°}Å∞ ÅÉèíº"≥∞ÿ`Õ `«Ñ¨Ê
16 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
Ѩ#∞fl K≥e¡OѨÙ^•~°∞Å∞ HÍx, Ѩ#∞fl JkèHÍ~°∞Å∞ HÍx J~°÷O KÕã¨∞H˘<Õ
J=HÍâ◊O ÖË^∞Œ . K«~åÛ „Ѩ`åÖ’¡ =∂„`«O D q^è•<åxH˜ ã¨O|OkèOz#
J#∞‰õÄÅ JOâßÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ ‰õΩ¡ÑÎ̈OQÍ ¿Ñ~˘¯x =ÚyOKå~°∞.
D K«~åÛ Ñ¨„`«OÖ’ z#fl "åºáê~° ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ H˘xfl "≥ã∞¨ Å∞ÉÏ@∞¡
HõeÊã¨∞Î#fl@∞ì ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. „Ѩã¨∞Î`«O "åº\ò q^è•#OÖ’ L#fl J~Ú^Œ∞
ÅHõ∆Å @~Àfl=~ü Ѩikèx 10 ÅHõ∆ʼnõΩ ÃÑOK«∞`«∞#fl@∞ì ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
nx Ѷ¨e`«OQÍ 10 ÅHõ∆Å֒Ѩ٠@~Àfl=~ü Hõey# "åºáê~° ã¨Oã¨÷Å∞
il¿ãì+¨<£ KÕã¨∞HÀ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. Ѩ#∞fl ‰õÄ_® K≥e¡OK«#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
50 ÅHõ∆Å @~Àfl=~ü‰õΩ q∞OK«x "åºáê~° ã¨Oã¨÷Å∞ HÍOáÈl+¨<£ 㑯O
„ѨHÍ~°OQÍ J~° âß`«O `«Q‰æÆ Ωõ O_® Ѩ#∞fl K≥eO¡ Kåeû LO@∞Ok. J~Ú`Õ
ˆHO„^Œ l.Zãπ.\˜. q+¨Ü«∞OÖ’ D ã¨_»eOѨÙ#∞ 1.50 HÀ@¡ @~Àfl=~ü
Hõey# "åºáê~° ã¨Oã¨÷ʼnõΩ/L`«ÊuÎ^•~°∞ʼnõΩ =iÎOѨ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. nx
Ѷ¨e`«OQÍ z#fl, =∞^茺`«~°QÆu "åºáê~° ã¨Oã¨÷ʼnõΩ/L`«ÊuÎ^•~°∞ʼnõΩ
Ѩ#∞fl K≥e¡OѨÙÅ x~°fiǨÏ}HõÜÕ∞º Y~°∞Û, ÉèÏ~°O `«QÆæ=K«∞Û. HÍx ˆHO„^Œ
l.Zãπ.\˜. Ѩikè i>ËÖò™ê÷~Ú =~°‰õΩ J=∞Å∞Ö’H˜ =ã¨∞Î#fl <ÕѨ^䌺OÖ’
q∞#Ǩ  ~ÚOѨ ٠Ѩ i kè Ö ’x =º`åºã¨ O J=∞Å∞Ѩ ~ ° O QÍ H˘O`«
QÆO^Œ~°QÀàÏxH˜ ^•i f¿ã J=HÍâ◊O LOk. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi âßYÅ
PkèÑ`¨ º« O i>ˇÖÿ ò ^Œâ◊ =~°‰Ωõ qã¨iÎ OK«_O» ~å„ëêìʼnõΩ ~°∞zOK«_O» ÖË^xŒ
`≥Å∞™ÈÎOk. D JOâ◊OÃÑ· WOHÍ H˘O`« J^躌 Ü«∞#O [~°Q=Æ Åã≤ LOk.
Z<Àfl J=~À^è•Å∞, ã¨Oâ◊Ü∂« Å∞
^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ Ñ¨~ÀHõ∆ Ѩ#∞fl q^è•#OÖ’ ~åÉ’ÜÕ∞ ã¨=¸Å"≥∞ÿ#
=∂~°∞Ê#∞ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ Ѩ^ŒúuÖ’ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì_»O `«Ñ¨Êxã¨i. "≥Ú^Œ\ ˜
K«~åÛ Ñ¨„`«O l.Zãπ.\˜.Ö’x H˘xfl JOâßÅx =∂„`«"Õ∞ „Ѩ™êÎqOz
Z<Àfl ã¨Oâ◊Ü«∂ʼnõΩ `≥~° ÖËÑ≤Ok. =ÚYºOQÍ Ñ¨#∞fl ˆ~@∞ q+¨Ü«∞O
JO^Œi TǨψH =kÖËã≤Ok. D #∂`«# q^è•#OÖ’ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO
Pnè#OÖ’ ѨxKÕã¨∞Î#fl ÃãO„@Öò ZH±ûÃã·*ò, ã¨sfiã¨∞ \ϺH±û âßY Ѩikè
i>ËÖò "åºáê~° ã¨Oã¨÷Å =~°‰õΩ ‰õÄ_® =iÎã¨∞ÎOk. JO>Ë ~åÉ’ÜÕ∞
HÍÅOÖ’ ˆH=ÅO L`«ÊuÎ^•~°∞ÖË H͉õΩO_® "å}˜[º ÖÏ"å^ÕgÅÖ’x
qq^èŒ ^Œâ◊ÅÖ’ ÖÏ"å^ÕgÅ∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl ã¨Oã¨÷Å∞ ˆHO„^Œ, ~å¢+ì̈ Ѩ~ÀHõ∆
Ѩ#∞flÅ âßYʼnõΩ ["å|∞^•i HÍ=Åã≤ LO@∞Ok. P HÍ~°}OQÍ
Ѩ#∞fl K≥e¡OѨ٠x~°fiǨÏ} Y~°∞ÛÅ ÉèÏ~°O ÃÑiˆQ J=HÍâ◊O LOk. D
ã¨O㨯~°}‰õΩ ã¨O|OkèOz# „Ѩ„H˜Ü«∞Åhfl (=Ú™ê~Ú^• K«@ìO
~°∂ѨHõÅÊ#, J=∞Å∞‰õΩ ã¨O|OkèOz# ~°∂Öòû, xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å∞,
á¶ê~°OÅ∞ =ÔQ·~å) ™êkèHÍiHõ Hõq∞\©, ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO Jnè#OÖ’<Õ
#_»∞ã¨∞Î<åfl~Ú. D =Ú™ê~Ú^•Å#∞ ~å„ëêìÅH˜zÛ ˆH=ÅO J=∞Å∞‰õΩ
ã¨O|OkèOz# H˘xfl z#fl ã¨=~°}Å`À „Ѩ"Õâ◊ÃÑ>Ëì kâ◊QÍ „Ѩܫ∞`åflÅ∞
™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. JO^Œ∞ˆH ~å„ëêìÅÖ’ ã¨O|Okè`« JkèHÍ~°∞ʼnõΩ QÍx
"å}˜[º =~åæʼnõΩ HÍx ~åÉ’ÜÕ∞ #∂`«# q^è•#OÃÑ· `«fi~°QÍ J=QÍǨÏ#
U~°Ê_»_®xH˜ J=HÍâ◊O HõÅ∞QÆÖË^Œ∞. ~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÖ’¡ ‰õÄ_® "åºáê~°
"å}˜[º =~åæʼnõΩ, ~å¢+ì̈ „ѨÉèí∞`«fiO Jnè#OÖ’x Ѩ#∞flÅ âßYʼnõΩ
J=QÍǨÏ# HõeÊOKÕ ÉÏ^茺`« Z‰õΩ¯=QÍ ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fi âßYʼnõΩ
LO_»É’`«∞Ok. W^Õ H͉õΩO_® l.Zãπ.\˜. q^è•#OÖ’ "åºáê~° ã¨Oã¨Å÷
il„¿ã+ì <¨ Å£ ∞ W<£H"õ ∞£ \ϺH±û âßYKÕ *ÏsKÕÜ∞« |_ç# áê<£HÍ~ü¤ P^è•~°OQÍ
LO@∞O^Œx, ˆHO„^Œ, ~å¢+ì̈ Ѩ~ÀHõ∆ Ѩ#∞flÅ âßYÅ =∞^茺# ã¨=∂Kå~°
=∂iÊ_ç P^è•~°OQÍ K«@ìO J=∞Å∞, Ѩ#∞fl ZQÆ"Õ`« JiHõ@ì_»O ÖÏO\˜
 Jaè=$kú – K«~°Û
=∞# ~å¢+ì̈OÖ’, ^Õâ◊OÖ’ J=∞Å=Ù`«∞#fl q^è•<åÅ HÍ~°}OQÍ `«=∞ rq`åÅ#∞, |`«∞‰õΩ^≥~°∞=Ù#∞ HÀÖ’Ê~Ú,
x~åfiã≤`«∞Å∞QÍ =∂~°∞`«∞#fl ÅHõ∆ÖÏk =∞Ok „Ѩ[ŠѨiã≤÷ux q=iã¨∞Î<åfl~°∞ ѨÙÅ∞QÆ∞A˚ ã¨∞~ ˆ +π

áêi„âßq∞Hõ ÉÏxã¨`fi« O ~åÉ’`«∞#fl^•?

Jaè=$kú KÕÜ«∞_®xH˜ ~å[H©Ü«∂ÅÖ’H˜ =KåÛ=∞x „Ѩ*Ï
„Ѩux^è∞Œ ÅO^Œ~∂° Ѩ^Õ Ñ¨^Õ K≥|∞`«∞#fl =∂@. Jaè=$kú JO>Ë Uq∞\˜?
Jaè=$kú Z=iHÀã¨O? [~°∞QÆ∞`«∞#fl Jaè=$kú Uq∞\˜? Jaè=$kú
„ѨÉèÏ=O Z=iÃÑ· Ѩ_»∞`«∞#flk? J<Õk =∞#O^Œi =ÚO^Œ∞#fl „Ѩâ◊fl.
=∞#O 10= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõÅ∞ ѨÓiÎ KÕã¨∞H˘x 11= ѨOK«=~°¬
„Ѩ}ÏoHõ z=i JOHõOÖ’ L<åflO. XH˘¯Hõ¯ „Ѩ}ÏoHõÖ’ XHÀ¯ JOâßxH˜
„ѨÉèí∞`«fiO „áê^è•#º`« WzÛOk. J~Ú`Õ J~°"≥· =¸_ÕO_»∞¡ xO_ç#
ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ 'Jaè=$kú—H˘Hõ H˘`«Î x~°fiK«#O ѨÙ@∞ìH˘zÛOk.
'Jaè=$kú— JO>Ë q^èŒfiOã¨O, q<åâ◊#O ÖË^• |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ
„ѨÜ≥∂[#OQÍ Hõ#|_»∞`ÀOk. [iy# Jaè=$kú ZO`«=~°‰õΩ Jx
Ѩije¿ãÎ JuÃÑ^ŒÌ =º=™êÜ«∞ ^Õâ◊OÖ’ ^ÕâßxH˜ "≥<≥fl=ÚÔH·# Ô~·`«∞,
Éèí∂q∞x `«# `«e¡ HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ 'Éèí∂=∂`«—QÍ P~åkèOKÕ Ô~·`«∞,
h‰õΩ Éèí∂q∞ HÍ"åÖÏ „áê}O HÍ"åÖÏ Jx J_çy`Õ, 'Éèí∂"Õ∞— HÍ"åe
J<Õ ~Ô `· ∞« – =º=™êÜ«∞O JO>Ë qã¨∞QÆ∞K≥Ok, D Éè∂í q∞x #=Ú‡‰õΩO>Ë
<Õ#∞ |`«HÖõ #Ë ∞, U HõOÃÑh ^ŒQ~æÆ ° Ãã‰õĺi\© QÍ~°∞Q¤ Í<À, "åKü"∞≥ <£QÍ<À
HÍѨÖÏ LO>Ë QÆ_»záÈ`«∞Ok. Ô~O_»∞ "ÕÖ’, =¸_»∞ "ÕÖ’ XHõ@=
`ÕnHõÖÏ¡ r`«O =ã¨∞ÎO^Œ<Õ ã≤÷uH˜ =∞# Jaè=$kú kQÆ*ÏiOk. WOH˘Hõ
J_»∞QÆ∞ =ÚO^Œ∞ˆHã≤ Zxq∞k QÆO@ŠѨxHÀã¨O KÕã≤# áÈ~å@OÖ’
~°HõÎO zOkOz, *ˇ·Å∞ rq`«O QÆ_çÑ≤, „áê}ÏÅiÊOz ™êkèOK«∞‰õΩ#fl
'HÍi‡‰õΩÅ ã¨OˆH∆=∞— ǨωõΩ¯Å∞, |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhʼnõΩ Ѩ}OQÍ ÃÑ\˜ì
HõOÃÑhÖ’¡ ÉÏxã¨Å∞QÍ =∂ˆ~Û ã≤u÷ H˜ =∞# Jaè=$kú ã¨OHˆ `åÅ∞ ã¨Ê+¨Oì QÍ
Hõ#|~°∞ã¨∞Î<åfl~Ú.
K«~°ºÅ∞ LO\ÏÜ«∞x `≥Å∞™ÈÎOk. WO^Œ∞HÀã¨O ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞
JO^ŒiH˜ LѨÜ∂≥ QÆ|_Õ HõOѨӺ@~ü ™êѶ"ìπ ~Õ ü ‰õÄ_® JOkOK«∞`«∞#fl@∞¡
„ѨHõ\ ˜OzOk. l.Zãπ.\˜.x U„Ñ≤Öò ÖË^• E<£ 2010Ö’ „Ѩ"Õâ◊
ÃÑ_»∞`«∞#fl@∞ì Hˆ O„^Œ Pi÷Hõ =∞O„u J^Õ Ñ¨xQÍ „ѨH\õ 㘠∞¨ <Î åfl~°∞. J~Ú`Õ
XHõ H˘`«Î Ѩ#∞flÅ q^è•<åxfl „Ѩ"Õâ◊ ÃÑ@ì_»OÖ’ ã¨"åà◊¡#∞ WO`« `«‰õΩ¯=
=º=kèÖ’ JkèQÆq∞OK«_»O J#∞=∂<åã¨Ê^ŒO. Jxfl\˜HõO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ
H˘xfl ~å„ëêìÅ∞ l.Zãπ.\˜. „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ\ì̃# ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ U~°Ê_ç# ~Ô "≥#∂º
Ö’@∞ ÉèísÎ q+¨Ü«∞OÖ’ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# Ǩg∞Å∞ HÀ~°∞`«∞#fl@∞¡ `≥Å∞™ÈÎOk.
D JOâßxfl 13= Pi÷Hõ ã¨OѶ¨∂xH˜ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO x"ÕkOK«=Åã≤
LO@∞Ok. ~å„ëêìʼnõΩ ¿ã=ÅÃÑ· Ѩ#∞fl "Õ¿ã JkèHÍ~°O ~å*ϺOQÆ ã¨=~°}
^•fi~å =∂„`«"Õ∞ ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. WO^Œ∞‰õΩ `«y# K«~°ºÅ∞ KÕѨ\ ˜ì
U„Ñ≤Öò 2010 ֒ѨŠѨÓiÎ KÕÜ∞« =Åã≤ LO@∞Ok. Jxfl\˜HOõ >Ë q∞Oz
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
WOH˘OK≥O xt`«OQÍ Ñ¨ije¿ãÎ =∞# ã¨O㨯 $u áêâßÛ`«º
ã¨O㨯 $uQÍ =∂~°∞Û`«∞O>Ë, Z=~°~Ú`Õ ^Õâßxfl H˘Å¡Q˘@∞ì‰õΩ
áÈ`«∞<åfl~°x, *ÏuÜ«∂=`«∂Î áÈ~å_ç ÉèÏ~°`« QÆ_»¤ #∞O_ç "≥à◊¡Q˘\Ïì"≥∂
J^Õ QÆ_»¤ÃÑ·H˜ Láêkè HõÅÊ# ¿Ñ~°∞`À\˜, „Ѩ`ÕºHõ Pi÷Hõ =∞O_»ÖÏÅ
(Ãã*ò) ~°∂ѨOÖ’, ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ Ѩ~å~Ú áêʼnõΩÅ ÃÑ`«Î#O
„áê~°OÉèí"≥∞ÿ =∞iO`« "ÕQÆO`À qãÎ̈iOK«É’`ÀOk.
ã¨OѨ^Œ L#fl KÀ@ÖÏ¡ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ QÆ^ŒÌÅ∞ "åe
áÈ`«∞<åfl~Ú. „Ѩ[Å∞ `«=∞ Éèí∂=ÚÅ HÀã¨O L^Œºq∞¿ãÎ Ãã·xHõ K«~°ºÅ‰õΩ
‰õÄ_® "≥#∞HÍ_»‰Ωõ O_®, ~°HÑÎõ Ù¨ >Ë~∞° Å∞ áêiOK«_®xH˜ „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ U"≥<· å
㨈~ "≥#∞HÍ_»_»O ÖË^Œ∞. PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’x QÆOQÆ=~°O, ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖò
Ö’x #Ok„QÍO, ã≤OQÆ∂~°∞Å∞ WO^Œ∞‰õΩ xÅ∞"≥`«∞Î ™êH∆ͺÅ∞.
~å¢+ì̈OÖ’ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# [~°∞QÆ∞`«∞#fl D q^èŒfiOã¨O Jaè=$kú,
Láêkè ¿Ñ~°∞`À [~°∞QÆ∞`«∞O_»_O» =Å# „Ѩ[Å #∞O_ç, ÉÏkè`∞« Å #∞O_ç
„ѨuѶ∞¨ @# ~å‰õΩO_® „ѨÉ∞íè `«fiO *Ï„QÆ`Ϋ Ѩ_∞» `ÀOk. J~°"·≥ ã¨O=`«û~åÅ
áêÅ#Ö’ WѨÊ\˜=~°‰Ωõ P~°∞ HÀ@¡ =∞Ok x~åfiã≤`∞« Å∞ HÍQÍ, W@∞=O\˜
Jaè=$kú q^è•<åÅ =Å# ~åÉ’ÜÕ∞ W~°"≥· ã¨O=`«û~åÅÖ’ ^Õâ◊OÖ’
20 #∞O_ç 40 HÀ@¡ =∞Ok x~åfiã≤`«∞Å=Ù`å~°x JOK«<å. D
q+¨Ü«∂xfl Jxfl =~åæÅ"å~°∞ UHÍaè„áêÜ«∞O`À JOwHõiã¨∞Î<åfl~°∞.
=∞# ~å¢+ì̈OÖ’ L#fl ã¨OѨ^ŒÃÑ·# |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ áêQÆ Ñ¨_çOk.
D HõOÃÑhÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ H˘`«Î H˘`«Î q^è•<åÅ∞
fã¨∞H˘ã¨∂Î, J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨC_»ÖÏ¡ XHõ L`«Î~°∞fi *Ïs KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
ZHõ¯_»|_ç`Õ JHõ¯_» Éè∂í ¿ãHõ~}° [~°∞QÆ∞`ÀOk. Éè∂í ¿ãHõ~}° q+¨Ü∞« OÖ’
"å}˜[º =~åæÅ`À „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ Ѩ^uúŒ Ö’ Jaè„áêÜ«∞¿ãHõ~}° [~°∞Ѩ=Åã≤
LOk. JO`Õ H͉õΩO_® JkèHÍ~°, "å}˜[º =~åæʼnõΩ tHõ∆}, J=QÍǨÏ#
HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ KÕѨ@ì=Åã≤ LO@∞Ok. g@xflO\˜x ѨiQÆ}#Ö’H˜
fã¨∞‰õΩO>Ë l.Zãπ.\˜. „Ѩ"âÕ ◊ ÃÑ@ì_®xH˜ q∞ye# ã¨=∞Ü«∞O Ju`«‰Ωõ ¯=
Jx KåÖÏ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞™ÈÎOk. ~å¢+¨ìOÖ’ "åº\ò q^è•<åxfl
~°∂á⁄OkOz, „Ѩ"âÕ ◊ ÃÑ@ì_O» Ö’ ~°K~« Ú`« QÆ_Oç z# J#∞Éè=í O ^Œ$ëêì º,
l.Zãπ.\˜. HÍ~°º~°∂ѨO ^•ÅÛ_®xH˜ ˆHO„^ŒO x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ#fl _≥_£Öˇ·<£
„Ѩ"åǨxH˜ Z^Œ∞s`« ÖÏO\˜^Œh, J™ê^茺=∞h ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞.
ã¨Oâ◊Ü«∂Å∞ x=$uÎ KÕÜ«∞‰õΩO_® J=QÍǨÏ# HõeÊOK«‰õΩO_®,
x~°‚~ÚOz# `ÕnˆH l.Zãπ.\˜. „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ì̃`Õ PtOz# ã¨`«Êùe`åÅ∞
~åHõáÈ=K«∞Û. J\Ï¡ KÕ¿ãÎ '`åO|∞ÖÏeKåÛ#∞ `«#∞fl‰õΩ Kå=O_ç— J#fl@∞ì
LO@∞Ok. g
17
 Jaè=$kú – K«~°Û
„ѨÉèí∞`«fiO KåÖÏ L^•~°OQÍ „Ѩ=iΙÈÎOk. „a\˜+π áêʼnõΩÅ∞ fã¨∞‰õΩ
=zÛ# Éèí∂¿ãHõ~°} K«@ìO 1894 WѨÊ\˜H© J=∞Å=Ù`ÀOk. P<å_»∞
~À_»∞,¡ ~Ô Ö· fiË Öˇ#· ∞¡, q^Œ∞º`ü ã¨OÎ ÉèÏÅ∞, „ѨÉ∞íè `«fi HÍ~åºÅÜ«∂Å U~åÊ@∞#∞
„Ѩ*Ï „ѨÜ≥∂[#OQÍ ÉèÏqOz# K«@ìO Jk. J^Õ K«\Ïìxfl, Jxfl~°HÍÅ
„áê*ˇ‰õΩìÅ J=∞Å∞‰õΩ LѨÜ≥∂yOK«|_»∞`ÀOk. Ѷ¨e`«OQÍ „Ѩ[Å∞
rqOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯‰õΩ, ã¨O㨯 $u Ѩi~°Hõ∆} ǨωõΩ¯‰õΩ f„="≥∞ÿ# W|ƒOk
HõÅ∞QÆ∞`ÀOk. W@∞=O\˜ Ѩ^Œú`«∞Å =Å# J`«ºkèHõOQÍ #+ì̈áÈ`«∞#flk
Pk"åã¨∞Å∞, ^Œo`«∞Å∞, ~Ô `· ∞« Å∞, ã¨#flHÍ~°∞ ~Ô `· ∞« Å∞, =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ∞,
zÅ¡~° "åºáê~°∞Å∞ J`«ºkèHõO. U^≥·<å „áê*ˇ‰õΩì x~å‡}O KÕ¿ã@ѨC_»∞
P „áê*ˇ‰õΩì HÀã¨O J=ã¨~°"≥∞ÿ# Éèí∂q∞Ö’ 75 âß`«O HõOÃÑh
¿ãHõiOK«∞‰õΩO>Ë q∞ye# 25 âß`«O „ѨÉ∞íè `«fiO ¿ãHõiOKåÅ<Õ x|O^è#Œ
LOk. HÍQÍ „ѨÉ∞íè `«fi"Õ∞ ѨÓiÎ ÉÏ^躌 `« `«=∞ Éè∞í *ÏÅÃÑ· "Õã∞¨ ‰õΩO\’Ok.
Éèí∂¿ãHõ~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „QÍ=∂ÅÖ’x Ô~·`«∞Å#∞ ÉèíÜ«∞„ÉÏO`«∞ʼnõΩ
QÆ∞iKÕ™ÈÎOk. "åiÖ’ PO^Àà◊# HõeQˆ ÖÏ KÕ™ÈÎOk. ã¨~ˆ fiÅ g∞^Œ ã¨~ˆ fiÅ∞
KÕ™ÈÎOk. „Ѩ`ÕºHõ HõÖˇ‰õì~°∞ P^èŒfi~°ºOÖ’ Éèí∂¿ãHõ~°} [~°∞QÆ∞`ÀOk.
^Œo`«∞ÅH˜KÕÛ Éèí∂=ÚÅ∞ á¶ê~°O – _ç Ѩ\ÏìÅ∞ HÍ=_»O =Å# "åi
Éèí∂=ÚʼnõΩ ~°Hõ∆} LO_»_»O ÖË^Œ∞. P Éèí∂=ÚÅhfl „ѨÉèí∞`«fiO "åiH˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨÙ_»∞ ZѨC_≥·<å fã¨∞‰õΩ<Õ JkèHÍ~°O LOk. HÍ|\˜ì
„ѨÉèí∞`«fiO WKÕÛ `«∞Å"≥∂, Ѷ¨Å"≥∂ fã¨∞H˘x T~°∞ q_çz á⁄=∞‡x
K≥|∞`å~°∞. „áê*ˇ‰õΩì x~å‡}OÖ’ #+¨ìáÈ`«∞#fl "å~°O^ŒiH© Láêkè
HõeÊ™êÎ=∞x K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
„QÍ=∂ÅÖ’ LO_Õk áê=∞~°∞Å∞, x~°Hõ∆~åã¨∞ºÅ∞ HÍ|\˜ì D
HõOÃÑhÅÖ’ ™ê÷x‰õΩʼnõΩ J~°›`« LO_»^Œx J#∞Éèí=O <ÕiÊ# áê~î°O.
ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ #QÆ~åxH˜ ã¨g∞áê# â◊OëêÉÏ^£ ^ŒQ~æÆ ° S^Œ∞ "ÕÅ ZHõ~åÅÖ’
U~åÊ@∞ KÕã≤# ~år"£QÍOnè JO`«~å˚fÜ«∞ q=∂<å„â◊Ü«∞O =Å#
Ѩ^HŒ ˘O_»∞ „QÍ=∂Å „Ѩ[Å∞ x~åfiã≤`∞« ÅÜ«∂º~°∞. x~åfiã≤`∞« Öˇ#· "åiÖ’
H˘O^ŒiH˜ Ãã‰õΩºi\© QÍ~°∞¤, K≥`«Î T_ÕÛ Ñ¨#∞Å∞, x~å‡}OÖ’ ‰õÄb
Ѩ#∞Å∞ =O\˜q ÅaèOKå~Ú. HÍx a.>ˇH± ѨÓiÎ KÕã≤# "åiH˜ ‰õÄ_®
L^ÀºQÍÅ∞ ÅaèOK«ÖË^Œ∞ J<Õk ã¨`«ºO. â◊OëêÉÏ^£ „áêO`«OÖ’
QÆ∞ÖÏcÅ∞, „^•Hõ∆ѨO_»∞¡, ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞ qѨs`«OQÍ Ñ¨O_Õq. W=hfl
ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£H˜ =KÕÛq. ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£Ö’ ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å ^è~Œ Å° ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ
W@∞=O\˜ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ XHõ „Ѩ^è•# HÍ~°}O. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ #QÆ~°O
K«∞@∂ì ~°OQÍÔ~_ç¤, #ÖÁæO_», "≥∞^ŒH± lÖÏ¡Å Éèí∂=ÚÅ∞ ^•^•Ñ¨Ù U^À
XHõ HõOÃÑh =â◊=∞Ü«∂º~Ú. #QÆ~åxH˜ ã¨∞=∂~°∞ 60–80 H˜Ö’g∞@~°¡
ѨikèÖ’ =º=™êÜ«∞O ѨÓiÎQÍ <åâ◊#=∞~ÚºOk. W@∞=O\˜ Ѩiã≤`÷ Õ
<≥Å∂¡~°∞ lÖÏ¡Ö’x Hõ$+¨‚Ѩ@flO F_»ˆ~=ÙÖ’¡ [~°∞QÆ∞`ÀOk. JHõ¯_»
™ê÷x‰õΩÅ∞ KÕ¿ã =∞\ì̃ Ѩ#∞Å∞, ~ÀA"åi ‰õÄb Ѩ#∞Å∞, ¢_≥·=~°∞¡ =O\˜
"å\˜H˜ q∞OK«_»OÖË^Œ∞.
WkÖÏ LO_»QÍ „Ѩ`ÕºHõ Pi÷Hõ =∞O_»ÖÏÅ∞ áêi„âßq∞Hõ
ÉÏxã¨`åfixfl „¿Ñˆ~Ñ≤OK«É’`«∞<åfl~Ú. JkèHõ QÆO@ŠѨx KÕÜ«∞ÖËHõ
áÈ~å_ç ™êkèOK«∞‰õΩ#fl zHÍQÀ =∞$`«g~°∞Å `åºQÆѶ¨ÖÏxfl Ãã*òÅ∞
J==∂#Ѩ~°∞ã¨∞Î<åfl~Ú. ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å#∞ PHõi¬OK«_»O HÀã¨O
HÍi‡‰õΩʼnõΩ Z@∞=O\˜ #+ì̈O "å\˜e¡<å, „Ѩ=∂^ŒHõ~° "å`å=~°}O
U~°Ê_ç<å Ѩ\ ì̃OK«∞HÀ=_»O ÖË^Œ∞. Ãã*òÅ HÀã¨O HÍi‡Hõ ǨωõΩ¯Å#∞
HÍÅ~åÜ«∞_®xH˜ ‰õÄ_® "≥#∞HÍ_»_»O ÖË^Œ∞. P =∂~°æOÖ’<Õ =zÛ#
l.X.ZO.Zãπ. <≥O. 151, 2002Ö’ "≥Å∞=_çOk. D l.X. „ѨHÍ~°O
18 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
J<ÕHõ q∞#Ǩ~ÚOѨÙÅ∞ HõOÃÑhʼnõΩ =KåÛ~Ú. HÍi‡‰õΩÅ P~ÀQƺO,
Éèí„^Œ`« Ѩi~°Hõ∆} á¶êºHõìs K«@ìO #∞O_ç q∞#Ǩ~ÚOKå~°∞. Ãã*òÖ’x
Ǩϟ@à◊√¡, ã¨∂Ѩ~ü |*Ï~°∞¡, =∂Öòû =O\˜q ã¨O=`«û~°O á⁄_»=Ù<å
~À[O`å q~å=∞O ÖˉõΩO_® ѨxKÕÜ«∞=K«∞Û#∞. F=~ü >ˇÿO ѨxH˜
J^Œ#Ѩ٠Éèí`«ºO K≥e¡OKÕÖÏ LO>Ë |Å=O`«OQÍ<≥·<å Ѩx KÕ~ÚOK«∞
HÀ=K«∞Û#∞. HÍi‡Hõ ã¨OѶ∂¨ Å∞ U~åÊ@∞ x¿+kèã∂¨ Î áêi„âßq∞Hõ q^è•#O
– 2000Ö’ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. HÍi‡‰õΩÅ∞ `«=∞ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# _ç=∂O_»¡
™ê^èŒ# HÀã¨O KÕ¿ã áÈ~å\ÏÅ∞, ^èŒ~åflÅ∞, L^Œº=∂Å∞ KÕÜ«∞~å^Œ∞.
HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å∞ U~åÊ@∞ KÕã¨∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞. W@∞=O\˜q J<ÕHõ „Ѩ*Ï
=ºuˆ~Hõ K«~°ºÅ#∞ „ѨÉèí∞`«fi ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À J=∞Å=Ù`«∞<åfl~Ú. <Õ_»∞
=zÛ# Pi÷Hõ ã¨OH∆ÀÉèíO ™êѶπì"Õ~ü xѨÙ}∞Å#∞ HõOÃÑhÅ #∞O_ç
"≥à◊¡Q˘_ç`Õ, `«=∞‰õΩ [iy# J<åºÜ«∂xfl J_çˆQ ǨωõΩ¯ ‰õÄ_®
ÖËHõáÈ~ÚOk.
Ãã*òÅ∞, ÉèÏs „áê*ˇ‰Ωõ Åì x~å‡}ÏÅ∞ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ r=<Àáê^è∞Œ Å∞,
KÕu =$`«∞ÎÅ#∞, ã¨O㨯 $ux ^≥|ƒfã¨∞Î<åfl~Ú. `«q∞à◊<å_»∞Ö’ HõOzH˜
ã¨g∞ѨOÖ’ L#fl N ÃÑ~°O|^Œ∂~ü ^ŒQÆæ~° <ÀH˜Ü«∂, "≥∂\Á~ÀÖÏ,
™êOã¨OQ∑ "≥Ú^ŒÖˇ·# HõOÃÑhÅ∞ U~°Ê_®¤~Ú. HõOzѨ@∞ì p~° JO>Ë
`≥eÜ«∞x "å~°∞O_»~∞° . D HõOÃÑhÅ∞ KÕ<`Õ « HÍi‡‰õΩÅ#∞ PHõi¬OKå~Ú.
J^Õ q^èŒOQÍ PO„^èŒ, `«q∞à◊<å_»∞ ã¨iǨÏ^Œ∞Ì „áêO`«"≥∞ÿ# `«_» ^ŒQÆæ~°
U~°Ê_ç# Ãã*ò `«q∞à◊<å_»∞Ö’x P~°x KÕ<Õ`« Ѩi„â◊=∞#∞ „Ѩâßfl~°÷HõO
KÕã≤Ok. HÀã¨ìÖò HÍi_®~üÅ ¿Ñ~°∞`À J<ÕHõ KÀ@¡ Éèí∂ ¿ãHõ~°}
[~°∞QÆ∞`ÀOk. „ѨHÍâ◊O, QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡Ö’¡ F_»ˆ~=Ù #∞Oz
x*ÏOѨ@flO =∞^茺 JkèHÍiHõOQÍ 28 "ÕÅ ZHõ~åÅ Éèí∂¿ãHõ~°}
[iyOk. "å<£Ñ≤H± HõOÃÑh "å~°∞ 800 =∞OkH˜ tHõ∆} WzÛ, Láêkè
|∂z K«∂Ñ≤™ÈÎOk. D „áêO`«OÖ’ ÅHõ∆ÖÏk =∞Ok =∞`«ûºHÍ~°∞Å∞,
KÕ<Õ`« HÍi‡‰õΩÅ∞, W`«~° KÕu =$uÎ^•~°∞Å∞ L<åfl~°∞. g~°O^Œi
|`«∞‰õΩʼnõΩ Zã¨~∞° ÃÑ\˜Oì k. áÈÖËÑe¨ ¡ Ãã*ò „w<£ WO_»¢ãÜì‘ ∞« Öò áê~°∞¯QÍ
"≥Ú^ŒÖˇ·Ok. JO>Ë Ãã*ò #∞O_ç "≥^Œ[ÖË¡ J`«ºO`« „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ#
=º~°÷ Ѩ^•~å÷Å∞ „w<£ WO_»¢ã‘ìÜ«∞Öò ¿Ñ~°∞`À ^•zÃÑ>Ëì „Ñ¨Ü«∞`«flO
[~°∞QÆ∞`ÀOk. WHõáÈ`Õ *ÏfÜ«∞ ~°Ç¨Ï^•~°∞ʼnõΩ W~°∞"≥·Ñ¨ÙÅ zO`«K≥@∞¡
LO_Õq. ~å¢ëêìxH˜ zO`«Ñ¨O_»∞‰õΩ H˘^Œ∞= ÖˉõΩO_® LO_Õk. *ÏfÜ«∞
~°ÇϨ ^•~°∞Å x~å‡}OÖ’ zO`«K@≥ h¡ fl #iH˜"Ü Õ ∞« _»O =Å# zO`«ÑO¨ _»∞
Hõ~°=~ÚOk. =∞ÖË+≤Ü«∂ zO`«Ñ¨O_»∞#∞ kQÆ∞=∞u KÕã¨∞HÀ=Åã≤
=™ÈÎOk.
Éèí∂q∞ÃÑ· ǨωõΩ¯Å∞ „Ѩ[ʼnõΩ HÍ"åÅx XHõ ѨHõ¯ áÈ~å\ÏÅ∞
[~°∞QÆ∞`«∞O>Ë, Ѩ~å~Ú ^Õâ◊ã¨∞ÎʼnõΩ D ǨωõΩ¯Å∞ Hõ@ìɡ_»∞`«∞<åfl~°∞.
H˘`«ÎQÍ Láê^èŒ∞Å∞ ã¨$+≤ìOKÕ =∂@ J@∞Oz L#fl Láê^èŒ∞Å∞ áÈ=_»O
MÏÜ«∞O. WѨÊ\˜ˆH =zÛ# J#∞Éèí"åÅ∞ D q+¨Ü«∂xfl ã¨Ê+¨ìO
KÕã¨∞Î<åfl~Ú. JO`«HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ ~å¢+ì̈OÖ’ qѨs`«"≥∞ÿ# HÍÅ∞+¨ºO,
^•x Ѷ¨e`«O Ѩ~åº=~°} q<åâ◊#O [~°∞QÆ∞`ÀOk. =∞# Éèí∂q∞
ã¨OѨ^ŒÅ ÃÑ·# Ѩ~å~Ú ^Õâ◊ã¨∞ÎÅ PkèѨ`«ºO ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk. ã¨O㨯 $u,
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂ÅÃÑ· f„="≥∞ÿ# „ѨÉèÏ=O LO\’Ok. Jxfl\˜H© q∞Oz
Ü«∞OQ∑ WO_çÜ«∂ HÍ™êÎ x~°∞^ÀºQÆ WO_çÜ«∂QÍ =∂iáÈÜÕ∞ „Ѩ=∂^ŒO
ZO`À ^Œ∂~°OÖ’ ÖË^Œ∞. JO^Œ∞Hõ<Õ ÉèÏ~°`« áœ~°∞ÅO^Œ~°∞ <åÔHO^Œ∞‰õΩÖË
J#fl@∞ì H͉õΩO_® Jaè=$kú =∂@∞# [~°∞QÆ∞`«∞#fl q^èŒfiO™êxfl
Z^Œ∞~À¯=_®xH˜ ã≤^ŒúѨ_®e. g
 =~°Î=∂#O
XHõ"≥·Ñ¨Ù *Ï`«∞Å =∞^茺 "≥·~åÅ∞, *Ï`«∞Å ¿ãfiKåÛùHÍOHõ∆, =∞~À"≥·Ñ¨Ù ™êÜ«Ú^èŒ |ÅQÍÅ J}z"Õ`«Å =∞^茺
=∞O_»∞`«∞#fl =∞}˜Ñ¨Ó~ü ã≤÷uQÆ`«∞Å#∞ q=iã¨∞Î<åfl~°∞ ã≤. ~å[âıY~ü
=∞}˜ÑÓ¨ ~üÖ’ UO [~°∞QÆ∞`ÀOk?
^ÕâO◊ Ö’x ^•^•Ñ¨Ù Jxfl „áêO`åÅÖ’#∂ H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
HÍ^Œ∞, ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ ™êÜ«Ú^èŒ |ÅQÍÅ∞ =∂#= ǨωõΩ¯Å LÅ¡OѶ¨∞#‰õΩ
áêÅÊ_»∞`«∂<Õ L<åfl~Ú. „Ѩ[Å 'rqOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯—#∞ ã¨Ç≤Ï`«O
HÍÅ~åã¨∞<Î åfl~Ú. nxH˜ 'Z<£H“O@~°∞—¡ J#fl ¿Ñ~°∞ ÃÑ\˜ì D 'ǨÏ`åº<Õ~å—Å
#∞Oz ™êÜ«Ú^èŒ |ÅQÍÅ#∞ „ѨÉèí∞`«fiO ~°H˜∆™ÈÎOk. nxH˜ =∞}˜Ñ¨Ó~üÖ’
23 EÖˇ· 2009# [iy# '|∂@HõѨ٠Z<£H“O@~ü— =∞~À ™êHõ∆ ºO.
P ~ÀA =∞}˜Ñ¨Ó~ü ~å[^è•x WOá¶êÖòÖ’x ~°nÌQÍ L#fl =∂Ô~¯\òÖ’
áÈb㨠∞ Å∞ `« x vÅ∞ x~° fi Ç≤ Ï ã¨ ∞ Î O _» Q Í XHõ =ºH˜ Î `« Ñ ≤ Ê OK« ∞ ‰õ Ω
áêiáÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ Ѩ~°∞QÆ∞Å∞ fâß_»∞. P =ºHÎ̃x QÆ∞iÃÑ\ì̃ áÈbã¨∞Å∞
HÍÅ∞ÊÅ∞ [iáê~°∞. D HÍÅ∞ÊÖ’¡ #Å∞QÆ∞~°∞ QÍÜ«∞Ѩ_»QÍ, XHõ S^Œ∞
<≥ÅÅ QÆiƒù}© ¢ãΑ =∞~°}O˜ zOk. =∞~°}O˜ z<å"≥∞‰õΩ, QÍÜ«∞Ѩ_#ç "åiH˜
P ã¨OѶ¨∞@#`À Z@∞=O\˜ ã¨O|O^èŒ=¸ ÖË^Œ∞. D ã¨OѶ¨∞@#‰õΩ
ÉÏ^è∞Œ º_»∞QÍ KèÀOQ∑MÏO ã¨Ol`ü J<Õ Ü«Ú=‰õΩ_çx |eѨâ√◊ =Ùx KÕâß~°∞.
ã¨OѶ¨∞@# [iy# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨Ol`ü JHõ¯_çH˜ ^ŒQÆæ~°Ö’x
XHõ >ˇeá¶È<£ |∂`ü ^ŒQÆæ~° L<åfl_»∞. J`«xfl ™êÜ«Ú^èŒ |ÅQÍÅ∞
xq∞ëêÖ’¡ K«∞@∞ì=Ú\Ïì~Ú. =∂Ô~¯\òÖ’x ~°nÌ „áêO`«OÖ’, áÈbã¨∞Å∞
ã¨Ol`üx ѨH¯õ <Õ L#fl "≥∞_çHÖõ ò ëêѨÙÖ’H˜ D_»∞Û‰õΩáÈ~Ú, Ju ã¨g∞ѨO
#∞Oz `«∞áêH˜`À HÍeÛ K«Oáê~°∞. P `«~°∞"å`« J`«x â◊s~åxfl
D_»∞ÛH˘zÛ HÍÅ∞ÊÖ’¡ K«xáÈ~Ú# QÆiƒù}© ~°c<å^Õq`À ã¨Ç¨ „@‰õΩ¯Ö’
fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞.
D ã¨OѶ¨∞@# [iy#ѨC_»∞ =∞}˜Ñ¨Ó~ü JÃãOc¡ ã¨=∂"ÕâßÅ∞
[~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. 'Z<£H“O@~ü— "å~°Î#∞ =ÚYº=∞O„u F„HõO WÉ’a
ã≤OQ∑ 'g~° ["å#∞—Å QÍ^äŒQÍ JÃãOc¡Ö’ ã¨Éèí∞ºÅ =ÚO^Œ∞ LOKå~°∞.
áÈbã¨∞Å∞ `«xv KÕã∞¨ #Î flѨC_»∞ Ñ‘ÑÙ¨ Öòû e|ˆ~+¨<£ Ps‡ (Ñ≤ZÖòZ) ã¨É∞íè º_»∞
`«ÑÊ≤ OK«∞H˘<Õ „ѨÜ∞« `«flOÖ’ S^Œ∞QÆ∞~°∞ ™ê=∂#∞ºÅÃÑ· `«∞áêH˜`À HÍÅ∞ÊÅ∞
[iáê_»h, J`«xfl Hõ=∂O_ÀÅ∞ ^è≥·~°ºOQÍ Z^Œ∞~˘¯x Z<£H“O@~üÖ’
K«O¿Ñâß~°x K≥áêÊ~°∞. J`«x =^ŒÌ 9ZOZO Ñ≤ã¨ìÖò ÅÉèíº"≥∞ÿO^Œx
`≥eáê~°∞. nxH˜ „ѨuѨH∆ÍÅ #∞Oz, W`«~° ã¨Éèí∞ºÅ #∞Oz Z@∞=O\˜
„Ѩâ◊flQÍh, Pã¨HÎ̃ QÍh =ºHõÎOHÍÖË^Œ∞. JO^Œ~°∂ `«=∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡
=ÚxyáÈÜ«∂~°∞.
=∞}˜ÑÓ¨ ~üÖ’ Wk H˘`«Î HÍ^Œ∞. ÉèÜí ∞« O QÆ∞Ñ≤Ê\’¡ „Ѩ[Å∞ |`«∞‰õΩÅ∞
"≥àn¡◊ ã¨∞<Î åfl~°∞. D ã¨O=`«û~°OÖ’<Õ 250 =∞OkH˜ ÃÑQ· Í 'Z<£H“O@~ü—Ö’
=∞~° } ˜ O Kå~° ∞ . nxx Z=fi~° ∂ „Ѩ t flOK« ~ ° ∞ . „Ѩ [ ʼnõ Ω Wk
=∂=¸Öˇ·áÈ~ÚOk.
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
D ã¨OѶ¨∞@##∞ JHõ¯_Õ L#fl XHõ á¶⁄\’„QÍѶ¨~ü `«# ÔH"≥∞~åÖ’
z„uOKå_»∞. ™ê÷xHõ Ѩ„uHõÅÃÑ· #=∞‡HõO ÖËHõ P =ºH˜Î '`≥ÃÇÏÖϯ—
=∂QÆ*<·ˇ #£ ∞ ã¨O„ѨkOKå_»∞. D L^ŒO`åxfl P Ѩ„uHõ JK«∞Û"ÕÜ∞« _»O`À
XHõ¯™êiQÍ =∞}˜Ñ¨Ó~üÖ’<Õ H͉õΩO_® ^Õâ◊=∞O`å, JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ
D "å~°Î ã¨OK«Å#O ã¨$+≤ìOzOk.
„Ѩ[Å∞ g^ä∞Œ Ö’¡H˜ =zÛ PO^Àà◊# KÕâß~°∞. nxÃÑ· <åºÜ«∞qKå~°}
[iÑ≤OKåÅh, =ÚYº=∞O„u `«Hõ∆}"Õ∞ ~år=∂<å KÕÜ«∂Åh _ç=∂O_£
KÕâß~°∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ™êÜ«Ú^èŒ |ÅQÍʼnõΩ, áœ~°∞ʼnõΩ Ѷ¨∞~°¬}Å∞
KÀ@∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. =Ü≥∂ÉË^èŒO ÖˉõΩO_® P_® =∞QÍ JO^Œ~°∂
g^ä Œ ∞ Ö’¡ H ˜ =zÛ PO^Àà◊ # KÕ â ß~° ∞ . ™êÜ« Ú ^è Œ |ÅQÍÅ∞ D
PO^Àà◊#Å#∞ Ju „‰õÄ~°OQÍ J}z"Õâß~Ú. Z@ì̂HʼnõΩ PQÆãπì 5#
=ÚYº=∞O„u `«# `«Ñ¨Cx XѨC‰õΩ<åfl~°∞. nxÃÑ· <åºÜ«∞ qKå~°}‰õΩ
P^ÕtOKå~°∞.
ã¨Ol`ü QÆ`O« Ö’ Ñ≤ZÖòZ ã¨É∞íè º_»∞. J`«xfl 2000Ö’ áÈbã¨∞Å∞
JÔ~ãπì KÕã≤ `«~åfi`« q_çzÃÑ\Ïì~°∞. J`«#∞ 2006Ö’<Õ Ñ≤ZÖòZ #∞Oz
P~ÀQƺ HÍ~°}ÏÅ s`åº |Ü«∞\˜H˜ =zÛ ™ê^è•~°} rq`«O QÆ_»∞ѨÙ
`«∞<åfl_»∞. J`«xfl =∞m¡ 2007Ö’ Z<£ZãπZ H˜O^Œ JÔ~ãπì KÕã≤ ã¨O=`«û~°O
`«~åfi`« q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞. JѨÊ\˜ #∞Oz J`«#∞ ‰õΩ@∞O|O`À ã¨Ç¨
`«# ã¨fiO`« „QÍ=∞OÖ’ LO@∂, XHõ ¢ÃÑ·"Õ\ò Ǩã≤Ê@ÖòÖ’ J>ˇO_»~üQÍ
Ѩx KÕã¨∂Î |`«∞‰õΩ`«∞<åfl_»∞.
=∞}˜ÑÓ¨ ~üÖ’ 'rq`«O KåÖÏ qÅ∞=ÖËxk— Jx ã¨Ol`ü `«e¡
"åáÈÜ«∂~°∞. z<åfl#fl HÀã¨O =∞O^Œ∞Å∞ H˘#_®xH˜ "≥o#¡ `«# H˘_»∞‰õΩx
U HÍ~°}O ÖˉõΩO_® HÍeÛ K«Oáê~°x P"≥∞ Hõhflà◊¡ Ѩ~°ºO`«=∞Ü«∂º~°∞.
J`«#∞ Ñ≤ZÖòZ `À ã¨O|O^è•Å∞ `≥QÆ`≥OѨÙÅ∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»h,
™ê^è•~°}"≥∞ÿ# rq`«O QÆ_»∞ѨÙ`«∞<åfl_»h P"≥∞ `≥eáê~°∞.
=∞}˜ÑÓ¨ ~ü ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜ Dâß#º „áêO`«OÖ’ LOk. 1947Ö’
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ™êfi`«O„`«ºO =KåÛHõ qb#O HÍ=_®xH˜ W+ì̈Ѩ_»ÖË^Œ∞.
„a\˜+π "åà◊√¡ =ke "≥o¡# `«~åfi`« =∞}˜Ñ¨Ó~ü ã¨fi`«O„`« ~å*ϺOQÆO
„ѨHõ\ ˜OK«∞‰õΩx ZxflHõÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOzOk. Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`«
1949Ö’ =∞}˜Ñ¨Ó~ü =∞Ǩ~åA ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ qb#O HÍ=_®xH˜
JOwHõiOKå_»∞. 1963Ö’ ˆHO„^Œ áêe`« „áêO`«OQÍ, 1972Ö’
~å¢+ì̈OQÍ =∞}˜Ñ¨Ó~ü J=`«iOzOk.
~å¢+¨ ì O QÍ U~° Ê _» H õ = ÚO^Õ 1964 #∞Oz =∞}˜ Ñ ¨ Ó ~ü Ö ’
19
 =~°Î=∂#O
™êfi`« O „`« º O HÀ㨠O Ü« Ú <≥ · > ˇ _ £ <Õ + ¨ # Öò e|ˆ ~ +¨ < £ „Ѷ ¨ O \ò
(Ü«ÚZ<£ZÖòZѶ)π L^Œº=∞ ã¨Oã¨÷ U~°Ê_çOk. 1970Å `«~åfi`« Ñ≤ZÖòZ,
Ñ≤P~üWÑ≤ZÔH, ÔHã≤Ñ≤, ÔH"≥·ÔHZÖò =O\˜ ã¨Oã¨÷Å∞ U~°Ê_®¤~Ú.
JHõ¯_» [<åÉèÏ Ñ¨~O° QÍ J`«ºkèHOõ QÍ L#fl *Ïu 'g∞\˜—Å K«i„`«
~Ô O_»∞"ÕÅ ã¨O=`«û~åŠѨÙ~å`«#"≥∞#ÿ k. =∞}˜ÑÓ¨ ~üÖ’ 57 âß`«O ÃÑQ· Í
g∞\©Å∞QÍ Ñ≤Å=|_Õ "≥·+¨‚= Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ L<åfl~°∞. WOHÍ <åQÍ, ‰õΩH˜,
q∞*’, z<£ *Ï`«∞Å"å~°∞ L<åfl~°∞. <åQÍ, ‰õΩH˜ÅÖ’ JO`«~ü *Ï`«∞Å∞
L<åfl~Ú. g~°∞ J`«ºkèHOõ QÍ ¢HÔ ã· =Ψ ÙÅ∞. ѨOQÍÖòQÍ Ñ≤Å=|_Õ =Úã≤O¡ Å∞
[<åÉè Ï Ö’ U_» ∞ âß`« O L<åfl~° ∞ . g~° ∞ `Ò|Öò „áêO`« O Ö’
x=ã≤ã¨∞ÎO\Ï~°∞. [<åÉèÏÖ’ JkèHõOQÍ L#fl g∞\©Å∞ `«=∞#∞ `å=Ú
Jkè‰õΩÅ∞QÍ ÉèÏq™êÎ~°∞. `«=∞ `«=∞ *Ïu PkèѨ`åºÅ HÀã¨O „Ѩu
*Ïu "Õ~°∞ "Õ~°∞ ã¨Oã¨÷Å∞QÍ U~°Ê_®¤~Ú. =∞}˜Ñ¨Ó~ü ~å¢+ì̈O 25 ÅHõ∆Å
=∞Ok [<åÉèÏÖ’ "≥Ú`«ÎOQÍ 40H˜ ÃÑ·QÍ WÖÏO\˜ ã¨Oã¨÷Å∞ L<åfl~Ú.
WO^Œ∞Ö’ H˘xfl Hˆ O„^ŒO`À áÈ~å@O ™êyã¨∞OÎ _»QÍ, Z‰õΩ¯=QÍ JO`«~`æ° «
*Ïu "≥·~åÅ∞ ™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. Jaè=$kú ¿Ñ~°∞`À ˆHO„^Œ x^èŒ∞Å∞
~å=_»O`À, D ã¨Oã¨Å÷ ∞ `«=∞ *Ïu Jaè=$kú HÀã¨O H͉õΩO_®, XHõiÃÑ·
=∞~˘Hõi PkèѨ`«ºO HÀã¨O áÈ~å\ÏÅ∞ ™êyã¨∞Î<åfl~Ú.
D *Ï`«∞Å =∞^茺 "≥·~°O`À =∞}˜Ñ¨Ó~ü „Ѩ[Å HõëêìÅ∞
f„==∞Ü«∂º~Ú. H˜_®flÑπÅ∞, ɡkiOѨÙÅ∞, =∂#ÉèíOQÍÅ∞, ǨÏ`«ºÅ∞
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ ÉèÜí ∞« OHõ~° Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ WHõ¯_» <≥ÅH˘x L<åfl~Ú. J@∞ Éè„í ^Œ`å
^ŒàÏÅ∞, W@∞ *Ï`«∞Å =∞^躌 "≥~· åÅ`À „Ѩ[Å rq`åÅ∞ J`«ÖωõΩ`«ÅO
J=Ù`«∞<åfl~Ú. 1958Ö’ P~ü‡_£ á¶ÈÔ~ûãπ ÃãÊ+¨Öò Ѩ=~üû PH±ì
(ZZѶπZãπÑ≤Z) #∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. D K«@ìO Ps‡Ö’x ExÜ«∞~ü
JkèHÍ~°∞ÅÄ, ["å<£ ÅÄ Z=i<≥·<å, ZHõ¯_≥·<å J#∞=∂<åã¨Ê^ŒOQÍ
ÉèÏqOz#@ì~Ú`Õ "åix JÔ~ãπì KÕÜ«∞_®xH˜, qKåiOK«_®xH˜,
K«O¿ÑÜ«∞_®xH˜ JkèHÍ~°O WzÛOk. J#∞=∂x`«∞Å#∞ `«xd
KÕÜ«∞_®xH˜, "åi Pã≤Î ^èŒfiOã¨O KÕÜ«∞_®xH˜ JkèHÍ~°∞ÅHõ∞ JkèHÍ~°O
LOk. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO J#∞=∞u ÖˉõΩO_® U Ps‡ JkèHÍih,
["å<£#∂ „ѨtflOK«_®xH˜ HÍh, tH˜∆OK«_®xH˜ HÍh gÖË¡^Œ∞.
D K«@ìO`À =∞}˜Ñ¨Ó~üÖ’ ™ê=∂#º „Ѩ[ŠѨiã≤÷u Ѷ¨∞’~°OQÍ
`«Ü«∂Ô~·Ok. JѨÊ\˜ #∞Oz „Ѩu ã¨O=`«û~°O XH˘¯Hõ¯ lÖÏ¡x D
K«@Oì ѨikèÖ’H˜ `≥ã∂¨ Î =KåÛ~°∞. 1980ʼnõΩ "≥Ú`«OÎ =∞}˜ÑÓ¨ ~ü ~å¢+Oì¨
D K«@ìO ѨikèÖ’H˜ =zÛOk. D K«@ìO JO_»`À ™êÜ«Ú^èŒ |ÅQÍÅ∞
ZO`À q^èŒfiOã¨O ã¨$+≤ìOKå~Ú. "å\˜ JOK«<å Hõ@ì_»O ‰õÄ_® gÅ∞
HÍ^Œ∞. ~å¢+¨ìOÖ’ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# ãÎ̈|Ì`« U~°Ê_çOk. JHõ¯_» =∞$`«∞º=Ù
KåÖÏ ã¨∞Å∞=ÙQÍ Ñ¨ÅHõiã¨∞ÎOk.
D K«@Oì =Å¡ =ÚÃÑÊ· ù ã¨O=`«û~åÅÖ’ ZO`À =∞Ok Ü«Ú=f
Ü« Ú =Hõ ∞ Å∞ D „áêO`« O Ö’ Hõ # |_» ‰ õ Ω O_® áÈÜ« ∂ ~° ∞ . ÖË ^ •
K«OѨ|_®¤~°∞. =∂#ÉèíOQÍʼnõΩ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞. f„="≥∞ÿ# z„`«Ç≤ÏOã¨Å
áêÅÜ«∂º~°∞. Z<Àfl =∂#= ǨωõΩ¯Å x"ÕkHõÅ∞ D q+¨Ü«∂Å#∞
|Ç≤Ï~°æ`«Ñ¨iz<å Ãã·x‰õΩÅÃÑ· Z@∞=O\˜ K«~°ºÅ∂ ÖË=Ù.
2004Ö’ =∞<À~°=∂ ^Õq J<Õ Ü«Ú=ux P"≥∞ WO\’¡ #∞Oz
|Ü«∞@‰õΩ D_»∞ÛH˘zÛ Ãã·x‰õΩÅ∞ fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞. P =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA
P"≥∞ â◊=O ÅaèOzOk. P"≥∞#∞ Ju „‰õÄ~°OQÍ =∂#ÉèíOQÆO KÕã≤,
20 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
ǨÏ`«º KÕâß~°∞. D ã¨OѶ∞¨ @#`À =∞}˜ÑÓ¨ ~ü „Ѩ[Ö’¡ XHõ¯™êiQÍ P„QÆÇϨ O
ÃÑÅ∞¡aH˜Ok. ZO`À =∞Ok P_»"åà◊√¡ J™êûO Ô~·Ñ¶≤Öòû ÃÇÏ_£HÍfi~°ì~üû
Z^Œ∞~°∞QÍ #QÆflOQÍ PO^Àà◊#‰õΩ kQÍ~°∞. 'ÉèÏ~°`« Ãã·x‰õΩÅ∞ =∞=∞‡efl
=∂#ÉèíOQÆO KÕâß~°∞— J#fl x<å^•Å∞ ~åã≤# ¿Ñ¡HÍ~°∞¤Å`À "å~°∞
PO^Àà◊# KÕâß~°∞. D "å~°Î ^Õâ◊OÖ’, q^ÕâßÅÖ’ ã¨OK«Å#O
ã¨$+≤ìOzOk. D ã¨OѶ¨∞@#ÃÑ· ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO r=<£Ô~_ç¤ Hõq∞\©x
xÜ«∞q∞OzOk. P Hõq∞\© WzÛ# x"ÕkHõ`À ZZѶπZãπÑ≤Z K«@ìO,
Ãã·x‰õΩÅ#∞ WOá¶êÖò lÖÏ¡Å #∞Oz `˘ÅyOKå~°∞.
ZZѶπZãπÑ≤Z `˘eyOz# `«~åfi`« QÆ`« S^Œ∞ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
'=∞}˜Ñ¨Ó~ü áÈbãπ Hõ=∂O_Àãπ— (ZOÑ≤ã≤) ~°∂ѨOÖ’ x~°ƒO^èŒO
f„=`«~°=∞~ÚºOk. H˘`«ÎQÍ =zÛ# Hõ=∂O_ÀÅ∞ J^Õ ^Œ∞~å‡~°æO
H˘#™êyOKå~°∞. XHõ"≥·Ñ¨Ù *Ï`«∞Å =∞^茺 "≥·~åÅ`À, =∞~À"≥·Ñ¨Ù
Hõ=∂O_ÀÅ ^Œ∞~å‡~åæÅ`À „Ѩ[Å∞ ÉèíÜ«∞„ÉèÏO`«∞ʼnõΩ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞.
JHõ¯_ç Ãã·xHõ JkèHÍ~°∞Å "≥∞^Œà◊¡Ö’ x~°O‰õΩâ◊`«fiO <å@∞‰õΩ
áÈ~ÚOk. U ã¨=∞㨺<≥<· å ™ê#∞‰õÄÅOQÍ ã¨ÊOkOz Ѩi+¨¯iOKÕ|^Œ∞Å∞
™êÜ«Ú^èŒOQÍ ^•xx J}z"ÕÜ«∂Å<Õ ^èÀ~°}˜x JÅ=~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞.
=∞}˜Ñ¨Ó~üÖ’ g∞_çÜ«∂ áê„`« KåÖÏ ‰õΩOzOK«∞‰õΩáÈ~ÚOk.
JHõ¯_ç Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ ÉÏǨ@OQÍ „ѨK«∞iOK«_®xH˜ ‰õÄ_® g∞_çÜ«∂
™êǨÏã≤OK«_O» ÖË^∞Œ . ã¨∞l`ü Ѷ∞¨ @##∞ JHõ¯_ç Ѩ„uHõÅ∞ „ѨK∞« iOK«Ö=Ë #fl
ÉèÜ
í ∞« O`À<Õ P z„`åÅ#∞ `≥ÃÇÏÖϯ‰õΩ JO^Œ*âË ß~°∞. Ããx· ‰õΩÅHõ∂, JHõ¯_ç
JO`«~°æ`« áÈ~å@ ã¨Oã¨÷ÅHõ∂ XHõi`À XHõiH˜ ã¨O|O^è•Å∞<åfl~Ú.
„Ѩu XHõ¯ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞, JkèHÍi, áÈbãπ U^À XHõ áÈ~å@
ã¨Oã¨÷`À ã¨O|O^è•Å∞ ÃÑ@∞ì‰õΩx HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ [~°∞ѨÙ`å~°∞.
JHõ¯_» L#fl "Õ̂~fi~°∞ `≥QÆÅ∞ "Õ\ ˜Hõq J*Ï˝`« L^Œº=∞ ã¨Oã¨÷Å#∞
U~åÊ@∞ KÕã¨∞H˘<åfl~Ú. Z=iH˜ "å~°∞ q~åàÏÅ∞, x^èŒ∞Å∞ qq^èŒ
„ѨÉ∞íè `«fi, ¢ÃÑ"· \Õ ò ã¨Oã¨Å÷ #∞Oz =ã¨∂Å∞ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. "åiH˜ ™⁄O`«
Pi÷Hõ =º=Ǩ~åÅ∞, q∞e@s, ™êO㨯 $uHõ qÉèÏQÍÅ∞ L<åfl~Ú. J~Ú`Õ
g\˜`À [~°∞QÆ∞`«∞#fl W|ƒOk Hõ#fl ÉèÏ~°`« „ѨÉ∞íè `«fi *’HõºO, J}z"Õ`Å« ∞
„Ѩ[Å#∞ Z‰õΩ¯= W|ƒO^Œ∞ʼnõΩ QÆ∞iKÕã¨∞Î<åfl~Ú.
=∞}˜Ñ¨Ó~ü Ѩiã≤÷ux "åãÎ̈=OQÍ JOK«<å "ÕÜ«∂ÅO>Ë JHõ¯_»
~å[ºO XHõ QÆO^Œ~°QÀà◊ ã≤÷ux ã¨$+≤ìOzOk. U^À XHõ ™ê÷~ÚÖ’
q∞e>ˇO\òʼnõÄ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩʼnõÄ =∞^茺 ¿ãflǨÏO LOk.
Hõ=∂O_ÀʼnõÄ, _»|∞ƒ =ã¨∂Å∞ KÕ¿ã"åiH© =∞^茺 SHõº`« LOk.
¿ãflÇ≤Ï`«∞ÖË W<£á¶ê~°‡~üÅ∞QÍ, K«@ìO J=∞Å∞ KÕ¿ã "å~°∞ ǨÏO`«‰õΩÅ∞QÍ
WÖÏ, KåÖÏ qz„`«"≥∞ÿ#, [q∞eQÍ HõÅQÆÅã≤ ™êQÆ∞`«∞#fl ™ê=∂lHõ
z„`«O =∞#HõHõ¯_» Hõ#|_»∞`«∞Ok.
=∞}˜Ñ¨Ó~üÖ’ ™ê=∂#º „Ѩ[ŠѨiã≤÷`«∞Å∞ k# k# QÆO_»OQÍ
LOk. Z@∞ K«∂ã≤<å J~åK«Hõ`«fiO „Ѩ[Å#∞ ÉèíÜ«∞HõOÑ≤`«∞Å#∞
KÕ™ÈÎOk. "å~°∞ `«=∞ „áê}ÏÅ∞ J~°KÕuÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x |`«∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞.
=∞}˜Ñ¨Ó~üÖ’ ™ê=∂#º Ѩiã≤÷`«∞Å∞ <≥ÅH˘#_®xH˜ *Ïu "≥·~°∞^蕺Å∞
~°∂ѨÙ=∂áêe. "≥Ú`«ÎOQÍ PÜ«∂ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺Å#∞ ™ê=∞~°ã¨ºOQÍ
K«iÛOz Ѩi+¨¯iOKåe. JѨC_Õ JHõ¯_» ™ê=∂#º [#r=#O
H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. g
 q^è•#q=∞~°≈
L`«Î~åO„^èŒÖ’ ~åÉ’`«∞#fl ^äŒ~°‡Öò q^Œ∞º`ü ˆHO„^•Å =Å# „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ#∂, Ѩ~ÀHõ∆OQÍ#∂ HõÅQÆÉ’`«∞#fl =ÚѨC#∞
q=iã¨∞Î<åfl~°∞ ã¨=∞`«
HõoOQÍO„^‰Œè Ωõ q^Œ∞º`ü qѨ`∞« Î
Jaè=$kú =Úã¨∞QÆ∞Ö’ q^èfiŒ O™êxfl ã¨$+≤Oì K«_O» =∞# áêʼnõΩʼnõΩ
"≥#fl`À ÃÑ\˜ì# q^Œº. JO^Œ∞HÀã¨O ZÖÏO\˜ ‰õΩ`«O„`åxÔH·<å
"≥#∞nÜ«∞~°∞. XHõ\ ˜HÍ^Œ∞, Ô~O_»∞HÍ^Œ∞ UHõOQÍ S^Œ∞ ^äŒ~°‡Öò q^Œ∞º`ü,
XHõ J}∞ q^Œ∞º`ü „áê*ˇH±ìÅ#∞ HõoOQÍO„^èŒ „áêO`«"≥∞ÿ# „jH͉õΩà◊O,
q[Ü«∞#QÆ~°O lÖÏ¡Ö’¡ <≥ÅH˘ÅÊ_®xH˜ *’~°∞QÍ ã¨<åflǨÅ∞ [~°∞QÆ∞
`«∞<åfl~Ú. ^Õâ◊OÖ’<Õ J`«ºO`« "≥#∞Hõ|_ç# HõoOQÍO„^茉õΩ Jxfl
~å[H©Ü«∞ѨH∆ÍÅ <Õ`«Å∞ q^èŒfiOã¨Hõ~°"≥∞ÿ# „áê*ˇH±ìʼnõΩ ™êfiQÆ`«O
ѨÅ∞‰õΩ`«∞O_»_O» J`«ºO`« qëê^ŒO. D Ѩ=~ü ѨO*Ï "≥#∞Hõ |_®<Õ`Å«
™êfi~°÷O Ô~Hõ¯Å∞ ™êy Ô~ÑÔ̈~ѨÖÏ_»∞`«∞O>Ë ÅHõ∆ÖÏk =∞Ok [#O |e
Ѩâ◊√=ÙÅ∞QÍ =∂~°#∞<åfl~°∞. `«~°`«~åÅ∞QÍ #=Ú‡‰õΩ#fl Éèí∂q∞x JkèHõ
"≥Ú`åÎÅ∞ Z~°K«∂Ñ≤# ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ `åºQÆOKÕã≤ x~åfiã≤`«∞Å∞QÍ
q∞QÆÅ#∞<åfl~°∞. ã¨=Ú„^ŒOÖ’ KÕѨŠ"Õ>Ë r=<å^è•~°OQÍ QÆÅ
=∞`«ûºHÍ~°∞Å∞ Láêkè áÈ~Ú =Åã¨Å‰õΩ ã≤^Œú=∞ø`«∞<åfl~°∞.
„jH͉õΩà◊O lÖÏ¡Ö’ ã¨∞n~°…"≥∞ÿ# f~° ˆ~Y 193 H˜Ö’g∞@~°¡
á⁄_»=Ù<å qã¨ÎiOz LOk. D f~°„áêO`«OÖ’ Z`≥ÎÂ# H˘O_»Å∞
ÖËHõáÈ=_»O, JO`å "≥∞ÿ^•# „áêO`«O HÍ=_»O, [Å =#~°∞ʼnõΩ H˘~°`«
ÖËHõáÈ=_»O =Å¡ Ѩi„â◊=∞Å U~åÊ@∞‰õΩ D <ÕÅ J#∞‰õÄÅOQÍ
LO@∞Ok. J^Õ q^èOŒ QÍ áêi„âßq∞Hõ #QÆ~"° ∞≥ #ÿ qâßYѨ@flO ^ŒQ~æÆ Q° Í
LO_»_»O, =∞~ÀѨHõ¯ L`«Î~° ^ŒH˜∆} ÉèÏ~°`«^ÕâßÅ#∞ Hõe¿Ñ J~Ú^À
<≥O|~°∞ *ÏfÜ«∞ ~°Ç¨Ï^•i K≥<≥·fl–ǨÏ∫~å Ô~·Å∞ =∂~°æO JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’
LO_»_»O =Å¡ WѨÊ\˜ˆH Z<Àfl Ѩi„â◊=∞Å∞ "≥eâß~Ú. ~°}ã¨÷ÅO
=∞O_»ÅOÖ’ D *ÏfÜ«∞ ~°Ç¨Ï^•i á⁄_»=Ù<å Ѩ^Œ=¸_»∞ |Öò¯ „_»Q∑
~°™êÜ«∞xHõ Hõ~å‡QÍ~åÅ∞ L<åfl~Ú. g\˜#∞Oz "≥Å∞=_Õ q+¨
"åÜ«Ú=ÙÅ∞, =º~å÷Å =Å# <Õ\ ˜H˜ J~°"≥· „QÍ=∂Å „Ѩ[Å∞ ~ÀQÍÅ
ÉÏi#Ѩ_ç |`«∞‰õΩ áÈ~å@O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. D Ѩi„â◊=∞Å HÍÅ∞ëêºÅ
=Å# „Ѩ[Å∞ ^Œ∞~°ƒù~°ã≤÷`«∞Å∞ J#∞Éèíqã¨∞Î#flѨÊ\˜H© Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀx
áêʼnõΩÅ∞ `«=∞ <≥ÿ*Ïxfl =∞~À™êi ã¨Ê+ì̈O KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
~°}ã¨÷ÅO =∞O_»ÅO H˘"åfi_» =∞`«ûºÖËâ◊O „QÍ=∞OÖ’ J}∞
q^Œ∞º`«∞Î Hˆ O„^ŒO, ã¨O`«|=∂‡o =∞O_»ÅO HÍHõ~åѨe¡ „QÍ=∞OÖ’ ^ä~Œ ‡° Öò
q^Œ∞º`ü ˆHO„^ŒO, WKåÛùѨÙ~°O xÜ≥∂[Hõ=~°æ ѨikèÖ’ <åÅ∞QÆ∞ ^äŒ~°‡Öò
q^Œ∞º`ü Hˆ O„^•Å∞ <≥ÅH˘ÅÊ_®xH˜ ã¨<åflǨÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. g\˜Ö’
HÍHõ~åѨe¡, ~°∞+≤‰õΩ^Œú „áêO`åÅÖ’ xi‡ã¨∞Î#fl ^äŒ~°‡Öò q^Œ∞º`ü ˆHO„^•Å∞
^ÕâO◊ Ö’<Õ Ju ÃÑ^ŒqÌ . ™ÈO¿Ñ@ ã¨g∞ѨOÖ’x ~°∞+≤‰Ωõ ^Œú cÅ „áêO`«OÖ’
Ѩ<fl≥ O_»∞ "ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å =ºÜ«∞O`À 2640 "≥∞QÍ"å@¡ q^Œ∞º`«∞#Î ∞
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
L`«ÊuÎ KÕÜ«∞_®xH˜, „áê*ˇH±ì x~å‡}ÏxH˜ ã¨<åflǨÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
<åQÍ~°∞˚# Hõ<£„ã¨ìHõ∆<£ HõOÃÑh (Z<£.ã≤.ã≤.) D „áê*ˇH±ì x~å‡}OÖ’
`«Å=Ú#HõÖÿ̌ LOk.
nxHÀã¨O 1890 ZHõ~åÅ ã¨÷ÅO J=ã¨~°"≥∞ÿ LO_»QÍ WѨÊ\˜ˆH
„ѨÉèí∞`«fiO 1100 ZHõ~åÅ Éèí∂q∞x Z<£.ã≤.ã≤.H˜ ^è•~å^Œ`«ÎO KÕã≤Ok.
"≥Ú`«OÎ <åÅ∞QÆ∞ ^ŒâÅ◊ Ö’ q^Œ∞º`ü „áê*ˇHì± x~å‡}O WHõ¯_» [~°Q#Æ ∞Ok.
ã¨O`«|=∂‡o =∞O_»ÅO HÍHõ~åѨe¡ `«OѨ~° Éè∂í =ÚÖ’¡ 2460 "≥∞QÍ"å@¡
^äŒ~°‡Öò q^Œ∞º`ü ˆHO„^ŒO U~åÊ@∞¡ K«∞~°∞QÍæ ™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. DãπìHÀãπì
Ѩ=~ü Z#s˚ ¢ÃÑ·"Õ\ò eq∞>ˇ_£ P^èŒfi~°ºOÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl D „áê*ˇH±ì
x~å‡}ÏxH˜ „ѨÉ∞íè `«fiO 2450 ZHõ~åÅ Éè∂í q∞x JѨÊyOzOk. ã¨∞=∂~°∞
W~° " ≥ · „QÍ=∂ŠѨ i kè Ö ’x D Éè í ∂ =ÚÖ’¡ „áê*ˇ H ± ì x~å‡}O
[~°∞QÆ∞`«∞O_»_»O`À ZO`À=∞Ok Ô~·`«∞Å |`«∞‰õΩÅ∞ ^ŒQ͉õΩ QÆ∞i
HÍ#∞<åfl~Ú. Ѩ^ŒH˘O_»∞"ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å JOK«<å =ºÜ«∞O`À
D „áê*ˇH±ì ~°∂ѨÙk^Œ∞ÌHÀ#∞Ok.
J"≥∞iHÍ`À ‰õΩki# J}∞ XѨÊO^ŒO Ѷe¨ `«OQÍ D lÖÏ¡Ö’x
~°}ã¨÷ÅO =∞O_»ÅO H˘"åfi_» =∞`«ûºÖËâ◊OÖ’ J}∞q^Œ∞º`ü ˆHO„^•xfl
<≥ÅH˘ÅÊ#∞<åfl~°∞. WO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ Éèí∂¿ãHõ~°} HÀã¨O 㨈~fi ‰õÄ_®
[iyáÈ~ÚOk. "≥~Úº "≥∞QÍ"å@¡ J}∞q^Œ∞º`«∞Î#∞ L`«ÊuÎ KÕ¿ã
™ê=∞~°÷ºO QÆÅ D „áê*ˇH±ì#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_®xH˜ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO
J"≥∞iH͉õΩ K≥Ok# XHõ HõOÃÑh`À XѨÊO^ŒO ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩOk. D
J}∞q^Œ∞º`ü ˆHO„^ŒO U~åÊ@∞‰õΩ 23 „QÍ=∂ŠѨikèÖ’x 19,679
ZHõ~åÅ Éèí∂q∞ J=ã¨~°=∞=Ù`«∞O^Œx JkèHÍ~°∞Å∞ JOK«<åÅ∞
~°∂á⁄OkOKå~°∞. ã¨∞=∂~°∞ Zxq∞k "ÕÅ Wà◊√¡ MÏm KÕ~ÚOz =ÚÃÑ·Êù
"ÕÅ =∞OkH˜ ÃÑ·QÍ [<åÉèÏ#∞ "Õ̂~ „áêO`åʼnõΩ `«~°eOKåeû LOk.
„áê*ˇH±ì x~å‡}O [iˆQ ã¨÷ÅO #∞O_ç Ѩk H˜Ö’g∞@~°¡ ѨikèÖ’#∞#fl
„QÍ=∂ÅxflO\˜x MÏm KÕ~ÚOKåeûO^Õ.
HõoOQÍO„^èŒ „áêO`«OÖ’ „Ѩã¨∞Î`«O L#fl Ѩi„â◊=∞Å`À áê@∞
H˘`«ÎQÍ =ã¨∞Î#fl q^Œ∞º`ü „áê*ˇH±ìÅ =Å# ÅHõ∆ÖÏk =∞Ok „Ѩ[Å∞
x~åfiã≤`∞« Å∞ HÍ#∞<åfl~°∞. =O^ŒÖÏk „QÍ=∂Å∞ MÏmHÍ#∞<åfl~Ú. "ÕÖÏk
ZHõ~åÅÖ’ ѨK«Ûx ѨO@á⁄ÖÏÅ∞ Hõ#∞=∞~°∞QÆ∞ HÍ#∞<åfl~Ú. D
„áê*ˇHÅì± #∞Oz =KÕÛ "åÜ«Ú, [Å HÍÅ∞+¨ºO "≥^[Œ ÖË¡ q+¨ Ѩi}Ï=∂Å∞
JkèHõOQÍ LO\Ï~Ú. „Ѩ^è•#OQÍ Éèí∂QÆ~°ƒù [ÖÏÅ`Àáê@∞ ã¨=Ú„^Œ
[ÖÏÅ∞ ‰õÄ_® HõÅ∞+≤`«=∞=Ù`å~Ú. nx=Å¡ ~°Hõ~°HÍÅ „áê}ÏO`«Hõ
"åº^èŒ∞Å∞ „Ѩ|Å_»O`À áê@∞ ã¨=Ú„^ŒOÖ’ =∞`«ûº ã¨OѨ^Œ JO`«iOz
áÈ~Ú =∞`«ûºHÍ~°∞Å rq`åÅ∞ =∞iO`« ^ŒÜ«∞hÜ«∞`«Ö’H˜ "≥o¡áÈÜÕ∞
21
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
=º=™êÜ«∞OÖ’ ǨÏi`« qѨ¡=O`À áê@∞ kQÆ∞=∞u J~Ú# ѨÙ~°∞QÆ∞=∞O^Œ∞Å∞, ~°™êÜ«∞<åÅ HõOÃÑhÅ∞ fã¨∞‰õΩ=zÛ#
Ñ„ =¨ ∂^•Å#∞ q=iOz, KÕÑ\¨ Ïìeû# Ñ„ `¨ åº=∂flÜ«∂Å#∞ ã¨∂zã¨∞<Î åfl~°∞ l.q. ~å=∂O[<ÕÜÚ « Å∞

=º=™êÜ«∞OÃÑ· HÍ~˘Êˆ~\ò Ñ„ ɨ Ïè =O
_çÃãO|~ü 3, „ѨѨOK«OÖ’<Õ J`«ºO`« f„="≥∞ÿ# áêi„âßq∞Hõ
^Œ∞~°…@#QÍ QÆ∞iÎOѨ|_ç# Éè’áêÖò Qͺãπ ã¨OѶ¨∞@# [iy W~°"≥· S^Œ∞
ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_çKå~Ú. D W~°"≥· S^Œ∞ ã¨O=`«û~åÅ HÍÅOÖ’
=º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’ [iy#, [~°∞QÆ∞`«∞#fl Ѩi}Ï=∂Å∞, áêi„âßq∞Hõ
L`«Ê`«∞ÅÎ q+¨Ü∞« OÖ’ „ѨÉ∞íè `«fiO J=ÅOaã¨∞#Î fl q^è•<åÅ`À Ѩije¿ãÎ
D ã¨OѶ¨∞@# #∞Oz „ѨÉèí∞`«fiO Ug∞ QÆ∞}áê~î°O <Õ~°∞ÛHÀÖË^Œx J~°÷O
J=Ù`«∞Ok. Éè’áêÖò Qͺãπ ÉÏkè`«∞ʼnõΩ WѨÊ\˜H© <åºÜ«∞O [~°QÆÖË^Œ∞,
^Œ∞~°@… #‰õΩ HÍ~°}"≥∞#ÿ HõOÃÑh Ü«∞[=∂xH˜ tHõÑ∆ _¨ Ö» ^Ë ∞Œ . Ü«∂[=∂#ºO
Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ #∞O_ç _Ò ÔHq∞HõÖòûH˜ =∂iOk. Ѩi„â◊=∞ K≥<≥·fl
^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ KÕiOk. J^Õ L`«ÊuÎx `«Ü∂« ~°∞ KÕã∂¨ Î "å~°∞ ÖÏÉèÏÅ∞ QÆ_ãç ∂¨ <Î Õ
L<åfl~°∞. P L`«ÊuÎx, J@∞=O\˜ J<ÕHõ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å#∞ "å_»∞`«∂
J@∞ ~Ô `· ∞« Å∂, "å\˜ J=âıëêÅ`À qxÜ≥∂QÆ^•~°∞Å∂ #+¨áì È`«∞<åfl~°∞.
P Ѩi„â◊=∞ ^Õâ"◊ åºÑ¨OÎ QÍ L#fl J@∞=O\˜ J<ÕHõ Ѩi„â◊=∞Å K«∞@∂ì`å
„Ѩ=∂^ŒO HõxÑ≤™ÈÎOk. QÆ`« H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ #∞Oz Ãã·ciÜ«∂
„áêO`«O #∞O_ç =Å㨠=KÕÛ q^Õj Ѩ‰õ∆ΩÅ∞ ÃÑeHÍ<£, ÃÑ~ÚO>ˇ_£
™êì~ü¯ Ѩ‰õ∆ΩÅ∞ ã¨O`«|=∂‡o =∞O_»ÅO HÍHõ~åѨe¡ `«OѨ~° Éèí∂=ÚÖ’¡<Õ
KÕÑŨ "Õ@ ™êyOz, >ˇH¯õ e =∞O_»ÅO `ÕehÖÏѨÙ~°O „QÍ=∞OÖ’ „ѨH$õ u
ã¨ÇϨ [ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ ѨH∆˜ ã¨O~°H}∆õ Hˆ O„^•xfl U~åÊ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~Ú. J~Ú`Õ
D ^äŒ~°‡Öò q^Œ∞º`ü „áê*ˇH±ì x~å‡}O [iy`Õ Wq J^Œ$â◊ºO HÍHõ
`«Ñ¨Ê^Œ∞. Ѩ~åº=~°} ã¨=∞`«∞ź`« ‰õÄ_® =∞@∞=∂Ü«∞O J=Ù`«∞Ok.
L^•ú#O „áêO`«OÖ’ WѨÊ\˜Hˆ =¸„`«ÑO≤ _®Å "åº^è∞Œ Å∞ "ÕÖÏk
‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞ r=K«Ûù"åÅ∞QÍ =∂ˆ~Ûã¨∞Î<åfl~Ú. D `«~°∞}OÖ’ J^Õ
„áêO`«OÖ’ <åÅ∞QÆ∞ =~°‰õΩ ^äŒ~°‡Öò q^Œ∞º`ü ˆHO„^•Å∞ <≥ÅH˘Å∞Ê
`«∞O_»_O» `À gi rq`åÅ∞ =∞iO`« ^•~°∞} Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ Z^Œ∞~À¯=Åã≤
=ã¨∞ÎOk. D q^Œ∞º`ü „áê*ˇH±ìÅ U~åÊ@∞=Å# ã¨g∞Ѩ „QÍ=∂ÅÖ’x
„Ѩ[ʼnõΩ âßfiã¨, TÑ≤iu`«∞ÎÅ ã¨O|Okè`« "åº^èŒ∞Å∞, Hͺ#û~ü =O\˜
„áê}ÏO`«Hõ "åº^è∞Œ Å∞ "åºÑ≤OKÕ J=HÍâßÅ∞ L<åfl~Ú. Ѩ=~ü áê¡O@∞Å
K«∞@∂ì S^Œ∞ H˜Ö’g∞@~°¡ Ѩikè =~°‰õΩ JkèHõ LëÈ‚„QÆ`«Å∞ #"≥∂^Œ∞
HÍ#∞<åfl~Ú. ^äŒ~°‡Öò „áê*ˇH±ìÅ #∞Oz "≥Å∞=_Õ ÉÁQÆ∞æ^èŒ∂o (Ü«∂+π) x
㨄Hõ=∞"≥∞ÿ# q^è•#OÖ’ Ü«∂+π áêO_£Å ^•fi~å ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ `«_»∞ѨÙ
`«∞O_®e. ÖˉõΩO>Ë D ^èŒ∂o ÃÑ·H˜ ZQÆã≤ H˘xfl H˜Ö’g∞@~°¡ "Õ∞~°
ѨO@ÅÃÑ· =ÚYºOQÍ H˘|ƒi, =i `«k`«~° „Ѩ^•è # ѨO@ÅÃÑ· "Õ∞@"Õã≤
P Éèí∂q∞ ѨxH˜~å‰õΩO_® =∂iÛ"Õã¨∞ÎOk.
22 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
L#fl ã¨÷ÖÏÅ∞ HõÅ∞+≤`«O J=Ù`«∂<Õ L<åfl~Ú. Ѩi„â◊=∞Ö’ ѨxKÕ¿ã
HÍi‡‰õΩÅ∞, K«∞@∂ì LO_Õ „Ѩ[Å P~ÀQͺÅ`À K≥ÅQÍ@=∂_»∞`«∂<Õ
L<åfl~Ú.
ǨÏi`« qѨ=¡ O ¿Ñ~°∞`À, ^Õâ◊ PǨ~° Éè„í ^Œ`« x<å^ŒO`À ^ÕâO◊ Ö’
ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î ~°™ê~ÚxHõ =º=™êÜ«∂xfl „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_O» [~°∞QÆ∞`ÀOk.
~°™ê~Ú<åÅ∞ "å_»_O» `À>Ë ^Õâ◊ PǨ~° Éè„í ^Œ`« ™êkè™êÎ=∞x K≥|∞`ÀOk
„ѨÉèí∞`«fiO. ^•xH˜ =O`« áê_»∞`«∞#fl =º=™êÜ«∞ Ѩiâ’^èŒ<å ã¨Oã¨÷Å∞,
PǨ~° Éèí„^Œ`«H˜ J=ã¨~°O HÍ|\ì̃ W@∞=O\˜ ~°™ê~Ú<åÅ `«Ü«∂sÖ’
HÍx, "å_»HõOÖ’ HÍx, "å_ç# `«~åfi`« "å\˜ J=âıëêÅ`À HÍx
ã¨=∞㨺Å∞O>Ë ÉèíiOKåÅ<Õk gi "å^Œ#.
ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å `«Ü∂« s Ѩi„â◊=∞Å∞ "≥^[Œ ÖË¡ HÍÅ∞+¨º Ѩ^•~å÷Å
QÆ∞iOz „Ѩ`ÕºHõOQÍ K«iÛOK«∞HÀ"åeû# Ѩx ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ "å\˜
qxÜ≥∂QÆO`À Ô~·`«∞Å rq`åÅ∞ z<åflaè#flO J=Ù`«∞<åfl~Ú. ѨÙ~°∞QÆ∞Å
„jH͉õΩà◊O lÖÏ¡Ö’ S^Œ∞ KÀ@¡ ^ä~Œ ‡° Öò q^Œ∞º`ü Hˆ O„^•Å∞, XHõKÀ@
J}∞ q^Œ∞º`ü ˆHO„^ŒO U~åÊ@∞#∞ x~°ã≤ã¨∂Î QÆ`« H˘xfl <≥ÅÅ #∞Oz
™ê÷xHõ „Ѩ[Å∞ f„= ™ê÷~ÚÖ’ PO^Àà◊#Å∞ H˘#™êyã¨∞Î<åfl~°∞.
WKåÛùѨÙ~°O xÜ≥∂[Hõ=~°æ ѨikèÖ’ U~åÊ@=Ù`À#fl <åÅ∞QÆ∞ ^äŒ~°‡Öò
q^Œ∞º`ü ˆHO„^•Å`À áê@∞ HÍHõ~åѨe¡ =^ŒÌ x~å‡}=∞=Ù`«∞#fl ^äŒ~°‡Öò
q^Œ∞º`ü „áê*ˇH±ì, ~°}ã¨÷ÅO H˘"åfi_»Ö’ x~å‡}O HÍ#∞#fl J}∞q^Œ∞º`ü
Hˆ O„^ŒO =Å¡ #+¨áì È#∞#fl „Ѩ[Å∞, „Ѩ*Ïã¨OѶ∂¨ Å∞ `«=∞ L^Œº=∞ ã¨Oã¨Å÷ ∞
WѨÊ\˜ˆH Z<Àfl™ê~°∞¡ PO^Àà◊# HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. cÅ
„áêO`«OÖ’ U~åÊ@=Ù`À#fl ^äŒ~°‡Öò q^Œ∞º`ü ˆHO„^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
„Ѩ*Ï L^Œº=∞O TѨO^Œ∞‰õΩOk. „Ѩ[Å∞ ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# PO^Àà◊#Å∞
KÕÑ@¨ _ì "» ∞Õ H͉õΩO_® ~Ô Å· ∞~ÀHÀÅ∞, =∞O„`«∞Å∞ W`«~° „Ѩ*τѨux^è∞Œ Å#∞
ÃѶ∞~å"£ KÕÜ«∞_»O =O\˜ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞.
^äŒ~°‡Öò q^Œ∞º`ü, J}∞ q^Œ∞º`ü „áê*ˇH±ìʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
áÈ~å_»∞`«∞#fl „Ѩ[ŠѨH∆Í# xÅ=_®xH˜ JkèHÍ~°, „ѨuѨHõ∆ <Õ`«Å∞
q=ÚY`« K«∂ѨÙ`«∞O_»_»O JO^ŒiH© q㨇ܫ∂xfl Hõey™ÈÎOk. „Ѩ*Ï
=ºuˆ~Hõ q^è•<åÅ#∞ J=ÅOaOK«_»OÖ’ JkèHÍ~° ѨHõ∆"≥∞ÿ<å,
„ѨuѨHõ∆"≥∞ÿ<å XˆHÖÏQÍ ã¨ÊOk™êÎÜ«∞#_®xH˜ D L^Œº=∞"Õ∞ XHõ
L^•Ç¨Ï~°}. áêi„âßq∞Hõ Jaè=$kú =Úã¨∞QÆ∞Ö’ [#r=# q^èfiŒ O™êxH˜
`≥QÆ|_ç# áêʼnõΩÅ =Úã¨∞QÆ∞Å#∞ WѨÊ\ỖH·<å `˘ÅyOKåeû# ÉÏ^茺`«
„Ѩ*Ï™êfi=∞º"å^Œ∞ÅO^ŒiÃÑ·<å LOk. g
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
`≥Q∞Æ à◊¡ x"å~°}‰õΩ "å_Õ D ~°™ê~Ú<åÅ =Å# "å_»∞`«∞#fl „Hõ=∞OÖ’<Õ
J<ÕHõ =∞Ok Ô~·`«∞Å∞, Ô~·`«∞ ‰õÄbÅ∞ g\˜ q+¨ „ѨÉèÏ"åxH˜
Ö’#∞=Ù`«∞<åfl~°∞. =∞# ~å¢+Oì¨ Ö’ 2005Ö’ KÕÑ\¨ #ì˜ XHõ J^躌 Ü«∞#OÖ’
J@∞ q+¨ „ѨÉèÏ"åxH˜ QÆ∞Ô~· K«xáÈ`«∞#fl "åi ã¨OYº „Ѩu ѨO@
HÍÅOÖ’#∂ S^Œ∞ =O^ŒÅ =~°‰õÄ LO_˘K«Ûx JOK«<å. JÖψQ D
ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç# `«~åfi`« JHõ¯_» ÃÑiˆQ Ñ≤Å¡Å ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ ÃÑ·
„ѨÉèÏ=O K«∂ѨÙ`ÀO^Œx, ѨÙ~°∞+¨µÅ, =∞Ç≤Ïà◊ŠѨÙ#~°∞`«ÊuÎ â◊H˜ÎÃÑ·
„ѨÉèÏ=O K«∂ѨÙ`ÀO^Œx J<ÕHõ Ѩiâ’^èŒ#Å∞ `≥eÜ«∞*Ë™ê~Ú. g\˜H˜
`À_»∞ D ~°™ê~Ú<åÅ J=âıëêÅ∞ hà◊¡Ö’#∂, PǨ~°OÖ’#∂ Hõeã≤
f„="≥∞ÿ# ã¨=∞㨺QÍ =∂~°∞`«∞<åfl~Ú. 'HÀÖÏ—ÅÖ’ J=âıëêÅ∞,
'ѨK«Ûà◊¡—Ö’ J=âıëêÅ∞ =∂„`«"Õ∞ "å~°ÎÖ’¡H˜ =KåÛ~Ú HÍh, ѨsHõ∆Å∞
KÕ¿ãÎ =∞#O `åˆQ =∞Ozh~°∞ #∞Oz u<Õ Jxfl Ѩ^•~å÷ÅÖ’#∂ D
ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å J=âıëêÅ∞ JkèHõOQÍ L<åfl~Ú. <Õ_»∞ Hͺ#û~ü
=O\˜ ~ÀQÍÅ∞ JkèHOõ HÍ=_®xH˜ D J=âıëêÅ∞ XHõ =ÚYº HÍ~°}O.
Ѩ~åº=~°} „ѨÉèÏ=O`À áê@∞, <Õ_»∞ Ô~·`«∞Å Pi÷Hõ Ѩiã≤÷uÃÑ·
D ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å∞ f„="≥∞#ÿ „ѨÉÏè =O K«∂Ñ≤ã∞¨ <Î åfl~Ú. ѨO@‰õΩÃÑ>Ëì
ÃÑ@∞ì|_ç Y~°∞ÛÖ’ 25 #∞Oz 65 âß`«O =~°‰õÄ D ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å
Y~°∞ÛÖË. QÆ`« Ѩk ã¨O=`«û~åÅ HÍÅOÖ’ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å ^è~Œ ° ã¨Q@Æ ∞#
400 âß`«O ÃÑiyOk. H˘`«ÎQÍ =ã¨∞Î#fl H˘xfl ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å ^èŒ~°Å∞
H˜Ö’H˜ ~°∞. 20,000 =~°‰õÄ L<åfl~Ú. ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å qxÜ≥∂QÆO
`«yæOKÕ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl=∞x „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl x*ÏxH˜
KÕã¨∞Î#flk â◊¥#ºO. QÆ`«O`À áÈÅ∞Û‰õΩO>Ë WѨC_ô `«‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’
"å_Õ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å∞ ~å=_»O =Å# "≥Ú^Œ\’¡ qxÜ≥∂QÆO
`«QÆ∞æ`«∞#fl@∞¡ HõxÑ≤Oz<å, WѨC_»∞ Z‰õΩ¯"≥·Ok. =∞# ~å¢+ì̈OÖ’ QÆ`«
=¸_Õ à ◊ ¡ HÍÅOÖ’ Ѩ Ù ~° ∞ QÆ ∞ =∞O^Œ ∞ Å qxÜ≥ ∂ QÆ O Ô ~ O_ç O `« Å ∞
J~ÚO^ŒO>Ë ^•x „ѨÉÏè =O ~Ô `· ∞« ÅÃÑ· ZO`« LO^À J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
~°™ê~ÚxHõ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å∞ "å_»‰õΩO_®, ™ê÷xHõ =#~°∞Å`À
WO\’¡ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞H˘x "å_Õ L`«Ê`«∞ÎÅÖ’ kQÆ|_»∞Å∞ U=∂„`«O
`«QÆæ‰õΩO_®, ѨÙ~°∞QÆ∞Å, `≥QÆ∞à◊¡ xÜ«∞O„`«} KÕã¨∞HÀ=K«Ûx, WѨÊ\˜H©
J<ÕHõ „QÍ=∂Å J#∞Éè"í åÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú. ã¨∞ã≤~÷ ° =º=™êÜ«∞ Hˆ O„^ŒO
„áê~°OaèOz# ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å∞ ÖËx =º=™êÜ«∞O Ѩ^Œú`«∞Å∞ <Õ_»∞
~å¢+¨ìOÖ’ S^Œ∞ "ÕÅ „QÍ=∂ÅÖ’ 14 ÅHõ∆Å ZHõ~åÅÖ’ Ô~·`«∞Å∞
áê\˜ã¨∞Î<åfl~°∞. WO^Œ∞Ö’ J<ÕHõ „QÍ=∂Å∞ J`«ºkèHõOQÍ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞
=∞O^Œ∞Å∞ "å_»∞`«∂ =∂<Õã≤#"Õ. ѨuÎ, q∞~°Ñ¨`À áê@∞ J<ÕHõ "å}˜[º,
PǨ~° ѨO@Å∞ D Ѩ^`úŒ ∞« ÅÖ’ ѨO_çã∞¨ <Î åfl~°∞. ~å¢+Oì¨ Ö’x =º=™êÜ«∞
qã‘Î~°‚OÖ’ Ѩk âß`«O`À D Ѩ^Œú`«∞Å∞ J=∞Å∞Ö’ L<åfl J@∞ ~å¢+ì̈
=º=™êÜ«∞âßY HÍh, W@∞ =º=™êÜ«∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞ HÍh g\˜ÃÑ·
^Œ$+≤ì ÃÑ@ìÖË^Œ∞. HõOÃÑhÅ #∞Oz <Õ~°∞QÍ =KÕÛ x^èŒ∞Å∞, ÅOKåʼnõΩ
ÖÁOy ÃÑ· JkèHÍ~°∞Å∞, Wk `«Ñ¨Ê „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O ÖË^Œx <Õ~°∞ÛH˘x
Ô~·`«∞ÅH˜, J"Õ K≥Ñ≤Ê H˜O^Œ JkèHÍ~°∞Å∞ J@∞ Ô~·`«∞Å rq`åÅ`À#∂,
W@∞ qxÜ≥∂QÆ^•~°∞Å rq`åÅ`À#∂ K≥ÅQÍ@O P_»∞H˘O@∞<åfl~°∞.
ã¨=∞㨺 WHõ¯_ç`À PQÆÖ^Ë ∞Œ . ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞ŠѨi„â◊=∞`À áê@∞
WѨC_»∞ q`«Î<åÅ HõOÃÑhÅ∞, =ÚYºOQÍ [#∞º =∂iÊ_ç q`«Î<åÅ∞
`«Ü∂« ~°∞ KÕ¿ã '=∂<£âßO\’— ÖÏO\˜ HõOÃÑhÅ∞ '~°™êÜ«∞<åÅ— QÆ∞iOz
KÕã≤# "å^Œ#h WѨC_»∞ [#∞º=∂iÊ_ç ѨO@Å QÆ∞iOz KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
Jq ÖËHõáÈ`Õ PǨ~° Éèí„^Œ`« ÖË^Œ∞ Jx K≥ѨÙ`«∂ [#∞º =∂iÊ_ç PǨ~°
ѨO@Å∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì_®xH˜ K«∂ã¨∞Î<åfl~Ú. QÆ`« Pˆ~_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
PO„^茄Ѩ^Õâò, q∞ye# ~å¢ëêìÅÖ’ a.\˜. ѨuÎ „ѨÉèÏ=O`À <ÕÅÅ∞
áê_»=Ù`«∞<åflÜ«∞h, Ѩâ◊√=ÙÅ∞ K«xáÈ`«∞<åflÜ«∞h, á⁄ÖÏÖ’¡ ѨxKÕ¿ã
HÍi‡‰õΩʼnõΩ K«~°‡~ÀQÍÅ∞ =ã¨∞Î<åflÜ«∞x K≥ѨÙ`«∞<åfl, Ѩiâ’^èŒ#Å∞
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl J@∞ Ѩi„â◊=∞Å∞, W@∞ „ѨÉèí∞`«fiO ÃÑ_»K≥q#
ÃÑ_»∞`«∞<åfl~Ú. W@∞=O\˜ ™êOˆHuHõ Ѩ^`úŒ ∞« Å∞ J=ã¨~O° ÖË^• J#flk
x~°‚~ÚOK«‰õΩO_®, "å\˜ =Å# r= Éèí„^Œ`«‰õΩ U~°Ê_Õ =ÚѨC QÆ∞iOz
ã¨iQÍæ Ѩiâ’^èŒ#Å∞ KÕã≤ `«y# *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞HÀ‰õΩO_® Ѩi„â◊=∞Å
XuÎ_çH˜ ÖÁOyáÈ~Ú g\˜x q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∞_»O =Å# J@∞ Ô~·`«∞Å∞,
W@∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ ‰õÄ_® f„="≥∞ÿ# W|ƒO^Œ∞ʼnõΩ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~Ú.
a.\˜. ѨuÎ q`«Î<åÅ ^èŒ~° xÜ«∞O„`«} HÀã¨O ~å¢+ì̈ „ѨÉèí∞`«fiO HÀ~°∞ì‰õΩ
"≥o¡ áÈ~å@OKÕã≤, H˘`«Î K«@ìO fã¨∞‰õΩ~å"åeû# Ѩiã≤÷u =zÛOk.
=∂~°∞`«∞#fl Pi÷Hõ q^è•<åÅ`À WѨC_»∞ PǨ~° =∂Ô~¯\òÃÑ·
Ѩ@∞ì ™êkèOK«_®xH˜ HÍ~˘Êˆ~\ò ã¨Oã¨Å÷ ∞ „ѨÜ∞« `«flO KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. S\˜ã,≤
iÅÜ«∞<£û, ÃÇÏ\˜>Ë*ò, P~üÑ≤l ÖÏO\˜ ã¨Oã¨÷Å∞ WѨÊ\˜ˆH PǨ~°
=∂Ô~¯\òÖ’H˜ „Ѩ"ÕtOKå~Ú. JO`«~å˚fÜ«∞ i>ÿ̌Öò K≥~Ú<£ ‰õÄ_® =∞#
^ÕâO◊ Ö’H˜ „Ѩ"tÕ OK«_®xH˜ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ KÕ™ÈÎOk. J~Ú`Õ W=hfl WHõ¯_ç
=∂Ô~¯\ò#∞ KÕlH˜¯OK«∞HÀ=_®xHõO>Ë =∂Ô~¯\ò =º=ã¨÷#∞ U~åÊ@∞
KÕã¨∞H˘x, WHõ¯_» `«‰õΩ¯= ^èŒ~°‰õΩ ѨO_çOz# L`«Ê`«∞ÎÅ#∞ |Ü«∞@
^ÕâßÅÖ’, Ѩ~åº=~°} ã¨=∞㨺ÃÑ· J=QÍǨÏ# ÃÑ~°QÆ_»O`À JHõ¯_»
J#∞=∞uOK«x ~°™êÜ«∞<åÅ#∞, [#∞º=∂iÊ_ç ѨO@Å#∞ "å_»∞H˘x
"åºáê~åÅ∞ ÃÑOK«∞HÀ=_®xH˜ [~°∞QÆ∞`«∞#fl „Ѩܫ∞`«flOQÍ =∞#O J~°÷O
KÕã¨∞HÀ"åe. Wk =∞# =º=™êÜ«∞~°OQÆOÃÑ·<å, =∞# Ô~·`«∞Å Éèíq+¨º`«∞Î
ÃÑ·<å, =#~°∞ÅÃÑ·<å =∞# ǨωõΩ¯ÅÃÑ·<å f„= „ѨÉèÏ=O K«∂Ñ≤ã¨∞ÎOk.
WѨÊ\˜=~°‰õÄ L`åÊ^ŒHÍÅ (W<£Ñ¨Ù\ò) "åºáê~°OÖ’#∂, L`«Ê`«∞ÎÅ
=∂Ô~¯\˜OQ∑Ö’#∂ L#fl HÍ~˘Êˆ~\ò ã¨Oã¨÷Å∞ =º=™êÜ«∞ L`«ÊuÎ
(„á⁄_»Hõ∆<£) ~°OQÆOÖ’H˜ „Ѩ"ÕtOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞`«flO KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
~å¢+¨ì"åºÑ¨ÎOQÍ ÅHõ∆Å ZHõ~åÅ∞ J<ÕHõ ¿Ñ~°¡`À ÃÑ^ŒÌ ã¨Oã¨÷Å∞, =º‰õΩÎÅ∞
H˘#∞H˘¯x L<åfl~°∞. W@∞=O\˜ =º=™êÜ«∂xfl „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_®xH˜ =∞#
~å¢+¨ì „ѨÉèí∞`«fiO 'ã¨Ç¨ÏHÍ~° =º=™êÜ«∞O— ¿Ñ~°∞`À ÃÑ^ŒÌ Hõ=∞`åÅ
=º=™êÜ«∞O „áê~°OaèOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞`«flO KÕã≤Ok.
W@∞=O\˜ „Ѩܫ∞`åflÅ#∞ J_»∞¤H˘x, „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ Ѩ^Œú`«∞Å#∞
Ô~·`«∞Å =^ŒÌ‰õΩ fã¨∞‰õΩ"≥o¡ "åi r=<Àáê^èŒ∞ʼnõΩ Éèí„^Œ`« HõeÊOK«HõáÈ`Õ,
WѨC_»∞ L#fl ã¨OH∆ÀÉèOí WOHÍ f„==∞=Ù`«∞Ok. P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞, =Åã¨Å∞
Z‰õΩ¯==Ù`å~Ú. „ѨÉèí∞`«fi JOK«<å "Õ∞~°‰õΩ 30–40 âß`«O =∞Ok
=º=™êÜ«∞O #∞Oz |Ü«∞@‰õΩ =™êÎ~#° ∞‰õΩO>Ë ~å¢+Oì¨ Ö’ =KÕÛ S^ÕàÖ¡◊ ’
50–60 ÅHõ∆Å ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, ^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ 4–5 HÀ@¡ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞
~À_»∞¤# Ѩ_»`å~Ú. D Ѩiã≤÷u f„=`« =∞#O J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
nxH˜ `À_»∞ "≥Ú#fl Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒÂ_£, x#fl W"åfià◊ "≥∂<£âßO\’,
ˆ~Ѩ٠WOHÀ HÍ~˘Êˆ~\ò ã¨Oã¨÷ `«=∞ ÖÏÉèÏÅ HÀã¨O =∞# q^è•<åÅ#∞,
=∞# rq`åÅ#∞ ^ÀK«∞‰õΩO@∂<Õ LO\Ï~Ú. WѨÊ\˜H© "Õ∞ÖÁ¯#HõáÈ`Õ
P =∞`«∞ÎÖ’<Õ K«xáÈ`åO. =∞# Éèíq+¨º`«∞ΉõΩ =∞#"Õ∞ K«~°=∞w`«O
áê_»∞‰õΩO\ÏO. g
23
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
„Ѩ[Å J*Ï˝<åxfl Pã¨~åQÍ KÕã¨∞H˘x áêʼnõΩÅ∞ `«=∞ q*Ï˝<åxH˜ =∂#= =ÚMÏÅ∞ `˘_çy, fã¨∞‰õΩ=ã¨∞Î#fl
„Ѩ*Ï=ºuˆ~Hõ q^è•<åÅ#∞ q=iã¨∞Î<åfl~°∞ "≥.· ~å=∞K«O^ „ OŒ
ZO.Z<£.ã.≤ Å ã¿ "Õ Ñ„ ɨ ∞íè `«fi ^èºÕ Ü«∞O
Éè’áêÖò Qͺãπ ÉÏkè`∞« ʼnõΩ <åºÜ«∞O [~°QÍÅx HÀ~°∞`«∂ ~Ô O_»∞
ã¨fiK«ÛùO^Œ ã¨Oã¨÷Å∞ D =∞^茺 =∞m¡ <åºÜ«∞™ê÷#O `«Å∞Ѩ٠`«\Ïì~Ú.
pѶπ A_ô+Ü ≤ ∞« Öò "≥∞l„¿ã\ì ò EÖˇ· 22# „Ѩ^•è # xOk`«∞_≥#· Ü«¸xÜ«∞<£
HÍÔ~ƒ· _£ JkèHÍi "åÔ~<£ JO_»~û° <£ JÔ~ã¨∞‰ì Ωõ <å<£ ɡ~ÚÅ|∞Öò "åÔ~O\ò
*Ïs KÕâß~°∞.
Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@# [iy D _çÃãO|~ü 2‰õΩ W~°"≥· S^Œ∞ Uà◊√¡
HÍ=™ÈÎOk. _çÃãO|~ü 2,1984 J~°~ú å„u Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ· _£ HõOÃÑh
#∞Oz "≥Å∞=_ç# q∞H± q+¨"åÜ«Ú=Ù „ѨÉèÏ=O =Å¡ 1100 =∞Ok
=∞~°}˜OKå~°x „ѨÉèí∞`«fiO xÜ«∞q∞Oz# Ѩiâ’^èŒ# |$O^ŒO `ÕeÛOk.
J#kèHÍiHõ ÖˇHõ¯Å „ѨHÍ~°O 25 "ÕÅ =∞Ok =∞~°}˜Oz LO\Ï~°x
JHõ¯_ç ã¨fiK«ÛO^Œ ã¨Oã¨÷Å∞ JOK«<å "Õã¨∞Î<åfl~Ú. WO_çÜ«∞<£ "≥∞_çHõÖò
sÃã~üÛ H“xûÖò ¿ãHõiOz# ã¨=∂Kå~°O „ѨHÍ~°O 5,21,262 =∞Ok
q∞H± ÉÏkè`«∞Å∞QÍ QÆ∞iÎOK«|_®¤~°∞. TÑ≤iu`«∞ÎÖ’¡ zÅ∞¡Å∞ Ѩ_ç, KåÅ
=∞Ok JO^èŒ∞Öˇ·, n~°…HÍeHõ "åº^èŒ∞Å#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl~°∞. Éè’áêÖòÖ’
ѨHͯ Wà◊∞¡ L#fl "åà◊¡x `«Ñ¨Ê ã¨OKå~° *Ï`«∞Å „Ѩ[Å#∞ WO^Œ∞Ö’
ÖˇH¯˜ OK«Ö^Ë ∞Œ . `«~"° åu HÍÅOÖ’ ÉÏkè`∞« ʼnõΩ Hõey# ã¨O`å<åxfl HÍx,
QÆ~°ƒùã¨÷ tâ◊√=ÙÅ#∞ HÍx WO^Œ∞Ö’ KÕ~°ÛÖË^Œ∞.
„Ѩ=∂^ŒO [iy# `«~∞° "å`« J^À ÃÑ^ŒÌ qѨ`∞« Î HÍ^ŒO@∂ HõOÃÑh
_®Hõì~ü „ѨHõ\ ˜OKå_»∞. JѨÊ\˜ˆH =O^ŒÅ =∞Ok =∞~°}˜OKå~°∞. ÉèÏ~°`«
"≥^· ºŒ Ѩiâ’^è<Œ å =∞O_»e ~°OQÆOÖ’H˜ kˆQ =~°‰Ωõ , ÉÏkè`∞« ÅÃÑ· n~°H… ÍeHõ
„ѨÉèÏ=O LO_»^Œx HõOÃÑh #q∞‡OzOk. ã¨O|Okè`« x"ÕkHõ#∞
Ѩk¿ÇÏ<Õà◊¡ áê@∞ |Ü«∞@ÃÑ@ìÖË^Œ∞. <Õ\ ˜H© q∞H± ÉÏkè`«∞Å∞ "≥·^ŒºO
HÀã¨O ~ÀAH˜ <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ =∞Ok =~°‰õÄ =ã¨∞Î<åfl~°x JOK«<å.
JHõ¯_» „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ L#fl _®Hõì~°∞ J#∞Éèí=O „ѨHÍ~°O J<ÕHõ
=∞Ok =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÅÜ«∂º~Ú. P Ñ≤O_®Å#∞ _®Hõ~ì ü â◊`Ñ« u¨
x~åfiǨÏ}Ö’x ǨÏg∞^• „ѨÉèí∞`«fi Pã¨∞Ѩ„u ÖÏÉÁˆ~@sÖ’ Ѩiâ’^èŒ#
xq∞`«ÎO Éèí„^ŒÑ¨iKå~°∞. P ~ÀA L^ŒÜ«∞O JHõ¯_ç „Ñ¨[Å rq`åÖ’¡
"≥Å∞QÆ∞‰õΩ |^Œ∞Å∞ q+¨O zq∞‡ pHõ\ ˜ Hõq∞‡Ok. '^•^•Ñ¨Ù 20 "ÕÅ
=∞Ok ÃÑ·zÅ∞‰õΩ ѨOK«<å=∂Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz LO\ÏO. D J#∞Éèí=O
=∂‰õΩ Ñ‘_»HõÅ ÖÏO\˜k. „Ѩ`ÕºH˜Oz ^Œ∞~°…@# [iy# `˘e~ÀAÖ’¡
=∂~°∞Ûs #∞Oz "Õ∞O |Ü«∞@‰õΩ =zÛ# ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ KåÖÏ J~°∞^Œ∞.
P `«~åfi`« ‰õÄ_® K«∂ã≤# H˘O^Œi Ѩiã≤u÷ J™ê^è•~°}OQÍ, qz„`«OQÍ
JxÑ≤OzO^Œ— _®Hõì~ü â◊`«Ñ¨u J<åfl~°∞.
24 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ "≥^Œ[e¡# q+¨"åÜ«Ú=Ù =Å¡ JHõ¯_» |uH˜
L#fl"åiH˜ rq`åxH˜ KÀ@∞ÖË^∞Œ . K«xáÈ~Ú# "åix ѨÓ_»Û_®xH˜
KÀ@∞ÖË^Œ∞. HõOÃÑh K«∞@∂ì J~Ú^Œ∞ H˜Ö’g∞@~°¡ "Õ∞~°‰õΩ Éèí∂QÆ~°ƒù
[ÖÏÅ∞ HõÅ∞+≤`«"≥∞ÿ Éèí∂q∞, h~°∞, QÍe, ã¨HõÅ r=~åâ◊∞Å∞ `«=∞
ã¨Ç¨Ï[`åfixfl HÀÖ’Ê~Ú# Ѩiã≤÷u LOk. q+¨"åÜ«Ú=Ù HÍ~°}OQÍ
"ÕÅ=∞Ok =∞~°}˜OK«_»O`À "Õˆ~ QÆ`«ºO`«~°O ÖËHõ =∞$`« ^ÕǨÅ#∞
XHõ^•xÃÑ· XHõ\ ˜ ѨÓ_çÛÃÑ\Ïì~°∞.
HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh K«i„`«Ö’H˜ "≥o`Õ, 1981Ö’ XHõ HÍi‡‰õΩ_»∞
q+¨"åÜ«Ú=Ù „ѨÉèÏ=O =Å¡ =∞~°}˜OKå_»∞. 1982Ö’ q+¨"åÜ«Ú=Ù
bH± HÍ=_»O=Å¡ 14 =∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ J<å~ÀQͺxH˜ QÆ∞Ô~· Pã¨Ê„u
áêÅÜ«∂º~°∞. XHõ WO[h~ü â◊s~°O 30 âß`«O HÍe QÍÜ«∂Å
áêÅÜ«∂º_»∞. Wq =∞K«∞Û‰õΩ H˘xfl =∂„`«"∞Õ . D Ѷ∞¨ @#Å#∞ =ºuˆ~H˜ã∂¨ Î
HÍi‡Hõ ã¨OѶ∂¨ Å∞ `«=∞ x~°ã#¨ #∞ `≥eÜ«∞ *Ëâß~Ú. HõOÃÑhH˜ ÖÏÉèÏÅ∞,
ÉèÏ~°`« JkèHÍ~°∞ʼnõΩ Hõq∞+¨<£ÖË „Ѩ^è•#O HÍ|\ì̃ „Ѩ[Å „áê}ÏÅ#∞
ÖˇHõ¯KÕÜ«∞ÖË^Œx _çÃãO|~ü 2<å\˜ Ѷ¨∞@# ~°∞A=ÙKÕ™ÈÎOk.
ÉÏkè`«∞ʼnõΩ <åºÜ«∞OHÀã¨O [~°∞QÆ∞`«∞#fl áÈ~å\ÏxH˜ 25 Uà◊√¡
xO_»#∞<åfl~Ú. Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh ã¨QÆ@∞# XH˘¯Hõ¯iH˜
500 _®Å~°∞¡ WzÛ KÕ`«∞Å∞ ^Œ∞Å∞ѨىõΩOk. HÍ~˘Êˆ~\ò <Õ~°ã¨Oã¨÷Ö
*Ïa`åÖ’ „ѨÑO¨ K«OÖ’<Õ „Ѩ^=Œä ∞™ê÷#O á⁄Ok# HõOÃÑh Wk. 2001Ö’
HÍÔ~ƒ· _£ HõOÃÑh Pã¨∞ÅÎ #∞ _Ò–ÔHq∞HõÖò „QÆ∂Ѩ٠H˘#∞QÀÅ∞KÕãO≤ k. =∞#
^ÕâO◊ Ö’ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ· _£ „Ѩ=∂^Œ ÉÏkè`∞« Å #+¨Ñì i¨ Ǩ~°O`À `«#‰õΩ
ã¨O|O^èŒO ÖË^ŒO\’Ok. `å#∞ Z=iH˜, ^ÕxH˜ ["å|∞^•s HÍ^Œx
|∞HÍ~Ú™ÈÎOk. JO^Œ∞ˆH áÈ~å@O ‰õÄ_» ã¨∞n~°…HÍÅO ™êQÆ∞`ÀOk.
J"≥∞iHÍÖ’x PÃベêìãπ ÉÏkè`∞« ʼnõΩ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ· _£ ã¨Oã¨÷ WzÛ#
ѨiǨ~°O`À áÈeÛ`Õ, Éè’áêÖò ÉÏkè`«∞ʼnõΩ JOk#k Ju ã¨fiÅÊO.
Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ JkèHÍi "åÔ~<£ JO_»~°û<£#∞ 7 _çÃãO|~ü
1984# JÔ~ãπì KÕãO≤ k. "ÕÖÏk =∞Ok =∞~°}ÏʼnõΩ HÍ~°}"≥∞#ÿ HõOÃÑh
JkèHÍi 11 _çÃãO|~ü 1984# ^Õâ◊O q_çz "≥o¡áÈxzÛOk. WHõ
P~ÀA #∞O_ç JO_»~û° <£ =∞# ^ÕâßxH˜ uiy~åÖË^∞Œ . 1991Ö’ Éè’áêÖò
<åºÜ«∞™ê÷#O HÍÔ~·ƒ_£ Kè≥·~°‡<£ JO_»~°û<£‰õΩ ã¨=∞#∞¡ *Ïs KÕã≤Ok.
PÜ«∞#ÃÑ· ǨÏ`åº<Õ~åxfl "≥∂Ñ≤Ok. =∂~üÛ 2000Ö’ #∂ºÜ«∂~ü¯ ^ŒH} ∆˜
lÖÏ¡Ö’x ÃÑ_¶ ~» Ö° ò <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ ÉÏkè`∞« Å ã¨OѶ∂¨ Å∞ ^•"å "Õ™ê~Ú.
HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh <åºÜ«∞"åk qeÜ«∞O „HÀÃÇÏb JO_»~°û<£ ã¨=∞#¡#∞
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
HõOÃÑh fã¨∞‰õΩO@∞O^Œx `≥eáê_»∞. JO_»~°û<£ q=~åÅ∞ =∂„`«O J=ã¨~åÖˇ·# ‰õÄ_»∞, QÆ∂_»∞, QÆ∞_»¤, q^Œº, "≥·^ŒºO, Láêkè ™œHõ~åºÅ∞
K≥Ñʨ ^Œ<åfl_»∞. ÉÏkè`∞« Å ã¨Oã¨Å÷ ∞ =∂„`«O T~°∞HÀ^ŒÅÛÖË^∞Œ . D "åÔ~O\ò „Ѩ[ʼnõΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ ~åÖË^Œ∞. ã¨Ô~·# áÈ+¨HÍǨ~°O ÖËHõ,
*Ïs J~Ú<å z=~°‰õΩ ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì =ÚO^Œ∞ ÉÏkè`«∞ʼnõΩ ѨiǨ~°O J<å~ÀQƺO`À, ^•i„^ŒºO`À Jã¨Ç¨Ï[ =∞~°}ÏÅ áêÅ=Ù`«∞#fl "ÕÖÏk
¿Ñ~°, Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ ã¨Oã¨÷ÃÑ· „H˜q∞#Öò K«~°ºÅ∞ q∞#Ǩ~ÚOKÕÖÏ =∞Ok „Ѩ[Å =∞~°}ÏÅ∞ D q+¨Ü«∂xfl `≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl~Ú.
XѨÊO^ŒO ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩOk. =∞m¡ ÉÏkè`«∞Å∞ HÀ~°∞ì‰õΩ "≥o¡ D J~Ú^Œ∞ ~å„ëêìÖ’¡ =ã¨∞#Î fl q^Œ∞º`ü HõOÃÑhÅ∞ PÜ«∂ ~å„ëêìÖ’¡x
q∞#Ǩ~ÚOѨÙ#∞ ~°^Œ∞Ì KÕ~ÚOK«=Åã≤ =zÛOk. D<å\˜H© JHõ¯_ç ™ê÷xHõ „Ѩ[Å „Ѩ"Õ∞Ü«∞O`À =ã¨∞Î#fl"Õ<å ÖË^• „ѨÉèí∞`«fi W+ì̈O "Õ∞~°‰õΩ
QÀ_»Å g∞^Œ 'JO_»~°û<£#∞ LifÜ«∞O_ç—, 'ÖÏ_≥<£ hÔHO`À JO_»~°û<£ =∂„`«"Õ∞ =ã¨∞Î<åflÜ«∂, Jq Z=i „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ <≥~°"Õ~°Û_®xH˜
=∂HõO`Õ— J<Õ x<å^•Å∞ ~åã≤ LO\Ï~Ú. Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@#Ö’ Éèí~°ÎÅ∞ J<Õk „Ѩâ◊fl. „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ `≥KÕÛ U Jaè=$kú J~Ú<å ™ê÷xHõ „Ѩ[Å
=∞~°}O˜ z# =∞Ç≤Ïà◊ÅHÀã¨O „Ѩ`ºÕ HõOQÍ ~åR „ѨÉ∞íè `«fiO Ѩ@}ì t"å~°Ö¡ ’ „Ѩ"Õ∞Ü«∞O`À QÍx, P"≥∂^ŒO`ÀQÍx ~å"åe. =KÕÛ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ JHõ¯_ç
ѨÙ#~å"å㨠HÍÅhx xi‡OzO^ŒO>Ë Ñ¨iã≤÷u ZO`« f„=OQÍ „Ѩ[Å#∞ U "Õ∞~°‰õΩ HõÅ∞ѨىõΩO\Ï~Ú. "åi „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ U"Õ∞~°‰õΩ
Ѩi}q∞OzO^À J~°=÷ ∞=Ù`«∂<Õ LOk. <≥~°"Õ~°∞™êÎ~Ú. "åi rq`åʼnõΩ ZÖÏO\˜ Éèí~À™êxã¨∞Î<åfl~Ú J<Õ
=¸_À „ѨѨOK« ^ÕâßÅ Éèí∂ÉèÏQÍxfl XHõ ÃÑO@‰õΩѨÊQÍ „Ѩâ◊flefl "Õã¨∞‰õΩx QÆ`«OÖ’ =zÛ# „áê*ˇ‰õΩìÅ =Å¡ x~åfiã≤`«∞Öˇ·# „Ѩ[Å
=∂~°∞ã¨∞<Î åfl~°∞. JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ <≥^~Œ Öü ϺO_£ ^ÕâO◊ Ö’x Ѩâ√◊ =ÙÅ rq`åÅ#∞ =∞#O QÆ=∞x¿ãÎ "åiH˜ `«y# Ѩx ^˘~°HHõ õ J_»‰¤ Äõ bÅ∞QÍ,
¿Ñ_»#∞ HÍO_®¡~ˆ =Ù‰õΩ `«~e° OKå~°∞. ZHõ¯_≥`· Õ QÍOnè LѨC ã¨`庄QÆÇϨ O aK«ÛQÍà◊√¡QÍ, P`«‡Ãã÷Â~°ºO HÀÖ’Ê~Ú P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ áêÅ=Ù`«∂,
KÕѨ\Ïì~À J^Õ HÍO_®¡ˆ~=ÙH˜ kQÆ∞=∞u KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. áêÅ∞, =∂Oã¨O =∞uã≤÷q∞`«O ÖËx"å~°∞QÍ q∞QÆ∞Å∞`«∞#fl Ѩiã≤÷u =∞# HõO_»¡=ÚO^Õ
L`«ÊuÎ ÃÑOK«_®xH˜ ~°Hõ~åHÍÅ =∞O^Œ∞Å∞ Ѩâ◊√=ÙʼnõΩ "å_»_»O =Å¡ LOk. nѨѨ٠J_»∞QÆ∞ÉèÏQÍ# pHõ>ˇÖÏÔQ·`Õ LO@∞O^À =∞# ^Õâ◊
Jq qã¨i˚OKÕ ¿Ñ_» ‰õÄ_® q+¨`«∞ź"≥∞ÿ áÈ~ÚOk. ¿Ñ_» Éèí∂q∞ Jaè=$kúx QÆ=∞x¿ãÎ 'Jaè=$kú— "≥Å∞QÆ∞Å∞ JO^Œ∞‰õΩ<Õ "åà◊√¡ Ñ≤_çÔH_»∞
Ѷ¨Å™êÜ«∂xfl ÃÑOKåeûOk áÈ~Ú, ^•x „ѨÉèÏ=O =Å¡ <ÕÅ L`«ÊuÎH˜ =∞O^Œ~Ú`Õ, pHõ\ ˜Ö’ rqOKÕ „Ѩ[ÖË Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~°<Õk
ѨxH˜~åx q^èŒOQÍ =∂iáÈ`ÀOk. Jaè=$kú K≥Ok# ^ÕâßÅ∞ P ¿Ñ_» x~åfiã≤`«∞Öˇ·# ÅHõ∆Å =∞Ok „Ѩ[Å#∞ QÆ=∞x¿ãÎ =∞#Hõ~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
q+¨`«∞ź „ѨÉèÏ"åÅ∞ `«=∞ ^Õâ◊OÖ’ Ѩ_»‰õΩO_® =∞# ^ÕâßxH˜ `«~°e¿ãÎ =º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’ L`«ÊuÎx ÃÑOK«_®xH˜ =zÛ# ǨÏi`«
„Ѩ[Å „áê}ÏÅ#∞, Ѩ~åº=~°}Ïxfl QÍeH˜ =ke# =∞# áêʼnõΩÅ∞ qѨ=¡ "≥∞<ÿ å, `≥Q∞Æ à◊¡ =∞O^Œ∞Å "å_»HOõ HÀã¨O =zÛ# Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ· _£
^•x kQÆ∞=∞u HÀã¨O `«@Åì ∞ Ѩ@∞ìH˘x Z^Œ∞~ˆ QÍ~°∞. Jaè=$kú K≥Ok# HõOÃÑh J~Ú<å *Ï˝<åx‰õΩ#fl Ѩiq∞ux `≥eÜ«∞*Ëã¨∞ÎOk. ™êOˆHuHõ
^ÕâßÅ∞ `«=∞ ^ÕâßÅÖ’x Hõ~å‡QÍ~åÅÖ’ Éè„í ^Œ`å „Ñ¨=∂}ÏÅ∞ áê\˜ã∂¨ ,ΠѨi*Ï˝#O =∞# qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å âßG Ѩiâ’^èŒ#Å #∞O_ç ~å"åe.
¿Ñ^Œ ^ÕâßÅÖ’ =∂„`«O =ºÜ«∞O `«yæOK«∞HÀ=_®xH˜ HÍi‡‰õΩʼnõΩ Ju =∞# ^Õâ◊ ã¨Ç¨Ï[ =#~°∞Å∞, ™êOˆHuHõ Ѩiâ’^èŒ#Å∞ ^Õâ◊ „Ѩ[Å
`«‰õΩ¯= "Õ`«<åÅ∞ Wã¨∂Î Éèí„^Œ`å „Ñ¨=∂}ÏÅ∞ QÍeH˘kÖËã¨∞Î<åfl~Ú. =∞øeHõ J=ã¨~åÅ#∞ fˆ~ÛqQÍ LO_®e. Jq „ѨÉèí∞`«fi Jnè#OÖ’
WHõ¯_ç ã¨Ç¨Ï[ =#~°∞Å#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ=_®xH˜ ~°™êÜ«∞<åÅ∞ =∂„`«"∞Õ LO_®e. „ѨÉ∞íè `«fi ã¨Oã¨Å÷ ∞ =∂„`«"∞Õ "å\˜x qxÜ≥∂yOKåe.
`«Ü«∂~°∞ KÕ¿ã HõOÃÑhÅ∞ "≥Ú^ŒÅ∞H˘x J}∞ Hõ~å‡QÍ~åÅ#∞ XHõ "Õà◊ ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O J=ã¨~å~°÷O kQÆ∞=∞u KÕã¨∞‰õΩ<åfl P
™ê÷Ñ≤OK«_®xH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ =ã¨∞Î<åfl~Ú. Éè’áêÖò Ѷ¨∞@# [iy 25 `«~åfi`« P *Ï˝#O ã¨fi`«O„`« Jaè=$kúx ™êkèOK«QÆey#ѨÙ_»∞ =∂„`«"Õ∞
ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_çzOk. JÖÏO\˜ ^Œ∞~å‡~°æ"≥∞ÿ# J#∞Éèí=O `«~°∞"å`« D kQÆ∞=∞`«∞Å=Å¡ „ѨÜ≥∂[#=ÚO@∞Ok. ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O Ѩ@¡
‰õÄ_® Z@∞=O\˜ HÍi‡Hõ „Ѩ=∂}ÏÅ∞ áê\˜OK«#=ã¨~°OÖËx, =∞# ^•xfl "å_Õ „Ѩ[ʼnõΩ J=QÍǨÏ# HõeÊOKåe. =∞# ^Õâ◊OÖ’ q*Ï˝#
<åºÜ«∞™ê÷<åʼnõΩ ["å|∞^•s Ѩ_»#Hõ¯~°ÖËx, =∞iO`« qâ◊$OYÅOQÍ âßGO , qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞, Ѩiâ’^è#Œ Å∞ Jhfl‰õÄ_» Éè∂í ™êfi=∞º â◊‰Ωõ ÅÎ ∞,
^ÀÑ≤_ô KÕÜ«∞_®xH˜ HÍ~˘Êˆ~\ò HõOÃÑhÅ∞ „Ѩ`ÕºHõ Pi÷Hõ =∞O_»ÖÏÅ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å PkèѨ`«ºOÖ’ L<åflÜ«∞#_®xH˜ Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@#
¿Ñ~°∞`À =ã¨∞Î<åfl~Ú. XHõ L^•Ç¨Ï~°} =∂„`«"Õ∞.
ã¨O㨯~°}Å HÍÖÏxfl =∞#O QÆ=∞x¿ãÎ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å Éèí∂q∞ HÀã¨O KÕã≤#, KÕã¨∞Î#fl áÈ~å\ÏÅ ã¨OQÆu JÖÏ LOz`Õ
=∂Ô~¯\ò#∞ xeÑ≤ LOKÕkQÍ ¿ã=Å ~°OQÆO =∞#‰õΩ Hõ#|_»∞`ÀOk. „ѨÉèí∞`«fiO Jaè=$kú ¿Ñ~° J#∞=∞uã¨∞Î#fl |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å∞, „Ѩ`ÕºHõ
>ˇeq[#∞¡, >ˇeá¶È#∞¡, HõOѨӺ@~°∞¡ =$kú K≥Ok#O`«QÍ, n~°…HÍeHõ Pi÷Hõ =∞O_»ÖÏÅ∞, FÃÑ<£HÍãπì QÆ#∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ L#fl Éèí∂q∞x
„ѨÜ≥∂[<åxfl KÕ‰õĈ~Û, =∞x+≤ =∞#∞QÆ_»‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# Hõh㨠~°H˜∆OK«∞HÀ=_»O HÀã¨O áÈ~å_®eû# Ѩiã≤÷u U~°Ê_çOk. g
`«fi~°Ö’ gHõ}
∆ O Ѩ„uHõ#∞ "≥Éò ¿ÑrÖ’¡ ‰õÄ_® K«∂_»=K«∞Û!
www.veekshanam.wordpress.com
g∞ Jaè„áêÜ«∂Å#∞, ã¨∂K«#Å#∞ ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ =∂‰õΩ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞O_ç!
`≥Å∞QÆ∞ ã¨=∂[O `«# QÆ∞iOz `å#∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞#fl J<Õfi+¨}Ö’ g∞~°∂ áêÅ∞ѨOK«∞HÀO_ç!
Email : veekshanam2003@gmail.com

gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009 25

 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
ÖÏÉèÏÅ#∞ =¸@QÆ@∞ì‰Ωõ O@∂, #ëêìÅ#∞. Ñ„ =¨ ∂^•Å#∞ Ñ„ [¨ Å <≥u#Î ~°∞^Œ∞`Ì ∞« #fl HÍ~˘Êˆ~\ò HõOÑà hÅ#∞ ^•iÖ’
ÃÑ@ì_®xH˜ K«\ÏìÅ#∞ =∞iO`« Ѩ\˜+ì̈O KÕÜ«∂ÅO@∞<åfl~°∞ Ji|O_ç Ñ
Éè’áêÖò ^Œ∞~°@… # – <Õ~fi° x QÆ∞}áê~îåÅ∞
~°™êÜ«∞# Ѩi„â◊=∞ K«i„`«Ö’<Õ J`«ºO`« qëê^ŒHõ~° ^Œ∞~°…@#
Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒÂ _£ ã¨OѶ∞¨ @# ã¨ãº¨ ~°H}∆õ =∞O^Œ∞Å `«Ü∂« s HõOÃÑhÖ’
3 _çÃãO|~ü 1984 ~å„u Éè’áêÖòÖ’ [iyOk. nx=Å¡ Éè’áêÖò
Ѩ@ì}O K«∞@∞ì ѨHõ¯Å „áêO`åÅÖ’ S^Œ∞ ÅHõ∆ʼnõΩ ÃÑ·QÍ [<åÉèÏ q∞^ä≥·Öò
S™ÈÃã· < Õ \ ò ('q∞H± — "åÜ« Ú =Ù) J<Õ J`« º O`« q+¨ " åÜ« Ú =Ù
^Œ∞„+¨ÊÉèÏ"åʼnõΩ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞.
JkèHÍiHõOQÍ =¸_»∞ "ÕÅ S^Œ∞ =O^ŒÅ ÃÑ<· å, J#kèHÍiHõOQÍ
Zxq∞k #∞Oz Ѩk"ÕÅ =∞^茺 P 24 QÆO@ÅÖ’ K«xáÈÜ«∂~°∞. P
`«~°∞"å`«, 25 "ÕÅ =∞Ok K«xáÈÜ«∂~°∞. "å~°ÎÅ „ѨHÍ~°O WѨÊ\˜H©
^•^•Ñ¨Ù 390 @#∞flÅ q+¨ ~°™êÜ«∞<åÅ∞ á¶êºHõìsÖ’ L<åfl~Ú.
Z"åѨˆ~+¨<£ \ϺO‰õΩÅH˜ =∞o¡Oz# q+¨Ñ¨^•~å÷Å∞ Éèí∂ QÆ~°ƒù[ÖÏÅ#∞
ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# HõÅ∞+≤`«O KÕâß~Ú. =O^Œ‰õΩ ÃÑ·# É’~°∞ ÉÏ=ÙÅ∞ D
HÍÅ∞+¨ºO =Å¡ x~°∞ѨÜ≥∂QÆO JÜ«∂º~Ú. WѨÊ\˜H© á¶êºHõìs K«∞@∞ìѨ@¡
S^Œ∞ H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°O =~°‰õΩ Éèí∂ QÆ~°ƒù[ÅO HÍÅ∞+¨º"≥∞ÿOk. D
HÍÅ∞+¨ºO "å`å=~°}Ïxfl ‰õÄ_® ‰õÅ∞+≤`O« KÕãO≤ k. Ѷe¨ `«OQÍ, „Ѩ[Å
P~ÀQͺxH˜, W`«~° r"åÅ P~ÀQͺxH˜ ã¨=∞㨺efl ã¨$+≤ìOzOk.
D á¶êºHõsì J"≥∞iH͉õΩ K≥Ok# |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑh Ü«¸xÜ«∞<£
HÍÔ~ƒ_£‰õΩ K≥OkOk. Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@#‰õΩ =ÚO^Œ∞ ^•^•Ñ¨Ù Ѩk¿ÇÏ#∞
ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. nxÖ’ HÍ~°ƒiÖò ("å}˜[º ¿Ñ~°∞
'Ããq<£—) J<Õ ã¨ã¨º ~°Hõ∆} =∞O^Œ∞ `«Ü«∂s HÀã¨O „áê~°OaèOK«|_çOk.
nxÃÑ· ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO`À 'Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ WO_çÜ«∂
eq∞>ˇ_£— J<Õ ¿Ñ~°∞`À =∞~˘Hõ HõOÃÑhx „áê~°OaèOKå~°∞. nxÖ’
Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑhH˜ 51 âß`«O ¿+~°∞¡<åfl~Ú. JO^Œ∞=Å¡,
ÉèÏ~°`« HõOÃÑh =∞Oz, K≥_»¤Å‰õΩ J"≥∞iHõ<£ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£
HõOÃÑh^Õ ÉÏ^茺`«.
^Œ∞~°…@# `«~åfi`« JkèHÍ~°, J#kèHÍ~° Hõq∞\©Å∞, xѨÙ}∞Å∞
nxH˜ QÆÅ HÍ~°}ÏÅ#∞ J^茺ܫ∞#O KÕâß~°∞. g@xfl\˜ ™ê~åOâ◊O
XHõ>Ë. U^À q^èŒOQÍ L`«ÊuÎ Y~°∞ÛÅ#∞ `«yæOK«∞H˘x, QÆi+ì̈ ÖÏÉèÏÅ#∞
á⁄O^Õ O ^Œ ∞ ‰õ Ω Ü« ∂ [=∂#ºO UÔ H · H õ ÅHõ ∆ ºO`À U Ѩ ^ Œ ú u <≥ · < å
J#∞ã¨iOK«_®xH˜ "≥#∞HÍ_»Ö^Ë ∞Œ . L`«ÊuÎ Y~°∞Û#∞ `«yOæ K«_®xH˜ JO`«QÍ
q+¨`«∞źO HÍx, Z‰õΩ¯= Y~°∞Û`À ‰õÄ_ç# `«Ü«∂s Ѩ^Œúux =∂iÛ
Z‰õΩ¯= q+¨`«∞ź"≥∞ÿ#, K«=ÔH·# 'q∞H±— q+¨"åÜ«Ú=٠Ѩ^Œúux „Ѩ"Õâ◊
ÃÑ\ì̃Ok. _Ò ÔHq∞HõÖò HõOÃÑh D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«‰õΩ¯= q+¨`«∞ź"≥∞ÿ#
Ѩ^uúŒ x J#∞ã¨iOzOk. á¶êºHõsì „áê~°OaèOz# Ѩ^àÕ ¡◊ `«~∞° "å`« K«=HÔ #·
26 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
„ ™¨ ê^£~å=Ù
q∞H± Ѩ^Œúux „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ì̃Ok. J~Ú`Õ q∞H± "åÜ«Ú=Ù xÜ«∞O„`«}‰õΩ
J=ã¨~°"≥∞ÿ# =º=ã¨÷#∞ Ü«∂[=∂#ºO x~°¡Hõ∆ ºO KÕã≤O^Œx ^Œ∞~°…@#
`«~°∞"å`« KÕã≤# J^茺ܫ∞<åÅ∞ |Ü«∞@ÃÑ\Ïì~Ú.
1982Ö’ 'á¶êãπr<£— J<Õ q+¨"åÜ«Ú=Ù bÔH·#O^Œ∞ =Å# W~°"≥·
<åÅ∞QÆ∞ =∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ Jã¨fiã¨÷`«‰õΩ QÆ∞Ô~·, Ǩã≤Ê@ÖòÖ’ KÕ~åeû
=zÛOk. Ѩx KÕ¿ã@ѨC_»∞ '~°H˜∆`« =∂ã¨∞¯—Å#∞ ÃÑ@∞ìHÀ"åÅx
Ü«∂[=∂#ºO HÍi‡‰õΩʼnõΩ K≥ѨÊÖË^Œ∞. =∞~À <≥ÅÖ’, =∞~À Ѩ^≥Ìxq∞k
=∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ uiy W^Õ HÍ~°}O`À Jã¨fiã¨÷`«‰õΩ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞. D
"≥Ú^Œ\ ˜ ÃÇÏK«ÛiHõÅ#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x Ü«∂[=∂#ºO ã¨∞~°H˜∆`«
K«~º° Å#∞ Ѩ\+˜ Ñì¨ ~¨ K° åeûOk. HÍx, ÖÏÉèÏÅ "Õ@Ö’#∞#fl Ü«∂[=∂#ºO
g\˜x x~°¡Hõ∆ ºO KÕã≤Ok. ^•^•Ñ¨Ù =∞~À S^Œ∞ <≥ÅÅ `«~°∞"å`« XHõ
WO[h~ü „Ѩ=∂^ŒO ^•fi~å =ÚÃÑ·Êù âß`«O â◊s~°O HÍÅ∞Û‰õΩ<åfl_»∞.
WÖÏO\˜ =∞~À ~Ô O_»∞ „Ѩ=∂^•Å∞ P ã¨O=`«û~°"∞Õ [iQÍ~Ú. J~Ú<å,
Ü«∂[=∂#ºO ~°Hõ∆}Ï =º=ã¨÷#∞ Ѩ\ ˜+ª̈Ѩ~°K« ÖË^Œ∞.
1983, 84 ÅÖ’ ‰õÄ_® q∞H± áê¡O@∞ #∞O_ç q∞H± "åÜ«Ú=Ù,
HÀ¡iH±, "≥∂<À q∞^ä≥·Öò J"≥∞ÿ<£, á¶êãπr<£, HÍ~°ƒ<£ >ˇ„\Ï HÀ¡Ô~·_£Å∞
bHõÜ«∂º~Ú. J~Ú<å, Ü«∂[=∂#ºO *Ï„QÆ`«Î Ѩ_»ÖË^Œ∞. ^Œ∞~°…@#‰õΩ
=ÚO^Õ, HÍQÆÅ ~°™êÜ«∞# „Ѩ=∂^•Å#∞ QÆ∞iOz JO`«~°æ`« âߢãÎ̈A˝Å∞
Ü«∂[=∂<åºxfl ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. HÍx Ü«∂[=∂#ºO D ÃÇÏK«ÛiHõÅ#∞
‰õÄ_® ã‘iÜ«∞ãπQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«ÖË^Œ∞.
1984 #=O|~üÖ’<Õ 'ã¨∞~°H`∆˜ åxH˜— ã¨O|OkèOz# =º=ã¨÷ ã¨iQÍæ
ѨxKÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. =ÚYºOQÍ ÃѷѨÙÅ∞, "åÅ∞fiÅ∞ ã¨iQÍæ ѨxKÕÜ«∞_»O
ÖË^Œ∞. XHõ¯ 610 <≥O|~ü \ϺOH±Ö’<Õ 42 @#∞flÅ q∞H± Qͺãπ xÅfi
LOk. Wk 'ã¨∞~°H˜∆`«— „Ѩ=∂}O Hõ<åfl KåÖÏ Z‰õΩ¯=. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’
„Ѩ+¨~ü ˆQ*ò ‰õÄ_® ã¨iQÍæ ѨxKÕÜ«∞ÖË^Œ∞. _çÃãO|~ü 2–3 ~å„u D
\ϺOH±Ö’H˜ h~°∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# „Ѩ"ÕtOzOk. Ѷ¨e`«OQÍ, [iy#
~°™êÜ«∞xHõ „Ѩ„H˜Ü«∞ ^Œ∞~°…@#QÍ |Ü«∞@Ѩ_çOk.
_çÃãO|~ü 3 ~å„u 11.30 xq∞ëêʼnõΩ q+¨ "åÜ«Ú=Ù
^Œ∞„+¨ÊÉèÏ"åÅ#∞ „Ѩ[Å∞ Z^Œ∞~˘¯<åfl~°∞. XO\˜ QÆO@‰õΩ áÈbãπÅ#∞
JÅ~üì KÕâß~°∞. `≥Å¡"å~°∞*Ï=Ú# <åÅ∞QÆ∞ QÆO@ʼnõΩ bHõÜÕ∞º
"åÜ«Ú=Ù#∞ xÜ«∞O„uOKå~°∞. L^ŒÜ«∞O P~°∞ QÆO@ʼnõΩ áÈbãπ
Ü«∞O„`åOQÆO 'JO`å =∂=¸Å∞QÍ LOk— Jx Ö∫_£ ã‘ÊHõ~°¡ ^•fi~å
„Ѩ[ʼnõΩ `≥eÑ≤Ok.
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
"≥Ú^Œ@ á¶êºHõsì Ü«∂[=∂#ºO ^Œ∞~°@… ##∞ f„=OQÍ Ñ¨iQÆ}O˜ K«
ÖË^Œ∞. ÃÑ· ÃÑ· K«~°ºÅ<Õ fã¨∞H˘Ok. HÍx, „Ѩ[Å∞, ã¨fiK«ÛùO^Œ ã¨Oã¨÷Å∞,
~å[H©Ü∞« áêsìÅ PO^Àà◊#Å `«~åfi`«, "≥Ú^Œ@ ~å¢+,ì¨ Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞,
Ü«∂[=∂#ºO ã‘iÜ«∞ãπQÍ ã¨ÊOkOK«_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~Ú. qq^èŒ
JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨Oã¨÷Å∞ ‰õÄ_® ÉÏkè`«∞ʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞OQÍ xeKå~Ú.
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO ÉÏkè`«∞ÅO^Œi ѨH∆Í# 'HõOÃÑh—ÃÑ· #+ì̈ѨiǨ~åxH˜,
ѨÙ#~å"å™êxH˜ '"åº[ºO— #_»Ñ¨_®xH˜ XHõ „Ѩ`ÕºHõ K«\Ïì<Õfl `Õ"åeû
=zÛOk. J~Ú<å, ÉÏ^èŒ∞`«∞ʼnõΩ <åºÜ«∞O [~°∞QÆÖË^Œ∞.
1. 25 ã¨O=`«û~åÅ ã¨∞n~°… áÈ~å@O `«~åfi`« ‰õÄ_® Jã¨Å∞
^À+¨µÅ∞ (Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ Ü«∂[=∂#ºO) tH˜∆OK«|_»ÖË^Œ∞.
2. ÉÏkè`«∞ʼnõΩ ã¨Ô~·# <åºÜ«∞"≥∞ÿ# #+¨ìѨiǨ~°O, ѨÙ#~å"åã¨O
ÅaèOK«Ö^Ë ∞Œ . 3. WѨÊ\˜H© ^•^•Ñ¨Ù P~°∞ "ÕÅ =∞Ok "≥^· •ºxfl á⁄O^•eû
=™ÈÎOk. 4. ÉÏkè`«∞ŠѨÙ#~å"å™êxH˜ „ѨÉèí∞`«fi Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O
PyáÈ~ÚOk. 5. "ÕÖÏk ÉÏkè`« q^è=Œ ʼnõΩ, J<å^äÅŒ ‰õΩ, qHõÖÏOQÆ∞ʼnõΩ
ÃÑ#¬<£ ™œHõ~°ºO ÅaèOK«ÖË^Œ∞. 6. WѨÊ\˜H© á¶êºHõìs Ѩiã¨~° „áêO`åÖ’¡
ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# xÅfi L#fl q+¨Ñ¨^•~å÷Å#∞ `˘ÅyOK«ÖË^Œ∞. 7. á¶êºHõìs
K«∞@∂ì S^Œ∞ H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°O =~°‰õΩ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# Éèí∂QÆ~°ƒù [ÖÏÅ∞
HõÅ∞+≤`«O JÜ«∂º~Ú. =O^ŒÖÏk ÉÏ=ÙÅ∞ x~°∞ѨÜ≥∂QÆO JÜ«∂º~Ú.
Ѩ~åº=~°} ѨÙ#~å"åã¨O [~°QÆÖË^Œ∞. ^Œ∞~°…@# QÆ∞Ô~·# „áêO`åÅÖ’
ã¨∞~°H˜∆`« h\˜ ã¨~°Ñ¶¨~å ÖË^Œ∞. 8. ÉèÏq`«~åʼnõΩ *Ï˝Ñ≤HõQÍ Hõhã¨O XHõ
'"≥∞"≥∂iÜ«∞Öò—#∞ xi‡OK«ÖË^Œ∞. 9. Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh
Ü«∂[=∂#ºO`À ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO KÕã¨∞‰õΩ#fl Ãã\˜Öò"≥∞O\òÖ’ ˆH=ÅO
=¸_»∞ "ÕÅ =∞Ok ÉÏkè`«∞Å∞ K«xáÈ~Ú#@∞¡, 1,02,000 =∞Ok
ÉÏ^èŒÑ¨_ç, #+ì̈áÈ~Ú#@∞¡ ÖˇHõ¯Ö’H˜ fã¨∞H˘<åfl~°∞. HÍx, P `«~°∞"å`«
HÀ~°∞ìÖ’ K«xáÈ~Ú# "åi`À ã¨Ç¨ 5,70,367 =∞Ok #+ì̈áÈ~Ú#
"åiH˜ ã¨O|OkèOz# "å~°∞QÍ QÆ∞iÎOKå~Ú. "åãÎ̈= ÉÏkè`«∞Å ã¨OYº
Ãã\˜Öò"≥∞O\ò KÕã¨∞‰õΩ#fl "åiHõ<åfl S^Œ∞ Ô~@¡‰õΩ ÃÑ·QÍ LOk.
2001Ö’ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑhx '_Ò ÔHq∞HõÖòû— J<Õ
=∞~˘Hõ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑh ^•^•Ñ¨Ù 10.3 aeÜ«∞<£ J"≥∞iHõ<£
_®Å~°¡‰õΩ H˘<Õã≤Ok. H˘`«Î Ü«∂[=∂#ºO ÉèÏ~°`« Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£
HõOÃÑh`À `«#ˆHg∞ ã¨O|O^èŒO ÖË^Œx, áê`« Ü«∂[=∂#º"Õ∞ ÉÏkè`«∞Å
Z_»Å L#fl Jxfl ÉÏ^躌 `«Å#∞ ѨÓiÎ KÕãO≤ ^Œx K≥|∞`ÀOk. „ѨÑO¨ pHõ~}°
"≥∞Hÿ Oõ Ö’ Ѩ_¤» ÉèÏ~°`« „ѨÉ∞íè `«fiO Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒÂ _£ WO_çÜ∂« HõOÃÑhx
'™êfinè#O— KÕã¨∞H˘Ok. `«^•fi~å, HõOÃÑh ÉèÏ~åxfl `«# g∞^Œ‰õΩ (JO>Ë
ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å g∞^Œ‰õΩ) "åÅ∞Û‰õΩOk. 'ÖÏÉèÏÖÁ¿ãÎ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑh
ʼnõΩ, ÉèÏs #ëêìÅ∞ =¿ãÎ ÉèÏ~°`« „Ѩ[ʼnõΩ— J<Õ ^Œ∞sflux, ÖÁOQÆ∞ÉÏ@∞
`«<åxfl „ѨÉ∞íè `«fiO KÕ|\˜Oì k. q^Œ∞º`ü L`«ÊuÎ HÀã¨O (k"åÖÏ „ѨH\õ O˜ K«Hõ
gHõ}
∆ O‰õΩ L`«~Î åÅ∞ ~å¿ã"åà◊√,¡ =∞hP~°~¤ ∞° ¡ ѨOÑ
¿ "åà◊√¡ `«=∞ q=~åÅ#∞ ѨÓiÎQÍ ~åÜ«∞=Åã≤OkQÍ
HÀ~°∞`«∞<åflO. JÖÏO\˜ q=~åÅ∞ ÖË#O^Œ∞=Å¡ L`«~Î åʼnõΩ ["å|∞ ~åÜ«∞_»OQÍx, =∞h P~°~¤ ¡° "Õ∞~°‰Ωõ ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞,
Ѩu
„ HõÅ∞ ѨOѨ_O» QÍx gÅ∞ HÍ=_»O ÖË^∞Œ .
– "≥·. ~å=∞K«O„^ŒO (ã¨~°∞¯ºÖË+¨<£ "Õ∞<Õ[~ü) 9949 391028
=ÚO^Œ∞) Z„<å<£ ÉèÏ~°`« HõOÃÑhx WÖψQ ™êfinè#O KÕã¨∞H˘x "ÕÖÏk
HÀ@¡ ÉèÏ~åxfl ÉèÏ~°`« „Ѩ[ÅÃÑ· Ѩ_Õã≤Ok =∞# „ѨÉèí∞`«fiO.
D J#∞Éèí"åÅ#∞ #∞O_ç áêʼnõΩÅ∞ QÆ∞}áê~îåÅ#∞ fã¨∞H˘x,
q^è•#Ѩ~°"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ#∞, =ÚYºOQÍ ~°Hõ∆}Ï`«‡Hõ K«~°ºÅ#∞ KÕâß~å
JO>Ë, 'ÖË^Œx— XHõ¯=∂@Ö’ K≥á⁄ÊK«∞Û. Wk Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ [iyOk
HÍ^Œ∞. L^ÕÌâ◊ѨÓ~°fiHõOQÍ<Õ 'ã¨fi^Õj – q^Õj— ÃÑ@∞ì|_ç "≥∞ÿ„u HÀã¨O
Hõeã≤ „Ѩ[Å#∞ H˘Å¡Q˘@ì_»O HÀã¨O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œ#∞HÀ"åeû =™ÈÎOk.
Éè’áêÖò Qͺãπ ^Œ∞~°…@#, Z„<å<£ J#∞Éèí"åÅ <ÕѨ^䌺OÖ’ ÉèÏ~°`«
„Ѩ[Å „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ HÍáê_»_®xH˜ H˜Ok K«~°ºÅ∞ J`«º=ã¨~°O:
1. |Ǩïà◊*Ïu *Ïu HõOÃÑhÅ∞ „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ#, Ѩ~åº=~°}
ã¨=∞㨺Å`À ‰õÄ_ç# L`«Ê`«∞ÎÅ#∞ ã¨O|Okè`« xÜ«∞O„`«} K«\ÏìÅ∞
|ÅÇ‘Ï#OQÍ LO_Õ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl ^ÕâßʼnõΩ `«~°eã¨∞Î<åfl~Ú.
D ^ÕâßÅ áêʼnõΩÅ |ÅÇ‘Ï#`«Å#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘x 'ã¨∞~°H˜∆`«—
„Ѩ=∂}ÏÅ#∞ L#fl`«™ê÷~ÚÖ’ áê\˜OK«_»O ÖË^Œ∞. '„ѨѨOpHõ~°}
"≥∞ÿHõO—Ö’ Ѩ_çáÈ~Ú, ZÖÏÔQ·<å q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞Å#∞, Ѩi„â◊=∞Å#∞
PHõi¬OKåÅ<Õ UÔHH· õ ÅHõ∆ ºO`À ZÖÏO\˜ Hõh㨠*Ï„QÆ`ÅΫ ∞ fã¨∞HÀ‰õΩO_®,
™êOˆHuHõOQÍ á⁄Oz L#fl „Ѩ=∂^•Å#∞ ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞HÀ‰õΩO_®
|Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ#∞ áêÅHõ=~°æO PǨfixã¨∞ÎOk. J=HÍâßÅ#∞
Hõey™ÈÎOk. Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ ^Œ∞~°…@##∞, Z„<å<££ J#∞Éèí"åÅ
^Œ$ëêì º, WѨÊ\ỖH<· å ^ÕâO◊ Ö’ ѨxKÕ¿ã |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅÖ’ L#fl`«
™ê÷~Ú Éè„í ^Œ`å „Ñ¨=∂}ÏÅ#∞, #+¨áì È~Ú# ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ L#fl`« ™ê÷~Ú
#+¨ìѨiǨ~åxfl, ѨÙ#~å"å™êxfl HõeÊOKÕ ÉÏ^茺`«Å∞ „Ѩ^è•#
Ü«∂[=∂#º"Õ∞ Hõey LO_ÕÖÏ ã¨=∞„QÆ K«@|ì ^Œ"ú ∞≥ #ÿ K«~º° Å∞ fã¨∞HÀ"åe.
2. |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑh „Ѩ^è•# HÍ~åºÅÜ«∂Å∞ U ^Õâ◊OÖ’
ilãì̈~ü J~Ú#ѨÊ\˜H©, ™ê÷xHõ K«\ÏìʼnõΩ, <åºÜ«∞™ê÷# x~°‚Ü«∂ʼnõΩ
Ö’|_ç ѨxKÕ¿ã q^èŒOQÍ JOwHõiOKÕ HõOÃÑhÅ<Õ =∞#^Õâ◊OÖ’
ѨxKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞ux"åfie.
3. <åºÜ«∞=º=ã¨÷ Éè’áêÖò Qͺãπ ÉÏkè`«∞ʼnõΩ <åºÜ«∞O
HõeyOK«_»OÖ’, ^À+¨µÅ#∞ tH˜∆OK«_»OÖ’ "≥·Ñ¶¨ÅºO K≥OkOk. <åºÜ«∞
=º=ã¨÷ ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’, Ѩx q^è•#OÖ’ QÆ∞}Ï`«‡Hõ =∂~°∞Ê ~å"åe.
nxHõ=ã¨~°"≥∞ÿ# K«@ì|^Œú"≥∞ÿ# U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e.
4. qã¨Î $`«"∞≥ #ÿ P~ÀQƺ ã¨=∞㨺Å#∞ ã¨$+≤Oì K«QÅÆ a\˜ ™êOˆHuHõO
ÖÏO\˜ „Ѩ„H˜Ü«∞Å∞, q+¨O`À ‰õÄ_ç# PǨ~° Ѩ^•~å÷Å∞ <Õ~°∞QÍ
™ê=∂#∞ºÅ∞ u<ÕÖÏ L`«Ê`«∞ÎÅ#∞ =∂Ô~¯\’¡ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∞_®xH˜ ÃÑ^ŒÌ
Z`«∞Î# „Ѩܫ∞`åflÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. gx=Å¡ ~åQÆÅ ÖË^• =KÕÛ
^Œ∞„+¨ÊÉèÏ"åÅ#∞ „Ѩ^è•# HõOÃÑh Ü«∂[=∂#º"Õ∞ ÉÏ^茺`« =Ç≤ÏOKÕÖÏ,
#+ì̈áÈ~Ú# ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ HõOÃÑh „Ѩ^è•# Ü«∂[=∂#º"Õ∞ ÉÏ^茺`«
=Ç≤ÏOKÕÖÏ K«@ì|^Œú"≥∞ÿ# U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e. g
Email : yatelliram@gmail.com

gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009 27

 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, qq^èŒ ~°OQÍÅÖ’ xâ◊≈|ÌOQÍ J=∞Å=Ù`«∞#fl ^Œ∞~å‡~°æ"≥∞ÿ# q^è•<åʼnõΩ „Ѩ*Ï
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞"Õ∞ Ѩiëê¯~°=∞O@∞<åfl~°∞ H Ô . q[Üü∞‰õΩ=∂~ü
Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – F =∂Ü«∞x =∞K«Û
Éè’áêÖò – XHõ J"≥∞iHÍ HõOÃÑh ^Œ∞~å‡~°æO, ^Œ∞~°O`«O,
x~°¡Hõ∆ ºO. =∞# „ѨÉèí∞`«fi z#flK«∂ѨÙ, KÕ`«HÍx`«#O, J=Ú‡_»∞áÈ~Ú#
"≥#· O. W~°""·≥ ÅÕ =∞Ok ^Œ∞~°‡~°}O. =∞`«Kåè O^Œã"¨ å^Œ∞Å KÕuÖ’ ‰õÄ_®
WO`«=∞Ok =∞~°}˜OK«ÖË^Œ∞.
=∞~À ÅH∆Í Ü«∂Éè·ˇ "ÕÅ=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞, Ü«Ú=`«, =Ú^Œ∞ã¨e "å~°∞
– "å~°∂ g~°∂ Jx ÖˉõΩO_® P ^Œ∞~å‡~åæxH˜ |Öˇ· W~°"≥· S^Œ∞
ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ "Õ^Œ# J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl~°∞. WOHÍ =∞~°}˜ã¨∞Î<åfl~°∞.
Wxfl "ÕÅ=∞Ok =∞~°}ÏxH˜ HÍ~°}"≥∞ÿ, ÅHõ∆=∞OkH˜ ÃÑ·QÍ x`«º
Ç≤ÏOã¨H˜ QÆ∞iKÕã≤# Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh Ü«∂[=∂<åºxfl
g∞ˆ~=∞x Ñ≤Å∞™êÎ~∞° ? #~°ÇϨ O`«‰Ωõ Å<å? U =∂@Å∞ g∞~°∞ "å_»`å~°∞?
U=∂„`«O =∂#=`«fiO ÖËx #~°~°∂Ѩ ~åHõ∆ã¨∞Å<å? _»|∞ƒ HÀã¨O WO`«
hKåxH˜ áêÅÊ_ç# ^Œ∞~å‡~°∞æÅ<å?
"åà◊¡x g∞Ô~·`Õ UO KÕ™êÎ~°∞? H˘xfl ^ÕâßÅÖ’ KÕã≤#@∞¡ #_ç
|*Ï~°∞Ö’ xÅɡ\ ì̃ HÍà◊√¡ KÕ`«∞Å∞ #iˆH™êÎ~å? LitHõ∆ "Õã≤ J=∞Å∞
KÕ™êÎ~å HõOÃÑh Pã¨∞Îefl Ü«∂[=∂#º =º‰õΩÎÅ Pã¨∞Îefl [ѨÙÎ KÕã≤,
Ü«∂=r˚= HÍ~åQÍ~° tHõ∆ qkè™êÎ~å? UO KÕ™êÎ~°∞?
Ѷ¨∞#`« =Ç≤ÏOz# =∞# „ѨÉèí∞`«fiO Ǩ~ÚQÍ J"≥∞iHÍ Ñ¨OÑ≤Oz
"Õã≤Ok.
Éè’áêÖò – =∞# ^Õâ◊Ѩ٠Ѩi„â◊=∞Å K«i„`«Ö’ XHõ =∂Ü«∞x
=∞K«ÛQÍ q∞ye# L^ŒO`«O. XHõ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑh hK«`«fiO. UO
[iyO^Œã¨Å∞?
1984, _çÃãO|~ü 2 ~å„u K«eH˜ „Ѩ[ÅO`å ~°*Ï~ÚÅ`À "Õ_xç
HõÑC¨ ‰õΩx P^Œ=∞iz x„kã¨∞#Î fl "Õà◊ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒÂ _£ J<Õ J"≥∞iHÍ
HõOÃÑh „Ѩ[Å g∞kH˜ q+¨"åÜ«Ú=Ùx "≥^Œ[e¡Ok. Ãã·<≥·_£ Ѩ^•~°÷O U
=∂„`«O <åeHõH˜ `«ye<å "≥O@<Õ „áê}O áÈ`«∞Ok. P Ãã·<≥·_£`À
`«Ü«∂~°~Ú# q+¨"åÜ«Ú=Ù`À P ~å„u Ü«¸HÍ (Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£)
K«∞@∞ì ѨH¯õ Å „áêO`«=∞O`å xO_çáÈ~ÚOk. „Ѩ[Å∞ `«ÑÊ≤ OK«∞HÀ_®xH˜
‰õÄ_® ã¨=∞Ü«∞q∞=fix ^Œ∞iÌ#O. "≥∞ʼnõΩ= =zÛ U^À "åÜ«Ú=Ù `«=∞x
Hõ¿ÑÊã¨∞ÎO^Œx, `«=∞ „áê}O g∞kH˘zÛO^Œx `≥Å∞ã¨∞‰õΩx L~°∞‰õΩÅ∞
Ѩ~°∞QÆ∞Å∞ f¿ã@ѨÊ\˜ˆH [~°QÆ=Åã≤# #+ì̈O [iyáÈ~ÚOk.
=∂~° } Ǩ Ï Ÿ=∞O "≥ Ú ^Œ Å ~ÚºOk. H˘O`« = ∞Ok JHõ ¯ _Õ
K«xáÈÜ«∂~°∞. H˘O`«=∞Ok Pã¨Ê„`«∞ÅÖ’ K«xáÈÜ«∂~°∞. H˘O`«=∞Ok
H˘O`«HÍÅO ÉÏ^èŒ J#∞ÉèíqOz K«xáÈÜ«∂~°∞. WOHÍ K«xáÈ`«∂<Õ
28 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
L<åfl~°∞. JO`«HõO>Ë Ñ¨kÔ~@¡ =∞Ok qq^èŒ [|∞ƒÅ`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∂
Ç≤ÏOã¨#∞ J#∞Éèqí ã¨∂Î |`«∞‰õΩb_»∞ã¨∞<Î åfl~°∞. P ^Œ∞~å‡~åæxfl `«ÅK«∞‰õΩO>Ë
QÆ∞O_≥ =∞O_çáÈ`«∞Ok. P qëê^ŒO =∞#ã¨∞#∞ HõÅz"Õã¨∞ÎOk.
D á¶êºHõìs á⁄ÖÏÅÖ’¡ ѨO@efl <åâ◊#O KÕ¿ã p_» ѨÙ~°∞QÆ∞efl
K«OѨ_®xH˜ LѨÜ≥∂yOKÕ =∞O^Œ∞efl `«Ü«∂~°∞KÕã≤ =∞# ^Õâ◊OÖ’#∂,
W`«~° ^ÕâßÖ’¡#∂ J=Ú‡`«∞Ok. J"≥∞iHÍÖ’ Ãã·<≥·_£ "å_Õ á¶êºHõìsx
J#∞=∞uOK«~°∞. HÍx =∞# ^ŒÜ«∞QÆÅ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ (~å[H©Ü«∞
<åÜ«∞‰õΩÅ∞) Jaè=$kú ¿Ñ~°∞`À W`«~° ^ÕâßÅÖ’ x¿+kèOz# HõOÃÑhÅx
WHõ¯_» ÃÑ@∞ìHÀx™êÎ~°∞. Wq =kÖË HÍÅ∞+¨ºO QÆ∞iOz, ^•x`À „Ѩ[Å∞
Ѩ_Õ Ç≤ÏO㨠QÆ∞iOz U =∂„`«O Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ~°∞. =∞# XHõѨÊ\˜
„Ѩ^è•#=∞O„u WOk~°=∞‡ XHõ JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨ÉèíÖ’ '(D HõOÃÑh
q_çK)Õ HÍÅ∞+¨ºO HõO>Ë ¿Ñ^ŒiHõ"∞Õ Z‰õΩ¯= HÍÅ∞+¨ºO— Jx ÃãÅqzÛOk.
P"≥∞ J#∞K«~°∞Å∞ WHõ ZÖÏ PÖ’z™êÎ~À, PK«i™êÎ~À =∞#O
TÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û.
=∞#O WHõ¯_» QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ=Åã≤# q+¨Ü«∞O „ѨѨOK«OÖ’
¿Ñ^Œ"å~°O@∂ Z=~°∂ ÖË~°∞. ¿Ñ^Œ"å~°∞QÍ KÕÜ«∞|_»¤ "å~°∞ =∂„`«"Õ∞
L<åfl~°∞. D HõOÃÑhÅ∞ „ѨHõ@#Å`À T^Œ~°Q˘\ì̃ `å=Ú `«Ü«∂~°∞
KÕ¿ã q+¨ Ѩ^•~å÷Åx ~Ô `· ∞« ÅHõO@QÆ@_ì O» =Å#, g\˜x „H˜q∞ ã¨OǨ~°Hõ
=∞O^Œ∞Å∞QÍ =∞# á⁄ÖÏÅÖ’ qK«ÛÅq_çQÍ K«Å¡|_®¤~Ú. ^•x`À =∞#
"å`å=~°}"Õ∞ =∂iáÈ~ÚOk. =∂=¸Å∞QÍ "å`å=~°} ã¨=∞`«∞źO
ѨÓiÎQÍ ^≥|ƒuOk. H˘O^ŒiH˜ _»|∞ƒÅ∞ ‰õÄ_»Éˇ@∞ìHÀxH˜ =∂„`«"Õ∞ D
á¶êºHõìsÅ∞ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞<åfl~Ú. =∞# ^Õâ◊ „Ѩ[ÅH˜ D á¶êºHõìs
#+ì̈^•Ü«∞Hõ"Õ∞. <åÅ∞QÆ∞ _»|∞ƒÅ∞ K«∂Ñ≤OK«QÍ<Õ T_çQÆO KÕÜ«∞_®xH˜
`«Ü«∂~°ÜÕ∞º =∞# ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, „ѨÉèí∞`«fi JkèHÍ~°∞ÖË D
<Õ~°OÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ =Ú^•Ì~ÚÅ∞. Éè’áêÖò XHõ¯ ~ÀA<Õ WO`«=∞Ok
„áê}ÏÅ#∞ HÀÖ’Ê=_»O =Å# =∞#O D =∂„`«"≥∞ÿ<å ã¨ÊOkã¨∞Î<åflO
QÍh, =∞# ѨHõ¯<Õ L#fl Ѩ\Ï<£K≥~°∞Ö’ ~°™êÜ«∞xHõ Ѩi„â◊=∞Å∞
ã¨O=`«û~åÅ `«~°|_ç KÕã≤# ^Œ∞~å‡~°æO =Å# Ô~·`«∞Å∞ [|∞ƒÅ
áêÅÜ«∂º~°∞. á⁄ÖÏÅ∞, h~°∞ ѨÓiÎQÍ HõÅ∞+≤`«=∞Ü«∂º~Ú. Ѩâ◊√=Ùefl
áÈQ˘@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. D Ѩi„â◊=∞Å HÍÅ∞+¨ºO KåѨ H˜O^Œ h~°∞ÖÏ KÕi,
"≥∞Å¡"≥∞Å¡QÍ ZO`À=∞Ok =∞~°}ÏxH˜ HÍ~°}"≥∞ÿOk. _»|∞ƒ ‰õÄ_»Éˇ@∞ì
HÀ=_»"Õ∞ ÅHõ∆ ºOQÍ, x~°¡Hõ∆ ºOQÍ ~°™êÜ«∞# "åÜ«Ú=Ùefl, [ÖÏefl
q+¨Ñ¨Ói`« Ѷ¨∞# Ѩ^•~å÷Åx „Ѩ[ÅÃÑ·H˜ =ke, `«=∞ Ѩ|ƒO
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
QÆ_»∞ѨىõΩ<åfl~Ú. WѨC_»∞ Jq =¸`« Ѩ_ç<å „Ñ¨[Å „áê}Ïxfl,
P~ÀQͺxfl, P^•Ü«∞ =#~°∞efl uiy W=fiÖË=Ù. =∞# „ѨÉèí∞`åfiÅ∞
(~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, JkèHÍ~°∞Å∞) ‰õÄ_® "åà◊¡`À ‰õΩ=∞‡ÔH·¯ „Ѩ[ÅH˜
„^ÀǨÏO KÕâß~Ú. D ~ÀA =∞#H˜ `≥Å∞ã¨∞, |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞,
"å\˜H˜ =Ú_çÑ^¨ •~å÷Åx, H˘O`« `«Ü∂« ~Ô #· Ѩ^•~å÷Åx (WO@s‡_çÜ∞« \òû)
"å\˜H˜ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕ¿ã ^ÕjÜ«∞ HõOÃÑhÅ∞ L`«ÊuÎ KÕ¿ã Z<Àfl Ѩ^•~å÷Å∞,
=∞O^Œ∞Å∞ „Ѩ[ÅH˜ J=ã¨~°O ÖËx"Õ. J~Ú`Õ ÖËxáÈx J=ã¨~åxfl
HõeÊOz, „Éèí=∞ÃÑ\˜ì, =∂#= |ÅÇ‘Ï#`«efl P^è•~°O KÕã¨∞‰õΩx, P
L`«Ê`«∞Îefl „Ѩ[Å g∞^Œ =^Œ∞Å∞`«∞<åfl~°∞. _»|∞ƒ Hõ‰õΩ¯iÎ HÀã¨O D
Ѩ#∞Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. HÀHÍHÀÖÏ ÖÏO\˜ áêhÜ«∂Å =Å¡ LѨÜ≥∂QÆO
Uq∞\˜? D ~ÀA# ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î „ѨKå~åÅ`À Ü«Ú=`«x PHõ@∞ìH˘x
J"Õ∞‡ „H©=ÚÅ∞, ¢¿ãÊÅ∞ `«k`«~° Ѩ^•~å÷Å J=ã¨~°O ZO`«? =∞O^Œ∞Å
HõOÃÑhÅ∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕ¿ã "å\˜Ö’ x[OQÍ =∞#H˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ q Zxfl?
™ê~å~Ú `åQÆ_O» , á⁄QÆ`åQÆ_O» P~ÀQͺxH˜ ǨxHõ~=° ∞O@∂<Õ, "å\˜x
Z=iHÀã¨O, ZO^Œ∞HÀã¨O L`«ÊuÎ KÕã¨∞Î#fl@∞¡? W@∞=O\˜ Z<Àfl
J=ã¨~O° ÖËx Ѩ^•~å÷ÅÖ’, Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒÂ _£ KÕ¿ã =∞O^Œ∞Å∞ ‰õÄ_®
L<åfl~Ú. U =∂„`«O J=ã¨~°O ÖËx D HõOÃÑh ZO`«=∞Okx
„Ѩ`º« HõO∆ QÍ á⁄@ì#ɡ@∞ì‰Ωõ #fl^À =∞#O K«∂âßO. H˘xfl HõOÃÑhÅ∞ =∞#O
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ gÅ∞ ÖËx Ѩ^ŒúuÖ’ „áê}Ïefl ǨÏiã¨∞Î<åfl~Ú.
Ѩ~åº=~°} K«\Ïìxfl ZO`«QÍ ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕã¨∞Î<åfl~À =∞#O
K«∂ã¨∞Î<åflO. „Ѩ[ŠѨH∆Í# xÅ∞==Åã≤# JkèHÍ~°∞Å∞ „Ѩ[ÅH˜
=ºuˆ~HõOQÍ HõOÃÑhÅ `«~°Ñ¶¨Ù# xÅ|_»_»O, |Ç≤Ï~°OQÆ qKå~°}efl
ZO`« `«=∂ëêQÍ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~À =∞#O K«∂ã¨∞Î<åflO. K«@ìO „ѨHÍ~°O
HÍÅ∞+¨º x"å~°}‰õΩ UU Ѩ^Œú`«∞Å∞ J=ÅOa™êÎ~À, ZÖÏ x~Àkè™êÎ~À,
HõOÃÑhÅ∞ J#∞=∞u á⁄O^Õ=ÚO^Õ HÍÅ∞+¨º x"å~°} ã¨Oã¨÷H˜
ã¨=∞iÊOKåe. HÍx "åà◊√¡ ã¨=∞iÊOKÕ ^Œ~M° Ïã¨∞ÖÎ ’ QÍx, ^•xH˜ [`«K¿Õ ã
iáÈ~°∞ìÖ’ HÍx P q=~åÖËg∞ LO_»=Ù. J~Ú<å J#∞=∞`«∞ÖÁ™êÎ~Ú.
Éè’áêÖò q+¨Ü∞« OÖ’ „ѨÉ∞íè `«fiO UO KÕãO≤ k? ã¨OѶ∞¨ @# [iy#
<åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ `«~åfi`« _çÃãO|~ü 7# HõOÃÑh Ü«∞[=∂x PO_»~û° <£x
JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ ɡ~ÚÖò ÃÑ· q_»∞^ŒÅ KÕã≤Ok. =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`«
ã≤aS J`«xÃÑ#· , =∞~À Ѩ^HŒ ˘O_»∞ =∞OkÃÑ#· Kåi˚+\‘ ò ^•YÅ∞ KÕãO≤ k.
D֒Ѩ Ù PO_» ~ ° û <£ J"≥ ∞ iHÍH˜ *Ï~° ∞ ‰õ Ω <åfl_» ∞ . „Ѩ É è í ∞ `« fi O
PѨ^ŒÅK«∞‰õΩO>Ë POHõ∆Å∞ qkèOz, áêãπáÈ~üì [ѨÙÎ KÕÜ«∞=Åã≤Ok.
ɡ~ÚÖò ~°^∞Œ Ì KÕã≤ Aº_ç+Ü ≤ ∞« Öò Hõã_ì¨ Hô ˜ JѨÊyOKåeûOk. Hˆ ã¨∞ `ÕÖ^Ë •HÍ
^Õâ◊O =ke "≥à◊¡‰õΩO_® Hõ@ì_ç KÕÜ«∞=Åã≤Ok. HÍx =∞# „ѨÉèí∞`«fiO
J`«xx J"≥∞iHÍ "≥àx¡◊ zÛOk. ÉÏkè`∞« Å∞, "åi `«~Ñ° Ù¨¶ # xÅ|_»"¤ åà◊√¡
xÅn¿ãÎ, H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ =º=kè `«~åfi`« `«∂`«∂ =∞O„`«OQÍ
PO_»~û° <£x JѨÊyOK«=∞x J"≥∞iHÍx HÀiOk. J"≥∞iHÍ, `«# ã¨ÇϨ [
^èÀ~°}˜Ö’, ZQÆ`åoQÍ #qfi T~°∞‰õΩOk. JѨÊ\˜#∞O_ç WѨÊ\˜ =~°‰õΩ
=∞# „Ѩ^è•#=∞O„`«∞Å∂, ZO`À=∞Ok =∞O„`«∞Å∞ J"≥∞iHÍ ^˘~°QÍi
^Œ~°≈#O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. "åixHõ¯_çH˜ PǨfixOz Z„~°u"åp Ѩiz
<≥uÎ ÔH`«∞ΉõΩ<åfl~°∞. HÍx PO_»~°û<£ q+¨Ü«∞OÖ’ ÃÑ^Œq Hõ^ŒÅÛÖËHõ
áÈÜ«∂~°∞. WOHÍ ZO`À =∞Ok PO_»~°û<£Å∞ =∞# ^Õâ◊ ã¨OѨ^Œx
^ÀK«∞HÀ‰õΩO_® J_»∞¤‰õΩO@∞<åfl~°x J"≥∞iHÍ #HõûÖˇ·@¡x P`«OHõ
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
"å^Œ∞Å∞QÍ „ѨHõ\ ˜OzOk. ™ê=∞O`«ys "≥ÅQÆɡ_»∞`«∞#fl =∞<À‡Ç¨Ï<£
QÍ~°∞ "≥O@<Õ ã≤Ñ≤S (=∂"À~Úãπì) x x¿+kèOz, "åà◊¡ÃÑ· Ü«Ú^ŒúO
„ѨHõ\ ˜OKå_»∞. PO_»~°û<£Å ^ÀÑ≤_ôH˜ ^•i ã¨∞QÆ=∞O KÕÜ«∞_®xH˜
=∂"À~Úã¨∞Åì g∞^ŒH˜ HÀ„ÉÏÅ#|_Õ „Ѩ`ºÕ Hõ ǨÏO`«Hõ =Ú~îåx `«Ü∂« ~°∞
KÕã≤ =keOk.
WѨÊ\˜ˆH Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ ÉÏkè`«∞ÅH˜ ã¨OѨÓ~°‚ P~ÀQͺxfl
JOkOK«_®xH˜ QÍx, "åà◊¡ J=ã¨~åÅ∞ f~°Û_®xH˜ QÍx, Hõhã¨
J=ã¨~åÅ∞ fˆ~ q^èŒOQÍ _»|∞ƒ W=fi_»O QÍx, WÑ≤ÊOK«_»O QÍx
KÕÜ∞« ÖËHáõ È`«∞Ok. JO^Œ∞=Å# D ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Z=i ѨH"∆õ ∂≥
=∞#H˜ `≥Å∞ã¨∂<Î Õ LOk. ^ÀÑ≤_^ô •~°∞ÅH˜, ^Œ∞~å‡~°∞Åæ H˜, J„Hõ=∂ã¨∞~°∞Å
J_»∞QÆ∞ÅH˜ =∞# ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞, JkèHÍ~°∞Å∞ ZÖÏ =∞_»∞QÆ∞ÖÁ`«∞Î
`«∞<åfl~À =∞#Hõ~°÷=∞=Ù`«∂<Õ LOk.
áÈbã¨∞Å∞ _çÃãO|~ü 4# ZѶπSP~ü `«Ü«∂~°∞ KÕã≤. 7#
PO_»~°û<£#∞ JÔ~ãπì KÕâß~°∞. HÍx "≥O@<Õ Éˇ~ÚÖòÃÑ· q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞.
=¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`«, _çÃãO|~ü 1, 1987# ã≤aS PO_»~û° <£`À
ã¨Ç¨ Ѩ^ŒH˘O_»∞ =∞OkÃÑ· Kåi˚+‘\ò ^•YÅ∞ KÕã≤Ok. ã¨O=`«û~°#fl~°
`«~åfi`« HÀ~°∞ì PO_»~°û<£ÃÑ· <å<£–ɡ~ÚÅ|∞Öò "åÔ~O\ò *Ïs KÕã≤Ok.
HÍx JѨÊ\˜ˆH „ѨÉèí∞`«fiO J`«#∞ ^Õâ◊O =ke "≥àı¡ÖÏ J#∞=∞uOzOk.
Ѷ≤„|=i —89Ö’ HõOÃÑh 470 q∞eÜ«∞<£ _®Å~°∞¡ HÍOÃÑ<Õû+¨<£
W™êÎ##QÍ<Õ =∞# „ѨÉ∞íè `«fiO Hˆ ã¨∞Å∞ ~°^∞Œ Ì KÕãO≤ k. nx`À HÀѨyOz#
ÉÏkè`∞« Å∞ HÀ~°∞Öì ’ Ñ≤\ +© #¨ ∞¡ "Õâß~°∞. ~Ô O_»∞#fl~° ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`«,
D Ñ≤\ ©+¨#¡H˜ ["å|∞QÍ ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ ÃÑ· „H˜q∞#Öò
ˆHã¨∞Åxfl\˜h ѨÙ#~°∞^ŒúiOzOk. ^•x`À 1991 #=O|~üÖ’ Éè’áêÖò
HÀ~° ∞ ì ‰õ Ä _® Ü« ¸ xÜ« ∞ <£ HÍÔ ~  ƒ _£ Ü« ∂ [=∂#ºOÃÑ· ˆ H 㨠∞ Å∞
ѨÙ#~°∞^ŒúiOzOk. "Õ∞ 2002Ö’ ã≤aS PO_»~°û<£ÃÑ· ˆHã¨∞efl
ã¨=iOKåeûOkQÍ (f„=`« `«yæOKåeûOkQÍ) HÀ~°∞ìx HÀiOk. PQÆãπì
2002Ö’ Hˆ ã¨∞efl U=∂„`«O =∂~°∞Ê KÕÜ∞« _®xH˜ gÅ∞ÖË^xŒ , PO_»~û° <£x
"≥O@<Õ WO_çÜ∂« ~°ÑÊ≤ OKåÅx HÀ~°∞ì P^ÕâßÅ∞ *Ïs KÕãO≤ k. `å*ÏQÍ
30 EÖˇ·, 2009# Éè’áêÖò HÀ~°∞ì PO_»~°û<£x JÔ~ãπì KÕÜ«∂eûOkQÍ
ã≤aSx P^ÕtOzOk.
„ѨÉèí∞`«fiO HÀ~°∞ì P^Õâßefl ÃÑ^ŒÌQÍ Ñ¨\ ì̃OK«∞‰õΩ#fl@∞¡ ÖË^Œ∞. =∞#
~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅH˜ Hõhã¨O p=∞‰õΩ\ì̃#@¡~Ú<å ÖË^Œ∞. HÀ~°∞ì Ѩ^Õ
Ѩ^Õ P^Õâßeã¨∞Î<åfl „ѨÉèí∞`«fi K«~°ºÅ∞ <å=∞=∂„`«OQÍ<Õ L<åfl~Ú.
ÉÏkè`«∞ŠѨiǨ~åxH˜ ã¨O|OkèOz i[~üfiÉϺO‰õΩÖ’ 1500 HÀ@¡
~°∂áêÜ«∞Å∞ [=∞~Ú<å „Ñ¨Éèí∞`«fiO ÉÏkè`«∞ʼnõOkOK«_®xH˜ ã¨Ô~·#
K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀÖË^Œ∞. z=iH˜ D L^ŒO`«O [iy# W~°"≥· ã¨O=`«û~åÅ
`«~åfi`« P _»|∞ƒ ÉÏkè`«∞ÅH˜ ѨOK«=∞x i[~üfi ÉϺOH± P^ÕâßÅ∞ *Ïs
KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk.
WO`«QÍ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ Ü«∂[=∂#ºO ÉÏ^茺`å~åÇ≤Ï`«ºO
`≥eã≤<å, J"≥∞iHÍ áêiáÈ~Ú `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ u~°∞QÆ∞`«∞#fl HõOÃÑhx
_Ò ÔHq∞HõÖòû eq∞>ˇ_£ J<Õ =∞~À HõOÃÑhH˜ J=∞‡HÀ=_®xH˜
J#∞=∞uzÛOk. WѨC_® _Ò HõOÃÑh D ã¨OѶ∞¨ @# <å ǨÏÜ«∂OÖ’
[~°QÆÖË^Œ∞ HÍ|\ì̃ <åÔH@∞=O\˜ ÉÏ^茺`å ÖË^Œx, WѨÊ\˜H© Éè’áêÖò
á¶êºHõìsÖ’ L#fl HÍÅ∞+¨º Ѩ^•~å÷Åx â◊√„ÉèíO KÕÜ«∞=Åã≤# ÉÏ^茺`«
29
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
q`«Î<åÅ∞, Z~°∞=ÙÅ∞, ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å`À ã¨Ç¨ =º=™êÜ«∂xH˜ J=ã¨~°=∞ÜÕ∞º L`åÊ^ŒHÍÅÃÑ· |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å∞
QÆ∞`åÎkÑè `¨ º« O <≥~Ñ° _¨ "» ∞Õ HÍHõ, =º=™êÜ«∞ ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜ HÍ~°}=∞=Ù`«∞<åflÜ«∞O@∞<åfl~°∞ H
Ô .P~ü.KÒ^Œi

|Ǩïà◊*Ïu HõOÑà hÅ∞ – =º=™êÜ«∞ ~°OQÆO

U^À XHõ ^ÕâO◊ Ö’, „Ѩ^•è #OQÍ Jaè=$kú K≥Ok# ÃÑ@∞ì|_ç^•s
™ê„=∂[º"å^Œ áêâßÛ`«º ^ÕâßÖ’¡, ÃÇÏ_£HÍfi~°~ì ûü ÃÑ@∞ì‰Ωõ x ѨÅ∞ ^ÕâßÖ’¡
`«=∞ âßYÅ#∞ <≥ÅH˘eÊ, "åºáê~°, "å}˜[º, áêi„âßq∞Hõ `«k`«~°
Pi÷Hõ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞‰õΩO@∞<åfl~Ú.
H˘xfl Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl ^ÕâßÅ∞ ‰õÄ_® |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ
^•fi~å qq^èŒ ^ÕâßÖ’¡ ÖÏ"å^ÕgÅ∞ Hõey L<åfl~Ú. HÍx, Jq "Õà◊¡ ÃÑ·
ÖˇH˜¯OK«^ŒQÆæq. 90 âß`«O |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞ ™ê„=∂[º"å^Œ
^ÕâßʼnõΩ ã¨O|OkèOz#"Õ. P ^ÕâßÅ∞ `«=∞ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhʼnõΩ
Jxfl q^è•ÖÏ `À_®Ê@∞#∞, =∞^ŒÌ`«∞#∞ JOkã¨∞Î<åfl~Ú.
Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl ^ÕâßÅ#∞ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞ J<ÕHõ
~°∂áêÖ’¡ ^ÀÑ≤_ô KÕã¨∞Î<åfl~Ú. „ѨHõ$u =#~°∞Å#∞ H˘Å¡Q˘@∞ì`«∞<åfl~Ú.
<åk HÍ^Œx KÕ`«∞Å∞ ^Œ∞e¿Ñã¨∞‰õΩOk. „ѨÉèí∞`«fiO „Ѩ[ÅH˜ =ºuˆ~HõOQÍ,
Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£H˜ =∞^ŒÌ`«∞QÍ xÅ|_»∞`«∞O^Œ\ÏxH˜ WO`«HõO>Ë
x^Œ~°≈#O JHõ¯~°ÖË^Œ∞.
WO`«=~°‰Ωõ ÉÏkè`∞« ÅH˜ <åºÜ«∞O KÕÜ∞« _»O QÍh, ã¨~Ô #· ѨiǨ~°O
WÑ≤ÊOK«_»O QÍh, P~ÀQƺ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ HõeÊOK«_»O QÍh, ^À+¨µefl
tH˜∆OK«_»O QÍh KÕÜ«∞x „ѨÉèí∞`«fiO, *Ï˝Ñ¨Hõ zǨflÅx xi‡™êÎ##_»O
QÆ~°›hÜ«∞O. Jq „Ѩ[ÖË xi‡OK«∞HÀ"åe. ѨÙO_»∞ g∞^Œ HÍ~°O
K«e¡#@∞¡QÍ, PO_»~°û<£x JѨÊyOK«#∞, tH˜∆OK«#∞ J#fl J"≥∞iHÍ,
Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O 25 ã¨O=`«û~åÅ HÍ~°º„Hõ=∂xH˜ Ǩ[~°=Ù`å
#O\’Ok. D J"≥∞iHÍ "≥·Yix YO_çOK«_»"Õ∞ QÍ^Œ∞, _çÃãO|~ü 3#
[iˆ Q HÍ~° º „Hõ = ∞OÖ’ J"≥ ∞ iHÍ áêÖÁæ # _®xfl =ºuˆ ~ H˜ O Kåe,
„ѨuѶ¨∞\˜OKåe.
D q^Õj ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ WO`« ÉÏ^茺`å~°Ç≤Ï`«OQÍ,
^Œ∞~å‡~°æOQÍ „Ѩ=iÎã¨∞ÎO>Ë, =∞# „Ѩã¨∞Î`« „ѨÉèí∞`«fiO WѨC_»∞ WOHÍ
HÍÖËrÅ∞, Ü«¸x=iû\©Å∞ ÃÑ@ì=∞x "åà◊x¡ |u=∞ÖÏ_»∞`ÀOk. "åà◊H¡ ˜
ã¨HÅõ ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞ HõeÊOK«_®xH˜ ã≤^=úŒ ∞ø`ÀOk. D q^Õj =º‰õΩÅÎ ÃÑ·
Hõh㨠xÜ«∞O„`«}x ‰õÄ_® J=∞Å∞ Ѩ~°K«ÖËx „ѨÉèí∞`«fiO "åà◊¡ ^ÀÑ≤_ô
x~å@HõOQÍ ™êˆQO^Œ∞‰õΩ HÍi‡Hõ K«\ÏìÅ`À ã¨Ç¨ Jxfl K«\ÏìÅx
=∂~°∞™ÈÎOk.
WO`« ^Œ∞~å‡~°æOQÍ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞ "å\˜ Ü«∂[=∂<åº
Å∞, "åi ^ÕâßÅ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ WO`« ÉÏ^茺`å ~°Ç≤Ï`«OQÍ, ^Œ∞~å‡~°æOQÍ,
30 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
„Ѩ[Å#∞ Pi÷HõOQÍ ^ÀÑ≤_ô KÕã¨∞Î<åfl~Ú. ™ê=∂lHõ qÅ∞=Å#∞, „Ѩ*Ï
ã¨O㨯 $ux J^èÀQÆu áêÅ∞KÕã¨∞Î<åfl~Ú. Ѩ~åº=~°}Ïxfl HõÅ∞+≤`«O
KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. „Ѩ[Å rq`åÅ#∞, P~ÀQͺefl ^≥|ƒfã¨∞<Î åfl~Ú. =O^ŒÖÏk
=∞Ok „Ѩ[Å „áê}ÏÅ#∞ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞ ǨÏiOz "Õã∞¨ <Î åfl~Ú.
|uH˜ |Ü«∞@Ѩ_»¤ "åi rq`åÅ#∞ #~°Hõ„áêÜ«∞O KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
|Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ K«i„`« J`«ºO`« „‰õÄ~°"∞≥ #ÿ ^Œx K≥Ñʨ _®xH˜ J<ÕHõ
~°∞A=ÙÅ∞<åfl~Ú. ÖÏÉèÏÖË Ñ¨~°=∂=kèQÍ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞
ѨxKÕ™êÎ~Ú. ^ÀÑ≤_ô ^•fi~å H˘Å¡Q˘\ì̃# ã¨OѨ^Œ#∞ `«=∞ ^ÕâßʼnõΩ
`«~e° OK«∞‰õΩx áÈ`å~Ú. PÜ«∂ ^ÕâßÅ Pi÷HÍaè=$kúH˜ Wq ™Èáê<åÅ∞
QÍ "å_»∞‰õΩO@∞<åfl~Ú. H˘xfl ¿Ñ^Œ^ÕâßÅ |_≥˚@¡ Hõ<åfl, l_çÑ≤Å Hõ<åfl
H˘xfl |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ Pi÷HÑõ i¨ ã≤u÷ , ™ê=∞~°º÷ O JkèHOõ QÍ LOk.
„^ÀǨÏѨÓi`«OQÍ „Ѩ=iÎã¨∞ÎO>Ë, =∞#O D HõOÃÑhÅx ZO^Œ∞‰õΩ
PǨfixã¨∞<Î åflO? "ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ ~å~ÚfÅ ~°∂ѨOÖ’ |OQÍ~°∞
Ñ¨à‹¡OÖ’ ÃÑ\ì̃ =∞s ZO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞iÊOK«∞‰õΩO@∞<åflO? P\’"≥Úɡ·Öò
~°OQÆO HÍ=K«∞Û, ZÖˇ¢HÍìxH± =ã¨∞Î=ÙÅ∞ HÍ=K«∞Û, ã≤\ © ÉϺOH± ÖÏO\˜
ÉϺOH±Å∞ HÍ=K«∞Û, c=∂ ã¨Oã¨÷Å∞ HÍ=K«∞Û, ~°™êÜ«∞xHõ Ѩi„â◊=∞Å∞
HÍ=K«∞Û, ™êѶ"ìπ ~Õ ü HõOÃÑhÅ∞ HÍ=K«∞Û, =∞ÖË+Ü
≤ ∂« ã¨bO ÖÏO\˜ iÜ«∞Öò
Z¿ãì\ò "åºáê~°∞Å∞ HÍ=K«∞Û, Hõ<£¢ãì̈Hõ∆<£ HõOÃÑhÅ∞ HÍ=K«∞Û, U"≥·<å,
Z=Ô~·<å =∞#H˜ "Õ∞Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ ~å~°∞. "åà◊¡ ^ÕâßÅÖ’ gÅ∞ HÍx
Ѩ^`úŒ ∞« ÅÖ’, JHõ¯_» ~å#O`« ™⁄=Ú‡ WHõ¯_» ~å|@∞ìHÀ=QÆÅ=∞<Õ =™êÎ~∞° .
ZO^Œ∞‰õΩ gà◊¡x ~åx=fi_»O? =∞#H˜ =#~°∞Å∞ ÖËHõ<å? xѨÙ}∞Å∞
ÖËHõ<å? HÍ^Œ∞, ^Õâ◊O Ѩ@¡, „Ѩ[ŠѨ@¡ x|^Œú`«, x*Ï~Úf ÖËx
~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ã¨fiÖÏÉèÏ¿ÑHõ∆`À D ѨxH˜ áêÅÊ_»∞`«∞<åfl~°∞.
Jhfl LO_ç JÅ∞¡x <À\’¡ â◊x J#fl@∞¡, =∞# Ô~·`«∞efl Ѩ^Õ Ñ¨^Õ
¿Ñ^ŒiHõOÖ’H˜ <≥@∞ì`«∂, q^Õj, ã¨fi^Õj "åºáê~°∞ÅH˜ =¸@Å∞Hõ\ ˜ì
JOkã¨∞Î<åfl~°∞.
W@∞=O\˜ ~å[H©Ü«∞ =º=ã¨÷ L#fl ^Õâ◊OÖ’ „Ѩ[ʼnõΩ "Õ∞Å∞
[~°∞QÆ∞`«∞O^•? x["≥∞ÿ# „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO "≥e¡q~°∞ã¨∞ÎO^•? Éè’áêÖò
ÉÏkè`«∞ʼnõΩ <åºÜ«∞O Åaèã¨∞ÎO^•? ÖË^Œ∞ J<Õ QÆ`« W~°"≥· S^Œ∞
ã¨O=`«û~åÅ Éè’áêÖò K«i„`« K≥|∞`ÀOk. gà◊¡H˜ <åºÜ«∞O [~°QÍÅO>Ë
^Õâ◊OÖ’ x[OQÍ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO U~°Ê_®ÅO>Ë [#`«# ã¨~å¯~ü
U~°Ê_®ÖË"≥∂. J^Õ =∂~°æ"Õ∞"≥∂ PÖ’zOK«O_ç. g
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
|Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhʼnõΩ =`åÎã¨∞QÍ ™ê„=∂[º"å^Œ ^ÕâßÅ
„ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ ѨxKÕã∞¨ <Î åfl~Ú. #Ü«∂<À, ÉèÜ í ∂« <À, J^ŒiOKÀ, ɡkiOKÀ
D „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ ¿Ñ^Œ^ÕâßÅ „ѨÉèí∞`åfiÅ#∞ ÖÁOQÆnã¨∞‰õΩO@∞<åfl~Ú.
„Ѩ֒ÉèÏÅ ^•fi~å, "≥∂ã¨Ñ¨Ói`« "åQÍÌ<åÅ∞, K«~°ºÅ ^•fi~å ‰õÄ_®
¿Ñ^Œ ^ÕâßÅ „ѨÉèí∞`åfiÅ#∞ „ѨÉèÏq`«O KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
|Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞, ¿Ñ^Œ^ÕâßʼnõΩ q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞
ÉèÏsQÍ `«~e° Oz, P ^ÕâßÖ’¡ Ѩi„â◊=∞Å#∞ ™ê÷ÑO≤ z, Láêkè ™œHõ~åºÅ∞
ÃÑOz, „Ѩ[Å Jaè=$kúH˜ `À_»Ê`åÜ«∞x ™ê„=∂[º"å^Œ ^ÕâßÅ∞
#=∞‡|Å∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú. "åã¨Î=OÖ’ Wk [~°QÆÖË^Œ∞. =∞#^Õâ◊OÖ’H˜
q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÉèÏs ™ê÷~ÚÖ’ =ã¨∞Î<åflÜ«∞x „ѨÉèí∞`«fiO Q˘Ñ¨ÊÅ∞
K≥ѨC‰õΩO\’Ok. HÍh, =zÛ#q „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞. L`«ÊuÎ
ÃÑOK«_®xHÀ, Ѩi„â◊=∞Å#∞ ™ê÷Ñ≤OK«_®xHÀ, Láêkè ™œHõ~åºÅ∞
ÃÑOK«_®xHÀ D ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Ö» ^Ë ∞Œ . HõOÃÑhÅ "å\ÏÅ#∞
H˘#_®xHÀ, ™êìH± =∂Ô~¯\’¡ "åºáê~°O KÕÜ«∞_®xHÀ, ã¨\Ïì "åºáê~°O
KÕÜ∞« _®xHÀ D ÃÑ@∞ì|_»∞Å#∞ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞ LѨÜ∂≥ yOK«∞
‰õΩO@∞<åfl~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞, Pi÷Hõ, ~å[H©Ü«∞, ™ê=∂lHõ, ™êO㨯 $uHõ
~°OQÍÅ∞ ‰õÄ_® |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ Jnè#OÖ’H˜ "≥o¡áÈ`«∞<åfl~Ú.
|Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ qã¨Î~°}‰õΩ qâı+¨OQÍ
^ÀǨÏ^ŒÑ¨_Õq Pi÷Hõ ã¨O㨯~°}Å∞. ã¨~°mHõ~°}, ¢ÃÑ·"Õ\ ©Hõ~°},
„ѨѨOpHõ~°} q^è•<åÅ∞ ™ê„=∂[º"å^Œ â◊‰õΩÎÅ P^ÕâßÅ "Õ∞~°̂H =∞#
^ÕâO◊ Ö’ J=∞Å=Ù`«∞<åfl~Ú. JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=º xkè, „ѨÑO¨ K« ÉϺOH±,
„ѨѨOK« "å}˜[º ã¨Oã¨÷ "≥Ú^ŒÖˇ·# JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨Oã¨÷Å∞ |Ǩïà◊*Ïu
HõOÃÑhʼnõΩ =`åÎã¨∞QÍ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl ^ÕâßÅ „ѨÉèí∞`åfiÅ ÃÑ·
XuÎ_ç `≥zÛ, Pi÷Hõ ã¨O㨯~°}Å J=∞Å∞#∞ "ÕQÆ=O`«O KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
JO^Œ∞KÕ`,« =∞#^ÕâO◊ Ö’H˜ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞ K˘K«∞ÛH˘x =KåÛ~Ú.
=ã¨∂<Î Õ L<åfl~Ú. g\˜ „ѨÉÏè =O Jxfl ~°OQÍÅÃÑ#· Ѩ_Oç k. =º=™êÜ«∞
~°OQÆOÃÑ· g\˜ ^Œ∞„+¨ÊÉèÏ=O JkèHõOQÍ LOk.
=º=™êÜ«∞ ~°OQÆO ã¨OH∆ÀÉèOí Ö’ ‰õÄ~°∞‰õΩx áÈ~ÚOk. ~Ô `· åOQÆO
rq`åÅ∞ J`«ÖωõΩ`«Å=∞Ü«∂º~Ú. Ô~·`åOQÆ =º=ã¨÷ zè<åflaè#fl"≥∞ÿOk.
D ^Œ∞ã≤÷uH˜ J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ∞#flѨÊ\˜H©, |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞ =¸Å
HÍ~°}OQÍ QÆ∞iÎOK«_»O [iyOk.
|Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞ „Ѩ^è•#OQÍ <åÅ∞QÆ∞ q^è•<åÅ ^•fi~å
=∞# =º=™êÜ«∞~°OQÍxfl |ÅÇ‘Ï#O KÕã¨∞Î<åfl~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜k, Pi÷Hõ
q^è•<åÅ∞. Ô~O_Àk, K«@ìѨ~°"≥∞ÿ# q^è•<åÅ∞. =¸_Àk, ™êOˆHuHõ
Ѩ~°"≥∞ÿ# q^è•<åÅ∞. <åÅ∞QÀk "å}˜[º q^è•<åÅ∞.
ã¨~m° Hõ~}° , „ѨÑO¨ pHõ~}° q^è•<åÅ ^•fi~å =∞# ^ÕâO◊ Ö’ „ѨH$õ u
=#~°∞ÅÃÑ· |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å∞ PkèѨ`åºxfl á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú.
|Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞ ˆHO„^Œ, ~å¢+ì̈ „ѨÉèí∞`åfiÅ ÃÑ·# f„="≥∞ÿ#
XuÎ_ç `≥zÛ, `«=∞ HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ Éèí∂q∞x á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú.
q`«Î<À`«ÊuÎ, ã¨∞QÆO^èŒ, =#=¸eHõÅ∞, áê¡O>Ë+¨<£ "≥ÚHõ¯Å ™êQÆ∞,
|Ü≥∂>ˇH± áê~°∞¯Å∞, al<≥ãπ ã¨∂¯à◊√¡, Ѩ~åº@Hõ áê~°∞¯Å∞, Hõ¡|∞ƒÅ∞,
Ǩϟ@à◊√¡, Ѩi„â◊=∞Å ™ê÷Ѩ# "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜ HÀã¨O Éèí∂q∞x
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú. ã¨fi^Õj HõOÃÑhÅ`À Hõeã≤ Éèí∂q∞x "å_»∞‰õΩO@∞
<åfl~Ú. „Ѩ`ºÕ Hõ Pi÷Hõ =∞O_»ÖÏÅ ^•fi~å Éè∂í q∞x Hõ|oOz "Õã∞¨ <Î åfl~Ú.
HÍ~˘Êˆ~\ò ¿ã^ŒºO, HÍO„\ÏH±ì ¿ã^ŒºO ^•fi~å Éèí∂q∞ÃÑ·# |Ǩïà◊*Ïu
HõOÃÑhÅ∞ PkèÑ`¨ º« O á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú. WѨÊ\˜H© S^Œ∞ âß`«O ™êQÆ∞Ö’
L#fl Éèí∂q∞ q^Õj HõOÃÑhÅ PkèѨ`«ºO Ö’H˜ "≥o¡O^Œ<Õ x"ÕkHõ
Å∞<åfl~Ú. Ô~·`«∞Å∞ `«=∞ Éèí∂=ÚÅ #∞O_ç ÉË^ŒYÅ∞ J=Ù`«∞<åfl~°∞.
HõOÃÑh ¿ã^ŒºO =Å¡ Éèí∂ˆHO„nHõ~°} ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk. Éèí∂ ѨOѨHÍÅ
™ê=∂lHõ <åºÜ«∞O á⁄O^Œ_®xH˜ gÅ∞ LO_»^Œ∞. „Ѩ[Å∞ Láêkè
HÀÖ’Ê`å~°∞. PǨ~° ã¨=∞㨺 f„==∞=Ù`ÀOk. HÍO„\ÏH±ì ¿ã^ŒºO
HõOÃÑhňH ÖÏÉèOí . ~Ô `· ∞« Å∞ #+ì̈áÈ`å~°∞. =º=™êÜ«∞O ^≥|ƒuO\’Ok.
^•^•Ñ¨Ù =¸_»∞ ÅHõ∆Å HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ Y~°∞ÛQÆÅ „áê*ˇH±ìÅ#∞
|Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞ <Õ~°∞QÍ<À, ^ÕjÜ«∞ HõOÃÑhÅ`À Hõeã≤ QÍh
KÕѨ_»∞`«∞<åfl~Ú. ÃÑÑ≤ûHÀÖÏ, HÀHÍHÀÖÏ HõOÃÑhÅ∞ `åQÆ∞h~°∞, j`«Å
áêhÜ«∂Å "åºáê~°OÖ’H˜ „Ѩ"ÕtOz, =∞# [Å=#~°∞Å#∞ ^ÀÑ≤_ô
KÕã¨∞Î<åfl~Ú. h\˜x ¢ÃÑ·"Õ\ ©HõiOK«_®xH˜ ~°OQÆO ã≤^Œú=∞~ÚOk.
ÅHõ∆ÖÏk =∞Ok Pk"åã¨∞ʼnõΩ r=<å^è•~°O J_»=ÙÖË. HõÅѨ,
QÆ∞A˚, r= "≥q· ^躌 O, `«k`«~° "å\˜ H˘~°‰Ωõ q^Õj HõOÃÑhÅ∞ J_»=ÙÅÃÑ·
PkèѨ`åºxfl á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú. JO^Œ∞=Å¡ Pk"åã¨∞Å∞ r=<Àáêkè
HÀÖ’Ê`«∞<åfl~°∞.
Yx[ ã¨OѨ^Œ HÀã¨O J_»=ÙÅ#∞, ™êQÆ∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ q^Õj,
ã¨fi^Õj HõOÃÑhÅ∞ <åâ◊#O KÕã¨∞Î<åfl~Ú. áșȯ, "Õ^•O`« ÖÏO\˜
HõOÃÑhÅ∞ Yx[ ã¨OѨ^Œ HÀã¨O "Õ\Ï_»∞`«∞<åfl~Ú. Pk"åã¨∞Å∞ gi
PQÆ_®Å#∞ „ѨuѶ∞¨ \˜ã∞¨ <Î åfl~°∞. "åi Éè∂í =Úefl, r=<å^è•~åxfl ǨÏiOKÕ
„Ѩܫ∞`åflÅ#∞ J_»∞¤‰õΩO@∞<åfl~°∞. 'PѨˆ~+¨<£ „w<£Ç¨ÏO\ò— #∞ ѨÓiÎQÍ
=^Œ∞Å∞HÀ"åÅx „Ѩ[Å∞ HÀ~°∞`«∞<åfl~°∞.
Hˆ O„^Œ, ~å¢+ì¨ „ѨÉ∞íè `åfiÅÃÑ· XuÎ_ç `≥zÛ, |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞,
H˘`«Î K«\ÏìÅ#∞ KÕ~ÚOz, áê`« K«\ÏìʼnõΩ ã¨=~°}Å∞ KÕã≤Ok. Wq
"Õ∞^èÀ ã¨OѨuΠǨωõΩ¯Å∞ (=ÚYºOQÍ ¿Ñ>ˇO\ò ǨωõΩ¯Å∞), q^Œ∞º`ü
~°OQÆOÖ’ K«\ÏìÅ∞, h\˜ Ü«∂[=∂<åºxH˜ ã¨O|OkèOz#q, =º=™êÜ«∞
=∂Ô~¯\ò Hõq∞\© K«@ìO (¢ÃÑ·"Õ\ò =∂Ô~¯@∞¡), ZQÆ∞=∞u ѨOѨHÍÅ∞,
HÍ~˘Êˆ~\ò ¿ã^ŒºO "≥Ú^ŒÖˇ·# K«\ÏìÅ∞, ÖË^• ã¨=~°}Å∞ |Ǩïà◊*Ïu
HõOÃÑhʼnõΩ J#∞‰õÄÅOQÍ, =∞# ~Ô `· åOQÍxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ¨x KÕ¿ã"Õ,
Ô~·`«∞ŠǨωõΩ¯Å∞ ǨÏiOKÕ¿ã"Õ.
=Å㨠^ÕâßÅ#∞ ^ÀÑ≤_ô KÕã≤# ã¨OѨ^Œ#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘x
™ê„=∂[º"å^Œ ^ÕâßÅ∞ âߢãÎ̈, ™êOˆHuHõ q*Ï˝<åxfl ÉÏQÍ Jaè=$kú
KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. P q*Ï˝<åxfl LѨÜ≥∂yOK«∞H˘x Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl
^Õâ◊ „Ѩ[efl ^ÀK«∞‰õΩx, P ^ÕâßÅÃÑ· ÃÑ`«Î#O KÕã¨∂Î, "å\˜x J}z
"Õã≤ `«=∞ QÆ∞ÃÑÊ\’¡ ÃÑ@∞ì‰õΩO@∞<åfl~Ú.
x*ÏxH˜ =∞# ^Õâ◊OÖ’ =º=™êÜ«∞ ~°OQÍxH˜ ã¨O|OkèOz
Jáê~°"≥∞ÿ# ™êO„Ѩ^•Ü«∞ q*Ï˝#O, ¿ã^Œº Ѩ^Œú`«∞Å∞O_Õq D q*Ï˝#O,
¿ã^Œº Ѩ^`úŒ ∞« Å ^•fi~å [iˆQ =º=™êÜ«∞OÖ’ L`«ÊuÎ Y~°∞ÛÅ∞ Hõx+ì̈OQÍ
LO_Õq. Ѩ~åº=~°}ÏxH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ LO_Õq. ~Ô `· ∞« ‰õΩ 'iãπ¯— `«‰Ωõ ¯=QÍ
31
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
LO_Õk. D q^è•#O ^•fi~å J<ÕHõ ѨO@Å∞ ÖË^• q∞„â◊=∞ =º=™êÜ«∞
Ѩ^`úŒ ∞« Å∞O_Õq. `«=∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ q`«<Î åÅ#∞, ¿ãO„nÜ«∞ Z~°∞=ÙÅ#∞,
ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å∞ Ô~·`«∞ÖË `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞H˘<Õ"å~°∞.
™ê„=∂[º"å^Œ ^ÕâßÅ #∞O_ç kQÆ∞=∞u J~Ú# #∂`«#
=º=™êÜ«∞ ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O =∞# ™êO„Ѩ^•Ü«∞ Ѩ^`úŒ ∞« Å#∞ ѨÓiÎQÍ
`˘H˜¯"Õã≤Ok. U ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#"≥∞ÿ<å =∂#=Ùx q=ÚHÎ̃ KÕ¿ãkQÍ
LO_®e. HÍh D q*Ï˝#O =∂#=Ùx ÉÏxã¨QÍ =∂iÛ"ÕãO≤ k. #∂`«#
™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O ѨÙ<åkQÍ QÆÅ =º=™êÜ«∞OÖ’ ™êOˆHuHõ
q*Ï˝#O`À áê@∞ L`åÊ^ŒHÍÅ#∞ =∂Ô~¯\’¡ H˘<Õ Ñ¨iã≤÷u U~°Ê_çOk.
q^Õj HõOÃÑhÅ ™êOˆHuHõOÖ’ ã≤÷~°`«fiO ÖË^Œ∞. 'iãπ¯— Z‰õΩ¯=.
J~Ú#ѨÊ\˜H© q^Õj HõOÃÑhÅ∞ ™êOˆHuHõ q*Ï˝<åxfl `«=∞ QÆ∞ÃÑÊ\’¡
ÃÑ@∞ì‰õΩx ¿Ñ^Œ ^ÕâßÅ =º=™êÜ«∂xfl âßã≤ã¨∞Î<åfl~Ú. `«=∞ ÖÏÉèÏÅ
H˘~°‰õΩ ¿Ñ^Œ ^ÕâßÅ Ô~·`åOQÍxfl ^ÀÑ≤_ô, Ñ‘_»#ʼnõΩ QÆ∞iKÕã¨∞Î<åfl~Ú.
r=âߢãÎ̈ ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O (|Ü≥∂>ˇHÍflÅr) |Ǩïà◊*Ïu
HõOÃÑhÅ KÕ`«∞Ö’¡ LOk. Wk J`«ºO`« „Ѩ=∂^ŒHõ~°O. [#∞º âߢãÎ̈
Ѩi*Ï˝# „Ѩ=∂^•Å#∞ „Ѩ[Å∞ QÆ∞iÎã¨∞Î<åfl~°∞. „Ѩ[Å rq`åʼnõΩ
JÉèí„^Œ`« Hõey™ÈÎOk. [#∞º=∂iÊ_ç ѨO@Å∞ r= "≥·q^蕺xfl <åâ◊#O
KÕ™êÎ~Ú. [#∞º ã¨fiK«Û`ù #« ∞ HõÅ∞+≤`O« KÕ™êÎ~Ú. q^Õj q`«#Î HõOÃÑhÅ∞
J=∞‡HõO KÕ¿ã q`«Î<åÅ∞ „Ѩu ã¨O=`«û~°O H˘<åeûO^Õ. D q`«Î<åʼnõΩ
ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ ™ê=∞~°º÷ O LO_»^∞Œ . q`«<Î åÅ ^è~Œ Å° ∞ Z<ÀflÔ~@∞¡ ÃÑiQÍ~Ú.
[#∞º=∂iÊ_ç ѨO@Å ^•fi~å <ÕÅ, h~°∞, QÍe, Ѩ~åº=~°}O HõÅ∞+≤`O«
J=Ù`ÀOk. PǨ~° Éèí„^Œ`«, P~ÀQƺ Éèí„^Œ`«Å∞ ^≥|ƒuO\Ï~Ú. q^Õ+‘
HõOÃÑhÅÃÑ· P^è•~°Ñ¨_»_»O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^Õâ◊ ™êfi=ÅO|#
™ê^茺Ѩ_»^Œ∞.
[#∞º=∂iÊ_ç ѨO@Ö’¡ 96 âß`«O "≥∂<£âßO\’ HõOÃÑh
`«Ü«∂~°∞ KÕã≤#"Õ. a\˜ Ѩi*Ï˝#O, @i‡<Õ@~ü ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O,
~“O_£ PѶπ ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝<åxfl "≥∂<£âßO\’ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤Ok.
D =¸_»∞ ~°HÖõ Ï Ñ¨i*Ï˝#O Y~°∞Û`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#flk. ~Ô `· ∞« Éèií OK«Ö_Ë ∞» .
H˘O>Ë JѨCÅ áêÅ=Ù`«∞<åfl_»∞. HõOÃÑh HÀ\Ï¡k ~°∂áêÜ«∞Å∞ ÖÏÉèíO
á⁄O^Œ∞`ÀOk. Ô~·`«∞Å∞ #+ì̈áÈ~Ú, JѨCÅ áêÅ~Ú, P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ‰õΩ
QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞.
q`«Î<åÅ∞, =º=™êÜ«∞ ~°™êÜ«∞<åÅ =∂Ô~¯\òÃÑ· QÆ∞`åÎkèѨ`åºxfl
q^Õj HõOÃÑhÅ∞ ™êkèOz, =∞# Ô~·`åOQÍxfl H˘Å¡Q˘@∞ì`«∞<åfl~Ú.
q^Õj HõOÃÑhÅ q`«Î<åÅ ^èŒ~°Å∞ Z<Àfl Ô~@∞¡ Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú.
<å}º`« ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. ^ÕjÜ«∞ HõOÃÑhÅ∞ =¸`«Ñ¨_»∞`«∞<åfl~Ú.
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞O ÖËHõ q^Õj HõOÃÑhÅ q`«Î<åÅ ÃÑ·<Õ Ô~·`«∞Å∞ P^è•~°
Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. q^Õj HõOÃÑhÅ∞ WѨÊ\˜ˆH q`«Î# L`«ÊuÎ, "åºáê~åÖ’¡
30 âß`«O "å\Ï ^ŒH˜¯OK«∞H˘<åfl~Ú. ~°™êÜ«∞xHõ Z~°∞=ÙÖ’¡ 100
âß`«O áÈ\Ï+π, 90 âß`«O ÉèÏã¨fi~åxfl kQÆ∞=∞u KÕã¨∞H˘O@∞<åflO.
WHõ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Ö’¡ 80–90 âß`«O q^Õj HõOÃÑhÅ KÕ`«∞Ö’¡<Õ
LOk. Wq #H˜b, HõbÎ L`åÊ^ŒHÍÖË. g\˜ ^èŒ~° Z‰õΩ¯= J~Ú#O^Œ∞
=Å¡ Ô~·`«∞Å∞ #+ì̈áÈ`«∞<åfl~°∞. HõbÎ, #H˜b L`åÊ^ŒHÍÅ∞ "å_ç#O^Œ∞
32 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
=Å¡ ѨO@Å∞ #+¨ìáÈ~Ú, P^•Ü«∂Å∞ á⁄O^ŒÖËHõ ZO^Œ~À Ô~·`«∞Å∞
P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. H˘xfl ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å ^èŒ~°Å∞
~° ∞ .10,000 #∞O_ç 15,000 (XHõ ¯ b@~° ∞ ‰õ Ω ) L<åflÜ« ∞ x
K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
L`«ÊuÎ Y~°∞ÛÅ∞ WO^Œ∞=¸ÅOQÍ qѨs`«OQÍ ÃÑiy, Ô~·`«∞Å∞
g\˜x H˘#_®xH˜ JѨCÅ∞ fã¨∞H˘O@∞<åfl~°∞. =º=™êÜ«∞O y@ìHõ
P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ‰õΩ áêÅÊ_»∞`«∞<åfl~°∞. L`åÊ^ŒHÍÅ "åºáê~°O 90 âß`«O
¢ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÆOÖ’<Õ LOk. q^Õj HõOÃÑhÅ∞ q`«Î<åÖ’¡ 30 âß`«O,
Z~°∞=ÙÖ’¡ 60 âß`«O, ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å "åºáê~°OÖ’ 90 âß`«O
"å\Ï Hõey L<åfl~Ú. ~Ô `· ∞« ʼnõΩ ã¨aû_ôÅ`À `«‰Ωõ ¯= ^è~Œ ‰° Ωõ L`åÊ^ŒHÍÅ∞
JOkOz#ѨC_Õ =º=™êÜ«∞O ÖÏÉèí™ê\˜QÍ LO_»_®xH˜ J=HÍâ◊O
LOk.
ZQÆ∞=∞`«∞Å∞ `«Q∞Æ `æ ∞« <åfl~Ú. ZQÆ∞=∞`«∞Å∞ ÃÑOK«_®xH˜ „ѨÑO¨ K«
"å}˜[º ã¨Oã¨÷ U q^èŒOQÍ#∂ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»ÖË^Œ∞. =º=™êÜ≥∂`«Ê`«∞ÎÅ
kQÆ∞=∞`«∞Å „Ѩ"åǨÏO x~å@OHõOQÍ ™êQÆ∞`ÀOk. kQÆ∞=∞`«∞ÅÃÑ·
x¿+^èŒO ZuÎ"Õâß~°∞. kQÆ∞=∞u ã¨∞OHÍÅ∞ `«yæOKå~°∞. =O@ #∂<≥Å∞,
ѨuÎ, K«ÔH¯~°, ѨѨCÅ∞, áêÅ∞, áêÅ L`«Ê`«∞ÎÅ∞, Ѩà◊√¡ kQÆ∞=∞u
J=Ù`« ∞ <åfl~Ú. ZQÆ ∞ =∞u, kQÆ ∞ =∞`« ∞ Å#∞ q^Õ j Hõ O ÃÑhÖË
âßã≤ã¨∞Î<åfl~Ú. Ô~·`«∞Å∞ ^ÀÑ≤_ôH˜ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞.
q^Õj |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞ `«=∞ "åºáê~°O ^•fi~å<Õ HÍHõ
q^è•<åÅ#∞ „ѨÉèÏq`«O KÕÜ«∞_»O ^•fi~å ‰õÄ_® =∞# =º=™êÜ«∂xfl,
Ô~·`åOQÍxfl k"åàÏ f~ÚOKå~Ú. =∞# Ѩ~åº=~°}Ïxfl H©∆}˜OѨ
*Ëâß~Ú.
"≥Ú`«ÎO PǨ~° ^è•<åºÅ "å}˜[ºO ˆH=ÅO S^Œ∞ |Ǩïà◊*Ïu
HõOÃÑhÅ Pnè#OÖ’ LOk. HÍiæÖò HõOÃÑh ѨO*ÏÉò, ǨÏ~åº<åÅÖ’
ÅHõ∆ÖÏk ZHõ~åÖ’¡ ѨO_ç# QÀ^èŒ∞=∞, =i ^è•<åºxfl `«‰õΩ¯= ˆ~@∞‰õΩ
H˘x, xÅfi KÕã¨∞H˘x, H˘O`«HÍÅO `«~åfi`« ^èŒ~°Å∞ ÉèÏsQÍ ÃÑOz
J=Ú‡‰õΩO\’Ok. WHõ¯_» Ô~·`«∞‰õΩ JO^•eû# ^èŒ~° JO^Œ_»O ÖË^Œ∞.
qxÜ≥∂QÆ^•~°∞Å∞ Z‰õΩ¯= ^è~Œ ° K≥eã¡ ∞¨ <Î åfl~°∞. „ѨÑO¨ K«OÖ’ Ju ÃÑ^Œ^Ì #·≥
"åÖò =∂~üì HõOÃÑh ‰õÄ_® ÉèÏ~°`« =∂Ô~¯\’¡H˜ =™ÈÎOk. D HõOÃÑhÅ∞
QÆ∞`åÎkèѨ`åºxfl ã¨OáêkOK«∞H˘x, „Ѩ[Å#∞ ^ÀÑ≤_ô KÕ™êÎÜ«∞#_»OÖ’
ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞.
„ѨѨOK« ÃÑ@∞ì|_»∞Å x"ÕkHõ 2009 „ѨHÍ~°O |Ǩïà◊*Ïu
HõOÃÑhÅ∞ ÉèÏ~°`üÖ’ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÃÑ@ì_®xH˜ Tgfià◊¥¡~°∞`«∞<åfl~Ú.
|Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ#∞ x¿+kèOKåÅ<Õ _ç=∂O_£ |ÅOQÍ
qxÑ≤™ÈÎOk. [#∞º =∂iÊ_ç ѨO@Å#∞, =ÚYºOQÍ =OQÆ, ɡO_»
ÖÏO\˜ PǨ~° L`«Ê`«∞ÎÅ#∞ x¿+kèOKåe. q`«Î<åÅ#∞ Ô~·`«∞ÖË `«Ü«∂~°∞
KÕã¨∞HÀ"åe. ¿ãO„kÜ«∞ ¿ã^•ºxfl „áÈ`«ûÇ≤ÏOKåe.
HõOÃÑhÅÃÑ· P^è•~°Ñ¨_»_®xfl `«yæOK«∞HÀ=K«∞Û. ™êfi=ÅO|#
Jaè=$kúH˜ P^Œ~°≈O HÍ"åe. Éèí∂ ѨOѨHÍÅ∞ J=ã¨~°O. y@∞ìÉÏ@∞
^èŒ~°Å∞ HõeÊOKåe. D q^èŒOQÍ Ô~·`«∞Å#∞ ~°H˜∆OK«∞HÀ<Õ J=HÍâ◊O
LOk. g
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
áêÅHõ áêsìÅ *ˇO_®Å∞ "ÕÔ~·<å „Ñ¨[efl =OzOK«_»OÖ’, „Ѩ*Ï=ºuˆ~Hõ áêÅ# ™êyOK«_»OÖ’ JO^Œi Z*ˇO_®
XHõ¯>Ë#x, Éè’áêÖò`À ã¨Ç¨ J<ÕHõ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ~°∞A=Ù KÕâßÜ«∞O@∞<åfl~°∞ Z<£. "Õ}∞QÀáêÖò

WѨC_∞» "≥~Úº Éè’áêÖòÅ∞, ÅHõ∆ HÍÔ~_ƒ Å£ ∞

Éè’áêÖò qëê^ŒO [iy D _çÃãO|~ü 3‰õΩ W~°"≥· S^Œ∞
ã¨O=`«û~åÅ∞. ÃÑ@∞ì|_ç^•s ÖÏÉèÏ¿ÑHõ∆`À ‰õÄ_ç# áêi„âßq∞H©Hõ~°},
^Õâ◊^ÕâßÅ áêʼnõΩÅ#∞ ^ŒàÏsÅ∞QÍ =∂~°∞Û‰õΩ<Õ |Ǩïà◊*Ïuã¨Oã¨÷Å
™ê„=∂[º"å^Œ PkèѨ`«ºO „Ѩ*Ïrq`«O g∞^Œ ZO`« ^•~°∞}"≥∞ÿ#
„ѨÉèÏ=O "Õ™êÎÜ≥∂ K«∂Ѩ_®xH˜ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O XHõ =ÚYº"≥∞ÿ#
zǨÏflO. Éè’áêÖòÖ’ |Ǩïà◊*Ïuã¨Oã¨÷Å ^Œ∞~å‡~°æO Ju #QÆflOQÍ
|Ü«∞@Ѩ_ç#ѨÊ\˜H© ÉèÏ~°`« áêʼnõΩÅ∞ ^•x#∞Oz Z@∞=O\˜ áê~îåÅ∞
<Õ~∞° ÛHÀÖË^∞Œ ã¨iQÆ^•, =∞iO`«QÍ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ ^•™ÈǨÏ=∞ÜÕ∞º
ã≤u÷ H˜ kQÆ*Ï~å~°∞. Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O [iy#<å\˜H˜ HÍy`«O g∞^Œ<<·≥ å
L#fl „Ѩ*Ïã¨OˆH∆=∞, ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å ™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~° ~°Hõ∆} K«\ÏìÅ#∞
‰õÄ_» P `«~åfi`« ã¨=iOKå~°∞, ~°^∞Œ KÌ âÕ ß~°∞. W"åà◊ ^ÕâO◊ Ö’ |Ǩïà◊*Ïu
ã¨Oã¨÷Å ^Œ∞~åQÆ`åÅ#∞ J_»∞¤‰õΩ<Õ áêÅHõ q^è•#O Un ÖËx ã≤÷uÖ’
"≥~Úº Éè’áêÖò Å∞, ÅHõ∆ HÍÔ~ƒ· _£ Å∞ ~å[ºO KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. ™ê„=∂[º"å^Œ
ÖÏÉèÏ¿ÑH∆Í ~°H^Îõ •Ç¨xH˜ |e J~ÚáÈ~Ú# "ÕÖÏk=∞Ok Éè’áêÖò "åã¨∞Å
㨇 $uÖ’, JÖÏ qãÎ̈iã¨∞Î#fl "≥~Úº Éè’áêÖòÅ QÆ∞iOz, ÅHõ∆ HÍÔ~·ƒ_£Å
QÆ∞iOz, "å\˜H˜ J=HÍâ◊q∞ã¨∞Î#fl áêÅHõ q^è•<åÅ QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞
HÀ=Åã≤ LOk.
=∞^躌 „Ѩ^âÕ ò ~å[^è•x Éè’áêÖò Ö’ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ· _£ WO_çÜ∂«
eq∞>ˇ_£ (D HõOÃÑh Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ J<Õ J"≥∞iHÍ |Ǩïà◊*Ïu
ã¨Oã¨÷‰õΩ, ÉèÏ~°`« ^ŒàÏs ÃÑ@∞ì|_çH˜, ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi „^Œ=ºã¨Oã¨÷Å
ÃÑ@∞ì|_çH˜ ѨÙ\ì̃# ѨلuHõ) ‰õΩ K≥Ok# „H˜q∞ã¨OǨ~°HÍÅ Hõ~å‡QÍ~°OÖ’
1984 _çÃãO|~ü 2-3 J~°ú~å„u q∞^ä≥·Öò S™È ã¨Ü«∞<Õ\ò J<Õ
q+¨"åÜ«Ú=Ù |Ü«∞@Ѩ_ç Zxq∞k"ÕÅ=∞Okx („ѨÉ∞íè `«fi ÖˇH¯õ ńѨHÍ~°O
3,787 =∞Okx) |efã¨∞‰õΩOk. S^Œ∞ÅHõ∆Å =∞Ok P q+¨"åÜ«Ú
„ѨÉèÏ"åxH˜ Ö’#Ü«∂º~°∞. "åiÖ’ P „ѨÉèÏ=O =Å¡<Õ U\Ï Hõhã¨O
"≥~Úº =∞Ok K˘Ñ¨ÙÊ# WѨÊ\˜H˜ W~°"≥· S^Œ∞"ÕÅ =∞Ok K«xáÈÜ«∂~°∞.
WO`« =∞Ok =∞~°}ÏʼnõΩ, J<å~ÀQͺxH˜ HÍ~°}"≥∞ÿ# Ü«¸xÜ«∞<£
HÍÔ~·ƒ_£ Ü«∂[=∂#ºOÃÑ·, Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ =O\˜ HõOÃÑhÅ∞ WÖÏ
Wëêì~å[ºOQÍ =º=ǨÏiOK«_®xH˜ gÅ∞ HõeÊOz# ™ê÷xHõ „ѨÉèí∞`åfikè
HÍ~°∞ÅÃÑ·, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅÃÑ· Z@∞=O\˜ qKå~°} [~°QÆÖË^Œ∞,
Z=iH© tHõ∆ Ѩ_Ö» ^Ë ∞Œ . Jã¨Å∞ `å=Ú \ÏO‰õΩÅÖ’ xÅ∞= KÕã#≤ Ѩ^•~°O÷
Uq∞\’, P ~å„u |Ü«∞@Ѩ_#ç q+¨ "åÜ«Ú=Ù Uq∞\’ ‰õÄ_» K≥Ñʨ _®xH˜
Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ· _£ x~åHõiOzOk. JO>Ë D ^ÕâO◊ Ö’, D ^Õâ„◊ Ѩ[Å
„áê}ÏÅ∞ f¿ã Ѩ^•~å÷Å∞ xÅ∞=KÕã¨∂Î „Ѩ=∂^ŒO [iy# `«~åfi`«<≥·<å
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
Jq Uq∞\’ K≥ѨÊ#O`« ÉÏ^茺`å ~åÇ≤Ï`åºxfl, ǨÏO`«Hõ x~°¡H∆ͺxfl
Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ „Ѩ^Œi≈OzOk. J~Ú<å Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£
Ü«∞[=∂#∞Å#∞ JÔ~ã¨∞ì KÕÜ∞« ÖË^∞Œ ã¨iQÆ^• "åi ^ŒQ~æÆ ° ÉèÏ~°`« „ѨÉ∞íè `«fiO
™êyÅѨ_çOk. Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ J^茺‰õ∆Ω_»∞ "åÔ~<£ PO_»~°û<£
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O =¿ãÎ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ qKåiOK«=Åã≤# „ѨÉèí∞`«fiO Z„~°u"åp
™êfiQÆ`åÅ∞ ѨeH˜Ok. PÜ«∞# HÀ~°∞‰õΩ#fl@∞ìQÍ HÍy`åÅ g∞^Œ JÔ~ã¨∞ì
K«∂Ñ≤Oz „Ѩ`ÕºHõ q=∂#OÖ’ ã¨HõÅ ™œHõ~åºÅ`À ™êQÆ#OÑ≤Ok.
Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ "å~°∞ W=fiEÑ≤# aK«ÛO`À ã¨iáÈ~Ú# #+ì̈
ѨiǨ~åxfl JOwHõiOzOk. q_çQÍ ÉÏkè`∞« Ö’, "åi `«~Ñ° Ù¨¶ # ã¨fiK«ÛOù ^Œ
ã¨Oã¨÷Ö’ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ ÃÑ· ˆHã¨∞Å∞ "ÕÜ«∞_®xfl x¿+kèã¨∂Î, `å#∞
=∂„`«"Õ∞ ˆHã¨∞Å∞ ÃÑ_»`å#x K«@ìO fã¨∞‰õΩ=zÛOk. Éè’áêÖò
Hõ~å‡QÍ~°OÖ’ J"≥∞iHõ<£ ã¨Oã¨÷‰õΩ 51 âß`«O LO_»QÍ, q∞ye# 49
âß`«O ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi „^Œ=º ã¨Oã¨÷Å KÕ`«∞Ö’¡, =∞Ç‘ÏO„^•Å KÕ`«∞Ö’¡
LO_ç ˆHâ◊Éò =∞Ç‘ÏO„^• ÉèÏ~°`« HõOÃÑhH˜ K≥·~°‡<£ QÍ LO_Õ"å_»∞. JÖÏ
^ŒàÏsQÍ Ñ¨xKÕã≤# ÉèÏ~°`« Ü«∞[=∂#∞ÅÃÑ· ‰õÄ_» Hõh㨠K«~°ºÅ∞
fã¨∞HÀÖË^Œ∞. P ÉèÏ~°`« ^ŒàÏs áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ∞ – =∞Ç‘ÏO„^•Å∞ -
P `«~åfi`« =∞iO`« |_® áêi„âßq∞Hõ "Õ`«ÎÅ∞QÍ ZkQÍ~°∞.
Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O q+¨Ü«∞OÖ’ x~°¡Hõ∆ ºO =Ç≤ÏOK«_»O =∂„`«"Õ∞
HÍ^Œ∞, P `«~åfiu W~°"≥· S^Œ∞ ã¨O=`«û~åÅÖ’ ÉèÏ~°`« áêʼnõΩÅ∞
J#∞ã¨iOz# |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å J#∞‰õÄÅ q^è•<åÅ∞ k„Q̓ùOu
Hõey™êÎ~Ú. Éè’áêÖò Hõ~å‡QÍ~°O ÖÏO\˜ J<ÕHõ „Ѩ=∂^ŒH~õ ° Hõ~å‡QÍ~åÅ∞
™ê÷Ñ≤OK«_®xH˜, |Ǩïà◊*Ïuã¨Oã¨÷Å∞ D <ÕÅg∞k „Ѩ*Ïr=<åxfl
Jã¨=Î ºã¨OÎ KÕÜ∞« _®xH˜, `«=∞ Wëêì~å[ºOQÍ ÉèÏ~°`« ã¨ÇϨ [ ã¨OѨ^ÅŒ #∞
H˘Å¡ Q ˘@∞ì ‰ õ Ω áÈ=_®xH˜ , Éè Ï ~° ` « =∂Ô ~ ¯@¡ # ∞ x~å@OHõ O QÍ
^ÀK«∞HÀ=_®xH˜ áêʼnõΩÅ∞ gÅ∞ HõeÑ≤OKå~°∞. Éè’áêÖò ^Œ∞~°@… # `«~åfi`«
‰õÄ_» P „ѨÉÏè =O Ug∞ ÖˉΩõ O_® ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ „áê}ÏÅ#∞, ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ
ã¨Ç¨Ï[ ã¨OѨ^ŒÅ#∞ WO`« KÒHõQÍ, ^Œ∞~å‡~°æOQÍ Ñ¨}O ÃÑ>Ëì
~å[H©Ü∂« i÷Hõ q^è•<åÅ∞ ZÖÏ J=∞Å∞Ö’H˜ =KåÛ~Ú? =∞# „Ѩ[Å#∞,
=∞# „â◊=∞#∞, =∞# ã¨OѨ^ÅŒ #∞ WÖÏ „ѨÜ∂≥ QÆâßÅÖ’ |eѨâ√◊ =ÙÅ∞QÍ,
JOQÆ_ç ã¨~∞° ‰õΩÅ∞QÍ, =∂iÛ# áêÅHõ q^è•<åÅ∞ ZÖÏ ™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú?
Éè’áêÖò =∂~°}HÍO_» [iy# <å\˜ ~å[H©Ü«∂i÷Hõ ã≤÷ux J~°÷O
KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë QÍx P `«~åfiu Ѩi}Ï=∂Å#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖËO. Z=∞Ô~h˚ û
J#O`«~O° =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ [#`åáêsì SHõº ã¨OѶ∞¨ @# „ѨÉ∞íè `åfiÅ
„ѨÜ≥∂QÆO qѶ¨Å"≥∞ÿ 1980 [#=iÖ’ WOk~åQÍOnè uiy JkèHÍ~°O
33
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
Ö’H˜ =zÛ# `«~åfi`« ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO ™ê„=∂[º"å^Œ |Ǩïà◊*Ïu
ã¨Oã¨÷Åg∞^Œ P^è•~°Ñ¨_Õ Ñ¨iã≤÷u JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ Hõ#fl ÃÑiyOk.
1981Ö’ ÉèÏ~°`„« ѨÉ∞íè `«fiO JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=ºxkè ã¨Oã¨÷ (WO@ˆ~fl+¨#Öò
=∂<≥@s Ѷ¨O_£ - SZOZѶπ) #∞Oz fã¨∞‰õΩ#fl JѨÙÊ, P JѨÙÊ`À
„áê~°OÉèí"≥∞ÿ# =º=™ê÷`«‡Hõ ã¨O㨯~°}Å HÍ~°º„Hõ=∞O („ã¨ìHõÛ~°Öò
J_»˚ãπì"≥∞O\ò „áÈ„QÍO) D „Hõ=∞OÖ’ XHõ =ÚYº"≥∞ÿ# "≥∞ÿÅ∞~å~Ú.
x*ÏxH˜ 1947 #∞Op ‰õÄ_» Z#fl_»∂ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO ™ê„=∂[º
"å^•xfl kèHõ¯iOz, x["≥∞ÿ# „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`åfixfl #_çÑ≤Ok ÖË^Œ∞QÍx,
Hõhã¨O q∞„â◊=∞ Pi÷Hõ q^è•#O† „ѨÉ∞íè `«fi ~°OQÆ „áê^è•#ºO† „Ѩ}ÏoHÍ|^Œú
Jaè=$kú =ӺǨÏO† kQÆ∞=∞`«∞ʼnõΩ „Ѩ`åº=∂flÜ«∂Å J<Õfi+¨}†
z#fl`«~°Ç¨ Ѩi„â◊=∞Å∞† LáêkèHõÅÊ#, ^ÕjÜ«∂aè=$kú ÅH∆ͺÅ∞QÍ
áêi„âßq∞H©Hõ~°} =O\˜ x<å^•Å#~Ú<å W=fi_»O áêʼnõΩʼnõΩ
JÅ"å@∞QÍ LO_Õk. WHõ 1969 #∞Oz 1975 ^•HÍ WOk~åQÍOnè
K«∂Ñ≤Oz# „ѨQÆujÅ =ÚYOÖ’ á¶êi<£ ZH±ûKÕO*ò Ô~QÆ∞ºÖË+¨<£ PH±ì
(ÃѶ~å) `À q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞ÅÃÑ· POHõ∆Å∞, "≥∂<ÀѨb JO_£ i„ã≤ìHì̃"£
„>Ë_£ „áêH©ìÃããπ PH±ì (ZOP~ü\ ˜Ñ≤) `À QÆ∞`«ÎÃÑ@∞ì|_ç ˆHO„nHõ~°}ÃÑ·
POHõ∆Å∞, WO_çÜ«∞<£ ¿Ñ>ˇO\òû PH±ì`À ^ÕjÜ«∞ ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#
Jaè=$kú kâ◊QÍ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ =O\˜ K«~°ºÅ∞ q^Õj ÃÑ@∞ì|_ç „Ñ¨"Õâ◊O
g∞^Œ H˘xfl J=~À^è•Å#~Ú<å ÃÑ\Ïì~Ú. J~Ú`Õ P J=~À^è•Å∞
KåÅ=~°‰õΩ HÍy`«O g∞^Œ =∂„`«"Õ∞ q∞yeáÈÜ«∂~Ú.
P J=~À^è•Å∞ LO_»QÍ<Õ ^Õâ◊OÖ’H˜ q^Õj ÃÑ@∞ì|_ç^•s,
|Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å „Ѩ"Õâ◊O ™êyáÈ`«∂<Õ LO_çOk. HÍy`åÅg∞^Œ
L#fl POHõ∆Å#∞ ‰õÄ_» `˘ÅyOKåÅx P ã¨Oã¨÷Å∞, "åi ÉèÏ~°fÜ«∞
^ŒàÏsÅ∞ HÀ~°∞`«∞O_Õ"å~°∞. 1981 SZOZѶπ JѨC +¨~°`«∞Å`À "åi
HÀiHõÅ∞ f~°_»O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. P +¨~°`«∞Å#∞ J=∞Å∞ [~°Ñ¨
É’`«∞O_»QÍ<Õ WOk~åQÍOnè ǨÏ`«º [iy ~år"£QÍOnè JkèHÍ~°OÖ’H˜
=KåÛ_»∞. "≥Ú^Œ@ PѨ^Œú~°‡ „Ѩ^è•#=∞O„uQÍ, Ô~O_»∞<≥ÅÅ `«~åfi`«
ZxflHõ~Ú# „Ѩ^è•#=∞O„uQÍ ~år"£QÍOnè "≥O@<Õ KÕã≤# Ѩx ^Õâßxfl
W~°=Ü≥ÚºHõ\’ â◊`å|ÌOÖ’H˜ fã¨∞‰õΩáÈ`å#x J#_»O. P =∂@‰õΩ
J~°O÷ kQÆ∞=∞`«∞Å ã¨~m° Hõ~} ° q^è•#O, Ѩ#∞flÅ q^è•#OÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞,
#∂`«# q^•ºq^è•#O ¿Ñ~°∞`À |Ǩïà◊*Ïuã¨Oã¨÷ʼnõΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_Õ
L#fl`«=~°æ q^•ºq^è•#O, HõOѨӺ@sHõ~°}, >ˇeHõ=¸ºxˆH+¨<£û
~°OQÆOÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞. D =∂~°∞ÊÅhfl ‰õÄ_» W"åà◊ =∞#O K«∂ã¨∞Î#fl
|Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å qãÎ̈~°}‰õΩ =∂~°æO ã¨∞QÆ=∞O KÕã≤#"Õ.
~år"£QÍOnè ^Œ∞~å‡~°æO ZHõ¯_» LO^ŒO>Ë, PÜ«∞# |Ǩïà◊*Ïu
ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ KÕã#≤ D Ѩ#∞Åhfl ã¨iQÍæ Éè’áêÖò J#∞Éè=í O
`«~åfi`«<Õ KÕâß_»∞. PÜ«∞# 1984 JHÀì|~ü 31 # PѨ^Œú~°‡
„Ѩ^è•#=∞O„uQÍ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =¿ãÎ, ã¨iQÍæ <≥Å ~ÀAňH Éè’áêÖò
^Œ∞~°O`«O [iyOk. P <≥ÅÖ’<Õ [iy# ZxflHõÅÖ’ HÍO„ÔQãπ áêsì
542 ™ê÷<åʼnõΩ QÍ#∞ 414 ™ê÷<åÅ#∞ ÔQÅ∞K«∞‰õΩOk. JO`« ÃÑ^ŒÌ
Z`«∞Î# "≥∞*Ïi\© =zÛ# JǨÏOHÍ~°O`À HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO J<ÕHõ
„Ѩ*Ï=ºuˆ~Hõ K«~°ºÅ∞ „áê~°OaèOzOk. JO`« x~°¡Hõ∆ ºOQÍ „Ѩ=iÎOz,
JO`«=∞Ok „áê}ÏÅ#∞ |eQ˘x, „ѨѨOK«OÖ’<Õ J`«ºO`« ÃÑ^ŒÌ
áêi„âßq∞Hõ „Ѩ=∂^ŒOQÍ QÆ∞iÎOѨ٠á⁄Ok# Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O
q+¨Ü«∞OÖ’ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO fã¨∞‰õΩ#fl K«~°ºÅ∞ â◊¥#ºO. Éè’áêÖò
^Œ∞~°‡~åæxH˜ ÉÏ^èŒ∞ºÖˇ·# "åig∞^Œ K«~°ºÅ∞ KÕѨ@ìHõáÈ=_»O =∞„`«"Õ∞
34 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
HÍHõ, "≥O@"≥O@<Õ "åiH˜ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ q^è•<åÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK«_O» ,
J=∞Å∞Ö’H˜ `Õ=_»O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk.
~år"£QÍOnè „Ñ¨Éèí∞`«fiO J#∞ã¨iOz# q^è•<åʼnõΩ QÆ}ÏOHÍÅ
^•fi~å XHõ L^•Ç¨Ï~°} K≥áêÊÅO>Ë, ^ÕjÜ«∞ áêi„âßq∞Hõ "åºáê~°
ã¨Oã¨÷ʼnõΩ q^Õj áêi„âßq∞Hõ "åºáê~° ã¨Oã¨÷Å`À ‰õΩki# XѨÊO^•Å
ã¨OYº K«∂_®e. D XѨÊO^•Å ã¨OYº 1948-58 =∞^茺HÍÅOÖ’
U_®kH˜ S^Œ∞QÍ LO>Ë, 1959-66 =∞^茺 108H˜ ÃÑiy, 1967-
79 =∞^茺 39H˜ `«yæOk. P ã¨OYº 1980-88 =∞^茺 HÍÅOÖ’
170H˜ ÃÑ~°QÆ_®xH˜ ÉÏ^茺`« SZOZѶπ +¨~°`«∞Åk, ~år"£ QÍOnèk
=∂„`«"Õ∞. ~år"£QÍOnè „Ñ¨Éèí∞`«fiO HõeÊOz# P ѨÙ<åk g∞^Œ P
XѨÊO^•Å ã¨OYº 1989-90 <å\˜H˜ 174‰õΩ ÃÑiy, P `«~åfi`«
=∂i# ~å[H©Ü«∂i÷Hõ q^è•<åÅ =Å¡ 1991-2000 =∞^茺 HÍÅOÖ’
™êb<å 1842 XѨÊO^•Å‰õΩ KÕiOk. (*ˇ· a.Ñ≤. ã≤<å›, =∞eì<Õ+¨#Öòû
W<£ WO_çÜ«∂, ¿ã*ò Ѩa¡ˆH+¨<£û, 2004).
~år"£ Q ÍOnè J#∞㨠i Oz# kQÆ ∞ =∞`« ∞ Š㨠~ ° m Hõ ~ ° } ,
™ê„=∂[º"å^Œ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å J#∞‰õÄÅ q^è•<åÅ =Å¡
<åÅ∞ÔQ·^Õà◊¡ˆH ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi Y*Ï<å MÏm JÜÕ∞º Ѩiã≤÷u =zÛOk.
1989Ö’ ZxflHõÅ `«~åfi`« U~°Ê_ç# q.Ñ≤. ã≤OQ∑ „ѨÉ∞íè `«fiO, K«O„^ŒâYı ~ü
„ѨÉèí∞`«fiO P Ji÷Hõ ã¨OH∆ÀÉèí ÉèÏ~åxfl ÉèíiOK«=Åã≤ =zÛOk. P
„ѨÉèí∞`åfiÅ∞ Z^Œ∞~˘¯#fl z‰õΩ¯Å=Å¡ =∞m¡ `«fi~°Ö’<Õ ZxflHõÅ∞ =zÛ, P
ZxflHõÅ „ѨKå~° ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ<Õ ~år"£QÍOnè ǨÏ`«º [iyOk. P ZxflHõÅ
„ѨKå~° „Hõ=∞OÖ’<Õ Pi÷Hõ ã¨OH∆ÀÉèíO QÆ∞iOz, ^•xfl Ѩi+¨¯iOKÕ
J=HÍâßÅ QÆ∞iOz K«~°ÛÅ∞ [iQÍ~Ú. HÍO„ÔQãπ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =¿ãÎ
„ѨÑO¨ K«ÉϺO‰õΩ =∂r L^Àºy =∞<À‡Ç¨Ï<£ãO≤ Q∑ Pi÷H=õ ∞O„u J=Ù`å_»x,
JO>Ë <Õ~°∞QÍ „ѨѨOK«ÉϺO‰õΩ q^è•<åÅ∞ J=∞Å∞ J=Ù`åÜ«∞x ‰õÄ_»
K«~°Û "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. Ö’H±ã¨ÉèíÖ’ "≥∞*Ïi\© ~åHõáÈ~Ú<å Ñ≤q
#~°ãO≤ Ǩ~å=Ù „Ѩ^•è xQÍ, =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑ Pi÷Hõ =∞O„uQÍ „ѨÉ∞íè `«fiO
U~°Ê_çOk. U~°Ê_ç# H˘kÌ ~ÀAÖ’¡<Õ #∂`«# Pi÷H,õ áêi„âßq∞Hõ, "å}˜[º
q^è•<åÅ#∞ „ѨH\õ O˜ zOk. ~°∂áê~Ú =∂~°HÑõ Ù¨ qÅ∞=#∞ `«yOæ K«=∞x
J"≥∞iHÍ WzÛ# P^Õâßxfl "≥O@<Õ J=∞Å∞ KÕã≤Ok.
Ö’H±ã¨ÉèíÖ’ "≥∞ÿ<åi\©Ö’ LO@∂<Õ 1991 E<£ #∞Oz 1996
=~°‰õΩ ѨÓiÎHÍÅO JkèHÍ~°OÖ’ H˘#™êy# Ñ≤q #~°ã≤OǨ~å=Ù -
=∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑ „ѨÉèí∞`«fiO ^Õâ◊ ~å[H©Ü«∂i÷Hõ q^è•<åÅÖ’ Z<Àfl
=∂~°∞ÊÅ∞ fã¨∞‰õΩ=zÛOk. JO`«=~°‰õÄ Ö’áêÜ«∞HÍsQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl
q^è•<åÅ#∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ J=∞Å∞ KÕÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ìOk.
JѨÊ\˜=~°‰õÄ J@∞ ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£‰õÄ W@∞ J"≥∞iH͉õÄ
=∞^躌 # ÉË~™° ê~åÅ∞ [~°ÑQ¨ eÆ y# â◊H`Θ À J=∞Å~Ú# H˘xfl „Ѩ*Ï#∞‰õÄÅ
K«~°ºÅ~Ú<å, ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£ ‰õÄeáÈ=_»O`À ~°^ŒÌ~Ú
áÈÜ«∂~Ú. ã¨OѨÓ~°‚OQÍ „ѨѨOK«ÉϺO‰õΩ Hõ#∞ã¨#flÅÖ’, |Ǩïà◊*Ïu
ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ ã¨HÅõ JkèHÍ~åÅ∞ WKÕÛ áêÅ# „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. „ѨÉ∞íè `«fiO
xã≤ûQÆ∞Qæ Í Éè’áêÖòÖ’ |e J~ÚáÈ~Ú# "ÕÖÏk=∞Ok „Ѩ[Å ã¨=∂^è∞Œ Å
ÃÑ· ™ê„=∂[º"å^Œ J#∞‰õÄÅ q^è•<åÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∂Î áÈ~ÚOk.
áêi„âßq∞Hõ, "åºáê~° ~°OQÍÅÖ’H˜ q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞Å „Ѩ"åǨÏO,
„^Œ=º~°OQÆ ã¨O㨯~°}Å∞, „ѨÉèí∞`«fi ~°OQÆ Ñ¨i„â◊=∞Å#∞ Jq∞‡"ÕÜ«∞_»O,
=¸ã≤"ÕÜ«∞_»O, „ÃÑ·"Õ\ ©HõiOK«_»O, =º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ |Ǩïà◊*Ïu
ã¨Oã¨÷Å *’HõºO, _»OÔHÖò „_®Ñ¶πì - „ѨѨOK«"å}˜[º ã¨Oã¨÷ K«~°ÛÅ∞ =O\˜
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
J<ÕHõ n~°…HÍeHõ „ѨÉèÏ=O LO_Õ Ñ¨i}Ï=∂Å∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú.
|Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å ^Œ∞~å‡~°æO, ™ê÷xHõ „Ѩ[Å „áê}ÏÅѨ@¡ ǨÏO`«Hõ
x~°¡Hõ∆ ºO Éè’áêÖòÖ’ |Ü«∞@Ѩ_ç#ѨÊ\˜H©, Z@∞=O\˜ POHõ∆Å∞,
xÜ«∞O„`«}Å∞, Ѩ~°º"ÕHõ∆} ÖËx q^èŒOQÍ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ [~°∞ѨÙHÀ=_®xH˜ gÅ~Ú# =º=ã¨÷ `«Ü«∂~°~ÚOk.
™ê÷xHõ „Ѩ[Å, JkèHÍ~°∞Å J^Œ∞Ѩ٠J<Õk Öˇ·Ãã<£û ~å*ò J<Õ ¿Ñ~°∞`À
JѨǨ™êºxH˜ QÆ∞~°~ÚOk. P Ѩi}Ï=∂Å ^Œ∞+¨Êùe`åÅ∞ ǨÏ~°¬^£
"≥∞ǨÏ`å ™êìH± =∂Ô~¯\ò ‰õΩOÉèHí À}O, *ˇ<· £ ǨÏ"åÖÏ ‰õΩOÉèHí À}O, KÕ<`Õ «
HÍi‡‰õΩÅ, Ô~·`«∞Å P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ "≥Ú^ŒÅ~Ú#"å\˜Ö’ |Ç≤Ï~°æ`«
=∞Ü«∂º~Ú.
P `«~åfi`« ZxflHõÅÖ’ U áêsìH© ѨÓiÎ "≥∞*Ïi\© ~åx <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’
Ѩ^Œ=¸_»∞ ~ÀAÅ áê@∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ [#`åáêsì <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x
SHõº ã¨OѶ¨∞@#, `«~åfi`« Ѩ^≥Ìxq∞k <≥ÅÅ∞ ^Õ"≥Q“_» <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x
Ü«Ú<≥>· _ˇ £ „ѶO¨ \ò, U_»∞ <≥ÅÅ∞ SÔH QÆ∞„*ÏÖò <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’x Ü«Ú<≥>· _ˇ £
„Ѷ¨O\ò „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ ~å[ºO KÕâß~Ú. =∞m¡ 1998Ö’ ZxflHõÅ∞ [iy
ÉèÏ~°fÜ«∞ [#`åáêsì <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x "≥∞ÿ<åi\© „ѨÉèí∞`«fiO
JkèHÍ~åxH˜ =zÛ#ѨÊ\˜H© Jqâßfi㨠f~å‡#O`À Jk ‰õÄ_»
‰õÄeáÈ~ÚOk. 1999 ZxflHõÅÖ’ ÉèÏ[áê <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x <Õ+¨#Öò
_≥"≥Ú„Hõ\ ˜H± JÅÜ«∞<£û (Z<£ _ç Z) ‰õÄ@q∞ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ S^Œ∞
ã¨O=`«û~åÅ∞ ѨÓiÎQÍ áêeOzOk. 2004 ZxflHõÅÖ’#∂, 2009
ZxflHõÅÖ’#∂ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’x Ü«Ú<≥>· _ˇ £ „á⁄„ÔQã≤"£ JÅÜ«∞<£û
(Ü«ÚÑ≤Z) JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛOk.
D Jxfl ‰õÄ@=ÚÅÖ’#∂ ֒Ѩe #∞Oz =∞^Œ`Ì ∞« ~°∂ѨOÖ’<À,
ɡ·\ ˜#∞Oz =∞^ŒÌ`«∞ ~°∂ѨOÖ’<À ^Õâ◊OÖ’x Jxfl ~å[H©Ü«∞ѨH∆ÍÅ∂,
"å=∞ѨH∆ÍÅ`À ã¨Ç¨, ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ∞QÍ L<åfl~Ú. XHõ¯ =∂@Ö’
K≥áêÊÅO>Ë #∂`«# Pi÷Hõ q^è•<åÅ∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\˜ì# 1991 #∞Oz
W"åoì=~°‰Äõ QÆ_zç # Ѩ^xÌ≥ q∞k ã¨O=`«û~åÅÖ’ Hˆ O„^ŒOÖ’ JkèHÍ~°O
KÕѨ@ìx ~å[H©Ü«∞ áêsì XHõ¯\˜ ‰õÄ_» ÖË^Œ∞. HÍx J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
UXHõ¯ áêsì ‰õÄ_» Éè’áêÖò ÉÏkè`«∞ʼnõΩ <åºÜ«∞O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. <åºÜ«∞O
[~°QÍÅx K«@ãì ɨ Åíè Ö’<À, |Ü«∞@<À x#kOK«Ö^Ë ∞Œ . Éè’áêÖò ^Œ∞~°@ … #
#∞Oz QÆ∞}áê~îåÅ∞ fã¨∞‰õΩx S<å |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å g∞^Œ `«y#
POHõ∆Å∞ qkèOKåÅx J#ÖË^Œ∞, J#∞HÀÖË^Œ∞. |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å
ÖÏÉèÏÅHõ#fl, P ÖÏÉèÏÅÖ’ WHõ¯_ç ^ŒàÏsʼnõΩ, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ
"å\ÏQÍ JO^Õ ZOye "≥∞`«∞‰õΩÅHõ#fl, D ^Õâ◊ „Ѩ[Å „ѨÜ≥∂[<åÅ∞
=ÚYº"≥∞ÿ#=x J#∞HÀÖË^Œ∞.
U áêsì <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ ZxfláêsìÅ SHõº ã¨OѶ¨∞@# „ѨÉèí∞`«fiO
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ<å |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å J#∞‰õÄÅ q^è•<åʼnõΩ
Z^Œ∞ˆ~ ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. =∞# ^Õâ◊ „Ѩ[ʼnõΩ, =∞# ã¨=∂*ÏxH˜
J=ã¨~°=∞~Ú<å, HÍHõáÈ~Ú<å J<ÕHõ ~°HÍÅ ã¨~°∞‰õΩʼnõΩ D ^Õâ◊O
|Ç≤Ï~°OQÆ =∂Ô~¯\ò QÍ =∂iáÈ~ÚOk. |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å L`«ÊuÎ
HÍ~°º„Hõ=∂xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# Yx[ =#~°∞Å#∞ Wëêì~å[ºOQÍ
`«=Ùfi‰õΩáÈ=_®xH˜ "åiH˜ Jxfl JkèHÍ~åÅ∞ JO^•~Ú. P |Ǩïà◊*Ïu
ã¨Oã¨÷ʼnõΩ J=ã¨~°=∞~Ú# Ѩ#∞Å∞ KÕã≤ `«=∞ ÉÁHõ¯™êÅ∞ xOѨىõΩ<Õ
^ÕjÜ«∞ ^ŒàÏs ã¨Oã¨÷Å∞ ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ã¨∞qâßÅ"≥∞ÿ#
=∂Ô~¯\ò Jh, ^•xÖ’ „Ѩ"ÕtOK«_®xH˜ `«=∞‰õΩ L#fl J_»¤O‰õΩÅxfl\˜h
`˘ÅyOKåÅx |Ǩ ï à◊ * Ïu 㨠O 㨠÷ Å ∞ HÀi#H˘nÌ „Ѩ É è í ∞ `åfiÅ∞
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
^•™ÈǨÏ=∞O@∂ =KåÛ~Ú. WHõ¯_ç „Ñ¨[Å „â◊=∞ Ju KÒHõQÍ
^˘~°∞‰õΩ`«∞#flѨÊ\˜H©, WHõ¯_» L#fl HÍi‡Hõ ã¨OˆH∆=∞ K«\ÏìÅ∞ `«=∞‰õΩ
P@OHõ O QÍ L<åflÜ« ∞ x, P K« \ Ïì Å ‰õ Ω `« ∂ @∞¡ á⁄_» " åÅh
|Ǩïà◊*Ïuã¨Oã¨Å÷ ∞ HÀi`Õ, "å~°∞ HÀi# Ѩ#ÖÏ¡ KÕÜ∞« _®xH˜ „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞
ã≤^ÑúŒ _¨ ®¤~Ú. WHõ¯_» „Ѩ*Ï^è#Œ O`À, „ѨÉ∞íè `«fi ~°OQÆ ã¨Oã¨Å÷ `À ã¨OѨ#flOQÍ
ÃÑiy# =#~°∞Å#∞, „^Œ=ºã¨Oã¨÷Å x^èŒ∞Å#∞ `«=∞‰õΩ JѨÊyOKåÅx
|Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å∞ HÀi`Õ JO^Œ∞‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ K«\ÏìÅ#∞
ã¨=iOK«_»O [iyOk. D ^Õâ◊OÖ’ L#fl q™êÎ~°"≥∞ÿ# Éèí∂=#~°∞Å#∞,
J@g =#~° ∞ Å#∞, [Å =#~° ∞ Å#∞ "å_» ∞ ‰õ Ω x ÖÏÉè Ï Å∞
ã¨OáêkOK«_®xH˜ `«=∞#∞ J#∞=∞uOKåÅx |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å∞
HÀi`Õ ^Õâ◊O "≥Ú`åÎhfl "≥O_ç Ñ¨à‹¡~°OÖ’ ÃÑ\ì̃ "åiH˜ JOkOK«_»O
[iyOk. D ^Õâ◊ Éèí∂QÆ~°ƒùOÖ’ "ÕÅ Uà◊√¡QÍ xH˜∆ÑÎ̈=∞~Ú L#fl Yx[
ã¨OѨ^Œ g∞^Œ D ^Õâ◊"åã¨∞ʼnõΩ U Ǩωõį LO_»QÆ∂_»^Œx, J^ŒO`å
`«=∞ áêi„âßq∞Hõ =º=㨉÷ Ωõ =Ú_ç ã¨~∞° ‰õΩ HÍ"åÅx |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨Å÷ ∞
HÀi`Õ =∂~°∞=∂@ ÖˉõΩO_® ~åã≤ W=fi_»O [iyOk. `«`«Êùe`«OQÍ
^Õâ◊ áêÅ#Ö’ ™ê„=∂[º"å^Œ *’HõºO, |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å *’HõºO,
^Õâ◊^ÕâßÅ ã¨OѨ#∞flÅ =∂Ѷ≤Ü«∂ *’HõºO qѨs`«OQÍ ÃÑiyáÈ~ÚOk.
D „|Ǩ‡O_»"∞≥ #ÿ , |Ç≤Ï~°OQÆ"∞≥ #ÿ ^Õâ„◊ ^ÀǨÏ, „Ѩ*Ï„^ÀÇ¨Ï HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’
Jxfl áê~°¡"≥∞O@s ~å[H©Ü«∞ ѨH∆ÍʼnõÄ "å\Ï LOk.
WÖÏ Éè ’ áêÖò ^Œ ∞ ~° … @ # `« ~ åfi`« QÆ _ ç z # W~° " ≥ · S^Œ ∞
ã¨O=`«û~åÅÖ’ D^Õâ◊ áêÅHõ=~åæÅ∞, U x<å^•Å∞ =e¡Oz<å, U
*ˇO_®Å∞ Ѩ@∞ì‰Ωõ <åfl |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨Å÷ QÆ∞ÖÏ=ÚÅ∞QÍ, ^ŒàÏ~°∞Å∞QÍ
=∞iáÈÜ«∂~°x `Õ@`≥Å=¡ ∞~ÚOk. ã¨iQÍæ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ â◊`åÉÏÌÅÖ’
~°q Jã¨qÎ ∞OK«x „a\˜+π ™ê„=∂[ºOÖ’ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ XHõ J=¸Åº"≥∞#ÿ
~°`«flO Jx ÉèÏqOKÕ"å~À, „Ѩã¨∞Î`«O J\Ï¡ˆQ ~°q Jã¨Îq∞OK«x
|Ǩïà◊*Ïu ™ê„=∂[ºOÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O H©ÅHõ ÉèÏQÆ™êfiq∞ J~ÚOk.
J~Ú`Õ W^ŒO`å <å}ÏxH˜ XHõ =ÚYO =∂„`«"∞Õ . JO`«~å˚fÜ«∞
™ê„=∂[º"å^Œ, |Ǩïà◊*Ïu q+¨K«„HõOÖ’ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ WO`« H©ÅHõ
™ê÷#O LO_»_»O =Å¡<Õ P q+¨K«„HÍxfl `«∞`«∞ÎxÜ«∞Å∞ KÕÜ«∞QÆÅ â◊HÎ̃
‰õÄ_» ÉèÏ~°`« „Ѩ*ÏhHÍxˆH LOk. Éè’áêÖò q+¨"åÜ«Ú ^Œ∞~°@ … # `«~åfi`«
„ѨÉèí∞`«fiO J#∞ã¨iOz# |Ǩïà◊*Ïu J#∞‰õÄÅ "≥·Yi =Å¡, U_»∞
ã¨O=`«û~åÅ∞ u~°QƉõΩO_®<Õ, "≥Ú`«ÎOQÍ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ʼnõΩ
QÆ∞ÖÏ=ÚÅ∞QÍ =∂iáÈ=_»O =Å¡ ™ê=∂#º „Ѩ*ÏhHÍxH˜ ‰õÄ_»
™ê„=∂[º"å^ŒO QÆ∞iOz, ^Õâ◊ áêʼnõΩÅ =OK«# QÆ∞iOz J=QÍǨÏ#
ÃÑiyOk. 1984 `«~åfi`« ^Õâ◊OÖ’ ™ê„=∂[º"å^Œ =ºuˆ~Hõ „Ѩ*Ï
K≥`· #« ºO <å<å\˜H© ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk. JO^Œ∞Hˆ 1991 `«~åfi`« „ѨÑO¨ pHõ~}°
Jx ¿Ñ~°∞ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl „Ѩ*Ï=ºuˆ~Hõ q^è•<åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl
„Ѩ*ÏK≥·`«<åºxH˜ Éè’áêÖò XHõ =ÚYº"≥∞ÿ# Ѩ`åHõO J~ÚOk. Éè’áêÖò
|Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å ^Œ∞~å‡~åæxH˜ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, P ^Œ∞~å‡~°æO g∞^Œ
áÈ~å_»∞`«∞#fl „Ѩ*ÏK≥·`«<åºxH˜ ‰õÄ_» zǨÏfl"≥∞ÿOk. ™ê„=∂[º"å^Œ
„Ѩ Ñ ¨ O pHõ ~ ° } ‰õ Ω =ºuˆ ~ Hõ O QÍ „Ѩ [ Å „Ѩ u Ѷ ¨ ∞ @# =∞iO`« Q Í
|Ö’¿Ñ`«=∞=Ù`«∂, ã¨OѶ¨∞\˜`«=∞=Ù`«∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ∞`ÀOk. D
„ѨuѶ¨∞@# WOHÍ |ÅѨ_ç, qãÎ̈iOz, D <ÕÅ g∞k #∞Oz ^ŒàÏs
áêʼnõΩÅ#∞, ^ŒàÏs áêi„âßq∞Hõ, "åºáê~°"Õ`«ÎÅ#∞, ™ê„=∂[º"å^Œ,
|Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å ^Œ∞~å‡~åæxfl ~°^Œ∞ÌKÕã≤#<å_Õ Éè’áêÖò =∞$`«∞ʼnõΩ
x["≥∞#ÿ x"åo. g
35
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
J"≥∞iHÍ `«# PkèÑ`¨ º« O, Ñ„ Ü
¨ ∂≥ [<åÅ∞, ÖÏÉèÏÅ HÀã¨O Ñ„ Ѩ O¨ K« "åºÑÎ̈OQÍ Ñ„ [¨ Å#∞, Ѩ~åº=~°}Ïxfl U~°HOõ QÍ
<åâ◊#O KÕ™ÈÎO^À qÜ«∞`åflO L^•Ç¨Ï~°}QÍ q=iã¨∞Î<åfl~°∞ Ñ≤. ã¨Or==∞‡
L„Q"Æ å^Œ"∞Õ ™ê„=∂[º"å^Œ ã¨fiÉèÏ=O
'Ñ‘ãπ JO_£ ™êe_®i\©— J~Úá⁄û Ѩ„uHõ ("Õ∞–EÖˇ· 2009)
Ö’ J"≥∞iHÍ ã¨OÜ«ÚHõÎ ~å¢ëêìÅ Ü«Ú^Œú <Õ~åefl QÆ∞iOz XHõ "åºã¨O
=zÛOk. ~°K«~Ú`« =∂~ü*’Ô~ HÀ<£ J"≥∞iHÍ áœ~°∞_Õ. P "åºã¨O
<Õ\ ˜H© H˘#™êQÆ∞`«∞#fl J"≥∞iHÍ Ü«Ú^Œú <Õ~°O – =ÚYºOQÍ qÜ«∞`åflO
<ÕÅ#∞ WѨÊ\˜H© q+¨=∞Ü«∞O KÕã¨∞Î#fl U*ˇO\ò PÔ~O*ò QÆ∞iOz. P
"åºã¨O P^è•~°OQÍ – q=~åÖ’¡H˜ "≥àıÎ.
1961 #∞Oz 1971 =~°‰õΩ J"≥∞iHÍ q∞e@s qÜ«∞`åflO
Éèí∂q∞ g∞^Œ U*ˇO\ò PÔ~O*ò#∞ qѨs`«OQÍ K«e¡Ok. JO^Œ∞Ö’ _≥·
PH˜û<£ J<Õ ~°™êÜ«∞#O ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«ÎOÖ’ LO@∞Ok. =∂#=*ÏuH˜
WѨÊ\˜ =~°‰õΩ `≥eã≤# ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# ~°™êÜ«∞#O. „ѨѨOK« P~ÀQƺ
ã¨Oã¨÷ (_»|∞¡ º.ZKü.X.) nxfl Hͺ#û~ü HÍ~°HOõ QÍ QÆ∞iÎOzOk. J"≥∞iHõ<£
"≥∞_çHõÖò JHÍ_»g∞ ‰õÄ_» nxfl ѨÙ@∞ìHõÖ’ J<ÕHõ Ö’áêÅ∞ HõeyOKÕkQÍ
qâı¡+≤OzOk.
=ÚÃÑ·Êù Uà◊¡áê@∞ qÜ«∞`åflO g∞^Œ ^Œ∞~å„Hõ=∞} Ü«Ú^ŒúO KÕã≤,
XHõ ^Œâß|ÌO áê@∞ U*ˇO\ò PÔ~O*ò#∞ ¢¿ãÊ KÕã≤ P Éèí∂q∞x, P
áœ~°∞efl ã¨~°fi<åâ◊#O KÕã≤Ok J"≥∞iHÍ. ZO`« ^Œ∞~å„Hõ=∞}
Ü«Ú^•úxHÔ <· å XHõ hu LO@∞Ok. áœ~°∞ʼnõΩ =ÚѨC HõeyOK«‰Äõ _»^∞Œ .
HÍx J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^•xH˜ J^Õg∞ Ѩ@ì^Œ∞. U*ˇO\ò PÔ~O*ò
HõeyOz# q<åâ◊#O QÆ∞iOz W\©=Å âߢãÎ̈A˝Å∞ qâı¡+≤ã¨∞Î<åfl~°∞.
U*ˇO\ò PÔ~O*ò Ñ‘_ç`«∞Öˇ·# qÜ«∞`åflO áœ~°∞Å∞ J"≥∞iHÍ HÀ~°∞ìÖ’¡
Hˆ ã¨∞Å∞ "Õã≤ ZÖÏO\˜ <åºÜ«∂xfl á⁄O^ŒÖHË áõ È`«∞<åfl~°∞. ™ê„=∂[º"å^Œ
`å*Ï „‰õÄ~° ~°∂áêxfl, ã¨fiÉèÏ"åxfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë =∞#O ^•xfl U
L„QÆ"åk`À#∂ áÈÅÛÖËO. ^•xH˜ ÉèÏ+¨Ö’ H˘`«Î Ѩ^ŒO HõxÃÑ\Ïìeû
LOk. „ѨѨOK«=∞O`å pè H˘_»∞`«∞<åfl W~åH±#∞ ã¨~°fi<åâ◊#O KÕã≤Ok.
PѶ¨…<£ Ѩiã≤÷u W~åH± HõO>Ë `«‰õΩ¯"Õg∞ HÍ^Œ∞. nx =Ú^Œ∞Ìa_»¤
W„*Ï~ÚÖò#∞ x`«ºO Lã≤H˘Å∞Ê`«∂ áêÅã‘<Î å „Ñ¨[ʼnõΩ k#k# QÆO_»O
qkè™ÈÎOk.
U*ˇO\ò PÔ~O*ò qÜ«∞`åflOÖ’ HõeyOz# q<åâ◊#O QÆ∞iOz#
q+¨Ü«∂xH˘¿ãÎ – P ^Õâ◊OÖ’x J_»=ÙÖ’¡x 20 âß`«O „áêO`«OÃÑ·
Ѩ^Õà◊¡ áê@∞ U*ˇO\ò PÔ~O*ò ~°™êÜ«∞<åxfl K«e¡Ok. P Éèí∂q∞ QÆ_ç¤
Ѩ~H° õ "≥ÚÅ=_®xH˜ ‰õÄ_® ѨxH˜~å^Œ∞, J_»=ÙÖ’¡ K≥@∞¡ =∂_çáÈÜ«∂~Ú.
D ~°™êÜ«∞<åxH˜ QÆ∞Ô~·# áœ~°∞Å∞ "åi ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ Ô~O_»∞ `«~åÅ
#∞O_ç #~°Hõ Ü«∂`«#Å∞ J#∞Éèqí ã¨∞<Î åfl~°∞. `«~åÅ∞QÍ QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ∞,
Hͺ#û~ü, HÍÖËÜ«∞O [|∞ƒÅ∞, K«~°‡O, #~åʼnõΩ qѨs`«"≥∞ÿ# [|∞ƒÅ∞,
36 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ â◊HÎ̃Ö’ Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ# Ö’áêÅ∞ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. =∂#ã≤Hõ
Jâ◊HõÎ`«, ã¨fiÅÊ PÜ«Ú+¨µ¬`À ÉÏ^èŒÅ∞ Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞.
J_» = ÙÅ∞ =∞~° Ö Ï U~° Ê _®ÅO>Ë =∞~À Ô ~ O_» ∞ =O^Œ Å
ã¨O=`«û~åÅ∞ Ѩ_»`å~Ú. P ÉèíÜ«∞OHõ~° ~°™êÜ«∞#O =Å¡ #^Œ∞Å∞,
Éè∂í QÆ~ƒ° [ù ÖÏÅ∞ ѨÓiÎQÍ HõÅ∞+≤`"« ∞≥ ÿ áê_≥<· å~Ú. "å`å=~°} HÍÅ∞+¨ºO
ZO`«QÍ "åºÑ≤Oz LO^À, Éèí∂=ÚÅ∞ Z_®~°∞Å∞QÍ =∂i, ѨO@Å∞
ѨO_»Hõ [O`«∞*ÏÅO rqOK«^Œ∞.
J"≥∞iHÍ „ѨÉèí∞`åfixH˜, P ÔHq∞HõÖò HõOÃÑhʼnõΩ `≥Å∞ã¨∞ –
U*ˇO\ò PÔ~O*ò#∞ JkèHõ LëÈ‚„QÆ`« ™ê÷~ÚÖ’ "ÕQOÆ QÍ L`«ÊuÎ KÕã#≤ ѨÙ_»∞
JO^Œ∞Ö’ _≥· PH˜û<£ JkèHõ "≥Ú`«ÎOÖ’ LO@∞O^Œx. J~Ú<å "åà◊√¡
^•x L`«ÊuÎx =∂#ÖË^∞Œ . 1963Ö’ J"≥∞iHÍ „ѨÉ∞íè `«fi"Õ∞ |Ü≥∂<≥\ H˜ û±
J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞_®xH˜ XHõ Hõq∞+¨<£ "Õã≤Ok. P J^茺ܫ∞#OÖ’
`Õe# q+¨Ü«∞"Õ∞=∞O>Ë H˘kÌ "≥∂`å^Œ∞Ö’ J~Ú<å _≥· PH˜û<£ J<Õk
QÆ~°ƒùãÎ̈ tâ◊√=Ùefl K«OѨÙ`«∞Ok, ÖËHõ J<åHÍ~°O KÕã¨∞ÎOk. Wk `«e¡
áêÅÖ’ KÕi a_»¤efl K«OѨÙ`«∞Ok. D "åãÎ̈=O |Ü«∞\˜H˜ á⁄Hõ¯‰õΩO_®
KÕâß~°∞. '<ÕK«~ü— Ѩ„uHõÖ’ âߢãÎ̈A˝Å qâı¡+¨} nx QÆ∞iOz U=∞O>Ë –
Wk WѨÊ\˜H© ѨÓiÎQÍ J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞|_»x Ѷ¨∞’~° q<åâ◊#HÍi
J~Ú# ~°™êÜ«∞#O Jx.
1969Ö’ U*ˇO\ò PÔ~O*ò QÆ∞iOz# J^茺ܫ∞# Ѷ¨e`åÅ∞
|Ü«∞\˜H˜ á⁄ˆH¯O`« =~°‰õΩ J"≥∞iHÍ ^•xfl qÜ«∞`åflOÖ’ K«Å¡_»O
PѨÖË^Œ∞. P `«~åfi`«<Õ Páê~°∞. qÜ«∞`åflOÖ’ U*ˇO\ò P~°O*ò#∞ ¢¿ãÊ
KÕÜ«∞_»O =Å¡ ~ÀQÍÅ ÉÏi# Ѩ_ç# J"≥∞iHÍ Ãã·x‰õΩÅ∞ J"≥∞iHÍ
HõOÃÑhÅ g∞^Œ JHõ¯_ç HÀ~°∞ìÖ’¡ ˆHã¨∞Å∞ "Õâß~°∞. (HõOÃÑhÅ∞ U*ˇO\ò
PÔ~O*ò#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤ „ѨÉèí∞`åfixH˜ J=∞∞‡`å~Ú.) P HõOÃÑhÅ∞
_Ò (_ç.X._»|∞¡ º.), "≥∂<£™êO\’. J~Ú`Õ P HõOÃÑhÅ∞ `«=∞ g∞^Œ
"Õã≤# ˆHã¨∞efl HÀ~°∞ì‰õΩ "≥Å∞ѨŠÃã\˜Öò KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. P Ãã·x‰õΩʼnõΩ
HõOÃÑhÅ∞ #∂@ Z#Éèˇ· q∞eÜ«∞<£ _®Å~°∞¡ K≥e¡OKå~Ú. JÖψQ,
J"≥∞iHÍ Ü«Ú^Œú g~°∞Å∞ H˘O^Œ~°∞ U*ˇO\ò PÔ~O*ò‰õΩ ZH±ûáÈ*ò
J~Ú#O^Œ∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ ã¨O=`«û~åxH˜ 1.52 aeÜ«∞<£ _®Å~°∞¡ K«@ì
„ѨHÍ~°O #+ì̈ѨiǨ~°O á⁄O^•~°∞
J^Õ U*ˇO\ò PÔ~O*ò‰õΩ |Öˇ·# qÜ«∞`åflO áœ~°∞Å∞ J"≥∞iHÍ
ÃѶ_»~°Öò HÀ~°∞ìÖ’¡ P HõOÃÑhÅ g∞^Œ ˆHã¨∞ "ÕÜ«∞QÍ lÖÏ¡ [_ç˚ *ÏH±
"≥~Ú<£ ã‘ì<£ P ˆHã¨∞#∞ H˘\˜ì"Õã¨∂Î J#fl =∂@Å∞ qO>Ë =∞#‰õΩ
ÉèíiOK«~åx HÀѨO, Jã¨Ç¨ÏºO "Õ™êÎ~Ú.
 á¶ÈHõãπ : W~°"≥· J~Ú^Õà◊¡ Éè’áêÖò ^Œ∞~°O`«O – |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅÃÑ· áÈ~å@O
'1907 ¿ÇÏQ∑ Hõ<"£ #≥ ¬<£ „ѨHÍ~°O U*ˇO\ò PÔ~O*òÖ’ q+¨ÑÓ¨ i`«
"≥∞ÿ#^Õn ÖË^Œ∞— Jx ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì ‰õÄ_® H˘\ì̃"Õã≤Ok. PYiH˜ ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì
P ˆHã¨∞efl q#_®xH˜ ‰õÄ_® JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. ÔHq∞HõÖò HõOÃÑhÅ∞
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ìÖ’ "åkOz# q+¨Ü«∞O =∞#‰õΩ =∞iO`« Pâ◊Û~åºxfl
Hõeyã¨∞ÎOk. 'L^ÕÌâ◊ѨÓ~°fiHõOQÍ Ç¨x HõeyOKÕ q^èŒOQÍ U*ˇO\ò
PÔ~O*ò#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ JÖÏO\˜ H©_∞» #∞ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ
ѨãH≤ @õ =ì K«∞Û#∞— Jx L^ÕâÌ Ñ◊ Ó¨ ~°fiHõO HÍ#ѨC_»∞, H©_∞» #∞ =Ú#∞=ÚO^Œ∞
QÍ<Õ Z\Ï¡ Ѩã≤Hõ@ìQÆÅ~°∞? Wn „Ѩâ◊fl. Éè’áêÖò Qͺãπ ÉÏkè`«∞ʼnõΩ
J"≥∞iHÍ HõOÃÑh x~åfiHõO ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒÂ _£ Z~°∞=ÙÅ
HõOÃÑh áêuHõ ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_z» <å q<åâ◊#O ã¨OÉèqí Oz, WѨÊ\˜H©
ÉÏkè`«∞ʼnõΩ <åºÜ«∞O ÅaèOK«ÖË^Œ∞.
D ã¨O=`«û~°O "Õ∞ 15, 16 `ÕnÖ’¡ áêiãπÖ’ JO`«~å˚fÜ«∞
„Ѩ*Ï™êfi=∞º <åºÜ«∞"å^Œ∞Å ã¨OѶ∞¨ O XHõ ã¨=∂"Õâßxfl U~åÊ@∞ KÕãO≤ k.
U*ˇO\ò PÔ~O*ò‰õΩ |Öˇ·# qÜ«∞`åflO áœ~°∞ŠѨHõ∆OÖ’ <åºÜ«∞"å^Œ∞Å∞
P ã¨=∂"Õâßxfl U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. =¸_»∞ YO_®Å #∞O_ç U_»∞ =∞Ok
<åºÜ«∞=¸~°∞ÎÅ∞ áêÖÁæx „\˜|∞º#Öò‰õΩ `«=∞ f~°∞Ê#∞ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞.
P „\˜|∞º#Öò =ÚO^Œ∞ 27 =∞Ok qÜ«∞`åflO áœ~°∞Å∞ – U*ˇO\ò
PÔ ~ O*ò ‰ õ Ω |Öˇ · # "åà◊ ¡ # ∞, ™ê‰õ ∆ Ω ºefl, q*Ï˝ # âߢ㨠ΠxѨ Ù }∞efl
qKåiOKå~°∞.
"å~°∞ WzÛ# ™êH∆ͺÅ∞, K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∂Å∞ qO>Ë J"≥∞iHÍk
U ~°Hõ"≥∞ÿ# L„QÆ"å^Œ"≥∂ =∞#O PÖ’zOK«QÆÅO. ^ŒH˜∆} qÜ«∞`åflO
Ãã·#ºOÖ’ XHõ>ÿ̌# =∂Üü∞ lÜ«∂OQ∑=Ó D ~°™êÜ«∞<åxfl ã¨OK«∞Å
H˘nÌ `«# gѨ٠g∞^Œ "≥∂ã≤#O^Œ∞=Å¡ J`«xH˜ ѨÙ\ì̃# W^ŒÌ~°∞ H˘_»∞‰õΩÅ∞
#_»=ÖËx ã≤u÷ Ö’ LO_ç, U Ѩ#∞Å∂ KÕã∞¨ HÀÖËH,õ J=Ü«∞"åÅ∞ <≥=∞‡kQÍ
=OHõ~° uiyáÈ~Ú, H˘<åflà◊√¡ ˆH=ÅO <ÕÅg∞^Œ áê‰õΩ`«∂, PYiH˜
"åà◊√¡ 23, 25 Uà◊¡ =Ü«∞ã¨∞Ö’ K«xáÈÜ«∂~°∞.
=∞~˘Hõ =ºH˜Î á¶ê"£∞ k q∞<£ ™êHõ∆ ºO WKåÛ_»∞. J`«x
`«e¡^ŒO„_»∞Å∞ ‰õÄ_» qÜ«∞`åflO Ãã·#ºOÖ’ Ѩx KÕâß~°∞. "åi H˘_»∞ÔH·#
`«#‰õΩ HÍà◊√¡ ZÖÏ =OHõ~° uiy, K«~‡° O "ÕÖÏ_»∞`«∂ LO^À K«∂Ñ≤OKå_»∞.
QÆ∞O_≥[|∞ƒ, r~°‚HÀâ◊ "åº^èŒ∞Å`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl#x K≥áêÊ_»∞.
\’OQÍ„\Ï<£ J<Õ =∞Ç≤ÏàÏ [~°fleã¨∞ì U*ˇO\ò PÔ~O*ò ¢¿ãÊ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ [~°fleã¨∞ìQÍ Ñ¨xKÕã≤Ok. P"≥∞ a_»¤ =¸_»∞ <≥ÅÅ
=Ü«∞ã¨∞Ö’ 6.6 áœ#∞Å |~°∞=ÙO_ç 17 <≥ÅʼnõΩ ‰õÄ_® JO`Õ |~°∞=Ù`À
K«~°‡O JO`å =^Œ∞Öˇ· "ÕÖÏ_»∞`«∂ K«xáÈ~ÚOk. =∞~À =∞Ç≤Ïà◊ XHõ
=∂Oã¨ÑÙ¨ =Ú^Œ‰Ì Ωõ [#‡xzÛOk. =∞iH˘O^Œ~∞° a_»Å¤ ∞ "≥∞^Œ_∞» ÖˉΩõ O_®,
H˘O^Œ~°∞ "≥∞^Œ_»∞ J~°Å∞ ÖˉõΩO_®, =∞Ô~<Àfl qHÍ~åÅ`À ѨÙ\Ïì~°∞.
KåÖÏ=∞Ok Ñ≤Å¡Å∞ J=∂#∞+¨OQÍ JiKÕ"å~°∞.
*Ïi˚q∞*’ qÜ«∞`åflO`À Ü«Ú^ŒúOÖ’ J"≥∞iHÍ Ãã·#ºOÖ’
ѨxKÕâß_»∞. J`«x uO_ç uѨÊÅ∞ Ѩ_»Hõ, Jhfl U*ˇO\ò PÔ~O*ò =Å¡
HõÅ∞+≤`«O HÍ=_»O =Å¡ ѨxKÕÜ«∞ÖËx ã≤÷uH˜ =KåÛ_»∞. J~Ú<å Ãã·#ºO
J`«xfl qKå~°} [iÑ≤ tH˜O∆ zOk. J`«_∞» K«xáÈÜÕ∞=ÚO^Œ∞ qÜ«∞`åflO
Ö’ '¿ãflÇ¨Ï „QÍ=∂Å∞— U~°Ê@∞ KÕÜ«∞_»OÖ’ ZO`À ã¨Ç¨ÏHõiOKå_»∞.
*Ï~ü̊ _»∂ã≤<£ J<Õ =∞~À =∞Ǩ#∞ÉèÏ=Ù_»∞ P ¿ãflÇ¨Ï „QÍ=∂Å∞
=∞ixfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»OÖ’ qÜ«∞`åflO áœ~°∞ʼnõΩ ã¨Ç¨ÏHõiOKå_»∞.
Jq WѨÊ\˜H© Ѩ^HŒ ˘O_»∞ =∂„`«"∞Õ L<åfl~Ú. Hõhã¨O "≥~Úº „QÍ=∂Öˇ<· å
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
x~å‡}O J~Ú`Õ HÍx qÜ«∞`åflOÖ’ U*ˇO\ò PÔ~O*ò Ñ‘_ç`«∞efl P
„QÍ=∂Ö’¡ LOz K«∂ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë "å~°∞ ‰õΩ@∞OÉÏ
Å`À Hõeã≤ Wà◊Ö¡ ’ LO_»\ÏxH˜ ™ê^躌 OHÍx Ѩiã≤u÷ LOk. qѨs`«"∞≥ #ÿ
ÉÏ^èŒÅ`À qHÍ~°OQÍ U_»∞ã¨∂Î, J~°∞ã¨∂Î J<åHÍi â◊s~åÅ`À
Kå=Ù|`«∞‰õΩÖ’¡ L<åfl~°∞.
„ѨÑO¨ K« q*Ï˝# âߢã"Ψ `Õ ÅΫ ∞ D ÉèÜ í ∞« OHõ~° ~°™êÜ«∞<åxfl QÆ∞iOz
J^躌 Ü«∞#O KÕã∂¨ <Î Õ L<åfl~°∞. ^•x ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞ "≥Å_¡ ãç ∂¨ <Î Õ L<åfl~°∞.
WѨÊ\˜ˆH qÜ«∞`åflOÖ’ Ü«Ú^ŒúO f„=OQÍ [iy# „Ѩ^ÕâßÖ’¡
Ѩ~åº=~°}O <åâ◊#"≥∞ÿOk. qÜ«∞`åflOÖ’ U*ˇO\ò PÔ~O*ò =Å¡
áê_≥á· È~Ú# XHõ ÃÇÏHÍì~∞° Éè∂í q∞x ѨÙ#~°∞^Œiú OK«_®xH˜ XHõ aeÜ«∞<£
_®Å~ü Y~°Û=Ù`«∞O^Œx âߢãÎ̈A˝Å JOK«<å.
áêiãπ ã¨=∂"Õâ◊O `«~åfi`« JO`«~å˚fÜ«∞ „Ѩ*Ï™êfi=∞º
<åºÜ«∞"å^Œ∞Å ã¨OѶ¨∞O "Õ∞ 2009Ö’<Õ Ç¨Ï<åÜü∞Ö’ XHõ Hõq∞+¨<£
U~åÊ@∞ KÕã≤ J"≥∞iHÍ Ü«Ú^Œú <Õ~åefl qKåiOK«=Åã≤OkQÍ P
^Õâß^茺‰õ∆ΩxH˜ Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞. K«@ìs`åº #+ì̈ѨiǨO á⁄O^Õ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞
x~°∂Ñ≤OKå~°∞. J"≥∞iHÍ „ѨÉ∞íè `«fiO P HõOÃÑhÅ∞ KÕã#≤ Ü«Ú^Œú <Õ~åÅ∞
=∂#=*Ïu ã≤Q∞Æ `æ À `«Å=OK«∞‰õΩ<ÕÖÏ KÕâß~Ú. qÜ«∞`åflOÖ’ P<å_»∞
J"≥∞iHÍ q∞e@s ÉÏO|∞Å∞ ‰õΩiÑ≤ã∂¨ Î L#flѨÊ\˜H© qÜ«∞`åflO „Ѩ[Å∞
"åi „ѨÉèí∞`«fi=¸ J"≥∞iHÍ „ѨÉèí∞`åfixH˜ P „Ѩ[ʼnõÄ =∞^茺 ÉèË^•xfl
QÆ=∞xOK«_»O =∞~°záÈÖË^Œ∞. J"≥∞iHÍ „Ѩ[ʼnõΩ P Ü«Ú^ŒúO W+ì̈O
ÖË^Œ#fl q+¨Ü«∞O qÜ«∞`åflO „Ѩ[ʼnõΩ `≥Å∞ã¨∞. J"≥∞iHÍ „Ѩ[ÅO>Ë
=∂‰õΩ W+ì̈O J<åfl~°∞ "åà◊√¡.
=ÚÃÑ·Êù ÅHõ∆Å =∞Ok qÜ«∞`åflg∞Ü«ÚÅ∞ P Ü«Ú^ŒúOÖ’, Ü«Ú^Œú
<Õ~åÖ’¡ =∞~°}O˜ Kå~°∞. Ü«∂Éè·ˇ Zxq∞k "ÕÅ =∞Ok J"≥∞iHÍ Ããx· ‰õΩÅ∂
K«xáÈÜ«∂~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞, <Õ\ ˜H©, Ü«Ú^ŒúO Py# ^•^•Ñ¨Ù #ÅÉèˇ·
Uà◊¡‰õÄ qÜ«∞`åflO „Ѩ[Å∞ "åi ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, J"≥∞iHÍ Ãã·xHõ
‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ Ü«Ú^Œú cÉè`í åûxfl Z^Œ∞~˘¯O@∂<Õ L<åfl~Ú. "åà◊¡ ѨÙ@ìHÅõ ∞
"åà◊¡ rq`åÅ∞ U*ˇO\ò PÔ~O*ò qëêxH˜ |e J=Ù`«∂<Õ L<åfl~Ú.
=∂#= ǨωõΩ¯efl Ѷ¨∞’~°OQÍ LÅ¡OѶ≤∞Oz, =∂#=`«#∞ ZQÆ`åo
KÕ¿ã ™ê÷~ÚH˜ "≥o¡# J"≥∞iHÍ „ѨÉèí∞`«fiO, "åi q∞e@s, "åi ^èŒ#
^•Ç¨Ï HõOÃÑhÅ∞ „ѨÑO¨ K«O JO`å pè H˘_»∞`«∞#flOQÆ∞~Ô <· å – qÜ«∞`åflO
„Ѩ[ʼnõΩ <åºÜ«∞O KÕÜ∂« e. xHõû<£ „ѨH\õ O˜ z# #+¨Ñì i¨ Ǩ~°O W"åfie.
=∂#"åo Ѩ@¡ ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ `«ÑÊ≤ ^ŒO KÕã#≤ J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^ŒO
„ѨѨOK« „Ѩ[Å HÀ~°∞ì =ÚO^Œ∞ `«Å=OKåe.
J"≥∞iHÍ q∞e@s W~åH±Ö’, Já¶êx… ™êÎ<Ö£ ’ =º~°÷ Ü«Ú~ˆ xÜ«∞O#∞
LѨÜ≥∂y ã¨∂ÎO^Œ@. WOHõ P ^ÕâßÅ „Ѩ[Å∞ P Éèí∂=ÚÅ∞ â◊`åÉÏÌÅ
`«~°|_ç P q+¨"åÜ«Ú=ÙʼnõΩ |e HÍ=Åã≤O^Õ<å? Wk J"≥∞iHÍ
™ê„=∂[º"å^Œ #QÆflã¨fi~°∂ѨO. =∞i Jk L„QÆ"åk HÍHõ =∞ˆ~q∞\˜?
J"≥∞iHÍ „Ѩ[ʼnõΩ =∞K«Û`≥KÕÛѨx.
EÖˇ· 10, 11 `ÕnÖ’¡ clOQ∑Ö’ K≥·<å, ÉèÏ~°`«, ~°ëêº ^ÕâßÅ
âßOu ã¨OѶ¨∂Å ã¨=∂"Õâ◊O [iyOk. J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^ŒO
HõÅHõO@∞#fl UHõ^èŒ$= „ѨѨOK«O Pâ◊#∞ ÉèíQÆflO KÕã¨∂Î, |Ǩïà◊ ^èŒ$=
„ѨÑO¨ KåxH˜ |bÜ«∞"≥∞#ÿ ÉÏ@ "ÕÜ∞« _®xH˜ P ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ „ѨÜ∞« `«flO
„áê~° O Éè í O J~ÚOk. D „Ѩ Ü « ∞ `åflxfl =∞iO`« =ÚO^Œ ∞ ‰õ Ω
fã¨∞‰õΩáÈ=\ÏxH˜ =¸_»∞ ^ÕâßÅ∞ Hõeã≤ Hõ@∞ìQÍ Ñ¨x KÕ™êÎÜ«∞x
Pt^•ÌO. g
37
 qÅ∞=Å∞ – =ºHÎ̃`«fiO
=∂#= ǨωõΩ¯Å L^Œº=∞HÍ~°∞_»∞ ÉÏÅQÀáêÖò qÅHõ∆} =ºHÎ̃`åfihfl, #q∞‡# qÅ∞=ŠѨ@¡ PÜ«∞# x|^Œú`«#∂
q=iã¨∞Î<åfl~°∞ l. ÅK«ÛÜ∞« º
Li`åà◊#¡ ∞ Ñ„ t¨ flOz# =ºHÎ̃
=∂"À~Úã¨∞ì áêsì JkèHÍ~°OÖ’H˜ =¿ãÎ ÉÏÅQÀáêÖò Z=i
ѨHO∆õ =Ç≤Ï™êÎ_x» „Ѩâfl◊ "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë – '„Ѩ[ŠѨHO∆õ — Jx xã¨ûO^ÕÇϨ OQÍ
ã¨=∂^è•#O =ã¨∞ÎOk. ~å[ºO U^≥·<å, Z=~°∞ JkèHÍ~°OÖ’ L<åfl
PÜ«∞# =HÍÅ`«∞ ѨÙK«∞Û‰õΩ<Õk „Ѩ[ŠѨHõ∆"Õ∞. Wk H˘O^ŒiH˜
~°∞zOK«=K«∞Û† =∞iH˘O^ŒiH˜ ~°∞zOK«HõáÈ=K«∞Û.
~å[ºÇ≤ÏOã¨#∞ „ѨtflOK«_»O ÉÏÅQÀáêÖò`À "≥Ú^ŒÅ∞HÍÖË^Œ∞.
ÉÏÅQÀáêÖò`À JO`«OHÍ^Œ∞. K«i„`« `≥eã≤# "åiH˜, PÜ«∂ HÍÖÏÖ’¡
~å*Ϻxfl „ѨtflOz# "å~°∞, áÈ~å_ç# "å~°∞ Hõ#Ѩ_`» å~°∞. „áê}`åºQÆO
KÕã≤#"å~°∞, ǨÏ`«º QÍqOz#"å~°∞ L<åfl~°∞. ˆHO„^ŒOÖ’, ~å¢+ì̈OÖ’
áêʼnõΩÅ∞ =∂i#ѨC_»∞ Q˘O`«∞ =∂~°∞Û‰õΩ#fl áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å <Õ`«Å∂
L<åfl~°∞. <å_»∞, <Õ_∞» ZxflHõÅ „Ѩ„H˜Ü∞« Å`À áêʼnõΩÅ∞ =∂i<å, =∂~°x
„Ѩ[Å |`«∞‰õΩŠѨH∆Í# =HÍÅ`«∞ ѨÙK«∞Û‰õΩ#fl UÔH·Hõ =ºHÎ̃ ÉÏÅQÀáêÖò.
~å[ºÇ≤ÏOã¨`À áê@∞, ¢ÃÑ·"Õ\ò Ç≤ÏOã¨#∞ (WO^Œ∞Ö’ =∞`«HõÅǨÅ∞,
á¶êºHõ∆x[O, QÆ∂O_®~Ú[O, =∞`«=∞ø_軺O "≥Ú^ŒÖˇ·#q =™êÎ~Ú)
„ѨtflOKåÅx x#kOz# "≥Ú^Œ\ ˜ =ºHÎ̃ ÉÏÅQÀáêÖò. ¢ÃÑ·"Õ\ò Ç≤ÏOã¨
J#QÍ<Õ J<ÕH™õ ê~°∞¡ <å\˜ Ñ‘ÑÙ¨ Öòû "å~ü áêsì ^•fi~å [iy# `«ÑÊ≤ ^•Å∞
„Ѩ^è•# K«~°Û‰õΩ ~å=_»O [iyOk. ¢ÃÑ·"Õ\ò Ç≤ÏOã¨#∞ „ѨtflOK«_®xH˜
ã¨fiÜ«∞OQÍ „ѨÉèí∞`«fiO, „ѨÉèí∞`«fi Ü«∞O„`åOQÆO, áêÅHõѨHõ∆O =Ç≤ÏOKÕ
g∞_çÜ«∂ LOk Hõ^• J<Õ K«~°Û ‰õÄ_® ÖË=<≥`«Î_»O [iyOk. D
<ÕѨ^䌺"Õ∞ PÜ«∞xfl áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨Oã¨÷ #∞Oz ^Œ∂~°O KÕã≤Ok.
D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ<Õ =∂i¯ûã¨∞ì "Õ∞^è•=ÙÅ K«~°Û‰õΩ PÜ«∞# ˆHO„^Œ
aO^Œ∞=Ü«∂º_»∞. áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨Oã¨÷Ö’ qq^èŒ "å=∞ѨHõ∆ áêsìÅ,
„Ѩ^è•#OQÍ ã≤Ñ≤S (ZO.ZÖò.) ÉèÏ=*ÏÖÏÅ∞ Hõey# ã¨=¸Ç¨ÏOQÍ
P<å_»∞ áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨Oã¨÷ #_çKÕk. ¢ÃÑ·"Õ\òÇ≤ÏO㨠¿Ñ~°∞`À ёѨÙÖòû
"å~ü#∞ '\ÏÔ~\æ ò— KÕÜ∞« _»O ÉÏÅQÀáêÖò PÖ’K«<å q^è•#=∞x ÉèÏqOz#
áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨Oã¨÷Ö’x "≥∞*Ïi\© ã¨Éèí∞ºÅ∞ D JOâ◊OÃÑ· K«~°Û‰õΩ
ÃÑ@ì_O» , "≥∞*Ïi\© ÉÏÅQÀáêÖò "å^Œ##∞ u~°ã¯¨ iOK«_O» `À, H˘kÌ=∞Ok
J#∞K«~°∞Å`À (ёѨÙÖòû "å~ü ã≤^•úO`åÅ`À, ~å[H©Ü«∂Å#∞ qÉèËkOKÕ
W`«~° ZO.ZÖò. áêsìÅ ™ê#∞Éèí∂uѨ~°∞Å∞) |Ü«∞@‰õΩ ~å=_»O, #HõûÅÕ
L^Œº=∂xfl 'pHõ\ ˜ HÀ}O—QÍ Jaè=i‚Oz "åºã¨O ~åÜ«∞_»O, KåÖÏ
=∞OkH˜, =ÚYºOQÍ PÜ«∞#O>Ë Jaè=∂xOKÕ "åiH˜ ‰õÄ_® #K«ÛÖË^∞Œ .
„Ѩ*Ï L^Œº=∂Ö’¡, qѨ¡= áÈ~å\ÏÖ’¡ ™ê=∂#∞ºÅ∞, „Ѩ[Å∞ ‰õÄ_®
|eHÍ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞~°}ÏÅ∞ ã¨OÉèíq™êÎ~Ú. x*ÏxH˜
38 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
ёѨÙÖòû"å~ü ^•fi~å JѨC_»Ñ¨C_»∞ H˘xfl `«Ñ≤Ê^•Å∞ [~°QÆ_»O, `«~åfi`«
"å\˜x P áêsì ã‘fiÜ«∞ q=∞~°≈ ¿Ñ~°∞# XѨCHÀ=_»O, |Ç≤Ï~°OQÆ
Hõ∆=∂Ѩ}Å#∞ HÀ~°_»O [~°∞QÆ∞`«∂<Õ LOk. (D HÀ=Ö’H˜ K≥Ok#^Õ
– x*Ï=∂ÉÏ^£Ö’ ã¨~°à◊ ǨÏ`«º, =∂<åÅ yi[#∞Å ÃÑ· [iy#
^Œ=∞#HÍO_» – HÍHõfÜ«∞ ~Ô Å· ∞ É’y JO\˜OK«_O» "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q) WÖÏO\˜
`«Ñ≤Ê^•Å#∞ WѨÊ\˜H© P áêsì ™ê#∞Éèí∂uѨ~°∞Å∞ ã¨O^Œ~åƒù#∞™ê~°OQÍ
`«ÑC¨ Ѩ_∞» `«∂<Õ L<åfl~°∞. qâßÅ „áêuѨkHõ ѨxKÕã∂¨ ,Î n~°H… ÍÅ áÈ~å@
ѨO^ä•#∞ ZOK«∞‰õΩ#fl áêsì x~å‡}O s`åº, J=QÍǨÏ# s`åº JO^Œix
P áêsì ã≤^•úO`«O`À ã¨i`«∂K«_»O ã¨iHÍ^Œ∞. áêsìÖ’ KÕ̂~"åix HÍz
=_»áÈz KÕ~°∞ÛHÀ=_»O KåÖÏ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ ‰õΩ^Œ~°x Ѩx. nO`À
ã¨fiÜ«∞OQÍ áêsì J<ÕHõ™ê~°∞¡ =¸ÖϺxfl K≥e¡OK«∞‰õΩ#flk ‰õÄ_®. Wk
‰õÄ_® [~°Q‰Æ Ωõ O_® áêsì K«∂_®Åx JO>Ë, „ѨÑO¨ K« "åѨOÎ QÍ qѨ"¡ åÅ∞
q[Ü«∞=O`«O JÜÕ∞ºq HÍ=Ù. ёѨÙÖòû"å~ü ÖÏQÍ<Õ „ѨѨOK«OÖ’ KåÖÏ
qѨ¡=áêsìÅ∞ #ëêìxfl K«qK«∂_»_»O, áêsìÅ ^•fi~å ™ê=∂#º
„Ѩ*ÏhHÍxH˜ #+ì̈O [~°∞QÆ∞`«∂<Õ L<åfl~Ú.
ÉÏÅQÀáêÖò ÖÏO\˜ ã¨Ê+¨`ì « Hõey# "Õ∞^è•=ÙʼnõΩ D JOâßÅhfl
`≥eÜ«∞Hõ<À, ÖË^• `«# ѨO^ä• =∂~°∞Û‰õΩx D q^èŒOQÍ ¢ÃÑ·"Õ\ò Ç≤ÏOã¨
x<å^ŒO H˜O^Œ ёѨÙÖòû"å~ü (<Õ\ ˜ =∂"À~Úã¨∞ì) áêsìx q=∞i≈OKåÅ<Õ
PÖ’K«#`À L#fl^À J~°÷O HÍx „Ѩâ◊flQÍ<Õ q∞yeáÈ~ÚOk. PÜ«∞#
H˜_®flѨ٠`«~åfi`« PÜ«∞# PÖ’K«# ã¨~°oÖ’ =∂~°∞Ê =zÛO^Œx H˘O^Œ~°∞
ÉèÏqOz# "å~°∞ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. nxH˜ Ô~O_»∞ ã¨=∂^è•<åÅ∞ – XHõ\ ˜ –
PÜ«∞# JѨC_»∞, WѨC_»∞ QÆ`«OÖ’ ѨxKÕã≤# q^èŒOQÍ<Õ Ñ¨xKÕÜ«∞_»O,
~å[H©Ü∞« ÉË^•è aè„áêÜ«∂ʼnõΩ `åq=fi‰õΩO_® áœ~°ÇϨ ‰õΩ¯ÅÔH· ѨxKÕÜ∞« _»O
[iyOk. ~Ô O_»=k – D =∞^躌 # =∞iH˘O`« =ÚO^Œ∞HÔ o¡ Kèf« ãÎ Ñπ ∞¨¶ _£Ö’
QÆ∞uÎHÀÜ«∞ÅÃÑ· [~°∞QÆ∞`«∞#fl Ç≤ÏO㨉Ωõ =∂"À~Úã¨∞Åì #∞ ‰õÄ_® ÉÏ^è∞Œ ºefl
KÕÜ«∞_»O, |∞^Œú^Õ"£ Éèí\ÏìKå~°ºÃÑ· [iy# ^•_çx YO_çOK«_»O†
=∂#gÜ«∞ HÀ}OÖ’ Wq ã¨iQÍ<Õ Hõ#Ѩ_ç<å – ~å[ºÇ≤ÏOã¨#∞ U
q^èŒOQÍ `«@∞ìHÀ"åÖ’ „Ѩ[ʼnõΩ QÍx, P „Ѩ[ŠѨH∆Í# áÈ~å@O
KÕã¨∞Î#fl qq^èŒ áêsìʼnõΩ QÍx F ~å[H©Ü«∞ ã≤^•úO`åxfl K≥ѨÊÖËx
ã≤÷uÖ’ =∂„`«O ÉÏÅQÀáêÖò LO_çáÈÜ«∂~°∞. `«∞áêH˜x `«∞áêH˜`À
Z^Œ∞~À¯=_»OÖ’ Ѩiq∞`«∞Å∞O_®Å#_»O ã¨=∞O[ã¨"≥∞ÿ# "å^Œ# HÍ^Œ∞.
D |Å"≥∞ÿ# "å~°#<Õ PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ K«~°ÛÅ∞ qѶ¨ÅO HÍ=_®xH˜
^•i fã≤Ok. ÉÏÅQÀáêÖò ÉèÏqOz#@∞¡ #HõûŃs pHõ\ ˜ HÀ}=∞~Ú`Õ
 qÅ∞=Å∞ – =ºHÎ̃`«fiO
Jã¨Å∞ qѨ¡="Õ∞ „Ѩâßfl~°÷HõOQÍ =∂~°∞`«∞O^Œx, ÉÏÅQÀáêÖò pHõ\ ˜
^•iÖ’ #_»∞ã¨∞Î<åfl~°x PÜ«∞#ÃÑ· ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ ~åã≤#"å~°∞ L<åfl~°∞.
Uk U"≥∞ÿ<å, `«# PÖ’K«##∞ x~˘‡Ç¨Ï=∂@OQÍ „ѨHõ\ ˜Oz#
x*Ï~ÚfѨ~∞° _»∞ ÉÏÅQÀáêÖò. (ÉÏÅQÀáêÖò "å^Œ##∞ ã¨=∞i÷OK«_=» ∂,
=ºuˆ~H˜OK«_»=∂ J<Õk WHõ¯_» K«~°Û HÍ^Œ∞. Z=i "å^Œ#Å∞
"åi‰õΩ<åfl~Ú.)
1997Ö’ PkÖÏÉÏ^£ lÖÏ¡ ÅHõ∆ ‡}KåO^Œ =∞O_»ÅOÖ’ z<åflÔ~_ç¤
J<Õ Láê^蕺ܫÚxfl <å\˜ ёѨÙÖòû"å~ü ǨÏ`«º KÕÜ«∞_»O, ǨÏ`«º‰õΩ
ã¨O|OkèOz# P~ÀѨ}ÅÃÑ· qKå~°} [~°áêÅx PÜ«∞# ‰õΩ@∞O|
ã¨É∞íè ºÅ∞ <å_»∞ áœ~°ÇϨ ‰õΩ¯Å ã¨Oã¨#÷ ∞ HÀ~°_O» , ÉÏÅQÀáêÖò H˘O`«=∞Ok
x*Ï=∂ÉÏ^£ áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨Éèí∞ºÅ`À Hõeã≤ x[ x~åú~°} Hõq∞\©QÍ
(|Ǩïâß ¢ÃÑ·"Õ\ò Ç≤ÏOã¨ÃÑ· "≥Ú^Œ\ ˜ x[x~åú~°} J~Ú LO@∞Ok)
"≥#HÍ, =ÚO^Œ∞ PÖ’zOK«‰õΩO_® P ǨÏ`Àº^ŒO`«OÃÑ· qKå~°} [iÑ≤,
ёѨÙÖòû"å~ü P~ÀÑ≤Oz#O`« <Õ~°ã¨∞Î_»∞ z<åflÔ~_ç¤ HÍ_»x, K«OѨ_»O
ã¨iÜ≥ÿ∞Ok HÍ^Œx, ZÖÏO\˜ ÉèË+¨*ÏʼnõΩ áȉõΩO_® "≥Ú@ì "≥Ú^Œ\ ˜™êi
Ñ‘ÑÙ¨ Öòû"å~ü#∞ `«ÑC¨ Ѩ\ #ì̃ =ºHÎ̃ ÉÏÅQÀáêÖò. D q^èOŒ QÍ Ñ‘ÑÙ¨ Öòû"å~ü
=ºuˆ~H˜QÍ ÉÏÅQÀáêÖò =∂~°∞`«∞<åfl~°<Õ P~ÀѨ}ʼnõΩ <åOn „Ѩ™êÎ=#
QÍqOKå_»∞. J~Ú<å K«eOK«‰Ωõ O_® =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ∞`«∂, Ñ‘ÑÙ¨ Öòû"å~ü
`«# L^Œº=∂xfl i=Óº KÕã∞¨ HÀ"åÅ<Õ „Ѩ™êÎ=# ‰õÄ_® `≥KåÛ_»∞. J~Ú`Õ
áêsìÖ’ K«~°Û ZO`«"Õ∞~°‰õΩ [iyO^À `≥eÜ«∞^Œ∞ HÍx, áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å
ã¨Oã¨÷Ö’ ÃÑ^ŒÌ K«~°Û [~°QÆ_»O, ÉÏÅQÀáêÖò "≥∞ÿ<åi\©QÍ =∂~°_»O,
|Ü«∞\˜H˜ =zÛ 1997 JHÀì|~üÖ’<Õ =∂#= ǨωõΩ¯Å "ÕkHõ#∞ U~åÊ@∞
KÕã≤, „Ѩ^è•# HÍ~°º^Œi≈QÍ, K«xáÈ=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ Láê^茺‰õ∆ΩxQÍ
Z#∞flHÀ|_»_O» , J^Õ ã¨∂Êùi`Î À ѨxKÕÜ∞« _»O QÆ=∞xOKåeû# JOâßÅ∞.
XHõ"Ñ·≥ Ù¨ P áêsì PK«~}° Ö’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl `«ÑÊ≤ ^•Å#∞ „Ѩtflã¨∂<Î ,Õ
P áêsì ÉèÏ=*ÏÅO`À ѨxKÕÜ«∞_»O ÉÏÅQÀáêÖòÖ’x F qt+¨ì`«.
áœ~°ÇϨ ‰õΩ¯Å ã¨OѶ∞¨ O #∞Oz ÉÏÅQÀáêÖò`À |Ü«∞\˜H˜ =zÛ# "å~°O`å
ёѨÙÖòû"å~ü ÉèÏ=*ÏÖÏxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ, W`«~° ZO.ZÖò. áêsìÅ
™ê#∞Éèí∂uѨ~°∞Å∞QÍ L#fl =º‰õΩÎÖË J~Ú<å, "åi ÉèÏ=*ÏÅO`À
ÉÏÅQÀáêÖò ~årѨ_#ç @∞¡ QÍh, "åi J[=∂~Ú+‘Ö’ Ѩx KÕã#≤ @∞¡QÍh
ZHõ¯_® Hõ#Ѩ_»^Œ∞. W^À qÅHõ∆}"≥∞ÿ# QÆ∞}O ÉÏÅQÀáêÖòk. ÃÑ·QÍ
„Ѩ[ŠѨHÍ∆ # áÈ~å_®`«∞#fl UÔHH· õ áêsìQÍ =∂"À~Úã¨∞ì áêsìx ÉèÏqã¨∂Î
– P ã¨Oã¨,÷ P ã¨Oã¨÷ ã¨É∞íè ºÅ∞ Z^Œ∞~˘¯<Õ Jxfl W|ƒO^Œ∞efl, Ѩ\Oì˜ K«∞H˘x
ÉÏã¨@QÍ xeKå~°∞. x~°ÌfiO^ŒfiOQÍ Z<£H“O@~°¡#∞ =ºuˆ~H˜ã¨∂Î,
Z<£H“O@~°¡hfl áÈbã¨∞ ǨÏ`«ºÖË#x, ǨÏ`åº <Õ~°O H˜O^Œ áÈbã¨∞ÅÃÑ·
ˆHã¨∞Å∞ ÃÑ\ÏìÅx, ÃÇ·ÏHÀ~°∞ìÖ’ ˆHã¨∞ "Õã≤ ÔQez# =ºHÎ̃ ÉÏÅQÀáêÖò.
KåÖÏ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’, JO^Œ∞<å Z<£H“O@~°¡ ÖÏO\˜ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’
JO\˜=Ú@ì#@∞¡O_Õ <åºÜ«∞ =º=ã¨÷#∞ ‰õÄ_® HõkeOK«QÆey# <Õ~°Êi.
Z<£H“O@~°Ã¡ Ñ· H˜OK≥`∞« Î PÖ’K«##∞ áÈbã¨∞Ö’¡ HõeyOKå~°∞. D q^èOŒ QÍ
ZÑ≤ã≤ZÖòã≤ #∞Oz |Ü«∞@H˜ =zÛ<å, P ã¨Oã¨÷ ÉèÏ=*ÏÖÏxH˜ =<≥fl
`«QÆæ‰õΩO_® ѨxKÕã≤, Li`åà◊¡#∞ x~°O`«~°O „ѨtflOz# J~°∞^≥·# =ºHÎ̃.
áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å L^Œº=∂Ö’¡, „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Ö’¡, "å=∞ѨHõ∆ ÉèÏ=
*ÏÅO`À =$uÎ, L^ÀºQÆ ã¨OѶ∂¨ Ö’¡ KåÖÏ=∞O^Õ Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. QÆ`O« Ö’
KÕ™ê~°∞. ~å[H©Ü«∞ ÅHõ∆ ºO`À, ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å@"Õ∞ =∂~°æ=∞x #q∞‡,
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
JxflO\˜x =^Œ∞Å∞H˘x L^Œº=∞ =∂~åæÅ#∞ Ѩ\ #ì̃ "å~°∞ "ÕÅ ã¨OYºÖ’
L<åfl~°∞. `«=∞ ÅHõ∆ º ™ê^èŒ#Ö’ J=∞~°∞Öˇ·# "å~°∂ L<åfl~°∞. gix
™êfi~°O÷ , ‰õΩ@∞O|O, ã¨∞YÖÏÅ㨠rq`«O, Uq ^ŒiKÕ~=° Ù. L^Œº=∞ÉÏ@
ZOK«∞‰õΩ#fl <å_Õ, „áê}Ïefl Ѷ}¨ OQÍ ÃÑ\˜ì L^Œº=∂xˆH JOH˜`"« ∞≥ `ÿ å~°∞.
gi`À ÉÏÅQÀáêÖò#∞ áÈÅÛ_»O ã¨iÜ≥ÿ∞Ok HÍHõáÈ~Ú<å, PÜ«∞#
=∂„`«O [<å~°}ºOÖ’ x`«ºO â◊„`«∞=Ù =∞^茺# =ÚÃÑ·Êù Uà◊√¡ QÆ_çáê_»∞.
W^Õ F qz„`«O. PÜ«∞# ÖÏO\˜ Ѩx q^è•#O`À WO`«HÍÅO â◊„`«∞=Ù
`«∂\ÏʼnõΩ |eHÍHõáÈ=_»"Õ∞ Pâ◊Û~°ºO "Õã¨∞ÎOk. (PÜ«∞# H˘xfl
q+¨Ü«∂ÅÖ’ ~år Ѩ_»∞`«∞<åfl_»<Õ "å~°∞ L<åfl~°∞.) H˘O`«=∞Ok
áÈbã¨∞efl Ñ‘ÑÙ¨ Öòû"å~ü H˜_®flÑπ KÕã#≤ O^Œ∞‰õΩ „ѨfHÍ~°OQÍ ÉÏÅQÀáêÖò#∞
áÈbã¨∞Å∞ H˘`«ÎQÆ∂_≥OÖ’ H˜_®flÑπ KÕ™ê~°∞. Jq x~°ƒO^èŒO f„=OQÍ
L#fl ~ÀAÅ∞. „Ѩ*Ï ã¨OѶ∂¨ Åxfl zO^Œ~=° O^Œ~Ü ° ∂« º~Ú. áœ~°ÇϨ ‰õΩ¯Å
<Õ`«efl JÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞_»O, HÀ„ÉÏÅ ¿Ñ~°∞# ɡkiOK«_»O, K«OѨ_»O
[~°∞QÆ∞`«∞#fl ~ÀAÅq. x~°ƒO^è•xfl `«@∞ìHÀÖËHõ L^Œº=∞ ^•i #∞Oz
`«Ñ¨C‰õΩ#fl "å~°∂ L<åfl~°∞. ÉÏÅQÀáêÖò ‰õÄ_® L^Œº=∞ ÉÏ@
g_»∞`å_»x ÉèÏqOz# "å~°∞ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. '=∂ áÈbã¨∞ "åà◊¡x q_çz
ÃÑ@ì=∞x Ѩ„uHÍ =ÚYOQÍ g∞~°∞ ёѨÙÖòû "å~ü#∞ HÀi`Õ, q∞=∞‡efl
q_çz ÃÑ_»∞`å=∞x— áÈbã¨∞Å∞ ÉÏÅQÀáêÖò#∞ HÀ~°QÍ, <Õ#∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ
L#flѨC_»∞ P =∂@ HÀ~°`å#∞ QÍx g∞ K≥~°Ö’ HÍ^Œx x~°ƒùÜ«∞OQÍ,
x*Ï~Úf`À, „áê}ÏxH˜ ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩO_® ã¨=∂^è•#O K≥Ñ≤Ê# =ºHÎ̃
ÉÏÅQÀáêÖò. (JѨÊ#∞flOKÕ ÉÏÅQÀáêÖò ã¨~°oÖ’ H˘O`« =∂~°∞Ê
=zÛO^Œ<Õk H˘O^Œi "å^Œ#.)
|Ǩïâß K«i„`« `≥eã≤# "åÔ~=~°∞ PÜ«∞xfl Z=i`À áÈÅÛÖË~°∞.
ÖË^• PÜ«∞#`À áÈÅÛ^Œy# =º‰õΩÅÎ ∞ (WO`«H<õ åfl Q˘Ñ¨Ê "å~°∞O_»=K«∞Û.)
‰õÄ_® ^˘~°Hõˆ~"≥∂. =∞x+¨#flѨC_»∞ H˘xfl |ÅÇ‘Ï#`«Å∞O_»"å?
ã¨O™ê~°O, Ñ≤ÅÅ¡ ∞, ã¨∞MÏÅ∞, ÃãÅ=ÙÅ∞, ZO@~ü><ÿˇ "£ ∞≥ O@∞¡ – ZѨC_»∂
„Ѩ[Å ã¨=∞㨺ÖË<å? Wq ™ê^è•~°}OQÍ, „Ѩ*Ï, =$uÎ ã¨OѶ¨∂Ö’¡ Ѩx
KÕã¨∞Î#fl"å~°∞ JѨC_»Ñ¨C_»∞ "Õã¨∞‰õΩ<Õ „Ѩâ◊flÅ∞. HÍx g@xflO\˜H˜
ÉÏÅQÀáêÖò Jf`«∞_»O>Ë Pâ◊Û~°ºO HÍ=K«∞Û. J~°ú~å„u, JѨ~°~å„u,
ZHõ ¯ _» H˜ _ ®flѨ Ù [iy<å, Z<£ H “O@~ü [iy<å, Z=i<≥ · < å
x~°ƒOkèOz<å, 'JÜ≥∂º ÉÏÅQÀáêÖò‰õΩ K≥áêÊ~å?— J<Õ „Ѩâ◊fl QÆ`«
^ŒâßÉÏÌÅ HÍÅOQÍ =ã¨∞Î#flk. ã¨=∂Kå~°O `≥eã≤O^Õ `«_»=ÙQÍ `«#^≥·#
â‹·e`À ã¨OѶ¨∞@# K«∞@∂ì, =ÚO^Œ∞ u~°QƉõΩO_®, "≥O@<Õ áÈbã¨∞
ÃÑ^ŒÌʼnõΩ, ǨϟO =∞O„uH˜, J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ „ÃÑã≤_≥O\ò PѶπ WO_çÜ«∂‰õΩ,
W`«~° áœ~°ÇϨ ‰õΩ¯Å <Õ`Å« ‰õΩ, Jxfl g∞_çÜ∂« ʼnõΩ ã¨=∂Kå~åxzÛ, HÀ~°∞ì
ã¨Ç¨Ü«∂xfl á⁄O^Õ"å_»∞. ã¨=∞㨺 K≥Ñ≤Ê# "å~°∞ _»|∞ƒe™êÎ~å, HÀ~°∞ì
Ѷ‘AÅ∞, Y~°∞ÛÅ∞, HÍy`åÅ Y~°∞Ûe™êÎ~å, ÖÏÜ«∞~ü Ѷ‘A W™êÎ~å –
WzÛ#ѨC_»∞ K«∂ã¨∞‰õΩO^•OÖË J<Õ PÖ’K«#ʼnõΩ `åq=fi‰õΩO_®
ã¨OѶ¨∞#@Å#∞ "≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ `≥zÛ, =O^ŒÖÏk =∞OkH˜ „áê}#+¨ìO
[~°QƉõΩO_® HÍáê_ç# =∂#=`å "åk ÉÏÅQÀáêÖò. P q^èŒOQÍ
=ÚO^Œ∞ *Ï„QÆ`«Î K«~°ºÅ∞ KÕѨ\ ì̃, "≥O@<Õ ã¨OѶ¨∞@# ã¨÷ÖÏxH˜ Z=~°∞
=zÛ<å, ~åHõáÈ~Ú<å, ã¨Ç¨ÏHõiOz<å, ã¨Ç¨ÏHõiOK«Hõ áÈ~Ú<å
XO@iQÍ, ~å„u, ѨQÆÅ∞ J<Õ `Õ_® ÖˉõΩO_®, ZO_® "å#, K«eÅ#∞
ÖˇHõ¯KÕÜ«∞‰õΩO_®, „Ѩܫ∂} ™ê^èŒ<åÅ∞ ÖËx J<ÕHõ =∂~°∞=¸Å
39
 qÅ∞=Å∞ – =ºHÎ̃`«fiO
„áêO`åʼnõΩ Ãã·H˜ÖòÃÑ·, HÍe #_»Hõ# "≥o¡ yi[#∞ʼnõΩ, ^Œo`«∞ʼnõΩ,
J}K«|_ç# =~åæÅO^ŒiH˜ ^ŒQÆæ~°Ü«∂º_»∞. ZHõ¯_çH˜ "≥o¡<å `«#
J=ã¨~åʼnõΩ J_»QƉõΩO_®, Z=ix W|ƒOk ÃÑ@ì‰õΩO_®, u<åfl,
u#‰õΩ<åfl `«# ÅHõ∆ º ™ê^èŒ# HÀã¨O x~°O`«~°O Ѩi`«Ñ≤Oz PK«iOz#
=ºHÎ̃ ÉÏÅQÀáêÖò. Z=Ô~·<å áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å <Õ`«Å ^ŒQÆæiH˜ áÈ=_®xH˜
`≥eã≤# "åi ã¨Ç¨Ü«∂xfl HÀ~°∞`å~°∞. HÍx ÉÏÅQÀáêÖò ^ŒQÆæiH˜ z#fl
Ñ≤Å¡"å_»∞ "≥o¡<å ѨÅHõiOz ѨxKÕã≤ ÃÑ\Ïì_»∞ QÍx, HÍ^Œx U<å_»∞
J#ÖË^Œ∞. W^Õ PÜ«∞#Ö’x qt+ì̈`«.
áœ~°ÇϨ ‰õΩ¯Å "ÕkHõ #∞Oz, =∂#= ǨωõΩ¯Å "ÕkHõ‰Ωõ z~°∞<å=∂
=∂iÛ<å, Ѩx`«#OÖ’ =∂~°∞ÊÖËx =ºH˜,Î ¿ãflÇ≤Ï`«∞Åx ^Œ∂~°O KÕã∞¨ HÀÖËx
¿ãflǨÏje. PÜ«∞##∞ <Õ~°∞QÍ, Kå@∞QÍ q=∞i≈Oz# =º‰õΩΊѨ@¡,
ã¨Oã¨÷ŠѨ@¡ PÜ«∞# K«∂Ñ≤# ^•~°≈xHõ`« =∞~°∞=~åxk. PÜ«∞##∞
qÉËkOè z# "åˆ~ PÜ«∞# ã¨ÇϨ HÍ~åxfl á⁄O^Œ_O» , ZÖÏO\˜ Éè+Ë *¨ ÏʼnõΩ
áȉõΩO_®, xQÆifiQÍ áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å L^Œº=∂xH˜ `«Å=Oz ѨxKÕÜ«∞_»O
JO^Œi`À HÍx Ѩx.
=∞~°}O˜ z# "åiH˜ ™ê#∞Éè∂í u K«∂Ѩ_O» , ÉÏ^èÑŒ _¨ _» O» ã¨ÇϨ [O.
H˘O^Œ~°∞ =∞~°}Ïxfl ~å[H©Ü«∞ HÀ}O`À K«∂™êÎ~°∞. P =ºH˜Î‰õΩO_Õ
=∞^ŒÌ`«∞#∞ |\˜ì ã¨ÊO^Œ# LO@∞Ok. HÍx ÉÏÅQÀáêÖò =∞~°}O
g@hflO\˜H˜ Jf`«"∞≥ Oÿ k.
(...10= ¿Ñr `«~°∞"å~Ú)
HÍO„ÔQãπ‰õΩ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ =∞^ŒÌ`«∞ L<åfl, ÖËHõáÈ~Ú<å, HÍO„ÔQãπ‰õΩ
|^Œâú „◊ `«∞"≥#· Ü«Ú<≥>· _ˇ £ „ѶO¨ \ò JkèHÍ~°OÖ’ L<åfl – ZѨC_»∂ =∞O„u
Ѩ^ŒqÖ’ LO_»QÆÅ_»∞. áÈh U^À <å"£∞ˆH "å¿ãÎ =∞O„u Ѩ^Œq ‰õÄ_®
HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ Pi÷HõO, ÖˉõΩO>Ë "å}˜[ºO, HÍHõáÈ`Õ Ç¨ÏŸO. W"Õg
HÍHõáÈ`Õ, HÍ~˘Êˆ~\ò ÖÏÜ«∞~üQÍ „áêH©ìãπ! DÜ«∞#O>Ë JO^Œ∞ˆH<Õ"≥∂,
=∞<À‡Ç¨Ï<£‰õΩ JO`« W+ì̈O.
HÍ~˘Êˆ~\ò HõOÃÑhÅ`À ‰õΩ=∞‡ÔH¯Â, "ÕÖÏk HÀ@¡ „Ѩ*Ï^èŒ#O =$^ä•
HÍ=_®xH˜ HÍ~°}"≥∞ÿ#, ™êìH± =∂Ô~¯@¡Ö’ ÅHõ∆ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å z#fl
=∞^Œ∞Ѩ~°¡ _»|∞ƒ áÈ=_®xH˜ HÍ~°}"≥∞ÿ#, ã¨~°mHõ$`« Pi÷Hõ q^è•<åÅ∞
`«Ñ¨Ê =∞~À ~å[H©Ü«∞ ã≤^•úO`«O ÖËx z^ŒO|~åxH˜ ^ÕâßxH˜ Z=~°∞
=ÚáÈÊ f~°∞ÊxKÕÛ J~°›`« L#fl^•?
=∞<À‡Ç¨Ï<£‰õΩ J`«ºO`« W+¨µìÖ’¡ =∞~˘Hõ~°Ω l.ÔH. Ñ≤à‹¡Â.
=∞<À‡Ç¨Ï<£‰Ωõ , z^ŒO|~°O‰õΩ L#flO`« „áêK«∞~°ºO D SZZãπ PѶ㑠~¨ ‰ü Ωõ
LO_»HõáÈ=K«∞Û. HÍh, „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ DÜ«∞# áê„`« ZO`« L#fl^ŒO>Ë,
„Ѩ`ÕºHõ Pi÷Hõ =∞O_»ÖÏʼnõΩ (ZãπW*ˇ_£) DÜ«∞<Õ ~°∂ѨteÊ. 235
ZãπW*ˇ_£Å‰õΩ ã¨fiÜ«∞OQÍ DÜ«∞<Õ Ñ¨K«Û*ˇO_® Táê_»∞. ^Õâ◊O
#Å∞=¸ÅÖÏ uiy ZãπW*ˇ_£Å P=â◊ºHõ`« QÆ∞iOz „ѨKå~°O KÕâß_»∞.
"å}˜[ºâßY HÍ~°º^Œi≈QÍ LO@∂ ZãπW*ˇ_Å£ ‰õΩ qâ◊fiã¨hÜ«∞`« HõeyOKÕ
„Ѩܫ∞`«flO KÕâß_»∞. <À~°∞ qÑ≤Ê`Õ KåÅ∞, ZãπW*ˇ_£Å =Å¡ Zxfl ÅHõ∆Å
HÀ@¡ ÃÑ@∞ì|_ç =ã¨∞ÎO^À, Zxfl ÅHõ∆Å =∞OkH˜ L^ÀºQÍÅ∞ =™êÎÜ≥∂
K≥áêÎ_»∞. „Ѩ[ÖˇÑ¨C_»∂ z#fl Hõ=∞`åÅÃÑ· |`«HÍeûO^Õ<å, ~ÀA‰õΩ
Ü«∂Éè̌· ~°∂áêÜ«∞Å P^•Ü«∞O`À LO_®eûO^Õ<å Jx „Ѩtfl™êÎ_»∞. P
40 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
D <≥Å ~ÀAÅ HÍÅOÖ’ PO„^茄Ѩ^Õâò =¸_»∞ =ÚYº"≥∞ÿ#
Ѷ¨∞@#Å#∞ K«q K«∂ã≤Ok. – "≥·.Zãπ.P~ü. =∞~°}O, =~°^ŒÅ∞,
ÉÏÅQÀáêÖò =∞~°}O. "≥·.Zãπ.P~ü. =∞~°}Ïxfl ~å[H©Ü«∞ ÅaúH˜
"å_»∞‰õΩ#fl <Õ`«Å∞ Ѩ_ç#áê@∞¡, PÜ«∞# =∞~°}O `«~åfi`« 'JÜ≥∂º
PѨ#fl ǨÏã¨ÎO WHõ ÖË^•— Jx QÆ∞O_≥Ѩye K«KåÛ~°x =O^ŒÅH˘kÌ
eã¨∞ìÖ’¡H˜ ZH˜¯#q x["≥∞ÿ# QÆ∞O_≥ K≥ki# =∞~°}ÏÅx ÉèÏq¿ãÎ,
UHõ^è•\˜QÍ „Ѩ™ê~°O KÕã≤# g∞_çÜ«∂Å ÉèÏ+¨ºO #q∞‡`Õ – D PѨ#fl
ǨϙêÎxH˜ Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞Î#fl "åi ѨH∆Í# xÅ|_ç ~°∂áê~Ú
PtOK«‰õΩO_®, Uq∞ ^•K«∞HÀ‰õΩO_®, `«# P~ÀQͺxfl Ãã·`«O ÖˇHõ¯
KÕÜ∞« ‰õΩO_® (K«xáÈ~Ú# ~ÀA =∞^蕺ǨÏflO HÀ~°∞Öì ’<Õ ZH˜¯Å∞¡ =ã¨∞OÎ >Ë,
Ǩã≤Ê@Öò‰õΩ "≥àÏÌ=∞x PÜ«∞# ExÜ«∞~ü, =∂l ÖˇHõÛ~°~ü ~å*Ëâ◊O
HÀi<å – =^Œ∞ÌÖË, UO HÍ^Œx ÉèÏqOz „áê}ÏxH˜ =ÚѨC `≥K«∞Û‰õΩ#fl
=ºHÎ̃) `«# ¿ãflÇ¨Ï Ç¨Ï™êÎxfl JOkOz# ÉÏÅQÀáêÖò =∞~°}O`À U
=∞~°}"≥∞ÿ<å áÈ\© Ѩ_»QÆÅ^•!?
|Ǩïâß PÜ«∞# "Õã≤# ˆHã¨∞Å∞, „Ѩ*Ï "åº*ϺÅ∞, ^Õâ◊OÖ’,
„ѨÑO¨ K«OÖ’ Z=~°∞ "ÕÜ∞« ÖË~O° >Ë Pâ◊Û~°ºO HÍ=K«∞Û. PÜ«∞# ™ê^è•~°}
=∞xÃ+·`Õ yhflã¨∞ |∞‰õΩ¯Ö’H˜ ZˆH¯"å~°∞. |~åH± XÉÏ=∂`À <ÀɡÖò
âßOu |Ǩï=∞uH˜ áÈ\© Ѩ_Õ"å~°∞. HÍx PÜ«∞# ™êì ºK«∞ PѶπ e|sìH˜
JO^Œ#O`« Z`«∞ΉõΩ ZkQÍ_»#_»OÖ’ ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞. g
Éèí∂=ÚÅhfl áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎʼnõΩ Jq∞‡`Õ ^Õâ◊O ÉÏQÆ∞Ѩ_»∞`«∞Ok Hõ^•
Jx „Ѩtfl™êÎ_»∞. ZãπW*ˇ_£Å HÀã¨O Éèí∂q∞x „ѨÉèí∞`«fiO ZO^Œ∞‰õΩ
¿ãHõiOKåe Jx J_çQÍ~°#∞HÀO_ç, '=∞i ¢ÃÑ·"Õ\ò HõOÃÑhʼnõΩ Hõ+ì̈O
HÍ^•— Jx q∞=∞‡ÖËfl „Ѩtfl™êÎ_»∞. 'Éèí∂q∞ áÈ`ÀO^À Jx ZO^Œ∞‰õΩ
QÆQÀæÅ∞ ÃÑ_»`å~À J~°÷O HÍ=_»O ÖË^Œ∞. "≥Ú`«ÎO Éèí∂q∞Ö’ XHõ âß`«O
HõO>Ë `«‰õΩ¯"Õ áÈ`«∞Ok Hõ^•! ZO^Œ∞H˜O`« ~å^•úO`«O— Jx "åk™êÎ_»∞.
'HÍh WO^Œ∞‰õΩ ™ê~°=O`«"≥∞ÿ# Éèí∂=ÚÖË ZO^Œ∞‰õΩ HÍ"åÅ—x
J_çy`Õ ^•>Ë™êÎ_»∞.
=∞i DÜ«∞#H˜ =∂"À~Úã¨∞ìÅO>Ë ZO^Œ∞‰õΩ HÀѨO LO_»^Œ∞?
HõoOQÆ#QÆ~ü (Xi™êû), #Ok„QÍ"£∞, ã≤OQÆ∂~ü (ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖò), WOHÍ
*Ï~°öO_£, Kè«fÎãπQÆ_£, Xi™êû, cǨ~ü ~å¢ëêìÖ’¡ Z<Àfl ZãπW*ˇ_£Å‰õΩ,
„áê*ˇHÅì± ‰õΩ gà◊√¡ 'J_»∞Q¤ Í— L<åfl~°∞. Z\Ï¡ Z^Œ∞~À¯"åe D ã¨=∞㨺#∞?
„Ѩ^è•#=∞O„u P^èŒfi~°ºOÖ’x J`«∞º#fl`«™ê÷~Ú xÜ«∂=∞HÍÅ
ã¨OѶ¨∞O Ñ≤à‹¡Â#∞ ǨϟOâßY HÍ~°º^Œi≈QÍ xÜ«∞q∞OzOk. „Ѩ^è•<Õ
ã¨fiÜ«∞OQÍ DÜ«∞# ¿Ñ~°∞#∞ ã¨∂zOKå_»∞. DÜ«∞# "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜
„áê^è•#º`åOâ◊O ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ „w<£Ç¨ÏO\ò!
^ŒâßÉÏÌÅ `«~|° _ç „Ñ¨ÑO¨ K« ÉϺOH±‰Ωõ T_çQOÆ KÕã#≤ =∞<À‡Ç¨Ï<£
ã≤OQ∑, Uà◊¡`«~°|_ç HÍ~˘Êˆ~@¡ „áêѨHõOÖ’ L#fl z^ŒO|~°O, ^Õâ◊OÖ’
|Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ʼnõΩ ã¨fi`«O„`« Éèí∂ÉèÏQÍÅ#∞ ã¨$+≤ìOz# Ñ≤à‹¡Â –
g~°∞ =ÚQÆ∞æ~°∂ Hõeã≤ WѨC_»∞ ^ÕâßxH˜ Z=~°∞ â◊„`«∞=ÙÖ’ =∞#H˜
K≥|∞`«∞<åfl~°∞! D ^Õâ◊ ™ê~°fiÉè∫=∞`åfixH©, JO`«~°æ`« Éèí„^Œ`«‰õÄ Z=~°∞
=ÚѨC? g
 Pi÷Hõã¨OH∆ÀÉèíO
J"≥∞iHÍ, W`«~° Jaè=$kú K≥Ok# ^ÕâßÅ Pi÷Hõ ã¨OH∆ÀÉèíѨ٠֒`«∞áê`«∞Å#∞ q=iã¨∂Î =∞# ^Õâ◊OÃÑ· Jk
HõeyOz#, HõeyOK«#∞#fl „ѨÉèÏ"åxfl qâı¡+≤ã¨∞Î<åfl~°∞ J~°qO^£
=ÚOK«∞H˘ã¨∞Î#fl =∞Ǩ=∂O^ŒºO
(QÆ`« ã¨OzHõ `«~°∞"å~Ú)
J~°∞ =O^ŒÅ aeÜ«∞<£ _®Å~°∞¡#fl ~°ëêº q^Õj =∂~°HõѨÙ
xÅfiÅ∞ Hˆ =ÅO ÃãÃÑOì |~ü, JHÀì|~ü =∂™êÖ’¡<Õ 50 âß`åxH˜ `«QÍæ~Ú.
ÃãÃÑOì |~ü <å\˜ P~ü.\˜.Zãπ. ™êìH± #∞Oz 54 âß`«O `«yOæ k. Z#fl\˜H©
uiy HÀÅ∞HÀÖËx J"≥∞iHÍ `«#MÏ =∂Ô~¯\òÖ’ ~°ëêº ˆHO„^Œ ÉϺOH±
100 aeÜ«∞<£ _®Å~°¡#∞ =∞^Œ∞Ѩ٠KÕÜ«∞_»O =Å¡ ~°ëêº Pi÷Hõ =º=ã¨÷
K«OK«Å Ѩiã≤÷u =∞iO`« kQÆ*ÏiOk. 1950Å #∞O_Õ PǨ~°O,
HÍy`«O ÖÏO\˜ =∞xflˆH`«~°"≥∞ÿ# =ã¨∞Î=ÙÅÃÑ· Y~°∞Û f„=OQÍ `«QÆ∞æ`«∂
=zÛOk. =¸_À ¢`≥·=∂ã≤HõOÖ’ =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∂Å∞ 8.7 âß`«O
`«QÍæ~Ú. 1947 #∞O_ç #"≥∂^≥·# iHÍ~°∞¤Ö’¡ W^Õ J`«ºkèHõO.
'„ѨѨOpHõiOK«|_ç#— Pi÷Hõ =º=ã¨÷Ö’ "≥#Hõ|_»¤ ^ÕâßÅ∞
`«Ñ¨Ê‰õΩO_® Ѷ¨∞’~°OQÍ ^≥|ƒuO\Ï~Ú. W^ŒO`å q^Õj ÃÑ@∞ì|_ç`À
q_»nÜ«∞~å#O`«QÍ =Ú_çÑ_¨ ,ç ^•xÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç LOk. q^Õj ÃÑ@∞ì|_ç
PHõã‡≤ Hõ LѨãO¨ ǨÏ~°} ™êìH± ZˆHû ÛùO*òÅ#∞ ^≥|ƒfÜ«∞@"Õ∞ QÍHõ, Ѩ~Ñ° u¨
ÅÉèíº`«#∞ ‰õÄ_® ^≥|ƒfã≤Ok. JO`ÕQÍHõ D ^ÕâßÅhfl =∂Ô~¯@∞¡,
L`«ÊuÎ HÀã¨O ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å`À ÉèÏsQÍ ÃÑ#"Õã¨∞H˘<åfl~Ú.
Pã≤Ü«∂Ö’ ˆH=ÅO ZQÆ∞=∞`«∞ÖË l._ç.Ñ≤.Ö’ 43 âß`«O L<åfl~Ú.
Pi÷Hõ =º=ã¨÷Ö’x qâßÅ"≥∞ÿ# ~°OQÍÅ∞ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ÅHÀã¨O
L`«Ê`«∞ÎÅ, q_çÉèÏQÍÅ, ¿ã=Å B\ò™ÈiûOQ∑ (XHõ ^Õâ◊O W`«~° ^ÕâßÅ
ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ „â◊=∞KÕÜ∞« @O ÖË^• q^ÕâßxH˜ ã¨fi^Õj „â◊=∞#OkOK«@O)Ö’
x=∞QÆfl=∞Ü«∂º~Ú. D =¸_»∞ ~°OQÍÖ’¡ (ÃÑ@∞ì|_ç, L`«ÊuÎ,
=∂Ô~¯\˜OQ∑) "≥#Hõ|_»¤ ^ÕâßÅ∞ ™ê„=∂[º"å^Œ Pi÷Hõ =º=ã¨÷ÅÃÑ·<å,
|Ǩïà◊*Ïuã¨Oã¨Å÷ ÃÑ<· å P^è•~°Ñ_¨ @» O =∞#O K«∂™êÎO. „ѨÉÏè =O WHõ¯_»
q<åâ◊Hõ~°OQÍ LO@∞Ok. Wk WѨÊ\˜ˆH ™êìH±ZˆHû ÛùO*òŠѨ`«<åÅ∞,
q^Õj =∂~°Hõ xÅfiÅ `«QÆ∞æ^ŒÅ, `«=∞ HõÔ~hûÅ∞ |ÅÇ‘Ï#Ѩ_»@O,
ZQÆ∞=∞`«∞Å P~°¤~°∞Ö’ `«QÆ∞æ^ŒÅ, `«`«Êùe`«OQÍ x~°∞^ÀºQÆO, =ÔQ·~åÖ’¡
Hõ#Ѩ_çOk. K≥·<åÖ’ ‰õÄ_® [#=i <å\˜H˜ ^•x=~°ÎHõ q∞QÆ∞Å∞ („>Ë_£
ã¨~üѨ¡ãπ) 11 âß`åxH˜ Ѩ_çáÈ~ÚOk. =∂=¸Å∞QÍ<Õ 10–20 âß`«O
=∞^茺 L#fl ^•x =$kúˆ~@∞ 7.5 âß`åxH˜ `«QÆ∞æ`«∞O^Œx JOK«<å
"ÕÜ«∞|_çOk. Pã≤Ü«∂ÃÑ· ^Œ$+≤ì ™êiOz# 70 ÃÇÏ_£̊ Ѷ¨O_»∞¡ ‰õÄ_®
[#=i #∞Oz =¸`«Ñ¨_®¤~Ú. D ã¨OH∆ÀÉèÏxfl ã¨~°∞ÌÉÏ@∞ KÕÜ«∞_®xH˜
10 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞QÆÅ PˆQflã≤Ü∂« ^ÕâßÅ ‰õÄ@q∞ XHõ xkèx U~åÊ@∞
KÕã≤Ok. D "≥Ú`«ÎO xkèÖ’ K≥·<å (800 aeÜ«∞<£ _®Å~°∞¡), [áê<£,
^ŒH˜∆} H˘iÜ«∂Å∞ 80 âß`«O ã¨=∞‰õÄ~°∞™êÎ~Ú.
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
JHÀì|~ü "≥Ú^Œ\ ˜ "å~°OÖ’ QÀ¡|Öò =ã¨∞Î ^è~Œ Å° ∞ 50 ã¨O=`«û~åÅ
HÍÅOÖ’ J`«ºO`« ÉèÏsQÍ `«QÍæ~Ú. EÖˇ· #∞O_ç 40 âß`«O ÃÑ·QÍ
`«yæ# ^èŒ~°Å∞ WѨC_çOHÍ `«QÆ∞æ`«∞<åfl~Ú. Hõ#∞Hõ ã¨OH∆ÀÉèíO WѨÊ\˜ˆH
Jxfl ^ÕâßʼnõΩ, Jxfl ~°OQÍʼnõΩ "åºÑ≤OzOk. J~Ú`Õ „^Œ=º Éèí∂HõOѨ
Hˆ O„^Œ™ê÷#O „ѨÑO¨ K« JuÃÑ^ŒÌ Pi÷Hõ =º=ã¨÷ J~Ú# J"≥∞iHÍ ã¨OÜ«ÚHõÎ
~åëêìÅ∞.
=∞#^Õâß<Õfl fã¨∞‰õΩO^•O. „Ѩ^•è #=∞O„u, Pi÷Hõ âßY =∞O„`«∞Å
q∞ug∞i# "å^Œ#ʼnõΩ aè#flOQÍ, Pi÷Hõ =º=ã¨÷ WѨÊ\˜ˆH ÉÏQÍ
^≥|ƒu#flk. [#=i 2008Ö’ 21,207 `å~å ™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞‰õΩ#fl
ÉÁOÉÏ~Ú ™êìH± ZˆHû ÛùO*ò (a.Zãπ.W.) "å\Ï ã¨∂p JHÀì|~ü PY~°∞
<å\˜H˜ 60 âß`«O Ѩ_çáÈ~ÚOk. nxH˜ HÍ~°}O q^Õj ã¨O™ê÷QÆ`«
=∞^Œ∞ѨÙ^•~°∞¡ (ZѶπ.Z.S.Å∞) 12 aeÜ«∞<£ _®Å~°¡ ÉèÏs "≥Ú`åÎxfl
LѨãO¨ ǨÏiOK«∞HÀ=@"Õ∞. #=O|~ü 21# a.Zãπ.W. ã¨∂p 38 <≥ÅÅ
Hõx+ì̈ ™ê÷~ÚH˜ JO>Ë 8451 H˜ KÕ~°∞H˘Ok. iÜ«∞Öò Z¿ãì\ò ™êì‰õΩÅ∞
90 âß`åxH˜, =¸ºK«∞=Öò ѶO¨ _£û 80 âß`åxH˜ Ѩ_áç ÈÜ«∂~Ú. D<å_»∞
HÀ\ò KÕÜ∞« |_ç# 2,699 HõOÃÑhÖ’¡ ã¨QOÆ MÏ`å qÅ∞= HõO>Ë `«‰Ωõ ¯=QÍ
L<åfl~Ú. q^Õj x^è∞Œ efl LѨãO¨ ǨÏiOK«∞H˘#fl HÍ~°}OQÍ ™êìH± =∂Ô~¯\ò
‰õΩѨʉõÄÅ@"Õ∞ H͉õΩO_® 50 =∂~ü¯ HõO>Ë `«QÆæ\ÏxˆH 2008 PY~°∞
<å\˜H˜ H˘kÌ"å~åÖ’¡<Õ ~°∂áê~Ú 15 âß`«O H©∆}˜OzOk.
q^Õ j =~° Î H õ O , ¿ã=Å∞ =∞# l._ç . Ñ≤ . Ö’ 40 âß`« O
L<åflÜ«∞#flѨC_»∞, ZQÆ∞=∞`«∞Å∞ Wk=~°̂H f„=OQÍ ^≥|ƒu<åflÜ«∞x
¿Ñ~˘¯#=K«∞Û. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ PQÆãπì #∞O_ç W#∞Ѩ =Ú_ç Yx[
ZQÆ∞=∞`«∞Ö’¡ 50 âß`«O `«QÆ∞æ^ŒÅ LOk. nx=Å¡ <ÒHÍ„â◊Ü«∂Ö’¡ 4
q∞eÜ«∞<£ @#∞flÅ xÅfiÅ∞ ¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~Ú L<åfl~Ú. =¸_»∞ <≥ÅÅ
„H˜`«O L#fl XHõ @#∞fl 140 _®Å~°¡ #∞O_ç ^èŒ~°Å∞ 50 âß`åxH˜
`«QÍæ~Ú. ã≤"≥∞O\ò P~°¤~°∞¡ `«yæáÈ=@O =Å¡ J™Èã≤ÜÕ∞>ˇ_£ ã≤"≥∞O\ò
HõOÃÑh `«# ã≤|ƒOkÖ’ 25 âß`åxfl `«yæOzOk. z#fláê\˜ >ˇH±û>ÿ̌Öò
ã¨Oã¨÷Å∞ Ѩ`«#=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. ZQÆ∞=∞`«∞Å P~°¤~°¡ ~°^Œ∞Ì=Å¡ H˘kÌ<≥ÅÅ
`«~åfi`« ^•^•Ñ¨Ù 4 ÅHõ∆Å QÍ~ü"≥∞O\ò (^Œ∞ã¨∞ÎÅ `«Ü«∂s) =~°¯~°∞¡
L^•fiã¨#‰õΩ QÆ∞~°ÜÕ∞º J=HÍâ◊=ÚOk. ^Œ∂k^•~°Ñ¨Ù HõO_≥Å∞, W`«~°
L`åÊ^ŒHÍÅ (W<£Ñ¨Ù\òû) ^èŒ~°Å∞ ÉèÏsQÍ ÃÑ~°QÆ@O =Å¡ z#fl`«~°Ç¨
ã¨Oã¨Å÷ ∞ [#=i #∞O_ç 400 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ #+¨áì ÈÜ«∂~Ú. „uѨÙ~°
>ˇH±û>ÿ̌Öò ˆHO„^ŒO XHõ¯>Ë `«# Ü«¸x@¡Ö’ 25 âß`åxfl =¸Ü«∞#∞#fl
41
 Pi÷Hõã¨OH∆ÀÉèíO
HÍ~°}OQÍ, ~åÉ’ÜÕ∞ H˘kÌ <≥ÅÅÖ’ Ü«∂Éè·ˇ "ÕÅ L^ÀºQÍefl HÀÖ’Ê`«∞Ok.
Å∂käÜ∂« <åÖ’x =¢ãΨ `«Ü∂« s^•~°∞,¡ ZQÆ∞=∞u^•~°∞¡ `«=∞ "åºáê~°OÖ’
30 âß`«O áÈQ˘@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. nxH˜ HÍ~°}O, 35 ÅHõ∆Å „âßq∞‰õΩÅ∞
(15 ÅHõÅ∆ =Åã¨^•~°∞)¡ Ѩx KÕã∞¨ #Î fl D Ѩi„â◊=∞#∞ ã¨OH∆ÀÉèOí f„=OQÍ
^≥|ƒfÜ«∞_»"Õ∞. g∞~°\òÖ’ =ÚÃÑ·Êù "ÕÅ =∞Ok ã¨fi~°‚ =$uÎ^•~°¡Ö’ (g~°∞
Z‰õΩ¯=QÍ ÉˇOQÍbÖË) 20 âß`«OÃÑQ· Í WO\˜ =ÚYO Ѩ\Ïì~∞° . ã¨∂~°`Öü ’
20 âß`«O =„*ÏÅ Ü«¸x@¡x =¸ã≤"Õâß~°∞. q∞ye# "å\˜Ö’
ѨxÖË^Œ∞. ZQÆ∞=∞`«∞Å `«QÆ∞æ^ŒÅ =Å¡, _®Å~ü`À áÈeÛ`Õ ~°∂áê~Ú
qÅ∞= Ѩ_çáÈ=@O KÕ`« =Ú_ç =„*ÏÅ =ºÜ«∂Ö’¡ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ =Å¡
D Ѩi„â◊=∞ ÉÏQÍ ^≥|ƒu#flk. J_»¤k_»¤OQÍ LO_Õ =ÚOÉÏ~Ú
=ÚiH˜"å_», ^è•~°q `ÀÅ∞ ɡÅ∞ìÅ ZQÆ∞=∞`«∞Å∞ <≥ʼnõΩ _≥ɡ·ƒù "ÕÅ
#∞Oz =¸_»∞ "ÕʼnõΩ Ѩ_çáÈÜ«∂~Ú.
W^ÕQÍHõ, WOHÍ ÉÏQÍ ^≥|ƒu#flq – al<≥ãπ „áêÃãã≤OQ∑
B\ò™ÈiûOQ∑Å∞ (a.Ñ≤.X.), W<£Ñ~ˆ¨¶ ‡+¨<£ >ˇHÍflÅr (S.\˜.)Å`À ‰õÄ_ç#
¿ã=Å∞ `«=∞ =∞#∞QÆ_» HÀã¨O q^Õj P~°¤~°¡ÃÑ· P^è•~°Ñ¨_®¤~Ú. WѨÊ\˜ˆH
Wq KåÖÏ=~°‰õΩ =¸ã≤"Õ`«efl Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl~Ú. LxH˜Ö’ L#fl
ã¨Oã¨Å÷ ∞ "ÕQOÆ QÍ L^ÀºQÍÖ’¡, r`åÖ’¡, ™œHõ~åºÖ’¡ HÀ`«Å∞ qkèã∞¨ <Î åfl~Ú.
*ˇ\ò Z~Ú~ü"Õãπ ÖÏO\˜ ÉèÏ~°`« "≥·=∂xHõ ~°"å}Ï ã¨Oã¨÷ ÉèÏs ™ê÷~ÚÖ’
L^ÀºQÆ∞efl `˘ÅyOzOk. `«~åfi`« H˘kÌ=∞Ok ã≤|ƒOkx, QÆ`«OÖ’
"åà◊√¡ á⁄O^Õ r`åÅ#∞ `«yOæ z, uiy fã¨∞‰õΩOk. "å}˜[º ‰õΩ@∞OÉÏÅ
J`«∞º#fl`« ã¨OѨ#fl"≥∞#ÿ P™ÈKå"£∞ (J™Èã≤Ü∞Õ \ò_£ KèåO|~ü PѶπ HÍ=∞~üû
JO_£ WO_»¢ã‘ì) 2008 JHÀì|~üÖ’ "≥Å¡_çOz# x"ÕkHõÖ’ 'q^èŒ∞Å
H˘#™êyOѨىõΩ— ÉèÏ~°fÜ«∞ HõOÃÑhÅ∞ `«=∞ „âßq∞Hõ â◊HÎ̃Ö’ 25 âß`«O
HÀ`« qkè™êÎÜ«∞x „ѨHõ\ ˜OzOk. `˘Å∞`« U_»∞ H©ÅHõ áêi„âßq∞Hõ
~°OQÍÖ’¡ – ã‘ìÖò, ã≤"≥∞O\ò, S.\˜. ã¨O|Okè`« ¿ã=Å∞ – a.Ñ≤.X.Å∞,
„^Œ=ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ , ^ŒàÏs ¿ã=Å∞, x~å‡}~°OQÆO, iÜ«∞Öò Z¿ã\ì ò, "≥=· ∂xHõ
~°"å}Ï – xeÑ≤"Õ`«Å∞ (ÖË PѶπÅ∞) LO\ÏÜ«∞x „ѨHõ\ ˜OzOk.
Wk ˆH=ÅO „áê~°OÉèíO =∂„`«"Õ∞. *ÏfÜ«∞O KÕÜ«∞|_ç#
ÉϺO‰õΩÅ∞ q^ÕâßʼnõΩ JO`«QÍ |Ç≤Ï~°æ`«O HÍ#O^Œ∞#, =¸ºK«∞=Öò
ѶO¨ _£ûx q∞#Ǩ~Ú¿ã,Î WO`«=~°‰Ωõ „Ѩ`ºÕ H˜Oz á⁄^Œ∞Ѩ٠"≥Ú`åÎÅ∞ ^≥|ƒ
u#ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ WO_»¢ãÜ ì≤ ∞« Öò „ÔH_ç\ò JO_£ W<≥fiãπ"ì ∞≥ O\ò HÍ~˘Êˆ~+¨<£
PѶπ WO_çÜ«∂ (Sã≤Sã≤S) ÉÏQÍ ^≥|ƒuOk. |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å
(\˜Z<£ã≤ Å∞)`À =Ú_çѨ_ç# ¢ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÆOÖ’ „Ѩ`ÕºHõOQÍ ÉϺO‰õΩ,
c=∂ ™œHõ~åºÅ∞ "≥·Ñ¶¨ÅºO K≥O^Œ_®xH˜ |Å"≥∞ÿ# J=HÍâ◊O LOk.
„ѨѨOK« "åºÑÎ̈ =∂O^Œº q^èŒfiOã¨HÍÅ∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ÖÏO\˜ ^Õâßxfl
ÉÏQÍ ^≥|ƒf™êÎ~Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ P ã¨OH∆ÀÉèí ÉèÏ~åxfl
"≥#Hõ|_»¤ ^ÕâßÅÃÑ· ~°∞^ŒÌ_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl™êÎ~°∞ HÍ|\ì̃. WѨÊ\˜H© ^ŒàÏs
Pi÷Hõ âßY =∞O„u q^Õj ÃÑ@∞ì|_çH˜ ÉèÏsQÍ ~å~Úfefl ÃÑOKÕ q<åâ◊H~õ °
K«~º° efl „ѨH\õ O˜ Kå~°∞. D ~°OQÆOÖ’ f„="≥∞#ÿ =∂~°∞ÊÅ∞ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞x
„ѨHõ\ ˜OKå~°∞. Wk |_® áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎʼnõΩ, ÃѶ·<åx¬Ü«∞~°¡ (^ÕjÜ«∞,
q^ÕjÜ«∞)‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_=» K«∞Û. J~Ú<å Wk Ѩiã≤u÷ x WOHÍ f„=`«~O°
KÕã¨∞ÎOk.
~å[º *’HõºO (*Ïf~ÚHõ~}° ), ã¨OHˆ =∆ ∞ ~å*ϺŠH©<û£ á¶ê~°∞‡ÖÏÅ
^•fi~å Ô~O_À „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúO `«~åfi`« 1930Å <å\˜ =∞Ǩ=∂O^ŒºO
42 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
`«# ã¨OH∆ÀÉèíO #∞O_ç z=iH˜ QÆ>ì̌H˜¯Ok. P ~ÀAÖ’¡ â◊HÎ̃=∞O`«"≥∞ÿ#
™È+¨eãπì ta~°O`À áÈ\© Ѩ_®eû# ã≤u÷ LOk. J~Ú`Õ ™È+¨e[O
`å`å¯eHõ Ѩ`«#O`À, *Ïu q=ÚHÎ̃ L^Œº=∂Å∞ "≥#∞HõO[ "Õâß~Ú.
1970Å #∞O_ç H˘#™êQÆ∞`«∞#fl Pi÷Hõ ã¨OH∆ÀÉèOí =Å¡ #Ü«∂ L^•~°"å^Œ
á¶ê~°∞‡ÖÏÅ∞ =ÚO^Œ∞H˘KåÛ~Ú. sQÆx[O, ^ä•K«i*ÏÅ∞ á¶êº+¨<≥·
áÈÜ«∂~Ú. ÔHh+≤Ü«∞<£ "å^ŒO, *ÏfÜ«∞Hõ~°}efl ˆQeKÕâß~°∞. WHõ
™È+¨eã¨∞ì „Ñ¨`åº=∂flÜ«∞O ã¨OQÆu "Õ~ˆ K≥áêÊeû# Ѩx ÖË^∞Œ . 1990ÅÖ’
#Ü«∂ L^•~°"å^Œ q^è•<åÅ∞ tY~å„QÍxH˜ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl~Ú. g\˜ „ѨHÍ~°O
=∂Ô~¯>Ë #∂`«# ^≥·=O. Jxfl q+¨Ü«∂Åx J^Õ x~°‚~Úã¨∞ÎOk.
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•# K«i„`«Ö’ Z#fl_»∂ K«∂_»x ™ê÷~ÚÖ’ J^Œ$ëêìxfl
áȈQã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. x*ÏxH˜, J`«ºO`« ^≥·hºHõ~°} <ÕѨ^䌺OÖ’ ^èŒxHõ–¿Ñ^Œ
=∞^茺 JMÏ`«O Z#fl_»∂ ÖË#O`«QÍ ÃÑiyOk. ÃÑ@∞ì|_ç^•s 'ã¨fi~°‚—
Ü«ÚQÆO WHõ¯_Õ âßâ◊fi`«OQÍ L#fl@∞¡, ™È+¨e*Ïxfl K«i„`« áê~î°º
ѨÙãÎ̈HÍÖ’¡H˜ ‰õΩkOz#@∞¡, n<Õfl 'K«i„`« JO`«O—QÍ z„fHõiOKå~°∞.
1970Å <å\˜`À áÈeÛ`Õ =$kú ~ˆ @∞¡ ÃÑiQÍ~Ú. J^Õ #Ü«∂
L^•~°"å^Œ Ãã^· •úOuHõ"`Õ ÅΫ ‰õΩ ZeaQÍ =∂iOk. âߢãÜ Î‘ ∞« Jx"å~°º`å
QÍ¡=∞~üx HõeÊOz# HõOѨӺ@~ü, WO@Ô~fl\ò (JO`«~*ü ÏÅO), ÃãÖòáȶ <£,
\˜.q. =ÔQ·~åÅ ~°∂ѨOÖ’ „Ѩ™ê~° ™êOˆHuHõ q*Ï˝#OÖ’ =zÛ#
„|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# Ѩi}Ï=∂Å∞ (ÔQO`«∞Å∞) #Ü«∂ L^•~°"å^•xH˜
`À_»Ü∂« º~Ú. L#fl`« ™ê÷~Ú z„`«} Hõey# g∞_çÜ∂« LѨi`«ÅO
kQÆ∞=# L#fl Z@∞=O\˜ ^≥·<åºhfl z„uOK«‰õΩO_®, ã¨OѨ^Œ, QÍ¡=∞~ü
„ѨѨOKåxfl L^ŒúiOzOk. WÖÏ x~°O`«~°O T^Œ~° Q˘\ì̃ =∞^茺`«~°QÆu
"Õ∞^èŒã¨∞ûxfl LuH˜ áêˆ~™ÈÎOk. WO^Œ∞Ö’ XHõ ÃãHõ∆<£ ™ê„=∂[º"å^Œ /
^ŒàÏs |Å¡ÃÑ· #∞Oz qã≤ˆ~ã≤# H˘xfl `«∞#Hõefl u<Õ J=HÍâßxfl ‰õÄ_®
á⁄OkOk. Ju ã¨fiÅÊ Jã¨=∞‡ux '>ˇ„~°iã¨∞—ì QÍ =Ú„^Œ"ãÕ ≤ HÍÅ~å™êÎ~∞° .
XHõ™êi JÖÏ =Ú„^ŒÑ¨_»¤ `«~åfi`«, J`«_»∞ =∞x+≤QÍ LO_»ÖË_»∞. J^Õ^À
„Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# H©@Hõ"≥∞ÿ#@∞¡ HÍÅ~åÜ«∞ |_»∞`«∞Ok. D Ѩ\Ï\’Ѩ
„ѨÑO¨ K«OÖ’ ^•i„^Œº Ñ‘_`ç ∞« Öˇ#· „Ѩ*Ï ÉÏǨïà◊ºO ‰õÄ_® Jã≤`Î fiÕ `«~"° ∞Õ .
WѨC_»∞ #Ü«∂L^•~°"å^Œ TǨ„ѨÑO¨ K«O |∞_»QÆ ¿ÑeáÈ~ÚOk.
KåÖÏ HÍÅO ^•HÍ uiy HÀÅ∞HÀÖËx q^èOŒ QÍ LO^• ¿ÑÅ∞_»∞. DÖ’QÍ
Jk `«#`À áê>Ë HÀ\Ï#∞ HÀ@¡ „Ѩ*ÏhHÍxfl ~˘OÑ≤Ö’H˜ kOÑ≤, "åà◊¡
~°HÍÎxfl A„~°∞‰õΩO@∞Ok. XHõ „^Œ=º |∞_»QÆ `«~åfi`« =∞~˘Hõ\ ˜ ¿ÑÅ\ÏxH˜
#Ü«∂ L^•~°"å^Œ Ãã^· •úOuHõ"`Õ ÅΫ ^ŒQ~æÆ ° ã¨=∂^è•<åÖË=¡ Ù. „^Œ=º x~å‡}
=¸Å ã¨OÎ ÉèÏÅ∞ XHõ^•x `«~åfi`« =∞~˘Hõ\ ˜ ‰õΩѨʉõÄÅ∞`«∞#fl <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’
"åà◊√¡ "≥Ú`«ÎOQÍ xã¨ûǨÜ«∞ ã≤÷uÖ’ L#fl@∞¡Ok. JkèHÍ~° ã¨OѨ^Œ
^Õ=Ùà◊√¡ Ѩ`«#=∞=Ù`«∞<åfl~°∞.
"åà◊¡ =^ŒÌ Hˆ =ÅO `«=∞"≥#· HÀâ◊ „áê=∂}˜Hõ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú.
=_ô¤ ˆ~@∞¡ `«yæOK«_»O "åà◊¡ „Ѩ^è•# Ѩx=Ú@∞ì. „^Œ=º`åfixfl (JO>Ë
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°¡ HÀã¨O _»|∞ƒ) ÃÑOK«_»O, „Ѩ[Å∞ Y~°∞Û KÕÜ«∞_®xH˜
ã¨∞ÅÉèíOQÍ Ñ¨~°Ñ¨u ÅaèOKÕÖÏ K«∂_»_»O, Ѩ`«#=∞=Ù`«∞#fl =∂Ô~¯\ò#∞
ѨÙ#~°∞^Œiú OK«_O» . J~Ú`Õ Wk ѨxKÕÜ∞« _»O ÖË^∞Œ . JHÀì|~ü 9# J<ÕHõ
ˆHO„^Œ ÉϺO‰õΩÅ∞ L=∞‡_ç ã¨fi~°O`À =∂Ô~¯\ò ÉèíÜ«∂xH˜ J_»∞¤Hõ@ì
"ÕÜ∞« _®xH˜ LѨ„Hõq∞OKå~Ú. J"≥∞iHÍ Hˆ O„^Œ ÉϺOÔH#· Ü«Ú.Z<£.ÃÑ_¶ £
=_ô¤ ˆ~@¡x 50 ÉËã≤H± áê~ÚO@¡`À 1.5 âß`åxH˜ `«yæOzOk.
 Pi÷Hõã¨OH∆ÀÉèíO
Ü«Ú~°Ñ≤Ü«∞<£ ˆHO„^Œ ÉϺOH± =_ô¤ ˆ~@¡x 4.25 âß`«O #∞O_ç 3.75
âß`åxH˜ `«yOæ zOk. ÉϺOH± PѶπ WOQÆO¡ _£, HÔ #_®, ã≤fi_»<,£ ã≤fi@˚~å¡O_£,
K≥<· å Hˆ O„^Œ ÉϺO‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® ÃãHÔ O_»¡ =º=kèÖ’ =_ô¤ ~ˆ @∞¡ `«yOæ Kå~Ú.
J~Ú`Õ Wk D ‰õΩà◊√¡x `˘ÅyOK«ÖË^Œ∞. ÉϺO‰õΩÅ∞, „^Œ=º
ã¨Oã¨÷ŠѨ`«#O, áêi„âßq∞Hõ L^ŒÌO_»∞ŠѨ`«#O H˘#™êyOk. =_ô¤
ˆ~@∞¡ WOHÍ `«QÍæ~Ú. WѨC_»∞ J"≥∞iHÍ =_ô¤ ˆ~@∞ 1 âß`«OQÍ LOk.
[áê<£Ö’ Wk 0.2 âß`«O. #=O|~ü 6# WOQÆ¡O_£ =∞~À™êi =_ô¤
ˆ~@¡#∞ `«yæOzOk. D™êi ^•xfl 3 âß`åxH˜ (53 ã¨O=`«û~åÖ’¡
Wk `«‰Ωõ ¯=™ê÷~Ú) fã¨∞‰õΩ ~å=_®xH˜ 1.5 âß`«O "Õ∞~°‰Ωõ `«yOæ zOk.
"åà◊√¡ x~åâ◊`À `«=∞ #Ü«∂ L^•~°"å^Œ ã≤^•úO`åxfl QÍe
H˘kÖËâß~°∞. ÉϺO‰õΩbfl, =∞^Œ∞Ѩ٠ã¨Oã¨÷bfl, HõOÃÑhbfl HÍáê_»_®xH˜
„|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# ɡ~ÚÖò J=Ù\ò á꺈Hr`À „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ *’HõºO
KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. W^ŒO`å |Ǩïâß xO^Œ‰õΩ QÆ∞Ô~·# '*Ïf~ÚHõ~°}—#∞
Ü«∞^•~°÷OQÍ KÕѨ@ì_»"Õ∞. "åà◊√¡ ÉèÏs ÖÏÉèÏefl QÆ_çã¨∞Î#flO`« HÍÅO
¢ÃÑ·"Õ\ ©Hõ~°}Ë =∞O„`«OQÍ LOk. WѨC_»∞ "åà◊√¡ #ëêìʼnõΩ QÆ∞~°=Ù`«∂,
‰õΩѨʉõÄÅ∞`«∂ LO_»_»O =Å¡ Jk uiy '*Ïf~ÚHõ~°}—#∞ KÕѨ\ ì̃Ok.
J~Ú`Õ D ÔHh+≤Ü«∞<£ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O Ü«∞^•~°÷"≥∞ÿ# Ѩiëê¯~°O HÍ^Œ∞.
Wk `«Hõ∆} LѨâ◊=∞<åxfl HõeyOKÕ K«ˆ~º. ™È+¨Öò _≥"≥∂„Hõ@∞¡, ã≤Ñ≤S,
ã≤Ñ≤ZO ~°HõO ™È+¨eã¨∞ìÅ∞ D „Ѩ`åº=∂flÜ«∞Å<Õ T^Œ~°Q˘@ì=K«∞Û.
J~Ú`Õ "åà◊√¡ 1970Ö’ „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ ã¨OH∆ÀÉèOí <Õ\ H˜ © H˘#™êQÆ_®xH˜
^•i fã≤# 1960Å HÔ h+≤Ü∞« <£ #=¸<å QÆ`« "≥Ñ· Ö¨¶ Ϻxfl q=iOKåeû
LOk. JO`ÕQÍHõ ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£ (ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#
ѨÙ#~°∞^Œú~°} `«~åfi`«), `«∂~°∞Ê S~Àáê ^ÕâßÅ (W=hfl |Å"≥∞ÿ# ~å[º
~°OQÆOÃÑ· xi‡OK«|_®¤~Ú) Ѩ`«<åefl ‰õÄ_® q=iOKåeû LOk.
=∞Ǩ =∂O^•ºxfl QÆ∞~°∞Î Kտ㠄Ѩã¨∞Î`« ã¨OH∆ÀÉèíO ÃÑ@∞ì|_ç^•s
L`«ÊuÎ `«~°Ç¨ =º=™ê÷QÆ`« ã¨=∞㨺. ã¨OH∆ÀÉèí =¸ÖÏÅ∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•s
=º=ã¨÷Ö’<Õ ^•y L<åfl~Ú. nxH˜ P =º=ã¨÷ ֒ѨŠѨiëê¯~°O ÖË^Œ∞.
Jã¨Å∞ q+¨Ü∞« O P =º=ã¨<÷ Õ ‰õÄÅ^Àã≤, ^•xfl ™È+¨eã¨∞ì „Ñ¨`åº=∂flÜ«∞O
`À ѨÙ#ó™ê÷Ñ≤OK«_»O ^•fi~å Pi÷Hõ =º=ã¨÷#∞ ѨÙ#~ü =º=ã‘÷HõiO_»"Õ∞
UÔH·Hõ Ѩiëê¯~°O.
ZO^Œ∞‰õΩ? nxH˜ ã¨=∂^è•#O K≥ѨÊ_®xH˜ =∞#O „Ѩã¨∞Î`«
ã¨OH∆ÀÉèíO K«i„`«, K«Å#jÅ`«Ö’¡H˜ "≥à◊^•O. =º=ã¨÷ ֒ѨŠU"≥∞ÿ<å
Ѩiëê¯~°O LO^Õ"≥∂ K«∂^•ÌO.
1930 =∞Ǩ=∂O^ŒºO `«~åfi`« „ѨÑO¨ K« Ü«Ú^ŒOú ã¨OÉèqí OzOk.
J"≥∞iHÍ ˆHO„^ŒOQÍ „ѨѨOK« Pi÷Hõ =º=ã¨÷Ö’ ™ê¿ÑH˜∆Hõ"≥∞ÿ# qHÍ™êxfl
Ü«Ú^•ú#O`«~° HÍÅO gH˜∆OzOk. J~Ú`Õ P~ÚÖò ëêH±, |OQÍ~°∞
„Ѩ=∂}O (ÖË^• ~°∞}Ï`«‡Hõ) =$kú ~ˆ @∞¡, =ÔQ~· åÅ`À 1970Ö’¡ „ѨÑO¨ K«
Pi÷Hõ =º=ã¨÷ =∞~˘Hõ™êi ã¨OH∆ÀÉèíOÖ’ z‰õΩ¯H˘Ok.
1970Ö’¡ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# D ã¨OH∆ÀÉèíO, H˘kÌHÍÅO q~å=∞O
QÆÅ ã¨OH˜∆ѨΠѨÙ~ÀQÆ=∞<åÅ`À, <Õ\ ˜H˜ ‰õÄ_® H˘#™êQÆ∞`«∂ LOk.
™ê^躌 "≥∞#ÿ O`« QÆi+¨Oì QÍ "Õ`<« åefl `«yOæ K«_O» ^•fi~å ÖÏÉèÏÅ∞ (ÃÑ@∞ì|_ç
ã¨OK«Ü∞« #O) QÆ_Oç K«_®xH˜ „ѨÜ∞« uflOKÕ ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=ã¨÷ JO`«~`æ° «
"≥~· ∞° ^躌 O #∞Oz ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=㨉÷ Ωõ *Ï_»ºOQÍ =∂i# JkèHÀ`«ÊuÎ
ã¨OH∆ÀÉèíO L`«Ê#fl"≥∞ÿOk. x~°O`«~° ÃÑ@∞ì|_ç ã¨OK«Ü«∞#O =∂Ô~¯\ò
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
x~°O`«~° =$kúx HÀ~°∞‰õΩO@∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë U^À XHõ KÀ@
ÃÑ@∞ì|_çx =∞^Œ∞Ѩ٠KÕÜ«∂e HÍ|\ì̃. (JÖÏ ÖËxKÀ Jk ÃÑ@∞ì|_Õ
HÍ^Œ∞, ˆH=ÅO _»É˃). J~Ú`Õ "Õ`«<åÅ∞ `«yæ LO_»_»O, „Ѩ[Å JÅÊ
H˘#∞QÀÅ∞ â◊HΘ =Å¡ =∂Ô~¯@∞¡ ZѨC_»∂ xÜ«∞O„uOK«|_»∞`«∂ LO\Ï~Ú.
D "≥·~°∞^茺"Õ∞ JkèHÀ`«ÊuÎ „Hõ=∞|^Œú ã¨OÉè’QÍxH˜ ^•ifã¨∞ÎOk.
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ Ѩiq∞`«"≥∞ÿ# K«„@O ֒ѨŠ=∂„`«"Õ∞ Ѩx
KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. J~Ú`Õ D "≥·~°∞^蕺xfl Ѩi+¨¯iOK«_®xH˜ "å~°∞
ã¨=∞~°∞÷Å∞ HÍ~°∞. nx Ѷ¨e`«"Õ∞ ™ê„=∂[º"å^Œ Ü«ÚQÆOÖ’ „Hõ=∞|^Œú
ã¨OH∆ÀÉèÏÅ∂, =∞Ǩ =∂O^•ºÅ∂.
1970Ö’¡ ã¨OH∆ÀÉèíO U~°Ê_»∞`«∞O_»_»O`À „Ѩ[Å H˘#∞QÀÅ∞ â◊HÎ̃
`«yOæ k. Jxfl ã¨OH∆ÀÉèÏÅH© ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl x~°∞^ÀºQÆO, "Õ`<« åÅ ãÎ̈OÉè#í
=ÔQ·~åÅ∞ `À_»∞QÍ LO\Ï~Ú. Hõ#∞Hõ ã¨OK«Ü«∞#=∞=Ù`«∞#fl ÃÑ@∞ì|_çH˜
ѨÙ#~ü =∞^Œ∞Ѩ٠KÕÜ«∞_»O HÀã¨O =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ (=ã¨∞Î `«Ü«∂s)
~°OQÆO #∞Oz |Ü«∞@‰õΩ "≥àı¡ =∂~°æO LO_»^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ Jk â◊√^Œú
ÃѶ·<å<£û ~°OQÆOÖ’ W`«~° =∂~åæefl "≥`«∞‰õΩ¯Ok. 1980Ö’¡ ÃÑ@∞ì|_ç
ã¨OK«Ü«∞#O L#fl`« „âı}∞Å∞, „Ѩ`ÕºH˜Oz ÃÑ„\’ _®Å~°¡ ‰õΩ=∞‡iOѨÙ
=Å¡ =¸_À „ѨÑO¨ K«OÖ’ ~°∞}Ïe=fi_®xH˜ H˘`«Î =∂~åæxfl Hõ#∞Q˘<åfl~Ú.
1980Å JO`«\Ï Wk JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=ºxkè (S.ZO.ZѶ.π ), „ѨÑO¨ K«
ÉϺO‰õΩÅ ã¨Ç¨Ü«∞O`À ÉèÏs ™ê÷~ÚÖ’ H˘#™êyOk. =∞^Œ∞ѨÙ^•~°¡‰õΩ
ÉèÏs ~å|_»∞efl JOkã¨∂Î D ^Õâßefl JQÍ^èŒÑ¨Ù ~°∞} JOK«∞Ö’¡H˜ <≥\ ˜ì
"Õâß~Ú. =_ô¤efl =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞_»O ^•fi~å Jâı+¨ ÖÏÉèÏefl QÆ_çOK«_»"Õ∞
QÍHõ, Hõ~Ô hûÅ =¸Åº `«Q∞Æ ^æ ÅŒ , Z~°"ãÕ ≤ QÆi+¨ª _»|∞ƒ#∞ ~å|@∞ìHÀ_®xH˜
~°∞}Ïefl +¨~°`«∞Å`À xÜ«∞O„uOKå~Ú. XHõ ^Œâß|ÌOÖ’<Õ D ^ÀÑ≤_ô
f„==∞=_»O =Å¡ D ^ÕâßÅ∞ k"åÖÏ Ö’H˜ <≥@ì|_®¤~Ú. "åãÎ̈"åxH˜
D ~°∞}ÏÖ’¡ J<ÕH"õ ∞≥ #ÿ "å\˜x sÃ+_»∂ºÖò KÕÜ∂« eû =zÛOk. D
HÍÅO, H˘kÌáê\˜ ѨÙ~ÀQÆ=∞<åÅ∞ (iHõ=sãπ) Hõey L#flѨÊ\˜H©,
„Hõ=∞"ås ã¨OH∆ÀÉèÏefl =~°ãQ¨ Í 1973, 1979, 1985, 1987, 1997
ã¨O=`«û~åÖ’¡ QÆ=∞xOzOk. Wk [áê<£ Pi÷Hõ =º=ã¨÷ (J"≥∞iHÍH˜k
ã¨"åÅ∞QÍ "≥Ú^ŒÖˇ·Ok) |∞_»QÆÖÏO\˜ =$kúx K«∂ã≤Ok. Wk 1989Ö’
¿ÑeáÈ~ÚOk. n#∞flOz WOHÍ HÀÅ∞HÀ"åeû LOk.
1990Å∞, „Ѩã¨∞Î`« â◊`å|ÌO 1970Å #∞O_ç `«=∞ "åºkèѨÓi`«
ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜ '„ѨѨOpHõ~°}—#∞ Ѩiëê¯~°OQÍ QÆ=∞xOKå~Ú. WѨC_»∞
ÃÑ@∞ì|_ç ã¨OK«Ü«∞#O ^•fi~å ã¨$+≤ìOK«|_ç# q∞QÆ∞Å∞, ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl
=∂Ô~¯\ò (K≥<· å#∞ |Ç≤Ï~°`æ O« KÕÜ∞« _»O q∞#Ǩ)#∞ Hõ#∞Q˘#ÖËH,õ ~Ô O_»∞
=∂~åæefl JÅ=OaOzOk. "≥Ú^Œ\ k˜ , ÉèÏs qb<åbfl, ™êfinè<åbfl,
Wk=~°ÔH#fl_»∂ K«∂_»x suÖ’ ã¨Ob<åbfl ã¨$+≤ìOzOk. Ô~O_Àk,
J`«ºkèHõ ™ê÷~ÚÖ’ ã¨\Ïì "åºáê~åxH˜ X_çQÆ@ì_»O, x[ Pi÷Hõ =º=ã¨÷
^•fi~å ã¨$+≤ìOK«|_»∞`«∂ L#fl q∞QÆ∞Å#∞ '„^ŒgºHõ~°}— KÕÜ«∞_»O.
HõOѨӺ@~°∞¡, WO@Ô~fl\ò =ÔQ·~åÖ’¡ =zÛ# ™êOˆHuHõ q*Ï˝# qHÍã¨O
(|∂"£∞) =Å¡ Wk „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«|_çOk.
WO@Ô~fl\òÖ’x XHõ "åºã¨OÖ’ ~ˆ =∂O_£ Ö’\Ïì WÖÏ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
ÃÑ@∞ì|_ç ã¨OK«Ü«∞#O QÆ∞iOz =∞#O =∂\Ï¡_Õ@ѨC_»∞, "Õ`«# „â◊=∞
^ÀÑ≤_ô ÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç# q∞QÆ∞Å∞ qÅ∞= (ÖÏÉèÏxH˜ =¸ÅO) áÈ\©
43
 Pi÷Hõã¨OH∆ÀÉèíO
L`«ÊuÎx ¿Ñ~˘¯O@∞<åflO. qãÎ̈ $`«"≥∞ÿ#, =ºÜ«∞H©∆}"≥∞ÿ#, ™êOˆHuHõOQÍ
JkèHõ L`åÊ^ŒHõ ѨÙ<åkÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç ÖÏÉèíO, =∞^Œ∞ѨÙ, ѨÙ#ó
=∞^Œ∞ѨÙÅ∞O\Ï~Ú.
=∞#O '„^ŒgºHõ~°}— QÆ∞iOz =∂\Ï¡_Õ@ѨC_»∞, ™ê„=∂[º"å^Œ
„ѨѨOpHõ~°}, D ^Œâ◊Ö’ ÃÑ@∞ì|_ç ã¨OK«Ü«∞#Ѩ٠qãÎ̈ $`« x~å‡}ÏxH˜
K≥Ok# =¸_»∞ „Ѩ`ÕºHõ JOâßefl ¿Ñ~˘¯O@∞<åflO. Z) ÃÑ@∞ì|_ç^•s
=~°æO „^Œ=ºá⁄~°Å‰õΩ ã¨O|OkèOz ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl ~å[H©Ü«∞, Pi÷Hõ
JkèHÍ~°O† a) „^Œ=º HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞, „^Œ=º ¿ã=Å qâßÅ qãÎ̈~°},
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ HÍ~˘Êˆ~\ò ™êfinè<åefl ã¨OѶ¨∞\˜`« Ѩ~°Û_»O, ÃѶ·<åxûOQ∑
KÕÜ∞« _»O, #+¨ì ÉèÜ
í ∂« xH˜ (iãπ¯) =ºuˆ~HõOQÍ =∞^Œ∞ѨÙefl c=∂ KÕÜ∞« _»O,
=ÔQ~· åÅ∞ – D HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡ ÖÏÉèÏ~°#˚ ÃÑ_»=∂~åæhfl, Hˆ „OnHõ~}° #∂
„^Œ=ºÑ¨~° =∂~åæÅ ^•fi~å q∞QÆ∞Å∞ qÅ∞= ѨÙ#ó=∞^Œ∞ѨÙ#∞ Hõey
LO@∞Ok† ã≤) L`«ÊuÎ #∞O_ç „^Œ"åºxfl JkèHõOQÍ "Õ~°∞ KÕÜ«∞_»O.
D „^ŒgºHõ~}° „Ѩ„H˜Ü∞« J"≥∞iHÍÖ’ KåÖÏ =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈ~ÚOk.
JO`« ~ å˚ f Ü« ∞ „^Œ = º =∂Ô ~ ¯@¡ Ö ’ ™ê„=∂[º"å^Œ Pkè Ñ ¨ ` åºxfl
Ѩi~°H˜∆OK«_®xH©, qã¨ÎiOK«_®xH© J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^•x‰õΩ#fl
â◊HÎ̃Ö’ Wk „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# JOâ◊O.
L`«ÊuÎ Éè∫QÀoHõOQÍ ZO`À Z‰õΩ¯=QÍ qãÎ̈iOK«|_ç#ѨÊ\˜H©,
Jk =¸_À „ѨѨOK« ^ÕâßÖ’¡x LѨ XѨÊO^ŒÑ¨Ù <≥\ò=~ü¯û ֒ѨÅ
H˘#™êy#ѨÊ\˜H©, L`åÊ^ŒHõ â◊‰õΩÎÅÃÑ· ã¨OѨ^Œ, ã¨=∞~°÷=∞O`«"≥∞ÿ#
HõO„\’Öò ™ê„=∂[º"å^Œ ^ÕâßÅ KÕ`«∞Ö’¡ ˆHO„nHõiOK«|_»_®xH˜
„^ŒgºHõ~°} XHõ ™ê^èŒ#OQÍ ‰õÄ_® LO@∞Ok.
Wk=~°ˆH ã¨$+≤ìOK«|_ç# qÅ∞= #∞Oz Z‰õΩ¯= 'qÅ∞=—#∞
Ñ≤O_»∞HÀ_®xH˜ Kտ㠄Ѩܫ∞`åflÅ∞ „^ŒgºHõ~°}Ö’ Wq∞_ç LO\Ï~Ú.
nxH˜ ã¨O|OkèOz# XHõ K«~°º 2006Ö’ q^Õj =∂Ô~¯@¡Ö’#∂,
_≥i"Õ\ ˜"£Å („^Œ=º ™ê^èŒ<åÅ)Ö’#∂ ~ÀA"ås „>Ë_çOQ∑ Ѩi=∂}O
HõeÑ≤`Õ 11.4 „\˜eÜ«∞<£ _®Å~°¡‰õΩ KÕ~°∞‰õΩOk. (Wk ^•^•Ñ¨Ù P
ã¨O=`«û~åxH˜ „ѨÑO¨ K« "å}˜[º ZQÆ∞=∞`«∞Å "åi¬Hõ qÅ∞=‰õΩ ã¨=∂#O).
J"≥∞iHÍ Pi÷Hõ =º=ã¨÷ x~å‡}OÖ’ Hõ^eŒ HõÅ ^Œ$ëêì º, "≥Ú`«OÎ HÍ~˘Êˆ~\ò
ÖÏÉèÏÖ’¡ „^Œ=º~°OQÆO "å\Ï 1950Ö’ 8 âß`«O LO_»QÍ QÆ`«
ã¨O=`«û~åxHõk 31 âß`«O ÃÑiyOk.
WHõ¯_» x[ Pi÷Hõ =º=ã¨÷ #∞O_ç ã¨$+≤ìOK«|_ç# q∞QÆ∞Å∞ qÅ∞=
ã¨\Ïì ~°OQÆOÖ’ „ѨѨOK«O K«∞@∂ì`« K«ÖÏ=∞}© J~ÚºOk. ÃÑ@∞ì|_ç
Ü«∞[=∂#∞ʼnõΩ J#∂ǨϺ ÖÏÉèÏefl KÕ‰õÄiÛOk. J~Ú`Õ Wk XHõ
|∞_»Qˆ . ^•xH˜ ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ ѨÙ<åk ÖËHáõ È=_»O =Å¡ ¿ÑeáÈ"åeû =zÛOk.
"Õ`«<åefl ÃÑOK«_»O ^•fi~å H͉õΩO_® q∞ug∞i# Ѩ~°Ñ¨u – QÆ$ǨÏ
`«#MÏÅ∞, „ÔH_ç\ò HÍ~°∞¤Å∞ =ÔQ·~åÅ∞ – ^•fi~å "≥Ú`«ÎO [#™ê=∂<åºxfl
~°∞}OÖ’H˜ <≥@ì_»O ^•fi~å J"≥∞iHÍÖ’ =∂Ô~¯\ò qãÎ̈~°} [iyOk.
J`«ºO`« ÉèÏs =~°ÎHõ Ö’@∞`À J"≥∞iHÍ J`«ºO`« ~°∞}„QÆãÎ̈ ^Õâ◊OQÍ
=∂iOk. (2008 JHÀì|~üÖ’ |Ç≤Ï~°æ`« ÖË^• q^Õj ~°∞}O 10
„\˜eÜ«∞<£ _®Å~°¡ ÉèÏs ™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞‰õΩOk.) W`«~° ^ÕâßÅ (J<ÕHõ
„ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ `«=∞ i[~°∞fiefl / xÅfiefl _®Å~°Ö¡ ’ LOK«∞`å~Ú. WO^Œ∞Ö’
JuÃÑ^ŒÌk K≥·<åÜÕ∞) #∞Oz `«# ^Õâ◊OÖ’H˜ _®Å~°∞¡ ÉèÏsQÍ „Ѩ=Ç≤ÏOKÕ
q^èŒOQÍ ^•x PkèѨ`åºxfl _®Å~°∞ H˘#™êyOz#O`«=~°‰õΩ D
44 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
|ÅÇ‘Ï#"≥∞#ÿ ã≤u÷ xÅ=QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok. J"≥∞iHÍ „^Œ=º ã¨Oã¨Å÷ Ѩ`<« åxH˜
_®Å~ü (nxH˜ „Ѩ`«ºi÷QÍ LOk Ü«¸~À „^Œ=º"Õ∞) PkèѨ`«ºO Ѩ`«#O
K≥O^Œ_»O `À_≥·`Õ, xÅfiÅ∞ =∞~˘Hõ ^ÕâßxH˜ `«~°e "≥o`Õ J"≥∞iHÍ
Pi÷Hõ =º=ã¨÷ ÃÑà◊√ã¨∞`«#O / |ÅÇ‘Ï#`« "≥Ú`«OΠѨ`<« åxH˜ ^•ifã¨∞OÎ k.
J~Ú`Õ nx`À, Wk „ѨѨOK«OÖ’x W`«~° Pi÷Hõ =º=ã¨÷Å#∞ ÖÏy
H˜O^Œ‰õΩ Ѩ_Õã¨∞ÎOk. JO^Œ∞Hõ<Õ, WѨÊ\˜H©, `«=∞ _®Å~°∞ i[~°∞fiÅ#∞
|kb KÕÜ«∞_»O ^•fi~å „Ñ¨ã¨∞Î`«=Ú#fl ã¨=∞`ÒÖϺxfl ÉèíOQÆѨ~°KåÅx
U XHõ¯~°∞ HÀ~°∞HÀ~°∞.
ã¨OH∆ÀÉèOí D ~ÀA ZO`À Ö’`«∞QÍ LOk. HÍ|>Ëì nxfl 1930Å
=∞Ǩ =∂O^ŒºO`À áÈÅÛ_»O [~°∞QÆ∞`«∂ LOk. 1990Å qHÍã¨
ã¨O=`«û~åÖ’¡ ‰õÄ_® 1997Ö’ (PˆQflÜ«∂ã≤Ü«∂, ~°ëêºÅ∞ ˆHO„^ŒOQÍ)
ã¨OH∆ÀÉèíO LOk. Hõ#∞Hõ J<ÕHõ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ Hõ$„u=∞OQÍ ã¨$+≤ìOK«|_ç#
HÀâ◊ =º=Ǩ~åÅ∞, |∞_»QÆÅ ^•fi~å H˘kÌ HÍÅO áê@∞ ѨÙ~ÀQÆ=∞<åÅ∞
(iHõ=sÅ∞) L#flѨÊ\˜H©, 1970Å #∞O_ç ã¨OH∆ÀÉèÏÅ∞ H˘#™êQÍ~Ú.
WѨC_çk „Ѩã∞¨ Êù@OQÍ ã¨OH∆ÀÉèOí ֒ѨŠJO`«~ü q™ÈÊù@#O J~ÚOk.
™ê~åOâ◊OÖ’ Wk JkèHÀ`«ÊuÎ ã¨OH∆ÀÉèíO. HÀâ◊Ѩ~° „áÈ`«ûǨÏHÍÅhfl
=º~°÷"Õ∞#x x~°∂Ñ≤OK«|_»∞`«∂ L<åfl~Ú.
K«„@O ֒ѨŠѨiëê¯~°O ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ =ÚOK«∞H˘ã¨∞Î#fl
ã¨OH∆ÀÉèíOÖ’ |`«Hõ_®xH˜, ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞, "åi U*ˇO@∞¡ „ѨѨOK«
"åºÑ¨ÎOQÍ J#∂ǨϺ"≥∞ÿ# suÖ’ =∂~°}Ǩϟ=∂ʼnõΩ áêÅÊ_»`å~°∞.
W\©=e HÍÅOÖ’ qq^èŒ ~°HÍÖˇ·# ^ÀÑ≤_ô =Å¡ Jx"å~°º"≥∞ÿ#
u~°∞QÆ∞ÉÏ@¡x J}K«_®xH˜ Ü«Ú^•úʼnõΩ, á¶êã≤ã¨∞ì ™ê=¸Ç≤ÏHõ
ǨÏ`åºHÍO_»Å‰õΩ X_çQÆ_»`å~°∞. W@∞=O\˜ Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ# ~ÀAÖË
~åÉ’ÜÕ∞k. „Ѩ[Å á⁄^Œ∞Ѩ٠"≥Ú`åÎbfl, Ji˚`« ™ê=∞~å÷ºhfl, H˘#∞QÀÅ∞
â◊HÎ̃h qzÛù#flO KÕÜ«∞_»O ^•fi~å ã¨$+≤ìOK«|_Õ =∞Ǩ LѨ„^Œ=O ã¨OQÆu
K≥áêÊeû# ѨxÖË^∞Œ .
Ü«¸~°ÑπÖ’ =∂~ü¯û ~°K«#Å∞ ÉÏQÍ J=Ú‡_»∞ áÈ`«∞#fl
iáÈ~üìÅ∞<åfl~Ú. áêʼnõΩÅ∞ ‰õÄ_® D ã¨OH∆ÀÉèí HÍ~°}Ïxfl J=QÍǨÏ#
KÕã¨∞HÀ_®xH˜ =∂~ü¯ûx L^ŒÇ¨Ïiã¨∞Î<åfl~°∞. Wk ZO`À ã¨Ç¨Ï[O.
ZO^Œ∞HõO>Ë P_»"£∞ ã≤‡`ü, iHÍ~À¤ ÖÏO\˜ "å~°∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ì̃# `˘e
J=QÍǨÏ<å „áêuѨkHõÃÑ· xi‡OK«|_ç# ÃÑ@∞ì|_ç^•s Pi÷Hõ =º=ã¨#÷ ∞
QÆ∞iOz# âߢã‘ÎÜ«∞ J=QÍǨÏ##∞ =∂~ü¯û XHõ¯_Õ JOkOKå_»∞. D
™ê„=∂[º"å^Œ (Öˇx<£ âߢã‘ÎÜ«∞OQÍ q=iOKå_»∞) Ü«ÚQÆOÖ’
xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O `«# ~°∂áêxfl =∂~°∞ÛH˘Ok.
J~Ú`Õ J=∞Å∞Ö’ L#fl ^•x xÜ«∞=∂Å J=QÍǨÏ# K≥~°QƉõΩO_®
LOk. „Ѩã¨∞Î`« ã¨OH∆ÀÉèÏ<Õfl („^ŒgºHõ~°} ^•x #∂`«# =ºH©ÎHõ~°}Å∞
=ÔQ·~åÅ`À) H͉õΩO_® „Ѩã¨∞Î`« =º=ã¨÷ ֒ѨŠ^•x Ѩiëê¯~åxH˜ QÆÅ
Ѩiq∞`«∞efl ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ J=QÍǨÏ#xã¨∞ÎOk.
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åxfl QÆ∞iOz =∂~ü¯û âߢãÜ Î‘ ∞« J=QÍǨÏ##∞
JOkOK«_"» ∞Õ HÍHõ, ^•xfl Kåi„`«Hõ ÉèÏq ^Œ~≈° #OÖ’ xeáê_»∞. K«i„`«#∞
âߢã‘ÎÜ«∞OQÍ J=QÍǨÏ# KÕã¨∞HÀ=_»O ^•fi~å J`«_»∞ Éèí∂™êfi=∞º
q^è•#O #∞Oz ^•x Ѩi}Ï=∂hfl, Jk ™È+¨e*ÏxH˜ Jx"å~°ºOQÍ
Ѩi=~°Î# K≥O^Œ_®hfl ѨijeOKå_»∞. „áêp# HÍÅO #∞O_ç <Õ\ ˜ ^•Hõ
K«i„`« Ѩ@¡ `«# J=QÍǨÏ# ^•fi~å, ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O`À Wk
 âߢã¨Îq*Ï˝#O
Éè∫uHõ Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ =zÛ# =∂~°∞ÊÅ∞ r=Ѩi}Ï=∞ H„ =õ ∞OÖ’ Z@∞=O\˜ Ѩi=∂}Ï`«‡H,õ QÆ∞}Ï`«‡Hõ =∂~°∞ÊÅHõ∞ ^•if™êÜ≥∂
q=iã¨∞Î<åfl~°∞ _®. H˘_»=\˜QO Æ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©Ñ„ ™¨ ê^£

r=Ѩi}Ï=∞O ÅHõ}∆ ÏÅ∞

=∞ `«qâßfi™êÅ |ÅÇ‘ Ï #`« Å ∞ J~° ÷ O KÕ ã ¨ ∞ HÀ=_®xH˜
r=Ѩi}Ï=∞O QÆ∞iOz# ãÔ̈~·# J=QÍǨÏ# LO_çf~åe. ZO^Œ∞HõO>Ë
Jk =∞# Éè∫uHõ"å^Œ^Œ$HõÊ^ä•xH˜ `À_»Ê_»∞`«∞Ok. r=Ѩi}Ï=∞O
QÆ∞iOz# ãÔ̈~·# J=QÍǨÏ# Éè∫uHõ"å^Œ^Œ$HõÊ^ä•xH˜ `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
JO^Œ∞KÕ`« J^Õ^À r=âß„ãÎ̈O QÆ∞iOz Pã¨HÎ̃ L#fl"åiH˜ =∂„`«"Õ∞
Ѩiq∞`«"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞OHÍ^Œ∞. JO^Œ∞Ö’x `åufiHõ JOâßÅ∞ JO^Œ~°∂
`≥Å∞ã¨∞HÀ^ŒQÆæ"Õ. Wk ѨO`˘q∞‡^À â◊`å|ÌOÖ’ "≥Ú^ŒÖˇ·# ã≤^•úO`«O.
1835Ö’ _®ifi<£ ^ŒH}∆˜ J"≥∞iHÍÖ’x DHõfi_®~ü ^ÕâßxH˜ "≥~Úº
H˜Ö’g∞@~°∞¡ ѨtÛ=∂# Ѩã≤Ѷ≤H± =∞Ǩã¨=Ú„^ŒOÖ’ L#fl QÆÖÏѨQÀãπ
nfiáêʼnõΩ "≥àϧ_»∞. JHõ¯_» PÜ«∞#‰õΩ H˘xfl *Ï`«∞ʼnõΩ K≥Ok#
[O`«∞=ÙÅ∞ Hõ#|_®¤~Ú. XˆH nfiѨã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ L#fl"Õ J~Ú<å
XH˘¯Hõ¯ nfiѨOÖ’#∂ `«H˜¯# nfiáêÅ`À ã¨O|O^èŒO ÖˉõΩO_® Zky#
"å\˜ ÅHõ∆}ÏÖ’¡ `Õ_®Å∞ HõxÑ≤OKå~Ú. XˆH ‰õΩ^Œ∞\˜ #∞Oz "≥Ú^ŒÖÿ̌#
„áê}∞Ö’¡ ™ê÷xHõ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞|\˜ì „Hõ=∞OQÍ â◊s~åHõ$uÖ’#∂,
JÅ"å@¡Ö’#∂ HÍã¨Î HÍã¨ÎQÍ `Õ_®Å∞ U~°Ê_®¤Ü«∞x J~°÷"≥∞ÿOk.
r=Ѩi}Ï=∞ã≤^•úO`«O „Ѩuáê^Œ#‰õΩ D Ѩiâ’^èŒ#Å∞ `À_»Ê_®¤~Ú.
_®ifi<£ K≥Ñ≤Ê# r=Ѩi}Ï=∞ã≤^•úO`«O „ѨHÍ~°O K«∂¿ãÎ „ѨHõ$f,
"å`å=~°}=¸ â◊H=Θ O`« "≥∞#ÿ =h, „áê}∞Å rq`åÅ#∞ ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞
âßã≤ã¨∂Î, "å\˜ „áê}ÏÅ`À K≥ÅQÍ@O P_»∞‰õΩO\ÏÜ«∞h JxÑ≤ã¨∞ÎOk.
HÍx Wk ѨÓiÎQÍ x[OHÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë „ѨHõ$u Éè∫uHõã¨∂„`åʼnõΩ
Ö’|_ç =∂~°∞`«∂ LO@∞Ok. D =∂~°∞ÊÅ∞ JѨÙÊ_»Ñ¨ÙÊ_»∂ „áê}∞Å
=Å¡‰õÄ_® HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú.
P^èŒ∞xHõ Ü«ÚQÆOÖ’ =∞x+≤ K«~°ºÅ =Å¡ "å`å=~°}OÖ’
HõÅ∞QÆ∞`«∞#fl HÍÅ∞+¨ºO =ÔQÿ~åÅ=Å¡ Zxfl J#~å÷Å∞ =zÛѨ_®¤Ü≥∂
JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞. ˆH=ÅO =∞#∞+¨µÖË HÍ^Œ∞, W`«~° H˘xfl „áê}∞Å∞
‰õ Ä _® HÍ"åÅx Ѩ i 㨠~ åÅx `« = ∞‰õ Ω gÅ∞QÍ H˘^ÀÌ Q ˘áÈÊ
=∂~°∞Û‰õΩO\Ï~Ú. K≥@¡x u<Õ c=~ü [O`«∞=ÙÅ∞ H˘=∞‡Åx #iH˜
`« = ∞‰õ Ä , Ñ≤ Å ¡ Å ‰õ Ä Ñ¨ x H˘KÕ Û z#fl h\˜ Q Æ ∞ O@Å#∞ U~åÊ@∞
KÕã¨∞‰õΩO\Ï~Ú. Z\ÁpÛ D =∂~°∞ÊÅ∞ <≥=∞‡kQÍ, ã¨Ç¨Ï[OQÍ,
'P"≥∂^ŒÜ≥∂QƺO—QÍ [~°∞QÆ∞`å~Ú QÆ#Hõ g\˜ QÆ∞iOz PO^Àà◊#
HõÅQÆ^Œ∞.
JÖψQ ~°Hõ~°HÍÅ „áê}∞Å∞ `«=∞ LxH˜^•fi~å XHõ^•<˘flHõ\ ˜

'K«i„`« JO`«O— HõO>Ë ^Œ∂~°OQÍ LO^Œh, z=iQÍ ™È+¨e[O,
Hõ=¸ºx*ÏÅ#∞ KÕ~∞° HÀ_®xH˜ K«i„`« =∞Å∞ѨÙÅ∞ u~°∞QÆ∞`«∞O^Œh =∂~ü¯û
K«∂áê_»∞. JO`ÕQÍHõ, U ã¨=∂[O ‰õÄ_® XHõ ~°HõO #∞O_ç =∞~À
~°HÍxH˜ âßOuÜ«Ú`«OQÍ Ñ¨i=~°Î# K≥O^ŒÖË^Œh, ~°HõÎáê`« Ü«Ú^•úÅ
^•fi~å<Õ ZšѨC_»∂ Ѩi=~°Î# =zÛO^Œh, Hõ~îÀ~° áÈ~å@O ÖˉõΩO_®
áêʼnõΩÅ∞ ã¨fiK«ÛùO^ŒOQÍ `«=∞ „ѨÜ≥∂[<åefl =^ŒÅ∞HÀ~°h =∂~ü¯û
`≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. "åà◊√¡ (áêʼnõΩÅ∞) Z@∞=O\˜ L^ÕÌâßÅ∞ ÖˉõΩO_®
„ѨѨOK« Ü«Ú^•úÅ∞ K≥Ü«∞ºÖË^Œ∞. "åà◊¡ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ ^≥|ƒu#flѨC_»∞
"åà◊√¡ =∂#=*Ïu ã¨OǨ~åxH˜ ‰õÄ_® X_çQÆ\Ïì~°∞. K«i„`«Ö’ J<ÕHõ
L^•Ç¨Ï~°}ÏÅ∞<åfl~Ú. ã¨=∞HÍb# W~åH± =∞~À L^•Ç¨Ï~°}.
D ã¨OH∆ÀÉèí Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ „Ѩã¨∞Î`« =º=ã¨÷#∞ HÍ^Œx, WOHÍ
=∂#gÜ«∞"≥∞#ÿ , ¿ÇÏ`«∞|^Œ"ú ∞≥ #ÿ ™È+¨e*Ïxfl uiy <≥ÅH˘ÅÊ_»O ^•fi~å<Õ
ã≤÷~°z`«Î`«#∂, âßOuh ™êkèOK«QÆÅO. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ÖÏO\˜ "≥#Hõ|_»¤
^ÕâßÖ’¡ Wk Ô~O_»∞ ^Œâ◊Å QÆ∞O_® ™êyáÈ"åe. J~Ú`Õ „ѨѨOK«
^ÕâßÅxfl\˜Ö’ kâ◊ =∂„`«O J^Õ. ã≤Ñ≤S / ã≤Ñ≤ZO ~°HõO iq[xã¨∞ìÅ
=Å¡ „ѨѨOK«"åºÑÎ̈OQÍ ™È+¨eã¨∞ì =º=ã¨÷Å u~ÀQÆ=∞<åÅ HÍ~°}OQÍ
J<ÕHõ ^Œ∂+¨}ʼnõΩ QÆ∞~°=_»O =Å¡ Hõ=¸ºx[O „Éèí+¨µìѨ\ ì̃Ok. D
21= â◊`å|ÌOÖ’ Hõ=¸ºx[O QÆ`« „Ѩu‰õÄÅ J#∞Éèí"åÅ #∞Oz
áê~î°O <Õ~°∞ÛHÀ"åe. D HõÅ∞+≤`« ã¨=∂*Ïxfl =∞#O PtOKÕ "åãÎ̈=
ã¨fi~°æ^è•=∞OQÍ =∂~°Û_®xH˜ #∂`«# ã¨$[<å`«‡Hõ`«`À ™ê#∞‰õÄÅOQÍ
L#fl „Ѩu^•xfl á⁄O^Œ∞Ѩ~°∞ÛHÀ"åe. „Ѩã¨∞Î`åxH˜ „ѨѨOK«"åºÑÎ̈OQÍ
„Ѩ[Å r=# „Ѩ=∂}ÏÅÃÑ· ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞, ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞
„áê~°OaèOz# qã¨Î $`« ^•_»∞efl uÑ≤ÊH˘\Ïìeû# P=â◊ºHõ`« ZO`À LOk.
â◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ# Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìefl ã¨OѶ¨∞\˜`«Ñ¨~åÛeû# J=ã¨~°O
f„=OQÍ LOk. "åà◊√¡ =∂„`«"Õ∞ =ÚOK«∞H˘ã¨∞Î#fl á¶êã≤ã¨∞ì ^•_»∞efl
Z^Œ∞~À¯QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. =∞<ÀǨÏ~°"≥∞ÿ# #∂`«# Éèíq+¨º`«∞ΉõΩ "≥Å∞QÆ∞#∞
K«∂ѨÙ`å~°∞. =∂i¯û[O =∞~°ÖÏ #∂`«# r"åxfl á⁄O^Œ∞`«∂ LOk.
=∞#O ^•x âߢã‘ÎÜ«∞, qѨ¡=Hõ~° É’^èŒ#efl qãÎ̈ $`«OQÍ "åºÑ≤Î KÕ^•ÌO.
P q^èŒOQÍ „Ѩ[Å∞ ã¨`åºxfl `≥Å∞ã¨∞H˘x H˘#™êQÆ∞`«∞#fl ã¨OH∆ÀÉèÏxfl
J=QÍǨÏ# KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞.
(J~ÚáÈ~ÚOk)
(¿ãfiKåÛù#∞"å^ŒO : ã≤. Ѩ>ËÖò) g

gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009 45

 âߢã¨Îq*Ï˝#O
„ѨÉèÏq`«O KÕã¨∞‰õΩO@∂ LO\Ï~Ú. [O`«∞=ÙÅ=Å¡ "≥ÚHõ¯Å∂, =$Hõ∆
*Ï`«∞ÅÖ’ |Å"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞<Õk `≥eã≤#^Õ. q∞_»`«Å
^ŒO_»∞=O\˜q =zÛѨ_Ѥ» Ù¨ Ê_»∞ "≥ÚHõ¯Å∞ qѨs`«OQÍ <åâ◊#O J=Ù`å~Ú.
ѨO@ á⁄ÖÏÅ∂, PǨ~°^è•#º=¸ <åâ◊#"≥∞ÿ =∞#∞+¨µºÅ‰õΩ Ǩx
Hõey#ѨÙÊ_»∞ g\˜ QÆ∞iOz =∞iO`«QÍ =∞^äŒ#Ѩ_»`åO HÍx „ѨHõ$uÖ’
‰õÄ_® Wq ÃÑ^ŒÌ =∂~°∞ÊÖË. "≥ÚHõ¯ÅÃÑ· u#flQÍ<À, Ѩ~ÀHõ∆OQÍ<À
P^è•~°Ñ¨_Õ ã¨∂Hõ∆ ‡r"åÅ∂, Ѩâ◊√=ÙÅ∂, Ѩ‰õ∆ΩÅ∂ WÖÏ Z<Àfl
W|ƒO^Œ∞ʼnõΩ QÆ∞i J=Ù`å~Ú. „ѨHõ$u xâ◊ÛÅ#"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞, =∞x+≤
„Ѩ"Õ∞Ü«∞O L<åfl, ÖËHõáÈ~Ú<å JO^Œ∞Ö’ ~°Hõ~°HÍÅ =∂~°∞ÊÅ∞
`«Ñ¨Êxã¨iQÍ [~°∞QÆ∞`«∂<Õ L<åfl~Ú. JÖÏ [~°QÆHõáÈ~Ú LO>Ë
Wxfl~°HÍÅ r"åŠѨÙ@∞ìHÍ, =∞x+≤ Pq~åƒù==¸ [iy LO_Õ"Õ HÍ=Ù.
"≥Ú`«ÎOg∞^Œ r=Ѩi}Ï=∞=∞O`å 'QÆ∞_礗QÍ [iˆQ =º=Ǩ~°O.
^•xH˜ '=ÚO^Œ∞K«∂Ѩٗ Ug∞ LO_»^Œ∞. =∂~°∞`«∞#fl Ѩiã¨~åÅx|\˜ì
ZѨÊ\˜HõѨÙÊ_»∞ H˘xfl =∂~°∞ÊÅ∞ |ÅѨ_»`å~Ú. ã¨Ç¨Ï[OQÍ [iˆQ
[#∞ºÑ¨~°"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ HÍ~°}OQÍ H˘xfl r"åÅ∞ K«ã¨∂Î, =∞iH˘xfl
|`«∞‰õΩ`«∂ LO\Ï~Ú. |uH˜#"å\˜ ÅHõ∆}ÏÅ∞ "å\˜ ã¨O`«uH˜
J|∞ƒ`å~Ú. "å\˜ ã¨OYº ÃÑiy, Ѩiã≤÷`«∞Å∞ `å~°∞=∂~°ÜÕ∞O`«^•HÍ
P *Ïu H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. [#∞ºÑ¨~°OQÍ [iˆQ =∂~°∞ÊʼnõΩ H˘O`«
Ѩikè LO@∞Ok. qãÎ̈ $`«"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊʼnõΩ J=HÍâ◊O LO_»^Œ∞. H˘xfl
=∂~°∞ÊÅ∞ J#∞HÀx Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ ^•if™êÎ~Ú. DHõÅ∞ "≥Ú^Œ\’¡
K«e HÍK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ~°∂á⁄O^•~Ú. Jq HÍÅ„Hõ"Õ∞}Ï ZQÆ~°_®xH˜
Ô~Hõ¯Å‰õΩ PKåÛù^Œ#OQ͉õÄ_® ѨxH˘KåÛ~Ú.
„^èŒ∞=„áêO`åÖ’¡ Z‰õΩ¯=QÍ LO_Õ ÃÑOyfi<£ Ѩ‰õ∆ΩÅ∞ ZQÆ~°QÆey#
*Ïu#∞Oz ѨÙ@∞ìH˘zÛ#"Õ J~Ú<å "å\˜ Ô~Hõ¯Å∞ ZQÆ~°_®xH˜ |^Œ∞Å∞
h\˜Ö’ D^Œ_®xH˜ ѨxH˘ã¨∞Î<åfl~Ú. D<å_»∞ =∞#‰õΩ Hõ#|_»∞`«∞#fl
â◊s~°x~å‡}Ѩ٠H˘xfl ÅHõ} ∆ ÏÅ P^è•~°OQÍ "≥Ú^Œ\’¡ Jq U HÍ~°}OKÕ`«
Ѩi}Ï=∞O K≥O^•Ü≥∂ TÇ≤ÏOK«_»O Hõ+ì̈O.
XHõѨÙÊ_»∞ „ѨѨOK«=∞O`å z`«Î_ç <ÕÅÅ`À, "≥K«ÛQÍ, `Õ=∞QÍ
LO_Õ "å`å=~°}O`À xO_çOk. X`«∞ÎQÍ, UѨÙQÍ ÃÑiy# "≥ÚHõ¯Å#∞
ux |eã≤# ~åHõ∆ã≤|Å∞¡Å∞ J_»∂¤PÑ¨Ó ÖˉõΩO_® ÉèÏs â◊s~åÅ`À
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ áÈÜ«∂~Ú. "å\˜ |~°∞=Ù "å\˜ r=#â‹ÿeH˜ U q^èŒOQÍ#∂
„Ѩu|O^èŒHõO HÍÖË^Œ∞ Hõ#Hõ Jq ã¨#fl|_»ÖË^Œ∞. ÃÑ·QÍ "å\˜x "Õ\Ï_ç,
K«OÑ≤ u#QÆey# _≥ÿ<˘™ê~°∞¡ `«Ü«∂~°Ü«∂~Ú. J~Ú<å J=hfl
XHõ¯ÃÑ@∞ì# JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ JO`«iOzáÈÜ«∂~Ú. JѨÊ\˜H˜ ZÅ∞HõÅ
Ãã·AÖ’ ~å„uà◊√§ ÉèíÜ«∞OQÍ uiˆQ H©∆~°^•Å∞ „Hõ=∞OQÍ Éèí∂q∞#O`«\ ˜h
P„Hõq∞OKå~Ú. WÖÏ XHõ *Ïu #tOK«_»O, =∞~À *Ïuk ÃÑ·K≥~Úº
HÍ=_»O Éè∫QÀoHõ, Éè∫uHõ=∂~°∞ÊÅ =Å¡<Õ [iyOk, [~°∞QÆ∞`ÀOk
‰õÄ_®.
r=Ѩi}Ï=∞O =∂@ ZÖÏL<åfl „áê}∞Åhfl `«=∞ *ÏuH˜
K≥Ok#"å\˜`À ‰õÄ_® x~°O`«~O° áÈ\©Ñ_¨ ∞» `«∂<Õ LO\Ï~Ú. JO^Œ∞Ö’
''x™êfi~° ÷ — — QÆ ∞ }ÏÅH˜ `å=ÙÖË ^ Œ ∞ . „Ѩ u „áê}© `« # =∞#∞QÆ _ » Ô H ÿ
áê‰õΩÖÏ_»∞`«∞O^Õ`«Ñ¨Ê `«# *ÏuH˜ =∞Oz [iˆQ Ѩ#∞ÖËg K≥Ü«∞º^Œ∞.
H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ ™ê\˜ „áê}∞ʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_Õ QÆ∞}O HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ H˘xfl QÆaƒÖÏÅ∞ PǨ~°O JO^Œx W`«~° QÆaƒÖÏʼnõΩ
46 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
`«=∞ <À@#∞#fl uO_çÃÑ@ì_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J~Ú<å Wk x™êfi~°÷
K«~°º HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë QÆaƒÖÏÅ∞ ''HõÅã≤ LO>Ë HõÅ^Œ∞ ã¨∞YO——
J#fl „áêuѨkHõg∞^Œ H˘xfl\˜`À [`« Hõ_`» å~Ú. `«=∞ ã¨ÇϨ K«~° =∞$QÍxfl
„áê}ÏÅ`À LOz`Õ "å\˜ˆH ÖÏÉèíO. QÆaƒÖÏÅ∞ Z‰õΩ¯= ã¨OYºÖ’
L#flѨÙÊ_»∞ XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ `À_»Ê_»QÆÅ=Ù. JO^Œ∞=Å¡ "å\˜ ã¨Ç¨Ü«∞O
™êfi~°÷ѨÓi`«"≥∞ÿ# K«ˆ~º.
`«e¡^ŒO„_»∞Å „HÀ"≥Ú™È"£∞ÅÖ’ XHõik "åºkè HõeyOKÕ^≥ÿ<å
Ô ~ O_À"åi‰õ Ω #fl P~ÀQÆ º =O`« " ≥ ∞ ÿ # Éè Ï QÆ O |Å"≥ ∞ ÿ # „Ѩ É è Ï =O
K«∂ѨÙ`«∞Ok. `«`Ê« eù `«OQÍ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ P~ÀQƺOQÍ<Õ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~°∞. J~Ú#
Ѩ Ê \˜ H © "åºkè Hõ e yOK« Q Æ e y# [#∞º=ÙÅ∞ 㨠= ∞ã≤ á ȉõ Ω O_®
H˘#™êQÆ∞`å~Ú. W^ŒÌiH© XˆH "åºkèH˜ ã¨O|OkèOz# |ÅÇ‘Ï#`«
L#flѨÙÊ_»∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ [|∞ƒÑ¨_Õ J=HÍâ◊O Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. =∞#∞+¨µÅ∞
ã¨O`å<À`«ÊuÎÔHÿ ™ê=∂#ºOQÍ `«=∞#∞ áÈe#"åi`À<Õ [`«Hõ_»`å~°∞.
`≥ Å ¡ " å~° ∞ J~° É ò ^Õ â ◊ ã ¨ ∞ ÷ Å `À#∂, =∞OQÀÖÏ~Ú_£ *Ïu"å~° ∞
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ`À#∂ ÃÑo§à◊√§ KÕã∞¨ HÀ=_»O J~°∞^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ [#∞º=ÙÖ’¡
aè#fl`«fiO U~°Ê_Õ J=HÍâ◊O `«QÆ∞æ`«∞Ok. `«H˜¯# „áê}∞Å∞‰õÄ_®
™ê÷xHõOQÍ L#fl"å\˜^•fi~å ã¨O`å#O á⁄O^Œ∞`å~Ú Hõ#Hõ [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ
ÅHõ∆}ÏÖ’¡ `Õ_®Å∞O_Õ J=HÍâ◊O `«‰õΩ¯"Õ. „ѨHõ$uÖ’ [iˆQ ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ#
Ui"Õ`« HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ „áê}˜H˜ Ǩx HõeyOKÕ [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÅhfl
~å#∞~å#∞ `«yæáÈ`å~Ú. J~Ú<å r=Ѩi}Ï=∞O H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ
LO@∞Ok.
r=Ѩi}Ï=∞O QÆ∞iOz WO`«QÍ K«iÛOK«_»O J=ã¨~°=∂?
ˆH=ÅO Ãã·<£û ѨÙã¨ÎHÍ<Àfl, "庙ê<Àfl K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨÙÊ_»∞ =∂„`«"Õ∞
WÖÏO\˜ ã≤^•úO`åÅ QÆ∞iOz PÖ’zã¨∂Î, `«~°"å`« =∞izáÈ=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞O^•? Jk x["≥∞ÿ`Õ =∞#O z#flѨÙÊ_»∞ K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl H˘xfl
q+¨Ü«∂Å∞ =∞m§ QÆ∞~°∞Î KÕã¨∞HÀ=_»O J=ã¨~°O. =∞#‰õΩ WѨÙÊ_»∞
„ѨѨOK«OÖ’ Hõ#|_»∞`«∞#fl ~°Hõ~°HÍÅ „áê}∞Å∞ "≥Ú^Œ\ ˜#∞Op ÖË=<Õk
"å\˜Ö’ XHõ\ ˜. ‰õΩHõ¯Å∂, #Hõ¯Å∂, `À_Õà◊¥§ XHõ *Ïu=h, Ñ≤Å∞¡Å∂,
z~°`«Ñ¨ÙÅ∞Å∂, ÃÑ^ŒÌ ѨÙÅ∞Å∂, ã≤OǨÅ∂ =∞~˘Hõ *ÏuH˜ K≥Ok#=h,
QÆ∞„~åÅ∂, QÍ_ç^ŒÅ∂, r„ÉÏÅ∂ XHõÖÏO\˜"Õ#h Ñ≤šʼnõΩ ‰õÄ_®
`≥Å∞ã¨∞. QÆ`«OÖ’ g\˜H˜ `«ÖÁHõ ''ѨÓsfi‰õΩ_»∂—— LO_ç LO_®e. WOHÍ
"≥#HÔ ¯o`Õ D ''Pk=∞—— â◊√#HÍxH©, =∂~å˚ÖÏxH©, JâßfixH© [#‡xzÛ#
=∞ˆ~^À =∞$QÆO LO_ç LO@∞Ok. WOHÍ „áêp# Ü«ÚQÆOÖ’ D
H©∆~°^•ÅH©, `«H˜¯# KÕѨÅ∂, `åÉËà◊¥§, [ÅK«~åÅ∂, Ѩ‰õ∆ΩÅ∂ Jxfl\˜
Pq~åƒù"åxH© ^•ifã≤# „áê}˜ U^À LO_Õ LO@∞Ok. g\˜Ö’ H˘xfl
âßHÍǨ~°∞Å∞QÍ#∂, =∞iH˘xfl =∂O™êǨ~°∞Å∞QÍ#∂ ~°∂á⁄O^Œ_®xH˜
Éè∫uHõ„¿Ñ~°}Å∂, Ѩ~åº=~°}Ѩiã≤÷`«∞ÖË HÍ~°}ÏÅ∞ J~Ú LO\Ï~Ú.
Wxfl ~°HÍÅ „áê}∞Å∞ ''"å@O`«@ J"Õ—— ZÖÏ L^Œƒùq™êÎÜ«∞x
J#∞=∂#O HõÅQÆ_»O ã¨Ç¨Ï["Õ∞. J~Ú<å ZO`«\ ˜ ã¨$+≤ìHõ~°ÎÔHÿ<å Wxfl
~°HÍÅ, Ãã·AÅ, ~°OQÆ∞Å, =∞K«ÛÅ, Kå~°Å r"åÅx `«Ü«∂~°∞KÕã¨∂Î
‰õÄKÀ=_»O Hõ+ì̈"Õ∞.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ P„Ѷ≤HÍÖ’ ѨÙ@∞ìH˘zÛ# =∂#=*Ïu „Hõ=∞OQÍ
L`«Î~° kâ◊QÍ#∂, `«H˜¯# „áêO`åÅH© qã¨ÎiOzO^Œx âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞
TÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞. LëÈ‚„QÆ`« ^Œ$ëêºì `˘e =∂#=ÙÅ∞ #Å¡x ~°OQÆ∞Ö’
 âߢã¨Îq*Ï˝#O
LO_ç LO\Ï~°x J#∞HÀ=K«∞Û. L`«Î~å# ZO_»á⁄_» `«‰õΩ¯=QÍ Ñ¨_Õ
„áêO`åʼnõΩ "≥o§#"åi K«~°‡O `≥Å¡QÍ =∂~°Hõ `«Ñ¨ÊÖË^Œ∞. ѨÓiÎQÍ
#Å¡~°OQÆ∞Ö’ L#fl XHõ =∂#=ã¨=¸Ç¨ÏO `≥Å¡QÍ =∂iáÈ=_®xH˜
20 "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ∞ ã¨iáÈ`åÜ«∞x JOK«<å. `«H˜¯# [O`«∞=ÙÅ
ã¨OQÆu ZÖÏ L<åfl, XHõ¯ =∞x+≤*Ïu<Õ fã¨∞‰õΩO>Ë, K«~°‡O ~°OQÆ∂,
=ÚYHõ=oHõÅ∂ Jhfl HÍãÎ̈HÍãÎ̈QÍ =∂~°_®xH˜ r=Ѩi}Ï=∞„Ѩ„H˜Ü«∞ÖË
HÍ~°}=∞x ~°∞A=Ù J=Ù`ÀOk. JOKÕ`« r=Ѩi}Ï=∞ ã≤^•úO`åxfl
HÍ^Œ<Õ"å~°∞ D ~ÀAÖ’¡ ^•^•Ñ¨ÙQÍ Z=~°∂ ÖË~°<Õ J#∞HÀ=K«∞Û.
r=Ѩi}Ï=∞O J<Õk QÆ∞~°∞`åfiHõ~°¬}=O\˜ ''â◊HÎ̃—— HÍ^Œ∞. Jk
„áê}∞Å#∞ =∂~°∞ÊÅ kâ◊QÍ ''<≥@∞ì`«∞O^Œx—— JxÑ≤ã¨∞ÎOk HÍx
J@∞=O\˜ „Ѩ`º« Hõ"∆ ∞≥ #ÿ XuÎ_ç Ug∞ LO_»^∞Œ . ^•xH˜ ''xˆ~tÌ `« QÆ=∞ºO——
‰õÄ_® Ug∞ LO_»^Œ∞. [#∞º=ÙÅÖ’ `«#O`«@ `å#∞QÍ<À, U
HÍã≤‡H±H˜~°}ÏÅ „ѨÉèÏ=O =Å¡<À [iˆQ ''ÖÏÉèíHõ~°"≥∞ÿ#—— =∂~°∞ÊʼnõΩ
Jk ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»∞`«∞Ok. JO`Õ`«Ñ¨Ê Jk ã¨fiÜ«∞OQÍ [#∞º=ÙÅ#∞
=∂~°Û^Œ∞, =∂~°ÛÖË^Œ∞. r=Hõ}ÏÅ qÉèí[# [iy#ѨÙÊ_»∞ _çZ<£UÅ
HÍÑ‘Å∞ `«Ü«∂~°=_»OÖ’ Ö’áêÅ∞ HõÅQÆ_»O, `«Ñ¨ÙÊÅ∞ ^˘~°¡_»O=Å¡
PHõã≤‡HõѨi=~°Î# (=Úº>Ë+¨<£) [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Jq JxÜ«∞`«OQÍ
(ˆ~O_»"£∞) [~°∞QÆ∞`å~Ú Hõ#Hõ "å\˜ Ѷ¨e`«OQÍ â◊s~°ÅHõ∆}ÏÖ’¡ HõeˆQ
=∂~°∞ÊÅhfl HÍHõ`åmÜ«∞"Õ∞.
[O`«∞=ÙʼnõÄ, Ѩ‰õ∆ΩʼnõÄ Ñ¨Ù\˜ì# Ñ≤Å¡Ö’¡ H˘xfl ѨÙ@∞ìHõ`À<Õ
|ÅÇ‘Ï#OQÍ LO_»_»O K«∂™êÎO. P HÍ~°}OQÍ Jq Z‰õΩ¯= HÍÅO
|`«Hõ=Ù. uO_ç ã¨OáêkOK«∞HÀÖËHõ<À, W`«~° =∞$QÍÅ "å`«Ñ¨_»_»O
=Å¡<À Jq Kå=QÍ, |ÅÇ‘Ï#`«#∞ HõeyOKÕ "å\˜ [#∞º=ÙÅ∞ `«fi~°QÍ
JO`«iOzáÈ`å~Ú. ѨO@ʼnõΩ ã¨O|OkèOK«‰õΩO_® „ѨHõ$uÖ’ ÃÑiˆQ
"≥ÚHõ¯Å∂, ^è•#º=¸, HÍÜ«∞QÆ∂~°Å=O\˜ "å\˜Ö’ y_»ã¨ÉÏi#g,
KÕ^Œ∞QÍ LO_Õg, u#_®xH˜ ѨxH˜~åxg LO\Ï~Ú. D „Ѩ„H˜Ü«∞Ö’
=∞x+≤ *’HõºO HõeyOK«∞‰õΩx, `«#‰õΩ ѨxH˘KÕÛ"å\˜x =∂„`«"∞Õ U~°∞‰õΩx
ѨO_çOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. JÖψQ á⁄QÆ~∞° É’`«∞ Q˘_»#¡ ∂, ‰õΩHõ¯Å#∂ H͉õΩO_®
=∞zÛHõQÍ LO_Õ [O`«∞=ÙÅ<Õ ÃÑOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. WHõ¯_» QÆ=∞xOK«=Åã≤#
^Õq∞@O>Ë „ѨHõ$uÖ’ Jxfl~°HÍÅ∂ L`«ÊuÎ J=Ù`«∂ LO\Ï~Ú.
[#∞º=ÙÖ’¡ , q㨠Π$`« O QÍ HÍHõ á È~Ú<å z#flz#fl =∂~° ∞ ÊÅ∞
Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ [~°∞QÆ∞`«∂ LO_»_»O=Å¡ „áê}∞Å ã¨O`«uÖ’
ZѨÊ\˜HõѨÙÊ_»∞ `«^Œ#∞QÆ∞}OQÍ `Õ_®Å∞ `«Öˇ`«∞Î`å~Ú.
gHõ}∆ O K«O^•^•~°∞Å∞QÍ KÕ~O° _ç!
g∞ q∞„`∞« efl K«O^•^•~°∞Å∞QÍ KÕiÊOK«O_ç!
gHõ∆}O
"≥∞u
„ÿ ~Ô ã≤_h ≥ ,û 3–6–394, ã ¢ \
ì‘ ò <≥O. 3,
Ç≤Ï=∂Ü«∞`ü#QÆ~,ü Ç Ã Ï· ^Œ~åÉÏ^£ – 500 029.
á¶êH±,û á¶È<£ : 040 – 66843495
ã¨~∞° ¯ºÖË+<¨ £ "Õ∞<Õ[~ü : 9949391028
Email : veekshanam2003@gmail.com
www.veekshanam.wordpress.com
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
WÖÏ\˜ `Õ_®Å∞ â◊s~°ÅHõ∆}ÏÅÖ’<Õ HÍ^Œ∞, „Ѩ=~°Î#Ö’#∂,
JÅ"å@¡Ö’#∂, ™ê=∞~°º÷OÖ’#∂ ‰õÄ_® =∂~°∞ÊÅ∞ Hõey™êÎ~Ú.
™ê=∞~°º÷O JO>Ë ˆH=ÅO Z‰õΩ¯= |Å"≥∂, "ÕQÆ"≥∂, ÃÑ^ŒÌ â◊s~°"≥∂
LO_» _ » " ≥ ∂ HÍHõ á È=K« ∞ Û. r=Ѩ i }Ï=∞O ˆ H =ÅO =∞#∞QÆ _ »
H˘#™êyOK«_®xˆH (ãÔ̈~fiÿ=Öò) Jx JO\Ï~°∞. HÍx, PÜ«Ú~åÌÜ«∞O
ã¨iã¨=∂#OQÍ LO_Õ „áê}∞Ö’¡ Ãã·`«O ã¨O`å<À`«ÊuÎx ™êkèOK«_»OÖ’
`Õ_®Å∞O_»=K«∞Û. `«# *’_ôx PHõi¬Oz, ã¨OѨ~°¯O^•fi~å Z‰õΩ¯=
ã¨O`å#O Hõey# „áê}˜Ü≥ÚHõ¯ [#∞º=ÙÅ∞ =∂„`«"Õ∞ H˘#™êQÆ∞`å~Ú.
r=Ѩi}Ï=∞O H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ qѨs`«"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ∞ ‰õÄ_®
Hõeyã¨∞ÎOk. g\˜Ö’ H˘xfl J`åºâ◊Û~°ºO HõeyOKÕ@∞ìQÍ LO\Ï~Ú.
h\˜g∞^Œ #_çKÕ Ñ≤@ìÅ∂, h\˜ ÉÁ@∞ì#∞ `«∞áêH© QÆ∞O_»∞ÖÏQÍ H˘\˜ì
H©@HÍÅ#∞ K«O¿Ñ KÕѨÅ∂, Zxfl "≥∞ÿà◊√§ Zyi<å ^•i `«Ñ¨Ê‰õΩO_®
QÆ∂\˜H˜ KÕ~ˆ `Õ<\≥ Q© ÅÆ ∂, ^èfiŒ xx ~ˆ _®~üÖÏQÍ LѨÜ∂≥ yOKÕ QÆaƒÖÏÅ∂
"≥Ú^ŒÖÿ̌#=hfl r=Ѩi}Ï=∞O =Å¡<Õ `«=∞ ''â◊‰õΩÎÅ#∞—— ™êkèOKå~Ú.
W"Õg ''HÍ"åÅx—— [iy# =∂~°∞ÊÅ∞ HÍ=Ù. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
#Å¡x =∞#∞+¨µÅ‰õΩ K«~°‡OÖ’ "≥∞Åx<£ J<Õ Ñ¨^•~°÷O `«QÆæ_»O=Å¡
`ÕeHõ~°OQÆ∞Ö’ XHõ~À, W^ŒÌ~À Ñ≤Å¡Å∞ ѨÙ@ì_»O J™ê^è•~°}O HÍ^Œ∞.
"≥∞Åx<£ ã¨∂~°ºHÍOuÖ’x J„ÖÏì=Ü≥ÚÖˇ\ò H˜~°}ÏÅ=Å¡ K«~°‡~°Hõ∆}ÔHÿ
L`«ÊuÎ J=Ù`«∞Ok. ZO_»^•fi~å J@∞=O\˜ „¿Ñ~°} ÅaèOK«x Ѩiã≤u÷ Ö’
K«~‡° O #Å¡|_»^∞Œ . #Å∞Ѩ٠`«y#æ ã¨O`«u ZO_» ÖËx „áêO`åÖ’¡ =∞iO`«
ÉÏQÍ =∞#∞QÆ_» ™êyOK«QÆÅQÆ_»O`À „Hõ=∞OQÍ "åi ã¨OYº |ÅѨ_ç
H˘xfl "ÕÅ`«~åÅ J#O`«~°O `≥Å¡"åi *Ïu `«Ü«∂~“`«∞Ok. JÖψQ
K≥@¡ h_»Ö’¡ ^•y LO_ÕO^Œ∞‰õΩ J#∞"≥ÿ#suÖ’ =∞K«ÛÅ∂, Kå~°Å∂
Hõey# ѨÙÅ∞Å∞ Pq~°ƒùqOKå~Ú. Jq =∞iO`« ÉÏQÍ "Õ\Ï_ç `«=∞
㨠O `« u x =$kú KÕ ã ¨ ∞ HÀQÆ e QÍ~Ú. ™êÖˇ Ñ ¨ Ù ~° ∞ QÆ ∞ J^Œ ∞ ƒù ` « O QÍ
QÆ∂_»∞Hõ@ìQÆey<å, Ñ≤Å∞¡Å‰õΩ xâ◊≈|ÌOQÍ #_çKÕO^Œ∞‰õΩ J#∞"≥ÿ#
áê^•Å∞<åflÜ«∞<åfl J=hfl ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# Ui"Õ`« HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ "å\˜H˜
^ŒH˜¯# ã¨^Œ∞áêÜ«∂ÖË. Ѩi}Ï=∞O XHõ kâ◊Ö’ q[Ü«∞O á⁄O^•Hõ P
„áê}˜ =∞#∞QÆ_»‰õΩ =∞iO`«QÍ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_Õ â◊s~åHõ$u U~°Ê_»_»OÖ’
Pâ◊Û~°ºO ÖË^Œ∞. WÖÏO\˜ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ Z<≥flÿ<å K≥ѨÙÊHÀ=K«∞Û.
„ѨHõ$uÖ’x qO`«Å‰õΩ HÍ~°}ÏÅ∞ Ѩ~°Ö’HõOÖ’ "≥`«Hõx"åiH˜
r=Ѩi}Ï=∞O QÆ∞iOz# Éè∫uHõP^è•~åÅ∞ Z<Àfl Åaè™êÎÜ∞« <Õk =∂„`«O
x[O. g
q_ç „Ñ¨u ~°∞. 10
ã¨O=`«û~° K«O^• ~°∞. 120
=¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ K«O^• ~°∞. 350
S^Œ∞ ã¨O=`«û~åÅ K«O^• ~°∞. 550
Ѩk ã¨O=`«û~åÅ K«O^• ~°∞. 1000
47
 ã≤x=∂ – ™êÇ≤Ï`«ºO
QÆ∞[~å`üÖ’ =Úã≤¡OÅÃÑ· [iy# =∂~°}HÍO_»‰õΩ x~°ã¨#QÍ, =∂#gÜ«∞ ã¨ÊO^Œ#QÍ =zÛ# ã≤x=∂Å#∞,
™êÇ≤Ï`åºxfl ѨiK«Ü«∞O KÕã¨∞Î<åfl~°∞ Ñ≤.q. ~°=∞}
~Ô O_»∞ ã≤x=∂Å∞ – XHõ #=Å
(QÆ`« ã¨OzHõ `«~°∞"å~Ú)
Ѷ≤~åMò
Wk XHõ q^èŒOQÍ Ñ¶¨~å˚xÜ«∂‰õΩ H˘#™êyOѨÙQÍ K«∂_»=K«∞Û.
P ã≤x=∂Ö’ q^èŒfiO™êxfl iHÍ~°∞¤ KÕã≤ z=~°Ö’ q^èŒfiO㨠Ѷ¨e`«OQÍ
‰õΩ@∞OÉÏÖ’¡ =ã¨∞Î#fl =∂~°∞ÊÅ∞ QÆ∞iOz Ã+ǨÏ<å*ò P"Õ^Œ# á⁄O^Œ∞
`«∞Ok. P =∂~°∞ÊÅ QÆ∞iOz =∞iO`« q=~°OQÍ ™ê=∂lHõ rq`åÖ’¡
U~°Ê_ç# J#∞=∂#O, JѨ#=∞‡HõO, JÉèí„^Œ`åÉèÏ"åÅ∞ ZÖÏO\˜
„ѨÉèÏ"åxfl HõÅQÆ*Ëã¨∞Î<åflÜ≥∂ qâı¡+≤Oz# ã≤x=∂QÍ ‰õÄ_® nxfl
K«∂_»=K«∞Û.
'Wk Z=fiih "ÕÖˇuÎ K«∂Ѩ_®xH˜ fã≤# ã≤x=∂ HÍ^Œ∞. =∞#O
=∞iÛáÈ`«∞#fl =∂#=`åfixfl uiy ~ˆ HÔ uÎOKåÅ#fl^Õ <å „Ñ¨Ü∞« `«flO.
=∞# =ÚO^Œ∞ Hõ#Ѩ_»∞`«∞#fl Ô~O_»∞ =∂~åæÅÖ’ XHõ\ ˜, "Õ~°∞ KÕÜ«∞|_ç
q_çq_çQÍ LO_»_=» ∂? ÖËHõ XHõ <åºÜ«∞"≥∞#ÿ âßOu`À ‰õÄ_ç# ã¨=∂[O
H˘~°‰õΩ J<Õfi+¨} H˘#™êyOK«_»=∂? J<Õ "å\˜ÃÑ· ã¨=∂[O
PÖ’zOKåÅ<Õ ^èºÕ Ü«∞O`À<Õ D ã≤x=∂ f™ê#x— ^Œ~≈° ‰õΩ~åÅ∞ #Ok`å
^•ãπ `«#∞ fã≤# "≥Ú^Œ\ ˜ ã≤x=∂ QÆ∞iOz q=iOzOk. JO`Õ
H͉õΩO_® 'XHõ Hõq`«fiOÖÏQÍ, ÃÑ~ÚO\˜OQ∑ ÖÏQÍ =º‰õΩÎÅ∞ q_çQÍ
J#∞Éè∂í u K≥O^Õk HÍ^Œ∞ ã≤x=∂. Jk =∞# K«∞@∂ì L#fl ã¨=¸Ç¨ÏO`À
áêÅ∞ѨOK«∞H˘x, "åix ‰õÄ_® PÖ’zOKÕ@@∞¡, ã¨OÉèÏ+≤OKÕ@@∞¡
KÕã¨∞ÎOk— J<Õ ã≤x=∂ Ѩ@¡ P"≥∞ ã≤÷~°"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∂xfl =∞#O
ã‘iÜ«∞ãπQÍ fã¨∞HÀ"åeû# J=ã¨~°O LOk.
D ã≤x=∂Ö’ J<ÕHõ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, =º‰õΩÎÅ Hõ^äŒÅ∞ QÆ∞[~å`ü
Ѷ¨∞@#Å∞ [iy# <≥Å ~ÀAÅ `«~åfi`« #∞Op "≥Ú^ŒÅ=Ù`å~Ú.
Ѷ¨∞@#Ö’¡ `«=∞ WÅ∞¡ ѨÓiÎQÍ q^èŒfiOã¨O HÍ|_ç# P\’¢_≥·=~ü 'ǨÏhѶπ—,
J`«x ÉèÏ~°º '=Ú™ê~å— Ñ¶∞¨ @#Ö’¡ áêÖÁæ#fl P~°u Éè~í ,ΰ =∞ik, PѨ^ÖŒ ’
L#fl =Úã≤¡O Ü«Ú=ux ~°H˜∆OK«ÖËHõáÈÜ«∂=∞<Õ Jx `«#x `å<Õ
Ç≤ÏOã≤OK«∞HÀ<Õ P~°u, WHõ JHõ¯_» rqOK«ÖË=∞x _èçb¡H˜ "≥o¡áÈ"åÅx
x~°‚~ÚOK«∞H˘#fl "åºáê~°ã¨∞Î_»∞ ã¨g∞~ü¿+Mò, J`«x Ç≤ÏO^Œ∂ ÉèÏ~°º
J#∞~å^è• ^Õâß~Ú, ã¨Ow`« ™ê^茉õΩ_»∞ *Ïy~üMÏ<£ ™êÉò, J`«x
J#∞K«~∞° _»∞ HõsOÅ`À áê@∞ ¿ãflǨxH˜ x^Œ~≈° #OQÍ xÅ|_ç# =Ú™ê~å
¿ãflÇ≤Ï`«∞~åÅ∞ *’ºu, `«#"åi#O^Œih HÀÖ’Ê~Ú HͺOѨÙÖ’ XO@iQÍ
48 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
q∞ye# z<åfli ÉÏÅ∞_»∞ '"≥∂+≤<—£ ÖÏO\˜ "åi rq`åÖ’¡, PÖ’K«#Ö’¡
[iy# q^èfiŒ Oã¨O ZO`« =∂~°∞Ê `≥zÛO^À Hõà‰¡◊ Ωõ Hõ\#ì˜ @∞¡ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
Y|~ü™ê÷<£Ö’ QÆ∞@ìÅ∞ QÆ∞@ìÅ∞ L#fl â◊"åÅ HÀã¨O `«qfi# ÃÑ^ŒÌ
QÀuÖ’ W^Œ Ì ~ ° ∞ =Úã≤ ¡ O Å â◊ " åÅ#∞ Ѩ Ó _» ∞ 㨠∞ Î O _» Q Í ã≤ x =∂
„áê~°OÉèí=∞=Ù`«∞Ok. WO`«Ö’ WOHÀ ÖÏs Ö’_£`À =zÛ# â◊"åefl
‰õΩѨÊÅ∞ áÈ™êÎ~°∞. JO^Œ∞Ö’ XHõ Ç≤ÏO^Œ∂ ¢ã‘Î â◊=O ‰õÄ_® =ã¨∞ÎOk.
=Úã≤¡O ÃÑ^•ÌÜ«∞# P"≥∞ â◊"åxfl K«∂ã≤ qѨs`«"≥∞ÿ# HÀѨO`À áê~°
fã¨∞H˘x ^•_ç KÕÜ«∞É’`å_»∞. Ô~O_À J`«#∞ K«xáÈ~Ú# "åix =∞m¡
ZÖÏ K«OѨQÅÆ =Ù JO@∂ J`«xfl PѨÙ`å_»∞. Wk [iy# <≥Å ~ÀAÅ
`«~åfi`« #∞O_ç UO [iyO^À `≥Å∞ã¨∞H˘O^•O.
ǨÏhѶ,π =Ú™ê~å, *’ºu
Ѷ¨∞@#ʼnõΩ =ÚO^Õ |O^èŒ∞=ÙÅ WO\˜H˜ "≥o¡áÈ~Ú uiy=zÛ,
WÅ¡O`å ѨÓiÎQÍ ^èŒfiOã¨O HÍ=\Ïxfl K«∂ã≤# =Ú™ê~å Éèí~°Î`À 'h‰õΩ
`åàÏÅ∞ Jhfl =∂ˆ~ÛÜ«∞=∞<åfl#∞ Hõ^•— JO@∞Ok. JO>Ë [iy#
q^èfiŒ Oã¨O U^À =∂=¸Å∞ ã¨OѶ∞¨ @QÍ<Õ K«∂ã¨∞#Î fl@∞ì J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok.
`«~åfi`« WÅ¡O`å UO q∞yÖÏÜ≥∂ "≥`«∞‰õΩ`«∞O>Ë Ç¨ÏxѶπ‰õΩ XHõ z#fl
Ç≤ÏO^Œ∂ ^Õ=Ù_ç ÉÁ=∞‡`À ÖÏÔH\ò ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. JO>Ë Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞
WO^Œ∞Ö’ áêÖÁæ<åfl~°x ~°∞A=~ÚOk. HÍx Z=~°∞ ^•_ç KÕ™ê~À?
=Ú™ê~å ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åÅ∞ '*’ºux J_»∞QÆ∞, P"≥∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞OÎ k— JO\Ï_»∞.
P"≥∞ „áê} ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åefl J#∞=∂xOK«_»O `«#x J==∂xOK«_»O
ÖψQ ÉèÏqOz x~°ã¨#QÍ K«∂ã¨∞ÎOk. `«~åfi`« *’ºu =zÛ =Ú™ê~å#∞
HõÅ∞ã¨∞ÎOk. Z=~°∞ ^•_ç KÕ™ê~À `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx =Ú™ê~å Ѩ^Õ Ñ¨^Õ
*’ºu<Õ „Ѩtflã¨∞ÎOk. [iy# ^•xH˜ JѨ~å^èŒ ÉèÏ=O`À L#fl *’ºu
ã¨∂\˜QÍ ["å|∞ K≥ѨʉõΩO_® `«Ñ≤ÊOK«∞H˘x =∂\Ï¡_»∞`«∞Ok.
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ WO\˜Ö’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl ÃÑo¡ "åà◊¡‰õΩ ÃÇÏ<åfl
ÃÑ@ì_®xH˜ *’ºu =Ú™ê~å#∞ fã¨∞ÔHà◊√`«∞Ok. JHõ¯_» "åà◊√¡ P"≥∞#∞
=Úã≤¡OQÍ QÆ∞iÎOK«‰õΩO_® LO_»_®xH˜ `«# ÉÁ@∞ì fã≤ P"≥∞‰õΩ
ÃÑ_»∞`«∞Ok. gàÏ¡ ѨxÖ’ LO_»QÍ, ѨH¯õ <Õ ÃÑo¡H˘zÛ# P_®à◊¡ |$O^ŒOÖ’
XHÍ"≥∞ '<å‰õΩ XHõ „ÃѶO_£ #∞O_ç W–"≥∞~ÚÖò =zÛOk. =Úã≤¡O
iH∆Í¢_≥·=~°¡ eã¨∞ì `«Ü«∂~°∞ KÕ™ê~°∞. "åi`À *Ï„QÆ`«ÎQÍ LO_®e—
JO@∞Ok. ^•xH˜ WOH˘HÍ"≥∞ 'gà◊¡O>Ë ÉèíÜ«∞O "Õã¨∞ÎOk. =∞#efl
 ã≤x=∂ – ™êÇ≤Ï`«ºO
K«O¿Ñ™êΈ~"≥∂— Jx J#_»O J#∞=∂#=∞<Õ q+¨O ™ê=∂lHõ
rq`«OÖ’H˜ ZÖÏ WOH˜áÈÜÕ∞ÖÏ KÕ™ê~À J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
ã¨g∞~ü ¿+Mò, J#∞~å^è• ^Õâß~Ú
ã¨g∞~ü ¿+Mò, Ç≤ÏO^Œ∞"≥·# ˆH\©¯ Éèí~°Î W^ŒÌ~°∂ ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ∞QÍ
"åºáê~°O KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞. =Úã≤¡O "åºáê~°ã¨∞ÎÅ ëêѨÙÅ ^èŒfiOã¨OÖ’
ÉèÏQÆOQÍ gi ëêѨ٠‰õÄ_® ^èŒfiOã¨O J=Ù`«∞Ok. WHõ JHõ¯_» LO_»_»O
™ê^躌 O HÍ^Œx ã¨g∞~ü ÉèÏ~°º`À _èbç ¡ "≥oá¡ È"åÅx x~°~‚ ÚOK«∞H˘O\Ï_»∞.
^•xH˜ ˆH\©¯ Éèí~°Î 'J~Ú`Õ _èçb¡Ö’ WO`«Hõ<åfl "Õ~°∞QÍ LO@∞O^Œ#∞
‰õΩO@∞<åfl"å? <å ™È^Œ~°∞_»∞ J"≥∞iHÍÖ’ L<åfl_»∞. JHõ¯_» ‰õÄ_®
W^Õ Ñ¨iã≤÷u Hõ^•?— Jx „Ѩtfl™êÎ_»∞. ^•xH˜ ã¨g∞~ü 'J~Ú`Õ UO
KÕÜ∞« =∞O\Ï=Ù?— Jx HÀѨOQÍ J_»∞QÆ∞`å_»∞. 'Wk h rq`«O. W^Õg∞
Ñ≤H˜flH± HÍ^Œ∞. h ã¨fiq+¨Ü«∞O— Jx ["å|∞. ^•xH˜ ã¨g∞~ü 'h‰õΩ WÖÏ
K≥Ñʨ _»O KåÖÏ ã¨∞Å∞=Ù. D ^ÕâO◊ Ö’ Z=Ô~<· å XHõ Ç≤ÏO^Œ∞=Ù WOH˘Hõifl
K«OÑ≤`Õ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÖˇ=fi~°∂ `«ÅkOK«∞HÀ#Hõ¯~ˆ ^¡ ∞Œ . HÍx J^Õ XHõ lǨn
ZHõ¯_À ÉÏO|∞ ¿Ñe¿ãÎ "Õ∞=∞O`å J==∂#O`À `«ÅkOK«∞HÀ"åeû
=ã¨∞ÎOk— Jx ZO`À L„^ÕHõOQÍ =∂\Ï¡_»`å_»∞. WOHÀ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’
'h‰õΩ ZѨC_≥·<å ÉèíÜ«∞O`À h ¿Ñ~°∞ =∂~°∞ÛHÀ=Åã≤# J=ã¨~°O
=zÛO^•? áêH˜ ™ êÎ < £ ZѨ C _≥ · < å „H˜ Ô H \ò Ö ’ Ô Q e¿ãÎ "åix
Jaè#OkOK«_®xH˜ "≥#HÍ_»=Åã≤# J=ã¨~O° =zÛO^•— Jx P"ÕâO◊ QÍ
„Ѩu ã¨ÊOkOK«_»O "≥#Hõ ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍ D<å\˜ =Úã≤¡O ã¨=∂[ѨÙ
P"Õ^Œ# Hõ#Ѩ_»∞`«∞Ok.
P~°u, Éè~í ΰ ã¨O[Üü∞, =∞ik, =Úã≤O¡ ‰õΩ„~å_»∞ "≥∂ã≤<£
ã¨OѶ¨∞@#Å∞ [iy#ѨÙ_»∞ XHõ =Úã≤¡O ¢ã‘Î ã¨Ç¨Ü«∞O HÀã¨O
`«Å∞ѨÙÅ∞ ÉÏ^Œ∞`«∞O>Ë ÉèÜ í ∞« O`À `«Å∞ѨÙÅ∞ uÜ«∞º^Œ∞ P~°u. `«~∞° "å`«
P ã¨OѶ¨∞@# Ѩ^Õ Ñ¨^Õ QÆ∞~°∞ΉõΩ =zÛ P"≥∞ JѨ~å^èŒ ÉèÏ=O`À
‰õΩOyáÈ`«∂ =O@QÆkÖ’ HÍÅ∞`«∞#fl #∂<≥ K≥~Úº g∞^Œ "Õã¨∞‰õΩx
`«#x `å#∞ Ç≤ÏOã≤OK«∞‰õΩO@∞Ok.
Éèí~°Î, =∞ik W^ŒÌ~°∂ ^•_»∞Ö’¡ áêÖÁæO\Ï~°∞. P"≥∞‰õΩ P ã¨OQÆu
`≥Å∞ã¨∞. XHõ~ÀA \˜.q.Ö’ [iy# Ç≤ÏO™êHÍO_»ÃÑ· "å~°ÎÅ∞ =ã¨∞ÎO>Ë
=∞ik 'D WOy¡+π Kèå#Öò "åi=hfl J|^•úÖË. Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ K«OѨ
|_»¤Ñ¨C_»∞ gà◊¡ <Àà◊√¡ =¸ã¨∞‰õΩáÈ`å~Ú. K«∂ã¨∞ÎO_»QÍ<Õ "≥Ú`«ÎO
„ѨѨOK«O JO`å =Úã≤¡OÅ`À xO_çáÈ`«∞Ok— JO\Ï_»∞. WO`«Ö’
áÈbã¨∞Å Hˆ ã¨∞Ö’ `«# ¿Ñ~°∞ LO^Œx `≥Å∞ã¨∞OÎ k. ^•xH˜ J#fl ã¨O[Üü∞
'^•xˆH=ÚOkÖË XHõi^ŒÌix =¸¿ãã≤ q∞QÆ`å "å~°O^Œih =kÖË™êÎ~°∞—
JO\Ï_»∞. '<å‰õΩ ^•_çÖ’ áêÖÁæ#fl"åi ¿Ñ~°h¡ fl `≥Å∞ã¨∞— Jx `«=Ú‡_»O>Ë,
'J~Ú`Õ #∞=fiã¨Å∞ ™êH˜∆QÍ LO_»‰õÄ_»^Œ∞. ˆ~Ñπ ˆHã¨∞Ö’¡ Hõhã¨O U_»∞
ã¨O=`«û~åÅ *ˇ·Å∞ tHõ∆ Ѩ_»∞`«∞Ok. h =Å# <Õx~°∞‰õΩ¯ áÈÜ«∂#∞—
Jx JO@∂ J#fl z#fl #=Ùfi #=Ùfi`«∂ 'ÉÏQÍ J#∞Éèqí OKå=Ù. ZÖÏ
=∞*Ï KÕ™ê=Ù?— Jx `«=Ú‡_»fl_çy`Õ, "å_»∞ '<Õ<˘Hõ¯_ç<Õ HÍ^Œ∞ÖË— Jx
#=Ùfi`«∂ K≥ѨÊ_»O, ^•xH˜ J#fl "≥ÚǨÏOÖ’ ã¨O`À+¨O K«∂ã¨∞ÎO>Ë
[iy# ^Œ∞~å‡~åæxH˜ "åiÖ’ <Õ\ H˜ © Z@∞=O\˜ ѨâßÛ`åÎÑO¨ ÖËHáõ È=_»O
ã¨Ê+¨ì=∞=Ù`«∞Ok.
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
ˆHOѨ٠#∞Oz áêiáÈ~Ú =ã¨∂Î ~À_»∞¤g∞^Œ Ѩ_çáÈ~Ú# =Úã≤¡O
‰õΩ„~åxfl WO\˜H˜ fã¨∞‰õΩ =ã¨∞ÎOk P~°u. ¿Ñ~°_çy`Õ "≥∂ã≤<£ Jx
K≥ѨÙ`å_»∞. J`«x "≥∞_»Ö’ `åcA ֒ѨeH˜ ÃÑ>Ëìã≤ J`«xfl '"≥∂ǨÏ<£—QÍ
=∂=∞QÍiH˜ ѨiK«Ü∞« O KÕã∞¨ OÎ k. `«~∞° "å`« q=~åÅ∞ J_çy`Õ '"åà◊O¡ `å
J~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞. "≥Ú^Œ@ =∂ J=∞‡#∞, P `«~°∞"å`« J#fl#∞ xѨCÖ’¡
HÍÖËÛ™ê~°∞. "≥Ú`«ÎO =∂ ‰õΩ@∞OÉÏxfl K«O¿Ñ™ê~°∞. =∂ <å#fl
Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ — Jx "≥∂ã≤<£ K≥ÑÙ¨ `å_»∞. P~°u 'W^ŒO`å #∞=Ùfi K«∂âß"å?—
Jx J_çy`Õ, 'K«∂âß#∞. =∂ J`«Î#∞ |@ìÅ∂_»nã≤ K«Oáê~°∞.
P_»"åà◊¡O^Œig |@ìÅ∂_»nâß~°∞. HÍh =∞QÍà◊¡ |@ìÅ∂_»nÜ«∞ÖË^Œ∞—
Jx K≥|∞`«∞O>Ë P~°u J==∂# ÉèÏ~°O`À `«ÅkOK«∞‰õΩO@∞Ok.
P"≥∞`À áê@∞ =∞#O ‰õÄ_® ã≤QÆ∞æ`À `«ÅkOK«∞H˘O\ÏO.
*Ïw~ü MÏ<£
MÏ<£™êÉò ã¨Ow`ü HõKÕsʼnõΩ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞, =Úã≤¡OÅ∞ =ã¨∂Î
LO_Õ"å~°∞. Ѷ¨∞@#Å `«~°∞"å`« XHõ Ç≤ÏO^Œ∂ _®Hõì~°∞ `«Ñ¨Ê q∞QÆ`å
Z=~°∂ ~å~°∞. J`«x ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩ_»∞ HõsO '=Úã≤¡OÅ#∞ H˜~å`«HõOQÍ
K«Oáê~°∞ Hõ^•. ^•x QÆ∞iOz g∞‰õΩ ÉÏ^ègÕ ∞ ÖË^•?— Jx J_»∞QÆ∞`å_»∞.
'U =∞`«O "å~°∞ U =∞`«O "åix K«Oáê~°#flk H͉õΩO_® =∞x+≤
=∞x+≤x K«OѨ_»O [iyOk. ^•xH˜ <å‰õΩ ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok—
JO\Ï_»∞.
XHõ~ÀA P\’Ö’ uiy =ã¨∂Î ^•iÖ’ P\’ PѨ=∞x ~À_»∞¤
ѨHõ¯# LO_®eû# '=b QÆ∞[~åf— ^Œ~åæ QÆ∞iOz "≥`«∞‰õΩ`å_»∞. JHõ¯_»
Jã¨Å∞ ^•x P#"åÖË ÖˉΩõ O_® "≥Ú`«OÎ `«"fiÕ ã≤ ~À_À¡ Hõe¿Ñã≤ LO@∞Ok.
^•^•Ñ¨ Ù =¸_» ∞ =O^Œ Š㨠O =`« û ~åÅ „H˜ ` « O L~° ∂ Ì Hõ q `å
Ñ≤`å=∞ǨïxQÍ ¿Ñ~°∞QÍOz# Hõq '=b QÆ∞[~åf—. PÜ«∞# ™ê‡~°Hõ
zǨÏflOQÍ xi‡Oz#^Õ P ^Œ~åæ. PÜ«∞# ã¨∂Ѷ‘ Hõq. Jxfl =∞`åÅ,
=~åæÅ „Ѩ[Å∞ PÜ«∞# Hõq`åfixfl „¿Ñq∞™êÎ~°∞. PÜ«∞#O>Ë QÆ∞[~åu
„Ѩ[ʼnõΩ Jq∞`«"∞≥ #ÿ Q“~°=O. Kåi„`«Hõ zǨÏfl=∞~Ú# PÜ«∞# ^Œ~åæ#∞
^èŒfiOã¨O KÕã≤# "åÔ~O`« ™êO㨯 $uHõ q^èŒfiO㨉õΩÖ’ J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
MÏ<£™êÉò \˜.q.Ö’ =ã¨∞Î#fl q^èŒfiO㨠^Œ$âߺÅ#∞ K«∂ã≤,
qëê^ŒO`À 'HõsO, #∞"Õfi HõÔ~H±ì. <Õ<Õ `«Ñ¨C— JO\Ï_»∞. JO>Ë ^Õfi+¨O
JO`« ™ê÷~ÚÖ’ LO@∞O^Œx PÜ«∞# TÇ≤ÏOK« ÖËHáõ È=_»O HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
PÜ«∞#O`« x~åâ◊Ö’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ=_»O ÉèíiOK«ÖËx HõsO 'g∞ÖÏO\˜
"åˆ~ Pâ◊#∞ =^Œ∞Å∞‰õΩO>Ë =∂ÖÏO\˜ "åi QÆu U=∞=Ù`«∞Ok?— Jx
P"Õ^Œ#QÍ JO\Ï_»∞. ^•xH˜ 'ˆH=ÅO ã¨Ow`åxH˜ ‰õÄ_® W@∞=O\˜
^Õfiëêxfl ÉèíiOKÕ â◊HÎ̃ ÖË^Œ∞— Jx MÏ<£™êÉò ["åa™êÎ_»∞.
'Ѷ~¨ å˚xÜ«∂—Ö’ Hõ^ÖŒä ’ ÉèÏQÆOQÍ [iy# ÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ Ç≤ÏOã¨#∞
K«∂Ñ≤OK«=Åã≤ =zÛ<å Jã¨Å∞ q^èŒfiO™êxfl, U=∂„`«O `≥~°ÃÑ·
K«∂Ѩ‰Ωõ O_®<Õ, ^•x „ѨÉÏè =O ™ê=∂lHõ rq`åxfl ZO`«ÖÏ =∂~°∞ʉõΩ
QÆ∞iKÕãO≤ ^À q=iã¨∞OÎ k ã≤x=∂ 'Ѷ~≤ åH±—. ã≤x=∂ Hõ^‰Œä Ωõ J#∞QÆ∞}OQÍ
J`«ºO`« ã¨Ç¨Ï[OQÍ #ã‘~°∞nÌ<£ ëê, nÑ≤Î <å=Öò, ã¨O[Üü∞ ã¨∂i,
\˜™È¯ KèÀ„áê, +¨Ç¨Ï<£ QÀ™êfiq∞, ~°Ñ¶¨Úg~ü Ü«∂^Œ"£ #\˜OKå~°∞.
(WOHÍ LOk) g
49
 <Õ~°∞Û‰õΩO^•O
Ü«¸x=iû\© PѶπ q∞+≤QÍ<£ – _çÜ∞« ~ü ÉÏ~üflÖ’ `«`fi« âߢãÎ̈ PKå~°∞ºÅ∞QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ #Î fl _®xÜ≥∞Öò e\˜Öò
'k ÃãO· \˜ÑH≤¶ ± =∂~ü¯û—, 'JO_»~™ü êìO_çOQ∑ Ñ‘[O\ò K≥<· å—, '"≥~Ô \· ã© π PѶπ ™È+¨Öò ZH±ûѨ<¡ +Õ <¨ —£ , 'P<£ k iÅÜ«∞ae\©
PѶπ ZHõ#q∞H± =∂_»Öòû—, 'k áê~°_®H±û PѶπ "≥ÖòÎ JO_£ áê=sì— =O\˜ ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ ~°zOKå~°∞. =∂i¯û[O
QÆ∞iOz H˘xfl q"å^•ã¨Ê^Œ "åºYºÅ∞ L#flѨÊ\˜H© PÖ’K«<å™ÈÊù~H° "õ ∞≥ #ÿ D "庙êxfl K«~Û° HÀã¨O „ѨK∞« iã¨∞<Î åflO.

=∂i¯û[O – Ѩiâ’^è<Œ å Ѩ^uúŒ

LáÈ^•…`«O
D "åºã¨O W~°=Ü≥∂ â◊`å|ÌOÖ’ =∂i¯ûãπì Ѩiâ’^èŒ<å Ѩ^Œúu
ZÖÏ LO_çO^À K«iÛã¨∞ÎOk. J~Ú`Õ WOHÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ Hõ^ŒÅHõ=ÚO^Õ
=∞##∞ =∞#O XHõ „Ѩâ◊fl J_»∞HÀ¯=Åã≤Ok. Jã¨Å∞ =∞# ^Œ$+≤ìÖ’
Ѩiâ’^è<Œ å Ѩ^uúŒ JO>Ë Uq∞\˜? HõàÏ, K«i„`«, ™êÇ≤Ï`«ºO, ™êO㨯 $uHõ
J^躌 Ü«∞<åÅ∞, `«`fi« âߢãOΨ , K«i„`« ~°K#« , "≥Ú`«OÎ QÍ ™ê=∂lHõ âߢ™êÎÅ∞„Ѩܫ∂}˜OKåÜ≥∂ 㨈~fiHõ∆} KÕÜ«∞_»O <å Ѩx. ™ê=∂lHõ âߢã¨Î
=O\˜ J<ÕHõ ~°OQÍÅÖ’ Ѩiâ’^èŒ<å K«„\ÏÅHõ∞ =∂i¯ûãπì PÖ’K«#
„¿Ñ~°}QÍ xezO^Œ<Õk XHõ "åã¨Î=O. D „ѨÉèÏ"åÅ∞ =∂i¯ûãπì
PÖ’K«#Ö’x qaè#fl áêÜ«∞ÅQÆ∞O_® =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÍ~Ú. P qaè#fl
áêÜ«∞Å#∞ Ѩ~å~¸Hõ~°} ã≤^•úO`«O, `«Ñ¨C_»∞ K≥·`«#º ÉèÏ=#, „â◊=∞
qÅ∞= ã≤^•úO`«O, =~°æ Ѷ¨∞~°¬}, ^ÀÑ≤_ô ã≤^•úO`åÅ∞, L`«ÊuÎ â◊‰õΩÎÅ
ã¨O|O^è•Å ã≤^•úO`«O ÖË^• L`«ÊuÎ q^è•# ã≤^•úO`«O J<Õ "Õ~°∞ "Õ~°∞
JOâßÅÖ’ K«∂_»=K«∞Û. JO^Œ∞=Å¡ =∂i¯ûãπì Ѩiâ’^èŒ<å Ѩ^Œúu J<Õk
J<ÕHõ =∂~åæÅÖ’ ã¨OH˜¡+¨ìOQÍ LO@∞Ok. =∂i¯ûãπì Ѩiâ’^èŒ<å
Ѩ^Œú`«∞Å#∞ LѨÜ≥∂yOz# ~°OQÍÖˇ<Àfl L<åfl~Ú. D "Õ~°∞"Õ~°∞
"≥·Y~°∞ʼnõΩ ^•ifã≤# aè#fl"≥∞ÿ# ^èÀ~°}∞Å∞ =∂~ü¯û PÖ’K«#Ö’<Õ
L<åfl~Ú.
™ê=∂lHõ âߢ™êÎÅ (K«i„`« Ѩiâ’^èŒ# ‰õÄ_® <Õ#∞ WO^Œ∞Ö’
ÉèÏQÆOQÍ<Õ K«∂™êÎ#∞) Ѩiâ’^èŒ<å ã¨Oq^è•#O ("≥∞^äŒ_£) ÃÑ·#<Õ <Õ#∞
ˆHO„nHõiOK« ^ŒeKå#∞. Wk =∞# ѨijÅ#‰õΩ Ô~O_»∞ „Ѩ=∂}ÏÅ#∞
x~°‚~Úã¨∞ÎOk. QÆ`« â◊`å|ÌOÖ’ ™ê=∂lHõ „ѨѨOK«O QÆ∞iOz =∞#
J=QÍǨÏ##∞ fiÛk^ŒÌ_»OÖ’ =∂i¯ûãπì Ѩ^Œú`«∞Å∞ ZÖÏ LѨÜ≥∂QÆ
Ѩ_®¤Ü≥∂ K«iÛã¨∞ÎOk. JÖψQ ™êÇ≤Ï`«º, `åufiHõ, <≥·uHõ Ѩiâ’^èŒ#ʼnõΩ
aè#flOQÍ "åãÎ̈= rq`« J#∞Éèí= Ѩiâ’^èŒ<å ~°OQÆOÖ’ =∂i¯ûãπì Ѩ^Œúu
„ѨÉèÏ"åÅ∞ ZÖÏ L<åflÜ≥∂ ‰õÄ_® =∞#O K«iÛ™êÎO.
P^è∞Œ xHõ ™ê=∂lHõ âߢ™êÎÅ x~å‡`«ÅÖ’ =∂~ü¯û xã¨ûO^ÕÇϨ OQÍ
XHõ~°∞. `«# rq`« HÍÅ=∞O`å ™êyOz# Ѩiâ’^èŒ#`À, ~°K«#`À
P^èŒ∞xHõ Pi÷Hõ r=#O ÃÑ· âߢã‘ÎÜ«∞ qâı¡+¨} ™êyOKåÅx PÜ«∞#
PtOKå~°∞. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åxfl XHõ =º=ã¨Q÷ Í âߢãÜ
Α ∞« qâı+¡ }¨ ‰õΩ
QÆ∞iKÕÜ«∞=Åã≤# J=ã¨~°O ZO`« =ÚYº"≥∞ÿ#^À PÜ«∞# `«# rq`«
Ѩ~°ºO`«O K«∂áê~°∞. JÖψQ "åã¨Î"åÅ#∞ J#∞Éèí=ѨÓ~°fiHõOQÍ
ѨijeOK«_»OÖ’ ZO`« z`«Îâ◊√kú`À, x*Ï~Úf`À, Ѩ@∞`«fiO`À
=º=ǨÏiOKåÖ’ ‰õÄ_® PÜ«∞# x~°O`«~°O K«∂áê~°∞. JO>Ë,
ÃÑ@∞ì|_ç^•s L`«ÊuÎ q^è•#O QÆ∞iOz âߢã‘ÎÜ«∞ qâı¡+¨}#∞
~°∂á⁄OkOKåÅ<Õ HÀiHõ‰Ωõ J#∞QÆ∞}OQÍ<Õ PÜ«∞# Ѩiâ’^è<Œ å ÅH∆ͺÅ∞
50 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
~°∂á⁄O^•~Ú. W"åoìH© ™ê=∂lHõ âߢãΨ Ѩiâ’^è<Œ å, ã≤^•úO`«O =∂~ü¯û
PÖ’K«#Å KÕ`<« Õ |ÅOQÍ „ѨÉÏè q`«O J~Ú L<åfl~Ú. Wk ™ê=∂lHõ
K«i„`«, ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈O, ~å[H©Ü«∂i÷Hõ âߢãÎ̈O =O\˜ ~°OQÍÅÖ’
„Ѩ`ºÕ HõOQÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. WHõ¯_» W~°=Ü≥∂ â◊`åaÌ ™ê=∂lHõ âߢ™êÎÅ
Jaè = $kú „Hõ = ∞OÖ’ =∂i¯ûãπ ì "≥ · Y ~° ∞ Å∞ U =∂~åæ Å QÆ ∞ O_®
Ѩiâ’^èŒ##∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»OÖ’ =∂i¯ûãπì ™ê=∂lHõ âߢã¨ÎO U
xezáÈÜÕ∞ HÍ#∞HõÅ#∞ JOkOzO^À q=iOK«_O» ‰õÄ_® <å ÅHõ∆ ºO.
W~°=Ü≥∂ â◊`åaÌ ™ê=∂lHõ âߢ™êÎÅÃÑ· =∂~ü¯û PÖ’K«#Å
„ѨÉÏè =O ZHõ¯_» K«∂¿ãÎ JHõ¯_» Hõ#|_»∞`«∞Ok. ™ê=∂lHõ K«i„`«, „âßq∞Hõ
„Ѩ[Å K«i„`«, ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=ã¨÷ ֒ѨŠqq^èŒ x~å‡}ÏÅ∞, qѨ=¡ O–
=~°Oæ Å`À ‰õÄ_ç# ~å[H©Ü∞« K«i„`«, HÍi‡Hõ =~°Ñæ Ù¨ x`«º rq`å#∞Éè=í O,
Ѩ~å~¸Hõ~°}, ™ê=∂lHõ „Ѩ"Õ∞Ü«∂Å∞ `å~°∞=∂~°∞QÍ Hõ#|_»_»O,
"åã¨=Î ™ê=∂lHõ ^Œ$QÀæK~« ° JOâßÅ∞, Jq ~°∂á⁄O^Õ f~°∞, ã¨O㨯 $u,
~å[H©Ü«∂~°÷ âߢã¨ÎO, q^•º~°OQÆѨ٠™ê=∂lHõ`«, ÃÑ@∞ì|_ç^•s
ã¨=∂*ÏÅÖ’ ~å*ϺOQÆ Ü«∞O„`«O =O\˜ Z<Àfl JOâßÅ g∞^Œ =∂i¯ûãπì
^Œ$+≤`ì À Ѩiâ’^è#Œ [iyOk. ™ê=∂lHõ „Hõ=∂Å#∞, ™ê=∂lHõ K«i„`«#∞
=∞#O ZÖÏ qâı¡+≤™êÎO, ZÖÏ ÉèÏ=hHõi™êÎO, ZÖÏ q=i™êÎO J<Õ
q+¨Ü«∂Å∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ =∂~ü¯û ~°K«#Å∞ ZO`«QÍ<À
`À_»Ê_®¤~Ú.
J~Ú#ѨÊ\˜H© '=∂i¯ûãπì ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈ Ѩiâ’^èŒ<å Ѩ^Œúu
Uq∞\˜— J<Õ „Ѩâ◊fl‰õΩ XˆH XHõ¯ ["å|∞ ÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ aè#flOQÍ
W~°=Ü≥∂ â◊`åaÌÖ’ =∂i¯ûãπì ™ê=∂lHõ Ѩiâ’^èŒ<å J<Õk Z<Àfl
QÆàÏÅ∞, Z<Àfl PÖ’K«#Å∞ HõÅQÆÅã≤# |$O^ŒQÍ#O. JO^Œ∞Ö’ KåÖÏ
"å\˜H˜ XHõ^•x`À =∞~˘Hõ^•xH˜ á⁄O`«# ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . W~°=Ü≥∂ â◊`åaÌÖ’
=∂i¯ûãπì ™ê=∂lHõ âߢãOΨ J<Õk XˆH Hˆ O„^Œ ^Œ$HõÊ^äOŒ L#fl, xiÌ+"ì¨ ∞≥ #ÿ
Ѩ^Œú`«∞ÅHõ∂, Ãã·^•úOuHõ „áêuѨkHõÅHõ∂ Hõ@∞ì|_ç# XHõ „Hõ=∞|^Œú"≥∞ÿ#
Ѩiâ’^èŒ<å ã¨=¸Ç¨ÏO HÍ^Œ∞. ^•xÖ’ qѨs`«"≥∞ÿ# "≥·q^茺O LOk.
XH˘¯Hõ¯~°∂ XH˘¯Hõ¯ JOâßxfl <˘H˜¯ K≥áêÊ~°∞. =∂i¯ûÜ«∞<£ ™ê=∂lHõ
âߢãÎ̈O J<Õ ™ê^è•~°} =sæHõ~°} H˜OkH˜ =KÕÛ qaè#fl PÖ’K«<åѨ~°∞Å
"≥q· ^躌 O XHõ¯™êi K«∂_»O_ç. W.Ñ≤. ^ä•OѨû<£, Å∂~Ú PÅ∞Î[~ü, AÔ~<˚ £
¿ÇÏ|~ü=∂ãπ, ÔQ~åÖò¤ H˘ÃÇÏ<£, ~å|~üì „Éˇ#fl~ü, xHÀãπ áœÅO\Ï˚ãπ,
~åÖòÊù q∞eÉÏO_£, xHÀÖÏÜü∞ |∞MÏi<£, *Ï~ü̊ Å∂HÍãπ, q∞K≥Öò Ѷ¨ÓHÀ
– JO^Œ~°∂ P =sæHõ~°}Ö’ˆH =™êÎ~°∞. D ~°K«~Ú`«ÅO^Œ~°∂ =∂i¯ûãπì
™ê=∂lHõ âߢ™êÎxH˜ `«=∞ HÍ#∞HõÅ∞ JOkOKå~°∞. HÍh, P HÍ#∞HõÖqË
 <Õ~°∞Û‰õΩO^•O
™ê=∂lHõ âߢ™êÎʼnõΩ XˆH XHõ¯ „Hõ=∞|^Œú"≥∞ÿ#, ˆHO„nHõ$`«"≥∞ÿ#
ã¨Oq^è•<åxfl JOkOK«=Ù. XHõ Ѩiâ’^èŒ<å K«„@O Jx K≥ѨÊ_®xH˜
gÖˇ·# x~åú~°}Å ã¨=¸Ç¨Ï"Õ∞n ÖË^Œ∞. ^•xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ qaè#fl
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å #∞Oz q+¨Ü«∞ Ѩi*Ï˝#O xO_ç#, ã¨Oq^è•#ѨÙ
ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# ~°K«#Å∞, ã¨∂K«#Å∞ Z<Àfl L<åfl~Ú. Jq H˘xfl KÀ@¡
Q˘Ñ¨Ê Ö’`≥·# qâı¡+¨}Å∞ W™êÎ~Ú. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ Ѩiâ’kèOK«=Åã≤#
JOâßÅ#∞ ã¨∂z™êÎ~Ú. JO^Œ∞=Å¡ XHõ ™ê=∂lHõ âߢ™êÎÅ q^•ºi÷
Z=Ô~<· å '=∂i¯ûãπì ã≤^•úO`«O— J<Õ ^•xÖ’ <≥Ñ· Ù¨ }ºO ã¨OáêkOKåÅO>Ë
XHõ q*Ï˝#âߢãÎ̈ q^•ºi÷ÖÏ LO_»QÆ∂_»^Œ∞. XHõ ™êÇ≤Ï`«º q^•ºi÷ÖÏ
LO_®e. q*Ï˝#âߢã¨Î q^•ºi÷ J~Ú`Õ, xiÌ+¨ì"≥∞ÿ#, „Hõ=∞|^Œú"≥∞ÿ#
Ѩiâ’^èŒ<å „Hõ=∞tHõ∆}#∞ áê\˜OK«=Åã≤ LO@∞Ok. ™êÇ≤Ï`«º q^•ºi÷
J~Ú`Õ PÖ’K«#ʼnõΩ `«Å∞ѨÙÅ∞ ÉÏ~å¡ `≥~°∞K«∞H˘x, J<ÕHõ J^Œ∞ƒù`«
„QÆO^ä•Å#∞ J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞=Åã≤ LO@∞Ok.
'™ê=∂lHõ âߢãÎ̈ Ѩiâ’^è<Œ å ã¨Oq^è•#O?—
Jã¨Å∞ ™ê=∂lHõ âߢ™êÎʼnõΩ XHõ ã¨Oq^è•#O ZO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~O°
J=Ù`«∞Ok? ZO^Œ∞HõO>Ë ™ê=∂lHõ „ѨÑO¨ K«O J#O`«"∞≥ #ÿ ã¨OH˜+¡ `ì¨ `« À
J<ÕHõ áêÜ«∞Å∞QÍ LOk. ^•xfl ™ê^• ѨijÅ#`À q=iOK«_O» ™ê^躌 O
HÍ^Œ∞. ™ê=∂lHõ „ѨѨOK«O J<Õk =∞øeHõOQÍ<Õ Éè∫uHõ „ѨѨOK«O`À
"ÕÔ~·# Ѩ^ŒúuÖ’ LO@∞Ok. Éè∫uHõ „ѨѨOK«O U q^èŒOQÍ 'xÜ«∞=∞
|^ŒúOQÍ— LO@∞O^À J^Õ ™ê÷~ÚÖ’ ™ê=∂lHõ „ѨѨOK«O xÜ«∞=∞
|^ŒúOQÍ LO_»^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ ™ê=∂lHõ „ѨѨOK«OÖ’ <≥ÅH˘x L#fl
x~å‡}ÏÅ#∞, =º=ã¨÷Å#∞, HÍ~°ºHÍ~°} ã¨O|O^è•Å#∞ =∂=¸Å∞
Ö’Hõ*Ï˝#Ѩ٠Ѩ^Œú`«∞Å ^•fi~å QÍh, ÖË^• „ѨHõ$u âߢ™êÎʼnõΩ LѨÜ≥∂QÆ
Ѩ_Õ Ñ¨^`úŒ ∞« Å ^•fi~å QÍh J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O ™ê^躌 O HÍ^Œ∞. ™ê=∂lHõ
„ѨѨOK«O J<Õk =O^ŒÅ HÀ@¡ ѨÙ~°∞+¨µÅ∂, ¢ã‘ÎÅ∂ ™êyOKÕ
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ`À =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ∞`«∞Ok. "åi =ºHÎ̃QÆ`« PK«~°}Å#∞
„¿Ñˆ~Ñ≤OKÕ, P@OHõѨiKÕ J<ÕHõ ã¨Oã¨÷Å∞, x~å‡}ÏÅ∞, =º=ã¨÷Å∞ D
™ê=∂lHõ „ѨÑO¨ K«OÖ’ LO\Ï~Ú. P =∞#∞+¨µÅ ™ê=∂lHõ Jã≤`Î åfiÅ∞
U „Hõ=∂ʼnõΩ ^•if™êÎÜ≥∂ P „Hõ=∂Å∞ xÜ«∞=∞|^Œú"≥∞ÿ#g HÍ=Ù,
Wëêì~å[ºOQÍ [iˆQg HÍ=Ù. ™ê=∂lHõ „ѨѨOK«O JkèHÍ~°O,
PkèѨ`«ºO, ^ÀÑ≤_ô, „ѨuѶ¨∞@# ã¨O|O^è•Å‰õΩ ^•ifã¨∞ÎOk. D
ã¨O|O^è•Å =Å¡ H˘O^Œ~°∞ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ J=HÍâßÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
=∞iH˘O^Œ~°∞ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ J=HÍâßÅ∞ x~åHõiOK«|_»`å~Ú. PÜ«∂
PK«~°}Å∞ KÕ¿ã =∞#∞+¨µÅ‰õΩ, PÜ«∂ =º=ã¨÷ʼnõΩ =∞^茺 LO_Õ ã¨OH˜¡+ì̈
qx=∞Ü«∞ Ѷ¨e`«OQÍ Wk [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D ã¨O|O^è•ÅÖ’ „Ѩu
^èŒ$==¸ J=`«e ^èŒ$"åxfl „ѨÉèÏq`«O KÕã¨∞ÎOk. XHõ¯ =∂@Ö’
K≥áêÊÅO>Ë ™ê=∂lHõ „ѨѨOK«O J<Õk ã¨OH˜¡+¨ì"≥∞ÿ# z‰õΩ¯=Ú_ç.
JO^Œ∞=Å¡<Õ ™ê=∂lHõ Ѩi}Ï=∂Å#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOK«_»O UHõHÍÅOÖ’ J`«º=ã¨~°=¸, Ju Hõ+ì̈=¸ ‰õÄ_®.
Wk D =∂@ K≥|∞`«∞#fl Ô~O_»∞ "ÕÅ ã¨O=`«û~°OÖ’ ZO`« Hõ+ì̈"≥∂,
1830ÅÖ’ ‰õÄ_® JO`Õ Hõ+ì̈O. P ã¨O=`«û~°O ZOÔQÖòû |i‡OQ∑Ǩ"£∞
Ѩ@ì}OÖ’ x=ã≤ã¨∂Î, P Ѩ@ì}OÖ’x HÍ~åö<åÅ∞, =ÚiH˜"å_»Å∞,
=∞ǨÉèí=<åÅ∞, PHõe, ã¨OH∆ÀÉèíO xO_ç# QÆO^Œ~°QÀàÏxfl J~°÷O
KÕã¨∞HÀ=_®xH˜, q=iOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞`«flO "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_»∞.
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
`«`«Êùe`«OQÍ 'k HõO_ç+¨<£û PѶπ k =i¯OQ∑ HÍ¡ãπ W<£ WOQÆ¡O_£— J<Õ
ѨÙãÎ̈HõO ~åâß_»∞. P Ѷ¨e`«OQÍ<Õ =∂~ü¯û 'HÍÑ≤@Öò— ~åâß_»∞.
'™ê=∂lHõ âߢ™êÎÅ `åufiHõ ^Œ$HõÊ^ä•xfl, ã¨Oq^è•<åxfl— Hõey
LO_»_»O JO>Ë Uq∞\˜? JO>Ë Uq∞@O>Ë, D H˜O^Œ K≥¿ÑÊ qaè#fl
~°OQÍÅ „Ѩâ◊flʼnõΩ ["å|∞Å∞ K≥ѨÊQÆÅQÆ_»O –
 ѨijÅ# – J<ÕHõ ~°HÍŠѨiâ’^èŒ<å ѨiHõ~åÅ#∞ "å_»∞HÀ=_»O
ZÖÏ? "å\˜x "å_»∞H˘x ^Œ$QÀæK«~åOâßÅ ã¨=¸Ç¨ÏO QÆ∞iOz
H˘xfl „Ѩuáê^Œ#ʼnõÄ, H˘xfl ã≤^•úO`åʼnõÄ ~å=_»O ZÖÏ?
 *Ï˝# ã≤^•úO`«O – =∞#O ÖË=<≥`ÕÎ „Ѩuáê^Œ#ʼnõΩ, ã≤^•úO`åʼnõΩ
ã¨=∞~°÷# KÕ‰õĈ~Û J#∞Éèí="å^Œ Ãã·^•úOuHõ ѨiQÆ}#Å#∞ ZÖÏ
LѨÜ≥∂yOKåe?
 JkèÉè∫uHõ Ѩ^Œúu – ^Œ$QÀæK«~åOâßÅ ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ q∞o`«"≥∞ÿ#
L#fl Jã≤`Î åfiÅ, „Hõ=∂Å #=¸<åÅ#∞ ZÖÏ q=iOKåe?
 ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈ *Ï˝# =º=ã¨÷ QÆ∞iOz# ã≤^•úO`«O – ™ê=∂lHõ
âߢãÎ̈ Ѩiâ’^èŒ# „ѨÜ≥∂[#O Uq∞@<Õ ÉèÏ=#. ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈
Ѷe¨ `åÅ∞ ZÖÏ LO_®Å<Õ ^•x QÆ∞iOz „Hõ=∞|^Œ"ú ∞≥ #ÿ J=QÍǨÏ#.
(g\˜x ã≤^•úO`åÅ∞ JO^Œ=∂? Éè∫uHõ „ѨѨOK«OÖ’ QÆ∞iÎOz#
x~åú~} ° Å ã¨=¸Ç¨ÏO JO^•=∂? QÆ}ÏOHõ ã¨∂„`åÅ∞ JO^•=∂,
=ÚYº"≥∞ÿ# ™ê=∂lHõ „Hõ=∂Å QÆ∞iOz "åºMϺ# Hõ^äŒ<åÅ∞
JO^•=∂, HÍ~°ºHÍ~°} ã¨O|O^è•Å „Ѩuáê^Œ#Å ã¨=¸Ç¨Å∞
JO^•=∂?)
ã¨Oq^è•<åxH˜ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰Ωõ =∂~ü¯û PÖ’K«#Å∞ QÍh,
KåÖÏ =∞Ok =∂i¯ûãπì ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈"Õ`«ÎÅ PÖ’K«#Å∞ QÍh D
„Ѩâfl◊ ʼnõΩ ["å|∞Å∞ K≥Ñʨ _®xH˜ „ѨÜ∞« ufl™êÎ~Ú. J~Ú`Õ, D ["å|∞Å∞
Jxfl\˜h HõÅ∞ѨىõΩ#flѨC_Õ =∞#‰õΩ ^•^•Ñ¨Ù ã¨OѨÓ~°"‚ ∞≥ #ÿ , ã¨O|^Œ"ú ∞≥ #ÿ
ã¨Oq^è•#O `«Ü«∂~°=Ù`«∞Ok.
=∂i¯û*ÏxH˜ K≥Ok# ™ê=∂lHõ âߢãΨ ÅHõ∆ ºO
™ê=∂lHõ âߢ™êÎxH˜ ã¨fiÜ«∞OQÍ =∂~ü¯û JO^Œ*Ëã≤# HÍ#∞HõÅ
^ŒQÆæ̂~ „áê~°Oaè^•ÌO. XHõ ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈"Õ`«ÎQÍ =∂~ü¯û ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl
„Ѩ^è•# ÅH∆ͺÅ∞ Uq∞\˜? Jx „ѨtflOK«∞HÀ=_»O J~°÷=O`«OQÍ
LO@∞Ok. PÜ«∞# „Ѩ^è•# Ãã·^•úOuHõ HÍ#∞Hõ ZHõ¯_» LOk. PÜ«∞#
Hõ$+≤ QÍh, P Hõ$+≤H˜ H˘#™êyOѨÙQÍ ™êy# ~°K#« Å∞ QÍh, ÃÑ@∞ì|_ç^•s
q^è•<åxH˜, K«i„`«‰Ωõ ã¨O|OkèOz# ã≤^•úO`åxfl JOk™êÎÜ∂« ? PÜ«∞#
Hõ$+≤Ö’ J#∞Éèí=O #∞Oz Ѩiâ’kèOK«QÆey#, xiÌ+ì̈ J#∞Éèí"åxH˜
ã¨O|OkèOz# ѨiHõÅÊ#Å∞ L<åflÜ«∂? PÜ«∞# Hõ$+≤ XHõ Ѩiâ’^èŒ<å
K«„\Ïxfl QÍh, Ѩiâ’^èŒ<å HÍ~°º„Hõ=∂xfl QÍh Wã¨∞ÎO^•? W\©=e
HÍÅOÖ’ ‰õÄ<£, ÅHõ\’ãπ WzÛ#@∞=O\˜ Ѩiâ’^èŒ<å K«„\Ïxfl PÜ«∞#
WKåÛ_®? Jã¨Å∞ =∂~ü¯û‰õΩ ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈ Ѩiâ’^èŒ<å J<Õ ã¨Ê+ì̈OQÍ
QÆ∞iÎOK«QÆey# ÉèÏ=# – QÆu`åi¯Hõ "å^Œ<å ã≤^•úO`«O – U^≥·<å
LO^•?
=∂~ü¯û PÖ’K«#Ö’¡x „Ѩ^è•# âߢã‘ÎÜ«∞ ÅH∆ͺÅ#∞ Hõhã¨OQÍ
K≥áêÊÅO>Ë, =∂Ô~¯\ò P^è•i`«, Pã≤ΠѨÙ<åkQÍ QÆÅ Pi÷Hõ =º=ã¨÷Ö’
„Ѩ^•è # =º=™ê÷Q`Æ « ÅHõ}
∆ ÏÅ∞ Uq∞\’ J#∞Éè=í O #∞Oz q=iOz
51
 <Õ~°∞Û‰õΩO^•O
K«∂Ѩ_»O PÜ«∞# ÅHõ∆ ºO. JÖψQ, J<ÕHõ ÃÑ@∞ì|_ç^•s ™ê=∂lHõ,
Pi÷Hõ =º=ã¨÷ÅÖ’ D =º=™ê÷QÆ`« ÅHõ∆}ÏÅ∞ U Kåi„`«Hõ „Hõ=∂ÅÖ’
~°∂á⁄O^•Ü≥∂ `≥eÜ«∞*ˇÑ¨Ê_»O ‰õÄ_® PÜ«∞# ÅHõ∆ ºO. PÜ«∞#
„Ѩ^è•#"≥∞ÿ# ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈ HÍ#∞Hõ 'HÍÑ≤@Öò—. P „QÆO^äŒO Kåi„`«Hõ
q=~°}, ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞ÿ# ™ê=∂lHõ q=~åÅ∞, =º=ã¨÷Å QÆ∞iOz, "å\˜
Ѩ~°º=ã¨<åÅ QÆ∞iOz "å^Œ#Å∞, QÆ}˜`« âߢãÎ̈O`À ‰õÄ_ç# ~å[H©Ü«∂~°÷
âߢãOΨ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "≥<Àfl HõÅQÆÅã≤áÈ~Ú# ™êO„^Œ=∞~Ú# ã¨"∞Õ ‡à◊# ~°K#«
Jk. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#Ѩ٠=º=ã¨Å÷ ∞ XHõ xiÌ+"ì¨ ∞≥ #ÿ L`«ÊuÎ q^è•<åxfl
Hõey L<åflÜ«∞x, D L`«ÊuÎ q^è•<åxH˜ XHõ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# Kåi„`«Hõ
`«~°¯O L#fl^Œx =∂~ü¯û #=∂‡_»∞. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#Ѩ٠=º=™ê÷QÆ`«
ã¨O^Œ~åƒùxH˜ Ö’|_ç `«=∞ rq`åÅ∞ QÆ_ç¿Ñ ™ê^è•~°} ѨÙ~°∞+¨µÅ∂,
¢ã‘ÎÅ∂ `«=∞ =ºHÎ̃QÆ`« rq`«OÖ’#∂, L`«ÊuÎ rq`«OÖ’#∂ ã¨Oã¨÷Å∂,
ã¨OѶ¨∂Å∂, áêsìÅ∂ =O\˜ qq^èŒ ã¨Oã¨÷ÅÖ’#∂ qaè#fl"≥∞ÿ# áê„`«Å∞
áÈ+≤™êÎ~Ú. J=hfl Hõeã≤ ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ XHõ qâßÅ ™ê÷~Ú =∂~°∞ÊÅ
„Hõ=∂ʼnõΩ ^•if™êÎ~Ú. ÃÑ@∞ì|_ç^•s Jaè=$kúÖ’ =º=™ê÷QÆ`«
^Œ$âߺxH˜ TÇ≤ÏOK«^Œy# Ѩi}Ï=∂ÖË=O>Ë, ÃÑ@∞ì|_ç ã¨OK«Ü«∞#ѨÙ
„Hõ=∂Å∞. ™êOˆHuHõ =∂~°∞ÊÅ `«fii`åaè=$kú. ã¨=∂[O =~åæÅ∞QÍ
qÉèlí OK«|_»_O» . ™ê=∂lHõ ~°∂á⁄O^Õ =º‰õΩÅÎ ∞ PÜ«∂ xiÌ+ì̈ =º=ã¨Å÷
֒ѨŠTÇ≤ÏOK«QÆey# Ѩ^Œú`«∞ÅÖ’<Õ „Ѩ=i™êÎ~°∞. JO^Œ∞=Å¡
[~°QÆÉ’ÜÕ∞ ™ê=∂lHõ Ѩi=~°Î<å „Hõ=∂xfl J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_»O,
q=iOK«_O» ™ê^躌 =∞=Ù`«∞Ok. JO>Ë, L`«ÊuÎ ™ê^è<Œ åÅ g∞^Œ =ºH˜QÎ `Æ «
Ü« ∂ [=∂#ºO, "Õ ` « # „â◊ = ∞ LO_Õ =º=㨠÷ Å `« ~ å¯xfl J~° ÷ O
KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û#x, D `«~¯° O U Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ ^•ifã¨∞OÎ ^À J<Õfi+≤OK«
=K«∞Û#x J#∞HÀ=_»"Õ∞ =∂~ü¯û ÅH∆ͺ֒ XHõ\ ˜. JO>Ë, =∂~ü¯û
™ê=∂lHõ âߢã¨Î ~°K«#Å#∞ ã¨iQÍæ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åÅO>Ë "å\˜Ö’
qaè#fl PÖ’K«<å ^èÀ~°}∞Å∞<åflÜ«∞h, q=~°}Ï #=¸<åÅ∞<åflÜ«∞h,
Kåi„`«Hõ "åºMϺ<åÅ∞<åflÜ«∞h, J=hfl ã¨∂÷ÅOQÍ XHõ Kåi„`«Hõ,
™ê=∂lHõ Ѩi=~°Î# J<Õ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ ã¨∂„`«O H˜O^Œ ѨxKÕ™êÎÜ«∞h
J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe.
WÖÏ "åºMϺxOz#ѨC_»∞ ™ê=∂lHõ âߢ™êÎʼnõΩ =∂~ü¯û KÕã≤#
^ÀǨÏ^ŒO ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#Ѩ٠ã¨O|^Œú"≥∞ÿ#, ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# ã≤^•úO`«O
J<Õ ^•xHõ#fl aè#fl"≥∞#ÿ J~°O÷ =ã¨∞OÎ k. PÜ«∞# ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O
J<Õk XHõ ™ê=∂lHõ ^èŒ~°‡O Jx QÆ∞iÎOz ^•x QÆ∞iOz# J=QÍǨÏ#
W™êÎ_»∞. HÍx, P J=QÍǨÏ##∞ U"À <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ „áêuѨkHõÅ g∞^Œ
q=iOK«QÆey# ÖÏOKè«#„áêÜ«∞"≥∞ÿ#, QÆ}˜`« âߢã¨ÎѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ#
ã≤^•úO`«OQÍ q=iOK«_®xH˜ ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ aè#flOQÍ P
J=QÍǨÏ#Ö’ =º=ã¨÷Å QÆ∞iOz, Pi÷Hõ ã¨O|O^è•Å QÆ∞iOz ‰õΩkOK«
_®xH˜ gÅ∞ÖËx Ѩ^ŒúuÖ’ ™ê=∂lHõ q=~°}, Kåi„`«Hõ "åºMϺ#O,
JO`« ÖÏOKè«#„áêÜ«∞O HÍx "å^Œ<å Ѩ^Œúu Wq∞_ç L<åfl~Ú.
=∞i =∂~ü¯û ~°K#« Ö’¡ Hõhã¨O ™ê=∂lHõ âߢãΨ Ѩiâ’^è#Œ QÆ∞iOz
ã¨O|^Œ"ú ∞≥ #ÿ ã≤^•úO`«"∞≥ <ÿ å LO^•? HõzÛ`«OQÍ =∂~ü¯û W`«~° Kåi„`«H,õ
™ê=∂lHõ Ѩiâ’^茉õΩʼnõΩ ѨiHõÅÊ#Å HÀã¨O ZHõ¯_» "≥`«HÍÅ<Õ
q+¨Ü«∞OÖ’ =∂~°æ^Œ~°≈HõOQÍ LO\Ï_»∞. JO>Ë, =∂~ü¯û ã¨fiÜ«∞OQÍ
™êyOz# Ѩiâ’^èŒ#Ö’<Õ =∂i¯ûãπì 'Ѩiâ’^èŒ<å Ѩ^Œúu— H˜ xiÌ+¨ì
=¸ÖÏÅ∞ L<åfl~Ú. D Ѩiâ’^èŒ<å Ѩ^ŒúuÖ’ J<ÕHõ JOâßÅ∞<åfl~Ú.
52 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ Jk Éè∫uHõ"å^ŒO`À ‰õÄ_ç#k. JO>Ë, Jk L`«ÊuÎ
â◊‰õΩÎÅ g∞^Œ, L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•Å g∞^Œ ˆHO„nHõiã¨∞ÎOk. JÖψQ
™êÇ≤Ï`«ºO, ã¨O㨯 $u, <åºÜ«∞âߢãÎ̈O =O\˜ ™ê=∂lHõ x~å‡}ÏÅ Hõ#fl
™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O, JkèHÍ~°O J<Õq =∞øeHõ"≥∞ÿ#=x K≥|∞`«∞Ok.
D Ѩ^Œúu Kåi„`«Hõ Ѩi=~°Î#Ö’ =~°æO, =~°æáÈ~å@O J`«ºO`«
=ÚYº"≥∞ÿ#=x K≥|∞`«∞Ok. JÖψQ =∞#O x=ã≤ã¨∞Î#fl ™ê=∂lHõ
=º=ã¨÷Å QÆ∞iOz =∞# J=QÍǨÏ#Ö’ ÉèÏ=*ÏÅO, `«Ñ¨C_»∞ K≥·`«#ºO
=Ç≤ÏOKÕ áê„`« QÆ∞iOz Jk *Ï„QÆ`«Î =Ç≤Ïã¨∞ÎOk. z=iQÍ K«i„`«Ö’
U ã¨=∞Ü«∞OÖ’<≥·<å J@ì_»∞QÆ∞# L#fl =~åæÅ ^Œ$HõÊ^äŒO Ѩ@¡ Jk
„Ѩ`ÕºHõ „â◊^Œú =Ç≤Ïã¨∞ÎOk.
=∞i QÆu`«~°¯O ã¨OQÆu, ÃÇÏÔQÖò LѨÜ≥∂yOz# QÆu`«~å¯xfl
`«ÅH˜O^Œ∞Å∞ KÕ™ê#x =∂~ü¯û K≥ÑÊ≤ # ã¨∞„Ѩã^≤ úŒ "åºYº ã¨OQÆu Uq∞\˜?
=∂~ü¯û QÆ∞iOz "åºMϺxOz# J<ÕHõ =∞Ok "Õ∞^è•=ÙʼnõΩ aè#flOQÍ
PÜ«∞# PÖ’K«#Ö’¡ QÆu`åi¯Hõ ã¨∂„`åÅ∞ Ju `«‰õΩ¯= áê„`«
=Ç≤ÏOKåÜ«∞x <Õ##∞‰õΩO\Ï#∞. PÜ«∞# Ѩiâ’^èŒ<å Ѩ^ŒúuÖ’ QÆu
`åi¯Hõ ã¨∂„`åʼnõΩ Jã¨Å∞ áê„`Õ ÖË^Œx <Õ##∞‰õΩO\Ï#∞. =º=™ê÷`«‡Hõ
=∂~°∞ÊÅ QÆ∞iOz KÕã≤# L#fl`« ™ê÷~Ú Ñ¨iHõÅÊ#Ö’ =∂„`«"Õ∞ QÆu
`åi¯Hõ ã¨∂„`åÅ áê„`« LOk. =º=ã¨÷ʼnõΩ TÇ≤ÏOK«x, L^ÕÌtOK«x
Ѩ~°º=™ê<åÅ∞ ‰õÄ_® LO_»=K«∞Û#x, XHÀ¯™êi =∂~°∞ÊÅ „Hõ=∂Å#∞
xˆ~ÌtOKÕ =º=ã¨÷ŠѨÙ<å^Œ∞Å#∞ ‰õÄ_® Hõ^ŒÅÛQÆÅ â◊HÎ̃ P =∂~°∞ÊÅ
„Hõ=∂ʼnõΩ LO_»=K«∞Û#x, Kåi„`«Hõ „Hõ=∂ÅÖ’ '"≥~· ∞° ^蕺Å∞— LO\ÏÜ«∞x
D QÆu`åi¯Hõ ã¨∂„`åÅ∞ K≥|∞`å~Ú. J~Ú`Õ D ã¨∂„`åÅ∞ W`«~°
"Õ∞^è•=ÙÅ∞ K≥Ñ≤Ê# "å\˜Hõ#fl xQÆ∂_è»"≥∞ÿ#"Õg∞ HÍ=Ù. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ,
=ºH˜QÎ `Æ « „ѨÜ∂≥ [<åʼnõÄ, ™ê=¸Ç≤ÏHõ „ѨÜ∂≥ [<åʼnõÄ =∞^躌 "≥~· ∞° ^躌 O
LO@∞O^Œx =∂OHõ~ü FÖˇû<£ HõxÃÑ\Ïì_∞» . „Hõ=∞|^ŒOú QÍ ZOÑ≤Hõ „Ѩ„H˜Ü∞«
LO_»_»O J™ê^茺=∞x ÔH<≥`ü P~À ~°∞A=Ù KÕâß_»∞. áÈ\© xO_ç#
=∂Ô~¯\òÅÖ’ ã¨=∂Kå~° Jã¨=∞`«∞ź`« =Å¡ ZO`« ^•~°∞}"≥∞ÿ#
Ѩ~°º=™ê<åÅ∞ LO\ÏÜ≥∂ *Ï~ü̊ PHõ~ü ֒Ѷπ qâı¡+≤OKå_»∞. J#∞^ÕÌâ◊
ѨÓ~°fiHõ Ѩ~°º=™ê<åÅ QÆ∞iOz, =ºuˆ~Hõ Ѷ¨e`åÅ QÆ∞iOz ™ê=∂lHõ
âߢãÎ̈ Ѩiâ’^èŒ# Z<Àfl H©ÅHõ"≥∞ÿ# qâı¡+¨}Å∞ KÕã≤Ok. =∂~ü¯û ~°K«#Ö’¡
‰õÄ_® QÆu`åi¯Hõ ã¨∂„`åÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ áê„`« W^Õ.
QÆ`« W~°"≥· ã¨O=`«û~åÅÖ’ =∂i¯ûÜ«∞<£ ™ê=∂lHõ âߢãÎ̈OÖ’
x~å‡}Ï`«‡Hõ"∞≥ #ÿ Hõ$+≤ JO`å 'ˆ~+¨#Öò Kå~Úãπ =∂i¯û[O— (¿ÇÏ`«∞|^Œú
ZOÑ≤Hõ „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ ^Œx K≥¿ÑÊ =∂i¯û[O âßY) K«„@O ֒ѨÖË [iyOk.
ZÖòãì̈~ü, ~À=∞~ü, „ɡ#fl~ü, „ÃÑ*ò"À~ü㑯 =O\˜ ~°K«~Ú`«Å∞ =∂i¯ûãπì
Kåi„`«Hõ qâı¡+¨}Å#∞, J~°÷âߢãÎ̈OÖ’x ˆ~+¨#Öò Kå~Úãπ ã≤^•úO`åxfl,
#∂`«# =º=™ê÷ "å^•xfl HõÅQÆÅѨ_®xH˜ „ѨÜ∞« uflOKå~°∞. ÃÑ@∞ì|_ç^•s
q^è•#O J<Õ xiÌ+ì̈ =º=™ê÷ <ÕѨ^䌺OÖ’<Õ „Ѩu =∞x+≤ ¿ÇÏ`«∞|^ŒúOQÍ
=º=ǨÏi™êÎ~°<Õ „áêuѨkHõÃÑ·#<Õ, ^ÀÑ≤_ô QÆ∞iOz, =~°æO QÆ∞iOz,
ÃÑ@∞ì|_ç^•s ^èÀ~°}∞Å QÆ∞iOz =∂i¯ûãπì x~åú~°}ʼnõΩ ~å=_»O
™ê^躌 =∞x D ~°K~« Ú`«Å∞ K«∂áê~°∞. ^•xfl |\˜ì =∂i¯ûÜ«∞<£ qâı+¡ }¨ Å
HÍ#∞HõÅÖ’x ™ê~åOâ◊O q+¨Ü«∞Ѩ~°"≥∞ÿ#^Õ `«Ñ¨Ê ã¨Oq^è•<åxH˜
ã¨O|OkèOz#k HÍ^Œx `ÕÅ∞`«∞Ok. JO>Ë, =∂i¯û[O ™ê=∂lHõ
„ѨѨOK«O QÆ∞iOz# H˘xfl x~åú~°}Å ã¨=¸Ç¨Ï"Õ∞ `«Ñ¨Ê, XHõ „Ѩ`ÕºHõ
Ѩiâ’^èŒ<å ÉèÏ=#‰õΩ ã¨∂zHõ HÍ^Œ∞.
(WOHÍ LOk) g
 ^ÕjÜ«∞O
Ñ„ [
¨ Å HõO>Ë ÃãÖòáȶ <Õ¡ JkèHOõ
ÃãÖòáȶ <£ HÍÖò̂~@¡ `«yOæ ѨÙ, ÃãÖòáȶ <£ ǨºO_£ Ãã@∞¡ JO^Œ∞ÉÏ@∞
^è~Œ Ö° ’¡ LO_»_O» `À ^ÕâO◊ Ö’x <åÅ∞QÆ∞ "≥∞„\’ #QÆ~åÅ∞ _èbç ,¡ =ÚO|~Ú,
H˘ÖòHõ`«, K≥#fl~ÚÅÖ’ #QÆ~åÅÖ’x [<åÉèÏ HõO>Ë ÃãÖòá¶È<£ Hõ<≥Hõ∆#∞¡
JkèHõOQÍ L<åfl~Ú. Wk QÆ`« Ѩ<≥flO_»∞ <≥ÅÅ QÆ}ÏOHÍÅ#∞ |\˜ì
`≥Å∞™ÈÎOk. „ѨÑO¨ K«OÖ’x ÃÑ^ŒÌ #QÆ~åÖˇ#· #∂ºÜ«∂~ü¯, ÅO_»<,£ áêiãπ,
\’HÀº, ǨOQ∑HÍOQ∑ =O\˜ "å\˜ ã¨~ã° #¨ D <åÅ∞QÆ∞ #QÆ~åÅ∞ KÕ~å~Ú.
^Õâ◊OÖ’ J`«ºkèHõOQÍ K≥#fl~Ú 143 âß`«O`À "≥Ú^Œ\ ˜™ê÷#OÖ’
LO_»QÍ, P `«~°∞"åu ™ê÷<åÖ’¡ _èçb¡ 138 âß`«O, =ÚO|~Ú 112
âß`«O, H˘ÖòHõ`« 102.4 âß`«OQÍ L<åfl~Ú..
=∞}˜ÑÓ¨ ~üÖ’ Éè^
„í `
Œ å ^ŒàÏÅ∞
=∞}˜ÑÓ¨ ~üÖ’ ™êÜ«Ú^èŒ ^ŒàÏÅ JHõ$`åºÅ#∞ =ºuˆ~H˜ã∂¨ Î S~å"£∞
+¨i‡àÏ Kå#∞ KÕѨ\ ì̃# x~åǨ~° nHõ∆‰õΩ #=O|~ü 2`À `˘q∞‡^Õà◊√¡
ѨÓ~°Ü
Î ∂« º~Ú. =∞}˜ÑÓ¨ ~üÖ’ ™êÜ«Ú^èŒ |ÅQÍʼnõΩ „Ѩ`ºÕ Hõ JkèHÍ~åÅ#∞
HõeÊã¨∂Î Éèí„^Œ`å ^ŒàÏÅ „Ѩ`ÕºHõ JkèHÍ~åÅ K«@ìO (UZѶπZãπÑ‘U)
*Ïs KÕâß~°∞. nx „ѨHÍ~°O ZÖÏO\˜ J#∞=∞u ÖˉõΩO_® Éèí„^Œ`å
^ŒàÏÅ∞ ™È^•Å∞ KÕѨ@ì=K«∞Û, JÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞=K«∞Û, J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ
HÍÖËÛÜ«∞=K«∞Û. P „Hõ=∞OÖ’ WOá¶êÖòÖ’x +¨i‡à◊ x=ã≤OKÕ „áêO`«OÖ’
J™ÈO Ô~·Ñ¶≤Öòû |ÅQÍÅ∞ 10 =∞Okx HÍeÛK«Oáê~Ú. nO`À D
K«\Ïìxfl ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂ÅO@∂ +¨i‡à◊ x~°ã¨#‰õΩ kQÍ~°∞.
ÉË+~¨ `
° ∞« K«~Û° ʼnõΩ ã≤SÑ≤ q[˝ÑÎ≤
#HõûÖòû „áêÉèÏq`« ~å„ëêìÖ’¡ „w<£ÇϨ O\ò ¿Ñ~°∞`À Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fiO
KÕã∞¨ #Î fl ^•_çx áœ~°ÇϨ ‰õΩ¯Å HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞, q^•º"Õ`ÅΫ `À ‰õÄ_ç# ã≤\[˜ <£û
Wh+≤ÜÕ∞\˜"£ Ѷ¨~ü Ñ‘ãπ (ã≤SÑ≤) J<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨Oã¨÷ `«Ñ¨C|\ì̃Ok.
#HõûÖòû „áêO`åÖ’¡x „Ѩ[Å ã¨=∞㨺ʼnõΩ âßOuÜ«Ú`« Ѩiëê¯~°O
Hõ#∞Q˘<åÅO>Ë „ѨÉèí∞`«fiO "≥O@<Õ ^•_»∞ʼnõΩ ã¨fiã≤÷ѨeH˜ #HõûÖòû`À
ÉË+¨~°`«∞ K«~°ÛÅ∞ [~°áêÅx ã¨∂zOzOk.
=∞`« Ѷ∞¨ ~°¬} xOk`«∞ʼnõΩ *ˇÅ
· ∞tHõ∆
Xi™êûÖ’x H˘O^èŒ=∂Öò lÖÏ¡Ö’ ™êfiq∞ ÅHõ∆ ‡}Ï#O^Œ
ǨÏ`åº#O`«~O° [iy# =∞`«Ñ∞¨¶ ~°¬}Ö’¡ "≥∂@∞=∞Ǩ „QÍ=∞OÖ’ "≥∞<ÿ åi\©
=~åæxH˜ K≥Ok#"åi Wà◊¡‰õΩ PO^Àà◊#HÍ~°∞Å∞ xѨCÃÑ\Ïì~°∞.
QÆ$ǨÏ^ŒÇ¨Ï<åÅ ˆHã¨∞#∞ qKåiOz# á¶êãπì„\ÏH± HÀ~°∞ì <åºÜ«∞=¸iÎ
[ã≤ìãπ ã≤P~ü ^•ãπ D ˆHã¨∞#∞ qKåiOzOk. D ˆHã¨∞Ö’x 14 =∞Ok
xOk`«∞Ö’¡ a*ˇÑ≤ ZOZÖòZ`À ã¨Ç¨ =∞~À P~°∞QÆ∞iÃÑ· ™êH∆ͺÅ∞ ÖËx
HÍ~°}OQÍ "åix q_»∞^ŒÅ KÕã¨∂Î q∞QÆ`å Zxq∞k =∞OkH˜ <åÅ∞ˆQà◊¡
Hõiî# HÍ~åQÍ~° tHõ∆ qkèã¨∂Î ™ê÷xHõ HÀ~°∞ì f~°∞Ê K≥Ñ≤ÊOk.
ÉÏkè`∞« ~åe ™êHõº∆ O KåÅ∞
J`åºKå~°O ˆHã¨∞Ö’ xOk`«∞_çx tH˜∆OK«_®xH˜ ÉÏkè`«∞~åe
™êHõ ∆ ºO 㨠i áÈ`« ∞ O^Œ x , JO^Œ ∞ ‰õ Ω =∞ixfl ™êH∆ Í º^è • ~åÅ#∞
ã¨=∞iÊOKåeû# J=ã¨~O° ÖË^xŒ _èbç ¡ ÃÇÏ· HÀ~°∞ì ¿Ñ~˘¯Ok. S^Õà¡◊ ÉÏeHõÃÑ·
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
J`åºKå~°O ˆHã¨∞Ö’ xOk`«∞_»∞ ~åA‰õΩ lÖÏ¡ ÃãÃ+<£û [_£̊ Ñ≤.Zãπ.
`Õl ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ì WzÛ# qq^èŒ ˆHã¨∞Å#∞ L@OH˜ã¨∂Î 'ÉÏkè`«∞~åex
=∞ixfl ™êH∆ͺÅ∞ HÀ~°_»O P"≥∞#∞ J==∂xOK«_»"Õ∞#—x J<åfl~°∞.
D ˆHã¨∞Ö’ ~åA‰õΩ HÀ~°∞ì Hõiî# rq`« Mˇ·^Œ∞ qkèOzOk.
=¸_»∞ ~å„ëêìÖ’¡x ZxflHõŠѶe¨ `åÅ∞
=∞Ǩ~åR, ǨÏ~åº<å, J~°∞}ÏK«Öò „Ѩ^Õâò ~å„ëêìÅ âßã¨#
ã¨Éíè ZxflHõÖ’¡ HÍO„ÔQãπ áêsì QÔ ezOk. „ѨÉ∞íè `åfiÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕãO≤ k.
=∞Ǩ~åRÖ’ HÍO„ÔQãπ–Z<£ã≤Ñ≤Å ‰õÄ@q∞ =~°∞ã¨QÍ =¸_À™êi
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛOk. "≥Ú`«ÎO 288 ™ê÷<åʼnõΩQÍ#∞ HÍO„ÔQãπ 82,
Z<£ã≤Ñ≤ 62 ã‘@∞¡ ÔQÅ∞K«∞‰õΩ<åfl~Ú. a*ˇÑ≤–t=¿ã# ‰õÄ@q∞H˜ 90
™ê÷<åÅ∞ ÅaèOKå~Ú. ǨÏ~åº<å =ÚYº=∞O„uQÍ Éèí∂Ñ≤O^Œ~üã≤OQ∑
Ǩ˙_® Ô~O_À™êi ZxflHõÜ«∂º~°∞. ǨÏ~åº<åÖ’ "≥Ú`«ÎO 90 âßã¨#ã¨Éèí
™ê÷<åʼnõΩ [iy# ZxflHõÖ’¡ HÍO„ÔQãπ 40 ã‘@#¡ ∞ ™êkèOz# ÃÑ^ŒáÌ êsìQÍ
LOk. SZ<£ZÖò_ç 31, a*ˇÑ≤ 4 KÀ@¡ ÔQÅ∞á⁄O^•~Ú. J~°∞}ÏK«Öò
„Ѩ^Õâò =ÚYº=∞O„uQÍ ^Às˚ YO_»∂ Ô~O_À™êi =ÚYº=∞O„uQÍ
ZxflHõÜ«∂º~°∞. "≥Ú`«ÎO 60 ™ê÷<åʼnõΩ [iy# ZxflHõÖ’¡ HÍO„ÔQãπ 42
ã‘@¡#∞ ™êkèOzOk.
w„ <£ÇϨ O\ò qѶÅ
¨ O HÍHõ`Ñ« ʨ ^∞Œ
Hˆ O„^Œ ǨϟOâßY `«ÅÃÑ\ì̃# PѨˆ~+¨<£ „w<£Ç¨ÏO\ò qѶ¨ÅO
HÍHõ `«Ñ¨Ê^Œx ѨO*ÏÉò =∂r _çlÑ≤ ÔH.Ñ≤.Zãπ. yÖò `≥ǨÏÖϯ Ѩ„uHõ`À
XHõ WO@~°∂fi ºÖ’ "≥Å¡_çOKå~°∞. D áÈ~°∞Ö’ Pk"åã¨∞ÖË Z‰õΩ¯"Õ
#+¨ìáÈ`å~°x ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ Pk"åã¨∞ʼnõΩ J_»q ÃÑ·
Ü«∂[=∂#º ǨωõΩ¯ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ =∂~åæÅ∞ J<Õfi+≤OK«_»O ÖË^Œ<åfl~°∞.
J^Õ q^èŒOQÍ =∂"À~Úã¨∞ìÅÃÑ· Ãã·xHõ K«~°º KÕѨ\ÏìÅ#fl „ѨÉèí∞`«fi
x~°‚Ü«∂xfl Ö’H±ã¨Éèí =∂r ã‘ÊHõ~ü ~°cˆ~ ‰õÄ_® XHõ „ѨHõ@#Ö’
`«Ñ¨C|\Ïì~°∞.
=∞# P~ÀQƺ Éè^
„í `
Œ « ^•~°∞}O
<ÀɡÖò |Ǩï=∞u „QÆÇÏ‘ `«, Pi÷H"õ `Õ Î« J=∂~°ºÎ ¿ã<£ =ÚO|~ÚÖ’
JHÀì|~ü 23# XHõ HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ =∂\Ï¡_∞» `«∂, '=∞#^ÕâO◊ Ö’ „áê^äqŒ ∞Hõ
™ê÷~ÚÖ’ P~ÀQƺ Éèí„^Œ`å K«~°ºÅ∞ KåÖÏ ^•~°∞}OQÍ L<åflÜ«∞h,
„Ѩ[ʼnõΩ WѨC_»∞ JOkã¨∞#Î fl "≥^· ºŒ ¿ã=Å∞ ã¨iáÈ=h J<åfl~°∞. „áê^äqŒ ∞Hõ
™ê÷ ~ ÚÖ’ "≥ · ^ Œ º ¿ã=Å∞ JOkOKÕ q+¨ Ü « ∞ OÖ’ =∞# ^Õ â ◊ O
J^èŒ=∞™ê÷#OÖ’<Õ LO^Œ<åfl~°∞.
=∞^è∞Œ HÀ_® J„H=õ ∂Å∞
*Ï~°öO_£ =∂r =ÚYº=∞O„u =∞^èŒ∞HÀ_® QÆ#∞Å J„Hõ=∂Å∞,
Jqhu |Ü«∞@Ѩ_®¤~Ú. XHõ ™ê=∂#º Pk"åã‘ ‰õΩ@∞O|OÖ’ ѨÙ\ì̃,
~å[H©Ü«∂ÅÖ’H˜ „Ѩ"ÕtOKå~°∞. =ÚYº=∞O„u JÜ«∂ºHõ Jqhu,
J„Hõ=∂ʼnõΩ áêÅÊ_ç <åÅ∞QÆ∞ "ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å "Õ∞~°‰õΩ Pã¨∞ÎÅ∞
‰õÄ_»Éˇ\Ïì~°∞. =∞^èŒ∞ HÀ_® ^Õâ◊OÖ’<Õ H͉õΩO_®, q^ÕâßÅÖ’ J<ÕHõ
~°∂áêÖ’¡ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÃÑ\Ïì~°∞. „Ѩã¨∞Î`«O D L^ŒO`«O ÃÑ· qKå~°}
[~°∞QÆ∞`ÀOk. g
53

ÉÏQÍÌ^Ö
£ ’ P`å‡Ç¨ïu ^•_ç
W~åH± ~å[^è•x ÉÏ^•ÌQ∑Ö’ JHÀì|~ü 25# [iy# P`å‡Ç¨ïu
^•_çÖ’ 130 =∞OkH˜ ÃÑ·QÍ K«xáÈÜ«∂~°∞. S^Œ∞ =O^ŒÅ =∞OkH˜
ÃÑ·QÍ QÍÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. ÉÏQÍÌ^£ „áêOfÜ«∞ áêÅ<å HÍ~åºÅÜ«∞O ^ŒQÆæ~°
L#fl =∞#∂û~ü Ǩϟ@Öò, <åºÜ«∞ =∞O„u`«fi âßY HÍ~åºÅÜ«∞O ã¨g∞ѨO
¿ÑÅ∞_»∞ Ѩ^•~å÷Å`À xO_ç# HÍ~°¡`À P`å‡Ç¨ïuH˜ áêÅÊ_®¤~°∞.
=ÚYºOQÍ „ѨÉèí∞`«fi HÍ~åºÅÜ«∂#∞ ÅHõ∆ ºO KÕã¨∞H˘x D ^•_»∞ʼnõΩ
áêÅÊ_®¤~°∞. D ^•_çÖ’ „Ѩ^è•x HÍ~åºÅÜ«∞O`Àáê@∞ J"≥∞iHÍ ^Ò`«º
HÍ~åºÅÜ«∞O ‰õÄ_® =∞Ô~<Àfl HÍ~åºÅÜ«∂Å∞ ^≥|ƒu<åfl~Ú.
~Ô O_À™êi J^躌 ‰õΩ∆ _çQÍ Hõ~å˚Ü∞ü
Já¶ê…x™ê÷<£ J^茺‰õ∆Ω_çQÍ Ç¨Ïg∞^£ Hõ~å˚Üü∞ Ô~O_À™êi
JkèHÍ~åÅ∞ KÕÑ\¨ Ïì~∞° . #=O|~ü 19# HÍ|∂ÖòÖ’x J^躌 Hõ∆ Éè=í #OÖ’
Hõ~å˚Üü∞ J^茺‰õ∆Ω_çQÍ „Ѩ=∂} ã‘fiHÍ~°O KÕâß~°∞. PÜ«∞#`Àáê@∞
Láê^茺‰õ∆ΩÅ∞QÍ =∞ǨÏ=∞‡^£ á¶êÇ≤Ï"£∞, J|∞ÌÖò HõsO YbbÅ∞ ‰õÄ_®
„Ѩ=∂} ã‘fiHÍ~°O KÕâß~°∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ *ÏfÜ«∞ ã¨"≥∞ÿHõº`«`À
#_çKÕ „ѨÉ∞íè `åfixfl U~åÊ@∞ KÕ™êÎ#x Hõ~å˚Ü∞ü J<åfl~°∞. =KÕÛ J~Ú^ÕàÖ¡◊ ’
^Õâ◊ Éèí„^Œ`å ÉÏ^茺`«Å#∞ L`«Î~° J\Ï¡O\˜H± ^ÕâßÅ ‰õÄ@q∞ (<å\’)
#∞Oz `«=∞ ™êÜ«Ú^èŒ |ÅQÍÅ∞ JO^Œ∞‰õΩO\ÏÜ«∞x `≥eáê~°∞. „ѨuѨH∆õ
JÉèíºi÷ J|∞ÌÖÏ¡ J|∞ÌÖÏ¡#∞ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ KÕ~åÅx Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞.
áêH˜™ê÷<Ö
£ ’ =∂~°}Ǩϟ=∞O
áêH˜™ê÷<£ P`å‡Ç¨ïu ^•_»∞Å`À cèuÅ∞¡`ÀOk. J<ÕHõ
#QÆ~åÅÖ’ [iy# P`å‡Ç¨ïu ^•_»∞Å∞, ÉÏO|∞ ^•_»∞ÅÖ’ f„="≥∞ÿ#
„áê}, Pã≤Î #+¨Oì ã¨OÉèqí OzOk. áêH˜™ê÷<£ Ãã<· åºÅ∞ KÕã∞¨ #Î fl ^•_»∞ʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ `åe|<£Å∞ WÖÏ ÉèíÜ≥∂`åÊ`«O ã¨$+≤ìã¨∞Î<åfl~°∞. „ѨÉèí∞`«fi
Éè=í <åÅ∞, Ããx· Hõ ™ê÷=~åÅ∞, ¢ÃÑ"· \Õ ò Pã¨∞ÅÎ ∞, „áê~°<÷ å ã¨Ö÷ ÏÅ∞, „Ѩ=ÚY
Ǩϟ@Å∞¡, ‰õÄ_»à◊√¡, q^•º ã¨Oã¨÷Å∞ WÖÏ Jxfl „Ѩ=ÚY „áêO`åÅ∂,
[#"å㨠‰õÄ_»à◊¡Ö’ ÉÏO|∞ ^•_»∞Å∞, P`å‡Ç¨ïu ^•_»∞Å`À f„=
„áê}, Pã≤Î #+ì̈O HõÅQÆ*Ëã¨∞Î<åfl~Ú.
<ÕáêÖòÖ’ =∂"À~Úã¨∞Å
ì x~°ã#¨
<ÕáêÖòÖ’x ã¨OH©~°‚ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∂"À~Úãπì
x~°ã¨#HÍ~°∞Å∞ ~åºb x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. MÏ@‡O_»∞Ö’x „ѨÉèí∞`«fi
HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ ˆHO„^Œ"≥∞ÿ# ã≤OѶπ∞ ^Œ~åƒ~ü#∞ #=O|~ü 12# ÅHõ∆ÖÏk
JO^Œin q*Ï˝#O – 1
"≥Å : ~°∞. 70
54 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O
=∞Ok =∂"À~Úãπì x~°ã¨#HÍ~°∞Å∞ ÉèÏs ~åºb x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. D
~åºbH˜ =∂"À~Úãπì J„QÆ<Õ`« ѨÙ+¨ÊHõ=∂Öò ^ŒÇ¨ÏÖò „ѨK«O_», =∞~À
J„QÆ<`Õ « "≥∂ǨÏ<£ "≥^· ºŒ H˜~<° £ <åÜ«∞Hõ`fi« O =Ç≤ÏOKå~°∞. 'áœ~° PkèÑ`¨ º« O
HÀã¨O, ã¨OH©~°‚ „ѨÉèí∞`åfixfl QÆ^≥Ì kOK«_®xH˜ `å=Ú „ѨKå~°O
KÕã∞¨ <Î åfl=∞x, "Õ∞O x["≥∞#ÿ „Ѩ*ÏѨiáêÅ# ™êkèOKåÅ#∞‰õΩO@∞<åflO—
Jx "≥·^Œº H˜~°}O `«# =∞^ŒÌ`«∞^•~°∞Å`À J<åfl~°∞. D ~åºb „ѨK«O_»,
"≥·^Œº H˜~°}üÅ`Àáê@∞ ÉÏ|∂ ~å"£∞ Éèí\Ïìi, <å~åÜ«∞} HÍl „âı+ª̈,
ã≤.Ñ≤. QÆA~°,¡ Hõ$+¨|‚ ǨÏ^Œ∂~ü =∞ǨÏ~ü =O\˜ W`«~° ã‘xÜ«∞~ü =∂"À~Úãπì
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ <Õ`«$`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞. „ѨÉèí∞`«fiO Ãã„Hõ>ËiÜ«∞\ò K«∞@∂ì
ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# áÈbã¨∞ |ÅQÍÅ#∞ "≥ÚǨÏiOz =∂"À~Úã¨∞ìÅ#∞
J_»∞¤HÀ=_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOzOk.
=∞OK«∞Ö’ K≥<· å
K≥<· åÖ’ =∞OK«∞ `«∞áê#∞ cÉèí`«ûO ã¨$+≤ì™ÈÎOk. L`«Î~° K≥·<åÖ’
D =∞OK«∞ `«∞áê#∞ =Å¡ #ÅÉè̌· =∞OkH˜ ÃÑ·QÍ =∞~°}˜OKå~°∞. QÆ`«
Ѩ^Õà◊¡Ö’ WO`« ÉèÏsQÍ =∞OK«∞ ‰õΩ~°=_»O W^Õ "≥Ú^Œ\ ˜™êi. =∞OK«∞
`«∞áê#∞`À [#r=#O JO`å ã¨OÎ aèOzáÈ~ÚOk. =∞OK«∞ ‰õΩ~°=_®xH˜
âߢã"Ψ `Õ ÅΫ ∞ KÕã#≤ "Õ∞Ѷ∞¨ =∞^ä#Œ O HÍ~°}OQÍ<Õ WO`« qѨs`«OQÍ =∞OK«∞
`«∞áê#∞ ‰õΩ~°∞™ÈÎO^Œx qâı¡+¨‰õΩÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~°∞. "ÕÅ Wà◊√¡
<ÕÅ=∞@ì=∞Ü«∂º~Ú. "ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å j`åHÍŠѨO@#∞
#+ì̈áÈÜ«∂~°∞. ^Õâ◊ ~å[^è•x clOQ∑, âßOy˚, ǨïÉËÜü∞, Ç‘ÏɡÜü∞,
ëêO_®OQ∑, xOy˚Ü«∂ǨïÜü∞ `«k`«~° „áêO`åÖ’¡ ÉèÏsQÍ =∞OK«∞
‰õΩiã≤Ok.
=Úl|∞~ü ǨÏO`«‰Ωõ ʼnõΩ LitHõ∆
|OQÍ¡^Õâò =º=™ê÷Ѩ‰õΩ_»∞ ¿+H± =Úl|∞~ü Ô~ǨÏ=∂<£
ǨÏO`«‰õΩʼnõΩ LitHõ∆ Ѩ_çOk. 34 ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ 15 PQÆãπì
1974# Ãã·x‰õΩÅ∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ [iÑ≤ Ô~ǨÏ=∂<£#∞ HÍeÛ K«Oáê~°∞.
=Úl|∞~ü x"åã¨OÖ’ [iy# D ǨÏ`åºHÍO_»Ö’ ~Ô Ç¨Ï=∂<£`À áê@∞,
Ããx· HÍkèHÍ~°∞Å∞, Ѩx=∞#∞+¨µÅ∞, "≥Ú`«OÎ QÍ W~°"·≥ =∞Ok =∞~°}O˜ Kå~°∞.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# ‰õΩ=∂Ô~Î, „Ѩã¨∞Î`« |OQÍ¡ „Ѩ^è•x ¿+H± ǨÏã‘<å
q^ÕâßÖ’¡ LO_»_O» `À „áê}ÏÅ`À |Ü«∞@Ѩ_Oç k. ZO`À ã¨∞n~°H… ÍÅO
[iy# D ǨÏ`åº qKå~°}Ö’ "≥Ú`«OÎ 12 =∞OkÃÑ· D JaèÜ∂≥ QÍÅ∞
x~°∂Ñ≤`«=∞Ü«∂º~Ú. WO^Œ∞Ö’ S^Œ∞QÆ∞iH˜ |OQÍ¡^Õâò ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ì
LitHõ∆ qkèOzOk. g~°O`å JѨÊ\˜ Ãã·xHõ JkèHÍ~°∞ÖË. g
qâßfiO`«~åà◊O
H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£
„Ѩ`«∞ʼnõΩ, q=~åʼnõΩ :
¿ãfiKåÛù ™êÇ≤Ïu
l 1, "≥∞ÿ„u Ô~ã≤_≥hû, 3–6–394, ¢ã‘ì\ò <≥O. 3, Ç≤Ï=∂Ü«∞`ü#QÆ~ü
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – 500 029, á¶È<£ : 040 – 2762 3261
 gHõ}∆ O ã¨∂zHõ
gHõ}
∆ O 2009 ã¨∂zHõ
[#=i 2009 ã¨OzHõ 90 =~°OQÆÖò #QÆ~°áêÅHõ ã¨Oã¨÷ – =∞Ç≤Ïà◊Å∞ - `«@¡ ™êO|ÅH˜∆ ‡, H˘`«ÎѨe¡ Åe`«

á¶ÈHõãπ : H˘`«Î ã¨O=`«û~°O, H˘`«Î „ѨÉèí∞`«fiO – ™ê=∂#∞ºÅ Pâ◊Å∞, HõÅÅ∞ ѨÙãHÎ̈ õ ѨiK«Ü∞« O– ~åÜ«∞Åã‘=∞ <≥`∞« \Î ˜ |`«∞‰õΩ z„`O« - ^Œ∞ѨÊÅ ~°q‰õΩ=∂~ü
xOk`«∞Å#∞ 㨈~, =º=ã¨÷<ÕO KÕ^•ÌO? (ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O) Ô~·`«∞Å#∞ ‰õÄbÅ∞QÍ =∂~°∞ã¨∞Î#fl Ãã*òÅ∞ - |_»∞QÆ∞ ã¨^•#O^ŒO, ÉË`=« ∞Å¡ ã¨∞^è•Hõ~ü
=ÚO|~ÚÖ’ [# ǨÏ##O† S^Œ∞ ~å¢ëêì Å ZxflHõÅ∞† P~°º – „^•q_» ã¨"Õ∞‡à◊#O - _®. H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£
|∞+π‰Ωõ |∂@¡ ã¨`å¯~°O (ã¨Oáê^ŒHÜ © ∞« "åºYºÅ∞) q^•º ã¨∂„`«ÑÙ¨ J<Õfi+¨}Ö’... - PO\’xÜ≥∂ „QÍOã‘
H˘`«Î ѨÙãÎ̈HÍÅ∞/ã≤_çÅ∞ - --- ^ÕjÜ«∞O - ---
áê~î°‰õΩÅ gHõ∆}O - --- JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O - ---
„áêOfÜ«∞O - --- Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z – ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O„^ŒO
HÀ™êÎ „Ѩ[ʼnõΩ HÍi_®~ü HÍiÛK«∞Û – ZO. Nx"åã¨~å=Ù
=~°OQÆÖò 'Z<£H“O@~ü— QÆ∞iOz – ÔH.l. Hõ#fla~å<£ =∂~üÛ 2009 ã¨OzHõ 92
xOk`«∞Å Z<£H“O@~ü – J=∂‡~ÚÅ Éè„í ^Œ`?« – Ñ≤. Hõ$ëê‚~å=Ù
á¶ÈHõãπ : _®Hõ~ ì ü ~å=∞ =∞<ÀǨÏ~ü Ö’Ç≤ÏÜ«∂ – ÉèÏ"åÅ∞, ã¨=∞HÍb#`«
ã¨O㨇~°} - Ãã·‡Öò ZO^Œ∞‰õÄ H˘~°QÍx PѨ^Œú~°‡ |_≥˚@∞¡(ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O)
=ÚO|~Ú ^•_»∞Å∞ – J^ŒOÌ Ö’ ~åHÍã≤ – J~°∞O^èfŒ ~åÜü∞ rq`« Mˇn· Å q_»∞^ŒÅ† Z<£H“O@~°∞¡ ǨÏ`«ºÖˆ
ã¨O㨇~°} - *ÏfiÖÏ=Úd LѨYO_»O xO_® ^Œ∞~åfi~°ÅÎ ∞ (ã¨Oáê^ŒHÜ© ∞« "åºYºÅ∞) – –––
\Ï\ÏQÍ~°∂, aÅ∞¡ Hõ\ ì̃ Hõ^ÅŒ O_ç! – _ç. |O^Àºáê^蕺ܫ∞ H˘`«Î ѨÙãÎ̈HÍÅ∞/ã≤_çÅ∞ - ---
Z=ik „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO? – HÔ . q[Ü«∞‰õΩ=∂~ü áê~î°‰õΩÅ gHõ∆}O - ---
Hˆ O„^Œ – ~å¢+ì̈ ã¨O|O^è•Å∞ – q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù „áêOfÜ«∞O - ---
=∞m¡ L^ÀºQÍÅ∞ Z<Õflà◊H¡ À? – W.Zãπ. „|ǨχKåi Hˆ O„^Œ |_≥\˚ ò Z=i „ѨÜ∂≥ [<åÅ H˘~°‰Ωõ ? – q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù
Pi÷Hõ =∂O^ŒºO `åH˜_Hç ˜ `«@∞ìHÀQÆÅ=∂? – q. K«ÅѨu~å=Ù Z<£H“O@~°¡ÃÑ· ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì K«i„`å`«‡Hõ f~°∞Ê – _ç. ã¨∞ˆ~+π ‰õΩ=∂~ü
zè„^Œ=∞ø`«∞#fl rq`«Mn·ˇ Å |`«∞‰õΩÅ∞ – Z. H˘O_»Ü∞« º „ѨÉèí∞`«fi ÉÏ^茺`« – HÍ~˘Êˆ~\ò ^ŒfiO^Œfi hu – ÔH. q. ‰õÄ~°‡<å^ä£
„Ѩ`ºÕ Hõ Pi÷Hõ =∞O_»ÖÏÖ’¡ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ – ~å*Ë+π ™ê^Œ∞ H˘`«Î K«@Oì – ǨωõΩ¯Å <Õ`ë Ñ· ^•_ç - Z. ¿ãflǨÏÅ`«
JÇ≤ÏO™ê*’ºu Ö’Ç≤ÏÜ«∂ – x~°O[<£ ~å=∞Hõ$+¨<‚ £ HÀ™êÎ HÍi_®~ü - Ѩ~åº=~°} ã¨=∞㨺Å∞ - ZO. Nx"åã¨~å=Ù
JyflQÆ∞O_»OQÍ Ñ¨tÛ=∂ã≤Ü∂« – _®. =∂<ÕÑe¨ ¡ ã¨ÖÏfiA_»∞O HÍ^Œk, ã¨~å¯s AÅ∞O - QÆ∞O\˜ ~°q
„ѨtflOKåeû# ÉÁQÆ∞æQÆ#∞Å q^èŒfiOã¨O – Ñ≤@ìÅ ~°gO^Œ~ü
~å=∞=∞<ÀǨÏ~ü Ö’Ç≤ÏÜ«∂ – =ºHÎ̃, =ºHÎ̃`fi« O - _®. "≥ÖÏÛÅ H˘O_»Å~å=Ù
=∂i¯û[O JO>Ë Uq∞\˜? – ÉÔ̌~Öì ò FÖò=∞<£
=∞Ǩ "Õ∞^è•=ÙÅ∞ – =∂~ü¯û, Ö’Ç≤ÏÜ«∂ - _®. *ˇ.q. ~åѶ∞¨ "ÕO„^Œ ~å=Ù
J@g „áêO`åÅÖ’ „ѨÉ∞íè `Õfi`«~° ã¨Oã¨Å÷ ∞ – ѨÖ~¡ˇ ¡° HõÅÊ#, Ѩã∞¨ Å Ü«∂Hõ™êfiq∞
a.ã≤.Å ™êkèHÍiHõ`« ~å"£∞=∞<ÀǨÏ~ü Ö’Ç≤ÏÜ«∂ - a.Zãπ. ~å=ÚÅ∞
^ÕjÜ«∞O - ---
Ö’Ç≤ÏÜ«∂ *Ï˝ÑH ¨ ÍÅ∞ - =~°=~°~å=Ù
JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O - --- ZxflHõÅ K«„Hõ|O^èOŒ Ö’ `≥ÅOQÍ} - _®. l. ÅK«ÛÜ«∞º
Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z – ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O„^ŒO Ǩg∞Å∞ KÕ<Õ`«‰õΩ – x^èŒ∞Å∞ >ˇH±û>ÿ̌Öò‰õΩ - |O_®~°∞ *ÏfiÖÏ #~°ã≤OǨÏO
„QÍg∞} ^Œo`« =∞Ç≤Ïà◊ – r=# ã≤u÷ QÆ`∞« Å∞ - HÔ . ѨÙ}º=u Ü«∂^Œ"£
Ѷ„≤ |=i 2009 ã¨OzHõ 91 Jâ◊fi ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O – ã¨OHõ~¬° }Å∞, ã¨OѶ∞¨ ~°¬}Å∞ - _®. H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£

á¶ÈHõãπ : =∞`À<å‡^ŒO – H˘`«Î ~°OQÆ∞Å∞, H˘`«Î Ç≤ÏO™ê ~°∂áêÅ∞ âߢãÎ̈OQÍ ~å[H©Ü«∂i÷Hõ ^Œ$HõÊ^äŒO - ǨÏl"≥∞ Hõ"åHÍq∞
HÍ~˘Êˆ~\ò "≥∂™êʼnõΩ XHõ ã¨∂zHõ (ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O) ^èŒ~åflKÒH± - ---
=∞Ǩ‰õÄ@q∞ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞=∂?† HÍj‡~ü ZxflHõÅ∞† ^ÕjÜ«∞O - ---
e|ˆ~+¨<£ >ÿ̌Q~Æ ûü Ѩ`#« O?(ã¨Oáê^ŒHÜ
© ∞« "åºYºÅ∞) – ––– JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O - ---
H˘`«Î ѨÙãÎ̈HÍÅ∞/ã≤_çÅ∞ - --- Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z – ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O„^ŒO
áê~î°‰õΩÅ gHõ∆}O - ---
„áêOfÜ«∞O - --- U„Ñ≤Öò 2009 ã¨OzHõ 93
ã≤fiãπ ÉϺO‰õΩÖ’¡ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ã¨OѨ^Œ – a[<£ Ѷ∞¨ ’+π ϖ á¶ÈHõãπ
: ZxflHõÅ "Õà◊ H˘xfl q㨇 $`« q+¨Ü«∂Å∞
'ã¨`«º"Õ∞— J|^ŒúO - ÃÑ^ŒÌÅ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O x[O - ÔH.q. ‰õÄ~°‡<å^ä£ ZxflHõÅ∞ UO ™êkè™êÎ~Ú? (ã¨Oáê^ŒHÜ © ∞« O)
^èŒ~°ÖˇO^Œ∞‰õΩ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú? - q. K«ÅѨu~å=Ù JkèHÍ~°∞Å∞ Z=i ¿ã=‰õΩÅ∞?† Ç≤Ï@¡~ü ^•iÖ’...†
*’ºu+¨ºO`À `≥ÅOQÍ} =KÕÛ<å? - HÔ . „ѨÉÏè Hõ~ü áêH˜™êÎ<£ „Ѩ[Å q[Ü«∞O (ã¨Oáê^ŒHÜ © ∞« "åºYºÅ∞) – –––
q=Hõ∆‰õΩ QÆ∞~°=Ù`«∞#fl ~åÜ«∞Åã‘=∞ - Z. ~°OQÍÔ~_ç¤ H˘`«Î ѨÙãÎ̈HÍÅ∞/ã≤_çÅ∞ - ---
„Ѩ`ºÕ Hõ ~åÜ«∞Åã‘=∞ U~åÊ@∞ - =∞ǨÏ=∞‡^£ +¨ÑÜ‘¶ Ú≥ nÌ<,£ ^Õ"å`ü ã¨∞~ˆ +π áê~î°‰õΩÅ gHõ∆}O - ---
P^•Ü«∞ =ºÜ«∂Å∞ ã¨iQÍ K«∂ѨÖxË „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ - q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù „áêOfÜ«∞O - ---
PHõe Kå=ÙÅ z~°∞<å=∂ – JO`«~åæ=∞ - Ñ≤@Åì ~°gO^Œ~ü
ZxflHõÅ "Õà◊ ™ê=∂#∞ºÅ Jaè„áêÜ«∂Å∞

=∞`«`` « fi« O – Kåi„`«Hõ =¸ÖÏÅ∞ - =‰õΩàÏÉè~í }° O ~å=∞Hõ$+¨‚
D ZxflHõÅ∞ Z=i HÀã¨O? - H˜~}° ü

PK«~} ° Ö’ Z^Œ∞~À¯=Åã≤# =∞`À<å‡^ŒO - ã≤.Zãπ.P~ü. „Ѩ™ê^£
ã¨=∞㨺Å∞ #HõûÖˇ@ · "¡ å? „Ѩ[Å"å? - =~°=~°~å=Ù

ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠Ç≤Ï@¡~ü P"åǨÏ# - ~åO ѨÙxÜ«∂h
ZxflHõÅ∞ – QÆx HÍi‡‰õΩÅ Éèíq+¨º`«∞Î - Ñ≤@ìÅ ~°gO^Œ~ü

'=∞`«`` « fi« — Ç≤ÏO㨠– W\©=e áÈHõ_Å» ∞ - Z<£. "Õ}∞QÀáêÖò ã¨O㨇~°} – ÔH·Z<£"≥· Ѩ`«O[e
P`«‡~°H}∆õ Ï, ~å[º L„QÆ"å^Œ=∂? - ™êrQÀáêÖò
„Ѩ*Ï™êfi=∞º=∞O>Ë ZxflHõÅ∞ =∂„`«"∞Õ <å? - Z<£. "Õ}∞QÀáêÖò
'Jaè=$kú—x „Ѩtflã¨∞Î#fl ÉÏkè`«∞Å∞ - t=ÅH˜∆ ‡ Z‰õΩ¯ÃÑ\ì̃# `«∞áê‰õΩÅ =∞^躌 =∞}˜ÑÓ¨ ~ü - ã≤. =#[
Ѩ_∞» Ѩ٠=$uÎ x"å~°} – ™ê=∂lHõ ÉÏ^躌 `« - Z. ã¨∞^ŒÜ∞« º, =∞_çH˘O_» ~åA <Õ\ ˜ x<å^ŒO 'Jã¨`º« "Õ∞=[Ü«∞`Õ— - ã≤.ZKü. N=∞<åfl~åÜ«∞} =¸iÎ

gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009 55

 gHõ}∆ O ã¨∂zHõ
K«i„`« ã¨$+≤Oì z# +≤HÍQÀ HÍi‡‰õΩÅ∞ - Ñ≤.q. ~°=∞} áê~î°‰õΩÅ gHõ∆}O - ---
`«q∞à◊<å_»∞Ö’ UO [~°∞QÆ∞`ÀOk? - _®. l. ÅK«ÛÜ«∞º „áêOfÜ«∞O - ---
u~ÀQÆ=∞#OÖ’ ѨÙ~ÀQÆ=∞#O - q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù
~å¢+O ì̈ Ö’ ZxflHõŠѶe¨ `åÅ∞ – f~°∞ `≥#∞flÅ∞ – „á⁄. l. ǨÏ~°QÀáêÖò
Mˇn· ŠǨωõΩ¯Å#∞ HÍÅ~åã¨∞#Î fl K≥~™° êÅÅ∞ - Z. ¿ãflǨÏÅ`«
D <å@HÍxfl K«∂^•Ì=∂? PѨÙ^•=∂? – HÔ . ~°q
KÕ<`Õ « K«zÛáÈ`«∞O^•? - ѨÙÅ∞QÆ∞A˚ ã¨∞~ˆ +π
F_çOk `≥ÅOQÍ} HÍ^Œ∞, `≥~å㨠=ӺǨÏO! - ZO. HÀ^ŒO_»~åO
=∂kQÆ ™êÇ≤Ï`«ºO : `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ïf ѶŨ HõOÃÑ· H˘`«Î ^Œ~∞° =Ù - ™êO|Ü«∞º QÆ∞O_ç"∞≥ _» áêʼnõΩÅ "≥Ñ· Ũ¶ ºO Éè’ÅH±ÑÓ¨ ~ü - _ç.q. ~å=∞Hõ$ëê‚~å=Ù
ѨO@ á⁄ÖÏÖ’¡ Ѩi„â◊=∞ÖÏ? - eOQÆ|uÎx =∞ÖË+¡ ,π Ñ≤@ì #iûOQÆO NÅOHõ `«q∞à◊*ÏuÃÑ· ǨÏ`åºHÍO_» – ZO. Nx"åã¨~å=Ù
~å¢+ì̈ =º=™êÜ«∂aè=$kú – XHõ ѨijÅ# - ^•ã¨i ã¨`º« <å~åÜ«∞} ¢ÃÑ·"Õ\ ©Hõ~°} Ѩ_»QÆ h_»Ö’ ã≤OQÆ̂~}˜ – ã≤ZKü. N=∞<åfl~åÜ«∞} =¸iÎ
=ÚiH˜"å_»Å =ÚYz„`«O - ^˘=∞‡@ ~å[Ü«∞º, =∂_»~åA `≥ÅOQÍ} Ô~·`«∞ HõÔ~O\ò HõëêìÅ∞ - Ñ≤@ìÅ ~°gO^Œ~ü
JO[Ü«∞º, QÆO^è=Œ ∞Å¡ ~å=∞Ü«∞º Ѩ+ب <Î £ *ÏfÜ«∞ q"≥∂K«<À^Œº=∞O – Ñ≤. „Ѩ™ê^£
K«i„`« ‰õÄ_® q*Ï˝# âߢã=Î̈ ∂? - _®. H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ „QÍ=∂aè=$kú – „QÍg∞} Láêkè Ѩ^HŒä Oõ – =Ú^Œ∞#∂i ÉèÏ~°u
™ê=∂lHõ =∂~°∞Ê#∞ qâı+¡ O≤ K«_O» ZÖÏ? - Hõ$ëê‚ Éè~í ^° •fi*ò "å`å=~°} ã¨OH∆ÀÉèí =¸ÖÏÅ∞ – HÔ . #ˆ~O„^Œ"∂≥ ǨÏ<£
^èŒ~åflKÒH± - --- ™ê=∂lHõ =∂~°∞Ê#∞ qâı+¡ O≤ K«_O» ZÖÏ? - Hõ$ëê‚ Éè~í ^° •fi*ò
^ÕjÜ«∞O - --- z<åfl, ÃÑ^ŒÌ Ç≤Ï=∞Ü«ÚQÍÅ∞ - _®. H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£
JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O - --- Wq ‰õÄ_® QÆ=∞#OÖ’ LO_®Öˇ! – N^è~Œ ü ^ÕâòáêO_Õ, Ñ≤@Åì ~°gO^Œ~ü
Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z – ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O„^ŒO =∂kQÆ ™êÇ≤Ï`«ºO : `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ïf ѶŨ HõOÃÑ· H˘`«Î ^Œ~∞° =Ù - ™êO|Ü«∞º QÆ∞O_ç"∞≥ _»
ѨÙãÎ̈Hõ ѨiK«Ü«∞O– Ѩiâ’^茉õΩʼnõΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_Õ "庙êÅ∞ – P‰õΩÅ Éè∂í =∞Ü«∞º
"Õ∞ 2009 ã¨OzHõ 94 ^ÕjÜ«∞O - ---

á¶ÈHõãπ : #ÅÉè̌· ã¨O=`«û~åÅ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O - ---
ZxflHõÅ∞ UO K≥ÑÙ¨ `«∞<åfl~Ú? (ã¨Oáê^ŒHÜ © ∞« O) Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z – ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O„^ŒO
„áêOfÜ«∞ q^ÕfiëêÅ∞† „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ ~å[H©Ü∂« Å∞†
NÅOHõ ^•~°∞} =∂~°}HÍO_» (ã¨Oáê^ŒHÜ© ∞« "åºYºÅ∞) – ––– EÖˇ· 2009 ã¨OzHõ 96
H˘`«Î ѨÙãÎ̈HÍÅ∞/ã≤_çÅ∞ - ---
á¶ÈHõãπ : EÖˇ· 2009 =∞# áê~îâ° ßÅ q^•º~°OQÆO
áê~î°‰õΩÅ gHõ∆}O - --- ~å[H©Ü∞« ѨHÍ∆ ÅÖ’ Jã¨=∞‡u "≥Å∞¡= (ã¨Oáê^ŒHÜ © ∞« O)
„áêOfÜ«∞O - --- ÖÏÖò Ѷ∞¨ _£ Pk"åã¨∞Å PO^Àà◊#†
~å¢+Oì̈ Ö’ ZxflHõÅ∞ ZÖÏ [iQÍ~Ú? - ~å[=~°O áê~°™÷ ê~°kä W~å<£ ZxflHõŠѶe¨ `åÅ∞ (ã¨Oáê^ŒHÜ© ∞« "åºYºÅ∞) – –––
p_»Ñ\¨ #ì̃ áê~°"¡ ∞≥ O@s „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO - q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù H˘`«Î ѨÙãÎ̈HÍÅ∞/ã≤_çÅ∞ - ---
ã¨O㨇~°} – ÉÁ„~å "≥OHõ>Ëâ◊fi~°∞¡ áê~î°‰õΩÅ gHõ∆}O - ---
i[ˆ~fi+¨<Å£ =sæH~õ }° – „Ñɨ ∞íè `åfiÅ "≥∂ã¨ÑÓ¨ i`« "≥Y· i - ZO. Nx"åãπ „áêOfÜ«∞O - ---
„ѨѨOK« Pi÷Hõ =∂O^ŒºO - ÔH. #ˆ~O„^Œ"≥∂ǨÏ<£ PHõe Kå=ÙÅ∞ – Jã¨Å∞ HÍ~°}ÏÅ∞ - ~°=∂ Zãπ. "≥∞Ö’¯>Ë
H˘#™êQÆ∞`«∞#fl a<åÜ«∞H± ¿ã<£ x~°ƒO^èOŒ - _ç.q. ~å=∞Hõ$ëê‚~å=Ù =º=™êÜ«∞ ã¨O~°Hõ∆} – PǨ~° Éèí„^Œ`« - q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù

#ÅÉè̌· Uà◊¡ „Ѩ`ºÕ Hõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O - =~°=~°~å=Ù „ѨѨOK«ÉϺOH± x"ÕkHõ – q=∞~°≈<å`«‡Hõ ã¨g∞Hõ∆ - =Ú^Œ∞#∂i ÉèÏ~°u

„Ѩ`ºÕ Hõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O – XHõ ѨijÅ#- P‰õΩÅ Éè∂ í =∞Ü«∞º =∞Ç≤ÏàÏ i[ˆ~fi+¨<Å£ ∞ – Jxfl=~åæÅ „áêux^躌 O ? - Ѩ=#

`≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xfl Z\Ï¡ K«∂_®e? - ZO. HÀ^ŒO_»~å"£∞ NÅOHõ `«q∞à◊√Å áÈ~å@O - ZO. Nx"åãπ

'„Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ}—‰õΩ #ÅÉè̌· Uà◊√¡ - Z<£. "Õ}∞QÀáêÖò
PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ „áê^äŒq∞Hõ q^Œº - ZO. QÆOQÍ^èŒ~ü

J=Ù#∞, `≥ÅOQÍ}Ö’ g∞~°∞ q^ÕjÜ«ÚÖË! - Ñ≤@Åì ~°gO^Œ~ü
q^•º~°OQÆOÖ’ u~ÀQÆ=∞# q^è•<åÅ∞ - Z. #~°ãO≤ Ǩ~Ô _ç¤
¢ãÅΑ ÃÑ· [~°∞QÆ∞`«∞#fl ǨÏ`«ºÅ∞ – J`åºKå~åÅ∞ - ã¨OH˜<xÕ "≥OHõ@Ü«∞º,
ã¨OH∆ÀÉèíOÖ’ áê~î°âßÅ q^Œº - ÔH. "Õ}∞QÀáêÖò
ã¨OH˜<xÕ =∞OAÅ
zH˜¯ â◊ź=∞ø`«∞#fl „ѨÉèí∞`«fi áê~î°âßÅÅ∞ - Ñ≤. Hõ$ëê‚~å=Ù
„ѨÑO¨ K« "å}˜[º ã¨Oã¨÷ XѨÊO^•Å∞ – PǨ~° Éè„í ^Œ`« - HÔ . J#∞~å^èŒ
Ѩiq∞`« ÅHõ∆ º kâ◊Ö’ áê~îâ ° ßÅ q^Œº - q^•ºÉè∂í +¨}ü
=∂kQÆ ™êÇ≤Ï`«ºO : `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ïf ѶŨ HõOÃÑ· H˘`«Î ^Œ~∞° =Ù - ™êO|Ü«∞º QÆ∞O_ç"∞≥ _»
WO@~ü q^Œº ~°^Œ∞Ì ZO^Œ∞HÀã¨O? - ÔH. âߺ"£∞~å=Ù
Éè∂í OѨe¡ ^•ã¨~∞° Å |`«∞‰õΩÅ∞ – u~°∞#QÆi =∞<ÀǨÏ~°™êfiq∞, Ѩ+ب <Î £ *ÏfÜ«∞ q"≥∂K«<À^Œº=∞O – Ñ≤. „Ѩ™ê^£
`åà◊Ñ¡ e¨ ¡ ã¨^Ü
Œ ∞« º, ZO. ~å*ËO^Œ~~Ôü _ç¤ =∂~ü¯û 'HÍÑ≤@Öò— ZÖÏ K«^"Œ åe? - Å∂~¸ PÅ∂Îã~¨ ü
Ç≤Ï=∞Ü«ÚQÍÅ∞, K«i„`« - _®. H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ñ™¨ ê^£ J"≥∞iHÍ =Åã¨Å‰õΩ `˘e „ѨÜ∞« `åflÅ∞ - _®. H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£
™ê=∂lHõ =∂~°∞Ê#∞ qâı+¡ O≤ K«_O» ZÖÏ? - Hõ$ëê‚ Éè~í ^° •fi*ò É∫^ŒúO – =∞#∞^èŒ~°‡O - =∞K«Û „ѨÉèÏHõ~ü
gHõ∆}O ~°K«~Ú`«Å ã¨=∂"Õâ◊O - --- *ÏfÜ«∞ Láêkè Ǩg∞ Ѩ^äŒHõO – J=∞Å∞ - |∞„~° N^èŒ~ü, ˆHuÔ~_ç¤ "åã¨∞
ѨÙãÎ̈Hõ ѨiK«Ü«∞O– 'ÉèÏ+¨–ã¨O㨯 $u–ã¨=∂[ ^Œ~≈° #O— - q. K«ÅѨu~å=Ù „Ѩ`ÕºHõ ѨO^ä•Ö’ ‰õĺÉÏ „ѨQÆu - iK«~ü¤ Öˇq<£û
^ÕjÜ«∞O - --- ^ÕjÜ«∞O - ---
JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O - --- JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O - ---
Jã¨Ç¨Ï[ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z ¿ãHõ~°ÎÅ ã¨=∂"Õâ◊O - --- Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z – ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O„^ŒO
Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z – ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O„^ŒO
PQÆãìπ 2009 ã¨OzHõ 97
E<£ 2009 ã¨OzHõ 95
á¶ÈHõãπ : ã≤OQÆ̂~}˜ ÉÁQÆ∞æ QÆ#∞Å∞ – x<åfl, <Õ_»∂, ˆ~ѨÓ

á¶ÈHõãπ : H˘`«Î „ѨÉèí∞`«fiO – ™⁄O`« Z*ˇO_® – „Ѩ[Å PHÍOHõ∆Å∞ ^èŒ~°ÖˇO^Œ∞‰õΩ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú? (ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O)
~å¢+Oì̈ Ö’ ZxflHõŠѶe¨ `åÅ∞ (ã¨Oáê^ŒHÜ © ∞« O) Z@ì̂HʼnõΩ e|~å›<£ x"ÕkHõ†
ˆHO„^ŒOÖ’#∂ JO`Õ† ǨÏO`«H=õ Ú~îåQÍ ã≤ S Z (ã¨Oáê^ŒHÜ© ∞« "åºYºÅ∞) – –––
„Ñɨ Ïè Hõ~<° £ Ü«ÚQÆO =Úyã≤O^•?(ã¨Oáê^ŒHÜ© ∞« "åºYºÅ∞) – ––– H˘`«Î ѨÙãÎ̈HÍÅ∞/ã≤_çÅ∞ - ---
H˘`«Î ѨÙãÎ̈HÍÅ∞/ã≤_çÅ∞ - --- áê~î°‰õΩÅ gHõ∆}O - ---
56 gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009
 gHõ}∆ O ã¨∂zHõ
„áêOfÜ«∞O - --- <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ J„H=õ ∞ Pã¨∞ÅÎ q"å^ŒO† ã¨iǨÏ^Œ∞ÅÌ Ö’
Hˆ O„^Œ |_≥\˚ ò Z=iHÀã¨O? - q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù ã¨OK«Å#O "≥#∞Hõ x*ÏÅ∞ (ã¨Oáê^ŒHÜ© ∞« "åºYºÅ∞)– –––
Hˆ O„^Œ |_≥\˚ ò 2009–10 - ZO.ã≤. ™êfiq∞<å^ä<Œ £ H˘`«Î ѨÙãÎ̈HÍÅ∞/ã≤_çÅ∞ - ---
PtOz# =$kú̂~@∞ ™ê^躌 "Õ∞<å? - q. K«ÅѨu~å=Ù áê~î°‰õΩÅ gHõ∆}O - ---
P~ü.X. q∞+¨#¡ Jã¨Å∞ L^ÕâÌ ßÅ∞ - ã≤. ~å=∞K«O„^ŒÜ∞« º „áêOfÜ«∞O - ---
¢ÃÑ·"Õ\ ©Hõ~°}Ë Ü«∞âòáêÖò ã≤á¶ê~°∞ûÅ Z*ˇO_® - ÔH. "Õ}∞QÀáêÖò ~å¢ëêì Å xÅ∞=Ù ^ÀÑ≤_ô – q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù
ã¨O㨇~°} – Q˘„Ô~áê\˜ #ˆ~O„^Œ<å^ä£ ÉèÏëê =∂^茺=∞O – „ѨÉèí∞`«fi q^è•<åÅ∞ – Z<£. ™È=∞âıY~° â◊~°‡
Ü«∞âòáêÖò ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Å∞ – =∂Ô~¯\ò â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ - ZO. Nx"åãπ =∂O^ŒºO #∞Oz `Õ~∞° HÀ=_»O x["Õ∞<å? – W.Zãπ. „|ǨχKåi
ÖÏÖòÑ∞¨¶ _£ – Pâß=ǨÏ"≥∞#ÿ xѨC~°=fi - âß"£∞ Ã+Öò ^Œo`«∞Å#∞ ^ŒQÍ KÕã¨∞Î#fl HÍH˜<å_» Ãã*ò – #Hͯ ¿ÇÏ=∂ "≥OHõ„\Ï"£

ã≤OQÆ̂~}˜ ÉÁQÆ∞æ QÆ#∞Å∞ – <å\˜ ã≤u ÷ - Zãπ. ™È=∞~åA
K≥·<å qѨ¡=O – qǨÏOQÆ gHõ∆}O – =~°=~°~å=Ù

ã≤OQÆ̂~}˜ – Ѩi}Ï=∂Å∞, Ѩ~º° =™ê<åÅ∞ - Ñ≤@Åì ~°gO^Œ~ü
K≥< · å Pi÷HÍaè=$kú #=¸<å – ZO. HÀ^ŒO_»~åO

ã≤OQÆ̂~}˜ – ™ê÷x‰õΩÅ Jã≤Î`«fi áÈ~å@O - Ñ≤. K«O^£
K≥< · å `˘e Ãã*òÖ’ HÍi‡‰õΩÅ ^Œ∞ã≤u÷ – _»Ü∂« <å a"≥∂<£\ò

FÃÑ<£HÍãπì =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞ H©ÅHÍOâßÅ∞ - ZO. HÀ^ŒO_»~åO
K≥·<åÖ’ q^Œº – "≥Ú#fl, x#fl, <Õ_»∞ – ã≤.Zãπ.P~ü. „Ѩ™ê^£

'HÍÖÁ‡Hõ,Î =∂ T~°∞x fÑ≤Ü∞« ºO_ç!— - ã≤. =#[
K≥< · åÖ’ UO [iyOk? – Ѷ∞¨ O\Ï K«„Hõáê}˜
„ѨѨOK«ÉϺOH± x"ÕkHõ – q=∞~°≈<å`«‡Hõ ã¨g∞Hõ∆ - =Ú^Œ∞#∂i ÉèÏ~°u
K≥·<å ÉÁQÆ∞æ QÆ#∞Å∞ =∞$`«∞º Ö’yà◊∞¡ – Ñ≤@ìÅ ~°gO^Œ~ü
ˆH∆„`«Ñ¨iâ’^èŒ# J#∞Éèí=O – ѨÙ#ã¨ûg∞Hõ∆ - Ñ≤.ã≤. *’+≤ q^•º ǨωõΩ¯ aÅ∞¡ – 2008 – Z. #iûOǨ~Ô _ç¤
Ѩ~åº=~°}O, *Ï`«∞Å "≥·q^茺O - _®. H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ *ÏfÜ«∞ QÆ∞iÎOѨ٠HÍ~°∞¤ Ѩ^äŒHõO – H˘O_ÀA „Ѩã#¨ fl‰õΩ=∂~ü,
ѨÙãHÎ̈ õ ѨiK«Ü∞« O– x*Ï~Úf xO_ç# H©iÎ - HÍHõ~åÅ `åà◊¡Ñ¨e¡ ã¨^ŒÜ«∞º
2009 ™ê^è•~°} ZxflHõÅ∞ - Hõ_Üç ∂« Å ã¨∞|ƒ<åKåi ã¨O㨇~°} – ã¨∞„|Ǩχ}ºO =∞~À ¿ÇÏ"≥∞<£_®~üÊù – ã≤.ZKü. Nx"åãπ
^ÕjÜ«∞O - --- ˆH∆„`«Ñ¨iâ’^èŒ# J#∞Éèí=O – ѨÙ#ã¨ûg∞Hõ∆ – Ñ≤.ã≤. *’+≤
JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O - --- ã¨OKå~° rq`«O, [#∞º=ÙÅ =∂~°∞ÊÅ∞ – _®. H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£
Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z – ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O„^ŒO Pi÷Hõ~°OQÆ JO`«~å~å÷ʼnõΩ ^Œ~°Ê}O – q^•ºÉèí∂+¨}ü
^ÕjÜ«∞O - ---
ÃãÃÑOì |~ü 2009 ã¨OzHõ 98 JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O - ---

á¶ÈHõãπ : =∞Ç≤ÏàÏ L^ÀºQÆ∞Å ã¨=∞㨺Å∞ Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z – ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O„^ŒO
Z=iHÀã¨O ã¨ÇϨ HÍ~° =º=™êÜ«∞O? (ã¨Oáê^ŒHÜ © ∞« O)
Hõ~∞° =Ù x"å~°} J™ê^躌 =∂?† #=O|~ü 2009 ã¨OzHõ 100
|Ö’z™êÎ<Ö£ ’ UO [~°∞QÆ∞`ÀOk?(ã¨Oáê^ŒHÜ© ∞« "åºYºÅ∞) – –––
á¶ÈHõãπ : „Ѩ*Ï r=# ã≤÷uQÆ`«∞Å∞ – ~å=Åã≤# =∂~°∞ÊÅ∞
H˘`«Î ѨÙãÎ̈HÍÅ∞/ã≤_çÅ∞ - --- áêʼnõΩÅ ~°OQÆ∞ |Ü«∞@ÃÑ_»∞`«∞#fl =~°^Œ (ã¨Oáê^ŒHÜ © ∞« O)
áê~î°‰õΩÅ gHõ∆}O - --- Pk"åã¨∞Å g∞^Œ áêʼnõΩÅ „Ѩ`«ºHõ∆ Ü«Ú^ŒúO† J"≥∞iHÍ J^茺‰õ∆Ω_çH˜
„áêOfÜ«∞O - --- <ÀɡÖò âßOu |Ǩï=∂#O (ã¨Oáê^ŒHÜ© ∞« "åºYºÅ∞) – –––
ã¨ÇϨ HÍ~° ¿ã^ŒºO „Ѩuáê^Œ#Å∞ - qâı+¡ }¨ - _®. l.q. ~å=∂O[<ÕÜÚ« Å∞
Mˇ^· ∞Œ – q_»∞^ŒÅ ^•QÆ∞_»∞=¸`«ÖÏ@ - =~°=~°~å=Ù H˘`«Î ѨÙãÎ̈HÍÅ∞/ã≤_çÅ∞ - ---
Hõ~∞° =Ù‰õΩ Hõ~∞° =Ù ~å"åe - q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù áê~î°‰õΩÅ gHõ∆}O - ---
=∂`«$ÉèÏ+¨ – QÆ∞=∞™êÎ L^ÀºQÆO? - _®. l. ÅK«ÛÜ«∞º „áêOfÜ«∞O - ---
FÃÑ<£HÍãπì L^Œº=∞O, ѶӨ Öò|s J#∞Éè=í O - Ñ≤@Åì ~°gO^Œ~ü ã¨O㨇~°} – ÉÏÅQÀáêÖò ‰õΩ *’Ǩ~°∞¡!!

=∞Ç≤Ïà◊#∞ Ü«∞O„`«OQÍ =∂iÛ# L^ÀºQÆO - Ñ≤. [Ü«∞ =~°^ŒÅ∞ – áêʼnõΩÅ "≥·Ñ¶¨ÅºO – ѨÙÅ∞QÆ∞A˚ ã¨∞ˆ~+π

>ˇeHõO =º=ã¨÷ – L^Àºy#∞Å∞ - Ñ≤. t=ÅH˜∆ ‡ =∂}˜HͺѨÙ~°O =∞\ì̃ =∞#∞+¨µÅ =º^äŒ – ZO. HÀ^ŒO_»~åO, Ñ≤@Åì ~°gO^Œ~ü

ã¨OѶ∞¨ \˜`« ~°OQÆOÖ’ =∞Ç≤ÏàÏ L^ÀºQÆ∞Å∞ - <≥Å∞¡@¡ J~°∞} „áê*ˇ‰Ωõ Åì ∞ – ~å[H©Ü∞« „ѨÜ∂≥ [<åÅ∞ – <åQÀÉÏ

=∞Ç≤Ïà◊Å ÃÑ· ^•_»∞efl Z^Œ∞~À¯"åe - Zãπ. hÖÏ^Õq pHõ\˜ #∞Oz =∞iO`« pHõ\’¡H˜ – q. ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù

kQÆ*Ï~°∞`«∞#fl L^Àºy#∞ŠѨiã≤÷u - J#O`«ÅH˜∆ ‡ ã¨O㨇~°} – *’QÍ~å=Ù

=∂i# L^ÀºQÍÅ∞ – H˘`«Î ã¨=∞㨺Å∞ - HÔ . ã¨∞ÉèÏ+≤}˜ Z=i „ѨÜ∂≥ [<åÅH© „w<£ÇϨ O\ò ? – „Ñ*¨ Ïã¨OѶ∂¨ Å∞, „Ñ*¨ Ï™êfiq∞Hõ "å^Œ∞Å∞

=∞Ç≤ÏàÏ L^ÀºQÆ∞Å ã¨=∞㨺Å∞ - \˜.Z<£.l.X. =∞Ç≤Ïà◊Å∞ =ÚOK«∞H˘ã¨∞#Î fl =∞Ǩ=∂O^ŒºO - J~°qO^£

=∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ PѶ㠑 ∞¨ Ö’¡ "ÕkOè ѨÙÅ∞ - _ç.P~ü. =∞OAÅ "å`å=~°}O – HÀº\’ XѨÊO^Œ ~å[H©Ü∂« Å∞ - HÔ . #ˆ~O„^Œ"∂≥ ǨÏ<£
¿Ñ^ŒiHõ x~°∂‡Å#, „ѨÑO¨ K«ÉϺOH± J=QÍǨÏ# - =Ú^Œ∞#∂i ÉèÏ~°u '[# `≥ÅOQÍ}— ~å¢+Oì¨ U~åÊ@∞ - \˜. N~å=∞=¸iÎ
ˆH∆„`«Ñ¨iâ’^èŒ# J#∞Éèí=O – ѨÙ#ã¨ûg∞Hõ∆ - Ñ≤.ã≤. *’+≤ #Ü«∂ L^•~°"å^ŒO – ã¨OH∆ÀÉèOí Ö’ Pi÷H~õ O° QÆO - P~ü.q. ~°=∞}=¸iÎ
x~°ƒO^èŒOÖ’<Õ x~°ƒùÜ«∞ áÈ~å@O - z„~° ‰õΩ=∂~°™êfiq∞, Z<£. "≥OHõ#fl =∂O^ŒºO #∞Oz `Õ~∞° HÀ=_»O x["Õ∞<å? – W.Zãπ. „|ǨχKåi
=∞#∞+¨µÖ’¡ *Ï`«∞Å∞ - _®. H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ã¨Ç¨ÏHÍ~° ¿ã^Œº q^è•#O - q. K«ÅѨu~å=Ù
"åãÎ̈qHõ ã≤x=∂‰õΩ ѨÙ<å^Œ∞ÖËã#≤ a=∞Öò~åÜü∞ - Ñ≤.q. ~°=∞} ^Œo`«∞Å#∞ ^ŒQÍ KÕã¨∞Î#fl HÍH˜<å_» Ãã*ò – #Hͯ ¿ÇÏ=∂ "≥OHõ„\Ï"£
ѨÙãÎ̈Hõ ѨiK«Ü«∞O– ã¨O㨯~°}‰õΩ PK«~°}Ï`«‡Hõ „ѨfHõ - q^•ºÉè∂í +¨}ü <Õ\ ˜ ã¨=∂[OÖ’ Ü«Ú=f, Ü«Ú=‰õΩÅ∞ - Hõ_Ü ç ∂« Å ã¨∞|ƒ<åKåi
^ÕjÜ«∞O - --- PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ =∂#"åaè=$kú - QÆ∞O_Õ\ ˜ ~°"Õ∞âò
JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O - --- ~Ô O_»∞ ã≤x=∂Å∞ – XHõ #=Å - Ñ≤.q. ~°=∞}
Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z – ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O„^ŒO PÖ’K«#Å∞, J=QÍǨÏ# - _®. H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£
Kåi„`«Hõ ^Œ$HõÊ^äŒO - ÔH. ÉÏÅQÀáêÖò
JHÀì|~ü 2009 ã¨OzHõ 99 ^ÕjÜ«∞O - ---

á¶ÈHõãπ : K≥·<å q=ÚHÎ̃H˜ J~°"≥· Uà◊√¡ – áê~îåÅ∂, QÆ∞}áê~îåÅ∂ JO`«ˆ~ÌjÜ«∞O - ---
q^è•<åÅ g∞^Œ áÈ~å_»=Åã≤O^Õ (ã¨Oáê^ŒHÜ © ∞« O) Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z – ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O„^ŒO
gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009 57
 58
Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z ã¨OHõÅ#O : ~åOH˜, "≥.· ~å=∞K«O„^ŒO
=∞~°}O ZѨC_»~Ú<å qëê^Œ ã¨∂K«H"õ ∞Õ . =∞$`«∞Å |O^è∞Œ =ÙʼnõÄ, q∞„`«∞ʼnõÄ qKå~°H~õ "° ∞Õ HÍx JO^Œ∞Ö’#∂ =∞~°}O˜ z# =∞x+≤ xO_»∞ rq`«O QÆ_Ñç ≤ =Ü≥∂ÉèÏ~°O`À<Õ =∞~°}¿˜ ãÎ ^•xfl ã¨ÇϨ [ =∞~°}OQÍ
JOwHõiOz T~°@ Ѩ_=» K«∞Û. ã¨Q@ Æ ∞ PÜ«Ú „Ѩ=∂}OÖ’ ã¨QOÆ ‰õÄ_® J#∞Éèqí OK«Hõ =ÚO^Õ =∞~°}㘠∞¨ <Î åfl~°∞. D Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏʼnõΩ ÖˇH¯õ ÖË#xfl Pi÷H,õ ™ê=∂lHõ, ~å[H©Ü∞« HÍ~°}ÏÅ∞<åfl~Ú. =∞# ѨH¯õ <Õ
=∞#`À<Õ LO_Õ =∞#∞+¨µÅ∞ J~åúO`«~O° QÍ Jã¨ÇϨ [OQÍ JHÍÅOQÍ J^Œ$â◊º"≥∞áÿ È`«∞<åfl~°∞. W@∞=O\˜ Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ∞ W\©=e HÍÅOÖ’ qѨs`«OQÍ ÃÑiyáÈ`«∞<åfl~Ú. Wq ™ê=∂lHõ ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜, ã¨=∂[O
kQÆ*Ï~°∞_»∞‰õΩ XHõ zǨÏflO. =∞# ~å„+¨Oì Ö’ ™êb<å D ~°HOõ QÍ K«xáÈ`«∞#fl "åi ã¨OYº "ÕÅÖ’¡<Õ LO@∞O^Œx JOK«<å. x*ÏxH˜ Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅhfl Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ∞QÍ #"≥∂^Œ∞ HÍ=_»O ÖË^∞Œ QÆ#∞Hõ D ã¨OYº
"åã¨=Î OÖ’ XHõ ÉèÏQÆO =∂„`«"∞Õ HÍ=K«∞Û. Ѩ„uHõÅÖ’ JK«Û~Ú# W@∞=O\˜ Ѷ∞¨ @#Åxfl\˜h XHõ¯KÀ@ #"≥∂^Œ∞ KÕÜ∂« Åx ÉèÏqã¨∞<Î åflO. D ji¬Hõ „Ѩu <≥Å LO@∞Ok. J~Ú`Õ ~å„+ì̈OÖ’ „Ѩu „QÍ=∞OÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl
ã¨OѶ∞¨ @#Åhfl WHõ¯_» iáÈ~üì HÍHõáÈ=K«∞Û. H˘#fl~Ú<å =∞#efl PÖ’zOѨ*¿Ë ã,Î =∞#O =∞#K«∞@∂ì L#fl =∞#∞+¨µÅHÀã¨O WOHÍãÎ̈ ÉÏ^躌 `«QÍ#∞, *Ï„QÆ`QΫ Í#∞ =º=ǨÏiã¨∂Î "≥Ú`«OÎ QÍ Ñ¨iëê¯~åÅ"≥Ñ· Ù¨ "≥à_¡◊ ®xH˜
U=∞~Ú<å `À_»Ê_ç`Õ D ji¬Hõ q[Ü«∞=O`«"∞≥ #ÿ >Ë.¡
21 [#=i 2009 #∞Oz 20 #=O|~ü 2009 =~°‰Ωõ "≥Ú`«OÎ Jã¨ÇϨ [ =∞$`«∞Å ã¨OYº 23,986
P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ ǨÏ`«ºÅ∞ „Ѩ=∂^•Å∞ zH˜`«û áÈbã¨∞ HÍÅ∞ÊÖ’¡ áÈbã¨∞Å∞, q∞ã≤ûOQ∑/
<≥Å JO^ŒHõ, L^Œº=∞ W`«~°∞Å∞ Ãã·#ºO ÖÏHõÑπ „ѨHõ$u
=º=™êÜ«∞ KÕ<Õ`« W`«~åÅ∞ á¶êºHõ∆<£ ‰õΩÅO =∞`«O `«QÍ^•Å∞ QÆ∞~°∞Î PHõe ѨxKÕ¿ã ~°Ç¨Ï^•i W`«~åÅ∞ J<å~ÀQÆ =∞~°}ÏÅ∞ "≥·Ñ¨s`åºÅ∞
~°OQÆO ~°OQÆO `≥ e Ü« ∞ x 㨠÷ Å OÖ’ ºO HÍ~°∞Å∞
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14) (15) (16) (17) (18) (19)
[#=i —09 61 14 386 6 - - 119 134 5 96 508 326 180 2 - - 33 13
Ѷ„≤ |=i —09 77 13 443 3 - 1 178 138 13 80 594 387 145 1 2 - 37 7
=∂~üÛ —09 69 9 453 2 1 - 148 109 5 88 568 363 191 - 2 - 27 -
U„Ñ≤Öò —09 50 12 440 2 2 - 126 117 5 61 562 384 163 - - - 26 5
"Õ∞ —09 27 3 307 - - - 107 85 1 43 461 286 97 - 2 - 28 26
E<£ —09

gHõ∆}O d _çÃãO|~ü 2009

Jã¨ÇϨ [ =∞~°}ÏÅ ã¨∂z

57 9 441 3 - - 129 130 5 68 656 408 138 - - 1 38 310

EÖˇ· —09 42 4 532 2 - - 147 154 3 93 711 400 186 2 - - 43 231
PQÆãìπ —09 43 7 496 - - - 152 107 3 61 526 384 229 4 - - 35 34
ÃãÃÑìO|~ü —09 88 5 453 - - - 99 127 4 76 425 360 270 3 1 - 41 15
JHÀì|~ü —09 103 10 453 - - - 108 112 4 71 333 296 375 2 1 - 31 25
#=O|~ü —09 64 2 351 - - - 112 71 3 120 306 217 291 - 3 - 24 86
_çÃãO|~ü —09 60 6 437 - - - 114 71 1 99 441 260 398 2 - - 28 8
"≥Ú`«ÎO 741 94 5192 18 3 1 1539 1355 52 956 6091 4071 2663 16 11 1 422 760
JOkã¨∞Î#fl"å~°∞ : PkÖÏÉÏ^£ – ã≤.ZKü. N=∞<åfl~åÜ«∞} =¸iΆ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – _ç. q[Ü«∞ÉèÏ㨯~ü† HõsO#QÆ~ü – ZÖò. ã¨O`À+¨† Y=∞‡O – ã≤.ZKü. Hõ$+¨‚, ã≤.ZKü. yi[† "≥∞^ŒH± – Z<£. ÉèíQÆ"å<£Ô~_礆
#ÖÁæO_» – _ç. =∞¿ÇÏ+π† x*Ï=∂ÉÏ^£ – ZO. #~°ûÜ«∞º† ~°OQÍÔ~_ç¤ – â◊OHõ~°Ü«∞º, =~°OQÆÖò – Z.‰õΩ=∂~ü† =∞ǨÏ|∂Éò#QÆ~ü – Uã¨∞~°`«flO† J#O`«Ñ¨Ù~°O – ZO. Pkâı+¨Ü«∞º, ã¨∞=∞Å`«†
z`«∂Î~°∞ – ѨÅ=∞<Õ~°∞ ÉÏÖÏl† Hõ_»Ñ¨ – a. ^Œã¨Îyi† Hõ~°∂flÅ∞ – l.q. ã¨∞^è•Hõ~ü Ô~_礆 `«∂~°∞Ê QÀ^•=i – =∞ǨÏ=∞‡^£ W„|Ç≤Ï"£∞ ™êÃÇÏÉò† QÆ∞O@∂~°∞ – a. JO[=∞‡†
Hõ$ëê‚ – a. ~°"Õ∞+πÉÏ|∞† „ѨHÍâ◊O – ÔH. =∞e¡HÍ~°∞˚<£† NH͉õΩà◊O – l. ã¨∞nè~ü† qâßYѨ@flO – ÔH.q. ~°=∞}, ÔH.q. J~°∞}† q[Ü«∞#QÆ~°O – _ç. ã¨∞^è•Hõ~ü