ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 1

N=∞`Õ ~å=∂#∞*ÏÜ«∞ #=∞ó

N=∞^Œfi~°=~°=Ú#ÜÕ∞ #=∞ó

ѨÓ~°fik#K«~°º – Ü«∞u~å[qOâ◊u
L`«Î~°k#K«~°º – "åºMϺ#O`À
N=∂<£, _®II D.U. tOQÆ~åKå~°∞ºÅ∞

NÜ«∞fâ◊fi~°ã≤^•úO`«~°Hõ∆}"åºÑ¨<À^Œº`å I
N~å=∂#∞[ã≤^•úO`«ã¨ÉèÏ *ËrÜ«∞`åO ã¨^• II

N~å=∂#∞[ ã≤^•úO`«ã¨Éèí, ã≤H˜O„^•ÉÏ^£

2018
2 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
ѨÓ~°fik#K«~°º – Ü«∞u~å[qOâ◊u L`«Î~°k#K«~°º – "åºMϺ#O`À
N=∂<£ _®II D.U. tOQÆ~åKå~°∞ºÅ∞
„Ѩ^äŒ=∞=Ú„^Œ}=Ú : Ѷ≤„|=i, 2018
„Ѩ`∞« Å∞ : 500
JxflÇϨ ‰õΩ¯Å∞ : ~°K~« Ú`«"Õ
=ÚYz„`«=Ú : ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÅ∞ – NÃÑ~°∞O|∂^Œ∂~ü
D „QÆO^äOŒ , Ѩ~=° ∞Ѩ^"Œ åã¨∞Å∞
N=∂<£ ÃÑ~°∞O|∂^Œ∂~ü HõO^•à◊ áê~°÷™ê~°kä QÍi
Ѩq„`«ã¨‡ $uzÇ≤ÏflHõQÍ "åi ã¨f=∞}˜ N=∞u ã¨`«º=uQÍ~°∞
ã¨=∞iÊOz# „^Œ=ºO`À =Ú„kOѨ|_çOk.
„Ѩ`«∞ʼnõΩ : N=∂<£ ™êfiq∞^•ã¨∞ QÍ~°∞
C/o. #Hõ„∆ `«=¸ºlH±
ëêÑπ <≥O. l–20, [_Õ Pˆ~¯\ò HÍOÃÑ¡H±û
áêº~°_≥·*ò Ǩϟ@Öò Z^Œ∞~°∞QÍ, ZO.l.~À_£
ã≤HO˜ „^•ÉÏ^Œ∞–500 003
á¶È<£ : 96185 86276
JHõ∆~°Ü≥∂[#=Ú : N=∞u [Ü«∞ÅH˜∆ ‡, u~°∞Ѩu
NK«O„^ŒâıY~ü, u~°∞Ѩu
=Ú„^Œ} : ã≤.Ü«∞<£. „Ñ≤O@~üû, u~°∞Ѩu
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 3
=ÚO^Œ∞=∂@
# KÕ„^•=∂#∞*Ë`Õºëê K«`«∞~å K«`«∞~°Hõ∆s I
HÍ=∞=™ê÷O „ѨѨ^ŒºO`Õ [O`«"À ǨÏO`«! =∂^Œ$â◊ó II
QÆ`« U_»∞ =∂iÛ<≥Å z=~°Ö’ N=∞u ÃÑ~°∞O|∂^Œ∂~ü ã¨`«º=uQÍ~°∞
(J"≥∞iHÍ) á¶È<£KãÕ ≤ =∂\Ï¡_∞» `«∂, U^≥<· å XHõ 㨢^OæŒ ^äŒ „ѨK∞« ~°} HÀã¨O `å=Ú
H˘O`« ™⁄=Ú‡#∞ <å‰õΩ ѨOÑ≤OKåÅx J#∞H˘O@∞<åfl#x J<åfl~∞° . <Õ#∞, HÍ=Åã≤
=zÛ#ѨC_»∞ `≥Å∞ѨÙ`å#∞, JѨÙ_»∞ ѨOÑ≤OK«O_ç – Jx J<åfl#∞. HÍx, "å~°∞
"≥O@<Õ <å‰õΩ H˘O`« ™⁄=Ú‡#∞ "≥O@<Õ Ñ¨OÑ≤OK«_O» [iyOk. N=∞u ã¨`º« =u
QÍ~°∞ Wk=~°ˆH `«=∞ Éèí~°Î N=∂<£ ÃÑ~°∞O|∂^Œ∂~ü HõO^•à◊ áê~°÷™ê~°kä QÍi
Ѩq„`« 㨇 $`«º~°÷O K«~°"≥∂áêÜ«∞x~°‚Ü«∞=∞<Õ „QÆO^ä•xfl `«=∞ Ѩq„`« „^Œ=ºO`À
=Ú„kOKå~°∞. N=∞u ã¨`«º=uQÍ~°∞ Dq^èŒOQÍ <åѨ@¡ L`åûǨxfl K«∂Ñ≤OK«
_®xH˜ HÍ~°}O ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ "åã¨=Î ÙºÅ∞, ÉèÏQÆ=`« „âı+µ¨ Åì ∞ N=∂<£ ™êfiq∞^•ãπ
QÍ~°∞ J~Ú#O^Œ∞=Å¡, "≥O@<Õ <Õ#∞ "åi`À [iy# q+¨Ü∂« xfl `≥eÑ≤, N=∞u
ã¨`«º=u QÍ~°∞ ѨOÑ≤# ™⁄=Ú‡`À U „QÆO^ä•xfl =Ú„k¿ãÎ ÉÏQÆ∞O@∞O^À
`≥Å∞Ѩ=∞x J_çQÍ#∞. "å~°∞ "≥O@<Õ D ã¨O=`«û~°O N~å=∂#∞[ ã¨Ç¨Ï„™êaÌ
ã¨O=`«û~°O Hõ#∞Hõ, N~å=∂#∞AÅ "≥·Éèí"åxfl `≥e¿Ñ U^≥·<å XHõ „QÆO^ä•x#
„ѨK«∞iOKåÅx JO@∂, Ü«∞u~å[qOâ◊ux, ѨÓ~Àfi`«Î~° k#K«~°ºÅ`À HõeÑ≤
"åºMϺ# ã¨Ç≤Ï`«OQÍ =Ú„k¿ãÎ ÉÏQÆ∞O@∞O^Œx ã¨∂zOKå~°∞. <Õ#∞ "≥O@<Õ
JOwHõiOKå#∞.
P q^èOŒ QÍ<Õ ÃÑ· =¸_»∞ ™È΄`åÅ#∞ "åºMϺ# ã¨ÇÏ≤ `«OQÍ =Ú„kOKåÅx
J#∞‰õΩ<åfl, "≥#∞"≥O@<Õ #~°™êѨÙ~°OÖ’ N~å=∂#∞[ ã¨ÇϨ „™êaÌ HÍ~庄Hõ=∂Å∞
[~°QÆ_»O =Å¡ D „QÆO^äŒ=Ú„^Œ}Ö’ *ÏѨºO [iyOk. P `«~°∞"å`« ‰õÄ_®
J#∞HÀ‰õΩO_® =∂ Ñ≤`«$áê^Œ∞Å∞ N=∂<£ DÜ«Ú}˜‚ ~°OQÍKå~°º ™êfiq∞"åiH˜
PHõã‡≤ HõOQÍ J<å~ÀQƺO HõÅQÆ_O» =Å¡ =∞iO`« PÅ㨺"≥∞#ÿ k. N~å=∂#∞AÅ
Hõ$Ѩ=Å¡ WѨÊ\˜H˜ J#∞‰õΩ#fl suÖ’ „QÆO^äŒ=Ú„^Œ} [~°∞QÆ∞`«∞#flk. D „QÆO^äŒ
=Ú„^Œ}‰õΩ Pi÷HõOQÍ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_ç# N=∞u ã¨`«º=uQÍiH˜ <å Ǩ~°Ì"≥∞ÿ#
Hõ$`«[`˝ Å« #∞ `≥Å∞ѨىõΩO@∞<åfl#∞.
4 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
„ѨHõ$u „QÆO^äŒOÖ’ ѨÓ~°fik#K«~°º, L`«Î~°k#K«~°º ™È΄`åÅ "åºMϺ#O
„Ѩ^•è #OQÍ "å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º™êfiq∞"åi 'ã¨^•Kå~°nÑ≤HÍ— J<Õ ã¨O㨯 $`«
"åºMϺ<åxfl J#∞ã¨iOz KÕÜ∞« |_çOk. JHõ¯_»H¯õ _» HÍOp =∞Ǩq^•fi<£ „Ѩ.Éè.í
J}‚OQÆ~åKå~°º™êfiq∞ "åºMϺ#OÖ’x, N"≥·+¨‚=ã≤OǨÏ, N=∂<£ \˜.Z.
Hõ$+¨‚=∂Kå~°º™êfiq∞ (u~°∞Ѩu) "åºMϺ#OÖ’x qâıëêÅ∞ L@ìOH˜OѨ|_®¤~Ú.
Wk WO`«‰õ Ω=ÚO^Õ 2007 ã¨O=`«û~°OÖ’ =Ú„kOѨ|_çOk. WѨC_»∞ =∞m§
„ѨK∞« iOѨ|_»∞`«∞#flk. Ü«∞u~å[ qOâ◊uH˜ NÑ≤৷‹ Ö’Hõ"∞£ rÜ«∞~ü J#∞„QÆÇÏ≤ Oz#
=∞}˜„Ѩ"åà◊ "åºMϺ<åxH˜ PO„^è•#∞"å^ŒO ‰õÄ_® D „QÆO^äŒOÖ’ =Ú„kOѨ
|_çOk.
D „QÆO^äŒO N~å=∂#∞[ ã≤^•úO`«ã¨Éèí, ã≤H˜O„^•ÉÏ^£ "åi ^•fi~å
„ѨHÍtOѨ *ËÜ«∞|_»∞`«∞#flk. nxH˜ JOwHõiOz# N=∂<£ ÔH.ÔH. Ѩ~°HÍÅ<£
™êfiq∞"åiH˜, N™êfiq∞^•ã¨∞ QÍiH˜, ã¨Éèí‰õΩ K≥Ok# W`«~° ã¨Éèí∞ºÅ‰õΩ <å
Hõ$`«[˝`«Å∞. D „Ѩܫ∞`«flOÖ’ <å‰õΩ „áÈ^ŒƒÖÏxfl WzÛ, =∞OQÆàÏâßã¨#O
KÕã≤# Ñ≤`«$áê^Œ∞Å∞, LÉèíÜ«∞"Õ^•O`« ÉèÏ㨯~°, <åºÜ«∞"Õ^•O`« q^•fi<£, L."Õ.
N=∂<£ DÜ«Ú}˜‚ ~°OQÍKå~°º ™êfiq∞"åi ã¨xflkèÖ’ Hõ$`«[˝`å ѨÓ~°fiHõOQÍ
„Ѩ}q∞Å∞¡`«∞<åfl#∞. „QÆO^ä•xfl _ç.\˜.Ñ≤. KÕÜ«∞_»OÖ’ ã¨Ç¨ÏHõiOz# N=∞u
[Ü«∞ÅH˜∆ ‡ QÍiH˜, NK«O„^ŒâYı ~ü QÍiH˜ ^è#Œ º"å^•Å∞. =Ú„^Œ} ÉèÏ~åxfl JO^ŒOQÍ
x~°fiÇÏ≤ Oz# NǨÏ~°¬=~°<ú £ QÍiH˜ Hõ$`«[`˝ Å« ∞. „ѨÑ#¨ flÖ’HÍxH˜ D „QÆO^äŒ =Ú„^Œ}
P#O^ŒO HõeyOK«QÆÅ^Œx #=Ú‡`«∞<åfl#∞. ã¨fiã≤Î.
ѨÓ~Àfi`«Î~°k#K«ˆ~º =º=$}À`ü Ü«∞u~å[qOâ◊uO K« `«^ä• I
ѨÓ~åfiKå~°º"åºMϺ ~°™êº J#∞ã¨$`«º tOQÆ~å~Àº-™œ II
„ѨHÍâ◊Ü«∞Of 㨢^ŒæO^ä• h^Œ$âß<£ ™êO„Ѩ^•~ÚHÍ<£ I
N~å=∂#∞[ã≤^•úO`«ã¨ÉèÏ *ËrÜ«∞`åO ã¨^• II
ÉèÏQÆ=`« q^èÕÜ«Ú_»∞
u~°∞Ѩu D.U. tOQÆ~åKå~°∞ºÅ∞
21–2–2018
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 5
N=∞`Õ ~å=∂#∞*ÏÜ«∞ #=∞ó
N=∞^Œfi~°=~°=Ú#ÜÕ∞ #=∞ó
ѨÓ~°fik#K«~°º – J=`åiHõ
PKå~°º™ê~°fiÉè∫=ÚÖˇ·# N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å x`åº#∞ëêª#Ѩ^Œúux
„Ѩuk#O J#∞ã¨OkèOK«_O» N"≥+· =‚¨ ÙÅO^ŒéH˜ ˜ Lr˚=<ÀáêÜ«∂ÅÖ’ „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ k
Jx ÃÑ^ŒÅÌ ã¨∂H˜.Î Dq^èOŒ QÍ x`«ºO J#∞ã¨OkèOK«_®xH˜ gÅ∞QÍ D k#K«~åº
„Ѩ|O^è•xfl =∞#‰õΩ J#∞„QÆÇ≤ÏOz# Ѩ~°"≥∂^•~°∞Å∞ – Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ J<Õ
PKå~°º=~°∞ºÅ∞. g~°∞ J+¨ìkQÆæ*ÏÅx „Ѩã≤kú K≥Ok#, =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞
t+¨µºÅ∞ Zxq∞k=∞OkÖ’ XHõ~∞° . giH˜ ^Õ=~å[QÆ∞~°∞=x‰õÄ_® ¿Ñ~°∞ L#flk.
D ™È΄`«O J=`«iOz# sux =∞Ǩq^•fi<£ HÍOp „Ѩ.Éè.í J}‚OQÆ~åKå~°º
™êfiq∞"å~°∞ `«=∞ "åºYºÖ’ Dq^èŒOQÍ q=iOKå~°∞.
KÀà◊ã≤OǨÏѨÙ~°O (Ѷ¨∞\˜HÍ„k) J<Õk k=º^ÕâßxH˜ ã¨q∂ѨOÖ’ LO_Õ
''Zé∞q∞ƒ—— J<Õ J„QÆÇ¨ ~°OÖ’ J=`«iOz#"å~°∞ HÍ=_»O=Å¡ ''Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ——
Jx Ñ≤Å∞=|_Õ"å~°∞, Q˘Ñ¨Ê q^•fiOã¨∞Å∞ J~Ú# D PKå~°∞ºÅ∞ N~°OQÆOÖ’x
~°OQÆ<å^äŒ∞x ¿ãqOKåÅ<Õ Pâ◊`À Ѷ¨∞\˜HÍ„k <å~°ã≤OǨïx J#∞[˝#∞ fã≤H˘x,
N~°OQÍxH˜ KÕ~å~°∞. JHõ¯_» `«=∞‰õΩ |O^è∞Œ =ÙÖˇ#· HÀ~ÚÅ}‚<£ QÆ$ǨÏOÖ’ q_çk
KÕã≤, P J}‚<£`Àáê@∞ áÈ~Ú N=∞}"åà◊ =∞Ǩ=Ú#∞Å HÍňH∆ѨQÀ+≤ªÖ’
J#fi~ÚOKÕ ÉèÏQͺxfl á⁄O^•~°∞. JѨÙ_»∞ =∞}"åà◊ =∞Ǩ=Ú#∞Å ã¨~°fi`À
=ÚY"≥∞ÿ# „Ѩ*Ï˝ "≥·^Œ∞ëêºÅ#∞ ^Œi≈Oz KåÖÏ P#OkOKå~°∞. HÍx, "åi
Náê^•Å#∞ P„â◊~ÚOKÕ ÉèÏQƺѨiáêHõO WOHÍ ã≤kOú K«Hõ áÈ=_»O=Å¡, =∞}"åà◊
=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ `«∞sÜ«∂„â◊=∞ã‘fiHÍ~°O KÕã≤#"å~°∞ HÍ|\˜ì, ã¨<åflºã¨∞Å#∞O_ç
f~°÷ „Ѩ™ê^•Å#∞ „QÆÇ≤ÏOK«~å^Œ<Õ ™ê=∂#ºâߢã¨Î xÜ«∞=∂xfl =∂„`«"Õ∞
ѨiQÆ}˜Oz, "åi ã¨xflkèÖ’ f~°÷„Ѩ™ê^ŒÑ¨i„QÆǨxfl KÕÜ«∞‰õΩO_®<Õ uiy `«=∞
TiH˜ KÕ~å~°∞. JHõ¯_» „áê`«óHÍeHõ Hõ$`åºÅ#∞ f~°∞ÛH˘x, f~°÷=∂_ç, ÉèíQÆ=^•
~å^èŒ##∞ KÕÜ«∞_»OHÀã¨O `«=∞ P~å^èŒ# =¸iÎ J~Ú# K«„Hõ=iÎu~°∞=∞Hõ<£
(N~å=∞K«O„^Œ=¸iÎ) ã¨xflkÖè ’ ^ŒO_»O ã¨=∞iÊOz, ''H“ã¨ÖϺã¨∞„Ѩ*Ï! ~å=∞!——
Jx ã¨∞„ѨÉèÏ`åxfl J#∞ã¨Okèã¨∂Î ÉèíQÆ=`«ûxflkè Hõ"å\ÏÅ#∞ `≥é∞=É’Ü«∂~°∞.
HÍx, ZO`« „Ѩܫ∞uflOz<å `«Å∞ѨÙÅ∞ `≥é∞K«∞HÀÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ KåÖÏ
6 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
^Œ∞óYO`À P<å_»∞ „Ѩ™ê^•xfl Éèí∞lOK«‰õΩO_®<Õ ''<å=Å¡ Uq∞ JѨKå~°O
[iyO^À! U"≥∂!—— Jx `«Å∞ã¨∂Î LO_çáÈÜ«∂~°∞. P<å\˜~å„u"åiH˜ ã¨fiѨflOÖ’
"åi P~å^è#Œ Ö’x J~åÛ=¸iÎ ™êH∆Í`«¯iOz ''=∂‰õΩ „áê}™ê÷hÜ«ÚÅ∞, Ö’HÍxH˜
JO`«\ ˜H˜ JkfifÜ«∞"≥∞ÿ# „áê}OÖÏO\˜"å~°∞ J~Ú# N=~°=~°=Ú#∞Å
NK«~} ° ÏÅ#∞ P„â◊~ÚOK«‰Ωõ O_®<Õ, f~°„÷ Ѩ™ê^•Å#∞ ã‘fiHõiOK«‰Ωõ O_®<Õ q∂~°∞
WO\˜H˜ uiy=KåÛ~°∞. JO^Œ∞=Å¡<Õ =∂ ã¨xflk`è Å« ∞ѨÙÅ∞ `≥éK«∞HÀÖË^∞Œ . ™êH∆Í`«∞Î
Pkâı+µ¨ ÖË =∞}"åà◊ =∞Ǩ=Ú#∞Å∞QÍ J=`«iOKå~°x QÆ∞iÎOK«O_ç. "åi ã¨xflkHè ˜
áÈ~Ú, "åix P„â◊~ÚOz, ѨÙh`«∞Öˇ·`Õ `«Ñ¨Ê q∂ u~°∞"å~å^èŒ##∞ "Õ∞=Ú
ã‘fiHõiOK«É’=Ú. j„Ѷ¨∞OQÍ á⁄O_ç—— Jx xÜ«∞q∞OKå_»∞. Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ
"Õ∞ÖÁ¯x QÆÉèÏÅ∞# ÖËz, KåÖÏ Pâ◊Û~åºxfl á⁄O^•~°∞, D Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ#
=$`åÎO`åxfl `«=∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞ʼnõΩ, PѨÙÎʼnõΩ K≥Ñ≤Ê, JѨÊ\˜HõѨC_Õ N~°OQÍxH˜
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. J#uHÍÅOÖ’<Õ N~°OQÍxfl KÕi# JáêÊ =∞}"åà◊
=∞Ǩ=Ú#∞Å =∞~îåxH˜ áÈÜ«∂~°∞. Jk =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ N~°OQÆ<å^ä∞Œ #‰õΩ
=∞OQÆàÏâßã¨#O KÕÜ«∞_»OHÀã¨O `«=∞=∞~î°O #∞O_ç HÀ"≥ʼnõΩ |Ü«∞Å∞^Õˆ~
ã¨=∞Ü«∞O. JáêÊ JHõ¯_Õ PÅÜ«∞OÖ’<Õ =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å N áê^•Å#∞
¿ãqOz, "åi qâı+¨ Hõ\ÏH∆ÍxH˜ áê„`«∞Öˇ·, „Hõ=∞OQÍ `«# WO\˜Ö’ [iy#
=$`åÎO`åxfl JO`«\ ˜h "åiH˜ q#flÑ≤Oz, "≥Ú^ŒÅ∞ #é˜H˜# K≥@∞ì=Öˇ "åi
Náê^•ÅÃÑ· Ѩ_ç, JѨ~å^èŒ Hõ∆=∂Ѩ}#∞ „áêi÷ã¨∂Î – ''WHõ q∂ Náê^•Å
KèåÜ«∞ `«Ñ¨Ê "Õé˘Hõ P„â◊Ü«∞O ^•ã¨∞#‰õΩ ÖË^Œ∞. ''<≥é˜HÍ\˜ì hH˜¯—— J#fl@∞¡ "ÕéË
=∂~åæxfl K«∂Ñ≤ ^Œ∂~°O KÕÜ∞« ‰õΩO_®, q∂ JO`«~O° QÆHÔ O· Hõ~åºxfl KÕãH≤ ˘<Õ ÉèÏQͺxfl
„Ѩ™êkOKåe—— Jx „áêi÷Oz, =∂=Ú#∞Å x~°=„QÆǨ#∞„QÆǨxfl á⁄Ok
Hõ$`å~°∞÷ÅÜ«∂º~°∞. `«=∞ Ѩ~°=∞ÉèíH˜ÎѨs"åǨÏ~°∂ѨOQÍ =∞}"åà◊ =∞Ǩ=Ú#∞Å
q+¨Ü«∞OÖ’ HÍ=º – <å@Hõ – K«OÑ¨Ó – ™È΄`å^Œ∞Å#∞ ÃÑH˜¯O\˜x ~°zOKå~°∞.
"å\˜Ö’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ Hõ$u D k#K«~åº~°∂Ѩã¨∞Îu„Ѩ|O^èŒO
Wk ''ѨÓ~°fik#K«~º° —— Jx,''L`«~Î k° #K«~º° —— Jx ~Ô O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ L#flk.
ѨQÅÆ ∞ J#∞+≤Oª Ѩ|_Õ J#∞ëêª# qâıëêÅ#∞ ѨÓ~°fik#K«~º° Ö’#∞, ™êÜ«∞Oã¨O^躌 ‰õΩ
`«~∞° "å`« J#∞+≤Oª Ѩ|_Õ J#∞ëêª#„Hõ=∂xfl L`«~Î k° #K«~º° Ö’#∞ JáêÊ ã¨∞uÎ OKå~°∞.
ѨÓ~°fik#K«~°ºÖ’ ''JOˆH Hõ"Õ~°Hõ<åºÜ«∂ó—— J<Õ â’¡HõO#∞O_ç ''Éèí"ÕÜ«∞O
Éèí=^Œ∞óMÏ<å =∞ã¨Ç¨º<å =∞<åã¨Ê^Œ"£∞—— J<Õ â’¡HõO=~°‰õΩQÆÅ 13 â’¡HÍÅ∞ D
ã¨∞ÎuHõ~°Î =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å ã¨xflkèH˜ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@QÍ KÕi#ѨÙ_»∞ `å=Ú
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 7
^Œi≈Oz# ã¨xfl"Õâßxfl =i‚OKÕq HÍ=_»O=Å¡ JO`«=~°‰õΩ LáÈ^•…`«OQÍ
K≥ѨÊ=K«∞Û. P Ñ≤=∞‡@ ''Ѩˆ~^Œ∞ºó ѨtÛ"Õ∞ Ü«∂"Õ∞—— J<Õ 14= â’¡HõO#∞O_ç
=∂=Ú#∞ŠѨÓ~°fik#K«~°º =i‚OѨ|_çOk. N~°OQÍxH˜ "≥_»e# =∞é∞<å\˜
„áê`«óHÍÅO#∞O_ç Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ ™êH∆Í`«∞ÎQÍ ^Œi≈Oz# J#∞ëêª# „ѨHÍ~åÅ∞
WO^Œ∞Ö’ „Ѩã∞¨ uÎ OѨ|_®¤~Ú. =∞é∞<å_Õ `«=∞‰õΩ =∂=Ú#∞Å∞ ѨOK« ã¨O™ê¯~å
Å#∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOz#@∞¡ 19= â’¡HõOÖ’ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. XHõ ã¨O=`«û~°OHÍÅO
áê@∞ QÆ∞~°∞‰õΩÅ"åã¨O KÕã≤ á⁄O^Œ=Åã≤# P Ѷ¨ÖÏxfl HÀ~ÚÅ}‚<£ "≥Ú^ŒÖˇ·#
Pf‡Ü«ÚÅ∞ `«=∞ q+¨Ü«∞OÖ’ ѨÙ~°∞+¨HÍ~°O KÕã≤#O^Œ∞=Å¡ P Ѷ¨ÅO "≥O@<Õ
`«=∞‰õΩ ÅaèOzO^Œ<Õ q+¨Ü«∂xfl Hõ$`«[˝`åѨÓ~°fiHõOQÍ ''`«¢`åÊ~°÷<å#∞™êˆ~}
ã¨O™ê¯~å<£ ã¨Oq^è•Ü«∞ "Õ∞—— J<Õ ã¨∂H˜Î ^•fi~å `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞.
''â◊~î°iѨ٠ˆ~Hõ U= Hõ=∞ÖÏѨuk=ºHõqó, =∞^èŒ∞~°Hõq ~°º^ä• K« â◊~î°l#∞‡x
=ÚYºHõqó, Ü«∞u‰õΩÅѨÙOQÆ=㨺 Éèí∞q ~°OQÆã¨∞^è•Hõq~å\ò, =~°=~°Ü≥∂y<À
=~°^Œ~å[Hõq â◊Û `«^ä•—— (N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x ã¨∞ÎuOz# k=ºHõq â◊~î°HÀѨÙÅ∞
XHõ¯~ˆ . P â◊~H°î ÀѨÙÅ#∞ ã¨∞uÎ Oz# =ÚYº Hõq =∞^è∞Œ ~° Hõ=ÙÖË. N~å=∂#∞AÅ#∞
ã¨∞ÎuOz# =ÚYº Hõq N~°OQÍ=∞$`« HõqÜÕ∞. N =~°=~°=Ú#∞Å#∞ ã¨∞ÎuOz#
=ÚYºHõq ^Õ=~å[ QÆ∞~°∞"Õ.) – J<Õ ã¨∞„Ѩã≤^Œú â’¡HõO ^Õ=~å[QÆ∞~°∞=ÙÅ
Hõq`å"≥·Éèí"åxfl H©iÎã¨∞Î#flk. N=∞}"åà◊ =∞Ǩ=Ú#∞Å "≥·Éèí"åxfl =i‚OKÕ
HÍ=º<å@Hõ K«OÑ¨Ó „QÆO^ä•^Œ∞Å#∞, â◊`«HÍk™È΄`åÅ#∞ ~°zOz# `«~°∞"å`«<Õ
D ã¨∞uÎ x Zé∞q∞Ü«∞áêÊ J#∞„QÆÇÏ≤ OKå~°x H˘O^Œé∞ ÉèÏqOKå~°∞. N"≥+· =‚¨ ÙÅ∞
ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ #∞ =ÚyOz, „Ѩ™ê^Œãfi‘ HÍ~åxfl KÕ¿ã@ѨÙ_»∞ D k#K«~庙È΄`åxfl
JO`«\Ï z~°HÍÅOQÍ xÜ«∞=∞OQÍ J#∞ã¨OkèOK«_O» =Å¡ Wk Ѩ~=° ∞Ѩq„`«"∞≥ #ÿ ,
ѨOH˜áÎ ê=#„Ѩ|O^è=Œ ∞x `≥Å∞ã¨∞#Î flk. WHõ, D „Ѩ|O^èOŒ Ö’x „Ѩ^•è # „Ѩ"∞Õ Ü«∞O
Uk? Jx „Ѩtfl¿ãÎ, q∞ye# ѨÓ~åfiKå~°º ™È΄`åÅ=Öˇ<Õ Wk ‰õÄ_® ^ŒfiÜ«∞
=∞O„`å~°÷ „Ѩuáê^ŒHõ=∞x K≥áêÊe. ÉèíQÆ"å#∞x áê^Œ™ê÷hÜ«ÚÅ∞ â◊~î°HÀѨÙÅ∞,
"åi áê^Œ ™ê÷hÜ«ÚÅ∞ N~å=∂#∞AÅ∞, "åi áê^Œ™ê÷hÜ«ÚÅ∞ N=~°=~°
=Ú#∞Å∞. D =~°=~°=Ú#∞Å "≥É· "íè åxfl `≥e¿Ñ Dã¨∞uΠѨ~O° Ѩ~Ü ° ∂« ^ŒfiÜ«∂~°÷
„Ѩuáê^ŒH=õ ∞#flk ã¨Ê+¨Oì . J>Ë,¡ ''=â◊#|∂+¨}uÎ<£ PÇò á⁄~°∞àò ZÖÏ¡"∞£ Jé˜"å~ü
P~ü?—— (N=K«# Éèí∂+¨}OÖ’x QÆOcè~°"≥∞ÿ# J~å÷Å#∞ `≥eÜ«∞QÆey#
"å~°∞ Z=~°∞?) Jx H©iÎOѨ|_»¤ N=K«# Éèí∂+¨}k=ºâߢã¨Î„QÆO^äŒ „Ѩ^è•#
8 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
„Ѩ"∞Õ Ü«∞O J~Ú#, JuQÆOcè~"° ∞≥ #ÿ K«~=° ∞Ѩ~fi° xëêª "≥É· =íè O WO^Œ∞Ö’ LQÆ_æ Oç Ѩ
|_çOk – Jx ‰õÄ_® K≥ѨÊ=Åã≤ L#flk. D ã¨∞ÎuÖ’ „Ѩ^è•# „Ѩ"Õ∞Ü«∞OQÍ
HõxÊOKÕ JaèQÆ=∞#, Láê^•#, W[º, ™êfi^蕺ܫ∞, Ü≥∂QÍÅ<Õ áêOK«HÍeHõ
„Ѩ„H˜Ü«∞ 㨇 $uqÇ≤Ï`«O. ѨÙ~å}„áÈHõÎO. ^•xfl ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÅ∞ x`«º
„QÆO^äŒOÖ’ „Ѩã¨∞ÎuOKå~°∞ ‰õÄ_®.
ѨÓ~°fik#K«~庙È΄`«OÖ’ Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ ™ê~ÚOz# N=∞}"åà◊
=∞Ǩ=Ú#∞Å ~°∂Ѩ=~°#‚ „Ѩu"åkÉèÜ í ∞« OHõ~O° J}‚<£ ™ê~ÚOz# ''â‹Ü∞« º`å=∞Ô~·
`åÎo}ˇÿ "åÇÜ ˜ ∞Õ —— J<Õ =∞OQÆàÏâßã¨#áêâ◊√~°OÖ’x =~°‚#`À KåÖÏ=~°‰õΩ áÈe
L#flk. ''âıÖ·ˇ "åÇ—˜ — J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO – „ѨH$õ `«OÖ’x ''P`å„=∞ q=∞ÖÏO|~°"∞£ ——.
''HÍj‡~°Hˆ ã¨~™° ÈÎ=∞—— W`åºk â’¡HÍÅ ÉèÏ"åxfl, ''`«∞Ü«∞º =∂~°∞ƒ"£∞ ѨÙi#∂Å∞"£∞
"åǘÜÕ∞—— J<Õ „ѨÜ≥∂QÆO – ''J"≥∂ƒù[c[=∂ÖÏaèó——, ''PÑ‘#qѨÙÖ’~°ã¨¯"£∞——
W`åºk ã¨∂‰õΩÎÅ ÉèÏ"åxfl, ''â◊√#Ì~° uÎ~°∞`ÀÎo}ˇÿ "åǘÜÕ∞—— J<Õ „ѨÜ≥∂QÆO –
''P*Ï#∞Éèí∞[Éèí∂+¨}"£∞—— J<Õ ã¨∂H˜ÎÉèÏ"åxfl+¨ ''u~°∞<åa "åǘÜÕ∞—— J<Õ
„ѨÜ∂≥ QÆO – ''<åaèaO|—— J<Õ ã¨∂H˜ÉÎ Ïè "åxfl, ''Hõ~∞° }ˇÿ á⁄V˜Üæ ∞« Hõ}}‚˜ ÿˇ "åÇÜ
˜ ∞Õ ——
J<Õ „ѨÜ≥∂QÆO – ''^ŒÜ«∞=∂#^Œ$QÆOK«Å"£∞—— J<Õ ã¨∂H˜Î ÉèÏ"åxfl `«ÅÑ≤™êÎ~Ú.
D™È΄`«„ѨÉÏè =O `«~∞° "åu HÍÖÏxH˜ K≥Ok# ѨÅ∞=Ù~∞° ѨÓ~åfiKå~°∞ºÅÃÑ· Ѩ_Oç ^Œ<Õ
q+¨Ü«∞O ã¨∞ã¨Ê+¨ìO. D ™È΄`«OÖ’ â’¡HÍÅ ÉèÏ"åÅ#∞ NÑ≤à‹§ÂÖ’HÍ~°º rÜ«∞~ü
`å=Ú ~°zOz# Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=}„ѨÉèÏ==∞<Õ =~°=~°=Ú#∞Å K«i„`«„QÆO^äŒOÖ’
J#∞=kOK«_®xfl QÆ=∞xOK«=K«∞Û. J^Õq^èŒOQÍ, „Ѩã¨∞Î`«™È΄`åxfl J#∞Hõiã¨∂Î
=~°=~°=Ú#∞Šᜄ`«∞Å∞ Jaè~å=∞=~°∞Å∞ Ü«∞uѨuk#K«~åº J<Õ ã¨∞Îux
~°zOK«_»O‰õÄ_® WK«@ 㨇~°}©Ü«∞O. W@∞=O\˜ =HõÎ=ºqâıëêÅ∞ KåÖÏ L<åfl
qã¨Î $uÉèíÜ«∞OKÕ`« „Ѩ™êÎqOK«_»O ÖË^Œ∞.
D ã¨∞uÎ H˜, WѨÊ\˜H˜ ã¨∞=∂~°∞ 300 ã¨OIIʼnõΩ ѨÓ~°fiO ''u~°∞=∞Ç☠—·‹ — J<Õ
k=ºˆH∆„`«OÖ’ x=ã≤Oz#, ѨÅ∞ „QÆO^ä•Å#∞ ~°zOz# N"å^èŒ∂Å g~°~åѶ¨∞"å
Kå~°º™êfiq∞ "å~°<Õ „Ѩãk≤ Kú O≥ k# – J}Ï‚=ѨÊVÍæ~ü ã¨O㨯 $`«ÉÏè +¨Ö’ ''ã¨^•Kå~°
nÑ≤HÍ—— J<Õ ¿Ñ~°∞`À qã¨Î $`«"∞≥ #ÿ "åºYº#∞ J#∞„QÆÇÏ≤ OKå~°∞. ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ
ÉèÏy<ÕÜÚ« Å∞, "åi JO`«~O° QÆ t+¨µºÅÖ’ XHõ~∞° , "å^è∂Œ Å QÀ„fÜ«ÚÅ∞ J~Ú#
^•â◊~°kä (=Ú^ŒeÜ«∂}Ϥ<£) J<Õ =∞ǨÏhÜ«ÚÅ =OâßxH˜ K≥Ok# D "å^èŒ∂Å
g~°~åѶ¨∞"åKå~°º ™êfiq∞"å~°∞ HõOzH˜ ã¨q∂ѨOÖ’ #∞#fl u~°∞=∞ǘ⋷ J<Õ
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 9
k=ºˆH∆„`«OÖ’ „H©.â◊.1766= ã¨O. =ºÜ«∞=~°¬O P}˜=∂ã¨O Hõ$+¨‚K«`«∞~°Ìt
^èŒxëêª#Hõ∆„`«OÖ’ J=`«iOKå~°∞. g~°∞ Ñ≤`«$áê^Œ∞Å∞ #~°ã≤OǨKå~°∞ºÅ"å~°∞.
gik HÀ~ÚÖò HõO^•_≥·=Oâ◊O. Ü«∞Aâß≈Y. PѨã¨ÎO| ã¨∂„`«O. 15 ã¨OIIÅ∞
xO_Õ ã¨iHˆ ™ê=∂#º âߢ™êÎÅÖ’ Pi`Õ~å~°∞. ã¨Ow`«OÖ’‰õÄ_® Q˘Ñ¨Ê „áêg}Ϻxfl
ã¨OáêkOKå~°∞. `«O„_çQÍi =^ŒÌ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞„QÆO^ä•^茺ܫ∞<åxfl, ã¨O㨯 $`«
"Õ^•O`åxfl "å^èŒ∂Å=~°^•Kå~°∞ºÅ"åi, N~°OQÍKå~°∞ºÅ "åi ã¨xflkèÖ’
JkèHõiOKå~°∞. 51 ã¨OIIÅ∞ D qÉèí∂uÖ’ L#fl g~°∞ =ÚѨÊ~ÚH˜ q∞Oz#
Hõ $ `« ∞ Å#∞ "≥ Å ~ÚOKå~° ∞ . gi N=K« # Éè í ∂ +¨ } J~° ∞ |^Œ O N"≥ · + ¨ ‚ =
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞q*Ï˝# ã¨~°fiã¨fiOQÍ K≥ѨÊ=K«∞Û. giKÕ ~°zOѨ|_ç# H˘xfl Hõ$`«∞Å∞
WOHÍ "≥Å∞QÆ∞ K«∂_»=Åã≤ L#flq. N~å=∂#∞AÅ"åix ã¨∞Îuã¨∂Î q~°zOz#
N~å=∂#∞*Ïu=∂#∞+¨ ã¨=Î O WO^Œ∞‰õΩ XHõ L^•Ç¨Ï~°}O. „Ѩã∞¨ `Î ã« ∞¨ uÎ "åºYºÖ’
J<ÕHõ ^èŒ~°‡âߢã¨Î„QÆO^ä•Å#∞O_ç K«∂Ѩ|_»¤ ѨÅ∞ „Ѩ=∂}ÏÅ∞ gi Jã¨=∂#
áêO_ç`åºxH˜ w@∞~åà◊√§. D "åºYº 1922= ã¨OIIÖ’ K≥<≥·fl #QÆ~°OÖ’x
N"≥·+¨‚=„QÆO^äŒ=Ú„^•Ñ¨Hõã¨Éèí"åi^•fi~å =Ú„kOѨ|_çOk. P „Ѩ`«∞Å∞ WѨÙ_»∞
^˘~°∞Hõ=Ù. `«q∞à◊ÉÏè +¨Ö’ J#uqã¨Î $`«OQÍ HÍOp =∞Ǩq^•fi<£ „Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞
"å~°∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOz# "åºYº L#flk. D =∞^茺HÍÅOÖ’ N"≥·+¨‚=ã≤OǨÏ,
<åºÜ«∞"Õ^•O`«q^•fi<,£ L"Õ.N=∂<£ \˜.U.Hõ$+¨=‚ ∂Kå~°º ™êfiq∞"å~°∞ (u~°∞Ѩu)
`«q∞à◊ÉèÏ+¨Ö’ ~°zOz# "åºMϺ#O ã¨Ñ¨Îyi (`«q∞à◊O) =∂ã¨Ñ¨„uHõÖ’
^è•~å"åÇ≤ÏHõOQÍ „ѨK∞« iOѨ|_çOk. `≥Å∞QÆ∞Ö’ N"≥+· =‚¨ ™È΄`«=∂Å J<Õ ¿Ñ~°∞`À
ѨÅ∞ ™È΄`åʼnõΩ \©Hõ#∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOz# N=∂<£ Ѩ~°=ã¨∞Î QÀqO^•Kå~°º
™êfiq∞"åi ÅѶ∞¨ \©Hõ L#flk. HÍx D ã¨∞uÎ H˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’ qã¨Î $`«"∞≥ #ÿ "åºMϺ#O
WO`«=~°‰Ωõ "≥Å∞=_»Ö^Ë <Œ Õ ÉèÏ=OÖ’ „Ѩã∞¨ `Î « „ѨÜ∞« `«flO KÕÜ∞« |_çOk. „Ѩã∞¨ `Î "« åºYº
N"å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º™êfiq∞ ã¨O㨯 $`« "åºYº, N„Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞"åi
„^•q_» "åºYº, N"≥+· =‚¨ ã≤OÇ¨Ï N=∂<£ \˜.Z.Hõ$+¨=‚ ∂Kå~°º™êfiq∞ "åi "åºYºÅ#∞
J#∞ã¨iOz q#flqOѨ|_çOk.
N=∞`Õ ~°=∞º*Ï=∂`«$=ÚhO„^•Ü«∞ =∞Ǩ`«‡<Õ I
N~°OQÆ"åã≤<Õ Éèí∂Ü«∂`ü x`«º Nó x`«º=∞OQÆà◊"£∞ II
U
10 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
N=∞`Õ ~å=∂#∞*ÏÜ«∞ #=∞ó
N=∞^Œfi~°=~°=Ú#ÜÕ∞ #=∞ó
Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ J#∞„QÆÇ≤ÏOz#
(N =~°=~°=Ú#∞Å)
ѨÓ~°fik#K«~°º
`«xÜ«∞<£ â’¡HOõ
™œ=∞º*Ï=∂`«$Ü≥∂wO„^ŒK~« }° ÏO|∞[+¨@Ê^Œ"∞£ I
^Õ=~å[QÆ∞~°∞O =O^Õ k=º*Ï˝#„Ѩ^OŒ â◊√Éè"í ∞£ II
™œ=∞º*Ï=∂`«$Ü≥∂wO„^Œ ´ N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞ÅÜ≥ÚHõ¯, K«~}° { JO|∞[
+¨@Ê^Œ"∞£ ´ Náê^ŒÑ^¨ •‡ÅÖ’ `«∞"≥∞‡^Œ=O\˜"å~°∞ (`«∞"≥∞‡^Œ Ѩ^•‡Å#∞ ã¨~fi° ^•
P„â◊~ÚOz LO_Õ@@∞¡ N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å N áê^•Å#∞ ZšѨC_»∞
P„â◊~ÚOz LO_Õ"å~°∞), k=º*Ï˝#„Ѩ^OŒ ´ PKå~°∞ºÖË LáêÜ≥∂¿ÑÜ«∂Å<Õ
k=º*Ï˝<åxfl `«=∞ LѨ^âÕ ß#∞ëêª<åÅ^•fi~å J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ"å~°∞, â◊√Éè"í ∞£ ´
(JO^Œ∞=Å¡<)Õ â◊√Éè„í Ѩ^∞Œ Å∞#∞ J~Ú#, ^Õ=~å[QÆ∞~°∞O ´ ^Õ=~å[QÆ∞~°∞=ÙÅ#|_Õ
Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ J<Õ PKå~°º=~°∞ºÅ#∞, =O^Õ ´ #=∞㨯iã¨∞<Î åfl#∞.
N=~°=~°=Úxâ◊`«HõO, =~°=~°=Úx HÍ=ºO, =~°=~°=Úx K«OѨÙ=Ù,
ѨÓ~°fik#K«~º° , L`«~Î k° #K«~º° –W`åºkQÍ =∞}"åà◊ =∞Ǩ=Ú#∞Å q+¨Ü∞« OÖ’
ѨÅ∞ ™È΄`åÅ#∞ J#∞„QÆÇÏ≤ Oz# Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ#∞ ã¨∞uÎ ã¨∂Î "åi Éè‰í Ωõ ÖÎ ÁHõ~∞°
~°zOz# â’¡Hqõ ∞k. Dq^èOŒ QÍ „QÆO^äHŒ ~õ #ΰ ∞ ã¨∞uÎ OKÕ, „QÆO^äOŒ Ö’ KÕ~x° „Ѩ`ºÕ HÍÖˇ#·
=ÚHõHÎ õ â’¡HÍÅ#∞, áêâ◊√~åÅ#∞ ''`«xÜ«∞<£—— J<Õ „^•q_» <å=∞O`À =º=ǨÏiOK«_O»
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O. ''`«x—— – JO>Ë „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ , =ÚHõHÎ õ ~°∂ѨOÖ’–L#fl Jx J~°O÷ .
''J<£—— J<Õk „Ѩ`º« Ü«∞O† Q“~°="åK«HOõ .
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 11
D â’¡HOõ Ö’ N ™œ=∞º*Ï=∂`«$=Ú#∞Å K«~}° ÏʼnõΩ JO|∞[™ê=∞ºO
K≥Ñʨ _»O KÕ`,« K«~}° ÏÅ Éè’Qƺ`åuâ◊Ü∞« O, ã¨^• ¿ã=º`«fiO, ™œ‰õΩ=∂~°º, ™œO^Œ~åºk
QÆ∞}ÏÅ∞ ã¨∞Êùiã¨∞#Î flq. ^Õ=~å[QÆ∞~°∞=ÙÅ +¨@Ê^Œ™ê=∞ºO^•fi~å "åi PKå~°ºx+¨ª
ã¨∂zOѨ|_çOk. ''+¨@Ê^À-Ü«∞O kfiYO_»ó—— Jx ã¨∞uÎ OѨ|_Õ ^ŒfiÜ∞« =∞O„`«OÖ’
x+¨#ª ∞HõÅ PKå~°∞ºÅ#∞ +¨@Ê^•Å∞QÍ xˆ~tÌ OK«_O» ‰õÄ_» WHõ¯_» QÆ=∞xOѨ`y« #k.
''Z<£ ÃÑé∞uÜ≥∞<åfl.......... =}∞¤ `«∞q∞ƒ Ü≥∞#∞fl"∞£ —— W`åºk PKå~°º ǨÏ$^ŒÜ∞« ã¨∂H˜,Î
^•xH˜ N=∞^Œfi~=° ~°=Ú#∞Å∞ J#∞„QÆÇÏ≤ Oz# "åºYº WHõ¯_» J#∞ã¨O^èÜ Õ ∂« Å∞.
S
ѨÓ~°fik#K«~º°
1. JOˆH Hõ"~Õ H° <õ åºÜ«∂ ã¨∞OÎ Qˆ Éè∞í =#=∞OQÆàı I
~°OQˆ ^è•q∞fl ã¨∞MÏã‘#O =O^Õ =~°=~°O =Úx"£∞ II
`«∞OˆQ ´ KåÖÏ Q˘Ñ¨Êk, Éèí∞=#=∞OQÆàı ´ Éèí ∂Ö’HÍk"åã¨∞ʼnõΩ Wëêì~ã÷° k≤ ú
~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ =∞OQÆàÏxH˜ ™ê^è#Œ O J~Ú#, Hõ"~Õ H° <õ åºÜ«∂ó ´ HÍ"Õs#kÜ≥ÚHõ¯,
JOˆH ´ =∞^躌 Ö’ (LO_Õ), ~°OQˆ ^è•q∞fl´´ ã¨~ˆ fiâfi◊ ~∞° _≥#· ~°OQÆ<å^ä∞Œ #‰õΩ q∞H˜¯e
W+¨"ì ∞≥ #ÿ N~°OQÆHˆ „∆ `«OÖ’, ã¨∞Y{ Pã‘#"£∞´ ã¨∞YOQÍ x`«º"åã¨O KÕ¿ã"å~°∞,
=~°=~°O ´ ~°∂ѨO, B^•~°ºO–"≥Ú^ŒÖ#·ˇ QÆ∞}ÏÅÖ’ ''JÇH˜Ü∞« =∞}"åà◊<—£ — J#
|_Õ N~°OQÆ<å^ä∞Œ x`À áÈe LO_»_O» KÕ`« P JÇH˜Ü∞« =∞}"åà◊<£ (=~°=~°) J<Õ
<å=∂xfl Hõe#æ "å~°∞, =Úx"£∞ ´ `«`Ϋ fiÜ∂« ^ä•`«‡ º*Ï˝<åxfl ZÅ¡ÑC¨ _»∞ =∞##O
KÕ¿ã"å~°∞ J~Ú# N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å#∞,=<Õ´Ì ã¨∞uÎ ã¨∂,Î „Ѩ}q∞Å∞¡`∞« <åfl#∞.
D â’¡HOõ D ã¨∞uÎ H˜ =∞OQÆ}ÏK«~}° ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ â’¡HOõ . LÉèÜ í ∞« HÍ"Õ~∞° Å
#_»∞=∞ q∞H˜¯e Q˘Ñ¨Êk, ã¨HÅõ Ö’HõHˆ =∆ ∞O Hõ~"° ∞≥ #ÿ k J~Ú# N~°OQÆOÖ’ ã¨∞YOQÍ
x`«º"åã¨O KÕã∞¨ #Î fl =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞ʼnõΩ #=∞㨯iã¨∞<Î åfl#∞–Jx ÉèÏ=O.
(`«∞OˆQ) – x~°uâ◊Ü∞« "≥∞#ÿ – Jx ÉèÏ=O. Wk ''Éè∞í =#=∞OQÆà—ı — J#fl Ѩ^•xH˜
qâı+}¨ O. Q˘Ñ¨Ê Ö’HõHˆ =∆ ∂xH˜ – Jx D ã¨=∞ã¨Î Ѩ^•xH˜ ÉèÏ=O.
(Éè∞í =#=∞OQÆà)ı – WK«\˜ Éèí∞=#â◊|OÌ KÕ`« Ö’HÍÅÖ’x [#∞Å∞ ÅH˜O∆ Ѩ|_»`å~°∞.
=∞OQÆà◊ â◊ÉÏÌxH˜ =∞OQÆà™◊ ê^è#Œ =∞x J~°O÷ . D q^èOŒ QÍ WHõ¯_» ™ê^躌 ™ê^è<Œ åÅ∞
12 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
SHõºO K≥Ñʨ |_ç#O^Œ∞=Å¡ ¿ÇÏ`«fiÅOHÍ~°O. ''¿ÇÏ`«∞¿ÇÏ`«∞=∞`À ~Ô H· ºõ O ¿ÇÏ`«∞O Hˆ z
¢`Ê« K«H`∆õ —Õ — Jx D JÅOHÍ~°ÅHõ}∆ O. (ÖËH)õ =∞OQÆàâ◊ É◊ ÏÌxH˜ ã¨fiÜ∞« O„áêѨº=∞x
‰õÄ_® J~°O÷ . (~°OQˆ ^è•q∞fl) – ''Ü«∞™ê‡ „^ŒuO QÆ`À q+¨µó‚ —— (^Õx=Å¡ q+¨µ=‚ Ù
Pã¨HxΘ á⁄O^•_À) Jx K≥Ñʨ |_»¤ suÖ’ D N~°OQÆHˆ „∆ `«O ™êfiq∞ ã¨fiÜ∞« OQÍ
Jaè=∂xOz xÅz# ™ê÷#qâı+O¨ Hõ^•!
(ã¨∞MÏã‘#"£∞) D Ѩ^„Œ ѨÜ∂≥ QÆO^•fi~å =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å PKå~°∞ºÖˇ#·
u~°∞"åÜü∞"≥ÚÇј Ê≤ à‹§H ÍÅO=~°‰Ωõ N~°OQÍxH˜ ѨÅ∞ LѨ„^Œ"åÅ∞ U~°Ê_ç<å,
=∞}"åà◊ =∞Ǩ=Ú#∞Å∞ D Hˆ „∆ `«OÖ’ J_»∞QÆ∞ ÃÑ\˜#ì `«~åfi`« Uq^è"Œ ∞≥ #ÿ LѨ„^Œ=O
ÖˉΩõ O_®, qѨ`∞« ÅÎ hfl fi, Hˆ =∆ ∞O ã¨=∞‰õÄi# „Ѩãk≤ ú =ºHõ=Î ∞ø`«∞#flk ÃÑ^ŒÅÌ
Jaè„áêÜ«∞O – Jx N„Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞ "åºYº.
''Hõ"~Õ H° <õ åºÜ«∂ JOˆH ~°OQˆ ^è•q∞fl ã¨∞MÏã‘#"£∞—— Jx J#fi~ÚOK«_O» =Å¡ q∞H˜¯e
"å`«ûźO Hõe#æ =∂`å=∞Ç≤Ï (J=∞‡=∞‡) X_çÖ’ ã¨∞YOQÍ Pã‘#∞_≥#· tâ◊√=Ù
™ê=∞ºO N~°OQÆ<å^ä∞Œ #‰õΩ ã¨∞Êùiã¨∞#Î fl^xŒ ‰õÄ_® P "åºMºÖ’x q=~°}O D
ã¨∞uÎ „áê~°OÉèOí ''JOˆH—— Jx JHÍ~°O`À „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ O^Œ∞# =∞OQÆàÑ◊ Ó¨ ~°fiH"õ ∞≥ #ÿ
„áê~°OÉèOí KÕÜ∞« |_çOk. ''J Wu ÉèQí =Æ `À <å~åÜ«∞}㨺 „Ѩ^=Œä ∂aè^•è #"£∞—— (J
J<Õ JHõ∆~°O ÉèíQÆ"å#∞_≥·# N=∞<åfl~åÜ«Ú}∞x "≥Ú^Œ\ ˜ ¿Ñ~°∞) W`åºk
=∞ǨÉèÏ+¨ºã¨∂H˜Î 㨇~°}Ü © ∞« O. P suÖ’<Õ, ''=<Õ—Ì — J<Õ Ñ¨^„Œ ѨÜ∂≥ QÆO^•fi~å
Hõ~}° „`«Ü∞« =∞OQÆàÏK«~}° O ‰õÄ_® KÕÜ∞« |_ç#@¡~ÚOk. ''`«∞OˆQ, =∞OQÆà,ı ~°OQˆ ——
W`åºk „ѨÜ∂≥ QÍÖ’¡x „â◊=} ¿ÑÜ«∞"≥∞#ÿ J#∞„áê™êÅOHÍ~°O‰õÄ_® QÆ=∞xOK«
`«y#k. D „áê~°OÉèíâ’¡HõOÖ’ HÍ=º„áê~°OÉèíOÖ’ KÕÜ«∞=Åã≤# ''Pjó
~°fl=∞„ã≤¯Ü«∂=ã¨∞xÎ ~ˆ âÌ ’ "å—— (Pjã¨∞û`À QÍx, #=∞™ê¯~°O`À HÍx, Hõ^•ä xˆ~âÌ O◊ `À
HÍx HÍ=º „áê~°OÉèÏxfl KÕÜ∂« e.) J<Õ =∞OQÆàÏK«~}° „`«Ü∞« O KÕÜ∞« |_çOk.
2. =∞~Ú „Ѩqâ◊u N=∞#‡Ok~°O ~°OQÆâß~Ú#ó I
Ѩ`∞« ºó Ѩ^•O|∞[O „^Œ+µ¨ ì =∂Ü«∂O`« =∞q^Œ∂~°`ó« II
N=∞`ü ´ HÔ O· Hõ~º° ã¨OѨ^‰Œ Ωõ xÅÜ«∞O J~Ú# `«=∞, ~°OQÆâß~Ú#ó´´ N~°OQÆOÖ’
â◊Ü∞« xOz L#fl N~°OQÆ<å^ä∞Œ x, =∞Ok~°O´ HÀ"≥Å#∞, =∞~Ú „Ѩqâ◊u (ã¨u)´´<Õ#∞
„Ѩ"tÕ Oz#ѨÙ_»∞, Ѩ`«∞ºó ´ ã¨~fi° â+ı ≤ J~Ú# N~°OQÆ<å^äŒ∞xfl, Ѩ^{Œ JO|∞["£ ∞´
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 13
`å=∞~°Å =O\˜ áê^•Å#∞, „^Œ+µ¨ Oì ´ ^Œi≈OK«_®xH˜, Jq^Œ∂~°`ó« ´ ã¨q∂ѨOÖ’,
PÜ«∂O`«O ´ HÍHõ`åmÜ«∞OQÍ "ÕOKÕã∞¨ #Î fl "åÔ~·
D â’¡HOõ #∞O_ç ''Éè"í Ü Õ ∞« O Éè=í ^Œ∞óMÏ<å"£∞—— 13= â’¡HOõ =~°‰Ωõ XˆH
J#fiÜ∞« O) ''`åfi"∞£ —— J<Õ Hõ~`ΰ À Jhfl J#fi~Ú™êÎ~Ú. ''PÜ«∂O`«"∞£ —— J<Õ
qâı+}¨ Ѩ^OŒ "≥Ú^ŒÅ∞ =~°∞ã¨QÍ â’¡HÍÅxfl\ Ö˜ ’ LO_Õ kfifÜ«∂O`«qâı+}¨ ÏÅ∞
Jhfl 12= â’¡H„õ áê~°OÉèOí Ö’ L#fl ''Éè=í O`«"∞£ —— J<Õ kfifÜ«∂O`«H~õ ΰ $Ѩ^OŒ `À
J#fi~Ú™êÎ~Ú. XˆH J#fiÜ∂« xfl HõÅ â’¡H|õ $O^•xH˜ ''‰õΩÅHõO—— Jx ¿Ñ~°∞. D
â’¡HOõ #∞O_ç Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ `å=Ú =~°=~°=Ú#∞Å J#∞„QÆÇ¨ xfl á⁄Ok# sux
J#∞ã¨Okèã∞¨ <Î åfl~∞° . â’¡HOõ Ö’ ''=Ú<Õ! =~°=~°™êfiq∞<£!—— J<Õ ã¨OÉ’^è#Œ LO_»_O» KÕ`«
^•xH˜ Ñ≤=∞‡@ L#fl 13= â’¡HOõ =~°‰Ωõ QÆÅ â’¡HÍÅhfl N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å#∞
ã¨OÉ’kèã¨∂Î q#flÑ≤Oz#q. <åÅ∞QÆ= â’¡HõOÖ’x ''Éèí=¢uÊÜ«∞ø—— J<Õ
=∞^躌 =∞ѨÙ~°∞ëê~°H÷ xõ ~ˆ âÌ O◊ ‰õÄ_® QÆ=∞<å~°›O.
''™êfiq∂! `«=∞#∞ ¿ãqOKåÅx ^•ã¨∞_»<#·≥ <Õ#∞ KåÖÏ ^Œ∂~°OÖ’#∞O_ç
PiÎ`À "ÕQOÆ QÍ =ã¨∞#Î fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«=∞ˆ~ xˆ~`› ∞« HõOQÍ ^•ã¨∞}˜‚ J#∞„QÆÇÏ≤ OK«_O»
HÀã¨O ##∞fl "≥^‰Œ Ωõ `«∂ |Ü«∞Å∞^Õi =ã¨∞#Î fl@∞¡#fl^!Õ —— J<Õ ã¨O`À+¨O ã¨∞ÊùiOKÕ@@∞¡
''=∞~Ú „Ѩqâ◊u—— Jx, ''PÜ«∂O`«"∞£ Jq^Œ∂~°`ó« —— Jx „ѨÜ∂≥ yOѨ|_çOk.
''~°OQÆâß~Ú#ó N=∞`ü =∞Ok~°O =∞~Ú „Ѩqâ◊u ã¨u—— (N~°OQÆ<å^ä∞Œ x ã¨xflkÖè ’
^•ã¨∞_»<#·≥ <Õ#∞ „Ѩ"tÕ OKÕ ã¨=∞Ü«∞OÖ’) Jx H˘O^Œé∞ J#fi~ÚOz J~°O÷ K≥áêÊ~°∞.
HÍx, D J#fiÜ∞« O ã¨i J~Ú#k HÍ^Œ∞. J~°=÷ ¸ Wk HÍ^Œ∞. ''N=∞#‡Ok~°O
=∞~Ú „Ѩqâ◊u Ѩ`«∞ºó ~°OQÆâß~Ú#ó Ѩ^•O|∞[O „^Œ+¨µì"£∞ Jq^Œ∂~°`«ó
PÜ«∂O`«"∞£ —— J#fl^Õ ã¨~ã° "¨ ∞≥ #ÿ J#fiÜ∞« O. ''N=∞#‡k~°O—— J#flk ã¨=∞ã¨ÑÎ ^¨ OŒ .
''N=∞`«ó =∞Ok~°"∞£ N=∞#‡Ok~°"∞£ —— Jx +¨+`ª‘ `« ∞« Ê~°∞+¨#∞ K≥áêÊe. ''N=∞`«ó——
JO>Ë – ^Õ=~°"åiÜ≥ÚHõ¯ – Jx J~°O÷ . g~°∞ ÉèQí =Æ xflÜ∞« =∞#O`À =∞}"åà◊=∞Ǩ
=Ú#∞Å#∞ ¿ãqOK«_O» HÀã¨O=KåÛˆ~ `«Ñʨ , N~°OQÆ<å^ä∞Œ x ¿ãqOKåÅ<Õ L^ÕâÌ º◊ O`À
HÍ^Œ∞Hõ^•! JO^Œ∞=Å¡ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@QÍ N~°OQÆ<å^ä∞Œ x =∞Ok~°OÖ’ „Ѩ"tÕ OKÕ
„ѨãH¨ Θ ÖË#O^Œ∞=Å¡ P J~°O÷ WHõ¯_» Lz`«"∞≥ #ÿ k HÍ^Œ∞. N~°OQÍxH˜ KÕi, JHõ¯_»
J#∞ëêª<å^Œ∞Å#∞ ѨÓiÎKãÕ H≤ ˘x Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ =∂=Ú#∞Å#∞ ¿ãqOK«QÀi,
"åi ã¨xfl^•è <åxH˜ |Ü«∞Å∞^Õi "≥àϧ~°∞. g~°∞ =∂=Ú#∞Å x"å™êxfl „Ѩ"tÕ OKÕ
14 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
ã¨=∞Ü«∞O, =∂=Ú#∞Å∞ `«=∞ P™ê÷#O#∞O_ç ã¨xflkHè ˜ =∞OQÆàÏâßã¨<å~°O÷ |Ü«∞Å∞
^Õi "ÕOKÕ¿ã ã¨=∞Ü«∞O XHõ\˜ J~Ú#k. P q+¨Ü∞« "Õ∞ D â’¡HOõ Ö’ „Ѩ™êÎqOѨ
|_çOk. ''^Õ=~°"åi =∞Ok~°O—— Jx J~°O÷ WKÕÛ@@∞¡ ''Éè=í #‡Ok~°"∞£ —— J<Õ
„ѨÜ∂≥ QÍxfl KÕÜ∞« =Åã≤ LO_»QÍ, ''N=∞#‡Ok~°"∞£ —— Jx J#_»O XHõ qt+¨ì
™êO„Ѩ^•~ÚHõ"∞≥ #ÿ „ѨÜ∂≥ QÆO. JO^Œ∞=Å¡, ^•ã¨∞_»∞ `«=∞ ã¨xflkHè ˜ L^ÕtÌ Oz
=KÕÛ@ѨÙ_Õ, `å=Ú N~°OQÆ<å^ä∞Œ x Náê^•Å#∞ ¿ãqOK«_O» HÀã¨O q∂ x"åã¨O
#∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞ – Jx D â’¡HOõ Ö’ `≥eÑ≤#@¡~ÚOk. D q=~°}"Õ∞
ã¨O^Œ~Àƒùz`«=∞#flk ã¨∞ã¨Ê+¨Oì . ''Jq^Œ∂~°`ó« —— JO>Ë, KåÖÏ ã¨q∂ѨOÖ’ H͉õΩO_®,
KåÖÏ ^Œ∂~°OÖ’#∂ H͉õΩO_® H˘OK≥O ^ŒQ~æÆ Q° Í – Jx ÉèÏ=O.
''`«^fiŒ K¢« â≈◊ =}À`«∞ûHõó q„QÆÇ¨ Ö’Hõ#Ѩ~ó° , „â◊=}O H©~#ΰ O 㨇 $uó—— (PKå~°∞ºÅ
ã¨∂‰õΩÅÎ #∞ q<åÅ<Õ Pã¨HxΘ HõÅ"å_≥,· k=º=∞OQÆàq◊ „QÆÇ¨ xfl ^Œi≈OKåÅ<Õ Pã¨HxΘ
HõÅ"å_≥· PKå~°∞ºÅ ã¨∂‰õΩÅÎ „â◊=}Ïxfl, "åi H©~<ΰ åxfl, 㨇~°}#∞ KÕÜ∂« e) J<Õ
Éè~í ^° •fi[ã¨∂H˜Î „ѨHÍ~°O ™êfiKå~°∞ºÅ ã¨∂‰õΩÅÎ „â◊=}O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q „áêáêºÅx,
Jq ã¨O™ê~°^∞Œ óMÏxfl `˘ÅyOKÕq Jx `≥Å∞ѨÙ`«∂, ''„Ѩ`º« Hˆ ∆ QÆ∞~°=ó ã¨∞`Î åºó——
(ã¨=∞HõO∆ Ö’ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ ã¨∞uÎ OѨ^yŒ #"å~°∞) J<Õ suÖ’ „Ѩ`º« HõO∆ QÍ ™êfiKå~°∞ºÅ#∞
ã¨∞uÎ ã¨∂,Î `å=Ú ~°zOѨɒÜÕ∞ ™È΄`å~å÷xfl ã¨O„QÆÇϨ OQÍ (''=∞~Ú „Ѩqâ◊u——
W`åºk „ѨH$õ `«â’¡HOõ #∞O_ç ''J<åã¨Ê^Œ"∞£ —— J<Õ 12= â’¡HOõ =~°‰Ωõ ) ã¨∞uÎ Hõ~ΰ
„Ѩ™êÎqã¨∞<Î åfl~∞° .
(N=∞#‡Ok~°O) D „ѨÜ∂≥ QÍxfl ''N=∞<£—— Jx ã¨OÉ’^è<Œ åO`«OQÍQÍx, ÖËH,õ
''N=∞`ü—— Jx q_»nã≤ =∞Ok~°qâı+}¨ OQÍ QÍx „QÆÇÏ≤ OK«=K«∞Û. WK«@ ''Nó——
JO>Ë ã¨fi~∂° áê#∞~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ HÔ O· Hõ~º° ã¨OѨ^.Œ ''=∞`«∞Ñπ—— – „Ѩ`º« Ü«∞O^•fi~å P
ã¨OѨ^Ü Œ Ú≥ Hõ¯ Juâ◊Ü∞« O K≥Ñʨ |_çOk.
(~°OQÆâß~Ú#ó =∞Ok~°O =∞~Ú „Ѩqâ◊u ã¨u) WO`«=~°‰Ωõ =∞}"åà◊=∞Ǩ
=Ú#∞ÅѨ@¡ "≥=· ÚMϺxfl Hõeæ LO_»_®xH˜ HÍ~°}"≥∞#ÿ ^Œ∞+¨¯~°‡KÕ`« ^Œ∂+≤`∞« _»<#·≥
<Õ#∞, (=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å Náê^Œ¿ã=`À áÈeÛ#ѨÙ_»∞) J„Ѩ^•è #O J~Ú#
N~°OQÆ<å^ä∞Œ x áê^Œ¿ã=#∞ á⁄O^•Å<Õ Pâ◊`À=∂„`«O HÀ"≥Å#∞ „Ѩ"tÕ OK«QÍ–Jx
ÉèÏ=O. (Ѩ`∞« ºó) [QÆ`Ê« u J~Ú# N~°OQÆ<å^ä∞Œ xÜ≥ÚHõ¯ – Jx J~°O÷ . ''ѨuO
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 15
qâ◊fi㺨 —— W`åºk „â◊√`«∞Å∞ WK«@ 㨇~°}Ü © ∂« Å∞. ''=∞~Ú „Ѩqâ◊u PÜ«∂O`«"∞£ ——
J<Õ „Ѩ Ü ≥ ∂ QÆ O =Å¡ `å=Ú N~° O QÍÅÜ« ∂ xfl „Ѩ " Õ t OKÕ ã¨ = ∞Ü« ∞ O,
=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ N~°OQÆ<å^äŒ∞}˜‚ ¿ãqOKåÅx "ÕOKÕ¿ã ã¨=∞Ü«∞O
~Ô O_»∂–XHõ\˜ HÍ=_»O, ''HÍH˜ "åÅ_»O, ѨO_»∞ ~åÅ_»O=Öˇ—— (HÍHõ`åmÜ«∞
<åºÜ«∞O=Öˇ) Ü«∂^Œ$zÛùHOõ J<Õ J~°O÷ ã¨∞Êùiã¨∞OÎ k. ''Jq^Œ∂~°`ó« —— J<Õ ã¨∂H˜^Î •fi~å
''`«^$ÌŒ +≤Qì ÀK«~å ã¨û~ˆ fi =ÚK«ºO`Õ ã¨~fi° He˜ ƒÃ+ó· —— (PKå~°∞ºx ^Œ$+≤Öì ’ Ѩ_#ç "å~°∞
JO^Œé∞ Jxfl áêáêÅ#∞O_ç q=Ú‰õΩÅÎ =Ù`å~°∞) J<Õ suÖ’ ã¨^•Kå~°ºã¨xflkè
„ѨÉÏè =O=Å¡ WO`«=~°‰Ωõ L#fl "≥=· ÚYºO áÈ~ÚO^Œx K≥Ñʨ |_çOk. N~°OQÆ<å^ä∞Œ x
áê^•~°qO^•Å#∞ ¿ãqOKåÅ<Õ Pâ◊`À HÀ"≥Å#∞ „Ѩ"ÕtOz# <Õ#∞ `«=∞
J#∞„QÆÇ¨ xfl á⁄O^Œ_O» – Hõ>Åìˇ #∞ "≥kHˆ "åxH˜ Q˘Ñ¨Êxkè ^˘iH˜#@∞¡QÍ L#fl^xŒ
ÉèÏ==∞x "å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYº.
3. ã¨∞^è•xkè q∞= Ãã· fi~ã° fi‘ H$õ `À^Œ„QÆq„QÆÇϨ "£∞ I
„Ѩã<¨ åfl~¯° „ѨfHÍâ◊„ѨHÍâ◊Ñi¨ "Õ+`ì≤ "« ∞£ II
Ãã· fi~ã° fi‘ H$õ `«´ ¿ãfiKÛ« `ù À JѨÓ~°fiOQÍ Ñ¨i„QÆÇÏ≤ OѨ|_»,¤ L^Œ„QÆq„QÆÇϨ "£∞´ KåÖÏ
JO^Œ"∞≥ #ÿ ~°∂áêxfl HõÅ"å~°∞, ã¨∞^è•xkè"∞£ W=´´ ã¨=Ú„^ŒO=Öˇ L#fl"å~°∞,
„Ѩã#¨ fl{J~°¯„ѨfHÍâ◊´HõO\˜H˜ U „â◊=∞ ÖˉΩõ O_® ^Œi≈OK«_®xH˜ gÅ∞QÍ ™œ=∞ºOQÍ,
q∞H˜¯e K«Å¡QÍ LO_Õ ã¨∂~°º`Õ[ã¨∞û J<Õk LO>Ë J@∞=O\˜ HÍOuKÕ,
Ѩi"Õ+`ì≤ "« ∞£ ´<åÅ∞æ ѨH¯õ Å K«∞@ì|_ç L#fl"å~°∞–(`«~∞° "åu â’¡HOõ `À J#fiÜ∞« O)
''Páê^• <Ò‡oѨ~º° O`«O QÆ∞~°∂}Ï =∂Hõ$uO 㨇~ˆ `ü—— (áê^•Å #∞O_ç
t~°ã∞¨ û =~°‰Ωõ PKå~°∞ºÅ ~°∂áêxfl 㨇iOKåe.) Jx, ''`Õâß~°∞"£∞ tK«Û #=<£
j~ü=_ç"·≥ Pâ‹Ü · Ú« _»<£ <À‰õΩ¯=∞=<£—— (`Õ[ã¨∞û xO_»∞QÍ Hõe#æ t+¨µº_»∞ PKå~°∞ºx
~°∂áêxfl Pã¨H`Θ À ~°HO∆˜ Kåe.) Jx K≥¿ÑÊ suÖ’ Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ D â’¡HOõ #∞O_ç
„Hõ=∞OQÍ `å=Ú ^Œi≈Oz# =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å k=º=∞OQÆà◊q„QÆǨxfl
ã¨∞uÎ ã¨∞<Î åfl~∞° .
(ã‘fiH$õ `À^Œ„QÆq„QÆÇϨ O ã¨∞^è•xkè q∞= ã≤`÷ "« ∞£ Éè=í O`«"∞£ ) J=∞$`«ã=¨ Ú„^ŒO D
suÖ’ L#fl XHõ k=º=∞OQÆàq◊ „QÆÇ¨ xfl. ã‘fiHiõ OKåÅx ã¨fiÜ∞« OQÍ Pâ◊Ñ_¨ ç
=∂=Ú#∞Å∞QÍ =¸sÎÉqíè Oz#^•! J#fl@∞¡#flk – Ѩ~=° ∞ã¨`Ϋ fixkè J~Ú#
16 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
=∂=Ú#∞Å k=º=∞OQÆà~◊ ∂° ѨO. ã¨xfl"âÕ ßxfl|\˜ì ''=∞}Ï‚Ü∞ü hÔ~iHÍÖò =∞&µ˚ÖÏ=Ù
=∂HÍâ◊=Ú"£∞ ѨÙ}Ï‚~åÔH¯· ——(Éèí∂q∞, h~° ∞, xѨC, QÍe, "Õ ∞Ѷ¨ ∂Å∞ ã¨OK«iOKÕ
PHÍâ◊O J<Õ g\˜`À U~°Ê_ç#, ѨÙO_»`¡ À xO_ç# â◊s~°O) Jx, ''=∞&µ˚â~ı ü "å<≥i
h~ü xÅVͯe"≥· =∞Ü«∞V˜æ x#] J&µ˚â~ı åÔH¯· —— ("Õ ∞Ѷ¨∂Å∞ ã¨OK«iOKÕ PHÍâ◊O,
xѨC h~°∞, Éè∂í q∞, QÍe J<Õ D SkO\˜`À U~°Ê_Õ â◊s~°O) Jx K≥Ñʨ |_Õ
áêOK«É∫è uHõOQÍ LO_Õ „ѨãH¨ Θ ÖË#O^Œ∞=Å¡ ''WKåÛùQ$Æ Ç‘Ï`åaè=∞`À~°∞^ÕÇϨ ó—— (`«#
ã¨OHõÅÊO`À „QÆÇÏ≤ Oz#q, `«#‰õΩ W+¨"ì ∞≥ #ÿ k J~Ú# ^ÕÇϨ O) Jx H©iOΠѨ|_Õ
ÉèQí "Æ å#∞x k=º~°∂ѨO=Öˇ<Õ =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å u~°∞"Õ∞x‰õÄ_® J„áêHõ$`«=∞x
ã¨∞uÎ Hõ~ΰ `«=∞Ö’ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~∞° . ¿ãfiKÛ« `ù À ã‘fiHiõ OѨ|_»,¤ Ju~°=∞}©Ü∞« "≥∞#ÿ
^ÕÇ¨ xflHÅõ J=∞$`« ã¨=Ú„^ŒO=Öˇ „ѨHÍtOKÕ ^Õ=~°"åix–Jx WK«\˜ `å`«Ê~°ºO.
''Ãã· fi~ã° fi‘ H$õ `«—— Jx J#flO^Œ∞=Å¡ KåÖÏ Jaè=∞`«"∞≥ #ÿ ^Œx =ºHõOÎ J=Ù`«∞#flk.
Hõ~å‡#∞QÆ∞}OQÍ =KÕÛ â◊s~åxH˜ Jaè=∞`«OQÍ LO@∞O^Œ<Õ xÜ«∞u ÖË^∞Œ Hõ^•!
''L^Œ„QÆ—— J<Õ qâı+}¨ O ã¨∞^è•xkèHOõ >ˇ Z‰õΩ¯= ~å=∞}©Ü∞« HÍxfl Hõeæ LO_»_O»
`≥Å∞ѨÙ`«∞#flk. nx=Å¡ Ü«∞^ä•`«^OŒä QÍ L#fl ã¨∞^è•ã¨=Ú„^•xH˜ =∂=Ú#∞Å
~°∂ѨO`À ™ê\˜ JÜÕ∞ Ü≥∂Qƺ`« ÖË^∞Œ HÍ|\˜,ì D qâı+}¨ Ïxfl „ѨÜ∂≥ yOK«_O» ^•fi~å
LѨ=∂<åxfl tH˜ã∆ ∞¨ <Î åfl~∞° –JO>Ë – qâı+ã≤ ∞¨ <Î åfl~∞° . D q^èOŒ QÍ LѨ=∂<åxfl
qâı+O≤ z Ѩů_»O k=ºã¨∂i ã¨∂‰õΩÖÎ ’¡ „Ѩã∞¨ Êù@OQÍ, „ѨK∞« ~°OQÍ HõxÊã¨∞OÎ k.
ÉèQí "Æ å#∞x u~°∞"Õ∞x=~å‚xfl H©iOÎ KÕ #=∂‡ÇÏfi~∞° ¡ ''â◊√@∞ì~Ô `· Ϋ #<£á⁄<£ L<£ u~°∞"Õ∞x
Xo X"åfi^∞Œ —— (HÍz =_»É’ã≤# "Õ∞eq∞ |OQÍ~°O =<≥fl ‰õÄ_® h ^ÕÇϨ =~°O‚ `À
™ê\˜~å^Œ∞.) J<Õ ã¨∂H˜ÖÎ ’ ''#<£á⁄<£—— JO@∂ LѨ=∂<åxfl tH˜O∆ K«_®xfl QÆ=∞xOK«
=K«∞Û.
(„Ѩã¨<åfl~°¯„ѨfHÍâ◊„ѨHÍâ◊Ѩi"Õ+≤ì`«"£∞) Hõ#∞flʼnõΩ U „â◊=∞ ÖˉõΩO_®
K«∂_»`y« # ã¨∂~°∞º_»∞ X‰õ_∞» LO>Ë, J`«x HÍOu=O\˜ HÍOux HõÅ"å~°x ÉèÏ=O.
WHõ¯_» ''„Ѩã#¨ fl—— Ѩ^OŒ KÕ`« ™œ=∞º, j`«Å`åfik QÆ∞}ÏÅ ã¨=∞"åÜ«∞O `≥Å∞Ѩ|_çOk.
nx=Å¡ ã¨∂~°∞º_»∞ qâı+O≤ Ѩ|_®¤_∞» . Ü«∞^ä•=`«∞QÎ Í LO_Õ ã¨∂~°∞º_»∞ L+¨`‚ åfi^∞Œ Å#∞
Hõeæ LO_»_O» KÕ`« LѨ=∂#O HÍ=_®xH˜ J~°∞›_∞» HÍ_»∞ Hõ^•! ѨÓ~°fiqâı+}¨ OKÕ`,«
D qâı+}¨ O KÕ`« JÉè∂í `ÀѨ=∞ ã¨∞Êùiã¨∞#Î flk. K«O„^Œ∞x â‹`· åºxfl „QÆÇÏ≤ Oz,
ã¨∂~°∞ºx=Öˇ ^Œ~≈° <åxfl J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ"å~°x JxHõ^• `å`«Ê~°ºO. D ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 17
''`«„`« QÀqO^Œ =∂ã‘#O „Ѩã<¨ åflk`«º=~°Ûã¨"∞£ —— (JHõ¯_» "ÕOKÕãÜ ≤ Ú« #fl"å_»∞,
„Ѩã#¨ ∞fl_#·≥ ã¨∂~°∞ºx HÍOux HõÅ"å_»∞.) J<Õ „Ѩ=∂}O 㨇~°}Ü © ∞« O. ''„ѨfHÍâ◊——
â◊|OÌ LѨ=∂"åK«HOõ . ''ǨÏ$k =ã¨u Ü«∞㨺 ™œ=∞º~°∂Ñ¨ó—— J#fl@∞¡ „Ѩã<¨ åflk`«º
=~°Ûã¨∞û#∞ HõÅ ÉèQí "Æ å#∞x ZÅ¡ÑC¨ _»∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« OÖ’ ѨkÅOQÍ Hõe#æ =∂=Ú#∞Å
~°∂ѨO‰õÄ_® P suÖ’<Õ „ѨHÍtOK«_O» `«y#^ÕH^õ •! LѨx+¨ ^•fiHͺ֒¡ ѨÅ∞KÀ@¡
*Ï˝#∞Å#∞ ''™œ=∞º—— J<Õ Ñ¨^OŒ `À ã¨OÉ’kèOK«_®xfl QÆ=∞xOK«=K«∞Û. ''ã¨∞^è•xkè——
J<Õ Ñ¨Ó~°fiqâı+}¨ O^•fi~å =∂^è∞Œ ~°ºO, QÍOcè~º° O, áê=#`«fiO–"≥Ú^ŒÖ#·ˇ q, D
qâı+}¨ O=Å¡ `«=∞ HÍOu`À Ö’HÍxfl JO`«\ x˜ ã¨O`À+≤OѨ*¿Ë ã ã¨fiÉèÏ=O
`≥Å∞Ѩ|_®¤~Ú. ''ã¨∞^è•xkè—— – ^Œ$ëêìO`«O^•fi~å N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞
Pkâıëê=`å~°É∂íè `«∞Å<Õ "åi J=`å~°~Ç° Ϩ 㨺O ã¨∂zOѨ|_çOk. =~°=~°=Úx
â◊`H« Oõ Ö’‰õÄ_® D JOâßxfl Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ– ''x`«ºO Ѩ`∞« ºó ѨiK«~}° `À
=~°`‚ À x~°‡Å`åfi`—ü — (x`«ºO ÉèQí =Æ O`«∞x ¿ãqOK«_O» =Å¡, ã¨fiKÛ« "ù ∞≥ #ÿ `≥Åx¡
=~å‚xfl HõeyL#flO^Œ∞=Å¡ N=~°=~°=Ú#∞Å∞ Pkâı+¨ ã¨fi~°∂ѨÙÅx =ºHõÎO
J=Ù`«∞#flk) Jx `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞.
4. áê~°≈fi`ó« áê}˜Ñ^¨ •‡ÉèϺO ѨiQÆ$ǨϺ Éè=í ¢uÊÜ«∞ø I
q#ºã¨ºO`«O â◊<·≥ ~°O„Ѷ∞‘ =∞$^Œ∞Ö∫ "Õ∞kh`«ÖË II
áê~°≈fi`ó« ´ ~Ô O_»∞"≥Ñ· Ù¨ Å, Éè=í ¢uÊÜ«∞ø ´ Jxfl q+¨Ü∂« Ö’¡ q~°‰Ωõ ÖÎ #·ˇ ^Õ=~°"åi
„¿Ñ=∞‰õΩ ™ê÷#"≥∞ÿ# HÀ~ÚÅ}‚<£#∞, "åi `«=Ú‡Å#∞, áê}˜Ñ¨^•‡ÉèϺO´´
Éè’Qƺ`åkQÆ∞}ÏÅÖ’ `å=∞~°ÑÓ¨ =Ù`À áÈe# ~Ô O_»∞ KÕ`∞« ÅÖ’, ѨiQÆ$ǨϺ´´
Ѩ@∞ìH˘x, =∞$^Œ∞Ö∫´´ q∞H˜¯e ã¨∞‰õΩ=∂~°OQÍ L#fl, JO„Ѷ∞‘ ´Náê^•Å#∞, "Õ∞k
h`«ÖË ´ Éè∂í `«ÅOÃÑ,· â◊<ó·≥ ´ "≥∞Å¡QÍ, q#ºã¨ºO`«"∞£ ´ "≥∂ѨÙ`«∞« #fl"åÔ~· (`«~∞° "åu
â’¡HOõ `À J#fiÜ∞« O)
''PÜ«∂O`« =∞q^Œ∂~°`ó« —— JO@∂ ~Ô O_»= â’¡HOõ Ö’ =∞}"åà◊ =∞Ǩ=Ú#∞Å∞
`«=∞ =∞~îO° #∞O_ç "ÕOKÕ¿ã ã¨xfl"âÕ O◊ „Ѩ™êÎqOѨ|_çOkHõ^•! P q^èOŒ QÍ "ÕOKÕ¿ã
ã¨xfl"âÕ ßxfl `å=Ú U suÖ’ ^Œi≈OKå~À,P suÖ’<Õ WO^Œ∞Ö’ JáêÊ „Ñ㨠¨∞uÎ ã¨∞<Î åfl~°∞.
Zé]`å=∞~°Ñ¨Ó=ÙÅ=O\˜ `«=∞ Ô~O_»∞ NǨϙêÎÅ`À N=∞}"åà◊
=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ `«=∞ JO`«~O° QÆ„Ñ‘uáê„`«É∂íè `«∞Öˇ#· W^ŒéÌ ∞ t+¨µºÅ#∞ ~Ô O_»∞
18 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
"≥·Ñ¨ÙŠѨi„QÆÇ≤ÏOz, KåÖÏ ã¨∞‰õΩ=∂~åÖˇ·# áê^•Å`À "≥∞e¡QÍ #_»∞ã¨∂Î
"ÕOKÕã∞¨ <Î åfl~x° WK«\˜ ÉèÏ=O. WK«@ N=~°=~°=Ú#∞ʼnõΩ ~Ô O_»∞ "≥Ñ· Ù¨ Å LO_Õ
JO`Õ"åã¨∞Å <å=∂Å∞ ã¨Ê+¨Oì QÍ xˆ~tÌ OѨ|_»#O^Œ∞=Å¡, "åi^Œ~Ì ∞° HÀ~ÚÅ}‚<,£
"åi `«=Ú‡Å∞ – Jx H˘O^Œé∞, HÀ~ÚÅ}‚<£, "å#=∂=∞Öˇ·rÜ«∞~ü–Jx
=∞é˜H˘O^Œé∞ ÉèÏqã¨∞<Î åfl~∞° .
(Éè=í ¢uÊÜ«∞ø)–q+¨Ü∞« q~°‰Ωõ ÖÎ #·ˇ q∂‰õΩ *Ï˝#O KÕ`,« J^躌 =™êÜ«∞O KÕ`,« ÉèHí ,Θ
„Ñ‘uã¨OÉèÏ=} W`åº^Œ∞Å KÕ`« q∂ x~°uâ◊Ü∞« „¿Ñ=∞‰õΩ áê„`«"∞≥ #ÿ "å~°x ÉèÏ=O.
Ü«∞fâ◊fi~∞° Öˇ#· ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ∞ Ãã`· O« ^•â◊~k° xä , ‰õÄ~ˆ â◊√Å#∞ J`«ºO`«O
„¿Ñq∞OK«_O» „Ѩã^≤ OúŒ Hõ^•! N=∂=Ú#∞ʼnõΩ "å~°Hú ºõ O HÍ~°}OQÍ â◊s~°OÖ’ Hõe#æ
JÅã¨@=Å¡ "Õé˘Hõi ǨϙêÎ=ÅOÉÏxfl J¿ÑH˜O∆ z, "ÕOKÕ¿ã q+¨Ü∞« O WHõ¯_»
`≥Å∞Ѩ|_çO^Œx N „Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞"åi "åºYº. gi~°∞=Ù~∞° HÀ~ÚÅ}‚<£ J#|_Õ
"å^è∂Œ Å =~°^<Œ å~åÜ«∞}∞Å∞, "åi J#∞AÅ∞ "å^è∂Œ Å Nx"åã¨Q∞Æ ~°∞=~°∞ºÅ∞#∞.
D q+¨Ü∂« xfl Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ =~°=~°=Úxâ◊`H« Oõ Ö’ ''„¿Ñ=∞™ê÷#O =~°=~°=Ú<Õ
ã¨O`«∞ ã¨O`« â◊≈`«O `Õ `«∞źó HÀ "å =~°^QŒ ∞Æ ~°∞}Ï `Õ+µ¨ <å~åÜ«∞}Ë#——
(N=~°=~°=Ú#∞Å Jaè=∂<åxfl á⁄Ok#"å~°∞ ZO`À=∞Ok LO_»=K«∞Û. HÍx
"åiÖ’ =~°^<Œ å~åÜ«∞} QÆ∞~°∞=ÙÅ`À ™ê\˜ =KÕÛ"å~°∞ Z=~°∞?) Jx, "Õé˘Hõ
=ÚHõHÎ âõ ’¡HOõ Ö’ ''=~°=~°=Úx=~°ºÑ¶∞¨ #Hõ$áêáê„`«"∞£ —— (N=~°=~°=Ú#∞Å Q˘Ñ¨Ê‰õΩ
áê„`«"∞≥ #ÿ "å~°∞) Jx ã¨∂zOKå~°∞–Jx "å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º"åºYº.
(áê}˜Ñ^¨ •‡ÉèϺ"£∞) `å=∞~°ÑÓ¨ Å`À áÈeHõ#∞ K≥Ñʨ _»O=Å¡ NǨϙêÎÅ áê=#`«fiO,
Éè’Qƺ`«fiO "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q K≥Ñʨ |_®¤~Ú. (ѨiQÆ$ǨϺ) – ''|Ç≤Ï ~°O`« â‹ÛH ~õ ∂° ¿Ñº}
QÆ$Ç‘Ï`åfi—— Jx "å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYº. JO>Ë, ֒ѨŠ|Ü«∞@‰õÄ_»
XˆH suÖ’ =∞#ã¨∞ûÖ’ U q^è"Œ ∞≥ #ÿ Éè^Ë OŒ ÖˉΩõ O_®–Jx J~°O÷ . ÖËH,õ WK«@
JáêÊ `«=∞ Jaè„áêÜ«∂#∞QÆ∞}OQÍ Ñ¨i„QÆÇϨ â◊|„Ì Ñ¨Ü∂≥ QÍxfl KÕâß~°x ‰õÄ_®
K≥Ñʨ =K«∞Û. Ѩi„QÆÇϨ =∞O>Ë Q˘Ñ¨Ê"å~°∞ `«=∞HõO>ˇ `«‰Ωõ ¯="åix ã‘fiHiõ OK«_"» ∞Õ
Hõ^•! – Jx ‰õÄ_® P "åºYºÖ’x q=~°}O. WHõ¯_» ''ѨiQÆ$ǨϺ—— Jx
„ѨÜ≥∂yOK«_»O=Å¡ ''Éèí=¢uÊÜ«∞ø—— Jx xˆ~ÌtOѨ|_»¤ W^ŒÌé∞ t+¨µºÅ‰õΩ
N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ ǨÏã¨^Î •<åxfl KÕã#≤ q+¨Ü∞« O =ºHõ=Î ∞=Ù`«∞#flk.
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 19
WHõ¯_» ''áê}˜Ñ^¨ •‡ÉèϺ"£∞ ѨiQÆ$ǨϺ—— Jx ~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å`À W^ŒéÌ ∞ t+¨µºÅ#∞
Ѩ@∞ìH˘#fl@∞¡ K≥ѨÊ|_»_»O=Å¡ =~°=~°=Ú#∞Å∞ „u^ŒO_®xfl ^èŒiOK«ÖË^Œx
ã¨∞Êùiã¨∞#Î flkHõ^•! Ü«∞`«∞Å∞ „u^ŒO_®xfl ZÅ¡ÑC¨ _»∂ ^èiŒ Oz LO_®Å<Õ xÜ«∞=∞O
L#flO^Œ∞# Wk `«QÆ^Œ∞Hõ^• áêOK«~å„`åQÆ=∂xH˜ K≥Ok# `«`«Î fi™êQÆ~°=∞<Õ
ã¨OÇ≤Ï`«Ö’ – ''q+¨µ~‚ ∂° ѨO „u^ŒO_®YºO ã¨~fi° ^• ^è•~°Ü∞Õ ^Œºuó—— (q+¨µ~‚ ∂° Ѩ"∞≥ #ÿ
„u^ŒO_®xfl Ü«∞u ZÅ¡ÑC¨ _»∂ ^èiŒ OKåe) Jx, ''LѨg`«O „u^ŒO_»O K« áê„`«O
[ÅѨq„`«H"õ ∞£ , H“Ñ‘#O Hõ\㘠∂¨ „`«O K« # `åº[ºO Ü«∂=^•Ü«Ú+¨"∞£ —— (Ü«∞*’˝Ñ¨
g`åxfl, „u^ŒO_®xfl, áê„`«#∞, [ÅѨq„`åxfl, H“Ñ‘<åxfl, Hõ\ 㘠∂¨ „`åxfl–JO>Ë
"≥ÚÅ#∂Å∞#∞ rqOz#O`«HÍÅO Ü«∞u q_»∞=~å^Œ∞) Jx K≥Ñʨ |_çOk. Ü«∞`«∞Å
„u^ŒO_®xfl W`«~∞° Å∞ Ѩ@∞ìHÀ=_»O‰õÄ_® x+≤^"úŒ ∞Õ . ''„|Ǩχã¨∂„`«O „u^ŒO_»O K«
tMÏ=`ü aÉè$í Ü«∂`ü ã¨fiÜ∞« "£∞, "åǨÏÜÕ∞ k`«~ˆ }Ï^äŒ „áêÜ«∞tÛfÎ Éè"í Õ ^Œºuó——
(„|Ǩχã¨∂„`åxfl, „u^ŒO_®xfl Ü«∞u ã¨fiÜ«∞OQÍ ^èiŒ OKåe. XHõ"àÕ ◊ "åxx
W`«~∞° ÅKÕ`« "≥∂~Ú¿ãÎ „áêÜ«∞tÛ`«OÎ KÕãH≤ À=Åã≤=ã¨∞OÎ k) Jx â∫#Hõ=K«#O
Hõ^•–J<Õ ã¨O^ÕÇ¨ xfl „ѨH$õ `«â’¡HOõ Ö’ ÖË=<≥uÎ N"å^è∞Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º
™êfiq∞"å~°∞ ^•xfl D „H˜OksuÖ’ ã¨=∂^è•xOKå~°∞. „u^ŒO_®xfl Ü«∞u `«Ñʨ Hõ
^èiŒ OKåÅ<Õ xÜ«∞=∞O L<åfl, qt+¨*ì Ï˝#∞Öˇ#· "å~°∞ U^≥#· XHõ qt+¨Hì Í~°}OKÕ`«
H˘O`«HÍÅO „u^ŒO_®xfl ^èiŒ OK«Háõ È~Ú<å ^À+¨O ÖË^∞Œ . Dq+¨Ü∞« O ''jÅO
=$`«OÎ „â◊√`«O *Ï˝#O "≥~· åQƺO ^è~Œ ‡° ÅHõ}∆ "£∞, Sâ◊fi~º° O q^Œº`Õ Ü«∞㨺 =∂„`åaèó
`«ãº¨ H˜O ѶŨ "£∞—— (jÅO, =∞Oz „Ѩ=~°#Î , q^Œº, *Ï˝#O, "≥~· åQƺO, Sâ◊fi~º° O
Hõey#"åiH˜ Ü«∞uzǨflÅ`À ѨxÖË^∞Œ .) J<Õ „Ѩ=∂}O=Å¡ =ºHõOÎ J=Ù`«∞#flk.
„u^ŒO_»O =∂„`åO`«~∂° ƒù`O« Hõ^•! ÉèQí =Æ #‡Ok~åxH˜ "≥à§◊ _»O JHõ¯_» ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ
„Ѩ}Ï=∞O KÕÜ∞« _»O HÀã¨O HÍ|\˜,ì ÉèQí =Æ ¢`Ê« }Ï=∞O`À áê@∞ „u^ŒO_»^•è ~°}Ïxfl
KÕÜ∞« _»O ™ê^躌 O HÍ^Œ∞ HÍ|\˜ì WHõ¯_» „u^ŒO_»O ÖˉΩõ O_®<Õfl N=∞}"åà◊=∂=Ú#∞Å∞
"ÕOKÕâß~°x ÉèÏqOK«_O» Ö’ `«ÑC¨ ÖË^∞Œ . „Ѩ}Ï=∞O KÕ¿ã ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „u^ŒO_®xfl
^èiŒ OKÕ J=HÍâ◊O ÖË^xŒ J#_®xH˜ ''x^è•Ü«∞ ^ŒO_»= ^ÕÇÌ Ï¨ O „Ѩ™ê~°º K«~}° ∫
Hõ~“, |^•úfi =Ú‰õΩà◊= `åÊ}© „Ѩ}Ï"≥∂ ^ŒO_»ãO¨ l˝`ó« —— (Hõ>=ìˇ Öˇ ^ÕÇ¨ xfl xÅ∞=ÙQÍ
KÕãH≤ ˘x ™êyÅѨ_,ç áê^•Å#∞ KÕ`∞« Å#∞ Kåz, KÕ`∞« Å#∞ ~Ô O_çO\˜h "≥ÚQÆ~æ ∂° ѨOÖ’
=Ú_»∞K«∞H˘x KÕ¿ã^Õ „Ѩ}Ï=∞O) Jx, ''áê^Ò t~° ã¨^Î •ä ǨϙœÎ x‰õΩOK«º =Ú‰õΩàÏ
20 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
Hõ$f, =∞<À|∞^Œºú aè=∂<Õ# „Ѩ}Ï"≥∂-ëêìOQÆãO¨ l˝`ó« —— (Ô~O_»∞ áê^•Å#∞, t~°ã∞¨ û#∞,
KÕ`∞« Å#∞ "≥ÚQÆ~æ ∂° ѨOÖ’ *’_çOz, =∞#ã¨∞û, |∞kú, Jaè=∂<åÅ`À KÕÃãk
„Ѩ}Ï=∞#|_»∞`«∞Ok) W`åºk „Ѩ=∂}ÏÅ=Å¡ `≥Å∞ã¨∞#Î flk. „u^ŒO_®xfl ^èiŒ Oz
L#flÑÙ¨ _»∞ D q^èOŒ QÍ ~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å#∞ =Ú‰õΩoOKÕ J=HÍâ◊O ÖË^∞Œ Hõ^•!
ÖËHáõ È`Õ, XHõ KÕu`À „u^ŒO_®xfl ^èiŒ Oz, "Õé˘Hõ KÕu`À „Ѩ}Ï=∂xfl KÕÜ∞« =K«∞Û#x
K≥¿ÑÊ gÅ∞ÖË^∞Œ . UHõÇϨ ã¨OÎ `À Kտ㠄Ѩ}Ï=∞O x¿+kèOѨ|_çOk. ''UˆH# áê}˜<å
Ü≥∂ "≥· „Ѩ}"Õ∞ ^Õ=Ì =∞K«∞º`«"∞£ , `«ãº¨ ^Œ}ó¤ Hõ~K° ÛÕ ^ù óŒ Wu ^è~Œ ‡° q^À q^Œ∞ó—— (XHõ
KÕu`À ÉèQí "Æ å#∞_≥#· JK«∞º`«∞#‰õΩ „Ѩ}Ï=∞O KÕ¿ã"åxH˜ `«y# tHõ∆ J`«x KÕ`∞« Å#∞
KèkÕ OK«_"» ∞Õ #x ^è~Œ å‡xfl `≥eã≤#"å~°∞ K≥áêÊ~°∞) JxHõ^• „Ѩ=∂}O. JO^Œ∞=Å¡
„ѨH$õ `«â’¡HOõ Ö’ N=∂=Ú#∞Å∞ `«=∞ ~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å`À `«=∞ t+¨µºÅ#∞ W^ŒéÌ x˜
Ѩ@∞ìH˘x "ÕOKÕâß~°∞ Jx J#_»OÖ’ q„ѨuÖÎ ^Ë ∞Œ . WHõ, „u^ŒO_®xfl q_»∞=‰õÄ_»^<Œ Õ
x¿+^èOŒ „Ѩ}Ï=∞qâıëê^Œ∞ʼnõΩ ã¨O|OkèOz# HÍÖÏxH˜ K≥Ok#^Œx ÉèÏqOKåe.
HÍOp „Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞"å~°∞ `«=∞ "åºYºÖ’ „Ѩã∞¨ `Î q« +¨Ü∂« xflQ∂Æ iÛ
qKåiã¨∂Î D q^èOŒ QÍ q=iOKå~°∞. ''Ô~O_»∞ KÕ`∞« Å`À W^ŒéÌ ∞ t+¨µºÅ#∞ Ѩ@∞ìH˘x
LO>Ë „u^ŒO_»^•è ~°}Ïxfl KÕÜ∞« _»O Uq^èOŒ QÍ gÅ=Ù`∞« Ok? Jx â◊OH˜ã∂¨ Î H˘O^Œé∞
K≥¿ÑÊ ã¨=∂^è•<åÅ∞ Ug âߢ™êÎʼnõΩ U =∂„`«O á⁄ã¨Qˆ q HÍ=Ù. "åã¨"Î åxH˜ D
â◊OHõ‰Ωõ „Ѩã∞¨ `Î O« Ö’ H˘OK≥O‰õÄ_® J=HÍâ◊O ÖË^xŒ xt`«OQÍ Ñ¨ijeOz#"åiH˜
`≥Å∞ã¨∞OÎ k. WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ~Ô O_»=â’¡HOõ Ö’ ''=∞~Ú „Ѩqâ◊u N=∞#‡Ok~°"∞£ ——
J<Õ ã¨∂H˜xÎ q=iOz#suÖ’ N=∂=Ú#∞Å∞ `«=∞ =∞~îO° Ö’#∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi
"ÕOKÕã#≤ „Hõ=∂xfl `≥e¿Ñ D „ѨH~õ }° O`À „u^ŒO_»O NǨÏã¨OÎ Ö’ L#fl^•?
ÖË^•? J<Õ qKå~°"∞Õ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . Jk LO>Ë LO_»h, ÖËHáõ È`Õ ÖËHáõ Èh.
~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å`À W^ŒéÌ ∞ JO`Õ"åã¨∞Å#∞ Ѩ@∞ìH˘x "ÕOKÕã#≤ @∞¡ WK«@ K≥ÑÊ≤ #
q+¨Ü∂« xfl xt`«OQÍ Ñ¨ije¿ã,Î ™êfiq∞ "åi KÕ`∞« Å#∞ Ѩ@∞ìH˘#fl@∞¡ K≥Ñʨ =Åã≤#
J=ã¨~"° ∞Õ ÖË^∞Œ . "å~°∞ ™êfiq∞H˜ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕÜ∞« _»O HÀã¨O `«=∞ ǨϙêÎÅOÉÏxfl
WKåÛ~°#fl^Õ WK«@ q=H˜`∆ O« . Wk Ü«ÚHõ"Î ∞≥ #ÿ J#∞ëêª#"Õ∞. =¸Åâ’¡HOõ Ö’x
=K«#q<åºã¨O Pq^èOŒ QÍ HõxÊOK«_O» ÖË^!Õ J<Õ PˆHá∆ êxfl „áêA˝Ö#·ˇ "å~°∞
KÕÜ∞« ^Œy#k HÍ^Œ∞ ''ѨiQÆ$ǨϺ—— JO>Ë ã‘fiHiõ Oz–Jx J~°O÷ . `«=∞ NǨϙêÎÅ#∞
"å~°∞ Ѩ@∞ìH˘O>Ë, ^•xH˜ JOwHõiOz#ѨÙ_»∞‰õÄ_® D q^èŒOQÍ â’¡HÍxfl
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 21
J#∞„QÆÇÏ≤ OK«_O» Ö’ J_»∞Ö¤ ^Ë ∞Œ Hõ^•! JO`ÕHÍHõ, KÕ`∞« Å#∞ Ѩ@∞ìH˘x LO_»_"» ∞Õ
H͉õΩO_®, ~Ô O_»∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏ W^Œ~Ì ∞° Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ ã¨Ç¨ Ü«∞OQÍ =ã¨∞<Î åfl~∞° –J<Õ J~å÷xfl
^Œ$+≤Öì ’ LOK«∞H˘x Dq^èOŒ QÍ â’¡HÍxfl ~°zOKå~°x J#_»OÖ’ Ö’@∞ÖË^∞Œ . D
x~åfiǨÏO JOwHõiOK«^Œy#^Õ J#_®xH˜ XHõ L^•Ç¨Ï~°}#∞ K«∂Ñ≤™êÎ#∞.
''ÅH©∆ ‡#$ã≤OÇ¨Ï =∞=∞ ^ÕÇÏ≤ Hõ~å=ÅO|"£∞—— (F ÅH©∆ ‡#~°ãO≤ Ǩ! <å‰õΩ KÕܸ « `«#∞
W~Úº.) J<Õ â’¡HOõ Ö’Hõ„Ѩã^≤ OúŒ . ''ÅH©∆ ‡#$ã≤OǨϙêfiq∂! <å‰õΩ Hõ~å=ÅOÉÏxfl
J#∞„QÆÇÏ≤ OK«∞—— Jx nx J~°O÷ . JO>Ë, ''h J#∞„QÆÇϨ O <åÃÑ· Ѩ_®e—— J<Õ
`å`«Ê~åºxfl WKÕÛ^ÕH^õ • D ''Hõ~å=ÅO|O =∞=∞ ^ÕÇÏ≤ —— J<Õ „áê~°#÷ . JO`ÕHÍHõ,
Ü«∞u~å[ã¨ÑuΨ Ö’ ''Ѩ~„° |Ǩχ}ó Hõ~„° QÆÇϨ qK«H}∆õ À [Ü«∞u ÅHõ∆ ‡}À-Ü«∞O =Úxó——
(Ѩ~°=∂`«‡ KÕux Ѩ@∞ìHÀ=_»OÖ’ ã¨=∞~°∞÷Öˇ·# D ÅHõ∆ ‡} =Úx Q˘Ñ¨ÊQÍ
„ѨHÍtã¨∞Î<åfl~°∞.) Jx L#flkHõ^•! ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÅ∞ ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ
Hõ~å=ÅOÉÏxfl WKÕÛ@@∞¡ ã¨∞ã¨Ê+¨Oì QÍ D ã¨∂H˜ÖÎ ’ K≥Ñʨ |_çOk. J~Ú`Õ, "åã¨"Î åxH˜
N~å=∂#∞AÅ∞ ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ KÕux JOkOz#"å~°∞ HÍ~°∞Hõ^•! Wk JO`å
BѨKåiHõ„ѨÜ∂≥ QÆO J<Õ q+¨Ü∞« O. ''Ѩé"≥· ÜÕ∞é∞ Ѩ~"° ∞£ ѨÙ~°∞_®! h Ü≥∞<≥fl·
HÔ ¯· H˘¯}¤Ñ<≤ —£ — (QÆ~∞° _»∞x Jkè~ÀÇ≤ÏOKÕ F Ѩ~=° ∞ ѨÙ~∞° ëê! h=Ù <å KÕux ã‘fiHiõ Oz#
`«~åfi`)« J<Õ ÃÑiÜ«∂ÇÏfi~¡° Nã¨∂H˜Î =Å¡ K«H¯õ QÍ `≥eÜ«∞=K«∞Û. „ѨH$õ `«OÖ’,
=∂=Ú#∞ÖË ~Ô O_»∞ "≥Ñ· Ù¨ ÖÏ W^ŒéÌ ∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ KÕ`∞« Å#∞ Ѩ@∞ìH˘x "ÕOKÕã∂¨ <Î åfl~x°
J~°O÷ „QÆÇÏ≤ Oz<å QÍx, ^•x=Å¡ U âߢ™êÎ~å÷xH˜ Ö’@∞ ~å^Œ∞. Wk, =∞~îO° #∞O_ç
"ÕOKÕ¿ã „Hõ=∂xfl `≥e¿Ñ ã¨O^Œ~ƒ° Où HÍ|\˜,ì =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ N~°OQÆ<å^ä∞Œ #‰õΩ
=∞OQÆàÏâßã¨#O KÕÜ∞« _»OHÀã¨O |Ü«∞@‰õΩ =KÕÛ sux ''`«`« ™êû~°Oú qx~°`æ º«
Éè$í `≥º· ó x`åº#áê~Úaèó, N~°OQÆ=∞OQÆàO◊ „^Œ+µ¨ Oì ѨÙ~°∞+¨O Éè∞í [ˆQâ◊Ü∞« "£∞—— (`«#
"≥O@ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ =ÙO_Õ t+¨µºÅ`À HõÅã≤ |Ü«∞Å∞^Õi, N~°OQÍxH˜ =∞OQÆàH◊ ~õ ∞° _»∞,
Pkâı+µ¨ xÃÑ· â◊Ü∞« xOz L#fl"å_»∞, Ѩ~=° ∞ѨÙ~°∞+¨µ_≥#· N~°OQÆ<å^ä∞Œ x ¿ãqOK«_O»
HÀã¨O) J<Õ W~°"·≥ ~Ô O_»= â’¡HOõ Ö’<Õ „Ѩ™êÎqOK«#∞<åfl~<° Õ ã¨OQÆux QÆ=∞xOz#
"åiH˜ WO`«HOõ >Ë q=~°OQÍ K≥Ñʨ =Åã≤# J=ã¨~O° ÖË^xŒ WO`«\`˜ À q~°q∞ã¨∞<Î åfl#∞.
''q#ºã¨ºO`«O â◊<·≥ ~°O„Ѷ∞‘ —— J<Õ ã¨∂H˜HÎ ˜ J#∞QÆ∞}OQÍ ''^Œ$+≤Ñì Ó¨ `«Ñ^¨ <Œ åºã‘——,
''^Œ$+≤Ñì Ó¨ `«O #º¿ã`ü áê^Œ"∞£ —— W`åºk „Ѩ=∂}ÏÅ J~å÷Å∞ J#∞ã¨O^èÜ Õ ∂« Å∞.
=∞^è∞Œ HÔ @ · Éè∞í Å "Õ∞^Œã∞¨ û`À xO_ç# D Éè∂í q∞H˜ W@∞=O\˜ =∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÅ
22 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
k=ºK«~}° ÏÅ ã¨O|O^èOŒ HõÅQÆ_O» =∞ǨÉèÏQƺѨi}Ï=∞O – J<Õ qâıëê~°O÷ .
''"Õ∞kh—— â◊|OÌ ^•fi~å =ºHõOÎ J=Ù`∞« #flk. ''&˜q∞^•–¿ãflÇϨ <Õ—— J<Õ ^è•`«∞=Ù#∞O_ç
x+¨Ê#fl"≥∞ÿ# "Õ∞khâ◊|ÌO^•fi~å Éèí∂q∞ ¿ãflǨÏѨÓ~°fiHõOQÍ (ÉèíH˜ÎѨÓ~°fiHõOQÍ)
=∂=Ú#∞Å k=ºK«~}° Ü«ÚQÆàÏxfl J#∞Éèqí ã¨∞#Î fl^xŒ ã¨∞Êùiã¨∞#Î fl^xŒ "å^è∂Œ Å
g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º™êfiq∞"åi "åºYº.
5. P=∂¡#HÀ=∞ÖÏHÍ~° =∂`å„=∞q=∞ÖÏO|~°"∞£ I
PÑ‘#qѨÙÖ’~°ã¯¨ =∂*Ï#∞Éè∞í [Éè∂í +¨}"£∞ II
P=∂¡#HÀ=∞Å { PHÍ~°"∞£ ´ H˘OK≥O JÅã≤# =∞$^Œ∞"≥#· u~°∞"Õ∞xx HõÅ"å~°∞,
P„`å=∞q=∞Å { JO|~°"∞£ ´ q∞H˜¯e Zé]QÍ L#fl, Ѩiâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ =¢™êÎxfl
^èiŒ Oz#"å~°∞, P*Ï#∞Éè∂í [Éè∂í +¨}"£∞ ´ "≥∂HÍà◊§=~°‰Ωõ L#fl, KåÖÏ á⁄_»∞QÔ #· ,
Q˘Ñ¨Ê JO^Œ"∞≥ #ÿ Éè∞í *ÏÅ#∞ HõÅ"å~°∞ – (ÃÑ· â’¡HOõ `À J#fiÜ∞« O)
ã¨#Î O^èÜ
Œ ∞« (`«e¡ ^ŒQéæÆ áêÅ∞ `åˆQ) tâ◊√=Ù =ÚO^Œ∞QÍ `«# r=<å^è•~°O
J~Ú# `«e¡ ã¨<Î åºxfl <À\˜Ö’ ÃÑ@∞ìH˘#fl suÖ’ ã¨∞uÎ Hõ~‰Î° Äõ _® "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@QÍ
=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å Náê^•Ö’¡ `«=∞‰õΩ ^Œ$+≤xì Hõe#æ q+¨Ü∂« xfl QÆ_z» #
â’¡HOõ Ö’ ''JO„Ѷ∞‘ =∞$^Œ∞Ö∫ "Õ∞kh`«Ö—Ë — (ã¨∞‰õΩ=∂~åÖˇ#· Náê^•Å#∞ Éè∂í q∞ÃÑ·
"≥∂Ñ≤) Jx =ºHõOÎ KÕã,≤ WѨÙ_»∞ q∞ye# k"åº=Ü«∞"åÖ’¡, Ñ‘`åO|~°OÖ’ ^Œ$+≤xì
™êiOz ѨÅ∞¯`«∞<åfl~°∞. H˘OK≥O JÅã¨@ á⁄Ok#, Ѩ~°=∞ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ#
k=º=∞OQÆà~◊ ∂° áêxfl HõÅ"åÔ~,· Hõ\„˜ Ѩ^âÕ O◊ Ö’ Zé]x, ^èQŒ ^Æ QŒè ÖÆ Ï_Õ HÍëêÜ«∞=¢™êÎxfl
^èiŒ Oz#"åÔ~,· L`«∞OÎ QÆ"∞≥ #ÿ , qâßÅ"≥∞#ÿ =Hõó∆ ã¨Ö÷ Ïxfl HõÅ"åÔ~,· "≥∂HÍà◊§=~°‰Ωõ
L#fl, á⁄_»∞ÔQ·# KÕ`«∞Å<Õ k=ºÉèí∂+¨}ÏÅ#∞ HõÅ"åÔ~· "≥Å∞æ`«∞#fl =∞}"åà◊
=∞Ǩ=Ú#∞Å#∞ – Jx â’¡Hõ `å`«Ê~°ºO.
(P=∂¡#HÀ=∞ÖÏHÍ~°"∞£ ) – "å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYºÖ’ ''J=∂¡#HÀ=∞ÖÏ
HÍ~°"∞£ —— J<Õ áê~îO° ã‘fiHiõ OѨ|_ç, ''P=∂¡#—— â◊ÉÏÌxH˜ ÃÑ^ŒQÌ ÀiO@ѨÓ=Ù J<Õ
J~°O÷ L#flO^Œ∞# P ѨÓ=Ù=Öˇ ã¨∞‰õΩ=∂~°"∞≥ #ÿ ~°∂áêxfl HõÅ"å~°<Õ J~°O÷ K≥Ñʨ |_çOk.
nx=Å¡ Hˆ =ÅO Náê^•ÖË H͉õΩO_®, ã¨~åfi=Ü«∞"åÅ =∂~°=Ì O‰õÄ_® K≥Ñʨ |_çOk.
â’¡HOõ Ö’x q∞ye# =¸_»∞ áê^•Å∞ n~°"… ∞≥ #ÿ JHÍ~°O`À „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ O^Œ∞=Å¡,
`«^#Œ ∞QÆ∞}OQÍ<Õ "≥Ú^Œ\˜ áê^ŒOÖ’ ‰õÄ_® ''P=∂¡#HÀ=∞ÖÏHÍ~°"∞£ —— J<Õ áê~îåxfl
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 23
H˘O^Œé∞ „QÆÇ≤ÏOz, ^ÕǨÏO JO`«\Ï QÀiO@ѨÓ=Ù ™œ‰õΩ=∂~°ºO=O\˜
™œ‰õΩ=∂~åºxfl HõÅ"å~°x q=iOKå~°∞. =∞é˜H˘O^Œé∞ ''J=∂¡#—— â◊|OÌ ts+¨
ѨÙëêÊxfl – JO>Ë kiÃã# ѨÓ=Ù#∞ – `≥Å∞ѨÙ`∞« O^Œx J<åfl~∞° .
N „Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞"å~°∞ D q=~°}ÏÅ#∞ "Õxh P^ŒiOK«Ö^Ë ∞Œ . ''"≥Ú^Œ\˜
áê^ŒOÖ’ ''J=∂¡#—— Jx H˘O^Œé∞ áê~îåxfl „QÆÇÏ≤ Oz, ''"å_® ‰õΩ¯é˜&—˚˜ — =Öˇ
JO^Œ"∞≥ #ÿ ~°∂áêxfl HõÅ"å~°x J~°O÷ K≥áêÊ~°∞. HÍx, Jk ã¨ÇϨ $^ŒÜ∞« ǨÏ$^ŒÜ∞« OQÆ=∞O
HÍ^Œ∞. ''=∂¡#—— â◊|OÌ ÃÑ#· ''PVò—— J<Õ LѨã~¨ æ° KÕiO^Œx ÉèÏqOz J~°O÷ K≥Ñʨ |_»"∞Õ
ã¨~ã° O¨ . =Ü«∞ó Ѩi}Ï=∞OKÕ Hõe#æ =∂¡x‰õÄ_» ''H˜ q∞= Ç≤Ï =∞^è∞Œ ~å}ÏO
=∞O_»#O <åHõ$f<å"£∞—— (JO^Œ"∞≥ #ÿ PHÍ~°O L#fl"åiH˜ Uk JÅOHÍ~°O HÍ^Œ∞?)
J#fl suÖ’ â’ÉèÏuâ◊Ü∂« =ǨÏ"Õ∞ J=Ù`«∞Ok. D J~°q÷ âı+㨠∞¨ Êù~}° Ï#∞QÆ∞}OQÍ<Õ
"≥O@<Õ ''HÀ=∞Å—— â◊|„Ì Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕÜ∞« |_çOk—— – Jx "å~°∞ "åºMϺxOKå~°∞.
(P`å„=∞q=∞ÖÏO|~°"∞£ ) JO`«@ Zé]x, ^èQŒ ^Æ QŒè Æ "≥∞阿ã =¢™êÎxfl ^èiŒ Oz#"å~°x–
J~°O÷ . Ü«∞`«∞Å∞ ^èiŒ OKÕ =¢ãOΨ ''â‹V¯Öò á⁄_ç‰Äõ ¯Ô~—· — J#fl suÖ’ Zé]x QÔ i· Hõ
^è•`«∞=ÙÅ K«∂~°O‚ =Å¡ (*ËQ∞Æ ~°∞ ~åà◊¡ á⁄_ç=Å¡) HÍëêÜ«∞=~å‚xfl Hõeæ LO_»_®xfl
''P`å„=∞—— J<Õ qâı+} ¨ O, ''ã¨∞^è•xkè q∞=—— JO@∂ ѨÓ~°fiO =i‚OѨ|_»¤
â◊√^Œ^ú Òè `«=~å‚xH˜, HÍëêÜ«∞=~°O‚ `À QÆÅ HõÅ~ÚHõ=Å¡ U~°Ê_ç# Ѩ~É° Ïè QÆâ’Éè#í ∞
''q=∞Å—— J<Õ qâı+}¨ O `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ #Î flq. WO^Œ∞=Å¡ J=∞$`«ã=¨ Ú„^ŒOÖ’ ѨQ_Æ ®Å
ã¨=¸Ç¨ÏO â’aèÖ@¡Ë @∞¡#fl^xŒ "å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYº. ''"≥∂H∆Í„â◊"∞Õ
㨇 $`«O =¢HOÎõ ~°HQÔÎõ i· Hõ^•è `«∞<å, ^è•~°ºO Ü«∞*’˝Ñg¨ `«O `«∞ ã≤`O« #=QÆ∞}Ïxfi`"« ∞£ ——
(ã¨<åflº™ê„â◊=∞OÖ’ QÔ i· Hõ^•è `«∞=Ù KÕ`« Zé]x ~°OQÆ∞ HõÅ =¢™êÎxfl, `≥Åx¡ , `˘q∞‡k
^•~åÅ∞#fl Ü«∞*’˝Ñg¨ `åxfl ^èiŒ OKåe) J<Õ ^Œ`å΄`ÕÜ∞« =K«<åxfl WK«@ 㨇iOKåe.
(P*Ï#∞Éè∞í [Éè∂í +¨}"£∞)–*Ï#∞Ѩ~º° O`«O "åºáêÎÖ#·ˇ Éè∞í *ÏÅ#∞ Éè∂í +¨}OQÍ
HõÅ"åix – Jx J~°O÷ . nx=Å¡ N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å =∞ǨѨÙ~°∞+¨ÅHõ}∆ O
ã¨∂zOѨ|_çOk. WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ â’¡HOõ Ö’ ''áê~°≈fi`ó« áê}˜Ñ^¨ •‡ÉèϺ"£∞—— Jx
JO@∂ ~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å`À ~Ô O_»∞ "≥Ñ· Ù¨ Å W^ŒéÌ ∞ JO`Õ"åã¨∞Å#∞ Ѩ@∞ìH˘x =ã¨∞#Î fl@∞¡
K≥Ñʨ |_»QÍ, WѨÙ_»∞ ~Ô O_»∞ Éè∞í *ÏÅ∞ "≥∂HÍà◊§=~°‰Ωõ ™êy L#fl ã¨xfl"âÕ O◊
=i‚OѨ|_»_O» ѨÓ~Àfi`~Ϋ q° ~°∞^ŒOú Hõ^•! J<Õ â◊OHõ‰Ωõ `å=Ù ÖË^∞Œ . "å~°Hú ºõ O=Å¡
Hõe#æ „â◊=∞KÕ`« H˘OK≥O¿ãѨ٠Éè∞í *ÏÅ#∞ H˜O^Œ‰Ωõ „"ÕÖÏ_Õ@@∞¡ LOz# sux
24 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
^Œi≈Oz ã¨∞uÎ Hõ~ΰ D qâı+}¨ Ïxfl „ѨÜ∂≥ yOKå~°x K≥Ñʨ =K«∞Û. „ѨH$õ `« „ѨÜ∂≥ QÍxH˜
Éè∞í *ÏÅÖ’ Éè∂í +¨}ÏÅ#∞ HõÅ"å~°<Õ J~å÷xfl K≥¿ÑÊ gÅ∞<åfl, Jk ã¨~ã° O¨ HÍ^Œ∞.
6. =∞$}ÏÅ`«O`«∞ã¨O`å#ã¨O™ê÷#^è=Œ à◊ufiëê I
â’aè`O« Ü«∞[˝ã∂¨ „`Õ} <åaèaO|ã¨<åaè<å II
=∞$}ÏÅ `«O`«∞ ã¨O`å# ´ `å=∞~°`∂« _»∞Å#∞O_ç fã≤# ^•~åŠѨ~O° Ѩ~=° Öˇ
`≥Åx¡ HÍOux HõÅ, <åaèaO|ã¨<åaè<å ´ QÆ∞O„_»x <åaè=~°‰Ωõ "ÕÖÏ_Õ, Ü«∞[˝
ã¨∂„`Õ} ´ Ü«∞*’˝Ñg¨ `«O`À, â’aè`"« ∞£ ´ „ѨHÍtOKÕ"åix. (ÃÑ· â’¡HOõ `À J#fiÜ∞« O.)
„ѨH$õ `«O N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å =Hõã∆ ∞¨ ûÖ’ „ѨHÍtOKÕ Ü«∞*’˝Ñg¨ `«=~°#‚
KÕÜ∞« |_»∞`«∞#flk. `≥Åx¡ `å=∞~°`∂« _»∞Å ^•~åÅ ã¨=¸Ç¨ÏO=Öˇ `≥Åx¡ HÍOux
Hõeæ#, <åaè=~°‰õΩ "ÕÖÏ_Õ Ü«∞*’˝Ñ¨g`«O`À „ѨHÍtOKÕ"å~°∞ N=∞}"åà◊
=∞Ǩ=Ú#∞Åx `å`«Ê~°ºO.
(=∞$}ÏÅ`«O`«∞ã¨O`å#ã¨O™ê÷#^è=Œ à◊ufiëê) `å=∞~°`∂« _»∞Å ^•~åÅ ã¨=¸Ç¨ÏO
=Öˇ `≥Åx¡ HÍOu`À – Jx QÍx, `å=∞~°`∂« _»∞Å ^•~åÅ ã¨=¸Ç¨ÏO=O\˜
`≥Åx¡ HÍOu`À Jx HÍx D „ѨÜ∂≥ QÍxH˜ J~°O÷ K≥Ñʨ =K«∞Û. "≥Ú^Œ\˜ J~°O÷
|Ǩï„gÇ≤Ï=Å¡, ~Ô O_»= J~°O÷ Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O=Å¡ ã¨∞Êùiã¨∞OÎ k. ã¨O™ê÷#O JO>Ë –
PHÍ~°O. ''ã¨O™ê÷# =∂Hõ$`Ò =∞$`Òº—— Jx ~°`fl« =∂Å.
(<åaèaO|ã¨<åaè<å) Ö’`«∞QÍ, QÆ∞O„_»OQÍ L#fl <åaè`À ã¨^âÕ "◊ ∞≥ #ÿ k–
J#QÍ – JO`«=~°‰Ωõ "ÕÖÏ_»∞`«∂ L#flk. ''ã¨ÑO≤ _® ã¨∞Î ã¨<åÉèÜ «í ∞« ó ã¨=∂<À^Œ~º°
™È^Œ~°ºã¨QÆ~°ƒùã¨Ç¨Ï*Ï ã¨û=∂ó—— J<Õ J=∞~°HÀâ◊=K«<å™ê~°O ã¨<åaèâ◊|ÌO
`À_»|∞\˜#ì "åxx xˆ~tÌ ã¨∞OÎ k.
''^èŒ=à◊ufiëê—— J<Õ Ü«∞*’˝g`«qâı+¨}ÏxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ, ''^è•~°ºO
Ü«∞*’˝Ñg¨ `«O ™êº`ü ã≤`O« #=QÆ∞}Ïxfi`"« ∞£ —— (`≥Åx¡ , `˘q∞‡k ^•~åÅ#∞ HõÅ
Ü«∞*’˝Ñg¨ `åxfl ^èiŒ OKåe) J<Õ ^Œ`å΄`ÕÜ∞« =K«<åxfl, ''Ü«∞f<åO „f}˜ â◊√HÍ¡x
Éèí=O`Õº`åx x`«ºâ◊ó, Ü«∞*’˝Ñ¨g`«O ^ŒO`å â◊Û—— J<Õ "Õ∞^ä•ukä=K«<åxfl
㨇iOK«=Åã≤ L#flk. ''Ü«∞*˝ã∂¨ „`«"∞£ —— JO>Ë – Ü«∞*’˝Ñg¨ `«O. ''`«#‡Ç¨ =Úxaè
~ˆ fi^Œ „|Ǩχã¨∂„`« q∞u 㨇 $`«"∞£ , LѨg`«O „|Ǩχã¨∂„`«O ã¨∂„`«O Ü«∞*’˝Ñg¨ `«H"õ ∞£ ,
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 25
Ü«∞[˝ã∂¨ „`«O ^Õ=ÅHõ∆ ‡ W`åºMϺ +¨¢@¯"Õ∞} `«∞—— J<Õ =K«<åxfl|\˜ì LѨg`«,
„|Ǩχã¨∂„`«, ã¨∂„`«, Ü«∞*’˝Ñg¨ `«, Ü«∞[˝ã∂¨ „`«, ^Õ=ÅH∆͇Å<Õ Ñ¨^•Å∞ Ü«∞*’˝Ñg¨ `«
"åK«HÍÅ∞ ''Ü«∞[˝ã∂¨ „`Õ}—— J<Õ UHõ=K«#„ѨÜ∂≥ QÆO Ü«∞`«∞Å∞ XˆH Ü«∞*’˝Ñg¨ `åxfl
^èiŒ OKåÅx `≥Å∞ѨÙ`«∞#flk. ''UHõ "Õ∞= Ü«∞`Õ ã¨∂û„`«O ™êl#O „|ǨχKåi}ó,
™È`«sÎ Ü«∂}˜ QÆ$Ç≤Ï}ó `«^=·≥ä =#"åã≤#ó—— (Ü«∞uH˜ XHõ>Ë ã¨∂„`«O. „|ǨχKåi
Hõ$ëê‚l#O`À ‰õÄ_ç# XˆHã¨∂„`åxfl ^èiŒ OKåe. QÆ$ǨÏã¨∞_÷ ∞» , "å#„Ѩã∞¨ _÷ ∞»
L`«sÎ Ü«∞O`À HõeÑ≤ ~Ô O_»∞ ã¨∂„`åÅ#∞ ^èiŒ OKåe.) Jx, ''LѨg`«O =\’ ~ˆ HõO
^Õfi `«^•ä =#"åã≤#ó—— Jx, ''LѨg`«O =\’ ~ˆ HõO ^Õfi `«^`Õä ~« Ü ° ∂≥ ó 㨇 $`Õó, UHõ
"Õ∞= Ü«∞f<åO ™êº ku âߢããΨ º¨ xâ◊ÛÜ«∞ó—— („|ǨχKåiH˜ XHõ>Ë ã¨∂„`«O.
q∞ye#"åiH˜ ~Ô O_»∞. Ü«∞`«∞ʼnõΩ XHõ>Ë ã¨∂„`«O – Jx âߢãΨ xâ◊ÛÜ«∞O.) Jx
W`åºk „Ѩ=∂}ÏÅ∞ D q+¨Ü∂« xfl |∞∞A=ÙKÕã∞¨ #Î flq. ''ã¨<åaè—— â◊|OÌ KÕ`«
ã¨^âÕ `◊ fi« O – JO>Ë XˆH KÀ@ LO_Õ ã≤u÷ K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flk. <åaèÑ~¨ º° O`«O Ü«∞*’˝Ñ¨
g`«O LO_®Å<Õ q+¨Ü∞« O nx=Å¡ `≥Å∞ã¨∞#Î flk. D q+¨Ü∂« xfl ''<åÉèË ~°∂~°fiú
=∞<åÜ«Ú+¨º =∞^虌 êÎ `«∞Î `«Ñó¨ HõÜ
∆ ∞« ó, `«™ê‡ <åflaãè =¨ ∞O ‰õΩ~åº ^Œ∞Ѩg`«O q*Ï
#`«ó—— (Ü«∞*’˝Ñg¨ `«O <åaèH˜ ÃÑ#· LO>Ë PÜ«ÚH©}∆ O, „H˜O^Œ‰Ωõ LO>Ë `«Ñó¨ HõÜ ∆ ∞« O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ ã¨iQÍ <åaèÑ~¨ º° O`«O LO_®e) J<Õ „Ѩ=∂}O=Å¡
‰õÄ_® `≥eÜ«∞=K«∞Û.
7. JOÉè’[c[=∂ÖÏaè ~°a*è Ï`«É∞íè *ÏO`«~"° ∞£ I
T~°fiú ÑÙ¨ O¢_·≥ ~°∞Ѩt+¡ ì¨ =Úz`«™ê÷#ÅHõ}∆ óÿˇ II
JOÉè’[c[=∂ÖÏaèó´ `å=∞~°Ñ¨Óã¨Å`À KÕÜ«∞|_ç# =∂ÅÅ`À, Jaè*Ï`«
Éè∞í *ÏO`«~"° ∞£ ´ JÅOHõiOѨ|_»¤ JO^Œ"∞≥ #ÿ ÉÏǨï=ÙÅ#∞, "åx =∞^躌 ÉèÏQÆO
J~Ú# =Hõó∆ ã¨Ö÷ Ïxfl HõÅ"å~°∞, Lz`«™ê÷#ÅHõ}∆ óÿˇ ´ âߢ™êÎÅÖ’ K≥Ñʨ |_»¤ ÅÖÏ@O
"≥Ú^ŒÖˇ·# ™ê÷<åÅ ™œ+¨ª"åxfl, ÅHõ∆}™œ+¨ª"åxfl HõÅ, T~°úfiѨÙO„_≥·ó´
^•fi^⌠’~°fiú ÑÙ¨ O„_®Å`À, LѨt+¡ "ì¨ ∞£ ´ (ѨÙëêÊÅ∞ ѨÓz#@∞¡) á⁄OkHõQÍ L#fl"åix
(ÃÑ· â’¡HOõ `À J#fiÜ∞« O)
N=~°=~°=Ú#∞Å Éè∞í *ÏÅÖ’, =Hõó∆ ã¨Å÷ OÖ’ „ѨHÍtOKÕ `å=∞~°ÑÓ¨ ã¨Å
=∂Å#∞, T~°fiú ÑÙ¨ O„_®Å#∞ ã¨∞uÎ ã¨∞<Î åfl~∞° . `å=∞~°ÑÓ¨ ã¨Å =∂ÅÅKÕ JÅOHõiOѨ|_»¤
26 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
JO^Œ"∞≥ #ÿ Éè∞í *ÏÅ`À, P Éè∞í *ÏÅ =∞^躌 ÉèÏQÆO J~Ú# =Hõó∆ ã¨Å÷ O`À â’aèÖ"¡Ë å~°∞,
ÅÖÏ@O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ PÜ«∂ xiÌ+ãì¨ Ö÷¨ ÏÅÖ’ ÅHõ}∆ ™œ+¨"ª åxfl Hõe#æ T~°fiú ѨÙO„_®Å#∞
u~°∞"Õ∞xÖ’ Jq ã¨ÇϨ [OQÍ<Õ L<åflÜ∂« ! J<Õ@@∞¡ Hõeæ L#fl"å~°∞ N=∞}"åà◊
=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ Jx ÉèÏ=O.
Dq^èŒOQÍ =~°=~°=Ú#∞Å∞ `«∞Åã‘ѨÓã¨Å =∂ÅÅ∞, `å=∞~°Ñ¨Óã¨Å
=∂ÅÅ∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q JÅOHõiOK«∞H˘#flO^Œ∞=Å¡ "åiH˜ U~°Ê_ç# JO^•xfl, Ѩ<fl≥ O_»∞
T~°fiú ÑÙ¨ O„_®Å`À ^èQŒ ^Æ QŒè =Æ ∞x "å~°∞ "≥eQˆ ™œO^Œ~åºxfl Hõq WO^Œ∞Ö’ ã¨∞uÎ OKå~°∞.
qt+¨"ì ∞≥ #ÿ JkèHÍ~åxfl HõÅ"å~°∞ `å=∞~°ÑÓ¨ ã¨Å =∂Å#∞, `«∞Åã≤ÑÓ¨ ã¨Å
=∂Å#∞ ^èiŒ OK«_O» âߢãqΨ Ç≤Ï`«"∞Õ . ÉèÏ~°^•fi[㨇 $uÖ’ ''Ѩq„`å}º|˚c*Ïx
â◊OYK«„HÍOHõÉ∂íè +¨}"£∞, ^è•~°Ü∞Õ ^≥· fi+=‚¨ O <å=∞—— (Ѩq„`åÖˇ#· `å=∞~°ÑÓ¨ ã¨Å#∞,
â◊OYK«„HÍÅ JOHõ#=∞<Õ Éè∂í +¨}Ïxfl, "≥+· =‚¨ <å=∂xfl–JO>Ë `å#∞ ÉèQí =Æ O`«∞#‰õΩ
K≥Ok#"å_»#<Õ <å=∂xfl ^èiŒ OKåe) Jx, Ѩ~åâ◊~ã° ‡¨ $uÖ’ ''LѨg`«O tMÏ|O^èŒ
=¸~°fiú ÑÙ¨ O„_»O `«^=·≥ä K«, Ѩ^•‡Hõ=∆ ∂ÖÏO H“âıÜ∞« O ã¨``« O« ^è•~°Ü∞Õ kÌfi[ó——
(„ÉÏǨχ}∞_»∞ LѨg`åxfl–JO>Ë Ü«∞*’˝Ñg¨ `åxfl tY#∞, T~°fiú ÑÙ¨ O„_®Å#∞,
`å=∞~°ÑÓ¨ ã¨Å=∂Å#∞, Ѩ@∞ì=¢™êÎxfl ZÅ¡ÑC¨ _»∂ ^èiŒ OKåe) Jx K≥Ñʨ |_çOk.
â’¡HOõ Ö’ ''=∂ÖÏaèó—— J<Õ |Ǩï=K«#O=Å¡ `«∞Åã‘=∂ÅÅ#∞, Ѩq„`åÅ#∞
‰õÄ_® ^èiŒ OK«=K«∞Û#x `≥Å∞ã¨∞#Î flk ''ÜÕ∞ HõO~îÅ° QÆfl`∞« Åã‘#o<åHõ=∆ ∂ÖÏ.....
Éè∞í =# =∂â◊√ Ѩq„`«Ü∞« Ou—— (Z=~°∞, `«=∞ "≥∞_»Ö’ `«∞Åã≤ ѨÓã¨Å =∂ÅÅ#∞,
`å=∞~° ѨÓã¨Å =∂ÅÅ#∞ ^èiŒ ™êÎ~À.... "å~°∞ D Ö’HÍxfl Ѩq„`«O KÕã∞¨ <Î åfl~∞° .)
Jx N"≥·+¨‚=zǨflÅ∞ =i‚OѨ|_®¤~Ú Hõ^•! „ÉÏǨχѨÙ~å}OÖ’ ‰õÄ_®
''NHõ$+¨`‚ ∞« Åã‘HÍ+¨=ª ∞}˜=∂ÖÏO `«^=·≥ä K«, N=∞`«Êq„`«O ^Õ"#Õ ^è•i`«O "≥· QÆàO◊
`«^•ä , ã¨ÇϨ Ѩ^•‡Hõ=∆ ∂ÖÏO K«—— (Hõ$+¨`‚ ∞« Åã≤ ѨÓã¨Å =∂Å#∞, ÉèQí "Æ å#∞_»∞
^èiŒ Oz q_»z# Ѩq„`åÅ#∞ `å=∞~°ÑÓ¨ ã¨Å=∂Å`À áê@∞ ^èiŒ OKåe) Jx
K≥Ñʨ |_çOk.
T~°fiú ÑÙ¨ O„_»^•è ~°} q+¨Ü∂« xflQ∂Æ iÛ =$^Œ=ú ∞#∞㨇 $uÖ’ ''T~°fiú ÑÙ¨ O„_»O
=∞$^• ^è•~°ºO Ü«∞f<åO `«∞ qâı+¨`«ó, Éèí㨇K«O^Œ#QÆO^è•n<£ =~°˚ÜÕ∞
^•º=^•Ü«Ú+¨"∞£ —— (rqOz#O`«HÍÅO T~°fiú ÑÙ¨ O„_®xfl `«Ñʨ ‰õΩO_® Ü«∞`«∞Å∞
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 27
=∞$uÎHõ (ã¨∞^Œ`Ì À) ^èiŒ OKåe. Éèãí ‡¨ O`À HÍx, K«O^Œ#O`ÀHÍx T~°fiú ÑÙ¨ O„_®xfl
^èiŒ OK«‰Äõ _»^∞Œ ) Jx `≥Å∞Ѩ|_çOk. Ѩ~åâ◊~ã° ‡¨ $u ''P^•Ü«∞ "≥+· =‚¨ Hˆ „∆ `å #‡uÎHÍO
q=∞ÖÏO ã≤`å"£∞, =¸Å=∞O„`Õ}Ïaè=∞O„`«º T~°úfiѨÙO„_®x ^è•~°ÜÕ∞`ü——
("≥·+¨‚=ˆH∆„`«O#∞O_ç Ѩiâ◊√^Œú"≥∞ÿ#, `≥Å¡x =∞$uÎHõ#∞ ã¨OáêkOz, ^•x`À
=¸Å=∞O„`åxfl Jaè=∞O„uã¨∂Î T~°úfiѨÙO„_»^è•~°}#∞ KÕÜ«∂e) Jx
T~°úfiѨÙO„_»^è•~°}#∞ qkèã¨∂Î, ^•x q=~åxfl ''ÅÖÏ\Ïk+¨µ KåOˆQ+¨µ
Hˆ â◊"ån#º^ä•„Hõ=∞"£∞, „`«ºOQÆ∞à◊O ^Œfi ºOQÆ∞à◊O "åÑ≤ ™êO`«~åà◊O „ѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü,
áê~°≈fi =∞OQÆ∞o=∂„`«O `«∞ T~°fiú ÑÙ¨ O„_»ãº¨ ÅHõ}∆ "£∞, ǨÏ~ˆ ó áê^•Hõ$uO ~°=∞ºO
ã¨∞áê~°≈fiO ã¨∞=∞<À~°=∞"£∞, <åã≤HÍ=¸Å =∂~°Éºíè ÅÖÏ\ÏO`«O ã¨∞q#º¿ã`ü,
T~°fiú ÑÙ¨ O„_» „Ѩ=∂}Ïx ™ê÷<åx kfi[ã¨`=Ϋ ∂ó!, =ӺǨÏÉè^Ë •x <å=∂x =H∆ͺq∞
K« Ѩ$^äHŒ ± Ѩ$^äHŒ ,± K«`∞« ¢ãóÎ≤ ^ŒfiOQÆ∞à◊ "åÑ≤ q™êÎ~O° „ѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü, ÅÖÏ>Ë Hˆ â◊"åÜÕ∞u
K«`∞« ~°OQÆ∞à◊ =∂Ü«∞`«"∞£ , K«`∞« â◊Û„Hõ^~Œè O° ^Õ=O â◊√^Œ*ú ÏO|∂#^Œ„ѨÉ"íè ∞£ ....‰õΩH∆“
<å~åÜ«∞}ÏÜÕ∞u ^è•~°Ü∞Õ `«∞Î ^ŒâßOQÆ∞à◊"∞£ —— (#∞^Œ∞~°∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ™ê÷<åÖ’¡
Hˆ â◊=<å=∂xfl „áê~°OaèOz Ü«∞^ä•„Hõ=∞OQÍ T~°fiú ÑÙ¨ O„_®xfl =∞^躌 Ö’ ~Ô O_»∞ HÍx,
=¸_»∞ HÍx JOQÆ∞àÏÅ JO`«~O° LO_Õ@@∞¡, áê~°≈fiOÖ’ JOQÆ∞à◊O „Ѩ=∂}O
LO_Õ@@∞¡ ^èiŒ OK«_O» T~°fiú ÑÙ¨ O„_»ÅHõ}∆ O. ÉèQí =Æ `åÊ^•HÍ~°OÖ’, JO^ŒOQÍ,
~Ô O_»∞ "≥Ñ· Ù¨ Å K«H¯õ QÍ LO_Õ@@∞¡, =∞#ã¨∞û#∞ P#OkOѨ*¿Ë ã@@∞¡ <åã≤HÍ=¸ÅO
#∞O_ç ÅÖÏ@O z=~° =~°‰õΩ ^èŒiOKåe. kfi[„âı+¨µªÖÏ~å! T~°úfiѨÙO„_®Å
„Ѩ=∂}ÏÅ#∞, "åx ™ê÷<åÅ#∞, =ӺǨÏÉè^Ë <Œ å=∂Å LKåÛ~°}`À "åxx ^èiŒ OKÕ
sux „Ѩ`ºÕ Hõ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ `≥eÜ«∞*Ë™êÎ#∞. ÅÖÏ@OÖ’ ''ˆHâ◊"åÜ«∞—— Jx LK«Ûiã¨∂Î
<åÅ∞æ JOQÆ∞àÏÅ "≥_Å» ∞Ê`À <åÅ∞æ K«„HÍÅ#∞ ^èiŒ Oz#"å_»∞, Ѩiâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ
|OQÍ~°∞~°OQÆ∞=O\˜ ~°OQÆ∞#∞ HõÅ"å_»∞ J~Ú# ™êfiq∞x 㨇iã¨∂Î ^èiŒ OKåe....
L^Œ~O° Ö’ Ѩk JOQÆ∞àÏÅ „Ѩ=∂}OÖ’ ''<å~åÜ«∞}ÏÜ«∞—— Jx 㨇iã¨∂Î ^èiŒ OKåe)
Jx D q^èOŒ QÍ `≥eÜ«∞*ËãO≤ k.
áêOK«~å„`åQÆ=∂xH˜ K≥Ok# Ѩ~åâ◊~°ã¨OÇ≤Ï`«Ö’ Ѩ~åâ◊~°=∞ǨÏi¬
T~°fiú ÑÙ¨ O„_»^•è ~°}#∞QÆ∂iÛ `≥Å∞ѨÙ`«∂ ''<å™ê^Ò ^Œfi ºOQÆ∞à◊O áê^ŒO =∞^躌 O
™ê~åúOQÆ∞à◊O Éè"í `Õ ,ü áê~°≈fi =∞V√æo=∂„`«O `«∞ ã¨∞ã¨Ê+¨Oì ^è•~°Ü∞Õ kÌfi[ó——
(<åã≤HÍ„áê~°OÉèOí Ö’ ~Ô O_»∞ JOQÆ∞àÏÅ áê^ŒO, =∞^躌 Ö’ J~° JOQÆ∞à◊O, áê~°≈fiOÖ’
28 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
JOQÆ∞à◊Ñi¨ =∂}OÖ’ ã¨Ê+¨Oì QÍ T~°fiú ÑÙ¨ O„_®xfl „ÉÏǨχ}∞_»∞ ^èiŒ OKåe) Jx
`≥eáê_»∞. áê^Œ‡ÑÙ̈~å}OÖ’‰õÄ_® ''P~°Éºíè <åã≤HÍ=¸ÅO ÅÖÏ\ÏO`«O ã¨∞q#º¿ã`ü,
ã¨=∂~°Éºíè „Éè∞í "À ~°‡^躌 =∞O`«~åà◊O „ѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü—— (<åã≤HÍ =¸ÅO#∞O_ç P~°OaèOz,
ÅÖÏ@O z=~°=~°‰Ωõ K«H¯õ QÍ T~°fiú ÑÙ¨ O„_®xfl ^èiŒ OKåe) Jx, ''JO`«~åà◊O
^Œfi ºOQÆ∞à◊O ™êº`ü áê~å≈fi =OQÆ∞à◊=∂„`«H“—— (T~°fiú ÑÙ¨ O„_»O =∞^躌 ÉèÏQÆO ~Ô O_»∞
JOQÆ∞àÏÅ∞, áê~å≈fiÅ∞ XHõ JOQÆ∞à◊O LO_®e) Jx K≥Ñʨ |_çOk. ''„ǨÏã¨fiO
n~°O… `«`O« `«#∞, =„HõO =„Hõ~∂° ѨO |^•ú„QÆO zè#fl=¸ÅO Ѩ^KŒ ∞« º`«"∞£ , Jâ◊√„Éè"í ∞£ ——
(á⁄\˜Qì Í, Z‰õΩ¯= á⁄_»∞QÆ∞QÍ, ÉÏQÍ qâßÅOQÍ, ÉÏQÍ ã¨#flOQÍ, =OHõ~Q° Í,
q~°∂ѨOQÍ, J„QÍÖ’¡ =Ú_çÑ_¨ @Õ @∞¡QÍ, =¸ÅO`À HõÅ=‰õΩO_Õ@@∞¡, áê^ŒO
ÖˉΩõ O_Õ@@∞¡ T~°fiú ÑÙ¨ O„_®xfl ^èiŒ OK«~å^Œ∞) Jx T~°fiú ÑÙ¨ O„_»^ÀëêÅ∞‰õÄ_® P
„QÆO^äOŒ Ö’ K≥=Ê|_®¤~Ú. Éè~í ^° •fi[ã¨OÇ≤Ï`«Ö’‰õÄ_» ''L^Œ~ˆ ǨÏ$k HõO~ˆ î K«
^Œâß+¨Kì `« ∞« ~°OQÆ∞àÏ<£—— (L^Œ~O° Ö’, =Hõó∆ ã¨Å÷ OÖ’, Hõ~O°î Ö’ =~°∞ã¨QÍ Ñ¨k, Zxq∞k,
<åÅ∞æ JOQÆ∞àÏÖ’¡ T~°fiú ÑÙ¨ O„_®Åx ^èiŒ OKåe) Jx K≥Ñʨ |_çOk. ''^•fi^⌠’~°fiú
ѨÙO¢_ó·≥ —— Jx ã¨OMϺqâı+x¨ Ü«∞=∞O `≥e¿ã@@∞¡ K≥Ñʨ ‰õΩO_®, Hˆ =ÅO ''T~°fiú
ѨÙO¢_ó·≥ —— Jx Ѩů_»O... ''„`«Ü∂≥ ^Œâ◊ ^•fi^⌠◊ "åѨӺ~°fiú ÑÙ¨ O„_®}˜ ^è•~°Ü∞Õ `ü——
J<Õ =K«<åxfl|\˜ì (Ѩ^=Œ ¸_»∞ ã¨OYºÖ’ HÍx, ѨO„_≥O_»∞QÍ QÍx T~°fiú ÑÙ¨ O„_®Å#∞
^èiŒ OKåe) Jx HÍx, ÖËH,õ T~°fiú ÑÙ¨ O„_»ãO¨ Yº ѨO„_≥O_»∞ J#flk ã¨∞„Ѩã^≤ OúŒ
HÍ|\˜ì HÍx – Pq^èOŒ QÍ „ѨÜ∂≥ yOѨ|_çOk – Jx "å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º
"åºYº. =∞$uÎH`õ À ^èiŒ Oz# T~°fiú ѨÙO„_»O=∞^躌 Ö’ NK«∂~°O‚ ^èiŒ OKåe. D
q+¨Ü∂« xfl ''T~°fiú ÑÙ¨ O„_»™êºO`«~åàı ǨÏi„^•O ^è•~°Ü∞Õ ¢zÛùÜ∞Õ —— (T~°fiú ÑÙ¨ O„_»O
=∞^躌 Ö’ =∞OQÆàH◊ ~õ "° ∞≥ #ÿ ǨÏi„^Œ#∞ – JO>Ë – Ѩã∞¨ ѨÙ`À KÕÜ∞« |_ç# NK«∂~å‚xfl
^èiŒ OKåe) J<Õ Ñ¨~åâ◊~ã° ∂¨ H˜Î ã¨Ê+¨Oì KÕã∞¨ #Î flk.
8. HÍj‡~°Hˆ ã¨~™° ÈÎ=∞Hõ_®~°ãfl≤ Q~úÆ Àzëê I
H“âıÜ∞Õ # ã¨q∞O^è•#O 㨯O^è=Œ ¸ÖÏ=ÅOa<å II
HÍj‡~°Hˆ ã¨~™° ÈÎ=∞ ´ ‰õΩO‰õΩ=∞ѨÓÅ ã¨=Ú^•Ü«∞O=Öˇ, Hõ_®~°ãfl≤ Q~úÆ Àzëê ´ Zé]x,
zHõ¯x ^èQŒ ^Æ QŒè Æ "≥∞阿ã HÍOux Hõe#æ , 㨯O^è=Œ ¸Å { J=ÅOa<å ´ ÉÏǨï=ÙÖ’¡
^èiŒ OѨ|_ç L#fl, H“âıÜ∞Õ # ´ Ѩ@∞ì=¢ãOΨ `À, ã¨q∞O^è•#O ´ (u~°∞"Õ∞xH˜ U~°Ê_ç#
Ѩ~É° Ïè QÆâ’ÉèÖí ’) „ѨHÍtOKÕ"å~°∞.
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 29
=ÚO^Œ∞â’¡HOõ Ö’ T~°fiú ÑÙ¨ O„_»=~°#‚ KÕÜ∞« |_ç#O^Œ∞=Å¡, P T~°fiú ÑÙ¨ O„_®Å
ã¨O|O^è•xfl HõŠ㨯O^è=Œ ¸ÖÏxfl, JHõ¯_» ^èiŒ OzL#fl L`«sÎ Ü«∂xfl Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ
H©iãÎ ∞¨ <Î åfl~∞° .
‰õΩO‰õΩ=∞ѨÓÅ ã¨=¸Ç¨ÏO=Öˇ Zé]QÍ, ^èQŒ ^Æ QŒè Í "≥∞阿ã HÍOux Hõe#æ k,
ÉÏǨï㨯O^è=Œ ¸ÖÏÖ’¡ "ÕÖÏ_»∞`«∂ L#flk, HÍëêÜ«∞~°OQÆ∞Ö’ L#flk J~Ú#
L`«sÎ Ü«∞O=Å¡ U~°Ê_ç# Ѩ~É° Ïè QÆ â’Éè`í À N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ „ѨHÍtã¨∞<Î åfl~∞° .
L`«=Î ∂„â◊q∞H˜ L`«sÎ Ü«∞^è•~°}O `«Q^Æ <Œ Õ x¿+^èOŒ k=º^Õâ„◊ áê=}ºO ÖˉΩõ O_»,
=~°^‚ ~ÔŒè ‡· Hõxëê‚`∞« Öˇ#· Ü«∞`«∞Å#∞ L^ÕtÌ Oz–Jx `≥eÜ«∂e–Jx N „Ѩ.Éè.í
J}Ï‚™êfiq∞"åi"åºYº.
''㨯O^è=Œ ¸ÖÏ=ÅOa<å—— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO=Å¡ L`«sÎ Ü«∞~°∂ѨOQÍ =¢™êÎxfl
^èiŒ Oz# q+¨Ü∞« O ã¨Ê+¨Oì J=Ù`∞« #flk. áê~åâ◊~ã° ‡¨ $u <åÅ∞æ =~å‚ʼnõΩ K≥Ok#"åi
=¢ã^Ψ •è ~°}#∞ QÆ∂iÛ `≥Å∞ѨÙ`«∂ ''LѨg`«O tMÏ|O^èŒ =¸~°fiú ÑÙ¨ O„_»O `«^=·≥ä K«,
Ѩ^•‡Hõ=∆ ∂ÖÏO H“âıÜ∞« O ã¨``« O« ^è•~°Ü∞Õ kÌfi[ó—— (Ü«∞*’˝Ñg¨ `åxfl, tY#∞,
T~°fiú ÑÙ¨ O„_®xfl, `å=∞~°ÑÓ¨ ã¨Å =∂Å#∞, Ѩ@∞ì|@ì#∞ q„ѨÙ_»∞ x`«ºO ^èiŒ OKåe)
Jx J#flk. Ü«∞u L`«sÎ Ü«∂xfl ^èiŒ OK«~å^Œ<Õ xÜ«∞=∞O J"≥+· =‚¨ Ü«∞`«∞ʼnõΩ
K≥Ok#k. HÀ"≥ʼnõΩ "ÕOKÕ¿ã ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Éè∞í *ÏÅÃÑ· "ÕÖÏ_Õ L`«sÎ Ü«∞O`À
LO_»_O» Ö’ „ѨuѨuÑÎ u¨ Î Uq∂ ÖË^∞Œ . ZO^Œ∞=Å# JO>Ë, „Ѩ}Ï=∞HÍÅOÖ’<Õ
P q^èOŒ QÍ L`«sÎ Ü«∂xfl Éè∞í *ÏÅÃÑ· ^èiŒ OK«~å^Œ∞ – Jx x¿+^èOŒ . ''„Ѩ^HŒ }∆˜ Ë
„Ѩ}Ï"Õ∞ K« ѨÓ*ÏÜ«∂O ǨÏ=<Õ `«^•ä , # HõO~îQ° `Æ =« ¢ãΨ ™êûº`ü ^Œ~≈° <Õ QÆ∞~°∞^Õ=Ü≥∂ó——
(„Ѩ^HŒ }∆˜ Ïxfl, „Ѩ}Ï=∂xfl, ѨÓ[#∞, Ǩϟ=∂xfl KÕ¿ã@ѨÙ_»∞, ^≥"· åxfl, QÆ∞~°∞=Ù#∞
^Œi≈OKÕ@ѨÙ_»∞ L`«sÎ Ü«∂xfl HõO~î„° Ѩ^âÕ O◊ Ö’ ^èiŒ OK«~å^Œ∞) Jx âß}˜Å¤ ºã¨‡ $u
ã¨∂H˜.Î Ü«∞`«∞Å H“âıÜ∞« O HÍëêÜ«∞=~°O‚ Ö’ LO_®Å<Õ xÜ«∞=∂xfl ''HÍëêÜ«∞
"Õ∞= HÍ~åÊã¨O "åã¨ó HõO^è•O K« ^è•~°Ü∞Õ `ü, =ůÅO "å-l#O "åÑ≤ H“â◊O
âß}=∞Ü«∞O `«∞ "å—— J<Õ „Ѩ=∂}O `≥Å∞ѨÙ`«∞#flk.
9. =∞O„`«~`° åfl#∞ã¨O^è•#ã¨O`«`ã« ∞¨ Êùi`å^è~Œ "° ∞£ I
`«^~Œ `÷° `« Ϋ fix^蕺#ã¨#fl^ÑúŒ Ù¨ ÅHÀ^Œ=æ ∞"£∞ II
30 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
=∞O„`«~`° fl« {J#∞ã¨O^è•#´´ =∞O„`«~`° fl« O J#|_Õ ^ŒfiÜ∞« =∞O„`åxfl (ã¨^•) J#∞
ã¨O^è•#O KÕÜ∞« _»O=Å¡, ã¨O`«`´« ZÅ¡ÑC¨ _»∂, ã¨∞Êùi`«´ H˘OK≥O HõkÖË, J^è~Œ "° ∞£ ´
J^è~Œ åxfl HõÅ"å~°∞, `«^~Œ `÷° `« Ϋ fi x^•º# ´ P ^ŒfiÜ∞« =∞O„`å~°`÷ `« åÎ fixfl ã¨^•
=∞##O KÕÜ∞« _»O=Å¡, ã¨#fl^ÑúŒ Ù¨ ÅHÀ^Œ=æ ∞"£∞ ´ =ºHõOÎ J~Ú# ~À=∂OKÀ^ŒÜ∂« xfl
HõÅ"å~°∞ (ÃÑ· â’¡HOõ `À J#fiÜ∞« O)
=∞O„`«~`° fl« O J<Õ ¿Ñ~°∞`À H©iOΠѨ|_Õ ^ŒfiÜ∞« =∞O„`åxfl x~°O`«~O° J#∞
ã¨O^è•#O KÕÜ∞« _»O=Å¡ N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å J^è~Œ O° H˘kÌQÍ Hõ^ÅŒ ∞`«∞#flk.
P ^ŒfiÜ∞« =∞O„`«O Ü≥ÚHõ¯ `«`åÎ fi~å÷xfl =∞#ã¨∞ûÖ’ ã¨^• ÉèÏ=# KÕÜ∞« _»O=Å¡ "åi
u~°∞"Õ∞xÖ’ Hõe#æ ~À=∂OK«O „Ѩã∞¨ Êù@OQÍ QÀK«iã¨∞#Î flk.
ѨÓ~°fiâ’¡HOõ Ö’ N=~°=~°=Ú#∞Š㨯O^è=Œ ¸Å™œÉèÏQƺO =i‚OѨ|_»_O» =Å¡,
P 㨯O^è=Œ ¸ÖÏxH˜ ã¨q∂ѨOÖ’ L#fl "åi J^è~Œ ™° œO^Œ~º° O WO^Œ∞Ö’ ã¨∞uÎ OѨ
|_»∞`«∞#flk.
''N=∞<åfl~åÜ«∞}K«~}° ∫ â◊~}° O „ѨÑ^¨ ºÕ , N=∞`Õ <å~åÜ«∞}ÏÜ«∞ #=∞ó——
J<Õ ~Ô O_»∞ YO_®Å#∞ Hõe#æ , <åºã¨, â◊~}° ÏQÆu, „ѨÑ`¨ åκkâ◊ÉÏÌÅKÕ =º=ǨÏiOѨ|_Õ,
L`«"Î ∂≥ áêÜ«∂xfl `≥e¿Ñ =∞O„`åxH˜ ^ŒfiÜ∞« =∞x ¿Ñ~°∞. nxH˜ =∞O„`«~`° fl« =∞<Õ
„Ѩã^≤ "úŒ ∞≥ #ÿ "Õé˘Hõ ¿Ñ~°∞‰õÄ_® L#flk. ''F"£∞ #"≥∂ <å~åÜ«∂}ÏÜ«∞—— J<Õ
JëêHõs∆ =∞O„`åxH˜ =∞O„`«~å[=∞x ¿Ñ~°∞. ^•xHõO>Ë Q˘Ñ¨Êk J~Ú#O^Œ∞=Å¡
^ŒfiÜ∂« xH˜ =∞O„`«~`° fl« =∞<Õ ¿Ñ~°∞ ™ê~°H÷ Oõ J~Ú#k. =∞O„`«~`° fl« O JO>Ë – =∞O„`åÅ∞
Jxfl\Ö˜ ’#∞ „âı+"ª¨ ∞≥ #ÿ ^Œx J~°O÷ . WHõ¯_» ~°`fl« â|◊ OÌ „âı+"ª¨ åK«HOõ . D <å=∞O nxH˜
Ü≥∂QÆ~∂° _è=» ∞x "å^è∂Œ Åg~°~åѶ∞¨ "åKå~°º"åºYº. ''ã¨~ˆ fiëê "Õ∞= =∞O„`å}ÏO
=∞O„`«~`° fl« O ^ŒfiÜ∂« ǨÏfiÜ∞« "£∞, =∞O„`«~`° fl« O ^ŒfiÜ∞« O <åºã¨ó „ѨÑu¨ Î â◊~}° ÏQÆuó,
<å=∂x =∞O„`«~`° fl« 㺨 Ѩ~åºÜÕ∞} xÉ’^èŒ "Õ∞—— (=∞O„`åÅxfl\Ö˜ ’ ^ŒfiÜ∞« =∞O„`«O
=∞O„`«~`° fl« =∞x =º=ǨÏiOѨ|_»∞`«∞#flk. nxˆH =∞O„`«~`° fl« O, ^ŒfiÜ∞« O, <åºã¨O,
„ѨÑu¨ ,Î â◊~}° ÏQÆu –J<Õ "ÕéË ¿Ñ~°∞¡ ‰õÄ_® L<åfl~Ú) J<Õ ã¨∂H˜Î ^ŒfiÜ∞« =∞O„`åxH˜
=∞O„`«~`° fl« =∞<Õ ¿Ñ~°∞ L#fl@∞¡ `≥Å∞ѨÙ`∞« #flk. D ^ŒfiÜ∞« =∞O„`«O ã¨~fi° =∞O„`«„âı+Oª¨
J<Õ q+¨Ü∂« xfl <å~°^=Œ ∞ǨÏi¬ Ѩ~åâ◊~∞° #‰õΩ—— =∞O„`å}ÏO Ѩ~"° ∂≥ =∞O„`À
QÆ∞Ǩº<åO QÆ∞ǨϺ =Ú`«=Î ∞"£∞, ~°ÇϨ ™êº<åO ~°ÇϨ 㨺O K« ã¨^ºŒ ã¨ûO™ê~°`å~°}"£∞,
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 31
ã¨~fi° ãO¨ â◊Ü∞« KÕÛ`ù åÎ K« ã¨~fi° HÅõ ‡+¨<åâ◊#ó, â◊~}° ÏQÆu=∞O„`À-Ü«∞O ã¨~fi° ãO¨ ѨK∞« ÛùÉÏè
=ǨÏó—— (=∞O„`åÅ∞ Jxfl\ Ö˜ ’#∞ Q˘Ñ¨Ê^≥#· =∞O„`«O Wk. ~°ÇϨ ™êºÖ’¡#∞ Q˘Ñ¨Ê
~°ÇϨ 㨺O Wk. KåÖÏ "ÕQOÆ QÍ ã¨O™ê~°ã=¨ Ú„^•xfl ^•\˜OKÕk. Wk u~°∞=∞O„`«
=∞#|_Õ JëêìHs∆õ =∞O„`«OÖ’ HõeQˆ ã¨Oâ◊Ü∂« Å#∞ Jxfl\h˜ fˆ~Ûk. Jxfl áêáêÅ#∞
f~°ÛQÆÖkæË , Wk. D â◊~}° ÏQÆu=∞O„`«O Jxfl ã¨OѨ^ÅŒ #∞, Jxfl q^è•Öˇ#· â◊√ÉèÏÅ#∞
HõÅ*æ ¿Ë ãk) JO@∂ `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. (J#∞ã¨O^è•#O JO>Ë – "≥∞Å¡QÍ LK«ÛiOK«_O» )
Ѩ~åâ◊~=° ∞ǨÏi¬ ‰õÄ_® ''<庙êYºO Ѩ~=° ∞O =∞O„`«O ã¨O™ê~°KÛÕ ^ù #Œ O â◊√Éè"í ∞£ ,
ã¨~fi° ^OŒ ã¨~fi° áêѨÑ∞¨¶ flO =∞ǨϢuÊÜ«∞`«~O° qÉè’ó—— (<åºã¨=∞<Õ ¿Ñ~°∞QÆÅ Q˘Ñ¨Ê
=∞O„`«O–JO>Ë ^ŒfiÜ∞« =∞O„`«O ã¨O™ê~åxfl áÈQ˘>Ëkì , Ѩq„`«"∞≥ #ÿ k, Jxfl Ѷ֨ ÏÅ#∞
J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕk, Jx áêáêÅ#∞ áÈQ˘>Ëkì JO>Ë Ü≥∂QÆHˆ =∆ ∂Å#∞ HõeOæ KÕk.
ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ KåÖÏ W+¨Oì J~Ú#k) Jx JO@∂ nx Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞.
ÅH©∆ ‡^Õq Ãã`· O« ''"Õ^•=∞$`«=∞ǨOÉ’^èóÕ Ç¨Ïi}Ï ^ŒfiÜ∞« =Ú^Œ$ú `«"∞£ , `«^fiÌŒ Ü∞« O
â◊√$}∞ =H∆ͺq∞ ã¨^Àº=ÚH˜„ΠѨ^OŒ â◊√Éè"í ∞£ —— (ǨÏi J#|_Õ ÉèQí "Æ å#∞_»∞ "Õ^=Œ ∞#|_Õ
J=∞$`«™êQÆ~O° #∞O_ç ^ŒfiÜ∂« xfl "≥eH˜fâß_»∞. j„Ѷ∞¨ OQÍ =ÚH˜xÎ WKÕÛ, â◊√Éè"í ∞≥ #ÿ
P ^èfiŒ Ü∂« xfl `≥Å∞ѨÙ`å#∞ q#∞) Jx =zOzOk. W@∞=O\˜ Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl
^Œ$+≤Öì ’ LOK«∞H˘x ™È΄`«H~õ ΰ =∞O„`«~`° fl« =∞<Õ Ñ¨^•xfl „ѨÜ∂≥ yOKå~°∞. (=∞#
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞OÖ’ =∞O„`«~`° fl« =∞x, ѨÙ~å}~°`fl« =∞x, ™È΄`«~`° fl« =∞x =¸_»∞
~°`åflÅ∞<åfl~Ú. =∞O„`«~`° fl« O JO>Ë – ^ŒfiÜ∞« O, ÑÙ̈~å}~°`fl« O JO>Ë – q+¨µÑ‚ Ù̈~å}O.
''x~°=∞q∂`« ѨÙ~å}~°`«flO `«Ãã·‡ #"≥∂ =Úx=~åÜ«∞ Ѩ~åâ◊~åÜ«∞—— Jx
Ü«∂=Ú#∞Å∞ q+¨µÑ‚ Ù¨ ~å}Ïxfl ѨÙ~å}~°`fl« =∞x H©iOÎ Kå~°∞Hõ^•. WHõ ™È΄`«~`° fl« O
JO>Ë – NÜ«∂=Ú#∞Å∞ J#∞„QÆÇÏ≤ Oz# (Pà◊=<åÌ~)ü ™È΄`«O)
''ã¨O`«`ã« ∞¨ Êùi`å^è~Œ "° ∞£ —— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO=Å¡ ^ŒfiÜ∞« =∞O„`å#∞ã¨O^è•#O
''Já⁄ÊÇ∞^≥H· ¯õ á⁄ÊÇ∞`«∞ Z<åfl~å==Ú^Œ"∞£ —— (ZѨÊ\˜HÑõ C¨ _»∞ JѨ~åºÑ¨Î J=$`«"∞≥ ÿ
ÉèÏã≤OKÕ"å_»∞) Jx, ''Hõ}∆ Ë Hõ}∆ Ë Ü«∞#fl=`å =ÚÃÑu· —— („ѨuHõ}∆ O H˘`«QÎ Í `ÀKÕk.)
Jx H©iOΠѨ|_ç# suÖ’ ã¨^•`«#`åfixfl Hõe#æ ^Œ<Õ q+¨Ü∞« O ã¨∞Êùiã¨∞#Î flk. ''J<Õ#
=∞O„`«~`° flÕ } =∞¢uÊÜÕ∞} Éè*í Ë `«û^•—— (<å‰õΩ W+¨"ì ∞≥ #ÿ D =∞O„`«~`° fl« O`À ##∞fl
ZšѨC_»∂ ÉèílOKåe) "≥Ú^ŒÖˇ·# „Ѩ=∂}ÏÅ=Å¡, Ѩ~åâ◊~°=∞ǨÏi¬ Ѩe¯#
''Ü«∂=K«Ûsù ~°áê`«O `«∞ ^ŒfiÜ∞« =∂=~°Ü Î ∞Õ #‡#∞"£∞—— („|uH˜ L#flO`«HÍÅO
32 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
^ŒfiÜ∞« =∞O„`åxfl J#∞ã¨OkèOKåe) J<Õ ã¨∂H˜=Î Å¡ ^ŒfiÜ∂« #∞ã¨O^è•<åxfl ZÅ¡ÑC¨ _»∂
KÕÜ∂« Åx `≥Å∞ã¨∞#Î flk. ''ã¨∞Êùi`«—— J<Õ Ñ¨^„Œ ѨÜ∂≥ QÆO=Å¡ P J#∞ã¨O^è•#O
(QÆ\Qì˜ Í H͉õΩO_®) KåÖÏ "≥∞Å¡QÍ KÕÜ∂« Åx ‰õÄ_® U~°Ê_»∞`«∞#flk. nx ^•fi~å
''=∞¢#OÎ Ü«∞`Õfl# QÀѨÜ∞Õ `ü—— (=∞O„`åxfl „ѨÜ∞« `«flÑÓ¨ ~°fiHOõ QÍ ~°ÇϨ 㨺OQÍ LOKåe)
J<Õ âߢ™êÎ~å÷xfl N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ `«=∞ J#∞ëêª#O^•fi~å P^ŒiOz
K«∂Ñ≤OKå~°x‰õÄ_® ^èfiŒ xã¨∞#Î flk.
D ^ŒfiÜ∂« xfl J~å÷#∞ã¨O^è•#ѨÓ~°fiHOõ QÍ LK«ÛiOK«_O» L#fl`åkèHÍ~°∞ʼnõΩ
Hõ~°Î=ºO HÍ|\˜ì, P âߢ™êÎ~å÷xfl N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ PK«iOz,
=∞#‰õΩѨ^tÕ ã¨∞<Î åfl~<° Õ q+¨Ü∂« xfl WHõÃÑ· `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl~∞° . J+¨âì ’¡HÖ˜ ’ ‰õÄ_®
NѨ~åâ◊~É° @ íè ~ì ü ''^Œâ`·‹ å<£ =∞O`å~°O „`åÜ«∞`Õ JÜ«∞"£∞—— Jx =zOK«_O»
QÆ=∞xOK«^yŒ #k. ''=∞O`å~°"∞£ —— Jx J#flO^Œ∞=Å¡ JkèHÍixÜ«∞=∞O ÖË^<Œ Õ
q+¨Ü∞« O ã¨Ê+¨=ì ∞=Ù`«∞#flk. nx=Å¡ nxH˜ ^ÕâH◊ ÍÖÏkxÜ«∞=∂Å∞ ÖË=#flk‰õÄ_»
J~°÷ã≤^ŒúO. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë, ''J„`« W^•h"£∞ =∞O`å~°O „`åÜ«∞`Õ—— Jx
K≥Ñʨ |_»Ö^Ë ∞Œ Hõ^•. D q^èOŒ QÍ JkèHÍixÜ«∞=∞O ÖË^#Œ fl q+¨Ü∂« xfl âߢãOΨ
`≥eÑ≤Ok ''^Œ∞~°fi $`ÀÎ "å ã¨∞=$`ÀÎ "å =¸~°óö ѨO_ç`« U= "å, ÅH©∆ ‡O K« =∂O
ã¨∞~ˆ âıâO◊ ^ŒfiÜ∞Õ # â◊~}° O QÆ`ó« , =∞Ö’¡Hõ =∞z~å Å¡ÉÏúfi =∞`åûÜ«∞[ºO 㨠QÆKÛ« uù ,
JuáêѨ„ѨãH¨ ÀÎ-Ñ≤ N"≥‰· Ωõ O~îO° ѨÙ~å`«#"£∞, ^ŒfiÜ∂« #∞ëêª#=∂„`Õ} #~°ó N„Ѷ∞¨ O
㨠QÆKÛ« uù , =¸~Àö "å ^è~Œ ‡° jÖ’ "å xOk`À "å-ѨºxOk`«ó, ^ŒfiÜ∂≥ KåÛ~°}=∂„`Õ}
#~°ó ѨÓ*’º # ã¨Oâ◊Ü∞« ó, <å#∞‰õÄźO # #Hõ„∆ `«O # f~å÷kx¿+}"£∞, #
ѨÙ~â° Û◊ ~°}O x`«ºO [ѨO "å-¿ÑHõ`∆ Õ Ç¨ÏºÜ«∞"£∞, ^ŒfiÜ∞Õ # =∞O„`«~`° flÕ # =∞¢uÊÜÕ∞}
Éè*í Ë `«û^•, ¢ãâΑ √◊ „^• q#`å â‹Û· = =∞O„`«O „Ѩ}==i˚`"« ∞£ , #"≥∂-`«O =∞O„`«~`° fl« O
K« [¿ÑÜ«Ú ~Ô · fi+"‚¨ å ã¨û^•, |∞∞ëêºnO â◊Û Hõ~<° åºã¨ =∞OQÆ<åºã¨O K« =~°Ü ˚ ∞Õ `ü,
<ås "å =$+¨Ö’ "åÑ≤ QÆ∞~°∞=O^Œ#ѨÓ~°fiH"õ ∞£ , ¢ã}Α ÏO K« ã¨~fi° =~å‚<åO ѨÙ~∞° ëê}ÏO
`«^•ä q^Œ∞ó—— (K≥_=¤» ~°#Î O HõÅ"å_≥<· å, =∞Oz=~°#Î O HõÅ"å_≥<· å, =¸~°∞_ö <·≥ å,
ѨO_ç`∞« _≥<· å, ^ŒfiÜ∞« =∞O„`«O`À ÅH˜∆ ‡x, ã¨∞~°∞ʼnõΩ „ѨÉ∞íè "≥#· ##∞fl â◊~}° ∞ á⁄Ok`Õ,
j„Ѷ∞¨ OQÍ <å Ö’HÍxfl KÕ~∞° H˘x, <å ™êÜ«Ú*Ϻxfl J`«_∞» á⁄O^Œ∞`å_»∞. KåÖÏ
áêáêÅ#∞ KÕã"≤ å_≥<· å ^ŒfiÜ∂« xfl J#∞+≤Oª z#O`«=∂„`«OKÕ`<« Õ J`«_∞» j„Ѷ∞¨ OQÍ
ѨÙ~å`«#O J~Ú# "≥‰· Ωõ O~îåxfl á⁄O^Œ∞`å_»∞. =¸~°∞_ö <·≥ å, ^è~Œ å‡xfl PK«iOKÕ"å_≥<· å,
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 33
xOk`«∞_≥·<å, JxOk`«∞_≥·<å, J`«_»∞ ^ŒfiÜ«∂xfl LK«ÛiOz# =∂„`«OKÕ`«
xã¨ûO^ÕÇϨ OQÍ Ñ¨ÓAº_»∞ HÍQÆÅ_»∞. J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ ã¨=∞Ü«∞OHÍx, #Hõ„∆ `«O
J#∞‰õÄÅOQÍ LO_®ÅxHÍx, HÍx, f~å÷Ö’¡ ™êfl<å^Œ∞Å∞ KÕÜ∂« e Jx HÍx,
x`«ºO [Ñ≤OK«=Åã≤# J=ã¨~O° HÍx D ^ŒfiÜ∂« xH˜ J=â◊ºHÍÅ∞ HÍ=Ù. <å‰õΩ
W+¨Oì J~Ú# =∞O„`«~`° fl« O J#|_Õ ^ŒfiÜ∞« =∞O„`«O`À ã¨^• ##∞fl Éèlí OKåe.
¢ãÅΑ ∞, â◊¥„^Œ∞Å∞, JO`«HOõ >Ë [#‡`«ó `«‰Ωõ ¯"å~°∞ J~Ú<å „áê~°OÉèOí Ö’ „Ѩ}=O
ÖËxk, #=∞â◊≈ÉÏÌxfl z=~°Heõ #æ k J~Ú# =∞O„`«~`° åflxfl "≥+· =‚¨ ÙÅ∞ JO^Œé∞
[Ñ≤OK«=K«∞Û. |∞∞+¨µÅ <å"≥∂KåÛ~°}O, JOQÆ<åºã¨–Hõ~<° 庙ê^Œ∞Å∞ ‰õÄ_® J=ã¨~O°
ÖË^∞Œ . QÆ∞~°∞=O^Œ#ѨÓ~°fiHOõ QÍ ^ŒfiÜ∂« xfl ¢ãÅΑ ∞, â◊¥„^Œ∞Å∞ J#∞ã¨OkèOKåe)
W`åºk=K«<åÅ∞ J#∞ã¨O^èÜ Õ ∂« Å∞.
WHõ, D =∞O„`åxfl J~°Ñ÷ Ù¨ ~°ãû¨ ~°OQÍ J#∞ã¨OkèOKåÅx J#_»O ''*Ï˝<å
<À‡Hõó∆ —— J<Õ xÜ«∞=∞O ã¨∞ÊùiOK«_O» HÀã¨O. ''Ü«∞^ä•~°O÷ `«∞ ^ŒfiÜ∞« O K≥=· O ã¨~fi° *’˝
=∞O„`«q`«=Î ∞ó – Z#∞] J~°*÷ Ï˝#`≥Ü ÂÎ Ú« "£∞ âÁe¡ÓÓ ± é˜ .Ë L^•Ç¨Ï$`«=K«#VæoÅ∞"£∞
J~°^÷ •fi~å =∞O„`«*Ï˝#"£∞ Zxæé`«∞ Hõ}∞¤H˘à◊fi`∞« —— J<Õ JѨÊ<£ Nx"å™êKå~°ºHõ$`«
J+¨âì ’¡H"© åºMϺ#ã¨∂H˜Î 㨇~°}Ü © ∞« O. ^ŒfiÜ∂« ~°O÷ Uq∞? JO>Ë, Ñ≤~å\˜`ì À‰õÄ_ç#
ÉèQí "Æ å#∞x â◊~}° OQÍ P„â◊~ÚOK«_O» . nx `«`Ϋ fiO Uk? Jx JO>Ë, ÅH©∆ ‡
ѨÙ~∞° +¨HÍ~°ÉÏè =O, P"≥∞=Å¡ L^Œ∞ƒ^•÷Ö#·ˇ "å`«ûÖϺkQÆ∞}ÏÅ∞, P QÆ∞}ÏÅ`À‰õÄ_ç#
ã≤^ÀúáêÜ«∞"≥∞#ÿ <å~åÜ«∞}∞_»∞, P ™êfiq∞ u~°∞"Õ∞x, ^•xx ã¨∂zOKÕ Náê^•Å∞#∞.
^蕺#=∞O>Ë x`«~åO ^蕺#O. JO>Ë, ÉèÏ=<å„ѨH~õ ¬° . x~°O`«~O° ÉèÏ=# KÕÜ∞« _»O
– Jx nx ÉèÏ=O. ''+¨@Ê^À-Ü«∞O kfiYO_»ó—— J<Õ J+¨âì ’¡Hã© ∂¨ H˜xÎ "åºMϺxã¨∂Î
''D q^èOŒ QÍ Ñ¨Ó~°fi"åHõºO =¸_»∞ Ѩ^•Å∞QÍ L#flk. 㨠„ÉèÏ`«∞ â◊Û~°}∫ QÍ_èO»
xÑ‘_º» ~°ÑÚ¨¶ #O^Œ#ó – J<Õ LáêÜ«∞=~°}Ïxfl, ^•xH˜ „Ѩuã¨O|Okè J~Ú#
Náê^•Å#∞, P„â◊Ü∞« }™œHõ~åºáê^ŒHÍÖˇ#· , `«^HÕ ÍO`åÖˇ#· QÆ∞}qâıëêÅ#∞, "å\˜x
L^Œ∞ƒ^•úÅ∞QÍ KÕ¿ã ÅH©∆ ‡Ñ¨Ù~∞° +¨HÍ~åxfl Jq `≥Å∞ѨÙ`∞« <åfl~Ú. L`«~Î "° åHõºO =¸_»∞
Ѩ^•Å#∞ Hõe#æ ^≥,· ''Éè"í åO ã¨∞Î ã¨ÇϨ "≥^· ÇÕ ¨ º yi™ê#∞+¨µ ~°O㨺`Õ, JǨÏO ã¨~fi° O
Hõiëêºq∞—— Jx K≥Ñʨ |_»¤ ѨÙ~°∞+¨HÍ~°O (ÅH˜∆ ‡), LáêÜ«∞O (ÉèQí "Æ å#∞_»∞) J~Ú#
W^ŒéÌ ˜ HõÅ~ÚHõÖ’ ã¨ÇϨ ["≥∞#ÿ , ™ê~°fiHÍeHõHÔ O· Hõ~º° ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ L¿ÑÜ«∂xfl q~Àkè
x=$uÎÑÓ¨ ~°fiHOõ QÍ J¿ÑH˜O∆ K«_®xfl `≥Å∞ÑÙ̈`∞« #flk—— Jx JѨÊ<£ Nx"å™êKå~°∞ºÅ"å~°∞
34 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
Ѩe¯# q=~°}O 㨇~°}Ü © ∞« O. ÃÑ#· K≥Ñʨ |_»¤ ^ŒfiÜ∞« OÖ’x J~°`÷ `« åÎ fiÅ#∞ Z_»`Q≥ HÆ õ
ÉèÏq¿ãÎ ÉèQí =Æ ^Œƒ‰ù Ωõ ÅÎ ‰õΩ Pâ◊Û~°ºO=Å¡, ã¨O`À+¨O=Å¡ ~À=∂OK«O HõÅ_æ O» ã¨ÇϨ [O.
P ^Œâßqâı+O¨ =∞Ǩ*Ï˝#∞Öˇ#· N=∞}"åà◊ =∞Ǩ=Ú#∞ʼnõΩ HõeOæ ^Œ<Õ J~°q÷ âı+O¨
''ã¨#fl^ÑúŒ Ù¨ ÅHÀ^Œ=æ ∞"£∞—— J<Õ ã¨∂H˜=Î Å¡ ã¨Ê+¨Oì . D qâı+O¨ ''x^蕺#—— J<Õ Ñ¨^OŒ Ö’x
''x—— J<Õ LѨã~¨ =æ° Å¡ ^èfiŒ xã¨∞OÎ k. JO^Œ∞=Ö¡<Õ ^ŒfiÜ∂« xfl, ^•x J~å÷xfl =∞##O
KÕÜ«∞_»"Õ∞ „ѨѨuÎ HÍ|\˜ì, P „ѨѨuÎx ''Hõ~°Î=ºO ã¨Hõ$^Õ=—— J#fl@∞¡ XHõ
Ѩ~åºÜ«∞O=∂„`«O J#∞+≤ªOK«=Åã≤ L#flO^Œ∞#, D q^èŒOQÍ x~°O`«~°O
J#∞+≤Oª KåÅx K≥Ñʨ _»O á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ Hõ^•! J<Õ ã¨O^ÕÇϨ O HõÅ∞QÆ=Åã≤# J=ã¨~O°
ÖË^∞Œ . "≥∂H∆Í~°O÷ „ѨÑu¨ xÎ KÕÜ∞« _»O XˆH™êi J~Ú<å, ã¨`å¯ÅˆHá∆ ê~°O÷ , Éè’QÍ~°O÷
x~°O`«~O° P J~°`÷ `« åÎ fixfl J#∞ã¨OkèOK«_O» `«y#^Õ Jx K≥áêÊe.
â’¡HOõ Ö’x L`«~Î å~åúxH˜ "ÕéË suÖ’‰õÄ_® J~å÷xfl K≥Ñʨ =K«∞Û. ''q+¨µó‚
âı+‘ `«nÜ«∞ â◊√≈ÉèQí ∞Æ }xÅÜ≥∂ q„QÆÇϨ ó Nâ◊~åî ió, N=∂<£ ~å=∂#∞*Ï~°ºó
Ѩ^HŒ =õ ∞ÅÜ«ÚQÆO ÉèÏu ~°=∞ºO `«nÜ«∞"£∞, `«ã‡≤ <£ ~å=∂#∞*ψ~º QÆ∞~°∞ iu K«
Ѩ^OŒ ÉèÏu <å#º„`« `«™ê‡`ü, t+¨Oì N=∞^Œ∞~æ ∂° }ÏO ‰õΩÅ q∞^Œ =∞dÅO `«ãº¨
<å^ä㌠º¨ âı+ó¨ —— (q+¨µ=‚ Ù âı+.≤ =∞#O KÕ¿ã HÔ O· Hõ~åºÅ#∞ ã‘fiHiõ Oz P#OkOKÕ
™êfiq∞. â◊√ÉèQí ∞Æ }ÏʼnõΩ PHõ~"° ∞≥ #ÿ P ÉèQí "Æ å#∞x u~°∞"Õ∞x Nâ◊~åî i J#|_Õ
#=∂‡ÇÏfi~∞° .¡ "åi Náê^ŒÑ^¨ ‡Œ ^Œfi~ÚQÍ N=∞„^•=∂#∞*ÏKå~°∞ºÅx Ñ≤Å∞=|_Õ
Z"≥∞ƒ~°∞=∂<å~ü „ѨHÍtã¨∞<Î åfl~∞° ''QÆ∞~°∞ó—— J<Õ Ñ¨^OŒ D ÉèQí =Æ „^•=∂#∞*Ï
Kå~°∞ºÅÜ«∞O^Õ „ѨHÍtã¨∞#Î flk. "Õé˘HõiÖ’ „ѨHÍtOK«_O» ÖË^∞Œ . JO^Œ∞=Å¡ P
~å=∂#∞AʼnõΩ =ÚO^Œ∞, `«~∞° "å`« L#fl PKå~°ºã¨=¸Ç¨ÏO JO`å P =Úx=~°∞ʼnõΩ
âı+O¨ ) Jx ÃÑiÜ«∞"åKåÛ<£ Ñ≤ো  ™ê~ÚOz# suÖ’ ''N=∞<åfl~åÜ«∞}K«~}° ∫——
J<Õ ^ŒfiÜ«∞=∞O„`«OÖ’x K«~°}â◊ÉÏÌ~°÷O ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÖË. JkÜÕ∞
N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x Náê^•Å∞ ''N=∞<åfl~åÜ«∞}K«~}° ∫—— J#flÑÙ¨ _∞» K«~}° â◊ÉÏÌ~O÷°
ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÖË. JkÜÕ∞ `«^~Œ `÷° `« Ϋ fiO. JO>Ë, =∞#O K«∂KÕ N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x
K«~}° ÏÅ∞ HÍ=Ù. ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÖË N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x Náê^•Å∞ J#flk
^ŒfiÜ«∞=∞O„`å~°O÷ Ü≥ÚHõ¯ Ü«∞^ä•~°ã÷ u÷≤ – Jx ÉèÏ=O. Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=}∞Öˇ#·
(ÉèíQÆ=„^•=∂#∞[Éèí‰õΩÎÖˇ·#) =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞ʼnõΩ N~å=∂#∞AÅ#|_Õ
N=∞<åfl~åÜ«∞}∞Å K«~}° ÏÅ#∞ x~°O`«~O° ^蕺xOK«_"» ∞Õ =ÚYºO HÍ|\˜,ì ѨÓ~°fiO
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 35
`≥eÊ# ^ŒfiÜ∂« ~°`÷ `« Ϋ fiOHõO>ˇ D ^ŒfiÜ∂« ~°`÷ `« Ϋ fi"∞Õ WK«@ Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ=Å¡
J#∞„QÆÇÏ≤ OѨ|_çOk J#_»O Ü«ÚHõ"Î ∞Õ . ''ã¨#fl^ÑúŒ Ù¨ ÅHÀ^Œ=æ ∞"£∞ Éè=í O`«O Ѩâº◊ <£——
(12) Jx J#_»O=Å¡ ''PǨ¡^Œj`«<Õ„`åO|∞ó ѨÙÅH©Hõ$`« QÍ„`«"å<£, ã¨^•
Ѩ~Q° ∞Æ }Ïq+¨óì „^Œ+=ì¨ º ã¨û~°fi^ÇÕ Ï≤ aèó—— (ÉèQí "Æ å#∞x QÆ∞}ÏÅKÕ`« P"ÕtOѨ|_ç, P
ÉèQí "Æ å#∞x QÆ∞}ÏÅ<Õ ^蕺xOz, JO^Œ∞=Å¡ P#O^ŒÉÏëêÊÅ`À ~À=∂OKåxfl
á⁄Ok# u~°∞"Õ∞x`À "≥eQˆ Éè‰í Ωõ _Î ∞» D â◊s~åxfl Ѩi„QÆÇÏ≤ Oz# JO^ŒéK˜ Õ ZѨC_»∂
^Œi≈OѨ|_®e——) Jx JO@∂ q+¨µ`‚ `« Ϋ fi„QÆO^äOŒ Ö’ K≥ÑÊ≤ # suÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ P
ã≤u÷ Ö’ L#fl =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å#∞ Hõ#∞flÖÏ~° K«∂_®Åx Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ
Pâ◊Ñ_¨ #ç @¡~ÚOk. ''QÍ¢`ó·≥ ã¨~À"≥∂^Œ"æ ∞≥ óÿ —— (~À=∂OK«O`À ‰õÄ_»∞H˘#fl â◊s~°O`À),
''"≥∞Üü∞Hõàò te~üÑʨ —— (~À=∂OK«O HõÅ∞QÆQÍ) W`åºk ѨÅ∞ ã¨∂‰õΩÅÎ ÉèÏ"åÅ∞
WK«@ J#∞ã¨O^èÜ Õ ∂« Å∞. ''ã¨#fl^—úŒ — J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆ™êfi~™° êºxfl|\˜ì ^ŒfiÜ∂« #∞ã¨O^è•#O
=Å¡, `«^~Œ å÷#∞ã¨O^è•#O=Å¡ HõeQˆ ~À=∂OK«O â◊s~åxH˜ ÃÑ@ìx #QÆ=O\˜^xŒ
ã¨∞Êùiã¨∞OÎ k. D „ѨÜ∂≥ QÆO, q=~°}O – ~Ô O_»∂ ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ∞ ^ŒÊÜ≥∂KåÛ~°
}#∞ QÆ∂iÛ ~°ÇϨ ™êºÅ∞ =¸_çO\˜Ö’ u~°∞=∞O„`«OÖ’ HÍx, K«~=° ∞â’¡HOõ Ö’
HÍx ÅH©∆ ‡ã¨O|O^èOŒ ã¨∞Êù@OQÍ „ѨHÍtOK«_O» ÖË^∞Œ . ^ŒfiÜ∞« OÖ’ =∂„`«"∞Õ ã¨Ê+¨Oì QÍ
„ѨHÍtã¨∞#Î flk. JO^Œ∞=Å¡ D =∞O„`åxH˜ =∞O„`«~`° fl« =∞x ¿Ñ~°∞ =zÛO^Œx
ÃÑ^ŒÅÌ O\Ï~°∞. LáêÜ≥∂¿ÑÜ«∂Å∞ ~Ô O_»∞ =~°∞ã¨QÍ Ñ¨Ó~Àfi`~Ϋ Y° O_®ÅÖ’ „Ѩu
áêkOѨ|_»_»O=Å¡ ^ŒfiÜ«∞=∞<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛO^Œ<Õ q+¨Ü«∞O ''WѨÊ_ç ã¨HõÅ
„Ѩ=∂}„Ѩuáê^ŒºVæàÏÜü∞, =∞O„`«ã≤^Œú=∂# x~°uâ◊Ü«∞ã¨∞Y~°∂Ѩ=∂#
P`«‡ã¨fi~∂° Ѩ`∞« ‰Î Ωõ ¯ J#∞~°∂Ѩ=∂Üü∞, Jaè=∞`«=Ú=∂~Ú~°∞#∞Ìà§◊ LáêÜ≥∂¿ÑÜ«∞Væà·‹
W~°}∞¤ "åHõº`åÎÅ∞"£∞ qâ◊^=Œ ∂Hõ „ѨuáêkÔH¯· Ü«∂ÖË ^ŒfiÜ∞« "≥∞#∞] u~°∞<å=∞=∂Üü∞——
(D q^èOŒ QÍ ã¨HÅõ „Ѩ=∂}ÏÅKÕ`« „ѨuáêkOѨ|_» ^Œy« #q, Jaè=∞`«"∞≥ #ÿ q
J~Ú# LáêÜ≥∂¿ÑÜ«∂Å#∞ Ô~O_çO\˜x Ô~O_»∞ "åHͺÅ`À qâ◊^ŒOQÍ
„ѨuáêkOK«_O» =Å¡ ^ŒfiÜ∞« =∞<Õ ¿Ñ~°∞#∞ Hõe#æ ^≥)· Jx J+¨âì ’¡H"© åºMϺ#OÖ’
JѨÊ<£ Nx"å™êKå~°∞ºÅ "å~°∞ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. „Ѩu"åk ÉèíÜ«∞OHõ~°O
J}‚<£™êfiq∞"å~°∞ `«=∞ J+¨ìâ’¡H˜ 5= â’¡Hõ"åºMϺ#OÖ’ ''=∞O„`«~°`«fl㨺
"åHõº^ŒfiÜ∂« `«‡Hõ`fiÕ # ^ŒfiÜ∞« `«fiO ã¨∂z`«"∞£ —— (=∞O„`«~`° fl« OÖ’ ~Ô O_»∞ "åHͺÅ∞
L#flO^Œ∞# ^•x ^ŒfiÜ∞« `«fiO ã¨∂zOѨ|_çOk.) Jx J#flO^Œ∞=Å¡ D =∞O„`«OÖ’
36 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
~Ô O_»∞ "åHͺÅ∞#flO^Œ∞# ^ŒfiÜ∞« =∞<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛO^Œx‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞#Î flk. P
suÖ’<Õ, ѨÓ~°fiO `≥eÊ#@∞¡ ÅH©∆ ‡<å~åÜ«∞}∞Å W^ŒéÌ ˜ „áê^è•#ºO (ѨÙ~°∞+¨HÍ~°
LáêÜ«∞~°∂áêÅÖ’) K≥Ñʨ |_ç#O^Œ∞=Å¡‰Äõ _® ^ŒfiÜ∞« =∞#|_»∞`«∞#fl^xŒ ÃÑ^ŒÅÌ ∞
K≥áêÊ~°∞.
''ã¨O™ê~°q+¨^+Œ #ì¨ ∞‰õΩ¯ ^ŒfiÜ∞« "£∞ ~°™êÜ«∞#¿ã"≥Ü · ∂« ~Ú~°∞‰õΩ¯"≥∞#∞] =∞}HͯÖò
#q∞ƒ Ü«∞~°∞oK≥ÛÜü∞=~ü—— (ã¨O™ê~°=∞<Õ q+¨ã~¨ Ê° OKÕ`« Hõé∞=|_»"¤ åxH˜ ^ŒfiÜ∞« O
~°™êÜ«∞# ¿ã=QÍ LO@∞O^Œx =∞}HͯÖò#q∞ƒ =zOKÕ"å~°∞), ''J^è#Œ #∞‰õΩ¯
=∞ǨxkèáÈÖË – Ü≥∞#∞] ÃÑiÜ«∞=Ú^ŒeÜ«∂~ü J~°∞oK≥ÛÜü∞=~ü—— (^Œi„^Œ∞#‰õΩ
=∞Ǩxkè=O\˜k Jx Pà◊=<åÌ~ü J#∞„QÆÇ≤ÏOKÕ"å~°∞), ''‰õ∆Ω^è•~°Î#∞‰õΩ¯
J=∞$`«áê#"£∞áÈÖË Ü≥∞#∞] J~°∞oK≥ÛÜü∞=~ü u~°∞=∂Öˇ· Ü«∂}Ϥ<—£ — (PHõe`À
JÅ=∞\˜OKÕ"åxH˜ J=∞$`«áê#O=O\˜k – Jx u~°∞=∂ÖˇÜ · ∂« }Ϥ<£ J<Õ"å~°∞),
''ã¨#Î O^èÜ Œ ∞« „Ѩ*‰·ˇ Ωõ ¯ ã¨#Î º"≥∂ƒÖË~Ú~°∞‰õΩ¯"≥∞#]~∞° oK≥ÛÜü∞=~ü u~°∞HÀ¯\˜Ü ì ¸
« ~ü #q∞ƒ——
(áêÅ∞`åˆQ tâ◊√=Ù‰Ωõ ã¨#Î ºáê#O=Öˇ LO@∞O^Œx u~°∞HÀ¯\˜Ü ì ∂« ~ü#q∞ƒ J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ
"å~°∞), ''~å[‰õΩ=∂~°#∞‰õΩ¯ =Ú_çÜÚ« "£∞, =∂ÖˇÜ · Ú« "£∞ áÈÖË „ѨÑ#¨ fl‰Ωõ Å`«∞‰Î Ωõ ¯
^ŒfiÜ∂≥ KåÛ~°}"£∞ Z#]~∞° oK≥ÛÜü∞=~ü ÉèÏ+¨ºHÍ~°~—ü — (~å[‰õΩ=∂~°∞#‰õΩ H˜s@O,
=∂Å=Öˇ „ѨÑ#¨ fl‰Ωõ ÖÏxH˜ ^ŒfiÜ∂≥ KåÛ~°}O – Jx ÉèÏ+¨ºHÍ~°∞Å∞ J<Õ"å~°∞)
''ÃÑ~°∞q∞_çÜ∞« <£ HÔ ~· ÚÖò z<åÎ=∞}˜ HÔ Ñ· Ù¨ ʉõΩ<åÌáÈÊÖË Ü≥∞#∞] Ñ≤ো Ü Â Ú« éVÍæqe¡^•ã¨~—ü —
(Hõ\H˜ ^õ iŒ „^Œ∞x KÕu`À zO`å=∞}˜ ^˘iH˜#@∞¡ – Jx Ñ≤ো Ü Â Ú« éVÍæqe¡^•ã¨~ü
J<Õ"å~°∞) ''"åK«ºVæoÖò Z"≥∞ƒ~°∞=∂#∞Hõ¯=fi~°∞H˜ÖÏ¡^•áÈÊÖË "åK«HõVæoÖò
„ѨÑu¨ ~Î Úéϯ\˜Öì ò J=fi~∞° H˜Ö¡ˇ Ü≥∞#]~∞° oK≥ÛÜü∞=~ü #&©Ü ˚ ∞« ~ü—— ("åKåº~å÷ÅÖ’ „tÜ«∞ó
ѨuH˜ q∞Oz#k ÖË#>Ë,¡ "åK«HÍÅÖ’ ^ŒfiÜ∂« xH˜ q∞Oz#k ÖË^xŒ #OrÜ«∞~ü
K≥¿ÑÊ"å~°∞), ''~å[‰õΩ=∂~°#∞‰õΩ¯ Hõ~∂° Ê~°xHõ~"° ∂≥ ƒÖË W=#∞‰õΩ¯ q_çÖò <å‰õΩ¯
#Ó±Ó∞"≥∞#∞] #q∞ƒà‹§Â J~°∞oK≥ÛÜü∞=~ü—— (~å[‰õΩ=∂~°∞#‰õΩ Hõ~∂° Ê~°O=Öˇ r=Ù#‰õΩ
^ŒfiÜ∂≥ KåÛ~°}ÖËHáõ È`Õ <åÅ∞Hõ `«_ç PiáÈ`«∞Ok – Jx #q∞ƒà‹§Â J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ"å~°∞)
''PÇÏfi<£ u~°∞<å@∞ìHÔ ¯Ç∞#Ì~∞° à◊ ѨÙÊég_»∞ q\˜~ì ∞° H˜¯é^Œâ~·‹ ÚÖË PÇÏfi#∞‰õΩ¯
Hõ~∂° Ê~°xHõ~`° ÂÎ≥ "å~Úe\ÏìáÈÊÖË HÍ}∞VŸæàò Z#∞] J=~°∞‰õΩ¯ ^ŒfiÜ∞« `≥ÂÎ J~°∞oK≥ÛÜü∞^•~ü——
(‰õÄ~ˆ â◊√Å∞ Ѩ~=° ∞Ѩ^Ü Œ ∂« „`«HÔ · |Ü«∞Å∞^Õi# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ‰õÄ~ˆ â◊√ʼnõΩ <À~°∞
`«_ç PiáȉõΩO_® Hõ~∂° Ê~°xHõ~åxfl <À\˜Ö’ ÃÑ\˜#ì @∞¡ ã¨∞=∂! Jx "åiH˜ ^ŒfiÜ∂« xfl
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 37
J#∞„QÆÇÏ≤ OKå~°∞) ''J#<åÌÇÏfi<£ rÜ«∞~Ô · áêÊ~ü`∞« Î u~°∞=∞O„`«uÖÎ Ë Ñ≤é#∞Ì, ^ŒfiÜ∞« uÎÖË
=à◊~#ü ∞Ì, ^ŒfiÜ∞ÿ≥ Hõx+¨~ª åg~ü Z#∞] "åÇòu<Î å~ü—— (P#O^•ÇÏfi<£ #OrÜ«∞~ü#∞
K«∂z u~°∞=∞O„`«OÖ’ ѨÙ\˜,ì ^ŒfiÜ∞« OÖ’ ÃÑiy, P ^ŒfiÜ∞« OÖ’ x+¨#ª ∞ HõÅ"å~°∞QÍ
LO_»O_ç – Jx =∞OQÆàÏâßã¨#O KÕâß~°∞) J<Õ Ñ¨Å∞ ѨÓ~åfiKå~°ºã¨∂‰õΩÅÎ #∞
^ŒfiÜ«∂~å÷#∞ã¨O^è•<åxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ ã¨‡iOK«=K«∞Û#∞. ''=∞O„`«~°`åfl#∞
ã¨O^è•<åã¨HKÎõ `Õ ã« "¨ ∞£ —— J<Õ Ü«∞uѨuk#K«~åº ™È„`«„ΠѨÜ∂≥ QÆO WHõ¯_» ÉèÏ=ºO.
10. 㨇ܫ∞=∂#=ÚMÏOÉè’[O ^ŒÜ∞« =∂#^Œ$QÆOK«Å"£∞ I
=∞~Ú „Ѩ™ê^Œ„Ѩ=}O =∞^è∞Œ ~À^•~°ÉÏè +¨}"£∞ II
㨇ܫ∞=∂#=ÚMÏOÉè’["£∞´ ZšѨC_»∂ =∞O^ŒÇ¨ã¨O`À ‰õÄ_ç# u~°∞=ÚY
=∞O_»ÖÏxfl HõÅ"å~°∞, ^ŒÜ«∂=∂#^Œ$QÆOK«Å"£∞´ ^ŒÜ«∞‰õΩ ã¨∂K«HõO J~Ú#
Hõ\ÏHõg∆ Hõ} ∆ Ïxfl HõÅ"å~°∞, =∞~Ú´´ WO`«HÍÅOQÍ `«=∞#∞ P„â◊~ÚOK«_O» Ö’
q=ÚY`«#∞ Hõeæ L#fl <åѨ@,¡ „Ѩ™ê^Œ„Ѩ=}O ´qâı+"¨ ∞≥ #ÿ J#∞„QÆÇ¨ xfl K«∂¿Ñ"å~°∞,
=∞^èŒ∞~°{ L^•~°ÉèÏ+¨}"£∞´ P J#∞„QÆǨÏHÍ~°ºOQÍ ã¨OÉèíqOKÕq, q#_®xH˜
=∞^è∞Œ ~°OQÍ LO_Õq, J~°Q÷ ÍOcè~åºxfl Hõe#æ q J~Ú# ã¨∂‰õΩÅÎ #∞ =∂\Ï¡_"Õ å~°∞
J~Ú# =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å#∞ (ÃÑ· â’¡HOõ `À J#fiÜ∞« O)
=ÚO^Œ∞â’¡HOõ Ö’ ''ã¨O`«`ã« ∞¨ Êùi`å^è~Œ "° ∞£ —— Jx J^è~Œ =° ~°#‚ KÕÜ∞« |_çOk.
D â’¡HOõ Ö’ P J^è~Œ O° ÃÑ#· Hõ^ÖŒ Ï_Õ =∞O^ŒÇ¨ ™êxfl, ^•x HÍOu`À â’aèÖ¡Ë
Hõ\ÏH∆Íxfl, P ~Ô O_çO\˜`À ã¨=∂#"≥∞#ÿ =K«<å=∞$`åxfl, gx=Å¡ ã¨∞ÊùiOKÕ `«=∞
q+¨Ü∞« OÖ’x J#∞„QÆÇ¨ xfl ã¨∞uÎ Hõ~ΰ „Ѩ™êÎqã¨∞<Î åfl~∞° .
(㨇ܫ∞=∂#=ÚMÏOÉè’["£∞) – ''㨇ܫ∞=∂#—— J<Õ =~°=Î ∂#HÍeHõ„ѨÜ∂≥ QÆO=Å¡
=~°=~°=Ú#∞Å =ÚYO ZѨC_»∂ =∞O^ŒÇ¨ ™êxfl Hõeæ L#fl^xŒ ^èfiŒ xã¨∞#Î flk.
=∞O^ŒÇ¨ã¨~°∂Ѩ„H˜Ü«∂#fiÜ«∞™ê~°÷HõºOHÀã¨O ''=ÚMÏOÉè’["£∞—— J#flѨÙ_»∞
JOÉè’[O=O\˜ =ÚYO – Jx K≥áêÊe. =ÚYOQÍ Ñ¨i}Ï=∂xfl K≥O^Œ∞`«∞#flO^Œ∞#
Ѩi}Ï=∂ÅOHÍ~°O LO^Œx K≥áêÊe.
N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å u~°∞=ÚY=∞O_»ÅO =∞O^ŒÇ¨ ã¨O Hõeæ LO_»_®xH˜
~Ô O_»∞ HÍ~°}ÏÅ#∞ "åºMϺ`«Å∞ q=iOKå~°∞. ѨÓ~°fiâ’¡HOõ Ö’ K≥Ñʨ |_ç#suÖ’,
^ŒfiÜ∂« ~°`÷ `« fi« ÉèÏ=<å„ѨH~õ ¬° O=Å¡ „áêѨº~°∂ѨÉQíè =Æ `≥¯· OHõ~º° O ÅaèOzOkHõ^•!–
38 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
J<Õ Jaè„áêÜ«∞O U~°Ê_ç#O^Œ∞#, `«`å¯~°}OQÍ Hõe#æ Hõ$`å~°`÷ å#∞ã¨O^è•#O=Å¡
ã¨O`À+¨O [xOz, ^•x=Å¡ ZÅ¡ÑC¨ _»∂ =∞O^ŒÇ¨ ™êxfl `«=∞ =ÚYOÖ’ Hõeæ
L<åfl~#° flk XHõ ¿ÇÏ`«∞=Ù. ''ã≤‡`«ÑÓ¨ ~°fiÉÏè +‘ K« ѨÓ~°fiÉÏè +‘ K« ~åѶ∞¨ =ó——, (z~°∞#=Ùfi`À
=∂@ÖÏ_Õ"å_»∞, =ÚO^Œ∞QÍ =∂@ÖÏ_Õ"å_»∞, N~å=Ú_»∞), ''=∞^è∞Œ ~åÉèÏ+‘—— J#fl
suÖ’ `å=Ú Ñ¨Å∞HõÉ’ÜÕ∞ =∞^è∞Œ ~°=K«<åʼnõΩ =ÚO^Œ∞ =∞O^ŒÇ¨ ã¨O KÕã∞¨ <Î åfl~#° flk
WOH˘Hõ ¿ÇÏ`«∞=Ù. =∞O^ŒÇ¨ ã¨ÑÓ¨ ~°fiHOõ QÍHõ^• =∞Ǩ`«∞‡Å =∞^è∞Œ ~°ÉÏè +¨}O LO@∞Ok.
(^ŒÜ∞« =∂#^Œ$QÆOK«Å"£∞) – `å=Ú á⁄O^Õ ÉèQí =Æ `≥¯· OHõ~º° ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ „áêáêºxfl
á⁄O^Œ^yŒ # J~°›`#« ∞ JO^Œé∞ Hõeæ L<åfl á⁄O^ŒÖHË õ áÈ`«∞<åfl~ˆ ! JÜ≥∂º!–J<Õ
ÉÏ^è=Œ Å¡ ã¨^• Hõ~∞° }#∞ ‰õΩi¿ã Hõ\ÏHõg∆ H∆Íxfl Hõeæ L<åfl~<° Õ qâı+O¨ ''^ŒÜ∂« =∂#——
W`åºk =~°=Î ∂#HÍeHõ „ѨÜ∂≥ QÆO=Å¡ =ºHõ=Î ∞=Ù`«∞#flk. nx=Å¡ =~°=~°=Ú#∞Å
Ѩ~^° ∞Œ óY^Œ∞ód`«fi~∂° Ѩ"∞≥ #ÿ ^ŒÜ∞« J<Õ =∞ǨQÆ∞}O „Ѩã∞¨ Êù@=∞=Ù`∞« #flk. ÖËHáõ È`Õ,
=ÚO^Œ∞ „Ѩ™êÎqOѨ|_»É’ÜÕ∞ ''=∞^è∞Œ ~À^•~°ÉÏè +¨}Ï—— xH˜ =¸Å"≥∞#ÿ ^ŒÜ∞« nx=Å¡
ã¨∂zOѨ|_çO^Œx‰õÄ_® K≥Ñʨ =K«∞Û#∞.
D â’¡HOõ Ö’ J=â◊ºO Hõeæ LO_»=Åã≤# ã¨O`À+¨O, ^ŒÜ∞« – J<Õ ~Ô O_»∞
QÆ∞}ÏÅ∞ `≥Å∞Ѩ|_®¤~Ú. ''Hõ=∆ ∂ f~°O÷ `«Ñ¨ ã‘~Î O÷° f~°÷ q∞O„kÜ«∞x„QÆÇϨ ó,
ã¨~fi° É∂íè `«^Ü
Œ ∂« f~°O÷ ^蕺#O f~°÷ =∞#∞`«=Î ∞"£∞, U`åx ѨOK«f~å÷x ã¨`º« O
+¨+Oª¨ `«∞ ã¨~fi° ^•—— (Hõ=∆ ∞ XHõ f~°O÷ , `«Ñ㨠∞¨ û f~°O÷ , WO„kÜ«∞x„QÆÇϨ O XHõ f~°O÷ ,
ã¨~fi° É∂íè `«^Ü
Œ ∞« J#flk XHõ f~°O÷ , ^蕺#O Q˘Ñ¨Ê f~°O÷ . Wq J~Ú^Œ∞ f~å÷Å∞.
ã¨`º« =∞#flk Pé= f~°O÷ ) J<Õ |$ǨÏã¨Êu =K«#O, ''ã¨`º« â∫K«^Ü Œ ∂« ^è~·≥ º° Hõ=∆ ∂
ã¨O`À+¨ÜÚ« Hõ`Î å—— (ã¨`åºxfl, Ѩq„`«`#« ∞, ^ŒÜ∞« #∞, ^è~·≥ åºxfl, ã¨ÇϨ <åxfl, ã¨O`Àëêxfl
HõeLæ O_»_O» ) Jx Éè~í ^° •fi[Ѩit+¨ì „QÆO^äŒ ã¨∂H˜,Î ''™ê^è•~°}O `«∞ ã¨~ˆ fiëêO
â◊OYK«„HÍk^è•~°}"£∞, JÇ≤ÏO™ê ã¨`º« =∞„H“~°ºO â∫K« q∞O„kÜ«∞x„QÆÇϨ ó, ^•#O
^Œ=∞ó Hõ=∆ ∂ q^•º ã¨~ˆ fiëêO =Úxaèó 㨇 $`«"∞£ —— (â◊OYK«„HÍk^è•~°}O J#flk
JO^ŒéH˜ ˜ ™ê^è•~°}O. ^•#O, JO`«ifl„QÆÇϨ O, Hõ=∆ ∞, q^Œº–J<Õ g\˜x Hõeæ
LO_®Åx JO^Œé∞ =Ú#∞Å∞ JOwHõiOKå~°∞) J<Õ Ñ¨~åâ◊~=° K«#O D q+¨Ü∞« OÖ’
„Ѩ=∂}ÏÅ∞.
(=∞~Ú „Ѩ™ê^Œ„Ѩ=}"£∞) WK«\ ˜ J㨇K«Û|ù OÌ =Å¡ WO`«=~°‰Ωõ "≥=· ÚMϺxfl Hõeæ
L#fl <å q+¨Ü∞« OÖ’ – J<Õ J~°O÷ `Àã¨∞OÎ k. „Ѩ™ê^Œâ|◊ OÌ J#∞„QÆÇ¨ xfl,
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 39
HÍÅ∞+¨ºx=$uÎx ‰õÄ_® `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. ''=∞~Ú „Ѩ™ê^Œ„Ѩ=}"£∞—— J<Õ ã¨∂H˜^Î •fi~å
<å q+¨Ü∞« OÖ’ J#∞„QÆÇÏ≤ OK«_O» Ö’ Pã¨HΘ HõÅ"å~°<Õ J~°"÷ ∞Õ HÍHõ, QÆ`O« Ö’ <å
"≥=· ÚMϺxfl K«∂z á⁄Ok# ÉÏ^èŒ fi, =∞#ã¨∞ûÖ’ ã¨fiKÛ« `ù #« ∞ á⁄Ok#"å~°<Õ
J~°O÷ ‰õÄ_® `≥Å∞Ѩ|_çOk. D „Ѩ™ê^ŒO=Å¡ [iˆQ HÍ~°ºO WHõÃÑ· „Ѩ™êÎqOѨ|_»∞
`«∞#flk.
(=∞^è∞Œ ~À^•~°ÉÏè +¨}"£∞) ''ã¨O„â◊"Õ =∞^è∞Œ ~°"∞£ —— J#fl@∞¡ ѨeHˆ =∂@ fÜ«∞QÍ
LO_®e. ''ã¨`º« O „|∂Ü«∂`ü „Ñ≤Ü∞« O „|∂Ü«∂`ü—— (ã¨`åºxfl ѨÅHÍe, „Ñ≤Ü∂« xfl
ѨÅHÍe) Jx Hõ^• ã¨∂H˜.Î D J~°O÷ „ѨH$õ `«OÖ’ ''=∞^è∞Œ ~°—— â◊|OÌ KÕ`« ã¨∂z`«O.
''=∞^è∞Œ ~å =∞^è∞Œ ~åÖÏáê—— J#fl@∞¡ PÅH˜OKÕ ^ŒâÖ◊ ’‰õÄ_® =∞^è∞Œ ~°OQÍ LO_»_"» ∞Õ
H͉õΩO_®, P ã¨∂‰õΩÅÎ J#∞"å^ŒO ‰õÄ_® =∞^è∞Œ ~°=∞x K≥Ñʨ =K«∞Û. D =∞^è∞Œ ~°
ã¨∂‰õΩÅÎ Ö’x J~°Q÷ ÍOcè~åºxfl ''L^•~°—— =∞<Õ qâı+O¨ `≥Å∞ÑÙ̈`∞« #flk. D J~°Q÷ ÍOcè~º° O
ѨÓ~°fiO q=iOѨ|_ç# suÖ’ ^ŒfiÜ∞« =∞O„`å~å÷xfl „ѨuáêkOK«_O» =Å¡, JO>Ë–U
=∂@ Ѩe¯<å Jk ^ŒfiÜ∞« =∞O„`å~å÷xfl q=iOKÕk HÍ|\˜ì J~°Q÷ ÍOcè~åºxfl Hõeæ
LO@∞O^Œx `å`«Ê~°ºO. =∞^è∞Œ ~°OQÍ =∂\Ï¡_®e J#flk J=â◊ºO Hõeæ LO_»^yŒ #
QÆ∞}O. ''ã¨∂#$`å q∂~°Ü∞Õ ^•fiK"« ∞£ —— (ã¨`º« =K«<åxfl ѨÅHÍe) Jx "Õ∞^ä•ukä
=K«#O. âßO_çź㨇 $uÖ’ ‰õÄ_® ''J~°Ü ÷ Ú« HõOÎ K« ã¨`º« O K« „âß=ºO „Ñ≤Ü∞« Hõ~O°
=∞^è∞Œ , â◊√^ŒOú q∞`«O K« Ü«ÚHõOÎ K« HÍÅÜ≥∂QƺO =^Õ ^ŒfiKó« —— (J~°O÷ `À ‰õÄ_ç#k,
ã¨`º« "≥∞#ÿ k, „âß=º"≥∞#ÿ k, =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ k, „Ñ≤Ü∞« "≥∞#ÿ k, Ѩq„`«"∞≥ #ÿ k, q∞`«"∞≥ #ÿ k,
`«y#k, HÍÖÏ#∞QÆ∞}"≥∞#ÿ k J~Ú# =∂@#∞ ѨÅHÍe) Jx K≥Ñʨ |_çOk. ''PQÆKÛ« ù
QÆKÛ« ù u¿+uª ™êfiQ`Æ O« ã¨∞ǨÏ$^ŒO „Ѩu, ã¨=∂‡# =∞Ñ≤ # „|∂Ü«∂`ü #∞‡x
"≥∂HõÑ∆ ~¨ åÜ«∞}ó—— ("≥∂H∆Íi÷ J~Ú#"å_»∞ ¿ãflÇÏ≤ `«∞}˜‚ QÆ∂iÛ ‰õÄ_» ~å, áÈ ‰õÄ~ÀÛ,
Jx ™êfiQ`Æ åxfl, ã¨=∂‡<åxfl ѨÅ∞Hõ~å^Œ∞) J<Õ x¿+^è=Œ K«<åÅ∞ q+¨µÉ‚ ‰íè Ωõ ÅÎ ∞
HÍx"åi q+¨Ü∞« OÖ’ =iΙêÎÜ∞« x N"å^è∂Œ Åg~°~åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYº.
=∞O^ŒÇ¨ ã¨O ѨÓz, "≥eQˆ =ÚMÏ~°qO^•xfl HõÅ"å~°∞, =∞#ã¨∞ûÖ’ L#fl
Hõ$áê uâ◊Ü∂« xfl =ºHõOÎ KÕ¿ã Hõ\ÏHõg∆ Hõ}∆ Ïxfl HõÅ"å~°∞, WO`«=~°‰Ωõ P„â◊~ÚOK«‰Ωõ O_®
WѨÙ_Õ `«=∞#∞ P„â◊~ÚOKåÅx =zÛ# ^•ã¨∞_»<#·≥ <åѨ@¡ P^Œ~åxfl K«∂Ñ≤OKÕ"å~°∞,
J#∞„QÆÇϨ "Õ∞ =¸sÎÉqíè Oz#@∞¡QÍ LO_Õ"å~°∞, â◊|ÑÌ Ù¨ +≤xì , J~°Ñ÷ Ù¨ +≤xì HõÅ =∞^è∞Œ ~°
ÉèÏ+¨}ÏÅ#∞ ѨeHˆ "å~°∞, N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞–Jx D â’¡H™õ ê~°O.
40 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
11. P`«‡ÖÏÉèÏ `«Ê~°O H˜Oz ^Œ#º <åflãuΑ xâ◊ÛÜ«∂`ü I
JOwHõ~∞° Î q∞= „áêѨΠ=∞H˜OK«# q∞=∞O [#"£∞ II
P`«‡ÖÏÉèÏ`ü´ ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ H“ã¨∞ÉÎ ™íè ê÷hÜ«∞O J~Ú# P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ÖÏÉèOí HõO>ˇ,
J#º`ü ´ "Õé~Ú#, H˜Oz`ü ´U =ã¨∞=Î Ù#∞, Ѩ~O° <åã≤Î ´ L`«¯ $+¨"ì ∞≥ #ÿ ѨÙ~°∞ëê~°O÷
HÍ^Œ∞, Wu ´ J<Õ, xâ◊ÛÜ«∂`ü ´ x~°Ü ‚ ∞« O=Å¡, JH˜OK«#O´´ JOwHõiOK«_®xH˜
¿ÇÏ`«∞"≥#· P`«‡QÆ∞}ÖËâO◊ ‰õÄ_»ÖxË "å_»<,·≥ W=∞"£∞ ´ Ѩi`«ºlOK«_®xH˜ `«y#
^ÀëêÅ∞ ѨÓ~°‚OQÍ L#fl ##∞fl, JOwHõ~°∞ÎO ´ ã‘fiHõiOK«_®xH˜, „áêѨÎ"£∞
W=´´ Jaè=ÚYOQÍ "ÕOKÕã∞¨ #Î fl@∞¡#fl"åix (J#O`«~â° ’¡HOõ `À J#fiÜ∞« O)
ѨÓ~°fiâ’¡HOõ Ö’ K≥Ñʨ |_»¤ =∞O^ŒÇ¨ ã¨O, Hõ~∞° } á⁄Oy# <Õ„`«^fiŒ Ü∞« O, =∞^è∞Œ ~°
ÉèÏ+¨}O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åxx|\˜ì – ^•ã¨∞x q+¨Ü∞« OÖ’ J#∞„QÆÇ¨ xfl K«∂Ѩ_O»
HÀã¨"∞Õ N=~°=~°=Ú#∞Å∞ <Õ#∞ =KÕÛ ã¨=∞Ü«∞OHÀã¨O HÍK«∞H˘x LO_ç, <Õ#∞
HÀ"≥ʼnõΩ "≥à§ı ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "ÕOKÕâß~°x ÉèÏqã¨∞<Î åfl#∞ "åi`À ^•ã¨∞#‰õΩ Hõe#æ
ã¨=∂QÆ=∞O `å#∞QÍ U~°Ê_ç#k HÍ^Œ∞–J<Õ q+¨Ü∂« xfl WO^Œ∞Ö’ ã¨Ê+¨Oì KÕã∞¨ <Î åfl~∞° .
''‰õΩ~°∞=∂=∞}˜ÑÓ¨ Ê}ü ‰õΩÖÏq uÎHÇ õ ∞ xÎ~∞° =∂~°ƒ<£—— (Q˘Ñ¨Ê^≥#· H“ã¨∞ÉÎ =íè ∞}˜
J<Õ PÉè~í }° O J@∞ W@∞ Tyã¨ÖÏ_»QÍ „ѨHÍtOKÕ =Hõã∆ ∞¨ û#∞ HõÅ"å_»∞.) Jx
H©iOÎ |_Õ ÉèQí "Æ å#∞x =Hõó∆ ã¨Å÷ OÖ’ LÖÏ¡ãO¨ QÍ TQÆ∞ÖÏ_»∞`«∂ „ѨHÍtOKÕ, Q˘Ñ¨Ê~°`fl« O
J~Ú# H“ã¨∞ÉÎ =íè ∞}˜`À ã¨=∂#O J~Ú#\˜ì XHõ P`«‡#∞ ã¨O㨯iOK«_O» HõO>ˇ
"Õé˘Hõ ѨÙ~∞° ëê~°O÷ Uk ÖË^∞Œ – J<Õ xâ◊ÛÜ«∞O`À, PH˜OK«#ºO =¸sÎÉqíè Oz#@∞¡#fl
##∞fl J#∞„QÆÇÏ≤ OK«_O» HÀã¨O Paè=ÚYºO „ѨH\õ 㘠∂¨ Î N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞
<å ^ŒQéæÆ ‰õΩ "åˆ~ ã¨fiÜ∞« OQÍ "ÕOKÕâß~°∞.
(P`«‡ÖÏÉèÏ`ü) r"å`«‡ ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ H“ã¨∞ÎÉèí™ê÷hÜ«∞O J<Õ q+¨Ü«∂xfl
Nq+¨µÑ‚ Ù¨ ~å}OÖ’x J¢ãÉΨ ∂íè +¨}Ï^蕺ܫ∞OÖ’ QÆÅ ''P`å‡# =∞㨺 [QÆ`À xˆ~Ñ¡ ¨
=∞QÆ∞}ÏÅÜ«∞"£∞, aÉèií Î H“ã¨∞ÉÎ =íè ∞}˜ãfi¨ ~∂° ѨO ÉèQí "Æ å<£ ǨÏió—— (1–22–68)
(ÉèQí =Æ O`«∞_≥#· ǨÏi `«# =Hõã∆ ∞¨ ûÖ’ P`«‡ã¨=Ú^•Ü«∂xfl H“ã¨∞ÉÎ =íè ∞}˜ ~°∂ѨOÖ’
^èiŒ ã¨∞<Î åfl_∞» ) J<Õ „Ѩ=∂}O =Å¡ QÆ=∞xOK«=K«∞Û. (JH˜OK«#"£∞) ''JOwHÍ~°
¿ÇÏ`«∞Å= q~°ÇÏ≤ }"£∞—— (JOwHõiOK«_®xH˜ `«y# H˘kÌáê\˜ HÍ~°}O ‰õÄ_®
ÖËx"å_»#∞) Jx "å^è∂Œ Å g~°~~° åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYº.
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 41
(W=∞"£∞) H͉õΩã¨fi~åxfl|\˜ì WK«\˜ ã¨~fi° <å=∞â◊|OÌ Ö’x qâıëêxfl ''Ѩi`åºQÆ¿ÇÏ`«∞
^À+¨É∂íè ~Ú+¨[ª #O =∂ q∞`«º~°ó÷ . LHÍÎHO˜ K«#ºqâı+„¨ ^Œ_Hôè ~õ }° ÏÜ«∞ [# q∞u
™ê=∂#º=ºÑ¨^âÕ ó◊ —— (q_»zÃÑ@ì_®xH˜ `«y# ѨÅ∞ HÍ~°}ÏÅ#∞ Hõe#æ ##∞fl J<Õ
J~°O÷ . `å=Ú Ñ¨e¯# PH˜OK«<åºxfl |ÅѨ~K° _« O» HÀã¨O ''[#"£∞—— Jx ™ê=∂#ºOQÍ
`«=∞#∞ Hõq xˆ~ÌtOK«∞H˘<åfl~°∞.) Jx "å^èŒ∂Å g~°~åѶ¨∞"åKå~°º "åºYº
q=iOzOk. Ö’HõOÖ’ Éè∂í q∞H˜ ÉèÏ~°OQÍ#∞, uO_çH˜ ^ŒO_»QQÆ Í#∞ ѨÙ@ì_"» ∞Õ
HÍHõ, [#‡™êѶŨ ºO HõeQˆ @@∞¡ ^ÀëêÅ#∞ áÈQ˘@∞ìHÀ=_»O HÍx, QÆ∞}ÏÅ#∞
á⁄O^Œ_O» HÍx Uq∂ ÖˉΩõ O_® K≥_áç È~Ú#"å_»#∞ <Õ#∞ – Jx JO@∂ D
Ѩ^OŒ ^•fi~å Zé∞q∞Ü«∞áêÊ `«=∞#∞ `«‰Ωõ ¯=KÕã≤ ѨÅ∞‰õΩ`«∞<åfl~∞° . W@∞=O\˜
##∞fl‰Äõ _® q_»∞=‰õΩO_® J#∞„QÆÇÏ≤ OKåÅx =zÛ# =∂=Ú#∞Å =∞ǨHõ$Ѩ ZO`«
Q˘Ñ¨Êk! JO@∂ D „ѨÜ∂≥ QÆO^•fi~å JáêÊ Pâ◊Û~°ºÑ¨_∞» `«∞<åfl~∞° HÍ_®. ''áêѨÎ
q∞=—— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆOÖ’x ''W=—— â◊|OÌ L¢`ÊÕ H∆Íã¨∂K«HOõ . LѨ=∂"åK«HOõ HÍ^Œ∞.
''„Ѩ}+¨ãì º¨ Ü«∞^ä• ÖÏÉèóí —— Jx J#fl@∞¡ áÈ~Ú# =ã¨∞=Î Ù uiy ÅaèOz# suÖ’
`«=∞ ÖÏÉèOí ™êfiq∞H˜ Jaè=∞`«O HÍ|\˜ì D q^èOŒ QÍ ™⁄`«∞Î J~Ú# <Õ#∞ âı+≤
J~Ú# ÉèQí "Æ å#∞x =^Œ‰Ì Ωõ KÕ~_° O» Ö’ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕÜ∞« _»O‰õÄ_® ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ
=ÚM’ÖÏ¡™êxfl Hõeãæ ∞¨ OÎ k HÍ|\˜ì P`«‡ÖÏÉèOí „Ñ¨H$õ +¨"ì ∞≥ #ÿ ѨÙ~°∞ëê~°O÷ J~ÚOk.
=~°=~°=Úxâ◊`H« Oõ Ö’ ‰õÄ_® ''P`«‡#ó â’^è~Œ Ú`åfi, Ѩ^•‡ Éè~í ∞° óÎ „Ѩu k# q∞ǨÏ
„¿Ñ+¨Ü∞« <£ „áêÉè$í `åx—— (r"å`«‡Å#∞ â’kèOz, ÅH©∆ ‡Ñ¨uH˜ HÍ#∞HõQÍ „Ѩuk#O
ѨO¿Ñ"åÔ~)· Jx D ã¨∞uÎ Hõ~ΰ =zOKå~°∞.
12. Éè=í O`« "Õ∞= h~°O„^èOŒ Ѩâº◊ #fiâºı # KÕ`™« ê I
=Ú<Õ =~°=~°™êfiq∞<£! =ÚǨïó `åfi "Õ∞= H©~Ü Î° ∞« <£ II
13. `«fi^#Œ ºq+¨Ü∞« ã¨Ê~°≈q=ÚMˇ· ~°dÖËO„kÜ≥∞ÿ ó I
Éè"í Ü
Õ ∞« O Éè=í ^Œ∞óMÏ<å =∞ã¨Ç¨ º<å =∞<åã¨Ê^Œ"∞£ II
™êfiq∞<£´ `«# =ã¨∞Î=Ù#∞ `å<Õ Jaè=∂xOKÕ ™êfiq∞`«fiã¨O|O^è•xfl HõÅ
=∞Ǩ#∞ÉèÏ"å!, =~°=~°=Ú<Õ ´##∞fl J#∞„QÆÇÏ≤ OK«_O» HÀã¨O `«y# LáêÜ«∞zO`«#∞
KÕ¿ã =∞}"åà◊=∞Ǩ=Úh!, Éè=í O`«"∞£ U= ´ ™œO^Œ~º° , ™œÅÉèϺk ã¨=∞ã¨QÎ ∞Æ }
ѨÓ~°∞Å‚ ∞ J~Ú# q∞=Ú‡Å<Õ, h~°O„^è"Œ ∞£ ´ J_»∞Ö¤ ‰Ë Ωõ O_®, Ѩâº◊ <£´ ^Œi≈ã¨∂,Î
42 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
=âıº# ´ `«=∞ Hõ\ÏHõq∆ âı+O¨ `À <å‰õΩ ™êfin#è O J~Ú#, KÕ`™« ê´´ =∞#ã¨∞û`À,
`åfi "Õ∞= ´ H©iOÎ K«`y« # q∞=Ú‡Å<Õ, =ÚǨïó ´=∂\˜=∂\˜H,˜ H©~Ü Î° ∞« <£ ´H©iãÎ ∂¨ ,Î
`«fi^#Œ ºq+¨Ü∞« ã¨Ê~°≈q=ÚMˇó· ´ ^Õ=~°"åix `«Ñʨ q∞ye# q+¨Ü∂« ÅÖ’ ã¨O|O^èOŒ
Ѩ@¡ "≥=· ÚMϺxfl Hõe#æ , JdÅ{WO„kÜ≥∞ÿ ó ´ "å‰õΩ¯ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∂ÅKÕ,
K«‰Ω∆õ ã¨∞û "≥Ú^ŒÖ#·ˇ *Ï˝<OÕ „kÜ«∂ÅKÕ (<Õ#∞), Jã¨Ç¨ º<å"£∞ ´^Œ∞ã¨ûǨÖˇ#· (Éèií OѨ
™ê^躌 O HÍx), Éè=í ^Œ∞óMÏ<åO ´ â◊s~° ã¨O|O^èOŒ =Å¡ HõeQˆ ^Œ∞óMÏʼnõΩ Jxfl\H˜ ,˜
J<åã¨Ê^Œ"∞£ ´ P„â◊Ü∞« O HÍx"å_»#∞QÍ, Éè"í Ü Õ ∞« "£∞ ´ HÍQÆÅ#∞ (JÜÕ∞@@∞¡
Hõ$Ѩ*Ü Ë ∂« e).
PKå~°∞ºÅ<Õ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ Hõ#∞flÅ`À ^Œi≈ã¨∂,Î <À\˜`À H©iãÎ ∂¨ ,Î q∞ye#
WO„kÜ«∂Å`À ‰õÄ_® P PKå~°∞ºÅ<Õ q+¨Ü∞« OQÍ KÕãH≤ ˘#_»O=Å¡ `å=Ú "≥∂H∆ÍxˆH
Ü≥∂Qƺ`«#∞ á⁄Ok#"åÔ~,· WO`«=~°‰Ωõ WO„kÜ«∂Å∞ Jhfl Ö’HõOÖ’x â◊ÉÏÌkhK«
q+¨Ü∂« Å<Õ ÅH∆ͺÅ∞QÍ KÕãH≤ ˘x LO_»_O» =Å¡ `«=∞‰õΩ Hõe#æ ã¨O™ê~°^∞Œ óYO
WHõÃÑ· HõÅ∞QƉΩõ O_® LO_®Åx N=∞}"åà◊ =∞Ǩ=Ú#∞Å#∞ D ~Ô O_»∞ â’¡HÍÅ^•fi~å
Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ „áêi÷ã∞¨ <Î åfl~∞° . ѨÓ~°fiâ’¡HÍÅÖ’x kfifÜ«∂O`«qâı+}¨ Ѩ^•Å‰õΩ
Jxfl\ H˜ © Ѩ<fl≥ O_»=â’¡HOõ Ö’x ''Éè"í Ü
Õ ∞« "£∞—— J<Õ Ñ¨^OŒ `À J#fiÜ∞« O.
N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Úh! ѨÓ~°fiO `≥eÊ# Juâ◊Ü∂« Å#∞ Jxfl\ h˜ Hõe#æ
`«=∞<Õ Z_»`Q≥ ‰Æ Ωõ O_® Hõ#∞flÅ`À ^Œi≈ã¨∂#Î fl"å_»<,·≥ `«=∞ Hõ\ÏHõq∆ âı+O¨ =Å¡ <å‰õΩ
™êfin#è O. J~Ú# =∞#ã¨∞û`À (JO>Ë, ''Ü«∂#∞ "≥∞<≥fl&˚ q∞â‹<· ˘ÌÇ<˜ ÀÌ"∞£ —— – <Õ#∞,
<å =∞#ã¨∞û JOwHõiOKå=Ú – J<Õ suÖ’<Õ H͉õΩO_® ''=Ú#∞Ì`Ϋ <≥&!˚ı —— –
=ÚO^Œ_∞» QÆ∞ "Õã#≤ =∞#™ê! – J#fl suÖ’ <å HõO>Ë XHõ J_»∞QÆ∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ
"Õ¿ã suÖ’ L#fl <å =∞#ã¨∞û`À) =∂\˜=∂\˜H© `«=∞<Õ H©iãÎ ∞¨ #Î fl"å_»<,·≥ `«=∞#∞`«Ñʨ
q∞ye# q+¨Ü∂« Å#∞ H˘OK≥O ‰õÄ_® P„â◊~ÚOK«‰Ωõ O_® Hõ#∞fl, K≥q, =Ú‰õΩ¯,
`«fi‰Ωõ ¯, lǨÏfi–"≥Ú^ŒÖ#·ˇ ã¨HÖõ OË „kÜ«∂Å`À Jã¨Ç¨ ºÖˇ#· ™êO™êiHõ`åáêʼnõΩ
P„â◊Ü∞« O H͉õΩO_®, „|Ǩ‡#O^•xfl J#∞Éèqí OKÕ"åxQÍ <Õ#∞ `«=∞ k"åº#∞
„QÆÇϨ O=Å¡ HÍ"åe–Jx ÉèÏ=O.
(™êfiq∞<£)–`«=∞ ™⁄`«∞Î J~Ú# D P`«‡=ã¨∞=Î Ù#∞ ã‘fiÜ∞« =∞x Jaè=∂xOKÕ
=~°=~°=Úx! – Jx J~°O÷ . ''™êfi=∞ºO ã‘fiÜ∂« aè=∂x`å—— – ™ê=∞º=∞O>Ë `«#k
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 43
J<Õ Jaè=∂#O – Jx ™ê=∞ºâ◊|Ì x~°fiK#« O. WO^Œ∞=Å¡ `å"Õ∞ ã¨fiÜ∞« OQÍ `«=∞‰õΩ
<å`À L#fl ã¨O|O^è•xfl 㨇iOz, q=ÚY∞_»<·≥ L#fl ##∞fl J#∞„QÆÇÏ≤ OKå~°∞.
ZO`« Pâ◊Û~°ºO! Uq∞ Hõ$Ѩ! J<Õ P¢~ÉÌ° Ïè =O =ºHõ=Î ∞=Ù`«∞#flk. (=Ú<Õ!) –
''=∞##jÖ’ =Úxó—— J<Õ =Úxâ◊|xÌ ~°fiK#« O „ѨH$õ `«OÖ’ ##∞fl J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ
q+¨Ü∞« OÖ’ =∞##O KÕ¿ã"å~°<Õ J~°O÷ Ö’ Ѩ~º° =ã≤ã∞¨ OÎ k. ™êaè„áêÜ«∞„ѨÜ∂≥ QÆO
Wk.
(Éè=í O`«"∞£ ) – D ã¨~fi° <å=∞Ѩ^OŒ ^•fi~å QÆ_z» # â’¡HÍÖ’¡ „Ѩ™êÎqOѨ|_».¤
N=~°=~°=Ú#∞Å ™œO^Œ~º° ™œÅÉèϺkQÆ∞}ѨÓ~°`‚ « K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flk. ''Éè=í #Î "Õ∞=——
J#flÑC¨ _»∞ U=HÍ~°O ^•fi~å "Õé˘Hõ =ã¨∞=Î Ù#∞ K«∂_»#=ã¨~O° ÖË^<Œ Õ J~°O÷
ã≤s÷ HõiOѨ|_çOk. (=âıº#) h Hõ\ÏHõq∆ âı+=¨ â◊OKÕ`« <å‰õΩ Jnè#O J~Ú#–Jx
J~°O÷ .
(`åfi "Õ∞=) – H©iOΠѨ^yŒ #"åÔ~#· q∞=Ú‡Å<Õ, –
(Ѩâº◊ <£, H©~Üΰ ∞« <£) D ~Ô O_»∞ Ѩ^•Å#∞ ''JǨÏ"£∞—— Jx J^蕺ǨÏiOѨ|_»¤ Hõ~`ΰ À
HõeÑ≤, `«~∞° "åu â’¡HOõ Ö’ J#fi~ÚOKåe. D ~Ô O_»∞ Ѩ^•ÅÖ’x â◊`$« „Ѩ`º« Ü«∞O
HÍ~°}Ï~°H÷ Oõ HÍ|\˜ì ^Œi≈OK«_O» =Å¡, ã¨∞uÎ OK«_O» =Å¡–J<Õ J~å÷xfl Wã¨∞OÎ k.
gxH˜ J#O`«~â° ’¡HOõ Ö’x ''Éè=í ^Œ∞óMÏ<å"£∞ Jã¨Ç¨ º<å =∞<åã¨Ê^Œ"∞£ Éè"í Ü Õ ∞« "£∞——
J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO`À J#fiÜ∞« O.
Õ ∞« "£∞) – D„ѨÜ∂≥ QÆOÖ’x ''Ö’\ò—— „Ѩ`º« Ü«∞O „áê~°<÷ å~°H÷ Oõ HÍ|\˜,ì `«=∞<Õ
(Éè"í Ü
^Œi≈ã¨∂Î LO_»_O» =Å¡, ™È΄`«OKÕã∂¨ Î LO_»_O» =Å¡, â◊ÉÏÌkq+¨Ü∂« Å#∞ q_»z
`«=∞<Õ ÅHõ∆ ºOQÍ Hõe#æ Jxfl WO„kÜ«∂Å#∞ Hõe#æ "å_»#∞ J~Ú#O^Œ∞=Å¡ "≥∂H∆Íxfl
á⁄O^Œ_®xˆH Ü≥∂QÆ∞º_»<,·≥ ã¨O™ê~°^∞Œ óMÏʼnõΩ U<å_»∞ ÅHõ∆ ºÉè∂í `«∞_»#∞ H͉õΩO_®
LO_Õ@@∞¡ ^Õ=~°"å~°∞ Hõ$Ѩ*Ü Ë ∂« e –Jx „áêi÷OKå~°x D ÅHÍ~°O=Å¡ ã¨∞Êùiã¨∞OÎ k.
PKå~°∞ºx ZÅ¡ÑC¨ _»∂ ^Œi≈OK«_O» =Å¡, H©iOÎ K«_O» =Å¡ ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ =∞#ã¨∞ûÖ’
„Ñ‘uHõe,æ ^•x=Å¡ t+¨µº_»∞ "≥∂H∆Íxfl á⁄O^Œ∞`å_»∞ HÍ|\˜,ì t+¨µº_»∞ ã¨O™ê~°^∞Œ ó
MÏxH˜ ÅHõ∆ ºO H͉õΩO_Õ LO_ÕO^Œ∞‰õΩ PKå~°º^Œ~≈° #O, PKå~°º H©~#ΰ O Ѩ~O° Ѩ~Ü ° ∂«
HÍ~°}ÏÅ∞ Jx „QÆÇÏ≤ OKåe ÖËH,õ WO„kÜ«∂Åhfl „áêѨqÎ +¨Ü∞« O J~Ú# PKå~°º
^Œ~≈° #H©~<ΰ åk~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ ã¨∞YOÖ’ Pã¨HÍÎÅ∞ J~Ú#O^Œ∞=Å¡ Éè=í ^Œ∞óMÏʼnõΩ
44 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
J=HÍâ◊O ÖˉΩõ O_® áÈ`«∞O^Œx‰õÄ_® K≥Ñʨ =K«∞Û. WO`«=~°‰Ωõ KÕÜ∞« |_ç# q=~°}O
Ѩ<≥flO_»= â’¡HÍxH˜ ã¨O|OkèOz#k. WHõÃÑ· Ѩ^Œ=¸_»= â’¡Hõq=~°}O
KÕÜ∞« |_»∞`«∞#flk.
`«=∞ Jxfl WO„kÜ«∂ʼnõΩ, â◊ÉÏÌkq+¨Ü∂« ÅÖ’ Ѩ~åV√‡Y`«fiO K≥Ñʨ |_ç
#O^Œ∞=Å¡, "åxH˜ N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å<Õ ÅHõ∆ ºOQÍ Hõeæ LO_»_®xfl ã¨∞uÎ Hõ~ΰ
„áêi÷Oz#@∞¡ TÇ≤ÏOK«∞HÀ"åe. WO„kÜ«∂Å∞ ‰õΩ~°fi„^Œ∂áêÅ∞ HÍ|\˜!ì (JO>Ë,
`«=∞‰õΩ `«y# U^À XHõ Ѩxx KÕã∂¨ Î LO_Õ ã¨fiÉèÏ"åxfl Hõe#æ q HÍ|\˜)ì ,
â◊ÉÏÌkq+¨Ü∂« ÅÖ’ "≥=· ÚMϺxfl Hõe#æ WO„kÜ«∂ʼnõΩ =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å<Õ
q+¨Ü∞« OQÍ (ÅHõ∆ ºOQÍ) Hõeæ LO_»_O» P=â◊ºHõO HÍ|\˜,ì WO„kÜ«∂Å∞ U^À XHõ
q+¨Ü∂« xfl P„â◊~ÚOK«‰Ωõ O_® TiˆH LO_»=ÙHõ^•! JO^Œ∞KÕ`« D ~Ô O_çO\˜=Å¡,
F =~°=Úh! q∂ ^ŒÜ∞« =Å¡ ^•ã¨∞x Jxfl WO„kÜ«∂Å∞ `«=∞<Õ ÅHõ∆ ºOQÍ Hõeæ
LO_ç, ^•ã¨∞_»∞ "≥∂H∆Íxfl á⁄O^Õ Ü≥∂Qƺ`«#∞ HõÅ"å_»∞ HÍ"åe. ¿ÇÏÜ«∂Öˇ#·
â◊ÉÏÌ^∞Œ Å#∞ q+¨Ü∂« Å∞QÍ „QÆÇÏ≤ OK«x"å_»<·≥ [#‡^Œ∞óMÏxH˜ Pã¨Ê^ŒO H͉õΩO_®
LO_®e. D q^èOŒ QÍ LO_Õ@@∞¡ ^Õ=~°"å~°∞ ##∞fl J#∞„QÆÇÏ≤ OKåe–Jx `å`«Ê~°ºO.
(`«fi^#Œ ºq+¨Ü∞« ã¨Ê~°≈q=ÚMˇó· )– <å‰õΩ, ^Õ=~°"å~°∞`«Ñʨ q∞ye# Ö∫H˜Hqõ +¨Ü∂« Å
ã¨Ê~°≈‰õÄ_® ^Œ∞ã¨ûǨÏ"Õ∞ HÍ"åe. P q^è"Œ ∞≥ #ÿ ^Œ∞ã¨ûǨÏ`åfixH˜ "å\˜ JÅÊ`«fi–
Jã≤~÷ `° åfi^∞Œ Å∞ HÍ~°}O HÍ^Œ∞, `«=∞HõO>Ë Jq "Õé∞ HÍ=_»"∞Õ HÍ~°}O–Jx
ÉèÏ=O.
(Jã¨Ç¨ º<å"£∞) – ''ã¨~fi° O 㨿ÇÏ—— – Jxfl\ h˜ ã¨ÇÏ≤ ™êÎ#∞ – Jx „Ѩu[˝ KÕã#≤
^Õ=~° "åi ã¨ÇϨ #jÅ`«#∞‰õÄ_® q∞Oz, "åiH˜ Jã¨Ç¨ ºÅ∞QÍ `ÀKÕ ^Œ∞óMÏʼnõΩ–Jx
ÉèÏ=O.
''Ѩâº◊ <£—— Jx J#_»O^•fi~å K«‰Ω∆õ ã¨∞ûÜ≥ÚHõ¯, ''=âıº# KÕ`™« ê—— Jx J#_»O
^•fi~å =∞#ã¨∞û Ü≥ÚHõ¯, ''H©~Ü Î° ∞« <£—— Jx â’„`ÕO„kÜ«∞O Ü≥ÚHõ¯ , ''ã¨fiK~« }° ÏOÉè’[
ã¨Ê~°≈ã¨OѨ#fl ™œ~°Éó·ˇè fÔ~óÂ÷ —— Jx K≥Ñʨ É’ÜÕ∞ ã¨∂H˜^Î •fi~å „Ñ¶∂¨ }, ~°ã¿¨ ãO„kÜ«∂Å
Ü≥ÚHõ¯, ''n~°…O „Ѩ}=∞`«ó—— Jx J#_»O ^•fi~å KÕ`∞« ÅÜ≥ÚHõ¯, áê^•ÅÜ≥ÚHõ¯,
''Ѩ^OŒ ^ŒfiÜ∞« O ^Œ`åfi—— Jx J#_»O^•fi~å `«fiyO„kÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ qxÜ≥∂QÆqâıëêxfl
(ÔHO· Hõ~º° qâıëêxfl) J#∞ã¨OkèOz#@¡~ÚOk. JO`ÕHÍHõ, ''`«fi^#Œ ºq+¨Ü∞« ã¨Ê~°≈
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 45
q=ÚMˇó· —— Jx J#_»O^•fi~å q+¨Ü∂« O`«~åÅѨ@Q¡ ÅÆ "≥=· ÚYºO K≥Ñʨ |_ç#O^Œ∞=Å¡
‰õΩ~°fi„^Œ∂áêÖˇ#· Jxfl WO„kÜ«∂Å∞ „áêѨqÎ +¨Ü∞« O J~Ú# ÉèQí =Æ ^•ƒùQ=Æ `å
Kå~°º¿ã=Ö’ Pã¨HÍÎÅ∞ J~Ú#q J#flk J~å÷`ü ã≤kãú ∞¨ OÎ k.
âßO_çź㨇 $uÖ’ – ''„Ѩu+≤^+úÕ fi¨ ã¨HOÎõ Ü«∞`ü ã¨HOÎõ â◊É+ÌË µ¨ ™ê^è∞Œ +¨µ,
ÉèQí =Æ kfi+ܨ ∞Õ ¿+fi= â◊√^ŒOú `«¢KÀÛù„`« =ÚK«º`Õ, Jã¨Ê~°≈º =∞ã¨Ê $â◊Of Ü«∂ ã¨Ê $â◊Of
ã¨Ê~°≈º "Õ∞= K«, `«„`åѨºÖ’Å∞áê ™ê `«∞ `«fiH± â◊√^Õuú xQÆ^ºŒ `Õ, áê+¨O_»Ñu¨ `å^Õº+¨µ
# Ѩ`O« f Hõ^•K«#, P~°∂H∆Í ã¨OѨ`O« f ^Œ$‰õΩÛù^•ú ÉèÏQÆ=`åk+¨µ, Éè’*Ϻ<Õ=
~°™ê„#¿ãº <åfl`º« O`«KÑ« Ö¨ Ï ~°¿ã, HÍÖË q∞`«O K« ™ê lǨfi Ѩiâ◊√^Õuú H©~ºÎ° `Õ.....
"Õ∞^二 QÆO^è+Õ µ¨ Ü≥∂l`å, Ü«ÚHˆ +Î fi¨ Ö’Å∞áê ™ê <å™ê â◊√^Õuú H©~ºÎ° `Õ, ѨÙ}ºã¨"Î åkѨ~<°î Õ
x~°`å „Ñ≤Ü∞« "åkh, ã¨`º·≥ ó Ѩ~Ç° Ï≤ `≥ó· ™êÔ~óÂ÷ Ç≤Ï`≥· ~°H¡ }∆õ ã¨OÜ«Ú`≥ó· , Ü«ÚHÍÎH~Ô∆õ ·
ã¨∞ûѨÓ`å "åH±....JÉèºí O[<åk"åºáêˆ~ =$`«óÎ Ñ≤„`À ~°∞~æ À ã¨^Î •ä —— (x¿+kèOѨ|_»¤
q+¨Ü∂« Ö’¡ Pã¨HxΘ á⁄O^Œxk, ÉèQí =Æ kfi+Ü ¨ ∂« Öˇ#· =∞Oz â◊ÉÏÌ^∞Œ ÅÖ’ Pã¨HxΘ
Hõe#æ k J~Ú# „â’„`«O â◊√^Œ=ú ∞x K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flk. ã¨Ê $tOѨ‰Äõ _»x^•xx
ã¨Ê $tOѨxk, ã¨Ê $tOѨ`y« #^•xx ã¨Ê $tOKÕk, ã¨Ê $tOKÕ q+¨Ü∂« Å q+¨Ü∞« OÖ’
‰õÄ_® ã¨OQÍxfl ÖËxk J~Ú# `«fi‰Ωõ ¯ â◊√^Œ=ú ∞x K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flk. áê+¨O_»∞Å∞,
Ѩu`«∞Å∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åi q+¨Ü∞« OÖ’ „Ѩãi¨ OK«xk, f„=OQÍ ÖËxk, ÉèÏQÆ=`«∞Å
Ѩ@¡ K«H¯õ QÍ „Ѩãi¨ OKÕk J~Ú# ^Œ$H± â◊√^Œ=ú ∞x K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flk. Éè∞í lOѨ`y« #
~°™êÅ#∞ P™êfikOKÕk, Z‰õΩ¯= KåѨÖϺxfl ÖËxk, ã¨HÍÅOÖ’ q∞`«OQÍ
P™êfikOKÕk J~Ú# lǨÏfi Ѩiâ◊√^Œ=ú ∞#|_»∞`«∞#flk, `«y# ã¨∞QÆO^è•ÅѨ@¡
Pã¨HxΘ Hõe#æ k J~Ú# <åã≤Hõ â◊√^Œ=ú ∞x H©iOΠѨ|_»∞`«∞#flk. =∞ǨÏhÜ«ÚÅ
ã¨∞`Î ∞« Å#∞ ѨiOî K«_O» Ö’ Pã¨HxΘ Hõe#æ k, „Ñ≤Ü∞« OQÍ L#flk, =∞Oz ÅHõ}∆ ÏÅ#∞
Hõe#æ k J~Ú# "å‰õΩ¯ Ѩq„`«"∞≥ #ÿ "å‰õΩ¯QÍ K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flk. `«e^¡ OŒ „_»∞ʼnõΩ,
QÆ∞~°∞=ÙʼnõΩ JÉèºí OQÆ<åk¿ã=Å#∞ KÕÜ∞« _»OÖ’ Pã¨HxΘ Hõe#æ k.......J~Ú# ǨÏã¨OÎ
Ѩiâ◊√^ŒOú QÍ K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flk) JO@∂ D q^èOŒ QÍ Hõ#∞fl, =Ú‰õΩ¯, "å‰õΩ¯,
`«fi‰Ωõ ¯, K≥q "≥Ú^ŒÖ#·ˇ Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∂Å∞, =∞#ã¨∞û J<Õ JO`«iO„kÜ«∞O –Jhfl
ÉèQí =Æ ^•ƒùQ=Æ `«¿ã=ˆH LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ®Åx K≥Ñʨ |_çOk.
WO`«=~°‰Ωõ QÆÅ ÉèÏQÆO D =~°=~°=Úxk#K«~º° J<Õ „ѨH$õ `« ™È΄`åxH˜
LáÈ^•…`O« =O\˜k. D ™È΄`«OÖ’ WHõÃÑ· „Ѩ™êÎqOѨ|_Õ, J~Ú^Œ∞ HÍÖÏÅÖ’
46 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
J#∞+≤Oª Ѩ|_»=Åã≤# JaèQ=Æ ∞#O, Láê^•#O, W[º, ™êfi^•è ºÜ«∞O, Ü≥∂QÆO–J<Õ
J~Ú^Œ∞ JOQÍÅÖ’ W[º`«Ñ¨Ê q∞ye# <åÅ∞æ ã¨O„QÆǨÏOQÍ WO`«=~°‰õΩ
„Ѩ™êÎqOѨ|_ç#q. Jaè=∞#QÆ=∞O>Ë – ÉèQí "Æ å#∞x ¿ãqOK«_O» HÀã¨O |Ü«∞Å∞^Õi
áÈ=_»O. Wk ''Ѩ`∞« ºó Ѩ^•O|∞[O „^Œ+µ¨ ì =∂Ü«∂O`«"∞£ —— (™êfiq∞ áê^ŒÑ^¨ •‡Å#∞
¿ãqOK«_O» HÀã¨O =KÕÛ"å~°∞) JO@∂ [QÆ`Ê« u J~Ú# N~°OQÆ<å^ä∞Œ x ¿ãqOK«_O»
HÀã¨O N~°OQÍÅÜ«∂xH˜ =~°=~°=Ú#∞Å∞ "ÕOKÕÜ∞« _»O^•fi~å `≥Å∞Ѩ|_çOk.
Láê^•#O JO>Ë – ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ ã¨=∞iÊOѨ =Åã≤# „^Œ"åºÅ#∞ ¿ãHõiOK«∞
HÀ=_»O. Wk ''P`«‡ÖÏÉèÏ`ü Ѩ~O° H˜Oz ^Œ#º <åflãuΑ xâ◊ÛÜ«∂`ü, JOwHõ~∞° Î
q∞= „áêѨΠ=∞H˜OK«# q∞=∞O [#"£∞—— (11) JO@∂ Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ r"å`«‡#∞
^•ã¨∞xQÍ KÕã,≤ J`«xx ã¨=∞iÊOK«_"» ∞Õ „ѨÜ∂≥ [#O Jx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x,
JO^Œ∞HÀã¨O =∂=Ú#∞Å∞ `«=∞#∞ ã‘fiHiõ OK«_®xÔH· "ÕOKÕÜ∞« _»O K≥Ñʨ |_ç#O^Œ∞=Å¡,
=~°=~°=Ú#∞Å∞ `å=Ú ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ ^•ã¨∞xQÍ ã¨=∞iÊOK«=Åã≤#
Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ#∞ ã‘fiHiõ OK«_O» J<Õ Láê^•#O „Ѩ™êÎqOѨ|_çOk. ™êfi^•è ºÜ«∞O
JO>Ë – `«=∞ âßY‰õΩ K≥Ok# "Õ^=Œ ∞O„`å^躌 Ü«∞#O. ''=∞O„`«~`° åfl#∞ã¨O^è•#ã¨O`«`«
ã¨∞Êùi`å^è~Œ "° ∞£ —— (9) JO@∂ "Õ^=Œ ∞O„`åÅÖ’ Q˘Ñ¨Êk J~Ú# ^ŒfiÜ∂« xfl "≥∞Å¡QÍ
LK«ÛiOK«_»O=Å¡ ZšѨC_»∂ H˘OK≥O ã¨ÊOkOKÕ J^èŒ~åxfl Hõeæ LO_»_»O
`≥Å∞Ѩ|_»_»O^•fi~å D ™êfi^蕺ܫ∞O `≥Å∞Ѩ|_çOk. Ü«∂QÆO JO>Ë –
ÉèQí =Æ kfi+ܨ ∂« xfl ^蕺xOK«_O» . Wk ''`«^~Œ `÷° `« fi« x^蕺# ã¨#fl^ÑúŒ Ù¨ ÅHÀ^Œ=æ ∞"£∞——
(9) JO@∂ P ^ŒfiÜ∞« =∞O„`«OÜ≥ÚHõ¯ "åã¨"Î å~°O÷ J~Ú# ÅH˜∆ ‡, <å~åÜ«∞}∞Å#∞
HÍx, ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ#∞ HÍx ^蕺xOK«_O» `≥Å∞Ѩ|_»O¤ =Å¡ ã¨∂zOѨ|_çOk.
D q^èOŒ QÍ J~Ú^Œ∞ JOQÍÅÖ’ <åÅ∞æ JOQÍÅ∞ ã¨∂zOѨ|_çOk. JO^Œ∞=Å¡
D LáÈ^•…`O« WHõÃÑ· q=~°OQÍ `≥Å∞Ѩ|_Õ JOâßʼnõΩ ã¨O„QÆÇϨ ~°∂ѨO. ÉèQí "Æ å#∞x
^Œi≈OK«_»O, ÉèíQÆ=^•~å^èŒ#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# „^Œ"åºÅ#∞ ¿ãHõiOK«∞HÀ=_»O,
P~åkèOK«_O» , "Õ^=Œ ∞O„`å^躌 Ü«∞#O KÕÜ∞« _»O, "Õ^=Œ ∞O„`å~å÷x ^蕺xOK«_O» –J<Õ
D J~Ú^Œ∞ JOâßÅ`À HÍÖÏxfl ã¨iQÍ QÆ_á» êe – Jx J~°O÷ WKÕÛ ''Hõ$`åfiaQè =Æ ∞#O
ѨÓ~°fiO =Úáê^•Ü«∞ K« ã¨OѨ^óŒ , Wëêìfin`è º« K« Ü«ÚO*Ï<À Éè’QÔ ó· HÍÅO
#ÜÕ∞`ü——, „|ǨχKås QÆ$ǨÏã¨÷ â◊Û "å#„Ѩ™È÷-^äŒ aè‰Ω∆õ Hõó, UHÍOu#ó ã¨fi^~Œè ‡° ™ê÷
ã¨û~ˆ fi Ü«∂Ou Ѩ~åO QÆu"£∞—— („|ǨχKåi QÍx, QÆ$ǨÏã¨∞_÷ ∞» QÍx, "å#„Ѩã∞¨ _÷ ∞»
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 47
QÍx Z=Ô~<· å `«=∞ ^è~Œ å‡Å#∞ PK«iOKÕ "å~°O`å L`«=Î ∞ QÆux á⁄O^Œ∞`å~°∞)
J<Õ ÉèÏ~°^•fi[ã¨∂H˜Î 㨇~°}Ü © ∞« O.
14. Ѩ~ˆ ^Œ∞ºó ѨtÛ"Õ∞ Ü«∂"Õ∞ Ü«∂q∞<åºó ã¨=ÚѨã`÷≤ Õ I
„Ѩ|∞^Œºú â◊~}° O QÆ`åfi Ѩ~åO QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~å"£∞ II
Ѩ~ˆ ^Œ∞ºó ´ `«=∞‰õΩ =~°=~°=Ú#∞Å`À Ü«∂^Œ$zÛùHãõ =¨ ∂QÆ=∞O U~°Ê_ç# =∞~°∞<å_»∞,
Ü«∂q∞<åºó ´ ~å„uÜ≥ÚHõ¯, ѨtÛ"Õ∞ ´ z=ik J~Ú#, Ü«∂"Õ∞ ´ <åÅæ=
*Ï=Ú, ã¨=ÚѨã`÷≤ Õ (ã¨u) ã¨q∂Ñ≤Oz#k HÍQÍ, „Ѩ|∞^Œºú ´ x„^Œ ÖËz, Ѩ~åO´´
Q˘Ñ¨Êk J~Ú#, QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~å"£∞ ´ „tÜ«∞óѨu "≥Ú^ŒÅ∞ ™êfiKå~°ºÑ¨~º° O`«OHõÅ
PKå~°ºÑ¨~O° Ѩ~#° ∞, â◊~}° O QÆ`åfi ´LáêÜ«∞OQÍ #q∞‡ (QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~å#∞ã¨O^è•#O
KÕã–≤ Jx ÉèÏ=O)
ѨÓ~°fiO ã¨O„QÆÇϨ OQÍ Ñ¨e¯# JOâßÅ#∞ Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ WHõÃÑ· q=~°OQÍ
J#∞„QÆÇÏ≤ ã¨∞<Î åfl~∞° . JO>Ë, Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ, =∂=Ú#∞Å J#∞ëêª#"≥Å· Hõ} ∆ º
„Hõ=∂xfl q=iã¨∞<Î åfl~∞° . ÉèQí "Æ å#∞_»<Õ ã≤^ÀúáêÜ«∂xfl "≥∂H∆ÀáêÜ«∞OQÍ P„â◊~ÚOKÕ
JkèHÍiH˜ ã¨~fi° ^~Œè å‡Å#∞ q_»z "ÕÜ∞« _®xfl JOQÆOQÍ NHõ$+¨É‚ Qíè "Æ å#∞_»∞ w`«Ö’
''ã¨~fi° ^~Œè å‡<£ Ѩi`«º[º—— (Jxfl ^è~Œ å‡Å#∞ q_»zÃÑ\˜)ì Jx JO@∂ qkèOz<å,
x`«ºHõ~å‡#∞ëêª<åxfl ÉèQí =Æ `≥¯· OHõ~º° ~°∂ѨOQÍ<À, Ö’HõãO¨ „QÆÇϨ ^Œ$+≤Öì ’<À ÃÑ^ŒÅÌ ∞
KÕã≤ f~åÅ<Õ ã≤^•úO`åxfl, ''Ö’HõãO¨ „QÆÇϨ "Õ∞"åÑ≤ ã¨OѨâº◊ <£ Hõ~∞° Î =∞~°›ã—≤ — – (Ö’Hõ
~°H}∆õ HÀã¨O J~Ú<å Hõ~å‡K«~}° #∞ KÕÜ∂« e) – J<Õ w`å ã¨∂H˜xÎ J#∞ã¨iOz
Ѩ~=° ∞HÍ~°∞}˜‰Ωõ Öˇ#· , ÉèQí =Æ `≥¯· OHõ~º° xëêªQiÆ +¨µÖª #·ˇ =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ ѨÓ~°fiO
„Ѩ™êÎqOѨ|_»¤ JaèQ=Æ ∞#O, W[º "≥Ú^ŒÖ#·ˇ J~Ú^Œ∞HÍÖÏÅÖ’ KÕÜ∞« =Åã≤#
J~Ú^Œ∞ Hõ~‡° Å#∞ ÉèQí =Æ `≥¯· OHõ~åºk~°∂ѨOQÍ „Ѩuk#O J#∞+≤Oª K«_O» =Å¡ ''QÆ∞~À
~åfi~åÎ â◊Û Hõ^Ü Œä ∞Õ `ü—— (PKå~°∞ºx J#∞ëêª#=$`åÎO`åÅ#∞ J#∞ã¨OkèOKåe)J<Õ
âߢã„Ψ Hõ=∂xfl J#∞ã¨iOz, PKå~°ºÉèHí xΘ ѨÙ~°ã¯¨ iOK«∞H˘x D Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ
D =~°=~°=Ú#∞Å k#K«~°º#∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOK«_»O P=â◊ºHõO. JO`ÕHÍHõ,
`«~∞° "åu"åiH˜k L^Àƒ^èHŒ Oõ QÍ LO@∞Ok HÍ|\˜‰ì Äõ _® D ã¨∞uÎ „Ѩ|O^è~Œ K° #«
P=â◊ºHõO.`«nÜ«∂~å^èŒ#ã¨=∞Ü«∞OÖ’ N"≥·+¨‚=ѨOH˜Îx ѨOH˜Îáê=#∞Öˇ·# D
=~°=~°=Ú#∞Å k#K«~庄Ѩ|O^èOŒ áê=#O KÕã∞¨ OÎ k J<Õ ™ê„Ѩ^•~ÚHõ~Ç° Ϩ 㨺O
48 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ „áê~°OÉèOí Ö’<Õ ''WÜ«∞O Ç≤Ï k#K«~åº Ñ¨OH˜áÎ ê=#O ÉèQí =Æ `«O
=~°=~°=Úx =∞kèH$õ `«º „Ѩ=$`åÎ ã¨fiÜ∞« =∞Ñ≤ ѨOH˜áÎ ê=h ã¨HÖõ ·ˇ ~°Ñ≤ x+¨¯ $+¨ãì `¨ fi«
xÃ+ªÂ Ô~· fikHõ=iÃ+ªÂó ѨOH˜Îâ’-#∞Ü«∂QÍ#∞ëêª<å~°OÉèË+¨fi#∞ã¨OnèÜ«∞`« Wu
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ó—— (D k#K«~º° ™È΄`«O ѨOH˜xÎ áê=#O KÕ¿ã N=~°=~°=Ú#∞Å#∞
QÆ∂iÛ ~°zOѨ|_çOk. ã¨fiÜ∞« OQÍ `å#∞ ‰õÄ_® ѨOH˜xÎ áê=#O KÕ¿ãk. ™êufi‰Ωõ Öˇ#·
"Õ^"Œ `Õ ÅΫ KÕ „Ѩuk#O J#∞Ü«∂QÆ (Éè’[#) ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J#∞ã¨OkèOѨ|_»∞`«∞#flk
– J<Õk ã¨`ãü O¨ „Ѩ^•Ü«∞O) Jx `≥Å∞Ѩ|_çOk.
(Ѩ~åO QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~åO â◊~}° O QÆ`åfi) LáêÜ«∞OQÍ QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~#° ∞ P„â◊~ÚOz,
J#∞ã¨OkèOz–Jx J~°O÷ . Wk HÍ~ÚHõ, "åzHõ, =∂#ã≤H~õ ∂° ѨO J~Ú#
P„â◊Ü∞« }Ïxfl `≥Å∞ÑÙ̈`∞« Ok. ''Ѩ~ˆ ^Œ∞ºó—— J<ÕÑ^¨ OŒ Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ =~°=~°=Ú#∞Å#∞
Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ ^Œi≈Oz#<å\˜H˜ =∞é∞<å_»∞ J<Õ J~å÷xfl Wã¨∞OÎ k. D ã¨∞uÎ Hõ~ΰ
=~°=~°=Úx HÍ=ºOÖ’ ''x`«ºO xâß=™ê<Õ+µ¨ ™È-Ü«∞O qâ◊√^ŒKú `Õ ™« ê, „Ѩ|∞^躌
ã¨∞z~°O ^Œ^Òè º Ѩ~åO QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~å"£∞—— (D =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ „Ѩuk#O
„áê`«óHÍÅã¨=∞Ü«∂Ö’¡ x„^ŒÖzË , qâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ =∞#ã¨∞û`À qt+¨"ì ∞≥ #ÿ QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~#° ∞
z~°HÍÅO =∞#ã¨∞ûÖ’ ^蕺xOKå~°∞) Jx ѨeHÍ~°∞Hõ^•! "åºHõ~}° âߢ™êÎ#∞™ê~°O
''Ѩ~ˆ ^Œºq—— J<Õ ~°∂Ѩ"∞Õ ™ê^è∞Œ =Ù J~Ú<å, WHõ¯_» ''Ѩ~ˆ ^Œ∞ºó—— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO
ѨÅ∞ 㨇 $u „QÆO^ä•Ö’¡ „ѨK∞« ~°OQÍ HõxÊOK«_O» =Å¡ ''P~°¬„ѨÜ∂≥ QÆ`åfi`ü ™ê^è∞Œ ó——
J<Õ ã¨∂H˜xÎ |\˜ì D ~°∂ѨO‰õÄ_® ™ê^è∞Œ =<Õ „QÆÇÏ≤ OKåe. D „ѨÜ∂≥ QÍxfl
KÕÜ«∞_»O^•fi~å Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ `«=∞ ã¨∞Îu 㨇 $u„QÆO^ä•Å#∞ J#∞ã¨iOz
~°zOѨ|_çO^Œ<Õ q+¨Ü«∂<Õfl H͉õΩO_®, =~°=~°=Ú#∞Å J#∞ëêª#O 㨇 $u
„Ѩ=∂}=¸ÅHõO Jx, JO^Œ∞=Å¡ Ѩ~=° ∞„áê=∂}˜H=õ ∞x‰õÄ_® ã¨∂zOKå~°∞.
''Ѩˆ~^Œ∞ºó—— J<Õ D ~°∂áêxfl KåO„^Œ"åºHõ~°}Ï#∞™ê~°OQÍ H˘O`«=∞Ok
"≥Ü
· ∂« Hõ~}° ∞Å∞ ã¨=∞i÷OKå~°∞.
HÍOp „Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞"å~°∞ `«=∞ "åºYºÖ’ ''JѨ~ˆ ^Œ∞ºó—— J#fl@∞¡
''Ѩ ˆ ~ ^Œ ∞ ºó—— J<Õ ~°∂ѨO ã≤kOú K«^∞Œ – J<Õ ÉèÏ=O`À H˘O^Œé∞. ''Ѩ~ˆ ^Œº=ºOu"Õ∞
Ü«∂"Õ∞—— J<Õ áê~îåO`«~åxfl‰Äõ _® HõeÊOKå~°∞. HÍx, P q^è"Œ ∞≥ #ÿ "Õé˘Hõ t+¨áì ê~îO°
L#fl@∞¡ ZHõ¯_® Hõ#Ê_»Ö^Ë ∞Œ ..... ''L`å÷Ü∞« ѨtÛ"Õ∞ Ü«∂"Õ∞ KåK«=∞º „ѨÜ∞« `å`«‡"å<£,
LѨqâ◊º â◊√KÒ ^Õâı ã¨=∂ã‘# ã¨∞ûMÏã¨<—Õ — (z=i *Ï=ÚÖ’ x„^Œ ÖËz PK«=∞#O
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 49
KÕã,≤ Ѩq„`«"∞≥ #ÿ KÀ@∞Ö’ ã¨∞MÏã¨#OÖ’ ‰õÄ~˘ÛO_ç) – J<Õ Ñ¨~åâ◊~=° K«<åxfl,
''L`å÷Ü∞« ѨtÛ"Õ∞ âßO`«=∂#ã¨ó—— (z=i *Ï=ÚÖ’ x„^ŒÖzË , „ѨâßO`«"∞≥ #ÿ
=∞#ã¨∞û#∞ HõÅ"å_≥)· J<Õ Q“`«=∞^è~Œ ‡° âߢããΨ ∂¨ H˜xÎ J#∞ã¨iã¨∂Î ''ѨtÛ"Õ∞ Ü«∂"Õ∞——
Jx „ѨÜ∂≥ yOѨ|_çOk. JO^Œ∞=Å¡ ''JOu"Õ∞ Ü«∂"Õ∞—— J<Õ áê~îH° Åõ Ê#O q~°ãO¨ –
Jx q=iOK«_®xfl‰Äõ _® QÆq∞OKåe. nx=Å¡ z=i *Ï=Ú# ÖËz, QÆ∞~°∞Ѩ~O°
Ѩ~å#∞ã¨O^è•#O KÕÜ∞« _»O Hõ~=ΰ º=∞#flk Ѩ~åâ◊~åk^è~Œ ‡° âߢ™êÎ#∞™ê~°O Jx
`≥Å∞ã¨∞Î#flk. âßO_çź㨇 $uÖ’‰õÄ_® ''P^ŒºO`«=~°˚O x„^•Ü«∂ Ü≥∂QƺO
Ü«∂=∞^ŒfiÜ∞« O xt, K«`∞« ~ˆ ÷ Ü«∂=∞ L`å÷Ü∞« Ü≥∂w Ü≥∂QÆO ã¨=∂K«~ˆ `ü—— Jx
~å„uHÍÅOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ *Ï=Ú, z=i *Ï=Ú H͉õΩO_® =∞^躌 Ö’ L#fl ~Ô O_»∞
*Ï=ÚÅHÍÅO x„^Œ‰Ωõ `«y# HÍÖO Jx, z=i *Ï=ÚÖ’ ÖËz QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~å#∞
ã¨O^è•#O KÕÜ∂« Åx qkèOѨ|_çOk.
~åÉ’ÜÕ∞ â’¡HOõ Ö’ (15= â’¡) ~°ÇϨ 㨺„`«Ü∂« #∞ã¨O^è•<åxfl ã¨∞uÎ Hõ~ΰ
K≥ѨÊÉ’`«∞<åfl~°∞ HÍ|\˜ì D QÆ∞~°∞Ѩ~°OѨ~å#∞ã¨O^è•#O ^•xH˜ JOQÆOQÍ
ÉèÏqOKåe. Ѩ~åâ◊~°ã¨‡ $uÖ’ ''™êfiKå~°ºO ǨÏ$^ŒÜ∞Õ ^蕺`åfi [áêÎfi QÆ∞~°∞
Ѩ~O° Ѩ~å"£∞—— (`«=∞ PKå~°∞ºx =∞#ã¨∞Ö’ ^蕺xOz, QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~#° ∞ [Ñ≤Oz)
Jx „áê~°OaèOz, ''=∞¢#Î =∞^蕺ѨÜ∞Õ ^Œ∞~æ ∞° ó, <庙êYºO Ѩ~=° ∞O =∞O„`«"∞£ ——
(JëêìHi∆õ x, <åºã¨=∞<Õ Q˘Ñ¨Ê^≥#· ^ŒfiÜ∞« =∞O„`åxfl J^蕺Ѩ#O KÕÜ∂« e) Jx,
Éè~í ^° •fi[Ѩit+¨=ì ∞<Õ „QÆO^äOŒ Ö’, ''P^Ò QÆ∞~°∂}ÏO q*Ï˝# =∞^äŒ =∞O„`å~°z÷ O`«#"£∞,
`«`« U"å`«‡<À *Ï˝#O `«^~úŒ å‡}ÏO K« ã¨~fi° âó◊ —— ("≥Ú^Œ@ QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~#° ∞ `≥eÜ«∂e,
`«~∞° "å`« =∞O„`å~å÷xfl QÆ∞iOz zOuOKåe. `«~∞° "å`« P`«‡#∞ QÆ∞iOz# *Ï˝<åxfl
`«=∞, ^è~Œ å‡Å#∞ Jxfl\x˜ `≥eÜ«∂e) Jx K≥Ñʨ |_ç#O^Œ∞=Å¡ QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~å#∞
ã¨O^è•# ѨÓ~°fiHOõ QÍ<Õ `«`fi« „`«Ü∞« ^蕺#O Hõ~=ΰ º=∞<Õ qkè WHõ¯_» ''â◊~}° O QÆ`åfi——
Jx D â’¡HOõ Ö’ „áê~°OaèOz, ''„Ѩ}^˜ •è Ü«∞—— J<Õ J#O`«~â° ’¡HOõ Ö’x ã¨∂H˜`Î À
ã¨∂zOѨ|_çOk. WHõ¯_» QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~° JO>Ë – Ѩ~=° ∞Ѩ^OŒ Ö’ PKå~°º„Ñ‘`º« ~°O÷
KÕ¿ã ÉèQí =Æ ^Œ#∞Éè=í O J#|_Õ "≥∂HõO∆ XHõ¯>Ë Ñ¨Ù~∞° ëê~°O÷ QÍ#∞, PKå~°ºÑ¨~º° O`«OQÍ
„tÜ«∞óѨux=∂„`«"∞Õ ^•xH˜ LáêÜ«∞OQÍ#∞ LѨ^tÕ OKÕ ™êfiKå~°∞ºÅ Ѩ~O° Ѩ~.°
=~°=~°=ÚxHÍ=ºOÖ’‰õÄ_® ''„Ѩ|∞^躌 ã¨∞z~°O ^Œ^Òè º Ѩ~åO QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~å"£∞——
(x„^Œ ÖËz Q˘Ñ¨Ê^≥#· QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~#° ∞ QÆ∂iÛ z~°HÍÅO ^蕺xOz) Jx =i‚OѨ
50 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
|_çOk. ''Ѩ~å"£∞—— J<Õ qâı+}¨ O=Å¡ ''Ѩل`å<£ |O^è∂Œ <£ ã¨v<£ QÆ∞~°∂<£—— (ÑÙ̈„`«∞Å#∞
|O^è∞Œ =ÙÅ#∞, ¿ãflÇÏ≤ `«∞Å#∞, QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ ) Jx K≥Ñʨ |_»¤ Ö∫H˜HQõ ∞Æ ~°∞â◊|"Ì åK«∞ºÖˇ#·
"å~°∞ D QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~Ö° ’xH˜ KÕ~~° ∞° –Jx ã¨∂zOѨ|_çOk ‰õÄ_®. ''„ÉÏ¿Çχ
=ÚǨ˙~ˆ Î KÀ`å÷Ü∞« ^蕺`åfi QÆ∞~°∞OѨ~O° Ѩ~å"£∞—— („ÉÏǨχ =ÚǨ˙~°OÎ Ö’ x„^Œ
ÖËz, QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~#° ∞ ^蕺xOz) J<Õ Ü«∞uѨu k#K«~åº ã¨∂H˜Î D â’¡HÍ~å÷xH˜
J#∞QÆ∞}OQÍ ã¨‡~°}Ü © ∞« O.
15. ^蕺`åfi ~°ÇϨ 㨺„u`«Ü∞« O `«`Ϋ fiÜ∂« ^ä•`«‡ º^Œ~Ê° }"£∞ I
Ѩ~=° ӺǨkHÍ<£ Ѩ`∞« ºó „ѨHÍ~å<£ „Ѩ}^˜ •è Ü«∞ K« II
`«`Ϋ fiÜ«∂^ä•`«‡º^Œ~Ê° }"£∞´ P`«‡ã¨fi~°∂áêxH˜ K≥Ok#, Ü«∞^ä•~°"÷ ∞≥ #ÿ J#<åº~°›
âı+¨`«fi, J##ºâ◊~°}`«fi, J##ºÉè’Qƺ`åfiÅ<Õ PHÍ~°„`«Ü«∂xH˜ J^ŒÌO=Öˇ
„ѨHÍâ◊H"õ ∞≥ #ÿ , ~°ÇϨ 㨺„u`«Ü∞« "£∞ ´ JëêìHi∆õ , ^ŒfiÜ∞« O, K«~=° ∞â’¡HOõ –J#|_Õ
=¸_»∞ ~°ÇϨ ™êºÅ#∞, ^蕺`åfi ´J~å÷#∞ã¨O^è•#ѨÓ~°fiHOõ QÍ ^蕺xOz, Ѩ~=° ӺǨk
HÍ<£–Ѩ~`° fi« , =ӺǨÏ`«fi, qÉè=í `«fi, JO`«~åºq∞`«fi, J~åÛ~°∂Ѩ`åfi^∞Œ Öˇ#· , Ѩ`∞« ºó
„ѨHÍ~å<£ ´ ã¨~fi° â+ı ≤ J~Ú# „tÜ«∞óѨuÜ≥ÚHõ¯, „ѨHÍ~å<£´ J~Ú^Œ∞ ~°∂áêÅ#∞,
„Ѩ}^˜ •è Ü«∞ K«´ ^蕺xOz, (`«~∞° "åu â’¡HOõ `À J#fiÜ∞« O)
r"å`« ‡ 㨠fi ~° ∂ Ѩ O Ü≥ Ú Hõ ¯ Ü« ∞ ^ä • ~° ÷ " ≥ ∞ ÿ # ~° ∂ áêÅ∞ =¸_» ∞ . Jq
1)N=∞<åfl~åÜ«∞}∞#ˆH âı+ɨ ∂íè `«∞_»∞QÍ LO_»_O» , 2) P ÉèQí "Æ å#∞x =∂„`«"∞Õ
"≥∂H∆ÀáêÜ«∞OQÍ Hõeæ LO_»_O» , 3) P ™êfiq∞ÔHO· Hõ~º° "Õ∞ ѶŨ OQÍ HõeLæ O_»_O»
J<Õq. u~°∞=∞O„`«OÖ’ L#fl ''F"£∞, #=∞ó, <å~åÜ«∞}ÏÜ«∞—— J<Õ =¸_»∞ Ѩ^•Å∞
„Hõ=∞OQÍ ÃÑ#· ¿Ñ~˘¯#fl =¸_ç\x˜ ã¨Ê+¨Oì QÍ x~°∂Ñ≤ã∞¨ #Î flO^Œ∞#, D =∞O„`«OÖ’x
=∞^躌 =∞Ѩ^OŒ J~Ú# #=∞â◊≈|ÌOKÕ`« K≥Ñʨ |_Õ ã≤^ÀúáêÜ«∞O–JO>Ë, ÉèQí "Æ å#∞x
"≥∂H∆ÀáêÜ«∞OQÍ #=∞‡_»O J<Õ J~å÷xfl ^ŒfiÜ«∞=∞O„`«OÖ’x ѨÓ~°fiYO_»O
''N=∞<åfl~åÜ«∞} K«~}° ∫ â◊~}° O „ѨÑ^¨ ºÕ —— J<Õ =¸_»∞ Ѩ^•Å∞ ã¨Ê+¨Oì QÍ
`≥Å∞ѨÙ`∞« #flO^Œ∞#, NHõ$+¨µ_‚ ∞» J~°∞#˚ ∞#‰õΩ J#∞„QÆÇÏ≤ Oz# w`åK«~=° ∞ â’¡HOõ Ö’x
ѨÓ~åfi~Oú° J~Ú#\˜ì ''ã¨~fi° ^~Œè å‡<£ Ѩi`«º[º =∂ "Õ∞HõOâ◊~}° O „=[—— (Jxfl
^è~Œ å‡Å#∞ q_»zÃÑ\˜ì ##∞fl XHõ¯x =∂„`«"∞Õ â◊~}° ∞"Õ_∞» ) J<Õ ã¨∂H˜Î NHõ$+¨µ_‚ ∞»
N=∞<åfl~åÜ«∞}~°∂ѨÙ_#·≥ `«#<Õ "≥∂H∆ÀáêÜ«∞OQÍ xâ◊Û~ÚOz, qkèOK«_O» ã¨Ê+¨Oì
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 51
`≥Å∞ѨÙ`«∞#flO^Œ∞# – D =¸_»∞ ~°ÇϨ ™êºÅ∞ P`«‡ã¨fi~∂° áêxfl ^Œi≈OѨ*¿Ë ã
J^ŒOÌ =O\˜q – Jx K≥Ñʨ |_®¤~Ú. D q+¨Ü∞« OÖ’ WOHÍ q=~°}Ïxfl ~°ÇϨ 㨺
„QÆO^ä"Œ åºMϺ<åÖ’¡ QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
~°ÇϨ 㨺„`«Ü∞« O P`«‡ã¨fi~∂° áêxfl ã¨Ê+¨Oì QÍ ^Œi≈OѨ*ãË ∞¨ #Î fl^<Œ Õ q+¨Ü∂« xfl
Ѩ~åâ◊~=° ∞ǨÏi¬ qã¨~Î O° QÍ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. ''ã¨O|O^èŒ =∞Ñ≤ q*ËÜ ˝ ∞« O x~°∞áêkè`fi«
q∂t`«∞ó, JHÍ~°"åK«ºã¨º qÉè’ó ǨÏ~ˆ âı≈+¨ =∞ǨÏO ã¨^•, =∞=∂Ñ≤ K« # Hõ~åÎã‡≤
Ѩ~"° å#=ºÜ«∞ ã¨û "≥,· x`«ºO <å~åÜ«∞}ÏÜ≥∞ÿ = HÔ O· Hõ~º° O Hõ~"° å}ºÇ¨Ï"£∞, =∞O„`å~°O÷
zO`«Ü∞Õ ^Õ=O „áê`« ~°∞`å÷Ü∞« ã¨~fi° ^•, W`«÷ =∂`«‡ã¨fi~∂° ѨO `«∞ *Ï˝`åfi =∞O„`Õ}
=∞O„`«q`ü, ã¨fi~∂° Ѩ =∂`«‡<À *Ï˝#O `«^fiŒ $uÎO K« ^ŒfiÜ∞Õ # "≥,· JdÅ¿ãºâ◊fi~å
x`åº ã¨~fi° ^• [QÆ^•„â◊Ü∂« , x`åº#áê~Úh qëÈ‚ ~°Q˚ `Æ å =ÚѨHÍi}©, ã¨=∂ã‘#ó
„tÜ«∂ ™ê~°Oú QÆ∞}"å<£ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~ó° , â◊~}° O `«ãº¨ K«~}° ∫ „=*Ï=∞ºH˜OK«# ã¨û^•,
Pã‘<åÜ«∞ „tÜ«∂ ™ê~°Oú ǨÏ~°Ü∞Õ Ñ¨~=° ∂`«‡<Õ, `«ãº¨ z`åÎ#∞~°∂¿Ñ} âı+=¨ $uÎO
Hõ~Àq∞ "≥,· W`«O÷ ^ŒfiÜ∂« ~°O÷ ã¨Oz`«º ã¨fiH~õ å‡kK«`∞« +¨Ü ì ∞« "£∞, LáêÜ«∞ÉèÏ"å`ü
ã¨O`«º[º `« "Õ∞= â◊~}° O „=[<£, Hõ~‡° ‰õΩ~åº ^ŒãH¨ Îõ ã¨û<£ ã¨O`«∞Ã+ºÂì Ѩ~=° ∂`«‡#ó——
(JO^Œéx˜ âßã≤OKÕ ÉèQí "Æ å#∞x`À =∞#‰õΩ#fl ™êfiÉÏè qHõ"∞≥ #ÿ ã¨O|O^è•xfl‰Äõ _®
`≥eã≤HÀ"åe. JHÍ~°"åK«∞º_≥#· , JO`«\Ï "åºÑ≤Oz L#fl, ǨÏi J~Ú# ™êfiq∞H˜
<Õ#∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∂ âı+ɨ ∂íè `«∞_»#∞† <Õ#∞ ##∞fl ~°HO∆˜ K«∞H˘<Õ HÍ~åºxH˜ Hõ~#ΰ ∞ HÍ#∞.
J=ºÜ«Ú_»∞ – J#QÍ U q^è"Œ ∞≥ #ÿ =∂~°∞Ê ÖËx"å_≥#· – ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ <Õ#∞
Ѩ~`° O« „`«∞_»#∞. x`«ºO P N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x HÀã¨"∞Õ HÔ O· Hõ~º° O KÕ™êÎ#∞–Jx D
q^èŒOQÍ L^ŒÜ«∞"Õ∞ x„^ŒÖËz# `«~åfi`« JëêìHõ∆s=∞O„`å~å÷xfl ÉèÏqOKåe.
JëêìHs∆õ =∞O„`«O^•fi~å D suÖ’ P`«‡ ã¨fi~∂° áêxfl `≥eã≤H˘x, `«^•Ìfi~å =∞O„`å~å÷xfl
„QÆÇÏ≤ Oz#"å_≥,· P`«‡ã¨fi~∂° áêxfl, P P`«‡Hõ~"ΰ åºxfl ^ŒfiÜ∞« =∞O„`«O=Å¡ `≥eã≤HÀ"åe.
Jxfl\x˜ âßã≤OKÕk, x`«º"≥∞#ÿ k, [QÆ`∞« #Î ∞ P„â◊Ü∞« OQÍ, ÖËH,õ [QÆ`∞« ‰Î Ωõ P„â◊Ü∞« OQÍ
L#flk, ™êfiq∞x U<å_»∞ q_»z LO_»xk, [QÆ`∞« ‰Î Ωõ ѨÙ~°∞+¨HÍ~°O KÕÜ∞« _»O^•fi~å
LѨHÍ~°O KÕ¿ãk J~Ú# P ÅH©∆ ‡^Õq`À HõÅã≤ "ÕOKÕã≤ L#fl"å_»∞, ã¨=∞ã¨Î HõÖϺ}
QÆ∞}ÏÅ#∞ HõÅ"å_»∞, Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~∞° _»∞ áê^•Å#∞ ~Ô O_çO\˜x "Õ~ˆ U QÆu ÖËx"å_»<·≥
<Õ#∞ áê^•Å#∞ LáêÜ«∞OQÍ #q∞‡ ã¨^• P„â◊~Úã¨∞<Î åfl#∞. ÅH©∆ ‡^Õq`À Hõeã≤
"ÕOKÕã≤ L#fl"å_»∞, ǨÏi, Ѩ~=° ∂`«‡ J~Ú# P ™êfiq∞=∞#ã¨∞û‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ
52 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
âı+=¨ $uÎx KÕ™êÎ#∞ – Jx. D q^èOŒ QÍ ^ŒfiÜ∂« ~å÷xfl J#∞ã¨OkèOz, Hõ~å‡k
K«`∞« +¨Ü
ì ∂« xfl (Hõ~‡° Ü≥∂QÆ–*Ï˝#Ü≥∂QÆ–ÉèHí Ü Î˜ ∂≥ QÆ– „ѨÑu¨ Ü
Î ∂≥ QÍÅ#∞) LáêÜ«∞OQÍ
ÉèÏqOK«‰Ωõ O_® P ™êfiq∞<Õ â◊~}° ∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl#∞. P Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨O`À+¨O
HÀã¨"∞Õ <Õ#∞ Jxfl HÍ~åºÅ#∞ KÕÜ∞« _»OÖ’ Pã¨HxΘ Hõeæ LO\Ï#∞—— – Jx JO@∂
D suÖ’ Ѩe¯# Ѩ~åâ◊~=° ∞ǨÏi¬ =K«<åÅ∞ 㨇~°}Ü © ∂« Å∞.
(Ѩ~=° ӺǨkHÍ<£ Ѩ`∞« ºó „ѨHÍ~å<£) WHõ¯_» ''Ѩ~,° =ӺǨϗ— â◊ÉÏÌÅ∞ ~Ô O_»∞ ''„ѨHÍ~å<£——
J<Õ ÉèÏ="åK«HÍ#∞QÆ∞}OQÍ ÉèÏ=„Ѩ^•è # xˆ~âÌ ßÅ∞. ''Ѩ~`° fi« O, =ӺǨÏ`«fiO—— Jx
ÉèÏ=O. PkѨ^OŒ ^•fi~å ~å=∞Hõ$ëê‚k J=`å~åÅ∞, r=Ùx ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÙO_»sHõOÖ’
q„QÆÇϨ qt+¨µ_ì ·≥ "ÕOKÕãÜ ≤ Ú« O_Õ ÉèQí "Æ å#∞x ã≤u÷ , P`«‡ã¨fi~∂° ѨOÖ’ P q„QÆÇ¨ =™ê÷#
~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ JO`«~åºq∞`«fiO, k=º–P~°¬–Ãã^· –úŒ =∂#∞+¨~∂° áêÅ`À ѨÅ∞ q^è•Öˇ#·
P"Õâß=`å~°~∂° áêÅ∞, J~åÛ~°∂Ѩ`fi« O, g\˜`À áê@∞ PKå~°º`«fiO‰õÄ_® „QÍǨºÅ∞.
''Ѩ~=° ӺǨkHÍ<£...„ѨHÍ~å<£—— J<Õ ã¨∂H˜ÖÎ ’ ÉèQí =Æ „^Œ∂áêÅ#∞ J~Ú^Œ∞ Jx
HÍx, Pé∞ Jx HÍx ã¨OMϺqâı+O¨ xˆ~tÌ OѨ|_»#O^Œ∞# ~Ô O_»∞ q^è•Öˇ#· ѨHÍ∆ Å∞
„QÍǨºÖË. ѨÓ~°fiO `≥eÑ≤# Ѩ~`° åfik ѨOK«„ѨHÍ~åÅ`À áê@∞ Pé=k J~Ú#
PKå~°º`åfixfl ‰õÄ_® „QÆÇ≤Ï¿ãÎ Pé∞ „ѨHÍ~åÅ∞ J#flk "Õé˘Hõ QÆ}#. D
„ѨHÍ~°+@¨ ¯O ''=∞=∞ ã¨fi~∂° ѨO ã¨~fi° ™ê‡ `«Ê~°ãº¨ [QÆnt`«∞ó, +¨_fiç ^OŒè ѨiѨÓ~°O‚
`«`ü ¿ã<Õâ◊! ѨiѨ~î°º`Õ, Ѩ~°`«fiO =ӺǨÏqÉèí= =∞O`«~åºq∞`«fi "Õ∞= K«,
J~åÛKå~åº=`å~“ ^Òfi ëê_çfi^ºŒè O "Õ∞ „ѨHi© `Î "« ∞£ —— (F ¿ã<Õâß! JO^ŒéH˜ Oõ >ˇ
Q˘Ñ¨Ê"å_»#∞, Ö’HÍÅxfl\h˜ âßã≤OKÕ"å_»#∞ J~Ú# <å ã¨fi~∂° ѨO Pé∞ q^è•Å∞QÍ,
ѨiѨÓ~°O‚ QÍ K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flq. Ѩ~`° fi« O, =ӺǨÏ`«fiO, P qÉè=í `«fiO, JO`«~åºq∞`«fiO,
J~åÛ~°∂Ѩ`fi« O, PKå~°º`«fiO – J<Õ suÖ’ <å ~°∂áêÅ∞ Pé∞ ~°HÍÅ∞) W`åºk
„Ѩ=∂}ã≤^OúŒ .
Ѩ~=° ∞Ѩ^OŒ Ö’ x`«∞ºÅ∞, =Ú‰õΩÅÎ ∞ ^Œi≈OKÕ ~°∂ѨO – Ѩ~~° ∂° ѨO. „|Ǩ‡^Œ∞Å∞
KÕ¿ã "≥Úé#∞ PÅH˜Oz, "åi Jcèëêìxfl <≥é"Õ~Û° _»OHÀã¨O H©~∆ åaúÖ’ Ѩ~∞° O_ç
LO_Õ ã¨xfl"âÕ O◊ – =ӺǨÏO. Jã¨∞~°~åHõ™∆ êk ^Œ∞+¨µÅì #∞ ã¨OǨÏiOz, ™ê^è∞Œ
Ѩi„`å}O KÕÜ∞« _»O HÀã¨O D Ö’HõOÖ’ ~å=∞Hõ$ëê‚k~°∂áêÅ`À J=`«iOz#
~°∂áêÅ∞ – qÉè=í O. z^Œz`«∞ÅÎ ∞ Jxfl\Ö˜ ’ѨÅ, |Ü«∞@ ã¨fi~∂° ѨO`À "åºÑ≤Oz
LO_Õ ~°∂ѨO – *Ï˝#∞ŠǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÙO_»sHõOÖ’ "åi ^蕺<åxH˜ ÅHõ∆ ºÉè∂í `«∞_»∞
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 53
HÍ=_»O HÀã¨O k=º=∞OQÆàq◊ „QÆÇϨ qt+¨µ_ì ·≥ "ÕOKÕã≤ LO_Õ ~°∂ѨO – JO`«~åºq∞.
D <åÅ∞æ ~°∂áêÅ=Öˇ ^Œ∞~°¡ÉèíOQÍ LO_»‰õΩO_®, J*Ï˝#O, Jâ◊H˜Î L#fl
=∞#=O\˜"å~°∞ Ãã`· O« P„â◊~ÚOKÕ@@∞¡ D Ö’HõOÖ’ =∞#O LO_ÕKÀ@, Jxfl
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ =∞# =∂Oã¨K‰« Ω∆õ =ÙʼnõΩÃã`· O« QÀK«~∞° _≥,· PÅÜ«∂Ö’¡, QÆ$ǨÖ’¡ =∞#O
P^ŒiOz# tÖÏ֒ǨÏHÍëêªz„`«Ñ\¨ Ï^Œ∞Å`À xi‡OѨ|_»¤ ~°∂áêÅ<Õ `å#∞‰õÄ_®
P^Œ~O° Ö’ ã‘fiHiõ Oz, xÅz LO_Õ ~°∂ѨO – J~åÛ~°∂ѨO. D J~Ú^Œ∞ =∂„`«"∞Õ
H͉õΩO_®, PKå~°º~°∂ѨO J<Õ Pé=„ѨHÍ~°O‰õÄ_® L#flk. ''Ñ‘`H« "õ å_≥· Ñ≤~å<å~ü
Ñ≤~=° ∞‰õΩ~°∞"åH˜ =#∞Ì—— (ÃÑiÜ«∂ÇÏfi~–ü 5–2–8) (Ñ‘`åO|~°^•è i J~Ú# ™êfiq∞
Ѩ~=° ∂Kå~°∞º_≥· J=`«iOz) J<Õ suÖ’ Ñ‘`åO|~°^•è i J~Ú# ÉèQí "Æ å#∞_Õ
„|Ǩϟ‡Ñ¨^âÕ O◊ KÕ¿ã PKå~°∞ºxQÍ J=`«iOKå_»x PÇÏfi~∞° ¡ J#∞„QÆÇÏ≤ OKå~°∞Hõ^•!
JO^Œ∞=Ö¡<Õ QÆ∞~°∞Ѩ~°OѨ~åѨÓ~°fiHõOQÍ ÉèíQÆ"å#∞x D Pé∞ „ѨHÍ~åÅ#∞
=~°=~°=Ú#∞Å∞ ѨÓ~°fiã¨O^蕺HÍÅOÖ’ J#∞ã¨OkèOKå~°x D â’¡HõO=Å¡
ã¨Ê+¨Ñì _¨ ∞» `«∞#flk – JO@∂ PN"≥+· =‚¨ ã≤OǨÏ, L."Õ.N=∂<£ \˜.Ñ≤. Hõ$+¨=‚ ∂Kå~°º
™êfiq∞áê^Œ∞Å q=~°}O 㨇~°}Ü © ∞« O. Ѩ`«∞ºó – ã¨~fi° â+ı ≤ J~Ú# ÉèQí "Æ å#∞x
Ü≥ÚHõ¯ – Jx ÉèÏ=O. nx=Å¡ ''ǨÏ~“ ™êfiq∂u |∞kú=∂<£—— (ǨÏiâ◊|"Ì åK«∞º_≥#·
„tÜ«∞óѨuÜ«∞O^Œ∞ ™êfiq∞`«fi|∞kúx HõÅ"å_≥·) Jx K≥ѨÊ|_»¤ áê~°"≥ ∞ÿHÍ`«ºO
^èfiŒ xã¨∞OÎ k. „ѨÑ#¨ ∞fl_∞» ÉèÏqOK«=Åã≤#. ÉèQí "Æ å#∞x J~Ú^Œ∞ ~°∂áêÅ q=~åÅ#∞
Ѩ~åâ◊~=° ∞ǨÏi¬ q=iã¨∂Î ''U=O "≥‰· Ωõ O~î<° å^äÀ- ™œ ~å[`Õ Ñ¨~"° ∞Õ Ñ¨^,Õ ¿ã=º=∂#
ã¨û^• x`«º=ÚÔHÂÎ ~ÀƒùQÑÆ ~¨ åÜ«∞}ˇóÿ , U=O ã¨Oz`«Ü∞Õ xfl`º« O Ѩ~ˆ "Àºq∞fl =∞¿ÇÏâ◊fi~"° ∞£ ,
`«Ã㺷 = =ӺǨÏÉè^Ë • â◊Û qÉè"í å~åÛk=¸~°Ü Î ∞« ó—— (Dq^èOŒ QÍ "≥‰· Ωõ O~î° <å^ä∞Œ _»∞
Ѩ~=° ∂`«‡ J#∞Éè=í OÖ’ Ѩ~åÜ«∞}∞Öˇ#· x`«º=Ú‰õΩÅÎ `À ¿ãqOѨ|_Õ"å_≥· "ÕOKÕã≤
Ü«ÚO\Ï_»∞ – Jx Ѩ~=° ∞Ѩ^OŒ Ö’ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~∞° x ^蕺xOKåe. Pq^èOŒ QÍ<Õ P
™êfiq∞ Ü≥ÚHõ¯ =ÓºÇ¨Ï ~°∂áêÅ#∞, qÉè=í ~°∂áêÅ#∞, J~åÛ=¸~°∞ÅÎ #∞ ^蕺xOKåe)
Jx „áê~°OaèOz, ''^Œ~≈° <å~°O÷ k"ÒHõ™ê"£∞, Ö’HõãO¨ ~°H}∆õ Ï~å÷Ü∞« "≥É· "íè åÜ«∞
ã¨=∂QÆ`å<£, #$ã≤OǨÏ~å=∞Hõ$ëê‚k q„QÆÇ¨ #Ñ≤ zO`«Ü∞Õ `ü, ^Õ=u~°ºV‡#∞ëêºk
KÕ`<« +Õ fi¨ Ñ≤ ã¨Oã≤u÷ ó, `«^OŒ `«~åº=∞º=™ê÷ Ç≤Ï qëÈ‚ ã¨û~°fiQ`Æ « ã¨û "≥,· 㨠U= Ü≥∂y
ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨOHõ*Ë `«∞ ã¨q„QÆÇϨ ó, ™œÅÉèϺܫ∞ ã¨~ˆ fiëê =∞~åÛÜ«∂O x`«ºã¨xflkóè ——
(^Õ=`«Å ^Œ~≈° #OHÀã¨O, Ö’HÍxfl ~°HO∆˜ K«_O» HÀã¨O J=`«iOz# #$ã≤OǨÏ
54 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
~å=∞Hõ$ëê‚k ~°∂áêÅ#∞ ‰õÄ_® ^蕺xOKåe. ^Õ=`«ÅÖ’, Ѩ‰Ω∆õ Å∞, [O`«∞=ÙÅ∞
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ u~°º‰õΩ¯ÅÖ’, =∂#=ÙÅÖ’ LO_Õ ã≤u÷ JO`«~åºq∞ ~°∂ѨO. Wk
ã¨~fi° Q`Æ "« ∞≥ #ÿ k. P q+¨µ"‚ Õ Ü≥∂yǨÏ$^ŒÜ∞« Hõ=∞ÖÏÅÖ’ `«# k=º=∞OQÆà◊ ~°∂ѨO`À
"ÕOKÕã≤ LO\Ï_»∞. JO^Œ~∂° ã¨∞ÅÉèOí QÍ JiÛOK«_O» HÀã¨O J~åÛ~°∂ѨOÖ’
^Õ"åÅÜ«∂^Œ∞ÅÖ’ x`«º ™êxfl^•è ºxfl Hõey LO\Ï_»∞.) W`åºkQÍ Ñ¨e¯# ã¨∂‰õΩÅÎ ∞
J#∞ã¨O^èÜ Õ ∂« Å∞. ''„Ѩ}^˜ •è Ü«∞ K«—— Jx ã¨=ÚKåÛÜ«∞HõO J~Ú# K«HÍ~åxfl
„ѨÜ∂≥ yOK«_O» =Å¡ ã¨fiâs◊ ~°zO`«#‰õÄ_» K≥Ñʨ |_çOk. Ѩ~åâ◊~=° ∞ǨÏi¬ ‰õÄ_®
Dq+¨Ü∂« xfl ''P`å‡#O ã¨fiâs◊ ~°O K« Ѩ~ˆ â◊ =∞#∞ zO`«Ü∞« <£, â◊√Hõâ¡ ’}˜`ã« O¨ Éè∂í `«O
â◊s~°O áêOK«É∫è uHõ"∞£ —— (â◊√Hõâ¡ ’}˜`« ã¨OÜ≥∂QÆO=Å¡ U~°Ê_ç#, ѨOK«É∂íè `å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ
â◊s~åxfl, `«# P`«‡#∞, Ѩ~=° ∂`«‡#∞QÆ∂iÛ ÉèÏqOKåe) W`åºkQÍ „Ѩ™êÎqOKå~°∞
D ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ JiÛ~åkQÆu㨇~°}ÏxflQ∂Æ iÛ „Ѩ™êÎqOK«Háõ È=_®xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
''`«O `«∞ =∞^ÀƒùQÜ Æ ∂≥ QƺO `«∞ Hõ$áê~°∂Ѩ„ѨHÍâ◊<å`ü, #Ü«∂q∞ Ѩ~=° ∞O ™ê÷#
=∞iÛ~åkQÆuO q<å, QÆ~∞° _»ã¯¨ O^èŒ =∂~ÀѨº Ü«∞^ä+Õ ì¨ =∞x"åi`«ó—— (<å Éè’QÍxH˜
Ü≥∂QÆ∞º_≥#· P Ѩ~"° ∞≥ Hÿ ÍOux <å xˆ~›`∞« HõH$õ áê"≥t· +¨ìºO`À JiÛ~åkQÆu J=ã¨~O°
ÖˉΩõ O_®<Õ, Ü«∞^ä+Õ Oì¨ QÍ QÆ~∞° _»∞x gѨÙÃÑ· ‰õÄ~°∞ÛO_»É@ˇ ∞ìH˘x, Ѩ~=° ∞Ѩ^•xH˜
KÕ~∞° ™êÎ#∞) W`åºk „Ѩ=∂}=K«<åÅ∞ 㨇~°}Ü © ∂« Å∞. ÖËH,õ WHõ¯_ç K«HÍ~°OKÕ`«
JiÛ~åkQÆu‰õÄ_® K≥Ñʨ |_çOk – Jx ‰õÄ_® ÉèÏqOK«=K«∞Û.''ѨOK«„ѨHÍ~åO â◊Û
ǨÏ~ˆ ~°iÛ~åkQÆ`óÕ „Hõ=∞"£∞, ^蕺ܫ∞O`«"∞£ —— (ÉèQí "Æ å#∞x Ѩ~`° fi« O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ S^Œ∞
~°∂áêÅ#∞, JiÛ~åkQÆux ^蕺xOKÕ"å~°∞) Jx Ü«∞uѨuk#K«~åº ã¨∂H˜Î WHõ¯_»
ÉèÏ=ºO.
16. `«`ó« „Ñ¨`∞« º+¨ã≤ ™êfl`åfi Hõ$`åfi áœ~åfiÇÏ≤ H‚ ó© „H˜Ü∂« ó I
Ü«∞fO„^ŒK~« }° ^ŒfiO^Œfi„Ѩ=}Ë<=·≥ KÕ`™« ê II
`«`ó« ´ ѨÓ~°fiO `≥eÑ≤# suÖ’ ^蕺#O KÕã#≤ `«~∞° "å`« x~°fiÇÏ≤ OKÕ ^ŒO`«^•è =<åk
HÍ~åºÅ∞ ѨÓiÎ J~Ú# Ñ≤=∞‡@, „Ѩ`∞« º+¨ã´≤ J~°∞}À^ŒÜ∞« HÍÅOÖ’, ™êfl`åfi´™êfl#O
KÕã,≤ áœ~åfiÇÏ≤ H‚ ó© „H˜Ü∂« ó´´ Ñ¨Ó~åfiÇϨ O‚ Ö’–JO>Ë „áê`«óHÍÅOÖ’ KÕÜ∞« =Åã≤#
â◊√^Œú=¢ãÎ̈^è•~°}, ѨÙO„_»^è•~°}, ã¨O^蕺#O^Œ<åk„H˜Ü«∞Å#∞, Ü«∞fO„^ŒK«~°}
^ŒfiO^Œfi´ Ü«∞u™ê~°fiÉ∫è =ÚÖˇ#· ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ Náê^Œ^fiŒ ~ÚÖ’, „Ѩ=}Ë#
KÕ`™« ê U= ´ Ѩ~=° ∞ÉèHí xΘ Hõe#æ =∞#ã¨∞û`À<Õ, Hõ$`åfi´´ KÕã.≤
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 55
ÉèQí "Æ å#∞xÜ≥ÚHõ¯ Ѩ~`° åfik ~°∂áêÅ#∞QÆ∂iÛ =∞#ã¨∞ûÖ’ ÉèÏqOz# `«~åfi`«
^ŒO`«^•è =<åkHÍ~åºÅ#∞ =ÚyOK«∞H˘x, J~°∞}À^ŒÜ∞« HÍÅOÖ’ ™êfl#O KÕã,≤
ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ Náê^•ÅÖ’ Ѩ~=° ∞ÉèHí xΘ Hõe#æ =∞#ã¨∞û`À „áê`«óHÍÅOÖ’
KÕÜ∞« =Åã≤# PÇ≤ÏflHõ „H˜Ü∞« Å#∞ =~°=~°=Ú#∞Å∞ x~°fiÇÏ≤ OKå~°∞.
(`«`ó« ) – ѨÓ~°fiâ’¡HOõ Ö’ ''„Ѩ}^˜ •è Ü«∞—— (^蕺xOz) J<Õ Åº|O`« Jã¨=∂ѨH„õ H˜Ü∞« =Å¡
`«~∞° "å`« J<Õ J~°O÷ ã¨∞ÊùiOz<å, =∞m§ ''`«`ó« —— Jx J#_»O |∞kúã"÷¨ ∞≥ #ÿ ^ŒO`«
^è•=#O, ^•xH˜ =ÚO^Œ∞ KÕÜ∞« =Åã≤# â∫Kå^Œ∞Å∞ KÕã#≤ `«~åfi`–« J<Õ J~å÷xfl
`≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. Ѩ~åâ◊~åk=∞ǨÏ~°∞¬Å ã¨∂‰õΩÎb „áêHõÎ#HÍ~åºÅ#∞QÆ∂iÛ
`≥Å∞ѨÙ`∞« <åfl~Ú. Ѩ~åâ◊~=° ∞ǨÏi¬ ''„áê`« ~°∞`å÷Ü∞« ã¨``« O« â∫K«O Hõ$`åfi Ü«∞^ä•qkè,
„ѨHÍ∆ à◊º áê^Ò Ç¨Ï™œÎ K« ѨâßÛ ^•K«=∞#O K«~ˆ `ü, `«`ó« ™êfl#O „Ѩ‰Ωõ sfi`«
^ŒO`«^•è =#ѨÓ~°fiH"õ ∞£ —— (x`«ºO L^ŒÜ∞« "Õ∞ ÖËz, HÍÅHõ$`åºÅ#∞ Ü«∞^ä•qkè f~°∞ÛH˘x,
KÕ`∞« Å#∞ HÍà◊§#∞ Hõ_∞» QÆ∞H˘x, `«~∞° "å`« PK«=∞<åxfl KÕÜ∂« e. P `«~∞° "å`«
^ŒO`«^•è =<åxfl KÕã,≤ ™êfl<åxfl KÕÜ∂« e) Jx =zOKå~°∞. "ÕéË „QÆO^äOŒ Ö’
‰õÄ_®, ''„ÉÏ¿Çχ =ÚǨ˙~ˆ Î KÀ`å÷Ü∞« =ã¨∞~°}Àº qÉè∂í iu, J<Õ# Ѩ~=° ∂`å‡#O
^蕺ÜÕ∞ ^ŒÇϨ ~°ÇϨ ~°› $k, `«`« P=â◊ºHõO Hõ$`åfi ѨÓ~°fi =∂^•Ü«∞ =∞$uÎHÍ"£∞,
â∫K«O K«`∞« ~°∞}æ O ‰õΩ~åº kfiÇÏ≤ `å ^Œ$æ ǨÏ"Õ∞kä#ó—— („ÉÏǨχ =ÚǨ˙~°OÎ Ö’
x„^ŒÖzË , '=ã¨∞~°}Àº qÉè∂í ó— J<Õ "Õ^㌠∂¨ HÎ̃`À ǨÏ$^ŒÜ∞« OÖ’ Ѩ~=° ∂`«‡#∞
^蕺xOKåe. `«~∞° "å`« HÍÅHõ$`åºÅ#∞ f~°∞ÛH˘x, =∞\˜`ì À <åÅ∞=∂~°∞¡ KÕ`∞« Å#∞
Hõ_yç H˘x `«~∞° "å`« qkèOѨ|_ç# Hõ$`åºÅ#∞ QÆ$ǨÏã¨∞Å÷ ∞ KÕÜ∂« e.) Jx K≥Ñʨ |_çOk.
qâßfiq∞„`«∞_»∞ ‰õÄ_® ''L+¨óHÍÖË ã¨=Ú`å÷Ü∞« â∫K«O Hõ$`åfi q^è•#`«ó, ^ŒO`«HÍ+¨ª
=∞^ä•K«=∞º Ѩ~fi° =~°˚ =∞`«O„k`«ó, Hõ$`«™êfl<À [¿Ñ`åÎ= ^•º=^•k`«º^Œ~≈° #"£∞——
(L+¨ã¨∞ûÖ’ x„^ŒÖËz, â∫Kå^Œ∞ʼnõΩ ^ŒO`«^è•=<å^Œ∞Å#∞ KÕã≤, ™êfl#=∂_ç
ã¨∂~Àº^ŒÜ∞« O JÜÕ∞=~°‰Ωõ [ѨO KÕÜ∂« e) Jx qkèOKå_»∞.
(„Ѩ`∞« º+¨ã)≤ J~°∞}À^ŒÜ∞« HÍÅOÖ’ – Jx J~°O÷ . Wk ã¨∂~Àº^ŒÜ∞« HÍÖÏxH˜
=ÚO^Œ∞ <åÅ∞æ QÆ_Ü ç ∞« Å HÍÅO. ~å„uã¨=∞Ü«∞OÖ’x <åÅæ= *Ï=ÚÖ’x U_»∞#fl~°
QÆ_Ü ç ∞« Å HÍÅOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞#fl~° QÆ_Ü ç ∞« ÅHÍÅO QÆ_z» # `«~åfi`« q∞ye
L#fl <åÅ∞æ QÆ_Ü ç ∞« Å HÍÅ"Õ∞ Wk. (XHõ QÆO@‰õΩ ~Ô O_»∞#fl~° (21/2) QÆ_Ü ç ∞« Å
56 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
HÍÅO) D â’¡HOõ Ö’ K≥Ñʨ |_ç# ™êfl<åxH˜, =ÚO^Œ∞ â’¡HOõ Ö’ qkèOѨ|_»¤
QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~å#∞ ã¨O^è•#O, ÉèQí "Æ å#∞x Pé∞ q^è•Öˇ#· ~°∂áêÅ ÉèÏ=# J<Õ
gxH˜ =∞^躌 Ö’ KÕÜ∞« =Åã≤# ^ÕÇϨ â◊√kú, ^ŒO`«^•è =<å^Œ∞Å#∞ ‰õÄ_® WHõ¯_»
„QÆÇÏ≤ OKåe. ''„Ѩ`∞« º+¨ã"¨ ∞£ —— J<Õ ~°∂ѨO ™ê^è∞Œ áê~î"° ∞≥ ÿ LO_»=K«∞Û#q N=∂<£
~°ÑÚ¨¶ <å^ä•Kå~°º ™êfiq∞"åi ã¨∂H˜.Î qÉèHí Îõ ºˆ~÷ J=º~¸ÉèÏ=O J~Ú<å D ~°∂Ѩ"∞Õ
™ê^è∞Œ =Ù. ''„Ѩ`∞« º+¨ã—≤ — J<Õ ~°∂ѨO „áê=∂kHõO HÍ=K«∞Û.
J~°∞}À^ŒÜ∞« HÍÅO Ü«∞`«∞ʼnõΩ ™êfl<åxH˜ `«y# ã¨=∞Ü«∞O J<Õ JOâ◊O
ѨÅ∞ „Ѩ=∂}ÏÅ^•fi~å x~°∂Ñ≤OѨ|_çOk. Éèqí +¨º`«∞Ê~å}OÖ’ ''K«`„« ™È <å_çHÍ
„áê`« ~°~∞° }À^ŒÜ∞« LK«º`Õ, Ü«∞f<åO ™êfl#HÍÅ ã¨∞Î QÆOQÍO|∞ã¨^$Œ â◊ó 㨇 $`«ó——
(L^ŒÜ∂« xH˜=ÚO^Œ∞ <åÅ∞æ QÆ_Ü ç ∞« Å HÍÅO J~°∞}À^ŒÜ∞« HÍÅO. Wk Ü«∞`«∞ʼnõΩ
™êfl#HÍÅO, QÆOQÍ[ÅO=Öˇ Ѩq„`«"∞≥ #ÿ k) Jx K≥Ñʨ |_çOk. ™ê¯O^ŒQÍ~°∞_»
ѨÙ~å}ÏÖ’¡x ''L^ŒÜ∂« ¢`åÊH± K«`„« 㨠ã¨∞Î <å_çHÍ J~°∞}À^ŒÜ∞« ó, `«„`« ™êfl#O
„Ѩâã◊ OΨ ™êº`ü 㨠Ç≤Ï Ñ¨Ù}º`«=∞ó 㨇 $`«ó—— (L^ŒÜ∂« xH˜ =ÚO^Œ∞ <åÅ∞QÆ∞ Ѷ∞¨ _çÜ∞« Å
HÍÅO J~°∞}À^ŒÜ«∞ HÍÅO. Wk ™êfl<åxH˜ q∞H˜¯e „Ѩâ◊ã¨Î"≥∞ÿ# HÍÅOQÍ
K≥Ñʨ |_çOk.) J<Õ „Ѩ=∂}O ‰õÄ_® D J~å÷<flÕ `≥Å∞ѨÙ`«∞#flk. ™êfl#qkè
âßO_çź㨇 $uÖ’ ''^蕺ܫ∞<£ ^Õ=O Ѩ~O° „|Ǩχ Ü«∞^ä•â◊HΘ x=∞[º K«, K«`∞«
ifl=∞[º qkè=`ü—— (Ѩ~„° |Ǩχ#∞ ^蕺xã¨∂Î Ü«∞^ä•â◊HΘ <åÅ∞æ=∂~°∞¡ qkè„ѨHÍ~°O
h\˜Ö’ =Ú#QÍe) W`åºkQÍ `≥Å∞Ѩ|_çOk. â’¡HõOÖ’ ѨÓ~åfiǨςâ◊|ÌO
„ѨH~õ }° ™êfi~™° êºxfl|\˜,ì q∞ye# ѨÓ~åfiÇϨ ã‚ =¨ ∞Ü«∂Ö’¡ KÕÜ∞« =Åã≤# Hõ$`åºÅ∞
`≥eÜ«∞*Ëã#≤ O^Œ∞#, „áê`«óHÍÖÏxfl `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. Ü«∞`«∞Å =¢ã^Ψ •è ~°}#∞QÆ∂iÛ
"Õ∞^ä•ukä – ''T~°úfiO *Ï<Àfi ~°^Àè <åÉèóË Ñ¨i^è•Ü≥∞ÿ Hõ=∞O|~°"∞£ , kfifÜ«∞ =∞O`«~åfiã¨
â◊Û Ñ¨i^è•Ü«∞—— ("≥∂HÍà◊§‰õΩ ÃÑ#· , <åaèH˜ „H˜O^ŒQÍ LO_Õ@@∞¡ XHõ =¢™êÎxfl
^èiŒ Oz, "Õé˘Hõ =¢™êÎx P =¢ãOΨ ֒ѨŠ#_»∞=Ú‰õΩ K«∞@∞ìH˘x) Jx `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞.
Ü«∞`«∞Å∞ PK«=∞<åxfl [ÅѨq„`« ã¨ÇÏ≤ `«OQÍ KÕÜ∂« e. ''PK«=∞<åk+¨µ ѨOK«ã∞¨
[ÅѨq„`«ãº¨ ã¨O|O^èóŒ —— (PK«=∞#O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ S^Œ∞ Hõ~‡° ÅÖ’ [ÅѨq„`« ã¨O|O^èOŒ
L#flk) J<Õ „Ѩ=∂}O, ''ã¨^• [ÅѨq„`Õ} =∂~°<˚ åK«=∞`«~Ê° }"£∞—— (ZÅ¡ÑC¨ _»∞
[ÅѨq„`«O`À =∂~°#˚ , PK«=∞# `«~Ê° }ÏÅ#∞ KÕÜ∂« e.) J<Õ QÍÅ==K«#O
nxfl `≥Å∞ѨÙ`«∞#flq. T~°fiú ÑÙ¨ O„_»^•è ~°}#∞ QÆ∂iÛ, HÍëêÜ«∞=¢ãΨ ^è•~°}#∞ QÆ∂iÛ
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 57
Ѩq„`«–Ѩ^•‡Hõ–∆ `«∞Åã‘=∂Å#∞ ^è•~°}#∞QÆ∂iÛ, Ü«∞*’˝Ñg¨ `åk ^è•~°}#∞QÆ∂iÛ
LáÈ^•…`« „ѨH~õ }° OÖ’ q=~°OQÍ „Ѩ™êÎqOѨ|_çOk.
(Ü«∞fO„^Œ....KÕ`™« ê) Ü«∞fO„^ŒK~« }° ^ŒfiO^Œfi„Ѩ=}`«fi=∞O>Ë ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ
áê^Œ^fiŒ O^Œfi q+¨Ü∞« OÖ’ Ѩ~=° ∞ÉèHí xΘ ѨÓ~°O‚ QÍ Hõeæ LO_»_O» . ''=#–ã¨OÉèHí “Î——
J<Õ ^è•`«∞=Ù#∞O_ç ѨÙ\˜#ì '„Ѩ— J<Õ LѨã~¨ `æ° À ‰õÄ_ç# ~°∂ѨO „Ѩ=}O. ã¨OÉèHí Θ
JO>Ë – „Ñ‘u. Jk Ѩ~=° ∞ÉèHí .Θ ÖËH,õ ''„áêp#„Ѩ=}Ë "≥â· fi◊ ^"Õ #Õ Ü«∞*Ë`—ü — J<Õ
„ѨÜ∂≥ QÍÖ’¡=Öˇ WHõ¯_» ‰õÄ_® „Ѩ=}â◊ÉÏÌxH˜ J=#`«ãÅ÷¨ =∞<Õ J~°O÷ K≥Ñʨ =K«∞Û.
JѨÙ_»∞ ''Ü«∞fO„^ŒK«~°}^ŒfiO^ŒfiO „Ѩ=}O Ü«∞㨺 `«`ü—— J<Õ |Ǩï„gÇ≤Ï
ã¨=∂™ê#∞QÆ∞}q„QÆÇ¨ xfl|\˜ì ѨÅÑ¡ Ù¨ „Ѩ^âÕ O◊ Ö’ h~°∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q `«fi~Q° Í KÕ~_° "» ∞Õ
H͉õΩO_®, P KÀ@∞#∞O_ç "Õé˘Hõ KÀ@∞‰õΩ áÈ#>Ë,¡ =~°=~°=Ú#∞Å =∞#ã¨∞û‰õÄ_®
ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ áê^Œ^fiŒ O^Œfi=∞<Õ J=#`«ãÅ÷¨ OÖ’ "ÕQOÆ QÍ KÕi, JHõ¯_»#∞O_ç
Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® xÅz L#fl^<Œ Õ ÉèÏ=O ã¨∞Êùiã¨∞OÎ k. ÖËHáõ È`Õ, ''K«~}° ^ŒfiO^Œfi㺨
„Ѩ=}Ë# x=∞flãÖ÷¨ #Ë —— J<Õ `«`∞« Ê~°∞+¨ã=¨ ∂™ê#∞QÆ∞}q„QÆÇ¨ xfl K≥ÑÊ≤ , Ü«∞fO„^ŒK~« }°
^ŒfiO^ŒfiO, xˆ~›`«∞HõOQÍ<Õ (ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ), h~°∞ ѨšѨÙ^Õâ◊OÖ’H˜ KÕˆ~@@∞¡,
J=#`«ãÅ÷¨ O J~Ú# `«=∞ =∞#ã¨∞ûÖ’xH˜ =zÛ KÕ~_° "» ∞Õ H͉õΩO_®, JHõ¯_» #∞O_ç
Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® ã≤~÷ O° QÍ xÅz L#fl^<Œ Õ ÉèÏ=O ^èfiŒ xã¨∞OÎ k. D ~Ô O_»∞ q=~°}Å∞
ã¨fiQ`Æ –« Ѩ~Q° `Æ « ã‘fiHÍ~åÅ#∞ `≥Å∞ѨÙ`∞« #fl=x K≥¿ÑÊ gÅ∞#flO^Œ∞#, ã¨O„Ѩ^•Ü«∂~°÷
™êfi~™° êºxfl|\˜,ì ~Ô O_»= J~°"÷ ∞Õ q∞H˜¯e ã¨~ã° O¨ . ÖËH,õ N~å=∂#∞[K«~}° ^ŒfiO^ŒfiOÖ’
J=#`«"∞≥ #ÿ =∞#ã¨∞û`À–J<Õ J~å÷xfl ‰õÄ_® K≥Ñʨ =K«∞Û. ''„Ѩ=}ó „Hõ=∞x"≥∂fl~åfi ºO
„Ѩ"å¿ÇÏ—— Jx J=∞~°O. „H˜Ü∂« ™ê=∂<åºxfl `≥e¿Ñ =#^è•`«∞=Ù #∞O_çÑÙ¨ \˜#ì ,
„ѨÑÓ¨ ~°fiHOõ J~Ú# „Ѩ=}â◊|OÌ „H˜Ü∂« ™ê=∂<åºxfl KÕ¿ã Hõ~#ΰ ∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok.
JO^Œ∞=Å¡ D â◊|OÌ „ѨH$õ `«OÖ’ Ü«∞fO„^Œ∞Å K«~}° ÏÅ#∞ L^ÕtÌ Oz KÕ¿ã HÔ O· Hõ~º°
~°∂Ѩ„H˜Ü∞« Ö’ Pã¨HxΘ HõÅ"å~°<Õ ÉèÏ"åxfl Wã¨∞OÎ k. ''„Ѩ=}Ë<=·≥ —— J<Õ U=HÍ~°OKÕ`«
Hõ~ΰ J~Ú# =~°=~°=Ú#∞Å∞ Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=}∞Å∞ J<Õ <å=∂xfl Hõe#æ "å~°∞
HÍ=_»O=Å¡, P <å=∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°™÷ êfi~™° êº#∞QÆ∞}OQÍ, ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ
Náê^•Ö’¡ "å~°∞ Hõeæ L#fl Juâ◊~Ú`«„áê=}Ϻxfl `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok.
(KÕ`™« ê) Hõ~}° ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ =∞#ã¨∞û`À–Jx J~°O÷ . D Ѩ^•xfl =∞^躌 =∞}˜<åºÜ«∞OÖ’
~åÉ’ÜÕ∞ â’¡HÍÅ∞ Jxfl\Ö˜ ’ J~å÷#∞QÆ∞}OQÍ J#fi~ÚOKåe. PKå~åºnè#"≥∞#ÿ
58 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
=∞#ã¨∞û`À „Ѩ=iÎOKåÅ<Õ xÜ«∞=∞O ''`«^nŒ #è â◊Û =ˆ~`Î « ™êH∆Í <åfl~åÜ«∞}À Ç≤Ï ã¨ó——
(P PKå~°∞º#‰õΩ Jnè#∞_≥· =iÎOKåe. J`«_∞» ™êH∆Í`«∞Î <å~åÜ«∞}∞_Õ Hõ^•) ''Ü«∞
K«Û Hõ~‡° `«^~Œ O÷° `«kfiëÈ‚ ~å~å^è<Œ å `«Ê~°"∞£ , JѨkâ◊º Ñ≤`$« Ï<£ ^Õ"å<£ QÆ∞~“
Ü«∞¢`«Êuáê^Œº`Õ, ^Õâ◊HÍÅ „H˜Ü«∂=∞O„`«x~°¿ÑHõ∆O `«^ŒHõ∆Ü«∞"£∞—— (PKå~°∞ºx
L^ÕtÌ OzKÕ¿ã P~å^è#Œ q+¨µ=‚ Ù#∞ P~åkèOK«_O» HõO>ˇ Q˘Ñ¨Êk. `«e^¡ OŒ „_»∞Å#∞,
^Õ=`«Å#∞, L^ÕtÌ Oz KÕ¿ã P~å^è#Œ HõO>ˇ, PKå~°∞ºx L^ÕtÌ Oz ^ÕâH◊ ÍÅ „H˜Ü∂« =∞O„`«
x~°¿ÑHõO∆ QÍ KÕ¿ã P~å^è#Œ Q˘Ñ¨Êk) Jx Éè~í ^° •fi[ã¨∂H˜.Î JO^Œ∞=Å¡ PKå~°ºx+¨#ª ∞
HõÅ"åiH˜ PKå~°º~°∂Ñ≤ J~Ú# ÉèQí "Æ å#∞x =ÚM’ÖÏ¡ãO¨ HÀã¨"∞Õ x`«º<≥q· ∞uÎHÍk
HÔ O· Hõ~åºÅ#∞ KÕÜ∞« _»O "åi Ü≥∂Qƺ`«‰Ωõ `«y#^Œx `≥Å∞ã¨∞#Î flk. JO^Œ∞=Å¡<Õ
ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ P*Ï˝#∞™ê~°O ‰õÄ~ˆ â◊√Å∞ PO„^èÑŒ Ó¨ ~°∞Å‚ #|_Õ =_»∞QÆ#Oa¿Ñ~°
PKå~°ºx+¨#ª ∞ HõÅ JkèHÍ~°∞Å∞ KÕÜ∞« =Åã≤# x`«º<≥q· ∞uÎHÍkHõ~‡° Å J#∞ëêª#
„ѨHÍ~åxfl `≥eÜ«∞*Ë¿ã PÇ≤ÏflH„õ QÆO^ä•xfl ~°zOKå~°@. D q+¨Ü∞« O áêOK«~å„`«~H° Ö∆õ ’
K≥ѨÊ|_çOk. ÖËHõáÈ`Õ, ''Ü«∞fO„^ŒK«~°}^ŒfiO^Œfi—— W`åºk „ѨÜ≥∂QÍxH˜
ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÅ k"åº[˝KÕ`«<Õ x`«º<≥·q∞uÎHÍkÔH·OHõ~åºÅ J#∞ëêª<åxfl
=~°=~°=Ú#∞Å∞ KÕã∞¨ <Î åfl~x° ‰õÄ_® J~°O÷ K≥Ñʨ =K«∞Û. D J~å÷xfl Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ
=~°=~°=ÚxHÍ=º=∞<Õ „QÆO^äOŒ Ö’ ''P`«‡ã¨fi~∂° ѨÜ∂« ^ä•`«‡ º =∂Kå~åºnè#`≥=·
Ü«∞`ü, J=∂flÜ∂« <åO ~°ÇϨ 㨺O `«^dŒ ÖËɺíè ó „ѨHÍâ◊Ü∞« <£, ã¨~fi° O Ü«∞uѨ`Õ ~ˆ =
‰õΩ~°fi <åfl^âÕ Ñ◊ Ó¨ ~°fiH"õ ∞£ , Hõ$`åºHõ$`Õº+¨µ Hõ~ΰ $`«fiO Hõ$f H˜ =∞Ñ≤ <åã¨Ê $âı`—ü —
(P`«‡ã¨fi~∂° ѨOÜ≥ÚHõ¯ Ü«∞^ä•~°ã÷ u÷≤ PKå~åºnè#∞_»∞QÍ LO_»_"» ∞Õ . W^Õ "Õ^•~°÷
~°ÇϨ 㨺O. nxfl =~°=~°=Ú#∞Å JO^ŒéH˜ © „ѨHÍtOѨ*ãË ∂¨ ,Î JO`å ÉèQí =Æ „^•=∂
#∞AÅ P^Õâß#∞™ê~°OQÍ PK«iã¨∂,Î qkè – x¿+^è~Œ ∂° Ѩ„H˜Ü∞« Ö’¡ Hõ$`å~°∞Ö÷ ,·ˇ
Hõ~‡° Å q+¨Ü∞« OÖ’ Z@∞=O\˜ Hõ~ΰ $`«fi~∂° Ѩ ã¨O|O^è•xfl ÖËx"åÔ~· L<åfl~∞° ) Jx
`≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. ''`«`ó« „Ñ¨`∂« º+¨ã=¨ ∞ÜÕ∞ ÉèHÔí óÂÎ tÃ+º· ó Ü«∞fâ◊fi~Ô ó· ,.... NѨ`Õ ~å[˝Ü∂«
ã≤^•úó Hõ$`åfi áœ~åfiÇÏ≤ H‚ ó© „H˜Ü∂« ó—— J<Õ Ü«∞uѨuk#K«~åº ã¨∂H˜Î ÉèÏ=hÜ«∞O.
17. J^äŒ ~°OQÆxkèO ã¨=∞º QÆaQè =Æ ∞º x[O „ѨÉ∞íè "£∞ I
Nx^è•#O â◊<·≥ ã¨ãÎ º¨ â’^è~Œ Ú`åfi Ѩ^^Œ fiŒ Ü∞« "£∞ II
J^ä´Œ ™êfl#O KÕã,≤ „áê`«óHÍÅHõ$`åºÅ#∞ ѨÓiÎ KÕãH≤ ˘x, =∞~îåxH˜ "ÕOKÕã#≤
`«~∞° "å`«, x[O´´ J~åÛ~°∂ѨOÖ’ `«=∞‰õΩ ã¨xflÇÏ≤ `«OQÍ L#fl"å_»∞, „ѨÉ∞íè O´´
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 59
JO^Œéx˜ xÜ«∞q∞OKÕ"å_»∞, ~°OQÆxkèO´ N~°OQÍxH˜ xkè=Öˇ ã¨~Ô · fiâfi◊ ~åºxH˜
HÍ~°}"≥∞#ÿ "å_»∞ J~Ú# N~°OQÆ<å^ä∞Œ x, ã¨=∞ºH± JaèQ=Æ ∞º´´ âߢ™êÎ#∞™ê~°O ÉèHí `Θ À
ã¨q∂Ñ≤Oz, ^ŒO_»O ã¨=∞iÊOz, Nx^è•#"£∞´ HÔ O· Hõ~º° ÅH˜∆ ‡H˜ ™ê÷#O J~Ú#,
`«ã¨º´ P N~°OQÆ<å^äŒ∞xÜ≥ÚHõ¯, Ѩ^Œ^ŒfiÜ«∞"£∞ Náê^•Å#∞, â◊<≥·ó´ J`«ºO`«
ÉèíH˜Îáê~°=â◊ºO`À `˘O^Œ~° ÖˉõΩO_® "≥∞Å¡QÍ, â’^èŒ~Ú`åfi´´ ã¨∞QÆO^èŒ[ÅO`À
u~°∞=∞O[#O KÕã,≤ (WK«@ K≥Ñʨ |_»¤ Jaè¿+HõO u~°∞"å~å^è#Œ #∞ JO`«\x˜ ÅH˜ã∆ ∞¨ OÎ k)
™êfl#O KÕã,≤ „áê`«óHÍÅHõ$`åºÅ#∞ ã¨=∂Ñ≤Î KÕãH≤ ˘x, =∞~îåxH˜ "ÕOKÕã#≤
`«~∞° "å`« =~°=~°=Ú#∞Å∞ `«=∞ P~å^è#Œ Ö’x J~åÛ=¸iÎ J~Ú# N~°OQÆ<å^ä∞Œ #‰õΩ
J~°º… áê^•ºK«=∞hÜ«∂k~°∂ѨO J~Ú# u~°∞"å~å^è#Œ #∞ ã¨=∞iÊOKå~°∞.
(J^ä)Œ HÍ"Õs#kÖ’ QÍx – K«O„^ŒÑÙ¨ +¨¯i}˜Ö’ HÍx, "ÕéKË À@ QÍx ™êfl#O KÕã≤
=∞~îåxH˜ =zÛ# `«~åfi`.«
(~°OQÆxkè"∞£ ) N~°OQÍxH˜ xkè. xkè=Öˇ J#=kèH"õ ∞≥ #ÿ Sâ◊fi~åºxH˜ x^•#Éè∂í `«∞_»x
J~°O÷ . ''xkè ~°=ºÜ«∞ó—— (`«~Q° xÆ xkè) Jx ''xk~Ú<≥—· — JxHõ^• ™êfiq∞ H©iOΠѨ
|_»∞`«∞<åfl_∞» .
(Nx^è•#"£∞) ''N=∞O`Ò Ç¨ÏiK«~}° ∫ ã¨=∂„t`À-ǨÏ"£∞—— (ÅH˜∆ ‡H˜ x"åã¨"∞≥ #ÿ
ǨÏiK«~}° ÏÅ#∞ ~Ô O_çO\˜x <Õ#∞ P„â◊~ÚOKå#∞.) J<Õ suÖ’ ÅH©∆ ‡x"åã¨
Éè∂í `«"∞≥ #ÿ – Jx ÉèÏ=O.
(â◊<ó·≥ ) "≥∞Å¡QÍ – Jx J~°O÷ . D Ѩ^OŒ =Å¡ ''J`«fi~° ã¨∞û=∞<åó „HÀ^èOŒ HÍ=∞O
Ç≤Ï`åfi Ü«∞*Ë`« K«—— (`˘O^Œ~Ö° ‰Ë Ωõ O_® Ѩiâ◊√^Œú z`«OÎ `À, HÍ=∞„HÀ^è•Å#∞ q_»z
P~åkèOKåe) J<Õ âßO_çźã¨∂H˜Î 㨇iOѨ|_çOk.
„áê`«óHÍÅOÖ’ ™êfl<å#O`«~O° JaèQ=Æ ∞#O (ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ ) 㨇 $u qÇ≤Ï`«O.
âßO_çź㨇 $u ™êfl# q^è∞Œ Å#∞ q=~°OQÍ `≥eÑ≤# `«~åfi`,« ''JaèQKÆ ÛÕ Kù Û« ^Õ"âÕ O◊
ã¨∞™êfl`ó« ™È~°fiú ÑÙ¨ O„_»Hóõ , ã¨∞„ѨHÍ∆ o`«áê^Œ â◊Û ™êfiKåO`« ã¨ûOÜ«∞`ÕO„kÜ«∞ó,
ã¨O^躌 Ü≥∂ ~°∞ÉèÜ í ∂≥ ifl`º« O Ü«∂=^Œ~¯° ~üH∆õ ^Œ~≈° #"£∞, ^蕺ܫ∞<£ „|Ǩχ [¿Ñ <Ò‡h
`«`À-aèQ=Æ ∞#„H˜Ü∂« —— (K«H¯õ QÍ ™êfl#O KÕã,≤ T~°fiú ÑÙ¨ O„_®Å#∞ ^èiŒ Oz, áê^•Å#∞
Hõ_∞» QÆ∞H˘x, K«H¯õ QÍ PK«q∞Oz, WO„kÜ«∞x„QÆÇϨ O Hõe,æ ^Õ=`«Å‰õΩ JkèÑu¨
60 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
J~Ú# Ѩ~=° ∂`«‡#∞ P~åkèOKåe. „áê`«ãû¨ O^躌 , ™êÜ«∞Oã¨O^躌 ÅÖ’ „Ѩuk#O
ã¨∂~Àº^ŒÜ∞« "Õà,◊ ã¨∂~åºã¨=Î ∞Ü«∞"Õà◊ ã¨O^蕺=O^Œ<åxfl =ÚyOK«∞H˘x, =∞ø#OQÍ
JaèQ=Æ ∞<åxfl–JO>Ë ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ #∞ KÕÜ∂« e) Jx K≥ÑÊ≤ Ok. â’¡HOõ Ö’x
''„ѨÉ∞íè "£∞—— J<Õ Ñ¨^„Œ ѨÜ∂≥ QÍxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ âßO_çź㨇 $uÖ’x ''™êfiq∞`Õfi#
ã¨∞ǨÏ$`Õfi# QÆ∞~°∞`Õfi# K« ã¨~fi° ^•, Ñ≤`$« `Õfi# `«^•ä ÉèÏ"Àº =∂`«$`Õfi# K« =∂^è=Œ ó——
(=∂^è=Œ Ù_#·≥ „tÜ«∞óѨux ZÅ¡ÑC¨ _»∂ ™êfiq∞QÍ, ¿ãfiÇÏ≤ `«∞xQÍ, QÆ∞~°∞=ÙQÍ, `«O„_çQÍ
ÉèÏqOKåe) J<Õ =K«#O 㨇iOK«`y« #k. N=~°=~°=Ú#∞Å∞ `«=∞ J~åÛ=¸iÎ
J~Ú# N~°OQÆ<å^ä∞Œ x P~åkèOKÕ =$`åÎO`«O =~°=~°=Úx HÍ=ºOÖ’ ''JaèQ=Æ ∞º
„Hõ=∂ fûfiÜ∞« =∞~°ÛÜ«∂=∂㨠=∂^è=Œ "£∞, `«`û« Oâıë¡ êaèÖÏ¿+} ~°OQÆ^•è =∂ Ѩ~ó°
ѨÙ=∂<£, `«^$æŒ Ç¨~åÛ`«‡<å `«„`« ã¨xflkOè q^Œ^Õè ã¨^•—— (=~°=~°=Ú#∞Å∞ „Hõ=∞OQÍ
`«=∞ J~åÛ=¸iÎ J~Ú# =∂^è=Œ Ù}˜‚ P~åkèOKå~°∞. P =~°=~°=Ú#∞Å#∞
ã¨Oâı+¡ O≤ KåÅ<Õ Pâ◊`À Ѩ~=° ∂`«‡ J~Ú# N~°OQÆ<å^ä∞Œ _»∞ QÆ$Ǩ~åÛ=¸iÎ ~°∂ѨOÖ’
JHõ¯_» =~°=~°=Ú#∞Å WO\˜Ö’ ™êxfl^•è ºxfl Hõeæ L<åfl_∞» ) Jx „Ѩ™êÎqOѨ|_çOk.
(Ѩ^^Œ fiŒ Ü∞« O â’^è~Œ Ú`åfi) WK«@ `≥Å∞Ѩ|_ç# áê^Œº„Ѩ^•#O P~å^è#Œ #∞ ÅH˜ã∆ ∞¨ OÎ k.
D ã¨O^Œ~åƒùxfl ã¨∞uÎ OKÕ =~°=~°=Úx HÍ=ºOÖ’ ''J~°ÛÜ«∂=∂㨗— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO
KÕÜ«∞|_çOk Hõ^•! ''[áêÎ fi-aèQÆ=∞#O =∞O„`« =∞~°Û~Ú`åfi Ü«∞^ä•qkè,
Pã¨<å~å…ºkaèó Éè’QÔ ó· ÉèHí Íκ Ѩ~=° ∞áê=<≥ó· , JaèQ=Æ ∞º [QÆ<åfl^OŒä ^蕺ܫ∞ <Õfl=
ã¨<å`«#"£∞—— (Pã¨#O, J~°… ºO, áê^ŒºO "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åxx ã¨=∞iÊOz, ™êfiq∞x
P~åkèOz) Jx âßO_çź㨇 $uÖ’ Pã¨# J~°… ºáê^•º^Œ∞Å#∞ ã¨=∞iÊOz, ™êfiq∞x
Ü«∞^ä•qkèQÍ P~åkèOKåÅx `≥Å∞Ѩ|_çOk. =~°=~°=Ú#∞Å∞ Ü«∞fO„^ŒK~« }°
^ŒfiO^ŒfiOÖ’ J`«ºO`«„áê=}ºO Hõeæ L#fl"åÔ~#· ѨÙ_∞» , "å~°∞ N~°OQÆ<å^ä∞Œ x =¸iÎx
P~åkèOK«_O» ZO^Œ∞‰õΩ? JO>Ë, P N~°OQÆ<å^ä∞Œ x J~åÛ=¸iÎ ÉèQí =Æ „^•=∂#∞A
ʼnõΩ L^ÕâÌ º◊ O HÍ|\˜,ì PKå~°º=ÚM’Öϡ㿨 ÇÏ`«∞"≥#· N~°OQÆ<å^ä∞Œ x P~å^è#Œ
=~°=~°=Ú#∞ʼnõΩ „áêѨ"Î ∞Õ J=Ù`∞« Ok. JO^Œ∞=Å¡ ™êfikHè Í~°q~À^èOŒ ÖË^∞Œ . Éè~í `° ∞« x
q+¨Ü∞« OÖ’ J`«ºO`«„áê=}ºO Hõe#æ , ÉèÏQÆ=`« áê~°`O« „`åºxH˜ L`«"Î ∂≥ ^•Ç¨Ï~°}O
J~Ú# â◊„`«∞Ѷڨ fl_∞» , P Éè~í `° ∞« #‰õΩ q∞H˜¯e P~å^è∞Œ º_≥#· N~å=∞K«O„^Œ∞}˜‚ `«#
=∞#ã¨∞ûÖ’ x`«ºO ÉèÏqOz#@∞¡ J`«_∞» ã¨fiÜ∞« OQÍ Ñ¨e¯# ''<åǨÏO ã¨fiÑq≤ ∞
*ÏQÆi‡ `« "Õ∞"å~°ºO qzO`«Ü∞« <£, W`Õº= =∞=^Œ ¢^•ƒù`å â◊„`«∞Ѷ∞¨ ’fl Éè~í `° «
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 61
„Ñ≤Ü∞« ó—— (<Õ#∞ x„^ŒáÈ=_»O ÖË^∞Œ . P N~å=Ú<Õ ã¨‡iã¨∂Î "Õ∞ÖÁ¯x L<åfl#∞ –
Jx Éè~í `° ∞« #‰õΩ W+¨µ_ì #·≥ â◊„`«∞Ѷڨ fl_∞» ѨeHÍ_»∞.) J<Õ ã¨∂H˜Î ^•fi~å "åb‡H˜
N~å=∂Ü«∞}OÖ’ `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞ Hõ^•!
18. `«`« ã¨`Î û« xflkãè OΨ Éè=í ¸ÅÉè∂í `«ÅÉè∂í +¨}"£∞ I
„áêV√‡YO ã¨∞Y =∂ã‘#O „Ѩ™ê^Œ=∞^è∞Œ ~°ã‡≤ `«"∞£ II
`«`ó« ´ u~°∞"å~å^è#Œ O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q =Úyã≤# `«~∞° "å`«, `«`û« xflkãè OΨ Éè=í ¸Å
Éè∂í `«Å Éè∂í +¨}"£∞ ´ P N~°OQÆ<å^ä∞Œ x ã¨xflkÖè ’ LO_Õ ã¨OÎ ÉèOí =¸Å„Ѩ^âÕ ßxH˜
JÅOHÍ~°O =O\˜"å~°∞, „áêV√‡YO´´ `«∂~°∞Êk‰õΩ¯QÍ, ã¨∞YO´´UHÍ„QÆ``« À J#∞
‰õÄÅOQÍ, Pã‘#O´´ "ÕOKÕã≤ L#fl"å~°∞, „Ѩ™ê^Œ=∞^èŒ∞~°ã≤‡`«"£∞´ ã¨O`À+¨O
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åx=Å¡ Hõe#æ =∞<À<≥~· ‡° źOKÕ`« „Ñ≤Ü∞« "≥∞#ÿ =∞O^ŒÇ¨ ™êxfl HõÅ"å~°∞ –
(`«~∞° "åu â’¡HOõ `À J#fiÜ∞« O)
P~å^è<Œ å^Œ∞Å∞ ѨÓiÎ J~Ú# `«~∞° "å`« P N~°OQÆ<å^ä∞Œ x ã¨xflkÖè ’ XHõ
ã¨OÎ ÉèOí =¸Ö^ÕâO◊ Ö’ ^•xH˜ JÅOHÍ~°OQÍ, `«∂~°∞Ê=ÚYOQÍ, ã¨∞YOQÍ `«=∞
=∞#ã¨∞ûÖ’x „ѨâßO`«`« =ºHõÎO JÜÕ∞@@∞¡ =∞O^ŒÇ¨™êxfl zOkã¨∂Î
=~°=~°=Ú#∞Å∞ "ÕOKÕã≤ L<åfl~∞° .
D â’¡HOõ Ö’x kfifÜ«∂O`«Ñ^¨ •Åhfl 21= â’¡HOõ Ö’x ''=O^Õ =~°=~°O
=Úx"£∞—— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO`À J#fi~ÚOKåe. (`«`ó« ) ^ŒfiÜ∞« =∞O„`å^Œ∞Å#∞ [Ñ≤Oz#
`«~∞° "å`«. („áêV√‡YO) nxfl „H˜Ü∂« qâı+}¨ OQÍHÍx, Hõ~ΰ $qâı+}¨ O (=~°=~°
=Ú#∞ʼnõΩ qâı+}¨ O)QÍ HÍx K≥Ñʨ =K«∞Û. P~å^è<Œ å#O`«~O° =∞O„`«~`° fl« [ѨO
KÕÜ∞« _®xflQ∂Æ iÛ Ñ¨~åâ◊~ã° ‡¨ $uÖ’ – ''HÍÅ„`«Ü∂« ~°Û<åO`Õ `«∞ [¿Ñ ^Œ+ãì¨ Ç¨ Ϩ „ã¨H"õ ∞£ ,
JëÈì`~Ϋ â° `◊ O« "åÑ≤, JëêìqOâ◊u "Õ∞= "å, Ü«∞^ä•â◊HΘ [¿Ñ xfl`º« O =∞O„`«~`° fl«
=∞`«O„k`«ó, `«^~Œ O÷° zO`«Ü∞Õ xfl`º« O Ü«∂=^ÕÇÌ Ï¨ xáê`«#"£∞—— (=¸_»∞ HÍÖÏÖ’¡
KÕ¿ã J~°Û# `«~∞° "å`« Zxq∞k"ÕÅ™ê~°∞¡ QÍx, #∂>ˇxq∞k™ê~°∞¡ QÍx, W~°"·≥
Zxq∞k™ê~°∞Q¡ Íx ^ŒfiÜ∂« xfl ™È=∞i`«#O ÖˉΩõ O_® Ü«∞^ä•â◊HΘ [Ñ≤OKåe. P
=∞O„`å~å÷xfl rqOz L#flO`«HÍÖO 㨇iOKåe) Jx K≥Ñʨ |_çOk.
WK«@‰õÄ_® ''Ü«∞fO„^ŒK~« }° ^ŒfiO^Œfi„Ѩ=}Ë<=·≥ KÕ`™« ê—— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÍxfl
J#fi~ÚOK«∞HÀ"åe. nx=Å¡ [áêã¨<å^Œ∞Öˇ#· Jxfl ã¨xfl"âÕ ßÖ’¡ `«=∞ K«~=° ∞
62 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
Ѩ~fi° x+ª̈‰Ωõ J#∞QÆ∞}OQÍ ™êfiKå~°ºã¨‡ $ux =~°=~°=Ú#∞Å∞ Hõeæ LO_»_O»
`≥Å∞Ѩ|_»∞`«∞#flk. `«∂~°∞Ê =ÚYOQÍ ‰õÄ~ÀÛ=_®xflQ∂Æ iÛ âßO_çź㨇 $u ''PKå~°º
"Õ∞HõÉHíè OÎõ K« ÉèQí =Æ #‡Ok~°O [Å"£∞, Jyfl =∞~°¯O K« ™È=∞O K« Ѩ$+‘Hª $õ `«º [¿Ñ
#fl K«—— (PKå~°∞º#‰õΩ, Ѩ~"° ∞≥ Hÿ ÍOuH˜, ÉèQí "Æ å#∞x =∞Ok~åxH˜, [ÖÏxH˜, JyflxH˜,
ã¨∂~°∞º#‰õΩ, K«O„^Œ∞#‰õΩ "≥#∞Hõ‰Ωõ uiy [Ñ≤OK«~å^Œ∞) Jx „áê~°OaèOz, ''L^ŒV√‡Yó
„áêV√‡M’ "å ‰õΩ~åº ^ŒƒQù =Æ `«ó „H˜Ü∂« ó—— (L`«~Î =° ÚYOQÍ HÍx, `«∂~°∞Ê=ÚYOQÍ
HÍx LO_ç ÉèQí =Æ `≥¯· OHõ~åºxfl KÕÜ∂« e) Jx qkèOzOk. =∞}"åà◊ =∞Ǩ=Ú#∞Å
=∞#ã¨∞ûÖ’ U q^è"Œ ∞≥ #ÿ =∞#óHÍÅ∞+¨ºO ÖË#O^Œ∞=Å¡ "åi =ÚYOÖ’ JO^Œ"∞≥ #ÿ
=∞O^ŒÇ¨ ã¨O ÉèÏã≤ã∞¨ #Î flk. ''JHõu<Î £ JljõΩ =ÚHõuÖÎ Ë `≥iÜ«Ú"£∞—— (=∞#ã¨∞ûÖ’x
JO^ŒO =ÚYOÖ’ =ºHõ=Î ∞=Ù`«∞Ok) J<Õ „^•q_»™ê"≥∞`«, ''~°∂Ѩ "Õ∞"å㨺 U`«
#‡Ç≤Ï=∂#O "åºK«¿+—ì — (~°∂Ѩ"∞Õ W`«x Q˘Ñ¨Ê^Œ<åxfl q=iã¨∞#Î flk) J<Õ "≥k· Hõã∂¨ H˜Î
㨇~°}Ü © ∂« Å∞. nxH˜ Ñ≤=∞‡@QÆÅ â’¡HOõ Ö’ `«=∞‰õΩ =~°=~°=Ú#∞Å∞ ѨOK«ãO¨ ™ê¯~°
„Ѩ^•<åxfl KÕÜ∞« _»O `≥Å∞Ѩ|_»O KÕ`,« JO^Œ∞HÀã¨O =~°=~°=Ú#∞Å∞ "ÕOKÕãÜ ≤ Ú« #fl
ã¨xfl"âÕ ßxfl ã¨∞uÎ Hõ~ΰ D â’¡HOõ Ö’ „Ѩã∞¨ uÎ OKå~°x HÍOp „Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞"åi
"åºYº.
19. Éè$í `≥º· ó „Ñ≤Ü∞« Ç≤Ï`≥H· Í„ÔQó· „¿Ñ=∞ѨÓ~°fi =Úáêã≤`"« ∞£ I
`«¢`åÊ~°<÷ å#∞™êˆ~} ã¨O™ê¯~å<£ ã¨Oq^è•Ü«∞ "Õ∞ II
„Ñ≤Ü∞« Ç≤Ï`≥H· Í„ÔQó· ´ W+¨Oì QÍ#∞, Ѩ^Œºä OQÍ#∞ L#fl, ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ ‰õΩ P=â◊ºHÍÖˇ#·
=ã¨∞=Î ÙÅ#∞ ã¨OáêkOK«_O» Ö’ UHÍ„QÆ`#« ∞ Hõe#æ "åÔ~#· , Éè$í `≥º· ó´´ HõO^•_≥· J}‚<£
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ t+¨µºÅ KÕ`,« „¿Ñ=∞ѨÓ~°fiH"õ ∞£ ´ ¿ãflÇϨ ѨÓ~°fiHOõ QÍ, Láêã≤`O« ´ ¿ãqOѨ
|_ç#"åÔ~,· `«¢`åÊ~°<÷ å{ J#∞™êˆ~}´´P JO`«~O° QÆt+¨µºÅ∞ KÕã#≤ , HÍ^Œ#_®xH˜
gÅ∞HÍx „áê~°#÷ =Å¡, "Õ∞´ =ÚO^Œ∞ k#OÖ’ P„â◊~ÚOz# <å‰õΩ, ã¨O™ê¯~å<£´
`åáêk ã¨O™ê¯~åÅ#∞, ã¨Oq^è•Ü«∞´ Ü«∞^ä•qkèQÍ J#∞„QÆÇÏ≤ Oz –
ã¨fi~∂° áê#∞~°∂Ѩ=$uÎÖ’ P㨉Ωõ ÖÎ ·ˇ LO_Õ "å#=∂=∞Öˇ™· êfiq∞, Hõ<åÌ_·≥ J}‚<,£
HÀ~ÚÅ}‚<£ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ `«=∞ t+¨µºÅ∞ ÉèHí `Θ À ¿ãqã¨∂OÎ _»QÍ, "å~°∞ KÕã#≤ „áê~°#÷ #∞
HÍ^Œ#ÖËHõ JOwHõiOz =~°=~°=Ú#∞Å∞ <å‰õΩ `åáêkã¨O™ê¯~åÅ#∞ J#∞„QÆ
Ç≤ÏOKå~°∞.
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 63
(„Ñ≤Ü∞« Ç≤Ï`≥H· Í¢QÔ ó· ) – ''UHÍ„QÆ—— â◊|„Ì Ñ¨Ü∂≥ QÆO=Å¡ ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ ‰õΩ ѨxH˜ =KÕÛq,
=~°‚^èŒ~å‡Å‰õΩ, P„â◊=∞^èŒ~å‡Å‰õΩ q~°∞^ŒúOHÍx =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ Láê^•#OQÍ
ã¨=∞iÊOK«_O» KÕ`« t+¨µºÅÜ≥ÚHõ¯ „Ñ≤Ü∞« Ѩ~`° fi« O, Ç≤Ï`«Ñ~¨ `° fi« O ã¨∂zOѨ|_çOk.
ѨÓ~°fiâ’¡HOõ Ö’ =i‚OѨ|_ç# suÖ’ N~°OQÆ<å^ä∞Œ x ã¨xflkÖè ’x ã¨OÎ ÉèOí
=¸Å„Ѩ^Õâ◊OÖ’ =~°=~°=Ú#∞Å∞ ‰õÄ~°∞Ûx LO_Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "åi
JO`«~O° QÆt+¨µºÅ∞ ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ ‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ , âߢ™êÎʼnõΩ q~°∞^ŒOú HÍx aÜ«∞ºO,
ѨÑC¨ ,ѨO_»∞,¡ áêÅ∞,ÃÑ~°∞QÆ∞, âßHõ=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ „^Œ"åºÅ#∞ ÉèHí `Θ À fã≤H˘x=zÛ,
"åi ã¨xflkÖè ’ ã¨=∞iÊOK«QÍ, "åxx =~°=~°=Ú#∞Å∞ ã‘fiHiõ OKå~°∞. ''ã≤^úŒ =∞#flO
ÉèHí [Îõ <≥· ~åh`«O Ü«∞ #‡~îO° „Ѩu, LѨÑ#¨ flO `«k`åºÇ¨ï ~°∞‡#Ü≥∂ "≥∂HõH∆ ÍOH˜}∆ ó——
(Éè‰í Ωõ ÅÎ KÕ ã≤^OúŒ KÕÜ∞« |_ç ã¨=∞iÊOѨ|_ç# Éè’[# „^Œ"åºÅ∞ ã‘fiHiõ OK«^yŒ #q
Jx "≥∂H∆Íxfl HÀˆ~ =Ú#∞Å∞ ѨÅ∞‰õΩ`å~°∞) J<Õ ã¨∂H˜xÎ |\˜ì ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ
HÀã¨O Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ ã¨=∞iÊOz# `«}∞¤Å, âßHÍ^Œ∞Å∞ x+≤^•úÅ∞ HÍ=Ù† ã‘fiH~õ }° Ü © ∂« ÖË.
Ѩ~åâ◊~ã° O¨ Ç≤Ï`«Ö’‰õÄ_» ''=∂~îåѨ`º« O Ü«∞uó ‰õΩ~åº`ü q+¨µ^‚ ~Œè å‡aè=$^ŒÜ ú ∞Õ —— (Ü«∞u,
N"≥+· =‚¨ ^è~Œ å‡Å∞ J~Ú# ѨOK«ãO¨ ™ê¯~åÅ∞, LÉèÜ í ∞« "Õ^•O`«~Ç° Ϩ 㨺„QÆO^ä„Œ Ѩ=K«#O,
P „QÆO^ä•Ö’¡ K≥Ñʨ |_»¤ suÖ’ t+¨µºÅ∞ #_»∞K«∞H˘<Õ@@∞¡ KÕÜ∞« _»O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
"åxx Jaè=$kú KÕÜ∞« _»OHÀã¨O =∞~îåkèÑ`¨ åºxfl x~°fiÇÏ≤ OKåe) Jx K≥Ñʨ |_ç
#O^Œ∞=Å¡ Hõ<åÌ_·≥ J}‚<£ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ѨÅ∞=Ù~∞° =∞ǨÏhÜ«ÚÅ∞ N"≥+· =‚¨ `«nÜ«∂~å^è#Œ
[iˆQ =~°=~°=Ú#∞Å =∞~î°OÖ’ ÉèíQÆ=^•~å^èŒ# ÉèÏQÆ=`å~å^èŒ# HÀã¨O
LѨÜ∂≥ yOKÕ@@∞¡ „^Œ"åºÅ#∞ ÉèHí `Θ À ã¨=∞iÊOK«_O» , =~°=~°=Ú#∞Å∞ "å\˜x
JOwHõiOK«_O» `«y#^Õ. ''^è#Œ ^è•<åºk ã¨O„QÆÇϨ "£∞—— J<Õ Ñ¨~åâ◊~=° K«#O‰õÄ_®
nxfl `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk. ''Ü«∞^•fi, ™êfiÜ«∞`åÎKå~°º„Ñ≤Ü«∞`«^•Ü«∞`«Îã¨fiÇ≤Ï`«
`«^Œ∞ÉèíÜ«∞ѨÔ~·ó Éèí$`≥·ºó "å^èŒ∂Å =~°^Œ<å~åÜ«∞}QÆ∞~°∞„ѨÉèí$uaèó—— Jx
„ѨHÍ~åO`«~O° QÍ "å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º ™êfiq∞ "åºYºÖ’ q=iOѨ|_çOk.
JO>Ë, `«=∞ PKå~°∞ºÖˇ#· =~°=~°=Ú#∞ʼnõΩ W+¨"ì ∞≥ #ÿ HÔ O· Hõ~åºxfl KÕã#≤ "åiH˜
„Ñ≤Ü∂« xfl HõeOæ KÕ"å~°∞, P =~°=~°=Ú#∞Å=Å¡ `«=∞ Ç≤Ï`åxfl á⁄O^Õ"å~°∞ J~Ú#
"å^è∂Œ Å =~°^<Œ å~åÜ«∞} (HÀ~ÚÅ}‚<)£ QÆ∞~°∞=ÙÅ=O\˜"åiKÕ–Jx `å`«Ê~°ºO.
(Láêã≤`"« ∞£ ) ѨiK«~º° KÕÜ∞« |_ç#"åix–Jx ÉèÏ=O. WK«@ ѨiK«~º° JO>Ë,
ѨÓ~ÀfiHÑÎõ ^¨ uúŒ Ö’ ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ ‰õΩ =∞O„`«Ñi¨ Éè=í O, ^Õ=`åѨiÉè=í O KÕÜ∞« ‰õΩO_®,
64 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
Éè‰í Ωõ ºÎ `«¯~°¬#∞ =ºHõOÎ KÕ¿ã „¿Ñ=∞ã¨=∂Kå~åÅ#∞ Ѩů_»O^•fi~å, PKå~°∞ºÅ‰õΩ „Ñ‘ux
ÃÑOá⁄OkOK«_O» . W@∞=O\˜ „Ñ≤Ü∞« Ç≤Ï`« Ѩ~∞° Öˇ#· t+¨µºÅ „áê~°#÷ PKå~°∞º#‰õΩ
J#u„Hõ=∞}©Ü∞« O Hõ^•! JO^Œ∞=Å¡<Õ ''`«¢`åÊ~°<÷ å#∞™êˆ~}—— Jx „ѨÜ∂≥ yOѨ
|_çOk.
(ã¨Oq^è•Ü«∞) Ü«∞^ä•âߢãOΨ KÕã–≤ Jx J~°O÷ . D Jã¨=∂ѨH„õ H˜Ü∂« ~°∂ѨO =ÚO^Œ∞#fl
â’¡HOõ Ö’x ''J#∞HõOáê....ѨÓ~°fiH"õ ∞£ —— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO`À J#fi~Úã¨∞OÎ k.
''ã¨O=`«û~° =Úáêã‘`« `« "Õ∞= ã¨∞ã¨=∂Ç≤Ï`«ó—— (XHõ ã¨O=`«û~°HÍÅO QÆ∞~°∞=Ù#∞
Láêã≤OKåe, J@∞=O\˜ t+¨µº#ˆH QÆ∞~°∞=٠ѨOK«™ê¯~åÅ#∞ J#∞„QÆÇÏ≤ OKåe)
''Láêã‘`« QÆ∞~À ~°fi~¬°"∞£ —— (PKå~°∞ºx ã¨O=`«û~°HÍÅO Láêã≤OKåe) J#∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
„Ѩ=∂}ÏÅ=Å¡ XHõ ã¨O=`«û~°HÍÅOáê@∞ t+¨µº}˜‚ ѨsH˜O∆ z, P `«~∞° "å`«<Õ
ѨOK«ãO¨ ™ê¯~åÅ#∞ KÕÜ∂« Åx âߢãOΨ qkèOz<å, XHõ ã¨O=`«û~°HÍÅO HõO>Ë
Z‰õΩ¯= HÍÅO áê@∞ `å=Ú Ñ¨sH˜O∆ z#"å~°∞, Ѩ~Ç° Ï≤ `«Ñ~¨ ∞° Öˇ#· "å~°∞ J~Ú#
HÀ~ÚÅ}‚<=£ O\˜ JO`«~O° QÆt+¨µºÅ∞ `«=∞#∞ `«Ñʨ Hõ J#∞„QÆÇÏ≤ O=K«Åã≤#kQÍ
=~°=~°=Ú#∞Å#∞ „áêi÷Oz#O^Œ∞=Å¡, âߢãqΨ kèHOõ >ˇ JO`«~O° QÆt+¨µºÅ „áê~°#÷
Z‰õΩ¯= „Ñ≤Ü∞« O, Ç≤Ï`«O HÍ|\˜ì "åi=∂@#∞ HÍ^ŒÖHË õ =ÚO^Œ∞ k#"Õ∞ =zÛ#
`«=∞‰õΩ =~°=~°=Ú#∞Å∞ ѨOK«ãO¨ ™ê¯~åÅ#∞ „Ѩ™êkOK«_O» Ö’ U J#∞ѨÑu¨
ÖË^∞Œ J<Õ ÉèÏ=O. ''`«¢`åÊ~°<÷ å#∞™êˆ~}—— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO^•fi~å ^èfiŒ xã¨∞OÎ k. JO^Œ∞=Å¡
''„Ñ≤Ü∞« Ç≤Ï`≥H· Í¢QÔ ó· —— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO=Å¡ =~°=~°=Ú#∞ʼnõΩ „Ñ≤ÜÚ« Å∞, ZO^Œ∞HõO>Ë,
Ѩ~Ç° Ï≤ `«OÖ’ UHÍ„QÆ`#« ∞ Hõe#æ "å~°∞–J<Õ J~°q÷ âı+O¨ ‰õÄ_® ^èfiŒ xã¨∞#Î fl^#Œ _»OÖ’
J_»∞¤ ÖË^∞Œ .
ѨÓ~°fiâ’¡HOõ Ö’x ''â’^è~Œ Ú`åfi Ѩ^^Œ fiŒ Ü∞« "£∞—— J<Õ ã¨∂H˜^Î •fi~å ã¨∂zOѨ|_»¤
ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ WHõ¯_» „Ѩ™êÎqOѨ|_»¤ ѨOK«ãO¨ ™ê¯~°„Ѩ^•<åxH˜ „ѨãO¨ QÆ=âß`«∞Î
LѨHiõ OzOk. ѨOK«ãO¨ ™ê¯~°qkè„Ѩ„H˜Ü∞« Ö’ ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ ‰õÄ_® JOQÆ"∞Õ Hõ^•!
JO^Œ∞=Å¡ Ѩ~åâ◊~ã° ‡¨ $uÖ’x ''™êfi`åfi â◊√Éè- Ë Ç≤Ïfl ѨÓ~åfi¿ÇÏfl ã¨=∞ºQÆɺíè ~°Ûº
Hˆ â◊="£∞, ™êfl`O« t+¨ºO ã¨=∂Ǩ˙Ü«∞ Hõ$`«H“`«∞Hõ|O^è#Œ "£∞, PKå~Àº qkè=`ü
‰õΩ~åº`ü K«„HõÑÙ¨ O„_®k㨄u¯Ü«∂"£∞—— (â◊√Éèkí #OÖ’ ѨÓ~åfiÇϨ ã‚ =¨ ∞Ü«∞OÖ’ ™êfl#O
KÕã,≤ Ü«∞^ä•qkèQÍ ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ #∞ KÕã,≤ ™êfl#O KÕã#≤ , HõOHõ}^è•~°}#∞ KÕã#≤
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 65
t+¨µº#‰õΩ PKå~°∞º_»∞ âߢãqΨ kèÖ’ ѨOK«ãO¨ ™ê¯~åÅ#∞ „Ѩ™êkOKåe) J<Õ q^è•#O
ѨÓ~°O‚ QÍ J#fi~ÚOz#@¡~ÚOk. ''# HÍÅ㨺 ѨsH∆Íã≤—Î — (HÍÅѨsHõ∆ J=ã¨~O°
ÖË^∞Œ ), ''㨠U+¨ ^Õâó◊ HÍÅ â◊Û—— („áêi÷Oz# ^Õâ"◊ ∞Õ , HÍÅ"Õ∞ ѨOK«ãO¨ ™ê¯~åxH˜
`«y#q) J<Õ ã¨∂‰õΩÎÅ∞‰õÄ_® „áêi÷Oz# ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ (qtëêìkèHÍiH˜)
ѨOK«ãO¨ ™ê¯~° „Ѩ^•#O KÕÜ∞« _»OÖ’ „Ѩ`º« "åÜ«∞O (J_»∞)¤ ÖË^xŒ ã¨∂zã¨∞#Î flq.
''ã¨O™ê¯~å<£—— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆOÖ’x |Ǩï=K«#O^•fi~å ''`åѨó ѨÙO„_» ã¨^Î •ä <å=∞
=∞O„`À Ü«∂QÆ â◊Û Ñ¨OK«=∞ó—— (`åѨ=Ú, ѨÙO„_»=Ú, <å=∞O, =∞O„`«O, Ü«∂QÆO
J<Õ S^Œ∞ ã¨O™ê¯~åÅ∞) Jx xˆ~tÌ OѨ|_»¤ ѨOK«ãO¨ ™ê¯~åÅ#∞–Jx ™ê=∂#ºOQÍ
J~°O÷ ã¨∞ÊùiOz<å, HõÑO≤ [ÖÏkèH~õ }° <åºÜ«∞O^•fi~å, Hˆ =ÅO "≥Ú^Œ\˜ =¸_»∞
ã¨O™ê¯~åÖË JO>Ë `åѨ–ѨÙO„_»^•è ~°}–<å=∞^è•~°}ÏÅ∞ J<Õ =¸_Õ KÕÜ∞« |_®¤Ü∞« x
K≥áêÊe. ZO^Œ∞HõO>Ë, q∞ye# ~Ô O_»∞ ã¨O™ê¯~åÅÖ’ =∞¢#=Î ∞<Õ ã¨O™ê¯~°O `«~∞° "åu
â’¡HOõ Ö’x (21) ''=∞O„`«~`° fl« O „ѨÜ∞« K«ÛOù `«"∞£ —— J<Õ ã¨∂H˜Î K≥Ñʨ |_ç#O^Œ∞=Å¡,
Ü«∂QÆ=∞<Õ ã¨O™ê¯~°O JkèHÍ~å#∞QÆ∞}OQÍ `«=∞ áê^Œ∞HõÅ#∞ J#∞„QÆÇÏ≤ OK«_O» ^•fi~å
HÍÖÏO`«~O° Ö’ J#∞„QÆÇÏ≤ ™êÎ~x° ÉèÏqOK«=Åã≤ L#flk.–Jx g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º
"åºYº. JO^Œ∞=Å¡ ÉÏǨï^ŒfiÜ∞« OÖ’ `«ÑâΨ O◊ YK«„HÍÅ ÖÏOKè<« åÅ#∞ ^èiŒ OK«_=» ∞<Õ
`åѨãO¨ ™ê¯~°O, Ѩ<fl≥ O_»∞ ѨÙO„_®Å#∞ ^ÕÇϨ OÖ’ PÜ«∂KÀ@¡ ^èiŒ OѨKÜ Õ ∞« _»=∞<Õ
ѨÙO„_»ãO¨ ™ê¯~°O, ''J_çÜ∞Õ <£ ~å=∂#∞[^•ã¨<—£ — J<Õ <å=∂xfl ^èiŒ OK«_O» J<Õ
<å=∞ ã¨O™ê¯~°O–D =¸_Õ WK«@ „QÍǨºÅ∞. WHõ¯_» ã¨O™ê¯~°=∞O>Ë – XHõ_∞»
N"≥+· =‚¨ Ù_»∞ HÍ=_®xH˜ P=â◊ºHõ"∞≥ #ÿ Ü≥∂Qƺ`«#∞ á⁄O^Œ_O» HÀã¨O PKå~°∞º_»∞ KÕ¿ã
ã¨`å¯~°O. ''ã¨O™ê¯~å<£—— J<Õ Ñ¨^OŒ Ö’x ''ã¨"∞£ —— J<Õ LѨã~¨ ‰æ° Ωõ UH©H~õ }° O J~°O÷
HÍ|\˜,ì D =¸_»∞ ã¨O™ê¯~åÅ∞ XˆH ã¨=∞Ü«∞OÖ’ KÕã#≤ @∞¡ J~°O÷ ã¨∞Êùiã¨∞OÎ k.
ÉèÏ~°^•fi[Ѩit+¨=ì ∞<Õ „QÆO^äOŒ Ö’x ''ã¨^H·≥ kõ =¿ã "å ^Õfi „f}˜ K«`åfii ѨOK« K«——
J<Õ „Ѩ=∂}O XˆH k#OÖ’ gxx KÕÜ∞« =K«∞Û#x `≥Å∞ѨÙ`«∞#flk. Ü«∞`«∞ʼnõΩ
JyflHÍ~°ºOÖ’ (Ǩϟ=∂^Œ∞Å∞ KÕÜ∞« _»OÖ’) J#fiÜ∞« O ‰õÄ_»^xŒ x¿+kèOѨ|_ç
#O^Œ∞#, Ü«∞`«∞Å∞ ѨOK«ãO¨ ™ê¯~åÅ#∞ J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ǩϟ=∂^Œ∞Å#∞
W`«~∞° Å^•fi~å x~°fiÇÏ≤ OѨ*Ü Ë ∂« e. ''PKå~°º ã¨ûfiÜ∞« =∂^•Ü«∞ xÜ«ÚHÀÎ "å-
^äŒ =∞O„`«e`ü, „áêV√‡Y ™ÈûѨq+¨ãì º¨ #º¿ã ^•ƒÇ¨Ï∫ `«∞ ^ŒH}∆˜ —Ë — (=∞O„`«A_˝ #·≥
PKå~°∞º_»∞ ã¨fiÜ∞« OQÍ QÍx, W`«~∞° xKÕ xÜ≥∂yOѨ|_ç HÍx `«∂~°∞Ê^≥ãQ¨ Í ‰õÄ~°∞Ûx
66 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
L#fl t+¨µºx ^ŒH}∆˜ ÉÏǨï=ÙÖ’ ã¨∞^Œ~≈° #ÖÏOKè<« åxfl =Ú„kOKåe) Jx P
Éè~í ^° •fi[Ѩit+¨Oì Ö’<Õ K≥Ñʨ |_çOk. D „Ѩ=∂}OÖ’ PKå~°∞ºxKÕ`« P^ÕtOѨ|_»¤
"Õé˘Hõ_»∞ „Ѩ^è•#O J~Ú# K«„HÍOHõ<åxfl‰õÄ_® KÕ¿ã J=HÍâ◊O L#fl^Œx
K≥Ñʨ |_ç#O^Œ∞=Å¡, J„Ѩ^•è #O J~Ú# JyflHÍ~åºxfl "Õé˘Hõ_∞» KÕÜ∞« _»OÖ’ Uq∞
J_»∞¤ L#flk? Jk H˜OѨÙ#~åfl ºÜ«∞ã≤^OúŒ Hõ^•! ''# tëêº##∞|nèfl`—« — (ѨOK«
ã¨O™ê¯~°„Ѩ^•#OÖ’ t+¨µºÅ#∞ LѨÜ∂≥ yOK«~å^Œ∞) J<Õ x¿+^èOŒ qt+¨„ì áê~°<÷ å
q~°ÇϨ q+¨Ü∞« OÖ’–JO>Ë PiÎ`À „áêi÷OK«x"åi q+¨Ü∞« OÖ’ J#fi~Úã¨∞OÎ k –
Jx ÉèÏqOKåe.
20. J#∞HõOáêѨs"åÃÇÏ· ~°a¿è +K«#ѨÓ~°fiH"õ ∞£ I
k=ºO Ѩ^^Œ fiŒ Ü∞« O ^Œ`åfi n~°O… „Ѩ}=∞`À =∞=∞ II
J#∞HõOáêѨs"åÃÇÏ· ó´´W`«~∞° Å J#~å÷xfl K«∂z ã¨ÇÏ≤ OK«Ö‰Ë áõ È=_»=∞<Õ Hõ$ѨÜÚ≥ Hõ¯
„Ѩ"åǨÏO`À, Jaè¿+K«#ѨÓ~°fiH"õ ∞£ ´ (##∞fl) Jaè¿+H˜OK«_O» `À áê@∞, n~°O… ´
z~°HÍÅO, „Ѩ}=∞`«ó ´ ÉèHí Îõ ºuâ◊Ü∞« O`À ™êyÅѨ_ç L#fl, =∞=∞´´ ^•ã¨∞_»<#·≥
<å‰õΩ, k=ºO´´ ã¨~Àfi`¯« $+¨"ì ∞≥ #ÿ , Ѩ^^Œ fiŒ Ü∞« O´´Náê^Œ^fiŒ O^•fixfl, ^Œ`åfi´´^•ã¨∞x
t~°ã∞¨ ûÃÑ· LOK«_O» ^•fi~å J#∞„QÆÇÏ≤ Oz. (ÃÑ· â’¡HOõ `À J#fiÜ∞« O)
Hõ$áê„Ѩ"åǨÏѨs"åǨÏ~°∂áêÖˇ#· `«=∞ Hõ\ÏHõq∆ âıëêÅ#∞ =~°=~°=Ú#∞Å∞
<åÃÑ· „Ѩãi¨ OѨ*ãË ,≤ ™êëêìOQÆ ^ŒO_»„Ѩ}Ï=∂xfl z~°HÍÅO PK«iOKÕ <å‰õΩ `«=∞
k=ºáê^•~°qO^Œ Ü«ÚQÆàÏxfl ''L<£ áê^Œ ѨV¯Ü«∞"Õ∞ `«ÖH·ˇ ¯õ }˜Ü∂« Üü∞—— (háê^Œ
Ѩ^•‡xfl <å t~°ã∞¨ û‰õΩ PÉè~í }° OQÍ JÅOHõiOK«∞) Jx „áêi÷Oz# suÖ’ <å
t~°ã∞¨ û‰õΩ PÉè~í }° OQÍ J#∞„QÆÇÏ≤ OKå~°∞.
(J#∞HõOáêѨs"åÃÇ·Ïó) â◊~°}ÏQÆ`«~°Hõ∆}‰õΩ LѨÜ≥∂yOKÕ P„â◊Ü«∞}
™œHõ~åºáê^ŒHQõ ∞Æ }ÏÖ’¡ Hõ$Ѩ „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ k. P QÆ∞}"Õ∞ WHõ¯_» „Ѩã∞¨ uÎ OѨ|_ç#k.
''Ѩs"åÃÇ·Ïó—— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO=Å¡ D QÆ∞}O =∂=Ú#∞ʼnõΩ L`«¯@OQÍ L#fl^xŒ
`≥Å∞ã¨∞#Î flk. â’¡HOõ Ö’x ''J#∞HõOáê....ѨÓ~°fiH"õ ∞£ —— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO ''^Œ`åfi——
J<Õ Jã¨=∂ѨH„õ H˜Ü∂« ~°∂áêxH˜ qâı+}¨ O.
(n~°O… „Ѩ}=∞`À =∞=∞) – ''Jaè=∂#ѨV=æ ∂Üü∞.......=#∞Ì `«Ö÷ˇ ÑÊÜü∞^À"£∞——
(Jaè=∂#=∞O`å áÈ~Ú.... h^ŒiH˜ KÕ~Q° eÆ QÍ=Ú) J#fl@∞¡ ÉèQí Ífla=è ∂#`«fiOKÕ`,«
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 67
ÉèHí Îõ ºuâ◊Ü∞« OKÕ`« z~°HÍÖO ™êëêìOQƄѨ}Ï=∂xfl KÕ¿ã <å‰õΩ – Jx WK«\ ˜
ÉèÏ=O.
(k=º"£∞) – ''k=Ù–náœÎ—— J<Õ ^è•`«fi~™÷° êfi~™° êºxfl|\˜ì ÉèQí =Æ K«Û~°}Ï~°qO^•ÅHõO>ˇ
Q˘Ñ¨ÊQÍ „ѨHÍtOKÕq – J<Õ J~°O÷ ‰õÄ_® K≥Ñʨ =K«∞Û. ''á⁄<£ J_çÜ∂« "£∞ â‹V=æ ∞Å
áÈÊ^Œ∞Hõà—·‹ — (|OQÍ~°∞ =Öˇ Pâ◊Ñ_¨ ^» yŒ # áê^ŒÑ^¨ •‡Å#∞) Jx K≥Ñʨ |_ç# suÖ’
=∂=Ú#∞Å áê^•Å∞ J`«ºO`«O ã¨Ê $ǨÏ}©Ü∂« Å∞Hõ^•! JO`ÕHÍHõ, ã¨O™ê~°
|O^è•xH˜, "≥∂H∆ÍxH˜ ~Ô O_çO\˜H˜ HÍ~°}O J~Ú# ÉèQí =Æ `«ûO|O^èOŒ HõO>ˇ, "≥∂H∆ÍxH˜
=∂„`«"∞Õ HÍ~°}O J~Ú# PKå~°ºã¨O|O^èOŒ Q˘Ñ¨Êk–J<Õ J~°O÷ WKÕÛ ''Dâ◊fi~°
ã¨O|O^è"Œ ∞£ |O^è"Œ ∂≥ HõV∆ oæ ~°}∞¤‰Ωõ ¯"£∞ á⁄`«∞"å~Ú~°∞‰õΩ¯"£∞, PKå~°º ã¨O|O^è"Œ ∞£
"≥∂Hõ`∆ ∞« HˆÎ ¯ ¿ÇÏ`«∞"å~Ú~°∞‰õΩ¯"£∞—— (Dâ◊fi~∞° x`À ã¨O|O^èOŒ |O^è•xH˜, "≥∂H∆ÍxH˜–
Ô~O_ç\ ˜H˜ HÍ~°}=∞ø`«∞Ok. HÍx PKå~°º ã¨O|O^èŒO "≥∂H∆ÍxH˜ =∂„`«"Õ∞
HÍ~°}=∞ø`«∞Ok) J<Õ N=K«#Éè∂í +¨} K«∂i‚Hõ (433) D ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ J#∞
ã¨O^èÜ Õ ∞« O.
21. ™êH∆Í`«ÊÖù H·ˇ Åõ Hõ∆ º`«fi„ѨuѨuÑÎ q¨ „u`«"∞£ I
=∞O„`«~`° fl« O „ѨÜ∞« K«ÛOù `«O =O^Õ =~°=~°O =Úx"£∞ II
™êH∆Í`«ÊùÖˇ·HõÅHõ∆ º`«fi„ѨuѨuÎѨq„u`«"£∞´ ^ŒfiÜ«∞=∞O„`ÀѨ^Õâ◊O KÕÜ«∞_»OÖ’
=ÚM’º^ÕâÌ º◊ O J~Ú# ÉèQí =Æ #‡OQÆàÏâßã¨#~°∂Ѩ ѶŨ O XHõ¯>Ë =ÚYº ÅHõ∆ ºOQÍ
Hõeæ# Jaè„áêÜ«∞O=Å¡ áê=#O JÜÕ∞@@∞¡, =∞O„`«~°`«flO´ ^ŒfiÜ«∞=∞#|_Õ
=∞O„`«~`° åflxfl, „ѨÜ∞« K«ÛOù `«O´ LѨ^tÕ ã¨∞#Î fl, =~°=~°=ÚxO´´ =∞}"åà◊=∞Ǩ
=Ú#∞Å#∞, =O^Õ ´ #=∞㨯iã¨∞<Î åfl#∞.
ÉèQí =Æ #‡OQÆàÏâßã¨#Ѩ~∞° xQÍ ##∞fl ã¨O㨯iOK«_O» XHõ¯>Ë „Ѩ^•è <À^ÕâÌ º◊ OQÍ
Hõe,æ <å‰õΩ ^ŒfiÜ∞« =∞O„`åxfl LѨ^tÕ OKÕ =~°=~°=Ú#∞ʼnõΩ #=∞㨯iã¨∞<Î åfl#∞.
N=K«#Éè∂í +¨}„QÆO^äOŒ Ö’ ã¨^•Kå~°ºÅHõ} ∆ „ѨH}
õ ~°}OÖ’x ''™êH∆Í`«ÊÅù
=Ú"£∞, ã¨^•Kå~°ºÑ¶Å¨ =Ú"£∞ ã≤kHú ¯˜ éѨ_ç Ü≥∞<£? ZxflÖ,ò `«xfl<"·≥ åÅ∞"£∞, Dâ◊fi~<° £
x<≥"· åÅ∞"£∞ ã≤k‰ú Ωõ ¯"£∞—— (™êH∆Í`«ÊÅù O, ã¨^•Kå~°ºÑ¶Å¨ O ã≤kOú KÕ f~°∞ Uk? Jx
JO>Ë, `«# Jaè„áêÜ«∞O`À, ÉèQí "Æ å#∞x Jaè„áêÜ«∞O`À ã≤kãú ∞¨ OÎ k) J<Õ ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’
''™êH∆Í`«ÊÅù =∂=`«∞–LѨ^âÕ á◊ ê„`«=∂# W=<£ u~°∞xÌ =∞VæàÏâßã¨#`«∞‰Î Ωõ ¯ PàÏÔH.·
68 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
W^Œ∞ `«xfl<"·≥ åÖË ã≤kHÔú ¯· Ü«∂=`«∞–LѨ^ëÕ êì"å# `å<£ q¢Ñʨ uѨuHÎ àõ Á#∞] q∞x]
W`«∞"Õ Ñ¶Å¨ =∂Hõ x<≥`· ∞« Î LѨ^tÕ Hõ¯"Õ J=#ѨÊ_ç u~°∞xÌ =∞VæàÏâßã¨# JkèHÍiÜ«∂HÔ —· —
(™êH∆Í`«ÊÅù O JO>Ë, LѨ^âÕ ßxH˜ áê„`«∞_≥#· „ѨÑ#¨ ∞fl_∞» ã¨O㨯iOѨ|_ç ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ
=∞OQÆàÏâßã¨#O KÕ¿ã"å_»∞QÍ =∂~°_»"Õ∞. Wk PKå~°∞ºx Paè„áêÜ«∞O`À
ã≤kOú K«_=» ∞O>Ë, LѨ^+Õ ì¨ J~Ú# `å#∞ D q„ѨuѨ`∞« ÅÎ ∞ Uq∂ ÖˉΩõ O_®, W^Õ
ѶŨ OQÍ ÉèÏqOz LѨ^tÕ OK«QÍ<Õ, J`«_∞» – JO>Ë t+¨µº_»∞ P suÖ’ =∞OQÆàÏ
âßã¨#Ѩ~∞° _»∞ HÍ=_»O) J<Õ "åºMϺ# Nã¨∂‰õΩÅÎ ∞ WK«@ J#∞ã¨O^èÜ Õ ∂« Å∞–Jx
N.„Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞ "åi"åºYº.
=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ `å=Ú `«=∞ t+¨µºÅ‰õΩ KÕ¿ã ^ŒfiÜ∞« =∞O„`ÀѨ^âÕ ßxH˜
=ÚYºÑ¶Å¨ OQÍ `«ÅzOk – `«=∞ LѨ^âÕ ßxfl á⁄Ok# t+¨µºÅ∞ ã¨O㨯iOѨ|_ç,
ÉèíQÆ=#‡OQÆàÏâßã¨#Ѩ~°∞Å∞ HÍ=_»O J<Õk XHõ¯>Ë. P q^èŒOQÍ "å~°∞
`«Åz#O^Œ∞=Å¡<Õ "å~°∞ KÕ¿ã LѨ^âÕ O◊ Ѩq„`«`#« ∞ Hõe#æ k J~ÚOk. JO^Œ∞=Å¡
Pq^èŒOQÍ<Õ "å~°∞ ÉèÏqOz `«=∞‰õΩ ^ŒfiÜ«∂xfl â◊√^ÀúѨ^Õâ◊O JÜÕ∞@@∞¡
LѨ^tÕ OKå~°∞–Jx Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ D â’¡HOõ Ö’ `≥eáê~°∞. ''™êH∆Í`«ÊÖù H·ˇ .õ ...——
W`åºk „Ѩ^=Œä ∂~°Oú ѨÓiÎQÍ „H˜Ü∂« qâı+}¨ O. =∞O„`«~`° fl« =∞<Õ Ñ¨^•xH˜ qâı+}¨ OQÍ
KÕã≤ H˘O^Œé∞ J#fi~ÚOKå~°∞.
D q^èOŒ QÍ ÉèÏqOK«‰Ωõ O_®, ^è#Œ O, ¿ã=–"≥Ú^ŒÖ#·ˇ Ö∫H˜Hõ ÖÏÉèÏÖ#∞
PtOz QÍx, t+¨µºÅ "≥∂H∆Íxfl L^ÕtÌ Oz QÍx, `å#∞ XHõ t+¨µºx ã¨O㨯iOz,
JO^Œ∞=Å¡ ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ KÕ¿ã HÔ O· Hõ~åºxfl PtOzQÍx, `«# UHÍO`«O fˆ~@@∞¡
`«#`À t+¨µº_»∞ HõÅã≤ LOKå_»<Õ ã¨ÇϨ "å™êxflQÍx PtOzQÍx LѨ^tÕ Oz#@¡~Ú`Õ
P LѨ^âÕ ßxH˜ Ѩq„`«`« ã≤kOú K«^∞Œ –Jx nx=Å¡ ã¨∂zOѨ|_çOk. (D L^ÕâÌ ßºÅ`À
LѨ^âÕ ßxfl KÕã,≤ t+¨µºxQÍ „QÆÇÏ≤ OK«_®xH˜ t+¨ºã¨O„QÆÇϨ O Jx ¿Ñ~°∞) Wk
Ü«∞uH˜ |O^èHŒ Í~°}O. Hõ$Ѩ`À t+¨µº#‰õΩ LѨ^âÕ O◊ KÕÜ∞« _»O =∂„`«O Ü«∞`«∞ʼnõΩ
q~°∞^ŒOú HÍ^Œ∞. WHõ t+¨ºã¨O„QÆÇϨ O JO>Ë Uq∞? J<Õ q+¨Ü∂« xfl ''â◊√„â◊¥ëêÖÏÉèí
ѨÓ*Ï~°O÷ Ü«∞â’~°O÷ "å Ѩi„QÆÇϨ ó, tëêº}ÏO # `«∞ HÍ~°∞}Ϻ `«û *ËÜ ˝ ∞«
t≈+¨ºã¨O„QÆÇϨ ó—— (^ŒÜ∞« `À H͉õΩO_® â◊√„â◊¥+¨#∞ PtOz, ÖÏÉèÏxfl PtOz,
ѨÓ[#∞ PtOz, MϺu PtOz `«Ñʨ , t+¨µº}˜‚ Ѩi„QÆÇÏ≤ OK«_O» t+¨ºã¨O„QÆÇϨ
=∞#|_»∞`«∞Ok) J<Õ „Ѩ=∂}O q=iã¨∞#Î flk. D Ö’HõOÖ’ "ÕOKÕã≤ LO_Õ
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 69
HÍÅOÖ’ PKå~°∞º#‰õΩ ^ÕÇϨ Ü«∂„`«HÀã¨O ^è#Œ OQÍx, â◊√„â◊¥+¨QÍx J=ã¨~O° HÍ^•!
t+¨µº_»∞ "≥∂HõO∆ á⁄O^Œ=^•Ì? WK«@ L#fl HÍÅOÖ’ PKå~°∞º_»∞ ÉèQí =Æ `Õû=#∞
KÕÜ∞« =^•Ì?ã¨zÛù+µ¨ ºÅ`À ã¨ÇϨ "åã¨O PKå~°∞º#‰õΩ ã≤kOú K«=^•Ì! Wq Jhfl =∞Oz
Pâ◊ÖË Hõ^•! K≥_q¤» HÍ^Œ∞ Hõ^•! g\˜x PtOz PKå~°∞º_»∞ ^ŒfiÜ∂≥ Ѩ^âÕ O◊ KÕÜ∞« _»O
`«Q^Æ xŒ Ѩů_»O U suÖ’ `«y#k? J<Õ ã¨O^ÕÇϨ O HõÅ∞QÆ=K«∞Û. PKå~°∞ºx
q+¨Ü∞« OÖ’ t+¨µº#‰õΩ#fl âı+`¨ fi« O gÅ~Ú#O`«Ö’ ^è<Œ åxfl ã¨=∞iÊOz â◊√„â◊¥+¨K¿Õ ãÎ
`«Ñʨ xÅ∞=^Œ∞ Jx `«ÅKÕ t+¨µºx `«ÅѨÙ=Å¡ "≥Ú^Œ\ ˜ ѶŨ O ã≤kãú ∞¨ OÎ k. Z=_≥<· å
XHõ_∞» "≥∂H∆Íxfl á⁄Ok, <å ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ =™êÎ_®! Jx `«Åz, ^•xH˜ `«y#@∞¡ XHõ
t+¨µºx XHõ PKå~°∞ºx`À KÕiÛ, ^ŒfiÜ∂≥ Ѩ^âÕ ßxfl á⁄O^Õ@@∞¡ KÕ¿ã ÉèQí "Æ å#∞x
`«ÅѨÙ=Å¡ t+¨µº#‰õΩ "≥∂HõO∆ –JO>Ë ~Ô O_»= ѶŨ O ã≤kOú ã¨∞OÎ k. W`«xH˜ (<å
t+¨µº#‰õΩ) ã¨^∞Œ Ѩ^âÕ ßÅ#∞ KÕã,≤ W`«_∞» ÉèQí =Æ #‡OQÆàÏâßã¨<åxfl KÕ¿ã@@∞¡ XHõ
t+¨µºx QÆ∞~°∞=Ù ã¨O㨯iOK«_O» ÉèQí "Æ å#∞x z`åÎxH˜ KåÖÏ ã¨O`À+¨O HõeyOKÕ
q+¨Ü∞« O HÍ|\˜,ì Wk ÉèQí =Æ `≥¯· OHõ~º° OHõ^•!—— Jx ÉèÏqOKÕ `«# PKå~°∞ºx `«ÅѨÙ=Å¡
PKå~°∞º#‰õΩ ÉèQí =Æ `≥¯· OHõ~º° O ã≤kãú ∞¨ OÎ k. KåÖÏ HÍÅOQÍ <Õ#∞ – <åk J<Õ
JǨÏOHÍ~° =∞=∞HÍ~åÅ`À ã¨`#Ϋ ∞ áÈQ˘@∞ìH˘x L#fl =∞#Hõ∞ Ç≤Ï`ÀѨ^âÕ O◊ KÕã,≤
ÉèQí =Æ #‡OQÆàÏâßã¨<åxH˜ `«y#"åxxQÍ KÕã#≤ =∞ǨϟѨHÍ~°‰Ωõ x =∞#O U<å_»∞
<å q_»z LO_»‰Äõ _»^<Œ Õ `«Åz LO_Õ t+¨µºx Hõ$`«[`˝ åÉèÏ=O=Å¡ t+¨µºx`À
PKå~°∞º#‰õΩ ã¨ÇϨ "åã¨O ã≤kãú ∞¨ OÎ k. JO^Œ∞=Å¡ PKå~°∞º_»∞ `å#∞ t+¨µº#‰õΩ KÕ¿ã
^ŒfiÜ∞« =∞O„`ÀѨ^âÕ ßxfl `«=∞‰õΩ `å"Õ∞ ã≤kOú KÕ D <åeæO\˜x ѶŨ OQÍ `«ÅK«‰Ωõ O_®
ÉèQí =Æ #‡OQÆàÏâßã¨#O XHõ¯>Ë Ñ¶Å¨ OQÍ `«Åz Ѩq„`«OQÍ ^ŒfiÜ∞« =∞O„`ÀѨ^âÕ O◊
KÕÜ∂« e – J<Õ q+¨Ü∂« xfl ^Œ$+≤Öì ’ ÃÑ@∞ìH˘x =∂=Ú#∞Å∞ `«=∞‰õΩ ^ŒfiÜ∂≥ Ѩ^âÕ ßxfl
KÕâß~°x nx=Å¡ ã¨∞uÎ Hõ~ΰ `≥eáê~°∞.
D =∞O„`ÀѨ^Õâßxfl‰õÄ_® =~°=~°=Ú#∞Å∞ ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÅ
Náê^•Å<Õ ^蕺xã¨∂Î KÕâß~°x „QÆÇÏ≤ OKåe. QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~#° ∞ J#∞ã¨O^è•#O
KÕã,≤ ^ŒfiÜ∂« xfl J#∞ã¨OkèOKåe – J<Õ x~°ƒO^èOŒ L#flO^Œ∞# ''Ü«∞fO„^ŒK~« }° ^ŒfiO^Œfi
„Ѩ=}Ë<=·≥ KÕ`™« ê—— JO@∂ K≥Ñʨ |_»¤ ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ#∞ QÆ∂iÛ# J#∞ã¨O^è•#O
J#∞=iÎã∞¨ #Î flO^Œ∞# Jk N~å=∂#∞AʼnõΩ =ÚO^Œ∞, `«~∞° "å`« L#fl ã¨HÖõ ÏKå~°º
Ѩ~O° Ѩ~#° ∞ LѨÅH˜ã∆ ∞¨ #Î flk. ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ∞ QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~=° ∞^躌 Ö’ L<åfl,
70 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
''Ü«∞u~å*Ë# x|^Œ<ú åÜ«∞HõNó =∞ǨÏf QÆ∞~°∞ѨOH˜ÇÎ ¨ ~°Ü∞« +≤óì —— (Ü«∞u ~åAÅ#∞
<åÜ«∞Hõ ~°`fl« OQÍ Hõey# QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~° J<Õ Q˘Ñ¨Ê^≥#· Ǩ~°O „ѨHÍtã¨∞#Î flk.)
J#fl@∞¡ <åÜ«∞Hõ=∞}˜QÍ ÉèÏã≤ã∞¨ <Î åfl~∞° HÍ|\˜,ì „Ñ¨^•è #∞Öˇ#· gi q+¨Ü∞« OÖ’
KÕã#≤ J#∞ã¨O^è•#O JO^Œé˜ q+¨Ü∞« OÖ’ KÕã#≤ >Ë¡ J=Ù`«∞Ok.
PKå~°∞º_»∞ t+¨µº#‰õΩ Hõ$Ѩ`À LѨ^tÕ OKåÅx âßO_çź㨇 $u ''ã¨O=`«û~°O
`«^~Œ O÷° "å =∂㨄`«Ü∞« =∞^ä•Ñ≤ "å, ѨsHõ∆ º qq^èÀáêÜ≥∞ÿ ó, Hõ$ѨÜ∂« xóã¨Ê $Ǩϟ
=^Õ`—ü — (ã¨O=`«û~°O HÍÅO áê@∞HÍx, J~°ãú O¨ =`«û~°O HÍx, =¸_»∞<≥ÅÅ∞HÍx,
ѨÅ∞ LáêÜ«∂Å^•fi~å ѨsH˜O∆ z, Hõ$Ѩ`À Z@∞=O\˜ Pâ◊Ö‰Ë Ωõ O_® QÆ∞~°∞=Ù
LѨ^ÕtOKåe) Jx J#flk. D ã¨∂H˜ÎÖ’ ''qq^èÀáêÜ≥ÿ∞ó—— Jx K≥ѨÊ|_»¤
LáêÜ«∂Ö’¡H˜ WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ „áêi÷OѨ|_»¤ "å~°∞ KÕ¿ã „áê~°#÷ ‰õÄ_® KÕ~∞° `«∞O^Œx
g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYº. Ѩ~åâ◊~=° ∞ǨÏi¬‰Äõ _® ''Hõ$ѨÜ∂« gHõÜ ∆ ∞Õ ^Œ∞~æ ∞° ó, ™êfiKå~°ºO
ǨÏ$^ŒÜ∞Õ ^蕺`åfi [áêÎfi QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~å"£∞—— (QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~#° ∞ [Ñ≤Oz, `«#
PKå~°∞ºx =∞#ã¨∞ûÖ’ 㨇iOz QÆ∞~°∞=Ù t+¨µº}˜‚ Hõ\ÏH˜O∆ Kåe) ''PKå~°ºó Hõ$ѨÜ∂«
ã¨fiÜ∞« "£∞, ™êfiKå~°ºO ǨÏ$^ŒÜ∞Õ ^蕺`åfi =∞O„`« =∞^蕺ѨÜ∞Õ ^Œ∞~æ ∞° ó, <庙êYºO
Ѩ~°=∞O =∞O„`«O ã¨O™ê~°KÕÛù^Œ#O â◊√Éèí"£∞—— (PKå~°∞º_»∞, `«# PKå~° ∞ºx
ǨÏ$^ŒÜ∞« OÖ’ ^蕺xOz, =∞O„`ÀѨ^âÕ ßxfl ã¨fiÜ∞« OQÍ ^ŒÜ∞« `À KÕÜ∂« e. <åºã¨
=∞#|_Õ Q˘Ñ¨Ê ^ŒfiÜ∞« =∞O„`«O =∞OQÆàH◊ ~õ "° ∞≥ #ÿ k, ã¨O™ê~°|O^è•xfl `˘ÅyOKÕk)
Jx =zOKå~°∞. ^ŒfiÜ«∂#∞ã¨O^è•#O QÆ∞~°∞Ѩ~°OѨ~å#∞ã¨O^è•#ѨÓ~°fiHõOQÍ
KÕÜ∂« Å#fl q+¨Ü∞« O L^•Ç¨Ï$`«ã∂¨ H˜ÖÎ ’x ''[áêÎfi QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~å"£∞—— J<Õ
„ѨÜ∂≥ QÆO=Å¡ U~°Ê_»∞`«∞#flk.
Ü«∞`«∞Å∞ "≥+· =‚¨ ÙʼnõΩ =∞O„`«O LѨ^tÕ OK«_O» qâı+⨠ߢããΨ ^≤ OúŒ . nxH˜
âßO_çź㨇 $uÖ’x ''„|ǨχKås QÆ$ǨÏã¨÷ â◊Û "å#„Ѩ™È÷ Ü«∞u ã¨^Î •ä , Hõ$ѨÜ∂«
„â◊q∞} ã¨û~ˆ fi ^è~Œ ‡° O „|∂Ü«Ú ã¨Î fieOy<Õ, QÆ$ǨϙÈ÷ "å Ñ≤ ã¨~ˆ fiÉ’è º ^è~Œ ‡° O „|∂Ü«∂
#‡Ç¨=∞uó—— „|ǨχKåi, QÆ$ǨÏã¨∞_÷ ∞» , "å#„Ѩã∞¨ _÷ ∞» , ã¨<åfl ºã≤ J<Õ Jxfl P„â◊=∂ʼnõΩ
K≥Ok#"å~°O^Œé∞ ^è~Œ å‡x É’kèOK«=K«∞Û. QÆ$ǨÏã¨∞_÷ ∞» , ã¨<åflºã≤ =∂„`«O Z=iÔH<· å
É’kèOK«=K«∞Û) J<Õ =K«#O XHõ „Ѩ=∂}O. D q+¨Ü∞« O ''J#∞HõOáêѨs"åÃÇÏ· ó——
J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO=Å¡ ^èfiŒ xã¨∞#Î flk. ''Jaè¿+K«#ѨÓ~°fiHOõ k=ºO Ѩ^^Œ fiŒ Ü∞« O ^Œ`åfi
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 71
=∞O„`«~`° fl« O „ѨÜ∞« K«ÛOù `«"∞£ —— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆ™êfi~ã° º¨ O=Å¡ ã¨=∂™ÈH˜„ΠѨ„H˜Ü∞« Ö’
™êfl#=∂ź PÉè~í }° „Ѩ^•#â‹e· ^èfiŒ xã¨∞#Î flk.
''n~°O… „Ѩ}=∞`«ó—— J<Õ ã¨∂H˜HÎ ˜ J#∞QÆ∞}OQÍ ''#=∞㨯 $`«º QÆ∞~°∞O n~°O…
„Ѩ}Ï"≥∞ÿ ¢ãaÎ≤ è ~å^Œ$`«ó, `«`åÊ^Ò QÆ$ǨϺ =¸i÷fl ¿ãfi x^è•Ü«∞ q#Ü«∂xfi`ó« ,
QÆ$Ç‘ÏÜ ‚ ∂« #‡O„`«~å*Ï#O =∂O QÆKÛÕ ù K«Û~ù }° O #~°ó—— (QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ z~°HÍÖO
=¸_»∞ =∂~°∞¡ #=∞㨯iOz, P PKå~°∞ºx áê^•Å#∞ q#Ü«∞O`À „QÆÇÏ≤ Oz `«#
t~°ã∞¨ ûÃÑ· ÃÑ@∞ìH˘x =∞O„`«~å[ =∞#|_Õ JëêìHi∆õ x „QÆÇÏ≤ Oz, ##∞fl â◊~}° ∞
á⁄O^•e) Jx JO@∂ =∞O„`åO`«~"° ∞≥ #ÿ JëêìHi∆õ q+¨Ü∞« OÖ’ K≥Ñʨ |_»¤ n~°„… Ѩ}Ï=∞
xÜ«∞=∞O WHõ¯_» Ju^ÕâO◊ ^•fi~å J#fi~ÚOK«∞HÀ"åe. ''n~°O… „Ѩ}=∞`«ó—— J<Õ
ã¨∂H˜ÖÎ ’x UHõ=K«#„ѨÜ∂≥ QÆO=Å¡ XˆH™êi #=∞㨯i¿ãÎ KåÅ∞#<Õ ™êfi~ã° º¨ O
ã¨∞Êùiã¨∞#Î flk. nxH˜=¸ÅOQÍ q+¨µ^‚ ~Œè ‡° OÖ’x ''UHÀ-Ñ≤ Hõ$+¨ã‚ º¨ ã¨H$õ ¢`Ê« }Ï=∞ó——
(Hõ$+¨µ#‚ ‰õΩ KÕã#≤ „Ѩ}Ï=∞O XHõ¯™êi J~Ú<å Jk "≥∂H∆ÍxH˜ HÍ~°}=∞ø`«∞Ok)
J<Õ ã¨∂H˜xÎ J#fiÜ∞« Ѩ~O° QÍ, ''ÜÕ∞ „Ѩ}Ï=∂O ã¨∞Î ã¨∞|Ǩ˙<£ HÍ~°Ü∞« O`«º
qK«H}∆õ Ïó—— (qK«H}∆õ Ï *Ï˝#O ÖˉΩõ O_® ѨÅ∞ #=∞™ê¯~åÅ#∞ KÕ¿ã"å~°∞) J<Õ
ã¨∂H˜xÎ =ºuˆ~HõOQÍ#∞ J#fi~ÚOK«∞HÀ=K«∞Û.
^ŒfiÜ≥∂KåÛ~°}Ö’ |∞∞+≤, ^Õ=`å^Œ∞Å#∞QÆ∂iÛ J#∞ã¨OkèOK«=Åã≤#
J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . ''q<åÑ≤ <åºã¨=Ú„^•~°`÷ `« fi« i¬KÛ« Où ^Œ^=·≥ `«"∞£ , LKåÛ~°}Ë =∞<À
~°ãº¨ ã¨~fi° ãk≤ Ñú Ũ¶ O Éè"í `Õ —ü — (<åºã¨=Ú„^•^Œ∞ÅHÀã¨O KÕ¿ã |∞∞+≤, KèO« ^Œã∞¨ û, ^Õ=`«Å
LKåÛ~°} ^ŒfiÜ∞« =∞O„`å#∞ ã¨O^è•#OÖ’ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . P suÖ’ LK«ÛiOKÕ
D =∞O„`«O=Å¡ ã¨HÅõ ã≤^∞Œ Åú ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú) Jx Ѩ~åâ◊~ã° ‡¨ $u `≥Å∞ѨÙ`«∞#flk.
''#"≥∂-O`«O =∞O„`«~`° fl« O K« [¿ÑÜ«Ú ~Ô · fi+"‚¨ å ã¨û^•, |∞∞ëêºnO â◊Û Hõ~<° åºã¨
=∞OQÆ<åºã¨O K« =~°Ü ˚ ∞Õ `ü, <ås "å =$+¨Ö’ "å Ñ≤ QÆ∞~°∞=O^Œ# ѨÓ~°fiH"õ ∞£ ,
¢ã}Α ÏO K« ã¨~fi° =~å‚<åO ѨÙ~°∞ëê}ÏO `«^•ä q^Œ∞ó, U=O ^蕺`åfi kfi[„âıëȪ
^ŒfiÜ∞« O x`«º =∞`«O„k`«ó, N=∞<åfl~åÜ«∞}O ^蕺`åfi [¿Ñ `«OΠѨÙ~°∞ëÈ`«=Î ∞"£∞——
("≥+· =‚¨ ÙÅ∞ #=∞â◊≈|ÌO`À ѨÓiÎ JÜÕ∞ ^ŒfiÜ∞« =∞O„`åxfl ã¨^• [Ñ≤OKåe. P [ѨOÖ’
|∞∞+≤,JOQÆ<åºã¨, Hõ~<° 庙êÅ LKåÛ~°} J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . ¢ãÅΑ ∞ HÍx, â◊¥„^Œ∞Å∞
HÍx QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~å#∞ã¨O^è•#ѨÓ~°fiHOõ QÍ ^ŒfiÜ∂« xfl [Ñ≤OKåe. Jxfl =~å‚ʼnõΩ
K≥Ok# ¢ãÅΑ ‰õΩ, ѨÙ~°∞+¨µÅ‰õΩ ‰õÄ_® W^Õ „Hõ=∞O. D q^èOŒ QÍ kfi[„âı+µ¨ _ª ∞»
72 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
^ŒfiÜ∂« xfl „â◊^QúŒ Í ^蕺xOz P ѨÙ~°∞ëÈ`«=Î Úx [Ñ≤OKåe) J<Õ „Ѩ=∂}ÏO`«~O°
‰õÄ_® 㨇~°}Ü © ∞« O.
N"≥+· =‚¨ ÙÅ∞ J#∞+≤Oª Ѩ=Åã≤# JaèQ=Æ ∞#, Láê^•#, W*º– ™êfi^•è ºÜ«∞–
Ü≥∂QÍÅ∞ J<Õ J~Ú^Œ∞ JOQÍÅÖ’ ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ ã¨=∞iÊOK«=Åã≤# „^Œ"åºÅ#∞
¿ãHõiOK«_O» J<Õ Láê^•<åxfl, D â’¡HOõ Ö’ =~°=~°=Ú#∞Å∞ ^ŒfiÜ∂≥ Ѩ^âÕ O◊
KÕÜ∞« _»O^•fi~å D ã¨∞uÎ Hõ~ΰ J~Ú# Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ#∞ t+¨µºÅ∞QÍ Ñ¨i„QÆÇÏ≤ Oz,
"åix ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ ^•ã¨∞Å∞QÍ ã¨=∞iÊOѨ=Åã≤# KÕ`#« „^Œ=ºOQÍ ¿ãHõiOK«_O»
ã¨Ê+¨Oì QÍ `≥Å∞Ѩ|_ç#O^Œ∞=Å¡, J#∞+≤Oª Ѩ|_ç#@¡~ÚOk. Éè~í ^° •fi[Ѩit+¨=ì ∞<Õ
„QÆO^äOŒ Ö’‰õÄ_® ''J<ÕºëêO K≥=· Éè’QÍ<åO KÕ`<« åKÕ`<« å`«‡<å"£∞, xëêÊ^Œ#O
~°H}∆õ O K« ã¨O¢ã¯≤ Ü≥∂Ѩ#Ü«∂k K«, ÉèHí ÍÎ º K« xÜ«∞`å ™êOQÍ ã¨fiÜ∞« =∂~å^è#Œ
„H˜Ü∂« , W`Õº`«`ü ã¨HÅõ O HÍO_»ã¯¨ O^è⌠ßMÏ^ŒàÏO‰õΩ~°"∞£ —— (KÕ`<« åKÕ`#« ~°∂áêÖˇ#·
ÉèQí =Æ ^ÀƒùQºÆ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ ã¨OáêkOK«_O» , "å\˜x ~°HO∆˜ K«_O» , ã¨O㨯iOK«_O» ,
ÉèQí "Æ å#∞x ã¨q∂áêxH˜ fã≤H˘x ~å=_»O, ÉèHí `Θ À, qkè„ѨHÍ~°OQÍ, ™êOQÆOQÍ
ã¨fiÜ∞« OQÍ P~åkèOK«_O» – W=hfl "≥Ú^ŒÅ∞, ÃÑ^ŒHÌ ˘=∞‡, ~Ô =∞‡,^ŒàO◊ , JO‰õΩ~°O
(zQÆ∞~°∞) =O\˜q) Jx K≥Ñʨ |_çOk.
22. `«`« ™êû~°Oú qx~°`æ º« Éè$í `≥º· ifl`åº#áê~Úaèó I
N~°OQÆ=∞OQÆàO◊ „^Œ+µ¨ Oì ѨÙ~°∞+¨O Éè∞í [ˆQâ◊Ü∞« "£∞ II
`«`ó« ´ ^ŒfiÜ∂≥ Ѩ^âÕ ßxfl KÕã#≤ `«~∞° "å`«, N~°OQÆ=∞OQÆà"◊ ∞£ ´ N~°OQÆk=ºˆH„∆ `åxH˜
JÅOHÍ~°É∂íè `«∞_≥,· Éè∞í [ˆQâ◊Ü∞« O´´ Pkâı+µ¨ xÃÑ· Ѩ=oOz L#fl, ѨÙ~°∞+¨O´ Jxfl
=∞<À~°^•ä Å#∞ fˆ~Û N~°OQÆ<å^ä∞Œ }˜,‚ „^Œ+µ¨ Oì ´ ^Œi≈OK«_O» HÀã¨O, x`åº#áê~Úaèó
´ Hõ}∆ HÍÅO ‰õÄ_® qâıë¡ êxfl ã¨ÇÏ≤ OK«‰Ωõ O_® ZÅ¡ÑC¨ _»∂ "≥O@ LO_Õ, Éè$í `≥º· ó
™ê~°Oú ´ HÀ~ÚÅ}‚<£ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ JO`«~O° QÆt+¨µºÅ`À, qx~°`æ º« ´ =∞~îO° #∞O_ç
|Ü«∞Å∞^Õi (`«~∞° "åu â’¡HOõ Ö’ J#fiÜ∞« O)
^ŒfiÜ∂≥ Ѩ^âÕ ß#O`«~O° Pkâı+µ¨ xÃÑ· Ѩ~∞° O_ç L#fl"å_»∞, N~°OQÆHˆ „∆ `åxH˜
PÉè~í }° O =O\˜"å_»∞ J~Ú# N~°OQÆ<å^ä∞Œ }˜‚ ¿ãqOK«_O» HÀã¨O `«=∞ JO`«~O° QÆ
t+¨µºÖˇ#· HÀ~ÚÅ}‚<£ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åi`À Hõeã≤ =~°=~°=Ú#∞Å∞ N~°OQÍÅÜ«∂xH˜
"ÕOKÕâß~°∞.
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 73
(`«`ó« ) – ^ŒfiÜ∂≥ Ѩ^âÕ O◊ KÕã#≤ `«~∞° "å`« – Jx ÉèÏ=O.
(N~°OQÆ=∞OQÆà"◊ ∞£ ) – ''N i`«ºÉè^Ë #Õ "å—— J<Õ suÖ’ ã¨ÇϨ [OQÍ<Õ Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl
Hõe#æ =ã¨∞=Î Ù#∞ Nâ◊|ÑÌ Ó¨ ~°fiHOõ QÍ xˆ~tÌ OK«_O» Ö’HõOÖ’ JÅ"å@∞. Nâ◊|OÌ
WHõ¯_» N~°OQÆ#QÆ~åxH˜ qâı+}¨ O. N J~Ú# ~°OQÆO – Jx J~°O÷ . N~°OQÆ<å^ä∞Œ _»∞
â◊Ü∞« xOz L#flO^Œ∞# N~°OQÍxH˜ "≥t· +¨ìºO HõÅ∞QÆÖ^Ë ∞Œ . =∞é˜ ^Õx=Å¡ HõeyOk?
Jx JO>Ë, N~°OQÆ<å^ä∞Œ _»∞ `«#‰õΩ JѨÓ~°fi"∞≥ #ÿ Q˘Ñ¨Ê`«#O HõÅQÍÅx `«Åz,
^•xH˜ `«y#KÀ@∞ HÀã¨O `«#‰õΩ "≥^∞Œ ‰õΩ`«∂ =zÛ KÕi# KÀ@∞, J#∞"≥#· , ã¨ÇϨ ["≥∞#ÿ
Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl Hõe#æ KÀ@∞ D N~°OQÆO J~Ú#O^Œ∞=Å¡ HõeOæ k. ''H©~∆ åÉËú ~°‡O_»ÖÏ
^•ƒù<Àó Ü≥∂y<åO ǨÏ$^ŒÜ∂« ^ŒÑ,≤ ~°uO QÆ`À ǨÏi ã¨™Î ê‡ „^ŒOQÆ q∞`«ºaènÜ è ∞« `Õ——
(ÉèQí "Æ å#∞_»∞ H©~∆ åaúHOõ >ˇ, ã¨∂~°º=∞O_»ÖOÖ’ HõO>ˇ, Ü≥∂QÆ∞ŠǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÙO_»s
HÍÅÖ’ HõO>ˇ JkèH"õ ∞≥ #ÿ P^Œ~åxfl á⁄Ok# Hˆ „∆ `«O HÍ|\˜ì ~°OQÆ=∞x Ñ≤Å∞=|_»∞
`«∞#flk) W`åºkQÍ K≥Ñʨ |_Õ ~°OQÆâ|◊ =Ì Ùº`«ÊuÎ D ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ Ü«∞^ä•=HÍâ◊O
㨇~°}Ü © ∞« O. D J~°O÷ ÉèQí "Æ å#∞x Jaè„áêÜ«∂#∞™ê~°O K≥Ñʨ |_çOk. N~°OQÆ#QÆ~O°
Ü≥ÚHõ¯ Juâ◊Ü∞« O "Õé˘HõiÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ #ç k HÍ#>Ë,¡ P #QÆ~O° Ü≥ÚHõ¯ ã¨OѨ^Œ
‰õÄ_® "Õé˘HõiÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç ÖË^∞Œ . JO^Œ∞=Å¡ ''N~°OQÆ"∞£ —— Jx JO@∂
xˆ~tÌ OѨ|_çO^Œx g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYº. WHõ, Hõq Jaè„áêÜ«∂#∞™ê~°OQÍ
„ѨÜ∂≥ yOѨ|_»¤ ''N~°OQÆ=∞OQÆà"◊ ∞£ —— J<Õ qâı+}¨ O N~°OQÆ#QÆ~åxH˜‰Äõ _®
JÅOHÍ~°O =O\˜"å_»∞, â’Éè#í ∞ HõeOæ KÕ"å_»∞ ™êfiq∞ J<Õ J~å÷xfl Wã¨∞OÎ k. D
~Ô O_»∞ J~å÷Å=Å¡ ''=∞}˜<å =ÅÜ«∞O =ÅÜÕ∞# =∞}˜ó—— (HõOHõ}O =∞}˜=Å¡,
=∞}˜ HõOHõ}O=Å¡ „ѨHÍtã¨∞<Î åfl~Ú) J#flsuÖ’ N~°OQÍxH˜ ™êfiq∞=Å¡, ™êfiq∞H˜
N~°OQÆO =Å¡ Juâ◊Ü∞« O U~°Ê_çO^Œ<Õ J~°q÷ âı+O¨ ^Àºu`«=∞=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞=Å¡
''J<Àº#ºO <å=∞ Ü«∞„`«™êº ^Œ∞ѨHÍ~°ó Ѩ~°ã¨Ê~°"£∞—— Jx x~°fizOѨ|_»¤
J<Àº<åºÅOHÍ~°O =ºOQƺO.
(ѨÙ~°∞+¨"£∞) – ''ã¨~°fiHÍ~°}Éèí∂`«O, ã¨~åfiO`«~åºq∞}O, ã¨~åfi¿ÑH˜∆`«„Ѩ^ŒO
ÉèQí =Æ O`«"∞£ —— (ã¨~fi° HÍ~°}"≥∞#ÿ "å_»∞, J¿ÑH˜`∆ åÅ#∞ Jxfl\x˜ WKÕÛ"å_»∞. J~Ú<å
ÉèQí =Æ O`«∞xfl) Jx "å^è∂Œ Åg~°~åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYº. ''ѨÙ~°u Wu ѨÙ~°∞+¨ó—— J<Õ
ѨÙ~°∞+¨â|◊ Ì =Ùº`«ÊuÎ ''ѨÙ~°–J„QÆ=∞<Õ—— J<Õ ^è•`«∞=Ù#∞|\˜ì KÕÜ∞« |_çOk. nx=Å¡
Ö’Hõãʨ +≤Hì =˜ ÚO^Õ ™êfiq∞ L<åfl_<» Õ J~°O÷ U~°Ê_»_O» =Å¡ D Ѩ^OŒ ÉèQí "Æ å#∞x
74 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
ã¨~fi° HÍ~°}`åfixfl `≥Å∞ѨÙ`«∞#flk. ''ѨÙi âı`Õ Wu ѨÙ~°∞+¨ó—— J<Õ WOH˘Hõ =Ùº`«ÊuÎ
ÉèQí "Æ å#∞_»∞ r"å`«‡Å â◊s~åÖ’¡ ã¨ÇϨ [OQÍ<Õ P„â◊~ÚOz LO\Ï^Œx `≥Å∞Ѩ
|_»_O» KÕ`,« ã¨~åfiO`«~åºq∞`«fiO =ºHõ=Î ∞=Ù`«∞#flk. ''ѨÙ~°∞ JkèHOõ ã¨<Àu ^Œ^•u
Wu ѨÙ~°∞+¨ó—— J<Õ =∞é˜ XHõ =Ùº`«ÊuÎ=Å¡ Éè‰í Ωõ ÅÎ HÀi# ^•xHõO>ˇ JkèHOõ QÍ
=∞<À~°^•ä Å#∞ J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ"å_»<Õ J~°O÷ U~°Ê_»∞`«∞#flk. HÍ|\˜ì ÉèQí "Æ å#∞x
ã¨~åfi¿ÑH˜`∆ „« Ѩ^`Œ fi« O ã¨∂z`«"∞≥ #ÿ k. „áêi÷Oz# Ѷ֨ ÏÅ#∞ J#∞„QÆÇÏ≤ OK«_"» ∞Õ HÍHõ,
''Z#ˆH¯ `«<fl·≥ `«#Î Ì HõéÊHõ"∞£ —— (<å‰õΩ `«##∞ ^•#O KÕãH≤ ˘#fl Q˘Ñ¨Ê HõÅÊ=$HõO∆ ) Jx
H©iOÎ KÕ suÖ’ `«##∞ Ãã`· O« XHõ ѶŨ OQÍ J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ =∞Ǩϟ^•~°∞_»<Õ Ñ¨~=° ∂~°O÷
D ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ ^èfiŒ xã¨∞OÎ k. D =¸_»∞ =Ùº`«Ê`«∞ÖÎ HË ÍHõ, ''ѨÓ~°Ü∞« u Wu
ÑÙ̈~∞° +¨ó, ÑÙ̈s–PáêºÜ«∞<Õ—— J<Õ WOH˘Hõ. =Ùº`«ÊuÎ ‰õÄ_® ÃÑ· J~å÷<flÕ |ÅѨé∞ã¨∞#Î flk.
D =¸_»∞ J~å÷Å∞ N~°OQÆ<å^ä∞Œ x q+¨Ü∞« OÖ’ J~°=÷ O`åÅ∞. Pkâı+µ¨ xÃÑ#·
Ѩ~∞° O_ç LO_»_®xfl–JO>Ë –âı+⨠ß~Ú`åfixfl Ѩ~=° ∂`«‡ J™ê^è•~°}ÅHõ}∆ OQÍ
ÃÑ^ŒÅÌ ∞ =zOKå~°∞. JO^Œ∞=Å¡ ''Éè∞í [ˆQâ◊Ü∞« "£∞, J`« U= ѨÙ~°∞+¨"∞£ —— Jx
J#fi~ÚOz J#O`«âß~Ú`«fiO ÃÑ#· q=iOz# ѨÙ~°∞+¨`åfixH˜ HÍ~°}=∞x‰õÄ_®
K«=∞`«¯iOK«=K«∞Û.
(x`åº#áê~Úaèó) – WK«@ 'Wx— „Ѩ`º« Ü«∞O=Å¡ =~°=~°=Ú#∞Å#∞ Hõ}∆ O‰õÄ_®
q_»z LO_»ÖxË HÀ~ÚÅ}‚<=£ O\˜ JO`«~O° QÆt+¨µºÅ Juâ◊~Ú`«ÉHíè Θ ã¨∂zOѨ
|_çOk. gi JO`«~O° QÆ=$uÎÖ’x Juâ◊Ü∞« O U=∞O>Ë – ''KèåÜ«∂ "å ã¨`Ϋ fi
=∞#∞QÆKÛÕ `ù —ü — (r=Ù_»∞ Ѩ~=° ∂`«‡#∞, h_» ^•xH˜ =¸Å"≥∞#ÿ =ã¨∞=Î Ù#∞=Öˇ,
J#∞ã¨iOKåe) Jx K≥Ñʨ |_ç# suÖ’ Ö’HõOÖ’x KèåÜ«∞HõO>Ë Z‰õΩ¯= Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl
Hõeæ LO_»_"» ∞Õ . P KèåÜ«∞ ~å„u"ÕàÖ◊ ’ HõxÊOK«^∞Œ . HÍx, g~°∞ JѨÙ_»∞‰õÄ_®
J#∞ã¨i™êÎ~∞° J#fl^Õ gi Juâ◊Ü∞« O. nx=Å¡ gi J`«ºO`«ÉHíè Θ K≥Ñʨ |_çOk.
''„^Œ+µ¨ "ì ∞£ —— J<Õ „H˜Ü∞« ''qx~°`æ º« —— J<Õ Åº|O`«„H˜Ü∞« `À J#fi~Úã¨∞OÎ k.
(Éè$í `≥º· ó ™ê~°"ú ∞£ )– ''Z"≥∞‡ÿ qHõ¯=Ù"∞£ ÃÑé∞"å~üHàõ —ı — (ÉèÏQÆ=`«∞Å∞ =∞=Ú‡Å#∞
J=∞‡_®xH˜ ‰õÄ_® ã¨=∞~°∞Ö÷ )Ë Jx, ''„HõÜ∞« q„HõÜ∂« ~°›....ã¨q∞O^è`Œ —Õ — J#flsuÖ’
„HõÜ∞« , q„HõÜ∂« ʼnõΩ `«y# J`«ºO`«áê~°`O« „`åºxfl Hõe#æ =~°^<Œ å~åÜ«∞}QÆ∞~°∞=Ù
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åi`À – Jx J~°O÷ . D ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ ‰õÄ_® ''Ü«∞fO„^ŒK~« }° ^ŒfiO^Œfi
„Ѩ=}Ë<=·≥ KÕ`™« ê—— (N~å=∂#∞AÅ ~Ô O_»∞ áê^•Å Ѩ@¡ Q˘Ñ¨Ê ÉèHí xΘ Hõey#
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 75
=∞#ã¨∞û`À) J<Õ „ѨÜ∂≥ QÍxfl J#fi~ÚOK«∞HÀ"åe. nx=Å¡ N~°OQÆ=∞OQÆà◊ ~°∂ѨÙ_,·≥
ѨÙ~°∞+¨â|◊ "Ì åK«∞º_≥,· Éè∞í [QÆâÜ ◊ ∞« #∞_≥· L#fl N~°OQÆ<å^ä∞Œ x =∞}"åà◊=∞Ǩ=ÚÅ∞
¿ãqOK«_O» ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ =∞#ã¨Î $Ñ≤Î HÀã¨"∞Õ `«Ñʨ , "ÕéË U Ѷ֨ Ïxfl PtOz
HÍ^Œ∞ – Jx =ºHõ=Î ∞=Ù`«∞Ok. D q+¨Ü∂« xfl „Ѩã∞¨ `Î ã« ∞¨ uÎ Hõ~ΰ =~°=~°=Úx
HÍ=ºOÖ’ ''ã¨~fi° O Ü«∞uѨ`Õ ~ˆ = ‰õΩ~°fi <åfl^âÕ Ñ◊ Ó¨ ~°fiH"õ ∞£ —— (ã¨=∞ã¨OÎ Ü«∞uѨu
P[˝`À x~°fiÇÏ≤ ã¨∂.Î ..) Jx „áê~°OaèOz, ''`«`« ã¨ãÎ º¨ =ÚM’ÖÏ¡ãO¨ zH©~¬° <flÕ =
ˆH=Å"£∞, x~°˚QÍ=∞ [QÆ^•ú=∞ x„^•}O „^Œ+¨µì =∞K«∞º`«"£∞—— (`«~°∞"å`« P
~å=∂#∞AʼnõΩ =ÚM’Å¡™êxfl HõeyOK«QÀi#"åÔ~·, Pkâı+¨µxÃÑ· ¿ãqOKÕ
~°OQÆ<å^ä∞Œ x ¿ãqOK«_O» HÀã¨O |Ü«∞Å∞^Õi "≥àϧ~°∞) Jx „Ѩ™êÎqOKå~°∞. ''x`åº
#áê~Úaèó—— Jx JO@∂ WK«@ „Ѩ™êÎqOz# q+¨Ü∂« xfl‰Äõ _® P HÍ=ºOÖ’
''QÆKÛ« Où `« =∞#fiQKÆ Û« Où ã¨OÎ QÆsÜ«∂Oã¨O QÆ∞}ˇÿ â◊√≈Éèó·ˇ , `«nÜ«∂ ã¨`Î Ê« ^Œ^fiŒ O^ŒfiKåÛùÜ∂«
^•Ü«∂^Œ=$`«Ü Î ∞« ó—— (HõÖϺ}QÆ∞}ÏÅ`À ‰õÄ_ç#"å~°∞ HÍ=_»O KÕ`« Q˘Ñ¨Ê"åÔ~#·
=~°=~°=Ú#∞Å#∞ "åi t+¨µºÅ∞ "åi Ѩ^^Œ fiŒ O^•fiÅ KèåÜ«∞`À ^•Ü«∂^Œ =$uÎx
Hõe#æ "åÔ~· – JO>Ë – "åi Ѩ^•Å#∞ P áê^•Å h_» ZÅ¡ÑC¨ _»∂ J#∞ã¨iOz#>Ë,¡
`å=Ú J#∞ã¨iã¨∂Î – "≥O|_çOKå~°∞) Jx H˘xÜ«∂_®~°∞. Éè$í `«∞ºÅ KèåÜ«∂™ê=∞ºO
=Å¡, =ã¨∞=Î Ù h_»#∞ q_»z LO_»_®xH˜ gÅ∞ÖË#>Ë,¡ P h_»=O\˜"åÔ~#· t+¨µºÅ
ã¨ÇϨ "åã¨O, ã¨ÇϨ QÆ=∞#O =~°=~°=Ú#∞ʼnõΩ ^À+¨O HÍ^Œx ^èfiŒ xã¨∞OÎ k.
''UHÀ aè‰Ω∆õ ó Ü«∞^äÀHõÎ ã¨∞Î `å "Õ= q∞^ä∞Œ #O 㨇 $`«"∞£ , „`«Ü∂≥ „QÍ=∂
ã¨û=∂MϺ`å T~°fiú O `«∞ #QÆ~O° Ü«∞`Õó, #QÆ~O° `«∞ # Hõ~=ΰ ºO, „QÍ"≥∂ "å
q∞^ä∞Œ #O `«∞ "å, U`«¢`Ü Î« ∞« O „Ѩ‰Ωõ ~åfi}ó ã¨fi^~Œè å‡ K«Ûº=`Õ Ü«∞uó—— (Ü«∞u XO@iQÍ<Õ
LO_®e. W^Œ~Ì ∞° Hõe¿ãÎ q∞^ä∞Œ #O Jx, =ÚQÆ∞~æ ∞° ‰õÄ_ç`Õ „QÍ=∞=∞x, JO`«HOõ >Ë
Z‰õΩ¯= J~Ú`Õ #QÆ~=° ∞x ¿Ñ~°∞. #QÆ~åxfl QÍx, „QÍ=∂xfl QÍx, q∞^ä∞Œ <åxfl
QÍx Ü«∞u `«# ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ KÕ~Û° ‰õÄ_»^∞Œ . D =¸_çO\˜x KÕ~ˆ Û Ü«∞u `«# ^è~Œ ‡° O#∞O_ç
„Éè+í µ¨ _ì =» Ù`å_»∞) Jx K≥Ñʨ |_»¤ x¿+^èOŒ ''¿ãflÇϨ ÃÑâ· √◊ #º=∂`«û~°ºO ã¨xflH~õ å¬ ^Œƒqù +¨ºu——
(„¿Ñ=∞‰õΩ, "≥∂ã¨O, Jã¨∂Ü«∞–J<Õq ^ŒQéæÆ QÍ LO_»_O» =Å¡ U~°Ê_»`å~Ú) J<Õ
"åHõºâıëêxfl|\˜,ì J@∞=O\˜ ^ÀëêʼnõΩ HÍ~°}O JÜÕ∞"åi`À HõÅã≤ LO_»‰Äõ _»<Õ
ÉèÏ"åxfl `≥e¿Ñk `«Ñʨ , ''É’^èÜ Œ ∞« O`«ó Ѩ~㰠ʨ ~°"∞£ —— (Ѩ~㰠ʨ ~°O `≥Å∞ѨىõΩO@∂)
Jx J#fl@∞¡ ÉèQí =Æ ^Œ∞}æ Ï#∞Éè=í OÖ’ HÍÅO QÆ_¿ç Ñ =∞ǨÏhÜ«ÚÅ ã¨ÇϨ "åã¨,
76 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
ã¨ÇϨ QÆ=∞<åÅ#∞ x¿+kèOKÕk HÍ^Œx `≥eÜ«∂e. ''„ѨÉ∞íè O ÉèHí ÑÎõ ~¨ ånè#O x`«º
=∂Ö’HõÜ∞Õ ^Œiú "£∞, q=∂# =∞^äŒ "å `«ãº¨ ^Œ∂~å ^ÀæÑÙ¨ ~° "Õ∞= "å—— (ã¨~fi° xÜ«∞O`«,
ÉèHí ÑÎõ ~¨ ånè#∞_»∞ J~Ú# ǨÏix x`«ºO ^Œi≈OKåe. ÖËHáõ È`Õ Hõhã¨O ^Œ∂~°O#∞O_ç
J~Ú<å PÅÜ« ∞ q=∂<åxflQÍx, QÀѨ Ù ~åxflQÍx ^Œ i ≈OKåe) J<Õ
Éè~í ^° •fi[ã¨OÇ≤Ï`«Ö’x ã¨∂H˜,Î J=HÍâ◊O L#flÑÙ¨ _»∞ JO`å ÉèQí =Æ ^•ÅÜ«∞QÆ=∞#O,
`å#∞ WO\’¡#∞ P~åkèOKÕ ÉèQí "Æ å#∞x JaèQ=Æ ∞#OHõO>Ë "Õé∞QÍ KÕÜ∂« e–Jx
`≥Å∞ѨÙ`∞« #flk. D J~°O÷ „ѨH$õ `«OÖ’ ''`«`ó« ™ê~°Oú qx~°`æ º« —— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO^•fi~å
`≥Å∞Ѩ|_çOk. ÉèQí =Æ ^•ÅÜ«∂xH˜ ã¨q∂ѨOÖ’ f~°O÷ L#fl@~¡ Ú`Õ, f~°O÷ Ö’
™êfl#=∂_ç, `«# WO\˜Ö’x J~åÛ=¸iÎH˜ P~å^è#Œ KÕÜ∞« _®xH˜ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ,
PÅÜ«∂xH˜ "≥àϧe – J<Õ qkè ‰õÄ_® L#flk.
23. =∞ǨÏu N=∞u ^•fi~ˆ QÀѨÙ~°O K«`∞« ~å##"£∞ I
„Ѩ}ј `¨ º« â◊<·≥ ~°O`«ó „Ѩqâ◊O`«O Éè*í Ïq∞ `«"∞£ II
N=∞u´´ ã¨HÖõ â·ˇ fi◊ ~åºÅ`À xO_ç#^≥,· =∞ǨÏu´´qâßÅ"≥∞#ÿ KÀ@∞#∞ Hõe#æ ^≥,·
^•fiˆ~ ´ ''<å#∞‡Hõ<£ HÀ>ˇÂì "åâ◊Öò—— J<Õ ¿Ñ~°∞#∞ Hõe#æ ã¨xflkè ^•fi~O° Ö’, K«`∞« ~å
##"£∞ ´ K«`«∞~°∞‡Y=∞<Õ ¿Ñ~°∞ HõÅ, QÀѨÙ~°"£∞´ QÀѨÙ~åxH˜, „Ѩ}˜Ñ¨`«º ´
=∞<À"åHͯܫ∂Å`À ^ŒO_»O ã¨=∞iÊOz, â◊<ó·≥ ´ "≥∞Å¡QÍ (P QÀѨÙ~°O JO^•xfl
^Œi≈OKÕ Hõ#∞flÅ#∞ ^•x#∞O_ç JuHõ+Oì¨ q∂^Œ x=iÎOѨ*ãË )≤ , JO`«ó ´ ã¨xflkè
֒ѨʼnõΩ, „Ѩqâ◊O`«"∞£ ´ „Ѩ"tÕ ã¨∞#Î fl, `«"∞£ ´ P =~°=~°=Ú#∞Å#∞, Éè*í Ïq∞
´ ¿ãqã¨∞<Î åfl#∞.
ã¨HÖõ â·ˇ fi◊ ~åºÅ`À xO_ç#k, KåÖÏ "≥â· ßÖϺxfl Hõe#æ k, ''<å#∞‡Hõ<£ HÀ>ˇ"Âì åâ◊Ö—ò —
J<Õ ¿Ñ~°∞#∞ Hõe#æ k J~Ú# N~°OQÍÅÜ«∞^•fi~O° Ö’, K«`∞« ~°∞‡Yã¨O[˝H"õ ∞≥ #ÿ
QÀѨÙ~åxfl „uHõ~}° ÏÅ`À #=∞㨯iOz, "≥∞Å¡QÍ P QÀѨÙ~°™œO^Œ~º° O#∞O_ç `«=∞
^Œ$+≤xì =∞~°eOz, ã¨xflkÖè ’Ñ¨Å‰õΩ „Ѩ"tÕ OKÕ =~°=~°=Ú#∞Å#∞ ¿ãqã¨∞<Î åfl#∞.
(=∞ǨÏu N=∞u) – D ~Ô O_»∞ ''<å#∞‡Hõ<£ HÀ>ˇ"Âì åâ◊Öò—— J<Õ ¿Ñ~°∞`À „Ѩã^≤ "úŒ ∞≥ #ÿ
PÅÜ«∞ ^•fi~åxH˜ qâı+}¨ Ѩ^•Å∞. „|Ǩ‡^Œ∞Å∞Ãã`· O« D "åH˜\ Ö˜ ’ „Ѩ"tÕ Oz
#O`«=∂„`å# ã¨HÖõ â·ˇ fi◊ ~åºÅ#∞ á⁄O^Œ_®xH˜ `«y# Sâ◊fi~º° O`À xO_ç#k J<Õ
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 77
J~°O÷ ~Ô O_»= qâı+}¨ O=Å¡, N~°OQÆ<å^ä∞Œ _»∞ `«# ^•ã¨=~°Oæ JO`«\`˜ À „Ѩ"tÕ Oz<å
xO_»#O`«\˜ Q˘Ñ¨Ê"≥â· ßÖϺxfl Hõeæ L#fl^<Œ Õ J~°O÷ "≥Ú^Œ\˜ qâı+}¨ O=Å¡ ã¨∞Êùi™êÎ~Ú.
"≥Ú^Œ\ ˜ qâı+¨}ÏxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ Éèí@ì~ü ~°zOz# N~°OQÆ~å[ã¨Î=O
ѨÓ~°fiâ`◊ H« Oõ Ö’x ''ã¨~åfi`‡« ™ê^è•~°}<å^äQŒ À+‘Ѫ Ó¨ ~ˆ -Ñ≤ ^Œ∞+¨ØÊ~°=∞Ǩ=HÍâ◊"∞£ ——
(JO^ŒiH© <å^ä∞Œ _≥#· N~°OQÆ<å^ä∞Œ x Éè‰í Ωõ ÅÎ O^Œ~∂° KÕi<å, WOHÍ xO_»x Q˘Ñ¨Ê
KÀ@∞#∞ Hõey#k) J<Õ ã¨∂H˜Î 㨇~°}Ü © ∞« O.
(K«`∞« ~å##"£∞ QÀѨÙ~°"∞£ ) – D QÀѨÙ~°O ''<å#∞‡Hõ<£ HÀѨÙ~°"∞£ —— J<Õ ¿Ñ~°∞`À
Ñ≤Å∞=|_»∞`«∞#flk. WK«\˜ QÀѨÙ~â° |◊ OÌ P QÀѨÙ~O° ÃÑ#· L#fl q=∂<åxfl ÅH˜ã∆ ∞¨ OÎ k.
(„Ѩ}ј `¨ º« ) – =~°=~°=ÚxHÍ=ºOÖ’‰õÄ_® Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ D q+¨Ü∂« xfl
''N=∞^•Ìfi~O° =∞Ç¨Ï ¢`åÊѨº <å=∞ ^蕺ܫ∞ #fl=∞㨺ܫ∂—— Jx „Ѩ™êÎqOKå~°∞.
(â◊<ó·≥ „Ѩqâ◊O`«"∞£ ) ''á⁄xflÜ∞« Å∞ =∂_» Hõ¯"å_»"∞£ Hõ_#» ∞Ì Ñ¨Ù‰õΩ¯—— (|OQÍ~°O =Öˇ
"≥∞i¿ã Hõ"å@OÖ’x JO^ŒO#∞O_ç Ju Hõ+Oì¨ ÃÑ· K«∂ѨÙÅ#∞ uѨCH˘x ^•\˜
=zÛ) J#fl suÖ’ P QÀѨÙ~° Hõ#Hõ"å\ÏÅ JO^ŒOKÕ`« Hõ|oOѨ|_»¤ <Õ„`åÅ#∞
U^Àq^èOŒ QÍ ^•x #∞O_ç =∞~°eÛ Jx ÉèÏ=O.
(`«"∞£ Éè*í Ïq∞) Pq^è"Œ ∞≥ #ÿ áê~°=â◊ºO`À QÀѨÙ~åxfl ¿ãqOKÕ =~°=~°=Ú#∞Å#∞
<Õ#∞ J`«ºO`« áê~°=â◊ºO`À ¿ãqã¨∞<Î åfl#∞–Jx ÉèÏ=O. ÉèQí =Æ ^•ÅÜ«∞ QÀѨÙ~°
™œO^Œ~åºuâ◊Ü∞« O Q˘Ñ¨Ê^Õ HÍ=K«∞Û. HÍx, Hõq =∞#ã¨∞û#∞ PHõi¬Oz#k P
JO^ŒO HÍ^Œ∞. J`«ºO`å^Œ~O° `À ¿ãqOKÕ =~°=~°=Ú#∞Å P#O^Œ"∞Õ gi =∞#ã¨∞û#∞
=jHõiOK«∞H˘#fl^xŒ WK«\˜ `å`«Ê~°ºO. Éè~í ^° •fi[ã¨OÇ≤Ï`«Ö’‰õÄ_® ''L¿Ñ`åºÜ«∞`«#O
qëÈ‚ó „Ѩ}ј `¨ º« `«`« ã¨`Î ó« , Ѩs`«º ^Õ=^Õ"âÕ O◊ „Ѩ}=∂º`å‡# =∞~°ÊÜÕ∞`ü—— (q+¨µ=‚ Ù
PÅÜ«∂xfl KÕi JHõ¯_» L#fl PÜ«∂ QÀѨÙ~=° ∞O_»áê^Œ∞ʼnõΩ #=∞㨯iOz, ^Õ=^Õ=Ù}‚˜
„Ѩ^HŒ }∆˜ O KÕã≤ â◊~}° ÏQÆux KÕÜ∂« e) Jx L#flk. D ã¨∂H˜ÖÎ ’x ''`«`« ã¨`Î ó«
„Ѩ}ј `¨ º« —— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO q=∂#=∞O_»áê^Œ∞Å#∞ PiÎ`À ^Œi≈ã¨∂Î áÈ"åÅ<Õ
q+¨Ü∞« O `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ #Î flk. Éè@í ~ì ü SuǨϺO „ѨH$õ `« â’¡HOõ Ö’x ''„Ѩ}ј `¨ º« —— J<Õ
„ѨÜ∂≥ QÆO L^•Ç¨ÏiOѨ|_»¤ Éè~í ^° •fi[ã¨OÇ≤Ï`å„Ѩ=∂}Ïxfl 㨇iOѨ*Ü Ë ∞« _»OHÀã¨O
KÕÜ∞« |_çOk. ''K«`∞« ~å##<å=∂#O ã¨"∞Õ `åº#=∞º QÀѨÙ~°"∞£ —— J<Õ Ü«∞uѨuk#
K«~åºã¨∂H˜Î „ѨH$õ `«OÖ’ 㨇~°}Ü © ∞« O.
78 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
24. ^Õg QÀ^• Ü«∞uѨuâ◊~^°î fiÕ +}≤ ∫ ~°OQÆâ$◊ OQÆ"∞£
¿ã<å<å^äÀ qǨÏQÆ=$+¨Éíè „j≈xkè ã≤ûO^è∞Œ Hõ<åº I
Éè∂í =∂hàÏQÆ∞~°∞[#=$`«ó ѨÓ~°∞+¨ âıÛ`«ºq∂ëê
=∞„ˆQ x`«ºO =~°=~°=Ú<Õ ~°O„Ѷ∞≤ Ü«ÚQƇO „ѨÑ^¨ ºÕ II
^Õg ´JÜ≥∂x[QÍ J=`«iOz#O^Œ∞=Å¡ U~°Ê_ç# J„áêHõ$`«"∞≥ #ÿ â’Éè#í ∞ Hõe#æ ,
QÀ^• ´ QÀ^•^Õq, Ü«∞uѨuâ◊~^°î fiÕ +}≤ ∫ ´ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ∞, #=∂‡ÇÏfi~°∞,¡
~°OQÆâ◊$OQÆO ´ N~°OQÆq=∂#O, ¿ã<å<å^äŒó ´ q+¨fiˆHû#∞Å∞, qǨÏQÆ=$+¨Éèíó
´ QÆ~°∞`«‡O`«∞_»∞, (ÃÑiÜ«∞ u~°∞=_ç), Nxkèó ´ =∞ǨÅH˜∆ ‡H˜ xkè=O\˜
N~°OQÆ<å^ä∞Œ _»∞, ã≤O^è∞Œ Hõ<庴´ ÅH©∆ ‡^Õq, Éè∂í =∂hàÏQÆ∞~°∞[#=$`«ó´ Éè∂í ^Õq,
hàÏ^Õq, #=∂‡ÇÏfi~∞° –¡ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ PKå~°º=~°Oæ `À Ѩi"Õ+`ª≤ "« ∞≥ #ÿ , ѨÓ~°∞+¨ó´
Ѩ~=° ∞Ѩ^<Œ å^ä∞Œ _»∞, Wu Jq∂ëê"£∞ J„ˆQ´ J<Õ gi ã¨=∞HõO∆ Ö’, =~°=~°=Ú<Õó
´ ™êfiKå~°∞ºÖˇ#· N=~°=~°=Ú#∞Å, JO„Ѷ∞≤ Ü«ÚQƇO ´ Náê^Œ^fiŒ ~ÚH˜, x`«ºO
´ „Ѩuk#O, „ѨÑ^¨ ºÕ ´ ^ŒO_»O ã¨=∞iÊã¨∞<Î åfl#∞. (D â’¡HOõ Ö’ N~°OQÆÅÜ«∞OÖ’
=∞}"åà◊ =∞Ǩ=Ú#∞Å∞ =∞OQÆàÏâßã¨#OKÕã#≤ „Hõ=∞O `≥Å∞Ѩ|_çOk)
D â’¡HõO Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ „Ѩ}©`«"≥∞ÿ# =~°=~°=Úx â◊`«HõOÖ’xk
ã¨O^Œ~åƒù#∞™ê~°OQÍ D ã¨∞uÎ Ö’ ‰õÄ~°Ê|_çOk.
(^Õg) QÀ^•^Õq `«∞Åã‘=#OÖ’ J=`«iOz#O^Œ∞=Å¡ JO`«i›`O« HÍx, k=º"≥∞#ÿ
`Õ[ã¨∞û#∞ Hõe#æ k – Jx J~°O÷ .
(~°OQÆâ$◊ OQÆ"∞£ ) Ѩ~fi° `å„QÍxfl K≥¿ÑÊ D â◊$OQÆâ|◊ OÌ KÕ`« Ѩ~fi° `t« Y~°O=Öˇ L#fl`O« QÍ,
ã≤~÷ O° QÍ, qâßÅOQÍ L#fl N~°OQÆq=∂#O `≥Å∞Ѩ|_»∞`«∞#flk.
(QÆ∞~°∞[#=$`«ó) – ''Ѩ~åO‰õΩâß^•ºó „Ѩ^"Œä ∞Õ Ñ¨Ù=∂Oã¨ó—— (#=∂‡ÇÏfi~∞° ¡ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
=∞ǨÏhÜ«ÚÖˇ#· ѨÙ~∞° +¨µÅ∞) Jx ã¨∞uÎ OѨ|_Õ #=∂‡ÇÏfi~∞° ¡ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ k=ºã¨∂~°∞Å∞
Jx J~°O÷ .
N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ ''<å#∞‡Hõ<£ HÀ>ˇìÂ"åâ◊Öò—— Jx Ñ≤Å∞=|_Õ
QÀѨÙ~^° •fi~O° ^•fi~å N~°OQÍÅÜ«∞O֒ѨŠ„Ѩ^HŒ }∆˜ OQÍ "ÕOKÕ¿ã@ѨÙ_∞» „Hõ=∞OQÍ
QÀ^•^Õq, ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ∞, #=∂‡ÇÏfi~∞° ,¡ N~°OQÆq=∂#O, q+¨fiHˆ û#∞Å∞,
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 79
QÆ~∞° _®ÇÏfi~∞° ,¡ N~°OQÆ<å^ä∞Œ _»∞, N~°OQÆ<åÜ«∞H©^qÕ – J<Õ gix, `«~∞° "å`«
Ѩ~°=∞Ѩ^Œ <å^äŒ∞x ã¨xflkèÖ’ "ÕOKÕã≤ LO_Õ, NÉèí∂hàÏ^Õq ã¨Ç≤Ï`«∞_≥·#
Ѩ~=° ∞Ѩ^<Œ å^ä∞Œ x ¿ãqOz =KÕÛ@ѨÙ_»∞, XH˘¯Hõ¯ ã¨xflk"è åH˜eÖ’#∞ `å=Ú "åix
¿ãqOK«_O» HÍHõ, =~°=~°=Ú#∞Å<Õ ¿ãqã¨∞#Î fl@∞¡ Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ D â’¡HOõ Ö’
`≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. ZO^Œ∞=Å¡ Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ QÀ^•^Õ"åº^Œ∞Å#∞ ¿ãqOz#@∞¡
K≥Ñʨ ‰õΩO_®, `«=∞ PKå~°∞ºÖˇ#· =~°=~°=Ú#∞ʼnõΩ W+¨"ì ∞≥ #ÿ "å~°<Õ Jaè„áêÜ«∞O`À<Õ
¿ãqOKå~°∞ HÍ|\˜,ì Pq^èOŒ QÍ Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ `å=Ú QÀ^•^Õq "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
"åix ¿ãqOK«_®xflQ∂Æ iÛ WK«@ „Ѩ™êÎqOK«Ö^Ë ∞Œ . Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ `«=∞‰õΩ
~°∞zOz#"å~°x ¿ãqOKÕk `«=∞ PKå~°∞ºÖˇ#· XHõ¯ =~°=~°=Ú#∞Å#∞ =∂„`«"∞Õ .
`å=Ú PKå~°º Ѩ~`° O« „`«∞Å=∞<Õ q+¨Ü∞« O nx^•fi~å Hõq =ºHõOÎ KÕâß~°∞.
D â’¡HOõ Ö’ K≥ÑÊ≤ # suÖ’ =~°=~°=Ú#∞Å∞ ¿ãqã¨∂Î "ÕOKÕã#≤ ѨÙ_»∞
„Ѩ^ŒH˜∆}O KÕã≤#@∞¡QÍ ã≤kúOK«_»O KÕ`« ''Ѩs`«º ^Õ=^Õ"Õâ◊"£∞—— JO@∂
QÆ`«â’¡Hõ"åºMºÖ’ L@ìOH˜OѨ|_»¤ Éèí~°^•fi[ã¨OÇ≤Ï`å=K«#„Hõ=∞O J#∞+≤ªOz
#@¡~ÚOk. ''^Õg QÀ^•.....qǨÏQÆ=$+¨Éóíè —— Jx, ''QÆ∞~°∞[#=$`«ó—— Jx â’¡HOõ Ö’
K≥Ñʨ |_ç# „Hõ=∞O ''Ѩs"å~åO â◊Û ¿ã"Õ`« ÉèHí Íκ Ѩ~=° ∞Ü«∂ ǨÏ~ˆ ó, `«`^Ϋ ~Œ åÛQÆ`å<£
ÉèHí ÍÎ<£ QÆ∞~åfinO â◊Û qâı+`¨ ó« —— (ÉèQí "Æ å#∞xÜ≥ÚHõ¯ Ѩi"å~åxfl q∞H˜¯e ÉèHí `Θ À
¿ãqOKåe. PÜ«∂ J~åÛ=¸~°∞ÅÎ ~°∂ѨOÖ’ L#fl Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞, PKå~°∞ºÅ#∞
qâı+"¨ ∞≥ #ÿ ÉèHí `Θ À ¿ãqOKåe) J<Õ ÉèÏ~°^•fi[ã¨OÇ≤Ï`å=K«<åxfl|\˜ì J#∞„QÆÇÏ≤ OѨ
|_çOk. Éè∂í ^Õg J=`å~°O J~Ú# QÀ^•^Õq ÉèHí =Îõ ~°Oæ Ö’#∞, k=ºã¨∂~°∞ÅÖ’#∞
‰õÄ_® JO`«~ƒ° qù OK«_O» qâı+O¨ . Éè∂í ^Õq ã¨fiÜ∞« OQÍ ÉèQí "Æ å#∞x`À ''JǨÏO
tëêº K« ^•ã‘ K« ÉèHí ÍÎ K« ѨÙ~°∞ëÈ`«=Î ∞—— (ѨÙ~°∞ëÈ`«=Î ∂! <Õ#∞ t+¨µº~åÅ#∞,
^•ã≤x, Éè‰í Ωõ ~Î åÅ#∞ ‰õÄ_®) Jx J#flk Hõ^•!
HÀ"≥ÅÖ’ ÉèQí "Æ å#∞x `«Ñʨ "Õ~Ô =fiiH˜ #=∞㨯iOK«‰Äõ _»^<Œ Õ xÜ«∞=∂xH˜
q~°∞^ŒOú QÍ ã¨∞uÎ Hõ~ΰ `å#∞ QÀ^•^Õ"åºk J~åÛ=¸~°∞ÅÎ PÅÜ«∂Ö’¡ =~°=~°=Ú#∞
Å#∞ ¿ãqOz#@∞¡ K≥Ñʨ _»O Uq^èOŒ QÍ `«y#k? J<Õ „Ѩâfl◊ #∞ ''J„ˆQ—— J<Õ
Ѩ^•xH˜ ã¨=∞HõO∆ Ö’ – Jx HÍHõ, PÅÜ«∂xH˜ "≥à§◊ _®xH˜ ѨÓ~°fi"∞Õ J<Õ J~å÷xfl
K≥ÑÊ≤ ã¨=∂^è•xOK«=K«∞Û#x N=∂<£ ~°ÑÚ¨¶ <å^ä•Kå~°º™êfiq∞"åi ã¨=∞#fiÜ∞« O.
80 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
25. =∞OQÆàÏâßã¨#O Hõ$`åfi `«„`« `«„`« Ü«∞^äÀz`«"∞£ I
^è•=∞fl ã¨™Î ê‡ kfix¢+¯¨ =∞º „Ѩqâ◊º ã¨fiO xˆH`«#"£∞ II
`«„`« `«„`«´ QÀ^•^Õq "≥Ú^ŒÅ∞QÍ Ñ¨~=° ∞Ѩ^<Œ å^ä∞Œ x =~°‰Ωõ QÆÅ PÜ«∂ J~åÛ=¸~°∞Î
ʼnõΩ, =∞OQÆàÏâßã¨#"£∞ ´ L#fl H˘é`«Å∞ fi, =∞é˜O`«QÍ, x~°=kèHOõ QÍ
=∞OQÆàO◊ HõÅQÍÅx „¿Ñ=∂O^躌 OKÕ`« KÕ¿ã „áê~°#÷ #∞, Ü«∞^äÀz`«"∞£ ´ PÜ«∂
=¸~°∞ÅΠѨ@¡ `«=∞‰õΩ#fl „¿Ñ=∞‰õΩ `«y#@∞¡QÍ, (ÖËH,õ PÜ«∂ =¸~°∞ÅÎ ‰õΩ `«y#@∞¡QÍ)
Hõ$`åfi ´ KÕã,≤ `«™ê‡`ü ^è•=∞fló´ P ã¨xflkè #∞O_ç, qx¢+¯¨ =∞º´´ |Ü«∞Å∞^Õi, ã¨fiO
xˆH`«#"£∞´ (N~°OQÆ<å^ä∞Œ x P[˝=Å¡ ÅaèOz#O^Œ∞# Ö’HõOÖ’ `«#kQÍ K≥Ñʨ |_Õ
`«=∞ =∞~îåxH˜, „Ѩqâ◊º ´ "ÕOKÕã≤ (`«~åfiu â’¡HOõ `À J#fiÜ∞« O).
QÆ`« â’¡HOõ Ö’ ''^Õg QÀ^•—— JO@∂ `≥eÑ≤# „Hõ=∞OÖ’ PÜ«∂ ã¨xfl^∞Œè ÅÖ’
`«=∞ „¿Ñ=∞‰õΩ `«y# suÖ’ =∞OQÆàÏâßã¨<åxfl KÕã,≤ ã¨xflk#è ∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi,
uiy `«=∞ =∞~îåxH˜ =~°=~°=Ú#∞Å∞ KÕ~å~°∞.
=∞}"åà◊=∞Ǩ=ÚÅ∞ P}Ϥàò "≥Ú^ŒÖˇ·# J~åÛ=¸~°∞ÎÅ ã¨xfl^èŒ∞ʼnõΩ
"ÕOKÕÜ∞« _»O "åix ¿ãqOz, `å=Ú U^À XHõ Ѷ֨ Ïxfl á⁄O^•Å<Õ L^ÕâÌ º◊ O`À
H͉õΩO_®, "åiH˜ =∞OQÆàÏâßã¨#O KÕÜ∞« _»O HÀã¨"∞Õ HÍ|\˜ì "åix ¿ãqOz–Jx
J#‰õΩO_®, "åiH˜ =∞OQÆàÏâßã¨#O KÕã–≤ Jx ã¨∞uÎ Hõ~ΰ J<åfl~∞° . =∞OQÆàÏâßã¨#O
KÕÜ∞« _»O =ÚYºOQÍ ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AňH HÍ|\˜,ì "åi ã¨O`À+¨O HÀã¨"∞Õ
q∞ye#"åiH˜ =∞OQÆàÏâßã¨#O KÕÜ∞« _»O=Å¡, =∞OQÆàÏâßã¨#O KÕÜ∞« _»OÖ’x
`å~°`=« ∂ºÅ#∞ ^Œ$+≤Öì ’ ÃÑ@∞ìH˘x ''Ü«∞^äÀz`«"∞£ —— Jx J<åfl~∞° .
ÉèQí "Æ å#∞_»∞ ã¨=∞ã¨HÎ Öõ Ϻ}QÆ∞}ÏHõ~∞° _»∞, J"åѨãÎ =¨ ∞ã¨HÎ Í=Ú_»∞, *Ï˝<å#O^Œ
=∞Ü«Ú_»∞ J~Ú<å, P ™êfiq∞H˜ =∞OQÆàÏâßã¨#O KÕÜ∞« _»O „ѨÑ#¨ ∞fl#‰õΩ Hõ~=ΰ ºO,
ã¨fi~∂° áê#∞~°∂ѨO J<Õ q+¨Ü∂« xfl QÆ∂iÛ# ™êO„Ѩ^•~ÚHõ"∞≥ #ÿ q=~°}ÏÅ∞,
„Ѩ=∂}ÏÅ∞ ѨÓ~åfiKå~°ºã¨∂‰õΩÅÎ Ö’, N=K«#Éè∂í +¨}Ïk ~°ÇϨ 㨺„QÆO^ä•ÅÖ’, "å\˜
"åºYºÅÖ’ J#∞ã¨O^èÜ Õ ∂« Å∞. ''l`«"∞£ —— J<Õ Ñ¨^OŒ =∞OQÆàÏâßã¨<å~°O÷ Ö’
Ѩ~°º=ã≤ã¨∞ÎO^Œ#fl JOâßxfl ѨÓ~åfiKå~°ºã¨∂‰õΩÎÅ^•fi~å (l`«O`Õ™È΄`«"åºYº)
`≥eÜ«∂e.
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 81
Ü«∞`«∞ʼnõΩ ™⁄O`« x"åã¨O J<Õk LO_»‰Äõ _»^xŒ âߢãxΨ Ü«∞=∞O Hõ^•!
''ã¨fiO xˆH`«#"£∞—— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO Uq^èOŒ QÍ J~°=÷ O`«O? J<Õ „Ѩâfl◊ – ÉèQí =Æ xfl^âÕ O◊
=Å¡ ã‘fiÜ∞« x"å™êxfl Hõeæ LO_»_O» ^À+¨O HÍ^Œ∞. ''J#yfl ~°xHˆ `« ™êûº`ü—— (Ü«∞u
ã‘fiÜ∂« yflx, ã‘fiÜ∞« QÆ$Ǩxfl Hõeæ LO_»~å^Œ∞) J<Õ xÜ«∞=∞O ÉèQí "Æ å#∞x P^ÕâO◊ =O\˜
qâı+H¨ Í~°}O ÖËx"åi q+¨Ü∞« OÖ’<Õ D x¿+^èOŒ =iÎã∞¨ OÎ k – Jx "å^è∂Œ Å
g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYºÖ’ ã¨=∂^è•xOѨ|_çOk. ''^è•=∞fl ã¨™Î ê‡ kfix¢+¯¨ =∞º——
J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO =~°=~°=Ú#∞Å∞ ÉèQí "Æ å#∞x qâıë¡ êxfl ã¨ÇÏ≤ OK«ÖHË ,õ JuHõ+Oì¨ ÃÑ#·
PÅÜ«∂xfl g_ç =KåÛ~°∞ J<Õ J~å÷xfl ^èfiŒ xOѨ*ãË ∞¨ OÎ k. ''„Ñ‘uã¨OǨÏ$+¨ãì ~¨ åfiOQÆó
ã¨∞`Î åfi KåaèqÖ’HõÜ∞« <£—— (P#O^ŒO`À Ѩ~=° tOz# Jxfl JOQÍÖ#∞ HõÅ"å_≥·
ã¨∞uÎ Oz, JO`«\Ï ^Œi≈OKÕ"å_≥)· J<Õ Éè~í ^° •fi[ã¨∂H˜Î 㨇~°}Ü © ∞« O. D â’¡HOõ Ö’x
ѨÓ~åfi~åúxfl áÈe# ''=∞OQÆàÏâßã¨#O Hõ$`åfi `«„`« `«„`« Ü«∞^äÀz`«"∞£ —— J<Õ
„ѨÜ∂≥ QÆO Ü«∞uѨuk#K«~º° Ö’ KÀ@∞KÕãH≤ À=_»O qâı+O¨ .
26. J^äŒ Nâ‹Å· <å^ä•~°º<åq∞fl N=∞u =∞O_»¿Ñ I
`«^OŒ „Ѷ∞≤ ѨOHõ[^ŒfiO^ŒfiKåÛùÜ∂« =∞^躌 x"åã≤#"£∞ II
J^ä´Œ =∞~îåxH˜ uiy"ÕOKÕã#≤ `«~∞° "å`«, Nâ‹Å· <å^ä•~°º<åq∞fl´´ `«=∞ PKå~°∞ºÅ
u~°∞<å=∞O`À JOH˜`«"≥∞ÿ#k, N=∞u´´ PKå~°∞ºÅ u~°∞=∂oQÆÅ =∞#∞fl`À
ѨÓÜ«∞|_ç#O^Œ∞# JO`«∞ÖËx â’Éè#í ∞ Hõe#æ k J~Ú#, =∞O_»¿Ñ´ =∞O_»ÑO¨ Ö’
(z„`«~∂° ѨOÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl), `«^OŒ „Ѷ∞≤ ѨOHõ[^ŒfiO^ŒfiKåÛùÜ∂« =∞^躌 x"åã≤#"£∞´
™êfiKå~°∞ºÖˇ#· P u~°∞"åÜü∞"≥ÚǘÑÊ≤ à‹§Â Náê^ŒÑ^¨ •‡Å h_»Ö’ x`«º"åã¨O KÕ¿ã"åÔ~·
(`«~∞° "åu â’¡HOõ `À J#fiÜ∞« O)
N=~°=~°=Ú#∞Å∞, N~°OQÆ<å^ä∞Œ x ã¨xflkÖè ’ =∞OQÆàÏâßã¨#O KÕã,≤ `«=∞
P™ê÷<åxH˜ "ÕOKÕã#≤ `«~åfi`,« `«=∞ PKå~°∞ºÅ u~°∞<å=∞O`À HÍňHÑ∆ ‰¨ Äõ @OQÍ
xi‡OѨ|_».¤ u~°∞=∞ÖˇÜ · ∂« ÇÏfi~ü u~°∞=∞}¤Ñ"¨ ∞£ Ö’ z„`«~∂° ѨOÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl
™êfiKå~°∞ºÖˇ#· P u~°∞"åÜü∞"≥ÚǘÑÊ≤ à‹§Â Náê^ŒÑ^¨ ‡Œ Ü«ÚQÆ KåÛùÜ∞« Ö’ "ÕOKÕã≤
L<åfl~∞° .
(J^ä)Œ – ѨÓ~°fiâ’¡HOõ Ö’ „ѨÜ∂≥ yOѨ|_»¤ ''„Ѩqâ◊º—— J<Õ Jã¨=∂ѨH„õ H˜Ü∂« ~°∂ѨO=Å¡
J#O`«~O° J<Õ J~°O÷ K≥Ñʨ |_ç<å, uiy D â’¡HOõ Ö’ P#O`«~åº~°H÷ Oõ J~Ú#
82 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
''J^ä—Œ — J<Õ Ñ¨^•xfl „ѨÜ∂≥ yOK«_O» – [iy# q+¨Ü∂« xfl Ü«∞fO„^Œ∞ʼnõΩ
x"ÕkOz – J<Õ J~å÷xfl Wã¨∞OÎ k. D q+¨Ü∞« O =~°=~°=ÚxHÍ=ºOÖ’‰õÄ_®
''L¿Ñ`«º ѨÙ# ~°¿Ñº+¨ x[ "Õ∞= x"Õâ#◊ "£∞, x"Õ^ºŒ xdÅO `«„`« Ü«∞fO„^•Ü«∞
#=∞㨺ܫ∂—— (uiy `«=∞ =∞~îåxH˜ KÕi, [iy# ^•xx JO`«\x˜ ~å=∂#∞AʼnõΩ
#=∞™ê¯~°ÑÓ¨ ~°fiHOõ QÍ x"ÕkOz) Jx „Ѩ™êÎqOѨ|_çOk.
(N=∞u) – Ñ≤ো Ö ’HÍKå~°∞ºÅ"å~°∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ѨÓ~åfiKå~°∞ºÅ k"åºÅÜ«∂Å∞
xi‡OѨ|_»¤ Hˆ „∆ `åÅÖ’x =∞#∞fl#∞ ÖËÑ#¨ O KÕÜ∞« _»O=Å¡ Q˘Ñ¨Ê ™œÉèÏQͺxfl
á⁄Ok#–Jx ÉèÏ=O. D â’¡H`õ å`«Ê~åºxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=} „ѨÉÏè =O
Ö’x ''u~°∞=∞Öˇ·Ü«∂Ç Ïfi~ü Z#∞] u~°∞"åÜü∞"≥ÚÇ ˜Ñ≤Êà‹§Â u~°∞<å=∞`åÎÖË
"åºMϺ#=∞}¤Ñ`¨ ÂÎ≥ Ü«Ú}ϤH¯˜ , Ñ≤ো Ö ’HÍKå~°º~ü u~°∞=∂oÔH~· ÚÖò ~°ÇϨ 㨺"£∞ qà‹#· Ì
=∞}Ï‚ÖË J#Ì "åºMϺ#=∞}¤Ñ¨ã¨÷Å`«∞ΉõΩ¯ =∞}üHÍѨÙÊ âß`«∞Îq`«∞Î, Jqfi_»`≥ÎÂ
QÆ∞~°∞‰õΩÅ"åã¨=∂Hõ"Õ Z}˜‚, ™êfiKå~åºO„Ѷ≤∞ѨOHõ[^ŒfiO^ŒfiKåÛùÜ«∂=∞^èÕº
ã¨∞MÏã‘#~åÜü∞ "åºMϺx`«∞HÎ ˘¯}∞¤ ZÇ∞#Ì~∞° o ~Ú~°∞#∞Ì—— (u~°∞=∞ÖˇÜ · ∂« ÇÏfi~ü
J<Õ ¿Ñ~°∞#∞ QÆÅ u~°∞"åÜü∞"≥Úǘ Ñ≤৷‹ ¿Ñ~°∞`À XHõ "åºMϺ# =∞O@áêxfl
xi‡Oz, NÑ≤৷‹ Ö’HÍKå~°∞ºÅ"åi QÆ$ǨÏOÖ’x ~°ÇϨ 㨺„QÆO^ä•Å∞ J=`«iOz#
KÀ@∞Ö’x =∞#∞fl`À P "åºMϺ# =∞O_»áêxfl ѨÓ~ÚOz, P KÀ@∞#∞ QÆ∞~°∞‰õΩÅ
"åã¨OQÍ ÉèÏqOz, `«=∞ PKå~°∞ºÅ K«~}° Ѩ^•‡Å KèåÜ«∞Ö’ ã¨∞YOQÍ Pã‘#∞Öˇ,·
"åºMϺ<åxfl J#∞„QÆÇÏ≤ ã¨∂Î "ÕOKÕã≤ LO_ç) J<Õ ã¨∂‰õΩÅÎ ∞ 㨇iOK«`y« #q.
(JO„Ѷ≤∞ ѨOHõ[^ŒfiO^Œfi) ѨOHõ[^ŒfiO^Œfiâ◊|̄ѨÜ≥∂QÆO ^•fi~å Ô~O_»∞
Náê^•Å á⁄OkHõ, JO^ŒO KèåÜ«∂"≥Ñ· Ù¨ źO ã¨∂zOѨ|_®¤~Ú.
D â’¡HOõ Ö’ =~°=~°=Ú#∞Å PKå~°ºáê~°`O« „`«ºÑ¨~åHÍ+¨ª „ѨHÍtOѨ *ËÜ∞«
|_çOk. D q^èOŒ QÍ PKå~°º=â◊º`«#∞ HõeLæ O_®Å<Õ „ѨÑ#¨ fl^~Œè ‡° O Éè~í ^° •fi[
Ѩit+¨ì ǨÏ$^ŒÜ∞« =∞<Õ „QÆO^äOŒ Ö’ `≥Å∞Ѩ|_çOk. =~°=~°=Ú#∞Å∞ HÍňHÑ∆ =¨ ∞O_»
áêxH˜ `«=∞ PKå~°∞ºÅ u~°∞<å=∂xfl ÃÑ@ì_O» âߢãÜ Î‘ ∞« =∞<Õ JOâ◊O ''‰õΩ~åº
^ŒK`Õ <« å<åO K« "≥+· =‚¨ O <å=∞ ÅHõ∆ ‡ K«, Hõi+¨º<£ "≥+· =‚¨ O <å=∞ "≥+· "‚¨ å„â◊Ü∞« "Õ∞=
"å—— (JKÕ`#« "≥∞#ÿ =ã¨∞=Î ÙʼnõΩ‰õÄ_® q+¨µÉ‚ ‰íè Ωõ ÅÎ ¿Ñ~°∞#∞, QÆ∞~°∞#Î ∞, x"å™êʼnõΩ
‰õÄ_® q+¨µ‚Éèí‰õΩÎÅ ¿Ñ~°∞#∞ ÃÑ\ì̃, "≥·+¨‚=ÙʼnõΩ P„â◊Ü«∞OQÍ KÕã≤) "≥Ú^ŒÖˇ·#
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 83
„Ѩ=∂}O=Å¡ ã≤^OúŒ . ''N=∞u—— J<Õ qâı+}¨ ÏxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ – ''"≥+· =‚¨ ™êºOHõ
â◊Ü∂« ºÜ«∂O "≥+· =‚¨ 㨺 QÆ$¿ÇÏ Ñ≤ "å ^Õâı "å, `«kfiKi« `Õ ã¨Oã≤`÷ å Ü«∂Ou
=∞^Œuæ "£∞—— (q+¨µÉ‚ ‰íè Ωõ xÎ â◊Ü∂« ºã¨O|O^èOŒ HõÅ"å_»∞, q+¨µÉ‚ ‰íè Ωõ xÎ QÆ$ǨÏOÖ’ L#fl"å_»∞,
q+¨µÉ‚ ‰íè Ωõ xÎ ã¨OK«iOz# ^ÕâO◊ Ö’ L#fl"å_»∞, x=ã≤OKÕ"å_»∞ QÆux á⁄O^Œ∞`å_»∞)
W`åºk „Ѩ=∂}ÏÅ∞ J#∞ã¨O^èÜ Õ ∂« Å∞. D „Ѩ=∂} â’¡HOõ Ö’ ''ã¨Oã≤`÷ å—— J<Õ
Ѩ^OŒ KÕ`« x"åã¨O q=H˜`∆ =« ∞x "å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYº. ™êH∆Í`«∞QÎ Í
q+¨µÉ‚ ‰íè Ωõ ÅÎ QÆ$ǨÏOÖ’ "å~°∞ ã¨OK«iOz# „Ѩ^âÕ O◊ Ö’ x=ã≤OKÕ J=HÍâ◊O
ÖË#O^Œ∞=Å¡, P „Ѩ^âÕ O◊ Ö’x =∞#∞fl#∞ =∞O_»áêxH˜ JÅ^Œ_O» ^•fi~å ^•x „Ѩuxkè
xi‡OѨ|_çOk.
''`«^OŒ „Ѷ∞≤ ѨOHõ[KåÛùÜ∂« =∞^躌 x"åã≤<å"£∞——– J<Õ +¨+|ª‘ Ǩï=K«<åO`«"∞≥ #ÿ
áê~îåO`«~åxH˜ ''J㨺 "åºK«HÍ∆ }"£∞—— J<Õ J#O`«~â° ’¡HOõ Ö’x „ѨÜ∂≥ QÆO`À
J#fiÜ∞« O. ''"åºK«HÍ∆ }"£∞—— J<Õ Ñ¨^OŒ N=~°=~°=Úx Ѩ~"° ∞≥ #ÿ k. HÍx +¨+ºª¨ O`«
áê~îO° Ö’x `«`Ê« ^ŒO KÕ`« =~°=~°=Úx Ѩ~å=∞i≈OѨ|_»∞`«∞<åfl~x° ÉèÏq¿ã,Î ''x[O
„ѨÉ∞íè "£∞——, ''ã¨fiO xˆH`«#"£∞——, ''ã¨fiK~« }° ÏOÉè’[....ÉèÏ=Ü«∞O`«"∞£ —— W`åºkQÍ HõxÊOKÕ
ѨÓ~Àfi`«~Î â° e·‹ H˜ ÉèOí QÆO HõÅ∞æ`∞« Ok. JO^Œ∞=Å¡ ''x"åã≤#"£∞—— J<Õ áê~î"° ∞Õ
Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ#k. +¨+‘ªqÉèíHõÎ ºO`«áê~î°OÖ’ ''tëêº}Ï"£∞—— J<Õ qâı+¨ºÑ¨^•xfl
J^蕺Ǩ~°OKÕã≤ HÀ"åe. HÍňHá∆ ê~°O÷ =~°=~°=Ú#∞Å ~åHõ#∞ Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∂,Î
JHõ¯_» „â’`«Å∞ KÕi L<åfl~x° nxKÕ K≥Ñʨ |_çO^Œx ÉèÏqOKåe. J@∞=O\˜
JO`Õ"åã¨∞ʼnõΩ ''k=º„Ѩ|O^è•<å"£∞ `«`Ϋ fiO "åºK«HÍ∆ }"£∞—— Jx ÃÑ· â’¡HOõ `À
J#fi~ÚOKåe – Jx N „Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞ "åºYº. ÖËHáõ È`Õ, kfifÜ«∂O`«áê~îO° Ö’
=Öˇ<,Õ +¨+ºª¨ O`«áê~îO° Ö’ ‰õÄ_® `«`Ê« ^•xfl Nâ‹Å· <å^ä•~°ºÑ¨~O° QÍ J#fi~ÚOK«=K«∞Û.
''tëêº}ÏO ™êfiKå~°ºt+¨fi`fi« ÉÏè =<åaè„áêÜÕ∞}ufi^Œ =ÚHõÎ q∞„u ^Œ+=ì¨ º"£∞—— –
=~°=~°=Úx t+¨µºÅ∞, `«=∞ PKå~°∞ºÅ∞ "åi PKå~°∞ºÅ‰õΩ t+¨µºÖˇ· L<åfl~<° Õ
Jaè„áêÜ«∞O`À D q^èOŒ QÍ „ѨÜ∂≥ yOѨ|_çO^Œx ÉèÏqOKåe – Jx g~°~åѶ∞¨ "å
Kå~°º "åºYº.
27. `«`Ϋ fiO k=º„Ѩ|O^è•<åO ™ê~°O ã¨O™ê~°"i·≥ }Ï"£∞ I
ã¨~ã° O¨ ã¨~Ç° Ϩ ™êº<åO "åºK«HÍ∆ }O #=∂q∞ `«"∞£ II
84 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
ã¨O™ê~°"i·≥ }Ï"£∞ ´ „ѨH$õ uã¨O|O^è•xfl `˘ÅyOKÕq, ã¨~Ç° Ϩ ™êº<å"£∞ ´ JëêìHi∆õ ,
^ŒfiÜ∞« O, K«~=° ∞â’¡H=õ ∞#|_Õ =¸_»∞ ~°ÇϨ ™êºÅ J~å÷Å#∞ „ѨuáêkOKÕq J~Ú#,
k=º„Ѩ|O^è•<åO ´ ÉèQí "Æ å#∞x xˆ~›`∞« HõH$õ Ѩ=Å¡ Hõe#æ , x~°∞+Ì "ì¨ ∞≥ #ÿ Ѩ~=° ∞ÉèHí Θ
~°∂áêxfl á⁄Ok# *Ï˝<åxfl HõÅ PÇÏfi~°∞¡ J#∞„QÆÇÏ≤ Oz# k=º„Ѩ|O^è•Å,
™ê~°"∞£ ´ ã¨O™ê~åxfl [~ÚOK«_O» Ö’ |Å=`«~Î "° ∞≥ #ÿ , `«`Ϋ fi"∞£ ´ Ѩ~ã° fi¨ ~∂° Ѩ,
r=#ã¨fi~∂° áêÅ Ü«∞^ä•~å÷xfl, ã¨~ã° O¨ ´ =∞^è∞Œ ~°OQÍ, "åºK«HÍ∆ }O´´ ã¨Oâ◊Ü∞« O,
qѨs`«*Ï˝#O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ^ÀëêÅ∞ Ug ÖË#@∞¡ J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ, `«"∞£ ´P =∞}"åà◊
=∞Ǩ=Ú#∞Å#∞, #=∂q∞´´ #=∞㨯iã¨∞<Î åfl#∞.
''"åx<£ q∂^ÕÓ±Ó˜ Ü«∞~°∞àò â‹Üü∞^Œ∞ =Ú_ç‰õΩ¯"£∞ Ñ≤éq=∂=∂Ü«∞
‰õįuÎ<Ü ·≥ ∞Õ —— (Ѩ~=° ∞Ѩ^•xH˜ KÕiÛ, [#‡ J<Õ =∞Ǩ=∂Ü«∞ q<庙êÅ#∞ ÖˉΩõ O_»
KÕã∞¨ OÎ k), Jx, ''q∂\˜Û~Úx] "≥‰· Ωõ #Ì=∂#Hõ~ü =∞ÓÓ · ∞« `«∞"Õ—— (ѨÙ#~å=$uÎ
± `«∞ HÔ Ü
ÖËx "≥‰· Ωõ O~î° =∞Ǩ#QÆ~O° , q∞ye# Ѷ֨ ÏÅ∞ Jhfl ǨÏã¨QÎ `Æ åÖË) Jx Ñ¨Ö¯Ë suÖ’
„ѨH$õ u ã¨O|O^è•xfl fiÛ, Ѩ~=° ∞Ѩ^•xfl á⁄OkOK« QÆe#æ k=ºã¨∂~°∞Å k=º
„Ѩ|O^è•Å ™ê~°"∞≥ #ÿ `«`åÎ fi~å÷Å#∞ ~°ÇϨ ™êº~å÷Å`À HõeÑ≤ KÕiÛ, ''H©~∆ O° â◊~¯° ~°Ü∂« ——
(K«HÔ ¯~° HõeÑ≤# áêÅ∞) J#fl@∞¡ J`«ºO`«=∞^è∞Œ ~°OQÍ "åºMϺxOKÕ P =∞}"åà◊=∞Ǩ
=Ú#∞Å#∞ #=∞㨯iã¨∞<Î åfl#∞.
(ã¨O™ê~°"i·≥ }Ï"£∞) KÕ`#« ∞#‰õΩ ã¨O|OkèOz#, ^Õfiëêxfl xˆ~tÌ OKÕ "≥i· Ѩ^•xfl
JKÕ`#« "≥∞#ÿ ã¨O™ê~°Oq+¨Ü∞« OÖ’ „ѨÜ∂≥ yOK«_O» KÕ`#« ã¨=∂kè`À Jx K≥áêÊe.
D ã¨O™ê~°O‰õÄ_® XHõ q~ÀkèÜ∞Õ <å k=º„Ѩ|O^è•Å=ÚO^Œ∞! J<Õ Ñ¨iǨã¨O
D KÕ`#« ã¨=∂kè=Å¡ ^èfiŒ xã¨∞OÎ k – Jx nx ÉèÏ=O. k=º„Ѩ|O^è•Å∞ â◊s~°
ã¨O|O^èŒ ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ ã¨O™ê~åxfl áÈQ˘@ìQÅÆ =<Õ q+¨Ü∞« O ''=∂é<£ q}‚Ñʨ "£∞
â‹Ü∞ü `« âÁÖÏ¡~ü `˘_≥~· Úe#∂flé∞"£∞ =ÖÏ¡~ü JÇ∞<åÌ~ü Ñ≤éáêÊ"£∞ á⁄ÖÏ¡ =~°∞q<≥·
=∂Ü«∞=<£ âıÓÓ ± à◊§Öò á⁄Üü∞xflÅ`Õ—Î — (u~°∞q~°∞–100) (#=∂‡ÇÏfi~∞° ¡ Ѩe¯# D
#∂~°∞ áêâ◊√~åÅ#∞ J#∞ã¨OkèOK« QÆe#æ "å~°∞ J<Õ D ã¨O™ê~°OÖ’ uiy [x‡OK«~∞° )
''â‹Ü∞« iÖò âÁe¡â=·‹ ∂Öˇ· P~Ú~°`∞« oΠѨÊ`åÎÖò =~Ú~°"∞£ âı~ü Ñ≤éѨÊé∞`«∞Î "≥‰· Ωõ #Ì"∞£
#}∞‚=~ˆ —— (u~°∞"åÜü∞–4–8–11) ("Õ~Ú áêâ◊√~åÅÖ’x D Ѩk áêâ◊√~åÅ#∞
ѨÅ∞HõQeÆ y#"å~°∞ [#‡#∞ áÈQ˘@∞ìH˘x, "≥‰· Ωõ O~îåxfl KÕ~Q° ÅÆ ~°∞) "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ѨÅ∞
ѶŨ „â◊√u áêâ◊√~åÅÖ’ QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 85
(™ê~°"∞£ ) „ѨÜ∂≥ [#=∞x, |Å=∞x WK«\ ˜ ™ê~°âÉ◊ ÏÌxH˜ J~°O÷ . =Ú=Ú‰õΩ∆ =ÙʼnõΩ
Láê^ÕÜ«∞~°∂Ѩ"≥∞ÿ# „ѨÜ≥∂[#OQÍ, `«=∞‰õΩ q~ÀkèQÍ L#fl ã¨O™ê~åxfl
`˘ÅyOK«∞HÀ=_»OÖ’ LѨÜ∂≥ yOKÕ |ÅOQÍ L#flk–Jx ÉèÏ=O. ''™ê~À |ÖË
ã≤~÷ åOâı-~ˆ ÷ ѨÙ=∂ <åflºÜÕ∞º =ˆ~ „u+¨µ—— J<Õ <å<å~°~÷ `° fl« =∂ÖÏ „Ѩ=∂}Ïxfl|\˜ì
™ê~°â|◊ OÌ „ѨÜ∂≥ [#O, |ÅO J<Õ J~å÷Å#∞ Wã¨∞OÎ k.
(ã¨~Ç° Ϩ ™êº<å"£∞) – ''=Ú=Ú‰õΩ∆ =Ù‰õΩ¯ Jé˜Ü∞« "Õ}∞¤"∞£ ~°ÇϨ 㨺Væàò =¸#∞]——
(=Ú=Ú‰õΩ∆ =Ù `≥eÜ«∞^Œy# ~°ÇϨ ™êºÅ∞ =¸_»∞) Jx =Ú=Ú‰õΩ∆ ѨÊ_ç ~°ÇϨ 㨺
„QÆO^äOŒ Ö’ xˆ~tÌ OѨ|_»¤ JëêìHi∆õ , ^ŒfiÜ∞« , K«~=° ∞ â’¡H~õ ∂° ѨOQÍ L#fl ~°ÇϨ 㨺
„`«Ü∞« OÜ≥ÚHõ¯ – Jx J~°O÷ . ÃÑ· =Ú=Ú‰õΩ∆ ѨÊ_ç ã¨∂H˜xÎ "åºMϺxã¨∂Î ''W=#∞‰õΩ¯
J=â◊º"£∞ *Ï˝`«=º =∂Ü«Úà◊§`«∞ ã¨fi~°∂áÈáêÜ«∞ѨÙ~°∞ëê~°÷VæàÏÔH·Ü«∂Å∞"£∞,
J=ÓÓ ± ˇÂ W#Ì ~°ÇϨ 㨺„`«Ü∞« "£∞ Là◊§Ñ¨_ç „Ñ¨uáêkÔH¯· Ü«∂Å∞"£∞, ~°ÇϨ 㨺„`«Ü∞« "Õ∞
Jé˜Ü∞« "Õ}∞¤=`≥<.Âæ≥ ã¨fi*Ï˝#O „áêѨH*õ Ï˝#O „áêѨº *Ï˝#O =Ú=Ú‰õΩ∆ aèó, *Ï˝#„`«Ü∞«
=Úáê^ÕÜ«∞ "Õ∞`«^Œ#º #fl H˜OK«#–Z#flHõ¯_»=kéË.—— (r=Ù_»∞ `«Ñ¨Ê‰õΩO_®
`≥eã≤HÀ=Åã≤#q ã¨fi~∂° Ѩ – LáêÜ«∞ – ѨÙ~°∞ëê~å÷Å∞ HÍ=_»OKÕ`,« "åxx D
=¸_»∞ ~°ÇϨ ™êºÅ∞ Ü«∞^ä•`«^OŒä QÍ „ѨuáêkOK«_O» KÕ`,« ~°ÇϨ 㨺„`«Ü∞« "Õ∞ *Ï˝`=« º=∞x
J~°O÷ . ã¨fi~∂° Ѩ*Ï˝#O, LáêÜ«∞*Ï˝#O, „áêѨº=∞#|_Õ Ñ¨Ù~°∞ëê~°*÷ Ï˝#O – J<Õ
D =¸_Õ =Ú=Ú‰õΩ∆ =ÙʼnõΩ `≥eÜ«∞=Åã≤#q. gxHõO>Ë "Õé~Ú#k U H˘OK≥O
J=ã¨~O° ÖË^∞Œ – Jx K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flk Hõ^•!) Jx, ''W=ÓÓ ± ˇÂ ~°ÇϨ 㨺Væàx‹ éæ `«∞–
ã¨HÅõ "Õ^•#Ιê~å~°„÷ Ѩuáê^ŒH`õ Ü · ∂« ÖË—— (gxx ~°ÇϨ ™êºÅ∞
« ∂« Ѩ~=° ∞QÆ∞ǨϺVæàÏÔHÜ
J#flk Wq ã¨HÅõ "Õ^•O`åÅ™ê~å~å÷xfl „ѨuáêkOK«_O» =Å¡, q∞H˜¯e QÀѨhÜ«∂Å∞
HÍ|\˜)ì J<Õ ã¨∂‰õΩeÎ K«@ 㨇~°}Ü © ∂« Å∞.
(ã¨~°ã¨"£∞) ѨÓ~ÀfiHõÎ ~°Ç¨Ï㨺„`«Ü«∂ʼnõΩ „tÜ«∞óѨuÜÕ∞ âı+≤, LáêÜ«∞O,
„áêѨºO–J#flk „Ѩ^=Œä ∞`«ó `ÀKÕ J~°O÷ . WOH˘OK≥O Ö’`«∞QÍ Ñ¨ije¿ãÎ ÉèQí =Æ ^Œƒ‰ù Ωõ ÖÎ Ë
âı+,≤ LáêÜ«∞O, „áêѨºO J<Õ ÉèÏ=O HõÅ∞æ`∞« Ok. WOHÍ =∞é˜H˘OK≥O xt`«OQÍ
ѨijeOz K«∂¿ãÎ PKå~°∞º_Õ âı+,≤ LáêÜ«∞O, „áêѨºO J<Õ xâ◊ÛÜ«∞O ‰õÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
JO^Œ∞=Å¡ ~°ÇϨ 㨺„`«Ü∂« Å =ÚYºÅHõ∆ ºO =¸_»= (K«~=° ∞) Ѩ~fi° "∞≥ #ÿ PKå~°∞ºx
q+¨Ü∞« OÖ’<Õ J#flk PKå~°ºxëêªQiÆ +¨µÖª #·ˇ =∞^è∞Œ ~°H=õ ÙÅ∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÅ
ã≤~÷ x° â◊ÛÜ«∞O. WK«@ =∞}"åà◊=∞Ǩ=ÚÅ∞ Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=}∞Å∞ HÍ|\˜,ì "å~°∞
86 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅѨ@¡ J`«ºO`«„áê=}ºO Hõe#æ "å~°∞. "åi<Õ âı+Q≤ Í, LáêÜ«∞OQÍ,
„áêѨºOQÍ k=º„Ѩ|O^è•Å ™ê~å~°O÷ QÍ t+¨µºÅ‰õΩ, LѨ^tÕ OKå~°x „ѨH$õ `å~°O÷ .
''`«ã‡≤ <£ ~å=∂#∞*ψ~º QÆ∞~°∞ iu K« Ѩ^OŒ ÉèÏu—— (P ~å=∂#∞*Ï~°∞ºÅ "åiÖ’<Õ
QÆ∞~°∞=<Õ Ñ¨^ŒO „ѨHÍtã¨∞Î#flk) W`åºk„Ѩ=∂}ÏÅ=Å¡ PKå~°º`«fiO ÉèíQÆ=
„^•=∂#∞AÅÜ«∞O^Õ Ñ¨Ó~°O‚ QÍ J~°=÷ O`«O J<Õ q+¨Ü∞« O WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ q=iOѨ
|_çOk. âı+≤ JO>Ë – ™êfiq∞, „áêѨٺ_»O>Ë á⁄O^Œ^yŒ #"å_»∞, LáêÜ«∞=∞O>Ë
„áêѨٺ_≥#· ™êfiq∞x á⁄O^Œ_®xH˜ `«y# ™ê^è#Œ O. =∞#O ¿ãqOK«`y« # ™êfiq∞
PKå~°∞º_Õ HÍ|\˜,ì ^•xH˜ á⁄O^Œ^yŒ # („áêѨٺ_≥#· ) PKå~°∞ºx á⁄O^Œ_®xH˜
"Õé˘Hõ LáêÜ«∂xfl J<Õfi+O≤ Ѩ‰Ωõ O_®, P PKå~°∞º<Õ LáêÜ«∞OQÍ P„â◊~ÚOKåe
J#flk ~°ÇϨ 㨺„`«Ü∂« Å ™ê~å~°O÷ . n<Õfl =∂=Ú#∞Å∞ t+¨µºÅ‰õΩ =∞^è∞Œ ~°OQÍ
LѨ^tÕ OKå~°∞. (''ã¨~ã° "¨ ∞£ —— J<Õ Ñ¨^•xfl D q^èOŒ QÍ „H˜Ü∂« qâı+}¨ OQÍ H͉õΩO_®
`«`åÎ fixH˜ qâı+}¨ OQÍ KÕã≤ ‰õÄ_® J~°O÷ K≥Ñʨ =K«∞Û). D J~°q÷ âı+O¨ JO^ŒéH˜ ©
ã¨=∞‡`«OQÍ `ÀK«∞‰õΩ<åfl, K«~=° ∞Ѩ~fi° x+¨#ª ∞ HõÅ"åiH˜ =∂„`«O D J~°`÷ `« Ϋ fiO
qâı+O≤ z Éè’QƺOQÍ `Àã¨∞OÎ k.
(k=º„Ѩ|O^è•<å"£∞) k=ºâ◊|OÌ „Ѩ|O^èqŒ âı+}¨ O. ÉèQí "Æ å#∞x xˆ~`› ∞« Hõ*ÏÜ«∞=∂#
Hõ\ÏHõO∆ =Å¡ ÅaèOz# k=º*Ï˝#O HÍ~°}OQÍ L^Œƒqù Oz#q HÍ|\˜ì Wq k"åºÅ∞ –
Jx ÉèÏ=O. D „Ѩ|O^è•Å∞ „^Œq_ÀѨx+¨`∞« ÅÎ ∞QÍ „Ѩãk≤ ú K≥Ok#q. ''„^•q_»
"Õ^™Œ êQÆ~"° ∞£ —— Jx, ''„^•q_ôO „|Ǩχã¨OÇ≤Ï`å"£∞—— Jx Hõ^• g\˜ „Ѩãk≤ .ú
(`«`fi« "∞£ ) P „Ѩ|O^è•ÅKÕ`« „Ѩuáêk`«"∞≥ #ÿ r=–Ѩ~–° LáêÜ«∞–ѶŨ –q~Àkè
ã¨fi~∂° áêÅ Ü«∞^ä•~°ã÷ fi¨ ~∂° ѨO–Jx J~°O÷ . ''`«`Ϋ fiO qÅOÉ=∂<Õ ™êº `«ûfi~∂° ¿Ñ
Ѩ~=° ∂`«‡x—— Jx ~°`fl« =∂ÖÏã¨∂H˜.Î D Ѩ^OŒ ''"åºK«HÍ∆ }"£∞—— J<Õ "åºMϺ#„H˜Ü∞« `À
J#fi~Úã¨∞OÎ k.
"å^è∂Œ Åg~°~åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYºÖ’ ''Ü«∞^•fi, `«`Ϋ fiO k=º„Ѩ|O^è•<åO ™ê~°O
Hõ~‡° , ã¨O™ê~°"i·≥ }Ï"£∞ ã¨~Ç° Ϩ ™êº<åO ã¨~ã° O¨ Ü«∞^ä• Éè=í u `«^•ä "åºK«HÍ∆ } q∞`«º
#fiÜ∞« ó—— Jx J#fiÜ∂« O`«~O° K«∂Ѩ|_çOk. nx=Å¡ „^Œq_ÀѨx+¨`∞« ÅÎ ∞QÍ K≥Ñʨ |_Õ
k=º„Ѩ|O^è•Å Ѩ~°=∞„ѨÜ≥∂[#"≥∞ÿ# K«~°=∞Ѩ~°fix+ª̈, „ѨHõ$u ã¨O|O^è•xfl
`˘ÅyOK«∞Q˘#QÀˆ~ (=Ú=Ú‰õΩ∆ =ÙÖˇ#· ) "å~°∞, ~°ÇϨ ã¨$„`«Ü∞« OÖ’ JOK«KÅ« "≥∞#ÿ
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 87
x+¨#ª ∞ HõÅ JkèHÍ~°∞Å∞ J~Ú# =~°^<Œ å~åÜ«∞}QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ JO`«~O° QÆ
t+¨µºÅ‰õΩ =∞^è∞Œ ~°OQÍ, ã¨∞YOQÍ J=QÆ`O« JÜÕ∞@@∞¡, "åiH˜ P#O^ŒO HõeQˆ @@∞¡
"åºMϺxOKÕ"å~°∞ – J<Õ ÉèÏ=O ã¨∞Êùiã¨∞OÎ k. ''"åºK«HÍ∆ }"£∞—— J#flÑÙ¨ _∞» ''ѨiKÕÛ^ù óŒ
Ѩ^•~À÷HóΘ q„QÆÇϨ Ÿ "åHõºÜ≥∂[<å—— W`åºkQÍ x~°fizOѨ|_ç# "åºMϺ# suÖ’
"åºMϺxOKÕ"å~°∞ – Jx ÉèÏ=O. ''=∞^è∞Œ ~°—— =∞<Õ „H˜Ü∂« qâı+}¨ O =~°=~°=Ú#∞Å
"åºMϺ#Kå`«∞ix `≥Å∞ѨÙ`«∞#flk. (#=∂q∞) – ''#=∞–„ѨǑÏfiÉèÏ"Õ—— J<Õ
^è•`«∞™êfi~°™êºxfl |\˜ì =~°=~°=Ú#∞Å "åºMϺ#"≥·^ŒQÍúºxH˜ „uHõ~°}ÏÅ`À
#=∞㨯iã¨∞<Î åfl#∞ – J<Õ ÉèÏ=O ^Àºu`«=∞=Ù`∞« Ok. HÍOp „Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞"åi
"åºYºÖ’ ''ã¨~Ç° Ϩ ™êº<åO k=º„Ѩ|O^è•<åO ™ê~°O ã¨~ã° O¨ `«`Î « fiO ã¨O™ê~°"i·≥ }Ï"£∞
ã¨~ã° O¨ "åºK«HÍ∆ }"£∞—— (~°ÇϨ ™êºÅ`À ‰õÄ_ç# k=º„Ѩ|O^è•ÅÖ’x ™ê~åxfl ã¨~ã° O¨ QÍ,
ã¨O™ê~åxfl q_»zÃÑ\ÏìÅx HÀˆ~"åiH˜ ã¨~ã° O¨ QÍ q=iOKÕ"å~°∞) JO@∂ "Õé˘Hõ
q^è"Œ ∞≥ #ÿ J#fiÜ∞« O K«∂Ѩ|_çOk. D J#fiÜ∞« OÖ’ ''ã¨~ã° "¨ ∞£ —— J<Õ Ñ¨^OŒ =∞^躌 =∞}˜
<åºÜ«∞OÖ’ "≥Ú^Œ@ `«`åÎ fixH˜ qâı+} ¨ OQÍ#∞, `«~∞° "å`« "åºMϺ# „H˜Ü∂«
qâı+}¨ OQÍ#∞ K«∂Ѩ|_çOk. ''ã¨O™ê~°"i·≥ }Ï"£∞—— J<Õ Ñ¨^OŒ ѨÙ~°fiâ’¡HOõ Ö’x
''KèåÜ«∂=∞^茺x"åã≤<å"£∞—— J<Õ +¨+¨ªºO`«áê~îåO`«~°OÖ’ J#fi~Úã¨∞ÎOk.
''`«^OŒ „Ѷ∞≤ ѨOHõ[KåÛùÜ∂« =∞^躌 x"åã≤<å"£∞ ã¨O™ê~°"i·≥ }Ï"£∞—— Jx J#fiÜ∞« „Hõ=∞O.
''W^Œ∞ Hõ}∞¤ Hõ<åÌ_Ü ·≥ ∞« }‚<£ =Ú^ŒÖÏ<À~ü W=~ü u~°∞=_çHoõ Öò P„â◊Ü∞« }À#∞‡Y~å
~Ú~°∞Hõ¯, J=fiàq◊ ÖË ÃÑ~°∞=∂à◊√"£∞ J=~üHàõ òãfi¨ Ñfl¨ uÖÎ Ë – Jã¨O‰õΩz`« =∂K«MºË
Éèí∞[OQÆâ◊Ü«∞#ó ѨÙ=∂<£–ZxæéѨ_çÜÕ∞ qâ◊^Œ=∂Hõ rÜ«∞~ü u~°∞=_çHõoÖË
P„â◊~Ú‰õΩ¯=∞ƒ_ç xÜ«∞q∞`«~Î ∞° à◊, J=~ü u~°∞=ÚHõÑʨ _çÜ∞Õ – ~å=∂#∞[Ѩ^•OÉè’[
™œQÆO^躌 x^èÜ Œ ∂≥ -Ñ≤ ÜÕ∞–Z#∞] `˘_»V,æ˜ „â◊√`≥· fi= "≥É· =íè O `«ãº¨ `«`fiÕ # â◊~}° O
Ü«∞Ü«Úó——–ZxæéѨ_Ü ç ∞Õ ~å=∂#∞[ѨiQÆ$Ç‘Ï`«~åÜü∞, Jaè[#q^•º=$`«VÎ àæ ÏÅ∞"£∞
LÜ«∞~üx~Ì ∞° ‰õΩ¯=∞=~üHàõ Ï# Hõ<åÌ_Ü ·≥ ∞« }‚<£ =Ú^ŒÖÏ# PKå~°ºÑ¨Ù~°∞+¨~Hü àõ ÏÜ«Úà◊§
J<≥=· ~°∞"£∞, `«<åÌ"∞£ LÜ«∞~üuHÎ ¯õ à‹· áêÊ~å=∞Öò W=~üu~°∞=_çHoõ Öò ã¨O|O^è"Œ ∞£
`«Vàæ √◊ ‰õΩ¯ ^è•~°H"õ ∞≥ #∞] Jé∞u~Ú@∞ì =#∞Ì rÜ«∞~ü u~°∞=_çHàõ Ü ·‹ ∞Õ â◊~}° =∂HõÑʨ Ó±Ó˜
Lr˚q`åÎ~Hü àõ ò—— (nxx ^Œi≈Oz, Hõ<åÌ_·≥ J}‚<£ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å~°∞ gi Náê^•Å#∞
P„â◊~ÚOK«_O» Ö’ P#∞‰õÄźO Hõe#æ "å~°∞HÍQÍ, JѨÙ_»∞ N~°OQÆ<å^ä∞Œ _»∞ "åiH˜
ã¨fiÑfl¨ OÖ’ ™êH∆Í`«¯iOz ''Pkâı+µ¨ xÃÑ· Ѩ~∞° O_ç L#fl Ѩ~=° ∞ѨÙ~∞° +¨µ_»∞ ã¨∞ã¨Ê+¨Oì QÍ
88 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
q=iOKå_»∞—— J#fl@∞¡ qâ◊^OŒ QÍ rÜ«∞~ü Náê^•ÅÖ’ P„â◊~ÚOKÕ@@∞¡ "åix
P*Ï˝ÑO≤ K«QÍ, "å~°∞‰õÄ_® J^ÕsuÖ’ ~å=∂#∞AŠѨ^•OÉè’*ÏÅ ™œQÆO^蕺xfl
xkèQÍ HõÅ"åÔ~<· å – Jx „áê~°OaèOz, "åi "≥É· "íè åxfl Ü«∞^ä•`«^OŒä QÍ qx,
â◊~}° ∞á⁄O^•~°∞ –Jx Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ =i‚Oz# suÖ’, ~å=∂#∞AÅKÕ`«
J#∞„QÆÇÏ≤ OѨ|_»"¤ åÔ~,· ã¨^fiŒ Oâ◊OÖ’, q^ŒºÖ’, =$`«OÎ Ö’ L#fl`∞« Öˇ#· Hõ<åÌ_·≥ J}‚<£
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å~°∞ JO^Œé∞ `«=∞ `«=∞ B#fl`åºxfl ÖˇH¯˜ OK«‰Ωõ O_®, gi Náê^•Å
ã¨O|O^è"Œ ∞Õ `«=∞‰õΩ ~°HH∆õ Oõ QÍ `«Åz xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x =zÛ, rÜ«∞~ü Náê^•Å<Õ
â◊~}° OQÍ P„â◊~ÚOz, `«iOKå~°∞) J<Õ Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=}„ѨÉÏè =OÖ’x ã¨∂‰õΩÅÎ ∞
ÉèÏ"åºÅ∞. D =$`åÎO`åxfl ã¨∞uÎ Hõ~ΰ =~°=~°=Úx HÍ=ºOÖ’ ''ѨÙ# ã¨ûfiáêflÑ^¨ âÕ #ı
^Õâı ^Õâı x~°O‰õΩâ◊ó, JÜ«∞ =∞~åÛ=`å~°`fi« ã=¨ ∂kè =∞=nè~Ü ° ∞« <£, J`«º=∞~°ºÎ `«Ü∂«
`«ãº¨ `«`fi« =∂`«ºOuHõO Ç≤Ï`«"∞£ , Jã¨O‰õΩz`« =∂K«M∫º Éè∞í [OQÆâÜ ◊ ∞« #ó ѨÙ=∂<£,
^Õâı ^Õâı qâı+*¨ ½ˇ ~°*½ˇ ~°Ñº¨ qâı+`¨ ó« , P„t`«º `«`Ê« ^Œ^fiŒ O^Œfi =∞„â◊¥Ü«∞`« Ѩ~O°
Ç≤Ï`«"∞£ , ~å=∂#∞[Ѩ^^Œ fiŒ O^Œfi™œQÆO^躌 x^èÜ Œ ∂≥ -Ñ≤ ÜÕ∞, J™ê^è•~°} =∞ø#fl`º«
=∞=^è∂Œ Ü«∞ x[O kèÜ∂« , L`Õ[Î Ü«∞O`« ™êûfi`å‡#O `«`[ÎÕ ã¨ûOѨ^• `«^•, „â◊√`≥· fi=
"≥É· =íè O `«ãº¨ `«`fiÕ # â◊~}° O QÆ`åó, ã≤O^è∞Œ ó ã¨^∞Œ }æ ~°`åfl<åO ã‘=∂ âı+`¨ fi« ãO¨ Ѩ^•"£∞,
"å^è∂Œ Å=~°^•Kå~Àº =∞øo~°`fl« O =∞h+≤}Ï"£∞, JÉè∂í ^Œ#∞Ѩ=∞ ã¨ãÎ º¨ qÉè∂í +¨}
=∞#∞`«=Î ∞"£∞, ~å=∂#∞[=ÚhO„^Œãº¨ N=∂<£ ^•â◊~k° ä ~°º^ä•—— (=∞éÅ, ã¨fiÑfl¨ O
<≥ÑO¨ `À Pkâı+µ¨ xÃÑ· =ѨoOz L#fl x~°O‰õΩâ◊√_≥#· N~°OQÆ<å^ä∞Œ _»∞ ^Õâ^◊ âÕ ßÖ’¡
L#fl `«# J~åÛ~°∂Ѩã=¨ ∂kèx ^•\˜, =~°=~°=Ú#∞Å Ju=∂#∞+¨"∞≥ #ÿ , J`«ºO`«O
Ç≤Ï`«"∞≥ #ÿ `«`åfixfl ã¨∞ã¨Ê+¨Oì QÍ =ºHõOÎ KÕâß_»∞. ^Õâ^◊ âÕ ßÖ’¡ LO_Õ q^•fiOã¨∞Å∞,
JA˝Å∞ JO^Œé∞ =~°=~°=Ú#∞Å áê^Œ^fiŒ O^•fixfl P„â◊~ÚOz Q˘Ñ¨Ê Ç≤Ï`åxfl
PÅH˜OKå~°∞. ~å=∂#∞[^ŒfiO^Œfi™œQÆO^蕺xfl Hõe#æ "åÔ~<· å, `«=∞ J™ê^è•~°}"≥∞#ÿ
B#fl`åºxfl `«=∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ q_»z"Õã,≤ `«=∞ P`«‡#∞ "åi `Õ[ã¨∞û`À "≥∞é∞QÆ∞
ÃÑ@∞ìH˘<åfl~∞° . "åi "≥É· "íè åxfl Ü«∞^ä•`«^OŒä QÍ qx â◊~}° ∞ á⁄O^•~°∞. ã¨^∞Œ }æ
~°`åflʼnõΩ ã¨=Ú„^Œ∞Å∞, âı+`¨ fi« ãO¨ Ѩ^‰Œ Ωõ Ѩ~º° O`«ã=‘ ∞, q^•fiOã¨∞ʼnõΩ t~À~°`fl« O
J~Ú# "å^èŒ∂Å=~°^•Kå~°∞ºÅ"å~°∞ P =~°=~°=Ú#∞ʼnõΩ, ^•â◊~°kä
ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AʼnõΩ=Öˇ, ™ê\˜ÖxË qÉè∂í +¨}OQÍ JÜ«∂º~°∞) Jx =i‚OѨ|_çOk.
ÃÑ· =~°#‚ Ö’x ''L`Õ[Î Ü«∞O`« ™êûfi`å‡#"£∞—— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆOÖ’x ™êfi~ã° º¨ O
ã¨ÇϨ $^ŒÜ∞ÿ≥ Hõ"^Õ ºŒ O. WK«\˜ L`Õ[Î # (Ѩ^∞Œ #∞ ÃÑ@ì_O» ) J<Õ â◊|„Ì Ñ¨Ü∂≥ QÆO ''â◊~=°
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 89
`«#Î ‡Ü≥∂ Éè"í `Õ —ü — J<Õ ã¨∂H˜ÖÎ ’ r"å`«‡ â◊~O° `À áÈeÛ# ™êfi~™° êºxH˜ J#∞QÆ∞}O.
L`Õ[Î # =∞O>Ë ™ê#ÃÑ@ì_O» J<Õ J~°O÷ ‰õÄ_® L#flk. HÍ|\˜ì D Ѩ^„Œ ѨÜ∂≥ QÆO
Nq+¨µÑ‚ Ù̈~å}O J¢ãÉΨ ∂íè +¨}Ï^蕺ܫ∞OÖ’ K≥Ñʨ |_Õ P`«‡Ü≥ÚHõ¯ H“ã¨∞ÉÎ =íè ∞}˜™ê=∂ºxH˜
J#∞QÆ∞}O. WO^Œ∞=Å¡ ѨÓ~°fiO á⁄O^ŒÖxË Juâ◊Ü∂« xfl á⁄O^Œ_O» HÀã¨O,
ÉèíQÆ=O`«∞xKÕ ™êH∆Í`«∞Î x~°∂Ñ≤OѨ|_ç# "≥·Éèí"åxfl Hõeæ# qâı+¨=º‰õΩÎÅ#∞
(PKå~°º„âı+µ¨ Ū #∞) P„â◊~ÚOK«_O» „ѨÑ#¨ ∞fl#‰õΩ Ü«ÚHõ"Î ∞Õ #x `≥Å∞Ѩ|_çOk. WO`«‰Ωõ
=ÚO^Õ á⁄Ok#^•xfl =∞éÅ á⁄O^•Åx Z=~°∂ HÀ~°~∞° Hõ^•! ''Ü«∞^Œ~O÷° `«∞
Hõ$`«O ѨÓ~°fiO `«^~Œ O÷° # ѨÙ#ó„H˜Ü∂« —— (ZO^Œ∞HÀã¨O WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ „ѨÜ∞« `«flO
KÕÜ∞« |_çO^À, =∞m§ ^•xHÀã¨O „ѨÜ∞« `«flO KÕÜ∞« |_»^∞Œ Hõ^•) JxHõ^• Ö’Hõ<åºÜ«∞O.
ÃÑs· uÖ’ qt+¨=ì ºH˜ãÎ =¨ ∂„â◊Ü∞« }O Hõ~=ΰ º=∞O@∂ âßO_çź㨇 $u ''PKå~°ºz`åÎ#∞
QÆ∞}O ã≤^•úO`å#∞QÆ∞}O`«fiÑ,≤ J#º„`« „â◊√}∞Ü«∂`ü *ËÜ ˝ ∞« =∞#∞*Ï˝ÃѺ· = r=u,
Ü«∞ã≤‡<£ Ѩ~=° ∞q^•ºÜ«∂O # ã¨Oã≤kú ~°É’^è`Œ ó« , QÆ∞~À ~åfiѺ¨ #º`À „QÍǨº Ѩ~å
q^•º QÆ∞}Ïxfi`å`ü—— (PKå~°∞ºx z`åÎxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ, ã≤^•úO`åxH˜
J#∞‰õÄÅOQÍ `≥eÜ«∞^Œy# q+¨Ü∂« xfl P PKå~°∞ºÅ J#∞=∞u`À "Õé˘Hõi=^ŒÌ
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. Z=xH˜ Ѩ~q° ^ŒºÖ’ ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ *Ï˝#O HõÅ∞QÆÖ^Ë À J`«_∞» QÆ∞~°∞=ÙÅ
=^ŒQÌ Íx, QÆ∞}=O`«∞_≥#· "Õé˘Hõi=^ŒQÌ Íx Pq^Œº#∞ <Õ~∞° ÛHÀ"åe) Jx `≥eÑ≤Ok.
''"åºK«H∆Í}"£∞—— J<Õ Ñ¨^ŒOÖ’x âß#Kü „Ѩ`«ºÜ«∞O `åpÛùÖϺ~°÷HõO.
=~°=~°=Ú#∞Å "åºMϺ#"≥^· QŒ Íúºxfl ã¨∂zã¨∞#Î flk. =~°=~°=Ú#∞Å D ™ê=∞~°º÷ O
=~°=~°=Úx HÍ=ºOÖ’ qâ◊^OŒ QÍ D „H˜Ok q^èOŒ QÍ =i‚OѨ|_çOk. ''Pâ◊OHÍ
=∞q^èÜ Õ ∂« <åO "åHͺ<å =∞=`å~°},Ë Jqã¨~ˆÎ } xs‚`« =∞~å÷<åO „Ѩuáê^Œ<,Õ
ѨÓ~Àfi`~Ϋ å#∞ã¨O^è•# =∞aè„áêÜ«∞„ѨHÍâ◊<,Õ Jã¨OkQÆOú ã¨=∂^è•# =∂ˆH¿∆ Ñ+¨µ
x~°∞`«~Î "° ∞£ , gHõ=∆ ∂}Ï tÛ~°O `«„`« =ºã¨‡Ü«∞O`« qK«H}∆õ Ïó, 㨠U= ÉèQí "Æ å<Õ=O
ã¨ÇϨ „ã¨=^Œ# ã¨ûfiÜ∞« "£∞, J"å`«~° ku =ºHõÎ q∞`«º"ÀK«<£ Ѩ~㰠ʨ ~°"∞£ , „â◊√`«ºO`«
ã¨∂„`«ã∂¨ H∆͇~°„÷ ѨHÍâ◊#Ѩ~Ô ó· ѨÙ~å, Ѩ~"° ∞≥ ÿ ~Àºyaèó ^Œ$ëêì<£ „Ѩ|O^è• #Éèºí ^è•
`«Ê~°"∞£ , „Ѩã∞¨ `Î å ##fiÉ∂íè `«„Î `« ÉèQí =Æ ^Œ∞}æ q„QÆÇ¨ <£, „Ѩ¿Ñ^Õ Ñ¨~=° ∞O ǨÏ~°¬O
„Ѩ`º« H∆Í#∞Éè"í å ^ŒÑ,≤ â◊|âÌ H◊ Θ iÜ«∞O x`åº â◊$}fi`åO QÆ$ǨÏ`‚ å =∞Ñ≤, ã¨~åfi`‡« <å
ǨÏ$k ™êfi~å÷<£ ã¨xfl^•è ѨÜ∞« fu Ü«∞`ü, J`« âß≈¢¿ã+Î fi¨ a+è fi¨ OQÆO ‰õΩ~°fi<£ ã¨~ÀfiÑH¨ Í~°Hóõ ,
ã¨`fi« â√◊ kúH~õ O° ^èºÕ Ü«∞ã¨xflH~ˆõ ¬} KÕ`ã« ó¨ , QÆ∞}Ï#∞Éè=í #O Ѩ`∞« ºó Éè$í `«ºHõ$`«º =∞Ñ≤
90 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
„Ñ≤Ü∞« "£∞, "åzHõO "åzˆH<≥=· ã¨~fi° ^• q^Œ^Õè ã¨∞nèó, `«`¢Î«`Ê« |O^èHŒ Í~å}ÏO QÆ∞~°∂}ÏO
`«„`« ã¨xflk"è ∞£ , `å<Õ= `«`Î ^Ϋ ~Œ å÷<åO "åºMϺ`«$Ï #Ѩº=∞#º`«, „â’`«$+¨µ „Ѩ^=Œä ∞`«fiO
`«∞ zO`«Ü∞« <åfl`‡« # ã¨ûfiÜ∞« "£∞, J#∞=HõÎ $`«fi =∂™ê÷Ü∞« Ѩ~ˆ Éèºí ó „Ѩ`º« áê^ŒÜ∞« `ü,
J*Ï˝<å =∞„QÆQ}Æ ºO =∂ =∞kèëêªÜ∞« Ü«∞fâ◊fi~ó° , J*Ï˝`*« Ï˝Ñ<¨ Õ „áê[˝ =∞HÍs¬
k`«º|∞^躌 `«, „Ѩ`º« HõÅ∆ H˜`∆ ™« êfi`‡« `«`fi« Ü∂« ^ä•`«‡ ºã¨OѨ^•"£∞, PKå~åºnè#=$fÎ<åO
„áêKå "Õ∞= „ѨK`Õ ™« ê"£∞, K«i„`å}˜ Ѩq„`å}˜ z„`å}˜ =K«<åx K«, =∞^èºÕ =∞^èºÕ
=Úxó ^蕺`åfi Éèí$`åº<åO „Ѩuáê^ŒÜ«∞<£, Ãã· fi~åÖÏÃÑ· ã¨∞û=∞^èŒ∞Ô~· ã¨û
ã¨fi~∂° Ѩqxâ◊ÛÜ«∞"£∞, â’`«$Ï}Ï =∞u =∂~ÀѨº ã¨∞=ºHõOÎ „Ѩ`º« É’^èÜ Œ ∞« `ü—— (ã¨O^ÕÇϨ O
ÖË=<≥`_Ϋ ®xH˜ gÅ∞ ÖËx "åHͺʼnõΩ J=`åiHõ#∞ J#∞„QÆÇÏ≤ OK«_O» Ö’, ã¨O„QÆÇϨ OQÍ
x~°~‚ ÚOѨ|_»¤ J~å÷Å#∞ qâ◊nHõiOK«_O» Ö’, ѨÓ~Àfi`~Ϋ ° ã¨O^Œ~åƒùÅ#∞ HõÅ∞ÑÙ̈‰Ωõ O@∂
q+¨Ü∂« Å#∞ =ºHõOÎ KÕÜ∞« _»OÖ’, PˆHá∆ êÖ’¡ =∞m§ Pâ◊OHõ#∞ KÕÜ∞« _®xH˜ gÅ∞ÖË#@∞¡
ã¨∞ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ ã¨=∂^è•<åxfl J#∞„QÆÇÏ≤ OK«_O» Ö’x =~°=~°=Ú#∞Å ™ê=∞~å÷ºxfl
K«∂z ã¨=∞~°∞Ö÷ #·ˇ "å~°∞‰õÄ_® z~°HÍÖO Pâ◊~Û° Ѩ_#ç "åÔ~,· "Õ~Ú<Àà◊§#∞HõÅ P
Pkâı+µ¨ _Õ D q^èOŒ QÍ ã¨fiÜ∞« OQÍ J=`«iOKå_»x Ѩ~㰠ʨ ~°O K≥ÑC¨ H˘<åfl~∞° .
"Õ^•O`«ã∂¨ „`åÅ ã¨∂H∆͇~å÷xfl „ѨHÍtOѨ*Ü Ë ∞« _»OÖ’ L^ÕâÌ º◊ O HõÅ k=ºã¨∂~°∞Å∞
^Œi≈Oz# „Ѩ|O^è•Å#∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ ^èiŒ Oz, ÉèQí =Æ ^Œ∞}æ q„QÆÇ¨ Å#∞ =i‚OKÕ P
ã¨∂‰õΩÅÎ ∞ „Ѩã∞¨ `Î åÖˇ#· ѨÙ_»∞ "å\˜x J#∞Éèqí OKå~°∞. P „Ѩ`º« H∆Í#∞Éè=í O=Å¡‰Äõ _®
Q˘Ñ¨Ê ǨÏ~å¬xfl á⁄O^•~°∞. x`«º"≥∞#ÿ D =~°=~°=Ú#∞Å â◊|âÌ H◊ Θ ^•xx q<Õ"åiH˜,
„QÆÇÏ≤ OKÕ"åiH˜‰Äõ _® ѨÓiÎQÍ =~°=~°=Ú#∞Å =∞#ã¨∞ûÖ’ L#fl J~å÷Å#∞ =ºHõOÎ
KÕ¿ã@@∞¡#flk.)
ÉèQí "Æ å#∞x PÅÜ«∞O#∞O_ç WO\˜H˜ KÕi# `«~åfi`« *Ï˝`"« åº~å÷Å "åºMϺ#O
Hõ~=ΰ º=∞x ÉèÏ~°^•fi[ã¨OÇ≤Ï`«Ö’ – ''„ѨÉ∞íè O ÉèHí ÑÎõ ~¨ ånè#O x`«º =∂Ö’HõÜ∞Õ
^Œiú "£∞, q=∂# =∞^ä"Œ å `«ãº¨ ^Œ∂~å ^ÀæÑÙ¨ ~° "Õ∞= "å, ã¨fi~∂° Ѩ~∂° ѨqÉè=í QÆ∞}
Hõ~å‡k âß~üV}æ˜ ó, "åºK«H`∆© « x|nèflÜ∂« `ü „â◊√}Ü«∂ kfieMË `«Ê~ˆ `î ,ü K«`∞« ~°∞ƒù[
=Ú^•~åOQÆO âߺ=∞O Ѩ^‡Œ xÉèHË }∆õ "£∞, NÉè∂í q∞hàÏã¨ÇÏ≤ `«O zO`«Ü∞Õ K«Û ã¨^•
ǨÏ$k—— („ѨÉ∞íè =Ù, ÉèHí ÑÎõ ~¨ ånè#∞_»∞ J~Ú# ǨÏix x`«ºO ^Œi≈OKåe. ÖËHáõ È`Õ P
™êfiq∞ PÅÜ«∞q=∂<åxfl QÍx, QÀѨÙ~åxfl QÍx ^Œi≈OKåe. P„tÜ«∞óѨuÜ≥ÚHõ¯
ã¨fi~∂° Ѩ–~°∂Ѩ–qÉè=í –QÆ∞}–bÖÏ^Œ∞Å#∞ "åºMϺxOKåe, Hõ=#O KÕÜ∂« e,
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 91
q<åe, ~åÜ«∂e, ѨiOî Kåe. K«`∞« ~°∞ƒùA_»∞, Q˘Ñ¨Ê ~°∂áêxfl HõÅ"å_»∞, âߺ=∂O
QÆ∞_»∞, Ѩ^‡Œ <Õ„`«∞_»∞, N^Õq Éè∂í ^ÕqhàÏ^Õ=ÙÅ`À ‰õÄ_ç L#fl"å_≥#· ™êfiq∞x
ZÅ¡ÑC¨ _»∂ ǨÏ$^ŒÜ∞« OÖ’ zOuOKåe) Jx, ''ã¨kƒùó „Ѩ}ǘ Ï≤ `åO âßÛ<åº<£
„Ѩ|O^è•<£ ѨijÅÜÕ∞`ü—— (=∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÅKÕ ~°zOѨ|_»¤ q∞ye# „Ѩ|O^è•Å#∞
ѨijeOKåe) Jx K≥Ñʨ |_çOk. D „Ѩ=∂}OÖ’x ''"åºK«H`∆© « x|nèflÜ∂« `ü——
J<Õ „ѨÜ∂≥ QÍxfl 㨇iOѨ*Ü Ë ∞« _»OHÀã¨"∞Õ „Ѩã∞¨ `«O â’¡HOõ Ö’ ''"åºK«HÍ∆ }"£∞—— Jx
„ѨÜ∂≥ yOѨ|_çOk. ''Hõ$ѨÜ∂« „â◊q∞} ã¨û~ˆ fi ^è~Œ ‡° O „|∂Ü«Ú ã¨Î fieOy<Õ, Ѩi„"å
_»Ñ≤ „|∂Ü«∂`ü—— (Hõ$Ѩ`À Jxfl P„â◊=∂ʼnõΩ K≥Ok#"å~°∞ „|ǨχKåi HÍx"åxH˜
^è~Œ å‡xfl É’kèOK«=K«∞Û, Ü«∞u‰õÄ_® É’kèOK«=K«∞Û) J<Õ qâı+⨠ߢãΨ qkèx |\˜,ì
''# "åºMϺ#Ѩ~À Éè"í `Õ —ü — (ã¨<åflºã≤ "åºMϺ#O KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ ), ''# "åºMϺ#
=ÚѨÜÚ« Or`«—— "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ™ê=∂#ºx¿+^è=Œ K«<åÅ∞ „u=~åæxH˜ („ÉÏǨχ}–
Hõ„∆ uÜ«∞–"≥â· º◊ ‰õΩÖÏxH˜) K≥Ok# t+¨µºÅ‰õΩ H©iÎ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ Ö∫H˜Hõ „ѨÜ∂≥ [<åÅ#∞
PtOz "≥∂H∆ÍxH˜ LѨÜ∂≥ yOK«x „QÆO^ä•Å#∞ "åºMϺxOK« ‰õÄ_»^<Œ Õ x¿+^è•xfl
^Œ$+≤ìÖ’ Hõeæ#=x ^èŒfixã¨∞Î#fl^Œx "å^èŒ∂Å g~°~åѶ¨∞"åKå~°º™êfiq∞ "åºYº.
''"Õ^•O`«q^•ºO q=∞ÖÏO "庉õΩ~°fiO`«O =∞$^Œ∂H˜aÎ óè , t¿+ºÉè’º Ç≤Ï`«HÍ"Õ∞Éèºí ó——
(q=∞Å"≥∞#ÿ "Õ^•O`«q^Œº#∞ =∞$^Œ∞"≥#· ã¨∂‰õΩÅÎ `À Ç≤Ï`åxfl HÀˆ~ t+¨µºÅ‰õΩ
"åºMϺxOKÕ"å~°∞) J<Õ Ü«∞uѨu k#K«~åºã¨∂H˜Î WHõ¯_» ÉèÏ=hÜ«∞O.
28. `«`« ã¨ûfiK~« }° ÏOÉè’[ã¨Ê~°≈ã¨OѨ#fl™œ~°Éó·ˇè I
áê=<≥· ~°i#÷ ã‘~ÔÎ Â÷ ~åƒù=Ü«∞O`«O Éè*í Ïq∞ `«"∞£ II
`«`ó« ´ k=º„Ѩ|O^è•~å÷Å#∞ P q^èOŒ QÍ J#∞„QÆÇÏ≤ Oz# `«~∞° "å`«, ã¨fiK~« }° {
JOÉè’[ã¨Ê~°≈ ã¨OѨ#fl™œ~°Éèˇ·ó´ ™êfiKå~°∞ºÅ‰õΩ ™ê^èŒ#Éèí∂`«∞Öˇ·# `«=∞Ü≥ÚHõ¯
Ѩ^•‡Å=O\˜ Náê^•Å ã¨O|O^èOŒ KÕ`« q∞H˜¯e Ѩi=∞àÏxfl Hõe#æ , áê=<≥ó· ´
Ѩ~=° ∞Ѩq„`«"∞≥ #ÿ , fÔ~óÂ÷ ´ Náê^Œf~°÷ „Ѩ^•#OKÕ`,« Ji÷#ó´´ P Náê^Œf~å÷xfl
„áêi÷Oz, Z^Œ∞~°∞ K«∂KÕ t+¨µºÅ#∞, ÉèÏ=Ü«∞O`«O `«iOѨ*¿Ë ã, `«O´ P =~°=~°
=Ú#∞Å#∞, Éè*í Ïq∞´´ Éèlí ã¨∞<Î åfl#∞.
J^蕺`«‡âߢã„Ψ Ѩ=K«#<åxfl J#∞„QÆÇÏ≤ Oz# Ñ≤=∞‡@ t+¨µºÅ‰õΩ Náê^Œf~å÷xfl
„Ѩ™êkOKÕ =~°=~°=Ú#∞Å#∞ ¿ãqã¨∞<Î åfl#∞. k=º„Ѩ|O^虌 ê~å~å÷Å#∞ LѨ^tÕ Oz#
92 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
`«~∞° "å`« LѨ^âÕ ßxfl á⁄Ok# t+¨µºÅ∞ „áêi÷OK«_O» KÕ`« `«=∞ Náê^Œf~å÷xfl
"åiH˜ WzÛ, ã‘fiHiõ OKÕ@@∞¡ KÕã,≤ "åiH˜ ã¨`#Ϋ ∞ HõeOæ Kå~°x `å`«Ê~°ºO.
(ã¨fiK~« }° ) – ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ∞ WѨÙ_»∞ "ÕOKÕãÜ ≤ Ú« O_»#O^Œ∞# "åiH˜
™ê^è#Œ OQÍ, JO>Ë „ѨuxkèQÍ `«=∞#∞ ÉèÏqã¨∂Î `«=∞ Náê^Œf~å÷xfl t+¨µºÅ‰õΩ
J#∞„QÆÇÏ≤ OK«_O» =Å¡ =~°=~°=Ú#∞ʼnõΩ U ^À+¨O JO@^Œ∞. t+¨µºÅ∞ KÕã#≤
J#∞Å¡OѶ∞¨ º"≥∞#ÿ „áê~°<÷ Õ nxH˜ HÍ~°}O. t+¨µºÅ∞ `«# =^ŒÌ Náê^Œf~å÷xfl ¿ãHõiOKÕ
@ѨÙ_»∞, "å~°∞ `«=∞ PKå~°∞ºÅ Náê^Œf~å÷xfl KÕ~∞° ã¨∞<Î åfl~x° ÉèÏqOKåÖË `«Ñʨ ,
`«#=^Œ<Ì Õ KÕ~∞° ã¨∞<Î åfl~<° Õ JǨÏOHÍ~åxfl PKå~°∞º_»∞ Hõey LO_»~å^Œ<Õ ~°ÇϨ 㨺O
nx=Å¡ =ºHõOÎ J~Ú#k.
(K«~}° ÏOÉè’[) Náê^•Å Ѩ^‡Œ ™ê=∞ºO áê=#`«fi ™œ~°ÉÏè ºÅ#∞|\˜ì K≥Ñʨ |_çOk.
(ã¨OѨ#fl ™œ~°Éó·ˇè ) – q∞H˜¯e JkèH"õ ∞≥ #ÿ ™œ~°ÉÏè ºxfl Hõe#æ q.
(fÔ~óÂ÷ ) – WK«\˜ |Ǩï=K«#O ™êaè„áêÜ«∞HõO. ѨÓ*ÏÜ«∂O |Ǩï=K«#=∞x
N.„Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞"åi "åºYº. ã¨O㨯 $`«OÖ’x |Ǩï=K«#™êfi~™° êºxfl|\˜ì
Náê^Œf~å÷xfl =¸_»∞™ê~°∞¡ =~°=~°=Ú#∞Å∞ J#∞„QÆÇÏ≤ OKå~°x `Àã¨∞#Î fl^xŒ N=∂<£
\˜.U. Hõ$+¨=‚ ∂Kå~°º™êfiq∞"åi q=~°}O. ''fÔ~Â÷ iu |Ǩï`«fiO „Ѩ^•<å~å÷Ñ^¨ •<À
áêkèHõO ã¨`ü HõÑ≤O[ÖÏkèHõ~°}<åºÜ«∞`ü „u`Õfi Ѩ~°º=㨺u—— Jx "å^èŒ∂Å
g~°~åѶ¨∞"åKå~°º "åºYº. ''„uó Ñ≤ÉË`ü—— J<Õ ã¨‡ $u=K«#O =¸_»∞=∂~°∞¡
Náê^Œf~å÷xfl ã‘fiHiõ OK«_O» Ö’ „Ѩ=∂}O. H˘O^Œé∞ ~Ô O_»∞=∂~°∞¡ =∂„`«"∞Õ Náê^Œ
f~å÷xfl ã‘fiHiõ ™êÎ~∞° . P ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O‰õÄ_® âߢãÜ Î‘ ∞« "Õ∞. Lâ◊#㨇 $uÖ’ ''Ü«∞„`«
ÉèÏQÆ=`å<åO `«∞ áê^À^ŒHxõ ¿+=}"£∞, áê=#O ã¨~fi° É∂íè `å<åO ™È=∞áê#ã¨=∞O
㨇 $`«"∞£ —— (ÉèÏQÆ=`« Náê^Œf~å÷xfl ¿ãqOK«_O» r=ÙÅO^ŒéH˜ ˜ ™È=∞áê#O`À
ã¨=∂#=∞x K≥Ñʨ |_çOk) JO@∂ ÉèÏQÆ=`«áê^À^ŒHõ ¿ã=#O ™È=∞áê#O`À
™ê\˜ J#|_çOk. ™È=∞áê#O H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ~Ô O_»∞=∂~°∞¡ KÕÜ∞« |_»∞`«∞Ok.
™È=∞Ü«∂QƄѨÜ∂≥ QÆO =∂^躌 Ok#ã¨=#OQÆ∂iÛ `≥e¿Ñ@ѨÙ_»∞ ''Ǩϟ`«$HÍ ã¨fiO
ã¨fiO K«=∞ã¨O kfi ~°ƒHù Ü ∆õ ∞« Ou—— J<Õk „Ѩ=∂}O. ™È=∞áê# ™ê=∂ºxfl|\˜ì
=∞^蕺Ç≤ÏflHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ KÕ¿ã Náê^Œf~°¿÷ ã=#O ~Ô O_»∞ Ѩ~åºÜ«∂Å∞ PK«iOѨ|_»∞
`«∞#flk.
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 93
(fÔ~óÂ÷ ) ''f~°O÷ âߢ™êÎ^fiŒè ~Hˆ° „∆ `ÀáêÜ≥∂áê^蕺ܫ∞=∞O„u+¨µ, J=`å~°i¬AëêìOÉèóí ——
Jx xѶ∞¨ O@∞=Ù. JO^Œ∞=Å¡ PKå~°ºáê^ŒãO¨ |O^èOŒ Hõe#æ [ÅO f~°â÷ |◊ "Ì åK«ºO.
''`«~O° u J<Õ# f~°"÷ ∞£ —— J#flk f~°â÷ |◊ =Ì Ùº`«ÊuÎ. nxKÕ`« `«i™êÎ~∞° – Jx nx
J~°O÷ .
(Ji÷#ó) ''ã¨O™ê~°"≥·i}Ï"£∞—— JO@∂ ѨÓ~°fiâ’¡HõOÖ’ xˆ~ÌtOѨ|_»¤
JO`«~O° QÆɉíè Ωõ ÅÎ #∞ – Jx J~°O÷ .
(áê=<≥ó· ) ''™êfl`O« K« QÆ∞~°∞}Ï Ü«∞„`« f~°O÷ <å#º `«`Î À-kèH"õ ∞£ —— (PKå~°∞º_»∞
™êfl#O KÕã#≤ ^•xHõO>ˇ Q˘Ñ¨Ê f~°O÷ "Õé˘Hõ\˜ ÖË^∞Œ ) J<Õ Éè~í ^° •fi[=K«#O WHõ¯_»
„Ѩ=∂}O. J^Õ suÖ’ ''Ji÷#ó—— J#flÑÙ¨ _»∞ ''„ѨHÍ∆ à◊º K«~}° ∫ áê„`Õ „Ѩ}ј `¨ ÀºÑ¨
Ü«Ú[º K«—— (áê^•Å#∞ áê„`«Ö’ Hõ_yç , #=∞㨯iOz, ã¨q∂Ñ≤Oz KÕi) J<Õ
ÉèÏ~°^•fi[=K«#O J#∞ã¨O^èÜ Õ ∞« O ''ã¨OѨ#fl™œ~°Éó·ˇè —— J<Õ qâı+}¨ O ^•fi~å `«=∞
ã¨O|O^èOŒ =Å¡ W`«~∞° ʼnõΩ‰õÄ_® P ™œ~°É`íè fi« O „áêÑ≤ãÎ ∞¨ OÎ ^Œx `≥eÜ«∞_»O=Å¡
=~°=~°=Ú#∞Å t+¨µºÅ‰õΩ‰õÄ_® "åi ã¨O|O^èOŒ KÕ`« f~°á÷ ê^Œ`fi« O ã≤kãú ∞¨ OÎ ^Œx
U~°Ê_»∞`«∞#flk) Éè~í ^° •fi[ã¨OÇ≤Ï`«Ö’ ''^ŒO_»=`ü „Ѩ}"Õ∞ ^Œ∂ƒù=∂ =Ù¿Ñ`«º QÆ∞~°∞
=∞#fiÇϨ "£∞, kâı "åÑ≤ #=∞ã¨∞¯~åº ^Œº„`噜 =ã¨u ã¨fiÜ∞« "£∞—— (PKå~°∞ºx ^ŒQéæÆ ‰õΩ
„Ѩuk#O áÈ~Ú <ÕÅÃÑ· Ѩ_ç ^ŒO_»„Ѩ}Ï=∂xfl KÕÜ∂« e. ÖËH,õ "å~°∞#fl k‰õΩ¯ÔH<· å
#=∞㨯iOKåe) Jx „áê~°OaèOz, PKå~°∞ºx q+¨Ü∞« OÖ’ t+¨µº_»∞ KÕÜ∞« =Åã≤#
Hõ~"ΰ åºÅ#∞ H˘xfl\x˜ q=iOz, =∞^躌 Ö’ ''„ѨHÍ∆ à◊º K«~}° ∫ áê„`Õ „Ѩ}ј `¨ ÀºÑ¨ÜÚ« [º
K«—— JO@∂ =∞é˜H˘xfl HÔ O· Hõ~º° qâıëêÅ#∞ `≥eÑ≤, `«~∞° "å`« ''PKå~Àº-Ñ≤ `«^•ä
t+¨ºO ã≤flQÀú Ç≤Ï`«Ñ~¨ ° ã¨û^•, „Ѩɒ^躌 É’^èhŒ Ü«∂x =$uÎ =∂Kå~°Ü∞Õ `ü ã¨fiÜ∞« "£∞——
(PKå~°∞º_»∞ ‰õÄ_® t+¨µºx q+¨Ü∞« OÖ’ „¿Ñ=∞Hõe#æ "å_≥,· Ç≤Ï`åxfl HÀˆ~"å_≥,·
ZÅ¡ÑC¨ _»∂ `≥Å∞Ѩ=Åã≤#"åxx É’kèOz, ã¨^fiŒ $uÎx PK«iOKÕ@@∞¡ KÕÜ∂« e)
Jx K≥ÑÊ≤ #O^Œ∞=Å¡ PKå~°∞ºx=Å# Ç≤Ï`åxfl q<Õ t+¨µº#‰õΩ Náê^Œf~°÷ ã‘fiH~õ }° O
JOQÆ=∞x `≥Å∞ã¨∞#Î flk. HÍ|\˜ì „ѨH$õ `«â’¡HOõ Ö’ ''`«`ó« ã¨fiK~« }° ÏOÉè’[—— W`åºk
„ѨÜ∂≥ QÆO KÕÜ∞« |_çO^Œx „QÆÇÏ≤ OKåe. ''ÉèÏ=Ü«∞O`«"∞£ —— – ''Éè∂í –ã¨`åÎÜ∂« "£∞——
J<Õ ^è•`«∞=Ù#∞O_ç ѨÙ\˜#ì D „H˜Ü∂« ~°∂áêxH˜ ^è•fi`fi« ~™÷° êfi~™° êºxfl |\˜ì ã¨`#Ϋ ∞
HõeQˆ @@∞¡ KÕã≤ Jx–`å`«Ê~°ºO.
94 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
(29) P~å^躌 NxkèO ѨâßÛ ^Œ#∞Ü«∂QÆO q^è•Ü«∞ K« I
„Ѩ™ê^Œáê„`«O =∂O Hõ$`åfi Ѩâº◊ O`«O ÉèÏ=Ü«∂q∞ `«"∞£ II
ѨâßÛ`ü´ =∞^蕺Ç≤ÏflHHõ $õ `«ºO =Úyã≤# `«~åfi`,« NxkèO´ ÅH˜∆ ‡H˜ xkè J~Ú#,
JO>Ë–ÅH˜∆ ‡H˜ ÅH˜∆ ‡ J~Ú# N~°OQÆ<å^ä∞Œ x, P~å^躌 ´Ñ¨~=° ∞ÉèHí `Θ À P~åkèOz,
J#∞Ü«∂QÆ"∞£ ´ ÉèQí =Æ ¢`Ê« ™ê^Œ „áêÑ≤Î ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ „Ѩ™ê^Œãfi‘ HÍ~åxfl, q^è•Ü«∞´ KÕã,≤
=∂"£∞´ ѨÓ~°fiO´ P „Ѩ™ê^•xH˜ q=ÚY∞_»∞QÍ L#fl ##∞fl, „Ѩ™ê^Œáê„`«O´"å~°∞
P~°yOz, q_»z# „Ѩ™ê^Œâëı êxH˜ áê„`«∞}˜Q‚ Í, Hõ$`åfi´´ KÕã,≤ Ѩâº◊ O`«"∞£ ´ ##∞fl
Hõ\ÏH˜ã∆ ∞¨ #Î fl, `«O ´ P =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å#∞, ÉèÏ=Ü«∂q∞´´ Ѩ~=° ∞ÉèHí `Θ À
=∞#ã¨∞ûÖ’ ã¨^• ^蕺xã¨∞<Î åfl#∞.
Náê^Œf~å÷xfl J#∞„QÆÇÏ≤ Oz# `«~∞° "å`« `«=∞ P~å^è#Œ Ö’x J~åÛ=¸iÎ
J~Ú# N~°OQÆ<å^ä∞Œ #‰õΩ u~°∞"å~å^è#Œ O KÕã,≤ ÉèQí =Æ ¢`Ê« ™ê^Œ „ѨuѨu~Î ∂° ѨO
J~Ú# „Ѩ™ê^Œ ã‘fiHÍ~åxfl KÕã,≤ ''áÈ#Hõ"∞£ â‹Ü∞ü ^Œ âı_"» ∞£ —— (P~°yOK«QÍ q∞ye#
âı+O¨ ) Jx H©iOΠѨ|_Õ `å=Ú P~°yOK«QÍ âı+O≤ z# „Ѩ™ê^•xfl J#∞„QÆÇÏ≤ Oz,
^•ã¨∞}˜‚ Hõ\ÏH˜O∆ z# N=~°=~°=Ú#∞Å#∞ ÉèÏqã¨∞<Î åfl#∞.
(ѨâßÛ`ü)– =∂^蕺Ç≤ÏflHõHõ$`åºÅ#∞ ѨÓiÎKÕã≤H˘#fl `«~°∞"å`«–Jx J~°÷O.
=~°=~°=Úx HÍ=ºOÖ’ ''J^äŒ =∂^躌 Ok<åO Hõ$`åºO Hõ$`åfi ã¨`Àfi`~Ϋ À =Úxó,
P~å^躌 qkè= ^Õ=Ì =∞#fiÉ∂íè „^ŒOQÆÉ∂íè +¨}"£∞—— (`«~∞° "å`« =∂^蕺ǨÏfl Hõ$`åºÅ#∞
PK«iOz, x+¨¯ $+¨ãì `¨ fi« Q∞Æ }Ïxfl HõÅ =~°=~°=Ú#∞Å∞ N~°OQÆ<å^ä∞Œ }˜‚ qkè„ѨHÍ~°O
P~åkèOKå~°∞) Jx =i‚OѨ|_çOk.
(Nxkè"∞£ ) ''„tÜ«∞ó Nó——, ''Nxkè"∞£ ——, ''„tÜ«∞ó „tÜ«∞"£∞——, ''u~°∞=Ù‰õΩ¯"£∞
u~°∞"åH˜Ü∞« —— (ÅH˜∆ ‡H˜ ‰õÄ_® ã¨OѨ^Œ J~Ú#"å_»∞) Jx H©iOΠѨ|_Õ N~°OQÆ
<å^ä∞Œ x –Jx J~°O÷ . ÅH˜∆ ‡H˜ xkè=Öˇ ã¨OѨ^QŒ Í L#fl"åxx – Jx WK«\ ˜ ™ê~°O.
(P~å^躌 ) âßO_çź㨇 $uÖ’x ''Ü«∞^ä• Ü«Ú"å#O ~å*Ï#O Ü«∞^ä• K« =∞^ŒÇϨ ã≤#Î "£∞,
Ü«∞^ä• „Ñ≤Ü∂« ukäO Ü≥∂QƺO ÉèQí =Æ O`«O `«^•ä ~°ÛÜÕ∞`ü, ã¨f= „Ñ≤Ü∞« Éè~í åÎ~O°
[#h= ãÎ̈#O^èÜ Œ ∞« "£∞, PKå~°ºO t+¨º=#‡O„`«O =∞O„u=ÖÏ¡ÅÜÕ∞ ^Œiú "£∞——
(Ü«Ú=~åA#∞=Öˇ, =∞^ŒÑÙ¨ >#Ë ∞QÆ∞#∞=Öˇ, Ü≥∂QÆ∞º_≥#· „Ñ≤Ü∂« ukäx=Öˇ ÉèQí "Æ å#∞}˜‚
JiÛOKåe. „Ñ≤Ü∞« "≥∞#ÿ Éè~í #ΰ ∞ ÉèÏ~°º=Öˇ, K«O\˜a_»#¤ ∞ `«e=¡ Öˇ, PKå~°∞º}˜‚
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 95
t+¨µº_»∞=Öˇ, =∞O„`åxfl, JO>Ë–LáêÜ«∂xfl =∞O„u=Öˇ ǨÏix Éè‰í Ωõ _Î ∞» ÖÏeOKåe)
J<Õ ã¨∂H˜xÎ J#∞ã¨iOz ÉèQí "Æ å#∞}˜‚ Ѩ~=° ∞ÉèHí `Θ À P~åkèOz–Jx J~°O÷ .
(J#∞Ü«∂QÆ"£∞) ÉèíQÆ=^•~å^èŒ# `«~åfi`« KÕÜ«∞|_Õ ÉèíQÆ=¢`«Ê™ê^Œã‘fiHÍ~åxH˜
J#∞Ü«∂QÆ=∞x ¿Ñ~°∞. ''AǨïÜ«∂ ^•Ç¨ïfó ѨOK« q뜂 „áê}Ïkã¨Ol˝Hˆ ——
(Ѩi¿+K«#O KÕã≤ „áê}Ïáê# "åº# L^•# ã¨=∂<åÅ<Õ ¿Ñ~°#¡ ∞ HõÅ J~Ú^Œ∞
ÉèQí =Æ <åfl=∂Å#∞ LK«Ûiã¨∂Î J<åflxfl J~Ú^Œ∞ PǨï`«∞Å∞QÍ Éè∞í lOKåe) Jx
„áê~°OaèOz, J#∞Ü«∂QÆO KÕÜ∂« e – Jx âßO_çź㨇 $u J#flk. ''^è•`å~°O
ǨÏ$^ŒÜ∂« O`«ãO÷¨ ^蕺`åfi áê^•O|∞ѨÓ~°fiH"õ ∞£ , `«^•ä <Õº AǨïÜ«∂ ^Œ#flO `«`#Ϋ ‡O¢`·≥
ã¨û=∂Ç≤Ï`«ó, ^蕺ܫ∞ <Õfl= Ѩ~O° „|Ǩχ Éè’HÍÎ~O° ǨÏ$^ŒÜ∞« ã≤`÷ "« ∞£ , JjflÜ∂«
^Œ`fi« ~À =∞O„f Éè’[ºO ã¨~fi° =∞‰õΩ`«ûÜ«∞<£—— (=∞# ǨÏ$^ŒÜ∞« OÖ’ L#fl ÉèQí "Æ å#∞x
^蕺#O KÕã,≤ ÉèQí =Æ ^•~å^è<Œ åf~å÷xfl ã‘fiHiõ Oz, ''„áê}ÏÜ«∞ ™êfiÇ¨ —— "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
=∞O„`åÅ#∞ LK«Ûiã¨∂Î <À\˜^•fi~å J<åflxfl Ǩϟ=∞O KÕÜ∂« e. `«~∞° "å`« ÉèQí "Æ å#∞x
^蕺xã¨∂Î `˘O^Œ~°Ñ¨_»‰õΩO_®, J<åflxfl ''J#flO # xO^•º`ü—— J#fl@∞¡
xOkOK«‰Ωõ O_®, JO>Ë–LѨCÖË^∞Œ , HÍ~°O ÖË^∞Œ , ѨÙÅ∞ã¨∞ ÖË^∞Œ , fÑ≤ ÖË^∞Œ –JO@∂
H˘é`«Å#∞ ѨÅ∞Hõ‰Ωõ O_® Éè∞í lOKåe) Jx, ''Ѩ^ºŒä O q∞`«O K« â◊√^ŒOú K« ~°ãº¨ O
ǨÏ$^ŒÜ∞« ~°O[#"£∞, ã≤flQOúÆ ^Œ$+≤„ì Ñ≤Ü∞« O HÀ+¨‚ =∞#flO Éè’[ºO =∞h+≤aóè —— (â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ k,
Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ k, Ç≤Ï`«"∞≥ #ÿ k, ~°∞z Hõe#æ k, ǨÏ$^ŒÜ∂« xfl ~°lOѨK¿Õ ãk, <Õu`À
‰õÄ_ç#k, K«∂_»_®xH˜ „Ñ≤Ü∞« OQÍ LO_Õk, #∞e "≥KÛ« xk J~Ú# J<åflxfl
|∞kú=∞O`«∞Å∞ Éè∞í lOKåe) Jx‰õÄ_® P 㨇 $uÖ’ `≥Å∞Ѩ|_çOk.
(J#∞Ü«∂QÆO q^è•Ü«∞ K«) – WK«\˜ K«HÍ~°OKÕ`« =~°=~°=Ú#∞Å∞ `«nÜ«∂~å^è#Œ `À
=ÚO^Œ∞QÍ Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ `«$Ñ≤ÑÎ é¨ z, `«~∞° "å`« `å=Ú Éè∞í lOz#@∞¡ K≥Ñʨ |_çOk.
D q+¨Ü«∂xfl =~°=~°=ÚxHÍ=ºOÖ’ Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ ã¨fiÜ«∞OQÍ ''`«`«
ã¨#Î ∞‡Yã¨Oã¨Ê~°≈ã¨~¿° ã# ã¨∞QÆOkè<å, â◊√z<å ã¨∞‰õΩ=∂ˆ~} ã¨`Ϋ fiãO¨ â◊√kú ¿ÇÏ`«∞<å,
ÉèíH˜ÎѨÓ`«O „ѨH±¡¿ÑÎ# Éè’*˺# ÉèíQÆ=¢uÊÜ«∂<£, `«`«Ê~° ã¨Î~°ÊÜ«∂=∂ã¨
`«¢fÊu„¿Ñ=∞=$^ŒÜ ú ∞Õ , P`å‡# =∂`«‡#ó Ѩâº◊ <£ Éè’HÍÎ~O° ѨÙ~°∞+¨O Ѩ~"° ∞£ , J#∞
Ü«∂QÆO Ü«∞^ä•Ü≥∂QÆO xã¨ûOQÀ x~°=~°Ü Î ∞« `ü—— (ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ x"Õ^#Œ KÕã#≤
`«~∞° "å`«, ™êfiq∞ =ÚYã¨Oã¨û~°≈KÕ`« ã¨∞QÆO^è•xfl Hõe#æ k, ~°∞zx Hõe#æ k, â◊√kú
J~Ú#k, =∞$^Œ∞=ÙQÍ L#flk, =∞#óѨiâ◊√kúx HõeOæ KÕk, ÉèHí `Θ À ÃÑ@ì|_ç#k
96 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
J~Ú# ÉèQí =Æ ¢`Ê« ™ê^ŒO`À ÉèÏQÆ=`«∞Öˇ#· N"≥+· =‚¨ ÙÅ#∞ q∞H˜¯e P^Œ~O° `À `«$Ñ≤Î
Ѩéz, P `«~∞° "å`« `å=Ú ã¨OQÆ~Ç° Ï≤ `«∞Öˇ· P~°yOKå~°∞) Jx =i‚OKå~°∞.
`«nÜ«∂~å^è#Œ qâı+⨠ߢãOΨ ^•fi~å qkèOѨ|_çOk. Éè~í ^° •fi[Ѩit+¨=ì ∞<Õ
„QÆO^äŒOÖ’ N"≥·+¨‚=ÅHõ∆}ÏÅ∞ D q^èŒOQÍ x~°fizOѨ|_®¤~Ú. ''=Ú#Ü«∞
ã¨û`«fixëêª<åO ÅHõ} ∆ Ïx xÉ’^è`Œ ,« qëÈ‚ ~åÌÃãH· Ñõ Ũ¶ `å `«^HÕ ÀáêÜ«∞`åã≤u÷ ó,
`«^•*Ï˝H~õ }° „Ë Ñ‘u ã¨`Î ¯« ~°‡ QÆ∞}H©~°Î#"£∞, `«zÛǨflOH˜`«^ÕǨÏ`«fiO `«nÜ«∂~å^èŒ<Õ
~°uó, `«^Œ#ºã¨Ê~°≈"≥·~åQƺ q∞O„kÜ«∂ˆ~÷+¨fiÖ’Å`å, PKå~åºnè#=$uÎ`«fi
=∂Kå~åº~å÷`«‡^ÕǨÏ`å, „HÀ^èŒÖ’Éèí=∞^•Å㨺=∂#"≥∂ǨÏqÇ‘Ï#`å, ã¨`º« â∫K«
^ŒÜ∂« ^è~·≥ º° Hõ=∆ ∂ã¨O`À+¨ÜÚ« Hõ`Î å, W`Õº`≥· ~°H¡ }∆õ ÿˇ ~°∞ºHÍÎ "≥+· "‚¨ åó—— (=Ú#∞ÖÏ~å!
ã¨`fi« Q∞Æ }OÖ’ x+¨#ª ∞ HõÅ"åi ÅHõ}∆ ÏÅ#∞ q#O_ç. q+¨µ=‚ Ù#‰õΩ ^•ã¨∞Å∞QÍ LO_»_O»
XHõ¯>Ë „áêѨºOQÍ `«ÅK«_O» , P ™êfiq∞x =∂„`«"∞Õ LáêÜ«∞OQÍ ÉèÏqOK«_O» , P
™êfiq∞ P[˝#∞ „Ñ‘u`À x~°fiiOÎ K«_O» , P ™êfiq∞ QÆ∞}ÏÅ#∞, bÅÅ#∞, H©iOÎ K«_O» ,
P ™êfiq∞zǨflÅ`À =Ú„kOѨ|_ç# ^ÕÇ¨ xfl Hõeæ LO_»_O» , q+¨µÉ‚ ‰íè Ωõ ÅÎ #∞
P~åkèOK«_O» Ö’ Pã¨H,Θ P ™êfiq∞HõO>Ë "Õé∞ J~Ú# q+¨Ü∂« ÅѨ@¡ "≥~· åQƺO,
WO„kÜ«∂~å÷ÅѨ@¡ x~åã¨H,Θ PKå~°∞º#‰õΩ Jnè#∞_≥· =iÎOK«_O» , PKå~°∞ºxHÀã¨O
`«# P`«‡#∞, ^ÕÇ¨ xfl qxÜ≥∂yOK«_O» , „HÀ^èOŒ , Ö’ÉèOí , =∞^ŒO, PÅ㨺O,
^Œ∞~°a=è ∂#O, "≥∂ǨÏO – W@∞=O\˜ ^ÀëêÅ∞ ÖËHáõ È=_»O, ã¨`º« O, â∫K«O,
^ŒÜ∂« , ^è~·≥ º° O, HõÜ
∆ ∞« , ã¨O`À+¨O J<Õ QÆ∞}ÏÅ#∞ Hõeæ LO_»_O» J<Õ D ÅHõ}∆ ÏÅ#∞
HõÅ"å~°∞ N"≥+· =‚¨ ÙÅ∞). D „Ѩ=∂}O =Å¡ – ''JÑ≤ Kå㨺 ‰õΩ`À ^•#O ^Œ`åfi
Kå㨺 ‰õΩ`«ó ѶŨ "£∞, ^•`å „Ñ¨uQÆ$Ç‘Ï`å K« „¿Ñ`Õº= #~°HOõ „=*Ë`—ü — J<Õ x¿+^èOŒ
N"≥+· =‚¨ Ü«∞`«∞Å∞HÍx "åix ^Œ$+≤Öì ’ ÃÑ@∞ìH˘x K≥Ñʨ |_çO^Œx `≥eÜ«∂e.
(=∂"£∞) – Ü«∞u ÃÑ\˜#ì „Ñ¨™ê^•xfl Éè∞í lOK«‰Äõ _»^<Œ Õ x¿+^è•xfl ''Ü«∞`«º#flO
Ü«∞uáê„`«ã"÷¨ ∞£ —— W`åºkQÍ K≥Ñʨ |_»¤ ™ê=∂#ºqkèx qâı+q¨ kèQÍ `«Åz# ^Œ∞~°∞ƒkú
J~Ú# ##∞fl–J<Õ =HõÎ $|∞kúãÉ÷¨ Ïè "åxfl D ã¨~fi° <å=∞Ѩ^OŒ ã¨∂zã¨∞OÎ k.
(„Ѩ™ê^Œáê„`«O Hõ$`åfi)– `å=Ú P~°yOz q_»z# Éè’[#áê„`«Ö’x âıëêxfl
ã‘fiHiõ OK«_®xH˜ `«y# Ü≥∂Qƺ`«#∞ HõÅ"å_»#∞QÍ ##∞fl KÕã≤ – Jx ÉèÏ=O.
''Ü≥∂QƺÉèÏ[#Ü≥∂ó áê„`«"∞£ —— Jx HÀâ◊„Ѩ=∂}O.
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 97
(Ѩâº◊ O`«"∞£ ) ѨÓ~°fiO Pq^èOŒ QÍ L#fl W`«xH˜ ZO`« J^Œ$+¨Oì ÅaèOzOk? J<Õ
Pâ◊Û~°ºO`À, ã¨O`À+¨O`À, Hõ~∞° }`À K«∂KÕ"åix–Jx ÉèÏ=O. PKå~°∞ºÅ Éè∞í HõâÎ +ı ¨
„Ѩ™ê^•xfl „áêѨºOQÍ ã‘fiHiõ OK«_O» t+¨µºx ^è~Œ å‡Ö’¡ XHõ\.˜ ''Ü≥∂-™œ =∞O„`«=~°O
„áê^•`ü ã¨O™ê~ÀKÕÛ^ù Œ ™ê^è#Œ "£∞, „ѨfKÕÛù ^Œ∞~æ ∞° =~°ºã¨º `«™ÈºzÛù+Oì¨ ã¨∞áê=#"£∞——
(ã¨O™ê~åxfl #tOѨ*¿Ë ã ™ê^è#Œ O J~Ú# JëêìHi∆õ J#|_Õ Q˘Ñ¨Ê=∞O„`åxfl
J#∞„QÆÇÏ≤ Oz# Q˘Ñ¨Ê QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ Ѩ~=° ∞áê=#"≥∞#ÿ LzÛùëêìxfl t+¨µº_»∞
JaèÅ+≤OKåe) J<Õ Éè~í ^° •fi[=K«#O nxfl x~°∂Ñ≤ã∞¨ #Î flk. ''"≥∂~ü=Ú<åfl~ü JÜ«∞º<£——
Jx H©iOΠѨ|_Õ ‰õΩ#]`∂« ~Î ü JÜ«∞º<£ J<Õ =∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÅ∞ „Ѩuk#O `«=∞ PKå~°∞ºÅ∞
P~°yOz q_»z# "≥∂~°∞(=∞l˚Q)Æ #∞ =ÚO^Œ∞QÍ „áêѨºOQÍ ã‘fiHiõ OK«_O» =Å¡<Õ
"åiH˜ P ¿Ñ~°∞#∞ x~°∂ѨH<õ å=∞"≥∞#ÿ ^Œx ÃÑ^ŒÅÌ ã¨∂H˜.Î N=K«#Éè∂í +¨} ~°ÇϨ 㨺
„QÆO^äOŒ Ö’ t+¨º=$uÎx `≥e¿Ñ„ѨH~õ }° OÖ’ N=∞Ö’¡HÍ~°ºQÆ∞~°∞=~°∞b q+¨Ü∂« xfl
''PǨ~°xÜ«∞u—— Ѩ^OŒ `À ã¨∂zOK«QÍ, N=~°=~°=Ú#∞Å∞ ''`«nÜ«∞~°∞_≥Ü · ∞« =Ù"£∞
„Ѩ™ê^ŒVàæ Ï# =ã¨∞HÎ ¯õ à‹Ü · ∞Õ PǨ~°=∂Hõ—— Jx q=iOKå~°∞. ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ∞
‰õÄ_® w`«Ö’x 17= J^蕺ܫ∞OÖ’QÆÅ ''LzÛù+ì¨ =∞Ñ≤—— J<Õ x¿+^è•xfl "åºMϺxã¨∂Î
w`åÉèÏ+¨ºOÖ’ ''QÆ∞~åfikÉè’º<ÕºëêO Éè∞í HõtÎ +¨"ì ∞£ —— Jx q=iOK«_O» ‰õÄ_® WK«@
㨇~°}Ü © ∞« O. D q=~°}#∞ QÆ∂iÛ N^Õt‰õΩÅ∞ qã¨Î $`«OQÍ ''LzÛù+Éì¨ Híè }∆õ Ï#∞q∞ux
^•# =∂Kå~°º`«fiO „Ѩ}"åk „uHõÑÓ¨ ~°fiHÑõ ~¨ q° ^ÀºÑ¨^+Õ ~ˆì¨ º=—— W`åºkQÍ KÕã#≤
qKå~°}Ö’ ~°ÇϨ 㨺„`«Ü∂« xfl J#∞„QÆÇÏ≤ Oz# PKå~°∞ºÅ Náê^Œf~°O÷ , LzÛù+Oì¨
Ѩi„QÍǨºÅx JOwHõiOK«_O» WHõ¯_» 㨇~°}Ü © ∞« O. Ü«∞uѨuk#K«~º° Ö’x ''Ǩ~°Ì
ѨÓ~°∞+¨É’è QƺO KÕ`º« #∞Ü«∂QÆO q^è•Ü«∞ K«, „Ѩ™ê^Œáê„`«O ‰õΩ~åfi}O ÉèHí =Îõ ~°Oæ
Ü«∞^äÀz`«"£∞—— (J#∞Ü«∂QÍxfl x~°fiÇ≤ÏOz, `«=∞ ÉèíHõÎ=~åæxH˜ „Ѩ™ê^•xfl
J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ"å~°∞) J<Õ ã¨∂H˜Î ÉèÏ=hÜ«∞O.
30. `«`« âıÛ`« ã¨û=∂^è•Ü«∞ ѨÙ~°∞¿+ ѨÙ+¨¯~ˆ Hõ}∆ Ë I
L`«OÎ ã≤`H« ~õ ^° fiŒ O^Œfi =ÚѨq+¨ì =ÚѨÇϨ fi~ˆ II
`«`ó« ´ J#∞Ü«∂QÍ#O`«~O° , ѨÙ+¨¯~ˆ Hõ} ∆ ´Ë ѨÙO_»sH͉õΩ∆ _»∞, ѨÙ~°∞¿+´ ѨÙ~°∞+¨â|◊ Ì
"åK«∞º_»∞, J~Ú# ÉèQí "Æ å#∞xÜ«∞O^Œ∞, KÕ`ó« ´=∞#ã¨∞û#∞, ã¨=∂^è•Ü«∞´ÅQÆflO
KÕã,≤ L`«OÎ ã≤`H« ~õ ^° fiŒ O^ŒfiO Ü«∞^ä• `«^•ä ´`«ÅÃÑ· ÃÑ@∞ìH˘#fl ~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å#∞ HõÅ"åÔ~,·
98 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
(JO[ex KÕã≤), LѨǨÏfiˆ~´ x~°˚#„Ѩ^Õâ◊OÖ’, LѨq+¨ìO´ Ѩ^•‡ã¨#O`À
Ü≥∂QÍÉèϺã¨OÖ’ "ÕOKÕãÜ ≤ Ú« O_Õ, (=~°=~°=Ú#∞Å#∞ ¿ãqã¨∞<Î åfl#∞.)
ÉèQí =Æ xfl"kÕ `«„Ѩ™ê^•xfl ã‘fiHiõ Oz# `«~∞° "å`« ѨÙO_»sH͉õΩ∆ _≥#· Ѩ~=° ∞
ѨÙ~°∞+¨µx Ѩ@¡ =∞#ã¨∞û#∞ ÅQÆflO KÕã,≤ t~°ã∞¨ ûÃÑ· *’_çOz# ~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å#∞
ÃÑ@∞ìH˘x JO[e KÕã∂¨ ,Î UHÍO`«OÖ’ Ѩ^•‡ã¨#OÖ’ "ÕOKÕã≤ LO_Õ =∞}"åà◊
=∞Ǩ=Ú#∞Å#∞ ¿ãqã¨∞<Î åfl#∞.
(L`«OÎ ã≤`H« ~õ ^° fiŒ O^Œfi"∞£ ) ''L`«OÎ ã≤`—« — qâı+}¨ „ѨÜ∂≥ QÆ|ÅOKÕ`« WHõ¯_» Hõ~^° fiŒ O^Œfi
â◊|OÌ JO[ex É’kèã∞¨ OÎ k.
(LѨÇϨ fi~ˆ )–UHÍO`«OÖ’. ''~°ÇϨ Ÿ-OuHõ =ÚѨÇϨ fi~ˆ —— Jx xѶ∞¨ O@∞=Ù.
(LѨq+¨"ì ∞£ ) – ''LѨqâߺã¨<Õ Ü«ÚO*Ϻ`ü—— (Pã¨#OÖ’ ‰õÄ~°∞ÛO_ç ÉèQí =Æ ^•úº<åxfl
KÕÜ∂« e) J<Õ w`ÀHõ„Î Hõ=∞O áê\˜OѨ|_ç#@¡~ÚOk. ''LѨq+¨"ì ∞£ —— J<Õ Ñ¨^OŒ
J#O`«~° â’¡HOõ Ö’x ''=~°=~°"∞£ —— J<Õ qâı+º¨ Ѩ^OŒ `À J#fi~Úã¨∞OÎ k.
J#∞Ü«∂QÍ#O`«~°O ÉèíQÆ=^•úº<åxfl KÕÜ«∂Åx âßO_çź 㨇 $uÖ’
''JëêìOQÆÜ∂≥ QÆ „Ñ‘uO K« Hõ$`åfi ^蕺#Ѩ~À =j—— JO@∂ K≥Ñʨ |_çOk. Éè~í ^° •fiA_»∞
‰õÄ_® ''Hõ$`åfi Kå#∞Ü«∂QÆO ‰õΩsfi`« ™êfi^•è ºÜ«∞O "≥+· =‚¨ O Ѩ~"° ∞£ , `«`À Ü«ÚOr`«
Kå`å‡#O ѨÓ~°∞¿+ ѨÙ+¨¯~ˆ Hõ}∆ —Ë — (J#∞Ü«∂QÍxfl KÕã,≤ "≥+· =‚¨ "≥∞#ÿ , Q˘Ñ¨Êk J~Ú#
™êfi^•è ºÜ«∂xfl–JO>Ë „QÆO^äÖŒ YË #, "åºMϺ<å^Œ∞Å#∞ KÕÜ∂« e. `«~∞° "å`« P`«‡#∞
ѨÙ+¨¯~å‰õΩ∆ _≥#· Ѩ~=° ∞ѨÙ~°∞+¨µxÖ’ ÅQÆflO KÕÜ∂« e) Jx `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. ã¨∂H˜ÖÎ ’x
''ѨÙ+¨¯~ˆ Hõ}∆ , ѨÙ~°∞+¨—— â◊ÉÏÌÅ∞ Ü«∞^ä•`«^OŒè QÍ „ѨH$õ `«â’¡HOõ Ö’ „ѨÜ∂≥ yOѨ|_»_O»
=Å¡ ÃÑ· ÉèÏ~°^•fi[ã¨∂H˜Î „ѨH$õ `«â’¡HÍxH˜ =¸ÅO Jx `≥Å∞ã¨∞#Î flk. â’¡HOõ Ö’x
K«HÍ~°O=Å¡ D Ü≥∂QÆO ™êfi^•è ºÜ«∂xH˜ =ÚO^Œ∞‰õÄ_® KÕÜ∞« =K«∞Û#x U~°Ê_»∞
`«∞#flk. Ü≥∂QÆO P~å^è#Œ =Öˇ =¸_»∞ HÍÖÏÖ’¡#∞ J#∞¿+Ü ª ∞« =∞#flk J#O`«~O°
K≥Ñʨ |_»∞`«∞Ok. Ü≥∂QÆ=∞O>Ë–Ü≥∂QÆ∞Å∞ `«=∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÙO_»sHõOÖ’ k=º=∞OQÆà◊
q„QÆÇϨ qt+¨µ_ì ·≥ "ÕOKÕãÜ ≤ Ú« O_Õ ÉèQí "Æ å#∞x xâ◊ÛÖ"≥∞#ÿ =∞#ã¨∞û`À K«H¯õ QÍ
^蕺xOK«_O» . „ѨH$õ `«â’¡HOõ Ö’x ''ѨÙ+¨¯~ˆ Hõ}∆ —— â◊|„Ì Ñ¨Ü∂≥ QÆO Ü≥∂yǨÏ$^ŒÜ∂« Ö’¡
q„QÆÇϨ qt+¨µ_¤ #·≥ ÉèQí =Æ „^Œ∂áêxfl ã¨∂zã¨∞#Î flk.
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 99
Ѩ~åâ◊~=° ∞ǨÏi¬‰Äõ _® ''^Õ=u~°ºV‡#∞ëêºkKÕ`<« +Õ fi¨ Ñ≤ ã¨Oã≤`÷ ó« , `«^OŒ `«~åº=∞º
=™ê÷ Ç≤Ï qëÈ‚ ã¨û~°fiQ`Æ ã« º¨ "≥,· 㨠U= Ü≥∂yǨÏ$^ŒÜ∞« ѨOHõ*Ë `«∞ ã¨q„QÆÇϨ ó—— (JO`«\Ï
"åºÑ≤Oz# q+¨µ‚=ÙÜ≥ÚHõ¯ ^Õ=`«Å∞, Ѩâ◊√ѨH∆ͺ^Œ∞Å∞, =∂#=ÙÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#
KÕ`#« ∞ÅÖ’ LO_Õ ã≤u÷ JO`«~åºq∞~°∂ѨO. J`«_Õ Ü≥∂yǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÙO_»sHÍÅÖ’
k=º=∞OQÆà◊ q„QÆÇϨ Ü«Ú‰õΩ_Î ·≥ "ÕOKÕã≤ LO\Ï_»∞) Jx ѨeHÍ_»∞. `≥u· sÎ Ü≥∂Ѩx+¨`∞« Î
''㨠ܫ∞ âßÛÜ«∞O ѨÙ~∞° ¿+ Ü«∞ âßÛ™ê "åk`Õº—— (ѨÙ~∞° +¨µx ǨÏ$^ŒÜ∞« OÖ’ LO_Õ"å_»∞,
ã¨∂~°∞ºxÖ’ LO_Õ"å_»∞ XHõ_)Õ Jx JO@∂ Pk`«º=∞O_»ÖÏO`«~fi° iÎ J~Ú#
ѨÙ~°∞+¨µ_»∞, Ü≥∂yǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÙO_»sHõ=∞^躌 =iΖW^ŒéÌ ∂ XHõ~ˆ #x K≥ÑÊ≤ #O^Œ∞#,
KèåO^ÀQƺOÖ’ – ''`«ãº¨ Ü«∞^ä• Hõáêºã¨O ѨÙO_»sHõ "Õ∞= =∞H˜}∆ —© — Jx Pk`«º
=∞O_»ÅOÖ’ L#fl ÉèQí "Æ å#∞_»∞ ѨÙO_»sH͉õΩ∆ _»x K≥ÑÊ≤ #O^Œ∞=Å¡, P Pk`«º=∞O_»ÅO
Ö’x ÉèQí =Æ „^Œ∂ѨO`À Jaè#fl"∞≥ #ÿ Ü≥∂yѨÙ~∞° +¨ÇϨ $^ŒÜ∞« =iΉÄõ _» ѨÙO_»sH͉õΩ∆ _Õ#x
ã¨Ê+¨Ñì _¨ ∞» `«∞#flk. D Jaè„áêÜ«∞O`À<Õ ÃÑ· Éè~í ^° •fi[=∞ǨÏi¬ ã¨∂H˜ÖÎ ’ ''ѨÙ~°∞¿+
ѨÙ+¨¯~ˆ Hõ}∆ —Ë — Jx K≥Ñʨ |_çOk. WHõ¯_» ѨÙ~°∞+¨â|◊ „Ì Ñ¨Ü∂≥ QÆO‰õÄ_® ã¨O^Œ~Àƒùz`«O.
''Ñ¨Ó ã¨ûO*’˝ "≥· â◊s~ˆ -ã≤‡<£ â◊Ü∞« <å `«∞Ê~°∞ëÈ =∞`«ó—— (â◊s~åxH˜ Ñ¨Ó Jx ¿Ñ~°∞.
JO^Œ∞Ö’ LO_Õ r=Ù#‰õΩ ѨÙ~∞° +¨µ_»∞ Jx ¿Ñ~°∞) J<Õ Ñ¨Ù~∞° +¨â|◊ =Ì Ùº`«ÊuÎ ™êfi~™° êºxfl
|\˜ì Ü≥∂yǨÏ$^ŒÜ∞« OÖ’ "ÕOKÕã≤ LO_Õ ™êfiq∞x WHõ¯_» ѨÙ~∞° +¨â|◊ OÌ `À xˆ~tÌ OK«_O»
ZO`À ã¨=Úz`«O. Wk „ѨH$õ `«OÖ’ qâı+º¨ Ѩ^OŒ QÍ „QÆÇÏ≤ ¿ãΠѨiHõ~åO‰õΩ~åÅOHÍ~°O.
qâı+}¨ OQÍ „QÆÇÏ≤ ¿ãΠѨiHõ~åÅOHÍ~°O L#fl^xŒ K≥Ñʨ =K«∞Û.
D ã¨∞ÎuHõ~°Î‰õÄ_® =~°=~°=ÚxHÍ=ºOÖ’ D ã¨O^Œ~åƒùxfl =i‚ã¨∂Î
''q=∞ÖÏÜ«∞`«Ö’K«<,Õ JѨ~å^è㌠¿¨ ÇÏ x`«ºO ^ŒÇϨ ~åHÍâ◊QÀK«~ˆ —— (x+¨¯Å‡ëêÖˇ#· ,
qâßÖÏÖˇ#· <Õ„`åÅ#∞ HõÅ"å_»∞, JѨ~å^è㌠Ǩ Ϩ `«fi=∞<Õ QÆ∞}Ïxfl HõÅ"å_»∞, x`«ºO
^ŒÇϨ ~åHÍâ◊=∞#|_Õ Ç¨Ï$^ŒÜ∂« =HÍâ◊OÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl"å_»∞) Jx =zOKå~°∞.
D ã¨∂H˜ÖÎ ’x ''^ŒÇϨ ~åHÍâ◊—— â◊|OÌ ''„|ǨχѨÙ~ˆ ^ŒÇϨ ~°O ѨÙO_»sHõO "Õâ‡◊ —— Jx
K≥Ñʨ |_»¤ ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÙO_»sHÍxfl xˆ~tÌ ã¨∞OÎ k. ''JѨ~å^è㌠Ǩ Ϩ —— =∞<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO
''JOQÆ∞+¨=ª ∂„`«ó ѨÙ~°∞ëÈ =∞^躌 P`«‡x u+¨uª , Dâß<À Éè∂í `«É=íè ºã¨º # `«`À
qAQÆ∞Ѩû`Õ—— (JOQÆ∞+¨ª Ѩi=∂}ÏxflHÅõ , ѨÙ~°∞+¨â|◊ "Ì åK«∞º_≥#· Ѩ~=° ∂`«‡ r=Ùx
֒ѨŠ"ÕOKÕãL≤ <åfl_∞» . J`«_∞» Éè∂í `«Éqíè +¨º`«∞ÅÎ ‰õΩ xÜ«∂=∞‰õΩ_»∞ HÍ|\˜ì P
ã≤u÷ x U=yOK«∞HÀ_»∞) J<Õ „â◊√uÜ≥ÚHõ¯ J~å÷xfl `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. D q^èOŒ QÍ
100 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
WHõ¯_» ǨÏ$^ŒÜ∂« HÍâ◊OÖ’ ÉèQí "Æ å#∞_»∞ JOQÆ∞+¨Ñª i¨ =∂}∞_≥· "ÕOKÕã≤ LO\Ï_»<Õ
^ŒÇϨ ~åkèH~õ }° , „Ѩq∞`åkèH~õ }° „Ѩ"∞Õ Ü«∂Å∞ 㨇iOѨ*|Ë _®¤~Ú–Jx "å^è∂Œ Å
g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYº „Ѩ=∂}O.
''`«`« âıÛ`«ó ã¨=∂^è•Ü«∞ ѨÙ~∞° ¿+ ѨÙ+¯¨ ~ˆ Hõ}∆ —Ë — J<Õ „ѨH$õ `« â’¡HOõ Ö’x „ѨÜ∂≥ QÆO
''`«`À Ü«ÚOr`« Kå`å‡#O ѨÙ~°∞¿+ ѨÙ+¨¯ˆ~Hõ∆}Ë—— J<Õ ÉèÏ~°^•fi[=K«<åxfl
â◊|`Ì ó« , J~°`÷ ó« 㨇iOѨ*ãË ∞¨ #Î flk. ''`«`« âıÛ`«ó ã¨=∂^è•Ü«∞—— J<Õ ã¨∂H˜Î ''`«`À
Ü«ÚOr`« Kå`å‡#"£∞—— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÍxH˜ ™ê‡~°HOõ . ''KÕ`ó« —— J<Õ Ñ¨^OŒ ''P`å‡#"£∞——
J<Õ Ñ¨^•xH˜ "åºMϺ#~°∂ѨO. Uq^èOŒ QÍ JO>Ë – ''P`å‡ Ü«∞`«fl^$Œè u™êfiO`«ãfi¨ ÉÏè =
Ѩ~=° ∂`«‡ã¨∞—— Jx <å<å~°~÷ `° fl« =∂ÖÏ „Ѩ=∂}Ïxfl|\˜ì „Ѩ=∂}OÖ’x ''P`«‡——
J<Õ â◊|OÌ =∞#ã¨∞û#∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞#fl^xŒ „ѨH$õ `«â’¡HOõ q=iOzOk. ''ã¨=∂^è•Ü«∞——
J<Õ ã¨∂H˜Î ''Ü«ÚOr`«—— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÍxH˜ q=~°}O. ''Ü«Úl–ã¨=∂^èÒ—— Jx
Hõ^• ^è•`«∞=Ù. P suÖ’<Õ ''`«`ó« —— J<Õ „ѨH$õ `«â’¡Hãõ ∂¨ H˜Î „Ѩ=∂}OÖ’x 'K«—
HÍ~åxfl "åºMϺxOzOk. WHõ, ''ѨÙ~∞° ¿+ ѨÙ+¯¨ ~ˆ Hõ}∆ —Ë — J<Õ ã¨∂H˜Î â◊|`Ì ó« „Ñ¨=∂}Ïxfl
J#∞Hõiã¨∞#Î fl^#Œ flk ã¨∞ã¨Ê+¨Oì . D q^èOŒ QÍ PÜ«∂ Ѩ^•Å`À „Ѩ=∂}=K«<åxfl
J~°`÷ ,« â◊|`Ì ó« 㨇iOѨ*Ü Ë ∞« _»OÖ’x Hõq L^ÕâÌ º◊ O N=~°=~°=Ú#∞Å J#∞ëêª#O
âߢ™êÎ#∞QÆ∞}O Hõ#∞Hõ Ѩ~=° ∞„Ѩ=∂}O – Jx `≥eÜ«∞*ËÜ∞« _»"∞Õ .
31. JÉÏ˚ã#¨ ã¨÷ =∞=^•`«ã∞¨ *Ï`«=¸iÎ –
=∂q∂e`åHõ∆ =∞#∞ã¨OÇ≤Ï`«=∞O„`«~`° fl« "∞£ I
P#„=∞=∞øoaè ~°∞áêã≤`« =∞O`«~O° QÔ ó·
x`«ºO =ÚxO =~°=~°O xÉè$í `À Éè*í Ïq∞ II
JÉÏ˚ã#¨ ã¨O÷ ´ Ü≥∂QÆOHÀã¨O Ѩ^•‡ã¨#OÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl"åÔ~,· J=^•`«ã∞¨ *Ï`«
=¸iÎ"∞£ ´ `≥Åx¡ , JO^Œ"∞≥ #ÿ ~°∂áêxfl HõÅ"åÔ~,· Pq∂e`«{JHõ"∆ ∞£ ´ â◊√ÉèÏ„â◊Ü∞«
=∞#|_Õ ÉèQí =Æ „^Œ∂áêxfl ^蕺xOz#O^Œ∞# H˘OK≥O =¸ã≤H˘#fl Hõ#∞flÅ#∞ HõÅ"åÔ~,·
J#∞ã¨OÇ≤Ï`«=∞O„`«~`° fl« "∞£ ´ ~°ÇϨ 㨺OQÍ J#∞ã¨OkèOK«|_ç# =∞O„`«„âı+Oª¨ J~Ú#
^ŒfiÜ∂« xfl HõÅ"åÔ~,· P#„=∞=∞øoaèó´ K«H¯õ QÍ =Oz# t~°ã∞¨ û#∞ HõÅ, JO`«~O° QÔ ó·
´ HÀ~ÚÅ}‚<£ "≥Ú^ŒÖˇ·# JO`«~°OQÆt+¨µºÅKÕ, Láêã≤`«"£∞´ ã¨^• ^Œi≈ã¨∂Î,
¿ãqOѨ|_Õ, =~°=~°O =ÚxO´´ =~°=~°=Ú#∞Å#∞, xÉè$í `«ó(ã¨<)£ ´ *ÏQÆ~∂° Hõ`#« ∞
HõÅ"å_»<,·≥ x`«ºO Éè*í Ïq∞´´ ã¨^• Éèlí ã¨∞<Î åfl#∞.
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 101
Ü≥∂QÆOHÀã¨O Ѩ^•‡ã¨#OÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl"åÔ~,· Ѩ~=° ∞Ѩiâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ , ã¨∞O^Œ~°
k=º=∞OQÆàq◊ „QÆÇ¨ xfl HõÅ"åÔ~,· â◊√ÉèÏ„â◊Ü∞« =ã¨∞^Î •è º#OKÕ`« H˘OK≥O =¸ã≤H˘#fl
u~°∞<Õ„`åÅ#∞ HõÅ"åÔ~,· ^ŒfiÜ∂« #∞ã¨O^è•#x~°`∞« Öˇ,· q#Ü«∞O =¸sÎÉqíè Oz#@∞¡#fl
"å#=∂=∞Öˇ™· êfiq∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ JO`«~O° QÆt+¨µºÅ∞ JO`«~O° QÆHÔ O· Hõ~åºxfl KÕã∂¨ OÎ _»QÍ
"ÕOKÕã≤ LO_Õ =~°=~°=Ú#∞Å#∞ UHÍ„QÆ``« À x`«ºO ÉèÏqOz, ¿ãqã¨∞<Î åfl#∞.
(JÉÏ˚ã#¨ ã¨"÷ ∞£ ) – ''`«`À x"å`«Hˆ ~°"∞Õ º x"≥∂fl#fl`q« =i˚`,Õ ‰õΩâßl#ã¨∞KÕÖÏx
LѨ~∞° ºÑ¨i q#º¿ã`ü, Ѩ^•‡ã¨# ã¨∞Î `«¢`=·≥ Hõ$`åfiOQÍx ã¨=∞O #ÜÕ∞`ü—— (Z‰õΩ¯=QÍ
ÖËxk, JO^Œ"∞≥ #ÿ k, Z`«∞ÑÎ Ö¨ Ï¡Å∞ ÖËxk J~Ú# KÀ@ H˘Ü«∞ºÑ‘@#∞ "Õã,≤ ^•xÃÑ·
^Œ~ƒ° Åù #∞, ^•xÃÑ· lOHõK~« å‡xfl, ^•x q∂^Œ =¢™êÎxfl Ѩ~z° , Ѩ^•‡ã¨#OÖ’
‰õÄ~°∞ÛO_ç, J=Ü«∞"åÅ#∞ ã¨=∞OQÍ LOK«∞H˘x Ü≥∂QÍxfl PK«iOKåe) Jx
qâßfiq∞„`«ã∂¨ H˜.Î
(J=^•`«) – ''H©~∆ ã° O¨ Ѷ∂¨ `«Q“~°"∞£ —— (áêÅ=Öˇ `≥Åx¡ ) Jx D Hõq =~°=~°=Ú#∞Å
^ÕǨÏ=~°‚O `≥Å¡xk JO@∂ L`«Î~°k#K«~°ºÖ’ KÕã≤# =~°‚# 㨇~°}©Ü«∞O.
''^Œ∞QÀú^#Œ fi^=úŒ à◊—— Jx J}‚<‰£ Äõ _® =~°=~°=Úxâ◊`H« Oõ Ö’ =i‚OKå~°∞.
(Pq∂e`åHõ"∆ ∞£ ) nxKÕ ''<å™ê„QÆ#ºã¨ÖÎ ’K«#ó—— J<Õ Ü≥∂QÆxÜ«∞=∞O nxKÕ
㨇iOѨ|_çOk.
(J#∞ã¨OÇ≤Ï`«=∞O„`«~`° fl« "∞£ ) – ''J<Õ# =∞O„`«~`° flÕ } =∞„uÊÜÕ∞} Éè*í Ë `«û^•——
(<å‰õΩ W+¨"ì ∞≥ #ÿ D =∞O„`«~`° fl« O`À ##∞fl ã¨^• Éèlí OKåe) Jx ѨÓ~°fi"∞Õ
^ŒfiÜ∂« #∞ã¨O^è•#O HÍ~°º=∞x K≥Ñʨ |_çOk Hõ^•!
(Láêã≤`"« ∞£ ) – ''PǨ^¡ jŒ `«<„Õ `åO|∞ó ѨÙÅH©H$õ `«QÍ„`«"å<£, ''ã¨^• Ѩ~Q° ∞Æ }ÏqëÈì
„^Œ+=ì¨ ºó—— (P#O^ŒO`À Hõe#æ K«Åx¡ ÉÏëêÊÅ#∞ HõÅ"å_»∞, ѨÙÅHõÅ`À ‰õÄ_»∞H˘#fl
â◊s~åxfl HõÅ"å_»∞, ã¨^• Ѩ~°=∂`«‡ HõÖϺ}QÆ∞}ÏÅÖ’ Pã¨H˜Îx HõÅ"å_≥·#
=∞ǨÏhÜ«Úx ã¨^• ^Œi≈OKåe) J#fl@∞¡ =~°=~°=Ú#∞Å=O\˜ =∞ǨÏhÜ«ÚÅ∞
ã¨^• ^Œi≈OѨ`y« #"å~°∞Hõ^•! P#O^ŒO`À K«Åx¡ Hõhfl\x˜ HõÅ"å_»∞, QÆQ∞Æ ~åÊ@∞#∞
HõÅ^ÕÇ¨ xfl HõÅ"å_»∞, Ѩ~=° ∂`«‡ HõÖϺ}QÆ∞}ÏÅKÕ ã¨^• P"ÕtOѨ|_»"¤ å_»∞ J~Ú#
Ü≥∂yx ^ÕÇ¨ xflHÅõ JO^ŒéH˜ ˜ ^Œi≈OѨ`y« #"å_»∞–Jx q+¨µ^‚ ~Œè ‡° O `≥eÑ≤# suÖ’
"ÕOKÕã≤ L#fl =~°=~°=Ú#∞Å#∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∂ ¿ãqã¨∞<Î åfl#x â’¡H`õ å`«Ê~°ºO. (x`«ºO
102 ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À
Éè*í Ïq∞) – x`«ºO ¿ãqã¨∞<Î åfl#∞ – Jx ÉèÏ=O. nx KÕ`« ''q„QÆÇ¨ Ö’Hõ#Ѩ~ó° ——
Jx ѨÓ~°fiO `≥Å∞Ѩ|_»¤ qkè 㨇iOѨ*Ü Ë ∞« |_çOk. ''`«`« â‹ÛH ÍO`« =∂„t`«º ã¨xfl
q+¨Oì Hõ$`åO[e"£∞, NÉè∂í Ѩ`Õ â◊Û K«~}° ∫ zO`«Ü∞« O`«"∞£ #=∂q∞ `«"∞£ —— (`«~åfi`«
UHÍO`«OÖ’ JO[ex KÕã∂¨ Î ‰õÄ~˘Ûx LO_Õ"å~°∞, N^Õq, Éè∂í ^Õ=ÙʼnõΩ Ѩu
J~Ú# ÉèíQÆ=O`«∞x NK«~°}ÏÅ#∞ zOuOKÕ"åÔ~·# P N~å=∂#∞AÅ#∞
#=∞㨯iã¨∞<Î åfl#∞) J<Õ Ü«∞uѨuk#K«~åºã¨∞uÎ „ѨÜ∂≥ QÆO ÉèÏ=hÜ«∞O.
32. `«`« â◊√≈ÉèÏ„â◊Ü∞Õ `«ã‡≤ xfl=∞QÆflO xÉè$í `«O =∞#ó I
Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=}O Hõ~∞° OÎ Ü«∞`«=∂#O #=∂q∞ `«"∞£ II
`«`ó« ´Ü≥∂QÍÉèϺ™ê#O`«~O° , `«ã‡≤ <£´Ñ¨Ó~°fiâ’¡HOõ Ö’ „Ѩ™êÎqOѨ|_»¤ P, â◊√ÉèÏ„â◊Ü∞Õ
´ Ü≥∂y^èºÕ Ü«∞"≥∞#ÿ ÉèQí =Æ „^Œ∂ѨOÖ’, x=∞QÆflO´ =Úxy#, xÉè$í `«O´xâ◊ÛÅ"≥∞#ÿ ,
=∞#ó´´ =∞#ã¨∞û#∞, Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=}"£∞´ Ü«∞fO„^Œ∞Öˇ#· N~å=∂#∞AŠѨ@¡
J`«ºO`« „áê=}Ϻxfl Hõey LO_Õ@@∞¡, Hõ~∞° OÎ ´KÕÜ∞« _®xH˜, Ü«∞`«=∂#O´´P~°OÉèOí
KÕ¿ã, `«O´P =~°=~°=Ú#∞Å#∞, #=∂q∞´´ #=∞㨯iã¨∞<Î åfl#∞.
Ü≥∂QÍÉèϺ™êxfl KÕã#≤ `«~∞° "å`«, P â◊√ÉèÏ„â◊Ü∞« =ã¨∞=Î ÙÖ’ Å~ÚOz,
xâ◊ÛÅOQÍ L#fl =∞#ã¨∞û#∞ x=iÎOѨ*ãË ,≤ ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅѨ@¡ „áê=}Ϻxfl
Hõey LO_Õ@@∞¡ KÕÜ∞« _®xH˜ „ѨÜ∞« uflOKÕ P =~°=~°=Ú#∞Å#∞ #=∞㨯iã¨∞<Î åfl#∞.
(`«`ó« ) ''Ü«∞fO„^ŒK~« }° ^ŒfiO^Œfi„Ѩ=}Ë<=·≥ KÕ`™« ê—— Jx ѨÓ~°fiO `≥eÊ# suÖ’ P
~å=∂#∞AÅ áê^•Å#∞ 㨇iã¨∂Î, "åiH˜ L^ÕÌâ◊ºÉèí∂`«∞_≥·# ÉèíQÆ"å#∞x
â◊√ÉèÏ„â◊Ü∂« xfl ^蕺xOz# `«~∞° "å`« – Jx ÉèÏ=O.
(â◊√ÉèÏ„â◊Ü∞Õ ) – ''ѨÙ+¨¯~ˆ Hõ}∆ Ë Ñ¨Ù~°∞¿+—— Jx H©iOΠѨ|_»¤ ÉèQí =Æ „^Œ∂ѨOÖ’–Jx
ÉèÏ=O. ''¿ÇÏÜ«∞„Ѩ`º« hHõ`fiÕ ã¨u ã¨=∞ã¨HÎ Öõ Ϻ}QÆ∞}ÏHõ~`° fi« "∞£ —— (¿ÇÏÜ«∞ QÆ∞}ÏʼnõΩ
„ѨuÉè@í OQÍ LO_»_O» , Jxfl HõÖϺ}QÆ∞}ÏÅ#∞ Hõey LO_»_O» ) J#flk â◊√ÉèÏ„â◊Ü∞«
ÅHõ}∆ O.
(xÉè$í `«O) xâ◊ÛÅOQÍ L#fl–Jx J~°O÷ .
(Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=}O Hõ~∞° "Î ∞£ ) ''Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=} "Õ∞= Hõ~∞° "Î ∞£ —— Jx ÉèÏ=O. ѨÓ~°fiO
(16= â’¡HOõ Ö’) D Ü«∞fO„^ŒK~« }° ^ŒfiO^Œfi„áê=}ºO Hõ~"ΰ åºÅÖ’ `å#∞ JkèHÍ~°O
ѨÓ~°fik#K«~°º – "åºMϺ#O`À 103
Hõeæ LO_»_®xfl `≥Å∞Ѩ_O» HÀã¨O J#ºqâı+}¨ OQÍ K≥Ñʨ |_çOk. WHõ¯_» =∂„`«O
J#<åº~°O÷ QÍ – JO>Ë – Ü«∞fO„^ŒK~« }° ^ŒfiO^Œfi„áê=}º"Õ∞ Ѩ~=° ∞„ѨÜ∂≥ [#O
=∞x `≥Å∞Ѩ_O» HÀã¨O K≥Ñʨ |_çOk.
(`«"∞£ ) – Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=}∞Å∞QÍ „Ѩã^≤ ∞Œ Öú #·ˇ =~°=~°=Ú#∞Å#∞, (#=∂q∞)–
K«~=° ∞Ѩ~fi° x+¨‰ª Ωõ QÆÅ Q˘Ñ¨Ê "≥Å· Hõ}∆ Ϻxfl J#∞ã¨OkèOz, x~°ƒÜ ù Ú« }˜,‚ x~°ƒ~ù ∞° }˜‚
J~Ú# <Õ#∞ P =~°=~°=Ú#∞Å`À <å‰õΩ QÆÅ ã¨O|O^è•xfl J#∞ã¨Okèã∞¨ <Î åfl#x
ÉèÏ=O. ''Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=}O Hõ~∞° OÎ Ü«∞`«=∂#O #=∂q∞ `«"∞£ —— J<Õ ã¨∂H˜=Î Å¡
=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å K«~Ñ° ~¨ fi° x+¨#ª ∞ – JO>Ë Ü«∞fO„^Œ„áê=}Ϻxfl J#∞ã¨OkèOz,
"åix ¿ãq¿ãÎ `«=∞‰õΩ‰õÄ_® K«~=° ∞ Ѩ~fi° x+¨ª ã≤kãú ∞¨ OÎ ^Œ<Õ ã¨∞uÎ Hõ~ΰ ÉèÏ=O ^èfiŒ xã¨∞OÎ k.
x+¨ª Hõe#æ "åi`À_ç ã¨O|O^èOŒ =∞#‰õΩ‰õÄ_® x+¨#ª ∞ Hõeãæ ∞¨ OÎ ^Œx `å`«Ê~°ºO.
''ã¨Oã¨~*æ° Ï ^À+¨Q∞Æ }Ï Éè=í Ou—— (ã¨O|O^èOŒ =Å¡ ^ÀëêÅ∞, QÆ∞}ÏÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú)
Jx Hõ^• Ö’HÀH˜.Î =~°=~°=Ú#∞Å =∞#ã¨∞û ZÅ¡ÑC¨ _»∂ N~å=∂#∞AÅ Náê^•
ÅÖ’ „áê=}Ϻxfl Hõeæ LO@∞Ok. =∞^躌 Ö’ ''ѨÙ~°∞¿+ ѨÙ+¨¯~ˆ Hõ}∆ —Ë — Jx ÉèQí "Æ å#∞x
â◊√ÉèÏ„â◊Ü∞« OѨ@¡ Hõe#æ KÕ`ã« û¨ =∂^è•#O „áêѨ"Î ∞≥ #ÿ O^Œ∞#, P ã≤u÷ #∞O_ç uiy
ѨÓ~°fisuÖ’ Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=}"≥∞ÿ# ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl Hõeæ#"å~°∞ HÍ=_»O WHõ¯_»
`≥Å∞Ѩ|_çOk. Ü≥∂QÆO#∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ =zÛ# =~°=~°=Ú#∞Å∞ ÉèQí =Æ „^•=∂
#∞AÅ ^•ã¨∞Öˇ#· N"≥+· =‚¨ ÙÅ`À HõÅã≤ HÍÅO QÆ_¿ç Ñ sux, J#∞„QÆÇÏ≤ OK«É’ÜÕ∞
L`«~Î k° #K«~º° ‰õΩ LáÈ^•…`O« QÍ K≥ÑÊ≤ #@¡~ÚOk. JѨ~åǨÏO‚ Ö’ N=K«#Éè∂í +¨}Ïk
k=º„QÆO^äHŒ ÍňHÑ∆ O¨ QÆ∂iÛ `≥Å∞Ѩ|_»∞`«∞#flkHõ^•! ^•xH˜ D â’¡HOõ J=`«iHõQÍ
L#flk–Jx N.„Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞"åi"åºYº. ''â◊√ÉèÏ„â◊Ü∞« =∞#flk ^蕺xOKÕ"åx
¿ÇÏÜ«∂Öˇ#· ^Œ∞óMÏ^Œ∞Å#∞ `˘ÅyOKÕk, J`«x =∞#ã¨∞û `«#Ѩ@¡ xâ◊ÛÅOQÍ
ÅQÆfl=∞ÜÕ∞@@∞¡ KÕ¿ãk J~Ú# ÉèQí "Æ å#∞x k=º=∞OQÆàq◊ „QÆÇϨ O.—— Jx N=∂<£
\˜.U. Hõ$+¨=‚ ∂Kå~°º™êfiq∞"åi q=~°}O.
ѨÓ~°fik#K«~º° "åºYº ã¨OѨÓ~°O‚
Z
104 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
N=∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å∞ J#∞„QÆÇÏ≤ Oz#
Ü«∞u~å[qOâ◊u
`«xÜ«∞<£
Ü«∞ó ã¨∞ÎuO Ü«∞uѨu„Ѩ™ê^ŒhO
"åº[Ǩ~° Ü«∞u~å[qOâ◊u"£∞ I
`«O „ѨѨ#fl[# Kå`«HÍO|∞^ŒO
<Òq∞ ™œ=∞º=~°Ü≥∂yѨÙOQÆ="£∞ II
U N=~°=~°=Ú#∞Å∞, ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AʼnõΩ P#O^•xfl HõeæOKÕ
Ü«∞u~å[qOâ◊u J<Õ ã¨∞uÎ x ѨeHÍ~À, „ѨÑ#¨ fl[#∞Å<Õ Kå`«HÑõ ‰¨ Ω∆õ ʼnõΩ "Õ∞Ѷ∞¨ O=Öˇ
ã¨O`Àëêxfl HõeæOKÕ P N=~°=~°=Ú#∞ʼnõΩ #=∞㨯iã¨∞Î<åfl#∞.
W N~å=∂#∞AŠѨÓ~°"‚ ∞≥ #ÿ ÉèHí xΘ , `«=∞ Jaè=∂<åxfl á⁄Ok#"åi ^Œ∞óMÏÅ#∞
NÑ≤৷‹ Ö’Hõ"∞£ rÜ«∞~ü "åºMϺ<å#∞"å^ŒO
J=`åiHõ
u~°∞"åÜü∞"≥ÚZј Ê≤ à‹§· J<Õ PKå~°∞ºÅ∞ ''`˘}¤~ü Hõ¯=Ú^Œ∞}‚ K˘Û<å‡Öˇ·
Hõàò âÁ<Õfl<£—— (Éèí‰õΩÎʼnõΩ J=∞$`«O=O\˜ ã¨∂H˜Î =∂eHõÅ#∞ ѨeHÍ#∞) J<Õ
suÖ’ Éè∂í ã¨∞~°∞Öˇ#· N"≥+· =‚¨ ÙʼnõΩ Éè’QƺOQÍ J=`«iOz# u~°∞"åÜü∞"≥ÚZ˜
„Ѩ|O^èŒOÖ’ J=QÍǨÏ#O KÕã≤ (q∞H˜¯eQÍ Pã¨H˜Îx á⁄Ok), JO^Œ∞Ö’x
â◊|Ì~°ã¨O, J~°÷~°ã¨O, ÉèÏ=~°ã¨O - J<Õ gxx J#∞ÉèíqOz, P „Ѩ|O^èŒOÖ’<Õ
x+¨ ª # ∞ Hõ Å "åÔ ~ · , JO`Õ H ÍHõ J#º„Ѩ | O^è • ÅѨ @ ¡ JO`« \ ˜ P㨠H ˜ Î x
ÖËx"åÔ~·#O^Œ∞# "åiH˜ P ¿Ñ~°∞ (u~°∞"åÜü∞"≥ÚZ˜Ñ≤Êà‹·§ J<Õ ¿Ñ~°∞) HõeæOk.
PZÏfi~°¡ NK«~°}ÏÅÖ’<Õ ã¨^• ÔH·OHõ~°ºO KÕã¨∂Î HÍÅO QÆ_ç¿Ñ P PKå~°∞ºÅ
NK«~°}ÏÅ#∞ N=~°=~°=Ú#∞Å∞ P„â◊~ÚOKå~°∞. „^•q_»"Õ^Œ - "Õ^•OQÍÅ
~°∂ѨOÖ’x k=º„ѨO|O^è•Å `å`«Ê~åºÅ#∞ u~°∞"åÜü∞"≥ÚZ ˜Ñ≤Êà‹·§
LѨ^ÕtOK«QÍ "å~°∞ á⁄O^•~°∞. ''q∞Hõ¯ "ÕkÜ«∞~ü "Õ^ŒuÎ#∞\ÁÊ~°∞àò—— (Q˘Ñ¨Ê
"≥·k‰õΩÅ∞ ѨeˆH "Õ^ŒOÖ’x JO`«~å~°÷O) J~Ú# K«~°=∞Ѩ~°fiOÖ’ x+¨ª#∞
HõÅ"åÔ~·, âı+≤`«fiO, â◊~°}º`«fiO, „áêѨº`«fiO - J<Õ PHÍ~°„`«Ü«∂xfl Ñ≤à‹·§
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 105
q+¨Ü∞« O Ö’<Õ Hõe#æ "åÔ~,· "åi Ѩ@<¡ Õ x+¨#ª ∞ HõÅ"åÔ~· LO_Õ N=~°=~°=Ú#∞Å#∞
u~°∞"åÜü∞"≥ÚZ˜ Ñ≤Êà‹·§ K«∂z, "åi PKå~°ºx+¨ª‰õΩ KåÖÏ ã¨O`À+≤Oz
''N~å=∂#∞AÅ NK«~°}ÏÖË â◊~°}=∞x—— "åiH˜ LѨ^ÕtOKå~°∞. JO^Œ∞=Å¡
=~°=~°=Ú#∞Å∞ PKå~åº[˝#∞ J#∞ã¨iOz, N~å=∂#∞AÅ (NK«~} ° ÏÅ)Ѩ@¡
KåÖÏ „áê=}Ϻxfl á⁄O^•~°∞. N~å=∂#∞AÅ QÆ∞}KÕ+` ì≤ åÅ#∞ QÆ∂iÛ Ñ¨e¯
P#OkOKåÅ<Õ ^Œâ◊ "åiH˜ HõÅ∞QÆQÍ, P N~å=∂#∞AÅ "≥·Éèí"åxfl QÆ∂iÛ
ѨeˆH"åÔ~·, K«~°"≥∂áêÜ«∞x+¨µªÖˇ·# K«~°=∂kèHÍ~°∞ʼnõΩ x`«ºO J#∞ã¨OkèOK«
^Œy#q J~Ú# K«~°=∂~å÷Å#∞ D ã¨∞Îu „Ѩ|O^èŒ~°∂ѨOÖ’ =ºHõÎO KÕã¨∂Î,
`«=∞ =∞#ã¨∞ûÖ’x HÀiHõÅ#∞ P N~å=∂#∞AÅ NK«~°}ÏÅÖ’ „áêi÷Oz,
™È΄`åxfl ѨÓiÎKãÕ ∞¨ <Î åfl~∞° .
Q
J=`åiHõ : D „Ѩ|O^èOŒ Ö’x "≥Ú^Œ\˜ â’¡HOõ `À, #=∂‡ZÏfi~°¡ NK«~} ° ÏÅÖ’
áÈQ˘\˜ì ~°H˜∆OKÕ "åi ã¨fiÉèÏ"åxfl QÆ∂iÛ Ñ¨Å∞¯`«∂, `å=Ú „áê~°OaèOz#
™È΄`«O xifiѶ¨∞flOQÍ Ñ¨iã¨=∂Ñ≤Î JÜÕ∞@@∞¡ KÕÜ«∞QÆÅ N~å=∂#∞AÅ
NK«~} ° ÏÅÖ’ #=∞㨯iã¨∞<Î åfl~∞° .
1. N=∂^èŒ"åO„Ѷ≤∞[Å[^ŒfiÜ«∞ x`«º¿ã"å –
„¿Ñ=∂qÖÏâ◊Ü«∞ Ѩ~åO‰õΩâ◊ áê^ŒÉèíHõÎ"£∞I
HÍ=∂k^À+¨ÇϨ ~° =∂`«‡Ñ¨^•„t`å<åO
~å=∂#∞[O Ü«∞uѨuO „Ѩ}=∂q∞ =¸~åú flII
„tÜ«∞óѨu áê^ŒÑ^¨ •‡Å [O@#∞ x`«ºO ¿ãqOK«_O» Ö’x „¿Ñ=∞KÕ`« "庉õΩÅ
"≥∞ÿ# |∞kúx HõÅ #=∂‡Z Ïfi~°¡ NK«~°}ÏÅѨ@¡ ÉèíH˜Îx Hõeæ#"å~°∞, `«=∞
áê^•Å#∞ P„â◊~ÚOz#"åi HÍ=∂k^ÀëêÅ#∞ áÈQ˘>Ëì"å~°∞, Ü«∞u~åAÅ∞
J~Ú# N~å=∂#∞AÅ#∞ t~°™ê #=∞㨯iã¨∞Î<åfl#∞.
"åºMϺ#O : (N=∂^èŒ"åO„Ѷ≤∞[Å[^ŒfiÜÕ∞`åºk) - ''u~°∞=∂ÖË! <å#∞"£∞
L#‰õΩ¯ ѨÊZ=_çÜ∞Õ <£—— - („tÜ«∞óѨf! <Õ#∞ h‰õΩ J<åkQÍ ^•ã¨∞_»#∞) J<Õ
suÖ’ q∞^äŒ∞#âı+¨`«fi"Õ∞ (ÅH˜∆, <å~åÜ«∞}∞Å<Õ k=º^ŒOѨ`«∞ʼnõΩ âı+¨"≥∞ÿ
106 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
LO_»_"» ∞Õ ) r=ã¨fi~°∂ѨO Hõ#∞Hõ, P ã¨fi~°∂áêxH˜ `«y# ѨÙ~°∞ëê~°O÷ ‰õÄ_® P
k=º^ŒOѨ`∞« ʼnõΩ KÕ¿ã HÔ O· Hõ~º° "Õ∞ J=Ù`«∞Ok. Hõ#∞Hõ ''u~°∞=∂é¯~°=Ù â‹<å]Öò
‰õΩ_≥·Ü«∂"£∞—— („tÜ«∞óѨu #_»z#ѨÙ_»∞ Pkâı+¨µ_»∞ Q˘_»∞ÔQ· ¿ãq™êÎ_»∞) Jx
x`«ºã¨∂~°∞ÅÖ’ =ÚY∞º_≥·# Pkâı+¨µ_»∞ k=º^ŒOѨ`«∞Å KÕiHõÖ’ ÔH·OHõ~°ºO
KÕ™êÎ_x» K≥Ñʨ |_çOk. N=~°=~°=Ú#∞Å∞ Pkâı+µ¨ Å J=`å~°"∞Õ Hõ#∞Hõ), P
ѨÓ~°fi[#‡ ã¨O™ê¯~°OKÕ`« ÅHõ‡∆ }Ï=`å~°OÖ’ k=º^ŒOѨ`∞« Å#∞ "≥O|_çã∂¨ Î
HÔ O· Hõ~º° O KÕÜ∂« Åx "≥o§#ѨÙ_»∞ ‰õÄ_® ''Éè"í åO ã¨∞Î ã¨ÇϨ "≥^· ÇÕ ¨ º yi ™ê#∞+¨µ
~°O㨺`Õ, JǨÏO ã¨~°fiO Hõiëêºq∞—— (~å=∂! h=Ù "≥·^ÕÇ≤Ï`Àáê@∞ H˘O_»
K«iÜ«∞ÅÖ’ qǨÏi™êÎ=Ù. JѨÙ_»∞ h‰õΩ Jxfl ¿ã=Å#∞ KÕ™êÎ#∞) Jx N~å=Úx
Ji÷OKå~°∞. Pq^èŒOQÍ<Õ Hõ^• #=∂‡ZÏfi~°∞¡ ‰õÄ_® ''J_ç"≥∞ÿ â‹Üü∞"å~ü
u~°∞=∂Å∞‰õΩ¯—— (ÅH©;=Å¡Éèí∞#‰õΩ ÔH·OHõ~°ºO KÕ™êÎ~°∞) Jx, ''HÀÅuÎ~°∞
=∂=∞Hõà’_»∞ L<≥·fl ‰õį_»—— (JO^Œ"≥∞ÿ# ÅH©;^Õq`À LO_Õ h‰õΩ ÔH·OHõ~°ºO
KÕ™êÎ#∞) Jx q∞^ä∞Œ #"Õ∞ HÔ O· Hõ~º° „Ѩuã¨O|OkèQÍ (¿ã=#∞ ã‘fiHõiOKÕ"å~°∞QÍ)
K≥áêÊ~°∞Hõ^•!
JO^Œ∞KÕ`«, „tÜ«∞óѨu J~Ú# ÉèíQÆ=O`«∞x NK«~°}Ѩ^•‡ÅÖ’
ÔH·OHõ~°ºO KÕÜ«∂Å<Õ f„="≥∞ÿ# Pâ◊KÕ`« HõÅ`«á⁄Ok# =∞#ã¨∞û Hõeæ#"åÔ~·#
PZÏfi~°¡ NK«~°}ÏÅÖ’x „¿Ñ=∞ÜÕ∞ (ÉèíH˜ÎÜÕ∞) `«=∞‰õΩ x~°∂ѨHõ ÅHõ∆}OQÍ
Hõeæ#"åÔ~·, N~å=∂#∞AÅ∞<åfl~°x nx J~°÷O. ''=∂Ü«∂ó ^èŒ"À-=∂^èŒ=ó——
(ÅH˜∆‡H˜ Éèí~°Î) J<Õ =∂^èŒ= â◊|ÌO WHõ¯_» „tÜ«∞óѨu`«fiO K≥ѨÊ|_ç#O^Œ∞#
Nâ◊|OÌ (''N=∂^è"Œ åO„Ѷ∞≤ —— J<Õ KÀ@ QÆÅ Nâ◊|OÌ ) BѨKåiHõO. =∞é˜ ZO^Œ∞‰õΩ
Dq^èOŒ QÍ „ѨÜ∂≥ yOKå~°O>Ë, ''j=∂^Œ=<£ QÀq#Ì<—£ — Jx ''N=∂^è=Œ —— â◊ÉÏÌxfl
u~°∞"åÜü∞"≥ÚZ˜Ö’ #=∂‡ZÏfi~°∞¡ „ѨÜ≥∂yOz# k=ºã¨∂H˜Îx ^Œ$+≤ìÖ’
ÃÑ@∞ìH˘x N=~°=~°=Ú#∞Å∞ D q^èŒOQÍ „ѨÜ≥∂yOKå~°∞.
N~å=∂#∞AÅ "≥·Éèí"åxfl QÆ∂iÛ Ñ¨eˆH@ѨÙ_»∞ *Ï˝#ÉèíH˜Î "≥·~åQͺÅ#∞
ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘x "åi "≥·Éèí"åxfl ѨÅ∞Hõ‰õΩO_®, #=∂‡ZÏfi~°¡ NK«~°}ÏÅÖ’
ã¨O|O^è•xfl ѨÙ~°ã¯¨ iOK«∞H˘x N~å=∂#∞["≥É· "íè åxfl =~°=~°=Ú#∞Å∞ Ѩů
_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞? JO>Ë - ''=∂é#_çÑ} ¨ #˜ ∞ÌÜ∞ü #Ì=<£—— (N~å=∂#∞AÅ∞
#=∂‡ZÏfi~°¡ NK«~} ° ÏÅ#∞ P„â◊~ÚOz Lr˚qOz#"å~°∞) Jx J=Ú^Œ<å~ü
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 107
Ѩe¯# k=ºã¨∂H˜ÎÜÕ∞ HÍ~°}O. WHõ¯_» ''JO„Ѷ≤∞—— â◊|ÌO`À ÉèíQÆ=O`«∞x k=º
=∞OQÆà◊q„QÆǨÏÜ≥∂QÆO `≥Å∞Ѩ|_»∞`«∞#flk. [Å[â◊|ÌO`À NK«~°}ÏÅ Ö’x
Éè’Qƺ`« (Ѩ^Œ‡™ê=∞ºO^•fi~å) K≥ѨÊ|_çOk. ^ŒfiÜ«∞â◊|ÌO^•fi~å ''Lxfl}ˇÿ
Ü«∞_ç`åÎ=∞Ô~H· àõ —ò — (h áê^ŒÑ^¨ •‡Å [O@) J<Õ suÖ’ ~Ô O_»∞ `å=∞~°ÑÓ¨ =ÙÅ#∞
K«Hõ¯QÍ á⁄OkHõQÍ KÕiÛ ÃÑ\˜ì#@∞¡QÍ LO_Õ P KÕiHõÖ’x Ѩ~°ã¨Ê~° ™ê^Œ$â◊ºO
(áÈeHõ)K≥ѨÊ|_çOk. ¿ã"åâ◊|ÌO`À ÔH·OHõ~°ºO `≥Å∞Ѩ|_çOk. x`«ºâ◊|ÌO`À
''XZ˜qÖò HÍÅ"≥∞ÖÏ¡"£∞—— (qKÕÛù^ŒO ÖËx HÍÅO JO`å) J<Õ q^èŒOQÍ D¿ã=
P`«‡ L#flO`«=~°‰õΩ LO_®e - x`«ºOQÍ - J<Õ J~°÷OK≥ѨÊ|_çOk. Wk
(DÔHO· Hõ~º° O), ''L_»<åÜü∞ =∞xfl =Z√qÖÏ J_ç"∞≥ ÿ â‹Ü∞« º"Õ}∞¤"∞£ —— ("≥O@<Õ
=∞xflHQõ Í LO_ç, qKÕÛ^ù OŒ ÖËx HÔ O· Hõ~º° O KÕÜ∂« e) Jx #=∂‡ZÏfi~°∞¡ Ѩe¯#
ã¨~fi° ^Õâã◊ ~¨ fi° HÍÅ ã¨~åfi=ã¨Å÷ Ö’ KÕÜ∞« ^Œy# ã¨~fi° q^èHÔŒ O· Hõ~åºÅ‰õΩ LѨÅHõ} ∆ O.
W@∞=O\˜ ÔH·OHõ~åºxfl á⁄O^•e – J<Õ „¿Ñ=∞ áê~°=â◊ºO`À<Õ #=∂‡ZÏfi~°∞¡
''t<≥Ì HõÅV˜æ u~°∞=∂Öò! Z#flZ‹ÂѨÊ<£—— (=∞#ã¨∞û HõÅ`« K≥Ok, F „tÜ«∞óѨf!
Jx Ñ≤Å∞™êÎ#∞) Jx PiÎ`À Ñ≤ÅKå~°∞. Ö’HõO JO`å J#fláê<å^Œ∞ÅHÀã¨O
Q˘O`≥uÎ P„HõOkã¨∂Î LO_»QÍ, ÉèíQÆ=`≥·¯OHõ~°ºO KÕÜ«∞ÖËHõáÈ`Õ xÅ∞=ÖËHõ,
P„HõOkã¨∂Î ˆH¡â◊Ѩ_Õ gi su LÉèíÜ«∞qÉèí∂`«∞ÅÖ’ LO_Õ"å~°O^Œé˜HõO>Ë
qÅHõ∆}OQÍ L#flO^Œ∞# Dq^èŒOQÍ ''„tÜ«∞óѨf!—— Jx PiÎ`À Ñ≤ÅKå~°∞.
W@∞=O\˜, PZÏfi~°¡ ã¨fiÉèÏ=OѨ@¡ QÆÅ q∞H˜¯e Jaèx"ÕâO◊ `À "åi NK«~} ° ÏÅ
Ѩ@¡ ~å=∂#∞AÅ∞ „¿Ñ=∞#∞ HõÅ"åÔ~· L<åfl~∞° .
(HÍ=∂n`åºkè) - ÉèQí =Æ `≥¯· OHõ~åºxH˜ J_»∞Q¤ Í LO_Õ Ö∫H˜Hõ q+¨Ü∂« Å
Ѩ@¡ Jaèx"Õâ◊=∞<Õ HÍ=∞O, Pkâ◊|ÌOKÕ`« K≥ѨÊ|_Õ, ÉèíQÆ=^ÕHõ~°Hõ∆º`åfixH˜
(ÉèQí "Æ å#∞xKÕ =∂„`«"∞Õ ~°HO∆˜ Ѩ^yŒ LO_»_®xH˜) q~Àkè J~Ú# J~°` ÷ $« +¨#‚ ∞,
`«^HÕ âõ +ı `
¨ fi« q~Àkè (ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ =∂„`«"∞Õ âı+"¨ ∞≥ ÿ LO_»_O» J<Õ ã≤u÷ H˜ q~Àkè)
J~Ú# JǨÏOHÍ~°O - "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ^Œ∞~°∞} æ ÏÅ∞ `«=∞ NK«~} ° ÏÅÖ’ P„â◊~ÚOz#
"åiH˜ ÖˉΩõ O_® `«=∞ LѨ^âÕ ßÅ`À, `«=∞ Hõ\ÏH∆ÍqâıëêÅ`À ã¨"åã¨#QÍ "å\˜x
áÈQ˘>Ëì"å~°∞- Jx ÉèÏ=O.
(~å=∂#∞*"£∞) - ''# KÕ„^•=∂#∞*Ë`ºÕ ëê K«`∞« ~å K«`∞« ~°Hs∆õ , HÍ=∞=™ê÷O
„ѨÑ^¨ ºŒ O`Õ [O`«"À ǨÏO`«! =∂^Œ$â◊ó—— (~å=∂#∞[- J<Õ D <åÅ∞æ JHõ~∆ åÅ,
108 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
q∞H˜¯e Kå`«∞~åºxfl HõÅ <å=∞"Õ∞ ÖËHõáÈ`Õ, JÜ≥∂º!, =∂=O\˜ „áê}∞Å∞
UQÆux á⁄O^Œ∞`å~À Hõ^•!) Jx *Ï˝#O HõÅ"å~°∞ Jaèx"Õâßxfl á⁄O^Õ@@∞¡QÍ
"≥∂Hõ∆¿ÇÏ`«∞"≥·# ~å=∂#∞[ J<Õ u~°∞<å=∂xfl HõÅ"å~°x ÉèÏ=O.
(Ü«∞uѨu"£∞)- l`ÕO„kÜ«ÚÖˇ#· ã¨<åflºã¨∞ÅÖ’, Q˘Ñ¨Ê"åÔ~#· - Jx J~°O÷ .
DѨ^OŒ WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ K≥ÑÊ≤ # P„t`«∞Å ^Àëêxfl x=iÎOѨ (ÖˉΩõ O_®)*Ë¿ã
ã¨fiÉèÏ"åxH˜ =¸Å"≥∞ÿ# QÆ∞}Ü≥∂QÍxfl (=∞Oz QÆ∞}ÏÅ#∞ Hõeæ LO_»_®xfl)
`≥Å∞Ê`«∞#flk. (''„Ѩ}=∂q∞—— Jx Ѩe¯`Õ<Õ Kåe LO_»QÍ, ''=¸~åú fl
„Ѩ}=∂q∞—— Jx J#_»O=Å¡ - q+¨Ü∞« O (~å=∂#∞AÅ<Õ q+¨Ü∞« O Ü≥ÚHõ¯)
"≥·Éèí"åxfl J#∞ã¨OkèOz, =∂#ã¨OQÍ „Ѩ}Ï=∞O KÕÜ«∞_»O`À xÅ∞=‰õΩO_®,
`«=∞ Q˘Ñ¨Ê P^Œ~°O`À xO_ç#"åÔ~·, N~å=∂#∞AÅ NK«~°}ÏÅÖ’ `«Å#∞
=OK«∞`«∞<åfl~∞° - J<Õ q+¨Ü∞« O ã¨∞Êùiã¨∞#Î flk.
J=`åiHõ : D q^èŒOQÍ P~°OaèOz# ™È΄`«O xifiѶ¨∞flOQÍ Ñ¨ÓiÎ HÍ=_»O
HÀã¨O, "åi NK«~°}ÏÅ#∞ P„â◊~ÚOz, ^•x=Å¡ `Õ[ã¨∞û#∞ (Lr˚=<åxfl)
á⁄Ok#"åÔ~,· N~å=∂#∞AʼnõΩ ÉèQí =Æ ^•ƒùQ=Æ `«∞ÅѨ@¡ QÆÅ „¿Ñ=∂uâ◊Ü∂« xfl,
P„t`«∞ʼnõΩ L`«Î=∞"≥∞ÿ# „áêѨºOQÍ („ѨÜ≥∂[#OQÍ) LO_Õ sux QÆ∂iÛ
WO^Œ∞Ö’ Ѩe¯, ™ê^Œ~O° QÍ ã¨∞u Î ã¨∞<Î åfl~∞° .
2. N~°OQÆ~å[K«~°}ÏO|∞[~å[ǨÏOã¨O
N=∞`«Ê~åV√¯â◊ Ѩ^•O|∞[Éèí$OQÆ~å["£∞ I
NÉèí@ì<å^äŒÑ¨~°HÍÅ =ÚMÏ|˚q∞„`«O
N=`«ûzǨÏflâ◊~°}O Ü«∞u~å[g∞_Õ II
N~°OQÆ<å^ä∞Œ x áê^ŒÑ^¨ •‡ÅÖ’ ~å[ǨÏOã¨=O\˜"å~°∞, HÔ O· Hõ~º° ÅH˜∆ ‡x HõÅ
#=∂‡Z Ïfi~¡° NK«~}° Ѩ^•‡ÅÖ’ "åÖË Q˘Ñ¨Ê `«∞"≥∞‡^Œ=O\˜"å~°∞, ÃÑiÜ«∂Z Ïfi~∞° ,¡
u~°∞=∞OÔQ·=∞#fl<£ "≥Ú^ŒÖˇ·# PZ Ïfi~°¡ =ÚMÏÅ<Õ Ñ¨^•‡Å#∞ qHõã≤OѨ*Ë¿ã
ã¨∂~°∞ºx =O\˜"åÔ~·# Ü«∞u~åAÅ#∞ ã¨∞Îuã¨∞Î<åfl#∞.
"åºMϺ#"£∞ : (N~°OQÆ~å*Ë`åºk) - ÉèíQÆ"å#∞x q+¨Ü«∞OÖ’ K«∂¿ãÎ,
J™ê~°"≥∞ÿ# JOâßxfl (Ѩ~°`åfi^Œ∞Å#∞) "Õé∞KÕã≤, ™ê~°"≥∞ÿ# JOâ◊OÖ’
(J~åÛ=`å~°OÖ’) (™œÅÉèϺ^Œ∞ÅÖ’) TxHõ#∞ (Pã¨HxΘ ) Hõeæ LO\Ï~°∞. Ѩ~O° ,
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 109
=ӺǨÏO J<Õ ÉèQí =Æ „^Œ∂áêÅ∞ x`«∞ºÅ‰õΩ, =Ú‰õΩÅÎ ‰õΩ, =Ú‰õΩÖÎ ’ ã¨=∂#∞Öˇ#·
DÖ’HõOÖ’x Q˘Ñ¨Ê *Ï˝#∞ʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ ™êH∆Í`«¯iOK«∞HÀ^Œy#q J~Ú
#O^Œ∞#, qÉè=í O, JO`«~åºq∞ - J<Õq ѨÙ}ºO KÕã#≤ "åiH˜, (qÉè"í å=`å~°O),
Láê㨉õΩʼnõΩ (JO`«~åºq∞~°∂ѨO) ™êH∆Í`å¯~åxfl WKÕÛq J~Ú#O^Œ∞#
D<åeæO\˜H˜ H˘xfl J=^è∞Œ Å∞<åfl~Ú.
''J_çÜ≥∂=ÚˆH¯ Z"≥∞ƒ~°∞=∂<£ Jb¡~À!—— (J##ºQÆu‰õΩÅ"≥∞ÿ# ^•ã¨∞Å
"≥∞ÿ# =∂ˆH g∞~°∞ ™êfiq∞Hõ^•!) Jx Ѩ~°`åfi^Œ∞ʼnõΩ ÅHõ∆ºÉèí∂`«∞Å∞ HÍx
"≥#∞Hõ|_ç#"åiH˜‰õÄ_® (™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ) ^Œ~°≈<åxfl J#∞„QÆÇ≤Ïã¨∂Î LO_Õ
J~åÛ=`å~åxfl QÆ∂iÛ K≥ѨÊQÆeæ# H˘é`« Ug∞ ÖË^Œ∞ Hõ^•! D suÖ’
™œÅÉèϺxH˜ Ѩ~°=∂=kè J~Ú# J~åÛã¨÷ÖÏʼnõΩ Jxfl\˜H˜ =¸Å"≥∞ÿ#
(xÅÜ«∞"≥∞ÿ#) N~°OQÆOÖ’ N~å=∂#∞AÅ∞ q∞H˜¯eQÍ Jaèx"Õâßxfl Hõeæ
L<åfl~∞° .
JO^Œ∞=Å¡, N~°OQÆ<å^äŒ∞x NK«~°}ÏÅÖ’ QÆÅ q∞H˜¯e Éè’Qƺ`«#∞
J#∞ÉèíqOz, ã¨~°ã¨"≥∞ÿ# ã¨OK«~°}Ïxfl KÕ¿ã N~å=∂#∞AÅ sux QÆ∂iÛ
N=~°=~°=Ú#∞Å∞ ѨÅ∞¯`«∞<åfl~∞° . Ѩ~=° ∞Ѩ^OŒ Ö’x Sâ◊fi~°ºO ‰õÄ_® K«∞à◊√H©
Hõ$`«O - ѨÙ_çã≤e =∂„`«O - J<Õ suÖ’<Õ Sâ◊fi~åºxfl Hõeæ#^≥·, ''~°uO QÆ`«ó——
(N~°OQÆOѨ@¡ Pã¨H˜Îx á⁄O^•_»∞) J<Õ@@∞¡ ã¨~°fiA˝_≥·# 㨈~fiâ◊fi~°∞x ‰õÄ_®
`«# Éè’Qƺ`«`À "åº"≥∂ǨÏѨ~K° Õ suÖ’x JO`«∞ ÖËx Éè’Qƺ"≥∞#ÿ N~°OQÆHˆ „∆ `åxfl
''J~°Væ~ü=∞øo—— J<Õ@@∞¡ ™êfinè#OQÍ KÕã≤H˘#flO^Œ∞# U~°Ê_Õ Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl
HõÅ N~°OQÆ<å^äŒ∞x NK«~°}Hõ=∞ÖÏÅÖ’ „Ѩ=Ç≤ÏOKÕ =∞^èŒ∞ „Ѩ"åǨÏOÖ’
Ô~Hõ¯ÖÏ_çã¨∂Î (™êfl#=∂_ç) =iÎOKÕ Q˘Ñ¨ÊǨÏOã¨QÍ LO_Õ"å~°∞ – N~å=∂
#∞AÅ∞ - Jx ÉèÏ=O. ''á⁄#fl~°Væ"≥∞xflÖò =∞Ü«∞ÖË ÃÑ~°∞‰õΩ q∞~å=∂#∞â◊<£——
(|OQÍ~°∞=Öˇ "åº"≥∂Ǩxfl á⁄O^Œ^Œy# N~°OQÆOѨ@¡ J`«ºO`« „áê=}Ϻxfl
HõÅ"å~°∞ N~å=∂#∞AÅ∞) J<Õ suÖ’x Hõ^•- D k=º^Õâ◊OѨ@¡
N~å=∂#∞AʼnõΩ LO_Õ „áê=}ºO.
(N=∞`«Ê~åO‰õΩâı`åºk) WHõ, ÉèÏQÆ=`« q+¨Ü∞« OÖ’x gi „áê=}Ϻxfl
QÆ∂iÛ Ñ¨e¯`Õ, `«=∞ „Ѩܫ∞`«flO`À ÉèíQÆ=O`«∞x á⁄O^•Åx Ü«∞uflOKÕ
110 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
Láê㨉Ωõ Å∞QÍ H͉õΩO_®, â◊~} ° ÏQÆux KÕã#≤ ѨÊ\˜H,© P â◊~} ° ÏQÆux ™ê^è#Œ OQÍ
`«ÅKÕ"å~°∞QÍ H͉õΩO_® J`«_Õ (ÉèíQÆ=O`«∞_Õ) LáêÜ«∞=∞x `«Åz#ѨÊ\˜H©
''J`«_∞» Ѷ֨ Ïxfl W"åfiÅx J#∞H˘#flÑÙ¨ Ê_»∞ W=fih, =∞#O `«fi~° Ѩ_‰» Äõ _»^∞Œ ——
Jx ã¨Ç≤ÏOz LO_Õ"å~°∞QÍ H͉õΩO_®, ''„áêѨºO, „áêѨHõO- J<Õ Ô~O_»∞
ÉèQí =Æ O`«∞_Õ—— Jx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x, ''WѨÙ_Õ „áêáêºxfl á⁄O^•e—— J<Õ q∞H˜¯e
Jaèx"ÕâO◊ `À Hõhfl~∞° q_»z, (PiÎá⁄Ok) `˘O^Œ~Ñ° _¨ Õ PiÎx HõÅ"åÔ~,· Ѩ~O° ,
=ӺǨÏO, qÉè=í O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åxÖ’ HõO>Ë, ''Hõ}Ü ¤˜ ¸
« ~ü J~°V"æ ∞£ —— (u~°∞Hõ¯}˜¤
Ü«¸~ü, N~°OQÆO) J<Õ suÖ’ N~°OQÆO "≥Ú^ŒÖˇ·# k=º^ÕâßÅѨ@¡ q∞H˜¯e
"åº"≥∂Ǩxfl Hõeæ LO_Õ PZÏfi~°¡ q+¨Ü∞« OÖ’ gi (N~å=∂#∞AÅ) =∞#ã¨∞û
q∞H˜¯eQÍ ÅQÆfl"∞≥ ÿ L#flk.
JO^Œ∞=Å¡, ÔH·OHõ~°ºOÖ’ Jaèx"Õâ◊=∞<Õ (r=Ùx) ã¨fi~°∂áêxH˜ `«y#
ã¨OѨ`∞« #Î ∞ HõÅ"åÔ~,· x~°O‰õΩâ◊ãfi¨ `«O„`«∞_≥#· ÉèQí =Æ O`«∞x, ''Dâ◊fi~À-ǨÏ"£∞——
(<Õ#∞ Dâ◊fi~°∞_»#∞) Jx `«ÅKÕ ã¨O™ê~°∞Å#∞ `«=∞ Q˘Ñ¨Ê ã¨∂‰õΩÎÅ`À
=jHõiOK«∞H˘x, "å~°∞ P#O^ŒO`À `«ÅѨOH˜OKÕ@∞¡ KÕã#≤ O^Œ∞# Ѩ~åO‰õΩâ◊√Å<Õ
<å=∂xfl HõÅ"åÔ~·#, PZÏfi~°¡Ö’ =ÚY∞ºÖˇ·# #=∂‡ZÏfi~°¡ KåÖÏ Éè’Qƺ"≥∞ÿ#
NK«~°}ÏÅÖ’ Éè’Qƺ`å#∞ã¨O^è•<åxfl (Jq Éè’QͺÅ<Õ x~°O`«~° ÉèÏ"åxfl)
x`«ºr=#OQÍ HõÅ"å~°∞ (N~å=∂#∞AÅ∞) - JxÉèÏ=O.
ѨÓ~°fiO, ''Ѩ~åO‰õΩâ◊áê^ŒÉèíHõÎ"£∞—— Jx #=∂‡ZÏfi~°¡ NK«~°}ÏŠѨ@¡
„¿Ñ=∞#∞ HõÅ"å~°x =∂„`«O K≥ѨÊ|_çOk. WHõ¯_» P „¿Ñ=∞‰õΩ `«y#@∞¡ "åi
NK«~} ° ÏÅÖ’x Éè’Qƺ`«Ö’ J=QÍÇ≤ÏOz (q∞H˜¯eQÍ Pã¨HxΘ HõÅ"åÔ~· - (JO>Ë,
#=∂‡ZÏfi~°¡ Ѩ@¡ q∞H˜¯e „¿Ñ=∞#∞ ÉèHí xΘ , HõÅ"åÔ~)· P#OkOKÕ su K≥Ñʨ |_»∞
`«∞#flk. q∞ye# PZÏfi~°¡HõO>Ë #=∂‡ZÏfi~°¡‰õΩ LO_Õ "≥·ÅHõ∆}ºO ã¨∞ÊùiOKÕ
@@∞¡QÍ, PZÏfi~°∞¡ JO^Œé˜`À HõeÑ≤ "åix J#∞ã¨OkèOz#O`« =∂„`«O`À
KåÅ^Œx `«Åz, „Ѩ`ÕºHõOQÍ =ÚO^Œ∞QÍ J#∞ã¨OkèOKå~°∞. WѨÙ_»∞, "åi`À
(q∞ye# PZÏfi~°¡`À) HõeÑ≤ J#∞ã¨Okèã¨∞Î<åfl~°∞. ÅH©;^Õqx q∞ye#
k=ºÑ¨`∞« flÅO^Œé` ˜ À HõeÑ≤ J#∞ã¨Okèã∞¨ #Î flÑʨ \˜H,© =ÚO^Œ∞QÍ<Õ ''„tÜ«∞óѨu——
Jx P"≥∞ "≥Å· Hõ} ∆ ºO ã¨∞ÊùiOKÕ@@∞¡ N~å=∂#∞AÅ∞ J#∞ã¨OkèOz#@∞¡QÍ,
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 111
q∞ye# PZÏfi~°∞¡ giH˜ JOQÆÉèí∂`«∞Å∞ - J<Õ@@∞¡QÍ Hõ^•, #=∂‡ZÏfi~°¡
Q˘Ñ¨Ê`«#O L#flk.
(NÉèí@ì<å^äŒ)- ÉèíQÆ=#‡OQÆàÏâßã¨# ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# Sâ◊fi~åºxfl HõÅ"åÔ~·,
„ÉÏǨχ}À`«Î=ÚÖˇ·# ÃÑiÜ«∂ZÏfi~°¡Ü≥ÚHõ¯, ÉÏǨïºÅ∞ ‰õΩ^Œ$+¨µìÅ∞ - J<Õ
„Ѩu"å^Œ∞ʼnõΩ =∞$`«∞º=Ù=O\˜"åÔ~#· u~°∞=∞OÔQ· PZÏfi~°Ü ¡ Ú≥ Hõ¯ u~°∞=ÚY
=∞O_»Å=∞<Õ `å=∞~°Å#∞ qHõãO≤ Ѩ*¿Ë ã ã¨∂~°∞º_»∞ - Jx ÉèÏ=O. ''Pà◊√=∂àÏ~ü?——
(ÉèQí "Æ å#∞x ~°HO∆˜ KÕ"åÔ~=~°∞?) J<Õ Ö’@∞ fˆ~@@∞¡ N~å=∂#∞AÅ∞ r=ÙÅ#∞
ã¨O㨯iOz, ÉèíQÆ=O`«∞x ^ŒQÆæ~°‰õΩ KÕiÛ#O^Œ∞#, "åix K«∂_»QÍ<Õ PZÏfi~°¡
=ÚYO qHõãã≤ ∞¨ OÎ k.
(N=`«ûzǨÏflâ◊~°}"£∞) - WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞, ''P`«‡Ñ¨^•„t`å<å"£∞,
HÍ=∂k^À+¨ÇϨ ~°"∞£ —— (`«=∞ áê^•Å#∞ P„â◊~ÚOz#"åi HÍ=∂k^ÀëêÅ#∞
áÈQ˘>Ëì"å~°∞) Jx Ѩe¯ ™ê=∂#ºOQÍ, `«=∞ NK«~°}ÏÅ#∞ P„â◊~ÚOz#
"åiH˜ "≥∂H∆ÀáêÜ«∞"≥∞ÿ LO_Õ"å~°<Õ q+¨Ü«∞O K≥ѨÊ|_çOk. WHõ¯_», "å~°O`å
XHõ Z`«∞†Î `å=Ú XHõ Z`«∞Î - J<Õ suÖ’x Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl HõÅ"åÔ~,· tëêºKå~°º
„Hõ=∂xH˜ J=kè J~Ú# ‰õĈ~â◊√ʼnõΩ „áêѨº - „áêѨHÍÅ∞ Ô~O_»∞ `å"Õ∞
(~å=∂#∞AÖË) J~Ú# su K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flk.
(Ü«∞u~å[g∞_Õ) - D q^èOŒ QÍ PZÏfi~°∞¡ Jaè=∂xOz# q+¨Ü∞« "≥∞#ÿ
N~°OQÆ<å^äŒ∞x Ѩ@¡, ''=ÚH˜Åfi}‚<£ J_çÜ≥ÿ∞ J_≥·#∞Ì J~°∞àò â◊¥_ç LÜü∞#Ì——
("Õ∞Ѷ¨∞=~°∞‚_≥·# N~°OQÆ<å^äŒ∞x NK«~°}ÏÅ#∞ â◊~°}∞ á⁄Ok, P ™êfiq∞
J#∞„QÆÇ¨ xfl á⁄Ok, Lr˚qOz#) #=∂‡ZÏfi~°¡ q+¨Ü∞« OÖ’ "åi, "åiH˜ `«y#
ѨÓ~°‚"≥∞ÿ# „¿Ñ=∞#∞ HõÅ"åÔ~·, Éèí‰õΩÎʼnõΩ „áêѨº- „áêѨHõ~°∂ѨÙÖˇ· LO_Õ"åix -
ã¨∞Îuã¨∞Î<åfl#∞ - Jx ÉèÏ=O.
3. J=`åiHõ : ''=∞=Ú‡Å#∞ P„â◊~ÚOz#"åiH˜ „áêѨºO, „áêѨHõO- "Õ∞"Õ∞-
Jx J<åfl~°∞ Hõ^•! J~Ú`Õ, =∞=Ú‡Å#∞ P„â◊~ÚOz# g∞HÍ xÜ«∞=∞O
=iÎOK«^• Uq∞?—— Jx N~å=∂#∞AÅ Jaè„áêÜ«∞OQÍ `«Åz, ''<å‰õΩ P
suÖ’ HÍ^Œ∞† ^Õ=~°"åi NK«~°}ÏÖË „áêѨºO, „áêѨHõO - Jx P„â◊~ÚOz#
‰õÄ~ˆ â◊√Å∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åi NK«~} ° ÏÖË „áêѨºO, „áêѨHOõ - Jx P„â◊~ÚOz#
"å_»#∞ HÍ"åe—— - Jx N~å=∂#∞AÅ NK«~°}ã¨xflkèÖ’ „áêi÷ã¨∞Î<åfl~°∞.
112 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
3. "åKå Ü«∞fO„^Œ ! =∞#™ê =ѨÙëê K« Ü«Ú+¨‡`ü
áê^•~°qO^ŒÜÚ« QÆàO◊ Éè[í `åO QÆ∞~°∂}Ï"£∞ I
‰õÄ~åkè<å^䌉õΩ~°∞ˆHâ◊ =ÚMÏ^ŒºÑ¨ÙO™êO
áê^•#∞zO`«#Ѩ~° ã¨û`«`«O Éèí"ÕÜ«∞"£∞ II
F Ü«∞fO„^•! =∞#ã¨∞û`À, "å‰õΩ¯`À, â◊s~°O`À h áê^ŒÑ¨^•‡Å [O@#∞
¿ãqOKÕ =∞ǨÏhÜ«ÚÖˇ·# ‰õĈ~â◊√Å, u~°∞‰õΩ¯~°∞ÔH·Ñ≤Ê~å<£ Ñ≤àϧ<£ (‰õΩ~°∞ˆHâ◊√Å∞)
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ ѨÓ~åfiKå~°∞ºÅ Náê^•Å#∞QÆ∂iÛ zOuOK«_O» Ö’ Pã¨HxΘ HõÅ"å_»#∞<≥·
<Õ#∞ ZšѨÙÊ_»∞ HÍ"åe.
"åºMϺ#"£∞ : ("åKå Ü«∞fO„^Õ`åºk) - ''„Ѩ`«ºˆH∆ QÆ∞~°= ã¨∞Îû`åºó——
(PKå~°∞ºÅ#∞ „Ѩ`º« HõO∆ QÍ ã¨∞uÎ OKåe) J<Õ q^èOŒ QÍ ÉèQí "Æ å#∞x á⁄O^Œ_O» Ö’
LѨHÍ~°‰õΩÖˇ·# PKå~°∞ºÅ#∞ ã¨∞ÎuOK«_®xH˜, 㨇iOK«_®xH˜, #=∞㨯iOK«
_®xH˜ Hõ^•, D r=ÙʼnõΩ "å‰õΩ¯, =∞#ã¨∞û, â◊s~°O =ÚO^Œ∞QÍ ã¨$+≤ìOѨ
|_®¤~Ú. ''qz„`å ^ÕÇϨ ã¨OѨuóÎ —— (^ÕÇϨ =∞<Õ ã¨OѨ^Œ qz„`«"∞≥ #ÿ k Dâ◊fi~∞° #‰õΩ
x"ÕkOK«_»O HÀã¨O ã¨$+≤ìOѨ|_çOk) J<Õ q^èŒOQÍ ã¨ˆ~fiâ◊fi~°∞_»∞ `«##∞
P„â◊~ÚOK«_O» HÀã¨O WzÛ# Hõ~} ° ÏÅ`À J#ºÑ¨~∞° Öˇ· ã¨OK«iOKÕ D Ö’HõOÖ’,
Éèí=`«û=∂„â◊Ü«∞}Ïxfl KÕÜ«∞_»O =∂„`«"Õ∞HÍHõ, ^•xx ‰õÄ_® „Ѩ^äŒ=∂=kè-
Jx q_»z, ''K«~°=∂=kè J~Ú#, PKå~°∞ºÅ q+¨Ü«∞OÖ’ Hõ~°}„`«Ü«∂xfl
qxÜ≥∂yOKÕ suÖ’x Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl HõÅ W@∞=O\˜ "å~°∞‰õÄ_® L<åfl~°∞
Hõ^•! - Jx KåÖÏ q^Œ∞Öú ·ˇ (P㨉Ωõ ÖÎ )·ˇ , "åi (~å=∂#∞[ Éè‰í Ωõ ÅÎ ) NK«~}° ÏÅ#∞
P„â◊~Úã¨∞<Î åfl~∞° .
("åKå)- ''"åÜü∞ J=<≥· Ü«∞Å¡^Œ∞ "åZò`åÎ^Œ∞—— (lǨÏfi, ÉèíQÆ=O`«∞x
`«Ñ¨Ê WOH˘Hõix =∞OQÆàÏâßã¨#O KÕÜ«∞^Œ∞) Jx „Ѩ^äŒ=∞Ѩ~°fix+¨µªÅ∞
ÉèíQÆ=kfi+¨Ü«∂xfl `«Ñ¨Ê WOH˘Hõ q+¨Ü«∂xfl ã¨∞ÎuOK«x suÖ’, g~°∞ ‰õÄ_®
PKå~°∞ºÅ<Õ ã¨fi~°∂áê#∞~°∂Ѩ"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂xfl `«Ñ¨Ê WOH˘Hõ q+¨Ü«∂xfl
ã¨∞uÎ OK«~∞° . „Ѩ^=Œä ∞Ѩ~fi° x+¨µÅª ‰õΩ ^Õ=`åO`«~O° (J#º^≥"· åÅ∞) `åº[ºO. giH˜
¨ ∞« O "åº=$`«OÎ . (`åº[ºO) ''<å =HÍiÜ«∞"£∞—— (lǨÏfi`À KÕÜ∞« ~åxk)
ÉèQí =Æ kfi+Ü
Jx ÉèíQÆ=#‡OQÆà◊O `«Ñ¨Ê q∞ye#k U^Œ~Ú<å lǨÏfi`À KÕÜ«∞~åxk- Jx
J<åfl~°∞ Hõ^• g~°∞.
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 113
(=∞#™ê) - ''=∞#ó ѨÓ~Àfi "åQÆ∞`«Î~°ó—— (=∞#ã¨∞û =ÚO^Œ∞, "å‰õΩ¯
`«~∞° "å`«) J<Õ xÜ«∞=∞O giH˜ ÖË^∞Œ . JO^Œ∞=Å¡ ''"åKå—— Jx Ѩe¯# `«~∞° "å`«
''=∞#™ê—— Jx JO@∞<åfl~°∞. g~°∞ (‰õĈ~âß^Œ∞Å∞) <À~°∞ `≥~°z =∂\Ï¡_ç`Õ
PKå~°ºq+¨Ü«∂xfl QÆ∂iÛ `«Ñ¨Ê, WOH˘Hõ q+¨Ü«∂xfl ѨÅ∞Hõ#@∞¡QÍ, gi
=∞#ã¨∞û‰õΩ ‰õÄ_® Jk `«Ñ¨Ê WOH˘Hõ\˜ q+¨Ü«∞O HÍÖË^Œ∞. u~°∞HÀ¯\˜ìÜ«¸~ü
#Oax ''g∞ ^蕺<åxH˜ Uk q+¨Ü∞« O?—— (g∞~°∞ ^蕺xOK«_®xH˜ Uk q+¨Ü∞« O?)
Jx „ѨtflOK«QÍ, PKå~°∞ºÖˇ·# Ü«∂=Ú#∞Å k=º=∞OQÆà◊q„QÆǨÏ"Õ∞ `«=∞
^蕺<åxH˜ q+¨Ü«∞=∞x Ѩe¯# ã¨∂HÎ̃ 㨇~°}©Ü«∞O.
("åKå =∞#™ê =ѨÙëê K«)- Jx JO@∂ Hõ~} ° ÏʼnõΩ „Ѩ`ºÕ Hõ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ
Hõe#æ „áê=}ºO K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flk.
(Ü«Ú+¨‡`åÊ^•~°qO^ŒÜ«ÚQÆà◊O Éèí[`å"£∞) - gi (‰õĈ~âß^Œ∞Å)
"ÕѨHõëêÜ«∞O Wk. (JO>Ë - N~å=∂#∞AÅ NK«~°}ÏÖË ‰õĈ~âß^Œ∞ʼnõΩ
Éè’Qƺ`«=∞"≥∞#ÿ =ã¨∞=Î Ù) D P`«‡‰õΩ, ã¨fi~∂° áêxH˜ `«y# âı+≤ J~Ú# ^Õ=~°"åi,
x~°uâ◊Ü«∞Éè’Qƺ"≥∞ÿ, Ѩ~°ã¨Ê~° ™ê^Œ$â◊ºOÖ’x JO^•xfl HõÅ NK«~°}ÏÅ#∞
„áêѨºOQÍ, „áêѨHõOQÍ `«Åz x~°O`«~°O ¿ãqOKÕ ‰õĈ~âß^Œ∞Å - Jx J~°÷O.
''x`«ºO Ü«∞nÜ«∞K«~°}∫ â◊~°}O =∞nÜ«∞"£∞—— (x`«ºO, PKå~°∞ºÖˇ·# <å^äŒ
=Ú#∞Å Ô~O_»∞ K«~°}ÏÖË <å‰õΩ â◊~°}O.) Jx PKå~°ºK«~°}ÏÖË „áêѨºO,
„áêѨHOõ - Jx Ѩ~=° ∂Kå~°∞ºÖˇ#· Ü«∂=Ú#∞Å∞ ѨeHÍ~°∞ Hõ^•! NK«~} ° ÏÅ#∞
"å‰õΩ¯`À, ÉèílOK«_»O JO>Ë - ''„Ѩ}=∂q∞—— J<Õ suÖ’ #=∞㨯iOK«_»O.
(áê^•#∞zO`«#Ѩ~° ã¨û`«`«O Éèí"ÕÜ«∞"£∞)- "å~°∞ (‰õĈ~âß^Œ∞Å∞)
^Õ=~°"åi NK«~°}ÏÅ#∞ x`«ºO J#∞ã¨OkèOz#@∞¡QÍ, D J#∞ã¨O^è•#O
J<Õk HÍ^•z`«¯O (U^À XHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂„`«O) H͉õΩO_®, x`«ºOQÍ<Õ
H˘#™êQÍe- Jx ÉèÏ=O. ''J#∞zO`«#"£∞- J#∞#∂º`«O zO`«#"£∞—— J<Õ
J~å÷xfl „QÆÇ≤Ï¿ãÎ, â’¡HõOÖ’x ã¨`«`«=∞<Õ â◊|ÌO ã¨OQÆ`«O HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ ''J#∞——
J<Õk Ç≤Ï`«=∞<Õ J~å÷xfl WKÕÛ^≥·, ''Hõ$ëê‚#∞㨇~°}"£∞ Ѩ~°"£∞—— J<ÕKÀ@=Öˇ,
áê^•ÅѨ@¡ âı+¨`åfi#∞ã¨O^è•<åxfl `≥Å∞Ê`«∞#flk. ''L<£ `˘}¤~üHõ@∞¯
J#∞ƒ\±\~˜ ∞° ‰õΩ¯=∞ƒ_ç Z<≥fl· Ü«∂H˜¯ JVÍæ@Ê_»∞`Õ—Î — (h Éè‰í õΩÅΠѨ@¡ „¿Ñ=∞#∞
114 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
Hõeæ LO_Õ@@∞¡ ##∞fl KÕã≤, "åiH˜ ^•ã¨∞_»#∞ JÜÕ∞@@∞¡ KÕâß=Ù Hõ^• !) J<Õ
J~°÷O WHõ¯_» K≥ѨÊ|_çOk. giH˜ (N=~°=~°=Ú#∞ʼnõΩ)D N~å=∂#∞AÅ
q+¨Ü«∞OÖ’ LO_Õ ÉèÏ=|O^èŒO („¿Ñ=∞)Ö’x Juâ◊Ü«∞O, "å~°∞ z=~°Ö’
„áêi÷Oz#k "≥Ú^Œ@Ö’<Õ „áêi÷OKÕ@@∞¡ KÕãO≤ k.
J=`åiHõ : N~å=∂#∞AÅ NK«~°}ÏʼnõΩ D q^èŒOQÍ Jq<åÉèí∂`«∞Öˇ·
(áê^Œ™ê÷hÜ«ÚÖˇ·), P N~å=∂#∞AÅ∞ `«Ñ¨Ê WOH˘Hõ q+¨Ü«∂xfl `≥eÜ«∞x
‰õĈ~â◊√Å=O\˜"åi NK«~°}ÏÅÖ’ âı+¨`åfixfl Ji÷Oz, "åiѨ@¡ QÆÅ
ÉèHí ºÎõ uâ◊Ü∞« OKÕ`« "å~°∞ Jaè=∂xOz# q+¨Ü∞« "≥∞#ÿ N~å=∂#∞AÅ NK«~} ° Ï
ÅÖ’ "å‰õΩ¯, =∞#ã¨∞û, â◊s~°=∞<Õ =¸_»∞ Hõ~°}ÏÅ∞ Pã¨H˜Îx á⁄O^Õ@@∞¡
J#∞„QÆÇ≤ÏOKåe- Jx "åix WO^Œ∞Ö’ „áêi÷ã¨∞Î<åfl~°∞.
4. x`«ºO Ü«∞fO^Œ∞ ! `«= k=º=ѨÙã¨û ‡ $`Ò "Õ∞
ã¨HõÎO =∞<À Éèí=`«∞ "åQÆ∞æ}H©~°Î<Õ-™œ I
Hõ$`«ºO K« ^•ã¨ºHõ~}° O `«∞ Hõ~^° fiŒ Ü∞« 㨺
=$`«Î ºO`«~ˆ -ã¨∞Î q=ÚYO Hõ~}° „`«Ü∞« O K« II
Ü«∞fO„^•! <å =∞#ã¨∞û h k=º~°∂áêxfl ^蕺xOK«_O» Ö’ x`«ºO Pã¨HOÎõ
HÍ"åe. <å "å‰õΩ¯ g∞ QÆ∞}ÏÅ#∞ H©iOÎ K«_O» Ö’ Pã¨HOÎõ HÍ"åe. <å ~Ô O_»∞
KÕ`∞« Å∞ g∞ HÔ O· Hõ~åºxfl KÕ¿ãqQÍ HÍ"åe. <å =¸_»∞ Hõ~}° ÏÅ∞ W`«~"° åºáê~åÅÖ’
"≥·=ÚMϺxfl á⁄O^•e.
"åºMϺ#"£∞ : (x`«ºO Ü«∞fO„^Õ`åºk)- ("Õ∞ =∞#ó `«= k=º=ѨÙ
ã¨û‡$`Ò x`«ºO ã¨HõÎO Éèí=`«∞)- J<åkHÍÅOQÍ W`«~° (Ö∫H˜Hõ) q+¨Ü«∂ÅÖ’
Pã¨H˜Îx HõÅ"å_»<≥· ã¨OK«iOz# <å =∞#ã¨∞û- ^Õ=~°"åi k=º=∞OQÆà◊
q„QÆǨÏOÖ’ ã¨^• ÅQÆfl"≥∞ÿ, "Õé˘Hõ q+¨Ü«∂xfl 㨇iOK«‰õΩO_® K«Hõ¯QÍ ^•x<Õ
㨇iOKÕ@@∞¡ HÍ"åe. ''L#]<£ "≥∞~ÚºÖò Ñ≤éV˜Ü æ ∞« j~°x] "Õ}Ť˜ <£—— (^Õ=~°"åi
k=º=∞OQÆà◊q„QÆǨÏQÆ∞}ÏÅ#∞ `«Ñ¨Ê "Õé˘Hõ q+¨Ü«∂xfl HÀ~°#∞) J<Õ@@∞¡QÍ
=∞#ã¨∞û‰õΩ â◊√ÉèÏ„â◊Ü«∞"≥∞ÿ# J=ÅO|#O ^Õ=~°"åi k=º=∞OQÆà◊q„QÆǨÏ"Õ∞
HÍ"åe- Jx ÉèÏ=O.
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 115
("åQÆ∞æ}H©~°Î<Õ-™œ) - WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ `«QÆx q+¨Ü«∂Å#∞ ѨÅiã¨∂Î
LO_Õ <å "å‰õΩ¯, ^Õ=~°"åi HõÖϺ}QÆ∞}ÏÅ#∞ =i‚ã¨∂ΠѨů_»OÖ’ Pã¨HõÎO
HÍ"åe- Jx ÉèÏ=O.
(Hõ$`«ºO KÕ`åºk) -J#ºq+¨Ü∂« ÅHÀã¨O KåÖÏ hK«"∞≥ #ÿ =$uÎx KÕã#≤
<å ~Ô O_»∞ KÕ`∞« ʼnõΩ WѨÙ_»∞ Hõ$`«ºO- ^Õ=~°"åi NK«~}° ÏÅÖ’ x`«ºO HÔ O· Hõ~º° O
KÕÜ«∞_»OQÍ HÍ"åe.
(=$`«ÎºO`«ˆ~-ã¨∞Î q=ÚY q∞`åºk) - ^Õ=~°"åi q+¨Ü«∞OÖ’
Hõ~}° „`«Ü∞« O Paè=ÚMϺxfl á⁄Ok<å, J#ºq+¨Ü∂« ÅÖ’ "≥=· ÚYºO ÖËHáõ È`Õ,
D Paè=ÚYºO ã≤÷~°OQÍ xÅ∞=^Œ∞ - Jx ÉèÏqOz, |Ü«∞@ â◊s~åxH˜
ѨÓã≤H˘#fl "≥∞Ñÿ Ó¨ `«Å=O\˜ ¿ÇÏÜ«∞ (Ö∫H˜H)õ q+¨Ü∂« Å#∞ ÉèÏqOK«_O» , Ѩů_»O,
¿ãqOK«_»=∞<Õ "åºáê~åÅ #∞O_ç <å Hõ~°}„`«Ü«∞O q=ÚYO JÜÕ∞@@∞¡-
Jx J~°O÷ . WO^Œ∞=Å¡ ''<≥Ü · Ú« "£∞ =∞#"£∞ L<£ ‰õΩ}Væà·‹ Ü«Úxfl—— (h QÆ∞}ÏÅ#∞
ÉèÏqOz <å =∞#ã¨∞û PiÎx á⁄O^Œ∞`«∞#flk) W`åºkQÍ Hõ~°}„`«Ü«∞O
N~å=∂#∞AÅ q+¨Ü∞« OÖ’ „áê=}Ϻxfl, J#ºq+¨Ü∂« ÅѨ@¡ Pã¨HΘ f~°_O» `À
áê@∞QÍ „áêi÷OKå~°∞.
J=`åiHõ : ''ÉèQí =Æ O`«∞_Õ âı+,≤ LáêÜ«∞O, L¿ÑÜ«∞O- Jx âß„™êÎÅ∞ ѨÅ∞¯`«∂
LO_»QÍ, g∞~°∞ =∞=Ú‡Å#∞, =∂ Éèí‰õΩÎÅ#∞ âı+≤Éèí∂`«∞Å∞QÍ, LáêÜ«∞OQÍ
ѨÅ∞¯`«∞<åfl~ˆ ! P q^èOŒ QÍ ^Õxx|\˜ì ѨÅ∞¯`«∞<åfl~∞° ?—— Jx N~å=∂#∞AÅ
Jaè„áêÜ«∞OQÍ `«Åz, ''ã¨HÅõ â߄㨙Πê~°"∞≥ #ÿ u~°∞=∞O„`«"∞Õ nxH˜ =¸Å"≥∞#ÿ
„Ѩ=∂}O, JO^Œ∞Ö’ „ѨuáêkOKÕ J~å÷xH˜ J#∞~°∂Ѩ"≥∞ÿ# x+¨ª#∞, ^•x
Ѷ¨Å"≥∞ÿ#, ^Õ=~°"åi NK«~°}ÏÅÖ’ J#∞Éèí"åxfl (ÔH·OHõ~åºxfl) J#∞„QÆ
Ç≤ÏOKåe——- Jx WO^Œ∞Ö’ J¿ÑH˜∆ã¨∞Î<åfl~°∞.
5. JëêìHõ∆~åYº =∞#∞~å[ Ѩ^Œ„`«Ü«∂~°÷ –
xëêªO =∞=∂„`« q`«~å^Œº Ü«∞fO„^Œ ! <å^äŒ! I
tëêì„QÆQ}Æ º [#¿ã=º Éè=í `«Ê^•ÉË˚
ǨÏ$ëêì-ã¨∞Î x`«º=∞#∞Éè∂í Ü«∞ =∞=∂㨺 |∞kúó II
116 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
Ü«∞fO„^•! D ã¨O™ê~°OÖ’ D HõeHÍÅOÖ’ JÅ=∞\˜OKÕ <å‰õΩ, JëêìHi∆õ
J#|_Õ =∞O„`«~å[OÖ’x „Ѩ}=O, #=∞ã¨∞û, <å~åÜ«∞}ÏÜ«∞- J#|_Õ =¸_»∞
Ѩ^•Å J~°÷OÖ’ x+¨ª#∞ „Ѩ™êkOKåe. tëê섈Qã¨~°∞Öˇ·# [#∞ÅKÕ ¿ãqOK«^Œy#
h NK«~}° Ѩ^•‡Å#∞ ã¨^• J#∞Éèqí Oz, D <å |∞kú ã¨O`À+¨Ñ_¨ #ç kQÍ HÍ"åe.
"åºMϺ#"£∞ : (JëêìH~ˆ∆õ `åºk) - ''Fq∞`ÕºHÍHõ~∆ "° ∞£ , #=∞ Wu ^Õfi JHõ~ˆ∆
<å~åÜ«∞}ÏÜÕ∞u ѨOKåHõ~∆ å}˜, W`«ºëêìH~∆õ O° KèO« ^Œ™ê QÍÜ«∞„f KÕu—— (F"£∞-
Jx XHõ JHõ∆~°O, #=∞ó - Jx Ô~O_»Hõ∆~åÅ∞, <å~åÜ«∞}ÏÜ«∞- Jx J~Ú^Œ∞
JHõ∆~åÅ∞ - D q^èŒOQÍ Zxq∞k JHõ∆~åÅ∞, Kè«O^Œã¨∞û QÍÜ«∞„u)- Jx
u~°∞=∞O„`«O Zxq∞k JHõ~∆ åÅ#∞ Hõe#æ ^≥,· =¸_»∞ Ѩ^•Å#∞ Hõe#æ ^≥· L#flk-
J<Õ q+¨Ü∞« O "Õ^㌠^≤ OúŒ Hõ^•! WHõ¯_» =∞#∞â◊|OÌ =∞O„`«=∞<Õ J~å÷xfl Wã¨∞OÎ k.
=∞#∞~å[=∞O>Ë =∞O„`«~å[=∞x J~°O÷ . u~°∞=∞O„`«O ~åA HÍ=_»O JO>Ë-
"Õ^•Å∞, |∞∞+¨µÅ∞, "≥k· ‰õΩÅ∞ UHõ HõO~îO° QÍ ã¨HÅõ Ѷ֨ ÏÅ#∞ W=fiQÆe#æ O^Œ∞#,
LáêÜ«∂O`«~åʼnõΩ ã¨Ç¨ÏHÍi J~Ú#O^Œ∞#, `«#HõO>Ë J#º"≥∞ÿ# "åºÑ¨Hõ-
J"åºÑ¨Hõ ÉèíQÆ=#‡O„`åÅ∞ Jxfl\˜HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê^≥· LO_»_»O.
D u~°∞=∞O„`«OÖ’x =¸_»∞ Ѩ^•ÅÖ’x J~°"÷ ∞Õ =∞O>Ë- P`«‡Ü≥ÚHõ¯
ÉèQí =Æ ^Œ#<åº~°›âı+`
¨ fi« O, ÉèQí =Æ ^Œ##ºâ◊~}
° `«fiO, ÉèQí =Æ ^Œ##ºÉè’Qƺ`«fiO- J<Õq.
"å\˜H˜ „ѨuÜ≥∂y J~Ú# ÉèíQÆ=O`«∞x âı+≤`«fi- â◊~°}`«fi- „áêѨº`åfiÅ∞,
J#<åº~°›âı+¨`«fi, J##ºâ◊~°}`«fi, J##ºÉè’Qƺ`åºk r=Ùx PHÍ~°„`«Ü«∞O
P ÉèQí =Æ O`«∞x q+¨Ü∞« OÖ’=Öˇ, `«nÜ«ÚÖˇ#· ÉèÏQÆ=`«∞Å q+¨Ü∞« OÖ’ ‰õÄ_®
L<åfl~Ú. JO^Œ∞=Å¡<Õ u~°∞=∞O„`åxfl JÉèíºã≤Oz# u~°∞=∞OÔQ· PZÏfi~°∞¡.
''x<£ u~°∞"≥>ˇìZ∞`«∞Î"£∞ Hõ\\ ± ∞ <å<£ L\\ ± ^Œ∞"£∞ L#fl_çÜ«∂~üHõ¯_ç"≥∞ÿ——
(<Õ#∞ JëêìHõ∆ix JÉèíºã≤Oz „QÆÇ≤ÏOz#k U=∞O>Ë - h ^•ã¨∞ʼnõΩ ^•ã¨∞_»<≥·
LO_»_»O) Jx J<åfl~°∞. Dq^èŒOQÍ ™ê=∂#ºOQÍ `«nÜ«ÚʼnõΩ JO^ŒéH˜ ˜
ÉèíQÆ=`«ûO|O^èŒ =¸ÅOQÍ âı+¨`åfi^Œ∞Å∞#flO^Œ∞#, `«nÜ«∞ (ÉèÏQÆ=`«)
q+¨Ü«∞OQÍ, xˆ~›`«∞HõOQÍ "≥Ú^Œ@ `«##∞ ã‘fiHõiOz, D^Œâ◊#∞ á⁄OkOz#
™êfiKå~°∞ºÅѨ@¡ ‰õÄ_® âı+¨`åfi^Œ∞Å∞ (J#<åº~°›âı+¨`åfi^Œ∞Å∞) J#∞
ã¨OkèOK«_»OÖ’ J_»∞¤ ÖË^Œ∞.
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 117
Hõ#∞Hõ, u~°∞=∞O„`«OÖ’x =¸_»∞ Ѩ^•ÅÖ’ K≥ѨÊ|_Õ J~å÷Å∞ K«~°=∞
Ѩ~°fiѨ~°ºO`«OQÍ LO_Õ x+¨ª#∞, D x+¨ªÖ’ J¿ÑHõ∆#∞ HõÅ ^•ã¨∞_»<≥·# <å‰õΩ,
WO^Œ∞Ö’ Jaè~∞° z HõÅ"å~°∞ ÅaèOK«x D qÉè∂í uÖ’ WѨÙ_Õ J#∞„QÆÇÏ≤ OKåe.
Q˘Ñ¨ÊQÍ ^•Ç¨xfl á⁄Ok, ''=∞Ozhà◊√§, =∞Ozhà◊√§—— Jx JÅ=∞\˜OKÕ"åxH˜
WHõ¯_Õ WѨÙ_Õ h\˜x WzÛ, P ^•Ç¨xfl f~åÛeHõ^• ! Jx ÉèÏ=O.
''g∞~°∞ =∞=Ú‡Å#∞ J¿ÑH˜∆¿ãÎ =∂„`«O, Dq^èŒOQÍ DHÀiHõ <Õ#∞
ѨÓiÎ KÕÜ«∞=Åã≤# JHõ¯~°Uq∞?—— - Jx N~å=∂#∞AÅ ÉèÏ=OQÍ `«Åz
^•xH˜ ã¨=∂^è•#O `≥Å∞Ѩ|_»∞`«∞#flk -
(<å^ä!Œ ) - Jx JO@∂. g∞~°∞ <å J¿ÑH˜` ∆ åxfl `«Ñʨ Hõ KÕÜ∂« Å<Õ ^•xH˜
HÍ~°} "Õ∞g∞ <åÖ’ K≥Ñʨ ^Œy#k) Un ÖË^∞Œ . D P`«‡‰õΩ ã¨fi~°∂áêxH˜ `«y#
âı+≤ J~Ú# ^Õ=~°"åˆ~ ''Wk =∞# ™⁄`«∞Î Hõ^•!—— Jx D ã¨fi - ™êfiq∞
ã¨O|O^è•xfl ¿ÇÏ`«∞=ÙQÍ `«Åz J#∞„QÆÇ≤ÏOKåÅx ÉèÏ=O.
(t¿+ì`åºk)- t+¨µìÅO>Ë- *Ï˝<å#∞ëêª<åÅ`À ѨÓ~°∞‚Öˇ·, U Ö’@∞ ÖËx
„áêѨºOÖ’ JaèÖÏ+¨#∞ HõÅ"å~°∞. "åiÖ’ J„QÆQÆ}∞ºÅO>Ë- ‰õĈ~â◊√Å
=O\˜"å~°∞. W@∞=O\˜"åiKÕ x~°O`«~O° J#∞Éèqí OѨ|_Õ, ã¨fi~°∂áœ#∞~°∂Ѩâ+ı ≤
J~Ú# ^Õ=~°"åi Ѩ~=° ∞Éè’Qƺ"≥∞#ÿ NK«~} ° ÏÅ#∞, D „áêѨºO (NK«~} ° ÏÅ
ÔH·OHõ~°ºO) á⁄O^ŒHõáÈ`Õ xÅ∞=ÖËx D<å |∞kú, HÀi# suÖ’ J#∞ÉèíqOz
P#OkOKÕ@@∞¡QÍ - Jx ÉèÏ=O. ''L#^Œ_çáÈÊkÖò X}üj~å"£∞ `≥o`Õ#∞}¤
=∞~üxÌ_» "Õ}˜¤ x<£ áêÅ^Œ∞"Õ áÈ#]^Œ∞ Z<£ <≥&‹˚#∞fl"£∞ á⁄<£=}∞¤—— (<å =∞#ã¨∞û
J<Õ |OQÍ~°∞ `«∞"≥∞‡^Œ ^Õ=~°"åi NK«~} ° ÏÅÖ’x Q˘Ñ¨Ê"≥#· HõÖϺ}QÆ∞}ÏÅ<Õ
ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# `Õ<≥#∞ P™êfikOz xÅ∞=QÀi, g∞=^ŒÌ‰õΩ KÕiOk) J<Õ
W~å=∂#∞â◊#∂\\ ± <åÌk áêâ◊√~å~°÷O WHõ¯_» „Ѩ™êÎqOѨ|_çOk.
J=`åiHõ : ''„áêѨºO á⁄O^•Å<Õ ~°∞zx HõÅ"åÔ~·, ÉÏǨϺq+¨Ü«∂ÅÖ’ Pâ◊
fi#"åÔ~#· ‰õÄ~ˆ â◊√Å=O\˜ "å~°∞Hõ^•, =∞=Ú‡Å#∞ J#∞Éèqí OKÕ"å~°∞. "åi=Öˇ
g∞‰õΩ „áêѨº~°∞z, J#ºq+¨Ü«∞ "≥·~åQƺO L<åflÜ«∂?—— Jx JO>Ë, `«=∞‰õΩ
U=∂„`«O „áêѨº~°∞z ÖËx sux, W`«~°q+¨Ü«∂ÅѨ@¡ Pã¨H˜Î WOHÍ WOHÍ
118 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
=$kú K≥O^Õ sux q#flÑ≤Oz, D Ô~O_ç\˜H˜ =¸Å"≥∞ÿ# áêáêxfl áÈQ˘\˜ì
J#∞„QÆÇÏ≤ OKåÅx WO^Œ∞Ö’ =~°=~°=Ú#∞Å∞ ~å=∂#∞AÅ#∞ Ji÷ã∞¨ <Î åfl~∞° .
6. JÖÏÊ-Ñ≤ "Õ∞ # Éèí=nÜ«∞ Ѩ^•|˚ÉèíH˜Îó
â◊ÉÏÌkÉè’QÆ~°∞z ~°#fiÇ¨Ï "Õ∞^èŒ`Õ Ç¨ ! I
=∞`åÊѨ"∞Õ = Ç≤Ï x^•# =∞=Ú+¨º <å#º`ü
`«^•fi~Ü
° ∂« ~°º! Ü«∞u~å[! ^ŒÜ∞ÿ≥ Hõã≤O^äÀ! II
^ŒÜ«∂ã≤O^èŒ∂! P~åº! N~å=∂#∞*Ï! h NK«~°}ÏÅѨ@¡ ÉèíH˜Î H˘OK≥O
‰õÄ_® <å‰õΩ ÖË^∞Œ . â◊ÉÏÌk Ö∫H˜Hqõ +¨Ü∂« Å#∞ J#∞Éèqí OK«_O» Ö’x Pã¨H=Θ ∂„`«O
Z‰õΩ¯=QÍ =$kú J=Ù`«∞#flk. JÜ≥∂º! nxH˜ <å áêѨ"∞Õ HÍ~°}O `«Ñʨ WOH˘Hõ\ ˜
HÍ^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ P <å áêáêÅ#∞ áÈQ˘@ìO_ç.
"åºMϺ#"£∞ : (JÖÏÊÑ≤ "Õ∞ - W`åºk)
(Éèí=nÜ«∞Ѩ^•|˚ÉèíH˜Îó JÖÏÊÑ≤ "Õ∞ #) - ^Õ=~°"åi NK«~°}Ѩ^•‡ÅÖ’
ѨÓ~°‚"≥∞ÿ# ÉèíH˜Î ÖËHõáÈ=_»"Õ∞ HÍ^Œ∞† J`«ºÅÊÉèíH˜Î‰õÄ_® W`«~°q+¨Ü«∂ÅÖ’
KåѨÖϺxfl HõÅ <å‰õΩ ÖË^∞Œ . P#∞‰õÄźO H˘OK≥O ‰õÄ_® ÖËHáõ È~Ú<å, „áêu
‰õÄźx=$uÎ (J_»∞¤ÃÑ@ì‰õΩO_® LO_»_»O) J<Õk LO>Ë KåÅ∞Hõ^• JO>Ë,
Jk ‰õÄ_® ÖË^Œ∞ ã¨∞=∂! - Jx JO@∞<åfl~°∞.
(â◊ÉÏÌn`åºk) - ^Õ=~°"åi NK«~} ° ÏÅÖ’ HÔ O· Hõ~º° O KÕÜ∞« _®xH˜ q~Àkè
(J_»∞¤)QÍ LO_Õ Ö∫H˜Hõ q+¨Ü«∂Å#∞ J#∞ÉèíqOKåÅ<Õ „â◊^Œú k# k#
„Ѩ=~°=ú ∂#=∞=Ù`«∞#flk. JÜ≥∂º!
WO^Œ∞=Å¡ u~°∞=∞O„`«OÖ’x `«$fÜ«∞Ѩ^•~°"÷ ∞≥ #ÿ - J##ºÉè’Qƺ`«fiOÖ’x
x+ª̈ q+¨Ü«∞OÖ’ q~Àkè `«=∞‰õΩ L#fl^Œx `≥Å∞Ѩ|_çOk.
D Ô~O_ç\˜H˜ =¸Å"Õ∞k? JO>Ë,
(J=Ú+¨º x^•#O =∞`åÊѨ"∞Õ = Ç≤Ï) Jx JO@∞<åfl~∞° . „áêѨqÎ +¨Ü∞« "≥∞#ÿ
^Õ=~°"åi ÔH·OHõ~°ºO Ѩ@¡ Pã¨H˜Î ÖËHõáÈ=_®xH˜, J„áêáêÎÖˇ·# Ö∫H˜Hõ q+¨Ü«∂Å
Ѩ@¡ „áê=}ºOHõeæ LO_»_®xH˜ HÍ~°}O U=∞O>Ë - áêÑ≤+"ª≤ å_»"#·≥ <åáêѨ"∞Õ
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 119
Hõ^•! D U=HÍ~°O (J=^è•~°}O) ^•fi~å WOH˘Hõ HÍ~°}O Un ÖË^Œx
x~åúiOѨ|_»∞`«∞#flk.
(<å#º`ü) - ''Dâ◊fi~°∞x x~°O‰õΩâ◊™êfi`«O„`«ºO nxH˜ ¿ÇÏ`«∞=Ù HÍ^Œ∞.
J`«_»∞ (ÉèíQÆ=O`«∞_»∞) r=ÙÅ Lr˚=#OHÀã¨O áê@∞Ѩ_»`å_»∞ Hõ^•! g∞Hõ~°‡
^À+¨O =Å¡ Wk JO`å U~°Ê_ç`,Õ WHõ "Õ∞O KÕÜ∞« QÆe#æ ^Õq∞?—— JO>Ë, ''J^Õq∞!
g∞~°∞ KÕÜ∞« QÆe#æ ^Õg∞ ÖË^•?—— -
(`«^•fi~°Ü∞« ) - ^•xx ^•ã¨∞x (<å) =^Œ‰Ì Ωõ ~å‰õΩO_® g∞~°∞ J_»∞H¤ À"åe.
<å‰õΩ JO^Œ∞‰õΩ â◊HÎ̃ L#fl^•? Uq∞? - JO>Ë,
(P~°º!) Pq^èOŒ QÍ KÕÜ∞« _®xH˜ `«y# LáêÜ«∂xfl `≥eÜ«∞ QÆe#æ *Ï˝#O
g∞‰õΩ L#flkHõ^•!
(Ü«∞u~å[!) - `≥eã≤#@∞¡QÍ KÕÜ«∞QÆÅ g∞‰õΩ â◊H˜ÎÖË^•? g∞~°∞
l`ÕO„kÜ«ÚÖˇ#· ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ <å^ä∞Œ Å∞ Hõ#∞Hõ, g∞ Jaè=∂<åxfl <ÀK«∞H˘#fl"åi
áêáêxfl áÈQ˘@ì_®xH˜ `«y# â◊H˜ÎÖ’ g∞‰õΩ U H˘é`« ÖË^Œ∞.
(^ŒÜ≥ÿ∞Hõã≤O^èÀ!) - P*Ï˝#â◊‰õΩÎÅ#∞ ~°Hõ∆}‰õΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_Õ@@∞¡QÍ
x~°fiÇ≤ÏOKÕ g∞ Hõ$Ѩ‰õΩ U"≥∞ÿ<å Ö’@∞#fl^•? ''J㨺 ^ŒÜ≥ÿ∞Hõã≤O^èÀó—— Jx
qâı+A ¨ Ö˝ #·ˇ ‰õÄ~ˆ â◊√Å∞ `«Å=Ú#HõÅ∞ "Õ¿ã suÖ’xk Hõ^•, g∞ Hõ$áê„áêK«∞~°ºO
L#flk! WHõ¯_» 'UHõ— â◊|ÌO ^•fi~å QÆ∞}ÏO`«~åÅ∞ "≥^ŒH˜ (`«_»qK«∂z)
Ѩ@∞ìHÀ=Åã≤# suÖ’ ^ŒÜ∂« QÆ∞}áœ+¨¯ÅºO L#fl^xŒ Ǩ~°ÉÌ Ïè =O.
J=`åiHõ : D q^èŒOQÍ ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÅ NK«~°}ÏÅÖ’ PÉèÏã¨"≥∞ÿ#
„¿Ñ=∞‰õΩ, (ÖËx „¿Ñ=∞ L#fl@∞¡ #\˜OK«_®xH˜), W`«~° Ö∫H˜Hõ q+¨Ü«∂ÅѨ@¡
„áê=}ºO LO_»_®xH˜ ¿ÇÏ`«∞"≥·# áêáêxfl áÈQ˘\˜ì, J#∞„QÆÇ≤ÏOKåÅx
„áêi÷Oz# N=~°=~°=Ú#∞Å∞, =∞m§ u~°∞=∞O„`«OÖ’x =¸_»∞ Ѩ^•Å
J~å÷ÅÖ’x x+¨ª‰õΩ q~À^èŒ∞Öˇ·, J<åkHÍÅOQÍ Ñ¨@∞ìH˘x ÉÏkèOKÕ JHõ$`«º
Hõ~}
° ÏÅ∞, (KÕÜ∞« ~åx Ѩ#∞Å#∞ KÕÜ∞« _»O) ÉèQí =Æ ^ŒÑK¨ å~å^Œ∞Å∞, WѨÙ_»∞ KÕã∞¨ #Î fl
QÆ∞~°∞=Ù q+¨Ü∞« OÖ’, =∞O„`«O q+¨Ü∞« OÖ’, P =∞O„`«O „ѨuáêkOKÕ ^Õ=`«
q+¨Ü∞« OÖ’ KÕ¿ã ѨiÉè=í O (J==∂#O) "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åxx =∂\˜=∂\˜H˜ `«Åz,
120 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
''D q^èŒOQÍ ^À+¨Éèí∂~Ú+¨µª_»<≥·# <Õ#∞ ^Õ=~°"åi ã¨=∞Hõ∆OÖ’ Uã¨Oâ◊Ü«∞O
ÖˉΩõ O_® xÅz, nxx q#flÑO≤ Kå<Õ!——- Jx cè`∞« Öˇ,· `«=∞ =¸~°`
ö #« ∞ `«Åz
^•xx QÆ∂iÛ WHõ <åÅ∞æ â’¡HÍÅ`À ѨÅ∞¯`«∞<åfl~°∞.
7. =$`åÎ º Ѩâ√◊ ~°fl~=° Ѩ٠ã¨Î fiÇϨ g∞^Œ$â’-Ñ≤
„â◊√`åºkã≤^úŒ xdÖÏ`«‡ QÆ∞}Ï„â◊Ü∂≥ -Ü«∞"£∞ I
W`åº^Œ~ˆ } Hõ$u<À-Ñ≤ q∞^äóŒ „Ñ¨=‰õΩ"Î ∞£
J^•ºÑ≤ =OK«#Ѩ~À-„`« Ü«∞fO„^Œ ! =ˆ~Î II
Ü«∞fO„^•! =OK«#Ѩ~∞° _»<#·≥ <Õ#∞ =∂#=~°∂áêxfl HõÅ"å_»#∞ J~Ú<å
"åºáê~°OÖ’ („H˜Ü∞« Ö’)=∂„`«O Ѩâ√◊ „áêÜ«Ú_»#∞. W@∞=O\˜"å_»#∞ J~Ú<å,
''"Õ^OŒ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å\˜Å’ „ѨuáêkOѨ|_»¤ Jxfl P`«‡QÆ∞}ÏʼnõΩ P„â◊Ü∞« "≥∞#ÿ "å_»∞
W`«_»∞—— Jx P^Œ~°OQÍ q^•fiOã¨∞Å∞ Ѩ~°ã¨Ê~°O Q˘Ñ¨ÊQÍ K≥ѨÙÊHÀ"åÅx WHõ¯_»
N~°OQÆOÖ’ LO@∞<åfl#∞.
"åºMϺ#"£∞ : (=$`åÎ º Ѩâ√◊ i`åºk) - âß„™êÎÉÏè º™ê^Œ∞ʼnõΩ Ü≥∂Qƺ"≥∞#ÿ
=∂#=[#‡Ö’ ѨÙ\ì̃#O^Œ∞#, P =∂#=[#‡‰õΩ q~°∞^Œ"ú ∞≥ #ÿ JHõ$`åº^Œ∞ÅÖ’
J_»∞¤ ÖˉΩõ O_® =iÎOz#O^Œ∞#, #~°™ê=∞ºO ([#‡=Å¡) Ѩâ√◊ ™ê=∞ºO („Ѩ=$uÎ
=Å¡) ~Ô O_»∞ `«=∞‰õΩ L#fl^xŒ ѨÅ∞¯`«∞<åfl~∞° .
(=$`åκ Ѩâ√◊ ó) - <å =$uÎx K«∂¿ãÎ, Jk [#º-[#Hõ qÉèÏQÆO ÖˉΩõ O_®
=iÎOKÕ Ñ¨â◊√=$uÎ`À Jk ™ê\˜ =ã¨∞ÎOk.
(#~°=ѨÙó) - <Õ<≥uÎ# ~°∂áêxfl K«∂¿ãÎ, âß„ã¨Î=â◊º"≥∞ÿ# =∂#=â◊s~°"≥∞ÿ
HõxÊã¨∞OÎ k. WHõ¯_» ''`«∞—— J<Õ Ñ¨^OŒ ^•fi~å- =∞#∞+¨º~°∂áêxfl á⁄Ok, =iÎOKÕ
Ö’HõOÖ’ q∞ye# JO^Œé˜ =∂#=ÙÅHõO>Ë `«=∞‰õΩ QÆÅ =º`åºã¨O
ã¨∂zOѨ|_çOk.
(D^Œ$â’-Ñ≤) - ѨÓ~°fiO Ѩe¯# sux HõÅ"å_»<≥· L<åfl, `«=∞
^À+¨qã¨Î$ux =∂@Å`À K≥ѨÊÖË#O^Œ∞=Å¡, ''D^Œ$â◊ó—— (W@∞=O\˜ "å_»#∞)
Jx JO@∞<åfl~°∞. <å^À+¨O W@∞=O\˜k J~Ú# Ñ≤^ŒÑ¨, <Õ#∞ W@∞=O\˜
=∞ǨÏhÜ«ÚÅ ^Œi KÕ~_° O» `«Q^Æ ∞Œ - Jx q~°q∞OK«=Åã≤ LO_»QÍ, P q^èOŒ QÍ
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 121
KÕÜ«∞‰õΩO_® áÈ=_»"Õ∞ HÍHõ, ''W`«x=Öˇ P`«‡QÆ∞}ÏÅ`À xO_ç#"å~°∞ ÖË~°∞,
JO^Œ∞=Å¡, D N~å=∂#∞AÅ ^Œi KÕi giH˜ ÔH·OHõ~°ºO KÕÜ«∞_®xH˜
W`«xHõO>Ë Ü≥∂QÆ∞ºÅ∞ ÖË~°∞—— Jx *Ï˝<åkè‰õΩÅO^Œé∞ `å=Ú UHõHõO~î°OQÍ,
„Ñ‘u Ѩs"åǨÏ~°∂ѨOQÍ á⁄QÆ_Õ q^èŒOQÍ Hõ^•, WѨÙ_»∞ ^•ã¨∞_»<≥·# <Õ#∞
=OK«#Ѩ~∞° _»<·≥ =iÎã∞¨ <Î åfl#∞.
(Ü«∞fO„^Œ!) - ~ÀQÍxfl áÈQ˘>Ëì "≥·^Œ∞ºx P„â◊~ÚOz<å, "åºkèH˜ zH˜¯
ÉÏ^èŒÑ¨_Õ ~Ày=Öˇ, P„t`« ^ÀëêÅ#∞ áÈQ˘@ì_®xH˜ â◊H˜Îx HõÅ q∞=Ú‡Å#∞
P„â◊~ÚOz# <Õ#∞, D ^À+¨™êQÆ~O° Ö’ Ѩ_ç =Úxy áÈ=_»O `«Q∞Æ <å? ™êfig∞!-
Jx JO@∞<åfl~°∞.
8. ^Œ∞óMÏ=Ǩϟ-Ç¨Ï =∞xâ◊O `«= ^Œ∞+¨ìKÕ+¨ì –
â◊ÉÏÌkÉè’QÆx~°`« â◊≈~°}ÏQÆ`åYºó I
`«fi`åÊ^ŒÉHíè Îõ W= t+¨[ì <ÒѶ∞¨ =∞^èºÕ
q∞^䕺 K«~åq∞ Ü«∞u~å[! `«`À-ã≤‡ =¸~°óö II
Ü«∞u~å*Ï! â◊~} ° ÏQÆ`∞« _»#<Õ ¿Ñ~°∞#∞ HõÅ"å_»<,·≥ â◊ÉÏÌkÖ∫H˜HÉõ ’è QÍÅÖ’
Pã¨H˜Îx HõÅ"å_»<≥·, g∞‰õΩ ^Œ∞óMÏxfl HõÅ∞QÆ*Ë¿ã <Õ#∞ g∞ NK«~°}Ѩ^•‡ÅÖ’
ÉèíH˜Îx HõÅ"åx=Öˇ #\˜ã¨∂Î t+¨ì[#∞Å =∞^茺֒ q∞^䌺QÍ „Ѩ=iÎã¨∞Î<åfl#∞.
JO^Œ∞=Å¡ <Õ#∞ =¸~°∞ö}˜‚.
"åºMϺ#"£∞ : (^Œ∞óMÏ=Ǩϟ-Ç¨Ï q∞`åºk)
(JǨÏO `«= Jxâ◊O ^Œ∞óMÏ=Ǩϟ Éèí"åq∞) - ^Õ=~°"åi NK«~°}ÏÅÖ’
âı+¨`«fi"Õ∞ x~°∂ѨHõ ÅHõ∆}OQÍ Hõeæ LO_»_»=∞<Õ ã¨fi~°∂áêxfl HõÅ <Õ#∞, D
P`«‡‰õΩ ã¨fi~°∂áê#∞~°∂Ѩ âı+≤ J~Ú# ^Õ=~°"åiH˜ JqzÛù#flOQÍ Ç¨Ï~å¬xfl
HõÅ∞QÆ*¿Ë ã"å_»<·≥ LO_»=Åã≤ LO_»QÍ, Jk KÕÜ∞« HõáÈ=_»"∞Õ H͉õΩO_®, ^•xH˜
q~°∞^ŒúOQÍ ^Œ∞óMÏxfl HõeæOKÕ"å_»<≥· L<åfl#∞. Wk <å u~°∞=∞O„`«OÖ’x
„Ѩ^äŒ=∞Ѩ^•~°÷OÖ’x x+¨ª LO_Õ f~°∞ (J#<åº~°›âı+¨`«fiO LO_Õ f~°∞.)
(^Œ∞+¨Kì +Õ óì¨ )- ^ŒÜ∂« QÆ∞}ѨÓ~°∞Å‚ ∞ ‰õÄ_® U`å=Ú "Õã≤ ÃÑ·H˜ `À_»_®xH˜
(~°HO∆˜ K«_®xH˜) „â◊=∞ Ѩ_Õ suÖ’ ^Œ∞+ì̈„Ѩ=$uÎ<Õ KÕã#≤ "å_»#∞.
122 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
(â◊ÉÏÌkÉè’QÆx~°`ó« ) - ^Õ=~°"åi NK«~} ° ÏÅÖ’ HÔ O· Hõ~º° O KÕÜ∞« _»OHÀã¨"∞Õ
<Õ#∞ ÃÑ\˜Ñì Ù¨ \˜<ì å, ^•xH˜ q~°∞^ŒOú QÍ â◊ÉÏÌkÖ∫H˜Hõ q+¨Ü∂« #∞Éè=í OÖ’, ã¨~fi° â◊HΘ
J~Ú# ÉèíQÆ=O`«∞xKÕ ‰õÄ_® q_çÑ≤OK«_®xH˜ ™ê^茺O HÍx suÖ’ KåÖÏ
„áê=}Ϻxfl á⁄Ok#"å_»#∞.
(â◊~°}ÏQÆ`åYºó)- â◊~°}ÏQÆ`«∞_»#<Õ ¿Ñ~°∞ =∂„`«"Õ∞ <å‰õΩ L#flk.
J~Ú`Õ JO^Œ∞Ö’ ‰õÄ_® x+¨ª ÖË^Œ∞ - Jx ÉèÏ=O. nx=Å¡ `«=∞ =∞^茺=∞
Ѩ^•~°x÷ ëêªÇ¨ x `≥Å∞Ѩ|_çOk. ''â◊ÉÏÌkÉè’QÆx~°`ó« —— Jx J#flO^Œ∞# `«$fÜ«∞
Ѩ^•~°÷ x+¨ª (J##ºÉè’Qƺ`«fiO) ÖË^Œx `≥Å∞Ѩ|_çOk. ''W`«~° q+¨Ü«∂ÅÖ’
„áê=}Ϻxfl Hõeæ#"å_≥·, ^Œ∞+¨ìKÕ+¨µì_»∞ J~Ú#O^Œ∞# W`«xx Ѩi„QÆÇ≤ÏOK«
É’=_»O ÖË^Œ∞. â◊~°}ÏQÆ`«∞_»<Õ ¿Ñ~°∞ HõÅ"å_≥·#O^Œ∞# q_»∞=_»O gÅ∞ HÍ^Œ∞.
D q^èOŒ QÍ QÔ O\˜"Ü Õ ∞« _®xH˜, „QÆÇÏ≤ OK«_®xH˜ gÅ∞H͉õΩO_® LO_Õ W`«xx
<Õ<OÕ KÕÜ∞« #∞?——- Jx N~å=∂#∞AÅ∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ QÍÜ«∞Ѩ_#ç O^Œ∞# "åiH˜
x`«º^Œ∞óMÏ=Ǩï_»x ÉèÏ=O.
(`«fi`åÊ^ŒÉHíè Îõ W= t+¨[ì <ÒѶ∞¨ =∞^躌 - W`åºk) - ''<å ã≤u÷ W@∞=O\˜k
J~Ú#ѨÙ_»∞, <å‰õΩ, N~å=∂#∞AÅ<Õ D q+¨Ü«∂xH˜ Uq^èŒOQÍ á⁄ã¨QÆ∞
`«∞Ok? - Jx [OH˜ "≥#∞HõO[ "ÕÜ∞« =Åã≤ LO_»QÍ, P q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« ‰õΩO_®,
^Õ=~°"åi NK«~°}ÏÅÖ’ Ü«∞^ä•~°÷"≥∞ÿ# „¿Ñ=∞#∞ HõÅ"åÔ~·# =∞ǨÏhÜ«ÚÅ
ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ <Õ#∞ ‰õÄ_® XHõ_»<≥· „Ѩ"ÕtOz, „¿Ñ=∞ÖËâ◊O J~Ú<å ÖˉõΩO_®
LO_»QÍ, ^Õ=~°"åi NK«~} ° ÏÅÖ’ „¿Ñ=∞ xO_»∞QÍ LO_Õ"åi=Öˇ Hõ$„u=∞OQÍ
ã¨OK«iã¨∞<Î åfl#∞.
(`«`À-ã≤‡ =¸~°öó) - ¿ãflǨÏO ÖËx"å_»<≥· L<åfl, ¿ãflǨÏO HõÅ"åx=Öˇ
J#∞Éèí= ÔH·OHõ~åºÅ#∞ Pâ◊Ѩ_»∞`«∂, „áêi÷ã¨∂Î, Hõ$„u=∞OQÍ =iÎã¨∞Î<åfl#∞-
JO^Œ∞=Å¡ =¸~°∞_ö #» ∞- Jx ѨÅ∞¯`«∞<åfl~∞° .
9. x`«ºO `«fiÇϨ O ѨiÉè"í åq∞ QÆ∞~°∞O K« =∞O„`«O
`«^=ÌÕ `å=∞Ñ≤ # H˜Oz^ŒÇϨ Ÿ! aÉèËq∞I
W`«O÷ â◊~Àî -Ѩºâ◊~=°î ^Œƒ=ù nÜ«∞ã¨O¿Ñ∞¶
^è$Œ +¨ì â◊Û~åq∞ Ü«∞u~å[! `«`À-ã≤‡ =¸~°óö II
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 123
F Ü«∞u~å*Ï! <Õ#∞ PKå~°∞ºx, =∞O„`åxfl, P =∞O„`åkè^Õ=`«#∞
ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∞ J==∂xã¨∞<Î åfl#∞. JO^Œ∞‰õΩ H˘OK≥O‰õÄ_® ÉèÜ í ∞« Ѩ__» O» ÖË^∞Œ . ZO`«
Pâ◊Û~°ºO! D q^èOŒ QÍ QÆ∂_èO» QÍ JHÍ~åºxfl KÕ¿ã â◊~∞°î _»#∞ J~Ú<å, P q^èOŒ QÍ
â◊~î°∞_»∞ HÍx"åx=Öˇ h Éèí‰õΩÎÅ ã¨OѶ¨∞OÖ’ ã¨O`À+≤OKÕ"å_»<≥· „Ѩ=iÎã¨∞Î<åfl#∞.
JO^Œ∞=Å¡ <Õ#∞ =¸~°∞ö}˜‚.
"åºMϺ#"£∞ : (x`«ºO `«fiǨÏq∞`åºk)
(x`«ºO `«fiǨÏO ѨiÉèí"åq∞ QÆ∞~°∞"£∞) - U ¿ÇÏ`«∞=Ù ÖËHõáÈ~Ú<å
JOwHõiOz, `«=∞ LѨ^âÕ O◊ `À `«`fiΫ *Ï˝<åxfl HõeOæ z, ã¨fi~°∂ѨÜ∂« ^ä•`出xfl
„ѨHÍtOѨ*Ë¿ã u~°∞=∞O„`åxfl J~°÷O`À áê@∞QÍ J#∞„QÆÇ≤ÏOz, ã¨fi~°∂Ѩ
q~°∞^•úÅ∞ „Ѩ"ÕtOK«x suÖ’ ~å„u ѨQÆÅ∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ ~°H˜∆ã¨∂Î LO_Õ
PKå~°∞ºÅ∞ Ѩe¯# suÖ’ J#∞+≤Oª K«#O^Œ∞#, P PKå~°∞ºÅ∞ LѨ^tÕ Oz#
=∞O„`åxfl, ^•x J~å÷xfl JkèHÍ~°∞Å∞ HÍx"åiH˜ LѨ^ÕtOz#O^Œ∞#,
ã¨~°fiHÍÅO „Ѩuk#O Ѩ~åÉèíqã¨∞Î<åfl#∞. JO`«=∂„`«"Õ∞ HÍHõ,
(=∞O„`«O K« ѨiÉèí"åq∞) J#∞ã¨OkèOKÕ"åiH˜ ~°Hõ∆Hõ"≥∞ÿ# =∞O„`«=∞<Õ
Ѩ^ŒO`À =º=ǨÏiOѨ|_Õ^≥·, ã¨HõÅ"Õ^•O`«™ê~°"≥∞ÿ# JëêìHõ∆ix, PKå~°∞ºÅ∞
^•xH˜ `≥eÊ# Ü«∞^ä•~å÷xfl =∞éz#O^Œ∞#, J Ü«∞^ä•~å÷xfl ^•xH˜ J~°÷OQÍ
`«Åz#O^Œ∞#, ^•x Q˘Ñ¨Ê`«#O ã¨OHÀzOKÕ@@∞¡QÍ Ñ¨~åÉèí=O KÕã¨∞Î<åfl#∞.
JO`ÕHÍHõ,
(`«^=ÌÕ `å=∞Ñ≤ x`«ºO ѨiÉè"í åq∞) - P =∞O„`åxH˜ âı+` ≤ fi« - â◊~}
° `«fi-
„áêѨº`«fi~∂° ѨO`À „ѨuáêkOѨ^yŒ # (`≥eÜ«∞^Œy#) ÉèQí =Æ O`«∞x, P ™êfiq∞x
P„â◊~ÚOK«_®xHÀã¨O ã¨$+≤ìOѨ|_ç# =¸_»∞ Hõ~°}ÏÅ#∞ P ™êfiq∞Ѩ@¡
„áê=}ºO á⁄O^Õ@@∞¡ KÕÜ«∞#O^Œ∞#, JO`«HõO>Ë "Õé~Ú# q+¨Ü«∂ÅÖ’
q∞H˜¯e Pã¨H˜Îx Hõeæ LO_Õ@@∞¡ =iÎOz#O^Œ∞#, =∞O„`«^Õ=`« J~Ú#
ÉèQí =Æ O`«∞x Ѩ~åÉèqí ã¨∞<Î åfl#∞.
(# H˜Oz^ŒÇϨ Ÿ! aÉèqË ∞) - ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∞ L^ÕâÌ º◊ OQÍ J#∞ã¨OkèOz Q“~°qOK«
^Œy# QÆ∞~°∞ - =∞O„`« - ^≥"· åÅ#∞ J#=~°`O« J==∂xOz, r=# Ü«∂„`«QÍ
ã¨OK«iã¨∂Î L<åfl, WO^Œ∞Ö’ U H˘OK≥O ‰õÄ_® ÉèíÜ«∞O ÖˉõΩO_® L<åfl#∞.
124 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
(W`«÷O â◊~îÀ-Ñ≤) - ÃÑ·ÃÑ·# H͉õΩO_®, ֒֒ѨŠѨijeOz K«∂¿ãÎ,
<Õ#∞ â◊~∞°î _»<<·≥ å,
(Jâ◊~=°î ^Œƒ=ù nÜ«∞ã¨O¿Ñ¶∞ ǨÏ$+ì̈ â◊Û~åq∞) - PKå~°ºq+¨Ü∞« OÖ’#∞, P
PKå~°∞ºÅ∞ Hõ$Ѩ*ãË #≤ =∞O„`«O q+¨Ü∞« OÖ’#∞, P =∞O„`«O KÕ`« `≥eÜ«∞^Œy#
ÉèíQÆ=kfi+¨Ü«∞OÖ’#∞ qkèOѨ|_ç# sux ^•@‰õΩO_® `«y# *Ï˝#O`À
qâßfiã¨O`À =iÎOKÕ"åÔ~,· ^Õ=~°"åi NK«~} ° ÏÅÖ’ ã¨O|O^è•xfl ѨÙ~°ã¯¨ iOK«∞
H˘x x~°∂Ñ≤OK«|_Õ"åÔ~·# =∞Ǩ`«∞‡Å #_»∞=∞ ''QÆ∞~°∞=٠Ѩ@¡, =∞O„`«OѨ@¡,
`«„`«Êuáê^Œº^Õ=`«Å Ѩ@¡ W`«x=Öˇ Q˘Ñ¨Ê „¿Ñ=∞#∞ HõÅ"åiOH˘Hõ~°∞ ÖË~°∞——
Jx `ÀKÕ@@∞¡ JO`«∞ ÖËx ǨÏ~°¬O HõÅ"å_»<≥·, P P#O^ŒO =ºHõÎ=∞ÜÕ∞@@∞¡
J@∞ W@∞ ã¨OK«iã¨∞<Î åfl#∞.
(`«`ó« ... =¸~Àö-ã≤‡) - D q^èOŒ QÍ QÆ∞~°∞=∞O„`å^Œ∞Å#∞ Ѩ~åÉèqí Oz,
P Ѩx KÕÜ«∞_»OÖ’ U ÉèíÜ«∞O ÖˉõΩO_® =∞Ǩ`«∞‡Å =∞^茺֒ „Ѩ"ÕtOz,
''<Õ#∞‰õÄ_® "åiÖ’ XHõ_»#∞—— Jx K«∂KÕ"åiH˜ `ÀKÕ@@∞¡QÍ "≥∂ã¨yOz,
=iÎã¨∞Î<åfl#∞ - J<Õ nx=Å¡ <åHõO>Ë =¸~°∞öÅ∞ WOH˘Hõ~°∞ ÖË~°∞.
10. Ǩ ! ǨÏO`« ! ǨÏO`« ! =∞#™ê „H˜Ü«∞Ü«∂ K« "åKå
Ü≥∂-ǨÏO K«~åq∞ ã¨`«`«O „uq^è•Ñ¨Kå~å<£ I
™È-ǨÏO `«"å„Ñ≤Ü«∞Hõ~°ó „Ñ≤Ü«∞Hõ$^Œfi^Õ=
HÍÅO #Ü«∂q∞ Ü«∞u~å[! `«`À-ã≤‡ =¸~°öó II
Ü«∞u~å*Ï! <Õ#∞ =∞#ã¨∞û`À, „H˜Ü«∞Å`À, "å‰õΩ¯`À =¸_»∞ q^è•Öˇ·#
JѨKå~å Å#∞ (ÉèíQÆ=^ŒÑ¨Kå~°- ÉèÏQÆ=`åѨKå~° - Jã¨Ç¨ºÑ¨Kå~åÅ#∞)
ZšѨÙÊ_»∞ KÕã¨∞Î<åfl#∞. W@∞=O\˜ <Õ#∞ h‰õΩ J„Ñ≤Ü«∂xfl Hõeæã¨∂Î, „Ñ≤Ü«∂xfl
HõeOæ KÕ"åx=Öˇ HÍÖÏxfl QÆ_∞» ѨÙ`«∞<åfl#∞. PǨ! D HÍ~°}O=Å¡ <Õ#∞ =¸~°∞}ö .‚˜
"åºMϺ#"£∞ : (Ǩ! ǨÏO`«! ǨÏO`Õ`åºk) - ÉèQí =Æ ^•ƒùQ=Æ `åKå~°∞ºÅ#∞
J#∞ã¨iOK«_O» HÀã¨O (¿ãqOK«_O» HÀã¨O) ã¨$+≤Oì Ѩ|_ç# =∞<À"åHͯܫ∂Å<Õ
„uHõ~°}ÏÅ`À P =ÚQÆ∞æix (ÉèíQÆ=O`«∞x, ÉèÏQÆ=`«∞Å#∞, PKå~°∞ºÅ#∞)
J==∂xOz, P q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« _»OÖ’ U ÉèÜ í ∞« O ÖˉΩõ O_® =∞Ǩ`«∞‡Å =∞^躌 Ö’
J#∞=iÎOK«_»"Õ∞ HÍHõ, x`«ºO JѨKå~åÅ<Õ KÕã¨∂Î LO_Õ f„="≥∞ÿ# `«=∞
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 125
JÅ"å@∞#∞ K«∂z ''Ǩ! ǨÏO`«! ǨÏO`«!—— Jx =~°=~°=Ú#∞Å∞ ѨÅ∞¯
`«∞<åfl~∞° .
(=∞#™ê) - ÉèQí =Æ ^≥fi· É=íè O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åxx J#∞ã¨OkèOK«_O» HÀã¨O LO_Õ
=∞# =∞#ã¨∞û Ѩ_Õ áê@∞¡, JÜ≥∂º!
(„H˜Ü∞« Ü«∂) - L^ÕâÌ ßºÅ#∞ (`å=Ú H˘eKÕ N~å=∂#∞AÅ#∞) L^ÕtÌ Oz
JO[e, „Ѩ}Ï=∞O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ HÔ O· Hõ~åºÅ#∞ KÕÜ∞« _»OHÀã¨O, "åi ã¨^∞Œ } æ ÏÅ#∞
á⁄QÆ_»_»OHÀã¨O ã¨$+≤ìOѨ|_ç# â◊s~°O, "å‰õΩ¯ JѨKå~åÅ#∞ KÕã≤ J#~å÷xfl
á⁄O^Œ_®xH˜ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞#fl^Õ!
(ã¨`` « "« ∞£ ) - ã¨fi~°∂áêxH˜ `«y# HÔ O· Hõ~º° OÖ’ J#fi~ÚOz#"åxH˜ HÍÅ
qâı+O¨ Ö’ P HÔ O· Hõ~åºxfl qKÕÛ^ù OŒ =¿ãÎ, Jk ã¨ÇÏ≤ OK«ÖxË kQÍ LO_Õ@@∞¡, P
JѨKå~°O KÕÜ«∞_»OÖ’x XH˘¯Hõ¯ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JO`«~åÜ«∞O Hõeæ`Õ, P
JO`«~åÜ«∞O ã¨ÇÏ≤ OK«ÖxË kQÍ LO@∞Ok. 'K«~åq∞— J<Õ =~°=Î ∂# „H˜Ü∂« Ѩ^Œ
„Ѩ Ü ≥ ∂ QÆ O ^•fi~å Jxfl J=㨠÷ Å Ö’#∞ JѨ K å~° O J#∞=iÎ ã ¨ ∞ Î # fl^Œ x
`≥Å∞Ѩ|_çOk.
(„uq^è•Ñ¨Kå~å<£) - „uHõ~} ° ÏÅÖ’ XH˘¯Hõ¯ q+¨Ü∞« OÖ’x JѨKå~°"∞Õ
KåÖÏ „‰õÄ~°"∞≥ ÿ LO_»QÍ, =¸_»∞ q^è•Öˇ#· JѨKå~åÅÖ’#∞ J#fi~ÚOKå#∞.
Jk‰õÄ_®, U"À H˘xfl JѨKå~åÅ#∞ KÕÜ«∞_»O =∂„`«O H͉õΩO_®,
<å<åq^è•Öˇ·# JѨKå~åÅÖ’ J#fi~ÚOz# sux `≥Å∞ѨQÀi |Ǩï=K«#O
(''JѨKå~å<£——- J<Õ |Ǩï=K«#O) „ѨÜ≥∂yOѨ|_çOk. ''JǨÏO ã¨~°fiO
Hõiëêºq∞—— (<Õ#∞ Jxfl q^è•Öˇ·# ÔH·OHõ~åºxfl KÕ™êÎ#∞) J<Õ^•xH˜ Wk ѨÓiÎ
q~°∞^ŒOú .
(™È-ǨÏ"£∞) - JѨKå~°O KÕã≤# KÕ~Ú WOHÍ `«_ç PiáÈx
áêÑ≤+"ª≤ å_»<#·≥ <Õ#∞.
(`«= J„Ñ≤Ü«∞Hõ~°ó) - ''ã¨fi~°∂áêxH˜ `«y# ÔH·OHõ~°ºOÖ’ J#fi~ÚOz
Lr˚qOKåe—— Jx <åHÀã¨O Hõ$+≤Kì ãÕ ∂¨ Î LO_Õ ^Õ=~°"åiH˜, P Hõ$+≤x áê_»∞KÕã,≤
Jxëêìxfl KÕã∂¨ Î LO_Õ"å_»#∞.
126 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
(„Ñ≤Ü∞« Hõ$^Œfi`ü)- "åã¨=Î "≥∞#ÿ ã≤u÷ Dq^èOŒ QÍ LO_»QÍ, ''ÉèQí =Æ ^•ƒùQ=Æ `å
Kå~°º q+¨Ü«∂ÅÖ’ W`«_»∞ WO`«\˜ „¿Ñ=∞#∞ HõÅ"å~°∞ ÔH·OHõ~°ºOÖ’ ~°∞z
HõÅ"å~°∞ WOH˘Hõ~°∞ ÖË~°∞. JO^Œ∞=Å¡ W`«_Õ =∞#‰õΩ „Ñ≤Ü«∂xfl KÕ¿ã"å_»∞——
Jx ^Õ=~°"å~°∞ `«ÅKÕ@@∞¡QÍ =iÎã∞¨ <Î åfl#∞.
(U=O HÍÅO #Ü«∂q∞)- D q^èŒOQÍ Hõ$„u=∞"≥∞ÿ# =~°Î#O`À HÍÅO
QÆ_∞» ѨÙ`«∞<åfl#∞.
(Ü«∞u~å[! `«`À-ã≤‡ =¸~°öó) - ~°Hõ∆} ™ê=∞~å÷ºxfl HõÅ ^Õ=~°"å~°∞
^ŒQÆæ~° LO_»QÍ, D =ã¨∞Î=Ù (<Õ#∞) JѨKå~°OÖ’ KÕ~ÚÃÑ\ì̃#O^Œ∞# <åHõO>Ë
=¸~°∞öÅ∞ WOH˘Hõ~°∞ ÖË~°∞ - Jx ÉèÏ=O.
J=`åiHõ : D suÖ’ JHõ$`«ºHõ~} ° O (KÕÜ∞« ‰õÄ_»x HÍ~åºÅ#∞ KÕÜ∞« _»O),
Hõ$`åºHõ~°}O (ÉèíQÆ=O`«∞x Ѩ@¡ JѨKå~°O KÕÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÖˇ·#"åxx)
KÕã¨∞Î#flѨÊ\˜H©, "å\˜Ö’ U=∂„`«O ã¨O|O^èŒO ÖËx"åx=Öˇ =iÎã¨∞Î#flO^Œ∞#,
<åHõO>Ë `«‰Ωõ ¯="å_»∞ WOH˘Hõ_∞» ÖË_∞» - Jx q+¨}∞‚Ö#·ˇ N=~°=~°=Ú#∞Å#∞
K«∂z, N~å=∂#∞AÅ∞ ''ѨâßÛ`åÎáê^Œ∞Å∞ Hõe` æ ,Õ Jq (JHõ$`«ºHõ~} ° Ï^Œ∞Å∞)
`«=∞‰õΩ `å"Õ∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú ã¨∞=∂—— Jx J#QÍ, ''<å‰õΩ ѨâßÛ`åÎѨO
ÖËâ◊O‰õÄ_® ÖË#O^Œ∞# WѨÙ_»∞ ‰õÄ_® JHõ$`«ºHõ~°}"Õ∞ <å‰õΩ x`åº#∞ëêª#"≥∞ÿ
H˘#™êQÆ∞`«∞#flk—— - Jx WO^Œ∞Ö’ q#flÑã≤ ∞¨ <Î åfl~Ú.
11. áê¿Ñ Hõ$`Õ Ü«∞k Éèí=Ou ÉèíÜ«∂#∞`åѨ –
Å*Ï˚ó ѨÙ#ó Hõ~°} =∞㨺 Hõ^äŒO Ѷ¨∞>Ë`« I
"≥∂¿ÇÏ# "Õ∞ # Éèí=fÇ¨Ï ÉèíÜ«∂kÖËâ◊ó
`«™ê‡`«∞Ê#ó ѨÙ#~°Ñ¶¨∞O Ü«∞u~å[! ‰õΩˆ~fiII
Ü«∞u~å*Ï! U^Œ~Ú<å áêѨO KÕã≤#ѨÙ_»∞ ÉèíÜ«∞O, ѨâßÛ`åÎѨO, Å[˚ –
J<Õ =¸_»∞ Hõeæ`Õ, =∞m¡ P áêáêxfl uiy KÕÜ«∞_»O [~°∞QÆ^Œ∞. HÍx, <Õ#∞
áêáêÅ#∞ KÕã≤<å, ÉèíÜ«∞O "≥Ú^ŒÖˇ·# =¸_»∞ H˘OK≥O‰õÄ_® <å‰õΩ HõÅæ=Ù.
JO^Œ∞=Å¡ áêáêÅ#∞ =∞m§ =∞m§ KÕã¨∞Î<åfl#∞.
"åºYº : (áê¿Ñ Hõ$`« W`åºk) ÉèÜ í ∞« O- JO>Ë- Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ ~åÉ’ÜÕ∞
J#~°÷qâıëêÅ#∞ ã¨∂zOKÕ zǨflÅ#∞ K«∂z#ѨÙ_»∞ HõeˆQk ^Œ∞óY"Õ∞ Hõ^•!
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 127
''WѨÙ_»∞ D Ѩxx KÕ¿ãÎ, `«~°∞"å`« =∞#‰õΩ J#~°÷O =ã¨∞ÎOk—— Jx [OˆH
"åxH˜ J@∞=O\˜ ÉèíÜ«∞O HõÅ∞æ`«∞Ok. ''<Õ#∞ JHõ$`åºxfl KÕÜ«∞_»OÖ’
ã¨O|O^è•xfl HõÅ"å_»#∞ HÍÉ’#∞—— J<Õ xâ◊ÛÜ«∞O Hõeæ<å, ^Œ∞~åfiã¨# =Å¡
(QÆ`O« Ö’x |Å"≥∞#ÿ K≥_¤» JÅ"å@∞=Å¡) =∞#ã¨∞û HõÅ`« K≥Ok (áê_»~ÚáÈ~Ú),
J#∞HÀ‰õΩO_® JHõ$`«ºO KÕÜ«∞_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKÕ"åxH˜ ѨâßÛ`åÎѨO
HõÅ∞æ`«∞Ok. HÍ"åÅx |∞kúѨÓ~°fiHõOQÍ „Ѩܫ∞`«flO KÕã≤<å, ÃÑ^ŒÌ"å~°∞
Jã¨Ç≤ϺOK«∞‰õΩO\Ï~°x ÉèíÜ«∞Ѩ_Õ"åxH˜ ã≤QÆ∞æ HõÅ∞æ`«∞Ok. g\˜Ö’ U^Œ~Ú<å
Hõeæ LO>Ë, uiy uiy áêáêxfl KÕÜ«∞_»O Uq^èŒOQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok?
("≥∂¿ÇÏ# "Õ∞ # Éè=í fÇ¨Ï ÉèÜ í ∂« kÖËâó◊ )- `«~∞° "å`« ~åÉ’ÜÕ∞ „Ѩ=∂^•xfl
HÍx, WѨÙ_»∞ U~°Ê_Õ t+¨Qì ~Æ ›° }O (ÃÑ^Œ"Ì å~°∞ xOkOK«_O» )HÍx- gxÖ’ ^Õxh
QÆ=∞xOK«‰ÖËx J*Ï˝#O`À |∞kúÑÓ¨ ~°fiHõOQÍ JHõ$`åº^Œ∞ÅÖ’ ѨÓiÎQÍ ÅQÆfl"∞≥ ÿ
LO_Õ <å‰õΩ H˘OK≥O ‰õÄ_® ÉèíÜ«∞O, Å[˚ "≥Ú^ŒÖˇ·#q ÖË=Ù.
(`«™ê‡k`åºk)- JO^Œ∞=Å¡, =∞m§ =∞m§ áêáê<Õfl KÕã∞¨ <Î åfl#∞.
J=`åiHõ : ''ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ Jxfl =ã¨∞=Î ÙÅÖ’ JO`«~åºq∞QÍ ã¨=∞ã¨Î „Ѩ=$`«∞ÅÎ #∞
K«∂ã¨∂Î "ÕOKÕã≤ LO_Õ sux `«e¿ãÎ, áêáêÅ#∞ KÕÜ«∞_®xH˜ J=HÍâ◊O
ÖË^Œ∞ã¨∞=∂!—— J#QÍ, ''^•xx ‰õÄ_® J#∞ã¨OkèOK«_®xH˜ J=HÍâ◊O ÖËx
suÖ’ HÍ=∞O`À Ѩ~°=â◊"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û#∞ HõÅ"å_»<≥·, L<åfl#∞——- Jx
ѨÅ∞¯`«∞<åfl~∞° .
12. JO`«~ƒ° Ç≤Ï ã¨ûHõÅ=ã¨∞+Î µ¨ ã¨O`«g∞â◊"∞£
J#úó ѨÙ~°ó ã≤÷`«q∞"åÇ¨Ï =∞gHõ∆=∂}ó I
HõO^Œ~°Ê=â◊ºÇ¨Ï$^ŒÜ«∞ó ã¨`«`«O Éèí"åq∞
ǨÏO`« ! `«fi^Œ„QÆ QÆ=∞#㨺 Ü«∞fO„^Œ! <å~°›ó II
Ü«∞fO„^•! <Õ#∞ Jxfl Ѩ^•~å÷Š֒ѨŠ|Ü«∞@ "åºÑ≤Oz LO_Õ
ÉèíQÆ"å#∞x, Z^Œ∞@ LO_Õ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ HÍ#ÖËx QÆ∞_ç¤"åxÖˇ K«∂_»x"å_»<≥·,
=∞#‡^äŒ∞#‰õΩ =â◊"≥∞ÿ# ǨÏ$^ŒÜ«∞O HõÅ"å_»<≥· ã¨^• L<åfl#∞. JO^Œ∞=Å¡ g∞
Z^Œ∞@‰õΩ ~å=_®xH˜ ‰õÄ_® `«QÆ#∞.
128 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
"åºMϺ#"£∞ : (JO`«~°ƒÇ≤Ï i`åºk)- `«#, Ѩ~°- J<Õ `Õ_® ÖˉõΩO_®
Jxfl =ã¨∞Î=ÙŠ֒ѨÅ, |Ü«∞@ `Õ_® ÖËHõ "åºÑ≤Oz LO_ç, `å#∞ "åºÑ≤Oz#
"åºÑ¨º=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ ™êfinè#OÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x xÜ«∞q∞ã¨∂Î LO_Õ"åxx - Jx
nx J~°O÷ . ֒ѨŠÉèQí =Æ O`«∞_»∞ LO_Õ sux `≥e¿ã,Î <å PÖ’K«##∞ QÆ=∞xOz
P„â◊Ü«∞"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞ûÖ’ LO_Õ"å_»∞ - U=∞x J#∞‰õΩO\Ï_»∞? Jx [OH˜,
=∞#ã¨∞ûÖ’ áêѨzO`«# KÕÜ«∞_»O [~°∞QÆ^Œ∞. |Ü«∞@ LO_Õ sux `«e¿ãÎ,
''֒ѨÖË Hõ^• L<åfl_»∞, |Ü«∞@ ÖË_»∞—— Jx ÉÏǨϺHõ~°}ÏÅ`À áêáêxfl
KÕÜ∞« _®xH˜ gÅ∞ ÖË^∞Œ . ֒ѨŠ|Ü«∞@ LO_Õ"å_≥<· å, KÕã#≤ áêáêʼnõΩ `«y#
^ŒO_»##∞ WzÛ xÜ«∞q∞OK«_®xH˜ â◊H˜Î ÖËx"å_≥·`Õ áêѨO KÕÜ«∞=K«∞Û. P
q^èŒOQÍ H͉õΩO_®, JѨ~å^è•xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ ^ŒO_çOK«_®xH˜ `«y#
x~°O‰õΩâ◊ã¨fi`«O„`«∞_≥· L#flѨÙ_»∞ WHõ Uq^èŒOQÍ áêѨO KÕÜ«∞_®xH˜
gÅ∞O@∞Ok?
(JO^èŒó ѨÙ~°ó ã≤÷`« q∞"åÇ¨Ï =∞gHõ∆}=∂}ó) - ѨÙ@∞ìQÆ∞_ç¤"å_»∞ `«#
=ÚO^Œ∞#fl"åxx K«∂_»ÖË#@∞¡QÍ, `«`«Îfi*Ï˝# â◊¥#∞º_»<≥·# <Õ#∞, JO`«\Ï
ã¨xflÇÏ≤ `«∞_≥,· ã¨~fi° xÜ«∞O`«Ü∞ÿ≥ LO_Õ ÉèQí =Æ O`«∞x K«∂_»Ö‰Ë Ωõ <åfl#∞.
''g∞~°∞, PKå~°∞ºÅ=Å¡ LѨ^Õâ◊O á⁄Ok#"åÔ~· LO_»QÍ, K«∂_»ÖËHõ
áÈ=_®xH˜ Uq∞ HÍ~°}O?—— JO>Ë, ^•xH˜ |^Œ∞Å∞ ѨÅ∞¯`«∞<åfl~°∞.
(HõO^Œ~°Ê=âıº`åºk)- J`«xx K«∂_»_®xH˜ ™ê^èŒ#"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û
HÍ=∞Ѩ~°=â◊`« KÕ`« HõÅ`« K≥Ok# `«~°∞"å`« WH« K«∂KÕ J=HÍâ◊O L#fl^•?
Ö∫H˜Hõq+¨Ü«∂ÅÖ’ „áê=}Ϻxfl á⁄Ok# =∞#ã¨∞ûÖ’ PKå~ÀºÑ¨^Õâß^Œ∞Å=Å¡
Hõeæ# *Ï˝#O ã≤÷~°OQÍ LO_»_»O J~°∞^Œ∞Hõ^•!
(ã¨`«`«"£∞) - =∞#ã¨∞û‰õΩ D HÍ=∞áê~°=â◊ºO `å`å¯eHõO J~Ú`Õ,
q∞ye# ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ J~Ú<å WO„kÜ«∂Å#∞ xÜ«∞O„uOK«QÆÅ"åiÖ’
Q˘Ñ¨Ê"åÔ~· ^Õ=~°"å~°∞ LO_»_»O ^•ã¨∞_»∞ Lr˚qOK«_®xH˜ LѨÜ≥∂yã¨∞ÎOk-
Jx `«ÅKå#∞. HÍx Jk qѨs`«"≥∞ÿ#^Õ! - Jx ѨÅ∞¯`«∞<åfl~°∞.
(Dâ◊ =∞gHõ∆=∂}ó `«fi^Œ„QÆ=∞#㨺 <å~°›ó) - ÉèíQÆ"å#∞_»∞ á⁄O^Œ^Œy#
"å_»<Õ *Ï˝#O Hõ^•, PKå~°∞ºx P„â◊~ÚOK«_®xH˜ =¸ÅO. P *Ï˝#O ÖË#O^Œ∞#
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 129
^•ã¨∞_»<≥·# <Õ#∞ ^Õ=~°"åi ã¨=∞H∆ÍxH˜ ~å=_®xH˜ Ü≥∂QÆ∞º_»#∞ HÍ#∞- Jx
JO@∞<åfl~∞° .
(HõO^Œ~Ê° =â◊ºÇ¨Ï$^ŒÜ∞« ó `«fi^Œ„QÆQ=Æ ∞#㨺 <å~°›ó) - HÍ=∞Ѩ~â° √◊ _»<#·≥ <Õ#∞
l`ÕO„kÜ«∂ÅÖ’ Q˘Ñ¨Ê"åÔ~·# ^Õ=~°"åi =ÚO^Œ∞ ~å=_®xH˜ Ü≥∂Qƺ`«
L#fl^•? - Jx JO@∞<åfl~°∞.
(Dâ◊ =∞gHõ∆=∂}ó HõO^Œ~°Ê=â◊ºÇ¨Ï$^ŒÜ«∞ó `«fi^Œ„QÆQÆ=∞#㨺 <å~°›ó)
(^•ã¨∞_»<#·≥ ) ##∞fl K«∂z<å, q∞=Ú‡Å#∞ K«∂z<å, <Õ#∞ ^Õ=~°"åi =ÚO^Œ∞‰õΩ
~å=_®xH˜ Ü≥∂Qƺ`« ÖË^∞Œ - Jx ѨÅ∞¯`«∞<åfl~∞° . ^•ã¨∞_»<#·≥ <Õ#∞ ''=∂`«=<Õ
Hõ}∞‚é x阯Å∞"£∞ HÍ}H˜ÖÏ¡—— (=∂^èŒ=Ù_Õ HõO\˜H˜ Z^Œ∞~°∞QÍ xez<å
K«∂_»ÖxË ) "å_»<,·≥ ''á⁄~°∞à◊√"£∞ ѨÙ^ŒÖ=ò ~°∞"£∞ ѨÓq∞Ü«Ú"£∞ ѨÓ"£∞ ‰õΩZÖÏ~°∞
"≥∞<Õ] =∞~°∞àò H˘}¤=<£—— (^èŒ#O, ã¨O`å#O, Éèí∂q∞, ѨÓÅ∞ =Ú_»∞K«∞ H˘#fl
Hˆ âßÅ#∞ HõÅ HÍO`«Å∞- Jx J*Ï˝<åxfl á⁄Ok#"å_»#∞) - ^Õ=~°"å~°∞ J~Ú`Õ
''J~°V<æ £ =∞Å~°_ç Hͯà◊√\\ ± =ˆ~ `«=∞‰õΩ¯\\ ± =~åÜü∞ H˘¯à◊√§=Ú`«Î =∞<£——
(N~°OQÆ<å^ä∞Œ x áê^ŒÑ^¨ •‡Å‰õΩ ^•ã¨∞Öˇ#· "åˆ~ `«=∞‰õΩ HÍ=Åã≤#"å~°x `«ÅKÕ
L`«=Î ÚÅ∞.)
(ǨÏO`« ! <å~°›ó) - Ü≥∂Qƺ`« ‰õÄ_® #tOzáÈ~ÚOk ã¨∞=∂! - Jx
JO@∞<åfl~∞° .
(Dâ◊ =∞gHõ=∆ ∂}ó `«fi^Œ„QÆQ=Æ ∞#㨺 <å~°›ó) =Ú#∞ =ÚO^Œ∞QÍ ™ê=∂#º
"≥∞ÿ#^•xx K«∂_»x"å_»#∞ qâı+¨"≥∞ÿ#^•xx á⁄O^Œ_»=∞<Õ (^ŒiKÕ~°_»=∞<Õ)
q+¨Ü∞« O L#fl^•? - Jx ѨÅ∞¯`«∞<åfl~∞° .
J=`åiHõ : ''D q^èOŒ QÍ áêáêÅ#∞ Pi˚OKÕ Éè∂í q∞Ü≥∞ÿ , P áêáêʼnõΩ ѶŨ "≥∞#ÿ
^Œ∞óMÏ#∞Éèí"åxH˜ ™ê÷#"≥∞ÿ# D â◊s~°OÖ’ xÅz LO_»_®xfl áÈQ˘@∞ì HÀ~å?
g∞~°∞—— Jx N~å=∂#∞AÅ Jaè„áêÜ«∞OQÍ `«Åz, ''<å áêáêu â◊Ü«∞OKÕ`«
â◊s~åxfl áÈQ˘@∞ìHÀ"åÅ<Õ J¿ÑHõ∆ <å‰õΩ HõÅ∞QÆÖ^Ë ∞Œ . J@∞=O\˜ <å áêáêÅ#∞
^Õ=~°"åˆ~ j„Ѷ¨∞OQÍ áÈQ˘\Ïìe——- Jx ѨÅ∞¯`«∞<åfl~°∞.
130 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
13. `åѨ„`«~¸ [x`«^∞Œ óYxáêu<À-Ñ≤
^ÕǨÏã≤÷`Ò =∞=∞ ~°∞zã¨∞Î # `«xfl=$`ÒÎ I
U`«ã¨º HÍ~°}=∞Ǩϟ! =∞=∞ áêѨ"Õ∞=
<å^äŒ ! `«fi"Õ∞= ǨÏ~° `«^Œºu~å[ ! j„Ѷ¨∞"£∞II
<å^ä•! Ü«∞u~å*Ï! <å‰õΩ ^ÕǨÏã≤÷u (~°Hõ∆})Ö’<Õ Pã¨HÎ̃ HõÅ∞æ`«∞#flk `«Ñ¨Ê,
P^蕺u‡Hõ - PkèÉè∫uHõ - Pkè^≥·qHÍÅ<Õ =¸_»∞ `åáêÅ=Å¡ HõeˆQ
^Œ∞óMÏÅÖ’ Ѩ_ç L#fl P ^ÕǨxfl á⁄Q˘@∞ìHÀ=_»OÖ’ Pã¨H˜Î ÖË^Œ∞. nxH˜ <å
áêáêÖË HÍ~°}O. JÜ≥∂º! g∞ˆ~ P áêáêÅ#∞ f~åÛe.
"åºMº : (`åѨ„`«~¸`åºk) D â◊s~°OÖ’ J#∞ÉèíqOKÕ ^Œ∞óMÏÅ∞
XHõ\Ï, ~Ô O_®, "å\˜x áÈQ˘@∞ìHÀ‰õΩO_® LO_»_®xH˜? Hõ~‡° Å∞ XHõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ q
J~Ú#ѨÙ_»∞ Hõ^•, "å\˜ Ѷ¨Å"≥∞ÿ# ^Œ∞óYO‰õÄ_® UHõq^èŒOQÍ LO@∞Ok.
Hõ~å‡#∞QÆ∞}OQÍ J#∞ÉèíqOK«=Åã≤# ^Œ∞óYO, P^蕺u‡HÍ^Œ∞Å ~°∂ѨO`À
=¸_»∞ q^è•Å∞QÍ (P^蕺u‡Hõ, Pkè^q·≥ Hõ, PkèÉ∫è uHõ=∞x =¸_»∞ q^è•Å∞QÍ)
LO@∞Ok. g\˜Ö’, P^蕺u‡HõO- âßs~°=∞x, =∂#ã¨=∞x Ô~O_»∞ q^è•Å∞.
âßs~°O J~Ú`Õ - [fi~°O, "åºkè "≥Ú^ŒÖˇ·#"åx`À J<ÕHõq^è•Å∞. =∂#ã¨O-
HÍ=∞, „HÀ^è•^Œ∞Å`À =KÕÛ ^Œ∞óYO, PkèÉ∫è uHõO - =∞$QÍÅ∞, Ѩ‰Ω∆õ Å∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
"åx=Å¡ HõeQˆ ^Œ∞óYO. Pkè^q·≥ HõO - K«e, "Õ_qç ∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åx=Å¡ HõeQˆ ^Œ∞ó
YO- D q^èŒOQÍ =¸_»∞ s`«∞ÅÖ’x ^Œ∞óYã¨=¸Ç¨Å`À HõeˆQ ^Œ∞ó
Yã¨=Ú„^ŒOÖ’ WOHÍ WOHÍ J=QÍÇ≤Ïã¨∂Î (=ÚxyáÈ`«∂) L<åfl,
(^ÕǨÏã≤÷`Ò =∞=∞ ~°∞zó) - ''^Œ∞YO =∂ Éèí∂="£∞—— (^Œ∞óMÏxfl á⁄O^Õ
"å_»#∞ HÍ#∞) J<Õ Ö∫H˜‰Ωõ Å sux Ãã·`O« ^•\˜# <å‰õΩ, ^Œ∞óMÏxH˜ KÀ@~Ú#
â◊s~åxfl U Ö’@∞ ÖˉõΩO_® HÍáê_»∞HÀ=_»OÖ’<Õ Pã¨H˜Î L#flk.
(`«∞) - Ö∫H˜‰õΩÅ suHõO>Ë `«=∞‰õΩ LO_Õ `Õ_®#∞ D Ѩ^ŒO ^•fi~å
ã¨∂zOKå~°∞.
(# `«xfl=$`ÒÎ)- P Pã¨HΘ (â◊s~°~H° }
∆õ Ö’x Pã¨H)Θ nx x=$uÎÖ’ (D
â◊s~åxfl áÈQ˘@∞ìHÀ=_»OÖ’) <åÅæ==O`«∞ J~Ú<å LO>Ë, nxx áÈQ˘@∞ìH˘x
LO_»=K«∞ÛHõ^•.
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 131
(U`«¿ãº`åºk)- nxH˜ HÍ~°}O <Õ#∞ KÕã≤# áêѨ"Õ∞, JO`Õ, JÜ≥∂º!
(<å^äŒ !) - Wk (<å P`«‡) k‰õΩ¯ ÖËx^≥#· O^Œ∞# D q^èOŒ QÍ ÃÇ·Ï<åºxfl
á⁄O^Œ∞`«∞#fl^•? (ÖË^∞Œ Hõ^•)
(`«fi"Õ∞"Õ`åºk) - D ã¨O|O^è•xfl K«∂z, ''^Œ∞óMÏxfl ã¨∞YOQÍ `«Åz
Pâ◊Ѩ_Õ g_»∞ WOHÍ WOHÍ J#~å÷xfl H˘x`≥K«∞ÛH˘O\Ï_»∞——- Jx K«@∞‰õΩ¯#
Páêáêxfl g∞~°∞ áÈQ˘\Ïìe.
J=`åiHõ : ''WѨÙ_»∞ ‰õÄ_® ÉèíÜ«∞O, ѨâßÛ`åÎѨO "≥Ú^ŒÖˇ·#q ÖˉõΩO_®,
áêáêÅ#∞ Pi˚OK«_O» (KÕÜ∞« _»O) #∞O_ç q~°q∞OK«x sux HõÅ"åÔ~,· â◊s~°O
áÈQ˘@∞ìHÀ=_»OÖ’ J¿ÑHõ∆ ÖˉΩõ O_® LO_Õ g∞‰õΩ ^•xH˜ HÍ~°}"≥∞#ÿ g∞ áêáêÅ#∞
áÈQ˘@ì_»=∞O>Ë, áÈQ˘@ì_»O =∂‰õΩ ™ê^茺=∂? JO^Œ∞=Å¡ g∞ˆ~ g∞ ~°Hõ∆}‰õΩ
^•i K«∂K«∞HÀ"åe - Jx J#QÍ, ''^À+¨"Õ∞ =¸sÎÉèíqOz# <å‰õΩ ^Õ=~°"åi
Hõ$Ѩ `«Ñ¨Ê WOH˘Hõ QÆu ÖË^Œ∞ ã¨∞=∂!—— - Jx `«~°∞"å`« Ô~O_»∞ â’¡HÍÅ`À
ѨÅ∞¯`«∞<åfl~∞° .
JO^Œ∞Ö’, "≥Ú^Œ\˜ â’¡HõO`À ''ã¨~°fiA˝Öˇ·# ‰õĈ~â◊√Å∞, =~°^Œ~å[
ã¨Î"å^Œ∞ÅÖ’ Ѩe¯# ^ÀëêʼnõΩ Jxfl\˜H˜ JkfifÜ«∂„â◊Ü«∞"≥∞ÿ# ^•ã¨∞#‰õΩ
^Õ=~°"åi Hõ$Ѩ `«Ñ¨Ê "Õé∞ QÆu ÖË^Œ∞—— -Jx JO@∞<åfl~°∞.
14. "åKå=∞QÀK«~° =∞ǨQÆ∞} ^ÕtHÍ„Qƺ –
‰õÄ~åkè<å^äŒ Hõkä`ådÅ <≥·K«ºáê„`«"£∞ I
UëÈ-ǨÏ"Õ∞= # ѨÙ#~°˚QÆf^Œ$â◊ã¨Î`ü
~å=∂#∞*Ï~°º ! Hõ~°∞}ˇÿ= `«∞ =∞^Œæu¿ãÎ II
N~å=∂#∞*ÏKå~åº! "åKå=∞QÀK«~åÖˇ#· Q˘Ñ¨Ê QÆ∞}ÏÅ#∞ Hõe#æ PKå~°º
„âı+¨µªÖˇ·# ‰õĈ~â◊√ÅKÕ`« J#∞ã¨OkèOѨ|_ç# Jxfl <≥·KåºÅ‰õΩ <Õ<Õ áê„`«O.
<å=O\˜"å_»∞ D Ö’HõOÖ’ ÖË_»∞. JO^Œ∞=Å¡ h ^ŒÜ«∞=∂„`«"Õ∞ <å‰õΩ QÆu.
"åºYº : ("åKå=∞QÀK«ˆ~`åºk)- ''"≥ÚZ˜Ü≥ÿ∞ Hõ¯_»‰õΩ¯"£∞ ÃÑ~°∞"£∞
ѨÙHõZÏ<£—— ("åKå=∞QÀK«~°"≥∞ÿ# Q˘Ñ¨Ê H©iÎx HõÅ"å~°∞) J<Õq^èŒOQÍ ''WO`«——
Jx <À\˜`À ѨiKÕÛùkOz ѨÅ∞Hõ_®xH˜ ™ê^茺O HÍx suÖ’ L#flq, J=kè
132 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
ÖËxq J~Ú# *Ï˝#â◊HÍκk HõÖϺ}QÆ∞}ÏÅ#∞ HõÅ"åÔ~·, `«#Ѩ@¡ f~°x
JѨ~å^è•xfl KÕã≤# <åÅ∂~å<£#∞ ‰õÄ_® ÉèíQÆ=O`«∞x`À "å^Œ∞ÖÏ_ç ~°H˜∆OKÕ
Q˘Ñ¨Ê Hõ~∞° }#∞ HõÅ"åÔ~#· O^Œ∞# PKå~°º„âı+µ¨ Öª #·ˇ ‰õÄ~ˆ â◊√Å∞ J#∞„QÆÇÏ≤ Oz#
P <≥·KåºxH˜ áê„`«O, ѨÓ~°fiO Ѩe¯# ã¨fiÉèÏ"åxfl Hõeæ# <Õ<˘Hõ¯_»<Õ.
(# ѨÙ#~°Q˚ fÆ ^Œ$â◊ó) - ѨijeOz K«∂¿ãÎ D Ö’HõOÖ’ W@∞=O\˜ ^Àëêxfl
HõÅ"å_≥=_»∂ ÖË_∞» .
(`«„^•=∂#∞*Ë`åºk) - ^Õ=~°"åi Hõ$Ѩ‰õΩ Hõ_»∞Ѩ٠xO_Õ@@∞¡QÍ LO_Õ
^À+¨ÑÓ¨ iÎ <å‰õΩ L#flO^Œ∞#, ^Õ=~°"åi Hõ$ѨÜ∞Õ <å‰õΩ P„â◊Ü∞« O.
(P~°º!) - D J~°O÷ ^Õ=~°"åiH˜ `≥eÜ«∞#O^Œ∞# ^•ã¨∞_»∞ q#flÑO≤ KåÖÏ?
(~å=∂#∞[!) - ^Õ=~°"åi Hõ$Ѩ=~°‰õΩ áÈ"åÖÏ? "≥∂H∆ÍxH˜ JkfifÜ«∞
LáêÜ«∞"≥∞ÿ#, Kå`«∞~åºxfl HõÅ, K«`«∞~°Hõ∆i J~Ú# - <åÅ∞æ JHõ∆~åÅ∞ HõÅ)
~å=∂#∞[ <å=∞"Õ∞ KåÅ^•? ''# KÕ„^•=∂#∞*Ë`Õºëê K«`«∞~å K«`«∞~°Hõ∆s——
(~å=∂#∞[ - J<Õ <åÅ∞æ JHõ~∆ åÅ∞ HõÅ, Kå`«∞~åºxfl Hõe#æ <å=∞"Õ∞ ÖËHáõ È`Õ
=∞#=O\˜"åi QÆu U=∞~Ú LO_Õ^À Hõ^•) Jx K≥ѨÊ|_»∞`«∞#flk Hõ^•?
J=`åiHõ : WO`«=∂„`«"Õ∞ H͉õΩO_®, Ѩ~°=∂Kå~°∞ºÖˇ·# Ü«∂=Ú#∞Å∞,
‰õĈ~â◊√Å∞, "åi ‰õΩ=∂~°∞Öˇ·# Éèí@ì~ü `å=Ú J#∞„QÆÇ≤ÏOz# „Ѩ|O^è•ÅÖ’
„ѨuáêkOz# ^ÀëêÅhfl <åH˘Hõ¯xˆH L#flO^Œ∞#, ^Õ=~°"åi Hõ$ѨÜÕ∞ <å‰õΩ
LáêÜ«∞O - Jx WO^Œ∞Ö’ N=~°=~°=Ú#∞Å∞ JO@∞<åfl~°∞. ^À+¨O Z‰õΩ¯=
JÜÕ∞H˘Ån, N~å=∂#∞AÅ Hõ$Ѩ `«=∞Ѩ@¡ ѨÓiÎQÍ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞Î#flk- Jx
ÉèÏqã¨∞<Î åfl~∞° .
15. â◊√^•ú`«‡ Ü«∂=Ú# QÆ∂~°∂`«Î=∞‰õÄ~°<å^äŒ –
Éèí\ÏìYº^ÕtHõ=~ÀHõÎ ã¨=∞ã¨Î<≥·K«º"£∞ I
J^•ºÑ¨ºã¨O‰õΩz`«"Õ∞= =∞~¸Ç¨Ï Ö’ˆH
`«™ê‡^ŒºfO„^Œ ! Hõ~°∞}ˇÿ= `«∞ =∞^Œæu¿ãÎ II
Ü«∞fO„^•! =∞Ǩ`«∞‡Öˇ#· NÜ«∂=Ú#∞Å∞, „âı+µ¨ Öª #·ˇ ‰õÄ~ˆ â◊√Å∞, NѨ~åâ◊~°
Éè@
í ~ì ü J<Õ Q˘Ñ¨Ê PKå~°∞ºÅKÕ K≥Ñʨ |_ç# <≥K· åºÅ∞ Jhfl DÖ’HõOÖ’ WѨÙ_»∞ U
Ö’@∞ ÖˉõΩO_® <åÖ’<Õ L<åfl~Ú. JO^Œ∞=Å¡ <å‰õΩ h ^ŒÜ«∞ XHõ¯>Ë ~°Hõ∆HõO.
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 133
"åºYº : Ѩiâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ =∞#ã¨∞û#∞ HõÅ Pà◊=O^•~ü, PKå~Àº`«=Î ÚÖˇ#·
‰õĈ~â◊√Å∞, "åi ‰õΩ=∂~°∞Öˇ·# Éèí@ì~ü - J<Õ g~°∞ `«=∞ `«=∞ „Ѩ|O^è•ÅÖ’
''J=∞~åº^Œó—— Jx, ''|∞^•úfi K« <À K«—— Jx, ''Ju„HÍ=∞<åfl*Ï˝"£∞—— Jx D
q^èŒOQÍ Ñ¨e¯# <≥·K«ºO JO`å -
(J^•ºã‘Î`åºk) - D Ö’HõOÖ’, D HÍÅOÖ’, <å XHõ¯xÖ’<Õ U
ã¨OHÀK«O ÖˉõΩO_® L#flk. JO^Œ∞=Å¡, ^Õ=~°"åi Hõ$ѨÜÕ∞ <å‰õΩ `«iOKÕ
LáêÜ«∞O.
(WÇ¨Ï Ö’ˆH) - Ö’HÍO`«~°OÖ’ WOH˘Hõ\˜ L#fl^Õ"≥∂ `≥eÜ«∞^Œ∞.
(DÖ’HõOÖ’ ÖË^∞Œ )
(J^Œº)- "Õé˘Hõ HÍÅOÖ’ LO^Õ"≥∂ `≥eÜ«∞^Œ∞.
(Jã¨O‰õΩz`«"£∞) - XHõ"Õà◊ L<åfl, D q^èŒOQÍ U Ö’@∞ ÖËx suÖ’
LO_»^∞Œ . JO^Œ∞KÕ`,« W@∞=O\˜ q+¨Ü∞« O (<Õ#∞) ^Õ=~°"åi Hõ$Ѩ‰Ωõ WOH˘Hõ\˜
ÖË^Œ∞. ^•ã¨∞#‰õΩ ^Õ=~°"åi Hõ$Ѩ `«Ñ¨Ê "Õé˘Hõ ~°Hõ∆HõO ÖË^Œ∞- Jx ÉèÏ=O.
WO^Œ∞KÕ`« ''xHõix] x#] Zhflâ◊`≥·‰õΩ¯ x#fl~°∞o<£Hõ}x] ѨÙÊHõ ÖÁ#∞] q∞Öˇ¡Â,
Ü«∞~°∞@∞¯ =∞=^Õ Ñ¨ÙHõÖ—ò — (™ê\˜ÖxË - <å <≥K· åºxH˜ g∞ Hõ~∞° } `«Ñʨ WOH˘Hõ
P„â◊Ü∞« O ÖË^∞Œ . g∞ Hõ$Ѩ‰Ωõ ‰õÄ_® <Õ<Õ P„â◊Ü∞« O) J<Õ ã¨∂HõºÎ ~°O÷ `≥Å∞Ѩ|_çOk.
J=`åiHõ : D q^èOŒ QÍ, ^À+¨ÉÏǨïàϺxfl, ^Àëêxfl q∞H˜¯eQÍ HõÅ `«=∞‰õΩ
Lr˚ = <ÀáêÜ« ∞ O N~å=∂#∞AÅ Hõ $ Ѩ Ü Õ ∞ - J<Õ q+¨ Ü « ∂ xfl g~° ∞
(=~°=~°=Ú#∞Å∞) ѨÅ∞HõQÍ<Õ, N~å=∂#∞AÅ∞ gix qâı+¨OQÍ Hõ\ÏH˜∆Oz,
''g∞‰õΩ HÍ=Åã≤#^Õq∞? Jx „ѨtflOK«QÍ, ''"åKå Ü«∞fO„^Œ!—— Jx, ''JÖÏÊÑ≤
"Õ∞—— Jx QÆ_»z# Ô~O_»∞ â’¡HÍÅ`À „áêi÷Oz# Jx+¨ìx=$uÎx, W+¨ì„áêÑ≤Îx
D â’¡HOõ Ö’ ѨÓ~åfi~°ú L`«~Î å~åúÅÖ’ „áêi÷ã∞¨ <Î åfl~∞°
16. â◊ÉÏÌkÉè’QÆq+¨Ü«∂ ~°∞z ~°ã¨‡nÜ«∂
#ëêì Éèí=ufiÇ¨Ï Éèí=^ŒÌÜ«∞Ü«∂ Ü«∞fO„^Œ ! I
`«fi^•Ìã¨^•ã¨QÆ}<å K«~°=∂=^èÒ Ü«∞ó
`«^•Ìã¨`≥·Hõ~°ã¨`å- q~°`å =∞=∂ã¨∞Î II
134 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
Ü«∞fO„^•! DÖ’HõOÖ’ <å‰õΩ ã¨O|OkèOz# Ö∫H˜Hõq+¨Ü«∞Éè’QÍã¨H˜Î
h^ŒÜ∞« =Å¡ #tOz#k HÍ"åe. Z=_»∞, h ^•ã¨∞ÅÜ≥ÚHõ¯ ^•ã¨∞Å K«~=° ∂=kèÖ’
L<åfl_À, J@∞=O\˜"åx ÔH·OHõ~°ºOÖ’<Õ Pã¨H˜Î <å‰õΩ x`«ºOQÍ LO_®e.
"åºYº : (â◊ÉÏÌn`åºk) - u~°∞=∞O„`«OÖ’x =¸_»= Ѩ^ŒOÖ’
(''<å~åÜ«∞}ÏÜ«∞—— J<Õ =¸_»= Ѩ^ŒOÖ’) `≥eÊ# J##ºÉè’Qƺ`åfixH˜
â◊ÉÏÌkÖ∫H˜Hõq+¨Ü«∂Å J#∞Éèí="Õ∞ Hõ^• q~Àkè. JO^Œ∞=Å¡, Jq^•ºx=$uÎx
HÀ~°‰õΩO_® Ö∫H˜Hõq+¨Ü«∂ÅÖ’x „áê=}Ϻxfl áÈQ˘@ì=∞x WO^Œ∞Ö’
Ji÷ã∞¨ <Î åfl~∞° .
(J㨇nÜ«∂) - D Ö∫H˜Hqõ +¨Ü∂« #∞Éè=í ~°∞z=Å¡ Hõ^•, J<åkHÍÅOQÍ
ã¨fi~°∂áêxH˜ `«y#ѨÙ~°∞ëê~åúxfl HÀÖ’ÊÜ«∂#∞- J<Õ HÍ~°}OKÕ`« ^•x¿Ñ~°∞#∞
LK«ÛiOK«_»O ‰õÄ_® giH˜ Jã¨Ç¨ÏºOQÍ L#flk.
(#ëêì Éè=í `«∞) - ''Ü«∂`«∞ â◊`^« •ä q<åâ◊"∞£ —— (q<åâßxfl J<ÕHõ s`«∞ÅÖ’
á⁄O^Œh) J<Õ q^èŒOQÍ ~°∂ѨÙHõ#|_»x suÖ’ #tOzáÈ"åe. D ^ÕǨÏO
D [#‡ z=~°Ö’ #tOz áÈ`«∞O^•? - JO>Ë,
(WÇ¨Ï #ëêì Éè=í `«∞) - Jx JO@∞<åfl~∞° . D â◊s~°O`À LO_Õ HÍÅOÖ’<Õ
#tOzáÈ"åe. JO`ÕHÍHõ, â◊ÉÏÌk Ö∫H˜Hqõ +¨Ü∂« Å∞ Z@∞=O\˜ Q˘Ñ¨Ê"åi<≥<· å
`«# =â◊O KÕã≤H˘x, JkfifÜ«∞OQÍ áêeOKÕ D Ö’HõOÖ’ - Jx ‰õÄ_®
J~°÷O.
''J<åkHÍÅOQÍ J#∞=iÎã∂¨ Î =KÕÛ Wk #tOKåÅO>Ë nxH˘Hõ ¿ÇÏ`«∞=Ù
LO_»=^•Ì? - JO>Ë, ã¨=∂^è•#O ѨÅ∞¯`«∞<åfl~°∞——.
(Éèí=^ŒÌÜ«∞Ü«∂) Jx JO@∂. ''<å‰õΩ âı+¨"≥∞ÿ LO_Õ W`«_»∞ DÖ∫H˜Hõ
q+¨Ü«∂Å =Å¡ ÉÏ^èŒ#∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_Õ! D q+¨Ü«∂Å KÕuÖ’ WHõ W`«_»∞
ˆH¡â◊Ѩ_»‰õΩO_® LO_®e—— Jx ^Õ=~°"å~°∞ Hõ$ѨKÕ¿ãÎ |uH˜ |Ü«∞@Ѩ_»=K«∞Û†
JO`Õ.
ˆH=ÅO Hõ$Ѩ`À Ö∫H˜Hõ q+¨Ü«∞~°∞z áÈ`«∞O^•? JO>Ë, ã¨=∂^è•#O
ѨÅ∞¯`«∞<åfl~∞° -
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 135
(Ü«∞fO„^Œ!) - Jx JO@∂. q+¨Ü«∂Å#∞ u~°ã¨¯iOz â◊H˜Îx HõÅ
Ü«∞`«∞ÅÖ’ Q˘Ñ¨Ê"åÔ~·# ^Õ=~°"åiH˜ ™ê^茺O HÍxk L#fl^•?
WO`«=∂„`«"Õ∞<å? WOHÍ U=∞~Ú<å HÍ"åÖÏ? Jx JO>Ë- ''Wk
P#∞+¨OyHõO. „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ ѶŨ O "ÕéË L#flk—— Jx JO@∂ `«=∞‰õΩ W+ì̈"∞≥ #ÿ
ѨÙ~°∞ëê~å÷xfl WHõ „áêi÷ã¨∞Î<åfl~°∞.
(`«º^•Ì¿ã`åºk)- ^Õ=~°"åi NK«~°}ÏÅÖ’x âı+¨`«fi"Õ∞x ~°∂ѨHõ
ÅHõ∆}OQÍ HõÅ âı+¨Éèí∂`«∞Å =~°∞ã¨`À z=i ™ê÷#OÖ’ LO_Õ"åÔ~=~À, "åi
NK«~°}ÏʼnõΩ âı+¨"≥∞ÿ LO_»_»=∞<Õ ^•xÖ’<Õ ã≤÷~°OQÍ Pã¨H˜Îx HõÅ"å_»<≥·
LO_»_»"Õ∞ <å‰õΩ x~°O`«~°O H˘#™êQÍe.
(=∞=∂ã¨∞Î) - ''W^Õ Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷O—— Jx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘#fl <å‰õΩ Wk
HõeQˆ @@∞¡QÍ - Jx J~°O÷ . D ѨÙ~°∞ëê~°O÷ Ѩ@¡ Pâ◊ÖxË "å~°∞ HÀÖ’ÊÜ«∂~°O>Ë
~°∞zx HõÅ <Õ#∞ ‰õÄ_® HÀÖ’Ê"åÖÏ? - (JxÉèÏ=O.)
J=`åiHõ : ''WëêìÅ#∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOK«_»O, JxëêìÅ#∞ f~°Û_»O - J<Õq
LáêÜ«∞ã¨fi~°∂ѨÙ_≥·# ÉèíQÆ=O`«∞x Ѩ#∞Å∞ Hõ^•! <å‰õΩ "åxx x~°fiÇ≤ÏOK«_»O
™ê^茺=∂?——- Jx N~å=∂#∞AÅ#QÍ, ''ѨÅ∞¡~Ú~ü‰õΩ¯"£∞ q}˜‚<£ `«Öˇ·x#∞]
g_»oáêÊ<£ =∞}˜‚<£ `«Å`«∞Îk`«∞Η— (ѨÅ∞=Ù~°∞ r=ÙʼnõΩ "≥∂H∆Íxfl J#∞„QÆ
Ç≤ÏOK«_»O HÀã¨O Ѩ~°=∞Ѩ^ŒO #∞O_ç D Ö’HÍxH˜ =zÛ J=`«iOz) Jx,
''Nq+¨µ‚Ö’Hõ=∞}˜=∞O@áêxH˜ (ã¨Ç¨Ï„ã¨ã¨∂÷}Ï =∞O_»áêxH˜ ^•i K«∂Ñ≤OKÕ
"å~°∞) J<Õ suÖ’ LO_Õ ^Õ=~°"åiH˜ ™ê^茺O HÍxk L#fl^•? J~Ú<å,
J=`å~°OÖ’x ã¨`«º`«fiO HÀã¨O 㨈~fiâ◊fi~°∞xÃÑ· "≥∂Hõ∆„Ѩ^Œ`«fiO J<Õk
ÃÑ\˜ì#ѨÊ\˜H©, P ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ‰õÄ_® ^Õ=~°"åiH˜ Jnè#∞_»∞ Hõ^•! Hõ#∞Hõ,
P„t`«∞Å áêѨq"≥∂K«#O KÕÜ∞« _»OÖ’ â◊HÎ̃ ^Õ=~°"åiˆH L#flk- Jx |^Œ∞Å∞
ѨÅ∞¯`«∞<åfl~∞° .
17. „â◊√`«º„QÆ"^Õ ºŒ x[k=ºQÆ∞}ã¨fi~°∂Ѩó
„Ѩ`«ºHõ∆`å =ÚѨQÆ`« ã≤Î fiÇ¨Ï ~°OQÆ~å[ó I
=â◊º ã¨û^• Éè=í u `Õ Ü«∞u~å[! `«™ê‡`ü
â◊HóÎõ ã¨fiHÜ
© ∞« [# áêѨq"≥∂K«<Õ `«fi"∞£ II
136 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
Ü«∞u~å*Ï! "Õ^•O`åÅ^•fi~å `≥eÜ«∞^Œy# k=ºQÆ∞}ÏÅ#∞, ã¨fi~°∂áêxfl
Hõeæ#"å_≥·, N~°OQÆOÖ’ JO^Œé˜ <Õ„`åʼnõΩ QÀK«~°∞_≥·, ã¨∞ÅÉèí∞_≥· LO_Õ N~°OQÆ
<å^ä∞Œ _»∞ g∞‰õΩ Jnè#∞_»∞. JO^Œ∞=Å¡ g∞~°∞ g∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ áêáêÅ#∞ áÈQ˘@ì_O» Ö’
ã¨=∞~°∞Å÷ ∞.
"åºYº : („â◊√`«º„QÆ"^Õ ºÕ `åºk) - Jáœ~°∞¿+Ü«∞"≥∞,ÿ x`«º"≥∞,ÿ x~ÀÌ+"¨ ∞≥ #ÿ
"Õ^•O`«O`À `≥eÜ«∞^Œy# `«# HõÖϺ}QÆ∞}ÏÅ`À ‰õÄ_ç# k"åº`«‡
ã¨fi~°∂áêxfl HõÅ"å_»∞, ã¨fi~°∂ѨQÆ∞}ÏÅ#∞ HõÅ"å_»∞ - Jx J~°÷O. WHõ¯_»
ã¨fi~°∂ѨQÆ∞}ÏÅ#∞ „Ѩ™êÎqOK«_»O J<Õk - ~°∂Ѩ, qÉèí∂u, QÆ∞}ÏʼnõΩ ‰õÄ_®
ã¨∂K«HõO. ''k=ºQÆ∞}ã¨fi~°∂Ñ¨ó—— Jx HõÖϺ}QÆ∞} qt+¨ìOQÍ ã¨fi~°∂áêxfl
Ѩů_»O - Ѩ~°`«`«ÎfiO x~°∞æ}=∞x J<Õ"å~°∞ <ÀÔ~`«Î_®xH˜ gÅ∞ÖˉõΩO_®
KÕÜ∞« _»OHÀã¨O. ''#Å=Ú_≥Ü · ∞« =<£—— (P#O^ŒQ∞Æ }Ïxfl HõÅ"å_»∞) Jx PZÏfi~∞° ¡
Ѩe¯#>Ë¡ Wk ‰õÄ_® x~°∞æ}"å^•xfl x~°ã≤OK«_»O HÀã¨O ѨÅ∞Hõ|_çOk.
''x~°∞}æ "£∞, x~°O[#"£∞—— W`åº^Œ∞ÅÖ’ ã¨∞ÊùiOKÕ QÆ∞}™ê=∂#ºx¿+^èOŒ , ''Ü«∞
ã¨û~°fi[˝ó ã¨~fi° q`ü—— (Jxfl\x˜ `≥eã≤# "å_»∞, Jxfl\x˜ á⁄O^Õ"å_»∞) W`åº^Œ∞
ÅÖ’ qkèOѨ|_ç# HõÖϺ}QÆ∞}ÏÅHõO>Ë "Õé~Ú#, ¿ÇÏÜ«∞QÆ∞}ÏÅ#∞ L^ÕtÌ Oz
K≥ѨÊ|_çO^Œx ã¨∞ÊùiOK«_»OHÀã¨O ''k=ºQÆ∞}ã¨fi~°∂Ñ¨ó—— Jx J<åfl~°∞.
WO^Œ∞KÕ`«- J`«x (N~°OQÆ<å^äŒ∞x) Ѩ~°`«fiO K≥ѨÊ|_çOk.
D q^èOŒ QÍ Hˆ =ÅO âß„™êÎÅ^•fi~å q#_»O H͉õΩO_®, ™êH∆Í`«∞Î Hõà§◊ `À
^Œi≈Oz, JO^Œé∞ P#OkOKÕ@@∞¡QÍ N~°OQÆOÖ’ "ÕOKÕã,≤ â◊Ü∞« xOz LO_Õ
N~°OQÆ<å^ä∞Œ x ™œÅÉèϺxfl „Ѩ™êÎqã¨∞<Î åfl~∞° .
(„Ѩ`«ºHõ∆`å =ÚѨQÆ`«ó) - ''Z<Õ]#∞"£∞ Hõ@¯}Ï‚Öò HÍ}Ï^Œ J=fi_ç"≥·——
(U<å\˜H© =∂Oã¨K«‰õ∆Ω=ÙÅ`À ^Œi≈OK«_®xH˜ ™ê^茺O HÍx P ~°∂áêxfl)
<Õ„`åʼnõΩ q+¨Ü«∞OQÍ (HõO\˜H˜ HõxÊOKÕ@@∞¡) KÕâß_»∞. ''&ÍÅ`«∂Î_Õ #_»#∞Ì
x#∞]—— (Éè∂í q∞ÃÑ· ã¨OK«iOz) J<Õ suÖ’ `«# ~°∂ѨOÖ’x "≥Å· Hõ} ∆ Ϻxfl ^Œi≈Oz
„áê=}Ϻxfl á⁄O^Õ"å~°∞ ÖËx D ã¨O™ê~°OÖ’ Hõ^•, `«# ~°∂áêxfl ^Œi≈OѨ
*Ëâß_»∞. („Ѩ`º« H©H∆ iõ OKå_»∞).
(~°OQÆ~å[ó)- `«QxÆ KÀ@‰õΩ =zÛ#ѨÊ\˜H© `«# (~°OQÆ<å^ä∞Œ x) "≥É· =íè O
ã¨OHÀzOK«‰õΩO_® „ѨHÍtã¨∞Î#flk. Ѩ~°=∞™ê=∞ºÑ¨uÎx á⁄Ok# =Ú‰õΩÎʼnõΩ
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 137
^Œ~°≈<åxfl WKÕÛ ã¨xfl"Õâ◊OÖ’ HõO>Ë WHõ¯_»‰õΩ =zÛ, ^≥·fi~å*Ϻxfl ÖˉõΩO_®
KÕã#≤ `«~∞° "å`«<Õ J`«x âı+` ≤ fi« O ã¨∞„Ѩu+≤`
ª "« ∞≥ #ÿ k.
(=â◊º ã¨û^• Éèí=u `Õ Ü«∞u~å[!) - D q^èŒOQÍ Ñ¨~°`«fi-™œÅÉèϺÅ∞
~Ô O_ç\` ˜ À ѨÓ~°∞_‚ #·≥ N~°OQÆ<å^ä∞Œ _»∞ ^Õ=~°"åiH˜ ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∞ q^èÜ Õ Ú« _»∞Hõ^•!-
''#"£∞ âı=Hõ<å~ü =∞~°∞qÜ«∞ ÃÑiÜ«∞HÀ~ÚÖò—— (=∞# ™êfiq∞ Jaè=∂xOz#
N~°OQÆO) J<Õ q^èOŒ QÍ ''Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ KÕ¿ã JO[ex K«∂z "åiH˜ =â◊=∞ÜÕ∞"å_»∞
Hõ^•! LÉèÜ í ∞« qÉè∂í u ã¨OѨ^#Œ ∞ ^Õ=~°"åiH˜ WzÛ, ''<Õ#∞ ѨÅ∞ J=`å~åÅ#∞
ZuÎ ã¨O㨯iOKåÅx K«∂z<å ã¨O㨯iOѨ|_»x ã¨O™ê~°∞Å =¸~°ö`«#∞
fiÛ, <å‰õΩ ^•ã¨∞ÅÜÕ∞@@∞¡ ã¨O㨯iOz JѨÊyOK«_®xH˜ D N~å=∂#∞AÅ∞
XHõix á⁄O^•#∞Hõ^•! - Jx JO`«∞ ÖËx "åº"≥∂Ǩxfl á⁄Ok, ''U^Œ~Ú<å
XHõ ѨxÖ’ ##∞fl g~°∞ ZѨÙ_»∞ xÜ«∞q∞™êÎ~°∞?—— Jx P ã¨=∞Ü«∞OHÀã¨O "Õz
LO_ç, ã¨^• giH˜ q^èÜ Õ Ú« _≥· L<åfl_∞» .
(=â◊ºó Éèí=u) - D q^èŒOQÍ N~°OQÆ<å^äŒ∞_»∞ P„t`«Ñ¨~°`«O„`«∞_≥·,
JO^Œ∞=Å¡ ã¨`«Î#∞ á⁄O^•_»∞. 'P`å‡#O <åu=ˆ~Î^ä•ó— (ÉèíHõÎáê~°`«O„`«º=∞<Õ
h J™ê^è•~°} ã¨fi~°∂áêxfl Ju„Hõq∞OK«‰õΩ) Jx, ''`Õ=Ù"£∞ `«<≥·flÜ«Ú"£∞——
(Ѩ~°`åfixfl, J™ê^è•~°} ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ# ™œÅÉèϺxfl) Jx ÉèíHõÎáê~°`«O„`«ºO
ÉèQí =Æ ^Œ™ê^è•~°} ã¨fi~°∂ѨOQÍ K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flk Hõ^•! x~°O‰õΩâ◊ãfi¨ `«O„`«∞_≥#·
"å_»∞ U^À XHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Pq^èŒOQÍ LO_»=K«∞ÛHõ^•! JO>Ë,
(ã¨^• Éèí=u) - Jx JO@∞<åfl~°∞. ™êfi`«O„`«ºO`À `«# ã¨`«Î#∞
á⁄O^Œ_»O H͉õΩO_®, `«# ã¨fi~°∂Ѩã≤÷u J~Ú# ÉèíHõÎáê~°`«O„`åºxfl áÈQ˘@∞ì
‰õΩO\Ï_®? ^Õ=~°"åiѨ@¡ =∂„`«"Õ∞ "åº"≥∂ǨÏO=Å¡ Ѩ~°`«O„`«∞_≥· LO_»_»O
H͉õΩO_®, `«# ã¨fi~°∂Ѩã` ¨ #Ϋ ∞ á⁄O^Œ_O» HÀã¨OQÍ ÉèHí ÑÎõ ~¨ ` ° O« „`«∞_≥· LO\Ï_»∞
Hõ#∞Hõ, D ÉèíHõÎáê~°`«O„`«ºO ã¨^• LO@∞Ok.
(`«™ê‡`ü) - JO^Œ∞=Å¡, ^Õ=~°"å~°∞ P„â◊~ÚOz#"åi áêáêÅ#∞
áÈQ˘@ì_»OÖ’ â◊H˜Îx HõÅ"å~°∞Hõ^•!
J=`åiHõ : ''LáêÜ«∞~°∂ѨÙ_≥#· Dâ◊fi~°∞_»∞ =∂‰õΩ q^èÜ Õ Ú« _≥· L<åfl_∞» , ã¨~ˆ .
J<åkHÍÅOQÍ P ™êfiq∞ Ü≥ÚHõ¯ P*Ï˝~°∂áêÖˇ·# âß„™êÎÅ =∞~åº^Œ#∞
138 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
LÅ¡OѶ∞≤ Oz, =¸_»∞ Hõ~} ° ÏÅ`À KåÖÏ „‰õÄ~°"∞≥ #ÿ áêáêÅ#∞ ѨÓ~°O‚ QÍ KÕã,≤
WѨÙ_»∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ cèu (Ѩi}u) Hõeæ#ѨÙ_»∞ „ѨѨ#∞fl_»∞ P ™êfiq∞H˜ HõeˆQ
HÀáêxfl, J`«x áê^•Å#∞ P„â◊~ÚOz, LѨâq◊ ∞OѨ*ãË ≤ HÀ=Åã≤ L#flk Hõ^•!——
Jx ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ Jaè„áêÜ«∞OQÍ ÉèÏqOz, `å#∞ =ÚO^Œ∞ `åy, a_»¤
"åºkèx fˆ~Û "å`«ûÖϺxfl HõÅ `«e¡=Öˇ, =∂‰õΩ `«e¡=O\˜ g∞~°∞ ‰õÄ_®
q∞=Ú‡Å#∞ P„â◊~ÚOz# =∂HÀã¨O ÅH©;=Å¡É∞íè _≥#· ÉèQí =Æ O`«∞x NK«~} ° ÏÅÖ’
gi ''ã¨~åfiѨ~å^è•Å#∞ Hõq∆ ∞OKåe—— Jx „áêi÷OKå~°∞ Hõ#∞Hõ, =∂‰õΩ U H˘é`«
ÖË^Œ∞ ã¨∞=∂ - Jx WO^Œ∞Ö’ ѨÅ∞¯`«∞<åfl~°∞.
18. HÍÅ„`«ÜÕ∞-Ñ≤ Hõ~°}„`«Ü«∞ xi‡`åu –
áêѨ„H˜Ü«∞㨺 â◊~°}O ÉèíQÆ=`üHõ∆"≥∞ÿ= I
™ê K« `«fiÜ∞ÿ≥ = Hõ=∞ÖÏ~°=∞}Ë-i÷`å Ü«∞`ü
Hˆ =∆ ∞ ã¨û U= Ç≤Ï Ü«∞fO„^Œ ! Éè=í „zÛù`å<å"£∞II
Ü«∞fO„^•! =¸_»∞ HÍÖÏÅÖ’#∞ Hõ~°}„`«Ü«∂ÅKÕ KÕÜ«∞|_ç# Ju
áêѨHõ$`åºÅ#∞ Hõeæ#"åxH˜ ~°Hõ∆HõO ÉèíQÆ"å#∞x Hõ∆=∂QÆ∞}O =∂„`«"Õ∞. Jk
g∞KÕ`«<Õ ÉèíQÆ"å#∞x ã¨xflkèÖ’ „áêi÷OѨ|_ç#k. JO^Œ∞=Å¡ q∞=Ú‡Å#∞
P„â◊~ÚOz#"åiH˜ JO^Œé˜H˜ P „áê~°÷# ˆH∆=∞Hõ~°O.
"åºYº : (HÍÅ„`«Ü∞Õ Ñ≤) - Éè∂í `«HÍÅOÖ’x áêáêÅ∞ =∂„`«"∞Õ H͉õΩO_®,
=¸_»∞ HÍÖÏÅÖ’#∞ áêáêÅ#∞ Hõ∆q∞Oz, ã¨Ç≤ÏOK«=Åã≤ L#flk. ''Hõ$`å<£
„H˜Ü∞« =∂}Ï<£ Hõi+¨º=∂}ÏOâ◊Û—— (KÕã#≤ , KÕã∞¨ #Î fl, KÕÜ∞« É’ÜÕ∞ JѨ~å^è•Å∞)
J<Õ â◊~°}ÏQÆuQÆ^Œº ã¨∂Hõκ~°÷O WHõ¯_» `≥Å∞Ѩ|_çOk.
(Hõ~} ° „`«Ü∞Õ `åºk)- U^À XHõ Hõ~} ° O`À KÕã#≤ áêáêÅ#∞ Hõq∆ ∞OK«_O»
H͉õΩO_®, Hõ~°}„`«Ü«∞O`À Pi˚Oz# áêáêÅ#∞ Hõ∆q∞OKåe- Jx ÉèÏ=O.
WO^Œ∞=Å¡ ''=∞<À"åHͯÜ≥ÿ∞ó—— J<Õ ã¨∂Hõκ~°÷O K≥ѨÊ|_çOk. ''xi‡`«—— Jx
J#flO^Œ∞#, gxx `å#∞ ã¨OHõÅÊO KÕÜ«∞_»O =∂„`«"Õ∞ HÍHõ, `«Åz#^•xH˜
XHõ\˜H˜ ѨkO`«Å∞QÍ KÕÜ«∞|_ç#q- Jx ÉèÏ=O.
(áêѨ„H˜Ü∞« ) Jx J#flO^Œ∞# JHõ$`«ºHõ~} ° O, ''JuáêѨ—— Jx J#flO^Œ∞#
ÉèíQÆ=^ŒÑ¨Kå~å^Œ∞Å∞ K≥ѨÊ|_®¤~Ú. WO^Œ∞=Å¡- ''JHõ$`«ºHõ~°}Hõ$`åºHõ~°}
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 139
ÉèQí =Æ ^ŒÑK
¨ å~° ÉèÏQÆ=`åѨKå~åã¨Ç¨ ºÑ¨Kå~° ~°∂Ѩ<å<åq^è•#O`åѨKå~å<£—— J<Õ
â◊~°}ÏQÆuQÆ^Œº ã¨∂Hõκ~°÷O `≥Å∞Ѩ|_çOk.
(â◊~°}O ÉèíQÆ=`ü Hõ∆"≥∞ÿ=) - Dq^èŒOQÍ LO_Õ áêáêÅ#∞ HõÅ"åxH˜
ÉèíQÆ=O`«∞x ''JѨ~å^è•Å#∞ ã¨Ç≤ÏOK«_»——=∞<Õ Hõ∆=∞ `«Ñ¨Ê "Õé∞ â◊~°}O ÖË^Œ∞.
(™ê KÕ`åºk) -P Hõ∆=∞ ‰õÄ_® ^Õ=~°"åiKÕ „tÜ«∞óѨu NK«~°}ÏÅÖ’
''=∞<À"åHͯÜ≥∞ÿ ó—— Jx P~°OaèOz ''ã¨~åfi#âı+` ¨ ó« Hõ=∆ ∞ã¨fi—— (Jxfl\x˜ ѨÓiÎQÍ
Hõq∆ ∞OK«∞) Jx „áêi÷OѨ|_çOk. J^Õ, ^Õ=~°"åi NK«~} ° ÏÅ#∞ P„â◊~ÚOz#
P„t`«[#∞ʼnõΩ Lr˚qOKÕ@@∞¡QÍ "Õã≤# K«Å∞=ѨOki Hõ^•.
(`«fiÜ≥ÿ∞=) - ''Jaè=∂<åxfl á⁄Ok#"åix (â◊~°}ÏQÆu KÕã≤#"åix)
J#∞„QÆÇÏ≤ OKåe—— Jx ÉèQí =Æ O`«∞x`À "å^Œ∞ÖÏ_Õ ã¨fi~°∂áêxfl HõÅ ^Õ=~°"åˆ~
Hõ^• Pq^èŒOQÍ „áêi÷OKå~°∞. ''Wx Ü«∂ =ÚéÏ"≥∞ÿ J_çÜÕ∞<£ â‹Ü«Úº"£∞
q}‚ѨÊ"£∞ "≥∞Üü∞x#∞] ˆH@ì~°∞àÏÜü∞—— (WHõ "Õ∞=Ú „ѨHõ$uã¨O|O^è•xfl
á⁄O^Œ‰Ωõ O_® LO_Õ@@∞¡ ^•ã¨∞_»∞ KÕ¿ã „áê~°#÷ #∞ ™ê=^è•#OQÍ q<åe J#∞„QÆ
Ç≤ÏOKåe) - Jx „Ѩ^äŒ=∂Kå~°∞ºÖˇ·# #=∂‡ZÏfi~°∞¡ „áêi÷Oz# sux K«∂¿ãÎ,
P #=∂‡ZÏfi~°∞¡ NK«~°}ÏÅ#∞ P„â◊~ÚOz# D ~å=∂#∞AʼnõΩ ‰õÄ_®
W^Õ Hõ^• J#∞ëêª#O.
(Hõ=∞ÖÏ~°=∞}Ë) - ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ Ñ¨Å∞Hõx =∂@#∞ ‰õÄ_®
ã¨Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OQÍ ™êfiq∞ ÉèÏqOKÕ@@∞¡ KÕã≤, Éèí‰õΩÎx J#∞„QÆÇ≤ÏOKÕ@@∞¡ KÕ¿ã
ÅH©;^Õq, P"≥∞#∞ ‰õÄ_® ã¨O^ÕÇ≤ÏOz, Éèí‰õΩÎÅ#∞ ~°H˜∆OKÕ"å_≥·# ™êfiq∞- J<Õ
P W^ŒÌé˜ KÕiHõÖ’ Hõ^• ^Õ=~°"å~°∞ „áêi÷OKå~°∞.
(Ji÷`å)- `å=Ú, (g∞~°∞) P ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∂„`«"Õ∞ =∂„`«O `≥e¿ã
@@∞¡QÍ =∞#ã¨∞ûÖ’ „áêi÷OK«_»O H͉õΩO_®, `«~°∞"å`«"åiH˜ ‰õÄ_® nxx
ѨÙ~°ã¯¨ iOK«∞H˘x „áêi÷OKÕ@@∞¡QÍHõ^• =∂@, "å‰õΩ¯`À ѨÅ∞¯`«∂ „áêi÷OKå~°∞.
„áêi÷Oz#"åix `«Ñʨ Hõ J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ@@∞¡QÍ ^Õ=~°"å~°∞ ‰õÄ_® ^ŒO`«ÑO¨ H˜xÎ
K«∂Ñ≤OKå~°∞Hõ^• (Ji÷OKå~°∞Hõ^•).
(Éèí=„zÛù`å<åO-㨠U= Ç≤Ï- ˆH∆=∞ó) - ^Õ=~°"åi ã¨fiÉèÏ"åxfl, g∞ Jaè
=∂<åxfl á⁄Ok# â◊~°}ÏQÆ`«∞Å ã¨fiÉèÏ"åxfl, „áêi÷Oz# sux QÆ∂iÛ `«e¿ãÎ,
140 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
^Õ=~°"åi NK«~°}ÏÅ#∞ P„â◊~ÚOz#"åiH˜ U#∞QÆ∞ HõO~î°OÃÑ· ("≥∞_»ÃÑ·)
‰õÄ~°∞Û#fl"åi=Öˇ UÉèíÜ«∞O ÖˉõΩO_® LO_»_®xH˜ `«y# ~°Hõ∆} W^Õ Hõ^•-
J<Õk ã¨Ê+ì̈O.
J=`åiHõ : Dq^èŒOQÍ N~å=∂#∞AÅ k=º"≥·Éèí"åxfl `«=∞ „¿Ñ=∞‰õΩ
`«y#@∞¡QÍ Ñ¨ÅHÍÅx „áê~°OaèOz# D =~°=~°=Ú#∞Å∞, "≥Ú^Œ\˜ Ô~O_»∞
â’¡HÍÅ`À - PZÏfi~°¡ q+¨Ü∞« OÖ’, "å~°∞ P~åkèOKÕ ÉèQí "Æ å#∞x q+¨Ü∞« OÖ’#∞
N~å=∂#∞AʼnõΩ LO_Õ Q˘Ñ¨Ê „áê=}Ϻxfl `«=∞#∞ P„â◊~ÚOz#"åiH˜
„áêѨºOQÍ „áêѨHõOQÍ LO_Õ sux QÆ∂iÛ Ñ¨eHÍ~°∞. `«~°∞"å`« =¸_»∞
â’¡HÍÅ`À `«=∞‰õΩ J¿ÑH˜∆`«"≥∞ÿ# ѨÙ~°∞ëê~å÷Å#∞ "åi ã¨xflkèÖ’ Ji÷Oz,
J#O`«~° â’¡HõO`À N~å=∂#∞AÅ NK«~°}ÏÅÖ’ `«=∞‰õΩ „¿Ñ=∞ ÖËHõ
áÈ=_®xH˜, W`«~°q+¨Ü«∂ÅÖ’x „áê=}ϺxH˜ =¸Å"≥∞ÿ# áêáêxfl áÈQ˘\˜ì,
J#∞„QÆÇÏ≤ OKåÅx q#flÑO≤ Kå~°∞. `«~∞° "å`« Pé∞ â’¡HÍÅ`À - u~°∞=∞O„`«O
Ö’x =¸_»∞ Ѩ^•ÅKÕ „ѨuáêkOѨ|_Õ J#<åº~°›âı+¨`«fi - J##ºâ◊~°}`«fi-
J##ºÉè’Qƺ`åfiÅÖ’ x+¨‰ª Ωõ q~À^è∞Œ Öˇ#· JHõ$`«ºHõ~} ° Ï^Œ∞Å#∞, JѨKå~å^Œ∞Å#∞
QÆ∂iÛ q=~°OQÍ Ñ¨e¯, `«~°∞"å`« XHõ â’¡HõO`À J#O`«"≥∞ÿ# ˆH¡âßʼnõΩ
=¸Å"≥∞#ÿ ^ÕÇϨ O`À HõÅã≤ LO_»_®xH˜ =¸ÅHÍ~°}"≥∞#ÿ áêáêxfl f~åÛÅx
Ji÷OKå~°∞. `«~∞° "å`« ~Ô O_»∞ â’¡HÍÅ`À - Ü«∂=Ú#∞Å∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å~°∞ `«=∞
ã¨∂‰õΩÎÅÖ’ Ѩe¯# ^À+¨ ã¨=¸Ç¨ÅHõxfl\˜H˜ PHõ~°"≥∞ÿ# <å‰õΩ ^Õ=~°"åi Hõ$Ѩ
`«Ñ¨Ê WOH˘Hõ â◊~°}O ÖË^Œ∞ - Jx J<åfl~°∞. `«~°∞"å`« =¸_»∞ â’¡HÍÅ`À
^•ã¨∞x JxëêìÅ#∞ áÈQ˘\˜,ì Wëêìxfl J#∞„QÆÇÏ≤ OKåÅx, "å~°∞ (~å=∂#∞AÅ∞)
`«=∞ HÍ~åºÅ#∞ KÕÜ∞« _»OÖ’ â◊HxΘ HõÅ"å~°x, "å~°∞ QÆ^ºŒ „`«Ü∞« OÖ’ ã¨~ˆ fiâfi◊ ~∞° x
NK«~°}ÏÅÖ’ KÕã≤# „ѨѨuÎÜÕ∞ `«=∞ „áêѨºã≤kúH˜ HÍ~°}=∞x- WO`«=~°‰õΩ
ѨeHÍ~°∞. WHõ, `«~°∞"å`«, Ô~O_»∞ â’¡HÍÅ`À N~å=∂#∞AÅ NK«~°}ÏÅÖ’
ÔH·OHõ~°º=∞<Õ Ñ¨~°=∞„áêѨºO x`åºaè=$^ŒúOQÍ `«=∞‰õΩ H˘#™êQÍÅx, ^•xH˜
J_»∞Q¤ Í LO_Õ ^Œ∞ifi+ܨ ∂« Å ã¨O|O^èOŒ #tOKåÅx N~å=∂#∞AÅ ã¨xflkÖè ’
„áêi÷Oz, D„Ѩ|O^èOŒ ^•fi~å ^•ã¨∞_»∞ q#flÑO≤ z# D „áê~°#÷ #∞ ™ê^Œ~O° QÍ
JOwHõiOKåÅx „áêi÷Oz, ã¨∞u Î x ѨÓiÎKãÕ ∞¨ <Î åfl~∞° (=~°=~°=Ú#∞Å∞).
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 141
z=i ~Ô O_»∞ â’¡HÍÅÖ’x D "≥Ú^Œ\˜ â’¡HOõ Ö’- ^Õ=~°"åi NK«~} ° ÏÅÖ’
¿ã= J<Õ Ñ¨~=° ∞„áêº"Õ∞ `«=∞‰õΩ x`åºaè=$^Œ=ú ∞ÜÕ∞@@∞¡, ^•xH˜ JO`«~åÜ«∞OQÍ
LO_Õ (J_»∞¤QÀ_»QÍ LO_Õ) W`«~° q+¨Ü«∂Å ã¨O|O^èŒO fiáÈÜÕ∞@@∞¡
^Õ=~°"åˆ~ J#∞„QÆÇÏ≤ OKåe - Jx N~å=∂#∞AÅ#∞ Ji÷ã∞¨ <Î åfl~∞° .
19. N=∞<£ ! Ü«∞fO„^Œ ! `«= k=ºÑ¨^•|˚¿ã"åO
Nâ‹·Å<å^äŒ Hõ~°∞}Ï Ñ¨i}Ï=∞^Œ`åÎ"£∞ I
`å =∞#fiǨÏO =∞=∞ q=~°úÜ«∞ <å^äŒ! `«™êºó
HÍ=∞O q~°∞^Œú =∞dÅO K« x=~°ÎÜ«∞ `«fi"£∞ II
HÔ O· Hõ~º° ÅH˜∆ ‡x Hõe#æ F Ü«∞fO„^•! <å‰õΩ u~°∞"åÜü∞"≥ÚZ ј Ê≤ à‹§· J#|_Õ
<å PKå~°∞ºÅ ^ŒÜ«∞Ü≥ÚHõ¯ ѨiáêHõOKÕ J#∞„QÆÇ≤ÏOѨ|_»¤ k=º"≥∞ÿ# h
NK«~°}¿ã=#∞ ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∞ h=Ù =$kú*Ü Ë ∂« e. <å^ä•! nxHõO>Ë q~°∞^Œ"ú ∞≥ #ÿ
ã¨=∞™êÎxfl x=iÎOѨ *ËÜ∂« e.
"åºYº : (N=∞<£! Ü«∞fO„^Õ`åºk) - (N=∞<£!) - ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí=O
(^Œ~°≈#O), ÔH·OHõ~°º=∞<Õ ã≤÷~°"≥∞ÿ# ÔH·OHõ~åºxfl HõÅ Ü«∞u~å*Ï!
(Ü«∞fO„^Œ !) - P ã¨fi~∂° áê#∞~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ ã¨OѨ^#Œ ∞ J#∞Éèqí OKÕ@ѨÙ_»∞
''<å‰õΩ—— Jx <åÅ∞Hõ KåK«x suÖ’ (Pâ◊Ѩ_»x suÖ’) WO„kÜ«∂Å#∞
xÜ«∞O„uOz LO_Õ sux L^ÕÌtOz, ''Ü«∞fO„^Œ!—— Jx ã¨OÉ’kèã¨∞Î<åfl~°∞.
''P"£∞ Ѩiâ◊√ Jé˜#∞Ì H˘}∞¤—— Jx „áêѨº"≥∞ÿ# ÔH·OHõ~åºxfl QÆ∂iÛ Ñ¨e¯#
`«~∞° "å`«, ''S=ÚƒÅ<£ JHõ`_Ϋ H» ¯˜ —— (ѨOKÕO„kÜ«∂Å#∞ ֒ѨŠxÜ«∞O„uOz)
Jx JO^Œ∞Ö’ ã¨fi„ѨÜ∂≥ [# |∞kú`À „áê=}Ϻxfl á⁄O^Õ Ñ¨OKÕO„kÜ«∂Å#∞
xÜ«∞q∞OKÕ sux QÆ∂iÛ `˘}¤~°_çá⁄Ê_ç PZÏfi~°∞¡ ѨeHÍ~°∞ Hõ^•! ÖËHõ,
`«=∞‰õΩ J¿ÑH˜∆`«"≥∞ÿ# „áêáêºxfl J#∞„QÆÇ≤ÏOK«_®xH˜ HÍ=Åã≤# *Ï˝<åk
ã¨OѨ^Œ#∞ HõÅ"å~°x, ^•xH˜ q~Àkèx áÈQ˘@ìQÆeæ# â◊H˜Îx HõÅ"å~°x ÉèÏqOz
''N=∞<£ ! Ü«∞fO„^Œ !—— Jx ã¨OÉ’kèã¨∞Î<åfl~°x ‰õÄ_® K≥ѨÊ=K«∞Û.
(Éèí=nÜ«∞Ѩ^•|˚¿ã"å"£∞) - nx^•fi~å `«=∞‰õΩ W+¨ì"≥∞ÿ# „áêѨºO
(N~å=∂#∞AÅ áê^ŒHÔ O· Hõ~º° O) `≥Å∞Ѩ|_çOk. ã¨fi~°∂áê#∞~°∂Ѩâ+ı ≤ J~Ú#
142 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
^Õ=~°"åi x~°uâ◊Ü«∞Éè’Qƺ"≥∞ÿ# NK«~°}ÏÅÖ’ x~°O`«~°"≥∞ÿ# J#∞Éèí==∞<Õ
HÔ O· Hõ~åºxfl ''W~å=∂#∞â◊<£ â◊~}
° Ï~°q#Ì"∞£ <å"£∞ =∞xfl "åZ—— (N~å=∂#∞AÅ
NK«~} ° ÏÅÖ’ =∞#O =∞xflHQõ Í xÅz Lr˚qOKÕ@@∞¡) Jx, ''#"£∞ `«Öq·ˇ ∞â‹Ü
· ∞Õ
á⁄V˜æÜ«∞ H©~üuÎ ~Ú~å=∂#∞â◊#_ç ѨÓÊ=∞#fl"Õ—— (=∞# `«ÅÅÃÑ· á⁄OˆQ H©iÎx
HõÅ N~å=∂#∞AÅ NK«~°}Ѩ^Œ‡O ã≤÷~°OQÍ LO_Õ@∞¡) Jx J=Ú^Œ<å~ü
W~å=∂#∞â◊#∂\±\<åÌk P~°OÉèíOÖ’, z=~°Ö’ Ѩe¯# „áêáêºxfl Pâ◊Ѩ_»∞
`«∞<åfl~∞° .
''D„áêѨºO g∞ „Ѩܫ∞`«flO`À ™êkèOz á⁄Ok#^•?—— JO>Ë, ''ÖË^Œ∞
Jk ^Õ=~°"åi ^ŒÜ«∂„áêѨÎO—— Jx JO@∞<åfl~°∞.
(Nâ‹·Å<å^äŒHõ~°∞}ÏѨi}Ï=∞^Œ`åÎ"£∞)- J㨇^•Kå~°∞ºÖˇ·# u~°∞"åÜü∞
"≥ÚZј Ê≤ à‹·§, `å=Ú ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∞ J#∞Éèqí OKÕ D Ѩ~=° ∞„áêáêºxfl J_»∞¤ ÖˉΩõ O_®
„Ѩ=Ç≤ÏOKÕ `«=∞ xˆ~›`«∞HõH$õ Ѩ Ü≥ÚHõ¯ Ѩs"åǨÏ~°∂ѨOQÍ, QÀ=ÙÅ∞ ã¨#Î "Õ^#Œ `À
áêÅ#∞ <ÕÅÃÑ· „ã¨qOKÕ@@∞¡QÍ, <å‰õΩ Pâ◊ ÖËHáõ È~Ú<å, `«=∞ „ѨÜ∂≥ [#OQÍ
`«Åz, ã¨~°fiã¨fi^•#OQÍ J#∞„QÆÇ≤ÏOKå~°∞. JO^Œ∞=Å¡ Wk <å‰õΩ ÅaèOzOk.
u~°∞"åÜü∞"≥ÚZ˜Ñ≤Êà‹·§ Hõ~°∞}=Å¡ D „áêѨºO (~å=∂#∞[ÔH·OHõ~°ºO)
Åaè¿ãÎ, =∞é˜ g∞H˜ÑÙ¨ _»∞ Uq∞ HÍ"åe? JO>Ë `≥Å∞Ê`«∞<åfl~∞° .
(`å=∞#fiǨÏO =∞=∞ q=~°úÜ«∞)- ^Õ=~°"å~°∞ WѨÙ_»∞ H˘`«ÎQÍ ã¨$+≤ìOz
W=fi=Åã≤#k Un ÖË^Œ∞. u~°∞"åÜü∞"≥ÚZ˜Ñ≤Êà‹·§ J#∞„QÆǨÏO`À J#∞„QÆ
Ç≤ÏOz#"åxx „Ѩuk#O =$kú HÍqOK«_»"Õ∞ J¿ÑH˜∆`«O - Jx JO@∞<åfl~°∞.
JѨÙ_»∞ N~å=∂#∞AÅ∞ ''HÍhO_ç, P q^èŒOQÍ<Õ KÕ™êÎ=Ú ÖˇO_ç——
J<Õ ÉèÏ=O ã¨∞ÊùiOKÕ@@∞¡ Hõ~∞° }Ï=∞$`« Ѩi}Ï=∞~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ Hõ\ÏH∆ÍÅ =$+≤` ì À
K«Å¡QÍ Hõ\ÏH˜∆OKå~°∞. JѨÙ_»∞ ^•x=Å¡ ã¨=∞ã¨Î^Œ∞óYO fi#"åÔ~·, ''ѨÓ~°‚OQÍ
J#∞„QÆÇÏ≤ ã¨∂,Î L`«~Î À`«~Î O° D HÔ O· Hõ~º° O Jaè=$kú á⁄O^Õ@@∞¡QÍ KÕÜ∂« e——-
Jx N=~°=~°=Ú#∞Å∞ ѨÅ∞¯`«∞<åfl~∞° .
(`å=∞#fiǨÏO q=~°úÜ«∞) - Jx JO@∂.
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 143
`«=∞‰õΩ J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ „áêѨºOÜ≥ÚHõ¯ Q“~°"åxfl HÍx, D LѨHÍ~åxH˜
ÅHõº∆ "≥∞#ÿ <å `«‰Ωõ ¯=^Œ<åxfl HÍx QÆ=∞xOK«‰Ωõ O_®, `«=∞ J=kèÖ’ (Q˘Ñ¨ÊQÍ)
J#∞„QÆÇ≤ÏOKåˆ~! Jx q∞H˜¯eQÍ Jaèx"Õâßxfl á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°∞.
(`å"£∞) - Jx JO@∂ ''D q^èŒOQÍ KÕÜ«∂Å<Õ—— x~°ƒO^èŒO Uq∞?——
Jx JO>Ë, ^•xH˜ ã¨=∂^è•#O ѨÅ∞¯`«∞<åfl~°∞.
(<å^äŒ!) - ™⁄`«∞ΉõΩ K≥Ok#Ѩxx KÕÜ«∞_»O ™êfiq∞ˆH Hõ^• ÉÏ^茺`«.
''=∞=Ú‡Å#∞ P„â◊~ÚOz#"åix JO^Œéx˜ QÆ=∞xOK«=Åã≤ LO_»QÍ, W`«xx
XHõ¯x =∂„`«"∞Õ QÆ=∞xOK«_O» gÅ=Ù`«∞O^•?—— Jx ##∞fl L¿ÑH˜O∆ K«‰Ωõ O_®,
^Õ=~°"åi NK«~} ° ÏÅÖ’x HÔ O· Hõ~åº#∞Éè=í O ÖËHáõ È`Õ xÅ∞=ÖËx <å ã¨fiÉèÏ"åxfl
QÆ=∞xOz, ^ŒÜ∞« K«∂Ñ≤, <åH˘Hõ¯xˆH ѨÓ~°O‚ QÍ P J#∞Éè"í åxfl x~°O`«~O° QÍ
=iúÅ¡*ËÜ«∂e - Jx JO@∞<åfl~°∞.
D q^èŒOQ• J#∞Éèí"åxfl (ÔH·OHõ~åºxfl) =$kú KÕã¨∂Î WzÛ<å, ''nxH˜
J_»∞Q¤ À_» J~Ú# q~Àkèx `å<Õ `˘ÅyOK«∞H˘O\Ï_»∞ÖË!—— Jx q~Àkèx=$uÎx
<å KÕuH˜ JѨÊyOK«_»O H͉õΩO_®, ^•xx ‰õÄ_® g∞ˆ~ x~°fiÇ≤ÏOKåe- Jx
JO@∞<åfl~∞° -
(`«™êºó HÍ=∞O q~°∞^Œú =∞dÅO K« x=~°ÎÜ«∞ `«fi"£∞)- Jx JO@∂.
^Õ=~°"åi NK«~°}ÏÅÖ’ ÔH·OHõ~°º=∞<Õ D Ѩ~°=∞„áêáêºxH˜ q~°∞^ŒúŒ"≥∞ÿ,
q+¨Ü∞« "≥q· ^躌 OKÕ`« ѨÅ∞q^è•Å∞QÍ LO_Õ q+¨Ü∞« „áê=}º~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ HÍ=∂xfl
"åã¨#`À áê@∞QÍ áÈQ˘\Ïìe - Jx nx J~°÷O. ÖËHõ, nxH˜ q~°∞^Œú"≥∞ÿ#
Sâ◊fi~åº#∞Éè=í =∞<Õ HÍ=∂xfl, P`å‡#∞Éè"í åxfl, ÉèQí =Æ ^Œ#∞Éè=í =∞<Õ „Ѩu|O^èŒ
HÍÅ#∞ Jxfl\˜x áÈQ˘\Ïìe - Jx JO@∞<åfl~°x ‰õÄ_® K≥ѨÊ=K«∞Û.
D Ô~O_»∞ Ü≥∂[#ÅÖ’ "≥Ú^Œ\˜ Ü≥∂[#Ö’ Bz`«ºO JkèHõO.
ZO^Œ∞HõO>Ë ''â◊ÉÏÌkÉè’QÆ~°∞z ~°#fiÇ¨Ï "Õ∞^èŒ`Õ Ç¨!—— ''â◊ÉÏÌkÉè’QÆq+¨Ü«∂~°∞z
~°ã¨‡nÜ«∂—— Jx Ö∫H˜Hõ q+¨Ü«∞„áê=}º"Õ∞ nxH˜ „Ѩu|O^èŒHõ=∞x ѨÓ~°fiO
Ѩe¯# ^•xH˜ D J~°÷Ü≥∂[# ‰õΩ^Œ∞~°∞`«∞Ok Hõ#∞Hõ. D q^èŒOQÍ
N~å=∂#∞AÅ NK«~} ° ÏÅÖ’ `«=∞‰õΩ J¿ÑH˜` ∆ O« ã¨fi~∂° áêxH˜ `«y#k J~Ú#
ѨÙ~°∞ëê~å÷xfl, J<åkHÍÅOQÍ D ѨÙ~°∞ëê~å÷xH˜ J_»∞¤QÍ L#flk, WѨÙ_»∞
144 Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À
J#∞=iÎã¨∂Î L#flk J~Ú# J~åfip#q+¨Ü«∂ÅÖ’x „áê=}ºO f~°_»O`À
áê@∞QÍ Ñ¨Å∞ s`«∞ÅÖ’ N=~°=~°=Ú#∞Å∞ „áêi÷OKå~°∞.
J=`åiHõ : <å KåѨźO =Å¡ XHõ „Hõ=∞O J<Õk ÖˉõΩO_® q*Ï˝Ñ¨#O KÕã≤#
D ã¨∂H˜Îx, ^•ã¨∞x ^ÀëêÅ#∞ K«∂z L¿ÑH˜∆OK«‰õΩO_®, JOwHõiOKåÅx
ѨÅ∞¯`«∂ `å=Ú Ñ¨eHˆ ã¨∞uÎ x N=~°=~°=Ú#∞Å∞ =Úyã¨∞<Î åfl#∞.
20. q*Ï˝Ñ#¨ O Ü«∞k^Œ =∞^Œº `«∞ =∂=∞H©#"£∞
JOw‰õΩ~°∞+¨fi Ü«∞u~å[! ^ŒÜ«∂O|∞~åâı ! I
J*’˝-Ü«∞=∂`«‡QÆ∞}ÖËâ◊ q=i˚`«â◊Û
`«™ê‡^Œ##ºâ◊~°}À Éèí=fu =∞`åfi II
^ŒÜ«∂ã¨=Ú„^•! Ü«∞u~å*Ï! <å‰õΩ K≥Ok# D q*Ï˝Ñ¨<åxfl ''g_»∞
JA˝_∞» , P`«‡QÆ∞}ÏÅ∞ ÖËâO◊ ‰õÄ_® ÖËx"å_»∞, JO^Œ∞=Å¡ J##ºâ◊~}° ∞_»∞—— Jx
`«Åz JOwHõiOK«O_ç.
"åºYº : (q*Ï˝Ñ¨#"£∞) - `«=∞ J¿ÑH˜∆`åÅ#∞ N=~°=~°=Ú#∞Å∞
N~å=∂#∞AÅ NK«~°} ™êxfl^茺OÖ’ qxflÑ≤OK«QÍ, Jk XHõ „Ѩ|O^èŒOQÍ
~°∂á⁄OkOk.
(W^Œ"£∞) - ''â‹qH˜¯xÜ«∞ â‹&∏˚Öò—— (K≥=ÙʼnõΩ =∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ# JO^Œ"≥∞ÿ#
ã¨∂H˜Î) J<Õ q^èŒOQÍ Z=iÔH·<å ™ê^Œ~°OQÍ LO_Õ D ã¨∞Îu XHõ q+¨Ü«∂xfl
ÉèÏqOz WOH˘Hõ\˜ Ѩů_»O H͉õΩO_®, `«ÅѨ٠- "å‰õΩ¯ á⁄ã¨y LO_Õ suÖ’
ѨÅ∞Hõ|_çOk.
(J^Œº `«∞) - ѨÓ=٠ѨÓKÕ@ѨÙ_»∞ =Öˇ, ѨeˆH ã¨=∞Ü«∞OÖ’x JO^ŒO
nx ^•fi~å `≥Å∞Ѩ|_çOk. D ~°ã¨O =∂é_®xH˜ =ÚO^Õ K≥=ÙÅ#∞ Xyæ,
''Wà‹·Ü«∞ ѨÙ<£ Hõq`≥·—— (Ѩi}u K≥O^Œx `«‰õΩ¯= Hõq`«) J<Õ q^èŒOQÍ â◊ÉÏÌ~°÷
q+¨Ü«∞"≥·Éèí"åxfl Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ `≥eã≤H˘x, Ѩů_®xH˜ `«y# *Ï˝#O, â◊H˜Î
ÖËHõáÈ~Ú<å - Jx J~°÷O. `«#∞ "≥·Éèí"åxH˜ `«y# "≥·ÅHõ∆}Ϻxfl Hõeæ L#flk
HÍHõáÈ~Ú<å, ''=∞# ^•ã¨∞_»∞ Ѩe¯#k Hõ^•, Wk—— Jx =∞#ã¨∞ûÖ’
ã¨O`À+≤Oz, q#^Œy#k- Jx ÉèÏ=O.
Ü«∞u~å[qOâ◊u – "åºMϺ#O`À 145
(JOw‰õΩ~°∞+¨fi) - Z=i „ѨÜ∂≥ [#O HÀã¨O Ji÷ã∞¨ <Î åfl~∞° ? 'W`«x "å‰õΩ¯
D q^èŒOQÍ LO_»~å^Œ∞. (W`«_ôq^èŒOQÍ „áêi÷OK«#Hõ¯~°ÖË^Œ∞) nxHÀã¨O
WO`«HÍÅOQÍ „Ѩܫ∞uflOz# <åk Hõ^• „ѨÜ≥∂[#O- Jx `«Åz ^Õ=~°"åˆ~
JOwHõiOKåe- Jx JO@∞<åfl~°∞. (Wk P`«‡<ÕѨk „H˜Ü«∂~°÷O).
(Ü«∞u~å[ !) - <åÖ’x ^ÀëêÅ#∞ áÈQ˘@ìQÆeæ# *Ï˝#â◊HÍκ^Œ∞Å#∞
HõÅ"å~°∞Hõ^•, g∞~°∞.
(^ŒÜ∂« O|∞~åâı !) - HÀÑ≤Oz, ^Œ∂~°OQÍ QÔ O\˜"ÜÕ ∞« ^Œy# ^ÀëêÅ∞ <åÖ’
L<åfl, NK«~°}ÏÅ#∞ `«ÅÃÑ· JÅOHõiOK«∞HÀ^Œy# (P„â◊~ÚOK«^Œy#)
Hõ~∞° }Ïã¨=Ú„^Œ∞Å∞ Hõ^•, g∞~°∞.
(J*’˝-Ü«∞"£∞)- W`«_»∞, ã¨fi~°Hõ∆}HÀã¨O, <Õ#∞ `«Ñ¨Ê WOH˘Hõ ~°Hõ∆}
L#fl^Œx `«ÅKÕ"å_®! ##∞fl `«Ñ¨Ê WOH˘Hõix `≥Å∞™ê?
(P`«‡QÆ∞}ÖËâ◊qq~°˚`«â◊Û) - `«#‰õΩ U=∞~Ú<å H˘xfl P`«‡QÆ∞}Ï
Å∞<åflÜ«∞x `«Åz, Jq `«# „áêѨºã≤kúH˜ Jq LѨHõi™êÎÜ«∞x `«ÅKÕ"å_®?
<å Hõ$Ѩ‰Ωõ J_»∞Q¤ Í LO_Õ^xŒ K≥Ñʨ ^Œy#k U^Œ~Ú<å L#fl^•?
(`«™ê‡^Œ##ºâ◊~°}ó) JO^Œ∞KÕ`« ''W`«xH˜ <Õ#∞ `«Ñ¨Ê WOH˘Hõ â◊~°}O
L#fl^•? `«# ~°Hõ∆}‰õΩ WOH˘Hõ LáêÜ«∂xfl `≥eÜ«∞QÆeæ# *Ï˝#O ÖËx"å_≥·,
ã¨`«∞Ê~°∞+¨µÅ∞ JOwHõiOK«_®xH˜ `«y# P`«‡QÆ∞}ÏÅ ã¨O|O^èŒO ÖËx"å_≥·
L#flO^Œ∞# W`«_»∞ <Õ#∞ `«Ñ¨Ê WOH˘Hõ â◊~°}O ÖËx"å_»∞——- (Jx)
(Wu =∞`åfi) - D q^èŒOQÍ ^Õ=~°"å~°∞ `«Åz, ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí=O
"≥Ú^ŒÖˇ·#"åxÖ’ J#ºÑ¨~°`«#∞ fiÛ J#∞„QÆÇ≤ÏOz, ##∞fl JOwHõiOKåe-
Jx „áêi÷Oz, (N=~°=~°=Ú#∞Å∞ Ü«∞u~å[qOâ◊ux) =ÚyOKå~°∞.
N Ñ≤à‹·§Ö’Hõ"£∞ rÜ«∞~ü J#∞„QÆÇ≤ÏOz#
Ü«∞u~å[qOâ◊u "åºMϺ<åxH˜ PO„^è•#∞"å^ŒO ã¨OѨÓ~°‚O.
T
146 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
N=∞^Œfi~°=~°=Ú#ÜÕ∞ #=∞ó
Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ J#∞„QÆÇ≤ÏOz#
L`«Î~° k#K«~°º – "åºMϺ#O`À
1. Wu Ü«∞u‰õΩÅ^èŒ∞~°º "Õ∞^èŒ=∂<≥·ó
„â◊√u=∞^èŒ∞Ô~· ~°∞k`≥·ó „ѨǨÏ~°¬Ü«∞O`«"£∞ I
=~°=~°=Úx "Õ∞= zO`«Ü«∞Of
=∞u iÜ«∞ "Õ∞u x~°`«ºÜ«∞O „Ѩ™ê^Œ"£∞ II
Wu ´ (Dq^èŒOQÍ) Ü«∞fO„^Œ„Ѩ=}∞Öˇ·# N=~°=~°=Ú#∞Å∞ N~å=∂#∞AÅ
q+¨Ü«∞OÖ’ J#∞ã¨OkèOz# Ü«∞u~å[qOâ◊u ~°∂ѨOQÍ, U^èŒ=∂<≥·ó´
N~å=∂#∞AÅ z`«OÎ Ö’ XHõ\H˜ ˜ ѨkQÍ Jaè=$kú K≥Ok#qQÍ, „â◊√u=∞^è∞Œ ~Ô ó· ´
K≥=ÙʼnõΩ WOÃÑ·#qQÍ L#fl, Lk`≥·ó ´ ™È΄`åÖ`À, Ü«∞u‰õΩÅ^èŒ∞~°º"£∞ ´ Ü«∞u
™ê~°fiÉè∫=ÚÖˇ·# ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÅ#∞, „ѨǨÏ~°¬Ü«∞O`«"£∞´ =∞#ã¨∞ûÖ’ Z‰õΩ¯=
P#OkOKÕ suÖ’ KÕã#≤ , =~°=~°=Úx"£∞ U=´´=~°=~°=Ú#∞Å<Õ, zO`«Ü∞« Of ´
^蕺#O KÕã∞¨ #Î fl, WÜ«∞O =∞uó ´ WO`«=~°‰Ωõ J„áêѨqÎ +¨Ü∂« Å J#∞ã¨O^è•#OKÕ`«
^Œ∞+¨ì"≥∞ÿ# <å |∞kú, x~°`«ºÜ«∞O ´ JO`«O ÖˉõΩO_® x`«º"≥∞ÿ#, „Ѩ™ê^ŒO ´
„Ѩã¨#fl`«#∞, Uu ´ á⁄O^Œ∞`«∞#flk.
WO`«=~°‰õΩ `«QÆx q+¨Ü«∂Å<Õ `«Åz, Jq ÅaèOz#O^Œ∞=Å¡<À, ÖËHõ,
ÅaèOK«#O^Œ∞=Å¡<À HõÅ`« K≥Ok# <å |∞kú Ü«∞u~å[qOâ◊ux q#flÑ≤Oz,
Ü«∞u~åAÅ#∞ P#O^Œ„Ѩ"åǨÏOÖ’ =∞QÆ∞flÅÜÕ∞@@∞¡ KÕã≤# =∞}"åà◊
=∞Ǩ=Ú#∞Å#∞ XHõ¯ix =∂„`«O ^蕺xOKÕ ã≤÷ux á⁄Ok, =ÚO^Œ∞#fl HõÅ`«
fi, „Ѩ™ê^•xfl á⁄O^Œ∞`«∞#flk.
ѨÓ~°fik#K«~º° , Ü«∞u~å[qOâ◊u, L`«~Î k° #K«~º° – J<Õ N=~°=~° =Ú#∞Å
k#K«~åº „Hõ=∞OÖ’ =ÚO^Œ∞ ѨÓ~°fik#K«~°º "åºMϺxOѨ|_çOk `«~°∞"å`«, N
=~°=~°=Ú#∞Å J#∞ã¨O^è•# ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# Ü«∞u~å[qOâ◊u Jk "åºMϺxOѨ
|_çOk. J#O`«~O° „Hõ=∞OÖ’ z=~°QÍ L`«~Î ° k#K«~º° "åºMϺxOѨ|_»∞`«∞#flk.
P q^èOŒ QÍ Ü«∞u~å[qOâ◊ux J#∞„QÆÇÏ≤ Oz N~å=∂#∞AÅ#∞ P#O^Œ Ѩéz#
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 147
N=~°=~°=Ú#∞Å#∞ zOuOK«_»O=Å¡ `«=∞‰õΩ Hõeæ# =∞#ó„Ѩ™ê^Œ qâıëêxfl
Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ D â’¡HõOÖ’ =ºHõÎO KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
(Wu) D Ѩ^ŒO Ü«∞u~å[qOâ◊ux J#∞=kã¨∞Î#flk.
(U^èŒ=∂<≥·ó) ''U^茖=$^Òú—— Jx WK«\ ˜ ^è•`«∞=Ù. ''Éèí∂~ÚëêªO `Õ #=∞ LH˜ÎO
q^è=Õ ∞—— (h =∞#ã¨∞û‰õΩ Q˘Ñ¨Êk J~Ú# #"≥∂"åHÍxfl PK«iã¨∞<Î åfl=Ú) J#flsuÖ’
XH˘¯Hõ¯ â’¡HõO "Õ~ÚQÍ `ÀKÕ W~°"≥· â’¡HÍÅ`À – Jx ÉèÏ=O. WK«\ ˜ "≥·kHõ
„Ѩ=∂}OÖ’x ''Éè∂í ~Úëêª"∞£ —— J<Õ qâı+} ¨ O ÉèQí "Æ å#∞x Jaè„áêÜ«∞OÖ’ K≥Ñʨ
|_çO^Œx ÃÑ^ŒÅÌ ã¨∂H˜.Î P suÖ’<Õ WHõ¯_»‰Äõ _® D qâı+}¨ O ÉèQí =Æ „^•=∂#∞*Ï
Kå~åºaè„áêÜ«∞O`À KÕÜ«∞|_çOk. `«=∞ q+¨Ü«∞OÖ’ „áê=}ºO HõÅ N=~°=~°
=Ú#∞Å∞ Ѩe¯# XH˘¯Hõ¯ â’¡HÍxfl "ÕÖÏk â’¡HÍÅ`À ã¨=∂#OQÍ N~å=∂#∞AÅ∞
ÉèÏqOKå~°x `å`«Ê~°ºO. ''Ѩ~Q° ∞Æ }Ѩ~=° ∂}∂<£ Ѩ~fi° fHõ$`«º—— (W`«~∞° Å ã¨ÊÅÊ"≥∞#ÿ
QÆ∞}ÏÅ#∞ ‰õÄ_® Ѩ~fi° `O« =Öˇ ÃÑ^ŒqÌ QÍ ÉèÏqOz) J#fl@∞¡ J}∞=Ù#∞ =∞ǨyiQÍ
(Ѩ~°fi`«OQÍ)QÍ Hõ^• ÉèÏq™êÎ~°∞ ÃÑ^ŒÌÅ∞. =∞Ǩy~°∞Å=O\˜ N=~°=~°=Ú#∞Å
â’¡HÍÅ#∞ WHõ P q^èŒOQÍ ÉèÏqOK«_»OÖ’ Uq∞ Pâ◊Û~°ºO L#flk? ''J~°÷`À
QÆcè~°`åfi ^Œ¿Ñº^èŒ=∂#`«fiO Ü«ÚHõÎ"£∞—— – Zxfl J~å÷Å#∞ K≥Ñ≤Ê<å, WOHÍ WOHÍ
=∞ixfl Q˘Ñ¨Ê J~å÷Å∞ ã¨∞Êùiã¨∂Î<Õ LO\Ï~Ú – J<Õ J~°÷qâı+¨O WK«\ ˜ =~°Î
=∂<å~°H÷ ~õ ∂° ѨO=Å¡ ^èfiŒ xã¨∞OÎ k. nx=Å¡, J„Ѩ"∞Õ Ü«∞O J~Ú# ÉèQí =Æ ^≥· fiÉ"íè åxfl
ã¨∞ÎuOK«=K«∞Û<Õ"≥∂ HÍx, ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÅ "≥·Éèí"åxfl ã¨∞ÎuOK«_»O ™ê^茺O
HÍ^Œx ѨÓ~åfiKå~°∞ºÅ∞ Ѩe¯# ã¨∂HõÎ~°÷ºO J#∞ã¨OkèOѨ |_ç#@¡~ÚOk.
J~°÷QÍOcè~åºxfl|\˜ì‰õÄ_® U^èŒ=∂#`«fiO `«y#k – Jx "å^èŒ∂Å g~°~åѶ¨∞"å
Kå~°º "åºYº.
(Ü«∞u‰õΩÅ^è∞Œ ~°º"£∞)–Ü«∞u‰õΩÅ~°HÍ∆ ÉèÏ~åxfl x~°fiÇ≤ÏOKÕ"å~°x, Ü«∞u„âı+µ¨ Ū x–
J~°O÷ .
(„ѨÇϨ ~°¬Ü∞« O`«"∞£ )– D „ѨÜ∂≥ QÆO ™È΄`«~`° fl« OÖ’x ''„ѨÇϨ ~°¬~Úëêºq∞ ã¨<å^äŒ
rq`«ó—— (x#∞fl ã¨O`À+≤OѨ*Ëã≤, ™ê~°÷Hõ"≥∞ÿ# [#‡#∞ HõÅ"å_»#∞ HÍQÆÅ#∞) J<Õ
ã¨∂H˜xÎ `«ÅÑ≤OѨ*ãË ∞¨ OÎ k. q∞H˜¯eQÍ P#OkOѨ*¿Ë ã – Jx J~°O÷ . „ѨH$õ +¨`ì åfixfl
`≥e¿Ñ ''„Ѩ—— J<Õ LѨã~¨ ^æ° •fi~å P#O^ŒOÜ≥ÚHõ¯ J#<åº~°`÷ fi« O K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flk.
JO>Ë, ã¨fiÜ«∞O „ѨÜ≥∂[#OQÍ N=~°=~°=Ú#∞Å∞ ÉèÏqOKå~°x `å`«Ê~°ºO.
148 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
Ö’HõOÖ’ P#O^•xfl HõeæOKÕ ™È΄`å^Œ∞Å=Å¡ ã¨∞ÎuHõ~°ÎÅ∞ U"À „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞
Pt™êÎ~°∞. HÍx, WHõ¯_» ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÅ P#O^Œ"Õ∞ Ѩ~°=∞„ѨÜ≥∂[#O.
P`«‡<ÕÑ^¨ Œ xˆ~âÌ O◊ KÕÜ∞« HõáÈ=_»OKÕ`« D P#O^ŒO Hˆ =ÅO Ѩ~å~°O÷ HÀã¨"∞Õ #x
^èfiŒ xã¨∞#Î flk.
(=~°=~°=Úx "Õ∞=) N=~°=~°=Ú#∞Å#∞ XHõ¯i<Õ – Jx ÉèÏ=O. WK«\ ˜
U=HÍ~°O^•fi~å ã¨∞uÎ Hõ~ΰ N=~°=~°=Ú#∞ÅKÕ P#OkOѨ*Ü Ë ∞« |_Õ N~å=∂#∞A
Å#∞ `å=Ú ™êfi`«O„`«ºO`À ÉèÏqOK«_»O ÖË^Œx `≥eÜ«∞*Ëã≤#@¡~ÚOk.
(WÜ«∞O =∞uó) – WK«\˜ D ã¨~fi° <å=∞â◊|OÌ „ѨH~õ }° ™êfi~™° êºxfl|\˜ì ''WO`«=~°‰Ωõ
`«QÆx q+¨Ü«∂Å ã¨O|O^èŒO=Å¡ HõÅ∞+¨"≥∞ÿ# <å |∞kú—— J<Õ J~å÷xfl Wã¨∞ÎOk.
''zO`«Ü«∞Of =∞uó—— J<Õ „ѨÜ≥∂QÆO=Å¡ NHõ$+¨µ‚x =∂„`«"Õ∞ zOuOKÕ
''zO`«Ü∞« Ou—— J#|_Õ XHÍ<˘Hõ QÀÑ≤HHõ Oõ >ˇ, NHõ$+¨µ<‚ Õ ''Hõ$+¨`‚ $« ëê‚ q∞"Àk`«"∞£ ——
J#fl@∞¡ x~°O`«~°O ^蕺xOKÕ ''n~°…zO`«Ü«∞Ou—— J#|_Õ #=∂‡ÇÏfi~°¡ HõO>ˇ,
ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ zOuOKÕ ''zO`«Ü«∞Ou—— J~Ú# N=~°=~°
=Ú#∞Å∞ qÅHõ}∆ ∞Å∞ – J<Õ ÉèÏ=O ^èfiŒ xã¨∞OÎ k. ''„ѨÇϨ ~°¬Ü∞« O`«O zO`«Ü∞« Of
„Ѩ™ê^Œ "Õ∞u—— J<Õ J#fiÜ∞« O^•fi~å ''`åáê~ÀÎ [Åâß~Ú#"£∞—— (âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ
`åáêÅ`À ÉÏ^èŒÑ¨_Õ"å_»∞ ã¨=Ú„^Œâß~Ú J~Ú# ™êfiq∞x ^蕺xOKåe) J<Õ
suÖ’, P#OkOѨ*Ë¿ã N=~°=~°=Ú#∞Å#∞ ^蕺xOKÕ <å =∞#ã¨∞û `Õ@Ѩ_»∞
`«∞#fl^<Œ Õ J~°„÷ Hõ=∞O J#∞ã¨O^èÜ Õ ∞« O.
''„â◊√u=∞^èŒ∞Ô~· ~°∞k`≥·ó—— J#fl „ѨÜ≥∂QÆOÖ’ ''~°∞k`≥·ó—— (K≥=ÙÅH˜OÃÑ·#
~À^Œ#Å`À) Jx z=~° Ѩ^•xfl q_»nã≤ J~°÷O K≥¿ÑÊ J=HÍâ◊O (~À^Œ<å~å÷xfl
`≥e¿Ñ D Ѩ^OŒ =Å¡) L#flO^Œ∞# q~°∞^Œ=ú ∞uHõ$`ü J<Õ ^À+¨O L#fl^xŒ H˘O^Œé∞
J<åfl~°∞. HÍx, Jk ã¨iHÍ^Œ∞. P Ѩ^•xH˜ =ÚO^Œ∞ ''„â◊√u=∞^èŒ∞Ô~·ó—— J<Õ
„ѨÜ≥∂QÆOÖ’ z=~° qã¨~°æ L#fl^Œx "ÕQÆOQÍ ã¨∞Êùiã¨∞ÎOk. JO`ÕHÍHõ, XHõ "Õà◊
~À^Œ#"Õ∞ J#∞‰õΩ<åfl, Ü«∞u~å[qOâ◊uÖ’ WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ''Ǩ! ǨÏO`«! ǨÏO`«!——
Jx JO@∂ N=~°=~°=Ú#∞Å∞ `«=∞‰õΩ Ü«∞u~åAÅ q+¨Ü«∞OÖ’QÆÅ PiÎx
„Ѩã∞¨ uÎ OKå~°∞. J`«ºO`«O Hõe#æ PiÎHÍ~°}OQÍ ~ÀkOK«_O» J#flk „ѨH$õ `«OÖ’
ã¨fi~°∂áê#∞~°∂Ѩ"Õ∞HÍHõ, B[˚fiÖϺxfl, =∞é˜O`« „ѨHÍâßxfl HõeæOKÕk HÍ|\˜ì,
D ^À+¨„Ѩã¨H˜Î ÖË^Œ∞. D q^èŒOQÍ PiÎ`À ~ÀkOK«_»O âı+≤H˜ „Ñ≤Ü«∞Hõ~°O‰õÄ_®.
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 149
N~å=∂Ü«∞}OÖ’ ã‘`å^Õq ^Œ∞óMÏxfl K«∂z ǨÏ#∞=∞O`«∞_»∞ ''H˜ =∞~°÷O `«=
<Õ„`åÉèϺO "åi „ã¨=u â’Hõ["£∞—— (ZO^Œ∞‰õΩ h HõO\˜ #∞O_ç Hõhfl~∞° HÍ~°∞`«∞#flk?)
Jx Ѩe¯# ã¨∂H˜Î WO^Œ∞H˘Hõ „Ѩ=∂}O. D ~À^Œ#Å∞ Ö’HõOÖ’x ~À^Œ#Å=O\˜q
HÍ^Œ∞ Hõ#∞Hõ „â◊√u=∞^è∞Œ ~åÖˇ· LO\Ï~Ú‰õÄ_®. ''# K≥=· ^Õg q~°~å=∞ ‰õÄl`å`ü——
(=∞^èŒ∞~°OQÍ ~ÀkOK«_»O#∞O_ç ã‘`å^Õq q~°q∞OK«ÖË^Œ∞) J<Õ N~å=∂Ü«∞}
ã¨∂H˜Î WHõ¯_» „Ѩ=∂}O. ''„‰õΩ^èÕº kfi+‘^Õ ^ÕÌfi¿+º K«Û—— (Ѩ~°=∂`«‡ÃÑ· L#fl
„¿Ñ=∞HÍ~°}OQÍ Éèí‰õΩÎ_»∞ P Ѩ~°=∂`«‡ÃÑ· HÀѨѨ_»=K«∞Û, ~ÀkOK«=K«∞Û,
^Õfi+O≤ K«=K«∞Û ‰õÄ_®) J<Õ ÉèÏ~°^•fi*’H˜xÎ |\˜ì qëê^ŒO, "åx HÍ~åºÖˇ#· ~À^Œ#,
^ÕfiëêÅ∞ ^ÀëêÅ∞ HÍ=Ù – Jx ‰õÄ_® JO^Œ∞Ö’ `≥Å∞Ѩ|_çOk. "≥∂H∆Íxfl
J#∞„QÆÇ≤ÏOKÕ ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÅ =ÚO^Œ∞ ã¨O™ê~°O=Å¡ `«=∞‰õΩ Hõeæ# PiÎx
x"ÕkOz =~°=~°=Ú#∞Å∞ KÕ¿ã ~À^Œ# „â◊√u=∞^èŒ∞~°OQÍ LO@∞O^Œ#_»OÖ’
UO ã¨O^ÕǨÏO? JO^Œ∞=Å¡ ''„â◊√u=∞^èŒ∞Ô~·ó—— J<Õ „ѨÜ≥∂QÆO J~°÷=O`«O.
''Ü«∞u~å[qOâ◊u =_»"≥Úǘܫ∞Ç∞ÔH·, P~üu΄Ѩ|O^èŒ"£∞ `≥<£"≥Úǘܫ∞Ç∞ÔH·——
(Ü«∞uO[qOâ◊u ã¨O㨯 $`«ÉèÏ+¨Ö’x ~À^Œ#, Pi΄Ѩ|O^èŒ"£∞ „^•q_»ÉèÏ+¨Ö’x
~À^Œ#) Jx ÃÑ^ŒÌÅ∞ K«=∞`«¯iOKå~°∞ Hõ^•!
2. J^äŒ QÀ+‘ªO QÆiëêª<å =∞kèëêªÜ«∞ ã¨∞"Õ∞^茙ê"£∞ I
"åHͺÅOHõ$u"åHͺx "åºMϺ`å~°O #=∂q∞ `«"£∞ II
J^äŒ ´ Ü«∞u~å[qOâ◊ux J#∞„QÆÇÏ≤ Oz# `«~∞° "å`«, QÆiëêª<å"£∞ ´ ã¨fiÜ∞« OQÍ
„QÆO^ä•xfl q~°zOѨQÅÆ Q˘Ñ¨Ê"åÔ~#· , ã¨∞"Õ∞^虌 ê"£∞ ´ *Ï˝#=$^Œ∞Öú #·ˇ HÀ~ÚÅ}‚<£
"≥Ú^ŒÖˇ·#"åi, QÀ+‘ªO ´ ã¨^Œã¨∞û‰õΩ, JkèëêªÜ«∞ ´ UHÍO`«OQÍ `å=Ú Ü≥∂QÍ
ÉèϺã¨O KÕ¿ã KÀ@∞#∞O_ç "ÕOKÕã≤, "åHͺÅOHõ$u"åHͺx ´ ѨÓ~åfiKå~°∞ºÅ
=K«<åÅ`ÀxO_ç# N=K«#Éèí∂+¨}"åHͺʼnõΩ, "åºMϺ`å~°"£∞´ Ѩ^ŒKÕÛù^Œ
Ѩ^•~À÷HÍÎ ºk~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ "åºMϺ<åxfl J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ, `«O ´ P =~°=~°=Ú#∞Å#∞,
#=∂q∞ ´ #=∞㨯iã¨∞Î<åfl#∞.
WO`«=~°‰Ωõ ''„QÆO^äxŒ ~å‡}Hõ~‡° }Ï—— Jx K≥Ñʨ |_ç# „QÆO^ä~Œ K° <« å~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ
™êfi^蕺ܫ∞qâı+O¨ J#∞ã¨OkèOѨ|_çOk. D â’¡HOõ Ö’ ''"åºMϺ<≥· ~ˆ Y¡ <≥· ~åfiÑ≤——
("åMϺ<åÅ`À, „QÆO^äŒ ~°K#« Å`À HÍÅO QÆ_á» êe) Jx, ''"åºK«H`∆© « x|nèflÜ∂« `ü——
J<Õ qâı+⨠ߢãqΨ kèKÕ `≥Å∞Ѩ|_»¤ "åºMϺ#~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ ™êfi^•è ºÜ«∞ qâıëêxfl ã¨∞uÎ Hõ~ΰ
„Ѩ™êÎqã¨∞Î<åfl~°∞.
150 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
Ü≥∂QÆ^Œâ◊#∞ q_»z, |Ü«∞@‰õΩ "ÕOKÕã≤# `«~°∞"å`«, ã¨fiÜ«∞OQÍ „QÆO^äŒ
~°K«##∞ KÕÜ«∞ QÆÅ q∞H˜¯e Q˘Ñ¨Ê "Õ∞^è•=ÙÅ∞ xO_ç# ã¨ÉèíÖ’ "ÕOKÕã≤ LO_ç,
N=K«#Éèí∂+¨}k=ºã¨∂‰õΩÎÅ#∞ "åºMϺxOKÕ =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å#∞
¿ãqã¨∞<Î åfl#∞.
™êÜ«∞Oã¨O^蕺#∞ëêªxH˜ =ÚO^Œ∞ JѨ~åǨςOÖ’ N=K«#Éèí∂+¨}
k=º„QÆO^äŒHÍňH∆ѨO J#∞„QÆÇ≤ÏOKÕ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O nx=Å¡ `≥Å∞Ѩ|_çOk.
(J^äŒ) – Ü«∞u~å[qOâ◊u`À N~å=∂#∞AÅ#∞ P#O^ŒÑ¨éz# `«~°∞"å`« –
Jx J~°O÷
(QÆiëêª<å"£∞) – ''J`«ºO`«O QÆ∞~°=ó–QÆiëêªó—— „Ѩ`ºÕ HõOQÍ „QÆO^ä~Œ K° #« KÕÜ∞« QÆe#æ ,
"åºã¨Ñ¨^Œqx x~°fiÇ≤ÏOK«QÆeæ#"åiÜ≥ÚHõ¯ – Jx J~°÷O.
(ã¨∞"Õ∞^虌 ê"£∞) – Q˘Ñ¨Ê |∞kúx HõÅ"åiÜ≥ÚHõ¯ – Jx J~°O÷ . Wk ''QÆiëêª<å"£∞——
J<Õ Ñ¨^•xH˜ qâı+}¨ O. ''"Õ∞^è•–Pâ◊√„QÆÇϨ }Ë—— J<Õ ^è•`«∞áê~îåxfl|\˜ì j„Ѷ∞¨ OQÍ
q+¨Ü«∂xfl „QÆÇ≤ÏOKÕ â◊H˜ÎH˜ "Õ∞^èŒ Jx ¿Ñ~°∞. J>Ë¡, ''nè ~å÷~°}Ï=f "Õ∞^è•—— J<Õ
ã¨∂H˜Îx|\˜ì „QÆÇ≤ÏOz# q+¨Ü«∂xfl QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀQÆeˆQ â◊H˜ÎH˜‰õÄ_® "Õ∞^è• Jx
¿Ñ~°∞. nx=Å¡ „QÆǨÏ}^è•~°}â◊H˜Î "Õ∞^èŒ J#|_»∞`«∞O^Œx U~°Ê_»∞`«∞#flk.
UHõãO¨ ^è•„QÍǨïÖˇ,· J™ê^è•~°}^è•~°}â◊HxΘ HõÅ"åiÜ≥ÚHõ¯ – Jx J~°O÷ . g~°∞,
=~°^<Œ å~åÜ«∞} QÆ∞~°∞„ѨÉ$íè `«∞Å∞. J+¨kì QÆ*æ ÏÅ∞QÍ ¿Ñ~°∞Ѩ_#ç ѨO_ç`À`«=Î ÚÅ∞.
(JkèëêªÜ«∞) ѨÓ~°fiâ’¡HõOÖ’ #∞O_ç =∞O_»∂HõѨ١u<åºÜ«∞OÖ’ qÉèíH˜Î=∂~°∞Ê
á⁄Ok# ''LáêǨÏ~°`ü—— J<Õ Ñ¨^•xfl J^蕺ǨÏiOK«∞H˘x, UHÍO`«O #∞O_ç
"ÕOKÕã≤ – J<Õ J~å÷xfl K≥áêÊe.
("åHͺÅOHõ$u) – D Ѩ^ŒO N=K«#Éèí∂+¨}=∞<Õ ¿Ñ~°∞`À „Ѩã≤^Œú"≥∞ÿ# N Ñ≤à‹·§
Ö’HÍ~°º„Ѩ}©`«"≥∞ÿ#, JѨÓ~°fi"≥∞ÿ# ~°Ç¨Ï㨺„QÆO^ä•xfl `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. |OQÍ~°O
`«‰Ωõ ¯=QÍ, ~°`åflÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ L#fl Éè∂í +¨}Ïxfl ~°`fl« É∂íè +¨}=∞x J#fl>,¡Ë ѨÓ~åfi
Kå~°º „áÈHõÎ"åHͺÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ, „QÆO^äŒHõ~°Î "åHͺÅ∞ `«‰õΩ¯=QÍ L#fl D ~°Ç¨Ï㨺
„QÆO^ä•xH˜ =K«#Éè∂í +¨}=∞<Õ ¿Ñ~°∞ ÃÑ@ì|_çOk. ''~°`fl« „ѨK∞« ~°=∂# Éè∂í +¨}`«∞‰Î Ωõ ¯
~°`fl« É∂íè +¨}"≥∞#∞] ¿Ñ~å=∂áÈÊÖË, ѨÓ~åfiKå~°º~üHàõ √◊ _≥Ü · ∞« =K«#„ѨK∞« ~°=∂Üü∞,
J#∞ã¨O^è•`åHõ¯à◊√‰õΩ¯ B[˚fiźHõ~=° ∂ ~Ú~°∞HÔ ¯· Ü«∂ÖË W`«∞‰õΩ¯ =K«#Éè∂í +¨} "≥∞#∞]
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 151
u~°∞<å=∞=∂Üü∞`«∞Η— (~°`åflÅ∞ xO_»∞QÍ LO_Õ Éèí∂+¨}ÏxH˜ ~°`«flÉèí∂+¨}=∞<Õ
¿Ñ~°∞ HõeˆQ@>Ë¡, ѨÓ~åfiKå~°∞ºÅ ã¨∂‰õΩÎÅ`À xO_ç#^≥·, J#∞ã¨OkèOKÕ"åiH˜
P#O^•xfl HõeOæ KÕ^·≥ L#flO^Œ∞# nxH˜ =K«#Éè∂í +¨}=∞<Õ ¿Ñ~°∞ HõeyOk) J<Õ
N=~°=~°=Ú#∞Å "åºMϺ#ã¨∂H˜Î WK«@ 㨇~°}Ü © ∞« O. ''Éè∂í +¨}â◊|"Ì ∞£ Q“}=$`åκ
^è•~°~Ú`åHõ¯à◊√‰õΩ¯ B[˚˚fiź ¿ÇÏ`«∞Ѩ~°"£∞. WV√æ ^è•~°}Ï =∞#∞ã¨O^è•#"≥∞#∞]——
(Éèí∂+¨}â◊|ÌO ÅHõ∆}Ï=$uÎ^•fi~å P Éèí∂+¨}Ïxfl ^èŒiOKÕ"åiH˜ B[˚fiÖϺxfl
HõeæOKÕk J<Õ J~å÷xfl WKÕÛ@>Ë¡, WHõ¯_» ^è•~°}=∞O>Ë J#∞ã¨O^è•#"Õ∞ HÍ|\˜ì,
J#∞ã¨OkèOKÕ"åiH˜ â’Éè#í ∞ HõeOæ KÕ^<Œ Õ ÉèÏ"åxfl Éè∂í +¨}â◊|OÌ Wã¨∞OÎ k) JO@∂
J}Ï‚=ѨÊVÍæ~ü KÕã≤# q=~°} ‰õÄ_® „ѨHõ$`«OÖ’ J=^èÕÜ«∞O. Dq^èŒOQÍ D
„QÆO^äOŒ Ö’ ѨÓ~åfiKå~°º=K«<åÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ, `«=∞ =K«<åÅ∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ L<åflÜ∞« x
Hõq ã¨∂zOK«_O» =Å¡ D „QÆO^äOŒ Ü≥ÚHõ¯ J~°Q÷ ÍOcè~º° O, PѨ`Î =« ∞`«fiO K≥Ñʨ |_®¤~Ú.
("åHͺx) – ''Hõ$uQÆOcè~ã° O¨ ^Œ~ƒ° Où N=∞^ŒfiK#« Éè∂í +¨}"£∞—— (~°K#« Ö’ QÆOcè~"° ∞≥ #ÿ
Ѩ^Œ„ѨÜ≥∂QÍÅ#∞ HõÅ N=K«#Éèí∂+¨}"£∞) Jx „Ѩâ◊Oã≤OѨ|_Õ N=K«#
Éèí∂+¨}k=º„QÆO^äŒ "åHͺÅ#∞ – Jx J~°÷O, ''"åHͺ<å"£∞—— J<Õ +¨+¨ªºO`«
áê~î°OL<åfl D kfifÜ«∂O`« áê~î°"Õ∞ Ü«ÚHõÎO, â◊~°}ÏQÆuQÆ^ŒºÖ’ ''^ŒfiÜ«∞"£∞
J~å÷#∞ã¨O^è•<Õ# ã¨Ç¨Ï ã¨^≥·=O =HÍΗ— (J~°÷O`À áê@∞QÍ ^ŒfiÜ«∞=∞O„`åxfl
ZšѨC_»∞ J#∞ã¨OkèOKÕ"å_»"≥·) J<Õ „ѨÜ≥∂QÆO QÆ=∞xOK«`«y#k – Jx
N„Ѩ.Éèí.J}Ï‚™êfiq∞"åi "åºYº.
("åºMϺ`å~°"∞£ ) – WK«\˜ `«$<£ „Ѩ`º« Ü«∞O `åpÛùÖϺ~°H÷ Oõ . Ѩ^KŒ ÛÕ ^ù •k"åºMϺ#
ÅHõ}∆ ÏÅ∞ xO_ç# "åºMϺ<åxfl J#∞„QÆÇÏ≤ OKÕ ã¨fiÉÏè =OHõÅ"å~°x WK«\ ˜ ÉèÏ=O.
nx=Å¡ ''Ѩiz`« q∞"å^ä•Ñ≤ QÆǨÏ#"£∞—— (Ѩiz`«OQÍ `Àz<å, KåÖÏ
QÆÇϨ #OQÍ – J~°O÷ HÍxkQÍ LO_Õk) Jx, ''P~ü=â◊#Éè∂í +¨}uÎ<£ PÇòá⁄~°∞à‹àÏ¡
=∞é˜ "å~ü?——, (N=K«#Éèí∂+¨}OÖ’x QÆOcè~°"≥∞ÿ# J~å÷Å#∞ `≥eÜ«∞QÆÅ"å~°∞
Z=~°∞?) ''j~ü=â◊#Éèí∂+¨}uÎ<£ â‹"≥Úƒ~°∞à‹·—— (Q˘Ñ¨Ê^≥·# N=K«#Éèí∂+¨}OÖ’x
JO^Œ"∞≥ #ÿ , |∞∞A"≥#· J~å÷Å#∞) Jx W`åºkQÍ „ѨâO◊ ã≤OѨ|_Õ N=K«#Éè∂í +¨}
â◊ÉÏÌ~°÷ QÍOcè~°ºO ã¨∂zOѨ|_çOk. JO^Œ∞=Å¡<Õ HÍňH∆ѨO D „QÆO^äŒO`À
ã≤kúã¨∞ÎO^Œx K≥Ñ≤Ê#@¡~ÚOk. ''"åºMϺ`å~°"£∞—— – JO>Ë, "åºMϺ#~°∂Ѩ"≥∞ÿ#
„QÆO^ä•Å#∞ J#∞„QÆÇÏ≤ ã¨∞<Î åfl~x° J~°O÷ HÍ^Œ∞. ѨÓ~°fik#K«~º° Ö’ „áê`«ó„Ѩ=K«<åxfl
152 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
QÆ∂iÛ K≥¿ÑÊ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ''"åºK«H∆Í}O #¨=∂q∞ `«"£∞—— J#fl>Ë¡ WHõ¯_» ‰õÄ_®
''"åºMϺ `å~°"£∞ #=∂q∞ `«"£∞—— J#flk‰õÄ_» „Ѩ=K«<å<Õfl K≥|∞`«∞#flk,
ZO^Œ∞HõO>Ë, ''QÆiëêª<åO ã¨∞"Õ∞^茙êO QÀ+‘ª =∞kèëêªÜ«∞—— Jx „ѨÜ≥∂yOѨ
|_ç#O^Œ∞=Å¡—— – Jx N„Ѩ.Éèí.J}Ï‚™êfiq∞"åi"åºYº.
"å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º"åºYºÖ’ "Õé˘Hõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ J#fiÜ∞« O ''QÆiëêª<åO
QÀ+‘ª =∞kèëêªÜ∞« , "åHͺÅOHõ$u"åHͺx ã¨∞"Õ∞^虌 êO "åºMϺ`å~°"∞£ —— (Q˘Ñ¨Ê"åi
QÀ+≤xª Jkè+Oª≤ z N=K«#Éè∂í +¨} ã¨∂„`åÅ#∞ |∞kú=∞O`«∞ʼnõΩ "åºMϺxOKÕ"å~°∞)
Jx K«∂Ѩ|_çOk. D J#fiÜ«∂xfl|\˜ì ''QÆiëêª<å"£∞——, ''ã¨∞"Õ∞^茙ê"£∞—— J<Õ
Ѩ^•Å∞ Ô~O_»∞ "Õˆ~fi~°∞QÍ „QÆÇ≤ÏOѨ|_®¤~Ú. ''ã¨∞"Õ∞^茙ê"£∞—— J<Õ Ñ¨^•xH˜
LѨ^âÕ ßxfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ `«y# =∞Ǩ|∞kú`fi« O q=H˜`∆ O« . âßO_çź㨇 $uÖ’‰õÄ_®
''„Ñ≤Ü«∞"åHõºO =∞Ǩ|∞kú"£∞—— JO@∂ D ÅHõ∆}O K≥ѨÊ|_çOk. WO^Œ∞=Å¡
''tëêº}ÏO tHõ∆Ü«∂ "åÑ≤ ™êfi^蕺ܫ∂~À÷-Ü«∞ =ÚK«º`Õ—— (t+¨µºÅ‰õΩ
É’kèOK«_»O‰õÄ_® ™êfi^蕺ܫ∞OQÍ K≥ѨÊ|_»∞`«∞#flk) Jx x~°fizOѨ|_»¤
™êfi^蕺ܫ∞O J#∞+≤Oª Ѩ|_ç#@¡~ÚOk.
WHõ¯_» WOHÀ qâı+¨O‰õÄ_® QÆ=∞xOѨ=Åã≤ L#flk. ''™êOQÍdÅ„^Œq_»
ã¨O㨯 $`« ~°∂Ѩ"^Õ ™Œ ê~å~°ã÷ O¨ „QÆÇϨ =∞Ǩ~°ã"¨ åHõº*Ï`«"∞£ —— ("Õ^•OQÍÅ`À‰õÄ_ç#
ã¨HÅõ „^•q_», ã¨O㨯 $`«"^Õ •Å ™ê~å~°ã÷ O¨ „QÆÇ¨ xfl „ѨuáêkOKÕ Q˘Ñ¨ÊÅ "åHͺÅ
ã¨=¸Ç¨ÏO) J<Õ H©iOΠѨ|_Õ N=K«#Éè∂í +¨} „QÆO^è"Œ åºMϺ#O^•fi~å ™êfi^•è ºÜ«∞O
ã¨OѨÓ~°O‚ QÍ J#∞+≤Oª z#@¡=Ù`«∞Ok. Éè~í ^° •fi[ =∞ǨÏi¬ – ''ѨÙ~å}Ï#º=QÍ¿ÇÏ`«
¿ãuǨ™êx Ü«∞„`« K«, ˆHâ◊=㨺 [QÆ`«û~°æã≤÷uÉèíOQÍk H©~°Îº`Õ, ™È΄`å}˜ HõÖÏÊ<£
<å=∂x Hõ^ä• â◊Û qq^è• Ç¨Ïˆ~ó, ã¨kƒùó „Ѩ}˜Ç≤Ï`åO âßÛ<åº<£ „Ѩ|O^è•<£
ѨijÅÜÕ∞`ü, =¸Å㨯O^èŒ=∞Ü≥∂ "Õ^Œó ѨOK«~å„`«O K« `«`«Ê~°"£∞, J#ºK«Û
`«`«Ê~°O „QÍǨϺO âߢã¨ÎO <å<åº^Œ$â◊O ѨÙ#ó—— (ˆHâ◊=Ù_≥·# ÉèíQÆ"å#∞x
ã¨$+≤ãì u÷≤ ã¨OǨ~åkbÅ#∞, =i‚OKÕ Ñ¨Ù~å}ÏÅ∞ WuǨ™êÅ`Àáê@∞, ™È΄`åÅ#∞,
HõÅÊ„QÆO^ä•Å#∞, ÉèQí =Æ <åfl=∂Å#∞, Hõ^ÅŒä #∞, =∞Ǩ`«∞‡ÅKÕ ~°zOѨ|_»¤ q∞ye#
„Ѩ|O^è•Å#∞ J#∞ã¨OkèOKåe. Jxfl\˜H© =¸Å"≥∞ÿ# "Õ^•Å∞, "åxH˜
J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ áêOK«~å„`« âߢãOΨ , P suÖ’<Õ "Õ^•#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ âߢãOΨ ã¨=∞ã¨OÎ
Ѩi„QÍǨϺO`«Ñʨ , "Õ^qŒ ~°∞^Œ"ú #·≥ k Ѩi„QÍǨϺO Un HÍ^Œ∞) Jx K≥ÑÊ≤ # ã¨=∞ã¨OÎ
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 153
N=K«#Éè∂í +¨}„QÆO^äOŒ Ö’ ™ê~°~∂° ѨOQÍ „ѨuáêkOѨ|_ç#q. ''k=㨙êº+¨^ì •è
ÉèÏQÀ ^ŒHÍ∆ kaè ~°∞^•Ç¨Ï$`«ó—— – (k#ã¨=∞Ü«∂xfl Zxq∞k qÉèÏQÍÅ∞ KÕÜ∂« Åx
^Œ‰õ∆ΩxKÕ K≥ѨÊ|_çOk) J<Õ „Ѩ„H˜Ü«∞Ö’ ''"Õ^•ÉèϺ™ê kÌfifÜÕ∞ `«∞—— Jx
qkèOѨ|_ç# "Õ^•ÉèϺã¨O WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ ѨÓ~°fik#K«~åº ™È΄`«OÖ’ ''`«`«Î fiO
k=º„Ѩ|O^è•<å"£∞—— W`åºk „ѨÜ∂≥ QÆO^•fi~å K≥Ñʨ |_çOk. ''WuǨã¨ÑÙ¨ ~å}Ïk
áê~î°ó ã¨Ñ¨Î=∞+¨+¨ªÜ≥∂ó—— (Pé=, U_»= ÉèÏQÍÖ’¡ WuǨã¨, ѨÙ~å}Ï^Œ∞Å#∞
„Ѩ=zOKåe) J<Õ WuǨã¨ÑÙ¨ ~å}„Ѩ=K«#O N=K«#Éè∂í +¨} "åºMϺ#O^•fi~å
J#∞+≤Oª Ѩ|_ç#@¡~ÚOk. N=K«#Éè∂í +¨} „QÆO^ä„Œ áê~°OÉèOí ''"Õ^•~°÷ =∞é∞k~Ú_»∞
=`«∞ 㨇 $fuǨã¨Ñ¨Ù~å}VæàÏÖË—— ("Õ^•~°÷O 㨇 $`«∞Å, WuǨ™êÅ, ѨÙ~å}ÏÅ
ã¨Ç¨Ü«∞O`À xâ◊Û~ÚOѨ|_»∞`«∞#flk Hõ^•!) Jx Hõ^• J=Ù`«∞#flk.
WHõ, N=~°=~°=Ú#∞Å N=K«#Éèí∂+¨}„QÆO^äŒ "åºMϺ#Kå`«∞ix
Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ N=~°=~°=ÚxHÍ=ºOÖ’ ''㨠`«„`« xâ◊ÛÅO KÕ`« tÛˆ~}
qx=~°Ü Î ∞« <£, ~°ÇϨ 㨺„QÆO^ä`Œ `« fiÕ +µ¨ ~°=∞Ü«∂=∂㨠`«¢uÊÜ«∂<£, "åHõºã¨OQÆu"åHͺ~°÷
`å`«Ê~åº}˜ Ü«∞^ä•„â◊√`«"£∞, "庉õΩ~°fi <Õfl= Ѩӈ~fiëêO =~°Î=∂#O Ѩ^Õ Ñ¨^Õ,
ã¨fi=∞h+≤HõÜ«∂ <≥·= HõÅÊÜ«∞<£ H˜Oz^Œ ѨºÜ«∞"£∞, QÆ∞áêÎ<£ ѨÓÔ~· fió QÆ∞~°∞`Õfi#
QÆ∂_è® #~å÷ #n^Œ$â◊`,ü „â◊√u 㨇 $fuǨ¿ã# „â◊√`«ºO`≥ó· ѨOK«~å„`«`ó« , ^ÕtHÍ<åO
x|#÷$Ï}ÏO ^Œ~°≈Ü«∞ <ÕflHõHõO~î°`å"£∞, "åHͺÅOHÍ~° "åHͺx "åºK«H∆Í}À
qK«Hõ∆}Ï<£, ã¨∞kèÜ«∞ ™êûfi^ŒÜ«∂=∂㨠ã¨fiã¨fi~°∂ѨO ã¨∞^Œ∞¢~°æǨÏ"£∞—— (P
=~°=~°=Ú#∞Å∞ q^Œfi^Àæ+Öª≤ ’ xâ◊ÛÅ"≥∞#ÿ =∞#ã¨∞û#∞ Hõe,æ ~°ÇϨ 㨺 „QÆO^äÅŒ Ö’x
`«`åÎ fiÅ`À `«=∞ „Ñ≤Ü∞« t+¨µºÅ#∞ ~°OlOѨKâÕ ß~°∞. N=K«#Éè∂í +¨} „QÆO^äOŒ Ö’x
"åHͺŠã¨OQÆux, "åHͺ~å÷xfl, `å`«Ê~åºxfl ÃÑ^ŒÌÅ=Å¡ `å=Ú q#fl suÖ’<Õ
„Ѩuã¨O^Œ~°ƒùOÖ’#∞ =∂\˜=∂\˜H© q=iOKå~°∞. `«=∞ ã¨fiO`«|∞kú`À ^Õxx
HõeÊOK«‰Ωõ O_®, ѨÓ~åfiKå~°∞ºÅ∞ QÆ∂_èO» QÍ HÍáê_ç# Q˘Ñ¨Ê Q˘Ñ¨Ê ~°ÇϨ ™êº~å÷Å#∞
Ãã`· O« ^Œi≈OѨ*âË ß~°∞. „â◊√`«∞Å∞, 㨇 $`«∞Å∞, WuǨ™êÅ∞, áêOK«~å„`åQÆ=∞O^•fi~å
ѨÓ~åfiKå~°∞ºÅ P „Ѩ|O^è•Åhfl XˆH J~°÷`«`åÎ fixfl `≥Å∞ѨÙ`«∞#flq† UHõ„w=OQÍ
L#fl=<Õ q+¨Ü∞« xfl K«∂Ñ≤ã∂¨ ,Î N=K«#Éè∂í +¨}"åHͺÅ#∞ "åºMϺxã¨∂Î ã¨=∞~°∞Ö÷ #·ˇ
|∞kú=∞O`«∞ʼnõΩ Ãã`· O« ã¨∞ÅÉèOí QÍ J~°O÷ HÍx P`«‡`«`åÎ fixfl =∞^è∞Œ ~°OQÍ JOkOz
P#OkOѨ*Ëâß~°∞) Jx qâ◊^ŒOQÍ =i‚OKå~°∞.
154 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
(3) ™êÜ«∞O`«#O `«`«ó Hõ$`åfi ã¨=∞ºQÍ~å^èŒ#O Ǩψ~ó I
Ãã· fi~åÖÏÃÑ·ó â◊√Éèˇ·ó „â’`«$Ï<£ #O^ŒÜ«∞O`«O #=∂q∞ `«"£∞ II
`«`ó« ´ ™êÜ«∞OHÍÅã¨O^蕺=O^Œ#O KÕã#≤ `«~∞° "å`«, ™êÜ«∞O`«#O ´ ™êÜ«∞O
ã¨O^蕺 ã¨=∞Ü«∞OÖ’ KÕÜ«∞=Åã≤#, Ǩψ~ó ´ „áêÑ≤Î q~Àkèx #tOѨ*Ë¿ã
N~°OQÆ<å^ä∞Œ #‰õΩ, P~å^è#Œ "£∞ ´ u~°∞"å~å^è#Œ #∞, ã¨=∞ºH± ´ K«H¯õ QÍ, Hõ$`åfi ´
Ѩ~°=∞ ÉèíH˜Î`À KÕã≤, (^Œ∞¢~°æǨÖˇ·# âߢ™êÎ~å÷Å#∞ q=iã¨∂Î) „â’`«$Ï<£ ´ „â’`«Å∞
J~Ú# HÀ~ÚÅ}‚<£ "≥Ú^ŒÖˇ·# *Ï˝<åkè‰õΩÅ#∞, #O^ŒÜ«∞O`«O ´ ã¨O`À+≤OѨ
*Ë¿ã, `«O ´ P =~°=~°=Ú#∞Å#∞, #=∂q∞, ´ #=∞㨯iã¨∞Î<åfl#∞.
J#O`«~°O, ™êÜ«∞Oã¨O^蕺=O^Œ<å^Œ∞Å#∞ =ÚyOz# Ñ≤=∞‡@,
N~°OQÆ<å^ä∞Œ #‰õΩ P~å^è#Œ #∞ KÕã,≤ `«=∞ ã¨fiK«ÛOù ^Œ =∞^è∞Œ ~°=K«<åÅ`À „â’`«Å#∞
~°OlOѨKÕ¿ã N=~°=~°=Ú#∞Å#∞ #=∞㨯iã¨∞Î<åfl#∞.
(`«`ó« ) – ™êÜ«∞Oã¨O^蕺=O^Œ<å#∞ëêª#O `«~∞° "å`« – Jx J~°O÷ . ''`«`ó« —— J<Õ
D â◊|ÌO ѨÓ~ÀfiHõÎ N=K«#Éèí∂+¨} "åºMϺ<å#O`«~°O – J<Õ J~å÷xfl WKÕÛ
J=HÍâ◊O L<åfl, =HõÎ $|∞kúã¨÷"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∂xfl |\˜ì D J~°÷"Õ∞ ã¨~°ã¨O. D
ã¨∞ÎuHõ~°Î N=~°=~°=ÚxHÍ=ºOÖ’ ‰õÄ_® ''`«`« ™êûO^茺qkèO Hõ$`åfi ã¨∞Î`åfi K«
=∞^èŒ∞ã¨∂^Œ#"£∞—— (`«~°∞"å`« ã¨O^蕺HÍÅ qkèx x~°fiiÎOz, =∞^èŒ∞ã¨∂^Œ#∞x
ã¨∞uÎ Oz) Jx JO@∂ D q+¨Ü∂« xfl =i‚OK«_O» =Å¡, QÆ∞}ÀѨãO¨ Ǩ~°<åºÜ«∂#∞
™ê~°O HÍ=ºOÖ’ =i‚OѨ|_»¤ ™êO^躌 qkèx~°fiǨÏ}Ï#O`«~O° Jx J~°O÷ K≥Ñʨ _»O
ã¨=Úz`«O. (ǨÏ~ˆ ó) Wk ѨÓ~°fiO xˆ~tÌ OѨ|_»¤ ''~°OQÆxkèO——, ''ǨÏ~°fu ǨÏió——
J<Õ Ñ¨^•Å =Ùº`«ÊuΙêfi~™° êºxfl|\˜ì q~Àkèx~°ã#¨ jÅ∞_≥#· N~°OQÆ<å^ä∞Œ xÜ≥ÚHõ¯
– Jx J~°O÷ . ÖËH,õ ''„|Ǩ‡}O tuHõO~îO° K« Ü«∞=∞O =~°∞} "Õ∞= K«, „ѨãǨ Ϩ º
ǨÏ~°`Õ Ü«∞™ê‡ `«™ê‡ ^Œúi if~°º`Õ—— („|Ǩχ#∞, ~°∞„^Œ∞x, Ü«∞=Ú}˜‚, =~°∞}∞x
xÜ«∞q∞OKÕ"å_»∞ HÍ|\˜ì ǨÏi J#|_»∞`«∞<åfl_»∞) J<Õ suÖ’ ã¨~°fi^Õ=`«Å#∞
xÜ«∞q∞OKÕ ã¨fiÉÏè =O HõÅ"å_»x ‰õÄ_® J~°O÷ . ѨÓ~°fik#K«~º° Ö’x ''~°OQÆxkè"∞£ ——
J<Õ „ѨÜ≥∂QÆOKÕ`« ™œÅÉèíºO K≥ѨÊ|_çOk, ''Nxkè"£∞—— Jx ™œO^Œ~°ºO
K≥Ñʨ |_çOk. WHõ¯_» ǨÏi â◊|OÌ KÕ`« Ѩ~`° fi« O K≥Ñʨ |_çOk. D q^èOŒ QÍ Ñ¨~`° fi« –
™œÅÉèºí –™œO^Œ~åºÅ "Õ∞à◊#O P„â◊Ü∞« }ÏxH˜ „ѨÜ∂≥ [Hõ=∞x ã¨∂zOѨ|_çOk.
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 155
(Ãã· fi~åÖÏÃÑ·ó)–D Ѩ^ŒO ''Ãã· fi~°{ PÖÏÃÑ·ó—— Jx, ''Ãã· fió{ { PÖÏÃÑ·ó——
Jx =ºã¨Î ã¨=∞ã¨Î~°∂áêÅ∞QÍ Ô~O_»∞ q^è•Å∞QÍ qÉèílOz J~°÷O K≥ѨÊ|_çOk.
''=∞#Ìã¨fiK«ÛùO^ŒÜ≥∂ó Ãã· fi~°ó—— Jx J=∞~°O. ¿ãfiK«ÛùQÍ J#∞„QÆÇ≤ÏOKÕ Nã¨∂‰õΩÎ
Å`À–Jx WK«\ ˜ ÉèÏ=O. ''„H©_®~°÷ =∞Ñ≤ Ü«∞„^Œ∂ƒÜ«Úó—— (=∞ǨÏhÜ«ÚÅ∞ bÅQÍ
Uk ѨeH˜<å Jk "Õ^Œ"Õ∞) J<Õ ã¨∂H˜Î, ''âÁÅ∞¡"£∞ Jq_»∞ â◊√~°∞kÜ«∂"£∞—— Jx
J~°∞àÏà◊ÃÑÊ~°∞=∂àò Z"≥∞ƒ~°∞=∂<å~ü Ѩe¯# *Ï˝#™ê~°OÖ’x ã¨∂H˜Î WHõ¯_»
㨇iOK«`y« #q. ''HõÖ~·ˇ ÚÅV√æ "≥ÚǘÜ∂« à◊~ü Hõ}Ñ‚ Ù¨ ~°`∞« —Î — (âߢ™êÎ~å÷Å∞ „ѨHÍtOKÕ
ã¨∂‰õΩÅÎ #∞ ѨeHˆ "å~°∞ x=ã≤OKÕ u~°∞Hõ}Ñ‚ Ù¨ ~°O) J<Õ ã¨∂HÎ̃H˜ "åºMϺ#O KÕã#≤
suÖ’, <À~°∞ `≥~z° Uk Ѩe¯<å Jk JO`å âߢ™êÎ~"÷° ∞Õ J=Ù`«∞Ok Jx ÉèÏ=O
– Jx HÍOp „Ѩ.Éè.í J}Ï‚™êfiq∞ "åºYº. ''P~ü =â◊#|∂+¨}uÎ<£ PÇòá⁄~°∞à‹ÖÏ¡
=∞é˜"å~ü? P~ü J^Œ∞ âÁ<ÕfliÖò J#∞\˜áì êÊ~ü?—— (N=K«# Éè∂í +¨}OÖ’x QÆOcè~"° ∞≥ #ÿ
J~å÷Å#∞ „QÆÇÏ≤ OK« QÆey# "åÔ~=~°∞? JO^Œ∞Ö’ K≥Ñʨ |_ç# suÖ’ #_»K∞« H˘#
QÆeæ# "å~°∞ Z=~°∞?) J<Õ suÖ’ „QÆÇ≤ÏOK«_®xH˜, „QÆÇ≤ÏOz# suÖ’
J#∞+≤ªOK«_®xH˜ ã¨∞Hõ~°OHÍx N=K«#Éèí∂+¨} ~°Ç¨Ï㨺„QÆO^äŒO Ö’x J~å÷Å#∞
t+¨µºÅ‰õΩ LѨ^ÕtOKÕ@ѨÙ_»∞ ZO`«ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# suÖ’ LѨ^ÕtOz<å "åx
ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# HÍiî<åºxfl|\˜ì P LѨ^Õâ◊OÖ’ ZO`À H˘O`« HÍiî#ºO q∞ye
LO_»<Õ LO@∞Ok. ™êÜ«∞O ã¨O^蕺=O^Œ#O `«~∞° "å`« N~°OQÆ<å^ä∞Œ x J~åÛ=¸iÎ
u~°∞"å~å^èŒ#O ѨÓiÎ KÕã≤H˘#fl Ñ≤=∞‡@ Kտ㠄Ѩ=K«#O `«=∞ Wëêì#∞™ê~°OQÍ
`å"Õ∞ KÕ¿ãk HÍ|\˜ì ã¨∞ÅÉèí`«=∞OQÍ LO@∞Ok. D „Ѩ=K«#"Õ∞ WK«@
Ãã· fi~åÖÏѨâ◊|ÌOKÕ`« K≥ѨÊ|_çOk. ã¨HõÅâߢ™êÎ~å÷Å#∞ `«#Ö’ W=Ú_»∞ÛH˘#fl,
q∞H˜¯e ã¨∞ÅÉè"í ∞≥ #ÿ „Ѩ=K«<åxH˜ Ãã· fi~åÖÏѨO Jx ¿Ñ~°∞. D q^è"Œ ∞≥ #ÿ Nã¨∂‰õΩÅÎ `À
ѨÓ~°fiO N=K«# Éèí∂+¨}„Ѩ=K«<åxfl q#fl `«=∞ t+¨µºÅ#∞ N=~°=~°=Ú#∞Å∞
ã¨O`À+≤OѨ KÕ¿ã"å~°∞ – Jx WK«\ ˜ ÉèÏ=O.
(#O^ŒÜ«∞O`«"£∞) ''@∞#k–ã¨=∞$^Òú—— J<Õ ^è•`«∞áê~îåxfl|\˜ì t+¨µºÅ#∞
P#O^ŒÑé ¨ KÕ"å~°x, ã¨=∞$kúx Hõe#æ "åixQÍ "åix KÕ¿ã"åix – Jx J~°O÷ .
N=~°=~°=Ú#∞Å D Ãã· fi~åÖÏáêÅ#∞ D ã¨∞ÎuHõ~°Î =~°=~°=Úxâ◊`«HõOÖ’
''P=∂flÜÕ∞+¨µ ã¨∞Îuaè ~°q∞`≥· ¿ãûuǨÃã·ó ѨÙ~å}ˇÿ, ^Œ$â◊ºO Ü«∞`≥·fló Ü«∞kǨÏ
q^Œ∞ëêO ^ÕtHÍ<åO „Ѩ™ê^•`ü, Ãã· fi~åÖÏÃÑ· ã¨∞ûÅÉèÜ í ∞« ã≤ `«`ü ѨOK«"∂≥ áêÜ«∞
156 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
`«`fi« O ^Œ~≈° ^Œ~≈° O =~°=~°=Ú<Õ? ^≥#· º =∞㨇kfi^•è <å"£∞—— ("Õ^•ÖÖ’x ã¨∂‰õΩÅÎ Ö’,
WuǨ㨠ѨÙ~å}ÏÖÖ’ HõxÑ≤OKÕk, ѨÓ~åfiKå~°∞ºÅ ã¨∂‰õΩÎÅÖ’ L#flk J~Ú#
ѨOK«"≥∂áêÜ«∞ `«`åÎ fixfl, F =~°=~°=Úh! g∞~°∞, =∂ ^≥·<åºxfl QÆ=∞xOz,
Ü«∞^ä•ÖÏѨOQÍ Ñ¨eHˆ ã¨∂‰õΩÅÎ `À =∂‰õΩ q=iã¨∞<Î åfl~∞° ) JO@∂ „Ѩã∞¨ uÎ OKå~°∞.
''â’^èŒ~Ú`åfi Ѩ^Œ^ŒfiÜ«∞"£∞—— Jx „áê`«óHÍeHõ"≥∞ÿ# P~å^èŒ#, ''P~å^茺
Nxkè"∞£ —— Jx =∂^躌 Ok#P~å^è#Œ , ''™êÜ«∞O`«#O `«`ó« Hõ$`åfi ã¨=∞ºQÍ~å^è#Œ "£∞——
Jx ™êÜ«∞OHÍeHõ P~å^è#Œ K≥Ñʨ |_çOk. D HÍÅ„`«Ü∂« ~å^è#Œ 㨇 $uqÇ≤Ï`«O.
âßO_çź㨇 $uÖ’ ''P=ÚǨï~åÎ `«∞Î "≥· „ÉÏǨ‡ ^Œ#∂º#O „ѨǨÏ~å`ü ã¨∞nèó,
™êfl<å~°Û#[Ѩ™È΄`«áêÔ~ó·î HÍÅO q<À^ŒÜ∞Õ `ü, Éè’QÍ#∞áê~°˚º Ü«∂QÍ~°"÷ ∞£ —— („ÉÏǨχ
=ÚǨ˙~°ÎO#∞O_ç „Ñ¨Ç¨Ï~°O `«‰õΩ¯=HÍx ã¨=∞Ü«∞O–JO>Ë –*Ï=Ú HÍÅO–
=¸_»∞QÆO@Å HÍÅO |∞kú=∞O`«∞_≥#· "å_»∞ ™êfl#–J~°Û#–[Ѩ– ™È΄`«áê~îåÅ`À
HÍÅO QÆ_»áêe. ÉèíQÆ=^•ºQÆ~°∂Ѩ P~å^èŒ#‰õΩ „^Œ"åºÅ#∞ ã¨=∞‰õÄ~°∞ÛHÀ"åe)
Jx P~°OaèOz, ''„Ѩã<¨ Àfl Ü≥∂QÆ =∂~°É`Ëè ,ü JaèQ=Æ ∞º Ü«∞^ä•Ñ¨Ó~°fi =∞~°Û~Ú`åfi
Ü«∞^ä•qkè—— Jx, ''„uHÍÅ„^Œ=ºÜ≥∂ˆQ#—— Jx D q+¨Ü«∞O `≥Å∞Ѩ|_çOk.
Ѩ~åâ◊~=° ∞ǨÏi¬‰Äõ _® ''„uHÍÅ =∞~°ÛÜÕ∞ ^Õ=Ì O „Ѩu=∂ã¨∞ qâı+`¨ ó« —— (ÉèQí "Æ å#∞x
„Ѩu=∂~°∂ѨOÖ’ „Ѩuk#O =¸_»∞ HÍÖÏÖ’¡ qâı+¨OQÍ P~åkèOKåe) Jx,
''U=O „uHÍÅ =∞~åÛÜ«∂O ѨÓ[ÜÕ∞ kfikè=K«Û~°∞"£∞—— (J~åÛ=¸iÎH˜ =¸_»∞
HÍÖÏÖ’¡ qkè„ѨHÍ~°OQÍ „Ѩ™ê^Œx"Õ^Œ# KÕÜ«∂e) Jx, ''HÍÅ„`«Ü«∂~°Û<å<ÕÎ
`«∞—— Jx D JOâßxfl `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. Ü«∞u^è~Œ ‡° ã¨=ÚK«ÛÜ«∞O‰õÄ_® ''„áê`«™êûfl#O
[áÈ =∞ø#O x`«º "Õ∞HÍO`«jÅ`å, #=∞™ê¯~ÀѨ"噜 K« ÉèíH˜Î ifi뜂 `«^ä•
QÆ∞~“, Pã≤HÎ ºõ O „|Ǩχã¨Oã¨Ê~°≈ó „áê}ÏÜ«∂=∞~°u ã¨^Î •ä , ¢`H·≥ Íź =∞~°Û#O qëÈ‚ó
Ѩ~°=∞O =ÚH˜Î™ê^èŒ#"£∞—— („áê`«óHÍÅ™êfl#O, [ѨO,=∞ø#O, ZšѨC_»∞
UHÍO`«OÖ’ LO_»_»O, #=∞™ê¯~°O, LѨ"åã¨O, q+¨µ‚ÉèíH˜Î, QÆ∞~°∞ÉèíH˜Î,Pã≤ÎHõ`«,
ÉèíQÆ=^£^蕺#O, „áê}ÏÜ«∂=∞OÖ’ Pã¨H˜Î, =¸_»∞ HÍÖÏÖ’¡ q+¨µ‚=Ù#∞
P~åkèOK«_O» Ü«∞u=ÚH˜HÎ ˜ ™ê^è<Œ åÅ∞) Jx `≥eÑ≤Ok. J„u㨇 $u ‰õÄ_® ''¢`H·≥ Íź
=∞~°Û#O qëÈ‚ó—— (=¸_»∞ HÍÖÏÅÖ’ q+¨µ‚=Ù#∞ JiÛOKåe) Jx J#flk. D
P~å^èŒ# Láê^•<åk~°∂Ѩ"≥∞ÿ# áêOK«HÍeHÍ~å^èŒ#Ö’ „âı+¨ª=∞x ÉèÏ~°^•fi[
Ѩit+¨ìOÖ’ ''„áêáêκaèQÆ=∞#O ^Œ$ëÈì ºáê^•#O #=∞™ê~°Û#"£∞, ™êfi^蕺ܫ∞ó
H©~°Î<å ^ÀºQÆó ™êfi~°Ê}Ï ^ŒÑ≤ ˆH=Å"£∞, U=O q^•fi <ÕHõ^•Ñ≤ ‰õΩ~°fi<£ ™êº
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 157
`åÊOK«HÍeHõó, Hõ$`«O Éèí=u "å ã¨~°fi q∞[ºÜ≥ÿ∞= Ç≤Ï ˆH=Å"£∞—— (J~åÛ=¸iÎ
ã¨q∂áêxfl KÕ~_° O» `À JaèQ=Æ ∞#O, ^Œ~≈° #O`À Láê^•#O, #=∞™ê¯~°O`À J~°Û#O,
H©iÎOK«_»O`À ™êfi^蕺ܫ∞O, `«##∞ JiÊOK«_»O`À<Õ Ü≥∂QÆO–D q^èŒOQÍ
áêOK«HÍeHõ ѨÓ[ KÕã#≤ @¡=Ù`«∞Ok. ÖËHáõ È`Õ, Hˆ =ÅO W[º^•fi~å–JO>Ë #=∞ó
ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# J~°Û#^•fi~å<Õ Jhfl KÕÜ«∞|_ç#@¡=Ù`«∞Ok) Jx `≥Å∞Ѩ|_çOk.
D suÖ’<Õ Ü≥∂QÆO‰õÄ_® P~å^èŒ#=Öˇ ¢`≥·HÍeHõ"Õ∞. âßO_çÅ∞º_»∞
''=H∆ͺq∞ Ü≥∂QÍ ^Œ∂~°fiú O Ü«∞ `«¯~°=Î ºO ™êfl#ѨÓ~°fiH"õ ∞£ , LK≥Ûã û¨ fi~ˆ } Ü≥∂QÍO`Õ
ã¨∞Î`åfi ™È΢`≥· ~°##ºnèó—— (Ü≥∂QÍxH˜ Ñ≤=∞‡@, ™êfl#O `«~°∞"å`« KÕÜ«∞^Œy#
Hõ~°Î"åºxfl `≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl#∞. LK≥ÛÂóã¨fi~°O`À ™È΄`åÅ#∞ UHÍ„QÆ`«Ö’ ѨiîOz)
Jx „áê`«óHÍeHõÜ≥∂QÆO`À ''JëêìOQÆÜ≥∂QÆ„Ñ‘uO K« Hõ$`åfi ^蕺#Ѩ~À =j——
Jx q=iOz, ''Ü«∂q∞<åºO Ü≥∂QÆHÍÖË `«∞ Ü«∞`å¯~°ºO Ü≥∂yaè ~°fl~Ô ó· , =H∆ͺq∞
= ã¨û=∂¿ã# „â◊√}∞^èfiŒ O =ÚxѨÙOQÆ"åó—— (=Úx„âı+µ¨ Öª Ï~å! ~å„uã¨=∞Ü«∞OÖ’x
Ü≥∂QÆHÍÅOÖ’ Ü≥∂QÆ∞Å∞ KÕÜ«∞=Åã≤# Hõ~°Î"åºxfl ã¨O„QÆǨÏOQÍ `≥Å∞ѨÙ`å#∞,
q#O_ç) Jx „áê~°OaèOz, ''‰õΩ~åfi ^ÀºQÆ =∞`«O„k`«ó—— („â◊^ŒúQÍ Ü≥∂QÍxfl
J#∞+≤ªOKåe) Jx ~å„uã¨=∞Ü«∞OÖ’x Ü≥∂QÍxfl q=iOKå_»∞. Ü«∞u^èŒ~°‡
ã¨=ÚK«ÛÜ«∞=∞<Õ „QÆO^äŒOÖ’‰õÄ_® ''â◊¥<Õº QÆ$¿ÇÏ ^Õ=QÆ$¿ÇÏ QÆ∞ǨÜ«∂O
yiQÆǨÏfiˆ~, Ü«∞„`« "å ~°=∞`Õ |∞kúó `«„`åã‘`« „Ѩã¨#flnèó, Ü≥∂QÆâߢ™ÈÎHõÎ=∂ˆ~æ}
Hõ$`åã¨#Ѩi„QÆÇϨ ó, Ü≥∂QÆO Ü«ÚOr`« ã¨``« O« ã¨O^蕺ã¨fiÑ≤ qâı+`¨ ó« —— (=∞#ã¨∞û‰õΩ
ZHõ¯_» W+¨Ñì _¨ ∞» `«∞O^À JHõ¯_» „Ѩã#¨ fl"∞≥ #ÿ =∞#ã¨∞û`À LO_®e. Ü≥∂QÆâߢãOΨ Ö’
K≥ÑÊ≤ # suÖ’ Pã¨#OÖ’ ‰õÄ~°∞ÛO_ç ZѨC_»∂ Ü≥∂QÍxfl PK«iOKåe. „Ѩ`ºÕ H˜Oz
ã¨O^蕺ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ J#∞+≤ªOKåe) Jx K≥ѨÊ|_çOk. D Ü≥∂QÆO‰õÄ_®
áêOK«HÍeHÍÖˇ#· JOâßÅÖ’ „Ѩ^•è #O – Jx Éè~í ^° •fi[Ѩit+¨=ì ∞<Õ „QÆO^äOŒ Ö’
– ''ã¨~°fiO Ü≥∂ˆQ# "å Hõ$`«"£∞—— JO@∂ `≥Å∞Ѩ|_çOk. „ѨHõ$`«OÖ’, =~°=~°
=Ú#∞Å∞ D Ü≥∂QÍxfl =¸_»∞ HÍÖÏÅÖ’#∞ J#∞+≤ªOKå~°x `≥Å∞ã¨∞Î#flk.
''Ѩ`∞« ºó „ѨHÍ~å<£ „Ѩ}^˜ •è Ü«∞ K«—— Jx, ''`«`« âıÛ`« ã¨û=∂^è•Ü«∞—— Jx, ''Hõ$`åfi
KÕ`« â◊√≈ÉèÏ„â◊Ü∞Õ —— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÍÅ ^•fi~å D ¢`H·≥ ÍeHõ Ü≥∂QÆO „Ѩ™êÎqOѨ|_çOk.
JO`ÕHÍHõ, N=~°=~°=Úxk#K«~åºO`«~°æ`«"≥∞ÿ# Ü«∞u~å[qOâ◊uÖ’
''N=∞<£! Ü«∞fO„^Œ! `«= k=ºÑ¨^•|˚¿ã"å"£∞—— (N~å=∂#∞*Ï! `«=∞ k=º"≥∞ÿ#
158 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
Ѩ^•ÅÜ≥ÚHõ¯ ¿ã=#∞) Jx „Ѩã∞¨ uÎ OѨ|_»¤ ™êfiKå~åº~°Û#‰õÄ_® áêOK«HÍeHõOÖ’
=ÚYº"≥∞ÿ#k. Éèí~°^•fi[Ѩit+¨ìOÖ’ D JOâ◊O ''ѨÓ[<Õ# QÆ∞~À ~åfiÑ≤ ã¨`åO
"å Ѩi¿+=}Ï`ü—— (PKå~°∞ºÅ ¿ã=`ÀQÍx, ã¨`«∞Ê~°∞+¨µÅ ѨiK«~°º`ÀQÍx) Jx
K≥Ñʨ |_çOk. D ™êfi^•è ºÜ«∞O‰õÄ_® ¢`H·≥ ÍeHõ"∞Õ , âßO_çź㨇 $uÖ’ ''"åã¨∞^Õ"åk
=¸sÎ<åO <å=∂flO ã¨OH©~°Î#O K«ˆ~`ü—— ("åã¨∞^Õ"åk ÉèíQÆ=#∂‡~°∞ÎÅ <å=∞
ã¨OH©~°Î<åxfl KÕÜ«∂e) JO@∂ „áê`«óHÍeHõ™êfi^蕺ܫ∂xfl `≥eÑ≤, ''"Õ^•ÉèϺ™È
kfifÜÕ∞ `«∞—— ("Õ^•ÉèϺ™êxfl k#O ~Ô O_»=ÉèÏQÆOÖ’) Jx, ''WuǨã¨ÑÙ¨ ~å}ÏÉèϺO
+¨+Oª¨ ã¨Ñ=Ψ ∞ =∞Éèºí ¿ã`ü—— Jx ‰õÄ_® "Õ~ˆ ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ K≥Ñʨ |_çOk. D q^è"Œ ∞≥ #ÿ
¢`H·≥ ÍeHõ™êfi^•è ºÜ«∞O „ѨH$õ `«™È΄`«OÖ’ ''^蕺`åfi ~°ÇϨ 㨺„u`«Ü∞« "£∞—— Jx, ''`«`Ϋ fiO
k=º„Ѩ|O^è•<å"£∞—— Jx, ''"åHͺÅOHõ$u"åHͺx "åºMϺ`å~°"£∞—— Jx
„ѨãH¨ "Îõ ∞≥ #ÿ k. „ѨH$õ `«â’¡HÍ#∞ QÆ∞}OQÍ ''`«`« ™êûÜ«∞O`«#O Hõ~‡° Hõ$`åfi N~°OQÆ
âß~Ú#"£∞, ^蕺`åfi........"Õ^•O`«"åHõº`«`åÎ fiÔ~÷Âó q=∞Å*Ï˝#ã¨OѨ^Œó,
É’^èŒÜ«∞O`«O x*Ï<£ ÉèíHÍÎ<£—— (`«~°∞"å`« ™êÜ«∞OHÍÅ Hõ$`åºxfl J#∞+≤ªOz,
N~°OQÆ<å^ä∞Œ x ^蕺xOz... x~°∞+Ì "ì¨ ∞≥ #ÿ *Ï˝<åxfl Hõey# `«=∞ t+¨µºÅ‰õΩ "Õ^•O`«
"åHͺŠ`«`åfiÅ#∞ É’kèOKÕ"åÔ~)· W`åºk Ü«∞uѨuk#K«~åºã¨∂H˜Î 㨇~°}Ü © ∞« O.
4. `«`«ó Hõ#HõѨ~°ºOˆH `«~°∞}^Œ∞º=∞}˜^Œ∞º`Ò I
qâßÅq=∞Åâ◊¡H∆±}`«∞OQÆ`«∂ÖÏã¨<À[˚fiÖË II
5. ã¨=∞„QÆ™œ~°É’è ^•æ~x° ~°O`«~k° QÆO`«~ˆ I
™ÈѨ^è•<Õ ã¨∞MÏã‘#O ã¨∞‰õΩ=∂ˆ~ =~åã¨<Õ II
`«`ó« ´ ã¨fiãfi¨ ~∂° áêxfl „ѨHÍtOѨ*¿Ë ã `«=∞ Nã¨∂‰õΩÅÎ `À t+¨µºÅ#∞ P#O^ŒÑé¨ z#
`«~°∞"å`«, `«~°∞}^Œ∞º=∞}˜^Œ∞º`Ò´´ ÉÏÅã¨∂~°∞ºx HÍOu=O\˜ HÍOux Hõeæ#^≥·,
qâßÅ q=∞Åâ◊¡H∆±}`«∞OQÆ`«∂Å{Pã¨<À[˚fiÖË´ qâßÅ"≥∞ÿ#, x~°∞Ì+¨ì"≥∞ÿ#, zHõ¯x,
L#fl`O« QÍ L#fl Ѩu`Î À KÕÜ∞« |_ç#^≥,· ã¨=∞„QÆ™œ~°É{íè L^•æ~x° ~°O`«~k° QÆO`«~ˆ ´
x~°=kèHõ"≥∞ÿ# ÉèíQÆ=¢`«Ê™ê^Œ~°∂ѨQÆO^èŒ=∂ÖϺ^Œ∞Å ã¨∞"åã¨#KÕ "åºÑ≤OѨ|_ç#
<åÅ∞QÆ∞ ѨHõ¯Å#∞ Hõeæ#^≥·, ™ÈѨ^è•<Õ ´ „â◊=∞ f~°_®xÔH· KÕ~°yÅ|_»_»O HÀã¨O
`«y# kO_»¡#∞ Hõeæ#^≥·#, Hõ#HõѨ~°ºOˆH ´ |OQÍ~°∞ â◊Ü«∞ºÃÑ·, ã¨∞‰õΩ=∂ˆ~ ´
=∞$^Œ∞"≥·#, =~åã¨<Õ ´ Ü≥∂QÍxH˜ `«y#@∞¡ ^Œ~åƒùã¨#O, Jl#O "≥Ú^ŒÖˇ·#
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 159
"åx`À KÕÜ∞« |_»¤ Q˘Ñ¨Ê Pã¨#OÖ’, ã¨∞MÏã‘#O ´ `«=∞ =∞#ã¨∞û‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ
"ÕOKÕã≤ L#fl (''zO`«Ü«∂q∞ `«"£∞—— J<Õ 11= â’¡HõO`À J#fiÜ«∞O)
J~°÷ѨOK«Hõqâı+¨ „ѨHÍâ◊HÍÅ∞ J~Ú# `«=∞ Nã¨∂H˜Î qâıëêÅ`À
JO`Õ"åã¨∞Å#∞ P#OkOѨ*Ëã≤# `«~°∞"å`«, ÉÏÅã¨∂~°∞ºx=Öˇ "≥eˆQ HÍOux
Hõeæ#k, qâßÅOQÍ, `≥Å¡QÍ, xQÆxQÆÖÏ_Õk, L#fl`«"≥∞ÿ#k, ѨuÎ`À KÕã≤#k,
Q˘Ñ¨Ê ã¨∞QÆO^èŒO`À "åºÑ¨Î"≥∞ÿ# <åÅ∞æ k‰õΩ¯Å#∞ Hõeæ#k, `«ÅkO_»¡`À ‰õÄ_ç#k
J~Ú# ã¨fi~°‚=∞Ü«∞Ѩ~°ºOHõOÖ’ Ü≥∂QÍÉèϺ™êxH˜ `«y#, ã¨∞‰õΩ=∂~°"≥∞ÿ#
L#fl`åã¨#OÖ’ ã¨O`À+¨OQÍ "ÕOKÕã≤ L#fl N=~°=~°=Ú#∞Å#∞ ¿ãqã¨∞<Î åfl#∞.
(`«`«ó) – ѨOK«"≥∂áêÜ«∞`«`åÎ fixfl Pq+¨¯iOKÕ Ãã· fi~åÖÏáêÅ`À „â’`«Å#∞
~°OlOѨ KÕã≤# `«~°∞"å`«.
(™œ~°É)íè – ÉèQí =Æ ¢`Ê« ™ê^•Öˇ#· QÆO^è=Œ ∂ÖϺ^Œ∞Å ã¨∞QÆO^èOŒ Ü≥ÚHõ¯. (=~åã¨<)Õ –
''KÕÖÏl#‰õΩâ’`«Î~°"£∞—— Jx K≥ѨÊ|_»¤ Ü≥∂QÍxH˜ `«y# Pã¨#OÖ’–Jx J~°÷O.
''ã¨∞MÏã‘#"£∞—— J<Õ Ñ¨^ŒOKÕ`« ''Pã‘#ã¨ûOÉèí"å`ü—— J<Õ Ü≥∂QÆã¨∂„`å~°÷O,
''ã¨=∞„QÆ™œ~°ÉèË—— `åºk„ѨÜ≥∂QÆO^•fi~å ''=∞<À#∞‰õÄÖË—— Jx, ''`«`À x"å`«ˆH
~°"Õ∞º Ü«∞„`« "å ~°=∞`Õ =∞#ó—— Jx ѨÓ~°fiO L^•Ç¨ÏiOѨ|_»¤ 㨇 $`«∞Å#∞
q+¨Ü∞« OQÍ HõÅ ''Ü«∞¢`H·≥ Í„QÆ`å `«„`åqâıëê`ü—— J<Õ Ü≥∂QÆã∂¨ „`å~°O÷ 㨇iOѨ*Ü Ë ∞«
|_®¤~Ú. ''Hõ#HõÑ~¨ º° OHõ—— J#flÑÙ¨ _»∞ Éè$í `«∞ºÅKÕ`« ã≤^OúŒ KÕÜ∞« |_ç#–J<Õ J~°O÷
WKÕÛ D ã¨O^Œ~åƒùxfl =i‚ã¨∂Î HÍ=ºOÖ’ KÕÜ«∞|_ç# ''`«`« ã¨ûr˚Hõ$`«O Éèí$`≥·ºó
â◊Ü∞« hÜ«∞O qÉè∂í +¨Ü∞« <£—— (t+¨µºÅKÕ ã≤^OúŒ KÕÜ∞« |_ç# â◊Ü∞« º#∞ JÅOHõiã¨∂)Î
Jx, =~°=~°=Úxâ◊`«HõOÖ’x ''Éèí$`≥·ºó ã≤flÔQúÂó „Ñ≤Ü«∞Ç≤Ï`«Ñ¨Ô~· ~°Oz`Õ Éèí„^ŒÑ‘ˆ~î
`«∞OQÆO `«∂ÖÏã¨#=~° =∞ÅO ‰õΩ~°fi`« ™ÈûѨ^•è #"£∞—— (`«=∞ Ѩ@¡ „Ñ‘ux HõÅ"å~°∞,
`«=∞‰õΩ „Ñ≤Ü«∂xfl Ç≤Ï`åxfl KÕ¿ã"å~°∞ J~Ú# t+¨µºÅ∞ ã≤^ŒúѨ~°z# Z`≥ÎÂ#,
`«ÅkO_»∞`À ‰õÄ_ç# â◊Ü«∞º#∞ JÅOHõiOKÕ"å~°∞) Jx QÆÅ „ѨÜ≥∂QÍÅ#∞
㨇iOK«_»O Ü«ÚHõÎO. WO^Œ∞=Å¡ Éèí‰õΩÎÅ „áê~°÷##∞ J#∞ã¨iOz Ѩ~°ºOHÍxfl
JOwHõiOK«_O» Ö’ ^À+¨O ÖË^∞Œ – Jx `≥Å∞ã¨∞#Î flk. ÉèÏQÆ=`«OÖ’ Ѩ~=° ∞ǨÏOã¨
^èŒ~å‡Å#∞QÆ∂iÛ J[QÆ~°∞_»∞ „ѨǨ¡^Œ∞#‰õΩ `≥eÜ«∞*Ëã¨∂ΠѨe¯# – ''Hõfiz K«ÛùÜÕ∞
ù ∂« —— (XHõ
^è~Œ ÀѨ¿ã÷ `«$}Ѩ~å‚â‡◊ "Õâ‡◊ ã¨∞, Hõfiz¢`åÊ™ê^ŒÑ~¨ º° OˆH Hõtᜠ"å Ѩ~ˆ K«ÛÜ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ q∂^Œ QÆ_ç¤, P‰õΩÅ∞, ~åà◊√§ gx`À xi‡OѨ|_»¤ x"å™êÖ’¡,
160 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
=∞é˘Hõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ t+¨µºÅ „áê~°÷#ÃÑ· Q˘Ñ¨Ê Éèí=<åÖ’¡
ã¨∞MÏã¨#Oq∂^Œ) Jx K≥ѨÊ|_çOk. WO^Œ∞=Å¡ ''~å„`«º^è•fi#O K« Ü«∂#O K«
¢ã‘ÎHõ^ä•O Ö∫ź "Õ∞= K«, =∞OK«HõO â◊√Hõ¡=¢ã¨ÎO K« Ü«∞f<åO Ѩu`åx +¨\ò——
(~å„u „ѨÜ∂« }O, "åǨÏ#O, ¢ãHΑ ^õ ,Œä q+¨Ü∂« ã¨H,Θ Ѩ~º° OHõO, `≥Åx¡ =¢ãOΨ –J<Õ
Pé∞ Ü«∞`«∞ʼnõΩ Ѩ`#« ¿ÇÏ`«∞=ÙÅ∞) W`åºkQÍ K≥Ñʨ |_ç#"åxÖ’ XHõ\ ˜ J~Ú#
Ö∫źO `å#∞QÍ Pâ◊Ѩ_ç Ѩ~°ºOHÍxfl ã‘fiHõiOK«~å^Œx `≥Å∞ѨÙ`«∞#flk `«Ñ¨Ê,
t+¨µºÅ „áê~°÷#=Å¡ ã‘fiHõi¿ãÎ ^À+¨O ÖË^Œx `≥Å∞ã¨∞Î#flk. HÍ|\˜ì HÍ"åº^Œ∞ÅÖ’
=i‚OѨ|_»¤ "åǨÏ#ã‘fiHÍ~å^Œ∞Å∞‰õÄ_® J#∞z`åÅ∞ HÍ=x q=iOѨ|_ç
#@¡~ÚOk. ÉèÏQÆ=`«OÖ’ Ѩ~=° ∞ǨÏOã¨^~Œè å‡xfl `≥e¿Ñ „ѨH~õ }° OÖ’ – ''~°^ÉÕä Ïè â‹· fió
K«ˆ~`ü HÍfiÑ≤—— (Ü«∞u, ~°^ä•ÅÃÑ·, U#∞QÆ∞ÅÃÑ· QÆ∞éÏ]ÅÃÑ· ZH˜¯ u~°∞QÆ=K«∞Û) Jx
L#flk. D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ Ѩ~åâ◊~°ã¨OÇ≤Ï`å=K«<åÅ∞ L^•Ç¨Ï~°}©Ü«∂Å∞.
''Hõ#HõÑ~¨ º° OHõ—— JO@∂ WHõ¯_» K≥Ñʨ |_»¤ ã¨∞=~°ã‚ O¨ |O^èOŒ t+¨º„áê~°<÷ å¿ÇÏ`«∞HõO
HÍ|\˜ì `«ÑC¨ ÖË^∞Œ . JO^Œ∞=Å¡ "Õ∞^ä•ukä‰Äõ _® ã¨∞=~å‚xfl Ü«∞u Ѩi„QÆÇÏ≤ OK«~å^Œx
J<åfl_∞» `«Ñʨ , tëêº^Œ∞Å „áê~°#÷ ÃÑ· xã¨ûOQÆOQÍ LѨÜ∂≥ y¿ãÎ `«ÑC¨ ÖË^<Œ åfl_∞» .
''™œ=~°~‚ “ѨºHÍO¿ãº+¨µ `å„=∂ÉÏ˚â‡◊ =∞ÜÕ∞+¨µ K«, Éè∞í O[<£ aè‰Ω∆õ ~°fl e¿Ñº`« ^Œ∂+¨º`Õ
`«∞ Ѩi„QÆǨ`ü—— (|OQÍ~°O`À, "≥O_ç`À, HõOK«∞`À, ~åy`À, ~åu`À KÕã≤#
áê„`«ÅÖ’ Ü«∞u Éè∞í lOz<å Ö∫ÖϺxH˜ QÆ∞iHÍ_»∞. HÍx, "åx Ѩi„QÆÇϨ O=∂„`«O
‰õÄ_»^∞Œ ) Jx Ѩ~åâ◊~=° K«#O. D ã¨∂H˜Î Éè’[#áê„`«q+¨Ü∞« Hõ"∞≥ <ÿ å, ™ê=∂ºxfl|\˜ì
Ѩ~°ºOHõq+¨Ü«∞OÖ’‰õÄ_® ã¨∞=~å‚xfl LѨÜ≥∂yOK«_»OÖ’ `«Ñ¨CÖË^Œx U~°Ê_»∞
`«∞#flk. JO^Œ∞=Å¡<Õ D "Õ∞^ä•ukä „Ñ¨=∂}OÖ’x ''^Œ∂+¨º`Õ `«∞ Ѩi„QÆǨ`ü——
J<Õ =K«#O ã¨fi~°ã¨O.
''L`«Î=∂„â◊q∞, Ѩ~°=∞ q~°HÍ΄ˆQã¨~°∞Å∞ J~Ú# N=~°=~° =Ú#∞Å∞
''`«∞OQÆ`«∂ÖÏ㨠<À[˚fiÅO, ã¨∞‰õΩ=∂~°O, ã¨=∞„QÆ™œ~°Éè’^•æ~°âße—— (Z`≥ÎÂ#k,
ÉèHí `Θ À KÕÜ∞« |_ç#k, „ѨHÍtOKÕk, "≥∞`«xÎ k, K«H¯õ x ã¨∞"åã¨##∞ "≥^[Œ Å∞¡`∞« #flk)
J~Ú# Hõ#HõÑ~¨ º° OHõOÖ’ "ÕOKÕã≤ LO_»_O» ã¨∞`«~åO Jã¨OÉèÏq`«"∞Õ J~Ú<å,
Wk P^Œ~åuâ◊Ü«∞O ã¨∞ÊùiOKÕ@@∞¡ Juâ◊Ü≥∂H˜Î „Ѩ„H˜Ü«∞Ö’ Ѩe¯# ã¨∂H˜ÎQÍ
„QÆÇÏ≤ OK«=K«∞Û. ''Ѩ_~ç Ú_≥· =∂_»`_Ϋ ~ç Ú_≥`· ∂« }Î Ö˜ ò Ѩk`«=Î <£ =∞}˜Hoõ <˘oÜ«∂Öò,
q_çÑH¨ eõ ~°"˘#]é=˜ i^•Ü«∞ u~°∞"≥o§Ü«∞V√æ_ç Ü«∞^Œ∞"Õ—— (Éè=í <åÅÖ’# ã¨OÎ ÉèÏÅÖ’
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 161
á⁄ky# ~°`åflÅ HÍOu =Å¡ Wk ѨQÆÅ∞, Wk ~å„u Jx `≥eÜ«∞_®xH˜ ™ê^茺O
HÍx suÖ’ „ѨHÍtOKÕ u~°∞"≥o§Ü«∞V√æ_ç Hˆ „∆ `«O) Jx, ''â‹"Ú≥ ƒ<£ =∂_» uÎ~∞° ‰õΩ¯~°∞
‰õÄ~ü—— (JO^Œ"≥∞ÿ#, |OQÍ~°∞ =∞Ü«∞"≥∞ÿ# Éèí=<åÅ∞ Hõey# u~°∞‰õΩ¯~°∞‰õÄ~ü
ˆH∆„`«O) Jx k=ºã¨∂~°∞Å∞ Ѩe¯# „Hõ=∞OÖ’<Õ Wk‰õÄ_® Jx K≥ѨÊ=K«∞Û—— –
Jx NHÍOp „Ѩ.Éèí. J}Ï‚™êfiq∞ "åi "åºYº. ''`«~°∞}^Œ∞º=∞}˜^Œ∞º`Ò—— J<Õ
„ѨÜ≥∂QÆO ÉÏÅã¨∂~°∞ºx HÍOu =O\˜ HÍOux Hõeæ# J<Õ J~°÷O Wã¨∞ÎflO^Œ∞#
x^Œ~°≈<åÅOHÍ~°O L#flk.
6. Lh‡Å`«Ê^Œ‡QÆ~°ƒù^Œ∞ºu`«Å =ÚѨi H©∆~°ã¨OѶ¨∂`«Q“~°O
~åHÍK«O„^Œ„ѨHÍâ◊„ѨK«∞~°#Y=∞}˜^Àº`«q^Àº`«=∂#"£∞ II
JOQÆ∞à◊º„ˆQ+¨µ H˜Oz #fl`« =∞u=∞$^Œ∞ÅO ~°=∞º*Ï=∂`«$Ü≥∂w
k=ºO `«`åÊ^ŒÜ«ÚQƇO kâ◊`«∞ t~°ã≤ "Õ∞ ^ÕtˆHO„^À ^ŒÜ«∂à◊√ó II
^ŒÜ∂« à◊√ó ´ Ñ¨~=° ∞^ŒÜ∂« à◊√"≥,· ^ÕtHˆ O„^Œó ´ PKå~°º„âı+µ¨ Öª #·ˇ N=~°=~°=Ú#∞Å∞,
Lh‡Å`«Ê^Œ‡QÆ~ƒ° ^ù ∞Œ ºu`«ÅO ´ qHõãO≤ KÕ Zé] `å=∞~°ÑÓ¨ Å =∞^躌 ^ÕâO◊ Ö’x HÍOu
=O\˜ HÍOux HõÅ J^èÀ „Ѩ^âÕ ßxfl Hõe#æ ^≥,· LѨi´ ÃÑ#· , H©~∆ ã° O¨ Ѷ∂¨ `«Q“~°"∞£ ´
H©∆~°~åt=Öˇ `≥Å¡QÍ L#flk, ~åHÍK«O„^Œ„ѨHÍâ◊ „ѨK«∞~°#Y=∞}˜^Àº`«q^Àº`«
=∂#"£∞ ´ ѨÓi‚=∂K«O„^Œ∞x HÍOu=O\˜ HÍOux ^Œ@ìOQÍHõÅ, JO^Œ"≥∞ÿ#
Q˘Ñ¨Ê #MÏÅ HÍOuKÕ`« „ѨHÍtOKÕk, JOQÆ∞à◊º„ˆQ+¨µ´ "Õà◊§ z=~°Ö’, H˜Oz`ü
#`«O´ H˘OK≥O =Oy#k, Ju=∞$^Œ∞Å"£∞ ´ KåÖÏ ã¨∞‰õΩ=∂~°"∞≥ #ÿ k, k=ºO ´
J„áêHõ$`«"≥∞ÿ#k. J~Ú#, `«`ü ´ P JuqÅHõ∆}"≥∞ÿ#, áê^ŒÜ«ÚQƇO ´
Náê^ŒÜ«ÚQƇO, "Õ∞ ´ ^•x q+¨Ü«∞OÖ’ Pâ◊#∞ HõÅ <å, t~°ã´≤ t~°ã¨∞ûÃÑ·,
kâ◊`«∞ ´ JÅOHÍ~°OQÍ J#∞„QÆÇ≤ÏO`«∞~°∞QÍHõ!
''`«<åfl=∞QÆ∞}ǨÏi¬`«ó—— Jx ѨÓ~°fiO K≥ѨÊ|_»¤ suÖ’ N=~°=~°=Ú#∞Å
<å=∂ʼnõΩ, QÆ∞}ÏʼnõΩ P#OkOz# Éèí‰õΩÎÅ∞ KÕã≤# ™êfiKå~°ºã¨∞Îux Hõq WHõ¯_»
„Ѩ™êÎqã¨∞<Î åfl~∞° . D â’¡HOõ "≥Ú^ŒÅ∞ ''Wu ã¨∞uÎ x|O^è#Õ ã¨∂z`«ãfi¨ =∞h+≤`å<£——
J<Õ â’¡HõO(12) =~°‰õΩ ^•ã¨∞Å∞ „¿Ñ=∞Ѩ~°=â◊√Öˇ· KÕ¿ã ã¨∞Î`«∞Å∞ `≥Å∞Ѩ|_»∞
`«∞<åfl~Ú. =∞}"åà◊=∞Ǩ=ÚÅ∞ `«=∞ Náê^ŒÑ¨^•‡Å [O@#∞ ^•ã¨∞_»<≥·# <å
`«ÅÃÑ· LOz, J#∞„QÆÇ≤ÏOKåÅx Hõq „áêi÷OK«_»"Õ∞ WO^Œe „Ѩ^è•<åOâ◊O.
162 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
(^ÕtˆHO„^Œó) ''Wk–Ѩ~°"≥∞ÿâ◊fiˆ~º—— J<Õ ^è•`«∞™êfi~°™êºxfl|\˜ì PKå~°∞º#‰õΩ
LO_»=Åã≤# ''&Í# =∞#∞\Ïì# q∞"≥·—— Jx K≥ѨÊ|_»¤ ÅHõ∆}ÏÅxfl\˜h
=~°=~°=Ú#∞Å∞ ѨÙ+¯¨ ÅOQÍ HõÅ"å~°x J~°O÷ . JO^Œ∞=Å¡ J#∞=$u΄Ѩã<¨ åflKå~°∞ºx
HõO>ˇ Hõ$áê=∂„`«„Ѩã¨<åflKå~°∞º#‰õΩ LO_Õ Q˘Ñ¨Ê`«#O =ºHõÎ=∞=Ù`«∞#flk. D
J~°O÷ „ѨH$õ `«OÖ’ ''^ŒÜ∂« à◊√ó—— J<Õ qâı+}¨ O^•fi~å ^Œ$_èHô iõ OѨ|_çOk. (Lh‡Å`ü)
D =~°Î=∂#HÍeHõâ◊„`«O`«„ѨÜ≥∂QÆ™êfi~°ã¨ºO ã¨Ç¨Ï$^ŒÜ≥ÿ∞Hõ "Õ^ŒºO. ѨÓiÎQÍ
qHõã≤Oz# ѨÓ=ÙÖ’ â’Éèí `«yæáÈ`«∞Ok. HÍ|\˜ì, qHõã≤ã¨∂Î LO_Õ – J<Õ J~°÷O
WKÕÛ D qâı+¨}O WHõ¯_» „ѨÜ≥∂yOѨ|_çOk. ''qHõã¨`«ó, # `«∞ qHõã≤`«¿ãº`«º
~°÷ó—— (qHõã≤ã¨∂Î L#fl – Jx J~°÷O. qHõã≤Oz# – Jx J~°÷O HÍ^Œ∞.) Jx g~°
~åѶ∞¨ "åKå~°º"åºYº.
(Ѩ^Œ‡QÆ~°ƒù) – |Ü«∞@L#fl HÍOuH˜ QÍe, ZO_» "≥Ú^ŒÖˇ·#"åx „ѨÉèÏ=O=Å¡
Ö’@∞ HõÅ∞QÆ=K«∞Û. `å=∞~°Ñ¨Ó=Ù QÆ~°ƒùOÖ’ L#flHÍOuH˜ P Ö’@∞ LO_»^Œ∞
HÍ|\ì̃ D „ѨÜ≥∂QÆO ™êaè„áêÜ«∞HõO. Ѩ^Œ‡HÍOu^•fi~å ~°HõÎ=~°‚`«fiO ™ÈÊùi`«O.
=~°=~°=Úxâ◊`H« Oõ Ö’‰õÄ_® ''Ѩ^•‡aè`å„=∞"£∞—— Jx =i‚OѨ|_çOk. áê^Œ`Å« O
(JiHÍà◊√§) Zé]QÍ LO_»_O» =∞ǨѨÙ~°∞+¨ ÅHõ}∆ O. ''<Õ„`åO`«#Yáê}ºO„Ѷ∞≤ `«Ö·ˇ
™ê΢"≥∞ÿ ¢ã≤Îaèó Éèíw—— (Hõ#∞flÅ z=~°Ö’, QÀà◊§Ö’, J~°KÕ`«∞ÅÖ’, JiHÍà◊§Ö’
Z„~°^Œ#O Hõey#"å_»∞ =∞ǨѨÙ~°∞+¨µ_»∞) J<Õ „Ѩ=∂}O nxfl `≥Å∞ѨÙ`«∞#flk.
''=ÚY<Õ„`å㨺lǨÏ∫fi+ª¨ `åÅ∞ã¨#Î #MÏó Hõ~åó, áê^Ò K« ^Œâ◊ Ѩ^•‡x Ѩ^•‡HÍ~å}˜
Ü«∞㨺 K«—— (=ÚYO, <Õ„`åÅ∞, <À~°∞, ÃÑ^Œq,<åÅ∞Hõ, `åÅ∞=Ù, ã¨<Î åÅ∞, #MÏÅ∞,
KÕ`«∞Å∞, áê^•Å∞ – J<Õ D Ѩk Ѩ^•‡HÍ~°OÖ’ L#fl"å_»∞ =∞ǨѨÙ~°∞+¨µ_»∞)
J<Õ „Ѩ=∂}O ''Ѩ^Œ‡QÆ~°ƒù^Œ∞ºu—— J#flѨÙ_»∞ J#∞ã¨O^èÕÜ«∞O.
(LѨi H©∆~°ã¨OѶ¨∂`«Q“~°"£∞) – ÃÑ·# áêÅ~åt=Öˇ `≥Å¡QÍ LO_»_®xH˜ HÍ~°}O
N=~°=~°=Ú#∞Å PkâıëêOâ◊`fi« "∞Õ . ''=∞OQÆàO◊ Ѩ#flQˆ O„^•Ü«∞ =∞~°ºÎ ~°∂áêÜ«∞
=∞OQÆà"◊ ∞£ —— (=∂#= ~°∂áêxfl ^èiŒ Oz# Pkâı+µ¨ #‰õΩ =∞OQÆàO◊ ) Jx JO@∂
D JOâ◊O =~°=~°=ÚxHÍ=ºOÖ’ =∞OQÆàÏ âßã¨<å`«‡HõOQÍ H©iÎOѨ|_çOk.
''H©~∆ ã° O¨ Ѷ∂¨ `«—— J<Õ LѨ=∂#O=Å¡ áê^•Å =∞ǨÏ`«Î fiO =ºHõ=Î ∞=Ù`«∞#flk. ''t~À
ÅÖÏ@ó „â◊=}Ë „w"å =Hõ∆ â◊Û ^Œ$HõÎ^ä•, L^Œ~°O áê}˜áê^Ò K« Ѩ$+¨ªO ^Œâ◊
|$ǨÏOu K«—— (t~°ã∞¨ û, #∞^Œ∞~°∞,K≥=ÙÅ∞,HõO~îO° , =Hõã∆ ∞¨ û, Hõà√◊ §, L^Œ~O° , KÕ`∞« Å∞,
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 163
HÍà◊√§, Ѩ$+¨ªÉèÏQÆO–J<Õ Ñ¨k ÃÑ^ŒÌqQÍ LO_®e) J#flk ™ê=Ú„kHõâߢã¨ÎO.
(#Y=∞}©<å"£∞) – ~°`åflÅ=Öˇ PHõ~¬° }Ü © ∂« Öˇ#· –Jx J~°O÷ . (q^Àº`«=∂#"£∞)
''H©∆~å~°‚= q∞= J<ÕHõK«O¢^≥·ó qâı+¨`À nѨº=∂#"£∞——– áêÅã¨=Ú„^ŒO=Öˇ ѨÅ∞
K«O„^Œ∞Å HÍOu`À q∞H˜¯eQÍ „ѨHÍtOѨ*ËÜ«∞|_ç#–Jx WHõ¯_» ÉèÏ=O.
''K«O„^Œ„ѨHÍâ◊„ѨK∞« ~°—— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO^•fi~å ѨÓ~°K‚ O« „^Œ∞x HÍOu=O\˜ HÍOu
Z‰õΩ¯=QÍ L#fl^<Œ Õ J~°O÷ U~°Ê_»_O» KÕ`,« P K«O„^ŒHÍOuH˜ „ѨH$õ `«OÖ’ q*ÏfÜ«∞
"≥∞ÿ# ѨÓ~ÀfiHõÎѨ^Œ‡^Œ∞ºuÜ≥ÚHõ¯ JÅÊ`«fiO‰õÄ_® ÉèÏã≤ã¨∞ÎO^Œx g~°~åѶ¨∞"åKå~°º
"åºYº „Ѩ=∂}O WHõ¯_» ''~åHÍK«O„^Œ„ѨHÍâ◊——, ''Ѩ^‡Œ QÆ~ƒ° ^ù ∞Œ ºu `«Å"£∞—— J#flÑÙ¨ _»∞
x^Œ~°≈<åÅOHÍ~°O ÉèÏ=ºO.
(JOQÆ∞à◊º„ˆQ+¨µ H˜Oz #fl`«"£∞) – nx=Å¡ "Õà◊√§ z=~°Ö’ H˘OK≥O =Oy
LO_®ÅO@∂ ''áê^•=~åOQÆ∞m—— Jx K≥ѨÊ|_»¤ =∞ǨѨÙ~°∞+¨ÅHõ∆}O
ã¨∂zOѨ|_çOk.
(Ju=∞$^Œ∞Å"£∞) – ''™œ‰õΩ=∂~°º =∞u"åV‡#ã¨"∞£ —— (™œ‰õΩ=∂~°ºO =∂@ʼnõΩ,
=∞#ã¨∞û‰õΩ JO^Œxk) J#flsuÖ’ ѨÓ=ÙHõO>ˇ "≥∞`«xÎ k ''ѨÓ~ÀfiHÍÎ=∂¡#‰õΩã¨∞=∂
^ŒÑ≤ HÀ=∞Å"£∞—— D áê^ŒÜ«ÚQƇO Jx "å^èŒ∂Å g~°~åѶ¨∞"åKå~°º "åºYº ("Õ∞
t~°ã≤) q∞H˜¯e PiÎ`À L#fl <å `«ÅÃÑ· – Jx ÉèÏ=O. (kâ◊`«∞) JÅOHÍ~°OQÍ
J#∞„QÆÇÏ≤ OK«∞ QÍHõ! – Jx g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º "åºYº. ''`«`åÊ^Ò QÆ$ǨϺ =¸i÷fl
¿ãfi x^è•Ü«∞ q#Ü«∂xfi`«ó—— (P Ô~O_»∞áê^•Å#∞ „QÆÇ≤ÏOz q#Ü«∞OQÍ `«#
`«ÅÃÑ· ÃÑ@∞ìH˘x) JO@∂ `≥Å∞Ѩ|_»¤ áê^Œ^è•~°}O ã¨fiÜ«∞OQÍ PKå~°∞ºÅ∞
J#∞„QÆÇ≤ÏOK«_»O^•fi~å KÕÜ«∂Å<Õ J`«ºO`« áê~°`«O„`åºxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ D
„áê~°#÷ KÕÜ∞« |_çOk. ''L<£ áê^ŒÑV¨ ¯Ü«∞"Õ∞ `«ÖH·ˇ ¯õ }˜Ü∂« Üü∞—— (h áê^Œ Ѩ^•‡Å#∞
=∂ `«Å‰õΩ JÅOHõiOK«∞) Jx Hõ^• PÇÏfi~°¡ „áê~°÷#.
(^ŒÜ∂« à◊√ó ^ÕtHˆ O„^Œó ~°=∞º*Ï=∂`«$Ü≥∂w `«`ü k=ºO áê^ŒÜÚ« QƇO "Õ∞ t~°ã≤
kâ◊`«∞) – Ѩ~°=∞HÍ~°∞}˜‰õΩÖˇ·, Hõ$áê=∂„`«„Ѩã¨<åflKå~°∞ºÖˇ·, Ѩ~°=∂Kå~°º
™ê~°fiÉè∫=ÚÖˇ#· N=~°=~°=Ú#∞Å∞ `«=∞ Ѩ~=° ∞qÅHõ} ∆ "≥∞#ÿ k=ºáê^•~° qO^Œ
^Œfi~Úx ^•ã¨∞x t~°ã¨∞ûÃÑ· LOz J#∞„QÆÇ≤ÏOKåe. P áê^Œ^ŒfiO^ŒfiO Z@∞
=O\˜k? JO>Ë,
164 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
(LhflÅ`ü Ѩ^Œ‡QÆ~°ƒù^Œ∞ºu`«Å"£∞) D „ѨÜ≥∂QÆOÖ’ |Ǩïg„Ç≤Ï QÆ~°ƒù|Ǩï„gÇ≤Ï
ã¨=∂ã¨O L#flk. JѨÙ_Õ qHõãã≤ ∞¨ #Î fl `å=∞~°ÑÓ¨ =Ù֒ѨŠ„ѨHÍtOKÕ HÍOu=O\˜
HÍOux HõŠ֒Ѩe ÉèÏQÍxfl Hõeæ#k. JiHÍà◊√§ Zé] `å=∞~°Å=Öˇ Zé]QÍ
L#fl=x WK«\ ˜ ÉèÏ=O. (LѨiH©∆~°ã¨OѶ¨∂`«Q“~°"£∞) Náê^•Å ÃÑ·ÉèÏQÆO áêÅ
=Ú^Œ=Ì Öˇ `≥ÅQ¡ Í L#flk. Pkâıëê=`å~°~∂° ѨÙ_≥#· |Å~å=Úx ÃÑiÜ«∂ÇÏfi~°∞¡
=i‚OKÕ ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ ''=Ú#flÖ’~ü "≥o§ÃÑÊ~°∞=∞Öˇ· ‰õΩ¯@ì<£ "≥Ú_»∞"≥Ú_»∞ qÔ~<· ÀÌ_—» —
(=ÚO^Œ∞QÍ JkfifÜ«∞"≥∞ÿ# Q˘Ñ¨Ê "≥O_çH˘O_» =O\˜ |Å~å=Ú_»∞ QÆ| QÆÉÏ
"ÕQÆOQÍ "≥à◊√`«∞O_»QÍ) J<Õ áêâ◊√~°OÖ’ |Å~å=Úx `≥Å¡x, ÃÑ^ŒÌ Ѩ~°fi`«OQÍ
Ѩů_»O P =¸iÎ PkâıëêOâ◊=∞x ã¨∂zOK«_O» HÀã¨"∞Õ J~Ú#>Ë¡ Wk ‰õÄ_®.
J㨇`«∞¯Å‰õÄ@ã¨∞Ö÷ #·ˇ „Ѩu"åkÉèÜ í ∞« OHõ~O° J}‚<‰£ Äõ _® =~°=~°=Úxâ◊`H« Oõ Ö’
''^Œ∞QÀú^Œ#fi^Œú=à◊=∞^èŒ∞~°O â◊√^Œúã¨`≥· fiHõ~°∂ѨO ~°∂ѨO Ü«∞㨺 ã¨∞Êù@Ü«∞u`«~åO
Ü«∞O Ѷ}¨ O© „^•=`å~°"∞£ —— (áêÅ ã¨=Ú„^ŒO =ÖË `≥Åx¡ , =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ , ™êuÎ fiH"õ ∞≥ #ÿ
~°∂ѨO N=~°=~°=Ú#∞Å∞ Pkâı+µ¨ Å J=`å~°=∞<Õ q+¨Ü∂« xfl ã¨Ê+¨Oì KÕã∞¨ #Î flk)
J<Õ â’¡HõO^•fi~å D ~°Ç¨Ï™êºxfl „Ѩã¨∞Êù@O KÕâß~°∞–Jx N.„Ѩ.Éèí.
J}Ï‚™êfiq∞"åi "åºMϺ#O.
(k=º"£∞) Pkâı+¨µ_»∞ x`«ºã¨∂i=~°æOÖ’H˜ KÕi#"å_»∞ HÍ|\˜ì, P Pkâı+¨µÅ
ѨÙ#~°=`å~° Éè∂í `«∞Öˇ#· =~°=~°=Ú#∞Å áê^ŒÜÚ« QƇO k=º"Õ∞Hõ^•! D Ö’HõOÖ’x
ã¨O™ê~°∞Å áê^•Å=Öˇ `«‰õΩ¯= ã¨fiÉèÏ"åxfl Hõeæ#q HÍ=x `å`«Ê~°ºO. ''k=Ù——
^è•`«∞=Ù#‰õΩ#fl J~å÷Å#∞ WK«@ Ü«∞^ä•Ü≥∂QÆOQÍ J#fi~ÚOK«=K«∞Û.
(kâ◊`∞« ) „Ѩ^=Œä ∞ѨÙ~°∞+¨Ö’ „ѨÜ∂≥ yOѨ|_»¤ D ~°∂áêxH˜ =∞^躌 =∞ѨÙ~°∞ëê~°O÷ Ö’<Õ
^Œ$+≤ì Jx K≥áêÊe. =~°=~°=Ú#∞Å ã¨=∞Hõ∆OÖ’<ÕHõ^• t+¨µºÅ∞ „áêi÷ã¨∞fl<åfl~°∞.
7. `«fiO "Õ∞ |O^èŒ∞ó `«fi =∞ã≤ [#Hõ ã¨Î fiO ã¨MÏ ^ÕtHõ ã¨Î fiO
q^•º =$`«ÎO ã¨∞Hõ$`« =∞`«∞ÅO q`«Î =∞Ѩٺ`«Î=∞O `«fi"£∞ I
P`å‡ âı+‘ Éèí=ã≤ ÉèíQÆ= <åflO`«~° âß≈ã≤`å `«fiO
Ü«∞^•fi ã¨~°fiO =~°=~°=Ú<Õ! Ü«∞^Œº^•`å‡#∞~°∂Ѩ"£∞ II
=~°=~°=Ú<Õ ´ =∞}"åà◊=∞Ǩ=Úh! `«fiO ´ ^Õ=~°"å~°∞, "Õ∞ ´ ^•ã¨∞#‰õΩ,
|O^èŒ∞ó´´ ''L#Ì<Àfl_»∞é"ÕÖò #=∞H˜¯V√æ XǘHõ¯ Xǘܫ∂^Œ∞—— (h`À =∂‰õΩO_Õ
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 165
ã¨O|O^èŒO áÈQ˘@∞ì‰õΩO>Ë á⁄ÜÕ∞k HÍ^Œ∞) J#fl suÖ’ J=~°̊hÜ«∞"≥∞ÿ# (g∞‰õΩ
<å‰õΩ ‰õÄ_® HÍ^Œ#_®xH˜ gÅ∞ÖËx) ã¨O|O^è•xfl Hõeæ# |O^èŒ∞=ÙQÍ,
Jã≤´JQÆ∞K«∞<åfl~∞° . `«fiO´ `«=∞~°∞, [#Hõó ´ q^•º„Ѩ^•<å^Œ∞Å^•fi~å `«O„_çQÍ,
Jã≤´ JQÆ∞K«∞<åfl~°∞. `«fiO´´ `«=∞~°∞, ã¨MÏ Jã≤´ ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí"å^Œ∞ÅÖ’
=$`«ÎH©~°Î<å^Œ∞ʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩÅ∞QÍ JQÆ∞K«∞<åfl~°∞, `«fiO´´ `«=∞~°∞, ^ÕtHõó
´ J*Ï˝`*« Ï˝Ñ<¨ å^Œ∞Å^•fi~å, `«`Ϋ fi*Ï˝#„Ѩ^•#O ^•fi~å, ã¨<å‡~°xæ ~ˆ âÌ #◊ O ^•fi~å
PKå~°∞ºÅQÆ∞K«∞<åfl~°∞, `«fiO´´ `«=∞~°∞, q^•º´´ ''=∂`Õ= ~°Hõ∆u—— W`åºkQÍ
H©iOΠѨ|_»¤ suÖ’ P`«‡~°H}∆õ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Õ Ñ¨~q° ^Œº JQÆ∞K«∞<åfl~∞° , `«fiO´`«=∞~°∞,
=$`«Î =∞ã≤´Ñ¨Ó~°fiO `≥eã≤# q^Œº (*Ï˝#O) Ü≥ÚHõ¯ ѶŨ ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ ã¨^#Œ ∞ëêª#O=Öˇ
Ç≤Ï`«~°∂ѨÙÅQÆ∞K«∞<åfl~°∞, J`«∞ÅO ã¨∞Hõ$`«"£∞ Jã≤´ Hõ∆~ÚOKÕ ã¨fiÉèÏ=O Hõeæ#k
HÍHõ, ã¨~°fiã¨OѨ^ŒÅ‰õΩ =¸ÅHÍ~°}"≥∞ÿ# ѨÙ}º=∞QÆ∞K«∞<åfl~°∞, `«fiO´´ `«=∞~°∞,
L`«=Î ∞O´´„â◊=∞Ѩ_=» Åã≤# J=ã¨~O° ÖˉΩõ O_® ã¨∞ÅÉèOí QÍ ÅaèOK«_O» KÕ`,« #tOKÕ
ã¨fiÉèÏ=O ÖËx HÍ~°}OKÕ`« L`«Î=∞"≥∞ÿ#, q`«Î"£∞´ Jã≤ ^èŒ#~°∂ѨÙÅQÆ∞K«∞<åfl~°∞,
P`å‡ Éèí=ã≤´ ''ã¨~åfi`凗— Jx, ''Z#^•q PqÜ«Ú"£∞ h—— (<å P`«‡ h=Ù) Jx,
''Z#∞fl~Úˆ~—— J<Õ suÖ’ ѨÓ~°fiO `≥eÊ# ^èŒ<å^Œ∞Å#∞ Jxfl\ ˜h ™êfi~°÷OQÍ
„QÆÇÏ≤ OKÕ „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ P`«‡ J=Ù`«∞<åfl~∞° , âı+‘ Éè=í ã≤´^•ã¨∞_»∞ KÕ¿ã H˜Oz`å¯~åxfl
„QÆÇ≤ÏOKÕ âı+≤ JQÆ∞K«∞<åfl~°∞. ÉèíQÆ=<£´ ëê_»∞æ}ºOKÕ`« ѨiѨÓ~°∞‚Öˇ·# ™êfiq∂!,
`«fiO´´ `«=∞~°∞, PO`«~°ó âßã≤`å Jã≤ ´ ''JO`«ó„Ѩq+¨ìó âß™êΗ— (֒ѨÅ
„Ѩ"tÕ Oz#"å_»",·≥ âßã≤OKÕ"å_»")·≥ J<Õ suÖ’ ֒ѨŠxÅz, âßã≤OKÕ"å~°∞QÍ
JQÆ∞K«∞<åfl~°∞, Ü«∞^•fi´´ D suÖ’ „Ѩ`ÕºHõ„Ѩ`ÕºHõOQÍ K≥Ñ≤Ê Uq∞ ÖÏÉèíO?,
Ü«∞`ü Ü«∞`ü ´ Uk Uk, P`å‡#∞~°∂ѨO Éèí=u´´ P`«‡ã¨fi~°∂áêxH˜ `«y#^À,
`«`«û~°fiO´´ Jk JO`å, Éèí=ã≤´ JQÆ∞ K«∞<åfl~°∞.
=~°=~°=Úh! `«=∞~°∞ ^•ã¨∞#‰õΩ ã¨~fi° q^è|Œ O^è∞Œ =Ù JQÆ∞K«∞<åfl~∞° . `«=∞ˆ~
`«O„_ç, ¿ãflÇÏ≤ `«∞_»∞, PKå~°∞ºÅ∞,q^Œº,J#∞ëêª#O, Q˘Ñ¨Ê ѨÙ}ºO, L`«=Î ∞q`«OÎ ,P`«‡,
âı+,≤ JO`«~åºq∞Ü≥∞ÿ # âß㨉Ωõ _»∞– Wq Jhfl `«=∞ˆ~. WO`« ZO^Œ∞‰õΩ? Uk Uk
P`«‡‰õΩ Ç≤Ï`«"≥∂ Jk JO`å ^•ã¨∞#‰õΩ `«=∞ˆ~ ã¨∞=∂!
(`«fiO "Õ∞ |#∞úó Jã≤) ''|^è•flfu |O^è∞Œ ó—— J<Õ =Ùº`«ÊuÎ^•fi~å J=~°h˚ Ü«∞ã¨O|O^èOŒ
WHõ¯_» ^Àº`«Hõ=∞=Ù`«∞#flk. ''Jã≤—— J<Õ =~°Î=∂#HÍeHõ„H˜Ü«∂„ѨÜ≥∂QÆO^•fi~å
166 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
D |O^è∞Œ `«fiO HÍ^•z`«¯O HÍ^Œx, x`«º=∞x K≥Ñʨ |_»_O» =Å¡ Ö∫H˜H|õ O^è∞Œ "åº=$uÎ
ã≤kúOzOk. |O^èŒ∞=ÙÅ∞ „áêѨºOQÍ#∞, LáêÜ«∞OQÍ#∞ L#fl>Ë¡, g~°∞‰õÄ_®
„áêѨº„áêѨHõÉèí∂`«∞Åx `å`«Ê~°ºO. (`«fiO [#Hõó Jã≤) ''Éèí∂`å<å =∞=ºÜ«∞ó
Ñ≤`å—— („áê}∞ʼnõΩ Z<å_»∂ #tOK«x `«O„_ç) Jx, ''Z#∞] Wé"å^Œ "≥<≥Ì——
(U<å\˜H© #tOK«x `«O„_ç) Jx H©iÎOKÕ suÖ’ L#fl `«O„_ç q∂ˆ~. ''㨠Ç≤Ï
q^•º`« ã¨ÎO [#Ü«∞u `«¢KÕÛù+¨ªO [#‡—— (PKå~°∞º_»∞ q^Œº`À *Ï˝# [#‡#∞
Hõeyã¨∞Î<åfl_»∞. P [<Õ‡ Hõ^• Q˘Ñ¨Êk) Jx Hõ^• ã¨∂H˜Î. WHõ¯_» ‰õÄ_® ''Jã≤——
J<Õ „ѨÜ≥∂QÆO^•fi~å Ç≤Ï~°}ºQÆ~åƒùk"åº=$uÎ ^Àºu`«O.
(`«fiO ã¨MÏ Jã≤) ''`«x‡„`« =∂Ѩk ã¨∞MË K« ã¨=∞„H˜Ü«∞O Ü«∞`ü—— (PѨ^ŒÅÖ’,
ã¨∞MÏÅÖ’ ã¨=∂#OQÍ =iÎOKÕ"å_Õ q∞„`«∞_»∞) Jx, ''q∞„`« =∂Ѩk *ÏhÜ«∂`ü——
(q∞„`«∞x PѨ^ŒÖ’ `≥eÜ«∞=K«∞Û) JxHõ^• q∞„`«ÅHõ∆}O K≥ѨÊ|_»∞`«∞#flk.
ã¨O™ê~å~°‚==∞QÆ∞fl_»#∞ J~Ú# ##∞fl ^Œé˜KÕiÛ, PѨ^ŒÖ’ HÍáê_ç# L`«Î=∞
q∞„`«∞Å∞ q∂~°∞. ''ã¨=∂#O MϺܫ∞`Õ Wu ã¨MÏ—— J<Õ ã¨MÏâ◊|Ì =Ùº`«ÊuΙêfi~™° êºxfl
|\˜,ì ÉèQí =Æ ^Œ#∞Éè"í å^Œ∞ÅÖ’ =$`«HÎ ~© #ΰ ™êǨÜ«∂º^Œ∞Å∞‰õÄ_® WHõ¯_» q=H˜`∆ åÅ∞.
''"Õ^"Œ ∞£ =ÖÏ¡~Hü àõ H·‹ ˘¯}∞¤ q}À‚~Ãü Ñ~°∞=∂<£ u~°∞áêÊ^Œ"∞£ Ѩ}#˜ ∞Ì—— ("Õ^•xfl K«H¯õ QÍ
`≥eã≤#"åxx =ÚO^Œ∞OK«∞H˘x, Ѩ~°=∞Ѩ^Œ<å^äŒ∞_≥·# ÉèíQÆ=O`«∞x áê^•Å#∞
P„â◊~ÚOz) W`åºk k=ºã¨∂iã¨∂‰õΩÎÅ∞, D ã¨∞Îu q~°zOz# Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ
=~°=~°=Ú#∞Å`À HõÅã≤ N~°OQÆ<å^äŒ∞}˜‚ ¿ãqOz# ã¨O^Œ~°ƒùO "≥Ú^ŒÖˇ·#q
㨇~°}©Ü«∂Å∞. <Õ#∞ ÉÏ^èŒÑ¨_Õ@ѨÙ_»∞ K«∂z ''=ºã¨<Õ+¨µ =∞#∞ëêº}ÏO Éèí$â◊O
Éèí=u ^Œ∞ód`«ó—— (=∂#=ÙÅ ^Œ∞óMÏÅ#∞ K«∂ã≤ q∞H˜¯e ^Œ∞óMÏxfl N~å=Ú_»∞
á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_∞» ) J#fl suÖ’ `å=Ú <å HõO>ˇ Z‰õΩ¯=QÍ ÉÏ^èÑŒ _¨ ,ç P ÉÏ^è#Œ ∞
fiÛ"åÔ~,· ÉèQí =Æ ^Œ#∞Éè"í åxfl á⁄O^Õ@ѨÙ_∞» ''É’^èÜ Œ ∞« O`«ó Ѩ~㰠ʨ ~°"∞£ —— (XHõiH˘Hõ~∞°
`≥Å∞ѨىõΩ<Õ"åÔ~)· J#fl suÖ’ LO_Õ"å~°x "Õé˘Hõ "åºYº. WHõ¯_» ‰õÄ_® ''Jã≤——
J<Õ =~°Î=∂#HÍeHõ „H˜Ü«∞ KÕ`« LѨHÍ~“áêkèHõ"≥∞ÿ# (LѨHÍ~åxfl KÕÜ«∞_»O
ÖËHõ, á⁄O^Œ_»O ^•fi~å U~°Ê_Õ) ã¨d`«fiO "åº=iÎOѨ|_çOk. ™ÈáêkèHõ"≥∞ÿ#
ã¨d`«fiO ^•x Láêkè #tOK«QÍ<Õ #tã¨∞ÎOkHõ^•! (^ÕtHÀ-ã≤) – `≥eÜ«∞x
q+¨Ü«∂xfl `≥Å∞Ѩ_»O^•fi~å =∂‰õΩ LѨHõiOKÕ L`«Î=∂Kå~°∞ºÅ∞ q∂ˆ~. ''#
QÆ∞~À ~°Ñ~¨ ° ¢™êÎ`å—— (QÆ∞~°∞=ÙHõO>Ë Q˘Ñ¨Ê ~°H‰∆õ Ωõ _»∞ ÖË_∞» ) JO@∂ QÆ∞~°∞=Ù Q˘Ñ¨Ê
~°Hõ∆‰õΩÅ∞QÍ H©iÎOѨ|_®¤_»∞Hõ^•!
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 167
(`«fiO q^•º-ã≤) – P QÆ∞~°∞=Ù LѨ^tÕ OKÕ L`«=Î ∞ q^Œº‰õÄ_® q∂ˆ~. ''=∂`Õ=
~°Hu∆õ —— W`åºkQÍ K≥Ñʨ |_Õ q^•º^è~Œ å‡Å#∞ Jxfl\h˜ Hõe#æ L`«=Î ∞ q^•º~°∂ѨÙÅ∞
q∂ˆ~ – Jx ÉèÏ=O.
(`«fiO =$`«Î =∞ã≤) ''q^•º ^Œ^•u q#Ü«∞"£∞—— (q^Œº q#Ü«∂xfl Wã¨∞ÎOk)
J#fl@∞¡ D q^Œº‰õΩ Ѷ¨ÅOQÍ K≥ѨÊ|_Õ ã¨^Œfi~°Î#O=Öˇ Ç≤Ï`«~°∂ѨÙÅ∞ q∂ˆ~.
(J`«∞ÅO ã¨∞Hõ$`« =∞ã≤) – WO`«=~°‰Ωõ K≥Ñʨ |_»¤ |O^è∞Œ ,QÆ∞~°∞,q^•º^Œ∞Å ÖÏÉèÏxH˜
=¸Å"≥∞#ÿ ''ѨÙ}Ϻ<å =∞Ñ≤ ѨÙ}Àº™œ—— (W`«_∞» ѨÙ}ϺÅÖ’ ‰õÄ_® Q˘Ñ¨Ê ѨÙ}ºO)
Jx, ''ѨÙ}˜‚Ü«∞<£—— Jx K≥ѨÊ|_Õ L`«Î=∞ѨÙ}ºO‰õÄ_® q∂ˆ~. ''J`«∞Å——
â◊|̄ѨÜ≥∂QÆOKÕ`« Hõ∆~ÚOKÕ Ñ¶¨ÖÏxfl WKÕÛ, Ѷ¨ÅO Wã¨∂Î `å#∞ Hõ∆Ü«∞O á⁄O^Õ
Ö’HõOÖ’ „Ѩã≤^ŒúO J~Ú# ã¨∞Hõ$`«OHõO>ˇ giH˜QÆÅ "≥·ÅHõ∆}ºO ^èŒfixã¨∞ÎOk.
(L`«Î=∞O q`«Î =∞ã≤) – L#flk J#QÍ<Õ áÈÜÕ∞ „áê}O‰õÄ_® uiy =KÕÛ@@∞¡
L#flk, `«##∞ HõÅ"åix JO^Œé∞ ¿ãqOKÕ@@∞¡ KÕ¿ãk q`«ÎO. xkè™ê=∞ºOÖ’
K≥Ñʨ |_Õ ™êfi~™° êºÅhfl WK«\‰õÄ_® J#∞ã¨O^èÜ Õ ∂« Å∞. L`«=Î ∞â◊|OÌ KÕ`« ''J~å÷<å
=∂~°<˚ Õ ^Œ∞óY"£∞....PÜÕ∞ ^Œ∞óYO =ºÜÕ∞ ^Œ∞óYO kèH± ^è#Œ "£∞—— (ã¨OáêkOK«_O» Ö’
^Œ∞óYO.... =ºÜ«∞O J~Ú`Õ ^Œ∞óYO HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. pè! ^èŒ#O ZO`« K≥_»¤k!)
Jx QÆi›OѨ|_Õ Ö’HõOÖ’x ^èŒ#OHõO>ˇ L#fl "≥·ÅHõ∆}ºO ^èŒfixã¨∞ÎOk. ''xkè
~°=ºÜ«∞ó—— =O\˜ `«~°QÆx, Q˘Ñ¨Ê q`«Î=∞x ÉèÏ=O.
(`«fi =∂`å‡ Éè=í ã≤) ѨÓ~°fiO „Ѩ™êÎqOz# Jxfl\h˜ ã¨fiO`«O KÕãH≤ ˘x J#∞Éèqí OKÕ,
„Ѩ^è•# Éèí∂`«"≥∞ÿ# P`«‡‰õÄ_® q∂ˆ~.
(âı+‘ Éè=í ã≤) – D P`«‡#∞‰õÄ_® ™⁄`«∞QÎ Í QÆÅ, ''P`Õ‡â◊fi~"° ∞£ —— (P`«‡Å‰õΩ „ѨÉèí∞=Ù),
''„Ѩ^•è #ˆH„∆ `«[Ñ˝ u¨ ó—— („ѨHõ$u r=ÙʼnõΩ „ѨÉèí∞=Ù) Jx W`åºkQÍ K≥ѨÊ|_Õ
㨈~fiâ◊fi~°∞x=Öˇ „Ѩ^è•#`«=ÚÅ∞ q∂ˆ~.
(ÉèíQÆ=<£) –*Ï˝#â◊HÍκ^Œ∞Å#∞ xO_»∞QÍ HõÅ ™êfiq∂!
(PO`«~° âß≈ã≤`å `«fi"£∞) – ѨÓ~°fiO K≥ѨÊ|_ç# [#Hõ, ^ÕtHÍ^Œ∞Å∞ JO^Œé∂
|Ü«∞@ LO_ç âßã≤OKÕ"åˆ~ `«Ñ¨Ê, ֒ѨŠLO_ç âßã≤OK«QÆeˆQ"å~°∞ HÍ~°∞.
Pq^èŒOQÍ H͉õΩO_® ֒ѨŠLO_ç âßã≤OKÕ"å~°∞, q∂~°∞. =∞#ã¨∞ûÖ’ LO_ç
âßã≤OKÕ"å~°x `å`«Ê~°ºO. ''Ü«∞ P`å‡# =∞O`«~À Ü«∞=∞Ü«∞u—— (P`«‡ ֒ѨÅ
168 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
LO@∂ âßã≤OKÕ"å_»∞) JO@∂ JO`«~å`«‡QÍ LO_ç P`«‡Å#xfl\ ˜x âßã≤OKÕ
ã¨~ˆ fiâfi◊ ~∞° }˜Ã‚ ã`· O« âßã≤OK«QeÆ Qˆ "å~°∞, q∂~°∞. =~°=~°=Ú#∞Å∞ N~°OQÆ<å^ä∞Œ #ˆH
PKå~°∞ºÅ∞ Hõ^•! ''*Ï˝h`åfi`凗— (*Ï˝x J~Ú`Õ <å P`«‡), ''Jé˜"å~°∞~Ú~å<åÜü∞——
(*Ï˝xx „áê}OQÍ HõÅ"å_≥)· W`åºk ã¨∂‰õΩÅÎ ∞ WK«@ ÉèÏ"åºÅ∞. WO`« ZO^Œ∞‰õΩ?
„Ѩ^äŒ=∞–=∞^茺=∞–K«~°=∞Ѩ~°fi~°∂áêÅ`À "ÕéËfi~°∞QÍ L#fl „áêѨºã≤kúH˜ Uk Uk
ã¨fi~∂° áê#∞~°∂Ѩ"∂≥ Jk JO`å q∂ˆ~. "åHõºOÖ’x L`«~Î å~°Oú Ö’QÆÅ Ü«∞K«Û|ù OÌ
`«KÛ« Éù ÏÌxfl J¿ÑH˜O∆ K«^∞Œ HÍ|\˜ì ''Ü«∞^•fi, `«`ü ã¨~fi° O—— JO@∂ `«KÛ« |ù Ì „ѨÜ∂≥ QÍO
ÖˉõΩ<åfl ^À+¨OÖË^Œ∞. D â’¡HõÉèÏ"åxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ ''PKå~°º= ^ÕÌ=`å=
<å‡`«$=uÊ`«$=`«ûfiÜ«∞"£∞, ã¨∞ǨÏ$^Œfi`åûfiq∞=`«ûO`À „^Œ+¨ì"åº ~å[= `«Î^ä•——
(=∞Ǩ`«∞‡Å∞ PKå~°∞ºx=Öˇ, ^≥·=O=Öˇ, `«e¡=Öˇ, `«O„_ç=Öˇ, ¿ãflÇ≤Ï`«∞x=Öˇ,
™êfiq∞=Öˇ, „ѨÉèí∞=Ù=Öˇ K«∂_»^Œy#"å~°∞), ''SÇ≤ÏHÍ=Ú+≤‡HõO ã¨~°fi"£∞—— (D
Ö’HõOÖ’, Ѩ~°Ö’HõOÖ’) W`åºk ã¨∂‰õΩÎÅ ÉèÏ=O J#∞ã¨O^èÕÜ«∞O. (P`å‡)
`å#∞ Jx J~°÷O. JǨÏO â◊|Ì"åK«∞º_≥·# (<Õ#∞ J<Õ) P`«‡ q∂ˆ~ ''`«&=˚ ∂H˜Ü∞«
`«<≥ÌÂ`åÜ≥Ú_»∞ `å#∞=∂Üü∞—— (~°Hõ∆‰õΩ_≥·# `«O„_çÜ≥ÿ∞, `«e¡Ü≥ÿ∞, `å<≥·)
(u~°∞"åÜü∞–3–6–9) JO@∂ PÇÏfi~°∞¡ <Õ#∞ Jx K≥ѨÊ=Åã≤#KÀ@ ''`å<£——
Jx „ѨÜ≥∂yOK«_»O QÆ=∞<å~°›O. WO^Œ∞=Å¡ ''`«fiO P`å‡ Jã≤—— Jx JO>Ë
q∂~°∞ <Õ#∞QÍ J=Ù`«∞<åfl~°x ‰õÄ_® J~°÷O K≥ѨÊ=K«∞Û nxH˜ Ñ≤=∞‡@ ''âı+‘
Éè=í ã≤, JO`«~ó° âßã≤`å Éè=í ã≤——, – Jx JO>Ë ##∞fl ^•ã¨∞xQÍ KÕãH≤ ˘<Õ "å~°∞,
<åÖ’ „Ѩ"ÕtOz xÜ«∞q∞OKÕ"å~°∞ (Ѩ~°=∂`«‡) q∂ˆ~ J=Ù`«∞<åfl~°x ÉèÏ=O.
''PO`«~°ó—— Jx JO>Ë, ''JO`«~À Éè=í ó—— =∞#ã¨∞ûÖ’ LO_Õ Ñ¨~=° ∂`«‡ – Jx
"≥Ú^Œ\˜ J~°O÷ . ''P`«‡#ó JO`«~ó° —— J<Õ LѨx+¨`ü ã¨∂H˜ÖÎ ’ JO`«~° J<Õ Ñ¨^•xH˜
P`«‡Ö’ѨŠLO_Õ Ñ¨~=° ∂`«‡ J<Õ J~°O÷ K≥Ñʨ |_ç#O^Œ∞=Å¡ ''PO`«~ã° º¨ JÜ«∞"£∞
PO`«~ó° —— J<Õ =Ùº`«ÊuÎ^•fi~å, P`«‡Ö’ѨŠLO_Õ Ñ¨~=° ∂`«‡Ö’ LO_ç xÜ«∞q∞OKÕ
*Ï˝x J#flk Ô~O_»= J~°÷O. D â’¡HõOÖ’ ''`«fi"£∞ P`å‡ Jã≤—— (q∂~°∞ <Õ#∞
JQÆ∞K«∞<åfl~∞° ) Jx JO@∂ Ѩe¯#k r=Ù_»∞ Ѩ~=° ∂`«‡ XHõ¯_Õ – J<Õ ÉèÏ=O`À
HÍ^Œ∞, âı+¨âı+≤ÉèÏ=O`À, xÜ«∞O`«$xÜ«∂=∞ºÉèÏ=O`À – J<Õ JOâ◊O `«~åfi`«
''âı+‘ Éèí=ã≤, PO`«~°ó âßã≤`å Éèí=ã≤—— Jx Ѩe¯#O^Œ∞=Å¡ ã¨Ê+¨ìѨ_»∞`«∞#flk.
Ѩ~°=∂`«‡`À `«=∞‰õΩ L#fl D ™ê=∂<åkèHõ~°}ºO âߢã¨Îã≤^Œú"≥∞ÿ#O^Œ∞#,
''Ñ‘`«Hõ"å_≥·Ñ≤~å<å~ü Ñ≤~°=∞‰õΩ~°∞"åH˜ =#∞Ì—— (Ñ‘`åO|~°^è•i J~Ú# ™êfiq∞
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 169
Ѩ~°=∂Kå~°∞º_≥· J=`«iOz) (ÃÑiÜ«∂ÇÏfi~ü–5–2–8) J#fl@∞¡ =∂=Ú#∞Å∞
Ѩ~°=∂`«‡Ü≥ÚHõ¯ J=`å~°O HÍ=_»OKÕ`«, ã¨∞ÎuHõ~°Î `«=∞‰õΩ =∂=Ú#∞Å`À
™ê=∂<åkèHõ~°}Ϻxfl „Ѩ™êÎqOKå~°x K≥áêÊe–JO@∂ L."Õ.N=∂<£.\˜.U.
Hõ$+¨‚=∂Kå~°º™êfiq∞"åi q=~°}O J#∞ã¨O^èÕÜ«∞O.
8. J„ˆQ ѨâßÛ ^Œ∞Ѩi Ѩi`À Éèí∂`«ÅO áê~°≈fi`À "Õ∞
=∞øà∫ =¢ˆHÎ =ѨÙ+≤ ã¨HõÖË =∂#™êOÉè’~°∞¿ÇÏ K« I
Ѩâ◊º<£ Ѩâ◊º<£ =~°=~°=Ú<Õ! k=º =∞O„Ѷ≤∞^ŒfiÜ«∞O `Õ
x`«ºO =∞[˚ #fl=∞$`«[Å^èÒ xã¨Îˆ~Ü«∞O Éèí"åaú"£∞ II
=~°=~°=Ú<Õ ´ =~°=~°=Úh!, k=ºO ´ JuqÅHõ∆}"≥∞ÿ#, `Õ´ `«=∞, JO„Ѷ≤∞
^ŒfiÜ«∞O´´ Náê^•Å [O@#∞, J„ˆQ´ =ÚO^Œ∞, ѨâßÛ`ü´ "≥#∞Hõ, LѨi´ ÃÑ·#,
Éèí∂`«ÅO Ѩi`«ó´ Éèí∂„Ѩ^Õâ◊OÖ’ <åÅ∞æ "≥·Ñ¨ÙÅ, "Õ∞ áê~°≈fi"£∞´ <å W~°∞"≥·Ñ¨ÙÅ,
=∞øà∫´´ t~°ã¨∞ûÖ’, =¢ˆHδ =ÚYOÖ’, ã¨HõÖË =ѨÙ+≤´ Jxfl J=Ü«∞"åÅÖ’,
=∂#ã¨{JOÉè’~°∞¿ÇÏ K«´ ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÙO_»sHõOÖ’#∞, Ѩâ◊º<£ Ѩâ◊º<£´
ÉèÏ=<å„ѨH~õ ¬° OKÕ`« „Ѩ`º« Hõã∆ =¨ ∂<åHÍ~°OQÍ =∞#ã¨∞ûÖ’ =∂\˜=∂\˜H© ^Œi≈ã¨∂,Î
J=∞$`«[Å^èÒ´ J=∞$`«™êQÆ~°OÖ’, x`«ºO =∞[˚<´£ x`«ºO K«Hõ¯QÍ =Úxy,
Éèí={Jaú"£∞´ ã¨O™ê~°ã¨=Ú„^•xfl, xã¨Îˆ~Ü«∞"£∞´ ^•@QÆÅ#∞.
(=∂#™êOÉè’~°∞¿ÇÏ K«) – WHõ¯_ç K«HÍ~°OKÕ`« K«‰õ∆Ω~åk WO„kÜ«∂Å∞ Jhfl
K≥Ñʨ |_®¤~Ú. ÉèÏ=<å„ѨH~õ ¬° K`Õ « ã¨~fi° „`« QÀK«iOK«_O» „áêHõ$`«q+¨Ü∞« OÖ’ ‰õÄ_®
''Ѩâߺq∞ `å q∞`« W`« ѨÙ~°`«â◊Û—— (P"≥∞#∞ W@∂ J@∂ =ÚO^Œ∂, "≥#∞Hõ
K«∂ã¨∞Î<åfl#∞) J#fl@∞¡ „Ѩã≤^ŒúOHõ^•!
(J=∞$`«[Å^èÒ x=∞[˚<£ Éè"í åaúO xã¨~ˆÎ Ü«∞"£∞) XHõ ã¨=Ú„^ŒOÖ’ =Úxy "Õé˘Hõ
ã¨=Ú„^•xfl ^•@QÆÅ#∞ J#_»O LH˜Î K«=∞`å¯~°O. W^ŒO`å =~°=~°=Ú#∞Å
k=ºáê^•Å ^Œ~°≈#=∞Ç≤Ï=∞ ã¨∞=∂! Jx "å^èŒ∂Å g~°~åѶ¨∞"åKå~°º"åºYº.
''J=∞$`«[Å^èÒ =∞[˚<£—— J<Õ ã¨∂H˜ÎH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ, "≥·‰õΩO~î°QÆ^ŒºÖ’x
''áê^•~°qO^ŒÜ«ÚQÆà◊O t~°ã≤ Hõ$`«O ^蕺`åfi, J=∞$`«™êQÆ~åO`«ifl=∞QÆflã¨~åfi
=Ü«∞= ã¨∞ûY =∂ã‘`«—— (áê^ŒÑ¨^•‡Å [O@ t~°ã¨∞ûÃÑ· ^èŒiOz ^蕺xOz,
J=∞$`« ™êQÆ~°O ֒ѨŠ=Úxy# Jxfl J=Ü«∞"åÅ#∞ HõÅ"å_≥·, ã¨∞YOQÍ
170 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
LO_®e) J<Õ ã¨∂HõºÎ ~°O÷ 㨇~°}Ü© ∞« O. ÉèQí "Æ å#∞x q+¨Ü∞« OÖ’ N~å=∂#∞AÅ∞
Ѩe¯# D ã¨∂H˜xÎ Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ `«=∞ PKå~°∞ºÅ q+¨Ü∞« OÖ’ J#∞ã¨OkèOK«_O»
qâı+O¨ . „áêHõ$`«q+¨Ü∞« OÖ’‰õÄ_® W^Õ suÖ’ ''P#O^Œ™êO„^Œ=∞=∞$`«Ñ=¡¨ <åk
"å-Éè∂í `ü—— (P#O^Œ=∞<Õ =∞Ǩã¨=Ú„^ŒOÖ’ `ÕeÜ«∂_ç#"å_»Ü∂« º_»∞) W`åºkQÍ
K≥ѨÊ|_çOk Hõ^•! ''QÆ∞~°∞áê^•O|∞[O ^蕺ÜÕ∞`ü QÆ∞~À ~°#ºO # ÉèÏ=ÜÕ∞`ü——
(PKå~°º áê^ŒÑ^¨ •‡Å#∞ ^蕺xOKåe. QÆ∞~°∞=Ù HõO>Ë WOH˘Hõix ÉèÏqOK«~å^Œ∞)
J<Õ ã¨∂H˜Î`å`«Ê~°ºO „ѨHõ$`«OÖ’ ÉèÏ=ºO.
D â’¡HõO Zé∞q∞Ü«∞áêÊ J#∞„QÆÇ≤ÏOz# =~°=~°=Úxâ◊`«HõOÖ’‰õÄ_®
L#flk. „Ѩã¨∞Î`«ã¨∞Îux "åºMϺxOz# "å^èŒ∂Åg~°~åѶ¨∞"åKå~°º™êfiq∞"åˆ~ D
â◊`«HÍxfl‰õÄ_® "åºMϺxOKå~°∞. P "åºYºÖ’ D â’¡HõÉèÏ=O ''ã¨fi㨺 Ѩ$+¨ª`À
QÆ=∞#^Œ$âߺaè„áêÜÕ∞} J„QÆ W`«∞ºHõ"Î ∞£ † ѨÙ~À ^è•=<åaè„áêÜÕ∞} ѨâßÛk `«∞ºHõ"Î ∞£ †
=ǨÏ<å^Œºaè„áêÜÕ∞} LѨs `«∞ºHõÎ"£∞† ''[ÅÊ #∞flK≥Û ~°˚Ü«∞ [Ü«∞ qÉè’ r=
r=† ''W`«∞ºHÍÎa„è áêÜÕ∞} Ѩi`À Éè∂í `«Å q∞`«∞ºHõ"Î ∞£ † áê^ÀѨ^•è #ÉèÏ"åaè„áêÜÕ∞}
=∞øà∫ =¢ˆHÎ =ѨÙ+≤ ã¨HõÅ W`«∞ºHõÎ"£∞† ã‘fiÜ«∞ã¨∞+¨µÑ≤Î HÍÖÏaè„áêÜÕ∞}†
^ÕâßO`«~°xÜ«ÚHõ΄H˜Ü«∂#∞ëêª<å~°÷ „Ѩ"å™êaè„áêÜÕ∞} "å =∂#™êOÉè’~°∞ǨÏ
W`«∞ºHõÎ q∞u qÉèÏ=hÜ«∞"£∞—— Jx q=iOѨ|_çOk. nxfl|\˜ì, `å=Ú =~°=~°
=Ú#∞Å "≥#∞Hõ "≥àı§@ѨÙ_»∞ `«=∞‰õΩ =ÚO^Œ∞, =ÚO^Œ∞ "≥àı§@ѨÙ_»∞ `«=∞‰õΩ
"≥#∞Hõ, Náê^•Å#∞ "≥∂¿ã@ѨÙ_»∞ `«=∞‰õΩ ÃÑ·#, k=º^Õâ◊Ü«∂„`« KÕ¿ã@ѨÙ_»∞
Éèí∂`«ÅO JO`å, ''[Ü«∞ [Ü«∞, r=, r=—— Jx =∞OQÆàÏâßã¨#O KÕ¿ã@ѨÙ_»∞
`«=∞‰õΩ Ô~O_»∞ "≥·Ñ¨ÙÅ, ~å„u â◊Ü«∞xOK«_®xH˜ =ÚO^Œ∞ ѨÓ~°fiO `≥eÊ# suÖ’
=ÚYOÖ’, `«ÅÖ’, q∞ye# J=Ü«∞"åÖ’¡, `å=Ú x„kOKÕ@ѨÙ_»∞, ÖËHõ "Õé∞
HÍ~åºxfl ѨÙ~°ã¯¨ iOK«∞H˘x `«=∞#∞ =~°=~°=Ú#∞Å∞ xÜ«∞q∞Oz, ѨO¿Ñ@ѨÙ_»∞
`«=∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞Hõ=∞ÅOÖ’#∞ "åi Náê^•Å#∞ ZšѨC_»∂ ¿ãqã¨∂Î, P#O^Œ
™êQÆ~O° Ö’ =Úxy#"åÔ~,· `«~∞° "å`« [#‡ã¨=Ú„^•xfl ^•\˜ Ѩ~=° ∞Ѩ^•xfl KÕ~åÅx
nx^•fi~å Hõq „áêi÷Oz#@¡~ÚOk. ''=∞[˚<£ =∞[˚<£—— Jx =¸_»= áê^ŒOÖ’
áê~îåO`«~O° .
=∞}"åà◊=∞Ǩ=Úh! Ѩ~°=∞qÅHõ∆}OQÍ L#fl `«=∞ Náê^•Å [O@#∞
=ÚO^Œ∞, "≥#∞Hõ, ÃÑ·#, „H˜O^Œ, <åÅ∞æ "≥·Ñ¨ÙÅ, <å Ô~O_»∞ áê~å≈ÅÖ’, t~°ã¨∞ûÖ’,
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 171
=ÚYOÖ’, q∞ye# Jxfl J=Ü«∞"åÅÖ’, ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÙO_»sHõOÖ’ ÉèÏ=<å
„ѨH~õ ¬° O`À „Ѩ`º« Hõ∆ ã¨=∂<åHÍ~°OQÍ ã¨‡ $uq+¨Ü∞« O KÕãH≤ ˘x, P#O^Œã=¨ Ú„^ŒOÖ’
x`«ºO =Úxy#"å_»<≥·, ã¨O™ê~°™êQÆ~åxfl ^•@QÆÅ#∞.
9. Hõ~å‡nè<Õ =ѨÙ+≤ ‰õΩ=∞uó HõÅÊÜ«∞ <åfl`«‡ÉèÏ=O
^Œ∞óMË =∞QÆfló H˜ q∞u ã¨∞z~°O ^Œ∂Ü«∞`Õ [O`«∞ ˆ~+¨ó I
ã¨~°fiO `«ºHÍÎ fi =~°=~°=Ú<Õ! ã¨O„Ѩu `«fi¢`«Ê™ê^•`ü
k=ºO „áêѨÙÎO `«= Ѩ^ŒÜ«ÚQÆO ^ÕÇ≤Ï "Õ∞ ã¨∞„ѨÉèÏ`«"£∞ II
=~°=~°=Ú<Õ´=~°=~°=Úh! U+¨ [O`«∞ó´´ D KÕ`#« ∞_»∞, Hõ~å‡nè<´Õ ѨÓ~°fiO KÕã#≤
Hõ~°‡‰õΩ Ö’|_ç U~°Ê_ç#, =ѨÙ+≤´ â◊s~°OÖ’, P`«‡ÉèÏ=O´´ P`«‡„ѨuѨuÎx,
JO>Ë–P`«‡ J<Õ Jaè„áêÜ«∂xfl, HõÅÊÜ«∞<£´ P~ÀÑ≤OK«∞H˘<Õ"å_≥·, ‰õΩ=∞uó´´
J#º^è•*Ï˝<åxfl HõÅ"å_≥·, ^Œ∞óMË =∞QÆfló´ P^蕺u‡HÍk `åѨ„`«Ü«∂ÅѨ@¡ Hõeæ#
^Œ∞óMOÖ’ =Úxy#"å_≥·, H˜q∞u ´ ZO^Œ∞HÀã¨O, ã¨∞z~°O´ KåÖÏHÍÅOQÍ,
^Œ∂Ü«∞`Õ´ Ѩi`«Ñã≤ ∞¨ <Î åfl_∞» ?, Wu =∞`åfi´´ Jx `«Åz, ã¨~fi° O´´ =ÚO^Œ∞ K≥ÑÊ≤ #
^Œ∞óMÏ^Œ∞Å#∞ Jxfl\ ˜h, `«ºHÍÎfi´´ q_»z, ã¨O„Ѩu´ WѨÙ_»∞, "Õ∞´ D q^èŒOQÍ
Ѩi`«ÑO≤ KÕ <å‰õΩ, k=ºO´´Q˘Ñ¨Ê, J„áêHõ$`«"∞≥ #ÿ , `«=´`«=∞, Ѩ^Ü Œ Ú« QÆO ´áê^•Å
[O@#∞, „áêѨÙOÎ ´á⁄O^Œ_®xH˜, ã¨∞„ѨÉÏè `«"∞£ ´q∂ J#∞Éè"í åxfl á⁄O^Õ k=™êxH˜
P~°OÉèí"≥∞ÿ# ã¨∞„ѨÉèÏ`åxfl, `«fi¢`«Ê™ê^•`ü´ q∂ J#∞„QÆǨÏO =Å¡, ^ÕÇ≤Ï´ Hõ$Ѩ
*ËÜ∞« O_ç.
=~°=~°=Úh! J#º^ä•*Ï˝<åxfl HõÅ D „áê}˜ (<Õ#∞) ѨÓ~°fiHõ~å‡#∞
QÆ∞}OQÍ „áêÑ≤OÎ z# â◊s~°OÖ’ P`«‡ „ѨuѨuxÎ P~ÀÑ≤OK«∞H˘x, ^ÕÇ¨ `«‡„ÉèÏOux
HõÅ"å_≥·, P^蕺u‡HÍk `åѨ„`«Ü«∂ÅÖ’ =Úxy, KåÖÏHÍÅOQÍ ZO^Œ∞‰õΩ
Ѩi`«Ñ≤ã¨∞Î<åfl_»∞? D `åáêxfl fiÛ J#∞„QÆÇ≤ÏOK«O_ç. WѨÙ_Õ q∂ Hõ$Ѩ`À
ÉÏǨϺã¨O|O^è•Å#∞ ã¨"å##QÍ q_»z, `«=∞ k=ºáê^•~°qO^•Å#∞
P„â◊~ÚOKÕ@@∞¡ XHõ ã¨∞„ѨÉèÏ`åxfl <å‰õΩ J#∞„QÆÇ≤ÏOK«O_ç (JO@∂ H˘O^Œé∞
t+¨µºÅ∞ „áêi÷OKå~°∞)
(Hõ~å‡nè<Õ) – Hõ~°‡#∞ LáêkèQÍ Hõeæ#k, PQÆO`«∞Hõ =∞x J~°÷O. ''J<Õ#
P~ÀáêºHÍ~°™êºã¨`fi« =ÚHõ"Î ∞£ —— – Jx "å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º"åºYº. JO>Ë,
â◊s~°OÖ’ P`«‡`«fiO ÖË^Œx K≥ѨÊ|_çOk.
172 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
(P`«‡ÉèÏ="£∞) – P`«‡`«fiO Jx, ÖËHõ, P`«‡~°∂ѨѨ^•~°÷ =∞x J~°÷O. ÉèÏ=â◊|ÌO
Ѩ^•~°÷ "åzHõ^•!
(HõÅÊÜ«∞<£) – ^ÕǨÏOÖ’ P`«‡`åfixfl P~ÀÑ≤¿ãÎ ^èŒ~°‡qѨ~åºã¨O HÍ|\˜ì
J#º^è•*Ï˝#O, ^ÕǨxfl P`«‡QÍ ÉèÏq¿ãÎ ^èŒi‡qѨ~åºã¨O HÍ|\˜ì qѨs`«*Ï˝#O.
Ô~O_»∂ P~ÀáêÖË.
(‰õΩ=∞uó) J#º^è•*Ï˝#O HõÅ"å_»<≥·, JO^Œ∞=Å¡<Õ ^Œ∞óMÏÖ’¡ =Úxy#"å_»<≥·
(Wu) – Jx `«Åz, ''=∞`åfi—— J<Õ Ñ¨^•xfl J^蕺ǨÏiOK«∞HÀ"åe. WO`«=~°‰Ωõ
=∂=Ú#∞ʼnõΩ `«=∞ Éèí‰õΩÎÅ q+¨Ü«∞OÖ’QÆÅ `«ÅѨىõΩ J#∞"å^ŒO.
(ã¨~°fi"£∞ `«ºHÍÎfi) ѨÓ~°fiO `≥eÑ≤# suÖ’ J#º^è•*Ï˝#, qѨs`«*Ï˝<åÅ∞, "åx
=Å¡ HõeˆQ ^Œ∞óYO, J*Ï˝#O – ^•x=Å¡ HõeˆQ `åѨO – JO`å q_»z –
(k=ºO `«= Ѩ^ŒÜ«ÚQÆO „áêѨÙÎO ã¨∞„ѨÉèÏ`«O "Õ∞ `«fi¢`«Ê™ê^• ^ÕÌÇ≤Ï) ѨÓ~°fiO
K≥ѨÊ|_ç# ^Œ∞óMÏÅ∞ f~°_»O`Àáê@∞ <Õ#∞ `«=∞ áê^•Å#∞ P„â◊~ÚOK«_»=∞<Õ
Ѷ¨Å„áêÑ≤Îx Hõeæ#k, Hõ$áê=∂„`« „Ѩã¨<åflKå~°∞ºÖˇ·# `«=∞ J#∞„QÆǨÏO=Å¡<Õ
ã≤kúOKÕk, =∞ǨѶ¨ÖÏxfl J#∞ÉèíqOKÕ k=™êxH˜ P~°OÉèí~°∂Ѩ"≥∞ÿ#k J~Ú#
ã¨∞„ѨÉèÏ`åxfl ^•ã¨∞#‰õΩ „Ѩ^•#O KÕÜ«∞O_ç–Jx ÉèÏ=O. ÖËHõ, ''U+¨ [O`«∞ó——
Jx „áê~°OaèOz ''^Œ∞óMË =∞QÆfl ã¨û<£ H˜ q∞u ^Œ∂Ü«∞`Õ?—— Jx J#fi~ÚOK«=K«∞Û.
`«=∞<Õ J#ºã¨=∂kè`À ''U+¨ [O`«∞ó—— Jx xˆ~tÌ OK«∞H˘x, ''H˜ q∞u ^Œ∂Ü«∞`Õ?——
Jx PKå~°∞ºÅ#∞ L^ÕtÌ Oz x"Õkã¨∞<Î åfl~x° J#fi~ÚOK«=K«∞Û. JѨÙ_»∞ ''ã¨~fi° O
`«ºHÍÎfi—— – <å^Àëêxfl JO`«\ ˜h K«∂z<å, x„QÆǨÏ|∞kú HõÅ∞QƉõΩO_Õ@@∞¡
ã¨OHõeÊOz, Hõq∆ ∞Oz, ''`«fi¢`Ê« ™ê^•`ü—— – `«=∞ HÍÅ∞+¨ºO ÖËx ã¨fiÉÏè =OKÕ`Q« Íx,
J#∞„QÆÇϨ OKÕ`Q« Íx, k=ºO´´ J„áêHõ$`«"∞≥ #ÿ , „áêÑÎ̈O´ ã¨fi~°∂áê#∞ ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ ,
ã¨∞„ѨÉÏè `«O´ `«=∞ J#∞Éè=í O ã≤kOú KÕ Q˘Ñ¨Ê k=™êxH˜ „áê~°OÉèOí J~Ú#, `«=
Ѩ^ÜŒ Ú« QÆO – q∂ áê^Œ^fiŒ ~Úx, "Õ∞´ ѨÓ~°fiO ''U+¨ [O`«∞ó—— Jx xˆ~tÌ OѨ|_»¤
<åHÀã¨O, ^ÕÇ≤Ï´ J#∞„QÆÇ≤Ï~K«O_ç – Jx J~°÷O K≥ѨÊ=K«∞Û D J#fiÜ«∞O –
™È΄`«~°`«flOÖ’x ''H˜O `«∞ `«fi^Œ„ˆQ â◊~°}ÏQÆ`å<åO Ѩ~åÉèí"À <å^äŒ! # `Õ-
#∞~°∂Ñ¨ó—— (HÍx, ™êfig∞! x#∞fl â◊~°}∞ HÀi#"å~°∞ h =ÚO^Õ Ñ¨~åÉèí"åxfl
á⁄O^Œ_»O h‰õΩ `«QÆ^Œ∞) J<Õ ã¨∂H˜Îx J#∞ã¨iã¨∂Î KÕÜ«∞|_çOk.
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 173
D ™È΄`«OÖ’ ''k=ºO `«`åÊ^ŒÜÚ« QƇ"£∞—— Jx, ''k=º =∞O„Ѷ∞≤ ^ŒfiÜ«∞"£∞——
Jx, ''k=ºO „áêѨÎO `«= Ѩ^ŒÜ«ÚQÆ"£∞—— Jx JO@∂ ѨÅ∞ =∂~°∞¡ Náê^•Å
k=º`åfik JÉèϺã¨O KÕÜ«∞_»O PKå~°∞ºx q+¨Ü«∞OÖ’ k=º`«fiÉèÏ=#`À Jx
K≥ѨÊ=Åã≤ L#flk. QÆ∞~°∞=Ù q+¨Ü«∞OÖ’ =∂#=`«fiÉèÏ=# ‰õÄ_»^Œx âߢã¨ÎOÖ’
x¿+kèOѨ|_çOk. ''Ü≥∂ QÆ∞~“ =∂#∞+¨O ÉèÏ="£∞—— (QÆ∞~°∞=Ù ™ê=∂#º =∂#=Ù_<» Õ
ÉèÏ"åxfl HõÅ"å_»∞ #t™êÎ_»∞) J<Õ ÉèÏQÆ=`«ã¨∂H˜Î WHõ¯_» 㨇~°}©Ü«∞O. ''Ü«∞㨺
™êH∆Í ^ŒƒùQÆ=u *Ï˝#nѨ„Ѩ^Õ QÆ∞~“, =∞~°Îº|∞kúó „â◊√`«O `«ã¨º ã¨~°fiO
‰õΩO[~°â∫K«=`ü—— (Z=xH˜ *Ï˝#náêxfl J#∞„QÆÇ≤ÏOz# ™êH∆Í`«∞Î ÉèíQÆ"å#∞_≥·#
PKå~°∞ºx q+¨Ü∞« OÖ’ =∞#∞+¨º`«fiÉÏè =# L#fl^À, J`«x *Ï˝#O JO`å QÆ[™êfl#O
=Öˇ x+¨ÊùÅO) J<Õ ã¨∂H˜Î ‰õÄ_® J#∞ã¨O^èÕÜ«∞O, â’¡HõOÖ’ ''„áêѨÙÎó—— J<Õ
áê~îåO`«~°O Ü«ÚHõÎ"Õ∞. Wk ''"Õ∞—— J<Õ ã¨~°fi<å=∂xH˜ qâı+¨}O. ''„áêѨÎ"£∞——
J<Õ áê~îåxfl ÃÑ^ŒÌÅ∞ P^ŒiOK«ÖË^Œ∞–Jx N.„Ѩ.Éèí.J}Ï‚™êfiq∞ "åi "åºYº.
10. Ü«∂ Ü«∂ =$uÎ ~°‡#ã≤ =∞=∞ ™ê *ÏÜ«∞`åO ã¨O㨇 $u ¿ãÎ
Ü≥∂ Ü≥∂ [ÅÊ ã¨û Éèí=`«∞ qÉè’ <å=∞ã¨OH©~°Î#O `Õ I
Ü«∂ Ü«∂ KÕëêì =ѨÙ+≤ ÉèíQÆ=<£ ™ê Éèí"Õ ^ŒfiO^Œ#O `Õ
ã¨~°fiO Éèí∂Ü«∂ ^Œfi~°=~°=Ú<Õ! ã¨=∞ºQÍ~å^èŒ#O `Õ II
=~°=~°=Ú<Õ! ´ =~°=~°=Úh!, =∞=∞´´ Hõ~°‡=â◊√º_»<≥· <å, =∞#ã≤ ´ ''K«OK«ÅO
Ç≤Ï =∞#ó—— (=∞#ã¨∞û KåÖÏ K«OK«ÅO Hõ^•!), ''x#]"åxÖÏ¡—— (xÅz# suÖ’
xÅ∞=x ) Jx Jã≤÷~°OQÍ „Ѩã≤^Œú"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞Ö’, Ü«∂ Ü«∂ =$uÎó´ `«#
™ê=∞„yH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ U ÜÕ∞ *Ï˝#O, *ÏÜ«∞`å"£∞´ HõÅQÆ_®xH˜ `«y#^À,
™ê´´ `«# HÍ~°}=â◊OKÕ`« `«Ñ¨Ê‰õΩO_® HõeˆQ P *Ï˝#O, `Õ´ ''ã¨∞ã¨∞YO Hõ~°∞Î"£∞——
(PK«iOK«_®xH˜ KåÖÏ ã¨∞Y"≥∞ÿ#k) J#fl@∞¡ 㨇~°}^Œâ◊Ö’<Õ ã¨∞MÏxfl HõeæOKÕ
`«=∞Ü≥ÚHõ¯, 㨇 $uó *ÏÜ«∞`å"£∞´ 㨇~°}~°∂Ѩ*Ï˝#OQÍ HõÅ∞QÆ∞QÍHõ!, qÉè’! ´
™êfiq∂!, =∞=∞´´ <å Ü≥ÚHõ¯, Ü≥∂ Ü≥∂ [ÅÊó´´ `«# HÍ~°}=â◊OKÕ`« UÜÕ∞
Jã¨OQÆ`«ÉèÏ+¨}O <å‰õΩ HõÅQÆ_®xH˜ J=HÍâ◊O L#fl^À, ã¨ó´ P ÉèÏ+¨}O,
`Õ´ H©iOΠѨ`y« # h Ü≥ÚHõ¯, <å=∞ã¨OH©~#ΰ O ´ u~°∞<å=∞ã¨OH©~#ΰ OQÍ JQÆ∞QÍHõ!
<å^ä´Œ ÉèQí =Æ <£´ ëê_»∞}æ ºÑ¨ÓiÎx HõÅ ™êfiq∂!, =∞=∞´´ Hõ~‡° Ѩ~=° â◊√_»<#·≥ <åÜ≥ÚHõ¯,
=ѨÙ+≤´ ‰õΩ~°fi„^Œ∂Ѩ"∞≥ #ÿ â◊s~°OÖ’, Ü«∂ Ü«∂ KÕëêì´ ã¨fiHÍ~°}Ïnè#OQÍ U ÜÕ∞
174 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
K«Å<å`«‡Hõ"≥∞ÿ# "åºáê~°O [~°QÆ_®xH˜ Ü≥∂Qƺ"≥∂, ™ê´´ P "åºáê~°O,
`Õ´ã¨~Àfi`¯« $+¨µÖì #·ˇ q∂ q+¨Ü∞« OÖ’, =#Ì#O Éè"í `Õ ´ü „Ѩ}Ï=∞~°∂ѨOQÍ JQÆ∞QÍHõ!,
ã¨~fi° O´WO`«=~°‰Ωõ K≥ÑÊ≤ #, WOHÍ q∞ye#, <å Hõ~å‡#∞QÆ∞}OQÍ ã¨OÉèqí OK«_®xH˜
J=HÍâ◊O L#fl "åºáê~åÅ∞ Jhfl, `Õ´ `«=∞‰õΩ, ã¨=∞ºH± P~å^è#Œ O (Éè"í `Õ )ü ´`«=∞
q+¨Ü«∞OÖ’ „Ñ‘ux HõeæOKÕ "åºáê~åÅ∞QÍ JQÆ∞QÍHõ!
=~°=~°=Úh! ^•ã¨∞#‰õΩ HõeQˆ =∞<À=$uÎ JO`å `«=∞ ã¨O㨇~°} ~°∂ѨOQÍ
HÍ"åe. ^•ã¨∞_»∞ "å‰õΩ¯^•fi~å KÕ¿ã [ÅÊ<åÅhfl `«=∞ u~°∞<å=∞ ã¨OH©~°Î<åÅ∞
HÍ"åe. ^•ã¨∞x ã¨HõÅ"åºáê~åÅ∞ `«=∞ u~°∞"å~å^èŒ# ~°∂áêÅ∞QÍ<Õ HÍ"åe.
(JO@∂ H˘O`«=∞Ok t+¨µºÅ∞ „áêi÷OKå~°∞)
(=∞#ã≤) – ''K«OK«ÅO Ç≤Ï =∞#ó—— (=∞#ã¨∞û K«OK«ÅO Hõ^•!) Jx, ''x#]"åxÖÏ¡
<≥&µ˚—— (L#flsuÖ’ LO_»x =∞#ã¨∞û) Jx, ''Jã¨Oâ◊Ü«∞O =∞ǨÉÏǨϟ! =∞<À
^Œ∞ifl¢~Çæ° Ï¨ O K«Å"£ ∞—— (=∞Ǩ ÉÏǨ˙! =∞#ã¨∞û#∞ JiHõ@_ì O» Hõ+Oì̈ . ã¨O^ÕÇϨ O
ÖË^Œ∞. Jk K«OK«Å"≥∞ÿ#k.) W`åºkQÍ K≥ѨÊ|_Õ KåOK«ÖϺk ^èŒ~å‡Å#∞ Hõeæ#
=∞#ã¨∞ûÖ’ Jx ÉèÏ=O.
(Ü«∂ Ü«∂ =$uÎó *ÏÜ«∞`Õ)–J~°›`å~°÷OÖ’ WK«\ ˜ Ö’\òÅHÍ~°O „ѨÜ≥∂yOѨ
|_çOk.
(™ê)–P Ü«∂ HÍ~°}ÏÅ=Å¡ J=~°˚hÜ«∞OQÍ HõeˆQ P *Ï˝#O, (`Õ ã¨O㨇 $uó
*ÏÜ«∞`å"£∞) 㨇i¿ãÎ ã¨∞MÏxfl HõeæOKÕ q∂ Ü≥ÚHõ¯ J<Õ ÉèÏ=O. ''`Õ—— J<Õ
ã¨~fi° <å=∞ â◊|OÌ ^•fi~å ^ÀºuHõO. WK«\Ö˜ ’ \ò „áê~°<÷ å~°H÷ Oõ . (Ü≥∂ Ü≥∂ [ÅÊó) –
ã¨fiHÍ~°}=â◊OKÕ`« UÜÕ∞ [ÅÊ<åÅ∞ („¿Ñ=∞`À ''q}À‚~üѨ~°=Ù"£∞—— J#fl@∞¡)
KÕÜ∞« |_»`åÜ≥∂ Jx ÉèÏ=O. ѨÓ~°fiO=Öˇ WHõ¯_®‰õÄ_® Ö’\ò~∂° ѨO J~°›`å~å÷<flÕ
`≥Å∞ѨÙ`«∞Ok.
(=∞=∞ =ѨÙ+≤) – ''# Ç≤Ï HõtÛ`ü Hõ}∆ =∞Ñ≤ *Ï`«∞ u+¨`ª º« Hõ~‡° Hõ$`ü—— (Z=_»∂ XHõ¯
Hõ∆}O ‰õÄ_® U Ѩx KÕÜ«∞‰õΩO_® LO_»ÖË_»∞) Jx JO@∂ ‰õΩ~°fi„^Œ∂ѨOQÍ
K≥Ñʨ |_Õ <å â◊s~°OÖ’, (Ü«∂ Ü«∂ KÕëêì)–WO„kÜ«∂Å PÜ«∂ Ç≤Ï`åÇ≤Ï`«„áêÑ≤Î
ѨiǨ~åÅ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# K«Å<åÅ∞ Jhfl.
(Éèí"Õ`ü) – WK«\ ˜ eVò J~°›`å~°÷HõO.
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 175
(`Õ =O^Œ#O Éèí"Õ`ü) D eVò „áê~°÷<å~°÷HõO.
(ã¨~°fiO) – WO`«=~°‰õΩ K≥Ñ≤Ê#k, JO`å.
(`Õ ã¨=∞ºQÍ~å^èŒ#O Éèí∂Ü«∂`ü)–x#∞fl ã¨O`À+¨ÃÑ>Ëìk HÍ"åe. D q^èŒOQÍ
· ∂« Öò—— (=∞#ã¨∞û`À, =∂@`À, „H˜Ü∞« `À), ''=∞#™ê
''t<≥~ÂÌ Ú<åÖò âÁe¡<åÖò â‹Ü∞ü HÔ Ü
"åKå Hõ~°‡}Ï—— J#fl@∞¡ 㨇 $u–H©~°Î#–„Ѩ}Ï=∞ ã¨=∞"åÜ«∞~°∂Ѩ"≥∞ÿ# =∞<À
"åHͯܫ∂Å#|_Õ „uHõ~°}ÏÅ^•fi~å KÕ¿ã P~å^èŒ#O `≥Å∞Ѩ|_ç#@¡~ÚOk.
D â’¡HÍ~å÷xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ ''P`«‡<À ǨϺuhK«ãº¨ Ü≥∂y^èºÕ Ü«∞ Ѩ^•~°›`å"£∞,
Hõ$ѨÜ≥ÿ∞"ÀѨHõ~åÎ~° =∂Kå~°ºO ã¨O㨇ˆ~ `«Î^•—— (Ju hK«∞_≥#· P`«‡‰õΩ Ü≥∂QÆ∞Å∞
Ãã`· O« ^蕺xOKÕ J~°›`#« ∞ Hõ$Ѩ`À HõeOæ KÕ PKå~°∞ºx 㨇iOKåe), ''Ü«∞K«Û `«^~Œ O÷°
`«kfiëÈ‚ ~å~å^è<Œ å `«Ê~°"∞£ —— (PKå~°∞ºx P~å^è#Œ ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ HõO>Ë Q˘Ñ¨Êk)
W`åºk ã¨∂‰õΩÅÎ ÉèÏ=O J#∞ã¨O^èÜ Õ ∞« O. ''*ÏÜ«∞`å"£∞—— W`åºk „H˜Ü∂« Ѩ^•Å#∞
P=$uÎ KÕãH≤ À‰õΩO_® ''=∞#ã≤ Ü«∂ Ü«∂ =$uÎó, Ü«∞^Œº`ü *Ï˝#"£∞ ™ê `Õ ã¨O㨇 $u
~å˚Ü«∞`å"£∞ `«`ü *Ï˝#O `«fi`ü 㨇 $u~°∂ѨO ã¨^Œ∞`«Ê^Œº`å"£∞ W`åºk ~°~°÷ó——
(^•ã¨∞x =∞#ã¨∞ûÖ’HõeQˆ *Ï˝#=∞O`å `«=∞ `«ÅѨÙQÍ<Õ, <À\˜Ö’ =KÕÛ =∂@Åhfl
`«=∞ <å=∞ã¨OH©~<ΰ åÅ∞QÍ<Õ, ^ÕÇϨ O`ÀKÕ¿ã „H˜Ü∞« Åhfl `«=∞ P~å^è#Œ QÍ<Õ HÍ"åe)
– JO@∂ J~°O÷ K≥Ñʨ _»O‰õÄ_® `«y#^Õ. ''*ÏÜ«∞`å"£∞, Éè"í `Õ —ü — J<Õ „H˜Ü∂« ~°∂áêÅ
ÅHÍ~åxfl=∂iÛ ''*ÏÜ«∞`Õ, Éèí=u—— Jx‰õÄ_® J#fi~ÚOK« =K«∞Û#x
"å^èŒ∂Åg~°~åѶ¨∞"åKå~°º "åºYº. ''=∞=∞ Ãã· fi~°Kå~°ó `«fi^•~å^èŒ#= ¢fÊuHõ~°ó
™êº`ü—— – <Õ#∞ <å W+¨Oì =zÛ#@∞¡ KÕ¿ã Ãã· fi~K° å~°O `«=∞ P~å^è#Œ =Öˇ „Ñ‘uHõ~O°
JQÆ∞QÍHõ – Jx "åºMϺxOK«_»O ã¨O㨇 $u "≥Ú^ŒÖˇ·# Ѩ^•Å‰õΩ PsuÖ’
ÅHõ∆}Ï~°÷O K≥ѨÊ_»O á⁄ã¨QÆ^Œ∞ HÍ|\˜ì, ™È΄`«Hõ~°Î JkèHÍ~åxH˜, J`«ºO`«áê~°
`«O„`åºxH˜ Jk `«QÆ^Œ∞ HÍ|\˜ì, ã¨O„Ѩ^•Ü«∞q~°∞^ŒúO HÍ|\˜ì, Ãã· fi~°Kå~°O
Ö’HõH∆ÀÉèÏxH˜ ¿ÇÏ`«∞=Ù HÍ|\˜ì `«y#k HÍ^Œ∞. ''*ÏÜ«∞`å"£∞, Éèí"Õ`ü—— J<Õ
„H˜Ü«∂~°∂áêÅ ÅHÍ~åxfl =∂iÛ ''*ÏÜ«∞`Õ, Éèí=u—— Jx ‰õÄ_® J#fi~ÚOK«
=K«∞Û#x "å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º ™êfiq∞"å~°∞ `«=∞ =~°=~°=Úx â◊`H« "õ åºYºÖ’
D â’¡HÍxfl q=iã¨∂Î ''J„`« „H˜Ü«∂¿ÑH∆ÍÜ«∂ =ÚѨã≤÷`«[x^è•`À ˆ~=
qÉèíH˜ÎqѨi}Ï"Õ∞# *ÏÜ«∞`« Wu ÅÉèíº`Õ. Éèí=`«∞–Éèí"Õ`ü W`«º„`åÑ≤ Éèí=fu
ÅÉèíº`Õ—— Jx ã¨∂zOKå~°∞. PÜ«∂ Ö∫H˜Hõ 㨇`«∞Å#∞, [ÅÊ<åÅ#∞, KÕ+¨ìÅ#∞
176 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
HõeOæ KÕ HÍ~°}ÏÖË "åxx HõeOæ K«‰Ωõ O_®, =~°=~°=Ú#∞Å#∞QÆ∂iÛ# 㨇 $`åº^Œ∞Å#∞
HõeæOKÕ@@∞¡ "å\˜x KÕÜ«∞QÆeæ# â◊H˜Î, „áêÑ≤Î "≥Ú^ŒÖˇ·# QÆ∞}ÏÅ#∞ Hõeæ#"å~°∞
=~°=~°=Ú#∞Å∞ J<Õ q+¨Ü«∞O ''ÉèíQÆ=<£!, qÉè’!—— J<Õ ã¨OÉ’^èŒ#Å^•fi~å
^èfiŒ xã¨∞OÎ k.
11. JѨQÆ`«=∞^Œ=∂<≥· ~°Ou"≥∂áêÜ«∞xÃ+ªÂ –
~°kèQÆ`«Ñ¨~°=∂Ô~÷ ~°~°÷HÍ=∂#¿ÑÔH∆Âó I
xdÅ[#ã¨∞ǨÏ$kƒùó xi˚`«„HÀ^èŒÖ’Éèˇ·ó
=~°=~°=ÚxÉèí$`≥·º ~°ã¨∞Î "Õ∞ x`«ºÜ≥∂QÆó II
"Õ∞´ WO`«HÍÅOQÍ ^Œ∞+¨ì ã¨ÇϨ "å™êxfl KÕã#≤ <å‰õΩ, JѨQ`Æ =« ∞^Œ=∂<≥ó· ´ QÆ~fi° O,
JǨÏOHÍ~°O "≥Ú^ŒÖˇ·# "åxx ÖËx"åÔ~·, JOu"≥∂áêÜ«∞xÃ+ªÂó´ ÉèÏQÆ=`åaè
=∂#=∞<Õ K«~"° ∂≥ áêÜ«∞x+¨#ª ∞ HõÅ"åÔ~,· JkèQ`Æ Ñ« ~¨ =° ∞{JÔ~óÂ÷ ´ K«H¯õ QÍ PHõoOѨÙ
KÕã≤H˘x, J#∞+≤ªOz# ÉèÏQÆ=`«ÔH·OHõ~°º=∞<Õ Ñ¨~°=∞ѨÙ~°∞ëê~å÷xfl HõÅ"åÔ~·,
J~°÷HÍ=∞{J#¿ÑÔH∆Âó ´ LáêÜ«∂O`«~å¿ÑHõ∆#∞, L¿ÑÜ«∂O`« ~å¿ÑHõ∆#∞ ÖËx"åÔ~·,
xaèÅ[#ã¨∞ǨÏ$kƒùó´ J#∞‰õÄÅ – „Ѩu‰õÄÅ – =∞^茺ã¨∞÷Å<Õ JO^Œé˜ =∞Ozx
HÀˆ~"åÔ~·, xi˚`«„HÀ^èŒÖ’Éèˇ·ó´ HÀѨO, WO„kÜ«∞Ö’Å`« "≥Ú^ŒÖˇ·# =∞<À^ÀëêÅ#∞
ÖË x "åÔ ~ · # , =~° = ~° = ÚxÉè í $ `≥ · º ó´´ =∞}"åà◊ =∞Ǩ  =Ú#∞Å t+¨ µ ºÖˇ · #
=~°^<Œ å~åÜ«∞}QÆ∞~°∞=Ù "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åi`À, x`«ºÜ≥∂QÆó´áê^Œ~ˆ MÏ^Œ∞Å=Öˇ U<å_»∞
qâı¡+≤OѨ‰õΩO_® LO_Õ x`«ºã¨Oâı¡+¨O, Jã¨∞´Î HõÅ∞QÆ∞QÍHõ!
q+¨Ü«∞Éè’QÍÅ=Å¡ Hõeæ# =∞^ŒO, ^Œ∞~°aè=∂#O ÖËx"å~°∞, PKå~åºaè
=∂#"Õ∞ L`åÎ~°Hõ=∞x N=K«#Éèí∂+¨}k=º„QÆO^äŒOÖ’ K«~°"≥∂áêÜ«∞OQÍ
xâ◊Û~ÚOѨ|_»¤ JOu"≥∂áêÜ«∞OÖ’ „â◊^Œú#∞ HõÅ"å~°∞, ã¨HõÅâߢã¨Î™ê~å~å÷Å#∞
HÔ =· ã¨O KÕãH≤ ˘#fl"å~°∞, ^è~Œ ‡° "≥∂H∆ÍÅ∞ `«Ñʨ J~°H÷ Í=∂ÅÖ’ Pâ◊ ÖËx"å~°∞, Z=i
q+¨Ü∞« OÖ’#∞ Jã¨∂Ü«∞ ÖˉΩõ O_®, JO^Œé˜ q+¨Ü∞« OÖ’ "≥∞„ÿ ux Hõeæ L#fl"å~°∞,
„HÀ^è•xfl, Ö’ÉèÏxfl [~ÚOz#"å~°∞ J~Ú# =~°=~°=Úxt+¨µºÅ`À ^•ã¨∞#‰õΩ
x`«ºã¨O|O^èŒO HõÅQÍe–Jx =∞é˜H˘O^Œé∞ Éèí‰õΩÎÅ∞ „áêi÷OKå~°∞.
(JѨQ`Æ =« ∞^Œ=∂<≥ó· ) =∂#=∞O>Ë QÆ~fi° O. ÃÑ^Œ"Ì åix J==∂xOK«_®xH˜
HÍ~°}"≥∞ÿ#k D JǨÏOHÍ~°O.
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 177
(JOu"≥∂áêÜ«∞xÃ+óª )–JOu"≥∂áêÜ«∞=∞O>Ë `«nÜ«∂aè=∂#O. D x+¨ª ѨÓ~°fiO
`≥eÑ≤# =∞^ŒO,=∂#O `˘Åy#ѨÙ_∞» U~°Ê_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ "≥Ú^Œ\˜ áê^ŒOÖ’x
Ô~O_»∞ qâı+¨}ÏʼnõΩ HÍ~°ºHÍ~°}ÉèÏ=~°∂Ѩã¨O|O^èŒO ÉèÏ=ºO. (JkèQÆ`«Ñ¨~°
=∂Ô~óÂ÷ ) ã¨OѨÓ~°O‚ QÍ á⁄Ok#, `«=∞ L`«¯~°¬ U=∂„`«O ÖËx ÉèÏQÆ=`«HÔ O· Hõ~º° =∞<Õ
ѨÙ~°∞ëê~å÷xfl HõÅ"åiKÕ–Jx J~°÷O. JOu"≥∂áêÜ«∞x+¨ª‰õΩ J#∞~°∂Ѩ"≥∞ÿ#
L¿ÑÜ«∞"Õ∞ D ÔH·OHõ~°ºO.
(J~°÷HÍ=∂#¿ÑÔH∆Âó) ''Ü«∞„`« <å#º `«Êâ◊ºu <å#º ¢K«∞Ûù}Àu <å#ºkfi*Ï<åu ã¨
Éè∂í =∂—— (U Ѩ~=° ∂`«‡#∞ á⁄Ok#"å_»∞ "Õé˘Hõ\x˜ ^Œi≈OK«_À, q#_À, `≥eÜ«∞_À,
P Ѩ~°=∂`«‡ Éèí∂=∂â◊ÉÌ"åK«∞º_»∞) Jx, ''ã≤÷`Õ-~°qO^Õ =∞Hõ~°O^Œx~°ƒùˆ~
=∞^èŒ∞„=`À <Õ‰õ∆Ω~°HõO Ç≤Ï gHõ∆`Õ—— (`Õ<≥ xO_»∞QÍ HõŠѨ^Œ‡OÖ’ L#fl `«∞"≥∞‡^Œ
QÆ_ç¤Ñ¨Ó=Ù "≥·Ñ¨Ù K«∂_»^Œ∞Hõ^•) J<Õ suÖ’ L`«Î=∞ѨÙ~°∞ëê~°÷O ÅaèOz# `«~åfi`«
"Õé˘Hõ JÅÊѨÙ~°∞ëê~°O÷ Ö’ J¿ÑHõ∆ LO_»^∞Œ Hõ^•. JO^Œ∞=Å¡ Ö∫H˜H"õ ∞≥ #ÿ J~å÷xfl,
HÍ=∂xfl HÀ~°~°∞. J~°÷O – LáêÜ«∞O, HÍ=∞O – L¿ÑÜ«∞O – HÍ|\˜ì "Õé˘Hõ
LáêÜ«∂xfl, L¿ÑÜ«∂xfl PtOK«x"å~°x‰õÄ_® J~°÷O.
(xdÅ[#ã¨∞ǨÏ$kƒùó)– ''â’Éè#í â◊Oã‘ ã¨∞ǨÏ$`ü—— – =∞Ozx HõÅQÍÅx HÀˆ~"å_»∞
ã¨∞ǨÏ$`«∞Î. xdÅ[#∞ÅO>Ë J#∞‰õÄÅ – „Ѩu‰õÄÅ – =∞^茺ã¨∞÷Å∞. g~°∞ Ѩ~°=∞
ѨÙ~°∞ëê~å÷xfl HÀˆ~"å~°∞, Ö∫H˜HõѨÙ~°∞ëê~å÷xfl HÀˆ~"å~°∞, ÔH·=ÖϺxfl HÀˆ~"å~°∞–
Jx =¸_»∞ q^è•Å∞QÍ LO\Ï~°∞. g~°O^Œé˜ q+¨Ü«∞OÖ’#∞ ã¨∞ǨÏ$`«∞Î – Jx
ÉèÏ=O. ÖËHõ, J~°÷HÍ=∂ÅHÀã¨O Ö∫H˜Hõ[<åÅ#∞ „áêi÷OKÕ"åi q+¨Ü«∞OÖ’
‰õÄ_®''ã¨∞ǨÏ$^ŒO ã¨~°fiÉèí∂`å<å"£∞—— („áê}∞ÅO^ŒiH© ã¨∞ǨÏ$`ü) Jx H©iÎOz#
suÖ’ Ç≤Ï`åxfl HÀˆ~"å~°∞.
(xi˚`„« HÀ^èÖŒ ’Éèó·ˇ )– „HÀ^èÖŒ ’ÉèÏÅ∞ ÖË=x K≥ÑÊ≤ #O^Œ∞=Å¡ g~°∞ `«=∞‰õΩ ã¨ÇϨ [OQÍ
L#fl ã¨~fi° Éè∂í `«ÇÏ≤ `≥+· `≤ fi« OKÕ`« `«=∞ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ =zÛ#"å~°∞ `≥eã≤ QÍx, `≥eÜ«∞Hõ
QÍx KÕ¿ã J==∂<åʼnõΩ HÀÑ≤OK«~x° , `«=∞ ™⁄`«∞#Î ∞ W`«~∞° Å Ç≤Ï`«HÀã¨O =∞#ó
ѨÓ~°fiHõOQÍ qxÜ≥∂y™êÎ~°x U~°Ê_»∞`«∞#flk.
(=~°=~°=ÚxÉèí$`≥·ºó) – JO`«~°OQÆt+¨µºÖˇ·# "å^èŒ∂Å=~°^Œ<å~åÜ«∞}
„ѨÉèí$`«∞ÅKÕ–Jx ÉèÏ=O. g~°∞ á⁄O^Õ Éèí$u ÔH·OHõ~°º"Õ∞.
178 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
(x`«ºÜ≥∂QÆó) áê^Œ∞HõÅ=Öˇ, áê^Œˆ~YÅ=Öˇ x`«ºã¨Oâı¡ëêxfl Hõeæ LO_®e.
Éèí~°^•fi[ã¨OÇ≤Ï`«Ö’x – ''qâı¡ëê kfi+¨µ‚ÉèíˆHÎ+¨µ _»OÉèíO Ö’ÉèíO #$â◊Oã¨`å"£∞,
„HÀ^èŒ q∂~嬺O =∞^ŒO =∂#O ™ê=∞ºO K« Ѩi=~°Ü ˚ ∞Õ `ü, „ѨÑ<¨ fl·≥ âßÛ#ºÉè[í <å^Œ∞ºHÍÎ
áêÜ«∞ ã¨=∞xfi`≥·ó, "≥·+¨‚"À =~°˚ÜÕ∞ `«ûOQÆO „ѨK«∞º`å ¿ãΠǨϺ"≥·+¨‚"åó, JÉèíHõÎ
=∞K«∞º`«™êºÑ≤ <å==∞<Õº`« HõOK«#, Ç≤Ï`«O "å É’^èŒÜÕ∞`ü, ™ê^èÀ ~°Ì^•º ^•fi
H˜Oz nÑ≤û`«"∞£ ——(q+¨µÉ‚ ‰íè Ωõ ÅÎ q+¨Ü∞« OÖ’ ^ŒOÉèOí ,Ö’ÉèOí ,^ŒÜ∂« ~åÇ≤Ï`«ºO, „HÀ^èOŒ ,
D~°¬ º, =∞^ŒO, ^Œ∞~°a=è ∂#O, "åi`«=∞`À ã¨=∞OQÍ ÉèÏqOK«_O» J<Õq ‰õÄ_»^∞Œ .
"Õé˘Hõ ^≥·"åxfl ¿ãqOK«_»O J<Õ Ö’áêxfl Hõeæ# N"≥·+¨‚=ÙÅ#∞ ¿ãqOK«~å^Œ∞.
"å~°∞ "≥·+¨‚=ÙÅ∞ HÍ~°∞), 'qt+¨ìѨ~°"≥∞ÿHÍOf *Ï˝#"≥·~åQƺÉèíH˜Î`«ó, `å^Œ$â‹· ˆ~=
‰õΩsfi`« ã¨ÇϨ ã¨OHõ^<Œä åkHõ"∞£ —— (*Ï˝#"≥~· åQƺÉè‰í Ωõ ÅÎ =Å# Q˘Ñ¨Ê Ѩ~"° ∞≥ Hÿ ÍO`«∞Å∞
J~Ú# "åi`À<Õ HõÅã≤ ÉèÏ+≤OKåe) Jx, ''QÆ∞~“ `«¢uÊÜ«∞=`«ûÅó—— Jx W`åºk
ÉèÏ~°^•fi[=K«<åÅ∞ „ѨHõ$`«OÖ’ J#∞ã¨O^èÕÜ«∂Å∞.
D â’¡H"õ åºMϺ#OÖ’ "å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º™êfiq∞"å~°∞ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ
H˘xfl qâıëêÅ∞ J#∞„QÆÇÏ≤ OKå~°∞. ''Lh‡Å`«Ê^Œ‡—— J<Õ Pé= â’¡HOõ #∞O_ç ''Jã¨∞Î "Õ∞
x`«ºÜ≥∂QÆó—— J<Õ 11= â’¡HOõ z=~°=~°‰Ωõ QÆÅ Pé∞ â’¡HÍÖ’¡ „Hõ=∞OQÍ 1.`«=∞
t~°ã¨∞ûÖ’ ™êfiKå~°∞ºÅ∞ "åi NK«~°}ÏÅ#∞ ÃÑ\ÏìÅx „áêi÷OK«_»O, 2. P
PKå~°∞ºÖË `«=∞‰õΩ ã¨HõÅq^èŒ|O^èŒ∞=ÙÅ<Õ xâ◊ÛÜ«∂xfl `≥Å∞Ѩ_»O, 3. P
PKå~°∞ºÅѨ@¡ ã¨~°fi^Õâ◊–ã¨~°fi^ÕǨϖã¨~°fiHõ~°}ÏÖ’¡ ZšѨC_»∞ ÉèÏã≤OKÕ,
„ѨÜ≥∂[#ã¨Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# ÉèÏ=<å„ѨHõ~°¬#∞ „áêi÷OK«_»O, 4. P PKå~°∞ºÅ
J#∞„QÆÇϨ O=Å¡ ã¨HÅõ q~À^è∞Œ Å∞ `˘ÅQÍÅx „áêi÷OK«_O» , 5. "åi q+¨Ü∞« OÖ’
ã¨HÅõ q^èHÔŒ O· Hõ~åºÅ∞ x~°fiiOÎ KåÅx „áêi÷OK«_O» 6. P HÔ O· Hõ~º° =$kúH˜ ¿ÇÏ`«∞"≥#·
`«nÜ«∞x`«ºÜ≥∂QÍxfl „áêi÷OK«_»O `≥Å∞Ѩ|_®¤~Ú.
W=hfl "åã¨"Î åxH˜ ^ŒfiÜ∞« =∞O„`«`å`«Ê~åº~°÷ q+¨Ü∂« ÖË. ''+¨@Ê^À-Ü«∞O
kfiYO_»ó—— Jx H©iÎOѨ|_Õ ^ŒfiÜ«∞OÖ’ Pé∞ Ѩ^•Å `å`«Ê~åº~å÷ÖË Wq. P
ã¨OYºÖ’<Õ Wq „ѨuáêkOѨ|_®¤~Ú‰õÄ_®. ã¨O„QÆǨÏOQÍ "åxx D suÖ’
K≥ѨÊ=K«∞Û. ^ŒfiÜ«∞ ѨÓ~åfi~°úOÖ’x ''K«~°}∫ â◊~°}O „ѨѨ^Õº—— J<Õ ÉèÏQÆOÜ≥ÚHõ¯
J~°O÷ ''LhflÅ`«Ê^Œ‡QÆ~ƒ° —ù — W`åºk â’¡HOõ Ö’x ''áê^ŒÜÚ« QƇO kâ◊`∞« —— J<Õ ã¨∂H˜Î
^•fi~å `≥Å∞Ѩ|_çOk. ''„áê~°÷<å=∞uó â◊~}° ∫QÆuó—— JxHõ^• x~°fiK«#O. ''kâ◊`«∞——
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 179
J<Õ Ö’\ò~°∂ѨO „áê~°÷<å~°÷Hõ"Õ∞ Hõ^•! ''`«fiO "Õ∞ |O^è∞Œ ó—— J<Õ â’¡HõO^•fi~å
<å~åÜ«∞}â◊ÉÏÌ~°÷O J#∞ã¨OkèOѨ|_çOk. ã¨∞ÉÏ֒Ѩx+¨`«∞Î ''=∂`å Ñ≤`å
„ÉèÏ`å...ã¨∞ǨÏ$^Œæuó â◊~°}O <å~åÜ«∞}ó—— (<å~åÜ«∞}∞_»∞ `«e¡, `«O„_ç,
™È^Œ~°∞_»∞... ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞, QÆu, â◊~°}O) Jx <å~åÜ«∞}â◊ÉÏÌ~°÷O ã¨~°fiq^èŒ
|O^è∞Œ `«fi=∞x `≥eÑ≤OkHõ^•! ''J„ˆQ ѨâßÛ`ü—— J<Õ â’¡HOõ ^•fi~å K«`∞« s÷qÉèHí KΘ `Õ «
K≥Ñʨ |_ç# HÔ O· Hõ~º° „áê~°#÷ =Å¡ PH˜Ñ∆ "Î̈ ∞≥ #ÿ Ѩ~=° ∞ÉèHí Î̃ `≥Å∞Ѩ|_çOk. ''Hõ~å‡nè<Õ——
W`åºk â’¡HõO^•fi~å #=∞â◊≈ÉÏÌ~°÷O „Ѩuáêk`«O. JO>Ë, q~Àkèx=$uÎ „áê~°÷#
`≥Å∞Ѩ|_çOk. ''Ü«∂ Ü«∂ =$uÎó—— J<Õ â’¡HOõ KÕ`« K«`∞« s÷qÉèHí Θ ^•fi~å ÅH˜O∆ Ѩ|_»¤
ÔH·OHõ~°ºO K≥ѨÊ|_çOk. ''JѨQÆ`«—— W`åºk â’¡HõO^•fi~å ÔH·OHõ~°º„Ѩu
ã¨O|Okè`fi« `å`«Ê~°ºOKÕ`« ã¨∂zOѨ|_»¤ <å~åÜ«∞} â◊ÉÏÌ~O÷° HÍx, #=∞â◊≈ÉÏÌ~O÷°
HÍx K≥ѨÊ|_çOk. PÜ«∂ â’¡HÍÖ’¡ Ö’\òÅHÍ~åÅ`À „ѨÜ≥∂yOѨ|_»¤ „H˜Ü«∂
~°∂áêÅ^•fi~å J^蕺ǨÏ$`«"≥∞ÿ# ''J"£∞—— Ѩ^•~°÷O K≥ѨÊ|_çOk.
12. Wu ã¨∞Îux|O^èÕ# ã¨∂z`«ã¨fi=∞h+≤`å<£ I
Éèí$`åº<£ „¿Ñ=∂¢~°ÌÜ«∂ ^Œ$ëêì º ã≤OK«O`«O zO`«Ü«∂q∞ `«"£∞ II
Wu´´ ѨÓ~°fiO Pé∞ â’¡HÍÅÖ’ (6–11 â’¡HÍÅ∞) q#flÑ≤Oz# suÖ’, ã¨∞Îux
|O^èÕ#´ =~°=~°=Ú#∞Å q+¨Ü«∞OÖ’x ™È΄`«~°∂Ѩ„Ѩ|O^èŒO`À, ã¨∂z`«
ã¨fi=∞h+≤`å<£´ `«=∞ `«=∞ HÀé˜HÅõ #∞ =ºHõOÎ KÕã#≤ , Éè$í `åº<£´„HõÜ∞« q„HõÜ∂« ~°›`#« ∞
HõÅ HÀ~ÚÅ}‚<£ "≥Ú^ŒÖˇ·# t+¨µºÅ#∞, „¿Ñ=∂¢~°ÌÜ«∂´ J#∞~åQÆO`À K«Å¡QÍ
L#fl, ^Œ$ëêì º´ Hõ\ÏHõq∆ âı+O¨ `À, ã≤OK«O`«"∞£ ´ `«_∞» ѨÙ`«∞#fl, `«"∞£ ´ P =∞}"åà◊
=∞Ǩ=Ú#∞Å#∞, zO`«Ü«∂q∞´´ (ZšѨC_»∞) ^蕺xã¨∞Î<åfl#∞.
WO`«=~°‰õΩ ™êfiKå~°∞ºÖˇ·# =∞}"åà◊=∞Ǩ=Ú#∞Å#∞ QÆ∂iÛ# k#K«~°º
J<Õ ã¨∞uÎ „Ѩ|O^è•xfl J#∞„QÆÇÏ≤ Oz# Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ, WHõ P ™È΄`«O=Å¡ „Ñ‘ux
á⁄Ok# =∞}"åà◊ =∞Ǩ=Ú#∞Å#∞ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl~°∞ (^蕺xã¨∞Î<åfl~°∞).
''LhflÅ`üѨ^Œ‡QÆ~°ƒù^Œ∞ºu`«Å"£∞—— J<Õ â’¡HõO#∞O_ç „áê~°OaèOz
''JѨQ`Æ =« ∞^Œ=∂<≥ó· —— â’¡HOõ =~°‰Ωõ QÆÅ Pé∞ â’¡HÍÅ`À ã¨∞uÎ OK«_O» ^•fi~å `«=∞
`«=∞ =∞<À~°^ä•Å#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ã ^•ã¨∞Å#∞ K«Å¡x Hõ\ÏHõ∆O`À J#∞„QÆÇ≤ÏOKÕ
=~°=~°=Ú#∞Å#∞ ã¨^• =∞#ã¨∞ûÖ’ ^蕺xã¨∞Î<åfl#∞.
180 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
(Wu) D q^èŒOQÍ–J<Õ J~°÷O WKÕÛ D Ѩ^ŒO QÆ`« Pé∞ â’¡HÍÅÖ’x J~å÷xfl
Ѩ~å=∞i≈ã¨∞ÎOk. â◊|Ìã¨fi~°∂áêxfl HÍ^Œ∞. QÆ`« Pé∞ â’¡HÍÖ’¡ `≥Å∞Ѩ|_»¤ ÉèÏ=O
„Ѩ^•è #O. Jk U â◊ÉÏÌÅ^•fi~å `≥eÜ«∞*Ëã<≤ å `≥eÜ«∞*ËÜ∞« =K«∞Û#x `å`«Ê~°ºO.
''`«fiO "Õ∞ |O^è∞Œ ó—— W`åºk <åÅ∞æ â’¡HÍÅ∞ =~°=~°=Úxâ◊`H« Oõ Ö’ ‰õÄ_® L<åfl~Ú.
Jq WHõ¯_» ã¨O^Œ~åƒù#∞™ê~°OQÍ ‰õÄ~°Ê|_®¤~Ú. g\˜x "Õé˘Hõ~°∞ ~°zOz#
„Ѩã≤kú ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ Wq J#ºHõ~°Î $HÍÅ∞ HÍ=Ù. ÖËHõ, Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊѨ@¡
LO_Õ Q“~°=O=Å¡ "å\˜x q∞ye#"å~°∞ Ü«∞^ä•`«^OŒä QÍ J#∞=kOKå~°x‰õÄ_®
K≥Ñʨ =K«∞Û
(ã¨∂z`«ãfi¨ =∞h+≤`å<£)– ''ã¨fi=∞h+≤`åx–ã¨fiQ`Æ å#∞ã¨O^è•<åx—— Jx ã¨O㨯 $`«
"åºMϺ q=~°}O. PÜ«∂ t+¨µºÅ J#∞ã¨O^è•<åxfl D „ѨÜ∂≥ QÆO `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok.
D Pé∞ â’¡HÍÅÖ’ ''k=ºO `«`åÊ^ŒÜ«ÚQƇO kâ◊`«∞——(6), ''`«= Ѩ^ŒÜ«ÚQÆO
^ÕÇ≤Ï——(9), ''JO„Ѷ≤∞^ŒfiÜ«∞O Ѩâ◊º<£ Ѩâ◊º<£—— (8) J<Õ =¸_»∞ â’¡HÍÖ’¡ =~°=~°
=Ú#∞Å∞ `«=∞ áê^•Å#∞ t~°ã¨∞ûÃÑ· ÃÑ\˜ì J#∞„QÆÇ≤ÏOKåÅx, "åxx ZѨC_»∂
`å=Ú ¿ãqOKåÅx „áêi÷OK«_»O=Å¡, q∞ye# =¸_»∞ â’¡HÍÅÖ’ P „áê~°÷#
JO`«~`æ° O« QÍ L#fl^xŒ K≥Ñʨ _»O Ü«ÚHõOÎ . HÍ|\˜,ì D Pé∞ â’¡HÍÅ∞ J+¨kì QÆ*æ ÏÅÖ’
HÀ~ÚÅ}‚<,£ "å#=∂=∞Öˇr· Ü«∞~ü J<Õ W^ŒéÌ ∞ `«Ñʨ , Zé∞q∞ÊÜ«∞áêÊ, u~°∞"ÕV_æ »
rÜ«∞~ü, Ѩ~°=ã¨∞ÎѨ@ì~ü Ñ≤~å<£ rÜ«∞~ü, „Ѩu"åk ÉèíÜ«∞OHõ~°O J}‚<£, JÑ≤Êà‹§Â,
JѨÙÊàÏ¡~ü–J<Õ D Pé∞QÆ∞~°∞ XH˘Hõ¯~°∞ XH˘¯Hõ¯ â’¡HÍxfl J#∞ã¨OkèOKå~°x
K≥Ñʨ =K«∞Û. HÀ~ÚÖò Hõ<åÌ_·≥ J}‚<£ ã¨^• =~°=~°=Ú#∞Å#∞ "≥∂¿ã áê^Œ∞HõÅ∞QÍ,
"å#=∞=∂Öˇ· rÜ«∞~ü Náê^•Å#∞ q_»z LO_»x áê^Œ~ˆ YQÍ „Ѩã^≤ ∞Œ Öú #·ˇ O^Œ∞#,
U ã¨=∞Ü«∞OÖ’#∞ =~°=~°=Ú#∞Å áê^•Å#∞ q_»z LO_»x g~°∞ =∂=Ú#∞Å
Náê^•Å#∞ `«Å`À ^èŒiOKåÅx, "åxx ZšѨC_»∂ ¿ãqOKåÅx Pâ◊Ѩ_»~°∞
Hõ^•. ''áê^Œ`«„^ÕMÏÉèí∂`«Ü≥∂ ~°fi~°^Œ<å~åÜ«∞}~å=∂#∞[=Ú<Àºó áê^ŒÜ«ÚQƇ
„Ѩ^•<åk„áê~°<÷ å#¿ÑHõÜ ∆ ∂« +¨}Ï‚ "Õ∞= K« „ѨH$õ `«ã∞¨ `Î å =#fiÜ∞« Wu ™ÈÊù~}° ÏÜ«∞
â’¡HÍ<åO +¨@ûOMϺ„â◊Ü∞« }"£∞—— JO^Œ∞=Å¡<Õ „ѨH$õ `«ãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’ Pé∞ â’¡HÍÅ
J#∞ã¨O^è•#=∞x K≥ѨÊ=K«∞Û#x "å^èŒ∂Å g~°~åѶ¨∞"åKå~°º "åºYº. D
Pé˜O\˜Ö’ Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ XHõ â’¡HÍxfl, q∞ye# J~Ú^Œ∞QÆ∞~°∞ giq∂^Œ
LO_Õ Q“~°=O=Å¡, J~Ú^Œ∞ â’¡HÍÅ#∞ J#∞ã¨OkèOKå~°x K≥áêÊe.
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 181
(Éèí$`åº<£) ''Z"≥∞ÿ‡ qé¯=Ù"£∞ ÃÑ~°∞"å~üHõàı—— (ÉèÏQÆ=`«∞Å∞ =∞=Ú‡Å#∞
J=∞‡QÆeæ#"å~°∞ ‰õÄ_®) J#fl@∞¡ `«=∞#∞ „HõÜ«∞q„HõÜ«∂~°›"≥∞ÿ# "åixQÍ
`«ÅKÕ"åix–Jx ÉèÏ=O.
(„¿Ñ=∂¢~Ü Ì° ∂« )–¿ãflÇϨ O KÕ`« P¢~"ú° ∞≥ #ÿ –Jx J~°O÷ . nx=Å¡ ѨÓ~°fiO ''`«fiO "Õ∞
|O^è∞Œ ó—— W`åºk â’¡HOõ ^•fi~å Éè$í `«∞ºÅ∞ J#∞ã¨OkèOz# ã¨HÅõ q^è|Œ O^è∞Œ `«fiOÖ’
ã¨d`«fi"∞Õ =~°=~°=Ú#∞ŠǨÏ$^ŒÜ∞« OÖ’ =ÚYºOQÍ <≥ÅH˘x L#fl^xŒ ^èfiŒ xã¨∞#Î flk.
(ã≤OK«O`«"£∞)– ''^Œ∂Ü«∞`Õ [O`«∞ ˆ~+¨ó—— J#fl ã¨∂HÎ̃H˜ J#∞QÆ∞}OQÍ D Ѩ^ŒO
„ѨÜ∂≥ yOK«|_çOk. `åáêxfl á⁄O^Õ"åxˆHHõ^• K«Å|¡ _»=Åã≤# J=ã¨~O° L#flk.
(zO`«Ü∂« q∞)– ''`åáê~ÀÎ [Åâß~Ú#"£∞ Wu <åºÜÕ∞# ã≤OK«`ó« zO`«#O Ç≤Ï
`åѨâßOu¿ÇÏ`«∞ iu ÉèÏ=ó—— – `åáê~°∞Î_»∞ ã¨=Ú„^ŒOÖ’ â◊Ü«∞xOz L#fl
ÉèíQÆ"å#∞x ~°∂áêxfl 㨇iOKåe – J<Õ suÖ’ K«Å¡|éKÕ"åxxQÆ∂iÛ
zOuOK«_»O `åѨâßOuH˜ HÍ~°}=∞=Ù`«∞Ok Hõ^•! – Jx g~°~åѶ¨∞"åKå~°º
"åºYº. ''„¿Ñ=∂¢~Ü Ì° ∂« ^Œ$ëêìº ã≤OK«O`«"∞£ —— J<Õ „ѨÜ∂≥ QÆO=Å¡ W`«~∞° Å∞ `«=∞#∞
á⁄QÆ_#ç O^Œ∞=Å¡ Hõe#æ P#O^ŒO=Å¡ HÍ^Œ∞† ã¨ÇϨ ["≥∞#ÿ ¿ãflÇϨ ÉèÏ=O`À<Õ K«ÅQ¡ Í
K«∂Kå~°x U~°Ê_»∞`«∞#flk. nx=Å¡ ''ã¨∂ÎÜ«∞=∂<À # ǨÏ$¿+º `«∞Η— (W`«~°∞Å∞
KÕ¿ã ã¨∞ÎuH˜ Ü«∞u ǨÏi¬OK«~å^Œ∞) J<Õ âߢ™ê~°÷O J#∞+≤ªOѨ|_ç #@¡~Ú#k.
13. J^äŒ Éèí$`åº ##∞*Ï˝Ñ¨º Hõ$`åfi KÕ`« â◊√≈ÉèÏ„â◊ÜÕ∞ I
â◊Ü«∞hÜ«∞O Ѩi+¨¯ $`«º â◊Ü«∂#O ã¨O㨇~åq∞ `«"£∞ II
J^ä´Œ ѨÓ~°fiO `≥eÊ# suÖ’ t+¨µºÅ‰õΩ `«`åfi~å÷Å#∞ LѨ^tÕ OK«_O» ^•fi~å ~Ô O_»∞
*Ï=ÚÅ∞ QÆ_»z# `«~åfi`«, Éèí$`åº<£´ t+¨µºÅ‰õΩ, J#∞*Ï˝Ñ¨º´ J#∞[˝#∞ WzÛ,
KÕ`«ó´ `«=∞ =∞#ã¨∞û#∞, â◊√ÉèÏ„â◊ÜÕ∞´ z`åÎxfl PHõi¬OKÕ ÉèíQÆ=„^Œ∂ѨOÖ’,
Hõ$`åfi´´ÅQÆflO KÕã,≤ â◊Ü∞« hÜ«∞O´´ Ѩ_∞» Hõ#∞, Ѩi+¨¯`«º´JÅOHõiOz, â◊Ü∂« #"£∞´
â◊Ü«∞xOz L#fl, `«O´ P =~°=~°=Ú#∞Å#∞, ã¨O㨇~åq∞´´ 㨇iã¨∞Î<åfl#∞.
ÃÑ·suÖ’ t+¨µºÅ#∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOz# `«~°∞"å`« "åiH˜ J#∞[˝#∞ WzÛ,
`«=∞ =∞#ã¨∞û#∞ ''t#Ì<H·≥ ¯˜ xÜ«∂<£—— (ÉèÏ=#‰õΩ Éè’Qƺ"≥∞#ÿ "å_»∞) Jx Ѩe¯#suÖ’
zO`«#‰õΩ =∞^èŒ∞~°OQÍ LO_Õ ™êfi~å^茺 ^Õ=`å~°∂ѨOÖ’ ÅQÆflO KÕã≤, Ѩ_»∞Hõ#∞
ã¨iKÕã≤H˘x, Ѩ~°∞O_ç L#fl =~°=~°=Ú#∞Å#∞ 㨇iã¨∞Î<åfl#∞.
182 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
(J^äŒ) ѨÓ~°fiO `≥eÊ# kâ◊Ö’ Ô~O_»∞ *Ï=ÚÅ á⁄^Œ∞Ì=~°‰õΩ HÍÖÏxfl QÆ_çÑ≤#
`«~åfi`–« Jx ÉèÏ=O. =~°=~°=ÚxHÍ=ºOÖ’‰õÄ_® Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ– ''ã¨~ã° =¨ ∞#ã¨ó
ã¨~åfi<£ ã¨~Àfi`«Î~å #aè#O^ŒÜ«∞<£—— (ã¨~°ã¨"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û#∞ HõÅ Q˘Ñ¨Ê"åÔ~·# P
JO^Œé∞ t+¨µºÅ#∞ ÉÏQÍ P#OkOѨ*Ëã≤) Jx `≥eáê~°∞. (J#∞*Ï˝Ñ¨º) WK«\ ˜
}˜[O`å~°O÷ Jq=H˜`∆ O« Jx K≥Ñʨ =K«∞Û. ÖËH,õ t+¨µºÅ q+¨Ü∞« OÖ’‰õÄ_® `«=∞‰õΩ#fl
''„¿Ñ=∂¢~°ÌÜ«∂—— J<Õ Ñ¨^ŒO^•fi~å ã¨∂zOѨ|_»¤ ã¨d`«fiÉèÏ=#KÕ`« J#∞=∞uOѨ
|_ç– J<Õ J~°O÷ Ö’ D }˜[O`«~∂° ѨO „ѨÜ∂≥ yOѨ|_çO^Œx J#=K«∞Û. ''Hõ$`åfi
KÕ`ó« â◊√ÉèÏ„â◊Ü∞Õ —— J<Õ ã¨∂H˜^Î •fi~å ~å„uã¨=∞Ü«∞OÖ’ KÕÜ∞« =Åã≤# ÉèQí =Æ ^•úº#O
J#|_Õ Ü≥∂QÆO ã¨∂zOѨ|_çOk. ''`«`ó« Hõ#HõÑ~¨ º° OˆH—— JO@∂ =ÚO^Œ∞ K≥Ñʨ |_»¤
ÉèQí =Æ ^•úº<åxH˜ `«y# Pã¨<åxfl q_»z ÖËz, ™È΄`«O KÕ¿ã t+¨µºÅ#∞ Hõ\ÏH˜O∆ z,
"åiH˜ J#∞[˝#∞ „Ѩ™êkOz, Ѩ~º° OHÍxH˜ JÅOHÍ~°OQÍ "ÕOKÕãL≤ O_ç, ÉèQí "Æ å#∞x
^蕺xã¨∂Î =~°=~°=Ú#∞Å∞ Hõ#∞Å∞ =¸ã≤H˘O\Ï~°∞. =∂=Ú#∞ʼnõΩ â◊√ÉèÏ„â◊Ü∞« O
"åi J~åÛ=¸iÎHÍQÍ, Zé∞q∞ƒÜ«∞áêʉõΩ â◊√ÉèÏ„â◊Ü∞« O =∂=Ú#∞Å u~°∞"Õ∞x.
Ü«∞fO„^Œ „Ѩ=}∞Å∞QÍ „Ѩãk≤ ú K≥Ok# =~°=~°=Ú#∞Å∞ ÉèQí "Æ å#∞x ^蕺xOK«_O»
Ü«∞fO„^Œ∞Öˇ#· ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AÅ ã¨O`À+¨O HÀã¨O. ™œ=∞º*Ï=∂`«$Ü≥∂wO„^Œ
K«~°}ÏO|∞[+¨@Ê^Œ∞Öˇ·# g~°∞ ™œ=∞º*Ï=∂`«$Ü≥∂wO„^Œ∞Å#∞ ^蕺xOK«_»O
`«=∞#∞ =~°=~°=Ú#∞Å Náê^•Å#∞ P„â◊~ÚOKÕ@@∞¡ KÕã#≤ , `«=∞ P~å^è#Œ Ö’x
J~åÛ=¸iÎ J~Ú# N~å=∞K«O„^Œ=¸iÎ ã¨O`À+¨O HÀã¨O–Jx ÉèÏ=O. WK«@
J#∞ã¨O^èÕÜ«∞"≥∞ÿ# SuǨϺO „Ѩ"ÕtHõÖ’ „Ѩã¨∞Î`«Ñ¨Ó~°fiO.
â◊√ÉèÏ„â◊Ü∞« Ѩ^•xH˜ qâı+}
¨ OQÍ „ѨÜ∂≥ yOѨ|_»¤ ѨÓ~°fik# K«~庙È΄`«O
Ö’x ''ѨÙ+¨¯ˆ~Hõ∆}Ë Ñ¨Ù~°∞¿+—— W`åºk „ѨÜ≥∂QÍxfl J#∞ã¨OkèOKåe.
(Ѩi+¨¯ $`«º)– Ѩ~º° OHÍã¨#O#∞O_ç ÖËz, â◊Ü∞« <åxfl KÕ~_° O» ^•fi~å Ѩi+¨¯iOz–
Jx ÉèÏ=O. nxfl|\˜,ì ѨÓ~°fiO K≥Ñʨ |_ç#, Ü≥∂QÍxH˜ `«y# Pã¨#O#∞O_ç ÖËz
â◊Ü∞« <åxfl KÕi–Jx J~°O÷ . =~°=~°=ÚxHÍ=ºOÖ’ D ã¨O^Œ~ƒ° Où ''`«`« ã¨ûr˚H$õ `«O
Éèí$`≥·ºó â◊Ü«∞hÜ«∞O qÉèí∂+¨Ü«∞<£—— (`«~°∞"å`« t+¨µºÅ∞ ã≤^ŒúO KÕã≤# â◊Ü«∞º#∞
JÅOHõiã¨∂Î) Jx =i‚OѨ|_çOk. nx=Å¡ Éèí$`«∞ºÅ∞ Ѩ_ç# „â◊=∞ ã¨Ñ¶¨ÅO
HÍ"åÅ<Õ L^ÕÌâ◊ºO`À<Õ `«Ñ¨Ê, Ѩ_»∞Hõq∂^Œ â◊Ü«∞xOKåÅ<Õ Pâ◊`À HÍ^Œx
^èfiŒ xã¨∞OÎ k.
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 183
''â◊Ü«∞hÜ«∞O Ѩi+¨fi[º—— J<Õ áê~îåO`«~°O J~°÷™êfi~°ã¨ºO ÖË#O^Œ∞=Å¡,
=~°=~°=ÚxHÍ=ºOÖ’ D ã¨O^Œ~åƒùxfl =i‚OKÕ@ѨÙ_»∞ ''Ѩi+¨fi[º—— J<Õ Ñ¨^•xH˜
ã¨=∂<å~°÷Hõ"≥∞ÿ# Ѩ^ŒO ÖË#O^Œ∞=Å¡ L¿ÑH˜∆OK«=Åã≤#^Õ. â◊√ÉèÏ„â◊Ü«∞OÖ’
=∞#ã¨∞û#∞ xÅ∞Ѩ_O» , Ѩ~∞° O_»_O» – ~Ô O_»∂ ã¨=∞HÍÅOÖ’<Õ Jx U~°Ê_»_O» =Å¡
Ü«∞u^è~Œ ‡° ã¨=ÚK«ÛÜ«∞OÖ’ â∫#‰õΩ_»∞ `≥eÑ≤# ''â◊~}° O # ‰õΩ~åº`ü, # HÍ~°Ü∞Õ `ü,
Hõ$`«O „Ѩqâı`ü, J^äŒ „|Ǩϟ‡áêã‘`«, `«zÛ`«Î U= â◊~¸`«—— J<Õ JOâ◊O
PK«iOz#@¡~ÚOk.
(ã¨O㨇~åq∞) – D „H˜Ü∂« ~°∂ѨO ã¨O^Œ~Àƒùz`«O. ''J#∞*Ï˝Ñº¨ —— J<Õ Ñ¨^OŒ ^•fi~å
Éèí$`«∞ºÅ∞ |Ü«∞@‰õΩ "≥_»eáÈ=_»O `≥Å∞Ѩ|_»¤OKÕ`«, `«~åfi`« ^Œ~°≈#O HõeˆQ
J=HÍâ◊O ÖË^∞Œ Hõ#∞Hõ, 㨇~°}O =∂„`«"∞Õ ™ê^躌 O HÍ|\˜,ì ''N=∂<£ ã¨∞Yã¨∞ѨóÎ ——
J<Õ suÖ’ x„^•HÍeHõ"≥∞ÿ# u~°∞"Õ∞x ™œO^Œ~åºxfl =∞#ã¨∞ûÖ’ ÉèÏqã¨∂Î,
㨇iã¨∞<Î åfl#x WHõ¯_ç `å`«Ê~°ºO. =~°=~°=Ú#∞Å∞ Pkâı+µ¨ Å J=`å~°O HÍ|\˜ì
J„áêHõ$`«"∞≥ #ÿ "åi u~°∞"Õ∞x. ™œO^Œ~º° O "åi x„kOKÕ HÍÅOÖ’ kfiQ∞Æ }©H$õ `«O
J=Ù`«∞Ok Hõ^•!
(14) k#K«~åº q∞=∂O k"åºO ~°=∞º*Ï=∂`«$Ü≥∂y#ó I
ÉèíHÍκ x`«º =∞#∞^蕺ܫ∞<£ „áêáÈflu Ѩ~°=∞O Ѩ^Œ"£∞ II
W=∂"£∞´ ''Ѩ~ˆ ^Œ∞ºó ѨtÛ"Õ∞ Ü«∂"Õ∞—— Jx „áê~°OaèOz, ''â◊Ü∂« #O ã¨O㨇~åq∞
`«"£∞—— J<Õ ã¨∂H˜Î=~°‰õΩ „ѨuáêkOѨ|_»¤, k"åºO´´ J„áêHõ$`«"≥∞ÿ#, ~°=∞º
*Ï=∂`«$Ü≥∂y#ó´´â◊√^Œãú `¨ Ϋ fiãfi¨ ~∂° ѨÙÖˇ#· =~°=~°=Ú#∞ÅÜ≥ÚHõ¯, k#K«~åº"£∞´
J#∞ëêª# ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# k#K«~庙È΄`åxfl, „Ѩuk#O´´ „Ѩuk#O, ÉèíHÍκ´ ÉèíH˜Î`À
(Q˘Ñ¨Ê „Ñ‘u`À), J#∞^蕺ܫ∞<£´ J#=~°`«O J#∞ã¨Okèã¨∞Î#fl"å_»∞, Ѩ~°=∞O
Ѩ^Œ"£∞´ Ѩ~°=∞Ѩ^•xfl, „áêáÈflu ´ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_»∞.
Wk ѶŨ „â◊√uâ’¡HOõ . D k#K«~åº ™È΄`åxfl J#∞ã¨OkèOz#O^Œ∞# HõeQˆ
Ѷ֨ Ïxfl `≥Å∞ѨÙ`«∞#flk. ѨÓ~°fik#K«~º° Ö’x "≥Ú^Œ\ ˜ 13 â’¡HÍÅ∞ LáÈ^•…`=« ∞<Õ
JOâ◊O WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ K≥Ñʨ |_çOk. 14= â’¡HOõ #∞O_ç D L`«~Î k° #K«~º° Ö’x
13= â’¡HOõ =~°‰Ωõ QÆÅ ÉèÏQÆ"∞Õ D k#K«~åº ™È΄`«O. =~°=~°=Ú#∞Å q+¨Ü∞« OQÍ
~°zOѨ|_»,¤ D k=º"≥∞#ÿ k#K«~庙È΄`åxfl x`«ºO J#∞ã¨OkèOKÕ"å~°∞ ã¨^uæŒ x
á⁄O^Œ∞`å~°∞ – Jx ÉèÏ=O.
184 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
(W=∂"£∞)–ѨÓ~ÀfiHÎõ â◊|ãÌ O¨ ^Œ~åƒùxfl Jx, ÖËH,õ J~°„÷ Hõ=∂xfl–Jx J~°O÷ K≥Ñʨ =K«∞Û.
(k"åº"£∞) ''kq Éè"í åO–k"åº"£∞—— ã¨O™ê~°^À+¨O U =∂„`«O ÖËx x`«ºqÉè∂í uÖ’
=∂„`«"Õ∞ ™ê^茺"≥∞ÿ#, D ã¨O™ê~°=∞O_»ÅOÖ’ ^Œ∞~°¡Éèí"≥∞ÿ#–Jx ÉèÏ=O.
ÉèÏQÆ=`«áê~°=∞º~°∂Ѩ^~Œè ‡° O J`«ºO`«O ^Œ∞~°É¡ =íè ∞<Õ q+¨Ü∞« O Éè~í ^° •fi[Ѩit+¨Oì Ö’
D q^èŒOQÍ `≥Å∞Ѩ|_çOk. ''ã¨∞ã¨∂Hõ∆ ‡`åfi ^Œ∞Ì~åѨ`åfi #‡Ç¨Ï`åfi ^Òæ~°"å ^ŒÑ≤,
=∞Ü«∂-Ü«∞O Ѩ~°"≥∂ ^èŒ~°‡ó „áÈHõÎ ã≤û^≥úº ѨÙ#ó ѨÙ#ó—— (J`«ºO`«O
ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ O^Œ∞=Å¡, á⁄O^Œ_®xH˜ gÅ∞ HÍxk J=_»O=Å¡, Q˘Ñ¨Êk J=_»O=Å¡,
Q“~°=O=Å¡ <Õ#∞ D Ѩ~°=∞^èŒ~å‡xfl Jk ã≤kúOK«_»O HÀã¨O =∂\˜=∂\˜H˜
K≥áêÊ#∞) Jx, ''Ѩ~°"≥∞ÿHÍOu<åO ^èŒ~°‡ó Hõ$`Õ Ñ¨Ó~°‚ó „Ѩ=~°Î`Õ, H©∆Ü«∞=∂}ó
„Hõ"∞Õ }ÏÜ«∞O HõÖ∫ ™ê÷㺨 u "å # "å, <å<åHÍ=∂xfi`*« Ï˝<å <å#∞^≥=· `«Ü∂« l#ó,
#~å ÉèQí =Æ ^≥H· ÍO`«ºO <å™ê÷㺨 Ou HõÖ∫ Ü«ÚQˆ , Ѩ~O° ÉèÏQÆ=`«O =~°Î ‡ ^Œ$ëêìfiÑ≤
Hõe"≥∂Ç≤Ï`åó, „ѨÉèí=Ou # q^•fiO㨠ã¨Îº‰õΩÎO ѨÓ~åfi#∞=iÎh"£∞, Éèíq+¨ºOu
HõÖ∫ Hˆ z`ü Hõfiz^ÕHÍOu<À ǨÏ~“, "≥∂ǨÏ~Ú+¨ºOu K« Ѩ~ˆ ‰õΩ`«~Ô ¯· ™êÎ<£ ‰õΩ^Œ$+¨Ü ì ∞« ó——
(Hõ$`«ÜÚ« QÆOÖ’ D Ѩ~"° ∞≥ Hÿ ÍOu^è~Œ ‡° O ѨÓ~°O‚ QÍ LO@∞Ok, HÍx, Wk „Hõ=∞OQÍ
H©}∆ 㘠∂¨ Î HõeÜ«ÚQÆOÖ’ LO^•? ÖË^•? J<Õ ã≤u÷ H˜ KÕ~∞° ‰õΩO@∞Ok. ѨÅ∞ HÀiHõÅ`À
‰õÄ_»∞H˘#fl *Ï˝<åxfl HõÅ, "å~°∞, ѨÅ∞=Ù~°∞ ^≥·"åÅ#∞ H˘eKÕ"åÔ~·# #~°∞Å∞
ѨÓ~°fi=∂~åæxfl q_»∞=ÖË~°∞. ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ =∂„`«"Õ∞ P~åkèOKÕ Q˘Ñ¨Ê^≥·#
ÉèÏQÆ=`«=∂~åæxfl K«∂z‰õÄ_® "≥∂Ǩxfl á⁄O^Œ∞`å~°∞. ZHõ¯_À XHõKÀ@ Z=~À
XHõ~∞° =∂„`«O ǨÏiq+¨Ü∞« OÖ’ J=ºaèKåi J~Ú# ÉèHí xΘ Hõeæ LO\Ï~°∞. =∞é˜
H˘O^Œé∞ "åix `«=∞ ‰õΩ`«~å¯Å`À "≥∂ã¨y™êÎ~°∞) Jx K≥ѨÊ|_çOk.
ÖËH,õ ''k"åº"£∞—— – J<Õ qâı+}¨ ÏxH˜ ''k=ºâߢãQΨ }Æ +Ë µ¨ K«—— Jx, ''k"åºQÆ=∞
=∞^ä•Ñ≤ "å—— Jx „Ѩâ◊Oã≤OѨ|_Õ áêOK«~å„`«k=ºâߢãÎ̈ ã≤^Œú=∞<Õ J~å÷xfl‰õÄ_®
K≥ѨÊ=K«∞Û.
(~°=∞º*Ï=∂`«$Ü≥∂y#ó) – Ü≥∂yѨ^™Œ êfi~™° êºxfl|\˜ì x+¨¯ $+¨ãì `¨ Ϋ fiQ∞Æ }O =∂„`«"∞Õ
Hõeæ# =~°=~°=Ú#∞Å<Õ J~å÷xfl K≥ѨÊ=K«∞Û.
(k#K«~åº"£∞) – ѨQ\Æ ˜ HÍÅOÖ’, ~å„uHÍÅOÖ’ =~°~=° ~°=Ú#∞Å J#∞ëêª<åxfl
„ѨuáêkOKÕ ã¨∞Îux – Jx ÉèÏ=O. "åã¨=^Œ`åÎk â◊ÉÏÌÖ’¡=Öˇ BѨKåiHõOQÍ
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 185
D Ѩ^ŒO k#K«~°º#∞ =i‚OKÕ ™È΄`«HÍ"åºxfl `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. ÖËHõ, JǨϟ~å„`«
„H˜Ü«∞#∞ – J<Õ "åKåº~å÷xfl ‰õÄ_® „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
''k#K«~åº"£∞—— J<Õ <å=∞OÖ’ ѨQ\Æ H˜ ÍÖÏxfl xˆ~tÌ OKÕ k#â◊|OÌ =∂„`«O
„ѨÜ≥∂yOѨ|_ç<å, (~å„`åºkâ◊|Ìã¨=∞aè"åºÇ¨~°O ÖËHõáÈ~Ú<å) Jk
JǨϟ~å„`«∞Å#∞ ~Ô O_ç\x˜ `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. J>Ë,¡ ~å„`åºk â◊ÉÏÌÅ∞ k<åkâ◊ÉÏÌÅÖ’
Hõeã≤ „ѨÜ≥∂yOѨ|_»‰õΩ<åfl JǨϟ~å„`«∞Å#∞ Ô~O_çO\˜x `≥Å∞ѨÙ`å~Ú. D
q+¨Ü«∞O ''+¨_»ÃÇ·Ï ~凙ê Éèí=Ou——, ''„u„™È ~å„u ~°fl ^Œ∞ǨÏOu—— "≥Ú^ŒÖˇ·#
„ѨÜ≥∂QÍÅ=Å¡ ã≤^ŒúO. ÖËHõ, ''JǨϟ~å„u ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ x~°fiiÎOK«=Åã≤#
JaèQÆ=∞<å^Œ∞Å∞ J~Ú^Œ∞ Hõ~°‡Ö’¡ ѨQÆ\ ˜ HÍÅOÖ’ x~°fiÇ≤ÏOK«=Åã≤# Hõ~°‡Å∞
Z‰õΩ¯=QÍ L#flO^Œ∞=Å¡ „áêK«∞~åºxfl |\˜ì k#K«~åº<å=∞xˆ~Ìâ◊O (=∞Å¡„QÍ=∞
=º=Ѩ^âÕ O◊ =Öˇ) KÕÜ∞« |_çO^Œx J<åe. PÇ≤ÏflHÍkâ◊ÉÏÌÅ J~°x÷ ~°fiÇϨ }Ö’‰õÄ_®
D su<Õ P#∞ã¨iOKåe.
(ÉèHí Íκ) P~å^èhŒ Ü«Ú_≥#· ÉèQí "Æ å#∞x q+¨Ü∞« OÖ’, P~å^艌 Ωõ Öˇ#· =~°=~°=Ú#∞Å
q+¨Ü«∞OÖ’, P~å^èŒ# ~°∂ѨO J~Ú# áêOK«HÍeHõ Hõ~°‡Å q+¨Ü«∞OÖ’QÆÅ
Q“~°=ÉèÏ=O`À ‰õÄ_ç# x~°uâ◊Ü∞« „¿Ñ=∞`À–Jx J~°O÷ . x`åº#∞ëêª<åxfl `≥e¿Ñ
k#K«~åºâ◊|ÌO ÅHõ∆}τѨ„H˜Ü«∞Ö’ P~åkèOѨ|_Õ ÉèíQÆ"å#∞x q+¨Ü«∞OÖ’,
P~åkèOKÕ =~°=~°=Ú#∞Å q+¨Ü«∞OÖ’, P~å^èŒ<å~°∂ѨO J~Ú# D
J#∞ëêª#q+¨Ü«∞OÖ’, JO`«∞ÖËx ÉèíH˜Î`À ‰õÄ_ç#"åÔ~· D „QÆO^ä•xfl ZšѨC_»∂
J#∞ã¨OkèOKåÅx ã¨∂zã¨∞#Î flk.
(J#∞^蕺ܫ∞<£) x`«ºO J#∞ã¨OkèOKÕ"å_≥–· Jx J~°O÷ . Ü«∂=r˚=O JyflÇϨ Ÿ„`åxfl
P~åkèOKÕ"åiH˜ ™êÜ«∞OHÍÅO, L^ŒÜ∞« O P~åkèOKåÅ<Õ ã¨=∞Ü«∞=º=ã¨÷ L#fl@∞¡
WHõ¯_» J@∞=O\˜ =º=ã¨Ö÷ ^Ë xŒ `≥Å∞Ѩ_O» HÀã¨O D Ѩ^OŒ „ѨÜ∂≥ yOѨ|_çOk.
W@∞=O\˜ k#K«~º° #∞ J#∞ã¨OkèOz#ѨÙ_»∞ ''Ü«∞^Œº^•K«~u° „âı+óª¨ —— (Q˘Ñ¨Ê"å_»∞
Uk PK«i™êÎ_À J^Õ „Ѩ=∂}O.) J<Õ suÖ’ â◊H˜Îx Hõeæ#"åiH˜ áêOK«HÍeHõ
J#∞ëêª# xëêªÑ~¨ º° =™ê# ~°∂ѨOQÍ ã≤^ÀúáêÜ«∂xfl J#∞+≤Oª K«_®xH˜ JkèHÍ~åxfl
HõÅ∞QÆ*Ëã≤, Ѷ¨Åã≤kúH˜ „ѨÜ≥∂[Hõâ◊H˜Î ÖËx"åi J#∞ëêª<åxH˜ ã¨Ç¨Ü«∞HÍi
J=Ù`«∞Ok. Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=∞O>Ë L#fl`«™ê÷#O J~Ú# x`«ºqÉèí∂u. JO_®Å‰õΩ,
"åxH˜ ÃÑ·# L#fl =∞ǨÏ^•^Œ∞ʼnõΩ‰õÄ_» ÃÑ·# LO_Õ Q˘Ñ¨Ê ™ê÷#O – Jx J~°÷O.
186 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
(„áêáÈflu)–''„ѨHõˆ~¬} ™ê^茺q=$kúÅHõ∆}„ѨHõˆ~¬} PáÈflu—— – K«Hõ¯QÍ
á⁄O^Œ∞`å_»x J~°÷O. ÉèíQÆ"å#∞_»∞, x`«∞ºÅ∞, =Ú‰õΩÎÅ∞–J<Õ =ÚQÆ∞æ~°‰õΩ
x`«ºHÔ O· Hõ~º° O KÕÜ∞« _»=∞<Õ =¸_»∞ q^è•Öˇ#· Ѷ֨ ÏÅ∞ ã≤kOú K«_O» Ö’ U q^è"Œ ∞≥ #ÿ
P@OHõOÖËx ™ê÷<åxfl, PKå~°ºÑ¨~º° O`«HÔ O· Hõ~º° O`À áê@∞ Q˘Ñ¨ÊQÍ á⁄O^Œ∞`å_»x
ÉèÏ=O. ''J„`« Ѩ~°„`« KåÑ≤ x`«ºO Ü«∞nÜ«∞K«~°}∫ â◊~°}O =∞nÜ«∞"£∞—— (D
Ö’HõOÖ’ Ѩ~° Ö’HõOÖ’ <å^äŒ=Ú#∞Å NK«~°}ÏÖË <å‰õΩ â◊~°}O) Jx JO@∂
Ѩ~=° ∞Ѩ^OŒ Ö’ ‰õÄ_® PKå~°ºHÔ O· Hõ~º° „áêÑ≤xÎ PtOKå~°∞ Hõ^•, ÉèQí =Æ ^•º=Ú#∞Å∞
™È΄`«~`° fl« OÖ’.
ÅH©∆ ‡`«O„`«=∞<Õ „QÆO^äŒOÖ’ ''JzÛù„^ŒÑ¨OK«HÍÅ*Ï˝ó ѨOK«Ü«∞[˝qK«Hõ∆}Ï,
Ѩӈ~‚ =~°¬â◊`Õ nè~åó „áêѨÙfl=Ou Ü«∞^ä•O[™ê—— (D J~Ú^Œ∞ HÍÖÏÖ’¡ KÕÜ«∞
=Åã≤#, ÉèQí =Æ ^•~å^è<Œ å~°∂ѨO J~Ú# Hõ~‡° #∞ XHõ ^•xH˜ `«~∞° "å`« "Õé˘Hõ\Q˜ Í
=KÕÛ J#∞ëêª#HÍÖÏÅ#∞ `≥eã≤H˘x, P J~Ú^Œ∞ J#∞ëêª<åÅ#∞ KÕÜ«∞QÆÅ
™ê=∞~å÷ºxfl á⁄Ok#, *Ï˝#∞Å∞ `«=∞‰õΩ #∂é∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ ѨÓiÎHÍQÍ<Õ,
`«fi~°QÍ Ñ¨~°=∞Ѩ^•xfl á⁄O^Œ∞`å~°∞) Jx âßO_çź㨇 $uÖ’, – ''ã¨~°fi^èŒ~å‡<£
ã¨=Ú`«û$[º áêOK«HÍź =∞#∞„Ѩ`åó, "åºq∞„â◊Ü≥∂QÆx~°∞‡HÍÎ QÆK«ÛùOu
ѨÙ~°∞ëÈ`«=Î ∞"£∞—— (Jxfl "≥∂H∆ÀáêÜ«∂Å#∞ ѨÓiÎQÍ q_»z, D J~Ú^Œ∞ HÍÖÏʼnõΩ
K≥Ok# J#∞ëêª<åÅ#∞ K«Hõ¯QÍ KÕ¿ã"å~°∞ XHõ^•x`À "Õé˘Hõ\ ˜ HõÅã≤ LO_Õ
*Ï˝#ÉèHí Íκk LáêÜ«∂Å#∞O_ç q=ÚH˜xÎ á⁄Ok#"åÔ~,· ÉèQí "Æ å#∞x Ѩ~=° ∞Ѩ^•xfl,
á⁄O^Œ∞`å~°∞) Jx JO@∂ D áêOK«HÍeHõ Hõ~å‡#∞ëêª<åxH˜ ã¨fi`O« „`ÀáêÜ«∞`«fiO
K≥ѨÊ|_ç<å, Éèí~°^•fi*Ïk =∞ǨÏ~°∞¬Å∞, ÉèíQÆ"å#∞_»<Õ ã≤^ÀúáêÜ«∞OÖ’ x+¨ª#∞
HõÅ"å~°∞ ѶŨ ~°∂ѨOQÍ<Õ (ÉèQí =Æ `≥¯· OHõ~º° ~°∂ѨOQÍ<Õ) KÕÜ∂« Åx K≥ÑÊ≤ #O^Œ∞=Å¡,
W^Õ Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ#k. „ѨѨ#fl^èŒ~å‡Å#∞ QÆ∂iÛ ''J^äŒ ã¨fi^èŒ~°‡x~°`«ó „áê*’˝ ÉèíHõÎ
ã¨∞ûÅHõ∆}ó, ã¨`Õû"åaè~°`À ¿ÇϺ= „ѨѨ#fl ã≤ûkú =∂ѨÙflÜ«∂`ü—— (`«# ^èŒ~°‡OѨ@¡
„â◊^ŒúHõÅ "å_»∞, „áêA˝_»∞, K«Hõ¯x ÅHõ∆}ÏÅ#∞ HõÅ"å_»∞, ã¨`«∞Ê~°∞+¨µÅ#∞
¿ãqOK«_»OÖ’ Pã¨H˜Îx HõÅ Éèí‰õΩÎ_≥·# „ѨѨ#∞fl_»∞ =∂„`«"Õ∞ ã≤kúx á⁄O^Œ∞`å_»∞)
Jx, ''Hõ$`åfiaQè =Æ ∞#O ѨÓ~°fi =Úáê^•Ü«∞ K« ã¨OѨ^óŒ , Wëêìfin`è º« K« Ü«ÚO*Ï<À
Éè’QÔ ó· HÍÅO q<À^ŒÜ∞Õ `ü—— ("≥Ú^Œ@ JaèQ=Æ ∞<åxfl J#∞+≤Oª z, ÉèQí =Æ ^•~å^è#Œ ‰õΩ
P=â◊ºHõO J~Ú# =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ ¿ãHõiOK«∞HÀ=_»=∞<Õ Láê^•<åxfl KÕã,≤ `«~∞° "å`«
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 187
ÉèíQÆ"å#∞x P~åkèOK«_»O J<Õ W[º#∞ J#∞+≤ªOz, 㨢^ŒæO^èŒÑ¨~î°#O J<Õ
™êfi^蕺ܫ∂xfl KÕã≤, z=~°Ö’ ÉèíQÆ=^•úº<åxfl KÕã¨∂Î – D q^èŒOQÍ J~Ú^Œ∞
HÍÖÏÅ#∞ ã¨O`À+¨OQÍ HÍÖÏxfl QÆ_»áêe) J<Õ Ñ¨~åâ◊~å^Œ∞Å ã¨∂‰õΩÎÅ∞ WK«@
ÉèÏ"åºÅ∞. D „Ѩ=∂}OÖ’ ''q<À^ŒÜÕ∞`ü—— J<Õ q<À^ÀH˜Îx |\˜ì ''ã¨∞ã¨∞YO
Hõ~°∞Î =∞=ºÜ«∞"£∞—— (KÕÜ«∞_®xH˜ ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ#k, #tOK«xk) J<Õ suÖ’
LáêÜ«∞^Œâ◊Ö’<Õ P#O^Œ^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ#^Œx U~°Ê_»_»O=Å¡, D J~Ú^Œ∞
J#∞ëêª<åÅ#∞ LáêÜ«∞ÉèÏ=#`ÀH͉õΩO_®, ѶŨ ~°∂ѨOQÍ<Õ ÉèÏqã¨∂Î KÕÜ∂« Åx
K≥ Ñ ≤ Ê #@¡ ~ Ú#k. Ѩ ~ åâ◊ ~ ° = ∞Ǩ Ï i¬‰õ Ä _® ''LáêÜ« ∞ Éè Ï "å`ü 㨠O `« º [º
ã¨fiH~õ å‡kK«`∞« +¨"ì ∞£ , Hõ~‡° ‰õΩ~åº ^ŒãH¨ Îõ ã¨û<£ ã¨O`«∞Ã+ºÂì Ѩ~=° ∂`«‡#ó—— (LáêÜ«∂Å∞
J<Õ ÉèÏ=##∞ q_»z Hõ~°‡Ü≥∂QÆ, *Ï˝#Ü≥∂QÍ^Œ∞Å∞ <åeæO\˜x xã¨ûOQÆ∞_≥·,
Ѩ~°=∂`«‡ `«$Ñ≤ÎHÀã¨O J#∞+≤ªOKåe) Jx =zOKå_»∞. D ã¨∂H˜ÎÖ’ ''`«K«Û
‰õΩ~åº`ü—— Jx J#‰õΩO_® ''Hõ~°‡ ‰õΩ~åº`ü—— Jx J#_»O LáêÜ«∞ÉèÏ"åxfl q_»z
KÕ¿ã Hõ~°‡ q∞ye# Hõ~°‡ÅHõO>ˇ "Õé~Ú#^Œ<Õ ÉèÏ=#`À<Õ. Éèí~°^•fi[Ѩi+¨ì=∞<Õ
„QÆO^äŒOÖ’ ''ÉÏǨϺ ã¨û^Œã`¨ åO <åã≤Î Éè^Ë óŒ „áêÜÕ∞} Hõ~‡° ã¨∞, ã¨OHõÖÏÊ ^Õ=
aè<åflx 㨿ÇÏ`«∞ ~°ƒO^è"Œ ∂≥ HõÜ ∆ ∂≥ ó—— (™ê=∂#ºOQÍ KÕ¿ã Hõ~°‡ÅÖ’ Wq =∞Ozq,
Wq K≥_»¤q J<Õ ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# ÉÏǨϺÉèË^ŒO Un ÖË^Œ∞. ã¨OHõÖÏÊxfl|\˜ì =∂„`«"Õ∞
Jq =∞Ozq, K≥_»¤q J=Ù`å~Ú. Ѷ¨ÅHÍ=∞#`À KÕ¿ãÎ |O^è•xH˜, xëê¯=∞OQÍ
KÕ¿ãÎ "≥∂H∆ÍxH˜ HÍ~°}O J=Ù`å~Ú) Jx K≥Ñʨ |_ç#O^Œ∞=Å¡ "Õé˘Hõ LáêÜ«∞O
Ü≥ÚHõ¯ J#fiÜ«∞„Ѩã¨OQÆO ÖË^Œ∞. qxÜ≥∂QÆѨ$^äŒHõÎ fi<åºÜ«∂#∞ ™ê~°OQÍ ‰õÄ_®
LáêÜ«∂O`«~°„Ѩã¨H˜Î ÖË^Œ∞.
''„áêáÈflu Ѩ~°=∞O Ѩ^Œ"£∞—— J<Õ ã¨∂H˜ÎKÕ`« ''J^äŒ =$uÎ q∞=∂O â◊â◊fi
`«∞¯~åfi}À qQÆ`«=º^äŒó, qã¨$[º ^ÕǨÏO „áêáÈflu `«kfiëÈ‚ó Ѩ~°=∞O Ѩ^Œ"£∞——
(WHõ, D HÔ O· Hõ~åºxfl x`«ºO KÕã∂¨ ,Î =º^äŒ ÖËx"å_≥,· ^ÕÇ¨ xfl g_ç, P Ѩ~=° ∂`«‡Ü≥ÚHõ¯
Ѩ~°=∞Ѩ^•xfl á⁄O^Œ∞`å_»∞) J<Õ Éèí~°^•fi[=K«#O 㨇iOѨ|_çOk. ''ÉèíHÍκ
k#K«~åº =∞#∞^蕺ܫ∞<£—— J<Õ ã¨∂H˜ÎH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ ''Ü«∞âıÛ=∂O ã¨OÇ≤Ï`åO
ѨÙ}ϺO „â◊√}∞Ü«∂`ü „âß=ÜÕ∞`« "å, 㨠=ÚHõÎó ã¨~°fiáê¿ÑÉèíºó ã¨~åfi<£ HÍ=∂<£
ã¨=∞â◊√fl`Õ—— (Z=_»∞ D Ѩq„`«"≥∞ÿ# ã¨OÇ≤Ï`«#∞ qO\Ï_À, qxÑ≤™êÎ_À, J`«_»∞
Jxfl áêáêÅ #∞O_ç q=Ú‰õΩÎ_≥·, Jxfl HÀé˜HõÅ#∞ á⁄O^Œ∞`å_»∞) J<Õ
188 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À
Éè~í ^° •fi[=K«#O, ''=$uÎO ã¨O`À-#∞Éè∂í ÜÕ∞=∂ =∞#∞~°∂áê q∞Ǩ`«‡#ó, Ѩ~„° `«
Kå #∞"≥∂^ŒO`Õ Ñ¨~"° ∞Õ } qѨtÛ`å—— (ã¨`∞« Ê~°∞+¨µÅ∞ D P`å‡#∞~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ =$uÎx
D Ö’HõOÖ’ KÕã≤ P#OkOK«_»"Õ∞HÍHõ, Ѩ~°=∞Ѩ^ŒOÖ’ ‰õÄ_® qt+¨ì*Ï˝<åxfl
Hõeæ# (''qѨtÛ`ü—— â◊|Ì"åK«∞º_≥·#) Ѩ~°=∂`«‡`À áê@∞ P#Ok™êÎ~°∞) J<Õ
Éèí~°^•fi[Ѩit+¨ì=K«#O J#∞ã¨O^èÕÜ«∂Å∞. „Ѩã¨∞Î`«OÖ’ ÃÑ·# L^•Ç¨ÏiOѨ|_»¤
„Ѩ=∂}ÏÅÖ’x ''`«kfiëÈ‚ó Ѩ~°=∞O Ѩ^Œ"£∞—— J<Õ „ѨÜ≥∂QÆO ''Ѩ~°"Õ∞ "Àº=∞<£——
J<Õ „â◊√uã¨∂H˜Îx, ''ã¨~åfi<£ HÍ=∂<£ ã¨=∞â◊√fl`Õ—— J<Õ „ѨÜ≥∂QÆO ''™Èâ◊√fl`Õ
ã¨~åfi<£ HÍ=∂<£—— J<Õ „â◊√uã¨∂H˜Îx, ''Ѩ~°"Õ∞} qѨtÛ`å—— J<Õ „ѨÜ≥∂QÆO
''ã¨Ç¨Ï „|Ǩχ}Ï qѨtÛ`å—— J<Õ „â◊√uã¨∂H˜Îx `«ÅÑ≤OK«_»OÖ’x JO^ŒO
ã¨ÇϨ $^ŒÜ∞ÿ≥ Hõ"^Õ ºŒ O. ''N=∞fO Ü«∞u~å[㨺 k#K«~åº q∞=∂O Ѩ~<°î ,£ „áêѨÙflÜ∂«
`«Ê~°=∂O ÉèíH˜ÎO ÉèÏ+¨ºHÍ~°Ñ¨^•|˚Ü≥∂ó—— (Q˘Ñ¨Ê^≥·# D Ü«∞uѨu k#K«~åº
™È΢`åxfl ѨiîOz#"å_»∞. Ü«∞uѨu áê^•Å Ѩ@¡ Q˘Ñ¨Ê ÉèíH˜Îx á⁄O^Œ∞`å_»∞)
J<Õ Ü«∞uѨu k#K«~åº „ѨÜ≥∂QÆO WHõ¯_» L^•Ç¨~°ºO.
D =~°=~°=Úxk#K«~åº ™È΄`åxH˜ ''ã¨^•Kå~°nÑ≤HÍ—— J<Õ "åºMϺ<åxfl
„Ѩ™êkOz# =∞Ǩq^•fiOã¨∞Å∞ J~Ú# "å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°º ™êfiq∞"å~°∞
`«=∞ "åºMϺ<åxfl =Úyã¨∂Î – N=~°=~°=Ú#∞Å J#∞ëêª<åxH˜ ã¨fi`ó« „áê=∂}ºO
ã¨Ç¨Ï[OQÍ LO_»<Õ L#flk. P J#∞ëêª#O ZO`« 㨇 $`«º#∞‰õÄÅOQÍ L#fl^À
x~°∂Ñ≤Oz qA˝Å#∞ P#OkOѨ*Ü Ë ∞« _®xˆH `å=Ú Ü«∞^ä•â◊HΘ „ѨÜ∞« uflOKå=∞x
JO@∂ ''ã¨fiÜ∞« O„Ѩ=∂}Ë-áêºKåˆ~º ~°=∞º*Ï =∂`«$Ü≥∂yx, 㨇 $u „ѨÑO¨ K«#O
`«^£*Ï˝ó `«∞+¨ºOufiu =∞Ü«∂ Hõ$`«"£∞—— J<Õ â’¡HÍxfl J#∞„QÆÇ≤ÏOKå~°∞.
L`«Î~° k#K«~åº "åºMϺ#O =Úyã≤Ok
ѨÓ~Àfi`«Î~°k#K«ˆ~º =º=$}À`ü Ü«∞u~å[qOâ◊uO K« `«^ä• I
ѨÓ~åfiKå~°º"åºMϺ ~°™êº J#∞ã¨$`«º tOQÆ~å~Àº-™œ II
„ѨHÍâ◊Ü«∞Of 㨢^ŒæO^ä• h^Œ$âß<£ ™êO„Ѩ^•~ÚHÍ<£ I
N~å=∂#∞[ã≤^•úO`«ã¨ÉèÏ *ËrÜ«∞`åO ã¨^• II
T |O^èOŒ QÍ `«~∞° "åu HÍÅOÖ’ KÕ~Û° |_ç LO_»=K«∞Û<Õ"∂≥ #x `Àã¨∞OÎ k. N=∂<£
L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 189
J#∞|O^èŒ=Ú
L`«Î~°k#K«~庙È΄`«OÖ’x â’¡HÍÅ#∞ QÆ∂iÛ =Ú„k`« „QÆO^ä•Ö’¡
HõxÊã¨∞Î#flk. H˘xfl D ã¨∞Îu ''Wu Ü«∞u ‰õΩÅ^èŒ∞~°º"£∞—— J<Õ â’¡HõOÖ’
„áê~°OÉèíOHÍQÍ, =∞é˜H˘xfl =Ú„^Œ}ÅÖ’ =Ú„^Œ}ÅÖ’ ''J^äŒ QÀ+‘ª"£∞—— J<Õ
â’¡HõO`À P~°OÉèíO J~ÚOk. J}Ï‚=ѨÊVÍæ~ü "åºYºÖ’, HÍOp „Ѩ.Éèí.
J}Ï‚™êfiq∞"åºYºÖ’ Ô~O_»=„Hõ=∞"Õ∞ QÀK«iã¨∞Î#flk. ''Ü«∂ Ü«∂ =$uÎ ~°‡#ã≤——
J<Õ â’¡HOõ `«~åfi`« H˘xfl „ѨK∞« ~°}ÅÖ’ ''Ü«∞^Œ#∞K«~q° ^èÜ Õ ∞ÿ≥ ó—— J<Õ â’¡HOõ =∞^躌 Ö’
L#flk. nx `«~åfi`« ''JѨQ`Æ =« ∞^Œ=∂<≥ó· —— J<Õ â’¡HOõ L#flk. D „Hõ=∂xfl|\˜ì
L`«Î~°k#K«~°ºÖ’ "≥Ú`«ÎO 14 â’¡HÍÅ∞ HõxÊã¨∞Î#flq. ''Ü«∞^Œ#∞K«~°—— W`åºk
â’¡HÍxfl J}Ï‚=ѨÊVÍæ~ü QÍx, HÍOp „Ѩ.Éèí. J}Ï‚™êfiq∞ "å~°∞ HÍx
"åºMϺxOK«ÖË^Œ∞. =∞iH˘xfl =Ú„k`« „QÆO^ä•Ö’¡ ‰õÄ_® Wk HõxÊOK«_»OÖË^Œ∞.
KåÖÏ „ѨK∞« ~°}ÅÖ’ ''k#K«~åº q∞=∂"£∞—— J<Õ â’¡HOõ `À L`«~Î k° #K«~º° ѨÓiÎHÍQÍ,
„Ѩã¨∞Î`«O =Ú„kOѨ|_»∞`«∞#fl "åºMϺ#OÖ’ ''„ѨѨ^Õº Ѩ^ŒÑ¨^•‡x—— J<Õ â’¡HõO
z=iQÍ LO_»_O» XHõ qâı+O¨ . ã¨∞=∂~°∞ 80–90 ã¨OIIÅ„H˜`O« K≥<fl·≥ #QÆ~O° Ö’
=Ú„kOѨ|_»¤ P#O^•„ÃÑãπÖ’ =Ú„kOѨ|_»¤ ™È΄`å~°=‚ „QÆO^äOŒ 3= ã¨OѨÙ@OÖ’
L`« Î ~ ° k#K« ~ 庙ÈÎ „ `« O Ö’ ''k#K« ~ 店— J<Õ â’¡ H õ O `« ~ åfi`«
''㨠O Ѩ ` « û fi~° ∂ áê#∞QÆ ∞ }ˇ ÿ = ——, ''Ü« ∞ #∂‡Å"£ ∞ ——, ''N=∞„^Œ O QÆ " £ ∞ —— J<Õ
=~°=~°=Ú#∞ʼnõΩ K≥Ok# <åÅ∞æ â’¡HÍÅ`Àáê@∞, ''# KÕ`ü ~å=∂#∞*Ë`Õºëê——,
''ѨÙ}ϺOÉè’[——, ''`«$}©Hõ$`«—— W`åºk ÉèíQÆ=„^•=∂#∞A ʼnõΩ K≥Ok# =¸_»∞
=ÚHõÎHÍÅ∞‰õÄ_® KÕiÛ =Ú„kOѨ|_®¤~Ú. JO>Ë, L`«Î~°k#K«~庙È΄`«O 21
â’¡ H ÍÅ`À =Ú„kOѨ | _®¤ ~ Ú. JO`Õ H ÍHõ , =∞iH˘xfl „Ѩ K « ∞ ~° } ÅÖ’
''Ü«∞^Œ=`«~}° =¸Å"£∞—— J<Õ â’¡HOõ ‰õÄ_® ''Ü«∞#∂Å"£∞—— J<Õ â’¡HÍxH˜ =ÚO^Œ∞
L#flk. g\˜Ö’ ''Ü«∞#∂‡Å"£∞——, ''Ü«∞^Œ=`«~}° =¸Å"£∞——, ''N=∞„^ŒOQÆ"∞£ —— J<Õ
=¸_»∞ Zé∞q∞ƒÜ«∞áêÊ „Ѩ}©`«"≥∞ÿ# =~°=~°=Úxâ◊`«HõOÖ’ HõxÊã¨∞Î<åfl~Ú. D
â’¡HÍÅ∞, L`åÎ~°k#K«~åº UHõHõ~°Î $HÍÅ∞ HÍ|\˜ì gxx L`«Î~° k#K«~åº#∞
Ѩ~=° ã¨∞Î QÀqO^•Kå~°º™êfiq∞"åi N"≥+· =‚¨ ™È΄`«=∂ÅÖ’ ''Ü«∞^Œ=`«~}° =¸Å"£∞——
190 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À 191

J<Õ â’¡HOõ `«Ñʨ q∞ye# U_»∞ x`åº#∞ã¨O^èÜ Õ ∞« â’¡Hqõ âıëêÅ∞QÍ K«∂Ѩ|_®¤~Ú. ã¨kƒù ã¨û=∞O ^≥·=`« "Õ∞= ^Õâ◊O
Õ ∞ÿ≥ ó——. J<Õ â’¡HOõ ZHõ¯_ç^À ã¨Ê+¨Ñì _¨ Ö» ^Ë ∞Œ . „Ѩã∞¨ `Î O« J}Ï‚=ѨÊ
''Ü«∞^Œ#∞K«~q° ^èÜ „áêѨÎO „ѨѨ^Õº Éèí=^ŒO„Ѷ≤∞=¸Å"£∞ II
VÍæ~ü ("å^è∂Œ Å g~°~åѶ∞¨ "åKå~°∞ºÅ"åi) "åºMϺ# NHÀâßxfl J#∞ã¨iOK«_O» =Å¡,
=~°=~°=Úh! Z=i q+¨Ü∞« OÖ’ (ÔHO· Hõ~º° ~°∂Ѩ) ã¨OѨ^Œ ã¨fi~°∂áêxH˜ `«y#^À,
ÃÑ·# `≥eÑ≤#suÖ’ JkèHõOQÍ HõxÊã¨∞Î#fl Zxq∞k â’¡HÍÅ∞ "åx `å`«Ê~åºÅ`À
áê@∞ J#∞|O^èŒOQÍ ã¨=∞iÊOѨ|_»∞`«∞<åfl~Ú. W=hfl "åã¨Î"åxH˜ L`«Î~°k# Z=i q+¨Ü∞« OÖ’ Hõe#æ =∞#ó„Ѩ™ê^ŒO ("åˆ~ LáêÜ≥∂¿ÑÜ«∂Å∞ J<Õ ã¨fiKÛ« "ù ∞≥ #ÿ ,
K«~庙È΄`«OÖ’ JO`«~°ƒùqOK«HõáÈ~Ú<å, H˘xfl =~°=~°=Ú#∞Å#∞, =∞é˜H˘xfl xÅHõ_» J~Ú# xâ◊ÛÜ«∞O) Q˘Ñ¨Ê^À, J@∞=O\˜ k=º"≥∞ÿ#, „áêѨÎ"≥∞ÿ# `«=∞
ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÅ#∞ ã¨∞ÎuOKÕq HÍ|\˜ì „ѨѨ#∞flʼnõΩ x`åº#∞ã¨O^èÕÜ«∂ÖË áê^•~°qO^Œ ã¨xflkèx ÃÑ^ŒÌÖ`Àáê@∞ ("åi ѨÙ~°∞+¨HÍ~°Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ)
Hõ^•! P„â◊~Úã¨∞<Î åfl#∞.
S 3. Ü«∞#∂‡Å =∂â◊fiÜ«Ú[=∂㨺=`å~°=¸ÖO
Ü«∞^Œ#∞K«~°q^èÕÜ≥ÿ∞ ~å˚`«∞ ^Œ$ëÈì-Ñ≤ `«ã≤‡<£ HÍO`ÀѨÜ∞« O`«$Ü«∞q∞#ó Hõ~∞° }ˇHÿ ãõ O≤ ^èÀó I
~°∞z~°=~°=ÚhO„^Õ ~°∂_è»ÉèÏ"À Éèí"ÕÜ«∞"£∞ I Pã‘ ^Œã¨`«∞û QÆ}˜`«ã¨º =∞=∂Ñ≤ ã¨`åÎ
^Œ$_è»`«~° =∞uÜ«∂`À ^Œ∞ã¨Îº*Ï #~°÷HÍ=∂<£ =¸ÅO `«^Õ= [QÆ^ŒÉèí∞º^ŒÜ≥ÿ∞Hõ=¸Å"£∞ II
[x[ÅkèQÆ`å<åO *ÏÜ«∞`Õ Hõ~°‚^è•~°ó II ^ŒÜ«∂ã¨=Ú„^Œ∞Öˇ·# N=∞^Œfi~°=~°=Ú#∞Å J=`å~åxH˜ =¸ÅO J~Ú#
N=~°=~°=Ú#∞Å Éèí‰õΩÎÅKÕ`« XHõ™êi Hõ\ÏH˜∆OѨ|_ç#"å_»#∞ J~Ú`Õ, Pâ◊fiÜ«Ú[=∂ã¨OÖ’x =¸ÖÏ#Hõ∆„`«O Ö’Hõ„âıÜ«∞ã¨∞û‰õΩ JO`«\ ˜H˜ =¸ÅO
P =~°=~°=Ú#∞ÅѨ@¡ ã≤÷~°"≥∞ÿ# ÉèíH˜Îx HõÅ"å_»#∞ J=Ù`å#∞. q_»zÃÑ@ì_®xH˜ J~ÚOk. Jk, J ã¨`∞« Ê~°∞+¨µÖ’¡ XHõ_∞» QÍ WO`«HÍÅO ÖˇH¯˜ OѨ|_»¤ <Õ#∞ ‰õÄ_®
gÅ∞HÍx J~°÷HÍ=∂Å#∞ ^Œ$_è»OQÍ =^ŒeÃÑ\ì̃#"å_»∞ [#‡ã¨=Ú„^ŒOÖ’ =Úxy ã¨`«Î#∞ á⁄O^Œ_®xH˜ =¸ÅO J~ÚOk.
L#fl"åix X_»∞¤‰õΩ KÕˆ~Û F_» K«∞Hͯxx #_ç¿Ñ"å_»∞ HÍQÆÅ_»∞.
S 4. N=∞„^ŒOQÆO [Ü«∞`«∞ Ѩ~°=∞O ^è•=∞ `Õ*’x^è•#O
Éèí∂=∂ `«ã≤‡<£ Éèí=`«∞ ‰õΩâ◊b HÀ-Ñ≤ Éèí∂=∂ã¨Ç¨Ü«∞ó I
x`åº#∞ã¨O^èÕÜ«∞ â’¡HÍÅ∞ k=ºO `«Ãã·‡ kâ◊`«∞ qÉèí=O ^ÕtHÀ ^ÕtHÍ<åO
1. „ѨѨ^Õº Ѩ^ŒÑ¨^•‡x Ѩ~°=∞„¿Ñ=∞ã¨OѨ^•"£∞ I HÍÖË HÍÖË =~°=~°=Úxó HõÅÊÜ«∞<£ =∞OQÆàÏx II
™œ=∞º*Ï=∂`«$Ü≥∂wO„^ŒK«~°}ˇÿHõAëêO ã¨`å"£∞ II Q˘Ñ¨Ê k=ºˆH„∆ `«O, `Õ[ã¨∞û‰õΩ ™ê÷#O J~Ú# N~°OQÆHˆ „∆ `«O =iúÅ∞¡QÍHõ! P Hˆ „∆ `«OÖ’
N=~°=~°=Ú#∞Å Náê^•Å#∞ =∂„`«"∞Õ LáêÜ≥∂¿ÑÜ«∂Å∞QÍ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x Éè∂í ^Õq, ÅH©∆ ‡^Õ=ÙÅÖ’ HõÅã≤ Jkè=ã≤Oz LO_Õ ã¨~Àfi`¯« $+¨µ_ì #·≥ N~°OQÆ<å^ä∞Œ _»∞
P~åkèOKÕ"å~°∞, P PKå~°º=~°∞ºÅѨ@¡ Ѩ~=° ∞ÉèHí xΘ HõÅ"å~°∞ J~Ú# ã¨`∞« Ê~°∞+¨µÅ ‰õΩâ◊ÅOQÍ LO_»∞QÍHõ! PKå~°∞ºÅO^ŒéH˜ © ^Õt‰õΩÅ~Ú# =~°=~°=Ú#∞Å∞ x`«ºO
áê^ŒÑ¨^•‡Å#∞ P„â◊~Úã¨∞Î<åfl#∞. â◊√ÉèÏÅ#∞ HõÅ∞QÆ*¿Ë ã"åÔ~· N~°OQÆ<å^ä∞Œ #‰õΩ k=º"≥∞#ÿ "≥É· "íè åxfl HõeOæ `«∞~°∞QÍHõ!
2. ã¨OѨ`û« fi~°∂áê#∞QÆ∞}ˇ=ÿ Ü«∞ã≤‡<£ 5. #KÕ „^•=∂#∞*Ë`Õºëê K«`«∞~å K«`«∞~°Hõ∆s!
ã¨~Àfi`«fi~À Ü«∞„`« =∞#ó„Ѩ™ê^Œó I HÍ =∞=™ê÷O „ѨѨ^ŒºO`Õ [O`«"À ǨÏO`«! =∂^Œ$â◊ó II
192 L`«~Î k° #K«~º° – "åºMϺ#O`À

=∞#Å#∞ ~°HO∆˜ K«_O» Ö’ ã¨=∞~°=÷ O`«=∞~Ú#k, ''~å=∂#∞[—— J<Õ J~Ú# <åÅ∞æ

JHõ∆~åÅ#∞ Hõeæ#k J~Ú# D =∞O„`«"Õ∞ ÖËHõáÈ`Õ =∞#=O\˜ „áê}∞Å∞ U
QÆux á⁄O^Õ"å~ÀHõ^•! JÜ≥∂º!
6. ѨÙ}ϺOÉè’[qHÍ™êÜ«∞ áêѨ^è•fiO`«Hõ∆Ü«∂Ü«∞ K« I
N=∂<åq~°Éèí∂^Œ∂ƒù=∞ø ~å=∂#∞[k"åHõ~°ó II
ã¨`∞« Ê~°∞+¨µÅ<Õ Ñ¨^•‡Å∞ qHõãO≤ K«_O» HÀã¨O, áê=ÙÅ∞ J<Õ pHõ\˜ `˘ÅQÆ_O» HÀã¨O
N=∞„^•=∂#∞AÅ∞ J<Õ ã¨∂~°∞º_»∞ Éèí∂q∞Ö’ J=`«iOKå_»∞.
7. `«$}©H$õ `«qiOKåkx~°O‰õΩâ◊qÉè∂í `«Ü∞« ó I
~å=∂#∞[Ѩ^•OÉè’[ã¨=∂„â◊Ü«∞}âße#ó II
ÉèQí =Æ „^•=∂#∞AŠѨ^ÑŒ ^¨ •‡Å#∞ P„â◊~ÚOz#"å~°∞ „|Ǩχ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ^Õ=`«Å
x~°O‰õΩâ◊O J~Ú# JkèHÍ~åxflÃã·`«O `«$}©Hõi™êÎ~°∞.