i

eeeeeeeeeeeeeeeeee

eeeeeeeeeeeeeeeeee
N
=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
N q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ "åºMϺ#=Ú
ÉèÏQÆ=`åO`«~°æ`«=Ú

ã¨OHõÅ#=Ú :
‰õΩáêÊ #@~å[â◊~°‡
J=∞~å=u
eeeeeeeeeeee
 ii

=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
N ‰õΩáêÊ #@~å[â◊~°‡, J=∞~å=u
„Ѩ^äŒ=∞ =Ú„^Œ} : N qà◊Oa <å=∞ ã¨O=`«û~° ǨÏ#∞=∞[˚Ü«∞Ou

Ñ
„ `¨ ∞« Å∞ : 500

"≥Å : J=¸Åº=Ú

Ñ
„ `¨ ∞« ʼnõΩ : ‰õΩáêÊ #@~å[ â◊~°‡
J=∞~å=u.
ÃãÖò : 9299558632

=Ú„^}
Œ : N ÅH©;Q} Æ Ñ¨u P~üì Ñ
„ O≤ @~üû
2/4 „ÉÏ_ô¿Ñ@, QÆ∞O@∂~°∞–2.
á¶È<£ : 0863–2235036
iii
iv
v
vi
 vii

Hõ$u ã¨=∞~°Ê}=Ú
ǨÏiáê^Œ=ÚÅñ |∞\˜ì Ü«∞=xxñ [i~ÚOz
Ü«∞=QÍÇ¨Ï "≥Ú#iOѨ #Ѷ¨∞=Úñ ÉÏѨÙ
*ÏǨÏflq [#xQÍ, [#‰õΩ â◊O`«#∞xÔH·
„|ǨχK«~°º„=`« „Ѩu#ñ |∂x
"Õ^Œ"Õ^•OQÍk "Õ`«ÎÜ≥ÿ∞ ÉèíQÆ"å#∞
`«`«Î fiO|∞ <≥é˜ñy# ^èŒ~°‡q^Œ∞ñ_»∞
q+¨μ‚x <å=∞=ÚÖò "Õ~ÚQÍ ^èŒ~°‡AO
_»_çy#<£ É’kèOz #\˜ì Ç≤Ï`«∞ñ_»∞
Ü«∞ã¨∞=ÙÅ#∞ g_»ñ^ŒÅz# Ü«∞^Œ#∞ #O^Œ∞
<≥^Œ∞@ xeÛ# NHõ$+¨‚ <≥^Œ#∞ xeÑ≤
=ÚH˜Î Ѩ^Œ=Ú# ˆHy# ѨÙ}º=¸iÎ
cè+¨‡=~°‡‰õΩ ÉèíH˜Î #iÊO`«∞ Hõ$ux.

‰õΩáêÊ #@~å[ â◊~°‡

 viii

J^Œ∞ƒù`ÀǨÏ
D T¿ÇÏ XHõ J^Œ∞ƒù`«O
''z#fi`å - =∞[˚`å "å—— J<åfl~°∞ ÉèíQÆ=„^Œ=∞}∞Å∞!
™ê^èŒHÀ`«Î=ÚÅ∞ „|ǨχN ‰õΩáêÊ #@~å[â◊~°‡QÍ~°∞ P =∞[˚# „Ѩ„H˜Ü«∞‰õΩ
J#∞=ÙQÍ XHõ =∞Ǩ„ǨÏ^•<Õfl HõxÃÑ\Ïì~°∞.
q+¨μ‚ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∂ÅÖ’ ''=∞Ǩ„ǨÏ^À =∞ǨQÆ~ÀΗ— JO@∂ =∞Ǩ„ǨÏ^Œ<å=∞O
QÆ∂_® q+¨μ‚ Ѩ~åºÜ«∞OQÍ LQÆ_æ Oç Ѩ|_ç =ÙOk. Hõ#∞Hõ, Nâ◊~‡° QÍi =∞[˚# „Ѩ„H˜Ü∞« ‰õΩ
~¸ =∞Ǩ„ǨÏ^Œ Ѩq„`«<å=∞O JÅOHÍiHõOQÍ J#fi~°÷=∞~Ú áÈ~ÚOk.
Nâ◊~‡° QÍ~°∞ `«=∞ =∞[˚# „Ѩ„H˜Ü∞« ‰õΩ „Ѩ^=Œä ∞ ™Èáê#OQÍ Nq+¨μ゠Ǩ Ϩ „ã¨<å=∞
â◊OHõ~°ÉèÏëêºxfl HõO~î°ã¨÷O KÕâß~°∞.
Ô~O_»= ™Èáê#OQÍ ÉèÏëêº~å÷xfl |ǨïѨ~åºÜ«∂Å∞ ÉèÏ=# KÕâß~°∞. nx=Å¡
gi ǨÏ$^ŒÜ«∞O ''ÉèÏ=# JÅ¡O—— ÖÏQÍ q+¨μ‚ <å=∂~°÷ ÉèÏq`«=∞~Ú áÈ~ÚOk.
W@∞=O\˜ ǨÏ$^ŒÜ«∞O`À "å~°∞ áÈ`«#QÍi ÉèÏQÆ=`åhfl Hõq„`«Ü«∞O "åi
ÉèÏ~°`åhfl, =∞m§ =∞m§ ѨiOî Kå~°∞. WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ "åi ǨÏ$^ŒÜ∞« O q+¨μ‚ <å=∂~°÷
ÉèÏq`«"≥∞ÿ =ÙOk QÆ#∞Hõ, `«`«û*ÏfÜ«∂~°÷KåÛùÜ«∞Å∞ ÉèÏQÆ=`«OÖ’ QÍh, ÉèÏ~°`«OÖ’
QÍh `«QÆÅQÍ<Õ, P ǨÏ$^ŒÜ«∞O "å\˜x JÜ«∞™ê¯O`«O PHõi¬Oz#@∞¡ PHõi¬Oz
"Õã≤Ok. Wk `«$fÜ«∞ ™Èáê#O.
 ix
D „Ѩ„H˜Ü«∞Ö’ "åi ǨÏ$^ŒÜ«∞O K«∞@∂ì ÉèÏ~°`« ÉèÏQÆ=`« Ѩ^Œº QÆ^•ºÅ∞
ã¨∞=~°‚â◊HõÖÏÖÏ¡QÍ =zÛ ¿Ñ~°∞H˘#@O =Å¡, "åi =∞[˚#O tÖÏ=∞[˚#O ÖÏQÍ
HÍHõ, k=º‰õÄ~°‡ =∞[˚#O ÖÏQÍ =∂iOk.
„|ǨχN ‰õΩáêÊ #@~å[ â◊~°‡ QÍi ÉèÏ=<å =∞[˚# „Ѩ„H˜Ü«∞Ö’ ÉèíH˜Î âßG=Ú,
"Õ^•O`« âßG=Ú ã¨=∞áêà◊√§QÍ Hõeã≤ áÈÜ«∂~Ú.
WÖÏO\˜ „Ѩ„H˜Ü«∞ `«#‰õΩ XHõ¯_çˆH HÍHõ q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ~°ã≤‰õΩÅO^ŒiH©
JO^•Å<Õ P^Œ~° |∞kú`À "å~°∞ `«=∞ Ѩi„â◊=∞#∞ „QÆO^äŒã¨÷O KÕã≤ =∞#O^ŒiH©
JOkOK«@O PO„^èŒ[#∞Å ÉèÏQƺO.
g~°∞ <åH© =¸Å„Ѩux K«∂¿Ñ<å\˜H˜ HÍfiz`«¯OQÍ HõuѨܫ∞<å=∂ʼnõΩ `«Ñ¨Ê
q∞ye# <å=∂ÅxflO\˜H© Ѩ^•ºÅ∞ ^˘iHÍ~Ú. ˆH=ÅO Ѩ^•ºÅ#∞ LÖË¡dOz
=Ó~°∞HÀ‰õΩO_®, ÉèÏ+¨º "åHͺŠq=~°} QÆ∂_® D „QÆO^äŒOÖ’ á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«@O
ZO`À ã¨=Úz`«OQÍ =ÙOk.
H˘xflKÀ@¡ gi Ѩ^ºŒ ã‘fiHõ~} ° Kå`«∞i Pâ◊Û~°º[#HõOQÍ =ÙOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
''J^Œ$â’º=ºHõÎ~°∂Ѩâ◊Û—— J<Õ <å=∂Å ^ŒQÆæ~°, gizÛ# Ѩ^•ºÅ∞ ÉèíH˜ÎѨ~°OQÍ#∂,
`«`Ϋ fiѨ~O° QÍ#∂ QÆ∂_® J#fi~ÚOKå~Ú. JO^Œ∞Hˆ P <å=∞O ^ŒQ~æÆ ° "å~°∞ ã¨∞=∂~°∞QÍ
áêuHõ QÆ^Œº Ѩ^•ºÅ#∞ L@OH˜OKå~°∞.
WÖÏ WOHÍ Zxfl <å=∞Å ^ŒQÆæ~À [iyOk.
XHõ ™ê^艌 Ωõ _»∞ q+¨μ‚ ã¨ÇϨ „ã¨<å=∂Å g∞^Œ WO`«\ ˜ ™ê^è#Œ KÕÜ∞« @O JѨÓ~°fiO.
WÖÏO\˜ ™ê^èŒ##∞ `«#∞ KÕÜ«∞@O =∂„`«"Õ∞ QÍHõ, PO„^èŒ Ö’HÍxHõO`«\ ˜H©
"≥#fl=Ú^ŒÌÅ∞QÍ JOkOz# N#@~å[â◊~°‡ QÍiH˜ Nq+¨μ‚^Õ"å#∞„QÆǨÏO ã¨Ç¨Ï„ã¨
=ÚMÏÅ∞QÍ JO^Œ@OÖ’ Pâ◊Û~°ºOÖË^Œ∞.
"åi`Àáê@∞ "åi áê~î°‰õΩʼnõΩ QÆ∂_® NǨÏi Hõ$Ѩ ã¨Ç¨Ï„ã¨=ÚMÏÅ∞QÍ
=i¬OK«∞QÍHõ.
W
13-5-14,
#$ã≤OÇ¨Ï [Ü«∞xÎ
ÉèÏQƺ#QÆ~O° ‰õΩáêÊ "ÕOHõ@ Hõ$+¨‚=¸iÎ
 x
N QÆ∞~°∞Éè’º #=∞ó
N~°ã¨∞Î â◊√Éè=í ∞ã¨∞Î JÉèí∞º^ŒÜ≥∂ã¨∞Î
™È=∂t ÉÏÅQÆOQÍ^èŒ~° â◊~°‡
[QÆ^Œ∞æ~°∞ =∞Ǩã¨O™ê÷#O, â◊$OˆQi, áœ~å}˜Hõ q^•fiOã¨∞Å∞

ǨÏ$^ŒÜ«∂q+¨ ¯ $u
P~åÎ q+¨}Ï‚t≈käèÖÏâ◊Û cè`åó Ѷ¨∞’ˆ~+¨μ K« "åºkè+¨μ =~°Î=∂<åó
ã¨OH©~°Îº <å~åÜ«∞} â◊|Ì=∂„`«O q=ÚHõÎ^Œ∞óMÏ ã¨∞ûd<ÀÉèí=Ou II
=∂#=[#‡ Ü≥ ∞ O`« L`« Î = ∞"≥ ∞ ÿ # ^À JO`« Q Í ÉÏ^è Œ Å ‰õ Ω xÅÜ« ∞ "≥ ∞ ÿ # k.
ã¨~°fiÉÏ^è•x=$uÎH˜ N=∞ǨÉèÏ~°`«OÖ’ J#∞ âßã¨xHõ Ѩ~°fiOÖ’ cè+¨μ‡_»∞ K«∂Ñ≤# „`À=
''Nq+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`« áê~åÜ«∞}=Ú.—— J#O`« QÆ∞}bÖÏ QÆOcè~°∞_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡
P ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ N=∞Ǩq+¨μ‚=ÙQÍ Hõ#|_ç<å ã¨~°fiã¨`åÎHõ=Ú, ã¨~°fiâ◊H˜Î ã¨=∞xfi`«=Ú,
ã¨~°fiÖ’Hõ xÜ«∂=∞Hõ=Ú, QÆ∞}Ïf`«=Ú, =∂Ü«∂f`«=Ú JQÆ∞ Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞ ~ÚO^Œ∞
=i‚OѨ|_ç#^Œx PKå~°∞ºÅ∞, [QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞, Nâ◊OHõ~°∞Å∞ x~°∂Ñ≤Oz J^≥· fi`« „|Ǩχ
x~°∂Ѩ} KÕ™ê~°∞. D ™È΄`«=Ú#∞ áê~åÜ«∞}=Ú KÕÜ«∞_»O`À =∂#=ÙÅ∞ `«i™êÎ~°∞
Jx K≥ѨÊ_»O ''xâ◊ÛÜ«∞„Ѩ^Œ"≥∞ÿ# =K«#O——.
D ™È΄`«=Ú#∞ Ö’QÆ_» J=∞~å=f "åã¨Î=ºÅ∞ „|ǨχN ‰õΩáêÊ #@~å[â◊~°‡ QÍ~°∞
â◊OHõ~° ÉèÏ+¨º=Ú`À ^•xH˜ `≥Å∞QÆ∞ J#∞"å^Œ=∞QÆ∞ „|Ǩχ#O^Œf~°÷ Ü«∞fO„^Œ∞Å∞ „"åã≤#
â◊ O Hõ ~ ° É è Ï ëêº#∞"å^Œ = Ú#∞ QÆ O cè ~ ° 㨠∂ iÜ« ∞ #∞ Ѩ O _ç ` « ∞ Å∞ „"åã≤ # â’¡ H õ
"åºMϺ#=Ú`À#∂, ã¨OHõÅ#=Ú KÕã≤ Ö’Hõ=Ú# HõOkOz =∞ǨϟѨHÍ~°=Ú#∞
KÕãÜ≤ Ú« <åfl~°∞.
„Ѩã¨∞Î`«=Ú g~°∞ ã¨OHõÅ#=Ú KÕã≤# „QÆO^äŒ=Ú Nq+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"Õ∞
HÍx D „ѨÜ∞« `«fl=Ú =∞ǨÏ`«~Î =° Ú. ~Úk J#∞"å^Œ „QÆO^ä=Œ Ú HÍ^Œ∞. ã¨OHõÅ# „QÆO^ä=Œ Ú.
D „QÆ O ^ä Œ = Ú#O^Œ ∞ Nâ◊ O Hõ ~ åKå~° ∞ ºÅ "åi J^≥ · fi`« ã≤ ^ •ú O `« „Ѩ u áêk`«
„|Ǩχq+¨Ü«∞qKå~°=Ú qã¨Î $`«=ÚQÍ q=iOѨ|_ç#k. ~ÚO^Œ∞ q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞
™È΄`«=Ú Ñ¨Ó~°fiÑ‘iHî `õ À „áê~°OaèOz L`«~Î ° Ñ‘iHî `õ À ã¨Ç¨ ã¨=∞„QÆ „QÆO^ä=Œ ÚQÍ ã¨OHõÅ#=Ú
 xi
KÕÜ«∞|_ç#k. „Ѩu <å=∞=Ú#‰õΩ N áÈ`«# =∞ǨHõq `«# Ѩ^ŒºQÆ^Œº=ÚÅO^Œ∞
„ѨuáêkOz# Nâ◊OHõ~å^≥· fi`«=Ú x~°∂Ñ≤OѨ |_ç#k. PÜ«∂ <å=∞™ê~°÷Hõ=Ú#‰õΩ
áÈ`«#QÍ~°∞ á⁄O^Œ∞Ѩ~°z# <å=∞=ÚÅ q=~°}=Ú ¿ãHõiOz ã¨OHõÅ#=Ú KÕã≤#
q+¨ Ü « ∞ =Ú |Ǩ ï „â◊ = ∞ ™ê^è Œ º =∞~Ú#k. N=∞^•ƒù Q Æ = `« Ѩ ^ Œ º =ÚÅO^Õ QÍHõ
Hõq„`«Ü«∂#∂k`« N=∞ǨÉèÏ~°`« Ѩ^Œº ~°`«fl=ÚÅ∞, JqQÍHõ âıfi`åâ◊fi`«~°, Hõ~î°,
|$ǨÏ^•~°}ºHõ, KèåO^ÀQͺk LѨx+¨`«∞ÎÅ∞, `≥·`«ÎsÜ«∞ „ÉÏǨχ}Ï~°}ºHõ=ÚÅ∞
ã¨O^Œ~åƒù#∞™ê~°=ÚQÍ J~°÷É’^èŒHõ ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ KÕ~°Û|_ç#q. q+¨μ‚ ѨÙ~å} â’¡Hõ=ÚÅ∞
ã¨O^Œ~åƒù#∞™ê~°=Ú ‰õÄ~°Ê|_ç#q. ^•x`À áê@∞ ~Ú`«~° ѨÙ~å}ÏO`«~°æ`« â’¡Hõ=ÚÅ∞
‰õÄ_® KÕ~°Û|_ç#q. ~ÚO^Œe „Ѩu q+¨Ü«∞=Ú ã¨„Ñ¨=∂}=Ú. ~ÚO^Œe "åHõº=ÚÅ∞
J^≥· fi`« ã≤^•úO`«ÑÙ¨ "åH˜e `≥iz qã¨iÎ Oz K«^∞Œ =~°∞ŠǨÏ$^ŒÜ∞« Hõ"å@=Ú `≥~z° ã¨Oâ◊Ü∞«
„QÆO^äŒ∞Å #∂_» ɡiH˜, ǨÏ$^ŒÜ«∞ „QÆO^äŒ∞Å#∞ ÉèËkOz, áÈ`«#QÍi ǨÏ$^ŒÜ«∂q+¨¯~°}=Ú
QÍqOz, "åºã¨Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ „|Ǩχã¨∂„`« q=~°}=Ú qã¨ÎiOz, J=∞$`«=∞Ü«∞ =∞QÆ∞
âßâ◊fi`å#O^Œ=Ú#∞ JOkOz ã¨fiã¨fi~°∂áê#∞ã¨O^è•#=Ú#∞ HõeæOK«∞ â◊H˜Î=O`«=ÚÅ∞.
~ÚO^Œe JHõΔ~åHõΔ~°=Ú P#O^•#∞Éèí∂u ã¨O^è•Ü«∞Hõ=Ú. ~ÚO^Œ∞ J„Ѩ=∂}=ÚÅQÆ∞
ÉèÏ==ÚÅ∞, ã¨fiHõáÈÅ HõeÊ`«=Ú ÖËqÜ«Ú KÕ~°Û|_»ÖË^Œ∞. ~Úk |Ǩïq¢ã¨∞Îu QÆey#
„QÆO^ä=Œ ∞QÆ∞@KÕ K«^∞Œ =~°∞Å∞ FÑ≤HQõ Í =∞#ã¨∞#‰õΩ Ñ¨@∞ì#@∞¡QÍ J^躌 Ü«∞#=Ú (K«^∞Œ =Ù@)
KÕÜ«∞=Åã≤# „QÆO^äŒ=Ú.
D<å_»∞ Ö∫H˜Hõ „ѨÜ∂≥ [<åHÍO‰õΩΔ ÅQÆ∞ „Ѩ*Ï ã¨=Ú^•Ü«∞=Ú`À ‰õÄ_ç# ã¨=∂[=Ú
=∞#k. Hõ#∞Hõ <å‰õΩ „Ѩã¨∞Î`«=Ú ÅaèOK«∞ „ѨÜ≥∂[#q∞O^Õq∞ Ü«Ú#flk? Jx
J#∞H˘#=K«∞Û#∞. Jhfl ã≤kú™êÎ~Ú.
J#<åºtÛO`«Ü«∞O`À =∂O I ÜÕ∞ [<åó Ѩ~°∞ºáêã¨`Õ I
`ÕëêO x`åºaèÜ«ÚHÍÎ<åO Ü≥∂QƈHΔ=∞O =Ǩ=∞ºÇ¨ÏO II
J#fl ÉèíQÆ=næ`« Ü«∞O^Œe NHõ$+¨‚ Ѩ~°=∂`«‡ K≥Ñ≤Ê# "å`«ûźѨÓi`« ã¨=∂^Œ~°
"åHõº=Ú.
ã¨Hõ$^Õ= „ѨѨ<åflÜ«∞ `«"å-㑇u K« Ü«∂K«`Õ I
JÉèíÜ«∞O ã¨~°fiÉèí∂`ÕÉèíºó I ^Œ^•"Õ∞º`« „^Œfi`«O=∞=∞ II
 xii
J#fl Hõ~°∞}Ï~°ã¨Éèíi`« N~å=∞K«O„^Œ JÉèíÜ«∞„Ѩ^•#=Ú =∞#=∞O^ŒiH©
qâ◊fiã¨hÜ«∞=Ú QÆ^• ! ''#q∞‡ K≥_ç# "å_»∂, #=∞‡Hõ ÉÏQÆ∞Ѩ_ç"å_»∂ ÖË_»∞.—— J#fl =∞#
ÃÑ^ŒÌÅ <À\˜ "≥O@ "≥Å∞=_ç# <å#∞_ç (™ê"≥∞`«) =∞#=Ú q#fl^Õ QÆ^• ! =∞#=Ú
x`«º=¸ ѨÓ*Ï=™ê#=Ú #O^Œ∞
J#º^ä• â◊~°}O <åã≤Î I `«fi"Õ∞= â◊~°}O =∞=∞ I
`«™ê‡`å¯~°∞}º ÉèÏ"Õ# I ~°HõΔ ~°HõΔ [<å~°Ì# ! II
J#fl =∞# „áê~°÷#.
h"Õ `«Ñ¨Ê x`«óѨ~°Oɡ~°∞QÆ =∞xflOѨO^ŒQÆ∞<£ n#∞x<£
~å"Õ Dâ◊fi~° ! HÍ="Õ =~°^Œ ! ã¨O~°H˜ΔOK«∞ „Éèí„^•`«‡HÍ!
J#fl N=∞^•ƒùQÆ=`«OÖ’x QÆ*ËO„^Œ∞x P„HõO^Œ# =∞#=∞kÖ’ K≥~°QÆx =Ú„^ŒÖË QÆ^• !
=∞#=Ú ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ=Ú HÍOu"≥Ñ· Ù¨ „ѨÜ∂« }=Ú KÕÜÚ« "å~°=Ú. ''Jã¨`À=∂ ã¨^=æŒ ∞Ü«∞——
''`«=∞™È=∂ *’ºu~°=æ ∞Ü«∞—— ''=∞$`Àº~å‡ J=∞$`«OQÆ=∞Ü«∞—— J#fl LѨx+¨`∞« ÅÎ ã¨∂‰õΩÅÎ ∞
ǨÏ$^ŒÜ«∞ Hõ"å@=ÚÅ#∞ „|^ŒÌÅ∞ KÕã¨∞‰õΩx =zÛ#q QÆ^• ! qâ◊fiã≤^•Ì=Ú.
qâßfiã¨=Ú, Jqâßfiã¨=Ú, J~°q÷ âßfiã¨=Ú D =¸_çO\˜Ö’ qâßfiã¨=Ú =ÚYº=Ú.
Jqâßfiã¨=Ú ‰õÄ_»xk. J~°÷ qâßfiã¨=Ú ÉèíQÆ=O`«∞_çx J=ã¨~°=Ú#‰õΩ =∂„`«=Ú
P~åkèOK«∞@. D =¸_»=k KåÖÏ=∞OkÖ’ =Ù#flk. ~Úk KåÅ^Œ∞. ÉèQí =Æ O`«∞x Ü«∞O^Œ∞
ã¨OѨÓ~°‚ qâßfiã¨=ÚOK«=Öˇ#∞. J\˜ì qâßfiã¨=Ú h „QÆO^äŒ=Ú HõeyOK«∞#∞ QÍHõ !
D „QÆO^äŒ=Ú#∞ =∞#HõOkOz# „|ǨχN ‰õΩáêÊ #@~å[â◊~°‡ QÍ~°∞ â◊OHõ~å^≥· fi`«
ã≤^•úO`«=Ú ™êHõź=ÚQÍ J=QÆ`«=Ú KÕã¨∞‰õΩ#fl =∞ǨѨO_ç`«∞Å∞. =∞# =∞ǨÏ~°∞¬Å
ǨÏ$^Œæ`«ÉèÏ= ã¨O"Õ^Œ∞Å∞. =∞# Hõ=ÙŠǨÏ$^ŒÜ«∞ÉèÏ"åq+¨¯~°ÎÅ∞. "åiH˜ 㨈~fiâ◊fi~°∞_»∞
ã¨~°fi=Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞ QÍHõ ! Jx HõeÜ«ÚQÆ „Ѩ`«ºHõΔ ^≥·==∞QÆ∞ „tÜ«∞óѨu
N"ÕOHõ>Ëâ◊fi~°∞x KÕ`«∞Å∞ *’_çOz „áêi÷ã¨∞Î<åfl=Ú.
|∞^èŒ[# q^èÕÜ«Ú_»∞
™È=∂t ÉÏÅQÆOQÍ^èŒ~° â◊~°‡
 xiii

FO NǨÏi
P#O^ŒxÅÜÕ∞ âı+¨`«ÖˇÊ "ÕOHõ@ Éèí∂^茈~
„H©_»#ÎO ~°=∞Ü«∂™ê~°÷O Nx"å㨠=∞ǨÏOÉèí*Ë II
J㨇`ü N QÆ∞~°∞Éè’º#=∞ó
„Ñ≤Ü«∞ ÉèíQÆ=^ŒƒO^èŒ∞=ÙÖÏ~å!
=∞# „âıÜ«∞ã¨∞û H˘é‰õΩ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ PKå~°∞ºx ^•fi~å `«iOѨ
KÕÜ«∞_®xH˜ Z<Àfl =∂~°æ=ÚÅ#∞ JOkOKå~°∞. P=∂~åæÅÖ’ J`«ºO`«
㨠∞ ÅÉè í " ≥ ∞ ÿ # k 㨠∞ Î u Ѩ ~ î ° # O. P㨠∞ Î ` « ∞ ÅÖ’ 㨠~ ° fi [<å#O^Œ Hõ ~ ° = Ú,
ã¨~fi° áêѨHÜ Δõ ∞« Hõ~=° Ú, ã¨~fi° HÍ~°º ™êѶŨ ºHõ~=° Ú Nq+¨μ‚ ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞™È΄`«=Ú.
cèëê‡Kå~°∞ºÅ "åi ^•fi~å ^è~Œ ‡° ~å*Ï^Œ∞Å∞ „QÆÇÏ≤ Oz# D q+¨μ‚ ã¨ÇϨ „ã¨
<å=∞™È΄`«=Ú, "åºã¨ =ÚhO„^Œ „Ѩ}©`«"≥∞ÿ# N=∞^•ƒù~°`«=Ú^•fi~å PKå~°º
Nã¨∞Îu N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x HõÖϺ} QÆ∞}=ÚÅ∞ =∞#HõOk#q. J#∞#k
xã¨ûOâ◊Ü«∞=Ú.
J~Ú`Õ N ã¨~°ã¨fif J#∞„QÆÇ¨Ï Å|∞úÅQÆ∞ N‰õΩáêÊ#@~å[ â◊~°‡QÍ~°∞
Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞ÿ# ™ê^èŒ#KÕã≤ ÉèÏQÆ=`« xH˜ΔѨÎ"≥∞ÿ# Nq+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞
"åºMϺ#=Ú#∞ `«~°`«~åÅ "åiH˜ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞ q^èŒ=ÚQÍ JOkOz<å~°∞.
N=∞<åfl~åÜ«∞}∞_»∞ "åiH˜ `«# k"åº#∞ „QÆǨÏ=Ú #OkOz D „Ѩ„H˜Ü«∞
ѨÓiÎ KÕ~ÚOz~°#∞@Ö’ J#∞=∂#"Õ∞ ÖË^Œ∞.
 xiv

x*ÏxH˜ DH˘`«Î PÖ’K«# ~å=_»"∞Õ J#∂ǨϺ=Ú. q+¨μ‚ ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞

"åºMϺ#=Ú [QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞ Pkâ◊OHõ~åKå~°∞ºÅ"å~°∞ ÉèíQÆ=„^•=∂#∞AÅ
"å~°∞, `«k`«~° "≥·+¨‚=ѨO_ç`«∞ÖˇO^Œ~À ÃãÅqKåÛ~°∞. Jq H˘xfl„áêO`«=ÚÅ
"åi Ѩiq∞`«"≥∞ÿ#k. "å~°∞ K≥Ñ≤Ê# "åºMϺ#=ÚÅÖ’ N=∞^•ƒùQÆ=`« „Ѩâ◊ã≤Î
^•^•Ñ¨Ù Hõ#|_»^∞Œ . WѨÙ_»∞ =∂ #@~å[ â◊~‡° QÍ~°∞ KÕã#≤ „Ѩ„H˜Ü∞« áê~åÜ«∞}
KÕÜ«Ú"åiH˜ <å=∞ ÉèÏ==ÚÅ#∞ J=QÍǨÏ# KÕã¨∞H˘#∞@‰õΩ LѨHõiOK«∞#∞.
q+¨μ‚ ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞ Bz`«º=Ú#∞, ÉèÏQÆ=`« Ѩ^ºŒ =ÚÅ#∞ J#∞ã¨OkèOz
ã¨=∂[¿ã= KÕ¿ã J=HÍâ◊=Ú N‰õΩáêÊ #@~å[â◊~‡° QÍiH˜ `«e,¡ `«O„_ç, QÆ∞~°∞=Ù,
^≥·==ÚÅQÆ∞ K«`«∞~°∂‡~°∞ÎÅ k"åº#∞„QÆǨÏ"Õ∞ Jx `≥eÜ«∞*Ëã¨∂Î, Wk JO^ŒéH˜
P#O^Œ=Ú#∞ JOkOKåÅx =∂ H˘ÅOHõѨÙi Ѩ^•‡=f QÀ^•ã¨"Õ∞`«
N"≥OHõ>Ëâ◊fi~°∞x „áêi÷ã¨∂Î.....

N=∂<£ nq ǨÏ#∞=∞O`åKå~°º ™êfiq∞

PO„^èŒ~åR „ѨÉèí∞`«fi J"å~°∞¤ „QÆÇ‘Ï`«
"≥·MÏ# PQÆ=∞ѨO_ç`«∞Å∞, H˘ÅHõÅ∂~°∞

– FO NǨÏi –
 xv

S. VasudevaRao, IPS
Director General of Police (Retd)

I feel it a great honour and privilege to express my ecstasy

in reading the detailed commentary on Sri Vishnu Sahasranamas
written by Brahmasri Kuppa Nataraja Sarma,
Anyone who has studied his earlier work on Sri Sankara
Bhashyam on Sri Vishnu Sahasranamas Instantaneously feel
struck by the profound depth of devotion of the author to Lord,
the vast range of knowledge he possesses and precision of
expression he displays in explaining the most secret meaning
of each Nama.
This work is a natural corollary to the predecessor text and
elaborates in an authentic and scintillating manner the infinite
attributes of Supreme Lord. At the very beginning, he starts
with explanation of how 'Vishwam1 represents the Lord in
myriad ways. He delves deep into esch Name and brings before
us priceless pearls of spiritual wisdom.
This book elevates us to a higher plane of divine
consciousness and we are never the same again, It Is indeed
our great fortune to have been born as Telugu people for
drinking this divine nectar deeply. Sages say even the Vedas
come after Nama Sankirtana in even a rudimentary grasping of
the real nature of Para Brahman. In this sense, both the books
are primers as well as the advanced texts on spirtural devotion.
 xvi

Mere chanting of Divine Names will not do. You will have to
study each Name with fervour of an aspirant and reflect on
illimitable dimensions of the same with humility and reverence
for Lord.
A noteworthy feature of the book is highlighting of
similarities in Sri Adi Sankara's Interpretation of each Divine
Name and Sri Potana"s Bhagavatham poems eulogising Lord'
glory.
The present work would be a constant companion to us
while we reflect on infinite nature and attributes of Supreme
Lord.
Om Tat Sat

Visakhapatnam
Dated 21 January, 2018
(S. Vasudeva Rao)
 xvii
N QÆ∞~°∞Éè’º #=∞ó
N QÆ}ËâßÜ«∞ #=∞ó N^Œ`«Îâ◊≈~°}"£∞ =∞=∞

Ñ‘ã¨áê\˜ <åˆQâ◊fi~° â◊~°‡

N J=∞ˆ~â◊fi~° ™êfiq∞ "åi ^Õ"åÅÜ«∞ áêÅHõ=∞O_»e ã¨Éèí∞ºÅ∞
J=∞~å=u - 522 020. "≥Úɡ·Öò : 8074233735
â◊`åkèHõ P^蕺u‡Hõ "åºã¨ ~°K«~Ú`«, "åºMϺ`« =∞iÜ«Ú LѨ<åºã¨‰õΩÅ∞
JO`«~å˚fÜ«∞ „ÉÏǨχ} ã¨=∂Yº ^ŒHΔ̃} „áêO`« qÉèÏQÆ =∂r Láê^茺‰õΔΩÅ∞
PO„^茄Ѩ^Õâò ~°K«~Ú`«Å ã¨OѶ¨∞O ã¨Éèí∞ºÅ∞,
Hõ$ëê‚lÖÏ¡ ~°K«~Ú`«Å ã¨OѶ¨∞O rq`«HÍÅ ã¨Éèí∞ºÅ∞
™êÇ≤Ï`«º~°`«fl, ™êÇ≤ÏfÉèí∂+¨}ü =∞iÜ«Ú ã¨=∂[ q∞„`« a~°∞^•OH˜`«∞Å∞

ǨÏiÜ«∞#∞ Ô~O_»HõΔ~°=ÚÅ∞ ǨÏi~ÚOK«∞#∞ áê`«HõO|∞ ÅO|∞[<åÉèÏ!

ǨÏi h <å=∞ =∞ǨÏ`«Î fi=Ú Ç¨Ïi ǨÏi ÉÁQÆ_»OQÆ =â◊"≥∞ ǨÏi NHõ$ëê‚ II
ǨÏi Ü«∞#∞ (q+¨μ‚=Ù) Ô~O_»HõΔ~°=ÚÅ∞ ã¨~°fi áêѨ=ÚÅ#∞ ǨÏiOK«∞#∞.
áê`«H=õ ÚÅO>Ë áêѨ=ÚÅ∞, ^Ò~åƒùQºÆ =ÚÅ∞, J+¨Hì +õ =ì¨ ÚÅ∞ Jhfl D HÀ=Ö’x"Õ.
JO^Œ∞ˆH Ѩ^Œ‡=Ú <åaèÜ«∞O^Œ∞ HõÅ"å_®! FǨÏs! h <å=∞=Ú, Q˘Ñ¨Ê`«#=Ú
á⁄QÆ_»∞@‰õΩ HÍx,x#∞fl H©iÎOK«∞@‰õΩ HÍx, =∂`«~°=∂! x#∞fl âߡѶ≤∞OK«∞@,
=i‚OK«∞@ =∂`«~°=Ú HÍ^Õ.
"Õ^Œ=Ú, LѨx+¨`«∞ÎÅ∞, ѨÙ~å}ÏÅÖ’ Nq+¨μ‚ „Ѩâ◊ã≤Î ..
<å~åÜ«∞}Ѩ~å-=ÚYó - J<Õ =∂@ ÉèÏQÆ=`«, Ѩ^Œ‡, „|Ǩχ, =∞`«ûº
ѨÙ~å}ÏÖ’¡ qxÑ≤ã¨∞ÎOk.
q+¨μ‚=ÚMÏ "≥·^Õ"åó : JO@∞Ok <å~åÜ«∞}ÀѨx+¨`ü
q+¨μ‚ã¨û~°fi^Õ=`å - JO@∞Ok S`«ˆ~Ü«∞ „ÉÏǨχ}O
q+¨μ~Ô‚ · fi ^Õ"å#O Ѩ~=° ∞ó : q+¨μ~Ô‚ · fi^Õ"å<åO„âı+óª¨ Jx â◊`Ñ« ^¨ Œä „ÉÏǨχ}O
K≥|∞`«∞Ok.
 xviii
q+¨μ‚ˆ~= Ѩ~°O„|Ǩχ JO@∞Ok Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}O.
Ü«∞*’˝"≥· q+¨μ‚ó JO@∞Ok Hõ$+¨Ü ‚ ∞« Aˆ~fi^ŒO
â◊`«Ñ¨^äŒ „ÉÏǨχ}O ‰õÄ_® ÃÑ· q+¨Ü«∂xfl ^èŒ$=Ѩ~°∞ã¨∞ÎOk
S`«ˆ~Ü«∞ „ÉÏǨχ}O, "≥∞ÿ„`åÜ«∞}©âßY - q+¨μ‚Ô~· fi Ü«∞[˝ó JO@∂
„Ѩã¨∞Îuã¨∞Î<åfl~Ú.
Hõ~‡° Å^•fi~å Hõ~‡° "åã¨#Å, Hõ~‡° Ѷ֨ ÏÅ <åâ◊#O HÍ"åÅO>Ë Ü«∞*Ï˝ÖË K≥Ü∂« ºe.
Ü«∞*Ï˝^Œ∞Å ^•fi~å q+¨μ‚=Ù#∞ JiÛOKåÅx ÉèÏQÆ=`«O K≥|∞`«∞Ok.
Éèíq+¨º, „|Ǩχ, „|Ǩ‡O_» ѨÙ~å}ÏÅ∞ q+¨μ‚=Ù#∞ J<ÕHõ q^è•Å H©iÎã¨∞Î<åfl~Ú.
N qëÈ‚~°~°Û#O ÜÕ∞`«∞ „Ѩ‰õΩ~°fiOu #~åÉèí∞qó I
`ÕÜ«∂Ou âßâ◊fi`«O qëÈ‚~å#O^ŒO Ѩ~°=∞O Ѩ^ŒO II
D Éè∂í Ö’HõOÖ’ q+¨μ=‚ Ù#∞ ÉèHí `Θ À JiÛOz, ѨÓlOKÕ "åà◊√§ <åâ◊~Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ
q+¨μ=‚ ¸iÎ Ü≥ÚHõ¯ P#O^Œ ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ Ѩ~=° ∞Ѩ^•xfl á⁄O^Œ∞`å~°x K≥Ñʨ |_»∞`«∞Ok.
q+¨μ‚=Ù#∞ JiÛOK«@O =Å¡ qâı+¨"≥∞ÿ# Ѷ¨ÖÏxfl, P=Ú+≤‡Hõ ™œÉèÏQͺÅ#∞
á⁄O^Œ∞`å~°#@OÖ’ ZO`«=∂„`«O Juâ◊Ü∂≥ H˜Î ÖË^∞Œ . Ѩu`«∞_»∞, ã¨eö `«∞_»∞, P~°∞_Î ∞» ,
J<ÕHõ^ä• q=â◊√_≥·# "å_»∞ ǨÏ~°ÜÕ∞ #=∞ó JO@∂ ǨÏi<å=∂xfl [Ñ≤ã¨∂Î LO>Ë
ã¨~°fiáêáêÅ #∞O_ç q=Ú‰õΩÎ_»=Ù`å_»x ÉèÏQÆ=`«OÖ’ K≥ѨÊ|_çOk. J<ÕHÍ<ÕHõ
K≥ѨÊ#Åq HÍx áêáêÅ∞ KÕã≤# J*Ïg∞à◊√_»∞ Ü«∞=∞Éèí@∞Å#∞ K«∂ã≤# ÉèíÜ«∞O`À
`«#H˘_»∞‰õΩ <å~åÜ«∞}∞_»#∞ "åxx Ñ≤ez P ~°∂ѨOÖ’ <≥·<å ǨÏi<å=∞ 㨇~°}
KÕã≤ "≥·‰õΩO~î°^è•=∂xH˜ J~°∞›_»∞ HÍÖË^•?
‰õΩ~°∞=$^Œ∞_ú #·≥ cèëê‡Kå~°∞ºÅ∞ JOѨâÜ ◊ ∞« ºÃÑ· â◊Ü∞« xOz `«# J=™ê# ^ŒâÖ◊ ’
68= ~ÀA# ^èŒ~°‡Ñ¨~åÜ«∞}∞_»∞, ã¨=∞=iÎ Ü«∞~Ú# ^èŒ~°‡~åA‰õΩ LѨ^ÕtOz#
=∞Ǩ=∞O„`«~å[=Ú Nq+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞O. "åºã¨q~°z`« =∞ǨÉèÏ~°`«OÖ’x
P#∞âßã¨xHõ Ѩ~°fi=ÚÖ’ Wk HõÅ^Œ∞. D Ö’HõOÖ’ UÔH·Hõ Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fi~°∂ѨÙxQÍ
U ^Õ=Ùx ѨÓlOKåe Jx ^èŒ~°‡~åA J_çy# „Ѩâ◊fl‰õΩ cèëê‡Kå~°∞ºÅ∞ ã¨∂\˜QÍ
K≥Ñ≤Ê# ã¨=∂^è•#O Nq+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«O "≥∂HΔÍxH˜ ™Èáê#O =O\˜k. D
LѨ^Õâ◊ ã¨=∞Ü«∞OÖ’... cèëê‡Kå~°∞ºÅ∞ ^èŒ~°‡~åA‰õΩ K≥|∞`«∞O_»QÍ JHõ¯_» ™êHΔÍ`«∞Î
NHõ$+¨‚ Ѩ~°=∂`«‡, "åºã¨∞_»∞, áêO_»= Ü≥∂^èŒ∞Å∞, ^Õ=QÆ∞~°∞=Ù |$ǨÏã¨Êu ‰õÄ_®
L<åfl~°∞.
 xix
|^ŒiHÍ=#OÖ’ "åºã¨∞_»∞ `«Ñ¨ã¨∞û KÕã≤ ^èŒiOz# =∞O„`«O ~å[q∞k. D N
q+¨μ‚ ã¨ÇϨ „㨠<å=∞OÖ’ "Õ^•ÅÖ’x c*ÏHõ~Δ ° ã¨OѨÙ\©H~õ } ° , Ju~°ÇϨ 㨺 =∞O„`åÅ∞
Wq∞_ç L<åfl~Ú.
JO`«\ ˜ =∞Ǩ=∞Ç≤Ï=∂xfi`«"∞≥ #ÿ Nq+¨μ‚ ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞ ™È΄`åxH˜ <å\˜#∞O_ç,
<Õ\ ˜=~°‰õΩ J<ÕHõ=∞Ok ÉèÏQÆ=`À`«Î=ÚÅ∞ J<ÕHÍ<ÕHõ ~°HÍÅ∞ "åi^≥·# â‹·eÖ’
ÉèÏ+¨º=ÚÅ#∞ „"åâß~°∞. „Ѩã¨∞Î`«O „Ѩ^äŒ=∞ ѨOKå~å=∞ ˆHΔ„`«OÖ’ (QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡,
J=∞~å=u Ü«∞O^Œ∞) x=ã≤ã¨∞Î#fl „|ǨχN "Õ^Œ=¸~°∞ÎÅ∞, Ѩ~°=∞ ÉèÏQÆ=`À`«Î=ÚÅ∞
N ‰õΩáêÊ #@~å[â◊~°‡ QÍ~°∞ ÉèÏQÆ=`«=∞<Õ H©Δ~°™êQÆ~°=Ú#∞ ÉèíH˜Î`À Ѩ~î°# =∞^äŒ#O
KÕã≤ ^•xÖ’ xH˜ÑΔ "Ψ ∞≥ #ÿ q+¨μ‚ ã¨ÇϨ „ã¨<å=∂Å#∞ ѨijeOz, Ѩiâ’kèOz, P™êfikOz,
J#∞ÉèíqOz, J#∞=kOz# =∞Ǩ L¢^ŒæO^äŒ"Õ∞ D =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú.
Nâ◊~°‡QÍ~°∞ P N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù‰õΩ J"≥∂Ѷ¨∞suÖ’ ã¨=∞iÊOz# ÉèíH˜Î ѨÓ~°fiHõ
QÆ[=∂Å. Wk J=¸ÅºO, J`«º^Œ∞ƒù`O« , J=∞$`«=∞Ü«∞O. nxx "å~°∞ „Ѩ^•è #OQÍ
ÉèÏQÆ=`« Ѩ^ºŒ ã¨fi~°‚ ѨÙëêÊÅ`À `«Ü∂« ~°∞KÕã<≤ å, q+¨μÑ‚ Ù¨ ~å}O, ÉèÏ~°`O« , ÉèQí =Æ næ`,«
q+¨μ^‚ ~Œè À‡`«~Î ° ѨÙ~å}O, q"ÕHõ K«∂_®=∞}˜, ǨÏi=Oâ◊O, t"å#O^ŒÅǨÏi, "å=∞#
ѨÙ~å}O, Hõ~Àî Ѩx+¨`,ü =ÚO_»HÀѨx+¨`,ü PѨ^~úŒ ‡° ã¨∂„`«O, |$ǨÏ^•~°}º HÀѨx+¨`ü
`≥·uÎsÜ«∞ „ÉÏǨχ}O, „|Ǩχã¨∂„`åÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ (N[QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞ Pkâ◊OHõ~°∞Å∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "å~°∞ K≥Ñ≤Ê# ÉèÏ+¨º=ÚÅ#∞ ¿ãHõiOz) =∞Oz =Ú`«º=ÚÅ#∞ ‰õÄ_®
QÆ∞k„QÆ∞zÛ, XHõ =∞Ǩ ã¨OHõÅÊO`À ã¨OHõÅ#O KÕ™ê~°∞. XHõ <å=∂xfl W`«~°
ѨÙ~å}ÏÅ∞ LѨx+¨`«∞ÎÅÖ’ ZÖÏ =i‚OzOn `≥eÜ«∞KÕã≤# su J`«º^Œ∞ƒù`«O.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 192= <å=∞"≥∞ÿ# ã¨∞Ѩ~°‚ó J<Õ ^•xH˜ ÉèíQÆ=næ`« 10= J^蕺ܫ∞O,
30= â’¡HõOÖ’ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ZÖÏ K≥áêÊ~°∞. ÉèÏ~°`«O J#∞âßã¨xHõ Ѩ~°fiO 1=
J^蕺ܫ∞O, 166= â’¡HOõ Ö’ U=ÚOk? PkѨ~fi° O 2= J^蕺ܫ∞O 107= â’¡HOõ Ö’
U=ÚOk? =ÚO_»HÀѨx+¨`ü 3-1-1Ö’ U=ÚOk? q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ J~°÷O
''^•fi ã¨∞Ѩ~å‚ ã¨ÜÚ« *Ï ã¨MÏÜ«∂ ã¨=∂#O =$HõOΔ Ñ¨i+¨ãfi¨ `ÕI `«Ü∂≥ ~°#ºó Ñ≤ÑÊ≤ ÅO
™êfi^ŒfiuÎ J#â◊fl#<Àº JaèKåHõju II
^ÕǨÏ=∞<Õ =$HõΔ=ÚÃÑ· Ô~O_»∞ Ѩ‰õΔΩÅ∞ HõÅ=Ù. JO^˘Hõ\ ˜ r"å`«‡, =∞~˘Hõ\ ˜
Ѩ~=° ∂`«‡. r"å`«‡ J#∞ ѨHΔ˜ â◊s~°=Ú#∞, `«kO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ `å<ÕÜ∞« x `«ÅK«∞K«∂
 xx
Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏ#∞Éèí==ÚÅQÆ∞ Ѷ¨e`«=ÚÅ#∞ J#∞ÉèíqOK«∞K«∞O_»∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡ J<≥_ç
Ô~O_»= ѨH˜Δ U `«ÅOѨÙÅ#∞, U J#∞Éèí==ÚÅ#∞ ÖËHõ ™êH˜Δ =∂„`«=ÚQÍ<Õ
xezÜ«Ú#flk. W@∞Å â◊s~°=ÚÅO^Œ∞ ~Ô O_»∞ Ѩ‰ΩΔõ Å ~°∂Ѩ=Ú# LO_»∞@KÕ Ñ¨~=° ∂`«‡
'ã¨∞Ѩ~°‚ó— J#|_»∞#∞. D q^èŒOQÍ „Ѩu<å=∞O ǨÏ`«∞ΉõΩáÈÜÕ∞ suÖ’ gi â‹·e
H˘#™êyOk. QÆ ` « O Ö’#∂ „|Ǩ  ‡#O^Œ f~° ÷ Ü « ∞ fO„^Œ ∞ Å∞ „"åã≤ #
â◊OHõ~°ÉèÏëêº#∞"å^Œ=Ú#∞, QÆOcè~°ã¨∂i J#∞ =∞ǨѨO_ç`«∞_»∞ „"åã≤# â’¡Hõ
"åºMϺ#=ÚÅ`À ã¨OHõÅ#=Ú KÕã≤ „|ǨχN #@~å[â◊~°‡QÍ~°∞ ™ê^èŒHõÖ’HÍxH˜
JOkOz =∞ǨϟѨHÍ~°O KÕâß~°∞.
„|ǨχN #@~å[â◊~°‡QÍi P^蕺u‡Hõ "åºã¨OQÆ=ÚʼnõΩ, ^èŒ~°‡HÍ~°º=ÚʼnõΩ
ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞K«∞#fl "åi ^èŒ~°‡Ñ¨ufl N=∞u ‰õΩáêÊ Ñ¨^•‡=u QÍ~°∞#∂fl Q˘Ñ¨Ê
^≥·=Éèí‰õΩÎ~åÅ∞. g~°∞ NÅe`å ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«=Ú#∞, J<ÕHõ ÉèíH˜Î w`«=ÚÅ#∞
J"≥∂Ѷ¨∞"≥∞ÿ# =∂^èŒ∞~°º ã¨∞ã¨fi~°O`À ÉèíH˜Î áê~°=â◊ºO`À ÅÜ«∞|^ŒúOQÍ áê_≥^Œ~°∞.
t=Ù_»∞ <å@º=Ú KÕ¿ã#=∂‡ JO@∂ g~°∞ áê@ #O^Œ∞‰õΩO>Ë „ѨHõ¯# L#fl"å~°∞
Hõà◊√§ =¸ã¨∞H˘x JÖ∫H˜Hõ P#O^ŒO`À b#=∞=Ù`å~°#∞@Ö’ Juâ◊Ü≥∂H˜Î ÖË^Œ∞.
ѨÙ}º^ŒOѨ`«∞Å =^ŒÌ J=∞~å=u ˆHΔ„`«=ÚÖ’ Nq+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞}O,
ÉèíQÆ=næ`«, N Åe`å ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞} ã¨∞ã¨fi~°OQÍ, ã¨Ê+¨ìOQÍ <Õ~°∞ÛH˘x
áê~åÜ«∞} KÕã∞¨ #Î fl"å~°∞ ZO^Œ~À HõÅ~°∞. "≥^· Àº <å~åÜ«∞}À ǨÏió Jx PÜ«Ú~ˆ fi^Œ
âßGOÖ’ „áêg}∞Öˇ·# D _®Hõì~°∞ â◊~°‡QÍ~°∞ ZO^Œi "åº^èŒ∞Å<À `«yæOz#
J=∞$`«Ç¨ÏãÎ̈O HõÅ"å~°∞.
Nâ◊~‡° QÍ~°∞ ZO^ŒiHÀ #=∞Hõ, K«=∞HÍ^Œ∞Å∞ <ÕiÊ# ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÅ∞. ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ
q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∂xfl <ÕiÊ UHÍ^Œt <å_»∞ `«=∞ WO\˜#O^Œ∞ "åiKÕ áê~åÜ«∞}
KÕ~ÚOz "åiÖ’ q+¨μ‚=Ù#∞ ^Œi≈Oz, Éè’[#, #∂`«# =G=ÚÅ`À ã¨`«¯iOz#
=^•#∞ºÅ∞. ˆH=ÅO q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞} ~°K«# HÀã¨"Õ∞ `«# 70 Uà◊§
=Ü«∞ã¨∞Ö’ Ѩ@∞ì^ŒÅ`À, „â◊=∞HÀiÛ HõOѨӺ@~ü#∞ `≥Å∞QÆ∞ >ˇÿѨÙ#∞ <Õ~°∞ÛH˘x `å<Õ
ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ >ˇÿѨ٠KÕã≤, áÈ`«#QÍ~°#fl@∞¡.... ''KÕ`«∞ÖÏ~å t=Ùx ѨÓlOѨ_Õx
<À~°∞<˘=fiOQÆ Ç¨ÏiH©iÎ #∞_»=_Õx—— Jx t=ѨOKåÜ«∞`«<åxH˜ ÉèHí Θ „â◊^ÅúŒ `À Jaè¿+HõO,
 xxi
N q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞}O x`«º=Ú KÕã¨∞H˘O@∂ <Õ_»∞ D ã¨OHõÅ#O KÕã≤
ǨÏi, ǨÏ~°∞Å#∞ "≥∞Ñ≤ÊOz# ^èŒ#ºrq.
[O`«∂<åO #~°[#‡ ^Œ∞~°É¡ "íè ∞£ Jx Nâ◊OHõ~∞° Å∞ „Ѩ=zOz#@∞¡ P ^Œ∞~°É¡ "íè ∞≥ #ÿ
[#‡#∞ ™ê~°úHõO KÕã¨∞H˘x, `«=∞ =Oâ◊=Ú#∞, Ü«∂=`ü Pã≤ÎHõ „ѨѨOK«=Ú#∞ `«=∞
J=¸Åº ~°K#« Å`À ™ê~°Hú Oõ KÕã#≤ D ѨÙ}º ^ŒOѨ`∞« ʼnõΩ =∞iÜ«Ú "åi ã¨O`å<åxH˜
P ^Õ = `« Å ∞ P^è • ºu‡Hõ k=º *Ï˝ < åxfl, „Ѩ â ßO`« ` « , P~ÀQÆ º , P#O^Œ
PÜ«Ú~åÌÜ«∞=ÚÅ#∞ HõÅ∞QÆ*ËÜ«∞=Öˇ#x Ptã¨∂Î...
â◊`«ã¨Ç¨Ï„㨠Jaè#O^Œ# ѨÓ~°fiHõ =O^Œ#=ÚÅ`À
W@∞¡
Éèí=nÜ«Ú_»∞
Ñ‘ã¨áê\˜ <åˆQâ◊fi~°â◊~°‡
`Õk : 06.12.2017
J=∞~å=u

W
 xxii

Éèí∂q∞Hõ
FO =∞Ǩ„ǨÏ^•Ü«∞ #=∞ó
„ǨÏ^Œ=∞#QÍ ã¨~À=~°=Ú. [#∞ÖÏã¨~À=~°=Ú #O^Œe h\˜x „`åy
^•Ç¨Ï=Ú f~°∞ÛH˘O^Œ∞~°∞. ZO_»Ö’ Ѩܫ∞xOz Ü«∞Åã≤#"å~åã¨~À=~°=ÚÖ’
™êfl#=Ú KÕã≤ "åi `åѨ=Ú#∞ áÈQ˘@∞ìH˘x,â◊s~°=Ú â◊√„Éè=í Ú QÍqOK«∞H˘<≥^~Œ ∞° .
Wk =∞Ǩ„ǨÏ^Œ=Ú J#QÍ KåÖÏ qâßÅ=∞~Ú KåÖÏ Ö’`«∞QÍ #∞O_»∞#∞
(J#O`«=Ú) JO`«=∂„`«=Ú# =∞Ǩ„ǨÏ^Œ=Ú HÍ^Œ∞.
Ü«∞ã≤‡<£ ^Õ"åâ◊Û "Õ^•â◊Û Ñ¨q„`«O Hõ$`«ûfl"Õ∞Hõ`å I
„=*Ë`«Î<å‡#ã¨O, f~°÷O `«„`« ™êfl`åfi-=∞$`À Éèí"Õ`ü II
„|Ǩ‡k ^Õ=`«Å∞, K«`«∞ˆ~fi^Œ=ÚÅ∞ =Ú#flQÆ∞#q Ü«∞xflÜ«Ú Ñ¨~°`«`«Î fi=Ú
#O^Œ∞ qb#=∞~Ú UHõ`«fi=Ú#∞ (JÉèË^Œ=Ú) ÉÁO^Œ∞#∞.
''㨈~fi "Õ^• Ü«∞¢`≥·HõO Éèí=xΗ—
''㨠=∂#ã‘<£ P`å‡ [<å<å"£∞—— (`å P.3-11)
P Ѩ~°`«`«Î fi"Õ∞ =∂#㨠f~°÷=Ú, „uQÆ∞} ~°Ç≤Ï`« â◊√^Œú=Ú, Ѩq„`«"≥∞ÿ#k.
''Ü«∞ó ѨÙ<åu - ã¨ó Ѩq„`«"£∞—— P ã¨zÛ^•#O^Œ ÅHõΔ}=∞QÆ∞ '=∞Ǩ„ǨÏ^Œ=Ú—
(Ѩ~°=∂`«‡) #O^Œ∞ ™êfl#=∂K«iOz# r=Ù_»∞ ''JǨÏO „|Ǩ‡ã≤‡—— Ü«∞#∞
=∞Ǩ"åHõº=Ú#∞ J#∞ã¨O^è•#=Ú *Ëã¨∞H˘x „|Ǩχ*Ï˝xÜ≥ÿ∞ J=∞$`«∞_»QÆ∞#∞.
(„|Ǩχ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞#∞).
Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ =∞Ǩ„ǨÏ^Œ=Ú.
P Ѩ~°=∂`«‡#∞ zOuOK«∞@ÜÕ∞ =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú.
â’¡II *Ï˝#„ǨÏ^Õ ^蕺#[ÖË ~åQÆ^Õfi+¨ =∞ÖÏѨ¿ÇÏ I
Ü«∞ó ™êflu =∂#¿ã fˆ~÷ ã¨Ü«∂u Ѩ~°=∂O QÆu"£∞ II
â’¡II P`å‡#n ã¨OÜ«∞=∞ `ÀÜ«∞ѨÓ~å‚ ã¨`«º„ǨÏ^• jÅ`«\Ï ^ŒÜ≥∂i‡ó I
`«„`å-=QÍǨÏO ‰õΩ~°∞áêO_»∞Ѩل`« #"åi}Ï â◊√^Œúºu KåO`«~å`å‡ II
 xxiii
Ѩ~=° ∂`«‡ *Ï˝x. ^蕺#ã¨∞_÷ ∞» . ~åQÆ^fiÕ +¨ ~°ÇÏ≤ `«∞_»∞. Ѩq„`«jÅ∞_»∞. ã¨`º« jÅ∞_»∞.
^ŒÜ«∂âße.
™ê^艌 Ωõ _»∞ Ѩq„`«jÅ∞_≥,· ã¨`º« „=`«∞_≥,· ^ŒÜ∂« k ã¨^∞Œ }æ =ÚÅ∞ Ü«∞Å=~°∞K«∞H˘x,
~åQÆ^Õfi+¨ ~°Ç≤Ï`«∞_≥· ã¨~°∞fiÅÜ«∞O^Œ∞ ã¨=∞^Œ$+≤ì QÆey, [Ѩ^蕺<å^Œ∞Å#∞
QÍqOK«∞@ÜÕ∞ =∞Ǩ„ǨÏ^Œ=∞[˚#=Ú. "åx JO`«óHõ~}° =Ú Ñ¨q„`«"∞≥ ÿ *Ï˝#=Ú#∞
á⁄O^Œ∞@‰õΩ J~°›=∞QÆ∞#∞. J\˜ì ™ê^茉õΩ#‰õΩ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ `«`«Î fi*Ï˝#=Ú#∞
„Ѩ™êkOK«∞#∞. ''„|Ǩχ"Õ^Œ „|ÃǷχ= Éèí=u—— P *Ï˝#=Ú#∞ á⁄Ok# ™ê^茉õΩ_»∞
„|Ǩχ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞#∞. ѨÙ#~°˚#‡Å∞. ã¨O™ê~° ÉèíÜ«∞=ÚÅ∞ ÖËx"å_≥· Ѩ~°„|Ǩχ"≥∞ÿ
Ѩ~°=∂#O^Œ ™êQÆ~°"Õ∞ `å#QÆ∞#∞.
=∞#∞+¨º[#‡ QÆey#O^Œ∞ʼnõΩ D [#‡Ö’<Õ =Ú‰õΩÎ_»QÆ∞@ ™ê~°÷Hõ`«.
HõeÜ«ÚQÆ=Ú# `«Ñ¨ã¨∞û, Ü«∞[˝=ÚÅ∞ =Ú#flQÆ∞ „â◊=∞™ê^茺 Hõ~°‡Å P=â◊ºHõ`«
ÖË^Œ∞.''HõÖ∫ ã¨OH©~°Îº ˆHâ◊="£∞—— <å=∞ ã¨OH©~°Î#Å ^•fi~å, Ѩ~°=∂`«‡ (~å=∞,
Hõ$ëê‚k) J=`å~°=ÚÖ’ <˘#iOz# bÅÅ#∞, J^Œ∞ƒù`« Hõ$`«º=ÚÅ „â◊=}
=∞#<å^Œ ∞ Å ^•fi~å, `« = ∞ `« = ∞ ~Ú+¨ ì ^ Õ = `å q„QÆ Ç ¨ Ï =ÚÅÜ« ∞ O^Œ ∞
Éè í Q Æ = ^•ƒù = =ÚOz ëÈ_» ⠒Ѩ K å~° Ѩ Ó [Å <˘#~° ∞ Û@ ^•fi~å =ÚH˜ Î x
á⁄O^Œ=K«∞Û#∞. D q+¨Ü∞« =Ú#∞ NHõ$+¨μ_‚ Õ `«# J=`å~° ã¨=∂Ñ≤Î ã¨=∞Ü«∞=Ú#
`«# „Ñ≤Ü«∞Éèí‰õΩÎ_»∞, <≥K≥Ûe Ü«∞QÆ∞ L^Œú=Ù#‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞. J~Ú`Õ ™ê^茉õΩx JO`«ó
Hõ~}° =Ú Ñ¨iâ◊√^Œ"ú ∞≥ ÿ Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. `«#Ö’ ^Œ∞~°∞}æ =ÚÅ∞ ÖˉΩõ O_»Q,Æ =∞#ã¨∞ûÖ’
HÀiHõÅ#∞ ÃÑ@∞ìH˘#‰õΩO_»QÆ, ÉèíH˜Î`À ã¨OH©~°Î# ѨÓ*Ï^Œ∞Å∞ KÕÜ«ÚK«∞#flKÀ "åx
JO`«óHõ~°}â◊√kúH˜ ÉèíQÆ"å#∞x `À_®Ê@∞ ÅaèOK«∞#∞.
=∞ǨÉèÏ~°`«Ü«Ú^Œú=Ú #O^Œ∞ NHõ$+¨μ‚x ™ê~°^茺OÖ’ áêO_»=ÙÅ∞
q[Ü«ÚÖˇ·i. P Ü«Ú^Œú=ÚÖ’ W~°∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ Ãã·#º=Ú 18 JHΔ“Ç≤Ï}∞Å∞ #tOzi.
H“~°=ÙÅ∞#∞ #tOzi. ^è~Œ ‡° ~åA |O^è∞Œ <åâ◊#=Ú, [#<åâ◊#=Ú#‰õΩ q∞H˜¯eQÍ
=∞<À"Õ^Œ#=Ú K≥O^Œ∞K«∞O_≥#∞. NHõ$+¨μ‚_»∞, "åºã¨∞_»∞, ^èÒ#∞º_»∞ =Ú#flQÆ∞"å~°∞
J#∞#~ÚOz##∞ ^èŒ~°‡~åA "庉õΩÅѨ_»∞K«∞<Õ~ÚO_≥#∞.
 xxiv
cè+μ¨ ‡_»∞ L`«~Î åÜ«∞} ѨÙ}ºHÍÅ=Ú#ÔH· xsH˜OΔ K«∞K«∞ JOѨâÜ ◊ ∞« ºÃÑ· #∞O_≥#∞.
NHõ$+¨μ‚_»∞ ^èŒ~°‡~åA#∞ cè+¨μ‡x =^ŒÌ‰õΩ fã¨∞‰õΩx"≥à‹§#∞. cè+¨μ‡x Ç≤Ï`À‰õΩÎÅ`À
^è~Œ ‡° ~åA#‰õΩ =∞#ã¨∞ ‰õΩ^Œ∞@ Ѩ_#≥ ∞. ^è~Œ ‡° ~åA cè+μ¨ ‡x=Å# J<ÕHõ ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞,
^è~Œ ‡° ã¨∂HõΔ ‡=ÚÅ#∞ `≥eã≤H˘<≥#∞. z=~°QÍ =∂#=ÙÅ∞ ã¨O™ê~°|O^è=Œ ÚÅ#∞O_ç
q_ç=_ç "≥∂HõΔ=Ú #O^Œ∞ =∂~°æ=Ú#∞ K≥ѨC=∞x cè+¨μ‡x J_çÔQ#∞. q+¨μ‚
ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ#∞ ÉèíH˜Î`À, „â◊^Œú`À [Ñ≤Oz# =∂#=Ù_»∞ =ÚH˜Î<˘O^Œ∞#x
cè+¨μ‡_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
Ѩ~°=∂`«‡Ü«∞QÆ∞ NHõ$+¨μ‚_»∞ P ã¨=∞Ü«∞=Ú# JK«Û@<Õ LO_ç, PÜ«∞#ÜÕ∞
cè+¨μ‡#‰õΩ â◊H˜Î<˘ã¨Oy ^èŒ~°‡~åA#‰õΩ D LѨ^Õâ◊=Ú KÕ~ÚOK≥#∞. HÍ=Ù#
=Ú=∂‡\˜H˜x Wk ã¨`«º=Ú.
q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ [Ѩ=ÚKÕ =∂#=ÙÅ∞ WǨÏѨ~°=ÚÅ#∞ ™êkèOK«QÆÅ~°∞.
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ <å=∞~°∂Ѩ=ÚÅ∞ ÖËx"å_»∞. Ö’HÀѨHÍ~°=Ú#ÔH· =∞Ǩ`«∞‡Å∞
ÉèíQÆ"å#∞x QÆ∞}=ÚÅ∞, J=`å~°=ÚÅÖ’ PÜ«∞# KÕã≤ Hõ~°‡Å#∞ P^è•~°=ÚQÍ
*Ëã¨∞H˘x PÜ«∞#‰õΩ <å=∞=ÚÅ∞ HõeÊOzi. P <å=∞=ÚÅ ##∞+≤ªOz Ü«∞<ÕHõ
=∞ǨÏ~°∞¬Å∞ =Ú‰õΩÎÖˇ·i. P <å=∞=ÚÅ∞ Jã¨OMϺHõ=ÚÅ∞. "åxÖ’ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ#,
â◊H˜Î=∞O`«=ÚÅQÆ∞ "Õ~Ú <å=∞=ÚÅ#∞ =∂ÅQÍ QÆ∂iÛ "åºã¨=∞ǨÏi¬ Nq+¨μ‚
ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«=∞#∞ ¿Ñ~° ÉèÏ~°`«=ÚÖ’ xH˜ΔѨÎ=Ú *ËÃã#∞. ™êHΔÍ`ü â◊OHõ~°
ã¨fi~°∂ѨÙÅQÆ∞ Pkâ◊OHõ~∞° Å∞ q+¨μ‚ ã¨ÇϨ „㨠<å=∞=ÚʼnõΩ ÉèÏ+¨º=Ú ##∞„QÆÇÏ≤ Ozi.
=∞ǨHõq |"≥∞‡~°áÈ`«# UHÍOuHõ Éè‰í Ωõ _Î ∞» . ^蕺# ã¨=∞Ü«∞=Ú# N~å=Ú_»∞
^Œ~≈° #=Ú xzÛ ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ `≥xyOѨÙ=∞x Ü«∂^ÕtOK≥#∞. áÈ`«#Ü«Ú `«#ÃÑ·
ÉèÏ~°=ÚOK«∞H˘#Hõ 'ѨeH˜OK≥_»∞ "å_»∞ ~å=∞Éèí„^Œ∞O_»@— Ü«∞x N~å=ÚxÃÑ·
ÉèÏ~°=Ú "≥·z ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ `≥xyOK≥#∞. Wk PO„^èŒ∞Å =∞ǨÉèÏQƺ=Ú.
ÉèÏQÆ=`«=Ú#O^Œ∞ ÉèíH˜Î "Õ^•O`« `«`«Î fi=ÚÅ∞ Ô~O_»∞#∞ J`«∞º#fl™ê÷~ÚÖ’
„ѨuáêkOK«|_ç#q. áÈ`«#QÍ~°∞ ã¨ÇϨ [Hõq, =∞ǨÉè‰í Ωõ _Î ∞» Ü«∞QÆ∞@KÕ ÉèQí =Æ b¡Å#∞
=¸Å=ÚÖ’ HõO>ˇ ~°=∞º=ÚQÍ, ã¨∞ÅÉè=í ÚQÍ Ü≥∞Å¡~‰° Ωõ J~°=÷ ∞QÆ∞ â‹e· Ö’ (KåÖÏ
ÉèÏQÆ=Ú) Ü«∞#∞=kOzi. H˘xflKÀ@¡ ÉèíHÍκ"Õâ◊=ÚÖ’ =¸Å=ÚÖ’ ÖËx
 xxv
=~°‚#=ÚÅ∞ ‰õÄ_® KÕã≤i. H˘xflKÀ@¡ N^èŒ~°∞Å "åºYº#∞ ‰õÄ_® „QÆÇ≤ÏOz
Ü«∞#∞=kOzi.
q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«=ÚÖ’x q+¨μ‚ <å=∞=ÚÅ∞ ÉèÏQÆ=`«=ÚÖ’ Ü«∞<ÕHõ
`å=ÙÅ ã¨O^Œ~åƒù#∞™ê~°=ÚQÍ ~Ú=∞_»Û|_ç Ü«Ú#flq. P <å=∞=ÚʼnõΩ â◊OHõ~∞° Å
"å~°∞ „"åã≤# ÉèÏ+¨º ÉèÏ==Ú<Õ =ºH©HÎ iõ OK«∞K«∞ áÈ`«#QÍ~°∞ Ѩ^ºŒ =ÚÅ#∞ #_çÑi≤ .
™ê^茉õΩÅ∞ q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞}=Ú#∞ 'ã¨`«`Àu÷`«ó— L^Œ∞º‰õΩÎÖˇ·
(=∞#ã¨∞ûÖ’ J#º q+¨Ü∞« zO`«#=Ú ÖˉΩõ O_»Q)Æ ÉèHí `Θ À KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#x ѨÓ~°fi
Ñ‘iîHõ Ü«∞O^Œ∞ K≥ѨÊ|_ç#k. áê~åÜ«∞}=Ú KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞, LK«ÛiOK«∞ <å=∞
ÉèÏ==Ú#∞ =∞#ã¨∞Ö’ zO`«# *Ëã≤# Ü≥∞_»Å, =∞#ã¨∞û <å=∞=ÚÃÑ· xÅ∞K«∞#∞.
<å=∞=Ú#‰õΩ, <åq∞H˜ JÉèË^Œ=Ú QÆ#∞Hõ <å=∞=ÚÃÑ· ^蕺㨠ܫÚOz# <åq∞ÃÑ·
Ü«ÚOK«∞@ÜÕ∞ Ü«∞QÆ∞#∞. =∞#ã¨∞û J#º q+¨Ü«∞ zO`«#=Ú KÕÜ«∞^Œ∞.
<å=∞=Ú Ü≥ÚHõ¯ ÉèÏ==Ú#∞ â◊OHõ~° ÉèÏëêº#∞™ê~°=Ú `≥eã≤H˘x
QÆ∞~°∞ÎOK«∞H˘# =ÅÜ«Ú#∞. P ÉèÏ="Õ∞ Ѩ^Œº~°∂Ѩ=ÚÖ’ #∞#flKÀ ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ
[˝ÑHÎ≤ ˜ =K«∞Û#∞. áÈ`«#QÍ~°∞ =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ Ѩ^ºŒ =ÚÅÖ’ Ü«∂ ÉèÏ==Ú#∞ ~Úq∞_çÛi.
™ê^艌 Ωõ e@∞¡ <å=∞ J~°=÷ ÚÅ#∞ J=QÍǨÏ#=Ú KÕãH≤ ˘x UHÍ„QÆ=∞#ã¨∞¯Öˇ· [Ñ≤Oz#
JO`«óHõ~°}=ÚÅ∞ Ѩiâ◊√^Œú=ÚÅQÆ∞#∞. P Ѩiâ◊√^Œú JO`«óHõ~°}=Ú QÆÅ"åiH˜
„|Ǩχ*Ï˝#=Ú ÅaèOK«∞#∞. „|Ǩχ*Ï˝#=Ú ÅaèOz# ™ê^艌 Ωõ _»∞ „|Ǩχ"Õ∞ JQÆ∞#∞.
áê~î°‰õΩÅ∞ ÃÑ· q+¨Ü«∞=ÚÅ #=QÍǨÏ# KÕã¨∞H˘x, ÉèíH˜Î`À UHÍ„QÆ=∞#ã¨∞¯Öˇ·
q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞}=Ú KÕã≤ ÉèíQÆ=`«¯ $Ѩ‰õΩ áê„`«∞Öˇ· WǨÏ
Ѩ~°™œYº=ÚÅ#∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞QÍHõ.
<Õ#∞ U âß„ã¨Î=Ú#O^Œ∞#∞ ѨO_ç`«∞_»#∞ QÍ#∞. ÉèÏëêѨO_ç`«∞_»∞#∞ QÍ#∞.
áÈ`«#QÍi ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ K«^Œ∞=ÙH˘#∞#ѨÙ_»∞ JO^Œ∞Ö’ q+¨μ‚<å=∞=ÚÅ#∞
ã¨∞ÊùiOѨ*ËÜ«Ú Ñ¨^Œº=ÚÅ∞ <å^Œ$+≤ìH˜ =zÛ#q. "åx<˘HõKÀ@ KÕ~°ÛQÍ D =∞Ǩ
„ǨÏ^Œ=Ú ã≤kOú z#k. |∞^è∞Œ Å∞ ##∞fl ã¨ÇϨ $^ŒÜ∞« `«`À Pj~°fikOz D „ǨÏ^Œ=Ú#
=∞[˚ # =Ú KÕ ã ≤ Éè í = `åѨ = Ú#∞ x~° ∂ ‡eOK« ∞ H˘x Ѩ ~ ° = ∂#O^Œ = Ú#∞
á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞QÍHõ.
 xxvi
HÀi#O`« < Õ D „QÆ O ^ä Œ = Ú#∞ Ѩ i jeOz ™ê^Œ ~ ° = ÚQÍ "åi
Jaè„áêÜ«∞=ÚÅ#∞ =ºHõÎ=ÚKÕã≤#
N ‰õΩáêÊ "≥OHõ@ Hõ$+¨‚=¸iÎQÍiH˜
N ™È=∂ã≤ ÉÏÅQÆOQÍ^èŒ~° â◊~°‡QÍiH˜
N Ñ‘ã¨áê\˜ <åˆQâ◊fi~° â◊~°‡QÍiH˜
N Zãπ. "åã¨∞^Õ= ~å=ÙQÍiH˜ (_ç.l.Ñ≤. i>ˇÿ~ü¤)
N=∂<£ nq ǨÏ#=∞O`åKå~°º ™êfiq∞"åiH˜
<åǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõ ^èŒ#º"å^Œ=ÚÅ∞.
D „QÆO^ä=Œ Ú#∞ ã¨~åfiOQÆ ã¨∞O^Œ~=° ÚQÍ fiÛ "≥Å∞=iOz# N ÅH©Δ ‡QÆ}Ѩu
P~üì „Ñ≤O@~üû "åiH˜ Hõ$`«[˝`«Å∞.
ǨÏió FO `«`«û`ü

– ‰õΩáêÊ #@~å[ â◊~°‡

W
 xxvii

N ÉèÏQÆ=`« NK«~°}ˆ~}∞=Ù
N "≥·^ŒºO "ÕOHõ>Ëâ◊fi~åKå~°∞ºÅ∞, Hõ~°∂flÅ∞
P#O^•=∞$`«=∞[˚#O
ÉèíQÆ=<åfl=∂xfl ѨiH©~°Î#O KÕ¿ã ~°K«#ÅÖ’ 'q+¨μ‚ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞O— J„QÆQÆ}º"≥∞ÿ#k.
ÉèÏ~°`«OÖ’ w`«‰õΩ L#flO`« „áê=ÚYº`« q+¨μ‚ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∂xH© LOk. JO^Œ∞ˆH
Pkâ◊OHõ~°∞Å∞ 'ˆQÜ«∞O w`å <å=∞ã¨Ç¨Ï„ã¨O— J<åfl~°∞. „Ѩ™ê÷#„`«Ü«∂xH˜ ÉèÏëêº^Œ∞Å∞
~°zOz# â◊OHõ~°∞Å∞ q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„™êxH˜ ‰õÄ_® ÉèÏ+¨ºO ~°zOz<å~°∞.
ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ+¨Öˇ·# ã¨O㨯 $`åO„^è•^Œ∞ÅÖ’ q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„™êxH˜ Jã¨OMϺHõ"≥∞ÿ#
"åºMϺ<åÅ∞ L<åflÜ«∞x ã¨ÇϨ $^ŒÜÚ« ʼnõΩ ã¨O"Õ^ºŒ "Õ∞. ÉèÏ~°fÜÕ∞`«~"° ∞≥ #ÿ POQÍ¡k ÉèÏ+¨ÅÖ’
‰õÄ_® q+¨μ‚ã¨Ç¨Ï„™êxH˜ q=~°}Å∞ "≥eã≤#q.
"Õ^Œ"åºã¨∞Å∞ ~°zOz# ÉèÏ~°`«OÖ’x q+¨μ‚ã¨Ç¨Ï„™êxH˜, "Õ^Œ"åºã¨∞Å∞ ~°zOz#
ÉèÏQÆ=`«ÑÙ¨ ~å}O J#∞"å^Œ=∞~Ú# |"≥∞‡~° áÈ`«#QÍi ÉèÏQÆ=`«O`À "åºYº ã¨O`«iOK«_O»
W`«óѨÓ~°fiO Z=fi~°∂ „ѨÜ∞« uflOK«Ö^Ë ∞Œ . P Ѩx ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ ™ê^躌 OHÍ^Œ∞. nè=∂#∞ºÅˆH
™ê^茺O. x~°O`«~° xt`« J^茺ܫ∞# jÅO Hõey, ÉèíH˜Î „ѨѨ`«∞ÎÅ∞ ‰õÄ_® Hõey# "åiˆH
Jk ™ê^躌 O. J=hfl „|ǨχN ‰õΩáêÊ #@~å[â◊~‡° QÍiÖ’ ѨÙ+¨¯ÅOQÍ L<åfl~Ú. JO^Œ∞Hˆ
=∞# `≥Å∞QÆ∞"åiH˜ J@∞ q+¨μ‚ã¨Ç¨Ï„㨠<å=∂=∞$`«O – W@∞ |"≥∞‡~°"åi Hõ=∞‡x
ÉèÏQÆ=`«ã¨∞^èŒÅ∞ Hõey# ''=∞Ǩ„ǨÏ^•——xfl ~°zOK« QÆeQÍ~°∞ â◊~°‡QÍ~°∞.
2018 #∞O_ç <Õ#∞ ''|"≥∞‡~° áÈ`«#–â◊$OQÍ~°ÉÏè QÆ=`«O—— J<Õ "å\ÏûÑπ ã¨=¸Ç¨xfl
x~°fiÇ≤Ïã¨∂Î L<åfl#∞. ZO^ŒÔ~O^Œ~À ÉèÏQÆ=`«∞Å∞ (250 =∞Ok) ÉèÏQÆ™êfi=ÚÖˇ· P
ã¨=¸Ç¨xfl ã¨∞ã¨OѨ#flO KÕã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞. â◊~°‡QÍ~°∞ ''N=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú——#∞
ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ ã‘iÜ«∞ÖòQÍ JOkã¨∂Î ZO^Œi ã¨ÊO^Œ#Å<À JO^Œ∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
''N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú—— ''ѨÙ#~°∞‡„^Œ} J=Ù`«∞#fl^Œh, Jaè„áêÜ«∞O
„"åÜ«∞=Öˇ#<Õ "åi HÀiHõ#∞ <Õ#∞ P^Õâ◊OQÍ, J^Œ$+¨ìOQÍ ÉèÏqOz<å#∞. "≥O@<Õ D
Jaè„áêÜ«∞O ~åã≤ "åiH˜ ã¨=∞iÊOz<å#∞. J@∞ |"≥∞‡~°"åi ÉèÏQÆ=`« ã¨∞^èŒ#∂, W@∞
q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„㨠<å=∂=∞$`«=Ú#∂ Hõey# ''N=∞Ǩ„ǨÏ^ŒO—Ö’ P㨉õΩÎÖˇ·# `≥Å∞QÆ∞
"å~°O^Œ~°=¸ =∞[˚#O PK«iOz `«iO`«∞=Ú QÍHõ!
 xxviii

Hõ$`«[˝`åO[e
q`«Î=∂i˚Oz "≥zÛOK«∞ q^èŒ=Ú #~°ã≤
q+¨μ‚<å=∂Å =∞Ç≤Ï=∞#∞ "≥Å¡_çOK«∞
„QÆO^äŒ=Ú„^Œ} HÍ~åº# HÍÅ∞ HõkÑ≤
qA˝_®Ü≥∞#∞ =∞#fl= "ÕOHõ\Ï„k 1
‰õÄ_»Éˇ\ ˜ì# ^èŒ#"Õ∞q∞ ‰õÄ_ç~å^Œ∞
ã¨∞O`« "≥zÛOѨ H˘é`« ÜÕ∞=∞O`« HõÅ∞QÆ∞?
##∞K«∞ #∂Ç≤ÏOz „QÆO^äŒ=Ú #K«∞Û"ÕÜ«∞ñ
|∂<≥ q`«~°}je ~¸ ѨÙ}º=¸iÎ. 2
Ѩ~î°# "≥∞#iOѨ HõeÔQ_ç Ѷ¨Å=Ú#O^Œ∞
Hõ~°ÎˆH HÍ^Œ∞ ~°∂Ñ≤OK«∞ HÍ~°‰õΩ#‰õΩ
ÉèÏQÆ=ÚO_»Hõ áÈ=Ù<Õ? Éè’QÆ"≥Ú^Œ=
WǨÏ=Ú Ñ¨~°=ÚÅ #O^Œ∞h "ÕOHõ\Ï„k 3
=∞Ç≤Ï=∞ QÆÅ∞QÆ∞ =∞Ǩ„ǨÏ^Œ=∞[˚#=Ú#
Ѩiî`« ÖˇÅ¡~°∞ <˘O^ŒQÍ Ñ¨~°=∞Ѩ^Œ=Ú
HÍq∞`«=Ú‡Å∞ <≥~°"Õi HõÅ∞QƉõΩ<≥fl
J~°ú=Ú#∞ q∞OK«∞K«∞#∞ Ѩ~°=∂~°÷"≥∞O`˘ 4
ѨÙ}ºHÍ~åºÅ∞ KÕÜ«∞OQÆ |∞kú xeÑ≤
Ѩ~°Ç≤Ï`«=Ú‡#∞ QÀÔ~_ç Éèí=ºK«i`« !
^Õ=^Õ=Ùx k=º=∞ø n=#Å#∞
x`«º â◊√Éèí=ÚÅ "≥Å∞æh xÅÜ«∞"≥∞ѨÙ_»∞ 5
– ‰õΩáêÊ #@~å[â◊~°‡

Ѩ^ºŒ ~°K#«
*Á#flÅQÆ_»¤ [Ü«∞~å=∞ â◊~°‡
 xxix
''ÉèÏëê„Ѩg}—— *Á#flÅQÆ_»¤ [Ü«∞~å=∞ â◊~°‡, Ü«∞O.Z.,
q„âßO`« PO„^èÀáê^蕺ܫÚ_»∞, ^èŒ∂oѨÓ_ç
=∞#ã¨∞Ö’ =∂@
ѨÓ~°fi ã¨∞Hõ$`«=∞ø ѨiѨHõfi |∞kúHõ`«# I Hõ$ux "≥Å~ÚOK«∞ g∞~°∞ ã¨∞Hõ$`«∞Öˇ x[=Ú I
~°H˜Îñ|iî~ÚOѨ Éèí=|O^èŒ =ÚH˜Î Hõey I =∂#º=∞QÆ∞h ''=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú‡—— II
„|ǨχN ‰õΩáêÊ #@~å[ â◊~°‡QÍ~°∞ =$uÎs`åº "≥·^Œ∞ºÅ∞QÍ L^ÀºyOz#O^Œ∞#
_®Hõì~°∞QÍ<Õ Ñ¨Å∞=Ù~°‰õΩ#∞ Ѩiz`«∞Å∞. HÍx „Ѩ=$uÎx QÆ=∞x¿ãÎ ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨯 $f
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂ʼnõΩ ÃÑ^ŒÑÌ @‘ #∞ "Õ¿ã x`åº#∞ëêª# `«`Ê« ~°∞Å∞. ™ê^è•~°} r=<åxfl QÆ_∞» ѨÙK∞« <Õ
J™ê^èŒ~°}"≥∞ÿ# `«`åÎ fi<Õfi+¨}=Ú N â◊~°‡QÍiH˜ P#∞=OtHõ"≥∂–ÉèíQÆ=^ŒÌ`«Î"≥∂ <Õ#∞
K≥ѨÊÖË#∞. ã¨Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O`À áê@∞ ã¨∞ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú Hõey# ™êÇ≤Ïf„Ñ≤Ü«ÚÅ∞. ã¨~°ã¨Ç≤Ï`«
ÉèÏ+¨}∞Å∞. "åi ã¨OÉèÏ+¨}ÅÖ’ ~å=∂Ü«∞} ÉèÏ~°`« ÉèÏQÆ=`« Ѷ¨∞\ÏìÅ∞ ã¨xfl"ÕâßÅ∞
ã¨O^Œ~åƒùxfl J#∞ã¨iOz „Ѩ™êÎ=#‰õΩ =zÛ =∞#ã¨∞Å#∞ PHõ@∞ìH˘<Õq. z#fl<å\˜ #∞O_ç
<ÕiÛ#, ri‚OK«∞H˘x# P^蕺u‡Hõ J^Œ∞ƒù`åOâ◊=ÚÅ#∞ <≥=∞~°∞"Õã¨∂ΠѨ~°=tOKÕ "åi
x~°‡Å ǨÏ$^ŒÜ«∞O =∞#‰õΩ =∞Ǩ„ǨÏ^Œ=∞[˚#=Ú# `Õ@`≥Å¡=∞QÆ∞#∞.
x~°O`«~° xt`« Ѩ~î°#=Ú =Å# q+¨μ‚ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ ÉèÏQÆ=`« Hõ^äŒÅO^Œ∞
JO`«~°æ=ÚÖˇ· Ü«Ú#fl@∞¡ QÆ=∞xOz Ѩiâ’kèOz "≥Å¡_çOK«∞@Ö’ nHΔÍ^Œ‰õΔΩÅ~Ú# N
#@~å[â◊~‡° QÍ~°∞ =∞#^Õâ=◊ ÚÖ’x U qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞Ѩ٠_®Hõ~ˆì \ò Ѩ@=ì Ú #O^Œ∞@ÔH#· #∞
J~°∞›Ö.Ë âß~°^• ™êHΔÍ`å¯~°=Ú #Ok# <å\˜ áÈ`«# =∞ǨHõq PO„^è=Œ ∞ǨÉèÏQÆ=`«=Ú#
q+¨μ゠Ǩ Ϩ „ã¨<å=∞=ÚÅ#∞ xQÆ∂_è=» ÚQÍ <≥K>« Kˇ @ « QÆ∞Ѩ=Î ÚQÍ xˆHÑΔ O≤ K≥<À "åx#xfl\˜x
P^蕺u‡Hõ zO`«<å~°`∞« Öˇ#· N â◊~‡° QÍ~°∞ "≥^HŒ ˜ "≥eH˜nã≤ P xˆHÑΔ =¨ Ú#∞ ^Œi≈OѨ*Ü Ë Ú« @
K«∂_»QÍ P ã¨Ç¨Ï[Hõq JOâ◊"Õ∞^≥·# H˘O`«QÍ QÍx, ÖË^• ã¨~åfiO`«~åºq∞Ü≥ÿ∞#
ã¨~ˆ fiâ◊fi~å#∞„QÆÇϨ =Ú ã¨OѨÓ~°=‚ ÚQÍ QÍx N â◊~‡° QÍiÖ’ L#fl=#∞ TÇ¨Ï HõÅ∞QÆH=õ ∂#^Œ∞.
NNN â◊OHõ~É° Qíè =Æ `åÊ^Œ∞Å ã¨O㨇~°}O "åi x`«ºHõ$`«ºO. q„âßO`« r=ÙÅÜ«Úº#∞
Jq„âßO`«=ÚQÍ ''=∞Ǩ„ǨÏ^Œ=∞[˚#—— nHõΔÖ’ ^èŒ#ºr=ÙÅ~Ú<å~°∞. D „QÆO^äŒ=Ú
Jz~°HÍÅ=Ú#ˆH kfifÜ«∞ =Ú„^Œ}=Ú#‰õΩ ã≤^Œú=∞QÆ∞@ P^蕺u‡Hõ x`«ºK≥·`«#º nÑ≤ÎH˜,
=^•#∞ºÅ q`«~°}Ïã¨H˜ÎH˜x x^Œ~°≈#=ÚÅ∞.
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂#∞™ê~°=ÚQÆ kfifÜ«∞ =Ú„^Œ} ã¨=∞Ü«∂# „QÆO^è•kx ѨeÔH_ç
`˘eѨÅ∞‰õΩÅ∞ =∂„`«"∞Õ Wq. WHõ "Õ∞e ѨÅ∞‰õΩÅ`À P Ѩ~O° ^è•=Ú_»∞ ã¨~fi° ÉèHí [Îõ #∞Å#∞
Pj~°fikOK«∞K«∞ ã¨^• ã¨O~°H˜ΔOK«∞K«∞O_»∞#∞ QÍHõ Ü«∞x „uHõ~°}â◊√kúQÍ HÀ~°∞K«∞<åfl#∞.
Éèí=¢KÕÛùÜ≥∂aèÖÏ+≤,
*Á#flÅQÆ_¤» [Ü«∞~å=∞ â◊~‡° ,
 xxx
Ѷ¨∞\˜ì Hõ$+¨‚=¸iÎ B.E.,
Head, Control and Instrumentation
(Steam Terbines and Compressors) BHEL (Retd)
Chief Executive, Ghatty Engineering Services,
<Ài #~°ãO≤ ǨÏâߢãÎ≤ Kèåi@|∞Öò @„ ã¨∞,ì "åi
Ѩ^ºŒ „ѨKå~° ѨÙ~°™ê¯~° „QÆÇÏ‘ `« (Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Ñ¨^•ºÅ∞ <Õ~ˆ Ê QÆ∞~°∞=Ù)
Jaè#O^Œ# Ѩ^Œº ѨOK«Hõ=Ú
HõO. #@~å[â◊~°‡ nè=∞}˜
Ѩ@∞`«~°nHõΔ<£ „â◊q∞Oz Ѩk=`«û~°=ÚÖò
x@ÖωõΔΩã¨Y∞x q+¨μ‚x
Ѩ@∞`«~°<å=∞=ÚÅ∞ "Õ~Ú "åºMϺxOK≥<£
w. ѨÓ~°fi"≥ÚHõ™êi "åºYºÅ<£ ѨÓiÎ KÕã≤
á⁄`«Î "≥Ú#iOK≥, „ѨK«∞iOK≥ ã¨`«Î=ÚO_»∞
=∞~°Å ÉèÏQÆ=`å~°÷=Ú ##∞ã¨iOz
uiy ~°zO~ÚOz „ѨK«∞iOK≥ `≥Å¡ =∞=QÆ
P."≥. JOѨâ◊Ü«∞ºÃÑ·# #`«ºO`« Ü«∂iÎ`À
JO`«º^Œâ◊#∞ q+¨μ‚ =∞kx xeÑ≤
J^Œ∞ƒù`«=Ú‡QÍ#∞ JkfifÜ«∞=Ú‡QÍ
q+¨μ‚ã¨∞Î`«∞Å *ËÃã cè+¨μ‡ _çÅ#∞
ã‘. "åˆQÌq Hõ$Ѩ`À_» ÉèÏã≤e¡ ã≤÷uHÍ~°∞
<å=∂=ox Ü≥∞Oz #=º su
q+¨μ‚^蕺ã¨Ü≥∞ `«Ñ¨Ê "Õ~˘Hõ¯>ˇ~°∞QÆHõ
k#=ÚÅ∞ =`«û~åÖò nHõΔ `À_»
=∞#=Ú# ǨÏiHõ^ä• ^èŒ#=Ú#∞ QÆ∂~°∞ÛHõ
K«^Œ∞=~°∞Öò "≥∞K≥Û_»∞ K«O^Œ =∞Ok
ÉèÏQÆ=`å~°÷=ÚÖò ѨÅ∞su `«ÅáÈã≤
ÉèÏ=ã¨OѨ^Œ á⁄Ok Éèí=º =∞=QÆ
w. J`«∞Å "åºMϺ# "≥Ú#iOz JÅi<å~°∞
gi „QÆO^äŒ=Ú‡ Éèí∂q∞ÃÑ· q+¨μ‚ÉèíH˜Î
<≥~°∞QÆ „áê=∂}º „QÆO^äŒ"≥∞ÿ Ü≥ÚѨC ##QÆ
ã¨OkÜ«∞=∞‡# Hõ#~å^Œ∞ â◊OHõ ÖË^Œ∞.
w. ^ŒH˜Δ}Ï=∂flÜ«∞ â◊$OˆQi `«~°∞} H˜~°}∞
Öˇ·# q^èŒ∞âıY~°∞Å "åi J=∞ÅǨÏã¨Î
Hõ=∞Å=ÚÅ`À_» [#∞ʼnõΩ #Ok#\˜ì
„QÆO^äŒ =∞QÆ∞@#∞ H©iÎ^Œ=∞‡QÆ∞@ x[=Ú
 xxxi

JO`«~°OQÆ `«~°OQÆ=Ú
(kfifÜ«∞ =Ú„^Œ}=Ú#‰õΩ `˘eѨÅ∞‰õΩÅ∞)
ã¨ÇϨ [Hõq =∞ǨÉèHí HÎõ qõ Ü≥∞ÿ # áÈ`«<å=∂`«∞º_»∞ ''â◊¥eÔH#· `«q∞‡K«∂eÔH#· —— ѨÅ∞Hõ
â◊Hºõ =Ú‡ HÍx q+¨μ‚ =∞Ç≤Ï=∞Å#∞ `å#∞ `≥eÜ«∞=zÛ#O`« `Õ@Ѩé`«∞#x ã¨q#Ü«∞=ÚQÍ
ѨÅ∞‰õΩK«∞<Õ `«# JO`«~å`«‡ „ѨɒkèOz# ÉèQí =Æ `«`Î fi« =Ú#∞ =∞ǨÉèÏQÆ=`« Hõ^ÅŒä Ü«∞O^Œ∞
K˘Ñ≤ÊOz<å_»∞. PÜ«∂ ã¨xfl"Õâ◊=ÚÅ<Õ P^è•~°=ÚQÍ `å#∞ #q∞‡# Ѩ~°O^è•=Úx
N~å=Úx (N=∞Ǩq+¨μ‚"Õ Hõ^•!) ã¨Ç¨Ï„㨠<å=∞=ÚÅ#∞ ^蕺xOz `å#∞ `«iOz,
ÉèÏQÆ=`«∞Å#O^Œ~°#∞ `«iOѨ*Ëã≤<å_»∞. ã¨∞ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ HÍHõ ã¨∂HõΔ ‡Ñ¨ijÅ#=Ú#‰õΩ
QÀK«~°=∞QÆ∞ q+¨μ‚<å=∞ ÉèÏ==ÚÅ#∞ ^≥Å∞Ê Ñ¨^Œº=ÚÖˇxflÜ≥∂ áÈ`«# QÆO@=Ú#
*ÏÅ∞"åi#q. P Ѩ^Œº=ÚÅ#∞ Ѩ^ÕѨ^Õ K«^Œ∞=Ù@Ö’ <å‰õΩ ã¨∞ÊùiOz# q+¨μ‚<å=∞™È΄`«
Ѩ^Œ=Ú#∞ P Ѩ^Œº=Ú#‰õΩ J#∞ã¨O^è•xOK«∞@ÜÕ∞ <å Hõ$`«=Ú. |∞kúH˜ `Àz#k
*’_çOz–ã¨iÜ≥ÿ∞#^Õ Jx ã¨=∞i÷OK«∞H˘O\˜x. ''ѨeH˜OK≥_ç"å_»∞ ~å=∞Éèí„^Œ∞O_»@——
Jx áÈ`«# =∞ǨHõq ѨeH˜#>Ë¡ <Õ#∞#∞ <å ''|∞kú „ѨKÀ^Œ‰õΩ_»∞ ~å=∞Éèí∂ѨÙñ_»<≥^Œ——.
WkÜ«Ú#∞ <å ã¨∞Hõ$`«=∞xÜÕ∞ `«ÅO`«∞#∞.
N~å=∞ ™êHΔÍ`å¯~°=Ú#, N âß~°^•=∂`« ™êHΔÍ`å¯~°=Ú#∞ á⁄Ok ÉÏÅ~°™êÅ™êÅ
#= Ѩš=HÀ=∞Å HÍ=ºHõ#ºHõ#∞ ã¨$lOz# P ÉèíHõÎHõq áÈ`«# PO„^èŒ=Ú#
=∞ǨÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ ~°zOK«∞@, ^•xx =∞#=Ú Ñ¨iîOK«∞@ Ü«∞#∞#q =∞#‰õΩ ^ŒH˜¯#
=∞ǨÉèÏQƺ=ÚÅ∞. q+¨μ<‚ å=∞ ã¨ÇϨ „ã¨áê~åÜ«∞} "≥Ú#iOK«∞#ѨÙ_»∞ <å=∞=Ú#‰õΩ `«y#
PO„^èŒ ÉèÏQÆ=`«Ñ¨^Œº ã¨∞Êù~°}=Ú <å =∞#=Ú#∞ '=∞Ǩ„ǨÏ^Œ=∞[˚#=Ú—#‰õΩ Ñ¨ÙiH˘eÊ
D „QÆO^èŒ NHÍ~°=Ú#‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ PHõ$uH˜ =¸Å"≥∞ÿ#k.
HÀi#O`«<Õ "åi Jaè„áêÜ«∞=ÚÅ#∞ „"åã≤ ѨOÑ≤# N *Á#flÅQÆ_»¤ [Ü«∞~å=∞â◊~°‡
QÍiH˜x, N "≥·^ŒºO "ÕOHõ>Ëâ◊fi~åKå~°∞ºÅ∞ QÍiH˜x ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõ Hõ$`«[˝`«Å∞
`≥Å∞ѨÙH˘#∞K«∞<åfl#∞.
=∞ǨÏhÜ«ÚÅ, q^Œfi^Œfiˆ~}∞ºÅ Jaè#O^Œ#‰õΩ, „Ѩâ◊Oã¨Å‰õΩ áê„`«"≥∞ÿ# D Hõ$u
QÆ∞O@∂~°∞ "åã¨Î=ÙºÅ∞, =^•#∞ºÅ~Ú# N =∞#fl= "ÕOHõ\Ï„k QÍi ™œ[#º=Ú`À
kfifÜ«∞ =Ú„^Œ}=Ú HÍqOѨ|_»∞K«∞ ÉèíHõÎ[#∞ʼnõΩ, L`«Î=∞ áê~î°‰õΩʼnõΩ ™ê^Œ~°=ÚQÆ
q`«~°} KÕÜ«∞|_»∞K«∞O_»∞@ HõO>ˇ ã¨O`À+¨^•Ü«∞Hõ"Õ∞ =ÚO_»∞#∞? L^•~åâ◊Ü«ÚÖˇ·#
N =∞#fl= "ÕOHõ\Ï„kQÍi ‰õΩ@∞O|=Ú#‰õΩ ã¨~°fi^• ã¨=∞ã¨Î ã¨#‡OQÆà◊=ÚÅ#∞
J#∞„QÆÇ≤ÏOѨ=Åã≤#kQÍ N q+¨μ‚ÉèíQÆ"å#∞xx „áêi÷ã¨∂Î...
– ‰õΩáêÊ #@~å[â◊~°‡
 1
N q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞
ѨÓ~°fiÑ‘iîHÍ
N "≥·â◊OáêÜ«∞# L"åK«
„â◊√`åfi ^èŒ~å‡ #âı¿+} áê=<åx K« ã¨~°fiâ◊ó I
Ü«Úkè+≤ª~° âß≈O`«#=O ѨÙ# ˆ~ "åÉèíºÉèÏ+¨`« II
Ü«Úkè+≤ª~° L"åK«
H˜ "Õ∞HõO ^≥·=`«O Ö’ˆH H˜O "å ¿ÑºHõO Ѩ~åÜ«∞}"£∞ I
ã¨∞Î=#Îó HõO Hõ =∞~°Û#Îó „áêѨÙflÜ«Ú ~å‡#"å â◊√≈Éèí"£∞ II
HÀ ^èŒ~°‡ ã¨û~°fi^èŒ~å‡}ÏO Éèí=`«ó Ѩ~°"≥∂ =∞`«ó I
H˜O [Ѩ<£ =ÚK«º`Õ [#∞Î ~°˚#‡ã¨O™ê~°|O^èŒ<å`ü II
Ncè+¨‡ L"åK«
[QÆ¢`«ÊÉèí∞O ^Õ=^Õ=O J#O`«O ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞"£∞ I
ã¨∞Î= <åfl=∞ã¨Ç¨Ï„¿ã} ѨÙ~°∞+¨ó ã¨`«`Àu÷`«ó II
`« "Õ∞= Kå~°ÛÜ«∞xfl`«ºO ÉèíHÍκ ѨÙ~°∞+¨ =∞=ºÜ«∞"£∞
^蕺ܫ∞<£ ã¨∞Î=#fl=∞㨺O â◊Û Ü«∞[=∂# ã¨Î "Õ∞= K« II
J<åkx^èŒ#O q+¨μ‚O ã¨~°fiÖ’Hõ=∞¿ÇÏâ◊fi~°"£∞ I
Ö’HÍ^茺HõΔO ã¨∞Î=xfl`«ºO ã¨~°fi^Œ∞óMÏuQÀ Éèí"Õ`ü II
„|Ǩχ}ºO ã¨~°fi^èŒ~°‡[˝O Ö’HÍ<åO H©iÎ=~°ú#"£∞ I
Ö’Hõ<å^äŒO =∞ǨÏ^Œ∂ƒù`«O ã¨~°fiÉèí∂`«Éèí"À^Œƒù="£∞ II
U+¨ "Õ∞ ã¨~°fi^èŒ~å‡}ÏO ^èŒ~À‡-kèHõ`«"≥∂ =∞`«ó I
Ü«∞^ŒƒùHÍκ ѨÙO_»sHÍHõΔO ã¨Î"≥· ~°ˆ~Û #fl~° ã¨û^• II
 2 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ѩ~°=∞O Ü≥∂ =∞ǨÏ`ÕÎ[ó Ѩ~°=∞O Ü≥∂ =∞ǨÏ`ü `«Ñ¨ó I
Ѩ~°=∞O Ü≥∂ =∞ǨϢ^ŒƒÇ¨Ï‡ Ѩ~°=∞O Ü«∞ó Ѩ~åÜ«∞}"£∞ II
Ѩq„`å}ÏO Ѩq„`«O Ü≥∂ =∞VæàÏ<åO K« =∞Væà◊"£∞I
^≥·=`«O ^Õ=`å<åO K« Éèí∂`å<åO Ü≥∂ -=ºÜ«∞ó Ñ≤`å II
Ü«∞`« ã¨û~åfi}˜ Éèí∂`åx Éèí=<åκkÜ«ÚQÍQÆ"Õ∞ I
Ü«∞ã≤‡O â◊Û „Ѩà◊Ü«∞O Ü«∂xΠѨÙ# ˆ~= Ü«ÚQÆHõΔÜÕ∞ II
`«ã¨º Ö’Hõ„Ѩ^è•#㨺 [QÆ<åfl^äŒã¨º Éèí∂Ѩ`Õ!
qëÈ‚ ~åfl=∞ã¨Ç¨Ï„ã¨O "Õ∞ â◊$}∞ áêѨÉèíÜ«∂ѨǨÏ"£∞ II
Ü«∂x <å=∂x Q“}Ïx qMϺ`åx =∞Ǩ`«‡#ó I
|∞∞+≤aèó Ѩiw`åx `åx =HΔͺq∞ Éèí∂`«ÜÕ∞ II
|∞∞+≤~åfl=∂flO ã¨Ç¨Ï„ã¨ã¨º "Õ^Œ"åº™È =∞Ǩ=Úxó I
Kè«O^À -#∞+¨μìѨÎ^ä• ^Õ"À ÉèíQÆ"å <ÕÌ=H©ã¨∞`«ó II
J=∞$`åOâ◊¥^Œƒù"À c[O â◊H˜Î ˆ~Ì=H˜#O^Œ#ó I
„u™ê=∂ ǨÏ$^ŒÜ«∞O `«ã¨º âß#κˆ~÷ qxÜ«Ú[º`Õ II
q+¨μ‚O l+¨μ‚O =∞Ǩq+¨μ‚O „ѨÉèíq+¨μ‚O =∞¿ÇÏâ◊fi~°"£∞ I
J<ÕHõ~°∂Ѩ^≥·`åº#ÎO #=∂q∞ ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞"£∞.
J㨺 NqëÈ‚ iÌ=ºã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`« =∞Ǩ=∞O„`«ã¨º N "Õ^Œ"庙È
Éè í Q Æ " å<£ |∞∞+≤ ó , J#∞+¨ μ ì Ñ π Kè « O ^Œ ó , N=∞Ǩ  q+¨ μ ‚ ó Ѩ ~ ° = ∂`å‡
N=∂<åfl~åÜ«∞}À ^Õ=`å, J=∞$`åOâ◊¥^Œƒù"À ÉèÏ#∞ó Wu c["£∞,
^Õ=H©#O^Œ# „ã¨û¿+ìu â◊H˜Îó, L^Œƒù=ó HΔÀÉèí}À ^Õ=Wu Ѩ~°"≥∂ =∞¢#Îó,
â◊OYÉè$í #flO^ŒH© K«„H©u H©ÅHõ"∞£ , âß~üV^æ <Œè åfi QÆ^•^è~Œ ° W`«º„ã¨"Î ∞£ , ~°^•ä OQÆáê}˜
~°HΔÀÉèíºó Wu <Õ„`«"£∞, „u™ê=∂ ™ê=∞QÆ ™êû"Õ∞u Hõ=K«"£∞, P#O^ŒO
Ѩ~°O„|¿Çχu Ü≥∂xó |∞∞`«∞ ã¨∞û^Œ~°≈#ó HÍÅ Wu kQƃO^èŒó Nqâ◊fi~°∂Ѩ
N q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞ 3
Wu ^蕺#"£∞,
N=∞Ǩq+¨μ‚„Ñ‘`«ºˆ~÷ N=∞ǨqëÈ‚ iÌ=ºã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`« [¿Ñ qxÜ≥∂QÆó.

aaaa
F"£∞ qâ◊fiO q+¨μ‚ ~°fi+¨\ϯ~° W`«ºV√æëêªÉèϺO #=∞ó
F"£∞ J=∞$`åOâ◊¥^Œƒù"À ÉèÏ#∞su `«~°˚hÉèϺO #=∞ó
F"£∞ „|Ǩχ}Àº „|ǨχHõ$¢^Œƒ¿Çχu =∞^茺=∂ÉèϺO #=∞ó
F"£∞ ã¨∞=~°‚a#∞Ì~°HΔÀÉèíº W`«º<åq∞HÍÉèϺO #=∞ó
F"£∞ Pk`Àº *’ºu~åk`«º Wu Hõx+≤ªHÍÉèϺO #=∞ó
F"£∞ âß~üVæ^èŒ<åfiQÆ^•^èŒ~° Wu Hõ~°`«Å Hõ~°Ñ¨$ëêªÉèϺO #=∞ó
F"£∞ qâ◊fiO q+¨μ‚ ~°fi+¨\ϯ~° Wu ǨÏ$^ŒÜ«∂Ü«∞ #=∞ó
F"£∞ J=∞$`åOâ◊¥^Œƒù"À ÉèÏ#∞iu t~°¿ã ™êfiǨ
F"£∞ „|Ǩχ}Àº „|ǨχHõ$¢^Œƒ¿Çχu tMÏÜ≥ÿ∞ =+¨\ò
F"£∞ ã¨∞=~°‚a#∞Ì~°HΔÀÉèíº Wu Hõ=KåÜ«∞Ǩï"£∞
F"£∞ Pk`Àº *’ºu~åk`«º Wu<Õ„`«„`«Ü«∂Ü«∞ "Ò+¨\ò
F"£∞ âß~üVæ^èŒ<åfiQÆ^•^èŒ~° W`«º¢™êÎÜ«∞ Ѷ¨\ò
F"£∞ Éèí∂~°∞ƒù=ã¨∞û=~Àq∞u kQƃ#úó II
 4 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
^蕺#"£∞
H©Δ~À^Œ#fi„`«Ê^Õâı â◊√z=∞}˜qÅ㨠`≥·ûHõ`Õ =∞øH˜ÎHÍ<åO,
=∂ÖωõΩ¡áêÎã¨#ã¨÷ó ã¨Êù\˜Hõ=∞}˜xÉèˇ· ~“‡H˜Î ÔH· ~°‡}˜¤`åVæó I
â◊√„Éèˇ· ~°„Éèˇ· ~°^Œ„Éèˇ· ~°∞Ѩiq~°z`≥· ~°∞‡HõÎÑ‘Ü«¸+¨=Ô~¬Âó
P#On #ó ѨÙhÜ«∂ ^Œi#o#QÆ^•â◊OYáê}˜ ~°∞‡‰õΩO^Œó II
Éè∂í ó áê^Ò Ü«∞㨺 <åaè ifiÜ«∞, ^Œã∞¨ ~°xÅ â◊Û¢#Ìã∂¨ ~“º K« <Õ„`Õ
Hõ~å‚"åâß t≈~À ^Òº ~°∞‡Y =∞Ñ≤ ^ŒÇϨ <À Ü«∞㨺 "å¿ãÎÜ∞« =∞aúó I
J#Îã¨÷ûO Ü«∞㨺 qâ◊fiO ã¨∞~°#~°YQÆQÀÉè’yQÆ#ú~°fi^≥·`≥·ºó
z„`«O ~°O~°=∞º`Õ `«O „uÉèí∞=#=ѨÙ+¨O q+¨μ‚g∞â◊O #=∂q∞ II
FO #"≥∂ ÉèíQÆ=`Õ "åã¨∞^Õ"åÜ«∞
âß<åÎHÍ~°O Éèí∞[QÆâ◊Ü«∞#O Ѩ^Œ‡<åÉèíO ã¨∞ˆ~â◊O
qâßfiHÍ~°O QÆQÆ#ã¨^Œ$â◊O "Õ∞Ѷ¨∞=~°‚O â◊√ÉèÏVæ"£∞ I
ÅH©Δ‡HÍ#ÎO Hõ=∞Å#Ü«∞#O Ü≥∂yǨÏ$^•úº#QÆ=∞ºO
=<ÕÌ q+¨μ‚O Éèí=ÉèíÜ«∞ǨÏ~°O ã¨~°fiÖ’ÔH·Hõ<å^äŒ"£∞ II
"Õ∞Ѷ∞¨ âߺ=∞O Ñ‘`H« “âıÜ∞« "åã¨O N=`åûV¯O H“ã¨∞ÉÎ ’è ^•ƒùã≤`åVæ"∞£ I
ѨÙ}Àº¿Ñ`«O ѨÙ}¤sHÍÜ«∞`åHõΔO q+¨μ‚O =<ÕÌ ã¨~°fiÖ’ÔH·Hõ<å^äŒ"£∞ II
ã¨â◊OYK«„HõO ã¨H˜s@‰õΩO_»ÅO ã¨Ñ‘`«=¢ã¨ÎO ã¨~°ã‘~°∞¿ÇÏHõΔ}"£∞
ã¨Ç¨~°=HõΔã¨÷ûÅâ’aèH“ã¨∞ÎÉèíO #=∂q∞ q+¨μ‚O t~°™ê K«`«∞~°∞ƒù["£∞ II
KèåÜ«∂Ü«∂O áêi*Ï`«ã¨º ¿ÇÏ=∞ã≤OǨã¨<ÀѨi I
Pã‘# =∞=Úƒ^Œâߺ=∞, =∂Ü«∞`åHõΔ =∞ÅOHõ$`«"£∞ II
N q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞ 5
K«¢<åÌ##O K«`«∞~åƒÇ¨ïO N=`åûOH˜`«=HõΔã¨O I
~°∞H˜‡}©ã¨`«ºÉèÏ=∂ÉèϺO ã¨Ç≤Ï`«O Hõ$+¨‚ =∂„â◊ÜÕ∞ II
#=∞ ã¨û=∞ã¨ÎÉèí∂`å<å =∂kÉèí∂`åÜ«∞ Éèí∂Éèí$`Õ I
J<ÕHõ~°∂Ѩ~°∂áêÜ«∞ q+¨‚"Õ „ѨÉèíq+¨‚"Õ II
Åq∞`åºk ѨOK«Ñ¨Ó*Ï
ÅOII Ѩ$käg `«`åÎfi`«‡<Õ ÉèíQÆ=`Õ#=∞ó QÆ#úO ѨiHõÅÊÜ«∂q∞
ǨÏOII PHÍâ◊ `«`åÎfi`«‡<Õ ÉèíQÆ=`Õ #=∞ó ѨÙ+¨ÊO ѨiHõÅÊÜ«∂q∞
Ü«∞OII "åÜ«Ú `«`åÎfi`«‡<Õ ÉèíQÆ=`Õ #=∞ó ^èŒ∂ѨO ѨiHõÅÊÜ«∂q∞
~°OII =Ç≤Ïfl `«`åÎfi`«‡<Õ ÉèíQÆ=`Õ #=∞ó nѨO ѨiHõÅÊÜ«∂q∞
=OII J=∞$`« `«`åÎfi`«‡<Õ ÉèíQÆ=`Õ #=∞ó <≥·"Õ^ŒºO ѨiHõÅÊÜ«∂q∞
ã¨OII ã¨~°fi `«`åÎfi`«‡<Õ ÉèíQÆ=`Õ #=∞ó ã¨~ÀfiѨKå~°Ñ¨Ó*Ïó ѨiHõÅÊÜ«∂q∞
(ã¨∂K«# : JOQÆ<åºã¨, Hõ~°<庙ê^Œ∞Å∞ Åq∞`åºk ѨÓ[Å∞
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂#∞™ê~°=Ú QÆ∞~°∞=ÚY=ÚQÆ #∞Ѩ^Õâ◊=Ú á⁄O^Œ=Öˇ#∞.
WqÖˉõΩO_® =¸Å=∞O„`«=Ú#∞ áê~åÜ«∞}KÕã≤##∞ Ѷ¨Å„Ѩ^Œ"Õ∞.)
6 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞
NQÆ∞~°∞Éè’º #=∞ó ǨÏióF"£∞.
FO #"≥∂ ÉèíQÆ=`Õ "åã¨∞^Õ"åÜ«∞ FO qâ◊fiÃã·‡ #=∞ó
FO qâ◊fiO, q+¨μ‚, ~°fi+¨\ϯ~À, Éèí∂`«Éèí=ºÉèí=¢`«ÊÉèí∞ó
Éèí∂`«Hõ$, ^Œ∂ƒù`«Éèí$, ^•ƒù"À, Éèí∂`å`å‡, Éèí∂`«ÉèÏ=#ó 1
ѨÓ`å`å‡, Ѩ~°=∂`å‡, K« =ÚHÍÎ<åO Ѩ~°=∂ QÆuó I
J=ºÜ«∞ó, ѨÙ~°∞+¨, ™êûH©Δ, ˆHΔ„`«*’˝, -HõΔ~°, U= K« II 2
Ü≥∂QÀ, Ü≥∂QÆq^•O <Õ`å, „Ѩ^è•#ѨÙ~°∞¿+â◊fi~°ó I
<å~°ã≤OǨÏ=ѨÙ, „j≈=∂, <Õ¯â◊=ó ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞ó II 3
ã¨~°fi, â◊≈~°fi, t≈=, ™ê÷û}∞, ~°∂ƒù`åk, iflkè ~°=ºÜ«∞ó I
ã¨=∞ƒù"À, ÉèÏ=<À, Éèí~åÎ, „ѨÉèí=ó, „ѨÉèí∞, sâ◊fi~°ó II 4
ã¨fiÜ«∞=¸ƒù, â◊≈=Úƒù, ~åk`«ºó, ѨÙ+¨¯~åHΔÀ, =∞Ǩã¨fi#ó I
J<åkx^èŒ<À, ^è•`å, q^è•`å, ^è•`«∞ ~°∞`«Î=∞ó II 5
J„Ѩ"Õ∞Ü≥∂, ǨÏ$+‘ˆHâ◊ó, Ѩ^Œ‡<åÉè’ -=∞~°„ѨÉèí∞ó I
qâ◊fiHõ~å‡, =∞#∞, ã¨Îfiëêì, ã¨÷q+¨ªó, ã¨÷q~À „^èŒ∞=ó II 6
J„QÍǨϺ, âß≈â◊fi`«ó, Hõ$ëÈ‚, Ö’Ç≤Ï`åHõΔó, „Ѩ`«~°Ì#ó I
„ѨÉèí∂`«, ¢ã≤ÎHõ‰õΩÉÏú=∞, Ѩq„`«O, =∞Væà◊O Ѩ~°"£∞ II 7
Dâß#ó, „áê}^Œó, „áê}À, *˺+¨ªó, „âı+¨ªó, „Ѩ*ÏѨuó I
Ç≤Ï~°}ºQÆ~Àƒù, Éèí∂QÆ~Àƒù, =∂^èŒ"À, =∞^èŒ∞ã¨∂^Œ#ó II 8
Dâ◊fi~À, q„Hõq∂, ^èŒhfi, "Õ∞^è•g, q„Hõ=∞ó, „Hõ=∞óI
J#∞`«Î"≥∂, ^Œ∞~å^èŒ~°¬ó, Hõ$`«[˝ó, Hõ$u, ~å`«‡"å<£II 9
N q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞ 7
ã¨∞ˆ~â◊, â◊≈~°}O, â◊~°‡, qâ◊fiˆ~`åó, „Ѩ*ÏÉèí=ó I
JǨÏ, ã¨ûO=`«û~À, "åºà◊ó, „Ѩ`«ºÜ«∞, ã¨û~°fi^Œ~°≈#ó II 10
J[, ã¨ûˆ~fiâ◊fi~°, ã≤û^Œúó, ã≤kú, ã¨û~åfik, ~°K«∞º`«ó I
=$ëêHõÑ≤, ~°"Õ∞Ü«∂`å‡, ã¨~°fiÜ≥∂QÆqxã¨û$`«ó II 11
=ã¨∞, ~°fiã¨∞=∞<å, ã¨û`«º, ã¨û=∂`å‡, -ã¨q∞‡`«, ã¨û=∞ó I
J"≥∂Ѷ¨∞ó, ѨÙO_»sHÍHΔÀ, =$+¨Hõ~å‡, =$ëêHõ$uó II 12
~°∞„^À, |Ǩït~å, |„Éèí∞, ifiâ◊fiÜ≥∂x, â◊√≈z„â◊"åó I
J=∞$`«, âß≈â◊fi`«™ê÷û}∞, ~°fi~å~ÀǨϟ, =∞Ǩ`«áêó. 13
ã¨~°fiQÆ, ã¨û~°fiq^•ƒù#∞, ifi+¨fiˆHû<À, [<å~°Ì#ó I
"Õ^À, "Õ^Œq, ^Œ=ºVŸæ, "Õ^•VŸæ, "Õ^Œq, `«¯qó II 14
Ö’HÍ^茺HõΔ, ã¨∞û~å^茺HΔÀ, ^èŒ~å‡^茺HõΔó, Hõ$`åHõ$`«ó I
K«`«∞~å`å‡, K«`«∞~°∂fiºÇ¨Ï, â◊Û`«∞~°ÌO„+¨ì, â◊Û`«∞~°∞ƒù[ó II 15
„ÉèÏl+¨μ‚, ~Àƒù[#O, Éè’HÍÎ, ã¨Ç≤Ï+¨μ‚, ~°˚QÆ^•k[ó I
J#Ѷ¨∞’, q[Ü≥∂, *Ë`å, qâ◊fiÜ≥∂xó, ѨÙ#~°fiã¨∞ó II 16
L¿ÑO„^À, "å=∞#ó, „áêOâ◊√, ~°"≥∂Ѷ¨∞, â◊√≈z, ~°∂i˚`«ó I
JfO„^Œ, ã¨ûO„QÆǨÏ, ã¨û~Àæ, ^èŒ$`å`å‡, xÜ«∞"≥∂, Ü«∞=∞óII 17
"Õ^Àº, "≥·^Œº, ã¨û^• Ü≥∂w, g~°Ç¨, =∂^èŒ"À, =∞^èŒ∞ó I
JfO„kÜ≥∂, =∞Ǩ=∂Ü≥∂, =∞Ǩϟ`åûǨϟ, =∞Ǩ|Åó II 18
=∞Ǩ|∞kú, ~°‡Ç¨g~Àº, =∞Ǩâ◊H˜Î, ~°‡Ç¨^Œ∞ºuó I
Jxˆ~Ìâ◊º=ѨÙ, N≈=∂, #"Õ∞Ü«∂`å‡, =∞Ǩ„k^èŒ$H± II 19
8 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞¿ÇÏëêfi™È, =∞Ç‘ÏÉèí~åÎ , Nx"åã¨, ã¨û`åOQÆuó I
Jx~°∞^Œú, ã¨∞û~å#O^À, QÀqO^À, QÀq^•O Ѩuó II 20
=∞sz, ~°Ì=∞<À, ǨÏOã¨, ã¨∞ûѨ~À‚, Éèí∞[QÀ`«Î=∞ó I
Ç≤Ï~°}º<åÉèí, ã¨∞û`«áêó, Ѩ^Œ‡<åÉèíó, „Ѩ*ÏѨuó II 21
J=∞$`«∞º, ã¨û~°fi^Œ$, H˜ûOǨÏ, ã¨ûO^è•`å, ã¨Okè=∂<£, ã≤÷~°ó I
J*’, ^Œ∞~°‡~°¬}, âß≈™êÎ , q„â◊√`å`å‡, ã¨∞~åiǨ II 22
QÆ∞~°∞, ~°∞æ~°∞`«"≥∂, ^è•=∞, ã¨`«º, ã¨û`«ºÑ¨~å„Hõ=∞ó I
xq∞ëÈ, -xq∞+¨ , „ã¨ûwfi, "åK«ã¨Êu ~°∞^•~°nèó II 23
J„QÆ}©, ¢~åæ=∞}© N≈=∂, <åflºÜ≥∂, <Õ`å, ã¨g∞~°}ó I
ã¨Ç¨Ï„ã¨=¸~åú, qâßfi`å‡, ã¨Ç¨Ï„™êHõΔ, ã¨ûǨτã¨áê`ü II 24
P=~°Î<À, x=$`åÎ`å‡, ã¨O=$`«, ã¨ûO„Ѩ=∞~°Ì#ó I
JǨÏã¨ûO=~°ÎHÀ, =Ç≤Ïfl, ~°xÖ’ , ^èŒ~°}©^èŒ~°ó II 25
ã¨∞„Ѩ™ê^Œó, „Ѩã¨<åfl`å‡, qâ◊fi^èŒ$, yfiâ◊fiÉèí∞, yfiÉèí∞ó I
ã¨`«¯~åÎ, ã¨`«¯$`«, ™êû^èŒ∞, ~°˚Ǩïfl, ~åfl~åÜ«∞}À, #~°ó II 26
Jã¨VËöºÜ≥∂, -„Ѩ"Õ∞Ü«∂`å‡, qt+¨ì, t≈+¨ìHõ$, K«∞Ûùzó I
ã≤^•ú~°÷, ã≤û^Œúã¨OHõÅÊ, ã≤ûkú^Œ, ã≤ûkú™ê^èŒ#ó II 27
=$ëêÇ‘Ï, =$+¨Éè’, q+¨μ‚ó, =$+¨Ñ¨~åfi, =$ëÈ^Œ~°ó I
=~°ú<À, =~°ú=∂#â◊Û, qqHõÎ, „â◊√≈u™êQÆ~°ó II 28
ã¨∞Éèí∞*’, ^Œ∞~°ú~À, "åw‡, =∞¿ÇÏ¢<ÀÌ, =ã¨∞^À, =ã¨∞ó I
<≥·Hõ~°∂áÈ, |$Ǩτ^Œ∂Ѩ, t≈Ñ≤q+¨ìó, „ѨHÍâ◊#ó II 29
N q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞ 9
F[¿ãÎ*’^Œ∞ºu^èŒ~°ó, „ѨHÍâß`å‡, „Ѩ`åѨ#ó I
|∞∞^Œú, ã¨ûÊëêìHõΔ~À, =∞¢#Î, â◊Û¢<åÌOâ◊√, ~åƒù㨯~°^Œ∞ºuó II 30
J=∞$`åOâ◊¥^Œƒù"À, ÉèÏ#∞, â◊≈â◊aO^Œ∞, ã¨∞ûˆ~â◊fi~°ó I
B+¨^èŒO, [QÆ`«¿ãû`«∞, ã¨û`«º^èŒ~°‡Ñ¨~å„Hõ=∞ó II 31
Éèí∂`«Éèí=ºÉèí=<åfl^äŒó, Ѩ=#ó, áê=<À, -#Åó I
HÍ=∞Ǩ, HÍ=∞Hõ$, `å¯#Îó, HÍ=∞ó, HÍ=∞„Ѩ^Œó, „ѨÉèí∞ó II 32
Ü«ÚQÍkHõ$, ^Œ∞ºQÍ=~ÀÎ , <≥·Hõ=∂Ü≥∂, =∞Ǩâ◊#ó I
J^Œ$â’º, =ºHõÎ~°∂Ѩâ◊Û, ã¨Ç¨Ï„ã¨l, ^Œ#O`«l`ü II 33
WëÈì, qt+¨ì , t≈¿+ì+ì¨ , t≈YO_ô, #ǨïëÈ, =$+¨ó I
„HÀ^èŒÇ¨, „HÀ^èŒHõ$`«¯~åÎ, qâ◊fiÉÏǨï, ~°‡Ç‘Ï^èŒ~°ó. II 34
JK«∞º`«ó, „Ѩkä`«ó, „áê}ó, „áê}^À, "åã¨"å#∞[ó I
JáêOxkè, ~°kèëêª#, =∞„Ѩ=∞`«Îó, „Ѩu+≤ª`«ó II 35
㨯#Ì, ã¨û¯#Ì^èŒ~À, ^èŒ∞~Àº, =~°^À, "åÜ«Ú"åǨÏ#ó I
"åã¨∞^Õ"À, |$ǨÏ^•ƒù#∞, ~åk^Õ=ó, ѨÙ~°#Ì~°ó II 36
Jâ’Hõ, ™êÎ~°}, ™êÎ~°, â◊¥≈~°, â∫≈i, ~°˚<Õâ◊fi~°ó I
J#∞‰õÄÅ, â◊≈`å=~°Îó, Ѩn‡, Ѩ^Œ‡xÉèËHõΔ}ó II 37
Ѩ^Œ‡<åÉè’, -~°qO^•HõΔó, Ѩ^Œ‡QÆ~°ƒù, â◊≈s~°Éèí$`ü I
=∞ǨÏiú~ü, |∞∞^Àú, =$^•ú`å‡, =∞ǨHΔÀ, QÆ~°∞_»^èŒfi[ó II 38
J`«∞Å, â◊≈~°Éè’, cè=∞, ã¨û=∞Ü«∞*’˝, ǨÏq~°›ió I
ã¨~°fiÅHõΔ}ÅHõΔ}Àº, ÅH©Δ‡"å, #ûq∞u&˚Ü«∞ó II 39
10 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
qHõΔ~À, ~ÀÇ≤Ï`À, =∂~Àæ, ¿ÇÏ`«∞, ~åÌ"≥∂^Œ~°, ã¨ûǨÏó I
=∞Ç‘Ï^èŒ~À, =∞ǨÉèÏQÀ, "ÕQÆ"å, #q∞`åâ◊#ó II 40
L^Œƒù=ó, HΔÀÉèí}À, ^Õ=ó, NQÆ~°ƒùó, Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°ó I
Hõ~°}O, HÍ~°}O, Hõ~åÎ, qHõ~åÎ, QÆǨÏ<À, QÆ∞ǨÏó II 41
=º=™êÜ≥∂, =º=™ê÷#, ã¨ûO™ê÷#, ™ê÷û#^À, „^èŒ∞=óI
Ѩ~°iúó, Ѩ~°=∞ã¨Ê+¨ì, ã¨∞Î+¨ìó, ѨÙ+¨ì, â◊√≈ÉèËHõΔ}ó. II 42
~å"≥∂, q~å"≥∂, q~°*’, =∂~Àæ, <ÕÜ≥∂, #Ü≥∂, -#Ü«∞ó I
g~°, â◊≈H˜Î=∞`åO„âıëȪ, ^èŒ~À‡, ^èŒ~°‡q^Œ∞`«Î=∞ó. II 43
"≥·‰õΩ}ªó, ѨÙ~°∞+¨ó, „áê}ó, „áê}^Œó, „Ѩ}=ó, Ѩ$^äŒ∞ó I
Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù, â◊≈„`«∞Ѷ¨∞’fl, "åºáÈÎ, "åÜ«Ú, ~°^äÀHõΔ[ó II 44
|∞∞`«∞, ã¨∞û^Œ~°≈#ó, HÍÅó, Ѩ~°"Õ∞+‘ª, Ѩi„QÆǨÏó I
L„QÆ, ã¨ûO=`«û~À, ^ŒHΔÀ, q„âß"≥∂, qâ◊fi^ŒH˜Δ}ó II 45
q™êÎ~°, ™ê÷û=~° ™ê÷û}∞ó, „Ѩ=∂}O, c[ =∞=ºÜ«∞"£∞ I
J~À÷, -#~À÷, =∞ǨHÀâ’, =∞ǨÉè’QÀ, =∞Ǩ^èŒ#ó II 46
Jxifi}‚ó, ã¨÷qëȪ (-) Éèí∂, ~°ú~°‡Ü«¸áÈ, =∞Ǩ=∞Yó I
#HõΔ„`«<Õq∞, ~°flHõΔ„f, HõΔ=∞ó, HΔÍ=∞, ã¨ûg∞ǨÏ#ó II 47
Ü«∞[˝, W*’º, =∞¿ÇÏ[ºâ◊Û, „Hõ`«∞, ã¨û„`«O, ã¨`åOQÆuó I
ã¨~°fi^Œs≈, q=ÚHÍÎ`å‡, ã¨~°fi*’˝, *Ï˝#=Ú`«Î=∞"£∞ II 48
ã¨∞„=`«, ã¨∞û=ÚY, ã¨∂ûHõΔ‡, ã¨∞ûѶ¨∞’+¨, ã¨∞ûY^Œ, ã¨∞ûǨÏ$`ü I
=∞<ÀǨÏ~À, l`«„HÀ^èÀ, g~°ÉÏǨï, ifi^•~°}ó II 49
N q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞ 11
™êfiѨ#, ã¨ûfi=â’, "åºÑ‘, <≥·HÍ`å‡, <≥·HõHõ~°‡Hõ$`ü I
=`«û~À, =`«ûÖ’, =fû, ~°`«flQÆ~Àƒù, ^èŒ<Õâ◊fi~°ó II 50
^èŒ~°‡QÆ∞, |ú~°‡Hõ$, ^Œús‡, ã¨, ^Œã¨`ü, HõΔ~°, =∞HõΔ~°"£∞ I
Jq*Ï˝`å, ã¨Ç¨Ï„™êOâ◊√, ifi^è•`å, Hõ$`«ÅHõΔ}ó II 51
QÆÉèíã≤Î<Õq∞, ã¨û`«Îfiã¨÷, ã≤ûOǨϟ, Éèí∂`«=∞¿ÇÏâ◊fi~°ó I
Pk^Õ"À, =∞Ǩ^Õ"À, ^Õ"Õâ’, ^Õ=Éèí$ ^Œ∞æ~°∞ó II 52
L`«Î~À, QÀѨu, ~ÀæáêÎ, *Ï˝#QÆ=∞ºó, ѨÙ~å`«#ó I
â◊s~°Éèí∂`«Éèí$, ^ÀƒùHÍÎ, HõÑ‘O„^À, Éèí∂i^ŒH˜Δ}ó II 53
™È=∞áÈ, -=∞$`«Ñ¨, ™Èû=∞ó ѨÙ~°∞l, `«∞Ê~°∞ã¨`«Î=∞ó I
q#Ü≥∂, [Ü«∞, ã¨û`«ºã¨O^èÀ, ^•âß~°› , ™êû`«fi`åOѨuó II 54
r"À, q#~Ú`å™êH©Δ, =Ú‰õΩO^À, -q∞`«q„Hõ=∞ó I
JOÉè’xkè, ~°#<åÎ`å‡, =∞Ǩϟ^Œkèâ◊Ü≥∂, -#ÎHõó II 55
J*’, =∞Ǩ~°›, ™êûfiÉèÏ"Àº, l`åq∞„`«ó, „Ѩ"≥∂^Œ#ó I
P#O^À, #O^Œ<À, #O^Œ, ã¨û`«º^èŒ~å‡, „uq„Hõ=∞ó II 56
=∞ǨÏi¬ó HõÑ≤ÖÏKå~°ºó, Hõ$`«*’˝, "Õ∞khѨuó I
„uѨ^Œ, ¢ã≤Î^Œâß^茺HΔÀ, =∞Ǩâ◊$Væó, Hõ$`åO`«Hõ$`ü II 57
=∞Ǩ=~åǨϟ, QÀqO^Œ, ã¨∞û¿+}ó, Hõ#HÍOQÆn I
QÆ∞Ǩϟº, QÆcè~À, QÆǨÏ<À, QÆ∞ѨÎ, â◊Û„HõQÆ^•^èŒ~°ó II 58
"Õ^è•, ™êûfiOQÀ, -l`«ó, Hõ$ëÈ‚, ^Œ$_è», ã¨ûV¯~°¬}À -K«∞º`«ó I
=~°∞}À, "å~°∞}À, =$HõΔó, ѨÙ+¨¯~åHΔÀ, =∞Ǩ=∞<åó II 59
12 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ÉèíQÆ"å, #ƒùQÆǨ, --#hÌ, =#=∂b, ǨÏÖÏÜ«Ú^èŒó I
Pk`Àº, *’ºu~åk`«º, ã¨ûÇ≤Ï+¨μ‚, ~°æuã¨`«Î=∞ó II 60
ã¨∞^èŒ<åfi, YO_»Ñ¨~°â◊√, ~åÌ~°∞}À, „^Œq}„Ѩ^Œó I
kqã¨Ê$, Hõû~°fi^Œ$QÍfiº™È, "åK«ã¨Êu~°Ü≥∂x[ó II 61
„u™ê=∂, ™ê=∞QÆ, ™êû=∞, x~åfi}O, ÉèË+¨[O, aè+¨H± I
ã¨O<åºã¨Hõ$, K«Ûù=∞ âß≈<ÀÎ, xëêª, âßxÎó, Ѩ~åÜ«∞}"£∞ II 62
â◊√ÉèÏVæ, âß≈xÎ^Œ, „ã¨ûëêì, ‰õΩ=Ú^Œó, ‰õΩ=ÖËâ◊Ü«∞ó I
QÀÇ≤Ï`À, QÀѨu, ~ÀæáêÎ, =$+¨ÉèÏHΔÀ, =$+¨„Ñ≤Ü«∞ó II 63
Jx=sÎ , x=$`åÎ`å‡, ã¨OˆHΔáêÎ , ˆHΔ=∞Hõ$, zÛù=ó I
N=`«û=HΔÍ, ¢j≈"åã¨, ¢j≈Ѩu, ¢j≈=∞`åO=~°ó II 64
N^Œ, ¢j≈â◊, ¢j≈x"åã¨, ¢j≈xkè, ¢j≈qÉèÏ=#ó I
N^èŒ~°, ¢j≈Hõ~°, „âı≈Ü«∞, ¢j≈=∂<£, Ö’Hõ„`«Ü«∂„â◊Ü«∞ó II 65
ã¨fiHõΔ, ã¨ûfiOQÆ, â◊≈`å#<ÀÌ, #xÌ, ~À˚ºu~°æ}Ëâ◊fi~°ó I
ql`å`å‡, (-) q^èÕÜ«∂`å‡, ã¨f¯iÎ, tÛù#flã¨Oâ◊Ü«∞ó II 66
Ln~°‚, ã¨û~°fi`«â◊Û‰õΔΩ, ~°hâ◊, âß≈â◊fi`«ó, ã≤÷~°ó I
Éèí∂â◊Ü≥∂, Éèí∂+¨}À, Éèí∂u, ifiâ’Hõ, â’≈Hõ<åâ◊#ó II 67
JiÛëê‡, #iÛ`«ó, ‰õΩOÉè’, qâ◊√^•ú`å‡, qâ’^èŒ#ó I
Jx~°∞^Àú, -„Ѩu~°^äŒó, „Ѩ^Œ∞º"≥∂fl, -q∞`«q„Hõ=∞ó II 68
HÍÅ<Õq∞xǨ, g~° , â∫≈i, â◊¥≈~°[<Õâ◊fi~°ó I
„uÖ’HÍ`å‡, „uÖ’ˆHâ◊ó, ˆHâ◊=ó, ˆHtǨ, ǨÏió II 69
N q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞ 13
HÍ=∞^Õ=ó, HÍ=∞áêÅó, HÍg∞, HÍO`«ó, Hõ$`åQÆ=∞ó I
Jxˆ~Ìâ◊º=ѨÙ, ifi+¨μ‚, sfi~À, -#<ÀÎ, ^èŒ#&˚Ü«∞ó II 70
„|Ǩχ}Àº, „|ǨχHõ$, ¢^ŒƒÇ¨‡, „|Ǩχ, „|Ǩχq=~°ú#ó I
„|Ǩχq, „^•ƒÇ¨Ï‡}À, „|Ǒχ, „|Ǩχ*’˝, „ÉÏǨχ}„Ñ≤Ü«∞óI 71
=∞Ǩ„Hõ"≥∂, =∞ǨHõ~å‡, =∞Ǩ`Õ*Ï, =∞Ǩϟ~°QÆó I
=∞Ǩ„Hõ`«∞, ~°‡Ç¨Ü«∞*Ïfi, =∞ǨÜ«∞*’˝, =∞ǨǨÏqó II 72
ã¨Î=º, ã¨Îû=„Ñ≤Ü«∞, ™ÈÎû„`«O, ã¨∞Îu, ™ÈÎû`å, ~°}„Ñ≤Ü«∞ó I
ѨÓ~°‚ó, ѨÓ~°~Ú`å, ѨÙ}ºó, ѨÙ}ºH©iÎ, ~°<å=∞Ü«∞ó II 73
=∞<À[=, ã‘Î~°÷Hõ~À, =ã¨∞ˆ~`å, =ã¨∞„Ѩ^Œó I
=ã¨∞„Ѩ^À, "åã¨∞^Õ"À, =ã¨∞, ~°fiã¨∞=∞<å, ǨÏqó II 74
ã¨^Œæu, ã¨û`«¯$u, ã¨û`åÎ, ã¨^Œ∂ƒùu, ã¨û`«Ê~åÜ«∞}"£∞ I
â◊¥~°¿ã<À, Ü«∞^Œ∞„âı+¨ª, ã¨ûxfl"åã¨, ã¨∞ûÜ«∂=Ú#ó II 75
Éèí∂`å"å™È, "åã¨∞^Õ=, ã¨û~åfiã¨∞xÅÜ≥∂, -#Åó I
^Œ~°ÊǨ, ^Œ~°Ê^À, ^Œ$áÈÎ, ^Œ∞~°ú~À, -^ä•-Ѩ~ål`«ó II 76
qâ◊fi=¸iÎ, ~°‡Ç¨=¸iÎ, sÌѨÎ=¸iÎ, ~°=¸iÎ=∂<£ I
J<ÕHõ=¸iÎ, ~°=ºHõÎ, â◊≈`«=¸iÎ, â◊≈`å##ó II 77
UHÀ, <≥·Hõ, ã¨û=ó, Hõó, H˜O, Ü«∞ `«Î, `«Ê^Œ=∞#∞`«Î=∞"£∞ I
Ö’Hõ|O^èŒ∞, ~À¡Hõ<å^äÀ, =∂^èŒ"À, ÉèíHõÎ=`«ûÅó II 78
ã¨∞=~°‚=~À‚ , ¿ÇÏ=∂OQÀ, =~åOQÆ, â◊ÛO^Œ<åOQÆn I
g~°Ç¨, q+¨=∞, â◊¥≈<Àº, Ѷ¨∞$`åj, ~°K«Å, â◊ÛÅó II 79
14 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
J=∂h, =∂#^À, =∂<Àº, Ö’Hõ™êfig∞, „uÖ’Hõ^èŒ$H± I
ã¨∞"Õ∞^è•, "Õ∞^èŒ*’, ^èŒ#º, ã¨û`«º"Õ∞^è•, ^èŒ~å^èŒ~°ó II 80
`Õ*’=$ëÈ, ^Œ∞ºu^èŒ~°, ã¨û~°fiâ◊¢ã¨ÎÉèí$`åO=~°ó
„Ѩ„QÆǨϟ, x„QÆǨϟ, =º„QÀ, <≥·Hõâ◊$OQÀ, QÆ^•„QÆ[ó II 81
K«`«∞~°∂‡iÎ, â◊Û`«∞~åƒÇ¨ï, â◊Û`«∞~°∂fiºÇ¨Ï, â◊Û`«∞~°æuó
K«`«∞~å`å‡, K«`«∞~åƒù=, â◊Û`«∞ˆ~fi^Œq, ^ÕHõáê`ü II 82
ã¨=∂=~ÀÎ, -x=$`åÎ`å‡, ^Œ∞~°˚Ü≥∂, ^Œ∞~°u„Hõ=∞ó
^Œ∞~°¡Éè’, ^Œ∞~°æ"≥∂, ^Œ∞~Àæ, ^Œ∞~å"å™È, ^Œ∞~åiǨII 83
â◊√ÉèÏVŸæ, Ö’Hõ™ê~°Væ, ã¨∞û`«#∞Î, ã¨Î#∞Î=~°ú#ó
W¢#ÌŒHõ~å‡, =∞ǨHõ~å‡, Hõ$`«Hõ~å‡, Hõ$`åQÆ=∞ó II 84
L^Œƒù=, ã¨∞û#Ì~°, ã¨∞û<ÀÌ, ~°`«fl<åÉèí, ã¨∞ûÖ’K«#ó
J~À¯, "å[ã¨#, â◊≈$Ow, [Ü«∞O`«, ã¨û~°fiq[˚~¸ II 85
ã¨∞=~°‚a#∞Ì, ~°HΔÀÉèíº, ã¨û~°fi"åwâ◊fiˆ~â◊fi~°ó
=∞Ǩ„ǨÏ^À, =∞ǨQÆ~ÀÎ, =∞ǨÉèí∂`À, =∞Ǩxkèó II 86
‰õΩ=Ú^Œó, ‰õΩ#Ì~°ó, ‰õΩ#Ìó, Ѩ~°˚#ºó, áê=<À, -xÅó
J=∞$`åâ’, -=∞$`«=ѨÙ, ã¨û~°fi[˝, ã¨û~°fi`À=ÚYó II 87
ã¨∞ÅÉèí, ã¨∞û„=`«, ã≤û^Œú, â◊≈„`«∞l, K«Ûù„`«∞`åѨ#ó
#º„QÀ^èÀ, ^Œ∞O|~À, -â◊fi`«÷, âßÛ}∂~åO„^èŒx+¨Ø^Œ#ó II 88
ã¨Ç¨Ï„™êiÛ, ã¨ûѨÎlǨÏfi, ã¨ûÃÑÎÂ^è•, ã¨ûѨÎ"åǨÏ#ó
J=¸iÎ, ~°#Ѷ¨∞’, -zO`Àº, ÉèíÜ«∞Hõ$, ^ŒƒùÜ«∞<åâ◊#ó II 89
N q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞ 15
J}∞, ~°ƒ$ǨÏ, `«¯$â◊, ã¨∂÷ûÖ’, QÆ∞}Éèí$, xfl~°∞æ}À, =∞Ǩ<£
J^èŒ$`«, ã¨ûfi^èŒ$`«, ™êûfi㨺ó, „áêQÆfiOâ’, =Oâ◊=~°ú#ó II 90
ÉèÏ~°Éèí$, `«¯kä`À, Ü≥∂w, Ü≥∂wâ◊, ã¨û~°fiHÍ=∞^Œó,
P„â◊=∞, ¢â◊≈=∞}ó, HΔÍ=∞, ã¨∞ûѨ~À‚, "åÜ«Ú"åǨÏ#ó II 91
^èŒ#∞~°ú~À, ^èŒ#∞ˆ~fi^À, ^ŒO_À, ^Œ=∞~Ú`å, ^Œ=∞ó
JѨ~ål`«, ã¨û~°fiã¨ÇϨ Ÿ, xÜ«∞O`å, -xÜ«∞"≥∂, -Ü«∞=∞ó II 92
ã¨`«Îfi"å<£, ™êuÎfiHõ, ã¨û`«º, ã¨û`«º^èŒ~°‡Ñ¨~åÜ«∞}ó
Jaè„áêÜ«∞ó, „Ñ≤Ü«∂~À›, -~°›ó, „Ñ≤Ü«∞Hõ$`ü, „Ñ‘u=~°ú#ó II 93
qǨÜ«∞ã¨QÆu, ~À˚ºu ã¨∞û~°∞z, ~°∞›`«Éèí∞, yfiÉèí∞ó
~°q, ifi~ÀK«#, ã¨∂û~°º, ã¨ûq`å, ~°qÖ’K«#ó I 94
J#<ÀÎ, Ǩï`«Éèí∞, QÀƒùHÍÎ, ã¨∞Y^À, <≥·Hõ*’, -„QÆ[ó
Jxifi}‚, ã¨û^•=∞s¬, Ö’HÍkèëêª#, =∞^Œ∞ƒù`«ó II 95
ã¨<å, `«û<å`«#`«=∞ó, HõÑ≤Åó, HõÑ≤, ~°Ñ¨ºÜ«∞ó
ã¨fiã≤Î^Œ, ã¨ûfiã≤ÎHõ$`ü, ã¨fiã≤Î, ã¨fiã≤ÎÉèí∞H±, ã¨fiã≤Î^ŒH˜Δ}ó II 96
J~“„^Œó, ‰õΩO_»b, K«„H©, q„Hõ, =¸ºi˚`«âßã¨#ó
â◊ÉÏÌuQÆ, â◊≈|Ìã¨Ç¨Ï, t≈t~°, â◊≈~°fisHõ~°ó II 97
J„‰õÄ~°ó, ¿Ñâ◊Ö’, ^ŒHΔÀ, ^ŒH˜Δ}ó, HõΔq∞}ÏO=~°ó
q^Œfi`«Î"≥∂, g`«ÉèíÜ«∞ó, ѨÙ}º„â◊=}H©~°Î#ó II 98
L`åÎ~°}À, ^Œ∞+¨¯$uǨ, ѨÙ}Àº, ^Œ∞ã¨ûfiѨfl<åâ◊#ó I
g~°Ç¨, ~°HõΔ}, ã¨ûO`À, r=#ó, Ѩ~°º=ã≤÷`«ó II 99
16 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
J##Î ~°∂áÈ, (-)#O`«N, i˚`«=∞#∞º, ~°ƒùÜ«∂ѨǨÏó I
K«`«∞~°„â’, QÆcè~å`å‡, qkâ’, "åºkâ’, kâ◊ó II 100
J<åk, ~°∂ƒ, ù~°∞ƒù"À, ÅH©Δ‡, ã¨∞ûg~À, ~°∞z~åVæ^Œó I
[#<À, [#[<å‡k, sƒù"≥∂, cè=∞Ѩ~å„Hõ=∞ó II 101
P^è•~°xÅÜ≥∂, (-)^è•`å, ѨÙ+¨ÊǨã¨ó, „Ѩ*ÏQÆ~°ó I
T~°úfiQÆ, ã¨û`«Ê^ä•Kå~°ó, „áê}^Œó, „Ѩ}=ó, Ѩ}ó II 102
„Ѩ=∂}O, „áê}xÅÜ«∞ó, „áê}Éèí$`ü, „áê}r=#ó I
`«`«ÎfiO, `«`«Îfiq, ^ÕHÍ`å‡, [#‡=∞$`«∞º[~åuQÆó II 103
Éèí∂~°∞ƒù=ã¨ûfiã¨Î~°∞, ™êÎ~°, ã¨ûq`å, „ѨÑ≤`å=∞ǨÏó I
Ü«∞*’˝, Ü«∞[˝Ñ¨u, ~°º*Ïfi, Ü«∞*Ï˝VŸæ, Ü«∞[˝"åǨÏ#óII 104
Ü«∞[˝Éèí$, ^Œº[˝Hõ$, ^Œºr˝, Ü«∞[˝Éèí∞, Qƺ[˝™ê^èŒ#óI
Ü«∞*Ï˝#ÎHõ$, ^Œº[˝QÆ∞ǨϺ, =∞#fl, =∞<åfl^Œ, U= K« II 105
P`«‡Ü≥∂x, ã¨ûfiÜ«∞&Í˚`À, "≥·MÏ#, ™êû=∞QÍÜ«∞#ó I
^Õ=H©#O^Œ#, „ã¨ûëêì, H˜Δfâ◊ó, áêѨ<åâ◊#ó II 106
â◊OYÉèí$, #fl#ÌH©, K«„H©, âß~üVæ^èŒ<åfi, QÆ^•^èŒ~°ó I
~°^ä•Væáê}˜, ~°HΔÀÉèíº, ã¨û~°fi„ѨǨÏ~°}ÏÜ«Ú^èŒó. 107
Nã¨~°fi„ѨǨÏ~°}ÏÜ«Ú^èŒ FO #=∞ Wu
=#=∂b QÆn âß~üV©æ â◊Ov K«„H© K« ##ÌH© I
„j=∂<åfl~åÜ«∞}À q+¨μ‚~åfiã¨∞^Õ"À -aè~°HõΔ`«∞. 108
N q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞ 17
L`«Î~°Ñ‘iîHÍ
Wf^ŒO H©~°ÎhÜ«∞㨺 ˆHâ◊=㨺 =∞Ǩ`«‡#ó I
<å=∂flO ã¨Ç¨Ï„ã¨O k"åº<å =∞âı¿+} „ѨH©iÎ`«"£∞ II 1
Ü«∞ W^ŒO â◊$}∞Ü«∂ xfl`«ºO Ü«∞ âßÛÑ≤ ѨiH©~°ÎÜÕ∞`ü I
<åâ◊√ÉèíO „áêѨÙflÜ«∂`ü H˜Oz`ü ™È -=Ú „`ÕÇ¨Ï K« =∂#=ó II 2
"Õ^•O`«QÀ „ÉÏǨχ} ™êûº`ü HõΔ„uÜ≥∂ q[~¸ Éèí"Õ`ü I
"≥·â’º ^èŒ#ã¨=∞$^Œú ™êûº`ü â◊¥„^Œ ã¨∞ûY =∞"åѨÙflÜ«∂`ü II 3
^èŒ~å‡s÷ „áêѨÙflÜ«∂ ^Œú~°‡ =∞~å÷s÷ Kå~°÷ =∂ѨÙflÜ«∂`ü I
HÍ=∂ #"åѨÙflÜ«∂`ü HÍg∞ „Ѩ*Ïs÷ KåѨÙflÜ«∂`ü „Ѩ*Ïó II 4
ÉèíH˜Î=∂<£ Ü«∞ ã¨û ^À`å÷Ü«∞ â◊√z ã¨Î^Œæ`«=∂#ã¨ó I
ã¨Ç¨Ï„ã¨O "åã¨∞^Õ=㨺 <å=∂fl "Õ∞`«`ü „ѨH©~°ÎÜÕ∞`ü II 5
Ü«∞â◊ó „áêáÈflu qѨÙÅO Ü«∂u „áê^è•#º "Õ∞= K« I
JK«ÖÏO „tÜ«∞ =∂áÈflu, „âıÜ«∞ó „áêáÈfl `«º#∞`«Î=∞"£∞ II 6
# ÉèíÜ«∞O Hõfiz ^•áÈflu g~°ºO `Õ[ â◊Û qO^Œu I
Éèí= `«º~ÀQÀ ^Œ∞ºu=∂<£ |Å~°∂ѨQÆ∞}Ïxfi`«ó II 7
~ÀQÍ~ÀÎ =ÚK«º`Õ ~ÀQÍ`ü |^Àú =ÚKÕº`« |O^èŒ<å`ü I
ÉèíÜ«∂ #∞‡KÕº`« cè`«ã¨∞Î =ÚKÕº `åѨ#fl PѨ^Œó II 8
^Œ∞~åæ }ºu`«~° `åºâ◊√ ѨÙ~°∞+¨ó ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞"£∞ I
ã¨∞Î= <åfl=∞ã¨Ç¨Ï„¿ã} x`«ºO ÉèíH˜Îã¨=∞xfi`«ó 9
"åã¨∞^Õ"å„â◊Ü≥∂ =∞~Àκ "åã¨∞^Õ=Ѩ~åÜ«∞}ó I
ã¨~°fiáêѨqâ◊√^•ú`å‡ Ü«∂u „|Ǩχ ã¨<å`«#"£∞ II 10
# "åã¨∞^Õ=ÉèíHÍÎ<å =∞â◊√ÉèíO q^Œº`Õ Hõfiz`ü I
[#‡=∞$`«∞º[~å"åºkèÉèíÜ«∞O <≥· "ÀѨ*ÏÜ«∞`Õ II 11
18 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
W=∞O ã¨Î= =∞nèÜ«∂# „â◊≈^•úÉèíH˜Îã¨=∞xfi`«ó I
Ü«Ú*˺`å(-)`«‡ ã¨∞Y HΔÍOuó N^èŒ$u㨇$uH©iÎaèó II 12
# „HÀ^èÀ # K« =∂`«û~°ºO # Ö’Éè’ <åâ◊√ÉèÏ=∞uó I
Éèí=Ou Hõ$`«Ñ¨Ù}Ϻ<åO ÉèíHÍÎ<åO ѨÙ~°∞ëÈ`«Î"Õ∞ II 13
^Òº ã¨ûK«O„^•~°¯#HõΔ„`åO kâ’ Éèí∂ ~°‡Ç¨ÏŸ^Œkèó I
"åã¨∞^Õ=㨺 gˆ~º} q^èŒ$`åx =∞Ǩ`«‡#ó II 14
ã¨ã¨∞~åã¨∞~°QÆO^èŒ~°fiO ã¨Ü«∞HΔÀ~°QÆ~åHõΔã¨"£∞ I
[QÆ^Œfiâı =~°Î `Õ^ŒO Hõ$+¨‚㨺 ã¨K«~åK«~°"£∞ II 15
WO„kÜ«∂}˜ =∞<À |∞kÌ ã¨û`«ÎfiO `Õ*’ |ÅO ^èŒ$uó I
"åã¨∞^Õ"å`«‡HÍ <åºÇ¨ïó ˆHΔ„`«O ˆHΔ„`«[˝ U= K« II 16
ã¨~åfiQÆ=∂<å =∂Kå~°ó „Ѩ^äŒ=∞O ѨiHõÅÊ`Õ I
PKå~°„ѨÉèí"À ^èŒ~À‡, ^èŒ~°‡ã¨º „ѨÉèí∞ ~°K«∞º`«ó II 17
|∞∞+¨Ü«∞ó Ñ≤`«~À ^Õ"åó =∞ǨÉèí∂`åx ^è•`«=ó I
[OQÆ=∂[OQÆ=∞O KÕ^ŒO [QÆ <åfl~åÜ«∞}À^Œƒù="£∞ II 18
Ü≥∂QÀ *Ï˝#O `«^ä• ™êOYºO q^•º t≈ÖÏÊkHõ~°‡ K« I
"Õ^• âß≈¢™êÎ}˜ q*Ï˝#"Õ∞`«`üò ã¨~°fiO [<å~°Ì<å`ü II 19
UHÀ q+¨μ‚ ~°‡Ç¨Ï^Œ∂ƒù`«O Ѩ$^äŒ QÆ∂ƒù`å #º<ÕHõâ◊ó I
„f<£ Ö’HÍ<£ "åºÑ¨º Éèí∂`å`å‡ Éèí∞Vıί qâ◊fiÉèí∞ QÆ=ºÜ«∞ó.20
W=∞O ã¨Î=O ÉèíQÆ=`À qëÈ‚~åfiº¿ã# H©iÎ`«"£∞ I
Ѩˆ~î^Œº WKÕÛù`ü ѨÙ~°∞+¨ó „âıÜ«∞ó „áêѨÙÎO ã¨∞MÏx K« II 21
qâıfiâ◊fi~° =∞[O ^Õ=O [QÆ`«ó „ѨÉèí∞ =∞=ºÜ«∞"£∞ I
Éèí[Ou ÜÕ∞ ѨÙ+¨¯~åHõΔO # `Õ Ü«∂Ou Ѩ~åÉèí="£∞ II 22
# `Õ Ü«∂Ou Ѩ~åÉèí="£∞ FO #=∞ Wu.
N q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞ 19
J~°∞˚# L"åK«
Ѩ^Œ‡Ñ¨„`«qâßÖÏHõΔ! Ѩ^Œ‡<åÉèí! ã¨∞~À`«Î=∞!
ÉèíHÍÎ<å =∞#∞~°HÍÎ<åO „`å`å Éèí= [<å~°Ì#! 23
N ÉèíQÆ"å #∞"åK«
Ü≥∂ =∂O <å=∞ã¨Ç¨Ï„¿ã} ™ÈÎ`«∞ q∞K«Ûùu áêO_»=!
™È -Ç¨Ï "Õ∞ˆH# â’¡ˆH# ã¨∞Î`« U= # ã¨Oâ◊Ü«∞ó II 24
ã¨∞Î`« U= # ã¨Oâ◊Ü«∞ FO #=∞ Wu.
"åºã¨ L"åK«
"åã¨<å^•fiã¨∞^Õ=㨺 "åã≤`«O `Õ Éèí∞=#„`«Ü«∞"£∞
ã¨~°fiÉèí∂`«x"å™È -ã≤ "åã¨∞^Õ= #"≥∂-ã¨∞Î `Õ I 25
N "åã¨∞^Õ=! #"≥∂-ã¨∞Î `« FO #=∞ Wu.
áê~°fi `«∞º"åK«
ˆH <ÀáêÜÕ∞# ÅѶ¨Ú<å qëÈ‚ ~åfl=∞ã¨Ç¨Ï„ã¨Hõ"£∞I
Ѩ~î°º`Õ Ñ¨O_ç`≥· ifl`«ºO „â’`«∞ q∞KåÛù =∞ºÇ¨ÏO „ѨÉè’! 26

Dâ◊fi~° L"åK«
N~å=∞ ~å=∞ ~å "Õ∞u ~°"Õ∞ ~å"Õ∞ =∞<À~°"Õ∞!
ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ `« `«∞ÎźO ~å=∞<å=∞ =~å#<Õ! (3 ™ê~°∞¡) 27
N~å=∞<å=∞ =~å## FO #=∞ Wu.
„|Ǩχ L"åK«
#"≥∂ - ã¨Îfi#O`åÜ«∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨=¸~°ÎÜÕ∞
ã¨Ç¨Ï„ã¨áê^•H˜Δt~À~°∞ÉÏǨÏ"Õ
ã¨Ç¨Ï„ã¨<å"Õ∞fl ѨÙ~°∞ëêÜ«∞ âßâ◊fi`Õ
ã¨Ç¨Ï„ã¨HÀ\©Ü«ÚQÆ^è•i}Ë #=∞ó II 28
Nã¨Ç¨Ï„ã¨HÀ\©Ü«ÚQÆ^è•i}Ë #=∞ FO #=∞ Wu.
 20 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨O[Ü«∞ L"åK«
Ü«∞„`« Ü≥∂ˆQâ◊fi~°ó Hõ$ëÈ‚ Ü«∞„`« áê~À÷ ^èŒ#∞~°ú~°ó I
`«„`« Nifi[Ü≥∂ Éèí∂uó „^èŒ∞"å hu ~°‡u ~°‡=∞ II 29
NÉèíQÆ"å #∞"åK«
J#<åº tÛ#ÎÜ«∞O`À =∂O ÜÕ∞ [<åó Ѩ~°∞ºáêã¨`Õ
`ÕëêO x`åºaèÜ«ÚHÍÎ<åO Ü≥∂QƈHΔ=∞O =Ǩ =∞ºÇ¨Ï"£∞ II 30
Ѩi„`å}ÏÜ«∞ ™ê^èŒ∂<åO q<åâßÜ«∞ K« ^Œ∞+¨¯$`å"£∞
^èŒ~°‡ã¨O™ê÷Ѩ<å~å÷Ü«∞ ã¨OÉèí"åq∞ Ü«ÚˆQ Ü«ÚˆQ II 31
P~åÎ q+¨}Ï‚ t≈käÖÏ â◊Û cè`åó Ѷ∞¨ ’ˆ~+¨μ K« "åºkè+μ¨ =~°=Î ∂<åó
ã¨OH©~ºÎ° <å~åÜ«∞}â◊|=Ì ∂„`«O q=ÚHõ^Î ∞Œ óMÏ ã¨√ûd<À Éè=í Ou II 32
HÍÜÕ∞# "åKå =∞#¿ãO„kÜ≥ÿ∞ ~åfi
|∞^•úº`«‡<å "å „Ñ¨Hõ$`Õ ã¨ûfiÉèÏ"å`ü
Hõ~Àq∞ Ü«∞^Œº`«ûHõÅO Ѩ~°Ãã·‡
<å~åÜ«∞}Ï ÜÕ∞u ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞ II 33
Wu N=∞ǨÉèÏ~°`Õ â◊`«ã¨Ç¨Ï„ã≤HÍÜ«∂O ã¨OÇ≤Ï`åÜ«∂O
"≥·Ü«∂ã≤Hͺ"£∞ P#∞âßã¨xHõ Ѩ~åfi#Î~°æ`« ^•#^èŒ~°‡Ñ¨~°fi}˜ "≥∂HõΔ^茈~‡
Ncè+¨‡Ü«Úkè+≤ª~°ã¨O"å^Õ NqëÈ‚ iÌ=ºã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`«O
<å=∞ UHÀ# Ѩ&ÍÛâ◊ ^ŒkèHõ â◊`«`«"≥∂ -^蕺ܫ∞ó
ǨÏió FO `«`«û`ü
 21

=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
N q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`« "åºYº
ѨÓ~°fiÑ‘iHî õ
â◊√HÍ¡=∞ƒ~°^èŒ~°O q+¨μ‚"£∞ â◊t=~°‚"£∞ K«`«∞~°∞ƒù["£∞ I
„Ѩã¨#fl=^Œ#O ^蕺ÜÕ∞ `«û~°fiqѶ¨∞’flѨ âß#ÎÜÕ∞ II
=∞ǨÉèÏ~°`« Ü«Ú^Œú=Ú =Úyã≤#k. NHõ$+¨μ‚x ™ê~°^䌺=ÚKÕ áêO_»=ÙÅ∞
q[Ü«ÚÖˇi· . H“~°=ÙÅ∞ xâı≈+¨=ÚQÍ Ç¨Ï`«∞Öˇi· . ^è~Œ ‡° ~åA |O^è∞Œ =^èHÔŒ · =QÆK∞« K«∞O_»QÍ
NHõ$+¨μ_‚ ∞» , "åºã¨∞_»∞ =Ú#flQÆ∞"å~°∞ J#∞#~ÚOz Ѩ\Ïìa+è ‰≤ Ωõ xÎ QÍ KÕãi≤ . J~Ú##∞
^è~Œ ‡° ~åA =∂#ã≤H=õ ÚQÍ =º^èŒ K≥O^Œ∞K«∞<Õ Ü«ÚO_≥#∞. cèëê‡Kå~°∞º_»∞ JOѨâÜ ◊ ∞« ºÃÑ·
^ÕǨÏ`åºQÆ=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ L`«Î~åÜ«∞} ѨÙ}ºHÍÅ=Ú#ÔH· xsH˜ΔOK«∞K«∞O_≥#∞. ã¨HõÅ
^è~Œ ‡° "Õ`Ϋ Ü«∞~Ú# cè+μ¨ ‡x =^Œ‰Ì Ωõ NHõ$+¨μñ‚ _»∞ ^è~Œ ‡° ~åA#∞ `À_˘¯x áÈQÍ, ^è~Œ ‡° ~åA
Ü≥ÚHõ¯ =∞<À=º^è#Œ ∞ J#∞#Ü«∞ "åHõº=ÚÅ`À cè+μ¨ ‡ñ_»∞ LѨâq◊ ∞OѨ *ËÃã#∞. ^è~Œ ‡° ~åA
cè+μ¨ ‡x^•fi~å J<ÕHõ ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞, ^è~Œ ‡° ã¨∂Hõ;=ÚÅ#∞, `≥eã≤H˘x `«# ã¨Oâ◊Ü∞« =ÚÅ#∞
x=$uÎ KÕã≤H˘<≥#∞.
â’¡II „â◊√`åfi ^èŒ~å‡ #âı¿+} áê=<åx K« ã¨~°fiâ◊ó I
Ü«Úkè+≤ª~° âß≈O`«#=O ѨÙ#ˆ~"åÉèíº ÉèÏ+¨`« II
^èŒ~°‡~åA cè+¨μ‡x^•fi~å ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ QÆ∞iOz# ã¨O^ÕǨÏ=ÚÅ#∞ ѨÓiÎQÍ
`≥eã≤H˘x# "åñ_≥· =∞~°Å W@∞Å „ѨtflOK≥#∞.
â’¡II H˜"Õ∞HõO ^≥·=`«O Ö’ˆH H˜O "å-¿ÑºHõO Ѩ~åÜ«∞}"£∞ I
ã¨∞Î=O`«ó HõO Hõ=∞~°ÛO`«ó „áêѨÙflÜ«Ú ~å‡#"å â◊√≈Éèí"£∞ II
HÀ ^èŒ~°‡ ã¨û~°fi^èŒ~å‡}ÏO Éèí=`«ó Ѩ~°"≥∂=∞`«ó I
H˜O [Ѩ #∞‡K«º`Õ [O`«∞ ~°˚#‡ ã¨O™ê~° |O^èŒ<å`ü II
^èŒ~°‡~åA `«# ã¨O^ÕǨÏ=ÚÅ#∞ P~°∞ „Ѩâ◊flÅÖ’ J_çÔQ#∞.
 22 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
1. H˜O UHõO ^≥·=`«O Ö’ˆH?
âßG=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ „ѨuáêkOѨ|_ç# XˆH XHõ ^≥·=`«=Ú Uk?
2. H˜O "å¿ÑºHõO Ѩ~åÜ«∞}O?
„áê}∞ʼnõΩ (âßG=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ „ѨuáêkOѨ |_ç#) UÔH·Hõ Ѩ~°=∞QÆ=∞º=Ú
Uk?
3. ã¨∞Î=O`«ó HõO „áêѨÙflÜ«Ú ~å‡#"å â◊√≈ÉèíO?
U ^Õ=Ùx ã¨∞ÎuOK«∞@KÕ „áê}∞ʼnõΩ SÇ≤ÏHÍ=Ú+≤‡Hõ ã¨∞Y=ÚÅ∞ ÅaèOK«∞#∞?
4. J~°ÛO`«ó HõO „áêѨÙflÜ«Ú ~å‡#"å â◊√≈ÉèíO?
U ^Õ=Ùx JiÛOK«∞@KÕ „áê}∞ʼnõΩ SÇ≤ÏHõ P=Ú+≤‡Hõ ã¨∞Y=ÚÅ∞ ÅaèOK«∞#∞?
5. HÀ ^èŒ~°‡ ã¨û~°fi ^èŒ~å‡}ÏO Éèí=`«ó Ѩ~°"≥∂ =∞`«ó?
`å=Ú WO`«=~°‰õΩ „ѨuáêkOz# ^èŒ~°‡=ÚÅÖ’ U ^èŒ~°‡=Ú L`«Î=∞=∞x
`«=∞‰õΩ `ÀK«∞K«∞#flk?
6. H˜O [Ѩ #∞‡K«º`Õ [O`«∞ ~°˚#‡ ã¨O™ê~° |O^èŒ<å`ü?
^Õxx [Ñ≤OK«∞@KÕ „áê}∞Å∞ SÇ≤ÏHÍ=Ú+≤‡Hõ Ѷ¨Å=ÚÅ`Àáê@∞ ã¨O™ê~°
|O^èŒ "≥∂HõΔ=Ú#∞ ‰õÄ_® á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞?
1= „Ѩâ◊fl=Ú :
H˜ "Õ∞HõO ^≥·=`«O Ö’ˆH?
Ö’Hõ#=Ú#‰õΩ J#QÍ `«`Ϋ fi=Ú#∞ ^Œi≈OK«∞@‰õΩ ¿ÇÏ`«∞Éè∂í `«=ÚÅQÆ∞ âßG=ÚÅ∞
'Ö’Hõ=ÚÅ∞—. Jq Ѩ^Œ∞<åÅ∞QÆ∞.
'JOQÍx "Õ^•â◊Û`åfi~À g∞=∂O™ê <åºÜ«∞qã¨Î~°ó I
ѨÙ~å}O ^èŒ~°‡âßGO K« q^•º ¿ÇϺ`«â◊Û`«∞~°Ìâß— II
D Ѩ^Œ∞<åÅ∞QÆ∞ âßG=ÚÅKÕ „ѨuáêkOѨ|_ç# XˆH XHõ ^≥·==Ú Z=~°∞?
ã¨=∂^è•#=Ú :
'Ѩq„`å}ÏO Ѩq„`«O Ü≥∂ =∞OQÆàÏ<åO K« =∞OQÆà◊"£∞ I
^≥·=`«O ^Õ=`å<åO K« Éèí∂`å<åO Ü≥∂-=ºÜ«∞óÑ≤`å— II
ѨÓ~°fi Ñ‘iîHõ 23
Ѩq„`å}ÏO Ѩq„`«O Ü«∞ó :
áê=#=Ú Å#QÍ [#∞Å#∞ Ѩq„`«∞Å#∞QÍ KÕÜ«Ú f~°÷=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q.
"åxÜ«∞O^Œ∞ ™êfl#=∂K«iOz# [#∞Å#∞ Jq Ѩq„`«∞Å#∞QÍ *ËÜ«Ú#∞.
Ѩ~=° ∂`«‡ ^蕺#, ^Œ~≈° # H©~<ΰ å^Œ∞ÅKÕ "åix Ѩq„`«∞Å#∞QÍ *ËÜÚ« #∞. Ѩ~=° ∂`«‡
Éèí‰õΩÎʼnõΩ P`«‡*Ï˝#=Ú <˘ã¨y `«^•Ìfi~å "å~°Å ã¨O™ê~°|O^èŒ=ÚÅ#∞, "åxH˜
HÍ~°}=ÚÅQÆ∞ ѨÙ}ϺѨÙ}º Hõ~°‡Å#∞ #tOѨ*Ëã≤ Ѩq„`«∞Å#∞QÍ KÕã≤ "≥∂HõΔ„áêÑ≤Î
HõeyOK«∞#∞.
q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅÖ’ 62= <å=∞=Ú 'Ѩq„`«"£∞— P <å=∞=Ú#‰õΩ
Nâ◊OHõ~∞° Å∞
'ÜÕ∞# ѨÙ<åu, Ü≥∂ "å ѨÙ<åu, |∞∞+≤~ˆ =Ì `å "å `«`ü Ѩq„`«"∞£ — Jx ÉèÏ+¨º=Ú#∞
„"åã≤i. ^Õ=`« Ü≥∞ÿ # q+¨μ=‚ ¸iÎ `«# <å=∞㨇~°}KÕ ZÅ¡~#° ∞ Ѩq„`«∞Å#∞QÍ KÕÜÚ« #∞.
^蕺#™ê^è#Œ KÕ q+¨μ=‚ Ù |∞∞+¨μÅÜ≥ÚHõ¯ ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÙO_»sHõ =∞^躌 =Ú# KÕiÜ«ÚO_»∞#∞.
"åi ǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÅÖ’ q+¨μ=‚ Ù ã≤`÷ ∞« _≥· Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# "å~°∞#∞ Ѩq„`«=Ú KÕÜ∞« QÆÅ
ã¨=∞~°∞÷Å∞ JQÆ∞^Œ∞~°∞.
'q+¨μ‚"å=∞Ѩ^•OQÆ∞+¨ªqxã¨û$`«ã¨º [ÅÃãÂκ`«#‡Ç¨Ï`«Î fi"£∞—
(q.ѨÙ.4-4-30)
q+¨μ‚=¸iÎ Ü≥ÚHõ¯ Z_»=∞áê^Œ ÉÁ@#„"Õe#∞O_ç „Ñ¨=Ç≤ÏOK«∞@KÕ QÆOQÍ
[Å=Ú#‰õΩ Ñ¨q„`«`« KÕ‰õÄÔ~#∞.
Éèíw~°^äŒ∞_»∞ QÆOQÆ#∞ Éèí∂Ö’Hõ=Ú#‰õΩ ~°=∞‡x „áêi÷OK≥#∞. Éèí∂Ö’Hõ=ÚÖ’x
áêѨÙÅ∞ `«=∞ áêѨ=ÚÅ#∞ <åÖ’ Hõ_çy "Õã¨∞H˘<≥^Œ~°∞. P áêѨ=ÚÅ#∞ <Õ#∞
Z@∞Å =keOK«∞H˘x =∞~°Å Ѩq„`«∞~åÅ#∞ HÍQÆÅ#x ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú "≥e|∞K≥Û#∞.
=∞. Ѩ~°`«`«Î fiA˝Å∞ âßO`«z`«∞ÎÅ∞ `«Ñ¨óáês}∞ ÖÏ~°∞ºÖò Ѷ¨∞#∞Öò
ѨÙ~°∞+¨ „âı+¨μªÅ∞ =zÛ `«e¡! Éèí=^ŒOÉè’QÍǨÏ=ÚÖò ¿ãÜ«∞QÍ
#~°ã¨OѶ¨∂Ѷ¨∞=Ú x#∞flñ ÉÁO^Œ∞<≥ [QÆ<åfl^äŒ∞O_»∞ <å<åѶ¨∞ ã¨O
ǨÏ~°∞ñ_® q+¨μ‚ñ_»∞ "åi z`«Î=ÚÅ ^•<≥· Ü«ÚO@ =∞O^•H˜h!
(ÉèÏQÆ.9㨯O.226)
 24 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ѩ~`° `« Ϋ fiA˝Å∞, âßO`«z`«∞ÅÎ ∞, `«áÈx+¨μŪ ~Ú# =∞Ǩ`«∞‡Å ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú ÅO^Œ∞
ã¨=∞ã¨Î áêѨǨiÜ«∞QÆ∞ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù x=ã≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞. J\˜ì =∞Ǩ`«∞‡Å∞
hÜ«∞O^Œ∞ ™êfl#=∂K«iOz# ã¨=∞ã¨Î áêѨ=ÚÅ∞ ǨÏiOK«∞#∞ Jx Éèíw~°^äŒ∞_»∞
QÆOQÆÜ≥ÚHõ¯ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ x=$uÎ KÕÃã#∞.
K«. ..... ÉèíQÆ=`«Ê^Œ Éèí‰õΩÎÅÔ~·# g∞ „H˜Ü«∞<£
™⁄ÅÜ«∞Hõ ^Õ=f~°÷=ÚÅ∞ K«∂z# Ü«∞O`«<≥ HÀ~°∞¯ eK«∞Û<Õ?
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1508)
Hõ. ^Œ∞i`« q<åâ◊Hõ Ѩ^ŒÑ¨O I Hõ~°∞ǨÏ! Éèí=f¯iÎ f~°÷Hõ}K«Ü«∞ ÉÏǨºO
`«~° ¿ãHõ ^èŒ∂`« HõŇ+¨ I ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ ^èŒ~°g∞ñ^Œñ n~°÷Éèí∂`«∞Å∞ Q͈~!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.716)
ã‘. U =~°Î#O|∞# xO`«HÍÅ=Ú g∞~°∞ ã¨OK«iOzu ~°Ü«∞º [QÆuÖ’#
<Õ f~°÷=ÚÅ∞ QÆO\˜ Ô~Hõ¯_» #∞O\˜i ÉèÏqOѨ g∞=O\˜ ÉèÏQÆ=`«∞Å∞
f~°÷ã¨OѶ¨∞O|∞Å kèHõ¯iO`«∞~°∞ QÆ^• g∞Ü«∞O^Œ∞ q+¨μ‚O_»∞ "≥∞éÜ«Ú Hõ`«#
g∞~°∞ f~°÷O|∞Å∞: g∞ HõO>ˇ q∞H˜¯e f~°÷O|∞ Å∞#fl"≥ `≥eã≤ K«∂_»
`Õ. "Õé∞ f~°÷O|∞ Å=x ÃÑ· "≥^ŒHõ <ÕÅ
q∞=Ú‡ñ ÉÁ_»QÆx ÉèÏ+≤OK«∞ "Õ∞Öˇ KåÅ∞
"å~°Î ÖË=∞O„_»∞?Ö’‰õΩÅ∞ =ã¨∞^èŒ Ö’#
g∞‰õΩ ã¨~°fiO|∞ <≥é˜ñÔQ_ç "Õ∞^èŒ QÆÅ^Œ∞. (ÉèÏQÆ.1 㨯O. 301)
=K«. áêO_»= ᜄ`«∞O_»∞ =Ú‰õΩO^Œ K«~}° Ï~°qO^Œ HõO^•Ü«∞=∂# =∂#ã¨∞O_≥·
q+¨μ‚#n f~°O|∞#O „ÉÏÜ≥∂Ѩ"Õâ◊O|∞# #∞O_»∞@ qx ã¨HõÅÖ’Hõ áê=#=¸~°∞ÎÅ∞
=∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÅ∞#QÆ∞K«∞ñ n~°O÷ |∞ʼnõΩ n~°`÷ fi« O|∞ ÖÁã¨OQÆ ã¨=∞~°∞Ö÷ #·ˇ Ü«∞„u qâßfiq∞„`«
"≥∞ÿ„`ÕÜ«∞ Éèí$QÆ∞ =t+¨ª Ѩ~åâ◊~° K«º=# Éèí~°^•fi[ Ѩ~°â◊√~å=∞ ^Õ=Å Q“`«=∞ Hõâ◊ºÑ¨
Hõ}fi HõÅâ◊ã¨OÉèí= "åºã¨ Ѩ~°fi`« <å~°^Œ „Ѩ=ÚY∞Öˇ·# „|Ǩχi¬ ^Õ=i¬ ~å[i¬
ѨÙOQÆ=ÙÅ∞#∞ HÍO_»~∞° ¬Å~Ú# Ü«∞~°∞}Ï^Œ∞Å∞#∞, =∞é˜ÜÚ« <å<åQÀ„`« ã¨O*Ï`«∞Öˇ#·
=Ú#∞Å∞#∞ t+¨º „Ѩt+¨º ã¨"Õ∞`«∞Öˇ· K«#∞^≥Ozi.
(ÉèÏQÆ.1 㨯O. 498)
ѨÓ~°fi Ñ‘iîHõ 25
=K«. ^èŒ~°‡Ñ¨~°∞Öˇ·# ^Õ=`«Å∞ |∞∞+¨μÅ∞ <å„â◊~ÚOK«∞@O *Ëã≤ f~°÷O|∞Å∞
Ѩq„`«O|∞Öˇ· ã¨~°fiHÍ=∞„Ѩ^ŒO|∞Öˇ· =iÎÅ∞¡ (ÉèÏ~°.âßOu 2P. 315)
=∞OQÆàÏ<åO K« =∞OQÆà"◊ ∞£ : =∞OQÆà=◊ Ú J#QÍ ã¨∞Y=Ú, ã¨∞Y=Ú#∞ á⁄O^Œ∞
™ê^è#Œ =Ú. Ѩ~=° ∂`«‡ „|Ǩ‡#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞. ™ê^艌 Ωõ ʼnõΩ Ñ¨Ó~°fi[#‡ ѨÙ}º=â◊=Ú#
Ѩ~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙ_≥·# Ѩ~°=∂`«‡ `«# Ü«∞O^Œe ÖËâ◊=∂„`«"≥∞ÿ# ã¨∞Y=Ú#∞
„Ѩ™êkOK«∞K«∞<åfl_»∞.PÜ«∞# WK«∞Û ã¨∞Y=Ú#∞ ÜÕ∞ W`«~° ^Õ=`«Å∞#∞ W=fiÖË~°∞.
Hõ#∞Hõ q+¨μ‚=Ù '=∞OQÆàÏ<åO K« =∞OQÆà◊"£∞— Jx H©iÎOѨ|_ç<å_»∞.
P. ...x#∞fl <≥=fi ~°∞Å¡O|∞ #O^Œ∞ñ ^Œ I ÅO`«∞ ~°\ ˜ì"å~°Å‰õΩ ÉèíÜ«∞O|∞
QÆÅ∞QÆ ^≥O^Œ∞ <Õq∞ HÍ~°ºO|∞ÅO ^≥Ѩ٤I q#∞`« =∞OQÆàÏÜ«∞`«#=∞ =QÆ∞@.
(ÉèÏ~°.âßOu.2P. 50)
Hõ. =∞OQÆà◊=Ú q+¨μ‚^Õ=Ùñ_»∞I =∞OQÆà◊ "≥∞"≥∞ÿ‡ñ^ŒÅOѨ =∞^èŒ∞iѨÙñ _»∞^Œº
#‡OQÆà◊ =∞OÉè’*ωõΔΩñ_»∞I =∞OQÆà◊ =∞dÅ=Ú qǨÏOQÆ=∞ ^èŒfiAñ_»~°Ü«∞<£II
(51)
U q^èŒ=ÚQÆ PÖ’zOz##∞ q+¨μ‚^Õ=Ù_»∞ â◊√ÉèíHõ~°∞_»∞. Hõ#∞Hõ '=∞OQÆàÏ<åO
K« =∞OQÆà◊"£∞— JQÆ∞#∞.
=∞. =∞# âßGO|∞Å∞ "å‰õΩ¯Å∞<£ =∞#=ÚÅ∞<£ =∂OQÆź=ÚO ÉÁOk áê
=#"≥∞ÿ Ü≥ÚÃÑÊ_ç <Õ ~°=∂qÉèí∞x ÉèÏã¨fi`åÊ^Œ ѨOˆH[ ¿ã
K«# `ÀÜ«∞O|∞Å <Õ =∞Ǩ`«∞‡x Ѩ^•ÉÏ˚`«O|∞ ÖˇO^Õx ™Èñ
H˜#KÀ >ˇÅ¡#∞ =ÚH˜Î ¿ÇÏ`«∞=QÆ∞, h Hõ$+¨μ‚O_≥ áÈ! K«∂_»QÆ<£.
(ÉèÏQÆ.10L.1047)
=∞`«Î ..... â◊√Éèíã≤÷`«∞Öò
ǨÏi K«~åK«~°HÀ\˜ H˜K«∞Û ##O`« ã¨`«Î fi x~°∂_è»∞_≥·. (ÉèÏQÆ.1-60)
^≥·=`«O ^Õ=`å<åO K«† ^Õ=`«Å∞ „ѨHÍâ◊# jÅ∞~°∞. „ѨHÍtOK«∞ ^Õ=`«Å
HõO>ˇ#∞ „ѨHÍâ◊=O`«"≥∞ÿ# "å_»∞ P ^Õ=`«Å#∞ „ѨHÍtOK«∞#@∞¡QÍ KÕÜ«Ú"å_»∞.
Hõ#∞Hõ q+¨μ‚=Ù ^Õ=`«ÅO^Œ~°‰õΩ ^Õ=Ù_»x K≥ѨÊ|_»∞#∞.
 26 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞O. Ü≥∂ „|Ǩ‡}O q^Œ^è•u ѨÓ~°fiO-Ü≥∂ "≥· "Õ^•Oâ◊Û „ѨÇ≤Ï}Àu `«Ãã·‡ I
`«Q∑O Ç¨Ï ^Õ= =∂`«‡ |∞kú „ѨHÍâ◊O-=Ú=Ú‰õΔΩÔ~· fi â◊~°} =∞ǨÏO „ѨѨ^ÕºII
(âıfi`å 6-18)
Ѩ~°=∂`«‡ "≥Ú^Œ@ „|Ǩχ#∞ ã¨$lOz "Õ^Œ=ÚÅ#∞ JO^Œ*ËÃã#∞. J\˜ì
ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊~°∂ѨÙx (P`«‡ q+¨Ü«∞Hõ *Ï˝#=Ú#∞ „ѨHÍtOѨ *ËÜ«Ú Ñ¨~°=∂`«‡#∞)
<Õ#∞ â◊~°}=Ú "Õ_»∞K«∞<åfl#∞.
'JÉèÏ~°∂Ѩ q∞^ŒO ã¨~°fiO Ü«∞O ÉèÏ#κ#∞ÉèÏ`«ºÜ«∞"£∞— (q.K«∂. 130)
J„ѨHÍâ◊=∞QÆ∞ Wk Ü«∞O`«ÜÚ« , ^Õxx J#∞ã¨iOz „ѨHÍtOK«∞K«∞#fl^À JkÜÕ∞
P`«‡ Jx Nâ◊OHõ~° ÉèíQÆ=`åÊ^Œ∞Å∞ q"ÕHõK«∂_®=∞}˜Ö’ K≥Ñ≤ÊÜ«ÚO_çi.
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x J#∞„QÆÇϨ =ÚKÕ K«~åK«~=° ÚÅ`À D [QÆ=Ú „ѨHÍtOK«∞K«∞#flk.
L. U Ѩ~°"Õ∞â◊√KÕ [QÆ=Ú b ã¨K«~åK«~°HÀ\˜`À ã¨=Ú
nÌÑ≤`« =∞Ü≥∞º.... (ÉèÏQÆ.3-30)
=K«. qâ◊fiO|∞#‰õΩ ã¨~°æ ã≤÷u ÅÜ«∞O|∞ Öˇ=fi~åK«iO`«∞~°∞, "åiH˜ ã¨~°æ ã≤÷u
ÅÜ«∞O|∞Åñ *ËÜ«Ú hâ◊fi~°∞O_»=Ù. (ÉèÏQÆ.10L.67)
J. J`«x xÜ«ÚH˜Îñ *ˇOk ã¨K«~åK«~° Éèí∂`« ã¨"Õ∞`« ã¨$+≤ì <Õ
q`«`«=ÚQÍ ã¨$lO`«∞ñ, „|Éèíq+¨μ‚ñ_»∞ q+¨μ‚ñ_»∞ „áÈK«∞ áê~°fif
Ѩu ÅÜ«∞ "≥ÚO^Œñ*ËÜ«Ú, ǨÏi ѨOHõ~°∞ÃÇÏ∂^Œ~°∞ñ _®k=¸iÎ Ü«∞
K«∞º`«∞ñ_»∞ „uâ◊H˜ÎÜ«Ú‰õΩÎñ _»QÆ∞K«∞O_»∞#∞ xO`«‰õΩñ ^•#∞ =¸Å"≥∞ÿ.
(ÉèÏQÆ.2-101)
`«"Õ∞= ÉèÏ#Î =∞#∞ÉèÏu ã¨~°fi"£∞
„ѨHÍtOK«∞K«∞#fl D P`«‡#∞ J#∞ã¨iOzÜÕ∞ q∞ye# =xflÜ«Ú ÉèÏã≤OK«∞K«∞#flq.
'# `«„`« ã¨∂~ÀºÉèÏu # K«O„^Œ `å~°HõO I
<Õ=∂ q^Œ∞º`À ÉèÏu ‰õΩ`À-Ü«∞ =∞yfló II
`«"Õ∞= ÉèÏ#Î =∞#∞ÉèÏu ã¨~°fiO I
`«ã¨º ÉèÏ™ê ã¨~°fiq∞^ŒO qÉèÏu II (=Ú}¤Hõ 2-2-10)
ѨÓ~°fi Ñ‘iîHõ 27
Éèí∂`å<åO Ü≥∂-=ºÜ«∞ó Ñ≤`å†
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚʼnõΩ xifiHÍ~°∞ñ_»QÆ∞ `«O„_çÜ≥ÿ∞ Ü«Ú<åfl_»∞.
'=∞=∞ Ü≥∂x~°‡Ç¨Ï„^ŒƒÇ¨Ï‡ `«ã≤‡<£ QÆ~°ƒùO ^Œ^•=∞ºÇ¨Ï"£∞ I
ã¨=∞ƒù=ó ã¨~°fiÉèí∂`å<åO `«`À Éèí=u ÉèÏ~°`«— (Éèí.w. 14-3)
ã¨~°fiÜ≥∂x+¨μ H“O`ÕÜ«∞ =¸~°ÎÜ«∞ã¨û=∞ƒù=xÎ Ü«∂ó I
`å™êO „|Ǩχ =∞ǨÏ^Àºx ~°Ç¨ÏO c[„Ѩ^Œó Ñ≤`å II (Éèí.w. 14-4)
P. ѨÓAºñ_»=٠ѨÙ~å}ѨÙ~°∞+¨μO_» gâ◊√O_»
=„Ѩ"Õ∞Ü«Úñ_»=Ù K«~åK«~°O|∞
Å~Ú# Éèí∂`«~åã¨∞ ÅK«∞º`«! h Ü«∞O^Œ
ѨÙ@∞ì, xÅ∞K«∞, ÅÜ«∞=ÚñÉÁO^Œ∞K«∞O_»∞. (ÉèÏ~°. J~°}º 1J. 126)
U ^Õ=Ù_»∞ Ѩ~=° ∞Ѩq„`«∞ñ_»∞, Ѩ~=° ∞ =∞OQÆà◊ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞, ^Õ=`«Å HõO^Œé‰õΩ
^Õ=Ùñ_»∞, Éèí∂`«=ÚʼnõΩ J=ºÜ«∞"≥∞ÿ# `«O„_çÜ≥∂ P Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ JkfifÜ«∞"≥∞ÿ#
XˆH XHõ ^Õ=Ùñ_»∞.
2= „Ѩâ◊fl=Ú :
H˜O "å¿ÑºHõO Ѩ~åÜ«∞}"£∞ ?
K«`«∞~°Ìâ◊ q^•º ™ê÷#=ÚÅÖ’ „ѨuáêkOK«|_ç# XˆH XHõ =∞Ǩϟ#fl`«"≥∞ÿ#
„áêѨº™ê÷#=Ú Uk? q+¨μ‚ ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞=ÚÅÖ’ 732= <å=∞=Ú 'Ѩ^=Œ ∞#∞`«=Î ∞"£∞—
J#∞`«Î=∞ =∞#QÍ '# q^Œº`Õ Ü«∞™ê‡^Œ∞`«Î=∞"£∞— JO`«HõO>ˇ Q˘Ñ¨Êk "Õ~˘Hõ\ ˜ ÖË^Œ∞.
J\˜ì Ѩ^=Œ Ú (KÕ~^° yŒ # ™ê÷#=Ú) Uk? Jx J~°=÷ Ú. =Ú=Ú‰õΩΔ =ÙÅ∞ P ™ê÷#=Ú#∞
KÕ~∞° ^Œ∞~°∞. JK«Û@‰õΩ KÕi# =∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÅ∞ uiy [## =∞~°} ~°∂Ѩ ã¨O™ê~°K„« Hõ=Ú
Ö’xH˜ =K«∞Û@ Ü«ÚO_»^Œ∞. J\˜ì L`«Î=∞ QÆ=∞º=Ú Uk?
1. Ü«∞^•[˝Ü«∂ „Ѩ=~°Î<ÕΠ㨈~fi?
'cèëê™ê‡^•fi`«ó Ѩ=`Õ— (`≥.· L.2-8) Z=i ÉèÜ í ∞« =Ú=Å# "åÜ«Ú=Ù gK«∞<À
'ÉèÜ
í ∂« ^Œ™êºyflã¨ÑÎ u¨ — (Hõ~.°î L. 6-3) Z=i ÉèÜ
í ∞« =Ú =Å# Jyfl ^ŒÇÏ≤ OK«∞<À
.... "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „â◊√u "åHõº=ÚÅÖ’ K≥ѨÊ|_ç#@∞¡ ã¨~°∞fiÅ∞ Z=i P[˝Å‰õΩ |^Œ∞úÖˇ·
Ü«ÚO^Œ∞~À ...
 28 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
2. Ü«∞ã≤‡ xflsHõΔ º`Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ „QÆOkä iƒù^Œº`Õ?
'aè^Œº`Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞„QÆOkä† tÛù^ŒºO`Õ ã¨~°fiã¨Oâ◊Ü«∂ó I
H©ΔÜ«∞<ÕÎ Kå-㨺 Hõ~å‡}˜ `«ã≤‡<£ ^Œ$¿+ì Ѩ~å=ˆ~— II (=Ú. 1-218)
ã¨zÛ^•#O^•`«‡‰õΩñ_»Q∞Æ Ñ¨~=° ∂`«‡ Ѩ~∞° ñ_»∞. (Q˘Ñ¨Ê"åñ_»∞) â◊s~°=Ú Ö’Ñ¨Å
'<Õ#∞— J#∞ ã¨∞Êù~}° ‰õΩ PÅO|#"≥∞#ÿ r"å`«‡ J=~°∞_»∞. (`«‰Ωõ ¯="å_»∞.) Jx K≥Ñʨ |_»∞#∞.
x[=Ú#‰õΩ Ñ¨~°=∂`«‡ r"å`«‡Å#∞ Ô~O_»∞ P`«‡Å∞ ÖË=Ù. XHõ¯ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞
|Ü«∞@ 'Ѩ~—° ~°∂Ѩ=Ú#, ֒ѨŠ'J=~°∞—_»Q∞Æ „Ѩ`º« QÍ`«‡ ~°∂Ѩ=Ú# "≥ÅÜ«ÚK«∞<åfl_»∞.
Hõ#∞Hõ P XHõ¯_Õ 'Ѩ~å=~°∞—_»#|_»∞#∞.
|∞kúÜÕ∞ z^•`«‡Hõ=Ú J#∞ ã¨Oâı¡+¨~°∂Ѩ"≥∞ÿ# J<Àº#º J^蕺ã¨ÜÕ∞ 'ǨÏ$^ŒÜ«∞
„QÆOkä.— D ǨÏ$^ŒÜ«∞ „QÆOkä q_çáÈ=Ù@ =Å# P`«‡‰õΩ ã¨O|OkèOz# ã¨HõÅ
ã¨Oâ◊Ü∞« =ÚÅ∞ `˘ÅyáÈ=Ù#∞. ѨÙ}Ϻ-ѨÙ}º ÅHõ}Δ =ÚÅ~Ú# ã¨Oz`« Hõ~‡° ÅxflÜ«Ú
#tOK«∞#∞.
ѨÓ~°fi[#‡Ö’ KÕã#≤ Hõ~‡° Å =Å# Hõey# =∂e#º=Ú Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =ÚÖ’ "åã¨<å
~°∂Ѩ=ÚÖ’ =Ú_çѨ_ç LO_»∞#∞. D =Ú_»∞Å<Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ „QÆO^äŒ∞ÅO^Œ∞~°∞. D
â◊s~°"Õ∞ <Õ#∞. Wk <å ^èŒ#=Ú. <Õ#∞ ã¨∞Y=O`«∞ñ_»#∞ ÖË^• ^Œ∞óY=O`«∞ñ_»#∞
W`åºk ÉèÏ=#ÖË Jq^•º =¸Å=ÚQÍ <Õ~°Ê_»∞ „QÆO^èŒ∞Å∞. D Ѩ~°`«`«Î fi ^Œ~°≈#=Ú
=Å#<Õ D =Ú_»∞Å∞ q_çáÈ=Ù#∞.
=. ...ѨÙ}º„â◊=}H©~#ΰ ∞O_≥#· Hõ$+¨μO‚ _»∞ ^Œ# Hõ^ÅŒä ∞ q#∞"åi ǨÏ$^ŒÜ∞« O|∞ÅO^Œ∞
xez â◊√ÉèOí |∞ ÖÏK«iOK«∞. Jâ◊√ÉèOí |∞Å∞ x~°ãO≤ K«∞. Jâ◊√ÉèOí |∞Å∞ #+¨Oì |∞Å~Ú#
ÉèÏQÆ=`«âßG ¿ã"åqâı+¨O|∞# xâ◊ÛÅÉèíH˜Î Ü«Ú^Œ~ÚOK«∞. ÉèíH˜ÎQÆÅ∞QÆ ~°[ã¨Î"≥∂QÆ∞}
„ѨÉèí∂`«O|∞Öˇ·# HÍ=∞Ö’ÉèÏ^Œ∞ʼnõΩ =â◊O|∞ QÍHõ z`«ÎO|∞ ã¨`«Î fiQÆ∞}O|∞#ñ
„|ã¨#flO|QÆ∞. „Ѩã¨#fl =∞#ã¨∞¯O_≥·# =ÚHõÎ ã¨OQÆ∞O_»QÆ∞. =ÚHõÎ ã¨OQÆ∞O_≥·# hâ◊fi~°
`«`«Î fi*Ï˝#O|∞ nÑ≤OK«∞. Dâ◊fi~°∞O_»∞ QÍ#O|_ç#ñ l[˚_»„QÆ^äŒ# ~°∂ѨOɡ·#
Ü«∞ǨÏOHÍ~°O|∞ aè#flO|QÆ∞. JǨÏOHÍ~°O|∞ aè#flOɡ#· #ã¨OÉèÏ=<åk ~°∂ѨO|∞ÅQÆ∞
ã¨Oâ◊Ü∞« O|∞Å∞ qzÛù#flO|∞ÅQÆ∞. ã¨Oâ◊Ü∞« qKÕÛ^ù OŒ ɡ#· #<å~°|Ñú Ũ¶ O|∞Öˇ#· Hõ~‡° O|∞Å∞
#tOK«∞. (ÉèÏQÆ.1㨯O.58)
ѨÓ~°fi Ñ‘iîHõ 29
=. ^•#O *Ëã≤ qQÆ`« q+¨Ü∂« aèÖÏ+¨μO_≥· â◊=∞^Œ=∂k QÆ∞}O|∞Å∞ QÆey, Ü«∞^äKÕ Û« Où
*Ëã≤ Ü≥∞_»`Q≥ HÆ õ Ѩ~=° ∞ѨÙ~°∞+¨μx ѨiK«~åº ÉèHí ÉΘ ~íè O° |∞# tkäbHõ$`« ǨÏ$^ŒÜ∞« „QÆOkäO
QÆey .... (ÉèÏQÆ. 5㨯O. 1J.99)
=. ^•#O*Ëã≤ Ü«∞`«O_»∞ ã¨Ozè#fl ^ÕÇ¨ `«‡*Ï˝#∞O_»∞, #kèQ`Æ å`«‡ ã¨fi~°∂ѨÙO_»∞ <≥·
QÆ^•„QÆAO_≥#· NHõ$+¨μx‚ Hõ^•ä ã¨HΘ <˘Ok ã¨=∞ã¨Î Ü≥∂QÆã^≤ ∞Œ Åú O^Œ∞ xã¨Ê $ǨïO _»Q∞Æ @
ǨÏ$^ŒÜ«∞„QÆOkä qKÕÛù^ŒHõOɡ·# *Ï˝#Ü≥∂QÆO|∞#∞ á⁄Ok, Ü«∂`«‡Ü«∞O^Œ∞
<å`«‡Ü≥∂QÆO|∞ñ QÍqOz, „|ǨχÉèí∂`«∞O_≥· x[Hõàı|~°O|∞ q_»∞= xâ◊Û~ÚOz.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.652)
Hõ. HõΔ=∞Ü«Ú#∞ ^Œ=∞=Ú#∞ ã¨`«º=Ú
#"Õ∞Ü«∞ =∞Ç≤Ï=∂ã¨Ê^ŒO|∞Å# qO^Œ∞=Ú ^èŒ
~°‡=ÚÅO ^≥Å¡#∞ #aè=
~°‚º=Ú Åq ǨÏ$¢^ŒæOkèÉèË^Œ# „áœ_è»O|∞Öò.
(ÉèÏ~°, âßOu. 5P. 544)
`Õ. ...WѨC_»∞ ã¨~°ã≤~°∞ǨH˜Δ! h^Œ∞
QÆ~ƒ° =ù ∞O^Œ∞^Œ~ÚOK≥#∞ Ѷ∞¨ #∞ñ_»∞, h‰õΩñ
^Œ`«Î fiÉ’^èŒO|∞ñ QÍqOK«∞ñ, ^•=H©#
ǨÏ$^ŒÜ«∞ ã¨OQÆ`« ã¨Oâ◊Ü«∞"≥∞Å¡ñ ÉÏѨÙ. (ÉèÏQÆ. 3 㨯O. 545)
3. Ü«∞㨺 K« q*Ï˝#=∂„`Õ} P##ÌÅHõΔ}À "≥∂HõΔó „áêѨº`Õ I
„|Ǩχq^•áÈflu Ѩ~°"£∞ (`«.L. 2-1)
^Õxx J#∞Éè=í ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ `≥Å∞ã¨∞H˘x#KÀ P#O^Œ"∞Õ `«# ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ
QÆÅ "≥∂HõΔ=Ú „áêÑ≤ÎOK«∞<À....
4. Ü«∞kfi^•fi#fl aÉèËu ‰õΩ`«â◊Û#
'P##ÌO „|Ǩχ}À q^•fi<£ # aÉèËu ‰õΩ`«â◊Û#— (`≥·.L. 1-9)
'kfifÜ«∂^≥· fi ÉèíÜ«∞O Éèí=u— J#∞ „â◊√u "åHͺ#∞™ê~°=Ú ™êfiuiHõÎ"≥∞ÿ#
=ã¨∞Î=ÙKÕ ÉèíÜ«∞=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. "庄Ѷ¨∂^Œ∞ÅKÕ SÇ≤ÏHõÉèíÜ«∞=Ú, áêáêk Hõ~°‡ÅKÕ
áê~°Ö∫H˜Hõ ÉèíÜ«∞=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
 30 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. JǨÏOHÍ~° "≥∂Ç≤Ï`«∞O_≥· „ѨHõ$u <˘O^Œ∞ r=ÙO_»∞ ÉèíÜ«∞O|∞ <˘O^Œ∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.891)
ã‘. ~°∂_èñç „|^è•# ѨÓ~°∞+¨ <åÜ«∞‰õΩO_»#∞, ÉèQí =Æ O`«∞ñ_»#∞, [QÆ„`Ê« Éè∞í ñ_» <≥#· ,
<å HõO>ˇ ##∞ºÅ ÔQ·H˘x `«ye#, Ü«∂`«‡Å∞ Éèí=ÉèíÜ«∞O |O^Œ∞ <≥ѨÙ_»∞ñ
(ÉèÏQÆ. 3㨯O. 885)
JkfifÜ«∞=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#‰õΩ D ÉèíÜ«∞=ÚÅ∞O_»=Ù. JkfifÜ«∞"≥∞ÿ#
P#O^Œ=Ú#∞ „Ѩ=∂} ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ =Å# ÉèíÜ«∞HÍ~°}"Õ∞ ÖË^À...
=. ...HÍÅO |#∞ ѨOK«qOâ◊Hõ `«`«Î fiO|∞ ÃãÃÑÊ^Œ. Jk Q˘O^Œé∞ ѨÙ~°∞+¨
â◊|"Ì åK«∞ºO_≥#· ~¸â◊fi~°∞x áœ~°∞+¨O|∞ HÍÅâ◊|OÌ |∞#ñ *ˇÑʨ O|_»∞ #O^Œ∞~°∞. JO^Œ∞
#ǨÏOHÍ~° "≥∂Ç≤Ï`«∞O_≥· „ѨHõ$u <˘O^Œ∞ r=ÙO_»∞ ÉèíÜ«∞O|∞ñ*ˇO^Œ∞.
(ÉèÏQÆ. 3㨯O. 891)
5. Ü«∞„`«Êq+¨ì㨺 # q^Œº`Õ Ñ¨Ù#~°ƒù=ó
'# K« ѨÙ#~°ƒù=`Õ— (KèåO.L. 8-15-1)
'=∂=Ú¿ÑѨº`«∞ H“<ÕÎÜ«∞ ! ѨÙ#~°˚#‡ # q^Œº`Õ—(Éè.í w.8-16)
W`åºk „Ѩ=∂}=ÚÅKÕ ^Õxx á⁄Ok#"å_»∞ =∞~°Å [x‡OѨ_À...
6. Ü«∞㨺 K« "Õ^Œ<å`«Î^Õ= Éèí=u,
„|Ǩχ "Õ^Œ „|ÃǷχ= Éèí=u. (=Ú. 3-2-9)
^Õx („|Ǩχ=Ú) Ü≥ÚHõ¯ *Ï˝#=ÚKÕ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ JkÜÕ∞ („|Ǩχ"Õ∞)
JQÆ∞K«∞<åfl_À...
7. Ü«∞kfiǨÜ«∂Ѩ~°ó Ѩ<å÷ó #$}ÏO <åã≤Î
'<å#ºó Ѩ<å÷ q^Œº`ÕÜ«∞<åÜ«∞— (âıfi`« 3-8
"≥∂HõΔ=Ú#∞ HÀ~°∞"åiH˜ Z=i Hõ~À‡áêã¨#, *Ï˝#=ÚÅ∞ `«Ñ¨Ê W`«~°
LáêÜ«∞=ÚÅ∞ ÖË"À .... Jx D „ѨHÍ~°=ÚQÍ K≥Ñʨ |_ç# <˘ˆH Ü≥ÚHõ Ѩ~åÜ«∞}=Ú
(L`«Î=∞=∞QÆ∞ QÆ=∞º=Ú) ÜÕ∞k? Jx 2= „Ѩâ◊fl.
ѨÓ~°fi Ñ‘iîHõ 31
ã¨=∂^è•#=Ú :
Ѩ~°=∞O Ü≥∂ =∞ǨÏ`ÕÎ[ó Ѩ~°=∞O Ü≥∂ =∞ǨÏ`«ÎѨó I
Ѩ~°=∞O Ü≥∂ =∞Ǩτ^ŒƒÇ¨Ï‡ Ѩ~°=∞O Ü«∞ó Ѩ~åÜ«∞}"£∞ II
'ÜÕ∞# ã¨∂~°º ã¨ÎѨu `Õ[¿ã^Œúó— (`≥·.„ÉÏ. 3-12-97)
U `Õ[ã¨∞ûKÕ ã¨∂~°∞º_»∞ „ѨHÍtOK«∞K«∞, `«Ñ≤OѨ *ËÜ«ÚK«∞<åfl_À
`«^ÕÌ"å *’ºuëêO *’ºuó. (|$ǨÏ. 4-4-16)
*’ºuã¨∞ûʼnõΩ *’ºuã¨∞û JQÆ∞ P Ѩ~°=∂`«‡ `«`«Î fi=Ú#∞ ^Õ=`«Å∞
Láêã≤OK«∞K«∞<åfl~À....
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ 㨇 $u =K«#=ÚÅ ##∞ã¨iOz ã¨HÅõ =Ú#∞ ÉèÏã≤OѨ*Ü Ë Ú« `Õ[=Ú
U ^Õ=Ù_À ....
`«Ñ¨u J#QÍ Ü«∞=∞Ü«∞u. J^Œ∞ѨÙÖ’ #∞OK«∞H˘#∞
'Ü«∞ W=∞O K« Ö’HõO Ѩ~°O K« Ö’HõO ã¨~åfi}˜ K« Éèí∂`åx
Ü≥∂-O`«~À Ü«∞=∞Ü«∞u— (|$. 3-71)
Z=_»∞ D Ö’Hõ=Ú#∞ Ѩ~Ö° ’Hõ=Ú#∞ ã¨~fi° Éè∂í `«=ÚÅ#∞ `å#∞ "åxH˜ ֒Ѩe
"å_»QÆ∞K«∞ J^Œ∞ѨÙÖ’ #∞OK«∞H˘#∞K«∞<åfl_À....
'cèëê™ê‡^•fi`«ó Ѩ=`Õ - cèëÈ^Õu ã¨∂~°ºó - cèëê™ê‡^ŒyflâıÛO„^Œâ◊Û
=∞$`«∞º~åú=u ѨOK«=∞ó. (`≥u· .Î 2-8-1)
Z=i ÉèÜ í ∞« =Ú KÕ`<« Õ "åÜ«Ú=Ù K«eOK«∞K«∞<åfl_À, Jyfl =∞é˜ÜÚ« WO„^Œ∞_»∞
`«=∞`«=∞ HÍ~°º=ÚÅ#∞ <≥~°"Õ~°∞ÛK«∞<åfl~À, =∞$`«∞º^Õ=Ùñ_»∞ `«# HÍ~°ºx~°fiǨÏ}ÔH·
Ѩ~∞° QÆ∞e_»∞<À...
ã‘. HÍ=Ù# <å Ü«∂[˝ñ QÆ_»=OQÆ <À_»∞@ñ *Ëã≤ "åÜ«Ú=Ù gK«∞, td "≥Å∞OQÆ∞,
x#∞ñ_»∞ ^ŒÑ≤OK«∞ñ, ^•xO„^Œ∞ñ_»∞ =i¬OK«∞, ÉèíÜ«∞=∞Ok =∞$`«∞º=Ù
Ѩ~°∞=Ù ÃÑ@∞ì (ÉèÏQÆ.3-866)
=K«. J`«x =Å# ÉèÜ í ∞« O|∞#O *Ëã≤ "åÜ«Ú=Ù gK«∞, ã¨∂~°∞ºO_»∞ ^ŒÑ~≤ ÚOK«∞,
xO„^Œ∞O_»∞ =i¬OK«∞, #HõΔ„`«QÆ}O|∞"≥Å∞QÆ∞ñ, [O„^Œ∞O_»∞„ѨHÍtOK«∞ñ,
^Œ ` « Î ` å¯ÅO|∞Å =$Hõ Δ Å `å^Œ ∞ Ö’+¨ ^ è Œ ∞ Å`À_» O QÆ ∂ _ç Ѩ Ù +¨ Ê Ñ¶ ¨ Å
 32 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Éèíi`«O|∞ÅQÆ∞, ã¨i`«∞ÎÅ∞ „Ѩ=Ç≤ÏOK«∞, ã¨=Ú„^ŒO|∞Å∞ "Õ∞~°Å∞ ^ŒÑ¨ÊHõ
Ü«ÚO_»∞, #yfl „Ѩ[fieOK«∞, Éèí∂q∞ y~°∞Å`ÀñQÆ∂_» |~°∞=Ù#ñ
„QÆ∞OQÆ"≥éK«∞, <åHÍâ◊O|∞ ã¨HõÅ [#O|∞ʼnõΩ #=HÍâ◊OaK«∞Û....
(ÉèÏQÆ.3-972)
`«Ñ¨u - D¿+ì, âßã≤OK«∞
''U+¨ ã¨~ˆ fiâ◊fi~°ó—— (|$. 6-4-22)
Z=_»∞ 㨈~fiâ◊fi~°∞_≥· ã¨~°∞fiÅ#∞ âßã≤OK«∞<À...
Hõ. `«Ñ¨=∞#QÆ =∞`«ûfi~°∂Ѩ=ÚI `«Ñ¨=∞#∞ `«~°∞=Ù#‰õΩ Ñ¶¨Åq`å#=Ú<Õ <å
`«Ñ=¨ Ú#<Õ [## ã≤÷ I `«∞ºÑ¨ãO¨ ǨÏ~°}=Ú ÖÁ#~°∞Û K«∞O_»∞^Œ∞ñ ^Œ#Ü«∂!
(ÉèÏQÆ.2-244)
'ã¨`«ºO *Ï˝#O J#O`«O „|Ǩχ— (`≥·. 2-1)
Jã¨`«º=Ú, [_»=Ú, JO`«=Ú HõÅk JQÆ∞ ã¨HõÅ ^Œ$â◊º Ѩ^•~°÷=Ú HÍxk
JQÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∞-L`«Î=Ú_»∞.
=K«. ã¨~°fi^Õâ◊O|∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞, ã¨~°fiHÍÅO|∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞, <Õk É’kè`«Oɡ·
Ü«ÚO_»∞ #\˜ìkÜ«∞ Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂ѨO|∞. (ÉèÏQÆ.2-252)
(É’kè`«=Ú-=∂~°∞Ê ÖËxk. ã¨`«º"≥∞ÿ#k)
=∞ǨÏ`ü-q∞H˜¯e ÃÑ^ŒÌk UkÜ≥∂...
Ѩ~åÜ«∞}"£∞ - r=ÙʼnõΩ Ñ¨Ù#~å=$uÎ ~°Ç≤Ï`«=∞QÆ∞ QÆ=∞º=Ú UkÜ≥∂ ....
JkÜÕ∞ K«`«∞~°Ìâ◊ q^•º ™ê÷#=ÚÅÖ’ „ѨuáêkOK«|_ç# Ѩ~åÜ«∞}=Ú.
U ^Õ=Ù_»∞ Ѩ~°=∞"≥∞ÿ# `Õ["≥∂, Ѩ~°"≥∞ÿ# `«Ñ¨"≥∂, Ѩ~°=∞"≥∞ÿ# „|Ǩχ"≥∂,
Ѩ~°=∞"≥∞ÿ# JÜ«∞#"≥∂, PÜ«∞# Ü≥ÚHõ¯_Õ 'Ѩ~åÜ«∞}=Ú—
3= „Ѩâ◊fl=Ú :
ã¨∞Î=O`«ó HõO „áêѨÙflÜ«Ú~å‡#"åó â◊√Éèí"£∞?
â◊√Éèí=Ú J#QÍ ã¨fi~åæѨ=~°æѶ¨Å~°∂Ѩ=∞QÆ∞ â◊√Éèí=Ú. U ^Õ=Ùx ã¨∞ÎuOK«∞@KÕ
=∂#=ÙÅ∞ â◊√Éèí=ÚÅ#∞ á⁄O^ŒQÆÅ~°∞? =∂#=ÙÅ∞ Jx K≥Ñ≤Ê#O`« =∂„`«=Ú#
ˆH=Å=Ú =∞#∞+¨μºÅˆH HÍHõ "åx "åx Ü≥∂Qƺ`«Å ##∞ã¨iOz [O`«∞=ÙÅ∞ ‰õÄ_®
ѨÓ~°fi Ñ‘iîHõ 33
ã¨fi~åæÑ=¨ ~°æ ѶŨ =ÚÅ#∞ á⁄O^ŒQÅÆ =Ù. N=∞Ǩq+¨μ=‚ Ù#∞ ã¨∞uÎ Oz =∞Hõi ÉÏi #∞O_ç
q_»∞^ŒÅ á⁄Ok Ѩ~=° ∂`«‡ J#∞„QÆÇϨ =Ú#∞ á⁄Ok# QÆ*OË „^Œ∞_»∞, NHÍà◊ÇϨ ã≤Î Hˆ „Δ `«=ÚÖ’
=ÚH˜Î á⁄Ok# ™êÖˇÑ¨Ù~°∞QÆ∞, ã¨~°Ê=Ú, U#∞QÆ∞Å#∞ WK«Û@ J#∞ã¨O^è•#=Ú
KÕãH≤ ˘#^ŒQ∞Æ #∞.
ã¨=∂^è•#=Ú :
J<åkx^èŒ#O q+¨μ‚O ã¨~°fiÖ’Hõ =∞¿ÇÏâ◊fi~°"£∞ I
Ö’HÍ^茺HõΔO ã¨∞Î=xfl`«ºO ã¨~°fi^Œ∞óMÏuQÀ Éèí"Õ`ü II
„|Ǩχ}ºO ã¨~°fi^èŒ~°‡[˝O Ö’HÍ<åO H©iÎ=~°ú#"£∞ I
Ö’Hõ<å^äŒO =∞ǨÏ^Œ∂ƒù`«O ã¨~°fiÉèí∂`« Éèí"À^Œƒù="£∞ II
Pk J#QÍ [#‡. x^è#Œ =∞#QÍ =∞~°}=Ú. D ~Ô O_»∞#∞ ÖËx"å_»∞ (+¨_®ƒù=
qHÍ~°=ÚÅ∞ ÖËx"å_»∞) QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ J<åkx^èŒ#∞_»∞#∞, JO`«@#∞ "åºÑ≤Oz
Ü«ÚO_»∞#∞ QÆ#∞Hõ q+¨μ_‚ ∞» #∞, ã¨HÅõ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ ã¨$ëêì º^Œ∞Å#∞ [~°∞Ѩ٠„|Ǩ‡^Œ∞ʼnõΩ
‰õÄ_® Dâ◊fi~°∞_»Q∞Æ "å_»∞#∞, `«# ™êfiÉèÏqHõ *Ï˝#=Ú KÕ`« Ö’Hõ=ÚÅ#∞ K«∂K«∞"å_»∞#∞
JQÆ∞ <å~åÜ«∞}∞x x`«º=Ú ã¨∞ÎuOK«∞ Éèí‰õΩÎ_»∞ ã¨~°fi ^Œ∞óY=ÚÅ#∞ Ju„Hõq∞OK«∞#∞.
„|Ǩχ}∞º_»∞#∞, (q=~°=Ú#‰õΩ 661= <å=∞ "åºYº K«∂_»#QÆ∞#∞)
ã¨~°fi^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ Ziy# "å_»∞#∞, `«# â◊H˜Îx Éèí‰õΩÎÅÜ«∞O^Œ∞ „Ѩ"ÕtOѨ*Ëã≤ "åiH˜
H©iÎ HõeyOK«∞ "å_»∞#∞, Ö’Hõ=ÚÖ’ (^Œ∞+¨μìÅ#∞) LѨ`«Ñ≤OѨ KÕÜ«Ú"å_»∞#∞,
Ö’Hõ=ÚÅ#∞ âßã≤OK«∞"å_»∞#∞, Ö’‰õΩʼnõΩ W+¨μì_»∞#∞ Ö’Hõ=ÚÖ’ JxflO\˜HõO>ˇ#∞
Q˘Ñ¨Ê^Œ#=Ú`À #∞O_»∞#∞ QÆ#∞Hõ =∞ǨÏ`ü („|Ǩχ=Ú) JQÆ∞"å_»∞#∞, Éèí∂`«=∞#QÍ
LxH˜x á⁄Ok# ã¨`«º `«`«Î fi"≥∞ÿ# "å_»∞#∞, ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅ [## =∞~°}~°∂Ѩ
ã¨O™ê~°=Ú #∞^ŒƒùqOѨ *ËÜ«Ú"å_»∞#∞ JQÆ∞ <å~åÜ«∞}∞x ã¨∞ÎuOK«∞@KÕ Éèí‰õΩÎ_»∞
ã¨~°fi^Œ∞óY=ÚÅ #∞O_ç q_çѨ_»∞#∞.
Hõ. HÍ=∞O|∞ ѨÙ}º=∂~°æ ¿ã÷=∞O|∞ =ÚhO„^Œ ™êO„^Œ KÕ`«ã¨û~°ã‘ I
^è•=∞O|∞ l+¨μ‚ x~°‡Å I <å=∞O|∞ñ ^ŒÅOK«∞"åñ_»∞ <å^äŒ∞ñ_»∞ QÍ_Õ?
(ÉèÏQÆ. 6-120)
`Õ. HÍ# q*Ï˝# "≥·~åQƺ Hõe`«"≥∞ÿ#
ÉèíH˜Î Ü≥∂QÆO|∞#O *Ëã≤ Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=Ú
 34 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
H˘é‰õΩ #Ü≥∂ºy =~°∞Å∞ =∞K«Û~°}Éèí[#∞
ÅQÆ∞K«∞ñ [i~ÚOѨÙ^Œ∞~°∞ x~°ƒùÜ«∂`«∞‡ ÅQÆ∞K«∞(ÉèÏQÆ. 3 㨯O. 886)
Hõ. ^Œ∞i`«=ÚÅñ *ˇé∞Ѩ â◊√Éè=í ÚÅñ I ɡiñyOѨO *ÏÅ∞#\˜ì ¿Ñà◊√§Å∞ h‰õΩO
|∞~°∞ëÈ`«Î=∞! Hõ_»∞ñ ɡHõ¯q I Ѩ~°=∂~°÷ ^Àº`«Hõ=ÚÅ∞ ÉèÏqOѨOQÆ<£II
(ÉèÏ~°. âßOu. 1 J. 391)
Hõ. W`«~° Hõ^ä•Hõ~°‚#=ÚÅ,
#u¿ÇÏÜ«∞`« <˘O^≥ñ l`«Î =∞#Ѷ¨∂`«‡! ~°=∂
Ѩu K«i`å=∞$`« ~°u ã¨O,
ã¨$u"Õ^Œ# ÖˇÅ¡ñ ÉÏÜ«∞ñ *ËÜ«Ú =ÚhO„^• ! (ÉèÏQÆ. 3㨯O. 186)
4= „Ѩâ◊fl=Ú :
HõO J~°ÛO`«ó „áêѨÙflÜ«Ú ~å‡#"åó â◊√Éèí"£∞ ?
U ^Õ=Ùx JiÛOK«∞@KÕ =∂#=ÙÅ∞ ã¨fi~åæѨ=~°æ Ѷ¨Å~°∂Ѩ=∞QÆ∞ â◊√Éèí=Ú#∞
á⁄O^ŒQÆÅ~°∞?
ã¨=∂^è•#=Ú :
`«"Õ∞= Kå~°ÛÜ«∞ xfl`«ºO ÉèíHÍκ ѨÙ~°∞+¨ =∞=ºÜ«∞O I
^蕺ܫ∞<£ ã¨∞Î= #fl=∞㨺Oâ◊Û Ü«∞[=∂# ã¨Î"Õ∞= K« II
J=ºÜ«Úñ_»QÆ∞ P ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=Úx „Ѩu k#=Ú#∞ (=¸_»∞ HÍÅ=ÚÅO^Œ∞
QÍx, L^ŒÜ∞« HÍÅ=Ú #O^Œ∞ QÍx) âߢ™ÈÎHÎõ LѨKå~°=ÚÅ`À ÉèHí ÉΘ Ïè =#`À ѨÓlOK«∞
Ü«∞[=∂x ã¨~°fi ^Œ∞óY=ÚÅ#∞ Ju„Hõq∞OK«∞#∞.
=K«. "≥ ∂ Hõ Δ O |∞ #¿ÑH˜ Δ O K« ∞ "åñ_» ∞ qkè KÀk`« =∂~° æ O |∞# Ǩ Ï iO
|∂lOѨ=ÅÜ«Ú: #\˜ì ѨÓ*τѨHÍ~°O ɡ@¡x#ñ, |q„`«QÍ„`«∞O _»~Ú
[<å~°Ì#∞ ã¨xflkèO |∂`«z`«∞ÎO_≥·, ëÈ_»â’ѨKå~°O|∞Åñ [„Hõ^èŒ~°∞
<å~åkèOz, QÆO^èŒÑ¨Ù+¨Ê ^èŒ∂ѨnѨ <≥·"Õ^ŒºO|∞Å∞ ã¨=∞iÊOz, ™êëêìOQÆ
^ŒO_» „Ѩ}Ï=∞O|∞ ÖÏK«iOz, ÉèHí ÉΘ Ïè =<å qâı+μ¨ O_»Q∞Æ #`«O_»∞ ǨÏiO
*Ë~°∞. (ÉèÏQÆ.11㨯O.60)
ѨÓ~°fi Ñ‘iîHõ 35
=K«. L^Œú=Ùx`À <å~åÜ«∞}∞O _ç@¡xÜ≥∞ : <Õ#∞ ã¨~°fi=~°‚O|∞ʼnõΩ ã¨=∞Oɡ·#
Ѩ Ó *τѨ H Í~° O ɡ é ˜ O yOK≥ ^ Œ † <åKå~° O |∞#O *Ë ã ≤ Ü≥ Ú Hõ \ ˜ ñ ÉÏëê}
=∞$}‡Ü«∞^•~°∞=ÙÅO QÆeÊOz, <å^Œ∞ ~°∂ѨO|∞QÍ xeÊH˘x H˘O^Œ~°∞ ѨÓlO`«∞~°∞:
HÍO㨠º „`« Ñ ¨ Ù ~° [ `« HÍOK« # „Ѩ u =∂ qâı + ¨ O |∞ Å∞`« Î = ∞O|∞: e@∞¡ <å
„Ѩu=∂~°∂ѨO|∞ÅO^Œ∞ =∞^•ƒù=O |∞Oz H˘eÛ# "åiH˜ <Õñ „|ã¨#∞flO_» #QÆ∞^Œ∞:
h Ö’Hõ=Ú# =∞#∞+¨μºÅ‰õΩ ^蕺#O|∞ xÅ∞= <Õ~°^Œ∞:QÍ=Ù#O „|u=∂ qâı+¨O|∞
Å<ÕHõO|∞Å∞ QÆÅ=Ù: "åx Ü«∞O^Œ∞ ™œO^Œ~°ºáê~°O|∞Å∞ =∞<ÀǨÏ~°O|∞Å∞<≥·#
~°∂ѨO|∞Å =∞#ó„Ѩã¨#∞flO_»<≥· <Õ#∞O_»∞^Œ∞: QÍ=Ù# ^Œ∞QÍú~°‚=âß~ÚñQÍ ÉèÏqOz
^èÒ`åO|~åÉèí~°} =∂ÖϺ#∞ÖËѨO|∞Å#∞, k"åº#fláê#O|∞Å#∞, ëÈ_»â’HõÎ
„ѨHÍ~°O|∞Å ~å*’ѨKå~°O|∞Å#∞, ÉÏǨϺѨÓ*Ïq^è•#O|∞Å <åK«iOz =∞`«ûO
HõeÊ`«O|∞Öˇ#· Ѩ^•~°O÷ |∞Å ã¨=∞iÊOz, x`«ºO|∞#∞ <åÉèºí O`«~° ѨÓ*Ï q^è•#O|∞ÅO
|i`«∞+¨μxì O *Ëã≤ k"åºO|~åÉè~í }° =∂ź â’aè`∞« O_»∞#∞, â◊OYK«„Hõ H˜s\Ï^ŒºÅOHÍ~°
Éè∂í +≤`∞« O_»∞#∞, k=º=∞OQÆà◊ q„QÆÇï¨ O_»∞#∞QÍ ^ŒÅOz ^蕺#Ѩ~=° â◊√O_≥#· Ü«∞`«O_»∞
<å Ü«∞O^Œ∞ QÆeÜ«Ú. (ÉèÏQÆ.11-115)
K«. #QÆ∞"≥ÚQÆ=Ú<£ ã¨∞=∞^茺=Ú#∞ #Å¡x "Õ∞#∞#∞ ÅzÛ HÍ@ Ѩ
@ìQÆ∞ #∞~°=Ú<£ =∞ǨÉèí∞[=Ú ÅOz`« ‰õΩO_»ÅHõ~°‚=ÚÖò =∞^Õ
ÉèíQÆuÜ«Ú hÅ"Õ}˜Ü«Úñ QÆ$áê~°ã¨^Œ$+≤ìÜ«Úñ QÆÅ∞æ "≥#∞flñ _ç
=Ú‡QÆñ ÉÁ_»ã¨∂ѨÙñQÍ`«ñ QÆ#∞=¸ã≤# Ü«∞ѨC_»∞ qzÛ#ѨC_»∞<£.
(ÉèÏQÆ. 11-124)
Hõ. áê=#=ÚÅ∞ ^Œ∞i`«Å`å I ÖÏ=#=ÚÅ∞ x`«º=∞OQÆà◊ „áêÉèí= ã¨O
r=#=ÚÅ∞ ÅH©;ã¨O I ÉèÏ=#=ÚÅ∞ "åã¨∞^Õ=٠Ѩ^Œ¿ã=#=ÚÖò.
(ÉèÏQÆ. 1-446)
ã‘. J`«xH˜ñ „|}q∞e¡ 'Ü«∞#Ѷ¨∞! Ѩ~°„áêÑ≤ÎI Ü≥∞^•Ì# ã¨=∞‰õÄ~°∞? <≥é∞ñ
QÆ *ˇÑ¨C— =∞x# #`«O_»∞ '<å~åÜ«∞}^蕺# ѨÓ*Ïã¨∞Îu `«`«¯^ä• „â◊=}
x~°u Ü«∞"Õ∞‡Å∞ QÍqOK«∞ #kèѨ!— ... (ÉèÏ~°.J#∞âß.5J. 312)
P. ã¨~°fiâßG"åHõºã¨q∞u <åÖ’H˜Oz
=∞é˜Ü«Ú ^Œ$_è»qKå~° =∞Ç≤Ï=∞ñ ^≥eã≤
 36 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
xâ◊Û~ÚOѨ |_çÜ≥∞ x+¨ª <å~åÜ«∞}∞
<≥ѨÙ_»∞ñ ^ŒÅñѨ=ÅÜ«Ú xk Ü≥ÚHõO_». (ÉèÏ~°. J#∞âß. 4P. 368)
5= „Ѩâ◊fl=Ú :
HÀ ^èŒ~°‡ó ã¨~°fi^èŒ~å‡}ÏO Éèí=`«ó Ѩ~°"≥∂ =∞`«ó I
WO`«‰Ωõ ѨÓ~°fi=Ú cè+μ¨ ‡_»∞ ^è~Œ ‡° ~åA#‰õΩ JÉè∞í º^ŒÜ∞« x„âı≈Ü«∞㨠™ê^èHŒ =õ ÚÅQÆ∞
J<ÕHõ ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞ É’kèOK≥#∞. ^è~Œ ‡° ~åA „ѨtflOK«∞@ÜÕ∞ 'Ö’ˆH— ^èŒ~°‡âßG=ÚÅO^Œ∞
„ѨuáêkOK«|_ç# ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ QÆ∞iOz J_çÔQ#∞. WѨÙ_»∞ P ^èŒ~°‡=ÚÅÖ’ cè+¨μ‡x
Jaè„áêÜ«∞=Ú „ѨHÍ~°=Ú ã¨~°fi^èŒ~°‡=Ú ÅO^Œ∞#∞ U ^èŒ~°‡=Ú J`«∞º`«Î=∞=∞x `å=Ú
`«ÅK«∞K«∞<åfl~°∞? Jx „ѨtflOK≥#∞.
ã¨=∂^è•#=Ú :
U+¨ "Õ∞ ã¨~°fi^èŒ~å‡}ÏO ^èŒ~À‡kèHõ`«"≥∂ =∞`«ó I
Ü«∞^ŒƒùHÍκ ѨÙO_»sHÍHõΔO ã¨Î"≥· ~°ˆ~Û #fl~°ó ã¨^• II
"Õ ^ Œ Å Hõ Δ } =ÚÅQÆ ∞ 㨠H õ Å ^è Œ ~ ° ‡ =ÚÅÖ’ WѨ Ù _» ∞ K≥ Ñ ¨ Ê É’=Ù ^è Œ ~ ° ‡ "Õ ∞
J`«∞º`«=Î ∞"≥∞#ÿ ^Œx <å Jaè„áêÜ«∞=Ú. 'SÇ≤ÏHÍ=Ú+≤‡Hõ ã¨∞Y=ÚÅ#∞ HÀ~°∞ =∂#=Ùñ
_»∞, ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÙO_»sHõ=Ú#O^Œ∞ „ѨHÍtOK«∞ "åã¨∞^Õ=Ùx ã¨^• (ZÅ¡ÑC¨ _»∞, ã¨`å¯~°
ÉèÏ==Ú`À) QÆ∞} ã¨OH©~°Î# ~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ ã¨Î==ÚÅ`À JiÛOK«∞K«∞O_» =ÅÜ«Ú#∞.
WkÜÕ∞ L`«¯ $+¨ì=∞QÆ∞ ^èŒ~°‡=Ú— Jx <å Jaè„áêÜ«∞=∞x cè+¨μ‡_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
ÉèíH˜Î`À (Ü«∞^£ ÉèíHÍκ) ™È΄`«=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#x K≥ѨÊ|_ç#k. ÉèíH˜Î=Å#
*Ï˝#=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. *Ï˝#=Ú =Å# "≥∂HõΔ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. Jx w`« 18-55 Ü«∞O^Œ∞
K≥ѨÊ|_ç#k. Hõ#∞Hõ ÉèíH˜Î`À (J#ºzO`«#=Ú ÖˉõΩO_»QÆ) ã¨∞ÎuOK«∞@ „Ѩ^è•#=Ú.
ã¨Î=~°∂Ѩ=∞QÆ∞ J~°Û# qt+¨ì`«ó
JiÛOK«∞@ J#QÍ P~å^èŒ<å ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ Ü«∞[˝=Ú. q+¨μ‚=Ù P~å^茺^Õ=`«QÍ
QÆÅ Ü«∞[˝=Ú. D Ü«∞[˝=Ú#O^Œ∞ Ѩâ◊√Ç≤ÏO㨠ÖˉõΩO_»∞@, W`«~° |∞∞ufi‰õΩ¯Å∞,
Ü«∞[˝„^Œ=º=ÚÅ∞, ^ÕâßO`«~° HÍÖÏO`«~° xÜ«∞=∞=ÚÅ∞ ÖˉõΩO_»∞@, Z=iH˜ "åˆ~
XHõ¯~°∞QÍ<Õ [Ѩܫ∞[˝ ~°∂ѨO|QÆ∞ D P~å^èŒ#=Ú#∞ KÕã≤H˘#=K«∞Û#∞.
^蕺ܫ∞<£ Hõ$`Õ Ü«∞[<£ Ü«∞*ˇÂ˝ó „`Õ`åÜ«∞O ^•fiѨˆ~-~°ÛÜ«∞<£ I
ѨÓ~°fi Ñ‘iîHõ 37
Ü«∞^•áÈflu `«^•áÈflu HõÖ∫ ã¨OH©~°Îº ˆHâ◊="£∞ II (q.ѨÙ. 6-2-17)
[¿Ñº<≥·=`«∞ ã¨Oâ◊√^èÕº`ü „ÉÏǨχ}À <å„`« ã¨Oâ◊Ü«∞ó I
‰õΩ~åº ^Œ#º #fl"å ‰õΩ~åº <≥·‡„`À „ÉÏǨχ} LK«º`Õ II (=∞#∞. 2-87)
[Ѩã¨∞Î ã¨~°fi^茈~‡Éèíºó Ѩ~°"≥∂ ^èŒ~°‡ LK«º`Õ I
JÇ≤ÏOã¨Ü«∂ K« Éèí∂`å<åO [Ѩܫ∞[˝ó „Ѩ=~°Î`Õ II (=∞ǨÉèÏ~°`)«
Ü«∞*Ï˝<åO [Ѩ Ü«∞*’˝-ã≤‡ (Éèí.w. 10-24)
Ü«∞[˝O|∞Å [Ѩܫ∞[˝O|∞ Kå_»∞Ê# `Õ[iÅ∞¡ (12–48)
ÃÑ· „â◊√u 㨇 $u "åHõº=ÚÅ∞ ÉèíQÆ=^Œ~°Û<å "≥·t+¨ì º=Ú#∞ `≥Å∞ѨÙK«∞#flq.
`Õ. Uk [Ñ≤~ÚOѨ #=∞$`«"≥∞ÿ Ü≥∞ã¨ñQÆ∞K«∞O_»∞
<Õk ã¨^Œú~°‡Ñ¨^äŒ=∞x Ü≥∞é∞ñQÆñ ^Œy#
^ŒkÜ≥∞ ã¨^ŒƒùH˜ÎÜ≥∂QÆO|∞ <å=Ç≤ÏOK«∞
=¸iÎ=∞O`«O|∞ ^• ǨÏi H©~°Î#O|∞. (ÉèÏQÆ. 6-180)
=K«. xifiѶ¨∞flÜ«Ú, xˆ~›`«∞HõÜ«Ú<≥· ǨÏiÉèíH˜Î ÜÕ∞~°∂ѨO|∞#O QÆÅ∞QÆ∞ #k
ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩñ |~°=∞ ^è~Œ ‡° O|QÆ∞, "åã¨∞^Õ=Ùx Ü«∞O^Œ∞ „|Ü≥∂yOѨ|_ç#
ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÆO|∞ "≥·~åQƺ q*Ï˝#O|∞ÅO |∞\˜ìOK«∞. (ÉèÏQÆ. 1-58)
ÉèíH˜Î xifiѶ¨∞fl=ÚQÆ (Z_»`≥QƉõΩO_»QÆ) xˆ~›`«∞Hõ=ÚQÆ #∞O_»=Öˇ#∞. J\˜ì ÉèíH˜ÎKÕ
r=Ù_»∞ P#O^Œã¨fi~°∂ѨÙ_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡#∞ *Ëi ^èŒ#∞º_»QÆ∞#∞. J\˜ì ÉèíH˜Îx
HõÅ∞QÆ*ËÜ«Ú ^èŒ~°‡"Õ∞ =∞#∞A#‰õΩ ã¨~°fi„âı+¨ì=∞QÆ∞ ^èŒ~°‡=Ú.
6= „Ѩâ◊fl=Ú :
H˜O [Ѩ<£ =ÚK«º`Õ [O`«∞~°˚#‡ ã¨O™ê~°|#ú<å`ü I
U [Ѩ=Ú#∞ KÕÜ«Ú@ =Å# [#‡=Ú, ã¨O™ê~°=Ú=Å# Hõey# |O^èŒ=ÚÅ
#∞O_ç [O`«∞=ÙÅ∞ q_ç=_»∞#∞. [O`«∞=ÙÅ#QÍ [##^è~Œ ‡° =Ú QÆey#q. [Ѩ J~°Û#
ã¨Î=#=ÚʼnõΩ "åi "åi Ü≥∂Qƺ`«Å ##∞ã¨iOz ã¨~°fi„áê}∞ʼnõΩ JkèHÍ~°=Ú
ã¨∂zOѨ|_»∞K«∞#flk.
LK«Û, LáêOâ◊√, =∂#ã¨=ÚÅx [Ѩ=ÚÅ∞ =¸_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞. "åi "åi
J#∞‰õÄÅ`«#∞ |\˜ì U q^èŒ=ÚQÍ<≥·##∞ [Ѩ=Ú#∞ KÕÜ«∞=K«∞Û#∞. HÍx ™ê^茉õΩ_»∞
 38 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞O„`å~°÷=ÚÅ#∞, ÖË^• <å=∂~°÷=ÚÅ#∞ J#∞ã¨O^è•#=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_»=Öˇ#∞.
=ÚYº=ÚQÍ JHõΔ~°=ÚÅxflÜ«Ú ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ LK«ÛiOK«|_»=Öˇ#∞.
ã¨=∂^è•#=Ú :
[QÆ„`«ÊÉèí∞O ^Õ=^Õ=O J#O`«O ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞"£∞ I
ã¨∞Î=<åfl=∞ ã¨Ç¨Ï„¿ã} ѨÙ~°∞+¨ ã¨û`«`Àu÷`«ó II
™ê÷=~° [OQÆ=∂`«‡Hõ"≥∞ÿ# ã¨HõÅ [QÆ`«∞Î#‰õΩ „ѨÉèí∞=Ù J~Ú# "å_»∞#∞,
^Õ=`«ÅO^ŒiH˜x ^Õ=Ù_»∞#∞, ^Õâ◊HÍÅ =ã¨∞ΠѨiKÕÛù^Œ=Ú ÖËHõ, WO`« Jx Ѩiq∞u
x~°‚~ÚOѨ#Åq HÍx J#O`«∞_»∞#∞, HõΔ~°`«`«Î fi=Ú (HÍ~°º~°∂Ѩ=Ú) JHõΔ~°`«`«Î fi=Ú
(HÍ~°}~°∂Ѩ=Ú) HõO>ˇ#∞ L`«¯ $+¨μ_ì ·≥ ѨÙ~∞° ëÈ`«=Î Úñ_»#|_»∞ "åñ_»∞#∞ JQÆ∞ ÉèQí "Æ å#∞x
ã¨ÇϨ „㨠<å=∞=ÚÅ`À ã¨∞uÎ Oz# ã¨~fi° ^Œ∞óY=ÚÅ#∞ Ju„Hõq∞Oz ã¨O™ê~° |O^è=Œ ÚÅ
#∞O_ç q_ç=_ç# "åñ_≥· P=e Ü≥Ú_»∞¤‰õΩ KÕ~°∞#∞.
'ã¨`«`Àu÷`«ó— J#QÍ '=∞^èÕº J#ºq+¨Ü«∞Hõ "åºáê~° ~°Ç≤Ï`«"å<£— ã¨Î=#=Ú
KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞ =∞^茺֒ W`«~° q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ QÆ∞iOz PÖ’zOK«Hõ, <å=∞=Ú#∞,
<å=∂~°÷=Ú#∞ zO`«# KÕÜ«ÚK«∞O_»=ÅÜ«Ú#∞.
Hõ~=Ì° ∞=ÚxH˜ ‰õΩ=∂~°∞_≥· J=`«iOz# HõÑÅ≤ ∞_»∞ ^蕺#qkèx W@∞Å É’kèOK≥#∞.
....'=∞`«Ê^Œ^蕺# ÉèíH˜Î I nèѨ~åÜ«∞} =∞Ç≤Ï=∞O|∞ ^Õ[iÅ¡. (859)
Hõ. ã¨=∞kèHõ x+¨ªO QÆ$`«Ü≥∂ I QÆ=Ú#<£ ã¨#flºã¨Î ã¨HõÅ Hõ~°∞‡ñ_»"≥· "≥∂
ǨÏ=Úñ ÉÏã≤ ÉèíH˜ÎKÕ "≥∂IHõΔ=ÚÔH· Éèíl~ÚOѨÙ##∞ qHÍ~°~°Ç≤Ï`«∞ñ_≥·.
(ÉèÏQÆ. 3 㨯O. 860)
Hõ. ##∞ñ |~°"Õ∞â◊√ñ Ѩ~°O*’º I ux ##Ѷ¨Ú ##O`«∞ ^Õ=^Õ=Ù ã¨HõÅÉèí∂
`«xHÍÜ«Ú QÆ∞Ǩâ◊ÜÚ« <åI ^Œ∞ºx #A <å^ŒºO`«â¥◊ #∞º ^Œ∞i`«q^Œ∂~°∞<£ (861)
Hõ. u~°=ÚQÆ Éèí=nÜ«∂O`«ó
Hõ~°} ã¨~À*Ï`« Hõi‚HÍ `«Å=Ú# ã¨∞
ã≤÷~°∞ñ *Ëã≤ ~ÚO„kÜ«∞O|∞Å
x~°ã≤Oz =∞<ÀO|Hõ=Ú# <≥é˜ñ QÆ#∞ =∞#Ѷ¨∂! (862)
ѨÓ~°fi Ñ‘iîHõ 39
K«. ^Õ"å! ÜÕ∞ #~°∞O_≥·# <Õq∞ „â◊^•úQÆi+¨ªz`«∞ÎO_≥· q∞=Ú‡ ¿ãqOK«∞#\˜ì
=∞Ǩ`«∞‡O_»∞ qkèKÀk`«Oɡ#· „Ѩ=∂}O|∞ =Å# q=Ú‰õΩOÎ _≥· =iÎOK«∞†
#@∞¡ QÍ=Ù# Ü≥∂wâ◊fi~°∞O_»"≥·# h gt`«=ÙºÅ"≥∞ÿ# =∞=Ú‡ xëêÊѨÙÅO
*ËÜÚ« =Ú. (ÉèÏQÆ. 10L. 1151)
=K«. QÆ$Ç≤Ï}© QÆ$ǨÏã¨∞÷Å ÔH·#, Ü«∞`«∞ÅÔH·# x`«ºO|∞#∞ h <å=∞㨇~°}O|∞
"≥∂HõΔ™ê„=∂[º„Ѩ^ŒO|∞. (ÉèÏQÆ. 11-91)
Hõ. D <å=∞ x~°fiK«#=ÚÅ∞ I =∂#=Ù_»∞ ѨiîOz##∞ ã¨=∂Ç≤Ï`« =∞uÜ≥ÿ∞
g#∞Å xOz# ™œYº=Ú I <å#O^Œ=Ú xO^Œ∞ #O^Œ∞ #`«xH˜ HõÅ∞QÆ∞<£.
(ÉèÏ~°.J#∞âß.5P.401)
=∞. x#∞ñ lOuOK«∞K«∞ñ ÉÏ_»∞K«∞<£ ÉÁQÆ_»∞K«∞<£ h k=ºKåi„`«=ÚÖò
q#∞K«∞<£ E`«∞~°∞QÍHõ Ö’‰õΩ e`«~å<Õfi+¨O|∞ÅO E`«∞ˆ~
Ѷ¨∞# ^Œ∞~°˚#‡ Ѩ~°OѨ~å ǨÏ~°} ^ŒHõΔOɡ· =∞ǨÜ≥∂y "å
yfi#∞`«Oɡ·# Éèí=`«Ê^•|˚ Ü«ÚQÆ=Ú<£ qâıfiâ◊ ! qâ◊fiOÉèí~å !
(ÉèÏQÆ. 1-197)
ã‘. U h Åã¨<åfl=∞"Õ∞ „á⁄^Œ∞Ì ÉèíH˜Î`Àñ ^Œ_»q# |O^èŒã¨O`«`«∞Å∞ "åÜ«Ú...
(ÉèÏQÆ. 10 㨯O. ѨÓ. 1704)
â’¡II =∞zÛ`«Îã¨û~°fi^Œ∞~åæ}˜ =∞„`«Ê™ê^•`«Îi+¨ºã≤
J^äŒ KÕ`«Î fiǨÏOHÍ~å#fl „â’+¨ºã≤ q#OHõΔ ºã≤ II
(w`«. 18-58)
ÉèíQÆ=O`«∞x Ü«∞O^Õ z`«Î=Ú#∞ ÅQÆfl"≥Ú#iÛ#KÀ ã¨O™ê~° |O^èŒ=ÚÅ#∞
^•\˜OK«∞^Œ∞#x NHõ$+¨‚Ѩ~°=∂`«‡ w`«Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞.
Ü«∞`«ó ã¨~åfi}˜ Éèí∂`åx Éèí=O`åºk Ü«ÚQÍQÆ"Õ∞ I
Ü«∞ã≤‡Oâ◊Û „Ѩà◊Ü«∞O Ü«∂Ou ѨÙ#ˆ~= Ü«ÚQÆHõΔÜÕ∞II
`«ã¨º Ö’Hõ„Ѩ^è•#㨺 [QÆ<åfl^äŒã¨º Éèí∂Ѩ`Õ I
qëÈ‚~åfl=∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨O "Õ∞ â◊$}∞ áêѨÉèíÜ«∂ѨǨÏ"£∞ II
Ü«∞`À "å W=∂x Éèí∂`åx *ÏÜ«∞O`Õ I ÜÕ∞# *Ï`åx r=Ou I
 40 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ü«∞ „`«ÊÜ«∞O`«ºaèã¨Oqâ◊Ou I (`≥·.L. 3-1)
ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅ∞ U Ѩ~°=∂`«‡ #∞O_ç [xOz, Z=xKÕ rqOK«∞K«∞#fl"À,
^ÕǨÏ=Ú#∞ =^Œe# `«~°∞"å`« ÜÕ∞ Ѩ~°=∂`«∞‡xñ *Ë~°∞K«∞#fl"À... Ö’Hõ„Ѩ^è•#㨺
Z=~°∞ âßG=ÚÅKÕ „ѨuáêkOѨ|_»∞<À, Z=~°∞ [QÆ=ÚÅxflO\˜H˜ <å^äŒ∞_À, P
q+¨μx‚ <å=∞ ã¨ÇϨ „ã¨=Ú#∞ <å =Å# q#∞=Ú. Jk áêѨ ÉèÜ
í ∞« =Ú#∞ `˘ÅyOK«∞#∞.
Ü«∂x <å=∂x Q“}Ïx qMϺ`åx =∞Ǩ`«‡#ó I
|∞∞+≤aèó Ѩiw`åx `åx =HΔͺq∞ Éèí∂`«ÜÕ∞ II
âß. h ã¨O„Ѩâ◊fl=Ú =~°‚hÜ«∞=Ú QÆ^•! xHõ¯O|∞ ~å*ËO„^Œ! Å
H©; ã¨OÉèÏ=Ùºx ã¨K«Ûi„`«=Ú =∞Ǩz„`«O|∞ zOuOѨñ ^Œ
^•Ì™êMϺ#=Ú ÖÁѨC q+¨μ‚K«~°} ^蕺# „Ѩ^è•#O|∞ Öˇ·
Nã¨O^è•#=Ú Öˇ· =Úhâ◊fi~°=KÀ *ËwÜ«∞=∂#O|∞ Öˇ·.
(ÉèÏQÆ. 7 㨯O. 5)
Ѩ~°=∂`«∞‡x QÆ∞}=ÚÅ`À ã¨O|O^èŒ=Ú QÆÅ <å=∞=ÚÅ∞ Q“}=ÚÅ∞.
=∞Ǩ`«∞‡ñ_»QÆ∞ N=∞Ǩq+¨μ‚x <å=∞=ÚÅ∞ |∞∞+¨μÅ KÕ`«#∞, =∞O„`«„^Œ+¨ìÅ KÕ`«#∞
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~åMϺ#=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ QÍ#=Ú KÕÜ∞« |_ç#q. =∞ǨÏ~°∞¬Å∞ P <å=∞=ÚÅ#∞
J<ÕHõ ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ H©iÎOK«∞@KÕ Jq â◊H˜Î=∞O`«=ÚÅÜ≥∞º#∞. P <å=∞=ÚÅ#∞
ѨÙ~°∞ëê~°÷ K«`«∞+¨ìÜ«∞=Ú#∞ HÀ~°∞"åi ˆHΔ=∞=Ú#ÔH· K≥ÃÑÊ^Œ#∞.
=K«. QÆ~°∞æ_»∞ Hõ$+¨μ‚#∞^ÕÌtOz ~¸ tâ◊√=Ù ^èŒ=àÏ~°∞} Ñ‘`«=~°∞‚O_≥· ~ÚѨC_»∞
#Å¡<≥·# Hõ`«O|∞#ñ QÆ$+¨μ‚O_»Ü≥∞º, =ã¨∞^Õ=Ù#‰õΩ <˘ÔH¯_» [x‡Oz
HÍ~°}O|∞# "åã¨∞^Õ=ÙO_»Ü≥∞º, h áêѨxH˜ QÆ∞} ~°∂ѨHõ~°‡O|∞
Å<ÕHõO|∞Å∞ QÆÅ∞QÆ∞@O*Ëã≤ <å=∞O|∞ Å<ÕHõO|∞Å∞ QÆÅ=Ù.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ. 288)
 41

=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
qâ◊fiѶ∞¨ @ì=Ú
1. qâ◊fi"£∞
â◊O.ÉèÏ.
1. qâ◊fi㨺 - [QÆ`«ó-HÍ~°}`Õfi# 'qâ◊fi—q∞`«∞ºK«º`Õ „|Ǩχ I
2. Ѩ~°™ê‡`ü ѨÙ~°∞ëê#flaè#flq∞^ŒO qâ◊fiO Ѩ~°=∂~°÷`«ó `Õ# qâ◊fiq∞`«ºaènèÜ«∞`Õ
„|Ǩχ I
3. qâ◊fu qâ◊fiO „|Ǩχ
4. qâ◊Ou qâßfix Éèí∂`åx Jã≤‡xflu qâ◊fiO „|Ǩχ I
5. qâ◊fiâ◊ÉËÌ# 'FO— HÍ~À-aènèÜ«∞`ÕI "åK«º"åK«HõÜ≥∂ ~°`«º#ÎÉèË^•ÉèÏ"å
kfiâ◊fiq∞`ÀºOHÍ~° U= „|¿Çχ`«º~°÷ó I
6. ã¨~°fiO Yefi^ŒO „|Ǩχ `«[˚ÖÏqu âßO`« Láêã‘`« I
(KèåO.L. 3-14-9)
âß. NÔH·=ź Ѩ^ŒO|∞ñ *Ë~°∞@‰õΩ<≥· zOuOK≥^Œ<£, Ö’Hõ ~°
ÔHΔÂHÍ~°OÉèí‰õΩ, ÉèíHõÎ áêÅ# HõàÏ ã¨O~°OÉèí‰õΩ<£, ^•#"À
„^ÕHõ ã¨ÎOÉèí‰õΩñ ˆQo Ö’Å qÅã¨^Œ$QÍ˚Å ã¨OÉèí∂`« <å
<å HõO*Ï`« Éèí"åO_» ‰õΩOÉèí‰õΩ, =∞Ǩ#O^•OQÆ<å _çOÉèí‰õΩ<£.
N áÈ`«# QÍ~°∞ =∞ǨHõq. ã¨ÇϨ [Hõq. ^蕺#=Ú#O^Œ∞ N~å=Úx ^Œ~≈° #=Ú#∞
á⁄Ok# =∞ǨÉèí‰õΩÎ_»∞. N~å=∂[˝KÕ ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ `≥xyOK«∞@‰õΩ Ñ¨Ó#∞H˘x#
ã¨`∞« Ê~°∞+¨μ_»∞. `«# "≥Ú^Œ\ ˜ „áê~°<÷ å Ѩ^ºŒ =ÚÖ’<Õ NÔH=· źѨ^OŒ |∞#ÔH· ÉèQí =Æ „`åÊ~°#÷
KÕÜ«ÚK«∞#fl@∞¡QÍ K≥ѨCH˘<≥#∞.
q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ <å=∞=Ú 'qâ◊fi"£∞—. ÉèÏQÆ=`« ~°K«#Ö’
NáÈ`«#QÍ~°∞ ã¨O^Œ~åƒù#∞™ê~°=ÚQÍ Nq+¨μ<‚ å=∞=ÚÅ ÉèÏ==ÚÅ#∞ =ºH©HÎ iõ OK«∞K«∞
 42 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ѩ^Œº=ÚÅ#∞ #_çÑ≤i. 'ˆHo Ö’Å qÅ# ^Œ$QÍ˚Å ã¨OÉèí∂`« <å<åHõO*Ï`« Éèí"åO_»
‰õΩOÉè‰í Ωõ —_»x "≥Ú^Œ\ ˜ <å=∞"Õ∞ Ü«∞QÆ∞. 'qâ◊fi— <å=∞=Ú#∞ "≥Ú^Œ\ ˜ „áê~°<÷ å â’¡H=õ ÚÖ’<Õ
qâ◊nHõiOzi.
1. qâ◊fi=Ú#‰õΩ-[QÆ`«∞Î#‰õΩ HÍ~°}=Ú JQÆ∞@KÕ`« '„|Ǩχ=Ú— 'qâ◊fi"£∞— Jx
K≥ѨÊ|_»∞K«∞#flk.
ã‘. P^ŒºO`« â◊¥#ºO|∞ #=ºÜ«∞Oɡ· `«Q∞Æ `«`Ϋ fi q∞O`«‰Ωõ #∞áê^•# =∞QÆ∞@
QÆ∞}q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ QÔ H· ˘x HÍÅ=Ú#∞ =∞ǨÏ^•k Éè∂í `«=ÚÅ∞ ^Œ<åfl„â◊~ÚOѨ
QÍÖÏ#∞~°∂ѨO|∞ñ ÔQ·H˘x ~¸â◊√O_»∞ ^Œ# bÅÔH· `«#∞ñ ^• ã¨$lOK≥ñ
QÆ~"° Ú≥ Ñ¨Ê #dÅÖ’Hõ=ÚÅO^Œ∞ñ ^•#∞O_»∞ñ ^Œ#Ö’# xdÅO|∞ñ ^Œ#~°∞K«∞O_»∞ñ
`Õ. QÍ# qâ◊fi=Ú‡#‰õΩñ QÍ~°º HÍ~°}=ÚÅ∞ ^•#!
Ü«∞=∞‡Ç¨ѨÙ~°∞+¨μx `«#∞=Ù =Å#
ÉÏã≤ qâ◊fiO|∞ "≥eÜ≥ÿ∞ „ѨÉèÏ= "≥ÚO^≥,
=∂x`åKå~° ! ~¸ =~°Î=∂# ã¨$+≤ì. (ÉèÏQÆ. 3-342)
"≥∞„ÿ `ÕÜÚ« _»∞ q^Œ∞~°∞#H˜@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. "≥Ú^ŒÅ∞ `«∞^ŒÖxË k, `«iyáÈxk, Ü≥∞ÿ #
`«`«Î fi"Õ∞ D ã¨$+≤ìHõO`«\ ˜H© „Ѩ^è•# HÍ~°}O. JO^Œ∞=Å¡ QÆ∞}ÏÅ∂, WO„kÜ«∂~å÷Å∞,
=∞ǨÏ`«∞Î, ѨOK«Éèí∂`åÅ∞ `«#∞fl P„â◊~ÚOK«QÍ, Dâ◊fi~°∞_»∞ HÍÖÏxH˜ J#∞~°∂Ѩ"≥∞ÿ#
~°∂ѨO ^èŒiOz#"å_≥· q<À^•xÔH· `«##∞ `å#∞ ã¨$+≤ìOK«∞H˘<åfl_»∞. D q^èŒOQÍ
ã¨$+≤Oì z# ã¨=∞ã¨Î Ö’Hõ=ÚÅO^Œ∞#∞ Dâ◊fi~°∞_»∞O\Ï_»∞. P Dâ◊fi~°∞x Ü«∞O^Œ∞ ã¨=∞ã¨Î
Ö’Hõ=ÚÅ∞#∞ „ѨHÍtã¨∂Î LO\Ï~Ú. HÍ|\˜ì qâ◊fi=Ú#‰õΩ HÍ~°º=Ú, HÍ~°}=Ú
~Ô O_»∂ `å<Õ. P Ѩ~=° ∞ ѨÙ~°∞+¨μx â◊s~°O #∞O_ç q_ç=_ç D qâ◊fiO q~ålÅ∞¡`∞« #flk.
Hõ#∞Hõ „|Ǩχ"Õ∞ qâ◊fiO|∞. D q^èŒOQÍ =~°Î=∂# ã¨$+≤ì U~°Ê_çOk.
=K«. HÍ~°ºHÍ~°} ã¨OѶ¨∂`« ~°∂ѨOɡ·# qâ◊fiO câ◊fi~°∞#O^Œ∞ #Ü«∞™ê¯O`«
ã¨xfl^è•#O|∞ QÆey# ֒ǨÏO|∞ K«O^ŒO|∞# =iÎOK«∞. #O^Œ∞
㨈~fiâ◊fi~°∞O_»∞ xq∞`«Î =∂„`«O|∞QÍ |i„Éèíq∞OK«∞, #\˜ì ~¸â◊fi~°∞x
=∂Ü«∂QÆ∞} =ºuHõ~°O|∞# <å~°|úO|∞Öˇ·# ѨOK«Éèí∂`«O|∞Å KÕ`«
Ü≥ ∂ +≤ ` « ∞ Ê~° ∞ +¨ = º"åÜ« ∞ O|∞ =Å# Ü≥ ∂ +≤ ` « ∞ Ê~° ∞ ëêk ~° ∂ Ѩ
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 43
ã¨OÉè∂í uÜ«∞QÆ∞, #qfi^èOŒ |∞#ñ ^Œ`û« ~°Oæ |∞ ^Œ`û« O™ê÷#O|∞, ^ŒÅÜ¡ ∞« O|∞
#QÆ∞K«∞#∞O_»∞, x@∞¡ ^Œ∞ifiÉèÏ=ºOɡ·# HÍÅâ◊H˜ÎO*Ëã≤ QÆ∞} HΔÀÉèíO|∞#
qÉèí[º=∂# g~°∞ºO_»∞ ##O`«∞O_»∞ #<åkÜ«Ú<≥·# [#O|∞ÅKÕ`«
[#O|∞ÅO |∞\˜ ì O K« ∞ K« ∞ O_» ∞ @O *Ë ã ≤ Ü« ∂ kHõ ~ ° ∞ O_» ∞ #∞,
=∞$`« ∞ º¿ÇÏ`« ∞ =Ù#, [#O|∞Å ÅÜ« ∞ O|∞ <˘OkOK« ∞ @O *Ë ã ≤
Ü«∞O`«Hõ~°∞O_»∞#∞, #<åk Ü«∞QÆ∞@O*Ëã≤ Ü«∞=ºÜ«ÚO_»∞#∞ <≥·#
ÉèíQÆ=O`«∞O_»∞ [QÆ`å¯~°}∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.4-355)
JÜ«∞™ê¯O`« ã¨xflkèÖ’ ֒ǨÏ=Ú „Éèíq∞Oz#@∞¡ Ѩ~°=∂`«∞‡x ã¨xflkèÖ’
HÍ~°ºHÍ~°} ã¨fi~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ „ѨÑO¨ K«O „Éèqí ∞ã¨∞OÎ @∞Ok. ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞_»∞ xq∞`«Î =∂„`«OQÍ
LO\Ï_»∞. J@∞=O\˜ ÉèQí =Æ O`«∞x =∂Ü«∂QÆ∞} ã¨O|O^èOŒ =Å¡ ^ÕÇ¨ k PHÍ~åÅ#∞
á⁄Ok# ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ HõÅ~ÚHõKÕ`« ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ L`«ÊuÎ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D q^èŒOQÍ
ã¨$+≤ì, ã≤÷u, <åâ◊=Ú [~°∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. TÇ≤ÏOѨ â◊HõºO HÍx HÍÅâ◊H˜Î =Å¡
[#=ÚÅ #∞O_ç [#=ÚŠѨÙ\Oì˜ K«@O =Å¡ P^Œ∞º_»∞, #tOѨ*Ü Ë ∞« @O=Å¡ JO`«‰Ωõ _»∞,
J<åk HÍ=@O=Å¡ J=ºÜ«Ú_»∞ J~Ú ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ [QÆ`«∞ΉõΩ HÍ~°}=∞QÆ∞#∞.
P. P`«‡=Å#ñ QÆey J=∞~°∞ ^ÕǨ^Œ∞Å, <å`«‡HõO>ˇ "Õé∞ Åx Ü«∞@OK«∞ñ
^ŒÅñK«∞"åñ_»∞ =¸_è`» =« Úñ_»∞ QÍ=Ù# hâ◊!, qâ◊fi"≥∞Å¡ h=, "Õé∞ÖË^∞Œ .
(ÉèÏQÆ 10-ѨÓ.121)
P`«‡#∞O_Õ â◊s~°O =∞#ã¨∂û "≥ÚII ѨÙ_»`å~Ú. "å\˜x P`«‡ Hõ#fl "Õé∞QÍ
J#∞H˘#∞"å_»∞ =¸~°∞ö_»∞. qâ◊fi=∞O`å h"Õ, h=Ù HÍxk "Õé∞QÍ Uq∞Ü«Ú ÖË^Œ∞.
2. Ѩ~°=∂~°÷ ã≤÷uÖ’ D qâ◊fi=Ú Ñ¨~°=∞ѨÙ~°∞+¨μx HõO>ˇ aè#fl=Ú HÍ^Œ∞.
JO^Œ∞KÕ „|Ǩχ=Ú 'qâ◊fi"£∞— Jx K≥ѨÊ|_»∞#∞ ''„|ÃǷχ"Õ^ŒO qâ◊fiq∞^ŒO =i+¨ª"£∞——
(=ÚO_»Hõ. 2-2-11) D qâ◊fi=∞O`«Ü«Ú „âı+¨ª=∞QÆ∞ „|Ǩχ"Õ∞.
=K«. K«`«∞~°Ìâ◊ Ö’HõO|∞ÅO^Œ∞ g∞k U_»∞ Ö’HõO|∞Å∞ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù#‰õΩO
QÆ\˜ „Ѩ^âÕ O◊ |∞# #∞O_ç Ü«¸~°fiú ^ÕÇϨ O|xÜ«Ú, „H˜Ok U_»∞ Ö’HõO|∞Å∞
[Ѷ¨∞#O|∞ #∞O_ç Ü«∞^äÀ^ÕǨÏ=∞xÜ«Ú#∞O |Å∞‰õΩ^Œ∞~°∞.
(ÉèÏQÆ.2㨯.89)
 44 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
(N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯ ^ÕǨÏ=Ú#∞ QÆ∞iOz# =~°‚#=Ú W^Õ =K«#=ÚÖ’
qѨÙÅ=ÚQÍ q=iOK«|_ç#k. Pã¨H˜ÎQÆÅ "å~°∞ K«∂K«∞H˘#QÆÅ~°∞)
''ѨÙ~°∞+¨ U"Õ^ŒO qâ◊fi"£∞—— (=ÚO_»H.õ 2-1-11)
D qâ◊fi=Ú Ñ¨~°=∞ѨÙ~°∞+¨μ_Õ. W\˜ì „â◊√u"åHõº=ÚÅKÕ „|Ǩχ"Õ∞ qâ◊fi=∞x
K≥ѨÊ|_»∞K«∞#flk.
3. qâ◊u-„Ѩ"tÕ OK«∞K«∞<åfl_»∞ '`«`«û$ëêìfi `«^Õ"å-#∞ „áêqâ◊`ü (`≥·uÎ.2-6)
`«`ü J#QÍ qâ◊fi=Ú#∞ ã¨$+≤ìOz ^•x<Õ J#∞„Ѩ"ÕtOK≥#∞. Jx „â◊√u =K«#=Ú.
ã‘. .... =∞<À "åºáê~°=Ú# x\˜ì Ü«∞dÅÖ’Hõ
=ÚÅñ*Ëã≤ Ü«∂ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ #O`«~åºq∞ Ü«∞QÆ∞K«∞ñ „|"ÕtOz ...
(ÉèÏQÆ. 5 㨯O. 1 P 100)
=K«. qâ◊fiO|∞ h=, QÆ∞}Ï`«‡HõOɡ·# qâ◊fiO|∞ ã¨$l~ÚOz Ü«∞O^Œ∞O
„|"Õ t Oz ¿ÇÏ`« ∞ Éè í ∂ `« QÆ ∞ } Ü« Ú ‰õ Ω Î O _» " ≥ · ~° H õ Δ H õ 㨠O Ǩ  ~åk
<å<å~°∂ѨO|∞Å #∞O_»∞^Œ∞=Ù. (ÉèÏQÆ. 7 㨯O. 360)
Jx „ѨǨ¡^Œ∞ñ_»∞ #~°ã≤OǨÏ=¸iÎx ã¨∞ÎuOK≥#∞.
`Õ. xdÅ=∞O^≥Å¡ =iÎO`«∞ h=Ù ^Œye
xdÅ"≥∞Å¡#∞ hÜ«∞O^Œ∞ <≥QÆ_»∞ Hõ$+¨‚! (ÉèÏQÆ. 10-L.ÉèÏ.442)
h=Ù ã¨=∞ã¨Î [QÆ`«∞ÎÖ’ ã¨OK«iã¨∞ÎO\Ï=Ù. ã¨=∞ã¨Î [QÆ`«∞Î hÖ’ b#"≥∞ÿ
Ü«ÚO@∞Ok— Jx t=Ù_»∞ NHõ$+¨μ‚x ã¨∞ÎuOK≥#∞.
=K«. h"˘Hõ¯~°∞O_»=Ü«Úº =∞ǨÏ^•^ŒºOɡ#· ~¸ Ü«∞âı+q¨ â◊fiO|∞ =∂Ü«∂YºOɡ#·
Pf‡Ü«∞ â◊H˜ÎKÕ`«O QÆeÊOz Ü«∞O^Œ∞O „|"ÕtOz ~ÚO„kÜ«∞O|∞ÅO^Œ∞
=ã≤OK«∞K«∞ñ ^Œ`«Î^ÕÌ=`å ~°∂ѨO|∞ÅKÕ <å<å„ѨHÍ~°O|∞Å ^•~°∞=ÙÅO ^Œ∞#fl
=Ç≤Ïfl K«O^ŒO|∞#O „|HÍtO`«∞=Ù—— (ÉèÏQÆ.4㨯O.280)
Jx „^èŒ∞=Ù_»∞ `«#‰õΩ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ# ÉèíQÆ"å#∞x ã¨∞ÎuOK≥#∞.
Hõ. qâßfi`«∞‡ñ_»∞, qâıfiâ◊√ñ_»∞, qâ◊fi=∞Ü«ÚO _»dÅ<Õ`«, q+¨μ‚ñ, _»AO_ô
qâ◊fi=ÚÖ’ñ ^•#∞O_»∞#∞, qâ◊fi=Ú ^Œ#Ö’#ñ *ÏÅ "≥Å∞ñQÆ∞K«∞ #∞O_»<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.100)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 45
=∞. `«#Ö’ xxfl [QÆO|∞Å∞O QÆÅ∞QÆ∞@O ^• xxfl@O QÆÅ∞æ@<£
[#h! `«O`«∞=ÙÅO^Œ∞ñ r~° QÆÅ Ü«∂ K«O^ŒO|∞#<£ qâ◊fi ÉèÏ
=#∞_≥· Ü≥ÚѨC t=ÙO_»∞ .... (ÉèÏQÆ.9㨯O. 227)
áÈ`«# QÍiH˜ t=ˆHâ◊=ÙÅÜ«∞O^ŒÉèË^Œ ^Œ$+≤ì Hõ#∞Hõ qâ◊fiÉèÏ=#∞ñ_»∞ t=Ùñ_»x
K≥ÑÊ≤ <å~°∞.
Hõ. ã¨~°fi=Ú#O^Œ∞# ^•#∞<£ I ã¨~°fi=Úñ ^Œ#Ü«∞O^Œ∞ #∞O_»∞ ã¨OKå~°O|∞<£
ã¨~°fi=Ú#‰õΩñ ^Œ# =Å## I ã¨~åfi`«‡‰õΩ #\˜ì =$+≤‚ã¨`«Î=Úñ ^ŒÅ`«∞<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.2J.38)
ã¨=∞ã¨=Î ÚÖ’ ÉèQí =Æ O`«∞ñ_»∞#∞, ÉèQí =Æ O`«∞ñ_çÖ’ ã¨=∞ã¨=Î Ú#∞-ã¨=∞ã¨=Î Ú#‰õΩ
`«#=Å#<Õ "≥∞ÅQÆ∞@ [~°∞QÆ∞<À J\˜ì ã¨~åfi`«‡‰õΩ_≥#· , =$+≤‚ ã¨`=Ϋ Ú_≥#· N=∞Ǩq+¨μ=‚ Ù#∞
„áêiúOK≥^Œ#∞.
Éèí~°`«∞ñ_»∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x D q^èŒ=ÚQÍ ã¨∞ÎuOK≥#∞.
ã‘. Hõ~°‡Ñ¶¨ÅO|∞Åñ QÆ_»ñHõ xK«∞ÛK«∞ =∞<À"åºáê~°=Ú# x\˜ì Ü«∞dÅÖ’Hõ
=ÚÅñ*Ëã≤ Ü«∂ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ #O`«~åºq∞ Ü«∞QÆ∞K«∞ñ „|"ÕtOz...
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1J.100)
4. ã¨OǨ~° HÍÅ=∞O^Œ∞ ã¨HÅõ Éè∂í `«=ÚÅ∞#∞ 'qâ◊Ou Jã≤‡<£— W`«x Ü«∞O^Œ∞
„Ѩ"ÕtOK«∞K«∞#flq Jx K≥ѨÊ|_»∞@KÕ „|Ǩχ=Ú 'qâ◊fi=Ú— Jx K≥ѨÊ|_»∞#∞.
''ˆHoÖ’Å qÅã¨^ŒÌÅ$QÍ˚Å ã¨OÉèí∂`« <å<å HõO*Ï`« Éèí"åO_» ‰õΩOÉèí‰õΩ——
‰õΩOÉèHí õ =∞#QÍ |Ü«∞\˜ "åÜ«Ú=Ù#∞ Ö’xH˜ âßfiã≤Oz aQÆÃÑ@∞ìH˘x Ü«ÚO_»∞@.
Ѩ~=° ∂`«‡ D „|Ǩ‡O_»=ÚÅ #xflO\˜x `«#Ö’ xÅ∞ѨÙH˘#∞#∞. HÍ# '<å<å HõO*Ï`«
Éèí"åO_» ‰õΩOÉèí‰õΩ— _»xi.
ã‘. ã¨~ˆ fiâ◊! HõÖÏÊO`« ã¨=∞Ü«∞O|∞ #O^Œ∞ h I Ü«∞dÅ „ѨÑO¨ K«O|∞ <åǨÏiOz...
(ÉèÏQÆ.4-287)
5. ã¨~fi° "Õ^=Œ ÚÅ∞#∞ U `≥eÜ«∞^Œy# ^•xx `≥Å∞ѨÙK∞« #fl"À ã¨HÅõ `«Ñ㨠∞¨ ûÅ∞#∞
^Õxx „áêѨ=Î º=ÚQÍ K≥ÑC¨ K«∞#fl"À, ^Õxx á⁄O^ŒQÀ~°∞K«∞ QÆ∞~°∞‰õΩÅ"å™êk „|ǨχK«~º°
xÜ«∞=∞=ÚÅ ##∞+≤ªOK«∞K«∞<åfl~À, J\˜ì Ѩ^Œ"Õ∞ 'FO—HÍ~°=Ú
 46 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
㨈~fi "Õ^• Ü«∞`«Ê^Œ=∂=∞#xÎ `«áêOã≤ ã¨~åfi}˜ K« Ü«∞^Œfi^ŒxÎ I
Ü«∞kK«ÛùO`À „|ǨχK«~°ºO K«~°xÎ `«`ÕÎѨ^ŒO 㨄Væ¿ÇÏ} „|g"≥∂ºq∞`Õº`«`üII
U`«^Õ̺"åHõΔ~°O „|Ǩχ U`«^Õº"åHõΔ~°O Ѩ~°O I
U`«^Õ̺"åHõΔ~°O *Ï˝`åfi Ü≥∂ Ü«∞kK«Ûùu `«ã¨º `«`ü II (Hõ~.°î 1-2-15,16)
D JHõΔ~°"Õ∞ „|Ǩχ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú. D JHõΔ~°"Õ∞ „âı+¨ª"≥∞ÿ#k. D JHõΔ~°=Ú#∞
`≥Å∞ã¨∞H˘x Ü≥∞=_»∞ ^Õxx HÀ~°∞K«∞<åfl_À "åxHõk ÅaèOK«∞K«∞#flk. Hõ#∞Hõ 'FO—HÍ~°=Ú
„|Ǩχ=∞x x~°∂Ñ≤OK«|_»∞#∞.
t=ã¨OHõÅÊ =∞O„`«=ÚÅÖ’ 21= =∞O„`«=Ú
''„Ѩܫ∞`«ó „Ѩ}"ÀOHÍ~°O - „Ѩ}=O ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞"£∞ I
FOHÍ~°O „Ѩ}"å`å‡#O - `«<Õ‡ =∞#ó t=ã¨OHõÅÊ =∞ã¨∞Η— II
(JǨÏO ´ <Õ#∞) „Ѩ}=-FOHÍ~°O ´ ZÅ¡~K° `Õ #« ∞ „Ѩ-#∞`«=Ú ´ q∞H˜¯eQÍ
ã¨∞ÎuOK«|_»∞ FOHÍ~°=Ú `«#‰õΩ "åK«Hõ=ÚQÍ (`«# <å=∞=ÚQÍ) HõÅ"å_»∞#∞, „Ѩ-
#=O ´ ZÅ¡ÑC¨ _»∞#∞ q∞H˜¯eQÍ „H˘`«"Î å_»∞#∞, ѨÙ~∞° +¨-L`«=Î ∞O ´ (ZÅ¡ â◊s~°^•è ~°∞ÅÖ’)
L`«Î=Ú_»∞#∞, ZÅ¡r=ÙÅ HõO>ˇ L`«Î=Ú_»∞#∞, FOHÍ~°O ´ FO J#∞ „Ѩ}==Ú
#∞K«ÛiOK«∞K«∞ Ѩ~°`«`«Î fi=Ú#∞ Láêã≤OK«∞ Láê㨉õΩx ~°∂Ѩ=Ú# #∞#fl"å_»∞#∞,
JQÆ∞ Ѩ~°`«`«Î fi=Ú#∞^ÕÌtOz „Ѩ-Ü«∞`«ó ´ L`«¯ $+¨ì=∞QÆ∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ∞
HõÅ"å_»#QÆ∞K«∞<åfl#∞. J\ì̃ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° `«`«Î fi=Ú <å q+¨Ü«∞=Ú# â◊√Éèí~°∂Ѩ=Ú#∞,
â◊√ÉèíHõ~°=Ú#∞ JQÆ∞ ã¨OHõÅÊ=Ú QÆÅk JQÆ∞QÍHõ !
''FO `«^£ „|Ǩχ - FO `« ^•fiÜ«Úó - FO `« ^•`å‡ - FO `« `«û`«ºO -
FO `« `«û~°fi"£∞—— (<å~å.L. 68)
FO J#∞#kÜÕ∞ „|Ǩχ=Ú. FOHÍ~°"∞Õ "åÜ«Ú=Ù. FOHÍ~°"∞Õ P`«‡. FOHÍ~°"∞Õ
ã¨`«º=Ú. FOHÍ~°"Õ∞ ã¨~°fi=Ú Jx <å~åÜ«∞}ÀѨx+¨`«∞Î K≥ѨCK«∞#flk.
''y~å =∞¿ã‡ºHõ =∞Hõ~Δ O° —— (w`« 10-25) â◊|=Ì ÚÅÖ’ UHÍHõ~Δ =° Ú („Ѩ}==Ú)#∞
<Õ<Õ Ü«∞x w`« Ü«∞O^Œ∞ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
QÍ# 'FO—HÍ~°=Ú „|Ǩχ=∞QÆ∞#∞.
6. qâ◊fi=Ú#‰õΩ ã¨$+≤ì ã≤÷u ã¨OǨ~° Hõ~°Î q+¨μ‚"Õ Hõ#∞Hõ qâ◊fi=Ú<Õ q+¨μ‚=ÙQÍ
ÉèÏqOK«=Öˇ#∞.
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 47
'ã¨~°fiOYefi^ŒO „|Ǩχ-- `«[˚ÖÏqu âßO`« Láêã‘`«—
(KèåO^À 3-14-1) Jx „â◊√u.
`«[O˚ J#QÍ J`«x #∞O_ç ѨÙ\#ì˜ k. `«ÅO¡ J#QÍ J`«xÜ«∞O^Œ∞ ÅÜ«∞=∞QÆ∞#k.
HÍ=Ù# qHÍ~° *Ï`«=∞QÆ∞ qâ◊fi=Ú „|Ǩχ~°∂Ѩ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞K«∞#flk.
Hõ. ÃÑ#∞ѨQÆ∞ =~å¬HÍÅO I |∞# k#<åÜ«∞‰õΩx =Å#ñ ÉÁ_»q∞# ã¨eÅO
|#Ü«∞=Ú „QÆ=∞‡é „w+¨‡OI |∞# ã¨∂~°∞ºx Ü«∞O^Œ∞ _çO^Œ∞ áÈeHõ =∞é˜Ü«Ú<£.
Hõ. ^è~Œ }° ñ˜ [~åK«~° Éè∂í `«=Ú I Å~°Ü∞« QÆ [x~ÚOz Ü«∞O^≥ Ü«∞}ñy# Ѩyk<£
ǨÏiKÕñ |∞\˜ì# qâ◊fi=Ú I ǨÏiÜ«∞O^≥ ÅÜ«∞O|∞ <˘O^Œ∞....
(ÉèÏQÆ.4㨯O.956-957)
L. WO`«‰õΩ =¸Å =∂ ǨÏi, ~°"Õ∞â◊fi~°∞ñ_»i÷ <˘#~°∞Û HÍ~°º=ÚÖò
qO`«Öˇ, ã¨~°fiÉèí∂`« Éèí= =$kúq<åâ◊# ¿ÇÏ`«∞Éèí∂`«∞ñ_®
^ŒºO`« qHÍ~°â◊¥#∞º_»∞ ^ŒÜ«∂xkè g∞ Ü≥∞_» "Õ∞Å∞ ¿ãÜ«Ú h
zO`« ^˘~°OQÆ∞ "Õ K«#∞_»∞ KÕ‰õΩ~°∞ g∞‰õΩ =∞<À~°^ä•~°÷=ÚÖò.
(ÉèÏQÆ.3㨯.599)
Hõ. NqÉèí∞x =Å# h Ö’I HÍ=o Ü«Ú^Œ~ÚOK«∞ ɡ~°∞ñQÆ∞ #_»QÆ∞#∞ q#∞ ~å
r= Éèí"å^Œ∞Å Hõ`«ñ_Õ I Éèí∂=~° ! x~å‡} ¿ÇÏ`«∞ Éèí∂`«∞O _»~°Ü«∞<£.
(ÉèÏQÆ. 3 㨯O.791)
=∞. J#Ѷ¨∂! Ü≥ÚHõ¯ñ_»=Ü«Úº <å`«‡Hõ$`«=∂Ü«∂*Ï`« ã¨`åÎ fik â◊
H˜Î xHÍÜ«∞ã≤÷u h [QÆ [˚## =$kú HΔÀÉèí ¿ÇÏ`«∞ „ѨÉèÏ
= x~°∂_èçO ^ŒQÆ∞ ^Œ∂~°‚<åaèQÆu...... (ÉèÏQÆ.3㨯O.755)
NHõ$+¨μ‚x á⁄@ì‰õΩ Hõ\ ˜ì# „`å\˜x ÖÏQÆQÍ P „`å\˜H˜ Hõ\ ˜ì# ~ÀÅ∞ Ô~O_»∞
=∞kÌK≥@¡ =∞^茺 #∞O_ç ÖÏQÆ|_»QÍ P Ô~O_»∞K≥@∂¡ <ÕʼnõÄe#q. P K≥@¡#∞O_ç
W^ŒÌ~°∞ Ü«∞‰õΔΩÅ∞ |Ü«∞Öˇfi_»e W@∞¡ „áêiúOzi.
Hõ. ÉÏÅ∞_»"≥ h=Ù, Ѩ~°∞_» = I <åÅO|∞ñ_» =kèHõÜ≥∂y "å^Œ∞ºñ_»=Ù `«#∞
ã¨∂÷ÖÏHõ$u Ü«∞QÆ∞ qâ◊fi=Ú I h bÖÏ~°∂Ѩ=∞O„_»∞ xѨÙ}∞Å∞ Hõ$ëê‚!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.ÉèÏ.404)
 48 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
h=Ù XHõ¯_»=Ù J~Ú<å h =∂Ü«∞=Å# ã¨`Ϋ fi=Ú "≥Ú^ŒÖ#·ˇ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ ѨÙ_∞» `«∞#flq.
™êb_»∞QÆ∂_»∞ ã¨$+≤Oì K«∞H˘x, =∞~°Å `«#Ö’ b#O KÕã∞¨ H˘#fl@∞¡ h=Ù P â◊‰Ωõ ÅÎ ^•fi~å
D Ö’Hõ=ÚÅ∞ ѨÙ@∞ì@‰õΩ, =$kú á⁄O^Œ_®xH©, <åâ◊O HÍ=_®xH˜ HÍ~°}"≥∞#ÿ =∂Ü«∂
=∞Ç≤Ï=∞`À „ѨHÍtOK«∞K«∞ #∞O_≥^Œ=Ù. ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯x# „Ѩ=∂}À‰õΩÎÅKÕ`« „|Ǩχ"Õ∞
ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚʼnõΩ HÍ~°}=Ú QÆ#∞Hõ 'qâ◊fi— <å=∞ "åK«∞º_»QÆ∞K«∞<åfl_»∞. Hõ#∞Hõ
™ê^茉õΩÅ∞ qâ◊fi=Ú<Õ q+¨μ‚ ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ `«`«Î fi=ÚQÍ ÉèÏqOz Ü«Úáêã≤OѨ =Öˇ#∞.
2. q+¨μ‚ó
â◊O.ÉèÏ. "Õ"Õ+≤ì - "åºáÈflfu q+¨μ‚ó I
[QÆ`«∞Î JO`«@#∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞@KÕ „|Ǩχ=Ú q+¨μ‚=Ù J#|_»∞#∞.
"åºáÈÎ "Õ∞ ~À^Œã‘ áê~°÷ ! „HÍOuâßÛÉèíºkèHÍã≤÷`å I
„Hõ=∞}Ï KåÛ Ñ¨ºÇ¨ÏO áê~°÷ ! q+¨μ‚i`«ºaèã¨l˝`«ó II (âßOu 340 J 43)
'J~°∞<˚ å ! <åKÕ Éè∂í Ö’Hõ ^Œ∞ºÖ’Hõ=ÚÅ JO`«~åà◊=ÚÅ∞ "åºÑ¨=Î ∞~Ú Ü«Ú#flq.
QÆ=∞#=Ú KÕ`« (q+¨μi‚ fi„Hõ=∞}Ï`ü) ''<Õ#∞ q+¨μñ‚ _»#|_»∞K«∞<åfl#∞—— Jx ÉèQí "Æ å#∞_»∞
ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ K≥ÃÑÊ#∞.
â’¡II Ü«∞™ê‡kfi+¨ìq∞^ŒOã¨~°fiO `«ã¨º â◊HÍκ =∞Ǩ`«‡#ó I
`«™ê‡kfi+¨μ‚iu MϺ`À qâı~å÷`Àó „Ѩ"Õâ◊<å`ü II (q.ѨÙ.3-1-45)
qâ◊ J#QÍ „Ѩ"tÕ OK«∞@ Ü«∞x J~°=÷ Ú. D Ö’Hõ=ÚÅxflÜ«Ú Ü«∂ Ѩ~=° ∂`«‡
â◊H˜ÎKÕ „Ѩ"ÕtOѨ|_ç Ü«ÚO_»∞@KÕ J`«ñ_»∞ q+¨μ‚=x K≥ѨÊ|_»∞K«∞<åfl_»∞.
''Ü«∞K«Û H˜Oz [˚QÆ`«û~°fiO ^Œ$â◊º`Õ „â◊¥Ü«∞`Õ Ñ≤"å I
JO`«~°ƒÇ≤Ï â◊Û `«`«û~°fiO "åºÑ¨º <å~åÜ«∞} ã≤÷`«ó II——(`≥·.L. 4-13)
D [QÆ ` « ∞ Î JO`« @ #∞ ÜÕ ∞ q Hõ x Ñ≤ O K« ∞ K« ∞ qxÑ≤ O K« ∞ K« ∞ #∞#fl"À
(ѨOKÕO„kÜ«∞=ÚÅ KÕ`« „QÆÇ≤ÏOѨ|_»∞K«∞#fl"À) "åx Ü«∞xflO\˜ Ü«∞O^Œ∞ q+¨μ‚=Ù
"åºÑ≤Oz Ü«Ú<åfl_»∞. qâ◊fi=Ú#O^ŒO`«@#∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞@KÕ Ñ¨~=° ∂`«‡ 'q+¨μ=‚ Ù—
Jx K≥ѨÊ|_»∞#∞.
t=ã¨OHõÅÊ=ÚÅÖ’x 10= =∞O„`«=Ú
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 49
'ÜÕ∞# ^Òºó Ѩ$käg Kå#ÎiHõΔO K« - ÜÕ∞ Ѩ~°fi`åó „Ѩkâ’ kâ◊â◊Û I
ÜÕ∞<Õ^ŒO [QÆ ^•fi ºÑ¨ÎO „Ѩ*Ï<åO - `«<Õ‡ =∞#ó t=ã¨OHõÅÊ =∞ã¨∞Î II
Éèí∂=∞ºO`«iHõΔ ^Œ∞ºÖ’Hõ=ÚÅ#∞ Ö’Hõ„`«Ü«∞=Ú#∞, JO^Œe Ѩ~°fi`«=ÚÅ∞#∞,
„Ѩ(q)kâ◊Å∞#∞, kâ◊Å∞#∞, „áê}∞ʼnõΩ P„â◊Ü«∞=∞QÆ∞ D [QÆ`«∞Î JO`«Ü«Ú#∞ U
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xKÕ "åºÑ¨Î=∞~ÚÜ«Ú#fl^À, P Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° `«`«Î fi=Ú <å q+¨Ü«∞=Ú#
â◊√Éè~í ∂° Ѩ=Ú#∞, â◊√ÉèHí ~õ =° Ú#∞ JQÆ∞ ã¨OHõÅÊ=Ú QÆŠǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú QÆÅk JQÆ∞QÍHõ!
''JǨÏO Éèí"À Éèí=O`«â◊Û ã¨~°fiO <å~åÜ«∞}Ï`«‡Hõ"£∞—— (q.ѨÙ)
„|Ǩχ ^Õ=`«Å`À '<Õ#∞, Éè=í Ù_∞» (t=Ù_∞» ) g∞~°∞ JO^Œ~∞° <å~åÜ«∞} ã¨fi~°∂ѨÙÖ—Ë —
Ü«∞x K≥ÃÑÊ#∞. [QÆ`«∞ÎÖ’x r=ÙÅO^Œé˜ Ö’#∞ Ü«∂ q+¨μ‚"Õ r=~°∂ѨÙ_≥· Ü«Ú<åfl_»∞.
â’¡II UHõó ã¨=∞ã¨OÎ Ü«∞kǨÏã≤Î H˜Oz `«Î ^ŒK∞« º`À <åã≤ΠѨ~O° `«`À-#º`ü I
™È-ǨÏO 㨠K« `«fiO 㨠K« ã¨~fi° "Õ∞`« ^•`«‡ ã¨fi~°∂ѨO `«º[ Éè^Ë "Œ ∂≥ ǨÏ"£∞II
(q.ѨÙ.2-24)
''Ö’Hõ=Ú#O^Œ∞#fl Jxfl Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ JK«∞º`«∞x HõO>ˇ aè#fl"≥∞ÿ#q QÍ=Ù.
<Õ#∞, h=Ù, J`«ñ_»∞ ã¨~°fi=Ú#∞ P`«‡ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÖË. HÍ=Ù# ÉèË^Œq+¨Ü«∞Hõ=∞QÆ∞
"≥∂ǨÏ=Ú#∞ =^Œ∞Å∞=Ú—— Jx [_»É~íè `° ∞« ñ_»∞ ~°Ç˙ ¨ QÆ}∞ñ_»#∞ ~åA#‰õΩ É’kèOK≥#∞.
ÉèÏQÆ=`«=ÚÖ’ [_»É~íè `° ∞« ñ_»∞ ~°Ç˙ ¨ QÆ}∞#‰õΩ P`«‡`«`Ϋ fi=Ú#∞ É’kèOK«∞K«∞,
=K«. =∞<À=$`«∞ÎÅ #u„Hõq∞Oz# r=ÙO_»∞ Ѩ~°O*’ºuÜ≥ÿ∞# <å~åÜ«∞}
ã¨fi~°∂ѨO|∞QÍ <≥é∞OQÆ∞=Ú. ™ê÷=~° [OQÆ=∞O|∞Å~Ú# r=ÙʼnõΩO |=#∞O_»∞
„áê}Oɡ· Ü«Ú#fl K«O^ŒO|∞# hâ◊fi~°∞O_»∞ ã¨~°fiÉèí∂`åO`«~åºq∞ Ü«∞QÆ∞K«∞
r"å`«‡ã¨fi~°∂ѨO|∞# #∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.5 㨯O.1J.155)
K«~åK«~=° ÚÖˇ#· r=ÙʼnõΩ "åÜ«Ú=Ù „áê}=ÚQÍ #∞#fl@∞¡QÍ Dâ◊fi~°∞_»∞ Jxfl
„áê}∞ÅÖ’#∂ LO_»∞K«∂, r"å`«‡ ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞QÍ QÀK«iOK«∞#∞. (Hõ#∞Hõ Jxfl
„áê}∞ÅÖ’#∞ q+¨μ‚=Ù "åºÑ≤Oz Ü«Ú<åfl_»x `≥eã≤H˘#=ÅÜ«Ú#∞.)
„ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ ñ_»∞ ÉÏź=Ú#O^Õ `«`Ϋ fi*Ï˝#=Ú á⁄Ok#"åñ_»Q∞Æ @KÕ `«O„_ç Ü«∞_çy#
ÉèQí =Æ O`«∞ñ_≥H¯õ _»∞O_»∞##∞ „Ѩâfl◊ ‰õΩ
 50 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞. HõÅ_»OÉè’kèñ, QÆÅO_»∞ QÍeñ, QÆÅñ_®HÍâ◊O|∞#O, QÆ∞OaèxO
QÆÅñ, _»yfl<£ kâ◊ÅO |QÆà◊§ xâ◊Å<£ Y^Àº`« K«O„^•`«‡ÅO
QÆÅ, _ÀOHÍ~°=Ú#O „k=¸~°∞ÎÅñ „keOQÆ=º‰õΩÎÅO ^ŒO`«@O
QÆÅñ, _ôâ◊√O_»∞ QÆÅO_»∞, `«O„_ç! "≥^Œ∞HõOQÍ <ÕÅ h Ü«∂ Ü≥∞_»<£.
(ÉèÏQÆ.7㨯.274)
Hõ. WO^Œ∞QÆÅñ_»O^Œ∞ ÖË_»#∞, ã¨O^ÕǨÏ=Ú =Å^Œ∞ K«„H˜ ã¨~ÀfiѨQÆ`«∞O
_≥O^≥O^Œ∞ "≥^HŒ ˜ Ez# Ü«∞O^ŒO^Õ QÆÅñ_»∞ ^•#"å„QÆ}!˜ qO>Ë (275)
Jx „ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ ñ_»∞ q+¨μ=‚ Ù Ü≥ÚHõ¯ ã¨~fi° "åºÑ¨H`õ fi« =Ú#∞ x~°∂Ñ≤OK≥#∞. '[QÆ`∞« ÖÎ ’
q+¨μ‚=Ù "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»x ™ê÷#=Ú Ñ¨~°=∂}∞ =O`«Ü«Ú#∞ ÖË^Œ∞. JO^Œé˜Ö’#∞
ǨÏi Ü«Ú<åfl_»∞—. Ü«∞x K≥ÃÑÊ#∞.
P. P@"≥Åk Ü≥∂~°∞ΠǨÏi „áêOQÆ}O|∞#, `åà◊QÆ`«∞Å∞ "Õ_»¯"Õ∞à◊qOz,
Ü«∂_ç áê_»∞K«∞O_» Ü«∞^≥· fiu „ѨǨ¡^Œ∞ñ _®"≥∞Ü«∞O^Œ∞ QÍOK≥ #ã¨∞~°"≥·i.
„ѨǨ¡^Œ∞_»∞ ã¨HõÅ „áê}∞ÅÜ«∞O^Œ∞ NǨÏi Ü«∞O`«~åºq∞Ü≥ÿ∞ Ü«Ú<åfl_»#∞
^Œ$_è» ã¨OHõÅÊ=ÚQÆÅ "å_»Q∞Æ @KÕ #$`«º=Ú KÕÜÚ« K«∞#fl P@"≥ÅkÖ’ ‰õÄ_® ǨÏiÜÕ∞
Ü«Ú<åfl_»x `«ÅK≥#∞. P"≥∞ÃÑ· HÍ=∞^Œ$+≤ì HõÅ∞QÆÖË^Œ∞. P #~°ÎH˜ÜÕ∞ HÍ^Œ∞. U Ѩ~°¢ã‘Î
<≥·##∞ hK« HÍ=∞^Œ$+≤ì`À K«∂_»ÖË^Œ∞. ǨÏi ã¨~°fi"åºÑ≤ Ü«∞#∞ #q∞‡Hõ QÆÅ "åiH˜
Ö’Hõ=ÚÖ’ â◊„`«∞=ÙÖË LO_»~∞° . J\˜"ì å~°∞ HÀ~°HÜ
õ ∞Õ NǨÏi "åi Ü≥∂QÆHˆ =Δ ∞ ÉÏ^躌 `«#∞
ã‘fiHõiOK«∞#∞.
ã‘. #~° ã¨∞~åã¨∞~° Ñ≤`$« <åQÆ ‰õΩO[~° =∞$QÆ, QÆO^è~Œ fi° Ü«∞HõΔ ~åHõãΔ ¨ =∞Ç‘Ï[
ã≤^Œú q^•º^èŒ~° r=¸`« Kå~°} „QÆÇ¨Ï `å~°HÍѨû~ÀQÆ} qǨÏOQÆ
Éè∂í `« `«\^˜ fiŒ ã¨∞ΠѨÙO[O|∞Å∞#∞ h=Ù, =ÚHõ¯O\˜ÜÚ« #∞ =∞Ǩ=Ú#∞Å∞ <Õ#∞
ã¨eÅ #Éèíã¨÷ûÅK«~°=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#, qq^èŒ r=ÙÅ `À_ç qâ◊fi"≥∞Å¡
P. q+¨μ‚ =∞Ü«∞=Ú Ñ¨Ù„`«! "ÕÜ∞Õ Å „|Ǩ‡O_» =∞`«x *Ë#Ö’# #_»y Ü«ÚO_»∞
|∞kú<≥é∞ñQÆ~å^Œ∞ Éèí∂`«Éèí=^Œƒù=º, Ö’Hõ"≥∞Å¡ q+¨μ‚Ö’# #∞O_»∞.
(ÉèÏQÆ. 2 㨯O.91)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 51
Jx „|Ǩχ^Õ=Ùñ_»∞ <å~°^Œ∞xH˜ q+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯ ã¨~°fi "åºÑ¨Hõ`«fi=Ú#∞
q=iOK≥#∞.
P. ^Œ#∞[ Éèí∞[QÆ Ü«∞HõΔ ^≥·`«º =∞$QÍcè~°, ã¨∞O^Œs qǨÏOQÆ â◊¥„^Œ â◊|~°∞
Öˇ·#ñ ÉÏѨ r=ÙÖˇ·# =ÚH˜ÎH˜ñÉ’^Œ∞ ~°dÅ [QÆ=Ú q+¨μ‚ñ _»#∞K«∞ñ ^ŒÅñz.
(ÉèÏQÆ.7-245)
áêѨr=ÙÖˇ·<å 'ã¨~°fiO q+¨μ‚=∞Ü«∞O [QÆ`ü— Jx =∞#™ê~å #q∞‡#@¡~Ú`Õ
=ÚH˜Î á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞. ã¨~°fi=Ú q+¨μ‚=∞Ü«∞=∞x `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ÜÕ∞ „|Ǩχ*Ï˝#=Ú.
''„|Ǩχq`ü „|ÃǷχ=Éèí=u—— „|Ǩχ=Ú <≥é˜y# Ü«∞`«_»∞ „|Ǩχ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ#∞Hõ ™ê^茉õΩÅ∞ JO^Œé˜Ü«∞O^Œ∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡ Ü«Ú<åfl_»#∞ #q∞‡Hõ`À
"≥∞ÅQÆ=Öˇ#∞.
Hõ. "åºÑ≤Oz ~À^Œã‘‰õΩÇ¨Ï I ~åѨÓ~°‚`«fi=Ú# #∞xH˜ #kè„Hõ=∞}
N á⁄Å∞ѨÙ# q+¨μ‚O_»#∞ I nÑ≤`« <å=∞O|∞##∞ „|f`«∞ñ_» #QÆ∞^Œ∞<£.
(ÉèÏ~°`«.âßOu. 6P.423)
~À^Œã‰‘ Ωõ ǨÏ~°OÖ’ <Õ<Õ Ñ≤H¯õ \˜e¡ Ü«ÚO\Ï#∞. q∞QÆ`å [QÆ`∞« Î JO`å P„Hõq∞Oz
Ü«Ú#fl "å_çx <Õ<Õ. D Ô~O_»∞ ÅHõΔ}ÏÅ =Å¡<Õ <å‰õΩ 'q+¨μ‚_»∞— J<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛOk
Jx NHõ$+¨μ‚_»∞ J~°∞˚#∞#‰õΩ `«# q+¨μ‚ <å=∞ x~°fiK«#=Ú#∞ q=iOK≥#∞.
â’¡II ã¨~°fiÉèí∂`«ã≤÷`«O Ü≥∂ =∂O Éèí[`ÕºHõ`«fi=∂ã≤÷`«ó I
ã¨~°fi^ä• =~°Î=∂<ÀÑ≤ 㨠Ü≥∂w =∞~Ú =~°Î`Õ II (Éè.í w.6-31)
ã¨~fi° Éè∂í `åO`«~å`«∞‡ñ_»#QÆ∞ #<≥fl=_»∞ UHÍ`«‡ q*Ï˝#=Ú QÆÅ"åñ_≥· ¿ãqOK«∞
K«∞<åfl_À J\˜ì *Ï˝#Ü≥∂y Ü≥∞šѨC_»∞#∞ Ö’HõÇ≤Ï`« Hõ~°‡Å#∞ KÕÜ«ÚK«∞O_ç##∞ ÜÕ∞
=∂~°=æ Ú#O^Œ∞#fl#∞ <åÜ«∞O^Œ∞O_»∞ "åñ_Õ Ü«∞QÆ∞#∞. Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨~fi° Éè∂í `åO`«~åºq∞
Ü«∞x WO^Œ∞ K≥ѨÊ|_ç#k. ™ê^茉õΩñ_»∞ Ö∫H˜Hõ"≥∞ÿ# HÀÔ~¯Å#∞ f~°∞Û=∞x ÉèíQÆ"å#∞x
„áêiúOK«~å^Œ∞. HÀiHõÅ`À „áêiúOK«∞ "åx z`«Î=Ú HÀÔ~¯Å<Õ `«ÅñK«∞K«∞O_»∞#∞ QÍx
ÉèíQÆ=O`«∞x Ü«∞O^Œ∞ xÅ∞=^Œ∞.
q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞} =Å# 'HÍ=∂#"åѨÙflÜ«∂`å¯g∞— HÍq∞
 52 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ü«∞QÆ∞"å_»∞ HÍ=∞=ÚÅ#∞ á⁄O^Œ∞#∞. Z\˜ì"åiH˜ HÀÔ~¯Å∞ ã≤kúOK«∞<À Ü«∞K«@<Õ
K≥ѨÊ|_ç#k.
'ÉèíH˜Î=∂<£ Ü«∞ã¨û^À`å÷Ü«∞ â◊√zã¨Î^Œæ`« =∂#ã¨ó— I ÉèíH˜Î`À#∞, Ѩq„`«"≥∞ÿ#
=∞#ã¨∞û`À#∞, "åã¨∞^Õ=Ùx Ü«∞O^Õ xÅ∞Ѩ|_ç# =∞#ã¨∞û`À#∞ áê~åÜ«∞}=Ú
KÕÜ«∞=Öˇ#∞ 'L`å÷Ü«∞— J#QÍ áê~åÜ«∞}=Ú KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞ J#ºq+¨Ü«∞ zO`«#
ÖˉõΩO_® Ü«ÚO_»=Öˇ#∞.
q+¨μ^‚ ~Œè À‡`«~Î =° Ú#O^Œ∞ `«$fÜ«∞ YO_»=Ú#
â’¡II `«#‡Ü«∞`Õfi# QÀqO^Œ "Õ∞`Õº`«^£ ^•Åƒùº ! <å#º^ä• I
`«#‡Ü≥∂ "åOzè`å<å¯=∂ #º^Œ"åáÈflu =∂#=ó II——
^•Åƒùº=∞Ǩ=Úh! `«#‡Ü«Ú_»∞ (q+¨μ‚=∞Ü«Ú_»∞) JQÆ∞"å_Õ HÀi# HÀÔ~¯Å#∞
á⁄O^Œ∞#∞. QÀqO^Œ∞_»∞ ã¨~fi° "åºÑ≤ QÆ#∞Hõ ™ê^艌 Ωõ x ǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÖ’ ‰õÄ_® "åºÑ≤OzÜÕ∞
Ü«ÚO_»∞#∞. `«# ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú #O^Œ∞ q+¨μ‚=Ù ã≤÷~°=ÚQÍ #∞<åfl_»#∞ #q∞‡HõÜÕ∞
`«#‡Ü«∞`«fi=Ú. J\˜ì `«#‡Ü«Ú_Õ "åOzè`« ѶŨ =ÚÅ#∞ á⁄O^Œ∞#∞. WOH˘Hõ q^è=Œ ÚQÍ
™ê^茺=ÚHÍ^Œ∞ Jx K≥ѨÊ|_≥#∞.
Ѩ~°=∂`«‡ â◊¥#º=Ú#∞O_ç K«`«∞~°Ìâ◊ Éèí∞=<å`«‡Hõ"≥∞ÿ# qâ◊fi=Ú#∞ xi‡Oz
qâ◊fiÉèÏ=#∞ñ_»~Ú JO^Œ∞ `å#∞ „Ѩ"ÕtOz 'q+¨μ‚ñ—_®Ü≥∞#∞. P Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞
Jã¨OMϺHõ=ÚÅQÆ∞ „áê}∞Å#∞ ã¨$+≤ìOz "åiÖ’ „Ѩ`«ºQÍ`«‡Ü≥ÿ∞ qÅã≤Å∞¡K«∞<åfl_»∞.
`«=∞Ö’ q+¨μ‚=Ù "åºÑ≤Oz Ü«Ú<åfl_»∞. QÍ# ™ê^茉õΩÅ∞ `å=Ú q+¨μ‚ ã¨fi~°∂ѨÙÅ~Ú,
q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„㨠<å=∞=ÚÅ`À NǨÏi #iÛOz `«iOK«=Öˇ#∞.
''Hõ~°‡O|∞Å∞ QÀ~°Hõ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. QÀiKÕã≤# ^Œ∞óYO|∞Å∞ „áêÑ≤ÎOK«∞.——
(ÉèÏQÆ. 7 㨯O. 241)
â’¡II <åq+¨μ‚ó H©~°ÎÜÕ∞ kfi+¨μ‚O <åq+¨μ‚ ifi+¨μ‚=∞~°ÛÜÕ∞`ü I
<åq+¨μ‚ó ã¨O㨇ˆ~ kfi+¨μ‚O <åq+¨μ‚ ifi+¨μ‚ =∂ѨÙflÜ«∂`ü II (=∞.ÉèÏ)
`å#∞ q+¨μ=‚ Ù H͉õΩO_® q+¨μ‚ <å=∞=ÚÅ#∞ H©iOÎ K«~å^Œ∞. q+¨μ=‚ Ù HÍx"å_»∞
q+¨μ=‚ Ù #iÛOK«~å^Œ∞. q+¨μ=‚ Ù H͉õΩO_® q+¨μ=‚ Ù#∞ 㨇iOK«~å^Œ∞. q+¨μ=‚ Ù HÍx"å_»∞
q+¨μ‚=Ù#∞ á⁄O^Œ*ÏÅ_»∞.
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 53
NǨÏi <å ǨÏ$^ŒÜ«∂O`«~°æ`« ^ŒÇ¨Ï~åHÍâ◊=Ú#O^Õ Ü«Ú<åfl_»∞ J#∞ ÉèÏ=#KÕ
™ê^茉õΩ#‰õΩ Ç¨Ïi =∞Ü«∞`«fi=Ú ã≤kúOK«∞#∞. D q^èŒ=ÚQÍ ™ê^茉õΩÅ∞ qâ◊√fi_≥·#
q+¨μ‚=Ù#∞ `å=Ú q+¨μ‚=ÙÖˇ· Ü«∞iÛOz `«iOK«=ÅÜ«Ú#∞.
3. =+¨\ϯ~°ó
â◊O.ÉèÏ. 1. Ü«∞^Œ∞^ÕÌâı<å^èŒfiˆ~ =+¨\ò „H˜Ü«∞`Õ ã¨ =+¨\ϯ~°ó I
2. Ü«∞ã≤‡<£ Ü«∞*Ë˝ "å =+¨\ò„H˜Ü«∂ 㨠=+¨\ϯ~°ó II
1. Ü«∞[˝=ÚÅÖ’ ^Õ=`«Å‰õΩ PǨï`«∞Å∞ ã¨=∞iÊOK«∞#ѨÙ_»∞ PÜ«∂ ^Õ=`å
=∞O„`«=ÚʼnõΩ ÖËHõ ¿Ñ~°¡‰õΩ '=+¨\ò— KÕ~°∞Û^Œ∞~°∞. L^• : WO„^•Ü«∞ =+¨\ò, P
^Õ=`«ÅO^Œé∞ q+¨μ‚ ã¨fi~°∂ѨÙÖË QÆ#∞Hõ =+¨\ϯ~° <å=∞=Ú q+¨μ‚"Õ Ü«∞QÆ∞#∞.
2. =+¨\ò „H˜Ü∞« QÆÅ Ü«∞[˝=Ú =+¨\ϯ~°=Ú. 'Ü«∞*’˝ "≥· q+¨μó‚ — Jx K≥Ñʨ |_»∞@KÕ
P Ü«∞[˝=Ú q+¨μ‚ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞#∞.
â’¡II K«`«∞iƒùâ◊Û K«`«∞iƒùâ◊Û ^•fiÉèϺO ѨOK«aè ˆ~= K« I
Ǩ˙Ü«∞`Õ K« ѨÙ#~åÌfiÉèϺO 㨠"Õ∞ q+¨μ‚ó „Ѩã‘^Œ`«∞ II (ÉèÏ~°)
P„âß=Ü«∞ (4) Jã¨∞΄â∫+¨\ò (4) Ü«∞[(2) ÜÕ∞Ü«∞*Ï=∞¿ÇÏ (5) =+¨\ò (2)
J#∞ 17 JHõΔ~°=ÚÅ∞ ã¨OˆH`«=ÚQÍ QÆŠѨk¿ÇÏ_»∞ ^Õ=`«Å ã¨=∞+≤ì `«`«Î fi=∞QÆ∞ U
q+¨μ=‚ Ù #∞^ÕtÌ Oz Ü«∞[˝=ÚÅO^Œ∞ ǨÏ=#=Ú KÕÜ∞« |_»∞K«∞#fl^À, J`«_∞» <å q+¨Ü∞« =Ú#
„Ѩã#¨ ∞fl_»Q∞Æ #∞ J#∞ 㨇 $u =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú. 'Ü«∞*Ï˝`‡« Hõ=∞QÆ∞ ã¨Ñ^Î̈ ⌠◊ ^Õ=`å
ã¨=∞+≤~ì ∂° Ѩ „Ѩ*ÏѨuÜ«Ú q+¨μ"‚ —Õ J#∞ „â◊√u ##∞ã¨iOz Ü«∞*Ï˝këè êª`$« q+¨μ^‚ =Õ `«
'=+¨\ϯ~°ó— J#|_»∞#∞.
ÃÑ· â’¡Hõ=Ú#∞ uHõ¯#QÍi@¡#∞=kOzi.
`Õ. <åeyO@#∞ "≥O_çÜ«Ú <åÅ∞yO@ I Ô~O@ <≥·kO@ =∞é˜Ü«Ú#∞ Ô~O@"ÕeÛ
Ü«∞[˝jÅ∞ ~å~åkèOK«∞#\˜ì q+¨μñ‚ I _ç+^ì¨ •~Ú „Ѩã#¨ ∞fl_»Ü∞≥ º_»∞#∞ <å‰õΩ.
(ÉèÏ~°.âßOu.222)
4. Éèí∂`«Éèí=ºÉèí=„`«ÊÉèí∞ó
ÉèÏ. Éèí∂`«O Éèí=ºO Éèí=KÕÛu Éèí∂`«Éèí=ºÉèí=xÎ, `ÕëêO „ѨÉèí∞ó I
HÍÅÉèË^Œ=∞<å^Œ$`«º ã¨<凄`« „ѨuÜ≥∂yHõ"≥∞ÿâ◊fi~°ºO `«¿ãºu „ѨÉèí∞`«fi"£∞I
 54 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
[iy#k [~°∞QÆ#∞#flk [~°∞QÆ∞K«∞#flk 'Éèí∂`«Éèí=ºÉèí=`«∞ÎÅ∞— J#|_»∞#∞.
"åxH˜ =¸_çO\˜H˜x „ѨÉèí∞=Ù 'Éèí∂`«Éèí=ºÉèí=„`«ÊÉèí∞ó— J#|_»∞#∞.
=K«. ^Õ"å! Éèí∂`«Éèí=º=~°Î=∂#O|∞ÅQÆ∞ =º=Ǩ~°O|∞ʼnõΩ h= =Å¡Éèí∞O_».
h Ü≥∞é∞OQÆx Ü«∞~°÷O ÉÁO_≥kÌÜ«Ú ÖË^Œ∞. (ÉèÏQÆ.2㨯O.79)
P. =¸_»∞ =¸~°∞ÎʼnõΩ =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ,
=¸_»∞ HÍÅ=ÚʼnõΩ =¸Å =∞QÆ∞K«∞
ÉèË^Œ=∞QÆ∞K«∞ñ ^Œ∞k #ÉèË^Œ"≥∞ÿ Ü≥ÚáêÊ~°∞,
„|Ǩχ =∞#QÆ h= á¶êÅ#Ü«∞#! (ÉèÏQÆ.8㨯O.22)
5. Éèí∂`«Hõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. 1. ~°*’QÆ∞}O ã¨=∂„t`«º qi&˜Û ~°∂¿Ñ} Éèí∂`åx Hõ~Àfu Éèí∂`«Hõ$`üI
2. `«"≥∂QÆ∞}=∂™ê÷Ü«∞ 㨠~°∞„^•`«‡<å Éèí∂`åx Hõ$O`«u, Hõ$}Àu Ç≤Ï#ã‘Îu
Éèí∂`«Hõ$`ü I
1. Ѩ~°=∂`«‡ ~°*’QÆ∞}=Ú <å„â◊~ÚOz#"å_≥· K«`«∞~°∞‡Y „|Ǩχ~°∂Ѩ=Ú#
Éèí∂`«=ÚÅ#∞ ã¨$+≤ìOK«∞#∞.

`Õ. „|Ǩχñ QÆeÊOz, ^•xH˜ñ |uQÆñ *ËÜ«∞

#=∞‡Ç¨`«∞‡ñ _»Ç¨ÏOHÍ~° =∂=Ç≤ÏOz,
=∞#ã¨∞ñ |k ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞, |∞kúx Ѷ¨∞\˜Oz
K«^ŒÅ∞ "≥Ú^ŒÅ∞QÆ Éèí∂`« ѨOK«Hõ=Ú *ËÜ«Ú.
=K«. JÜ«∂ºHÍâ◊ Ѩ=<åyfl [ÅÉèí∂=ÚÅQÆ∞ Éèí∂`«O|∞ ÖËxO\˜H˜ QÆ∞}O|∞Å∞QÍ
â◊|Ì ã¨Ê~°≈ ~°∂Ѩ ~°ã¨ QÆO^èŒO|∞ÖÏ=Ç≤ÏOK«∞† „QÆ=∞O|∞# ^Õ= =Úx ^•#=
QÆO^èŒ~°fi H˜#fl~°#~°*Ïu [O`«∞ *ÏÅO|∞ÅO QÆeÊOK«∞ #xflÜ«Ú #ǨÏOHÍ~°
"åºÑÎ̈O|∞Å~Ú Ü«∞=ºHõ™Î êQÆ~O° |∞# =∞QÀfl#‡QÆflO|∞ÅQÆ∞K«∞O_»∞.
(ÉèÏ~°.J#∞âß.1P.324-325)
N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù ã¨$+≤ì Ü«∂~°OaèOK« ^ŒÅz#"å_≥· `«# g~°º=Ú#∞ [Å=ÚÅ
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 55
Ü«∞O^Œ∞OK«QÍ Ü≥ÚHõ |OQÍ~°∞ „QÆ∞_»∞¤ ÜÕ∞~°Ê_≥#∞. q+¨μ‚=Ù „|Ǩχ#∞ ã¨$+≤ìOz ^•xH˜
Éèí~°ÎQÍ xÜ«∞q∞OK≥#∞. J`«_»∞ '<Õ#∞— J#fl ÉèÏ"åxfl á⁄Ok, =∞#ã¨∞, |∞kú, Ѩk
WO„kÜ«∂Å∞, PHÍâ◊O "≥Ú^ŒÖˇ·# ѨOK«Éèí∂`åÅ#∞ ã¨$+≤ìOK≥#∞. PHÍâßxH˜ â◊|ÌO,
QÍeH˜ ã¨Ê~°≈, JyflH˜ ~°∂ѨO, h\˜H˜ ~°∞z, Éè∂í q∞H˜ "åã¨# J<Õ QÆ∞}ÏÅ∞ U~°Ê_ç<å~Ú.
„Hõ=∞OQÍ ^Õ=^•#"åk*Ï`«∞Å∞ ã¨$+≤Oì Ѩ|_ç#q. g\˜ Ü«∞xflO\˜ Ü«∞O^Œ∞ JǨÏOHÍ~°O
"åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞@ =Å# xq Ü«∞xflÜ«Ú J=ºHõÎ ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’ =Ú#∞QÆ∞`«∂
`ÕÅ∞`«∂ [x‡OK«∞K«∞, K«K«∞ÛK«∞ LO_»∞#∞.
2. Ѩ~=° ∂`«‡ `«"∂≥ QÆ∞}=Ú <å„â◊~ÚOz# "å_≥· ~°∞„^Œ~∂° Ѩ=Ú# Éè∂í `«=ÚÅ#∞
#tOѨ*Ü Ë Ú« #∞.
`«. Ѩ~°=∞ѨÓ~°∞+¨μñ_˘Hõ¯ñ_®_è»∞ºñ_»∞ áêÅ<À^Œƒù= <åâ◊=ÚÖò
™êikñ *ËÜ«Ú =Ú‰õΩO^Œ Ѩ^Œ‡[ â◊¥e ã¨O[˝Åñ „ÉÏHõ$`«
ã¨∞Êùi`« ã¨`«Î fi ~°[ ã¨Î=∞O|∞Åñ ÉÁO^Œ∞ #O^Œ∞ â◊√Éèíã≤÷`«∞Öò
ǨÏi K«~åK«~°HÀ\˜ H˜K«∞Û ##O`« ã¨`«Î fi x~°∂_è»∞ñ_≥·. (ÉèÏQÆ 1 㨯O.60)
D J#O`« qâßfixH˜ Jnèâ◊fi~°∞ñ_≥·# Ѩ~°=∞ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ XHõ¯_Õ. PÜ«∞#
ã¨`Ϋ fi~°[ã¨"Î ∂≥ QÆ∞}=ÚÅ#∞ ã‘fiHõiOz ǨÏi, qiOz, ~°∞„^Œ∞ñ_»∞ J#∞ =Ú=¸‡~°∞ÅÎ ∞
^èŒiOz D Ö’HÍÅ#∞ ~°H˜Δã¨∂Î, ã¨$+≤ìã¨∂Î, JO`«O KÕã¨∞ÎO\Ï_»∞. "åiÖ’ J#O`«
ã¨`«Î fiQÆ∞} ã¨OѨ#∞flñ_≥·# NǨÏi K«~åK«~° „ѨѨOKåxH˜ Jáê~° â◊√Éèí=ÚÅ#∞
Ü«∞#∞„QÆÇÏ≤ OK«∞#∞.

Hõ. Éèí= =~°ú# qÅÜ«∞O|∞Å I #=bÅ#∞ =~°∞㨠„|Ǩχܫ∞# q+¨μ‚ñ_»#<£

t=Ùñ_»# x~°fiiÎO`«∞#∞ I Éèí∞=#O|∞Å <Õ<≥ K«∂"≥ Éèí∂i =∞Ç≤Ï=∞Å<£.
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi. 3P. 42)
D Ô~O_»∞ Ѩ^Œº=ÚÅÖ’ <˘Hõ\ ˜ ÉèÏQÆ=`«=ÚÖ’xk. Ô~O_»=k ÉèÏ~°`«=Ú
Ö’xk. ÃÑ· Ô~O_»∞ ÉèÏ==ÚÅ∞ D Ѩ^Œº=ÚÅÖ’ =ºH©ÎHõiOK«|_ç#q.
 56 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
6. Éèí∂`«Éèí$`ü
â◊O.ÉèÏ. ã¨`«Î fiQÆ∞}=∞kèëêªÜ«∞ Éèí∂`åx aÉèíiÎ ^è•~°Ü«∞u áÈ+¨Ü«∞fu "å
Éèí∂`«Éèí$`ü I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨`Ϋ fiQÆ∞}=Ú #∞áêkèQÍ QÆÅ"åñ_≥· q+¨μñ‚ _»#∞ ¿Ñ~°∞# Éè∂í `«=ÚÅ#∞
(„áê}∞Å#∞) áêeOK«∞#∞. áêeOK«∞@ Ü«∞#QÍ ^èŒiOK«∞@, áÈ+≤OK«∞@ Ü«∞#∞
J~°=÷ ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. P q+¨μ"‚ Õ J#O`åk~°∂ѨÙñ_≥· Éè∂í `«=ÚÅ#∞ ^èiŒ OK«∞#∞ (xÅ∞ѨÙ#∞).
`å<Õ J#fl~°∂ѨÙñ_≥· =∞é˜ÜÚ« `«# ã¨fi~°∂áê#O^Œ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ÖËâ=◊ ∂„`«=Ú#∞ WzÛ#"åñ
_≥· r=ÙÅ#∞ áÈ+≤OK«∞#∞.
=∞. QÆ∞~°∞áêsî#=∞"≥· [Å„QÆǨÏ=∞"≥· HÀÅO|"≥· N#$ˆH
ã¨i"≥· aè‰õΔΩñ_»"≥· ǨÏÜ«∂##∞ñ_»"≥· HΔ͇^Õ=`å Éèí~°Î"≥·
^èŒ~°}©<å^äŒ∞ñ_»"≥· ^ŒÜ«∂QÆ∞}QÆ}À^•~°∞O_»"≥· Ö’Hõ=ÚÖò
Ѩi~°H˜ΔOz# h‰õΩ „"≥ÚÔH¯^Œ, q∞ÖÏÉèÏ~°O|∞ "åiOѨ"Õ !
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.100)
7. ÉèÏ=ó
â◊O.ÉèÏ. 1. „ѨѨOK«~°∂¿Ñ} Éèí=fu ÉèÏ=ó I
2. ˆH=ÅO Éèí=f`Õºu "å ÉèÏ=ó I
3. Éèí=#O ÉèÏ=ó ã¨`åÎ`«‡HÀ "å
1. Ѩ~°=∂`«‡ „ѨѨOK« ~°∂Ѩ=Ú# JQÆ∞K«∞<åflñ_»∞. „ѨѨOK«=Ú#‰õΩ xq∞`«Î
Láê^•# HÍ~°}=ÚÅ∞ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞. ''`«`«û$ëêìfi `«^Õ"å-#∞„áêqâ◊`ü—— (`≥·.L.)
„ѨHÍ~°=Ú Ñ¨~°=∂`«‡ „ѨѨOK«=Ú#∞ ã¨$+≤ìOz ^•xÜ«∞O^Õ „Ѩ"ÕtOK≥#∞. Hõ#∞Hõ
„ѨѨOK« ~°∂Ѩ=Ú# Ü«∞QÆ∞K«∞<åfl_»∞.
2. Éèí=u Ü«∞#QÍ LO_»∞@. Ѩ~°=∂`«‡ Éèí∂`«Éèíq+¨º ^Œfi~°Î=∂#=ÚÅÖ’
#∞O_»∞"åñ_»∞ QÍ# 'ÉèÏ=ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
3. ÉèÏ=ó J#QÍ ã¨`åÎã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. LxH˜ÜÕ∞ `«# ~°∂Ѩ=ÚQÍ QÆÅ"åñ_»∞,
HÍ# 'ÉèÏ=— â◊|Ì"åK«∞ºñ_»QÆ∞K«∞<åfl_»∞.
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 57
P. =∂Ü«∞`À_» =¸iÎ=∞O`«∞ñ_≥· Ü≥ÚáêÊ~°∞ñ
QÆÅñ_»`«O_»∞ xdÅ QÆ}=ÚÅO^Œ∞
Éèí=u ^è•`«∞"≥@∞¡ ÉèÏ"å~°÷"≥∞ÿ ã¨~°fi
^è•`«∞ QÆ}=Ú#O^Œ∞ñ ^Œ#~°∞ #@∞¡. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.591)
8. Éèí∂`å`å‡
â◊O.ÉèÏ. Éèí∂`å<å=∂`å‡-JO`«~åºq∞ Wu Éèí∂`å`å‡ I
''U+¨ `« P`å‡ JO`«~åº=∞º=∞$`«ó—— (|$.L. 5-4-7)
Éèí∂`«=ÚʼnõΩ JO`«~åºq∞ ~°∂Ѩ=Ú# P`«‡QÍ #∞O_»∞"å_»∞. 'D`«_Õ h‰õΩ
P`«‡Ü«Ú JO`«~åºq∞Ü«Ú J=∞$`«`«Î fi=Ú#∞— J#∞ ÃÑ· |$.L. „â◊√u ~ÚO^Œ∞ʼnõΩ
„Ѩ=∂}=Ú. JO`«~åºq∞ Ü«∞#QÍ „áê}∞ÅÜ«∞O^Œ∞ `å#∞O_ç "åxx `«# Ü«∂[˝KÕ
PÜ«∂ "åºáê~°=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ=iÎÅ¡*ËÜ«Ú"åñ_»∞.
'㨈~fiëêO Éèí∂`å<å =∞O`«~°ó ѨÙ~°∞+¨ó ã¨=∞ P`Õ‡u q^•º`ü—
(S`«.P.3-4-10)
ã¨~°fi„áê}∞Å JO`«~°=Ú#O^Œ∞ U ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ (KÕ`«#∞ñ_»∞) HõÅñ_À, J`«_»∞
<å (<å`À) Jaè#fl=∞QÆ∞ P`«‡ÜÕ∞ Ü«∞x Ü≥∞é∞QÆ=Öˇ#∞
ã‘. JdÅ Éèí∂`«=ÚÅ ^ÕǨO`«ã¨÷û =∞QÆ∞ ~¸â◊√ _»K«∞º`«∞ñ_»x Ü≥∞é∞QÆ=ÅÜ«Ú
(ÉèÏQÆ.6㨯O.201)
=∞. ã¨HõÅ „áê}˜ ǨÏ$^ŒO`«~åà◊=ÚÅ ÉèÏã¨fi*’˚ ºuÜ≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞ ã¨∂
Hõ;Hõà√◊ O _»K∞« º`«∞ñ_»∞.... (ÉèÏQÆ. 1 㨯O. 185)
ã¨∂HΔ͇uã¨∂Hõ;~°∂ѨO`À ã¨=∞ã¨Î „áê}∞ŠǨÏ$^ŒO`«~åà◊=ÚÅÖ’ JK«∞º`«∞ñ_»∞
*’ºu~°∂‡iÎÜ≥ÿ∞ „ѨHÍtOK«∞K«∞O_»∞#∞.
`Õ. ã¨~fi° Éè∂í `«=∞Ü«ÚO_≥#· ã¨~ã° *≤ ωõΩΔ ñ _»`O« _≥
`«# Ü«∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞O_»∞ #<≥_»∞ "åñ_»∞
â◊OYK«„Hõ^~Œè ∞° O_»OK«∞ñ [<≥_∞» "åñ_»∞
ÉèíH˜ÎÉèÏ"åaè~°`«∞ñ_»∞ "À ÉèÏQÆ=`«∞ñ_»∞. (ÉèÏQÆ. 11 㨯O. 46)
 58 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨~fi° Éè∂í `«=∞Ü«Úñ_≥#· ã¨~ã° *≤ ωõΩΔ ñ_»∞ â◊OYK«„Hõ=ÚÅ#∞ ^èiŒ Oz `«# Ü«∂`«‡Ö’<Õ
L<åfl_»<Õ qâßfiã¨O Hõey Ü«∂ ǨÏiÜ«∞O^Œ∞ ÉèíH˜Î, Pã¨H˜Î QÆÅ"åñ_»∞ ÉèÏQÆ=`«∞ñ_»∞.
=K«. ǨÏiÉè[í #O|∞ ^Œ∞~°=æ ∞O|∞ QÍ^Œ∞. ǨÏi ã¨HÅõ „áê}˜ ǨÏ$^ŒÜ∞« O|∞Å Ü«∞O^Œ∞
Ü«∞O`«~åºq∞Ü≥ÿ∞ Ü«∂HÍâ◊O|∞ ÉèíOy #∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.7㨯O. 241)
Hõ. Éèí∂`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "≥eñÔQ_»∞ I Éèí∂`å`«∞‡x <≥é∞ñQÆ∞^Œ∞~°∞ „Ѩ|∞^Œ∞úÅ∞ x`«º
*’ºu~°‡Ü«Ú #=ºÜ«Ú # I ^≥· fi`«O|QÆ∞ |∞kúã¨∂Hõ;^èŒ~°‡=Ú =Å#<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.5P.10)
`Õ. ZÅ¡ `«#∞=ÙÅO^Œ∞ x~°"˘Ok `«#`À_»ñ
ÉÁO^Œ∞ ¿ãã≤#\˜ì á⁄O^Œ∞HÍx
á⁄O^Œ∞"˘O^ŒÖËñ_»∞ ѨÙ~°∞+¨μO_»∞ QÆ∞}=Úñ^•
QÆ∞}˜xñÉ’Öˇ #\˜ì QÆ∞}˜ ÉèílO`«∞ (ÉèÏQÆ. 6-215)
ã¨=∞ã¨Î r=ÙÅ ^ÕǨÏ=ÚÅÖ’#∞ P`«‡~°∂ѨOÖ’ LO@∂ L#fl#∞, r=ÙÅ∞
"åxx QÆ∞iÎOK«∞@ ÖË^∞Œ . „uQÆ∞}=ÚÅÖ’ z‰õΩ¯‰õΩ#fl r=ÙÅ∞ QÆ∞}=ÚʼnõΩ Ü«∞nèâfi◊ ~°∞ñ
_≥·# Ѩ~°=∂`«‡#∞ QÆ∞iÎOѨÖˉõΩ<åfl~°∞.
ã‘. JÉÏ˚H!Δõ ã¨HÅõ Éè∂í `åO`«~å`«∞‡ñ_» =#ñ ^Œ#~°∞K«∞O_≥_ç h^Œ∞ ^Œ~≈° #O|∞.
(ÉèÏQÆ. 3㨯O. 753)
ÃÑ· Ѩ^Œº=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ Ѩ~°=∂`«‡ ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅO^Œ∞ JO`«~åºq∞Ü≥ÿ∞
Ü«ÚO_»∞#x qâ◊nHõiOK«|_ç#k.
9. Éèí∂`«ÉèÏ=#ó
â◊O.ÉèÏ. Éèí∂`åx ÉèÏ=Ü«∞u [#Ü«∞u =~°úÜ«∞fu "å Éèí∂`«ÉèÏ=#ó I
Ѩ~°=∂`«‡ Éèí∂`«=ÚÅ#∞ („áê}∞Å#∞) ѨÙ\˜ìOK«∞#∞. =∞é˜Ü«Ú `å<Õ J<åflk
~°∂ѨÙ_≥· ~°H˜ΔOz =$kúÜ«∞QÆ∞#@∞¡ KÕÜ«Ú#∞.
Hõ. Éèí∞=#=ÚÅ∞ ¿ãÜ«∞ñ QÍ=ñQÆ I #=f~°∞‚ñ_»"≥·u HÍ^≥ Ü«∞dÖËâ◊fi~°! Ü≥∂
y =ˆ~}º! qâ◊fi=∞OQÆà◊! Hõq ã¨#∞fl`« ! "åã¨∞^Õ= ! HõÖϺ}xnè!
=~°÷Ü«∞u ´ áÈ+≤OK«∞@. (ÉèÏQÆ.10 㨯O.ѨÓ.406)
â’¡II Éèí∂`«ÉèÏ=# ! Éèí∂`Õâ◊ ! ^Õ=^Õ= ! [QÆ`«Ê`Õ ! (w`« 10-15)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 59
Jx J~°∞˚#∞_»∞ qÉèí∂u Ü≥∂QÆ=Ú #O^Œ∞ NHõ$+¨μ‚x „áê}∞Å#∞ ã¨$+≤ìOz
áÈ+≤OK«∞"åxxQÍ ã¨OÉ’kèOz „áêi÷OK≥#∞.
Éèí∂`«=ÚÅ#QÍ Ñ¨$kä"åºk Éèí∂`«=ÚÅx ‰õÄ_» J~°÷=Ú#flk. #~°HÍã¨∞~°
=^è•#O`«~°=Ú Éèí∂^Õq NHõ$+¨μ‚x.
=K«. '^Õ"å! <Õ#∞#∞, (Éèí∂^Õq) "åiÜ«Ú, =Ç≤ÏflÜ«Ú, #xÅ∞O_»∞ <åHÍâ◊O|∞#∞,
Éè∂í `«`<« 凄`«Å∞#∞, xO„kÜ«∞O|∞Å∞#∞, ^Õ=`«Å∞#∞, =∞#O|∞#∞, QÆ~Üΰ Ú« #∞,
=∞ǨÏ`«Î`«Î fiO|∞#∞, [~åK«~°Oɡ·# qâ◊fiO|∞#∞, #kfifÜ«ÚO_»"≥·# hÜ«∞O^Õ
ã¨OÉèqí O`«∞=Ú.— (ÉèÏQÆ.10-L.ÉèÏ.203)
Jx ã¨∞uÎ OK≥#∞.
10. ѨÓ`å`å‡
â◊O.ÉèÏ. ѨÓ`«ó P`å‡ Ü«∞㨺 ã¨ó ѨÓ`å`å‡, ''ˆH=Ö’ x~°∞æ}â◊Û——
(âıfi.L.6-11) Wu „â◊√`Õó I
ѨÓ`«ó J#QÍ â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ („uQÆ∞}=ÚÅ`À ã¨O|O^è=Œ Ú ÖË#\˜)ì P`«‡ Ü≥∞=xH˜
QÆÅ^À J\˜"ì åñ_»∞. ÃÑ· <å=∞=ÚÅO^Œ∞ Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ QÆ∞}ã¨O|O^è=Œ Ú K≥Ñʨ |_ç#k.
ã¨$ëêì ºk HÍ~°ºx~°fiǨÏ}Ï~°÷"≥∞ÿ ¿ãfiK«ÛùKÕ QÆ∞}ã¨O|O^èŒ=Ú Hõey#k. ã¨fi`«ã≤û^Œú=Ú
HÍ^Œ∞.Ѩ~°=∂`«‡ ˆH=Å∞_»∞#∞, x~°∞æ}∞ñ_»∞ Ü«∞x âıfi.L. "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
=K«. ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞O|∞ÅO *ËÜ«ÚK«∞O_çÜ«Ú, q*Ï˝#=¸iÎ=QÆ∞@O |i
„ÉèÏO`«∞O_≥·# r=ÙxÉèíOy QÆ∞}Hõ~°‡|^Œ∞úñ_»=Ù HÍ=Ù. HÍ=Ù# `«xflq∞`«ÎO|∞#
|O^茿ÇÏ`«∞=Ù#∞ ã≤kúOѨ^Œ∞. (ÉèÏQÆ. 10 㨯O.ѨÓ.ÉèÏ. 1501)
h=Ù ã¨$ëêì ºk HÍ~°ºO|∞Å∞ KÕÜ«ÚK«∞#flѨÊ\˜H˜x, W`«~° r=ÙÅ=Öˇ QÆ∞}Hõ~°‡
|^Œ∞úO_»=Ù QÍ=x J„‰õÄ~°∞_»∞ NHõ$+¨μ‚x ã¨∞ÎuOK≥#∞.
â◊√Hõ=∞ǨÏi¬ ѨsH˜Δ`«∞Î#‰õΩ '„â◊√u ™È΄`«=Ú— LѨ^ÕtOK«∞K«∂,
=K«. [QÆK«Ûùs~°∞O_»=Ù QÍ# [QÆ„^Œ∂Ѩ‰õΩO_»"≥·# x#∞flO QÆ@Hõ =∞‰õΩ@ Hõi‚HÍk
qq^èŒÉèí∂+¨} ÉèË^ŒO|∞ÅO QÆ#HõO|∞ x[ã¨fi~°∂ѨO|∞ q_»∞=Hõ =iÎOK«∞
K«O^ŒO|∞# [QÆkfiHÍ~å#∞ QÆ`∞« O_»=Ü«Úº#∞, xdÅ¿ÇÏÜ«∞ „Ѩ`º« hHõ HõÖϺ}
QÆ∞}Ï`«‡‰õΩO_»"≥· Ü«∞O^Œ∞=x Ü«∂`«‡ q^Œ∞Å~Ú#"å~°Å∞ ^≥eÜ«Ú^Œ∞~°∞.
(ÉèÏQÆ.10-L.ÉèÏ.1220)
 60 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
qq^èŒ Éè∂í +¨}ÏHÍ~°=ÚÅ`À #∞#fl#∞ |OQÍ~°=Ú `«# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ q_»∞=^Œ∞.
J@∞Å<Õ Ñ¨~=° ∂`«‡ Ü«∞xflO\˜ Ü«∞O^Œ∞ =iÎOz#ѨÊ\˜Hx˜ , "åx Ü«∞O^Œe HõŇ+¨=ÚÅ∞
JO@‰õΩO_»QÍ, "å\˜H˜ Jf`«∞ñ_»∞QÍ<Õ Ñ¨q„`«∞ñ_»∞QÍ #∞O_»∞#∞.
=K«. x~°∂‡e`« ã¨HõÅ ã¨OQÆ∞O_≥· ã¨`«Î fi~°[ã¨Î"≥∂ QÆ∞}O|∞Åñ kQÆ<å_ç x~°‡ÅOɡ·,
Ѩ~°=∞Oɡ·# "åã¨∞^Õ"åaè^è•# „|ǨχO|∞#O^Œ∞ Ü«∞Ü«∂u Éèí∂áêÅ∞O_»∞
ã¨fi`«ã≤û^ŒúÜ≥ÿ∞# ÉèÏQÆ=`«QÆuO *ˇO^≥. (ÉèÏQÆ.9㨯O.590)
Ü«∞Ü«∂u =∞Ǩ~åA J<ÕHõ ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ `«Ñ㨠∞¨ ûKÕã,≤ Ji+¨_fi» ~°=æ ÚÅ#∞
[~ÚOz q+¨Ü∞« "åOKèÅ« #∞ QÔ ez, Ѩq„`«∞ñ_≥,· Ѩq„`«∞ñ_≥#· "åã¨∞^Õ= Ѩ~„° |ǨχOÖ’
b#"≥∞<ÿ å_»∞.
11. Ѩ~°=∂`å‡
â◊O.ÉèÏ. Ѩ~°=∞âßÛ™ê"å`å‡ KÕu Ѩ~°=∂`å‡ I HÍ~°ºHÍ~°}qÅHõΔ}À
x`«ºâ◊√^Œú|∞^Œú=ÚHõÎã¨fiÉèÏ=ó I
Ѩ~°=∂`«‡ #∞O_ç ÜÕ∞~°Ê_ç# [QÆ`«∞Î HÍ~°º=Ú J#|_»∞#∞. [QÆ`«∞Î J=ºHõÎ
`«`Ϋ fi=ÚKÕ ÜÕ∞~°Ê_ç#k Hõ#∞Hõ ~Úk HÍ~°}=∞QÆ∞#∞. Ѩ~=° ∂`«‡ D HÍ~°ºHÍ~°}=ÚÅ∞
~Ô O\˜H#õ fl#∞ qÅHõ} Δ ∞ñ_»∞.
'HÍ~°}Ïf`«`«fiO|∞ =Å#ñ |~°=∂`«∞‡O_»=Ù— (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.680)
W`«_»∞ x`«º â◊√^Œú |∞^Œú =ÚHõÎ ã¨fiÉèÏ=Ùñ_»∞.
x`«ºó ´ HÍÅ„`Ü« ∂« ѨizÛù#∞flñ_»∞. (=¸_»∞HÍÅ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Ü«ÚO_»∞"åñ_»∞)
â◊√^Œúó ´ ~åQÍk QÆ∞}=ÚÅ∞ ÖˉõΩO_® Ѩiâ◊√^Œú"≥∞ÿ#"åñ_»∞.
|∞^Œúó´ ã¨fi„ѨHÍâ◊ x~°uâ◊Ü«∂#O^Œ~°∂ѨÙ_»∞.
=ÚHõÎó ´ Jq^•º (J*Ï˝#) ã¨O|O^èŒ=Ú ÖËx"åñ_»∞. Ü«∞QÆ∞@KÕ 'Ѩ~°=∂`«‡—
Ü«∞#ñ|_≥#∞.
^•fiq=∞ø ѨÙ~°∞ëœ Ö’ˆH HõΔ~°âßÛHõΔ~° U=K« I
HõΔ~° ã¨û~åfi}˜ Éèí∂`åx ‰õÄ@™È÷HõΔ~° LK«º`Õ II (w`« 15-16)
L`«Î=∞ó ѨÙ~°∞+¨ã¨Î fi#ºó Ѩ~°=∂`Õ‡`«∞º^•Ç¨Ï$`«ó I (17)
„ѨÑO¨ K«=Ú#O^Œ∞ Hõ~Δ ∞° ñ_»xÜ«Ú, JHõ~Δ ∞° ñ_»xÜ«Ú, W~°∞=Ù~°∞ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ HõÅ~°∞.
JO^Œ∞ ã¨=∞ã¨Î „áê}∞ÅÜ≥ÚHõ¯, ^ÕÇϨ =ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ Jaè=∂x Hõ~Δ ∞° ñ_»xÜ«Ú, ‰õÄ@ã¨∞ñ÷
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 61
_»Q∞Æ r=Ùñ_»∞ JHõ~Δ ∞° ñ_»xÜ«Ú K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. gi~°∞fiiHõO>ˇ#∞ "Õé#ÿ̌ L`«=Î ∞ѨÙ~°∞+¨μx
'Ѩ~°=∂`«‡— Ü«∞x K≥ѨC^Œ∞~°∞.
12. =ÚHÍÎ<åO Ѩ~°=∂QÆuó
â◊O.ÉèÏ. =ÚHÍÎ<åO Ѩ~°=∂-„ѨHõ$ëêì QÆuó - QÆ#Î"åº ^Õ=`å, ѨÙ#~å=$`«ºã¨=∞ƒù"å
`«Î^Œæ`«¿ãºu =ÚHÍÎ<åO Ѩ~°=∂ QÆuó I
''=∂=Ú¿Ñ`«º `«∞ H“<ÕÎÜ«∞ ! ѨÙ#~°˚#‡ # q^Œº`Õ II—— (w`« 8-16)
QÆu Ü«∞#QÍ QÆ=∞º™ê÷#=Ú (KÕÔ~_»∞KÀ@∞). Ѩ~°=∂ Ü«∞#QÍ #∞`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ#
(ã¨~Àfi`«=Î ∞"≥∞#ÿ ) Jx J~°=÷ Ú. Jq^•º ~åQÆ^fiÕ +¨ ÉèÜ í ∞« "≥∂ǨÏ=ÚÅ #∞O_ç q_çÑ_¨ #ç
"å~°∞ =Ú‰õΩÎÅ∞. =Ú‰õΩÎÖˇ·# "åiH˜ ã¨~Àfi`«Î=∞"≥∞ÿ# QÆ=∞º™ê÷#=Ú. ã¨~Àfi`«Î=∞=∞#QÍ
#K«@‰õΩñ *Ëi#"å~°∞ =∞~°Å ã¨O™ê~° K«„Hõ=ÚÖ’xH˜ ~å=Åã≤# JQÆ`«º=Ú ÖË^Œ∞.
"å~°∞ Ѩ~°=∂`«‡Ö’ âßâ◊fi`«=ÚQÍ SHõº=∞QÆ∞^Œ∞~°∞.
''=∂=Ú¿Ñ`«º`«∞ H“<ÕÎÜ«∞! ѨÙ#~°˚#‡ # q^Œº`ÕII—— ##∞fl *Ë~°∞H˘x# "åiH˜
ѨÙ#~°̊#‡=ÚO_»^Œ∞ Jx NHõ$+¨‚ÉèíQÆ"å#∞_»∞ J~°∞˚#∞#‰õΩ É’kèOK≥#∞.
''Ü«∞^Œ`æ åfi # x=~°<Î ÎÕ `« ^•ú=∞ Ѩ~=° ∞O =∞=∞—— Ü«∞xÜ«Ú 15= Ü«∞^蕺ܫ∞=ÚÖ’
K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. <å~åÜ«∞} K«~}° Hõ=∞Å ÉèHí Θ Ѩ~åÜ«∞}`«fiO|∞#O [x#"å~°∞ x*ËKåÛù=â◊O|∞#
x~°~àæ° ◊ QÆ=∞#∞Öˇ· „|Ǩ‡O_»O|∞ ÉèkË Oz =∞ÃÇÏ∂#fl`« "≥+· =‚¨ Ѩ^•~°∂_è∞» Å~Ú
`Õ[iÅ∞¡^∞Œ ~°∞. (ÉèÏQÆ. 3-32)
P. Ѩ~°=∞ÉèÏQÆ=`«∞Å∞ áê\˜OK«∞ q^èŒq∞k I ~¸ Ѩ^äŒ=Ú# Ü≥∂y ÜÕ∞ÔQ<Õx
=∞QÆ∞_ç ~åñ_»∞ "åñ_»∞ =∞é˜ ã¨Oâ◊Ü∞« =Ú ÖË^∞Œ I HõÅÊâ◊`=« ÚÖˇ#· H“~°"OÕ „^Œ!
(ÉèÏQÆ.2-33)
Hõ. *Ï˝# ^蕺# Ѩ~åÜ«∞}∞ I Öˇ·# =∞Ǩ`«∞‡Å∞ l`ÕO„kÜ«∞`«fi =∞Ç≤Ï`«∞ Öˇ
"åfixO ÉÁOk# =∞~°Å~°∞ I "åx â◊~} ° ∞ *ÁzÛ „|^Œ∞‰õΩ"åñ_» ã¨∞Hõ$u<≥.·
(ÉèÏ~°.âßOu.4-226)
Hõ. ÃÑé"åñ_»∞ QÆ∞~°∞ñ_»@OK«∞#∞I Q˘éQÍx Ѩ^ŒO|∞ ã¨∂ѨñQÆ∞[#∞O_»QÆ∞: h
<≥é„`À= #_»= <ÕiÛ# I #é=∞é ÖË#\˜ìѨ^Œ=Ú #O^Œ∞ ^ŒÜ«∂cú !
(ÉèÏQÆ.8㨯O.727)
 62 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
13. J=ºÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. <å㨺 =ºÜ«∞ó - q<åâ’ qHÍ~À "å q^Œº`« Wu J=ºÜ«∞ó
''J[~À-=∞~À-=ºÜ«∞ó—— (|$.L.6-4-15) Wu „â◊√`Õó I
=ºÜ«∞=∞#QÍ q<åâ◊=Ú (=∞~°}=Ú) qHÍ~°=Ú (=Úã¨e`«#=Ú) D ~Ô O_»∞#∞
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩO_»=Ù. `«# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú #∞O_ç =∂~°∞Ê *ˇO^Œñ_»∞. Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡
'J=ºÜ«Ú—ñ_»#ñ|_»∞#∞.
Éèí[#κ##º =∞#™È *Ï˝`åfi Éèí∂`åk =∞=ºÜ«∞"£∞ (w`« 9-13)
=∞Ǩ`«∞‡Å∞ ##∞fl ã¨=∞ã¨Î Éè∂í `«=ÚʼnõΩ <åkHÍ~°}∞xQÆ#∞† <åâ◊~Ç° Ï≤ `«∞xQÆ#∞
Zé˜y ÉèílOK≥^Œ~°∞.
=K«. ''D ã¨O™ê~°O|∞ „^Œ=º „H˜Ü«∂HÍ~°Hõ KÕ`«<å`«‡HõO|QÆ∞@O *Ëã≤ „Ѩaè#fl
^ÕÃÇÏ∂áêkèHOõ |∞ QÍ=Ù#ñ „ÉÏѨOÎ |∞Öˇ#· Ü«∂=`«ûOѨ^ÅŒ Ü«∞O^Œ∞ =∞`«Ê~°∞Öˇ#·
=∞Ǩ`«∞‡Å∞ qHÍ~°O|∞ <˘O^Œ~°∞.—— (ÉèÏQÆ. 4-54)
Hõ. PkÜ«Ú =∞^茺=Ú #O`«=Ú I <å ^Õ"Õâ◊√#‰õΩ ÖËq∞ #=ºÜ«Úñ _»`«ñ _ô
"Õ^Œ=ÚʼnõΩ <å<åq^èŒ I "å^Œ=ÚʼnõΩñ *Ë~°∞QÆ_» Éèí=ˆHΔÑ≤ #$áê !
(ÉèÏ~°âßOu 4 J.198)
14. ѨÙ~°∞+¨ó
â◊O.ÉèÏ. ѨÙ~°O - â◊s~°O `«ã≤‡<£ âı`Õ Wu ѨÙ~°∞+¨ó I
1â’¡II #=^•fi~°O ѨÙ~°O ѨÙ}º"Õ∞`≥·~åƒù"≥·ó ã¨=∞xfi`«"£∞ I
"åºÑ¨º âı`Õ =∞Ǩ`å‡ Ü«∞`«Î™ê‡`«∞Ê~°∞+¨ LK«º`Õ II(âßOu Ѩ.2-2-52)
ѨÙ~°=∞#QÍ â◊s~°=Ú. #=^•fi~°=ÚÅ∞ Hõey#\˜ì ѨÙ~°=Ú# (â◊s~°=Ú#)
"åºÑ≤Oz Ü«Ú#fl "åñ_»∞ QÆ#∞Hõ ѨÙ~°∞+¨μñ_»#ñ|_»∞#∞.
ã‘. áêOK« Éè∫uHõ"≥∞ÿ# Éèí=#O|∞ ^ÕǨÏO|∞ I ѨÙ~°∞+¨μO_»∞ nxÖ’ñ |∂~°fiHõ~°‡
=â◊=Ú# <˘Hõ"Õà◊ =iÎOK«∞ nÑ≤OK«∞ñ ^Œé˜ Ü≥ÿ∞# <˘Hõ"Õà◊ñ ^ŒÅñy áÈ=Ùñ
*ˇ_≥<Õx ^ÕǨÏO|∞ Ãã_»∞ñQÍx ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ Ãã_»ñ_®`«xH˜O`« ¿ã@∞ ÖË^Œ∞
ѨÙ~°∞+¨μxH˜x ^ÕǨÏѨÙO[O|∞#‰õΩ "Õé∞ QÍx ÜÕ∞Hõ`«fiO|∞ QÍ#~å^Œ∞.
P. ^•~°∞=ÙÅ "≥Å∞OQÆ∞ ^ŒÇ¨Ï#∞x ÔH·=_çñ I QÍÜ«∞=ÚÅñ [iOK«∞ QÍe ÉèíOy
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 63
<åà◊b#"≥∞ÿ# #Éèí=Ú Kå_»∞Ê# "Õé∞ I ^≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú ^ÕÇ≤Ï ^ÕǨÏ=ÚʼnõΩ.
(ÉèÏQÆ.7㨯O.51)
=. |∞∞+≤ #~° u~° º QÆ = ∞~° â◊ s ~° O |∞Å∞ Ѩ Ù ~° O |∞Å∞. "åxÜ« ∞ O^Œ ∞ ñ
^•~°`«=∞ºO|∞Å`À_» r=~°∂ѨO|∞# ÉèíQÆ=O`«∞_»~Ú# ǨÏi =iÎOK«∞@O
*Ëã≤ ѨÙ~°∞+¨μO_»# „|ã≤^Œ∞úñ_»Ü≥∞º. (ÉèÏQÆ. 7㨯O.453)
`Õ. Ѩل`«! q#∞=Ú #=^•fi~° ѨÙ}ºÑ¨Ù~°=Ú
#O ^ŒzO`«º ã¨O"åºÑ¨‰õΩñ_≥· â◊~ÚOK«∞
h ã¨=∞ã¨Î ÉèÏ=O|∞Å <≥#ã≤ Ü«∞@∞ì
ÅQÆ∞@ñ |∞~°∞+¨μO_»∞ <åñ [#∞ #qfiÉèí∞O_»∞. (ÉèÏ~°.âßOu.4 J. 275)
2. Ü≥∂y#óPã‘`ü - ѨÓ~°fi"Õ∞= Wu ѨÙ~°∞+¨ó
''ѨÓ~°fi"Õ∞"åÇ¨Ï q∞Ǩã¨q∞u I ѨÙ~°∞+¨ãº¨ ѨÙ~°∞+¨`fi« "£∞——
(`≥·.P.1-13) Wu „â◊√`Õó I
D ã¨$+≤ì ÜÕ∞~°Ê_»Hõ ѨÓ~°fi"Õ∞ <Õ#∞ WHõ¯_» Ü«ÚO\˜x.
3. ѨÙ~°∞+¨μ-L`«¯~°¬ âße+¨μ ã¨`ÎÕ fi+¨μ ã‘^uŒ -Wu ѨÙ~°∞+¨ó I
L`«¯~°¬âßÅ∞~°∞ („âı+μ¨ Åª ∞, Q˘Ñ¨Ê`«#=Ú`À „ѨHÍtOK«∞"å~°∞) "åiÜ«∞O^Œ∞ KÕi
Ü«ÚO_»∞"åñ_»∞.
=K«. K«~åK«~° Éèí∂`«O|~Ú# [QÆO|O`«Ü«Ú =∞^•HÍ~°O|∞QÍ ÉèÏqOz Ü«∞O^Œ∞
qt+¨ì"≥∞ÿ# "åxx =∞kfiÉèí∂`«∞Å∞QÍ <≥é∞OQÆ∞=Ú.(ÉèÏQÆ. 11㨯O. 105)
4. ѨÙ~°∂}˜ Ѷ¨ÖÏx ã¨<Àu-^Œ^•u-Wu ѨÙ~°∞+¨ó I
J<ÕHõ=ÚÅQÆ∞ (Hõ~°‡) Ѷ¨Å=ÚÅ#∞ WK«∞Û#∞.
5. ѨÙ~°∂}˜ - Éèí∞=<åx ã¨OǨ~°ã¨=∞ÜÕ∞ JO`«O Hõ~Àfu-ѨÙ~°∞+¨óI
ã¨=∞ã¨Î=ÚÅQÆ∞ Éèí∞=#=ÚÅ#∞ „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# JO`«=Ú #OkOK«∞#∞.
6. ѨÓ~°}Ï`ü ã¨^Œ<å^•fi ѨÙ~°∞+¨ó I
''ѨÓ~°}Ï`«û^Œ<åK≥·Û= `«`À™œ ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞ó—— I (L^Àº.Ѩ.)
 64 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨HõÅ [QÆ`«∞Î#∞ `«# â◊H˜Î`À xOѨÙK«∞ PHÍâ◊=Ú, JO`«iHõΔ Éèí∂Ö’Hõ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ ã¨∂~°º "åÜ«Ú Jyfl ~°∂ѨÙÅ∞QÍ #∞O_»∞ñ"å_»∞.
7. ѨÓ~°‚ó-ã‘^Œu Wu ѨÙ~°∞+¨ó I
ѨÓ~°∞‚ñ_»QÆ∞K«∞ Ü«∞xfl@ xO_ç#"åñ_≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
ã‘. ѨÓ~°∞‚ñ_»Ü«Úº#∞. =∞ǨÉèí∂`« ѨOK«HõÜ≥∂QÆ
=Ú# "Õ∞#∞Å#∞ ѨÙ~°=ÚÅ∞ ã¨$lOz
ѨÙ~°=ÚÅÖ’ #∞O_ç ѨÙ~°∞+¨ÉèÏ=O|∞#
nÑ≤OK«∞ <≥=fiñ_»∞ nè~°=$uÎ. (ÉèÏQÆ.2㨯O.68)
`å#∞ ѨÓ~°∞ñ‚ _≥· Ü«ÚO_ç‰Äõ _® ѨOK«=∞ǨÉè∂í `«=ÚÅ#∞ HõeÑ≤ â◊s~°=ÚÅ#∞
ѨÙ~=° ÚÅ#∞ ã¨$+≤Oì z "åxÖ’ 'ѨÙ~∞° +¨μñ_»—#∞ ¿Ñ~°∞`À ã¨^• nè~∞° ñ_≥· „ѨHÍtOK«∞K«∞O_»∞#∞.
15. ™êH©Δ
â◊O.ÉèÏ. ™êHΔÍ`ü-J=º=^è•<Õ# ã¨fi~°∂Ѩɒ^èÕ# DHõΔ`Õ - Ѩâ◊ºu ã¨~°fi"£∞ Wu ™êH©ΔI
J=º=^è•<Õ# Ü«∞#QÍ ã¨g∞Ѩ=Ú#∞O_ç, JO`«~=° Ú ÖˉΩõ O_®, `≥~z° Ü«ÚOz#
Ü«∞x J~°÷=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. Ѩ~°=∂`«‡ `«# ã¨fi~°∂ѨK≥·`«#º=Ú (*Ï˝#=Ú)`À ã¨~°fi=Ú
`≥~°z Ü«ÚOz# =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ Juã¨g∞Ѩ=Ú #∞O_ç K«∂z#@∞¡QÍ K«∂K«∞K«∞O_»∞#∞.
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨~åfiO`«~åºq∞. „Ѩurq Ü≥ÚHõ¯ ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#O^Œ∞# #∞O_ç Ü«∂ r=ÙÅ∞
KÕÜÚ« ѨÙ}ºáêѨ Hõ~‡° Å #xflO\˜x =∂„`«"∞Õ QÍHõ "å~°∞ KÕÜÚ« PÖ’K«#Å#∞ ‰õÄ_®
`≥eã≤H˘#∞K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. Jq^Œº#∞ JO`«iOѨ *ËãH≤ ˘x `«`Ϋ fi*Ï˝#=Ú#∞ á⁄Ok#
™ê^艌 Ωõ ñ_»∞ P`«‡ã¨fi~°∂Ѩ ã≤u÷ QÆÅ"åñ_≥,· P Ü«∂ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ P Ü«∂ HÍ~°º=ÚÅO^Œ∞
„Ѩ=iÎOK«∞K«∞#fl=xÜ«Ú, `å#∞ ~¸ â◊s~° WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ HÍ^Œ∞ J#∞ ÉèÏ==Ú
QÆÅ"åñ_»QÆ∞@KÕ P Ü«∂ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú HÍ~°º=ÚʼnõΩ `å#∞ ™êH˜ΔQÍ
=∂„`«=ÚO_»∞#∞. P Ü«∂ WO„kÜ«∞ HÍ~°º=ÚÅKÕ ÅaèOK«∞ ã¨∞Y^Œ∞óMÏk Ѷe¨ `«=ÚÅ#∞
á⁄O^Œ_»∞. J`«ñ_»∞ ã¨^• „|Ǩ‡#O^Œ=ÚÖ’<Õ Ü«ÚO_»∞#∞.
=K«. ''h=Ù ^ÕǨÏQÆ`«∞O_≥·# ^ÕÇ≤ÏÜ«∞O^Œ∞ #O`«~åºq∞ =Ü«ÚºO QÆ~°‡Ñ¶¨ÅO|∞ÅO
ÉÁ~°Ü«∞Hõ QÆ~°‡Ñ¶¨ÅÉè’HõÎ Ü≥ÿ∞# r=Ù#‰õΩ ™êH©ΔÉèí∂`«∞O_»"≥· Ü«ÚO^Œ∞=Ù.——
(ÉèÏQÆ.10 㨯O. L.ÉèÏ.1230)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 65
ã‘. JdÖÏO`«~å`«‡‰õΩñ_»QÆ∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞ñ _»dÅ r=ÙŠǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅ #∞O_ç
|∞kú=$`«∞ÎÅ<≥Å¡ É’^ŒúÜ≥ÿ∞ gH˜ΔOK«∞, |^Œ∞úO_»∞ QÍ_»∞.... (ÉèÏQÆ.2㨯O.18)
P. HõΔ~°=ÚÖˇ·# Éèí∂`« ã¨OѶ¨∞O|∞ÅO ^≥Å¡ I #HõΔ~° ã¨fi~°∂ѨÙñ_≥· "≥Å∞OQÆ∞
ã¨HõÅ |∞kú=$uÎ ™êH˜Δ ™êHΔͺ`«∞‡ # I ã¨ÊO^ŒÉ’^èŒÑ¶¨∞#∞ =Ú‰õΩO^Œ∞ ^ŒÅñ`«∞
(ÉèÏ~°.âßOu. 2J. 49)
Hõ. XHõѨi [QÆ=ÚÅ "≥e x_ç I Ü≥ÚHõѨi ֒ѨeH˜ Q˘#∞K«∞ #∞ÉèíÜ«∞=Úñ ^•<≥·
ã¨HõÖÏ~°÷™êH˜Δ Ü«∞QÆ∞ # I Ü«∞ºHõÅO‰õΩx <å`«‡=¸Å∞ #i÷ñ ^ŒÅO`«∞<£.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.74)
Ѩ$^äŒ∞K«„Hõ=iÎ UHÍ„QÆ z`«Î=Ú`À P`«‡x+¨μª_»~Ú,
ã‘. Hõ~°‡O|∞Å#∞ Ü«∞^ä•HÍÅ ^Õâ’z`« |Å z`«Î=ÚÅ∞ QÍñQÆñ |~°ñQÆ∞ ^èŒ~°‡
=ÚÅ#∞ „|Ǩ‡~°Ê} |∞kúx *Ëã≤ Hõ~å‡ã¨‰õΩÎñ_»QÆ∞K«∞ ã¨=∂Ç≤Ï`«∞O_»∞
„ѨHõ$uHõO>ˇ#∞ ^Œ#∞fl |~°"≥∞ÿ# Ü«∂`«‡#∞ QÆ~°‡ã¨OK«Ü«∞ ™êH˜ΔQÍñQÆ |∞kú
#iú^ŒÅOK«∞K«∞ <åK«iOK«∞K«∞ #@¡ "≥∞éã≤ ™ê„=∂[ºÅH©; ã¨"Õ∞`«
`Õ. =∞Ok~À^•º# =#Éèí∂=ÚÅO^Œ∞ ~å[º
QÆi=∞ =iÎOѨñQÍ #ǨÏOHÍ~° ~°Ç≤Ï`«∞ñ
_»QÆ∞K«∞ñ ^Œ# z`«Î=Ú# xO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ#∞
^ŒQÆ∞ÅHõÜ«∞ Ü«ÚO_≥ ã¨#‡Ç¨ÏŸ^•~°∞ñ_»QÆ∞K«∞ (ÉèÏQÆ.4-639)
16. ˆHΔ„`«[˝ó
â◊O.ÉèÏ. ˆHΔ„`«O-â◊s~°O *Ï<åfu ˆHΔ„`«[˝ó I
ˆHΔ„`«[˝OKåÑ≤ =∂O qkú (w`« 13-5) Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
ˆHΔ„`«=∞#QÍ Éèí∂q∞. „áê}∞Å â◊√ÉèÏâ◊√ÉèíHõ~°‡Å∞ c[=ÚÅ∞. c[=Ú#∞O_ç
"≥Úʼnõ L^Œƒqù Oz =$Hõ=Δ ÚQÍ <≥^∞Œ QÆ∞@‰õΩ Éè∂í q∞Ü≥∞\˜^ì À, J#∞ëêª# „â◊=}Ï^Œ∞ÅKÕ,
*Ï˝#=Ú#∞ á⁄Ok =Ú‰õΩÎ_»QÆ∞@‰õΩ â◊s~°=∞\ì̃k. ˆHΔ„`«=Ú#∞ (J#QÍ ˆHΔ„`«^èŒ~°‡=Ú#∞)
"åi Hõ~°‡Å#∞ Zé˜y# "åñ_»QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ 'ˆHΔ„`«A˝ñ—_»#ñ|_»∞#∞.
â’¡II W^ŒO â◊s~°O H“<ÕÎÜ«∞ ! ˆHΔ„`«q∞`«ºaènèÜ«∞`Õ I
U`«^Àº "ÕuÎ `«O „áêǨïó ˆHΔ„`«[˝ Wu `«kfi^Œó II
 66 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ˆHΔ„`«[˝O KåÑ≤ =∂O qkú ã¨~°fi ˆHΔ„`Õ+¨μ ÉèÏ~°`«! I
ˆHΔ„`« ˆHΔ„`«[˝Ü≥∂~ü*Ï˝#O Ü«∞`«Î`ü *Ï˝#O =∞`«O =∞=∞ II (w`« 13-2,3)
''J~°∞˚<å! D â◊s~°=Ú ˆHΔ„`«=∞#ñ|_»∞K«∞#flk. ^•xx `≥Å∞ã¨∞H˘#∞"åñ_»∞
Hˆ „Δ `«Añ˝ _»∞. ã¨=∞ã¨Î Hˆ „Δ `«=ÚÅO^Œ∞ (â◊s~°=ÚÅO^Œ∞) ##∞fl Hˆ „Δ `«Ax˝ QÍ <≥é∞ñQÆ∞=Ú——
Ü«∞x ÃÑ· â’¡Hõ=ÚÅÖ’ NHõ$+¨μ‚_»∞ É’kèOK≥#∞.
=K«. ''"Õ^•O`« „â◊=}O|∞# „QÆÇÏ≤ OѨñ|_ç *Ï˝#"≥~· åQƺO|∞Å`À_»O QÆ∂_ç# ÉèHí KΘ `Õ ñ«
^Œ`«Ê~°∞Öˇ·# ÃÑ^ŒÌÅ∞ ˆHΔ„`«A˝O_≥·# Ü«∂`«‡Ü«∞O^Œ∞ñ |~°=∂`«‡O ÉÁ_»QÆO^Œ∞~°∞.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.58)
Hõ. ã¨∞=ºHõÎ ˆHΔ„`«O|∞# I #=ºHÍÎHõ$u x~°∂_èç <åã‘#∞O_≥·
Éèí=º`« #∞O_≥_»∞ ˆHΔ„`å I `«‡ =º=k+¨μ‚ñ „|}∞uO`«∞ ^•"≥∂^Œ~°∞x<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.2P.27)
Hõ. ˆHΔ„`«A˝O_»#ñQÆ xdÅ I QÍ„`« "åºÑ¨Î`«fi=∞Ç≤Ï=∞ñ QÆey ã¨g∞~å
ã¨∂„`«}=Ú# r=ÙO_»∞#∞ I QÀ„`«=Ú<≥· ã¨~°fi=~°Î‰õΩO _»QÆ∞K«∞O_»∞<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.4J.93)
17. JHõΔ~°ó
â◊O.ÉèÏ. 㨠U= # HõΔ~°fu JHõΔ~°ó Ѩ~°=∂`å‡ I U=HÍ~å`ü ˆHΔ„`«*Ï˝HõΔ~°Ü≥∂~°ÉèË^Œó
Ѩ~°=∂~°÷`«ó I ''`«`«Î fi=∞ã≤—— (Kèå.L.6-7)
Hõ~Δ =° ∞#QÍ q<åâ◊=Ú. <åâ◊=Ú á⁄O^Œ∞#k Hõ~Δ =° Ú. <åâ◊#=Ú ÖËxk JHõ~Δ =° Ú.
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ ZѨC_»∞#∞ <åâ◊#ñ=ÚO_»^Œ∞. HÍ# 'JHõΔ~°∞_»∞— JQÆ∞#∞.

''JHõΔ~°O # HõΔ~°O q^•º^Œâ’fl`Õ~åfi ã¨~À-HõΔ~°"£∞——

ÃÑ· HÀâ◊"åHͺ#∞™ê~°=Ú JHõΔ~° â◊|Ì=Ú#‰õΩ Jâ’flu Ü«∞#QÍ "åºÑ≤OK«∞@
Ü«∞#∞ J~°÷=Ú#∞ QÆÅ^Œ∞. Ѩ~°=∂`«‡ ã¨~°fi"åºÑ≤ QÆ#∞Hõ#∞ JHõΔ~°∞ñ_»∞ JQÆ∞#∞. U=
Jx K≥Ñ≤Ê#O^Œ∞# ѨÓ~°fi<å=∞"≥∞ÿ# ˆHΔ„`«A˝ñ_Õ JHõΔ~°∞ñ_»∞ Jx K≥ѨÊ|_≥#∞.
P. HõΔ~°=ÚÖˇ·# Éèí∂`« ã¨OѶ¨∞O|∞ÅO ^≥Å¡ I #HõΔ~° ã¨fi~°∂ѨÙñ_≥· "≥Å∞OQÆ∞.
(ÉèÏ~°.âßOu.2J.49)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 67
18. Ü≥∂QÆó
â◊O.ÉèÏ. â’¡II *Ï˝<Õ¢xÌÜ«∂}˜ ã¨~åfi}˜ x~°∞^茺 =∞#™ê ã¨Ç¨Ï I
UHõ`«fiÉèÏ=<å Ü≥∂QÆó ˆHΔ„`«[˝ Ѩ~°=∂`«‡<Àó II `«^•"åѨº`«Ü«∂ Ü≥∂QÆó I
`«fiHõÛ‰õΔΩó„â’„`«lǨfi„Ѷ¨∂}=ÚÅ∞ ѨOK«*Ï˝<ÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞. D ~ÚO„kÜ«∞
q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞, =∞#ã¨∞û#∞ ‰õÄ_® `«=∞ `«=∞ "åºáê~°=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ „Ѩ=iÎÅh¡ Ü«∞Hõ,
x~ÀkèOz, ˆHΔ„`«[˝ (r"å`«‡) Ѩ~°=∂`«‡Å‰õΩ UHõ`«fi=Ú#∞ J#∞ã¨O^è•#=Ú KÕÜ«Ú@
'Ü≥∂QÆ=Ú— J#|_»∞#∞. J\˜ì Ü≥∂QÆ=ÚKÕ á⁄O^Œñ|_»∞ñ"å_»∞ QÆ#Hõ Ѩ~°=∂`«‡
'Ü≥∂QÆ—<å=∞ "åK«∞ºñ_»∞.
=K«. q*Ï˝# q[$Oaè`«Oɡ·# Ü≥∂QÆO|∞KÕ`« eOQÆ^ÕǨÏO|∞ [~ÚOz ^ÕÇ≤Ï
‰õΩâ◊Å∞O_»Q∞Æ K«∞ #∞O_»=ÅÜ«Ú. (ÉèÏQÆ.5 㨯O.1J.69)
=K«. Ü≥∂QÆÅHõΔ} „ѨHÍ~°O|∞ q#∞Ñ≤O`«∞ q#∞ =∞x ÉèíQÆ=O`«∞O_≥·# HõÑ≤Å∞O_»∞
#$áê`«‡[ H˜@¡xÜ≥∞.
Hõ. nèx^èŒ∞ ÖË Ü≥∂QÆ q I ^è•#O|∞#ñ*Ëã≤ =∞#=Ú `«QÆ q=∞ÅOɡ·
=∂x`« =∞QÆ∞ =∞ `«Ê^Œ=ÚO I |∂#∞^Œ∞ ~å Ü≥∂QÆ^èŒ~°‡=ÚÅ <≥é˜ñyO`«∞<£
(ÉèÏQÆ.3㨯O.920)
=. Jk Ü≥∞@¡x# â◊H˜ÎH˘Åñk ã¨fi^èŒ~å‡K«~°}O|∞#∞, âߢ™êÎKå~°O|∞Å qx+≤^Œú
Hõ ~ ° ‡ O|∞Å∞ =∂#∞@Ü« Ú #∞, ^≥ · q Hõ O ɡ · =zÛ# Ü« ∞ ~° ÷ O |∞=Å#
ã¨O`À+≤OK«∞@Ü«Ú#∞, =∞ǨÉèÏQÆ=`« áê^•~°qO^•~°Û#O|∞#∞, „QÍ=∞º^èŒ~°‡
x=$uÎÜÚ« #∞, "≥∂Hõ^Δ ~Œè ‡° O|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ ~°uÜ«Ú#∞, q∞`«Oɡ· â◊√^ŒOú ɡ#· Ü«∂Ǩ~°
¿ã=Ü« Ú #∞, q[#Oɡ · x~åƒ^è Œ H õ O ɡ · # ™ê÷ # O|∞# #∞O_» ∞ @Ü« Ú ,
Ç≤ÏO™ê~åÇ≤Ï`«ºO|∞#∞, ã¨`«ºO|∞, #¿ãÎÜ«∞O|∞ñ, ^Œ#ÔHO`« Ü«∞~°÷O
|∞ѨÜ≥∂yOK«∞#O`« Ü«∞~°÷O| ã‘fiHõiOK«∞@Ü«Ú, „|ǨχK«~°ºO|∞#∞,
^ŒÑ⨠∫≈K«O|∞Å∞#∞, ™êfi^蕺ܫ∞ Ѩ~#°î O|∞#∞, |~°=∞ѨÙ~°∞+¨μO_≥#· ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞x
Ü«∞~°Û#O|∞#∞, =∞ø#O|∞#∞, Pã¨#[Ü«∞O|∞#∞, ^•#O*Ëã≤ ÃãÂ÷~°ºO|∞#∞,
„áê}"åÜ« Ú ã¨ fi =jHõ ~ ° } O|∞#∞, xO„kÜ« ∞ x„QÆ Ç ¨ Ï ~° ∂ Ѩ O ɡ · #
„Ѩ`åºÇ¨Ï~°O|∞#∞, =∞#O|∞KÕ xO„kÜ«∞O|∞Å q+¨Ü∞« O|∞Å =Å# =∞éeOz
 68 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ǨÏ$^ŒÜ∞« =∞O^Œ∞ xÅ∞ѨÙ@Ü«Ú#∞, ^ÕÇϨ QÆ`O« ɡ#· =¸ÖÏ^è•~åk ™ê÷#O|∞ÅÖ’
<˘Hõ ¯ ™ê÷ # O|∞#O^Œ ∞ Ǩ Ï $^Œ Ü « ∞ QÆ ` « O ɡ · # =∞#㨠∞ û`À_» O QÆ ∂ _» ñ
„ÉÏ}^è•~°}O|∞#∞, "≥‰· Ωõ O~î∞° O_≥#· ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞O_»∞ „Ѩ=iÎOz# k=ºbÖÏ K«i„`«
^蕺#O|∞#∞, =∂#Ãã·HÍ„wHõ~°}O|∞#∞, Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞QÆ∞ Ѩ^Œ‡<åÉèí∞x
ã¨=∂<åHÍ~°`«Ü«Ú#∞, xqÜ«Ú#∞O QÍHõ `«H˜¯# „=`«^•<å^Œ∞ÅO*Ëã≤
=∞<À^Œ∞+¨Oì ɡ#· Ü«∞ã¨<å‡~°Oæ |∞#∞ |iǨÏiOz, l`«„áê}∞O_≥· "≥∞Å¡# Ü≥∂lOz,
â◊√zÜ≥ÿ∞# ^Õâ◊O|∞#O „|u+≤ªOz, ql`åã¨#∞O_≥· Ü«∞Éèíºã¨Î ‰õΩâßl#
KÕÖ’`«Î~åã¨#Oɡ·# Ü«∂ã¨#O|∞ ¿ãã≤, |∞∞AHÍÜ«ÚO_≥· „áê}=∂~°æO|∞#∞
QÆ∞OÉèHí õ ~ˆ K«Hõ ѨÓ~°HOõ |∞ÅO QÀâ◊â’^è#Œ O|∞KÕã,≤ ‰õΩOÉèHí õ ѨÓ~°fiHõO|∞ÅKÕ`O«
„|u‰õÄÅO|∞ QÍqOz, K«OK«ÅOɡ·# z`«ÎO|∞... ã¨∞ã≤÷~°O|∞ QÍqOz,
f„=Oɡ#· Ü«∞=∞O|∞#O „|`«ÑOΨ |~Ú qQÆ`ã« =¨ ∞ã¨Î ^À+¨O|QÆ∞ Kåg∞Hõ~O° |∞
Hõ ~ ° } ˜ q~° [ O|∞ ¿ãã≤ , l`« = ∂~° ∞ `« ∞ O_» Q Æ ∞ Ü≥ ∂ yH˜ O „QÆ = ∞‡éO
„ÉÏ}ÏÜ«∂=∞O|∞Å#∞ áê=‰õΩxKÕ`« "å`« ÃÑ·`«º âı¡+¨‡O|∞Å#∞ ^À+¨O|∞Å
Éèãí ‡‘ Hõ~}° O|∞ KÕã,≤ ^蕺#O|∞KÕ`« ~åQÆO|∞Å ã¨`åÎ fik QÆ∞}O|∞Å#∞ x"åiOz,
ã¨fi<å™ê„QÍ=Ö’Hõ#O|∞ KÕÜ«ÚK«∞ N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x =¸iÎx ^蕺#=Ú
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.921)
19. Ü≥∂QÆq^•O <Õ`å
â◊O.ÉèÏ. Ü≥∂QÆO q^ŒxÎ, qKå~°Ü«∞xÎ, *Ï#xÎ ÅÉèí#Î Wu "å Ü≥∂QÆq^Œó I `ÕëêO
*Ï˝x<åO<Õ`å Ü≥∂QÆ ˆHΔ=∞=ǨÏ<åk<Õu 'Ü≥∂QÆq^•O <Õ`å— I
''`ÕëêO x`åºaèÜ«ÚHÍÎ<åO Ü≥∂QƈHΔ=∞O =Ǩ=∞ºÇ¨Ï"£∞—— (w`« 9-22)
Ü≥∂QÆ=Ú#∞ qKåiOz, „QÆÇ≤ÏOz, J=QÆ`«=Ú KÕã≤H˘x „ѨÜ≥∂[#=Ú#∞
™êkèOK«∞ "å~°∞ Ü≥∂QÆq^Œ∞Å∞. J\˜ì Ü≥∂QÆq^Œ∞Å Ü≥∂QƈHΔ=∞=ÚÅ#∞ =Ç≤ÏOz,
"åiH˜ =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩxQÍ #∞O_»∞#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'Ü≥∂QÆq^•O <Õ`å— J#|_≥#∞.
â’¡II `Õëê"Õ∞"å#∞Hõ=∂Ê~°÷ =∞ǨÏ=∞*Ï˝#[O `«=∞ó I
<åâ◊Ü«∂=∂º`«‡ ÉèÏ=™È÷ *Ï˝#n¿Ñ# ÉèÏã¨fi`å II (w`«. 10-11)
„â◊^•úÉèí‰õΩÎÅ`À ##∞fl ¿ãqOK«∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩ ^ŒÜ«∞EѨÙ@ H˘é‰õΩ <Õ<Õ "åi
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 69
Ü«∞O`«óHõ~°}=Ú #O^Œ∞ xez „ѨHÍâ◊=∂#=∞QÆ∞ *Ï˝#nѨ=ÚKÕ, J*Ï˝# [#º=∞QÆ∞
JO^èHŒ Í~°=Ú#∞ #tOѨ*Ü Ë Ú« K«∞<åfl#∞.—— Jx NHõ$+¨Ñ‚ ~¨ =° ∂`«‡ w`«Ü∞« O^Œ∞ J~°∞#˚ ∞#‰õΩ
É’kèOK≥#∞. J@∞Å JO`«óHõ~°}=ÚÖ’x J*Ï˝#=Ú#∞ #tOѨ*Ëã≤ *Ï˝#=Ú#∞
HõeyOz `«#Ö’ SHõº=Ú KÕã≤H˘#∞#∞. Hõ#∞Hõ 'Ü≥∂QÆq^•O <Õ`å— Ü«∞#|_≥#∞.
Éè~í `° ∞« ñ_»∞ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x ã¨∞uÎ OK«∞K«∞
ã‘. ...P#O^Œ~°∂Ѩ"≥∞ÿ#\˜ì „|Ǩχ=Úñ QÀ~°∞K«∞#fl r=Ùxñ ^Œ#Ö’x Ü≥∂QÆ
â◊H˜ÎKÕñ ^ŒQÆ #xâ◊O|∞ñ ÉÏÅ# ¿ãÜ«ÚK«∞O_ç...(ÉèÏQÆ 5 㨯O.1P.100)
Hõ. N yi*Ïã¨=∞"åÜ«∞ =∞ I Ǩ QÆ∞~°∞`«~° â◊√ÉèíQÆ ã¨OѨ^•ÅO|! ã¨^•
Ü≥∂y[# ˆHΔ=∞ ã¨g∞ I Ǩ QÆiƒù`« k=ºz`«Î ! ǨÏiǨÏ~°<å^ä• !
(ÉèÏ~°.â◊ź.1P.1)
uHõ¯#QÍ~°∞ â◊źѨ~åfi~°OÉè=í Ú# Hõ$uѨu Ü«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^ä∞Œ x ã¨∞uÎ OK«∞K«∂
'„|Ǩχ*Ï˝#∞Öˇ#· Ü≥∂y[#∞Å ã¨O~°H}Δõ =Ú <≥Å"¡ àÕ Å◊ KÕÜÚ« K«∞O^Œ∞=Ù— Jx H©iOÎ K≥#∞.
20 „Ѩ^è•# ѨÙ~°∞¿+â◊fi~°ó
â◊O.ÉèÏ. „Ѩ^è•#O - „ѨHõ$u~å‡Ü«∂, ѨÙ~°∞+¨ó - r=ó,
`«Ü≥∂sâ◊fi~°ó „Ѩ^è•# ѨÙ~°∞¿+â◊fi~°ó I
„Ѩ^è•#=Ú J#QÍ '„ѨHõ$u— J#|_»∞ =∂Ü«∞. 'ѨÙ~°∞+¨ó— J#QÍ r=Ù_»∞. P
~Ú~°∞=Ù~°‰õΩ#∞ Dâ◊fi~°∞_»∞. J#QÍ "åix `«=∞ `«=∞ "åºáê~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
„Ѩ=iÎÅ¡*ËÜ«Ú#∞.
=∞<À|∞núO„kÜ«∞ qHÍ~°=ÚÅQÆ∞ ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚÅ∞ „Ѩ^è•#=Ú =Å# J#QÍ
„ѨH$õ u =Å# ѨÙ\˜#ì q. ã¨`Ϋ fi~°[ã¨=Î ∞=ÚÅ#∞ =¸_»∞QÆ∞}=ÚÅ∞ ‰õÄ_® „ѨH$õ u=Å#<Õ
ѨÙ\˜ì#q. ѨÙ~°∞+¨μñ_»#QÍ â◊s~°=Ú#O^Œe r=Ùñ_»∞. W`«ñ_»∞ „ѨHõ$u (=∂Ü«∞)
Ü«∞O^Œ∞O_»∞@KÕ P „ѨHõ$u ã¨O|O^èŒ=ÚÖˇ· „uQÆ∞} [#º=ÚÖˇ·# ã¨∞Y ^Œ∞óY=ÚÅ
##∞ÉèíqOK«∞K«∞<åflñ_»∞. r=Ùñ_»∞ „ѨHõ$uQÆ∞}=ÚÅO^•ã¨H˜Î QÆey Ü«ÚO_»∞@KÕ
L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ# ÖË^• xHõ$+¨ì"≥∞ÿ# [#‡Å <≥`«∞ÎK«∞<åfl_»∞. Ѩ~°=∂`«‡ D â◊s~°=Ú#O^Œ∞
 70 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
„Ѩ`«ºQÍ`«‡ ~°∂Ѩ=Ú# #∞#fl"åñ_≥· D „ѨHõ$u ѨÙ~°∞+¨μÅ#∞ ™êH©ΔÉèí∂`«∞ñ_≥· K«∂K«∞K«∞
"åxH˜ xÜ«∂=∞‰õΩxQÍ #∞O_»∞#∞. HÍ# "åxx '„Ѩ^è•#ѨÙ~°∞¿+â◊fi~°∞—ñ _»xi.
ã‘. ~°∂_èç"≥∞ÿñ „|Hõ$u ѨÓ~°∞+¨ HÍÅ=ÚʼnõΩ hâ◊fi~°∞ñ_»"≥· Éèí=nÜ«∞ Kå~°∞k=º
Åe`«HõàÏH“â◊Å=Ú# #aè~°`«∞ñ_≥· Hõ_»ñQÆ∞ h ~°∂Ѩ "≥∞Hõ¯_» =∞Ǩ`«‡!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.ÉèÏ.248)
ã‘. ...... „Ѩ^è•# =Ó~°∞
¿+â◊fi~°∞ñ _≥·#\˜ì âßâ◊fi`« „|ǨχO|∞ñ I ^Œ#^≥·# ǨÏ$^ŒÜ«∞ Ѩ^Œ‡=Ú# xeÑ≤..
(ÉèÏQÆ.4㨯O.271)
21. <å~°ã≤OǨÏ=ѨÙó
â◊O.ÉèÏ. #~°ãº¨ ã≤OǨÏ㨺 K« J=Ü«∞"å Ü«∞ã≤‡<£ ÅHõΔ º<ÕÎ `«^fiŒ ѨÙ~ã° º¨ ã¨ó <å~°ãO≤ ǨÏ=ѨÙó I
#~°∞xÜ≥ÚHõ¯Ü«Ú, ã≤OǨÏ=Ú Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú J=Ü«∞==ÚÅ∞ QÆÅ"å_»∞ QÆ#∞Hõ
'<å~°ãO≤ ǨÏ=ѨÙó— Ü«∞#|_»∞#∞. `«# Éè‰í Ωõ _Î #·≥ „ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ x Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙx #∞O_ç ~°HOΔ˜ K«∞@ÔH·
N=∞Ǩq+¨μ=‚ Ù ã¨Q=Æ Ú =∂#"åHÍ~°=ÚQÍ#∞, ã¨Q=Æ Ú ã≤OǨHÍ~°=Ú QÍ#∞, ã¨OÎ Éè=í Ú
#∞O_ç L^ŒƒùqOK≥#∞. D Ü«∞=`å~°=Ú#∞ QÍOz# Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙ_»∞.
Hõ. #~°=¸iÎ QÍ^Œ∞, ˆH=Å I ǨÏi=¸iÎÜ«Úñ QÍ^Œ∞ =∂#"åHÍ~°=Úñ ˆQ
ã¨iÜ«∂HÍ~°=Ú #∞#flk I ǨÏi=∂Ü«∂~°z`«=∞QÆ∞ Ü«∞^ä•~°÷=Ú K«∂_»<£.
Jx xâıÛ+¨μ_ì <·≥ å_»∞. (ÉèÏQÆ.7-286)
22. N=∂<£
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞㨺 =HõΔã≤ x`«ºO =ã¨u Nó 㨠N=∂<£ I
q+¨μ=‚ ¸iÎ Ü≥ÚHõ¯ =Hõ=Δ Ú#O^Œ∞ Ü≥∞Å¡ÑC¨ _»∞ N(ÅH˜;) x=ã≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞
Hõ#∞Hõ PÜ«∞# 'N=∂<£— <å=∞^èÕÜ«Ú_»∞.
^Õ"åã¨∞~°∞Å∞ J=∞$`«=Ú H˘éÔH· áêÅã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ =∞käOK«∞K«∞O_»QÍ
#O^Œ∞O_ç ÅH©;^Õq L^ŒƒùqOK≥#∞. P"≥∞ q+¨μ‚=¸iÎ Ü≥ÚHõ¯ ™œO^Œ~°º=Ú#‰õΩ,
ã¨^Œ∞æ}=ÚʼnõΩ, =ÚQÆ∞ú~åÖˇ· PÜ«∞##∞ ѨuQÍ =iOK≥#∞.
Hõ. WOn=~° ^•=∞=Ú# =Ú I ‰õΩO^Œ∞xñ |∂lOz `«#‰õΩ QÆ∂_ç =ã≤OѨ<£
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 71
=∞Ok~°=ÚQÆñ ^Œ^ŒfiHõΔ=Ú I #O^Œ ã¨Å*Ï˚ ã¨∞^Œ$+≤ì <åÖ’H˜OK≥<£.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.283)
K«. [QÆ=ÚÅ `«O„_çÜ≥ÿ∞ `«#~°∞ â∫i [QÆO|∞Å `«e¡ xOk~°O
^ŒQÆ #∞~°=∞O^Œ ^•ÖˇÛ (286)
=K«. JÜ« ∂ ºkÅH˜ ; N=`« û H“㨠∞ Î É è í "≥ · [ Ü« ∞ Of =#=∂eHÍ `å~°
Ǩ~å^ŒºÅOHõ$`«Oɡ·# ѨÙO_»sH͉õΔΩ =HõΔã¨÷ûÅO|∞# =ã≤~ÚOK≥ (287)
23. ˆHâ◊=ó
â◊O.ÉèÏ. 1. Jaè~°∂Ѩ`«=∂ó ˆHâß Ü«∞㨺 ã¨ó ˆHâ◊=ó I
2. Hõâ◊Û Jâ◊Û Dâ◊â◊Û „u=¸~°ÎÜ«∞ó ˆHâßó, `Õ Ü«∞^Œfiâı =~°Î<ÕΠ㨠ˆHâ◊=ó I
3. ˆHt =^è•^•fi ˆHâ◊=ó I Ü«∞™ê‡`«Î fiÜ≥ÿ∞= ^Œ∞ëêì`å‡ Ç¨Ï`«ó ˆHj [<å~°Ì#!
`«™ê‡`ü ˆHâ◊= <å=∂fl `åfiO Ö’ˆH MϺuO QÆq∞+¨ºu II (q.ѨÙ. 5-16-23) Wu
q+¨μ‚ѨÙ~å}Ë NHõ$+¨‚O „Ѩu <å~°^Œ =K«#"£∞ I
1. „Ѩâ◊ãÎ̈"≥∞ÿ# (ã¨∞O^Œ~°=ÚÖˇ·#) ˆHâ◊=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞. Hõ#∞Hõ ˆHâ◊=ó Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
2. Hõó ´ „|Ǩχ. Jó ´ q+¨μ=‚ Ù. Dâ◊ó ´ ~°∞„^Œ∞_»∞. g~°∞ =Ú=Ùfi~°∞ Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ
Ö’|_ç =iÎOK«∞K«∞O^Œ∞~°∞. Hõ#∞Hõ P Ѩ~°=∂`«‡ 'ˆHâ◊=Ù—_»#ñ|_»∞#∞.
K«. J`«x xÜ«ÚH˜Îñ *ˇOk ã¨K«~åK«~°Éèí∂`« ã¨"Õ∞`«ã¨$+≤ì <Õ
q`«`«=ÚQÍ ã¨$lO`«∞ñ, „|Éèíq+¨μ‚ñ_»∞ q+¨μ‚ñ_»∞ „áÈK«∞ñ, ÉÏ~°fif
Ѩu ÅÜ«∞ "≥ÚO^Œ*ËÜ«Ú, ǨÏi ѨOHõ~°∞ÃÇÏ∂^Œ~°∞ñ _®k=¸iÎ Ü«∞
K«∞º`«∞ñ_»∞ „uâ◊H˜ÎÜ«Ú‰õΩÎñ _»QÆ∞K«∞O_»∞#∞ xO`«‰õΩñ ^•# =¸Å"≥∞ÿ.
(ÉèÏQÆ.2-101)
Ѩ~°=∂`«‡ D qâ◊fi=∞O`«\ ˜H˜ JkèѨu. PÜ«∞# Ü≥ÚHõ¯ P#u ##∞ã¨iOz
<Õ#∞ (q^è•`«) K«~åK«~° „áê}∞Å`ÀñQÆ∂_ç# D ã¨$+≤ìx q™êÎ~°=ÚQÍ ã¨$lOK«∞
K«∞<åfl#∞. „ѨÉÏè = ã¨OѨ#∞flñ_≥#· q+¨μ=‚ Ù nxx áÈ+≤OK«∞K«∞<åflñ_»∞. áê~°fif<å^ä∞Œ _≥#·
t=Ù_»∞ Å~ÚOѨ*ËÜ«ÚK«∞<åflñ_»∞. Pk^Õ=Ùñ_»∞, JK«∞º`«∞ñ_»∞ J~Ú# NǨÏi
 72 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
(Ѩ~°=∂`«‡) ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞=Ú ÅxflO\˜H˜ =¸Å¿ÇÏ`«∞"≥· P =¸_»∞ q^èŒ=ÚÅQÆ∞
â◊‰õΩÎÅ`À QÆ∂_çÜ«ÚO_»∞#∞.
K«. K≥Ü«Ú=ÙÖò ¿ãÜ«Ú`«é˜<£ q^è•`« Hõ~°}˜O *ˇ<˘flO^Œ∞, ã¨O`À+¨ ^Œ$
+≤ì Ü«Ú`«∞O_≥· #QÆ∞K«∞<£ [<å~°Ì#∞x =∂_ç¯O ÉÁÅ∞Ûñ, ~À+≤Oz Ü«Ú
#fl Ü≥∞_»<£ ~°∞„^Œ∞x ÉèíOy <˘Ñ¨C#∞, ã¨∞MÏ#O^ŒO|∞#∞O ÉÁOk `«
#‡Ü«Úñ_≥· „|Ǩχ=Ú ÉèÏu ÉÏÅ∞ñ _»=∞~°∞ <åƒÇ¨ïà◊º ÉÏźO|∞#<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O. ѨÓ.ÉèÏ.195)
áÈ`«# QÍ~°∞ ÉèíH˜Î áê~°=â◊º=Ú`À NHõ$+¨μ‚x ÉÏźKÕ+¨ìÅ#∞ „u=¸~åκ`«‡‰õΩñ
_»QÆ∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú Ü≥ÚHõ¯ HÍ~°º=ÚÅ∞QÍ D =∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ# Ѩ^Œº=ÚÖ’ =i‚Ozi.
3. ˆHt Ü«∞#∞ ~åHõΔã¨∞x =kèOK«∞@ =Å# 'ˆHâ◊=Ù—_»#ñ|_»∞#∞.
Hõ. #e<å‰õΔΩñ_»∞ bÖÏQÆu I qÅÜ«∞=Úñ ÉÁOkOK≥ x@∞¡ g~å"Õt<£ I
|ÅÖÏt<£ [QÆ^Œaè#= I |Å~åt<£ ql`« â◊„HõáêtO ˆQt<£ II
(ÉèÏQÆ.10-ѨÓ.1176)
NHõ$ëê‚=`å~°=Ú#O^Œ∞ ˆHtÜ«∞#∞ ~åHõΔã¨∞x Ü«∞O`«"≥ÚOkOK«∞@KÕ PÜ«∞#
'ˆHâ◊=— <å=∞=Ú`À MϺu QÍOK≥#∞.
24. ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞ó
â◊O.ÉèÏ. ѨÙ~°∞ëê}ÏO L`«Î=∞ó ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞ó I
ѨÙ~°∞+¨μÅÖ’ (KÕ`«# `«`«Î fi=ÚÅÖ’) Q˘Ñ¨Ê"åñ_»∞. ÖË^• ѨÙ~°∞+¨μÅO^ŒiHõO>ˇ
Q˘Ñ¨Ê"åñ_»∞.
''ˆH¡â◊ Hõ~°‡qáêHÍâ◊Ü≥ÿ∞~°Ñ¨~å=∞$+¨ìó ѨÙ~°∞+¨qâıëÈ Dâ◊fi~°ó——
(Ü≥∂QÆã∂¨ 1-24)
ˆH¡â◊=ÚÅ∞ (Hõ+¨ì=ÚÅ∞) QÍx, Hõ~°‡|O^èŒ=ÚÅ∞ QÍx JO@x qâı+¨Ñ¨Ù~°∞+¨μñ
_»∞ Dâ◊fi~°∞ñ_»∞ Hõ#∞Hõ 'ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=Ú—_»#ñ|_»∞#∞.
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 73
ã‘. J=∞~° u~°ºV‡#∞ëêºk KÕ`«# Ü≥∂#∞ ÅO^Œ∞ <å`Õ‡K«ÛùKÕñ *ˇOk#\˜ì
Hõ=∞hÜ«∞ â◊√Éèí=¸iÎ QÆÅ"åñ_»"≥· ^èŒ~°‡¿ã`«∞ =#OQÆñ „|MϺu <˘Ok
q+¨Ü«∞ ã¨∞YO|∞Å∞ q_çz ã¨O`«`« x*Ï#O^•#∞Éèí= ã¨=Ú#flu^Œ#~°∞Î
=k QÍ# ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∂Yºñ *ˇ<˘flO^Œ∞^Œ∞ =\˜ì x <≥flѨÙÊ_»aè#∞uO`«∞
(ÉèÏQÆ.3㨯O.308)
Ö∫H˜Hõ ã¨∞Y=ÚÅ#∞ q_çzÃÑ\˜ì ZšѨC_»∞ Jáê~°"≥∞ÿ# Ü«∂#O^Œ=Ú#∞
J#∞ÉèíqOK«∞K«∞ #∞O_≥^Œ=Ù. JO^Œ∞=Å#<Õ h=Ù 'ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=Úñ—_»#∞ „Ѩâ◊ã≤Î
QÍOz<å=Ù.
''Ü«∞™ê‡`ü HõΔ~°=∞f`À-Ç¨Ï =∞HõΔ~å^ŒÑ≤KÀ`«Î=∞ó I
J`À-ã≤‡ Ö’ˆH "Õ^Õ K« „Ѩkä`«ó ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞ó II (w`« 15-18)
<Õ#∞ „ѨuÜ≥ÚHõ¯ HõΔ~° (ã¨~°fiÉèí∂`«~°∂Ѩ) `«`«Î fi=Ú#∞ #u„Hõq∞Oz#"åñ_»#∞.
JHõΔ~°=Ú (r=Ùñ_»∞) HõO>ˇ#∞ Q˘Ñ¨Ê"åñ_»#∞. HÍ=Ù# "Õ^Œ=ÚÅO^Œ∞#∞, Ö’Hõ=Ú
#O^Œ∞#∞ ‰õÄ_» 'ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=Úñ_»∞— Jx „Ѩã≤kú <˘Ok Ü«Ú<åfl#∞.
''^•fiq=∞ø ѨÙ~°∞ëœ Ö’ˆH HõΔ~°âßÛHõΔ~° U= K« I
HõΔ~°ã¨û~åfi}˜ Éèí∂`åx ‰õÄ@™È÷-HõΔ~° LK«º`Õ II (w`« 15-16)
„ѨÑO¨ K«=Ú#O^Œ∞ Hõ~Δ ∞° ñ_»xÜ«Ú, JHõ~Δ ∞° ñ_»xÜ«Ú x~°∞=Ù~°∞ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ QÆÅ~°∞.
JO^Œ∞ ã¨=∞ã¨Î „áê}∞ÅÜ≥ÚHõ¯ ^ÕÇϨ =ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ Jaè=∂x Hõ~Δ ∞° ñ_»xÜ«Ú, ^ÕÇϨ =ÚÖ’x
r=Ùñ_Õ `å#∞ Ü«∞x Jaè=∂xOK«∞"åñ_»∞ JHõ~Δ ° ѨÙ~°∞+¨μñ_»xÜ«Ú K≥Ñʨ ñ|_»∞K«∞<åfl~°∞.
r=Ùñ_»∞ P`«‡Ü≥ÚHõ¯ „ѨuaO|~°∂ѨÙñ_»∞. ^ÕǨÏ=ÚÅ∞ U [#‡HÍ [#‡Ö’
#tOzáÈ=ÙK«∞O_»∞#∞. QÍ# HõΔ~°=ÚÅ∞. r=Ùñ_»∞ "≥∂HõΔ=Ú ÅaèOK«∞ =~°‰õΩ H˘xfl
[#‡Å HÍÅ=Ú =~°‰Ωõ #∞ #tOѨHõ Ü«ÚO_»∞#∞. Hõ#∞Hõ JHõ~Δ ∞° ñ_»xÜ«Ú K≥Ñʨ |_ç#k.
L`«=Î ∞ó ѨÙ~°∞+¨ãÎ̈ fi#ºó Ѩ~=° ∂`Õ‡`«∞º^•Ç¨Ï$`«ó I
Ü≥∂ Ö’Hõ„`«Ü«∞=∂qâ◊º aÉèí~°Îº=ºÜ«∞ Dâ◊fi~°ó II (Éè.í w.15-17)
Z=_»∞ =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅO^Œ∞#∞ „Ѩ"ÕtOz "åxx ÉèíiOK«∞K«∞<åfl_À, J\˜ì
 74 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
<åâ◊~Ç° Ï≤ `«∞ñ_»∞#∞, [QÆxflÜ«∂=∞‰õΩñ_»∞#∞, ÃÑ#· ^≥eÊ# Hõ~Δ åHõ~Δ ∞° e~°∞fiiHõO>ˇ#∞ "Õé#ÿˇ
"åñ_»∞#∂ JQÆ∞ L`«Î=∞ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞x K≥ѨÊ|_»∞K«∞<åflñ_»∞.
`Õ. ... Ü≥ÚHõ¯_≥· "≥eñÔQ_»∞ ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∂aè I ^è•# "åK«º q#„=∞ "å`«ûźHõź!
(ÉèÏ~°.âßOu.2P.20)
25. ã¨~°fió
â◊O.ÉèÏ. Jã¨`«â◊Û ã¨`«â‹·Û= ã¨~°fi㨺 „ѨÉèí"åѨºÜ«∂`ü I
ã¨~°fi㨺 ã¨~°fi^• *Ï˝<å`ü ã¨~°fi"Õ∞#O „ѨK«HõΔ`Õ II (ÉèÏ~°.L^Àº.70-11)
Ѩ~°=∂`«‡ Jã¨`ü - ~°∂Ѩ=Ú ÖËxk. ã¨`ü - ~°∂Ѩ=Ú QÆÅk Ü«∞QÆ∞
ã¨~°fi=Ú#‰õΩ#∞ L`«ÊuÎ ÅÜ«∞¿ÇÏ`«∞=Ù J~Ú L<åfl_»∞.
(ã¨~fi° Ü«∞#QÍ `≥eã≤H˘#∞ Ü«∞x J~°=÷ Ú) ã¨~fi° =Ú `≥eã≤# "å_»Q∞Æ @ =Å##∞,
P *Ï˝# "≥∞šѨC_»∞ (ã¨~°fi^•) QÆÅ"åñ_»QÆ∞@KÕ`« 'ã¨~°∞fi—ñ_»Ü≥∞º#∞.
Hõ. ã¨~°fi=Ú h= Ü≥∞é∞OQÆ∞^Œ∞ I ã¨~°fi qÖ’Hõ#∞ñ_» g=, [QÆ^ŒkèѨuq<£.
ã¨~åfiѨ~å^èŒ∞ ##∞ <À I 㨈~fiâ◊ ! Ü«∞#∞„QÆÇ≤ÏOѨÙ, K«xÜ≥∞^Œ xOHõ<£
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.577)
`Õ. JxÅ∞ñ _Õ su qǨÏiOK«∞ #@¡ h=Ù
QÆÅã≤ =iÎO`«∞ ã¨~åfi`«‡Hõ`«fi "≥ÚѨÊ
[QÆ=ÚʼnõΩ <≥Å¡ |O^èŒ "≥∂HõΔ}=ÚÅ∞ h=
h= ã¨~°fiO|∞ ^ŒÅáÈÜ«∞ h~°*ÏHõΔ! (ÉèÏQÆ.8㨯O.387)
=K«. 'ã¨HÅõ KÕ`<« å KÕ`<« åO`«~åºq∞Ü≥∞ÿ # ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞O_»∞ ã¨~fi° â◊|Ì "åK«∞ºO_»∞. QÍ=Ù#
ã¨HÅõ [O`«∞ x=ǨÏO|∞ÅO^Œ∞ |∞núO„kÜ«∞ =∞#ó „áê}O|∞Å#∞ ã¨$l~ÚOz,
KÕ`«# =~°æO|∞#‰õΩ *Ï˝#„Ѩ^Œ∞O_»QÆ∞.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.ÉèÏ.1203)
L. .... ã¨~°fi=Ú ^•<≥Ü≥ÿ∞# "å
_≥=fi_»∞, "åx <å`«‡Éèí=Ù, hâ◊fi~°∞<Õ â◊~°}O|∞ "Õ_≥^Œ<£ I
(ÉèÏQÆ.8㨯O. 73)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 75
26. â◊~°fió
â◊O.ÉèÏ. â◊$}Ïu-ã¨OǨ~° ã¨=∞ÜÕ∞ ã¨OǨÏ~°u ã¨OǨ~°Ü«∞u ã¨HõÖÏó „Ѩ*Ïó Wu
â◊~°fió I
„Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# ã¨HõÅ „áê}∞Å#∞ ã¨OǨÏiOK«∞#∞. ÖË^• ã¨OǨÏiOѨ
*ËÜÚ« #∞. Hõ#∞Hõ 'â◊~fi° ó— Ü«∞#|_≥#∞. P Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞ `«"∂≥ QÆ∞}=Ú #kè+Oª≤ z ~°∞„^Œ
~°∂Ѩ=Ú# Éèí∂`«=ÚÅ#∞ ã¨OǨÏiOK«∞#∞.
K«. J`«x xÜ«ÚH˜Îñ *ˇOk .... áê~°fif
Ѩu ÅÜ«∞"≥ÚO^Œñ*ËÜ«Ú .... (ÉèÏQÆ.2㨯O.101)
â’¡II „Éèíâ◊º ^ÕÌ=QÆ}O „`«ã¨#∞‡xQÆ}O #â◊º„`«ÊѨOK«O ÅÜ«∞O
Ѩâ◊º<£ x~°ƒùÜ«∞ UHõ U= qǨÏ~° `åº##Ì ™ê¢<ÀÌ Éèí"å<£ I
(t"å##ÌÅǨÏi 34)
„ѨàÜ
◊ ∞« HÍÅ=Ú#O^Œ∞ Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨fi™ê÷# „Éè+í μ¨ Åì QÆ∞K«∞#fl ^Õ=`å QÆ}=ÚÅ#∞,
ÉèÜ
í ∂« O^Àà◊#=Ú á⁄O^Œ∞K«∞#fl =ÚxQÆ}=ÚÅ#∞, K«~åK«~=° ÚÅ`ÀQÆ∂_ç #tOK«∞K«∞#fl
„ѨÑO¨ K«=Ú#∞ EK«∞K«∞O_çÜÚ« , `«# ã¨ÇϨ [ ã¨fi~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ „|Ǩ‡#O^Œ=ÚÖ’ xifiHÍ~°∞ñ
_≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
27. t=ó
â◊O.ÉèÏ. x¢ÃãÂÎQÆ∞}º`«Ü«∂ â◊√^Œú`åfi`ü t=ó I
''㨠„|Ǩχ 㨠t=ó—— (`≥.· P.Ü«∂l˝‰Ωõ º 10-13)
W`«ºÉèË^ÀѨ^Õâß`ü t"åk <å=∞aèó ǨÏiˆ~= ã¨∂ÎÜ«∞`Õ I
QÆ∞}„`«Ü«∞HÍ~°º ѨÙ}ºáêѨ "åºq∞„â◊Hõ~°‡ `«`«ÊùÅã¨=∂Ǩ~°ÅHõΔ}ó ã¨O™ê~°
¢`≥·QÆ∞}º"£∞ I `«^ŒÉèÏ"Õ â◊√^Œúó I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨ÇϨ [=ÚQÍ ã¨`Ϋ fi~°[ã¨=Î ∞ „uQÆ∞} ~°ÇÏ≤ `« â◊√^Œ∞ñú _»∞. ã¨$ëêì º^Œ∞Å#∞
x~°fiiÎOK« ^ŒÅz#ѨÙ_»∞ `å<Õ „uQÆ∞}=ÚÅ#∞ Jkè+≤ªOz PÜ«∂ HÍ~°º=ÚÅ#∞
x~°fiiÎOK«∞#∞. ã¨Ç¨Ï[=ÚQÍ â◊√^Œ∞úñ_»∞. '㨠„|Ǩχ 㨠t= ã¨û ǨÏi— (`≥·.L.8) XˆH
„|ǨχѨ^•~°=÷ Ú qq^èŒ <å=∞=ÚÅ`À =º=ǨÏiOѨñ|_»∞#∞. 't=— <å=∞=Ú „uQÆ∞}
ã¨Oã¨~°æ=Ú *ˇO^ŒHõ =Ú#∞fl L#fl\˜ì „|Ǩχ=Ú#‰õΩ K≥Ok#kQÍ ÉèÏqOѨ=Öˇ#∞.
 76 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
r=ÙÅ∞ â◊√ÉèÏâ◊√Éèí Hõ~‡° Å <åK«iOK«∞@KÕ Ñ¨Ù}º áêѨ "åºq∞„â◊ Ѷe¨ `«=ÚÅ#∞
á⁄O^Œ∞K«∞O^Œ∞~°∞. „uQÆ∞} [#º=ÚÅQÆ∞ D ѨÙ}ºáêѨ "åºq∞„â◊ Ѷ¨Å=ÚÅ
ã¨=∂Ǩ~°=Ú ã¨O™ê~°=Ú. „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ=∞QÆ∞ W\˜ì ã¨O™ê~°=Ú ÖËx"åñ_»∞ â◊√^Œ∞úñ
_»∞QÍ #∞O_»∞#∞, QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 't=ó— J#|_»∞#∞.
1. Dâß# ã¨û~°fi q^•º<åO...
2. Ü≥∂ „|Ǩ‡}O q^Œ^è•u ѨÓ~°fiO
3. Ü«∞ ã¨û~°fi[˝ó
4. PKå~°º"å<£ ѨÙ~°∞ëÈ "Õ^Œ ...
W`åºk „â◊√`«∞Å#∞ |\˜ì t=Ùñ_»#QÍ ã¨~fi° [˝`fi« ã¨~fi° â◊H=Θ ∞`åÎ fik ÅHõ}Δ ÅH˜`Δ =« ∞QÆ∞
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞ QÍx, ˆH=Å=Ú `«"≥∂QÆ∞}=Ú „Ѩ^è•#=ÚQÍ QÆey
[QÆ„`«Êà◊Ü«∞=Ú HõeyOK«∞ „u=¸~°∞ÎÅÖ’ <˘Hõñ_»x QÍ^Œ∞.
=K«. x¢ÃãQΠ∞Æ }ºÅHõ}Δ O|∞#O |~°=∞ѨÙ~∞° +¨μO_≥#· ǨÏiH˜ <å`«‡ ã¨=∞~°Ê}O|∞ ¿ãÜ«Ú@
"Õ∞Å∞. (ÉèÏQÆ.7㨯O.217)
„ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ ñ_»∞ `å#∞ QÆ~ƒ° ãù ∞¨ ñ÷ _≥· Ü«ÚO_»QÍ <å~°^=Œ ∞ǨÏi¬ =Å# qx# *Ï˝#=Ú#∞,
Ѩ~°=∞ ÉèÏQÆ=`« ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞, `À\˜ ~åHõΔ㨠ÉÏÅ∞~°‰õΩ `≥eÜ«∞*ˇÑ¨CK«∞, „uQÆ∞}
~°Ç≤Ï`«∞ñ_≥·# Ѩ~°„|Ǩχ‰õΩ `«##∞ `å#∞ ã¨=∞iÊOK«∞H˘#=Öˇ#x É’kèOK≥#∞.
28. ™ê÷}∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã≤÷~°`åfi`ü ™ê÷}∞ó I
ã≤÷~°"≥∞ÿ#"åñ_»∞ J~Ú#O^Œ∞# '™ê÷}∞— =#ñ|_»∞#∞.
''x`«ºó ã¨~°fiQÆ`«ó ™ê÷}∞ó—— Ü«∞x ÉèíQÆ=næ`« Ü«∞O^Œ∞ NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ
K≥ÃÑÊ#∞.
'u¿+`ª ºÕ Hõ~∂° ¿Ñ} Wu ™ê÷}∞ó— XˆH ~°∂Ѩ=Ú# #∞O_»∞@KÕ '™ê÷}∞—=#ñ|_»∞#∞.
''ã¨^≥·Hõ ~°∂Ѩ~°∂áêÜ«∞ q+¨‚"Õ ã¨~°fil+¨‚"Õ—— (q.ѨÙ.1-2-1)
L. ã¨~fi° ѶŨ „Ѩ^•`«ÜÚ« #∞, ã¨~fi° â◊~} ° ∞ºñ_»∞, ã¨~fi° â◊‰Ωõ ñÎ _»∞<£
ã¨~fi° [„QÆ`Ê« ã≤^∞Œ ñú _»∞#∞, ã¨~fi° QÆ`∞« O_»Q∞Æ K«„Hõáê}˜ ~¸
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 77
ã¨~°fiâ◊s~°∞Å∞<£ qQÆ=∞ã¨OQÆuñ *ˇOk qj~°º=∂#∞Öˇ·
Ѩifi#KÀ #ÉèíO|∞QÆu „|Ǩχ=Ú ^•ñ*ˇ_»‰õΩO_»∞ <≥ѨC_»∞<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.210)
29. Éèí∂`åkó
â◊O.ÉèÏ. Éèí∂`å<å=∂k HÍ~°}`åfi`ü Éèí∂`åkó I
[##^è~Œ ‡° =Ú QÆÅ Ü«∞xflO\˜H˜ Láê^•# xq∞`«Î HÍ~°}=ÚÅ∞ Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞,
QÆ#∞Hõ 'Éèí∂`åk— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
'Éèí[#κ##º =∞#™È *Ï˝`åfi Éèí∂`åk =∞=ºÜ«∞"£∞—— (w`« 9-13)
ã¨=∞ã¨Î „áê}∞ʼnõΩ#∞ PkHÍ~°}∞ñ_»#QÆ∞ ##∞fl J##º =∞#ã¨∞¯Öˇ·
¿ãqOK«∞K«∞<åfl~°∞.
Hõ. U#∞#∞ g∞~°∞#∞ QÍÅ=Ú I =∂#= u~°ºQÆ¡`å„^Œ∞=∞ ¿ãfi^Œ[=ÚÖò
=∂#∞QÆ <≥=fix Hõà◊Å=Ú I "åxH˜ „"≥ÚÔH¯^Œ=Ú QÍHõ =QÆ=ñQÆ <ÕÖÏ?
(ÉèÏQÆ.8㨯O. 150)
<å‰õΩ#∞ (q^è•`«‰õΩ), g∞‰õΩ#∞, HÍÖÏxH˜, =∂#=ÙʼnõΩ, Ѩ‰õΔΩʼnõΩ, K≥@¡‰õΩ,
fQÆʼnõΩ, K≥=∞@Ö’ ѨÙ@∞ì JÅÊr=ÙʼnõΩ, =¸ÅѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞.
=K«. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞O_»∞ "≥Ú^ŒÅO |$kä"åºk =∞ǨÉèí∂`«=∞Ü«∞O |~Ú# ã¨$+≤ìxñ
QÆÅ∞QÆ*Ëã≤... (ÉèÏQÆ.11㨯O.52)
30. xkè~°=ºÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. „Ѩà◊Ü«∞HÍÖË Jã≤‡<£ ã¨~°fiO xnèÜ«∞`« Wu xkèó I 㨠U= xkèifiâı+¨º`Õ Wu
J=ºÜ«∞ó I Jq#â◊fi~À xkèi`«º~°÷ó I
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ „Ѩà◊Ü«∞HÍÅ=Ú #O^Œ∞ ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅ#∞, ã¨HõÅ „áê}∞Å#∞
`«#Ö’<Õ Ü«∞}z Ü«ÚOK«∞H˘#∞#∞. „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=ÚÖ’ ã¨=∞ã¨Î=Ú#‰õΩ xˆHΔѨ=Ú
=O\˜"å_»∞. Hõ#∞Hõ q<åâ◊=ÚÖËx xkè Jx J~°÷=Ú.
'x^è•#"£∞ c[=∞=ºÜ«∞"£∞— (w`«)
P. qÅÜ«∞HÍÅ=∞O^Œ∞ qâ◊fiO|∞ h ÃÑ^ŒÌ I Hõ_»∞ѨÙÖ’#ñ ^•ñK«∞ Hõ_çq∞ "Õ∞\˜
 78 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
#@∞ñ_» g=Ù <Õñ_»∞ <å QÆ~°ƒùAñ_» "Ò@I Ѩ~°=∞ѨÙ~°∞+¨ ! "Õ_»|O|∞ QÍ^≥!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.129)
Hõ. ÃÑ#∞ ѨQÆ∞ =~å¬HÍÅO I |∞# k#<åÜ«∞‰õΩx =Å#ñ ÉÁ_»q∞# ã¨eÅO
|#Ü«∞=Úñ „QÆ=∞‡é „w+¨‡OI |∞# ã¨∂~°∞ºxÜ«∞O^Œ∞ _çO^Œ∞ áÈeHõ =∞é˜Ü«Ú<£.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.956)
Hõ. ^èŒ~°}˜ñ [~åK«~° Éèí∂`«=Ú
Å~°Ü«∞ñQÆ [x~ÚOz Ü«∞O^≥ Ü«∞}ñy# Ѩyk<£
ǨÏiKÕñ |∞\˜ì# qâ◊fi=Ú
ǨÏiÜ«∞O^≥ ÅÜ«∞O|∞ <˘O^Œ∞ ... (957)
'J[~À-=∞~À-=ºÜ«∞ó— (|$.L.6-4-15) J#∞ „â◊√u "åHͺ#∞™ê~°=Ú
Ѩ~°=∂`«‡ J=ºÜ«Ú_»∞. J=ºÜ«∞=∞QÆ∞ xkè QÆ#∞Hõ 'xkè~°=ºÜ«∞ó— JQÆ∞#∞.
31. ã¨=∞ƒù=ó
â◊O.ÉèÏ. ¿ãfiK«ÛùÜ«∂ ã¨g∞p#O Éèí=#=∞¿ãºu ã¨=∞ƒù=ó I
'^èŒ~°‡ã¨O™ê÷Ѩ<å~å÷Ü«∞ ã¨=∞ƒù"åq∞ Ü«ÚˆQ Ü«ÚˆQ——II (w`« 4-8)
''J^äŒ ^Œ∞+¨ìq<åâßÜ«∞ ™ê^èŒ∂<åO ~°HõΔ}ÏÜ«∞ K« I
¿ãfiK«ÛùÜ«∂ ã¨=∞ƒù"å"Õ∞º=O QÆ~°ƒù^Œ∞óYq=i˚`«ó—— II
Ѩ~=° ∂`«‡ `«# WK«Ûù KÕ`« PÜ«∂ ã¨=∞Ü≥∂z`«=ÚÅQÆ∞ ^ÕÇϨ =ÚÅ#∞ ã‘fiHõiOz
[x‡OK«∞K«∞O_»∞#∞. HÍ# 'ã¨OÉèí=ó— J#ñ|_»∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡ x„+¨ÊÜ≥∂[#=ÚQÍ
â◊s~° „QÆÇϨ }=Ú *ËÜ∞« _»∞. Ö’Hõ=Ú# ^è~Œ ‡° =Ú#∞ ™ê÷ÑO≤ K«∞@ÔH· Ü«∞=`«iOK«∞ K«∞O_»∞#∞.
^Œ∞+¨μìÅ#∞ ã¨OǨÏiOz ™ê^èŒ∞=ÙÅ#∞ ~°HΔ̃OK«∞@ÔH· `«# WK«Ûù`À #=`«iOK«∞#∞. W`«~°
r=ÙÅ [#‡Å∞ "åi Hõ~å‡nè#=ÚÖˇ· Ü«ÚO_»∞#∞. HÍx Ѩ~°=∂`«‡ ¿ãfiK«ÛùQÍ (`å#∞QÍ
HÀ~°∞H˘#∞@)`À #=`«iOK«∞#∞. PÜ«∞# [#‡‰õΩ QÆ~°ƒù"å™êk ^Œ∞óY=ÚÅ∞O_»=Ù.
Hõ. ZѨC_»∞ ^èŒ~°‡HõΔÜ«∞ =∞QÆ∞,
<≥ѨC_»∞ áêѨO|∞ á⁄_»=Ú h Ö’Hõ=ÚÖ’
#ѨC_»∞ qâıfiâ◊√ñ_»∞ ǨÏi,
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 79
^ŒÑ¨ÊHõ qÉèí∞ñ _»Ü«Úºñ ^Œ#∞flñ^• ã¨$l~ÚOK«∞<£. (ÉèÏQÆ. 9 㨯O.726)
ã‘. qÉè∞í ñ_ôâfi◊ ~°∞ñ_»∞ "Õ^qŒ „ѨQÀã¨∞~°™ê^è∞Œ
^èŒ~å‡~°÷=ÚÅñ QÍ=ñ ^Œ#∞=Ùñ ^•eÛ
QÍeK«O^ŒO|∞# Ѷ¨∞#~°∂Ѩ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñ
^Œ#∞~°∂Ѩ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñ ^ŒyeÜ«ÚO_»∞ (ÉèÏQÆ.8㨯O.693)
Hõ. |eÜ«Ú~° ^ŒO_çOѨñQÆ ^Œ∞
~°ƒÅ∞Å#∞ ~°H˜ΔOѨ [QÆuÃÑ· x[bÖÏ
Hõe`«∞ñ_»"≥· Ü«ÚQÆÜ«ÚQÆ=Ú#
#Å=_» Ü«Ú^Œ~ÚO`«∞ HÍ^≥? Ü«∞Éèí=! Ü«∞#O`å! (ÉèÏQÆ.8㨯O.693)
Hõ. .... [QÆ„^ŒHõΔ‰õΩ <≥·
<Õ#aè=∞`« HÍÅ=ÚÅ#∞ I =∂x`« [#‡=ÚÅ <˘Ok =∞#∞`«∞ `«Ñ¨ã‘fi !
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi.3J.41)
Hõ. J#Ü«∞=Ú#∞ Éèí∞=# ~°HõΔ} I =Ú#ÔH· ¿ãfiKåÛù#∞~°∂Ѩ=Ú#ñ |∞>ˇì_ç q
+¨μ‚x ÉèíÜ«∞q~°Ç≤Ï`« =∞QÆ∞ Ѩ^Œ I =#[Ü«ÚQÆO |i÷ñ Q˘Å∞Î "å~°x ÉèíH˜Î<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.993)
L. ZѨC_»∞ ^èŒ~°‡Ç¨x Ü«∞QÆ∞, <≥ѨC _»^èŒ~°‡=Ú g∞é∞ñ „QÆ∂~°∞Öˇ·
Ü≥∞ѨC_»∞ ^≥·`«∞º Å∞|∞ƒ^Œ∞~°∞, Ç‘Ï#`«ñ ÉÁO^Œ∞^Œ∞ Ô~#fl "ÕÅ∞Ê ÖË
#ѨC_»∞ ã¨`«∞¯b#∞Å QÆ$ǨÏO|∞Å #∞^Œƒù= "≥ÚOk bÅ"≥∞ÿ
<≥Ñʨ \˜ Ü«∞@¡ xÅ∞Ê^Œ∞ ã¨∞~ˆ O„^Œ∞Å #Oz`« ^è~Œ ‡° Ѩ^uúŒ <£ (ÉèÏ~°.J~°}º.4J.276)
ÃÑ· Ѩ^Œº=ÚÅO^Œ∞ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ^Œ∞+¨ìtHõΔ}‰õΩ, t+¨ì~°HõΔ}‰õΩ Ü«∞=`«iOK«∞
K«∞O_»∞#x K≥Ñʨ ñ|_ç#k.
â’¡II Ü«∞^• Ü«∞^• Ç≤Ï ^èŒ~°‡ã¨º QÍ¡x ~°ƒù=u ÉèÏ~°`« !
JÉèí∞º`å÷# =∞^èŒ~°‡ã¨º `«^•`å‡#O ã¨$*Ï =∞ºÇ¨Ï"£∞ II
â’¡II Ѩi„`å}ÏÜ«∞ ™ê^èŒ∂<åO q<åâßÜ«∞ K« ^Œ∞+¨¯ $`åO I
^èŒ~°‡ã¨O™ê÷Ѩ<å~å÷Ü«∞ ã¨OÉèí"åq∞ Ü«ÚˆQ Ü«ÚˆQ II (Éèí.w.4-7,8)
 80 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
32. ÉèÏ=#ó
â◊O.ÉèÏ. 㨈~fiëêO Éè’HõÎ $Ï}ÏO Ѷ¨ÖÏx ÉèÏ=Ü«∞fu ÉèÏ=#ó I
''Ѷ¨Å=∞`« LѨѨ`ÕÎó—— („|.ã¨∂.)
„áê}∞ÅO^Œé‰õΩ "åi "åi Hõ~å‡#∞~°∂Ѩ=ÚQÍ Ñ¶Å¨ =ÚÅ #OkOK«∞ K«∞O_»∞#∞.
HÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'ÉèÏ=#ó— Ü«∞x H©iÎOѨñ|_≥#∞. Ѩ~°=∂`«‡ ã¨~°fi=Ú `≥eã≤#"åñ_»∞
QÍ# „áê}∞Å∞ PK«iOz# Hõ~‡° ʼnõΩ `«y#@∞¡QÍ (ã¨`¯« ~°‡Å‰õΩ ã¨`Ê« Åù =ÚÅ∞, ^Œ∞+¨¯~°‡Å‰õΩ
^Œ∞+¨ÊùÅ=ÚÅ∞) xK«∞ÛK«∞O_»∞#∞. H˘xfl Hõ~°‡Å‰õΩ HÍÖÏO`«~°=ÚÖ’#∞ Ѷ¨e`«=ÚÅ
xK«∞Û#∞.
Hõ. Hõ~°‡=Ú#ñ |∞@∞ì [O`«∞=ÙI Hõ~°‡=Ú##ñ =$kúñ ÉÁO^Œ∞ñ Hõ~°‡=Ú# *ˇ_»∞O
Hõ~°‡"≥∞ [#∞ʼnõΩ ^Õ=`« I Hõ~°‡"≥∞ ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚʼnõΩñ QÍ~°}=∞kèáê!
(ÉèÏQÆ.10-ѨÓ.884)
Hõ. Hõ~°‡=ÚʼnõΩñ ^ŒQÆ∞ Ѷ¨Å=ÚÅ∞ I Hõ~°∞‡Å‰õΩ x_»OQÆ ~åA QÍx ã¨^• x
+¨¯~°‡ñ_»QÆ∞ hâ◊fi~°∞O_»∞#∞ I QÆ~°‡qÇ‘Ï#∞xH˜ ~åA QÍñ_»∞ =∞Ǩ`å‡!(885)
=K«. ''Ѩ~∞° Å=Å# ^Œ∞óYO|∞ =zÛ# #^è~Œ ‡° O|∞ Ѩ~∞° Å∞ ¿ãã≤~x° qKåiOѨ =Å^Œ∞†
`«i¯OѨ#∞ xˆ~tÌ OѨ#∞ ~åx Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x =Å# ã¨~fi° O|∞ #QÆ∞K«∞O_»∞—— #x#
^èŒ~°‡^Õ=ÙxH˜ ^èŒ~°‡#O^Œ# ᜄ`«∞O _ç@¡xÜ≥∞.
(ÉèÏQÆ.1-427)
=K«. =∞$`«∞º~°∂ѨÙO_»∞#∞ Ѩ~°∞O_»∞#∞ ã¨=∞=iÎÜ«Ú <≥·# ~¸â◊fi~°∞xH˜ ã¨fiѨHõΔ
Ѩ~°Ñ¨HõΔO|∞Å∞ ÖË=Ù. Hõ~å‡nè#O|∞Öˇ·# Éèí∂`«ã¨OѶ¨∞O|∞Å∞ ~°[O|∞
=∞Ǩ"åÜ«Ú=Ù ##∞ã¨iOK«∞ Kå_»∞Ê# #ã¨fi`«O„`«O|∞ÅQÆ∞K«∞ #`«x ##∞=iÎOK«∞†
hâ◊fi~°∞O_»∞#∞ [O`«∞ K«Ü∂« Ü«Ú~°∞ѨKÜ « ∂« ѨKÜ
« ∞« Hõ~}° O|∞ÅO ^Œãʨ +¨μOì _»∞#∞
#QÆ∞ r=ÙO_»∞ Hõ~°‡|^Œ∞úO_»QÆ∞@O *Ëã≤ Hõ~°‡O|∞ "åxH˜ <åÜ«Ú~°∞ѨK«Ü«∂
ѨK«Ü«∞O|∞ÅO *ËÜ«ÚK«∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.4-355)
=∞$`«∞ºã¨fi~°∂ѨÙ_»∞, Ѩ~°∞_»∞, ã¨=∞=iÎ J~Ú# ÉèíQÆ=O`«∞#‰õΩ `«#"å~°xÜ«Ú,
Ѩ~°∞ÅxÜ«Ú ÉèË^Œ=Ú ÖË^Œ∞. Hõ~°‡=ÚʼnõΩ Ö’|_ç# r=ÙÅ∞ ã¨fi`«O„`«`« ÖËx"åÔ~·
^èŒ∂oHõ}=ÚÅ∞ QÍex Ü«∞#∞ã¨iOz#@∞¡ ÉèíQÆ=O`«∞x ##∞ã¨iOK≥^Œ~°∞. LѨK«Ü«∞=Ú
(=$kú), JѨKÜ « ∞« =Ú (<åâ◊=Ú) Ü«∞#∞#q ÖËHõ ã¨fiã¨∞ñ÷ _≥#· ÉèQí =Æ O`«∞ñ_»∞ Hõ~‡° |^Œ∞Öú #·ˇ
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 81
„áê}∞Å PÜ«Úã¨∞û#‰õΩ LѨK«Ü«∞=Ú, JѨK«Ü«∞=ÚÅ∞ HõeæOK«∞#∞.
ѨsHõΔ#‡Ç¨~åA#‰õΩ =$+¨Éèí~°∂Ѩ=Ú# #∞#fl ^èŒ~°‡^Õ=Ùñ_ç@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. ''#ˆ~O„^•! "Õ∞=Ú „áê}∞ʼnõΩ ^Œ∞óY¿ÇÏ`«∞=ÙÅ∞ QÍ=Ú† =∂ =Å# ^Œ∞óYO|∞
<˘O^≥_∞» ѨÙ~°∞+¨μO_»∞ ÖËñ_»∞† "åk "åHõº Éè^Ë OŒ |∞Å Ü≥∂wâ◊fi~°∞Å∞ "≥∂Ç≤Ï`«∞Öˇ·
Éè^Ë OŒ |∞ <åKåÛùkOz, `«=∞‰õΩ <å`«‡ ã¨∞Y^Œ∞óYO|∞Å xK«∞Û „ѨÉ∞íè =x K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞.
^≥·=A˝Å∞ „QÆǨÏ^Õ=`å^Œ∞ʼnõΩñ „|Éèí∞`«fiO|∞ <åáêkO`«∞~°∞† g∞=∂O㨉õΩÅ∞
QÆ~‡° O|∞#‰õΩO „ÉÏÉè=í O|∞O „|Hõ\O˜ `«∞~°∞† Ö’HÍÜ«∞u‰õΩÅ∞ ã¨fiÉèÏ=O|∞#‰õΩñ
„|Éèí∞`«fiO|∞ <åáêkO`«∞~°∞. WO^≥=fiiH˜x ã¨∞Y^Œ∞óY „Ѩ^•#O|∞ ¿ãÜ«∞
qÉè∞í `«fiO|∞ ÖË^∞Œ † Ѩ~∞° Å=Å# ^Œ∞óYO|∞ =zÛ# #^è~Œ ‡° O|∞ Ѩ~∞° Å∞ ¿ãã≤~x°
qKåiOѨ=Å^Œ∞† `«i¯OѨ#∞ xˆ~tÌ OѨ#∞ ~åx Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x =Å# ã¨~fi° O|∞
#QÆ∞K«∞O_»∞.—— (ÉèÏQÆ.1㨯O.427)
33. Éèí~åÎ
â◊O.ÉèÏ. „ѨѨOK«™êºkèëêª#`Õfi# Éèí~°}Ï`ü Éèí~åÎ I
q∞^䕺 `«`«Î fi"≥∞ÿ (L#fl^•x=Öˇ Hõ#∞Ñ≤OK«∞) „ѨѨOK«=Ú#‰õΩ Jkèëêª#=ÚQÍ
(`«#Ü«∞O^Œ∞ xÅ∞ѨÙK«∞, áÈ+≤OK«∞K«∞) ã¨`«Î (ã¨`«∞Î=), ã¨∂Êù~°∞ÎÅ <˘ã¨OQÆ∞#∞. HÍ#
Ѩ~°=∂`«‡ 'Éèí~åΗ Ü«∞#|_»∞#∞.
Hõ. Ö’HõO |O`«Ü«Ú <≥=fiO I _ÕHÍOâ◊O|∞## x~°fiÇ≤ÏOK«∞K«∞ #„QÍ
ǨºHÍ~°∞O_≥· "≥Å∞ñQÆ∞ ^Œ I Ü«∂Hõ~°∞ #ѨÊ^Œ‡<åÉèí∞ #aè=i‚O`«∞<£
(ÉèÏ~°.âßOu.4J.227)
=K«. ã¨~fi° Éè∂í `«O|∞Å =∂#ã¨O|∞ʼnõΩ "åã¨∞^Õ=ÙO_≥ Éè~í .ΰ <å=∞ ~°∂Ѩ HõeÊ`«∞Öˇ#·
ã¨HÅõ ^Õ=`å=¸~°∞ÅÎ KÕ`O« , |∞~°∞+¨μÅKÕ`#« ∞ Éè~í ΰ $~°∂Ѩ^~Œè O° _≥#· ÉèQí =Æ O`«∞O_»∞
¿ãqOѨñ|_»∞K«∞O_»∞. qâı+≤Oz ¢ã‘ÎÅKÕ`«ñ |u~°∂ѨO|∞# Éèíl~ÚOѨ
|_»∞K«∞O_»∞. HÍ=Ù#ñ |u„=`«Ö#·ˇ ã¨∞O^Œ~∞° Å∞ „âıÜ∞« ™ê¯=∞Öˇ· ÜÕ∞Hõz`«OÎ |∞#
<å`Õ‡â◊fi~°∞O_≥#· Ü«∞ѨÊ~°"∞Õ â◊fi~°∞x Éè~í ΰ $ÉèÏ=O|∞# ¿ãqOѨÙK«∞O_»∞^Œ∞~°∞.
(ÉèÏQÆ.6㨯O.513)
=K«. q∞käÖÏ #QÆ~°O|∞#ñ aOQÆà◊ Ü«∞#∞ QÆ}˜Hõ ^èŒ#HÍHõΔO *Ëã≤ Ü«∂`«‡ã¨Y∞x
"≥ÚéOy ^è#Œ O aK«∞Û"åxO *ËH˘x x[ˆH`«<åÉèºí O`«~=° Ú‰õΩO Q˘x K«x ~å„u
 82 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
x„^Œ ÖˉõΩO_»∞K«∞ñ |∞@ ÉèË^Œ# qѨ}˜ =∂~°æO|∞Åñ |~°º@#O|∞ ã¨Å∞ѨÙK«∞
x„^•Å㨺 ÉèÏ=O|∞# [_»=∞Ѩ_ç, Ü«∞~å÷¿ÑHõΔO ^Œye uiy Ü«∞Åã≤,
'Ü«∂`«‡ã¨∞YO|∞ ¿ãÜ«Ú #`«O_≥ Éèí~°Î— Ü«∞x zOuOz <å~åÜ«∞}∞ x@∞¡
zOuOѨ #`«x HÔ =· źO|∞ ¿ã~°=K«∞Û#x qKåiOz, x[â◊Ü∞« # ™ê÷<åkHõO|∞
=i˚Oz "Õy~°O| "åã¨∞^Õ= K«~°}Ï~°qO^Œ =O^Œ<åaèÖÏ+≤Ü≥ÿ∞ â◊s~°O|∞
q^Œ∞º„`«ÊHÍ~°O|x zOuOz Ѩ~°=∞`«`«Î fiO|∞ #O^Œ∞ñ l`«ÎO|∞ wÅ∞H˘eÑ≤
=Ú‰õΩ~Î åÅÜ≥∞º#∞. (ÉèÏQÆ.11㨯O.101)
P "Õâº◊ "≥∂Hõ=Δ Ú hÜ«∞QÆÅ"åñ_≥ Éè~í ΰ Ü«∞#∞ J=QÍǨÏ# QÆey#^≥· "åã¨∞^Õ=Ùx
¿ãqOz "≥∂HõΔ=Ú#∞ á⁄O^≥#∞. QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ ZÅ¡~°‰õΩ Éèí~°Î.
34. „ѨÉèí=ó
â◊OÉèÏ. 1. „ѨHõˆ~¬} =∞ǨÉèí∂`åx J™ê‡*Ï˚Ü«∞#Î Wu „ѨÉèí=ó I
2. „ѨHõ$ëÈì Éèí=ó [#‡ J¿ãºu "å I
1. Ѩ~=° ∂`«‡ #∞O_çÜ∞Õ ã¨$+≤Hì ˜ =¸Å=ÚÖˇ#· ѨOK«É∂íè `«=ÚÅ∞#∞, „áê}∞Å∞#∞
L^ŒƒùqOz#q. Hõ#∞Hõ '„ѨÉèí=ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
Hõ. ™ê÷=~°=ÚÅ∞ [OQÆ=∞=ÚÅ∞ I h=Å#O QÆeÔQñ ^Œkfix~°‡Å~°HΔÍ
„áêg}º=Ú ^ŒQÆñ „|Éèí∞=ÙÅ I ˆH"å~°Å ÔH·# h= ~Ú`«∞Î =∞¿ÇÏâß!
(ÉèÏ~°.„^À}.5 J. 411)
2. N~å=Úñ_»∞, NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ "≥ÚII Ü«∞=`å~°=ÚÅ∞QÍ [x‡Oz Ü«ÚO_»∞@
KÕ`«#∞ '„ѨÉèí=— <å=∞ "åK«∞ºñ_»QÆ∞K«∞<åflñ_»∞.
`Õ. J\˜ì k"åº=`å~°O|∞Å, =^èŒiOK«∞
#A_»=QÆ∞ h‰õΩ „"≥ÚHõ¯^Œ... (ÉèÏQÆ 3㨯O. 304)
35. „ѨÉèí∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~åfiã¨∞ „H˜Ü«∂#∞ ™ê=∞~å÷ºuâ◊Ü«∂`ü „ѨÉèí∞ó
ã¨$+≤ì "≥ÚII ã¨=∞ã¨Î Hõ~‡° Å <˘#iOK«∞@‰õΩ ã¨=∞~°∞ñ÷ _»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡ '„ѨÉ∞íè ó
— Ü«∞x H©iÎOK«|_≥#∞. ''=∞Ǩ<£ „ѨÉèí∞Ô~· fi ѨÙ~°∞+¨ó—— (âıfi.L. 3-12)
=K«. Ѩ~°=∂`«‡Ü≥ÿ∞# „|ǨχO|∞#‰õΩñ ^ŒHõ¯ HÍÅ ^Õ= ã¨`«Î fi ~°[ ã¨Î"≥∂ QÆ∞}Ï
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 83
ǨÏOHÍ~° =∞ǨÏ`«Î`«fi „Ѩ^è•#O|∞ʼnõΩ „ѨÉèí∞`«fiO|∞ ÖË^Œ∞.
Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ '„ѨÉèí∞=Ù— (ÉèÏQÆ.2㨯O.28)
36. Dâ◊fi~°ó
â◊O.ÉèÏ. x~°∞áêkèHõ"≥∞ÿâ◊fi~°º=∞¿ãºu Dâ◊fi~°ó I 'U+¨ 㨈~fiâ◊fi~°ó— (|$.L.6-4-22)
Láêkè Ü«∞#QÍ U HÍ~°º=Ú<≥#· #∞ KÕÜÚ« @‰õΩ HÍ~°}=∞QÆ∞ `«`Ϋ fi=Ú. x~°∞}æ ∞ñ
_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ ã¨$ëêì ºk HÍ~°º=ÚÅñ *ËÜ«Ú@‰õΩ '=∂Ü«∞— Láêkè Ü«∞QÆ∞K«∞#flk. P
=∂Ü«∞ PÜ«∞# Ü«∞nè#=Ú#O^Õ Ü«ÚO_»∞@KÕ "Õ~˘Hõi ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú J#=ã¨~=° Ú. P
â◊HΘ "åxH˜ ã¨fi`«ó ã≤^=úŒ Ú. U+¨ ã¨~ˆ fiâ◊fi~°ó Ü«∞#QÍ x`«_∞» ã¨~fi° â◊HâΘ ße Ü«∞x Ü«∞~°=÷ Ú.
Hõ#∞Hõ ÜÕ∞ W`«~° Ü«Úáêkè ÖËHÜ õ ∞Õ ã¨=∞ã¨Î HÍ~°º=ÚÅ#∞ x~°fiiÎOK«∞ Sâ◊fi~°º=Ú (â◊H)Θ
QÆey#"åñ_»@QÆ∞@KÕ 'Dâ◊fi~°ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
=∞. J#Ѷ¨∂ ! Ü≥ÚHõ¯ñ_»=Ü«Úº <å`«‡Hõ$`« =∂Ü«∂*Ï`« ã¨`åÎ fik â◊
H˜Î xHÍÜ«∞ã≤÷u h [QÆ[˚## =$kú HΔÀÉèí ¿ÇÏ`«∞ „ѨÉèÏ
= x~°∂_èçO ^ŒQÆ∞ ^Œ∂~°‚<åaèQÆu qâ◊fiã¨∞Î`«º! 㨈~fiâ◊! h
Ѷ¨∞# bÖÏ =∞Ç≤Ï=∂~°‚=O|∞ QÆ_»=OQÍ =K«∞Û<Õ? ÜÕ∞iH˜<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.755)
37. ã¨fiÜ«∞OÉèí∂ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨fiÜ«∞"Õ∞= Éèí=fu ã¨fiÜ«∞OÉèí∂ó I ''㨠U= ã¨fiÜ«∞=∞^Œƒù"Ò——
(=∞#∞. 1-7) Wu =∞#∞=K«#"£∞
2. 㨈~fiëê=ÚѨi Éèí=u, ã¨fiÜ«∞O Éèí=fu "å ã¨fiÜ«∞OÉèí∂ó I
3. ÜÕ∞ëê=ÚѨi Éèí=u Ü«∞â’ÛѨi Éèí=u `«^Œ∞ÉèíÜ«∂`«‡<å ã¨fiÜ«∞"Õ∞=
Éèí=fu "å I——
4. J^äŒ"å ã¨fiÜ«∞OÉèí∂ó Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°ó ã¨fiÜ«∞"Õ∞= ã¨fi`«¢<ÀÎ Éèí=u I #Ѩ~°`«¢#Îó
''Ѩ~å&˜Û MÏx =º`«$}`ü ã¨fiÜ«∞OÉèí∂ó—— (Hõ~î°.L.2-1-1) Wu =∞¢#Î=~å‚`üII
1. Ѩ~=° ∂`«‡ `«#‰õΩ `å#∞QÍ<Õ L^Œƒqù OK«∞#∞ '㨠U= ã¨fiÜ«∞=Ú^Œƒ"ù Ò— (=∞#∞.1-
7) J#∞ =∞#∞ =K«# „Ѩ=∂}=ÚKÕ Ñ¨~°=∂`«‡ `«#‰õΩ `å#∞QÍ<Õ L^ŒƒùqOK«∞#∞.
"åxx "Õ~˘Hõ~∞° L`åÊkOK«Ö~Ë ∞° .
 84 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
2. Ö’Hõ=Ú#O^Œe [#∞Å∞ HÍ~°º~°∂ѨÙÅ∞. HÍ~°}~°∂ѨÙñ_»∞ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞.
[#∞ÅO^Œé‰õΩ HÍ~°}~°∂ѨÙñ_≥#· ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ "Õé˘Hõ HÍ~°}~°∂ѨÙñ_»∞O_»ñ_»∞. `«#
[#‡‰õΩ `å<Õ HÍ~°}=∞QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ 'ã¨fiÜ«∞OÉèí∂ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
3. ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚʼnõΩ ÃÑ·"åñ_»∞QÍ Ñ¨~°=∂`«‡ Ü«ÚO_»∞#∞. =∞é˜Ü«Ú Ü≥∞Å¡
„áê}∞ʼnõΩ#∞ ÃÑ·"åñ_»∞QÍ #∞O_»∞#∞. P Ô~O_»∞#∞ `å<Õ, Ü≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞#∞.
4. PÜ«∞# Dâ◊fi~°∞ÅÖ’ (â◊H˜Î=∞O`«∞ÅÖ’) Ѩ~°=Úñ_»∞ (L`«Î=Úñ_»∞).
Ѩ~°`«O„`«∞_»∞ñQÍ_»∞. ã¨fi`«O„`«∞ñ_»∞. JO`«~°∞‡Y=ÚÅ∞QÍ #∞#fl ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ#∞
|Ç≤Ï~°`æ =« Úñ *ËÜÚ« @ÜÕ∞ PÜ«∞#‰õΩ [#‡. Jk PÜ«∞# ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ<Õ KÕãH≤ ˘#∞#∞.
Hõ#∞Hõ 'ã¨fiÜ«∞OÉèí∂ó— J#ñ|_≥#∞.
Hõ. ǨÏi #~°∞Å ÔHÅ¡ñ |∂Aºñ_»∞
ǨÏi bÖÏ=∞#∞Añ_»∞#∞ QÆ∞}Ïf`«∞ñ_»∞ <≥·
Ѩ~°ñy# Éèí= Hõ~°‡O|∞Åñ,
ÉÁ~°Ü«∞O_»ñ@ ǨÏiH˜ñ QÆ~°‡=ÚÅ∞ bÅ ÅQÆ∞<£. (ÉèÏQÆ.3㨯O.73)
ã‘. P^ŒºO`« â◊¥#ºO|∞ #=ºÜ«∞O|∞#∞ #QÆ∞ `«`«Î fi q∞O`«‰õΩ #∞áê^•# =∞QÆ∞@
QÆ∞}q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ QÔ H· ˘x HÍÅ=Ú#∞ =∞ǨÏ^•k Éè∂í `«=ÚÅ∞ñ ^Œ<åfl„â◊~ÚOѨñ
QÍÖÏ#∞~°∂ѨO|∞ñ ÔQ·H˘x ~¸â◊√O_»∞ ^Œ# bÅÔH· ^Œ#∞ñ ^• ã¨$lOK≥ñ...
(ÉèÏQÆ.3㨯O. 342)
''J*’-Ñ≤ ã¨#fl=ºÜ«∂`å‡ Éèí∂`å<åg∞â◊fi~À-Ñ≤ ã¨<£ I
„ѨHõ$uO ™êfi=∞kèëêªÜ«∞ ã¨OÉèí"å=∂º`«‡=∂Ü«∞Ü«∂ II
Ü«∞^•Ü«∞^•Ç≤Ï ^èŒ~°‡ã¨º QÍ¡x ~°ƒù=u ÉèÏ~°`« !
JÉèí∞º`å÷#=∞^èŒ~°‡ã¨º `«^•`å‡#O ã¨$*Ï=∞ºÇ¨Ï"£∞ II (w`« 4-6,7)
<Õ#∞ ѨÙ@∞ìHõ ÖËx"åñ_»#∞, <åâ◊~°Ç≤Ï`« ã¨fi~°∂Ѩ=Ú HõÅ"åñ_»#∞, ã¨=∞ã¨Î
„áê}∞ʼnõΩ Dâ◊fi~°∞ñ_»#∞ J~Ú#ѨÊ\˜H˜ ã¨fiH©Ü«∞=∞QÆ∞ „ѨHõ$ux =â◊Ѩ~°K«∞H˘x <å
=∂Ü«∂â◊HKΘ `Õ « ѨÙ@∞ìK∞« <åfl#∞. ^è~Œ ‡° =Ú H©}
Δ O˜ z J^è~Œ ‡° =Ú =$kú Ü«∞QÆ∞#ѨÙ_»∞ ##∞fl
<Õ<Õ ã¨$+≤Oì K«∞H˘#∞K«∞<åfl#∞.
ã‘. HÍÖÏ#∞~°∂ѨO|∞ñ ÔQ·H˘x ~¸â◊√O_»∞
^Œ#bÅÔH· `«#∞ñ^• ã¨$lOK≥ (ÉèÏQÆ.3㨯O.342)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 85
38. â◊OÉèí∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞YO ÉèíHÍÎ<åO ÉèÏ=Ü«∞fu â◊OÉèí∞ó I
`«# Éèí‰õΩÎʼnõΩ ã¨∞Y=ÚÅ#∞ HõeyOK«∞"åñ_»∞ QÍ=Ù# Ѩ~°=∂`«‡ 'â◊OÉèí∞ó—
J#ñ|_≥#∞.
=∂#=ÙÅ∞ x`«º=Ú J<ÕHõ ã¨∞Y=ÚÅ ##∞Éèqí OK«∞K«∞<åfl~°∞. HÍx ã¨∞Y=Ú#∞
J#∞ÉèíqOK«∞K«∞#fl@∞¡QÍ `≥eÜ«∞^Œ∞. Hõ+¨ì=Ú =zÛ#ѨC_»∞ Hõ+¨ì=∞x `≥eÜ«Ú#∞. P
Hõ+¨ì=Ú ÉèíQÆ"å#∞ñ_çK«∞ÛK«∞#fl@∞¡QÍ ÉèÏqOK≥^Œ~°∞. Hõ+¨ì=Ú HÍx ^Œâ◊ ã¨∞Y=Ú. ÖË^•
Ô~O_»∞ Hõ+¨ìã¨=∞Ü«∞=ÚÅ =∞^茺 #∞#fl HÍÅ=Ú ã¨∞Y=Ú. W@∞¡ ã¨∞Y=Ú#∞
`≥eã≤H˘#=ÅÜ«Ú#∞. P ã¨∞Y=ÚÅ#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞ ~ÚK«∞ÛK«∞<åflñ_»∞. Hõ#∞Hõ 'â◊OÉè∞í —
â◊|"Ì åK«∞ºñ_»∞.
Hõ. ÉÏeâ◊√Å =∞QÆ∞K«∞ q∞H˜¯e I "Õ∞Öˇé∞ñQÆx =∞=Ú‡ h^Œ∞ q∞Oz# ^ŒÜ«∞KÕñ
ÉÏeOz ~Ú`«∞Î "≥ѨC_»∞ñ I *ÏÅñQÆ xǨÏѨ~°=ÚÅO^Œ∞ ã¨HõÅ ã¨∞YO|∞Öò.
(ÉèÏQÆ.5-1P. 48)
Hõ. HÀi â◊s~°∞Å∞ Éèí=^Œ#∞ I ™ê~°O|∞# xǨÏѨÔ~·Hõ ™œYºO|∞Åñ ɡO
áê~°ñQÆ #O^Œ∞K«∞ #∞O^Œ∞~°∞ I nè~°[<À`«Î=Ú Å#OQÆ kq*Ïi ǨÏ~å!
(ÉèÏQÆ.10L.1212)
Hõ. ã¨∞~°ÖÏkQÆñ QÆÅ r=ÙÅ∞ I ѨÙ~°∞ëê~°÷ K«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞ñ ÉÁOk ã¨∞d`«fi
ã¨∞Êù~°}=Ú <˘O^Œ∞@ h^ŒQÆ∞ I Hõ~°∞}Ïuâ◊Ü«∞O|∞ =_»ã≤ HÍ^≥ HõѨsÌ !
(ÉèÏ~°.„^À}.5P. 412)
39. Pk`«ºó
â◊O.ÉèÏ. 1. Pk`«º=∞O_»ÖÏ#ΙÈ÷ Ç≤Ï~°}‡Ü«∞ó ѨÙ~°∞+¨ó Pk`«ºó I
2. ^•fi^Œâßk`Õº+¨μ q+¨μ‚~åfi I ''Pk`åº<å=∞ǨÏO q+¨μ‚ó—— (w`«.10-21)
W`«∞ºˆHóÎ I
3. Jk`Õ~°Y}˜¤`åÜ«∂ =∞Ǩº JÜ«∞O Ѩuiu "åI 'WÜ«∞O "å Jkuó—
(`≥.· ã¨O.5-1-7)
'=∞Ç‘ÏO ^ÕgO q+¨μ‚ѨfflO— (`≥·.„ÉÏ. (3-1-2) Wu „â◊√`Õó)
 86 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
4. Ü«∞^ä• Pk`«º UHõ U"å#<ÕˆH+¨μ [ÅÉèÏ}ˤ+¨μ J<ÕHõ= „`«ÊuÉèÏã¨`Õ, U=
=∞<ÕHˆ +¨μ â◊s~ˆ +¨μ UHõ U"å`å‡ J<ÕH=õ „`«ÊuÉèÏã¨`« W`åºk`«º ™ê^è~Œ 出^•fi
Pk`«ºó I
1â’¡II =∞}¤ÖÏO`«~°æ`«O Ç≤Ï~°}‡Ü«∞O „ÉèÏ=∂#=ѨÙ+¨O â◊√zã≤‡`«"£∞ I
K«}¤nkèu =∞YO_» q„QÆǨÏ"£∞ z#ÎÜÕ∞ #∞‡x ã¨Ç¨Ï„㨠¿ãq`«"£∞ II
Ç≤Ï~°}‡Ü«∞=∞QÆ∞ =¸iÎ`À q~ålÅ∞¡K∞« , „ѨKO« _»"∞≥ #ÿ H˜~}° =ÚÅ∞, JYO_»"∞≥ #ÿ
`Õ[ã¨∞û QÆey "ÕÅH˘Åk =Ú#∞ÅKÕ ¿ãqOѨñ|_»∞K«∞, x~°‡Å"≥∞ÿ# z~°∞#=Ùfi`À
ã¨∂~°º=∞O_»ÖÏO`«~°æ`«∞ñ_≥· Ü«Ú#fl ÉèíQÆ"å#∞x ¿ãqOK«=ÅÜ«Ú#∞.
ã¨∂~°º=∞O_»Å=Ú#O^Œ∞ |OQÍ~°∞ HÍO`«∞Å`À „ѨHÍtOK«∞ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
Pk`«∞ºñ_»∞.
=K«. =∂~åÎO_®O`«~`æ° ∞« O _»~Ú# Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x Ç≤Ï~°}‡Ü«∞ ѨÙ~°∞+¨μxQÍ ^ŒÅOK≥#∞.
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.99)
Hõ. Ѩ~=° ÚO_»∞ x~°O[#∞ñ_»
Hõ~Δ ∞° ñ_»[~°∞O _»^fiŒ Ü«ÚO_»∞ âßâ◊fi`«∞ñ_»Q∞Æ #
ѨÙÊ~°∞+¨μñ_»∞ ~°qÜ«∞O^Œ "≥Å∞ñQÆ∞
#~°∞ñ ^ŒO`«\ ˜ HõO>ˇñ QÆÅñ^≥? Ü«∞„y=∞=~å‚! (ÉèÏ~°.âßOu.6P.602)
2. ^•fi^Œâßk`«∞ºÅÖ’ 'q+¨μ‚=—#∞ ¿Ñ~°∞QÆÅ Pk`«∞ºñ_»∞ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù.
''^•fi^Œâßk`«∞ºÅÖ’ q+¨μ‚ñ_»#∞ Pk`«∞ºñ_»#∞ <Õ<Õ—— Ü«∞x NHõ$+¨‚Ѩ~°=∂`«‡
w`«Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞.
3. JYO_»"≥∞ÿ# Ѩ$käqx Jku Ü«∞O^Œ∞~°∞. P Éèí∂q∞H˜ Éèí~°Î QÆ#∞Hõ q+¨μ‚=Ù
'Pk`«ºó— J#ñ|_»∞#∞.
âß. WÖÏ¡ÅO y\˜Ü≥ÿ∞# HÍÅ=Ú# =Ú<Õfl#∞... (ÉèÏQÆ.10 㨯O.L-199)
4. J<ÕHõ ÉèÏO_»=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#fl h\˜Ü∞« O^Œ∞ XˆH ã¨∂~°∞º_»∞ J<ÕHõ ã¨∂~°∞ºÅ=Öˇ
HõxÑ≤OK«∞K«∞O_»∞#∞. J@∞Å<Õ XˆH Ü«∂`«‡ Ü«∞<ÕHõ „áê}∞ÅÜ«∞O ^Œ<ÕHõ=ÚÅ~Ú
ÉèÏã≤OK«∞K«∞O_»∞#∞. W@∞Å Pk`«∞ºx ™ê^èŒ~°‡º=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞@KÕ 'Pk`«ºó—
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 87
Ü«∞#|_»∞#∞.
=∞. XHõ ã¨∂~°∞ºO_»∞ ã¨=∞ã¨Î r=ÙʼnõΩñ ^•<˘Hõ¯Hõ¯ñ_≥· `ÀñK«∞ áÈ
eHõ <Õ ^Õ=Ùñ_»∞ ã¨~°fiHÍÅ=Ú =∞ǨbÅ<£ x*’`«Ê#fl [
#º Hõ^ŒO|O|∞ŠǨÏ$`«Ê~À~°∞ǨÏ=ÚÅ<£ <å<åq^è•#∂# ~°∂
Ѩ‰õΩñ_≥· Ü≥ÚѨCK«∞#∞O_»∞ #\˜ì ǨÏi <Õñ „ÉÏiúO`«∞ â◊√^Œ∞úO_»<≥·.
(ÉèÏQÆ.1-226)
=K«. ã¨∂~°∞ºO_»∞ ÃÑHÔ ¯_»ÅO QÍ#O|_çÜÚ« , Ü≥ÚHõ¯O_»~Ú# `≥éOQÆ∞# `«kfiÉè∞í O_»∞#∞
ã¨~fi° QÆ`∞« O_»ÜÚ« º#∞, aè#∞flO_»∞ QÍ_»∞. `«`Ϋ fiq^Œ∞ Å~Ú# ÃÑ^ŒÅÌ ∞ `«=∞Ö’#O
QÆŠѨ~=° ∂`«‡ ã¨fi~°∂ѨO|∞# #∞#fl Dâ◊fi~°∞x Ü«∞qfi^èOŒ |∞# <≥é∞OQÆ∞^Œ∞~°∞.
(3㨯O.7)
ã¨~°fi„áê}∞Å#∞ `«# ^Œ~°≈#=ÚKÕ ã¨∞dOѨñ*ËÜ«Ú@ˆH ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ã¨∂~°º
~°∂Ѩ=Ú# QÀK«iOK«∞K«∞<åflñ_»∞. LѨx+¨<凄`« "Õ^∞Œ ºñ_»Q∞Æ ÉèQí "Æ å#∞x ã¨zÛ^•#O^Œ
ã¨fi~°∂Ѩ=Ú ^Œi≈OK«∞@ ã¨∞ÅÉèí™ê^茺=Ú HÍ^Œ∞. ÔH·ÖÏã¨=Ú, "≥·‰õΩO~î°=ÚÅÖ’ #∞#fl
ã¨Q∞Æ }~°∂Ѩ ™êHõ`Δ å¯~°=Ú JO^Œé‰õΩ ÅaèOK«^∞Œ . H˘kÌ=∞Ok Ü«Úáê㨉Ωõ ʼnõΩ =∂„`«"∞Õ
ÅaèOK«∞#∞. Pk`«º~°∂Ѩ=Ú# ^Œ~°≈#=Ú xK«∞ÛK«∞#fl ÉèíQÆ"å#∞x JO^Œ~°∞
^Œi≈OK«∞H˘#QÆÅ~°∞. Láêã≤Oz Hõ$`«Hõ$`«∞ºÅ∞ HÍQÆÅ~°∞.
40. ѨÙ+¨¯~åHõΔó
â◊O.ÉèÏ. ѨÙ+¨¯ˆ~}ÀѨq∞`Õ JH˜Δ}© J¿ãºu ѨÙ+¨¯~åHõΔó I
Ѩ^Œ‡=ÚÅ=O\˜ JO^Œ"≥∞ÿ# Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ѨÙ+¨¯~åHõΔó— Ü«∞x
H©iÎOѨñ|_≥#∞. Ѩ^Œ‡=Ú *Ï˝#=Ú#‰õΩ ã¨OˆH`«=Ú. *Ï˝#"Õ∞ PÜ«∞#‰õΩ K«‰õΔΩ=QÆ∞@KÕ
ѨÙ+¨¯~å‰õΩΔ ñ_»Ü∞≥ º#∞.
L. #Å¡x"å_»∞, Ѩ^Œ‡#Ü«∞#=Ú‡Å"åñ_»∞. (ÉèÏQÆ.10.ѨÓ.1011)
=K«. LѨx+¨^Œ~°÷ *Ï˝#O|#∞ ã¨∞<Õ„`«O|∞#O *Ëã≤ ã¨O™ê~° q∞^䕺 ™êQÆ~°O|∞ñ
^ŒiOK«∞^Œ∞~°∞. (ÉèÏQÆ.10.ѨÓ.567)
Hõ. U x#∞fl #dÅ^Œ~°≈#∞,
 88 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
*Ï˝<å#O^Œ ã¨fi~°∂Ѩ٠ã¨O`«`«∞ #Ѩ~å
nè#∞x =∂Ü«∂^Œ∂~°∞x,
ã¨∂#∞xñQÍ QÆO\˜ x\˜ì KÀ^Œº=Ú QÆÅ^Õ ! (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.117)
41. =∞Ǩã¨fi#ó
â◊O.ÉèÏ. =∞Ǩ<£ ѨÓl`«ó ã¨fi<À <å^À "å „â◊√u ÅHõΔ}À Ü«∞㨺 ã¨ó =∞Ǩã¨fi#ó I
''J㨺 =∞ǨÏ`À Éèí∂`«ã¨º xóâ◊fiã≤`«"Õ∞`«^Œº^Œ$ˆQfi^À Ü«∞Aˆ~fi^Œó——
(|$.L. 2-4-10) W`åºk „â◊√`Õó I
Ѩ~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ HõO~î^° fiŒè x ѨÓ[hÜ«∞"≥∞#ÿ k („â◊=}©Ü∞« "≥∞#ÿ k). P HõO~î^° fiŒè x
"Õ ^ Œ Å Hõ Δ } "≥ ∞ ÿ # k. PÜ« ∞ #Ü≥ Ú Hõ ¯ xóâßfi㨠" Õ ∞ |∞∞ˆ Q fi^Œ Ü« ∞ Aˆ ~ fi^Œ = ÚÅx
|$ǨÏ^•~°}ºHõ=ÚÖ’ K≥ѨÊñ|_ç#k.
Hõ. Hõ~°∞}Ï=Ö’Hõ#O|∞Å∞
x~°∞"˘O^Œ #$áêÅ ã¨∞`«∞Å gH˜ΔOz ~°=∂
=~°∞ñ _»O|∞^Œ QÆOcè~° =∞
^èŒ∞~° ÉèÏ+¨Åñ |eÔHñ „aÜ«∞=Ú ^Œ∂ñH˘#∞K«∞O_»<£I (ÉèÏQÆ.4㨯O.905)
=. Jx =∞é˜Ü«Ú, <åǨ~°x„^ŒÅ∞ =∂x, z`«ÎO|∞Å∞ Ѩ~åÜ«∞`«ÎO|∞Å∞ QÍhHõ
ã¨=∂Ç≤Ï`« |∞^Œ∞úÖˇ· ÉèíQÆ=O`«∞O_»∞#∞, =∞ǨѨÙ~°∞+¨μO_»∞, =∞Ǩ`«∞‡O_»∞#∞,
qâ◊√^Œú *Ï˝<å#O^Œ=∞Ü«ÚO_»∞ <≥·# ǨÏ$+‘ˆHâ◊√#‰õΩ #=∞㨯iOK«∞K«∞#fl Ü≥∞_»,
"Õ∞Ѷ¨∞~°= ã¨=∂# QÆOcè~°x#^ŒO|∞# kâ◊Å∞ „"≥∂~ÚOK«∞K«∞, ™ê^èŒ∞ʼnõΩ
#ÉèíÜ«∞O|∞ QÍqOѨÙK«∞, ^Œ$â◊º=∂#∞O_»∞#∞O QÍHõ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞O _≥·# ǨÏi
~Ú@¡xÜ≥∞. (ÉèÏQÆ.7㨯O.109)
âß. D suO [`«∞~å#<åk #∞`«∞ñ_≥· ÜÕ∞áê~° r=¸`« QÆO
cè~°Oɡ·# ~°=O|∞#O |eÔH..... (ÉèÏQÆ.8㨯O.170)
=K«. PkÜ«∞O^Œ∞ñ [`«∞~°∞‡Y∞x ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞#<˘Hõ <å^ŒO|∞^ŒƒùqOK≥, #k =$uÎ
x~À^èŒO|∞ =Å# =¸sÎÉèíqOz =ºHõÎO|∞QÍñ QÆ#∞Ѩ>ˇìñ #\˜ì <å^Àáêã¨#
=Å# Ü≥∂y[#O|∞Å∞ xëêÊѨÙÖˇ· =ÚH˜Î <˘O^Œ∞^Œ∞ñ ~°O^Œ∞ <ÀOHÍ~°O|∞
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 89
[x~ÚOK≥:: #kÜ≥∞ ã¨~°fi=∞O„`ÀѨx+¨ #∂‡ÅÉèí∂`« Ü«∞QÆ∞ "Õ^Œ=∂`« Ü«∞x
K≥ Ñ ¨ Ê O|_» ∞ : <å Ü≥ ∂ OHÍ~° O |∞ „uQÆ ∞ }Ï`« ‡ Hõ O ɡ · Ü« ∞ HÍ~ÀHÍ~°
=∞HÍ~°O|∞ÅxÜ≥∞_»∞ „u=~°~‚ ∂° ѨO ɡ· „ѨHÍtOK«∞K«∞O_≥: #O`« ÉèQí =Æ O`«∞O_»Q∞Æ
#AO _® „Ѩ}=O|∞ =Å# ã¨fi~° ã¨Ê~å≈O`«™È÷ëê‡k ÅHõ} Δ ÅH˜`Δ O« |QÆ∞ #Hõ~Δ °
ã¨=∂=∂flÜ«∞=Ú QÆeÊOz `«`«ûǨÜ«∞ºO|∞#O ^Œ# =^Œ# K«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞
=Å# "Õ^ŒK«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞ QÆÅ∞QÆO *ËÃã: (ÉèÏQÆ.12㨯O.30)
'FO—HÍ~°=Ú#∞ =∞Ǩã¨fi#=∞O^Œ∞~°∞ ''FO Wu „|Ǩχ——. Hõ#∞Hõ FOHÍ~° ÅHõ}Δ
=∞Ǩã¨fi#=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ '=∞Ǩã¨fi#ó— J#ñ|_»∞#∞.
42. J<åkx^èŒ#ó
â◊O.ÉèÏ. Pkó-[#‡, x^è#Œ O-q<åâ◊ó, `«^fiÌŒ Ü«∞O Ü«∞㨺 # q^Œº`Õ ã¨ó J<åkx^è#Œ ó
Pk Ü«∞#QÍ [#‡=Ú. x^èŒ#=∞#QÍ q<åâ◊=Ú (=∞~°}=Ú). D Ô~O_»∞#∞
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ LO_»=Ù. QÆ#Hõ 'J<åkx^èŒ#∞_»∞— J#|_≥#∞. [x‡Oz# „Ѩu„áê}˜Ü«Ú
=∞~°}˜OK«=Öˇ#∞. Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ [#‡ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ =∞~°}=Ú#∂ LO_»^Œ∞.
[#‡, ã¨O™ê÷#, =~°÷#, JѨH©Δ}`«fi, ѨiáêHõ, <åâ◊=ÚÅ#∞ P~°∞#∞ +¨_®ƒù=
qHÍ~°=ÚÅ∞. [##=Ú, =∞~°}=ÚÅ#∞ Ô~O_»∞ qHÍ~°=ÚÅ<Õ L^ŒÇ¨ÏiOz##∞,
r=ÙʼnõΩ ÃÑ· P~°∞ qHÍ~°=ÚÅ#∞ ã¨OÉèíqOK«∞#∞.
=K«. Dâ◊fi~°=¸iÎÜ∞ÿ≥ # HÍÅO|∞#O*Ëã≤ =$HõOΔ |∞ QÆÅ∞QÆ∞K«∞O_» ѶŨ O|∞#‰õΩ [#‡
ã¨O™ê÷# =~°÷<åѨH©Δ}`«fi ѨiáêHõ <åâ◊O|∞Å∞ „áêѨÎO|∞Öˇ·# `≥éOQÆ∞#
^ÕǨÏO|∞#‰õΩO QÍx +¨_®ƒù= qHÍ~°O|∞ ÖÏ`«‡‰õΩ ÖË=Ù.
(ÉèÏQÆ.7㨯O.238)
~å=∞Hõ$ëê‚k J=`å~°=ÚÅÖ’ PÜ«∞# [x‡OK«∞@ bÖÏ =∂„`«"Õ∞. W`«~°
r=ÙÅ=Öˇ „áê~°|ú Hõ~å‡#∞™ê~°=ÚQÍ [#‡=Ú QÆÅ∞QÆÖË^Œ∞. ^èŒ~°‡ã¨O~°HõΔ}ÔH·
bÖÏ=∂„`«=ÚQÍ [#‡=Ú Hõey#k. <å@Hõ=ÚÅÖ’ áê„`«^è•~°∞Å∞ ~°OQÆ=Ú ÃÑ·H˜
=zÛ "åi áê„`« ѨÓiÎ HÍQÍ<Õ x„+¨¯q∞OK«∞^Œ∞~°∞. Jq [## =∞~°}=ÚÅ∞ QÍ=Ù.
J@∞Å<Õ Ñ¨~°=∂`«‡ Ü«∞=`«iOK«∞#∞. J=`å~° ã¨=∂Ñ≤Î QÍqOK«∞#∞. Jq Kå=Ù
ѨÙ@∞ìHõÅ∞ QÍ=Ù. Ѩ~°=∂`«‡ bÅÅ∞ =∂„`«"Õ∞.
 90 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. á⁄Å∞ѨQÆ∞ ã¨HõÅ qÅHõΔ}
=ÚÅ∞ QÆeQÍ^ŒºO`« â◊¥#º=Ú#∞ x`«º=Ú<≥·
Åe ã¨∂Hõ;"≥∞ÿ =∞<À "å
‰õΩ¯Å‰õΩO ^ŒÅáÈÜ«∞QÍ #QÀK«~° =∞QÆ∞K«∞<£. (ÉèÏQÆ.2㨯O.271)
43. ^è•`å
â◊O.ÉèÏ. J#<åÎk~°∂¿Ñ} qâ◊fiO aÉèísÎu ^è•`å I
J#O`«∞_»∞ XHõ <åˆQO„^Œ∞ñ_»∞. P <åˆQO„^Œ∞ñ_Õ qâ◊fi=Ú#∞ "≥∂Ü«ÚK«∞<åfl_»x
ѨÙ~å} „Ѩâ◊ã≤Î. ÉèíQÆ"å#∞ñ_Õ <åˆQO„^Œ∞x ~°∂Ѩ=Ú# qâ◊fi=Ú#∞ "≥∂Ü«Ú#∞ QÍ#
'^è•`å— Ü«∞#ñ|_≥#∞. Pk â◊|Ì=ÚKÕ kQÆæ[=ÚÅKÕ "≥∂Ü«∞ñ|_»∞K«∞#flk. Ü«∞x
‰õÄ_® J~°=÷ Ú K≥ÑC¨ H˘#=K«∞Û#∞. qâ◊fi=Ú#∞ áÈ+≤OK«∞"åñ_»x‰õÄ_® K≥Ñʨ =K«∞Û#∞.
Hõ. =Úx kq*ÏkHõ Ö’Hõ=Ú I Å#O`«∞ñ _»# [QÆuÔHÅ¡ <å^è•~°Oɡ·
ÃÑ#∞á⁄O^≥_»∞ âıëê`«∞‡x I q#∞uO`«∞<£ q+¨μ‚ÉèíH˜Î qÉèí= q^è•~Ú<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.2J.36)
K«. ........... âı+¨=¸iÎ"≥·
Åe`« Ѷ¨}Ï ã¨Ç¨Ï„ã¨Hõ=Ú ÖÏ=Ù#ñ ^•Å∞Î #âı+¨^è•„uÜ«Ú<£.
[Åxkè x=∞flQÍ #QÆ Åã¨#flQÆs =#=∞O_»ÅO|∞`À<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º 4 J.269)
ã‘. áê`åà◊Ö’HõO|∞ áê`«∞# âı+¨μO_»∞ "≥ÅÜ«∞OQÆ =ÚѨÊk"ÕÅ Ü≥∂[
#O|∞Å "≥_»Å∞ѨÙ##∞ ^ÀñHõ A@ìñQÍ A@∞ìHõÜ«ÚO_»∞ q+¨μ‚x =∞Ǩϟ„QÆ
"≥∞#ÿ â◊s~°O|∞ ^•<≥· Ü«∞#O`åYº ã¨OHõ~∞° ¬}∞O_»∞O_»∞ ã¨O`«`O« |∞
#\˜ì Ü«∞#O`« <å=∂aè^è•#∞x =∞ã¨ÎHõ=Ú# ã≤^•ú~°÷O|∞ Hõ~°}˜ ^èŒ~°}˜...
(ÉèÏQÆ.5㨯O.2P.122)
44. q^è•`å
â◊O.ÉèÏ. 1. Hõ~°‡}ÏO `«`«ÊùÖÏ<åO K« Hõ~åÎ q^è•`å I
2. J#<åÎn<å=∞Ñ≤ ^è•~°Hõ`åfikfiâı+¨} ^Œ^è•fu "å I
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 91
^Œ~°≈ѨÓ~°‚=∂™êk Hõ~°‡Å#∞, "åx Ѷ¨Å=ÚÖˇ·# ã¨fi~åæ^Œ∞Å#∞ ã¨$lOK«∞@KÕ
'q^è•`å— Ü«∞QÆ∞#∞.
ÃÑ· <å=∞=ÚÖ’ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ qâ◊fi=Ú#∞ Éèií OK«∞ J#O`«∞x Ѩ~=° ∂`«‡ ^èiŒ OK«∞#∞
HÍx Ü«∂ Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ "Õ~°∞ P^è•~°=Ú ÖË^Œ∞. JO^Œ∞KÕ 'q^è•`å— Ü«∞#|_»∞#∞.
Hõ. ǨÏi ÉèíQÆ=O`«∞ñ _»#O`«∞ñ_»∞
QÆ~°∞}ÏO|∞kè ã¨$+≤ìHÍ~°º HÍ~°} ¿ÇÏ`«∞
ã¨∞Êù~}
° ∞O _» qfiÉè∞í HõO>ˇO,
|~°∞Oñ _»#∞ºñ_»∞ ÖËñ_»∞ `«O„_ç !ѨiH˜OѨOQÆ<£. (ÉèÏQÆ.2㨯O.103)
45. ^è•`«∞~°∞`«Î=∞ó
â◊O.ÉèÏ. ^è•`«∞~°∞`«Î=∞ó Wu <å"≥∞ÿHõO ã¨qâı+¨}O, ã¨=∂<åkèHõ~°}˺# I
^è•`«∞ifiiOKå^Œ∞`«¯ $+¨ì Wu "å "≥·Ü«∂kèHõ~°}˺# I <å=∞^ŒfiÜ«∞O "å I
ã¨~°fi^è•`«∞Éèíºó Ѩ$kä"åºkÉèíºó L`«¯ $+¨ìó z^•ú`«∞i`«º~°÷ó I HÍ~°ºHÍ~°} „ѨѨOK«
^è•~°}ÏzÛ^Õ= ^è•`«∞ó L`«Î=∞ó I 㨈~fiëê=Ú^Œæ`å<åO Juâ◊ÜÕ∞<À^Œæ`«`åfi^Œ∞`«Î=∞ó
qâ◊fi=Ú#∞ ^èŒiOK«∞ J#O`« ‰õÄ~°‡ kQÆæ*Ï^Œ∞ʼnõΩ ^è•~°‰õΩñ_»∞ (`«# â◊H˜ÎKÕ
xÅ∞ѨÙ"åñ_»∞.) Hõ#∞Hõ (L`«Î=∞=∞QÆ∞ ^è•~°‰õΩñ_»∞) '^è•`«∞~°∞`«Î=∞ó— JÜ≥∞º#∞.
'Ѩ$kä=º¿Ñ*Î ’"åÜ«Ú~åHÍâ◊— ѨOK«É∂íè `«=ÚÅ∞ [QÆ`∞« #Î ∞ ^èiŒ Oz Ü«ÚO_»∞@KÕ ^è•`«∞=Ù
Å#|_»∞#∞. Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞ñ_»∞ P ѨOK«É∂íè `«=ÚÅ#∞ ^èiŒ Oz Ü«ÚO_»∞@KÕ '^è•`«∞~°∞`«=Î ∞ó
— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
^è•`« Ü«∞#QÍ „|Ǩχ. PÜ«∞# Ü≥ÚHõ¯ ѨÙ@∞ìHõ‰õΩ HÍ~°‰õΩñ_≥· PÜ«∞##∞ `«#
Ü«∞^Œ∞Ѩ٠<å[˝Å‰õΩ Ö’ñ|_ç Ü«ÚO_»∞#@∞¡ KÕÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ '^è•`«∞~°∞`«Î=∞ó— Ü«∞#ñ
|_≥#∞.
â’¡. Hõ™ê‡K«Û `Õ # #"Õ∞~°#‡Ç¨`«‡<£
QÆsÜ«∞ ¿ã „|Ǩχ}À-áêºk Hõ¢ˆ~Î
J##Î! ^Õ"Õâ◊ [QÆxfl"åã¨!
`«fi=∞Hõ~Δ O° ã¨^㌠`¨ `Ϋ Ê« ~°O Ü«∞`ü. (Éè.í w.11J.37)
 92 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
(„|Ǩχ^Õ=Ù#‰õΩ Pk HÍ~°}~°∂ѨÙ_»∞)
=∞. |Ǩï=~°¬O|∞Å∞ „|Ǩχ `˘e¡ [QÆ=Ú`åÊkOѨ q<åfl}˜QÍ
Hõ ǨÏi „áê~°÷# ^è•~°}Ï=â◊=Ú#O QÍ^Õ ! Ü«∞"≥∂Ѷ¨∞’Å¡ã¨
#‡Ç¨ÏhÜ≥∂[˚fiÅ |∞kúÜ≥ÿ∞ Éèí∞=# x~å‡} „ѨÉèÏ=O|∞Ö’
qǨÏiOK≥<£ #~°<å^äŒ ! [O`«∞x=Ǩq~åƒù= xˆ~‚`«Ü≥ÿ∞ (ÉèÏQÆ.2㨯O.19)
=K«. ‰õÄ@ã¨∞O÷ _»∞#∞, ã¨~åfi`«‡‰õΩO_»∞#∞ ã¨~°fi„^Œ+¨ìÜ«Ú #~Ú# ~¸â◊fi~°∞x Hõ\ÏHõΔ
qâı+O¨ |∞# ã¨$l~ÚOѨ|_ç, „¿Ñi`«∞O_»<,·≥ ã¨$[ºOɡ#· „ѨÑO¨ K«O|∞ ã¨$l~ÚOK«∞
K«∞O_»∞^Œ∞. (ÉèÏQÆ 2㨯O 84)
HÍ~°º HÍ~°}~°∂Ѩ „ѨѨOK«=Ú#∞ ^èŒiOK«∞@ KÕ`« '^è•`«∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
L`ü Ü«∞#QÍ áêѨ=ÚÅ #∞O_ç ÃÑ·H˜ =zÛ# ^Õ=`«Å∞. 'ã¨ Ç¨Ï "≥· ^Õ"å<£ áêѨO
QÆK«Ûùu—— (|$.L. 1-5-20) J@∞¡ áêѨq=Ú‰õΩÎÖˇ·# ^Õ=`«ÅHõO>ˇ Ü«∞uâ◊Ü«∞=ÚQÍ
#∞^Œ`æ ∞« _≥#· "åñ_»Q∞Æ @KÕ '`«=∞— â◊|=Ì Ú „ѨÜ∂≥ yOK«|_ç 'L`«=Î ∞ó— JÜ≥∞º#∞. JO^Œ∞KÕ
'^è•`«∞~°∞`«=Î ∞ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
''㨠U+¨ó 㨈~fiÉèíºó áê¿ÑÉèíº Lk`«ó—— (KèåO.L.9-6-7) „â◊√u ##∞ã¨iOz
~¸ <å=∞ "åºYº K≥ѨÊ|_ç#k.
46. J„Ѩ"Õ∞Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. â◊ÉÏÌk ~°Ç≤Ï`«`åfi`ü # „Ѩ`«ºHõΔQÆ=∞ºó I
2. <åѨº#∞=∂#QÆ=∞ºó I `«^•fi ºÑ¨ÎeVÍæÉèÏ"å`ü I
3. <åѨٺѨ=∂#ã≤^Œúó I x~åƒùQÆ`Õfi# ™ê^Œ$âߺÉèÏ"å`ü I
4. <åѨº~å÷Ѩu΄QÍǨϺó I `«kfi<å#∞ѨѨ^Œº=∂#™êºã¨=∞ƒù"å`ü I
5. <åã¨ÎºÉèÏ=QÀK«~°ó I ÉèÏ=~°∂Ѩ`åfi`ü I JÉèÏ=™êH˜Δ`åfiK«Û I
6. <åÑ≤ âßG„Ѩ=∂}"Õ^Œºó I „Ѩ=∂}[<åºuâ◊Ü«∂ÉèÏ"å`ü I
Ü«∞^Õº=O âßGÜ≥∂x`«fiO Hõ^äŒ"£∞ ?
LK«º`Õ-„Ѩ=∂}Ïk ™êH˜Δ`Õfi# „ѨHÍâ◊ ã¨fi~°∂Ѩ㨺 „Ѩ=∂}Ïq+¨Ü«∞`Õfi-Ñ≤
J^躌 ™êÎ`„« ^Œ∂Ѩx=~°HÎ `õ fiÕ # âßG„Ѩ=∂}Hõ`fi« q∞u J„Ѩ"∞Õ Ü«∞ó I ™êH˜~Δ ∂° Ѩ`åfi`ü I
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 93
„Ѩ=∂}©HõiOK«∞@‰õΩ ™ê^茺=Ú HÍxk 'J„Ѩ"Õ∞Ü«∞=Ú—. „Ѩ=∂ Ü«∞#QÍ
=ã¨∞Î`«`«fiÜ«∞^ä•~°÷*Ï˝#=Ú. Uk ÜÕ∞kÜ≥∂ ^•xx JkQÍ `≥eã≤H˘#∞@ Ü«∞^ä•~°÷
*Ï˝#=Ú. P *Ï˝#=Ú#∞ á⁄O^Œ∞@‰õΩ ™ê^è#Œ =ÚÅ∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞. P „Ѩ=∂}=ÚÅKÕ
`≥eã≤H˘#^Œy#k „Ѩ"∞Õ Ü«∞=Ú. `≥eã≤H˘# â◊Hºõ =Ú QÍxk 'J„Ѩ"∞Õ Ü«∞=Ú—. Ѩ~=° ∂`«‡
J„Ѩ"∞Õ Ü«Úñ_»∞.
1. ѨOK« *Ï˝<ÕO„kÜ«∞=ÚÅ KÕ`« `≥eã≤H˘#ñ|_»∞@#∞ „Ѩ`«ºHõΔ „Ѩ=∂}=Ú
JO^Œ∞~°∞. 'Jâ◊|Ì =∞ã¨Ê~°≈"£∞— J#∞ „â◊√u "åHõº=ÚÅKÕ Ñ¨~°=∂`«‡ „Ѩ`«ºHõΔ „Ѩ=∂}
QÀK«~°∞ñ_»∞ QÍñ_»∞.
2. eOQÆ=Ú J#QÍ ¿ÇÏ`«∞=Ù. ¿ÇÏ`«∞=Ù#∞ |\˜ì =ã¨∞Î=Ù <≥é∞QÆ∞@ J#∞=∂#
„Ѩ=∂}=Ú. 'á⁄QÆ L#flKÀ@ Jyfl Ü«ÚO_»∞#∞.—— Jx#ѨÙ_»∞ Jyfl HõxÑ≤OK«Hõ
áÈ~Ú##∞, á⁄QÆ HõxÑ≤Oz#KÀ, #K«@ JyflÜ«ÚO_»∞#∞ J#∞@ J#∞=∂#
„Ѩ=∂}=ÚKÕ `≥eã≤H˘#∞@Ü«∞QÆ∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡`À "åºÑ¨º=∞QÆ∞ (x`«º ã¨O|O^èŒ=Ú
HõÅk Ü«∞QÆ∞) ¿ÇÏ`«∞"ÕkÜ«Ú ÅaèOѨ^∞Œ . PÜ«∞# Hˆ =Å *Ï˝#~°∂ѨÙñ_»Q∞Æ @KÕ J#∞=∂#
„Ѩ=∂}=Ú KÕ`« `≥eÜ«∞ñ|_»ñ_»∞.
3. =∞#"≥∞é∞ñQÆx Ü≥ÚHõ Ѩ^•~°÷=Ú#∞ Ü≥∞é˜ñy# "Õé˘Hõ Ѩ^•~°÷=Ú`À
áÈeÛ Ü«∞k nx =Öˇ #∞O_»∞#x K≥ÑC¨ @ LѨ=∂# „Ѩ=∂}=Ú. Ѩ~=° ∂`«‡ x~åƒùQ∞Æ ñ
_»∞. J#QÍ x~°=Ü«∞=ñ_»∞ (J=Ü«∞==ÚÅ∞ ÖËx"åñ_»∞) x~°∞} æ ∞ñ_»∞, x„+≤¯Ü«Úñ_»∞.
D P=Ù P P=Ù=Öˇ #∞#flk Ü«∞x áÈeHõQÍ K≥ѨC@‰õΩ PÜ«∞#‰õΩ J=Ü«∞"å^Œ∞Å∞
ÖË=Ù QÆ#∞Hõ LѨ=∂# „Ѩ=∂}=Ú`À `≥eÜ«∞ñ|_»ñ_»∞.
4. Jk ÖËxKÀ xk [~°∞QÆ^Œ∞ J#∞ ¿ÇÏ`«∞=ÙÅ Ü«ÚxH˜KÕ =ã¨∞Î=ÙÅ
Ü«ÚxH˜xQÍx ÅHõΔ º=ÚÅ#∞QÍx x~åúiOK«∞@ 'J~å÷ѨuΗ „Ѩ=∂}=Ú. Ѩ~°=∂`«‡
q+¨Ü«∞=ÚÖ’ 'Jk— ÖËHõáÈ=Ù@QÍx, Jk ÖËxKÀ xOH˘Hõ\ ˜ ã≤kúOK«Hõ áÈ=Ù@ QÍx
[~°∞QÆ^Œ∞. Hõ#∞Hõ 'J~å÷ѨuΗ „Ѩ=∂}=Ú##∞ QÀK«~°∞ñ_»∞ QÍñ_»∞.
5. ''Uk ÖË^À Ü«∞k Hõ#ñ|_»^Œ∞. Hõ#ñ|_»∞@ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ Wk ÖË^Œ∞—— J#∞@
JÉèÏ= „Ѩ=∂}=Ú— Ѩ~°=∂`«‡ ^Õâ◊HÍÅ=ã¨∞ΠѨiq∞`«∞ʼnõΩ Ö’ñ|_»x (LxH˜) ã¨`åÎ
~°∂Ѩ=ÚQÍ QÆÅ"å_»∞. JÉèÏ==Ú#∞ (ÖËHáõ È=Ù@#∞) ‰õÄ_® ™êH˜QΔ Í <≥é∞ñQÆ∞K«∞O_»∞#∞.
â◊√^Œú*Ï˝#~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ JÉèÏ= „Ѩ=∂}=Ú# QÀK«~°∞ñ_»∞ QÍñ_»∞.
 94 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
6. Ѩ~°=∂`«‡ xifiâı+¨μñ_»∞. x~°uâ◊Ü«Úñ_»∞. XHõ Ѩ^•~°÷=Ú#∞ =∞é˜Ü≥ÚHõ
Ѩ^•~°÷=Ú #∞O_ç "Õé∞Ѩ~°K«ñQÆÅ ÜÕ∞ qâı+¨=Ú#∞ (ÉèË^Œ=Ú#∞) PÜ«∞#Ü«∞O^Œ∞
ÖË^∞Œ . J`«ñ_˘Hõ¯_Õ x~°=Ü«∞=Ùñ_»∞QÍ #∞O_»∞@KÕ ã¨*ÏfÜ«∞=Ú QÍx, q*ÏfÜ«∞=Ú
QÍx, ã¨fiQÆ`«=ÚÖˇ·#q QÍx Ü«∞QÆ∞ ÉèË^Œ=ÚÅ∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ QÆÅ=x K≥ѨC@‰õΩ
gÅ∞ÖË^∞Œ . HÍ=Ù# "åx q+¨Ü∞« =Ú# qâı+¨ ÅHõ}Δ =ÚÅKÕ =ã¨∞Î `«`Ϋ fi=Ú <≥é∞HõÑé¨ K«∞
'âßG~°∂Ѩ „Ѩ=∂}=Ú— ‰õÄ_® =iÎÅ∞¡ J=HÍâ◊=Ú ÖË^Œ∞.
„|Ǩχã¨∂„`«=ÚÅÖ’ ''âßGÜ≥∂x`åfi`ü—— („|.ã¨∂.1-1-3)Ö’ Ѩ~`° `« Ϋ fi=Ú#∞
âßG ~°∂Ѩ „Ѩ=∂}=ÚQÍ <≥é∞ñQÆñ^Œy#kQÍ K≥ѨC@ Ü≥∞@∞¡ ã¨=∞O[ã¨=Ú?
ã¨=∂^è•#=Ú : ÃÑ· #∞^ŒÇ¨ÏiOѨ|_ç# „Ѩ=∂}=ÚʼnõΩ#∞, "åxKÕ `≥eÜ«∞ñ
|_»∞ „Ѩ"Õ∞Ü«∞=ÚʼnõΩ#∞, ™êH˜Δ~°∂ѨÙñ_»∞QÍ #∞O_»∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ „ѨHÍâ◊ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞
Ü«∞QÆ∞K«∞<åflñ_»∞. W`«~°=ÚÅ #xflO\˜x „ѨHÍtOѨñ*ËÜ«∞ñQÆŠѨ~°=∂`«‡, "åxÖ’
^ÕxKÕ`#« ∞ „ѨHÍtOѨñ*ËÜ∞« |_»ñ_»∞. Hõ#∞Hõ Ü«∞`«ñ_»∞ ã¨~fi° „Ѩ=∂}=ÚʼnõΩ JQÀK«~∞° ñ
_»∞. J*Ï˝#=â◊=Ú# "åxÜ«∞O^Œ∞ P~ÀÑ≤OѨñ|_ç# [_»~°∂Ѩ=Ú J*Ï˝# x=$uÎKÕ
`˘ÅñQÆ∞#∞. âßG=ÚKÕ P Ü«∞*Ï˝#=Ú `˘ÅñQÆ∞#∞. Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'âßGÜ≥∂x—
(ã¨fi`«`«Î fi *Ï˝#=Ú#ÔH· âßG=ÚÅ∞ ™ê^èŒ#=ÚÅ∞QÍñQÆÅ"åñ_»∞) Ü«∞QÆ∞K«∞<åflñ_»∞.
Ѩ~=° ∂`«‡ ™êH˜~Δ ∂° ѨÙñ_»∞. ã¨~fi° =Ú `å<Õ J~Ú ã¨~fi° =Ú#∞ J=º=Ç≤Ï`«=ÚQÍ
K«∂K«∞K«∞O_»∞#∞. QÆ#∞Hõ ™êH˜Δ ~°∂ѨÙñ_»Q∞Æ #∞. Hõ#∞Hõ 'J„Ѩ"∞Õ Ü«Úñ_»∞— J#ñ|_»∞#∞.
Hõ. Pk=∞ ѨÙ~°∞+¨μñ_» =QÆ∞@#∞ I "Õ^ŒO|∞Å∞ ÃãѨC #qÜ«Ú "≥éK«∞ |Å∞HõQÍ
h^Œ$„HõÊHÍ~°∞ñ_»x ^• I "≥∂^Œ~°! h ÃÑO ÃÑé∞OQÆ <˘~°∞Å HõÅqÜÕ∞?
(ÉèÏ~°.âßOu.1P.390)
Hõ. Ü«∞`«∞ bâ◊fi~°∞x =∞ǨÏ`«Î fi=Ú I
q∞`« "≥∞é∞ñQÆx ÉèíOy #„Ѩ"Õ∞Ü«Úñ_»QÆ∞ ǨÏi
ã≤÷u <≥é∞ñQÆHõ HÍ=Ú‰õΩñ_»x, ~°`«=ÚÅ∞
ã¨Å∞ѨÙ^Œ∞~°∞ uyz ~°=∞}∞Å∞ ã¨∞=∞f! (ÉèÏQÆ.1㨯O.273)
uHõ¯#QÍ~°∞ q~å@Ѩ~°fi `«$fÜ«∂âßfi™êO`« Ѩ^Œº=ÚÅÖ’ Hõ$uÉèí~°Î, `«#
~Ú+¨ì^≥·==Ú#QÆ∞ 'ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x '+¨„@Ê=∂} Ѩ~°=∞^Œ∂~°!— Ü«∞x âߡѶ≤∞Ozi.
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 95
47. ǨÏ$+‘ˆHâ◊ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ǨÏ$+‘HÍ}˜-WO„kÜ«∂}˜, `Õëêg∞â◊ó Hˆ „Δ `«[~˝ ∂° ѨÉÏè H± I Ü«∞^•fi WO„kÜ«∂}˜
Ü«∞㨺 =âı =~°Î<ÕΠ㨠Ѩ~°=∂`å‡ Ç¨Ï$+‘ˆHâ◊ó I
2. Ü«∞㨺 "å ã¨∂~°º~°∂Ѩ㺨 K«¢#~Ì ∂° Ѩ㺨 [QÆ„fÊuHõ~å ǨÏ$ëêìó Hˆ âß ~°â‡◊ Ü«∞ó
ã¨ó ǨÏ$+‘ˆHâ◊ó I ''ã¨∂~°º~°t‡~°›iˆHâ◊ó ѨÙ~°™êÎ`ü—— (`≥·.ã¨. 4-6-3) Wu „â◊√`Õó
Ѩ$ëÈ^Œ~åk`åfi`åû^èŒ∞`«fi"£∞ I `«^äÀHõÎO "≥∂HõΔ^茈~‡...
''ã¨∂~°ºK«¢#Ì=∞™œ â◊â◊fi^ŒOâ◊√aèó ˆHâ◊ã¨Ol˝`≥·ó I
É’^èŒÜ«∞<£ ™êfiѨܫ∞Oâ‹·Û= [QÆ^Œ∞uÎ+¨ª`Õ Ñ¨$^äŒH± I
É’^èŒ<å`ü ™êfiѨ<åK≥·Û= [QÆ`À ǨÏ~°¬}O Éèí"Õ`ü II
JwflëÈ=∞Hõ$`≥·ˆ~aèó Hõ~°‡aèó áê}∞¤##Ì# ! I
ǨÏ$+‘ˆHâ’-ǨÏg∞âß<À =~°^À Ö’HõÉèÏ=#ó—— IIWuII
(âßOuѨ~fi° 352-1,2)
1. ǨÏ$+‘Hõ=ÚÅ#QÍ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞. â◊s~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ˆHΔ„`«[˝~°∂Ѩ=Ú#
Ü«ÚO_ç ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ `«=∞`«=∞ q+¨Ü∞« =ÚÅO^Œ∞ „Ѩ=iÎÅ*¡ Ü Ë Ú« "åñ_»∞. ÖË^•
Z=i WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ (JO^Œ~∞° r=ÙʼnõΩ=Öˇ `«=∞`«=∞ q+¨Ü∞« =ÚÅO^Œ∞ „Ѩ=iÎÅH¡ )õ
`«# =â◊=Ú #O^Œ∞O_»∞<À J\˜ì Ѩ~°=∂`«∞‡ñ_»∞ ǨÏ$+‘ˆHâ◊√ñ_»∞.
„^è∞Œ =Ù#‰õΩ NǨÏi ™êHΔÍ`«¯iOz#ѨÙ_»∞ NǨÏix ã¨∞uÎ OѨ^ÅŒ K≥#∞. HÍx ã¨∞uÎ
q^è•#=Ú `≥eÜ«∞#O^Œ∞# ã¨∞uÎ OK«ÖHË áõ ÈÜ≥∞#∞. NǨÏi D q+¨Ü∞« =Ú#∞ `≥eã≤H˘x
`«# â◊OY=Ú`À P „^èŒ∞=Ùx HõáÈÅ=Ú#∞ ã¨Ê $tOz "åxH˜ ã¨∞ÎuOK«∞ â◊H˜Î xK≥Û#∞.
JѨÙ_® „^èŒ∞=Ù_»∞ NǨÏi x@∞¡ ã¨∞ÎuOK≥#∞.
=K«. ^Õ"å! xdÅ â◊H˜Î ^èŒ~°∞O_»=Ù, #O`«ó „Ѩq+¨μìO_»=Ù <≥·# h=Ù b#O|∞Öˇ·#
=∞nÜ«∞ "åHõºO|∞ÅO „ÉÏ}ËO„kÜ«∞O|∞ÅO QÆ~° K«~°} „â◊=} `«fiQÍ^Œ∞Å#∞
lK«ÛùH˜ÎKÕ Hõ$ѨO*Ëã≤ rqOѨO *Ëã≤# ÉèíQÆ=O`«∞O_»=Ù.(ÉèÏQÆ.4㨯O.280)
W@∞Å ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ r=ÙÅ WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ `«# =â◊=Ú #O^Œ∞OK«∞H˘x
"åx "åx HÍ~°º=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ „Ѩ=iÎÅ¡ñ*ËÜ«Ú#∞ QÍ# 'ǨÏ$+‘ˆHâ◊√ñ_»—QÆ∞#∞.
2. ǨÏ$+¨Ü«∞ó J#QÍ Ç¨Ï~°¬HÍ~°Hõó - ã¨O`À+¨=Ú#∞ HõeyOK«∞"åñ_»∞.
ã¨∂~°ºH˜~°}=ÚÅ∞ [#∞Å#∞ x„^Œ#∞O_ç "Õ∞ÖÁ¯eÑ≤ "åi "åi x`«ºHõ$`«º=ÚÅÖ’
 96 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
áêÖÁæ#∞#@∞¡ KÕÜÚ« #∞. K«O„^ŒH~˜ } ° =ÚÅ∞ [#∞ʼnõΩ PǨ^¡ =Œ Ú#∞ HõeOæ z x„kOѨñ
*ËÜ«Ú#∞. W@∞¡ „Ѩu k#=Ú#∞ „ѨѨOK« r=ÙʼnõΩ Ç¨Ï~°¬=Ú HõeyOK«∞#∞.
ÉèQí =Æ ^ŒOâ◊=ÚÅQÆ∞ JwflëÈ=ÚÅ∞ [~°∞Ѩ٠HÍ~°º=ÚÖË ~Úq. ã¨∂~°ºK«O„^Œ∞Å H˜~}° =ÚÅ∞
ǨÏ$+‘H=õ ÚÅ#ñ|_»∞#∞. Ѩ~=° ∂`«‡ "åxH˜ Dâ◊√ñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ǨÏ$+‘Hˆ â◊√—ñ _»#ñ|_»∞#∞.
`Õ. É’^èŒ# ™ê÷Ѩ#O|∞Å∞ |∞^èŒ=ˆ~}º!
Ü«∞yflÜ«Ú#∞ ™È=Úñ_»∞#∞ *Ëã≤ Ü«∞dÅ [QÆ=Ú
#dŠǨÏ~°¬O|∞ñ ÉÁOkO`«∞ ~°=ºÜ«∞ „Ѩ
=~°Î#`«fiO|∞ ^Œ=∞Ü«∞O^Œ∞ =éÅ∞K«∞O_».
Hõ. J#Ѷ¨∂ ! Ü«∞wflëÈ=ÚÅ I ##∞ñQÍ ÉèÏqOz [QÆ=Ú#‰õΩ <≥ѨÙ_»∞ Ç≤Ï`«O
ÉÁ#iO`«∞ñ ^Œ`«∞ûHõ$`«=ÚÅñ I ÉÁ#i# =∞^Œƒù=º <å=∞=ÚÅ q=iO`«∞<£
(ÉèÏ~°.âßOu.6P. 429-430)
=∞. Éèí∞=#„âı}˜ #"≥∂Ѷ¨∞bÅ∞ñ_»QÆ∞K«∞<£ |∞\˜ìOK«∞ ~°H˜ΔOK«∞ #O
`«qkèO*ËÜ«Ú =Ú#∞OQÆñ_»O^Œ∞ |ǨïÉèí∂`«„"å`«=∞O ^•`«‡`«O
„`« qǨ~°ã≤÷`«∞ñ_≥· +¨_çO„kÜ«∞ ã¨=∞ã¨Î„Ñ‘uÜ«Ú<£ ^Œ=ÙfiÅ<£
kqÉèíOy<£Q˘#∞ñ lHõ¯ñ _çO„kÜ«∞=ÚÅ<£ „kѨÙÊ<£ x|OkèOK«∞K«∞<£.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.69)
48. Ѩ^Œ‡<åÉèíó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fi[QÆ`å¯~°}O Ѩ^Œ‡O <åÉè∫ Ü«∞㨺 ã¨ó Ѩ^Œ‡<åÉèíó I
''J[㨺 <åÉèÏ=^èÕºHõ=∞iÊ`«"£∞—— (`≥·.ã¨O.4-6-1) Wu „â◊√`Õó I
ã¨~°fi[QÆ`å¯~°}=∞QÆ∞ Ѩ^Œ‡=Ú <åaèÜ«∞O^Œ∞ñ QÆey Ü«ÚO_»∞@KÕ ÉèíQÆ"å#∞ñ
_»∞ 'Ѩ^Œ‡<åÉèí∞—ñ_»#ñ|_≥#∞. 'J[㨺 <åÉèÏ=^èÕºHõ =∞iÊ`«"£∞— Ü«∞x "Õ^Œ"åHõº=Ú.
JAñ_»#∞ gx <åaè Ü«∞O^˘Hõ Ѩ^Œ‡=Ú#flk Ü«∞x K≥ѨCK«∞#flk. J\˜ì Ѩ^Œ‡=Ú
#∞O_ç ã¨$+≤ìHõ~°ÎÜ≥ÿ∞# K«`«∞~°∞‡Y„|Ǩχ [xOK≥#∞. 'Ü«∞㨺 <åaè ã¨=Ú^Œ∂ƒù`«
ѨV¯[=^ŒdÅO [QÆ`—ü (q.ѨÙ) D [QÆ=∞O`«ÜÚ« q+¨μ=‚ Ù Ü≥ÚHõ¯ <åaè#∞O_ç [xOz#
Ѩ^Œ‡=Ú =O\˜k.
Ѩ^Œ‡=Ú *Ï˝#=Ú#‰õΩ „ѨfHõ=Ú. q+¨μ‚=Ù `«# *Ï˝#â◊H˜ÎKÕ „|Ǩχ#∞ ã¨$+≤ìOz
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 97
Ü«∂ „|ǨχKÕ ã¨HõÅ Ö’Hõ=ÚÅ ã¨$+≤ìH˜ HÍ~°}=∞Ü≥∞º#∞.
Hõ. `«# [~î°~°=Ú Ö’Ñ¨Åñ ^• I z# Ö’Hõ xHÍÜ«∞=ÚÅ ã¨$lOK«∞@‰õΩ#∞ ™ê
^èŒ#=∞QÆ∞ ã¨∂HΔ͇~°÷=Ú =∞# I ã¨∞# QÆx HÍÖÏ#∞QÆ`« ~°*’QÆ∞} =∞O`«<£
(ÉèÏQÆ.3㨯O.274)
ã‘. ѨÙ\˜ìOK≥ñ ^Œ^Œ∞æ}O|∞#ñ |~°"Õ∞â◊fi~°∞ <åaè^Õâ◊=Ú#O^Œ∞ #e# <åà◊
=Ú^Œ~ÚOK≥ =∞é˜ Ü«∞ѨÊÜ≥∂~°∞Ç¨Ï =Ú‰õΩà◊O|∞ QÆ~‡° É’kè`"« ∞≥ #ÿ HÍÅ=∞O^Œ∞ñ
^Œ# `Õ[=Ú#ñ „|=$^ŒúOɡ·# [Å=ÚKÕ [Å*ÏѨÙÎQÆuñ „|HÍâ◊O|∞ <˘O^Œñ
*Ëã≤ Ö’HÍ„â◊Ü«∞ ã≤÷u ã¨~°fiQÆ∞} qÉèÏã≤`« QÆu<˘Ñ¨C ~år= =∞O^Œ∞
`Õ. x[HõàÏ Hõe`åOâ◊O|∞ xeÃÑ ^•x
=Å# <å=∂flÜ«∞ =∞Ü«Úñ_»∞#∞ =~°
QÆ∞}∞O_»∞ <å`«‡Ü≥∂xÜ«Ú <≥·# `ÀÜ«∞[Éèí=ÙO_»∞
ã¨~°qñ[`«∞~å##∞O_»∞ <å [## "≥ÚO^≥. (ÉèÏQÆ. 3-275)
49. J=∞~°„ѨÉèí∞ó
â◊O.ÉèÏ. J=∞~å}ÏO „ѨÉèí∞ó J=∞~°„ѨÉèí∞ó I # „q∞Ü«∞`Õ W`«º=∞~åó I
=∞~°}=Ú ÖËx"å~°∞ J=∞~°∞Å∞. WO„^•k ^Õ=`«Å∞, kHÍÊʼnõΩÅ∞ "≥ÚII"å~°∞
„ѨàÜ
◊ ∞« HÍÅ=Ú =~°‰Ωõ "å~°∞ =∞$u*ˇO^Œ~∞° . ã¨fiÅÊHÍÅ PÜ«Ú~åÌÜ∞« =ÚQÆÅ =∂#=ÙÅ`À
áÈeÛ K«∂z# "å~°∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯= HÍÅ=Ú rqOz Ü«ÚO^Œ∞~°∞. Hõ#∞Hõ "åix
J=∞~°∞Åxi. P Ü«∞=∞~°∞ʼnõΩ „ѨÉèí∞=Ù. J#QÍ "åix ѨÙ\˜ìOz# "å_»∞. ÖË^•
"åix P*Ï˝ÑO≤ K«∞"åñ_»∞, "åi Ü≥∂QÆ Hˆ =Δ ∞=ÚÅ#∞ =Ç≤ÏOK«∞"å_»∞ QÆ#∞Hõ 'J=∞~°„ѨÉ∞íè ó
— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
Hõ. =∞kñ ^Œ# âßã¨# q∞_ç x[ I Ѩ^Œ=ÚÅ∞ ¿ãqOK«∞ Ö’HõáêÖÏ^Œ∞Å ÃÑO
á⁄^ŒqOѨ Ü«∞^Œ∞‰õΩÅO|∞#I #∞^Œ~ÚOK≥#∞ Éèí∞qx |Åã¨Ç¨ÏŸ^Œ~°∞ñ _»QÆ∞K«∞<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.74)
 98 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
50. qâ◊fiHõ~å‡
â◊O.ÉèÏ. 1. qâ◊fiO Hõ~å‡ - „H˜Ü«∂ Ü«∞㨺 ã¨ó qâ◊fiHõ~å‡ I
2. „H˜Ü«∞`« Wu [QÆ`ü Hõ~°‡, qâ◊fiO Hõ~°‡ Ü«∞¿ãºu "å,
3. qz„`«x~å‡} â◊H˜Î =∞`åÎ fi^•fi, 4. qâ◊fiHõ~°‡}Ï-`«fi¢ëêì ™ê^Œ$âߺ^•fiI
1. qâ◊fi=Ú#O^Œe ã¨=∞ã¨Î"≥∞ÿ# Hõ~°‡Å#∞ *ËÜ«Ú#∞ QÍ# 'qâ◊fiHõ~°‡—.
2. qâ◊fi=Ú#∞ xi‡OK«∞"å_»∞ QÆ#∞Hõ 'qâ◊fiHõ~°‡— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
3. z„`« qz„`«=ÚÅ∞QÍ qâ◊fi=Ú#∞ x~å‡}=Úñ *ËÜ«∞QÆÅ "åñ_≥·#O^Œ∞#
'qâ◊fiHõ~‡° — Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
4. 'qâ◊fiHõ~å‡~°¯ ã¨∞~°teÊ<Àó— (J=∞~°HÀâ◊=Ú) ^Õ=`«Å teÊ ¿Ñ~°∞ qâ◊fiHõ~‡° .
J`«_∞» =∞Ü«∞ã¨Éíè "≥ÚII J`«º^Œ∞ƒù`« x~å‡}=ÚÅ#∞ xi‡OK≥#∞. "åx=Öˇ x~å‡}=ÚÅ∞
*ËÜ«Ú#∞. Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'qâ◊fiHõ~°‡— Ü«∞#|_»∞#∞.
qâ◊fiHõ~°‡ Ü«∞#QÍ J~°¯ (ã¨∂~°º) Ü«∞#∞ J~°÷=Ú QÆÅ^Œ∞. `«fiëêì Ü«∞#QÍ
ã¨∂~°∞º_»∞. ã¨∂~°∞ºx=Öˇ qâ◊fi=Ú#∞ „ѨHÍtOѨ *ËÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ 'qâ◊fiHõ~°‡—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. =∂~åÎO_®O`«~`æ° ∞« O_≥#· Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x Ç≤Ï~°}‡Ü«∞ ѨÙ~°∞+¨μxQÍ `«ÅK≥^#Œ ∞..
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.199)
Ѩ$^ä∞Œ K«„Hõ=iÎ =∞Ǩ*Ï˝x. q+¨fi‚ Oâ◊ ã¨OÉè∂í `«∞_»∞. XHõ~ÀA# „Ѩ[ÖÏ ~åA#∞
'^Õ=Ù_»#∞ "å_˘Hõ_»∞<åfl_®?— Jx „ѨtflOzi. |^Œ∞Å∞QÍ P ~åA
ã‘. J# qx "åiH˜ =∞#∞*Ëâ◊√ñ _»#∞ #~°› I `«=ÚÖÏ~°! q#∞ñ_»Ü«∞º `«qe g∞~°∞
Ü«∞*Ï˝kÑè u¨ Ü≥∞ÿ # Ü«∞dÖËâfi◊ ~°∞ñ_»∞ Q˘xflI =∞`«=ÚÅñ QÆÅñ_»∞ nè=∞O`«∞ÖÏ~°!
Ü«∞>ˇÂ¡#g∞~°Å∞ #O^Œ∞‰õΩ q„Ѩu I ѨuÎ QÆÅ∞æ@ #∞ѨѨ#fl =∞~°Ü«∞ñ
QÍ ^ŒO\˜ˆ~x Ü«∂ Ѷ¨∞#∞xKÕ ~°z`«"≥∞ÿ I HÍOu=∞O`« =∞QÆ∞ [QÆO|∞ QÍ#ñ
`Õ. |_»∞K«∞#flk! ~Ú\˜ì „ѨѨOK« ~°z`«
Hõ~°‡"≥·z„`«º =∞ "Õ∞‡\˜ QÆÅ∞QƉõΩ#fl
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 99
#=∞~° #k `«^Œ∞‰õΩÎ Å∞=Ѩ#fl=ÚÅQÍ=Ù!
HÍ# #"åfiã¨∞^Õ=ÙO_»∞ QÆÅñ_»∞ =∞é˜Ü«Ú (ÉèÏQÆ.4㨯O.572)
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ã¨$lOz# Ö’Hõ=Ú Hõ#∞flÅ=ÚO^Œ∞ Hõ#∞Ñ≤OK«∞K«∞#flk QÆ^• !
PÜ«∞# ÖˉΩõ #fl z„`« qz„`«"∞≥ #ÿ x\˜ì Ö’Hõ=Ú#∞ xOÔH=~°∞ ã¨$+≤Oì K«QÅÆ ~°∞? WOÔH=fiiH˜x
™ê^茺=Ú QÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞<åfl_»∞ Jx |^Œ∞eK≥Û#∞.
`Õ. ã¨=∞`« #kQÍHõ `å=HÍOâ◊O|∞Öˇ·#I â◊H˜Ît= ~°∂Ѩ=ÚÅñ „w_»ã¨Å∞Ѩ٠^Œ∂~°‚
<åaè QÆu qâ◊fi[## q<åâ◊ =$kúI ¿ÇÏ`«∞Éèí∂`«∞O_» =QÆ∞K«∞O^Œ∞ gâ◊ ! ~°∞„^Œ!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.146)
ã‘. qq^èŒ ÉèÏ"åHÍ~° g~°º c*Ïâ◊Ü«∞ [# Ü≥∂xÜ«Ú`«=ÚQÍ [QÆ=Ú ÖˇÅ¡
h= KÕã≤u =Ú#∞fl <Õ =∂ [QÆO|∞Ö’ ã¨Ç¨Ï[ HÀѨ#∞Å=Ú ã¨~°Ê=ÚÅ=Ú
^Œ∞~åfi~°"≥∞ÿ# h `À~°OѨ٠=∂Ü«∞ <Õ "≥∞é˜ñy ^•ñ>ˇ_»∞ Ѩx ÔHO`«"å~°
=∞O`«‰õΩñ QÍ~°} =∞dÖËâ◊fi~°∞O_»=Ù ã¨~°fiA˝ñ_»=Ù h=Ù [Å[#Ü«∞#!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.692)
51. =∞#∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. =∞#<å`ü =∞#∞óI ''<å#º`À-ã≤Î =∞<åΗ— (|$.L.5-7-23) Wu „â◊√`Õó
2. =∞¢<ÀÎ "å „Ñ¨*ÏѨu~åfi =∞#∞ó
1. ''=∞#<åYº"åºáê~° Hõ~ΰ $`åfi#‡#∞i`«º~°ó÷ ——
=∞#ã¨∞û KÕÜ«Ú ã¨OHõÅÊ qHõÅÊ<å`«‡Hõ "åºáê~°=Ú =∞##=Ú.
'<å<Àº`À-ã≤Î =∞<åΗ gxHõO>ˇ =∞##=Ú KÕÜ«∞ñ^Œy# "å~°∞ ÖË~°∞. Ü«∞#∞
|$ǨÏ^•~°}ºHõ x~°fiK«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
2. „Ѩ}"åk =∞O„`«=ÚÅ#∞ =∞## "≥Ú#iÛ#ѨÙ_»∞ Ü«∂ =∞O„`å`«‡‰õΩñ_≥·#
Ѩ~°=∂`«‡ '=∞#∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. „Hõ`«∞=Ù<£ =∞O„`«=Ú `«O„`«=Ú<£ ^èŒ#=ÚÅ∞O QÍÅO|∞ ^Õâ◊O|∞ ^Õ
=`«Ü«Ú<£ ^èŒ~°‡=Ú ##º=ÚÖò ^ŒÅñѨ <≥"åfiñ _»\ ˜ì 㨈~fiâ◊fi~°∞<£
=∞u #∂Ç≤ÏOѨHõ QÀѨÉÏÅ∞ñ _»#∞K«∞<£ =∞O^Œã≤÷uO Ez ^Œ∞
~°‡`«∞ Öˇ· Ü«∞#fl=Ú ÖË^∞Œ ÖË ^Œxi ã¨<å‡# „H˜Ü∂« â◊¥#∞ºÖˇ.· (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.855)
 100 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞O„`«=Ú#∞ =∞#∞=Ù Ü«∞x =º=ǨÏiOK«∞^Œ∞~°∞. P =∞O„`«=Ú#∂ q+¨μ‚
~°∂Ѩ"∞Õ . ÖËHõ K«`∞« ~°âÌ ◊ „Ѩ*ÏѨ`∞« ÅÖ’ =∞#∞=Ù Ü«∞#∞ „Ѩ*ÏѨu QÆÅñ_»∞. PÜ«∞#Ü«Ú
q+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂uÜÕ∞ QÆ#∞Hõ '=∞#∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=. Ñ≤`å=∞ǨïO_»∞ <å~°^∞Œ # H˜@x¡ Ü≥∞. =ÚhO„^•! ѨÙO_»sH͉õΩΔ O _»OwHõiOK«∞
bÖÏ=`å~° Hõ^ä•=$`åÎO`«O|∞ <Õ h‰õΩ <≥é˜OyOK«∞ xO`«‰õΩ =Ú#fl ǨÏi
=~åǨ^Œº=`å~°O|∞ ÅOwHõiOz `«„`«ÊÜ≥∂[#O|∞Å∞ nÔ~Û. =∞#fiO`«~å
=`å~°O|∞Å∞ #OwHõiOz#qÜ«Ú, #OwHõiOѨO QÆÅÜ«∞qÜ«Ú<≥· Ü«Ú#flq.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.199)
52. `«fiëêì
â◊O.ÉèÏ. ã¨OǨ~°ã¨=∞ÜÕ∞ ã¨~°fiÉèí∂`«`«#∂Hõ~°}Ï`ü `«fiëêì I
`«fiHõ`Δ ãÕ #Î̈ ∂Hõ~}
° Ï~°`÷ $« Kü„Ѩ`º« Ü«∞ó I
„Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«=ÚÅ#∞ („áê}∞Å#∞) Hõ$tOѨ*Ëã≤
#tOѨ*ËÜ«Ú#∞. Hõ#∞Hõ '`«fiëêì— Ü«∞#|_»∞#∞. ã¨OǨ~° HÍÅ=Ú# qâ◊fi=∞O`«\ ˜x
J}∞~°∂Ѩ=ÚÖ’xH˜ =∂iÛ `«#Ö’ b#=Ú KÕã≤H˘#∞#∞.
â’¡II „Éèíâ◊º ^ÕÌ=QÆ}O „`«ã¨ #∞‡xQÆ}O #â◊º „`«ÊѨOK«O ÅÜ«∞O
Ѩâ◊º xfl~°ƒùÜ«∞ UHõ U= qǨÏ~°`åº#O^Œ ™êO„^À Éèí"å<£. (t.Å)
=K«. â◊`å#O^Œ∞ʼnõΩ â◊`«=~°¬O|∞Å∞ ѨiѨÓ~°‚Oɡ·# ^è•„u QÆO^èŒO|∞ #O^Œ_»OQÆ∞†
<å QÆO^èŒO|∞^ŒHõO|∞#O QÆÅÜ«Ú† <å Ü«Ú^ŒHõO|∞ ~°ã¨O|∞#O b#O|QÆ∞†
<å ~°ã¨O|∞ `Õ*’~°∂ѨO|QÆ∞, <å `Õ[O|∞ ~°∂ѨO|∞#O ã¨O„Hõq∞OK«∞† <å
~°∂ѨO|∞ "åÜ«Ú=Ù#O QÆÅÜ«Ú, "åÜ«Ú=Ù ã¨Ê~°≈QÆ∞} ã¨O„QÍǨϺO ɡ·# <å
ã¨Ê~°≈QÆ∞}O ÉÏHÍâ◊O|∞# ÅÜ«∞O|QÆ∞† <å Ü«∂HÍâ◊O|∞ â◊|Ì `«<凄`«KÕ
„QÆã≤~ÚOѨñ|_ç#, xO„kÜ«∞O|∞Å∞ =∞<À"≥·HÍiHõ QÆ∞}O|∞ÅO QÆ∂_ç
~¸â◊fi~°∞xO ÉÁOk, ~¸â◊fi~° ~°∂ѨO|∞ ^•Å∞Û.
(ÉèÏQÆ.11.㨯O.113)
=K«. N=∞<åfl~åÜ«∞} ã¨fi~°∂ѨÙO _»QÆ∞ =∂~åÎO_»∞O _ÕHõã¨fi~°∂ѨÙO_≥·#, #`«xO
QÍÅ ^Õâ◊ „H˜Ü«∂k QÆ∞}=ÚÅO |\˜ì |∞∞+¨μ Å<ÕHõ „Hõ=∞O|∞Å #aè=i‚Oz
ÉèÏqOK«∞K«∞#fl "å ~å „Ñ¨HÍ~°O ɡ@¡x# K≥·„`«O|∞#..(ÉèÏQÆ.12㨯O.41)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 101
Hõ. ^èŒ~°Ö’ñ ^Œfi¢ëêìǨÏfiÜ«∞=Ú#∞
x~°=ÙQÆ ^èŒi~ÚOz ^è•„u H˜OѨ٠^Œe~°Ê<£
[i~ÚOK«∞K«∞ #Éèí=∞O^Œ∞<£
#~°ã≤[Ç≤Ï`«∞ñ _®â◊fiÜ«Ú[=Ú #Ü«∞º#ñ QÆ_»=Ù<£. (ÉèÏQÆ.11㨯O.42)
ã¨∂~°∞ºñ_»∞ N=∞<åfl~åÜ«∞} ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. UHõ~∂° ѨÙñ_»∞. J~Ú##∞ |∞∞+¨μÅ∞
^ÕâH◊ ÍÅ Éè^Ë =Œ ÚÅ#∞ |\˜ì J<ÕHõ <å=∞=ÚÅ`À =º=ǨÏiOzi. Pâ◊fiÜ«Ú[ =∂ã¨=Ú#
ã¨∂~°∞ºx '`«fi+¨ì— J#∞ ¿Ñ~°∞`À =º=ǨÏiOK≥^Œ~°∞.
53. ã¨÷q+¨ªó
â◊O.ÉèÏ. Juâ◊ÜÕ∞# ã¨∂÷Åó ã¨÷q+¨ªó I
q∞QÆ∞Å ÖÏ=ÙQÍ #∞O_»∞ñ"å_»∞. '=∞ǨÏ`À =∞Ç‘ÏÜ«∂<£— ÃÑ^ŒÌ Ѩi=∂}=Ú
QÆÅ Ü«∞xflO\˜Ö’ q∞QÆ∞Å ÃÑ^ŒÌ Ѩi=∂}=Ú QÆÅ"åñ_»∞. q~å\ò ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞.
Hõ#∞Hõ 'ã¨÷q+¨ªó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
P. "≥Ú#ã≤ [QÆ=Ú ÖˇÅ¡ =¸ñ_»∞ áê^ŒO|∞Å I
#dÅHÍÜ«Úñ_»QÆ∞K«∞ <å„Hõq∞OK«∞ (ÉèÏQÆ.8㨯O.578)
54. ã¨÷q~À „^èŒ∞=ó
â◊O.ÉèÏ. ѨÙ~å}ó ã¨÷q~°ó I ''`Õfi+¨O ǨϺ㨺 ã¨÷q~°ã¨º <å=∞—— (|∞∞.ã¨O.7-100-3)
=Ü≥∂ =K«<À "å I ã≤÷~°`åfi`ü „^èŒ∞=ó I
ã¨÷q~À „^èŒ∞= W`ÕºHõO <å=∞ ã¨qâı+¨}"£∞ I
ã¨q÷ ~°ó Ü«∞#QÍ Ñ¨Ù~å}ó. „áêp#∞ñ_»∞. '`Õfi+¨O...— D ã¨q÷ ~°∞x Ü≥ÚHõ¯ <å=∞=Ú
XHõ¯\˜ÜÕ∞ J#∞ |∞∞ˆQfi^Œ =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú. ã¨÷q~° â◊|Ì=Ú =Ü«∞ã¨∞û#∞
ã¨∂zOK«∞#∞. =Ü«∞ã¨∞ K≥e#¡ =Ú^Œ∞ã¨e Ü«∞x K≥Ñʨ =K«∞Û#∞. q+¨μ=‚ Ù J<åk HÍÅ=Ú
#∞O_ç Ü«Ú#fl"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ =$^Œ∞úñ_Õ. ã≤÷~°=ÚQÍ#∞O_»∞ "åñ_»∞ QÍ# „^èŒ∞=Ùñ_»∞.
ã¨÷q~° <å=∞=Ú HÍÖÏf`«=Ú#∞ ã¨∂zOK«∞#∞. J#O`«HÍÅ=ÚÖ’ `«# <å^è•~°=Ú
*Ëã¨∞H˘x Ü«∞<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ∞ [~°∞QÆ∞K«∞#flq. S##∞ `å#∞ Ѩi}Ï=∞ ~°Ç≤Ï`«∞ñ_≥·,
ã≤÷~°∞ñ_≥·, '„^èŒ∞=Ùñ_»∞—— Jx H©iÎOѨ|_»∞K«∞<åfl_»∞. 'ã¨÷q~°∞ñ_»QÆ∞ „^èŒ∞=Ùñ_»∞— Ü«∞x XˆH
<å=∞=Ú.
 102 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«.Jx ~Ú@∞¡ ѨÅ∞‰õΩK«∞#fl =Ú=¸‡~°∞ÎÅ =Ú^Œ∞Hõ"ÕÅ∞Ê uÜ«∞ºx <≥Ü«∞ºOѨÙñ
|Å∞ñ‰õΩ.... (ÉèÏQÆ.8㨯O.669)
55. P„QÍǨϺó
â◊O.ÉèÏ. Hõˆ~‡¢xÌÜ≥ÿ∞ó # QÆ$ǨϺ`« Wu J„QÍǨϺó I ''Ü«∞`À "åKÀ x=~°Î<ÕÎ, J„áêѨº
=∞#™ê ã¨Ç¨ÏI—— (`≥·.L.2-4) Wu „â◊√`Õó
"å‰õΩ¯ "≥ÚII Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∞=ÚÅKÕ „QÆÇÏ≤ OѨ â◊Hºõ =ÚQÍx"åñ_»∞. 'Ü«∞`À"åKÕ...—
P Ѩ~°=∂`«‡#∞ *Ë~°ÖËHõ "åQÍk Hõˆ~‡O„kÜ«∞=ÚÅ∞ =∞#ã¨∞û`À ã¨Ç¨ "≥#Hõ‰õΩ
=∞~°Å∞K«∞#flq Ü«∞#∞ „â◊√u„Ѩ=∂}=Ú. Ѩ~=° ∂`«‡ WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ#∞, =∞#ã¨∞û#‰õΩ#∞
JQÀK«~°∞ñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'J„QÍǨﺗ_»#ñ|_»∞#∞.
=K«. "åQÆ∞ƒnúO„kÜ«∞ =∂#ã¨O|∞Å KÕ`O« *ˇÑʨ #∞, x\˜^ì xŒ x~°∂Ñ≤OѨ#∞ #ÅqQÍHõ
"åx QÆ∞}~°∂ѨO|∞Å∞ =iÎOK«∞ (ÉèÏQÆ.6㨯O.217)
ã‘. .... ã¨∞=∞OQÆà◊=Ú <≥·#
ã¨O`«`« ã¨∞=∞Ç≤Ï`≥·â◊fi~°º ~°∂ѨO|∞#∞ Éèí∂i â◊ÉÏÌk "åºáê~° â◊¥#º
`Õ. "≥∞ÿ# „|Ǩχã¨fi~°∂Ѩ "Õ∞ <å`«‡ <≥é∞ñQÆ ... (ÉèÏQÆ.4㨯O.286)
P. `«qe QÆ∞}=Ú KÕ`«ñ ^Œ`«Î fi|∞^Œ∞úÅ KÕ`« I xy_ç HÍ#~åx <≥Å=Ù "åx...
(ÉèÏQÆ.6㨯O. 214)
ã‘. ... JdÅ KÕ`«# =∂#™êQÆ=∞º =∞# <˘Ñ¨C =¸~°∞ÎÅ∞ QÆÅ∞æ g∞~°∞
(ÉèÏQÆ.4 㨯O.18)
P. =∂@Å#∞ <≥é∞HõÅ =∞#=ÚÅñ *Ë~°OQÆ ~åx â◊√zH˜...(ÉèÏQÆ.8㨯O.78)
Hõ. á⁄ÅѨQÆ∞ ã¨HõÅ qÅHõΔ} I =ÚÅ∞ QÆÅ Ü«∂^ŒºO`« â◊¥#º=Ú#∞ x`«º=Ú<≥·
Åe ã¨∂Hõ;"≥∞ÿ =∞<À "å I ‰õΩ¯Å‰õΩO ^ŒÅáÈÜ«∞ñQÍ #QÀK«~°=∞QÆ∞K«∞<£
(ÉèÏQÆ.2㨯.271)
Hõ. Jã¨=∂ÅO| =∞â◊|Ì=Ú I ~°ã¨QÆO^èŒ ã¨Ê~°≈~°∂Ѩ ~°Ç≤Ï`«O |QÆ∞@O
„|ã¨iOK«∞ xO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ I =â◊O|∞QÍ ^˘O^Œñ |~°=∞ =ã¨∞Î=٠Ѩل`å!
(ÉèÏ~°.âßOu4P.174)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 103
áêOK«Éè∫uHõ=ÚÖˇ·# S^Œ∞ =¸Å Ѩ^•~å÷ʼnõΩ K≥Ok# ÅHõΔ}ÏÅ∞. â◊|ÌO,
~°ã¨=Ú, "åã¨#, ã¨Ê~°≈, PHÍ~°=ÚÅ∞ Wq ÜÕ∞qÜ«Ú Ñ¨~°„|Ǩχ `«`«Î fi=Ú#‰õΩO_»=Ù.
JO^Œ∞=Å# ѨOK« *Ï˝<ÕO„kÜ«∞=ÚÖˇ·# K≥q, <À~°∞, =Ú‰õΩ¯, K«~°‡O, Hõ#∞flÅ∞
„QÆÇ≤ÏOK«ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'J„QÍǨﺗ_≥·<å_»∞.
Hõ. Z#flñ_»∞ñ ^≥eÜ«∞ñQÆ <Õ~°~°∞ I Ѩ#flQÆѨuâß~Ú `«`«Î fiÉèÏ==Ú "Õ∞#O
QÆ#∞flÅ "ÕÅ∞Ê#∞, ^•=Å I [#fl=∞i# "ÕÅ∞Ê =Ú^Œ∞Hõ K«^Œ∞=ÙÅ "ÕÅ∞Ê<£
(ÉèÏQÆ.6㨯O.177)
56. âßâ◊fi`«ó
â◊O.ÉèÏ. â◊â◊fi`ü 㨈~fi+¨μ HÍÖË+¨μ Éèí=fu - âßâ◊fi`«ó
âßâ◊fi`«"£∞ t= =∞K«∞º`«"£∞ I (`≥·.P. Ü«∂l˝‰õΩº 10-13) Wu „â◊√`ÕóI
Ѩ~°=∂`«‡ Jxfl ã¨=∞Ü«∞=ÚÅO^Œ∞#∞ Ü«ÚO_»∞"åñ_»∞. PÜ«∞# âßâ◊fi`«∞ñ_»∞,
t=Ùñ_»∞. (â◊√ÉèHí ~õ ∞° ñ_»∞), JK«∞º`«∞ñ_»∞ (<åâ◊~Ç° Ï≤ `«∞ñ_»∞) Ü«∞x `≥u· sÎ Ü«∞ LѨx+¨`∞« ÖÎ ’
K≥ѨÊ|_ç#k.
=∞. ... h ^ÕÇ¨Ï =∂
Ü«∞`«"≥∞ÿ#\˜ì „ѨѨOK«=ÚO |Öˇ#∞ q∞^䕺 Éèí∂`«=ÚO QÍq∞ âß
â◊fi`«=ÚOQÍ =∞kÖ’ñ ^ŒÅO`«∞ ǨÏi! ^Õ"å! ^≥·=K«∂_®=∞}©!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.181)
Hõ. J_»i xdÖÏO_»HÀ\˜Ü«Úñ I *ˇ_»∞#ѨC_»∞ñ *ˇ_»Hõ h=Ù rqOK≥^Œ† "Õ
~°Ê_» [QÆ=ÚÅ∞ „QÆ=∞‡éñQÆe I ÔQ_»∞#ѨC_»∞ ã¨∂K≥^Œ=Ù qHõ$u~°Ç≤Ï`«∞_»"≥·
(ÉèÏ.J~°.4P.236)
`Õ. `«qe â◊â◊fi`«ûfi~°∂Ѩ K≥·`«#º Éèí∂i
=∞Ç≤Ï=∞KÕ`« #áêã¨Î ã¨=∞ã¨Î ÉèË^Œ
"≥∂Ǩïñ_» =dÅ q*Ï˝#=ÚʼnõΩ <å„â◊
Ü«ÚO_»=QÆ∞ h‰õΩ „"≥ÚÔH¯^Œ<À ~°"Õ∞â◊ ! (ÉèÏQÆ.3㨯O.302)
 104 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
57. Hõ$+¨‚ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨^•#O^•`«‡Hõó Hõ$+¨‚ó I
Hõ$+≤~°∂ƒù"åK«Hõó â◊É’Ì }â◊Û x~°fi$u"åK«Hõó I q+¨μ‚ãÎ̈^•ƒù=Ü≥∂QÍK«Û Hõ$ëÈ‚
Éèí=u âßâ◊fi`«ó I (L^Àº.Ѩ 69-5)
2. Hõ$+¨‚=~å‚`«‡Hõ`åfi^•fi I
3. Hõ$ëêq∞ Ѩ$kägO áê~°÷ ! Éèí∂`åfi HÍ~üëê‚Ü«∞™È ǨÏÅóI
Hõ$ëÈ‚ =~°‚â◊Û "Õ∞ Ü«∞™ê‡`ü `«™ê‡`ü Hõ$ëÈ‚-ǨÏ=∞~°∞˚#!
(ÉèÏ~°.âßOu.342-79)
1. Hõ$+≤ ã¨`åÎ =K«#=Ú. J#QÍ Jxfl HÍÅ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ 'LxH˜— (LO_»∞@)
QÆÅ"åñ_»∞. '}— x~°fi$u =K«#=Ú J#QÍ P#O^Œ=Ú (ã¨∞Y=Ú)#∞ ã¨∂zOK«∞#∞.
Hõ$+¨μ‚ñ_»∞ ã¨`åÎ, P#O^Œ=ÚÅ Ô~O\˜ ‰õÄ_çHõ‰õΩ ™ê÷#=∞QÆ∞@KÕ 'Hõ$+¨‚— Ü«∞#|_»∞#∞.
2. Hõ$+¨‚=~°‚=Ú (#Å∞Ѩ٠~°OQÆ∞) Hõey Ü«ÚO_»∞@KÕ 'Hõ$+¨‚ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
3. <Õ#∞ <åQÆe Ü≥ÚHõ¯ ~Ú#∞Ѩ Hõé∞]<≥·, Éèí∂q∞x ^Œ∞<≥fl^Œ#∞ QÍ# Hõ$+¨μ‚ñ
_»#|_»∞^Œ∞#x NHõ$+¨μñ‚ _»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
ã‘. Hõ~°¬} „H˜Ü«∞ Éèí∂q∞ñ QÍqO`«∞, *ÏÜ«∞Ü«Ú I
Hõ$+¨‚O|∞ QÍ=Ù#ñ QÆ$+¨μ‚_»xÜ«Ú... K≥ѨC^Œ∞~°∞ ##∞fl.
(ÉèÏ~°.âßOu. 6P. 432)
â’¡II =~å‚GÜ«∞ó H˜ÖÏ™êºã¨<£ QÆ$Ǩς`À#∞Ü«ÚQÆO `«#∞ó I
â◊√HÀ¡ ~°HõÎ ã¨Î^ä• Ñ‘`« W^•hO Hõ$+¨‚`åO QÆ`«ó II
("åºã¨ ÉèÏQÆ. 10㨯O. 16P. 160)
#O^Œ∞ñ_»∞ `«# ‰õΩ=∂~°∞Å#∞ QÆ~°∞æxH˜ EÑ≤ <å=∞Hõ~°}=Ú KÕÜ«Ú=∞#QÍ
#`«ñ_»∞ '`˘e¡ D tâ◊√=Ù ^èŒ=àÏ~°∞}Ñ‘`«=~°∞‚O_≥· ~ÚѨC_»∞ #Å¡<≥·# Hõ`«O|∞#ñ
QÆ$+¨μñ‚ _»Ü∞≥ º—#x K≥ÃÑÊ#∞.
=∞. Ü«∞^Œ∞=Oâ◊O|∞# "åã¨∞^Õ=Ù_»#ñ „w_®~°÷O|∞ [x‡Oz ^Œ∞
~°‡^Œ ^≥·`åº=eñ QÆ∂eÛ, áê~°∞÷#‰õΩ ™ê~°^䌺O|∞ ¢`≥·Ö’Hõº ã¨
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 105
=∞‡^Œ =∂~°OQÆ <˘#iÛ, ^Õ==Úx ã¨=∂‡<À^Œú$u<£ Éèí∂ Éèí~°O
|∞ ^˘ÅOyOz# K«„H˜ #O|∞~°∞ǨÏ<åÉèí∞<£ Q˘Å∞Îñ QÆ$ëê‚`«∞‡x<£
(ÉèÏ~°.âßOu.2J.47)
=∞. „u[QÆ<À‡Ç¨Ï# hÅHÍOu `«#∞ =ÙnÌÑ≤OѨñ „ÉÏÉèÏ`« h
~°[|O^èŒ∞ „ѨÉèí"≥∞ÿ# KÕÅ=Ú Ñ¨~Ú<£ ~°OlÅ¡ hÖÏÅHõ
„=[ ã¨OÜ«ÚHõÎ =ÚMÏ~°qO^Œ =∞u¿ã=ºOɡ· q[$OaèOѨ =∂
q[Ü«ÚO *ËÔ~_»∞ =<≥flÖÏñ_»∞ =∞k <å"ÕtOK«∞ <≥šѨC_»∞<£
(ÉèÏQÆ.1㨯O.218)
58. Ö’Ç≤Ï`åHõΔó
â◊O.ÉèÏ. Ö’Ç≤Ï`Õ JH˜Δ}© Ü«∞¿ãºu Ö’Ç≤Ï`åHõΔó I
''㨠=∂ =$+¨Éè’ Ö’Ç≤Ï`åHõΔó—— (`≥·.J.4-42) Wu „â◊√`Õó I
Ö’Ç≤Ï`å‰õΔΩñ_»∞ J#QÍ Zé]x Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞. Ç≤Ï~°}ºHõtѨ٠=^è•~°÷"≥∞ÿ
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ #~°ãO≤ Ç¨Ï ~°∂Ѩ=Ú# ã¨OÎ Éè=í Ú#O ^•q~°ƒqù Oz#ѨÙ_»∞ ™êfiq∞ Hõ#∞flÅ∞
Zé]QÍ #∞O_≥#∞. áÈ`«#QÍ~°∞ P <Õ„`«=ÚÅ#∞ 'ѨÓ~°fi Ѩ~°fi`« q^Àº`«=∂# Y^Àº`«
=∞O_»Å ã¨^Œ$HõΔ ã¨=∞Oz`« Ö’K«#∞O_»∞— (`«∂~°∞ÊH˘O_»ÃÑ· „ѨHÍtOK«∞K«∞#fl ã¨∂~°º
=∞O_»Å HÍO`«∞Å∞ "≥^Œ[Å∞¡`«∞#fl <Õ„`«=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞) Jx =i‚Ozi. ™êfiq∞
Ü≥ÚHõ¯ Zé]x <Õ„`«=ÚÅ∞ Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙ#‰õΩ cèu HõeOæ K«QÍ, „ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ #‰õΩ ÉèHí Θ ÉèÏ==Ú#∞
ÃÑOá⁄OkOѨ *Ëã≤#q.
JHõΔ=Ú J#QÍ H˜~°}=∞x Ü«∞~°÷=Ú. Zé]x H˜~°}=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#Hõ
ã¨∂~°ºÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ 'Ö’Ç≤Ï`å‰õΩΔ — _»#ñ|_»∞#∞. â◊OHõ~∞° Å "å~°∞ ~¸ <å=∞ ÉèÏ+¨º=ÚÖ’
''㨠=∂ =$+¨Éè’ Ö’Ç≤Ï`åHõΔó—— Ü«∞#∞ =∞O„`«=Ú#∞ Ü«∞#∞„QÆÇ≤ÏOzi.

=∂^蕺Ç≤ÏflHõ ã¨∂~ÀºÑ¨™ê÷#=ÚÖ’ ''㨠=∂ =$+¨É’è Ö’Ç≤Ï`åHõóΔ ã¨∂~Àº qѨtÛ<£

=∞#™ê ѨÙ<å`«∞—— Ü«∞#∞ =∞O„`«=Ú#∞ K≥ѨC^Œ∞~°∞.
P =∞O„`å~°=÷ Ú : =$+¨Éóíè ´ Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ HÍq∞`å~°÷ „Ѩ^•Ü«∞‰õΩñ_»∞#∞, Ö’Ç≤Ï`åHõóΔ
 106 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
´ Zé]x H˜~°}=ÚÅ∞ QÆey#\˜ìÜ«Ú, qѨtÛ`ü ´ ã¨~°fiA˝ñ_≥·#\˜ìÜ«Ú, ã¨∂~°º ´
ã¨∂~°º ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞, =∂´##∞fl, =∞#™ê ´ "å`«ûźѨÓi`«"∞≥ #ÿ =∞#ã¨∞û`À, ѨÙ<å`«∞
´ Ѩq„`«∞xQÍ *ËÜ«ÚQÍHõ !
N=∞Ǩq+¨μ=‚ Ù Ü≥∞é]x H˜~} ° =ÚÅ`À ã¨∂~°º~°∂ѨÙñ_≥· „ѨHÍtOK«∞K«∞<åflñ_»∞.
Hõ#∞Hõ 'Ö’Ç≤Ï`åHõΔó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨O^蕺=O^Œ#=Ú Ö’x =∞O„`«=ÚÅ∞ KåÅÉèÏQÆ=Ú ã¨∂~°∞ºx ™È΄`«=ÚÅ∞.
J~°∞›Öˇ·#"å~°∞ „uHÍÅ ã¨O^蕺=O^Œ#=∂K«iOK«∞@ qëê‚fi~å^èŒ#"Õ∞ Ü«∞QÆ∞#∞.
ѨO_ç`«∞Öˇ·# "åi=^ŒÌ Ü«∂ =∞O„`«=ÚÅ J~°÷=ÚÅ∞ `≥eã≤H˘x, ã¨O^蕺=O^Œ#=Ú
KÕÜ«Ú#ѨC_»∞, P Ü«∂ J~°÷=ÚÅ#∞ =∞##=Ú KÕã≤H˘#∞@ L`«Î=∞ Ѷ¨Å^Œ=Ú.
N~å=Ú_»∞ Ѩ~°=∞âßO`« ã¨fiÉèÏ=Ùñ_»∞. ~å=}∞x ã¨OǨÏiOK«∞@ÔH· "å#~°
¿ã#`À ÅOHõ‰õΩ áÈ=Ù@‰õΩ ã¨=Ú„^Œ∞ñ_»∞ ^•i hÜ«∞ÖË^Œ∞. N~å=Ú#‰õΩ P„QÆǨÏ=Ú
Hõe#æ k. JѨÊ\˜ N~å=Úx „HÀ^è•~°∞} <Õ„`«=ÚÅ#∞ áÈ`«#QÍ~°∞ `«=∞ ã¨ÇϨ [ Hõq`«Ö’
Hõ_»∞ ~°=∞º=ÚQÍ =i‚Ozi.
=∞. qHõ@ „Éèí∂‰õΩ\˜ á¶êÅÉèÏQÆ∞ñ _»QÆ∞K«∞<£ g~°∞O_»∞ „HÀ^è•~°∞}ÏO
|‰õΩ_≥· K«∂z# Ü«∞O`« =∂„`«=Ú# ã¨áêÊ^Àkè ã¨O`«Ñ¨Î `À
Ü«∞ Hõ} „QÍÇ¨Ï uq∞OyŠѨ¡= ^èŒ∞b "åºà◊ „Ѩ"åà’i‡HÍ
|Hõ HÍ~°O_»= K«„Hõ =ÚYº [Åã¨`«Î fi„âı}˜`À xOH˜#<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.167)
N~å=Ú_»∞ Hõ#∞ÉÁ=∞Å∞ =Ú_çz HÀѨ=ÚKÕ Z~°∞ÃÑH˜¯# <Õ„`«=ÚÅ`À
ã¨=Ú„^Œ=Ú "≥·Ñ¨Ù K«∂z#O`« =∂„`«=Ú# P ã¨=Ú„^Œ=Ú Ö’x [Å[O`«∞=ÙÅ`À
ÉÏ@∞ [Å=Ú ‰õÄ_® `«∞Hõ `«∞Hõ L_çH˜ WOH˜áÈÜ≥∞#∞.
=∞. ^Œ~°Ç¨™ê=∞$`« ѨÓi`åã¨∞º x[ÉèíHõ΄`å} áê~åÜ«∞}∞
#fl~°∞}ÏOÉè’~°∞ǨÏѨ„`«Ö’K«#∞x... (ÉèÏQÆ.2㨯O.237)
`Õ. ѨÙO_»sH͉õΔΩñ _»Ü«Úº#∞ Éèí∂i~À+¨
x~°uñ nÑ≤OѨ #~°∞}ÏOÉè’[ <Õ„`«∞ñ _»QÆ∞K«∞
Ѷ¨∞#QÆ^•^ŒO_» "≥∞uÎ ~åHõΔã¨∞x ǨÏ#∞=Ù
Å∞„QÆQÆu "≥Ú`≥Î "åñ_»∞#∞ <Àã¨iOK≥. (ÉèÏQÆ.3㨯O.673)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 107
59. „Ѩ`«~°Ì#ó
â◊O.ÉèÏ. „Ѩà◊ÜÕ∞ Éèí∂`åx „Ѩ`«~°ÌÜ«∞u - Ç≤Ï#ã‘Îu „Ѩ`«~°Ì#ó I
„Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# Éèí∂`«=ÚÅ#∞ Ç≤ÏOã≤OK«∞#∞. HÍ# '„Ѩ`«~°Ì#ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
ã‘. ã¨∞=∞Ç≤Ï`« xt`« „uâ◊¥ÖÏ„QÆ ã¨O„áÈ`« xdÅ kHõ¯i ~å[x=Ǩïñ _»QÆ∞K«∞ñ
[@∞Ö’„QÆx+¨μª~° ã¨Îx`« QÆOcè~å@ìǨ㨠xiƒù<åfldÖÏâ◊√ñ _»QÆ∞K«∞
Éèí∂i Hõ~åà◊ q™êÊù~° ^ŒO¢ëêìǨÏu Ѩu`« `å~åQÆ} „ѨK«Ü«Úñ _»QÆ∞K«∞
qq^茿ÇÏu „"å`« qѨÙÅ „ѨÉèÏѨÙO[ =∞O_ç`« K«O_»^À~°ÌO_»∞ñ _»QÆ∞K«∞
`Õ. qHõ@ ~À+¨ ÉèíÜ«∞OHõ~° „Éèí∞‰õΩ\˜ ^Œ∞ifl
sHõΔ º ^Œ∞ã¨ûÇ¨Ï `Õ*’=∞Ç≤Ï=∞ñ ^Œ#iÛ
Ѷ¨∞# qH©~°‚ [\Ï|O^èŒ Hõe`«∞ñ _»QÆ∞K«∞
#dÅ ã¨OǨ~° HÍ~°}∞O _»~Ú #\˜OK«∞. (ÉèÏQÆ. 4 㨯O. 116)
60. „ѨÉèí∂`«ó
â◊O.ÉèÏ. *Ï˝<≥·â◊fi~åºk QÆ∞}ˇÿó ã¨OѨ#fló - „ѨÉèí∂`«ó I
Dâ◊fi~°∞_»∞ *Ï˝<åk QÆ∞}ã¨OѨ#∞flñ_»∞. Pk Jx K≥ÑC¨ @KÕ Sâ◊fi~°º=Ú, |Å=Ú,
`Õ[ã¨∞û "≥ÚII "åxx ‰õÄ_® „QÆÇ≤ÏOK«=Öˇ#∞.
'Sâ◊fi~°ºã¨º ã¨=∞„QÆ㨺 g~°ºã¨º Ü«∞â◊㨠„t≈Ü«∞ó I
*Ï˝# "≥·~åQƺÜ≥∂â‹·Û= +¨}Ï‚O ÉèíQÆ WfVæ<å II (q.ѨÙ.6-5-74)
™È-™êºã‘Îu ÉèíQÆ"å<£.
ã¨OѨÓ~°‚=∞QÆ∞ Sâ◊fi~°º, g~°º, Ü«∞â◊, N, *Ï˝#, "≥·~åQƺ QÆ∞}=ÚÅ∞ ã¨=∞$kúQÍ
QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ '„ѨÉèí∂`«— <å=∞^èÕÜ«Úñ_»QÆ∞K«∞<åflñ_»∞.
=$+¨Éíè ~°∂ѨOÖ’ L#fl ^è~Œ ‡° ^Õ=`«`À QÀ~°∂ѨOÖ’ L#fl Éè∂í ^Õq W@∞¡ K≥ÑÊ≤ Ok.
'ã¨`«ºâ∫K«^ŒÜ«∂HΔÍO`«∞Å∞#∞, `åºQÆã¨O`Àëê~°˚=O|∞Å∞#∞, â◊=∞^Œ=∞
`«Ñ¨O|∞Å∞#∞, ã¨=∞`«fiO|∞#∞, Ѩ~åѨ~å^èŒ ã¨Ç¨Ï#O|∞#∞, ÖÏÉèíO|∞ QÆÅÜ≥∞_»
#∞^•ã‘#∞O_≥· Ü«ÚO_»∞@Ü«Ú#∞, âßGqKå~°O|∞#∞, *Ï˝#q~°‰õΩÎÅ∞#∞, <≥·â◊fi~°ºâ∫~°º
 108 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
„ѨÉèÏ^ŒHõΔ`«fiO|∞Å∞#∞, 㨇 $uÜ«Ú#∞, ™êfi`«O„`«ºO|∞#∞,H“â◊Å HÍOu ^è≥·~°º =∂~°Ì=
„ѨuÉèÏuâ◊Ü«∞ „Ѩ„â◊Ü«∞jÅO|∞#∞, *Ï˝<ÕO„kÜ«∞ Hõˆ~‡O„kÜ«∞ =∞<À|ÅO|∞Å∞#∞,
™œÉèÏQƺQÍOcè~º° Ãã~÷ º° O|∞Å∞#∞, „â◊^•úHi© =Î ∂# QÆ~åfiÉèÏ=O|∞Å∞#∞ #xÜ≥∞_»∞ =ÚѨÊk
`˘q∞‡k QÆ∞}O|∞Å∞, #qÜ«Ú#∞OQÍHõ „|Ǩχ}º`å â◊~°}º`åk =∞ǨQÆ∞}
ã¨=¸Ç¨ÏO|∞#∞ NHõ$+¨‚^Õ=Ùx Ü«∞O^Œ∞ =iÎÅ∞¡O QÍ=Ù#
Hõ. QÆ}<åf`«=ÚÅQÆ∞ 㨠I ^Œ∞æ}=ÚÅ∞ QÆÅ K«„H˜ ã¨x# Ѷ¨∞’~°Hõe „¿Ñ
~°}=Ú#ñÉÏѨ ã¨=¸Ç¨Ï I „Ѩ=}Ü«Ú`«∞ÅQÆ∞ñ[#∞ÅEz =QÆK^≥ Œ ñ^ŒO„_ô!
(ÉèÏQÆ.1㨯O.402,403)
ÃÑ·# #∞^ŒÇ¨ÏiOz# ã¨^Œ∞æ}=ÚÖË QÍHõ ÖˇHõ¯‰õΩ q∞‰õΩ¯@=ÚÖˇ·# ã¨∞QÆ∞}=ÚÅ∞
NHõ$+¨μ‚x Ü«∞O^Œ∞O_»∞@KÕ '„ѨÉèí∂`«— <å=∞^èÕÜ«Úñ_≥·<åñ_»∞.
61. „uHõ‰õΩÉÏú=∞
â◊O.ÉèÏ. T~åúfi^èÀ=∞^躌 Éè^Ë #Õ („`«Ü∂« }ÏO Ö’HÍ<åO) uã¨$}ÏO Hõ‰Ωõ ÉèÏ=∞Ñ≤ ^è•"Õ∞u
„uHõ‰õΩÉÏú"Õ∞`ÕºHõO <å=∞ I
Hõ‰õΩÉò J#QÍ kâ◊. „uHõ‰õΩÉò Ü«∞#QÍ T~°úfi J^äÀ =∞^茺 kâ◊Å#∞ =¸_»∞
kâ◊Å∞. P =¸_»∞ kâ◊ÅO^Œ∞ T~°úfi J^äÀ =∞^茺 Ö’Hõ=ÚÅ∞#flq. P =¸_»∞
Ö’Hõ=ÚʼnõΩ Jkèëêª#=ÚQÍ (P„â◊Ü«∞=ÚQÍ) #∞O_»∞"åñ_»∞. '^è•=∞— Ü«∞#QÍ
„ѨHÍâ◊=Ú. „uÖ’Hõ=ÚÅ#∞ „ѨHÍtOѨ*ËÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '„uHõ‰õΩÉÏú=∞—
Ü«∞#|_»∞#∞.
P. [QÆ=ÚÖˇÅ¡ ^•ñ\˜ K«x# „uq„Hõ=Ú
K«~°}#Y~° K«O„^Œ K«O„kHõÅ#∞
ÉÁ#∞ñQÆ∞ Ѩ_çÜ≥∞ ã¨`«º=Ú# „|Ǩχ`Õ[O|∞
k=ã¨Hõ~°∞x ~°∞K«∞Å kqÜ«∞ "ÀÖˇ. (ÉèÏQÆ. 8㨯O.628)
Hõ. Jxfl [QÆO|∞Åñ^•<≥· I Ü«Ú#fl [QÆ<åfl^äŒ∞ñ E_» <˘y ÉèÏqOѨ<£
QÆ#flO^ŒHõ =∞#=∞O^ŒHõ I ã¨#∞fl`«∞ÅO *Ëã≤~°Ñ¨Ù_»∞ ã¨Éèí∞ºÅ∞ |eÜ«Ú<£.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.633)
[QÆ=ÚÅxflO@ "åºÑ≤Oz# "å=∞#∞ñ_≥· Ü«Ú#fl ÉèQí "Æ å#∞x HõO\˜`À K«∂_»\ÏxH˜
=∞#ã¨∞`À TÇ≤ÏOK«\ÏxH˜ gÅ∞HÍHõ |eK«„Hõ=iÎ, PÜ«∞# ã¨ÉèíÖ’x "å~°∞ K«Hõ¯QÍ
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 109
™È΄`«=Ú KÕã≤i. "å=∞#∞ñ_»∞ qâ◊fi~°∂ѨÙñ_≥·#ѨÙ_»∞, PÜ«∞# HÍeQÀà◊§ HÍOuH˜
ã¨`«ºÖ’HõOÖ’x „|Ǩχ `Õ[ã¨∞û ã¨∂~°∞ºx=ÚO^Œ∞ kq\© =Öˇ "≥Å"≥Å áÈ~ÚOk.
(HÍeQÀà◊§ˆH ~ÚO`« „ѨHÍâ◊O LO_»QÍ Ñ¨~°=∂`«‡‰õΩ Ü≥∞O`« „ѨHÍâ◊ =ÚO_»∞<À Jx
Ü« ¸ Ç≤ Ï OK« ∞ H˘#=Öˇ # ∞) D q^è Œ = ÚQÍ „uÖ’Hõ = ÚÅO^Œ ∞ "åºÑ≤ O z
(P^è•~°=ÚQÍ#∞O_ç) „ѨHÍâ◊=∂#∞ñ_»QÆ∞@KÕ '„uHõ‰õΩÉÏú=∞— Ü«∞x H©iÎOѨñ|_≥#∞.
62. Ѩq„`«O
â◊O.ÉèÏ. ÜÕ∞# ѨÙ<åu, Ü≥∂ "å ѨÙ<åu |∞∞+≤ˆ~Ì=`å "å `«`ü Ѩq„`«"£∞ I
^ÕxKÕ â◊√^Œú=Ú (Ѩq„`«=Ú) KÕÜ«∞ñ|_»∞<À, Jk ^Œ~°ƒùQÍx =∞O„`«=Ú QÍx,
|∞∞+≤ QÍx 'Ѩq„`«O— J#ñ|_»∞#∞. q+¨μ‚=Ù `«# <å=∞㨇~°}KÕ „áê}∞Å#∞
Ѩq„`«∞Å#∞QÍñ*ËÜ«Ú#∞.
'JѨq„`«ó Ѩq„`À "å ã¨~åfi=™ê÷O QÆ`ÀÑ≤ "å I
Ü«∞ã¨û‡ˆ~ `«∞ÊO_»sHÍHõΔO 㨠ÉÏǨºÉèíºO`«~° â◊√≈zó—
JѨq„`«∞_»∞ QÍx, Ѩq„`«∞_»∞ QÍx, ÜÕ∞ J=ã¨Å÷ Ö’ #∞#fl"å_≥#· #∞ ѨÙO_»sH͉õΩΔ x
㨇iOz# =∂„`«=Ú# Ѩq„`«∞ñ_»QÆ∞#∞ HÍ|\˜ì q+¨μ‚=Ù 'Ѩq„`«O— J#|_»∞#∞.
N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù „|Ǩχ H˜@∞Å É’kèOK≥#∞.
Hõ. HÍ=Ù# =∞KåÛi„`« Hõ I ^ä• qÅã≤`«"≥∞ÿ# ã¨∞=∞Ç≤Ï`« ã¨Î==Ú [QÆ
`åÊ=#=Ú, qQÆ`« ã¨Oâ◊Ü«∞ I ÉèÏ=Ùñ_»"≥· |∞kú xÅ∞Ѩ٠ѨOHõ[ [<å‡!
(ÉèÏQÆ.3-324)
'<å K«i„`«`À ‰õÄ_ç, <å bÖÏqÖÏ™êÖˇ·# Hõ^äŒÅ`À „ѨHÍtOKÕ D Ѩ~°=∞
Ѩq„`« ™È΄`«O Ö’HÍxfl Ѩq„`«O KÕã¨∞ÎOk. JO^Œ∞=Å# ã¨Oâ◊~ÚOK«Hõ nxx h
|∞kúÖ’ xÅ∞ѨÙH˘#∞=Ú.
=K«. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞ñ_»~°∞} QÆÉèíã≤Î H˜~°} ã¨Ç¨Ï„ã¨O|∞Å Ö’Hõ„`«Ü«∞O|∞O ÉÏ=#O|∞
¿ãÜ«Ú K«O^ŒO|∞#O (ÉèÏQÆ=`«∞O_»∞) ^Œ# K«~°}Ï~°qO^Œ ~°[óѨÙO[O|∞
KÕ`«O |q„`«O|∞ KÕÜ«Ú#∞. (ÉèÏQÆ.11-48)
Jx q^ÕǨïñ_»#∞ =∞Ǩ~åA#‰õΩ Ç¨Ïi Ü«∞#∞ =∞Ǩ=Úx K≥ÃÑÊ#∞.
 110 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
K«... q‰õΩO~î°<å=∞ =∞Ѩq„`«=∞#â◊≈fiѨKå^èŒ=∂k Ö’
‰õΩÅ K≥q ™ÈñHõñ ^Œ`üHõΔ}=∞ HÀi ѨÙh`«∞Å *ËÜ«Ú "å~°Å<£
(ÉèÏQÆ.3-556)
"≥‰· Ωõ O~î∞° x <å=∞O K≥q™ÈHõQÍ<Õ Z@∞=O\˜ Ü«∞Ѩq„`«∞Å<≥<· å, ‰õΩHõ¯=∂Oã¨O
u#∞ Ѩ~°=∞hK«∞Å<≥·<å Ѩq„`«∞Å#∞QÍ KÕÜ«Ú#∞.
Z=fix Ѩ^Œ#k <Õáê~°∞[Å=ÚÅ∞ ¿ãqOѨ <≥·~°‡Åºã≤kú QÆÅ∞QÆ∞ñ...
(ÉèÏQÆ.1㨯O.45)
Hõ. <å ~ÚO\˜H˜ qKÕÛÜ«Ú=Ú I h Ü«∞O„Ѷ≤∞ã¨~À[ˆ~}∞xHõ~°=Ú ™ÈñHõ<£
<å ~ÚÅ∞¡ Ѩq„`«O|QÆ∞ I NÜ«Ú`«! h Éèí@∞xñ ɡ^ŒÌ ¿ãÜ«∞O ^ŒQÆ^Õ ?
=. Z=fiO_»∞ „â◊^•ú ÉèíH˜Î Ü«Ú‰õΩÎO_≥· Hõ$+¨μ‚ QÆ∞}H©~°Î#O|∞Å∞ q#∞K«∞O
|Å∞‰õΩK«∞O_»∞#\˜ì "åx ǨÏ$^ŒÜ∞« Ѩ^‡Œ O|∞#O^Œ∞ñ QÆ~‚° ~°O„^èŒ =∂~°Oæ |∞#ñ „|"ÕtOz,
Hõ$+¨μ‚O_»∞ q„â◊q∞Oz, ã¨eÅQÆ`«Oɡ·# HõÅ∞+¨O|∞#∞ â◊~°`å¯ÅO|∞ x"åiOK«∞
K«O^ŒO|∞# <å`«‡QÆ`«O|~Ú# =∂e#ºO|∞ #ѨHõi¬OK«∞ñ...
(ÉèÏQÆ.2㨯O.218)
Hõ. [##=Ú [~°Ü«Ú#∞ =∞~°}O
|∞#∞ "≥Ú^ŒÅ∞QÆ HõÅ∞QÆ∞ ^Œ∞óY=ÚÅ∞ Ö’Hõ=Ú#O
QÆ#∞ñQ˘x |∞^èŒ∞O_»∞ "≥∂HõΔO
|∞# ‰õΩ^ÀºyOK«∞ xÜ«∞uñ |∂`«Ç¨Ï$^ŒÜ«Úñ_≥· (ÉèÏ~°.âßOu.4P.311)
Ö’Hõ =º=Ǩ~åxfl ѨijeOz# qA˝Å∞ Ö’HõOÖ’ x`«º=Ú ã¨OÉèíqOK«∞
[## =∞~°} [~å "åº^èŒ∞Å#∞, ^Œ∞óY=ÚÅ#∞ Ez D ^Œ∞óMÏʼnõΩ ^Œ∂~°OQÍ
áÈÜÕ∞ L^ÕÌâ◊ºO`À, xÜ«∞=∞áêÅ#`À =∞#ã¨∞û#∞ Ѩq„fHõiOK«∞H˘x "≥∂HõΔO H˘é‰õΩ
„Ѩܫ∞`«flO KÕ™êÎ~°∞. ("≥∂HõΔ=Ú á⁄O^Œ∞@‰õΩ JO`«óHõ~°}=Ú Ñ¨q„`«=ÚQÍ
#∞O_»=ÅÜ«Ú#x K≥Ñʨ |_ç#k) JO`«óHõ~}° =Ú â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ KÀ `«`Ϋ fi*Ï˝<å~°›`« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
P *Ï˝#=Ú QÆey# „|Ǩχ`«fi=Ú ã≤kOú K«∞#∞ Hõ#∞Hõ =∂#=Ù ÅO^Œé∞#∞ ÉèHí „Î˜ â◊^ÅúŒ `À
q+¨μ‚ <å=∞=ÚÅ#∞ ã¨OH©~°Î#=Ú KÕã≤ 'Ѩq„`«∞Å∞— QÍ=ÅÜ«Ú#∞.
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 111
63. =∞Væà◊O Ѩ~°"£∞
â◊O.ÉèÏ. 1. Jâ◊√ÉèÏx x~åK«¿+ì `«<Àu â◊√Éèíã¨#Îu"£∞ I
㨇 $u=∂„`Õ} Ü«∞`ü ѨÙO™êO „|Ǩχ `«#‡OQÆÅO q^Œ∞ó I
Wu q+¨μ‚ѨÙ~å} =K«<å`ü I
2. HõÖϺ}~°∂Ѩ`åfi^•fi =∞Væà◊"£∞ / Ѩ~°O - ã¨~°fiÉèí∂`ÕÉèíº L`«¯ $+¨ì"£∞
„|ǨχI
'=∞Væà◊O Ѩ~°"£∞— W`ÕºHõO <å=∞ ã¨qâı+¨}"£∞
1. 㨇 $u =∂„`«=Ú# =∞#ã¨∞û#‰õΩ „ѨÇ¨ ^¡ =Œ Ú#∞ HõeOæ K«∞"å_»∞ QÆ#∞Hõ '=∞Væà"◊ ∞£ —
Ü«∞#ñ|_»∞#∞. „|Ǩχ`«`«Î fi*Ï˝#=Ú ã¨HõÅ Jâ◊√Éèí=ÚÅ#∞ ѨiǨÏiOz â◊√Éèí=ÚÅ#∞
QÆeyOK«∞#∞ QÍ# =∞OQÆà◊=Ú J#ñ|_»∞#∞.
`«. ......... â◊√Éèíã≤÷`«∞Öò
ǨÏi K«~åK«~°HÀ\˜ H˜K«∞Û ##O`« ã¨`«fi x~°∂_è»∞_≥·. (ÉèÏQÆ.1㨯O.60)
2. ã¨∞Y=∞#QÍ âßâ◊fi`« ã¨∞Y=Ú "≥∂HõΔ=Ú. [Ñ≤OK«∞ "å~°Å‰õΩ "≥∂HõΔ„Ñ¨^Œ=Ú
QÍ# '=∞OQÆà◊=Ú— J#|_»∞#∞. '=∞OQÆàÏ<åO K« =∞OQÆà◊"£∞— (q.ã¨.10) JO^Œ∞KÕ`«
HõÖϺ} ~°∂ѨÙ_»∞. *Ï˝<≥·â◊fi~åºk QÆ∞}=ÚÅKÕ`« ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅHõO>ˇ L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ#
"åñ_»∞ (Q˘Ñ¨Ê"åñ_»∞) 'Ѩ~°"£∞—, Hõ#∞Hõ '=∞Væà◊"£∞ Ѩ~°"£∞— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
Hõ. =∞OQÆà◊=Ú q+¨μ‚^Õ=Ùñ_»∞ I =∞OQÆà◊ "≥∞"≥∞ÿ‡ñ ^ŒÅOѨ =∞^èŒ∞iѨÙñ_»∞^Œº
#‡OQÆà◊ =∞OÉè’*ωõΔΩñ_»∞ I =∞OQÆà◊ =∞dÅ=Ú qǨÏOQÆ=∞ ^èŒfiAñ_»~°Ü«∞<£
(ÉèÏ~°.âßOu. 2J. 51)
64. Dâß#ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiÉèí∂`« xÜ«∞#Î $`åfi`ü - Dâß#ó I
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨HõÅ „áê}∞Å#∞ `«# âßã¨#=ÚʼnõΩ Ö’ñ|_ç „Ñ¨=iÎÅ∞¡#@∞¡ "åi
"åi "åºáê~°=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ xÜ«∞q∞OK«∞#∞. Hõ#∞Hõ 'Dâß#∞— _»#|_»∞#∞.
K«. ã¨HõÅ xÜ«∞O`«Ü≥ÿ∞# ǨÏi ã¨~°fi â◊~°}∞ºñ_»∞... (ÉèÏQÆ.3-19)
=K«. ^Õ"å! Hõ~‡° =¸ÅO|∞Å~Ú# áê}˜áê^ŒO|∞Å∞ ÖËx"åñ_»=Ü«Úº#∞ ã¨fi`«O„`«∞ñ
 112 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
_»=Ù QÍ=Ù# „|Ǩ‡^Œ∞Å∞ Éè=í `«Ê~°`O« „`«∞Öˇ· Ü«ÚO_»∞^Œ∞~°∞. ã≤~÷ K° ~« ° ~°∂ѨO|∞Å∞
QÆÅ KÕ`«#HÀ\˜H˜ h=Ù ã¨~°fiq^èŒ xÜ«∞O`«=Ù.
(ÉèÏQÆ.10 L. 1223)
ã‘. Hõ=∞ÖÏHõΔ ! ã¨~°fiÖ’Hõ=ÚʼnõΩ QÆ∞~°∞ñ_»"≥· `Õ[iÖˇ¡_»∞ Éèí=nÜ«∞=¸iÎ
Ü«∞OâßOâ◊ ã¨OÉèí=ÙÅQÆ∞ Ö’HõáêÅ∞~°∞ h Ü«∂[˝ñ ^ŒÅ "≥∂z xYÅÉèí∞=#
ѨiáêÅ xѨÙ}∞Öˇ· ÉèÏã≤Å∞¡K«∞<åfl~°∞... (ÉèÏQÆ.10L.764)
=K«. QÆ∞}Ïaè=∂#∞ÅQÆ∞ „|Ǩ‡^Œ∞Å∞ 㨈~fiâ◊fi~°∞x KÕ`« [QÆ`«û~°æO|∞#O^Œ∞
xÜ«∞q∞OѨ|_ç „Ñ¨uk#O|∞ #Ü«∞º~Ú ã¨~°æO|∞ ¿ãÜ«∞ #„Ѩ=∞`«∞ÎÖˇ·
Ü«ÚO_»∞^Œ∞~°∞. Ñ≤„`å^Œ∞Å∞ Ѩل`À`«ÊuÎñ *ËÜ«Ú^Œ∞~°∞. HÍÅ∞O_»∞ =∞$`«∞º
ã¨Ç¨Ü«ÚO_≥· =∂~°‰õΩO_≥· Ü«ÚO_»∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.972)
65. ㇐}^Η
â◊O.ÉèÏ. 1. „áê}Ï<£ ^Œ^•u - KÕ+¨ìÜ«∞fu „áê}^Œó I
''HÀ ¿ÇϺ"å<åº`ü Hõó „áê}Ϻ`üI (`≥·.L.)
2. Ü«∞^•fi „áê}Ï<£ HÍÖÏ`«‡<å ^Œºu YO_»Ü«∞fu "å I
3. „áê}Ï<£ ^•Ü«∞u - â’^èŒÜ«∞fu "å
4. „áê}Ï<£ ^•u - Å∞<åfu "å „áê}^Œó I
1. JKÕ`«#=ÚÅQÆ∞ â◊s~°=ÚÅ#∞ KÕ`«#=ÚÅ∞QÍ KÕã≤ KÕ+≤ìOK«∞@‰õΩ ^ŒQÆ∞
â◊H˜ÎxK«∞Û#∞ 'HÀ Ç≤Ï...— D Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_Õ ÖËx Ü≥∞_»Å D „áê}∞Å „áê}Ïáê<åk
ѨOK«„áê} „H˜Ü«∞Å#∞ Z=~°∞ KÕ~ÚOK≥^Œ~°∞.
2. QÆ`åÜ«∞=ÙÅQÆ∞ „áê}∞Å „áê}=ÚÅ#∞ HÍÖÏ`«∞‡ñ_≥· YO_çOK«∞#∞.
3. „áê}=ÚÅ#QÍ xO„kÜ«∞=ÚÅ∞. ÉèíQÆ=^ŒÌ~°≈#=Ú ^•fi~å K«‰õΔΩ=ÙÅ#∞,
ÉèíQÆ=<åfl=∞ Hõ^ä• „â◊=}=Ú ^•fi~å „â◊=}ËO„kÜ«∞=ÚÅ#∞, W@∞Å<Õ P Ü«∂ Hõ~°‡Å
<åK«iOK«∞ "åi PÜ«∂ ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ â◊√kú KÕÜ«Ú#∞.
4. „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# ã¨HõÅr=ÙÅ „áê}=ÚÅ#∞ HÀÜ«Ú#∞. (#tOѨ
KÕÜ«Ú#∞) Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '„áê}^Œó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 113
K«. J`«x xÜ«ÚH˜Îñ *ˇOk .... áê~°fif
Ѩu ÅÜ«∞ "≥ÚO^Œ*ËÜ«Ú .... (ÉèÏQÆ.2㨯O.101)
=K«. L`«Î=∞ â’¡Hõ=∞øo =∞O_»#∞O_»∞#∞, Ü≥∂wâ◊fi~°∞O_»∞#∞ <≥·# ѨÙO_»sH͉õΔΩx
K«i„`« „â◊=}O|∞#O QÍx [#‡=∞~°}Ïk ã¨HÅõ ^Œ∞óMÏHõ~O° |∞Å∞#∞, ^Œ∞+¨¯~°‡
„áêѨÎO|∞Å∞#∞ #QÆ∞ Éèí=|O^èŒO|∞Å∞ ^≥QÆ=Ù. (ÉèÏQÆ.3㨯O.184)
66. „áê}ó
â◊O.ÉèÏ. „áê}˜fu „áê}ó-ˆHΔ„`«[˝ó I Ѩ~°=∂`å‡ "å I
''„áê}㨺 „áê}"£∞—— (ˆH# 1-2) =ÚYº „áê}À"å I
„áê}# "åºáê~°=Ú KÕÜ«Ú"å_»∞. â◊s~°=Ú# „Ѩ"ÕtOz Hõ^ŒÖÏ_Õ â◊H˜Î "≥ÚII
~ÚK«∞Û"å_»∞ QÆ#Hõ '„áê}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''T~°úfiO „áê}=Ú#flÜ«∞`«ºáê#O „Ѩ`«ºQÆ㨺u—— (Hõ~.°î L.2-2-3)
â◊s~°=Ú#O^Œ∞O_ç „áê}"åÜ«Ú=Ù#∞ T~°fiú =ÚY=ÚQÍ#∞, Jáê# "åÜ«Ú=Ù#∞
J^äÀ=ÚY=ÚQÍ#∞ „Ѩãi¨ OѨ *ËÜÚ« K«∞, „áê}=Ú#‰õΩ â◊HxΘ zÛ xÅ∞K«∞#@∞¡ KÕÜÚ« #∞.
QÍ# '„áê}㨺 „áê}"£∞— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
„|Ǩχ=Ú „áê}=ÚQÍ Ñ¨i}Ï=∞=Ú *ˇO^Œ∞#∞. P Ü«∞=ã¨#÷ ∞ (^Œâ#◊ ∞) *ˇOk#
„|Ǩχ"Õ∞ '=ÚYº „áê}=Ú— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
67. *˺+¨ªó
â◊O.ÉèÏ. =$^Œú`«"≥∂ *˺+¨ªó
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’ #O^ŒéH˜ Oõ >ˇ ÃÑ^Œ"Ì å_»Q∞Æ @KÕ '*˺+¨óª — Ü«∞#|_»∞#∞. Ç≤Ï~°}ºQÆ~∞° ƒùñ
_»∞QÍ JO^Œé˜ HõO>ˇ ÃÑ^ŒÌÜ«∞QÆ∞@ KÕ`«#∞, *Ï˝<≥·â◊fi~åºk QÆ∞}=ÚÅÖ’ #O^Œé˜HõO>ˇ
Ü«∞kè‰õΩñ_»QÆ∞@ =Å##∞, '*˺+¨μª—_»QÆ∞#∞.
'ã¨~°fi HÍ~°}`åfi`ü *˺+¨ªó— Ö’Hõ=ÚÅ Ü«Ú`«ÊuÎH˜, P Ü«Ú`«ÊuÎx ñ*ËÜ«Ú
q^è•`« ѨÙ@∞ìHõ‰õΩ ‰õÄ_® HÍ~°}=Ú QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '*˺+¨ªó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 114 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. Jx ~Ú@∞¡ ѨÅ∞‰õΩK«∞#fl =Ú=¸‡~°∞ÎÅ =Ú^Œ∞Hõ"ÕÅ∞Ê uÜ«∞ºx <≥Ü«∞ºOѨÙñ
|Å∞ñ‰õΩ.... (ÉèÏQÆ.8㨯O.669)
L. P #o<å‰õΔΩ #O^Œ#∞ñ_» #Ü«Úº.... (ÉèÏQÆ.2㨯O.105)
JO^ŒéH˜ Oõ >ˇ#∞ =ÚO^Œ∞QÍ Ñ¨Ù\#ì˜ „|ǨχˆH `«O„_ç QÆ#Hõ q+¨μ=‚ ¸iÎ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’
JO^Œé˜ HõO>ˇ#∞ ÃÑ^ŒÌ Hõ#∞Hõ *˺+¨μªñ_»∞.
68. „âı+¨ªó
â◊O.ÉèÏ. „Ѩâ◊㨺`«"≥∂ „âı+¨ªó I
„|Ǩ‡k ^Õ=`«ÅKÕ Juâ◊Ü«∞=ÚQÍ „Ѩâ◊Oã≤OѨñ|_»∞"åñ_»∞.
'ã¨~åfiuâ◊Ü«∂^•fi '„âı+¨ªó— *Ï˝<â·≥ fi◊ ~åºk QÆ∞}=ÚÅÖ’ #O^ŒéH˜ Oõ >ˇ „âı+μ¨ ñª _»∞.
L. HÍÅ=Ú ^Õâ◊=Ú<£ „QÆ`«∞=Ùñ QÆ~°‡=Úñ QÆ~°ÎÜ«Ú Éè’HõÎÜ«Ú<£ [QÆ
*Ï˚Å=Ú ^≥·==Ú<£ QÆ∞~°∞=Ù ™êOYº=Ú =∞O„`«=Ú #yfl Ü«∂Ǩï`«∞Öò
"Õà◊Å∞ q„ѨÙÅ∞<£ [## =$kú ÅÜ«∞O|∞Å ¿ÇÏ`«∞Éèí∂`«=ÚÖò
bÅÅñ ^•# Ü≥ÿ∞ `«QÆ "≥eOÔQ_»∞ <≥Hõ¯\˜`Õ[ g∞â◊√ñ_»∞<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.ÉèÏ778)
K«. W`«ñ_≥ ~Ú`«O_»∞ QÆ#∞fl ÖÁHõ~ÚOK«∞Hõ "≥∂_çÛ# h K«~åK«~°
ã≤÷`« Éèí∞=#O|∞ ÅxflÜ«Ú #tOK«∞ x`«O _»q qzÛK«∂z#<£
q`«`«=ÚÖˇ· [xOK«∞ñ „|Éèíq+¨μ‚ñ_»∞ q+¨μ‚ñ_»∞ <≥·# Ü«∞\˜ì ~¸
„Hõ`«∞Ѷ¨Å^Œ∞O_»∞ QÍ H˘~°∞ñ _˘HõO _≥@∞ Å~°∞›ññ_»∞ t+¨ìѨÓ[‰õΩ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.ÉèÏ779)
L. D ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=Ú<£ [QÆ^Œnèâ◊√ ##O`«∞x ã¨~°fiâ◊‰õΩÎñ l
„^Œ∂Ѩ‰õΩ #„QÆѨÓ[ñ |i`À+≤`«∞ñ *ËÜ«∞ ã¨=∞ã¨Î Ö’Hõ=ÚÖò
"Õ Ñ¨i`«∞+≤ìñ ÉÁO^Œ∞ñ |$käg=~° ! HÍ=Ù# h=Ù Hõ$+¨μ‚x<£
NѨuñ |∂[¿ãÜ«Ú "≥∞_»¿ãÜ«∞Hõ =∂@Å∞ "ÕÜ«Ú <Õ\ ˜H˜<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.ÉèÏ780)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 115
69. „Ѩ*ÏѨuó
â◊O.ÉèÏ. Dâ◊fi~°`Õfi# ã¨~åfi™êO „Ѩ*Ï<åO Ѩuó „Ѩ*ÏѨuó I
„|Ǩ‡k ã¨ÎO|Ѩ~°ºO`«=Ú (q^è•`« "≥Ú^ŒÅ∞ QÆ_ç¤áÈK«=~°‰õΩ QÆÅ)
ã¨=∞ã¨=Î Ú#‰õΩ#∞ ™êfiq∞ (<åÜ«∞‰õΩñ_»∞, ~°H‰Δõ Ωõ ñ_»∞) QÆ#∞Hõ '„Ѩ*ÏѨuó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. h=Ù =ÚYº„áê}O |QÆ∞@O *Ëã≤ „Ѩ*ÏѨuq. (ÉèÏQÆ.7㨯O.88)

Hõ. P ~¸â◊√ñ _»#O`«∞ñ_»∞ ǨÏi

<åÜ«∞‰õΩñ _ô Éèí∞=#=ÚʼnõΩ <å‰õΩ<£ h‰õΩ<£
=∂Ü«∞‰õΩñ „ÉÏ}˜„"å`«=Ú,
ˆHÜ≥∞_»Å<£ ÖË^Œ∞ hâ◊fi ˆ~`«~°=Ú ã¨∞`å ! (ÉèÏQÆ.2㨯O.85)
70. Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒùó
â◊O.ÉèÏ. Ç≤Ï~°}‡Ü«∂}¤=iÎ`åfi`ü Ç≤Ï~°}ºQÆ~Àƒù „|Ǩ‡ - qi&˜Ûó I `«^•`å‡ I
Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒùó ã¨=∞=~°Î`儈Q— (`≥·.ã¨O.4-1-18) Wu „â◊√`Õó I
qiOz (K«`«∞~°∞‡Y „|Ǩχ) Ü«Ú^ŒƒùqOK«∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞ Ç≤Ï~°}‡Ü«∞=∞QÆ∞
JO_»=ÚñÜ≥ÚHõ¯ QÆ~ƒ° =ù ÚÖ’ #∞O_≥#∞. Hõ#∞Hõ 'Ç≤Ï~°}ºQÆ~∞° ƒù—ñ_»Ü∞≥ º#∞. D qiOzÜ«Ú
Ѩ~°=∂`«‡ qÉèí∂uÜÕ∞. Hõ#∞Hõ 'Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù—ñ_»#ñ|_»∞#∞.
'Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒùã¨û=∞=~°Î`儈Q— "≥Ú^Œ@ qiOz Ç≤Ï~°}‡Ü«∞=∞QÆ∞ JO_»=Ú
#O^Œ∞O_≥#∞.
ã‘. ....
J#Ü«∞O|∞ âı+¨ã¨Ç¨Ü«ÚO_»"≥· âı+¨Ñ¨~°ºOHõ `«Å=Ú#ñ |=fioOz
Ü≥∂QÆx„^• ~°u #∞O_ç <åaèã≤O^èŒ∞[ã¨fi~°‚ Ö’Hõ HõO*Ï`« QÆ~°ƒù
=∞O^Œ∞ñ [`«∞~°∞‡Y∞ #=∞~°ñ |∞\˜ìOK«∞K«∞ ~°∞z <˘Ñ¨C „|Ǩχã¨fi~°∂Ñ≤"≥·#
`Õ. h‰õΩ „"≥ÚÔH¯^Œ #`«ºO`« xÜ«∞=∞ "≥ÚѨÊ... (ÉèÏQÆ.4-287)
Hõ. ˆ~ x„kOK«∞, „ѨÉèÏ`«O I ɡ·#<£ "Õ∞ůx ã¨$lOK«∞ #O|∞=ÙÅñ ^ŒQÆO
 116 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
^•#Ok_»∞ñ ^Œ#g~°º=Ú I ^•# =∞ǨO_» =∞QÆ∞ ¿ÇÏ=∞`åã¨∞Êùi`«Oɡ·
(ÉèÏ~°.J#∞âß.1P.322)
=K«. `«^#Œ O`«~O° | (323)
`Õ. „|Ǩχñ QÆeÊOz ^•xH˜ñ |uQÆñ *ËÜ«∞.... (ÉèÏ~°.J#∞âß1P.324)
71. Éèí∂QÆ~°ƒùó
â◊O.ÉèÏ. Éèí∂ó Qƈ~ƒù Ü«∞㨺 ã¨ó Éèí∂QÆ~°ƒùó I
ã¨HõÅ r=ÙʼnõΩ P^è•~°Éèí∂`«"≥∞ÿ# Éèí∂q∞ QÆ~°ƒù=Ú#O^Œ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞@KÕ
'Éèí∂QÆ~°ƒùó— Ü«∞#|_≥#∞. XHõ¯ Éèí∂=∞O_»Å"Õ∞ QÍ^Œ∞. „|Ǩ‡O_»=ÚÅxflÜ«Ú PÜ«∞#
QÆ~°ƒù=Ú #O^Õ Ü«ÚO_»∞@KÕ Ü«∞â’^Œ‰õΩ `«# =ÚY=Ú#O^Œ∞ "åxx ñEÃÑ#∞.
=∞. =∞kñ QÆ$+¨μ‚O_»∞ Ü«∞â’^Œa_»¤ñ_»x #=∞‡O*ÏÅ Ü≥∂wO„^Œ ! `«
^Œfi^Œ<åOÉè’[=ÚÖ’ñ [~åK«~°ã¨=∞ã¨Î „áê}˜*Ï`å@g
#^Œ#^Œº„kѨÜ≥∂kèÜ«ÚHõÎ =∞QÆ∞ <å<åÖ’Hõ*ÏÅO|∞ ÉèÏ
ã¨fi~°=∂#„H˜Ü«∞ñ EÃÑñ ^Œe¡H˜ =∞Ǩâ◊Û~°ºO|∞ "å\˜Å¡QÆ<£
(ÉèÏQÆ.2㨯O.178)
Hõ. L^Œ~°=Ú Ö’HõO|∞ʼnõΩ#∞ I ã¨^Œ#O |QÆ∞ >ˇé˜ñy t=Ù_»∞ K«@∞Å qëêyflO
QÆ∞^Œ∞~°∞H˘#ñ HõO~îa° Å=Ú# I |kÅO|∞QÆ xeÃÑ ã¨∂Hõ;ѶŨ ~°ã=¨ Ú „H˜Ü∞« <£
(ÉèÏQÆ.8㨯O.245)
Hõ. `«# (Jku) Hõ_»∞ѨÙ# <˘Hõ "≥é=Ù#I =#~°∞Ç¨Ï QÆ~åƒùO_»ÉèÏO_» =#kè K«Ü«∞O|∞Öò
Q˘#H˘x [QÆ=ÚÅ x_»∞H˘xI `«#∞QÆuñ QÆ_∞» #_»ñy =∞_»ñy `«#~Ô <£ ɡ_ñ» QÔ ·
(ÉèÏQÆ.8㨯O.496)
Hõ. `«[˚#x Ö’ñy@O QÆÅ
~°A˚Ѩ~°OѨ~°Åñ „QÆ=∞‡é<£ ã¨∞`«∞ñ QÆ@ì<£
ÉÁ[˚ kiy ~å^ŒÜ≥∞º [
QÆ*Ï˚Å=Ú Å∞#fl ÉÁ[˚ñ QÆ@ì<£ =â◊"Õ∞. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.385)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 117
Hõ. QÆ∞~°∞`«~°=ÚQÆñ ^Œ# Hõ_»∞ѨÙ#,
ã¨~°ã≤[QÆ~åƒùO_» ÉèÏO_»K«Ü«∞=ÚÅ∞ QÆÅ Ü«∂
ǨÏi ^Õ=H˜Hõ_»∞ѨÙ# Éèí∂,
Éèí~°}Ï~°÷=Ú =$k÷ñ ÉÁO^≥ ÉÏÖÏ~°∞¯„H˜Ü«∞<£. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.69)
`«~°Å=Ú :
Hõ_»∞ѨÙ֒ѨŠ#∞#fl áêѨñ_»∞ QÍÅñ ^Œxfl#ñy#¯`À
#_»∞=ñÉ’Å∞<≥ „HÍy `«e¡H˜? <å^äŒ ! ã¨#fl=Ú ^˘_»∞¤ <≥·
Ü«∞_»ñy HÍ~°}HÍ~°º~°∂Ѩ=Ú<≥· ~¸ ã¨HõÅO|∞ h
Hõ_»∞Ѩ٠֒xk QÍ^≥? áêѨñ_»ñ QÍHõ <Õ =∞é˜ Ü≥∞=fiñ_»<£?
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.558)
ã‘. [#<å^äŒ! Ü≥ÚHõ<åñ_»∞ K«#∞flKÕñÑ≤#ñ ^Œe¡ zxfl =Ú^Œ∞ÌÅ Hõ$+¨μ‚ñ *Ë~°ñkyz
Ü≥∞uÎ ÃÑO^˘_»ÅÃÑ· x_çH˘x =Ú^•Ì_ç K«xflzÛ <≥"≥∂‡=Ú K«Hõ¯ xqi
Ü«∞Å¡x #QÆ=Ù`À <å=ÙeOz# ÉÏÅ∞ =^Œ#QÆǨÏfi~°=Ú# "åix^èŒ∞Å∞
kâ◊Å∞ Éèí∂q∞Ü«Ú #=nfiѨ â‹·ÅO|∞Å∞ <Õé∞Å∞ QÍeÜ«Ú x#∞ñ_»∞ â◊tÜ«Ú
P. ^ŒÇ¨Ï#∞ñ _®Hõã¨O|∞ñ ^•~°Å∞ „QÆǨÏ=ÚÅ∞
#dÅ Ö’Hõ=ÚÅ∞ñ [~åK«~°O|∞
Öˇ·# Éèí∂`«QÆ}=Ú ÅxflÜ«Ú #∞O_»∞ñ@
Ez Hõ#∞fl"≥∂_çÛ KÀ^ŒºÑ¨_çÜ≥∞. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.280)
Éèí∂ Ü«∞#QÍ ã¨`åÎ (LxH˜) Ü«∞#∞ Ü«∞~°÷=Ú#∞ QÆÅ^Œ∞. P ã¨`åÎ QÆ~°ƒù=Ú
#O^Œ∞ QÆÅ"å_»∞ QÍ# 'Éèí∂QÆ~°ƒùó— Ü«∞QÆ∞#∞.
72. =∂^èŒ=ó
â◊O.ÉèÏ. 1. =∂Ü«∂ó - „tÜ«∞ó ^èŒ=ó - Ѩuó =∂^èŒ=ó I
2. =∞^èŒ∞q^•º=É’^èŒHõ`åfi^•fi I
1. =∂ - Ü«∞#QÍ ÅH˜;. ÅH˜;H˜ Éèí~°Î QÆ#∞Hõ =∂^èŒ=Ù_»∞ Ü«∞#ñ|_≥#∞.
ã‘. JdÅ ã¨OѨ`å¯~°}ÏáêOQÆ ÅÜ«∞qÖÏã≤`« =HõΔóã¨÷Å=Ú "åx ...
(ÉèÏQÆ.2-231)
 118 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
2. |$ǨÏ^•~°}ºHõ=Ú# Ô~O_»∞ áê~î°=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù.
1. =∂^茺Ok#âßY 2. HÍ}fiâßY
N â◊OHõ~° ÉèíQÆ=`åÊ^Œ∞Å∞ HÍ}fiâßY‰õΩ K≥Ok# áê~î°=Ú#‰õΩ ÉèÏ+¨º=Ú#∞
„"åã≤i. JO^Œ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ Ô~O_»∞ J^蕺ܫ∞=ÚʼnõΩ '=∞^èŒ∞— HÍO_»=∞x ¿Ñ~°∞. =∞^èŒ∞
=#QÍ P#O^Œ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú. 'ã¨=∞ã¨=Î Ú Ñ¨~=° ∂`«‡=∞Ü«∞=Ú— Ü«∞x J~°=÷ Ú *Ëã∞¨ H˘#fl
"åiH˜ Ö’Hõ=∞O`å =∞^èŒ∞=∞Ü«∞OQÍ ÉèÏã≤ã¨∞ÎOk. r=ÙÅ∞#∂ Ö’Hõ^Œ$+≤ìÖ’
=∞^èŒ∞~°∂ѨÙÅ∞QÍ #∞O_ç áÈÜ≥∞^Œ~°∞. P`«‡ Ü«∞xflO\˜H˜ =∞^èŒ∞=Ù. P q+¨Ü«∞O
=∞^èŒ∞HÍO_»Ö’ q=iOK«|_ç#k. D =∞^èŒ∞HÍO_» Ü«∞O^Œ∞ „ѨuáêkOѨ|_ç#
=∞^èŒ∞q^ŒºKÕ „ѨuáêkOѨñ|_ç#O^Œ∞# '=∂^èŒ=ó— J#ñ|_≥#∞. =∞^èÀó-JÜ«∞"£∞.
W`«_»∞ =∞^èŒ∞q^Œº‰õΩ ã¨O|OkèOz#"åñ_»∞ Ü«∞x J~°÷=Ú.
''=∞ø<å ^•úº<åK«Û Ü≥∂QÍK«Û qkú ÉèÏ~°`« ! =∂^èŒ="£∞ I——(L^Àº.69-4)
=∞ø#, ^蕺# Ü≥∂QÆ=ÚÅKÕ Zé∞QÆñ|_»∞#∞. QÆ#∞Hõ '=∂^èŒ=— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
73. =∞^èŒ∞ã¨∂^Œ#ó
â◊O.ÉèÏ. =∞^èŒ∞<å=∂#=∞ã¨∞~°O ã¨∂k`«"åxu '=∞^èŒ∞ã¨∂^Œ#ó— I
''q+¨μ‚ Hõ~À‚^Œƒù=O KåÑ≤ =∞^èŒ∞<å=∞ =∞Ǩã¨∞~°"£∞ I
„|Ǩχ}ÀѨz`«O ‰õΩ~°fi<£ [Ѷ¨∂# ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞ó II
`«ã¨º `å`« ! =^è•^Õ= ^Õ=^•#==∂#"åó I
=∞^èŒ∞ã¨∂^Œ# W`åºÇ¨ï ~°$+¨Ü«∞â◊Û [<å~°Ì#"£∞——
(=∞ǨÉèÏ. cè+‡¨ Ѩ.67-14-16)
„|Ǩχ^Õ=Ùx „áê~°#÷ KÕ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ `«# Hõ~=‚° ÚÅ#∞O_ç L^Œƒqù Oz# '=∞^è∞Œ =—#∞
~åHõΔã¨∞x K«OÃÑ#∞. QÍ# '=∞^èŒ∞ã¨∂^Œ#∞ñ_»∞— J#|_≥#∞.
=∞^èŒ∞ÔH·@Éèí∞Å#∞ ã¨OǨÏiOK« ^ŒÅz#ѨÙ_»∞ "å~°∞ `«=∞#∞ [Å=Ú ÖËxKÀ@
K«OѨÙ=∞xi. =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ∞#∞ [Å=∞Ü«∞=ÚÖˇ· Ü«ÚO_»∞@KÕ
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 119
Hõ. Ѩ~°"Õ∞â◊√ñ_»∞ ^Œ# Ü«¸~°∞Å∞ I Ѩ~°Ñ¨ÙQÆ <˘#iOz "åxÃÑ·ñ ^ŒzÛù~°=ÚÖò
Ѩ~°∞+¨`«~°t`«ã¨∞^Œ~°≈# I Y~°^è•~åxǨÏuñ *Ëã≤ „QƉõΩ¯#ñ ^Œ∞x"≥∞<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.4J.399)
W@∞Å =∞^èŒ∞ÔH·@Éèí∞ÅÖ’x =∞^èŒ∞=#∞ ~åHõΔã¨∞x [OѨÙ@KÕ '=∞^èŒ∞ã¨∂^Œ#∞—ñ
_»Ü∞≥ º#∞.
74. Dâ◊fi~°ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiâ◊HÎ̃=∞`åÎ fi`ü Dâ◊fi~°ó
ã¨HõÅ HÍ~°º=ÚÅ∞ <≥~°"Õ~°∞Û â◊H˜Î QÆÅ"åñ_»QÆ∞@KÕ 'Dâ◊fi~°ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
=∞. `«~°∞}© ! Ü«∂^Œ=~åA QÍñ_ç`«ñ_»∞ "Õ^Œ=º‰õΩÎñ_≥· Ü≥ÚHõ¯ñ_≥·
=~°∞ã¨<£ Ö’HõÉèí=ã≤÷u „Ѩà◊Ü«∞=ÚÖò =iÎOѨñQÍñ *ËÜ«Ú ^Œ∞
ã¨Î~° bÖÏ~°`«∞ñ_≥·# ~¸â◊√ñ, _ç`«x<£ ^Œi≈OzuO ѨÙ}º ÉèÏ
ã¨∞~°! <Õ #OK«∞ #\˜OK≥ <˘Hõ¯`≥ =∞Ǩâ◊√^•úO`«~°OQÆO|∞#<£.
(ÉèÏQÆ.1-237)
=K«. QÆ∞} ã¨OQÆq~°‰Ωõ OÎ _»∞ <≥#· "åñ_≥ ~¸â◊fi~°∞O_»∞ (ÉèÏQÆ.11-109)
75. q„Hõg∞
â◊O.ÉèÏ. q„Hõ=∞ó - â∫~°º"£∞, `«^ÀºQÍ`ü q„Hõg∞ I
q„Hõ=∞=∞#QÍ â∫~°º=Ú. JѨiq∞`«"≥∞ÿ# â∫~°º=Ú QÆÅ"åñ_»QÆ∞@KÕ 'q„Hõg∞—
Ü«∞#ñ|_≥#∞.
K«. „Hõ=∞=Ú# q∞O\˜ÔH· Ü≥ÚQÆÜ«ÚñQÍHõ qǨÏOQÆ=Ú q∞O\˜^≥·# áê
~°=Úñ QÆ#<Õ~°∞Û<Õ? ǨÏi Ѩ~å„Hõ=∞ "≥∂Ñ≤#Ü«∞O`«ñ QÍHõ ã¨
~°fi=Ú q=iOѨ <≥=fiñ_»∞ „Ѩ=‰õΩΉõΩñ_Ò =Ú#∞ÖÏ~° ! <å^Œ∞ z`«Î
=Ú#‰õΩ <≥O`« QÍ#ñ|_≥ñ ^ŒÑ¨ÊHõ K≥ѨÊ^Œ g∞‰õΩ #O`«Ü«Ú<£.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.452)
 120 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
K«. ã¨~°ã≤[ Ö’K«#∞O_»∞ x[ âß~üVæâ◊~åã¨# =ÚHõÎ ¿ÇÏ=∞ ѨÙO
Y ~°∞z~° âß`«™êÜ«∞Hõ xHÍÜ«∞=ÚÅ<£ iѨÙHÀ\˜ <Õã≤ ã≤O
^èŒ∞~°iѨ٠q„Hõ=∞ „ѨHõ@ ^À~°ƒÅ∞ñ_≥· qÅã≤e¡ Ü≥Ú`≥Î ^Œ∞
ã¨Î~° K«e`å#º Ãã·#º=Ú#∞ ã¨[˚#=∂#º=Úñ áêOK«[#º=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1108)
76. ^èŒhfi
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ#∞~°™êºã‘Îu ^èŒhfi I ''~å=∞ó â◊G Éèí$`å=∞ǨÏ"£∞—— (Éè.í w.10-31)
„Ѩâã◊ "Ψ ∞≥ #ÿ ^è#Œ ∞=Ù HõÅ"åñ_»∞. N~å=Ú#‰õΩ, J~°∞#˚ ∞#‰õΩ „Ѩâã◊ "Ψ ∞≥ #ÿ ^è#Œ ã¨∞ûÅ∞
QÆÅ=Ù. gi~°∞fi~°∞#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ qÉè∂í `«∞ÖË QÆ#∞Hõ '^èhŒ fi— "åK«∞ºÅQÆ∞K«∞<åfl~°∞.
=∞. |Å∞qO@<£ QÆ∞}@OHõ$`«O|∞ xQÆ∞_»<£ „|Ǩ‡O_» cè=∞O|∞QÍñ
„|à◊Ü≥∂„QÍ#Å ã¨xflÉèíO|QÆ∞ =∞ǨÉÏ}O|∞ ã¨OkèOz ~å
[ ÅÖÏ=ÚO_»QÆ∞ ~å=Úñ _ÕÃã Y~°ÉèÏëê „âß=}∞<£ ^Õ=`å
|Åq„^•=}∞ "≥·i^•~°[#QÆ~°ƒù „™ê=}∞<£ ~å=}∞<£.(ÉèÏQÆ.9㨯O.303)
ã‘. =b¡Ü«Ú`« `«=∂Å =ã¨∞=∞f[=Ú
ÉèíOy |Å∞qÅ∞¡ =¸ñѨÙ# |~°ñQÆ∞ "å_»∞. (ÉèÏQÆ.1㨯O.16)
77. "Õ∞^è•g
â◊O.ÉèÏ. "Õ∞^è• - |Ǩï„QÆO^äŒ^è•~°} ™ê=∞~°÷º"£∞, ™ê Ü«∞™êºã≤Π㨠"Õ∞^è•g I
J<ÕHõ „QÆO^äŒ=ÚÅÖ’x q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ ^è•~°} KÕÜ«∞QÆÅ â◊H˜Î "Õ∞^èŒ. J\˜ì
„Ѩ[˝ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ '"Õ∞^è•g— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
â’¡II Ü≥∂QÀ *Ï˝#O `«^ä• ™êOYºO q^•º t≈ÖÏÊk Hõ~°‡ K« I
"Õ^• âß≈¢™êÎ}˜ q*Ï˝# "Õ∞`« `«û~°fiO [<å~°Ì<å`ü II (q.ã¨.<å.139)
D âßG „QÆO^äŒ=ÚÅxflÜ«Ú Ñ¨~°=∂`«‡KÕ ^è•~°} KÕÜ«∞|_ç Ü«Ú#flq HÍ#
Ѩ~°=∂`«‡ '"Õ∞^è•g— JQÆ∞#∞.
=∞`«Î. ... ... Ü«∞xfl q^ŒºÅ =¸Å QÀ
+≤ª <≥flé˜Oy# „áÈ_» QÆ∞[˚@ ... ... ... (ÉèÏQÆ.8㨯O.596)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 121
=∞. ã¨=∞`«O ^˘e¡ ѨÙ~å}ѨO‰õΩÎ euǨ㨄âı}∞Å∞O ^èŒ~°‡âß
G=ÚÅ∞<£ h=٠ѨiîOz K≥Ñ≤Êuq "Õ^Œ"åºã¨ =ÚY∞ºÖò, =Ú#∞Öò
ã¨∞=∞`«∞Öò ã¨∂z# "≥xfl Ü«∞xflÜ«Ú#∞ ^ÀñK«∞<£ h=∞k<£, ^Œ„`«Ê™ê
^Œ=Ú#O *Ëã≤ Ü≥∞é∞OQÆ <Õ~°∞Î=Ù ã¨=∞ã¨ÎO|∞<£ |∞^èÕO„^À`«Î=∂!
(ÉèÏQÆ.1㨯O.41)
â∫#HÍk =∞ǨÏ~°∞¬Å∞ ã¨∂`«=ÚhO„^Œ∞x ÃÑ· Ѩ^ºŒ =ÚÖ’ âß¡Ñ∞≤¶ Ozi. ã¨∂`«∞_»∞
J<ÕHõ WuǨ㨠ѨÙ~å}=ÚÅ#∞ ^è•~°}KÕã≤ „Ѩ=zOK«QÆÅ â◊H˜Î QÆÅ"å_»∞. NHõ$+¨μ‚_»∞
ÉèQí =Æ næ`Ö« ’ 'Ü«∞^ŒºkfiÉè∂í u =∞`«û`«fiO— J#∞ â’¡H=õ Ú #O^Œ∞ Sâ◊fi~°º=O`«"∞≥ #ÿ \˜Ü
ì Ú« ,
HÍOu Ü«ÚHõ"Î ∞≥ #ÿ kÜ«Ú, ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ L`åûǨÏ=Ú`À QÆ∂_ç#q Ü«∞QÆ∞ =ã¨∞=Î ÙÅxflÜ«Ú#∞
`«# `Õ[ã¨∞û =Å# ѨÙ\˜#ì "Õ Ü«∞x K≥ÃÑÊ#∞. ã¨∂`«∞_»∞#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ qÉè∂í uÜÕ∞
QÆ#∞Hõ '"Õ∞^è•g— Ü«∞QÆ∞#∞.
78. q„Hõ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. qK«„Hõ"∞Õ [QÆkfiâ◊fiO `Õ# q„Hõ=∞ó I 2. q<å QÆ~∞° _Õ# ѨH} Δ̃ Ï „Hõ=∂^•fiI
1. 'W^ŒO q+¨μi‚ fiK«„Hõ"∞Õ — "å=∞# ~°∂Ѩ=Ú# qâ◊fi=Ú#O`«\x˜ P„Hõq∞Oz<å_»∞
Hõ#∞Hõ 'q„Hõ=∞ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
âß. WOuO`≥· =@∞ñ_çO`«Ü≥ÿ∞ =∞é˜Ü«Úñ ^• xO`≥· #Éè’gkäÃÑ·
#O`≥· `ÀÜ«∞^Œ=∞O_»ÖÏ„QÆ=Ú# HõÅ¡O`≥· „ѨÉèÏ~åtÃÑ·
#O`≥· K«O„^Œ∞x HõO`«Ü≥ÿ∞ „^èŒ∞=ÙxÃÑ· #O`≥· =∞ǨÏ~åfi\˜ÃÑ·
#O`≥· ã¨`«ºÑ¨^À#fl`«∞O _»QÆ∞K«∞ „|Ǩ‡O_®O`« ã¨O=iúÜ≥ÿ∞.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.622)
=∞. ~°qaO|O |∞Ѩq∞OѨñ ÉÏ„`«=∞QÆ∞ Kè«„`«Oɡ· t~À~°`«fl"≥∞ÿ
„â◊=}ÏÅOHõ$uÜ≥ÿ∞ QÆàÏÉèí~°}"≥∞ÿ ™œ=~°‚ ˆHÜ«¸~°"≥∞ÿ
Kè«q=∞`«¯OHõ}"≥∞ÿ Hõ\ ˜ã¨÷e #∞^ŒOK«^Œ…O@Ü≥ÿ∞ #∂ѨÙ~°
„Ѩ=~°Oɡ· Ѩ^ŒÑ‘~î°"≥∞ÿ =@∞ñ_»∞ ^• „|Ǩ‡O_»=Ú xflO_»∞KÀ<£. (623)
2. q Ü«∞#QÍ Ñ¨H˜Δ. QÆ~°∞_»∞x "åǨÏ#=ÚQÍ *Ëã≤H˘x ã¨OK«iOK«∞#∞. QÍ#
'q„Hõ=∞ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
 122 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'q#`åã¨∂#∞ Éè∞í *Ï=~ÀǨïñ_»Q∞Æ #qfi+¨μ<‚ ,£ (ÉèÏQÆ.3㨯O.101)
K«. ................... Ü«∞O
z`« QÆ~°∞_®kè~ÀǨÏ}=Ú ¿ãã≤ `«nÜ«∞ QÆ~°∞„`«ÊÉèí∂`« ~°∞
„HõÊ`«u qÅHõΔ} „Hõ=∞ q~ål`« ™ê=∞=Ú qOK«∞ "≥∂k Ü≥ÿ∞.(ÉèÏQÆ.3-760)
K«. JiÔQ q‰õΩO~î° ^è•=∞=Ú# (‰õΩ) (761)
N=∞Ǩq+¨μ=‚ Ù QÆ~∞° `«‡O`«∞x Ü«∞kè~ÀÇ≤ÏOz, "åx ~Ô Hõ¯Å Hõ^eŒ HõÅ ^èfiŒ #∞ÅÖ’
ã¨ÅHõΔ}"≥∞ÿ# ™ê=∞QÍ#=Ú#∞ JÅH˜OK«∞K«∂, P#O^Œ=ÚQÍ "≥·‰õΩO~î° ^è•=∞=Ú#‰õΩ
"≥ো #∞.
79. „Hõ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. „Hõ=∞}Ï`ü „Hõ=∞¿ÇÏ`«∞`åfi^•fi „Hõ=∞ó. ''„HÍ<ÕÎ q+¨μ‚"£∞——(=∞#∞.12-121)
'„Hõ=∞u - QÆK«Ûùfu „Hõ=∞ó— #_»K«∞#k (K«~°„áê}˜) '„Hõ=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'„Hõ=∞Ü«∞fu „Hõ=∞ó— „áê}∞Å áê^Œ<åºã¨ Jkèëêª#^Õ=`« q+¨μ=‚ Ù. P ~°∂Ѩ=Ú#
„áê}∞Å#∞ #_çÑ≤OK«∞#∞. QÆ#∞Hõ '„Hõ=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. ''áê^ŒO|∞Å∞ xiƒù#flO|∞ Å~Ú# q+¨μ‚O_»∞ ™êfi"åã¨O|∞ ÔQ·H˘x QÆuâ◊H˜ÎO
ÉÁOk# r=ÙO_»∞ QÆ=∞<åQÆ=∞<å~°∞›O_»Ü≥∞º.—— (ÉèÏQÆ.3-215)
q~å@∞Ê~°∞+¨μx #∞O_ç "ÕÔ~·# áê^Œ=ÚÅ#∞ q+¨μ‚=Ù Jkè+≤ªOz QÆ=∞#â◊H˜Î
QÆeyOK«∞@ =Å# r=Ù_»∞ #_»K«∞@‰õΩ â◊H˜Î=∞O`«∞ñ_»QÆ∞K«∞<åflñ_»∞.
=K«. '¿ãfiKåÛù q+¨Ü«∞QÆu ã¨=∞~°∞÷O_»QÆ∞ hâ◊fi~°∞x =Å# q+¨μ‚^Õ=`åHõO|∞ÅQÆ∞
áê^ŒO|∞ Å∞^Œ~ÚOK≥— (ÉèÏQÆ.2-269)
`«# WK«Û=zÛ# KÀ@∞#‰õΩ áÈÜÕ∞ ™ê=∞~°º÷ OQÆÅ Dâ◊fi~°∞x #∞O_ç áê^Œ=ÚÅ∞
ѨÙ\˜ì#q. "åxH˜ q+¨μ‚=Ù Jkè^Õ=`«.
Hõ. Hõ~°=ÚÅ =Å##∞ |Å=Ú#∞
x~°=ÙQÆ <å Ô~O\˜=Å# xO„^Œ∞ñ_»∞ñáê^•O
|∞~°∞ǨÏO|∞Å =Å# QÆuÜ«Ú
#~°∞^Œ∞QÆ <å Ô~O\˜=Å# ǨÏiÜ«Ú#∞ñ QÆeÔQ<£ (ÉèÏQÆ.3-900)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 123
80. J#∞`«Î=∞ó
â◊O.ÉèÏ. Jq^Œº=∂# L`«"Î ∂≥ Ü«∞™ê‡`ü ã¨ó J#∞`«=Î ∞ó I ''Ü«∞™ê‡`ü Ѩ~O° <å Ѩ~=° ∞ã≤Î
H˜Oz`ü—— (`≥·.P. Ü«∂l˝‰õΩº 10-12)
# `«fi`«û"≥∂-㨺ΠÉèºí kèHóõ ‰õΩ`À-#ºó I (Éèí.w. 11-43)
Ѩ~=° ∂`«‡#∞ q∞Oz# L`«=Î Úñ_»∞ "Õé˘Hõ_∞» O_»ñ_»∞. "åxHõO>ˇ Q˘Ñ¨ÊkÜ«Ú#∞,
`«~°∞"å`«kÜ«Ú#∞ ÖË^Œ∞ Ü«∞x `≥·.P. „â◊√uÜ«Ú#∞, 'h`À ã¨=∂#∞_Õ ÖËñ_»∞. hHõO>ˇ
Ü«∞kè‰õΩñ_≥@∞¡O_»∞#∞?— J#∞ w`å 㨇 $uÜ«Ú#∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
Hõ. <å~åÜ«∞}∞O_»∞ [QÆ^• I ^è•~°∞O_»QÆ∞ hâ◊fi~°∞O_»∞, ^ŒÅѨ #`«xH˜<£
ÖË Ô~O_»∞ ã¨=ÚÅ∞ #kè‰õΩÅ∞ I nè~À`«Î=Úñ _»`«ñ_»∞ #kfifÜ«∞O _»QÆ∞@<£
(ÉèÏQÆ.4㨯O.579)
ã¨=∂<åkèHõ~°Ç≤Ï`«∞ñ_≥· Ü«∞Å~°∞ <≥=fiñ _»\ ˜ì ^Õ=Ùx....(ÉèÏQÆ.4㨯O.467)
Hõ. J#$`«=Ú =∞^Œ=Ú#∞, =∞`«û~°
=Ú#∞, „QÀ^èŒ=Ú ##∞ qHÍ~°=ÚÅ∞ "˘~°Ü«Ú<≥ ? x
#fl#∞Ѩ=∞ QÆ∞}=ÚÅ h H˘~°∞
Öˇ# áÈñÅÊñQÆ QÆÅÔ~ ã¨∞~°=ÚhO„^Œ „Ѩ}`å! (ÉèÏ~°.J~°}º.1P.129)
=K«. <Õ\ ˜ k#O|∞# h Hõ$+¨μ‚x ÔHki áÈ~° =∞# ~å[Ö’HõO|∞ÖˇÅ¡ #∞„Q͉õΔΩO
QÆ∂_»∞H˘x, Ü≥∞ki áÈi# <À_»∞. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1761)
K«. ã¨HõÅK«~åK«~°=ڇŠ<≥ã¨OQÆQÆ *Ëã≤# `«O„_ç g=Ù, h
H˘Hõñ_»∞ ã¨=ÚO_»∞ ÖË_»∞, =∞é˜ Ü«Ú#fl`«∞ñ_≥=fi_»∞ x#∞flq∞Oz, h
"˘Hõñ_»"≥ *Ï˝#~åtq, =∞ÃÇÏ∂[˚fiÅ ã¨∞„ѨuÉèÏ qÉèÏã≤ g
"˘Hõñ_»"≥, ѨÓ[hÜ«Úñ_»=Ù <˘Hõ¯_»"Õ Éèí∞=<≥·Hõ~°HõΔ}Ï ! ("åI#I~åI)
(N #~°ã≤OǨ~å=ÙQÍ~°∞ ã¨`≥Î#Ѩe¡ `åÅ∂HÍ H˘"≥∞~°Ñ¨Ó_ç "åã¨Î=ºÅ∞. g~°∞
J=∞~å=uÖ’x L#fl`«áê~î°âßÅÖ’ QÆ`« HÍÅOÖ’ `≥Å∞ñQÆ∞ Láê^蕺ܫÚÅ∞QÍ
L^ÀºQÆ=Ú *Ëã≤i. ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# â‹·eÖ’ gi Hõq`å ~°K«# ™êy#k.)
 124 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
81. ^Œ∞~å^èŒ~°¬ó
â◊O.ÉèÏ. ^≥·`åºkaèó (^Œ∞óMË<åÑ≤) ^èŒ~°¬~Ú`«∞O # â◊Hõº`« Wu ^Œ∞~å^èŒ~°¬ó I
^≥·`«∞ºÅ∞ "≥ÚII ^Œ∞+¨μìÅKÕ`« ZO`« „â◊=∞KÕ<≥·##∞, Ü«∞}K«∞@‰õΩ (ÖÁOQÆ
nã≤H˘#∞@‰õΩ) â◊Hõº=Ú HÍx"åñ_»QÆ∞@KÕ '^Œ∞~å^èŒ~°¬ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞. ~å=}∞ñ_»∞,
Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙñ_»∞, HõOã¨∞ñ_»∞ "≥ÚII"å~°∞ PÜ«∂ J=`å~°=ÚÅÖ’ ÉèíQÆ=O`«∞x
ÉÏkèOK«=Öˇ##∞ „Ѩܫ∞`«fl=ÚÅ∞ KÕã≤i. J\˜ì "å~°O^Œ~°∞#∞ ÉèíQÆ"å#∞x KÕuÖ’
ǨÏ`«∞Öˇ·i. Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '^Œ∞~å^èŒ~°∞¬— _»#ñ|_»∞#∞.

Hõ. ÉÏÅkfi~°^Œ Hõ~°O|∞Åñ I É’Öˇ_ç Hõ~°=ÚÅ#∞ ^Œ#∞A ÉÁO_»∞QÆ ayÜ«∞O

weOz „"ÕÅñ|_çÜ≥∞#∞ I ÉÏʼnõΩñ_˘Hõ H˘O_»ÉèíOy |~°∞"≥· Ü«∞kèáê!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.273)
Hõ. "≥∞_» ayÜ«∞ñ |@∞ìH˘x _çQÆñ
|_çÜ≥∞_»∞ ÉÏʼnõΩxKÕ`«ñ |~°fi`«xÉèí∞KÕ
q_ç=_»ñ *ÏÅHõ "åñ _»∞i
|_ç ɡQÆ_≥_»∞ YQÆ=Ú ÉèíOy ÉèíÜ«∞=ÚO ÉÁO^≥<£. (274)
Hõ. ǨÏi Hõ~°`«Å Ñ‘_»#=Ú#ñ I |~°=â◊√ñ_≥· ~åÅg∞ñ^Œ ÉèíQÍflOQƉõΩñ_≥·
ã¨∞~°"≥·iÉèí@∞ñ_»∞ QÆ∂Öˇ#∞ I ѨÙ~°OÉèíO[#∞ HÀÅñ QÆ∂Å∞ ѨÙ~°=ÚO É’Öˇ<£.
(275)
82. Hõ$`«[˝ó
â◊O.ÉèÏ. 1. „áê}˜<åO ѨÙ}ϺѨÙ}Ϻ`«‡HõO Hõ~°‡ Hõ$`«O *Ï<åfu Hõ$`«[˝ó I
2. Ѩ„`«Ñ¨ÙëêÊ^ŒºÅÊ=∞Ñ≤ „Ѩܫ∞K«Ûù`åO "≥∂HõΔO ^Œ^•fu "å
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨~fi° "åºÑ≤. „ѨurqÜ≥ÚHõ¯ ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#O^Œ∞ =ã≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞.
„áê}∞Å∞ KÕÜÚ« Hõ~‡° Å<ÕQÍHõ =∞#ã¨∞ûÖ’ñ*ËÜÚ« <åÖ’K«#Å#∞ QÆ∂_® `≥eã≤H˘#∞K«∞<Õ
Ü«ÚO_»∞#∞. „áê}∞Å∞ *ËÜÚ« ѨÙ}ºHõ~‡° Å∞ QÍx, áêѨH~õ ‡° Å∞ QÍx ã¨=∞ã¨=Î Ú PÜ«∞#‰õΩ
`≥eÜ«ÚK«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. Hõ#∞Hõ 'Hõ$`«[˝ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞. J@∞¡ `≥eã≤H˘x, "å~°∞
KÕã≤# ѨÙ}º áêѨHõ~°‡Å‰õΩ J#∞QÆ∞}=ÚQÍ Ñ¶¨e`«=ÚÅ xK«∞ÛK«∞O_»∞#∞.
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 125
Hõ$`«[ó˝ Ü«∞#QÍ KÕã#≤ "Õ∞Å∞ (=∞Oz Ѩ#∞Å∞) =∞é∞=x "åñ_»∞. ã¨fiÅÊ=∞QÆ∞
Ѩ„`«Ñ¨ÙëêÊkHõ=Ú#∞ ã¨=∞iÊOz##∞ J#ÅÊ"≥∞ÿ# "≥∂HõΔ=Ú xK«∞Û#∞. J~Ú`Õ ÉèíH˜Î`À
ã¨=∞iÊOK«=ÅÜ«Ú#∞.
''Ѩ„`«O ѨÙ+¨ÊO Ѷ¨ÅO `ÀÜ«∞O Ü≥∂ "Õ∞ ÉèíHÍκ „Ѩܫ∞K«Ûùu I
`«^ŒÇ¨ÏO Éèí‰õΩκѨǨÏ$`«=∞âßflq∞ „Ѩܫ∞`å`«‡#ó II—— (Éè.í w.9-26)
'ÉèíH˜Î`À ã¨=∞iÊOѨ|_ç# Ѩ„`« ѨÙ+¨Ê Ѷ¨Å `ÀÜ«∞=ÚÅ∞ JÅÊ"≥∞ÿ#"Õ Ü≥ÿ∞##∞,
Ѩiâ◊√^•úO`«ó Hõ~°}=Ú`À ÉèíH˜ÎÉèÏ==Ú`À ã¨=∞iÊOz#KÀ "åxx <Õ#∞ „Ñ‘u`À
P~°yOK≥^#Œ ∞.— Jx NHõ$+¨μ_‚ ∞» ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ K≥ÃÑÊ#∞. ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ =∞#=Ú ã¨=∞iÊOK«∞
=ã¨∞Î=ÙÅ P=â◊ºHõ`« ÖË<ÕÖË^Œ∞. ã¨=∞ã¨Î=Ú PÜ«∞# Ü«∞O^Õ ~Úq∞_ç Ü«Ú#flq.
ÉèíQÆ=O`«∞#‰õΩ =∞#=Ú ÜÕ∞ =ã¨∞Î"≥·##∞ ã¨=∞iÊOK«∞@, =∞# H˘éˆH QÍx, PÜ«∞#
J=ã¨~=° Ú#‰õΩ LѨÜ∂≥ QÆ|_»∞#x QÍ^Œ∞. ÉèHí ÖΘ HË ,õ JǨÏOHÍ~°=Ú`À "Õ∞~°∞Ѩ~fi° `«=∞O`«
|OQÍ~° q∞zÛ##∞ PÜ«∞# ã¨O`«ã≤OѨ_»∞. ÉèíQÆ"å#∞xH˜ q^Œ∞~°∞ñ_»∞, „^ÒѨk
Ѩ„`«=ÚxzÛÜ«Ú, QÆ*ËO„^Œ∞_»∞ ѨÙ+¨Ê=Ú xzÛÜ«Ú, â◊|i Ѷ¨Å=ÚÅxzÛÜ«Ú,
~°Ou^Õ=Ù_»∞ `ÀÜ«∞=ÚxzÛÜ«Ú Hõ$`å~°∞÷Öˇ·i.
=K«. ''h Éèí‰õΩÎÅ∞ q∞H˜¯e ÉèíH˜ÎO*Ëã≤ ã¨Oã¨∞ÎuOK«∞ QÆ^Œæ^•HõΔ~°O|∞Å#∞, ã¨eÅâ◊√^Œú
Ѩš= `«∞Åã‘^Œà◊ ^Œ∂~åfiO‰õΩ~°O|∞Å#∞, ã¨OáêkOz# ѨÓ[KÕ ã¨O`«ã≤Öˇ¡_»∞
h‰õΩ |Ǩïq^èŒ „^Œ=ºã¨Oáê^Œ#O|∞ QÆey, qÉèí= Ü«ÚHõÎO|∞Å~Ú#
Ü«∞â◊fi"Õ∞^è•^Œ∞Å∞#∞ ^Œ$Ñ≤ÎHõ~°O|∞Å∞ QÍ<Õ~°=Ù.—— (ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.47)
83. Hõ$uó
â◊O.ÉèÏ. ѨÙ~°∞+¨ „Ѩܫ∞`«fló Hõ$uó I „H˜Ü«∂ "å I ã¨~åfi`«‡Hõ`åfi`«Î^•^è•~°`«Ü«∂ "å
ÅHõΔ º`Õ Hõ$`Õºu "å Hõ$uó I
r=ÙÅ∞ KÕÜ«Ú „Ѩܫ∞`«fl=ÚÅ∞ ÖË^• „H˜Ü«∞Å#∞ 'Hõ$u— Ü«∞O^Œ∞~°∞. Ѩ~°=∂`«‡
ã¨~åfi`«‡‰õΩñ_»∞. J#QÍ Jxfl~°∂ѨÙÅ∞ `å<Õ J~Ú#"åñ_»∞. JxflO\˜H˜ P„â◊ÜÚ« ñ
_»∞. r=Ù_»∞ñ Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^≥·Hõº=∞QÆ∞@‰õΩ KÕÜ«Ú „Ѩܫ∞`«fl=ÚÅ∞ <≥é"Õ~°∞@‰õΩ
PÜ«∞#ÜÕ∞ P^è•~°=Ú (ã¨Ç¨ÏHÍi) QÆ#∞Hõ 'Hõ$u— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 126 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. [QÆO|∞Å <≥=fiO_Õq∞ Hõ$`«ºO|∞ <≥=fix KÕ`O« „ÉËi`«∞O_≥· ÜÕ∞ ~ÚO„kÜ«∞O|∞ÅO
*Ëã≤ ÜÕ∞q∞\˜H˘é‰õΩ <≥=fixH˜ ã¨O|OkèÜ∞ÿ≥ ÜÕ∞ ã¨Å÷ O|∞# <Õ ã¨=∞Ü«∞O|∞#O
^Õq∞ ~°∂ѨO|∞# <Õ QÆ∞}O|∞# #Ѩ~O° ɡ#· [#HÍk ÉèÏ=O|∞# #∞`åÊkOz
Ѩ~°O|~Ú# „|Ǩ‡k ÉèÏ=O|∞# ~°∂áêO`«~°O|∞ <˘OkOK«∞#\˜ì qq^èŒ
„ѨHÍ~°O|∞ ÅxflÜ«Ú x`«º =Ú‰õΩÎO_»=Ù ~°HõΔ‰õΩO_»=Ù <≥·# h=!
(ÉèÏQÆ.7㨯O.356)
84. P`«‡"å<£
â◊O.ÉèÏ. ã¨fi=∞Ç≤Ï=∞ „Ѩu+≤ª`åfi`ü P`«‡"å<£ I
''㨠ÉèíQÆ=ó Hõã≤‡<£ „Ѩu+≤ª`« Wu I ¿ãfi =∞Ç≤Ïq∞fl—— (KèåO.L.7-24-1)
`«# ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞ P^è•~°=ÚQÍ QÆÅ"åñ_»∞. 'ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ZO^Œ∞ xÅHõ_»
QÆey Ü«Ú<åflñ—_»x <å~°^Œ∞ñ_»_»∞QÆQÍ '¿ãfi =∞Ç≤Ïq∞fl— `«# =∞Ç≤Ï=∞ (ã¨fi~°∂Ѩ=Ú)
Ü«∞O^Œ∞ xez Ü«Ú<åflñ_»∞ Jx ã¨#`«∞¯=∂~°∞ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
Ѩ^ŒÇ¨~°∞"ÕÅ ÉèÏ~°ºÅ`À ã¨O™ê~°=Ú *ËÜ«ÚK«∞#fl NHõ$+¨μ‚x E_»
‰õΩ`«∂ÅǨÏÅ=Ú`À <å~°^Œ∞ñ_»K«Û\˜ˆHÔQ#∞.
Hõ. Ѩ~°"Õ∞+≤ªã¨∞`«∞ñ_»∞ QÆ<≥ <˘Hõ I `«~°∞}© Éèí=#O|∞#O^Œ∞ñ ^Œ#∞ ^•# =∞<ÀO
|∞~°∞ǨÏ=Ú#ñ ^ŒÅñK«∞K«∞O_≥_ç, #~°HÍã¨∞~° ^Œ=∞#â◊¥~°∞ #O^Œ‰õΩ=∂~°∞<£
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.ÉèÏ.617)
=K«. QÀqO^Œ∞O_»∞ "Õ∞Å∞H˘x `«#z`«OÎ |∞# l^•#O^Œ=∞Ü«ÚO |~°=∂`«∞‡ #=ºÜ«Ú
#qHÍ~°∞ #kfifÜ«Ú #l`«∞ ##O`«∞ #K«∞º`«∞ #"Õ∞Ü«Ú <å^Œ∞º <å^ŒºO`«qÇ‘Ï#∞ñ
|~°„|ǨχO|∞ <≥·# `«#∞flO ^• <˘H˜¯O`« zOuOK≥#∞.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.ÉèÏ.636)
=∞#=Ú „Ѩuk#=Ú "Õ∞Å∞H˘#QÆ<Õ ÉèQí "Æ å#∞x 㨇iOK«∞H˘O^Œ∞=Ú. NHõ$+¨μñ‚
_»∞ `«# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#O^Õ `å#∞<åflñ_»∞ QÆ#∞Hõ `«##∞ `å<Õ ã¨‡iOK«∞H˘<≥#∞. Hõ#∞Hõ
'P`«‡"å<£— JÜ≥∞º#∞.
85. ã¨∞ˆ~â◊ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞~å}ÏO ^Õ"å<åg∞â◊ó I â’Éèí#^•`«$Ï}ÏO "å Dâ◊ó ã¨∞ˆ~â◊ó I
r=ÙÅ∞ „áêi÷OѨQÍ ^Õ=`«Å∞ "åi HÀÔ~¯Å#∞ niÛ â’Éèí#=ÚÅ#∞ HõÅ∞QÆñ
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 127
*ËÜ«Ú^Œ∞~°∞. J\˜ì ^Õ=`«Å‰õΩ Dâ◊√ñ_≥·, "åix â’Éèí#^•`«Å∞QÍ *ËÜ«Ú â◊H˜Î=∞O`«∞ñ
_»∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨∞ˆ~â◊ó— J#ñ|_≥#∞.
=∞. ǨÏ~° ѨOˆH[Éèí"å=∞~å^Œ∞Å∞ =∞sKåºk „Ѩ*Ï<å^äŒ∞ Ö’
Ü«∞~°qO^•HõΔ! ~°=∂ǨÏ$nâ◊ ! Éèí=nÜ«∂OâßOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞ Öˇ·
Ѩ~°ñQÆO ^•=HõbÅÜ≥ÿ∞ <≥QÆ_»∞ h „|Ǩ‡O_» =Ú#fl\˜ì ~¸
â◊fi~° ! hˆH =∞uÉèíH˜Î „"≥ÚÔH¯^Œ=Ú ^Õ"å! ^Õ=K«∂_®=∞}©!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.201)
86. â◊~°}O
â◊O.ÉèÏ. P~åÎ<åO PiΠǨÏ~°}Ï`ü â◊~°}"£∞
P~°∞ÎÅÜ≥ÚHõ¯ Hõ+¨ì=ÚÅ#∞ É’Q˘@∞ì#∞. qcè+¨}∞ñ_»∞, QÆ*ËO„^Œ∞ñ_»∞, „^ÒѨk
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ `«# <å„â◊~ÚOz# Éèí‰õΩÎÅ#∞ "åi Hõ+¨ì=ÚÅ#∞O_ç HÍáê_»∞@ÜÕ∞ QÍHõ
[## =∞~°} ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# D ã¨O™ê~°=∞#∞ PiÎ#∞O_ç q=ÚH˜Î QÆeyOK≥#∞ QÆ#∞Hõ
'â◊~°}"£∞— J#∞ ¿Ñ~°∞ QÆeÔQ#∞. ã¨~°fi㨺 â◊~°}O ã¨∞ǨÏ$`ü (â‹fi.`åâıfi.L.3-17)
K«. .......... ^Õ=^Õ= ! [QÆnâ◊fi~°! ã¨~°fiâ◊~°}º! h Ѩ^•O
|∞~°∞ǨÏ=Ú Åi÷"≥∞ÿ â◊~°}∞ñ ÉÁO^≥^Œ =∂iΠǨÏiOz HÍ="Õ !
(ÉèÏQÆ.4㨯O.276)
K«. x#∞ â◊~°}O|∞ ™⁄K≥Û^Œ #xO^Œº `«áÈxkè ! ##∞flñ QÍ="Õ
(ÉèÏQÆ.3㨯O.870)
Jx ^Õ=Ǩ˙u HõÑ≤Å∞x "Õ_»∞H˘<≥#∞.
K«. ...=∞nÜ«∞ ™ê^èŒ#=∞##ºx"å~°}=∞ø@ h =∞kO
QÆx ##∞ <åiÎñ *ÁzÛuq QÍ=Ù# =∞[˚fi~° f„=^•Ç¨Ï "Õ
^Œ# x#∞ñ ÉÁO^Œ kOHõñ |i`åѨ=Ú ^Œ‰õΩ¯=Ú h =∞#O|∞#<£.
(ÉèÏQÆ.10-L 432)
P. P~°Î[#∞Å =∞=Ú‡ #~°ã≤ ~°H˜ΔOѨ٠=∞
Ǩ`«‡! ÉèíHõÎ[# ÉèíÜ«∂ѨǨÏ~°}!
 128 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
x#∞fl =∞k #∞uOz h‰õΩ „"≥ÚÔH¯^Œ=Ú h
K«~°}Ü«ÚQÆ=Ú =∂‰õΩ â◊~°}=∞kèѨ! (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.ÉèÏ.648)
87. â◊~°‡
â◊O.ÉèÏ. Ѩ~°=∂##Ì~°∂Ѩ`åfi`ü â◊~°‡.
â◊~°‡ Ü«∞#QÍ ã¨∞Y=Ú. Ѩ~°=∂`«‡ Ѩ~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞ QÆ#∞Hõ 'â◊~°‡—
<å=∞^èÕÜ«Úñ_»QÆ∞K«∞<åflñ_»∞.
Hõ. `«#~°∞^Œ∞ ~°Ñ¨ÙÊ}Ϻ`«∞‡Å∞ I [#~Ú„u =∞nÜ«∞ HÍÅK«„Hõ „QÆã¨#O
|∞#∞ <˘O^ŒHõ x`«ºO|QÆ∞ I ##∞Ѩ=∞ ã¨∞Y=$uÎ #∞O^Œ∞~°∞....
(ÉèÏQÆ.3㨯O.882)
HõÑ≤Å=∞ǨÏi¬ ^Õ=Ǩ˙uH˜ '"≥·‰õΩO~î°^è•=∞=Ú#∞ *Ëi# ѨÙ}Ϻ`«∞‡Å∞
HÍÅK«„Hõ=Ú#‰õΩ „q∞OQÆ∞_»∞ |_»x"åÔ~· ™ê\˜ÖxË ã¨∞Y=$uÎ (Ѩ~=° ∂#O^Œ ã¨∞Y=Ú`À)
#∞O^Œ∞~°∞.— Jx K≥ÃÑÊ#∞.
`Õ. `«qe ã¨∞Y~°∂Ѩ=Ú#∞ "≥∂HõΔ^•Ü«∞HõO|∞
<≥·# ~¸ Ü≥∂QÆ=∂~°æ "Õ∞ #O|! h‰õΩ
<≥é∞ñQÆ q=iOz K≥Ñ≤Êu, xk ^Œ$_è»O|∞
QÍQÆ ÉèíH˜Î ##∞+≤ªOѨ٠Hõ=∞Å#Ü«∞#! (ÉèÏQÆ.3-1040)
=. ^Õ= ! Ѩ~=° ∞ HÍ~°∞}˜‰Ωõ Öˇ#· Ѩ~=° ∞ǨÏOã¨ÅQÆ∞ Ѩi„"å[‰õΩÅKÕ`« <åK«i`«O|∞
ÅQÆ∞ Ѩ~°=∞ ã¨=∂kè ÉèË^ŒO|∞Åñ |iÉèÏq`« Ѩiã¨∞Êù@Oɡ·# Ѩ~°=∞ǨÏOã¨
^èŒ~°‡O|∞ KÕ`« #∞^•…\ ˜`«O|QÆ∞ `«=∞ó Hõ"å@^•fi~°O|∞# #áê=$`«Oɡ·#
Ü«∂`«‡Ö’HõO|∞# #∞ѨÅ|ú=∂„`«∞O_»"≥·, x[ ã¨∞MÏ#∞ Éèí=ÙO_»"≥· Ü«Ú#fl h
"å`«‡ã¨"Õ∞`«O|∞Öˇ· Ü«Ú¿ÑH˜ΔOѨ|_»x ~¸ â◊s~°O|∞ʼnõΩ #∞`«ÊuÎ ã≤÷u
ÅÜ«∞HÍ~°}∞O_» "≥· Ü«ÚO_»∞^Œ∞=Ù. (ÉèÏQÆ.6㨯O.343)
Ѩi„"å[‰õΩÅ∞ ã¨=∂kè Ü≥∂QÆ=Ú#∞ J#∞+≤ªOz z`«Î UHÍ„QÆ`«#∞ á⁄Ok
Ѩiâ◊√^Œ=ú ∞QÆ∞ JO`«óHõ~}° =ÚÖ’ Ѩ~=° ∞ǨÏO㨠^è~Œ ‡° =Ú#∞ Pq~°ƒqù OѨ *Ëã∞¨ H˘O^Œ∞~°∞.
JѨÙ_∞» `«=∞ã¨∞û ~°∂Ѩ=ÚÖ’ #∞#fl `«Å∞Ѩ٠`≥~∞° K«∞H˘#∞#∞. P`«‡Ö’Hõ=Ú „ѨHÍâ◊=∞QÆ∞#∞.
P ã¨=∞Ü«∞=Ú# ‰õÅ∞QÆ∞ P`«‡ã¨∞Yã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ P#O^•#∞Éèí∂uÜÕ∞ Ѩ~°=∂`«‡.
(â◊~‡° )
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 129
88. qâ◊fiˆ~`åó
â◊O.ÉèÏ. qâ◊fi㨺 HÍ~°}`åfi`ü qâ◊fiˆ~`åó I
qâ◊fi=Ú Ü≥ÚHõ¯ L`«ÊuÎH˜ HÍ~°}Éèí∂`«∞ñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'qâ◊fiˆ~`åó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
'J^ä•`À ˆ~`«ã¨ó ã¨$+≤ìó— (U.P.L.2-1-3) qâ’fi`«ÊuÎH˜ ˆ~`«ã¨∞û HÍ~°}=Ú QÆ#∞Hõ
Ü«∂ ˆ~`«ã¨∞û Ѩ~°=∂`«‡ #∞O_ç L^ŒƒùqOz#k QÆ#∞Hõ Ü«∂ Ѩ~°=∂`«‡ 'qâ◊fiˆ~`åó—
Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. P^ŒºO`« â◊¥#ºO|∞ #=ºÜ«∞O|∞#∞ #QÆ∞ `«`«Î fiq∞O`«‰õΩ #∞áê^•# =∞QÆ∞@
QÆ∞}q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ ÔQ·H˘x HÍÅ=Ú#∞ =∞ǨÏ^•k Éèí∂`«=ÚÅ∞ñ ^Œ<åfl„â◊~ÚOѨñ
QÍÖÏ#∞~°∂ѨO|∞ñ ÔQ·H˘x ~¸â◊√O_»∞ ^Œ# bÅÔH· ^Œ#∞ñ ^• ã¨$lOK≥ñ
QÆ~"° Ú≥ Ñ¨Ê #dÅÖ’Hõ=ÚÅO^Œ∞ñ ^• #∞O_»∞ñ ^Œ#Ö’# #dÅO|∞ñ ^Œ#~°∞K«∞O_»∞ñ
`Õ. QÍ# qâ◊fi=Ú‡#‰õΩñ QÍ~°ºHÍ~°}=ÚÅ∞
^•#, Ü«∞=∞‡Ç¨ѨÙ~°∞+¨μx `«#∞=Ù =Å#ñ
ÉÏã≤ qâ◊fiO|∞ "≥eÜ≥ÿ∞ „ѨÉèÏ# "≥ÚO^≥,
=∂x`åKå~°! ~¸ =~°Î=∂# ã¨$+≤ì. (ÉèÏQÆ.3㨯O.342)
`Õ. ...................... `«#∞fl
ÖËx "åxñQÆñ l`«OÎ |∞Ö’#ñ ^ŒÅñz I „^Œ+ì¨ Ü«∞QÆ∞ñ^Œ# Éè∞í =# x~å‡}"åOKè«
(ÉèÏQÆ.3㨯O.198)
`Õ. |∞kúñ ^Àz# # =∞‡Ç¨ѨÙ~°∞+¨=~°∞ñ_»∞ I HÍ~°º HÍ~°} ~°∂Ѩ"≥∞ÿ Ѷ¨∞#`« ÔHH˜¯
Éèí∂i =∂Ü«∂aè^è•# qã¨∞Êùi`« â◊H˜Î I q#∞`« ÔHH˜¯#Ü«∞\˜ì Ü«∞q^Œº Ü«∞O^Œ∞
(199)
Hõ. ѨÙ~°∞ëêHõ$u <å`å‡Oâ◊ I ã¨∞Êù~°}=Ú QÆÅ â◊H˜Î xeÑ≤ ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=Úñ_ô
â◊fi~°∞ñ _»Éèí=ÙO _»Añ_»∞, x*’ I ^Œ~° ã¨Oã≤÷`« qâ◊fi=∞ѨÙ_»∞ ^ŒQÆñ |∞\˜ìOK≥<£
(200)
`Õ. [QÆ=ÚʼnõΩ <≥Å¡ Ü≥∂xc[O|∞Öˇ·#
â◊H˜Î t=HÍ~°}∞O_»"≥· [QÆu xifi
 130 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
HÍ~° „|ǨχO| =QÆ∞ x#∞flñ QÆ_»ñy
qâ◊fi <å^äŒ∞ QÍ <≥é˜ñÔQ^Œ <å =∞#=Ú# #Éèí=! (ÉèÏQÆ.4㨯O.145)
89. „Ѩ*ÏÉèí=ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~åfió „Ѩ*Ï Ü«∞`«û^•HÍâß^Œ∞^Œƒù=xΠ㨠„Ѩ*ÏÉèí=ó I
„|Ǩ‡^Œ∞ʼnõΩ#∞, „Ѩ[ʼnõΩ#∞, [#‡HÍ~°‰õΩñ_»∞. "åx #∞O_çÜÕ∞ ã¨~°fi „Ѩ[Å∞
[xO`«∞~°∞. QÍ# '„Ѩ*ÏÉèí=ó— Ü«∞x H©iÎOѨñ|_≥#∞.
=K«. U `«`Ϋ fiO|∞#ñ [~å[~°Ö’Hõ ѨÙO[O|∞Å∞ xO_çÜÚ« O_»∞ <å Ç≤Ï~°}‡Ü«∞Oɡ#·
q~å_çfi„QÆǨÏO|∞ <˘Ok# ѨÙ~°∞+¨μO_»∞ ã¨~°fir= ã¨"Õ∞`«∞O_≥· Ü«ÚO_≥.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.205)
Hõ. ^èŒ~°}©kqAÅ∞ „â◊√`«∞Å∞#∞
#~°=~°! Ü«∞"Õ∞‡\˜ =ÚY=Ú#O ÉÁ_»=Ú@ Éèí∂
ã¨∞~°∞ñ _»dÅ =~°‚=ÚʼnõΩ<£
QÆ∞~°∞ñ_»∞<£ =ÚY∞ºO_»∞ #Ü≥∞º QÆ∞}~°`«fl xnè! (ÉèÏQÆ.3㨯O.216)
Hõ. ^èŒ~° „ÉÏǨχ}ÏkHõ=Ú ^Œ I 㨯~° ÉÏ^èŒÅñ ÉÁO^Œ‰õΩO_»ñ ÔQ·H˘x HÍ=O
|∞~°∞ëÈ`«Î=Ú ÉÏǨï=ÙÅ<£ I #~°<å^䌉õΩÅO|∞ ѨÙ>ˇì #Ü«∞`«`«Î fixnè! (217)
Hõ. QÆ}∞uOѨñQÆñ QÆ$+≤ QÀ ~° I HõΔ}"å}˜*Ϻk Hõ~°‡Hõe`«O|∞QÆ <å
QÆ∞}xkè Ü«¸~°∞=ÙÅO^Œ∞OI „|}∞uOѨQÆ "≥â· º◊ *Ïu „ѨÉ=íè O|Ü≥∞º<£. (218)
`Õ. uqi ¿ã=Hõ ^èŒ~°∞‡Öˇ· ^Õ=^Õ=Ù I Ѩ^Œ=ÚÅ#∞ â◊¥„^Œã¨O`«`«∞ Å∞^ŒÜ«∞"≥∞ÿi.
(219)
W@∞ŠѨ~°=∂`«‡ÜÕ∞ Ü«∞QÆ∞ q~å@∞Ê~°∞+¨μx #∞O_ç ã¨HõÅ „Ѩ[Å∞
L^ŒƒùqOK«∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ '„Ѩ*ÏÉèí=ó— J#ñ|_»∞#∞.
P. ........ ~¸â◊fi~°∞O_»∞ <å~åÜ«∞}∞O
_»dÅ^èŒ$u [QÆxflÜ«∞O`«Ü≥ÿ∞#
z#‡Ü«∂`«‡‰õΩO_»∞ ã¨$l~ÚOK«∞ h „Ѩ*Ï
Ѩ`«∞Å |∞∞+¨μÅ#∞ a`«$`«`«∞Å #ѨÙ_»∞ (ÉèÏQÆ.2㨯O.272)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 131
=. =∞é˜Ü«Ú#∞
ã‘. ã¨∞~°ã≤^Œú ™ê^茺 H˜#fl~° =~° Kå~°} QÆ~°∞_» QÆO^èŒ~°fi ~åHõΔ㨠Ñ≤âßK«
Éèí∂`« ÉèË`åà◊ H˜OѨÙ~°∞+¨ ‰õÄâ߇O_» QÆ∞ǨϺHõ _®H˜h Ü«∞HõΔ Ü«∂`«∞^è•#
q^•º^èŒ ~åѨû~À q+¨^èŒ~° „QÆÇ¨Ï =∂`«$QÆ} =$Hõ ǨÏi Ѷ¨∞$+≤ì YQÆ =∞$QÍo
ÉèíÅ∂¡Hõ ~ÀÇ≤Ï`« Ѩâ◊√ =$HõΔ Ü≥∂#∞Å, qq^èŒ Hõ~°‡O|∞Å∞ "≥ÅÜ«∞ñ|∞\˜ì

`Õ. [Å #Éè’ Éèí∂`«ÅO|∞Å ã¨OK«iOK«∞ I [O`«∞K«Ü«∞=ÚÅ ã¨`«fi~°[ã¨Î"≥∂QÆ∞

}=ÚÅñ k~°º ‰õΩû~åã¨∞~° #~° ^è~Œ åk I ÉèÏ==ÚÅ aè#∞flÅQÆ∞^Œ∞~°∞ áœ~°"OÕ „^Œ
(274)
ÃÑ· Ѩ^Œº=ÚÅÖ’ #∞^ŒÇ¨ÏiOz# ^Õ= ^•#= =∞#∞+¨μºÅO^Œé∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡
#∞O_çÜÕ∞ L^ŒƒùqOK≥^Œ~°∞. HÍ=Ù# '„Ѩ*ÏÉèí=ó— Ü«∞#|_≥#∞.
90. JǨÏó
â◊O.ÉèÏ. „ѨHÍâ◊~°∂Ѩ`åfi`ü JǨÏó I
ѨQ\Æ ˜ ã¨=∞Ü«∞=Ú „ѨHÍâ◊=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. J@∞Å „ѨHÍâ◊"∞Õ `«# ~°∂Ѩ=ÚQÍ
QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'JǨÏó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. J#Ü«∞O|∞ ^ÕÇ≤Ï x`åºx`«º ã¨kfiÅHõΔ}=Ú#ñ |OK«HÀâ◊ =º=ã¨÷
#aè=$kúñ ÉÁ~°Ü«ÚK«∞ #O^Œ∞֒ѨŠ#∞#fl „áê}Ï#fl|∞kúq*Ï˝#=∞Ü«∞=Ú
Å#∞ K«`«∞ëȯâ◊O|∞ Å=fiÅ "≥Å∞ñQ˘O^Œ∞ <å#O^Œ=∞Ü«Úñ _ô=Ù QÍ# ^Õ=!
ã¨∞~°∞z~° ã¨fi„ѨHÍâ◊√O_»=Ù h Ѩi„QÆǨÏ=Ú QÆÅ∞æ@O *Ëã≤ HÍ^≥ „ѨHõ$u.
`Õ. =∞ǨÏ^ŒÇ¨ÏOHÍ~° ѨOK«`«<凄`« QÆQÆ#
Ѩ=# `Õ*’O|∞ Éèí∂ Éèí∂`«Ñ¨OK«HÍk Hõe`«
`«`«Î fi=ÚÖò „|Ǩ‡O_» HÍ~°º Hõ~°}
=∞O^Œ∞ <≥ѨÙ_»∞ ã¨=∞~°÷O|∞ÅQÆ∞@ñ E_». (ÉèÏQÆ 10 㨯O.L.1211)
„áê}∞Å∞ âßâ◊fi`«=Ú, Jâßâ◊fi`«=Ú J<Õ ÅHõΔ}ÏÅ`À ‰õÄ_ç „áê}, J#fl,
|∞kú, q*Ï˝#, P#O^Œ=∞Ü«∂Å#∞ ѨOK«HÀâßÅ =Å¡ Jaè=$kú á⁄O^Œ∞K«∞ #∞O^Œ∞~°∞.
 132 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
D ѨOK«HÀâßÅÖ’ z=i^≥·# Ü«∂#O^Œ=∞Ü«∞HÀâßxH˜ ã¨O|OkèOz# h=Ù
ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊√ñ_»"·≥ "≥Å∞Q˘O^Œ∞K«∞O_≥^=Œ Ù. h Ü«∞nè#OÖ’ #∞#flO^Œ∞=Å¡<Õ D „ѨH$õ u,
=∞ǨÏ`«∞Î, JǨÏOHÍ~°=Ú, ѨOK«`«<凄`«Å∞, ѨOK«Éèí∂`«=ÚÅ∞ "≥ÚII D ã¨=∞ã¨Î ã¨$+≤ì
ã≤÷u ÅÜ«∞ HÍ~°º=ÚÅ∞ ã¨~°fi ã¨=∞~°÷OQÍ x~°fiÇ≤ÏOѨ|_»∞K«∞#flq.
91. ã¨O=`«û~°ó
â◊O.ÉèÏ. HÍÖÏ`«‡<å ã≤÷`À q+¨μ‚ó ã¨O=`«û~° W`«∞ºHõÎó I ã¨O=`«û~À "≥· „Ѩ*ÏѨuóI
(„Ѩâ◊fl.1-9)
„Ѩ*ÏѨu ã¨O=`«û~å`«‡‰õΩñ_»x „â◊√u. „Ѩ*ÏѨu ~°∂ѨÙñ_≥·# Ѩ~°=∂`«‡
'ã¨O=`«û~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. '„|Ǩ‡^ŒHΔÍ^ŒÜ«∞ó HÍÅó— Ü«∞#∞ q+¨μ‚ѨÙ~å}
=K«<å#∞™ê~°=Ú q+¨μ‚=Ù HÍÅã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞.

=K«. xifiâı+¨μO_»QÆ∞ ÉèíQÆ=O`«∞x KÕëêì qâı+¨O|∞ ^Õx=Å# #∞`«Ê#flO|QÆ∞ #k

'HÍÅO|—x K≥ Ñ ¨ Ê O|_» ∞ . JkÜ« ∞ r=~åâ◊ º O`« ~ ° æ ` « O |QÆ ∞ @O *Ë ã ≤
'ѨÙ~°∞+¨μO—_»xÜ«Ú, "åx |Ç≤Ï~åƒùQÆ "åºÑ≤OÎ *Ëã≤ 'HÍÅO—|xÜ«Úñ *ˇÑʨ O|_»∞.
(ÉèÏQÆ.3-891)
Ѩ~°=∂`«‡ =ã¨∞Î`«ó KÕëêì~°Ç≤Ï`«∞ñ_»∞. „ѨѨOK«=Ú#∞ ã¨$+≤ìOK«∞ `«ÅOѨÙ
QÆey#ѨÙ_»∞ `«# HõO>ˇ#∞ aè#fl=Ú HÍ#\˜ì `«#Ö’x =∂Ü«∞#∞ `å#∞ Jkè+≤ªOѨñ
*Ëã≤H˘#∞#∞. P ã≤÷uÖ’ #∞#fl Ѩ~°=∂`«‡ r=ÙÅ â◊s~°=ÚÅO^Œ∞#flѨC_»∞ ѨÙ~°∞+¨μ_»∞
J#ñ|_»∞#∞. r=ÙÅ â◊s~°=ÚÅ |Ü«∞@ #∞#flѨC_»∞ HÍÅ=Ú J#ñ|_»∞#∞. HÍ#
Ѩ~°=∂`«‡ HÍÅ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. HÍÅ=Ú#∞ ã¨∂zOK«∞ HÍÅ=∂# Ѩ^Œ=Ú ÅxflÜ«Ú
q+¨μ=‚ Ù#‰õΩ J#fi~ÚOK«∞#∞. Hõ#∞Hõ 'ã¨O=`«û~°— <å=∞"åK«∞ºñ_»∞.
92. "åºà◊ó
â◊O.ÉèÏ. "åºÅ=`ü ^Œ∞~å^èŒ~°¬QÆ[=¢^ŒæÇ‘Ï`«∞=∞â◊Hõº`åfi`ü "åºà◊ó I
'"åºÖ’ ^Œ∞+¨ìQÆ*’ 㨈~Ê YÖË âßfiѨ^Œ ã≤OǨÏÜ≥∂ó—
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 133
Ü«∞#∞ xѶ¨∞O@∞ =K«<å#∞™ê~°=Ú "åºÅ =∞#QÍ ^Œ∞+¨ìQÆ[=Ú. ^≥·`åº^Œ∞ÅKÕ
Ѩ@∞ìH˘# (ÖÁOQÆnã≤H˘#) ™ê^èŒ∞ºñ_»∞ QÍñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '"åºà◊ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
Hõ. ÉÏÅkfi~°^Œ Hõ~°O|∞Åñ I É’Öˇ_ç Hõ~°=ÚÅ#∞ ^Œ#∞A ÉÁO_»∞QÆ ayÜ«∞O
weOz „"ÕÅñ|_çÜ≥∞#∞ I ÉÏʼnõΩñ _˘Hõ H˘O_»ÉèíOy |~°∞"≥· Ü«∞kèáê !
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.273)
`«$}Ï=~°∞ñÎ _»#∞ ~åHõãΔ ∞¨ ñ_»∞ NHõ$+¨μx‚ K«OѨ=Öˇ##∞ HÀé˜H`õ À ã¨∞_çQÍe =Öˇ
=zÛ "åxx ÃÑ·H˜ fã¨∞H˘x áÈQÍ Ñ≤Å¡ ÜÕ∞#∞QÆ∞ `˘O_»=ÚÅ =O\˜ `«# Ô~O_»∞
KÕ`∞« Å`À "åx "≥∞_»#∞ ayOz Ü≥ÚHõ H˘O_»O`« |~°∞"≥· "åx "≥∞_» Ѩ@∞ìH˘x „H˜O^Œ‰Ωõ
„"ÕÖÏ_≥#∞. W@∞Å J<ÕHõ=∞Ok â◊„`«∞=ÙʼnõΩ ^Œ∞+¨ìQÆ[=Ú=Öˇ ÖÁOQÆHõ "åix
ã¨OǨÏiOK≥#∞ QÍ# '"åºà◊ó—.
93. „Ѩ`«ºÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. „Ѩfuó „Ѩ*Ï˝ „Ѩ`«ºÜ«∞ó I ''„Ѩ*Ï˝#O „|Ǩ‡—— (S.L.3-3)
„Ѩ`«ºÜ≥∂-nè#â◊Ѩ^äŒ*Ï˝#qâßfi㨿ÇÏ`«∞+¨μ—
xѶ∞¨ O@∞=K«<å#∞™ê~°=Ú „Ѩ`º« Ü«∞ â◊|=Ì Ú *Ï˝#=K«#=Ú. '„Ѩ*Ï˝#O „|Ǩχ—
Ü«∞#∞ „â◊√u=K«<å#∞™ê~°=Ú „|Ǩχ=Ú „Ѩ*Ï˝# ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. Hõ#∞Hõ '„Ѩ`«ºÜ«∞—
â◊|"Ì åK«∞ºñ_»Q∞Æ K«∞<åflñ_»∞.
ã‘. ~°∂_èç hâ◊fi~°∞ñ_»∞ ã¨fi~°∂ѨO|∞#O *Ëã≤ ѨÓx qâ◊√^Œú q*Ï˝# Ѷ¨∞#∞ñ_»∞—
(ÉèÏQÆ.4-583)
Dâ◊fi~°∞ñ_»∞ ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# q*Ï˝#"Õ∞ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ QÆÅ"åñ_»∞.
=K«. ^Õ"å! W\˜ì h=Ù r"å`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ‰Ωõ O_»=Ù#∞, ã¨HÖõ Ï`«‡Å‰õΩ <å`«‡Ü≥∞ÿ # Ѩ~=° ∂`«‡
ã¨fi~°∂Ѩ‰Ωõ O_»=Ù, #x Ü≥∞=fi ~Ô é∞ñQÆ∞^Œ∞~°∞, "å~°∞ QÆ^• QÆ∞~°∞=xÜ≥∞_» k#Hõ~∞° x
=Å#ñ „ÉÏѨOΠɡ#· Ü«ÚѨx+¨^~Œ *÷° Ï˝#O|#∞ ã¨∞<Õ„`«O|∞#O *Ëã≤ ã¨O™ê~°q∞^䕺
™êQÆ~O° |∞ñ^ŒiOz# K«O^ŒO|∞# #∞O_»∞^Œ∞~°∞. ~°A=˚ O^Œ∞ ~°A=˚ x Ü≥∞é˜OQÔ _ç
Ü≥∞é∞Hõ ÖˉõΩO_», #Ü≥∞ºé∞OQÆq∞ #k ã¨~°Ê~°∂ѨO|~Ú `Àñz# Ñ≤^ŒÑ¨,
<≥éO˜ y#"åi =Å# ~°A=˚ Ù ~°A=˚ x Ü≥∞é∞OQÆ∞K«∞O_», ã¨~Ê° ~°∂ѨO|∞ ÖˉΩõ O_»∞
 134 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ÔH·=_ç, <å`«‡ Ü«∞ѨÊ~°=∂`«‡Ü«∞x Ü≥∞=fiÔ~é∞OQÆ~°∞ "åiHõÜ≥∞ºé∞OQÆq∞=Å#
㨠H õ Å „Ѩ Ñ ¨ O K« O |∞ñ QÆ e y `ÀñK« ∞ , <å`« ‡ Ü« ∞ Ѩ Ê ~° = ∂`« ‡ Ü« ∞ x
Ü≥∞=fiÔ~é∞OQÆ∞^Œ∞~°∞, "åiHõÜ≥∞ºé∞Hõ =Å#ñ „|ѨOK«O|∞ ÖˉõΩO_»∞, #*Ï˝#
ã¨OÉèÏq`« <å=∞HõO|∞Öˇ·# ã¨O™ê~° |O^èŒ "≥∂HõΔO|∞Å∞, *Ï˝#q*Ï˝#O|∞Å
Ö’xq QÍ=Ùñ HÍ=Ù# Hõ=∞Å q∞„`«∞# HõÃÇÏ∂~å„`«O|∞Å∞ ÖËx `≥éOQÆ∞#ñ,
|iѨÓ~°‚*Ï˝#=¸iÎ Ü«∞QÆ∞<å`«‡ Ü«∞O^Œ∞ #*Ï˝#O|∞ ÖËq∞x |O^èŒO|∞#∞,
ã¨∞*Ï˝#O|∞ ÖËq∞x "≥∂HõΔO|∞#∞ ÖË=Ù.—— (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.ÉèÏ.567)
=K«. ã¨$+≤ì ã≤u÷ ÅÜ«∞O|∞ÅO *ËÜÚ« K«∞O_çÜÚ« q*Ï˝#=¸iÎ =QÆ∞@O |i„ÉèÏO`«∞O
_≥#· r=Ùx ÉèOí y QÆ∞}Hõ~‡° |^Œ∞Oú _»=Ù HÍ=Ù. HÍ=Ù# ã≤^OúŒ |∞ `«xflq∞`«OÎ |∞#
|O^茿ÇÏ`«∞=Ù#∞ ã≤kúOѨ^Œ∞. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.ÉèÏ.1501)
94. ã¨~°fi^Œ~°≈#ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~åfi}˜ ^Œ~°≈<å`«‡HÍx JH©Δ}˜ Ü«∞㨺 ã¨ó ã¨~°fi^Œ~°≈#ó I ã¨~åfi`«‡Hõ`åfi`ü I
''qâ◊fi`«â◊Û‰õΔΩó—— (`≥·.P.Ü«∂l˝‰õΩº10-1) ''qâßfiHõΔ"£∞——
(`≥.· P.Ü«∂l˝‰Ωõ º.10-13)
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨~åfi`«‡‰õΩñ_»∞.^Œ~≈° #=Ú Ü«∞#QÍ *Ï˝#=Ú, K«∂K«∞@, Hõ#∞fl Ü«∞#∞
J~°=÷ ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. Ѩ~=° ∂`«‡ *Ï˝#~°∂ѨÙñ_»∞. PÜ«∞#q *Ï˝#K«‰ΩΔõ =ÙÅ∞. Jq Ü«∞O`«@#∞
Jxfl"≥Ñ· Ù¨ ʼnõΩ#∞ #∞O_»∞#∞. 'qâ◊fi`«âÛ◊ ‰õΩΔ ó— 'qâßfiHõ"Δ ∞£ — Ü«∞#∞ „â◊√`«∞Å∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
QÍ# PÜ«∞# 'ã¨~°fi^Œ~°≈#∞ñ_»∞—.
=K«. #O^Œ∞O_»∞ ^Œ#∞fl "≥#∞flO_»∞ =~°∞} #QÆ~=° Ú#∞O_ç q_çÑO≤ z `≥zÛ# =$`åÎO`«O
|O`«Ü«Ú |O^èŒ∞=ÙÅ ÔHé˜OyOz# "å~°Å∞ Hõ$+¨μ‚O _ôâ◊fi~°∞O_»x `«ÅOz,
~°dÅ ^Œ~°≈#∞O _»~Ú# ~¸â◊fi~°∞O_»∞#∞ "å~°Å `«ÅO ÃÑé˜Oy "åi HÀiHõ
ã¨Ñ¶¨Å=Ú ¿ãÜ«Ú^Œ∞#x "åi #O^Œé „|Ǩχ„ǨÏ^ŒO|∞# =ÚOz Ü≥∞uÎ.
(ÉèÏQÆ.10.ѨÓ.959)
P. '„ѨHõ$u HÍ=∞Hõ~°‡ Ѩ~°=â◊"≥∞ÿÜ«ÚK«Û I hK«QÆ`«∞Åñ ÉÁOk <≥éÜ«∞ „|=∞ã≤
u~°∞QÆ∞K«∞#fl [#=Ú `≥eÜ«∞<Õ~^° ∞Œ x[ I QÆu qâı+¨ g∞ [QÆ=Ú#O^Œ∞(960)
=∞. Jx zOuOz ^ŒÜ«∂à◊√ñ_≥·# ǨÏi =∂Ü«∂^Œ∂~°"≥∞ÿ *’ºuÜ≥ÿ∞
Ü«∞x~°∂ѨºO |~Ú ã¨`«º"≥∞ÿ, Ü≥∞é∞HõÜ≥ÿ∞, Ü«∂#O^Œ"≥∞ÿ, „|Ǩχ"≥∞ÿ
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 135
Ü«∞#Ѷ¨∂`«∞‡Öò QÆ∞}<åâ◊=∞O^Œ∞ñ QÆ#∞ x`åºf‡Ü«∞ Ö’HõO|∞ „QÆ
‰õΩ¯#ñ EÃÑO QÆ~°∞}Ï¢~°Ìz`«∞Îñ_»QÆ∞K«∞<£ QÀáêÅHõ „âı}˜Hõ<£. (961)
=K«. W@∞¡ ǨÏi =Ú #fl„‰õÄ~°∞O_»∞ "˘Ok# Ö’Hõ=∞O`«ÜÚ« ñ EÑ≤ „|Ǩχ֒HõO|∞
ã¨∂Ñ≤#O Ez, #O^•^Œ∞Å∞ Ѩ~=° ∂#O^ŒO|∞#∞O ÉÁOk "≥éñQÆ∞Ѩ_ç ǨÏOã¨
ã¨fi~°∂Ѩ‰õΩO_≥·#,Hõ$+¨μ‚x ÉÁ_»QÆx á⁄QÆ_ç ѨÓlOzi. (962)
Hõ. U x#∞fl #dÅ^Œ~°≈#∞,
*Ï˝<å#O^Œ ã¨fi~°∂Ѩ٠ã¨O`«`«∞ #Ѩ~å
nè#∞x =∂Ü«∂^Œ∂~°∞x
ã¨∂#∞xñQÍ QÆO\˜ x\˜ì KÀ^Œº=Ú QÆÅ^Õ ! (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.117)
95. J[ó
â◊O.ÉèÏ. # *ÏÜ«∞`« Wu J[óI ''㨠*Ï`À # [x+¨º`Õ—— (|∞∞H± ã¨O.)
''#Ç≤Ï *Ï`À # *ÏÜÕ∞ǨÏO # [x¿+º Hõ^•K«#I
ˆHΔ„`«[˝ó ã¨~°fiÉèí∂`å<åO `«™ê‡^ŒÇ¨Ï=∞[ó 㨇 $`«ó II (âßOu.343)
<Õ#∞ WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ѨÙ\˜ì Ü«ÚO_»Ö^Ë ∞Œ . WѨC_»∞ ѨÙ@∞ìK∞« #fl"åñ_»#∞ QÍ#∞,
WHõ =ÚO^Œ∞ ѨÙ@∞ì"åñ_»#∞ QÍ#∞. ã¨~°fi^Õâ◊=ÚÅO^Œ∞#∞, ã¨~°fiHÍÅ=Ú ÅO^Œ∞#∞,
r=ÙÅ∞ <å â◊s~°=ÚÅ∞ (ˆHΔ„`«=ÚÅ∞). <Õ#∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ ˆHΔ„`«A˝ñ_»#∞. JO^Œ∞=Å#
##∞fl 'JA_»—x K≥ѨC^Œ∞~°∞.
L`«Î~° <å~åÜ«∞}=Ú Ö’x 3= =∞O„`«=Ú
„Ѩ*ÏѨu â◊Û~°u Qƈ~ƒù JO`«ó I ´ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞ñ_»∞ „|Ǩ‡O_»ÑÙ¨ QÆ~ƒ° =ù ÚÖ’
ã¨OK«iOK«∞K«∞<åflñ_»∞
J*ÏÜ«∞=∂<À |Ǩï^è• q*ÏÜ«∞`Õ I ´ [x‡OK«x "åñ_»Ü«Úº#∞, |Ǩï
~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ [x‡OK«∞ (K«∞#fl@∞¡QÍ
`ÀK«∞)K«∞<åflñ_»∞.
`«ã¨º nè~åó Ѩi*Ï#xÎ Ü≥∂x"£∞ I ´ P Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x =¸Å `«`«Î fi=Ú#∞
*Ï˝#∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ `≥eã≤H˘#ñQÆÅ~°∞.
=∞sp<åO Ѩ^Œ q∞K«ÛùxÎ "Õ^èŒã¨ó I ´ "å~°∞ P ÉèíQÆ"å#∞x `Õ*’~°∂Ѩ=∞QÆ∞
=¸Å™ê÷ # =Ú#∞ KÕ ~ ° ∞ ^Œ ∞ ~° ∞ .
(=Ú‰õΩÎÅQÆ∞^Œ∞~°∞)
 136 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨HÅõ „áê}∞Å#∞ ã¨$+≤Oì K«∞"å_»∞#∞, ~°HOΔ˜ K«∞"åñ_»∞#QÆ∞ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞ñ_»∞ `å#∞
ã¨$+≤Oì z# D „|Ǩ‡O_»=Ù JO`«~åƒùQ=Æ Ú#O^Œ∞ (^•x ֒ѨÅ, JO`«@#∞) "åºÑ≤Oz
ã¨OK«iOK«∞K«∞<åfl_»∞. Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞ `å#∞ [#‡=Ú#∞ á⁄O^Œx x`«º ã¨fi`«óã≤^`úŒ `« Ϋ fi=Ú
J~Ú Ü«ÚO_çÜ«Ú, [_» KÕ`«# Ѩ^•~°÷=ÚÅ ~°∂Ѩ=Ú# |Ǩï q^èŒ=ÚÅ∞QÍ
[x‡OK«∞K«∞#fl@∞¡QÍ `ÀK«∞K«∞<åflñ_»∞. J\˜ì Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x =¸Å `«`Ϋ fi=Ú#∞, P„â◊Ü∞«
™ê÷#=Ú#∞, nè~∞° Å∞ (|∞kúâßÅ∞~°∞, `«`Ϋ fiA˝Å∞) =∂„`«"∞Õ ã¨=∞„QÆ=ÚQÍ Zé∞QÆ∞^Œ∞~°∞.
J\ì̃"å~°∞ P Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x `Õ*’~°∂Ѩ=∞QÆ∞ =¸Å™ê÷#=Ú#∞ (`åuÎ fiHõ ~°∂Ѩ=Ú#∞)
KÕ~∞° K«∞<åfl~°∞. (=ÚHÎ̃#O^Œ∞K«∞<åfl~°∞)
=K«. [#‡Hõ~‡° â◊¥#∞ºO_»~Ú# h=Ù u~°ºQÍkr=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞ =~åǨk ~°∂ѨO|∞Å#∞,
=∞#∞+¨μºÅO^Œ∞ ~å=∂k ~°∂ѨO|∞Å#∞, |∞∞+¨μÅO^Œ∞ "å=∞<åk ~°∂ѨO|∞Å#∞,
[ÅK« ~ ° O |∞Å Ü« ∞ O^Œ ∞ =∞`åûºk ~° ∂ Ѩ O |∞Å#∞ #=`« i OK« ∞ @
Ö’Hõq_»O|<å~°÷O|∞ QÍx, [#‡ Hõ~°‡ ã¨Ç≤Ï`«∞O_»=QÆ∞@O QÍ^Œ∞.——
(ÉèÏQÆ.1㨯O.191)
Hõ. JÉèí=Ùñ_»=Ü«Úº#∞ [QÆuO
„|ÉèíqOK«∞@ bÅ QÍHõ Éèí==∞O^Œ∞@ÜÕ∞
„ѨÉèí∞=ÙʼnõΩO „|Éèí∞ñ_»=Ù =∞=Ú
ã¨ÉèíÜ«∂`«∞‡Å #~°ã≤ HÍ=ñ [#∞ <åiΠǨÏ~å! (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.ÉèÏ.652)
`Õ. .... k"åº=`å~°O|∞ Å=^èŒiOK«∞,
#Añ_» =QÆ∞ h‰õΩ „"≥ÚÔH¯^Œ ##Ѷ¨∞ K«i`«!
z~° â◊√ÉèÏHõ~° x`«º ÅH©; qǨ~°!
ÉèíHõÎ=∞O^•~°! ^Œ∞~°ƒù= ÉèíÜ«∞ q^Œ∂~°! (ÉèÏQÆ.3㨯O.304)
â’¡II Ü≥∂ =∂=∞[=∞<åkO K« "ÕuÎ Ö’Hõ=∞¿ÇÏâ◊fi~°"£∞ I
Jã¨=¸‡_è» ã¨û =∞ˆ~κ+¨μ ã¨~°fiáêÃÑ·ó „Ѩ=ÚK«º`Õ II (Éè.í w.10-3)
Z=_»∞ ##∞fl ѨÙ@∞ìHõ ÖËx"åñ_»∞QÆ#∞, J<åk ~°∂ѨÙñ_»∞QÆ#∞, ã¨=∞ã¨Î Ö’Hõ=ÚʼnõΩ
xÜ«∂=∞‰õΩxQÆ#∞, `≥eã≤H˘#∞K«∞<åfl_À, Ü«∞`«_»∞ =∞#∞+¨μºÅÖ’ J*Ï˝#=Ú ÖËx"åñ
_≥· ã¨~°fiáêѨ=ÚÅ #∞O_ç q_»∞=|_»∞K«∞<åflñ_»∞.
`Õ. `åuÎ fiHõOɡ·# <å‰õΩ *Ï`«`«fi qHõ$u I ÖËq∞ #Añ_»xÜ«Ú#∞...
(ÉèÏ~°.âßOu.6J.432)
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 137
`«`Ϋ fiã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ <å‰õΩ Ñ¨Ù@∞ìHõ J<Õ qHÍ~°O ÖËHáõ È=Ù@KÕ ##∞fl 'JA_»∞— J<≥^~Œ ∞° .
96. 㨈~fiâ◊fi~°ó
â◊O.ÉèÏ. 㨈~fiëêg∞â◊fi~å}Ïg∞â◊fi~°ó I (U+¨ 㨈~fiâ◊fi~°ó) (|$.L.) Wu „â◊√`Õó I
Ç≤Ï~°}ºQÆ~åƒùk Dâ◊fi~°∞ÅQÆ∞ <≥Å"¡ åiH˜x Dâ◊fi~°∞ñ_»∞. QÍ# 'ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞ñ_»∞— ''`«fi——
g∞â◊fi~å}ÏO Ѩ~°=∞O =∞¿ÇÏâ◊fi~°ó—— (âıfi.L.6)

ã‘. U ^Õ=Ù Éèí$`«∞ºÖˇ· ~ÚO„^•k kHÍÊŠѨ~°∞Å∞ ÉèílO`«∞~°∞ =~°∞ã¨`À_»

<Õ ^Õ=Ù =∞Ok~°O ÉËáê~°∞ ^Õ=`å `«~°∞ã¨ÉèÏqÉèí= ã¨∞O^Œ~°`«ñ *ˇOk
ÜÕ∞ ^Õ=٠Ѩ^ŒÜ«ÚQÆOÉË „á⁄^Œ∞Ì ¿ãqOK«∞ #dÅ [QÆ<å‡`« Ü≥ÿ∞# ÅH˜;
ÜÕ∞ ^Õ=Ù Kå~°∞ ã≤^ŒúHõàÏOâ◊ã¨OÉèí=ÙÅ=Ú Ñ¨^Œ‡[Éèí=ÙÅ∞ <Õ#∞
`Õ. J\˜ì ^Õ=ÙO_»∞ ^Œ∞+¨ìã¨OǨ~°‰õΩO_»∞ I ǨÏi =Ú‰õΩO^Œ∞ñ_»∞ ..
(ÉèÏQÆ.19㨯O.L.583)
Hõ. P ~¸â◊√ñ _»#O`«∞ñ_»∞ ǨÏiI <åÜ«∞‰õΩñ_ô Éèí∞=#=ÚʼnõΩ, <å‰õΩ<£, h‰õΩ<£
=∂Ü«∞‰õΩñ „ÉÏ}˜„"å`«=Ú I ˆH Ü≥∞_»Å<£ ÖË^Œ ~¸â◊fiˆ~`«~°=Ú ã¨∞`å!
(ÉèÏ.2㨯O.85)
Jx „|Ǩχ <å~°^Œ∞x`À K≥ÃÑÊ#∞.
Hõ. ã¨~°fi=Ú h Ö’xkQÍ I ã¨~åfi`«∞‡ñ_», "å`«‡ =ã¨∞Î ã¨OѨ#∞flñ_»"≥·
ã¨~°fi=∞Ü«Úñ_»=QÆ∞ h‰õΩ#∞ I 㨈~fiâ◊fi~° ! ÖË=Ù Ö’#∞ ã¨O^èŒ∞Å∞ h‰õΩ<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.ÉèÏ.120)
=∞. „Hõ`«∞=Ù<£ =∞O„`«=Úñ ^ŒO„`«=Ú<£ ^èŒ#=ÚÅ∞<£ QÍÅO|∞ ^Õâ◊O|∞ ^Õ
=`«Ü«Ú<£ ^èŒ~°‡=Ú ##º=ÚÖò ^ŒÅñѨ <≥"åfi_»\ ˜ì 㨈~fiâ◊fi~°∞<£...
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.ÉèÏ.855)
=K«. ã¨~°fiÉèí∂`«O|∞ʼnõΩO „ÉÏ}„Ѩ`åѨ^è≥·~°º |ÅO|∞Å∞ h"Õ, qâ◊fiO|∞#‰õΩ ã¨~°æ
ã≤u÷ ÅÜ«∞O|∞ Öˇ=fi~åK«iO`«∞~°∞, "åiH˜ ã¨~ãæ° u÷≤ ÅÜ«∞O|∞Å *ËÜÚ« hâ◊fi~°∞O_»=Ù
h=, Ü«∂`«‡=Ù h=——. (ÉèÏQÆ.10L.ÉèÏ.67)
 138 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ü«∞x *ÏO|=O`«∞_»∞ NHõ$+¨μ‚x ã¨∞ÎuOK≥#∞.
Hõ. xdÖÏGâ◊Gq^•º I ã¨Y∞ñ _»Ñ¨~ål`«Ü«∞â’qâßÅ∞ñ_»∞ q+¨μ‚O
_»dÖËâ◊fi~°∞ñ _»`«xH˜ñ „aÜ«∞ I ã¨Y∞ñ_»>ˇ ! Ü«∞gfi~°∞ ÔQÅfi â◊Hõº"≥∞ h‰õΩ<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.6P.259)
t=Ù_»∞ [Ü«∞„^Œ^∞Œä x`À 'ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞ñ_≥#· NHõ$+¨μñ‚ _»∞ J~°∞#˚ ∞#‰õΩ „Ñ≤Ü∞« ã¨Y∞ñ
_»QÆ∞@KÕ "åxx h=Ù ÔQÅ∞=ÖË=Ù— Jx K≥ÃÑÊ#∞.
97. ã≤^Œúó
â◊O.ÉèÏ. x`«º x+¨Ê#fl~°∂Ѩ`åfi`ü ã≤^Œúó I
Ѩ~°=∂`«‡ x`«º x+¨Ê#fl ~°∂ѨÙñ_»∞. PÜ«∞# á⁄O^Œ=Åã≤#^Õq∞Ü«Ú ÖË^Œ∞.
ã¨~fi° =Ú#∞ á⁄OkÜÕ∞ Ü«Ú<åfl_»∞. *Ï˝#=Ú, "≥∂Hõ=Δ Ú PÜ«∞#ÜÕ∞ Ü«∞~Ú Ü«Ú<åfl_»∞,
Hõ#∞Hõ 'ã≤^Œúó— Ü«∞#∞ ¿Ñ~°∞`À #∞<åfl_»∞.
ã‘. ...*Ï˝#O|∞ HõeyOK«∞ K«`«∞~° ã≤^•úHõ$u... (ÉèÏQÆ.8㨯O.435)
ã‘. „áêHõ$`« QÆ∞} qHÍ~°=ÚÅñ ÉÁO^ŒHõ ѨÓ~°fi ã≤^∞Œ Oú _» =QÆ∞ x#∞flñlO`« ¿ãÜ«∞
QÆ∞}=$`«∞O _ÀѨÙ<Õ? QÆ∞}Ç‘Ï#! ... (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.405)
98. ã≤kúó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fi=ã¨∞Î+¨μ ã¨Oq„^Œ∂Ѩ`åfi`ü, x~°uâ◊Ü«∞ ~°∂Ѩ`åfi^•fi ã≤kúó
ã¨fi~åæn<åO q<åt`åfi^ŒÑ¶¨Å`«fi"£∞ I
ã¨Oq`ü J#QÍ J#∞Éè=í =Ú. ™ê^è#Œ Ö’ Éè‰í Ωõ #Î ‰õΩ HõÅ∞QÆ∞ J#∞Éè=í "Õ∞ ã≤k.ú P
J#∞Éè=í =Ú Ñ¨~=° ∂`«‡ÜÕ∞ QÆ#Hõ PÜ«∞# 'ã≤k—ú <å=∞ "åK«∞ºñ_»∞. Juâ◊Ü∞« ~°∂Ѩ=∞#QÍ
`«# ~°∂Ѩ=Ú#∞ q∞Oz#k =∞iÜ≥ÚHõ\ ˜ Ü«ÚO_»∞@, x~°uâ◊Ü«∞=∞#QÍ `«#
~°∂Ѩ=Ú#∞ q∞Oz#k =∞iÜ≥ÚHõ ~°∂Ѩ=Ú ÖˉΩõ O_»∞@. PÜ«∞##∞ q∞Oz# ~°∂Ѩ=Ú
"Õ~˘Hõ\ ˜ ÖË^Œ∞. Ѩ~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ "≥∂HõΔ"Õ∞ x~°uâ◊Ü«∞ ~°∂Ѩ=Ú. Jk
„|Ǩχ"Õ∞. J\˜ì ã¨~Àfi`«Î=∞ ~°∂ѨÙñ_≥· Ü«Ú#flO^Œ∞# `å#∞ 'ã≤kú— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Jxfl Hõ~‡° ʼnõΩ, Ü≥∂QÆ™ê^è#Œ ʼnõΩ Ñ¶Å¨ =Ú Ñ¨~=° ∂`«‡ÜÕ∞. Hõ#∞Hõ 'ã≤k—ú <å=∞"åK«∞ºñ
_»∞. ã¨fi~åæ^Œ∞Å∞ #tOK«∞ ^èŒ~°‡=Ú QÆÅq. Hõ#∞Hõ Jq Ѷ¨Å=ÚÅ∞ J#ñ^ŒQÆ=Ù.
qâ◊fi Ѷ¨∞@ì=Ú 139
=K«. ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ =~å‚„â◊=∞ ^èŒ~°‡ÉèË^ŒO|∞ÅO *ËÜ«Ú ^èŒ~°‡O|∞#‰õΩ =∂^èŒ=ÙO_»∞
ã¨O`À+≤OK«∞@ÜÕ∞ 'ã≤k—ú (ÉèÏQÆ.1㨯O.58)
99. ã¨~åfikó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiÉèí∂`å<å=∂kHÍ~°}`åfi`ü ã¨~åfikó I
ã¨~fi° HÍ~°º=ÚʼnõΩ Pk-HÍ~°}"≥∞#ÿ "åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨~åfik— <å=∞^èÜ Õ Ú« ñ_»∞.
=K«. ã¨~°fiO|∞ <≥=fix =Å# #∞`«Ê#flO|QÆ∞, <≥=fix =Å# ã≤÷uOÉÁO^Œ∞, <≥=fix
=Å# ÅÜ«∞O|QÆ∞, #\˜ì Ѩ~åѨ~°O|∞ʼnõΩ Ñ¨~°=∞Oɡ·, Ü«∞##ºOɡ·,
ã¨~°fi"åºÑ¨HõOɡ·, Ü«∞kÜ«∞ „|ǨχOɡ·, Ü«∂kHÍ~°}Oɡ· Ü«Ú#fl `«`«Î fiO|∞
<å„â◊~ÚO`«∞ (ÉèÏQÆ.6㨯O.217)
''QÆsÜ«∞¿ã „|Ǩχ}À™êºk Hõ¢ˆ~Î!—— (Éè.í w.11-37)
''ã¨$+≤ìHõ~°Î Ü«∞QÆ∞ K«`«∞~°∞‡Y „|Ǩχ‰õΩ#∞ PkHÍ~°}∞ñ_»=Ù—
100. JK«∞º`«ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨fi~°∂Ѩ™ê=∞~å÷º`ü #K«∞º`À # K«º=`Õ #K«ºq+¨º`« Wu - JK«∞º`«ó I
âßâ◊fi`«O t==∞K«∞º`«"£∞—— (`≥.· P. 10-13)
`«^ä• K« ÉèíQÆ=^ŒfiK«#"£∞ ''Ü«∞™ê‡#fl K«∞º`«Ñ¨Ó~Àfi-ǨÏ=∞K«∞º`«¿ãÎ# Hõ~°‡}Ï——
(âßOu Ѩ. 343)
P`«‡ ã¨zÛ^•#O^Œ ÅHõΔ} ã¨fi~°∂Ѩ=Ú. ã¨$ëêì ºk q+¨Ü«∞Hõ ™ê=∞~°÷º=Ú QÆey
Ü«Ú#flk. `«# ã¨fi~°∂Ѩ ™ê=∞~°º÷ =ÚÅ #∞O_ç ѨÓ~°fi=Ú `˘Åy Ü«ÚO_»Ö^Ë ∞Œ . WѨÙ_»∞
`˘ÅñQÆ∞K«∞O_»Ö^Ë ∞Œ . =ÚO^Œ∞#∞ `˘ÅQÆñ_»∞. PÜ«∞# 'âßâ◊fi`«∞ñ_»∞, â◊√Éè∞í ñ_»∞, JK«∞º`«∞ñ
_»∞— Ü«∞x „â◊√u K≥ѨCK«∞#flk. Hõ#∞Hõ 'JK«∞º`«ó— Ü«∞O^Œ∞~°∞. '<Õ#∞ ~ÚO`«‰õΩ
=Ú#∞ÃÑ#fl_»∞#∞ <å ã¨fi~°∂Ѩ â◊‰õΩÎÅ#∞O_ç `˘Åñy# "åñ_»#∞ QÍ#∞— Ü«∞#∞
ÉèíQÆ=^ŒfiK«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
`Õ. K«∞º`«=Ú ÖˉõΩx¯ñ *Ëã≤ Ü«∞K«∞º`«∞ñ_»... (ÉèÏ~°.âßOu.6P.434)
Wu qâ◊fi Ѷ¨∞@ì J=QÍǨÏ#"£∞
U
 140 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=$ëêHõÑ≤ Ѷ∞¨ @ì=Ú
101. =$ëêHõÑ≤ó
â◊O.ÉèÏ. =~°¬}Ï`ü ã¨~°fiHÍ=∂<åO ^èŒ~À‡ =$+¨ó I HÍ`ü - `ÀÜ«∂`ü Éèí∂q∞=∞áêku
HõÑ≤~°fi~åǨÏó I =$+¨~°∂Ѩ`åfi`ü HõÑ≤~°∂Ѩ`åfiK«Û =$ëêHõÑ≤ó I
''HõÑ≤~°fi~åǨÏó „âı+¨ªâ◊Û ^èŒ~°‡ã¨º =$+¨ LK«º`ÕI
`«™ê‡^Œfi$ëêHõÑ≤O „áêÇ¨Ï HÍâ◊ºáÈ =∂O „Ѩ*ÏѨuó I (âßOu Ѩ.352-24)
ã¨HõŠѶ¨Å=ÚÅ#∞ =i¬OK«∞#∞ QÍ# '=$+¨ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. ...... =$+¨=Ú q
„â◊√`« ^èŒ~°‡=Ú ^èŒ~°‡=∞Ü«∞
ã≤÷u Hõ`«=Ú# '=$+¨μñ_»—#O „|ã≤kú =Ç≤ÏO`«∞<£. (ÉèÏ~°.âßOu.6P.435)
=$+¨=∞#QÍ q„â◊√u („Ѩã≤kú) ÔHH˜¯# ^èŒ~°‡=Ú. P ^èŒ~°‡=∞Ü«∞ ã≤÷uÖ’ <Õ
#∞O^Œ∞#∞ QÆ#∞Hõ <å‰õΩ '=$+¨μñ_»—#∞ „Ѩã≤kú ÜÕ∞~°Ê_≥#∞.
J"åO`«~° „Ѩà◊Ü«∞=Ú #O^Œ∞ =∞Ǩ[Å=ÚÅÖ’ =ÚxyÜ«Ú#fl Éèí∂q∞x
=~åǨÏ~°∂Ñ≤Ü≥ÿ∞ ÃÑ·H˜ ÖËÑ≤ ~°H˜ΔOK≥#∞. QÍ# 'HõÑ≤ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
''`ÀÜ«∂O`«™ê÷O =∞Ç‘ÏO *Ï˝`åfi [QÆ`ÕºHÍ~°‚"Õ „ѨÉèí∞ó I
J#∞=∂<å`«Î^Œ∞^•ú~°O Hõ~°∞ÎHÍ=∞ó „Ѩ*ÏѨuó II
JHõ~À`ü 㨠`«#∂=∂<åºO HõÖÏÊk+¨μ Ü«∞^ä• Ñ¨Ù~å I
=∞`«ûº ‰õÄ~å‡kHõO `«^Œfi^•fi~åǨÏO ~°∂Ѩ=∂ã≤÷`«ó II Wu
(q.ѨÙ.1-4-7,8)
=K«. ^Õ"å! h=Ù ^˘e¡ "Õ^Œ=∞Ü«∞ ã¨∂Hõ~åHÍ~°O|∞ ^èŒi~ÚOz ^ŒO¢ëêì^ŒO_»O|∞#
"å~°}ËO„^ŒO|∞ #o#O|∞ ^èŒi~ÚOK«∞ K«O^ŒO|∞# ~°™ê`«ÅQÆ`«Ü≥ÿ∞#
Éèí∂q∞<≥uÎuq. (ÉèÏQÆ.4㨯O.204)
ÃÑ#· K≥Ñʨ |_ç#@∞¡QÍ '=$+¨—~°∂ѨÙñ_»∞, 'HõÑ—≤ ~°∂ѨÙñ_»∞#∞ JQÆ∞@KÕ '=$ëêHõÑ—≤
Ü«∞#ñ|_≥#∞.
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 141
102. J"Õ∞Ü«∂`å‡
â◊O.ÉèÏ. WÜ«∂xu =∂`«∞O-ѨiKÕÛù`«∞ÎO # â◊Hõº`Õ P`å‡ J¿ãºu J"Õ∞Ü«∂`å‡I
WO`« Ѩi=∂}=Ú Ü«∞x x~°‚~ÚOK«∞@‰õΩ â◊Hõº=ÚQÍx P`«‡QÆÅ"åñ_»∞.
Hõ#∞Hõ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'J"Õ∞Ü«∂`凗 <å=∞ "åK«∞ºñ_≥·<å_»∞.
=K«. 'ã¨~åfi`«‡HõOɡ· ~Ú\ì̃^\Œ ^ì̃ xŒ xˆ~tÌ OѨ~åx Ѩ~„° |ǨχO|∞ ^•#Ü≥∞ÿ Ü«∞=∞‡Ç¨
q+¨μ‚x Ü«∞O^Œ∞ z`«ÎO|∞ *ËiÛ `«#‡Ü«ÚO_»Ü≥∞º#∞. (ÉèÏQÆ.7㨯O.195)
„ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ ñ_»∞ ÉÏź=Ú#O^Õ `«`Ϋ fi"Õ`.Ϋ `«O„_çÜ∞ÿ≥ # Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙñ_»∞ q+¨μ<‚ å=∞
㨇~°}=Ú =∂#∞=∞x Ü«∞<ÕHõ ÉÏ^èŒÅ∞ ÃÑ>ˇì#∞. „ѨǨ¡^Œ∞ñ_»∞ ã¨~åfi`«‡‰õΩñ_»∞#∞,
Ü«∞"Õ∞Ü«∂`«∞‡ñ_»∞#∞ #QÆ∞ N=∞Ǩq+¨μ=‚ Ù #O^Õ =∞#ã¨∞û xeÑ≤, ^•<Õ q+¨μ‚ =Ü≥∞º#∞.
(`«#‡Ü«Úñ_»Ü≥∞º#∞). JO^Œ∞KÕ <å ÉÏ^èŒÅxflÜ«Ú "åxx ÜÕ∞q∞Ü«Ú *ËÜ«∞ÖËHõ
qѶ¨Å=∞Ü≥∞º#∞.
=∞`«Î. ~°O`«∞ ¿ãÜ«ÚK«∞ "å`«^èŒ∂`« Hõ~åà◊ ÉèíOQÆ∞~° ÉèíOQÆ ^Œ∞
~åÌO`« ã¨O`«`« ™êQÆ~À^ŒHõ `«ÅÊ "≥ÚOk =ã≤Oz „|
ǨχO`«"åxx ÉÁ_»∞¤ñ^Œq∞‡x <åz HÍz# <Õ~°ÊiO
`«O`«"åñ_»#~åx Ü≥ÚO@i Ü«∂^ŒiOK«∞ =∞=ÚO QÆ$Ѩ<£.
(ÉèÏQÆ.6㨯O.329)
[_»KÕ`«# ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ D „ѨѨOK« =∞O`«Ü«Ú#∞ q~å@∞Ê~°∞+¨μ_Õ. Wk "åx
™ê=∞~°º÷ qâı+=¨ Ú# Hõey# ~°∂Ѩqâı+=¨ Ú =∂„`«"∞Õ . Wk P q~å@∞Ê~°∞+¨μx "åã¨=Î
~°∂Ѩ=Ú HÍ^Œ∞.
''U`«"å #㨺 =∞Ç≤Ï=∂ - J`À *Ϻܫ∂Q∑Oâ◊Û Ñ¨Ó~°∞+¨ó I
áê^À-㨺 qâßfiÉèí∂`åx - „uáê ^Œ™êº=∞$`«O kq II
"åã¨=Î ã≤u÷ Ü«∞O^Œ∞ J`«_∞» WO`«HOõ >ˇ JkèH=õ Ú#∞, ~ÚO`« Ü«∞x x~°~‚ ÚOK«∞@‰õΩ
™ê^茺=Ú HÍx Ѩi=∂}=Ú QÆÅ"å_»∞. Wk JO`«Ü«Ú "åx "åã¨Î= `«`«Î fi=ÚÖ’
<åÅ∞QÆ= =O`«∞ =∂„`«"∞Õ . =¸_»∞ =O`«∞Å∞ [QÆ„^Œ∂Ѩ=Ú# Ѩi}q∞OK«Hõ <åâ◊=Ú,
LáêkèÜÚ« ÖËHõ `«# ã¨fi„ѨHÍâ◊ ã≤u÷ Ü«∞O^Õ Ü«Ú#flk. HÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ 'J"Õ∞Ü«∂`«∞‡_»∞—
 142 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
103. ã¨~°fiÜ≥∂QÆqxóã¨$`«ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨~fi° ã¨=∞ƒù#qú x~°`æ ó« ã¨~fi° Ü≥∂QÆqxóã¨$`«ó
''Jã¨VŸæ ǨϺܫ∞O ѨÙ~°∞+¨ó—— (|$.L.6-3-14)
2. <å<åâߢ™ÈÎHÍÎ^ÀºQÍ^Œ=QÆ`«`åfi^•fi I
1. Ü≥∂QÆ=∞#QÍ ã¨O|O^è=Œ Ú Jx Ü«∞~°=÷ Ú. Ѩ~=° ∂`«‡ ÜÕ∞ ã¨O|O^è=Œ ÚÅ∞
ÖËx"åñ_»∞. Jxfl q^èŒ=ÚÅ ã¨O|O^èŒ=ÚÅ#∞O_ç "≥eH˜ =zÛ#"åñ_»∞.
D ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ Jã¨OQÆ∞ñ_»∞ J#∞ |$ǨÏ^•~°}ºHõ „â◊√u „Ѩ=∂}=Ú.
2. <åºÜ«∞ "≥â· +ı H≤ Ík âßG=ÚÅÖ’ q=iOK«ñ|_ç# Ü≥∂QÆ=ÚÅ#∞ (Ü«Ú‰õΩÅÎ ∞,
`«~¯° =ÚÅ∞) J=QÆ`=« Ú *ËãH≤ ˘x# "åñ_»Q∞Æ @KÕ 'ã¨~fi° Ü≥∂QÆqxóã¨$`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ............. J#=~°`«=Ú
â’aèÅ∞¡ xO^èŒ# *’ºu K«O^ŒO|∞# #dÅ Éèí∂`«=ÚÅO^Œ∞ #`«ñ† _»`«xH˜
[#h [#Hõ ^•~° ã¨d Ѩل`« ÉÏO^èŒ= â◊„`«∞ „Ñ≤Ü«∂„Ñ≤Ü«∞ [#∞Å∞ ÖË~°∞†
P. [#‡Hõ~°‡=ÚÅ∞#∞ [#‡O|∞Å∞#∞ ÖË=Ù....... (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1448)
=∞. Ѷ¨∞#∞Öˇ· Ü≥∞=fix áê^ŒÑ¨OHõ[Ѩ~åQÆ^蕺# ã¨O„áêѨΠÜ≥∂
QÆ x~°∂_è»`«fi=ÚKÕ =ÚhO„^Œ∞Å∞ =∞ǨHõ~°‡O|∞ÅO ÉÏã≤ |O
^èŒ x~À^èŒO|∞Å∞ ÖËHõ qK«ÛÅq_ç<£ ^Œi≈O`«∞† ~åk=º â’
Éèí#∞ñ_≥@∞¡O_ç# #∞O_≥ñ QÍHõ! HõÅ"Õ |O^èŒO|∞ Å∞sfiâ◊fi~å!
(ÉèÏQÆ.10-ѨÓ.1108)
â◊√HõÜ≥∂y ѨsH˜Δ`«∞Î#‰õΩ q+¨μ‚ =∂Ǩ`«‡º=Ú#∞ É’kèOK«QÍ Ñ¨sH˜Δ`«∞Î
P. ã¨∞`«∞Å Ç≤Ï`«∞Åq_çz, K«∞\ÏìÅ q_çz, ~Ú
ÖÏ¡e q_çz, |Ǩï |ÖÏo q_çz
~åA ǨÏ$^ŒÜ«∞q∞_çÜ≥∞ ~år=#Ü«∞#∞ÃÑ·
^èŒ#=Ú q_çz, [_»∞¤ñ^Œ#=Ú q_çz (ÉèÏQÆ.2-53)
Hõ. ǨÏiñ Q˘Å∞ÊK«∞O_»∞ "åiH˜ñ I |~°"Õ∞+≤ªÑ¨^ŒO|∞ "≥Ú^ŒÅ∞ Ѩ^ŒÉè’QÆO|∞Öò
#~°Hõã¨=∞=Ú Å#∞ `«ÅñѨÙ# I ^èŒ~°}© ~å[ºO|∞ `À_ç `«QÆ∞Å=Ú =∂<≥<£
(ÉèÏ.9㨯O.150)
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 143
âß. U ѨÙ}Ϻuâ◊Ü«∞ „ѨÉèÏ==Ú#<À ~¸ [#‡ =∞OkHõ¯_»<£
h áê^ŒO|∞Åñ QÆO\˜ x <≥flé˜yu<£ h=ÙO QÆ$áêà◊√O_»"≥·
<åÃÑ· #i‡e *Ëã≤ =∂#Êñ QÆ^Œ"Õ <å<å^èŒ<åQÍ~° HÍO
`å Ѩ٢`åÎ^Œ∞Å`À_ç |O^èŒ#=Ú ÉèíHõ΄"å`« zO`å=∞}©.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1505)
ÉèQí "Æ å#∞_»∞ ã¨~fi° Ü≥∂QÆ qxã¨û$`«∞_»∞ QÆ#∞Hõ PÜ«∞##∞ *Ë~ñ° ^ŒÅz# Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞#∞
ã¨~°fiÜ≥∂QÆ qxã¨û$`«∞Öˇ· ÉèíQÆ"å#∞x ^蕺xOK«=ÅÜ«Ú#∞.
L. Ü«∂^Œ=ÙÅO^Œ∞ñ ÉÏO_»∞ã¨∞`«∞ÅO^Œ∞ #nèâ◊fi~°! <å‰õΩ "≥∂Ç¨Ï q
KÕÛù^Œ=Ú ¿ãÜ«Ú=∞Ü«∞º Ѷ¨∞# ã≤O^èŒ∞=Ùñ *ËÔ~_»∞ QÆOQÆÉèíOy h
áê^Œã¨~À[ zO`«#=ÚÃÑ· #xâ◊O|∞ =∞nÜ«∞|∞kú #
`åº^Œ~°=$uÎ`Àñ QÆkÜ«Ú #@∞¡QÆ *ËÜ«∞ñQÆ^ŒÜ«∞º ! ~¸â◊fi~å !
(ÉèÏQÆ.1-199)
‰õΩOf^ÕqH˜ Ü«∂^Œ=ÙÅO^Œ∞ „¿Ñ=∞ Z‰õΩ¯=. JO`«HõO>ˇ#∞ `«# ‰õΩ=∂~°∞ÅQÆ∞
áêO_»=ÙÅÃÑ· WOHõ#∞ Z‰õΩ¯= „¿Ñ=∞. ÉèQí "Æ å#∞_»∞ ã¨~fi° Ü≥∂QÆ qxã¨û$`«∞_»∞ QÍ# J\˜ì
ÉèQí "Æ å#∞x *Ë~∞° @‰õΩ Éè‰í Ωõ ñÎ _»∞#∞ ã¨~fi° Ü≥∂QÆqxã¨û$`«∞ñ_≥· Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. JO^Œ∞KÕ`«
‰õΩOu `«#‰õΩ „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# "å~°ÅQÆ∞ Ü«∂^Œ=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞#∞, áêO_»=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞#∞
"≥∂ǨÏ=Ú `˘ÅyOK«∞ =∞xÜ«Ú, NHõ$+¨μx‚ áê^ŒzO`«#=Ú#O^Õ `«# |∞kú ZÅ¡"àÕ Å◊
ÅQÆfl=∞QÆ∞#@∞Å *ËÜ«Ú=∞xÜ«Ú "Õ_»∞H˘<≥#∞.
â◊√Hõ=∞ǨÏi¬ „áêÜ≥∂Ѩq+¨μì_≥· Ü«Ú#fl ѨsH˜;#‡Ç¨~åA#‰õΩ U_»∞ ~ÀAÅÖ’
ÉèÏQÆ=`«=Ú #O`«Ü«Ú qxÑ≤Oz z=~°‰õΩ W@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. '^èŒ#QÆ$Ç¨Ï ^•~åѨ`«º ˆHΔ„`« Ѩâ◊√„ѨHõ~°O|∞Å =i˚Oz, ã¨=∞ã¨ÎO|∞#∞
<å~åÜ«∞}Ï~°Ê}O|∞ ¿ãã≤, qQÆ`«â’‰õΩO_»"≥· x`«ºO|∞#∞ ǨÏi ^蕺#O|∞
¿ãÜ«Ú=Ú.—
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ „H©_®~°÷"≥∞ÿ ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚÅ#∞ *ËÜ«ÚK«∞, ^èŒ~°‡ã¨O~°HõΔ}ÔH·
Ü«∞=`å~°=Ú Öˇ`«∞ÎK«∞O_»∞#∞. =∂#=Ù_»∞ñQÍ #=`«iOz#ѨÙ_»∞ =∂#=Ùx=Öˇ
 144 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
„H©_Oç K«∞#∞ QÍx =∂#=ÙʼnõΩ =Öˇ Hõ~‡° |O^è=Œ Ú Å∞O_»=Ù. PÜ«∞# =ã¨∞`Î ó« |O^è=Œ ÚÅ
#∞O_ç q_ç=_ç# "åñ_»∞. ÉèQí "Æ å#∞x ^蕺xOK«∞@KÕ ã¨#Hõ, ã¨#O^Œ<åk Ü≥∂wâ◊fi~°∞Å∞
qQÆ`« Hõ~°∞‡Öˇ·, ã¨~°fi|O^èŒ=ÚÅ #∞O_ç q_ç=_ç ¿ãfiK«ÛùQÍ (`«=∞ ~ÚKåÛù#∞™ê~°=Ú)
"≥∞ÅQÆ∞K«∞ #∞O_≥^~Œ ∞° . PÜ«∞##∞ ¿ãqOK«∞ =∞ǨÏ~°∞¬ÅHˆ |O^è=Œ ÚÅ∞ ÖË#ѨC_»∞ PÜ«∞#‰õΩ
|O^èŒ=Ú Öˇ@∞¡O_»∞#∞! PÜ«∞# 'ã¨~°fiÜ≥∂QÆqxã¨û $`«∞_»∞—.
104. =ã¨∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. =ã¨xÎ ã¨~°fiÉèí∂`åx J„`«, `Õ+¨μ JÜ«∞=∞Ñ≤ =ã¨fu "å =ã¨∞ó I
2. ''=ã¨∂<åO áê=HõâßÛã≤‡—— (Éèí.w.10-23) W`«∞ºHÀÎ "å =ã¨∞ó I
1. Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞ ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ∞#∞ =ã≤OK«∞#∞. ÖË^• ã¨~°fiÉèí∂`«=Ú
ÅO^Œ∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡ =ã≤OK«∞@KÕ '=ã¨∞— â◊|Ì"åK«∞ºñ_»∞.
2. '„^èŒ∞"À ^èŒ~°‡â◊Û ™È=∞â◊Û PѨ^Õ"À-xÖ’-#Åó I
„Ѩ`«∂º+¨â◊Û „ѨÉèÏã¨â◊Û =ã¨"À-ëœì „ѨH©iÎ`åó II
Jx Ü≥∞xq∞k =∞Ok =ã¨∞=ÙÅ∞ QÆÅ~°∞. "åiÖ’ 'áê=‰õΩñ_»∞— (J#Å) J#∞
=ã¨∞=Ù#∞ <Õ#∞ Ü«∞x NHõ$+¨μ‚_»∞ w`«Ü«∞O^Œ∞ *ˇÃÑÊ#∞. Hõ#∞Hõ áê=‰õΩñ_»#∞ =ã¨∞=Ù
Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞.
=. ^Œ‰ΩΔõ x ‰õΩ=∂Ô~ÅÎ Ö’ =ã¨∞=#∞ ^•xH˜ „^À}∞O_»∞#∞, „ÉÏ}∞O_»∞#∞, „^è∞Œ =ÙO_»∞#∞,
#~°∞¯O_»∞#∞, #yflÜ«Ú#∞, ^À+¨μO_»∞#∞, =ã¨∞=Ù#∞, qÉèÏ=ã¨∞ =#∞ <≥#=∞O„_»∞ =ã¨∞=Ù
Å∞^ŒÜ«∞O|∞ <˘Oki. (ÉèÏQÆ.6㨯O.254)
HõOã¨∞_»∞ ^è#Œ ∞~åºQÆ <≥Ñ=¨ Ú# NHõ$+¨μx‚ `À_˘¯x ~°=∞‡x J„‰õÄ~°∞x ѨOÃÑ#∞
J„‰õÄ~°∞ñ_»∞ Ѩ~=° ∞Éè‰í Ωõ _Î ∞» .
=∞. 'W`«_® HõOã¨∞xKÕ`«ñ |OѨÙ=_ç #<£ Ç≤ÏOã≤OѨ <Õ`≥Oz <åñ
_»u ^Œ∞+¨μìO—_»x K«∂K«∞<À ã¨HõÅÉèí∂`åO`«~°ƒÇ≤Ï~°‡^茺 ã¨O
QÆ`«∞ñ_Ò@O ^ŒÅáÈã≤ ##∞fl ã¨∞[#∞OQÍñEK«∞<À Ü≥∞\˜ì Ü«Ú
#flu QÍqOK«∞<˘ ÜÕ∞ „H˜Ü«∞O |Å∞‰õΩ<À? <åÉèÏQƺ "≥∞@∞¡#fl^À.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1191)
J„‰õÄ~°∞_»∞ =∂~°=æ ∞^躌 =ÚÖ’ `«#Ö’ x@∞¡ zOuOK≥#∞. 'D`«ñ_»∞ HõOã¨∞ñ_»∞
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 145
ѨOѨQÍ ##∞fl Ç≤ÏOã≤OK«∞@ÔH· =zÛ# ^Œ∞~å‡~°∞æñ_»x Ü«∞#∞=∂xOK«=K«∞Û#∞. ÖË^•
ã¨HõÅ „áê}∞Š֒ѨÅ, "≥Å∞ѨÅ, #_»∞=∞# JO`«@ "åºÑ≤OzÜ«Ú#fl "å_»∞ QÆ#∞Hõ
"åã¨=Î "≥∞é˜ñy <Õ#∞ x~ÀÌ+#≤ x Ü«∞aè=∂#=Ú`Àñ E_»#∂ =K«∞Û#∞. <å Ü«∞^Œ$+¨=ì Ú#∞
|\˜ì [~°∞QÆ∞#∞.
L. nè~°∞_»∞ xi˚`ÕO„kÜ«Úñ_»∞ ^≥Å¡=ÚQÍñ ^Œ#∞ñ QÍOK«∞ Éèí∂`« q
™êÎ~° xQÆ∂_è»"≥∞ÿ# Ѩ~°`«`«Î fi=ÚQÍñ, ^Œ#Ü«∞O^Œ∞ Éèí∂`« q
™êÎ~°=Ú <≥Å¡ñ QÍOK«∞ ã¨`«`«ã¨∞Êù@^Œ~°≈#∞ñ_≥· ã¨=∞„QÆ q
™êÊù~°`«ñ ÉÁOk x~°‡Å `«Ñ¨O|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ñ [eOѨ ÔH#fl_»∞<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º 5P.89)
ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ `«Ñ㨠∞¨ ûÅ∞ KÕã≤ *Ï˝#=Ú <åi˚Oz# =∞ǨÏhÜ«Úñ_»∞ ã¨~fi° Éè∂í `«=ÚÅÖ’
`«##∞, `«#Ü«∞O^Œ∞ ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ#∞ `≥eã≤H˘#∞#∞. J#QÍ '=ã¨∞ó— Ü«∞#|_»∞
Ѩ~=° ∂`«‡`À ™ê^Œ$â◊√ºñ_»Q∞Æ #∞.
105. =ã¨∞=∞<åó
â◊O.ÉèÏ. =ã¨∞â◊ÉËÌ# ^èŒ#"åz<å „áêâ◊ã¨ÎºO ÅHõΔ º`Õ. „Ѩâ◊ã¨ÎO =∞<À Ü«∞㨺 ã¨ó
=ã¨∞=∞<åó I ~åQÆ^Õfiëêkaèó ˆH¡â‹·~°‡^•kaè~°∞ѨˆH¡â‹·â◊Û Ü«∞`À # HõÅ∞+≤`«O
z`«ÎO `«`«ã¨Î#‡#ó „Ѩâ◊ã¨Î"£∞ I
=ã¨∞â◊|Ì=Ú#‰õΩ ^èŒ#=∞#∞ J~°÷=Ú QÆÅ^Œ∞. ^èŒ#=∞#QÍ „áêâ◊ã¨Îº=Ú.
„Ѩâ◊ãÎ̈=∞QÆ∞ =∞#ã¨∞û QÆÅ"åxx '=ã¨∞=∞<åó— JO^Œ∞~°∞. ~åQÆ^Õfiëêk ˆH¡â◊=ÚÅ`À#∞,
=∞^Œ=Ú "≥ÚII LѨˆH¡â◊=ÚÅ`À#∞ HõÅ∞+≤`«=Ú Q͉õΩO_»∞@ÜÕ∞ „áêâ◊ã¨Îº=Ú. J\˜ì
„Ѩâ◊ã¨Î"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û QÆÅ "åñ_»QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ '=ã¨∞=∞<åó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
N~å=Ú#‰õΩ Ñ¨\Ïìa¿è +Hõ "å~°#Î ∞ *ˇÑÊ≤ #ѨÙ_»∞ ã¨O`À+¨=Ú`À á⁄Oy áÈÖË^∞Œ . =#"åã¨
"å~°#Î ∞ K≥ÑÊ≤ #ѨÙ_»∞ „‰õΩOyáÈ#∂ÖË^∞Œ . PÜ«∞#‰õΩ ~å[ºã¨OѨ^,Œ ^è#Œ ã¨OѨ^,Œ |O^è∞Œ
ã¨OѨ^Œ "≥ÚII ã¨OѨ^ŒÖˇxfl Ü«Ú#fl#∞, =∞^Œ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^Œ∞~°∞æ}=ÚÅ∞ ÖË=Ù. J\˜ì
=∞#ã¨∞û „Ѩâ◊ã¨Î"≥∞ÿ#k. Hõ#∞Hõ '=ã¨∞=∞<åó— J#|_»∞#∞.
=. JkÜ«Ú#∞O QÍHõ ^ŒO`«=¢‰Ωõ OÎ _»∞#∞, gñ_»∞#∞ x~°O`«~O° |∞ QÀqO^Œ∞ xO^Œ
¿ãÜ«Ú^Œ∞~°∞. xdÅ[#∞Å∞ ã¨O^Œi≈OѨ <Õñ_»∞ gxH˜ q+¨μ‚™êÜ«Ú[ºO|∞
 146 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
QÆÅ∞QÆ∞@ ˆHq∞ ¿ÇÏ`«∞=Ù? q#∞Ñ≤OѨÙ=Ú. Ѩ=#K«e`« nѨtYÜ«Ú#∞O É’Öˇ
<å ǨÏ$^ŒÜ∞« O|∞ K«eOѨÙK«∞#flk. Jx# ^è~Œ ‡° #O^Œ#∞#‰õΩ <å~°^∞Œ O _ç@x¡ Ü≥∞.
''^Œ∂+¨} Éè∂í +¨} u~°™ê¯~° ã¨`å¯~°O|∞Å∞ â◊s~°O|∞#‰õΩO QÍx Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ
ÖË=Ù. â◊s~åaè=∂#O|∞#O *Ëã≤ ^ŒO_» "åHÍÊ~°∞+¨ºO|∞Å∞ Ç≤ÏOã¨Ü≥ÿ∞ `Àñ
K«∞`≥éOQÆ∞#, <Õ#∞ <åÜ«∞k Ü«∞xÜ≥∞_»∞ "≥·+¨=∞ºO|∞ Éèí∂`«O|∞ʼnõΩ
â◊s~°O|∞#O^Œ ã¨OÉèíqOK«∞ Jaè=∂#O|∞ |O^èŒO|∞. x~°Oaè=∂#∞O_≥·
=kèOz##∞ =^èŒO|∞ QÍ^Œ∞. Hõ~°Î $`«fi"≥∞Å¡x "åxH˜ Ç≤ÏOã¨Ü«Ú ã≤kúOѨ^Œ∞.
ã¨~fi° Éè∂í `å`«‡‰õΩO_≥#· ~¸â◊fi~°∞xH˜ "≥+· =¨ ∞ºO|∞ ÖË^∞Œ .—— (ÉèÏQÆ.7㨯O.13)
106. ã¨`«ºó
â◊O.ÉèÏ. 1. Jq`«^äŒ~°∂Ѩ`åfi`ü Ѩ~°=∂`å‡ ã¨`«ºó I ''ã¨`«ºO *Ï˝#=∞##ÎO „|Ǩχ——
(`≥.· L.2-1)
2. =¸~åÎ=¸~åÎ`«‡Hõ`åfi^•fi I ''ã¨K«Û `«ºKåÛÉèí=`ü (`≥·.L.2-6)
3. ã¨ku „áê}ó, f`«º#fl"£∞, Ü«∞q∞u k"åHõ~°ó, `Õ# „áê}Ï<åflk`«º ~°∂Ѩ`åfi^•fi
ã¨`«ºó I ''ã¨ku „áê}Ïã‘Î`«º#flO Ü«∞q∞`«º™ê"åk`«ºó—— (U.L.1-5-3)
4. ã¨`«∞û ™ê^èŒ∞`åfi^•fi ã¨`«ºó I
1. q`«^äŒ=Ú Ü«∞#QÍ Ü«∞#$`«=Ú. Jq`«^äŒ=∞#QÍ ã¨`«º=Ú. Ѩ~°=∂`«‡
„uHÍÅ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ JÉÏ^è∞Œ ºñ_»∞. Éè∂í `« Éèqí +¨º ^Œfi~°=Î ∂# HÍÅ=ÚÅxflO\˜ Ü«∞O^Œ∞#∞
LO_»∞#∞. „ѨÑO¨ K«=ÚÖ’x =ã¨∞=Î ÙÅxflÜ«Ú Ü≥ÚHõÑC¨ _»∞ ÖˉΩõ O_® áÈ=Ù@ [~°∞QÆ∞#∞.
HÍx Ѩ~=° ∂`«‡ Ü≥∞Å¡ÑC¨ _»∞ #∞O_çÜ∞Õ f~°∞#∞. Hõ#∞Hõ 'ã¨`º« ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ........... ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»=Ù<≥·# Ѩ^•‡HõΔ! h ã¨fi~°∂ѨO|∞HõO>ˇ
##º"≥ÚHõ¯\˜ ã¨`«º"≥∞ÿ É’^èŒHõOɡ·# Ü«∞k ÖË^Œ∞.... (ÉèÏQÆ.3㨯O.294)
2. Ѩ~°=∂`«‡ ѨOK«Éèí∂`å`«‡‰õΩñ_»∞. D ѨOK«Éèí∂`«=ÚÅÖ’ Ѩ$käq, Jyfl,
[Å=Ú, ~°∂Ѩ=Ú QÆÅq QÆ#∞Hõ '=¸~°Î=Ú— Å#|_»∞#∞. "åÜ«Ú=Ù, PHÍâ◊=Ú,
~°∂Ѩ=Ú ÖËxq QÆ#∞Hõ 'J=¸~°Î=Ú— Å#|_»∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡ =¸~åÎ=¸~åÎ`«‡‰õΩñ
_»∞. 'ã¨`ü— J#QÍ =¸~°Î=ÚÅQÆ∞ Ѩ$käq, Jyfl, [Å=Ú Éèí∂`«=ÚÅ∞. '`«º`ü— Ü«∞#QÍ
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 147
J=¸~°Î=ÚÅQÆ∞ PHÍâ◊, "åÜ«Ú=ÙÅ∞. 'ã¨K«Û `«ºKåÛÉèí=`ü— Ü«∞#∞ `≥·uÎsÜ«∞ „â◊√u
„Ѩ=∂}Ï#∞™ê~°=Ú =¸~åÎ=¸~°=Î ÚÅQÆ∞ ѨOK«É∂íè `å`«‡‰õΩñ_»∞ QÍ=Ù# 'ã¨`º« ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
3. 'ã¨ku „áê}Ï ã‘Î`«º#flO Ü«∞q∞`«º™ê"åk`«ºó— Ü«∞#∞ SuÎsÜ«∞ LѨx+¨`«∞Î
„â◊√u „ѨHÍ~°=Ú 'ã¨`—ü J#QÍ „áê}=Ú.(66) 'f`ü— J#QÍ J#fl=Ú (983) ''Ü«∞"£∞——
J#QÍ 'Pk`«ºó— (39) D =¸_»∞#∞ `«# ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ QÆÅ"å_»∞. QÆ#∞Hõ 'ã¨`«ºó—
Ü«∞#|_≥#∞.
4. ã¨`∞« Ê~°∞+¨μÅ Ü«∞O^Œ∞ ™ê^è∞Œ `«fi=ÚQÍ #∞O_»∞"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨`º« ó— Ü«∞#ñ
|_≥#∞.
Hõ. ™ê^èŒ∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú <åÜ«∞k
™ê^èŒ∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞ <Õ#∞ [QÆ=ÚÅ <≥Å¡<£
™ê^èŒ∞Å<Õ# Ü≥∞é∞OQÆ∞^Œ∞
™ê^èŒ∞Öˇé∞OQÆ∞^Œ∞~°∞ <å^Œ∞ K«i`«=Ú q„áê ! (9 㨯O. 123)
107. ã¨=∂`å‡
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨=∞ó P`å‡ =∞<À Ü«∞㨺 ~åQÆ^Õfiëêkaè~°^Œ∂+≤`«ó ã¨ó ã¨=∂`å‡ I
2. ã¨~°fiÉèí∂`Õ+¨μ ã¨=∞ó - UHõ P`å‡ "å ''ã¨=∞ P`Õ‡u q^•º`ü——
(H“+‘ 3-9)
1. P`«‡ Ü«∞#QÍ =∞#ã¨∞û Jx Ü«∞~°÷=Ú QÆÅ^Œ∞. ~åQÆ^Õfiëêk ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ
ã¨=∞=ÚQÍ #∞#fl =∞#ã¨∞û QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨=∂`凗 Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. ''ã¨=∞ P`Õ‡u q^•º`ü—— Ü«∞#∞ „â◊√u =K«<å#∞™ê~°=Ú JkfifÜ«∞"≥∞ÿ#
Ü≥ÚˆH P`«‡ ã¨HõÅÉèí∂`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ xO_ç Ü«Ú#flk. ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅO^Œ∞#∞
'„Ѩ`º« QÍ`«‡— ~°∂Ѩ=Ú# #∞#fl Ü«∞`«ñ_»∞ ã¨=Úñ_»∞ (XHõ¯_Õ) Hõ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡ 'ã¨=∂`凗
Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. ........ Éèí∂`ÕO„kÜ«∞ qÇ≤Ï`«"≥∞ÿ qâ◊√^Œú
"≥∞ÿ# r=Ùx, q=∞ÖÏO`«~å`«∞‡ñ_»<≥· ##∞ <ÕHõ=ÚQÆ EK«∞ #~°∞ñ_»∞ "≥∂HõΔ
Ѩ~°=∂~°æ=iÎÜ≥ÿ∞ ÉèÏã≤Å∞¡.... (ÉèÏQÆ.3-320)
 148 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞. ^èŒ~°}©=Å¡Éèí∞ñ _® „Ñ≤Ü«∞„=`«∞ñ_»∞ "≥∂^ŒO|O^Œ∞K«∞<£ bÅ h
â◊fi~° "åHõºO|∞#ñ QÆ~°‡`«O„`«Ñ¨~°∞ñ_≥· ã¨OQÆO|∞ÅO ÉÏѨ٠N
ǨÏiáê^•O|∞[ zO`«#O ^Œye x`åº#O^Œ=ÚO ÉÁOk ^Œ∞
~°ƒù~° ~åQÍ^Œ∞Åñ ÉÏéñ^Àe „Ѩ[ÅO ÉÏeOK≥ #`«∞º#flu<£.
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1J.15)
=K«.U ѨÙ~°∞+¨μO _≥·# <Õq∞ =∞Ǩ`«∞‡ÅÜ«∞O^Œ∞ uuHõΔÜ«Ú, ã¨=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
"≥∞ÿ„uÜ«Ú, Ç‘Ï#∞Å Ü«∞O^Œ∞ñ QÆ$ѨܫÚ, x`«~°=ÚÅQÆ∞ ã¨=∞ã¨Î [O`«∞=ÙÅ
Ü«∞O^Œ∞ ã¨=∞`«fiO|∞#∞ QÆey =iÎOK«∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ ã¨~åfi`«‡‰õΩO_≥·#
ÉèíQÆ=O`«∞O_»∞ „Ѩã¨#∞flO_»QÆ∞. J`«O_»∞ „Ѩã¨#∞flO _»~Ú# "åñ_»∞ „ѨHõ$u
QÆ∞}O|∞Å ÉÏã≤ eOQÆ â◊s~°O|∞ ÉèíOQÆO|∞ QÍqOz „|Ǩ‡#O^ŒO|∞#∞O
ÉÁO^Œ∞. (ÉèÏQÆ.4㨯O.355)
ã‘. qâßfi`«‡! h Ü«∞O^Œ∞ "Õé∞QÍ r=ÙÅñ QÆ#ñ _≥=fiñ _»@∞ "åxHõO>ˇñ „aÜ«Úñ
_»∞ h‰õΩ ÖËñ_»∞....... (ÉèÏQÆ.4㨯O.193)
=K«. =∞$`«∞º~°∂ѨÙO_»∞#∞ |~°∞O_»∞#∞ ã¨=∞=iÎÜ«Ú <≥·# ~¸â◊fi~°∞xH˜ ã¨fiѨHõΔ
Ѩ~°Ñ¨HõΔO|∞Å∞ ÖË=Ù. Hõ~å‡nè#O|∞Öˇ·# Éèí∂`«ã¨OѶ¨∞O|∞Å∞ ~°[O|∞
=∞Ǩ"åÜ«Ú=Ù ##∞ã¨iOK«∞ Kå_»∞Ê# #ã¨fi`«O„`«O|∞ ÅQÆ∞K«∞ #`«x ##∞=iÎOK«∞:
Dâ◊fi~°∞O_»∞#∞ [O`«∞K«Ü∂« Ü«Ú ~°∞ѨKÜ « ∂« ѨKÜ
« ∞« Hõ~}° O|∞ÅO ^Œãʨ +¨μOì _»∞#∞
#QÆ∞ r=ÙO_»∞ QÆ~°‡|^Œ∞úO _»QÆ∞@O*Ëã≤ Hõ~°‡O|∞ "åxH˜ <åÜ«Ú ~°∞ѨK«Ü«∂
ѨK«Ü«∞O|∞ÅO *ËÜ«ÚK«∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.4㨯O.355)
=K«. "≥∂ǨÏx~°∂‡Å#O|∞ ¿ãã≤ Ü≥∞=fix Ü«∞O^Œ∞ `«`«∞Ê~°∞Å~Ú Ü≥∞é∞Hõ QÆÅ
ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩO |~°∞Å∞ ^• =∞xÜ≥∞_»∞ =∂Ü«∂Hõ$`«O|~Ú# Ü«∞㨄^•æǨϺO
|QÆ∞ ÉèË^ŒO|∞ QÍ#O|_», ^Œ\ ˜ì Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞#‰õΩ #=∞㨯iOK≥^Œ.
(ÉèÏQÆ.7㨯O.147)
108. (J)ã¨q∞‡`«ó
â◊O.ÉèÏ. (D <å=∞=Ú#∞ ã¨=∂`å‡-ã¨q∞‡`«ó JxÜ«Ú, ã¨=∂`å‡-Jã¨q∞‡`«ó JxÜ«Ú,
ѨiKÕÛ^ù =Œ Ú KÕÜÚ« Ü«∞=HÍâ◊=Ú#flO^Œ∞# Nâ◊OHõ~∞° Å∞ ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÍ#∞
ÉèÏ+¨º=Ú K≥Ñ≤Ê Ü«Ú<åfl~°∞)
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 149
1. ã¨Ô~· fi~°Ñ¨º~°÷*Ï`≥·ó ѨizÛù<Àfl q∞`«ó 'ã¨q∞‡`«ó— I
2. ãÔ̈~· fi~°Ñ¨izÛù<Àfl-q∞`« Wu 'Jã¨q∞‡`«ó—
1. H˘xfl Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ KÕu`À H˘Å==K«∞Û#∞. H˘xflO\˜x H˘Å|^ŒÌ`À#∞,
=∞é˜H˘xflO\˜x „^À}, „Ѩã¨÷=ÚÅ („Ѩã¨∞Î`« HÍÅ=Ú# b@~°∞¡) `À#∞ H˘Å==K«∞Û#∞.
P`«‡ ^Õx`À#∞ H˘ÅK«∞@‰õΩ ™ê^躌 =Ú HÍ^Œ∞. ^Œ$â◊º=∂#=ÚÅQÆ∞ ã¨HÅõ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞#∞
Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^•~ÀÑ≤OѨ|_»∞#∞. HÍ# ã¨HõÅ ^Œ$â◊º Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ QÍ#∞ `å<Õ
ѨiKÕÛkù OѨ (P Ü«∂ „Ѩ=∂}=ÚÅKÕ qKåiOѨ)|_»∞#∞. QÍ# 'ã¨q∞‡`«ó— Ü«∞x K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞.
L. ... ã¨~°fi=Ú#fl`«x k=º HõàÏ=∞Ü«∞ =∞OK«∞ q+¨μ‚#O
^Œ∞Å¡=Úñ *ËiÛ `å~°_»q #∞O_»∞@ "Õ∞Å∞ xâßK«~å„QÆ}©.
(ÉèÏQÆ.7㨯O.142)
2. ^Œ$â◊º=∂#=ÚÅQÆ∞ ã¨HõŠѨ^•~°÷=ÚÅÖ’ <ÕkÜ«Ú Ñ¨~°=∂`«‡ HÍ^Œ∞.
QÍ# ã¨HõŠѨ^•~°÷=ÚÅ∞QÍ#∞, ѨizÛù#∞flñ_»∞ QÍ_»∞. Hõ#∞Hõ JѨizÛù#∞fl_»∞. Hõ#∞Hõ
'ã¨q∞‡`«ó # Éèí=u— 'Jã¨q∞‡`«ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=. ... [=xHõ =∞é∞=Ù# <å@ºO|∞ ã¨Å∞Ѩ٠#@∞x K«O^ŒO|∞#, =∂Ü«∂[=x
HÍO`«~åà◊O|∞# xÅ∞=O|_ç, h =∞Ç≤Ï=∞KÕñ |~°=∞ǨÏOã¨Å∞, x=$`«Î
~åQÆ^fiÕ +¨μÅ∞, x~°‡ÖÏ`«∞‡Å∞<≥#· =Ú#∞ʼnõΩ #^Œ$â◊º=∂#∞O_»",·≥ ѨizÛù#∞flO_»=Ù
QÍx h=Ù =¸_è » ^ Œ $ ‰õ Ω ¯Å∞, QÆ ∞ @∞O|=`« ∞ Å∞ #QÆ ∞ =∂‰õ Ω <≥ @ ∞¡
^Œ~≈° hÜ«ÚO_»=Ü≥∞º^Œ∞? (ÉèÏQÆ.1㨯O.187)
109. ã¨=∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨~°fiHÍÖË+¨μ ã¨~°fi qHÍ~° ~°Ç≤Ï`«`åfi`ü ã¨=∞ó
2. =∞Ü«∂ - ÅHΔ͇º ã¨Ç¨Ï=~°Î`« Wu "å ã¨=∞ó I
1. ã¨~°fiHÍÅ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ U qHÍ~°=ÚÅ∞#∞ ÖËx"åñ_»∞. ÉèË^Œ=ÚÅ∞
ÖËHõ ÜÕ∞Hõ~°∂Ѩ=Ú# #∞O_»∞"åñ_»∞. Hõ#∞Hõ 'ã¨=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
x¿+^èŒu ^À+¨kèÜ«∂ QÆ∞}|∞^•úº "å # H˜Oz^•^Œ`ÕÎ I
Jq^ŒºHõ =∞dÅq∞u *Ï˝`åfi ^•¿ãÎ Ü«∞uó HÀ-Ñ≤II
 150 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
[#∞Å Ü«∞O^Œe QÆ∞}=ÚÅ∞#∞, ^À+¨=ÚÅ∞#∞ Jq^•º HõeÊ`«=ÚÅ∞. HÍ#
Ѩ~°=∂`«‡ Z=ix ^Õfi+≤OK«_»∞ âߡѶ≤∞OK«_»∞.
'x~ÀÌ+¨O Ç≤Ï ã¨=∞O„|Ǩχ— Ü«∞#∞ ÉèíQÆ=næ`å "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
„|Ǩχx~ÀÌ+¨=Ú - ã¨=∞=Ú
J@∞Å<Õ 'ã¨~°fi„`« ã¨=∞^Œ~°≈`«fi=Ú— r=#∞‡‰õΩÎx ÅHõΔ}=Ú.
ã‘O`«#Ü«∞O^Œ∞ #dÅ Éèí∂`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ <˘HõÉèíOy ã¨=∞Ç≤Ï=`«fiO|∞#
[~°∞QÆ∞"å_»∞ (ÉèÏQÆ. 7=㨯O.115)
Hõ. ~°=∞}˜ `«áÈ„=`« K«~åº I ã¨=∞kèHõ qѶ¨∞flO| Ü«∞QÆ∞@ [iÛOzÜ«Ú, j
„Ѷ¨∞=Ú ÔQ·H˘<≥ t=Ù_»∞ qHÍ I ~°=ÚÅ∞`«Î=∞ =∞`«∞Å ÔH@∞¡ ~åQÍ <Õ~°∞Û<£.
(ǨÏ~°qÖÏ.3J.35)
t=Ù_»∞ qHÍ~° ~°Ç≤Ï`«∞_»x N<å^äŒ∞ñ_ô Ѩ^Œº=Ú# =i‚OK≥#∞.
2. '=∂— Ü«∞#QÍ 'ÅH©;^Õq— P"≥∞`À QÆ∂_çÜ«ÚO_»∞#∞ QÍ# q+¨μ‚=¸iÎ
'ã¨=∞ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
ã‘. JdÅ ã¨OѨ`å¯~°}ÏáêOQÆ ÅÜ«∞ qÖÏã≤`« =HõΔóã¨÷ÅO|∞ "åx....
(ÉèÏQÆ.2㨯O.231)
N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯ =HõΔã¨÷Å=Ú# <≥Å¡ "Õà◊Å ÅH©;^Õq x"åã¨=ÚO_»∞#∞.
110. J"≥∂Ѷ¨∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ѨÓl`«ó ã¨∞Î`«ó, ã¨O㨇 $`À "å ã¨~°fiѶ¨ÅO ^Œ^•u, # =$^ä• Hõ~Àfu
'J"≥∂Ѷ∞¨ ó—
2. Jq`«^Œä ã¨OHõÖÏÊ^•fi ''ã¨`º« HÍ=∞ó ã¨`º« ã¨OHõÅÊó—— (Kèå.L.8-1-5) Wu
„â◊√`Õó I
1. ѨÓlOK«∞@, ã¨∞uÎ OK«∞@, ã¨O㨇iOK«∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q KÕÜÚ« @ "≥∂Ѷ∞¨ =Ú
(=º~°÷=Ú) QÍhÜ«∞_»∞. `«y# Ѷ¨Å=ÚÅ xK«∞Û#∞.
K«. =∞#∞ã¨∞`« ! =∞^Œ∞æ} „â◊=}=∂„`« ÅaèOz# Ü«∞\˜ì ÉèíH˜Î KÕ
##Ѷ¨Úñ_» ã¨~°fiâ’Éèí# QÆ∞}Ï„â◊Ü«Úñ_»O |~°"Õ∞â◊fi~°∞O_»<≥·
`«#i# ##∞flñ *ˇOk# Ü«Ú^•`«Î =∞<ÀQÆ`«∞ Å=ºÜ«∞O|∞Öˇ·
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 151
=#xkèQÍq∞ Ü≥ÿ∞# ã¨∞~°"åÇ≤Ïxñ É’Öˇ Ѷ¨eOK«∞ x=Ú‡Å<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.956)
Hõ. `«# [#‡ Hõ~°‡=ÚÅ#∞O
Q˘xÜ«∂_≥_»∞ "åiÔHÅ¡ñ QÀi# "≥Å¡O
^ŒxÜ«∞ñQÆ <˘ã¨ñQÆ∞K«∞ "≥∂HõΔO
|#Ü«∞=Úñ QÆ$Ѩñ*ËÜ«Úñ QÆ$+¨μ‚ñ _»=h <å^ä•! (ÉèÏQÆ.5-2J.57)
Hõ. L~°∞ã¨O™ê~°Ñ¨Ü≥∂xkè I `«~°}O|∞Å∞ñ ÉÏѨ ѨÙO[`«~°}O|∞Å∞ N
Hõ~°}O|∞Å∞ =ÚH˜Î ã¨=∂ I K«~°}O|∞Å∞ ÉÏÅHõ$+¨μ‚ ã¨O㨇~°}O|∞Öò
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.ÉèÏ.246)
Hõ. ^蕺<åHõ~°‚# ^Œ~°≈# I QÍ#O|∞Å <å `«ÅOѨ٠QÆey#ñ *ÏÅ∞O
|∂<≥^Œ~°∞ Hõ$`å~°÷`«fi=Ú ... (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.ÉèÏ.983)
L. Z=fi~°∞ h Ѩ^•O|∞[=Ú ÖˇÑ¨C_»∞ñ Q˘Å∞Î~°∞ ÉèíH˜Î x+¨μªÖˇ·
Ü≥∞=fi~°∞ x#∞flñ „ÉË=∞ #∞u~ÚO`«∞~°∞ Éèí∂i q"ÕHõ âßÅ∞Ô~·
Ü«∞qfi=∞ÖÏ`«∞‡ÅO^Œ∞^Œ∞ ~°∞^ŒOz`« â’Éèí# x`«º ™œYº=ÚÖò
x=fi\˜ÅOQÆñ QÆ$+¨‚! x#∞ <ÕiÛ ÉèílOz# i`«Î"À=Ù<Õ!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.ÉèÏ.699)
Hõ. <å=Åx HÀÔ~¯ Ü«¸~°Hõ I áÈ=^Œ∞† q_çÑ≤OK«∞ ^À+¨Ñ¨ÙO[=ÚÅ#∞ =∞
`Õû=O |∞@∞ì#∞ "≥·à◊=∞ I ÉèÏqOѨQÆ <å^Œ∞ ÉèíH˜Î ÉÏÅHõ! qO>Ë
(ÉèÏQÆ.1㨯O.126)
q+¨μ=‚ Ù#∞ â◊„`«∞ÉèÏ==Ú`À 㨇iOz##∞ =º~°=÷ Ú QÍ^Œ∞. ã¨`Ê« Åù =Ú xK«∞Û#∞.
=∞. =∞^èŒ∞^≥·`åºO`«‰õΩg∞ñk =∞`«û~°=Ú#<£ =∞uÎe¡ [#‡„`«Ü«∂
=kè ÜÕ∞ „á⁄^Œ∞Ìñ ^ŒnÜ«∞ ~°∂ѨQÆ∞} k=º^蕺#áês} nè
xkè Ü«∞ø@<£ tâ◊√áêÅ Éèí∂qÉèí∞ñ_»∞ `å x~°∂ú`« ã¨~åfiѶ¨Úñ_≥·
qkè ~°∞„^•^Œ∞Å HõO^Œ~åx Ѩ^Œq<£ "Õ á⁄O^≥ #∞sfiâ◊fi~å!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.799)
 152 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞. x~°`«Oɡ· x~°=^Œº"≥∞ÿ xdÅ zxfl~å‡}"≥∞ÿ x`«º"≥∞ÿ
x~°Ç¨ÏOHÍ~° QÆ∞}Ï_軺"≥∞ÿ xÜ«∞=∞"≥∞ÿ x~ÀÌ+¨"≥∞ÿ #\˜ì N
ǨÏi <å=∞㨇~°}Ï=∞$`«O a`«ñ_»∞ „Ѩ`«ºHõΔO|∞ ¿ãqOK≥ñ ^•
=∞~°}ÏO`«O|∞# x\˜ì ã¨[˚#∞x ^èŒ~°‡O ÉËÅ =º~°÷O |QÆ∞<£.
(ÉèÏQÆ.6㨯O.128)
2. Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ã¨OHõÅÊ=Ú =º~°÷=Ú HÍxk. [iyÜÕ∞ f~°∞#∞.
'ã¨`º« HÍ=∞ó ã¨`º« ã¨OHõÅÊó— Ü«∞#∞ KèåO^ÀQƺ=K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú. Hõ#∞Hõ 'J"≥∂Ѷ∞¨ ó
— Ü«∞#|_»∞#∞.
111. ѨÙ}¤sHÍHõΔó
â◊O.ÉèÏ. 1. ǨÏ$^ŒÜ∂« YºO ѨÙ}¤sHõ=∞â◊√fl`Õ-"åºáÈflu, `«„`ÀѨÅH˜`Δ « Wu ѨÙ}¤sHÍHõóΔ
''Ü«∞`«∞Ê}¤sHõO ѨÙ~°=∞^躌 ã¨Oã¨"÷ ∞£ —— (`≥·.P.Ü«∂l˝‰õΩº)
2. ѨÙ}¤sHÍH͈~ LÉèË JH˜Δ}© J¿ãºu "å I
1. ǨÏ$^ŒÜ«∞ =∞^茺ã¨÷=∞QÆ∞ ѨÙO_»sHõ=Ú (Ѩ^Œ‡=Ú#) "åºÑ≤Oz (KÕi)
Ü«ÚO_»∞"å_»∞. ѨÙ~°=∞#QÍ â◊s~°=Ú-^•x =∞^躌 Ö’#∞#fl Hõ=∞Å=Ú#O^Œ∞ "åºÑ≤Oz
Ü«Ú<åfl_»∞ HÍ=Ù# Ü«∂Ѩ^Œ‡=Ú#O^Œ∞ LѨÅH˜Δ`«∞ñ_»∞ (ã¨xflkè) KÕã≤#"åñ_»∞.
Hõ. `«^Œ#O`«~°O| ǨÏi ^Œ# I ǨÏ$^ŒÜ«∂|˚=Ú #O^Œ∞ =Ú‰õΩo`ÕHõΔ}=ÚÅ ã¨
=∞‡^Œ=Ú#ñ EK«∞K«∞ <å#`« I =^Œ#∞O_≥· Ü«ÚO_≥ =Ú^Œ=Ú =éÅQÆ ##Ѷ¨∂!
(ÉèÏQÆ.3-149)
"≥∞„ÿ `ÕÜÚ« ñ_»∞ NHõ$+¨μx‚ Ez Hõ#∞flÅ∞ =¸ã≤H˘x `«# ǨÏ$^ŒÜ∂« |˚=Ú#O^Õ
NHõ$+¨μ‚x `«Å=OK«∞H˘x xÅ|_ç K«∂K«∞K«∞O_≥#∞.
=∞. =~° Ü≥∂wO„^Œ∞Å∞ Ü≥∂QÆ=∂~°æ=ÚÅ ÉèÏ=O|O^Œ∞ <Õ h =∞<À
ǨÏ~° ~°∂ѨO|∞ñ ^ŒÅOz ÜÕ∞ QÆ∞}QÆ}^蕺#O|∞ QÍqO`«∞, ~°
ѨÙÊ~°∞+¨ „âı+¨ª Ѩi„QÆǨÏO|∞#‰õΩ<≥· á⁄ÖÏÊ~°ñ ^Œ^•úº# QÀ
K«~°=¸iÎ<£ ^èŒi~ÚO`«∞ QÍ^≥ Ѩ~°"≥∂`åûǨïO_»"≥· =∂^èŒ"å!
(ÉèÏQÆ.3-298)
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 153
K«. ǨÏi x[^•ã¨HÀ\˜H˜ QÆ∞Ǩâ◊Ü«Úñ_≥· ~°q∞~ÚOK«∞... (ÉèÏQÆ.3-441)
L. ........ Ü≥∂y|$O^Œ=ÚÖò
_≥O^Œ=ÚÅO^Œ∞ QÀÔ~_»∞ Hõ_çOkx^è•#=Ú.. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1247)
ã‘. ^Õ=! ^Œ∞~°˚#∞ʼnõΩ ÉèÏqOѨ ǨÏ$^ŒÜ«∞ ã¨OQÆ`«∞ñ_»"≥· Ü«ÚO_çÜ«Úñ QÍ#ñ
|_»=Ù... (ÉèÏQÆ.3-546)
ã‘. ......... J~°∞}∞ Å#∞¿Ñ~° #=∞~°∞ |∞∞+¨μÅ∞
bÅ ã¨∞+¨μ=∞fl<å_ô =∂~°æQÆ`«∞_»ñ"≥·, ǨÏ$„`«Ê^Õâ◊=Ú#ñ [iOK«∞K«∞#fl
~°∞z ^ŒÇ¨Ï~åHÍâ◊ ~°∂Ñ≤QÍ ÉèÏqO`«∞~°∞. (ÉèÏQÆ.10L.1214)
2. ѨÙO_»sHõ=ÚÅ (Hõ=∞Å=ÚÅ) =O\˜ Ô~O_»∞ Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"å_»∞
ѨÙO_»sHõ Ü«ÚQÆ=Ú É’Å∞ Hõ#∞flÅ "å_»∞ (ÉèÏQÆ.1-16)
112. =$+¨Hõ~å‡
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~°‡ÅHõΔ}O Hõ~°‡ J¿ãºu =$+¨Hõ~å‡ I
=$+¨ó Ü«∞#QÍ ^èŒ~°‡=Ú. ^èŒ~°‡~°∂Ѩ"≥∞ÿ# Hõ~°‡ Ü≥∞=iKÕ <åK«iOѨ|_»∞<À,
Ü«∞`«_∞» '=$+¨H~õ 凗. Ѩ~=° ∂`«‡ KÕÜÚ« Hõ~‡° ÅxflÜ«Ú ^è~Œ ‡° ~°∂Ѩ=ÚÖË. Hõ#∞Hõ '=$+¨H~õ 凗
Ü«∞#ñ |~°QÆ∞#∞.
Hõ. "Õ^Œ „Ѩ}Ç≤Ï`«"Õ∞ Ü«∞#∞ I "≥∂^ŒO|∞QÆ ^èŒ~°‡=∞Ü≥∞º =Ú#∞fl, `« ^Œ#ºO
ÉËk Ü«∞QÆ∞ #k Ü«∞^èŒ~°‡O I ÉÏkÜ«Ú Ç¨Ïi~°∂Ѩ "Õ^Œ=∞# q#∞ Hõ`«#<£
(ÉèÏQÆ.6-84)
"Õ^=Œ ÚÅÖ’ ÜÕ∞k K≥Ñʨ |_ç#^À, JkÜÕ∞ Ü«∞O^Œ~‰° Ωõ P"≥∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ ^è~Œ ‡° =Ú.
JO`«Hõ#fl "ÕÔ~·#k J^èŒ~°‡=Ú. "Õ^Œ=Ú ™êHΔÍ`«∞ÎQÍ <å~åÜ«∞} ã¨fi~°∂Ѩ=∞x ÃÑ^ŒÌÅ∞
K≥ѨÊQÍ qxÜ«ÚO\˜q∞.
P. ^èŒ~°‡=¸iÎ =Ü«∞º! ^èŒ~°‡[˝! =$+¨~°∂Ѩ!
Ѩ~°=∞^èŒ~°‡ g∞=٠ѨÅ∞‰õΩ „`À=
áêѨHõ~°∞‡ ¿ãÜ«Ú áêѨO|∞ ã¨∂zOѨñ,
ÉÏѨHõ~°∞‡ñ _ÕQÆ∞ Ѩ^äŒ=Ú =K«∞Û. (ÉèÏQÆ.1㨯O.428)
 154 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
113. =$ëêHõ$uó
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~å‡~°÷=∂Hõ$uó- â◊s~°O Ü«∞㨺 ã¨ó =$ëêHõ$uó I
^è~Œ å‡~°=÷ Ú Ü«∞#QÍ ^è~Œ ‡° ã¨O~°H}Δõ Ï~°=÷ Ú â◊s~°=Ú#∞ ^èiŒ OK«∞#∞. HÍ# Ѩ~=° ∂`«‡
'=$ëêHõ$uó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'^èŒ~°‡ã¨O™ê÷Ѩ<å~å÷Ü«∞ ã¨=∞ƒù"åq∞ Ü«ÚˆQ Ü«ÚˆQ— (Éèí.w.4-8)
^è~Œ ‡° ã¨O~°H}Δõ HÔ · '<Õ#∞ Ü«ÚQÆÜÚ« QÆ=Ú ÅO^Œ∞#∞ #=`«iOK«∞K«∞O^Œ∞—#x Hõ$+¨‚
Ѩ~°=∂`«‡ w`«Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞. J@∞Å<Õ ~å=∞, Hõ$ëê‚k Ü«∞<ÕHÍ=`å~°=Ú ÖˇuÎ
^èŒ~°‡ã¨O~°HõΔ}=Ú KÕÃã#∞.
Hõ. bÖÏHÍ~°=Ú ^•ÖˇÛ#∞,
NÅÅ<Õâ◊√O_»∞ YÅ∞Å tH˜ΔOz Éèí"À
#∂‡Å#=Ú ¿ãÜ«ÚH˘é‰õΩ#∞,
<åÅ∞QÆ∞áê^Œ=ÚÅ x#∞fl #_çÑ≤OK«∞@‰õΩ<£. (ÉèÏQÆ.1㨯O.407)
ã‘. qÉè∞í ñ _ôâfi◊ ~°∞ñ_»∞ "Õ^Œ q„Ѩ QÀ ã¨∞~° ™ê^è∞Œ ^è~Œ å‡~°=÷ ÚÅñ QÍ= ^Œ#∞=Ùñ ^•eÛ
QÍe K«O^ŒO|∞# Ѷ∞¨ #~°∂Ѩ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ñ ^Œ#∞~°∂Ѩ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ñ ^ŒyeÜ«ÚO_»∞
(ÉèÏQÆ.8㨯O.693)
114. ~°∞„^Œó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨OǨ~°HÍÖË „Ѩ*Ïó ã¨OǨÏ~°<£ ~À^ŒÜ«∞fu ~°∞„^Œó I
2. ~°∞^ŒO ~åu ^Œ^•fu "å
3. ~°∞~°∞ÌóYO ^Œ∞óYHÍ~°}O "å „^•=Ü«∞fu "å ~°∞„^Œó I
4. ~À^Œ<å`ü „^•=}Ï^•fiÑ≤ ~°∞„^Œ W`«∞ºK«º`Õ I
1. „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# ÖËHõ „áê}À„`«¯=∞} ã¨=∞Ü«∞=Ú# ã¨~°∞fiÅ#∞
U_çÑ≤OK«∞#∞ QÍ# ''~°∞„^Œ∞ñ——_»#ñ|_»∞#∞.
2. ~°∞^£ J#QÍ "å‰õΩ¯. "å‰õΩ¯#∞ WK«∞Û"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ '~°∞„^Œ∞—_»#ñ|_»∞#∞.
3. ~°∞ ~°∞ÌóYO ^Œ∞óY¿ÇÏ`«∞~åfi q„^•=Ü«∞u ã¨ó „ѨÉèí∞ó I
~°∞„^Œ W`«∞ºK«º`Õ `«™ê‡zÛù=ó Ѩ~°=∞ HÍ~°}"£∞ II (t.ѨÙ). '~°∞— Ü«∞#QÍ
^Œ∞óY=Ú, ÖË^• P ^Œ∞óY ¿ÇÏ`«∞=ÙÅQÆ∞ J*Ï˝#=Ú ÖËHõ „áê~°|ú Hõ~°‡Å∞. "åxx
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 155
áÈQ˘@ìQÆey# „ѨÉèí∞=Ù (â◊H˜Îâße) QÆ#∞Hõ '~°∞„^Œ∞—_»#ñ|_»∞#∞.
=K«. J~°qO^ŒãO¨ Éè=í Ùx „Éè∂í =∞^躌 O|∞ =Å#O „QÀ^è㌠fi¨ ~°∂ѨO|∞# hÅ Ö’Ç≤Ï`«∞O_»∞
xdÅ ã¨∞~å„QÆAO_≥· Ü«Ú^Œ~ÚOK«∞K«∞ <å„HõO^Œ#O ÉÁ#iOK≥.
(ÉèÏQÆ.3-367)
=∞. [##O|Ok# hÅÖ’Ç≤Ï`«∞ñ_»∞ QÆO*Ï`åã¨#∞O Ez ~Ú
@¡#∞''<À ^Õ=! =∞^•YºÖˇ\ ˜ìq? =∞nÜ«∂"åã¨=ÚÖò gñHõ <å
Hõ#Ü«∞O|∞ <≥flé˜ñyOѨ"Õ—— Ü«∞#∞_»∞ ã¨Ü«∞ºOÉè’[QÆ~°∞ƒùO_»∞ ÖÏ
Å#=ÚO ^ÀñѨñ QÆ∞=∂~°! h [##"Õà◊<£ ~À^Œ#OaK«∞Û@<£. (368)
`Õ. ~°∞„^Œ<å=∞O|∞ h‰õΩ x~°∂_è»=∞Ü≥∞ºñ
[O„^Œã¨∂~åº#ÖÏxÅ ã¨eÅ QÆQÆ#
Ѩ$käq „áê} `«áÈ Ç¨Ï$kO„kÜ«∞=ÚÅ#ñQÆñ
QÆÅ∞QÆ∞ <ÕHÍ^Œâ◊™ê÷#=ÚÅ∞ =ã≤OѨ (369)
„|Ǩχ^Õ=Ùx Hõ#∞ÉÁ=∞Å #∞O_ç „HÀ^è㌠fi¨ ~°∂ѨÙñ_≥· ã¨=∞ã¨Î ^Õ=`«Å‰õΩ Ü«∞„QÆAñ
_≥·# hÅÖ’Ç≤Ï`«∞ñ_»∞ [x‡OK≥#∞. J`«_»∞ [x‡OK«∞K«∞<Õ ÃÑ^ŒÌQÍ ~À^Œ#=Ú KÕÃã#∞.
P hÅÖ’Ç≤Ï`«∞ñ_»∞ „|Ǩχ#∞ Ez 'F^Õ"å! <Õ<≥=ix? <å ¿Ñˆ~q∞? <å x"åã¨
ã¨÷Å"Õ∞k?—— Ü«∞xÜ«∞_çÔQ#∞. „|Ǩχ ''‰õΩ=∂~å! ѨÙ\˜ì#ѨÙ_»∞ ÜÕ∞_»=_»O =Å¡ '~°∞„^Œ∞ñ
_»∞— Ü«∞#∞¿Ñ~°∞ h‰õΩ ~°∂_è»=∞~ÚOk. K«O„^Œ∞ñ_»∞, ã¨∂~°∞ºñ_»∞, Jyfl, "åÜ«Ú=Ù,
[ÅO, PHÍâ◊O, Éèí∂q∞, „áê}=Ú, `«Ñ¨ã¨∞û, ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú, WO„kÜ«∞=ÚÅ<Õ
Ѩ^ŒH˘O_»∞, h‰õΩ x"å㨠™ê÷#=ÚÅ∞—— Jx K≥ÃÑÊ#∞.
115. |Ǩït~åó
â◊O.ÉèÏ. |Ǩ˙x t~åOã≤ Ü«∞¿ãºu |Ǩït~åó I ''ã¨Ç¨Ï„ã¨j~å¬ Ñ¨Ù~°∞+¨ó—— (`≥·.P.)
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ "ÕÅH˘Åk t~°=ÚÅ∞ QÆey#"åñ_≥· '|Ǩït~åó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
PÜ«∞#Ü≥ÚHõ¯ q~å„_»∂Ѩ â◊s~°=Ú# "ÕÅH˘Åk (J<ÕHõ) t~°ã¨∞ûÅ∞ QÆÅ=x `≥·.P.
=∞O„`«=K«#=Ú.
=∞. |Ǩï áê^À~°∞ Éèí∞*Ï# <ÕHõΔ} t~°ó á¶êÅ „â◊"À Ü«Ú‰õΩÎñ_≥·
qǨÏiOK«∞<£ |Ǩï^ÕÇ≤Ï ^ÕǨÏQÆ`«∞ñ_≥· q^•fiOã¨∞ Å∂Ç≤ÏOz `«
 156 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
^ŒƒÇ¨ï ~°∂áê=Ü«∞=O|∞Å∞<£ Éèí∞=# ã¨OѨuÎ<£ qKåiO`«∞ ~å
=∞ǨÏhÜ«∂^Œ∞ƒù`«=¸iÎ Ü≥∂y[# ǨÏ$<å‡#∞ºO_»∞ "Õ∞^è•xnè!
(ÉèÏQÆ.2㨯O.88)
ã‘. WO„kÜ«∞O|∞Å `À_» <≥Åq∞ <˘ÃÑÊ_ç =∞ǨÏ^•^Œ∞Å x`«ˆ~`«~å#∞+¨OQÆ
=ÚQÆñ*Ëã≤ "åxÜ«∞O ^˘y q~å_ÕÌǨÏO|∞ ѨÙ\˜ìOz Ü«∞O^Œ∞ñ *ËѨ\ ˜ì `å#∞
=ã≤~ÚOK«∞ <å`«ñ_»∞ =~°Å ã¨Ç¨Ï„㨠ã¨OMϺ`«O|∞ÅQÆ∞ =∞ã¨ÎHÍO„Ѷ≤∞ ÉÏǨï
Hõe`« ã¨`«∞Ê~°∞+¨μxñQÍ „|Ǩχ"å^Œ∞Å∞ ѨÅ∞‰õΩ^Œ∞ ~å q~å„@ÊÉèí∞=Ù#O^Œ∞
`Õ. Éèí∞=#*ÏÅO|∞ ÅÅ[_çñ ÉÁ~°Ü«∞‰õΩO_»∞ñ
„ÉÏ}^Œâ◊HõO|∞ xO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ∞ xO„k
Ü«∂kè ^≥·=`«=ÚÅ∞ QÆ∂_» ##Ѷ¨∞! „uq^èŒ
=∞QÆ∞K«∞ q„áêk=~°‚=Ú ÅÜ≥∞º#O^Œ∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.246)
ã‘. K«~°}À~°∞ Éèí∞[ =ÚY „â◊=}ÏH˜Δ <å™ê t
~°=ÚÅ∞ <å<å ã¨Ç¨Ï„ã¨=∞Å∞ "≥Å∞ñQÆ (ÉèÏQÆ.1㨯O.62)
116. |„Éèí∞ó
â◊O.ÉèÏ. aÉèíiÎ Ö’HÍxu '|„Éèí∞ó—
aèÉiíè Î Ü«∞#QÍ ^è•~°}, áÈ+¨}=ÚÅ#∞ J~°=÷ ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. Ö’Hõ=ÚÅ #xflO\˜x
`«# â◊H˜ÎKÕ ^è•~°} KÕÜ«Ú#∞ (xÅ∞ѨÙ#∞) áÈ+≤OK«∞#∞. QÍ# '|„Éèí∞ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
J#O`«∞ñ_»#∞ ã¨~Ê° =Ú `«#"Õ~Ú `«ÅÅ`À Éè∂í ÉèÏ~°=Ú#∞ "≥∂Ü«ÚK«∞<åflñ_»∞.
`Õ. J~°Ü«∞ „|Ǩ‡^Œ∞Öˇ=fix ##∞#~ÚOz
ÉèíH˜ÎÜ«Ú‰õΩÎÅ =∞#=Ú#ñ „|ã¨∞ÎuO`«∞
~°=x Ü≥∞=fix `«Åg∞ñ^Œ <å=yO[ñ
É’Å∞ <å "Õ~Út~°=ÚÅ Éè’yñ Q˘Å∞Î. (ÉèÏQÆ.6-476)
'J#O`«âßÛã≤‡ <åQÍ<åO— ã¨~°Ê=ÚÅÖ’ <Õ#∞ J#O`«∞ñ_»#∞ Ü«∞#∞ w`å
"åHõº „Ѩ=∂}Ï#∞™ê~°=Ú J#O`«∞ñ_»∞ N=∞Ǩq+¨μ"‚ .Õ D ~°∂Ѩ=Ú# Éè∂í ÉèÏ~°=Ú#∞
ÉèíiOK«∞K«∞<åflñ_»∞ QÍ# '|„Éèí∞— <å=∞"åK«∞ºñ_»∞.
''ÜÕ∞<Õ^ŒO Éèí∂`«O Éèí∞=#O Éèíq+¨º`ü Ѩi`«$Ç‘Ï`« =∞=∞$`Õ# ã¨~°fi"£∞——
(t.ã¨O.1)
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 157
'âßâ◊fi`« `«`«Î fi=∞QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡KÕ D [QÆ`«∞Î xÅ∞Ѩ|_»∞K«∞#flk—. Jx
t=ã¨OHõÅÊ=ÚÅÖ’x 1= =∞O„`«=Ú #O^Œ∞ K≥ѨÊ|_ç#k.
117. qâ◊fiÜ≥∂xó
â◊O.ÉèÏ. qâ◊fi㨺 HÍ~°}`åfi`ü qâ◊fiÜ≥∂xóI
Ö’Hõ=ÚÅxflO\˜Hx˜ =¸ÅHÍ~°}∞ñ_»∞ Ѩ~=° ∂`«‡. QÍ# 'qâ◊fiÜ≥∂xó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
'ã¨^Œã¨`å¯~°} HÍ~åº`«‡HõO |~Ú# qâ◊fiO|∞#‰õΩO |~°=∞ HÍ~°}O|∞ h=—
Ü«∞x Ü«Ú„QÆ~°∂ѨÙñ_≥·# #~°ã≤OǨϙêfiq∞x Éèí‰õΩÎ_≥·# „ѨǨ¡^Œ∞ñ_»∞ #∞uOK≥#∞.
`Õ. [QÆ=ÚʼnõΩ <≥Å¡ Ü≥∂xc[O|∞Öˇ·#
â◊H˜Î t=HÍ~°}∞O_»"≥· [QÆu xifi
HÍ~° „|ǨχO| =QÆ∞ x#∞flñ QÆ_»ñy ''qâ◊fi
<å^äŒ∞—— QÍ <≥é˜ñÔQ^Œ <å=∞#=Ú# #Éèí=! (ÉèÏQÆ.4㨯O.145)
118. â◊√z„â◊"åó
â◊O.ÉèÏ. â◊√px „â◊"åOã≤ - <å=∂x „â◊=}©Ü«∂#º¿ãºu â◊√z„â◊"åó I
â◊√px-áê=<åx (Ѩq„`«=ÚÖˇ#· ) „â◊"åOã≤-„â◊=}©Ü∂« x (q#∞@‰õΩ xOѨÙQÍ
#∞O_»∞#\˜ì) <å=∞=ÚÅ∞ QÆÅ"å_»∞ QÍ# 'â◊√z„â◊"åó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡
<å=∞~°∂Ѩ ~°Ç≤Ï`«∞ñ_»∞. J=`å~°=ÚÅO^Œ∞ "åx QÆ∞}=ÚÅ#∞, bÅÅ#∞ =i‚Oz
K≥ÑC¨ #q "åx <å=∞=ÚÅ∞. P <å=∞=ÚÅ#∞ ÉèHí „Î˜ â◊^ÅúŒ `À ™È΄`«=Ú KÕã#≤ ÉèQí "Æ å#∞x
ã¨∞ÎuOK«∞@ÜÕ∞ Ü«∞QÆ∞#∞. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ Ѩq„`«∞ñ_»∞ QÆ#∞Hõ PÜ«∞# <å=∞=ÚÅ∞
Ѩq„`«=ÚÅ∞. P <å=∞=ÚÅ∞ Ѩq„`«=ÚÅ∞ QÆ#∞Hõ Ü«∂<å=∞=ÚÅ`À ÉèíQÆ"å#∞x
H©iÎOz#, Éèí‰õΩÎÅ#∞ Ѩq„`«∞Å#∞QÍñ *ËÜ«Ú#∞. ÉèíQÆ=<åfl=∞=ÚÅ∞ñâ◊√zÜ≥ÿ∞#
(Ѩq„`«"≥∞ÿ#)=x, áÈ`«#QÍ~°∞ „â◊=}©Ü«∞=ÚÅQÆ∞ (q#∞@‰õΩ xOѨÙQÍ #∞O_»∞)
Ѩ^Œº=ÚÅÖ’ =i‚Ozi.
ã‘. „|ǨχǨÏ`åº<ÕHõ áêáê@=ÙÅ Hõyfl H©ÅÅ∞ ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞
QÆ∞~°∞`«ÅÊ HõŇ+¨ „‰õÄ~° ã¨~°Ê=ÚʼnõΩñ ˆQ‰õΩÅ∞ ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞
 158 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`«Ñ¨hÜ«∞ KÒ~°º ã¨O`«=∞ã¨=Ú#‰õΩ ã¨∂~°º H˜~°}=ÚÖò ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞
=∞^èŒ∞áê# H˜eƒ+¨ =∞^Œ<åQÆ ã¨q∞uH˜ñ ˆQã¨~°∞Öò ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞
w. =∞Ç≤Ï`« Ü≥∂QÀ„QÆ x`«º ã¨=∂kè x^èŒ∞Å I #Å~°∞ „|Ǩ‡k ã¨∞~°Å‰õΩ #O^Œ~åx
Éèí∂i x~åfi} ™ê„=∂[º Éè’QÆ ÉèÏQƺ I MËÅ#O|∞Å∞ ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞
(ÉèÏQÆ.6㨯O.118)
„|ǨχǨÏ`åºk áêѨ=Ú Å_»=ÙÅ~Ú`Õ
ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞ "åxx ^ŒÇ≤ÏOK«∞ #yfl*ÏfiÅÅ∞
QÆ∞~°∞`«ÅÊQÆ=∞<åk áêѨ=ÚÅ∞ ã¨~°Ê=ÚÅ~Ú`Õ
ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞ "åxx Hõ|oOK«∞ <≥=∞à◊√§
ã¨∞=~°‚ KÒ~°º=Ú "≥ÚII áêѨ=ÚÅ∞ JO^èŒHÍ~°=Ú Å~Ú`Õ
ǨÏi<å=∞ H©~#ΰ =ÚÅ∞ P Ü«∞O^èHŒ Í~°=Ú#∞ áêéñ„^ÀÅ∞ ã¨∂~°º H˜~} ° =ÚÅ∞
=∞^èŒ∞áê<åk =∞ǨáêѨ=ÚÅ∞ =∞`«ÎQÆ[=ÚÅ~Ú`Õ
ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞ P QÆ[=ÚÅ#∞ ã¨OǨÏiOK«∞ ã≤OǨÏ=ÚÅ∞
„|Ǩ‡k^Õ=`«Å∞ =∞Ç≤Ï=∂xfi`«"≥∞ÿ# Ü≥∂QÆã¨=∂kèÖ’ #∞O^Œ∞~°∞. J\˜ì"åiH˜
#O^Œx "≥∂HõΔ™ê„=∂[º=Ú#∞ ''ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=Ú—— Éèí‰õΩÎʼnõΩ *ˉõÄ~°∞Û#∞.
ã‘. =ÚH˜Î HÍO`≥·HÍO`« "≥∂ǨÏ# Hõ$`«º=ÚÖò ˆHe"≥∞ÿ ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞
ã¨`«ºÖ’HÍ#O^Œ ™œÉèÏQƺܫÚHõÎ=ÚÖò ˆHe"≥∞ÿ ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞
=∞Ç≤Ï`« x~åfi} ™ê„=∂*Ϻaè+≤HõÎ=ÚÖò ˆHe"≥∞ÿ ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞
|ǨïHÍÅ [x`« `«Ñ¨óѶ¨Å ™ê~°=ÚÖò ˆHe"≥∞ÿ ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞
w. ѨÙ}º=¸ÅO|∞ Å#áêÜ«∞ áÈ+¨HõO|∞
Åaè=∞`å~°÷O|∞ Å*Ï˝# ǨÏ~°} Hõ~°=Ú
ÖÏQÆ=∂O`ÀѨÅ|úO|∞ Å=∞$`«¿ã=
ÖÏ~°Îâ◊√Éèí=ÚÅ∞ ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞. (119)
ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞ =ÚH˜ÎHÍO`«`À <ÕHÍO`«=ÚQÍ qǨÏiOK«∞@ =O\˜k.
ã¨`«º („|Ǩχ) Ö’HÍ#O^Œ ™œÉèÏQƺ^•Ü«∞Hõ=ÚÅ∞. "≥∂HõΔ™ê„=∂[º Ѩ\Ïìaè¿+Hõ
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 159
~°∂Ѩ=ÚÅ∞. J<ÕHõ [#‡Å `«Ñ¨ó Ѷ¨Å™ê~°=ÚÅ∞. ѨÙ}º=ÚʼnõΩ Ñ¨Ù\˜ìxO_»∞¡. ã¨~°fi^•
ã¨O~°HõΔHõ=ÚÅ∞. Jaè=∞`å~°÷ „Ѩ^•Ü«∞Hõ=ÚÅ∞. J*Ï˝# ǨÏ~°}=ÚÅ∞. LѨx+¨`«∞ÎÅ
=Å# ÅaèOz#q. J=∞$`«=Ú#∞ ¿ãqOK«∞@ =O\˜q. P~°∞ÎʼnõΩ â◊√Éèí=ÚÅ#∞
QÆeOæ K«∞#q.
Hõ. HÍ=∞O|∞ ѨÙ}º=∂~°æ I ¿ã÷=∞O|∞ =ÚhO„^Œ ™êO„^Œ KÕ`«ã¨û~°ã‘
^è•=∞O|∞ l+¨μ‚ x~°‡Å <å=∞O|∞ñ ^ŒÅOK«∞"åñ_»∞ <å^äŒ∞ñ_»∞ QÍ_Õ? (120)
"åã¨∞^Õ= <å=∞=Ú HÀ~°^Œy#k. xdŠѨÙ}º=∂~åæʼnõΩ xÅÜ«∞=Ú.
=ÚhO„^Œ∞Å Ü«∞O`«~O° QÆ=ÚÅ#∞ ã¨~ã° ∞¨ ûÖË ^•xH˜ PÅÜ«∞=Ú. J\˜ì Ѩ~=° ∞ѨÙ~°∞+¨μx
Ѩq„`«<å=∞O 㨇iOK«∞"åñ_»∞ Q˘Ñ¨Ê"åñ_»∞.
w. a_»¤¿Ñ~°∞ñɡ\ ˜ì Ñ≤Å∞K«∞@ q„âß=∞ I ˆHo <≥·# q∞QÆ∞Å ˆQe <≥·#
Ѩ^Œº QÆ^Œº w`« ÉèÏ"å~°÷=ÚÅ<≥·#ñ I QÆ=∞Å#Ü«∞#∞ñ ^ŒÅѨñ QÆÅ∞+¨Ç¨Ï~°=Ú.
(122)
‰õΩ=∂~°∞xH˜ ÉèQí =Æ <åfl=∞O ÃÑ\˜ì Ü«∂ <å=∞O`À ‰õΩ=∂~°∞x Ñ≤ez##∞, q„âßOu
"Õà◊Ö’<≥·##∞, P@ÅÜ«∞O^Œ∞#∞, =K«#-w`«-ÉèÏ"å~å÷Å`À<≥·##∞, Hõ=∞ÖωõΔΩx
㨇iOz#<À áêѨ=Ú Ñ¨iǨÏiOѨñ|_»∞#∞.
L. ‰õÄe#KÀ@ñ Q˘@∞ì=_ç ‰õΩOk#KÀ@ =∞Ǩ[fi~å^Œ∞ÅO
„ÉËe#KÀ@ ã¨~°Ê=ÚY Ñ‘_»Å#Ok#KÀ@ <å~°∞ÎÖˇ·
`«∂e#KÀ@ q+¨μ‚ Éèí=^Œ∂~°∞xñ ÉË~˘¯xˆ~x g∞ñ^Œ #
HͯÅ∞x Ü«∂`«<åq`«uñ QÍ#~°∞ ѨÓ#~°∞ ^Œ∞óYÉèÏ==ÚÖò. (123)
<ÕÅg∞^Œ Ѩ_ç#ѨÙ_»∞ QÍx, ^≥|ƒÅ∞ `«ye#ѨÙ_»∞, ^Œ∞óY=ÚÅ∞ =zÛ#ѨÙ_»∞,
[fi~°f„=`«KÕ ã¨Okè „¿ÑÖÏѨ#=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞, áê=Ú "≥ÚII q+¨[O`«∞=ÙÅ
ÉÏ^èÅŒ #Ok#ѨÙ_»∞#∞, PiÎ`À JÅ=∞@ *ˇOk#ѨÙ_»∞#∞, q+¨μ^‚ =Õ Ùx <å=∞ 㨇~°}=Ú
KÕã≤#KÀ ÉÏ^èŒÅ∞O_»=Ù. ã¨O™ê~° ^Œ∞óY=ÚÅ∞ `˘ÅyáÈ=Ù#∞.
Hõ. ǨÏi<≥é∞ñQÆx Ü«∂ ÉÏÅ∞_»∞ I ǨÏi Éèí‰õΩÎÅ`À_»ñ QÆ∂_ç ǨÏi Ü«∞#∞ "å_»∞<£
ã¨iÜ≥∞ÿ ^À+¨=ÚÅ_»K∞« #∞I Hõ~∞° =e`À #yfl `«$}=Úñ QÍeÛ# ÉèOí y<£(125)
ÉÏÅ∞ñ_»#QÍ J*Ï˝x Ü«∞x Ü«∞~°÷=Ú QÆÅ^Œ∞. ǨÏix `≥eÜ«∞x Ü«∞*Ï˝x
 160 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ǨÏiÉèí‰õΩÎÅ`À *Ëi ǨÏi<å=∞=Ú #∞K«Ûi¿ãÎ Jyfl QÍe`À QÆ∂_ç QÆ_ç¤x HÍeÛ#@∞¡
"åx áêѨ=ÚÅ#∞ áÈQ˘@∞ì#∞.
K«. P~°Ü«∞ñQÆ g~°º=O`«=∞QÆ∞ <Ò+¨^èŒ"≥∞@∞¡ Ü«∞^Œ$K«ÛùñQ˘#flñ ^Œ
KåÛ~°∞ QÆ∞}O|∞ ~ÀQÆ=ÚÅñ [Ü«∞º#ñ ÉÏÑ≤#=∂_ç¯ñ |∞}º q
™êÊù~°∞x #O|∞*’^Œ~°∞xñ ÉÏ=∞~°∞ñ _»A˝ñ _»=[˝ñ |e¯#<£
"å~°Hõ `«„`«ÊÉèÏ==Ú „^èŒ∞=O|∞QÆ <å`«‡QÆ∞}O|∞ñ EѨ^Õ ! (126)
™ê~°=O`«"≥∞ÿ# B+¨^èŒO Ü«∞^Œ$K«ÛùQÍ (^•xÜ≥ÚHõ¯ „ѨÉèÏ==Ú `≥eã≤H˘#Hõ,
^•x Ѷ¨e`«=Ú HÍ=Öˇ#x Ü«∂tOK«Hõ) ¿ãqOz##∞, P B+¨^èŒ „ѨÉèÏ==ÚKÕ "åºkè
â◊q∞OK«∞#∞. J@∞Å<Õ Ñ¨~°=∞áê=#∞_≥·# ÉèíQÆ"å#∞x <å=∞O `≥eÜ«∞Hõ ѨeH˜ ##∞,
u~°™ê¯~°ÉèÏ=O`Àñ |eH˜##∞ ^•x „ѨÉèÏ==Ú#∞ K«∂ѨÙ#∞. (Ѷ¨eOK«∞#∞)
=K«. ã¨Åö # ‰õΩΔ `« Ѩ`#« [$OÉè}í Ïk ^Œ∞~°=ã¨Å÷ O^Œ∞#∞, [fi~°=∞~°}Ïk ^Œ∞~°âÌ Å◊ O^Œ∞#∞
q=â◊√Å=∞QÆ∞ =∂‰õΩñ QÆŇ+¨ <åâ◊Hõ~°O|∞Å~Ú# Éèí=kÌ=º<å=∞O|∞Å∞ =∂
=K«# QÀK«~°O|∞ ÅQÆ∞QÍHõ. (ÉèÏQÆ.5-1J. 51)
=K«. ѨÙO_»sH͉õΔΩO_ç@¡xÜ≥∞. ''=∞nÜ«∞ ^蕺# <å=∞㨇~°}O|∞Å∞ Éèí=~ÀQÆ
ǨÏ~°}O|∞Å∞#∞, „|Ǩχ~°∞„^•kHõ â◊~°}O|∞Å∞#∞, =∞OQÆà◊Hõ~°}O|∞Å∞#∞
#QÆ∞#∞.—— (ÉèÏQÆ.11㨯O.18)
`Õ. Pk=∞^蕺O`«=ÚÅ∞ <å‰õΩ #~°Ü«∞ ÖËq∞
<≥· Ü«∞<åk Ü«∞=∞^èŒ∞ºñ _»#O`«∞ñ _»#ñQÆñ
*ˇÅ∞¡ ¿Ñà◊√§Å∞, â◊√K«∞Å∞ <å K≥=ÙÅ H˜OѨÙ
ÅQÆ∞@ =Ú#∞Å∞ â◊√z„â◊=Ùñ_»O„_»∞ ##∞fl! (ÉèÏ~°.âßOu.6P.438)
=K«.'JyflÉèÏq∞x Hõ$uÎHÍYºÖˇ·# =ÚxѨ`«∞flÖÏ~°∞fi~° ~°∂ѨO|∞Å∞ ÔQ·H˘x,
„Ñ≤Ü«∞ã¨=∂QÆ=∞O|∞ ã¨eÑ≤ âıfi`«`≥·ÅO|∞# ˆ~`«<£ã¨¯O^ŒO|∞ ¿ãÜ«Ú@O
„|ÉèíqOz#"åñ_»∞ QÍ=Ù#ñ QÍiΈHÜ«∞ 㨯O^Œ <å=∞O|∞ÅO |~°ÔQ—
(ÉèÏ~°.J~°}º 5P.234)
^Õ= ^•#= Ü«Ú^Œú=ÚÅÖ’ D 㨯O^Œ∞_»∞ ¿ã<åkèѨ`«º=Ú =Ç≤ÏOz ~åHõΔã¨
g~°∞Å#∞ ã¨OǨÏiOz ^è~Œ À‡^Œ~ú }° =Ú QÍqOK≥#∞. "åxH˜ ¿ã<åkèÑ`¨ º« =Ú#∞ Ѩ~=° ∂`«‡
J#∞„QÆÇ≤ÏOK≥#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 㨯O^Œ^èŒ~°∞ñ_»Ü≥∞º#∞. '¿ã<åh<å =∞ǨÏO 㨯O^Œó—
Ü«∞x Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ K≥ÃÑÊ#∞.
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 161
N HõOK≥~°¡ QÀѨ#fl QÍ~°∞ `«=∞ ^•â◊~°kä â◊`«Hõ=Ú#O^Œ∞
............... q∞=Ú‡ ÉèílOK«∞ "åiH˜<£.
„ÉÏѨÙQÆ h=Ùñ^Œ=Ú‡ñ_ç~°∞ѨH˜¯Ü«∞ÅO [x `«kfiѨuÎ ã¨O
`åѨ=Ú =∂xÊ QÍ`«∞~°ñ@ ^•â◊~°nä ! Hõ~°∞}Ï Ñ¨Ü≥∂xnè!
~å=∞ ÅHõ;}∞e~°∞fi~°∞#∞ `«=∞#∞ ÉèílOK«∞"åi ~Ú~°∞"≥·Ñ¨ÙÅñ*Ëi "åi
ã¨O`åѨ=Ú#∞ áÈQ˘>ˇì^Œ~°x K≥ÃÑÊ#∞.
N uHõ¯# ™È=∞Ü«∂l QÍ~°∞ =∞ǨÉèÏ~°`=« ÚÖ’ P„â◊=∞"åã¨Ñ~¨ fi° „Ѩ^=Œä ∂âßfi™êO`«
Ѩ^Œº=Ú#O^Œ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x 'ã¨OˆH¡â’`åû~°Hõ k=º<å=∞!— (Q˘Ñ¨Ê Hõ+¨ì=ÚÅ#∞
áêéñ„^ÀÅ∞ #\˜ì =∞Ç≤Ï=∞ QÆey# <å=∞=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_®!) Ü«∞x âߡѶ≤∞Ozi.
119. J=∞$`«ó
â◊O.ÉèÏ. # q^Œº`Õ =∞$`«O-=∞~°}O J¿ãºu J=∞$`«óI ''J[~À=∞~°ó——(H“+‘3-8)
[~å =∞~°}=ÚÅ∞ ÖËx"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'J=∞$`«∞_»∞—
=K«. ~å=∞K«O„^Œ∞O_»∞ „|ǨχK«~°ºO|∞ ^èŒi~ÚOz, Ѩ^Œ=¸ñ_»∞ "ÕÅÜÕ∞O_≥¡_»
`≥QƉõΩO_» #yflÃÇÏ„`«O|∞Å∞ Ããe¡Oz, `å hâ◊fi~°∞O_»∞ QÍ=Ù#ñ ^Œ# "≥Ú^Œe
<≥Å=Ù#‰õΩO [xÜ≥∞. (ÉèÏQÆ.9㨯O.358)
N~å=Ú_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ QÆ#∞Hõ =∞~°}=ÚO_»^Œ∞. `«# ã¨fi™ê÷#=Ú#‰õΩ "≥à‹¡#∞.
120. âßâ◊fi`«™ê÷}∞ó
â◊O.ÉèÏ. âßâ◊fi`«âßÛ™œ ™ê÷}∞âıÛu âßâ◊fi`«™ê÷}∞ó I
â◊â◊fi`ü-J#QÍ ã¨~°fi^•-ZÅ¡HÍÅ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ #∞O_»∞"åñ_»∞. ™ê÷}∞ó
Ü«∞#QÍ Z\˜ì qHÍ~°=ÚÅ∞ ÖËHõ Ü≥ÚˆH q^èŒ=ÚQÍ #∞O_»∞"åñ_»∞. QÆ#∞Hõ 'âßâ◊fi`«
™ê÷}∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞. kuã¨O`å# q<åâ◊™ê^èŒ# ã¨=ÚnÌ áêÎ+¨ìÉÏǨ ã¨=∞
xfi`«"≥∞ÿ Ü≥∂y=∞<À#∞~åQÆHõ~° "≥∞ÿ "≥ÖÁæO^Œ∞ h ^ÕÇ¨Ï =∂
Ü«∞`« "≥∞ÿ#\˜ì „ѨѨOK«=ÚO |Öˇ#∞ q∞^䕺Éèí∂`«=ÚO QÍq∞ âß
â◊fi`«=ÚO QÍ =∞kÖ’ñ ^ŒÅO`«∞ ǨÏi! ^Õ"å! ^≥·= K«∂_®=∞}˜!
(âßâ◊fi`«∞_»∞) (ÉèÏQÆ.4㨯O.181)
 162 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'㨯O^èŒ^èŒ~°ó— Ü«∞#∞ áê~îåO`«~°=Ú#∞ QÆÅ^Œ∞. ''„`«Ü≥∂㨯<åúó—— (Kèå.2-23-1)
„â◊√u"åHͺ#∞™ê~°=Ú QÆ$ǨÏã¨÷ "å#„Ѩã÷¨ „|ǨχK«~庄â◊=∞=ÚÅ∞ =¸_»∞ 㨯O^è=Œ ÚÅ∞.
P ^èŒ~°‡qÉèÏQÆ=ÚÅ #∞^ŒúiOK«∞#∞ (J#∞+≤ªOѨ KÕÜ«Ú#∞) QÍ# '㨯O^èŒ^èŒ~°∞— _»#ñ
|_»∞#∞.
121. =~å~ÀǨÏó
â◊O.ÉèÏ. =~°=∂~ÀǨÏ}O Ü«∞ã≤‡xflu =~å~ÀǨÏó I =~°ó-P~ÀǨÏó JVŸ¯¿ãºu "åI
J~°∂_è®<åO ѨÙ#~å=$`«Îºã¨OÉèí"å`ü I ''# K« ѨÙ#~å=~°Î`Õ——
(KèåO.L.8-14-1) Wu „â◊√`Õó I
''Ü«∞O „áêѨº # x=~°Î<ÕΗ— (Éèí.w.8-21) Wu 㨇 $`Õâ◊Û I
P~ÀǨÏ=∞#QÍ X_ç. PÜ«∞#k „âı+¨ª=∞QÆ∞ X_ç, P Ü≥Ú_çÖ’ ‰õÄ~°∞ÛO_»∞@
=∞ǨÉèÏQƺ=Ú. Ѩ~°=∂`«∞‡x *Ëi#"å~°∞ =∞~°Å [## =∞~°} „Ѩ=Ç¨Ï ~°∂Ѩ=∞QÆ∞
ã¨O™ê~°=Ú Ö’xH˜ ~å~°∞. w`«Ü«∞O^Œ∞ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ '`«##∞ *Ëi# "å~°∞ =∞~°e
~å‰õΩO_»∞ #\˜ì L`«Î=∞™ê÷#=Ú <åk— Ü«∞x K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. ''ÜÕ∞ Ѩ^OŒ |∞<Õx ã¨∂i[#O|∞Å∞ ã¨~Àfi`«=Î ∞O|x á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞, ^Õxñ [O„^Œ
k"åHõ~° „QÆÇ¨Ï #HõΔ„`« `å~åQÆ}O|∞Å∞ „Ѩ^ŒH˜Δ}O|∞QÍñ k~°∞QÆ∞K«∞O_»∞,
=∞é˜Ü«Ú h^Œ∞ Ñ≤`«~°∞Å KÕ`«#∞, Ü«∞#∞ºÅKÕ`«#∞ ##kè+≤ª`«O|∞#∞,
[QÆ^ŒfiO^ŒºO|∞#∞, #ÉèíHõÎ [<åu^Œ∞~°˚Ü«∞O|∞#∞ #~Ú#\˜ìk q+¨μ‚Ѩ^ŒO|∞——
Jx „^èŒ∞=Ù#‰õΩ q+¨μ‚^Œ∂`«Å∞ K≥ÑÊ≤ i. (ÉèÏQÆ.4-374)
122. =∞Ǩ`«áêó
â◊O.ÉèÏ. 1. =∞ǨÏ`ü ã¨$[ºq+¨Ü«∞O `«Ñ¨ó - *Ï˝#=∞¿ãºu =∞Ǩ`«áêó I ''Ü«∞㨺
*Ï˝#=∞Ü«∞O `«Ñ¨ó (=Ú}¤Hõ 1-1-9)
2. Sâ◊fi~°ºO „Ѩ`åáÈ "å `«áÈ =∞ǨÏ^Œ¿ãºu "å =∞Ǩ`«áêó I
1.'Ü«∞㨺 *Ï˝#=∞Ü«∞O `«Ñ¨ó— Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ `«Ñ¨ã¨∞û *Ï˝#=∞Ü«∞=Ú.
`«Ñ¨ã¨∞û *Ï˝#"Õ∞. Ѩ~°=∂`«‡ qâ◊fi=Ú#∞ ã¨$+≤ìOK«∞#∞. P qâ◊fi=Ú#∞ ã¨$+≤ìOK«∞@‰õΩ
qÜ«∞^•k (PHÍâßk) ã¨$[º q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ QÆ∂iÛ# *Ï˝#=Ú P=â◊ºHõ=Ú.
`«áÈ=∞Ü«∞"≥∞ÿ# Ü«∞\˜ì *Ï˝#=Ú QÆeyÜ«Ú<åfl_»∞. QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '=∞Ǩ`«áêó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 163
=∞. `«~°∞}©! Ü«∂^Œ=~åA QÍñ_ç`«ñ_»∞ "Õ^Œ=º‰õΩÎñ_≥· Ü≥ÚHõ¯ñ_≥·
=~°∞ã¨<£ Ö’HõÉèí= ã≤÷u „Ѩà◊Ü«∞=ÚÖò =iÎOѨñQÍñ*ËÜ«Ú ^Œ∞
ã¨Î~° bÖÏ~°`«∞ñ_≥·# ~¸â◊√ñ_»∞. ... ... ... (ÉèÏQÆ.1㨯O.237)
Hõ. `«Ñ¨=∞#QÆ =∞`«ûfi~°∂Ѩ=Ú I `«Ñ¨=∞#∞ `«~°∞=Ù#‰õΩ Ñ¶¨Åq`å#=Ú <Õ
<å `«Ñ¨=Ú#<Õ [## ã≤÷ I `«∞ºÑ¨ã¨OǨÏ~°}=Ú ÖÁ#~°∞ÛK«∞O_»∞^Œ∞ñ ^Œ#Ü«∂!
(ÉèÏQÆ.2-244)
2. Sâ◊fi~°º=Ú J#QÍ Dâ◊fi~°`«fi=Ú (ã¨~°fiâ◊H˜Î âße`«fi=Ú) „Ѩ`åѨ=∞#QÍ
„ѨuѨ‰õΔΩÅ#∞ ^ŒO_çOK«∞ ÖË^• ÖÁOQÆnÜ«∞QÆÅ â◊H˜Î. ^Õ"åã¨∞~° ã¨O„QÍ=∞=ÚÅO^Œ∞
^Õ=`«ÅÃÑ· q[$OaèOz# ^≥·`«º ^•#"å^Œ∞Å#∞, tH˜ΔOz Ѩ~ål`«∞Å#∞QÍñ*ËÜ«Ú#∞.
J\˜ì „Ѩ`åѨ=Ú QÆey# "å_»QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ '=∞Ǩ`«áêó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
K«. ã¨~°ã≤[Ö’K«#∞O_»∞ x[ âß~°æ˝ â◊~åã¨# =ÚHõÎ ¿ÇÏ=∞ ѨÙO
Y ~°∞z~° âß`«™êÜ«∞Hõ xHÍÜ«∞=Ú#<£ iѨÙHÀ\˜ <Õã≤ ã≤O
^èŒ∞~°iѨ٠q„Hõ=∞ „ѨHõ@^À~°ƒÅ∞ñ _≥· qÅã≤e¡ Ü≥Ú`≥Î ^Œ∞
ã¨Î~°K«e`å#ºÃã·#º=Ú#∞ ã¨[˚#=∂#º=Úñ ÉÏOK«[#º=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1108)
123. ã¨~°fiQÆó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fi„`« QÆK«Ûùfu ã¨~°fiQÆó I HÍ~°}`Õfi# "åºÑ¨Î`åfi`ü ã¨~°fi„`« I
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨~°fi=Ú#‰õΩ#∞ Ü«Úáê^•# HÍ~°}∞ñ_»∞. P HÍ~°}`«fi=ÚKÕ
Ü«∞O`«@#∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞. QÍ# 'ã¨~°fiQÆó— Ü«∞#|_≥#∞.
Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙñ_»∞ „ѨǨ¡^Œ∞x q+¨μ‚=Ù D ã¨ÎOÉèí=Ú #O^Œ∞O_»∞<å? Ü«∞x
„ѨtflOK≥#∞. ã¨=∂^è•#=ÚQÍ „ѨǨ¡^Œ∞ñ_»∞.
âß. ''JOÉè’*Ïã¨#∞ñ _®kQÍñQÆ ^Œ$}Ѩ~°ºO`«O|∞ qâßfi`«∞‡ñ_≥·
ã¨OÉèÏ=O|∞# #∞O_»∞ „áÈ_» qѨÙÅ ã¨ÎOÉèíO|∞ #O^Œ∞O_»ñ_Õ?
ã¨ÎOÉèÏO`«~°æ`«∞ñ_»Ü«Úº #∞O_»∞@‰õΩ <Õ ã¨O^ÕǨÏ=Ú<£ ÖË^Œ∞....
Jx K≥ÃÑÊ#∞. (ÉèÏQÆ.7-282)
L. `≥OѨÙ# ÉÏÅ∞ñ_®_ç# ã¨∞nè~°`« ã¨~°fiQÆ`«`«fi=ÚO „|u
 164 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
+≤ªOѨñ^ŒÅOz ~ÚO^Œ∞ #~°ã≤OÇ¨Ï â◊s~°=Úñ ^•eÛ K«„H˜ t
H˜ΔOѨQÆ =zÛñ<å_»∞.... (287)
„ѨǨ¡^Œ∞ñ_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ qâßfi`«∞‡ñ_≥· ã¨~°fi„`« Ü«ÚO_»∞#x K≥Ñ≤Ê#O^Œ∞ʼnõΩ
q+¨μ=‚ Ù `«#ã¨~fi° QÆ``« fi« =Ú#∞ |∞∞A=Ù KÕÜÚ« @‰õΩ ã¨OÎ Éè=í Ú#O^Œ∞ #~°ãO≤ Ç¨Ï ~°∂Ѩ=Ú#
„Ѩ`º« Hõ=Δ ∞Ü≥∞º#∞. (D 㨯O^è=Œ ÚÖ’x 274,275 Ѩ^ºŒ =ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ ã¨~fi° QÆ``« fi« =Ú
x~°∂Ñ≤OѨ|_ç#k.)
P. Ü«∂^Œ=ÙʼnõΩ g∞‰õΩ #`«ºO`« ‰õΩÅQÆ∞~°∞ I "≥·# Hõ$+¨μ‚ñ _≥K«@ <≥·# QÆÅñ_»∞:
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.90)
P. QÀѨ[#=ÚÅO^Œ∞ QÀÑ≤HõÅO^Œ∞#∞ I ã¨HõÅ [O`«∞ÅO^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞
<å =∞Ǩ`«∞‡#‰õΩñ |~åOQÆ# Öˇ=fi~°∞?I ã¨~°fi=∞Ü«Úñ_»∞ bÅ ã¨eÃÑñQÍHõ!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1109)
D [QÆ`«∞Î ã¨=∞ã¨Î=Ú J<å`«‡ ~°∂Ѩ=Ú. „ѨHÍâß`«‡Hõ=∞QÆ∞ K≥·`«#º ã¨xflkè
ÖËx^Õ Wk Z#fl_»∞#∞ - U =∂„`«=Ú#∞ - „ѨHÍtOK«∞ #=HÍâ◊=Ú ÖË^Œ∞. HÍx, D
[QÆ`«∞ÎÖ’x „Ѩu =ã¨∞Î=Ù =∞#‰õΩ P Ü«∂ ~°∂Ѩ=Ú# QÀK«iOK«∞K«∞<Õ Ü«Ú#flk.
Hõ#∞Hõ P Ü«∂ =ã¨∞Î=ÙÅ #xflO\˜x „ѨHÍtOѨ*ËÜ«Ú P`«‡ ã¨~°fiQÆ`«=∞x `≥eÜ«Ú
K«∞#flk. HÍ# P`«‡ 'ã¨~°fiQÆ∞_»∞.—
124. ã¨~°fiq^•ƒù#∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiO "ÕuÎ q#Ì`« Wu "å ã¨~°fiq`ü I ÉèÏfu ÉèÏ#∞ó I
''`«"Õ∞= ÉèÏ#Î =∞#∞ÉèÏu ã¨~°fiO—— (=Ú}¤Hõ 2-2-10)
''Ü«∞^•k`«ºQÆ`«O `Õ[ó—— (Éèí.w.15-12)
ã¨~°fiqKåÛ™œ ÉèÏ#∞âıÛu. ã¨~°fiq^•ƒù#∞ó I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨~fi° =Ú <≥ñé˜y# "åñ_»∞ (ã¨~fi° A˝ñ_»∞). qâ◊fi=ÚÖ’ PÜ«∞# Ü≥∞é∞ñ
QÆx q+¨Ü«∞"≥ÚHõ¯\˜Ü«Ú#∞ ÖË^Œ∞. ã¨HõÅ q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ PÜ«∞#‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞. QÍ#
'ã¨~°fiq`ü— JQÆ∞#∞. 'q`ü— Ü«∞#QÍ á⁄O^Œ∞@Ü«∞#∞ Ü«∞~°÷=Ú QÆÅ^Œ∞. Ѩ~°=∂`«‡
ã¨`º« ã¨OHõÅ∞Êñ_»∞ QÆ#∞Hõ PÜ«∞# ã¨OHõeÊOz# q+¨Ü∞« =ÚÅxflÜ«Ú, PÜ«∞# á⁄OkÜÕ∞
f~°∞#∞. (á⁄OkÜÕ∞ Ü«Ú<åfl_»∞) D Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞QÍ#∞ Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨~°fiq`ü—
JQÆ∞#∞.
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 165
Ѩ~°=∂`«‡ „ѨHÍtOK«∞"åñ_»∞. ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊~°∂ѨÙñ_»∞. '`«"Õ∞= ÉèÏ#ÎO—
'Ü«∞^•k`«ºQÆ`O« — J#∞ D ~Ô O_»∞ „â◊√u, 㨇 $u "åHõº=ÚÅ „Ѩ=∂}=ÚKÕ Ñ¨~=° ∂`«‡
`å#∞ ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊=∂#∞ñ_≥,· ã¨∂~°∞ºñ_»∞, K«O„^Œ∞ñ_»∞, Jyfl "≥ÚII "åxx „ѨHÍtOѨ
*ËÜ«ÚK«∞<åflñ_»∞. Hõ#∞Hõ 'ÉèÏ#∞ó— JQÆ∞#∞. 'ã¨~°fiq`ü— =∞é˜Ü«Ú 'ÉèÏ#∞ó— QÆ#∞Hõ
'ã¨~fi° q^•ƒù#∞ó— JÜ≥∞º#∞.
K«. ǨÏi =K«#O|∞ ÖÏ`«‡‰õΩñ „aÜ«∞O ÉÁ#iOѨñ |Ü≥∂[QÆ~°∞ƒùñ _À
Ѩ~°=∞ Ѩ^Õâ◊! Ü≥∂y[# ÉèÏ=#! ~¸ xd Ö’ifiÜ«∞O^Œ∞ h
=~°Ü«∞xÜ«∞\˜ì Ü«∞~°÷ "≥ÚHõ >ˇÿ##∞ QÆÅ∞æ<≥? Ü≥ÿ∞# <å =∞k<£
ɡ~°ã≤# HÀÔ~¯ ^Õ=! qxÑ≤O`«∞ ^ŒÜ«∂=∞u z`«ÎyOѨ"Õ.
(ã¨~fi° q`ü) (ÉèÏQÆ.2㨯O.247)
K«. |Å=^Œ~åu =∞~°Ì#∞Åñ ÉÏO_»∞~° hÅxÉèí „Ñ¨ÉèÏOQÆ∞Å<£
QÆe`« x*Ï#<åO|∞[ qHÍ㨠l`åOz`« ѨÓ~°‚K«O„^Œ =∞O
_»Å∞Åñ |ˆ~â◊√Å<£ #~°q_»O|#∞Å<£ QÆ~°∞}ÏѨÜ≥∂^èŒ∞Å<£
qÅ㨠^ŒÅOHõi+¨μ‚Å #g# ã¨Ç≤Ï+¨μ‚Å ~å=∞Hõ$+¨μ‚Å<£.
(ÉèÏQÆ.10L.1115)
`Õ. ... ... „Ѩq=∞ÖÏf‡Ü«∞ ^ÕǨÏ[ „ѨÉèí ã¨~À[
Éèí= Éèí"å=∞~° =ÚY∞ºÅ „ѨÉèíÅ∞ =∂Ѩ... (ÉèÏQÆ.4㨯O.163)
(ÉèÏ#∞ó)
125. q+¨fiˆHû#ó
â◊O.ÉèÏ. q+¨fiQÆ&Ûu - ѨÖÏÜ«∞`Õ ^≥`· º« ¿ã<å Ü«∞㨺 ~°}À^ÀºQÆ =∂„`Õ}uË q+¨fiHˆ û#ó
q+¨μ‚=Ù Ü«Ú^Œú=Ú#ÔH· Ѩ~å„Hõq∞Oz# (Ü«Ú^ŒúÉèí∂q∞Ö’ „Ѩ"ÕtOz#O`«)
=∂„`«=Ú# â◊„`«∞ (~åHõãΔ )¨ ¿ã#Å∞ Jxfl k‰õΩ¯Å‰õΩ áêiáÈ=Ù#∞. QÍ# 'q+¨fiHˆ û#ó—
J#|_»∞#∞.
''~°HΔÍOã≤ cè`åx kâ’ „^Œ=xΗ— (Éèí.w. 11-36)
'~åHõΔã¨∞Å∞ ÉèíÜ«∞=Ú K≥Ok# "åÔ~· kQÆO`«=ÚʼnõΩ Ñ¨~°∞y_»∞K«∞<åfl~°∞— Jx
J~°∞˚#∞ñ_»∞ NHõ$+¨‚Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ qâ◊fi~°∂Ѩ=Ú#∞ K«∂z K≥ÃÑÊ#∞.
 166 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. ǨÏ`«âı+¨μÅ∞ ™⁄Hͯ‰õΩÅ I QÆuñ ^Œ∂Å xâß`« Ѩ=#HÍO_»=ÚÅ ã¨=Ú
^Œúu <Õã≤ `Àe q[Ü≥∂ I #fl`«∞ñ_≥· x[#QÆi ˆHÔQ #QÆ^èŒ~°∞ñ _»O`«<£.
(ÉèÏQÆ.10L.1111)
K«. ã¨~°ã≤[Ö’K«#∞O_»∞ x[ âß~üVæ â◊~åã¨# =ÚHõÎ ¿ÇÏ=∞ ѨÙO
Y ~°∞z~° âß`«™êÜ«∞Hõ xHÍÜ«∞=Ú#<£ iѨÙHÀ\˜ <Õã≤ ã≤O
^èŒ∞~°iѨ٠q„Hõ=∞ „ѨHõ@^À~°ƒÅ∞ñ _≥· qÅã≤e¡ Ü≥Ú`≥Î ^Œ∞
ã¨Î~°K«e`å#ºÃã·#º=Ú#∞ ã¨[˚#=∂#º=Úñ ÉÏOK« [#º=Ú<£ (1108)
'™ê^茉õΩñ_»∞ ÜÕ∞HÍ„QÆ=∞#ã¨∞¯_≥· ÉèíQÆ=^•úº#=Ú, ™È΄`å^Œ∞Å∞ ѨiîOK«∞@ "≥ÚII
KÕã≤# P =∞#ã¨∞ûÖ’xH˜ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ „Ѩ"ÕtOK«∞#∞. HÍ=∞ „HÀ^èŒ Ö’Éèí =∞^Œ
=∂`«û~åº^Œ∞ÅQÆ∞ JO`«â◊≈„`«∞=ÙÅ∞ "≥∂HõΔ Ü«∞`«fl=Ú KÕÜ«Ú"åi Hõ<ÕHõ P@OHõ=ÚÅ∞
QÆeyOK«∞#∞. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ =∞#ã¨∞ûÖ’xH˜ „Ѩ"ÕtOK«QÆ<Õ D â◊„`«∞=ÙÅ∞ ѨÖÏÜ«∞#
=∞QÆ∞^Œ∞~°∞. ™ê^艌 Ωõ x ™ê^è#Œ =Ú x~å@OHõ=ÚQÍ <≥~"° ~Õ ∞° #∞. ã¨`Ê« Åù =Ú ã≤kOú K«∞#∞.
q+¨μ=‚ Ù qâ◊fiã¨$AxH©, q+¨ØzH© 'q+¨fiHˆ û#∞—ñ_»#∞ ¿Ñ~°∞`À [x‡Oz â◊OÉè∞í xH˜
K≥eHÍñ_≥· Ö’Hõ=Ú#∞ HÍáê_»∞#∞.
P. qâ◊fiã¨$Ax ~ÚO@ qÉè∞í ñ_»∞ q+¨ØzH˜I ã¨OÉèqí OK«∞ #Oâ◊ ã¨ÇÏ≤ `«∞ñ _»Q∞Æ K«∞ñ
*ˇeq∞ â◊OÉèí∞`À_»ñ *ËÜ«Ú 'q+¨fiˆHû#∞ñ—I _»#QÆ [QÆ=ÚñQÍK«∞ #=x <å^äŒ!
(ÉèÏQÆ 8 㨯O. 420)
126. [<å~°Ì#ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ["å<£ - ^Œ∞~°˚<å<£, J~°ÌÜ«∞u - Ç≤Ï#ã≤Î #~°HÍn<£ QÆ=∞Ü«∞fu "å
[<å~°Ì#ó I
2. [<≥·ó ѨÙ~°∞ëê~°÷ JÉèí∞º^ŒÜ«∞ x„âı≈Ü«∞㨠ÅHõΔ}O Ü«∂K«º`« Wu [<å~°Ì#óI
1. ^Œ∞~°#˚ ∞Å#∞ Ç≤ÏOã≤OK«∞#∞. ÖË^• #~°HÍk Ö’Hõ=ÚʼnõΩ áÈ=Ù#@∞¡ KÕÜÚ« #∞.
ã‘. ã¨∞=∞Ç≤Ï`« xt`« „uâ◊¥ÖÏ„QÆ ã¨O„áÈ`« xdÅ kHõ¯i ~å[q=Ǩïñ _»Q∞Æ K«∞ñ
[@∞Ö’„QÆx+¨μª~° ã¨Îx`« QÆOcè~å@ìǨ㨠xiƒù<åfldÖÏâ◊√ñ _»QÆ∞K«∞
Éèí∂i Hõ~åà◊ q™êÊù~° ^ŒO¢ëêìñǨÏu Ѩu`« `å~åQÆ} „ѨK«Ü«Úñ _»QÆ∞K«∞
qq^茿ÇÏu „"å`« qѨÙÅ „ѨÉèÏѨÙO[ =∞O_ç`« K«O_»^À~°ÌO_»∞ñ _»QÆ∞K«∞
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 167
`Õ. qHõ@ ~À+¨ ÉèíÜ«∞OHõ~° „Éèí∞‰õΩ\˜ ^Œ∞ifl
sHõΔ º ^Œ∞ã¨ûÇ¨Ï `Õ*’=∞Ç≤Ï=∞ñ ^Œ#iÛ
Ѷ¨∞# qH©~°‚ [\Ï|O^èŒ Hõe`«∞ñ _»QÆ∞K«∞
#dÅ ã¨OǨ~° HÍ~°}∞O _»~Ú #\˜OK«∞ (ÉèÏQÆ.4㨯O.116)
2. [<≥·ó - ™ê^èŒ∞=ÙÅKÕ`« J~°÷º`Õ - JÉèí∞º^ŒÜ«∞ x„âıÜ«∞ã¨=ÚÅ#∞ (WÇ¨Ï Ñ¨~°
ã¨∞Y=ÚÅ#∞) Ji÷OѨ|_»∞#∞ QÍ# '[<å~°Ì#ó— J#|_»∞#∞.
=K«.=∞<À"åHͯܫ∞ Hõ~°‡O|∞ÅKÕ`« =∞<ÀQÆ`«O |QÆ∞#@∞¡QÍ ÉèíH˜ÎÜ«ÚHõÎO|∞ Öˇ·#
ѨÓ[ÅKÕ`O« |∂lOѨO|_ç, ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞O_»∞ =∂Ü«∂aèÉ∂íè `«∞Å∞ QÍHõ ¿ãqOK«∞
ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ ^è~Œ å‡k ѨÙ~°∞ëê~°O÷ |∞Å #aè=∞`å~°O÷ |∞Å xK«∞Û. q~°‰Ωõ OÎ _»Q∞Æ "åñ
_»∞ x~°O`«~É° Ïè =Oɡ#· ÉèHí ÜΘ ∂≥ QÆO|∞#O *Ëã≤ "≥∂HõOΔ |∞ H˘é‰õΩ Éèlí ~ÚOK«∞.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.256)
127. "Õ^Œó
â◊O.ÉèÏ. 1. "Õ^Œ~°∂Ѩ`åfi`ü "Õ^Œó 2. "Õ^ŒÜ«∞fu "å "Õ^Œó I
''`Õëê"Õ∞"å#∞Hõ=∂Ê~°÷=∞ǨÏ=∞*Ï˝#[O `«=∞ó I
<åâ◊Ü«∂=∂º`«‡ÉèÏ=™È÷ *Ï˝#n¿Ñ# ÉèÏã¨fi`å II (Éè.í w.10-11)
1. Ѩ~°=∂`«‡ "Õ^Œ~°∂ѨÙ_»∞ QÍ# '"Õ^Œó— J#|_»∞#∞.
ã‘. ã¨HÅõ =~å‚„â◊=∂Kå~° ¿ÇÏ`«∞=Ù Ö’Hõ=Ú#‰õΩ =∞OQÆà=◊ ∂~°=æ Ú#∞, ã¨<å`«#=Ú,
|∂~°fi|∞∞+≤ ã¨=∞‡`«=Ú, [<å~°Ì# =¸Å=Ú#∞, x`«º=Ú#∞, â◊√^Œú=Ú#∞,
|~°O|∞ t=O|∞, <å~°º Ѩ^ä•#∞QÆO |QÆ∞ "Õ^ŒO|∞.... (ÉèÏQÆ.4-51)
Hõ. "Õ^Œ „Ѩ}Ç≤Ï`«"Õ∞ Ü«∞#∞ I "≥∂^ŒO|∞QÆ ^èŒ~°‡=∞Ü≥∞º =Ú#∞fl, `« ^Œ#ºO
ÉËk Ü«∞QÆ∞ #k Ü«∞^èŒ~°‡O I ÉÏkÜ«Ú Ç¨Ïi~°∂Ѩ٠"Õ^Œ=∞# q#∞ Hõ`«#<£
(ÉèÏQÆ.6-84)
"Õ^=Œ ÚÅÖ’ ÜÕ∞k K≥Ñʨ |_ç#^À, JkÜÕ∞ Ü«∞O^Œ~‰° Ωõ P"≥∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ ^è~Œ ‡° =Ú.
JO`«Hõ#fl "Õéˇÿ#k J^èŒ~°‡=Ú. "Õ^Œ=Ú ™êHΔÍ`«∞ÎQÍ <å~åÜ«∞} ã¨fi~°∂Ѩ=∞x ÃÑ^ŒÌÅ∞
K≥ѨÊQÍ qxÜ«ÚO\˜q∞.
=K«. PkÜ«∞O^Œ∞ñ [`«∞~°∞‡Y∞x ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞# <˘Hõ <å^ŒO |∞^ŒƒùqOK≥† #k
 168 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=$uÎ x~À^èOŒ |∞ =Å# =¸sÎÉqíè Oz =ºHõOÎ |∞QÍñ QÆ#Ѩ>†ìˇ #\˜ì <å^Àáêã¨#
=Å# Ü≥∂y [#O|∞Å∞ xëêÊѨÙÖˇ· =ÚH˜Î <˘O^Œ∞^Œ∞† ~°O^Œ∞ <ÀOHÍ~°O|∞
[x~ÚOK≥† #kÜ«∞ ã¨~fi° =∞O„`ÀѨx+¨ #∂‡Å=∞QÆ∞ "Õ^=Œ ∂`« Ü«∞x K≥Ñʨ O|_»∞†
<å Ü≥∂OHÍ~°O|∞ „uQÆ∞}Ï`«‡HõOɡ· Ü«∞HÍ~ÀHÍ~°=∞HÍ~°O|∞ Å<≥_»∞ „u=~°‚
~°∂ѨOɡ· „ѨHÍtOK«∞K«∞O_≥† #O`« ÉèíQÆ=O`«∞_»QÆ∞ #AO _® „Ѩ}=O|∞
=Å# ã¨fi~°ãʨ ~å≈O`«™È÷ëê‡k ÅHõ}Δ ÅH˜`Δ O« |QÆ∞ #Hõ~Δ ° ã¨=∂=∂flÜ«∞O|∞ QÆeÊOz,
`«`û« ǨÜ«∞ºO|∞#O ^Œ# =^Œ# K«`∞« +¨Ü ì ∞« O|∞=Å# "Õ^KŒ `« ∞« +¨Üì ∞« O|∞ QÆÅ∞QÆO
*ËÃã. (ÉèÏQÆ.12 㨯O.30)
ã‘. ........ 'hÜ«∞O^Œ∞ñ |Ü≥∂~°∞ǨHõΔ!
`Õ. uqi Ü«∂=∂flÜ«∞=ÚÅ∞ „Ѩ=iÎOK«∞— (ÉèÏQÆ.10L.ÉèÏ.1204)
=K«. 'xQÆ=∞O|∞ =∞`«ûfi~°∂ѨO|∞— (ÉèÏQÆ.6-224)
Hõ. "å^Œ=ÚÅ∞ "ÕÜ«Ú <Õ\ ˜H˜? I "Õ^ÀHõÎqkèO [iOK«∞ q|∞^èŒ∞ñ_»∞ QÆ$ǨÏ=∞O
^• ^Œ~°=Ú# <å~åÜ«∞} I áê^ŒO|∞Å∞ Q˘ez =ÚH˜Î Ѩ^Œ=Ú#ˆHQÆ∞<£
(ÉèÏQÆ.7-470)
2. "Õ^ŒÜ«∞u - P`«‡*Ï˝#=Ú#∞ É’kèOK«∞#∞. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ w`«Ü«∞O^Œ∞
'`Õëê"Õ∞=— (10J-11â’¡) Ü«∞#∞ â’¡Hõ=ÚÖ’ x@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. '<åÜ«∞O^Õ =∞#ã¨∞û#∞
xeÑ≤, #<Õfl á⁄Ok# ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞ QÆey, ##∞fl QÆ∞iOzÜÕ∞ Ü≥∞šѨC_»∞
zOuOK«∞K«∞O_»∞ "åiÃÑ· ^ŒÜ∞« EѨÙ@ H˘é‰õΩ, "åi Ü«∞O`«óHõ~}° =Ú#O^Œ∞ xez,
*Ï˝ # nѨ = ÚKÕ "åiÜ« ∞ O^Œ ∞ J<Õ H õ [<å‡i˚ ` « =∞QÆ ∞ `« = ∞óѨ @ Å=Ú#∞,
"≥∂ǨO^èHŒ Í~°=Ú#∞, Jq^Œº Ü«∞#∞pHõ\ x˜ áê~°„^Àe P`«‡*Ï˝#=Ú#∞ QÆeyOK«∞^Œ∞#∞.—
D q^èŒ=ÚQÍ Ü≥∂QÆ∞ºÖˇ·# "å~°Å‰õΩ P`«‡*Ï˝#=Ú#∞ É’kèOK«∞#∞. QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡
'"Õ^Œ— <å=∞"åK«∞ºñ_»∞.
P. =~°=ÚhO„^Œ Ü≥∂y=~° ã¨∞~°HÀ\˜KÕ I =i‚`« „ѨÉèÏ= "≥·Éèí=O|∞
QÆey Ü«∞dÅ KÕ`«#∞ʼnõΩ q*Ï˝# „Ѩ I ^Œ∞O_» =QÆ∞^Œ∞ #Éèí=! ^Œ∞i`« ^Œ∂~°!
(ÉèÏQÆ.10L.250)
=K«. =∞<À"åHͯܫ∞ Hõ~°‡O|∞ÅKÕ`« =∞<ÀQÆ`«O |QÆ∞#@∞¡QÍ ÉèíH˜ÎÜ«ÚHõÎO|∞ Öˇ·#
ѨÓ[ÅKÕ`O« |∂lOѨO|_ç, ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞O_»∞ =∂Ü«∂aèÉ∂íè `«∞Å∞ QÍHõ ¿ãqOK«∞
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 169
ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ ^è~Œ å‡k ѨÙ~°∞ëê~°O÷ |∞Å #aè=∞`å~°O÷ |∞Å xK«∞Û. q~°‰Ωõ OÎ _»Q∞Æ "åñ
_»∞ x~°O`«~É° Ïè =Oɡ#· ÉèHí ÜΘ ∂≥ QÆO|∞#O *Ëã≤ "≥∂HõOΔ |∞ H˘é‰õΩ Éèlí ~ÚOK«∞.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.256)
128. "Õ^Œq`ü
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞^ä•=`ü "Õ^ŒO - "Õ^•~°÷O "ÕfÎu "Õ^Œq`ü I
''"Õ^•#ÎHõ$^Õfi^Œq^Õ= KåǨÏ"£∞—— (Éèí.w.15-15)
"Õ^•~°÷=Ú L#flk Ü«Ú#fl@∞¡QÍ `≥eã≤H˘x# ѨO_ç`«∞ñ_»∞ '"Õ^Œq`ü— JQÆ∞#∞.
J<åkQÍ#∞#fl g∞=∂O™ê <åºÜ«∞ âßG=ÚÅÖ’ "åºMϺxOK«|_ç# ^•xH˜ aè#fl=Ú
Q͉õΩO_® "Õ^•~°÷=Ú#O`«Ü«Ú <≥é˜ñy#"åñ_»QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ '"Õ^Œq`ü— JQÆ∞#∞.
ÉèQí =Æ næ`« Ü«∞O^Œ∞ '"Õ^•#ÎH$õ ^Õfiq^Õ= KåǨÏ"£∞— "Õ^•O`«=Ú#∞ *Ëã#≤ "åñ_»#∞, "Õ^•~°=÷ Ú
<≥é˜ñy# "åñ_»#∞ <Õ<Õ— Ü«∞x NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
''㨈~fi "Õ^•ó ã¨~°fiq^•ºó ã¨âߢ™êÎó 㨈~fiÜ«∞*Ï˝ó ã¨~°fi W*Ϻâ◊Û Hõ$+¨‚ó I
q^Œ∞ó Hõ$+¨‚O „ÉÏǨχ}Ïã¨Î`«Î fi`À ÜÕ∞ `ÕëêO ~å[<£! ã¨~°fi Ü«∞*Ï˝ó ã¨=∂áêÎó
Wu =∞ǨÉèÏ~°`Õ I
'~å*Ï! 㨠~ ° fi "Õ ^ Œ = ÚÅ∞#∞, âßG=ÚÅ`À ‰õ Ä _ç # 㨠~ ° fi q^Œ º Å∞#∞,
ã¨~fi° Ü«∞[˝=ÚÅ∞#∞, Ü«∞[˝=ÚÅO^Œ∞ P~åkèOѨ|_»∞ ã¨~fi° ^Õ=`«Å∞#∞, Hõ$+¨μñ‚ _Õ. NHõ$+¨μx‚
"åã¨Î=~°∂Ѩ=Ú <≥é˜ñy# „ÉÏǨχ}∞Å∞ („|Ǩχ`«Î fi"Õ`«ÎÅ∞) ã¨~°fiÜ«∞[˝Ñ¶¨Å=ÚÅ#∞
á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞.— ÃÑ· „Ѩ=∂}=ÚÅKÕ Ñ¨~°=∂`«‡ '"Õ^Œq`ü— JQÆ∞#∞.
P. "Õ^Œ=∞Ü«Úñ_»∞, "Õ^Œ"Õ^Œ∞ºO_»∞, "Õ^•~°÷ I q`«Î=∞ „Ñ≤Ü«ÚO_»∞, q+¨μ‚ _ô`«ñ
_ç\ ˜ìñ _»QÆ∞@ Ü«∂`«‡ <≥é∞ñQÆ∞@ Ü«Ú`«Î=∞ I „ÉÏǨχ}`«fi ã≤kú Éèí=ÙºÖÏ~°!
(ÉèÏ~°.J#∞âß.1J.165)
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ "Õ^Œ=∞Ü«Úñ_»∞, "Õ^Œ"Õ^Œ∞ºñ_»∞, "Õ^•~°÷O `≥eã≤# ѨO_ç`«∞ʼnõΩ
„Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# "åñ_»∞— Ü«∞x `≥eã≤H˘#∞@ÜÕ∞ „ÉÏǨχ}`«fi ã≤kú.
129. J=ºVæó
â◊O.ÉèÏ. 1. *Ï˝<åkaèó ѨiѨÓ~À‚-qHõÅ LK«º`Õ I
 170 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
2. =ºVæó - =ºH˜Î~°fl q^Œº`Õ Ü«∞¿ãºu "å J=ºVæó I J=ºHÀÎ-Ü«∞"£∞II
(Éèí.w.2-14)
1. JOQÆ=ÚŠ֒Ѩ=Ú QÆeæ#"å_»∞ =ºOQÆ∞ñ_»∞ (qHõÅ∞ñ_»∞) J@∞¡QÍHõ
ѨiѨÓ~å‚OQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ J=ºOQÆ∞ñ_»∞. Ѩ~=° ∂`«‡ *Ï˝<â·≥ fi◊ ~åº^Œ∞ÅKÕ Ñ¨iѨÓ~°∞ñ‚
_»∞. Hõ#∞Hõ 'J=ºOQÆ∞ñ_»∞—.
2. =ºOQÆ=Ú J#QÍ K«‰õΔΩ~åk ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅKÕ ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ `≥eã≤H˘#ñ
|_»∞"åñ_»∞. NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ ÉèíQÆ=næ`« Ü«∞O^Œ∞ 'J=ºHÀÎÜ«∞O— 'P`«‡ ~ÚO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ
QÀK«~°=∞QÆ∞#k HÍ^Œ∞— Jx K≥ÃÑÊ#∞. ZÅ¡~°‰õΩ QÀK«iOK«∞ "åñ_»∞ HÍ^Œ∞ QÆ#∞Hõ
'J=ºOQÆó— J#|_»∞#∞.
=K«. [=xHõ =∞é∞=Ù# <å@ºO|∞ #Å∞Ѩ٠#@∞x K«O^ŒO|∞# =∂Ü«∂
Ü«∞=xHÍO`«~åà◊O|∞# xÅ∞=O|_ç h =∞Ç≤Ï=∞KÕñ |~°=∞ǨÏOã¨Å∞,
x=$`«Î~åQÆ^Õfi+¨μÅ∞, x~°‡ÖÏ`«∞‡Å∞ #Ü«∞# =Ú#∞ʼnõΩ ^Œ$â◊º=∂#∞O_»=~Ú,
ѨizÛù#∞flO_»=Ù QÍx h=Ù, =¸_è^» $Œ ‰õΩ¯Å∞, ‰õΩ@∞O|=O`«∞Å∞ #QÆ∞ =∂‰õΩ<≥@∞¡
^Œ~≈° hÜ«ÚO_»=Ü≥∞º^Œ∞?— (ÉèÏQÆ.1-187)
`≥~°Kå@∞# #iÎOKÕ #@∞x=Öˇ =∂Ü«∞ Ü«∞#∞ Ü«∞=xHõ =∂@# #iÎOKÕ h
=∞Ç≤Ï=∞ Ü«∞"≥∂Ѷ∞¨ "≥∞#ÿ k. Ѩ~=° ∞ǨÏOã¨Å∞, ~åQÆ^fiÕ +¨ ~°ÇÏ≤ `«∞Å∞, x~°‡Å ǨÏ$^ŒÜÚ« Å∞
J~Ú# =Úhâ◊fi~°∞Å∞ Ãã`· O« ^Œi≈OѨÖxË Ñ¨Ó~°Ñ‚ Ù¨ ~°∞+¨μñ_»"#·≥ x#∞fl, *Ï˝#Ç‘Ï#∞Å=Ú,
ã¨O™ê~° x=∞QÆ∞flÅ=∞~Ú# =∂=O\˜ "å~°=Ú Z@∞¡ K«∂_»QÆÅ=Ú?
(K«∂_»ÖË=Ú Jx Ü«∞~°÷=Ú)
K«. JÉèí=Ù #"Õ∞Ü«Ú #=ºÜ«Ú ##O`«∞ #<å~°`«∞ñ |∂x "Õ∞xÖ’
#∞ÉèíÜ«∞=Ú <≥· "≥Å∞OQÆ∞ ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=Úñ QÍ#~°∞ z`«ÎHõ~°‡ "å
yfiÉèí= QÆi+¨μªÖˇ· "≥^ŒH˜ gé˜ñ_ç „áê}∞Å∞: ã¨~°fi=ã¨∞Î=ÙÖò
â◊√ÉèíQÆuñ E_»<ÕiÛ `«#∞ E_»ñQÆ <Õ~°x HõO\˜áÈeHõ<£. (172)
130. "Õ^•Væó
â◊O.ÉèÏ. "Õ^• JVæÉèí∂`åó Ü«∞㨺 ã¨ó "Õ^•Væó I
N=∞Ǩq+¨μ=‚ Ù#‰õΩ "Õ^=Œ ÚÅ∞ JOQÆ=ÚÖÏÜ≥∞#∞. Hõ#∞Hõ '"Õ^•OQÆó— J#|_»∞#∞.
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 171
<å~åÜ«∞}∞ñ_»∞ Ü«∞[˝=~åǨÏ~°∂Ѩ=Ú# #∞^ŒƒùqOz#ѨÙ_»∞, "åx áê^Œ=ÚÅ∞
"Õ^Œ=ÚÅ∞QÍ K≥ѨÊ|_ç#q. ''"Õ^Œáê^Ò Ü«¸Ñ¨-^ŒORó—— (ǨÏi=Oâ◊O) "Õ^Œ=ÚÅ∞
áê^Œ=ÚÅ#∞ Ü«∞OQÆ=ÚÅ∞QÍ #QÆ∞@KÕ '"Õ^•OQÆ∞ñ—_®Ü≥∞#∞. JOQÆ=∞#QÍ â◊s~°=∞#∞
Ü«∞~°=÷ Ú QÆÅ^Œ∞. q+¨μÑ‚ Ù¨ ~å}=Ú #O^Œ∞ ''|∞∞KÀ Ü«∞EO+≤ ™ê=∂x `«^"·≥ä å^è~Œ fi° }Ïx
K« I .... â◊|Ì=¸iÎ^èŒ~° Ãã·º`«^ŒfiѨÙifiëÈ‚~°‡Ç¨`«‡#óII— |∞∞QƺA™êû=∂^èŒ~°fi}=ÚÅ∞
q+¨μ‚=¸iÎÜ≥ÚHõ¯ â◊s~°=Ú Jx K≥ѨÊ|_ç#k. D „Ѩ=∂}=Ú KÕ`«#∞ '"Õ^•OQÆ∞—ñ
_»Q∞Æ #∞.
K«. K«`«∞~å=∂flÜ«∞ =ѨÙifiâı+¨^èŒ~° ! K«OK«`«∂ûHõ~åHÍ~° ! (ÉèÏQÆ.3-431)
Hõ. ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞! h~°∂Ѩ=Ú I Ѩ~°=∞ „âıÜ«∞O|∞ Éèí∞=# ѨO‰õΩÎÅ ÔHÅ¡<£
ã≤÷~°"≥·kHõ Ü≥∂QÆO|∞# I =~°∞ã¨#∞ g∞ Ü«∞O^Œ HÍ#=K≥Û#∞ =∂‰õΩ<£.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.163)
131. "Õ^Œq`ü
â◊O.ÉèÏ. "Õ^•<£ q<ÕÎ - qKå~°Ü«∞fu "Õ^Œq`ü
"Õ^Œ=ÚÅÜ≥ÚHõ¯ J~°÷=Ú#∞ qKå~°} KÕÜ«Ú#∞ QÍ# '"Õ^Œq`ü— Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞O. '~°∞K«O „ÉÏǨχO [#Ü«∞#Îó - ^Õ"å J„ˆQ `«^Œ„|∞=<£
Ü«∞ÃãÂÎ fi=O „ÉÏǨχ}À q^•º`ü - `«ã¨º ^Õ"å Jã¨#fiâı. (L.<å.5)
^Õ"åó ´ ^Õ=`«Å∞, „ѨHÍâ◊=∂# |∞kúâßÅ∞~°QÆ∞ |∞∞+¨μÅ∞
J„ˆQ ´ PkÜ«∞O^Õ
„ÉÏǨχO ´ Ѩ~„° |Ǩχ`«Î fi=Ú#‰õΩ ã¨O|OkèOz#, "Õ^=Œ ÚʼnõΩ ã¨O|OkèOz#
~°∞K«O ´ „ѨHÍâ◊=Ú#∞ - "Õ^•~°÷ `«`Ϋ fi q"ÕK#« =Ú#∞ - (Ѩ~`° Ϋ fi=Ú#∞)
[#Ü«∞#Îó ´ „ѨHõ\ ˜`«=ÚQÍ KÕÜ«ÚK«∞
`«^ä• ´ D (K≥ѨÊÉ’=Ù) q^èŒ=ÚQÍ
J„|∞=<£ ´ ѨeH˜i
U=O ´ ѨÙ~°∞+¨ã¨∂HõÎ=Ú #O^Œ∞ K≥ѨÊ|_ç# q^èŒ=ÚQÍ
Ü«∞ó-`«∞ ´ Z=~°~Ú`Õ
q^•fi<£ ´ Ziy Ü«Ú#fl
„ÉÏǨχ}ó ´ „|Ǩχ ("Õ^Œ) `«`«Î fiA˝ñ_»∞† HõÅñ_À
 172 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`«ãº¨ ´ J`«x Ü≥ÚHõ¯
=âı ´ Jnè#=Ú #O^Œ∞
^Õ"åó ´ ^Õ=`«ÅO^Œ~∞° #∞
Pã¨<£ ´ LO^Œ∞~°∞
`«`«Î fi=Ú <≥é˜y Ü«ÚO_»∞ ÃÑ^ŒÌÅ∞#∞, "Õ^Œ „Ѩuáê^Œº=∞QÆ∞ ã¨HõÅ ^Õ=`«Å∞#∞,
ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊ ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ `«=∞ *Ï˝#ã≤kú „ѨÉèÏ==Ú# `«`«Î fi=Ú#∞ „ѨHõ\ ˜OK«∞K«∞,
ѨÙ~°∞+¨ ã¨∂HõÎ=Ú #O^Œ∞ qâ◊nHõiOK«ñ|_ç# <å~åÜ«∞} ã¨fi~°∂Ѩ=Ú <≥é˜ñy# "åi
WK«Ûù ##∞ã¨iOz ^Õ=`«ÅO^Œ~°∞#∞ „Ѩ=iÎO`«∞~°x K≥Ñ≤Êi.
"Õ^•~°÷=Ú#∞, "Õ^Œ„Ѩuáê^Œº=∞QÆ∞ `«`«Î fi=Ú <≥é˜y# "å~°∞ 128= <å=∞=Ú
Ö’x '"Õ^Œq`ü— JQÆ∞^Œ∞~°∞. J#QÍ Ñ¨~°=∂`«‡ÜÕ∞ Ü«∞QÆ∞^Œ∞~°∞. "åi Jnè#=ÚÖ’
(<å~åÜ«∞}∞x Jnè#=ÚÖ’ =Öˇ) ^Õ=`«ÅO^Œ~°∞ #∞O^Œ∞~°∞.
Hõ. "å^Œ=ÚÅ∞ "ÕÜ«Ú <Õ\ ˜H˜? I "Õ^ÀHõÎ qkèO [iOK«∞ q|∞^èŒ∞ñ_»∞ QÆ$ǨÏ=∞O
^•^Œ~°=Ú# <å~åÜ«∞} áê^ŒO|∞Å∞ Q˘ez =ÚH˜Î Ѩ^Œ=Ú# ˆHñQÆ∞<£
(ÉèÏQÆ.7-470)
132. Hõqó
â◊O.ÉèÏ. Hõqó - „HÍ#Î^Œs≈-ã¨~°fi^Œ$H± I '<å#º`À-ã≤Î „^Œëêì— (|$.L. 5-7-13)
Hõq~°‡h+‘ (Dâ◊.8) '"Õ∞^è•g Hõqó „HÍ#Î ^Œ~°≈<À Éèí=u—
ã¨~fi° =Ú#∞ñ EK«∞"å_»∞. WO„kÜ«∞ q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞ Ju„Hõq∞Oz# =ã¨∞=Î ÙÅ#∞,
J#QÍ Ñ¨ O KÕ O „kÜ« ∞ =ÚÅ`À#∞, `≥ e ã≤ H ˘#*ÏÅx q+¨ Ü « ∞ =ÚÅ#∞, 㨠~ ° fi
q+¨Ü∞« =ÚÅO^Œ∞ "åºÑ≤Oz Ü«Ú#fl^•xx, L#fl^Œ∞#fl@∞¡QÍ `≥eã≤H˘#QÆÅ"å_»∞ 'Hõq—
Ü«∞QÆ∞#∞. K«‰õΔΩ=ÙÅKÕ K«∂_»ÖËx =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ Ѩ~°=∂`«‡ K«∂_»QÆÅñ_»∞. 'ã¨~°fi„^Œ+¨ì—
QÆ#∞Hõ ã¨~fi° =Ú#∞ EK«∞K«∞O_»∞#∞.
''q+¨Ü«∞ „Ѩuã¨OǨ~°ó Ü«∞ó Hõ~Àu q"ÕHõ`«ó I
=∞$`Àº~°‡ $`«∞º iu MϺ`«ó 㨠q^•fi<£ P`«‡q`ü Hõqó II
'Hõq~°‡h+‘— (|$.L.) =∞h+≤ Ü«∞#QÍ q^•fiOã¨∞ñ_»∞. qKå~°}je.
|∞kú=∞O`«∞_»∞. Ѩ~°=∂`«‡ ~Ú\˜ì"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'Hõqó— Ü«∞x K≥ѨÊñ|_≥#∞.
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 173
#ÉèíQÆ∞x ‰õΩ=∂~°∞ñ_»∞ <åÉèÏQÆ∞ñ_»∞. "å~°∞ ã¨`«º"åHõÊiáêʼnõΩÅ∞.
|∞∞A„Ѩ=~°Î#∞Å∞. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ <åÉèÏQÆ∞x "≥∞K«∞ÛH˘x JO`«~°Ìi≈`«fiO|∞#∞,
ã¨<å`«#O|QÆ∞ „|Ǩχ*Ï˝#O|∞#∞ #∞Ѩ^ÕtOK≥#∞.
Hõ. Éèí∞qÖ’ <åÉèÏQÆ∞x Hõ^äŒ
^Œqe =∞u<£ ˆ~Ѩ٠=∂ѨÙñ ^ŒÅñz# =∂„`«O
'QÆq— Ü«∞QÆ∞ñ =∞O„`«A˝O_»QÆ∞
„|q=∞Å QÆuñ ÉÁO^Œ∞ #~°∞ñ_»∞ Éèí„^•`«‡‰õΩñ_≥· (ÉèÏQÆ.9 㨯O.79)
133. Ö’HÍ^茺HõΔó
â◊O.ÉèÏ. Ö’HÍ#^茺HõΔÜ«∞fu Ö’HÍ^茺HõΔó I 㨈~fiëêO Ö’HÍ<åO „áê^è•<Õº<ÀѨ„^ŒëêìI
Ö’Hõ=ÚÅ#∞ ("åxÖ’ <˘Hõñ_»∞QÍ QÍHõ ™êH˜ΔÜ≥ÿ∞) EK«∞K«∞O_»∞#∞. Ö’‰õΩÅ
(JHõΔ=ÚÅ#∞) =º=Ǩ~°=ÚÅ#∞ (Ü≥∂QƈHΔ=∞=ÚÅ#∞) *ÏQÆ~°∂‰õΩñ_≥· ѨijeOK«∞
K«∞O_»∞#∞. QÍ# 'Ö’HÍ^茺HõΔó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ^Õ"åkè^Õ= ! ~¸ ^Œ$â◊º=∂#O|∞ ã¨∞=∞Ç≤Ï`« qâ◊fiO|∞ñ EK«∞ „Ѩ`«º
QÍ`«‡Éèí∂`«∞O_» "≥·#\˜ì h=Ù ......... (ÉèÏQÆ.4㨯O.191)
Hõ. U qÉèí∞ñ_»∞ [QÆ^Œnèâ◊fi~°∞ñ I _® qÉèí∞ â◊~°}O|∞ ™⁄`«∞Î #`«ñ_®`«‡ ã¨=∞O
ɡ· "≥Åã≤# ã¨O`«ux ^Œ I Ü«∂ =~°=∞u xK«∞ÛñQÍHõ Ü«∞x `«ÅñK«∞ <≥_»<£
(ÉèÏQÆ.4㨯O.13)
134. ã¨∞~å^茺HõΔó
â◊O.ÉèÏ. Ö’HõáêÖÏk ã¨∞~å}Ï=∞^茺HõΔó ã¨∞~å^茺HõΔó I
kHÍÊÅHÍk ^Õ=`«ÅO^Œé∞#∞ "åi "åiH˜ xÜ«∞q∞OѨ|_ç# q^èŒ∞Å#∞
㨄Hõ=∞=ÚQÍ x~°fiÇ≤ÏOK«∞#@∞¡ K«∂K«∞K«∞O_»∞#∞. `«=∞ ™ê÷#=ÚÅÖ’ #∞O_ç `«=∞
q^èŒ∞Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞ ^Õ=`«Å‰õΩ â◊„`«∞=ÙÅ=Å# ÉèíÜ«∞=Ú QÆey#ѨC_»∞ "åiH˜
~°HõΔ‰õΩñ_≥· HÍáê_»∞K«∞O_»∞#∞. W@∞¡ ^Õ=`«Å Ü≥∂QÆ ˆHΔ=∞=ÚÅ#∞ EK«∞K«∞O_»∞#∞.
QÆ#∞Hõ 'ã¨∞~å^茺HõΔó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
L. ZѨC_»∞ ^èŒ~°‡Ç¨x Ü«∞QÆ∞, <≥ѨC_»^èŒ~°‡=Ú g∞é∞ñ, „QÆ∂~°∞Öˇ·
Ü≥∞ѨC_»∞ ^≥·`«∞º Å∞|∞ƒ^Œ∞~°∞, Ç‘Ï#`« ÉÁO^Œ∞^Œ∞ Ô~Ѩ٤ "ÕÅ∞Ê ÖË
 174 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
#ѨC_»∞ ã¨`«∞¯b#∞Å QÆ$ǨÏO|∞Å #∞^Œƒù==∞Ok bÅ"≥∞ÿ
<≥ѨÊ\˜ Ü«∞@¡ xÅ∞Ê^Œ∞ ã¨∞ˆ~O„^Œ∞Å #Oz`« ^èŒ~°‡Ñ¨^Œúu<£
(ÉèÏ~°.J~°}º.4P.276)
`Õ. ...k==Ú#‰õΩñ ÉÏã≤ ^Œ∞~°Ìâ◊ k‰õΩ¯ÖËHõ
â’Hõ"åi÷ =ÚxOy# ã¨∞~°Å ÔHÅ¡ñ
^ÕÅ <å^è•~° =∞QÆ∞K«∞#fl `≥Ñ¨Ê g=. (ÉèÏQÆ.8㨯O.503)
135. ^èŒ~å‡^茺HõΔó
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~å‡^èŒ~“‡ ™êHΔÍnHõΔ`Õ `«^Œ#∞~°∂ѨO Ѷ¨ÅO ^•`«∞O, `«™ê‡`ü - ^èŒ~å‡^茺HõΔó
r=ÙÅ∞ KÕÜ«Ú ^èŒ~å‡^èŒ~°‡ Hõ~°‡Å#∞ ™êHΔÍ`«∞ÎQÍ (J=º=Ç≤Ï`«=ÚQÍ)
EK«∞K«∞O_»∞#∞. "åiH˜ `«^#Œ ∞~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ Ѷe¨ `«=ÚÅ#∞ xK«∞ÛK«∞O_»∞#∞. QÍ# '^è~Œ å‡^躌 HõóΔ
— J#|_»∞#∞.
Hõ. „ѨHõ$`«=Ú#ñ ^• <˘#iÛ#
ã¨∞Hõ$`«=Ú ^Œ∞+¨¯ $`«=Ú <≥O`« E_»ñQÆ #O`Õ
qHõ$uñ QÆx Ü«∞#∞ÉèíqOK«∞
#flHõ$`«=∞u<£ ^Œ `«ÊùÅO|∞ #u xѨÙ}∞O_≥· (ÉèÏQÆ.6㨯O.87)
Hõ. Hõ~°‡=ÚʼnõΩñ ^ŒQÆ∞ Ѷ¨Å=ÚÅ∞ I Hõ~°∞‡Å‰õΩ x_»OQÆ ~åA QÍx ã¨^• x
+¨¯~°∞‡ñ_»QÆ∞ hâ◊fi~°∞O_»∞#∞ I Hõ~°‡ qÇ‘Ï#∞xH˜ ~åA QÍñ_»∞ =∞Ǩ`å‡!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.885)
136. Hõ$`åHõ$`«ó
â◊O.ÉèÏ. Hõ$`«â◊Û HÍ~°º~°∂¿Ñ}, JHõ$`«â◊Û HÍ~°}~°∂¿Ñ}Ëu - Hõ$`åHõ$`«ó I
=∂Ü«∂â◊HÎ̃ KÕ`« [QÆ„^Œ∂Ѩ=Ú# `å#∞ xi‡OK«|_ç#O^Œ∞# 'HÍ~°º~°∂ѨÙñ_»∞—
JQÆ∞#∞. (Hõ$`«ó) [QÆ=ÚʼnõΩ `å#∞ 'HÍ~°}~°∂ѨÙñ_»∞— (JHõ$`«ó) Ô~O_»∞ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞
`å<Õ QÆ#∞Hõ 'Hõ$`åHõ$`«ó— JÜ≥∞º#∞.
ã‘. P^ŒºO`« â◊¥#ºO|∞ #=ºÜ«∞Oɡ· `«QÆ∞ `«`«Î fiq∞O`«‰õΩ #∞áê^•#=∞QÆ∞@
QÆ∞} q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ ÔQ·H˘x HÍÅ=Ú#∞ =∞ǨÏ^•k Éèí∂`«=ÚÅ∞ ^Œ <åfl„â◊~ÚOѨñ
QÍÖÏ#∞~°∂ѨO|∞ñ ÔQ·H˘x ~¸â◊√O_»∞ ^Œ# bÅÔH· `«#∞ñ ^• ã¨$lOK≥ñ
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 175
QÆ~"° Ú≥ Ñ¨Ê #dÅÖ’Hõ=ÚÅO^Œ∞ñ ^•#∞O_»∞ñ ^Œ#Ö’# #dÅO|∞ñ ^Œ#~°∞K«∞O_»∞ñ
`Õ. QÍ# qâ◊fi=Ú‡#‰õΩñ QÍ~°ºHÍ~°}=ÚÅ∞ ^•#I Ü«∞ =∞‡Ç¨ѨÙ~∞° +¨μx `«#∞=Ù =Å#ñ
ÉÏã≤ qâ◊fiO|∞ "≥eÜ≥ÿ∞ „ѨÉèÏ= "≥ÚO^≥I =∂x`åKå~°! ~¸ =~°Î=∂# ã¨$+≤ì.
(ÉèÏQÆ.3 㨯O.-342)
137. K«`«∞~å`å‡
â◊O.ÉèÏ. ã¨~åæk+¨μ Ѩ$^äŒyfiÉèí∂`«Ü«∞â◊Û`«„ã¨ó P`å‡#ó Ü«∞㨺 ã¨ó - K«`«∞~å`å‡I
'„|Ǩχ ^ŒHΔÍ^ŒÜ«∞ó HÍÅã¨÷^ä≥·"ådÅ [#Î=ó I
qÉèí∂`«Ü≥∂ Ǩψ~ˆ~`å [QÆ`«ó ã¨$+≤ì¿ÇÏ`«=ó II
q+¨μ‚~°‡<åfi^ŒÜ«∞óHÍÅóã¨~°fiÉèí∂`åx K« kfi[!
ã≤÷`Õiflq∞`«ÎÉèí∂`«ã¨ºqëÈ‚ˆ~`å qÉèí∂`«Ü«∞óII
~°∞„^Œó HÍÖ’-#ÎHÍ^•ºâ◊Û ã¨=∞™êÎâ‹·Û=[#Î=ó I
K«`«∞~å÷ „ѨÅÜ«∂Ü≥ÿ∞`å [<å~°Ì# qÉèí∂`«Ü«∞ó (qѨÙ)
P`å‡ Ü«∞#QÍ qÉèí∂u. (ÉèíQÆ"å#∞x =∞Ç≤Ï=∞) ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞HÍ~°º=ÚÅÖ’
XH˘¯Hõ¯ ^•xÜ«∞O^Œ∞ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ <åÅ∞QÆ∞ qÉè∂í `«∞Å∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ ÉèQí "Æ å#∞ñ
_»∞ 'K«`«∞~å`凗 Ü«∞QÆ∞#∞.
1. K«`«∞~°∞‡Y „|Ǩχ, 2. „|Ǩχã¨∞`«∞Öˇ·# ^ŒHΔÍ^Œ∞Å∞ 3. HÍÅ=Ú 4. ã¨=∞ã¨Î
[O`«∞=ÙÅ∞. D <åÅ∞QÆ∞ ã¨$+≤ì¿ÇÏ`«∞=ÙÅQÆ∞ <å~åÜ«∞}∞x qÉèí∂`«∞Å∞.
1. q+¨μ‚=Ù 2. =∞<åfi^Œ∞Å∞ 3. HÍÅ=Ú 4. ã¨=∞ã¨Î „áê}∞Å∞.
D <åÅ∞QÆ∞ ã≤÷u (áêÅ#) ¿ÇÏ`«∞=ÙÅQÆ∞ <å~åÜ«∞}∞x qÉèí∂`«∞Å∞.
1. ~°∞„^Œ∞ñ_»∞ 2. HÍÅ∞ñ_»∞ 3. JO`«‰õΩ_»∞ 4. ã¨=∞ã¨Î [O`«∞=ÙÅ∞
D <åÅ∞QÆ∞ ÅÜ«∞ ¿ÇÏ`«∞=ÙÅQÆ∞ <å~åÜ«∞}∞x qÉèí∂`«∞Å∞.
D q^è=Œ ÚQÍ ã¨$+≤,ì ã≤u÷ ÅÜ«∞=ÚÅ#∞ <åÅ∞ˆQã≤ qÉè∂í `«∞Å`À x~°fiÇ≤ÏOK«∞#∞
QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'K«`«∞~å`凗 Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
`Õ. [## ã¨Oã≤÷`« ã¨OǨ~° K«`«∞~° z`«Î! (ÉèÏQÆ.8㨯O.701)
 176 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
138. K«`«∞~°∂fiºÇ¨Ïó
â◊O.ÉèÏ. ''=ӺǨ`å‡#O K«`«∞~å÷ "≥· "åã¨∞^Õ"åk=¸iÎaèó I
ã¨$ëêì ºn<£ „ѨHõ~À`Õº+¨ q„â◊√`å`å‡ [<å~°Ì#ó II——
Wu "åºã¨ =K«<å`ü K«`«∞~°∂fi ºÇ¨Ïó I
ã¨$ëêì º^Œ∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞@ÔH· ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ `«##∞ `å#∞ <åÅ∞QÆ∞
=ӺǨÏ=ÚÅ∞QÍ qÉèílOK«∞H˘<≥#∞. Jq "åã¨∞^Õ=, „Ѩ^Œ∞º=∞fl, Jx~°∞^Œú, ã¨OHõ~°¬}
=ӺǨÏ=ÚÅ∞.
=K«. 'ã¨∂Hõ;ã¨~°}˜, "åã¨∞^Õ= ã¨OHõ~°¬} „Ѩ^Œ∞º=∂flx~°∞^Œú <å=∞O|∞ÅO
K«`«∞ifi^èŒO|∞Å qÉèí‰õΩÎO_»<≥·, „áê}∞Å Ü«∞O^•`«‡ |∞^ŒúºÇ¨ÏOHÍ~° =∞<À~°∂Ѩ
"åºÑ¨Hõ`«fiO|∞ <˘Ok Ü«ÚO_»∞^Œ∞ñ x\˜ìk =∞nÜ«∞ ã¨∂÷ńѨHÍ~°O|∞—
(ÉèÏ~°.J#∞âß.1P.379)
Jx q+¨μ‚^Õ=Ùñ_»∞ QÆ~°∞`«‡O`«∞# ‰õΩѨ^ÕtOK≥#∞.
"åã¨∞^Õ=Ùñ_»∞, ã¨OHõ~°¬}∞ñ_»∞, „Ѩ^Œ∞º=Úflñ_»∞, Jx~°∞^Œ∞úñ_»∞ J<Õ <åÅ∞QÆ∞
¿Ñ~°¡`À ##∞fl <Õ#∞ qÉèÏyOK«∞H˘x ã¨∂Hõ;OQÍ ã¨~°fir=ÙÅÖ’#∞ P`«‡ ("åã¨∞^Õ=Ùñ
_»∞), |∞kú (ã¨OHõ~°¬}), JǨÏOHÍ~°O („Ѩ^Œ∞º=Úflñ_»∞), =∞#ã¨∞û (Jx~°∞^Œ∞úñ_»∞) D
<åÅ∞QÆ∞ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_≥^#Œ ∞. Wk <å ã¨∂Å÷ ~°∂Ѩ=∞x QÆ~∞° `«‡O`«∞#‰õΩ
q+¨μ‚=¸iÎ É’kèOK≥#∞.
=K«. '„Ѩ}= ѨÓ~°fiHõO|∞QÍ "åã¨∞^Õ= „Ѩ^∞Œ º=∞fl ã¨OHõ~¬° }Ïx~°∞^Œ=ú ¸iÎ <å=∞O|∞Å
<åÅ∞QÆ∞ ÉèHí OΘ |eH˜ #=∞™ê¯~°O|∞ ¿ãã≤ =∞O„`«=¸iÎÜÚ« =¸iÎ â◊¥#∞ºO_»∞
#~Ú# Ü«∞[˝ÑÙ¨ ~°∞+¨μO |∂lOK«∞ ѨÙ~°∞+¨μO_»∞ ã¨=∞ºQÆ~Ì ≈° #∞O_»Q∞Æ —
(ÉèÏQÆ.1-110)

=K«. ã¨HÅõ r= K«`∞« ifi^è•O`«óHõ~}° O|∞ Å~Ú# z`«ÇΠϨ OHÍ~° |∞kú =∞#O|∞ʼnõΩO
„QÆ=∞O|∞# "åã¨∞^Õ=-ã¨OHõ~¬° }-„Ѩ^∞Œ º=∞fl-Jx~°∞^Œ∞ú Åkè^=·≥ `«O|∞ÅQÆ∞^Œ∞~°∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.57)
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 177
`Õ. "åã¨∞^Õ=ÙO_»∞ „Ѩ^äŒ=∞O|∞ =ã¨∞=∞fâ◊ !
Ü≥∂e ã¨OHõ~°¬}∞O_»∞ñ „|^Œ∞º=Úflñ_»∞#∞ kfi
fÜ«∞HõO|∞ñ ^Œ$fÜ«∞O|∞ñ ^≥Å¡ =∞K«Û
`«∞~°÷ =∞x~°∞^Œ∞úñ _ç@∞¡ K«`«∞ifi^èŒ=ÚÅ∞ (ÉèÏ~°.âßOu. 6J.501)
139. K«`«∞~°ÌORó
â◊O.ÉèÏ. ^ŒO¢ëêìâÛ◊ `«„™È Ü«∞¿ãºu-K«`∞« ~°OÌ Ró-#$ã≤OǨÏq„QÆÇϨ ó I Ü«∞^•fi ™ê^Œ$âߺ^•fi
â◊$VæO ^ŒO¢¿+ì`«∞ºK«º`ÕI ''K«`åfii â◊$VÍæ—— (|∞∞.ã¨O.4-5-3)
q+¨μ‚=¸iÎ „ѨǨ¡^Œ∞x HÍáê_ç Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙx ã¨OǨÏiOK«∞@ÔH· ã¨ÎOÉèí=Ú
#∞O_ç <å~°ã≤OÇ¨Ï ~°∂Ѩ=Ú# #∞^ŒƒùqOK≥#∞. P =¸iÎH˜ <åÅ∞QÆ∞ HÀ~°Å∞O_»∞@KÕ
™êfiq∞ 'K«`∞« ~°OÌ Ró— Ü«∞#|_≥#∞.
'=∞Ǩϟ^Õ"À W`Õº+¨ (Ç≤Ï) =∞Ǩ<£ ^Õ"À Ü«∞[˝ó— (x~°∞HõOÎ 23-7) ^ŒO¢+=ì¨ ÚÅ∞
â◊$OQÆ=ÚʼnõΩ ™ê^Œ$â◊º=ÚÅQÆ∞@KÕ â◊$OQÆ=ÚÅ∞ ^ŒORÅ#|_»∞#∞. Ü«∞[˝=~åǨÏ
=¸iÎH˜ <åÅ∞QÆ∞â◊$OQÆ=ÚÅ∞O_»∞@KÕ PÜ«∞# 'K«`«∞~°ÌO¢+¨μì—_»QÆ∞#∞.
''K«`åfii â◊$VÍæ—— (|∞∞) Jyfl^Õ=Ù#‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ H˘=Ú‡Å∞#fl HÍ~°}=Ú#
PÜ«∞# 'K«`«∞~°ÌO„+¨μì— _»QÆ∞#∞. Jyfl=¸iÎÜ«Ú q+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂uÜÕ∞.
^Õ"ÕO„^Œ∞x "åǨÏ#"≥∞ÿ# S~å=`«=Ú#‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ ^ŒORÅ∞ QÆÅ=Ù.
''S~å=`«O QÆ*ËO„^•}ÏO—— <Õ#∞ QÆ[=ÚÅÖ’ S~å=`«=Ú#x ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
w`« Ü«∞O^Œ∞ K≥ÑÊ≤ Ü«ÚO_»∞@KÕ <å S~å=`«=Ú#∞ q+¨μx‚ qÉè∂í uÜÕ∞ Hõ#∞Hõ 'K«`∞« ~°OÌ Ró
— JQÆ∞#∞.
=K«. ^èŒ=à◊O|∞Öˇ·, "ÕQÆ=O`«O|∞Öˇ·, Ü≥ÿ∞~å=`« ã¨OÉèí=O|∞Öˇ·# K«`«∞~°ÌOR
^ŒO`å=à◊O|∞Å∞ ..... (ÉèÏQÆ.10-L.214)
Hõ. ^ŒO`« K«`«∞ëêìǨÏu â‹· I ÖÏO`«O|∞Å∞ qé˜y Ѩ_»ñQÆ #=^•`« ‰õΩÉèí$
`å¯O`«O|QÆ∞ <≥·~å=`« I ^ŒO`å=à◊ =Ú^ŒƒùqOK≥ ^èŒ~°}© <å^ä•!
(ÉèÏQÆ.8㨯O.258)
=∞. ''zé∞„áêÜ«∞O|∞# `«`«Î fi"Õ`«Î Ü«∞~Ú Ü«∞H©Δ}À„QÆÉèíH˜Î<£ Éèí=
K«Û~°}Ï|˚O|∞Å Q˘Å∞Û ^≥·`«ºã¨∞`«∞ ~°HΔÍ~°÷O|∞ #ÅÌO¢+¨ìÅ<£
 178 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
#~°ã≤OǨHõ$u ^•Å∞Û@<£, 'QÆ[=ÚÅ<≥·fl~å=`«OÉË<£ ^èŒ#∞
~°ú~°— Ü«∞OKå_» ã¨∞™ê~°÷HõO|Ü≥∞ 'K«`«∞~°ÌO¢ëêì—Yº <å~åÜ«∞}Ï!——
140. K«`«∞~°∞ƒù[ó
â◊O.ÉèÏ. K«`åfi~À Éèí∞*Ï J¿ãºu K«`«∞~°∞ƒù[ó I
^Œ∞+¨μìÅ#∞ tH˜ΔOz t+¨μìÅ#∞ ~°H˜ΔOz Ö’HõáêÅ#=Ú KÕÜ«Ú@ÔH· <åÅ∞QÆ∞
Éè∞í [=ÚÅ`À #=`«iOz â◊OY K«„Hõ QÆ^• Ѩ^‡Œ =ÚÅ#∞ ^èiŒ OK«∞#∞ QÍ# 'K«`∞« ~°∞ƒù[ó—
JQÆ∞#∞.
'â◊OY K«„Hõ QÆ^• Ѩ^Œ‡ Kå~°∞ ǨÏã¨∞Η (ÉèÏQÆ.3-75)
'ã¨Åe`« Ѷ¨∞# â◊OY K«„Hõ QÆ^• Ѩ^Œ‡ ǨÏã¨∞ÎO_»∞— (ÉèÏQÆ.4-251)
Jâ◊fi`å÷=∞ Ü≥ÚHõ¯ t~°ã¨∞û#∞ ѨQÆ∞ÅQ˘>ˇì^Œ#x cè=Úñ_»#QÍ „^ÒѨk Ü«∞_»∞¤
=K≥Û#∞.
=K«. 'cè=Úx ã¨O~°OÉèíO|∞ ã¨∂z ǨÏi K«`«∞~°∞ƒùAO_»~Ú Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å cè=Úx
"åiOz Hõ_»=∞ Ô~O@#∞ „^Œ∞Ѩ^ŒÑ¨Ù„uHõ#∞ ^ŒÅñyOK≥#∞.—(ÉèÏQÆ.1-169)
`Õ. <åÅ∞æ Éèí∞[=ÚÅ∞ QÆ=∞ÖÏÉèí #Ü«∞#Ü«ÚQÆ=Ú I
<˘Ñ¨Êñ QÆ#∞flÅ =ÚO^Œ@ #∞#fl"åñ_»∞ (ÉèÏQÆ.1-214)
141. „ÉèÏl+¨μ‚ó
â◊O.ÉèÏ. „ѨHÍâ‹·Hõ~°ã¨`åfi`ü - „ÉèÏl+¨μªó I
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ „ѨHÍâ◊ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞, W`«~° Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞
(ã¨∂~°ºK«O„^•^Œ∞Å∞) gx „ѨHÍâ◊=Ú#∞ ã‘fiHõiOK«∞#∞.
`Õ. „Ѩq=∞ÖÏf‡Ü«∞ ^ÕǨÏ[ „ѨÉèí ã¨~À[
Éèí= Éèí"å=∞~° =ÚY∞ºÅ „ѨÉèíÅ∞ =∂Ѩ! (ÉèÏQÆ.4-163)
142. Éè’[#O
â◊O.ÉèÏ. Éè’[º~°∂Ѩ`«Ü«∂ „ѨHõ$u~å‡Ü«∂ - Éè’[#O W`«∞ºK«º`Õ I
Éèí∞[º`Õ Ü«∞#QÍ Éèí∞lOK«∞@ (J#∞ÉèíqOѨ|_»∞@) „ѨHõ$u Ü«∞#QÍ =∂Ü«∞.
P „ѨHõ$uÜÕ∞ r=ÙʼnõΩ Éè’[# ~°∂Ѩ=Ú# #∞O_»∞#∞. P =∂Ü«∞ q+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯
qÉèí∂uÜÕ∞ QÆ#∞Hõ q+¨μ‚=Ù 'Éè’[#O— J#|_»∞#∞.
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 179
ã‘. PkHÍÅO|∞# <å „Ñ¨*ÏѨu Ѩu Ü«∞~Ú# Ö’ˆHâ◊fi~°∞O _»K«∞º`«∞O_»∞
Ѩ^Œ‡<Õ„`«∞ñ_»∞ =#ã¨Ê`«∞Å <À+¨kè =ÚYº*Ï`«O|∞ x+¨=Ú #∂~°˚O|∞ñ QÀi
HõeÊOK≥ #O^Œ∞ =ÚYºOɡ·# Ü«∞#flO|∞ #K«~°O|∞ Öˇ·#\˜ì Ü«∞Ѩ^Œ "≥∞Å¡ñ
ÉÏ^ŒKå~°∞ʼnõΩ#∞ ÉÏÖˇfi\˜ì ~Ú~°∞QÍà◊√¡ KÕ`«∞Å∞ QÆey# r=`«uH˜
`Õ. ǨÏã¨Î=ÚÅ∞ ÖËx Ü«∂ K«`«∞ëêÊ^Œ∞ ÖˇÅ¡ I
##fl=ÚQÆñ |∂x HÍqOK≥ #kÜ«Úñ
QÍHõ <å =∞ǨÉèÏQÆ∞ñ _»K«∞º`«∞ñ _®^Œ~°=Ú# I
g∞‰õΩ #ã¨=∂Yº qMϺu *’HõѨé˜K≥ (ÉèÏQÆ.6 㨯O.-197)
143. Éè’HÍÎ
â◊O.ÉèÏ. ѨÙ~°∞+¨~°∂¿Ñ} `åO „ѨHõ$uO Éèí∞Vί Wu-Éè’HÍÎ I
=∂Ü«∂ ~°∂Ѩ=Ú# #∞#fl Ü«∂ Éè’[#=Ú#∞ ѨÙ~°∞+¨μ~°∂ѨÙñ_≥· Ü«∂
Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ Éèí∞lOK«∞#∞ QÍ# 'Éè’HÍΗ Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. 'Hõ~O° |∞Å∞ QÆÅ [O`«∞=ÙʼnõΩñ QÆ~O° |∞Å∞ ÖËx K«`∞« +¨Ê^ŒO|∞ ÖÏǨ~°O|∞ÅQÆ∞ñ
, [~° } O|∞Å∞ QÆ Å „áê}∞ʼnõ Ω O [~° } O|∞Å∞ ÖË x `« $ }Ï^Œ ∞ Å∞
ÉèHí }
Δõ Ü
© ∞« O|∞ÅQÆ∞, #kèHõ [#‡O|∞ QÆÅ "庄Ѷ∂¨ ^Œ∞ʼnõΩ #ÅÊ[#‡O|∞Å∞ QÆÅ
=∞$QÍ^Œ∞Å∞ Éè’[ºO|∞ÅQÆ∞, ã¨HõÅ ^ÕÇ≤Ï ^ÕǨÏO|∞ÅO^Œ∞ r=ÙO_»∞
QÆÅ∞QÆ∞@O*Ëã≤ r=ÙxH˜ r=ÙO_» rqHõ Ü«∞QÆ∞. JǨÏã¨Î ã¨Ç¨Ï™êÎk ~°∂ѨOɡ·#
qâ◊fi=∞O`«Ü«Ú hâ◊fi~°∞O_»∞QÍñ ^≥eÜ«Ú=Ú. J`«xH˜ "Õé∞ ÖË^Œ∞.
x[=∂Ü«∂qâı+¨O|∞# =∂Ü«∂qÜ≥ÿ∞ *ÏuÉèË^Œ ~°Ç≤Ï`«∞O_≥·# Dâ◊fi~°∞O_»∞
|Ǩï„ѨHÍ~°O|∞Å Éè’y Éè’Qƺ ~°∂ѨO|∞Å #O`«~°OQÆ |Ç≤Ï~°OQÆO|∞Å
nÑ≤OK«∞. (ÉèÏQÆ.1-325)
`Õ. J~Ú^Œ∞ `≥éñQÆ∞Å „|Hõ$uñ |OKå##=ÚÅ
##∞ÉèíqOK«∞ ˆHΔ„`«A˝, ã¨`åÎ fik QÆ∞} K«
Ü«∞O|∞ bÅ Éèí∞lOK«∞ =∞ǨÏ`«fi Hõe`«∞
ã¨O„â◊~ÚO`«∞ =∞^•`«‡ „Ѩã¨H˜Î QÀi. (ÉèÏ~°. âßOu.Ѩ.4P.228)
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨$+≤ìHõ~°Î. ^•xH˜ ã≤÷uHõ~°Î PÜ«∞#ÜÕ∞. `«∞^Œ‰õΩ q<åâ◊Hõ~°Î ‰õÄ_»
PÜ«∞<Õ. J~Ú^Œ∞ Éèí∂`«=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# D „ѨHõ$ux `«# J~Ú^Œ∞ =ÚY=ÚÅ`À
 180 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
J#∞Éèíqã¨∂Î ˆHΔ„`«A˝xQÍ "≥Å∞QÆ∞K«∞<åflñ_»∞. ã¨$+≤ìÖ’x r=*ÏÅ=ÚÅ „Ѩ=$`«∞ÎʼnõΩ
HÍ~°}Éèí∂`«=ÚÅQÆ∞ ã¨`«Î fi ~°[ ã¨Î"≥∂ QÆ∞}=ÚÅ#∞ z=~°‰õΩ PÜ«∞# `«#Ö’<Õ b#O
KÕã¨∞H˘#∞K«∞<åflñ_»∞. J\˜ì Q˘Ñ¨Ê `«#O`À ‰õÄ_ç# ÉèíQÆ=O`«∞_çx <å P`«‡ UHÍ„QÆ`«
H˘é‰õΩ P„â◊~ÚOK≥^Œ#∞.
(D q=~°}=Ú 142, 143 Ô~O_»∞ <å=∞=ÚʼnõΩ#∞ J#fiÜ«∞=∞QÆ∞#∞)
â’¡II ã¨=∞ã¨Î Hõ~°‡ Éè’HÍÎ K« Hõ~À‡ ѨHõ~°}Ïx K« I
`«fi"Õ∞= qëÈ‚ ã¨û~åfi}˜ ã¨~°fi Hõ~°‡ Ѷ¨ÅO K« Ü«∞`ü II (q.ѨÙ.19J.71)
144. ã¨Ç≤Ï+¨μ‚ó
â◊O.ÉèÏ. Ç≤Ï~°}ϺHΔÍn<£ ã¨Ç¨Ï`Õ - JaèÉèí=fu - ã¨Ç≤Ï+¨μ‚ó I
Ç≤Ï~°}Ϻ‰õΩΔ ñ_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^Œ∞+¨μÅì #∞ `«# â◊HKΘ Õ J}QÆ„^˘‰õΩ¯#∞. QÍ# 'ã¨ÇÏ≤ +¨μó‚
— J#|_»∞#∞.
ã‘. K«OÃÑ ~°Hõ¯ã≤ñ |\˜ì K«„Hõ"å‰õΩx QÆ∂ÖˇÛñ |_»„^˘Éˇƒ =∞^Œ∞ÌÅ |‰õΩxñ rÔ~
#Ѷ∞¨ ^≥`· ∞« ºñ ÉÁiQ˘<≥ #_»i=`«û‰õΩñ „^Œ∞OK≥ yiÜ≥∞`≥Î ^Õ"OÕ „^Œ∞ñ „yO^Œ∞ѨéK˜ ≥
QÍoÜ«Ú =∞iÌOK≥ QÆǨÏ<å#Å=Úñ „^•"≥ñ, ˆQt #O`«‰õΩ Ñ¨Ùi„ˆH= HõxK≥
=∞Ü«ÚѨل`«∞ñ |i=∂Ô~Û =∞é˜ÜÚ« ^•#=Éè@í ∞ŠǨÏiOz QÀѨ‰Ωõ ÅO|∞ñ QÍK≥
`Õ. QÀѨHÍO`«Å =∞#=ÚÅ HÀÔ~¯ñ nÔ~Û
h ã¨~À~°∞ǨÏÖ’K«#∞O _ô â◊√ÉèÏOQÆ∞ñ
_ô =∞Ǩ=∞Ǩïñ_ô kQÆæ*ËO„^Œ qÉèí∞ñ_»∞
=∞#∞[=∂„`«∞ñ_≥ `«ÅáÈÜ«∞ =∂^èŒ=ÙO_»∞. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1329)
145. [QÆ^•k[ó
â◊O.ÉèÏ. Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù~°∂¿Ñ} [QÆ^•^•=Ù`«Ê^Œº`Õ ã¨fiÜ«∞q∞u - [QÆ^•k[ó I
q+¨μ‚ã¨Ç¨Ï„㨠<å=∞=ÚÅÖ’ 'Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù— <å=∞=Ú Ô~O_»∞ Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞
(70,411) K≥Ñʨ ñ|_ç#k. Nâ◊OHõ~∞° Å"å~°∞ 70= <å=∞=Ú#‰õΩ, Ç≤Ï~°}‡Ü«∂O_»=Ú
#∞O_ç K«`«∞~°∞‡Y „|ǨχQÍ #∞^ŒƒùqOK«∞@KÕ PÜ«∞# 'Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù_»∞— Ü«∞x K≥Ñ≤Êi.
411= <å=∞=Ú#‰õΩ „|Ǩχ ѨÙ@∞ì@‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ# Ç≤Ï~°}‡Ü«∂O_»=Ú `«#
QÆ~°ƒù=Ú #O^Œ∞ QÆÅ"åñ_»QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ 'Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒùñ_»∞— Jx K≥Ñ≤Êi.
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 181
'Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù ~°∂Ѩ=Ú# [QÆ^•k Ü«∞O^Œ∞ L^ŒƒùqOz# "åñ_»∞ [QÆ^•kAñ
_»∞— Jx K≥ѨC@KÕ NǨÏiÜ«Ú, K«`«∞~°∞‡Y „|Ç¨Ï‡Ü«Ú [QÆ^•kAÅ∞QÍ #∂Ç≤ÏOK«∞
H˘#=K«∞Û#∞.
=K«. 'ǨÏi Ü«Ú^Œú=Ù#‰õΩO *ˇÃÑÊ—, #@∞¡ =∞„`ÕÊi`«O|∞Öˇ· =∞ǨÏ^•k QÆ∞}O|∞Å∞
QÆ∂_ç Ü«∞O_»Oɡ· Ü«Ú^ŒƒùqOK≥, <å Ü«∞O_»O|∞=Å# <Õ#∞^ŒƒùqOzu, #O`«
<å <åaèq=~°O|∞# „|Ǩχ Ü«Ú^Œ~ÚOK≥, ™êQÆ~å~°}º #n#^Œ ã¨OѶ∞¨ O|∞Å∞
"≥Ú^ŒÅ∞QÍ QÆÅ [QÆxfl~å‡}O|∞ Å`«x =Å#O QÆeÊOzu.—
(ÉèÏQÆ.11 㨯O. 113)
Hõ. r=Oɡ· Ѩ~°=∂`«‡‰õΩñ I ^•=Å"≥∞ÿ Ü«∂k=∂=`å~°O|QÆ∞ #
^ÕÌ=Ùx QÆ~°ƒùO|∞# Éèí∂ I `å=e`À_»O „|ѨOK« =∞i÷O ^ÀK≥<£.
(ÉèÏQÆ.3 㨯O. 210)
=K«. 'J#O`«∞O_»#~Ú Ü«∞#O`«Q∞Æ }O|∞ =Å# QÆ∞}q„QÆÇϨ O|QÆ∞ „|Ǩ‡O_»O|∞#∞,
#Ü≥∂xAñ_»∞ ã¨fiÜ«∞OÉèí∞=ÙO _»QÆ∞ „|ǨχܫÚ#∞ #∞^Œ~ÚOzi.
(ÉèÏQÆ.6 㨯O. 224)
^ŒO_»H=õ Ú. N=∂xh=∂#KÀ~å! â◊√ÉèÏHÍ~° ! g~å ! [QÆ^`úÕ ∞« ¿ÇÏ`«∞„ѨHÍ~å!
ã¨=∞ã¨ÎO|∞ #ã¨ÎOQÆ`«Oɡ· =∞ǨÖ’Å HõÖ’¡Å =∂ÖωõΩÖÏcèÅ áê^èÀxkèO QÆ∂ÅQÍ,
ÉÏňHmQÆuO ^Õe <å~åÜ«∞}ÏYºO |@∞MϺu â’aèÅ∞¡ h <åaèHõO[O|∞Ö’
Ö’HõѨÙO[O|∞ÅO |#∞fl q<åfl}˜ Ü≥ÿ∞ #∞#fl Ü«∂ |=∞‡ Ü«Ú`«Ê#∞flñ _»Ü≥∞ºO QÆ^•!—
... ... ... (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.ÉèÏ.1234)
ã‘. =∞ǨÏ^ŒÇ¨ÏOHÍ~° `«<凄`« ã¨OÜ«Ú‰õΩÎñ_≥· Kå~°∞ ëÈ_»â◊ HõàÏ ã¨Ç≤Ï`«∞ñ_»QÆ∞K«∞ñ
|OK«=∞ǨÉèí∂`« ÉèÏã≤`«∞O_≥· â◊√^Œúã¨`«∞Î fiñ_≥· ã¨~åfiu âß~Ú Ü«∞QÆ∞K«∞ñ
K«~}° À~°∞ Éè∞í [ =ÚY „â◊=}ÏH˜Δ <å™ê t~°=ÚÅ∞ <å<å ã¨ÇϨ „ã¨=ÚÅ∞ "≥Å∞ñQÆ
#O|~° ˆHÜ«¸~° Ǩ~° ‰õΩO_»Å H˜s\Ï^Œ∞Å∞ ÃщõΩ¯"ÕÅ =∞~°∞K«∞O_»ñ
`Õ. |∞~°∞+¨ ~°∂ѨO|∞ ^èŒi~ÚOz Ѩ~°∞ñ _»#O`«∞ñ
_»dÅ Éèí∞=<≥·Hõ =~°Î# Ü«∞`«fl =∞=∞~°
=∂x`À^•~° [Å~åt =∞^茺=Ú##∞
Ü≥∂QÆx„^• qÖÏã≤Ü≥ÿ∞ Ü≥ÚѨCK«∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.1 㨯O. 62)
 182 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Jk ã¨HõÖÏ=`å~°O|∞ʼnõΩ "≥Ú^Œe QÆxÜ≥ÿ∞# N=∞<åfl~åÜ«∞} ^Õ=Ùx
q~å[=∂#=∞~Ú# k=º~°∂ѨO|∞† ^•x |~°=∞ Ü≥∂wO„^Œ∞Å∞ ^Œi≈O`«∞~°∞. (63)
K«. „aÜ«Úñ_»QÆ∞ ÉÁ_»∞¤ñ^Œq∞‡ `˘e a_»¤ñ_»∞ "ÕÅ∞=Ùñɡ^ŒÌ Éèí∂`«ã¨O
K«Ü«∞=ÚÅñ *ËÜ«ÚHõ~°Î x[âßã¨#áê„`«∞ñ_»∞ ^è•`«....(ÉèÏQÆ.2 㨯O. 240)
L. PkA_≥·# „|Ǩχ Ü«Ú^ŒÜ«∞O|∞# HÍã¨Ê^Œ"≥∞ÿ# "åñ_»∞
(ÉèÏ~°.ã¨ÉèÏ.2P. 18)
Hõ. Ü«∂^Œ= =Oâ◊O|∞# [QÆ I ^•kñA_»QÆ∞ q+¨μ‚^Õ=Ù #Oâ◊O|∞# #∞
`åÊkÖˇ¡ QÆ$+¨μ‚ñ _»=QÆ`« I MË^Œ∞ñ_»∞ =ã¨∞^Õ= ^Õ=H©^Õ=ÙʼnõΩ<£.
(ÉèÏ~°.Pk.3P.74)
146. J#Ѷ¨∞ó
â◊O.ÉèÏ. JѶ¨∞O # q^Œº`Õ J¿ãºu-J#Ѷ¨∞ó I ''JѨǨÏ`«áêáꇗ— (Kèå.L.8-1-5)
'JOÃÇÏ∂ ^Œ∞óY =ºã¨<+Õ fi¨ Ѷ∞¨ "£∞— JѶ∞¨ =∞#QÍ ^Œ∞óY=Ú, =ºã¨#=Ú, JѶ∞¨ =Ú
(áêѨ=Ú) Ü«∞x J~°÷=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. WK«@ áêѨ=Ú Jx Ü«∞~°÷=Ú. Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ
Z\˜ì áêѨ=ÚÅ∞#∞ Ü«ÚO_»=Ù. 'JѨǨÏ`« áêáꇗ Ü«∞#QÍ #tOz# áêѨ=ÚÅ∞
QÆÅ"å_»∞ Ü«∞#∞ KèåO^ÀQƺ „â◊√u „Ѩ=∂}=Ú.
P. ã¨~°fiÉèí‰õΔΩñ _»yfl ã¨~°fiO|∞ ÉèíH˜ΔOz I ^À+≤ QÍx Ѩyk ^À+¨"≥∞ÿ#ñ
*Ëã≤ ^À+¨ Ѩ^Œ=Ú *ˇO^Œ~°∞ `Õ[ã¨∞fi I ÅQÆ∞@ñ [O„^Œ"åã¨"å^Œ∞ Åkè=!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.ÉèÏ.1105)
P. QÀѨ[#=ÚÅO^Œ∞ QÀÑ≤HõÅO^Œ∞#∞ I ã¨HõÅ [O`«∞ÅO^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞
<å =∞Ǩ`«∞‡#‰õΩñ |~åOQÆ# Öˇ=fi~°∞? ã¨~°fi=∞Ü«Úñ_»∞ bÅ ã¨eÃÑ QÍHõ!
(ÉèÏQÆ.10 㨯O.ѨÓ.1109)
QÀáêʼnõΩÅÖ’, QÀÑ≤HõÅÖ’ JO`«~å`«‡Ü≥ÿ∞ =º=ǨÏiOK«∞ P =∞ǨÏhÜ«ÚxH˜
Ѩ~åOQÆ# Öˇ=~°∞? PÜ«∞# bÅ ã¨eÃÑ#∞ QÍx JO^Œ∞Ö’ ^À+¨=ÚÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ
'J#Ѷڨ ñ_»∞—
147. q[Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. q[Ü«∞`Õ *Ï˝#"≥·~åÔQ·ºâ◊fi~åºkaè~°∞æ}ˇÿó qâ◊fiq∞u - q[Ü«∞ó I
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 183
*Ï˝# "≥·~åQƺ Sâ◊fi~åºk QÆ∞}=ÚÅÖ’ Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ ã¨iÜ«∞QÆ∞"å~°∞ qâ◊fi
=∞O^ŒO`«@#∞ Z=fi~°∞#∞ ÖË~∞° . P QÆ∞}=ÚÅ`À PÜ«∞# qâ◊fi=Ú#∞ [~ÚOz# "åñ
_»∞ QÍ# 'q[Ü«∞ó— JQÆ∞#∞.
P. ã¨^Œ∞æ}O|∞ ÖˇÅ¡ ã¨OѶ¨∞O|∞Öˇ· =zÛ I Ü«∞ã¨∞~° ~å[`«#Ü«Ú#O^Œ∞ xez
áêã≤ K«#=Ù q+¨μ‚ñ ÉÏÜ«∞x q^èŒ=Ú# I <Õ_»∞ñ ^Œye Ü«ÚO_»∞ x~°‡ÖÏ`«‡!
(ÉèÏQÆ.7㨯O.118)
q[Ü«Úñ_»#QÍ J~°∞#˚ ∞ñ_»#∞ J~°=÷ Ú QÆÅ^Œ∞. 'áêO_»"å<åO ^è#Œ O[Ü«∞ó— Jx
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞. J~°∞˚#∞ñ_»∞#∞ q+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂u Ü«∞QÆ∞@KÕ 'q[Ü«∞ó
— J#|_»∞#∞.
148. *Ë`å
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞`À-uâı`Õ ã¨~°fiÉèí∂`åx ã¨fiÉèÏ=`«ó J`«ó-*Ë`å I
㨠~ ° fi Éè í ∂ `« = ÚÅ#∞ [~ÚOz Juâ◊ ~ ÚOz Ü« Ú O_» ∞ "åñ_» ∞ . D
Juâ◊Ü∞« `«fi=Ú#∞ PÜ«∞# `«# „ѨÜ∞« `«fl=Ú`À ™êkèOK«∞H˘#ÖË^∞Œ . ™êfiÉèÏqHõ=ÚQÆ<Õ
ã≤kúOz#k. Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '*Ë`å— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. =∞<À|∞kú z`ÕÎO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ #nèâ◊fi~°∞O_»=Ù, =∞ǨÉèí∂`«QÆ}O|∞ʼnõΩ
<å^è•~°É∂íè `«∞O_»=Ù. (ÉèÏQÆ.7㨯O.88)
149. qâ◊fiÜ≥∂xó
â◊O.ÉèÏ. 1. qâ◊fiO Ü≥∂x~°¿ãºu 2. qâ◊fiâßÛ™œ Ü≥∂xâıÛu "å - qâ◊fiÜ≥∂xóI
1. Ѩ$kä"åºk ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# qâ◊fi=Ú `«#‰õΩ (Ü≥∂x) ™ê÷#=ÚQÍ QÆÅ"åñ_»∞.
'Ü«∞ó 㨈~fi+¨μ Éèí∂`Õ+¨μ u+¨ª<£— (|$.L.) 'Ü«∞ó Ѩ$kä"åºO u+¨ª<£— (|$.L.)
D „Ѩ=∂}=ÚÅKÕ Ñ¨~°=∂`«‡ qâ◊fi=Ú#∞ ™ê÷#=Ú (Ü≥∂x)QÍ KÕã≤H˘x
Ü«Ú<åfl_»∞. QÆ#∞Hõ 'qâ◊fiÜ≥∂xó— JQÆ∞#∞.
2. qâ◊fi=Ú HÍ~°º~°∂Ѩ=Ú. Ü≥∂x HÍ~°}~°∂Ѩ=Ú. HÍ~°ºHÍ~°} ~°∂Ѩ=ÚÖˇ#·
qâ◊fi=Ú, Ü≥∂x ~Ô O_»∞ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞#∞ Ѩ~=° ∂`«‡<Õ QÆ#∞Hõ 'qâ◊fiÜ≥∂xó— Ü«∞#|_»∞#∞.
 184 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`Õ. [QÆ=ÚʼnõΩ <≥Å¡ Ü≥∂xc[O|∞Öˇ·#
â◊H˜Î t=HÍ~°}∞O_»"≥· [QÆu xifi
HÍ~° „|ǨχO| =QÆ∞ x#∞flñ QÆ_»y 'qâ◊fi
<å^äŒ∞— QÍ <≥é˜ñÔQ^Œ <å =∞#=Ú# #Éèí=! (ÉèÏQÆ.4 㨯O.145)
Ö’Hõ=ÚÅHõxflO\˜H˜ L`«ÊuÎ ™ê÷#=∞QÆ∞ â◊H˜ÎÜ«Ú, [QÆ=ÚÅxflO\˜H˜ c[=∞QÆ∞
t=Ùñ_»∞#∞ P xifiHÍ~° „|Ǩχ"Õ∞. PÜ«∞#ÜÕ∞ qâ◊fi<å^äŒ∞ñ_»∞.
150. ѨÙ#~°fiã¨∞ó
â◊O.ÉèÏ. ѨÙ#ó ѨÙ#ó â◊sˆ~+¨μ =ã¨u ˆHΔ„`«[˝~°∂¿Ñ}Ëu - ѨÙ#~°fiã¨∞ó I
D ã¨O™ê~° ™êQÆ~O° Ö’ „áê}∞ÅxflÜ«Ú#∞ J<ÕHõ [#‡Öˇ`∞« KÎ ∞« O_»∞#∞. [x‡Oz#
r=ÙÅ â◊s~°=ÚÅO^Œ∞ Ѩ~=° ∂`«‡ Hˆ „Δ `«[~˝ ∂° ѨÙñ_≥· „Ѩ"tÕ OK«∞K«∞O_»∞#∞. W@∞Å =∞éÅ
=∞éÅ â◊s~°=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ"ÕtOK«∞K«∞O_»∞#∞ QÍ# 'ѨÙ#~°fiã¨∞ó— J#|_»∞#∞.
'ˆHΔ„`«[˝OKåÑ≤ =∂O qkú ã¨~°fi ˆHΔ„`Õ+¨μ— Ü«∞#∞ w`å=K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ. ˆHΔ„`«A˝O_»#ñQÆ xdÅ I QÍ„`« "åºÑ¨Î`«fi=∞Ç≤Ï=∞ QÆey ã¨g∞~å
ã¨∂„`«}=Ú# r=ÙO_»∞#∞ I QÀ„`«=Ú<≥· ã¨~°fi =~°Î‰õΩO _»QÆ∞K«∞O_»∞<£.
(ÉèÏ~°.âßOu 4P.93)
ˆHΔ„`«A˝ñ_»∞ â◊s~°=∞O`«\Ï xO_çÜ«ÚO_Õ =∞Ç≤Ï=∞ (Q˘Ñ¨Ê`«#O) QÆey
Ü«ÚO_»∞#∞. „áê}"åÜ«Ú=Ù`À HõÅã≤ Ü«ÚO_»∞@KÕ 'r=Ùñ_»∞— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. ã¨∞=ºHõÎ ˆHΔ„`«O|∞# I #=ºHÍÎHõ$u x~°∂_èç <åã‘#∞O_≥·
Éèí=º`« #∞O_≥_»∞ ˆHΔ„`å I `«‡ =º=k+¨μìñ „|}∞uO`«∞ ^•"≥∂^Œ~°∞x<£I
(ÉèÏ~°.âßOu. 2P.27)
ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥e¿ã ^ÕǨÏ=∞O^Œ∞ `≥eÜ«∞~å#\ì̃ Ü≥∂QÆOÖ’ #∞O_»∞ ˆHΔ„`å`«∞‡xQÍ
„Ѩã≤^Œ∞ú_≥·# ^•"≥∂^Œ~°∞x „áêi÷OK≥^Œ#∞. P ˆHΔ„`«A˝_Õ =∞~°Å =∞~°Å â◊s~°=ÚÖ’
„Ѩ"ÕtOK«∞K«∞O_»∞#∞ QÍ# 'ѨÙ#~°fiã¨∞ó— Jx =º=ǨÏiOѨñ|_»∞#∞.
151. L¿Ñ¢#Ìó
â◊O.ÉèÏ. 1. W¢#Ì=ÚѨQÆ`À-#∞[`Õfi<Õu - L¿Ñ¢#Ìó I
2. Ü«∞^•fi LѨi W¢#Ìó L¿Ñ¢#Ìó
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 185
'=∞"≥∂Ѩi Ü«∞^äÕ¢#Ìã¨Î fiO ™ê÷Ñ≤`À QÀaèsâ◊fi~°ó I
L¿Ñ¢#Ì Wu Hõ$+¨‚! `åfiO QÍ㨺xÎ Éèí∞q ^Õ=`åóII—
(ǨÏi =Oâ◊O 76-47)
1. JkuH˜ "å=∞#∞xQÍ [x‡OK«∞@KÕ NHõ$+¨μñ‚ _»∞ ^Õ"OÕ „^Œ∞#‰õΩ J#∞Añ_»∞
(`«=Ú‡ñ_»∞) QÆ#∞Hõ "åxx ##∞ã¨iOz (K≥O`«#ñ*Ëi) Ü«ÚO_»∞#∞, QÆ#∞Hõ 'L¿ÑO„^Œ∞ñ
_»∞— JQÆ∞#∞. |eK«„Hõ=iÎ WO„^Œ∞x F_çOz J=∞~å=u <å„Hõq∞OK≥#∞. ÉèíÜ«∞=Ú`À
WO„^Œ∞_»∞ J_»=ÙÅÖ’ `«Å^•K«∞H˘<≥#∞. WO„^Œ∞x `«e¡ Ü«∞QÆ∞ Jku Éèí~°Î Hõâ◊ºÑ¨ÙxH˜
`«# =∞#ã¨∞Ö’x ÉÏ^èŒ#∞ K≥ѨCH˘<≥#∞.
ã‘. ''„uÉèí∞=# ™ê„=∂[º qÉèí=O|∞ QÀÖ’Ê~Ú ^Õ"ÕO„^Œ∞ñ_»_»∞=ÙÅ kiÔQ <Õ_»∞.——
(ÉèÏQÆ.8㨯O.471)
=∞. ã¨∞~°Å<£ ã¨Éèí∞ºÅ <å~°∞ÎÅ<£ q~°^äŒ∞Å<£ â’HõO|∞ "åiOz x
~°˚~°^è•x<£ xÅ∞ѨOQÆ ~å„uK«~°∞Å<£ âßã≤OѨ ã¨`å¯~°º "Õ∞
"≥~° "Õsu Ѷ¨∞\˜Å∞¡ #\˜ì „Hõ=∞=Ú<£ "ÕQÆO| zOuOѨ"Õ ?
Hõ~°∞}ÏÖ’Hõ ã¨∞^è•~°≠iO ^Œ#∞Ѩ"Õ? HõÖϺ} ã¨O^è•Ü«∞HÍ! (473)
Hõâº◊ ѨÙ_»∞ NǨÏi¿ã= KÕã#≤ h Hõ+=ì¨ ÚÅ∞ `˘Å∞QÆ∞#x K≥ÃÑÊ#∞. Jku NǨÏix
ÉèHí `Θ À „áêiúOK«QÍ ''Éè=í nÜ«∞ QÆ~ƒ° =ù Ú# `Õ*’=¸iÎ [x‡OK≥^<Œ —£ — Jx =~°q∞K≥Û#∞.
JkuH˜ WO„^Œ∞x `«~∞° "å`« q+¨μ=‚ Ù "å=∞#∞ñxQÍ [x‡OK«∞@KÕ 'L¿ÑO„^Œ∞—_»Ü∞≥ º#∞.
P. |e¡^ŒO=Ùñ^À_»∞ „áêѨÙ# xO„^Œ∞x I H˜O„^ŒÑ¨^Œ=Ú ¿ã~°∞ \˜@∞¡ QÆeÔQñ
^Œ#‰õΩ <å_è»∞º_≥·# `«=Ú‡ñ_»∞ QÆey# I QÀ~°∞¯ Å#fl ˆHÅ H˘éñ`« <˘O^Œ∞?
(ÉèÏQÆ.8㨯O.683)
2. WO„^Œ∞x HõO>ˇ #∞#fl`«"≥∞ÿ# ™ê÷#=Ú#O^Œ∞#fl "åxxQÍ x#∞fl "Õ^Œ=ÚÅ∞
ã¨∞ÎuOz#q. HÍ=Ù# Hõ$ëê‚ Éèí∂q∞Ü«∞O^Œ∞ [#∞Å∞#∞, ã¨fi~°æ=Ú#O^Œ∞ ^Õ=`«Å∞#∞
x#∞fl 'L¿ÑO„^Œ∞ñ_»—=x QÍ#=Ú *ËÜ«ÚK«∞O^Œ∞~°∞ Jx ǨÏi=Oâ◊=Ú#O^Œ∞
K≥ѨÊ|_ç#k.
<åaè, "Õ∞~°∞^Õq ^ŒOѨ`∞« Å∞ ÉèHí „Î˜ â◊^ÅúŒ `À „áêiúOѨQÍ NǨÏi „Ѩ`º« Hõ"Δ ∞≥ ÿ "åiH˜
‰õΩ=∂~°∞xQÍ [x‡OK≥^Œ#x =~°=Ú xK≥Û#∞.
 186 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
P. "Õ∞~°∞^ÕqÜ«∞O^Œ∞ "Õ∞~°∞nè~∞° O_»Q∞Æ
ǨÏi ã¨=∞ã¨Î ÅHõΔ}Ïxfi`«∞O_»∞
â◊=∞^Œ=∂k QÆ∞} qâß~°^Œ∞O _»∞^Œ~ÚOK≥
ã¨HõÅ [#∞Å HõѨÙ_»∞ ã¨O`«ã¨=ÚQÆ. (ÉèÏQÆ.5㨯O.1J.55)
"åxH˜ '|∞∞+¨É∞íè —ñ_»x <å=∞Hõ~}° =Ú KÕãi≤ . |∞∞+¨É∞íè x [#∞ÅO^Œ~∞° á⁄QÆ_∞» @
`≥eã≤# WO„^Œ∞_»∞ ã¨ÇÏ≤ OK«ÖHË õ ‰õΩà◊√§|∞kú`À P ~å[º=ÚÖ’ "å#Å∞ ‰õΩiÜ«∞‰õΩO_»QñÆ
*ËÃã#∞.
P. Jk Ü≥∞é˜Oy |∞∞+¨Éèí∞ñ _»O`«@ Ü≥∂QÆ =∂
Ü«∂ |ÅO|∞Hõ`«# #dÅ ~å[º
=∞O^Œ∞ñ QÆ∞iÜ«∞ñ *ËÃã #`«ºO`« ã¨OѨÓ~°‚
=$+≤ì k#k#O|∞ =$kúñ ÉÁO^Œ. (ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.59)
|∞∞+¨Éèí∞ñ_»∞ WO„^Œ∞x ^Œ∞~°∞ƒkúH˜ #=ÙfiH˘x `«# Ü≥∂QÆ=∂Ü«∂ |Å=Ú`À
ã¨~°fiã¨=∞$kúQÍ =~°¬=ÚÅ∞ ‰õΩi~ÚOz ~å[º=Ú ã¨∞aèHõΔ=∞QÆ∞#@∞¡ KÕÃã#∞.
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ ÉÏÅ∞xQÍ #∞#flѨC_»∞ WO„^Œ∞ñ_»∞ QÀ‰õΩÅ=ÚÃÑ· ~åà◊§"å#
‰õΩiÑ≤OK≥#∞.
=∞. ǨÏi ˆHÅ<£ yi Ü≥∞uÎ =~°¬[Åd<åflcè~° QÀ~ålH˜<£
â◊~°}Oɡ·#ñ „kÖ’Hõ ~å[º=∞^Œ=ÚO *ÏeOz x~°æ~°∞fiñ_≥·
ã¨∞~°aèO QÆ∂_ç |ÖÏi =zÛ HõxÜ≥∞<£ ™⁄O¿Ñk ^Œ∞+¨ì„=*Ë
â◊fi~° ^Œ∞~å‡# x~åHõi+¨μ‚ñ QÆ~°∞}Ï =iú+¨μ‚ NHõ$+¨μ‚x<£. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.935)
W@∞Å<ÕHõ ã¨O^Œ~°ƒù=ÚÅÖ’ WO„^Œ∞x QÆ~°fi=Ú #}z "åxH˜ ÃÑ·"åñxQÍ
#∞O_»∞@KÕ 'L¿ÑO„^Œ∞—ñ_»Ü∞≥ º#∞.
152. "å=∞#ó
â◊O.ÉèÏ. 1. |eO "å=∞#~°∂¿Ñ} Ü«∂z`«"åxu - "å=∞#ó I
2. ã¨OÉèí[hÜ«∞ Wu "åI ''=∞^èÕº "å=∞#=∂ã‘#O qâıfi^Õ"å Láêã¨`Õ——
(Hõ~.°î 1.2-2-3)
1. "å=∞<å=`å~°=Ú# |ex Ü«∂zOK≥#∞. '"å=∞Ü«∞u— - '`åº[Ü«∞u—
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 187
`«ºlOѨ*ËÃã#∞. |eÜ≥ÚHõ¯ ^Œ~°Ê=Ú#∞ `«ºlOѨñ*ËÃã#∞ QÍ# '"å=∞#ó— JÜ≥∞º#∞.
P. XO\˜"åñ_» <å‰õΩ <˘Hõ\ ˜ Ô~O_»_»∞QÆ∞Å I "Õ∞~° ~Ú=Ú‡ ™⁄=Ú‡ "Õ∞~° Ü≥ÚÅ¡ñ
QÀi¯ n~° „|Ǩχ ‰õÄñHõ\ ˜ =Ú>ˇì^Œ I ^•# ‰õΩ`«∞Hõ ™êO„^Œ ! ^•#"ÕO„^Œ !
(ÉèÏQÆ.8㨯O.566)
W@∞Å |ex "å=∞#∞ñ_≥· Ü«∂zOK≥#∞.
"å=∞Ü«∞u J#QÍ `«ºlOѨ*ËÃã#∞ JxÜ«Ú J~°÷=Ú QÆÅ^Œ∞. "å=∞#∞ñ_»∞
HÀi#@∞¡QÍ |e =¸_»_∞» QÆ∞Å Éè∂í q∞x ^•#q∞K≥Û#∞. "å=∞#∞ñ_»∞ qâ◊fi~°∂ѨÙñ_≥·
q[$OaèOz Éè∂í =∂ºHÍâ◊=ÚÅ#∞ ~Ô O_»_∞» QÆ∞Å`À<Õ H˘ez ™êfinè#=Ú KÕã∞¨ ñ H˘<≥#∞.
ã‘. Z=fixñ QÆ~°∞}˜OѨ xK«Û~ÚOzu "åx Ü«∞dÅq`«ÎO|∞ <Õ #ѨǨÏiO`«∞
(8 㨯O.661)
<Õ#∞ ^ŒÜ∞« K«∂_» ^ŒÅz#ѨÙ_»∞ "åx ã¨OѨ^#Œ ∞ JѨÇϨ iOK≥^#Œ ∞ "åxH˜ QÆ~fi° =Ú
áÈ~Ú <å Éèí‰õΩÎ_≥· #<Õfl 㨇iOK«∞K«∞ ã¨O™ê~° |O^èŒ=ÚÅ #∞O_ç =Ú‰õΩÎñ_»QÆ∞#∞.
2. "å=∞#∞ñ_»#QÍ =#hÜ«Úñ_»∞ (ã¨OÉè[í hÜ«Úñ_»∞) Q˘Ñ¨ÊQÍ ¿ãqOK«^yŒ # "åñ_»∞.
K«. ǨÏi x[ ^•ã¨HÀ\˜H˜ QÆ∞Ǩâ◊Ü«Úñ_≥· ~°q∞~ÚOK«∞, #\˜ì ã¨
`«∞Ê~°∞+¨μÅ H˜+¨ì=ã¨∞ΠѨiѨÓ~°‚ =∞<À~°^äŒ ã≤kúQÆÅ∞æ, ã¨∞
ã≤÷~°=∞QÆ∞K«∞#fl "≥∂HõΔ =∞~°KÕuk Ü≥ÿ∞ K≥Å∞"å~°∞ ##fl #
ã≤÷~°`«~° `«∞K«Ûù ™œYº=ÚÅ∞ ¿ã‰õΩ~°∞@Öò =∞é˜ K≥Ñ¨Ê <Õ\ ˜H˜<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.441)
=∞^èºÕ - ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÙO_»sHõ PHÍâ◊ =∞^躌 =∞O^Œ∞, Pã‘#O - ‰õÄ~°∞ÛO_çÜÚ« #fl
(„Ѩ"tÕ Oz Ü«Ú#fl) q*Ï˝#„ѨHÍâ◊~∂° ѨÙx, qâıfi^Õ"åó - qâıfi^Õ=`«Å∞. (qâ◊fi=∞O^Œ∞#fl
Ü«∞O^Œé∞ ^Õ=`«Å∞) (WO„kÜ«∞ =$`«∞ÎÅxflÜ«Ú#∞) ¿ãqOK«∞K«∞#flq.
=∞. =~° Ü≥∂wO„^Œ∞Å∞ Ü≥∂QÆ=∂~°æ=ÚÅ ÉèÏ=O|O^Œ∞ <Õ h =∞<À
ǨÏ~° ~°∂ѨO|∞ ^ŒÅOz ÜÕ∞ QÆ∞}QÆ} ^蕺#O|∞ QÍqO`«∞ ~°
ѨÙÊ~°∞+¨„âı+¨ª Ѩi„QÆǨÏO|∞#‰õΩ<≥· á⁄ÖÏÊ~°ñ ^Œ^•úº# QÀ
K«~°=¸iÎ<£ ^èŒi~ÚO`«∞ QÍ^≥ Ѩ~°"≥∂`åûǨïO_»"≥· =∂^èŒ"å!
(ÉèÏQÆ.3㨯O.298)
 188 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
153. „áêOâ◊√ó
â◊O.ÉèÏ. 㨠U= [QÆ„`«Ü«∞O „Hõ=∞=∂}ó „áêOâ◊√~°Éèí∂ku - „áêOâ◊√ó I
'`ÀÜÕ∞`«∞ Ѩu`Õ Ç¨Ïã¨Î "å=∞<À-Éèí∂^Œ"å=∞#ó I
ã¨~°fi^Õ= =∞Ü«∞O ~°∂ѨO ^Œ~°≈Ü«∂=∂㨠"≥· „ѨÉèí∞ó II
''Éèí∂ó áê^Ò ^Òºó t~°âßÛ㨺 K«O„^•k`Òº K« K«‰õΔΩ+‘ I——
W`åºk qâ◊fi~°∂ѨO ^Œ~°≈~Ú`åfi-
â’¡II ''`«ã¨º q„Hõ=∞`À Éèí∂q∞O K«O„^•k`Òº ã¨Î<å#Έ~I
#Éèíó „Ѩ„Hõ=∞=∂}㨺 *Ï#∞=¸ÖË =º=ã≤÷`Ò II——(ǨÏi=Oâ◊O 262,263)
ÃÑ· <å=∞=ÚÖ’ K≥ѨÊ|_ç# "å=∞#∞ñ_»∞ |eKÕ`« ^•#=Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x
„uÖ’Hõ=ÚÅ#∞ P„Hõq∞OK«∞#O`« á⁄_»QÆiQÍ #Ü≥∞º#∞. '`ÀÜÕ∞`«∞— |eK«„Hõ=iÎ
^•#[Å=Ú KÕuÜ«∞O^Œ∞ Ѩ_Q» Í<Õ "å=∞#∞ñ_»∞ (á⁄\˜"ì åñ_»∞) J"å=∞#∞ñ_»∞ (á⁄_»QiÆ )
JÜ≥∞º#∞. ã¨~°fi^Õ==∞Ü«∞=∞QÆ∞ ~°∂Ѩ=Ú#∞ „Ѩ^Œi≈OK≥#∞. Éèí∂q∞ áê^Œ=ÚÅ
™ê÷#=∞O^Œ∞#∞, t~°ã∞¨ û PHÍâ◊ ™ê÷#=Ú#O^Œ∞#∞, K«O„^•k`«∞ºÅ∞ <Õ„`«=ÚÅ ™ê÷#=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞#∞ #∞O_çi. "å=∞#∞x „uq„Hõ=∞`«fi=Ú#∞ áÈ`«#QÍ~°∞ `«=∞ ã¨Ç¨Ï[Hõq`å
^èÀ~°}˜Ö’ Hõ_»∞ ǨÏ$^Œº=ÚQÍ =i‚Ozi.
âß. WOuO`≥·, =@∞ñ_çO`«Ü≥ÿ∞, =∞é˜Ü«Úñ ^•xO`≥·, #Éè’gkèÃÑ·
#O`≥·, `ÀÜ«∞^Œ=∞O_»ÖÏ„QÆ=Ú#HõÅ¡O`≥·, „ѨÉèÏ~åtÃÑ·
#O`≥·, K«O„^Œ∞#HõO`«Ü≥ÿ∞, „^èŒ∞=ÙxÃÑ·#O`≥·, =∞ǨÏ~åfi\˜ ÃÑ·
#O`≥·, ã¨`«ºÑ¨^À#fl`«∞O _»QÆ∞K«∞ „|Ǩ‡O_®O`« ã¨O=iúÜ≥ÿ∞(ÉèÏQÆ.8-622)
^•#=Ú#∞ Ѩi„QÆÇÏ≤ Oz# "å=∞#∞ñ_»∞ H˘kÌ H˘kÌQÍ Ü≥∞ky<åñ_»∞. WO`«"åñ
_»∞ JO`«"å_≥<· åñ_»∞. JO`«"åñ_»∞ =∞iO`«"åñ_≥<· å_»∞. „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ ÃÑiy áÈ`«∞<åflñ
_»∞. =~°∞ã¨QÍ PHÍâ◊OHõO>ˇ, "Õ∞Ѷ∞¨ =∞O_»ÅO HõO>ˇ, "≥Å∞QÆ∞ ~åt HõO>ˇ ÃÑH· ˜ ÃÑiy<å_»∞.
K«O„^Œ∞x =~°‰õΩ, „^èŒ∞=`å~° =~°‰õΩ, =∞ǨÏ~À¡HõO =~°‰õΩ, P ÃÑ·# ã¨`«ºÖ’HõO =~°‰õΩ
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ „|Ǩ‡O_»=∞O`å xO_çáÈ~Ú<å_»∞.
=∞. ~°qaO|O |∞Ѩq∞OѨñ ÉÏ„`«=∞QÆ∞ Kè«„`«Oɡ·, t~À~°`«fl"≥∞ÿ
„â◊=}ÏÅOHõ$uÜ≥ÿ∞ QÆàÏÉèí~°}"≥∞ÿ ™œ=~°‚ˆHÜ«¸~°"≥∞ÿ
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 189
Kè«q=∞`«¯OHõ}"≥∞ÿ Hõ\ ˜ã¨÷e #∞^ŒOK« ^Œ…O@Ü≥ÿ∞ #∂ѨÙ~°
„Ѩ=~°Oɡ· Ѩ^ŒÑ‘~î°"≥∞ÿ =@∞ñ_»∞ ^• „|Ǩ‡O_»=Ú<£ xO_»∞KÀ<£. (623)
"å=∞#∞ñ_»∞ „|Ǩ‡O_»=∞O`å xO_çáÈ`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨∂~°ºaO|O
„Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ "åxH˜ Q˘_»∞QÆ∞QÍ, `«~∞° "å`« t~À=∞}˜QÍ, `«~åfi`« =∞Hõ~° ‰õΩO_»Å=ÚQÍ,
`«~åfi`« HõO~îåÉèí~°}OQÍ, P `«~åfi`« |OQÍ~°∞ Éèí∞[H©iÎQÍ, J@∞ `«~åfi`« HÍO`«∞b<Õ
HõOHõ}OQÍ, J#O`«~°O "≥ÚÅÖ’x QÆO@QÍ, P ÃÑ·# "Õ∞Öˇ·# HÍeÜ«∞O^≥QÍ z=~°‰õΩ
Ѩ^ŒÑ‘~î°OQÍ „ѨHÍtOzOk.
=∞. ..... "åQÆÌ$QÆÅÉèí∞º_≥· ǨÏiqÉèí∞O_˘áêÊÔ~ qâßfiHõ$u<£ (625)
D q^èŒ=ÚQÍ =∂@ʼnõΩ, K«∂ѨÙʼnõΩ #O^Œx~åx"å_≥· qâßfiHõ$`«∞ñ_≥·
„ѨHÍtOK«∞@KÕ P "å=∞#∞ñ_»∞ '„áêOâ◊√ó— Ü«∞x H©iÎOѨñ|_ç<å_»∞.
154. J"≥∂Ѷ¨∞ó
â◊O.ÉèÏ. # "≥∂Ѷ¨∞O KÕ+≤ì`«O Ü«∞㨺 ã¨ó J"≥∂Ѷ¨∞ó I
„âı+ª̈"≥∞ÿ#, =º~°÷=ÚQÍx Hõ~°‡Å#∞ *ËÜ«ÚK«∞O_»∞#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'J"≥∂Ѷ¨∞ó—
J#|_»∞#∞. PÜ«∞# NHõ$ëê‚=`å~°=Ú #O^˘#iÛ# #=h`« KÒ~°º=Ú. Ѩ~°^•~å
Ѩ~å=∞~°≈<åk =$`åÎO`«=ÚÅ#∞ q#∞@, ѨiîOK«∞@ =Å# x`«~°=ÚÅQÆ∞
HÍoÜ«∞=∞~°Ì#=Ú, ѨÓ`«<åk ~åHõΔ㨠ã¨OǨ~°=Ú, ~°∞H˜‡}©HõÖϺ}=Ú, "≥ÚII
=$`åÎO`«=ÚÅ =Öˇ<Õ áêѨ=ÚÅ#∞ ǨÏiOK«∞#∞, =º~°=÷ ÚQÍ=Ù. W\˜ì J"≥∂Ѷ∞¨ =ÚÅQÆ∞
Hõ~°‡Å∞ QÆÅ∞QÆ∞"åñ_»QÆ∞@KÕ 'J"≥∂Ѷ¨∞ó— J#|_»∞#∞.
=∞. HõÖϺ}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ# q+¨μ‚Hõ^äŒÖÏHõi‚OK«∞K«∞<£ =ÚHõÎ "≥·
HõÅ∞ºO _≥=fi_»∞ `«$ѨÙÎñ_Ò.... (ÉèÏQÆ.ѨÓ.1684)
q+¨μ‚Hõ^äŒÅ∞ HõÖϺ}Ï`«‡Hõ=ÚÅ∞ J#QÍ â◊√ÉèíHõ~°=ÚÅ∞, áêѨǨÏ~°=ÚÅ∞. Jq
„â◊=}=Ú KÕã≤# "åi "≥·Hõź=ÚÅ#∞ (^À+¨=ÚÅ#∞) áÈQ˘@∞ì#∞.
ѨsHõ#Δ ‡Ç¨~åA NHõ$+¨μx‚ ~å㨄H©_,» [Å„H©_» =Ú#flQÆ∞ =$`åÎO`«=ÚÅ#∞ qx
NHõ$+¨μ‚_»∞ ^èŒ~°‡~°HõΔ}ÔH· Éèí∂q∞g∞^Œ J=`«iOz Ѩ~åOQÆ<å ã¨OQÆ=∞=Ú KÕÜ«Ú@
J^èŒ~°‡=Ú HÍ^•? Jx Ü«∞_çÔQ#∞. â◊√Hõ=∞ǨÏi¬ W@∞Å „Ѩ`«∞º`«Î~°q∞K≥Û#∞. 'Jyfl
ã¨~fi° ÉèHí ‰Δõ Ωõ _»∞. ã¨=∞ã¨=Î Ú#∞ Éè∞í lOzÜ«Ú ^À+≤QÍ_»∞. K«O„^Œ∞ñ_»∞, WO„^Œ∞ñ_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
 190 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`Õ[ã¨fiO`«∞Å∞ ^À+¨ÜÚ« Hõ=Î ÚÅQÆ∞ HÍ~°º=ÚÅ#∞ KÕã#≤ #∞, P ^À+¨ ѶŨ =ÚÅ∞ JO@=Ù.
=∞. Ѷ¨∞#∞Öˇ· Ü≥∞=fix áê^ŒÑ¨OHõ[ Ѩ~åQÆ ^蕺#ã¨O„áêѨΠÜ≥∂
QÆ x~°∂_è»`«fi=ÚKÕ =ÚhO„^Œ∞Å∞ =∞ǨHõ~°‡O|∞ÅO ÉÏã≤ |O
^èŒ x~À^èŒO|∞Å∞ ÖËHõ qK«ÛÅq_ç<£ ^ŒiÊO`«∞, ~å k=º â’
Éèí#∞ñ _≥@∞¡O_ç# #∞O_≥ñ QÍHõ ! HõÅ"Õ |O^èŒO|∞ Å∞sfiâ◊fi~å!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1108)
P. QÀѨ[#=ÚÅO^Œ∞ QÀÑ≤HõÅO^Œ∞#∞ I ã¨HõÅ [O`«∞ÅO^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞
<å =∞Ǩ`«∞‡#‰õΩñ |~åOQÆ# Öˇ=fi~°∞?I ã¨~°fi=∞Ü«Úñ_»∞ bÅ ã¨eÃÑñ QÍHõ!
(1109)
QÀáêʼnõΩÅÖ’, QÀÑ≤HõÅÖ’, ã¨HõÅ „áê}∞ÅÖ’ JO`«~å`«‡Ü≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞ <å
=∞ǨÏhÜ«ÚxH˜ Ѩ~åOQÆ# Öˇ=~°∞? ã¨~°fi=∞Ü«Úx bÅÜÕ∞ QÍx WO^Œ∞Ö’ ^À+¨=Ú ÖË^Œ∞.
155. â◊√zó
â◊O.ÉèÏ. 㨇~°`åO, ã¨∞=Î `å=∞~°ÛÜ«∞`åO K« áê=#`åfi`ü â◊√zó I ''Jã¨Ê~°≈â◊Û =∞ǨÏK«∞Ûùzó
—— Wu =∞¢#Î=~å‚`ü I
`å#∞ Ѩq„`«∞_≥·, `«##∞ 㨇iOK«∞K«∞, ã¨∞ÎuOK«∞K«∞O_»∞"åix Ѩq„`«∞Å#QÍñ
*ËÜ«Ú#∞. QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'â◊√zó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞. Ü«∞=# "åº^èŒ =ÙoO^Œ Ǩ˙} â◊Hõ HõOHÍcè~° K«O_®Å ã¨O
Éèí=ÙÅ∞O ^ŒH˜¯# áêѨ=~°Î#∞Å∞ <Õ Éèí„^•`«∞‡ ¿ãqOz ÉèÏ
QÆ=`«„âı+¨μªÅ _®ã≤ â◊√^Œú`«#∞Öˇ· HõÖϺ}∞Öˇ· Ü«ÚO^Œ∞ ~å
Ü«∞qHÍ~°∞O „|Éèíq+¨μ‚ <å^Œ∞ =∞kÖ’ #„âßO`«=Ú<£ „"≥ÚÔH¯^Œ<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.63)
K«. ã¨Åe`« "Õ^ŒâßG=∞Ü«∞ ™œHõ~°=¸iÎ ñ^Œ#~°∞ÛK«∞<£ ~°™ê
`«Å=Ú# #∞O_ç "≥Åfi_»∞ #∞^•~°`« "Õ∞#∞ q^Œ∞~°Êñ `«`«û\’
K«Ûe`«=ÚÖˇ·# aO^Œ∞=ÙÅ ™ê^èŒ∞ `«áÈ [# ã¨`«ºÖ’Hõ "å
ã¨∞Å=∞QÆ∞ "Õ∞=Ú ^Àñy Ѩiâ◊√kú =Ç≤ÏOzu=∞Ü«∞º =∂^èŒ"å!
(ÉèÏQÆ.3㨯O.435)
ã‘. P`«‡‰õΩñ |iâ◊√kú #i÷OK«∞ "åiH˜ ^èպܫ∞=ã¨∞Î=Ù Éèí=kÌ=º=¸iÎ...
(ÉèÏQÆ.4㨯O.712)
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 191
^ŒHÜ
Δõ ∞« [˝ ã¨=∞Ü«∞=Ú# g~°É„íè ^Œ∞xKÕ xǨÏ`«∞ñ_≥#· ^Œ‰ΩΔõ #‰õΩ Q˘éˇ`] Å« #∞ J`«∞HõQÍ
x„^Œ#∞O_ç "Õ∞ÖÁ¯x#@∞¡QÍ ÖËK≥#∞.
=K«. W@∞¡ ÖËz xez =ÚO^Œé #∞#fl t=ÙxO QÆ#∞OQ˘x# =∂„`«=Ú#
â◊~`° å¯ÅO|∞# ã¨HÅõ ‡+¨Oɡ#· ã¨~ã° ∞¨ ûO É’Öˇñ |∂~°fi~°∞„^Œq^Õfi+¨ [x`«O|∞Öˇ#·
HõŇ+¨O|∞ÅO ÉÏã≤ x~°‡Å∞O_≥·..... (ÉèÏQÆ.4-158)
156. Ti˚`«ó
â◊O.ÉèÏ. |ńѨHõ~°¬âße`åfi`ü - Ti˚`«ó I
qâ◊fi=Ú#O^≥Å¡~° HõO>ˇ#∞ |Å=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# 'Ti˚`«ó— J#|_≥#∞.
'|ÅO |Å=`å=∞ǨÏ"£∞— |Å=O`«∞ÅÖ’x |Å=Ú#∞ <Õ<Õ Ü«∞x NHõ$+¨μñ‚ _»∞ w`«Ü∞« O^Œ∞
K≥ÃÑÊ#∞.
Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙñ_»∞ „ѨǨ¡^Œ∞x ǨÏiÉèí[#=Ú KÕÜ«∞=Å^ŒxÜ«Ú, ǨÏi<å=∞=Ú
㨇iOK«=Å^ŒxÜ«Ú #<ÕHõ q^èŒ=ÚÅ tH˜ΔOz##∞, „ѨǨ¡^Œ∞_»∞ =∂#ÖË^Œ∞.
Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙ_»∞ Z=i|Å=Ú K«∂K«∞H˘x <å Ü«∂[˝#∞ kHõ¯iOK«∞K«∞<åfl=x Ü«∞_»∞QÆQÍ
„ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ _»∞
â’¡II ã¨~°fiÉèí∂`Õ+¨μ ã¨~åfi`«‡<£ Ü«∂ â◊H˜Î ~°Ñ¨~å `«= I
QÆ∞}Ï„â◊Ü«∂ #=∞ ã¨ÎÃã·º âßâ◊fi`åÜ«∞ Ѩˆ~â◊fi~° II (q.ѨÙ.19P.76)
ã¨~fi° Éè∂í `«=ÚÅO^Œ∞#∞ #∞#fl â◊HΘ Ѩ~=° ∂`«∞‡x^Õ Ü«∞x „ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
Hõ. '|ÅÜ«Ú`«∞ʼnõΩ ^Œ∞~°ƒÅ∞ʼnõΩ I |Å"≥∞=fiñ_»∞ h‰õΩ <å‰õΩ „|Ǩ‡^Œ∞ʼnõΩ<£
|Å"≥∞=fiñ_»∞ „áê}∞ʼnõΩ#∞ I |Å"≥∞=fiO _»\ ˜ì qÉèí∞ñ_»∞ |Å =∞ã¨∞ˆ~O„^•!—
(ÉèÏQÆ.7 㨯O.264)
'^•#"ÕO„^•! Ö’HõOÖ’ |Å=O`«∞ʼnõΩ, |ÅÇ‘Ï#∞ʼnõΩ, <≥=~°∞ |Å"≥∂, h‰õΩ,
<å‰õΩ, „|Ǩ‡k ^Õ=`«Å‰õΩ <≥=~°∞ |Å"≥∂, P Ѩ~å`«Ê~°∞ñ_Õ <å‰õΩ#∞ |Å=Ú— Jx
K≥ÃÑÊ#∞.
J~°∞#˚ ∞ñ_»∞ NHõ$+¨‚ x~åº} "å~°#Î ∞ ^è~Œ ‡° ~åA#‰õΩ K≥ÑÊ≤ W@∞Å qÅÑ≤OK≥#∞.
ã‘. ѨOkÔH· áÈ~å_» á¶êÖωõΔΩñ _≥=fix |Å=Ú# <åH˜K≥Û ÉÏâ◊√Ѩ`«=Ú?
<≥=fix ÖÏ=Ù# x"Õ∞‡x ^Õ"ÕO„^Œ∞ Ñ‘~îå~°ú=Ú# #∞O_»ñ ɡOѨ٠QÆO\˜?
 192 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
QÍňHÜ«∞ x"å`«Hõ=Kåk ^≥·`«∞ºÅñ [OÑ≤u <≥=fix ã¨O㨇iOz?
QÀ „QÆǨÏ}=Ú<åñ_»∞ ‰õΩ~°∞‰õΩÖÏOÉè’xkèñ QÆ_»zu <≥=fix Hõ~°∞} *Ëã≤?
P. Hõ~°‚ ã≤O^èŒ∞~å[ H“~°"ÕO„^•^Œ∞Å I `«ÅÅ áêQÆ ÖˇÅ¡ñ ^Œ_»q `≥zÛ,
ÜÕ∞ =∞Ǩ`«∞‡ |eq∞ xzÛu q~°@∞x I Ѩلu Ü«∞_»∞QÆ ÉÁ=∞‡ á⁄uÎHõʼnõΩ.
(ÉèÏQÆ.1-365)
WOHõ#∞ =∞ǨÉèÏ~°`« Ü«Ú^Œú=ÚÖ’ cè+¨‡„^À}Ïk =∞ǨÜ≥∂^èŒ∞Å`À Ü«Ú^Œú=Ú
*Ëã≤ ÔQez#k NHõ$+¨μ‚x |Å=Ú`À<Õ Hõ^• ! W@∞Å <≥=ˆ~ HÍ~°º=Ú ÖÁ#iOz##∞
Ü«∂ Ѩ~°=∂`«‡Ü≥ÚHõ¯ |Å=Ú`À<Õ KÕÜ«∞ â◊‰õΩÎÅQÆ∞^Œ∞~°∞.
t= ã¨OHõÅÊ=ÚÅÖ’x 35= =∞O„`«=Ú
'Ü«∞ P`«‡^• |Å^• Ü«∞㨺— (|∞∞.10-121-2)
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨HõÅ „áê}∞ʼnõΩ#∞ JO`«óHõ~°} â◊‰õΩÎÅ â◊HÎ̃x, âßs~°Hõ |Å=Ú#∞
‰õÄ_® WK«∞ÛK«∞<åfl_»∞. W\˜ì |Å=Ú `«#~°∂ѨÙQÍ QÆÅ"å_»∞ QÆ#∞Hõ 'Ti˚`«ó— <å=∞
"åK«∞ºñ_≥<· å_»∞.
157. Jf¢#Ìó
â◊O.ÉèÏ. Jf`Õº¢#ÌO ã≤÷`À *Ï˝<≥·â◊fi~åºkaèó ã¨fiÉèÏ=ã≤^≥Âúiu Jf¢#Ìó I
*Ï˝#=Ú, "≥·~åQƺ=Ú, ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# Sâ◊fi~°º=Ú, ^èŒ~°‡=Ú, Ü«∞â◊ã¨∞û, N Ü«∞#∞
Ü«∂~°∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩO_»∞#∞. D QÆ∞}=ÚÅKÕ WO„^Œ∞x #u„Hõq∞Oz
Ü«ÚO_»∞#∞. PÜ«∞# Hõ~À‡áêã¨#Å ^•fi~å D QÆ∞}=ÚÅ#∞ ã≤kúOѨ*Ëã¨∞H˘#ÖË^Œ∞.
ã¨fiÉèÏ= ã≤^Œú=ÚQÍ<Õ D QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆey Ü«∂ QÆ∞}=ÚÅ`À WO„^Œ∞x q∞Oz
Ü«Ú<åfl_»∞. QÆ#∞Hõ 'Jf¢#Ìó— Ü«∞#∞ <å=∞"Õ∞~°Ê_≥#∞.
âß. ^èŒ#∞º<£ Ö’Hõ=∞<Àaè~å=Úñ QÆ∞Å q^•º ~°∂Ѩ `å~°∞}º ™œ
[#º N|Å^•# â∫~°º Hõ~°∞}Ï ã¨Oâ’aè`«∞<£ x#∞fl....
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1705)
WO„^Œ∞_»∞ ~åà◊"¡ å# ‰õΩi~ÚOK«QÍ NHõ$+¨μ_‚ ∞» QÀ=~°#ú Ѩ~fi° `«=Ú#∞ Q˘_»∞QÆ∞QÍ
<≥uÎ QÀ=ÙÅ#∞ QÀáêÅ∞~°#∞ P "å##∞O_ç HÍáê_≥#∞. JO`« WO„^Œ∞_»∞ NHõ$+¨μ‚x
K≥O`«‰õΩ =zÛ „áêiúOK«∞K«∞ x@¡<≥#∞.
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 193
=∞. x#∞ „|Ǩ‡^Œ∞ Öˇé∞OQÆÖË~°∞† [_»`å x+¨μªO_»† Ö’Hõ„`«Ü«∂
=# ^Œ∞~å‡# QÆi+¨μªñ_»<£† qѨÙÅ ^Œ∞Ô~· fi~°∞+¨º Éèí∂~Ú+¨μªñ_»<£†
q#Ü«∞`åºQÆ =i+¨μªñ_»<£† QÆ∞[# QÆifi „âı+¨μªñ_»<£ ^Õ=! h
Ѷ¨∞#bÖÏ qÉèí=O|∞ ÃÑOѨ٠^≥eÜ«∞OQÍ <≥=fiñ_»<£? ã¨~°fiQÍ!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.ÉèÏ.943)
158. ã¢̈VæǨÏó
â◊O.ÉèÏ. 㨈~fiëêO ã¨OǨÏ$`Ò „Ѩuã¨OǨÏ~å`ü 㨢VæǨÏó I
„Ѩà◊Ü«∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú# ã¨~°fi„áê}∞Å#∞, [_» „ѨѨOK«=Ú#∞ QÆ∂_® ÅÜ«∞=Ú
<˘OkOz `«#Ö’ x=Ú_»∞ÛH˘#∞#∞. QÆ#∞Hõ '㨢VæǨÏó— J#|_»∞#∞.
P. „Ѩà◊Ü«∞HÍÅ=∞O^Œ∞ qâ◊fiO|∞ h ÃÑ^ŒÌ I Hõ_»∞ѨÙÖ’# ^•ñK«∞ Hõ_çq∞ "Õ∞\˜
#@∞ñ_» g=Ù <Õñ_»∞ <å QÆ~°ƒùAñ_» "Ò@ I Ѩ~°=∞ ѨÙ~°∞+¨ "Õ_»|O|∞ QÍ^≥!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.ÉèÏ.129)
Ü«∞x NHõ$+¨‚ [## ã¨=∞Ü«∞=Ú# ^Õ=H© ^Õq NHõ$+¨μ‚x ã¨∞ÎuOK≥#∞.
`Õ. Ü≥∂QÍ=∂Ü«∂ q^Œ∂~°∞ñ_≥· Ü«ÚQÆã¨Ç¨Ï„ã¨
HÍŠѨ~°ºO`« =∞dÅ Ö’Hõ=ÚÅ∞ „q∞Oy
¿ÑiÛ =∞é˜HÍÅ â◊‰õΩκѨ|$OÇ≤Ï`«=Ú#
ã¨=∞`« ã¨$+≤ì „H˜Ü«∂ HõÖÏѨ=ÚÅñ ^Œye. (ÉèÏQÆ.3 㨯O. 273)
159. ã¨~°æó
â◊O.ÉèÏ. ã¨$[º~°∂Ѩ`åfi`ü ã¨~°æ ¿ÇÏ`«∞`åfi`ü ã¨~°æó I
Ѩ~°=∂`«‡ qâ◊fi=Ú#∞ ã¨$lOK«∞#∞. ã¨$+≤ìH˜ Ü«∞`«ñ_»∞ xq∞`«ÎHÍ~°}∞ñ_»∞ QÍ#
'ã¨~óæ° — Ü«∞#|_»∞#∞. ã¨$lOѨ|_ç# qâ◊fi=Ú PÜ«∞#HõO>ˇ aè#fl"≥∞#ÿ k HÍ^Œ∞. PÜ«∞#
Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂uÜÕ∞. PÜ«∞# ã¨$+≤ìH˜ #∞áê^•# HÍ~°}∞ñ_»∞ QÆ#∞Hõ ã¨$+≤ì~°∂ѨÙñ_»∞#∞
`å<≥· 'ã¨~°æó— Ü«∞#|_»∞K«∞<åfl_»∞.
''„|Ǩ‡ ^ŒHΔÍ^ŒÜ«∞ó HÍÅ ã¨Î^ä≥·"ådÅ [#Î=ó I
qÉèí∂`«Ü≥∂ Ǩψ~ˆ~`å [QÆ`«ã¨û$+≤ì ¿ÇÏ`«=ó—— (q.ѨÙ)
„|Ǩ‡, ^ŒHΔÍ^Œ∞Å∞, HÍÅ=Ú, JdÅ [O`«∞=ÙÅ∞ Wq Ü«∞xflÜ«Ú#∞
 194 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨~°æ¿ÇÏ`«∞=ÙÅ∞. Wq NǨÏi Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂`«∞Å∞. P qÉèí∂`«∞Å ~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'ã¨~°æó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. '‰õÄ@ã¨∞÷O_»∞#∞, ã¨~åfi`«‡‰õΩO_»∞#∞ ã¨~°fi„^Œ+¨ìÜ«Ú #~Ú# Dâ◊fi~°∞x
Hõ\ÏHõΔqâı+¨O|∞# ã¨$l~ÚOѨO|_ç „¿Ñi`«∞O_»<≥· ã¨$[ºOɡ·# „ѨѨOK«O|∞
ã¨$l~ÚOK«∞K«∞O_»∞^Œ∞.— (ÉèÏQÆ.2-84)
Jx <å~°^∞Œ #‰õΩ „|Ǩχ q=iOK≥#∞. („ѨÑO¨ K«=Ú Ñ¨~=° ∂`«‡ KÕ`<« Õ ã¨$lOѨñ
|_ç#k. „|Ç¨Ï‡Ü«Ú PÜ«∞# Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂uÜ≥ÿ∞ ã¨~°æ ¿ÇÏ`«∞"≥·<åñ_»∞)
Hõ. `≥éñQ˘Ñ¨Ê #dÅ qâ◊fi=ÚñI |∞~°∞ëÈ`«Î=Ú =∂Ü«∞ KÕ`«ñ |∞@∞ìO ɡ~°∞ñQÆ∞<£
q~°uO ÉÁO^Œ∞K«∞ #∞O_»∞O I QÆ~° =∞i÷<£ Éèí∂`« ÉèÏq HÍÅ=ÚÅO^Œ∞<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.343)
160. ^èŒ$`å`å‡
â◊O.ÉèÏ. UHõ~°∂¿Ñ} - [<å‡k~°Ç≤Ï`«`«Ü«∂ ^èŒ$`« P`å‡ ÜÕ∞# ã¨ó - ^èŒ$`å`å‡I
r=ÙʼnõΩ +¨_®ƒù= qHÍ~°=ÚÅ∞O_»∞#∞. 1. [#‡ 2. Jã≤Î`« 3. qѨi}Ï=∞=Ú
4. =$kú 5. JѨHõΔÜ«∞=Ú 6. q<åâ◊=Ú. Ѩ~°=∂`«‡ D P~°∞ qHÍ~°=ÚÅ∞ ÖËHõ XˆH
ã¨fiã¨fi~°∂Ѩ=Ú #O^Œ∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ '^èŒ$`å`凗 Ü«∞#|_»∞#∞.
=K«. Dâ◊fi~°=¸iÎÜ≥ÿ∞# HÍÅO|∞#O*Ëã≤ =$HõΔO|∞ QÆÅ∞QÆ∞K«∞O_» Ѷ¨ÅO|∞#‰õΩ
[#‡ã¨O™ê÷# =~°ú<åѨH©Δ}`«fi ѨiáêHõ<åâ◊O|∞Å∞ „áêѨÎO|∞Öˇ·# `≥éOQÆ∞#
^ÕǨÏO|∞#‰õΩ QÍx +¨_®ƒù= qHÍ~°O|∞ ÖÏ`«‡‰õΩ ÖË=Ù.(ÉèÏQÆ.7㨯O.237)
161. xÜ«∞=∞ó
â◊O.ÉèÏ. ¿ãfi+¨μ ¿ãfi+¨fikèH͈~+¨μ „Ѩ*Ï xÜ«∞=∞Ü«∞fu xÜ«∞=∞ó I
„Ѩ[Å#∞ („|Ǩ‡^Œ∞Å#∞) "åi Ü≥∂Qƺ`«Å‰õΩ `«y# JkèHÍ~°=ÚÅ (ã≤÷`«∞Å)
Ü«∞O^Œ∞ xÜ«∞q∞OK«∞#∞. QÍ# 'xÜ«∞=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. 'Hõ=∞ÖÏHõΔ! ã¨~°fiÖ’Hõ=ÚʼnõΩ QÆ∞~°∞ñ_»∞"≥· `Õ[iÖˇ¡_»∞ Éèí=nÜ«∞ =¸iÎ
Ü«∞OâßOâ◊ ã¨OÉèí=Ù ÅQÆ∞ Ö’HõáêÅ∞~°∞ h Ü«∂[˝ñ ^ŒÅ"≥∂z xdÅÉèí∞=#
ѨiáêÅ xѨÙ}∞Öˇ· ÉèÏã≤Å∞¡K«∞#fl "å~°∞.....— (ÉèÏQÆ.10L.ÉèÏ.764)
=K«. QÆ∞}Ïaè=∂#∞ÅQÆ∞ „|Ǩ‡^Œ∞Å∞ 㨈~fiâ◊fi~°∞x KÕ`« [QÆ`«û~°æO|∞#O^Œ∞
xÜ«∞q∞OѨ|_ç „Ñ¨u k#O|∞ #Ü«∞º~Ú ã¨~°æO|∞ ¿ãÜ«∞ #„Ѩ=∞`«∞ÎÖˇ·
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 195
Ü« Ú O_» ∞ ^Œ ∞ ~° ∞ . Ñ≤ „ `å^Œ ∞ Å∞ Ѩ Ù „`À`« Ê uÎ ñ *Ë Ü « Ú ^Œ ∞ ~° ∞ . HÍÅ∞O_» ∞
=∞$`«∞ºã¨Ç¨ Ü«ÚO_≥· =∂~°‰Ωõ O_≥· Ü«ÚO_»∞. (ÉèÏQÆ. 3-972)
162. Ü«∞=∞ó
â◊O.ÉèÏ. JO`«~°º=∞Ü«∞fu - Ü«∞=∞ó I
ã¨~fi° Éè∂í `«=ÚŠǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÅO^Œ∞#fl"åñ_≥· "åix "åi "åi "åºáê~°=ÚÅ∞
KÕÜ«Ú@‰õΩ „¿Ñˆ~Ñ≤OK«∞#∞.
'Ü«∞ó ã¨~åfi}˜ Éèí∂`å#º#Î~À Ü«∞=∞Ü«∞u—— (|$.L. 3-7-15)
'Dâ◊fi~°ó ã¨~°fiÉèí∂`å<åO ǨÏ$^ÕÌâ- ı ~°∞˚# ! u+¨ªu I
„ÉèÏ=∞Ü«∞<£ ã¨~°fiÉèí∂`åx Ü«∞¢<åÎ~°∂_è®x =∂Ü«∞Ü«∂ II (Éè.í w.18-61)
''J~°∞˚<å ! Dâ◊fi~°∞ñ_»∞ ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚŠǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞O_»∞#∞.
JK«Û@ #∞#fl"åñ_≥· `«# =∂Ü«∞KÕ r=ÙÅ#∞ Ü«∞O„`«=Ú #kè~ÀÇ≤ÏOz# "åi =Öˇ
„uѨÙCK«∞#∞O_»∞#∞.
=K«. ^Õ=ÙO_≥·# Ü«∞=ÚO_»∞ ã¨~°fir"åO`«~åºq∞Ü≥ÿ∞ ^èŒ~å‡^èŒ~°‡Ü«ÚHõÎOɡ·# ѨÓ~°fi
~°∂ѨO|∞Å#∞ =∞#ã¨∞ûKÕ qâı+O¨ |∞QÆñ EK«∞K«∞O_ç, "åx Hõ#∞~°∂ѨO|∞Åñ
lOuOѨÙK«∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.6㨯O.88)
Hõ. Ü«∞=Úñ_»O„_»∞ x#∞fl <å~°∞ºÅ∞
Ü«∞q∞~ÚOѨÙ_»∞ Éè∂í `«``« ∞« Å... (ÉèÏ~°.J~°}º.7P. 231)
163. "Õ^Œºó
â◊O.ÉèÏ. x„âı≈Ü«∞™êi÷aèó "Õ^Œ<å~°›`åfi`ü - "Õ^Œºó I
P=Ú+≤‡Hõ ã¨∞Y=Ú HÀ~°∞"åi KÕ`« `≥eÜ«∞ñ|_»^Œy#"åñ_»∞. "Õ^Œ=ÚÅO^Œ∞,
âßG=ÚÅO^Œ∞ Ü«∞<ÕHõ ^Õ=`«Å#∞ QÆ∞iOz K≥Ñʨ |_ç #ѨÊ\˜Hx˜ , `≥eã≤H˘#ñ^Œy#"å_»∞
P Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ñ_Õ. qâ◊fi=Ú# Ü≥ÚˆHÜ≥ÚHõ K«~°=∞ ÅHõΔ º"≥∞ÿ#, ^èպܫ∞=Ú,
*˽ܫ∞=Ú ã¨zÛ^•#O^Œ Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞.
'WÇ¨Ï KÕ^Œ "Õn^Œ^äŒ ã¨`«º=∞ã≤Î I #KÕ kǨ"Õn#‡Ç¨Ïf q#+≤ìó II
(ˆH<ÀѨx+¨`∞« )Î
 196 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ѩ~°=∂`«‡#∞ QÆ∞iOz D [#‡Ö’# `≥eã≤H˘#=Öˇ#∞. J@∞¡ `≥eã≤H˘#Hõ
áÈ~Ú#KÀ ÅaèOz# =∂#= [#‡=Ú =$^ä• Ü«∞QÆ∞#∞.
''"Õ^ŒºO Ѩq„`« "≥∂OHÍ~°O |∞∞HÍû=∞Ü«∞Aˆ~= K«—— (Éèí.w.9-17)
"Õ^ºŒ =Ú#∞ (`≥eã≤H˘#^Œy#k), Ѩq„`«=∞QÆ∞ 'FO—HÍ~°=Ú#∞, |∞∞QƺA™êû=∞
"Õ^=Œ ÚÅ∞#∞ <Õ<Õ J~Ú Ü«Ú<åfl#∞— ''"Õ^â·≥ Û◊ ã¨~Ô · fi ~°ÇϨ "Õ∞= "Õ^ºŒ ó—— '"Õ^=Œ ÚÅxflO\˜
KÕ`#« ∞ (^•fi~å) <Õ<Õ `≥eã¨∞H˘# ^Œy# "åñ_»#∞— J#∞ NHõ$+¨Ñ‚ ~¨ =° ∂`«‡ =K«#=ÚÅ∞
„Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
'Ѩ~°=∞*˽ܫ∞ ã¨fiÉèÏ"å!— q∞H˜¯eQÍ `≥eã≤H˘#^Œy# ã¨fiÉèÏ==Ú HõÅ"å_®!
Ü«∞x uHõ¯#QÍ~°∞ Hõ$uÉèí~°Î Ü«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x ™œÑ≤ÎHõ Ѩ~°fi „Ѩ^äŒ=∂âßfi™êO`«
Ѩ^Œº=ÚÖ’ ã¨∞ÎuOzi.
164. "≥·^Œºó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiq^•º<åO "Õk`«$`åfi`ü "≥·^Œºó I
ã¨HõÅ q^ŒºÅ∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x#"åñ_»QÆ∞@KÕ '"≥·^Œºó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'q^•ºó Jã≤‡<£ ã¨Ou— ã¨HõÅ q^ŒºÅ∞#∞ gxÜ«∞O^Œ∞ QÆÅ=Ù.
'q^•º<åO ã¨=¸Ç¨Ïó "≥·^Œºó— ã¨HõÅ q^ŒºÅ~åt.
'ã¨~°fi q^•º<åO "Õk`å— Jxfl q^ŒºÅ#∞ Ü≥∞é˜ñy# =∞Ǩ`«`«Î fi=Ú
q+¨μ‚=Ù JQÆ∞@KÕ '"≥·^Œºó— Ü«∞QÆ∞#∞.
â’¡II Ü≥∂QÀ*Ï˝#O `«^ä• ™êOYºO q^•º t≈ÖÏÊk Hõ~°‡K« I
"Õ^•ó âߢ™êÎ}˜ q*Ï˝# "Õ∞ `«`«û~°fiO [<å~°Ì<å`ü II (q.ã¨. 139)
=∞. #Å∞ "˘Ñ¨ÊOQÆ +¨_»OQÆÜ«ÚHõÎ =∞Ç≤Ï`å=∂flÜ«∞O|∞ KÒ+¨+≤ì q
^ŒºÅ∞ ™êOnѨxKÕ <≥é˜OÔQñ *ˇÅ∞"˘O^Œ xfi#fl =∂„`«O|∞ Ö’
ѨÅ<Õ Ö’HõQÆ∞~°∞O_»∞ ^•# `«#‰õΩ<£ ÉèÏqOѨ ##∞ºÖò QÆ∞~°∞
Åæň~ Ö’Hõ q_»O|<å~°÷ =∞QÆ∞ bÅÖò QÍ"≥ Ü«∞"Õ∞‡\˜H˜<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.121)
165. ã¨^•Ü≥∂w
â◊O.ÉèÏ. ã¨^• Pq~åƒù= ã¨fi~°∂Ѩ`åfi`ü - ã¨^•Ü≥∂w I
'ã¨fi ã¨fi~°∂Ѩ Pq~åƒù=ó Ü≥∂QÆó— Ѩ~°=∂`«‡ ZšѨC_»∞#∞ ã¨fiã¨fi~°∂Ѩ=Ú`À
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 197
ã¨O|O^è=Œ Ú QÆey q~ålÅ∞¡K∞« O_»∞#∞. ZÅ¡ÑC¨ _»∞#∞ ã¨fiÜ«∞OÉèÏã¨=∂# *Ï˝# „ѨHÍâ◊
~°∂Ѩ=Ú# Pq~°∂ƒù`«=∞QÆ∞ ã¨fiã¨fi~°∂Ѩ=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# 'ã¨^•Ü≥∂w— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
^ŒO_»Hõ=Ú. z#‡Ü«∂HÍ~°"≥∞ÿ Ü«Ú#fl h Ü«Ú#fl `å#O`« `Õ*’qÖÏ™ÈÅ¡ã¨<À‡iÎ...
(ÉèÏQÆ.3㨯O.203)
166. g~°Ç¨
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~°‡„`å}ÏÜ«∞ Jã¨∞~°g~å<£ ǨÏhÎu - g~åÇ¨Ï I
Jã¨∞~°g~°∞Å∞ ^èŒ~°‡=Ú#∞ ÉèËkOK«∞^Œ∞~°∞. P ^èŒ~°‡=Ú#∞ HÍáê_»∞@‰õΩ
(~°H˜ΔOK«∞@‰õΩ) P Jã¨∞~° g~°∞Å#∞ K«OѨÙ#∞ QÍ# 'g~°Ç¨— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. Hõ#∞flÅ∞ `≥é=x Hõ_»∞ñlxfl áêѨñ_≥· ^•#qñ [#∞ÉÏÅ∞ „^•q K«OÃÑ
=¸ñ_»= <≥Å<åñ_»∞ =Ú^Œ∞ÌÅ ÉÏÅ∞ñ_≥· HÀÑ≤Oz â◊Hõ@O|∞ QÆ∂Åñ^Œ<≥fl
<Õñ_®k ‰õΩé]ñ_≥· Ü≥∞QÆã≤ `«$}Ï=~°∞Î "≥∞_»ñ|@∞ìH˘x ‰õÄeÛ =∞$`«∞xñ*ËÃãñ
^Œe¡ "≥#flʼnõΩ<≥· `«#∞ é’Åñ QÆ\ ˜ì#ñ Q˘=∞~°∞ñ_≥· =∞^Œ∞ÌÅñ QÆ∂Å h_≥Ûñ
`Õ. |ã¨∞Åñ „ˆQѨÙÅñ QÍK«∞K«∞ |‰õΩxñ rÔ~
"≥ÅñQÆ`À =`«û^≥·`«∞ºx „"Õã≤ K«OÃÑ
ã¨|Å∞ñ_≥· Y~°^≥·`«∞ºx ã¨OǨÏiOK≥
x`«ñ_»∞ ˆH=Å =∞#∞Añ_Õ Ü≥∞Oz K«∂_». (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.930)
Hõ. `≥OѨiÜ≥ÿ∞ ~å=ÚxKÕñI [OÑ≤OK≥ñ „|ÅO|∞† „q∞OÔQñ [@∞Å ^Œ"åyfl<£
™⁄OѨÙK≥_»ñ „^˘H˜¯ HÍoÜ«Úñ I „^Œ∞OѨHõ HÍoOk "≥_»Åñ ^ÀÖˇ<£ bÅ<£.
(931)
Hõ. ^èŒ~°‡O|∞ HõÅñHõ QÍOz Ü«∞ I ^è•i‡‰õΩÅO ÉÁeÜ«∞ñ *Ëã≤ ^è•i‡‰õΩÅ#∞ ÉË
~°i‡e ~°H˜ΔO`«∞ #∞z`« I Hõ~å‡K«~°}=ÚÅ <Õ [QÆkú`«=Ú#ÔH·.
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi.3P.43)
167. =∂^èŒ=ó
â◊O.ÉèÏ. =∂Ü«∂ó - q^•ºÜ«∂ó Ѩuó =∂^èŒ=ó I
'=∂ q^•º K« Ǩψ~ó „áÈHÍÎ `«™êº Dâ’ Ü«∞`À Éèí"å<£ I
`«™ê‡<å‡^èŒ= <å=∂ã≤ ^èŒ=ó ™êfig∞u â◊aÌ`«ó II (ǨÏi 271-48)
 198 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'=∂— Ü«∞#QÍ '„|Ǩχq^Œº— P q^Œº‰õΩ Ñ¨u (~°HõΔ‰õΩ_»∞) QÆ#∞Hõ '=∂^èŒ=ó—
Ü«∞QÆ∞#∞. ǨÏi =Oâ◊=Ú#O^Œ∞ '=∂ Ü«∞#QÍ `«`«Î fi*Ï˝#=Ú. (Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ
ã¨O|OkèOz# q^Œº) P q^Œº‰õΩ Dâ◊√ñ_»=Ù QÍ# =∂^èŒ= <å=∞=Ú QÆÅ"åñ
_»=QÆ∞K«∞<åfl=Ù— Jx K≥ѨÊñ|_»∞@KÕ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ '=∂^èŒ=ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
Hõ. Ѩ~°=∞O |#OQÆ "Õ^•O
`« ~°Ç¨Ï™êº`«‡`« "≥Å∞OQÆ∞ `«`«Î fi=Ú xHõ¯O
|~°Ü«∞ñQÆ ˆHΔ„`«A˝ñ_» Ü«∞#∞
Ѩi}u QÆÅ Ü«∞`«ñ_»∞ ã¨~°fiѨ^Œq^Œ∞_»∞ ã¨∞ñ_ô! (ÉèÏ~°.Jâ◊fi.2P.208)
168. =∞^èŒ∞ó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞^ä• =∞^èŒ∞ Ѩ~åO „Ñ‘u=Ú`åÊ^ŒÜ«∞u JÜ«∞=∞Ñ≤ `«^äÕ"Õu - =∞^èŒ∞ó I
`Õ<≥ =∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ# ~°∞z QÆey Ü≥∞Å¡~°‰õΩ „Ñ‘uáê„`«=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. J@∞¡
Ѩ~°=∂`«‡Ü«Ú #∞áê㨉õΩʼnõΩ `«# Ü«∞#∞Éèí==ÚKÕ q∞H˜¯eQÍ <å#O^Œ=Ú#∞
QÆeyOK«∞#∞. W@∞¡ =∞^èŒ∞=Ù =O\˜"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ '=∞^èŒ∞ó— J#ñ|_»∞#∞.
Hõ. q`«`å~°÷*Ï˝# [Ѩ I ã¨∞Îu =∞Hõ~°O^Œ „ѨǨÏ$+¨ì „â◊√u*Ï`« =∞^èŒ∞
„=`« QÆ} Ѩi=$`« â’ÉèÏ I QÆ`« H©iÎ „Ѩã¨==∂eHõÅ∞ QÆÅ"åx<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.291)
N =∞Ǩq+¨μ=‚ Ù Ü≥ÚHõ¯ H©iÜÎ ∞Õ PÜ«∞#‰õΩ Ñ¨ÓÅ=∂eHõÅ∞QÍ #ÅOHõiOѨ|_ç
Ü«ÚO_≥#∞. ѨÓÅ^ŒO_»ÅÖ’x ѨÓÅÖ’ u~°∞QÆ∞K«∞#fl `Õ<≥\ ©QÆÅ=Öˇ "Õ^Œ=ÚÅ∞
<å^Œ=ÚÅ`À ™È΄`«=Ú KÕÜ«ÚK«∞#flq. P ™È΄`«=ÚÅÖ’x Ü«∞~°÷=Ú, "åx =Å#
QÆey# *Ï˝#=Ú, "åxx [Ñ≤OK«∞@ =Å# QÆey# Ü«∞#∞Éèí∂uÜ«Ú `Õ<≥Å∞QÍ
<˘Ñ¨CK«∞#flq. D J~°÷, *Ï˝#, J#∞Éèí∂`«∞Å∞ Ѩ~°=∂`«‡ Hõ#fl aè#fl=ÚÖˇ·#q QÍ=Ù
Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '=∞^èŒ∞— =#ñ|_»∞#∞.
Hõ. ǨÏ$^ŒÜ«∞ Hõ=∞Å =∞^èŒ∞~°∂áê! ... (ÉèÏ~°.=∞øã¨Å.225)
Ü≥∂QÆ∞Å∞ `«=∞`«=∞ ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’x ^ŒÇ¨Ï~åHÍâ◊OÖ’ „ѨHÍtOK«∞ x#∞fl
QÍOz =∞Ǩ#O^ŒO K≥O^Œ∞`å~°∞. HÍ|\˜ì h=Ù =∞^èŒ∞ã¨fi~°∂ѨÙñ_»=Ù.
(Hõ=∞ÅOÖ’x =∞^èŒ∞=Ù=Öˇ ™ê~°Éèí∂`«"≥∞ÿ#"åñ_»∞ HÍ|\˜ì Ü≥∂QÍ#O^Œ"Õ∞ P
=∞^èŒ∞=Ù)
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 199
Hõ. N=∞K«Û~°}ÏO|∞[ Ü«ÚQÆ I m =∞^èŒ∞=¸iÎ „ѨÉèÏ qb# q=∞Å KÕ
`À =∞`«ÎÉèí$OQÆ ÉèíHõÎ[ I <å=∞$`« ã¨~°ã‘ ã¨fi~°∂Ѩ ! ǨÏiǨÏ~°<å^ä•!
(ÉèÏ~°.Hõ~°‚.3P.1)
ã¨HÅõ ã¨OѨ^ÅŒ ‰õΩ =¸Å"≥∞#ÿ h Ѩ^HŒ =õ ∞ÖÏÅÖ’x (Hõ$Ѩ J<≥_∞» ) `Õ<≥ ~°∂ѨÙ
=∞Ç≤Ï=∞Ö’ ѨÓiÎQÍ (UHÍ„QÆOQÍ) =Úxy# x~°‡Å z`«∞ÎÖˇ·# "Õ∞Å∞`«∞"≥∞‡^Œ Å<≥_»∞
ÉèíHõÎ[#∞ʼnõΩ "≥∂HõΔ„Ç¨Ï^Œ ã¨fi~°∂ѨÙ_®! ǨÏiǨÏ~°<å^ä•!— Jx uHõ¯#QÍ~°∞ Hõ$uÉèí~°Î
Ü≥ÿ∞# ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x „áê~°÷<å Ѩ^Œº=ÚÖ’ ã¨∞ÎuOzi.
169. Jf¢xÌÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. â◊ÉÏÌk ~°Ç≤Ï`«`åfik¢xÌÜ«∂}Ï=∞q+¨Ü«∞ Wu - Jf¢xÌÜ«∞ó
'Jâ◊|=Ì ∞ã¨Ê~°≈O— (Hõ~.°î 1-3-15)
WO„kÜ«∞=ÚÅ #u„Hõq∞Oz# "åñ_»QÆ∞@KÕ 'Jf¢xÌÜ«Ú—_»#ñ|_»∞#∞.
'Jâ◊|=Ì ∞ã¨Ê~°≈O— J#∞ Hõ~Àî Ѩx+¨^•fiHͺ#∞™ê~°=Ú â◊|Ì ã¨Ê~°≈ ~°∂Ѩ ~°ã¨ QÆO^è=Œ ÚÅ∞
ÖËx"åñ_»∞ QÍ# ѨOK« *Ï˝<ÕO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ QÀK«~°=Ú QÍ_»∞, Hõ#∞Hõ 'JfO„kÜ«Úñ—
_»Q∞Æ #∞.
'"åQÆ∞ƒnúO„kÜ«∞ =∂#ã¨O|∞Å KÕ`« K≥Ñʨ #∞, x\˜^ì xŒ x~°∂Ñ≤OK«#∞ #ÅqQÍHõ
Ü≥∞=fix QÆ∞} ~°∂ѨO|∞Å∞ =iÎOK«∞.... (ÉèÏ.6-217)
170. =∞Ǩ=∂Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. =∂Ü«∂q<å=∞Ñ≤ =∂Ü«∂HÍi`åfi`ü =∞Ǩ=∂Ü«∞ó I
''=∞=∞ =∂Ü«∂ ^Œ∞~°`«ºÜ«∂—— (Éèí.w. 7-14)
Q˘Ñ¨Ê^≥#· =∂Ü«∞ Ü«∞QÆ∞@KÕ '=∞Ǩ=∂Ü«∞ó— Ü«∞#|_»∞#∞. „ѨÑO¨ K«=Ú#O^Œ∞
ã¨~fi° "åºÑ≤Ü∞ÿ≥ # ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ =∞<À|∞^Œ∞Åú ‰õΩ QÀK«~=° Ú QÍHõ „ѨHÍtOK«∞@ÜÕ∞ Ü«∞`«x
=∂Ü«∞. Q˘Ñ¨Ê =∂Ü«∂=ÙÅ∞QÍ ¿Ñ~˘Ok# =∞Ü«∞ â◊O|~åk =∂Ü«∂=ÙÅ#∞ QÆ∂_»
=∂Ü«∞Ö’ =ÚOK«QÆÅ"å_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '=∞Ǩ=∂Ü«∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
NHõ$+¨μñ‚ _»∞ QÀáêÅ∞~°`À HõÅã≤ QÀ=ÙÅñ QÍÜ«Ú ã¨=∞Ü«∞=Ú# „|Ǩχ NHõ$+¨μx‚
â◊H˜Îx ѨsH˜ΔOѨñ^ŒÅz QÀ=ÙÅ#∞, QÀáêÅ∞~°#∞, =∂Ü«∞=Ú *ËÃã#∞. D q+¨Ü«∞=Ú
QÆ=∞xOz# NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ `å<Õ QÀ=ÙÅ, QÀáêÅ∞~° ~°∂Ѩ=ÚÅ∞ ^•eÛ ã¨O=`«û~°
HÍÅ=Ú QÀ‰õΩÅOÖ’ Z=fiiH˜ J#∞=∂#O QÆÅ∞QƉΩõ O_»QÆ #\˜OK≥#∞. „|Ǩχ NHõ$+¨μx‚
 200 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∂Ü«∂â◊H˜Îx „QÆÇ≤ÏOz#"å_≥· HõΔ=∂Ѩ}=Ú K≥ѨCH˘<≥#∞.
L. '=∂Ü«∞Å∞ QÆÅ∞æ"å~°Å#∞ =∂Ü«∞Åñ ɡ>ˇì_ç „áÈ_» x#∞fl <å
=∂Ü«∞ñ QÆÅOz h =∞Ç≤Ï=∞ =∂#=Úñ EK≥^Œ #OK«∞ <Õ~°q∞O
*ËÜ«∞ñQÆ |∂xuO QÆ~°∞} ¿ãÜ«Ú=Ú, HÍ=Ù=Ú, Ü≥∂y~å[ "å
ˆQæÜ«∞ ^Œ"åyflñ ^Œ[˚x`« H©Å=Ú ÔQeÛ "≥Å∞OQÆ <Õ~°∞Û<Õ?
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.ÉèÏ.556)
''=∞=∞ =∂Ü«∂ ^Œ∞~°`«ºÜ«∂— <å =∂Ü«∞ ^•@∞@‰õΩ Hõ+¨ì™ê^茺"≥∞ÿ#k. Ü«∞x
NHõ$+¨‚ Ѩ~°=∂`«‡ w`« Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞.
Ѩ~°=∂`«‡ =ã¨∞Î`«ó x~°∞æ}∞ñ_»∞. J\˜ì x~°∞æ}∞ñ_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ ã¨$+≤ì ã≤÷u
ÅÜ«∞O|∞Å *ËÜ∞« ^ŒÅOz#"åñ_≥· ã¨`fi« ~°[ã¨"Î ∂≥ QÆ∞}O|∞Å #kè+Oª≤ z Ü«∂ HÍ~°º=ÚÅ#∞
x~°fiiÎOK«∞#∞. PÜ«∞#KÕ ã¨$lOѨñ|_ç# r=Ùñ_»∞ "åã¨Î==ÚQÍ =Ú‰õΩÎñ_≥·#ѨÊ\˜H˜,
„uQÆ∞}=ÚÅ |O^èŒ=ÚÖ’ #∞O_»∞@KÕ |OkèOѨñ|_ç# "åñ_»QÆ∞K«∞<åfl_»∞. D
„uQÆ∞}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ#^Õ =∂Ü«∞.
Dâ◊fi~°∞xKÕ ã¨$lOѨñ|_ç# r=Ùx, =∂Ü«∞ |OkèOK«∞#∞QÍx Dâ◊fi~°∞x
|OkèOѨñ*ÏÅ^Œ∞. ™ê^艌 Ωõ #‰õΩ #<ÕHõ „Ѩu|O^èHŒ =õ ÚÅ∞ `«@ã≤O÷ K«∞K«∞O_»∞#∞. "åxÖ’
=∂Ü«∞ Ü≥ÚHõ¯ „ѨÉÏè ==Ú Q˘Ñ¨Êk. Ѩ`O« [e =∞ǨÏi¬ Ü≥∂QÆâßG=ÚÖ’ =∂Ü«∞Ü≥ÚHõ¯
=∞Ç≤Ï=∞ x@∞¡ q=iOK≥#∞.
''Jx`«º Jâ◊√z ^Œ∞óY J<å`«‡ã¨∞ I x`«º â◊√z ã¨∞Y P`«‡MϺu ~°q^•º——
1. Jx`«º =ã¨∞Î=ÙÅÖ’ x`«º|∞kúÜ«Ú 2. ^ÕǨ^Œºâ◊√z =ã¨∞Î=ÙÅÖ’ â◊√z`«fi
|∞kúÜÚ« , 3. WO„kÜ«∂k q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ ^Œ∞óY[#Hõ=Ú Öˇ#· #∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ ã¨∞Y`«fi
|∞kúÜ«Ú, 4. J<å`«‡Ü«∞QÆ∞ ^ÕǨÏ=Ú#O^Œ∞ P`«‡`«fi|∞kúÜ«Ú, ^Õx=Å# HõÅ∞QÆ∞<À
^•xH˜ 'Jq^Œº— ÖËHõ '=∂Ü«∞— Ü«∞x ¿Ñ~°∞. ~ÀQÍ^Œ∞ÅKÕ #~°∞z á⁄Ok# <åÅ∞Hõ
QÆÅ"åxH˜ ~°∞zÜ≥ÿ∞# =ã¨∞Î=Ù ~°∞zÖËHõ Ü«ÚO_»∞#∞. „`åK«∞áê=Ú Ü≥ÚHõ¯ q+¨"≥∞H˜¯#
=∞^è∞Œ "≥#· #∞ "åxH˜ KÕ^∞Œ QÍ #∞O_»∞#∞. "Õáê‰õΩ fÑ≤QÍ #∞O_»∞#∞. =∂Ü«∂"≥∂ǨÏ=Ú
QÆÅ rq x\˜ì „ÉèÏOuÜÕ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
"≥∂HõΔ™ê^茉õΩñ_»∞ D =∂Ü«∂ q+¨Ü«∞=ÚÖ’ *ÏQÆ~°∂‰õΩñ_≥· Ü«ÚO_ç `«#
™ê^è#Œ ‰õΩ #"åO`«~=° ÚÅ∞ QÆÅ∞QƉΩõ O_» x`åºx`«º=ÚÅ#∞ „QÆÇÏ≤ OK«=Öˇ#∞. WO^Œ∞ʼnõΩ
=∂Ü«∂ q*Ë`« Ü«∞QÆ∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x áê^ŒÑ¨^Œ‡=ÚÅ#∞ P„â◊~ÚOK« =ÅÜ«Ú#∞.
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 201
'=∂"Õ∞= ÜÕ∞ „ѨѨ^Œº<ÕÎ =∂Ü«∂"Õ∞`åO `«~°xÎ `ÕI—— #<åfl„â◊~ÚOz#"å~°∞
=∂Ü«∞#∞ `«Ñʨ Hõ ^•@QÆÅ~°∞, Jx Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞ w`«Ü∞« O^Œ∞ JÉèÜ
í ∞« q∞zÛÜ«Ú<åfl_»∞.
r=#∞‡‰õΩÎÅQÆ∞ =∞ǨÏhÜ«ÚÅ∞#∞fl (HõOz =∞Ǩ™êfiq∞ ~°=∞}=∞ǨÏi¬ "≥ÚII"å~°∞)
ÉèíQÆ=^•„â◊Ü«∞=ÚKÕ =∂Ü«∞#∞ ^•\˜ Ü«ÚO^Œ∞~°∞. J\˜ì"åi ¿ã= ("åi É’^èŒÅ
<åK«iOK«∞@) =Ú=Ú‰õΔΩ=ÙÅ ÔHO`«Ü≥∂ Ü«ÚѨÜ≥∂yOK«∞#∞.
L. U Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞<£ [QÆ=Ú exfl\˜ñ QÆÑ≤Ê# =∂Ü«∞ QÆѨÊñQÍ
<ÀѨHõ áê~°`«O„`«º=Ú# #∞O_»∞ =∞Ǩ`«‡Hõ! (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.ÉèÏ.957)
Hõ. h=∂Ü«∞ñ ^≥eÜ«Ú"å~°Öˇ I ^•=∞~°™êã¨# ã¨∞ˆ~O„^Œ `åѨã¨∞Öˇ·#<£
nè=∞O`«∞Å∞ h ÉèíH˜Î ã¨∞ I ^è• =∂^èŒ∞~°º=Ú#ñ ÉÁ^ŒÅ∞ ^èŒ#∞ºÅ∞ ^ŒHõ¯<£.
(ÉèÏQÆ.10-L.ÉèÏ.631)
^Õ"å ! =ÚÖ’¡HÍÅÖ’ „|¿ÇχO„^•k ^Õ=`«Å∞, =∞ǨÏ~°∞¬Å∞ ‰õÄ_® h =∂Ü«∞#∞
`≥eã≤H˘#ÖË~°∞. h ÉèíH˜Î Ü«∞<Õ J=∞$`«OÖ’x fÜ«∞^Œ<åxfl ~°∞z K«∂z# ѨÙ}Ϻ`«∞‡Å∞
=∂„`«"Õ∞ h `«`åÎ fixfl `≥eã≤H˘x `«^•Ìfi~å =∂Ü«∞#∞ [~ÚOK«QÆÅ~°∞.
Hõ. ǨÏi^•ã¨∞Å q∞„`«`«fi=Ú I =Ú~°iѨ٠Hõ^äŒÖˇ#∞flH˘#∞K«∞ "≥∂^Œ=Ú `À_»<£
Éèíi`å„â◊√ ѨÙÅH˜`«∞O_≥· I ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ ǨÏi=∂Ü«∞ ÔQÅ∞Û Éèí∂Ѩ=ˆ~}Ϻ!
(ÉèÏQÆ. 11-55)
ǨÏi Éèí‰õΩÎÅ`À ¿ãflǨÏO KÕã¨∂Î, ǨÏi bÅÅ#∞ `«ÅK«∞H˘#∞K«∞, Hõ#∞flÅÖ’
<å#O^ŒÉÏëêÊÅ∞ xO_»QÍ, â◊s~°O ѨÙÅH˜`=« ∞QÆ∞K«∞O_»QÍ =∂#=Ù_»∞ ǨÏi=∂Ü«∞#∞
ÔQÅ∞K«∞#∞.
=∞. ......... <å~åÜ«∞}ÉèíH˜Î Ü≥∂QÆ=∞Ç≤Ï`å#O^•`«∞‡Öˇ· ˆ~x "å
~°#Ü«∞O|∞<£ ^Œi~ÚO`«∞ ~°qfiÉèí∞x =∂Ü«∂"≥·Éèí"åOÉè’xkè<£
(ÉèÏQÆ 2 㨯O. 205)
N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x g∞^Œ ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÆO`À JYO_»"≥∞ÿ# P`å‡#O^ŒO á⁄Ok#
"åÔ~=Ô~·##∞ P ^Õ=^Õ=Ùx =∂Ü«∂"≥·Éèí==∞#∞ =∞Ǩã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ ã¨∞ÅÉèíOQÍ
`«i™êÎ~∞° .
âß. |^Œ∞úO_≥· QÆ∞~°∞âßѨ`«Ñ¨ÙÎñ_»~Ú `å |O^èŒ∞„=[`«º‰õΩÎñ_≥·
ã≤^≥Âúâ◊fi~°º=Úñ QÀÅ∞áÈ~Ú qÉèí=H©Δ}∞O_»∞<≥· ¿Ñ^ŒÜ≥ÿ∞
 202 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
â◊√^Œú`«fiO|∞# ã¨`«º=ÚO QÆ~°∞}Ü«Ú<£ ™⁄O¿Ñq∞Ü«ÚO ^ŒÑ¨Êñ_»∞
^Œ∞ƒ^Œ∞úO_≥· Ü«∞[Ü«∂Yº =∂Ü«∞ ÔQeK≥<£ |∞}∞ºO _ç`«O _»Å∞Êñ_Õ?—
(ÉèÏQÆ.8-662)
|eK«„Hõ=iÎ |OkèOѨñ|_ç<å_»∞. QÆ∞~°∞=Ù âßѨO=Å¡ Ѩi`åѨ=Ú#‰õΩ
QÆ∞iÜ≥∞ÿ <å_»∞ |O^è∞Œ =ÙÅ #∞O_ç q_ç=_ç<å_»∞. „áêÑ≤OÎ z# JkèHÍ~°=Ú#∞, Sâ◊fi~°º=Ú#∞
QÀÖ’Ê~Ú ¿Ñ^Œ"åñ_≥<· åñ_»∞. J~Ú<å ã¨`º« =Ú#∞, ^ŒÜ∞« #∞, ã¨<å‡~°=æ Ú#∞ =^ŒÅ‰õΩO_®
*Ï˝xÜ≥ÿ∞ Ü«∞*ËÜ«∞=∂#"≥∞ÿ# =∂Ü«∞#∞ ÔQeK≥#∞. W`«ñ_»∞ =∞ǨÏhÜ«Úñ_»∞.
171. =∞ÃÇÏ∂`åûǨÏó
â◊O.ÉèÏ. [QÆ^Œ∞`«ÊuÎã≤÷uÅÜ«∂~°÷=Ú^Œ∞ºHõÎ`åfi`ü - =∞ÃÇÏ∂`åûǨÏó I
qâ◊fi=ÚÜ≥ÚHõ¯ ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞ HÍ~°º=ÚÅ KÕÜ«Ú@ Ü«∞O^Œ∞ ã¨=∞~°÷=∞QÆ∞
Q˘Ñ¨Ê ѨÓxHõ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ '=∞ÃÇÏ∂`åûǨÏó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. [## ã≤÷u xÅÜ«∞O|∞Å I Hõ#Ü«∞O|∞#∞ ¿ÇÏ`«∞ Éèí∂`«=∞QÆ∞ =∂Ü«∂ b
Å#∞ *ˇOk #@# ã¨eÃÑ_»∞ I ##Ѷ¨∂`«‡Hõ! h H˘#~°∞Î #aè#O^Œ#=ÚÖò.
(ÉèÏQÆ.3-303)
Hõ. Éèí∂`«O|∞Åñ |K«iOK«∞K«∞ I Éèí∂`å`«∞‡ñ_»∞ "åxñ ^Œ# qÉèí∂u #_»OK«∞<£
Éèí∂`åǨÏ~°}O|∞ x[ I ^Àº`«#=Ú ^ŒnÜ«∞=$uÎ ^Œ∞~°Ìâ◊ Ѩل`å!
(ÉèÏ~°.âßOu.5J.161)
'‰õΩ=∂~å ! Ѩ~°=∂`«∞‡ñ_»∞ ѨOK«Éèí∂`åÅ#∞, (P Éèí∂`«[#º"≥∞ÿ# K«~åK«~°
„áê}˜HÀ@¡#∞) ã¨$+≤ìHÍÅOÖ’ „Ѩ=iÎOѨ*ËÜ«Ú#∞. „Ѩà◊Ü«∞HÍÅOÖ’ =∞~°Å `«#Ö’
qb#O *ËãH≤ ˘#∞#∞. D suQÍ ã¨$+≤ì ã≤u÷ ã¨OǨ~å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ K«~º° Ѩ~=° ∂`«‡ =$uÎQÍ
[~°∞QÆ∞K«∞#flk.
Hõ. Éèí= =~°ú# qÅÜ«∞O|∞Å I #=bÅ# =~°∞㨠„|Ǩχܫ∞#, q+¨μ‚_»#<£
t=Ùñ _»# x~°fiiÎO`«∞#∞ I Éèí∞=#O|∞Å <Õ<≥ K«∂"≥ Éèí∂i=∞Ç≤Ï=∞Å<£II
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi.3J.42)
ã¨~fi° Ö’HÍÅÖ’#∞, =∞Ǩ=∞Ç≤Ï=∞Å#∞ Hõey# <Õ<Õ „|ǨχQÍ ã¨$+≤xì , q+¨μ=‚ ÙQÍ
ã≤÷ux, t=ÙxQÍ ÅÜ«∞=Ú#∞ ã¨∞<åÜ«∂ã¨OQÍ KÕÜ«Ú^Œ∞#∞.
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 203
172. =∞Ǩ|Åó
â◊O.ÉèÏ. |e<å=∞Ñ≤ |Å=`åÎ fi`ü =∞Ǩ|Åó I
J<ÕHõ=∞Ok |ÅâßÅ∞~°Ö’ q∞H˜¯e |Å=ÚQÆÅ"åñ_»∞, QÍ# '=∞Ǩ|Åó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞ P Ü«∂ Ü«∞=`å~°=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ =∂#=~°∂ѨOÖ’ #∞#fl#∞,
=∞Ǩ|ÅâßÅ∞~°Q∞Æ HõOã¨, Kå}∂~° =Ú+≤Hì Í^Œ∞Å#∞, ~å=} ‰õΩOÉèHí ~õ å‚^∞Œ Å<Õ‰Ωõ Å#∞
ã¨OǨÏiOѨ QÆeQÔ #∞. ^ÕÇϨ =ÚÅÖ’ ^ÕÇϨ |Å"≥∞,ÿ WO„kÜ«∞=ÚÅÖ’ WO„kÜ«∞|Å"≥∞,ÿ
=∞#ã¨∞ûÖ’ =∞<À|Å"≥∞,ÿ |∞kúÖ’ |∞kú|Å"≥∞ÿ "≥Å∞QÆ∞ K≥`· #« º"Õ∞ '=∞Ǩ|Å—"≥∞ÿ Ü«Ú#flk.
'|ÅO |Å=`å=∞ã≤‡— (w`«.7-11) |Å=O`«∞ÅÖ’x |Å=Ú#∞ <Õ<Õ Ü«∞x
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ w`«Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞. Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '=∞Ǩ|Åó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
âß. Ü≥∂^è•„ˆQã¨~°∞ñ_ô ǨÏÖÏÜ«Ú^èŒ∞ñ_»∞ Ö’HÀ`«¯ $+¨ì ÉÏǨ|Å
N^èÒˆ~Ü«Úñ_»∞ QÆ$+¨μ‚ñ _ç\ ˜ì Ѷ¨∞#∞Å<£ l„`«O|∞ <Õñ _ç@∞¡ ã¨O
~ÀkèOK≥O |Å=ÚO ^≥~°ÖˇÛ =∞QÆ^èÕO„^Œ∞O _»OK«∞ gH˜ΔOѨÙK«∞<£
™œ^è•„QÆO|∞#ñ É∫~°HÍO`«Å∞ =∞Ǩã¨O`«Ñ¨ÎÖˇ· Ô~O`«Ü«Ú<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1560)
173. =∞Ǩ|∞kúó
â◊O.ÉèÏ. |∞kú=∞`å=∞Ñ≤ |∞kú=∞`åÎ fi`ü =∞Ǩ|∞kúó I
Q˘Ñ¨Ê|∞kú QÆÅ"åñ_»∞. |∞kú=∞O`«∞ÅÖ’ ÔHÅ¡ |∞kú=∞O`«∞ñ_»∞ (q∞H˜¯e
`≥eqQÆÅ"åñ_»∞) `«##∞ QÆ∞iOz `≥eã≤H˘#∞ PHÍOHõΔ QÆÅ"åiH˜, P `≥eã≤H˘#QÆÅ
|∞kúx PÜ«∞#ÜÕ∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞. '„Ѩ*Ï˝#O „|Ǩχ— Ü«∞#∞ =∞Ǩ"åHõº ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞.
â’¡II Ü«∞„`ÀѨ~°=∞`Õ z`«ÎO x~°∞^ŒúO Ü≥∂QÆ¿ã=Ü«∂ I
Ü«∞„`« K≥·"å`«‡ <å`å‡#O Ѩâ◊º<åfl`«‡x `«∞+¨ºu II (Éèí.w.6-20)
â’¡II ã¨∞Y=∂`«ºxÎHõO Ü«∞`«Î^Œ∞ƒkú„QÍǨϺ=∞f¢xÌÜ«∞"£∞ I
"ÕuÎ Ü«∞„`« # K≥·"åÜ«∞O ã≤÷`«â◊ÛÅu `«`«Î fi`«ó II (Éèí.w.6-21)
Ü≥∂QÍÉèϺã¨=Ú KÕ`#« ∞, ™ê^è#Œ KÕ`#« ∞ =∞#ã¨∞û x„QÆÇÏ≤ OѨñ|_»∞#∞. WO„kÜ«∞
q+¨Ü«∞=ÚÅ #∞O_ç =∞ée, "åã¨<å ~°Ç≤Ï`«=∞QÆ∞#∞. =∞#ã¨∞û P`«‡Ü«∞O^Œ∞
ÅÜ«∞=∞QÆ∞#∞.
 204 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨∞Yã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞.Ѩ~=° ∂#O^Œ"∞Õ `«# ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ QÆŠѨ~=° ∂`«‡#∞
^Œi≈Oz#(J#∞Éè=í "≥Ú#~°∞ÛH˘x#) "åxH˜ P Ѩ~=° ∂#O^Œ=Ú ÅaèOK«∞#∞. Ѩ~=° ∂`«‡
Ü≥ÚHõ¯ P#O^Œ=Ú Ö∫H˜HÍ#O^Œ=Ú =O\˜k HÍ^Œ∞. Jk <å`«ºOuHõ=Ú J#QÍ
JO`«=Ú ÖË#\˜ìk. Ö∫H˜Hõ ã¨∞Y=ÚʼnõΩ XHõ ǨÏ^Œ∞Ì L#flk. HÍx P ã¨∞Y=Ú#‰õΩ
ǨÏ^Œ∞Ì ÖË^∞Œ . Ö∫H˜Hõ ã¨∞Y=ÚÅ∞ WO„kÜ«∞=ÚÅKÕ J#∞Éèqí OѨ |_»∞#∞. HÍx Ѩ~=° ∂`«‡
ã¨∞Y=Ú WO„kÜ«∞=ÚÅKÕ J#∞ÉèíqOѨ ÖË#\˜ìk. Jk |∞kú „QÍǨϺ=∞x NHõ$+¨μ‚_»∞
K≥ÃÑÊ#∞. WK«@ |∞kú J#QÍ x~°‡Å"≥∞ÿ# |∞kú Jx J~°÷=Ú. |∞kú x~°‡Å"≥∞ÿ#ѨÙ_»∞
`«# Láêkèx QÀÖ’Ê~Ú JkÜÕ∞ P`«‡Ü«∞QÆ∞#∞. J\˜ì x~°‡Å |∞kúˆH P`«‡ã¨∞Y=Ú
J#∞Éèí∂`«=∞QÆ∞#∞. |∞kú J`«ºO`« â◊√^Œú"≥∞ÿ#ѨÙ_»∞ LѨCQÆÅ∞¡ ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’ HõÅã≤
ã¨=Ú„^Œ"∞Õ J~Ú#@∞¡ JkÜÕ∞ Ѩ~„° |Ǩχ=∞QÆ∞#∞. P |∞kúH˜ =∂„`«"∞Õ Ñ¨~=° ∂`«‡Ü≥ÚHõ¯
Ѩ~°=∂#O^Œ=Ú J#∞Éèí==Ú#‰õΩ =K«∞Û#∞.
x~°‡Å=∞QÆ∞ |∞kú Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞ JQÆ∞#∞. JkÜÕ∞ =∞Ǩ|∞kú.
Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '=∞Ǩ|∞kúó— JQÆ∞#∞.
Hõ. Jé∞=k<åÅ∞QÆ∞ q^ŒºÅ∞
#é∞=k<åÅ∞QÆ∞ k#O|∞ ÅO`«# "å~°Öò
<≥é"å^Œ∞Å~Ú# Hõ`«=Ú#
<≥é˜ <˘H˘¯Hõ<åñ\˜ qxH˜ <ÕiÛ iÖËâß. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1411)
174. =∞Ǩg~°ºó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨÏ^Œ∞`«ÊuÎHÍ~°}=∞q^•ºÅHõΔ}O g~°º=∞¿ãºu =∞Ǩg~°ºó I
D „|Ǩ‡O_»=ÚÅ#∞ ã¨$+≤Oì z, áÈ+≤Oz, ÅÜ«∞"≥Ú#~°∞Û@‰õΩ J#O`«"∞≥ #ÿ â◊HΘ
™ê=∞~°÷º=ÚÅ∞ J=ã¨~°=Ú. x~°∞æ}∞_≥·# Ѩ~°=∂`«‡ ã¨$ëêì º^Œ∞ ÖÁ#~°∞Û@‰õΩ =∂Ü«∂
ã¨ÇÏ≤ `«∞ñ_»∞ QÍ=Öˇ#∞. P =∂Ü«∞ÜÕ∞ Ü«∞q^Œº. g~°º=∞#QÍ ã¨$[<å`«‡Hõ â◊H.Î̃ Jq^Œº
Ü«∞#∞ g~°ºâ◊H˜ÎKÕ =∞ǨÏ`«∞Î#∞ ã¨$+≤ìOz `«^•Ìfi~å „Ñ¨Ñ¨OK« ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚÅ#∞
[~°∞ѨÙ@KÕ '=∞Ǩg~°ºó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
ã‘. ã¨HõÅ r=ÙÅÔHÅ¡ñ „|Hõ@ ^ÕǨÏ=Ú <å`«‡ <å^äŒ∞O_»∞ñ |~°∞ñ_»∞ <å<åq^è≥·Hõ
=∞`«∞ºÑ¨ÅHõΔ} =∞Ç≤Ï`«∞O_»∞ #QÆ∞ ÉèíQÆ=O`«∞O_»∞ ã¨$+≤ì ѨÓ~°fiO|∞#O^Œ∞
<åf‡Ü«∞ =∂Ü«∂ ÅÜ«∞O|∞ <˘Ok# qâ◊fiQÆ~°∞ƒùñ_≥· `å# Ü≥∞Hõ¯\˜ "≥Å∞OQÆ∞
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 205
Ѩ~°=∂`«∞‡ñ _»Éèí=ÙO _»∞Ѩ„^Œ+ì̈ Ü«∞Ü«Úº =ãÎ̈ fiO`«~°Ñ¨iâ◊¥#∞ºñ_»QÆ∞@ñ*Ëã≤
`Õ. „^Œ+¨ìQ͉õΩO_»∞ =∂Ü«∂ „Ѩ^è•# â◊H˜Î
#`«∞Å zK«ÛùH˜Î QÆÅ"åñ_»∞ #QÆ∞K«∞ ^Œ#∞fl
ÖËx "åxñQÆñ l`«ÎO|∞Ö’#ñ ^ŒÅñz
„^Œ+¨ì Ü«∞QÆ∞ñ ^Œ# Éèí∞=# x~å‡} "åOKè«. (ÉèÏQÆ.3-198)
175. =∞Ǩâ◊H˜Îó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨÏf â◊H˜Îó - ™ê=∞~°÷º=∞¿ãºu =∞Ǩâ◊H˜Îó I
Ѩ~°=∂`«‡ JѶ¨∞@# Ѷ¨∞@<å ‰õΩâ◊Å∞ñ_»∞. J<ÕHÍ=`å~°=ÚÅÖ’ J™ê^茺"≥∞ÿ#
Ü«∞<ÕHõ HÍ~°º=Ú ÖÏK«iOz Éèí‰õΩÎÅ#∞, „ѨѨOK«=Ú#∞ ~°H˜ΔOK≥#∞. TÇ≤ÏOѨ#Åq
QÍ#\ì̃ QÀ=~°ú<À^•ú~°}Ïk =∞ǨHÍ~°º=ÚÅ x~°fiÇ≤ÏOK«∞ Q˘Ñ¨Êâ◊HÎ̃ PÜ«∞#‰õΩ QÆÅ^Œ∞.
'Jz#κâ◊HóΘ — (ÔH.· L.21) zOuOz `≥eã≤H˘#ÖËx â◊HΘ QÆÅ"åñ_»∞ J#∞ LѨx+¨^•fiHõº
„Ѩ=∂}=ÚKÕ '=∞Ǩâ◊H˜Îó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
âß. P~°∞^Ò #„Éèí`«=∞ó „ѨÉèíÖò =Ú#∞ #ÉèíO|O ^˘Ñ¨ÊñQÍ ^Àñz „Hõ
=∞‡é gH˜ΔOѨñQÆ #O^≥ ÖËxQÆu „|ǨχO|O^Œ∞ hâ◊‰õΩÎÅ∞<£
|iH˜OѨ<£ „kQÆ∞} „Ѩ"åǨÏ=Ú# #∞`«Ê#flO|∞Öˇ· „Hõ=∞‡é<£
q~°uO ÉÁO^Œ∞K«∞#∞O_»∞ñ QÍ=Ù# ǨÏi<£ q+¨μ‚<£ ÉèílOѨ^ŒQÆ∞<£.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.958)
176. =∞Ǩ^Œ∞ºuó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨÏf ^Œ∞ºu~åƒÇ¨ºÉèíº#Î~å Kå¿ãºu =∞Ǩ^Œ∞ºuó I
''ã¨fiÜ«∞O *’ºuó—— (|$.L. 4-3-9,14) ''*’ºuëêO *’ºuó——
(=Ú.L. 2-2-9)
Ѩ~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ÉÏǨºÉèºí O`«~=° ÚÅO^Œ∞ "åºÑ≤Oz Ü«Ú#fl Q˘Ñ¨Ê K≥`· #« ºâ◊HÜ
Θ ∞Õ
'=∞Ǩ^Œ∞ºuó— Ü«∞#|_»∞#∞. ÉèQí =Æ O`«∞x „ѨHÍâ◊=Ú `Õiáê~°ñE_» â◊Hºõ =Ú QÍxk.
K«. JuqÉèí=O|∞#O ^Œ#i Ü«∂`«‡ `«#∞^Œ∞ºu `Õ[iÅ¡ñQÍ
Ç≤Ï`«∞Å∞ ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞Öò =ã¨∞=∞fâ◊√Å∞ q∞„`«∞Å∞ ÉÏO^èŒ=ÙÖò |∞^èŒ∞Öò
 206 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨∞`«∞Å∞#∞ =∂QÆ^èŒ∞Öò Hõ=ÙÅ∞ ã¨∂`«∞Å∞ =∞O„`«∞Å∞ Éèí$`«∞ºÅ∞<£ â◊√Éèí
ã≤÷uñ Q˘Å∞=OQÆ <˘ÃÑÊ #∞_»∞¿ãq`«∞ñ_≥·# ã¨∞^è•Oâ◊√áÈeHõ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.636)
=∞. XHõ"ÕÜ«∞~°∞¯Å∞ QÆ∂_»∞ Hõ\ ˜ì Hõ~°∞"≥·Ü«Ú^Œº„`«ÊÉèÏ Éèí∂u`À
<˘Hõ~°∂ÃÑ· K«#∞^≥OK«∞ =∂_ç¯ Ç¨Ïi ^• <˘áêÊÔ~, <å "ÕÅ∞ѨÙÖò
qHõÖÏÖ’Hõ#∞Öˇ·, q+¨}‚=∞`«∞Öˇ·, q„ÉèÏO`«∞Öˇ·, „"≥∂ÅñQÍ
#Hõ â◊OH˜Ozi H˘O`«„á⁄^Œ∞Ì, qÉèí∞ñQÍ#O É’Å∞<Õ "åiH˜<£.
(ÉèÏQÆ.8-159)
=∞. „ѨHõ@O ɡ· „Ѩà◊Ü«∂=™ê#=Ú# =Ú<£ „|Ǩ‡O_»ÉèÏO_®=~À
^èŒHõ"≥∞ÿ Ü«Ú#fl `«q∞„ã¨=ÚO [QÆ=Ú #∞`åÊkOK«∞KÀñ „^•q ™ê
uÎ fiHõ `Õ*’xkèÜ≥ÿ∞# q+¨μ‚<≥_» #∞nÌÑ≤OK«∞<Õ #+¨ì"≥∞ÿ
qHõÅOɡ· K≥_»∞ñ QÍHõ `å=∞ã¨∞Å „áêg}ºO|∞ ~å*’`«Î=∂!
(ÉèÏQÆ.7㨯O.289)
177. Jxˆ~Ìâ◊º=ѨÙó
â◊O.ÉèÏ. ''W^ŒO `«`ü—— Wu xˆ~Ì+¨μìO Ü«∞#fl â◊Hõº`Õ Ñ¨~°Ãã·‡ ã¨fiã¨O"Õ^Œº`åfi`ü
`«`ü Jxˆ~Ìâ◊ºO =ѨÙ~°¿ãºu - Jxˆ~Ìâ◊º=ѨÙó I
K≥é‰õΩ ~°ã¨=Ú, áêÅ∞, K«ÔH¯~°, `Õ<≥ "≥Ú^ŒÅQÆ∞# =xflÜ«Ú#∞ ~°∞z K«∂z#
=∞^èŒ∞~°=ÚQÆ<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. HÍx Ü«∂ =∂^èŒ∞~°º=ÚÖ’ H˘O`« aè#fl`«fi=ÚO_»∞#∞.
Jk ~°∞z K«∂z Ü«∞#∞ÉèíqOz# "åxH˜ =∂„`«"Õ∞ `≥eÜ«Ú#∞. J@∞Å<Õ Ñ¨~°=∂`«‡
Ü≥ÚHõ¯ â◊s~°=Ú (ã¨fi~°∂Ѩ=Ú) ™ê^艌 Ωõ xH˜ =∂„`«"∞Õ Ü«∞=QÆ`=« ∞QÆ∞#∞. `å#∞ J=QÆ`=« Ú
KÕã≤H˘x# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ x`«~°∞ʼnõΩ (W@∞¡O_»∞#∞) Jx q=iOK«∞@‰õΩ â◊Hõº=Ú
HÍ^Œ∞ J\˜ì Jxˆ~âÌ º◊ =∞QÆ∞ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ @KÕ 'Jxˆ~âÌ º◊ =ѨÙó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
ã‘. `«qe Ѩ^•~°÷ÉèË^Œ „QÍǨÏHõ=ÚÖˇ·# K«‰õΔΩiO„kÜ«∞=ÚÅ ã¨~°qñ E_»ñ
QÆÅ∞QÆ∞ h ~°∂ѨO|∞ QÆ_ñ» y =∂Ü«∂=∞Ü«∞O|QÆ∞, #ã¨^fiŒ ºuiHõ=Î ∞QÆ∞K«∞ =∞é˜ÜÚ«
*Ï˝<å~°÷ HÍ~°} ã¨`åÎ fik QÆ∞}=ÚÅ HÍ„â◊Ü«∞Éèí∂`«"≥∞ÿ Ü«∞Å~°∞K«∞#fl
x~°∞Ѩ=∂HÍ~°O|∞ h‰õΩ qÅHõΔ}"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞ ##∞K«∞ <Õ <å`«‡ñ ^ŒÅñ`«∞
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 207
`Õ. xifiHÍ~° ! x~°O[# ! x+¨¯à◊OHõ ! I x~°uâ◊Ü«∞ ! x„+≤¯Ü«∂~°OÉèí! x~°‡ÖÏ`«‡!
qâ◊fi ã¨OÉ’^茺 ! x~°=^Œº! "Õ^Œ"Õ^Œº! I „Ѩq=∞ÖÏ#O^Œ! ã¨O™ê~°ÉèíÜ«∞x"å~°!
(ÉèÏQÆ 4㨯O.179)
ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ `«# <Õ„`«=ÚÅ`À h =∂Ü«∂=∞Ü«∞"≥∞ÿ# ~°∂Ѩ=Ú#∞ =∂„`«"Õ∞
K«∂_»ñQÆÅ_»∞. (~å=∞, Hõ$ëê‚k ~°∂Ѩ=ÚÅ∞). h Jã¨Å∞ ~°∂Ѩ=Ú JO`«HOõ >ˇ qÅHõ}Δ "≥∞ÿ
Ü«ÚO_»∞#∞. Hõ#∞Hõ h=Ù 'Jxˆ~Ìâ◊º=ѨÙñ_»—=QÆ∞^Œ∞=Ù.
178. N=∂<£
â◊O.ÉèÏ. Sâ◊fi~°ºÅHõΔ}Ï ã¨=∞„QÍ N~°ºã¨º ã¨ó - N=∂<£ I
''Sâ◊fi~°ºã¨º ã¨=∞„QÆ㨺 g~°ºã¨º Ü«∞â◊㨠„tÜ«∞ó I—— (q.ѨÙ)
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# Sâ◊fi~åº^Œ∞Å∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞. QÆ#∞Hõ 'N=∂<£—
<å=∞"åK«∞ºñ_»∞.
ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞ ™ê=∞~°÷º=Ú (Dâ◊fi~°`«fi=Ú) QÆey Ü«ÚO_»∞@KÕ 'N=∂<£—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
âß. ^èŒ#∞º<£ Ö’Hõ=∞<Àaè~å=Úñ QÆ∞Å q^•º ~°∂Ѩ `å~°∞}º ™œ
[#º N |Å ^•# â∫~°º Hõ~°∞}Ï ã¨Oâ’aè`«∞<£ x#∞fl...
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1705)
ã‘. qâ◊fi[#‡ã≤÷uqÅÜ«∞O|∞ Öˇ=fix =Å# <Õ~°Ê_»∞ ... (ÉèÏQÆ.1-34)
Hõ. Éèí= =~°ú# qÅÜ«∞O|∞Å∞ I #=bÅ# =~°∞㨠„|Ǩχ Ü«∞#, q+¨μ‚ñ_»#<£
t=Ùñ_»# x~°fiiÎO`«∞#∞ I Éèí∞=#O|∞Å∞ <Õ<≥ K«∂"≥ Éèí∂i =∞Ç≤Ï=∞Å<£.
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi.3P.42)
179. J"Õ∞Ü«∂`å‡
â◊O.ÉèÏ. ã¨Ô~· fió „áê}˜aè~°"Õ∞Ü«∞ó P`å‡ - |∞kú~°ºã¨º ã¨ó J"Õ∞Ü«∂`å‡ I
WK«@ P`å‡ Ü«∞#QÍ |∞kú Ü«∞x Ü«∞~°÷=Ú. ã¨HõÅ „áê}∞Å KÕ`«#∞ gx |∞kú
~ÚO`«\ ˜k Ü«∞x xâ◊Û~ÚOѨ â◊Hõº=ÚHÍ^Œ∞. J\˜ì Q˘Ñ¨Ê|∞kú QÆÅ"åñ_»QÆ∞@KÕ
'J"Õ∞Ü«∂`凗 Ü«∞x H©iÎOѨñ|_≥#∞.
 208 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã‘. =∞~°ÎºqHÍÃã·Hõ =∂#"≥∞ÿ `«#‰õΩ#∞ q㨇ܫ∞ [#Hõ"≥∞ÿ "≥ÅÜ«Ú #\˜ì
Ü«∂f‡Ü«∞ Ü≥∂QÆ =∂Ü«∂â◊H˜Îñ *ËѨ\ ˜ì K«∂ѨÙK«∞ #`«ºO`« ã¨∞ÉèíQÆ∞ñ _»QÆ∞K«∞
Éèí∂+¨}O|∞ʼnõΩ#∞ Éèí∂+¨}Oɡ· q"ÕHõ=ÚÅ ÔHÅ¡#∞ |~åHÍ+¨ª Ü«∞QÆ∞K«∞
ã¨HõÅ HõÖϺ} ã¨O™ê÷#"≥∞ÿ ã¨`«º"≥∞ÿ `Õ[iÖˇ¡_»∞ #\˜ì k=º=¸iÎ
`Õ. `å# `«#=¸iÎ x[â◊H˜Îñ ^ŒQÆ ^èŒiOѨ
Ü«∞=∞`«#∂Éè=í Ù ~å[ã¨∂Ü«∂^èfiŒ ~°O|∞
#O^Œ∞ <≥=fix â◊√Éèí=¸iÎ #dÅ [#∞Å∞
xO_»∞ "Õ_»∞Hõñ Ez =i‚Oz Ô~Åq∞ (ÉèÏQÆ.3-89)
180. =∞Ǩ„k^èŒ$H±
â◊O.ÉèÏ. =∞Ǩ#Î=∞„kO =∞#Ì~°O QÀ=~°ú#O "å=∞$`«=∞^äŒ<Õ QÀ~°HõΔ}Ë K«
^èŒ$`«"åxu - =∞Ǩ„k^èŒ$H± I
J=∞$`«=∞^ä#Œ ã¨=∞Ü«∞=Ú# =∞O^Œ~=° Ú, QÀ~°H}Δõ ã¨=∞Ü«∞=Ú# QÀ=~°#ú =Ú
J#∞ Q˘Ñ¨Ê Ѩ~°fi`«=ÚÅ#∞ ^èŒiOz# (ZuÎ#) "åñ_»QÆ∞@KÕ '=∞Ǩ„k^èŒ$H±— Ü«∞#ñ
|_≥#∞.
1. ''H©Δ~À^Œ =∞^èÕº ÉèíQÆ"å<£ ‰õÄ~°‡~°∂Ñ‘ ã¨fiÜ«∞O ǨÏió I
=∞#Ì~å„^Õ~°kèëêª#O „Éèí=∞`À-Éèí∂#‡Ç¨=Ú<Õ I—— (q.ѨÙ)
2. ''Wu Hõ$`åfi =∞uO Hõ$ëÈ‚ QÀ=~°ú#=∞Ç‘Ï^èŒ~°"£∞ I
L`åÊ^≥·ºHõ Hõˆ~}ˇÿ= ^è•~°Ü«∂=∂㨠bÅÜ«∂—— II (q.ѨÙ)
=∞. J=∞$`À`åÊ^Œ# Ü«∞`«∞flÖˇ· q|∞^èŒ^≥·`åºhHõ=ÚÖò =∞O^Œ~å
QÆ=Úñ QÆ=fiO|∞QÆñ *Ëã≤ Ü«∞aú ^Œ~°∞=OQÍñ, QÆ=fiѨÙOQ˘O_» "å
iú =Ú#∞OQÆ<£ ǨÏi ‰õÄ~°‡~°∂Ѩ=Ú# #„kO ^•ÖˇÛñ ^Œ`«Ê~°fi`«
„Éèí=∞}"åº[`« gñѨÙñn@ â◊q∞~ÚOѨO *ËÜ«∞ñQÍ <å~°^•!
(ÉèÏQÆ.2-144)
=∞. QÆ~°∞_®~ÀǨωõΩñ_≥· QÆ^•k ^èŒ~°∞ñ_≥· HÍ~°∞}º ã¨OÜ«Ú‰õΩÎñ_≥·
ǨÏiHÀ\˜ „ѨÉèí`À <˘ÃÇÏ∂ "≥é=‰õΩO _»OK«∞O „ѨnÑ≤Oz `«
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 209
kæiñˆQÅ<£ #Å∞"˘O^Œñ QÆO^Œ∞Hõ=Ú =∂_ç¯O |\˜ì „H©_çOK«∞K«∞<£
QÆ~°∞}ÏÖ’Hõã¨∞^èŒ<£ ã¨∞~åã¨∞~°∞Å „áê}O|∞Öò ã¨=∞i÷OK«∞K«∞<£
(ÉèÏQÆ. 8-188)
=∞. Hõ=∞~î°Oɡ· [Å~åtñ*ÁzÛ ÅѶ¨Ú=ÚHÍÎâ◊√H˜Î K«O^ŒO|∞#<£
#=∞^Œ„nO„^Œ=Ú <≥`≥Î "åã¨∞H˜ =∞Ǩ<åQÆO|∞`À bÅ`À
#=∞ˆ~O„^•^Œ∞Å∞ =∞øo HõOѨ=ÚÅ`À <Ò<ÒñQÆ^Õ! ÉÏѨو~ !
Hõ=∞ÖÏHΔÍ ! â◊~°}OK«∞ Éèí∂kâ◊Å∞ <åHÍâ◊O|∞#∞<£ „"≥∂Ü«∞ñQÆ<£
(ÉèÏQÆ.8-203)
ѨÓ~°fiO ^Õ=`«Å∞, ~åHõãΔ ∞¨ Å∂, J=∞$`«O ™êkèOK«∞ „ѨÜ∞« `«flOÖ’ =∞O^Œ~y° ix
Hõ=fiOQÍ KÕã≤H˘x H©Δ~°™êQÆ~°=Ú#∞ =∞kèOzi. P Hõ=fiѨ٠H˘O_» Hõ_»e #_»∞=∞
=Úxy áÈÜ≥∞#∞. JѨC_»∞ NǨÏi ‰õÄ~°‡~°∂Ѩ=Ú ^èŒiOz P Ѩ~°fi`«O =Úxy
áȉõΩO_® `«# gѨÙg∞^Œ ^èŒiOK≥#∞.
^Õ"ÕO„^Œ∞ñ_»∞ QÀ‰õΩÅOÃÑ· ~åà◊§"å# ‰õΩi~ÚOK«QÍ, Ü«∂^Œ=ÙÅ∞ NHõ$+¨μ‚x
~°HOΔ˜ ѨÙ=∞x "Õ_∞» H˘xi.
Hõ. H˜iÜ≥ÿ∞ ^èŒ~° Ü≥∞uÎ# ǨÏi I Hõi ã¨~°ã≤[=Ú‰õΩà◊ "≥∞`«∞ÎQÆuñ „kÉèí∞=# â◊O
Hõ~°Hõ~°∞ñ_≥·QÀ=~°ú# I yi Ü≥∞`≥ÎO [Hõ¯ <˘Hõ¯ ˆHÅ<£ bÅ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.914)
Hõ. ^ŒO_çx „|Ǩ‡O_»O|∞Å∞ I K≥O_»∞Å „H˜Ü«∞ñ |\˜ì Ü≥∞QÆ∞~°ñ l"≥∞‡_»∞ ǨÏiH˜<£
Q˘O_»ñ ɡHõeOz Ü≥∞`«∞Î@ I H˘O_˘Hõ ѨxQÍHõ Ü≥ÚHõ¯ H˘O_® `«ÅñѨ<£.
(915)
âß. ÉÏÅ∞O _®_»∞K«∞ <å`«Ñ¨„`«=∞x ã¨OÉèÏqOz ѨÓQÆ∞uÎ ÔHO
ˆQÅO ^•eÛ# bÅ ÖË #QÆ=Ù`Àñ QÆ$+¨μ‚O_»∞ ^• #=∞‡Ç¨
â‹·ÅO|∞<£ =ňHÅñ^•eÛ qѨÙÅK«Ûù„`«O|∞QÍñ |>ˇì <å
cèÖÏ„ÉèíK«∞º`« ^Œ∞t≈ÖÏK«H˜`« QÀÑ‘QÀѨQÀѨOH˜ÎH˜<£. (917)
 210 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
âß. ã¨áêÎ|ÌO|∞Å ÉÏÅ∞ñ_≥· x[Éèí∞*Ï ã¨ÎOÉèíO|∞#<£ bÅ"≥∞ÿ
ã¨áêÎǨÏO|∞Å∞ â‹·Å~å[=Ú Åã¨K«Ûù„`«O|∞QÍñ ^•eÛ, ã¨O
QÆ∞Ѩ΄áê}∞Åñ *ËÃã =∂^èŒ=Ùñ_»∞ QÀ QÀáêÅHõ „"å`«=Ú<£
ã¨áêÎOÉè’kè Ѩs`«Éèí∂^èŒ~°∞# HÍâ◊Û~°ºOɡ zOuOѨñQÆ<£! (ÉèÏQÆ.2-187)
U_»∞ ã¨O=`«û~°=ÚÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ ÉÏÅ∞ñ_»∞ ã¨ÎOÉèí=ÚÅ=O\˜ `«#
Éèí∞[=ÚÅ`À JÅ"ÀHõQÍ QÀ=~°ú#yix Q˘_»∞QÆ∞ =Öˇ ÜÕ∞_»∞ ~ÀAÅáê@∞ Ü≥∞uÎ
Ѩ@∞ìH˘x<åñ_»∞. QÀ=ÙʼnõΩ, QÀѨÉÏʼnõΩʼnõΩ „áê}~°HõΔ} QÍqOz<åñ_»∞.
ã¨Ñ¨Îã¨=Ú„^•Å`À K«∞@ìñ|_ç# Éèí∂q∞<Õ ^èŒiOz# P Ѩ~°=∂`«∞‡ñ_»∞ XHõ¯ H˘O_»#∞
Q˘_»∞QÆ∞ñQÍ ZuΠѨ@∞ìH˘#∞@ ÜÕ∞=∞O`« Pâ◊Û~°ºO.
=∞. Jx ~Ú|ƒùOy qѨ#∞flÖˇ·Ñ¨Å∞Hõñ QÆ∞Ü«∂ºeOz Hõ$+¨μ‚O_»∞ ã¨
[˚# =iú+¨μ‚ñ_»∞ QÀѨ QÀ x=Ç¨Ï ~°HΔÍ ^Œ‰õΔΩñ_≥· ^Õ=`å
[#∞ ÅyæOѨñ QÆ~åO|∞*Ï`«=Ú# ã¨K«Ûù„`«O|∞ñQÍñ^•ÖˇÛ É’
~°# QÀ=~°ú# â‹·Å=ÚO ^Œ@K«~°„^Œ=∂º=∞s*ÏÅ=Ú<£ (ÉèÏQÆ.3-116)
D q^èŒ=ÚQÍ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù J=∞$`«=∞^äŒ# ã¨O^Œ~°ƒù=Ú# ‰õÄ~°‡~°∂Ñ≤Ü≥ÿ∞
=∞O^Œ~° yix, ^Õ"OÕ „^Œ∞ñ_»∞ ~åà◊§ "å# ‰õΩi~ÚOz#ѨÙ_»∞ QÀ=~°#ú yix NHõ$+¨μ_‚ ∞»
Z`«∞Î@KÕ '=∞Ǩ„k^èŒ$H±— Ü«∞#|_≥#∞.
181. =∞¿ÇÏëêfiã¨ó
â◊O.ÉèÏ. =∞Ǩxëêfi#ó - W+¨μˆHΔáÈ Ü«∞㨺 ã¨ó - =∞¿ÇÏëêfiã¨ó I
W+¨μó Ü«∞#QÍ ÉÏ}=Ú. W+¨μˆHΔѨ=∞#QÍ ÉÏ}=Ú#∞ qã¨∞~°∞@ ("ÕÜ«Ú@)
QÆ∞i (ÅHõΔ º=Ú) `«Ñʨ ‰õΩO_»QÆ Ü≥∞O`« ^Œ∂~°=Ú# HÔ #· #∞ ÉÏ}=Ú#∞ "ÕÜÚ« ã¨=∞~°`÷ .«
'~å=∞ó â◊GÉèí$`å=∞ǨÏ"£∞— =∂sK« ã¨∞ÉÏǨïÅ#∞, ‰õΩOÉèíHõ~°∞‚x, ~å=}∞x "≥ÚII
~åHõΔã¨∞Å #<Õ‰õΩÅ#∞ `«# ÉÏ} „ѨÜ≥∂QÆ=Ú`À N~å=Úñ_»∞ ã¨OǨÏiOK≥#∞. Hõ#∞Hõ
'=∞¿ÇÏëêfiã¨ó— Ü«∞#|_≥#∞.
Hõ. N~ål`«! =ÚxѨÓl`« ! "å~°kè QÆ~åfiuˆ~Hõ"å~°}ÉÏ}Ï !
ã¨∂i„`å} ! =∞ÃÇÏ∂[˚fiÅ I ™ê~°Ü«∞â◊™êûO„^Œ! ~å=∞K«O„^Œ #ˆ~O„^•!
(ÉèÏQÆ.9㨯O.1)
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 211
Hõ. bÅ<£ ~å=∞qÉèí∞O_˘Hõ I HÀÅO QÆ∂ÅOQÆ <ÕÃã QÆ∞~°∞ #Ü«∞ âße<£
je<£ ¿ãq`« â◊¥e<£ I =∂e<£ "åe<£ ^Œâß㨺=∂<À#∂‡e<£.
(ÉèÏQÆ.9-273)
N~å=Ú_»∞ Q˘Ñ¨Ê huâßeÜ«Ú, Dâ◊fi~°∞x ¿ãqOK«∞"åñ_»∞#∞, WO„^Œ∞_çzÛ#
=∂Å#∞ HõO~î°=Ú# ^èŒiOz# "å_»∞#∞, ~å=}∞x QÆ~°fi=Ú#∞ ǨÏiOz# "åñ_»∞#∞
#QÆ∞ "åex XˆH Ü≥ÚHõ ÉÏ}=Ú`À ‰õÄeÛ"ÕÃã#∞.
=∞. |Å∞qO@<£ QÆ∞}@OHõ$`«O|∞ xQÆ∞_»<£ „|Ǩ‡O_» cè=∞O|∞QÍñ
„|à◊Ü≥∂„QÍ#Å ã¨xflÉèíO|QÆ∞ =∞ǨÉÏ}O|∞ ã¨OkèOz ~å
[ ÅÖÏ=ÚO_»QÆ∞ ~å=Úñ_ÕÃã Y~°ÉèÏëê „âß=}∞<£ ^Õ=`å
|Åq„^•=}∞ "≥·i^•~°[#QÆ~°ƒù „™ê=}∞<£ ~å=}∞<£. (ÉèÏQÆ.9-303)

Hõ. ^Œâ◊~°^äŒ ã¨∂#∞O_Õã≤# I qtY=Ú Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O|∞ñ ^Œ∂é q=â◊√O_»QÆ∞K«∞<£

^Œâ◊HõO^èŒ~°∞O_»∞ QÆ∂Öˇ#∞ I ^Œâ◊=^Œ#O|∞Å#∞ ~°HõÎ^è•~°Å∞ ^˘~°ñQÆ<£ (304)
N~å=Ú_»∞ "Õã#≤ ÉÏ}=Ú `«# ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#∞ ^Œ∂ã¨∞H˘x áÈQÍ ^ŒâH◊ Oõ ~î∞° _»∞
`«# Ѩk =ÚY=ÚÅ #∞O_ç ~°HõÎ=Ú HÍ~°QÍ <ÕÅ ‰õÄÖˇ#∞.
Hõ. Y~°Hõ~° ‰õΩÅ [Åxkè Ç≤Ï=∞ I Hõ~°∞ñ_»QÆ∞ ~°Ñ¶¨Ú~å=∞qÉèí∞ñ_»∞ QÆéHõé˜ `À_»<£
Y~°∞x =kèOK≥#∞ Ѷ¨∞#cè I Hõ~° â◊~°=ÚÅ #dÅ [#∞Å∞ñ QÆ~° =∞~°∞^ŒO^Œ<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O. 164)
N~å=Ú_»∞ Y~°∞ñ_»#∞ ~åHõΔã¨∞x ÃÑ· ÉÏ}=ÚÅ#∞ "Õã≤ ã¨OǨÏiOK≥#∞ QÍ#
'=∞¿ÇÏëêfiã¨ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
ÅHõΔ} NHõ$+¨μ‚Åq"åÇ¨Ï ã¨O^Œ~°ƒù=Ú
K«. ã¨~°ã≤[Ѩ„`«Ö’K«#∞ñ_»∞ KåѨ=Ú ã¨[º=ÚKÕã≤ Ü«ÚÅ¡ã¨
K«Ûù~° =∞i"Àã≤ HÍ~°∞‡Hõqâß~°^Œ∞ñ_≥· Ü«∞Å"ÀHõ"ÀÖˇ MË
K«~° =∞QÆ∞ g∞#=ÚO ^Œ∞x"≥∞ ã¨`«fi~°`«<£ ã¨∞~° ã≤^Œú ™ê^茺 MË
K«~° [Ü«∞â◊|Ì "≥ÚѨÊñ ɡÅ∞K«<£ QÆ∞iÃã<£ kqñ |∞+¨Ê=~°¬=ÚÖò.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1095)
182. =∞Ç‘ÏÉèí~åÎ
â◊O.ÉèÏ. UHÍ~°‚"åѨ١`åO ^ÕgO =∞Ç‘ÏO |Éèψ~u =∞Ç‘ÏÉèí~åÎ I
 212 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
J"åO`«~° „Ѩà◊Ü«∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú# N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù Ü«∞[˝=~åǨÏ~°∂Ñ≤Ü≥ÿ∞
Ç≤Ï~°}Ϻ‰õΔΩx ã¨OǨÏiOz ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’ =Úxy Ü«Ú#fl Éèí∂q∞x `«# HÀ~°ÅÃÑ·
xeÑ≤ ÃÑH· ˜ `≥KÛ≥ #∞. Jk QÍOz# „|Ǩ‡k ^Õ=`«Å∞ q+¨μ=‚ ¸iÎ x@∞¡ ã¨∞uÎ Oz<å~°∞.
ã‘. ã¨=∞kèHõ ™ê÷=~° [OQÆ=∂`«‡Hõ"≥∞ÿ# =ã¨∞=∞f K«„Hõ =∞=„HõbÅ
#∞^ŒúiOѨÙ=Ú, Hõ~°∞}À¿Ñ`« z`«∞ÎO_»=QÆ∞K«∞ #㨇<å‡`« Ü«∞Ü≥∞º ^èŒ~°}˜ I
=∂`«Ü«∞ø>ˇ@¡x =∞kñ ^ŒÅOK≥^Œ"Õxñ [iÛOѨ =∂‰õΩ qâ◊fi=Ú# H©=Ù
[#‰õΩO_»=QÆ∞@ Ü«Ú+¨‡`«Êufl Éè∂í ^Õq Ü«∞QÆ∞@ =∂‰õΩ#∞ ^ŒeÜ ¡ ∞« Ü≥∞º, xѨÙ_»∞
`Õ. ^è~Œ ‰° Ωõ h`À_»ñQÆ∂_» =O^Œ#"≥Ú#~°∞,Î =∞~°}Ü
˜ ∞« O^Œ∞#∞ Ü«∂l˝‰Ωõ ñ_»yfl xÅ∞ѨÙ
Hõ~°}˜ g∞`Õ[ g∞ ^èŒ~åHÍO`«Ü«∞O^Œ∞, xÅ∞Ѩ ^èŒ~°}˜ Ѩq„`«Ü≥ÿ∞ <≥QÆ_»∞ QÍ#.
(ÉèÏQÆ.3-432)
Hõ~°∞}Ï~°ã¨O`À xO_ç# z`«ÎO QÆÅ"åñ_»"≥·, ã¨HõÅ K«~åK«~° ã¨=¸Ç¨ÏO`À
xO_ç D Éèí∂=∞O_»Å=Ú#∞ ã¨=Ú„^Œ [Å=ÚÅÖ’ =Úxy áȉõΩO_»∞#@∞¡
L^ŒúiOK«∞=Ú. D Éèí∂q∞ =∂‰õΩ `«e¡. Z@¡x# =∂‰õΩ, D Ö’HÍxH˜ h=Ù `«O„_çq.
h=Ù ÉèíiOK«∞@KÕ Éèí∂^Õq h‰õΩ ÉèÏ~°º J~Ú#k. JO^Œ∞KÕ <å"≥∞ =∂‰õΩ `«e¡ÜÕ∞
JQÆ∞#∞. h`ÀÉÏ@∞ D Éèí∂q∞H© #=∞™ê¯~°=Ú KÕÃã^Œ=Ú. h=Ù h `Õ[ã¨∞û#∞ D
Éèí∂q∞Ü«∞O^Œ∞ xÅ∞Ê@KÕ D ^èŒi„u Ѩq„`«"≥∞ÿ Ü≥ÚѨCK«∞ #∞O_»∞#∞.
D q^èŒ=ÚQÍ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù Éèí∂^ÕqH˜ Éèí~°Î Ü«∞QÆ∞@KÕ '=∞Ç‘ÏÉèí~åΗ
Ü«∞#|_»∞#∞. (gi=Ùi ã¨O`å#"Õ∞ #~°‰õΩ_»∞)
183. Nx"åã¨ó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞㨺 =HõΔ㨺#áê~Úh N~°fiã¨u ã¨ó Nx"åã¨ó I
Z\˜ì JáêÜ«∞=Ú#∞ ÖˉõΩO_»QÆ ÅH©; q+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯ =HõΔ=Ú# x=ã≤OK«∞#∞.
ã¨∞~åã¨∞~°∞Å∞ J=∞$`«=Ú H˘éÔH· H©~Δ ã° =¨ Ú„^Œ=Ú#∞ =∞kèOK«∞K«∞O_»QÍ #O^Œ∞O_ç
ÅH©;^Õq Ü«∂q~°ƒqù OK≥#∞. `«# Éè~í Qΰ Í =iOK«∞@‰õΩ #O^ŒiÖ’#∞ UqÜ≥∂ ֒Ѩ=ÚÖË
á⁄_»QÆ>ˇì#∞. z=~°‰õΩ q+¨μ‚=¸iÎx K«∂K≥#∞.
ã‘. J=∞~° =Ú`≥ÂÎ^Œ∞=<≥· Ü«ÚO_»=K«∞Û#∞ =~°∞㨉õΩ ã¨=`«∞ Öˇ=fi~°∞#∞ ÖË~°∞
"≥ÅÜ«∞OQÆ #„âßO`« qÉèí=g∞`«x ~ÚÅ∞¡ â◊$OQÍ~° K«O^Œ# j`«Å∞O_»∞
QÆÅñQÆñ _≥#fl_»∞ â◊√^ŒúHÍ~°∞}º=∞Ü«∞=¸iÎ q=∞Å∞O_»∞ QÆkã≤ ¿ãqOѨ =K«∞Û
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 213
<≥é˜ <å_ç u~°∞QÆñ_»∞ xÅ∞Hõ_» QÆÅ"åñ_»∞ ã¨HõÅHÍ~°º=ÚÅO^Œ∞ [_»`« ÖË^Œ∞
P. ™ê^èŒ∞~°HõΔ‰õΩO_»∞ +¨_»fi~°æ ~°Ç≤Ï`«∞O_»∞ <å^äŒ∞ñ_»Ü≥∞º<Õx #_»Ñ¨<À=Ù
x`«ñ_≥ Éèí~°Î Ü«∞#∞K«∞ xOu #~À*ωõΔΩñ I |∞+¨Ê^•=∞Hõ=Ú# |∂[¿ãÃã.
(ÉèÏQÆ.8-282)
ÅH©;^Õq q+¨μ=‚ ¸iÎx "≥∞K«∞ÛH˘#flk. W`«x=^ŒÌ ™œÉèÏQƺ=uQÍ #∞O_»=K«∞Û#∞.
=O`«∞‰õΩ =K«∞Û ã¨=`«∞Å∞ ÖË~°∞. W`«x ~ÚÅ∞¡ Z_»`≥QÆx ã¨OѨ^ŒÅ‰õΩ q_çk. W`«ñ_»∞
JO^ŒQÍ_»∞. K«O^Œ#=Ú =Öˇ K«Åx¡ "åñ_»∞. ZѨC_»∞#∞ HõÅ`« á⁄O^Œ_∞» . ^ŒÜ∂« =∞Ü«Úñ
_»∞. x~°‡Å"≥∞#ÿ "åñ_»∞. W`«xx KÕi ¿ãqOѨ=K«∞Û#∞. P_ç# =∂@ `«Ñʨ ñ_»∞. ã≤~÷ `° fi« O
QÆÅ"åñ_»∞. U ѨxÖ’#∞ PÅ㨺O ÖËx"åñ_»∞. ã¨[#˚ ∞Å#∞ HÍáê_»∞"åñ_»∞. HÍ=∞=Ú,
„HÀ^è=Œ Ú "≥ÚII K≥_¤» QÆ∞}=ÚÅ∞ ÖËx"åñ_»∞. W`«_Õ <å‰õΩ Éè~í ΰ Ü«∞x x~°~‚ ÚOK«∞H˘x#k.
ѨÓÅ=∂Å "≥∞_»Ö’"Õã≤ q+¨μ‚=Ù#∞ =iOzOk. W@∞¡ J#áê~ÚxQÍ (Z\˜ì
Ü«∞áêÜ«∞=ÚÅ∞ ÖˉõΩO_»∞#@∞¡QÆ) q+¨μ‚=¸iÎ Ü≥ÚHõ¯ =HõΔ=Ú# ã≤÷~°=ÚQÆ #∞#flk
QÍ# q+¨μ‚=Ù 'Nx"åã¨∞—_»Ü≥∞º#∞.
184. ã¨`åOQÆuó
â◊O.ÉèÏ. ã¨`åO - "≥·kHÍ<åO ™ê^èŒ∂<åO ѨÙ~°∞ëê~°÷™ê^èŒ# ¿ÇÏ`«∞ó -ã¨`åOQÆuóI
"Õ^Œ=∂~°æ=∞#∞ã¨iOz ™ê^èŒ# KÕÜ«Ú ™ê^èŒ∞[#∞ʼnõΩ Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷=ÚÅ
#OkOK«∞"åñ_»∞. ѨÙ~∞° ëê~°=÷ Ú Å#QÍ ^è~Œ å‡~°H÷ Í=∞"≥∂Hõ=Δ ÚÅ∞. gxx "≥k· Hõ ™ê^è∞Œ =ÙÅ∞
™êkèOK«∞H˘#∞@Ö’ "åiH˜ QÆ=∞º"≥∞ÿ# "åñ_»∞ QÍ# 'ã¨`åOQÆuó— Ü«∞#ó|_»∞#∞.
=K«. =∞<À "å Hͯܫ∞ Hõ~°‡O|∞ÅKÕ`« =∞<ÀQÆ`«O |QÆ∞#@∞¡QÍ ÉèíH˜ÎÜ«ÚHõÎO|∞ Öˇ·#
ѨÓ[ÅKÕ`O« |∂lOѨO|_ç, ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞O_»∞ =∂Ü«∂aèÉ∂íè `«∞Å∞ QÍHõ ¿ãqOK«∞
ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ ^è~Œ å‡k ѨÙ~°∞ëê~°O÷ |∞Å #aè=∞`å~°O÷ |∞Å xK«∞Û. q~°‰Ωõ OÎ _»Q∞Æ "åñ
_»∞ x~°O`«~É° Ïè =O ɡ#· ÉèHí ÜΘ ∂≥ QÆO|∞ #O*Ëã≤ "≥∂HõOΔ |∞ H˘é‰õΩ Éèlí ~ÚOK«∞.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.256)
Hõ. .. x~°O[# ÉèíHÀÎ I
^•º# =ã¨O`åÜ«∞=∂# ǨÏiǨÏ~°<å^ä• ! (ÉèÏ~°.cè+‡¨ .2P.1)
'„áêѨOK«Hõ q+¨Ü∞« q~°HΘ QÆÅ, Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ L^•º#=#=ÚʼnõΩ =ã¨O`« |∞∞`«∞=Ù
=O\˜ "å_®!— =ã¨O`«=Ú#O^Œ∞ K≥@∞¡ zyiÛ Ñ¨ÓÅ∞ ѨÓÜ«Ú#∞. J@∞Å Láê㨉Ωõ ʼnõΩ
 214 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ѨÙ~°∞ëê~°=÷ ÚÅ #OkOz PǨ^¡ =Œ Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. uHõ¯#QÍ~°∞ Hõ$uÉè~í ΰ Ü≥∞ÿ #
ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x P <å=∞=Ú`À ã¨∞ÎuOK≥#∞.
Hõ. ... Ѩ~°=∞ <≥·+≤ªHõ`«fi I
"åºáê~° Ѩ~å#∞+¨HõÎ, ǨÏiǨÏ~°<å^ä•! (ÉèÏ~°.Hõ~°‚. 1P.1)
Q˘Ñ¨Ê^≥·# (ã≤÷~°"≥∞ÿ# ^èŒ~å‡K«~°}O) x+¨ªQÆÅ"åñ_»∞QÍ #∞O_»∞@, ÖË^• <≥·+≤ª‰õΩñ
_»∞ J#∞ „|ǨχKåiQÍ #∞O_»∞@ Ü«∞#∞ "åºáê~°=ÚÖ’ (ѨxÖ’) Pã¨H˜Î QÆÅ"åix
JO\˜ÃÑ@∞ìH˘x ("åix q_»∞=‰õΩO_»Q)Æ "åi Ü«∞aè=∞`«=ÚÅ#∞ (ѨÙ~°∞ëê~°=÷ ÚÅ#∞)
n~°∞Û"å_®! Ü«∞x ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x uHõ¯#QÍ~°∞ „Ѩã¨∞ÎuOzi.
=∞. `«#∞ǨÏ$^•ƒù+¨Å ã¨Yº=Ú<£, „â◊=}=Ú<£, ^•ã¨`«fi=Ú<£, =O^Œ<å
~°Ûù#=ÚÖò, ¿ã=Ü«Ú, <å`«‡Ö’ <≥é∞HõÜ«Ú<£, ã¨OH©~°Î#Öò, zO`«#O
|#∞ h `˘q∞‡k ÉèíH˜Î =∂~°æ=ÚÅ ã¨~åfi`«∞‡<£ ǨÏi<£ #q∞‡ ã¨
[˚#∞ñ_≥· Ü«ÚO_»∞@ Éèí„^Œ=∞OK«∞ñ ^ŒÅñ`«∞<£ ã¨`«ºO|∞ ^≥·`Àº`«Î=∂!
(ÉèÏQÆ.7㨯O.167)
#=q^èŒ ÉèHí Θ =∂~°=æ ÚÅ`À NǨÏix ¿ãqOK«∞"å~°∞ ã¨[#˚ ∞Å∞. (ã¨`∞« Ê~°∞+¨μÅ∞)
NǨÏi ã¨^• "åi "≥O@#∞O_ç "åi Ü≥∂QƈHΔ=∞=ÚÅ#∞ HõxÃÑ\˜ì Ü«ÚO_»∞#∞.Hõ#∞Hõ
'ã¨`åOQÆuó— JQÆ∞#∞.
185. Jx~°∞^Œúó
â◊O.ÉèÏ. # ˆH<åÑ≤ „áê^Œ∞~åƒù"Õ+¨μ x~°∞^Œú Wu - Jx~°∞^Œúó I
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ Ü«∞=`å~°=ÚÖ’ ^ÕxÜ«∞O^Œ∞#∞, Z=fiiKÕ`«#∞, x~ÀkèOѨ
|_»ÖË^Œ∞. QÍ# 'Jx~°∞^Œúó— Ü«∞#|_≥#∞.
L. JHõ¯@! ~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =∞Ǩ`«∞‡Å∞ "å~°Å ÔHQÆ∞æ ¿ãÜ«∞ñQÍ
xHõ¯_» <≥=fiñ_ÀѨÙ?q#∞ "Õ∞~°Ê_» QÆOã¨∞ñ_»∞ |O^èŒ∞ Ü«Ú‰õΩÎñ_≥·
zHõ¯ñ_≥?=Ú#∞fl =∂QÆ^èŒ∞ñ_»∞ ¿ã=Å`Àñ|kÜÕ∞_»∞ `ÀÜ«∞=ÚÖò
k‰õΩ¯ÅñÉÏéñ_Õ ! =∞#‰õΩ ^Œ$+¨ì=Ú, "å~°Å ÖÏ=Ù qO`«ÜÕ∞ ?
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.86)
L. ............. Z
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 215
"åfiiH˜ <Õ~°ñÉ’Å∞ |Å=O`«Ñ¨Ù ^≥·==Ú <å„Hõq∞OѨQÆ<£?
(ÉèÏQÆ.8㨯O.200)
186. ã¨∞~å##Ìó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞~å<å##ÌÜ«∞fu ã¨∞~å##Ìó I
J=∞$`«„Ѩ^•#=Ú KÕã≤Ü«Ú, â◊„`«∞=ÙÅQÆ∞ ~åHõΔã¨∞Å#∞ tH˜ΔOzÜ«Ú, ^Õ=`«Å
<å#O^ŒÑ¨~°K≥#∞. QÍ# 'ã¨∞~å##Ìó— Ü«∞#|_»∞#∞.
âß. ã≤kúOK≥<£ ã¨∞~°ÖÏ~° ! g∞ Hõ=∞$`«=Ú<£, N<å^èŒ ã¨O„áêѨÙÎÖˇ·
=$kúO ÉÁOk Ô~Å¡"å~°Å∞#∞, q^Õfi+¨μÖò =∞$uO ÉÁOki ! ....
(ÉèÏQÆ.8㨯O.382)
K«. kqAÅ HÀÔ~¯n~°Û =ã¨∞^Õ=Ùx ~ÚO@ [xOz... (ÉèÏQÆ.3㨯O.72)
Hõ. =∞kñ `«# âßã¨# q∞_ç x[
Ѩ^Œ=ÚÅ∞ ¿ãqOK«∞ Ö’HõáêÖÏ^Œ∞Å ÃÑO
á⁄^ŒqOѨ Ü«∞^Œ∞‰õΩÅO|∞#
#∞^Œ~ÚOK≥#∞ Éèí∞qx |Åã¨ÃÇÏ∂^Œ~°∞ñ_»QÆ∞K«∞<£. (ÉèÏQÆ.3-74)
`«# P[˝ `«Å^•eÛ `«# áê^Œ=ÚÅ#∞ ¿ãqOK«∞ Ö’HõáêʼnõΩʼnõΩ #Éè∞í º^ŒÜ∞« =Úñ
QÆeæOK«∞@‰õΩ, Éèí∂Ö’HõOÖ’ Ü«∂^Œ= =Oâ◊OÖ’ |Å~å=ÚxH˜ `«=Ú‡ñ_≥· NǨÏi
[x‡OK≥#∞.
187. QÀq#Ìó
â◊O.ÉèÏ. 1. ''#ëêìO "≥·^èŒ~°}©O ѨÓ~°fi=∞q#ÌO "≥· QÆ∞ǨQÆ`«"£∞I
QÀq#Ì Wu `Õ<åǨÏO ^Õ"≥·~åfiyƒù~°aè+¨μì`«ó—— II (âßOu)
2. ''JǨÏO H˜ÖËO„^À ^Õ"å<åO `«fiO QÆ"åq∞O„^Œ`åO QÆ`«ó I
QÀq#Ì Wu Ö’HÍ™êÎ fiO ™ÈÎ+¨ºxÎ Éèí∞q âßâ◊fi`«"£∞—— (ǨÏi=O.)
3. ''Q“ˆ~ëê Éèí∂ã¨Î^ä• "å}© `åO K« q#ÌÜ«∞`Õ Éèí"å<£I
QÀq#Ìã¨∞Î `«`À ^Õ= ! =Úxaèó Hõ^䌺`ÕÉèí"å<£—— II (ǨÏi =O.)
ã‘. QÀ =# =∞Ç≤Ï Ü«∞k QÆ∞ǨÏÖ’#ñ |_»‰õΩO_» I
*ˇOk Ü≥∞`«∞Î@#∞ QÀqO^Œ∞ñ_»x Ü«Ú... (ÉèÏ~°.âßOu.6P.432)
 216 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
1. QÀ=Ù Ü«∞#QÍ Éèí∂q∞. QÆ∞Ç¨Ï Ü«∞#QÍ ~°™ê`«Å=Ú. Éèí∂q∞ ~°™ê`«Å
QÆ`«"≥∞ÿ#ѨÙ_»∞ q+¨μ‚=Ù =~åǨÏ~°∂Ѩ=Ú# ÃÑ·H˜ ÖËѨÙ@KÕ 'QÀqO^Œ∞—_»#|_»∞#∞.
=. ...h=Ù "Õ^Œ=∞Ü«∞ ã¨∂Hõ~åHÍ~°O|∞ ^èŒi~ÚOz ^ŒO¢ëêì^ŒO_»O|∞#
"å~°}ËO„^ŒO|∞ #o#O|∞ ^èŒi~ÚOK«∞ K«O^ŒO|∞# ~°™ê`«ÅQÆ`«Ü≥ÿ∞#
Éèí∂q∞ <≥uÎuq... (ÉèÏQÆ.4㨯O.204)
=. h=Ù Éèí∂`«Å Éèí∂iÉèÏ~° x"å~°}O|∞ #=`«iOz# ǨÏiq.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.949)
2. '<Õ#∞ ^Õ=`«Å‰õΩ xO„^Œ∞ñ_»#∞. h=Ù QÀ=ÙʼnõΩ WO„^Œ∞ñ_»=ÙQÍ Ñ¨\Ïìa+è ‰≤ Ωõ ñÎ
_»"u·≥ q. JO^Œ∞KÕ h=Ù QÀqO^Œ∞ñ_»=QÆ∞^Œ∞=Ù— Jx WO„^Œ∞ñ_»∞ NHõ$+¨μ#‚ ‰õΩ K≥ÑC¨ @KÕ
'QÀqO^Œ— <å=∞=Ú NHõ$+¨μ‚# ˆH~°Ê_≥#∞.
=. W@∞¡ QÀѨ QÀQÆ} Ѩu`«fiO|∞#‰õΩ QÀqO^Œ∞ #aè+≤‰õΩÎO *Ëã≤ g_˘¯x
ѨÙ~°O^Œ~∞° O_»∞... (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.952)
3. QÍO J#QÍ "Õ^Œ=ÚÅ∞. "Õ^Œ~°∂ѨÜ≥ÿ∞# "å}˜x =∞^èŒ∞ÔH·@ÉèÏã¨∞~°∞
ÅѨǨÏiOѨQÍ Ç¨ÏÜ«∞„w= ~°∂Ѩ=Ú# <å "Õ^Œ=ÚÅ#∞ uiy ã¨OáêkOzuq.
Hõ#∞Hõ 'QÀqO^Œ∞—ñ_»#|_»∞^Œ∞=Ù.
Hõ. Ѷ¨∞’@Hõ =^Œ#∞ñ_»"≥· =∞^èŒ∞
ÔH·@Éèí∞Å#∞ „^Œ∞Oz xQÆ=∞ QÆ}=ÚÅ <≥Å¡O
ÉÏ\˜Oz Ü«∞A# H˜zÛ#
‰õÄ@ã¨∞÷_» gâ◊fi~°∞ñ_»=Ù! HÀq^Œ =O^•º! (ÉèÏQÆ.7㨯O.361)
4. Q“ Ü«∞#QÍ "Õ^~Œ ∂° Ѩ Ü«∞QÆ∞ "å}˜. P "å}˜ ("Õ^=Œ ÚÅ)KÕ h=Ù `≥eã≤H˘#ñ
|_»∞^Œ∞=Ù QÆ#∞Hõ =Ú#∞Å∞ x#∞fl 'QÀqO^Œ∞ñ_»—=xi.
=K«. 'xQÆ=∞O|∞ =∞`«ûfi~°∂ѨO|∞—— (ÉèÏQÆ.2-664)
W@∞Å ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'QÀqO^Œ— <å=∞=Ú# „Ѩã≤^Œ∞úñ_»Ü≥∞º#∞.
188.QÀq^•O Ѩuó
â◊O.ÉèÏ. QÍO (Q“ó "å}˜ `åO) q#Ìfu QÀq^Œó `ÕëêO Ѩuifiâı¿+}Ëu QÀq^•O
Ѩuó I
Q“ó Ü«∞#QÍ "Õ^~Œ ∂° Ѩ Ü«∞QÆ∞ "å}˜. P "å}˜ <≥éñ˜ y# "Õ^qŒ ^•º ã¨OѨ#∞flÅ∞
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 217
QÀq^Œ∞Å∞. "åi Ü≥∂QÆHˆ =Δ ∞=ÚÅ#∞ K«∂K«∞H˘#∞K«∞, `«`Ϋ fi*Ï˝#=Ú#∞ QÆeyOz "åix
=Ú‰õΩÎÅ#∞ *ËÜ«Ú#∞ QÍ# 'QÀq^•O Ѩuó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Q“ó Ü«∞#QÍ "å‰õΩ¯ J#∞ J~°ú=Ú#∞ QÆÅ^Œ∞. "åHõÎ`«Î fi=Ú <≥é˜ñy# "å~°∞
QÀq^Œ∞Å∞. "åiH˜ ~°HõΔ‰õΩxQÍ #∞O_»∞#∞ QÍ# 'QÀq^•O Ѩu— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. J#Ѷ¨∂`«‡! h=Ù#∞ #|˚<åÉèí∞O_»∞#∞, ѨiH˜OѨ „ÉÏǨχ}ÏÉèÏã¨∞Öˇ·#
"å~°Å Ü≥∞_»Å <≥=fiÅ#∞ #∞¿ÑH˜ΔOѨ~°ñ@ ^Œ$_è» „=`«K«~°∞ºÖˇ·# "åi
Ü≥∞_» h ‰õΩ¿ÑHõΔ Ü≥∞Hõ¯_çk? ã¨~åækx <å=∂flÜ«∞ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ „Ѩ=~°Î
#=Ú <≥é˜OyOK«∞@ Hõ=∞~° q^•º `«áÈ „=`« Ѩ~åÜ«∞}∞Öˇ·# „ÉÏǨχ}∞Å#∞

`Õ. =~°∞ã¨ñ |∞\˜ìOzuq QÍ# "åi <≥ѨÙ_»∞ñ

ˆQÅ ^ŒO_»O|∞ñ |∂x QÀáêʼnõΩO_»∞
|Åã≤ QÀ=ÙÅ ~°H˜ΔOK«∞ Ѩyk h=Ù
#~°ã≤ ~°H˜ΔOѨÙK«∞O^Œ∞ QÆ^ŒÜ«∞º! ~°∞„^Œ! (ÉèÏQÆ.4㨯O.160)
189. =∞szó
â◊O.ÉèÏ. `Õ[ã≤fi<å=∞Ñ≤ `Õ[™êÎ fi`ü - =∞szóI ''`Õ[¿ãÎ[ã≤fi<å=∞ǨÏ"£∞——
(Éè.í w.10-36)
=∞sz Ü«∞#QÍ Ö’Hõ=Ú#‰õΩ "≥Å∞QÆ∞#∞ „Ѩ™êkOK«∞ ã¨∂~°∞ºx Ü«∞O^Œe nÑ≤.Î
(„ѨHÍâ◊ ÅHõ}Δ =Ú). „ѨHÍtOK«∞"åiÖ’ nÑ≤~Î ∂° ѨÙñ_»∞ `å<ÕÜ∞ÿ≥ Ü«ÚO_»∞@KÕ ÉèQí "Æ å#∞ñ
_»∞ '=∞szó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
`Õ. ....„Ѩq=∞ÖÏf‡Ü«∞ ^ÕǨÏ[„ѨÉèí ã¨~À[ Éèí= Éèí"å=∞~° =ÚY∞ºÅ „ѨÉèíÅ∞
=∂Ѩ, #dÅ Ö’ÔH·Hõ QÆ∞~°∞ñ_»∞ <å~åÜ«∞}∞O_»∞ (ÉèÏQÆ.4-163)
L. U Ѩ~°"Õ∞â◊√ `Õ[=Ú# h ã¨K«~åK«~°"≥∞ÿ# Ö’Hõ =Ú
nÌÑ≤`« =∞Ü≥∞º #\˜ì qÉèí∞ `Õ[=Úñ QÆ#∞flÅñ [Hõ¯ñ E_»ñQÍ
<ÀѨHõ áê~°=â◊º=Ú#∞ <˘O^Œ∞K«∞ ã¨Oã≤Îq∞`ådÖËO„kÜ«ÚO
_≥· Ѩ~°"Õ∞+≤ª "≥∞ÿ=∞éK≥ #ѨC_»∞ z„`«Ñ¨Ù ~°∂Ѩ٠ÔH·=_ç<£.
 218 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.ÉèÏ.54)
L. P #e<åÜ«∞`å‰õΔΩx Ü«∞#O`« Ѩ~å„Hõ=∞ ^Œ∞iflsHõΔ º `Õ
*’ xǨÏ`«ã¨finѨÙÎÅQÆ∞K«∞ #∞flu¿ãÜ«∞ #â◊‰õΩÎÖˇ· ÉèíÜ«∞
QÍ¡x =Ç≤ÏOz ÉÏ+¨Ê=ÚÅ∞ „QÆ=∞‡ñQÆ QÆ^Œæ^ŒHõO~î°∞Öˇ· `«#∞Öò
„=∂#∞Ѩ_»OQÆ # qfiÉèí∞x =∞#fl#ñ ÔQ·H˘x Ü≥∞@ìˆHʼnõΩ<£.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.169)
ã‘. Hõ=∞hÜ«∞ x[^ÕǨÏHÍOu qáê\˜`åcèÖÏd ÖÏâßO`«~åà◊ `«=Úñ_»∞
(ÉèÏQÆ.4㨯O.902)
Hõ. ™È=∞~å¯yfl =∞Ü«∞=Úñ ^• I ~å=∞Ü«∞=Ú#∞ x`«º ã¨∞ã≤÷~°O|∞#∞ #QÆ∞ `Õ
*’=∞Ü«∞`«`«Î fi=Ú <å`å‡ I ~å=∞`«fiO|∞# x~°O`«~°O|∞#∞ E`«∞<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.4P.231)
q+¨μ‚`«`«Î fiO `Õ*’=∞Ü«∞O. K«O„^Œ∞xÖ’, ã¨∂~°∞ºxÖ’, JyflÖ’ #∞#flk q+¨μ‚"Õ
#HõΔ„`«=ÚÅÖ’x "≥Å∞QÆ∞#∞ "≥·+¨‚="Õ∞. D "≥·+¨‚= `Õ[ã¨∞û x`«º"≥∞ÿ#k, ã¨∞ã≤÷~°"≥∞ÿ#k.
W\˜ì HÍOu=∞Ü«∞ `«`«Î fi=Ú#∞ P`«‡Ö’<Õ x~°O`«~°O ^Œi≈OK«∞K«∞O_≥^Œ#∞.
=∂ex. Éèí∞=# Éèí=# nѨã¨∂ÊùiÎ `Õ*’qÖÏ™ê!
(ÉèÏ~°. Jâ◊fi"Õ∞^èŒ.1P.235)
K«`∞« ~°âÌ ◊ Éè∞í =<åÅ<Õ Éè=í #=Ú#∞ h nÑ≤KÎ `Õ « „ѨHÍtOѨKÜ Õ Ú« K«∞<åfl=Ù. Wxfl
q^èŒ=ÚÅ∞QÆ `Õ*’=∞Ü«∞=¸iÎ Ü«∞QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ '=∞szó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
190. ^Œ=∞#ó
â◊O.ÉèÏ. ™êfikèHÍ~å`ü „Ѩ=∂^Œºfó „Ѩ*Ï ^Œ=∞~Ú`«∞O jÅO Ü«∞㨺 "≥·=ã¨fi`åk
~°∂¿Ñ}Ëu ^Œ=∞#ó I
„â◊√u 㨇 $`«∞ÅÖ’ xˆ~tÌ OѨñ|_ç#@∞¡QÍ <åK«iOѨ‰Ωõ O_»∞@Ü«Ú, `«kfi~°∞^Œ=ú ÚQÍ
PK«iOK«∞@Ü«Ú „Ѩ=∂^Œ=Ú J#|_»∞#∞. J@∞Å =iÎOK«∞ [#∞Å#∞ "≥·=ã¨fi`«∞_»∞
(Ü«∞=Úñ_»∞)QÆ#∞, ~åAQÆ#∞, WOHõ#∞ W`«~° ^ŒO_»<åkèHÍ~°∞Å ~°∂Ѩ=Ú##∞, ^Œq∞OK«∞
(J^Œ∞ѨÙÖ’ #∞OK«∞) jÅ=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '^Œ=∞#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. Jx# qx 'gñ_≥ gxO
Q˘x á⁄O—_»x ÉèíH˜Î`À_» QÆ∞~°∞#O^Œ#∞ x
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 219
zÛ#ñ QÆ$+¨μñ‚ _»∞ g^˘¯xÜ≥∞#∞
Ѷ¨∞# ^Œ∞~°˚#^Œ=∞#∞ =∞Ç≤Ï+¨QÆ=∞#∞<£ â◊=∞#∞<£ (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1427)

=K«. J`«xH˜ (q+¨μ#‚ ‰õΩ) q∞„`«∞O_»∞#∞, â◊„`«∞O_»∞#∞, |O^è∞Œ O_»∞#∞ ÖËñ, ~°\ì˜ q+¨μO‚ _»∞
ã¨HÅõ [#O|∞Å Ü«∞O ^•"ÕtOz Ü«∞„Ѩ=∞`«∞OÎ _≥· „Ѩ=∞`«∞ÅÎ ~Ú# [#O|∞ʼnõΩ
ã¨OǨ~°‰Ωõ O_≥· Ü«ÚO_»∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.972)
191. ǨÏOã¨ó
â◊O.ÉèÏ. 1. JǨÏO 㨠Wu `å^•`«‡º ÉèÏq`«ó ã¨O™ê~°ÉèíÜ«∞O ǨÏhÎu-ǨÏOã¨ó I
Ѩ$ëÈ^Œ~åk`åfiK«Ûù|Ì ™ê^èŒ∞`«fi"£∞
2. ǨÏxÎ-QÆK«Ûùu ã¨~°fi â◊sˆ~+≤fiu "å I ''ǨÏOã¨ó â◊√z+¨`ü——
(Hõ~î°.2-2-1) Wu =∞¢#Î=~å‚`ü I
1. <Õ#∞ ѨOK«É∂íè `å`«‡Hõ"∞≥ ,ÿ „uQÆ∞} ã¨O|O^èŒ [x`«"∞≥ #ÿ â◊s~°=Ú#∞ñ QÍ#∞,
ã¨zÛ^•#O^Œ`‡« Hõ"∞≥ #ÿ Ѩ~=° ∂`«‡#∞ <Õ#∞ (JǨÏO „|Ǩ‡ã≤‡) Ü«∞#∞ *Ï˝#=Ú á⁄Ok#
"åiH˜ ã¨O™ê~° |O^è=Œ ÚÅ#∞ `˘ÅyOz „|ÃÇÏ· ‡Hõº=Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞ QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡
'ǨÏOã¨ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
Hõ. x#∞ñ ^Œ#∞ñQÍ #ux~°‡Å I =∞#ã¨û=∂kè„ѨHõ~°¬=∞QÆfl`« =Å#O
QÆ#∞ñQ˘x `«„^Œ∂Ѩ Éè[í # I "≥Ú#iOK«∞ =∞Ǩ`«∞‡ñ _»=∞$`«"Ú≥ O^Œ∞ñ |â◊√Ѩf!
(ÉèÏ~°.„^À}.5P.414)
F Ѩ~=° ∞t"å! '`«`Ϋ fi=∞ã≤— '„|ÃÇÏ· ‡=㨠„#ƒÇ¨‡¿Ñºu 'q^ŒºÜ«∂-=∞$`«=∞â◊√fl`Õ—
W`åºk „â◊√`«∞Å "åHͺ~°÷=Ú#∞ ÉèÏqOz, `«#Ü«∞O^Œ∞ „|ǨχÉèÏ=# KÕã≤, x#∞fl
UHÍ„QÆ"∞≥ #ÿ `«# z`«OÎ Ö’ xeÑ≤, '™È-ǨÏO— ÉèÏ=#`À (™È-ǨÏO ÉèÏ"Õ# ѨÓ[ÜÕ∞`ü)
Z=Ô~`· Õ Ñ¨~„° |Ǩχ"≥∞#ÿ x#∞fl ѨÓlOK≥^~Œ À, "å~°∞ JYO_®#O^Œ~∂° Ѩ "≥∞#ÿ "≥∂Hõ=Δ Ú#∞
á⁄O^≥^Œ~°∞.
2. ã¨~°fi â◊s~°=ÚÅO^Œ∞#∞ „Ѩ`«ºQÍ`«‡ ~°∂ѨÙñ_≥· ÉèÏã≤Å∞¡K«∞O_»∞#∞. QÍ#
'ǨÏO㨗 <å=∞"åK«∞ºñ_»∞.
'âßO`« ^•O`« ã¨<å‡#㨠=∂#™ê#∞Éèí= =∞`«Î =∞~åà◊√— (ÉèÏQÆ.6㨯O.422)
â◊=∞^Œ=∂k ã¨^∞Œ }æ ã¨OѨ#fl"≥∞#ÿ =∞Ǩ`«∞‡Å =∂#ã¨=∞#∞ =∂#㨠ã¨~ã° ∞¨ ûÖ’
 220 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
"≥∞ÿ=∞~°z qǨÏiOK«∞ ~å[ǨÏO㨠Ѩ~°=∂`«‡.
`Õ. q#∞ #=^•fi~°Ñ¨Ù~°=Ú# "≥Å∞QÆ∞K«∞O_»∞
ǨÏOã¨∞ñ, _»`x« # Ü«∞‰õ~Δ ∞° ñ_»=∞$`«∞ñ_»O„_»∞
Ѩ~°=∞Ü≥∂QÆ∞ ÖÏ`«`«Î fiO|∞ ÉèíOyñ QÍOK«∞
Ü≥∂Qƺ㨄u¯Ü«∂ÉèϺã¨"~·≥ åQƺѨ~∞° ñ_»∞ (ÉèÏ~°.âßOu. 5J.113)
`˘q∞‡k ^•fi~°=ÚÅ∞QÆÅ â◊s~°=∞#∞ #QÆ~°OÖ’ 'ǨÏOã¨∞—ñ_»#∞ P`«‡
ÉèÏã≤OK«∞K«∞<åfl_»∞. „âı+μ¨ Öª #·ˇ Ü≥∂QÆ∞Å∞ P P`«‡<Õ JHõ~Δ ∞° ñ_»xÜ«Ú, J=∞$`«∞ñ_»xÜ«Ú
##∞K«∞<åfl~°∞. Ü≥∂Qƺ"≥∞ÿ# ™ê^èŒ<åk ã¨`å¯~°º=ÚÅ <åK«iOK«∞K«∞ "≥·~åQƺѨ~°∞ñ_≥·#
"å_»∞ P Ü«∞HõΔ~°`«`«Î fi=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOK«QÆÅñ_»∞.
ǨÏxÎ 'QÆKÛ« uù — ã¨~fi° â◊s~°=ÚÅO^Œ∞#∞ JO`«~åºq∞ ~°∂ѨÙñ_≥· Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ#
'ǨÏOã¨ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
„|Ǩχ <å~°^Œ∞#H˜@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. 'JѨÊ~°"Õ∞â◊fi~°∞O_»∞ <å~°^•! ǨÏO™ê=`å~°O|∞<˘Ok Ü«∞uâ◊Ü«∞ ÉèíH˜Î
Ü≥∂QÆO|∞# ã¨O`«∞ëêìO`«~°OQÆ∞O_»QÆ∞K«∞ h‰õΩ <å`«‡`«`«Î fi „ѨnѨHõO|QÆ∞
ÉèÏQÆ=`«Ñ¨Ù~å}O |∞Ѩ^ÕtOK≥.— (ÉèÏQÆ.2 㨯O. 152)
'<å~°^•! P Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ ǨÏO™ê=`å~°"≥∞uÎ Ü«∞uâ◊Ü«∞"≥∞ÿ# h ÉèíH˜Î
Ü≥∂QÆ=Ú#‰õΩ ã¨O`«ãO≤ z<åñ_»∞. h‰õΩ P`«‡`«`Ϋ fi=Ú#∞ `≥eÜ«∞ñ|~°K∞« 'ÉèÏQÆ=`«—=∞#∞
=∞ǨѨÙ~å}=Ú #∞Ѩ^ÕtOK≥#∞.
=K«. '|Ǩïq^èŒ <å=∞ ~°∂Ѩ x~°∂ѨºO|QÆ∞ =∞#O|∞#‰õΩ ^Œ$+¨ì㨇 $`«∞Å <åâ◊O|∞
=Å# QÆeQÔ _»∞ #∞Ѩ~å=∞O|QÆ∞ ã¨=∂kè Ü«∞O^Œ∞ñ Qˆ =Å *Ï˝#ã¨fi~°∂ѨO|∞#ñ
^ÀñK«∞ x~°‡Å „Ѩfu™ê÷#Oɡ·# ǨÏO㨠ã¨fi~°∂Ñ≤H˜ #=∞㨯iO`«∞—
(ÉèÏQÆ.6-217)
'=∞#ã¨∞û J#∞#k <å<åq^èŒ=ÚÖˇ·# <å=∞~°∂áêÅ#∞ x~°∂Ñ≤OK«∞@‰õΩ
<Õ~°Ê_ç#k. P =∞#ã¨∞ûKÕ`« QÆ=∞xOѨ|_ç#qÜ«Ú, 㨇iOѨ|_ç#qÜ«Ú#∞ J~Ú#
q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ =∂\˜=∂\˜H˜ J^Œ$â◊º=∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. P q^èŒ=ÚQÍ #q `˘Åy
áÈ~Ú#ѨÙ_»∞ =∞#ã¨∞û J#∞#k Ü«ÚO_»^Œ∞. ˆH=ÅO *Ï˝# ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ# Ü«∂`«‡
=∂„`«"Õ∞ QÀK«iOK«∞#∞. P J#∞Éèí==Ú 'ã¨=∂kè— Ü«∞O^Œ∞~°∞. J\˜ì ã¨=∂kèH˜
<å„â◊Ü«∞Éèí∂`«∞_»"≥·# 'ǨÏO㨗 ã¨fi~°∂ѨÙ_»=Ù h=Ù. J\˜ì h‰õΩ „Ѩ}q∞Å∞¡K«∞<åfl#∞.
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 221
'ǨÏOã¨ó â◊√z+¨`—ü =ã¨∞~°O`«iHõãΔ `¨ —ü Ü«∞#∞ Hõ~Àî Ѩx+¨#‡O„`« „Ѩ=∂}Ï#∞™ê~°=Ú
Ѩ~=° ∂`«‡ áê=#=ÚÅQÆ∞ ѨÙ}ºˆH„Δ `«=ÚÅO^Œ∞O_»∞#∞. ã¨~fi° "åºÑ¨‰Ωõ ñ_»∞. JO`«iHõ=Δ Ú#
#HõΔ„`« `å~å„QÆÇ¨Ï ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ #∞O_»∞#∞.
192. ã¨∞Ѩ~°‚ó
â◊O.ÉèÏ. â’Éèí# Ѩ~°‚`åfi`ü ã¨∞Ѩ~°‚ó I ''^•fi ã¨∞Ѩ~å‚—— Wu =∞¢#Î=~å‚`ü I (=Ú}¤Hõ)
''ã¨∞Ѩ~°‚ó Ѩ`«`å=∞ã≤‡—— Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
"≥∂^Œ „Ѩ"≥∂^Œ=ÚÅ#∞ Ô~O_»∞ â’Éèí#"≥∞ÿ# Ô~Hõ¯Å∞ QÆÅ"åñ_»∞. Ѩ~°=∂`«‡
Ѩ~=° ∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ PÜ«∞#‰õΩ "≥∂^Œ„Ѩ"∂≥ ^Œ=ÚÅ∞ ~Ô O_»∞#∞ ~Ô Hõ¯Å∞QÍ
=i‚OK«|_ç#q. QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨∞Ѩ~°∞‚—_»QÆ∞#∞.
â’Éèí#"≥∞ÿ# Ô~O_»∞ Ѩ‰õΔΩÅ ~°∂Ѩ=Ú# #∞O_»∞"å_»∞.
''^•fi ã¨∞Ѩ~å‚ ã¨Ü«Ú*Ï ã¨MÏÜ«∂ ã¨=∂#O =$HõΔO Ѩi+¨ã¨fi *Ï`Õ I
`«Ü≥∂~°#ºó Ñ≤ѨÊÅO ™êfi^ŒfiuÎ J#â◊fl#<Àº JaèKåHõju II
(=ÚO_»H.õ 3-1-1)
^ÕǨÏ=∞#∞ =$HõΔ=ÚÃÑ· Ô~O_»∞ JO^Œ"≥∞ÿ# Ѩ‰õΔΩÅ∞ QÆÅ=Ù. JO^˘Hõ\ ˜ r"å`«‡
Ü«∞xÜ«Ú, ~Ô O_»=k Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞xÜ«Ú K≥Ñʨ |_»∞#∞. r"å`«‡ Ü«∞#∞ ѨHΔ˜ â◊s~°=Ú#∞,
`«kO„kÜ«∞=ÚÅ∞#∞, `å<Õ Ü«∞x `«ÅK«∞K«∞, Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏ#∞Éèí==ÚÅQÆ∞ Ѷ¨e`«=ÚÅ
##∞ÉèíqOK«∞K«∞O_»∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞<≥_»∞ Ô~O_»= ѨH˜Δ ÜÕ∞`«ÅOѨÙÅ∞#∞, ÜÕ∞
Ü«∞#∞Éèí==ÚÅ∞#∞ ÖËHõ ™êH˜Δ=∂„`«=ÚQÆ xez Ü«Ú#flk. W@∞Å â◊s~°=Ú#O^Œ∞
Ô~O_»∞ Ѩ‰õΔΩÅ ~°∂Ѩ=Ú# #∞O_»∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ 'ã¨∞Ѩ~°‚ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
â’Éèí#=ÚÅQÆ∞ Ô~O_»∞ Ô~Hõ¯Å∞ QÆÅ"å_»∞ QÆ~°∞`«‡O`«∞ñ_»∞ 'ã¨∞Ѩ~°∞‚—_»QÆ∞#∞.
'ã¨∞Ѩ~°‚ó Ѩ`«`å=∞ã≤‡— "≥·#`ÕÜ«∞â◊Û Ñ¨H˜Δ}Ï"£∞ (Éè.í w.10-30)
Ѩ‰õΔΩÅÖ’ <Õ#∞ QÆ~°∞`«‡O`«∞ñ_»#∞ Jx NHõ$+¨μ‚_»∞ w`«Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞.
cè+μ¨ ‡_»∞ ^ÕÇϨ `åºQÆ=Ú KÕÜ∞« <≥Oz Ü«Ú`«~Î åÜ«∞} ѨÙ}ºHÍÅ=Ú#ÔH· xsH˜OΔ K«∞K«∞
JOѨâ◊Ü«∞ºÃÑ· #∞O_≥#∞. P ã¨=∞Ü«∞=Ú# ^èŒ~°‡~åA#‰õΩ ã¨HõÅ ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞
LѨ^tÕ OK≥#∞.
 222 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
P ã¨=∞Ü«∞=Ú# ^èŒ~°‡~åA 'QÆ~°∞`«‡O`«∞_»∞ =∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙO_»x qO^Œ∞,
#qfiǨÏQÆqÉèí∞x =$`åÎO`«O|∞ `≥éO ÔQé∞OQÆ q#^ŒÅ`«∞ q=iOѨ"Õ— Ü«∞#∞@Ü«Ú
#`«O _»K«∞º`«∞ <åÖ’H˜Oz 'Ü«∂ ã¨∞Ѩ~°∞‚O_»∞ h"≥ HÍ qx Ü«ÚO_»∞^Œ∞O *ˇÃÑÊ^Œ—
##=Ù_»∞, ##ѨÙÊO_»sH͉õΔΩO_»∞ qHõK« =^Œ#∞O_≥· 'Ü«∞@¡KÕÜ«Ú—=∞x Ñ¨Öˇ¯#∞.
(ÉèÏ~°.J#∞âß.1J.166)
cè+μ¨ ‡_»∞ P QÆ~∞° `«‡O`«∞ñ_»=Ù h"Õ Hõ^• Ü«∞x NHõ$+¨μx‚ `À ##QÍ J=Ù##fl@∞ìQÍ
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ =ÚY=Ú#∞ qHõã≤OѨ*Ëã≤H˘<≥#∞.
XHõѨC_»∞ WO„^Œ∞ñ_»∞ QÆ~°∞`«‡O`«∞xÃÑ· =„*ÏÜ«Ú^èŒ=Ú#∞ „ѨÜ≥∂yOK≥#∞.
'JkÜ«Ú#∞ #O|~°O|∞# #yflHõ}O|∞Å∞ K≥^Œ~°O |é`≥Oz ѨH˜Δ~åA
ѨHõΔO|∞Å∞ ^•ñHõ =zÛ#O Ez QÆ~°∞_»∞O_»∞ #y 'hKÕÜ«Ú "Õ^Œ# ##∞flO ^•ñHõ
<ÀѨ^Œ∞. h=Ù =∞Ǩ=Úx ã¨OÉèí=O|=QÆ∞@#∞, ^Õ"ÕO„^Œ∞<åÜ«Ú^èŒO| =QÆ∞@#∞
x#∞fl #==∂xOѨOQÍ^Œ∞. QÍ=Ù# =∞nÜ≥ÿ∞HõѨ~°‚ â◊HõÅKÕÛù^ŒO|∞ ¿ãÜ«Ú=Ú. <å
Ü«∞O^Œ∞ h â◊H˜Î ~ÚOuÜ«∞— Ü«∞x# ã¨HõÅ Éèí∂`«ã¨OѶ¨∞OÉˇÅ¡ <å`«x Ѩ~°‚O|∞Å
ã¨∞ã≤~÷ `° fi« O|∞#‰õΩ "≥∞zÛ 'ã¨∞Ѩ~∞° O‚ —_»x á⁄QÆ_iç . (ÉèÏ~°.Pk.2 P.107)
`Õ. qâ◊fiã¨$AÅ#∞ =Ú#∞ÅKÕ q`«`«=∞QÆ∞ ã¨
Ǩτã¨=`«û~° Hõe`« =∞Ǩ^èŒfi~°=Ú#ñ
QÆâ◊ºÑ¨ „|Ǩχ Ü≥∞"åfix QÆxÜ≥∞ñ QÆ#Hõ
Ѩ‰õΔΩ ^•~üHΔͺ`«∞‡ñ ^ŒÅñ`«∞ #ѨÊ^Œ‡<åÉèí∞.
qâ◊fiã¨$AÅ<Õ =∞ǨÏ~°∞¬Å∞ "Õ~Ú ã¨O=`«û~°=ÚÅ áê@∞ KÕã≤# Ü«∞[˝OÖ’
Hõâ◊ºÑ¨ „Ѩ*ÏѨuH˜ ã¨∞=~°‚Ѩ‰õΔΩ_≥·# QÆ~°∞`«‡O`«∞ñ_»∞ [x‡Oz<åñ_»∞. J\˜ì QÆ~°∞_»∞ñ_»∞
P`«‡QÍ QÆÅ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù#∞ 㨇i™êÎ#∞.
QÆ~°∞`«‡O`«∞ñ_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ qÉèí∂uÜÕ∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨∞Ѩ~°‚ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
193. Éèí∞[QÀ`«Î=∞ó
â◊O.ÉèÏ. Éèí∞*Ë# QÆK«Ûù`å =Ú`«Î"≥∂ Éèí∞[QÀ`«Î=∞ó I
Éèí∞[=ÚÅ`À #_»K«∞#q Éèí∞[QÆ=ÚÅ∞. Éèí∞[QÆ=ÚÅÖ’ #∞`«Î=Úñ_»∞
Éè∞í [QÀ`«=Î Úñ_»∞. 'ã¨~åÊ}Ï=∞ã≤‡ "åã¨∞H˜ó— ã¨~Ê° =ÚÅÖ’ <Õ#∞ "åã¨∞H˜ Ü«∞#∞ ã¨~Ê° =Ú#∞
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 223
Jx NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ w`«Ü«∞O^Œ∞ K≥Ñ≤Ê Ü«ÚO_»∞@KÕ "åã¨∞H˜ ~°∂ѨÙñ_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡
'Éèí∞[QÀ`«Î=Ú—ñ_»QÆ∞#∞.
K«. Jik `«áÈqÉèí∂u #=∞~å~°∞Å∞ ÉÏ^èŒÅ∞ "˘O^Œ‰õΩO_»QÍ
#∞~°QÆ∞Å<≥Å¡ñ QÍz# =∞Ǩϟ~°QÆ<åÜ«∞‰õΩñ _®# =∞`«∞û~å
ã¨∞~°=∞‰õΩ\Ï„QÆ ~°`«fl~°∞z â’aè`« áê^Œ∞# Hõ„k #O^Œ<Õ
â◊fi~°∞#‰õΩ Éèí∂+¨}O|~Ú# "åã¨∞H˜ =∂‰õΩñ „|ã¨#∞fl_»Ü≥∞º_»∞<£.
(ÉèÏ~°. Pk. 1 P. 105)
194. Ç≤Ï~°}º<åÉèíó
â◊O.ÉèÏ. Ç≤Ï~°}ºq∞= HõÖϺ}© <åaè~°¿ãºu Ç≤Ï~°}º<åÉèíó I
Ç≤Ï~°}º=Ú =Öˇ HõÖϺ} (â’Éè#í =∞QÆ∞) <åaè QÆÅ"åñ_»∞. ^蕺#=Ú KÕÜÚ« "åiH˜
'Ç≤Ï— Ç≤Ï`«HÍiÜ«Ú, '~°}º— ~°=∞}©Ü∞« =Ú#∞ #QÆ∞ <åaè QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# 'Ç≤Ï~°}º<åÉèóí
— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. q#∞ Éèí∞=<å^è•~°`«fiO I |∞#ñ ^Œy qkè[## ¿ÇÏ`«∞Éèí∂`«O|QÆ∞ #
=fi#*Ï`«=ÚKÕñ QÆ_»∞ q∞O I z# ǨÏi <åcèã¨~°ã¨∞ûñ lOuOѨñ^ŒQÆ∞<£
(ÉèÏQÆ.3㨯O.933)
=K«. ... x~°˚~° x=∞flQÍ=~°Î =~°∞ÎÅ Hõ=∞ÖÏHõ~° QÆOcè~°<åcè q=~°∞O_»∞#∞...
(ÉèÏQÆ.7㨯O.285)
195. ã¨∞`«áêó
â◊O.ÉèÏ. |^ŒiHÍ„â◊"Õ∞ #~°<å~åÜ«∂}~°∂¿Ñ} â’Éèí#O `«Ñ¨â◊Û~°fu - ã¨∞`«áêó I
''=∞#ã¨âıÛ¢xÌÜ«∂}ÏO K« ÃǷϺHÍ„QƺO Ѩ~°=∞O `«Ñ¨ó—— Wu 㨇 $`Õó I
=∞#ã¨∞û#‰õΩ#∞ WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ#∞ UHÍ„QÆ`«ÜÕ∞ Ü«Ú`«Î=∞"≥∞ÿ# `«Ñ¨ã¨∞û
J#|_»∞#∞. qâ◊fiHõÖϺ}Ï~°÷"≥∞ÿ #~°<å~åÜ«∞}∞e~°∞fi~°∞ |^ŒiHÍ„â◊=∞=Ú# Q˘Ñ¨Ê
`«Ñ¨=∂K«iOzi. JO^Œ∞KÕ "åix 'ã¨∞`«áêó— Ü«∞xi.
™êfiÜ«∞OÉèí∞= =∞#∞=Ù `«# ‰õΩ=∂Ô~ÎÅÖ’ =¸iÎ Ü«∞#∞ <å"≥∞#∞ ^èŒ~°‡~åA
 224 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
J#∞ "åxH˜K≥Û#∞. "åiH˜ ã¨HõÅ HõÖϺ}QÆ∞}À`«ÊuÎ ™ê÷#Éèí∂`«∞ÅQÆ∞ '#~°<å~åÜ«∞}∞—
Å#∞ |∞∞+¨μe^ŒÌ~°∞ ã¨OÉèíqOzi. (ÉèÏQÆ.4-28)
Hõ. QÆ}∞uOѨñQÆ #~°#~å I Ü«∞}∞ Å# ^èŒ~°∞‡#‰õΩ #∞^ŒÜ«∞=∞Oki ^•HΔÍ
Ü«∞}˜ Ü≥ÿ∞# =¸iÎ =Å#O I „|}∞`« QÆ∞}À`«Î~°∞Å∞ Ѩ~°=∞ áê=# =¸~°∞ÎÖò.
(ÉèÏQÆ.2-125)
P Ѩ~=° ∞áê=#∞Å∞ |^ŒiHÍ =#=Ú#‰õΩ áÈ~Ú xâ◊ÛÅ `«Ñ㨠∞¨ ûÖ’ x=∞QÆ∞flÖˇi· .
WO„^Œ∞ñ_»∞ "åi `«áÈÉèíOQÆ=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ JѨû~°ã¨Å#∞ ѨOÃÑ#∞. "åi
Ǩ=ÉèÏ==ÚÅ#∞ K«∂z# #~°<å~åÜ«∞}∞Å∞ ÖË=∂„`«=Ú#∞ K«eOK«Ö^Ë ∞Œ . HÍ=∂xH˜
Ö’#∞ HÍÖË^∞Œ . xtÛO`«∞Öˇ,· x~À‡Ç¨ïÖˇ· x~°uâ◊Ü∞« "≥∞#ÿ xâ◊ÛÅ ^蕺#O`À =∞Ǩ`«Ñ㨠∞¨ ûÖ’
x=∞QÆ∞flÖˇ· Ü«ÚO_çi. HÀѨO `«=∞ `«Ñ㨠∞¨ ûʼnõΩ Ö’Ñ¨O HõeOæ K«∞#x Ü≥∞é˜y# "å~°Q∞Æ @KÕ
"åiÃÑ· ÜÕ∞=∂„`«O HÀѨO K«∂ѨÖË^Œ∞. <å~åÜ«∞}∞ñ_»∞ T~°∞=Ù (`˘_»)#∞ p~°QÍ
#O^Œ∞O_ç T~°fit "≥ÚII JѨû~° ¢ã‘ÎÅ∞ ѨÙ@∞ìH˘zÛi. "åix Ez# ^Õ=HÍO`«Å∞
ã≤QÆ∞æѨ_çi. ã¨OHõÅÊ =∂„`«=Ú# ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚÅ∞ KÕÜ«∞QÆey# Ü«∂
#~° < å~åÜ« ∞ }∞Å `« Ñ ¨ ã ¨ ∞ û#∞ Éè í O QÆ = Ú QÍqOK« ÖË H õ á È~Úi. W\ ˜ ì
#~°<å~åÜ«∞}Ï=`å~°O|∞ [QÆ`åÊ=#Oɡ· qÅã≤Öˇ¡.
XHõѨC_»∞ J~°∞˚#∞ñ_»∞ H˜~å`« ~°∂Ѩ=ÚÖ’ #∞#fl Ѩ~°=∞t=Ùx`À Ü«Ú^Œú=Ú
KÕÃã#∞. `«^Œ∞Ѩi t=Ùñ_»x `≥eã≤H˘x HõΔ=∂Ѩ} "Õ_»∞H˘<≥#∞.
=K«. 'JáêÊ~°∞÷O QÆ~°∞}Ï~°ã¨ „Ñ‘u qÖ’Hõ<å=∞$`«=Ú‡# ã¨O`«iÊ`«∞O *Ëã≤ #QÆ∞K«∞
hâ◊fi~°∞O_»∞ "åx KÕ~Ú Ñ¨@∞ìH˘x ''^èŒ#O[Ü«∂! h KÕã≤# =ºu„Hõ=∞O|∞
HõΔq∞~ÚOzu, #u=∂#∞+¨Oɡ·# h Ѩ~å„Hõ=∞O|∞#‰õΩ "≥∞zÛuñ|∂~°fi
[#‡O|∞# h=Ù #~°∞O_»#∞ ^Õ=i¬q, <å~åÜ«∞} #Y∞O_»=Ù. #~°<å~åÜ«∞}∞
Å#OQÍ g∞i^ŒÌ~°∞ |^Œs=#O|∞# #<ÕHÍÜ«Ú`« =~°¬O|∞Å∞ `«Ñ¨O|∞ñ *Ëã≤#
=∞Ǩg~°º=O`«∞Å~°∞. g∞ `Õ[O|∞# [QÆO|∞Å∞ ~°H`Δ˜ =« ÚÅQÆ∞K«∞#flq—— Ü«∞<≥#∞.
(ÉèÏ~°.J~°}º.1P.327)
''Ѩ~=° ∞t=ÙO_çzÛ# =~°O|∞# <å~åÜ«∞}∞O _»q[Ü«ÚºO_≥· ([~ÚOѨ â◊Hºõ =Ú
HÍx"å_≥·) <≥QÆ_≥, #`«xÜ«∞O^Œ [xOz# #~°∞O_»∞#∞ #\˜ì"åñ_≥· ‰õÄ_ç ã¨OK«iOK«∞
#~°ã¨Y∞O_»QÆ∞ #^ÕÌ=ÙO_»∞ x[=∂Ü«∂qâı+¨O|∞ÅO [QÆ<À‡Ç¨Ï#∞O_≥· qǨÏiOK«∞
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 225
#=∞‡Ç¨`«∞‡e~°∞=Ù~°∞#∞ ^•#=ÙÅ =kè~ÚOK«∞@‰õΩ#∞ ^è~Œ ‡° ã¨O™ê÷Ñ#¨ O|∞ ¿ãÜ«Ú@‰õΩ<≥·
=Åã≤# Ü«∞ѨC_≥Å¡ [#<åk Hõ$`«ºO|∞Å∞ ÔQ·H˘x q<ÀkO`«∞~°∞. "å~°Å∞ QÆ^• ~¸
Hõ$ëê‚~°∞˚#∞Å∞—— Jx "åºã¨∞_»∞ Jâ◊fi`å÷=∞‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞.
(ÉèÏQÆ=`«=Ú# #~°<å~åÜ«∞}∞Å∞ =¸iÎ ^è~Œ ∞° ‡Å‰õΩ Ñ¨Ù\˜~ì x° Ü«Ú, ÉèÏ~°`=« Ú#
<å~åÜ«∞}∞#‰õΩ #~°∞_»∞ ѨÙ>ˇì#xÜ«Ú K≥ѨÊ|_ç#k.)
196. Ѩ^Œ‡<åÉèíó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ^Œ‡q∞= ã¨∞=~°∞ÎÖÏ <åaè~°¿ãºu, Ѩ^Œ‡ã¨º - ǨÏ$^ŒÜ«∞ Ѩ^Œ‡ã¨º <åÉè∫ =∞^èÕº
„ѨHÍâ◊=∂#`åfi^•fi - Ѩ^Œ‡<åÉèíó
Ѩ^Œ‡=Ú=Öˇ JO^Œ=ÚQÆ =~°∞ÎÅ=∞QÆ∞ (QÆ∞O„_»x) <åaè QÆÅ"å_»∞
ǨÏ$^ŒÜ«∞=∞<≥_»∞ Ѩ^Œ‡=Ú =∞^茺ÉèÏQÆ=Ú# „ѨHÍtOK«∞"å_»∞.
=∞. ..... U ^Õ=Ù_»∞ ã¨~°fiHÍÅ=Ú =∞ǨbÅ<£ x*’`«Ê#fl [
#º Hõ^ŒO|O|∞ŠǨÏ$`«û~À~°∞ǨÏ=ÚÅ<£ <å<åq^è•#∂# ~°∂
Ѩ‰õΩñ_≥· Ü≥ÚѨCK«∞#∞O_»∞ #\˜ì ǨÏi <Õñ „ÉÏiúO`«∞ â◊√^Œ∞úO_»<≥·
(ÉèÏQÆ.1-226)
=K«. Jx ~Ú@∞¡ =∞<À"åQÆÌ~°≈#O|∞ÅO |~°=∂`«∞‡O_»QÆ∞ Hõ$+¨μ‚x ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞#
xeÑ≤H˘x, xâßfiã¨O|∞Å∞=∂x x~°∞áêkèHõO|~Ú# "åã¨∞^Õ= „|ǨχO|∞
#O^Œ∞ cè+μ¨ ‡O_»∞ QÆÅÃã#∞. (227)
K«. #O^Œ`«Ñ¨óѶ¨ÅO|∞, ã¨∞QÆ∞}O|∞ŠѨÙO[=Ú, QÀѨHÍq∞h
|$O^Œ=Ú <À=ÚѨO@† ã≤i qO^Œ∞† ^ŒÜ«∂O|∞kè† Ü≥∂y|$O^Œ=ÚÖò
_≥O^Œ=ÚÅO^Œ∞ñ QÀÔ~_»∞ Hõ_çOk x^è•#=Ú ¿ã~°=K≥Û <À
ã¨∞O^Œ~°∞ÖÏ~° ! ~°O_»∞ K«x K«∂`«=Ú Hõ#∞flÅ HÀi¯ néñQÆ<£
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1247)
=∞. ............. D
Ѩ~"° ∞Õ â◊√O_»∞ "≥Å∞OQÆ∞ K«∞O_≥_∞» #∞ ǨÏ$`«Ê^•‡™ê<åã‘#∞ñ_≥·
(ÉèÏQÆ.1㨯O.220)
=∞. HõÅÃã<£ ã¨OQÆ=Ú ÖˇÅ¡ñ ÉÏã≤ xÜ«∞u<£ Y\ÏfiOQÆ∞ñ _»„âßO`«"≥∞ÿ
HõÅ ^ŒÜ«Úº<£ =∞é˜ g∞ñ^Œ ÖË ^Œ<≥_ç^≥· HõÖϺ}"≥∞ÿ Ü«∂`«‡Ö’ñ
 226 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
^ŒÅñѨO |ůñQÆ ~åx^≥· Ѩ~°=∞"≥∞ÿ `«`«Î fiA˝ Å∂Ç≤ÏOz ǨÏ$
[˚Å*Ï`«O|∞Å "åã¨∞^Õ=Ùñ_»x ã¨O™ê÷Ñ≤OK«∞ <å „|Ǩχ=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.9㨯O.257)
Hõ. 'ǨÏ$^ŒÜ«∞ ã¨~°ã≤~°∞Ç¨Ï =∞^èŒ∞áê I ã¨Ê^Œ qǨÏ$u qâı+¨!— ...
(ÉèÏ~°.„^À}.3P.382)
'ǨÏ$^ŒÜ∞« Ѩ^‡Œ OÖ’ =∞^è∞Œ ~°™ê÷#O (qâı+O¨ )Ö’ qǨ~° „H©_`» À qÅã≤Å∞¡"åñ_®!
(ǨÏ$^ŒÜ«∞ ˆHO„^ŒO Ѩ~°=∂`«‡ ™ê÷#O. P ™ê÷#=Ú#∞ ã¨∞Å∞=ÙQÍ `≥Å∞ã¨∞
H˘#∞@‰õΩ Ñ¨^‡Œ =Ú`À ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#∞ áÈÅ∞Û^Œ∞~°∞. Ѩ^‡Œ =Ú Ü≥ÚHõ¯ #_çq∞ ÉèÏQÆOÖ’
ã¨∂HΔ͇uã¨∂Hõ;™ê÷#OÖ’ #∞O_»∞ =∞Hõ~°O^Œ=Ú#∞ ZO`À ã¨∞xfl`«OQÍ, =∞Ǩ
ã¨∞‰õΩ=∂~°OQÍ J<åÜ«∂ã¨OQÍ „QÆÇÏ≤ OK«QÅÆ ∞QÆ∞ F~°∞Ê, <Õ~∞° Ê `«∞"≥∞‡^Œ‰Ωõ ã¨ÇϨ [ã≤^OÌŒ QÍ
JÅ=_»∞#∞. ™ê^艌 Ωõ ñ_»∞ `«∞"≥∞‡^Œ=Öˇ „|Ǩ‡#O^Œ =∞Hõ~O° ^Œ=Ú#∞ P™êfikOK«QeÆ y#KÀ
'„|Ǩχq „^ŒƒÃǷχ= Éèí=u— Jx#@∞¡ P Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞ `å#∞ HÍQÆÅñ_»∞)
197. „Ѩ*ÏѨuó
â◊O.ÉèÏ. „Ѩ*Ï<åO Ѩuó Ñ≤`å - „Ѩ*ÏѨuó I
„Ѩ[ÅO^Œ~°∞#∞ PÜ«∞# =Å#<Õ L^ŒƒùqOzi. HÍ# Ѩ~°=∂`«‡ „Ѩ[ʼnõΩ
`«O„_ç.
L. `«O„_»∞ÅÔHÅ¡ñ ^ŒO„_çÜ«∞QÆ∞ ^è•`«‰õΩñ ^ŒO„_çq ^Õ=! h=Ù =∂
`«O„_çq `«e¡qO |uq ^≥·==∞=Ù<£ ã¨dq<£ QÆ∞~°∞O_» "Õ
`«O„_»∞Å∞ h„H˜Ü«∞O „|[Å ^èŒ#∞ºÅñ*Ëã≤i? "ÕÅ∞ÊÖˇ·# <À
`«O„_ç! Éèí=#∞‡MÏO|∞[=Ú ^èŒ#º`«ñ QÍ#~°∞ =∂q^èŒO|∞#<£
(ÉèÏQÆ.1㨯O.251)
ã‘. ...K«`«∞~å`«‡! ã¨HõÅ „Ѩ*ÏѨuÜ≥ÿ∞ #\˜ì [Å[QÆ~°∞ƒùñ_»∞ „Ѩ*Ïã¨~°æ=∞O^Œ∞
=Ú#∞ „Ѩ*ÏѨ`«∞Å#∞ |∞\˜ìOz... (ÉèÏQÆ.3㨯O.716)
198. J=∞$`«∞ºó
â◊O.ÉèÏ. =∞$`«∞ºó - q<åâ◊ó `«^Õú`«∞~åfi J㨺 # q^Œº`« Wu - J=∞$`«∞ºó I
=∞$`«∞º=Ù J#QÍ q<åâ◊=Ú. Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ q<åâ◊=ÚO_»^Œ∞. P q<åâ◊#=Ú
#‰õΩ ¿ÇÏ`«∞=QÆ∞ #*Ï˝# [x`« ã¨O™ê~°=Ú#∞ Ü«ÚO_»^∞Œ . HÍ# 'J=∞$`«∞ºó— J#|_≥#∞.
=$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì=Ú 227
Hõ. J#Ѷ¨∂! =∞$`«∞º=Ù #=∞$`«OI |∞#∞ ^ÕǨÏ=Ú #O^Œ HõÅ=Ù† "≥∂ǨÏ=Ú =∞$`«∞º
`«fi x~°∂_è», =Ú#fl~°∂ѨÙO I QÆ#∞@=∞$`«`ÀfiѨÇ≤Ï`«=Ú QÍñQÆ <≥é∞ñQÆ∞g∞.
(ÉèÏ~°.âßOu.5P.384)
"Õ∞^è•q Ü«∞#∞ <˘Hõ „ÉÏǨχ} ÉÏÅ∞ñ_»∞ `«# `«O„_ç`À x@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. ''D
â◊s~°OÖ’<Õ =∞$`«∞º=Ù, J=∞$`«`fi« O J<Õq ~Ô O_»∞#∞ Ü«Ú#flq. ã¨O™ê~° "åº"≥∂ǨÏ"Õ∞
=∞$`«∞º=Ù. `«`Ϋ fi*Ï˝#"Õ∞ J=∞$`«=Ú. D q+¨Ü∞« O K«H¯õ QÍ „QÆÇÏ≤ OK«∞=Ú.—— Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ
ã¨O™ê~° "åº"≥∂Ç¨Ï =ÚO_»^Œ∞ QÆ#∞Hõ =∞$`«∞º=ÙO_»^Œ∞ Hõ#∞Hõ 'J=∞$`«∞º—_»Ü≥∞º#∞.
q+¨Ü«∞„Ѩuã¨OǨ~°ó Ü«∞ó Hõ~Àu q"ÕHõ`«ó I
=∞$`Àº~ü =∞$`«∞ºiu MϺ`«ó 㨠q^•fi<£ P`«‡q`ü Hõqó II
=K«. J}˜=∂^ŒºÃ+âì fi◊ ~°ºO|∞Å∞ "≥∂HõOΔ |∞# HõO`«~åÜ«∞O|∞Å∞, HÍ=Ù# "åxÜ«∞O^Œ∞
qQÆ`« ã¨OQÆ∞O_»∞#∞ =∞nÜ«∞ K«~}° ã¨~À[ã≤`÷ « Åe`åO`« ~°OQÆ∞O_»∞#∞ #QÆ∞"åñ
_»∞ =∞$`«∞º^Õ=`« #ѨǨÏã≤Oz "≥∂HõΔO|∞ <˘O^Œ∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.919)
xëê¯=Ú#‰õΩ =∞$`«∞ºÉèíÜ«∞=Ú ÖË^Œ∞. Ѩ~°=∂`«‡Ö’ ÅÜ«∞=∞QÆ∞#∞. HÍ#
'J=∞$`«∞º_»∞—.
P. Hõ=∞Å Ö’K«#∞ñ lOuOK«∞ Ѷ¨∞#∞Å∞ Ö’Hõ
^Œ∞~°˚Ü«∞O ɡ·# Ü«∞\˜ì =∞$`«∞º=Ù#∞ ÔQÅ∞Î
~°\ ˜ì „Ѩ}`åiΠǨÏ~°∞ñ_≥·# #|˚<åÉèí∞ñ
_»i÷ hKÕ`«ñ |∂l`«∞O_»QÆ∞@ x[=Ú (ÉèÏQÆ.4㨯O.313)
'=∞$`Àº~°∂‡iúfl Ѩ^ŒO ^Œ`åfi P~°∞~ÀǨ^Œ∞ƒù`«O QÆ$ǨÏ"£∞I—
*Ï˝#∞ʼnõΩ =∞$`«∞º=ÙO_»^∞Œ . "å~°∞ =∞$`«∞º^Õ=`« `«ÅÃÑ· áê^Œ=ÚÃÑ\˜ì "≥∂HõÑΔ ^¨ qŒ
#kè~ÀÇ≤ÏO`«∞~°∞.

199. ã¨~°fi^Œ$H±
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fi „áê}˜<åO Hõ$`åHõ$`«O Ѩâ◊ºu ™êfiÉèÏqˆH# É’^èÕ<Õu - ã¨~°fi^Œ$H± I
â◊√^Œú*Ï˝#"Õ∞ Ѩ~°=∂`«‡Ü≥ÚHõ¯ ã¨fiÉèÏ==Ú. J\˜ì `«# ã¨Ç¨Ï[ *Ï˝#=Ú`À
„áê}∞Å∞ KÕã≤# (Hõ$`«) KÕÜ«∞x (JHõ$`«) Hõ~°‡Å#∞ K«∂K«∞#∞. J#QÍ „áê}∞Å∞ U
 228 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ~‡° Å#∞ KÕã~≤ À, (KÕÜ∞« =Åã≤# "å\˜Ö’) ÜÕ∞q KÕÜ∞« ÖË^À ã¨~fi° =Ú#∞ QÆ=∞xOK«∞K«∞<Õ
Ü«ÚO_»∞#∞.
'h Ü«∞O`«óHõ~°} „Ѩ=$uÎ HõQÀK«~°O ɡkÌÜ«Ú ÖË^Œ∞—
„^ÒѨk NHõ$+¨μ#‚ ‰õΩ ^Œ∞~Àº^è<Œ å^Œ∞Å∞ `«#‰õΩ KÕã#≤ J==∂#=Ú#∞ K≥ÑC¨ K«∞,
h Ü«∞O`«óHõ~°} „Ѩ=$uÎ (Ö’|∞kú)H˜ `≥eÜ«∞xk ÜÕ∞kÜ«Ú ÖË^Œ∞— J<≥#∞.
200. ã≤OǨÏó
â◊O.ÉèÏ. Ç≤Ï#ã≤Π㨇~°}=∂„`Õ} ã¨=∞ã¨Î áêáêhu - ã≤OǨÏó I
ÉèQí "Æ å#∞_»∞ ^Œ∞+¨μÅì #∞ tH˜OΔ K«∞#∞. `«##∞ ÉèHí `Θ À 㨇iOz# "åi áêѨ=ÚÅ#∞
#tOѨ*Ü Ë Ú« #∞. `«# Éè‰í Ωõ ñÎ _≥#· =∂~°¯O_ÕÜÚ« x „áê}~°H}Δõ HÔ · Ü«∞=Úx =HõóΔ ã¨û÷ Å=Ú#
`«<≥fl#∞. (=HõΔ™ê÷û_»#=∞O`«Hõ㨺 t.Å.)
QÆ∞ǨÏÖ’ ã≤OǨÏ=Ú#flѨÙ_»∞ P Ѩiã¨~°=ÚÅÖ’xH˜ ^Œ∞+¨ì=∞$QÆ=ÚÅ∞ ~åÖË=Ù.
Éè‰í Ωõ xΠǨÏ$^ŒÜ∞« QÆ∞ǨÏÖ’ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞#∞ ã≤OǨÏ=Ú#flѨC_»∞ ^Œ∞+¨μÅì ÉèÜ í ∞« =ÚO_»^∞Œ .
^Œ∞~åÖ’K«#=ÚÅ ÉèÜ í ∞« =∞ã¨ÖË Ü«ÚO_»^∞Œ . (KÕ`ó« ‰õΩǨÏ~ˆ ѨOK«=ÚM’-ã≤Î "Õ∞ ‰õΩ`À
cèó I t.Å.) W@∞¡ ã≤OǨÏ=Ú =Öˇ Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ HÍáê_ç, "åi áêѨ=ÚÅ#∞ áê~°„^ÀÅ∞#∞
QÆ#∞Hõ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'ã≤OǨϗ<å=∞ "åK«∞ºñ_»∞.
=K«. <å~åÜ«∞} 㨇~°}O|∞ ã¨HõÅ ^Œ∞i`«O|∞Å #_»OK«∞ñ† ^Œ<åfl=∞ 㨇~°}
~°Ç≤Ï`«O|∞Öˇ·# Ü«∞[˝`«áÈ^•<å^Œ∞Å∞ ^Œ∞i`«O|∞Å #_»OѨ ÖË=Ù.
(ÉèÏQÆ.5-2P.58)
=∞. XHõ=∂ >ˇ=fix¿Ñ~°∞ Hõ~°‚=ÚÅÖ’ <˘Ü«∂º~° "≥∞ÿ ™ÈñH˜#<£
ã¨HõÖÏѶ¨∞O|∞Å∞ Ѩš\ ˜e¡ `˘ÅñQÆ∞<£ ã¨O„ÉèÏOu`À #\˜ì ã¨
`«∞ûHõ~°∞<£ =∞OQÆà◊f~°÷áê^Œ∞ ǨÏi q+¨μ‚<£ ^Õ=^Õ"Õâ◊√ñ ^•
~°HõÅOHõã≤÷u Q˘Å∞Û Éèí‰õΩÎʼnõΩ ÖË ^Œ_»¤O|∞ ~å*Ï„QÆ}©! (9–142)
Wu =$ëêHõÑ≤ Ѷ¨∞@ì J=QÍǨÏ#"£∞
 229
=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨O^è•`«$ Ѷ∞¨ @ì=Ú
201.ã¨O^è•`å
â◊O.ÉèÏ. Hõ~°‡Ñ¶¨Öˇ·ó ѨÙ~°∞ëê<£ ã¨O^èŒ`«Î Wu ã¨O^è•`å I
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ r=ÙÅ#∞ "åi "åi Hõ~‡° ѶŨ =ÚÅ`À ã¨OkèOK«∞#∞ (HõÅ∞ѨÙ#∞).
Hõ#∞Hõ 'ã¨O^è•`å— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. Hõ~°‡=ÚÅ∞ "Õ∞Å∞xK«∞Û#∞ I QÆ~°‡O|∞Å∞ w_»∞xK«∞Û, QÆ~°ÎÅ∞ ^Œ#‰õΩO
QÆ~°‡=ÚÅ∞ „|ǨχÔH·##∞ I QÆ~°‡QÆ∞ñ_≥· Ѩ~°∞Åñ ^Œ_»=ñQÍ <Õq∞\˜H˜<£?
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.32)
=∞OzQÍx, K≥_»∞QÍx Z=iÔH·##∞, `å#∞ KÕã≤H˘#fl Hõ~°‡Å Ѷ¨e`«OQÍ<Õ
=ã¨∞ÎOk. „|ǨχÔH·##∞ `«# Hõ~°‡ÖË `«# J#∞Éèí==Ú#‰õΩ Hõ~°ÎÅ∞.
`Õ. HÍ#=zÛ# Ѷ¨Å=ÚÅ∞ Hõ~°‡=¸Å
=Ú ÅQÆ∞@#∞ *Ëã≤ ã¨O™ê~°=ÚÅ#∞ l`«Î
"≥∞ѨÙ_»∞ =iÎOK«∞K«∞O_»ñQÍ <≥é∞ñQÆÖË=Ù
`«`«Î fiÜ≥∂QÆO|∞ q∞QÆ∞Å x`«ºO|@OK«∞. (ÉèÏQÆ.5-1 P. 160)
`Õ. Zé˜ñy Ü≥∞é˜ñy ##fl_»∞QÆOQÆ<ÕÅ nx
ã¨∞Y=Ú ^Œ∞óYO|∞ñ „ÉÏÑ≤ÎOK«∞ KÀ@ #~°∞ñ_»∞
^Œye `«#Hõ~°‡=â◊=Ú#ñ ^Œ#~°∞ñ ^•#
Hõ~°ÎQÍ Hõ#∞ºÅ‰õΩ <Õq∞ HÍ~°}O|∞ ? (ÉèÏ~°. Pk.4P.267)
Hõ. q#∞, ѨÓ~°fiHõ~°‡Ñ¶¨Å=ÚÅ∞ I ^Œ#‰õΩ =â◊=ÚQÍHõ á⁄O^Œ∞ñ ^Œé˜`À "åxO
QÆ#∞ñQ˘# <Õ~°Hõ =¸_è»∞ñ_»∞ I ^Œ# HÍѨ^Œ Ü≥ÿ∞# KÀ@ ^≥·==Ú ^Œ∂é∞<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.5P.65)
Z=~°∞ KÕã≤# Hõ~°‡Ñ¶¨e`«O "å~°#∞ÉèíqOK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. "åxx x"åiOK«∞@
Ü≥∞=fiiH˜x â◊Hõº=Ú HÍ^Œ∞. PÜ«∂ "Õà◊Å#q ã¨O„áêÑ≤ÎOK«∞#∞. P ã¨OQÆu `≥eÜ«∞x
=¸_è»∞_»∞ `«#‰õΩ PѨ^Œ =zÛ#ѨÙ_»∞ ^Õ=Ùx ^Œ∂+≤OK«∞#∞. (Hõ~°‡ ã≤^•úO`«=ÚÖ’
 230 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»∞ ˆH=ÅO ™êH˜Δ=∂„`«∞ñ_Õ. `å#∞ KÕã≤# Hõ~°‡Å#∞|\˜ì Ѷ¨e`«=ÚÅ∞
J#∞ÉèíqOѨHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞)
`Õ. HÍ~°ºÑ¶¨Å=ÚÅÜ≥∞_»ñ ^•# Hõ~°Î ##∞@
Hõ_»∞ <≥é∞OQÆq∞ñ A"≥fi! `åñ QÆ~°ÎÜÕ∞x
`«ye `«#^≥·# HÍ~°º *Ï`«O|∞ <≥Å¡ñ
*ˇ_»Hõ Ѷ¨e~ÚOK«∞#@∞¡QÍñ *ËÜ«∞~å^≥! (66)
`«#∞KÕ¿ã Ѩ#∞Å∞ H˘xfl Ѷ¨e™êÎ~Ú. H˘xfl Ѷ¨eOK«=Ù. HÍ|\˜ì `å#∞KÕ¿ã
Ѩ#∞ÅÜ≥ÚHõ¯ [Ü«∂Ѩ[Ü«∂Å∞ `«# ™ê=∞~°÷ºO g∞^Œ<Õ Ü«∂^è•~°Ñ¨_ç Ü«ÚO_»∞#x
ÉèÏqOK«∞@ Ü«∞*Ï˝#"Õ∞. J@∞¡QÍHõ, `å#∞KÕ¿ã Ѩ#∞ʼnõΩ `å#∞ ã¨~°fiã¨=∞~°∞÷_≥·#KÀ,
Jxfl Ѩ#∞ÅÖ’#∞ q[Ü«∞=Ú#∞ ™êkèOѨQÆÅ =ÅÜ«Ú#∞ QÆ^•!
Hõ. â◊„`«∞[#∞Å∞ K≥é∞K«∞@Ü«Ú#∞
q∞„`«∞Å∞ „|uH˜OK«∞@Ü«Ú#∞ q∞#flHõ Ü«∂Ѩ
`åÊ„`«`«Ü«Ú#∞ ã¨OѨ^ŒÜ«Ú q
^è•`«$ñ_»∞ ã¨OkèOK«∞ñE"≥ `«é˜`Àñ |∞~°∞+¨μ<£ (ÉèÏ~°.âßOu.4P.374)
Hõ. ѨQÆ`«∞~°ñ *ˇizu #xÜ«Ú#∞
|QÆ`«∞~° KÕñ *ˇ_çu #xÜ«Ú ÉÏÅ∞_»∞ ^ŒÅñK«∞<£
|QÆ K≥Å∞=ÚÅ∞ ÖË "å`«‡‰õΩñ
|QÆK≥Å∞=ÚÅ H©Å∞ Hõ~°‡|O^èŒ=Ú #∞O_ô! (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.160)
`«# Ü«∞#fl ~°∞H˜‡x NHõ$+¨μ‚_»∞ Ѩ~åÉèí==Ú KÕã≤#O^Œ∞ʼnõΩ ~°∞H˜‡}˜ HõÅ`«
<˘O^ŒQÍ |Å~å=Úñ_®"≥∞#∞ F^•Ô~Û#∞.
âß. `À_»O|∞\˜ì# "åx ÉèíOQÆ=Ú#‰õΩ<£ ^Œ∞ódOz =∂ Hõ$+¨μ‚ <≥
QÍæ_»O E_»‰õΩ =∞=∞‡ ! ѨÓ~°fiÉèí= Hõ~å‡nè#"≥∞ÿ „áê}∞Å<£
w_»∞<£ "Õ∞Å∞#∞ *ˇO^Œ∞, ÖË_˘Hõñ_»∞ tH˜ΔOѨOQÆ ~°H˜ΔOѨ h
`À_»O|∞@∞ì=Ù Hõ~°‡ âı+¨ ѨiÉèí∂`«∞O_»Ü≥∞º <Õñ _çÜ≥∞º_»<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1775)
h J#fl Ѩ~åÉèí==Ú <˘Ok#O^Œ∞ʼnõΩ NHõ$+¨μ‚x xOkOK« =Å^Œ∞. QÆ`«
[#‡=ÚÅÖ’ KÕã≤# Hõ~°‡Å#∞ |\˜ì r=Ùñ_»∞ ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚÅ ##∞ÉèíqOK«∞O_»∞#∞.
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 231
tH˜OΔ K«∞"å_»∞ "Õ~˘Hõñ_»∞ ÖËñ_»∞. h J#fl `«# Hõ~‡° âı+=¨ Ú =Å#<Õ WѨÙ_»∞ Ѩ~åÉèqí OѨñ
|_ç<å_»∞.
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ J=`å~° ã¨=∂Ñ≤Î KÕÜ«Ú@ÔH· XHõ K≥@∞ìh_»# q„âßOu
fã≤H˘#∞K«∞O_»QÍ <˘Hõ É’Ü«∞"åñ_»∞ NHõ$+¨μ‚x áê^Œ=Ú#∞ ÖË_çK≥q Ü«∞x „Éèíq∞Oz
ÉÏ}=Ú`À H˘\˜ì K≥O`«‰õΩ "≥o§ NHõ$+¨μ‚xQÍ `≥eã≤H˘x ÉèíÜ«∞=Ú`À#∞, ÉÏ^èŒ`À#∞
~ÀkOK≥#∞. NHõ$+¨μ_‚ ∞» "åx`À
=K«. 'h"ÕÅ *ÏeO |_≥^Œ∞? ѨÓ~°fi[#‡ Hõ~°‡O|∞ ÖˇO`« "åiÔH·# ##∞ÉèÏ=ºO|∞
ÅQÆ∞O QÍx Ü«¸~°HõáÈ= <Õ~°=Ù† h=Ù xq∞`«Î=∂„`«∞O_»† qO`«Ü«∞ HÍx—
Ü«∞x "åxH˜O ^≥eÑ≤# "åñ_»∞#∞ '=∞ǨѨ~å^èŒ∞Öˇ·# "å ~°∂~°Hõ áÈ=~°∞† ^Õ=
QÆ∞~°∞ "≥·+¨‚= „^ÀǨïʼnõΩ xÅ∞= <≥@¡QÆ∞—#x Ѩq„`åO`«ó Hõ~°∞}∞O_≥·
„áêÜ≥∂Ѩ"Õâ◊O|∞#O „ÉÏ}O|∞Å∞ =i˚Oz "≥·‰õΩO~î°Ñ¨^Œ „áêѨÙÎO_»Ü≥∞º.
(ÉèÏQÆ.11㨯O.118)
202. ã¨Okè=∂<£
â◊O.ÉèÏ. Ѷ¨ÅÉè’HÍÎ K« # U"Õu - #xú=∂<£ I
„áê}∞ÅÖ’ r=Ùx ~°∂ѨÙñ_≥· ÉèíQÆ"å#∞_»∞O_»∞#∞. r=Ùñ_»∞ Hõ~°‡Ñ¶¨Å=ÚÅ
##∞ÉèíqOK«∞#∞. J#QÍ Ñ¨~°=∂`«‡ÜÕ∞ Hõ~°‡Ñ¶¨Å=ÚÅ ##∞ÉèíqOK«∞#∞. (Ѷ¨ÅÉè’HõÎ)
QÍ# 'ã¨Okè=∂<£— Ü«∞QÆ∞#∞.
(Éè’HÍÎ (143) <å=∞=Ú#‰õΩ J#∞|O^èŒ=ÚQÍ #∞^ŒÇ¨ÏiOz #Ѩ^Œº=ÚÅ#∞
WK«@ J#∞ã¨O^è•#=Ú KÕã≤H˘#=K«∞Û#∞)
203. ã≤÷~°ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨^≥·Hõ ~°∂Ѩ`åfi`ü ã≤÷~°ó I
1. *ÏÜ«∞`Õ 2. Jã≤Î 3.qѨi}=∞`Õ 4. =~°ú`Õ 5.JѨH©ΔÜ«∞`Õ 6. #â◊ºu J#∞
D P~°∞#∞ +¨_®ƒù= qHÍ~°=ÚÅ∞. ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ D qHÍ~°=ÚÅ∞O_»=Ù. ZÅ¡ÑC¨ _»∞#∞
XˆH ~°∂Ѩ=Ú# #∞O_»∞#∞. QÍ# 'ã≤÷~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. Dâ◊fi~°=¸iÎ Ü≥ÿ∞# HÍÅO|∞#O *Ëã≤ =$HõΔO|∞ QÆÅ∞QÆ∞K«∞O_» Ѷ¨ÅO|∞#‰õΩ
[#‡ã¨O™ê÷# =~°÷<åѨH©Δ}`«fi ѨiáêHõ<åâ◊O|∞Å∞ „áêѨÎO|∞Öˇ·# `≥éOQÆ∞#
 232 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
^ÕǨÏO|∞#‰õΩQÍx +¨_®ƒù= qHÍ~°O|∞ ÖÏ`«‡‰õΩ ÖË=Ù. (ÉèÏQÆ.7㨯O.237)
P`«‡ ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ k.
204. J[ó
â◊O.ÉèÏ. J[u - QÆK«Ûùu H˜ΔѨfu "å J[óI
1. Ѩ~°=∂`«‡ Éèí‰õΩΊǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅÖ’xH˜ „Ѩ"ÕtOK«∞#∞.
2. H˜ΔѨu Ü«∞#QÍ qã¨i"ÕÜ«Ú@. ^Œ∞~å‡~°∞æÅ#∞ ^Œ∂~°=ÚQÍ qã¨i"ÕÜ«Ú#∞
QÆ#∞Hõ 'J[ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
`Õ. QÆ_»ñy [#=ÚÅ =∞OQÆà◊Hõ~°∞‡Öˇ·# I "åi =ÚH˜Î, #=∞OQÆàÏKå~°∞ Öˇ·#
"åi #~°HõO|∞ <˘OkO`«∞ Éèí∂i=∞Ç≤Ï=∞I ÉèíHõÎ[#áÈ+¨! ~ål`« Ѷ¨}˜qÉèí∂+¨!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.147)
205. ^Œ∞~°‡~°¬}ó
â◊O.ÉèÏ. =∞i¬`«∞O - ™È_è»∞O ^•#"åkaè~°fl â◊Hõº`« Wu - ^Œ∞~°‡~°¬}ó I
‰õΔΩ„^Œ=∞$QÆ=ÚÅ∞ ã≤OǨÏ=Ú#∞ Ez áêiáÈ=Ù#∞, QÍx Ü≥∞kiOz
áÈ~å_»∞@‰õΩ Ü«∞uflOK«=Ù. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ã≤OǨÏ=Ú =Öˇ =∞Ǩ„Ѩ`åѨâße.
^•#"å^Œ∞Å∞ ÖˇO`«QÍ „Ѩܫ∞uflOz##∞, ÉèíQÆ"å#∞x <≥kiOz xÅ∞=ÖË~°∞ Hõ#∞Hõ
'^Œ∞~°‡~°¬}ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
âß. PÖ’ñ[„Hõã¨g∞~° ^≥·`«∞ºñ_»∞ =∞ǨǨÏOHÍ~°∞ñ_≥· q∞O\˜H˜<£
ÉÏÅ∞O ^•ñ Q˘xáÈ~Ú áÈ~Ú `«∞kñ ^Œ^•ƒù~°O|∞ "≥∂=<£ |Å
NÖËq∞O |iâßO`«"ÕQÆ∞ñ _»QÆ∞K«∞O *Ë+≤ìOѨQÍ ÖËHõ =Ú
hflÖÏ QÆ~°ƒù‰õΩñ E_»#OK«∞ x@ g∞ñ^≥@¡OK«∞ñ lOuOK«∞K«∞<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.271)
`«$}Ï=~°∞Îñ_»#∞ ~åHõΔã¨∞ñ_»∞ ã¨∞_çQÍe ~°∂Ѩ=Ú# =zÛ NHõ$+¨μ‚x PHÍâ◊=Ú
Ö’xH˜ fã≤H˘xáÈÜ≥∞#∞. NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ „Hõ=∞=ÚQÍ |~°∞"≥‰õΩ¯"≥· áÈ™êÔQ#∞. z=~°‰õΩ
P ÉÏÅ∞x "≥∂¿ã â◊HΘ P ~åHõãΔ ∞¨ xH˜ ÖËHáõ ÈÜ≥∞#∞. "åxH˜ Hõ^ÅŒ ∞@ÜÕ∞ Hõ+™ì¨ ê^躌 Ü≥∞º#∞.
WHõg∞^Œ <Õ<Õ=∞~Ú áÈ=Ù^Œ∞<À Jx ÉèíÜ«∞Ѩñ_≥#∞.
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 233
L. "ÕÅ∞ѨÙÖˇ·# ÖÏ=Ù Ãã_ç "Õ^Œ#ñ ÉÁO^Œ∞K«∞ <å qëê#Å
*ÏfiÅÅ∞ ™ÈñH˜#O`«@# K«`«∞Î~°∞, <Õñ_çk ÜÕ∞q∞ KÀ^Œº? =∂
cèÅqëêyfl ¿ÇÏuK«Ü«∞Ñ‘_»‰õΩ <ÀiÛÜ«Úñ „QÆ=∞‡éOQÆ h
ÉÏÅ∞ñ_»∞ =∞`«Êù}Ïâ◊`«=Ú ÉèíQÆfl=ÚQÍ "≥ã¨ñ„^˘H˜¯ Ü«∂_≥_ç<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.668)
Hõ$+¨μx‚ HÍmÜ«Úñ_»∞ HÍ@∞ "Õã#≤ #∞ ÖˇH¯˜ OK«Hõ "åx Ѩ_Q» ÅÆ ÃÑ· <≥H¯˜ <å@º=Ú
KÕÜ«ÚK«∞ P Ѩ_»QÆÅ#∞ z`«Hõ„^˘H˜¯ ÉèíÜ«∞„ÉèÏO`«∞xQÍ ñ*ËÃã#∞.
âß. HõO~îÀáêO`«=Ú ^Ò_»Å<£ "≥∞é=ÚK«∞O QÍÖÏyfl K«O^ŒO|∞#O
QÆ∞OsîÉèí∂`«∞ñ_»∞ QÍHõ "ÕO„_»=∞QÆ∞ <å QÀáêÅÉÏÅ∞<£ [Ü≥∂
`«¯O~î°∞<£ „|ǨχQÆ∞~°∞<£ =∞Ǩ=∞Ç≤Ï=Úñ [Hõ¯<£ „q∞OQÆ ~å^ŒOK«∞ ™È
Å∞¡O~î°O ÉÏ_»∞K«∞ "åñ_»∞ „QÆÔH¯ "≥_»Å<£ Ö’HõO|â’HõO|∞QÆ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.449)
Hõ. „HõH˜¯ =∞ǨѶ¨∞’+¨=Ú`Àñ I [Hõ¯ñQÆñ ^Œ#∞ñ ÉÁ_»=~åñQÆñ [OK«∞Å∞ Ô~O_»∞<£
„ã¨∞Hõ¯ñQÆ |\˜ì `«$}=Ú„H˜Ü∞« I „QƉΩõ ¯# ǨÏi rÔ~ |‰õΩxñ QÆÅÃÇÏ∂`«∞û‰õΩx<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.450)
|HÍã¨∞~°∞ñ_»∞ NHõ$+¨μ‚x „q∞OQÆQÍ NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ "åx Q˘O`«∞Ö’<Õ Ü«ÚO_ç
q[$OaèOz HÍÖÏyfl=Öˇ Q˘O`«∞#∞ =∞O_çOK«QÍ |‰õΩñ_»∞ `åѨ=Ú#∞ ÉèíiOK«ÖËHõ
"åxx |Ü«∞@‰õΩ „QÆÔH¯#∞. JѨÙ_»∞ NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ "åx ^Œ=_»Å#∞ peÛ K«OÃÑ#∞.
W@∞¡ KåÖÏ=∞Ok ~åHõ Δ ã ¨ ∞ Å∞ NHõ $ +¨ μ ‚ x K« O Ѩ = Öˇ # x ZO`« Q Í<À
„ѨÜ∞« uflOzÜ«Ú ™ê^躌 =Ú HÍHõ "åxKÕ`<« Õ Ç¨Ï`«∞Öˇi· . Hõ#∞Hõ ÉèQí "Æ å#∞_»∞ '^Œ∞~°‡~°¬}∞—
ñ_»Ü∞≥ º#∞.
206. âß™êÎ
â◊O.ÉèÏ. „â◊√u 㨇 $`åºkaèó 㨈~fiëê=∞#∞t+≤ìO Hõ~Àfu-âß™êÎ I
„â◊√u 㨇 $u WuǨ㨠ѨÙ~å}Ï^Œ∞Å ^•fi~å Hõ~°Î"åºHõ~°Î=º=ÚÅ#∞ „ѨHõ\ ˜Oz
Ü«∞@∞Å PK«iOK«∞#@∞¡QÍ <≥Å"¡ åix âßã≤OK«∞#∞ QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ 'âß™êΗ Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. NǨÏi "å„QÆ∂ѨO|∞ Å~Ú# „â◊√`«∞ÅO^Œ∞ QÆ∞}„`«Ü«∞O|#∞ ~°A˚=Ù#
|OkèOѨ|_ç# Ü«∞#‡^•^Œ∞Å=Ú =Ú‰õΩñ„^•\˜KÕñ |â◊√=Ù =∞#∞+¨μºÅ‰õΩ
 234 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=â◊O|~Ú# K«O^ŒO|∞# hâ◊fi~å[˝O „|=iÎOK«∞K«∞O^Œ∞=Ú.
(ÉèÏQÆ.5㨯O1J.11)
207. q„â◊√`å`å‡
â◊O.ÉèÏ. qâı+¨} „â◊√`«ó ã¨`«º*Ï˝<åk ÅHõΔ}ó P`å‡ J`«ó q„â◊√`å`å‡ I
P`«‡‰õΩ ã¨`º« =Ú, *Ï˝#=Ú, J#O`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÅHõ} Δ =Ú Å∞O_»∞#∞. J\ì̃
P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ÅHõΔ}=ÚÅ#∞, QÆ∞~°∞=Ù ^•fi~å ÉÏQÆ∞QÍ qx (`≥eã≤H˘x) J=QÍǨÏ#=Ú
KÕãH≤ ˘x# "åñ_»∞ 'q„â◊√`å`凗 Ü«∞#ñ|_»∞#∞. (r=ÙxQÍ Ñ¨Å∞=∂~°∞Å∞ Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞
P`«‡`«`«Î fi „â◊=}=Ú KÕã≤ Ü«ÚO_≥#∞) J<åkQÍ #∞#fl Ü«∞q^•º „ѨÉèÏ==Ú =Å#
'<Õ#∞ =∞#∞+¨μºñ_»#∞— <Õ#∞ „ÉÏǨχ}∞_»#∞— '<Õ#∞ Hõ~°Î#∞— '<Õ#∞ Éè’HõÎ#∞— Ü«∞#∞H˘#∞
r=Ùñ_»∞ ^Œ∞óY=Ú<Õ á⁄O^Œ∞#∞. J\˜ì r=Ùñ_»∞ qâı+¨=ÚÖˇ·# (qaè#fl=ÚÖˇ·#)
(ã¨`«º*Ï˝<åk ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅ) "Õ^•O`« "åHõº=ÚÅ#∞ „â◊^ŒúQÍ qx J=QÆ`«=Ú
KÕã≤H˘x#ѨÙ_»∞ "åxH˜ P`«‡ (`«`«Î fi) *Ï˝#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ w`«Ü«∞O^Œ∞
'*Ï˝h `åfi`≥·‡="Õ∞ =∞`«"£∞— (w`« 7-18) '<å Ü«∞a„áêÜ«∞=Ú „ѨHÍ~°=Ú P *Ï˝xx
<Õ<—Õ Ü«∞x K≥ÃÑÊ#∞.QÍ# *Ï˝x '„|Ǩχ"Õ∞— Ü«∞QÆ∞#∞. r=Ùñ_»∞ qÅHõ}Δ =ÚÖˇ#· ã¨~fi° [˝`fi«
ã¨~°fixÜ«∞O`«$`åfik ~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ "Õ^•O`« "åHõº=ÚÅ#∞ q#∞@KÕ ã¨`åºk
ÅHõΔ}=ÚÅ∞QÆ Ñ¨~°=∂`«‡ Ü«∞QÆ∞#∞. J`«_Õ 'q„â◊√`å`凗 Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
~°Ç¨˙QÆ}∞_»#∞ ~åA `«# taHõ#∞ "≥∂Ü«Ú [_»Éèí~°`«∞x HÀÑ≤Oz Ѩ~°∞+¨
"åHõº=ÚÅ`À xOkOK«QÍ <å [_»Éèí~°`«∞ _ç@¡<≥#∞.
=. #ˆ~O„^•! h=Ù K≥ѨC#k ã¨`«ºO|∞. ÉèÏ~°O c â◊s~°O|∞#ˆH HÍx <å‰õΩO
QÆÅ∞QÆ<~Õ ^° ∞Œ . S##∞ ™œ÷ź HÍ~°‡ºO|∞Å∞ "åº^è∞Œ Å∞ <å^è∞Œ Å∞ ‰õΩΔ `«Î $+¨Å‚ ∞ xKåÛù
q~À^èŒ ÉèíÜ«∞O|∞Å∞ [~å=∞~°}O|∞Å∞ ~À+¨ x„^• *ÏQÆ~°}O|∞ ÅǨÏOHÍ~°
=∞=∞HÍ~° =∞^Œâ’+¨}Ï^Œ∞Å∞ ^ÕǨÏO|∞`À_»# [x~ÚOK«∞ QÍx <å‰õΩO
QÆÅ∞QÆ<~Õ =° Ù. r=#‡ $`«∞O_» <Õ# HÍ ^•^ŒºO`«O|∞Å∞ QÆÅ∞QÆ∞@O *Ëã≤ Ü«∞O^Œé˜
Ü«∞O^Œ∞#∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞. ™êfiq∞Éè$í `«º ã¨O|O^èOŒ |∞Å∞ qkèH$õ `«ºO|∞ÅQÆ∞K«∞,
=º=Ǩ~°O|∞ÅO *Ëã≤ â◊s~°O|∞ʼnõΩO QÆÅ∞QÆ∞O QÍx r=ÙʼnõΩ ÖËHÜ õ Ú« O_»∞.
JkÜ«Ú#∞O QÍHõ ~å*Ïaè=∂#O|∞# h=Ù #<åfl*Ï˝Ñ≤OK≥^Œ"ÕxÜ«ÚO,
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 235
„|=∞`«∞OÎ _» "≥#· h‰õΩO |∂~°fiã¨fiÉèÏ=O ɡ@∞¡O_≥, #@∞¡ QÍHõ ÜÕ∞ <Õq∞ ¿ãÜ«Ú^Œ∞?
<≥é˜OyOѨÙ=Ú. L#‡`«Î =¸HÍO^èŒ[_»∞Åñ É’Öˇ ã¨Ç¨Ï[ ã¨fiÉèÏ=O|∞#∞O
ÉÁOk# <åÜ«∞O^Œ∞ h tHõΔ ÜÕ∞q∞ÖÏÉèíO|∞ñ ÉÁOkOѨ <Õ~°∞Û? JkÜ«Ú#∞O
QÍHõ ã¨|Î ∞÷O_»∞ =∞`«∞OÎ _»∞ <≥#· <å‰õΩ h tHõΔ =º~°O÷ |QÆ∞. Jx ѨeH˜, Ü«ÚѨâ=◊ ∞
jÅ∞O_≥· =Úx=~°∞O_»∞ ѨÓ~°fi Hõ~°‡ âı+¨O|∞#O QÆÅ∞æ ÉèÏ~°"åǨÏHõ`«fiO|∞#∞
^ŒÅOQÆO ^ÀÅ∞@‰õΩ ÉèÏ~°O|∞ =Ç≤ÏOz, taHõ "≥∂K«∞K«∞O [#∞<≥_», <å
~å[=Å¡É∞íè _»∞ `«`Ϋ fi*Ï˝<å¿ÑH˜`Δ ∞« O_≥· K«xÜ≥∞_ç"åñ ^Œ_Q» ∞Æ @O ^Œ# ǨÏ$^ŒÜ∞« „QÆOkä
q"≥∂K«HõO|∞Å∞, |ǨïÜ≥∂QÆ „QÆO^äŒ ã¨=∞‡`«O|∞Å∞, #QÆ∞ „ÉÏǨχ}
"åHõºO|∞Å∞ qx, Ü«∂taHõ kQÆæ# _çQÆæ #∞é˜H˜, Ü«∂ q„ѨÙxH˜ ™êëêìOQÆ
^ŒO_» „Ѩ=∂}O|∞ ÖÏK«iOz, QÆ~°fi =i˚`«∞O_≥· =ÚHõo`«Ç¨Ïã¨∞ÎO _»QÆ∞K«∞
x@¡xÜ≥∞. (ÉèÏQÆ. 5㨯O.1P.146)
r=Ù_»∞ W\˜ì qÅHõΔ}=ÚÖˇ·# ã¨~°fi[˝`«fi, ã¨~°fixÜ«∞O`«$`åfik ~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞
"Õ^•O`« "åHõº=ÚÅ#∞ q#∞@KÕ ã¨`åºk ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆŠѨ~°=∂`«‡ÜÕ∞ Ü«∞QÆ∞#∞.
J`«_∞» 'q„â◊√`å`«‡—
208. ã¨∞~åiǨ
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞~ås}ÏO xǨÏ#Î $`åfi`ü - ã¨∞~åiǨ I
^Õ=`«Å‰õΩ â◊„`«∞=ÙÅ∞ ^≥`· ∞« ºÅ∞. ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ ^è~Œ ‡° ã¨O~°H}Δõ Ï~°"÷ ∞≥ ÿ Ü«∂ ^≥`· ∞« ºÅ#∞
ã¨OǨÏiOK«∞#∞ QÍ# 'ã¨∞~åiǨ— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Ѩ~°=∂`«‡ Hõ$ëê‚=`å~°OÖ’
Hõ. P h=Ù ^èŒ~°}˜ ÉèÏ~°=Ú I =∂xz ~°Hõ¯ã¨∞Å <≥Å¡ =∞iÌOK«∞@ÔH·
Ü«∂#Hõ^Œ∞O^Œ∞aè~ÚO@#∞ I =∂#∞QÆ [x‡Ozuq ã¨=∞Oz`« H©iÎ<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1503)
K«. #~°Hõ =Ú~° „ѨÅO| Ü«∞=# kfiѨ =Ú+≤ìHõ =∞Å¡ HõO㨠â◊O
|~° tâ◊√áêŠѨOK«[# áœO„_»Hõ ѨÅfiÅ ^ŒO`«=¢HõÎ "å
#~° Y~° ™êÅfi =`«û |Hõ <åQÆ q^Œ∂~°^äŒ ~°∞H˜‡ ˆHt ^Œ
~°∞Ì~° =$+¨ ^èÕ#∞Hõ „Ѩ=ÚY ^Œ∞+¨ì xâß@∞Å „^Œ∞OK≥ „"Õe‡_ç<£.
(ÉèÏQÆ.2-190)
 236 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞. q#∞gkèO [#∞^Õ~°ñQÍOz ~°=∞~°∞Öò q+¨μ‚<£ ã¨∞~å~åu r
=#ã¨OѨuÎ x~åHõi+¨μ‚ .... (ÉèÏQÆ.8-105)
L. „Hõq∞‡ xâßK«~°∞Öò ã¨∞~°xHÍÜ«∞=ÚÅ<£ =_çñ ^•ñH˜ gñHõ "å
Å=ڇŠ`≥>ˇì=ÚÖò =éѨ #_»¤=Ú =zÛ [~ÚO`«∞ =O„_»∞ ...
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.ÉèÏ.1057)
W@∞Å #<ÕHÍ=`å~°=ÚÅÖ’ #<ÕHõ ^≥·`«∞ºÅ#∞ ã¨OǨÏiOz Ü«ÚO_»∞@KÕ
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'ã¨∞~åiǨ— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
209. QÆ∞~°∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨=∞ã¨Î q^•º<å=ÚѨ^Õ+¨ì $`åfi`ü, 㨈~fiëêO [#Hõ`åfi^•fi QÆ∞~°∞ó I
ã¨=∞ã¨Î q^ŒºÅ#∞ #∞Ѩ^ÕtOK«∞#∞. QÆ$}Ïu - LѨkâ◊u- ^èŒ~°‡ „|Ǩχ
ã¨fi~°∂Ѩq∞u QÆ∞~°∞ó y~°`«º*Ï˝#q∞u QÆ∞~°∞ó I J*Ï˝#=Ú#∞ #tOѨ*ËÜ«Ú"åñ_»∞
QÆ∞~°∞=Ù.
QÆ∞~°∞=#QÍ `«O„_ç Ü«∞xÜ«Ú J~°÷=Ú QÆÅ^Œ∞. '™êº xfl¿+HÍ^Œ∞æ~°∞ó—
Ü«∞aè^è•#HÀâ◊=Ú „ѨHÍ~°=Ú [#‰õΩñ_»∞ QÆ∞~°∞=Ù JQÆ∞#∞.JO^Œé‰õΩ Ñ¨~°=∂`«‡ÜÕ∞
`«O„_ç QÍ# 'QÆ∞~°∞=Ù— J#ñ|_»∞#∞.
Hõ. `«O„_ç„H˜Ü∞« ~å=∞K«O„^Œ∞ñ_»∞,
^ŒO„_»∞Å =∞é˜Ñ≤Oz „Ѩ[Åñ ^• ~°H˜ΔOѨ<£
^ŒO„_»∞Å #O^Œé∞ =∞ézi,
`«O„_çQÆ^• ~å=∞K«O„^Œ ^èŒ~°}˜Ñ¨Ùñ _»#∞K«∞<£. (ÉèÏQÆ.9㨯O.336)
J~°∞#˚ ∞ñ_»∞ NHõ$+¨μx‚ ....
'Ñ≤`åã≤ Ö’Hõ㨺 K«~åK«~°ã¨º `«fi=∞㨺 ѨÓ[ºâ◊Û QÆ∞~°∞~°æsÜ«∂<£—
Hõ$ëê‚! h=Ù K«~åK«~å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ D qâ◊fi=∞O`«\H˜ x˜ `«O„_ç"·≥ Ü«Ú<åfl=Ù. ѨÓAºñ
_»∞#∞. ã¨~°fi„âı+¨μªñ_≥·# QÆ∞~°∞=Ù"≥· Ü«Ú<åfl=Ù— Ü«∞x J~°∞˚#∞ñ_»<≥#∞.
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ Ü«∞=`å~°=ÚQÍ ky =zÛ# "åñ_≥·#ѨÊ\˜H˜,
Ö’Hõq_»O|<å~°÷=Ú '™êOnѨx—x QÆ∞~°∞=ÙQÍ <≥#∞flH˘x H˘O`«HÍÅ=Ú â◊√„â◊¥+¨Å∞
ã¨Å∞ÊK«∞ <Õ~°fi=Åã≤# q^ŒºÅ #xflO\˜x <Õ~°∞ÛH˘x „Ѩ*Ï˝xkè Ü«∞Ü≥∞º#∞.
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 237
`Õ. uqi Ü«∞*Ï˝# uq∞~° „ѨnѨ =∞QÆ∞K«∞,
#=ºÜ«∞Oɡ·# „|ǨχO|∞ ##∞ÉèíqOK«∞
Éèií `«ã`¨ ∞« Î fiO_»∞ ã¨`¯« ~°‡ x~°`∞« ñ _»`∞« Å,
Éèí∂ã¨∞~°„âı+¨μªñ _»ÅѶ¨ÚO_»∞ |∞^èŒ #∞`«∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.10L.ÉèÏ.994)
=K«. J=∞‡Ç¨`«∞‡x =Å#, ã¨HÅõ =~å‚„â◊=∞O|∞Å "åiH˜ <Õ#∞ q*Ï˝# „Ѩ^∞Œ O_»#QÆ∞
QÆ∞~°∞O_» <≥· Ü«ÚO_çÜ«Ú QÆ∞~°∞Éèí[#O|∞ Ѩ~°=∞ ^èŒ~°‡O |x Ü«∂K«iOzu.
(995)
NHõ$+¨μñ‚ _»∞ ‰õΩKÕÅ∞x`À '=∞# QÆ∞~°∞=Ù J*Ï˝#=∞#∞ pHõ\H˜ ˜ nѨ=Ú =O\˜"åñ
_»∞ „|Ǩ‡#O^•#∞Éèí=OÖ’ x=∞QÆfl"≥∞ÿ# z`«ÎO QÆÅ"åñ_»∞. ã¨`«¯~°‡ Ѩ~åÜ«∞}∞ñ_»∞.
„ÉÏǨχ}„âı+¨μªñ_»∞. ѨÙ}Ϻ`«∞‡— _»x „Ѩâ◊Oã≤OK≥#∞. <Õ#∞ q*Ï˝# „Ѩ^•`«Ü«∞~Ú#
QÆ∞~°∞=Ù<≥· Ü«ÚO_ç ‰õÄñ_» ã¨HõÅ =~å‚„â◊=∞=ÚÅ "åiH˜ QÆ∞~°∞¿ã= Ѩ~°=∞ ^èŒ~°‡O|x
Ü«∂K«iOzux.
âß. Lifi<£ =∂#=ÙÖˇ=fiÔ~·# QÆ∞~°∞"åHÀº^Œ∞º‰õΩÎÖˇ· QÍx `«
`«∂Ê~åfi~°OÉèí=Ú ¿ãÜ«∞ñ É’Å ^Œ#∞K«∞<£ É’kèOK«∞ K«O^ŒO|∞#<£
ã¨~°fi[˝`«fi=Ú`À [QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙÖˇ· ã¨OѨÓ~°∞‚Öˇ· Ü«ÚO_çÜ«ÚO
QÆ∞~°fiOwHõ~°}O|∞ ¿ãÜ«∞ñ [x ~å QÀqO^Œ∞ñ_»∞<£ ~å=Úñ_»∞<£
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.ÉèÏ.1408)
'Ö’Hõ=ÚÖ’ =∂#=ÙÖˇ=fiÔ~·##∞, QÆ∞~°∞‰õΩÅ "åã¨O KÕã≤ QÆ∞~°∞=ÙÅ
Ü«ÚѨ^âÕ =◊ ÚÅ∞ „â◊^`úŒ À <åÅH˜Oz`Õ `«Ñʨ q^•º=O`«∞Å∞ HÍÖË~∞° — Jx Ö’Hõ=Ú#‰õΩ
É’kèOѨ=Öˇ#x NHõ$+¨‚ |Å~å=ÚÅ∞ ÉèÏqOz<å~°∞. ã¨=∞ã¨Î "≥∞é˜y# "å~°~Ú #ѨÊ\˜Hh˜ ,
[QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙÅ~Ú#ѨÊ\˜H˜h, ѨiѨÓ~°∞‚Å~Ú#ѨÊ\˜H˜h, PKå~°∞ºx J<Õfi+≤OK«∞K«∞
|Ü«∞Å∞^Õi<å~°∞.
'QÆ∞HÍ~° ã¨Î fiO^èŒHÍ~°ã¨º ~°∞HÍ~° ã¨Îxfl~À^èŒHõó— 'QÆ∞— Ü«∞#QÍ JO^èŒHÍ~°=Ú
(J*Ï˝#=Ú) '~°∞— Ü«∞#QÍ x~ÀkèOK«∞@. J*Ï˝#=Ú#∞ x~ÀkèOz (`˘ÅyOz)
*Ï˝#„Ѩ^•#=Ú *Ëã≤ t+¨μºx Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=Ú"≥·Ñ¨Ù #_çÑ≤OK«∞"åñ_»∞ 'QÆ∞~°∞=Ù—
ã‘. [#∞ÖˇÅ¡ #~°÷"åOKè«Åñ *Ëã≤ Ü«∞`«ºO`« =¸_è»∞Öˇ· Ü≥ÿ∞Ç≤ÏHõO|∞Å∞ =∞#O|∞
ÅO^Œ∞#∞ñ QÀ~°∞^Œ∞, ~°ÅÊ ™œYº=ÚʼnõΩ #<Àº#º "≥~· O° |∞ ÅOk ^Œ∞óY=ÚÅñ
 238 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ÉÁO^Œ∞^Œ∞~°∞, QÍ# =Ú#∞H˘x QÆ∞~°∞ñ_≥#· "åñ_»∞ =∂Ü«∂ "≥∂ǨÏ=â◊√ñ_»∞ <≥O`«
[_»∞ñ_»∞#∞ <≥·#\˜ì Ü«∂ [O`«∞=Ù#O^Œ∞#∞ ^ŒÜ«∞ QÆeæ q∞H˜¯e ^èŒ~°‡|∞kúñ
P. QÆ#∞flÅ∞#fl"åñ_»∞ QÍ#x "åxH˜ñ
^≥~°=ÙñEÑ≤#@∞¡ ^≥eÜ«∞ñ |eH˜
Ü«∞`«∞Å =∞QÆ∞K«∞ k=º"≥∞ÿ# Ü«∂ "≥∂HõΔ =∂
~°æO|∞ EѨ =ÅÜ«Ú ~°=∞} `À_». (ÉèÏQÆ. 5㨯O.1J.72)
„Ѩ[ÅO^Œ~°∞ U"À „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x Ѩ#∞Å∞ KÕÜ«Ú K«∞O_≥^Œ~°∞.
=¸~°∞öÅ~Ú ZšѨC_»∞ =∞#ã¨∞Ö’ <≥·Ç≤ÏHõ Ѷ¨Å=ÚÅ#∞ HÀ~°∞H˘O^Œ∞~°∞. JÅÊ™œYºO
H˘é‰õΩ XHõi ÃÑ· =∞~˘Hõ~°∞ "≥·~°=Ú ÃÑOK«∞H˘O^Œ∞~°∞. JO`«∞ÖËx ^Œ∞óY=ÚÖ’
=ÚxyáÈ=Ù^Œ ∞ ~° ∞ . JO^Œ ∞ KÕ ` « QÆ ∞ ~° ∞ "≥ · # "åñ_» ∞ `å<Õ =ÚO^Œ ∞ #_» z
=∂Ü«∂"≥∂ǨÏ=ÚʼnõΩ Ö’ñ|_ç#, =¸~°∞Åö ~Ú# r=ÙÅѨ@¡ ™ê#∞Éè∂í u K«∂Ѩ=Öˇ#∞.
Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ „QÆ∞_ç"¤ åxH˜ ^•i K«∂Ñ≤#@∞¡QÍ J*Ï˝#∞ʼnõΩ *Ï˝#=Ú#∞ É’kèOz
ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_=» ÅÜ«Ú#∞. ™ê\˜ÖxË n, k=º=∞~Ú#n, Ü«∞~Ú# "≥∂Hõ=Δ Ú#‰õΩ =∂~°=æ Ú
K«∂Ѩ=Öˇ#∞.
P. h~°~åtÖ’# x[Hõ~°‡ |^Œú"≥∞ÿ I Ü«Úz`« x„^Œñ ÉÁOk Ü«Ú#fl Ö’Hõ
"Õ∞ =∞Ǩ`«∞‡ KÕ`« <≥ѨÊ\˜ "Õ∞ÖϯOK«∞ I #\˜ì h=Ù QÆ∞~°∞ñ_» =QÆ∞@ =∂‰õΩ
(ÉèÏQÆ.8㨯O.729)
Hõ. PeOѨÙ=Ú q#flѨ q∞^≥ I "ÕÅ∞Ѩ٠QÆq∞éËx x#∞fl "Õ_çH˘xÜ≥∞^Œ<£
<åÖ’x z‰õΩ¯=∂xz I hÖ’xH˜ Q˘OK«∞ñ ÉÁ=Ú‡ xdÖÏnèâß ! (730)
K«. J#Ѷ¨∞! =∞Ǩ`«‡ ! "åQÆæo`«"≥∞ÿ# Éèí=`«Ê^Œ ѨOHõ*Ï`« ã¨O
[x`« ã¨∞^è•Hõ}ÏxÅ =â◊O|∞# q㨇 $`« `«`«Î fi=∂~°æ =
~°Î#∞ÅQÆ∞ ^Œ∞+¨ìÜ≥∂QÆ∞ʼnõΩñ „QÆ=∞‡éñ ^Œ`«Î fi=Úñ EѨñ*ÏÅ∞ HÍ
=Ù# xk ^ŒHõ¯ ##º=~° "≥ÚÅ¡ñ |Ü≥∂~°∞Ç¨Ï Ñ¨„`«Ö’K«<å !
(ÉèÏQÆ.4㨯O.552)
XHõÑC¨ _»∞ N~å=Úñ_»∞ Ü«∞[˝=Ú KÕã≤ `«#‰õΩ#fl^ŒO`«ÜÚ« =Ú#∞ʼnõΩ ^•#=Ú
KÕÃã#∞. N~å=Úx ^•#jÅ`«‰õΩ =Ú#∞Å∞ "≥∞K«∞ÛH˘x "å~°∞ ^•#=ÚQÍ fã≤H˘x#
Éèí∂=ÚÅ#∞ uiy "åxˆH WzÛ ~Ú@¡xi.
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 239
P. ^èŒ~°}˜ =Å^Œ∞=∂‰õΩñ^ŒÑ¨ã¨∞Å ˆHÅ? h
=dÅ Ö’HõQÆ∞~°∞ñ_»"≥·# ǨÏiq
=∂ =∞#O|∞ÅO^Œ∞ =∞ÅÜ«Ú pñHõ\ ˜ñ ÉÏѨÙ
Éèí=^Œ∞^•~° ~°∞K«∞Åñ ÉÏi÷"ÕO„^Œ! (ÉèÏQÆ.9-344)
'~å=∂! |∞∞+¨μÅ"≥∞ÿ# =∂‰õΩ Éèí∂=ÚÅ∞ =Å^Œ∞. h=Ù JdÅ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ
QÆ∞~°∞=Ù"≥·# NǨÏiq. ^ŒÜ«∞`À =∂ =∞#ã¨∞ûÅÖ’x J*Ï˝<åO^èŒHÍ~°=Ú#∞
`˘ÅyOK«∞=Ú— Jx "Õ_»∞H˘xi.
áê`«O[Å Ü≥∂QÆã¨∂„`«=ÚÅÖ’ '㨠Ѩӈ~fiëê=∞Ñ≤ QÆ∞~°∞ó HÍÖË<å#=KÕÛù^•`ü—
Dâ◊fi~°∞ñ_»∞ HÍÅ=Ú KÕ`#« ∞ Ѩiq∞`«∞ñ_»∞ HÍ^Œ∞ QÆ#∞Hõ ѨÓsfi‰õΩÅO^Œé‰õΩ#∞ Ü«∞`«ñ
_Õ QÆ∞~°∞=Ù Jx K≥ѨÊ|_ç#k.
''PKå~åº^≥=ú q^•º qk`å ™êkè+Oª¨ „áêã¨`—ü QÆ∞~°∞=Ù #∞O_ç á⁄Ok# q^ŒºÜÕ∞
™ê^è∞Œ `«=∞"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞.
210. QÆ∞~°∞`«=∞ó
â◊O.ÉèÏ. „|Ǩ‡n<å=∞Ñ≤ „|Ǩχq^•º™ê„=∞Ê^•Ü«∞Hõ`åfi`ü - QÆ∞~°∞`«=∞ó I
'Ü≥∂ „|Ǩ‡}O— (âıfi.6-18)
„ѨHõ$+¨ì"≥∞ÿ# QÆ∞~°∞=Ù QÆ#∞Hõ 'QÆ∞~°∞`«=∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.ã¨~°∞fiʼnõΩ QÆ∞~°∞=ÙÅQÆ∞
Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒùñ_»∞ "≥ÚII"åiH˜ „|Ǩχq^Œº#∞ É’kèOK«∞@ÜÕ∞ Ü«∂Ü«∞# „ѨHõ$+ì̈`«fi=Ú.
"å~°O^Œé‰õΩ `«O„_çÜ≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞@ KÕ`«#∞ 'QÆ∞~°∞`«=Úñ_»∞—
'Ü≥∂ „|Ǩ‡}O q^Œ^•u ѨÓ~°fiO - Ü≥∂"≥· "Õ^•Oâ◊Û „ѨÇ≤Ï}Àu `«Ãã·‡— I
Ѩ~°=∂`«‡ "≥Ú^Œ@ „|Ǩχ#∞ ã¨$+≤ìOz Ü«∞`«xH˜ "Õ^Œ=ÚÅ #O^Œ*ËÃã ##∞
LѨx+¨^•fiHõº „Ѩ=∂}=ÚKÕ ÉèQí "Æ å#∞_»∞ „|Ǩχ‰õΩ `«O„_çÜÚ« #∞, QÆ∞~°∞=Ù#∞ J~Ú<å_»∞.
ã‘. ǨÏi Ü«∞#∞ Ö’ÔH·Hõ QÆ∞~°∞xKÕ #∞HõÎ"≥∞ÿ ã¨~°fi`À=ÚY=Ú#∞ ã¨fi„ѨHÍt
`«=Ú #QÆ∞ =∞Ç≤Ï`« â◊√^Œú *Ï˝# nѨ „ѨÉèÏ`«uKÕñ |~°„|Ǩχ=∞O^Œ∞ñ
^Œ#∞fl#∞, ^Œ#Ü«∞O^Œ∞ñ ^ŒQÆñ |~°„|ǨχO|∞ <≥#Ü«∞ñ QÆ<˘æ#∞K«∞...
(ÉèÏQÆ.4-835)
=∞ÅÜ«∞^èŒfi*Ï_»#∞ ~åA, ~å[º=Ú#∞, ã¨=∞ã¨Î ÉèÏQÆ=ÚÅ#∞ `«ºlOz
 240 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
‰õΩÅѨ~°fi`«=ÚÃÑ· #∂~°∞ k=º ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ `«Ñ¨ã¨∞û KÕÜ«∞QÍ
Ö’ÔH·Hõ QÆ∞~°∞ñ_»QÆ∞ NǨÏi Ü«∞#∞„QÆÇ≤ÏOz# *Ï˝#O J#∞ nѨѨ٠HÍOuKÕ`«
Ѩ~°„|Ǩχ֒ `«##∞, `«#Ö’ Ѩ~°„|Ǩχ#∞ ^Œi≈OK≥#∞.
Hõ. Éèí∂ã¨∞~°∞ÅÔHÅ¡ =ÚY∞ºñ_» I <≥· ã¨HõÅ ‰õΩÖÏ„â◊=∞O|∞ÅO^Œ∞#∞ <≥ѨÙ_»∞<£
nè ã¨∞*Ï˝# „Ѩ^Œ∞ñ_»# I ^Õt‰õΩñ_»# <˘Ñ¨CK«∞O^Œ∞ ^èŒ$u <≥Öˇ¡_»Å<£
(ÉèÏQÆ.10L.996)
`Õ. J\˜ì =~å‚„â◊=∞O|∞Å Ü«∞O^Œ∞ #~°÷
‰õΩâ◊Å∞ÅQÆ∞"å~°∞ xdÖˇ·Hõ QÆ∞~°∞ñ_»<≥·#
<å^Œ∞ "åHõºO|∞KÕ Éèí"å~°‚==Ú ÃÑÅ∞K«
^•ñ@∞^Œ∞~°∞ =∞`«Ê^•O|∞[^蕺# Ѩ~°∞Å∞ (997)
Jxfl =~°‚=ÚʼnõΩ K≥Ok# *Ï˝#∞Å∞ ã¨=∞ã¨Î Ö’Hõ=ÚʼnõΩ QÆ∞~°∞ñ_»<≥·# <å
"åHõº=ÚÅ (É’^èÅŒ ) ^•fi~å <å áê^ŒÑ^¨ ‡Œ =ÚÅ#∞ 㨇iOK«∞K«∂, ã¨O™ê~° ™êQÆ~=° Ú#∞
`«iOK≥^~Œ ∞° .
=K«. JkÜ«Ú#∞O QÍHõ ã¨HõÅ Éèí∂`å`«‡‰õΩO_»<≥·# ÜÕ∞#∞ ^ŒáÈ „=`« Ü«∞[˝ ^•#
â◊=∞ ^Œ=∂^Œ∞Å KÕ`« ã¨O`«ã≤OѨ#∞. QÆ∞~°∞[#O|∞Åñ |~°=∞ ÉèíH˜Î ¿ãqOK«∞
"å~°ÅO |i}q∞O`«∞#∞. (998)
(ÉèíH˜Î`À QÆ∞~°∞=Ù#∞ ¿ãqOK«∞ "åix „¿Ñq∞OK≥^Œ#∞)
Hõ. QÆ∞~°∞=∞uñ ^ŒÅñѨQÆñ „k [QÆ
^Œ∞æ~°∞ñ_»=#O ^Œy# hHõ QÆ∞~°∞ñ _»#ñQÍ <˘O
_˘~°∞ _≥=fi? _çO`«Ü«Ú#∞ h
Hõ~°Ü«∞OQÆ q_»O|#O| Ü«∞QÆ∞ñ QÍ^≥ ǨÏs!
(NǨÏiÜÕ∞ „u[QÆ^Œ∞æ~°∞ñ_»∞) (ÉèÏQÆ.10L.1008)
`Õ. JdÅ Ö’HõO|∞ʼnõΩ QÆ∞~°∞ñ_≥·# "åxñ
QÍOK≥ñ |~°"Õ∞+≤ª QÆ#∞flÅ Hõé=Ù néñ (ÉèÏQÆ.2-231)
NǨÏi ã¨=∞ã¨Î Ö’Hõ=ÚʼnõΩ QÆ∞~°∞=Ù#∞ `«O„_çÜ«Ú#∞ Ü«∞~Ú#"å_»∞. J\˜ì
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 241
NǨÏix „|Ǩχ Hõ#∞flÅ Hõé=Ù n~°∞#@∞ìQÍ K«∂z<å_»∞.
ã‘. .... Ѩ$^äŒ∞=∞^•O^èŒ∞ʼnõΩ#∞ ^•#=ÙʼnõΩ =∂‰õΩñ ^Œé˜Ü≥∞é˜Oy
q„ÉèíOâ◊K«‰õΔΩ=Ù "≥ÅÜ«∞xK«∞Û@ñ *Ëã≤ QÆ∞~°∞=ÅÖ’ <åk QÆ∞~°∞= g=.
(ÉèÏQÆ.8-646)
=∞. #Å∞"˘Ñ¨ÊOQÆ +¨_»OQÆÜ«ÚHõÎ =∞Ç≤Ï`å=∂flÜ«∞O|∞ KÒ+¨+≤ì q
^ŒºÅ∞ ™êOnѨxKÕ <≥é˜OÔQñ *ˇÅ∞"˘O^Œ<£ q#fl=∂„`«O|∞ Ö’
ѨÅ<Õ Ö’HõQÆ∞~°∞O_»∞ ^•# `«#‰õΩ<£ ÉèÏqOѨ ##∞ºÖò QÆ∞~°∞
Åæň~ Ö’Hõq_»O|<å~°÷ =∞QÆ∞ bÅÖò QÍ"≥ Ü«∞"Õ∞‡\˜H˜<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.121)
NǨÏi QÆ∞~°∞=ÙÅÖ’ <åk QÆ∞~°∞=Ù QÍ# QÆ∞~°∞`«=Úñ_»∞.
211. ^è•=∞
â◊O.ÉèÏ. 1. ^è•=∞ *’ºuó I ''<å~åÜ«∞} Ѩ~À *’ºuó—— (Ü«∂l˝‰õΩº,13)
2. ã¨~°fiHÍ=∂<å=∂ã¨Ê^Œ`åfi^•fi - ^è•=∞ I ''Ѩ~°=∞O „|Ǩχ ^è•=∞——
(=Ú}¤ 3-2-1)
1. ^è•=∞ Ü«∞#QÍ *’ºu, D *’ºu Ü≥ÚHõ¯ `Õ[ã¨∞û=Å#<Õ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞
=∞<À|∞^Œ∞úÅ∞ `Õ*’=O`«=ÚÅQÆ∞K«∞#flq. P `Õ[ã¨∞û „|Ǩχ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞@KÕ '^è•=∞—
<å=∞^èÕÜ«Úñ _»Ü≥∞º#∞.
=K«. ^Õ"å! h=Ù „|Ǩχ~°∂ѨO|QÆ∞ *’ºu~°‡Ü«ÚO_»=Ù.(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.441)

Hõ. Ö’HõO|∞Å∞, Ö’ˆHâ◊√Å∞ I Ö’Hõã¨∞÷Å∞ñ ^≥y# `«∞k #Ö’HõO|QÆ∞ ÃÑO

rñHõ\ ˜ Hõ=fiÅ <≥=fiO I _ÕHÍHõ$u "≥Å∞ñQÆ∞ #`«x <Õ ¿ãqO`«∞<£
(ÉèÏQÆ.8-75)
„Ѩà◊Ü«∂#O`«~°O HÍ~°∞ rHõ@¡ HÍ=Å Ü«∞YO_»"≥∞ÿ# ~°∂ѨO`À „ѨHÍtOK«∞
(*’ºu) ^Õ=Ùx <Õ#∞ 㨇iOK≥^Œ#∞.
â’¡II UHÀ "åi[ÉÏO^èŒ=ó H˜Δu #Éè’ "åºÑ¨ÎO `«"≥∂ =∞O_»ÅO
aè`åfi Ö’K«# QÀK«~ÀÑ≤ Éèí=u `«fiO HÀ\˜ ã¨∂~°º„ѨÉèíó
 242 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
"Õ^Œºó H˜O # Éèí=㨺 ÃÇÏ∂ Ѷ¨∞#`«~°O H©^Œ$Qƃù"Õ#‡`«Î=∞ó
`«`«û~°fiO =ºÑ¨hÜ«∞ "Õ∞ Ѩâ◊√Ѩ`Õ! ™êHΔÍ„`«Êã¨<ÀflÉèí= II
ã¨∂~°∞ºñ_˘Hõ¯_Õ `«# „ѨHÍâ◊=Ú`À Éèí∂=∂ºHÍâ◊=Ú ÅO^ŒO`«@ "åºÑ≤Oz#
JO^èHŒ Í~°=Ú#∞ áê~°„^Àe HõO\˜H˜ Hõ#∞Ñ≤OK«∞K«∞<åflñ_»∞. Ѩ~=° ∂`«‡ HÀ\˜ã∂¨ ~°º „ѨÉ∞íè ñ
_»∞. S##∞ Hõ#ñ|_»∞@ ÖË^Œ∞. r=ÙxÖ’ #∞#fl JO^èŒHÍ~°=Ú (J*Ï˝#=Ú)
Éèí∂=∂ºHÍâ◊=ÚÅO^Œ∞ "åºÑ≤Oz# JO^èŒHÍ~°=Ú# HõO>ˇ Z<ÀflÔ~@∞¡ Q˘Ñ¨Êk QÆ#∞Hõ
HÀ\˜ ã¨∂~°º„ѨHÍâ◊=Ú QÆŠѨ~°=∂`«‡ Hõ#∞Ñ≤OK«∞@ ÖË^ŒxÜ«Ú, P JO^èŒHÍ~°=Ú#∞
(J*Ï˝#=Ú#∞) áÈ„^Àe ™êHΔÍ`«¯iOѨÙ=∞xÜ«Ú t"å#O^ŒÅǨÏi Ü«∞O^Œ∞ Nâ◊OHõ~∞° Å∞
ÃÑ·â’¡Hõ=ÚÖ’ ÉèíQÆ"å#∞x „áêi÷Ozi.
ÉèíQÆ=`«ûfi~°∂ѨÙÅQÆ∞ N HõOz Ѩ~°=∂Kå~°∞ºÅ∞ XHõ LѨ<åºã¨=ÚÖ’ J*Ï˝#
x=$uÎ QÍqOK«∞H˘x *Ï˝#~°∂Ѩ *’ºux ^Œi≈OK«∞H˘#∞ =∂~°æ=Ú#∞ qâ◊nHõiOzi.
'Ѩ~=° ∂`«‡ P#O^Œ=∞Ü«Úñ_»∞. P^ŒºO`« ~°ÇÏ≤ `«∞ñ_»∞. ^Õâ◊ HÍÖÏ=zÛù#∞flñ_»∞.
JO`«@#∞ xO_ç Ü«Ú#fl =∞Ǩ*’ºu Ü«∂Ü«∞#. PÜ«∞# P#O^Œ Ѷ∞¨ #∞ñ_»∞. PÜ«∞#Ö’x
Å=ÖËâ◊"Õ∞ „Ѩu „áê}˜Ö’#∞ '<Õ#∞ <Õ#∞— Ü«∞x r=ÉèÏ=OÖ’ #∞#flk. P =∞Ǩ#O^Œ
Å=ÖË â ◊ = ÚÖË =∞#=∞Ѩ C _» Ñ ¨ C _» ∂ J#∞Éè í q OKÕ Ü« ∂#O^Œ = Ú.Wk r=ÙÅ
`«~°`«=∞ã≤÷`«Å#∞ |\˜ì, H˘kÌQÍ<À, Q˘Ñ¨ÊQÍ<À LO@∞Ok. LѨx+¨`«∞ÎÅÖ’
=∂#∞ëê#O^Œ=∞h, „Ѩ*ÏѨu Ü«∂#O^Œ=∞h, WO„^Œ∞x Ü«∂#O^Œ=∞h K≥Ñʨ ñ|_ç#q.
Jq Ü«∞xflÜ«Ú P „|Ǩ‡#O^Œ"≥∞ÿ# P#O^ŒOÖ’ 'Ѩ~°=∂`«‡—Ö’ ÖËâßÅ∞ =∂„`«"Õ∞.
=∞#=Ú U =ã¨∞Î=Ù<≥·<å K«∂_»=Öˇ#O>Ë *’ºu, "≥Å∞`«∞~°∞ HÍ"åe. pHõ\ ˜Ö’ =ã¨∞Î
^Œ~°≈#=Ú KÕÜ«∞ÖË=Ú. nѨ"≥∂, ã¨∂~°º~°t‡Ü≥∂ ÜÕ∞^À Ü≥ÚHõ "≥Å∞QÆ∞ J=ã¨~°O.
JÖψQ K«∂KÕO^Œ∞‰õΩ *’ºu HÍ=Öˇ#∞.=∞#O HõO\˜`À K«∂™êÎO.J~Ú`Õ Hõ#∞fl *’ºu
HÍ^Œ∞. „QÆ∞_ç¤"å_»∞ Hõà◊√§O_ç‰õÄ_» K«∂_»ÖË_»∞. K«∂KÕk *’ºu. QÆ∞_ç¤"åxH˜ <Õ„`«*’ºu
ÖË^ŒO\ÏO. HÍ|\˜ì =ã¨∞Î=ÙÅ∞ *’ºuÖ’ Hõ#∞Ñ≤™êÎ~Ú. =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ K«∂KÕO^Œ∞‰õΩ
*’ºu HÍ"åe. D *’ºu, K«∂KÕk ֒ѨŠLO@∞Ok. J^Õ `≥eq, *Ï˝#O, P#O^ŒO.
J^Õ Ñ¨~=° ∂`«‡ ã¨fi~°∂ѨO. '*Ï˝<å#O^Œ=∞Ü«∞O ^Õ=O— J^Õ. âßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ `≥eq. J^Õ
ã¨~°fi=Ú#∞ K«∂KÕn, K«∂Ñ≤OKÕn#∞. ã¨~°fi„`å xO_çÜ«Ú#fl P *’ºu, P JYO_»
Ѩ~°=∂`«‡ =∞# JO`«óHõ~°}OÖ’, Ѷ¨∞\Ï^Œ∞ÅÖ’ ã¨∂~°ºaO|O ÖÏQÆ, ѨOkO\’¡
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 243
Hõ#∞Ñ≤OKÕ Ñ¨iq∞`«"∞≥ #ÿ HÍOu aO|=Ú=Öˇ „ѨuѶe¨ ã¨∂Î Ü«ÚO_»∞#∞. JkÜÕ∞ '^è•=∞—
Ü«∞#|_»∞#∞.
=∞# ֒ѨŠ#∞#fl Ѩ~°O*’ºux `≥eã≤H˘#∞@‰õΩ Ö’Ñ¨eH˜ K«∂_»=Åã≤
Ü«ÚO@∞Ok. JO>Ë =∞# ^Œ$+‘ì =∞#ã¨∂û JO`«~∞° ‡YO HÍ"åe. ֒ѨŠ#∞#fl `«`åÎ fixfl
|Ü«∞@ "≥^ŒHõ@O =∂x"Õã≤ ֒ѨÅ<Õ Ü«∞<Õfi+≤OKåe. Jk =ÚYºO. D J<Õfi+¨}
ZѨC_»∞ KÕÜ«∞QÆÅO? JO^Œ∞ʼnõΩ =∞#‰õΩ z`«Îx~À^èŒO HÍ"åe. JO>Ë ÉÏǨϺ
q+¨Ü«∞=ÚÅ #∞Oz z`åÎhfl, =∞#ã¨∞û#∂ =∞o§Oz ã¨=∞`«fiO âßOug∞^Œ
Hˆ O„nHõiOKåe. =∞#O rqOK«_®xH˜ J=ã¨~O° QÆ#∞Hõ rqOK«_®xH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ O`«
=~°‰õΩ =∂„`«"Õ∞ WO„kÜ«∞ "åºáê~åÅ#∞ Ѩiq∞`«O KÕã≤HÀ"åe. JO`«‰õΩq∞Oz
"åxH˜ ¿ãfiK«Ûù ~Ú¿ãÎ ^Œ∞óY"Õ∞. =∞#O rqOKÕO^Œ∞‰õΩ J#flO u<åe.JO`ÕHÍx u<ÕO^Œ∞‰õΩ
rqOK«~å^Œ∞ Hõ^• ? P`«‡ã¨fi~°∂ѨO `≥eã≤HÀ=@O, P „ѨHÍâßxfl J#∞ÉèíqOK«_»"Õ∞
rq`« ÅHõΔ ºO HÍ"åe. Hõ#∞Hõ P Ѩ~°=∞ ÅHõΔ ºO`À Ö∫H˜Hõ Éè’QÍÅ#∞ „Hõ=∞OQÍ
`«yæOK«∞‰õΩO@∂ ã¨=∞`«fiÉèÏ"åxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ"åe. JѨÙ_»∞ =∞#‰õΩ âßO`«O,
P#O^ŒO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Jk áÈ#∞áÈ#∞ ã≤÷~°OQÍ xez#ѨÙ_»∞ XˆH JYO_»"≥∞ÿ#
P#O^•#∞Éèí∂u xezáÈ`«∞Ok. JÖÏO\˜ ã≤÷~°"≥∞ÿ# P#O^Œ"Õ∞ Ѩ~°=∂`«‡. ^•xx
™êHΔÍ`å¯~°O KÕãH≤ À"åe.
(HõOz Ѩ~°=∂Kå~°º [QÆ^Œ∞æ~°∞É’^èŒÅ∞ 9= ã¨OѨÙ@=Ú)
=K«. '=∞<À=$`«∞ÎÅ #u„Hõq∞Oz# r=ÙO_»∞ Ѩ~°O*’ºuÜ≥ÿ∞# <å~åÜ«∞}
ã¨fi~°∂ѨO|∞QÍ <≥é∞OQÆ∞=Ú.— (ÉèÏQÆ.5ѨÓ.155)
=∞. ã¨HõÅ „áê}˜ ǨÏ$^ŒO`«~åà◊=ÚÅ ÉèÏã¨fi*’˚uÜ≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞ ã¨∂
Hõ;Hõà√◊ O _»K∞« º`«∞ñ_»∞... (ÉèÏQÆ.1㨯O.184)
2. ^è•=∞<£ Ü«∞#QÍ ™ê÷#=Ú. Ѩ~°=∂`«‡ ã¨~°fiHÍ=∞ Ѷ¨Å=ÚʼnõΩ ™ê÷#=Ú.
ã¨~°fiHÍ=∂<å=∂ã¨Ê^Œ`åfi`ü— ^è•=∞ó 'Jã≤‡<£ HÍ=∂ó ã¨=∂Ç≤Ï`åó—
(KèåO^À 8-1-5)
Ѩ ~ ° = ∂`« ‡ Ü≥ Ú Hõ ¯ HÍ=∞=ÚÅxflÜ« Ú fiÜÕ ∞ Ü« Ú #flq. DÜ« ∞ #
ã¨~°fiHÍ=∞=ÚʼnõΩ ™ê÷#"≥∞ÿ#O^Œ∞# '^è•=∞— Ü«∞#|_»∞#∞. P`«‡ÜÕ∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#∞,
Ü«Ú`«¯ $+¨ì ™ê÷#=Ú<≥· Ü«Ú#flk. (=Ú}¤Hõ "åHõº „Ѩ=∂}=Ú)
 244 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
212. ã¨`«ºó
â◊O.ÉèÏ. 1.ã¨`º« =K«# ^è~Œ ‡° ~°∂Ѩ`åfi`ü ã¨`º« óI ''`«™ê‡`ü ã¨`º« O Ѩ~=° ∞O =^Œx—Î — (Ü«∂l˝‰Ωõ º)
2.ã¨`º« 㨺 ã¨`º« q∞u "å I ''„áê}Ï"≥· ã¨`º« O, `Õëê"Õ∞= ã¨`º« O—— (|$ǨÏ. 2-1-20)
1. ã¨`º« =Ú<Õ Ñ¨~=° ∞=Ú („|Ǩχ=Ú) Jx Ü«∞O^Œ∞~°∞. D Ü«∂l˝‰Ωõ º „â◊√uKÕ`«
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨`º« =K«# ^è~Œ ‡° ~°∂ѨÙñ_»x K≥Ñʨ |_»∞K«∞#flk. cè+μ¨ ‡_»∞ ^è~Œ ‡° ~åA`À ã¨`º« =Ú#∞
QÆ∞iOz ~Ú@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
Hõ. ã¨=∞`«Ü«Ú, ^Œ=∞=Ú, uuHõΔÜ«Ú
# =∞`«û~°=Ú, „Ç‘ÏÜ«Ú, ^èŒ$uÜ«Ú, ##ã¨∂Ü«∂~°º
`«fi=ÚÅ∞, #Ç≤ÏO™ê^•#
HõΔ=∂, Ü«∞[#, ã¨∂#$`«=ÚÅ∞ ã¨`«º=Ú =¸~°∞ÎÖò.
(ÉèÏ~°.âßOu 3 P.417)
Jxfl „áê}∞ŠѨ@¡ ã¨=∞`«, WO„kÜ«∞ x„QÆǨÏ=Ú, F~°∞Ê, ѨQÆÖˉõΩO_»∞@,
ã≤QÆ∞æ, ^è≥·~°º=Ú, D~°¬º ÖˉõΩO_»∞@, Ѩ~°∞ʼnõΩ "Õ∞Å∞ KÕÜ«Ú@, Ç≤ÏO㨠KÕÜ«∞‰õΩO_»∞@,
^•#=Ú, F~°∞Ê, Ü«∂QÆ=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú@, x*Ï~Úf J#∞ D 13#∞ ã¨`«º=Ú Ü≥ÚHõ¯
ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÅ∞.
Hõ. ã¨`åºHõ$`«∞ÅQÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ I x`åº#∞+≤ª`« ã¨=∞„QÆ x~°‡ÅÜ≥∂QÆ
ã≤`÷ º« aè=ÚY∞#‰õΩ ã¨∞ÅÉè=í ÚI Å`«ºO`« ã¨∞Y„Ѩ^OŒ |∞ Åq HÍ~°ºO|∞Öò. (418)
ã¨OѨÓ~°‚ *Ï˝#ã≤u÷ Ö’ <≥ÅÑ¡ C¨ _»∞ #∞O_Õ Ü≥∂yH˜ ã¨`º« ~°∂Ѩ=ÚÖˇ#· ÃÑ· QÆ∞}=ÚÅ∞
ã¨∞ÅÉè=í ÚQÍ #Å=_»∞#∞. Jq Ü≥∞O`«ÜÚ« ã¨∞Y=ÚxK«∞Û#∞. HÍ|\˜ì Ü«∂ QÆ∞}=ÚÅ
#Å=~°K∞« H˘#=ÅÜ«Ú#∞.
K«. ‰õΩ^Œ∞~°∞ ã¨=∞ã¨Î ^èŒ~°‡=ÚʼnõΩ<£ q#∞ ã¨`«º=Ú, Ü≥∂QÆ"≥∂HõΔ ã¨
`«Ê^Œ=ÚÅ∞ ã¨`«º HÍ~°º=ÚÅ∞, áêѨ=∞ã¨`«º=Ú HõO>ˇ <˘O_»∞ÖË
^Œ∞, ^ŒÅѨ #â◊fi"Õ∞^èŒ=ÚÅ∞ `˘q∞‡k #∂é∞Å∞ "≥O_ç #∂é∞<≥·
Ü≥Ú^Œq# h_»∞QÍ=Ù, Éèí~°`À`«Î=∞ ! ã¨`«º=Ú `À_» <å~°Ü«∞<£. (419)
'^èŒ~°‡~å*Ï! ã¨`«º=Ú Jxfl ^èŒ~°‡=ÚʼnõΩ áê^Œ∞ =O\˜k. Ü≥∂QƈHΔ=∞=ÚÅ<Õ
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 245
ѨÙ}º™ê÷#=ÚÅ∞ ã¨`«ºO =Å#<Õ Ü≥Ú#QÆ∂_»∞#∞. Jã¨`«º=Ú#∞ q∞Oz# áêѨ=Ú
=∞é˜Ü≥ÚHõ\ ˜ ÖË^Œ∞. PÖ’zOz#KÀ "Õ~Ú Jâ◊fi"Õ∞^èŒ Ü«∂QÆ=ÚÅ∞ KÕã≤# Ѷ¨ÅO XHõ¯
ã¨`«º=Ú#‰õΩ ™ê\˜~å^Œ∞. D q^èŒ=ÚQÍ cè+¨μ‡ñ_»∞ ^èŒ~°‡~åA#‰õΩ ã¨`«º=Ú#∞ QÆ∂iÛ
É’kèOK«∞@‰õΩ HÍ~°}=Ú ã¨`«º=Ú Ñ¨~°=∂`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞@ÜÕ∞.
ã¨`«º"å‰õΩ¯ Ü≥ÚHõ¯ B#fl`«º=Ú#∞ QÆ∞iOz ^Œ∞+¨ºO`«∞x`À â◊‰õΩO`«Å ~Ú@∞¡
K≥Ñ≤Ê#k.
K«. #∞`«[ŠѨÓi`«O|∞ÅQÆ∞ #∂`«∞Å∞ #∂é˜\ ˜ HõO>ˇ ã¨∂
#$`« „=`« ! Ü≥ÚHõ ÉÏq "Õ∞Å∞, =∞é˜ ÉÏ=ÙÅ∞ #∂é˜\ ˜ HõO>ˇ <˘Hõ¯ ã¨
„`«¯`«∞=k "Õ∞Å∞, `«„`«¯`«∞ â◊`«O|∞# HõO>ˇ ã¨∞`«∞O_»∞ "Õ∞Å∞, `«
`«∞û`« â◊`«HõO|∞ HõO>ˇ <˘Hõ ã¨∂#$`« "åHõº=Ú "Õ∞Å∞ ã¨∂_»QÆ<£.
(ÉèÏ~°.Pk.P.94)
Hõ. "≥ÅÜ«∞OQÆ #â◊fi"Õ∞^èŒO I |∞Å∞ "ÕÜ«Ú#∞ <˘Hõ¯ ã¨`«º=Ú#∞ x~°∞QÆ_»ÅO
^Œ∞Å x_ç `«∂ñѨñQÆ ã¨`«º=ÚI =Å## =ÚÅ∞ ã¨∂Ѩ٠Q“~°=O|∞# ¿Ñi‡<£
(95)
XHõ „`åã¨∞Ö’ <˘Hõ"≥·Ñ¨Ù #∂é∞ Jâ◊fi"Õ∞^èŒ Ü«∂QÆ=ÚŠѶ¨Å=Ú#∞, =∞iÜ≥ÚHõ
"≥·Ñ¨Ù# XHõ¯ ã¨`«º=Ú#∞ LOz `«∂K«QÍ |~°∞"≥·#^ŒQÆ∞@KÕ ã¨`«º=Ú "≥·Ñ¨Ù#ˆH =ÚÅ∞¡
EѨÙ#∞.
`Õ. ã¨~fi° f~å÷aQè =Æ ∞#O|∞ ã¨~fi° "Õ^Œ
ã¨=∞kèQÆ=∞=Ú ã¨`«ºO|∞`À ã¨iÜ«ÚñQÍ=Ù
Zé∞ñQÆ∞ "≥∞Å¡ ^èŒ~°‡O|∞Å ÔHO^Œ∞ ɡ^ŒÌ
Ü«∞O„_»∞ ã¨`«ºO|∞ ^èŒ~°‡A˝Öˇ·# =Ú#∞Å∞. (96)
HÍ|\˜ì "≥∂Hõ™Δ ê^艌 Ωõ Å∞ ã¨`º« "Õ∞ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞x „QÆÇÏ≤ Oz ã¨`º« =ÚQÍ rqOz
ã¨`º« ã¨fi~°∂ѨÙñ_≥#· Ѩ~=° ∂`«‡#∞ "≥∞Ñ≤ÊOz Ü«∂ Ѩ~=° ∂`«‡Ö’ SHõº=Ú HÍ=ÅÜ«Ú#∞.
2. „áê}=ÚÖË ã¨`«º=Ú Jx K≥ѨÊñ|_»∞ `«`«Î fi=ÚÅ∞ („áê}Ï^Œ∞ŠѨ~°=∂~°÷
~°∂Ѩ=Ú) Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ HÍ=Ù#, Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ "åxH˜x ã¨`«º=Ú.
 246 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
213. ã¨`«ºÑ¨~å„Hõ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨`«ºó-Jq`«^äŒó Ѩ~å„Hõ"≥∂ Ü«∞㨺 ã¨ó ã¨`«ºÑ¨~å„Hõ=∞ó I
^•#"å^Œ∞Å q+¨Ü∞« =Ú# ÉèQí "Æ å#∞x Ѩ~å„Hõ=∞=Ú x+¨ÊÅù =Ú HÍ^Œ∞ ã¨ÑŨ¶ "Õ∞
Ü«∞QÆ∞#∞. Hõ#∞Hõ 'ã¨`«ºÑ¨~å„Hõ=Ú—_»QÆ∞#∞.
Hõ. <≥é˜ x\˜ì xdÅÖ’ˆH I â◊fi~°∞x Ѩ~å„Hõ=∞=Úñ ^≥eÜ«∞ ™ê=∞~°÷ºO ɡ
=fiiH˜x QÆÅ∞QÆ^Œ∞ "Õ∞Ѷ¨∞=Ú I QÆ~°∞=e q„Hõ=∞=Úñ ^≥eÜ«∞ñQÍÖËx QÆu<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.973)
214. xq∞+¨ó
â◊O.ÉèÏ. xg∞e`Õ Ü«∞`À <Õ„`Õ Ü≥∂QÆx„^•~°`«ã¨º J`«ó - xq∞+¨ó I
'P`å‡ =∂Ü«∂=∞~¸O k"åºO Ü≥∂QÆx„^•O ã¨=∂„t`«ó I
P`å‡<åO "åã¨∞^Õ"åYºO z#ÎÜ«∞#‡^èŒ∞ã¨∂^Œ#ó II (q.ѨÙ.)
J„Ѩ|∞^Œ∞úñ_»∞ (Ü≥∂QÆx„^•~°`«∞_≥·) Hõ#∞flÅ∞ =¸ã¨∞H˘x Ü«ÚO_»∞#∞. QÆ#∞Hõ
''xq∞+¨ó—— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. <å~åÜ«∞}Ïaè^•è #∞O_» <≥#· ÜÕ∞#∞ ÉÏÅ~°∂ѨO|∞# â◊OY K«„HõQ^Æ •^è~Œ ∞° O_»<·≥
ÜÕ∞HÍ~°=‚ =Ú #O^Œ∞ =∞ǨÜ«ÚQÆ ã¨ÇϨ „ã¨=∞Ü«∞O|~Ú# HÍÅO|∞# Ü≥∂QÆx„^•
Ѩ~°=â◊√O_»<≥· Ü«ÚO_»∞^Œ∞... (ÉèÏ~°.J~°}º 4 P. 280)
L. Kå~°∞ Ѩ\ ©~° Ç‘Ï~° Ѷ¨∞#™ê~° `«∞ëê~° =∞~åà◊ K«O„kHÍ
ѨÓ~° =∞$}Ïà◊Ǩ~° ѨiѨÓ~°‚ ã¨∞^è•Hõ~° HÍâ◊ =∞e¡HÍ
™ê~° xÉèÏOQÆ â’aè`« Éèí∞[OQÆ=∞ `«ÅÊ=Ú #O^Œ∞ Ü≥∂QÆ x
„^•~°uñ *ˇOk Ü«ÚO_»∞ [~î°~° ã≤÷`« Éèí∂ ~°∞ƒù=~åk Ö’‰õΩñ_≥·.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.356)
215. Jxq∞+¨ó
â◊O.ÉèÏ. 1. x`«º „Ѩ|∞^Œúã¨fi~°∂Ѩ`åfi`ü - Jxq∞+¨ó I
2. =∞`«ûº~°∂Ѩ`«Ü«∂ "å P`«‡~°∂Ѩ`«Ü«∂ "å Jxq∞+¨ó I
™êfiÉèÏqHõ=ÚQÍ *Ï˝#=Ú Hõey Ü«Ú#fl "åñ_»QÆ∞@KÕ Hõ#∞flÅ∞ =¸ã≤H˘x
Ü«ÚO_»_»∞. „Ѩ|∞^Œú ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ (x„kOK«Hõ Ü≥∞šѨC_»∞ "Õ∞Å∞H˘x Ü«ÚO_»"åñ_»∞)
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 247
Hõ#∞Hõ 'Jxq∞+¨ó— Ü«∞QÆ∞#∞. 'ã¨∞~°=∞`åûº=xq∞뜗 x+¨μO@∞ =K«<å#∞™ê~°=Ú
=∞`«ûº=Ú Jxq∞+¨=Ú. (Ô~ѨÊáê@∞ ÖËxk) ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ =∞`åûº=`å~°=Ú <≥u<Î åñ
_»∞. QÆ#∞Hõ 'Jxq∞+¨μ—_»QÆ∞#∞. P`«‡~°∂ѨÙñ_»∞, Hõ#∞flÖˇÑ¨C_»∞#∞ =¸Ü«∞ñ_»∞.Hõ#∞Hõ
'Jxq∞+¨μñ_»∞—
=K«. Kå‰õΔΩ+¨ =∞#fiO`«~° ã¨OѨ¡=O|∞# ^Œâ◊=∞O|~Ú# g∞<å=`å~°O|∞ <˘Ok
=∞Ç‘Ï~°∂ѨO|QÆ∞ <å= <≥H˜¯Oz "≥·=ã¨fi`« =∞#∞=Ù #∞^ŒúiOK≥.
(ÉèÏQÆ.1-63)
ã‘. .... UHÍ~°‚=Oɡ·# `ÀÜ«∞=ÚÅ #_»∞=∞
=∞#∞‡Yâ◊¡^äŒ"Õ^Œ=∂~°æO|∞Å#∞ l‰õΩ¯ Ѩ_»‰õΩO_» âßY ÖË~°Ê_»ñQÆñ *Ëã≤
`Õ. k=Ùº Åi÷OѨ <åHõi÷ñ^≥zÛ ~ÚzÛ
=∞#∞=Ù <≥H˜¯Oz ÃÑ<åfl= =#kè #_»∞=∞
=Ú#∞ñQƉõΩO_»QÆ #~°ã≤# Ü«∞xq∞ëê=
`å~° "Õ∞iH˜ #∞u~ÚOѨñ ^Œ~°"≥∞? =`«û! (ÉèÏQÆ.2㨯O.142)
216. ㋬wfi
â◊O.ÉèÏ. Éèí∂`«`«<凄`«~°∂áêO "≥·[Ü«∞<åκMϺO „ã¨[O x`«ºO aÉèísÎu - „ã¨wfiI
â◊|Ì ã¨Ê~°≈ ~°∂Ѩ ~°ã¨ QÆO^è=Œ ÚÅ∞ ѨOK«É∂íè `«=ÚÅ `«<凄`«Å∞. D `«<凄`«Å
~°∂Ѩ=∞QÆ∞ "≥[· Ü«∞Ou Ü«∞#∞ =∂Å <≥ÅÑ¡ C¨ _»∞ ^èiŒ Oz Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# q+¨μ=‚ ¸iÎ
'„ã¨wfi— <å=∞=Ú#∞ á⁄O^≥#∞.
''Ѩ&Ûã¨fi~°∂áê Ü«∂ =∂ÖÏ "≥·[Ü«∞hÎ QÆ^•Éèí$`«ó I
™ê Éèí∂`«¿ÇÏ`«∞ ã¨OѶ¨∂`å Éèí∂`«=∂ÖÏ K« "≥· kfi[ II—— (q.ѨÙ.)
P. ã¨`«∞Å∞ `«#∞flñ ÉÏ_» ã¨O„Ñ‘u <å_»∞K«∞
#é∞`« #∞#fl "≥·[Ü«∞Ou `À_»
=#[Ö’K«#∞O_»∞ =#Éè∂í +¨}∞O_»Ü∞≥ º
Ü«Ú=u [# â◊`«O|∞ Ö’eñQ˘Å∞=. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1005)
ã‘. =∂x`« âߺ=∂Ü«∞=∂# =HõΔ=Ú# #O I z`« "≥·[Ü«∞Ou ~ålÅ∞¡"åñ_»∞.
(ÉèÏQÆ.3-537)
 248 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
217. "åK«ã¨Êu~°∞^•~°nèó
â◊O.ÉèÏ. "åK«ó - q^•ºÜ«∂ó Ѩuó - "åK«ã¨Êu I ã¨~åfi~°÷q+¨Ü«∂ nèó - |∞kú~°¿ãºu
- L^•~°nèó I "åK«ã¨Êu~°∞^•~°nèi`ÕºHõO <å=∞ II
ã¨=∞ã¨Î q^ŒºÅ‰õΩ (q^•º~°∂Ѩ=ÚÖˇ·# "å‰õΩ¯Å‰õΩ) Ѩu (áêʼnõΩñ_»∞)
'Ü≥∂QÀ *Ï˝#O `«^ä• ™êOYºO q^•º t≈ÖÏÊk Hõ~°‡ K« I
"Õ^• âß≈¢™êÎ}˜ q*Ï˝# "Õ∞`«`«ûfi~°O [<å~°Ì<å`ü II (q.ã¨.139)
D q^ŒºÅxflÜ«Ú#∞ q+¨μ‚=Ù =Å#<Õ ÜÕ∞~°Ê_ç#q HÍ# q+¨μ‚=Ù P q^ŒºÅ‰õΩ
Ѩu. ("åK«ã¨Êu). 'nè— J#QÍ |∞kú.
â◊√„â◊¥ëê „â◊=}OK≥·= „QÆǨÏ}O „â◊=}O `«^ä• I
TǨ áÈǨ~°÷ q*Ï˝#O `«`«Î fi*Ï˝#O K« nè QÆ∞}Ïó II
D Zxq∞kÜ«Ú |∞kú QÆ∞}=ÚÅ∞. ÉèQí =Æ `«ûfi~°∂Ѩ=Ú D Ü≥∞xq∞k QÆ∞}=ÚÅ∞
QÆÅ |∞kú =∂„`«=Ú KÕ`«<Õ `≥eã≤H˘#|_»∞#∞.
L^•~å J#QÍ Q˘Ñ¨Êk - Jf`å<åQÆ`« ã¨~°fiq+¨Ü«∂ nè ~°¿ãºu 'L^•~° nè—
Jf`« (QÆ`)« QÆ_z» #, J<åQÆ`« (J„áêѨ)Î ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÅ#∞ J=QÍǨÏ#=Ú KÕãH≤ ˘#QÆÅ
Q˘Ñ¨Ê |∞kúQÆÅ"åñ_»∞. (ã¨~°fi q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ J=QÆ`«=Ú KÕã≤H˘#QÆÅ |∞kú QÆÅ"åñ
_»∞) Hõ#∞Hõ '"åK«ã¨Êu~°∞^•~°nèó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
218. J„QÆ}©ó
â◊O.ÉèÏ. J„QÆO - „ѨHõ$+¨ìO Ѩ^ŒO #Ü«∞u =Ú=Ú‰õΔÄxu - J„QÆ}©ó I
„ѨHõ$+¨ì=∞#QÍ ã¨HõÅ ^Œ∞óY=ÚÅ∞#∞ x~°∂‡Å#=Ú KÕÜ«∞ñ|_»QÍ âı+≤Oz#
Ѩ~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ Ѩ^Œ=Ú - ™ê÷#=Ú. Ѩ~°=∂`«‡ =Ú=Ú‰õΔΩ=ÙÅ#∞ P
™ê÷#=Ú#‰õΩ fã≤H˘x áÈ=Ù#∞. Hõ#∞Hõ 'J„QÆ}©ó— <å=∞^èÕÜ«Úñ_»Ü≥∞º#∞.
''㨈~fiëê =∞„QÆ}©ifi+¨μ‚ó ¿ã=ºó ѨÓ[ºâ◊Û x`«ºâ◊ó—— ("≥∂HõΔ^èŒ~°‡)
Hõ. ѨiH˜OѨñQÆ <Õ =∞#∞Añ_»∞
ǨÏiѨ^Œ=Ú#∞ ÉÁO^Œñ*ËÜ«Ú #\˜ì q"ÕHõ
ã¨∞Êù~°}O ^Œ#~°∞Û "åxH˜ñ
|^Œ∞=_ç #Åñ ÉÁO^Œ~åx Ѩ^Œ=ÚO QÆÅ^Õ! (ÉèÏQÆ.4㨯O.663)
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 249
219. „QÍ=∞}©ó
â◊O.ÉèÏ. Éèí∂`«„QÍ=∞㨺 <Õ`«$`åfi`ü - „QÍ=∞}©ó I
„QÍ=∞=∞#QÍ ã¨=¸Ç¨Ï=Ú ÖËHõ ã¨=∂[=Ú. Éèí∂`« ã¨=¸Ç¨Ï=ÚÅ#∞
<åÜ«∞‰õΩx=Öˇ "åi "åi „Ѩ=$`«∞ÅÎ O^Œ∞ #_»∞ѨÙK«∞O_»∞#∞ QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ '„QÍ=∞}©ó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. .... ã¨HõÖÏ`«‡‰õΩO_≥·# [Å[<Õ„`«∞ñ
_»dÅ [O`«∞=ÙʼnõΩ <å`«‡ QÍ=Ù# Ѷ¨∞’+¨ "åã¨∞ÅÔHÅ¡#∞ =Å¡Éèí`«fi
=Ú##∞ q∞H˜¯e Ü≥ÚÃÑÊ, =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ Ç≤Ï`«=Ú ¿ãÜ«∞ñQÆ [Å*ËH}Δõ ∞O_»∞
P. =∂Ü«∞`À_» =¸iÎ=∞O`«∞_≥· Ü≥ÚáêÊ~°∞ ... (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.591)
220. N=∂<£
â◊O.ÉèÏ. Nó - HÍxÎó ã¨~åfiuâß~Ú`å J¿ãºu - N=∂<£ I
JO^ŒiHõO>ˇ#∞ Juâ◊~ÚOz# â◊s~° HÍOu QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
'N=∂<£— JÜ≥∞º#∞.
`Õ. NxˆH`«#"≥∞#ÿ â◊s~°=Ú##∞
ÉÏO_»∞#O^Œ# Ü«∞^Œ∞‰õΩÅ „ѨHõ~°=ÚÅ#∞
bÅñ QÍ~°∞}º "≥ÚÅÜ«∞ñ ÉÏeOK«∞K«∞O_≥
<å~°Î ~°HΔÍK«}∞O_»∞ <å~åÜ«∞}∞O_»∞ (ÉèÏQÆ.3-131)
Hõ. x~°uâ◊ Ü≥∂[˚fiÅ `Õ[ó
ã¨∞Êù~°}<£ ^Œ#~å~°∞ Ѩ~°=∞ ѨÙ~°∞+¨μx q+¨μ‚O
|∞~°∞ëÈ`«Î=Ú =i‚OѨ#∞,
ã¨~°ã≤[Éèí= Éèí=ÙÅÔH·# â◊Hõº"≥∞ K≥ѨÙ=∂ ! (ÉèÏQÆ.3㨯O.365)
221. <åºÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. „Ѩ=∂}Ï#∞„QÍǨÏHÀ-ÉèË^ŒHÍ~°Hõ ã¨Î~°¯ó - <åºÜ«∞ó I
<åºÜ«∞=∞#QÍ `«~°¯=Ú. `«~°¯ „Ѩ=∂}=ÚÅ KÕ`« `≥eÜ«∞ñ|_»∞#∞ QÍ#
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ '<åºÜ«∞— â◊|Ì „Ѩuáê^Œ∞ºñ_»QÆ∞#∞. ÉèíQÆ=`Ϋ`«Î fi x~°‚Ü«∞=Ú#‰õΩ
 250 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
™ê^èHŒ =õ ÚÅQÆ∞ „Ѩ=∂}=ÚʼnõΩ J#∞„QÍǨÏHõ=Ú#∞ (J#∞‰õÄeOK«∞#kÜ«Ú) r"å`«‡,
Ѩ~=° ∂`«‡Å Ü«∞Éè^Ë „Œ ѨuѨuxÎ HõeyOK«∞#kÜ«Ú #QÆ∞ `«~¯° =Ú <åºÜ«∞=Ú J#|_»∞#∞.
Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞\˜ì <åºÜ«∞~°∂ѨÙñ_»∞.
Ѩ~°=∂`«‡ U ÅHõΔ}=ÚÅ∞#∞ ÖËx"å_»∞. `«`«Î fi*Ï˝#∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ Ѩ~°=∂`«‡#∞
J=QÍǨÏ#=Ú KÕã≤H˘#QÆÅ~°∞. J\˜ì"å~°∞ ™ê^茉õΩʼnõΩ `≥eÜ«∞*ˇÑ¨C@ÔH· ("å~°∞
J=QÍǨÏ#=Ú QÆÅ"å~°∞ QÆ#∞Hõ) Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ H˘xfl ÅHõ}Δ =ÚÅ#∞ HõeÊOz K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞.
"åxx Hõ$`«ÅHõ} Δ =Ú ÅO^Œ∞~°∞. ™ê^艌 Ωõ Å∞ P ÅHõ} Δ =ÚÅ ^•fi~å ^蕺<å^Œ∞Å <˘#iÛ
Ѩ~°=∂`«‡#∞ QÆ∞iOz `≥eã≤H˘# QÆÅ∞QÆ∞^Œ∞~°∞.
„ѨǨ¡^Œ∞_»∞ `«`«Î fi"Õ`«Î. `«e¡ QÆ~°ƒù=∞O^Œ∞#flѨC_Õ <å~°^Œ∞x =Å# Dâ◊fi~°
*Ï˝#=∞`«xH˜ ã≤kOú K≥#∞. QÆ∞~°∞‰õΩÅ=ÚÖ’ q^•ºÉèϺã¨=Ú KÕÜÚ« #ѨÙ_»∞ `À\˜ ÉÏÅ∞~°‰Ωõ
„ѨǨ¡^Œ∞_ç@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
=. <å~°^ÀHõÎ „ѨHÍ~°O|∞# ÉÏʼnõΩʼnõΩñ „|Ǩ^¡ ∞Œ O_ç@x¡ Ü≥∞. ''Dâ◊fi~°=¸iÎ Ü≥∞ÿ #
HÍÅO|∞#O*Ëã≤ =$HõΔO|∞ QÆÅ∞QÆ∞K«∞O_» Ѷ¨ÅO|∞#‰õΩ [#‡ ã¨O™ê÷# =~°÷
<åѨH©Δ}`«fi ѨiáêHõ <åâ◊O|∞Å∞ „áêѨÎO|∞ Öˇ·# `≥éOQÆ∞#, ^ÕǨÏ=Ú#‰õΩO
QÍx +¨_®ƒù=qHÍ~°O|∞ ÖÏ`«‡‰õΩ ÖË=Ù. P`«‡ x`«∞ºO_»∞. HõΔÜ«∞~°Ç≤Ï`«∞O_»∞,
â◊√^Œ∞úO_»∞, ˆHΔ„`«A˝O_»∞, QÆQÆ<å^Œ∞ʼnõΩ <å„â◊Ü«ÚO_»∞, „H˜Ü«∂â◊¥#∞ºO_»∞,
ã¨fi„ѨHÍâ◊√O_»∞, ã¨$+≤ì ¿ÇÏ`«∞=Ù, "åºÑ¨‰õΩO_»∞, xã¨ûOQÆ∞O_»∞, ѨiѨÓ~°∞‚O_»∞,
<˘Hõ¯O_»∞ #x q"ÕHõ ã¨=∞~°O÷ |∞ÅQÆ∞ <å`«‡ ÅHõ}Δ O|∞Å∞ ѨO„_≥O_»∞ <≥é∞OQÆ∞K«∞
^ÕǨ^Œ∞ÅO^Œ∞ "≥∂ǨÏ[#HõO|∞ ÅQÆ∞ #ǨÏOHÍ~° =∞=∞HÍ~°O|∞Å∞ q_çz,
Ѩ ã ≤ O _ç QÆ # ∞Å QÆ Å <≥ Å =Ù# q„Éè Ï [=∂# Hõ # Hõ Ö Ë â ◊ O |∞ Öˇ · #
áêëê}Ï^Œ∞ÅO^Œ∞ñ |∞@O|∞ "≥\ ˜ì, =Ç≤ÏflÜ≥∂QÆO|∞# QÆ~°OQÆ #∂ñk,
¿ÇÏ=∞HÍ~°‰õΩO_»∞ áê@=O|∞# Ǩ@HõO|∞ñ |_»Ü«ÚÉèíOy, <å`«‡Hõ$`«
HÍ~°ºHÍ~°}O|∞Å <≥é˜OÔQ_ç <Õ~°Êiñ ^ÕǨÏO|∞#O ^•`«‡ã≤kúH˘é‰õΩ <≥·#
Ü«ÚáêÜ«∞O|∞#O*Ëã≤ „|ǨχÉèÏ=O|∞ñ |_»Ü«Ú. P`«‡‰õΩ #=ã¨÷Å∞
QÆÅÜ«∞@∞¡O_»∞ñ QÍx Ü«∞=ã¨Å÷ ∞ ÖË=Ù. *ÏQÆ~}° ã¨fiѨfl ã¨∞+¨μѨÙÅÎ #∞ =$`«∞ÖÎ =ˇ fix
KÕ`« <≥é∞OQÆO|_»∞, #`«O_®`«‡ Ü«∞O„_»∞. ‰õΩã¨∞=∞ ^è~Œ ‡° O|∞Öˇ#· QÆO^èOŒ |∞ÅKÕ`«
QÆO^è•„â◊Ü«ÚO_≥·# "åÜ«Ú=Ù <≥é˜OK≥_»∞ ÉèíOy „uQÆ∞}Ï`«‡HõO|∞Öˇ·
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 251
Hõ~°‡[#ºO|∞Öˇ·# |∞kúÉèË^ŒO|∞Å <å`«‡ <≥é∞OQÆO ^ŒQÆ∞——.(ÉèÏQÆ.7㨯.237)
''J*Ï˝#`«O„`«O|∞Å∞ ^èŒ~å‡~°÷ HÍ=∞O|∞Å∞, *Ï˝#ÅÉèíºO|∞ "≥∂HõΔO|∞,
"≥∂HõΔ„Ñ¨^•`« Ü«∞QÆ∞ ǨÏi ã¨HõÅÉèí∂`«O|∞ʼnõΩ <å`Õ‡â◊fi~°∞O_»∞, „Ñ≤Ü«ÚO_»∞. `«#
KÕ`<« #·≥ =∞ǨÉè∂í `«O|∞Å`À_» r=ã¨Ol˝`∞« O_≥· Ü«ÚO_»∞. xëê¯=ÚÖˇ· ǨÏ$^ŒÜ∞« QÆ`∞« O_≥#·
ǨÏix x[ÉèíH˜Îx ÉèílOѨ=ÅÜ«Ú——. (ÉèÏQÆ.7㨯O.241)
„ѨǨ¡^Œ∞_»∞ P`«‡‰õΩ Ñ¨O„_≥O_»∞ Hõ$`«ÅHõΔ}=ÚÅ#∞ K≥Ñ≤Ê, P ÅHõΔ}=ÚÅKÕ
â◊s~°=Ú#O^Õ P`«‡#∞ "≥^Œ∞Hõ=Öˇ#x K≥ÃÑÊ#∞.
|OQÍ~°∞ QÆ#∞ÅÜ«∞O^Œ∞ |OQÍ~°=Ú =Ú^ŒÌÅ∞QÍ ÅaèOK«^Œ∞. ã¨∂HΔ͇u
ã¨∂HõΔ ‡=∞QÆ∞ ˆ~}∞=ÙÅ∞QÍ tÅÅ HõO@∞H˘x Ü«ÚO_»∞#∞. ã¨fi~°‚HÍ~°∞Å∞ <Õ~°∞Ê`À P
tÅÅ#∞ ѨÙ@=Ú ÃÑ\˜ì "åxÖ’ #∞O_ç |OQÍ~°=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOK«∞^Œ∞~°∞. J@∞Å<Õ
™ê^茉õΩÅ∞ ÃÑ· *ˇÑ≤Ê# ѨO„_≥O_»∞ Hõ$`«ÅHõΔ}=ÚÅ ^•fi~å `«=∞ ^ÕǨÏ=ÚÖ’ #∞#fl
P`«‡#∞ `≥eã≤H˘O^Œ∞~°∞.
Ѩ~°=∂`«‡ `«#KÕ ã¨$+≤ìOѨ|_ç# ^ÕǨÏ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ 'r=Ù_»∞—QÍ #∞O_»∞#∞.
W\˜ì <åºÜ«∞=ÚÅKÕ `≥eã≤H˘#|_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ '<åºÜ«∞ó— J#|_≥#∞.
'„|Ǩχ ã¨`«ºO [QÆx‡^䌇— Jx "Õ^•O`« „Ѩ=∂}=Ú. ^Œ$â◊º=∂#=∞QÆ∞ D
[QÆ`«ÎO`«Ü«Ú q∞^䌺ÜÕ∞ Ü«∞xÜ«Ú, Ѩ~°=∂`«‡ =∂„`«"Õ∞ ã¨`«º Ѩ^•~°÷=∞xÜ«Ú P
"åHõº=Ú# Hõ~°÷=Ú.
=K«. ~°A˚=O^Œ∞ ~°A˚=x Ü≥∞é˜OÔQ_ç Ü≥∞é∞Hõ ÖˉõΩO_» # Ü≥∞ºé∞OQÆq∞ #k ã¨~°Ê
~°∂ѨOɡ· `Àñz# Ñ≤^ŒÑ¨ <≥é˜Oy#"åi =Å# ~°A˚=x `≥eÜ«ÚK«∞O_»,
ã¨~Ê° ~°∂ѨO|∞ ÖˉΩõ O_»∞ HÔ =· _ç, <å`«‡ Ü«∞ѨÊ~°=∂`«‡ Ü«∞x Ü≥∞=fiÔ~é∞OQÆ~∞° .
"åi HõÜ∞≥ ºé∞QÆq∞ =Å# ã¨HÅõ „ѨÑO¨ K«O|∞ QÆey `ÀñK«∞. P`«‡ Ü«∞ѨÊ~°=∂`«‡
Ü«∞x Ü≥∞=fi Ô~é∞OQÆ∞^Œ∞~°∞, "åi HõÜ≥∞ºé∞Hõ =Å# „ѨѨOK«O|∞ ÖˉõΩO_»∞.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.567)
=∞ã¨Hõ rHõ\ ˜Ö’ „`å\˜x K«∂z ã¨~°Ê=ÚQÍ „ÉèÏOu K≥Ok ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞^Œ∞=Ú.
"Õ~˘Hõ~°∞ nѨ=Ú#∞ `≥zÛ ^•x "≥Å∞QÆ∞Ö’ K«∂Ñ≤#ѨÙ_»∞ Jk ã¨~°Ê=Ú HÍ^ŒxÜ«Ú,
„`å_»xÜ«Ú „QÆÇ≤ÏOz ÉèíÜ«∞~°Ç≤Ï`«∞Å =∞QÆ∞^Œ∞=Ú.
 252 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
J@∞Å<Õ, Jq^Œº P=iOz Ü«Ú#flѨC_»∞ D „ѨѨOK«=Ú ã¨`«º=ÚQÍ
QÀK«iOK«∞K«∞#flk. ã¨^Œ∞æ~°∞ É’^èŒKÕ *Ï˝#=Ú Hõey Jq^Œº `˘ey#ѨC_»∞ „|Ǩχ=Ú
=∂„`«"Õ∞ q∞QÆ∞Å∞#∞.
W@∞Å „Ѩ=∂}=ÚÅKÕ `≥eã≤H˘#|_»∞#∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '<åºÜ«∞ó—
J#|_»∞#∞.
222. <Õ`å
â◊O.ÉèÏ. [QÆ^Œº¢ã¨Î x~åfiǨÏHÀ <Õ`å I
[QÆ=Ú Ü«∞O„`«=Ú =O\˜k. „Ѩ=$uÎ, x=$`«∞ÎÅO^Œ∞ ™êfi`«O„`«º=Ú ÖËxk.
Ñ≤Ñe‘ HÍk „|Ǩχ Ѩ~º° O`«=Ú QÆÅ [QÆ=∞#∞ Ü«∞O„`«=Ú#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ x~°fiÇ≤ÏOK«∞#∞.
(ã¨$+≤ì ã≤u÷ ÅÜ«∞ ^ŒâÅ◊ Ö’ ^•xx =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyOK«∞K«∞O_»∞#∞) QÍ# '<Õ`å— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
#=∞Hõ=Ú#O^Œ∞ ''#∂`åÜ«∂-ǨÏ<åκܫ∞ =<å<åO Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞ó—— Ü«∞#∞
=∞O„`«=ÚÖ’ ã¨∂`« â◊|=Ì Ú#‰õΩ '[QÆ^ºŒ ¢#™Î ê~°kóä -ã¨∂`«ó— Ü«∞x J~°=÷ Ú K≥Ñʨ |_ç#k.
[QÆ^ŒºO„`«™ê~°käÜ≥ÿ∞#ѨÊ\˜H˜x, +¨_®ƒù= qHÍ~°=ÚʼnõΩ Ö’#∞QÍ_»∞ J#∞ ÉèÏ==Ú#∞
'JǨÏ<åκܫ∞— Ü«∞#∞ qâı+¨}=Ú K≥ѨCK«∞#flk.
`Õ. "≥∞éÜ«∞ Ü«∞O„`«=∞Ü«∞O ɡ·# =∞$QÆ=Ú ÉèíOy
^•~°∞ xi‡`«"≥∞ÿ#\˜ì `«~°}˜ áÈe¯
â◊„Hõ! Ü≥∞é∞ñQÆ∞=∞ ~¸ Éèí∂`«*ÏÅ "≥∞Å¡
^Œo`« ѨOˆH~°∞Ǩ‰õΔΩ `«O„`«O|∞ QÍñQÆ. (ÉèÏQÆ. 6 㨯O. 414)
Dâ◊fi~° ã¨û~°fiÉèí∂`å#O ǨÏ$^ÕÌâı~°∞˚# u+¨ªu I
„ÉèÏ=∞Ü«∞<£ ã¨~°fiÉèí∂`åx Ü«∞¢<åÎ~°∂_è®x =∂Ü«∞Ü«∂ II (Éè.í w.18-61)
Jx w`«Ü∞« O^Œ∞ NHõ$+¨μñ‚ _»∞ `«# [QÆ^ºŒ O„`« ™ê~°k`ä fi« =Ú#∞ QÆ∞é˜Oz K≥ÃÑÊ#∞.
â’¡II J*’˝ [#∞Î ~°hâ’-Ü«∞=∂`«‡#ó ã¨∞Y^Œ∞óYÜ≥∂ó I
Dâ◊fi~°„¿Ñi`À QÆKÕÛù`«ûfi~°æO "å â◊fi„Éèí"Õ∞= "å II (ÉèÏ~°`« =# 30-28)
Hõ. Ö’HõO|O`«Ü«Ú <≥=fiO I _ÕHÍOâ◊O|∞## x~°fiÇ≤ÏOK«∞K«∞ #„QÍ
ǨºHÍ~°∞O_≥· "≥Å∞ñQÆ∞ ^Œ I Ü«∂Hõ~°∞ ã¨Ñ¨Ê^Œ‡<åÉèí∞ #aè=i‚O`«∞<£.
(ÉèÏ~°.âßOu. 4P.227)
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 253
D Ö’HõO KåÅ ÃÑ^ŒÌk. WO`« ÃÑ^ŒÌ Ö’Hõ=Ú#O`«\ ˜h `«#Ö’x <åÅ∞QÆ=
Ü«∞Oâ◊O`À #_»∞ѨÙ`«∂, `å#∞ =∂„`«O JQÆ∞Ñ≤OK«‰õΩO_®, `«# Ü«∂HÍ~°=Ú#∞
„QÆÇ≤ÏOK«∞@‰õΩ gÅ∞ ÖËx^•xxQÍ J=∞~°∞ÛH˘#fl Ü«∂ `Õ*’=∞Ü«Úx, ^ŒÜ«∂âßex,
q+¨μ‚=¸iÎx Jaè=i‚OK≥^Œ#∞.
Hõ. qÉèí∞ñ _®q+¨μ‚O_Õ`«`ü I „ѨÉèí= ã≤÷u qÅÜ«∞=ÚÅ, â◊√Éèí=Ú #â◊√ÉèíO|∞O
„ѨÉèí∞"≥· `«QÆñ QÍOz #_»Ñ≤ I qÉèí"À[fiňHe ã¨Å∞Ê q#∞=Ú, =∞Ǩ`å‡!
(ÉèÏ~°.J#∞âß.1P.326)
D ã¨=∞ã¨Î ã¨$+≤ì ã≤u÷ ÅÜ«∞=ÚʼnõΩ „ѨÉ∞íè "≥· (<Õ`Ü
« ∞ÿ≥ ) q+¨μ=‚ ¸iÎ â◊√ÉèÏâ◊√ÉèÏÅ∞
HõeÊã¨∂Î D ã¨O™ê~° K«„Hõ „Éèí=∞}=Ú#∞ HõeyOK«∞K«∞ Q˘Ñ¨Ê q<À^ŒOÖ’ =Úxy
`ÕÅ∞K«∞ #∞O_»∞#∞.
223. ã¨g∞~°}ó
â◊O.ÉèÏ. â◊fiã¨# ~°∂¿Ñ} Éèí∂`åx KÕ+¨ìÜ«∞fu - ã¨g∞~°}óI
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ „áê}"åÜ«Ú ~°∂ѨÙñ_≥· ã¨HÅõ Éè∂í `«=ÚʼnõΩ KÕ+Åì¨ #∞ HõeyOK«∞#∞.
'KÕëêìO Hõ~Àu â◊fiã¨#~°∂Ñ‘— (q.ѨÙ) âßfiã¨~°∂ѨÙñ_≥· ã¨HõÅ „áê}∞Å#∞ "åi
"åi "åºáê~°=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ=iÎÅ∞¡#@∞¡ KÕÜ«Ú#∞. Hõ#∞Hõ 'ã¨g∞~°}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. ^ÕÇϨ ^è•~°∞ʼnõΩ <å`«‡Éè∂í `«∞O_≥· ã¨∂„`å`«‡‰õΩO_≥#· "åÜ«Ú=Ù ÉèOí y K«iOK«∞#∞.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.457)
224. ã¨Ç¨Ï„ã¨=¸~åú
â◊O.ÉèÏ. ã¨Ç¨Ï„™ê}˜ =¸~åú#ó J¿ãºu - ã¨Ç¨Ï„ã¨=¸~åú I
q~å„_»∂Ѩ=Ú# #∞#fl ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ "ÕÅH˘Åk t~°=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. HÍ#
'ã¨Ç¨Ï„ã¨=¸~åú— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. .... <å`«ñ_»∞ =~°∞ã¨ã¨Ç¨Ï„㨠ã¨OMϺHõO|∞ÅQÆ∞ =∞ã¨ÎHÍO„Ѷ≤∞ ÉÏǨï
Hõe`« ã¨`«∞Ê~°∞+¨μxQÍñ „|Ǩχ"å^Œ∞Å∞ ѨÅ∞‰õΩ^Œ∞~°∞...
(ÉèÏQÆ.3㨯O.246)
225. qâßfi`å‡
â◊O.ÉèÏ. qâ◊fi™êº`å‡ qâßfi`å‡ I
™ê÷=~° [OQÆ=∂`«‡Hõ=∞QÆ∞ „áê}∞ÅxflO\˜H˜x „Ѩ`«º„QÆ∂ѨÙñ_»QÆ∞ P`«‡ QÆ#∞Hõ
 254 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'qâßfi`凗 Ü«∞QÆ∞#∞. qÜ«∞^•k „ѨÑO¨ K«=Ú#‰õΩ Jkèëêª#∞ñ_≥· Ü«ÚO_»∞@KÕ 'qâßfi`凗
Ü«∞QÆ∞#∞.
P. ã¨$+≤ìHÍÅ=∞O^Œ∞ ã¨$[º=∂#O |QÆ∞, [QÆ=Ú =∞`«ûfi~°∂Ѩ =∞QÆ∞#∞ =`«û!
(ÉèÏQÆ.2-250)
âß. 'JOÉè’*Ïã¨#∞ñ _®kQÍQÆ ^Œ$}Ѩ~°ºO`«O|∞ qâßfi`«∞‡ñ_≥·
ã¨OÉèÏ=O|∞# #∞O_»∞ „áÈ_»—... (ÉèÏQÆ.7-282)
ã‘. XHõ¯ñ_≥· x`«∞ºñ_≥· Ü≥∞Hõ¯_»ñ QÆ_»ÖËHõ ™⁄ik [<å‡^Œ∞Å â◊¥#∞ºñ_»QÆ∞K«∞
ã¨~fi° O|∞ #O^Œ∞O_ç ã¨~fi° O|∞ñ ^Œ#Ü«∞O^Œ∞ #∞O_»OQÆ
ã¨~åfi„â◊Ü«ÚO _»#OQÆ... (ÉèÏQÆ.6㨯O.464)
L. Éèí∂=~°! ÜÕ∞ =∞ǨѨÙ~°∞+¨ Éèí∂+¨}∞ #O^Œ∞Å h ã¨=∞ã¨Î q
âßfi=o b#"≥∞ÿ ã¨^Œã¨^•`«‡Hõ ÉèÏ==Ú <˘Ok.... (ÉèÏQÆ.4㨯O.627)
=K«. Éèí∂`ÕO„kÜ«∞ QÆ∞}Ï`«∞‡O _»xÜ«Ú [QÆ#‡Ü«ÚO_»#xÜ«Ú ##∞fl h z`«ÎO|∞
#O^Œ∞ ^ŒÅOѨÙ=Ú. Jx q+¨μ‚=Ù „|Ǩχ‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.322)
226. ã¨Ç¨Ï„™êHõΔó
â◊O.ÉèÏ. ã¨Ç¨Ï„™ê}ºH©Δ}˜ Ü«∞㨺 ã¨ó - ã¨Ç¨Ï„™êHõΔó I
q~å„_»∂ѨÙñ_»Q∞Æ Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ "ÕÅH˘ÅkQÍ Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ=Ù. QÍ# 'ã¨ÇϨ „™êHõóΔ
— JÜ≥∞º#∞.
ã‘. K«~°}À~°∞ Éèí∞[ =ÚY „â◊=}ÏH˜Δ <å™ê t
~°=ÚÅ∞ <å<å ã¨Ç¨Ï„ã¨=ÚÅ∞ ZÅ∞ñQÆ (ÉèÏQÆ.1㨯O.62)
227. ã¨Ç¨Ï„ã¨áê`ü
â◊O.ÉèÏ. ã¨Ç¨Ï„™ê}˜ áê^• J¿ãºu - ã¨Ç¨Ï„ã¨áê`ü I
q~å„_»∂Ѩ Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ "ÕÅH˘ÅkQÍ áê^Œ=ÚÅ∞O_»∞@KÕ 'ã¨Ç¨Ï„ã¨áê`ü—
Ü«∞#|_≥#∞.
''ã¨Ç¨Ï„㨠j~å¬ Ñ¨Ù~°∞+¨ó I ã¨Ç¨Ï„™êHõΔ ã¨ûǨτã¨áê`ü—— (`≥·.P.3-12)
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 255
ã‘. WO„kÜ«∞O|∞Å `À_» <≥Åq∞ <˘ÃÑÊ_ç =∞ǨÏ^•^Œ∞Å x`«ˆ~`«~å#∞+¨OQÆ
=ÚQÆñ *Ëã≤ "åxÜ«∞O ^˘y q~å_ÕÌǨÏO|∞ ѨÙ\˜ìOz Ü«∞O^Œ∞ñ *ËѨ\ ˜ì `å#∞
=ã≤~ÚOK«∞ <å`«ñ_»∞ =~°∞㨠ã¨Ç¨Ï„㨠ã¨OMϺHõO|∞ÅQÆ∞ =∞ã¨ÎHÍO„Ѷ≤∞ ÉÏǨï
Hõe`« ã¨`«∞Ê~°∞+¨μxñQÍ „|Ǩχ"å^Œ∞Å∞ ѨÅ∞‰õΩ^Œ∞ ~å q~å„@∞Éèí∞=Ù#O^Œ∞
`Õ. Éèí∞=#*ÏÅO|∞ ÅÅ[_çñ ÉÁ~°Ü«∞‰õΩO_»∞ñ
„ÉÏ}^Œâ◊HõO|∞ xO„kÜ«∂~°÷=ÚÅ∞ xO„k
Ü«∂kè ^≥·==ÚÅ∞ñ QÆ∂_» ##Ѷ¨∞ ! „uq^èŒ
=∞QÆ∞K«∞ q„áêk =~°‚=Ú ÅÜ≥∞º #O^Œ∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.246)
Éè í Q Æ = O`« ∞ ñ_Õ =∞Ǩ Ï `« ∞ Î # ∞, JǨ Ï OHÍ~° = Ú#∞, Ѩ O K« É è í ∂ `« = ÚÅ#∞,
WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ =Ú#flQÆ∞ "åxx HõeÊOK«∞H˘x QÀK«iOK«∞K«∞<åflñ_»∞. Jq Ѩ~㰠ʨ ~°=Ú
ã¨O|O^è=Œ Ú QÆey, J`«x q~å\ò ã¨fi~°∂Ѩ=Ú# =iÎOK«∞K«∞#flq. "åxÜ«∞O^Œ∞ `å<Õ
=iÎOK«∞K«∞<åfl_»∞. "ÕÅ "ÕÅ ~°∂ѨÙÅ`À t~°ã¨∞ûÅ∞, Hõ#∞flÅ∞, áê^Œ=ÚÅ∞, KÕ`«∞Å∞
QÆey Ü≥ÚHõ¯_Õ =iÎOK«∞K«∞<åflñ_»x "Õ^Œ=Ú QÍ#=Ú KÕÜ«Ú"å~°∞ ѨÅ∞‰õΩK«∞<åfl~°∞.
=∞. |Ǩïáê^À~°∞Éèí∞*Ï# <ÕHõΔ} t~°óá¶êÅ„â◊"À Ü«Ú‰õΩÎñ_≥·
qǨÏiOK«∞<£ |Ǩï^ÕǨÏQÆ`«∞ñ_≥· q^•fiOã¨∞ Å∂Ç≤ÏOz `«
^ŒƒÇ¨ï ~°∂áê=Ü«∞=O|∞Å<£ Éèí∞=# ã¨OѨuÎ<£ qKåiO`«∞, ~å
=∞ǨÏhÜ«∂^Œ∞ƒù`« =¸iÎ Ü≥∂y[# ǨÏ$<å‡#∞ºO_»∞ "Õ∞^è•xnè!
(ÉèÏQÆ.2㨯O.88)
Ѩ~=° ∂`«‡ J<ÕHõ áê^Œ=ÚÅ∞, T~°∞=ÙÅ∞, Éè∞í [=ÚÅ∞, =ÚY=ÚÅ∞, <Õ„`«=ÚÅ∞,
t~°ã¨∞ûÅ∞, á¶êÅ=ÚÅ∞, K≥=ÙÅ∞ Hõey J<ÕHõ „áê}∞Å â◊s~°=ÚÅÖ’ <≥ÅH˘x
qǨÏiOK«∞K«∞O_»∞#∞.
P. ǨÏi ã¨Ç¨Ï„㨠j~°∞¬ñ |~°=Ú ã¨Ç¨Ï„™ê‰õΔΩ I "Õ^Œ=∞Ü«Ú ã¨Ç¨Ï„ã¨áê^Œ∞ #Åñ`«∞
Öˇ·# "åi HõO>ˇ #Åñu ÃÑ^ŒÌʼnõΩ#∞ I *ÏÅñɡ^ŒÌ Ü«∞QÆ∞ ^ŒÜ«∂à◊√ñQ˘Å∞`«∞
(ÉèÏ~°.âßOu.2P.21)
(D Ѩ^Œº=ÚÅ#∞ ÃÑ·224,225,226 <å=∞=ÚʼnõΩ#∞ J#∞ã¨O^è•#=Ú KÕã≤H˘#
#QÆ∞#∞)
 256 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
228. P=~°Î#ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨O™ê~°K«„HõO P=~°Î~Ú`«∞O jÅ=∞¿ãºu - P=~°Î#ó
[##, =∞~°}, ã¨$+≤ì, „Ѩà◊Ü«∂k ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# ã¨O™ê~° K«„Hõ=Ú#∞ =∞éÅ
=∞éÅ „uѨCK«∞O_»∞ ã¨fiÉèÏ==Ú HõÅ"åñ_»∞ QÍ# 'P=~°Î#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
P. =∞~°Åñ =∞~°Åñ ɡ‰Ωõ ¯=∂é∞ b qâ◊fiO|∞ I [## =$kú qÅÜ«∞ ã¨OQÆ`∞« Å#∞
#O^Œñ *ËÜÚ« K«∞O_»∞ #\˜ì ~¸â◊fi~°∞ñ_»"·≥ I `«#~°∞ x#∞fl <å`«‡ `«`Ϋ fi=ÚQÆ#∞
(ÉèÏQÆ.4㨯O.721)
=K«. `≥eÜ«Ú^Œ∞=Ú (722)
229. x=$`åÎ`å‡
â◊O.ÉèÏ. ã¨O™ê~°|<åúxfl=$`«Î P`å‡ - ã¨fi~°∂Ѩ=∞¿ãºu - x=$`åÎ`å‡ I
[Å=ÚÖ’ „ѨuaOaOK«∞ ã¨∂~°ºaO|=Ú [Å=Ú HõOÑ≤Oz#ѨÙ_∞» HõOÑ≤OK«∞#∞.
HÍx PHÍâ◊=∞O^Œ∞#fl ã¨∂~°∞º_»∞ HõOÑ≤OK«_»∞. Láê^èŒ∞ÅÖ’ #∞#fl Ѩ~°„|Ǩχ PÜ«∂
Ü«Úáê^èŒ∞Å Hõ~°‡ Ѷ¨Å=ÚÅ ##∞ÉèíqOK«_»∞. ™êH©ΔÉèí∂`«∞_»∞QÍ #∞O_»∞#∞. Láê^èŒ∞Å∞
„uQÆ∞}Ï`«‡Hõ=ÚÅ∞ QÆ#∞Hõ ã¨O™ê~° |O^è=Œ ÚÅÖ’ z‰õΩ¯H˘x Ü«ÚO_»∞#∞. "åxÜ«∞O^Œe
„Ѩ`º« QÍ`«‡ ã¨O™ê~° |O^è=Œ ÚÅ #∞O_ç q_çq_ç Ü«ÚO_»∞#∞. Ѩ~=° ∂`«‡ *Ï˝#ã¨fi~°∂ѨÙñ
_»∞ QÆ#∞Hõ ã¨O™ê~° |O^èŒ=ÚÅ #∞O_ç q_çѨ_ç Ü«ÚO_»∞#∞. (=ÚHÍÎ`«∞‡ñ_»∞) QÍ#
'x=$`åÎ`凗 Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. =Å<˘Ñ¨ÊÖ∫H˜Hõ "≥·kHõ =∂~°æ=ÚÖò #_»Ñ¨ÙK«∞ ^•fi~°HÍ #QÆ~°=∞O^Œ∞
#qk`åf‡Ü«∞ =∂Ü«∂ „ѨÉèÏ==Ú# xã¨ûOQÆ∞ñ_≥· Ü«ÚO_ç ã¨O™êiѨykñ
*ˇOk HÍ=∞O|∞ÅKÕ`« q"≥∂Ç≤Ï`«∞O _≥· ã¨∞dOK«∞K«∞ =Úk`å`«∞‡ñ _»QÆ∞K«∞
ã¨Oz`« ã≤flQÆú ã≤‡`åÖ’Hõ#=ÚÅ ã¨∞^è• Ñ¨iѨÓ~°‚ ã¨ÖϡѨ=ÚÅ#∞
`Õ. N xˆH`«#"≥∞ÿ# â◊s~°=Ú#∞
ÉÏO_»∞#O^Œ# Ü«∞^Œ∞‰õΩÅ „ѨHõ~°=ÚÅ#∞
bÅñ QÍ~°∞}º "≥ÚÅÜ«∞ñ ÉÏeOK«∞K«∞K«∞O_≥
<å~°Î ~°HΔÍK«}∞O_»∞ <å~åÜ«∞}∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.3-131)
JO|s+¨ =∞Ǩ~åA UHÍOuHõ ÉèíH˜Î`À NǨÏi áê^Œ¿ã= KÕã≤H˘#∞#ѨÙ_»∞
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 257
P. J`«x H©Ç¨Ï =∂<≥ ǨÏ~°∞ÅO^Œ∞ñ QÆ~°∞ÅO^Œ∞
^èŒ#=ÚÅO^Œ∞ñˆQo =#=ÚÅO^Œ∞ñ
|∞„`«∞ÅO^Œ∞ |O^èŒ∞q∞„`«∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞
|∞~°=Ú#O^Œ∞ #OuѨÙ~°=Ú#O^Œ∞ (ÉèÏQÆ.9-88)
=K«. JO`« Q˘O`« HÍÅ=Ú# Hõ"Õ∞‡khHÍO`«∞O_»∞ ã¨O™ê~°O|∞ =Å# `«QÆ∞ÅO|∞
q_çz x~°‡Å∞O_≥· Ü«ÚO_≥#∞ (x=$`åÎ`å‡)
=K«. 'qq^èŒ HÍëêªO`«~°æ`«∞O _»~Ú# "åÜ«Úã¨Y∞O_»∞ (Jyfl) `«^Œæ`« ^À+¨O|∞#∞O
ÉÁ~°Ü∞« Hõ x`«ºâ◊√^Œ∞ñú _≥· `«~`° =« ∞ ÉèÏ=O|∞# =iÎOK«∞ K«O^ŒO|∞# ã¨fiã¨OHõÅÊ
Hõ$`«O|∞Å~Ú# qz„`«â◊s~°O|∞Å Ü«∞O^Œ∞ #O`«~åºq∞Ü≥ÿ∞ „Ѩ"ÕtOz
`«`kΫ fiz„`«Ü∂≥ xQÆ`O« ɡ#· ¿ÇÏÜ«∞O|∞ÅO ÉÁ~°Ü∞« _»∞— (ÉèÏQÆ.10 L.1215)
h=Ù h ã¨OHõÅÊ=Ú#‰õΩ J#∞QÆ∞}=ÚQÍ qz„`« â◊s~°=ÚÅO^Œ∞ JO`«~åºq∞QÍ
#∞O^Œ∞=Ù. J~Ú##∞ P â◊s~°=ÚÅ áêѨ=ÚÅ∞ h‰õΩ ™ÈHõ=Ù. (x=$`åÎ`å‡)
230. ã¨O=$`«ó
â◊O.ÉèÏ. PKåÛùkHõÜ«∂ Jq^ŒºÜ«∂ ã¨O=$`«`åfi`ü ã¨O=$`«óI
Ѩ~=° ∂`«‡ `«# ã¨fiã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ <å`«‡#∞ Zé∞QÆhÜ«∞Hõ Jq^ŒºKÕ HõÑÊ≤ "ÕÜÚ« #∞.
Hõ#∞Hõ 'ã¨O=$`«ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
`Õ. ZÅ¡ `«#∞=ÙÅO^Œ∞ x~°"˘Ok `«#`À_»ñ
ÉÁO^Œ∞ ¿ãã≤#\˜ì á⁄O^Œ∞HÍx
á⁄O^Œ∞ "˘O^ŒÖËñ_»∞ ѨÙ~°∞+¨μO_»∞ QÆ∞}=Úñ^•
QÆ∞}˜xñ"ÀÖˇ #\˜ì QÆ∞}˜ ÉèílO`«∞ (ÉèÏQÆ. 6-215)
ã¨=∞ã¨Î r=ÙÅ ^ÕǨÏ=ÚÅO^Œ∞#∞, P`«‡~°∂ѨOÖ’ x=ã≤OK«∞K«∞<åfl=Ù.HÍx
Ü«∂ r=ÙÅ∞ JO`«~åºq∞QÍ #∞#fl x#∞fl QÆ∞iÎOK«∞@ ÖË^∞Œ . QÆ∞}=ÚÅÖ’ (Jq^ŒºÖ’)
z‰õΩ¯‰õΩ#fl D r=ÙÅ∞ QÆ∞}=ÚʼnõΩ Jnèâ◊fi~°∞ñ_»"≥·# x#∞fl QÆ∞iÎOK«∞@ ÖË^Œ∞.
ã‘. „áêHõ$`« QÆ∞} qHÍ~°=ÚÅñ ÉÁO^ŒHõ ѨÓ~°fi ã≤^Œ∞úO_»=QÆ∞ x#∞flñ lO`«¿ãÜ«∞
QÆ∞}=$`«∞O_ÀѨÙ<Õ ?QÆ∞}Ç‘Ï#! hÜ«∞O^Œ HõÅ QÆ∞}O|∞Å h= HõѨÊñ|_»∞^Œ∞
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.405)
h QÆ∞}=ÚÅ (Jq^Œº) KÕ`«<Õ h=Ù HõѨÊ|_ç ~°Ç¨Ï㨺=ÚQÍ ^•y Ü«ÚO^Œ∞=Ù.
 258 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. ǨÏi ÜÕ∞HÍ^Œâ◊ ã¨O= I `«û~°=ÚÅ∞ #O^Œ„=[=Ú#ñ ^Œ#∞ ǨÏi Ü«∞x Ü≥∞
=fi~°∞ <≥é∞ñQƉõΩO_» <å ǨÏÅ I ^èŒ~°∞`Àñ „w_çOK«∞K«∞O_≥ñ ^Œ^ŒÌÜ«Úñ„cu<£
(ÉèÏQÆ.3-105)
Hõ. QÀáêÅ =~°∞Å ÔH·##∞ I <åáÈ=ñQÆñ ^Œ# ã¨=∞Oz`åHÍ~° "≥ÚyO
EѨxNѨu "Õ_»∞Hõ I QÀáêÅ∞~°ñ QÆ∂_ç HÍK≥ QÀ=`«û=ÚÅ<£. (106)
''ÉèÏ#∞„ѨÉèÏã¨O[x`å„ÉèíѨOH˜Î I ~åƒù#∞O u~À^è•Ü«∞ q[$OÉèí`Õ Ü«∞^ä• II
P`À‡k`åǨÏOHõ$u~å`«‡`«`«Î fiO I `«^ä• u~À^è•Ü«∞ q[$OÉèí`Õ ã¨fiÜ«∞O II——
(q.K«∂.144)
ã¨∂~°∞ºx `Õ[ã¨∞û =Å# Pq~°ƒqù Oz# "Õ∞Ѷ∞¨ ѨOH˜Î Ü«∂ ã¨∂~°∞º<Õ HõÑÊ≤ "ÕÜÚ« #∞.
J>Ë¡ P`«‡#∞O_ç Ü«∂q~°∂ƒù`«"≥∞ÿ# Ü«∞ǨÏOHÍ~°=Ú P P`«‡<Õ Ü«∂KåÛùkOK«∞#x
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ q"ÕHõ K«∂_®=∞}˜ Ü«∞O^Œ∞ ##∞„QÆÇ≤ÏOzi.
231. 㨄=∞Ê=∞~°Ì#ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨=∞ºH± „Ѩ=∞~°ÌÜ«∞u ~°∞„^ŒHÍÖÏkaèó qÉèí∂uaèiu - 㨄=∞Ê=∞~°Ì#ó I
„Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# ~°∞„^Œ∞ñ_»∞, HÍÅ∞ñ_»∞, JO`«‰õΩñ_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ `«#
qÉèí∂`«∞Å`À „áê}∞Å#∞ ÉÏQÆ∞QÍ =∞iÌOK«∞#∞ (Ç≤ÏOã≤OK«∞#∞) Hõ#∞Hõ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
'ã¨O„Ѩ=∞~°#Ì ∞—_»#ñ|_»∞#∞.
~°∞„^Œó HÍÖ’-#ÎHÍ^•ºâ◊Û ã¨=∞™êÎâ‹·Û= [#Î=ó I
K«`«∞~å÷ „ѨÅÜ«∂ Ü≥ÿ∞`å [<å~°Ì# qÉèí∂`«Ü«∞ó II (q.ѨÙ.)
=∞. Hõ~° =∞i÷<£ kfiѨ~å~°÷ ã¨O[˝QÆÅ ~¸ HÍÅO|∞ñ QÍÖÏ`«∞‡ñ_≥·
™⁄ik<£ xO_»QÆñ *Ëã≤ Ö’Hõ=ÚÅ <å KÀ@∞<£ qÉèí∞O_≥=fiñ_À
ѨiѨÓiÎ<£ QÆ#∞ñ„ˆQ=ñ ÔQOѨÙQÆ^Œ∞~°<£ Éèí㨇O|∞QÍñ *ËÜ«Ú <å
ǨÏiK«„HÍ#Å H©Å Hõ#∞ºñ _˘Hõ~°∞O _»_»¤O|∞ QÍ <Õ~°∞Û<Õ?(ÉèÏQÆ.9-110)
232. JǨÏã¨ûO=~°ÎHõó
â◊O.ÉèÏ. ã¨=∞ºQÆǨflO „Ѩ=~°Î<å`ü ã¨∂~°ºó - JǨÏã¨ûO=~°ÎHõóI
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ã¨∂~°º~°∂ѨÙñ_≥· ѨQÆà◊§#∞ ÉÏQÆ∞QÍ =iÎOѨñ*ËÜ«Ú#∞ QÍ#
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 259
'JǨÏã¨ûO=~°HÎ óõ — Ü«∞QÆ∞#∞
=K«. (㨠∂ ~° ∞ ºñ_» ∞ )L^Œ Ü « ∞ =∞^è • ºÇ¨ Ï fl J㨠Π= ∞Ü« ∞ xj^ä Œ O |∞ ÅxÜ≥ ∞ _» ∞
HÍÅÉèË^ŒO|∞Å#∞, Éèí∂`« „Ѩ=$uÎ x=$uÎ xq∞`«ÎO |K«Û\˜ [#∞ʼnõΩ
|∞\˜Oì K«∞K«∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.5-2P.81)
ã¨∂~°∞ºñ_»∞ „Hõ=∞OQÍ L^ŒÜ∞« =Ú, =∞^蕺ǨÏfl=Ú, ™êÜ«∞O„`«=Ú, J~°~ú å„`«=∞#∞
HÍÅÉèË^Œ=ÚÅ#∞ HõeÊOK«∞K«∞O_»∞#∞. D L^ŒÜ«∂^Œ∞Å∞ r=ÙÅ „Ѩ=$uÎ, x=$`«∞ÎʼnõΩ
HÍ~°}=Ú ÅQÆ∞K«∞O_»∞#∞.
233. =Ç≤Ïfló
â◊O.ÉèÏ. =ǨÏ<å`ü =Ç≤Ïfló I ''^Õ"ÕÉè’º ǨÏ=ºO =Ç¨Ï #ó „Ѩ*Ï#<£—— (`≥·.„ÉÏ.)
ǨÏqã¨∞ûÅ#∞ ^Õ=`«ÅÔH· =Ç≤ÏOK«∞#∞. (JO^Œñ*ËÜ«Ú#∞)
'=ǨÏu qâ◊fiq∞u "å =Ç≤Ïfló— qâ◊fi=Ú#∞ =Ç≤ÏOK«∞@ KÕ`« ‰õÄñ_® '=Ç≤Ïfl—
Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞. ǨÏ=~°HΔÍK«~°}∞O_» "≥· <≥QÆ_»∞ n† =Ü«∞flyfl Ǩϟ„`åk ѨO
K« q^èŒO|∞<£ =∞é˜ =∞O„`«Ñ¨OK«Hõ ã¨∞ã¨$+¨ìOɡ· `«QÆO ÉÁÅ∞Û <å
ǨÏ=~°∂ѨO |QÆ∞ h‰õΩ „"≥ÚÔH¯^Œ#∞ h Ü«∂[˝<£ Éèí∞q<£ ǨÏ=º=Ú<£
ã¨=#„"å`«=ÚÅ<£ =Ç≤ÏO`«∞ ǨÏi! Ü«Ú+¨‡`ÕÎ[=Ú<£ |∂#∞K«∞<£.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.197)
K«. J`«_∞» „uÖ’Hõ`O« „`«=Ú x~°O`«~° "≥∞ÿ K«# x~°fiÇ≤ÏOK«∞K«∞<£ (=ǨÏu qâ◊fiq∞u =Ç≤Ïfló)
â◊`«=∞Y∞ñ _®kÜ≥ÿ∞# ã¨∞~°ã¨O`«uH˜<£ „aÜ«∞ "≥ÚÑ¨Ê Ç¨Ï=º=ÚÖò
ã¨``« =« Ú "≥∂z ~ÚK«∞ÛK«∞ ... (ǨÏq~°fiǨÏ<å`ü '=Ç≤Ïfló—) (ÉèÏ~°`.« J~°}º.5P.169)
234. JxÅó
â◊O.ÉèÏ. J<åk`åfi`ü - JxÅó I J<å^•`å JxÅÜ≥∂ "å JxÅó I
1. xÅó Ü«∞#QÍ x"å㨠™ê÷#=Ú. `«#‰õΩ XHõ x"å㨠™ê÷#=Ú xtÛ`«=ÚQÍ
ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'JxÅ∞ñ_»∞— WÖÏ Ü«∞#QÍ Éèí∂q∞. Éèí∂q∞ `«#‰õΩ ÖËx"å_»∞
 260 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
QÆ#∞Hõ 'JxÅ∞ñ_»∞—
2. xÅó Ü«∞#QÍ 'Pk—. Ѩ~°=∂`«‡ Pk ÖËx"å_»QÆ∞@KÕ 'JxÅ∞ñ_»∞—
3. xÅó Ü«∞#QÍ „QÆÇ≤ÏOK«ñ|_»∞@. (J#∞Éèí==Ú KÕ`« `«Ñ¨Ê) U Ü«ÚáêÜ«∞=Ú
KÕ`«#∂ „QÆÇ≤ÏOѨ|_»ñ_»∞ QÍ# 'JxÅ∞ñ_»∞—
4. J##=Ú J#QÍ „Ѩ=iÎOѨñ*ËÜ«Ú@. „áê}∞Å#∞ `«=∞ `«=∞ "åºáê~°=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ „Ѩ=iÎOѨ *ËÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ 'JxÅ∞_»∞—.
5. xbÜ«∞`Õ Ü«∞#QÍ q#â◊ºu. <åâ◊=Ú ÖËx"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'JxÅ∞ñ_»∞—
6. J<åk`åfi`ü - P^•#=Ú J#QÍ (^•#=Ú) ã‘fiHõiOK«∞@. Jk ÖËx"åñ_»∞
QÆ#∞Hõ J<å^•<å`ü - 'JxÅ∞ñ_»∞—.
7. JxÅó J#QÍ "åÜ«Ú=Ù. P "åÜ«Ú=Ù "å‰õΩ¯ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ J##=∞Å#∞
(„áê}=ÚÅ#∞) LѨã¨OǨÏiOK«∞#∞ QÆ#∞Hõ 'JxÅ∞ñ_»∞—
8. P "åÜ«Ú=٠Ѩq„`«"≥∞ÿ#, JѨq„`«"≥∞ÿ# =ã¨∞Î=ÙÅÃÑ· „Ѩã¨iOz##∞, Ü«∂
Ѩq„`åѨq„`«`Å« ∞ "åÜ«Ú=Ù# HõO@=Ù. J@∞Å<Õ ã¨HÅõ r=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞#fl Ѩ~=° ∂`«‡
"åi ѨÙ}ºáêѨ=ÚÅ#∞ ã‘fiHõiOK«_»∞. Hõ#∞Hõ 'JxÅ∞ñ_»∞—.
9. „áê}∞Å#∞ "åi"åi Hõ~å‡#∞™ê~°=ÚQÍ q+¨=∞=∞QÆ∞ ã¨$+≤ì *Ëã≤Ü«Ú,
"åiÜ«∞O^Œ∞ ~åQÆ^Õfi+¨ ^À+¨=ÚÅ#∞ (J<å^•`å) á⁄O^Œñ_»∞. Hõ#∞Hõ 'JxÅ∞ñ_»∞—
235. ^èŒ~°}©^èŒ~°ó
â◊O.ÉèÏ. âı+¨~°∂¿Ñ} =~åǨÏ~°∂¿Ñ} K« ^èŒ~°}©O ^Œ`«Î Wu - ^èŒ~°}©^èŒ~°ó I
Pkâı+¨μñ_»∞, =~åÇ¨Ï ~°∂Ѩ=ÚÅ`À Éèí∂q∞x ^èŒiOK«∞#∞. Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡
'^è~Œ }
° ^© ~Œè ∞° —ñ_»Ü∞≥ º#∞.
=K«. J`«x (Pkâı+μ¨ x) Ѷ}¨ O|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ Éè∂í QÀà◊O |}∞=∂„`«O|QÆ∞K«∞ #∞O_»∞
Ü«∞#O`«∞O_»∞ áê`åà◊O|∞# #∞O_ç ã¨HÅõ Ö’Hõ Ç≤Ï`å~°O÷ |∞ Éè∂í q∞x ^èiŒ OK«∞#∞.
(ÉèÏQÆ.5㨯O. 2ÉèÏ. 128)
`Õ. J~°Ü«∞ „|Ǩ‡^Œ∞ Öˇ=fix ##∞#~ÚOz
ÉèíH˜Î Ü«Ú‰õΩÎÅ =∞#=Ú#ñ „|ã¨∞ÎuO`«∞
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 261
~°=x Ü≥∞=fix `«Åg∞ñ^Œ <å=yO[
É’Å∞ <å "Õ~Út~°=ÚÅ Éè’yñQ˘Å∞Î (ÉèÏQÆ.6-476)
=K«. ^Õ"å! h=Ù ^˘e¡ "Õ^=Œ ∞Ü«∞ ã¨∂Hõ~åHÍ~°O|∞ ^èiŒ ~ÚOz ^ŒO¢ëêìO^ŒO_»O|∞#
"å~°}OË „^ŒO|∞ #o#O|∞ ^èiŒ ~ÚOK«∞ K«O^ŒO|∞# ~°™ê`«Å QÆ`Ü « ∞ÿ≥ # Éè∂í q∞
<≥uÎuq. (ÉèÏQÆ.4-204)
=∞. ku*Ïnèâ◊√x h QÆuO ^Œ∞xq∞ Ü«Ú^Œfi$uÎO ^ŒnÜ«∂OQÆ â’
}˜`« ѨOHÍOH˜`« QÆO_»ÉèÏQÆ∞ñ _»QÆ∞K«∞ xfi+¨μ‚O_»∞ ^•<˘ÃÑÊ q
ã¨Î $`« ã¨O^蕺O|∞^Œ ^è•`«∞ z„u`« ã¨=ÚnÌѨΠHõΔ=∂Éèí$^Œæu<£
H˜Δu ^ŒO¢ëêì„QÆ=Ú#<£ ^èŒiOz [Å~åtO ÉÏã≤ ÜÕ∞`Õ~°QÆ<£.(ÉèÏQÆ.3-420)
`Õ. ÉÏÅj`åOâ◊√ ˆ~MÏ qÉèÏã¨=∂#I ^èŒ=à◊^ŒO¢ëêì„QÆ=Ú# #∞#fl ^èŒ~°}˜ Ü≥ÚÃÑÊ
ǨÏiH˜ x`åº#áê~Úx Ü≥ÿ∞# ÅH˜;I <≥~°Ü«∞ñ |∂ã≤# Hõã¨∂Îi xHõ~°=∞#ñQÆ
(421)
236. ã¨∞„Ѩ™ê^Œó
â◊O.ÉèÏ. â’Éèí#ó„Ѩ™ê^À Ü«∞㨺 I JѨHÍ~°=`å=∞Ñ≤ tâ◊√áêÖÏn<åO "≥∂HõΔ
„Ѩ^•`«$`åfiku - ã¨∞„Ѩ™ê^Œó I
„Ѩ™ê^Œ=Ú Ü«∞#QÍ ^ŒÜ«∞. `«##∞ J==∂# Ѩéz Ü«∞ѨHÍ~°=ÚÅ∞
KÕÜ∞« |∂x# tâ◊√áêÅ∞ñ_»∞, HõOã¨∞ñ_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "å~° ÅHõ<‰Õ Ωõ ʼnõΩ ^ŒÜ∞« `À "≥∂Hõ=Δ Ú#∞
„Ѩ™êkOK≥#∞. Hõ#∞Hõ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'ã¨∞„Ѩ™ê^Œó— Ü«∞Ü≥∞º#∞.
=K«. <å~åÜ«∞}∞x ^•ã¨∞O_»<≥·# <å‰õΩ ã¨fi~°æ =∞~°Îº áê`åà◊O|∞ÅO QÆÅ
ã¨OѨ^ÀƒùQÆO|∞Å∞ xK«Û~ÚOѨñ|_»=Ù. ¢`≥·=iæHÍÜ«∂㨠~°Ç≤Ï`«Oɡ·#
=∞ÃÇÏ· â◊fi~°ºO|∞ „Ѩ™êkOK«∞O QÍ=Ù# ##∞Ѩ"∞Õ Ü«∞Oɡ#· ÉèQí =Æ „`«Ê™ê^ŒO |#∞ºÅ
HõQÀK«~O° |∞. (ÉèÏQÆ 6㨯O. 398)
=$„`åã¨∞~°∞ñ_»∞ ^Õ"ÕO„^Œ∞x`À Ü«Ú^Œú=Ú KÕÜ«ÚK«∞ W@¡<≥#∞. 'h=Ù
=„*ÏÜ«Ú^è=Œ Ú`À ##∞fl =kèOK«∞=Ú. <Õ#∞ zOuOѨ#∞. <Õ#∞ <å~åÜ«∞}∞x ^•ã¨∞ñ
_»#∞. <Õ#∞ PÜ«∞# áê^ŒÑ¨^Œ‡=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ <å =∞#ã¨∞û#∞ ÅQÆfl=Ú KÕÜ«Ú^Œ∞#∞.
áêOK«Éè∫uHõ"≥∞ÿ# D â◊s~°=Ú#∞ `«ºlOz ÉèíQÆ=O`«∞x á⁄O^≥^Œ#∞. <å‰õΩ
 262 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨fi~°=æ ∞~°ºÎ áê`åà◊ Ö’Hõ=ÚÅÖ’x Éè’QÆÉÏè Qƺ=ÚÅ∞ ~°∞zOѨ=Ù. <å~åÜ«∞}∞ñ_»∞ <å‰õΩ
^è~Œ å‡~°H÷ Í=∞ ~°ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ =∞ÃÇÏ· â◊fi~°º=Ú#∞ ("≥∂Hõ=Δ Ú#∞) „Ѩ™êkOK«∞#∞. P „Ѩ™ê^Œ=Ú
™ê\˜ÖËxk. J#∞ºÅ HõQÀK«~°"≥∞ÿ#k.— HÍ# 'ã¨∞„Ѩ™ê^Œ=Ú— P ã¨∞„Ѩ™ê^Œ=Ú#∞
„Ѩ™êkOK«∞#∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨∞„Ѩ™ê^Œ∞ñ_»∞—
P. Uq∞ K≥Ñ¨Ê #ѨC _çO„^•i `«#∞=Ù# I <˘Hõ¯ k=º`Õ[ =Úaƒ "≥_»e
Ö’Hõ"≥∞Å¡ñ E_» Ö’HõO|∞ K«∂_»x I Ö’Hõ =∞iy q+¨μ‚Ö’#∞ ™⁄K≥Û.
(ÉèÏQÆ.6㨯O.431)
^Õ"ÕO„^Œ∞ñ_»∞ =$„`åã¨∞~°∞x ã¨OǨÏiOK«QÍ "åxÖ’ #∞O_ç XHõ k=º `Õ[ã¨∞û
"≥_»e q+¨μ‚Ö’Hõ=Ú#‰õΩ "≥o§ q+¨μ‚=ÙÖ’ „Ѩ"ÕtOK≥#∞.
K«. JkÜ«Ú#∞ QÍHõ g∞~°∞ #$ѨÙÅO^Œé∞ñ E_»ñQÆ ^èŒ~°‡ã¨∂u ÃÑO
á⁄^Œq# ~å[ã¨∂Ü«∞ ã¨=<À`«û= =∞O^Œ∞#∞ [#‡=∂kQÍñ
|^Œ=_ç Ü≥∞Q˘æ#~°∞Û tâ◊√áêÅ∞ñ_»∞ Ü≥∂y[#O|∞ e\˜ì ^Œ
\˜ì ^Œx Ü≥∞é∞OQÆ <ÀѨx Hõ_çOk Ѩ^ŒO|∞#∞ ÉÁO^≥<Õ Hõ^•! (ÉèÏQÆ.3-97)
tâ◊√áêÅ∞ñ_»∞ ѨÙ\˜#ì ѨÊ\˜#∞O_çÜÚ« NHõ$+¨μ#‚ ‰õΩ <≥<Àfl Ü≥∞QÆ∞Åæ ∞ KÕã<≤ åñ_»∞.
J~Ú##∞ ^è~Œ ‡° ~åA x~°fiÇ≤ÏOz# ~å[ã¨∂Ü«∞ Ü«∂QÆ =∞ÃÇÏ∂`«û=OÖ’ Ü≥∂wO„^Œ∞ʼnõΩ
‰õÄ_» JQÆ=∞º=∞QÆ∞ Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=Ú#∞ JO^Œ∞H˘x<å_»∞.
Hõ. =Úx=~°∞Å∞#∞ [#Ѩ`∞« Å∞#∞ QÆ#∞Q˘x "≥éñQÆO^Œñ *ˇ^· ∞Œ º QÍ„`«=Ú#O^Œ∞O
_»#∞Ѩ=∞ `Õ[=Ú "≥Å∞=_ç I =#*’^Œ~°∞ ^ÕǨÏ=∞O^Œ∞ Ѩ_çñ *ÁK≥Û #$áê!
(ÉèÏQÆ.10L.795)
JK«@#∞#fl =Úhâ◊fi~°∞Å∞, ~åAÅ∞ K«∂z Pâ◊Û~°ºÑ¨_»∞#@∞¡QÍ tâ◊√áêÅ∞x
^ÕÇϨ =Ú #∞O_ç ^ÕnѨº=∂#"≥∞#ÿ `Õ[ã¨∞û "≥Å∞=_ç NHõ$+¨μx‚ â◊s~°OÖ’ „Ѩ"tÕ Oz#k.
K«. ‰õΩ~°∞#$Ѩ áêO_»∞ #O^Œ#∞ ʼnõΩOiî`«ˆHoñ [=¸ ã¨"Õ∞`«∞Öˇ·
Ü«∞iy ~°}Àifi <≥=fix =ÚMÏO|∞~°∞Ǩ=∞$`« =∂`«‡ Ö’K«<À
`«¯~°=ÚÅñ „QÀe áê~°÷ qtY„ѨHõ~° HõΔ`« ѨÓ`«QÍ„`«∞Öˇ·
QÆ∞~°∞`«~° "≥∂HõΔ^è•=∞=Ú#‰õΩO [x ™œYº=Ú <˘Ok~À QÆ^• !(ÉèÏQÆ.3-98)
‰õΩ~°∞ áêO_»= ã¨O„QÍ=∞OÖ’ g~°∞ÅO^Œ~°∞ NHõ$+¨μ‚x =ÚMÏ~°qO^Œ=Ú#∞
^Œi≈OK«∞K«∂, „áê}=ÚÅ#∞ g_çi QÆ#∞Hõ "å~°O^Œ~°∞ "≥∂HõΔ=Ú#∞ á⁄Oki.
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 263
`Õ. ..... tâ◊√áêÅ áœO„_» #~°Hõ
=Ú~° [~åã¨O^èŒ Ü«∞=#∞Å∞ =Ú^Œ=Ú `À_»ñ
"åã¨∞^Õ=Ùx! *ˇOki "≥·~°∞ÅÜ«Úº. (ÉèÏQÆ.11-80)
ѨãÉ≤ ÏÅ∞ñ_»Q∞Æ NHõ$+¨μx‚ K«OѨÙ=∞x ѨÓ`«# Ü«∞#∞ ~åHõãΔ x≤ HõOã¨∞_»∞ „"ÕÑÖ¨ ‰¡ˇ Ωõ
ѨOÃÑ#∞. ѨÓ`«# ã¨Î#=ÚʼnõΩ q+¨=Ú #Å^Œ∞H˘x NHõ$+¨μ‚#‰õΩ ã¨Î#º=ÚhÜ«∞QÍ
<å`«ñ_»∞ ã¨Î#º=Ú`ÀÉÏ@∞ P ~åHõΔã≤ „áê}=ÚÅ<Õ ÖÏy"≥·K≥#∞. Ü«∂^Œ=ÙÅ∞ P"≥∞
Hõàı|~°=Ú#∞ ^ŒÇ¨Ï#=Ú KÕÜ«∞QÍ
P. á⁄ye á⁄ye HÍÅ∞ =∞QÆ∞= ^ÕǨÏO|∞#,
#QÆ~°∞ Ѩi=∞à◊=ÚÅ á⁄QÆÅ∞ "≥_»Öˇ
^ÕǨÏHõŇ+¨=ÚÅ∞ NǨÏi =ÚY=Ú#ñ
„^•=ñ|_»∞@ñ *Ëã≤ Éèí∂=ˆ~}º! (ÉèÏQÆ.10-ѨÓ.239)
ѨÓ`«# â◊s~°=Ú#∞ ^ŒÇ¨Ï#=Ú KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞ JQÆ~°∞ ã¨∞"åã¨#Å∞ "≥^Œ[ÖË¡
á⁄QÆÅ∞ =zÛ#q. Hõ$+¨μ‚ñ_»∞ q+¨=Ú#∞, P"≥∞ „áê}=ÚÅ<Õ QÍHõ â◊s~°OÖ’#∞#fl
=∂e#º=Ú #O`«\ ˜x „`åy"ÕÃã#∞.
Hõ. ǨÏi ^Œ#g∞ñ^ŒO Ѩ^=Œ ÚÅ∞ñI QÆ~=° ÚÅ∞ x_ç K«#∞flñ QÆ∞_çz Hõ^㌠#≤ =∂„`«<£
ǨÏi[#x Ѩykñ|~°QÆu I HõiÔQ#∞ ^Œ∞i`«=ÚÅñ ÉÏã≤ Ü«∞ã¨∞~åOQÆ#Ü«Ú<£
(240)
NHõ$+¨μ‚_»∞ `«#ÃÑ· HÍà◊√§, KÕ`«∞Å∂ "Õã≤ ^ŒQÆæ~°‰õΩ =zÛ K«#∞ÉÏÅ∞ „`åy#O`«
=∂„`«=Ú#<Õ áêѨ=ÚÅ∞ Ѩ\ÏѨOK«Öˇ· áÈ~Ú q+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯ `«e¡=Öˇ Ѩ~°=∞QÆuH˜
KÕ~∞° ‰õΩ#flk.
Hõ. Ѷ¨∞#ã¨O™ê~åǨÏ`«∞ÅQÆ∞ I [#∞ÖÏHÍOH˜ΔOѨñ QÆ_»∞ #â◊HõºO|QÆ∞ â’
Éèí#=Ú ã¨=∞HõΔO|∞# #Ç≤Ï I QÆxÜ≥∞O ^•=∞ã¨∞ñ_»∞ ~À+¨Hõe`«∞O _»Ü«Úº<£
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.679)
Hõ. ~À+¨ „Ѩ"≥∂^Œ x„^• I ÉèÏëêâ◊# áêѨQÆ`«∞Åñ ÉÏÜ«∞Hõ K«„H˜<£
^À+¨QÆuñ Ez Ü≥ÿ∞# q I âı+¨QÆu<£ QÆOã¨∞ñ _»`«x *ˇO^≥ #ˆ~O„^•!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1377)
 264 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
237. „Ѩã¨<åfl`å‡
â◊O.ÉèÏ. 1. ~°[ã¨Î"≥∂ÉèϺ=∞HõÅ∞+≤`« P`å‡ - J#ÎóHõ~°}=∞¿ãºu - „Ѩã¨<åfl`å‡I
2. Ü«∞^•fi „Ѩã¨#fl ã¨fiÉèÏ=ó I HÍ~°∞}˜Hõ W`«º~°÷ó I
3. J"åѨΠã¨~°fiHÍ=∂`åfi^•fi I
1. ~°[ã¨Î"≥∂QÆ∞}=ÚÅKÕ HõÅ∞+≤`«=Ú QÍx ã¨`«Î fiQÆ∞}=ÚKÕ „Ѩã¨#fl"≥∞ÿ#\˜ì
P`«‡ (JO`«óHõ~}° =Ú) QÆÅ"åñ_»∞. ™ê^艌 Ωõ #‰õΩ ÉèHí =Θ Å# "åx z`«=Î Ú ~°[ã¨"Î ∂≥ QÆ∞}
~°ÇÏ≤ `«"∞≥ ÿ ã¨`Ϋ fiQÆ∞}=Ú`À #∞O_»∞#∞.
K«. ã¨~°ã¨QÆu<£ =ÚhO„^Œ∞Å∞ „Ѩã¨#flǨÏ$+‘Hõ=∂#ã¨
ã¨∞Êù~°} QÆÅѨC _»qfiÉèí∞x Éèí∂iHõàÏHõe`« ã¨fi~°∂Ѩ=ÚO
^Œ~° q∞_ç K«∂`«∞ (~°∞) ! (ÉèÏQÆ.2㨯O.111)
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ „Ѩã¨<åfl`«∞‡_»∞ QÆ#∞Hõ „Ѩã¨<åfl`«∞‡Öˇ·# ™ê^茉õΩÅ∞ „Ѩã¨<å‡`«∞‡
ÅQÆ∞^Œ∞~°∞. („|Ǩχ"Õ∞ JQÆ∞^Œ∞~°∞)
=K«. 'ÉèÏQÆ=`«âßG ¿ã"å qâı+¨O|∞# xâ◊ÛÅ ÉèíH˜Î Ü«Ú^Œ~ÚOK«∞† ÉèíH˜Î QÆÅ∞QÆ
~°[ã¨Î"≥∂ QÆ∞} „ѨÉèí∂`«O|∞Öˇ·# HÍ=∞ Ö’ÉèÏ^Œ∞ʼnõΩ =â◊O|∞ QÍHõ z`«ÎO|∞
ã¨`«Î fiQÆ∞}O|∞#ñ „|ã¨#flO|QÆ∞† „Ѩã¨#fl =∞#ã¨∞¯O_≥·# =ÚHõÎã¨OQÆ∞O_»QÆ∞†
=ÚHõÎã¨OQÆ∞O_≥·# hâ◊fi~° *Ï˝#O|∞ ã≤kúOK«∞† Dâ◊fi~°∞O_»∞ QÍ#O|_ç#ñ
l[˚_„» QÆ^#Œä ~°∂ѨOɡ#· Ü«∞ǨÏOHÍ~°O|∞ aè#flO|QÆ∞, #ǨÏOHÍ~°O|∞ aè#flOɡ#·
#ã¨OÉèÏ=<åk ~°∂ѨO|∞ÅQÆ∞ ã¨Oâ◊Ü«∞O|∞Å∞ qzÛù#flO|∞ÅQÆ∞† ã¨Oâ◊Ü«∞
qKÕÛù^ŒOɡ·# #<å~°|ú Ѷ¨ÅO|∞Öˇ·# Hõ~°‡O|∞Å∞ xâı≈+¨O|∞Öˇ· #tOK«∞.
(ÉèÏQÆ.1-58)
=K«. 'ѨÙ~°∞ëê~°÷ ÉèÏ[#∞O_»QÆ∞ [<å~°Ì#∞x ^Œi≈Oz `«^ŒÌ~°≈# q^èŒfiã¨Î ~°[ã¨Î"≥∂
QÆ∞}∞Å~Ú# „ѨKÕ`«ã¨∞Å∞...— (ÉèÏQÆ.4-916)
[<å~°Ì#∞x ^Œ~°≈#=ÚKÕ ~°[ã¨Î"≥∂QÆ∞}=ÚÅ∞ #tOz# „ѨKÕ`«ã¨∞Å∞.....
L. '~å[㨠`å=∞™ê`«∞‡Å‰õΩ ~å^Œ∞QÆ^• x#∞ñ QÍ# #=º ѨO
ˆH[ ^ŒàÏÜ«∞`åH˜Δ!— ..... (ÉèÏQÆ.10L.1147)
~å[㨠`å=∞㨠QÆ∞}=ÚÅ∞ HõÅ"å~°∞ q+¨μ‚=Ù#∞ K«∂_»ÖË~°∞. (z`«Î=Ú D
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 265
Ô~O_»∞ QÆ∞}=ÚÅ∞#∞ ÖËHõ ã¨`«Î fiQÆ∞}=Ú`À „Ѩã¨#fl"≥∞ÿ Ü«ÚO_»=Öˇ#∞)
2. „Ѩã¨#fl Ü«∞#QÍ ^ŒÜ«∂¢~°Ì Jx Ü«∞~°÷=Ú. Ѩ~°=∂`«‡ ^ŒÜ«∂¢~°Ì ã¨fiÉèÏ=Ùñ
_»∞. Hõ#∞Hõ '„Ѩã¨<åfl`凗 Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. Z=fiO_Õx ã¨fi^èŒ~å‡K«~°} Ѩ~°∞O_»∞#∞, xëê¯=ÚO_»∞#∞, „â◊^•úÜ«Ú‰õΩÎO_»∞<≥·
#<≥flšѨC_»∞ ÉèílOK«∞ #\˜ì"åx =∞#O|∞ „Hõ=∞O|∞# „Ѩã¨#flO|QÆ∞, #@∞¡
„Ѩã#¨ fl =∞#ã¨∞¯O_»∞#∞, „kQÆ∞}Ïf`«∞O_»∞#∞, ã¨=∞ºQÆ~Ì ≈° #∞O_»∞#∞ <≥#· Ü«∞`«O_»∞
=∞nÜ«∞ ã¨=∞=™ê÷#~°∂ѨâßOu <˘O^Œ∞, #kÜ«∞ ÔH·=źѨ^ŒO |#O|_»∞
(ÉèÏQÆ.4㨯O.540)
Hõ. ǨÏ$^ŒÜÕ∞â◊! h „Ѩã¨#fl`« I Ѩk"ÕÅ= áêe ÖËâ◊ÉèÏQÆ=Ú Hõ`«#O
„k^ŒâıO„^Œ`«fi=ÚQÆÅ^Œñ@ I `«∞k x#∞ "≥∞Ñ≤ÊOѨ <Õk ^˘~°Hõ^Œ∞ Nâß!
3. Ѩ~°=∂`«‡ J"åѨΠã¨~°fiHÍ=Úñ_»∞. HÀiHõÅxflÜ«Ú fiÜ«Ú#fl"åñ_»∞.
Hõ#∞Hõ HÀiHõÅ∞ f~°∞ÛH˘#∞@ÔH· ÜÕ∞ HΔÀÉèíÜ«Ú#∞ Ü«ÚO_»^Œ∞. Hõ#∞Hõ '„Ѩã¨<åfl`«∞‡_»∞—
238. qâ◊fi^èŒ$H±
â◊O.ÉèÏ. qâ◊fiO ^Œ$ëÈ‚fu qâ◊fi^èŒ$H±
qâ◊fi=Ú#∞ <Õ~°∞Ê`À ^èŒiOK«∞#∞ QÍ# 'qâ◊fi^Œ$H±— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞O„`«=Ú : Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù ã¨û=∞=~°Î`儈Q Éèí∂`«ã¨º *Ï`«ó Ѩuˆ~Hõ Pã‘`ü I
ã¨^•^è•~° Ѩ$kägO ^•º =Ú`Õ=∂O - HõÃã·‡ ^Õ"åÜ«∞ ǨÏqëê q^èÕ=∞ I
(|∞∞.=∞O.10ã¨∂.121)
ã¨$+≤ìH˜ ѨÓ~°fi=Ú Ñ¨~°=∂`«‡ XHõ¯ñ_»∞ =∂„`«"Õ∞ 'Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù—_»#∞ ¿Ñ~°∞`À
#∞O_≥#∞. J`«ñ_»∞ ã¨HõÅ [QÆ`«∞Î#∞ ã¨$+≤ìOz „áê}∞ÅxflO\˜H˜x ~°HõΔ‰õΩñ_»Ü≥∞º#∞.
J`«_Õ ^Œ∞ºÖ’Hõ=Ú#∞ Éèí∂Ö’Hõ=Ú#∞ =∞é˜Ü«Ú D Ô~O\˜ #_»∞=∞ #∞#fl qâ◊fi=Ú#∞
`«# â◊H˜ÎKÕ ^èŒiOK«∞K«∞<åfl_»∞. HÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'qâ◊fi^èŒ$H±— J#ñ|_»∞#∞.
=∞O. Ü«∞¿ãº"Õ∞ Ç≤Ï=∞=O`À =∞Ç≤Ï`åfi - Ü«∞㨺 ã¨=Ú„^ŒO ~°ã¨Ü«∂ ã¨Ç¨Ǩïó
Ü«∞¿ãº=∂ó „Ѩkâ’ Ü«∞㨺 ÉÏǨ˙-HõÃã·‡ ^Õ"åÜ«∞ ǨÏqëê q^èÕ=∞II
(|∞∞ˆQfi^Œ)
D Ç≤Ï=∞ Ѩ~°fi`«=ÚÅ∞#∞, Éèí∂q∞`À ‰õÄ_ç# ã¨=Ú„^Œ=ÚÅ∞#∞, Ѩ~°=∂`«∞‡x â◊HÎ̃KÕ
 266 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
^èŒiOѨ (~°HΔ̃OѨ) |_»∞K«∞#flq. P Ѩ~°=∂`«∞‡ #∞^ÕÌtOz Ü«∞[˝=Ú <åK«iOK≥^Œ=Ú.
ÜÕ∞<Õ^ŒO Éèí∂`«O Éèí∞=#O Éèíq+¨º`ü - ѨiQÆ$Ç‘Ï`« =∞=∞$`Õ# ã¨~°fi"£∞
(t.ã¨O.1)
QÆ_»z# HÍÅ=Ú#, „Ѩã¨∞Î`« HÍÅ=Ú#, [~°∞QÆÉ’=Ù HÍÅ=ÚÖ’ D qâ◊fi=Ú
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞xKÕ xÅ∞Ѩ|_»∞K«∞#flk.
=K«. [QÆO|∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~ånè#O|∞ QÍx ã¨fi`«O„`«O|∞ QÍ^Œ∞. (ÉèÏQÆ.1-231)
Hõ. ã¨~°fi„ѨѨOK« QÆ∞~°∞Éèí~° I x~åfiǨωõΩñ_»QÆ∞@ *Ëã≤ <≥é˜ñ [#∞^Õ~°<£
Y~°∞fix „"ÕñQÆ∞ ã¨Ç≤ÏOѨHõ I Ü«Úsfiã¨÷e „QÆ∞OÔQ, „"≥ÚÔQæ #∞~°ˆQO„^Œ∞O_»∞<£
(ÉèÏQÆ.8㨯O.527)
ã‘. ........ D ^Œ$yfi^è•O_»O|∞ ÖËi ÔH·# ?
`Õ. ã¨OYº¿ãÜ«∞OQÆ~åxq, ã¨O`«`O« |∞
<Àeñ |~°=∂}∞=ÙÅ ÉèíOy <˘_»e ~À=∞
q=~°=ÚÅ Ü«∞O^≥ =iÎOK«∞ qѨÙÅÉèÏu
<≥#Ü«ÚK«∞#fl h "≥H¯õ _»? <≥O`«HÔ O`«?
K«. .... ™êQÆ~° "Õ∞YÖÏ =∞Ç‘Ï
Éèí~°} ^èŒ∞~°O^èŒ~° „ѨHõ@ Éèí=º Éèí∞*Ï Éèí∞[ˆQO„^Œ! (ÉèÏQÆ.4/974)
239. qâ◊fiÉèí∞H±
â◊O.ÉèÏ. qâ◊fiO Éèí∞OˆHÎ, Éèí∞#H˜Î áêÅÜ«∞fu "å qâ◊fiÉèí∞H± I
„Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# ã¨=∞ã¨Î qâ◊fi=Ú#∞ (~°∞„^Œ~°∂ѨÙñ_≥·) ã¨OǨÏiOK«∞#∞.
ã≤÷uHÍÅ=Ú# qâ◊fi=Ú#∞ (q+¨μ‚~°∂ѨÙñ_≥·) áêeOK«∞#∞. Hõ#∞Hõ 'qâ◊fiÉèí∞H±— Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞. Hõ~° =∞i÷<£ kfiѨ~å~°÷ ã¨O[˝ QÆÅ ~¸ HÍÅO|∞ñ QÍÖÏ`«∞‡ñ_≥·
™⁄ik xflO_»QÆñ*Ëã≤, Ö’Hõ=ÚÅ <åKÀ@∞<£ qÉèí∞O _≥=fiñ_À
ѨiѨÓiÎ<£ QÆ#∞ñ„ˆQ=ñ ÔQOѨ٠ÖÁÅ∞Hõ<£ Éèí㨇O|∞QÍñ *ËÜ«Ú <å
ǨÏi K«„HÍ#Å bÅ Hõ#∞ºñ _˘Hõ~°∞O _»_»¤O|∞QÍ <Õ~°∞Û<Õ!
(ÉèÏQÆ.9㨯O.110)
=K«. JdÅ Éè í ∞ =# Ѩ i áêÅ#O|∞#‰õ Ω <Õ # KåÅ∞^Œ ∞ #x q"åkOK« ∞
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 267
#Ü«∞#Ü«ÚQÆàO◊ |∞#∞.... (ÉèÏQÆ.3㨯O.288)
Hõ. ǨÏi Ñ≤`«$ ã¨∞Ѩ~°fi u~°ºVfl I ~° ~°∂Ѩ=ÚÅ<£ [xOz #Ü«∞=Ú# =∞#fiO
`«~°=ÚÅ x[ã¨`«Î fiO|∞#ñ, |iáêeOK«∞#∞ [QÆO|∞ áœ~°∞+¨ "≥ÚѨÊ<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.353)
240. qÉèí∞ó
â◊O.ÉèÏ. Ç≤Ï~°}ºQÆ~åƒùk~°∂¿Ñ} qq^èŒO Éèí=fu - qÉèí∞ó I ''x`«ºO qÉèí∞"£∞——
(=Ú.1-1-6) Wu =∞¢#Î=~å‚`ü I
Ѩ~=° ∂`«‡ „|Ǩχ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #<ÕHõ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ Ü«∞QÆ∞#∞. Hõ#∞Hõ 'qÉè∞í —_»#ñ
|_»∞#∞. D „ѨѨOK«=Ú <åq~°ƒùqOѨ*ËÜ«Ú@‰õΩ '„|Ǩχ—QÆ#∞, áÈ+≤OK«∞@‰õΩ
'q+¨μ‚=Ù—QÆ#∞, ÅÜ«∞=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ '~°∞„^Œ∞ñ_»∞—QÆ#∞ P Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ Ü«∞QÆ∞#∞
'qÉèí∞ifiâ◊fi~°∂Ѩó— qâ◊fi~°∂ѨÙñ_≥·#O^Œ∞# 'qÉèí∞ñ—_»QÆ∞#∞. =∞`«ûº ‰õÄ~°‡ =~åǨk
~°∂Ѩ=ÚÅ∞ ^èŒiOK«∞#∞. QÍ# 'qÉèí∞—ñ_»QÆ∞#∞.
qâ◊fi=Ú#∞ ^Œ#Ü«∞O^Œ Ü«∂q~°ƒùqOѨ
qÅÜ«∞"≥ÚO^Œ #^ÕÌ=ÙO_»∞ qÉèí∞`« ÉÁÅ∞Û. (ÉèÏ~°.J#∞âß.4P.365)
`Õ. ¢ã‘Î #ѨÙOã¨Hõ ѨÙ~°∞+¨ =¸iÎÜ«Ú#∞ QÍHõ
u~°º QÆ=∞~° #~åk =¸iÎÜ«Ú#∞ QÍHõ
Hõ~°‡ QÆ∞} ÉèË^Œ 㨠^Œã¨ „`«ÊHÍt QÍHõ
"≥#∞Hõ #xflÜ«Úñ ^• #QÆ∞ qÉèí∞ñ ^ŒÅO`«∞. (ÉèÏQÆ.8㨯O.85)
241. ã¨`«¯~åÎ
â◊O.ÉèÏ. ã¨`«¯~Àu - ѨÓ[Ü«∞fu - ã¨`«¯~åÎ I
ѨÓAºÅQÆ∞ „ÉÏǨχ}∞Å#∞, =Ú#∞Å#∞ ѨÓlOK«∞#∞. `å#∞ Ѩ~°=∂`«‡
Ü≥∞ÿ #ѨÊ\˜Hx˜ , Ö’Hõ=∞~åº^• xq∞`«"Î ∞≥ ÿ ã¨`∞« Ê~°∞+¨μÅ∞, "Õ^qŒ ^Œ∞Å∞ =zÛ#ѨÙ_»∞ `å#∞
™ê=∂#º=∂#=Ùx =Öˇ "åiH˜ ѨÓ[Å∞ ã¨Å∞ѨÙK«∞O_»∞#∞.
<å~°^∞Œ ñ _˘Hõ<å_»∞ NHõ$+¨μx‚ ^Œ~≈° <å~°"÷ ∞≥ ÿ ÜÕ∞`≥OK«QÍ, NHõ$+¨μñ‚ _≥^∞Œ ~°∞ =zÛ
 268 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. =Úx=~°∞, áê^•O|∞[=ÚÅ∞ I ^Œ# Kå~°∞ H˜s@=∞}˜q`å#=Ú ™ÈHõ<£
q#q∞`«∞ñ_≥· x[ã≤OǨ, ã¨#=Ú# QÆ∂~°∞ÛO_»ñ ɡ\ ˜ì ã¨kfi#Ü«∞=Ú#<£
(ÉèÏQÆ.10L.606)
Hõ. `«# áê^ŒHõ=∞Åf~°÷O I |∞# Ö’Hõ=ÚÅO |q„`«=ÚQÆñ *ËÜ«Ú Ñ¨Ù~å
`«#=∞øx Ö’HõQÆ∞~°∞ñ_» I =Ú‡x Ѩ^Œf~°÷O|∞ =∞ãÎ̈=Ú# ^èŒi~ÚOK≥<£ (607)
=K«. W@∞¡ „|Ǩχ}º ^Õ=ÙO_»∞#∞, #~°ã¨Y∞O_»∞ <≥·# <å~åÜ«∞}∞O _»âı+¨
f~À÷Ѩ=∂#O|~Ú# =ÚhO„^Œ áê^Œ f~°÷O|∞ ^èŒiOK≥#∞.
P. ........ ã¨~°fiÉèí∂`« ã¨∞ǨÏ$`«Î
=ÚʼnõΩñ „ÉÏѨÎÖÏÉèí=Úk`« =∂#
ã¨∞ʼnõΩ âßO`«∞ʼnõΩ#∞, ã¨∞[#∞ʼnõΩ#∞ QÆ~°fi
Ç‘Ï#∞ʼnõΩ#∞ q#`«∞ ÖË <˘#~°∞Î. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1701)
242. ã¨`«¯ $`«ó
â◊O.ÉèÏ. ѨÓl`≥·~°Ñ≤ ѨÓl`«ó- ã¨`«¯ $`«óI
[#∞Å∞ "åi "åi ~Ú+¨ì HÍ=∂º~°÷=ÚÅ#∞ á⁄O^Œ∞@ÔH· „|Ǩχ, t=Ùñ_»∞,
ã¨∞„|Ǩχ}∞ºñ_»∞, QÆ}Ѩu =Ú#flQÆ∞ ^Õ=`«Å#∞ ѨÓlOK«∞K«∞O^Œ∞~°∞. D ^Õ=`«
ÅO^Œé∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡#∞ ѨÓlOK«∞^Œ∞~°∞. W@∞ŠѨÓlOѨ|_»∞"åi KÕ`« ѨÓlOѨñ
|_»∞"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨`«¯ $`«ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
`Õ. J|˚ã¨OÉèí= ǨÏ~°^Õ=`å~°ÛhÜ«∞ ! Éèí∂iã¨O™ê~° ™êQÆ~À`åÎ~°}O|∞
#=ºÜ«∂#O^Œ "≥∂HõΔ^•Ü«∞Hõ=Ú<≥·#, h Ѩ^Œ^蕺#=∂`«‡Ö’ xÅ∞=h"≥
(ÉèÏQÆ.10.L.611)
Hõ. Hõx ~ÚO„^Œ∞_»∞ñ ѨÓlOK≥#∞ I k#Hõ~°xÉèí x[H˜s@ nkèu `À_»<£
=Úx ǨÏ$^ŒÅOHõ~°}O|∞Å∞ I ã¨∞#`À^Œú~°}=ÚÅ∞ #O^Œã¨∞`«∞ K«~°}O|∞Öò
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.936)
=K«. [QÆ^Œ∞^ŒÜ«∞ áêÅ# ÅÜ«∞ bÖÏ ¿ÇÏ`«∞O_»"≥· âßO`«∞O_»=~Ú ã¨∞ǨÏ$[˚#
ÉèÏQÆ^èÕÜ«ÚO_»"≥· ã¨=∂<åkèHõ =ã¨∞Î â◊¥#∞ºO_»"≥·# x#∞fl, <Õ#∞#∞ (t=Ù_»∞),
„|ǨχܫÚO |i}`åO`«óHõ~°}∞Öˇ·# =ÚxQÆ}O|∞Å∞#∞, Éèíl~ÚOK«∞
K«∞O^Œ∞=Ú (ÉèÏQÆ.10L.441)
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 269
243. ™ê^èŒ∞ó
â◊O.ÉèÏ. <åºÜ«∞=sÎ - ™ê^è∞Œ ó I ™ê^èÜ Œ ∞« fu "å I ™ê^躌 Éè^Ë •#∞áê^•<å`ü ™ê^躌 =∂„`«
™ê^èŒHÀ "å I
<åºÜ«∞ =$`«Î`«Ü«∂ ™ê^èŒ∞ó I <åºÜ«∞ „Ѩ=$`«Î`«Ü«∂ ™ê^èŒ∞ó I J#∞
áê~îåO`«~°=ÚÅ∞#∞ QÆÅ=Ù.
<åºÜ«∞=Ú J#QÍ Ö’Hõ "Õ^Œ ã¨=∞‡`«=Ú.
<åºÜ«∞=iÎ Ü«∞#QÍ Ö’Hõ"Õ^Œ ã¨=∞‡`«=ÚQÍ #_»K«∞H˘#∞ jÅ=Ú QÆÅ"å_»∞.
<åºÜ«∞=$`«Îó Ü«∞#QÍ Ö’Hõ"Õ^Œ ã¨=∞‡`«=∞QÆ∞ K«i„`« QÆÅ"åñ_»∞.
<åºÜ«∞ „Ѩ=$`«Î`«Ü«∂ Ü«∞#QÍ Ö’Hõ"Õ^Œ ã¨=∞‡`«=∞QÆ∞ Hõ~°‡Å Ü«∞O^Œ∞ „Ѩ=$uÎ
QÆÅ"åñ_»∞.
™ê^èŒÜ«∞u J#QÍ ã¨~°fi=Ú#∞ ™êkèOK«QÆÅ"åñ_»∞ - ™ê^èŒ∞=Ù.
™ê^茺ÉèË^•<£ - ™ê^茺=ÚÅQÆ∞ "Õˆ~fi~°∞ HÍ~°º=ÚÅ#∞ ™êkèOK«∞"åñ_»∞.
Láê^•<å`ü - Láê^•# HÍ~°}=Ú #∞O_ç ™ê^茺=∞QÆ∞ ^•xx ™êkèOK«∞ â◊HÎ̃
QÆÅ"åñ_»∞.
Hõ. ™ê^èŒ∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú <å Ü«∞k
™ê^èŒ∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞ <Õ#∞†
[QÆ=ÚÅ <≥Å¡<£ ™ê^èŒ∞Å <Õ# Ü≥∞é∞OQÆ∞^Œ∞
™ê^èŒ∞ Öˇé∞OQÆ∞^Œ∞~°∞ <å^Œ∞ K«i`«=Ú q„áê! (ÉèÏQÆ.9-123)
Hõ. <å `Õ[=Ú ™ê^èŒ∞ÅÖ’ I <å`«`«"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞ "åi #ÅñK«∞ [#∞ʼnõΩ<£
¿ÇÏu „H˜Ü«∞ cèuxK«∞ÛO I *Ë`À "≥∂^ŒO|∞ñ *ˇé∞K«∞ ã≤^Œú=Ú ã¨∞g∞‡.(125)
`Õ. ™ê^èŒ∞ eO„kÜ«∞ q„ÉèÏOu ã¨OǨÏiO`«∞
~°Ñ¶¨∞=Úñ ^≥eã≤ „áêÜ«∞tÛ`«Î =∂K«iO`«∞
~°„ѨHÍâ◊O|∞QÍ ^èŒ~°‡=∂K«iO`«∞
~°dÅÉèí∂`«^ŒÜ«∂à◊√`«fi=∂~°ñ QÆÅ~°∞. (ÉèÏ~°.J#∞.5 P.428)
™ê^è∞Œ =ÙÅ∞ WO„kÜ«∞ „ÉèÏOux x~°∂‡eOK≥^~Œ ∞° . KÕã#≤ áêѨ"∞≥ iy „áêÜ«∞tÛ`«OÎ
KÕãH≤ ˘<≥^~Œ ∞° . `«=∞ ¿Ñ~°∞ „ѨH\õ O˜ K«∞H˘#‰õΩO_»QÆ ~°ÇϨ 㨺=ÚQÍ ^è~Œ ‡° =Ú KÕÜÚ« ^Œ∞~°∞.
 270 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«=ÚÅ g∞^Œ ^ŒÜ«∂ ã¨OѨÓ~°∞‚Öˇ· Ü«ÚO_≥^Œ~°∞. W\˜ì ™ê^èŒ∞QÆ∞}=ÚÅ∞
QÆey Ü«ÚO_»∞@KÕ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ '™ê^èŒ∞=Ù— JQÆ∞#∞. J\˜ì QÆ∞}=ÚÅ #Å=~°K«∞H˘x
™ê^èŒ#=Ú KÕÜ«Ú Éèí‰õΩÎÅ#∞ `«#Ö’ SHõº=Ú QÍqOK«∞H˘#∞#∞.
244. [Ǩïfló
â◊O.ÉèÏ. 1. [<å<£ ã¨OǨ~°ã¨=∞ÜÕ∞ JѨǨïfl`Õ - JѨ#Ü«∞fu - [Ǩïfló I
2. [Ǩ`«ºq^Œ∞+¨ó, ÉèíHÍÎ<£ #Ü«∞u Ѩ~°O =^Œq∞u "å I
1. „Ѩà◊Ü«∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú# [#∞Å#∞ `˘ÅyOK«∞#∞.
2. Jq^Œ∞+¨μÅ#∞ (J*Ï˝#∞Å#∞, áêÑÙ̈Å#∞) `˘ÅyOK«∞#∞ QÍ# '[Ǩïó— Ü«∞QÆ∞#∞.
*Ï˝#∞Å#∞ (Éèí‰õΩÎÅ#∞) Ѩ~°=∞ Ѩ^Œ=Ú#‰õΩ #_çÑ≤OK«∞#∞ QÍ# '#∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'[Ç¨ï— =∞é˜Ü«Ú '#∞ó— QÍ# '[Ǩïfló— Ü«∞QÆ∞#∞. Éèí‰õΩÎÅ#QÍ „|Ǩχq^Œ∞Å∞.
Éèí‰õΩÎÅ#∞ Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=Ú#‰õΩ KÕ~°∞Û#∞. Jq^Œ∞+¨μÅ#∞ („|Ǩχ*Ï˝#=Ú ÖËx"åix)
^Œ∂~°=ÚQÍ „`Àã≤"ÕÜ«Ú#∞. HÍ# '[Ǩïfló— Ü«∞QÆ∞#∞.
`Õ. QÆ_»ñy [#=ÚÅ =∞OQÆà◊Hõ~°∞‡ Å~Ú#
"åi =ÚH˜Î, #=∞OQÆàÏKå~°∞ Å~Ú#
"åi #~°HõO|∞, <˘OkO`«∞ Éèí∂i =∞Ç≤Ï=∞
ÉèíHõÎ[#áÈ+¨ ! ~ål`« Ѷ¨}˜ qÉèí∂+¨! (ÉèÏQÆ.4-147)
h=Ù h =∞Ç≤Ï=∞ KÕ`« â◊√ÉèíHõ~°‡Å∞ KÕÜ«Ú"åiH˜ =ÚH˜Îh, Jâ◊√ÉèíHõ~°‡Å∞
KÕÜ«Ú"åiH˜ #~°Hõ=Ú#∞ HõeyOK≥^Œ=Ù.
=K«. '^Œ∞+¨ì ^Œ#∞[ã¨OǨ~°O|∞#∞, t+¨Éì $íè `«º=Úx[# ~°HÍΔ „ѨHÍ~°O|∞#∞ h‰õΩ <≥[·
QÆ∞}O|∞Å∞— (ÉèÏQÆ.7-360)
=K«. '=∂Ü«∂x=~°Î‰õΩO_»"≥·# h=Ù <å<åq^èŒk"åº=`å~åk bÅÅO *Ëã≤
^Õ=QÆ}O|∞Å#∞, ã¨`«∞Ê~°∞+¨μÅ#∞, Ö’Hõx~å‡}K«}∞Öˇ·# „|Ǩ‡^Œ∞Å#∞,
|i~°H˜ΔOK«∞K«∞, Ö’HõÇ≤ÏO™ê „Ѩ=~°Î‰õΩÖˇ·# ^Œ∞+¨ì=∂~°æQÆ`«∞ÅO „QÆ∂~å`«∞‡Å
Ç≤ÏOã≤OK«∞K«∞O^Œ∞=Ù— (ÉèÏQÆ.10L. 430)
=∂ex. ã¨=∞^Œ q=∞^Œ ^Œ∂~å ã¨#fl!
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 271
=∞^Œ=Ú Hõey# "åiH˜ ^Œ∂~°=ÚQÍ#∞, =∞^Œ=Ú q_çz# (ÖËx) "åiH˜
^ŒQÆæ~°QÍ#∞ LO_»∞"å_®!
NuHõ¯#QÍ~°∞ P„â◊=∞"å㨠Ѩ~fi° kfifÜ«∂âßfi™êO`«=Ú# '=∂eh— =$`«=Î ÚÖ’
Hõ$uÉèí~°Î Ü≥ÿ∞# ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x ÃÑ· q^èŒ=ÚQÍ H©iÎOzi.
245. <å~åÜ«∞}ó
â◊O.ÉèÏ. #~°ó - P`«‡ I `«`À *Ï`å<åºHÍâßnx <å~å}˜ - HÍ~åº}˜, `åx HÍ~åº}˜
JÜ«∞`Õ - HÍ~°}Ï`«‡<å "åºáÈflu I J`«âÛ◊ `å#ºÜ«∞#=∞¿ãºu - <å~åÜ«∞}ó I
''Ü«∞K«Û H˜Oz[˚QÆ`«û~°fiO ^Œ$â◊º`Õ „â◊¥Ü«∞`ÕÑ≤ "å I
JO`«~°ƒÇ≤Ïâ◊Û `«`«û~°fiO "åºÑ¨º <å~åÜ«∞}ó ã≤÷`«ó II (Ü«∂l˝‰õΩº 13)
''#~å*Ï˚`åx `«`åÎ fix <å~å}©u `«`À q^Œ∞ó I
`å<Õº= KåÜ«∞#O `«ã¨º `Õ# <å~åÜ«∞}ó 㨇 $`«ó II (ÉèÏ~°.L^Àº)
#~å}ÏO - r"å<å=∞Ü«∞#`åfi„`«Êà◊Ü«∞ Wu "å,
''Ü«∞„`«ÊÜ«∞#κaèãO¨ qâ◊x—Î — (`≥.· P.3-1)
''<å~å}Ï=∞Ü«∞#O Ü«∞™ê‡`«Î™ê‡<åfl~åÜ«∞}ó 㨇 $`«ó—— („|Ǩχ"≥·=~åÎ`ü)
''PáÈ <å~å Wu „áÈHÍÎ PáÈ "≥· #~°ã¨∂#=ó I
`å Ü«∞^Œ™êºÜ«∞#O ѨÓ~°fiO `«™ê‡<åfl~åÜ«∞}ó 㨇 $`«ó—— II (=∞#∞1-10
'<å~åÜ«∞}ÏÜ«∞ #=∞ W`«ºÜ«∞"Õ∞= ã¨`«ºó
ã¨O™ê~° Ѷ¨∞’~° q+¨ã¨OǨÏ~°}ÏÜ«∞ =∞¢#Îó I
„â◊√}fi#∞Î Éèí=º =∞`«Ü≥∂ Ü«∞`«Ü≥∂-ã¨Î~åQÍ
LK≥·Ûã¨Î~å=ÚѨkâß=∞ºÇ¨Ï=¸~°úfiÉÏǨïó—— II (#$.ѨÙ.18-31)
1. '#~å*Ï˚`åx— Ü«∞#∞ ÉèÏ~°`ÀH˜KÎ Õ #~°∞ñ_»#QÍ P`«‡. D P`«‡#∞O_ç PHÍâßk
HÍ~°º=ÚÅ∞ ѨÙ\˜ì#q. P`«‡# PHÍâ◊ó ã¨OÉèí∂`«ó I PHÍâß^•fiÜ«Úó I "åÜ≥∂~°yfló I
JˆQfl~åѨó I J^Œƒºù óѨ$käg I Ѩ$kä"åºF+¨^Ü Œè ∞« ó I F+¨nÉè ’è º-#fl"£∞I J<åfl `«∞Ê~°∞+¨ó
—— (`≥·.L.) „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ#∞Hõ "åxx <å~°=ÚÅO^Œ∞~°∞. gxÜ«∞O^Œ∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞@KÕ <å~°=ÚÅ∞
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ JÜ«∞#=ÚÅ∞ (™ê÷#=ÚÅ∞) JÜ≥∞º#∞. <å~°=ÚÅ∞ ™ê÷#=ÚÅQÆ∞@KÕ
 272 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ѩ~°=∂`«‡ '<å~åÜ«∞}— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. 'Ü«∞K«Û H˜Oz`ü— Ü«∞#∞ =∞O„`«=~°‚=Ú#O^Œ∞
'^Œ$â◊º=Ú, (Hõ#|_»∞) „â◊¥Ü«∞=Ú, (q#|_»∞) [QÆ`«∞ÎÖ’ ÉÏǨºÉèíºO`«~°=ÚÅO`«@
<å~åÜ«∞}∞_»∞ "åºÑ≤Oz Ü«Ú<åfl_»∞.
2. '#~å}Ï=∞Ü«∞#O— Ü«∞#∞ „|Ǩχ"≥=· ~°HÎ õ =K«<å#∞™ê~°=Ú '#~å}ÏO JÜ«∞<À
<å~åÜ«∞}ó— JÜ«∞#=Ú J#QÍ ™ê÷#=Ú. „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# r=ÙÅO^Œé‰õΩ
Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ JÜ«∞#=Ú (™ê÷#=Ú) Hõ#∞Hõ '<å~åÜ«∞}∞—ñ_»#|_»∞#∞.
PáÈ"å Ü«∞#∞ =∞#∞"åHͺ#∞™ê~°=Ú L^ŒHõ=ÚʼnõΩ <å~°=ÚÅx ¿Ñ~°∞. Jq
#~°∞x (P`«‡) #∞O_ç Hõey#q. P <å~°=ÚÅ∞ JÜ«∞#=ÚÅ∞QÍ HõÅ"åñ_»∞
'<å~åÜ«∞}∞ñ_»—Ü≥∞º#∞.
Hõ. <å~°=Ú ÅO^Œ∞~°∞ [Å=ÚÅ I <å~°Ü«∞ <å~°=ÚÅ∞ <å‰õΩ #Ü«∞#O|QÆ∞@<£
'<å~åÜ«∞}∞—ñ_»#∞ ¿Ñ~° # I áê~° xQÆ=∞ Ѷ¨}˜`«∞ÅO^Œ∞ñ |~°QÆ∞^Œ∞ ÉËi‡<£
(ÉèÏ~°.J~°}º.4P.265)
Hõ. <å~°=Ú Å#QÍ [Å=ÚÅ I ¿Ñ ~°Ü«∞#O |~°ñQÆ <≥Å=Ù „Ñ‘uQÆ <å‰õΩ<£
<å~°=Ú ÅÜ«∞#O |QÆ∞@#∞ I <å~åÜ«∞}∞ _»O„_»∞ [#∞Å∞ ##∞flñ ys\©!
(âßOu 6P. 421)
#$ã≤OÇ¨Ï Ñ¨Ù~å}=ÚÖ’ '<å~åÜ«∞}ÏÜ«∞ #=∞— Ü«∞#∞ â’¡H=õ Ú#O^Œ∞ JëêìHsΔõ
=∞O„`« „áêâ◊ãºÎ̈ =Ú qâ◊nHõiOK«|_ç#k. ''~åQÆ~Ç° Ï≤ `«∞Å∞, â◊√^Œãú `¨ ∞« Î fiÅ∂ J~Ú# F
Ü«∞`«∞ÖÏ~å! T~°úfiÉÏǨïñ_»<≥·, (KÕ`«∞ÖˇuÎ) Ü«ÚK≥·Û ã¨fi~°=Ú`À (aQÆæ~°QÍ)
#∞Ѩ^tÕ OK≥^#Œ ∞.
'FO #"≥∂ <å~åÜ«∞}ÏÜ«∞—
Ü«∞#∞ JëêìHõΔs =∞O„`«=Ú ÉèíÜ«∞OHõ~°=∞QÆ∞ ã¨O™ê~° q+¨=Ú#∞ ǨÏiOK«∞#∞.
Wk ã¨`«º=Ú.
`Õ. J\˜ì <å~åÜ«∞}ÏY∞ºO_» <≥·# <Õ#∞
âßâ◊fi`«∞O_» <≥· „ѨÉèí∞ñ_»<≥· ã¨HõÅ [QÆ=Ú
Ö’eñ |∞\ì̃O`«∞ ÉÏeO`«∞ #∞z`«"àÕ ◊
ã¨OǨÏiO`«∞ñ l^•#O^Œâße #QÆ∞K«∞ (J~°}º 4 J. 266)
'<å~åÜ«∞}— Ü«∞#∞ ¿Ñ~°∞QÆÅ <Õ#∞ *Ï˝#O`À ‰õÄ_ç# P#O^Œ=Ú QÆÅ"åñ_ç<≥·
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 273
D Ö’Hõ=ÚÅ #xflO\˜h <Õ<Õ ã¨$+≤ìOK≥^Œ#∞. áêeOK≥^Œ#∞. `«y# ã¨=∞Ü«∞OÖ’
"åxx ÅÜ«∞=Ú KÕÃã^Œ#∞.
Hõ. Ju áêѨHõ~°∞‡ Öˇ·##∞ I ã¨`«`«=Ú <å~åÜ«∞}ÏYºâ◊|Ì=Ú =∞kÖ’
q`«`«O|∞QÆñ |iî~ÚOz#, K«`«∞~°∞Åñ Q˘xÜ«∂_»ñ QÆ=∞Åã¨OÉèí=Ù =â◊"Õ∞?
(ÉèÏQÆ.11-32)
Hõ. „‰õÄ~å`«∞‡ñ_»*Ïg∞à◊√_»∞ I '<å~åÜ«∞}— Ü«∞#∞K«∞ <å`«‡ #O^Œ#∞ aÅ∞=<£
Usu <ÕÅ∞H˘O\˜q! ÜÕ∞s h ™ê\˜ "ÕÅ∞Ê ÖˇO^Œ∞# Hõ$ëê‚!(Hõ$+¨‚ â◊`«Hõ=Ú)
246. #~°ó
â◊O.ÉèÏ. ''#Ü«∞fu #~°ó „áÈHõÎó Ѩ~°=∂`å‡ ã¨<å`«#ó—— Wu "åºã¨=K«#"£∞ I
ã¨<å`«#∞ñ_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ r=ÙÅ#∞ Hõ~°‡Å∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ „¿Ñˆ~Ñ≤OK«∞#∞. ÖË^•
"å~°∞ KÕã≤# Hõ~°‡Å‰õΩ Ñ¶¨Å=ÚÅ#∞ á⁄O^Œ∞#@∞¡QÍ *ËÜ«Ú#∞.
âßâ◊fi`«∞ñ_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ Éèí‰õΩÎÅ#∞ Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=Ú#‰õΩ H˘xáÈ=Ù#∞.
Hõ. ѨiH˜OѨñQÆ <Õ =∞#∞Añ_»∞,
ǨÏiѨ^Œ=Ú#∞ ÉÁO^Œñ*ËÜ«Ú #\˜ì q"ÕHõ
ã¨∞Êù~}
° O ^Œ#~°∞Û "åxH˜ñ,
|^Œ∞=_ç xÅñ ÉÁO^Œ~åx Ѩ^Œ=ÚO QÆÅ^Õ! (ÉèÏQÆ.4㨯O.663)
247. Jã¨Vıö ºÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞ã≤‡<£ ã¨VÍöº <å=∞~°∂ѨÉèË^•kó #q^Œº`« Wu Jã¨VıöºÜ«∞ó I
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ <å=∞ ~°∂Ѩ qâı+¨=ÚÅ∞ ÖˇH˜¯OѨ â◊Hõº=Ú HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ
'Jã¨OM˺ܫڗñ_»#|_»∞#∞.
=∞. #~°ã≤O ÉÏã≤# "ÕÜ«Ú HÍÅ∞=Å Ü≥∂[<£ q+¨μ‚ #O^≥·# N
Hõ~° <å<å„ѨHõ\Ï=`å~°=Ú Åã¨OMϺ`«O|∞ Å∞sfiâ◊√Å∞<£
ã¨∞~°Å∞<£ „ÉÏǨχ} ã¨OÜ«∞g∞O„^Œ∞Å∞ =∞ǨÏ~°∞¬Öò q+¨μ‚#OâßOâ◊AÖò
ǨÏi Hõ$+¨μ‚O_»∞ |ÖÏ#∞[#∞‡ñ _≥_» Öˆ ^• q+¨μ‚ñ_Ò <Õ~°Ê_»<£.
(ÉèÏQÆ.1-64)
 274 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨~°ã¨∞û #∞O_ç ѨÅ∞q^èŒ=ÚÖˇ·# HÍÅ∞=Å∞ „Ѩ=Ç≤ÏOz# „ѨHÍ~°O
N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x Ö’#∞O_ç qâ◊fi„âıÜ∂≥ ^•Ü«∞Hõ=ÚÖˇ· J<ÕH=õ ÚÖˇ#· Ü«∞=`å~°=ÚÅ∞
Pq~°ƒqù OK«∞#∞. Éè∂í Ѩ`∞« Å∂, ^Õ=`«Å∂, „|Ǩχ~°∞¬Å∂, =∞ǨÏ~°∞¬Å∂ N=∞Ǩq+¨μ=‚ Ù
Ü≥ÚHõ¯ JOâ◊=Å# ѨÙ\˜ì# "åˆ~. |Å~å=Úx ™È^Œ~°∞ñ_≥·# NHõ$+¨μ‚_»∞#∞ ™êHΔÍ`«∂Î
NǨÏi Ü«∞=`å~°"Õ∞.
Hõ. `å~å`«∞ëê~°jHõ~° I Éèí∂~°[=ÚÅÔH·# ÖˇHõ¯ |∞^èŒ∞e_»∞^Œ∞~°∞, Éèí∂
ÉèÏ~å=f~°‚Hõ~°∞ñ_»QÆ∞ I h ~°=∞ºQÆ∞}Ïe<≥#fl <Õ~° ~°QÆ}Ϻ!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.554)
ã‘. Éèí∂~°[O|∞Å<≥·# Éèí∂<å^äŒ ! Ü≥∞#flOQÆ [#∞ñQÍx† <å QÆ∞}[#‡ Hõ~°‡
<å=∞O|∞ ÖˇÅ¡ <≥#flOQÆ <≥=fi~°∞ñ *ÏÅ~°k ÜÕ∞Å ? <å‰õΩ#∞ #ÅqQÍ^Œ∞...
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1653)
Éèí∂ˆ~}∞=ÙÅ<≥·##∞ ÖˇH˜¯OK«∞@ ™ê^茺=∞QÆ∞#∞ QÍx <å‰õΩQÆÅ QÆ∞}=ÚÅ∞,
[#‡=ÚÅ∞, Hõ~‡° =ÚÅ∞, <å=∞=ÚÅ#∞ Z=fi~°∞#∞ QÆ}O˜ ѨÖ~Ë ∞° Hõ#∞Hõ 'Jã¨OM˺ܫÚ_»∞—
JQÆ∞#∞.
248. J„Ѩ"Õ∞Ü«∂`å‡
â◊O.ÉèÏ. J„Ѩ"Õ∞Ü«∞ó P`å‡ - ã¨fi~°∂Ѩ=∞¿ãºu - J„Ѩ"Õ∞Ü«∂`å‡ I
Uk Ü≥∞\˜^ì À Ü«∞k J\˜kì - Ü«∞x `≥eã≤H˘#QÆÅ∞QÆ∞@ '„Ѩ=∂— Ü«∞#|_»∞#∞.
„Ѩ"Õ∞Ü«∂`å‡ J#QÍ WO`«\ ˜ "å_»∞ Jx Ü«∞^ä•~°ú=ÚQÍ `≥eã≤H˘#^Œy# ~°∂Ѩ=Ú
QÆÅ"å_»∞. J„Ѩ"Õ∞Ü«∂`å‡ J#QÍ WO`«\ ˜"å_»∞ Jx Ü«∞^ä•~°÷=ÚQÍ `≥eã≤H˘#ÖËx
~°∂Ѩ=Ú QÆÅ"å_»∞. Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞^ä•~°÷ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ `≥eã≤H˘#∞@‰õΩ ™ê^茺=Ú
HÍ^Œ∞ QÆ#∞Hõ 'J„Ѩ"Õ∞Ü«∂`«∞‡_»∞—.
Ѩ~°=∂`«‡ 'Ѷ¨ÖÏ"åºÑ¨ºó— Ѷ¨Å=Ú KÕ`« á⁄O^Œ^Œy# "å_»∞ HÍ_»∞. 'Ѷ¨Å=Ú—
Ü«∞#QÍ '=$uÎ „Ѩu Ѷ¨e`« K≥·`«#º=Ú— P Ѷ¨Å=ÚKÕ`« 'J"åºÑ¨ºó— "åºÑ≤OѨ^Œy#
"å_»∞ HÍ_»∞. '`«^qŒ +¨Ü∞« ó— P q+¨Ü«∞=Ú#‰õΩ K≥O^Œx"å_»∞. Hõ#∞Hõ 'J„Ѩ"Õ∞Ü«∂`凗
Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. #e<åHõΔ! =∂Ü«∂QÆ∞} =ºuHõ~°=Ú#ñ *Ëã≤ HÍ~°ºOɡ·# ã¨$+≤ì ~°∂Ѩ
=Ú#ñ „|HÍtOK«∞ h Ѷ¨∞#~°∂Ѩ qÉèí=O|∞ ~°∂Ñ≤OѨ ^ÕǨÏ^è•~°∞ʼnõΩ ^Œ∞ifi
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 275
ÉèÏ=ºO|∞ ^ŒÅáÈÜ«∞.... (ÉèÏQÆ.3-294)
D ã¨$+≤ì =∂Ü«∂QÆ∞} ã¨OѨ~°¯O =Å# <Õ~°Ê_ç#k. D ã¨$+≤ì ~°∂ѨOÖ’
„ѨHÍtOK«∞ h Ѷ∞¨ #ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ x~°∂Ñ≤OK«∞@ =∂=O\˜ ^ÕÇϨ ^è•~°∞ʼnõΩ ™ê^躌 =Ú
HÍ^Œ∞.
249. qt+¨ìó
â◊O.ÉèÏ. Juâı`Õ ã¨~fi° O J`«ó- qt+¨óì I ''qâ◊fi`«ó Ѩ~=° ∞O x`«ºO—(=∞Ǩ#.L.9-1)
`«# ã¨~fi° [˝`åfik QÆ∞}=ÚÅKÕ JO^Œé#∞ q∞Oz Ü«ÚO_»∞#∞. Hõ#∞Hõ ÉèQí "Æ å#∞ñ
_»∞ 'qt+¨ìó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. l`«=∞u"≥·# h=Ù ÉèÏQÆ=`« ^èŒ~°‡O ÉË „ѨHÍ~°O|∞# x~°‚~ÚOzu, "å
„ѨHÍ~°O|∞# ã¨~Àfi`«¯ $+¨μOì _»=~Ú# x#∞fl ã¨#`«∞¯=∂~å^Œ∞Å∞ "≥∂HõOΔ |∞ H˘é‰õΩ
¿ãqOK«∞K«∞<åfl~°∞. (ÉèÏQÆ.6㨯O.475)
Hõ. „Hõ=∞=Ú#ñ „kQÆ∞}=Ú #=ºI HõÎ=Ú x`«º=Ú ã¨^Œã¨^•`«‡Hõ=Ú =∞é˜Ü«Úñ „|^è•
#=Ú ##ñQÍñ „|Hõ$u qâı I +¨=Ú ÅkÜ«∞ 'qt+¨ì— =∞xi ã¨kfi^Œ∞ ÖˇÅq∞<£
(ÉèÏQÆ.6㨯O.475)
ã‘. QÆ∞~°∞`«~å<ÕHõ HõÖϺ} QÆ∞} qt+¨μì
_»#QÆ <˘Ñ≤Ê# ##∞ ÉÁO^Œ∞... (ÉèÏQÆ.3㨯O.963)
„uQÆ∞}Ï`«‡Hõ=Ú, J=ºHõ=Î Ú, x`«º=Ú, ã¨^㌠^¨ •`«‡Hõ=Ú, „Ѩ^•è #=Ú Å#∞#q
„ѨHõ$u qâı+¨=ÚÅ∞. D qâı+¨=ÚÅ`À ‰õÄ_ç Ü«Ú#flk QÆ#∞Hõ „ѨHõ$ux 'qt+¨ì—=∞x
„áêA˝Å∞ ¿Ñ~˘¯xi.
(D „ѨHõ$u K«`«∞ifiOâ◊u `«`åÎ fi`«‡HõOɡ· ã¨QÆ∞}„|Ǩχ‰õΩ ã¨O™ê÷#O|QÆ∞)
250. t+¨ìHõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. 1. t+¨ìO-âßã¨#O Hõ~Àfu t+¨ìHõ$`ü I 2.tëêì<£ Hõ~Àu áêÅÜ«∞fu "åI
1. t+¨ìO J#QÍ âßã¨#=Ú. „|Ǩ‡^Œ∞Å#∞ Ѩ~°=∂`«‡ âßã≤OK«∞#∞. PÜ«∞#
âßã¨#=ÚÅ∞ "Õ^Œ~°∂Ѩ=ÚÅ∞. [#∞Å#∞ P "Õ^Œ=ÚÅ∞ âßã≤OK«∞#∞. HÍ# 't+¨ìHõ$`ü—
Ü«∞QÆ∞#∞.
 276 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. h ѨOѨ٠¿ãÜ«∞‰õΩO_»ñQÆ I <å Ѩ^Œ‡Éèí"åk ã¨∞~°ÅÔH·##∞ =â◊"Õ∞?
(ÉèÏQÆ.10L.651)
„|Ǩ‡k ^Õ=`«Å‰õΩ Ãã·`«O h Ü«∂[˝#∞ LÅ¡OѶ≤∞OK«∞@ ™ê^茺=Ú HÍ^Œ∞.
2. t+¨μìÅ#QÍ ã¨^•Kå~°Ñ¨~°∞Å∞. "åix áêeOK«∞#∞ J#QÍ Ü≥∂QƈHΔ=∞
ÉÏ^茺`«#∞ ã‘fiHõiOK«∞#∞. Hõ#∞Hõ 't+¨ìHõ$`ü— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. q#∞ñ _»Ü«∞º#Ѷ¨∞K«i„`«∞Å
Hõ#Ü«∞=Úñ „aÜ«∞`«=Úñ_» #QÆ∞K«∞ñ #=Ú‡_»∞ "À^Œ∞<£
=Ú#∞ ##∞fl Éèí$QÆ∞=Ù ^Œxfl#ñ
QÆ#ÅHõ Ѩi`À+¨ Ü«ÚH˜Îñ ÔQ·H˘O\˜ñ QÆ^Õ! (ÉèÏQÆ.3㨯O.564)
251. â◊√zó
â◊O.ÉèÏ. J&˚#O - =∂Ü«∂ `«`å¯~°ºO K« `«„^ŒÇ≤Ï`À x~°&˚#ó - â◊√zó I
JO[#=∞#QÍ HÍ@∞Hõ, Jk =∞e#"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. r=ÙÅ Ü«∞O^Œe
^Œ∞+¨ìQÆ∞}=ÚÅ∞ =∞e#=ÚÅ∞ (JO[#=Ú) Jq QÆeæ#KÀ JO[#∞ñ_»∞. P ^Œ∞+¨ì
QÆ∞}=ÚÅ∞ `˘ÅyáÈ~Ú#KÀ x~°O[#∞ñ_»∞ (â◊√^Œ∞úñ_»∞) Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞
=∂Ü«∂=∞Ü«∞=ÚÅQÆ∞ ^Œ∞~°∞æ}=ÚÅ∞O_»=Ù QÍ# 'â◊√zó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. Ü≥∞=fiO_»∞ „â◊^•ú ÉèíH˜Î Ü«Ú‰õΩÎO_≥· Hõ$+¨μ‚ QÆ∞}H©~°Î#O|∞Å∞ q#∞K«∞O
|Å∞‰õΩK«∞O_»∞#\˜ì"åx ǨÏ$^ŒÜ«∞ Ѩ^Œ‡O|∞#O^Œ∞ñ QÆ~°‚ ~°O„^èŒ =∂~°æO|∞#ñ
„|"ÕtOz, Hõ$+¨μO‚ _»∞ q„â◊q∞Oz, ã¨eÅQÆ`O« ɡ#· HõÅ∞+¨O|∞#∞ â◊~`° å¯ÅO|∞
x"åiOK«∞ K«O^ŒO|∞# <å`«‡QÆ`«O|~Ú# =∂e#ºO|∞ #ѨHõi¬OK«∞.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.218)
`Õ. „|ǨχK«~°ºO|∞ HõO>ˇ#∞, |~°=Ú =∞^Œº
=∂Oã¨=ÚÅ Ô~O_»∞ #∞_»∞QÆ∞@ =∞#∞[<åÉèí !
Ö’HõÜ«∂„`« áê\˜OK«∞ K«Ö’Å∞Ѩ`«Ü«Ú
â◊=∞=Úñ QÆeæ =iÎOK«∞@ â∫K« q^èŒ=Ú (ÉèÏ~°.J#∞âß.2P.45)
=∞^Œº =∂Oã¨=ÚÅ∞ =∂#∞@ „|ǨχK«~°ºO Hõ#fl#∞ Q˘Ñ¨Êk. ã¨O™ê~° Ü«∂„`«
KÕÜ«ÚK«∂ ‰õÄ_» ^ÕxÜ«∞O^Œ∞#∞ Pã¨H˜Î ÖˉõΩO_® âßOu`À „|`«∞‰õΩ@ÜÕ∞ â∫K«=Ú.
K«. ã¨∞=∞Ç≤Ï`« x`«º=ÚHõΠѨiâ◊√^Œú q|∞^Œú ã¨∞`«`«∞Î fi_≥·.... (ÉèÏQÆ.4㨯O.628)
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 277
252. ã≤^•ú~°÷ó
â◊O.ÉèÏ. ã≤^óúŒ - x~°fi$`«óÎ J~°º÷ =∂<À~À÷¿ãºu ã≤^•ú~ó÷° I ''ã¨`º« HÍ=∞ó—— (Kèå.L.8-1-5)
Ѩ~=° ∂`«‡ J"åѨΠã¨~fi° HÍ=Úñ_»∞. PÜ«∞# HÀi#=xflÜ«Ú á⁄OkÜÕ∞ Ü«Ú<åfl_»∞.
Hõ#∞Hõ 'ã≤^•ú~°÷ó— Ü«∞#|_≥#∞. ''ã¨`«ºHÍ=∞ó—— Ü«∞#∞ LѨx+¨^•fiHͺ#∞ ™ê~°=Ú
ѨÙ~°∞ëê~°÷=Ú ÅxflÜ«Ú#∞ á⁄Ok#"åñ_»∞. K«`«∞ifi^èŒ Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷=ÚÅÖ’ <åÅæ=^≥·#
"≥∂HõΔã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞ PÜ«∞# Ü«∞QÆ∞@=Å# q∞ye# =¸_»∞ ѨÙ~°∞ëê~°÷=ÚÅ#∞ PÜ«∞#
á⁄O^Œ∞@Ö’ Pâ◊Û~°º=Ú ÖË^Œ∞. PÜ«∞# JxflO\˜x á⁄OkÜÕ∞ Ü«ÚO_»∞@ =Å##∞,
~ÚOHõ#∞ á⁄O^Œ=Åã≤#k ÜÕ∞kÜ«Ú ÖˉõΩO_»∞@ =Å##∞, 'ã≤^•ú~°∞÷—ñ_»Ü≥∞º#∞.
^èŒ~°‡~åA ~å[ã¨∂Ü«∞ Ü«∂QÆ=Ú `«ÅÃÑ\˜ì#ѨÙ_»∞ NHõ$+¨μ‚_»~°∞^≥Oz `«##∞
J=ã¨~°=∞QÆ∞ Jxfl Ѩ#∞ÅO^Œ∞ xÜ≥∂yOK«∞=∞x K≥ÃÑÊ#∞.
K«. Jx# #∞¿ÑO„^Œ∞"åHõº =∞#∞ #Ü«∞º=∞$`«O|∞#ñ *Ëã≤ ^èŒ~°‡#O
^Œ#∞ñ_»∞ =Ú^ŒO|∞ <˘Ok 'qk`«O|∞QÆ <å‰õΩ =∞<À~°^äŒO|∞ Öˇ
Öˇ¡#∞ ã¨=∞‰õÄÔ~ xѨ٤, ã¨Ñ¶¨Å`«fi=Ú <˘O^≥ ^èŒ<åQÆ=∞O|∞— ÅO
K«∞#∞ <≥^Œ xâ◊Û~ÚOK≥ =∞^èŒ∞ã¨∂^Œ#^Õ=Ù ##∞„QÆǨÏO|∞#<£.
(ÉèÏ~°.ã¨ÉÏè .1J.281)
253. ã≤^Œúã¨V¯ÅÊó
â◊O.ÉèÏ. ã≤^Œúó ã¨V¯Ö’Ê¿ãºu ã≤^Œúã¨V¯ÅÊó I ''ã¨`«ºã¨V¯ÅÊó—— (KèåO.L. 8-1-5)
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨OHõÅÊ=ÚÅxflÜ«Ú <≥é"Õi# "åñ_»Q∞Æ @KÕ 'ã≤^ãúŒ O¨ HõÅÊó— Ü«∞#ñ
|_≥#∞. ''ã¨`«ºã¨OHõÅÊó—— Ü«∞#∞ Ü«ÚѨx+¨^•fiHͺ#∞™ê~°=Ú ã¨`«º=ÚÖˇ·# PÜ«∞#
ã¨OHõÅÊ=ÚÅxflÜ«Ú ã¨OHõeÊOK«Hõ =ÚO^Õ <≥é"Õi Ü«ÚO_»∞#∞. PѨHÎ Í=Ú_≥#· O^Œ∞#
"åx ã¨OHõÅÊ=ÚÅ∞ <≥é"Õ~°∞#∞.
254. ã≤kú^Œó
â◊O.ÉèÏ. ã≤kúó - Ѷ¨ÅO Hõ~°Î $Éèíºó ™êfikèHÍ~å#∞~°∂Ѩ`À ^Œ^•fu - ã≤kú^Œó I
"åi "åi JkèHÍ~å#∞™ê~°=ÚQÍ Hõ~‡° ѶŨ =ÚÅ#∞ JO^Œ*Ü Ë Ú« #∞ QÍ# 'ã≤k^ú óŒ
— Ü«∞#|_»∞#∞. Éèí‰õΩÎÅ Ü«∞cè+¨ì=ÚÅ#∞ ã≤kúOѨ *ËÜ«Ú"åñ_≥· 'ã≤kú^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
 278 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. q#∞=Ú ã¨∞Y=Ú#‰õΩ ^Œ∞óYO I |∞#‰õΩO QÍ~°}=Ú ^Œ#^Œ∞ ѨÓ~°fiHõ$`«Oɡ·
K«#∞ Hõ~°‡=∞† HÍ~°}q∞k Ü«∞x Ü«∞#º=Ú QÆÅ∞QÆ<Õ~° ^ŒO^˘Hõ¯\˜Ü«Ú<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.7P.384)
255. ã≤kú™ê^èŒ#ó
â◊O.ÉèÏ. ã≤^Õúó ™ê^èŒHõ`åfi`ü ã≤kú™ê^èŒ#ó I
HÀi# Ѷ¨Å=ÚÅ#∞ QÍx, J}˜=∂k ã≤^Œ∞úÅ#∞ QÍx, "≥∂HõΔ=Ú#∞ QÍx,
á⁄O^Œ∞@‰õΩ PÜ«∞#ÜÕ∞ ™ê^è#Œ "≥∞ÿ Ü«Ú<åfl_»∞. QÆ#∞Hõ 'ã≤k™ú ê^è#Œ ó— Ü«∞QÆ∞#∞. ÉèQí =Æ O`«∞x
¿ãqOK« ∞ "å~° ∞ x~° ‡ Å"≥ ∞ ÿ # , UHÍOuHõ " ≥ ∞ ÿ # Éè í H ˜ Î ` À xëê¯=∞=ÚQÍ
¿ãqOK«∞K«∞O_»=ÅÜ«Ú#∞. WǨÏ=ÚÖ’ Éèí‰õΩÎʼnõΩ <Õq∞ ~Ú=fi=ÅÜ«Ú<À Éèí‰õΩÎxHõ#fl
ÉèíQÆ=O`«∞xˆH Ü≥∞‰õΩ¯=QÍ `≥eÜ«Ú#∞. "åxx PÜ«∞# W=fi=K«∞Û#∞. W=∞‡x Éèí‰õΩÎ_»∞
HÀ~°~å^Œ∞. xëê¯=∞=ÚQÍ x~°O`«~°=Ú ¿ãqOz#KÀ, Ѩ~°=∂#O^Œ~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ
Ѩ~°=∂#O^Œ=Ú#∞ ("≥∂HõΔ=Ú#∞) J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞#∞.
`Õ. ™ê~°=∞uñ|iH˜OÑ≤OQÆñ É∫~°∞+¨O|∞
HõO>ˇ ^≥·=O|∞ =ÚYºO|∞ QÍ~°ºã≤k̆
ÔHK«@<ÕxÜ«Úñ É∫~°∞+¨ "≥∞ã¨Hõ "≥∞ã¨ñÔQ
<Õx Ü«∞k ^≥·=^Œ`«ÎO| ~ÚO`« q#∞=Ú. (ÉèÏ~°.âßOu. 4P. 41)
`˘O^Œ~á° ê@∞, ѨHáΔõ ê`«O ÖˉΩõ O_® „âı+"ª¨ ∞≥ #ÿ |∞kú`À <åÖ’zOz K«∂z#KÀ,
HÍ~°ºã≤kú [~°∞QÆ=Öˇ#O>Ë =∂#= Ü«∞`«flO HõO>ˇ#∞, ^≥=· |Å"Õ∞ =ÚYº=Ú. ZHõ¯_≥<· å,
ZѨC_≥<· å =∂#= Ü«∞`«flO Ѷe¨ Oz#@∞¡ HõxÑ≤Oz##∞, x[=Ú#‰õΩ Jk ^≥"· å#∞„QÆÇϨ "Õ∞
`«Ñ¨Ê J#ºO HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ 'ã≤kú™ê^èŒ#∞ñ_»∞—
Hõ. =∞#=Ú#‰õΩ ã¨∞Y=Ú QÀÔ~_»∞ I [#∞ʼnõΩ #~°÷„H˜Ü«∂ qâß~°^Œ ÉèíOQÆ∞Öò
á⁄#∞Ѩ_» q_çz Éèí~°=Ú ÖË I ‰õΩxHõÜ«∞ Ü«¸Ç≤ÏOz K«∂_» #∞~° "≥ÉèíƒOy<£.
(ÉèÏ~°.âßOu 4P.43)
ã¨∞Y"Õ∞ Ѩ~=° ∂~°"÷ ∞≥ #ÿ ѨÙ_»∞ P ã¨∞YO ^≥=· ^Œ`OΫ `«Ñʨ ѨÙ~°∞+¨ „ѨÜ∞« `«flO =Å#
™ê^茺=Ú HÍ^Œx `ÕeáÈ~Ú#ѨC_»∞, #~°∞_»∞ `«# ã¨~°fi HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÅ#∞, KÕ+¨ìÅ#∞,
<≥·Ñ¨Ù}º=Ú#∞ „ѨHõ¯‰õΩ ÃÑ\ì̃, ÉèÏ~°=∞O`«Ü«Ú ^≥·=O g∞^Œ<Õ "≥∂Ñ≤, `å#∞ |~°∞=Ù fi,
ÜÕ∞ ÉèÏ~°O g∞^Œ "Õã≤H˘#‰õΩO_»QÍ #∞O_»∞@ÜÕ∞ Ü«Úz`«=Ú.
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 279
~å[ã¨∂Ü«∞ Ü«∂QÍ~°OÉèí=Ú# ^èŒ~°‡~åA`À NHõ$+¨μ‚_»∞ ''^èŒ~°‡~å*Ï! D Ѩx
K≥Ñʨ `«y#k. D Ѩx K≥Ñʨ `«QxÆ k Ü«∞x ÜÕ∞=∂„`«=Ú ã¨OHÀzOK«‰Ωõ O_»QÆ hH˜+"ì¨ ∞≥ #ÿ
Ѩ#∞ÅÜ«∞O^Œ∞ ##∞fl xÜ«∞q∞OK«∞=Ú—— J<≥#∞. P =∂@ qx# ^èŒ~°‡~åA.
K«. ...... =Ú^ŒO|∞<˘Ok 'qk`«O|∞QÆ <å‰õΩ =∞<À~°^äŒO|∞
ÖˇÅ¡#∞ ã¨=∞‰õÄÔ~ xѨ٤, ã¨Ñ¶¨Å`«fi=Ú <˘O^≥ ^èŒ<åQÆ=∞O|∞— ...
(ÉèÏ~°.ã¨ÉèÏ.1P.281)
<å HÀiHõÅxflÜ«Ú <≥é"Õi#q. ÅaèOz# ã¨OѨ^Œ ‰õÄ_® Ѷ¨Å=O`«"≥∞ÿ#k—
Ü«∞x ã¨O`«ã≤OK≥#∞ Ѩ~°=∂`«‡ 'ã≤kú^Œ∞ñ_»∞— 'ã≤kú™ê^èŒ#∞ñ_»∞— QÆ#∞Hõ `«# Éèí‰õΩÎ_≥·#
^èŒ~°‡~åA HÀiHõ ÅxflÜ«Ú <≥é"ÕÔ~Û#∞.
256. =$ëêÇ‘Ï
â◊O.ÉèÏ. =$+¨ó - ^èŒ~°‡ó - ѨÙ}º"£∞, `«^Õ"åǨÏó „ѨHÍâ◊ ™ê^èŒ~出`ü I
Ü«∞[˝ qâıëÈ "å ^•fi^ŒâßǨkó „Hõ`«∞ó =$ëêǨÏó, ™È™êºã‘Îu - =$ëêÇ‘ÏI
JǨÏó Ü«∞#QÍ Ñ¨QÅÆ ∞, ѨQ\Æ ˜ HÍÅ=Ú „ѨHÍâ◊=O`«=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. ^è~Œ ‡° =Ú,
ѨÙ}º=Ú ‰õÄ_® „ѨHÍâ◊=O`«"∞≥ #ÿ q. („ѨHÍâ◊ ™ê^è~Œ ‡° º=ÚKÕ) Jq 'JǨÏó— Ü«∞#|_»∞#∞.
„ѨHÍâ◊~°∂Ѩ"≥∞ÿ# =$+¨=Ú (^èŒ~°‡=Ú) QÆ#∞Hõ '=$ëêÇ‘Ï— Ü«∞#|_»∞#∞. 'UHÍǨÏ=Ú—
'㨠á êÎ Ç ¨ Ï =Ú— '#"åǨ Ï =Ú— '^•fi^Œ â ßǨ Ï =Ú— =Ú#flQÆ ∞ „â∫`« Ü« ∞ [˝ = ÚÅ∞
=$ëêǨÏ=ÚÅQÆ∞#∞. Wq ^è~Œ ‡° „ѨHÍâ◊H=õ ÚÅ∞ =∞é˜ÜÚ« ѨÙ}º„ѨHÍâ◊H=õ ÚÅ∞. Nq+¨μ‚
ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ [Ѩ |$O^Œ=ÚÅ"å~°∞ Ѩq„`« k#=ÚÅO^Œ∞ UHÍǨÏ, ã¨áêÎÇ¨Ï nHõΔ`À
áê~åÜ«∞}=ÚÅ∞ ã¨Å∞ѨÙK«∞O^Œ∞~°∞. Wq =$ëêǨÏ=ÚÖË. D Ü«∞[˝=ÚÅ#∞ q+¨μ‚=Ù
#∞^ÕÌtOz KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞ QÆ#∞Hõ P q+¨μ‚=Ù '=$ëêÇ‘Ï— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. ÉèÏQÆ=`«∞ñ_»∞ ã¨~fi° ã¨OQÆÑi¨ `«º‰õΩOÎ _≥· xdÖÏO`«~å`«∞‡O_≥,· Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞ _»~∞° }QÆÉãíè Î≤
H˜~°} ã¨Ç¨Ï„ã¨O|∞Å Ö’Hõ„`«Ü«∞O|∞O ÉÏ=#O|∞ ¿ãÜ«Ú K«O^ŒO|∞#O ^Œ#
K«~}° Ï~°qO^Œ ~°[óѨÙO[O|∞ÅKÕ`O« |q„`«O|∞ ¿ãÜ«Ú#∞.(ÉèÏQÆ.11㨯O.48)
Hõ. K≥=ÙÖÏ~° <Õñ_»∞ q#Ü≥∞^Œ,
~°q=Oâ◊=Ú#O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞ ~åAÅ H©~°∞ÎÖò
q=iOѨ٠=~°∞ã¨`À_»#∞,
Éèí∞qñ |∞}∞ºÅ H©iÎ qx#ñ |∞}º=ÚQÍ^Õ. (ÉèÏQÆ.9㨯O.4)
 280 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
257. =$+¨Éèíó
â◊O.ÉèÏ. =~°¬`Õº+¨ ÉèíˆHÎÉèíºó HÍ=∂xu - =$+¨Éèíó I
Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ HÀÔ~¯Å#∞ =i¬OK«∞#∞ (J#∞„QÆÇÏ≤ OK«∞#∞). Hõ#∞Hõ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ '=$+¨Éóíè
— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. =∞é˜Ü«Ú#∞ #=∞‡Ç≤Ï`å`«∞‡x I K«~°} ã¨~À*Ï`« Ü«ÚQÆ=Ú ã¨HõÅ [QÆO|∞ÖòI
<≥é˜ñ Q˘Å∞=ñ QÀ~°∞ HÀ~°∞¯Å∞ I ^Œiq∞_ç =i¬OK« #`«xñ ^ŒQÆ∞<Õ `≥QÆ_»<£?
(ÉèÏQÆ. 4-88)
P Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x K«~°}^ŒfiÜ«∞O H˘eKÕ "åi HÀÔ~¯ÅxflÜ«Ú ‰õΩi~ÚOK«∞#∞.
„|Ǩχ <å~°^Œ∞#‰õΩ q+¨μ‚^Õ=Ùx qq^èŒ J=`å~°=ÚÅ#∞ É’kèOK«∞K«∞
=K«. ''=$+¨ÉÏè =`å~°O|∞ <≥iOyO`«∞, q#∞=Ú† JwflO„^è∞Œ O_»#∞"åxH˜ '<åaè— Ü«∞#∞"å
_»∞^Œ~ÚOK≥, #`«xH˜ "Õ∞~°∞^Õq Ü«∞#∞ <å=∂O`«~°=Ú QÆÅ 'ã¨∞^Õq— Ü«∞O^Œ∞
ǨÏi =$+¨ÉÏè =`å~°O|∞ <˘Ok [_»ãfi¨ ÉèÏ=Oɡ#· Ü≥∂QÆO|∞ ^•eÛ „ѨâßO`åO`«ó
Hõ~}° ∞O_»∞#∞ñ, |i=ÚHõÎ ã¨OQÆ∞O_»∞#∞<≥· Ѩ~=° ∞ǨÏO™êaè QÆ=∞ºOɡ#· Ѩ^OŒ ak
Ü«∞x =∞ǨÏ~°∞¬Å∞ ѨÅ∞‰õΩK«∞O_»O [iOK≥.
(ÉèÏQÆ.2-139)
258. q+¨μ‚ó
â◊O.ÉèÏ. q+¨μ‚ó ''q+¨μ‚ifi„Hõ=∞}Ï`ü—— (L^ÀºQÆ. 70-13) Wu "庿ã<ÀHõÎó I
q Ü«∞#QÍ áê^Œ<åºã¨=Ú (J_»∞QÆ∞ "ÕÜ«Ú@) Jxfl "≥·Ñ¨ÙʼnõΩ#∞ `«#
áê^Œ<åºã¨=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'q+¨μ‚—_»#|_»∞#∞.
=∞. XHõáê^ŒO|∞# Éèí∂q∞ñ QÆÑ≤Ê kq "Õé˘O@<£ x~ÀkèOz Ü≥ÚO
_˘Hõ@<£ g∞k [QÆO|∞ÖˇÅ¡ñ ^˘_ç, Ü≥ÚO _˘O\˜<£ qÅOѶ≤∞Oz, Ѩ
@ìHõ „|Ǩ‡O_» Hõ\ÏǨÏ=ÚO |ye "ÕO„_»Oɡ· Ѩ~°∞Öò QÍ#~å
H˘Hõñ_≥· "åQÆÌ$QÆÅÉèí∞ºñ_≥· ǨÏi qÉèí∞O _˘áêÊÔ~ qâßfiHõ$u<£.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.625)
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 281
259. =$+¨Ñ¨~åfi
â◊O.ÉèÏ. =$+¨~∂° áê}˜ ™Èáê#Ѩ~åfi}ϺǨïó Ѩ~O° ^è•=∂~°∞~°∞HΔÀi`«º`«ó-=$+¨Ñ~¨ åfiI
„â◊=} =∞## xkè^蕺ã¨#=ÚÅ∞ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞. Jq q+¨μ‚~°∂Ѩ=∞QÆ∞
Ѩ~°O^è•=∞=Ú <≥‰õΩ¯@‰õΩ (P~ÀÇ≤ÏOK«∞@‰õΩ) Ѩ~°fi=ÚÅ ("≥∞@¡) =Öˇ ™ê^èŒ#=ÚÅ∞QÍ
#∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ ^èŒ~°‡ã¨fi~°∂ѨÙñ_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ '=$+¨Ñ¨~åfi— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. '„â◊^ŒúÜ«Ú ÉèíQÆ=^Œú~°‡K«~°ºÜ«Úñ ^Œkfiâı+¨l*Ï˝ã¨Ü«Ú <å^蕺u‡ Ü≥∂QÆx+¨ªÜ«Ú,
Ü≥∂wâ◊fi~Àáêã≤ÎÜ«Úñ, |∞}Àºáê„â◊Ü«ÚO_»∞#∞, |∞}º„â◊=}∞O_»∞#∞ <≥·#
<å~åÜ«∞} Hõ^•ä ÖÏѨO|∞Å∞, #ˆ~O÷ „kÜ«∂~å=ÚÖˇ#· "å~°Å`À_» ã¨OQÆu Ü«∞O^Œ∞
q~°H˜ÎÜ«Ú, "å~°Å Hõaè=∞`«O|∞Öˇ·# Ü«∞~°÷HÍ=∞O|∞ÅO^Œ∞ #<åHÍOHõΔÜ«Ú,
ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞x QÆ∞}H©~<ΰ å=∞$`«áê#O|∞ ^ŒH¯õ x`«~° Ѩ^•~°O÷ |∞ÅO^Œ∞ "≥~· åQƺO|∞
<˘Ok Ü«∂`å‡~å=∞`« QÆeæ q[#ã¨÷ÅO|∞ ÅO^Œ∞ ~°∞z QÆÅ∞QÆ∞@Ü«Ú,
#Ç≤ÏOã¨Ü«Ú, â◊=∂k „Ѩ^è•#=$uÎÜ«Ú, <å`«‡ Ç≤Ï`å#∞ã¨O^è•#O|∞#∞,
ÉèQí =Æ `«¯^ä•#∞㨇~°}O|∞#∞, ã¨HÍ=∞ºO|∞Å~Ú# Ü«∞=∞ xÜ«∞=∞O|∞Å∞#∞ x`«~°
ÉèHí =Θ ∂~åæQ~Æ ›}
° O|∞#∞, Ü≥∂QÆHˆ =Δ ∂~°÷ „H˜Ü∂« ~åÇ≤Ï`«ºO|∞#∞, j`Àëê‚k ^ŒfiO^Œfi
ã¨ÇÏ≤ +¨μ`‚ Ü
« Ú« , ÉèÏQÆ=`« Hõ~å‚ÅOHÍ~° Éè∂í `«O|∞ÅQÆ∞ ÉèQí =Æ ^Œ∞}æ Ïaè^•è #O|∞Å∞
##∞ gx KÕ`« q[$OÉè=í ∂}O |~Ú# ÉèHí Θ Ü≥∂QÆO|∞#∞... (ÉèÏQÆ.4-618)
J#∞ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ Ѩ~°O^è•=∞=Ú#∞ *Ë~°∞@‰õΩ ™Èáê#=ÚÅ∞. gxKÕ QÆ=Úºñ
_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '=$+¨Ñ¨~°∞fi—ñ_»QÆ∞#∞.
ã‘. q#∞=∞x =Úx ~Ú@∞ìÅ#∞ '„|ǨχKåi QÆ$ǨÏã¨÷ "å#„Ѩã¨÷ Ü«∞`«∞Å∞ qÇ≤Ï`«
Hõ~°‡ x+≤ª`« ã≤kúñQÍO`«∞† ~å„â◊=∞ K«`«∞ I +¨¯=Úñ [`«∞+¨Ê\˜ìHÍ Ñ¶¨∞\˜`«"≥∞ÿ#
xó„âı}˜ `«∞k"≥∞@∞ì <≥Å"≥‰Ωõ ¯@‰õΩ x\˜ì I „Hõ=∞=~°#Î =Ú ã¨∞Hõ~O° Ѩ٠=∂~°=æ Ú...
(ÉèÏ~°.âßOu 5 P.136)
"åºã¨∞ñ_ç@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. ''„|ǨχKåi, QÆ$ǨÏã¨∞÷ñ_»∞, "å#„Ѩã¨∞÷ñ_»∞, ã¨<åºã≤
Ü«∞#∞ <åÅ∞QÆ∞ P„â◊=∞=ÚʼnõΩ K≥Ok#"å~°∞ âßG=Ú qkèOz# Hõ~‡° Å <åK«iOK«∞@
^•fi~å ã≤kú á⁄O^Œ∞`å~°∞. <åÅ∞QÆ∞ P„â◊=∞=ÚŠѨ^Œúu <åÅ∞QÆ∞ "≥∞@¡`À xi‡Oz#
xK≥Û# =O\˜k. z=i QÆ=∞º"≥∞ÿ# "≥∂HõΔѨ^Œq #kè+≤ªOK«_®xH˜ „|ǨχK«~åº^•º„â◊=∞
„Hõ=∞Ѩ^Œúu ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# =∂~°æ=Ú.——
 282 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
260. =$ëÈ^Œ~°ó
â◊O.ÉèÏ. „Ѩ*Ïó =~°¬f"À^Œ~°=∞¿ãºu - =$ëÈ^Œ~°ó I
ã¨=∞ã¨Î „Ѩ[Å∞#∞, r=ÙÅ∞#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ #∞O_çÜ∞Õ Ü«Ú^Œƒqù OK«∞^Œ∞~°∞. Hõ#∞Hõ
PÜ«∞# Ü«Ú^Œ~°=Ú „Ѩ[Å#∞ =i¬OK«∞K«∞#flk Ü«∞#fl@∞¡QÍ #∞O_»∞#∞. K«`«∞~°∞‡Y
„|Ǩχ "≥ÚII ^Õ=`«Å∞, „Ѩ^Œ∞º=Úfl_»∞ "≥ÚII "åix, J<Õ‰õΩÅQÆ∞ „Ѩ[Å#∞, W`«~°
r=ÙÅ <≥O^Œé<˜ À Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨$+≤Oì K≥#∞. g~°O^Œé∞#∞ PÜ«∞# Ü«Ú^Œ~=° Ú #∞O_çÜ∞Õ
L^ŒƒùqOzi QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '=$ëÈ^Œ~°∞—ñ_»QÆ∞#∞.
P. ..... ~¸â◊fi~°∞O_»∞ <å~åÜ«∞}∞O
_»dÅ^èŒ$u [QÆ xflÜ«∞O`«Ü≥ÿ∞#
z#‡Ü«∂`«‡‰õΩO_»∞ ã¨$l~ÚOK«∞ h „Ѩ*Ï
Ѩ`«∞Å |∞∞+¨μÅ#∞ a`«$`«`«∞Å #ѨÙ_»∞ (ÉèÏQÆ.2㨯O.272)
=. =∞é˜Ü«Ú#∞. (273)
ã‘. ã¨∞~° ã≤^Œú ™ê^茺 H˜#fl~° =~° Kå~°} QÆ~°∞_» QÆO^èŒ~°fi ~åHõΔ㨠Ñ≤âßK«
Éèí∂`« ÉèË`åà◊ H˜OѨÙ~°∞+¨ ‰õÄâ߇O_» QÆ∞ǨϺHõ _®H˜h Ü«∞HõΔ Ü«∂`«∞^•#
q^•º^èŒ ~åѨû~À q+¨^èŒ~° „QÆÇ¨Ï =∂`«$QÆ} =$Hõ ǨÏi Ѷ¨∞$+≤ YQÆ =∞$QÍo
ÉèíÅ∂¡Hõ ~ÀÇ≤Ï`« Ѩâ◊√ =$HõΔ Ü≥∂#∞Å, qq^èŒ Hõ~°‡O|∞Å∞ "≥ÅÜ«∞ñ|∞\˜ì
`Õ. [Å #Éè’ Éèí∂`«ÅO|∞Å ã¨OK«iOK«∞ I [O`«∞K«Ü«∞=ÚŠ㨠`«Î fi ~°[ã¨Î"≥∂QÆ∞
}=ÚÅñ k~°º ‰õΩû~åã¨∞~° #~° ^èŒ~åkèI ÉèÏ==ÚÅ aè#flÅQÆ∞^Œ∞~°∞ áœ~°"ÕO„^Œ!
(274)
„Ѩà◊Ü«∞=Ú #O^Œ∞ Ѩ~°=∂`«‡ ã¨HõÅ r=ÙÅ#∞ `«# L^Œ~°=ÚÖ’ xH˜ΔѨÎ=Ú
*Ëã∞¨ H˘x =∞~°Å ã¨$+≤ì HÍÅ=Ú# ÃÑ· Ѩ^ºŒ =ÚÅÖ’ K≥ÑÊ≤ # "åi#O^Œé#∞ ã¨$+≤Oì K«∞#∞.
Hõ#∞Hõ '=$ëÈ^Œ~°∞_»∞—
261. =~°ú#ó
â◊O.ÉèÏ. =~°úÜ«∞fu - =~°ú#ó I
Ѩ~°=∂`«‡ „Ѩ[Å#∞ =$kú KÕÜ«Ú#∞. =$kú Ü«∞#QÍ â◊√Éèí=Ú, ™œÉèÏQƺ=Ú
J#∞ J~°÷=ÚÅ∞ HõÅ=Ù. "åxx ÃÑOá⁄OkOK«∞#∞ QÍ# '=~°ú#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 283
Éèí‰õΩÎÅKÕ ã¨=∞iÊOѨ|_ç# Ѩ„`« ѨÙëêÊ^Œ∞Å#∞ ZO`«QÍ<À =$kú <˘OkOz
Ѷ¨Å=ÚQÍ xK«∞Û#∞. ã¨∞^•=Úñ_»∞ ã¨=∞iÊOz# ã¨fiÅÊ HÍ#∞Hõ#∞ (J@∞‰õΩÅ#∞)
ã‘fiHõiOz Ü«∞q∞`«=∞QÆ∞ ã¨OѨ^ŒÅ∞QÍ =$kú <˘OkOz ~ÚK≥Û#∞.
=K«. 'W‰õΩ¯KÕÅ∞O_»∞ x[HÍO`å =ÚM’ÖÏ¡ã¨O|∞ H˘é‰õΩ <å Ü≥Ú^ŒÌ‰õΩñ
[#∞^≥Oz#"åñ _ç`«xH˜ xO„^•^Œ∞ʼnõΩO |_»Ü«∞~åx |Ǩïq^èŒO|∞Öˇ·#
ã¨OѨkfiâı+¨O|∞ b HõΔ}O| Ü≥Ú_»ñ QÆ∂~°Ê=ÅÜ«Ú—#x `«ÅOz Ü«∞`«O_»∞
r~°‚=GO|∞ H˘OQÆ∞# =Ú_çz `≥zÛ# Ü«∞_»∞‰õΩÅ =Ú_çÜ«∞ñ QÆx '~Úk
ÜÕ∞q∞— Ü«∞x Ü≥ÚÜ«∞º# #=Ú‡_çÜ«∞ñ ^Œ# Hõ~°Hõ=∞ÅO|∞Å q_çz
Ü«∞Ü«∞º_»∞‰õΩÅ∞ H˘xfl ѨÙK«∞ÛH˘x '~ÚqÜ«∞ ã¨HÅõ Ö’HõO|∞Å#∞, ##∞fl#∞ |i
`«$Ñ≤ÎO ÉÁOkOѨñ*ÏÅ∞—#x (ÉèÏQÆ.10 L. 1012)
Hõ. =Ú~°Ç¨Ï~°∞ñ_»∞ Ñ≤_çÔHñ _»_»∞‰õΩÅ∞ I QÆ~°"≥ÚѨÊQÆ <å~°yOz H“`«∂ǨÏeÜ≥ÿ∞
=∞é˜ÜÚ« #∞ a_çHÔ ñ_»∞ Q˘# ^Œ I `«¯~°=∞ѨC_»∞ Ѩ>ñìˇ QÆ=∞Å Hõ~H° =õ ∞Å=ÚÅ<£
(1013)
Hõ. ™⁄Oáê~°QÆ x`«xH˜ |Ǩï I ã¨OѨ^ŒÅOkOѨ xqÜ«∞ KåÅ∞#∞..(1014)
Jx ÅH©;^Õq "åiOK≥#∞. NHõ$+¨μñ‚ _»∞ Ñ≤_HÔç _»∞Ü«∞_»∞‰õΩÅ#∞ ux ‰õΩKÕÅ∞xH˜
ÅH©;x"åã¨=Ú =O\˜ Éèí=#=Ú#∞, ã¨HõÅ ã¨OѨ^ŒÅ#∞ „Ѩ™êkOK≥#∞.
262. =~°ú=∂#ó
â◊O.ÉèÏ. „ѨѨOK«~°∂¿Ñ} =~°÷`« - Wu =~°ú=∂#ó I
„ѨÑO¨ K«~∂° Ѩ=Ú# =$kú <˘O^Œ∞#∞. HÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ '=~°=ú ∂#ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
=K«. x~°∞}æ O_»~Ú# Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞ñ_»∞ QÆÅ∞QÆ∞K«∞ ÖˉΩõ O_»∞K«∞ñ „kQÆ∞}O|∞Å `À_»O
QÆ∂_ç# `«# =∂Ü«∞KÕ`« xO`«Ü«Ú ã¨$l~ÚOz QÆ∞}=O`«∞x K«O^ŒO|∞#
x[=∂Ü« ∂ qÅã≤ ` « O |∞Å~Ú# QÆ ∞ }O|∞ÅÖ’ñ „|"Õ t Oz q*Ï˝ #
q[$Oaè`«∞O_≥· "≥Å∞OQÆ∞† #yfl Ü≥ÚHõ¯~°∞O_»Ü«Úºñ ɡ‰õΩ¯„=∂‰õΩÅO^Œ∞ñ
^Õ[iÅ∞¡K∞« ñ ɡH¯õ O¢_·≥ `ÀñK«∞ `≥éOQÆ∞# qâßfi`«‡‰õΩO_≥#· ѨÙ~°∞+¨μO _˘Hõ¯O_»
`«# =Å#O QÆey# xdÅ Éè∂í `«=ÚÅO^Œ∞ #O`«~åºq∞ ~°∂ѨO|∞# nÑ≤OK«∞.
(ÉèÏQÆ.1-61)
 284 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
263. qqHõÎó
â◊O.ÉèÏ. W`«÷O =~°ú=∂<ÀÑ≤ Ѩ$^䌈Q= u+¨ªfu - qqHõÎó I
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ =∂Ü«∂ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ „ѨÑO¨ K«=Ú#∞ ã¨$+≤Oì z =$kú <˘OkOK«∞K«∂,
WOHõ#∞ J<ÕHõ HÍ~°º=ÚÅ#∞ #_çÑO≤ K«∞K«∞#fl#∞, gx`À <≥\ ì˜ ã¨O|O^è=Œ Ú#∞ ÖËx"å_≥,·
"åx#∞O_ç "Õé∞QÆ<Õ `«# ã¨ÇϨ [ x~°∞}æ ã≤u÷ Ö’ #∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ 'qqHõóÎ — J#|_»∞#∞.
ã‘. .... xdÅ qâ’fi^Œƒù=ã≤÷u qÅÜ«∞O|∞Å Hõ`«# ^≥·#
ã¨OQÆu xiƒù#fl ã¨`åÎ fik QÆ∞}qtëêìf‡Ü«∞ =∂Ü«∞KÕ #[ Éèí"åk
qq^èŒ ÉèË^Œ=Ú ÖÁO^Œ∞^Œ∞=Ù, ã¨fiã¨fi~°∂ѨO|∞ #O^Œ∞O_»∞^Œ∞=Ù...
(ÉèÏQÆ.4㨯O.193)
=K«. =∞ǨÉèí∂`« ã¨∂ˆHΔ ‡O„kÜ«∞O|∞Å`À_»O QÆ∂_ç QÆ∞}=∞Ü«∞O|∞ Å~Ú#
ÉèÏ=O|∞ÅO ^Œ#KÕ`« xi‡O`«O|∞Öˇ·# Éèí∂`«O|∞ÅO^Œ∞ñ ^ŒQÆ∞Å∞Ѩ_»Hõ
`«^Œ∞æ}O|∞ Å#∞Éèí=O|∞ ¿ãÜ«Ú#∞. (ÉèÏQÆ.1-61)
=∞. Éèí∞=#„âı}˜ #"≥∂Ѷ¨Ú bÅ∞ñ_»QÆ∞K«∞O |∞\˜ìOK«∞ ~°H˜ΔOK«∞ #O
`«qkèO *ËÜ«Ú, =Ú#∞OQÆñ _»O^Œ∞† |ǨïÉèí∂`«„"å`«=∞O ^•`«‡`«O
„`«qǨ~°ã≤÷`«∞ñ_≥· +¨_çO„kÜ«∞ ã¨=∞ã¨Î „Ñ‘uÜ«Ú<£ ^Œ=ÙfiÅ<£
kq ÉèíOyO Q˘#∞ñ lHõ¯ñ† kO„kÜ«∞=ÚÅO „kѨÙÊ<£ x|OkèOK«∞K«∞<£.
(ÉèÏQÆ.1-69)
=∞. ^èŒ~°}©â’`«Î=∞! Éèí∂`«ã¨$+≤ì x@∞ ã¨O™ê÷Ñ≤Oz ~°H˜ΔOK«∞ <å
ǨÏi Hõ~°Î $`«fi=Ú <˘Å¡ HÍ`«‡QÆ`« =∂Ü«∂~ÀÑ≤`«O *Ëã≤, `å
x~°=^Œ∞ºO_»∞ x~°O[#∞O_»∞ñ |~°∞ñ_»∞<£ x+≤¯OK«#∞O _®_è∞» ºñ_»∞<£
x~°¿Ñ‰õΩΔ O_»∞#∞ x+¨¯à◊O‰õΩñ _»Q∞Æ K«∞<£ x`«º`«fi=ÚO ÉÁO^≥_<ç .£ (2-279)
=K«. ã¨OQÆ~°Ç≤Ï`«∞O_≥·# HõO™êi ã¨O™êi ÔH·=_ç qǨÏiOѨ #*Ï˝# qÖ’‰õΩÅ~Ú#
Ö’‰õΩÅ∞ Ö’Hõ ™ê=∂#º =∞#∞+¨μºO_»x `«ÅO`«∞, ~å`凄â◊Ü«∞Ü≥ÿ∞# |∞kú
Ü«∂`«‡Ü«∞O^Œ∞#fl Ü«∂#O^•^Œ∞Å`À_»O QÆ∂_»x `≥éOQÆ∞# hâ◊fi~°∞O_»∞
„ѨHõ$u`À_»O QÆ∂_çÜ«Ú <å „Ñ¨Hõ$u QÆ∞}O|∞Öˇ·# ã¨∞Y^Œ∞óYO|∞Åñ
*ˇO^ŒHÜ õ Ú« O_»∞. (ÉèÏQÆ.1-272)
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 285
K«. Åe`« qÖ’Å x~°‡Å [ńѨuaOa`« ѨÓ~°‚K«O„^Œ =∞O
_»Å=Ú ^Œ^ŒO|∞KåÅ#q_»O|# ¿ÇÏ`«∞=Ù <˘OkÜ«Ú<£ qÜ«∞
`«ÎÅ=Ú#ñ QÆOѨ "≥ÚO^Œx q^èŒO|∞# ã¨~°fiâ◊s~°^èŒ~°‡=ÚÖò
QÆey ~°q∞OK«∞ hâ◊√#‰õΩñ QÆÅæñQÆ <Õ~°=Ù Hõ~°‡|O^èŒ=ÚÖò(ÉèÏQÆ.3-240)
=K«. HÍ=Ù# r=Ù#‰õ Ω #q^•º=∞Ç≤ Ï =∞O*Ë ã ≤ Hõ ~ ° ‡ |O^è Œ < åkHõ O |∞
ã¨O„áêÑÎ̈O|QÆ∞OQÍx ã¨~fi° Éè∂í `åO`«~åºq∞ Ü≥∞ÿ # ~¸â◊fi~°∞#‰õΩO „ÉÏÑÎ̈O|∞
QÍ<Õ~=° Ù. (241)
=∞. U Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞<£ [QÆ=Ú exfl\˜ñ QÆÑ≤Ê# =∂Ü«∞ QÆѨÊñQÍ
<ÀѨHõ áê~°`«O„`«º=Ú# #∞O_»∞ ... (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.957)
264. „â◊√u™êQÆ~°ó
â◊O.ÉèÏ. „â◊√`«Ü«∞ó ™êQÆ~° W"å„`« xnèÜ«∞ã¨Î Wu „â◊√u™êQÆ~°ó
#^Œ∞Å#∞ ™êQÆ~=° Ú=Öˇ „â◊√`«∞Å#∞ `«#Ü«∞O^Œ∞ xÅ∞ѨÙH˘#∞#∞. Hõ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡
'„â◊√u™êQÆ~∞° —ñ_»#|_≥#∞. #^Œ∞Å L`«ÊuÎH˜ ™êQÆ~"° ∞Õ HÍ~°}=Ú. ™êQÆ~=° ÚÖ’x [Å=Ú
ã¨∂~°º~°t‡H˜ PqiÜ≥∞ÿ "Õ∞Ѷ∞¨ =ÚÖˇ· ZK«@<À ^Œ∂~°=ÚQÍ #∞#fl Ѩ~fi° `«=ÚÅÃÑ· =i¬OK«∞#∞.
P h~°∞ ÃãÅÜÕ∞~°∞Öˇ·, "åQÆ∞Öˇ·, #^Œ∞Öˇ· |Ǩï^Œ∂~°=Ú „Ѩ=Ç≤ÏOz `«∞@ì`«∞^Œ‰õΩ
™êQÆ~°=Ú#∞ *Ë~°∞#∞. „â◊√`«∞Å∞ Ѩ~°=∂`«‡ #∞O_ç L^Œƒù==Ú<˘Ok z=~°‰õΩ "åx<Õ
*Ë~∞° #∞.
K«. .... |∞∞QƺA+¨ã¨∂‰õΩÎÅ∞ ™ê=∞=Ú #Ü«∞º^èŒ~°fi=Ú<£
qk`«=ÚQÍ =∞nÜ«∞ =ÚYg^èŒ∞Å #∞^Œƒù==∞O^Œ∞, #xflÜ«ÚO
^Œ∞k |i=~°Î#„Hõ=∞ q^èŒ∂`«=ÚÖˇ· ##∞ *Ë~°∞ „QÆ=∞‡~°<£.
(ÉèÏ~°.J~°.4J. 271)
ã‘. ã¨~åfiQÆ=∂=∂flÜ«∞ [ÅkèH˜.... (ÉèÏQÆ.8-81)
<åÅ∞QÆ∞ "Õ^•Å∞ <å =ÚYO #∞O_ç L^Œƒq™êÎ~Ú. `«∞@ì`«∞^Œ‰õΩ „Ѩà◊Ü«∞
HÍÅOÖ’ J=â◊ºOQÍ K≥O^Õ =∂~°∞ÊʼnõΩ Ö’<≥· uiy #<Õfl KÕ~°∞`å~Ú. Jx
=∂~°¯O_ÕÜ«Ú#‰õΩ q+¨μ‚=¸iÎ K≥ÃÑÊ#∞.
 286 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
265. ã¨∞Éèí∞[ó
â◊O.ÉèÏ. â’Éèí<åó Éèí∞*Ïó [QÆ„^ŒHΔÍHõ~å J¿ãºu ã¨∞Éèí∞[ó I
[QÆ=ÚÅ#∞ ~°HOΔ˜ K«∞@‰õΩ â’Éè#í =ÚÅQÆ∞ Éè∞í [=ÚÅ∞ QÆeyÜ«Ú<åflñ_»∞ QÆ#∞Hõ
q+¨μ=‚ Ù 'ã¨∞Éè∞í A—_»Q∞Æ #∞.
L. =∂Ѩ\ ˜"Õà◊ <Õ#∞ [x =∂^èŒ=Ù áê^Œ ã¨g∞Ѩ=∞O^Œ∞ ^ŒO
_®Ñ¨u`«∞O_»<≥·# #`«ñ _®â◊√QÆHÍÅÉèí∞[OQÆ "ÕQÆ ã¨O
`åÑ≤`« ÉèíHõÎÖ’Hõ ÉèíÜ«∞ ^•~°}"≥∞ÿ# Hõ~å|˚ =∞ø^ŒÅ<£
"≥∂Ñ≤ ǨÏã≤Oz <å HõÉèíÜ«∞=ÚO QÆ$Ѩ`À_»∞`« hÜ«∞‰õΩO_»∞<Õ.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1194)
266. ^Œ∞~°ú~°ó
â◊O.ÉèÏ. 1. Ѩ$kä"åºn#ºÑ≤ Ö’Hõ^è•~°HÍ}º<≥·ºó ^è•~°~Ú`«∞=∞â◊Hͺx ^è•~°Ü«∞<£
# ˆH<åÑ≤ ^è•~°~Ú`«∞O â◊Hõº`« Wu - ^Œ∞~°ú~°ó I
2. ^Œ∞óMË# ^蕺#ã¨=∞ÜÕ∞ =Ú=Ú‰õΔΩaèó ǨÏ$^ŒÜÕ∞ ^è•~°º`« Wu "å-^Œ∞~°ú~°ó
1. Ѩ$kä"åº^Œ∞Å∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ ^èŒiOK«∞#∞ J\˜ì Ѩ$kä"åº^Œ∞Å#∞ <≥=fi~°∞#∞
^èŒiOѨ â◊‰õΩºÅ∞ QÍ~°∞. P Ѩ$kä"åº^Œ∞Å#∞ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ^èŒiOK«∞#∞ ("≥∂Ü«Ú#∞) P
ÉèQí "Æ å#∞x q∞H˜¯e „â◊=∞`À<≥#· #∞, Z=fi~°∞#∞ ^èiŒ OK«Ö~Ë ∞° . Hõ#∞Hõ '^Œ∞~°~ú ∞° —ñ_»Q∞Æ #∞.
2. =Ú=Ú‰õΩΔ =ÙÅ∞ ^蕺# ã¨=∞Ü«∞=Ú# ÉèQí "Æ å#∞x =∞#ã¨∞ûÖ’ ^èiŒ OK«∞^Œ∞~°∞
(xÅ∞ѨÙH˘O^Œ∞~°∞) JO^Œ∞ÅÔH· "å~°∞ Ü«∞=∞ xÜ«∞=∂k ™ê^èŒ#Å ^•fi~å Ü≥∞O`«Ü≥∂
„â◊=∞Ѩ_»=Åã≤ Ü«ÚO_»∞#∞. J@∞Å |Ǩï„â◊=∞KÕ QÍx Ü≥∂QÆ∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú#
xÅ∞Ѩ ™ê^茺=ÚHÍ^Œ∞ QÆ#∞Hõ '^Œ∞~°ú~°∞— _»QÆ∞#∞.
K«. J#Ѷ¨∞! l`ÕO„kÜ«ÚÖò ã¨=∞Ç≤Ï`å`«∞‡Å∞ <≥·# ã¨#O^Œ<å^Œ∞ ÖˇO
^Œ#Ü«∞ =∞<ÕHõ[#‡ ã¨=Úáêi˚`« Ü≥∂QÆã¨=∂kèñ *Ëã≤ Ü≥∞
=fix K«~°}Ï~°qO^Œ=ÚÅ∞ "å~°xÉèíH˜Î <≥é∞OQÆ∞K«∞O^Œ∞ ~å
Ѷ¨∞#∞ñ |~°"Õ∞â◊√ hâ◊√ #qHÍ~°∞ #"Õ∞Ü«Ú #*ËÜ«Ú <å^Œ∞ºx<£
(ÉèÏQÆ.4㨯O.298)
267. "åw‡
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞`À xã¨û$`å „|Ǩχ=∞~¸ "åH± `«™ê‡`ü - "åw‡ I
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 287
"Õ^~Œ ∂° Ѩ=Ú# Ѩq„`«=∞QÆ∞, ѨÓ[º=∞QÆ∞ "å‰õΩ¯ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ xóâßfiã¨QÍ
[xOz#k. Hõ#∞Hõ '"åw‡— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«. L_»∞QÆHõ ѨOHõ*Ï`«Éèí=Ùñ _˘O_˘Hõ ^ÕǨÏ=Úñ ^•eÛ ^è≥·~°º=Ú<£
q_»∞=Hõ ã¨$+≤ìѨÓ~°fi ã¨=∞"Õ`«=ÚQÆ<£ ã¨$l~ÚOK«∞ <Õ~°∞Ê ^•ñ
ÉÁ_»=∞q∞ HÍ`«‡Ö’#ñ ^ŒÅáÈÜ«ÚK«∞#∞O_»ñ [`«∞~°∞‡YO|∞Å<£
"≥_»Öˇ ##∂#~°∂Ѩ=ÚÅ "Õ^Œ=Ú ÅOz`« ^èŒ~°‡Ü«ÚH˜Î`À<£.(ÉèÏQÆ.3-385)
268. =∞¿ÇÏ¢#Ìó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨOâßÛ™êq¢#ÌâıÛu - =∞¿ÇÏ¢#Ìó I Dâ◊fi~å}Ï=∞Ñ‘â◊fi~°ó I
WO„^Œó Ü«∞#QÍ Dâ◊fi~°∞ñ_»∞. Q˘Ñ¨Ê"åñ_»Q∞Æ Dâ◊fi~°∞ñ_»∞, ÖË^• Dâ◊fi~°∞Å∞QÍ
=º=ǨÏiOѨñ|_»∞ „|Ǩχ q+¨μ‚ ~°∞„^Œ∞ʼnõΩ Dâ◊fi~°∞ñ_»∞.
=K«. qâ◊fiO|∞#‰õΩ ã¨~æ° ã≤u÷ ÅÜ«∞O|∞ Öˇ=fi~åK«iO`«∞~°∞† "åiH˜ ã¨~æ° ã≤u÷ ÅÜ«∞O|∞Å
*ËÜ«Ú ~¸â◊fi~°∞_»=Ù h=! (ÉèÏQÆ.10L.67)
269. =ã¨∞^Œó
â◊O.ÉèÏ. =ã¨∞-^èŒ#O ^Œ^•fu - =ã¨∞^Œó I ''J<åfl^À =ã¨∞^•#ó—— (|$.L.6-4-
24) Wu „â◊√`Õó I
=ã¨∞ =#QÍ ^è#Œ =Ú. „Ѩ[Å∞ `«=∞ Ü«∞=ã¨~=° ÚÅ#∞ f~°∞ÛH˘#∞@‰õΩ ^è#Œ =Ú
KåÖÏ =ÚYº=Ú. Z=iH˜ `«y#@∞¡QÍ "åiH˜ ^èŒ#=Ú#∞ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞.
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÿ∞â◊fi~åºk +¨_»∞æ} ѨiѨÓ~°∞‚ñ_»∞. Ü≥∂QÆ∞ºÖˇ·# "åi HÍÜ≥ÿ∞â◊fi~åº^Œ∞Å#∞
QÆ∂_» „Ѩ™êkOK«∞#∞.
''J<åfl^À =ã¨∞^•#ó Ü«∞#∞|$ǨÏ^•~°}ºHõ LѨx+¨^•fiHͺ#∞™ê~°=Ú——
ã¨HÅõ r=ÙʼnõΩ "åx Hõ#∞=QÆ∞ PǨ~°=ÚÅ#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ U~åÊ@∞ QÍqOK≥#∞.
P. Z#flñ „Q˘`«ÎÅ~Ú# ~Ú\˜ì ã¨OѨ^ŒÅ∞ <å
Hõ|∞ƒ >ˇÅ¡ ǨÏi ^ŒÜ«∂=Ö’Hõ
#=Ú#ñ *Ëã≤ HÍ^≥ #o<å‰õΔΩ ã¨xflkè
Hõi÷ #QÆ∞K«∞ <Õ#∞ #~°∞QÆ∞@Ü«Ú#∞. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1029)
 288 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. ##∞ <å =$`åÎO`«O|∞#∞
^Œ#=∞#=Ú#ñ QÆxÜ«Ú <Õq∞ ^Œ_»=Hõ ##∞ñ ÉÁ
=∞‡x ~¸ ã¨OѨ^Œ ÖˇÅ¡#∞
<˘#~°ñQÆ <˘_»ñQÆ∂iÛ ##∞fl <˘_»Ü«∞xñ *ËÃã<£. (1030)
270. =ã¨∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. nÜ«∞=∂#O `«^Œfiã¨Î fiÑ≤ 㨠U"Õu - =ã¨∞ó I
2. PKåÛù^ŒÜ«∞`åº`«‡#ó ã¨fi~°∂ѨO =∂Ü«∞ÜÕ∞u "å - =ã¨∞ó I
3. JO`«iHõΔ U= =ã¨u <å#º„`Õu J™ê^è•~°}Ë# =ã¨<Õ# "åÜ«Ú~åfi -
=ã¨∞ó I ''=ã¨∞~°O`«iHõãΔ `¨ —ü — (Hõ~.°î L.2-2-3)
1. ÃÑ· <å=∞=ÚÖ’x ÉèíQÆ"å#∞xKÕ hÜ«∞ñ|_»∞ ^èŒ#=Ú#∞ P Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞.
P ^èŒ#=Ú#∞ PÜ«∞# Hõ#fl aè#fl=Ú HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ '=ã¨∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. P`«‡ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ =∂Ü«∞KÕ`« HõÑÊ≤ "ÕÜÚ« #∞. Hõ#∞Hõ '=ã¨∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ... h Ü«∞O^Œ HõÅ QÆ∞}=ÚÅ h=Ù HõѨÊ|_»^Œ∞...(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.405)
3. "åÜ«Ú=Ù W`«~° „áê}∞Å=Öˇ QÍHõ Ü«∞O`«iHõΔ=Ú#O^Œ∞ =ã≤OK«∞#∞.
Hõ#∞Hõ "åÜ«Ú=Ù '=ã¨∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. (=ã¨∞~°O`«iHõΔã¨`ü)
271. <≥·Hõ~°∂Ѩó
â◊O.ÉèÏ. UHõO ~°∂Ѩ=∞㨺 # q^Œº`« Wu - <≥H· ~õ ∂° Ѩó I ''W¢<ÀÌ =∂Ü«∂aèó ѨÙ~°∞~°∂Ѩ
DÜ«∞`Õ—— (|$ǨÏ.2-5-19) ''*’ºfO+≤ q+¨μó‚ —— (q.ѨÙ.2-12-37) W`åºk
㨇 $`Õâ◊Û I
XHõ ~°∂Ѩ=ÚQÍ #∞O_»x "åñ_»∞. J#QÍ |Ǩï~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ #∞O_≥_ç
"å_»QÆ∞@KÕ '<≥·Hõ~°∂Ѩó— Ü«∞#ñ|_≥#∞. ''WO„^À =∂Ü«∂aèó ѨÙ~°∞~°∂Ѩ DÜ«∞`Õ——
Dâ◊fi~°∞ñ_»∞ `«# =∂Ü«∞KÕ`« #<ÕHõ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ „ѨHÍtOK«∞#∞ J#∞ |$ǨÏ^•~°}ºHõ
"åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
=K«. '*Ï˝#~°∂ѨÙO_»∞#∞, |~°„|ǨχO|∞#∞, |~°=∂`«∞‡O_»∞#∞, Dâ◊fi~°∞O_»∞#∞ #QÆ∞
Ѩ~=° ∞ѨÙ~°∞+¨μO_ÕH~õ ∂° ѨO|∞ QÆey Ü«ÚO_çÜÚ« ^Œ$â◊º „^Œ+μ¨ Hì ~õ }° O|∞Å KÕ`O«
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 289
|$^äQŒ ̓ù=O|∞#∞ ÉÁO^Œ∞K«∞O_»∞, xkÜ«∞ Ü≥∂yH˜ ã¨=∞„QÆO|QÆ∞ Ü≥∂QÆO|∞#O
*Ë ã ≤ „áêѨ º O|QÆ ∞ Ѷ ¨ Å O|∞. HÍ=Ù# q+¨ Ü « ∞ q=ÚYO|∞ÅQÆ ∞
xO„kÜ«∞O|∞ÅKÕ`« *Ï˝#~°∂ѨO|∞#∞, ¿ÇÏÜ«∞QÆ∞}~°Ç≤Ï`«∞O|∞#∞ #QÆ∞
„|ǨχO|∞ =∞<Àq„ÉèÏOuO *Ëã≤ â◊ÉÏÌk ^èŒ~°‡O|QÆ∞ #~°÷~°∂ѨO|∞#O ^ÀK«∞,
Jk Ü≥Ú@∞ì Å~å÷HÍ~°O|∞#O ^ÀñK«∞#x Ü«∞_çyu"Õx, #ǨÏOHÍ~°O|∞
QÆ∞}~°∂ѨO|∞#O *Ëã≤ „uq^èŒO|∞#∞, Éèí∂`«~°∂ѨO|∞#O |OK«q^èŒO|∞#∞,
xO„kÜ«∞ ~°∂ѨO|∞# <ÕHÍ^Œâ◊ q^èŒO|∞<≥· Ü«ÚO_»∞. r= ~°∂ѨÙO_»QÆ∞
q~å@∞Ê~°∞+¨μO_»∞ r=q„QÆÇϨ Oɡ#· Ü«∞O_»O|QÆ∞ [QÆO|∞#O ^ÀK«∞K«∞O_»∞.
nx „â◊^•úÜÚ« HõOΠɡ#· ÉèHí KΘ `Õ « Ü≥∂QÍÉèϺã¨O|∞# *Ëã≤ ã¨=∂Ç≤Ï`« =∞#ã¨∞¯O_≥·
xã¨ûOQÆ`«fiO|∞# q~°‰õΩÎO_≥·# "åñ_»∞ "˘_»QÆ#∞K«∞O_»∞.... WO„kÜ«∞O|∞Å∞
aè#fl~°∂ѨO|∞Å∞ QÍ=Ù# <ÕHõ~°∂ѨO|~Ú# Ü«∞~°÷O |<ÕHõ q^èŒO|∞ÅQÆ∞
#>Ë¡HõO|QÆ∞ „|ǨχO |<ÕHõ q^èŒO|∞Å∞QÆ ^ÀñK«∞. (ÉèÏQÆ.3-1025)
''*’ºfO+≤ q+¨μ‚ ~°∞ƒù=<åx q+¨μ‚ ~°fi<åx q+¨μ‚ iæ~°Ü≥∂ kâ◊â◊Û I
#^Œºó ã¨=Ú„^•â◊Û # U= ã¨~°fiO Ü«∞^Œã≤Î Ü«∞<åflã≤Î K« q„Ѩ=~°º!——
(q.ѨÙ.2-12-38)
„ѨHÍâ◊ ã¨fiÉèÏ==Ú QÆÅ ã¨∂~°º, K«O„^Œ, #HõΔ„`«, Jyfl "≥ÚII Ü«∞xflÜ«Ú
*’ºuã¨∞ûÅ#|_»∞#∞. Jq Ü«∞xflÜ«Ú q+¨μ‚x ~°∂Ѩ=ÚÖË. K«`«∞~°Ìâ◊ Éèí∞=#=ÚÅ∞,
Ѩ~°fi`«=ÚÅ∞, k‰õΩ¯Å∞, #^Œ∞Å∞ ã¨=Ú„^Œ=ÚÅ∞ WOHõ#∞ ã¨HõÅ =ã¨∞Î=ÙÅ∞#∞ P
=∞Ǩq+¨μ‚x ~°∂Ѩ=ÚÅx q+¨μ‚ѨÙ~å}=Ú #O^Œ∞ K≥ѨÊ|_ç#k.
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ Ѩ^ŒÇ¨~°∞ "ÕÅ ÉèÏ~°ºÅ`À <˘ˆH™êi qǨÏiOK« ^ŒÅz#"åñ_≥·
'#"Õfià◊<£ =^èŒ∂ˆQǨÏ=ÚÖò
„ѨHõ\Ïâ◊Û~°ºqÉèí∂uñ *ÁK≥Û |Ǩï~°∂Ѩ =º‰õΩÎñ_≥· ÉèÏ~°æ"å!(ÉèÏQÆ.1-262)
=K«. ''W"Õ∞‡kx Ü≥ÚHõ¯\˜ Ü«∞Ü«Úº#∞ |Ǩï~°∂ѨO|∞Åñ QÍ#O|_»∞ q^èŒO|∞#
h=Ù#∞ "≥Ú^ŒÅ HÍ~°} ~°∂ѨO|∞# <ÕHõO|Ü«Úº#∞, #<ÕHõ~°∂ѨO|∞Å∞
QÔ H· ˘<≥^=Œ Ù—— (ÉèÏQÆ.10L.1122)
XHõѨC_»∞ „|Ǩχ NHõ$+¨μ‚x â◊H˜Îx ѨsH˜ΔOѨ ^ŒÅz#"åñ_≥· QÀ=ÙÅ#∞,
 290 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
QÀáêʼnõΩÅ#∞ <˘Hõ ~°Ç¨Ï㨺 „Ѩ^Õâ◊=ÚÖ’ ^•K≥#∞. Wk QÆ=∞xOz# NHõ$+¨μ‚ñ_»∞
`å<Õ QÀ=ÙÅ, QÀáêÅ∞~° ~°∂Ѩ=ÚÅ∞ ^•eÛ, QÀ‰õΩÅOÖ’ ÜÕ∞ Ö’@∂ HõxÑ≤OK«‰Ωõ O_»QÆ
#\˜OK≥#∞.
Hõ. =∞~°Å∞Ѩ٠=∞xÜ≥∞_»∞ Hõ~°ÎÜ«Ú I =∞~°eOK«∞ ‰õΩ=∂~°‰õΩÅ∞#∞ =∞~°Öˇ_ç „ˆHѨÙÖò
ѨiH˜OѨñ^•# Ü≥ÿ∞ ǨÏi I =∞~°ÅO [<≥ bÅ`À_» =∞O^Œ‰õΩ #kèáê I
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.513)
QÀ=ÙÅ#∞ WO_»‰¡ Ωõ =∞~°eOK«∞=∞#∞ Hõ$+¨μñ‚ _»∞#∞. =∞~°eOK≥_∞» QÀáêÅ∞~°∞#∞,
=∞~°eOѨñ|_»∞ QÀ=ÙÅ∞#∂ `å<Õ Ü«∞~Ú QÀ‰õΩÅ=Ú#‰õΩ uiy "≥à‹§#∞. WOHõ#∞
W\˜ì ~°∂Ѩ=Ú Å<ÕHõ=ÚÅ∞QÍ #QÆ∞#∞. QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '<≥·Hõ~°∂Ѩٗñ_»QÆ∞#∞.
272. |$Ǩτ^Œ∂Ѩó
â◊O.ÉèÏ. |$ǨÏ`ü - =∞ǨÏ`ü =ã¨∞^è•`«ÅO a„Éèí`ü =~åǨk ~°∂ѨO J¿ãºu-
|$Ǩτ^Œ∂Ѩó I
Éèí∂q∞x ^èŒiOK«QÆÅ ("≥∂Ü«∞QÆÅ) (ÃÑ^ŒÌ) Ü«∞[˝=~åǨÏ~°∂ѨÙñ_»∞QÍ
Ü«∞=`«iOK≥#∞. QÍ# '|$Ǩτ^Œ∂Ѩٗ_»Ü≥∞º#∞.
`«™ÈºÑ¨i [Ö∫Ѷ¨∞㨺 =∞ǨÏf <Òi= ã≤÷`å I
q`«`«`åfi`«∞Î ^ÕǨÏ㨺 㨠=∞Ç‘Ï Ü«∂u ã¨=∞¡Ê="£∞ II (q.ѨÙ.1-4-46)
`Õ. HõΔ}=Ú Ö’Ñ¨Å Éèí∂i QÆ[ „Ѩ=∂} I =∞Ü≥∞º #K«Û\˜ [#=ÚÅ Hõ^Œ∞ƒù`«=ÚQÆ
(ÉèÏQÆ.3-407)
Ü«∞[˝=~åǨÏ=¸iÎ ÉÁ@#„"ÕÅO`« Ѩi=∂}O`À [x‡Oz Ü≥ÚHõ¯ HõΔ}OÖ’<Õ
ÃÑ^ŒÌ ÜÕ∞#∞QÆO`«QÍ #Ü≥∞º#∞. QÍ# '|$Ǩτ^Œ∂Ѩٗñ_»Ü≥∞º#∞.
=∞. ku*Ïnèâ◊√x h QÆuO ^Œ∞xq∞ Ü«Ú^Œfi$uÎO ^ŒnÜ«∂OQÆ â’
}˜`« ѨOHÍOH˜`« QÆO_»ÉèÏQÆ∞ñ _»QÆ∞K«∞ xfi+¨μ‚O_»∞ ^•<˘ÃÑÊ q
ã¨Î $`« ã¨O^蕺O|∞^Œ ^è•`«∞ z„u`« ã¨=ÚnÌѨΠHõΔ=∂Éèí$^Œæu<£
H˜Δu ^ŒO¢ëêì„QÆ=Ú#<£ ^èŒiOz [Å~åtO ÉÏã≤ ÜÕ∞`Õ~°QÆ<£.(ÉèÏQÆ.3-420)
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 291
273. tÑ≤q+¨ìó
â◊O.ÉèÏ. 1. tѨܫ∞ó - Ѩâ◊=ó, `Õ+¨μ qâ◊u - „Ѩuu+¨ªu Ü«∞[˝~°∂¿Ñ}Ëu tÑ≤qëÈì
Ü«∞[˝=¸iÎó I
''Ü«∞*’˝ "≥· q+¨μ‚ó Ѩâ◊=ó tÑ≤~°º[˝ U= Ѩâ◊√+¨μ „Ѩuu+¨ªu——
(`≥.· ã¨O.25-5)
2. tѨܫ∞ó - ~°â◊‡Ü«∞ó, `Õ+¨μ xq+¨ì Wu "å
''â‹·`åºK«ÛùÜ«∞#Ü≥∂QÍK«Û ju "åi „ѨK«HõΔ`Õ I
`«`åÊ<å„^ŒHõΔ}ÏK≥·Û= tѨÜ≥∂ ~°â◊‡Ü≥∂ =∞`åó II
`Õ+¨μ „Ѩ"Õâßkfiâıfiâ◊ó tÑ≤q+¨ì WÃÇÏ∂K«º`ÕI——
1. tѨܫ∞ó Ü«∞#QÍ (Ü«∞[˝) Ѩâ◊√=ÙÅ∞. q+¨μ‚"Õ Ñ¨â◊√=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ „Ѩ"ÕtOz
Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# 'tÑ≤q+ì̈ó— Ü«∞#|_»∞#∞. 'Ü«∞*’˝ "≥· q+¨μó‚ — Ü«∞#∞ `≥.· ã¨O. =K«#=Ú
„Ѩ=∂}=Ú.
ã‘. Ѩâ◊√ Ü«∞[˝ "å@ Ü«¸Ñ¨ã¨ÎOÉèí... (ÉèÏQÆ.2㨯O.94)
Ü«∞[˝ Ѩâ√◊ =ÙÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ q+¨μ=‚ Ù „Ѩ"tÕ Oz Ü«ÚO_»∞#x ÃÑ· Ѩ^ºŒ =Ú#O^Œ∞
K≥ѨÊ|_»#k. HÍ# P Ѩâ◊√=ÙÅ∞#∞ q+¨μ‚ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÖË Ü«∞QÆ∞#∞.
2. tÑ≤ Ü«∞#QÍ H˜~°}=Ú Ü«∞x Ü«∞~°÷=Ú. j`«`«fi=Ú (K«Å¡^Œ#=Ú) Hõey
Ü«ÚO_»∞@ KÕ`#« ∞, (q+¨μ=‚ Ù#‰õΩ) â◊Ü∞« #=ÚQÍ #∞O_»∞@ KÕ`#« ∞, h\˜x 'j— Ü«∞O^Œ∞~°∞.
"åxx „`åQÆ∞#q QÆ#∞Hõ ã¨∂~°ºH˜~°}=ÚÅ∞ 'tÑ≤— Ü«∞QÆ∞#∞. "åxÜ«∞O^Œ∞ „Ѩ"ÕtOz
Ü«ÚO_»∞@KÕ q+¨μ‚=Ù 'tÑ≤q+¨μì—ñ_»#|_»∞#∞.
274. „ѨHÍâ◊#ó
â◊O.ÉèÏ. 㨈~fiëêO „ѨHÍâ◊#jÅ`åfi`ü „ѨHÍâ◊#ó I
Jxfl =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ „ѨHÍtOѨñ*ËÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '„ѨHÍâ◊#ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
L. U Ѩ~°"Õ∞â◊√KÕ [QÆ=Ú b ã¨K«~åK«~°HÀ\˜`À ã¨=Ú
nÌÑ≤`« =∞Ü≥∞º .... (ÉèÏQÆ.3-30)
 292 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
„ѨHÍâ◊ qÇ‘Ï#=∞QÆ∞ D „ѨѨOK«=Ú ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊=∂#=∞QÆ∞ P Ѩ~°=∂`«‡
Ü≥ÚHõ¯ „ѨHÍâ◊=Ú =Å#<Õ „ѨHÍtOK«∞K«∞#flk. ^ÕǨÏ=Ú, "åQÍk Hõˆ~‡O„kÜ«∞
ѨOK«Hõ=Ú, „â’„`åk *Ï˝<ÕO„kÜ«∞ ѨOK«Hõ=Ú, =∞<À |∞^蕺k JO`«óHõ~°}
K«`«∞+¨ìÜ«∞=Ú, "åx "åx q+¨Ü«∞=Ú ÅO^Œ∞ „Ѩ"ÕtOK«∞@Ü«Ú, P Ѩ~°=∂`«‡Ü≥ÚHõ¯
„ѨHÍâ◊=Ú =Å#<Õ [~°∞QÆ∞K«∞#flk. P`«‡„ѨHÍâ◊=Ú ÖËx Ü≥∞_»Å [_»=ÚÅQÆ∞
^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞=ÚÅ∞ K≥·`«#º=O`«=ÚÅ∞ HÍ<Õ~°=Ù.
''JÉèÏ~°∂Ѩ q∞^ŒO ã¨~°fiO Ü«∞O ÉèÏ#Î =∞#∞ÉèÏ`«ºÜ«∞"£∞——
(q"ÕHõ K«∂_®=∞}˜-130)
'JÉèÏ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ (J„ѨHÍâ◊=∞QÆ∞) Wk Ü«∞O`«Ü«Ú, ^Õxx Ü«∞#∞ã¨iOz
„ѨHÍtOK«∞K«∞#fl^À, JkÜÕ∞ P`«‡— Ü«∞x Nâ◊OHõ~°∞Å∞ q"ÕHõK«∂_®=∞}˜Ö’ K≥Ñ≤Ê
Ü«ÚO_çi.
'`«"∞Õ = ÉèÏ#Î=∞#∞Éè∂í u ã¨~fi° "£∞— „ѨHÍtOK«∞K«∞#fl D P`«‡#∞ J#∞ã¨iOzÜÕ∞
q∞ye#=xflÜ«Ú ÉèÏã≤OK«∞K«∞#flq.
â’¡II Ü«∞^䕄ѨHÍâ◊Ü«∞`ÕºHõó Hõ$`«ûflO Ö’Hõq∞=∞O ~°qó I
ˆHΔ„`«O ˆHΔ„f `«^ä• Hõ$`«ûflO „ѨHÍâ◊Ü«∞u ÉèÏ~°`«. (Éè.í w.13-34)
ã¨∂~°∞ºñ_˘Hõ¯_Õ D ã¨=∞ã¨Î Ö’Hõ=Ú#∞ „ѨHÍtOѨñ*ËÜÚ« K«∞#fl@∞¡QÍ Hˆ „Δ `«A_˝ Q» ∞Æ
Ѩ~°=∂`«‡ D ã¨=∞ã¨Î ˆHΔ„`«=Ú#∞ „ѨHÍtOѨñ*ËÜ«ÚK«∞<åfl_»∞.
Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '„ѨHÍâ◊#∞—_»QÆ∞#∞.
275. F[¿ãì*’^Œ∞ºu^èŒ~°ó
â◊O.ÉèÏ. F[ó-„áê}|ÅO, `Õ[ó-â∫~åº^ŒÜ∂≥ QÆ∞}Ïó. ^Œ∞ºuó-nÑ≤óÎ , `å<£ ^è•~°Ü∞« fu
- F[¿ãÎ*’ ^Œ∞ºu^èŒ~°ó I
J^äŒ"åF[ó, (275/1) `Õ[ó, (275-2) Wu <å=∞^ŒfiÜ«∞O
''|ÅO |Å=`åO KåǨÏO—— (Éè.í w.-710) `Õ[¿ã[Î ã≤fi<å=∞ǨÏ"£∞—— (Éè.í w.7-
10) Wu ÉèQí =Æ ^ŒfiK«<å`ü I ^Œ∞ºuO (275/3) *Ï˝#ÅHõ}Δ ÏO nÑ≤Î ^è•~°Ü∞« fu-
^Œ∞ºu^èŒ~°ó I
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 293
F[ó - „áê}|Å=Ú, `Õ[ó - „áêQÆŃùº=Ú (â◊„`«∞=ÙÅ#∞ F_çOK«∞@ ÖË^•
â◊„`«∞=ÙÅ#∞ [~ÚOK«∞@) ^Œ∞ºu - nÑ≤Î („ѨHÍâ◊=Ú) D =¸_çO\˜x ^èŒiOK«∞"å_»∞
QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'F[¿ãÎ*’^Œ∞ºu^èŒ~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ÃÑ· #∞^ŒÇ¨ÏiOz# ÉèíQÆ=^ŒfiK«#=ÚÅ „Ѩ=∂}=ÚÅ ^•fi~å
'F[ó— (275/1) „áê}|Å=Ú, ^èŒiOK«∞"åñ_»∞
'`Õ[ó— (275/2) „áêQÆŃùº=Ú QÆÅ"åñ_»∞
'^Œ∞ºu— (275/3) ã¨~fi° q+¨Ü∞« Hõ *Ï˝#=Ú („ѨHÍâ◊=Ú) QÆÅ"åñ_»∞ Jx =¸_»∞
"Õˆ~fi~°∞ <å=∞=ÚÅ∞QÆ#∞ K≥ѨÊ^ŒQÆ∞#∞.
ã‘. J\˜ì q~å_çfi„QÆǨO`« ~åHÍâ◊O|∞ =Å# <À[ã¨ûÃÇÏ∂|Å=Ú ÅÜ≥∞º...
(ÉèÏQÆ.2-268)
=K«. '[QÆ„`«Ê^äŒ"≥∂^Œƒù=O|∞ =∞ǨÏ`«Î`«Î fiã¨$+≤ì Ü«∞#O|_»∞. kfifÜ«∞O|O_»
ã¨Oã≤`÷ O« |#O^ŒQ∞Æ ñ ^Œ$fÜ«∞O|∞ ã¨~fi° Éè∂í `«ãO÷¨ |#<˘Ñ¨C, #O^≥â· fi◊ ~°º `Õ*’|Å
ã¨OѨ#∞flÖˇ·# ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ ã¨~åfi`«∞‡O_≥·# <å~åÜ«∞}∞x Ü«∞Oâ◊ ã¨OÉèí=ÙÅ∞QÍ
<≥é∞OQÆ∞=Ú. (ÉèÏQÆ.2-112)
[QÆ`«∞Î Ü≥ÚHõ¯ "≥Ú^Œ\ ˜ ѨÙ@∞ìHõ#∞ =∞ǨÏ`«Î`«Î fiã¨$+≤ì Ü«∞O^Œ∞~°∞. Ô~O_»=k
Ü«∞O_»QÆ`«"≥∞ÿ# ã¨$+≤ì =¸_»=k ã¨=∞ã¨ÎÉèí∂`«QÆ`«"≥∞ÿ# ã¨$+≤ì. JO^Œ∞Ö’ Sâ◊fi~°º=Ú,
`Õ[ã¨∞û, |Å=Ú QÆŠѨÙ~∞° +¨μÅ∞ ã¨~åfiO`«~åºq∞ Ü≥∞ÿ # N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x Ü«∞Oâ◊=∞O^Œ∞
ѨÙ\ì̃#"å~°∞QÍ `≥eã≤H˘#∞=Ú.
276. „ѨHÍâß`å‡
â◊O.ÉèÏ. „ѨHÍâ◊ã¨fi~°∂Ѩó P`å‡ Ü«∞㨺ó ã¨ó - „ѨHÍâß`å‡ I
„ѨHÍâ◊"Õ∞ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ QÆÅ P`«‡QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ '„ѨHÍâß`«‡— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞. „ѨHÍâ◊=∞#QÍ *Ï˝#=Ú. P *Ï˝#ÅHõΔ} ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ '„ѨHÍâß`凗
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'„uáê ^Œ∂~°úfi L^≥· `«∞Ê~°∞+¨ó I áê^À¿ãºÇ¨Éèí"å`«∞Ê#ó I— (ѨÙ.#∂)
`«# K«`∞« ~å÷Oâ◊=Ú`À [QÆ„^Œ∂Ѩ=Ú# `«# K≥`· #« º=Ú#∞ qã¨iÎ Oz# 'ѨÙ~°∞+¨—
<å=∞Hõ =∞ǨK≥`· #« º=Ú, q∞ye# áê^Œ„`«Ü∞« =Ú#∞ Hˆ =Å „ѨHÍâ◊~∂° Ѩ=ÚQÍ #∞O_»QÍ
 294 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
P ~°∂Ѩ=Ú# ã¨O™ê~° ([QÆ`)ü ã≤u÷ H˜ P=ÅQÍ ã¨~Àfi`«¯ $+¨=ì ∞QÆ∞K«∞ „ѨHÍtOK«∞K«∞#flk.
(JkÜÕ∞ „ѨHÍâß`å‡)
L. HÍÅ=Ú ^Õâ◊=Ú<£ „QÆ`«∞=Ùñ QÆ~°‡=Úñ QÆ~°ÎÜ«Ú Éè’HõÎÜ«Ú<£ [QÆ
*Ï˚Å=Ú ^≥·==Ú<£ QÆ∞~°∞=Ù ™êOYº=Ú =∞O„`«=Ú #yfl Ü«∂Ǩï`«∞Öò
"Õà◊Å∞ q„ѨÙÅ∞<£ [##=$kúÅÜ«∞O|∞Å ¿ÇÏ`«∞Éèí∂`«=ÚÖò
bÅÅñ ^•#Ü≥∞ÿ `«QÆ "≥eOÔQ_»∞ <≥H¯õ \˜ `Õ[g∞â◊√ñ_»∞<£.(ÉèÏQÆ.10L.ÉèÏ.778)
ã¨=∞ã¨Î=Ú `å<ÕÜ≥ÿ∞ „ѨHÍtOKÕ ÜÕ∞ÔH·Hõ k=ºã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ Ѩ~°=∂`«‡.,
q+¨μ‚=¸iÎ „|Ǩχ^Õ=Ùx`À x@¡<≥#∞.
Hõ. h "˘#iOK«∞ `«áÈ qI ^•ºqÉèí= qÖ’HõhÜ«∞=∞QÆ∞ h ã¨$+≤ìO
QÍqOѨÙ=Ú Ö’HõO|∞Å I Ö’"≥eñÔQ_ç ##∞fl QÆO^Œ∞ Ö’Hõã¨∞Î`åº!
(ÉèÏQÆ.3㨯O.318)
h=Ù ã¨$+≤ìHÍ~°º=Ú#∞ „áê~°OaèOz#ѨÙ_»∞, Jxfl Ö’Hõ=ÚÅÖ’#∞ „ѨHÍtOK«∞
##∞fl K«∂_»QÆÅ=Ù.
Hõ. Jã¨=∂ÅO| =∞â◊|Ì=Ú I ~°ã¨QÆO^èŒã¨Ê~°≈~°∂Ѩ~°Ç≤Ï`« =∞QÆ∞} =Ú
Å¡ã≤`«QÆ∞}=∞QÆ∞ "≥Å∞ñQÆ∞ # I Éèíºã¨#xÜ«∞u #~°∞ñ_˘HõO_»∞ Ѩ_»Ü«ÚO |∞„`å!
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi"Õ∞.1P.205)
Jã¨=∂ÅO|∞=Ú (U P^è•~°=Ú ÖˉõΩO_» xez Ü«Ú#flkÜ«Ú), Jâ◊|Ì=Ú
(â◊|Ì=Ú KÕ`« É’kèOѨ|_»xkÜ«Ú), ~°ã¨, QÆO^èŒ, ã¨Ê~°≈, ~°∂Ѩ=ÚÅ∞ ÖËxkÜ«Ú.
LÅ¡ã`≤ « (q∞H˜¯eQÍ „ѨHÍtOKÕ) ÅHõ}Δ O QÆey# P HÍOux Ü≥∂QÍÉèϺ㨠xÜ«∞=∞Ѩ~∞° ñ
_»∞ XHõ¯ñ_»∞ =∂„`«"Õ∞ á⁄O^Œ∞#∞.
â’¡II H˜s\˜#O QÆk#O K«„H˜}O K« `Õ*’~åtO ã¨~°fi`À nÑ≤Î=∞#ÎO I
Ѩâߺq∞ `åfiO ^Œ∞iflsHõΔ ºO ã¨=∞O`å nÌáêÎ#ÖÏ~°¯^Œ∞ºu=∞„Ѩ"Õ∞Ü«∞"£∞ II
(Éè.í w.11-17)
`Õ[óѨÙO[=ÚQÆ#∞, JO`«@ „ѨHÍâ◊=Ú QÆÅ"åxxQÆ#∞, JO`«@ „Ѩ[fiiÅ∞¡K∞« #fl
Jyfl, ã¨∂~°∞ºÅ Ü≥ÚHõ¯ HÍOu =O\˜ HÍOu QÆÅ"åxxQÆ#∞, K«∂K«∞K«∞<åfl#x J~°∞#˚ ∞ñ
_»∞ NHõ$+¨μx‚ H˜ K≥ÃÑÊ#∞. WO`«\ ˜ „ѨHÍâ◊ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡ '„ѨHÍâß`凗
Ü«∞#ñ|_≥#∞.
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 295
277. „Ѩ`åѨ#ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨q„`åkaèifiÉèí∂uaèó qâ◊fiO „Ѩ`åѨܫ∞fu - „Ѩ`åѨ#ó I
„Ѩà◊Ü«∞HÍÅ=∞O^Œ∞ ã¨∂~°º ã¨OHõ~°¬}Ïk qÉèí∂`«∞ÅKÕ qâ◊fi=Ú#∞ q∞H˜¯eQÍ
`«Ñ≤OѨ*ËÜ«Ú#∞ QÍ# '„Ѩ`åѨ#∞_»∞— Ü«∞#|_»∞#∞.
P. Hõ=∞Å*ÏO_» =∞^茺QÆ`«∞ñ_≥·# ã¨∂~°∞ºO_»∞
Éèíi`«"≥∞ÿ# Ü«∂`«Ñ¨O|∞ KÕ`«
=¸ñ_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ =ÚOz `«Ñ≤OѨOQÆñ
*Ëã≤ HÍOu <˘O^Œñ *ËÜ«ÚK«∞O_»∞ (ÉèÏQÆ.5㨯O.2P.77)
278. |∞∞^Œúó
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~°‡*Ï˝#"≥·~åQͺkaè~°∞¿Ñ`«`åfi`ü - |∞∞^Œúó I
^èŒ~°‡=Ú, *Ï˝#=Ú, "≥·~åQƺ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ L`«Î=∞ ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞
QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '|∞∞^Œúó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ... ^èŒ~°‡q*Ï˝# "≥·~åQͺ^Œ∞Å~Ú# qÉèí∂`«∞Å #Åi Ü«Ú#fl..
(ÉèÏQÆ.5㨯O.2P.74)
P. ã¨^Œ∞æ}O|∞ ÖˇÅ¡ ã¨OѶ¨∞O|∞Öˇ· =zÛ
Ü«∞ã¨∞~°~å[ `«#Ü«Ú#O^Œ∞ xez
áÈã≤ K«#∞=Ù q+¨μ‚ñ ÉÏÜ«∞x q^èŒ=Ú#! (ÉèÏQÆ.7㨯O.118)
=. ... ¿ãfi`«~åÅÉèºí ™êfiÉèÏqHõ ã¨=∞ÃãâΠfi◊ ~åºuâ◊ÜÚ« O_»∞#∞<≥· ã¨fiã¨fi~°∂ѨO|∞#O
„w_çOK«∞ ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞O_»∞... (ÉèÏQÆ.2㨯O.238)
=K«. q+¨μ‚O_»∞ <≥·[O|∞Öˇ·# ^èŒ~°‡*Ï˝# q^•º `«áÈ q~°H˜Î ã¨=∞$kú „H˜Ü«∞â◊H˜Î
qâı+¨O|∞Å... (ÉèÏQÆ.7㨯O.403)
279. ã¨ÊëêìHõΔ~°ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨Ê+¨ìO - L^•`«ÎO FVͯ~° ÅHõΔ}O JHõΔ~°O J¿ãºu - ã¨ÊëêìHõΔ~°ó I
ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# (L^•`«Î"≥∞ÿ#) FOHÍ~°=∞#∞ JHõΔ~°=ÚKÕ K≥ѨÊñ|_»∞"åñ_»∞ QÍ#
'ã¨ÊëêìHõΔ~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
 296 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
â’¡II "Õ^ŒºO Ѩq„`« "≥∂OHÍ~° |∞∞HÍû=∞Ü«∞Aˆ~= K« I (Éèí.w.9-17)
Ѩq„`«=∞QÆ∞ 'FO—HÍ~°=Ú#∞ <Õ<Õ Ü«∞x NHõ$+¨‚Ѩ~°=∂`«‡ K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. .... xdÅ [QÆ`«Êq„fHõ~°} ã¨=∞~°÷Oɡ· JHÍ~åk „u=~°‚Hõe`«Oɡ· „|Ǩχ
c[O|~Ú# „Ѩ}=O|∞....... (ÉèÏQÆ.2㨯O.12)
280. =∞¢#Îó
â◊O.ÉèÏ. 1. |∞∞QƺA™êû=∞ÅHõΔ}ó =∞¢#Îó I 2. =∞¢#ÎÉ’^茺`åfi^•fi =∞¢#Îó I
1. |∞∞QƺA™êû=∞"Õ^Œã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ '=∞O„`« â◊|Ì "åK«∞ºñ_»∞—.
2. FOHÍ~°=Ú, ã¨q`«$, JëêìHõΔ~åk =∞O„`«=ÚÅKÕ É’kèOѨñ|_»∞#∞.
(`≥eã≤H˘#ñ|_»∞#∞) Hõ#∞Hõ '=∞O„`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. ã¨HõÅ =∞O„`åkè^Õ=`« Ü«∞QÆ∞ NÜ«∞A˝O_»∞ ^Œ#∞ñ ѨuQÆO QÀÔ~_»∞ ^ŒH˜Δ}
Ü«∞#∞ Hõ#ºHõO |i}Ü«∞O|Ü≥∞º. (ÉèÏQÆ.4㨯O.4)
=∞. .... =∞O„`«Ñ¨OK«Hõ ã¨∞ã¨$+¨ìOɡ· `«QÆO ÉÁÅ∞Û <åǨÏ= ~°∂ѨO|QÆ∞...
(ÉèÏQÆ.4㨯O.137)
281. K«¢<åÌOâ◊√ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨O™ê~°`åѨ uQ͇Oâ◊√`åѨ `åÑ≤`« KÕ`«™êO K«¢<åÌOâ◊√i"åǨ¡^ŒHõ`åfi`ü -
K«¢<åÌOâ◊√óI
[#∞Å<ÕHõ ã¨O™ê~°ÉÏ^èÅŒ `À `«ÑO≤ K«∞K«∞O^Œ∞~°∞. „w+¨‡=Ú# ã¨∂~°∞ºx `åѨ=ÚKÕ
`«Ñ≤OѨ|_»∞^Œ∞~°∞. J@∞¡ `åѨ=ÚÅ <˘O^Œ∞"åiH˜ K«O„^ŒH˜~°}=Ú ÖÏǨ¡^Œ=Ú#∞
HõeyOK«∞#∞. P K«O„^ŒH˜~°}=ÚÅ =Öˇ `«#Éèí‰õΩÎÅ ã¨O™ê~° `åѨ=ÚÅ#∞ ǨÏiOz
ã¨∞Y=Ú#∞ HõÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞. Hõ#∞Hõ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'K«O„^•Oâ◊√—ñ_»QÆ∞#∞.
`Õ. Jux^•Ñ¶¨∞’„QÆ ã¨=∞Ü«∞O|∞#O^Œ∞ xdÅ
[O`«∞ ã¨O`åѨ=∞_»ñyOK«∞ K«O„^Œ∞ =∂_ç¯ (ÉèÏQÆ.3-492)
''q„áêã¨∞~° QÀ "≥·+¨‚= ™êQÆ~° Ç≤Ï=∞Hõ~°!—— (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.578)
h=Ù „ÉÏǨχ}∞Å∞, QÀ=ÙÅ∞, ^Õ=`«Å∞, q+¨μÉ‚ ‰íè Ωõ ÅÎ ∞, J#∞ áêÅã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’
„ѨÉèíqOz "åix ã¨O`À+≤OѨ*Ëã≤ K«Å¡QÍ K«∂KÕ K«O„^Œ∞ñ_»=Ù. Jx „|Ǩχ NHõ$+¨μ‚x
ã¨∞uÎ OK≥#∞.
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 297
''â◊~°}=∞=QÆ`å ™êÎ fiO `åѨǨÏ~åÎ~° "Õ∞Hõ"£∞—— (N<å~åÜ«∞}©Ü«∞"£∞ 10-4)
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ J~°}º=ÚÖ’ QÀáêÅ∞~°`À HõÅã≤ QÀ=ÙÅ#∞ QÍÜ«ÚK«∞O_»QÍ
^•"åyfl "åix K«∞@∞ì=Ú>ˇì#∞. P ^•"åyfl `åѨ=Ú#‰õΩ `«@∞ìH˘#ÖËHõ QÀѨ‰õΩÅ∞
`åѨ=Ú#∞ ǨÏiOK«QÆÅ XˆH =ºH˜Îx (NHõ$+¨μ‚x) â◊~°}∞ *ÁzÛi.
=K«. .... ã¨∞^è•Hõ~À^ŒÜ«∞O|∞# k"åHõ~°[x`« `åѨx"å~°}O|~Ú# ÉèíOy
<å~åÜ«∞}ÏO„Ѷ≤∞ #Y=∞}˜ K«O„kHÍ x~°ã¨Î ǨÏ$^ŒÜ«∞`å=ÙO_≥· Ü«∂f‡Ü«∞ÉèíH˜Î
~°â<◊ å#∞|O^èŒ |O^è∞Œ ~°Oɡ#· "åã¨∞^Õ=K«~}° ã¨~À~°∞Ç¨Ï ^蕺<å<åO^Œ Ѩ~=° â◊√O
_»QÆ∞ #`«O_»∞ ÉèÏQÆ=`« „Ѩ^è•#∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.11-48)
K«O„^Œ∞ñ_»∞^Œ~ÚOK«QÍ ã¨∂~°∞ºx=Å# QÆey# `åѨ=Ú áÈ~Ú#@∞¡,
<å~åÜ«∞}∞x K«~°} #YHÍO`«∞Å "≥<≥flÅKÕ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ `åѨ=Ú#∞ áÈQ˘@∞ìH˘x ÉèíH˜Î
|O^èŒ=Ú`À "åã¨∞^Õ=Ùx K«~°} Ѩ^Œ‡=ÚÅ#∞ |OkèOK«∞H˘x ^蕺<å#O^Œ=ÚÖ’
Ѩ~°=tOK«∞ #`«_»∞ ÉèÏQÆ=`« „âı+¨μª_»∞.
282. ÉèÏ㨯~°^Œ∞ºuó
â◊O.ÉèÏ. ÉèÏ㨯~°^Œ∞ºu ™ê^èŒ~出`ü ÉèÏ㨯~°^Œ∞ºuó I
[QÆ=ÚÅ#∞ ã¨∂~°ºHÍOu „ѨHÍtOѨñ*ËÜÚ« #∞. "åx=Öˇ „ѨHÍâ◊ ™ê^è~Œ ‡° º=Ú
HõeyÜ«ÚO_»∞@KÕ q+¨μ‚=Ù 'ÉèÏ㨯~°^Œ∞ºuó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. =∞O_»Å=ÚÖ’# ÉèÏ㨯~°∞ñ, _»∞O_ç [QÆO|∞ʼnõΩ nÑ≤Î <˘ã¨ñÔQ_ç „H˜Ü«∞, „|
Ǩ‡O_»=Ú֒ѨŠ#K«∞º`«∞, _»∞O_»∞K«∞ |Ç≤Ï~°O`«~°O|∞ <˘y "≥eñyOK«∞<£.
(ÉèÏQÆ.2-92)
`«# =∞O_»ÅOÖ’<Õ `å#∞O@∂ ã¨∂~°∞ºñ_»∞ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ "≥Å∞QÆ∞xK«∞ÛK«∞<åflñ
_»∞. J@∞Å<Õ JK«∞º`«∞ñ_»∞ „|Ǩ‡O_»=ÚÖ’ LO@∂ ֒ѨÅ#∞, "≥Å∞ѨÅ#∞
„ѨHÍtOK«∞K«∞<åfl_»∞.
283. J=∞$`åOâ◊¥^Œƒù=ó
â◊O.ÉèÏ. =∞^䌺=∂<Õ Ñ¨Ü≥∂x^èÒ J=∞$`åOâ’ó K«¢#̙Ⱥ^Œƒù"À Ü«∞™ê‡`ü ã¨ó -
J=∞$`åOâ◊¥^Œƒù=ó I
áêÅã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ =∞käOK«∞#ѨÙ_»∞ J=∞$`« (K«Åx¡ ) H˜~}° =ÚÅ∞ QÆÅ K«O„^Œ∞ñ
_»∞ ѨÙ>ì̌#∞.
 298 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'K«O„^Œ=∂ =∞#™È *Ï`«ó— K«O„^Œ∞ñ_»∞ q+¨μ=‚ Ù Ü≥ÚHõ¯ =∞#ã¨∞û #∞O_ç ѨÙ>ˇ#ì ∞.
P K«O„^Œ∞x L^Œƒù==Ú#‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ#"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ q+¨μ‚=Ù 'J=∞$`åOâ◊¥^Œƒù=ó—
Ü«∞#ñ|_≥#∞.
=K«. P ~°`åflHõ~°O|∞ #O^Œ∞ HÍ~°} ~°∂ѨÙ_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ #∞O_ç ã¨∞^è•Hõ~°∞
_»∞^Œƒqù Oz.... (ÉèÏQÆ.8-264)
284. ÉèÏ#∞ó
â◊O.ÉèÏ. ÉèÏfu ÉèÏ#∞ó I ''`«"Õ∞= ÉèÏ#ÎO—— (=ÚO_»Hõ 2-2-10)
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ „ѨHÍtOK«∞#∞. '`«"∞Õ =— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHͺ#∞™ê~°=Ú
'ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ „ѨHÍtOK«∞ #`«x ##∞ã¨iOzÜÕ∞ qâ◊fi=∞O`«ÜÚ« „ѨHÍtOK«∞K«∞#flk.—
Hõ. [##O |Ok# <åKÕ
##Ü«∞=Ú "≥Ú^ŒÅ<≥ QÆ$Ç‘Ï`« =∞Ü≥∞º [QÆ`åÊ
=#! h^Œ∞ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú
Ѷ¨∞# ~°∞z~°Oɡ· ã¨fiÜ«∞O „ѨHÍâ◊Hõ =∞QÆ∞@<£. (ÉèÏQÆ.3㨯O.296)
285. â◊â◊aO^Œ∞ó
â◊O.ÉèÏ. â◊â◊ W= a#∞Ìó ÖÏOKè«#=∞¿ãºu - â◊â◊a#∞Ìó K«¢#Ìó, `«^Œfi„`«Ê*Ïó ѨÙëê‚fu
- â◊â◊aO^Œ∞ó I
''ѨÙëê‚q∞ KÒ+¨nèó ã¨~åfió ™È"≥∂ Éèí∂`åfi ~°™ê`«‡Hõó I—— (Éè.í w.15-13)
‰õΩO^ÕÅ∞ =O\˜ =∞K«Û Ü«ÚO_»∞@KÕ K«O„^Œ∞ñ_»∞ 'â◊â◊aO^Œ∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«O„^Œ∞ñ_»∞ F+¨^èŒ∞Å#∞ áÈ+≤OK«∞#∞. 'ѨÙëê‚q∞— J#∞ ÉèíQÆ=næ`å =K«<å#∞™ê~°=Ú
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ~°™ê`«‡‰õΩñ_»QÆ∞ K«O„^Œ∞_≥· F+¨^èŒ∞ʼnõΩ Ñ¨Ù+≤ìxK«∞ÛK«∞<åfl_»∞.
ã‘. ......... J=∞$`åOâ◊√ ã¨xflÉèí =^Œ<å|˚ ã¨ã≤‡`å#∞
`Õ. ~åQÆq∞o`å=Ö’Hõ# ~ålñ*Ëã≤ I ã¨HõÅ [#∞ʼnõΩ ã¨O„Ñ‘u ã¨OÉèíqOѨñ
*ËÜ«Ú ã¨O`«`«=Ú#∞ .... (ÉèÏQÆ.4-456)
J=∞$`«O zO^Õ K«O^Œ=∂=∞ =O\˜ =ÚYO`À ZšѨC_»∞ z~°∞#=ÙfiÅ∞
"≥^Œ[Å∞¡K«∂, K«Å¡x ^ŒÜ«∂¢~°Ì gHõΔ}=ÚÅ`À ã¨~°fi[#∞ʼnõΩ ã¨O`«ã¨=Ú QÆeyOK«∞#∞.
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 299
286. ã¨∞ˆ~â◊fi~°ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞~å}ÏO - ^Õ"å<åO â’Éèí#^•`«$Ï}ÏOKÕâ◊fi~°ó I
ã¨∞~°Å#QÍ â◊√Éèí=ÚÅ#∞ QÆ∂~°∞Û"å~°∞. „|Ǩ‡k ^Õ=`«Å∞. J\˜ì ^Õ=`«Å‰õΩ
Dâ◊fi~°∞ñ_»∞. "åi Ü≥∂QÆ ˆHΔ=∞=ÚÅ#∞ EK«∞K«∞O_»∞#∞. Éèí‰õΩÎʼnõΩ "åiHõO>ˇ#∞
#kèH=õ ÚQÍ â◊√Éè=í ÚÅ#∞ ("≥∂Hõ=Δ Ú#∞) KÕ‰Äõ ~°∞Û#∞. QÆ#∞Hõ 'ã¨∞~ˆ â◊fi~°∞—_»#ñ|_»∞#∞.
=∞. ǨÏ~°Ñ¨OˆH[Éèí"å=∞~å^Œ∞Å∞ =∞sKåºk „Ѩ*Ï<å^äŒ∞Ö’
Ü«∞~°qO^•HõΔ ! ~°=∂ǨÏ$nâ◊ ! Éèí=nÜ«∂OâßOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞Öˇ·
Ѩ~°ñQÆO ^•=HõbÅÜ≥ÿ∞ <≥QÆ_»∞ h „|Ǩ‡O_»=Ú<£, ^Õ=! ~¸
â◊fi~°! hˆH =∞u ÉèíH˜Î „"≥ÚÔH¯^Œ=Ú ^Õ"ånèâ◊! ~°H˜ΔOѨÙ=∂! (ÉèÏQÆ.4-201)
287. B+¨^èŒ"£∞
â◊O.ÉèÏ. ã¨O™ê~°~ÀQÆÉèË+¨[`åfi`ü - B+¨^èŒ"£∞ I
`«# Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ ã¨O™ê~°=Ú J#∞ ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ B+¨^=Œè Ú =Öˇ#~Ú, ã¨O™ê~°=Ú
#∞O_ç `«iOѨñ*ËÜ«Ú#∞. ã¨O™ê~°=Ú #O^Œ∞ ã¨OÉèíqOK«∞ "åº^èŒ∞ʼnõΩ `å<Õ
Ü«∞ø+¨^èŒ~°∂ѨÙ_≥· Ü«∂ "åº^èŒ∞Å#∞ x~°∂‡eOK«∞#∞. QÍ# 'B+¨^èŒ"£∞— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. [fii`å~°∞ÎO_»QÆ∞ ~Ày H“+¨^èŒ =∞f+¨ìOɡ·# K«O^ŒO|∞#<£
^èŒ~°Ö’ <å`«Ñ¨`«Ñ¨Î ^ÕÇ≤Ï QÆ_»∞ j`«Oɡ·# `ÀÜ«∞O|∞#∞<£
QÆi=∞O QÀi#su <≥O`«Ü«Ú #ǨÏOHÍ~åÇ≤Ï ^Œ+¨μìO_»<≥·
Ѩ~°ñQÆ∞<£ <å‰õΩ#∞ h =KÀ-=∞$`«=Ú ^ŒÑ¨Ê<£ =∞O^Œ∞ "Õé∞#fl^Õ?
(ÉèÏQÆ.5-1J.157)
Hõ. .........
Éèí=~ÀQÆ x=~°ÎHõ=∞QÆ∞, Éèí=^ŒO„Ѷ≤∞Ü«ÚQÆO|∞ñ *Ëi „|kÔH^Œg∞âß!
(ÉèÏQÆ.7-328)
=K«. [#‡ Hõ~°‡ "åºkè q"≥∂K«#O|∞#‰õΩñ QÍ~°}O|QÆ∞ k"Òº+¨^èŒO|∞ QÍ=Ù#
N=∞<åfl~åÜ«∞} Hõ^ä•=∞$`«O|∞ „QÀÅ∞=Ú. (ÉèÏQÆ.11-2)
Nâ◊OHõ~É° Qíè =Æ `åÊ^Œ∞Å∞ 't"å#O^Œ ÅǨÏi—Ö’ 'Éè‰í Ωõ xÎ =∂#㨠ѨÙO_»sHõ=∞#∞
#QÆ~°=Ú#O^Œ∞ K«O„^Œ∞ñ_»∞ t~ÀÉèí∂+¨}=ÚQÍ QÆÅ t=Ùñ_»∞ Jkè~ÀÇ≤ÏOz#ѨÙ_»∞
 300 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
''*Ï˝<å#O^Œ =∞ǨÏ∫+¨kè ã¨∞ûѶ¨e`å—— Ü«∞x =i‚Ozi. K«O„^Œ∞_»∞ F+¨^èŒ∞Å#∞
=$kú#OkOK«∞#∞. J\˜ì K«O„^Œ∞ñ_»∞ t=Ùx t~ÀÉèí∂+¨}=ÚQÍ #∞O_»∞@KÕ F+¨^èŒ∞Å∞
ÉÏQÆ∞QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞#x K≥ÑC¨ @ K«=∞`å¯~°=Ú. =$kúÜ∞« QÆ∞ F+¨kè '*Ï˝#=Ú— Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞ñ
_»∞ *Ï˝#ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞.Hõ#∞Hõ Ü«∂ F+¨kè Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞.
288. [QÆ`«ó ¿ã`«∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. [QÆ`åO ã¨=Ú`«Î~°} ¿ÇÏ`«∞`åfi`ü
2. Jã¨OÉèË^ŒHõ~°}Ï^•fi ¿ã`«∞=`ü =~å‚„â◊=∂n<åO - [QÆ`«ó ¿ã`«∞ó
''U+¨ ¿ã`«∞ifi^èŒ~°} UëêO Ö’HÍ<å=∞ã¨OÉèË^•Ü«∞—— (|$.L. 6-4-22)
Wu „â◊√`Õó
1. ã¨O™ê~°=Ú#∞ ^•@∞@‰õΩ ¿ÇÏ`«∞Éè∂í `«∞ñ_»∞ QÆ#∞Hõ '[QÆ`ó« ¿ã`«∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. NѨu Ѩ^Œ =∞#∞ <å=#∞,
„ÉÏÑ≤Oz Éèí"åaú =`«ûѨ^Œ=ÚQÆ nè~°∞Öò
~°∂Ñ≤Oz ^•ñ\˜ KÕ~°∞^Œ∞,
~åѨ`«Ê^Œ~°Ç≤Ï`«∞ ÅQÆ∞K«∞ #=∞$`«Ñ¨^ŒO|∞<£. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.592)
2. ¿ã`«∞=Ù J#QÍ J_»∞¤Hõ@ì. „ÉÏǨχ}Ïk =~°‚^èŒ~°‡=ÚÅ∞#∞, „|ǨχK«~åºk
P„â◊=∞ ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞, =∞é˜ÜÚ« W`«~=° ÚÅQÆ∞ ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞, ã¨OHõ~=° Ú Q͉õΩO_»∞#@∞¡
Ü«∞_»∞¤Hõ@ì=Öˇ xÅz ~°H˜ΔOK«∞#∞ QÍ# '[QÆ`«ó ¿ã`«∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. =~å‚„â◊=∞ ^èŒ~°‡=ÚÅOwHõiOz, ѨÙ~°∞+¨~°∂ѨO|∞# "Õ^Œ=∂~°æO|∞ qk`«O|∞
¿ãã≤# „|Ǩχ ~°∂Ñ≤q. `«Ñ¨™êûfi^蕺ܫ∞ xÜ«∞=∞O|∞ÅKÕ`« h ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞
Ѩq„`«O|∞. (ÉèÏQÆ.10L.1122)
#~°ã≤OǨ=`å~°=Ú# Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙx ã¨OǨÏiOz#ѨÙ_»∞ =∞#∞=ÙÅ∞ W@∞¡
ã¨∞uÎ Ozi.
Hõ. ^Œ∞~°‚Ü«Úx ^≥·`«∞ºñ ÉÁiQ˘x, =~å‚„â◊=∞ ^èŒ~°‡¿ã`«∞ =~°æ=Ú =∞~°ÅO
|∂~°‚=Úñ*Ëã≤u "Õ=∞x, =i‚O`«∞=Ú H˘ez „|^Œ∞‰õΩ"å~°=Ú ^Õ"å!
(ÉèÏQÆ.7-322)
^Õ"å ! Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙx =Å# =~å‚„â◊=∞ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ ^èŒfiOã¨"≥∞ÿ#q. gxx
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 301
ã¨OǨÏiOz ^èŒ~°‡ã¨O™ê÷Ѩ#=Ú KÕã≤<å=Ù. x#∞fl <Õ=∞x #∞uOK«QÆÅ=Ú? x#∞fl
P~åkèOK«∞@ÜÕ∞ =∂‰õΩ r=<å^è•~°=Ú.
ã‘. J#Ѷ¨∞! Ö’HõO|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ =~å‚„â◊=∞ ¿ã`«∞=ÙÅ#QÆñ „|MϺu <˘Ok
|eã≤ =∞Ǩ[# ѨiQÆ$Ç‘Ï`«O|∞Öˇ· Ü«∞dÅ ^èŒ~å‡~°÷^•Ü«∞Hõ=ÚÖˇ·#
"Õ^ŒO|∞Å#∞ =∞é˜ =$kú <˘OkOK«∞@ H˘é‰õΩ<≥· h=Ù ^Œ‰õΔΩx xq∞`«Î
=∂„`«∞xñ *Ëã≤ Ü«∞ =∞‡Y=Ú QÍqOz..... (ÉèÏQÆ.4-147)
Ö’Hõ=ÚÖ’ =~å‚„â◊=∂Kå~°=ÚÅ#∞ "Õ^Œ=ÚÅ∞ x~°‚~ÚOK«∞#∞. "Õ^Œ=ÚÅ#∞
Q˘Ñ¨Ê"å~°∞ Q“~°qOK≥^~Œ ∞° . "Õ^=Œ ÚÅ∞ ã¨~fi° ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞. P "Õ^=Œ ÚÅ∞
=$kú <˘O^Œ∞@ÔH· h=Ù ^Œ‰õΔΩx xq∞`«Î=∂„`«∞xQÍ KÕã≤ P Ü«∞[˝=Ú#∞ KÕ~ÚOzuq
Ü«∞x „|Ǩχ t=Ùx`À #<≥#∞.
`Õ. J#Ѷ¨∞! PKå~° =∂Ü«Ú=Ùñ ɡ#K«∞ #kÜ«∞
HÍ^Œ∞ NÜ«Ú#∞ wiÎÜ«ÚO QÆÅ∞QÆñ *ËÜ«Ú
q#∞_»∞ ^Œ∞~åKå~°∞ñ _®Ü«Ú=Ù ÃÑ#∞ѨÙñ ÉÁO^Œñ
_»`x« ã¨~fi° Éè∂í `«O|∞Å∞ #aèÉqíè OK«∞. (ÉèÏ.J#∞âßã¨.4P.88)
Hõ. HÍ=Ù# <åKå~°Ñ¨~°`«
Éèí∂=~°! "Õ∞Öò ™ê^èŒ∞[#∞Å∞ "À=Ù `≥~°=Ù ã¨O
ÉèÏqOK«∞@ Ü«∂Kå~°=Ú
^• =~å‚„â◊=∞ ã¨=∞~°›`«O |~°ñQÆ∞ #$áê! (89)
=∞. `«~°}˜O É’e K«iOѨ‰õΩ#fl Ѷ¨∞# x„^ŒO ÉÁOk Ü≥∞O^Õx Éèí∂
=~° Ѩ^À‡^Œ~° HõeÊ`«O|∞ ÅQÆ∞ h =~å‚„â◊"≥∂^•~° q
ã¨Î~° áê^äÀxkä ¿ã`«∞Éèí∂`« =∞q∞ `åKå~°„H˜Ü«∞Öò ^ŒÑ≤Ê ã¨O
Hõ~°"≥∞ÿ KÀ~°ÉèíÜ«∞O|∞#<£ xdÅ Ö’HõO|∞Öò #tOK«∞O Ag∞!
(ÉèÏQÆ.3㨯O.775)
ã‘. Hõ=∞hÜ«∞ â◊√Éèí=¸iÎ QÆÅ"åñ_»"≥· ^èŒ~°‡¿ã`«∞=#OQÆñ „|MϺu <˘Ok...
(ÉèÏQÆ.3-308)
=∞<ÀǨÏ~° =∞OQÆà◊ ã¨fi~°∂ѨO`À ^è~Œ ‡° =Ú#‰õΩ ¿ã`«∞=Ù (J_»∞H¤ @õ )ì QÍ xeK≥^=Œ Ù.
 302 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. '=~å‚„â◊=∞ ^èŒ~°‡O|∞Å I x~°‚Ü«∞Hõ~°‡=ÚÅñ*ˇ_»Hõ xdÅ[QÆ`«ûO
ѨÓ~°∞‚ñ_»∞ ǨÏi— Ü«∞#∞ <å`«ñ_≥ I =i‚OѨñQÆ ÉèÏQÆ=`«∞ñ_»∞ =ã¨∞^è•nèâß!
(ÉèÏQÆ.11㨯O.47)
289. ã¨`«º^èŒ~°‡Ñ¨~å„Hõ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨`åº-Jq`«^ä• ^èŒ~å‡ó - *Ï˝<å^ŒÜ≥∂ QÆ∞}Ïó Ѩ~å„Hõ=∞â◊Û Ü«∞㨺 ã¨ó -
ã¨`«º^èŒ~°‡ Ѩ~å„Hõ=∞ó I
Ѩ~°=∂`«‡ ^èŒ~°‡=Ú, Ѩ~å„Hõ=∞=Ú QÆÅ"åñ_»∞. Jq`«^äŒ Ü«∞#QÍ Éèí∂`«Éèíq+¨º
^Œfi~°Î=∂# HÍÅ=ÚÅ∞ =¸_çO\˜ Ü«∞O^Œ∞#∞ "åxx QÆey Ü«ÚO_»∞#∞. ^èŒ~°‡=Ú
Å#QÍ *Ï˝<åk QÆ∞}=ÚÅ#∞, J"≥∂Ѷ∞¨ "≥∞#ÿ (=º~°=÷ Ú HÍx) Ѩ~å„Hõ=∞=Ú (â∫~°º=Ú)
QÆey Ü«ÚO_»∞@KÕ 'ã¨`º« ^è~Œ ‡° Ѩ~å„Hõ=∞ó— Ü«∞#|_»∞#∞. ^Œ∞+¨ãì O¨ Ǩ~°=Ú KÕÜÚ« #ѨÙ_»∞
U Ü«∞=`å~°=ÚÖ’#∞ =º~°÷=Ú HÍÖË^Œ∞. ã¨Ñ¶¨Å"Õ∞ JÜ≥∞º#∞.
=K«. q+¨μ‚O_»∞ <≥·[QÆ∞}O|∞Öˇ·# ^èŒ~°‡ *Ï˝# q^•º `«áÈ q~°H˜Î ã¨=∞$kú „H˜Ü«∂â◊H˜Î
qâı+¨O|∞Å ... (7-403)
P. ã¨^Œ∞æ}O|∞ ÖˇÅ¡ ã¨OѶ¨∞O|∞Öˇ· =zÛ I Ü«∞ã¨∞~° ~å[`«#Ü«Ú#O^Œ∞ xez
áêã≤ K«#=Ù q+¨μ‚ñ ÉÏÜ«∞x q^èŒ=Ú# I <Õñ_»∞ñ ^Œye Ü«ÚO_»∞ x~°‡ÖÏ`«‡!
(ÉèÏQÆ.7㨯O.118)
P. ã¨Oz`« *Ï˝# ã¨∞Y |Öˇ·â◊fi~°º â◊‰õΩÎ
ÖÏkQÍñ QÆÅ ã¨∞QÆ∞}O|∞ Å=∞~°∞ h‰õΩ (ÉèÏQÆ.10L.247)
290. Éèí∂`«Éèí=ºÉèí=<åfl^äŒó
â◊O.ÉèÏ. Éèí∂`«Éèí=ºÉèí=`åO - Éèí∂`«„QÍ=∞}ÏO <å^äŒó, `≥·~åfl^䌺`Õ-Ü«∂K«º`Õ, `å#∞
Ѩ`«Ñ¨u, `Õëêg∞¿+ì, `ÕÉèíº Pâß¿ãÎ. âßã‘Îu "å-Éèí∂`«Éèí=ºÉèí=<åfl^äŒó I
=¸_»∞ HÍÅ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ Éèí∂`«ã¨=¸Ç¨Ï=ÚÅxflO\˜H˜x Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞
„ѨÉ∞íè =Ù. (~°H‰Δõ Ωõ ñ_»∞). D Éè∂í `«*ÏÅ=∞O`«ÜÚ« K«`∞« ifi^èŒ Ñ¨Ù~°∞ëê~°=÷ ÚÅ#∞ PÜ«∞#<Õ
Ü«∂zOK«∞#∞. "åi "åi Hõ~å‡#∞™ê~°=ÚQÍ (ÖË^• „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú#) "åix
ÉÏkèOK«∞#∞. ã≤÷uHÍÅ=Ú# "åiH˜ „ѨÉèí∞"≥· "åi Ü≥∂QƈHΔ=∞=ÚÅ#∞ EK«∞K«∂
"åix âßã≤OK«∞K«∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ 'Éèí∂`«Éèí=ºÉèí=<åfl^äŒó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
''^Õ"å ! Éèí∂`« Éèí=º =~°Î=∂#O|∞ÅQÆ∞ =º=Ǩ~°O|∞ʼnõΩ h= =Å¡Éèí∞O_»∞!——
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 303
(ÉèÏQÆ.2-79)
ѨÙ~°∞+¨ U"Õ^ŒQ∑O ã¨~°fiO - Ü«∞^Œ∂ƒù`«O Ü«∞K«Û Éèí=ºO
L`å=∞$`«`Õfi¿ãºâß#ó - Ü«∞^Œ<Õfl<å-u~ÀǨÏu II (ѨÙ.ã¨∂.2)
„uHÍÅ=ÚÅO^Œ∞O_»∞ „áê}∞ʼnõΩ, "åi "åi Hõ~å‡#∞™ê~°=ÚQÍ SÇ≤ÏHõ=ÚÅQÆ∞
ã¨∞Y=ÚÅ#∞, ^Œ∞óY=ÚÅ#∞ WK«∞ÛK«∞, L`«Î=∞ ™ê^茉õΩʼnõΩ =ÚH˜Îx ~ÚK«∞Û#∞. HÍ#
Ѩ~°=∂`«‡ 'Éèí∂`«Éèí=ºÉèí=<åfl^äŒ∞_»∞—
291. Ѩ=#ó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ=`« Wu Ѩ=#ó I ''Ѩ=#ó Ѩ=`å=∞ã≤‡—— (Éè.í w.10-31) Wu ÉèQí =Æ ^ŒfiK«<å`ü
Ѩ~=° ∂`«‡ "åÜ«Ú~°∂ѨÙñ_»∞QÍ [QÆ=ÚʼnõΩ Ñ¨q„`«`#« ∞ QÆeyOK«∞#∞. 'Ѩq„`«`#« ∞
HõeyOK«∞ "åiÖ’ "åÜ«Ú=Ù#∞ <Õ#∞— Ü«∞#∞ ÉèQí =Æ ^ŒfiK«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
`Õ. "å=∞Ö’K«# ! q#∞=Ú ^Œ∞~°fi~°‚ ¿ÇÏ=∞
=∞yfl ѨÙ@=Ú#ñ Ѩiâ◊√^Œú"≥∞ÿ "≥Å∞OQÆ∞
#@∞¡, ^Œ∞ëêì`«‡ ã¨OÉèí=ÙO_»Ü«Úº =Oâ◊
áê=#∞O_»QÆ∞ ǨÏiáê^ŒÉèí‰õΩÎñ_»QÆ∞@. (ÉèÏQÆ.3-488)
ã‘. P`«‡‰õΩñ |iâ◊√kú #i÷OK«∞ "åiH˜
^èպܫ∞=ã¨∞Î=Ù Éèí=kÌ=º=¸iÎ... (ÉèÏQÆ.4㨯O.712)
292. áê=#ó
â◊O.ÉèÏ. áê=Ü«∞fu - áê=#óI ''cèëê™ê‡^•fi`«ó Ѩ=`Õ—— (`≥·.L.) Wu „â◊√`Õó I
"åÜ«Ú=Ù x~°O`«~°=Ú JÅã¨@ ÖˉõΩO_»QÆ gÜ«Ú#∞. QÍ# "åÜ«Ú=٠Ѩ=#ó
Ü«∞#ñ|_»∞#∞. J@∞Å "åÜ«Ú=Ù#∞ gK«∞#@∞¡QÍ *ËÜÚ« "åñ_»∞ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞ñ_»∞ QÆ#∞Hõ
'áê=#ó— Ü«∞#ó|_»∞#∞. 'cèëê™ê‡`ü— Ü«∞#∞ `≥·.L. "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
=K«. ''J`«x ÉèíÜ«∞O|∞#O *Ëã≤ "åÜ«Ú=Ù gK«∞—— (ÉèÏQÆ.3-972)
293. J#Åó
â◊O.ÉèÏ. J<å<£ - 1. „áê}Ï<£ P`«‡`Õfi# ÖÏfu r=ó - J#Åó I
 304 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
2. }Å`Õ~°æO^èŒ"åz<À <å„`«Ñ¨Ó~åfi^•fi I ''JQÆO^èŒ=∞~°ã¨"£∞——
(|$.L. 5-8-8)
3. JÅO - Ѩ~åºÑ¨Î=∞㨺 # q^Œº`« Wu "å I
1. J<åó Ü«∞#QÍ „áê}=ÚÅ∞. P „áê}=ÚÅ#∞ `«# ã¨fi~°∂Ѩ `«`«fi=ÚQÍ
„QÆÇ≤ÏOK«∞#∞. Hõ#∞Hõ 'J#Åó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. ã¨HõÅ „áê}˜ ǨÏ$^ŒO`«~åà◊=ÚÅ ÉèÏã¨fi*’˚uÜ≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞ ã¨∂
Hõ; Hõà√◊ O _»K∞« º`«∞(_»∞) (ÉèÏQÆ.1㨯O.184)
2. }Å Ü«∞#QÍ QÆO^è=Œ Ú ("åã¨#) 'JQÆO^è—Œ Ü«∞#∞ |$.L. "åHͺ#∞™ê~°=Ú
"åã¨# ÖËx "åñ_»∞ ÖË^• "åã¨##∞ „QÆÇ≤ÏOK«x "åñ_»∞. Hõ#∞Hõ 'J#Åó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
3. JÅO Ü«∞#QÍ Ñ¨~åºÑ≤Î (Ѩiq∞u) Ѩ~°=∂`«‡ WO`«"å_»∞ J#∞ Ѩiq∞u
ÖË^Œ∞. (J#O`«∞ñ_»∞) Hõ#∞Hõ 'J#Åó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. JO`åk ~°Ç≤Ï`«∞ñ _»K«∞º`«∞ñ_»∞. (ÉèÏQÆ.8㨯O.177)
294. HÍ=∞Ǩ
â◊O.ÉèÏ. HÍ=∂<£ ǨÏxÎ =Ú=Ú‰õΔÄ}ÏO ÉèíHÍÎ<åO Ç≤ÏOã¨HÍ<åOKÕu - HÍ=∞Ǩ I
"≥∂HΔÍ~°∞÷ÅQÆ∞ Éèí‰õΩÎÅ HÍ=∞=ÚÅ#∞ áÈQ˘@∞ì#∞. ™ê^èŒ∞=ÙÅ#∞ Ç≤ÏOã≤OK«∞
ã¨fiÉÏ==Ú QÆÅ "åiÜ≥ÚHõ¯ (™ê^èŒ∞=ÙÅ#∞ Ñ‘_çOK«=ÅÜ«Ú##∞) HÀÔ~¯#∞
#tOѨ*ËÜ«Ú#∞. Hõ#∞Hõ 'HÍ=∞Ǩ— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
â’¡II ^èŒ∂"Õ∞<å„qÜ«∞`Õ =Ç≤Ïfl~°º^ä•--^Œ~À≈=∞ÖË# K«
Ü«∞^äÀÖ˃<å=$`À QÆ~°ƒù ã¨Î^ä• `Õ<Õ^Œ=∂=$`«"£∞. (Éèí.w.3-38)
HÍ=∞=ÚKÕ`« P`«‡*Ï˝#=Ú HõѨÊ|_ç Ü«ÚO_»∞#∞. ™ê^茉õΩñ_»∞ ÉèíH˜Î *Ï˝#
"≥·~åQͺ^Œ∞ÅKÕ HÍ=∞=Ú#∞ ^Œ∂~°=Ú KÕã≤H˘x#KÀ P`å‡#∞Éèí∂u HõÅ∞QÆ∞#∞.
Ç≤Ï~°}ºHõtѨ٠ã¨OǨ~å#O`«~=° Ú #~°ãO≤ Ǩϙêfiq∞ =~°=Ú HÀ~°∞H˘#∞=∞#QÍ
„ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ ñ_»∞
=K«. '<å‰õΩO QÍ=∞O|∞ ÖË^∞Œ . h‰õΩO „|Ü≥∂[#O|∞ ÖË, ^Œ~Ú##∞ ^Õ"å! =~°^∞Œ ñ
_»=Ü≥∞º^Œ"Õxñ QÍ=∞O|∞Å∞ =$kúÉÁO^Œx =~°O|∞ Hõ$Ѩ ¿ãÜ«Ú=Ú.
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 305
HÍ=∞O|∞Å∞ q_çz# ѨÙ~°∞+¨μO_»∞ h`À_»ã¨=∂#qÉèí=ÙO_»QÆ∞— #x K≥ÃÑÊ#∞.
(ÉèÏQÆ.7-371)
=K«. áê^Œ~°HõΔÅ∞ QÆÅ"åxH˜ â◊~°¯~å HõO@HÍ^Œ∞Å =Å# ÉèíÜ«∞O|∞ ÖËHõ "≥∞ÅOQÆ
#Å=_»∞ ÉèíOyñ QÍ=∞O|∞Å =Å# x=$uÎ QÆÅ"åxH˜ <≥Å¡ HÍÅO|∞#∞
Éèí„^ŒO|QÆ∞. (ÉèÏQÆ.7-457)
ã‘. ....... HÍ=∞Ö’ÉèÏk `«ã¨¯~°∞Å∞ QÆ∂_ç
`Õ. ^èŒ~°}˜ ql`ÕO„kÜ«Úñ_»∞ QÍx #~°∞xñ|\˜ì
^èŒ~°‡=∞xÜ≥∞_ç Ü«∂ =∞Ǩ^èŒ#=Ú<≥Å¡
#~°ã≤ H˘xáÈ=ÙK«∞O_»∞^Œ∞ ~°#∞k#O|∞ñ
QÍ# ã¨O™ê~°=∞O^Œ∞ <åHÍOHõΔ =Å^Œ∞. (ÉèÏQÆ.5-1P.164)
=K«. q+¨Ü∂« 㨉Ωõ ñÎ _»~Ú#"åñ_»∞ =º~°H÷ ~õ ‡° O|∞Å *ËÜÚ« † #\˜ì ^Œ∞+¨¯ $`« Hõ~‡° O|∞ÅO
*ËÜÚ« "åñ _≥ÑC¨ _»∞#∞ ÉÏѨH~õ ∞° ‡O_»Q∞Æ K«∞O Qˆ â¡ O◊ |QÆ∞ ^ÕÇϨ O|∞ <˘O^Œ∞K«∞O_»∞ñ
† QÍ=Ù# ÉÏѨ=¸ÅO|∞ Å~Ú# HÍ=∞O|∞Å∞ QÀ~°‰õΩñ† _ô *Ï˝#O
ɡO`«HÍÅO|∞ñ ÖˉΩõ O_»∞ #O`«HÍÅO|∞ <å`«‡`«`Ϋ fiO ɡé∞OQÆO|_»† ^• `«`Ϋ fiO
ɡé∞OQƉõΩO_»∞@O KÕã≤ ^ÕÇ≤ÏH˜ ^Œ∞óYO|kèHõOɡ· Ü«ÚO_»∞. (Éè Ï QÆ . 5-
1J.69)
ã‘. HÍ=∞O|∞ñ „QÀ^èŒO|∞ñ QÆÅ `«Ñ¨ã≤fi `«Ñ¨O|∞ ѨÅfiÖ’^ŒHõ=ÚÅ ÉèíOy HÍ^≥.
(ÉèÏQÆ.11㨯O.68)
`Õ. |O^èŒ#=ÚÅÖ’ <≥Å¡ñ |~°=∞|O^èŒ
#O|∞ QÍ=∞O|∞ñ ^Œ^Œfi~°˚#=Ú# <å`«‡
Ü«∞„ÉèíѨ@ÅO|∞ "åã≤# Ü«∞=∞$`«H˜~°}
ѨÓ~°‚=∞O_»Å=Ú#∞ É’Öˇñ ÉÁÅ∞K«∞ ##Ѷ¨∞! (ÉèÏ~°.âßOu.5P.190)
r=Ù_çx ã¨O™ê~°=ÚÖ’ |OkèOK«∞ Ü«∞xfl |O^èŒ=ÚÅÖ’ HÍ=∞=∞<Õ |O^èŒ#O
q∞H˜¯e QÆ\ ˜ìk. P HÍ=∞=Ú#∞ g_ç#KÀ, =∞|∞ƒÅ#∞ g_ç# ѨÓ~°‚K«O„^Œ∞x =Öˇ P`«‡
„ѨHÍtOK«∞#∞.
Hõ. q#∞ =∞O`«â◊≈„`«∞ÅÖ’ I Ѷ¨∞#∞ñ_»QÆ∞ QÍ=Úñ_»∞ x~°ã¨ÎHÍ=∞O |QÆ∞ =
 306 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
~°Î#=Ú q~°Å =∞^茺ܫ∞# Ü«∞I [#^•#O|∞Å∞#∞ QÍ=∞ã¨Ç≤Ï`«=ÚÅ∞ QÆ^•!
(q~°Å=Ú ´ J~°∞^Œ∞) (ÉèÏ~°.Jâ◊fi"Õ∞^èŒ 1P.126)
֒Ѩe â◊„`«∞=ÙÅÖ’ 'HÍ=Úñ_»∞— KåÖÏ Q˘Ñ¨Ê"åñ_»∞. HÍ=∞O ÖËx Ѩx
„ѨѨOK«OÖ’ <ÕkÜ«Ú#∞ ÖË^Œ∞. "Õ^•^茺ܫ∞#=ÚÅ∞, Ü«∂QÆ=ÚÅ∞, ^•#=ÚÅ∞
JxflO\˜H˜h =¸ÅOQÍ ÜÕ∞^Õx Ü≥ÚHõ ã¨OHõÅÊ=Ú (HÀiHõ) LO_»∞#∞ Hõ^• !
|eK«„Hõ=iÎ #∞O_ç ^•#=Ú Ñ¨i„QÆÇ≤ÏOz# "å=∞#∞ñ_»∞ |ex =~°∞}
áêâ◊=ÚÅ`À |OkèOK≥#∞. „|Ǩχ =zÛ `«# ã¨~°fiã¨fi=Ú ^•#=ÚxzÛ# "åxx
|OkèOK«∞@ <åºÜ«∞=Ú HÍ^Œ<≥#∞. JѨÙ_»∞ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
ã‘. 'Z=fixñ QÆ~°∞}˜OѨ xK«Û~ÚOzu "åx Ü«∞dÅ q`«ÎO|∞ <Õ #ѨǨÏiO`«∞—
(ÉèÏQÆ. 8-661)
"åxH˜ QÆ~fi° =Ú, J*Ï˝#=Ú, ^Œ∞~åâ◊ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q HõÅ∞QƉΩõ O_»Q,Æ x~°‡Å"≥∞#ÿ
z`«Î=Ú`À #∞O_»∞#@∞¡ KÕÃã^Œ#∞. "åxH˜ =ÚH˜Î =∂~°æ=Ú ã¨∞QÆ=∞=Ú KÕÃã^Œ#∞— Jx
K≥ÃÑÊ#∞.
W@¡<HÕ õ q^è=Œ ÚÅ∞QÍ Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ HÍ=∞=ÚÅ#∞O_ç ^Œ∂~°=Ú KÕã≤ =ÚH˜Î =∂~°=æ Ú
"≥·Ñ¨Ù #_çÑ≤OK«∞#∞ QÍ# 'HÍ=∞Ǩ— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«. Ѩx=_ç ѨÓñz Ѩ@ìq∞ ã¨∞|O^èŒ∞~° ^è≥·~°º=Ú x~°fiÇ≤ÏO`«∞ <Õ
##∞=∞u ™⁄#ʉõΩO_»∞@ ã¨=∞„QÆ`«Ñ¨O|∞# `«`«ÊùÖËK«Ûù ÖË
‰õΩxH˜ q"≥∂HõΔ`«$+¨‚Éèí~° "≥ÚO^Œq∞ HÍ=Ú #_»OK«∞ñ QÍ#
xÜ«∞º#∞=ÙÅ∞ ÖËq∞ ã¨∞"≥fi Ü«∞#áêÜ«∞`«QÍ #`«ñ_®_≥ Éèí∂=~å !
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi.1P.133)
Ѩ@∞ì^ŒÅ`À HÍ~°º=Ú#∞ „áê~°OaèOK«Hõ áÈ=Ù@, ^è≥·~°º=Ú`À D HÍ~°º=Ú#∞
<Õ<Õ Ñ¨ÓiÎ KÕÜ∞« QÆÅ##∞ ã≤~÷ |° ∞kú`À KÕÜ∞« HõáÈ=Ù@, `«Ñ㨠∞¨ û KÕÜÚ« #ѨÙ_»∞ HÀÔ~¯Å`À
("≥∂HΔÍ¿ÑHõÜ Δ Ú« ) KÕÜÚ« @ Wq JxflÜ«Ú =∂#=ÙÅ |ÅÇ‘Ï#`«Å∞. Jq ÖËx ѨÙ~°∞+¨μñ
_»∞ HÍ=Úx [~ÚOK«∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡ J\˜ì"åñ_»∞. Ѩ~°=∂`«‡ 'HÍ=∞Ǩ— Hõ#∞Hõ `«#
Éèí‰õΩÎÅ HÀÔ~¯Å#∞ #tOѨ*ËÜ«Ú#∞. ™ê^茉õΩñ_»∞#∞ P |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ (HÀÔ~¯Å∞)
ÖˉõΩO_ç#KÀ HÍ=Úx [~ÚOz 'HÍ=∞Ǩ— JQÆ∞#∞. J#QÍ Ñ¨~°=∂`«‡ÜÕ∞ Ü«∞QÆ∞#∞.
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 307
295. HÍ=∞Hõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. 1. ™êufiHÍ<åO HÍ=∂<£ Hõ~Àfu - HÍ=∞Hõ$`ü I
2. HÍ=∞㨺 „Ѩ^Œ∞º=∞fl㨺 [#Hõ`åfi^•fi I
1. ã¨`«fiQÆ∞} „Ѩ^è•#∞ÅQÆ∞ Éèí‰õΩÎÅ ~Úëêì~°÷=ÚÅ#∞ f~°∞Û#∞.
=K«. N=∞<åfl~åÜ«∞}∞ñ_»∞ 'qq^èŒO|∞ÅQÆ∞ HÍ=∞O|∞ ÅaèÅ+≤Oz qâ◊√^ŒúOɡ·#
"Õ^ÀHõÎ=∂~°æO|∞# Éèíl~ÚOK«∞ ѨÙ~°∞+¨„âı+¨μªÅ‰õΩñ QÍ=∞^èÕ#∞ =#O ^Œy#
áê^Œ Ѩ^Œ‡ Ü«ÚQÆO|∞—`À „ѨHÍtOK«∞K«∞O_≥#∞. (ÉèÏQÆ.3-288)
2. HÍ=Úñ_»#QÍ „Ѩ^∞Œ º=Úflñ_»∞. "åxH˜ [#‰õΩ_»Q∞Æ @KÕ 'HÍ=∞Hõ$`ü— Ü«∞QÆ∞#∞.
L. `å=∞~°™ê‰õΔΩ #Oâ◊=Ú# ^Œ~°Ê‰õΩñ _ôâ◊fi~°∞ HõO\˜=∞O@Å<£
^• =Ú#∞ ^ŒQÆ∞úñ_≥· Ñ≤^ŒÑ¨ñ ^Œ`«Ê~°"Õ∞â◊√x ^ÕǨÏÅaúÔH·
"Õ=∞é∞ x+¨ªñ*Ëã≤ ǨÏig~°º=Ú#O „|ÉèíqOK≥ ~°∞H˜‡}©
HÍq∞x QÆ~ƒ° =ù ∞O ^Œã∞¨ ~°YO_»#∞ =∂é@ =¸iÎÜ∂≥ Ü«∞#<£. (ÉèÏQÆ.10L.3)
JO`« <å _çOÉèí‰õΩO_»∞ „Ѩ^Œ∞º=ÚflO_»#∞ ¿Ñ~° qMϺ`«∞O_»Ü≥∞º. (4)
296. HÍ#Îó
â◊O.ÉèÏ. Jaè~°∂Ѩ`«=∞ó - HÍ#Îó I (Ѩ~°=∂##Ì ã¨fi~°∂Ѩ`åfi`ü - HÍ#Îó)
ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# â◊s=Ú QÆÅ"åñ_»∞. Ѩ~°=∂#O^Œ"Õ∞ `«# ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ#"åñ_»∞.
QÆ#∞Hõ 'HÍO`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. „u[QÆ<À‡Ç¨Ï# hÅHÍOu `«#∞ =ÙnÌÑ≤OѨñ „ÉÏÉèÏ`« h
~°[|O^èŒ∞ „ѨÉèí"≥∞ÿ# KÕÅ=Ú Ñ¨~Ú<£ ~°OlÅ¡ hÖÏÅHõ
„=[ ã¨OÜ«ÚHõÎ =ÚMÏ~°qO^Œ =∞u¿ã=ºOɡ· q[$OaèOѨ =∂
q[Ü«ÚO *ËÔ~_»∞ =<≥flÖÏñ_»∞ =∞k <å"ÕtOK«∞ <≥šѨC_»∞<£.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.218)
297. HÍ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. HÍ=∞º`Õ Ñ¨Ù~°∞ëê~å÷aèHÍOH˜Δaèiu - HÍ=∞ó I
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ xó„âıÜ«∞㨠~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ "≥∂HΔÍ~°∞÷ÅKÕ HÀ~°|_»∞#∞. QÍ#
'HÍ=∞— Ü«∞QÆ∞#∞.
 308 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. '^Õ"å! h= ã¨~°fiq^èŒÑ¶¨ÅO |x zOuOK«∞ xëê¯=ÚÅ~Ú# "åiH˜ ~å*Ϻk
HÍq∞`«O|∞Å Ö’#ñ |~°=∂~°O÷ |~Ú# ѶŨ O|∞ ã¨~åfi~°~÷ ∂° ѨÙO_»"#·≥ Éè=í nÜ«∞
áê^ŒÑ¨^Œ‡¿ã=#O|† (ÉèÏQÆ.4 㨯O. 288)
K«. kq[ =ÚhO„^Œ ^•#= ku „ѨÉèí"åk ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`« ã¨O
Éèí==Úñ QÆ$`å=^è•#∞Å~Ú ÉèíH˜Î "≥∞~Ú<£ q#∞K«∞#fl ѨÙ}º =∂
#=ÙʼnõΩ x‰õΩ¯=QÆ∞ =∞#ó„Ñ≤Ü«∞ x`«º ã¨∞YO|∞Å∞O l~å
Ü«Ú=Ù |ǨïѨل`«ÖÏÉèí qÉèí"À#fluÜ«Ú<£ ^Œ∞i`« „ѨâßOuÜ«Ú<£.
(ÉèÏ~°.Pk.3P.72)
^èŒ~å‡ q~°∞^Àú Éèí∂`Õ+¨μ HÍ"≥∂-ã≤‡ Éèí~°`«~°¬Éèí (ÉèQí .Æ 7-11)
''„áê}∞Å Ü«∞O^Œ∞ ^è~Œ ‡° q~°∞^Œ=ú Ú HÍx HÀiHõ#∞ <Õ<—Õ — Jx NHõ$+¨μ_‚ ∞» w`«Ö’
É’kèOK≥#∞.
N~å=Ú_»∞ ''^èŒ~°‡q~À^èŒO|∞ Q͉õΩO_»ñ QÀiHõ Å#∞ÉèíqOK«∞K«∞—— ~å[ºO|∞
KÕÃã#∞. (ÉèÏQÆ.9 㨯O.338)
298. HÍ=∞„Ѩ^Œó
â◊O.ÉèÏ. ÉèíHÍÎ<åO HÍ=∂<£ „ѨHõˆ~¬} ^Œ^•fu - HÍ=∞„Ѩ^Œó I
Éè‰í Ωõ ÅÎ HÍq∞`« ѶŨ =ÚÅ#∞ q∞H˜¯eQÍ xK«∞Û#∞. Hõ#∞Hõ 'HÍ=∞„Ѩ^óŒ — Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. ã¨HÍ=ÚÖˇ·# n#∞Å#∞ QÀ=Ù =`«ûO|∞#∞ ã¨Î#ºáê#O|∞ ¿ã~ÚOK«∞K«∞
=$HÍkÉèíÜ«∞O|∞ =Å# ~°H˜ΔOK«∞ K«O^ŒO|∞#O QÍ=∞„Ѩ^Œ∞O_»"≥· ã¨O™ê~°
ÉèíÜ«∞O|∞ =Å# ÉÏ=Ù^Œ∞=Ù— (ÉèÏQÆ.4-288)
K«. J~°Ü«∞QÆ ‰õΔΩ„^ŒÉèí∂`« ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞Å Ü«∞O^Œ∞Å #O`«~å`«‡"≥·
u~°=ÚQÆ #∞O_»∞ h=Ù Éèí=nÜ«∞ Ѩ^•O|∞~°∞Ç¨Ï ^ŒfiÜ«∂~°Û<å
Ѩ~°=∞`«∞Öˇ·# =∂‰õΩ#∞ â◊√Éèí„Ѩ^Œ Éèí∂i =∞<À~°^äŒO|∞ b
<≥é∞QÆ"≥? ÉèíHõÎÖ’Hõ ǨÏ$^ŒÜÕ∞Ñ≤û`«^•Ü«∞Hõ ! =ÚH˜Î<åÜ«∞HÍ !
(ÉèÏQÆ.4-924)
Hõ. `«# [#‡ Hõ~°‡=ÚÅ#∞O I Q˘xÜ«∂_≥_»∞ "åiÔHÅ¡ñ QÀi# "≥Å¡O
^ŒxÜ«∞ñQÆ <˘ã¨Q∞Æ K«∞ "≥∂HõOΔ I |#Ü«∞=Úñ QÆ$Ѩ¿ãÜ«Úñ QÆ$+¨μñ‚ _»=h<å^ä•!
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 309
(ÉèÏQÆ.5-1P.57)
=K«. Ju „Ñ‘`«∞O_»<≥·# <åÜ«∞O^Œ∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩO ÉÁO^Œ~åx Ü«∞~°÷O|∞ ÖË^Œ∞
(ÉèÏQÆ.6-347)
âß. ã¨O`À+≤Ozu h K«i„`«=Ú#‰õΩ<£, ã¨^Œƒù„^Œ =∞øñQÍHõ ! h
Ü«∞O`«~åfiOzè`« ÖÏÉèí"≥∞Å¡ñ QÆ~°∞}ÏÜ«∞`«∞ÎO_»<≥· ~ÚK≥Û^ŒO
lO`«O *ˇO^Œ‰õΩ, ÉèíHõÎHÍ=∞^Œ∞ñ_» <Õ ã≤^ŒúO|∞ ^Œ∞~À¡‰õΩºñ_»<£
[O`«∞„âı}˜H˜ ##∞flñ Ez#ñ ѨÙ#~°˚#‡O|∞ ÖË ^Œ~°ƒùHÍ! (ÉèÏQÆ.7-369)
L. Z=fi~°∞ h Ѩ^•O|∞[=Ú ÖˇÑ¨ÙÊ_»∞ Q˘Å∞Î~°∞ ÉèíH˜Îx+¨μªÖˇ·
Ü≥∞=fi~°∞ x#∞flñ „ÉË=∞ #∞u~ÚO`«∞~°∞ Éèí∂i q"ÕHõ âßÅ∞Ô~·
Ü«∞qfi=∞ÖÏ`«∞‡ÅO^Œ∞^Œ∞ ~°∞^ŒOz`« â’Éèí# x`«º™œYº=ÚÖò
x=fi\˜ÅOQÆñ QÆ$+¨‚! x#∞ <ÕiÛ ÉèílOz# i`«Î"À=Ù<Õ.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.699)
=. L`«Î=∞ â’¡HõO_»QÆ∞ ѨÙO_»sH͉õΔΩO_»∞ x[=∂Ü«∂ ¿ãfiKåÛù=`å~° K«i`«O|∞Å
KÕ`« #zO`«ºO|∞QÍ <≥kÌ ¿ãÜ«Ú, ǨÏ$^ŒÜ∞« QÆ`O« |∞QÍ ^蕺#O|∞ ¿ãÜ«∞O^ŒQ∞Æ .
=∞é˜Ü«ÚO QÍ~°º|∞kúO*Ëã≤ KÕÜ«∞O|_»∞ ѨÓ*Ïqâı+¨O|∞Å "åã¨∞^Õ=
=∞O„`«O|∞# 㨈~fiâ◊fi~°∞xH˜ ã¨=∞iÊOѨ=ÅÜ«Ú, W@∞¡ =∞<À "åHͯܫ∞
Hõ~°‡O|∞ÅKÕ`« =∞<ÀQÆ`«O |QÆ∞#@∞¡QÍ ÉèíH˜ÎÜ«ÚHõÎO|∞ Öˇ·# ѨÓ[Å KÕ`«O
|∂lOѨO|_ç, ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞O_»∞ =∂Ü«∂aèÉ∂íè `«∞Å∞ QÍHõ ¿ãqOK«∞ ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ
^èŒ~å‡k ѨÙ~°∞ëê~°÷O|∞ÅÖ’# #aè=∞`å~°÷O|∞ xK«∞Û (ÉèÏQÆ.4㨯O.256)
299. „ѨÉèí∞ó
â◊O.ÉèÏ. „ѨHõˆ~¬} Éèí=<å`ü - „ѨÉèí∞ó I
q∞QÆ∞Å Q˘Ñ¨Ê^Œ#=Ú`À #∞O_»∞"åñ_»∞. ã¨~°fiâ◊H˜Î ã¨OѨ#∞flñ_»∞. `å#∞
KÕÜ«∞^ŒÅz# ÜÕ∞ HÍ~°º=Ú<≥·##∞ x~å@OHõ=ÚQÍ KÕÜ«∞QÆÅ ã¨=∞~°∞÷ñ_»∞ JQÆ∞@KÕ
'„ѨÉèí∞—=QÆ∞#∞.
L. HÍ=Ù# #=∞‡Ç¨`«∞‡ñ_»∞ ã¨∞Hõ~°‡=ÚKÕ`« ã¨=∞ã¨ÎÖ’Hõáê
ÖÏ=o HõO^Œ~åx ã¨=Ú^ŒOz`« x`«ºÑ¨^ŒO|∞#<£ „ѨÉèí∞
 310 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
NqÅã≤Å¡ñ *ˇO^Œ∞ñ ^Œ∞Åã‘^Œà◊^•=Ú ÉèílOz, Ü«∂ [QÆ
`åÊ=#∞ñ_≥·# h ã¨∞`«∞„ѨÉèÏ= "≥∞é∞OQÆ=Ù h=Ù Éèí∂=~å!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.264)
300. Ü«ÚQÍkHõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. 1. Ü«ÚQÍ^Õó HÍÅÉèË^Œã¨º Hõ~°Î $`åfi`ü - Ü«ÚQÍkHõ$`ü I
2. Ü«ÚQÍ<å=∂kO - P~°OÉèíO Hõ~Àfu "å I
1. Ü«ÚQÍ^Œ∞Å∞ J#∞ HÍÅqâı+¨=Ú <Õ~°Ê~°K«∞"å_»∞.
2. Hõ$`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ü«ÚQÆ=ÚÅ P~°OÉèí=Ú#∞ HõeyOK«∞"åñ_»∞.
=. HÍÅO |#∞ ѨOK«qOâ◊Hõ `«`«Î fiO|∞ ÃãÃÑÊ^Œ. Jk Q˘O^Œé∞ ѨÙ~°∞+¨
â◊|"Ì åK«∞ºO_≥#· ~¸â◊fi~°∞x áœ~°∞+¨O|∞ HÍÅâ◊|OÌ |∞#ñ *ˇÑʨ O|_»∞ #O^Œ∞~°∞.
JO^Œ∞ #ǨÏOHÍ~° "≥∂Ç≤Ï`«∞O_≥· „ѨHõ$u <˘O^Œ∞ r=ÙO_»∞ ÉèíÜ«∞O|∞ñ*ˇO^Œ∞,
„ѨHõ$uQÆ∞} ™œ=∞ºO|∞#O*Ëã≤ =iÎOK«∞. xifiâı+¨μO_»QÆ∞ ÉèíQÆ=O`«∞x KÕëêì
qâı+¨O|∞ ^Õx=Å# #∞`«Ê#flO|QÆ∞ #kÜ≥∞ HÍÅO|x K≥ѨÊO|_»∞. JkÜ«Ú
r=~åâ◊ºO`«~`æ° O« |QÆ∞@O*Ëã≤ ѨÙ~°∞+¨μO_»xÜ«Ú, "åx |Ç≤Ï~åƒùQ"Æ åºÑ≤OÎ *Ëã≤
HÍÅO |xÜ«Ú *ˇÑ¨ÊO|_»∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.891)
ã¨$+≤ìH˜ ѨÓ~°fi=Ú Ñ¨~°„|Ǩχ=Ú#‰õΩ <å=∞~°∂áêk qâı+¨=ÚÅ∞ UqÜ«Ú
ÖˉõΩO_≥#∞. ã¨$+≤ì HÍ~°º=Ú#∞ KÕÜ«∞ã¨OHõeÊOz#ѨÙ_»∞ `«#Hõ#fl aè#fl=Ú HÍ#\ì̃ `«#
=∂Ü«∞#∞ Jkè+≤ªOѨ *Ëã≤H˘#∞@KÕ x~°∞æ}∞_»∞ („u)QÆ∞}ã¨Ç≤Ï`«∞_»~Ú KÕ+¨ìÅ∞ KÕÜ«Ú
â◊H˜ÎQÆÅ"å_»QÆ#∞. P â◊H˜Î<Õ HÍÅ=Ú JO^Œ∞~°∞. P â◊H˜ÎÜÕ∞ r=~åâ◊√ÅÖ’ KÕi#ѨÙ_»∞
'ѨÙ~°∞+¨μ_»∞— J#|_»∞#∞. |Ü«∞@ "åºÑ≤Oz# 'HÍÅ=Ú— J#|_»∞#∞.
P HÍÅ=Ú 'HõΔ}=Ú— "≥Ú^ŒÅ∞ 'Ü«ÚQÆ=Ú— =~°‰õΩ qq^èŒ =∂#=ÚÅÖ’
#∞O_»∞#∞. PÜ«∞# =∂Ü«∂ ã¨Ç≤Ï`«∞ñ_≥· KÕ+¨ìÅ∞ KÕÜ«Ú â◊H˜Î=∞O`«∞_≥·#ѨC_Õ HÍÅ=Ú
P~°OÉè=í ∞~Ú#k. JkÜÕ∞ HÍÅ=Ú#‰õΩ H˘Å=∂#=∞QÆ∞ 'Ü«ÚQÆ=Ú—#‰õΩ P~°OÉè=í Ú.
JkÜÕ∞ 'Ü«ÚQÍk—. P 'Ü«ÚQÍk—H˜ HÍ~°}∞_»∞ QÆ#∞Hõ „|Ǩχ"Õ∞ 'Ü«ÚQÍk Hõ$`ü—
JQÆ∞#∞.
XH˘¯Hõ¯ Ü«ÚQÍ~°OÉèí=Ú# (Ü«ÚQÍk) Ü«∞O^Œ∞ P Ü«∂ Ü«ÚQÆ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞
„Ѩ=iÎOѨ*ËÜ«Ú@ =Å##∞ 'Ü«ÚQÍk Hõ$`ü— JQÆ∞#∞.
Wu ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì J=QÍǨÏ#"£∞
ã¨O^è•`«$ Ѷ¨∞@ì=Ú 311
=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ∞¨ @ì=Ú
301. Ü«ÚQÍ=~°Îó
â◊O.ÉèÏ. Ü«ÚQÍx Hõ$`ån<åº=~°ÎÜ«∞u HÍÖÏ`«‡<Õu - Ü«ÚQÍ=~°Îó I
HÍÅã¨fi~°∂ѨÙ_≥· Hõ$`åk Ü«ÚQÆ=ÚÅ#∞ <åeyO\˜x <˘Hõ^•x "≥O|_ç Ü≥ÚHõ
^•xx =K«∞Û#@∞¡QÍñ *ËÜ«Ú#∞. Hõ#∞Hõ 'Ü«ÚQÍ=~°Îó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. ѨsH˜Δ`«∞Î â◊√HõÜ≥∂wO„^Œ∞x@∞¡ „ѨtflOK≥. ''HÍÅOÉË„Hõ=∞O|∞##_»∞K«∞ ? QÍÅ
ã¨fi~°∂Ѩ‰õΩO_≥·# ǨÏi„ѨÉèÏ=OÉË ÖÏQÆ∞#O QÍ#O|_»∞?—— JO^Œ∞ʼnõΩ
â◊√Hõ=∞ǨÏi¬ ''Hõ$`« „`Õ`å ^•fiѨ~° HõeÜ«ÚQÆO|∞Å#∞ Ü«ÚQÆK«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞
„Hõ=∞O|∞QÍñ „|=iÎOK«∞† ^è~Œ ‡° O|∞#‰õΩ ã¨`º« ^ŒÜ∂« `«áÈ ^•#O|∞Å∞ <åÅ∞QÆ∞
áê^ŒO|∞Öˇ· #_»K∞« † âßOu^•O`åº`«‡ *Ï˝# =~å‚„â◊=∂Kå~°O|∞Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
QÆey ^èŒ~°‡O|∞ "≥Ú^Œ\ ˜ Ü«ÚQÆO|∞# <åÅ∞QÆ∞ áê^ŒO|∞ÅO |iѨÓ~°‚Oɡ·
„Ѩ=iÎÅ∞¡† âßOu ^•Ou Hõ~‡° K«~}° Ïk ~°∂ѨO|QÆ∞ ^è~Œ ‡° O|∞ =¸_»∞ áê^ŒO|∞Å
Ô~O_»= Ü«ÚQÆO|∞#O „|=iÎÅ∞¡† q„áê~°Û<åÇ≤ÏO™ê „=`« [áê#∞ëêª<åk
ÅHõΔ}O|∞Å∞ QÆey ^èŒ~°‡O|∞ Ô~O_»∞ áê^ŒO|∞Å =¸_»= Ü«ÚQÆO|∞#O
^Õ[iÅ∞¡† =∞é˜ÜÚ« [#∞Å∞ HõeÜ«ÚQÆO|∞# ^è~Œ ‡° ~°ÇÏ≤ `«∞Å∞, #<åºÜ«∞HÍ~°∞Å∞,
„HÀ^èŒ=∂`«û~°º Ö’Éèí"≥∂Ǩk ^Œ∞~°∞æ} qt+¨μìÅ∞, =~å‚„â◊=∂Kå~° ~°Ç≤Ï`«∞Å∞,
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^Œ∞~°∞æ}=ÚÅ∞ HõÅ"åÔ~· LO^Œ∞~°∞. D Ü«ÚQÆO|∞# ^èŒ~°‡O ÉÁHõ¯
áê^ŒO|∞# #_»K«∞#∞. (ÉèÏQÆ.12-20)
W@∞¡ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ PÜ«∂ ÅHõΔ}=ÚÅ`À PÜ«∂ Ü«ÚQÆ=ÚÅ#∞ Ü≥ÚHõ^•x
"≥O@ =∞é˜Ü≥ÚHõ ^•xx „uѨCK«∞O_»∞#∞ QÍ# 'Ü«ÚQÍ=~°Îó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
302. <≥·Hõ=∂Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. UHÍ =∂Ü«∂ #q^Œº`Õ, |Ç‘Ïfi~å‡Ü«∂ =ǨÏfu - <≥·Hõ=∂Ü«∞ó I
Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ L#flk XHõ =∂Ü«∞ HÍ^Œ∞. J<ÕHõ =∂Ü«∞Å∞#flq. `å#∞ x~°∞}æ ∞ñ
_»∞QÍ <å=∞~°∂Ѩ=Ú ÖËqÜ«Ú ÖˉõΩO_ç# ã≤÷uÖ’ `«# ã¨OHõÅÊ=∂„`«=Ú# K«`«∞~°Ìâ◊
Éè∞í =#=ÚÅ#∞, HÀ@¡H˘Åk r=ÙÅ#∞ ã¨$+≤Oì z D ã¨O™ê~°=Ú#∞ „Ѩ=iÎOѨ *ËÜÚ« @ÜÕ∞
 312 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ÃÑ^ŒÌ=∂Ü«∞. `å#∞ =∂#"åk ~°∂Ѩ=ÚÅÖ’ #=`«iOK«∞@ Ü≥ÚHõ =∂Ü«∞. P
Ü«∞=`å~°=ÚÅÖ’ ѨÓ`«<åk ~åHõΔ㨠ã¨OǨ~°=ÚÅ∞, xOHõ#∞ J<ÕHÍ<ÕHõ J^Œ∞ƒù`«
HÍ~°º=ÚÅ#∞ <≥é"Õ~∞° Û@ Ü≥ÚHõ =∂Ü«∞. HõÖÏÊO`«=Ú# h Éè∞í =#=ÚÅ#∞, r=ÙÅ#∞
`«# ‰õΩH˜Δ Ü«∞O^Œ∞ xÅ∞ѨÙH˘x z#flÉÏÅ∞xQÍ =@Ѩ„`« âß~ÚÜ≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞@ Ü≥ÚHõ
=∂Ü«∞. "ÕÅH˘ÅkQÍ =∂Ü«∞Å∞ QÆey# =∞Ü«∞ â◊O|~å^Œ∞Å#∞ "åº"≥∂ǨÏѨ~°K«∞
J<ÕHõ =∂Ü«∞Å∞ Ѩ~°=∂`«‡‰õΩñQÆÅ=Ù. Wxfl J^Œ∞ƒù`« HÍ~°º=ÚÅ <˘#~°∞ÛK«∞, "åx
Ѷ¨e`«=Ú ÖËqÜ«Ú `«#‰õΩ #O@‰õΩO_»QÆ #∞O_»∞@ Ü≥ÚHõ =∂Ü«∞. PÜ«∞# KÕÜ«Ú
=∂Ü«∞Å#∞ ÖˇH˜¯OK«∞@ „|Ǩ‡^Œ∞ʼnõΩ ‰õÄ_® â◊Hõº=Ú HÍ^Œ∞. QÍ# '<≥·Hõ=∂Ü«∞ó—
Ü«∞#ñ|_≥#∞.
Hõ. =∂Ü«∞Å∞ QÆÅ∞æ"å~°Å#∞ =∂Ü«∞Åñ ɡ>ˇì_ç „áÈ_» ! x#∞fl <å
=∂Ü«∞ñ QÆÅOz h =∞Ç≤Ï=∞=∂#=Úñ EK≥^Œ #OK«∞ <Õ~°q∞<£
*ËÜ«∞ñQÆ |∂xu<£ QÆ~°∞} ¿ãÜ«Ú=Ú HÍ=Ù=Ú Ü≥∂y~å[ "å
ˆQæÜ«∞ ! ^Œ"åyflñ ^Œ[˚x`«H©Å=Ú ÔQeÛ "≥Å∞OQÆ <Õ~°∞Û<Õ. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.556)
Hõ. "≥∂ǨÏ=Ú ÖËHõ [QÆO|∞Å I "≥∂Ç≤ÏOѨñQÆ *ËÜ«∞ <Õ~°∞Ê "≥Ú#ã≤# q+¨μ‚<£
"≥∂Ç≤ÏOÑ≤OK≥^Œ #xÜ≥∞_ç I "≥∂ǨÏ=Ú# q^è•`« `å<≥ "≥∂Ç≤Ï`«∞ñ _»Ü≥∞º<£!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.533)
L. ÉÏÅ∞~°ñ QÆO\˜ <å =∞kH˜ñ ÉÏã≤# "åix =Ú#∞fl "åi <Õ
É’ÅñQÆñ EK«∞#O`«@# Éèí∂i x~°~°æà◊ ^Œ∞~°æ=∞ „ѨÉèÏ
*ÏÅ=Ú`À_»ñ EѨÙʼnõΩñ *ÏÅq∞ñ ^≥K«∞ÛK«∞ #∞#fl"å~° ÖË
=¸Å"≥Ú? =∂~°æ"≥∞Ü«∞ºkÜ≥Ú? "≥∂ã¨=Ú =K≥Ûñ QÆ^Õ! q^è•`«‰õΩ<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.538)
303. =∞Ǩâ◊#ó
â◊O.ÉèÏ. HõÖÏÊ<ÕÎ ã¨~°fi „QÆã¨<å`ü =∞ǨÏ^Œâ◊#=∞¿ãºu - =∞Ǩâ◊#ó I
HõÖÏÊO`«=Ú# ã¨HõÅ Éèí∞=#=ÚÅ#∞, r=ÙÅ#∞ „q∞Oy "ÕÜ«Ú#∞. Hõ#∞Hõ
'=∞Ǩâ◊#ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. 㨈~fiâ◊ ! HõÖÏÊO`« ã¨=∞Ü«∞O|∞ #O^Œ∞ h Ü«∞dÅ „ѨѨOK«O|∞ <åǨÏiOz
(ÉèÏQÆ.4-287)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 313
304. J^Œ$â◊ºó
â◊O.ÉèÏ. 㨈~fiëêO |∞nú¢xÌÜ«∂}Ï=∞QÆ=∞º`åfi`ü - J^Œ$â◊ºó I
ã¨HõÅ |∞kú, *Ï˝<ÕO„kÜ«∞=ÚÅ KÕ`«#∞ `≥eã≤H˘#ñ|_»x "åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'J^Œ$â◊º—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ˆHâ◊= ! ã¨O`«`« ˆH¡â◊<åâ◊#∞ñ_»=Ù QÆ∞~°∞ã¨#‡<À "åQÆQÀK«~°∞ñ_»=Ù...
(ÉèÏQÆ.4-918)
ã‘. ......... „|Ǩχ"å^Œ∞Å∞ #O^Œé∞ "å‰õΩ¯Å‰õΩ#∞
`Õ. <≥#Ü«∞ hâ◊fi~°∞Öˇ· Ü«ÚO_çÜ«Ú#∞, ã¨=∞„QÆ
=∞u `«áÈ Ü≥∂QÆ q^•º ã¨=∂kè =~° q
Kå~°∞Öˇ· Ü«ÚO_çÜ«Ú#∞, ã¨~°fi™êHΔ̃Ü≥ÿ∞#
~¸â◊fi~°∞x "≥kH˜Ü«Úñ QÍ# i^ŒúK«i`« ! (ÉèÏQÆ.4-872)
=∞. J~°qO^•HõΔ ! Éèí=`«ûfi~°∂Ѩ q∞Åñ „|`«ºHõΔO|∞#O QÍ# <≥
=fiiH˜O É’Å^Œ∞..... (ÉèÏQÆ.10㨯O. L.ÉèÏ.1219)
K«. ã¨~°ã¨QÆu<£ =ÚhO„^Œ∞Å∞ „Ѩã¨#fl â◊s~°Ç¨Ï$+‘Hõ=∂#ã¨
ã¨∞Êù~°} QÆÅѨC _»qfiÉèí∞x Éèí∂iHõàÏHõe`« ã¨fi~°∂Ѩ=ÚO
^Œ~°q∞_ç K«∂`«∞! Ô~ѨC_»∞ñ QÆ∞`«~°¯ `«"≥∂ǨÏu KÕ`« #[˝`«O
ÉÁ~°ã≤# Ü«∞ѨC _»qfiÉèí∞x =¸iÎ QÆ#∞OQ˘# ÖË~°∞ <å~°^•!
(ÉèÏQÆ.2-111)
ã‘. ^Õ= ! ^Œ∞~°˚#∞ʼnõΩ ÉèÏqOѨ ǨÏ$^ŒÜ«∞ ã¨OQÆ`«∞ñ_»"≥· Ü«ÚO_çÜ«Úñ QÍ#ñ
|_»=Ù... (ÉèÏQÆ.3-546)
â’¡II Ü«∞O Ѩâ◊ºu ã¨fiÜ«∞O ã¨~°fiO Ü«∞O # Ѩâ◊ºu H˜OK«# (q"ÕHõK«∂_®=∞}˜)
Uk (P`«‡) ã¨=∞ã¨Î=Ú#∞ K«∂K«∞K«∞#fl^À ^•xx UkÜ«Ú K«∂_»^Œ∞.
`«~°à◊=Ú. q#∞_»∞ <Õ#∞ =∞¿ÇÏO„^Œ∞ñ _»Ñ¨Êu guÃÇÏ∂„`«∞ñ_»∞ ~åHõΔã¨∞O
_»xÅ∞ñ _»~°∞¯ñ_»∞ K«O„^Œ∞ñ_»∞O QÆ=∞ÖÏã¨#∞O_»∞ =∞~°∞^Œæ}O
|∞#∞ =∞¿ÇÏâ◊√ñ_»∞ ~°∞„^Œ=~°æ=Ú Éèí∂i ã¨OÜ«∞q∞ ã≤^Œ∞úÅ∞<£
"≥Ú#ã≤ Hõ<˘æ#ñ*ÏÅ Ô~=fix =¸iÎ q„â◊√`«H©iÎ"≥∞ÿ (ÉèÏQÆ.6㨯O.170)
 314 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. ã¨`ÕÎ fi`«~° QÆ∞} áêâ◊ = I â◊`«fiO|∞#ñ ÉÁO^Œ g~°∞ [Ö*ωõΔΩ ã¨^≥·
Hõ`«fiO|∞ QÍ# <ÀѨ~°∞ I ã¨`«Î fi „áê^è•#∞º e`«~° [#∞ʼnõΩñ ^Œ~°"Õ∞? (171)
ã‘. =∞uã≤Hõ¯ñ|\˜ì ã¨=∂kè Q“~°==Ú# „"åeÜ«Úñ ^Œ#‰õΩ #=fiÅ "≥Å∞OQÆ∞
x#∞ñ QÍ#ñ _˘Hõ<åñ_»∞ x <≥flé∞OQÆ∞<≥? „|Ǩχ Ü«∞Ax =∞#O|∞# #=Ü«∞=ÚÅ
|∞kú[x‡Oz# Éèí∂i [O`«∞=ÙÅO^Œ∞ Ç‘Ï#∞Öˇ·# =∂ ÔHé∞ñQÆ =â◊"≥∞?
`«=∞Ö’# h=ÙO_»ñ ^•"≥∞é∞OQÆ~∞° x#∞fl QÆ∞}=ÚÅ∞ K«∂`«∞~°∞ QÆ∞}=ÚÖˇ#· ñ
`Õ. QÍ# ~˘Hõ"Õà◊ rHõ\ ˜ñ QÆO^Œ∞~å`«‡
ÅO^Œ∞ñ ^≥eÜ«∞~°∞ "≥Å∞ѨŠ#=∞~°∞ á⁄O^Œ∞
Å~°Ü«Ú^Œ∞~°∞ ^ÕǨÏ^è•~°∞ Å`«ºO^èŒ∞ ÅQÆ∞K«∞ñ
QÆ_çñk h =∂Ü«∞ <≥#flñ_»∞ QÆ_»= ÖËHõ. (ÉèÏQÆ.9㨯O.213)
=∞`«.Î XO\˜ xeÛ Ñ¨Ù~å}Ü≥∂QÆ∞Å∞ Ü≥∂QÆ=∂~°æ x~°∂_è»∞Öˇ·
HõO\˜ =∞O^Œ∞~°∞ QÍx xHõ¯=Ú QÍ# s Éèí=^•Hõ$u<£
QÆO\˜ Éèí„^Œ=Úñ QÆO\˜ =∂Oã¨Ñ¨Ùñ QÆ#∞flÅO QÆ#ñÉ’Ån
`˘O\˜ ~°∂ѨÙñ ^˘ÅOQÆñɡ@∞ì=Ú `ÀÜ«∞*ËHõΔ}! „"≥ÚÔH¯^Œ<£ (128)
305. =ºHõÎ~°∂Ѩó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨∂÷Å~°∂¿Ñ} =ºHõÎO ~°∂Ѩ=∞¿ãºu - =ºHõÎ~°∂Ѩó I
2. ã¨fiÜ«∞O „ѨHÍâ◊=∂#`åfi`ü Ü≥∂y<åO =ºHõÎ~°∂Ѩ Wu "å I
x~°∞æ}∞ñ_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ „uQÆ∞}=ÚÅ #kè+≤ªOz, q~å„_»∂ѨÙñ_»∞QÍ
=ºHõÎ=∞Ü≥∞º#∞ QÍ# '=ºHõÎ~°∂ѨÙñ_»∞—. ~å=∞Hõ$ëê‚^Œº=`å~°=ÚÅÖ’ ã¨∂÷Å~°∂Ѩ=Ú`À
=ºHõÎ=∞Ü≥∞º#∞ QÆ#∞Hõ '=ºHõÎ~°∂Ѩٗñ_»QÆ∞#∞.
L. Z#flñ_»∞<≥·# Ü≥∂yqÉèí∞Öˇ=fix áê^ŒÑ¨~åQÆ q∞O`«Ü«ÚO
QÆ#∞flÅ QÍ# (304 J^Œ$â◊ºó) ~°\ ˜ì ǨÏiñQ“y@ñ *Ë~°∞ÛK«∞ñ *ˇ@ìñ|@∞ìK«∞O
^Œ#∞flK«∞ñ „QÆ∞^Œ∞ÌK«∞O #QÆ∞K«∞ñ ^Œ^ŒÌÜ«Úñ ɡ·=_ç ‰õÄ_ç Ü«∂_»∞K«∞<£
=∞#fl# ¿ãÜ«Ú =Å¡= ‰õΩ=∂~°∞Å ÉèÏQƺ=Ú eO`« Ü≥ÚѨC<Õ?
(305 =ºHõÎ~°∂Ѩó) (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.461)
K«. #QÆ∞ "≥ÚQÆ=Ú<£ ã¨∞=∞^茺=Ú#∞ #Å¡x ^ÕǨÏ=Ú ÅzÛ HÍ@ Ѩ
@ìQÆ∞ #∞~°=Ú<£ =∞ǨÉèí∞[=Ú ÅOz`« ‰õΩ}¤Å Hõ~°‚=ÚÖò =∞^Õ
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 315
Éèí QÆuÜ«Ú hÅ"Õ}˜Ü«Úñ QÆ$áê~°ã¨^Œ$+≤ìÜ«Úñ QÆÅ∞æ "≥#∞flñ_ç
=Ú‡QÆ ÉÁ_»ã¨∂ѨÙñ QÍ`«ñ QÆ#∞ =¸ã≤# Ü«∞ѨC_»∞ qzÛ#ѨC_»∞<£.
(ÉèÏQÆ.9-732)
W@∞Å NHõ$ëê‚=`å~°=ÚÖ’x Ѩ~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ =ºHõÎ ~°∂Ѩ=Ú#∞ â◊√Hõ=∞ǨÏi¬
ѨsH˜Δ`«∞Î#‰õΩ =i‚Oz K≥ÃÑÊ#∞.
<å~°^Œ∞ñ_»∞ „H˜O^Œ\ ˜ [#‡Ö’ NǨÏix ^蕺xOK«QÍ
âß. P#O^•„â◊√Å∞ Hõ#∞flÅ<£ "≥_»Å ~À=∂OK«O|∞`Àñ ^Œ`«Ê^Œ
^蕺<å~°∂_è»∞ñ_» <≥·# <å `«ÅñѨÙÖ’ #^ÕÌ=Ùñ_»∞O ^ÀñK≥ <Õ
<å#O^•aúQÆ`«∞O_»<≥· Ü≥∞é∞QÆÖË<≥·u<£ x#∞ hflâ◊fi~°∞<£
<å<å â’HõǨÏ"≥∞ÿ# Ü«∞`«Î#∞=Ù QÍ#<£ ÖËHõ Ü«∞ @¡O`«@<£.(ÉèÏQÆ.1-123)
P ^蕺#=ÚÖ’ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ™êHΔÍ`å¯iOK≥#∞. Hõ#∞flÅ∞ `≥~°z K«∂_»QÍ P
~°∂Ѩ=Ú J^Œ$â◊º=∞Ü≥∞º#∞. <å~°^Œ∞ñ_»∞ qKåiOK«∞K«∞O_»QÍ
âß. UÅ ‰õΩ=∂~° ! â’+≤ÅQÆ ? h[##O|∞# ##∞flñ QÍ#ñQÍ
*ÏÅ=Ù h=Ù HÍ=∞=ÚY+¨@¯=Ú x~°Ìo`«O|∞ ¿ãã≤ x
~°∂‡e`« Hõ~°∞‡Öˇ·# =Úx =ÚY∞ºÅ∞ QÍx ‰õΩÜ≥∂y QÍ#ñQÍ
*ÏÅñ_»∞† h^Œ∞ HÀÔ~¯ H˘#™êQÆ∞@ÔH· x[=¸iÎñ EÑ≤u<£.
(ÉèÏQÆ.1-125)
'D [#‡Ö’ h=Ù ##∞flñE_»ÖË=Ù. HÍ=∞„HÀ^è•k Ji+¨_»fi~°æ=Ú#∞ [~ÚOz
x~°∂‡e`«∞Öˇ·# =Úx =ÚY∞ºÖË ##∞flñE_» QÆÅ∞æ^Œ∞~°∞.J~Ú##∞ h =∞#ã¨∞Ö’x
HÀiHõ#∞ H˘#™êyOK«∞@ H˘éÔH· HõΔ}HÍÅ=Ú <å ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ EÑ≤ux. =∞é∞
[#‡Ö’ h‰õΩ <å ^Œ~°≈#=Ú ÅaèOK«QÆÅ^Œ∞— Ü«∞x ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ „|Ǩχ`À
Hõ. q#∞ =∞kÜ«Úñ QÍHõ „áê}∞Å
Hõ#Ü«∞=Ú <≥é∞QÆOQÆ~åx Ü«∞#Ѷ¨Úñ_»ñ ^Õ*’
^èŒ#∞ñ_»ñ |ˆ~â◊√ñ_» h KÕ
`«#∞ QÍ#O|_çu x^≥ Ñ≤`å=∞Ç¨Ï ! HõO>Ë. (ÉèÏQÆ.3-321)
'<Õ#∞ „áê}∞ÅÔH=iH˜x ñQÆ#Ѩ_»#∞. J\˜ì <Õ#∞ (=ºHõÎ~°∂ѨÙñ_»<≥·) h‰õΩñ
QÆxÑ≤Ozux— Ü«∞x K≥ÃÑÊ#∞.
 316 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. =ºHÍÎ=ºHõÎOɡ· "≥·Ys „Ѩ}"å`«‡HõOɡ·# â◊|Ì„|ǨχO|∞ =Å#O |~°=∂`«‡
Ü«∞=ºHÍÎ`«‡‰õΩO _»QÆ∞@O *Ëã≤ ѨiѨÓ~°∞‚O_»∞#∞, =ºHÍÎ`«‡‰õΩO_»QÆ∞@O *Ëã≤
~ÚO„^•k â◊‰õΩκѨ|$OÇ≤Ï`«∞O_»∞#∞<≥· HÍ#O|_»∞. (ÉèÏQÆ.3-388)
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xH˜ '=ºHõÎ=Ú— 'J=ºHõÎ=Ú— Jx Ô~O_»∞ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞. =ºHõÎ~°∂Ѩ=Ú
'"≥·Ys"å‰õΩ¯—† 'Ѩ~å— 'Ѩâ◊ºOf— '=∞^茺=∂— Ü«∞#∞ "å‰õΩ¯Å∞ J=ºHõÎ ~°∂Ѩ=Ú. D
~Ô O\˜Hh˜ „Ѩ}="Õ∞ P`«‡. ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ J=ºHÍÎ`∞« ‡ñ_»Q∞Æ @KÕ Ñ¨iѨÓ~°∞ñ‚ _»∞. =ºHÍÎ`∞« ‡ñ
_»QÆ∞@KÕ WO„^•k â◊H˜Î ã¨OÜ«Ú`«∞ñ_≥· Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞. (=ºHõÎ~°∂ѨÙñ_»∞)
ã‘. ..... J㨄`«ÊHÍâ◊ ~°∂ѨO|∞Öˇ· QÆÅ∞QÆ∞ =∂=∞
ˆHO„kÜ«∞=ÚÅ KÕ`« hâ◊fi~° ! h =∂Ü«∞ <˘OkOz ѨOK«Éèí∂`ÀѨÅH˜Δ
`«O|QÆ∞ ^ÕÇ≤Ïq^èŒO|∞#ñ QÍ#OQÆñ |_»∞^Œ∞=Ù QÍx ÜÕ∞~°Ê_ç# â◊√^Œú
`Õ. ã¨`«Î fiQÆ∞} Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ# ÉèÏã¨fi`«ûfi~°∂Ѩ ^èŒ~°∞ñ_»"≥· HÍ#ñ|_»=ÙQÍ...
(J^Œ$â◊ºó) (ÉèÏQÆ.4-191)
=K«. '^Õ"å! â◊ÉÏÌk q+¨Ü«∞ ã¨∞YHõ~°O|QÆ∞ ~°∂ѨO|∞ qã¨ÎiOѨñ*ËÜ«Ú>ˇÅ¡
#㨇^Œ#∞„QÆǨ~°÷O|∞ QÍx h H˘é‰õΩO QÍ^Œ∞— (ÉèÏQÆ.3-756)
ã‘. =~°∞㨠q„QÆÇ¨Ï áê~°=â◊ºO|∞##∞ *Ëã≤ ~°Ñ¶¨Ú~å=∞ Hõ$+¨‚ =~åÇ¨Ï <å~°
ã≤OǨk =¸~°∞ÎÅOz`« bÅ ^èŒi~ÚOz .... (ÉèÏQÆ.3-1033)
™ê^茉õΩ_»∞ âßs~°Hõ=ÚQÆ x~°‡Å∞ñ_»~Ú ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ `«=∞`«=∞
q+¨Ü«∞=ÚÅ #∞O_ç LѨã¨OǨÏiOK«=ÅÜ«Ú#∞.
Jã¨∞Êù>Ë =ѨÙ+≤ `Õ „Ѩܫ∞`«fl`À - ^è•~°ÜÕ∞=∞ kè+¨}ÏO =ÚǨï~°∞‡Ç¨ïó I
`Õ# ÉèíH˜Î~°ã¨ =∞O`«~å¢~°Ì`å - =Ú^Œfi¿ÇÏ=∞ Éèí=^ŒO„Ѷ≤∞ zO`«HÍó II
(N<å~åÜ«∞}©Ü∞« "£∞ 4-5)
h J=ºHõÎ ~°∂Ѩq+¨Ü∞« =Ú# =∂ |∞kúx „ѨÜ∞« `«fl ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ =∂\˜=∂\˜Hx˜
^è•~°} (xÅ∞ѨÙ@) KÕÜ«Ú^Œ∞=Ú. D „Ѩ„H˜Ü«∞ ^•fi~°=Ú# h áê^Œ Ѩ^Œ‡=ÚÅ∞
J#∞zO`«#=Ú KÕÜ«ÚK«∞ h q+¨Ü«∞=Ú# ÉèíH˜Î ~°ã¨=ÚKÕ JO`«óHõ~°}=Ú# P¢~°Ì`«
HõÅ"å~°=∞Ü≥∞º^Œ=Ú.
qã¨∞Êù\Ï=Ü«∞=ÉèË^Œã¨∞O^Œ~°O - `«fi^ŒfiѨÙã¨∞ûz~° jÅ<å =âß`ü I
P„â◊=∞O =∞#ã≤ zO`«Ü«∂=∞¿ÇÏ - ^蕺#Ü≥∂QÆx~°`å ã¨Î fi^•„â◊Ü«∂óII
(N<å~å.4-6)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 317
W\˜ì JÉèϺã¨=ÚKÕ =∂ |∞^Œ∞úÅ∞ x<Õfl Ü«∂„â◊Ü«∞=ÚQÍ á⁄Ok#q (h
q+¨Ü«∞=Ú#<Õ xez#q) HÍQÍ J\˜ì |∞^Œ∞úÅ∞ HõÅ"å~°=∞QÆ∞K«∞ P „Hõ=∞=Ú#
^蕺#Ü≥∂QÆ=Ú# x~°O`«~°=Ú#∞ xez# "å~°=Ú#∞ JQÆ∞^Œ=Ú. W@∞¡ n~°…HÍÅ=Ú
x#∞fl, h ~°∂Ѩ=Ú#∞ <≥_»`≥QÆHõ Ü«∞#∞jÅ#=Ú KÕÜ«Ú@ =Å# h ~°∂Ѩ=Ú =∂
|∞^Œ∞úÅO^Œ∞ qã¨Ê+¨ì=ÚQÆ `«# J=Ü«∞==ÚÅ∞ QÀK«iOK«∞@KÕ ã¨∞O^Œ~°=∞QÆ∞K«∞
QÀK«iOK«∞#∞. ^•xKÕ "Õ∞=Ú h =ºHõÎ ~°∂Ѩ=Ú#∞ (ã¨Ê+¨ì ~°∂Ѩ=Ú#∞) =∂ =∞#ã¨∞ûÅ
Ü«∞O^Œ∞ zO`«# KÕÜ«Ú^Œ∞=Ú.
=K«. K«‰õΔΩiO„kÜ«∞ „QÍǨϺO|QÆ∞ k=º=∞OQÆà◊ q„QÆǨÏO|∞ ^èŒi~ÚOz Ü«Ú#fl
ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=Ú #∞^•`«Î `Õ*’xkèO Ez ã¨#HÍ^Œ∞ e@¡x ã¨∞Îu~ÚOzi.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.544)
K«. =#[^ŒàÏHõΔ ! ÉèíHõÎ[#=`«ûÅ !^Õ= ! Éèí=`«∞û`«∞O_»∞ =∞
[˚#‰õΩñ_»∞<≥·# ѨOHõ~°∞ǨÏ*Ï`«∞ñ_»∞ =∂‰õΩ ~°Ç¨Ï㨺"≥ÚѨÊñ *ˇ
Ñ≤Ê# Éèí=nÜ«∞ =∞OQÆà◊ QÆcè~° Ѩi„QÆÇ¨Ï q„QÆǨÏO|∞ "Õ∞
=∞#Ü«∞=Úñ E_»ñ QÆO\˜q∞ Hõ$`å~°∞÷Å"≥∞ÿ `«QÆ=∞O\˜ g∞â◊fi~å ! (545)
=K«. P =∂Ü«∞ ##∞ã¨iOK«∞K«∞ bÖÏ=∂#∞+¨ ~°∂ѨO|∞Å #OwHõiOz ã¨fi`«O„`«∞ñ
_»=Ü«Úº#∞ =∂Ü«∂ Ѩ~°`«O„`«∞ñ_»"≥· ~åQÍk Ü«Ú‰õΩÎO_»∞#∞O É’Öˇ
~å=∞Hõ$ëê‚^Œº=`å~°O|∞Åñ QÍ#O|_»∞K«∞O^Œ∞=Ù. (ÉèÏQÆ.4㨯O.170)
=K«. ǨÏi ~¸â◊fi~°∞O_»∞ qǨÏOQÆ ‰õΩÖËâ◊fi~° Ü«∂#∞ñ_≥· x[Éèí$`«∞ºñ_≥·# „^èŒ∞=Ùx
QÆ#∞ñQ˘#∞ "Õ_»∞Hõ [x~ÚOѨ <å =∞^èŒ∞=#=Ú# HõѨC_»∞ ã¨x „^èŒ∞=ÙO_»∞
Ѩ~°∞=_ç Ü≥∂QÆqáêHõ f„=Oɡ·# |∞kúKÕ x[=∞<ÀO|∞~°∞Ç¨Ï =Ú‰õΩà◊
=∞O^Œ∞ñ ^Œ\„˜ `«ÊÉèÏÜ«∞`« =¸iÎ Ü«∞@ñ k~À^è•#O|∞##∞ <˘Ok `«`Hü }Δõ O|
`Õ. `«# ѨÙ~À ÉèÏQÆ=∞O^Œ∞ xeÛ##∞ |∂~°fi
ã¨=∞kèHõ *Ï˝# #Ü«∞# QÀK«~° ã¨=∞„QÆ
=¸iÎñ QÆ#∞Q˘x ã¨O„Éèí=∞=Ú##∞ ã¨=∞‡
^•„â◊√=ÙÅ∞ ~åÅñ |∞ÅH©Hõ$`åOQÆ∞ñ _»QÆ∞K«∞ (ÉèÏQÆ.4㨯O.278)
306. ã¨Ç¨Ï„ã¨l`ü
â◊O.ÉèÏ. ã¨Ç¨Ï„™ê}˜ Jã¨∞~å}ÏO Ü«Ú^Õú [Ü«∞fu - ã¨Ç¨Ï„ã¨l`ü I
Ü«Ú^Œú=Ú#O^Œ∞ "ÕÅH˘Åk ~åHõΔã¨∞Å#∞ K«OѨÙ#∞ QÍ# 'ã¨Ç¨Ï„ã¨l`ü— Ü«∞#ñ
 318 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
|_»∞#∞.
=∞. ã¨=~°HΔÍ~°÷=Ú ^ŒO„_ç =OѨñ [x qâßfiq∞„`«∞ñ_»∞O ^À_» ~å
#=bÅO ^Œ∞#∞=∂_≥ ~å=Úñ _»^ŒÜ«ÚO_≥· ÉÏÅ∞ñ_≥· ‰õΩO`«Å
K«Ûùq ã¨OѨl˚`« Ǩ@Hõ<£ QÆѨ@ ÉèÏëê qã¨∞Êù~° <åfl@Hõ<£
[=aè<åfl~°º=∞Ѷ¨∞’@Hõ<£ QÆ~° q~å[ `Õö@Hõ<£ ^•@Hõ<£.(ÉèÏQÆ.9㨯O.260)
ã‘. ... Y~° ^Œ∂+¨}Ï^Œ∞Å∞ Ѩ^Œ∞<åÅ∞æ "Õ=Ù~°∞ ~å ~å=∞ qÉèí∞ñ_»∞ HõÅ#
ÉÏ}ÏÅO|∞# Éèí㨇O|∞ QÍqOѨ... (ÉèÏQÆ.9㨯O.269)
P. ~å=∞K«O„^ŒqÉèí∞ñ_»∞ ~°}=Ú# YO_çOK≥ I "Õ∞\˜Hõ_çq∞ hÅ"Õ∞Ѷ¨∞ Hõ~°∞‚
ÉÏǨïâ◊H˜ÎѨÓ~°∞‚ñ |@∞ã≤OǨÏ<å^Œ ã¨O I ‰õΩz`« kyÉèíHõ~°∞‚ñ QÆ∞OÉèíHõ~°∞‚
(ÉèÏQÆ.9㨯O.293)
Hõ. ^Œâ◊~°^äŒ ã¨∂#∞O _Õã≤# I qtY=Ú Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O|∞ñ ^Œ∂é q=â◊√O _»QÆ∞K«∞<£
^Œâ◊HõO^èŒ~°∞O_»∞ QÆ∂Öˇ#∞ I ^Œâ◊=^Œ#O|∞Å#∞ ~°HõÎ^è•~°Å∞ ^˘~°ñQÆ<£.
(ÉèÏQÆ.9㨯O.304)
307. J##Îl`ü
â◊O.ÉèÏ. ã¨~fi° Éè∂í `åx Ü«Ú^Œ„ú H©_®k+¨μ ã¨~fi° „`åz<åκâ◊H`Θ Ü
« ∂« [Ü«∞fu - J##Îl`üI
Ѩ~=° ∂`«‡ TÇ≤ÏOK« #Åq HÍx â◊H=Θ ∞O`«∞ñ_»Q∞Æ @KÕ Ü«Ú^Œ=ú ÚÅO^Œ∞ ã¨=∞ã¨Î
Éè∂í `«=ÚÅ#∞ [~ÚOK«∞#∞. U ÜÕ∞ Éè∂í `«=ÚňH ÜÕ∞ „H˜Ü∞« ÅÜ«∞O^Õ ÜÕ∞ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞O_»∞<À,
PÜ«∂ Éèí∂`«=ÚʼnõΩ q∞Oz# â◊‰õΩÎÅ∞ Ѩ~°=∂`«‡ P Ü«∂ „H˜Ü«∞Å Ü«∞O^Œ∞ Hõey
Ü«Ú<åfl_»∞. QÍ# Ü«Ú^Œú=ÚÖ’ "åi #O^Œé#∞ [~ÚOK«ñQÆÅ∞QÆ∞#∞.
=∞. ^èŒ~°}©HõO@‰õΩ Öˇ·# ÃÇ·ÏǨÏÜ«∞ #ˆ~O„^Œ „"å`«=Ú<£ Éèí∂i q
ã¨∞Êùi `À^•~° ‰õΩ~îå~° ^è•~°ñ QÆÅ#<£ =ÚÜÕ∞º_»∞=∂é∞Öò á⁄iO
ÉÁi =∞iÌOz ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«Å=Ú q„ѨÙÖò "Õñ_»^• xzÛ `åñ
l~°H©iÎ<£ [=∞^Œyfl~å=Úñ _»# q∞OK≥<£ ^•Ñ¨¿ãO„^À`«Î=∂!
(ÉèÏQÆ.2㨯O.153)
ã‘. K«OÃÑ ~°Hõ¯ã≤ñ |\˜ì K«„Hõ"å‰õΩx QÆ∂ÖˇÛñ |_»„^˘Éˇƒ =∞^Œ∞ÌÅ |‰õΩxñ rÔ~
#Ѷ¨∞^≥·`«∞ºñ ÉÁiQ˘<≥ #_»i =`«û‰õΩñ „^Œ∞OK≥ yiÜ≥∞`≥Î ^Õ"ÕO„^Œ∞ñ „yO^Œ∞Ѩé˜K≥ñ
QÍoÜ«Ú =∞iÌOK≥ QÆǨÏ<å#Å=Úñ „^•"≥ñ, ˆQt #O`«‰õΩ Ñ¨Ùi„ˆH= HõxK≥
=∞Ü«ÚѨل`«∞ñ |i=∂Ô~Û =∞é˜ÜÚ« ^•#=Éè@í ∞ŠǨÏiOz QÀѨ‰Ωõ ÅO|∞ñ QÍK≥
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 319
`Õ. QÀѨHÍO`«Å =∞#=ÚÅ HÀÔ~¯ñ nÔ~Û
h ã¨~À~°∞ǨÏÖ’K«#∞O _ô â◊√ÉèÏOQÆ∞ñ
_ô =∞Ǩ=∞Ǩïñ _ô kQÆæ*ËO„^Œ qÉèí∞ñ_»∞
=∞#∞[=∂„`«∞ñ_≥ `«ÅáÈÜ«∞ =∂^èŒ=ÙO_»∞ (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1329)
308. W+¨ìó
â◊O.ÉèÏ. 1. Ѩ~°=∂#<åÌ`«‡Hõ`Õfi# „Ñ≤Ü«∞ó-W+¨ìó I
2. Ü«∞*Ë˝# ѨÓl`« Wu "å-W+¨ìó I
1. Ѩ~°=∂`«‡ Ѩ~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. Hõ#∞Hõ Ü≥∞Å¡~°‰õΩ PÜ«∞#
~Ú+ì̈"∞≥ Ü
ÿ Ú« O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ 'W+ì̈ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. Ü«∞[˝=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ѨÓlOѨñ|_»∞#∞, QÍ# 'W+¨ìó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. ........... „aÜ«∞ =
™êÎ fi=e֒ѨÅñ „aÜ«∞ I ™êÎ fi=e<≥· Ü«ÚO_»∞ ##∞fl #xâ◊=Ú „Ñ‘u<£
(ÉèÏQÆ. 3-329)
Hõ. `«ÅñѨÙ=Ú =∞„fÊuH˜<≥· ....... (330)
Hõ. HÍ=Ù# ã¨~åfi`«‡‰õΩñ_»∞ =∞ I ǨqÉèí=Ùñ_»∞ q+¨μ‚ñ _ôâ◊√ñ _®Hõi‚OѨ<£
¿ãqOѨ#∞ =i‚OѨ#∞ I ÉèÏqOѨ#∞ ÉèÏ=Ùºñ _»Éèí=ÉèÏlH˜ #kèáê !
(ÉèÏQÆ. 2-4)
309. Jqt+¨ìó
â◊O.ÉèÏ. 1. 㨈~fiëê=∞#Î~åºq∞`Õfi# (J)qt+¨ìó I
ZÅ¡ „áê}∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞ JO`«~åºq∞QÆ #∞O_»∞#∞. P „áê}∞Å#∞ `«=∞ `«=∞
"åºáê~°=Ú ÅO^Œ∞ „Ѩ=iÎÅ∞¡#@∞¡ *ËÜÚ« #∞. U qâı+=¨ Ú#∞ ÖËHõ Ü«∞O^Œi Ü«∞O^Œ∞#∞
ã¨=∂# ~°∂Ѩ=ÚÖ’ #∞O_»∞#∞. QÍ# 'Jqt+¨ìó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. #Å∞ "˘O^Œ #dÅ r=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ñQÆÅ ##∞flñ ^≥eã≤ ¿ãqOѨÙ=Ú #e#QÆ~°ƒù
Éèí=nÜ«∞ ^À+¨=ÚÖò "åÜ«Ú#∞ Éèí∂`ÕO„kÜ«∂„â◊Ü«∞ q~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ qâ◊√^Œú
"≥∞ÿ# r=Ùx q=∞ÖÏO`«~å`«∞‡ñ_»<≥·# ##∞ <ÕHõ=ÚQÆñEK«∞ #~°∞ñ_»∞ "≥∂HõΔ
Ѩ~°=∂~°æ=iÎÜ≥ÿ∞ ÉèÏã≤Å∞¡ ....... (ÉèÏQÆ.3-320)
 320 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
2.ã¨~ˆ fiëê=Ú`«¯ $+¨`ì åfi`ü - qt+¨óì I ZÅ¡~H° Oõ >ˇ#∞ Q˘Ñ¨Ê"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'qt+¨μ—ì
ñ_»Q∞Æ #∞.
=K«. <Õ#∞#∞ („|Ǩχ), WO„^Œ∞O_»∞#∞ =Ú#∞Å∞#∞ g∞~°Å#∞ =∞é˜Ü«Ú ^ÕǨÏ^è•~°∞
Öˇ=fiˆ~x ã¨=∞‡Ç¨`«∞‡x ~°∂ѨO|∞ #`«x |ÅѨ~å„Hõ=∞O|∞Å H˘ÅñkÜ«Ú
<≥é∞OQÆ *ÏÅ=Ú. (ÉèÏQÆ.4㨯O.132)
310. t¿+ì+¨ìó
â◊O.ÉèÏ. 1. tëêì<åO q^Œ∞ëêO W+¨ìó - t¿+ì+¨ìóI 2. tëêì Wëêì J¿ãºu "å I
''„Ñ≤Ü≥∂Ç≤Ï *Ï˝x<À-`«º~°÷=∞ǨÏO 㨠K« =∞=∞ „Ñ≤Ü«∞ó I (Éèí.w.7-17)
1. t+¨μìʼnõΩ (`«`«Î fiA˝Å‰õΩ) x+¨μìñ_»∞. 2. t+¨μìÅ∞ W+¨ì=ÚQÍ QÆÅ"åñ_»∞.
'„Ñ≤Ü∂≥ Ç≤Ï— '*Ï˝xH˜ <Õ#∞ q∞H˜¯e ~Ú+¨"ì ∞≥ #ÿ "åñ_»#∞. J`«ñ_»∞#∞ <å‰õΩ x+¨μ_ì —Õ
Ü«∞#∞ w`å "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú. *Ï˝#∞ÅKÕ Ñ¨ÓlOѨ|_»∞ñ"å_»∞ JxÜ«Ú
K≥Ñʨ =K«∞Û#∞.
H“t‰õΩñ_»#∞ „ÉÏǨχ}∞#‰õΩ ^èŒ~°‡"åº^èŒ∞ñ_ç@∞¡ É’kèOK≥#∞.
Hõ. q#∞ t+¨ì K«i`« ÔQ·H˘x I Ü«∞#ã¨∂Ü«∞`« #_»= #_»= #O`«óHõ~°}O
|∞#ñ ÉÁ^ŒÅ∞ #\˜ì ã¨=∞‡^Œ I =∞#Ѷ¨∂! ^Œ∞~°¡Éèí=Ú ã¨∂"≥ Ü«∞#ºÑ¨^äŒ=ÚÅ<£
(ÉèÏ~°.J~°}º.5P 45)
t+¨ì K«i`«∞ñ_≥· 㨄`«Ê=~°#Î `À QÆ∂_ç, Jã¨∂Ü«∞#∞ q_»<å_ç „Ñ¨=iÎOz# ÅaèOK«∞
ã¨O`À+¨=Ú W`«~° =∂~°æ=ÚÖ’ ÅaèOK«^Œ∞.
Hõ. „Hõ=∞=Ú# tëêìKå~°
„Hõ=∞ "≥∞é∞ñQÆñQÆ ^èŒ~°‡=Ú#‰õΩñ QÆ_»∞ "å@O ɡ·
q=∞ÅO |QÆ∞ñ l`«Î=Ú ã¨
`«º=Ú#∞ #Ç≤ÏOã¨Ü«Ú#∞ ^Œ#‰õΩñ ^•=Å=ÚÅQÆ<£. (ÉèÏ~°.J~°}º-5P.47)
=∞Oz #_»=_ç Ü≥ÚHõ¯ =~°∞㨠`≥eã≤#ѨC_»∞, PK«iOz#ѨC_»∞, ^è~Œ ‡° =Ú#‰õΩ
q∞H˜¯e Ü«∞#∞"≥·#^≥·, JÇ≤ÏOã¨, ã¨`«º=Ú `«#‰õΩ #∞xH˜ Ѩ@∞ìÅ∞ HÍQÍ, =∞#ã¨∞û
ã¨fiK«Ûù`« ã¨OáêkOK«∞H˘#∞#∞. J#QÍ z`«Î=Ú x~°‡Å"≥∞ÿ ^èŒ~°‡=Ú#‰õΩ <≥Å=QÆ∞@‰õΩ
HÍ=Åã≤# JOâ◊O JÇ≤ÏOã¨, ã¨`«º=ÚÅ`À QÆ∂_ç tëêìKå~°=Ú. J\˜ì Ü«∂Kå~°=Ú
QÆÅ t+¨μìÅ∞ ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ x+¨μìÅ∞. Hõ#∞Hõ 't¿+ì+¨ìó— Ü«∞#|_»∞#∞.
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 321
ã‘. `«ÅáÈÜ«∞ „|Ǩχq^•ºx+¨ª[#=ÚÅ
Hõ#Ü«∞O|∞ñ yOHõ~∞° O_≥#· "å_»∞. (ÉèÏQÆ.4-458)
311. tY}©¤
â◊O.ÉÏ. tY}¤ó HõÖÏáÈ-ÅVͯ~À-¿ãºu - tY}©¤ QÀѨ"Õ+¨^èŒ~°ó I
QÀѨ"+Õ ^¨ ~Œè ∞° ñ_»Q∞Æ NHõ$+¨μ#‚ ‰õΩ tYO_»=Ú (<≥=∞e Ñ≤OKè=« Ú) JÅOHÍ~°=ÚQÍ
#∞O_»∞@KÕ 'tYO_ô— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
''|s›Ñ„¨ `«H$õ `åÑ‘_Ò =#ºÑ¨ÙëêÊ=`«Oã¨H“—— (q.ѨÙ.5-6-32)
=∞. QÀ Ѩ^Œˆ~}∞ ã¨OHõe`« ‰õΩO`«Å |^Œú=∞Ü«¸~°Ñ≤OKè«∞....
(ÉèÏQÆ.10 ѨÓ.627)
312. #Ǩï+¨ó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞`À #ǨϺu Éèí∂`åx =∂Ü«∞Ü«∂ J`«ó - #Ǩï+¨ó I
„áê}∞Å#∞ `«# =∂Ü«∞KÕ |OkèOK«∞#∞. QÍ# '#Ǩï+¨ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. x~°∞æ}∞O_≥·# ~¸â◊fi~°∞x =Å# ~°[ã¨û`«Î fi`«"≥∂ QÆ∞}O|∞Å∞ „ѨÉèí∂`«O|∞Öˇ·
Ü«Ú`«ÊuÎ ã≤u÷ ÅÜ«∞O|∞ʼnõΩñ ÉÏÅ∞Ѩ_,ç HÍ~°ºHÍ~°} Hõ~ΰ $`«fi ÉèÏ=O|∞ÅO^Œ∞
„^Œ=ºO|∞Öˇ#· =∞ǨÉè∂í `«O|∞Å∞, *Ï˝#=¸~°∞ÖÎ #·ˇ ^Õ=`«Å∞, „H˜Ü∂« ~°∂ѨO|∞Öˇ#·
~ÚO„kÜ«∞O|∞Å∞, <å„â◊Ü«∞O|∞Å∞QÍ x`«º=Ú‰õΩÎO_»Ü«Úº#∞, =∂Ü«∂
ã¨=∞xfi`«∞O_≥#· r=Ùx |OkèOK«∞. (ÉèÏQÆ.2㨯O.84)
Hõ. Ѩ~°Ö’Hõ q_»O|#=Ú# I ǨÏi Ѩ~°=∞ Ѩ~°∞O_»∞ =∂#"åHõ$u`À x
^Œú~°ñ |∞\˜ì Ü«∂`«‡=∂Ü«∂ I ã¨∞Êù~°}<£ "≥∂Ç≤ÏOѨñ*ËÜ«Ú Éèí∂[#HÀ\˜<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.68)
=K«. Éè=í nÜ«∞ =∂Ü«∂q"≥∂Ç≤Ï`«∞Å~Ú# r=ÙÅ∞ Ѩل`« ^•~° QÆ$Ç¨Ï Hˆ „Δ `åk ã¨O™ê~°
~°∂ѨHOõ ɡ#· áêѨ áê~å"å~° =∞ǨQÆ~Oΰ |∞Å =Ú#∞OQÆ∞K«∞O ^ÕÅ∞K«∞O^Œ∞~°∞.
(ÉèÏQÆ.10L. 441)
ã‘. ѨÓx Ü«∞x`«ºO|∞Öˇ·# QÆ$ǨˆHΔ„`« Ѩâ◊√^èŒ#ã¨∞`« =^èŒ∂ÉÏO^èŒ"åk
qq^èŒ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ „^è∞Œ ==ÚQÍ =∞k #q∞‡ =éÅ∞ ^Œ∞~°‡u Ü«∞QÆ∞"åñ_»∞ [O`«∞
ã¨OѶ∂¨ `« =∞QÆ∞ ^ÕÇϨ ã¨O|O^è=Œ Ú# xeÛ Ü«∞i÷ #Ü≥∞ÿ º Ü≥∂#∞ÅO^Œ∞ñ *Á~°ñQÆ
 322 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
##∞QÆq∞OK«∞#∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ q~°‰õΩÎO_»∞ QÍHõ Ü«ÚO_»∞#∞ #~°Hõã¨∞÷ñ_≥·#
`Õ. ^ÕÇ≤Ï Ü«∂f‡Ü«∞^ÕǨÏO|∞ kqi =^ŒÅ
ÖËHõ `«#Hõk Ѩ~°=∞ ™œMϺHõ~°O|∞
QÍñQÆ =iÎOK«∞ #kÜ«Ú#∞QÍHõ Ü«∞`«ñ_»∞
^Õ==∂Ü«∂ q"≥∂Ç≤Ï`« ÉèÏ=Ùñ_»QÆ∞K«∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O. 975)
Hõ. "≥∂ǨÏ=Ú ÖËHõ [QÆO|∞Å I "≥∂Ç≤ÏOѨñQÆñ*ËÜ«∞ <ÕiÛ "≥Ú#ã≤# q+¨μ‚<£
"≥∂Ç≤ÏOÑ≤OK≥^Œ #xÜ≥∞_»∞ I "≥∂ǨÏ=Ú# q^è•`« ^•<≥ "≥∂Ç≤Ï`«∞ñ_»Ü≥∞º<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.533)
=∞. q∞=Ú ã¨^ŒƒùH˜Î ÉèílOѨ<˘Å¡ H˜Å ^Œ∞ˆ~‡^èŒO „|=iÎOK«∞ h
K« =∞u„"å`«=Ú <Õ~°∞Ê#O |ã¨∞Åñ ÉÏâ◊„âı}˜ |OkèOK«∞ K«O
^Œ=Ú#O ɡHõ¯QÆ∞ <å=∞~°∂Ѩ=ÚÅ KÕ`«<£ "åi |OkèOz ^Œ∞
~°æ=∞ ã¨O™ê~°Ñ¨Ü≥∂kèñ„^À`«∞=Ù ^Œà◊`«¯O*Ï`« Ѩ„`ÕHõΔ}Ï !
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1222)
Hõ. h =∂Ü«∞ñlH˜¯ ѨÙ~°∞+¨
¢ã‘Î =¸iÎHõ [#=Ú x#∞fl ¿ãqOѨ^Œ∞ q
`åÎ=∞Ü«∞ QÆ$ǨÏQÆ`«"≥∞ÿ ã¨∞Y
`å=∞ã¨"≥∞ÿ HÍ=∞ =Oz`«Oɡ· ~¸âß! (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1655)
313. =$+¨ó
â◊O.ÉèÏ. HÍ=∂<åO =~°¬}Ï`ü - =$+¨ó- ^èŒ~°‡óI
''=$ëÈ Ç≤Ï ÉèíQÆ"å<£ ^èŒ~°‡ó 㨇 $`À Ö’ˆH+¨μ ÉèÏ~°`« !
<≥·Ñ¶¨∞}∞ìHõѨ^•MϺ<≥· ifikú =∂O =$+¨ W`«º`«—— II (âßxÎ) Wu =∞ǨÉèÏ~°`Õ.
HÍ=∞Ѷ¨Å=ÚÅ#∞ =i¬OK«∞#∞ HÍ=Ù# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ '=$+¨ó— Ü«∞QÆ∞#∞. =$+¨ó
Ü«∞#QÍ ^èŒ~°‡=Ú. '=$ëÈ Ç≤Ï— Ü«∞#∞ ÉèÏ~°`« x~°fiK«<å#∞™ê~°=Ú ÉèíQÆ"å#∞ñ_»QÆ∞
^èŒ~°∞‡ñ_»∞ HÍ=∞=ÚÅ#∞ =i¬OK«∞@KÕ '=$+¨ó— Ü«∞x `«ÅK«ñ|_»∞K«∞<åfl_»∞. JO^Œ∞KÕ
PÜ«∞# L`«Î=∞ =$+¨=Ú.
XHõ q„ѨÙñ_»∞ Ü«∞[˝=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú##∞ `«ÅOѨÙ`À ^èŒ#=Ú #aèÅ+≤Oz
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 323
`«Ñ=¨ Ú#‰õΩ LѨ„Hõq∞OK≥#∞. ‰õΩO_»HÍ~°∞ñ_»#∞ ^Õ=¿ã=‰õΩñ_˘Hõñ_»∞ q„ѨÙx q+¨Ü∞« =Ú
`≥eã≤H˘x =∞}˜Éèí„^Œ∞ñ_»#∞ Ü«∞‰õΔΩx „Ѩã¨#fl=Ú KÕã≤H˘<≥#∞.
Hõ. '^èŒ#"Õ∞\˜H˜ h q„ѨÙx I =∞# "≥ÚÅÜ«∞ñQÆ =ÅÜ«Ú ^èŒ~°‡=∂~°æO|∞# ^•
## ã¨~°fi ã¨OѨ^ŒÅ∞#QÆ∞— I #x xâ◊ÛÜ«∞"≥ÚOk q#Ü«∞ =∞uâ◊Ü«∞ =∞O^Œ<£
(ÉèÏ.âßOu.5P.348)
D q„ѨÙx z`«ÎO ^èŒ~°‡=∂~°æOÖ’ „Ѩ=iÎOz#KÀ, x`«xH˜ ã¨=∞ã¨Î ã¨OѨ^ŒÅ∞
ã≤kúOK«∞#∞ QÍ# J@∞¡ *ËÜ«∞=∞x Ü«∞‰õΔΩx HÀ~°QÍ <å`«ñ_»@∞Å ##∞„QÆÇ≤ÏOK≥#∞. P
q„ѨÙx =∞#ã¨∞#∞ =∂iáÈÜ≥∞#∞. J`«ñ_»∞ ^èŒ# ã¨OHõÅÊ=Ú#∞ g_ç ^èŒ~°‡ „Ѩ=~°Î‰õΩ_≥·
`«Ñ¨=∂K«iOK≥#∞. ^èŒ~°‡=∞Ç≤Ï=∞KÕ #`«ñ_»∞ ã≤^Œ∞úñ_»Ü≥∞º#∞.
Hõ. ##∞ <≥=fi~å„â◊~ÚOz# I ^èŒ#"≥Úã¨ñQÆ∞^Œ∞ ~å[ºq∞`«∞Îñ ^Œ^Œ∞Ìi`«=ÚÅO
^Œ∞#∞=Ú^Œ∞ ##∞ #QÆæeHõÅ∞ I =∞#=Ú# [x~ÚOѨñ*ÁK≥Û =∞#∞*Ïnèâß!
(355)
P „ÉÏǨχ}∞#‰õΩ `«Ñ¨ó„ѨÉèÏ=O =Å# '#<≥fl=fi~å„â◊~ÚOz##∞ =Åã≤#O`«
^èŒ#=Ú xK≥Û^Œ#∞. ~å[º=Ú xK≥Û^Œ#∞. "åi áêѨ=ÚÅ#∞ áÈQ˘@ìQÆÅ#∞— J#∞
L`åûǨuâ◊Ü«∞=Ú J`«x =∞#ã¨∞ûÖ’ HõeÔQ#∞.
P q„ѨÙñ_»∞ ^è~Œ ‡° =∂~°=æ Ú# `«Ñ=¨ ∂K«iOz ^è~Œ ‡° ~°∂ѨÙñ_»Q∞Æ @ KÕ`<« Õ ÉèQí "Æ å#∞x
=Öˇ #O^Œé˜ HÀÔ~¯Å∞ f~°ÛQÆÅ ã¨=∞~°∞÷ñ_»Ü≥∞º#∞. ™ê^茉õΩÅ∞ D <å=∞ qt+¨ì`«#∞
J=QÍǨÏ#=Ú *Ëã≤H˘x, =∞#ã¨∞ûÖ’ <Õ HÀÔ~¯Å∞ HÀ~°∞H˘#‰õΩO_»QÆ, UHÍ„QÆz`«∞ÎÖˇ·
ÉèHí `Θ À Nq+¨μ‚ ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞}=Ú ##∞+≤Oª K«∞K«∞, ^è~Œ ‡° „Ѩ=~°#Î ∞Öˇ· Ü«ÚO_ç#KÀ,
"åi Hõ=ã¨~°=∞QÆ∞ HÀÔ~¯Å∞ f~°∞@ÜÕ∞ QÍHõ J#∞ºÅ HÀÔ~¯Å#∞ QÆ∂_» Ѷ¨eOѨ*ËÜ«∞
â◊‰Ωõ ÅÎ QÆ∞^Œ∞~°∞.
Hõ. =∞é˜Ü«Ú#∞ # =∞‡Ç≤Ï`å`«∞‡x
K«~°} ã¨~À*Ï`«Ü«ÚQÆ=Ú ã¨HõÅ[QÆO|∞Öò
<≥é˜ñ Q˘Å∞=ñQÀ~°∞ HÀ~°∞¯Å∞
^Œ~°q∞_ç =i¬OK«∞ #`«xñ ^ŒQÆ∞<Õ `≥QÆ_»<£? (ÉèÏQÆ.4㨯O.88)
 324 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
314. „HÀ^èŒÇ¨
â◊O.ÉèÏ. ™ê^èŒ∂<åO „HÀ^èŒO ǨÏhÎu - „HÀ^èŒÇ¨ I
Ѩ~°=∂`«‡ ™ê^èŒ∞[#∞Å „HÀ^èŒ=Ú#∞ #tOѨ*ËÜ«Ú#∞ QÍ# '„HÀ^èŒÇ¨— Ü«∞#ñ
|_≥#∞.
=K«. 'Ji+¨_»fi~°æO|∞ (HÍ=∞„HÀ^è•^Œ∞Å#∞) [~ÚOz Ѩ~°`«`«Î fiO|∞ <≥é˜Oy#
hâ◊fi~°∞O_»Q∞Æ — (ÉèÏQÆ.5-1J. 155)
"≥∂HΔÍi÷ Ü≥ÿ∞#"å_»∞ HÍ=∞ „HÀ^è•^Œ∞Å#∞ [~ÚOK«=ÅÜ«Ú#∞. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
"åxH˜ <å q+¨Ü«∞=Ú# ã¨Ç¨ÏHõiOz HÍ=∞„HÀ^èŒ=ÚÅ#∞ #tOѨ*ËÜ«Ú#∞. Hõ#∞Hõ
'„HÀ^èÇŒ ¨ — Ü«∞QÆ∞#∞.D ã¨`º« =Ú#∞ [_»É~íè `° ∞« _»∞ ~°Ç˙¨ QÆ}∞ñ_»#∞ ~åA#‰õΩ É’kèOK≥#∞.
Hõ. „HÀ^èŒ=∞ `«Ñ¨=ÚO *ˇéK«∞#∞ I „QÀ^èŒ=∞ Ü«∞}˜=∂^Œ∞Öˇ·# QÆ∞}=ÚÅñ ÉÏ=ÙO†
„QÀ^èŒ=∞ ^èŒ~°‡„H˜Ü«∞ʼnõΩ I ÉÏ^èŒ Ü«∞QÆ∞O „QÀkèQÍñ ^ŒÑ¨ã≤fiH˜ñ [<≥fl?
(ÉèÏ~°.Pk.2P.172)
HÀѨ"Õ∞ `«Ñ¨ã¨∞û#∞ K≥_»Q˘@∞ì#∞. HÀѨ"Õ∞ J}˜=∂k ã≤^Œ∞úÅ#∞ áÈQ˘@∞ì#∞.
HÀѨ"Õ∞ ^èŒ~°‡HÍ~°º=ÚÅ#∞ K≥_»Q˘@∞ì#∞. Hõ#∞Hõ `«Ñ¨ã¨∞û KÕã¨∞H˘#∞"åiH˜ „HÀ^èŒ
=ÚO_»~å^Œ∞.
ã‘. „HÀ^èŒO|∞ áêѨO|∞, „QÀ^èŒO|∞## KÕã≤ I Ü«∞QÆ∞ñ A"≥fi ^èŒ~°‡HÍ=∂~°÷ Ǩx,
QÆ_∞» ñ„QÀkè QÆ~O˚° |∞ QÍ#O_»∞, „‰õΩ^Œ∞Oú _»∞ I QÆ∞~°∞<≥#· xOkOK«∞ñ, „QÆ∞^Œ∞ñú _≥#·
"åñ _»=^èŒ∞ºÅ<≥·# =kè~ÚOK«∞, =∞é˜ Ü«∂`«‡ I Ѷ¨∂`«O|∞ ¿ãÜ«∞OQÆñ QÆ_»ñ
QÆ∞ñ „QÆ∞^Œ∞úñ_»™ê‡^Œ$â◊√ʼnõΩ ^è~Œ å‡#∞|O^è∞Œ Å H˜\ ì˜ I „HÀ^èOŒ |∞ ^•Å∞Û@ QÆ∞}"≥∞
K≥ÑÙ¨ =∞?
P. Ü≥∞é∞Hõ QÆÅ =∞Ǩ`«∞‡ñ _≥é∞HõÜ«∞ ã¨÷Å=ÚÅ
<å~°∞Ûñ „QÀ^èŒ=∞#∞ =∞Ǩ#ÅO|∞ñ
„QÀ^èŒ=i˚`«∞O_»∞ QÆ∞é∞H˘x `Õ[O|∞
^•Å∞Û ^Õâ◊HÍÅ `«`«Î fi"≥∞é˜ñy. (ÉèÏ~°.J~°}º. 1P.222)
„HÀ^èOŒ Q˘Ñ¨Ê áêѨO. „HÀ^èOŒ =Å# =¸_»∞ ѨÙ~°∞ëê~°=÷ ÚʼnõΩ Ç¨x HõÅ∞QÆ∞#∞.
q∞H˜¯e „HÀkèOz#"åñ_»∞ Hõ~=ΰ º=Ú#∞ „QÆÇÏ≤ OK«*ÏÅñ_»∞. QÆ∞~°∞=Ù<≥#· #∞ xOkOK«∞#∞.
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 325
K«OѨ‰õÄ_»x "åix K«OѨÙ#∞. P`«‡Ç¨Ï`«º‰õΩ áêÅÊ_»∞#∞. „HÀ^èŒ=Ú#∞ q_»<å_ç#"åñ
_»∞ ^Õâ◊ã¨=∞Ü«∞=ÚÅ x[ã¨fiÉèÏ=O `≥eã≤H˘x `Õ*’=O`«∞_»QÆ∞#∞.
`Õ. áêѨ=ÚÅ ÔHÅ¡ <≥‰õΩ¯_»∞ áê`«Hõ=ÚÅ∞
ã¨∞"≥fi „HÀ^èŒÖ’ÉèíO|∞Å∞ ã¨∞„=`å`«‡!
"åx Ô~O\˜ [~ÚOz# "åñ_»∞QÍx
Ü≥∞O^Œ∞ñ |~°=∞^è•i‡‰õΩñ _»x Ü≥∞#flñ|_»ñ_»∞ (ÉèÏ~°.J~°}º 5P.42)
áêѨ=ÚÅxflO\˜Ö’ „HÀ^èŒO, Ö’ÉèíO q∞H˜¯e K≥_»¤"≥·# áêѨ=ÚÅ∞. gxx
[~ÚOK«x "åñ_»∞ ^èŒ~å‡`«∞‡ñ_»x K≥ѨÊñ|_»ñ_»∞.
Hõ. HÍ=∞O|∞#∞ „QÀ^èŒO|∞#∞ I <Õ=∞éHõ [~ÚOѨ=ÅÜ«Ú <≥Å¡ q^èŒ=ÚÅ<£
nè=∞Ç≤Ï`« ! ~ÚkÜ«∞ ã¨`«`« I ˆHΔ=∞OHõ~°"≥∞ÿ# Ѩ^äŒ=Ú QÆ$`«|∞^Œ∞úʼnõΩ<£
(ÉèÏ~°.âßOu.5J.109)
Hõ. P~°Ü«∞ñ QÍ=∞=Úñ „QÀ^èŒ=Ú I "≥·~°∞Å∞ =ÚH˜Î Hõq Ô~O_»∞ "åiOz# ã¨O
™ê~° =∞<åHÍ~°O|QÆ∞ I <Õiq∞ Ü≥ÚO_ÕÅ =ÚH˜Î <≥Å=Ù QÆ#∞@‰õΩ<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.6P.312)
HÍ=∞„HÀ^è Œ = ÚÖË =ÚH˜ Î H ˜ â◊ „ `« ∞ =ÙÅ∞. P Ô ~ O_ç O \˜ x [~ÚOz#KÀ
ã¨O™ê~°=∞#∞#k ~°∂Ѩ~°Ç≤Ï`«=∞QÆ∞#∞. =ÚH˜Îá⁄O^Œ∞@‰õΩ xkÜÕ∞ <Õ~°Êi`«#=Ú.
P. HÍ~°Îg~°º ^Œâ◊=ÚY „Ѩ=ÚY∞Å∞ [=∞ I ^Œyfl `«#Ü«∞ ~åѶ¨∞"å^Œ∞Öˇ·#
ѨÙ~°∞+¨μ=~°∞ÅKÕ`«ñ ÉÁeÜ«∞ˆ~ „HÀ^èŒI =$uÎñ QÍ# Ü«∞Å∞Hõ q_»∞Ѩ٠"Õ∞Å∞.
(ÉèÏ~°.âßOu.6J.589)
„HÀ^èOŒ HÍ~°}OQÍ<Õ HÍ~°gÎ ~åº~°∞#˚ ∞ñ_»∞ Ѩ~â° √◊ ~å=Úx KÕuÖ’#∞, ~å=}Ïã¨∞~°∞ñ
_»∞ ~å=Úx KÕuÖ’#∞ ǨÏ`«∞Öˇ·i. WOHõ#∞ KåÖÏ =∞Ok „HÀ^èŒ=Ú=Å# #tOzi.
HÍ# „HÀ^èŒ=Ú =^Œ∞Å∞H˘#∞@ Ü≥∞=iÔH·##∞, Ü≥∞ѨÊ\˜ÔH·##∞ "Õ∞Å∞.
P. Pkx^èŒ#~°Ç≤Ï`«∞ñ _»QÆ∞ x~°O[#∞ñ *ˇOk
QÆ∞}=Ú Öˇ_»Å q_çz „HÀ^èŒÖ’Éèí
=ÚʼnõΩñ *Á~°= ~¸x =Úx ǨÏ$^ŒÜ«∞ „QÆOkè
qiÜ«∞ #_»ñz "≥∂HõΔ qÉèí= "≥ÚO^Œ∞ (ÉèÏ.âßOu.5P.175)
P^ŒºO`«=ÚÅ∞ ÖËx Ѩ~°=∂`«‡#∞ P„â◊~ÚOz, ã¨`åfik QÆ∞}=ÚÅ#∞ =^Œe,
 326 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
HÀѨ Ö’Éèí=ÚÅ#∞ `«ºlOz# =Úx ǨÏ$^ŒÜ«∞„QÆOkäx #tOѨ*Ëã≤ "≥∂HõΔ=Ú#∞
á⁄O^Œ∞#∞.
ÃÑ· =∞Ǩ ÉèÏ~°`À‰õΩÎÅ „Ѩ=∂}=ÚQÍ „HÀ^èŒ=Ú J<ÕHõ ^Œ∞i`«=ÚʼnõΩ
¿ÇÏ`«∞=QÆ∞@ KÕ`#« ∞, ^•xx q_çz# QÍx =ÚH˜HÎ ˜ "Õé∞ =∂~°=æ Ú ÖË#O^Œ∞ =Å##∞,
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ™ê^èŒ∞[#∞Å „HÀ^èŒ=Ú#∞ x~°∂‡eOK«∞#∞.
315. „HÀ^èŒHõ$`«¯~åÎ
â◊O.ÉèÏ. 1. J™ê^èŒ∞+¨μ „HÀ^èŒO Hõ~Àfu-„HÀ^èŒHõ$`ü I
„H˜Ü«∞`« Wu Hõ~°‡-[QÆ`ü `«ã¨º - Hõ~åÎ I
''U`ÕëêO ѨÙ~°∞ëê}ÏO Ü«∞ó Hõ~åÎ Ü«∞㨺 "≥·`«`«¯~°‡ 㨠"≥· "Õk`«=ºó I
(H“+‘ 4-19)
2. „HÀ^èŒHõ$`åO ^≥·`åºn<åO Hõ~åÎ KèÕ^ŒHõ W`ÕºHõO "å <å=∞ I
1. J™ê^èŒ∞=ÙÅ (^Œ∞+¨μìÅ) q+¨Ü«∞=Ú# „HÀ^èŒ=Ú#∞ *ËÜ«Ú#∞. ("åiH˜
J#~°÷=ÚÅ∞ „áêÑ≤ÎOK«∞#@∞¡ *ËÜ«Ú#∞) Hõ~åÎ Ü«∞#QÍ [QÆ`«∞Î Ü≥ÚHõ¯ ã¨$+≤ì ã≤÷u
ÅÜ«∞=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú"åñ_»∞. 'U`ÕëêO— Ü«∞#∞ H“+‘`«H© „â◊√u „Ѩ=∂}=Ú.
2. ™ê^èŒ∞ [#∞ÅÜ«∞O^Œ∞ „HÀ^èŒ=Ú#∞ *ËÜ«Ú ^≥·`åº^Œ∞Å#∞ ã¨OǨÏiOK«∞#∞.
QÍ# '„HÀ^èŒHõ$`«¯~åΗ Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
q+¨μ‚=Ù <å~°ã≤OÇ¨Ï ~°∂Ñ≤Ü≥ÿ∞ Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙx ã¨OǨÏiOz#ѨÙ_»∞ ~°∞„^Œ∞O
_ç@x¡ Ü≥∞†
K«. .......... ã¨∞~°ÉÏ^茉õΩñ_≥·# `«=∞ã≤fihK«~°∞<£
ã¨=∞~°=Ú#<£ =kèOzuq— .... (ÉèÏQÆ.7-308)
WO„^Œ∞O_ç@x¡ Ü≥∞:
ã‘. WO`«HÍÅ=Ú ^•#"Õâ◊fi~°∞KÕ ÉÏ^èŒ Ñ¨_ç zH˜¯Ü«Ú#fl Ü«∂Ѩ#fl [#∞Å
~°H˜ΔOzuq =∞=Ú‡ ~åHõΔ¿ãâ◊fi~°∞ñ [OÑ≤ .... (310)
=ã¨∞=Ùe@¡xi:
Hõ. ^Œ∞~°‚Ü«Úx ^≥·`«∞ºñ ÉÁiQ˘x I =~å‚„â◊=∞ ^èŒ~°‡¿ã`«∞ =~°æ=Ú =∞~°ÅO
|∂~°‚=Úñ *Ëã≤u .... (322)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 327
Kå~°}∞e@¡xi :
Hõ. Éèí∞=#[# ǨÏ$^ŒÜ«∞ÉèíÅ∞¡ñ_»∞ I kq*ËO„^Œ q~Àkè <Õñ_»∞ ^≥ÔQ h KÕ`«<£
Éèí=~ÀQÆ x=~°ÎHõ =∞QÆ∞ I Éèí=^ŒO„Ѷ≤∞Ü«ÚQÆO|∞ñ *Ëi „|kÔH^Œ g∞âß! (328)
W@∞Å ~ÚOHõ#∞ ™ê^è∞Œ [#∞Å#∞ ÉÏkèOK«∞"åi #<Õ‰Ωõ Å q+¨μ=‚ Ù ã¨OǨÏiOK≥#∞
QÍ# '„HÀ^èŒHõ$`«¯~åΗ JÜ≥∞º#∞.
316. qâ◊fiÉÏǨïó
â◊O.ÉèÏ. 1. qâ◊fiëê=∞=ÅO|`Õfi# 2. qâıfi ÉÏǨÏ"À¿ãºu "å qâ◊fiÉÏǨïó I
''qâ◊fi`À ÉÏǨïó—— (|∞∞.ã¨O.10-81-3) Wu „â◊√`Õó I
1. ZÅ¡ „áê}∞ʼnõΩ ÉÏǨï=ÙÅ=Öˇ PÅO|#=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. J#QÍ "åix
~°HOΔ˜ K«∞K«∞O_»∞#∞.
2. q~å@∞Ê~°∞+¨μ#‰õΩ Jxfl "≥·Ñ¨ÙʼnõΩ#∞ ÉÏǨï=ÙÅ∞ QÆÅ=Ù. 'qâ◊fi`À— Ü«∞#∞
„â◊√u „Ѩ=∂}=Ú.
=K«. .... |Å~å=∞Hõ$+¨‚ ÉÏǨï^ŒO_» „áêHÍ~°~°HΔÍ qâı+¨Éèí∂+¨Oɡ·# Ѷ¨∞’+¨O|∞
„Ѩ"tÕ Oz... (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1197)
ã‘. ... ã¨Ç¨Ï„ã¨OMϺHõ=ÚÅQÆ∞ =∞ã¨ÎHÍO„Ѷ≤∞ ÉÏǨï
Hõe`« ã¨`«∞Ê~°∞+≤xQÍ „|Ǩχ"å^Œ∞Å∞ ѨÅ∞‰õΩ^Œ∞(~°∞) (ÉèÏQÆ.3㨯O.246)
317. =∞Ç‘Ï^èŒ~°ó
â◊O.ÉèÏ. =∞Ç‘ÏO - (1) ѨÓ*ÏO (2) ^èŒ~°}©O "å ^èŒ~°fu =∞Ç‘Ï^èŒ~°ó I
Ѩ~=° ∂`«‡ 1. Éèí‰õΩÎÅ∞ KÕÜ«Ú Ñ¨Ó[Å#∞ ^èŒiOK«∞#∞ (ã‘fiHõiOK«∞#∞)
Hõ. ^Œà"◊ ∞≥ #ÿ ñ |∞+¨Ê"≥∞#ÿ #∞
Ѷ¨Å"≥∞ÿ##∞ ã¨eÅ"≥∞ÿ#ñ ÉÏÜ«∞xÉèíH˜Î<£
Q˘ez# [#∞ ÅiÊOz#
<≥Åq∞<£ ~°∞z~å#fl=ÚQÆ<≥ ÜÕ∞#∞ Éèí∞lO`«∞<£. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1010)
2. Éè∂í q∞x (âı+¨ kQÆ[æ =~åǨk ~°∂Ѩ=Ú#) ^èiŒ OK«∞#∞. Hõ#∞Hõ '=∞Ç‘Ï^è~Œ ó°
— Ü«∞QÆ∞#∞.
 328 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã‘. ........ 'Ü«∞[˝áÈ„u Ü≥ÿ∞ "≥ÅÜ«ÚK«∞#fl
`Õ. ǨÏi ã¨~À*Ï`«Éèí= =ÚMÏ=∞~°∞Å ÔHÅ¡ I =K«∞Û ^Œ∞~°=ã¨÷ HÍ`«‡Ö’ =O`«<˘Ok
xt`« ^ŒO¢ëêì„QÆ Åã≤`«Ü≥ÿ∞ <≥QÆ_»∞ ^èŒ~°}˜ I ^Õq`À <˘ÃÑÊ<å ^Õ=^Õ=Ùñ _»O`«—
(ÉèÏQÆ.3-644)
`Õ. ÉÏÅ j`åOâ◊√ ˆ~MÏ qÉèÏã¨=∂#
^èŒ=à◊ ^ŒO¢ëêì„QÆ=Ú# #∞#fl ^èŒ~°}˜ Ü≥ÚÃÑÊ
ǨÏiH˜ x`åº#áê~Úx Ü≥ÿ∞# ÅH˜;
<≥~°Ü«∞ñ |∂ã≤# Hõã¨∂Îi xHõ~° =∞#QÆ (ÉèÏQÆ.3-421)
318. JK«∞º`«ó
â◊O.ÉèÏ. +¨_®ƒù=qHÍ~°â◊¥#º`åfi`ü - JK«∞º`«ó I ''âßâ◊fi`«O t==∞K«∞º`«"£∞——
(<å~å.13-1)
[##=Ú #∞O_ç q<åâ◊=Ú =~°‰õΩ QÆÅ +¨_®ƒù= qHÍ~°=ÚÅ#∞ K«∞º`«∞Å∞
ÖËx"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'JK«∞º`«∞ñ_»∞—. 'âßâ◊fi`«O— Ü«∞#∞ „â◊√u „Ѩ=∂}=Ú.
=K«. Dâ◊fi~°=¸iÎÜ≥ÿ∞# HÍÅO|∞#O *Ëã≤ =$HõΔO|∞ QÆÅ∞QÆ∞K«∞O_», Ѷ¨ÅO|∞#‰õΩ
[#‡ ã¨O™ê÷# =~°<ú å ѨH}
Δ© `«fi ѨiáêHõ <åâ◊O|∞Å∞ „áêÑÎ̈O|∞Öˇ#· `≥éOQÆ∞#
^ÕǨÏO|∞#‰õΩOQÍx +¨_®ƒù= qHÍ~°O|∞ÖÏ`«‡‰õΩ ÖË=Ù.(ÉèÏQÆ.7㨯O.237)
319. „Ѩkä`«ó
â◊O.ÉèÏ. [QÆ^Œ∞`«Ê`åºk Hõ~°‡aèó „ѨMϺ`«ó - „Ѩkä`«ó I
`å#∞ KÕÜ«Ú [QÆ^Œ∞`«ÊuÎ ã≤÷u ÅÜ«∞ Hõ~°‡ÅKÕ`« „Ѩã≤^Œ∞úñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡
'„Ѩkä`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. Ѩ~°=∂`«∞‡O _»Añ _ô [QÆO|∞ñ „|u HõÅÊO|O^Œ∞ñ QÆeÊOK«∞ñ ^•ñ
|i~°H˜ΔOK«∞#∞ „^Œ∞OK«∞ #\˜ì Ü«∞#Ѷ¨Ú<£ „|Ǩ‡`«∞‡ x`«∞º<£ [QÆ
^Œƒùi`«∞O ˆQ=Å∞ #kfifÜ«Úx qâ◊√^Œú*Ï˝#∞ ã¨~åfi`«∞‡ h
â◊fi~°∞ <å^ŒºO`« qÇ‘Ï#∞ x~°∞æ}∞x â◊â◊fi#∂‡iÎñ lOuOK≥^Œ<£.
(ÉèÏQÆ.2-110)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 329
=. =∂#ã≤Hõ ã¨OHõÅÊ =∂„`«O|∞# ã¨$+≤ìã≤÷u ã¨OǨ~°O|∞ ÖÁ#~°ÊO*ÏÅ∞
#=∞‡Ç¨`«∞‡Å.. (ÉèÏQÆ.2㨯O.133)
ã‘. HÍÅ~°∂ѨO|∞Åñ „QÆ=∞ qâı+O¨ |∞Å #ÅѶڨ QÆ∞}Ï„â◊ÜÚ« O _»~Ú# qÉè∞í ñ_»∞
ã¨`«Î fi |ÖËO„kÜ«∞ ã¨Ç¨Ï[ „ѨÉèÏ"å`«∞‡ñ_≥· q<À^ŒO|∞# #dÅ [QÆ=Úñ
QÆeÊOK«∞, ~°HΔ̃OK«∞, YO_çOK«∞ ....... (ÉèÏQÆ.7-266)
P. ... ... ~¸â◊fi~°∞O_»∞ <å~åÜ«∞}∞O
_»dÅ^èŒ$u [QÆxflÜ«∞O`«Ü≥ÿ∞#
z#‡Ü«∂`«‡‰õΩO_»∞ ã¨$l~ÚOK«∞ h „Ѩ*Ï,
Ѩ`«∞Å |∞∞+¨μÅ#∞ a`«$`«`«∞Å #ѨÙ_»∞. (ÉèÏQÆ.2㨯O.272)
Hõ. ^Õ"å ! qâ◊fi=Ú QÆÅ∞QÆ∞@ I h=Å##† Ü«∞_»ñQÆ∞@Ü«Ú#∞ hÜ«∞O^Œ∞ Éèí=
^•ƒù"ånè#=∞ ã¨HõÅ I ™ê÷=~° [OQÆ=∞ ã¨=∂Ç≤Ï`«`«fiOÉˇÅ¡<£
(ÉèÏ~°.J#∞âß.4J.402)
320. „áê}ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∂„`å`«‡<å „Ñ¨*Ïó „áê}Ü«∞fu - „áê}ó I ''„áê}À "å JǨÏ=∞ã≤‡——
(S.J.2-2-3) Wu „â◊√`Õó I
Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù~°∂ѨÙxQÍ `å<Õ „Ѩ[Å#∞ rqOѨ*ËÜ«Ú#∞.
'„áê}À "å— Ü«∞#∞ „â◊√u „Ѩ=∂}=Ú.
=K«. ^ÕÇϨ ^è•~°∞ʼnõΩ <å`«‡Éè∂í `«∞O_≥· ã¨∂„`å`«‡‰õΩO_≥#· "åÜ«Ú=Ù ÉèOí y =iÎOK«∞#∞.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.457)
321. ㇐}^Η
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞~å}Ï=∞ã¨∞~å}ÏOK« „áê}O - |ÅO ^Œ^•u ^Œºu "Õu - „áê}^ŒóI
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ã¨∞~°Å‰õΩ (^Õ=`«Å‰õΩ) „áê}=ÚÅ#∞ (|Å=Ú#∞) WK«∞Û#∞.
~åHõΔã¨∞Å „áê}=ÚÅ#∞ YO_çOK«∞#∞. Hõ#∞Hõ '„áê}^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. =∞kñ ^Œ# âßã¨# q∞_ç x[
Ѩ^Œ=ÚÅ∞ ¿ãqOK«∞ Ö’HõáêÖÏ^Œ∞Å ÃÑO
 330 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
á⁄^ŒqOѨ Ü«∞^Œ∞‰õΩÅO|∞#,
#∞^Œ~ÚOK≥#∞ Éèí∞qx |Åã¨Ç¨ÏŸ^Œ~°∞ñ _»QÆ∞K«∞<£. (3㨯O.74)
K«. ......... ã¨∞~°ÉÏ^茉õΩñ_≥·# `«=∞ã≤fihK«~°∞<£
ã¨=Ú~°=Ú#<£ =kèOzuq ........ (ÉèÏQÆ. 7-308)
âß. ã≤kúOK≥<£ ã¨∞~°ÖÏ~°! g∞ Hõ=∞$`«=Ú<£ N<å^äŒã¨O„áêѨÙÎ Öˇ·
=$kúO ÉÁOku Ô~Å¡"å~°Å∞#∞ q^Õfi+¨μÖò =∞$uOÉÁOk s
Ü«Ú^ŒúO ÉË\ ˜H˜ xOHõñ *ÏÅ∞ |xÖË ^ÀǨϟ Ѩو~ Ü«∞OK«∞ ã¨O
|^•úÖÏѨ=Ú ÖÏ_ç =∂<≥Û ã¨∞~°ÅO ÉÏO_»=º =Oâß„QÆ}©!
(ÉèÏQÆ.8㨯O.382)
322. "åã¨"å#∞[ó
â◊O.ÉèÏ. Pk`åºO Hõâ◊ºáê^•fiã¨=™êº#∞*’ *Ï`« Wu "åã¨"å#∞[ó I
"åã¨=Ùñ_»#QÍ xO„^Œ∞ñ_»∞. Jku QÆ~°ƒù=Ú# Hõâ◊ºÑ¨Ùx =Å# xO„^Œ∞#‰õΩ
##∞Ax (`«=Ú‡_»∞)QÍ "å=∞# ~°∂Ѩ=Ú# [xOK≥#∞QÍ# '"åã¨"å#∞Añ_»∞— JÜ≥∞º#∞.
âß. h HÀ_»O„_»∞#∞, h ‰õΩ=∂~°=~°∞Å∞<£, h <å^äŒ∞ñ_»∞<£, h=Ù ã¨O
â’¡H˜OѨ<£ ã¨`«∞Å∞<£ |`«∞Öò q∞QÆ∞Å ã¨"≥∂‡kOѨ ~å„uOK«~°∞Öò
â’H˜OѨ<£ Éèí=nÜ«∞ QÆ~°ƒù=Ú#ñ ^Õ*’=¸iÎ [x‡OK≥^Œ<£
<å‰õΩ<£ "Õ_»∞Hõ ѨÙ@ì h ã¨∞`«∞ñ_» <≥· #iÎOz =iÎOѨñQÍ<£.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.486)
=∞. ~°q =∞^蕺ǨÏfl=Ú#O [iOѨ „QÆÇ¨Ï `å~å|^Œú K«O„^Œã≤÷u<£
„â◊=} ^•fi^Œt<åñ_»∞ „â’} #aèl `«ûO*Ï˝`« ÅQÆflO|∞#<£
Éèí∞=<ånèâ◊√_»∞ ѨÙ>ˇì "å=∞#QÆuO |∞}º „=`À¿Ñ`«‰õΩ<£
kq*Ïnèâ◊fi~°∞ =∂`«‰õΩO |~°=∞ áêu„=`«º qMϺ`«‰õΩ<£.(ÉèÏQÆ.8㨯O.506)
=K«. JkuH˜O QÆâ◊ºÑ¨Ù#‰õΩ #∞^Œ~ÚOz ~ÚO„^•#∞AO_»"≥· „uq„Hõ=∞O|∞#O
„k[QÆO|∞Å #aè"åºÑ≤Oz# qâ◊fi~°∂Ѩ ^èŒ~°∞O_»=Ù.
(ÉèÏ~°.J~°}º.1P.127)
"å=∞#∞_»∞ Jku QÆ~°ƒù=Ú# WO„^Œ∞x `«~°∞"å`« ѨÙ>ì̌#∞, QÍ# '"åã¨"å#∞A_»∞—
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 331
323. JáêOxkèó
â◊O.ÉèÏ. PáÈ Ü«∞„`« xnèÜ«∞<ÕÎ ã¨ó - JáêOxkèó I ''ã¨~°™ê=∞ã≤‡ ™êQÆ~°ó——
(Éèí.w.9-4)
[Å=ÚʼnõΩ xkè - ã¨=Ú„^Œ=Ú. ÃÑ· w`å =K«<å#∞™ê~°=Ú ã¨=Ú„^Œ=Ú
ÉèíQÆ"å#∞x qÉèí∂uÜÕ∞ QÆ#∞Hõ 'JáêOxkèó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. Éèí=nÜ«∞ ~À=∞‰õÄѨ=ÚÅO^Œ∞ b#O|∞ ÅÜ«ÚºO_»∞ #O|∞^èŒ∞Å∞...
(ÉèÏQÆ.3㨯O.423)
Hõ. ^èŒ~°}©=Å¡Éèí! q#∞ N
ǨÏi =∂Ü«∂QÆ∞} qÉèí∂`«∞ÅQÆ∞ [Åx^èŒ∞Å∞O
|~°ñy# n=ÙÅ∞ =~°¬=Ú
Å~°Ü«∞OQÍñ Q˘Åk "≥@ì #ÅqÜ≥∞! [QÆu<£. (ÉèÏQÆ.5㨯O.2P.15)
324. Jkèëêª#"£∞
â◊O.ÉèÏ. Jkèu+¨ªxÎ Éèí∂`åx Láê^•# HÍ~°}`Õfi# „|Ǩχ Wu Jkèëêª#"£∞ I
''=∞`å÷ ûx ã¨~°fiÉèí∂`åx—— (Éèí.w.9-4) Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨HÅõ Éè∂í `«=ÚʼnõΩ#∞ Láê^•# HÍ~°}=Ú. J#QÍ P Éè∂í `«=ÚÅ∞
ã¨$+≤Hì ˜ ѨÓ~°fi=Ú Ñ¨~=° ∂`«‡#∞ Ü«∂„â◊~ÚOz Ü«ÚO_»∞#∞. Éè∂í `«=ÚʼnõΩ P„â◊Ü∞« ~°∂ѨÙñ
_»∞.
'=∞`å÷ ûx ã¨~°fiÉèí∂`åx— ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅ∞#∞ <å Ü«∞O^Õ Ü«ÚO_»∞#∞— Ü«∞x
NHõ$+¨‚ Ѩ~°=∂`«‡ w`«Ü«∞O^Œ∞ K≥Ñ≤Ê# "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
ã‘. ..... h Ѩi„QÆǨÏ=Ú QÆÅ∞æ@ñ *Ëã≤ QÍ^≥ „ѨHõ$u
`Õ. =∞ǨÏ^ŒÇ¨ÏOHÍ~° ѨOK«`«<凄`« QÆQÆ#
Ѩ=# `Õ*’O|∞ Éèí∂`«Ñ¨OK«HÍk
Hõe`« `«`Ϋ fi=ÚÖò „|Ǩ‡O_»HÍ~°ºHõ~}°
=∞O^Œ∞ <≥ѨÙ_»∞ ã¨=∞~°÷O|∞ ÅQÆ∞@ñ*Ëã≤. (ÉèÏQÆ.10L.1211)
'„|Ǩχã¨`º« O [QÆx‡^二 — Jx "Õ^•O`« „Ѩ=∂} "åHõº=Ú J#QÍ Ñ¨~„° |Ǩχ=Ú
 332 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∂„`«"∞Õ ã¨`º« "≥∞#ÿ k. ^Œ$â◊º=∂#=∞QÆ∞ [QÆ`OΫ `«ÜÚ« q∞^二 ÜÕ∞. „`å_»∞#O^Œ∞ áê=Ú
Hõ#|_ç#@∞¡ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú #O^Œ∞ D [QÆ`«∞Î „ÉèÏOu =Å# Hõ#∞Ñ≤OK«∞K«∞#flk.
JO^Œ∞=Å# „ÉèÏOu[#º"≥∞#ÿ D [QÆ`∞« #Î ‰õΩ Jkèëêª#"≥∞#ÿ k (J#QÍ „`å_»∞ =O\˜k)
„|Ǩχ"Õ∞. Jk â◊√^Œ=ú Ú. (J#QÍ =∂Ü«∞ ÖËxk) ã¨`º« =Ú (J#QÍ „uHÍÖÏÉÏ^躌 =Ú)
z^Œ…<å`«‡Hõ=Ú (J#QÍ ˆH=Å K≥·`«<åº`«‡Hõ=Ú). áê=Ú =O\˜^ŒQÆ∞ D [QÆ^Œ=ã¨÷#∞
=^Œe, „`å_»∞ =O\˜^QŒ ∞Æ D „|Ǩ‡=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞ q∞yeáÈ=Ù@ÜÕ∞ r=Ù#‰õΩ ã¨fiã¨fi~°∂Ѩ
ã≤÷u. nx<Õ Jkèëêª# =∂„`«=ÚQÍ q∞ye Ü«ÚO_»∞@ Ü«∞O^Œ∞~°∞.
Hõ. hÜ«∞O^Œ ã¨OÉèqí OK«∞#∞
hÜ«∞O^Œ =ã≤Oz Ü«ÚO_»∞ xdÅ [QÆ=ÚÅ∞<£
hÜ«∞O^Œ ÅÜ«∞=Úñ ÉÁO^Œ∞#∞
h Ü«Ú^Œ~°=Ú ã¨~°fiÉèí∂`« xÅÜ«∞=Ú ~°∞„^•! (ÉèÏQÆ.8㨯O.223)
q∞^䕺=∂„`«=∞QÆ∞ D [QÆ`«∞Î#‰õΩ Ñ¨~°=∂`«‡ Jkèëêª#=ÚQÍ #∞<åfl_»∞ QÆ#∞Hõ
'Jkèëêª#— =∞#|_≥#∞.
325. J„Ѩ=∞`«Îó
â◊O.ÉèÏ. JkèHÍiÉèíºó Hõ~å‡#∞~°∂ѨO Ѷ¨ÅO „Ѩܫ∞K«Ûù<£ # „Ѩ=∂^Œºfu-J„Ѩ=∞`«Îó
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ã¨~°fiA˝_»∞. JkèHÍ~°∞Å Hõ~°‡=ÚÅ ##∞ã¨iOz P Ü«∂ ^Õâ◊ HÍÅ
xq∞`«Î=ÚÅ#∞ |\˜ì "åi "åiH˜ ##∞QÆ∞}=∞QÆ∞ Ѷ¨e`«=ÚÅ#∞ <Õ=∞~°∞áê@∞ ÖËHõ
WK«∞ÛK«∞O_»∞#∞.Hõ#∞Hõ 'J„Ѩ=∞`«óÎ — Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. J`«xH˜ (ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ) q∞„`«∞O_»∞#∞, â◊„`«∞O_»∞#∞, |O^è∞Œ O_»∞#∞ ÖËñ, _»\ì˜
q+¨μ‚O_»∞ ã¨HõÅ [#O|∞ÅÜ«∞O ^•"ÕtOz Ü«∞„Ѩ=∞`«∞ÎO_≥· „Ѩ=∞`«∞ÎÅ~Ú#
[#O|∞ʼnõΩ ã¨OǨ~°‰Ωõ O_≥· Ü«ÚO_»∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.972)
P. J~°Ü«∞ñQÆ~°‡~°∂Ѩ =∞QÆ∞ #q^•º [#º I "≥∞ÿ# ǨÏ$^ŒÜ«∞ |O^èŒ<åk Å`«Å
#„Ѩ=∞`«ÎÜ≥∂QÆ =∞#∞ =∞ǨKè«∞iHõKÕñI „^≥OѨ=ÅÜ«Ú #O`«ñ ^≥OѨÙ`À_»
(ÉèÏQÆ 5㨯O. 1P.70)
Hõ. WuHõ~°Î=º qKå~°Hõ,
=∞uKÕñ ^ŒQÆ <≥ѨÙÊ_»∞O „|=∞`«ÎO|∞#∞ ã¨O
z`« q+¨Ü«∂ÖÏÅã¨=Ú #∂,
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 333
i˚`«Ö’Éèí=Ú <≥·#Ü«∞\˜ì ã¨$+≤ì QÆ_»OHõ<£. (ÉèÏQÆ.4㨯O.728)
`Õ. J„Ѩ=∞`«∞ÎO_» =QÆ∞K«∞ñ |^•‡HõΔ! h=Ù
„q∞OQÆ∞^Œ∞=Ù KåÅ <åñHõ@ „"ÕQÆ∞K«∞O_ç
<åÅ∞HõÅ∞ „QÀÜ«Ú Éèí∂i Ѩ#flQÆ=Ú "å`«ñ
|_ç# Ü≥∞Å∞Hõ#∞ ÉèíH˜ΔOK«∞Ѩyk ##Ѷ¨∞! (ÉèÏQÆ.4㨯O.729)
326. „Ѩu+≤ª`«ó
â◊O.ÉèÏ. ¿ãfi =∞Ç≤Ïq∞fl ã≤÷`«ó - „Ѩu+≤ª`«ó I
''㨠ÉèíQÆ=ó Hõã≤‡<£ „Ѩu+≤ª`« Wu, ¿ãfi =∞Ç≤Ïq∞fl—— (KèåO. 7-24-1) Wu
„â◊√`Õó I
=∞Ç≤Ï=∞ Ü«∞#QÍ =∞Ǩâ◊H.Θ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ `«# =∞Ç≤Ï=∞ Ü«∞O^Õ „Ѩu+≤Oª Ѩ|_ç
Ü«ÚO_»∞#∞.
ÃÑ· KèåO^ÀQƺ „â◊√uÜ«∞O^Œ∞ <å~°^Œ∞ñ_»∞ 'P Éèí∂=∞ (JkèHõ Ѩi=∂}=Ú
QÆÅ) `«`Ϋ fi=Ú ^Õx <å„â◊~ÚOz Ü«ÚO_»∞#∞? Jx Ü«∞_»∞QÆQÍ ã¨#`«∞¯=∂~°∞ñ_»∞ '`«#
=∞Ç≤Ï=∞ (â◊H˜Î) Ü«∞O^Õ— Ü«∞x |^Œ∞eK≥Û#∞.
ã‘. .......... `«#Ü«∞O`« ~ålÅ∞¡ ^èŒ#º=∞uH˜ ... (ÉèÏQÆ.8-81)
=K«. ¿ãfi`«~åÅÉèºí ™êfiÉèÏqHõ #=∞ÃãâΠfi◊ ~åºuâ◊ÜÚ« O_»∞<≥· ã¨fiã¨fi~°∂ѨO|∞#O „w_çOK«∞
㨈~fiâ◊fi~°∞O_≥·# Ѩ~°=∞ѨÙ~°∞+¨μO |∞~°∞ëÈ`«Î=ÚO |∞O_»sH͉õΔΩ <å~åÜ«∞}∞O
Ez.... (ÉèÏQÆ.2-238)
Hõ. J~°Ü«∞ñQÆ HõÅÊ „Ѩà◊Ü«∂O I `«~°=Ú# <å^ŒºO`« q~°Ç≤Ï`« „H˜Ü«∞`À_»<£
|iѨÓ~°‚ x`«º =∞Ç≤Ï=∞O I |~°=∂`«∞‡ñ_»<≥· ã¨~À[Éèí= ! ÜÕ∞ #∞O^Œ∞<£.
(ÉèÏQÆ.2-251)
Hõ. `Õ*’~°∂Ѩ=Ú „|Ǩχ=Ú I „áê*ÏѨ`«ºO |#ñQÆñ |~°y ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞
„^•ƒùl+¨μ‚ ã¨`«ºx`åº I "åº[=∞Ç≤Ï=∞ "≥Å∞ñQÆ∞K«∞O_»∞ #HõÅOHõ=∞u<£.
(ÉèÏ~°.âßOu 5J. 706)
 334 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
„|Ǩχ=Ú `Õ*’~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú, „|Ǩχ=∞xÜ«Ú, „áê*ÏѨ`«º=∞xÜ«Ú
=º=ǨÏiOK«|_»∞K«∂, x~°‡Å"≥∞ÿ# =∞u QÆey ã¨^• „ѨHÍtOKÕ ã¨`«º=Ú, x`«º=Ú,
x~°‡Å=Ú J~Ú# `«# =∞Ç≤Ï=∞`À „ѨHÍtOK«∞K«∂ LO_»∞#∞.
327. 㨯O^Œó
â◊O.ÉèÏ. 㨯#Ìu -J=∞$`«~°∂¿Ñ} „ã¨=u, "åÜ«Ú~°∂¿Ñ} â’+¨Ü«∞u "å 㨯O^ŒóI
J=∞$`«~°∂ѨÙñ_≥· „ã¨qOK«∞K«∞ (Éèí‰õΩÎÅ K≥O`« ˆHQÆ∞K«∞) ã¨[˚#∞Å#∞
~°HOΔ˜ K«∞K«∞O_»∞#∞. "åÜ«Ú~°∂ѨÙñ_≥· Jã¨∞~°∞Å#∞, ^Œ∞~°#˚ ∞Å#∞ â◊√+≤¯OѨ *ËÜÚ« K«∞O_»∞#∞
QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '㨯O^Œó— J#ñ|_»∞#∞.
`Õ. QÆ_»ñy [#=ÚÅ =∞OQÆà◊Hõ~°∞‡Öˇ·#
"åi =ÚH˜Î #=∞OQÆàÏKå~°∞ Öˇ·#
"åi #~°HõO|∞ <˘OkO`«∞ Éèí∂i=∞Ç≤Ï=∞
ÉèíHõÎ[#áÈ+¨! ~ål`« Ѷ¨}˜qÉèí∂+¨ ! (ÉèÏQÆ.4㨯O.147)
328. 㨯#Ì^èŒ~°ó
â◊O.ÉèÏ. 㨯#ÌO ^èŒ~°‡Ñ¨^äŒO ^è•~°Ü«∞fu - 㨯#Ì^èŒ~°ó I
㨯O^Œ=∞#QÍ ^è~Œ ‡° Ѩ^=Œä Ú. ^•xx ^èiŒ OK«∞#∞ (áÈ+≤OK«∞#∞). 㨯#fló - „ѨK∞« ºu
Ü«∞~Ú# (J_»∞QÆO\˜#) ^èŒ~°‡=Ú #∞^ŒúiOK«∞#∞. ^èŒ~°‡ =∂~°æ=Ú#∞ xÅ∞ѨÙ#∞ QÍ#
Ѩ~=° ∂`«‡ '㨯O^Œ^~Œè ∞° —ñ_»Q∞Æ #∞.
K«. Hõ=∞Å ^ŒàÏHõΔ! h=Å#ñ QÆeæ# ^èŒ~°‡=Ú `å=HÍ=`å
~°=ÚÅ ã¨∞~°H˜Δ`«O|∞QÆñ k~°O |QÆ∞, ..... (ÉèÏQÆ.3㨯O.571)
㨯O^Œ=∞#QÍ â’+¨}=Ú (q<åâ◊#=Ú) J#∞ J~°÷=Ú QÆÅ^Œ∞. â’+¨Ü«∞u -
<åâ◊Ü«∞`«º^èŒ~°‡q∞u 㨯O^À ^èŒ~°‡ó I J^èŒ~°‡=Ú#∞ #tOѨ*ËÜ«Ú#∞ QÍ# '㨯O^Œ=Ú—
^èŒ~°‡=∞#ñ|_»∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡ J^èŒ~°‡<åâ◊Hõ=∞~Ú# ^èŒ~°‡=∂~°æ=Ú#∞ L^ŒúiOz,
™ê÷Ñ≤OK«∞#∞ QÍ# '㨯O^Œ^èŒ~°∞—ñ_»QÆ∞#∞.
'Ü«∞^• Ü«∞^• Ç≤Ï ^èŒ~°‡ã¨º QÍ¡x~°ƒù=u ÉèÏ~°`« ! I
JÉèí∞º`å÷#=∞^èŒ~°‡ã¨º `«^•`å‡#O ã¨$*Ï=∞ºÇ¨Ï"£∞— (Éèí.w.4-7)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 335
^èŒ~°‡=Ú H©Δ}˜Oz Ü«∞^èŒ~°‡=Ú =$kú Ü«∞QÆ∞#ѨÙ_»∞, J^èŒ~°‡=Ú #}z, ^èŒ~°‡=Ú
#∞^Œiú OK«∞@ÔH· ##∞fl <Õ<Õ ã¨$l~ÚOK«∞H˘#∞K«∞O^Œ∞#x Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ K≥ÃÑÊ#∞.
QÍ# '㨯O^Œ^èŒ~°∞ñ_»∞— J#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ... ^èŒ~å‡^Œ∞ʼnõΩ =∞Ǩ^è•~° =∞`«_≥. (ÉèÏQÆ.7㨯O.34)
㨯O^Œ∞ñ_»#QÍ QÆ∞Ǩïñ_»∞ (‰õΩ=∂~°™êfiq∞) Ü«∞#∞ J~°÷=Ú QÆÅ^Œ∞.
=K«.'JyflÉèÏq∞x Hõ$uÎHÍYºÖˇ·# =ÚxѨ`«∞flÖÏ~°∞fi~° ~°∂ѨO|∞Å∞ ÔQ·H˘x,
„Ñ≤Ü«∞ã¨=∂QÆ=∞O|∞ ã¨eÑ≤ âıfi`«`≥·ÅO|∞# ˆ~`«<£ã¨¯O^ŒO|∞ ¿ãÜ«Ú@O
„|ÉèíqOz#"åñ_»∞ QÍ=Ù#ñ QÍiΈHÜ«∞ 㨯O^Œ <å=∞O|∞ÅO |~°ÔQ—
(ÉèÏ~°.J~°}º 5P.234)
^Õ= ^•#= Ü«Ú^Œú=ÚÅÖ’ D 㨯O^Œ∞_»∞ ¿ã<åkèѨ`«º=Ú =Ç≤ÏOz ~åHõΔã¨
g~°∞Å#∞ ã¨OǨÏiOz ^è~Œ À‡^Œ~ú }° =Ú QÍqOK≥#∞. "åxH˜ ¿ã<åkèÑ`¨ º« =Ú#∞ Ѩ~=° ∂`«‡
J#∞„QÆÇ≤ÏOK≥#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 㨯O^Œ^èŒ~°∞ñ_»Ü≥∞º#∞. '¿ã<åh<å =∞ǨÏO 㨯O^Œó—
Ü«∞x Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ K≥ÃÑÊ#∞.
'㨯O^è^Œ ~Œè ó° — Ü«∞#∞ áê~îåO`«~=° Ú#∞ QÆÅ^Œ∞. ''„`«Ü∂≥ 㨯<åúó—— (Kèå.2-23-1)
„â◊√u"åHͺ#∞™ê~°=Ú QÆ$ǨÏã¨÷ "å#„Ѩã÷¨ „|ǨχK«~庄â◊=∞=ÚÅ∞ =¸_»∞ 㨯O^è=Œ ÚÅ∞.
P ^èŒ~°‡qÉèÏQÆ=ÚÅ #∞^ŒúiOK«∞#∞ (J#∞+≤ªOѨ KÕÜ«Ú#∞) QÍ# '㨯O^èŒ^èŒ~°∞— _»#ñ
|_»∞#∞.
329. ^èŒ∞~°ºó
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ∞~°O =ǨÏu ã¨=∞ã¨ÎÉèí∂`« [<å‡kÅHõΔ}q∞u - ^èŒ∞~°ºó I
ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ [#‡ ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞ ÉèÏ~°=Ú#∞
=Ç≤ÏOK«∞"åñ_»∞. Hõ#∞Hõ '^èŒ∞~°ºó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. W~°"˘O^Œ<£ „^Œ∞Ç≤Ï}Ï`«‡‰õΩO _»~Ú ~°=∂nèâ◊√O_»∞ qâ◊fiO|∞ #∞
ã≤÷~°`«O *Ëã≤, ǨÏiã¨fi~°∂ѨÙñ_»~Ú ~°H˜ΔOK«∞<£ ã¨=∞ã¨Î „Ѩ*’
`«¯~° ã¨OǨ~°=Ú ¿ãÜ«Ú#ѨC_»∞ ǨÏ~åO`«~åºq∞Ü≥ÿ∞ ~ÚO`«Ü«Ú<£
ǨÏi~ÚOK«∞O |=#∞O_»∞ "Õ∞Ѷ¨∞=ÚÅ =∂Ü«∞O *ËÜ«Ú K«O^ŒO|∞#<£.
(ÉèÏQÆ.2-275)
âß........... '[QÆ
xfl~å‡} ã≤÷u `«O„`« x~°fiǨÏ}^èŒ∂ifl~åfiǨÏ~åw!— (ÉèÏ~°.J#∞âß.2P.476)
 336 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'ã¨$+≤ì ã≤÷u ã¨OǨ~°=ÚÅ#∞ ÉèÏ~°=Ú#∞ "≥∂Ü«Ú@Ö’ Ü«∞#∞~åQÆ=Ú, ~°H˜Î QÆÅ"åñ
_®!— Ü«∞x uHõ¯#QÍ~°∞ J#∞âßã¨xHõ Ѩ~°fi kfifÜ«∂âßfi™êO`« Ѩ^Œº=ÚÖ’ Hõ$uÉèí~°Î
Ü«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x ã¨∞ÎuOzi.
330. =~°^Œó
â◊O.ÉèÏ. 1. Jaè=∞`å<£ =~å<£ ^Œ^•fu =~°^Œó I
2. =~°O-^ŒH˜Δ}ÏO ^Œ^•u Ü«∞[=∂# ~°∂¿Ñ}Ëu =~°^Œó I ''Q“Ô~· fi =~°ó——
(J=.„â∫ 5-11-4)
1. ÉèíQÆ"å#∞_»∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩ DÑ≤û`å~°÷=ÚÅ#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞ QÍ# '=~°^Œó—
Ü«∞QÆ∞#∞.
P. ã¨~fi° QÆ`∞« ñ_» =Ü«Úº ã¨=∞^Œ~≈° #∞_»=Ü«ÚºI <˘Hõ@ q+¨=∞ =$uÎ #∞O_»∞ ^Œ~Ü ° ∞«
xK«Û ÖËx "åi H©=Ù, Éèí‰õΩÎÅ∞ QÀ~°∞I `«ÅñѨ٠e`«∞Î HõÅÊ`«~°∞=Ù =∂_ç¯
(ÉèÏQÆ.8-674)
ã‘. ''J~Ú##∞ q#∞ ã¨~À*ÏÜ«∞`« Ö’K«#! =~°"≥∂HõΔ =∂~°æ „Ѩ=~°Î‰õΩñ_»=Ùñ
ѨÙ~°∞ëê~°÷ Éèí∂`« qã¨Î~°∞ñ_»=Ù #QÆ∞ h=Ù ^Œye „Ѩã¨#∞flñ_» =QÆ∞@ =∂‰õΩ
#i÷ =∞<Àcè+¨ì"≥∞ÿ# =~°O|Ü≥∞º—— .... (ÉèÏQÆ. 4-925)
2. Ü«∞[˝=ÚÅO^Œ∞ Ü«∞[=∂x |∞∞ufiAÅ H˜K∞« Û ^ŒH}Δ˜ #∞ '=~°=Ú— JO^Œ∞~°∞.
''Q“Ô~· fi =~°ó—— Ü«∞#∞ „â◊√u =K«<å#∞™ê~°=Ú Ü«∞[˝=Ú#O^Œ∞ q+¨μ‚"Õ Ü«∞[=∂x
~°∂Ѩ=Ú# |∞∞ufiAʼnõΩ QÀ=ÙÅ#∞ ^ŒH˜Δ}Å∞QÍ xK«∞Û#∞ QÍ# '=~°^Œó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
ã‘. ''J~Ú##∞ q#∞ ã¨~À*ÏÜ«∞`« Ö’K«#! =~°"≥∂HõΔ =∂~°æ „Ѩ=~°Î‰õΩñ_»=Ùñ
ѨÙ~°∞ëê~°÷ Éèí∂`« qã¨Î~°∞ñ_»=Ù #QÆ∞ h=Ù ^Œye „Ѩã¨#∞flñ_» =QÆ∞@ =∂‰õΩ
#i÷ =∞<Àcè+¨ì"≥∞ÿ# =~°O|Ü≥∞º—— .... (ÉèÏQÆ. 4-925)
K«. Ç≤Ï=∞yi ™ê#∞^Õâ◊=Ú# <≥‰õΩ¯_»∞ "≥·Éèí==ÚÅ¡ã≤Å¡ Ü«∞
[˝=Ú `«QÆñ*Ëã≤ Éèí∂q∞ã¨∞~°ã¨OѶ¨∞=ÚÖˇÅ¡#∞ ^Œ$Ñ≤Îñ ÉÁO^Œ ¿ÇÏ
=∞ "≥Úã¨ÔQñ QÆ∞ѨÊñ QÆ∂~°Å∞ ã¨=∞„QƉõΩ`«∂ǨÏÅ∞ñ_≥· Hõ#`«∞û=
~°‚=∞Ü«∞QÆ$ǨτH˜Ü≥∂ѨHõ~°} „ѨHõ~°O|∞Å∞ xK≥Û ÉèíH˜Î`À<£.
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi1P.31)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 337
K«. J`«∞e`« ^ŒH˜Δ}Ïxfi`« =∞Ǩ^èŒfi~° ã¨OѶ¨∞=Ú ÖË <˘#iÛuO——
(ÉèÏ~°.J~°}º. 4P.268)
<Õ<≥xflÜ≥∂ Ü«∞[˝=ÚÅ#∞ ™ê\˜ÖËx ^ŒH˜Δ}Å`À KÕã≤ Ü«ÚO\˜x— Ü«∞x
<å~åÜ«∞}∞ñ_»∞ =∂~°¯O_ÕÜ«Ú#‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞.
331. "åÜ«Ú"åǨÏ#ó
â◊O.ÉèÏ. =ǨÏ`«ó (=∞~°∞`«ó) ã¨Ñ¨Î P=Ǩn<£ "åǨÏÜ«∞fu - "åÜ«Ú"åǨÏ#ó I
P=ǨÏ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨Ñ¨Î "åÜ«Ú=ÙÅ#∞ K«eOK«∞#@∞¡QÍ KÕÜ«Ú#∞. QÍ#
'"åÜ«Ú"åǨÏ#∞ñ_»—_»#|_»∞#∞.
''P=ǨÏó „Ѩ=ǨÏâ‹·Û= `«^ä≥·"å#∞=ǨÏó Ѩ~°ó I
ã¨O=ÃÇÏ∂ q=ǨÏâ‹·Û= `«^Œ∂~°úfiO ™êº`«Ê~å=ǨÏó I
`«^ä• Ñ¨i=ǨÏâ’Û~°÷fiO "åÜ«ÚÔ~· fi ã¨Ñ¨Î <Õ=∞Ü«∞ó II
D ã¨ Ñ ¨ Î " åÜ« Ú =ÙÅ#∞ „Ѩ = Ç≤ Ï OѨ * Ë Ü « Ú #∞. QÆ # ∞Hõ Éè í Q Æ " å#∞ñ_» ∞
'"åÜ«Ú"åǨÏ#∞ñ_»∞— J#|_»∞#∞.
ã‘. HÍ=Ù# <åÜ«∂[˝ QÆ_»=OQÆ <À_»∞@ñ*Ëã≤ "åÜ«Ú=Ù gK«∞ td "≥Å∞OQÆ∞
x#∞ñ_»∞ ^ŒÑO≤ K«∞ñ ^•xO„^Œ∞O_»∞ =i¬OK«∞ ÉèÜ í ∞« =∞Ok =∞$`«∞º=٠Ѩ~∞° =Ù"@≥ ∞ìñ
(ÉèÏQÆ.3㨯O.886)
332. "åã¨∞^Õ=ó
â◊O.ÉèÏ. =ã¨u - "åã¨Ü«∞u PKåÛù^ŒÜ«∞u "å ã¨~°fiq∞u "åã¨∞ó I n=ºu I „H©_»u,
qlw+¨`Õ, =º=ǨÏ~°u, ^Àº`«`Õ, ã¨∂ÎÜ«∞`Õ, HÍ=∞º`Õ, QÆK«Ûùfu "å ^Õ=ó I
"åã¨∞âßÛ™œ ^Õ=âıÛu - "åã¨∞^Õ=ó I
'Kèå^ŒÜ«∂q∞ [QÆkfiâ◊fiO Éèí∂`åº ã¨∂~°º W"åOâ◊√aèó I
ã¨~°fiÉèí∂`åkè"åã¨â◊Û "åã¨∞^Õ=ãÎ̈`«ó 㨇 $`«ó— ("≥∂HõΔ^èŒ~°‡)
'=ã¨<å`«û~°fiÉèí∂`å<åO =ã¨∞`åfi^ÕÌ= Ü≥∂x`«ó I
"åã¨∞^Õ=ã¨Î`À *Ë˝Ü≥∂ Ü≥∂yaèã¨Î`«Î fi^Œi≈aèó— II (L^ÀºQÆ.89-3)
'ã¨~°fi„`噜 ã¨=∞ã¨ÎOK« =ã¨`«º„`Õu "≥· Ü«∞`«ó I
`«`«ó 㨠"åã¨∞^Õ"Õu q^Œfikƒùó ѨiѨ~î°º`Õ— II (q.ѨÙ.1-2-12)
 338 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'ã¨~åfi}˜ `«„`« Éèí∂`åx =ã¨xΠѨ~°=∂`«‡x I
Éèí∂`Õ+¨μ K« 㨠ã¨~åfi`å‡ "åã¨∞^Õ=ã¨Î`«ó 㨇 $`«ó— II (q.ѨÙ.6-5-80)
ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«=ÚÅO^Œ∞#∞ r=~°∂Ѩ=ÚQÍ ÖË^• JO`«~åºq∞ ~°∂Ѩ=ÚQÍ
=ã≤OK«∞#∞ QÍ# '"åã¨∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
"åi "åi Hõ~å‡#∞~°∂Ѩ=ÚQÍ "åi "åiH˜ ##∞QÆ∞}=ÚÅQÆ∞ â◊s~°=ÚÅO^Œ∞
"åix „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@∞ì#∞. QÍ# '"åã¨∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«=ÚÅ#∞ `«#Ö’ x=ã≤OѨñ*ËÜ«Ú#∞. `«# =∂Ü«∞ KÕ`« ÖË^•
PHÍâßk q∞^䕺Éè∂í `«=ÚÅ KÕ`« „áê}∞Å#∞ PKåÛùkOK«∞#∞ (HõÑÊ≤ "ÕÜÚ« #∞) (PHÍâßk
Éèí∂`«=ÚÅ∞ ã¨`åÎ ~°Ç≤Ï`«=ÚÅ∞. "åxH˜ `«# ã¨`åÎKÕ ã¨O|O^èŒ=Ú HõeyOz
Ü«∂KåÛùkOѨñ*ËÜ«Ú#∞. QÍ# '"åã¨∞ó— Ü«∞#|_»∞#∞.)
n=ºu Wu ^Õ=ó I
„H©_»u - [QÆ`«û$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞ "åºáê~° ~°∂Ѩ=Ú# „H©_çOK«∞#∞.
q[w+¨`Õ - ^Œ∞+¨μÅì #∞ [~ÚOѨQÀ~°∞K«∞O_»∞#∞.
=º=ǨÏ~°u - [QÆ=ÚÅO^Œ∞ r=~°∂Ѩ=Ú# =ºÇ¨ÏiOK«∞#∞
^Àº`«`Õ - ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊√xQÍ „ѨHÍtOK«∞#∞
ã¨∂ÜÎ ∞« `Õ - ã¨∞uÎ OѨ|_»∞K«∞O_»∞#∞.
HÍ=∞º`Õ - Éè‰í Ωõ ÅÎ KÕ HÀ~°|_»∞K«∞O_»∞#∞.
QÆK«Ûùu - ã¨OK«iOK«∞K«∞O_»∞#∞.
ÃÑ· HÍ~°º=ÚÅ #xflO\˜x *ËÜ«ÚK«∞O_»∞#∞ QÍ# '^Õ=ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
'"åã¨∞âßÛ™œ ^Õ=âıÛu "åã¨∞^Õ=ó—
=∞ǨÉèÏ~°`« âßOu Ѩ~fi° =ÚÖ’ 'Kèå^ŒÜ∂« q∞— Ü«∞#∞ â’¡H=õ ÚÖ’ '<Õ<Õ ã¨∂~°∞ºx
=Öˇ #~Ú, ã¨∂~°∞º_»∞ `«# H˜~°}=ÚÅ`À HõÑ≤Ê"ÕÜ«ÚK«∞#fl@∞¡QÍ [QÆ`«∞Î#∞
HõÑ≤Ê"ÕÜ«ÚK«∞<åfl#∞. <Õ#∞ ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚʼnõΩ Jkè=ã≤OK«∞ Ü«∂„â◊Ü«∞ ™ê÷#=Ú#∞
‰õÄ_® J~Ú Ü«Ú<åfl#∞. JO^Œ∞=Å# <Õ#∞ '"åã¨∞^Õ=Ù—_»#|_»∞K«∞<åfl#∞— Jx
ÉèíQÆ"å#∞xKÕ K≥ѨÊ|_ç#k.
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 339
L^ÀºQÆ Ñ¨~°fi=ÚÖ’ '"åã¨<å`ü— Ü«∞#∞ â’¡Hõ=ÚÖ’ 'ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ#∞ HõÑ≤Ê
"ÕÜÚ« @=Å##∞, Jxfl Éè∂í `«=ÚÅ∞ `«#Ü«∞O^Œ∞ x=ã≤OK«∞@ KÕ`#« ∞, ("åã¨∞) ^Õ=`«Å‰õΩ
=¸Å™ê÷#=∞QÆ∞@=Å# (^Õ=ó) '"åã¨∞^Õ=Ù— _»Ü≥∞º#∞.
q+¨μ‚ѨÙ~å}=Ú #O^Œ∞ 'ã¨~°fi„`噜— Ü«∞#∞ â’¡Hõ=ÚÖ’ 'Jxfl\˜ Ü«∞O^Œ∞#∞
#`«_»∞ =ã≤OK«∞#∞. J`«x Ü«∞O^Œ∞ ã¨=∞ã¨Î=Ú#∞ =ã≤OK«∞#∞. JO^Œ∞KÕ Ñ¨~°=∂`«‡
'"åã¨∞^Õ=Ùñ—_»#ñ|_»∞#∞.
q+¨μ‚ѨÙ~å}=Ú #O^Œ∞ 'ã¨~åfi}˜ `«„`« Éèí∂`åx— Ü«∞#∞ â’¡Hõ=Ú#O^Œ∞ 'P
Ѩ~°=∂`«‡Ü«∞O^Œ∞ ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ∞ =ã≤OK«∞K«∞#flq. ã¨~åfi`«∞‡_»∞ (ã¨~°fi=Ú#‰õΩ
P`«‡`«`«Î fi=Ú) JQÆ∞ P Ѩ~°=∂`«∞‡_»∞#∞ „ѨuÜ≥ÚHõ [_»KÕ`«# `«`«Î fi=Ú#O^Œ∞
=ã≤OK«∞K«∞<åfl_»∞. JO^Œ∞=Å#<Õ Ü«∞`«_»∞ '"åã¨∞^Õ=ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. HõÅÃã<£ ã¨OQÆ=Ú ÖˇÅ¡ñ ÉÏã≤ xÜ«∞u<£ Y\ÏfiOQÆ∞ñ _»„âßO`«"≥∞ÿ
HõÅ^ŒÜ«Úº<£ =∞é˜ g∞^Œ ÖË ^Œ<≥_ç^≥· HõÖϺ}"≥∞ÿ Ü«∂`«‡Ö’ñ
^ŒÅñѨO |ůñQÆ ~åx^≥· Ѩ~°=∞"≥∞ÿ `«`«Î fiA˝ Å∂Ç≤ÏOz ǨÏ$
[˚Å*Ï`«O|∞Å '"åã¨∞^Õ=Ùñ—_»x ã¨O™ê÷Ñ≤OK«∞ <å „|Ǩχ=Ú<£.
(ÉèÏQÆ. 9㨯O.257)
Hõ. Éèí∂`«=ÚÅ Ö’#ñ "≥e „| I MϺ`«∞_»QÆ∞ #\˜ì "åx ...
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1008)
333. |$ǨÏ^•ƒù#∞ó
â◊O.ÉèÏ. '|$ǨÏ<ÕÎ ÉèÏ#"À Ü«∞㨺 K«¢#Ì ã¨∂~åºk QÍq∞#ó I
`≥·ifiâ◊fiO ÉèÏã¨Ü«∞u Ü«∞ó 㨠|$ǨÏ^•ƒù#∞~°∞K«º`Õ— II Wu |$ǨÏ^•ƒù#∞
Q˘Ñ¨Ê HÍO`«∞Å∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ '|$ǨÏ^•ƒù#∞ñ_»∞—. K«O„^Œ ã¨∂~°∞ºÅ#∞
„ѨHÍtOѨ *ËÜÚ« @ÔH· "åiÖ’ r=~°∂ѨÙñ_≥,· JO`«~åºq∞ ^Õ=`«QÍ #∞#fl N=∞Ǩq+¨μ"‚ Õ
'|$ǨÏ^•ƒù#∞ñ_»∞—. "åiÖ’ #O`«~åºq∞QÍ #∞#fl |$ǨÏ^•ƒù#∞x =Å#<Õ ã¨∂~°ºK«O„^Œ∞Å∞
qâ◊fi=Ú#∞ „ѨHÍtOѨñ*ËÜ«ÚK«∞<åfl~°∞.
=K«. ''Pk<å~åÜ«∞}=¸iÎ *’ºuâ◊Û„HÍO`«~°fiiÎÜ≥ÿ∞ ã¨fiH©Ü«∞ `Õ[óѨÙO[nÑ≤`ådÅ
*’ºu~°æ}O|∞Å∞ QÆÅ"åñ_»∞.—— (ÉèÏQÆ. 5㨯O.2ÉèÏ.86)
 340 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`Õ. `«#~° 㨄`åÜ«∞}∞#‰õΩ q`å# Ü«∞O^Œ∞
Éèí==Ú <˘O^≥_ç ǨÏi '|$ǨÏ^•ƒù#∞ñ— _»#ñQÆ
qã¨ÎiOK«∞ „yÜ«∂ `«O`«∞ q=~°=ÚÅ#∞
<åHõ "åã¨∞Å∞ =Ú^Œ=∞O^Œ #~°=ˆ~}º ! (ÉèÏQÆ.8-428)
P HÍÅ=ÚÖ’ q+¨μ‚=٠㨄`åÜ«∞}∞#‰õΩ, q`å#‰õΩ ''|$ǨÏ^•ƒù#∞ñ_»∞—— J#∞
¿Ñ~°∞`À ѨÙ@∞ì#∞. ^Õ=`«Å∞ ã¨O`À+≤OK«∞#@∞¡ „H˜Ü∂« HõÖÏѨ=ÚÅ∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞#∞.
334. Pk^Õ=ó
â◊O.ÉèÏ. Pkó - HÍ~°}O, 㨠K噜 ^Õ=âıÛu - Pk^Õ=ó I ^•<åk QÆ∞}"å<£ "å
- Pk^Õ=ó I ^Àº`«<åk QÆ∞}"å<£ "å Pk^Õ=ó I
1. „ѨÑO¨ K«=Ú Ñ¨Ù@∞ìH‰õ Ωõ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜ HÍ~°}=Ú QÆ#∞Hõ 'Pk— Ü«∞QÆ∞#∞. "åã¨∞^Õ=
(332) <å=∞=ÚÖ’ '^Õ=ó— â◊|Ì=Ú#‰õΩ K≥ѨÊ|_ç# QÆ∞}=ÚÅKÕ '^Õ=ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'Pk—Ü«Ú#∞, '^Õ=Ù_»∞—#∞ S#"å_»∞ QÆ#∞Hõ 'Pk^Õ=Ù_»∞— JQÆ∞#∞.
=∞. ã¨HõÅ ™ê÷=~°[OQÆ=∞ „Ѩ`«uH˜<£ [iÛOѨ ^• <å_è»∞ºñ_≥·
Ü«∞HõÅOHõ „â◊√u QÆ~°∞ƒùñ_»∞O |~°=Úñ_»∞ <≥·fl#\˜ì ~¸â◊√O_»∞...
(ÉèÏQÆ.3㨯O.1019)
'JǨÏ=∂ki› ^Õ"å<åO =∞ǨÏs¬}ÏOK« ã¨~°fiâ◊ó— II (Éèí.w.10-2)
<Õ#∞ ã¨~fi° q^è=Œ ÚÅ "≥Ú^Œ\"˜ åñ_»#∞ (HÍ~°}Éè∂í `«∞ñ_»#∞) Jx ÉèQí =Æ ^•fiHõº=Ú.
=K«. h=Ù ã¨HõÅ KÕ`«<åKÕ`«# xK«Ü«∞O|∞ʼnõΩ <å^Œ∞ºO_»=Ù—— (ÉèÏQÆ.10-L.441)
h=Ù ã¨=∞ã¨Î ã¨$+≤ìH˜ =¸ÅHÍ~°}∞ñ_»=Ù.
2. „ѨHÍâ◊QÆ∞} ã¨fi~°∂ѨÙñ_»QÆ∞@KÕ 'Pk^Õ=Ù—_»QÆ∞#∞.
=. h=Ù „|Ǩχ~°∂ѨO|QÆ∞ *’ºu~°‡Ü«ÚO_»=Ù... (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.441)
335. ѨÙ~°#Ì~°ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞~°â◊„`«∂}ÏO ѨÙ~° ^•~°}Ï`ü - ѨÙ~°#Ì~°ó I
^Õ= â◊„`«∞=ÙÅ (~åHõΔã¨∞Å) ѨÙ~°=ÚÅ#∞ „|^ŒÌÅ∞ KÕÃã#∞. QÍ# Ѩ~°=∂`«‡
'ѨÙ~°O^Œ~∞° —ñ_»#ñ|_»∞#∞.
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 341
=K«. q+¨μ‚O_»∞ <≥·[O|∞Öˇ·# ^èŒ~°‡, *Ï˝#, q^•º, `«áÈ, q~°H˜Î, ã¨=∞$kú, „H˜Ü«∂â◊H˜Î
qâı+¨O|∞Å â◊OÉèí∞xH˜ñ „ÉÏ^è•#ºO|∞ ã¨=∞iÊOz ~°^äŒ ã¨∂`« ˆH`«∞ =~°‡
ÉÏ}Ïã¨# „Ѩ=ÚY ã¨O„QÍ=∞ ™ê^èŒ#O|∞Å∞ ¿ãã≤#O ÔQ·H˘x
(ÉèÏQÆ.7㨯O.403)
=∞. â◊i Ü≥ÿ∞ HÍ~°∞‡H˜ Ü≥ÿ∞ =∞ǨHõ=zÜ≥ÿ∞ ã¨<åflÇ≤ÏÜ≥ÿ∞ "åÇ≤ÏÜ≥ÿ∞
ã¨~^° ∞Œä O_≥· ã¨xÜ«∞O`«Ü∞ÿ≥ #|Å∞ñ_≥· ã¨`¯Õ `«#K«Û„ù `«∞ñÎ _≥·
Ѩ~°"Õ∞â◊√O_˘Hõ ÉÏ}=Ú<£ q_çK≥ñ `«^•ƒ}Ï#Å *ÏfiÅÅO
|∞~°=ÚÖò QÍÖˇ Kè«@K«Ûù@^èŒfix #Éè’Éèí∂=∞^茺=ÚÖò xO_»QÆ<£.
(ÉèÏQÆ.7-404)
=K«. W@∞¡ ǨÏ~°∞O_»∞ ^Œ∞~°=QÍǨÏO|∞Öˇ·# „uѨÙ~°O|∞Å #aèl#∞‡Ç¨˙~°ÎO|∞#
Éèí㨇O|∞ KÕã≤ ‰õÄÖˇÛ#∞. (405)
P. `«$}Hõ}=ÚÅ ÉèíOyñ „kѨÙ~°=ÚÅ∞ ^ŒÇ≤ÏOz
Ѩ~°=Ú ñ_»=ºÜ«ÚO_»∞ Éèí„^ŒÜ«∞â◊√ñ_»∞
t=Ùñ_»∞ Ѩ^Œ‡*Ïk *ËwÜ«∞=∂#∞ñ_≥·
x[x"åã¨=Ú#‰õΩ <≥q∞‡ [xÜ≥∞. (406)
=K«. 'W@∞¡ x[=∂Ü«∂ qâı+¨O|∞# =∞~°ÎºÖ’HõO|∞# q_»OaOK«∞K«∞#fl q+¨μ‚x
Ѩ~å„Hõ=∞ q^è•#O|∞Å∞ =Úx[# =O^Œº=∂#O|∞Öˇ·, ã¨HõÅ Ö’HõHõÖϺ}
„Ѩ^•#O|∞Öˇ· Ü«ÚO_»∞. (407)
q+¨μ‚=Ù `«# ã¨Ç¨Ï[â◊‰õΩÎÖˇ·# ^èŒ~°‡ *Ï˝<å^Œ∞Å`À ~°^ä•k Ü«Ú^Œú ™ê^èŒ#=ÚÅ#∞
ã¨$+≤Oì z ~¸Ü«∞ t=Ùñ_»∞ ã¨~fi° ã¨#fl^Œ∞_ú ·≥ QÆ∞i K«∂z XHõ¯ ÉÏ}O ã¨OkèOz q_çK#≥ ∞.
P ÉÏ}=Ú#∞O_ç =∞Ǩyfl*ÏfiÅÅ∞ K≥Å~ˆ y Ü≥ÚHõ¯™êiQÍ =¸_»∞ ѨÙ~°=ÚÅ∞ ÉèQí ∞Æ #æ
=∞O_ç#q. Kè@« KèÛ« @ù ^èfiŒ #∞Å`À Éè∂í =∂ºHÍâßÅ =∞^躌 ÉèÏQÆ=∞O`«ÜÚ« xO_çáÈÜ≥∞#∞.
(„uѨÙ~°Ç¨Ï~°∞_»∞ t=Ù_»xÜ«Ú, ÃÑ· =K«#=ÚÖ’ 'q+¨μ‚x— Ѩ~å„Hõ=∞=ÚÅx
K≥ѨC@KÕ 't=Ù_»∞— 'q+¨μ‚=Ù— XHõ¯ˆ~ Ü«∞x „QÆÇ≤ÏOѨ^ŒQÆ∞#∞)
ã‘. HÀѨ ã¨OnѨÙÎ_≥· KåѨO|∞ ã¨[ºO|∞ I QÍqOz =∞øifi =∂~°æ}=Úñ QÆ∂iÛ
áêâ◊√=`åG ã¨O|^ŒúO|∞QÍñ *Ëã≤ I ѨÙ~°=ÚÅ∞ =¸ñ\˜x |∞kú xÅ∞Ѩ
 342 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
#qÜ≥ÚHõ¯ KÀ\˜H˜ #ѨÊ_» ‰õÄ_ç#I =Ú#∞Å#∞ ã¨∞~°Å∞#∞ =Ú^Œ=Úñ ÉÁOk
ÔQÅ∞ÔQÅ∞=∞OK«∞ #yæOѨ #Ü«Úº„QÆ∞O_»∞ I ^≥QÆ "åÑ≤ ÜÕ∞ã≤# ku[Ü«Ú`«=Ú
P. QÍñ |∞~°„`«Ü«∞O|∞ HÍe héˇÿ ѨtÛ
=∂aúñ ^˘~°ñQÆ #=∞‡Ç¨yfl Ö’Hõ
=ÚÅ∞ ^ŒÇ≤ÏOѨñ*ÁK≥Ûñ |∞~°Ç¨Ï~°∞ñ _»k =∂<≥Û
ã¨O`«ã≤Öˇ¡ ã¨HõÅ [O`«∞=ÙÅ∞#∞ (ÉèÏ~°.Hõ~°‚ 1P.293)
D q^è=Œ ÚQÍ Ñ¨~=° ∂`«‡ ~åHõãΔ ∞¨ Å`À ã¨Ç¨ „uѨÙ~°=ÚÅ#∞ #tOѨ KÕÜÚ« @KÕ
'ѨÙ~°O^Œ~∞° ñ_»—Ü≥∞º#∞.
WHΔÍfi‰õΩ =Oâ◊=ÚÖ’ â◊âß^Œ∞ñ_»#∞ "åxH˜ ѨÙ~°O[Ü«Úñ_»#∞ ‰õΩ=∂~°∞ñ_»∞
QÆÅ_»∞. Hõ$`«Ü«ÚQÍO`«=ÚÖ’ ^Õ=`«Å‰õΩ, ~åHõΔã¨∞ʼnõΩ [iy# Ü«Ú^Œú=ÚÖ’ WO„^Œ∞ñ
_»∞ F_ç NǨÏix â◊~°}∞ "Õ_≥#∞. NǨÏi ѨÙ~°O[Ü«Úx Ü«Ú^Œú=Ú#‰õΩ `≥zÛ `«#
q+¨μ‚ `Õ[ã¨∞û#∞ "åxÖ’ "åºÑ≤OѨ*ËÃã#∞. P ѨÙ~°O[Ü«Ú_»∞ Ü«Ú^Œú=Ú#‰õΩ "≥à‹§#∞.
K«. #_»z â◊~å=o<£ ^Œ#∞[<å^äŒ∞Å "Õ∞#∞Å∞ zOz HõO~î°=ÚÖò
^˘_çñ^˘_çñ „^Œ∞Oz HÍÅ∞ѨÙi „`À=‰õΩñ Q˘O^Œéñ |∞zÛ H˘O^Œé<£
=_ç #∞~°QÍÅÜ«∞O|∞# x"åã¨=Ú ¿ãÜ«∞QÆñ ^Àe Ü«∞O`« =∂
~°_»Hõ xâßK«ˆ~O„^Œ∞ŠѨÙ~°O|∞Å∞ QÆ∂ÖˇÛ Ñ¨Ù~°O[Ü«∂Yº`«<£.
(ÉèÏQÆ.9-162)
D ѨÙ~°O[Ü«Úñ_»∞ Ü«Ú^Œ=ú ÚÖ’ ~åHõãΔ ∞¨ Å#∞ K«OÑ≤ "åi ѨÙ~°=ÚÅ#∞ QÆ∂_®
‰õÄeÛ"ÕÃã#∞. W@∞¡ ~åHõΔã¨∞ŠѨÙ~°=ÚÅ#∞ ‰õÄÅ∞Û@KÕ 'ѨÙ~°O[Ü«Úñ_»—#∞ ™ê~°÷Hõ
<å=∞^èÜ Õ Ú« ñ_»Ü∞≥ º#∞. q+¨μ‚ `Õ[=Ú "åxÖ’ "åºÑ≤Oz Ü«∞`«xH˜ q[Ü«∞=Ú *ˉÄõ iÛ#k
QÆ#∞Hõ <å`«_»∞ q+¨μ‚x qÉèí∂uÜÕ∞. ѨÙ~°O[Ü«Úx 'ѨÙ~°O^Œ~°∞—_»xÜ«Ú =º=ǨÏiOѨ
#QÆ∞#∞.
336. Jâ’Hõó
â◊O.ÉèÏ. â’HÍk +¨_»∂i‡=i˚`«ó - Jâ’Hõó I
'Jâ◊<åÜ«∂ Ñ≤áê™ê â’Hõ "≥∂Ç¨Ï [~å =∞~°}Ïx +¨_»∂~°‡Ü«∞ó—
(=Ú^ŒæÅ L.4-1)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 343
Ü«∞#∞ „â◊√u ##∞ã¨iOz D Ü«∂~°∞ T~°∞‡Å∞ (ÃÑ^ŒÌ JÅÅ∞) â’HõѨ^Œ=Ú
#‰õΩ LѨÅHõΔ}=ÚÅ∞. ã¨O™ê~°=ÚÖ’ #∞#fl r=ÙʼnõΩ D P~°∞ JÅÅ∞#∞
Ѩi„Éèqí ∞OK«∞K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. D P~°∞ Ü«¸~°∞‡Å∞#∞ ÖËx"åñ_»Q∞Æ @KÕ Ñ¨~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞
'Jâ’Hõó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. J"åѨΠã¨~fi° HÍ=Úñ_»Q∞Æ ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ HÀÔ~¯Å∞O_»=Ù. PÜ«∞#
=∞#ã¨∞ûÖ’ ã¨OHΔÀÉè=í ÚO_»^∞Œ Hõ#∞Hõ PÜ«∞#‰õΩ â’Hõ=ÚO_»^∞Œ . Hõ#∞Hõ Jâ’‰õΩñ_»Q∞Æ #∞.
ã‘. <åKÕ`«ñ |∂~°fiO|∞#O „|u„â◊√`« "≥∞ÿ# =K«#=ÚÖò ^ŒÑ¨ÊHõ =~°=ÚhO„^Œ!
h ~ÚO@ñ |∞\˜ìu xˆ~›`«∞Hõã≤÷u Éèí∂i^ŒÜ«∂QÆ∞}O|∞# #"åѨÎ
ã¨HõÅHÍ=Úñ_» <Õ#∞ ã¨#∞‡x"Õ+¨O|∞ ^èŒi~ÚOK«∞ >ˇÅ¡ <åH˘é‰õΩñ QÍ^Œ∞
q#∞ =∞Ǩ`«‡‰õΩÖˇ·# =Ú#∞ʼnõΩñ |~°=∂`«‡ QÆ∞~°∞ ã¨kfi"ÕHõO|∞ ã¨~°ã≤K«∂ѨÙ
`Õ. `«`«Î fiÉ’^èŒO|∞H˘é‰õΩ#∞ ^•ÅÊñ|_ç#,
Ü«∞Oz`« =ºHõÎ=∂~°æ "≥∞ÿ#\˜ì ^ÕǨÏ
=∞x `«ÅOѨÙ=Ú =∞ `«Ê^Œ^蕺#ÉèíH˜Î,
nèѨ~åÜ«∞}=∞Ç≤Ï=∞O|∞ `Õ[iÅ¡. (ÉèÏQÆ.3㨯O.859)
337. `å~°}ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨O™ê~° ™êQÆ~å`åÎ~°Ü«∞fu - `å~°}ó I
ã¨O™ê~° ™êQÆ~°=Ú#∞ ^•\˜OK«∞#∞ QÍ# '`å~°}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Ѩ$^äŒ∞ K«„Hõ=iÎ`À ã¨#`«∞¯=∂~°∞ñ_ç@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
=∞. ^èŒ~°}©â’`«Î=∞ ! h=Ù ˆH=Å ã¨=Ú^Œº^ŒƒùH˜Î nèÜ«ÚH˜Î"≥∞ÿ
=~°QÀqO^Œ Ѩ^•~°qO^ŒÜ«ÚQÆ ÉèÏã¨fi<åfl= ã¨OkèOz ^Œ∞
ã¨Î~° Éèí∂i=ºã¨<åHõ~ÀÅ¡ã≤`« ^Œ∞~åÌO`À„QÆ QÆOcè~° ã¨O
ã¨~°}ÏOÉè’kèñ ^ŒiOѨ=Ü«∞º Ѩ~°"≥∂`åûǨÏO|∞ nÑ≤OѨQÆ<£.
(ÉèÏQÆ. 4-631)
~å*Ï ! h=Ù ˆH=ÅO JK«OK«Å"≥∞ÿ# ÉèíH˜ÎÜ«ÚH˜Î`À QÀqO^Œ Ѩ^•~°qO^Œ=∞#∞
<å=#∞ P„â◊~ÚOK«∞=Ú. ^•x ™êÜ«∞=Ú`À ^Œ∞ã¨~Î =° Ú, ^Œ∞~°O`«=Ú, ^Œ∞óY=∞Ü«∞=Ú,
Hõ~îÀ~°=Ú, QÆOcè~°=Ú J~Ú# D ã¨O™ê~° ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ Ѩ~°=∞ ã¨O`À+¨=Ú`À
`«iOK«∞=Ú.
 344 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`Õ. K«Å#=∞O^ŒHõ Éèí∂i ã¨Oã¨~°} `«~°}
"≥∞ÿ# ã¨f¯iÎ k‰õΩ¯Å #uâ◊~Úe¡
=éÅ ã¨=∞=∞uÜ≥ÿ∞ Ü«Ú#fl"åñ_≥ Hõ$+¨μ‚
_»xÜ«Ú #∞^Œú=Ùx q^Œ∞~°∞ñ _»_»∞QÆ∞@Ü«Ú#∞ (ÉèÏQÆ.3-75)
q^Œ∞~°∞ñ_»∞ L^Œ=ú Ùx 'ã¨O™ê~° ™êQÆ~=° Ú#∞ ^•\˜OѨ*ÜË Ú« NHõ$+¨μ_‚ ∞» Hˆ =Δ ∞"Õ∞<å?
Ü«∞x Ü«∞_çÔQ#∞.
Hõ. h^≥ã¨ñ ^Œ#∞z`«Î=Úe_ç I ÜÕ∞ ^≥ã¨Å‰õΩñ É’Hõ Hõ_»`«∞ Ô~é∞Hõ QÆÅ∞QÆ∞ "å
~å ^Œ∂_»Ü«∞_»∞QÆ∞„H˜Ü«∞ h I áê^ŒO|#∞ <å=Hõ`«# Éèí=™êQÆ~°=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.92)
*Ï˝#∞Öˇ·#"å~°∞ `«=∞ =∞#ã¨∞û#∞ U "≥·Ñ¨Ù#‰õΩ#∞ áÈhÜ«∞‰õΩO_® h Ü«∞O^Õ
xÅ∞ѨÙ^Œ∞~°∞. JO^Œ∞=Å# "å~°∞ h áê^Œ=∞#∞ <å= P^è•~°O`À ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#
ã¨O™ê~° =∞Ǩã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ P=Ù^Œ∂_» Ü«∞_»∞QÆ∞#∞ ^•\˜#O`« ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ
^•@QÆÅ∞QÆ∞^Œ∞~°∞.
L. "Õ^Œ=^èŒ∂t~À =∞Ç≤Ï`« g^äŒ∞Åñ *ÏÅ #ÅOHõiOK«∞ g∞
áê^Œã¨~À[Ü«ÚQƇ=Ú â◊√Éèíã≤÷u =∂ ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞ÅO^Œ∞ x
`Àºk`« ÉèíH˜Î"≥∞ÿñ ^ŒyeÜ«ÚO_»∞ #∞áêÜ«∞ "≥∞é∞OQÆñ |Å∞¯ ^•
"≥∂^Œ~° ! ÉèíHõÎ ^Œ∞~°ƒù=ѨÜ≥∂xkè`å~°}! ã¨$+≤ìHÍ~°}Ï! (ÉèÏQÆ.10L.753)
h áê^Œ Ѩ^Œ‡=ÚÅ#∞ =∂ ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅÖ’ xÅ∞ѨÙ=Ú. ^•xKÕ ã¨O™ê~°
™êQÆ~°=Ú#∞ ^•@QÆÅ∞æ^Œ∞=Ú.
338. `å~°ó
â◊O.ÉèÏ. QÆ~°ƒù[#‡[~å=∞$`«∞ºÅHõΔ}Ï^ŒƒùÜ«∂`åÎ~°Ü«∞fu - `å~°ó I
QÆ~°ƒù [#‡ [~å =∞$`«∞º ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# ã¨O™ê~°=ÚÖ’ Ѩ_ç ÉèíÜ«∞=Ú <˘O^Œ∞
[#∞Å∞ NǨÏi ѨÓ*Ï ^蕺<å^Œ∞Å∞ ã¨Å∞ѨÙ@KÕ "åix ÉèÜ í ∞« =ÚÅ #∞O_ç q=Ú‰õΩÅÎ #∞
*Ëã≤ `«#Ö’ SHõº=Ú *Ëã≤H˘#∞#∞ QÍ# '`å~°—<å=∞ "åK«∞ºñ_»∞.
=∞. =#*Ï`åHõΔ ! Éèí=`«Ê^•|˚ Ü«ÚQÆ ¿ã"å㨉õΩÎÖˇ· #\˜ì Ü«∞
[˚#=ÚÖò =∞$`«∞ºt~°O|∞ñ ^Œxfl Ѷ¨∞#ã¨O™ê~åO|∞kè<£ ^•ñ\˜ áê
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 345
=#∞Öˇ· Ö’Hõ=ÚÅ∞O |q„`«=ÚÅ∞QÍ =iÎOK«∞K«∞<£ x`«º â’
Éèí#"≥∞ÿ Ü≥ÚÃÑÊ_»∞ =ÚH˜Îñ ÉÁO^Œ∞^Œ∞~°∞ â◊√OÉèí^≥· fiÉèí"À¿Ñ`«∞Öˇ·.
(ÉèÏQÆ.10L.1221)
â’¡II J™ê~° ã¨O™ê~° ã¨=Ú„^Œ =∞^èÕº ã¨=∞‡[˚`À "Õ∞ â◊~°}O H˜=∞ã≤Î I
QÆ∞~°∞ Hõ$áêà’ Hõ$Ѩܫ∂ ã¨^≥·`« kfiâıfiâ◊ Ѩ^•=Úƒ[ n~°…<ÒHÍ II
'Jáê~°=∞QÆ∞ D ã¨O™ê~° ã¨=Ú„^Œ=Ú# =Ú#∞QÆ∞K«∞#fl <å‰õΩ â◊~°}º"Õ∞k?—
Jx t+¨μºñ_»_∞» QÆQÍ
ÉèíQÆ"å#∞x áê^ŒÑ¨^Œ‡=∞#∞ qâßÅ<ÒHõ <å„â◊~ÚOѨÙ=Ú. `«iOK«QÆÅ=Ù— Jx
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ K≥Ñ≤Êi.
339. â◊¥~°ó
â◊O.ÉèÏ. q„Hõ=∞}Ï`ü - â◊¥~°ó I
q„Hõ=∞=Ú#∞ (ѨÙ~°∞+¨ „Ѩܫ∞`«fl=Ú#∞) „Ѩ^Œi≈OK« ã¨=∞~°∞÷ñ_»∞. J`«ºO`«
áœ~°∞+¨âße. Hõ#∞Hõ 'â◊¥~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. <≥é˜ x\˜ì xdÅ Ö’ˆH I â◊fi~°∞x Ѩ~å„Hõ=∞=Úñ ^≥eÜ«∞ ™ê=∞~°÷ºO ɡ
=fiiH˜xñQÆÅ∞QÆ^Œ∞ ! "Õ∞Ѷ¨∞=ÚI QÆ~°∞=e q„Hõ=∞=Úñ ^≥eÜ«∞QÍ ÖËx QÆu<£.
(ÉèÏQÆ.3-973)
K«. QÆ∞~°∞Éèí∞Añ _»O`«ñ É’=Hõ Ü«∞‰õΩOiî`« â◊¥~°`« â◊„`«∞Ãã·#º=ÚÖò
^≥~°ÅñQÆ #∞„QÆ`«O Q˘éqñ „kÑ≤Ê# ÔH·=_ç q∞O@ kiÌ~°O
kiyK«∞ ^Œ∞iflsHõΔ º=∞QÆ∞ nÑ≤`«™œÉèí=Ú ™êÅ∞fiñ [O_» ÉèÏ
㨯~° H˜~°}ÏÉèí ëÈ_»â◊ xâß`« â◊~°O|∞Åñ QÍñ_» <Õã≤#<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.891)

=K«. <Õ#∞#∞ („|Ǩχ), WO„^Œ∞O_»∞#∞ =Ú#∞Å∞#∞ g∞~°Å#∞ =∞é˜Ü«Ú ^ÕǨÏ^è•~°∞

Öˇ=fiˆ~x ã¨=∞‡Ç¨`«∞‡x ~°∂ѨO|∞ #`«x |ÅѨ~å„Hõ=∞O|∞Å H˘ÅñkÜ«Ú
<≥é∞OQÆ *ÏÅ=Ú. (ÉèÏQÆ.4㨯O.132)
 346 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
L. Z#flñ |^•uÜ«¸^äŒ=ÚÅÔHÅ¡ qÉèí∞O_»=Ù áÈ@∞|O@"≥·
##∞fl ~°}Àifi <Õñ_≥ki#<£ Éèí=nÜ«∞ |ÅO|∞ <åÜ«Ú=Ù<£
q∞#flHõ H˘O^Œ∞ñ E_»∞ q∞^≥ "Õ∞~°QÆ "Õ∞kx g`«^≥·`«º"≥∞ÿ
=<≥fl‰õΩ <≥Hõ¯ñ*ËÃã^Œ #"å~°º Ѩ~å„Hõ=∞ q„Hõ=∞O|∞#<£. (ÉèÏQÆ.3㨯O.659)
340. â∫ió
â◊O.ÉèÏ. â◊¥~°™êºÑ¨`«ºO =ã¨∞^Õ=㨺 ã¨∞`«ó - â∫ió I
'â◊¥~°— Ü«∞#QÍ Ü«∂^Œ=ÙÅÖ’ <˘Hõ `≥QÆ. P =Oâ◊=Ú#O^Œ∞ L^ŒƒùqOK«∞@KÕ
Hõ$+¨‚ |Å~å=Úe~°∞fi~°#∞ 'â∫i— Ü«∞#∞ K≥ѨÊ=K«∞Û#∞.
=K«. Éè’AxH˜ ǨÏ$k‰õΩO_»∞, ǨÏ$k‰õΩ#‰õΩ ^Õ=g∞_è∞» O_»∞, â◊`^« #Œè ∞=Ù, Hõ$`«=~°‡Ü«Ú
##∞ H˘_»∞‰õΩÅ∞ QÆeyi. P ^Õ=g∞_è»∞O_»∞ â◊¥~°∞O_»∞ ##O|_»∞. â◊¥~°∞xH˜
=∂i+¨ Ü«∞#∞ ÉèÏ~°º Ü«∞O^Œ∞ =ã¨∞^Õ=ÙO_»∞ ѨÙ>ˇì#∞. (ÉèÏQÆ.9㨯O.715)
â◊¥~°∞x ‰õΩ=∂~°∞_»QÆ∞ =ã¨∞^Õ=ÙxH˜ ѨÙ@∞ì@KÕ NHõ$+¨μ‚_»∞ 'â∫i— JÜ≥∞º#∞.
341. [<Õâ◊fi~°ó
â◊O.ÉèÏ. [<å<åO [#∂Î<åg∞â◊fi~°ó - [<Õâ◊fi~°ó I
[## ^è~Œ ‡° =ÚQÆÅ „áê}∞ÅxflÜ«Ú#∞ [#=Ú Å#|_»∞#∞. "åx Ü«∞xflO\˜Hx˜
„ѨÉèí∞=Ù (xÜ«∞q∞OK«∞"å_»∞) QÆ#∞Hõ '[<Õâ◊fi~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. ^è•`«Å ~°[=Ú# ^Õ=,
„"å`«=Ú ã¨`«Î fi=Ú# Éèí∂`«~åt ^Œ=∞=Ú<£
*Ï`«∞Å∞QÍ <˘#iOK«∞ QÆ∞,
}Ïf`«∞ñ_»∞ g=Ù QÆ∞}QÆ}ÏÅOHÍ~å! (ÉèÏQÆ.9㨯O.284)
342. J#∞‰õÄÅó
â◊O.ÉèÏ. P`«‡`Õfi# Ç≤Ï ã¨ˆ~fiëêO J#∞‰õÄÅó I
# Ç≤Ï ã¨fiã≤‡<£ „áêu‰õΩźO ã¨fiÜ«∞=∂K«~°u.
ã¨HõÅ „áê}∞ʼnõΩ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ P`«‡ Ü«∞QÆ∞@KÕ <≥Å¡~°‰õΩ J#∞‰õÄÅ=ÚQÍ
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 347
#∞O_»∞#∞. `«#‰õΩ „Ѩu‰õÄÅ=∞QÆ∞ Ѩxx `å#∞QÍ <≥=~°∞#∞ KÕã≤H˘#~°∞ QÆ^•! QÍ#
'J#∞‰õÄÅó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. ÉèíQÆ=O`«∞ñ _≥=fixÃÑ· "≥∞ÿ„u "å\˜OK«∞ ã¨`«¯ $áêx~°uñ „|ã¨#∞flñ _»QÆ∞K«∞
#`«xH˜ñ ^Œ=∞Ü«∞O`« ##∞‰õÄÅ "≥∞ÿÜ«ÚO_»∞ ã¨~°fiÉèí∂`«O|∞Å∞ ã¨=∞`«ñ ÉËiÛ
=∞Ç≤Ïñ ^ŒÅáÈÜ«∞ x=∞fl „Ѩ^Õâ◊=ÚʼnõΩ ##Ü«∞O|∞ñ *Ë~°∞ `ÀÜ«∞=ÚÅ=yk...
(ÉèÏQÆ.4㨯O.311)
Hõ. q#∞ „ѨHõ$u <≥·[ =∞Ç≤Ï=∞O I |∞#ñ ^Œ#Ö’ #∞#fl Ü«∞\˜ì ѨÙ~°∞+¨μ#‰õΩ
=∞¿ÇÏâ◊√#‰õΩ #â◊√Éèí qã¨∞Êù~}° O I |#Ü«∞=Ú QÍqOѨñ*ÏÅ ^Œk Ü≥∞@¡x#<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.915)
K«. ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ x„^Œ"Àñ QÆÅÅñ ÉÁO^Œ∞ ##~°÷Hõ=ÚÖò „Ѩɒ^èŒ=∞O
^Œ~°Ü«∞ñQÆ q∞^äŒºÖˇ· ѨÙ~°∞+¨μ#O^Œ∞ Ѷ¨∞\˜OѨx ÔH·=_çO |ˆ~
â◊fi~°∞#‰õΩ <å`«‡<å^äŒ∞#‰õΩ ã¨~°fiâ◊siH˜ñ QÆ~°‡™êHΔ̃Hõ<£
|~°∞=_çñ ÉÁO^Œ "≥#flñ\˜H˜ „ÉÏHõ$`«^À+¨=Ú ÅOQÆ<å=∞}©!
(ÉèÏQÆ.3㨯O.916)
343. â◊`å=~°Îó
â◊O.ÉèÏ. 1. ^èŒ~°‡„`å}ÏÜ«∞ â◊`«=∂=~°Î<åx„áê^Œ∞~åƒù"å J¿ãºu â◊`å=~°Îó I
2. <å_ôâ◊`Õ „áê}~°∂¿Ñ} =~°Î`« Wu "å I
1. ^èŒ~°‡~°HõΔ}ÔH· =O^ŒÅH˘Åk (J<ÕHõ) =∂~°∞¡QÍ „áê^Œ∞~°ƒùqOK«∞@KÕ 'â◊`å=~°Îó—
Ü«∞#ñ|_≥#∞. '^èŒ~°‡ ã¨O™ê÷Ѩ<å~å÷Ü«∞ ã¨OÉèí"åq∞ Ü«ÚˆQ Ü«ÚˆQ— ~å=∞Hõ$ëê‚k
Ü«∞=`å~°=ÚÖË QÍHõ Ü«∞<ÕHõ Ü«∞Oâß=`å~°=ÚÅ∞QÍ ky=zÛ ^è~Œ ‡° ~°H}Δõ =Ú QÍqOK≥#∞.
2. „áê}∞ÅÜ«∞O^Œ∞ Ü«∞<ÕHõ =O^ŒÅ <å_»∞Å∞ QÆÅ=Ù. Ѩ~°=∂`«‡ "åxÜ«∞O^Œ∞
„áê}~°∂ѨÙñ_≥· Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# 'â◊`å=~°Îó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
1.=∞. ã¨~°ã≤OÉÏã≤# "Õ~Ú HÍÅ∞=Å Ü≥∂[<£ q+¨μ‚#O ^≥·# N
Hõ~° <å<å „Ñ¨Hõ\Ï=`å~°=Ú Åã¨OMϺ`«O|∞ Å∞sfiâ◊√Å∞<£
ã¨∞~°Å∞<£ „ÉÏǨχ} ã¨OÜ«∞g∞O„^Œ∞Å∞ =∞ǨÏ~°∞¬Öò q+¨μ‚#OâßOâ◊AÖò
 348 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ǨÏi Hõ$+¨μ‚O_»∞ |ÖÏ#∞[#∞‡ñ _≥_» ÖË: ^• q+¨μ‚ñ_Ò <Õ~°Ê_»<£
(ÉèÏQÆ.1㨯O.64)
^èŒ~°‡~°HõΔ}ÔH· ÉèíQÆ"å#∞_»∞ Éèí∂Ѩ`«∞Å∞QÆ#∞, ^Õ=`«Å∞QÆ#∞, „ÉÏǨχ}∞Å∞QÆ#∞,
=∞ǨÏ~°∞¬Å∞QÆ#∞ WOHõ#∞ J<ÕH=õ ÚÅ∞QÆ J=`«iOK«∞K«∞O_»∞#∞. |Å~å=Úñ_»∞, NHõ$+¨μ_‚ ∞»
P NǨÏi J=`å~°=ÚÖË.
ã‘. J\˜ì 㨈~fiâ◊fi~°∞O _»Ü«∞º~ÚHÍÅO|∞ ÅO^Œ∞#∞ ^Œ^Œ∞æ}=ºuHõ~°=Ú#
[x~ÚOK«∞K«∞O_»∞, hKå_»∞Ê# |∞∞+≤ ^Õ= QÆ}=ÚÅ∞ ^Œ=∞ `«=∞ Hõ~°‡ xi‡
`≥·â◊fi~°º áê~°"Õ∞+ª̈º=ÚÅO^Œ∞ñ |∞~°∞+¨`«fi=Ú#ñ ÉÁOk Ü«∞kèHÍ~°=ÚÅ∞ =Ç≤ÏOz
=iÎOz „Hõ=∞‡é =`«∞Î~°∞, =∞é˜ H˘O^Œ éÏ~°∂_è» Hõ~å‡#∞™ê~°"≥∞ÿ#
`Õ. =∞#=ÚÅ#∞ *ÏÅñ QÆey ^èŒ~°‡=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
„â◊^ŒÌ`Àñ QÆ∂_ç Ü«∞„Ѩu+≤^Œú"≥∞ÿ#
x`«º<≥·q∞uÎHÍKå~° xѨÙ}∞ ÅQÆ∞K«∞
^Œy ~°*’QÆ∞} Hõe`« z`«Î=ÚÅ∞ QÆey (ÉèÏQÆ.3㨯O.1020)
2.Hõ. Ѷ¨∞# <å_ô ѨÙO[=Ú =Å I ##∞ ~°HõÎ=Ú ... ѨÙ>ˇì<£.(ÉèÏQÆ.3㨯O.901)
344. Ѩn‡
â◊O.ÉèÏ. Ѩ^Œ‡O ǨϿãÎ q^Œº`« Wu Ѩn‡ I
ÉèíQÆ"å#∞x ǨÏã¨Î=Ú#O^Œ∞ Ѩ^Œ‡=Ú QÆÅ^Œ∞. QÍ# 'Ѩn‡— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
`Õ. ..... Hõ~°`«Å „Éèí=∞}©Hõ$`å#∞"≥∂^Œ I ã¨∞O^Œ~åHÍ~° bÖÏ~°qO^Œ =∞=∞~°.
(ÉèÏQÆ.3-538)
Éèí∞[H©iÎ, Hõ_çÜ«∞=ÚÅ∞, HõOHõ}=ÚÅ`À â’aèÅ∞¡ ‰õΩ_ç KÕuÜ«∞O^Œ∞ ™êfiq∞
bÖÏ~°qO^Œ=Ú#∞ ^èŒiOK≥#∞.
345. Ѩ^Œ‡xÉèËHõΔ}ó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ^Œ‡xÉèË DHõΔ}Ë ^Œ$âß=¿ãºu - Ѩ^Œ‡xÉèËHõΔ}ó I
Ѩ^Œ‡=ÚÅ`À ã¨=∂#=∞QÆ∞ <Õ„`«=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞.
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 349
'#Å¡x"å_»∞ Ѩ^Œ‡ #Ü«∞#=Ú‡Å"åñ_»∞— (ÉèÏQÆ.10 ѨÓ.1011)
ѨÙO_»sHõ Ü«ÚQÆ=Ú É’Å∞ Hõ#∞flÅ"åñ_»∞. (ÉèÏQÆ.1㨯O.16)
346. Ѩ^Œ‡<åÉèíó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ^Œ‡ã¨º <åÉè∫=∞^èÕº Hõi‚HÍÜ«∂O ã≤÷`« Wu - Ѩ^Œ‡<åÉèíó I
ǨÏ$^ŒÜ«∞ Ѩ^Œ‡=Ú#‰õΩ =∞^茺# QÆÅ "Õ∞~°∞Hõi‚HõÖ’ #∞#fl Ѩ~°=∂`«‡, ÖË^•
q+¨μ=‚ ¸iÎ Ü≥ÚHõ¯ <åaèÜ∞« O^Œe Ѩ^‡Œ =Ú#O^Œ∞ ã≤`÷ ∞« ñ_≥#· 'K«`∞« ~°∞‡Y „|Ǩχ— 'Ѩ^‡Œ <åÉè—í
Ü«∞#ñ|_»∞#∞. K«`«∞~°∞‡Y „|Ç¨Ï‡Ü«Ú q+¨μ‚x qÉèí∂uÜÕ∞.
=K«. ^Œ∞ã¨Î~°O|∞ Öˇ·# hÅ"Õ}∞ H©K«Hõ QÆ∞Ň Å`å QÆǨÏfi~°O|∞Å á⁄O`« <˘Hõ¯
~åq„=∂x ^ŒQÆæéñ QÆ∂~°∞ÛO_ç ÜÕ∞ q#fl K«O^ŒO|∞# <å ǨÏ$^ŒÜ«∞QÆ`«∞O
|~°=∂`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ٠ǨÏiO lOuOzu. (ÉèÏQÆ.1㨯O.122)
=∞. [Å*ÏO`«ã≤÷`«Hõi‚HõO kiy~å ã¨OѶ¨∞O|∞Öˇ· Ü«Ú#fl éË
‰õΩÅ K«O^ŒO|∞#ñ QÆ$+¨μ‚xO kiy~å QÆ∂~°∞ÛO_ç gH˜ΔOK«∞K«∞<£..
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.495)
Hõ. Éèí∂i ÅÜ«∞[Åkè x„k`« I <å~åÜ«∞} <åaèHõ=∞Å <åà◊=Ú# #AO
_®~°Ü«∞ñ |∞>ˇì ##∞@ x[ I "≥∂ ~år"åHõΔ ! ѨÙ>ˇì <À@∞ `«ÅOѨ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.559)
â’¡II Ѩâߺq∞ ^Õ"åO ã¨Î= ^Õ= ^Õ¿ÇÏ I ã¨~åfiOã¨Î^ä• Éèí∂`«qâı+¨ ã¨OѶ¨∂<£ I
„|Ǩ‡}g∞â◊O Hõ=∞ÖÏã¨#ã¨÷O I |∞∞+‘Oâ◊Û ã¨~åfi#∞~°QÍOâ◊Û k"åº<£.
(Éè.í w.11-15)
347. J~°q<åÌHõΔó
â◊O.ÉèÏ. J~°q#Ì ã¨^Œ$âı JH˜Δ}© J¿ãºu - J~°q<åÌHõΔó I
Ѩ^Œ‡=ÚÅ`À ã¨=∂#=∞QÆ∞ <Õ„`«=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'J~°qO^•‰õΔΩ—ñ
_»Q∞Æ #∞.
Hõ. =Ú‰õΩo`« Hõ~°Hõ=∞Å∞O _»~Ú I Ü«∞‰õΩ\˜Å ã¨^ŒƒùH˜Îñ |~°=âß`«‡‰õΩñ _»QÆ∞K«∞<£
qHõKèåOÉè’~°∞Ç¨Ï Ö’K«#∞ I #‰õΩ x@¡xÜ≥∞O ^Œ^•##=Úñ QÆ#∞ñQ˘#∞K«∞<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.752)
 350 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
348. Ѩ^Œ‡QÆ~°ƒùó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ^Œ‡ã¨º ǨÏ$^ŒÜ«∂Yºã¨º =∞^èÕº Láê㨺`åfi`ü - Ѩ^Œ‡QÆ~°ƒùó I
ǨÏ$^ŒÜ«∞=∞#∞ Ѩ^Œ‡=Ú =∞^茺# Láêã≤OѨñ|_»∞ñ"å_»∞ QÍ# 'Ѩ^Œ‡QÆ~°∞ƒù— ñ
_»#|_»∞#∞.
Hõ. J#∞Ѩ=∞ QÆ∞} ã¨OѨÓ~°∞‚x I ##Ѷ¨Úx ã¨∞ã≤÷`«∞x QÆ`«∞x <åã‘#∞ â◊Ü«∂
#∞x ÉèíHõÎǨÏ$^Œ∞æǨâ◊Ü«∞ I #∞x 㨈~fiâ◊fi~°∞ ##O`«∞ #∞`« ã¨K«Ûi`«∞<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.926)
=∞. q=∞ÅO ɡ· Ѩiâ◊√^Œú"≥∞ÿ `«QÆ∞ =∞<Àq*Ï˝# `«`«Î fi „Ѩɒ
^èŒ =∞u<£ xeÊ `«nÜ«∞=¸iÎ qÉèí=^蕺#O|∞ QÍqOz z
`«Î=Ú ã¨~åfiOQÆ q=∞~°≈# „H˜Ü«∞ʼnõΩO ^•~˘¯eÊ „Ѩ`«ºOQÆ=Ú<£
ã¨∞=∞Ǩ^蕺#=Ú ¿ãÜ«∞ñQÍ =ÅÜ«ÚñÉ’ â◊√^•úO`«~°OQÆO|∞#<£. (927)
L. "Õ^Œ=^èŒ∂t~À =∞Ç≤Ï`«g^äŒ∞Åñ*ÏÅ #ÅOHõiOK«∞ g∞
áê^Œ ã¨~À[ Ü«ÚQƇ=Ú â◊√Éèíã≤÷u =∂ ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞ÅO^Œ∞ x
`Àºk`« ÉèíH˜Î"≥∞ÿñ ^ŒyeÜ«ÚO_»∞ #∞áêÜ«∞ "≥∞é∞OQÆñ |Å∞¯, ^•
"≥∂^Œ~°! ÉèíHõÎ^Œ∞~°ƒù= ѨÜ≥∂xkè `å~°} ! ã¨$+≤ì HÍ~°}Ï !
(ÉèÏQÆ.10L.753)
"Õ^•O`« g^èŒ∞ÅÖ’ qǨÏiOK«∞ h áê^ŒÑ¨^Œ‡=ÚÅ∞ =∂ ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅO^Œ∞
<≥šѨC_»∞ xez Ü«ÚO_»∞ #∞áêÜ«∞=Ú#∞ =∂‰õΩ J#∞„QÆÇ≤ÏOѨÙ=Ú.
("Õ∞=Ú =∂ ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅÖ’ x#∞fl Láêã≤OK≥^Œ=Ú)
ã‘. ǨÏi ~¸â◊fi~°∞O_»∞ qǨÏOQÆ ‰õΩÖËâ◊fi~° Ü«∂#∞ñ_≥· x[ Éèí$`«∞ºñ_≥·# „^èŒ∞=Ùxñ
QÆ#∞ñQ˘#∞ "Õ_»∞Hõ [x~ÚOѨ <å =∞^èŒ∞=#=Ú# HõѨC_»∞ ã¨x „^èŒ∞=ÙO_»∞
Ѩ~°∞=_ç Ü≥∂QÆqáêHõ f„=Oɡ·# |∞kúKÕ x[=∞<ÀO|∞~°Ç¨Ï =Ú‰õΩà◊
=∞O^Œ∞ñ ^Œ\„˜ `«ÊÉèÏÜ«∞`« =¸iÎ Ü«∞@ñ k~À^è•#O|∞##∞ <˘Ok `«`Hü }Δõ O|
`Õ. `«# ѨÙ~ÀÉèÏQÆ=∞O^Œ∞ xeÛ##∞ |∂~°fi
ã¨=∞kèHõ *Ï˝# #Ü«∞# QÀK«~° ã¨=∞„QÆ
=¸iÎñ QÆ#∞ñQ˘x ã¨O„Éèí=Ú##∞ ã¨=∞‡
^•„â◊√=ÙÅ∞ ~åÅñ ѨÙÅH©Hõ$`åOQÆ∞ñ_»QÆ∞K«∞ (ÉèÏQÆ.4㨯O.278)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 351
NǨÏi QÆ~°∞_»"åǨÏ<å~°∂_è»∞_≥· „^èŒ∞=Ùx =^ŒÌ‰õΩ =K≥Û#∞. P ã¨=∞Ü«∞=Ú#
„^è∞Œ =Ùñ_»∞ xâ◊ÛÅ"≥∞#ÿ |∞kú`À `«# ǨÏ$^ŒÜ∞« Ѩ^‡Œ =ÚÖ’ „ѨHÍtOK«∞K«∞#fl NǨÏiÜ«∞O^Õ
^Œ$+≤ì =∞QÆfl"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞@KÕ `«# Ü≥∞^Œ∞@ =ºHõÎ~°∂ѨÙñ_≥· Ü«Ú#fl NǨÏix QÆ=∞xOK«
ÖËHõáÈÜ≥∞#∞.
349. â◊s~°Éèí$`ü
â◊O.ÉèÏ. 1. áÈ+¨Ü∞« #fl#fl~°∂¿Ñ} „áê}~°∂¿Ñ} "å â◊si}ÏO â◊s~å}˜ ^è•~°Ü∞« fu
- â◊s~°Éèí$`ü I
2. ã¨fi=∂Ü«∞=∂ â◊s~å}˜ aÉèísÎu "å I
1. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ â◊s~°=ÚÅ#∞ J#fl~°∂ѨÙñ_≥· áÈ+≤OK«∞K«∞, „áê}~°∂ѨÙ_≥·
^èŒiOK«∞K«∞ â◊s~°=ÚÅ#∞ xÅ∞ѨÙ#∞.
ã‘. PkHÍÅO|∞# <å „Ñ¨*ÏѨu Ü«∞~Ú# Ö’ˆHâ◊fi~°∞O _»K«∞º`«∞O_»∞
Ѩ^Œ‡<Õ„`«∞ñ_»∞ =#ã¨Ê`«∞Å <À+¨kè=ÚYº*Ï`«O|∞ x+¨=Ú #∂~°˚O|∞ñ QÀi
HõeÊOK≥ #O^Œ∞ =ÚYºOɡ·# Ü«∞#flO|∞ #K«~°O|∞Öˇ·#\˜ì Ü«∞Ѩ^Œ "≥∞Å¡ñ
ÉÏ^ŒKå~°∞ʼnõΩ#∞ ÉÏÖˇfi\˜ì ~Ú~°∞QÍà◊√¡ KÕ`«∞Å∞ QÆey# r=`«uH˜
`Õ. ǨÏã¨Î=ÚÅ∞ ÖËx Ü«∂ K«`«∞ëêÊ^Œ∞ ÖˇÅ¡
##fl=ÚQÆñ |∂x HÍqOK≥ #kÜ«Úñ QÍHõ
<å =∞ǨÉèÏQÆ∞ñ _»K«∞º`«∞ñ _®^Œ~°=Ú#
g∞‰õΩ #ã¨=∂Yº qMϺu *’HõѨé˜K≥. (ÉèÏQÆ.6㨯O.197)
2. J=`å~°=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ `«# =∂Ü«∞KÕ â◊s~°=ÚÅ#∞ ^èŒiOK«∞#∞.
=K«. |∞kú=∞O`«∞Öˇ· Ѩ~°`«`«Î fiO|∞QÍx [_»O|∞#∞ x¿+kèOK«∞K«∞#fl ã¨`«∞Ê~°∞+¨μÅ∞
`«=∞ â◊s~°O|∞Å Ü«∞O^Œ∞ x#fl~°Ü«ÚK«∞O^Œ∞~°∞. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.667)
(„áê}~°∂ѨÙ_≥· â◊s~°=ÚÅ#∞ ^èŒiOz Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# ã¨`«∞Ê~°∞+¨μÅ∞ `«=∞
â◊s~°=ÚÅO^Õ ÉèíQÆ"å#∞x ^Œi≈OK≥^Œ~°∞)
=∞. ã¨~°ã≤O ÉÏã≤# "ÕÜ«ÚHÍÅ∞=Å Ü≥∂[<£ q+¨μ‚#O^≥·# N
Hõ~° <å<å „Ñ¨Hõ\Ï=`å~°=Ú Åã¨OMϺ`«O|∞ Å∞sfiâ◊√Å∞<£
ã¨∞~°Å∞<£ „ÉÏǨχ} ã¨OÜ«∞g∞O„^Œ∞Å∞ =∞ǨÏ~°∞¬Öò q+¨μ‚ #OâßOâ◊=ÚÖò
ǨÏi Hõ$+¨μO‚ _»∞ |ÖÏ#∞[#∞‡ñ _≥_Ö» Ë ^•q+¨μñ‚ _Ò <Õ~Ê° _»<.£ (ÉèÏQÆ.1㨯O.64)
 352 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
350. =∞ǨÏiúó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨÏf |∞∞kúó - qÉèí∂u~°¿ãºu - =∞ǨÏiúó I
|∞∞kúó J#QÍ qÉèí∂u (Sâ◊fi~°º=Ú). â◊H˜Î, ã¨OѨ^Œ Ô~O_»∞#∞ Hõeã≤# Sâ◊fi~°º
=∞#|_»∞#∞. ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ Q˘Ñ¨Ê Sâ◊fi~°º=Ú QÆey# "åñ_»Q∞Æ @KÕ '=∞ǨÏiúó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
â’¡II Ü«∞^ŒºkfiÉèí∂u =∞`«û`«Î fiO N=∞^Œ∂i˚`« "Õ∞= "å I
`«`«Î^Õ"å=QÆK«Ûù `«fiO =∞=∞ `Õ*’Oâ◊ ã¨OÉèí="£∞ II (Éè.í w.10-41)
Ö’Hõ=ÚÖ’ ÜÕ∞k Dâ◊fi~° ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ#kQÍ#∞, Sâ◊fi~°º=O`«=ÚQÆ#∞,
HÍOuÜ«ÚHõ"Î ∞≥ #ÿ kQÍ#∞, ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ L`åûǨÏ=Ú`À QÆ∂_ç#kQÍ#∞ L#fl^À P =ã¨∞=Î Ù#∞
Dâ◊fi~°â◊H˜Î Ü≥ÚHõ¯ JOâ◊=Ú =Å# ѨÙ\˜ì# ^•xxQÍ `≥eã≤H˘#∞=Ú. ÉèíQÆ"å#∞_»∞
J\˜ì qÉèí∂u QÆey Ü«Ú#fl "å_»QÆ∞@KÕ '=∞ǨÏiúó— Ü«∞#|_»∞#∞.
=. K«~åK«~° Éèí∂`«O|~Ú# [QÆO|O`«Ü«Ú =∞^•HÍ~°O|∞QÍ ÉèÏqOz Ü«∞O^Œ∞
qt+¨ì"≥∞ÿ# "åxx =∞kfiÉèí∂`«∞Å∞QÍ <≥é∞OQÆ∞=Ú. (ÉèÏQÆ.11㨯O.105)
351. |∞∞^Œúó
â◊O.ÉèÏ. „ѨѨ&Û~°∂¿Ñ} =~°ú=∂#`åfi`ü - |∞∞^Œúó I
„ѨѨOK« ~°∂Ѩ=Ú# =$kú#Ok Ü«Ú#fl"åñ_»∞ QÍ# '|∞∞^Œúó— Ü«∞QÆ∞#∞.
P. ......
ã¨$+≤ìHÍÅ=∞O^Œ∞ ã¨$[º=∂#O|QÆ∞ I [QÆ=Ú =∞`«ûfi~°∂Ѩ =∞QÆ∞#∞ =`«û !
(ÉèÏQÆ.2-250)
ã‘. HõÅñ_»∞ =∞^Œ#∞ºO_»∞ Ѷ∞¨ #∞ñ _˘Hõ _»`ñ« _≥O^Œ∞ "≥eH˜ñ QÍ#ñQÆ ~åHõ qâ◊fi"≥∞Å¡
#ub#"≥∞ÿ =∞Ǩ^Œ∞ƒù`« ã¨=∞„QÆã¨∂ÊùiÎ #∞O_»∞#∞ QÀHõ #∂Å∞#flÉèíOy...
(ÉèÏQÆ.6㨯O.169)
Hõ. ÉÏÅ∞ñ_»"≥ h=Ù? Ѩ~°∞ñ_» = I <åÅO|∞ñ_» =kèHõÜ≥∂y "å^Œ∞ºñ_»=Ù `«#∞
ã¨∂÷ÖÏHõ$u Ü«∞QÆ∞ qâ◊fi=Ú I h bÖÏ ~°∂Ѩ=∞O„_»∞ xѨÙ}∞Å∞ Hõ$ëê‚ !
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.404)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 353
352. =$^•ú`å‡
â◊O.ÉèÏ. =$^Œúó - ѨÙ~å`«# P`å‡ Ü«∞¿ãºu - =$^•ú`å‡ I
„|Ǩ‡^Œ∞Å HõO>ˇ#∞ ѨÙ~å`«#"≥∞ÿ# "åñ_»∞ '=$^•ú`凗 Ü«∞QÆ∞#∞.
=$^Œú J#QÍ ã¨=∂‡#hÜ«Ú_»∞, ã¨~åfikè‰Ωõ _»∞ J#∞ J~°=÷ ÚÅ∞ HõÅ=Ù. ã¨~∞° fiʼnõΩ#∞
ѨÓAº_»∞. `«#KÕ Ñ¨ÓlOѨ^Œy#"å_»∞, #=∞㨯iOK«^Œy# "å_»∞ ÖË#\˜ì"å_»∞ Hõ#∞Hõ.
Ѩ~°=∂`«‡ '=$^•ú`凗 Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. =Ú=¸‡~°∞ÎÅ =Ú^Œ∞Hõ"ÕÅ∞Ê uÜ«∞ºx <≥Ü«∞ºOѨ٠|Å∞‰õΩ....
(ÉèÏQÆ.8㨯O.669)
353. =∞ǨHõΔó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨÏf JH˜Δ}© =∞Ǩ#κHΔÍ}˜ "å J¿ãºu - =∞ǨHõΔó I
1. qâßÅ"≥∞ÿ# Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ Hõ#∞Hõ '=∞ǨHõΔó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ L`«¯ $+¨ì=ÚÖˇ·#, ã¨HõÅ q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ „QÆÇ≤ÏOѨQÆÅ
~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞ (JHõΔó) QÆÅ=Ù. QÍ# '=∞ǨHõΔó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. ã¨O`«`« Nx"åã¨O|∞ Å~Ú# Ö’K«# ѨOHõ[O|∞Å#∞ QÆey...
(ÉèÏQÆ.3㨯O.937)
354. QÆ~°∞_»^èŒfi[ó
â◊O.ÉèÏ. QÆ~°∞_®VŸ¯ ^èŒfi*’ Ü«∞¿ãºu - QÆ~°∞_»^èŒfi[ó
QÆ~°∞`«‡O`«∞ñ_»∞ QÆ∞~°∞ÎQÍ QÆÅ ^èŒfi[=Ú QÆey Ü«ÚO_»∞@KÕ q+¨μ‚=¸iÎ
'QÆ~∞° _»^fiŒè [ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
ã‘. 'J=∞$`åâ◊#O|∞ KÕÜ∞« HõÜÚ« #∞ ^Õ= !<å I Hõ[~å=∞~°`fi« O|∞ #O^Œ∞@Ü«Ú#∞
JdÅ Ö’HõO|∞Å Hõ„QÆ}˜ "≥·# h I Ü«∞„QÆO|∞#O^Œ∞ x #flkèHõ ÉèíH˜Îñ
Q˘Å∞K«∞ #∞xH˜Ü«Úñ QÀiuñ QÆ~°∞}`À I ^ŒÜ«∞¿ãÜ«Ú =Ú^Œú`«^≥·`«ºÉèËk!—
Ü«∞#=Ù_∞» "åxH˜ #aè=∞`«O|∞Å∞ „Ñ‘`∞« ñI _≥· ~ÚzÛ Ç¨Ïi ~Ú@∞ìÅxÜ≥∞ <å‰õΩ
P. ##Ѷ¨∞! "åǨÏ#O|"≥· =∞Ǩ^èŒfi[=∞ "≥· I
Ü«ÚO_»∞— =∞x#ñ |H˜ΔÜ«Ú#∞ „Ѩ™ê^Œ
=∞#∞K«∞ „"≥ÚH˜¯ =éK≥† .... (ÉèÏ~°.Pk.2P.106)
 354 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'^Õ"å! <å‰õΩ J=∞$`«O Éè∞í lOK«H<õ Õ J[~å=∞~°`fi« =Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞=∞xÜ«Ú,
JdÅ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ Jkè‰õΩ_»=~Ú# h Ü≥∞^Œ∞@ x#∞fl ÉèíH˜Î`À ¿ãqOK«∞H˘#∞
=~°=∞_»∞QÆ∞K«∞<åfl#∞. ^ŒÜ«∞`À x=Ú‡— Jx QÆ~°∞`«‡O`«∞ñ_»_»∞QÆQÍ q+¨μ‚=¸iÎ '<å‰õΩ
"åǨÏ#=Ú QÍ#∞, =∞Ǩ^èfiŒ [=Ú QÍ#∞ LO_»∞=Ú— Jx =~°=ÚxK≥Û#∞. QÍ# q+¨μ=‚ Ù
'QÆ~∞° _»^fiŒè A—ñ_»Ü∞≥ º#∞.
Hõ. 'h "åǨÏ#=∞Ü≥∞º^Œ, ~°^äŒ I g∞"≥H˜¯#ñ ˆQ`«∞<≥· =Ç≤ÏO`«∞ñ ɡ#∞=Ù, <å
H© =~°=Ú xzÛ =∞#∞ѨÙ=Ú—I <å=Ù_»∞ '#=ÙQÍHõ!— Ü«∞<≥ =∞#ó„Ñ≤Ü∞« "≥∞ã¨Q<Æ .£
(ÉèÏ~°.J#∞âß.1P.353)
355. J`«∞Åó
â◊O.ÉèÏ. `«∞ÖÏ - LѨ=∂#=∞㨺 # q^Œº`« Wu - J`«∞Åó I
''# `«ã¨º „Ѩu=∂ã≤Î Ü«∞㨺 <å=∞ =∞ǨÏ^Œºâ◊ó I (âıfi.4-19)
''# `«fi`«û"≥∂-ãÎ̈ºÉèíºkèHõó ‰õΩ`À #ºó—— (Éèí.w.11-43)
Ѩ~°=∂`«‡`À áÈÅÛ^Œy#k ÜÕ∞kÜ«Ú#∞ ÖË^Œ∞. '# `«ã¨º— Ü«∞#∞ 㨇 $u
"åHͺ#∞™ê~°=Ú ÉèQí "Æ å#∞x <å=∞"Õ∞ Q˘Ñ¨Ê Ü«∞â◊=Ú (H©i)Î . J\˜ì "åxH˜ áÈÅÛ^ŒQ∞Æ #k
ÜÕ∞kÜ«Ú #∞O_»^Œ∞.
'# `«fi`«û"≥∂— Ü«∞#∞ w`å=K«<å#∞™ê~°=Ú 'h`À ã¨=∂#∞ñ_»∞ ÖË_∞» . Q˘Ñ¨Ê"å_»∞
ZHõ¯_»#∞ LO_»_»∞.— Hõ#∞Hõ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ 'J`«∞Åó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.

Hõ. <å~åÜ«∞}∞O_»∞ [QÆ^• I ^è•~°∞O_»QÆ∞ hâ◊fi~°∞O_»∞, ^ŒÅñѨ #`«xH˜<£

ÖË Ô~O^Œ∞ ã¨=ÚÅ∞ #kè‰õΩÅ∞ I nè~À`«Î=Úñ _»`«_»∞ #kfifÜ«ÚO_»QÆ∞@<£.
(ÉèÏQÆ.4-579)
L. ÉèíO_»#cè=Úñ _®~°Î[# ÉÏO^èŒ=Ùñ _»∞[fiÅ ÉÏ}`«∂} HÀ
^ŒO_»HõàÏ „ѨK«O_» Éèí∞[ `åO_»= H©iÎH˜ ~å=∞=¸iÎH˜<£
Ô~O_»= ™ê\˜ ^≥·=q∞Hõ ÖËñ_»#∞K«∞<£ QÆ_»QÆ\ ˜ì ÉèËiHÍ
^•O_» ^Œ^•O_»^•O_» x#^ŒO|∞ Å*ÏO_»=Ú xO_» =∞`«Î"Õ
^ŒO_»=Ú <≥H˜¯ñ *Ï>ˇ^Œ#∞ ^•â◊~°nè! Hõ~°∞}ÏѨÜ≥∂xnè !(HõOK≥~°¡ QÀѨ#fl)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 355
356. â◊~°Éèíó
â◊O.ÉèÏ. â◊~åó - â◊s~å}˜ j~°º=∂}`åfi`ü, `Õ+¨μ „Ѩ`«ºQÍ`«‡`«Ü«∂ ÉèÏfu-â◊~°Éèíó
â◊s~°=ÚÅ∞ tkäÅ=∞QÆ∞#q QÆ#∞Hõ â◊~°=Ú Å#ñ|_»∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∂
â◊~°=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ`«ºQÍ`«‡ ~°∂ѨÙñ_≥· „ѨHÍtOK«∞#∞ QÍ# 'â◊~°Éèíó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. .............. â◊s
~°=Ú ÖÏkè"åºkè [~å I ã¨=∞xfi`«=Ú ÅQÆ∞@ñ*Ë@∞ ã¨Ç¨Ï[O|~°Ü«∞<£.
(ÉèÏ.L^ÀºQÆ.2J.92)
â’¡II J#Î=#Î W"Õ∞ ^ÕǨ x`«º™ÈºHÍÎó â◊si}ó I
J<åt<À-„Ѩ"Õ∞Ü«∞㨺 `«™ê‡^Œ∞º^茺ã¨fi ÉèÏ~°`«! (Éèí.w.2-18)
P`«‡ x`«∞ºñ_»xÜ«Ú, â◊s~°=ÚÅ∞ <åâ◊=O`«=ÚÅxÜ«Ú NHõ$+¨‚ Ѩ~°=∂`«‡
K≥ÃÑÊ#∞.
357. (J)cè=∞ó
â◊O.ÉèÏ. aÉèË`«º™ê‡`«û~°fiq∞u - cè=∞ó I ã¨<å‡~°æ=iÎ<å=∞cè=∞ Wu "å I
ZÅ¡~°#∞ ÉèíÜ«∞ÃÑ@∞ì#∞ QÍ# 'cè=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨<å‡~°æ=~°∞ÎʼnõΩ JÉèíÜ«∞OHõ~°∞ñ_»∞ QÍ# 'Jcè=Úñ_»∞— JQÆ∞#∞.
ã‘. ~°∂_èçñ „|^è•# ѨÓ~°∞+¨ <åÜ«∞‰õΩO_»#∞, ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»#∞, [QÆ„`«ÊÉèí∞ñ_»<≥·#
<åHõO>ˇ ##∞ºÅñÔQ·H˘x `«ye#, Ü«∂`«‡Å∞ Éèí= ÉèíÜ«∞O|O^Œ∞ <≥ѨÙ_»∞ñ
QÍ=Ù# <å Ü«∂[˝ñ QÆ_»=OQÆ <À_»∞@ñ, *Ëã≤ "åÜ«Ú=Ù gK«∞, td "≥Å∞OQÆ∞,
x#∞ñ_»∞ ^ŒÑO≤ K«∞, ^• xO„^Œ∞O_»∞ =i¬OK«∞, ÉèÜ
í ∞« =∞Ok =∞$`«∞º=٠Ѩ~∞° =Ù ÃÑ@∞ìñ
`Õ. QÍ# q*Ï˝# "≥·~åQƺ Hõe`«"≥∞ÿ#
ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÆO|∞#O *Ëã≤ Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=Ú
H˘é‰õΩ #Ü≥∂ºy =~°∞Å∞ =∞K«Û~°} Éèí[#∞
ÅQÆ∞K«∞ñ [i~ÚOѨÙ^Œ∞~°∞ x~°ƒùÜ«∂`«∞‡ ÅQÆ∞K«∞ (ÉèÏQÆ.3-886)
<å Ü«∂[˝ [=^•@ÖËHõ ÉèíÜ«∞O`À QÍe gK«∞#∞. Jyfl =∞O_»∞#∞. ã¨∂~°∞º_»∞
ZO_» HÍÜ«Ú#∞. WO„^Œ∞_»∞ =i¬OK«∞#∞. =∞$`«∞º=Ù ÉèÜ í ∞« Ѩ_ç áêiáÈ=Ù#∞. (cè=∞ó) Ü≥∂QÆ∞Å∞
 356 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
<å K«~}° Hõ=∞Å=Ú#∞ ã¨O㨇iOK«∞K«∞ ÜÕ∞ ÉèÜ í ∞« =Ú#∞ ÖˉΩõ O_»QÆ #∞O^Œ∞~°∞ (Jcè=∞ó)
=K«. J`«x =Å# ÉèíÜ«∞O|∞#O*Ëã≤ "åÜ«Ú=Ù gK«∞, ã¨∂~°∞ºO_»∞ ^ŒÑ≤~ÚOK«∞,
xO„^Œ∞O_»∞ =i¬OK«∞, #HõΔ„`«O|∞Å∞ "≥Å∞OQÆ∞, [O„^Œ∞O_»∞ „ѨHÍtOK«∞,
^Œ``Ϋ å¯ÅO|∞Å =$HõÅΔ `å^Œ∞ Ö’+¨^∞Œè Å`À_»O QÆ∂_ç ѨÙ+¨ÊѶŨ Éèií `«O|∞ÅQÆ∞,
ã¨i`«∞ÅÎ ∞ „Ѩ=Ç≤ÏOK«∞, ã¨=Ú„^ŒO|∞Å∞ "Õ∞~°Å∞ ^ŒÑʨ HõÜÚ« O_»∞, #yfl „Ѩ[fieOK«∞,
Éèí∂q∞ y~°∞Å`ÀñQÆ∂_» |~°∞=Ù#ñ „QÆ∞OQÆ "≥éÜ«Ú, <åHÍâ◊O|∞ ã¨HõÅ
[#O|∞ʼnõΩ #=HÍâ◊OaK«∞Û..... (ÉèÏQÆ.3-972)
=K«. âßO`À„QÆ~∂° Ѩ^~Œè ∞° O_≥#· ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞O_»∞ .... (Jcè=∞ó-cè=∞ó)
(ÉèÏQÆ.3-91)
358. ã¨=∞Ü«∞[˝ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨$+≤ì ã≤÷u ã¨OǨ~° ã¨=∞Ü«∞q`ü - ã¨=∞Ü«∞[˝ó I
2. +¨\ò ã¨=∞Ü«∂<£ *Ï<åfu "å - ã¨=∞Ü«∞[˝ó I
3. ã¨~°fiÉèí∂`Õ+¨μ ã¨=∞`«fiO Ü«∞[#=∞¿ãºu "å ã¨=∞Ü«∞[˝ó I ''ã¨=∞`«fi
=∂~å^è#Œ =∞K«∞º`«ãº¨ ——
1. ã¨$+≤ì ã≤÷u ã¨OǨ~°=ÚÅ#∞ *ËÜ«∞=Åã≤# ã¨=∞Ü«∞=ÚÅ <≥é˜ñy# "å_»∞
QÍ# PÜ«∂ ã¨=∞Ü«∞=ÚÅÖ’ PÜ«∂ HÍ~°º=ÚÅ∞ KÕÜ«ÚK«∞O_»∞#∞. QÍ#
'ã¨=∞Ü«∞[˝ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
2. ã¨Okè q„QÆÇϨ Ü«∂# Pã¨# ^≥· fi^è• P„â◊Ü∞« =ÚÅQÆ∞ P~°∞ ã¨=∞Ü«∞=ÚÅ#∞
<≥é˜ñy# "å_»∞ QÍ# 'ã¨=∞Ü«∞[˝ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ѨQÆ\ ˜ HÍÅ=Ú#∞ P~°∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ qÉèílOz# 1. L+¨ã¨∞û 2. ã¨OQÆ=∞O
3. =∞^蕺ǨÏfl=Ú 4. JѨ~åǨÏfl=Ú 5. ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú 6. xâß=ÚY=Ú. J^蕺`«‡
q^Œ∞Å∞ XH˘¯Hõ¯ ÉèÏQÆ=Ú#∞ XH˘¯Hõ¯ HÍ~°º=Ú#‰õΩ LѨÜ∂≥ yOK«∞H˘O^Œ∞~°∞. Ѩ~=° ∂`«‡
Wq Ü«∞xflÜ«Ú `≥eã≤# "åñ_»QÆ∞@KÕ 'ã¨=∞Ü«∞[˝ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
â’¡II ã¨"≥∂-ǨÏO ã¨~°fiÉèí∂`Õ+¨μ # "Õ∞ ^ÕfiëȺã≤Î # „Ñ≤Ü«∞ó I
ÜÕ∞ Éèí[xÎ `«∞ =∂O ÉèíHÍκ =∞~Ú `Õ `Õ+¨μ KåѨºÇ¨Ï"£∞ II (Éèí.w.9-29)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 357
<Õ#∞ ã¨=∞ã¨Î „áê}∞ÅO^Œ∞#∞ ã¨=∞=ÚQÍ #∞O_»∞"åñ_»#∞. <åH˘Hõñ_»∞
^Õfi+≤OѨ^yŒ #"å_»∞ QÍx =∞é˜ÜÚ≥ Hõñ_»∞ W+¨μ_ì ∞» QÍx Z=_»∞#∞ ÖËñ_»∞. Z=~°∞ ##∞fl
ÉèíH˜Î`À ¿ãqOK«∞^Œ∞~À, "å~°∞ <å Ü«∞O^Œ∞#∞, <Õ#∞ "åi Ü«∞O^Œ∞#∞ #∞O^Œ∞=Ú.
=K«. HõO@HõO|∞# HõO@HÀ#∂‡Å#O|∞ ¿ãã≤ ~Ô O\˜x ѨiǨÏiOK«∞ q<åfl}˜ `≥éOQÆ∞#,
Ü«∂^Œ= ~°∂Ѩ â◊s~°O|∞#O*Ëã≤ ~¸â◊fi~°∞ñ_»∞ Ö’HõHõO@Hõ â◊s~°O|∞Å∞
ã¨OǨÏiOz x[ â◊s~°O|∞ q_»K†≥ ã¨OǨ~°O|∞#‰õΩ x[â◊s~° Ѩ~â° s◊ ~°=ÚÅ∞
~Ô O_»∞ hâ◊fi~°∞#‰õΩ ã¨=∞O|∞Å∞.
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ã¨=∞ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. Z=i =∞#ã¨∞û ã¨=∞~°∂Ѩ=Ú# #∞O_»∞<À
"åñ_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^Õ x=ã≤OK«∞K«∞#fl "å_»QÆ∞#∞. W\˜ì ã¨=∞`«fi ^Œ$+≤ì QÆey
Ü«ÚO_»∞@ÜÕ∞ Ü«∞^è•~°÷=∞QÆ∞ áêO_ç`«º=Ú. ã¨=∞ã¨Î r=ÙÅO^Œ∞#∞, ã¨∂~°ºK«O„^•^Œ∞
ÅO^Œ∞#∞, „ÉÏǨχ}∞x Ü«∞O^Œ∞#∞, Kè«O_®Å∞x Ü«∞O^Œ∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡ "åºÑ≤Oz
Ü«Ú<åfl_»x `≥eã≤H˘x, "åx Ü«∞xflO\˜Ü∞« O^Œ∞#∞ ã¨=∞`«fi |∞kú QÆÅ"åñ_Õ P`«‡*Ï˝x.
J\˜ì"åx Ü«∞O^Œ∞ Ѩ~°=∂`«‡ ã≤÷~°=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. „ѨǨ¡^Œ∞_»∞ `«e¡ QÆ~°ƒù=Ú#O
^Œ∞#flѨC_Õ <å~°^∞Œ x =Å# ÉèQí =Æ `«`ΠΫ fi=Ú#∞ „â◊=}=Ú KÕã,≤ J=QÆ`=« Ú KÕãH≤ ˘x#
|∞kúâße. ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÖ’ ã¨^• <å~åÜ«∞}∞<Õ xÅ∞ѨÙH˘x `«#‡Ü«Úñ_≥· Ü«ÚO_≥_»∞
"å_»∞. áÈ`«#QÍ~°∞ „ѨǨ¡^Œ K«i„`« „áê~°OÉèí=Ú#<Õ.
''`«#Ü«∞O^Œ∞ #dÅ Éèí∂`«=ÚÅO^Œ∞ <˘HõÉèíOy ã¨=∞Ç≤Ï`«`«fiO|∞# [~°∞QÆ∞"åñ_»∞——
(7㨯O. 115) Ü«∞x âߡѶ≤∞OK≥#∞. W\˜ì"åˆ~ ã¨=∞Ü«∞A˝Å∞.
=∞. J=∞Å*Ï˝# ã¨∞^•# ^èŒ~°‡~°u ã¨`«ºHΔÍOu x~°‡`«û~°
`«fi=ÚÅ<£ Ü«∞[˝`«áÈ-#ã¨∂Ü«∞Åñ QÆ_»∞<£ ^ŒiÊOK«∞ ^è•„fã¨∞~À
`«Î=ÚHõO>ˇ<£ â◊fiѨK«∞O_»∞ =ÚY∞ºñ_»∞ =∞<À~°÷„áê} "åHõ¯~°‡=ÚÖò
ã¨=∞`«<£ x#∞fl #~ÚOK≥<Õx x[=Oâ◊ NHõ~°∞O_Òñ ^Œ∞k<£
(ÉèÏQÆ.7-351)
Éèí~°`«∞ñ_»#∞ „ÉÏǨχ}∞ñ_»∞ „|Ǩχ*Ï˝x. [_»∞x=Öˇ ã¨OK«iOK«∞K«∞O_≥_ç "åñ
_»∞. =$+¨~å[ ¿ã=‰õΩÅ∞ Éèí~°`«∞x HÍoHÍ^ÕqH˜ |e ~ÚK«∞Û@‰õΩ ã≤^Œú=Ú KÕã≤i.
L. JK«Û@ q„Ѩã¨∂#∞ñ_»∞ ÉèíÜ«∞OÉÁHõ ~ÚOK«∞Hõ ÖËHõ K«OѨQÍ
=zÛ# "åiÜ«∞O^Œ∞ñ QÆ~°"åÅ=Ú#O^Œ∞#∞ QÍoÜ«∞O^Œ∞ñ ^•
#K«∞º`« ÉèÏ==ÚOz ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞#ñ |^Œ‡^ŒàωõΔΩ <≥O`«Ü«Ú<£
 358 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞zÛHõ `À_» xeÊ Ü«∞#∞=∂#=Ú <˘O^ŒHõ Ü«ÚO_≥ #`«Îé˜<£.
(ÉèÏQÆ.5-1 P.137)
`«#∞fl K«OѨÙ@‰õΩ =zÛ# "å~°<åfl, ÃÑ·ÔHuÎ# HõuÎ J<åfl, HÍoHÍ^Õq Ü«∞<åfl,
Éèí~°`«∞#‰õΩ ÜÕ∞ =∂„`«O ÉèíÜ«∞=Ú QÆÅ∞QÆÖË^Œ∞. JxflO\˜Ö’#∂ J`«xH˜ JK«∞º`«
ÉèÏ="Õ∞ `ÀK≥#∞. (ã¨=∞Ü«∞[˝ó)
Hõ. J`«xH˜ `«ÅáÈÜ«∞ Ç≤Ï`å I Ç≤Ï`«∞Å∞#∞ ã¨<å‡#∞ºÅ∞#∞ qÇ‘Ï#∞Å∞ #u QÆ
i›`∞« Å∞#∞ Öˆ sâ◊√ñ_»∞ ã¨=∞ I =∞uÜ«Ú#∞ xdÖˇH· õ Éè∂í `«=∞Ü«Ú_≥· Ü«ÚO@<£
(ÉèÏQÆ.3-464)
`Õ. ^è•i‡‰õΩÅ HõO>ˇ #∞`«Î"≥∂`«Î=Úñ_»∞ q#∞=Ú
=∞`«û=∞iÊ`« ã¨HõÅ^èŒ~°‡ ã¨fiÉèÏ=
=∞Ç≤Ï=∞=ÚÅ∞ QÆeæ ~Ú`«~° ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ q_çz,
ã¨=∞`« =iÎOK«∞ ã¨Ñ¨C}º`«=Úñ_»∞ Ѷ¨∞#∞ñ_»∞ (ÉèÏQÆ.3-969)
Hõ. `«=∞`«=∞ ^èŒ~°‡=Ú ^ŒÑ¨ÊHõ
ã¨=ÚÖˇ· ##∞ #q∞‡ u~°∞QÆ∞ ã¨Éèí∞ºÅ‰õΩ#∞ |O
^èŒ=Ú ##∞flñ E_» qiÜ«Ú#∞
Hõ=∞ÖÏѨÙÎ_»∞ "˘_»=∞ qiÜ«Ú Ñ¶¨∞#`«=∞=Ú „H˜Ü«∞<£.(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.410)
Hõ. J=∞~°∞ʼnõΩ #ã¨∞~°∞ʼnõΩ <Õ I ã¨=Úñ_» t=O|dÅ Éèí∂`«*ÏÅO|∞ʼnõΩ<£
ã¨=∞`« <˘#iOѨ t= <å I =∞=Ú <å‰õΩO *ˇÅ∞¡ Ö’Hõ=∂#ºO|QÆ∞K«∞<£.
(ÉèÏ~°.Hõ~°‚ 1 P.275)
Hõ. ^ÕǨÏã¨∞÷ #^ÕǨï #dÅ
^ÕÇ≤Ïã¨=Ú<£ x#∞fl ÉèíH˜Îñ ^≥Å∞`«∞~°∞ ^Œ∞i`«
=ӺǨÏ=Ú‡ñ |∞}ºK«Ü«∞=Ú #
"≥∂ǨÏ`« x~°ã≤OK«∞ Ü≥∂y =ÚY∞ºÅ∞ Hõ$ëê‚! (ÉèÏ~°.âßOu.4P.237)
359. ǨÏq~°›ió
â◊O.ÉèÏ. 1. Ü«∞*Ë˝+¨μ ǨÏq~åƒùQÆO ǨÏ~°fu ǨÏq~°›ió I
JǨÏO Ç≤Ï ã¨~°fiÜ«∞*Ï˝<åO Éè’HÍÎ K« „ѨÉèí∞ˆ~=K« (Éèí.w. 9-24)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 359
2. J^äŒ"å Ǩ˙Ü«∞`Õ Ç¨Ïqëê J™êqu ǨÏqó I
''J|^èŒfl<£ ѨÙ~°∞+¨O Ѩâ◊√"£∞—— (`≥·.P.)
3. 㨇 $u =∂„`Õ} ѨÙO™êO áêѨO, Jq^•º `«`å¯~°ºO ã¨O™ê~°O "å
ǨÏ~°fu, Ü«∞[˝ÉèÏQÆO ǨÏ~°fu "å
4. ǨÏi`« =~°‚`åfi^•fi - ǨÏió I
''ǨÏ~å=∞ºÑ¶¨∞O K« 㨇~°Î $Ï}ÏO ǨÏq~åƒùQÆO „Hõ`«∞+¨fiǨÏ"£∞ I
=~°‚â◊Û "Õ∞ ǨÏi^Õfiu `«™ê‡^Œúi~°Ç¨ÏO 㨇 $`«ó II (âßOu)
1. 'JǨÏO Ç≤Ï— Ü«∞#∞ w`å "åHͺ#∞™ê~°=Ú Ü«∞[˝=ÚÅO^Œ∞ ǨÏq~åƒùQÆ=Ú#∞
JO^Œ∞H˘#∞#∞. ã¨~°fi Ü«∞[˝=ÚÅO^Œ∞#∞ Éè’HõÎÜ«Ú, „ѨÉèí∞=Ù#∞ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ QÆ#∞Hõ
'ǨÏq~°›ió— Ü«∞QÆ∞#∞.
''Ü«∂QÆ=ÚÅ ÉèÏQÆ I =∂ǨÏiO`«∞ QÍ# ǨÏiÜ«Ú #O„_»∞——
(ÉèÏ~°.âßOu.6P.431)
Ü«∂QÆ=ÚÅÖ’ Ü«∞[˝ÉèÏQÆ=Ú#∞ PǨ~°=ÚQÍ ã‘fiHõiOK«∞^Œ∞#∞ QÍ# 'ǨÏi
Ü«∞O^Œ∞~°∞.
2. 'J|^èŒfl<£— Ü«∞#∞ „â◊√u „Ѩ=∂}=ÚKÕ 'Ǩ˙Ü«∞`Õ— ǨÏ=#=Ú KÕÜ«∞|_»∞
ǨÏqã¨∞û#∞, Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ QÍ# 'ǨÏqó— Ü«∞QÆ∞#∞.
3. 'ǨÏ~å=∞ºÑ¶¨∞O— Ü«∞#∞ âßOu Ѩ~°fi"åHõº=ÚKÕ ã¨‡ $u =∂„`«=Ú# r=ÙÅ
áêѨ=ÚÅ#∞ "åxH˜ ¿ÇÏ`«∞=QÆ∞ ã¨O™ê~°=Ú#∞ #tOѨ*ËÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ#∞, ǨÏi`«
=~°‚=Ú QÆey Ü«ÚO_»∞@ KÕ`«#∂ 'ǨÏió— Ü«∞QÆ∞#∞.
D Ô~O_»∞#∞ HõÅã≤ 'ǨÏq~°›ió— Ü«∞QÆ∞#∞.
P. ..... Ü«∂QÆÉèÏQÆK«Ü«∞=Ú ÖÏǨÏiOK«∞ =∞Ǩ`«∞‡ñ I
_»_»qÖ’x Ѷ¨Å=Ú ÖÏǨÏiOK«∞ (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.607)
360. ã¨~°fiÅHõΔ}ÅHõΔ}ºó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~Ô · fi~°H¡ }Δõ óÿˇ - „Ѩ=∂}ˇóÿ ÅHõ}Δ O - *Ï˝#O *ÏÜ«∞`Õ Ü«∞`«kÎ fix~°∞+Ì Oì¨ ã¨~fi° ÅHõ}Δ
ÅHõΔ}"£∞ I `«„`« ™ê^èŒ∞ó - ã¨~°fiÅHõΔ} ÅHõΔ}ºó I
ÅHõΔ}=∞#QÍ „Ѩ=∂}=Ú. „Ѩ=∂}=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ Ѷ¨Å~°∂Ѩ=Ú '„Ѩ=∂—
 360 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ü«∞#|_»∞#∞. '„Ѩ=∂— Ü«∞#QÍ â◊√^ŒúÉ’^èŒ, Ü«∞^ä•~°÷*Ï˝#=Ú. ã¨HõÅ „Ѩ=∂}=ÚÅ
=Å# QÆÅ∞QÆ∞ Ü«∞^ä•~°÷*Ï˝#=Ú ã¨~°fiÅHõΔ} ÅHõΔ}ó Ü«∞QÆ∞#∞. ^•xH˜ ™ê^èŒ∞=Ù
'ã¨~fi° ÅHõ}
Δ ÅHõ}
Δ ºó—. „Ѩ=∂}=ÚÅ KÕ`« „QÆÇÏ≤ OK«|_»∞ *Ï˝#=Ú q+¨μ"‚ Õ QÆ#∞Hõ PÜ«∞#
'ã¨~°fiÅHõΔ}ÅHõΔ}ºó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. ÅHõΔ}=O`«∞O_»∞ QÍx ~¸â◊fi~°∞O_»∞ ÅH˜Δ`«∞O_≥· Hõ~°‡ã¨Oã¨~°}O|∞#
Ü≥∂QÆqÜ≥∂QÆO|∞Å <˘O^Œ∞. (ÉèÏQÆ.7㨯O.40)
361. ÅH©;"å<£
â◊O.ÉèÏ. ÅH©;~°ã¨º =HõΔã≤ x`«ºO =ã¨fu - ÅH©;"å<£ I
ÅH©;^Õq Ü≥∞Å¡ÑC¨ _»∞#∞ q+¨μ=‚ ¸iÎ Ü≥ÚHõ¯ =HõóΔ ã¨Å÷ =Ú# x=ã≤OK«∞#∞ QÍ#
'ÅH©;"å<£— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. HõÅ∞=ÚÅ h<≥_»∞ HõÅHõOiî Ü≥∞Å<åñQÆ =iÎOK«∞ <≥"åfix =HõΔ=∞O^Œ∞...
(ÉèÏ.1-257)
362. ã¨q∞u&˚Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨q∞uO - Ü«Ú^ŒÌO [Ü«∞fu - ã¨q∞u&˚Ü«∞ó I
Ü«Ú^Œú=ÚÅO^Œ∞ [~ÚOK«∞#∞. F@q∞ <≥é∞ñQÆx =∞Ǩg~°∞ñ_»∞ QÆ#∞Hõ
'ã¨q∞uO[Ü«∞ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
âß. Lëê‚Oâ◊√O_»∞ `«=∞O|∞ñ ^ÀÅ∞„H˜Ü«∞ h =Ù„QÍǨÏ= HΔÀ}˜Ö’ñ
QÆ$ëê‚! "≥·~°∞Åñ ^Àe<åñ_»=Ù ~°}„H©_® qâı+¨O|∞Å<£
xëê‚`«∞O_»=Ù ã¨Ñ¨Î QÀ=$+¨=ÚÅ<£ <Õñ _®l ÉèíOlOz ~À
z+¨μ`‚ fi« O|∞# =zÛ KÕHÀ#∞=Ú =∂ j`åOâ◊√aOÉÏ##<£.(ÉèÏQÆ.10L.137)
363. qHõΔ~°ó
â◊O.ÉèÏ. qQÆ`«ó HõΔ~°ó <åâ’ Ü«∞™êº™œ - qHõΔ~°ó I
HõΔ~°=∞#QÍ #tOK«∞@. ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ <åâ◊#"≥∞ѨC_»∞#∞ Ü«ÚO_»^Œ∞ QÆ#∞Hõ
'qHõ~Δ ó° — Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 361
ã‘. ... QÆ∞}â◊¥#∞ºñ_»QÆ∞ Ѩ~°=ÚxH˜ QÆ∞}Ï„â◊Ü«∞=Ú#
Éèí=q<åâ◊O|∞Å∞ áê\˜e¡#@∞¡O_»∞ñ |\˜ì K«∂z# ÖË=Ù ÉÏÅ∞ÖÏ~°!
(ÉèÏQÆ.7㨯O.238)
364. ~ÀÇ≤Ï`«ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨fiK«ÛùO^Œ`«Ü«∂ ~ÀÇ≤Ï`åO =¸iÎ =∞`«ûº=¸iÎO "å =ǨÏ<£ ~ÀÇ≤Ï`«ó I
`«# WK«ÛùKÕ Z~°∞Ѩ٠=~°‚=ÚQÆÅ =¸iÎx =Ç≤ÏOK«∞"å_»∞ ÖË^• =∞`«ûº=¸iÎx
=Ç≤ÏOK«∞"å_»∞.
â’¡II ^蕺ÜÕ∞`«¯=∞ÅQÆ~åƒùÉèí"£∞ ^Õ=O ÅH©;Ѩu ã¨Î`«ó I
Hõ=∞ÖÏÅÜ«∞ ¿ÇÏfâ◊ qÉèí∂+≤`« Hõ~°^ŒfiÜ«∞"£∞ II
ÅH©;Ѩu=¸iÎH˜ `å=∞~° Ü≥ÚHõ¯ JO`«~åƒùQÆ=Ú =O\˜ â◊s~°=ÚO_»∞@KÕ
Zé]x =~°‚=Ú QÆÅ"å_»∞ Jx Ѩ~åâ◊~° Éèí@ì~°∞"å~°∞ q+¨μ‚ѨÙ~å}=Ú Ö’x ÃÑ· â’¡Hõ=Ú
#∞^ŒÇ¨ÏiOzi.
=K«. Kå‰õΔΩ+¨ =∞#fiO`«~° ã¨OѨ¡=O|∞# ^Œâ◊=∞O|~Ú# g∞<å=`å~°O|∞ <˘Ok
=∞Ç‘Ï~°∂ѨO|QÆ∞ <å=<≥H˜¯Oz "≥·=ã¨fi`« =∞#∞=Ù #∞^ŒúiOK≥.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.63)
365. =∂~°æó
â◊O.ÉèÏ. 1. =Ú=ÚHõΔ=ó `«O ^Õ=O =∂~°æÜ«∞hÎu - =∂~°æó I
2. Ѩ~°=∂#<ÀÌ ÜÕ∞# „áêѨº`Õ ã¨ =∂~°æ Wu "å I
1. '=∂~°—æ Ü«∞#QÍ J<Õfi+¨}=Ú ("≥^‰Œ Ωõ @) "≥∂Hõ=Δ Ú#∞ HÀ~°∞"å~°∞ Ѩ~=° ∂`«‡
H˘é‰õΩ "≥^Œ‰õΩ^Œ∞~°∞. HÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '=∂~°æó— ("≥^ŒHõñ|_»∞"åñ_»∞) Ü«∞QÆ∞#∞.
2. Ѩ~=° ∂#O^Œ=Ú#∞ ("≥∂Hõ=Δ Ú) QÀ~°∞"å~°∞ „â◊=} =∞#<å^Œ∞Å#∞ =∂~°=æ Ú#
Ѩ~°=∂`«‡#∞ *Ë~°∞^Œ∞~°∞. Ѩ~°=∂`«‡ =∂~°æ=Ú HõO>ˇ "Õé∞QÍ^Œ∞. =∂~°æ=Ú, QÆ=∞º=Ú
Ô~O_»∞#∞ PÜ«∞#ÜÕ∞ QÆ#∞Hõ '=∂~°æó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. 'Ü≥∂y [#∞Å∞ Ѩ~°`«`«Î fi ã≤kúH˘é‰õΩ xdÖÏ`«‡‰õΩO_≥·# <å~åÜ«∞}∞#O^Œ∞
ã¨OÜ«Ú[º =∂#O|~Ú# ÉèíH˜ÎÉèÏ=O|∞=Å# #∞^Œ~ÚOz# =∂~°æO|∞#‰õΩ
x`«~° =∂~°æO|∞Å∞ ã¨iQÍ=O„_»∞—
 362 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. '=∞^Œ∞æ}ÏHõ~°‚#O|∞#O *Ëã≤ j„Ѷ¨∞O|∞QÆñ „QÆ=∞O|∞#O ÔQ·=ź =∂~°æ^ŒO|∞
ÅQÆ∞ „â◊^•ú Éèí‰õΩÎÅ∞^Œ~ÚOK«∞.— (ÉèÏQÆ.3㨯O.874)
L. U qÉèí∞ áê^ŒÑ¨^Œ‡~°`«∞ Öˇ#flñ_»∞ <≥=fi~°∞ñ ÉÁO^ŒÖËx ÃÑO
„^À= [iO`«∞ ~°\ ˜ì |∞^èŒ`À+¨Hõ ! ... (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.956)
'â◊âfi◊ ^•Ç¨^¡ Œ =~å·!— âßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ Ü«∂#O^Œ=Ú#‰õΩ ("≥∂Hõ=Δ Ú#‰õΩ) =∂~°"æ ∞≥ #ÿ
"å_®! Jx uHõ¯#QÍ~°∞ „^À}Ѩ~fi° , kfifÜ«∂âßfi™êO`« Ѩ^ºŒ =ÚÖ’ (383) ǨÏiǨÏ~°
<å^äŒ∞x ã¨∞ÎuOzi. Hõ#∞Hõ ÉèíQÆ"å#∞ñ_Õ PÜ«∞##∞ *Ë~°∞ '=∂~°æ=Ú—#∞ JQÆ∞#∞.
366. ¿ÇÏ`«∞ó
â◊O.ÉèÏ. Láê^•#O xq∞`«ÎOK« HÍ~°}O 㨠U"Õu - ¿ÇÏ`«∞ó I
qâ’fi`«ÊuÎH˜ Láê^•# xq∞`«Î HÍ~°}=ÚÅ∞ ~Ô O_»∞#∞ `å<Õ Ü«∞QÆ∞@KÕ Ñ¨~=° ∂`«‡
'¿ÇÏ`«∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. (‰õΩO_»‰õΩ =∞#∞fl Láê^•# HÍ~°}=Ú. ‰õΩ=∞‡i xq∞`«Î
HÍ~°}=Ú)
L. HÍ~°}HÍ~°º ¿ÇÏ`«∞=QÆ∞ HõO[^ŒàωõΔΩx HõO>ˇ ##∞º Öˇ
"åfi~°∞#∞ ÖË~°∞ `«O„_ç! ÉèíQÆ=O`«∞ ##O`«∞x qâ◊fiÉèÏ=<À
^•~°∞x ã¨^Œ∞æ}Ï=à◊√ Å∞^•`«Î=∞u<£ Q˘xÜ«∂_»‰õΩO_ç#<£
*Ë~°=Ù z`«Î=ÚÖò „ѨHõ$uñ *ˇO^Œx x~°∞æ}"≥∞ÿ# „|Ǩχ=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.211)
ã‘. P^ŒºO`«â◊¥#ºO|∞ #=ºÜ«∞Oɡ· `«QÆ∞ `«`«Î fi q∞O`«‰õΩ #∞áê^•#=∞QÆ∞@
QÆ∞}q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ ÔQ·H˘x HÍÅ=Ú#∞ =∞ǨÏ^•k Éèí∂`«=ÚÅ∞ñ ^Œ <åfl„â◊~ÚOѨ
QÍÖÏ#∞~°∂ѨO|∞ñÔQ·H˘x ~¸â◊√O_»∞ ^Œ# bÅÔH· ^Œ#∞ñ^• ã¨$lOK≥ñ
QÆ~°"≥ÚÑ¨Ê #dÅÖ’Hõ=ÚÅO^Œ∞ñ ^• #∞O_»∞ñ ^Œ#Ö’# #dÅO|∞^Œ#~°∞K«∞O_»∞ñ
`Õ. QÍ# qâ◊fi=Ú‡#‰õΩñ QÍ~°ºHÍ~°}=ÚÅ∞ ^•#†
Ü«∞ =∞‡Ç¨ѨÙ~°∞+¨μx `«#∞=Ù =Å#ñ
ÉÏã≤ qâ◊fiO|∞ "≥eÜ≥ÿ∞ „ѨÉèÏ㨠"≥ÚO^≥
=∂x`åKå~° ! ~¸ =~°Î=∂# ã¨$+≤ì. (ÉèÏQÆ.3-342)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 363
367. ^•"≥∂^Œ~°ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ^Œ=∂k ™ê^èŒ<Õ# L^•~å - L`«¯ $ëêì =∞u~åº, `«Ü«∂ QÆ=∞º`« Wu
- ^•"≥∂^Œ~°ó I
''^Œ=∂^•Ì"≥∂^Œ~À qÉèí∞ó—— (L^ÀºQÆ.69-8) Wu =∞ǨÉèÏ~°`Õ.
2. Ü«∞â’^ŒÜ«∂ ^•=∂fl L^Œˆ~ |^Œú Wu "å.
''`«Ü≥∂~°‡^茺QÆ`«O |^ŒúO ^•=∂fl QÍ_è»O `«Ü≥∂^Œˆ~ II
`«`«â◊Û ^•"≥∂^Œ~°`åO 㨠ܫ∞ Ü«∞ø ^•=∞ |O^èŒ<å`üI——
(„|.ѨÙ.184-41,42)
3. ''^•=∂x Ö’Hõ<å=∂x `åx Ü«∞™Èº^Œ~å#Έ~ I
`Õ# ^•"≥∂^Œ~À ^Õ=ó N^èŒ~°ã¨∞Î ~°=∂„t`«ó II——
Wu "åºã¨ =K«<å`ü - ^•"≥∂^Œ~°ó I
1. ^Œ=∞=∞#QÍ |Ç≤ÏiO„kÜ«∞ x„QÆÇϨ =Ú. ^Œ=∂k ™ê^è#Œ =ÚÅKÕ #∞`«¯ $+¨"ì ∞≥ #ÿ
|∞kúQÅÆ "åiKÕ `≥eÜ«∞ñ|_»∞"åñ_»∞ QÍ# '^•"≥∂^Œ~∞° —ñ_»#ñ|_»∞#∞. (^Œ=∂^•Ì"∂≥ ^Œ~À
qÉèí∞ó)
`Õ. ^Œ=∞=Ú<åñ QÆÅ Ü«Ú`«Î=∞ ^èŒ~°‡ "≥∞_»ñ^Œ
#Å=é˜z ##∞flñ QÍq∞OK«∞ <å~°º [#=Ú
kqÜ«Ú Éèí∞qÜ«Ú <å #_»∞=∞# `Õ[iÅ∞¡
#@∞ì ÅQÆ∞@ ^•"≥∂^Œ~°∞ñ _»O„_»∞ ##∞fl. (ÉèÏ~°.âßOu. 6P.424)
^Œ=∞=∞#∞ Ü«Ú`«Î=∞ ÅHõΔ}=Ú QÆÅ ã¨[˚#∞Å∞ ##∞fl ^蕺xOK«∞K«∞O_≥^Œ~°∞.
T~°fiú Ö’Hõ=Ú, Éè∂í Ö’Hõ=Ú <å Ü«Ú^Œ~=° ÚÖ’<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. D ~Ô O_»∞ HÍ~°}=ÚÅKÕ
##∞fl '^•"≥∂^Œ~°∞ñ_»∞— JO^Œ∞~°∞.
2. '`«Ü∂≥ ~°‡^躌 QÆ`O« — J#∞ „|ǨχѨÙ~å} "åHͺ#∞™ê~°=Ú Ü«∞â’^ŒKÕ L^Œ~=° Ú
#O^Œ∞ „`å\˜KÕ Hõ@ì|_»∞@KÕ '^•"≥∂^Œ~°∞—ñ_»QÆ∞#∞.
3. ^•=∞=ÚÅ#QÍ Ö’Hõ=ÚÅ∞. "åxx L^Œ~°=Ú#O^Œ∞ QÆey Ü«Ú#fl
"å_»QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ '^•"≥∂^Œ~°∞—ñ_»#ñ|_»∞#∞.
 364 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. `«[˚#x Ö’ñy@O QÆÅ I ~°A˚Ѩ~°OѨ~°Åñ „QÆ=∞‡é<£ ã¨∞`«∞ñ QÆ@ì<£
ÉÁ[˚ kiy ~å ^ŒÜ≥∞º [ I QÆ*Ï˚Å=Ú Å∞#fl ÉÁ[˚ñ QÆ@ì<£ =â◊"Õ∞?
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.385)
Hõ. |O^èŒq"≥∂K«#∞ñ_ôâ◊√ñ_»∞ I |OkèOѨñ ɡ#OQÆ∞ [#x áê\’iÛ ã¨∞ǨÏ$
^ŒƒO^èŒ∞ñ_»∞ QÍ=Ù# [#h I |O^èŒO|∞#ñ QÆ@∞ì=_çÜ≥∞ñ ÉÏ\˜Oz #$áê!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.388)
âß. ‰õΩH˜Δ<£ Ö’Hõ=ÚÅ∞#fl Q“~°==Ú`À (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.663)
368. ã¨Ç¨Ïó
â◊O.ÉèÏ. ã¨Ç¨Ï`Õ - ã¨~åfi#aèÉèí=u HõΔ=∞`« Wu "å I
*Ï˝<≥·â◊fi~åºk QÆ∞}=ÚÅKÕ #O^Œé#∞ #kèQÆq∞Oz Ü«ÚO_»∞#∞. Éèí‰õΩÎÅ
Ü«∞Ѩ~å^è=Œ ÚÅ#∞ HõqΔ ∞OK«∞#∞. D ~Ô O_»∞ HÍ~°}=ÚÅ KÕ`#« ∞ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ 'ã¨ÇϨ ó—
Ü«∞QÆ∞#∞.
âß. ^èŒ#∞º<£ Ö’Hõ=∞<Àaè~å=Úñ QÆ∞Åq^•º~°∂Ѩ`å~°∞}º ™œ
[#ºN|Å^•#â∫~°ºHõ~°∞}Ï ã¨Oâ’aè`«∞<£ x#∞fl ...(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1705)
`Õ. ã¨Oz`« *Ï˝#ã¨∞Y |Öˇ·â◊fi~°ºâ◊‰õΩÎ
ÖÏkQÍñ QÆÅ ã¨∞QÆ∞}O|∞ Å=∞~°∞ h‰õΩ... (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.247)
=K«. âßO`À„QÆ~∂° Ѩ^~Œè ∞° O_≥#· ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞O_»∞ âßO`«~∂° ѨÙO_»∞ QÍ=Ù#ñ |~°H$õ `åѨ~å^èŒ
x+‘Ê_»º =∂# =∂#ã¨∞O_»Ü«Úº ##∞HõOáêÜ«∞`«Î z`«∞ÎO_≥· =iÎOK«∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.91)
369. =∞Ç‘Ï^èŒ~°ó
â◊O.ÉèÏ. =∞Ç‘ÏO yi ~°∂¿Ñ} ^èŒ~°fu - =∞Ç‘Ï^èŒ~°ó I
''=<åx q+¨μ‚ iæ~°Ü≥∂ kâ◊â◊Û—— (q.ѨÙ)
'=<åx— Ü«∞#∞ q+¨μ‚ѨÙ~å} "åHõº „Ѩ=∂}=ÚKÕ y~°∞Å∞ (Ѩ~°fi`«=ÚÅ∞)
q+¨μ‚ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÅ∞. y~°∞Å ~°∂Ѩ=Ú# Éèí∂q∞x ^èŒiOK«∞#∞ ("≥∂Ü«Ú#∞) QÍ#
'=∞Ç‘Ï^èŒ~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 365
=∞. ã¨HõÖÏcè~°∞Å∞ gñ_≥ Hõ$+¨μ‚ñ _»# <≥·[Oɡ·# ~°∂ѨO|∞`À
#HõÅOHõ ã≤÷u#∞O_ç â‹·Åq∞^≥ g∞ ~°iÛOѨ ~°O_»OK«∞ñ ^•
<˘Hõ â‹·ÖÏHõ$u ^•eÛ QÀѨ‰õΩÅ`À <˘O_˘O_» ѨÓlOz QÀ
=Hõ ^Œ`åÎ#fl=Ú ÖÏǨÏiOK≥ qÉèí∞ñ_® „Ѩ`«ºHõΔ â‹·ÖÏHõ$u<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.891)
=∞. qÅã¨`«∞¯O_»e ~å[ã¨Yº=Ú# #∞sfiÉèí$`«û=∂Yº<£ ã¨=Ú
[˚fie`À^•~° t~ÀqÉèí∂+¨} ã¨Ç¨Ï„㨠ã¨fi~°‚‰õÄ@O|∞Å<£
ã¨eÖÏ"åã¨`«ñ *Ï~°∞ H“ã¨∞ÎÉèí q~å[„^Œ`«fl QÆ~°ƒùO|∞Å<£
#e<å‰õΔΩO_»∞ QÆ#∞OQ˘#OQÆñ^ŒÔQ "≥∞ÿ<åHÍ=hÉèí$^Œæu<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.290)
=K«. W@∞¡ QÀѨ‰õΩÅ∞ ǨÏi ã¨"Õ∞`«∞Öˇ· yiH˜O |∂[<ÀѨǨ~°O|∞Å∞ ã¨=∞iÊOz,
QÀ^èŒ#O|∞ÅO |∞~°ã¨¯iOK«∞H˘x Éèí∂ã¨∞~åj~åfi^Œ =K«#O|∞Å`À yiH˜O
„|^ŒH˜Δ}O|∞ ¿ãã≤i. (893)
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ QÀáêʼnõΩÅ`À D Ѩ~°fi`«=Ú#∞ ѨÓlOѨÙ=∞x K≥Ñ≤Ê, `å#∞
Ѩ~°fi`åHõ$`«∞_≥·, QÀѨ‰õΩÅ`À `å#∞ QÆ∂_» HõÅã≤ Ü«∂ Ѩ~°fi`«=Ú##∞ ѨÓlOK«∞K«∂,
QÀѨ‰õΩe_ç# <≥·"Õ^Œº=ÚÅ#∞ `å<Õ Ü«∂~°yOK≥#∞. QÀáêʼnõΩ ÖÏ Ñ¨~°fi`«=Ú#‰õΩ
ѨÓ[Å∞ KÕã≤ QÀ=ÙÅ`À ã¨Ç¨ P Ѩ~°fi`«=Ú#‰õΩ „Ѩ^ŒH˜Δ}=ÚÅ∞ KÕã≤i.
370. =∞ǨÉèÏQÆó
â◊O.ÉèÏ. 1. ¿ãfiK«ÛÜù ∂« ^è•~°Ü∞« <£ ^ÕÇϨ O =∞ǨxÎ - L`«¯ $ëêìx Éè’[<åx ÉèÏQÆ[<åºx
Éèí∞Vί Wu - =∞ǨÉèÏQÆó I
2. =∞Ǩ<£ ÉèÏQÆó - ÉèÏQƺ=∞™êº=`åˆ~+≤fiu "å - =∞ǨÉèÏQÆó I
1. `«# ~ÚK«ÛùKÕ P Ü«∂ Ü«∞=`å~°=ÚÅO^Œ∞ ^ÕǨÏ=Ú#∞ ^èŒiOK«∞#∞. `«#
ÉèÏQƺ=ÚKÕ [xOz# Ü«Ú`«¯ $+¨=ì ÚÅQÆ∞ ^Œk,è áêÜ«∞ã¨=Ú, ǨÏqã¨∞ûÅ ##∞Éèqí OK«∞#∞
QÍ# '=∞ǨÉèÏQÆó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'yi=¸~°úx Hõ$ëÈ‚Ñ≤ ⋷֒ǨÏq∞u =¸iÎ=∂<£ I
|∞Éèí∞*Ë#flO |Ǩï`«~°O QÀѨ=~åºÇ¨Ï$`«O kfi[! II
 366 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`Õ<≥·= Hõ$+¨‚ ~°∂¿Ñ} QÀÃÑ·ã¨ûÇ¨Ï yˆ~t≈~°ó I
Jkè~∞° Ǩº~°ÛÜ«∂=∂㨠kfifÜ«∂`«‡#ãÎ̈#∞"£∞— II (q.ѨÙ)
ÃÑ· <å=∞=Ú#O^Œe 891= Ѩ^Œº=ÚÖ’ K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ QÀ=~°ú# Ѩ~°fi`«=Ú#‰õΩ
x"ÕkOz# Jã¨OMϺHõ ÉèíHõΔ º Éè’[º=ÚÅ #xflO\˜x NHõ$+¨μ‚_»∞ Éèí∞lOK≥#∞ QÍ#
'=∞ǨÉèÏQÆó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. P Ü«∂ Ü«∞=`å~°=ÚÅO^Œ∞ ÉèíQÆ"å#∞xH˜ Q˘Ñ¨Ê ÉèÏQƺ=ÚO_»∞@KÕ
'=∞ǨÉèÏQÆó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
âß. ^èŒ#∞º<£ Ö’HõQÆ∞}Ïaè~å=Úñ QÆ∞Åq^•º~°∂Ѩ`å~°∞}º ™œ
[#º N |Å^•# â∫~°ºHõ~°∞}Ï ã¨Oâ’aè`«∞<£ x#∞fl... ..
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1705)
371. "ÕQÆ"å<£
â◊O.ÉèÏ. "ÕQÆó - [=ó `«^•fi<£ - "ÕQÆ"å<£ I
''J<Õ[^ÕHõO =∞#™È [gÜ«∞ó—— (Dâ◊.4) Wu „â◊√`Õó
=∞#ã¨∞û=Öˇ j„Ѷ¨∞QÆ=∞#=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '"ÕQÆ"å<£— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞. 'J<Õ[— Ü«∞#∞ „â◊√`«º#∞™ê~°=Ú P`«‡`«`Ϋ fi=Ú XHõ¯\˜Ü∞Õ . Jk K«eOK«∞#k
HÍ^Œ∞. S##∞ =∞#ã¨∞û HõO>ˇ#∞ "ÕQÆ=Ú QÆÅk.
QÆ*ËO„^Œ∞ñ_»∞ =∞Hõi`À "ÕÜÕ∞O_»∞¡ áÈ~å_ç H©Δ}|Å∞ñ_≥· ÉèíQÆ"å#∞x HÍáê_»∞
=∞x „áêi÷OѨQÍ
=K«. ''‰õΩO[ˆ~O„^Œ áêÅ# áê~°=â◊ºO|∞# ^Õ=`å #=∞™ê¯~°O|∞ ÅOwHõiOѨHõ
=∞#ã¨û=∂# ã¨OKå~°∞_≥· áÈÜ≥∞#∞—— (ÉèÏQÆ.8-108)
QÆ[=Ú#∞ ~°H˜ΔOK«∞@ÔH· =∞<À"ÕQÆ=Ú`À áÈÜ≥∞#∞.
372. Jq∞`åâ◊#ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨OǨ~° ã¨=∞ÜÕ∞ qâ◊fi=∞âßflfu - Jq∞`åâ◊#ó I
„Ѩà◊Ü«∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú# ã¨=∞ã¨Î qâ◊fi=Ú#∞ PǨ~°=ÚQÍ u#∞#∞. QÍ#
'Jq∞`åâ◊#∞ñ_»∞— JQÆ∞#∞.
''Ü«∞㨺 „|Ǩχ K« HõΔ„`«O K« LÉèË Éèí=`« F^Œ#ó—— (Hõ~î° 1-2-24)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 367
(„ѨàÜ
◊ ∞« HÍÅ=Ú#) „|ǨχܫÚ, Hõ„Δ uÜ«ÚÅ∞#∞ Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ PǨ~° =∞QÆ∞^Œ∞~°∞.
ã‘. 㨈~fiâ◊ ! HõÖÏÊO`« ã¨=∞Ü«∞O|∞ #O^Œ∞ h Ü«∞dÅ „ѨѨOK«O|∞ <åǨÏiOz.
(ÉèÏQÆ.4-287)
373. L^Œƒù=ó
â◊O.ÉèÏ. 1. „ѨѨOKÀ`«Ê`«∞κáê^•# HÍ~°}`åfi`ü - L^Œƒù=ó
2. L^Œæ`À Éèí"å`ü - ã¨O™ê~åku "å I
1. Ѩ~°=∂`«‡ #∞O_çÜÕ∞ „ѨѨOK«=Ú L^ŒƒùqOK«∞#∞. (‰õΩO_»‰õΩ =∞#∞fl=Öˇ)
„ѨÑO¨ K«=Ú#‰õΩ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ Ü«Úáê^•# HÍ~°}=Ú QÍ# 'L^Œƒ=ù ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''HÍ~åº`«‡HõOɡ·# „ѨѨOK«=Ú#‰õΩ |~°=∞ HÍ~°}O|∞ h=——
(ÉèÏQÆ.7-360)
2. Éè=í Ü«∞#QÍ ã¨O™ê~°=Ú. Jk Ü«∞O@x"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'L^Œƒ=ù ó— Ü«∞QÆ∞#∞.

Hõ. ǨÏi #~°∞ÅÔHÅ¡ñ |∂Aºñ_»∞ I ǨÏi bÖÏ=∞#∞Añ_»∞#∞ QÆ∞}Ïf`«∞ñ_»∞<≥·

Ѩ~°y# Éèí= Hõ~°‡O|∞Åñ I ÉÁ~°Ü«∞O_»ñ@† ǨÏiH˜ñ QÆ~°‡=ÚÅ∞ bÅ ÅQÆ∞<£.
(ÉèÏQÆ.3-73)
374. HΔÀÉèí}ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°æHÍÖË „ѨHõ$uO ѨÙ~°∞+¨OK« „Ѩqâ◊º HΔÀÉèíÜ«∂=∂¿ãu - HΔÀÉèí}ó I
''„Ѩ^è•# ѨÙ~°∞ëœ KåÑ≤ „Ѩqâߺ`Õ‡K«ÛùÜ«∂ ǨÏió I
HΔÀÉèíÜ«∂=∂㨠ÉèíQÆ"å<£ ã¨~°æHÍÖË =ºÜ«∂=ºÜ«∞øII—— (q.ѨÙ.1-2-29)
ã¨$+≤ì HÍÅ=Ú#O^Œ∞ Ѩ~=° ∂`«‡ =ºÜ«∞`«`Ϋ fi=∞QÆ∞ „ѨH$õ ux, J=ºÜ«∞ `«`Ϋ fi=∞QÆ∞
ѨÙ~°∞+¨μx „Ѩ"ÕtOz HΔÀaèOѨñ*ËÃã#∞ QÍ# 'HΔÀÉèí}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ã¨=∞kèHõ +¨_»∞æ}ˇÿâ◊fi~°º HÍ~°}∞ñ_»=٠Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞O_»=Ù, „ѨHõ$u ѨÙ~°∞+¨
=∞ǨÏ^ŒÇ¨ÏOHÍ~° `«<凄`« `«`üHΔÀÉèíHõ ¿ÇÏ`«∞ HÍÖÏ`«‡ qMϺ`« ^èŒ$uq.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.856)
 368 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`Õ. |∞kúñ ^Àz# # =∞‡Ç¨ѨÙ~°∞+¨=~°∞ñ_»∞ I HÍ~°º HÍ~°} ~°∂Ѩ"≥∞ÿ Ѷ¨∞#`« ÔHH˜¯
Éèí∂i =∂Ü«∂aè^è•# qã¨∞Êùi`« â◊H˜Î I q#∞`« ÔHH˜¯# Ü«∞\˜ì Ü«∞q^Œº Ü«∞O^Œ∞.
(ÉèÏQÆ.3-199)
Hõ. ѨÙ~°∞ëêHõ$u <å`å‡Oâ◊ I ã¨∞Êù~°}=Ú QÆÅ â◊H˜Î xeÑ≤ ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=Úñ_ô
â◊fi~°∞ñ _»Éèí=ÙO _»Añ_≥, x*’^Œ~° ã¨Oã≤÷`« qâ◊fi =∞ѨÙ_»∞ ^ŒQÆñ |∞\˜ìOK≥<£.
(ÉèÏQÆ.3-200)
375. ^Õ=ó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞`À n=ºu - 1. „H©_»u ã¨~åækaèó 2. qlw+¨`Õ ã¨∞~ås<£ 3. =º=ǨÏ~°u
ã¨~fi° Éè∂í `Õ+μ¨ , 4. P`«‡`«Ü∂« ^Àº`«`Õ 5. ã¨∂Ü
Î ∞« `Õ ã¨∞`Î º·≥ ó 6. ã¨~fi° „`« QÆKÛ« uù
`«™ê‡`ü - ^Õ=ó I ''UHÀ ^Õ=ó—— (âıfi 6-11) Wu =∞¢#Î=~å‚`üI
n=ºu Ü«∞#QÍ 1. ã¨$ëêìº^Œ∞Å`À „H©_çOK«∞#∞ 2. Jã¨∞~°∞Å∞ "≥ÚII "åix
[~ÚOK«ñQÀ~°∞#∞. 3. ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ #O`«~åºq∞QÍ #∞O_»∞#∞
4. ã¨~°fir=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ P`«‡`«`«Î fi"≥∞ÿ „ѨHÍtOK«∞K«∞O_»∞#∞. 5. ã¨∞Î`«∞ºÅQÆ∞ "åiKÕ
‰õÄ_® ã¨∞uÎ OK«ñ|_»∞K«∞O_»∞#∞. 6. JO`«@#∞ (áÈ=Ù) "åºÑ≤OK«∞K«∞O_»∞#∞. HÍ=Ù#
'^Õ=ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
UHÀ^Õ=ó ã¨~°fiÉèí∂`Õ+¨μ QÆ∂_è»ó
ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ QÆ∂_è»=ÚQÍ #∞O_ç „Ñ¨HÍtOK«∞ ^Õ=Ù_»∞ XHõ¯_Õ.
376. NQÆ~°ƒùó
â◊O.ÉèÏ. NifiÉèí∂u~°ºã¨º Qƈ~ƒù L^Œ~å#Έ~ [QÆ„^Œ∂áê ã≤÷`å ã¨ó - NQÆ~°ƒùó I
N Ü«∞#QÍ qÉèí∂u. [QÆ„^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ qÉèí∂u `«# Ü«Ú^Œ~°=ÚÖ’ QÆÅ
q~å„_»∂ѨÙñ_»∞ 'NQÆ~°ƒùó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. QÆ∞~°∞`«~°=ÚQÆñ `«# Hõ_»∞ѨÙ#ñ ã¨~°ã≤[QÆ~åƒùO_»ÉèÏO_» K«Ü«∞=ÚÅ∞ QÆÅ Ü«∂
ǨÏi ^Õ=H˜ Hõ_»∞ѨÙ# Éèí∂ I Éèí~°}Ï~°÷=Ú =$kúñ ÉÁO^≥ ÉÏÖÏ~°∞¯ „H˜Ü«∞<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.69)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 369
377. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°ó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ~°=∞âßÛ™œ Dâ◊#jÅâıÛu - Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°ó I
''ã¨=∞O ã¨~ˆ fi+¨μÉè∂í `Õ+μ¨ u+¨Oª `«O Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°"∞£ —— (Éè.í w.13-28)
Ѩ~°=∂`«‡ J`«∞º`«Î=Úñ_»∞. Ç≤Ï~°}ºQÆ~åƒù^Œ∞Å #O^Œé#∞ P*Ï˝Ñ≤Oz `«#
Ü«∞^Œ∞ѨÙÖ’ #∞OK«∞H˘#∞ ã¨fiÉèÏ==Ú QÆÅ"åñ_»∞. ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞
ã¨=∞|∞kú`À #∞O_»∞#∞. QÍ# 'Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«. J`«x xÜ«ÚH˜Îñ *ˇOk ã¨K«~åK«~°Éèí∂`« ã¨"Õ∞`«ã¨$+≤ì <Õ
q`«`«=ÚQÍ ã¨$lO`«∞ñ, „|Éèíq+¨μ‚ñ_»∞ q+¨μ‚ñ_»∞ „áÈK«∞ñ, ÉÏ~°fif
Ѩu ÅÜ«∞ "≥ÚO^Œ*ËÜ«Ú, ǨÏi ѨOHõ~°∞ÃÇÏ∂^Œ~°∞ñ _®k=¸iÎ Ü«∞
K«∞º`«∞ñ_»∞ „uâ◊H˜ÎÜ«Ú‰õΩÎñ _»QÆ∞K«∞O_»∞#∞ xO`«‰õΩñ ^•# =¸Å"≥∞ÿ.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.101)
378. Hõ~°}O
â◊O.ÉèÏ. [QÆ^Œ∞`«Ê`ÒÎ ™ê^èŒHõ`«=∞O - Hõ~°}O.
™ê^èHŒ =õ Ú J#QÍ ™êkèOK«∞ ™ê^è#Œ =Ú ÖËHõ Ѷ֨ ’`åÊ^Œ‰Ωõ ñ_»∞. „ѨH$õ +¨ì ("Õ∞Öˇ#· ,
L`«=Î ∞=∞QÆ∞) ™ê^è#Œ =Ú. „H˜Ü∂« ã≤kHú ˜ <≥‰Ωõ ¯=QÍ #∞ѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ∞» ™ê^è#Œ =Ú Hõ~} ° =Ú
J#|_»∞#∞.
„ѨѨOKÀ`«ÊuÎH˜ Ѩ~°=∂`«‡ ™ê^èŒHõ`«=Úñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'Hõ~°}O— J#ñ|_»∞#∞.
ã‘. .... HÍÖÏ#∞ ~°∂ѨO|∞ ÔQ·H˘x ~¸â◊√O_»∞ ^Œ# bÅÔH· ^Œ#∞ ^• ã¨$lOK≥..
(ÉèÏQÆ 3㨯–342)
L. HÍ~°} HÍ~°º ¿ÇÏ`«∞ =QÆ∞ HõO[^ŒàωõΔΩx HõO>ˇ ##∞ºÖˇ
"åfi~°∞#∞ ÖË~∞° .... (ÉèÏQÆ.2㨯O.211)
379. HÍ~°}O
â◊O.ÉèÏ. Láê^•#O xq∞`«ÎOK« - HÍ~°}O
[QÆ`∞« #Î ‰õΩ Ñ¨$kä"åº^Œ∞Å∞ Láê^•# HÍ~°}=ÚÅ∞. Ѩ~=° ∂`«‡ xq∞`«Î HÍ~°}∞ñ
_»∞. D Ô~O_»∞#∞ `å<Õ Ü≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ 'HÍ~°}O— JQÆ∞#∞.
ã‘. Éèí∞qñ ^Œ# HÍ~åºOâ◊=Ú#‰õΩ #O`«=Ú ##º =ã¨∞ÎÜ≥∂QÆO|∞ <Õ=Å# ÖËHõ
Ѷ¨∞@Ѩ\ÏkHõ [QÆ`å¯~°ºO|∞#‰õΩ x[ ã¨=∞"åÜ«∞HÍ~°}`«fi=Ú# |~°ñy..
(ÉèÏQÆ.3-345)
 370 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
380. Hõ~åÎ
â◊O.ÉèÏ. Hõ~åÎ - ã¨fi`«¢#Îó I
ã¨~fi° ã¨fi`«O„`«∞ñ_≥,· W`«~=° ÚÖˇ#· HÍ~°H=õ ÚÅ∞ (™ê^è#Œ =ÚÅ∞, ã¨Ç¨ Ü«∞=ÚÅ∞)
ÖˉõΩO_», <˘Hõ¯_Õ `«# ~ÚKåÛù#∞™ê~°=ÚQÍ [QÆ^Œ∞`«ÊuÎñ*ËÜ«Ú#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡
'Hõ~åΗ Ü«∞#ñ|_»∞#∞.

=K«. '^Õ"å! Hõ~°‡=¸ÅO|∞Å~Ú# áê}˜áê^ŒO|∞Å∞ ÖËx"åñ_» =Ü«Úº#∞

ã¨fi`«O„`«∞O_»=Ù. QÍ=Ù# „|Ǩ‡^Œ∞Å∞ Éèí=`«Ê~°`«O„`«∞Öˇ· Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
(ÉèÏQÆ.10L.1223)
ã‘. ..... h=Ù ã¨fi`«O„`«∞ñ_»=QÆ∞@#∞ „|Ǩχñ |∞\˜ìOz Ü«∂ „|ǨχKÕ`«
`Õ. ã¨HõÅ [QÆ=ÚÅñ *Ë~ÚO`«∞ ã¨=∞`«ñ ..... (ÉèÏQÆ.4-484)
=K«. ã¨~°fi„H˜Ü«∂ x=$uÎ QÆey# r=ÙO_»∞ ã¨fi`«O„`«∞O_≥· „ѨHÍtOK«∞#∞.
(ÉèÏQÆ.7-435)
L. Hõ~°‡ =â◊O|∞#<£ [QÆ=Ú QÆÅ∞æ#∞ ÃÇÏK«∞Û #_»OQÆ∞ ##flKÀñ
QÆ~°‡=Ú |∞kúñ E_» [_»HÍ~°º=Ú QÍx „ѨѨOK« HõÅÊ<å
Hõ~°‡=Ú#O^Œ∞ñ QÆ~°Î Ü«∞#ñQÍ qÅã≤Å¡ñQÆñ *ÏÅ n [QÆ
`«¯~°‡Hõ HÍ~°º HÍ~°}=Ú QÍ=Ù# hâ◊√ñ_»∞ q+¨μ‚ñ _®~°Ü«∞<£.
(ÉèÏQÆ.4-581)
`Õ. [QÆ=Ú ~°HΔ̃OѨ r=ÙÅñ [OѨ =∞#∞Ѩñ I QÆ~°Î"≥· ã¨~°fi=∞Ü«Úñ_»"≥· HÍxÑ≤O`«∞
"≥K@ « h =∂Ü«∞ñ ^≥eÜ«∞OQÆ <≥=fiñ_À=Ù? I qâ◊fiã¨#∞fl`«! qâıfiâ◊! "Õ^~Œ ∂° Ѩ!
(ÉèÏQÆ.12㨯O.35)
381. qHõ~åÎ
â◊O.ÉèÏ. qz„`«O Éèí∞=#O Hõ$`«"å<£ Wu qHõ~åÎ I
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ qz„`«=∞QÆ∞ Éèí∞=#=Ú#∞ xi‡OK«∞#∞ QÍ# 'qHõ~åΗ Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. ÉèQí =Æ K«ÛHù Θ „¿Ñi`«O|∞ÅQÆ∞K«∞ <ÕHÉ© qíè Oz ã¨q∞+≤ì =ºëêìº`«‡Hõ`fi« O|∞ #OwHõiOz
KÕ`«<åKÕ`«#O|∞ÅO QÆÅ „|Ǩ‡O_»O|∞ HõeÊ`«O|Ü≥∞º.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.86)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 371
ã‘. J# qx "åiH˜ =∞#∞*Ëâ◊√ñ _»#∞ #~°›`«=ÚÖÏ~°! q#∞ñ_»Ü«∞º! `«qeg∞~°∞
Ü«∞*Ï˝kÑè u¨ Ü≥∞ÿ # Ü«∞dÖËâfi◊ ~°∞ñ_»∞ Q˘xfl =∞`«=ÚÅñ QÆÅñ_»∞ nè=∞O`«∞ÖÏ~°!
Ü«∞>ˇÂ¡# g∞~°Å∞ #O^Œ∞‰õΩ q„ѨuѨuÎ QÆÅ∞æ@ #∞ѨѨ#fl =∞~°Ü«∞ñ
QÍ^ŒO\˜ˆ~x Ü«∂ Ѷ¨∞#∞xKÕ ~°z`« "≥∞ÿ HÍOu=∞O`« =∞QÆ∞ [QÆO|∞ QÍ#ñ
`Õ. |_»∞K«∞#∞#flk ~Ú\˜ì „ѨѨOK« ~°z`«
Hõ~‡° "≥z· „`«º =∞"Õ∞‡\˜ QÆÅ∞QƉΩõ #fl
#=∞~° ^Œk `«^Œ∞‰õΩÎ Å∞ѨѨ#fl=ÚÅ∞ QÍ=Ù
HÍ# # "åfiã¨∞^Õ=ÙO_»∞ QÆÅñ_»∞ =∞é˜Ü«Ú (ÉèÏQÆ.4㨯O.572)
382. QÆǨÏ#ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨fi~°∂ѨO ™ê=∞~°÷ºO KÕ+≤ì`«O "å `«ã¨º *Ï˝`«∞O # â◊Hõº`« Wu-QÆǨÏ#ó I
ÉèíQÆ"å#∞x ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ QÍx ™ê=∞~°÷º=Ú#∞ QÍx, KÕ+≤ì`«=Ú (KÕÜ«ÚѨx)
QÍx W\˜ìq Ü«∞x Ü≥∞é∞ñQÆ∞@‰õΩ ™ê^茺=Ú HÍ^Œ∞ QÆ#∞Hõ 'QÆǨÏ#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«. ǨÏiñ |~°"Õ∞â◊√ñ ˆQâ◊=Ù ##O`«∞ ÉèílOѨñQÆ ^èŒ~°‡`«`«Î fi nè
Ѩi}u ™ê^èŒ#O |QÆ∞ ã¨fiÉèÏ==Úñ ^•eÛ# Ü«∞\˜ì =∞~°∞κ ÖÏ
ã¨~°ã≤[<Õ„`«∞ =∂Ü«∞#∞ Éèí$â◊O|∞QÆ "≥∂Ç≤Ï`«∞Öˇ· `«^ŒO„Ѷ≤∞ ѨO
Hõ~°∞ǨÏ=Ú Åi÷"≥∞ÿñ Q˘Å∞=ñ QÍ#q∞ñ ÉÁO^Œ~°∞ `«`«Ê^ŒO|∞#<£
(ÉèÏQÆ.3㨯O.510)
383. QÆ∞ǨÏó
â◊O.ÉèÏ. QÆ∂ǨÏ`Õ - ã¨O=$}Àu ã¨fi~°∂áêk x[=∂Ü«∞ÜÕ∞u - QÆ∞ǨÏó I
''<åǨÏO „ѨHÍâ◊ó ã¨~°fi㨺 Ü≥∂QÆ=∂Ü«∂ ã¨=∂=$`«ó—— (Éèí.w.7-25)
Ѩ~°=∂`«‡ `«# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú "≥ÚI "åxx `«# =∂Ü«∞KÕ`« =¸ã≤ Ü«ÚOK«∞
K«∞<åflñ_»∞. Hõ#∞Hõ "åx ã¨fi~°∂Ѩ=∞#∞ JO^Œé∞ `≥eã≤H˘#ÖË~∞° . '<åǨÏO „ѨHÍâ◊ó— Ü«∞#∞
w`å "åHõº=Ú WO^Œ∞ʼnõΩ „Ѩ=∂}=Ú. P =∂Ü«∞ „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ#k. ™ê^茉õΩÅ∞
xëê¯=∞Hõ~°‡, ÉèíH˜Î, "≥·~åQƺ qKå~°}Ï^Œ∞ÅKÕ D „uQÆ∞}=ÚÅ#∞ x~°∂‡eOz#KÀ,
Ü«∂=Å #∞#fl Ѩ~°=∂`«‡ „Ѩ`«ºHõΔ=Ú HÍQÆÅñ_»∞.
 372 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã‘. J_»qÖ’ QÆ∂_è»∞O_»"≥·# ~¸â◊√ñ_» =x =Úã¨i H˘ÅfiQÆ =K≥Û =ÚxQÆ}O|∞
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.598)
ã‘. „áêHõ$`« QÆ∞} qHÍ~°=ÚÅñ ÉÁO^ŒHõ ѨÓ~°fi ã≤^Œ∞úO_»=QÆ∞ x#∞flñ lO`« ¿ãÜ«∞
QÆ∞}=$`«∞O_ÀѨÙ<Õ? QÆ∞}Ç‘Ï#! hÜ«∞O^Œ HõÅ QÆ∞}O|∞Å h= HõѨÊñ|_»∞^Œ∞
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.405)
`Õ. ZÅ¡ `«#∞=ÙÅO^Œ∞ x~°"˘Ok `«#`À_»ñ
ÉÁO^Œ∞ ¿ãã≤#\˜ì á⁄O^Œ∞HÍx
á⁄O^Œ∞ "˘O^ŒÖËñ_»∞ ѨÙ~°∞+¨μO_»∞ QÆ∞}=Úñ ^•
QÆ∞}˜xñ "ÀÖˇ #\˜ì QÆ∞}˜ ÉèílO`«∞ (ÉèÏQÆ.6-215)
ã¨=∞ã¨Î r=ÙÅ ^ÕǨÏ=ÚÅO^Œ∞#∞, P`«‡~°∂ѨOÖ’ x=ã≤OK«∞K«∞<åfl=Ù. HÍx
Ü«∂ r=ÙÅ∞ JO`«~åºq∞QÍ #∞#fl x#∞fl QÆ∞iÎOK«∞@ ÖË^∞Œ . QÆ∞}=ÚÅÖ’ (Jq^ŒºÖ’)
z‰õΩ¯‰õΩ#fl D r=ÙÅ∞ QÆ∞}=ÚʼnõΩ Jnèâ◊fi~°∞ñ_»"≥·# x#∞fl QÆ∞iÎOK«∞@ ÖË^Œ∞.
h QÆ∞}=ÚÅ (Jq^Œº) KÕ`<« Õ h=Ù HõÑʨ ñ|_ç ~°ÇϨ 㨺=ÚQÍ ^•y Ü«ÚO^Œ∞=Ù.
Hõ. ǨÏi ÜÕ∞HÍ^Œâ◊ ã¨O= I `«û~°=ÚÅ∞ #O^Œ„=[=Ú#ñ ^Œ#∞ ǨÏi Ü«∞x Ü≥∞
=fi~°∞ <≥é∞ñQƉõΩO_» <å ǨÏÅ I ^èŒ~°∞`Àñ „w_çOK«∞K«∞O_≥ñ ^Œ^ŒÌÜ«Úñ „cu<£.
(ÉèÏQÆ.3-105)
Hõ. QÀáêÅ =~°∞Å ÔH·##∞ I <åáÈ=ñQÆñ ^Œ# ã¨=∞Oz`åHÍ~° "≥ÚyO
EѨx NѨu "Õ_»∞Hõ I QÀáêÅ∞~°ñ QÆ∂_ç HÍK≥ QÀ=`«û=ÚÅ<£. (106)
''ÉèÏ#∞„ѨÉèÏã¨O[x`å„ÉèíѨOH˜Î I ~åƒù#∞O u~À^è•Ü«∞ q[$OÉèí`Õ Ü«∞^ä• II
P`À‡k`åǨÏOHõ$u~å`«‡`«`«Î fiO I `«^ä• u~À^è•Ü«∞ q[$OÉèí`Õ ã¨fiÜ«∞OII——
(q.K«∂.144)
ã¨∂~°∞ºx `Õ[ã¨∞û =Å# Pq~°ƒqù Oz# "Õ∞Ѷ∞¨ ѨOH˜Î Ü«∂ ã¨∂~°∞º<Õ HõÑÊ≤ "ÕÜÚ« #∞.
J>Ë¡ P`«‡#∞O_ç Ü«∂q~°∂ƒù`«"≥∞ÿ# Ü«∞ǨÏOHÍ~°=Ú P P`«‡<Õ Ü«∂KåÛùkOK«∞#x
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ q"ÕHõ K«∂_®=∞}˜ Ü«∞O^Œ∞ ##∞„QÆÇ≤ÏOzi.
384. =º=™êÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨Oq<凄`« ã¨fi~°∂Ѩ`åfi`ü - =º=™êÜ«∞ó I
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 373
=º=™êÜ«∞ó Ü«∞#QÍ xâ◊ÛÜ«∂`«‡Hõ"≥∞ÿ# *Ï˝#=Ú. Ѩ~°=∂`«‡ xifi+¨Ü«∞Hõ=Ú,
x~°O[#=Ú#∞ JQÆ∞ Hˆ =Å*Ï˝#"Õ∞ `«# ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# '=º=™êÜ«∞ó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=º=™êÜ«∞ =∞#QÍ ã¨OHõÅÊ=Ú, ^Œ$_軄Ѩܫ∞`«fl=Ú, PK«~°}=Ú, H“â◊Å=Ú
J#∞ J~°÷=ÚÅ∞ HõÅ=Ù. Ѩ~°=∂`«‡ *Ï˝#ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. SÇ≤ÏHõ ã¨∞Y=ÚÅ∞, ã¨fi~åæk
Éè’QÆ=ÚÅ∞ J<å`«‡ q+¨Ü«∞=ÚÅ∞. ™ê^茉õΩñ_»∞ gxx ^Œ$+≤ì Ü«∞O^Œ∞OK«∞H˘#~å^Œ∞.
"åx #∞O_ç ^Œ$+≤ìx =∞~°eÛ Ñ¨~°=∂`«‡ÃÑ· ÅQÆfl=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. P`å‡#∞Éèí∂ux
á⁄O^Œ∞=~°‰õΩ#∞ ^Œ$_è»ã¨OHõÅÊ=Ú`À, UHÍ„QÆ|∞kú`À ‰õÄ_ç# JÉèϺã¨"Õ∞ (™ê^èŒ#ÜÕ∞)
=º=™êÜ«∞=Ú.
Ѩ~°=∂`«‡ P =º=™êÜ«∞~°∂ѨÙ_»∞. (=º=™êÜ≥∂ã≤‡ Éèí.w.10-36)
SÇ≤ÏHõ ã¨∞Y=ÚÅ#∞, ã¨fi~åæk Éè’QÆ=ÚÅ#∞ HÀ~°∞"åiH˜ xâ◊ÛÜ«∂`«‡Hõ
(=º=™êÜ«∂u‡HÍ) |∞kú HõÅ∞QÆ^Œ∞.
K«. Zé˜ñÔQ_»∞"åñ_»∞ Hõ~°‡K«Ü«∞ "≥∞Å¡#∞ =∂x ǨÏiã¨fi~°∂Ѩ=Ú<£
<≥éÜ«∞ <≥é˜Oy Ü«∞=fiÅ# <Õ~°∞ѨÙñEѨ٠QÆ∞}Ï#∞~°‰õΩÎñ_≥·
`≥é‰õΩ=ÖËHõ „‰õΩ=∞‡~°∞K«∞ ^ÕÇ¨Ï ^èŒ<å^ŒºaèÖÏ+¨Ü«Ú‰õΩÎñ_≥·
Ü≥∞é∞ñQÆx "åxH˜O ^≥eÜ«∞ hâ◊fi~°∞bÅ Öˇé∞OQÆñ *ˇÑ¨Ê"Õ.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.99)
=. Zé∞HõQÅÆ "åñ_»∞ ǨÏi ¿ã=‰õΩ Ü«∞`«flO|∞ ¿ãÜ«∞O^ŒQ∞Æ . HÍÅ„Hõ=∞O|∞# ã¨∞Y^Œ∞ó
YO|∞Å∞ „áêѨOÎ |∞Öˇ#· #∞ ǨÏi¿ã= q_»∞=O^ŒQ^Æ ∞Œ . ^•#O*Ëã≤ „|Ǩχ™ê÷=~°
Ѩ~°ºO`«O|∞ k~°∞QÆ∞K«∞#fl [#∞ʼnõΩ <≥Ü«∞ºk á⁄O^Œ~å ^Œ\ ˜ì"Õ∞Å∞ ã≤kúOK«∞
H˘é‰õΩ Ç¨Ïi¿ã= ¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú. ǨÏi¿ã=‰õΩO_»Q∞Æ "åñ_»∞ [##O|∞ <˘OkÜ«Ú
##∞ºx„H˜Ü«∞ ã¨O™ê~°O|∞#O lHõ¯ñ_»∞. „Hõ=∞‡é ǨÏiK«~°} 㨇~°}O|∞ñ
*ËÜ«ÚK«∞, ÉèíH˜Î~°ã¨ =jHõ$`«∞O_≥· q_»∞= xK«ÛyOѨñ_»∞.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.101)
=. Jx Ü«Ú^Œú=ÙO_» _»_çy#, <å~åÜ«∞}∞O _ç@¡xÜ≥∞, '<Õ#∞ ã¨~°fi=~°‚O|∞ʼnõΩ
ã¨=∞O|~Ú# ѨÓ*τѨHÍ~°O ɡé˜OyOK≥^Œ, PKå~°O|∞#O*Ëã≤, Ü≥ÚHõ¯
ã¨fi~°∂ѨO|∞#∞, ÉÏëê} =∞$}‡Ü«∞ ^•~°∞=ÙÅO QÆeÊOz, <å~°∂ѨO|∞QÍ
 374 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
xeÊH˘x, H˘O^Œé∞ ѨÓlO`«∞~°∞. HÍO㨺 „`«Ñ¨Ù, ~°[`« HÍOK«#, „Ѩu=∂
qâı+O¨ |∞ Å∞`«=Î ∞O|∞Å∞. W@∞¡ <å ~°∂ѨO|∞ÅO^Œ∞ =∞^•ƒù=O |∞Oz H˘eÛ#
"å~°Å‰õΩ <Õñ „|ã¨#∞flO_» #QÆ∞^Œ∞#∞. D Ö’HõO|∞# =∞#∞+¨μºÅ‰õΩ ^蕺#O|∞
xÅ∞=<Õ~^° ∞Œ . HÍ=Ù#O „|u=∂ qâı+O¨ |∞ Å<ÕHOõ |∞Å∞ QÆÅ=Ù. "åxÜ«∞O^Œ∞
™œO^Œ~º° ™ê~°O|∞Å∞#∞, =∞<ÀǨÏ~°O|∞Å∞#∞<≥#· ~°∂ѨO|∞Å <Õ#∞O^Œ∞. HÍ=Ù#
^Œ∞QÍú~°‚=âß~ÚQÍ ÉèÏqOz, ^èÒ`åO|~åÉèí~°} =∂ÖϺ#∞ ÖËѨ#O|∞Å#∞,
k"åº#fláê#O|∞Å∞#∞, ëÈ_» ⠒Ѩ K å~° Ѩ Ó *Ï „Ѩ H Í~° O |∞ Å#∞,
~å*’Ѩ K å~° O |∞Å#∞, ÉÏǨ Ï ºÑ¨ Ó *Ï q^è • #O|∞Å#∞ <åK« i Oz,
=∞#ã¨ûOHõeÊ`«O|∞Å~Ú# Ѩ^•~°O÷ |∞Å∞ ã¨=∞iÊOz, x`«ºO|∞#∞ <åÉèºí O`«~°
ѨÓ*Ïq^è•#O|∞Åñ |i`«∞+¨μìxO *Ëã≤, k"åºO|~°} =∂ÖϺ#∞â’aè`«∞O_»∞#∞,
â◊OY K«„Hõ H˜s\Ï^ŒºÅOHÍ~° Éèí∂+≤`«∞O_»∞#∞, k=º=∞OQÆà◊ q„QÆǨïO_»∞#∞O
QÍñ ^ŒÅOz, ^蕺# Ѩ~°=â◊√O _»~Ú# Ü«∞`«O_»∞ <åÜ«∞O^Œ∞O QÆÅÜ«Ú.
L^•ú"å! hg „ѨHÍ~°O|∞ QÆi+¨ª xëêªuâ◊Ü«∞O|∞# Ü≥∂QÆx+¨μªO_»"≥·,
|^ŒiHÍ„â◊=∞O|∞ñ *Ëi =∞`«¯kä`«Oɡ·# ™êOYºÜ≥∂QÆO |O`«~°OQÆO|∞#
xÅ∞ѨÙH˘x, HõeÜ«ÚQÍ=™ê# Ѩ~°ºO`«O|∞ =iÎOѨÙ=Ú— Jx Ü«∞ѨÊ~°"Õ∞â◊fi~°∞O
_®#uzÛ#, #∞^Œú=ÙO_»∞ <å#O^ŒÉèíi`åO`«~°OQÆ∞O_≥·, `«`«Ê^•~°qO^ŒO|∞Å∞
ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞#O *ËiÛH˘x, áê=#O |~Ú# |^ŒiHÍ„â◊=∞O|∞#‰õΩ #iÔQ.
WkÜÕ∞ =º=™êÜ«∂u‡Hõ |∞kú. (ÉèÏQÆ.11㨯O.115)

K«. `«#‰õΩÅ^èŒ~°‡=Ú<£ q_çz ^•#="≥·i Ѩ^•~°qO^Œ=ÚÖò

Ѩx=_ç ¿ã=¿ãã≤ ѨiáêHõ=Ú "˘O^ŒHõ Ü≥∞=fiñ_Õxñ [
zÛ# =∞é∞"Õ∞#<≥·# #k ã≤kú=Ç≤ÏOK«∞ñ ^ŒnÜ«∞¿ã=ñÉÏ
ã≤#ñ QÆ∞Å^èŒ~°‡Q“~°==Ú ã≤kú=Ç≤ÏOK«∞<≥ Ü≥∞xfl "Õ∞#∞Å<£.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.100)
NHõ$+¨μñ‚ _»∞ J<å`«‡ q+¨Ü∞« =ÚÅ #∞O_ç =∞#ã¨∞û#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ "≥Ñ· Ù¨ #‰õΩ =∞~°eOz
UHÍ„QÆ|∞kú`À =º=™êÜ«∂u‡Hõ Hõ$+≤ ã¨Å∞Ѩ٠=∂~°æ=Ú#∞ L^Œú=Ù#‰õΩ É’kèOK≥#∞.
=∞. x#∞ ¿ãqOѨQÆ <åѨ^ŒÖÁƒ_»=∞h, x`Àº`«û=O||ƒh
[#=∂„`«∞O_»#h, =∞Ǩ`«∞‡ñ_»#h, ã¨O™ê~°"∂≥ ǨÏO|∞ ÃÑ·
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 375
H˘#h, *Ï˝#=Ú QÆÅæh, „QÆǨÏQÆ`«∞Öò ‰õΩOkOѨh, "Õ∞Å∞ =
zÛ# ~åh Ü«∞q <å‰õΩ Éèí∂+¨}=ÚÖË NHÍà◊ǨÏã‘Îâ◊fi~å!
(NHÍà◊ǨÏã‘Îâ◊fi~° â◊`«Hõ=Ú)
N^èŒ∂~°˚\ ˜ =∞ǨHõq ÃÑ· Ѩ^Œº=ÚÖ’ ÉèíQÆ=`Õû=Ö’ HÍÅ=Ú QÆ_»∞ѨÙ#ѨÙ_»∞
Ѩ~°ã¨Ê~° q~°∞^Œú=ÚÅQÆ∞ â◊√Éèí Jâ◊√Éèí (J#∞‰õÄÅ J##∞‰õÄÅ) Ѩiã≤÷`«∞Å∞
Ü≥∞xfl Ü≥∞^Œ∞Ô~·##∞, ÉèíQÆ"å#∞x #∞O_ç =∞#ã¨∞û =∞~°Å hÜ«∞#x K≥ÃÑÊ#∞.
WkÜÕ∞ =º=™êÜ«∂u‡Hõ |∞kú. P |∞kú ÉèíQÆ=`«ûfi~°∂Ѩ"Õ∞.
385. =º=™ê÷#ó
â◊O.ÉèÏ. 1. Jã≤‡<£ =º=ã≤÷uó ã¨~°fi¿ãºu - =º=™ê÷#ó I
2. Ö’HõáêÖÏ^ŒºkèHÍ~° [~åÜ«Ú*ÏO_»[ ¿ãfi^Œ*’kƒù[ „ÉÏǨχ}HõΔ„uÜ«∞"≥·â◊º
â◊¥„^•"å#Î~° =~°‚ „|ǨχK«~°º QÍ~°›ã¨÷º "å#„Ѩã¨÷ ã¨<åflºã¨ÅHõΔ}Ï„â◊=∞ `«^Œú~å‡kHÍ<£
qÉèí[º Hõ~Àfu "å =º=™ê÷#ó I
1. =º=™ê÷#=Ú J#QÍ 'J=∞iHõ—. KÕ`<« åKÕ`#« =ÚÅQÆ∞ ã¨HÅõ Ѩ^•~°=÷ ÚʼnõΩ#∞
Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^Õ =º=™ê÷#=Ú U~°Ê_ç Ü«Ú#flk. Hõ#∞Hõ '=º=™ê÷#ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
2. WO„^•k Ö’HõáêÅ∞~°∞, "åi "åi Ü«∞kèHÍ~°=ÚÅ∞ - [~åÜ«Ú[=ÚÅ∞,
JO_»[=ÚÅ∞, Lkƒù[=ÚÅ∞, ¿ãfi^Œ[=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „áê}∞Å ã≤`÷ ∞« Å#∞-„ÉÏǨχ}
HõΔ„uÜ«∞ "≥·â◊ºâ◊¥„^Œ∞Å#∞ "åi =~°‚ ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞-„|ǨχK«~°º QÆ$ǨÏã¨÷ "å#„Ѩã¨÷
ã¨<åºã¨=ÚÅ#∞ <å„â◊=∞ ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ "Õˆ~fi~°∞QÍ qÉèílOz ÜÕ∞~°Ê~°K«∞#∞. QÍ#
'=º=™ê÷#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
386. ã¨O™ê÷#ó
â◊O.ÉèÏ. 1. J„`« Éèí∂`å<åO ã¨Oã≤÷uó „ѨÅÜ«∂u‡HÍ
2. ã¨g∞p#O ™ê÷#=∞¿ãºu "å ã¨O™ê÷#ó I
1. „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# [QÆ`«∞Î#‰õΩ#∞, ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«=ÚʼnõΩ#∞ Ѩ~°=∂`«‡
Ü«∞O^Õ Ü«ÚxH˜ ÜÕ∞~°Ê_»∞#∞. QÍ# 'ã¨O™ê÷#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 376 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. â◊`å#O^Œ∞ʼnõΩ â◊`=« ~°¬O|∞Å∞ ѨiѨÓ~°O‚ ɡ#· , ^è•„u QÆO^èOŒ |∞ #O^Œ_O» QÆ∞†
<å QÆO^èŒO|∞^ŒHõO|∞#O QÆÅÜ«Ú† <å Ü«Ú^ŒHõO|∞ ~°ã¨O|∞#O b#O|QÆ∞†
<å ~°ã¨O|∞ `Õ*’~°∂ѨO|QÆ∞, <å `Õ[O|∞ ~°∂ѨO|∞#O ã¨O„Hõq∞OK«∞† <å
~°∂ѨO|∞ "åÜ«Ú=Ù#O QÆÅÜ«Ú, "åÜ«Ú=Ù ã¨Ê~°≈QÆ∞} ã¨O„QÍǨϺOɡ·# <å
ã¨Ê~°≈QÆ∞}O ÉÏHÍâ◊O|∞# ÅÜ«∞O|QÆ∞† <å Ü«∂HÍâ◊O|∞ â◊|Ì `«<凄`«KÕ
„QÆã≤~ÚOѨñ|_ç xO„kÜ«∞O|∞Å∞ =∞<À"≥·HÍiHõ QÆ∞}O|∞ÅO QÆ∂_ç
~¸â◊fi~°∞xO ÉÁOk, ~¸â◊fi~° ~°∂ѨO|∞ñ^•Å∞Û. (ÉèÏQÆ.11㨯O.113)
2. ã¨g∞p#=∞#QÍ ã¨`«º=Ú, Ѩiâ◊√^Œú=Ú, `«y#k Ü«∞#∞ #~°÷=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù.
1.H©Δ~°™êQÆ~°=Ú, 2.ã¨∂~°º=∞O_»Å=Ú, 3.Ü≥∂QÆ∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÃÑ·
ã¨g∞p# QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ ™ê÷#=ÚÅO^Œ∞ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«ÚO_»∞#∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨O™ê÷#ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
1.âß. D ÜÕ∞HÍ~°‚= g∞ =@H˜Δu~°∞ǨÏO c Ѩ~°‚Ѩ~°ºOHõ q∞
>ˇÂ¡ Ü≥ÚáêÊ~°∞K«∞#∞O_»ñQÍ #∞^Œ~°ÉèÏÔQ·Hõ „Ѩ^Õâ◊O|∞#O
n ~¸ˆ~_»∞[QÆO|∞Å∞<£ "≥∞ÅQÆñQÍ x@∞¡#fl ÉÏÅ`«fi "Õ∞
<ÕÜ«∞O^ŒO|∞# xâ◊Û~ÚOz ã¨∞d<≥· ÜÕ∞áê~°∞^Œ∞O *ˇÑ¨Ê"Õ!
(ÉèÏ~°.J~°}º4P.261)
2. ''ã¨∂~°º~°t‡~°›iHˆ â◊ó ѨÙ~°™êÎ`—ü — (`≥.· ã¨O.4-6-3)
Hõ. Ѩ~°=ÚO_»∞ x~°O[#∞ñ _»
HõΔ~°∞ñ _»[~°∞O _»^ŒfiÜ«ÚO_»∞ âßâ◊fi`«∞ñ _»QÆ∞ #
ѨÙÊ~°∞+¨μñ_»∞ ~°q Ü«∞O^Œ "≥Å∞ñQÆ∞
#~°∞ñ ^ŒO`«\ ˜ HõO>ˇ QÆÅ^≥? Ü«∞„y=∞ =~å‚! (ÉèÏ~°.âßOu.6P.602)
3.ã‘. Ѩ~°=∞Ü≥∂wO„^Œ∞Å∞ Éèí=º z`«Î=ÚÅO^Œ∞ xÅ∞ѨÙ^Œ∞ Ô~=fix xÜ«∞u `À_»..
(ÉèÏQÆ.1㨯O.405)
387. ™ê÷#^Œó
â◊O.ÉèÏ. „^èŒ∞"ån<åO Hõ~å‡#∞~°∂ѨO ™ê÷#O ^Œ^•fu - ™ê÷#^Œó
„^è∞Œ =Ùñ_»∞ =Ú#flQÆ∞"åiH˜ "åi Hõ~‡° Å Hõ#∞~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ ™ê÷#=ÚÅ xK«∞Û"åñ
_»∞. QÆ#∞Hõ '™ê÷#^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 377
=K«. ''^Œ∞~åѨO|∞#∞, ##<åºkè+≤ª`«O|∞#∞, Ö’Hõ„`«Ü«∞ „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅO|∞#O^Œ∞
#â◊fi~°O|∞ QÍHõ „ѨHÍâ◊=∂#O|∞#∞ #~Ú# '„^èŒ∞=H˜Δu— Ü«∞#∞ Ѩ^ŒO|∞
=ÚO^Œ∞@ x~°∞=k Ü«∂é∞ "ÕÖËO_»∞¡ ã¨#O „ÉÏÑ≤O`«∞=Ù—— (4㨯O.290)
Jx NǨÏi „^èŒ∞=Ù#‰õΩ =~°q∞K≥Û#∞. Hõ#∞Hõ '™ê÷#^Œ∞—_»QÆ∞#∞.
"Õ^Œ"åºã¨ =∞ǨÏi¬ Ö’Hõ=Ú#‰õΩ "Õ∞Å∞ QÍqOK«∞ <åHÍOHõΔ`À Ѩ~°=∞t=ÙxH˜
ã¨O|OkèOz ѨiîOK«^Œy# Ü≥ÚHõ Q˘Ñ¨Ê ™È΄`«=Ú#∞ ~°zOK≥#∞.
`Õ. q`«`« K«`«∞~å`«‡Hõ`«fi q„â◊√u =Ç≤ÏOz
Hõ~°∞}ñ ^Œ`«Î`«Ê^Œã≤÷~åHõÅ# HõÅ∞º
ÅQÆ∞ ã¨Ñ¨~åº ~°`«∞ʼnõΩ #Ü≥ÿ∞º q^èŒO|∞
h_»º Ѩ^Œ=ÙÅ <˘ã¨ñQÆ∞ =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞O_»∞ (ÉèÏ~°.J#∞âß.5P.404)
ã¨^•t"åk ~°∂ѨK«`«∞+¨ìÜ«∞O`À qMϺ`«∞ñ_≥·# Ü«∂ =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞ñ_»∞ `«##∞
ÉèíH˜Î „â◊^ŒúÅ`À ѨÓlOK«∞"åiH˜ PÜ«∂ q^èŒ=ÚÖˇ·# á⁄QÆ_»^Œy# (L#fl`«=ÚÖˇ·#)
Ѩ^Œ=ÙÅ#∞ (™ê÷#=ÚÅ#∞) J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞#∞. (t=ˆHâ◊=ÙÅ HõÉèË^Œ=Ú)
388. „^èŒ∞=ó
â◊O.ÉèÏ. Jq<åt`åfi`ü - „^èŒ∞=ó
<åâ◊=Ú ÖˉõΩO_»QÍ ã≤÷~°"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞"åñ_»∞. Hõ#∞Hõ '„^èŒ∞=ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. ã¨=∞ã¨Î [#O|∞#∞ r=~°∂ѨO|∞# „^èŒ∞=O|∞#∞, ^ÕǨÏ~°∂ѨO|∞#
#„^èŒ∞=O|∞#∞<≥· Ü«ÚO_»∞. (ÉèÏQÆ.1-325)
''ã¨~°fi„`«QÆ=∞z#κO K« ‰õÄ@ã¨÷ =∞K«ÅO „^èŒ∞="£∞—— (Éèí.w.12-3)
`Õ. '„^èŒ∞=Ù_»∞— <å <˘Ñ≤Ê Ü«∞qfi+¨μ‚`«∞Å∞ºñ_»QÆ∞K«∞. (ÉèÏQÆ.2㨯O.136)
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ JK«Å∞ñ_»xÜ«Ú '„^èŒ∞=Ù—ñ_»xÜ«Ú#∞ K≥ѨÊñ|_≥#∞.
389. Ѩ~°iúó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ~å |∞∞kúó - qÉèí∂u~°¿ãºu Ѩ~°i÷ó I
|∞∞kú Ü«∞#QÍ qÉèí∂u. Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ L`«¯ $+¨ì=ÚÖˇ·# Ü«∞<ÕHõ qÉèí∂`«∞Å∞
QÆÅ=Ù. Hõ#∞Hõ 'Ѩ~°i÷ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 378 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
â’¡II <å<ÀÎã≤Î =∞=∞ k"åº<åO qÉèí∂f<åO Ѩ~°O`«Ñ¨! I
U+¨`«∂^ÕÌâ◊`«ó „áÈHÀÎ qÉèí∂`Õ ifiã¨Î~À =∞Ü«∂ II (Éè.í w.10-40)
'J~°∞˚<å! <å k=º"≥∞ÿ# qÉèí∂`«∞ʼnõΩ JO`«=ÚÖË^Œ∞. H˘xflO\˜x =∂„`«=Ú
<Õ#∞ ã¨OˆHΔѨ=ÚQÍ K≥Ñ≤Êux.— Jx NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ J~°∞˚#∞#‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞.
'K«~åK«~° Éèí∂`«O|~Ú# [QÆO |O`«Ü«Ú =∞^•HÍ~°O|∞QÍ ÉèÏqOz
Éè∂í `«O|∞ÅO^Œ∞ <å^è•~° Éè∂í `«O|∞#∞, ã¨∂Hõ;O|∞ÅO^Œ∞ r=ÙO_»∞#∞, ^Œ∞~°Ü ˚ ∞« O|∞ÅO^Œ∞
=∞#O|∞#∞, ^Õ=`«ÅO^Œ∞ñ |^Œ‡QÆ~∞° ƒùO_»∞#∞, ... ... ^•#O|∞ÅÖ’ ##fl^•#O|∞#∞,
k^ä∞Œ ÅO ^ÕHÍ^ŒtÜ«Ú#∞, #~°∞ÅÜ«∞O^Œ∞ "≥+· =‚¨ ÙO_≥· ÉèÏQÆ=`« „Ѩ=~°#Î O „|=iÎOK«∞"åñ
_»∞#∞- Wq JxflÜ«Ú =∞kfiÉèí∂`«∞Å∞QÍ <≥é∞OQÆ∞—=∞x Hõ$+¨μ‚O _»∞^Œú=Ù#‰õΩ
#∞Ѩ#ºã≤OK≥#∞. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.105)
390. Ѩ~°=∞ã¨Ê+¨ìó
â◊O.ÉèÏ. (Ѩ~å =∂ - â’ÉèÏ J¿ãºu - Ѩ~°=∞ó, ã¨~Àfi`«¯ $ëÈì "å)
J#<åºnè# ã≤kú`åfi`ü ã¨Oq^•`«‡`«Ü«∂ ã¨Ê+¨ìó - Ѩ~°=∞ã¨Ê+¨ìó I
1. Ѩ~å - L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ# =∂ - â’Éèí QÆÅ"å_»∞.
ã¨Ê+¨ìó - J#∞Éèí= ~°∂Ѩ=Ú# K«Hõ¯QÍ QÀK«iOK«∞"å_»∞.
ã¨#Hõ ã¨#O^Œ<å^Œ∞ʼnõΩ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù ^Œ~°≈#q∞zÛ#ѨÙ_»∞
K«. ã≤÷~°â◊√ÉèíbÅ #@¡~°∞QÆ∞^≥Oz# Ü«∞qfiÉèí∞ q„^Œ∞=∂~°∞}Ï
^èŒ~° #=Ѩš= ã¨∞Êù~°^Œ∞^ŒOz`« ‰õΩO^Œ ~°∞zã≤‡`≥·Hõ ã¨∞O
^Œ~° =^Œ<å~°qO^Œ=Ú =Ú^ŒO|∞#ñ ^ŒÑ¨ÊHõ K«∂zÜ«Ú<£ =Úh
â◊fi~°∞Å∞ x*Ï`«‡ÅO ^Œxq ™êÅHõ "≥O_çÜ«Úñ Ez i=Ú‡Å<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.540)
ã¨#Hõ ã¨#O^Œ<å^Œ∞Å∞ ã¨∞ã≤~÷ "° ∞≥ ÿ â◊√ÉèHí ~õ "° ∞≥ #ÿ â’ÉèÏ"≥É· =íè =Ú`À ^Œ~≈° # q∞zÛ#
q+¨μ‚=¸iÎ ã¨∞O^Œ~°=∞QÆ∞ =^Œ#=Ú#∞ ^Œi≈Oz q∞H˜¯e P#O^Œ=Ú#∞ á⁄Oki.
2. Ѩ~°=∞ó - ã¨~Àfi`«¯ $+¨μì_»∞ (W`«~° „ѨHÍâ◊=ÚÅ J=ã¨~°=Ú ÖËHõ<Õ ã¨fiÜ«∞O
„ѨHÍâ◊ ~°∂ѨÙ_Õ. Hõ#∞Hõ ã¨~Àfi`«¯ $+¨μ_ì ∞» . ã¨Ê+ì̈ó - J#∞Éè=í ~°∂Ѩ=Ú# QÀK«iOK«∞#∞.
`Õ. Åe`« hÖÏ„Éèí~°∞zñ QÆ∞O`«Å=ÚÅ∞ ^Œ#~°ñ
„|q=∞ÖÏf‡Ü«∞ ^ÕǨÏ[„ѨÉèí ã¨~À[
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 379
Éèí= Éèí"å=∞~° =ÚY∞ºÅ „ѨÉèíÅ∞ =∂Ѩ,
#dÅ Ö’ÔH·Hõ QÆ∞~°∞ñ_»∞ <å~åÜ«∞}∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.4㨯O.163)
Hõ. ™È=∂~å¯yfl =∞Ü«∞=Úñ ^•
~å=∂Ü«∞=Ú#∞ x`«º ã¨∞ã≤÷~°O|∞#∞ #QÆ∞ `Õ
*’=∞Ü«∞`«`«Î fi=Ú <å`å‡
~å=∞`«fiO|∞# x~°O`«~O° |∞#∞ E`«∞<£. (ÉèÏ~°.âßOu.4P.231)
391. `«∞+¨ìó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ~°=∂#<≥ÂÌHõ~°∂Ѩ`åfi`ü - `«∞+¨ìó I
`«∞+≤ì #Ok Ü«ÚO_»∞"åñ_»∞ QÍ# '`«∞+¨ìó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã¨fi„ѨHÍâ◊ Ѩ~°=∂#O^Œ ~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ '`«∞+¨ìó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
(„áêÑ≤ÎOz# ^•x`À ã¨O`«∞+≤ì K≥Ok „áêÑ≤ÎOK«x ^•xÜ«∞O^Œ∞ q~°H˜Î *ˇO^Œ∞@ - `«∞+≤ì)
=K«. '<å~åÜ«∞}∞O_»∞ ã¨~°fiÉèí∂`«^ŒÜ«∂à◊√=ÙÅ∞#∞, <≥O`«=∂„`«=Ú ã¨OÉèíqOK«∞
#O`«=∂„`«O|∞# ã¨O`«∞+¨ì z`«∞ÎÅ∞#∞, 㨈~fiO„kÜ≥∂ѨâßO`«∞Å∞#∞ #QÆ∞
ѨÙ~°∞+¨μÅÜ≥∞_» ã¨O`«∞+¨ì z`«∞OÎ _»Q∞Æ #∞.— (ÉèÏQÆ.4-959)
â’¡II ã¨O`«∞+¨ì ã¨û`«`«O Ü≥∂w .... =∞^ŒƒùHõÎ ã¨û "Õ∞ „Ñ≤Ü«∞ó II (Éè.í w.12-14)
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ `«$Ñ≤Î QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ `«$Ñ≤Î QÆÅ∞QÆ∞ Ü≥∂QÆ∞ÖË PÜ«∞#‰õΩ
W+¨μìÅx ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ K≥ÃÑÊ#∞.
âß. HõÖϺ}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ# q+¨μ‚Hõ^äŒ ÖÏHõi‚OK«∞K«∞<£ =ÚHõÎ "≥·
HõÅ∞ºO _≥=fiñ_»∞ `«$ѨÙÎñ_Ò ... (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1684)
"≥·Hõź =∞#QÍ #∂º#`å ÉèÏ==Ú. `å#∞ JO^Œé˜Ö’#∞ `«‰õΩ¯= "åñ_»#x
zOuOK«∞@ "≥H· Åõ º=Ú. Ѩ~=° ∂`«‡ JO^Œé#∞ q∞Oz# "å_»∞. (qt+¨óì ) ѨÓ~°‚ ѨÙ~°∞+¨μñ
_»∞ (ѨÓ~°ó‚ ) "åx Hõ^ÅŒä ∞ â◊√Éè„í Ѩ^=Œ ÚÅ∞. q+¨μ‚ Hõ^ÅŒä #∞ qx# "åiH˜ "åi =∞#ã¨∞ûÖ’x
#∂º#`å ÉèÏ==Ú `˘ÅyOz ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ "åix (`«#=Öˇ) `«$ѨÙÎÅ∞QÍ KÕÜ«Ú#∞.
(`«∞+¨óì ) `«$Ñ≤QÎ ÅÆ =∂#=Ùx =∞#ã¨∞ûÖ’ HõeѨÙ~°∞+¨μ_»∞ „Ѩ"tÕ OѨ_∞» . J`«_∞» W`«~∞° ʼnõΩ
JѨHÍ~°=ÚÅ∞ `«ÅÃÑ@ìHõ `«# rq`«=Ú#∞ P#O^Œ=∞Ü«∞=ÚQÍ KÕãH≤ ˘#∞#∞.W`«~∞° ʼnõΩ
Hõ+¨ì=ÚÅ∞ HõeyOK«_»∞.
 380 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ÉèQí "Æ å#∞_»∞ w`«Ü∞« O^Œ∞ 'Ü«∞^Œ$K«Ûù ÖÏÉèí ã¨O`«∞+¨óì — 'J„ѨÜ∞« `«fl=ÚQÍ ÅaèOz#
^•x`À `«$Ñ≤xÎ á⁄O^Œ∞"å_»∞ Hõ~‡° =ÚÅ#∞ KÕã#≤ #∞ |O^è=Œ Ú Å∞O_»=Ù— Jx K≥ÃÑÊ#∞.
`Õ. =QÆ`«∞=∞#fl <≥"åfiiH˜ =QÆ∞=ñ [#^Œ∞
z`«Î=Ú# <Õq∞\˜H˜ ã¨O`«ã≤OѨ~å^Œ∞
HÍ# QÆ`«=Ú#O^Œ∞#∞ #<åQÆ`«=Ú#O^Œ∞
=QÆ=~å~°∞ºÅ∞ ã¨O`À+¨=O`«∞ ÅQÆ∞K«∞ (ÉèÏ.J~°}º5P.141)
ZO`«\ ˜ Hõ+¨ì=ÚÅ∞ ^•Ñ¨ÙiOz##∞ ^Œ∞ódOѨ~å^Œ∞. J@∞Å<Õ ZѨC_»∞#∞
ã¨O`À+≤OѨ~å^Œ∞. P~°∞ºÅ∞ [iy# HÍÅ=Ú#∞ QÆ∞iOz QÍx, Éèíq+¨º`å¯Å=Ú#∞
QÆ∞iOz QÍx â’H˜OK«Hõ ã¨^• ã¨O`«$ѨÙÎÖˇ· Ü«ÚO_≥^Œ~°∞. (J\˜ì"åi Ü≥∞_» ÉèíQÆ=O`«∞ñ
_»∞ ã¨O`«∞+¨ì z`«OÎ _»Q∞Æ #∞.)
=K«. 'NHõ$+¨μ‚O _≥=fii =Å# ã¨O`«∞+¨μìO_»Ü≥∞º "åiH˜ â◊√ÉèíO|∞#∞, <≥=fii ^≥ã¨
#<å^Œ~°O|∞ ¿ãÃã "åiH˜ #â◊√ÉèíO|∞ #QÆ∞@ ^ŒÑ¨Ê^Œ∞—
~åÜ«∞ÉÏi Ü≥∞ÿ NHõ$+¨μñ‚ _»∞ =K«∞Û##fl "å~°#Î ∞ qx ^è$Œ `«~å¢+μ¨ _ì ∞» ^Œ∞~Àº^è<Œ å^Œ∞Å
Ñ≤eÑ≤Oz NHõ$+¨μ‚#‰õΩ ã¨HõÅ =∞~åº^ŒÅ∞ KÕã≤ ã¨O`«∞+¨μìxQÍ KÕÜ«Ú=∞x K≥ÃÑÊ#∞.
=∞. q=iOѨ<£ ǨÏi Ü«∞[˝=¸iÎñ |~°=Ú<£ q+¨μ‚<£ ǨÏ$+‘ˆHâ◊√ñ ˆQ
â◊=Ùñ |^•‡‰õΔΩ QÆ∞é˜Oz [#fl=Ú#∞ â◊â◊fi^ŒƒùH˜Îñ QÍqOѨ =∂
^èŒ=Ùñ _®`«‡O |i`À+¨"≥ÚO^Œ∞† #`«ñ _»∞^Œº„fÊuñ ÔQ·H˘#fl Ö’
Hõ q`å#O|∞Å∞ ^Œ∞+≤ì <˘O^Œ∞ ##Ѷ¨∂† HÍqOѨÙ=∂ Ü«∞[˝=ÚÖò.
(ÉèÏQÆ.3-400)
^Œ‰õΔΩ_»∞ t=Ùx W@∞Å „áêi÷OK≥#∞.
ã‘. `«ÅáÈÜ«∞ #qk`« `«`«Î fiq*Ï˝#∞O_» <≥·# <åKÕ`« ã¨ÉèÏO`«~°=Ú#
#u ^Œ∞~°∞HõºÎ O|HõH`Δõ ∞« ñ_» =Ü«Úº#∞ =∞`«¯ $`åѨ~å^è=Œ Ú Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O|∞#O^Œ∞
^ŒÅñѨHõ „`«ºHõΔ ! xO^•^À+¨=Ú# #^èÀQÆuñ ÉÁO^Œ∞K«∞#fl ^Œ∞+¨¯~°∞‡ ##∞flñ
QÆ~°∞}ñ QÍz# h‰õΩñ QÆ_»ñy „Ѩ`«∞ºÑ¨HÍ~° "≥∞é˜ñy HÍqOѨ <Õ <≥O`«"å_»?
`Õ. #∞`« K«i„`« ! Éèí=`«Ê~å#∞„QÆǨ#∞
~°∂Ѩ HÍ~°ºO|∞KÕ`« x~°∂_è"» ∞≥ #ÿ
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 381
`«∞+≤ì h z`«Î=∞O^Œ∞ <˘O^Œ∞^Œ∞=Ù QÍHõ
‰õΔΩ„^Œã¨OǨ~° ! Hõ~°∞}Ï ã¨=Ú„^Œ! ~°∞„^Œ! (ÉèÏQÆ.4㨯O.161)
ã‘. Jx ~Ú@∞¡ zOuOK≥ ##∞K«∞ # "≥∞‡ÿ „`ÕÜ∞« =Úx q^Œ∞~°∞#‰õΩ x@¡xÜ≥∞ñ ^ŒO„_ç!
Hõ=∞hÜ«∞ ǨÏiáê^Œ Hõ=∞Å ~°*’aè ã¨O㨯 $`« â◊s~°∞Å∞#∞ Ü«∂^Œ$zÛùHõ=ÚQÆ
ã¨O„áêѨÎ=∞QÆ∞ ^•# ã¨O`«∞+¨ìz`«∞ÎÖˇ· =éÅ∞K«∞ #∞O_»∞ g∞ =O\˜"å~°∞
^ŒQÆ ÉèíQÆ=`åÊ^Œ ^•ã¨ºO|∞ ^ŒHõ¯OQÆ x`«~° Ѩ^•~°÷O|∞ Öˇ_»ñ^ŒÅO^Œ∞
`Õ. =∞ézÜ«Ú#∞ QÀ~° <˘Å¡~°∞ =∞#∞K«i„`«!
(`«qe ~Ú@∞¡ ǨÏi„Ѩ™ê^ŒO|∞ <˘Ok
=∞~°e =K«∞ÛK«∞ #∞#fl ‰õΩ=∂~°∞ "å~°Îñ
*Ï~°∞KÕ qx Ü«Ú`åÎ#K«~°}∞ñ_»Ñ¨Ù_»∞) (ÉèÏQÆ.4㨯O.301)
`Õ. ѨÓx ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚÅ Ô~O\˜Ö’# <≥kÌ
^≥·= =â◊=Ú#ñ *ˉõΩé∞ ^•#ñ*Ëã≤
_≥O^Œ=Ú#ñ *ÏÅ ã¨O`«∞+≤ì <˘O^Œ∞"åñ_»∞
q=∞Å q*Ï˝x Ü«∞# Éèí∞q "≥ÅÜ«ÚK«∞O_»∞ (ÉèÏQÆ.4㨯O.240)
ã‘. .... ѨÓñ@ ѨÓñ@‰õΩ [QÆO|∞Å Ü«∞^Œ$KåÛÖÏÉèí `«∞+≤ìx ^Õ[O|∞ ^À#
ÃÑ~°∞ñQÆ∞ (ÉèÏQÆ.8㨯O.576)
392. ѨÙ+¨ìó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fi ã¨OѨÓ~°‚`åfi`ü - ѨÙ+¨ìó I
ZÅ¡"àÕ Å◊ ã¨HÅõ Hõ~‡° Å KÕ`#« ∞, ã¨HÅõ QÆ∞}=ÚÅ KÕ`#« ∞ ã¨OѨÓ~°∞_‚ ·≥ Ü«ÚO_»∞#∞.
QÍ# 'ѨÙ+¨ìó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. ѨiѨÓ~°∞‚ñ_» "≥· Ü«ÚO_çÜ«Ú I =∞é=Hõ =∂ ѨÓ[ÖˇÅ¡ =∞xflO`«∞=Ù h
K«~°}Ï~°qO^Œ ¿ã=Ü«Ú I ^èŒ~°ñ ɡ^ŒÌÅ∞ K≥Ñ≤Ê#@∞Å∞ ^ŒQÆñ *ËÃã^Œ "≥∂.
(ÉèÏQÆ.5-1J.45)
L. HÍÅ=Ú ^Õâ◊=Ú<£ „QÆ`«∞=Ùñ QÆ~°‡=Úñ QÆ~°ÎÜ«Ú Éè’HõÎÜ«Ú<£ [QÆ
*Ï˚Å=Ú ^≥·==Ú<£ QÆ∞~°∞=Ù ™êOYº=Ú =∞O„`«=Ú #yfl Ü«∂Ǩï`«∞Öò
"Õà◊Å∞ q„ѨÙÅ∞<£ [## =$kú ÅÜ«∞O|∞Å ¿ÇÏ`«∞Éèí∂`«=ÚÖò
 382 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
bÅÅñ ^•# Ü≥ÿ∞ `«QÆ "≥eOÔQ_ç <≥Hõ¯\˜`Õ[ g∞â◊√ñ_»∞<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.778)
393. â◊√ÉèËHõΔ}ó
â◊O.ÉèÏ. DHõΔ}O - ^Œ~°≈#O Ü«∞㨺 â◊√ÉèíO - â◊√ÉèíHõ~°O #~å}ÏO, =Ú=Ú‰õΔÄ}ÏO
"≥∂HõΔ^ŒO, Éè’QÍi÷<åO Éè’QÆ^ŒO, áêÑ≤<åO áê=#O, ã¨~°fiã¨O^ÕǨÏqKÕÛù^Œ
HÍ~° } O, Ǩ Ï $^Œ Ü « ∞ „QÆ O ^ä Õ i fiKÕ Û ù ^ Œ H õ ~ ° O , 㨠~ ° fi Hõ ~ ° ‡ }ÏO Hõ Δ Ñ ¨ } O,
Jq^•ºÜ«∂â◊Ûx=~°ÎHõO, ã¨ó - â◊√ÉèËHõΔ}ó I
''aè^Œº`Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞„QÆOkäó—— (=Ú.1-8) W`åºk„â◊√`Õó I
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ^Œ~°≈#=Ú #~°∞ʼnõΩ â◊√ÉèíHõ~°"≥∞ÿ#k. â◊√ÉèíHõ~°=∞#QÍ - 1.
=Ú=Ú‰õΩΔ =ÙʼnõΩ "≥∂Hõ^Δ =Œ Ú 2. Éè’QÍ~°∞Å÷ ‰õΩ Éè’QÆ^=Œ Ú 3. áêѨÙÅ#∞ Ѩq„`«∞Å#∞QÍ
KÕÜÚ« #k 4. ã¨~fi° ã¨O^ÕÇϨ =ÚÅ#∞ x"åiOK«∞#k. 5. ǨÏ$^ŒÜ∞« „QÆOkèx KèkÕ OK«∞#k
6. ã¨~fi° Hõ~‡° Å#∞ áÈQ˘@∞ì#k. 7. Jq^Œº#∞ `˘ÅyOK«∞#k. D HÍ~°º=ÚÅ∞ Ѩ~=° ∂`«‡
^Œ~°≈#=ÚKÕ ÅaèOK«∞#∞ QÍ# 'â◊√ÉèËHõΔ}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''aè^Œº`Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞„QÆOkä tÛù^Œº<ÕÎ ã¨~°fiã¨Oâ◊Ü«∂ó I H©ΔÜ«∞<ÕÎ Kå#º Hõ~å‡}˜
`«ã≤‡<£ ^Œ$¿+ì Ѩ~å=ˆ~II—— (=ÚO.1-2-8) J#∞ =ÚO_»Hõ„â◊√u "åHͺ#∞™ê~°=Ú
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ^Œ~°≈#=∞QÆ∞@KÕ Láê㨉õΩx ǨÏ$^ŒÜ«∞=∞O^Œe Jq^•º„QÆOkä
q_çáÈ=Ù#∞. ã¨~°fiã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ∞ zè#fl=ÚÅQÆ∞#∞. Hõ~°‡=ÚÅxflÜ«Ú HõΔÜ«∞=∞QÆ∞#∞.
QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'â◊√ÉèËHõΔ}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
`Õ. ^•ã¨[#HÀ\˜ Hõu ™œYº^•Ü«∞Hõ=ÚÅ∞
q`«`« Hõ~°∞}Ï ã¨∞^è• `«~°Oy`«=ÚÖˇ·#
h Hõ\ψHΔHõΔ}=ÚÅKÕ <≥éÜ«∞ =∞=Ú‡ñ
Ez ã¨∞Y∞Å#∞ *ËÜ«∞"Õ ã¨∞ÉèíQÆ K«i`« ! (ÉèÏQÆ.3-437)
=∞. ÉèíÜ«∞=ÚO *ˇO^Œ‰õΩñ_»Ü«∞º x~°˚~°=~°∞Öò ! Éèí„^ŒO|∞ g∞HõÜ≥∞º_ç<£
[Ü«∞=ÚO ÖÏÉèí=Ú Éèí∂`«ã¨O`«uH˜ =∞`«ûO^Œ~°≈# „áêÑ≤Î #
=ºÜ«∞"≥∞ÿ KÕ~°∞....— (ÉèÏQÆ.7-110)
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 383
Hõ. QÆ∞~°∞ Ѷ¨∞’~° ~°∂ѨHõOɡ· I Ѩ~°ñÔQ_»∞ `åѨ„`«Ü«∞O |∞Ѩâ◊q∞OѨñQÆ N
ǨÏiKÕ`« qã¨$+¨ì=Ú ÅQÆ∞ I Hõ~°∞}Ï Ö’Hõ=ÚÅñ ^ŒÅñѨñQÍñ ^ŒQÆ∞ |∞kú<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.938)
K«. J# qx Ü«∞=Ú‡~åO`«‰õΩ# HÍ #$ѨÙñ _ç@¡#∞ 'h=Ù K«Hõ¯ñ E
z# ã¨∞ÅÉèíO|∞ â’Éèí#=Ú N^èŒ~° ! h^ŒQÆ∞ ‰õÄi‡ˆH#∞ ÉèÏ
[#=∞>ˇ! <å‰õΩ ^Œ∞+¨¯~°"≥∞ â◊„`«∞[Ü«∞O|∞? Éèí=„`«Ê™ê^Œ r
=#∞Å=Ú =∂‰õΩ ã¨OѨ^ŒÅ∞ =K«∞Û #=â◊º=Ú xO`« #=Ú‡^Œ∞<£
(ÉèÏ~°.Hõ~.‚° 3P.389)
^è~Œ ‡° ~åA NHõ$+¨μx‚ `À 'h=Ù Hõ$áê^Œ$+≤`ì À K«∂z#O`« =∂„`«=Ú# =∞OQÆà=◊ Ú
ÅxflÜ«Ú „áêÑ≤ÎOK«∞#∞. h Hõ$Ѩ‰õΩ <Õ#∞ áê„`«∞ñ_»#QÆ∞@KÕ <å‰õΩ â◊„`«∞[Ü«∞=Ú
Hõ+=ì¨ ∞QÆ∞<å? h K«∂ѨÙÅ∞ =∂ÃÑ· „Ѩãi¨ OK«∞@ KÕ`<« Õ "Õ∞=Ú r=#∞Å"≥∞ÿ Ü«Ú<åfl=Ú.
JO^Œ∞=Å# =∂‰õΩ ™œÉèÏQƺ=ÚÅ∞ `«Ñ¨ÊHõ KÕ‰õÄ~°∞#x QÆ\ ˜ìQÍ #q∞‡ Ü«Ú<åfl=Ú—
J<≥#∞.
K«. Hõ_»ñy Éèí=`«Ê^•~°Û#‰õΩñ QÍ x@∞ ^Œ‰õΔΩxKÕ ~°zOѨñQÍñ
|_ç tuHõO~î°~À+¨=Ú# Éèí㨇=Ú <˘Ok Ѩˆ~`«Éèí∂q∞Ü≥ÿ∞
K≥_ç Hõ_»∞ âßO`«"Õ∞^èŒ=Ú#ñ *ˇ#flé˜Ü«Ú#fl =∞YO|∞ñ E_»∞ "Õ∞
~°Ê_» [Å*ÏÉèí <Õ„`«=ÚÅñ ÉÏ=#"≥∞ÿ qÅã≤Å∞¡ #K«∞º`å!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.183)
P. Hõ#fl=∂„`« #`«ñ_»∞ HõŇ+¨O|∞Åñ ÉÏã≤ñI q=∞Å z`«∞Îñ_»QÆ∞K«∞ qâ◊^Œ ÉèíH˜Î
x@ì~À=∞=ÚʼnõΩñ |@ìQÆ∞ Kå#O^Œ I ÉÏ+¨Ê<Õ„`«∞ñ _»QÆ∞K«∞ñ „|}∞u ¿ãÃã.
(ÉèÏQÆ.6-468)
394. ~å=∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. x`åº##ÌÅHõΔ}Ëã≤‡<£ Ü≥∂y<À ~°=∞ã¨Î Wu - ~å=∞ó I
''~°=∞<ÕÎ Ü≥∂y<À Ü«∞ã≤‡<£ x`åº#<ÕÌ z^•`«‡x I
Wu ~å=∞Ѩ^Õ<≥·`«`«Ê~°O „|Ǩ‡aènèÜ«∞`ÕII—— Wu Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë II
2. ¿ãfiK«ÛùÜ«∂ ~°=∞}©Ü«∞O =ѨÙ~°fiǨÏ<£ "å ^•â◊~°nä ~å=∞ó I
 384 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
1. x`åº#O^Œ~∂° ѨÙñ_»Q∞Æ gxÜ«∞O^Œ∞ Ü≥∂QÆ∞Å∞ ~°q∞O`«∞~°∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡
'~å=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. '~°=∞<ÕΗ Ü«∞#∞ Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å} 㨇 $u ##∞ã¨iOz
ã¨`º« *Ï˝<å#O^ŒÅHõ}Δ ∞ñ_≥#· Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞ Ü≥∂QÆ∞Å∞ ~°q∞O`«∞~°∞ QÆ#∞Hõ P Ѩ~=° ∂`«‡
'~å=Ú—_»#ñ|_»∞K«∞<åflñ_»∞.
2. `«# ~ÚK«ÛùKÕ`«<Õ Ñ¨~°=∂`«‡ ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# â◊s~°=Ú ^èŒiOz ^Œâ◊~°^äŒ∞#‰õΩ
Ѩل`«∞xQÍ [xOK≥#∞. N~å=Úñ _»=`«iOz#ѨÙ_»∞ QÆ∞~°∞"≥#· =ã≤+μ¨ ñª _»∞ 'D ÉÏÅ∞_»∞
Ü≥∂QÆ∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅÖ’ ~°q∞OK«∞ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞— Ü«∞x `≥eã≤# "åñ_»QÆ∞@KÕ
'~å=Ú—_»x <å=∞Hõ~°}=Ú KÕ~ÚOK≥#∞.
''~å=∞ U= Ѩ~°O„|Ǩχ ~å=∞ U= Ѩ~°O`«Ñ¨ó I
~å=∞ U= Ѩ~°O `«`«Î fiO N~å"≥∂ „|Ǩχ `å~°Hõ"£∞ II—— (Ѩ.ѨÙ)
N~å=∞K«O„^Œ∞ñ_»∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú. N~å=Úñ_Õ Ñ¨~°=∞`«Ñ¨=Ú. N~å=Úñ_Õ
Ѩ~°`«`«Î fi=Ú. N~å=Úñ_Õ `å~°Hõ„|Ǩχ=Ú.
XHõѨC_»∞ â◊OHõ~°∞ñ_»∞ HÍj Ü«∞O^Œ∞ N~å=∞ =∞O„`«=Ú#∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨
=∞#fiO`«~°=ÚÅ HÍÅ=Ú x+¨ªQÍ [Ñ≤Oz, N~å=Úx =Å# =~°=Ú á⁄Ok HÍjÖ’
=∞~°}À#∞‡Y∞ÅQÆ∞ "åi ‰õΩ_çK≥qÖ’ ~å=∞+¨_»HõΔs =∞Ǩ=∞O„`ÀKåÛ~°} KÕÜ«Ú#∞.
^•x=Å# "å~°∞ =Ú‰õΩÎÅQÆ∞^Œ∞~°x ~å=∞`åÑ≤hÜ≥∂Ѩx+¨`«∞Î #O^Œ∞ K≥ѨÊñ|_ç#k.
t=Ù_»∞ áê~°fif^ÕqH˜ ~å=∞`å~°Hõ =∞O„`«=Ú#∞ #∞Ѩ^ÕtOz x+¨ª`À
Láêã≤OK«∞H˘#∞=∞x K≥ÃÑÊ#∞. 'N~å=∞ ~å=∞ ~å=∞— Ü«∞x Ü≥ÚHõ Ѩ~åºÜ«∞=Ú
ѨiîOz# Nq+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞}=Ú`À ã¨=∞=∞QÆ∞#x áê~°fiuH˜ â◊OHõ~°∞_»∞
K≥ÃÑÊ#∞.
=∞. J=∞ˆ~O„^•â◊‰õΩñ |∂~°‚K«O„^Œ∞ñ _»∞k`«∞O_≥· #@∞¡ <å~åÜ«∞}ÏO
â◊=Ú#O |∞>ˇì =∞^•O^èŒ ~å=} t~°ã¨ûOѶ¨∂`« ã¨OKèÕ^Œ#
„Hõ=∞}À^•ú=Úñ_»∞ ~å=Úñ _® QÆi`«‰õΩ<£ H“ã¨Åº‰õΩ<£ ã¨#∞fl`å
ã¨=∞<≥~· ‡° źñ Hõ `«∞ź HõOz`«ñ [#∞ã¨ûO™ê~° ™êѶŨ º‰õΩ<£. (ÉèÏQÆ.9㨯O.259)
áÈ`«#QÍ~°∞ N~å=∞=`å~° "≥·t+¨ìº=Ú#∞ =∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ# XHõ ã‘㨠Ѩ^Œº=ÚÖ’
W@∞Å =i‚Ozi.
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 385
ã‘. `ÀÜ«∞[Ç≤Ï`«=Oâ◊ ^Œ∞QÆú áê~å"å~° ~åHÍ qǨ~° ÔH·~°= Ç≤Ï`«∞O_»∞
Hõ=∞hÜ«∞ HÀã¨Å HΔ͇Éèí$`«∞û`å QÆ~°ƒùâ◊√H˜Î ã¨OѨÙ@ Åã¨<Ò‡H˜ÎHõO|∞
x[áê^Œ¿ã=Hõ „Ѩ[^Œ∞óY xa_®O^èŒHÍ~° qã¨∞Êùi`« ѨOHõ~°∞Ç¨Ï ã¨Y∞ñ_»∞
^Œâ◊~°^äÕâ◊fi~° Hõ$`å^èŒfi~° "å\˜HÍ „áêOQÆ}ÏHõ~° ^Õ=`å<ÀHõǨÏO|∞
`Õ. K«@∞Å ^•#= QÆǨÏ# "≥·âßfi#~°∞O_»∞ I ~å=}Ï\’Ѩ ⋷ŠѨÙ~°O^Œ~°∞O_»∞
#QÆ∞K«∞ Ö’HÀѨHÍ~å~°÷ =∞=`«iOK≥ I ~å=Úñ_≥· K«„H˜ Ö’HÍaè~å=Úñ_»QÆ∞K«∞.
(ÉèÏQÆ.2-155)
Hõ. J~°Ü«∞ñQÆ ã‘`åÅHõ;} I Ѩi=$`«∞ñ_≥· =zÛ ~å=∞Éèí„^Œ∞ñ_»∞ QÆ_çq∞O
|~°ñQÆ∞ #kè^Õ=`«QÆñ yO I ѨÙ~°∞+¨ =∞Ǩ=~°¬=Ú#‰õΩ Éèí∂Ѩ =ˆ~}Ϻ!
(ÉèÏQÆ.5㨯O.2J.51)
J. J\˜ì ~å=∞Éèí„^Œ∞ #O[h ã¨∞`«∞ñ_»∞ yO I ѨÙ~°∞+¨QÆ}=Úñ QÆ∂_ç ѨÓ[ ¿ãã≤
`«„`«ÊHÍâ◊ Hõ$„`«Ê^è•#=∞O„`« ™È΄`« Ѩ~î°#=ÚÅ#∞ ^ŒQÆ #∞áêã≤Î ¿ãÜ«Ú (52)
ã‘. `å@Hõ =∞iÌOz `«Ñ¨ã≤ [#fl=Úñ QÍzI ǨÏ~°∞qÅ∞¡ qé˜z ^è≥·~°º=Ú# "≥∞éã≤
„Ѩ|Å∞ Öˇ·#\˜ì q~å^èŒ Hõ|O^èÀ„QÆ I Y~°^Œ∂+¨}Ïk ~åHõΔã¨∞Åñ ^Œ∞xq∞
"å#~°qÉèí∞ <Õe "åeñ QÆ∂ÅñQÆ <Õã≤ I [Å~åt QÆ~°fiO|∞ñ [Hõ¯ñ*Ëã≤
¿ã`«∞=Ù |OkèOz KÕi ~å=} ‰õΩOÉèí I Hõ~å‚k g~°∞Åñ QÆ_çq∞ñ „^Œ∞Oz
`Õ. Ü«∞Å qcè+¨}∞ ÅOHõ‰õΩ #kèѨÙñ *Ëã≤
Éèí∂q∞ã¨∞`«ñ QÆ∂_ç ™êˆH`«Ñ¨Ù~°=Ú#O^Œ∞
~å[ºã¨∞Y=ÚÅ∞ ÔQ·H˘#fl ~å=∞qÉèí∞ñ_»∞
=~°∞㨠##∞ñ „É’K«∞K«∞O_»∞ñ „|"å㨠QÆ`«∞Å (ÉèÏQÆ.6㨯O.306)
ã‘. ÉÏ}Ïyfl <≥=fiñ_»∞ ѨéÑ≤ ѨÜ≥∂~åt, xOH˜Oz |OkèOz ÜÕ∞Ѩ٠ã¨∂ÃÑñ
|~°ñQÆ <≥=fiñ_»∞ „Ѩ`åѨ „ѨÉèÏ~åtKÕ ^•#= QÆ~åfiO^èŒ`«=∞㨠=∞_»ñK≥ñ
QÆO*Ï`«=ÚÅ∞ „^≥OK«∞ HõiÉèíOy <≥=fiñ_»∞ ^Œâ◊HõO~î°∞ HõO~î°|$O^Œ=ÚÅ∞ „^Œ∞OK≥
<åK«O„^Œã¨∂~°º"≥∞ÿ Ü«∞=∞~°∞ ÅOHÍ~å[º=Ú#‰õΩ <≥=fiñ_»∞ qcè+¨}∞x xeÃÑ
`Õ. ##∞fl <Õe# Ö’HÍkè<å^äŒ∞ñ _≥=fi I _»Oz`À^•~° Hõ~°∞}Ï~°™êaú Ü≥∞=fiñ
 386 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
_®`«ñ_»=Ù h= HÍ"≥, =∞Ǩ`«‡! =∂é∞Ѩ_ç Ü≥∞QÆ∞æ ¿ãã≤u =∞é==ÅÜ«Ú.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.68)
Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ Ö’HÀѨHÍ~å~°÷"≥∞ÿ ~å=ÚxQÍ J=`«iOK≥#∞.
áÈ`«# K«O„^Œ„QÆǨÏ} ã¨=∞Ü«∞=Ú# QÆOQÍ#n ™êfl#=∂K«iOz P #n
f~°=Ú# =∞¿ÇÏâ◊fi~° ^蕺#O|∞ KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞ N~å=∞K«O„^Œ∞ñ_»∞ ™êHΔÍ`«¯iOz
N=∞ǨÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ `≥xyOѨÙ=∞x K≥ÃÑÊ#∞. PÜ«∞#‰õΩ ™êHΔÍ`«¯iOz# N~å=Úx
D „H˜Ok q^èŒ=ÚQÆ =i‚OK≥#∞.
ã‘. "≥∞é∞ñQÆ∞ K≥OQÆ@ #∞#fl "Õ∞Ѷ¨∞O|∞ ÔH·=_ç #∞q^ŒK≥OQÆ@ #∞O_» <˘Ñ¨C"åñ_»∞
K«O„^Œ=∞O_»Å ã¨∞^è•™ê~°O|∞ áÈeHõ =ÚY=Ú#ñ lé∞#=Ùfi "≥ÚÅK«∞"åñ_»∞
=b¡ÜÚ« `« `«=∂Å =ã¨∞=∞f[=Ú ÉèOí y |Å∞qÅ∞¡ =¸ñѨÙ#ñ |~°ñQÆ∞"åñ_»∞
hÅ#QÍ„QÆ ã¨xflÇ≤Ï`« ÉèÏ#∞x ÉèíOy Ѷ¨∞# H˜s@=Ú ^ŒÅñ QÆÅ∞QÆ∞"åñ_»∞
P. ѨÙO_»sHõÜ«ÚQÆ=Úñ É’Å∞ Hõ#∞flÅ"åñ_»∞
"≥_»ñ^Œ Ü«Ú~°=Ú "åñ_»∞, qѨÙÅ Éèí„^Œ
=¸iÎ"åñ_»∞ ~å[=ÚY∞ºñ_˘Hõ¯~°∞ñ_»∞ <å
Hõ#∞flñQÆ=‰õΩ <≥^Œ∞~°ñ QÍ#ñ|_çÜ≥∞. (ÉèÏQÆ.1㨯O.16)
395. q~å=∞ó
â◊O.ÉèÏ. q~å=∞ó - J=™ê#O „áê}˜<å=∞ã≤‡xflu - q~å=∞ó I
ã¨HõÅ r=ÙʼnõΩ `å<Õ q„âß=∞ ™ê÷#=∞QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ 'q~å=∞ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞. „Ѩà◊Ü«∞=Ú #O^Œ∞ ã¨HõÅ r=ÙÅ∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡Ö’xH˜ fã≤H˘#ñ|_»∞^Œ∞~°∞.
=Ú‰õΩÎÅ∞ Ѩ~°=∂`«‡Ö’ b#=∞QÆ∞^Œ∞~°∞. r=ÙÅ∞ J<åk HÍÅ=Ú# Ѩ~°=∂`«‡ #∞O_ç
q_ç=_ç D [## =∞~°} ã¨O™ê~° „Ѩ"åǨÏ=Ú# `«QÆ∞ÖÁ¯x Ü≥∞xflÜ≥∂ [#‡Å
<≥`«∞ÎK«∞O^Œ∞~°∞. [## =∞~°}Ïk ^Œ∞óY=ÚÅ ##∞ÉèíqOK«∞K«∞O^Œ∞~°∞. gi QÆ=∞º=Ú
uiy Ѩ~=° ∂`«‡#∞ *Ë~∞° @ÜÕ∞. D q+¨Ü∞« =Ú#∞ QÆ∞iÎOz ™ê^艌 Ωõ Å∞ `«=∞ â◊s~°=ÚÖ’
â◊HÜ
Θ Ú« O_»Q<Æ Õ D ã¨O™ê~° ™êQÆ~=° Ú#∞ `«iOz ÉèQí "Æ å#∞xÖ’ q„âßOu fã≤H˘#∞@‰õΩ
Ü«∞`«fl=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 387
â◊=∞^Œ=∂k ™ê^èŒ# ã¨OѨuÎx JÅ=~°∞K«∞H˘x, ÉèíH˜Î, "≥·~åQƺ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
ã¨^Œ∞æ}=ÚÅ#∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘x, *Ï˝#™ê^èŒ# KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. P *Ï˝<åyflÖ’
ѨÓ~°fi[<å‡i˚`«, WǨÏ[<å‡i˚`« ã¨Oz`« „áê~°|ú=ÚÅ#∞ ^ŒÇ≤ÏOѨ*Ëã≤#KÀ Éèíq+¨º
[˚#‡Å‰õΩ Ñ¨Ó~°‚ q~å=∞=Ú, ÉèQí =Æ ^≥H· ºõ =ÚKÕ [#‡~åÇ≤Ï`«º=Ú ã≤kOú K«QÅÆ ^Œ∞. WkÜÕ∞
'q~å=∞=Ú—
=K«. HÍ=∞„HÀ^èŒ Ö’Éèí "≥∂Ç¨Ï =∞^Œ =∂`«û~°ºO|∞Å#∞ #i+¨_»fi~°æO|∞Å [~ÚOz,
[~å=∞~°} q~°Ç≤Ï`«O|∞QÍ "åÜ«Ú=â◊O|∞ *Ëã≤, QÍ„`«Ñ¨q„`«O|∞ H˘é‰õΩ
+¨@¯~°‡ x~°`∞« O_»∞#∞. ѨÙ~° #QÆ~° „QÍ=∞O|∞Å∞ Ѩi`«ºlOz Ѩ~fi° `å~°}ºO|∞Å
ã¨OK«iOK«∞K«∞, â◊s~° ^è•~°}Ï~°O÷ |∞ xÜ«∞`« ã¨fiÅÊÉè’[#∞O_≥,· MË^"Œ ∂≥ ^ŒO|∞Å∞
ã¨iÜ«∞HÍ ÉèÏqOz, Ö’Éè"í ∂≥ ǨÏO|∞Å∞ =i˚Oz, xi˚`OÕ „kÜ«Úñ_»~Ú #<≥flHÍx
Ü≥ÚO_≥é∞OQÆHõ Ü«∂`«‡x+ª̈KÕñ |q„`åO`«ó Hõ~°}∞O_≥·# Ü≥∂y <å Ü«∞O^Œ∞ñ
QÆÅÜ«Ú. (q~å=∞ó) (ÉèÏQÆ.11-99)
=K«. '"Õ∞=Ú, h=Ù#∞, ^ŒH¯˜ # "å~°Å∞#∞ „|=~°=Î ∂# HÍÅO|∞#O QÆey# [#‡O|∞
<˘Ok, =∞$`«∞º=Ù =Å# q~å=∞O|∞ <˘O^Œ QÆÅ"å~°"∞≥ ÿ ~ÚѨÙ_» ÖËHáõ È=Ù^=Œ Ú.
(ÉèÏQÆ.6-456)
ã¨#Hõ ã¨#O^Œ<å^Œ∞Å∞ Ö’Hõ=ÚÅxflÜ«Ú Ü«∞^äÕK«ÛùQÍ u~°∞QÆ∞K«∂, <˘Hõ<å_»∞
ÉèíH˜Î`À Ѩ^Œ‡<åÉèí∞x áê^ŒÑ¨^Œ‡=ÚÅ#∞ Q˘Å∞=ÅÜ«Ú##∞ Pã¨H˜Î`À |Ü«∞Å∞^Õii.
K«. K«x K«x HÍOz~°O`« |∞^èŒã¨`«Î=Ú ÅOz`« x`«º k=º â’
Éèí# qÉèí"åaè~å=∞=Úñ „|ã¨#fl[# ã¨Î=hÜ«∞ <å=∞=Ú<£
[##q~å=∞=Ú<£ ã¨∞[#ã¨#∞fl`« Éèí∂=∞=Ú ÉèíHõÎÖ’Hõ áê
Å# QÆ∞}^è•=∞=ÚO |∞~°ÅÖÏ=∞=Ú *Ï~°∞q‰õΩO~î° ^è•=∞=Ú<£.
("≥·‰õΩO~î°=Ú [## q~å=∞=Ú) (ÉèÏQÆ.3-504)
396. q~°`«ó ([ó)
â◊O.ÉèÏ. qQÆ`«O ~°`«=∞㨺 q+¨Ü«∞ ¿ã"åq∞u - q~°`«ó I
~°`«=∞#QÍ q+¨Ü«∞ ¿ã=#=Ú#O^•ã¨H˜Î. J#QÍ xO„kÜ«∞ ã¨∞Y=ÚÅ
##∞Éèqí OK« =ÅÜ«Ú##∞ HÀiHõ. qQÆ`O« ~°`ó« Ü«∞#QÍ `˘Åy#\˜ì q+¨Ü∞« ã¨∞Y=ÚÅ∞
 388 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
QÆÅ"åñ_»∞. `å#∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ Ñ¨~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. HÍ# Ѩ~°=∂`«‡
á⁄O^Œ=Åã≤# ã¨∞Y=ÚÖËqÜ«Ú#∞ ÖË=Ù. q+¨Ü∞« ã¨∞Y~°`=« Ú ÖË^∞Œ QÆ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡
'q~°`∞« —ñ_»Q∞Æ #∞.
~°[=∞#QÍ „uQÆ∞}=ÚÅÖ’x ~°*’QÆ∞}=Ú Jk =∞#ã¨∞û#∞ „¿Ñˆ~Ñ≤OK«∞
K«∞O_»∞#∞. P „¿Ñˆ~Ѩ}KÕ rq ã¨∞Y=Ú ÅaèOK«∞##∞ Pâ◊`À ZšѨÙ_»∞ ÜÕ∞kÜ≥∂
Ü≥ÚHõÑx¨ KÕÜÚ« K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. J@∞¡ KÕÜÚ« @KÕ Hõ+"ì¨ ∞Õ ÅaèOK«∞#∞ QÍx ã¨∞Y=Ú
ÅaèOK«^∞Œ . P ~°*’QÆ∞}=Ú#∞ ^Œ∂~°"Ú≥ #iÛ#KÀ =∞#ã¨∞û#‰õΩ ã¨`Ϋ fiã≤u÷ ÅaOK«∞#∞.
ã¨`Ϋ fiQÆ∞}=Ú <˘Ok# =∞#ã¨∞û#‰õΩ „ѨâßO`«`« ÅaèOz Ѩ~=° ∂`«‡ *Ï˝#=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
'q~°[ó— Ü«∞#∞ áê~îåO`«~°=Ú QÆ∂_» QÆÅ^Œ∞. ~°[=Ú J#QÍ ~åQÆ=Ú, „Ñ‘u
Ü«∞x Ü«∞~°÷=Ú. WO„kÜ«∞ ã¨∞Y=ÚÅO^Œ∞ „Ñ‘u ÖË#O^Œ∞# 'q~°[ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. ǨÏi<å=∂OH˜`«"≥∞ÿ# w`« "≥ÚHõ=∂ \ÏeOz =¸_è®`«∞‡Å∞<£
q~°uO ÉÁO^ŒñQÆñ *Ïe Ü«ÚO^Œ∞~°ñ@ ! .... (ÉèÏQÆ.10L.1326)
=¸_è®`«∞‡Öˇ·##∞, XHõ¯™êi ǨÏi ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# w`«"≥ÚHõ\ ˜ qx#O`«
=∂„`«=Ú# =∞é˜ÜÕ∞ ~Ú`«~° ã¨∞Y=ÚÅ#∞ HÀ~°∞H˘#Hõ `«#‡Ü«ÚÖˇ· Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
ã‘. "≥·‰õΩO~î° K«~°}Ï|˚ =iÎ`« ǨÏ$^ŒÜ«ÚÖˇ· `«^ŒƒùH˜Î x~°‡Å`«fi=Ú#∞ *ˇOk
q+¨Ü«∞ Ü«Ú‰õΩÎʼnõΩñ „|"ÕtOѨñQÍ ~åHõ x~°∂ú`« HõŇ+¨ xѨÙ} =∞`«∞Å∞
`Õ. |Ǩïà◊ q*Ï˝#^•"åyfl Éèíã≤`« Hõ~°∞‡
Öˇ·# ÜÕ∞HÍO`«∞ʼnõΩ ÅHõΔ º"≥∞ÿ "≥Å∞OQÆ∞
=ÚYº <å~åÜ«∞} ™ê÷#=Ú#‰õΩñ [xi,
qQÆ`«~°[ "≥∞ÿ# Ü«∂`«‡Å q„Ѩ=~°º! (ÉèÏQÆ.1㨯O.387)
ã‘. ......... |∂i‚=∞ [<å‡O`«~°O|∞# ǨÏiѨ^Œ „ѨHΔÍo`åO|∞=ÙÅ#∞
`Õ. QÆOQÆ Ü«∞#∞ ¿Ñ~°ñ |∞\˜ì Ü«∞Hõ¯#º ''^Õ=
‰õΩź—— Ü«∞#∞^•x <˘Hõ¯`≥ñ QÆ∂ñ`«∞ #dÅ
q+¨ìѨ "åºÑ¨‰õΩO _»QÆ∞ ''q~°A——ñ_»<≥_ç
`«#Ü«Ú <˘Hõ¯xñ QÍOK≥ "≥∂^ŒO|∞ `À_». (ÉèÏQÆ.4-7)
ѨÓi‚=∞ '^Õ=‰õΩź— Ü«∞#∞ ‰õÄ`«∞~°∞#∞, qâ◊fi"åºÑ¨‰Ωõ ñ_»Q∞Æ 'q~°A—ñ_»xÜ≥∞_»∞
`«#Ü«Úx QÆ<≥#∞.
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 389
Hõ. Ѷ¨∞#∞ñ_»∞ „Ñ≤Ü«∞„=`«∞ =Oâ◊O
|∞#‰õΩO ^Œ∞^ŒÜ≥ÿ∞ q~°Añ_»∞ Éèí∂qÉèí∞ =Oâ◊O
|∞#∞ ^• #ÅOHõiOK≥#∞
q#∞ q∞O„^•=~°Añ_»~Ú# q+¨μ‚x =∂_ç¯<£. (ÉèÏQÆ.5㨯O.2P.12)
397. =∂~°æó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞O qk`åfi J=∞$`«`åfiÜ«∞ HõÅÊ<ÕÎ Ü≥∂y<À =Ú=Ú‰õΩΔ =ó 㨠U= =<å÷ó =∂~°óæ I
''<å#ºó Ѩ<å÷ q^Œº`Õ-Ü«∞<åÜ«∞—— (`≥·.J.3-13) Wu „â◊√`Õó I
"≥∂HõΔ„áêÑ≤ÎH˜ #∞áêÜ«∞ Éèí∂`«"≥∞ÿ# *Ï˝#=Ú =∂~°æ=Ú. „áê}∞ÅÜ«∞O^Œ∞ QÆÅ
'Jq^Œº— Ü«∞#∞ =∞Å=Ú#∞ '=∂~°˚º`Õ— 'â’^躌 `Õ— Ѩiâ◊√^Œ=ú Ú KÕÜÚ« #∞ QÆ#∞Hõ '=∂~°=æ Ú—
J#ñ|_»∞#∞.
'Jq^Œº— ÖˉΩõ O_»QÆ â◊√kú KÕã#≤ KÀ #∞O_»∞#k 'q^Œº—ÜÕ∞. P 'q^Œº—ÜÕ∞ '*Ï˝#=Ú—.
'*Ï˝#=Ú— J#QÍ 'Ѩ~°=∂`«‡—ÜÕ∞. D *Ï˝#=Ú KÕ`«<Õ =Ú=Ú‰õΔΩ=ÙÅQÆ∞ Ü≥∂QÆ∞Å∞
J=∞$`«`«fi=Ú#∞ á⁄O^ŒñQÆÅ∞QÆ∞K«∞<åfl~°∞. '<å#ºó— Ü«∞#∞ `≥·. „â◊√`«º#∞™ê~°=Ú
'JÜ«∞<åÜ«∞— '"≥∂HõΔ=Ú#∞— á⁄O^Œ∞@‰õΩ =∞é˜Ü≥ÚHõ =∂~°æ=Ú ÖË^Œ∞.—
L. U qÉèí∞ áê^ŒÑ¨^Œ‡~°`«∞ Öˇ#flñ_»∞ <≥=fi~°∞ñ ÉÁO^ŒÖËx ÃÑO
„^À=ñ [iO`«∞ ~°\ ˜ì |∞^èŒ`À+¨Hõ! h=~°∞^≥OK«∞@O „|"≥∂
^•=$`« =∞Ü≥∞ºñ l`«Î=Ú Hõ$`å~°÷`« <˘O^≥ =∞<À~°^äŒO|∞ h
¿ã=ñ |q„`«ÉÏè ==Ú#∞ *ˇO^≥ â◊s~°=Ú <Õñ_»∞ =∂^è"Œ å! (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.956)
=K«. Ü≥∂y[#∞Å∞ Ѩ~°`«`«Î fi ã≤kúH˘é‰õΩ xdÖÏ`«‡‰õΩO_≥·# <å~åÜ«∞}∞#O^Œ∞
ã¨OÜ«Ú[º =∂#O|~Ú# ÉèíH˜ÎÉèÏ=O|∞ =Å# #∞^Œ~ÚOz# =∂~°æO|∞#‰õΩ
x`«~° =∂~°æO|∞Å∞ ã¨i QÍ=O„_»∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.874)
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x ¿ãqOK«∞@ÜÕ∞ [#‡~åÇ≤Ï`«º=Ú#‰õΩ =∂~°æ=Ú.
398. <ÕÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. =∂ˆ~æ} - ã¨=∞ºH±*Ï˝<Õ# r=ó Ѩ~°=∂`«‡`«Ü«∂ hÜ«∞`« - Wu <ÕÜ«∞óI
(<ÕÜ«∞ó Ü«∞#QÍ H˘xáÈñ|_»∞"åñ_»∞) "≥∂HõΔ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞@‰õΩ *Ï˝#"Õ∞
 390 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
™ê^è#Œ =∞x ÃÑ· <å=∞=ÚÖ’ q=iOK«|_ç#k. r=Ùñ_»∞ *Ï˝#=Ú#∞ á⁄Ok# Ѩ~=° ∂`«‡
ÜÕ∞ Ü«∞QÆ∞#∞. J\˜ì Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞ Ü«∞~Ú# r=Ùñ_»∞ H˘x áÈñ|_»∞#∞ QÍ# r=Ùñ_»∞.
'<ÕÜ«∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. D #==~°¬O|∞ÅÜ«∞O I ^• <å~åÜ«∞}∞ñ_»∞ =zÛ Ü«∞#=~°`«=Ú Ö’
HÍ#∞„QÆǨÏ=Ú#ÔH· ã¨∞ I *Ï˝#O cñ^ŒÅñz bÅñ [i~ÚOK«∞ñ ^ŒQÆ<£.
(ÉèÏQÆ.5-2 P.37)
399. #Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. #Ü«∞fu - #Ü«∞ó - <Õ`å (=∂~Àæ <ÕÜ∂≥ #Ü«∞ó Wu „u~°∂Ѩó ѨiHõÅʺ`Õ)
*Ï˝#„Ѩ^•`«Ü∞ÿ≥ `«# Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ "≥∂HõãΔ u÷≤ H˜ H˘xáÈ=Ù"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞
'#Ü«∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. 'Ü≥∂y [#∞Å∞ Ѩ~°`«`«Î fi ã≤kúH˘é‰õΩ xdÖÏ`«‡‰õΩO_≥·# <å~åÜ«∞}∞#O^Œ∞
ã¨OÜ«Ú[º =∂#O|~Ú# ÉèíH˜ÎÉèÏ=O|∞=Å# #∞^Œ~ÚOz# =∂~°æO|∞#‰õΩ
x`«~° =∂~°æO|∞Å∞ ã¨iQÍ=O„_»∞—
=K«. '=∞^Œ∞}æ ÏHõ~#‚° O|∞#O *Ëã≤ j„Ѷ∞¨ O|∞QÆñ „QÆ=∞O|∞#O QÔ =· ź =∂~°^æ OŒ |∞ÅQÆ∞
„â◊^•ú Éèí‰õΩÎ Å∞^Œ~ÚOK«∞— (ÉèÏQÆ.3-874)
=∞. J=∞ˆ~O„^•^Œ∞Åñ Q˘Å∞ÛÉèíOy [#∞ñ_® Ü«∞ÉÏ˚‰õΔΩ ¿ãqOѨQÍ
q=∞Å *Ï˝# q~°H˜Î =Ú‰õΩÎ ÖÁ^Œ=Ù<£.... (ÉèÏQÆ.2㨯O.40)
=∞O. ^è•`å ѨÙ~°™êÎ ^Œº =Ú^•[Ǩ~° - â◊„Hõó „Ѩ q^•fi<£ „Ѩ kâ◊ â◊Û`«„ã¨ó
`« "Õ∞=O q^•fi #=∞$`« WÇ¨Ï Éèí=u - <å#ºó ѨO^ä• JÜ«∞<åÜ«∞ q^Œº`ÕII
(ѨÙ.#∂.17)
„Ѩ*ÏѨu ã¨$+≤ìH˜ =ÚO^Õ Ü«Ú#fl q~å@∞Ê~°∞+¨μx Láêã¨∞ºxQÍ WO„^Œ∞#‰õΩ
LѨ^ÕtOK≥#∞ WO„^Œ∞ñ_»∞ P q~å@∞Ê~°∞+¨μx `«`«Î fi=Ú#∞ ÉÏQÆ∞QÍ `≥eã≤H˘x, ã¨HõÅ
„áê}∞ʼnõΩ P q~å@∞Ê~°∞+¨μ_Õ Láê㨺 ^≥·==∞x LѨ^ÕtOK≥#∞. P q~å@∞Ê~°∞+¨μx
`«`«Î fi*Ï˝#=Ú#∞ á⁄Ok Láêã≤Oz# "å~°∞ J=∞$`«∞ÅQÆ∞^Œ∞~°∞. (=Ú‰õΩÎÅQÆ∞^Œ∞~°∞)
Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=Ú #O^Œ∞@‰õΩ W`«~°=∞QÆ∞ =∂~°æ=Ú ÖË^Œ∞.
Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì=Ú 391
(=∂~°óæ - Ѩ~=° ∂`«‡#∞ KÕ~∞° =∂~°=æ Ú, <ÕÜ∞« ó - "≥∂Hõ=Δ Ú#‰õΩ H˘xáÈñ|_»∞
r=ÙÅ∞, #Ü«∞ó-r=ÙÅ#∞ "≥∂Hõ=Δ Ú#‰õΩ #_»∞Ѩ٠"å_»∞, J#∞ =¸_»∞ ~°∂Ѩ=ÚÅÖ’#∞,
Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ Ü«Ú<åfl—_»x =º=ã‘÷HõiOK«|_ç#k)
400. J#Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. <å㨺 <Õ`å q^Œº`« Wu - J#Ü«∞ó I
r=ÙÅO^Œé∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ #nè#∞ÖË QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡#∞ #_çÑ≤OK«∞"åñ_»∞
"Õé˘Hõñ_»∞ LO_»ñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'J#Ü«∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=. x~°Ç¨ÏOHõ$`«∞O_»∞#∞, |∞^èŒ∞O_»∞#∞, x~åtÜ«Úñ, |iѨÓ~°∞‚O_»∞#∞, ###º
„¿Ñi`«∞O_»∞#∞, #$tHΔÍѨ~°∞O_»∞#∞, x[=∂~°æ ã¨Oã≤÷`«∞O_»∞#∞, #dÅ ^èŒ~°‡
ÉèÏ=#∞O_»∞ <≥·# Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞#‰õΩ #=∞㨯iOK≥^Œ#∞.
Wk Ü«ÚQÍ=~°Î Ѷ¨∞@ì J=QÍǨÏ#"£∞
 392 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú
401. g~°ó
â◊O.ÉèÏ. q„Hõ=∞âße`åfi`ü - g~°ó I
Ѩ~°=∂`«‡ â◊„`«∞=ÙÅ#∞ áê~°„^ÀÅ∞#\˜ì ÖË^• ã¨OǨÏiOK«∞#\˜ì Ѩ~å„Hõ=∞=Ú
QÆÅ"åñ_»∞. QÍ# 'g~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. Hõ^Œ#=Ú# h Éèí∞*Ï=e I ÔHkiOѨñQÆ ÖËHõ áêéñ_Õ q„Hõ=∞ ã¨O
Ѩ^Œ Ãã_»ñQÆ [~å ã¨O^èŒ∞ñ_»∞ I Ѩ^Œ∞<≥xq∞k™ê~°∞¡ ^èŒ~°}˜áêÅ∞~°∞ #=fi<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L. 653)
=. ǨÏi #~°HÍã¨∞~° Ü≥∂^èŒ∞Åg∞^Œ â◊`«Ñ¶≤∞fl Ü«∞#∞ k"åºGO|∞ñ „|Ü≥∂yOz#,
<˘Hõ¯ =~°∞##∞ "å~°ÅO^Œé∞ =∞Ǩ=º^äŒO *ˇOki. =∞é˜Ü«Ú#∞,
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.192)
=∞. â◊~°qzÛù#fl `«∞~°OQÆ"≥∞ÿ Ѩ@∞QÆ^• ã¨Oaè#fl =∂`«OQÆ"≥∞ÿ
Ü«Ú~°∞K«„HÍǨÏ`« g~° =∞^茺 Ѩ^Œ ÉÏǨï 㨯O^èŒ =ÚMϺOQÆ"≥∞ÿ
ã¨∞~°aè`≥· û#º=Ú ^≥·#º=ÚO ÉÁ~°Ü«ÚK«∞<£ â’+≤Oz ÃÇ·Ï#ºO|∞`À
ǨÏi „"≥∂Å<£ xflÅ∞=OQÆ ÖËHõ ѨéK≥<£ Ǩ Ǩ x<å^ŒO|∞Å<£. (193)
JѨC_»∞, (194)
=Ú~°Ç¨Ï~°∞O_»∞ =~°∞㨠=¸ñ_Õã≤ HÀÅÅ
YO_ç`«O|∞ KÕÃã QÆQÆ#=∞O^Œ∞. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.195)
402. â◊H˜Î=∞`åO „âı+¨ªó
â◊O.ÉèÏ. â◊H˜Î=∞`åO qi&ÍÛºn<å=∞Ñ≤ â◊H˜Î=∞`åÎ fi`ü - â◊H˜Î=∞`åO „âı+¨ªó I
„|Ǩχ q+¨μ‚ =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞Å∞ „u=¸~°∞ÎÅ∞. "å~°∞ [QÆ`«∞Î Ü≥ÚHõ¯ ã¨$+≤ì ã≤÷u
ÅÜ«∞=ÚÅ#∞ *ËÜÚ« @‰õΩ â◊H=Θ ∞O`«∞Å∞. "åi â◊HΘ Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ k. "åi "åºáê~°=Ú
Å#∞ =∂„`«"Õ∞ "å~°∞ *ËÜ«∞QÆÅ~°∞. giHõO>ˇ â◊H˜Î QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ#∞, giH˜ PÜ«∂
â◊‰õΩÎÅxK«∞Û"åñ_»∞#∞, Ѩ~°=∂`«‡ QÆ#∞Hõ 'â◊H˜Î=∞`åO „âı+¨ªó— Ü«∞QÆ∞#∞.
 393
ã‘. ......... '„|Ǩχñ |∞\˜ìOz Ü«∂ „|Ǩχ KÕ`«,
`Õ. ã¨HõÅ [QÆ=ÚÅñ ¿ã~ÚO`«∞ ã¨=∞`«ñ— (ÉèÏQÆ.4-484)
=K«. =∞ǨÉè∂í `ÕO„kÜ«∞ HÍ~°Hõ KÕ`<« åǨÏOHÍ~°O|∞Å#∞ â◊‰Ωõ ÅÎ O *Ëã≤ ~¸ [QÆO|∞Å
‰õΩ`«ÊuÎ ã≤u÷ ÅÜ«∞O|∞Å QÍqOK«∞K«∞, ã¨=Ú`«¯@ q~°∞^Œú â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ QÆŠѨÙ~∞° +¨μ#‰õΩ
#=∞㨯iOK≥^—Œ (ÉèÏQÆ.4-485)
J. [Åkèñ QÆ_»= ¿ãÜ«∞ â‹·ÅO|∞ñ QÆ=fiO|∞
¿ãÜ«∞ Éè’yñ „^•_»∞ ¿ãÜ«∞ñ ^Œ~°∞=
ã≤iÜ«Ú ã¨∞^èŒÜ«Úñ |_»Ü«∞ N=Å¡Éèí∞ñ_»∞ ^ŒHõ¯
<˘~°∞ñ_»∞ â◊HÎ̃=∞O`«∞ñ _˘Hõñ_»∞ QÆÅñ_≥? (ÉèÏQÆ.8㨯O.206)
403. ^èŒ~°‡ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨~°fiÉèí∂`å<åO ^è•~°}Ï`ü - ^èŒ~°‡ó I
''J}∞ˆ~+¨ ^èŒ~°‡ó—— (Hõ~î°.L.1-1-21) Wu „â◊√`Õó I
2. ^èŒÔ~·‡~å~å^茺`« Wu "å - ^èŒ~°‡ó I
1. ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ#∞ ^èŒiOK«∞"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '^èŒ~°‡ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'J}∞ˆ~+¨ ^è~Œ ‡° ó— Ü«∞#∞ „â◊√u „Ѩ=∂}Ï#∞™ê~°=Ú, J`«ºO`« ã¨∂Hõ;Ѩi=∂}=Ú QÆÅ
^èŒ~°‡=Ú ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ#∞ xÅ∞ѨÙK«∞#flk.
'^èŒ$uó HõΔ=∂ ^Œ"≥∂-¿ãÎÜ«∞O â∫K« q∞O„kÜ«∞ x„QÆǨÏó I
nè ifi^•º ã¨`«º =∞„HÀ^èÀ ^Œâ◊HõO ^èŒ~°‡ÅHõΔ}O— II (=∞#∞.6-92)
D ѨkÜ«Ú#∞ ^èŒ~°‡ ÅHõΔ}=ÚÅx =∞#∞㨇 $u Ü«∞O^Œ∞ K≥ѨÊ|_ç#k.
'^èŒ~å‡^Œ∞ʼnõΩ =∞Ǩ^è•~° =∞`«ñ_≥— (ÉèÏQÆ. 7-34)
Hõ. .... Ü≥∞Å¡ Ö’HõO|∞Å∞ ^èŒ~°∞‡=Ù#O^Œ xÅ∞K«∞ñ ÉÁÅ∞=ÙQÆ...
(ÉèÏ.Pk.5P.92)
2. „â∫`« ™ê‡~°Î ™ê`«fi`« `«O„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ^èŒ~°‡=ÚKÕ
(Ü«∞[˝=ÚÅKÕ) <å~åkèOѨñ|_»∞#x K≥ѨÊ|_ç#k. QÍ# '^èŒ~°‡ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 394 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`Õ. .. ѨeH˜i xdÅ Ü«∞*Ë˝â◊√ñ_≥·#
Hõ=∞ÅÖ’K«#∞ñ QÆ∂iÛ Ü«∂QÆ=ÚÅ∞ ¿ãÜ«Ú
Hõ~°‡=Ú#ñ ÉÏÜ«Ú <≥\ ˜ì ^Œ∞+¨¯~°‡"≥∞ÿ#
xkÜ≥∞ ^èŒ~°‡O|∞ QÍQÆ h =∞kñ ^ŒÅOѨÙ. (ÉèÏQÆ.10L.1123)
L. =∂x`« ^èŒ~°‡=∂~°æ =∞Ç≤Ï`«ã¨∞Êù@ Éèí∂i `«Ñ¨ã¨û=∂kè q
^•º qÉèí$`å`«‡ Ü≥∂QÆ ã¨=Úáêi˚`« q+¨μ‚Hõ\ÏHõΔ Å|ú â’
ÉèÏ#Ѷ¨∞ k=º Éè’QÆ |ǨïÉèí„^Œ q`å#=Ú Å㨇nÜ«∞ ¿ã
"å x~°u<£ ÅaèOK«∞ #x"å~°} x`«∞Î#∞ k=º^Œ$+≤ìÜ«Ú<£ (ÉèÏQÆ.3-804)
Hõ~=Ì° ∞ „Ѩ*ÏѨu ^Õ=Ǩ˙u`À x@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. ''<Õ#∞ ^è~Œ ‡° =∂~°=æ Ú# `«Ñ=¨ Ú,
ã¨=∂kè, P`«‡Ü≥∂QÆ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ q+¨μ‚ Hõ\ÏHõΔ=Ú#∞ á⁄Okux. P q+¨μ‚
Hõ\ÏHõΔ=ÚKÕ k=ºÉè’QÆ=ÚÅ∞, J#O`«=ÚÖˇ·# ã¨∞Y=ÚÅ∞ ã¨=∞‰õÄi#q. <å¿ã=
KÕÜ«Ú@KÕ`« "åxx h‰õΩ ã¨O„áêÑ≤ÎOѨ*ËÃã^Œ#∞. =∞é˜Ü«Ú k=º^Œ$+≤ìx QÆ∂_®
„Ѩ™êkOK≥^Œ#∞. (Hõ~°Ì=Ú#‰õΩ ^èŒ~°‡=∂~°æ „Ѩ=~°Î#KÕ q+¨μ‚Hõ\ÏHõΔ=Ú QÆey#k.)
404. ^èŒ~°‡q^Œ∞`«Î=∞ó
â◊O.ÉèÏ. „â◊√`«Ü«∞ó 㨇 $`«Ü«∞â◊Û Ü«∞™êº*Ï˝Éèí∂`åó 㨠U= ã¨~°fi^èŒ~°‡q^•=Ú`«Î=∞ Wu
- ^èŒ~°‡q^Œ∞`«Î=∞ó I
^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ `≥eÜ«∞Ѩ~°K«∞#\˜ì „â◊√`«∞Å∞, 㨇 $`«∞Å∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x P[˝Å∞.
QÍ# PÜ«∞#ÜÕ∞ '^èŒ~°‡q^Œ∞`«Î=Ú—ñ_»QÆ∞#∞.
P. H“â◊Å=Ú# "≥∂HõΔQÆuH˜ QÆ$ǨÏã¨∞÷ñ _Õ I ^èŒ~°‡=∂K«iOz `«ye áÈ=Ù
#\˜ì ^èŒ~°‡"≥∞Å¡ #uqâ◊^ŒO|∞QÍñ I |Å∞Hõñ|_çÜ≥∞ h‰õΩ Éèí=ºK«i`«!
(ÉèÏQÆ.7㨯O.477)
Jx <å~°^Œ∞ñ_»∞ ^èŒ~°‡~åA`À #<≥#∞. <å~°^Œ∞ñ_»∞ ^èŒ~°‡q^Œ∞`«Î=Úñ_»∞. J`«ñ
_»∞#∞ q+¨μ‚x qÉèí∂uÜÕ∞.
405. "≥·‰õΩ}ªó
â◊O.ÉèÏ. qq^è• ‰õΩ}Ϫ - QÆ`Õó „ѨuǨÏuó q‰õΩ}Ϫ† q‰õΩ}ªÜ«∂ó Hõˆ~Îu "≥·‰õΩ}ªó I
[QÆ^•~°OÉèË qt¡ëêìx Éèí∂`åx Ѩ~°ã¨Ê~°O ã¨Oâı¡+¨Ü«∞<£ `ÕëêO QÆuO
„Ѩu|^è•flfu I
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 395
''=∞Ü«∂ ã¨Oâı¡+≤`å Éèí∂q∞ ~°kƒù~Àfi º=∞ K« "åÜ«Ú<å I
"åÜ«Úâ◊Û `Õ[™ê ™ê~°÷O "≥·‰õΩ}ª`«fiO `«`À =∞=∞—— II (âßxÎ 351-15)
[QÆ^•~°OÉèí=Ú# Ѩ~°ã¨Ê~°=Ú qâı¡+≤Oz Ü«Ú#fl Éèí∂`å^Œ∞Å#∞ ã¨Oâı¡+≤OѨñ
*Ëã≤ "åxx Ѩ~°ã¨Ê~°=Ú HõeÜ«Ú#@∞¡QÍñ *ËÃã#∞. QÍ# '"≥·‰õΩO~î°ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
'=∞Ü«∂— Ü«∞#∞ âßOuѨ~°fi=K«#=ÚKÕ <åKÕ Éèí∂q∞ [Å=Ú`À#∞ - PHÍâ◊=Ú
"åÜ«Ú=Ù`À#∞ - "åÜ«Ú=Ù `Õ[=Ú`À#∞ HõeÑ≤"Ü Õ ∞« ñ|_≥#∞. JO^Œ∞KÕ <å‰õΩ '"≥‰· Ωõ O~îó°
— Ü«∞#∞ <å=∞"Õ∞~°Ê_≥#∞.
Dâ◊fi~°∞xH˜ ã¨$+≤ì KÕÜ«∞=Öˇ##∞ ã¨OHõÅÊ=Ú HõÅ∞QÆQÆ<Õ `«#Hõ#fl aè#fl=Ú
HÍ#\˜ì =∂Ü«∞ `«##∞O_ç L^ŒƒùqOK≥#∞. D =∂Ü«∞ÜÕ∞ Jq^Œº Ü«∞xÜ«Ú Ü«∞#ñ
|_»∞#∞. Dâ◊fi~°∞ñ_»∞ P =∂Ü«∞KÕ`« =∞ǨÏ`«Î`«fi=Ú#∞ ѨÙ\˜ìOK≥#∞. =∞ǨÏ`«Î`«fi=Ú
#∞O_ç HÍ~°}O, HÍ~°ºO, Hõ~ΰ Ü«∞#∞ Éè^Ë =Œ Ú ÖË~Ê° _ç Ü«∞q =~°∞ã¨QÍ Ñ¨OK«É∂íè `«=ÚÅ∞,
WO„kÜ«∞=ÚÅ∞, =∞#ã¨∞û J#∞ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ #Ü≥∞º#∞. Jq ѨOK«*Ï˝<OÕ „kÜ«∞=ÚÅ∞
QÆ#∞, ѨOK«H~ˆõ ‡O„kÜ«∞=ÚÅ∞QÆ#∞, ѨOK«`<« 凄`«Å∞QÆ#∞ L^Œƒqù OK≥#∞. Jq "Õ~ˆ fi~°∞QÍ
#∞O_ç ã¨"≥∞ÿHõºO HÍHõáÈ=Ù@KÕ „ѨѨOK« ã¨$+≤ì ™ê=∞~°÷ºO "åxH˜ KåÅÖË^Œ∞. Jq
Ü«∞xflÜ«Ú <å~åÜ«∞}∞x@∞¡ „áêi÷OK≥#∞.
^ŒO_»Hõ=Ú :
''ã¨`åÎ fik ¢`≥·QÆ∞}º =¸ÅO|∞ <å <˘Ñ¨C =∂Ü«∂QÆ∞}O|O^Œ∞ #∞^Œº#‡Ç¨
`«`Ϋ fi"≥∞#ÿ \˜ì h g~°º=ÚO ɡ@∞ì@O *Ëã≤ h qO`«‰Ωõ O QÍ~°}O É∫^Œ∞! <åÜ«∂~Ú
HÍÅO|∞Å hfl‰õΩ™œYºO|∞ ÖË"≥∞@∞¡ QÍqO`«∞? "Õ∞ su ##flO|∞ ÉèíH˜ΔO`«∞?
"≥∞|ƒùOy =iÎO`«∞? "Õ∞xů_»#∞flO^Œ∞? g∞ r=Ö’HõOɡ Ü«∂^è•~°"≥∞ÿ Ü«ÚO_ç
Éè’QÆO|∞ÅO ÉÁO^Œ∞K«∞#∞fl#fl WHͯ~°º ã¨O^è•#∞Öˇ· #\˜ì =∂‰õΩO [QÆ`«¯ÅÊ<å
â◊HHΘ <˜ £ ^Õ= ! h â◊HΘ `À_®Ê@∞ QÍqOz, q*Ï˝#=ÚO EÑ≤, HÍ~°∞}ºã¨O^è•~Ú"≥·
=∞=Ú‡ ~°HOΔ˜ Ѩ٠ÅH©;=∞#óѨÅfiÅ „HÀ_» ! Ü≥∂wO„^Œ KÕ`ã« û¨ ~ÀǨÏO㨠! ^Õ"åkè^"Õ å!
#=∞¿ãÎ #=∞¿ãÎ #=∞ó——II (ÉèÏQÆ. 3-203)
''ã¨`«Î fi~°[ãÎ̈"≥∂QÆ∞}=ÚʼnõΩ =¸Å"≥∞ÿ# =∂Ü«∂ QÆ∞}=ÚÖ’ =∞ǨÏ`«Î`«fi"≥∞ÿ#
h `Õ[ã¨∞û#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\˜ì# h=Ù ~¸ ã¨$+≤ìHõO`«\ ˜H˜ HÍ~°}"≥∞ÿuq. h Ü«∞Oâ◊Å"≥∞ÿ#
"Õ∞=Ú HÍÖÏ#∞™ê~°=ÚQÍ hˆH q^èŒ=ÚQÍ ã¨O`À+¨=Ú#∞ ã¨=∞‰õÄ~°ÛQÆÅ=Ú? =∂
Ü«∂Ǩ~°"Õ∞q∞? "Õ∞=Ú U q^èŒ=ÚQÍ „Ѩ=iÎOѨ=ÅÜ«Ú#∞? =∂ ã≤÷u ÜÕ∞q∞? D
 396 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
„áê}˜ Ö’Hõ"Õ∞ =∂‰õΩ <å^è•~°=∞=QÍ J#∞Éèí==ÚÅ#∞ á⁄O^Œ∞K«∞, h HÍ~°º=Ú
<≥~"° ~Õ Û° =Öˇ#x ‰õΩ`«∂ǨÏÅѨ_∞» K«∞#fl =∂‰õΩ =∂~°=æ Ú#∞ K«∂Ñ≤OK«∞=Ú. Hõ~∞° }`À h
â◊HÎ̃x „Ѩ™êkOz [QÆ`«∞Î#∞ ã¨$+≤ìOK«∞ â◊HÎ̃x HõeyOz ~°HΔ̃OK«∞=Ú.—— Jx „áêi÷Ozi.
ã‘. Jx#ñ „|ã¨#∞fl_≥· ǨÏi =∞ǨÏ^•^Œ∞Å Hõ<Àº#º q∞„`«`«fi =∞O^Œ‰õΩ#fl
Hõ`«=Ú# xdÅ[QÆ`«¯ÅÊ<åâ◊H˜Î <˘_»=∞‰õΩO_»∞@ñ ^Œ# |∞kú <≥é˜ñy
ÔH·H˘x HÍÅ"ÕQÆ=Ú# #∞„^ÕHõO|∞ <˘Ok# „ѨHõ$u`Àñ ÉÁOk x[ |
Å=Ú xeÊ `å #∞~°∞„Hõ=Úñ_»# ã¨Ñ¨ÎqOâ◊u `«`«Î fi=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ã¨=∞`« <˘Hõ¯
`Õ. Ѩi „Ѩ"ÕtOz Ü«∂ `«`«Î fiÉèí=ºQÆ∞}=Ú
#O^Œ∞ *˺ëêª#∞~°∂ѨO|∞ ÅÅ~°ñ*ˇOk
Ü≥ÚHõ\ ˜ <˘Hõ\ ˜x QÆÅÜ«∞Hõ Ü«ÚO_ç qâ◊fi
~°K«# "≥∞é∞ñQÆx Ü«∂`«`«Î fi xK«Ü«∞=Ú##∞ (ÉèÏQÆ.3-204)
=K«. W@∞¡ qâ◊fi x~å‡} xѨÙ}`«fiO|∞ <≥é∞OQÆO EѨÙK«∞ #xflO\˜H˜ #<Àº#º`«O
QÆeÊOz `«# Ü«∞#∞„QÆÇϨ O|∞#O „ÉËi`«Oɡ· HÍ#O|_ç „H˜Ü∂« ™ê=∞~°º÷ O|∞#O
*ˇ<˘flOk# `«`«Î fi q`å#O|∞ ^Õ= „¿Ñi`«O|~Ú ã¨fiH©Ü«∞O|∞ÅQÆ∞
#Oâ◊O|∞ÅKÕ`«O |∞\˜ìOz# q~å_çfi„QÆǨÏO ɡ· `«`«Î fi q`«u `«=∞ Ü«∞O^Œ∞ñ
*ˇOk# ѨÙO_»sH͉õΩΔ x HõàÏOâ◊O|∞# <˘Hõ\ ˜ H˘Hõ\H˜ ˜ <≥H· ºõ O|∞ "å\˜e¡ Ѩi}`«Oɡ·
~°∂áêO`«~O° |∞#∞ *ˇO^≥... (205)
W@∞¡ Ѩ~°ã¨Ê~°=Ú HõeÜ«∞‰õΩO_»QÆ #∞O_»∞ Éèí∂`« `«`«Î fi=ÚÅ#∞ `«# â◊H˜ÎKÕ
HõÅ∞ѨÙ@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ '"≥·‰õΩO~î°∞—ñ_»Ü≥∞º#∞.
''Kå‰õΔΩ¿+ Kå#Έ~ ^Õ"À "≥·‰õΩ}ªó ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞ó I
q‰õΩ}Ϫܫ∂=∞™œ [*Ë˝ "≥·‰õΩ}ˇÂ÷ˆ~Ì=`≥·ó ã¨Ç¨Ï—— II (q.ѨÙ.3-1-41)
ã‘. ......â◊√„Éèí∞x Ѩufl q‰õΩO~îåYº Ѩ~°=∞™êkèfi†
Ü«∂ ~Ú^ŒÌé‰õΩñ |∞„`«∞_≥· `«# Hõà◊Å`À "≥·‰õΩO~î°∞ñ _»# |∞\˜ì "åi*ωõΔΩñ
_»=xÃÑ· "≥·‰õΩO~î° =∞xÜ≥∞_ç Ö’HõO|∞ñ QÆeÊOK≥ <≥Å¡ Ö’Hõ=ÚÅ∞ „"≥ÚHõ¯
`Õ. ~°=∞ Ü≥∞^Œ∞~À¯Å∞ ¿ãH˘<≥ ~å[=ÚYº! ........ (ÉèÏQÆ.8-139)
â◊√„Éèí∞xH˜, Ѩu„=`«Ü≥ÿ∞# Ü«∞`«x ÉèÏ~°º q‰õΩO~î°‰õΩ ''"≥·‰õΩO~î°∞——_»#∞ ¿Ñ~°∞`À
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 397
q+¨μ=‚ ¸iÎ [x‡OK≥#∞. J`«_∞» "≥‰· Ωõ O~î=° ∞#∞ Ö’Hõ=Ú#∞ ã¨$+≤Oì K≥#∞. J`«xx ÅH©;^Õq
ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ ÃÑO_®¡_≥#∞.
406. ѨÙ~°∞+¨ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨~°fi™ê‡`«∞Ê~å ã¨^Œ<å`ü ã¨~°fiáêѨ㨺 ™ê^Œ<å^•fi - ѨÙ~°∞+¨ó
''㨠ܫ∞`«∂Ê~Àfi -™ê‡`üã~¨ fi° ™ê‡`«û~åfi<£ áêѨ‡<£ BѨ`™Î« ê‡`«∞Ê~°∞+¨ó—— (|$ǨÏ)
Wu „â◊√`Õó I
2. ѨÙi â◊Ü«∞<å^•fi ѨÙ~°∞+¨ó I
''ã¨"å JÜ«∞O ѨÙ~°∞+¨ó ã¨~åfiã¨∞ ѨÙ~°∞¬ ѨÙiâ◊Ü«∞ó—— (|$Ç¨Ï 2-518) Wu
„â◊√`Õó I
1. Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞xflO\˜ HõO>ˇ#∞ ѨÓ~°fi"Õ∞ Ü«Ú#fl"å_≥· #O^Œ∞##∞,
ã¨~°fiáêѨ=ÚÅ#∞ ^ŒÇ≤ÏOK«∞@KÕ`«#∞ 'ѨÙ~°∞+¨ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. .... ã¨$+≤ì ѨÓ~°fi=Ú#ñ [iÛOѨ"Õ <˘Hõ~°∞O_»ñ
QÆeyÜ«ÚO_»^Œ∞ g`« Hõi‡#QÆ∞K«∞ (ÉèÏQÆ.2㨯O.250)
=K«. <å~åÜ«∞} 㨇~°}O|∞ ã¨HõÅ ^Œ∞i`«O|∞Å #_»OK«∞. (ÉèÏQÆ.5-2P.58)
2. ѨÙ~°=Ú J#QÍ â◊s~°=Ú. â◊s~°=ÚÅO^Œ∞ â◊Ü«∞xOz Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ#
'ѨÙ~°∞+¨ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
`Õ. Ѩل`«! q#∞=Ú #=^•fi~° ѨÙ}ºÑ¨Ù~°=Ú
#O ^ŒzO`«º ã¨O"åºÑ¨‰õΩñ_≥· â◊~ÚOz
h ã¨=∞ã¨Î ÉèÏ=O|∞Å <≥#ã≤ Ü«∞@∞ì
ÅQÆ∞@ ѨÙ~°∞+¨μO_»∞ <åñ [#∞ #qfiÉèí∞O_»∞ II (ÉèÏ~°.âßOu.4J.275)
407. „áê}ó
â◊O.ÉèÏ. „áê}˜u ˆHΔ„`«[˝~°∂¿Ñ} „áê}Ï`«‡<å KÕ+¨ìHõ`åfi`ü - „áê}ó I
''KÕëêìO Hõ~Àu â◊fiã¨#~°∂Ñ‘—— (q.ѨÙ.)
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨~fi° â◊s~°=ÚÅO^Œ∞#∞ Hˆ „Δ `«Añ˝ _»∞ (r=Ùñ_»∞)QÍ âßfiã≤OK«∞ K«∞O_»∞#∞.
=∞é˜Ü«Ú „áê}~°∂ѨÙ_≥· r=ÙÅKÕ`« PÜ«∂ "åºáê~°=ÚÅ#∞ *Ë~ÚOK«∞ K«∞<åfl_»∞.
QÍ# '„áê}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 398 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. ™ê÷=~° [OQÆ=∞O|∞ Å~Ú# r=ÙʼnõΩO |=#∞O_»∞ „áê}Oɡ· Ü«Ú#fl
K«O^ŒO|∞# hâ◊fi~°∞O_»∞ ã¨~fi° Éè∂í `åO`«~åºq∞ Ü«∞QÆ∞K«∞ r"å`«‡ ã¨fi~°∂ѨO|∞#
#∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.5ѨÓ.155)
=K«. K«~åK«~° „áê}∞ʼnõΩ „áê}Oɡ· Ü≥∂[ã¨ûÃÇÏ∂ |Å "åÜ«Ú ~°∂ѨO|∞Öˇ·#
„áê}ËO„kÜ«∂`«‡ â◊s~°xˆH`«#∞O_≥· Ѩ~°=∞ =∞ǨÉèí∂u Ü«∞QÆ∞ #ѨÊ~°"Õ∞â◊fi~°∞O_»∞
=∂‰õΩO „|ã¨#flO|QÆ∞ QÍHõ ! (ÉèÏQÆ.8-155)
408. ㇐}^Η
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨$ëêì º^Ò ã¨~°fi„áê}˜<å=∞O`«~åºq∞`«Ü«∂ „áê}Ï<£ ^Œ^•fu-„áê}^Œó
2. ^Œºu - YO_»Ü«∞u „áê}˜<åO „áê}Ï<£ „ѨÅÜ«∞HÍÅ Wu "å - „áê}^Œó
1. ã¨$ëêì ºk Ü«∞O^Œ∞ ã¨HÅõ „áê}∞ʼnõΩ JO`«~åºq∞Ü≥∞ÿ , „áê}=ÚÅ xK«∞Û#∞.
QÍ# '„áê}^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
2. „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# ã¨HõÅ r=ÙÅ „áê}=ÚÅ#∞ (^Œºu-Y}¤Ü«∞u)
YO_çOK«∞#∞. QÍ# '„áê}^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. HõÖÏÊO`«=Ú# #O^èŒHÍ~° ã¨O=$`«"≥∞ÿ# [QÆ=Ú <≥=fiñ_»∞ ^Œ# ã¨O„ѨHÍâ◊
=Ú# "≥Å∞ñyOѨÙK«∞ =¸ñ_»∞ÉèOí QÆ∞Å ~°[ã¨û`«Î fi `«"∂≥ QÆ∞} ã¨ÇÏ≤ `«∞ñ_»Q∞Æ K«∞ñ
QÆeÊOK«∞ ~°H˜ΔOK«∞ñ QÆ_»Ñ¨@ñ „|ǨÏiOK«∞ <≥=fiñ_»∞... (ÉèÏQÆ.7㨯O.87)
409. „Ѩ}=ó
â◊O.ÉèÏ. 1. „Ѩ}∫fu - „Ѩ}=ó I ''`«™ê‡^Àq∞u „Ѩ}∫u—— Wu „â◊√`Õó I
2. „Ѩ}=∞º`Õ Wu "å - „Ѩ}=ó I
''„Ѩ}=∞hÎÇ¨Ï Ü«∞O "Õ^•ã¨Î™ê‡„`«Ê}= LK«º`Õ—— Wu ã¨#`«∞¯=∂~° =K«<å`ü.
1. „Ѩ}∫u - „ѨHõˆ~¬} ™œÎu - Ѩ~°=∂`«∞‡x q∞H˜¯eQÍ ã¨∞ÎuOK«∞#∞ QÍ#
'„Ѩ}=— =∞#ñ|_»∞#∞. 'U`«`ü JHõ~Δ O° LKåÛ~°º „Ѩ}∫u—— D JHõ~Δ =° Ú#∞ LK«ÛiOzÜÕ∞
ÉèíQÆ"å#∞x „Ѩã¨∞Îu KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞. Hõ#∞Hõ 'FO— „Ѩ}==∞#ñ|_»∞#∞. '`«™ê‡`ü— Ü«∞#∞
„â◊√u „Ѩ=∂}=Ú.
2. „Ѩ}=∞º`Õ - #=∞㨯iOK«ñ|_»∞#∞. Hõ#∞Hõ '„Ѩ}=ó— Ü«∞QÆ∞#∞. D
Ö’Hõ=Ú#O^Œ∞ "Õ^=Œ ÚÅ∞ Ѩ~=° ∂`«∞‡x „Ѩ}q∞Å∞¡K∞« #flq Ü«∞#∞ ã¨#`«∞¯=∂~° =K«#=Ú
„Ѩ=∂}=Ú.
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 399
''Ѩ~°=∞OKåѨ~°O K« „|Ǩχ Ü«∞^ÀOHÍ~°ó—— („Ѩâ◊fl 5-2)
„Ѩ}==Ú „|Ǩχ=Ú# HõO>ˇ aè#fl=Ú HÍ^Œ∞
=K«. PkÜ«∞O^Œ∞ K«`∞« ~°∞‡Y∞x ǨÏ$^ŒÜ∞« O|∞# <˘Hõ <å^ŒO |∞^Œƒqù OK≥† #k =$uÎ
x~À^èŒO|∞ =Å# =¸sÎÉèíqOz =ºHõÎO|∞QÍñ QÆ#∞Ѩ>ˇìñ #\˜ì <å^Àáêã¨#
=Å# Ü≥∂y [#O|∞Å∞ xëêÊѨÙÖˇ· =ÚH˜Î <˘O^Œ∞^Œ∞† ~°O^Œ∞ <ÀOHÍ~°O|∞
[x~ÚOK≥† #kÜ≥∞ ã¨~°fi=∞O„`ÀѨx+¨#∂‡ÅÉèí∂`«Ü«∞QÆ∞ '"Õ^Œ=∂`«— Ü«∞x
K≥Ñʨ O|_»∞† <å Ü≥∂OHÍ~°O|∞ „uQÆ∞}Ï`«‡HõOɡ· Ü«∞HÍ~ÀHÍ~°=∞HÍ~°O|∞Å<≥_∞»
„u=~°‚~°∂ѨOɡ· „ѨHÍtOK«∞K«∞O_≥† #O`« ÉèíQÆ=O`«∞O_»QÆ∞ #AO _®
„Ѩ}=O|∞=Å# ã¨fi~°ã¨Ê~å≈O`«™È÷ëê‡k ÅHõΔ} ÅH˜Δ`«O|QÆ∞ #HõΔ~°
ã¨=∂=∂flÜ«∞O|∞ QÆeÊOz `«`«ûǨÜ«∞O|∞#O ^Œ# =^Œ# K«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞
=Å# "Õ^ŒK«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞ QÆÅ∞QÆO *ËÃã. (ÉèÏQÆ.12-30)
410. Ѩ$^äŒ∞ó
â◊O.ÉèÏ. „ѨѨOK«~°∂¿Ñ} qã¨Î $`«`åfi`ü - Ѩ$^äŒ∞ó I
Ѩ~=° ∂`«‡ J`«ºO`« ã¨∂Hõ;~°∂ѨÙñ_»~Ú#ѨÊ\˜Hx˜ , `«# =∂Ü«∂â◊HKΘ Õ xO`«\˜
ã¨∞qâßÅ „ѨѨOK«~°∂ѨÙxQÍ qã¨ÎiOK«∞@KÕ 'Ѩ$^äŒ∞ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
„ѨÑO¨ KÀ`«ÊuÎx QÆ∞iOz "≥∞„ÿ `ÕÜÚ« _»∞ q^Œ∞~°∞#‰õΩ q=iOK«∞K«∞, Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞
„ѨѨOK« ~°∂Ѩ=Ú# qã¨ÎiOK≥#x K≥ÃÑÊ#∞.
ã‘. ... Hõ~°"≥ÚÑ¨Ê #dÅ Ö’Hõ=ÚÅO^Œ∞ñ ^•#∞O_»∞
^Œ#Ö’# xdÅO|∞ ^Œ#~°∞K«∞O_»∞ñ
`Õ. QÍ# qâ◊fi=Ú‡#‰õΩñ QÍ~°º HÍ~°}=ÚÅ∞ñ ^•#
Ü«∞=∞‡Ç¨ѨÙ~°∞+¨μx `«#∞=Ù=Å#
ÉÏã≤ qâ◊fiO|∞ "≥eÜ≥ÿ∞ „ѨÉèÏ="≥ÚO^≥
=∂x`åKå~°! ~¸=~°Î=∂# ã¨$+≤ì. (ÉèÏQÆ.3-342)
ã¨$+≤ìHÍÅ=∞O^Œ∞ ã¨$[º=∂#O|QÆ∞
[QÆ=Ú =∞`«ûfi~°∂Ѩ=∞QÆ∞#∞ =`«û! (ÉèÏQÆ.2-250)
'Ѩ$^ä∞Œ =Ù— J#∞ =∞Ǩ~åA NǨÏi Hõà`◊ À [x‡Oz `«O„_çx ѨÙ<åfl=∞#~°H=õ Ú
 400 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
#∞O_ç `«ÑÊ≤ OK≥#∞. J`«_∞» Éè∂í q∞x ^è#Õ ∞=ÙQÍ *Ëã≤ Ü«∞=¸Åº=ÚÖˇ#· J<ÕHõ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞
Ñ≤kÔH#∞.
L. "Õ#∞ñ_»∞ q„ѨÉèÏ+¨} Ѩq „ѨǨÏu K«∞º`« ÉèÏQƺ áœ~°∞+¨μO
_≥· x~°Ü«∞O|∞#O |_ç# <å`«‡ `«#∂Éèí=Ùñ_≥· Ѩ$^äŒ∞O_»∞ <åñ
|∂x [xOz `«[˚#‰õΩñ |∞#fl~°HõO|∞#∞ ÉÏÃÑ, "Õ∞kx<£
^èÕ#∞=Ù *Ëã≤ =ã¨∞Îq`«uO auÔH<£ ǨÏi ã¨`«¯àÏOâ◊√_≥·. (ÉèÏQÆ.2-138)
"Õ#∞ñ_»#∞ ~åA ã¨O`å#Ç‘Ï#∞ñ_≥· =∞~°}O˜ K«QÍ "åx KÕ`∞« Å#∞ =∞käOK«∞@KÕ
Ü≥ÚHõ¯ ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ [O@ [xOK≥#∞.
=K«. JO^Œ∞ Ö’Hõ ~°H}Δõ Ï~°O÷ |∞QÍ <å~åÜ«∞}ÏOâ◊O|∞# <˘Hõ ѨÙ~°∞+¨μO_»∞#∞, ǨÏiH˜
x`åº#áê~Úx Ü«∞QÆ∞ ÅH©;HõàÏ Hõe`«Ü«Ú QÆ∞}O|∞ʼnõΩ Éèí∂+¨}O|∞ʼnõΩ
#ÅOHÍ~° „Ѩ^•„uÜ«Ú #QÆ∞ HÍq∞xÜ«Ú [x~ÚOK≥, #O^Œ∞ |$^ä∞Œ „â◊=ÙO_»∞#∞,
Ѩ$^äŒ∞Ü«∞â◊√O_»∞ #QÆ∞@ 'Ѩ$^äŒ∞— K«„Hõ=iÎ Ü«∞#∞¿Ñ~°O „Ѩã≤^Œ∞úO_»Ü≥∞º† #
Ü«∞ºOQÆ#Ü«Ú '#iÛ— Ü«∞#∞ <å=∞O|∞# ^Œ#~°∞K«∞ #`«x =i~ÚOK≥.
(ÉèÏQÆ.4-435)
Hõq~å[q~ål`«=Ú
J~°Ü«∞QÆ "≥·#∞ºx ^ŒH˜Δ}ǨÏã¨Î=Ú #O^Œ∞ ~°=∂~°=∞}©ã¨∞=∞<À
ǨÏ~°∞ Åe`åÜ«Ú^èŒ zǨÏfl=Ú ÅO„Ѷ¨ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ã¨=∞„QÆǨÏÖÏO‰õΩâ◊ ÉèÏ
ã¨fi~° ‰õΩeâ◊^èŒfi[ KåѨ ã¨~À~°∞ǨÏâ◊OY q~ål`« ˆ~YÅ∞ q
ã¨∞Êù~°QÆu <˘Ñ¨Êñ a`å=∞Ç¨Ï =ÚY∞ºÅ∞ K«∂z ã¨q㨇ܫÚÖˇ·i `«QÆ<£. (438)
=K«. W`«O_»∞ <å~åÜ«∞}ÏOâ◊ ã¨OÉè∂í `«∞O_»∞ x`«x Ü«∞OQÆ# ~°=∂Oâ◊ ã¨OÉè∂í `«ÜÚ« O
QÍ<ÀѨÙ^Œ~°x `«ÅOz ~°Ü«∞º=ã¨~°O|∞# „|Ǩχ"å^Œ∞ÅQÆ∞ „ÉÏǨχ}À`«Î=Ú
Å`«xH˜ q^èŒ∞ºHõÎ „ѨHÍ~°O|∞# ~å*Ϻaè¿+HõO|∞ QÍqOzi. (439)
P HÍÅ=ÚÖ’ ™ê~°Ç‘Ï#"≥∞ÿ# Éèí∂q∞#∞O_ç J#fl=Ú ÅaèOK«#O^Œ∞# „Ѩ[Å∞
Hõ$tOz Ѩ$^äŒ∞K«„Hõ=iÎ =^ŒÌ‰õΩ áÈ~Ú "≥Ú~°ÃÑ@∞ìH˘xi. P =∞Ǩ~åA Éèí∂q∞x
QÀ=ÙQÍ *Ëã≤ J=ã¨~°=∞QÆ∞ F+¨^èŒ∞Å∞ =Ú#flQÆ∞ "åx#xflO\˜x H©Δ~° ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ
Éè∂í q∞#∞O_ç Ñ≤O_»∞H˘<≥#∞.
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 401
Hõ. "å~°∞#∞ ÉèíÜ«∞q~°Ç≤Ï`«∞Öˇ· I É’~°#ñ ^Œ`«Îxfl"åã¨=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ã¨∞Y
N~°∞z <˘Ñ¨CK«∞ #∞O_çi I "å~°Hõ Ü«∂ Ѩ$^äŒ∞xñ ÉÁQÆ_» =â◊"≥∞ ^èŒi„u<£?
(507)
„Ѩ[Å∞ ÉèÜ
í ∞« =Ú `˘Åy PÜ«∂ x"åã¨=ÚÅÖ’ ã¨∞Yã¨OѨ^ÅŒ `À `«∞Å`«∂QÆ∞K«∞
„|kH˜i. J\˜ì ^èŒ~°‡=¸iÎ J~Ú# Ѩ$^äŒ∞K«„Hõ=iÎx H©iÎOK«∞@ Ü≥∞=iH˜x â◊Hõº=Ú
HÍ^Œ∞.
411. Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒùó
â◊O.ÉèÏ. Ç≤Ï~°}ºO - Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù ã¨OÉèí∂u HÍ~°}O Ç≤Ï~°}‡Ü«∞=∞O_»O Ü«∞nfi~°º
ã¨OÉèí∂`«O `«^Œã¨º QÆ~°ƒù Wu - Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒùó I
Ç≤Ï~°}º=∞#QÍ |OQÍ~°=Ú. (|OQÍ~°=Ú =Öˇ Ѩiâ◊√^Œú"≥∞ÿ#k). „ѨѨOKÀ`«ÊuÎH˜
=ÚO^Œ∞ „â’„`åk ^ŒâıO„kÜ«∞=ÚÅ∞, "åxx QÆ∂_ç# Éèí∂`ÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞, =∞#ã¨∞û,
â◊|Ì ã¨Ê~å≈k QÆ∞}=ÚÅ∞ q_çq_çQÍ #∞O_ç „|Ǩ‡O_»=Ú#∞ â◊s~°=Ú#∞ xi‡OѨÖËHõ
áÈÜ≥∞#∞. Jq ÉèíQÆ=O`«∞x â◊H˜Î =Å# „¿Ñ~°} á⁄Ok, ã¨=∞+≤ìQÆ#∞, =º+≤ìQÍ#∞
KÕ`«#=ÚÅ#∞, JKÕ`«#=ÚÅ#∞ HõeÊOz D „|Ǩ‡O_»=Ú#∞ ã¨$+≤ìOK≥#∞. â◊√^Œú"≥∞ÿ#
Ü«∂Ü«∞O_»"Õ∞ Ç≤Ï~°}‡Ü«∂O_»=Ú. „|ǨχÜ≥ÚHõ¯ ѨÙ@∞ìHõ‰õΩ HÍ~°}=∞~Ú# D
Ç≤ Ï ~° } ‡Ü« ∂ O_» = Ú Ñ¨ ~ ° = ∂`« ‡ Ü≥ Ú Hõ ¯ QÆ ~ ° ƒ ù = Ú# #∞O_» ∞ @KÕ Ñ¨ ~ ° = ∂`« ‡
'Ç≤Ï~°}ºQÆ~∞° ƒù—_»#|_≥#∞.
=K«. ''ÉèQí =Æ K«ÛHù Θ „¿Ñ~ˆ Ñ≤`O« |∞ÅQÆ∞K«∞ <ÕHÉ© qíè Oz# ã¨=∞+≤ì =ºëêìº`«‡HõO|∞ #OwHõiOz
KÕ`«<åK«`«#O|∞ÅO QÆÅ „|Ǩ‡O_»O|∞ HõeÊ`«O|Ü≥∞º. #\˜ì Ü«∞O_»O|∞
=~å¬ÜÚ« `« ã¨ÇϨ „™êO`«O|∞ ^Œ#∞Hõ [ÅO|∞ÅO^Œ∞O_≥, QÍÅ Hõ~‡° ã¨fiÉèÏ=O|∞ÅO
^ŒQ∞Æ Å∞Ѩ_H» ,õ ã¨=∞ã¨OÎ |∞#∞ r= Ü«ÚHõOÎ |∞QÆñ*ËÜ∞« hâ◊fi~°∞O _»K`Õ #« O|∞#∞
ã¨KÕ`«#O|∞#∞QÆ <˘#Ô~Û, #O`«O QÍÅ Hõ~°‡ ã¨fiÉèÏ= „¿Ñ~°‰õΩO_»~Ú#
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞O_»∞ r=~°∂ѨO|∞# =∞Ǩ=~°} [Å=∞^茺 ã≤÷`«O|~Ú#
„|Ǩ‡O_»O|∞ Ö’#∞ ™⁄zÛ ã¨q™êÎ~°O|∞ QÍqOK≥. (ÉèÏQÆ.2-86)
Ç≤Ï~°}º=∞# Ü≥∂QÆ=∞#∞ J~°÷=Ú HõÅ^Œ∞.
 402 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. q#∞ Ü≥∂QÆO|∞ Ç≤Ï~°}ºO I |#ñ |~°ñQÆ∞#∞ Ü≥∂QÆQÆ~°∞ƒù_»QÆ∞@#∞ q^Œfi
[˚#=ÚÅ Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒùO I _»x ##∞ñ Q˘xÜ«∂_»∞^Œ∞~°∞ =∞ǨQÆ∞}âßb !
(ÉèÏ~°.âßOu.6P.439)
'Ü≥∂QÆ=Ú#∞ Ç≤Ï~°}º=∞O^Œ∞~°∞. <Õ#∞ Ü≥∂QÆQ~Æ ∞° ƒù_#» ∞ QÍ# 'Ç≤Ï~°}ºQÆ~∞° ƒù_∞» —
JO^Œ∞~°∞ Jx NHõ$+¨μñ‚ _»∞ J~°∞#˚ ∞#‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞.
412. â◊„`«∞Ѷ¨∞fló
â◊O.ÉèÏ. „u^Œâ◊ â◊„`«∂<£ ǨÏhÎu - â◊„`«∞Ѷ¨∞fló I
^Õ=`«Å â◊„`«∞=ÙÅ#∞ ã¨OǨÏiOK«∞#∞ QÍ# 'â◊„`«∞Ѷ¨∞fló— Ü«∞QÆ∞#∞.
Ѩ~°=∂`«‡ Hõ$ëê‚=`å~°OÖ’
Hõ. P h=Ù ^èŒ~°}˜ ÉèÏ~°=Ú I =∂xz ~°Hõ¯ã¨∞Å <≥Å¡ =∞iÌOK«∞@ÔH·
Ü«∂#Hõ^Œ∞O^Œ∞aè~ÚO@#∞ I =∂#∞QÆ [x‡Ozuq ã¨=∞Oz`« H©iÎ<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1503)
K«. #~°Hõ =Ú~° „ѨÅO| Ü«∞=# kfiѨ =Ú+≤ìHõ =∞Å¡ HõO㨠â◊O
|~° tâ◊√áêŠѨOK«[# áœO„_»Hõ ѨÅfiÅ ^ŒO`«=¢HõÎ "å
#~° Y~° ™êÅfi =`«û |Hõ <åQÆ q^Œ∂~°^äŒ ~°∞H˜‡ ˆHt ^Œ
~°∞Ì~° =$+¨ ^èÕ#∞Hõ „Ѩ=ÚY ^Œ∞+¨ì xâß@∞Å „^Œ∞OK≥ „"Õe‡_ç<£.
(ÉèÏQÆ.2-190)
413. "åºÑ¨Îó
â◊O.ÉèÏ. HÍ~°}`Õfi# ã¨~°fiHÍ~åº}ÏO "åºÑ¨<å`ü - "åºÑ¨Îó
HÍ~°}=∞#QÍ <˘Hõ =ã¨∞Î=Ù `«Ü«∂~°QÆ∞@‰õΩ #=ã¨~°=∞QÆ∞ =¸ÅѨ^•~°÷=Ú.
#QÆʼnõΩ |OQÍ~°=Ú HÍ~°}=Ú. ‰õΩO_»‰õΩ =∞#∞fl HÍ~°}=Ú. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ã¨~°fi
^Œ$â◊º „ѨÑO¨ K« ã¨$+≤Hì ˜ HÍ~°}∞ñ_»∞. PÉè~í }° =ÚÅO^ŒO`«@#∞ |OQÍ~°=Ú "åºÑ≤OzÜÕ∞
Ü«ÚO_»∞#@∞¡ `«#KÕ ã¨$+≤ìOѨ|_ç# ã¨~°fiHÍ~°º=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡ "åºÑ≤Oz
Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# '"åºÑ¨Îó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
â’¡II =∞Ü«∞ºã¨º„`« `«^ä•âı+¨Éèí∂`Õ+¨μ Éèí∞=<Õ+¨μ K«
`«"≥·= "åºÑ≤Î Ô~·â◊fi~°º QÆ∞} ã¨Oã¨∂K«H© „ѨÉè’ ! (q.ѨÙ.19 J^蕺.72)
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 403
ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«=ÚÅO^Œ∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡ "åºÑ≤Oz Ü«Ú<åfl_»∞.
''Ü«∞K«ÛH˜Oz[˚QÆ`«û~°fiO ^Œ$â◊º`Õ „â◊¥Ü«∞`ÕÑ≤ "å I
J#Î~°ƒÇ≤Ïâ◊Û `«`«û~°fiO "åºÑ¨º <å~åÜ«∞} ã≤÷`«ó—— (<å.L.)
^Œ$â◊º=∂#=∞QÆ∞ [QÆ`∞« Î #O^ŒO`«@#∞ <å~åÜ«∞}∞ñ_»∞ "åºÑ≤Oz Ü«Ú<åfl_»∞.
Hõ. WO^Œ∞QÆÅ _»O^Œ∞ ÖË_»x I ã¨O^ÕǨÏ=Ú =Å^Œ∞ K«„H˜ ã¨~ÀfiѨQÆ`«∞O
_≥O^≥O^Œ∞ "≥^ŒH˜ K«∂z# I Ü«∞O^ŒO^Õ QÆÅñ_»∞... (ÉèÏQÆ.7-275)
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ ã¨~fi° "åºÑ≤
P. qâ◊fi=∞Ü«∞`« ÖËq∞ qxÜ«Ú #∂~°Hõ Ü«ÚO_ç I ~°O|∞*Ïã¨<å^Œ∞ Å_»¤Ñ¨_»Hõ
qâ◊fi=∞Ü«Úñ_»∞ qÉè∞í ñ_»∞ q+¨μO‚ _»∞ l+¨μO‚ _»∞ I ÉèHí Θ Ü«Ú`«∞# Hõ_∞» Ѥ _¨ ñ» ^ŒÅOK≥.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.94)
=K«. r=Ö’HõO|∞#‰õΩ r"å`«‡=Ù, ã¨~fi° O|∞#∞ h=, h=Ù QÍxk ÖËâO◊ |∞#∞ ÖË^∞Œ .
(ÉèÏQÆ.7-88)
Ѩ~=° ∂`«‡ D =∞#∞+¨ºÖ’Hõ=Ú#∞ =∂„`«"∞Õ QÍHõ Ѩ^∞Œ <åÅ∞QÆ∞ Éè∞í =#=ÚÅ#∞
"åºÑ≤Oz Ü«Ú<åfl_»∞. D Ö’Hõ=ÚʼnõΩ#∞, Ö’Hõ=ÚÅ áêeOK«∞ „ѨÉèí∞=ÙʼnõΩ#∞,
Ö’Hõ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞O_»∞ ã¨=∞ã¨Î r=ÙʼnõΩ#∞ L`«ÊuÎ, ã≤u÷ , <åâ◊=ÚʼnõΩ P Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞
HÍ~°}=Ú. =∞#∞fl ‰õΩO_»‰Ωõ HÍ~°}=Ú. ‰õΩO_» Ü«∞O`«@#∞ =∞#∞fl "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞.
|OQÍ~°=Ú PÉèí~°}=Ú#‰õΩ HÍ~°}=Ú. |OQÍ~°=Ú PÉèí~°}=Ú #O^ŒO`«@#∞
"åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞. [QÆ`«∞Î#‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ# Ѩ~°=∂`«‡ [QÆ`«∞Î #O`«\ ˜x "åºÑ≤Oz
Ü«ÚO_»∞#∞.
ã¨=∞ã¨=Î Ú#‰õΩ P Ѩ~„° |Ǩχ"Õ∞ HÍ~°}=∞x `≥eã≤H˘x#KÀ „|Ǩχ=Ú#∞ QÆ∞iOz#
*Ï˝ # =Ú#∞ á⁄Ok# "å~° = ∞QÆ ∞ ^Œ ∞ =Ú. P *Ï˝ # =Ú Hõ e y#KÀ =∞#Ö’x
=∞e<å=~°}=Ú ÅxflÜ«Ú "åx Ü«∞O`« HõqÜÕ∞ („ѨÜ∞« `«fl=Ú ÖˉΩõ O_»Q<Æ )Õ qzÛù#fl=Ú
ÅQÆ∞#∞. Jq #tOz# |O^èŒ#=Ú#‰õΩ HÍ~°}=ÚÅQÆ∞ Hõ~°‡=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
Hõ~‡° =ÚÅ∞ J*Ï˝#=Ú#‰õΩ HÍ~°}=ÚÅ∞, Hõ#∞Hõ J*Ï˝#=Ú#∞ #tOK«∞#∞. J*Ï˝#=Ú
#tOz# Ѩ~°=∂`«‡ ^Œ~°≈#=Ú HÍQÆÅ^Œ∞.
414. "åÜ«Úó
â◊O.ÉèÏ. "åu - QÆO^èŒO Hõ~Àfu - "åÜ«Úó I
 404 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'ѨÙ}Àº QÆO^èŒó Ѩ$kä"åºOK«— (Éèí.w.7-9)
"åã¨##∞ HõÅ∞QÆ*ËÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ '"åÜ«Úó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. 'ѨÙ}ÀºQÆO^èŒó
Ѩ$kä"åºOK«— Ü«∞#∞ w`å =K«#=ÚÖ’ NHõ$+¨μñ‚ _»∞ 'Éè∂í q∞Ü«∞O^Œe ѨÙ}ºQÆO^è=Œ Ú#∞
<Õ<Õ— Ü«∞x K≥ÃÑÊ#∞. ѨÙ}ºQÆO^èŒ=∞#QÍ =∞<ÀǨÏ~°"≥∞ÿ# ã¨∞"åã¨#. „w+¨‡=∞O`«"≥∞ÿ
=~°¬=ÚÅ∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ#ѨÙ_»∞ Éèí∂q∞ #∞O_ç ã¨∞QÆO^èŒ=Ú |Ü«∞Öˇfi_»Å∞#∞. ^•xx
'ã¨∞~°aè QÆO^茗 =∞O^Œ∞~°∞. Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ Éèí∂q∞Ü«∞O^Œ∞ ѨÙ}ºQÆO^èŒ~°∂Ñ≤Ü≥ÿ∞ Ü«∂
ã¨∞QÆO^èŒ=Ú#‰õΩ HÍ~°}∞ñ_»QÆ∞K«∞<åfl_»∞ QÍ# '"åÜ«Úó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. 'Z=fiñ_»∞ [#∞ŠѨÙ~åHõ$`« *Ï˝#Ѩ^OŒ |∞ KÕ`« #O`«~`æ° ∞« O_≥,· "Õ∞kxO QÆÅ∞QÆ∞
QÆO^è•k QÆ∞}O|∞Å <å„â◊~ÚOz# "åÜ«Ú=Ù ÉèíOy "≥∞ÅOQÆ∞K«∞O_»∞ <å
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞O_»∞...— (ÉèÏQÆ.6-217)
^Õ=Ùñ_»∞ =∂#=ÙŠѨÙ~åHõ$`« ѨÙ}ºqâı+=¨ ÚÅ KÕ`« ã¨∞QÆO^è=Œ Ú#∞ <å„â◊~ÚOz#
"åÜ«Ú=Ù =Öˇ JO`«~åºq∞Ü≥ÿ∞ D Éèí∂q∞ g∞^Œ L^ŒƒùqOK«∞#∞...
415. J^èÀHõΔ[ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ''J^èÀ # H©ΔÜ«∞`Õ *Ï`«∞ Ü«∞™ê‡`«Î™ê‡^Œ^èÀHõΔ[ó—— I (L^ÀºQÆ.69-10)
2. ''^Òº~°HõΔO Ѩ$käg Kå^èŒó `«Ü≥∂~°º™ê‡^Œ*ÏÜ«∞`« I =∞^èÕº "≥·~å[~°∂¿Ñ}——
Wu "å J^èÀHõΔ[ó I
3. ''J^èÀ Éèí∂`ÕǨϺHõΔQÆ}Ë „Ѩ`«º„QÆ∂Ѩ „Ѩ"åÇ≤Ï`Õ I
*ÏÜ«∞`Õ `«ã¨º "≥· *Ï˝#O `Õ<å^èÀHõΔ[ LK«º`Õ——
1. J^èŒ Ü«∞#QÍ ã¨O™ê~°=Ú. Ѩ~=° ∂`«‡ Z#fl_»∞#∞ `«# ã≤u÷ #∞O_ç ã¨O™ê~°=Ú
Ö’xH˜ kQÆ*Ïi HõΔÜ«∞=Ú <˘O^Œñ_»x L^ÀºQÆ Ñ¨~°fi=Ú# #∞^ŒÇ¨ÏiOK«|_ç#k.
P. [Å=ÚÅO^Œ∞ xÅz [ÅѨH˜Δ =Ú#∞ñQÆ^Œ∞
"Õ∞_çѨO_»∞ =∞â◊Hõ Ñ‘_»ñ ÉÁ~°Ü«∞ñ
^Œ@¡ q+¨Ü«∞ ã¨q∞u Ü«∞O^Œ∞ñ ^•#k ^Œ#
Ü«∞O^Œ∞ #∞O_ç qHõ$u <˘O^Œ ^•`«‡ (ÉèÏ~°.âßOu.5P.172)
2. J^èŒ Ü«∞#QÍ Ñ¨$käq. ^Òºó Ü«∞#QÍ Ü«∂HÍâ◊=Ú. Ѩ$käq Ü«∞O_»=Ú#‰õΩ
<å^è•~° HõáêÅ=Ú HÍQÍ PHÍâ◊=Ú LѨi`«Å HõáêÅ=∞QÆ∞#∞. D Ô~O\˜ #_»∞=∞
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 405
"≥·~å[ (q~å@∞Ê~°∞+¨) ~°∂Ѩ=Ú# <åq~°ƒùqOK«∞@KÕ 'J^èÀHõΔ[ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
3. ™ê^艌 Ωõ x ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞ JO`«~∞° ‡Y=Ú Öˇ#· ѨÙ_»∞ Ѩ~=° ∂`«‡#∞ QÆ∞iOz#
(`«`«Î fi) *Ï˝#=Ú [xOK«∞#∞. (P *Ï˝#=ÚKÕ ™ê^茉õΩñ_»∞ =Ú‰õΩÎñ_»QÆ∞#∞.) QÍ#
'J^èÀHõ[Δ ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«. ã¨~°ã¨QÆu<£ =ÚhO„^Œ∞Å∞ „Ѩã¨#flâ◊s~° ǨÏ$+‘Hõ =∂#ã¨
ã¨∞Ê~°} QÆÅѨÙÊ _» qfiÉèí∞x Éèí∂iHõàÏ Hõe`« ã¨fi~°∂Ѩ=ÚO
^Œ~°q∞_ç K«∂`«∞ Ô~ѨÙÊ_»∞ ‰õΩ`«~°¯ `«"≥∂ǨÏu KÕ`« #[˝`«<£
ÉÁ~°ã≤# Ü«∞ѨÙÊ _»qfiÉèí∞x =¸iÎñQÆ#∞OQ˘#ÖË~°∞ <å~°^•!
(ÉèÏQÆ.2㨯O.111)
416. |∞∞`«∞ó
â◊O.ÉèÏ. HÍÖÏ`«‡<å |∞∞`«∞â◊ÉËÌ# ÅHõΔ º`« Wu - |∞∞`«∞ó I
Ѩ~°=∂`«‡ HÍÅã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. HÍÅ=Ú#∞ ã¨∂zOK«∞ Ѩ^Œ=ÚÅxflÜ«Ú
Ѩ~°=∂`«‡#∞ ã¨∂zOK«∞#∞. HÍ# '|∞∞`«∞— <å=∞"åK«∞ºñ_»∞.
Hõ. =∂ã¨~°Î fiÜ«∞<å|Ì=∞Ü≥∂ I ^•ƒùã≤`« ~°∂ѨÙñ_»~Ú ã¨$+≤ìñ „|à◊Ü«∞O|∞ ^ŒQÆO
*Ëã≤ á⁄Å∞áê~°∞ â∫i #∞ I áêã≤O`«∞#∞ Ü≥∂y Éè’Qƺ|Å∞ñ QÍÖÏ`«∞‡<£
(ÉèÏ~°.âßOu. 2P.35)
<≥ÅÅ∞, |∞∞`«∞=ÙÅ∞, JÜ«∞#=ÚÅ∞, ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ `å<Õ Ü«∞~Ú, ã¨$+≤ì
„Ѩà◊Ü«∞=ÚʼnõΩ Hõ~°Î Ü«∞~Ú, HÍÅã¨fi~°∂ѨÙñ_≥· Ü≥∂y, Éè’y Ü«∞~Ú Ü≥ÚѨCK«∞#fl
Ü«∂ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù#∞ ÉèílOK≥^Œ#∞.
''`«^=Õ ã¨~fi° "Õ∞"≥`· ^« fiŒ ºHÍÎ=ºHõãÎ fi¨ ~°∂Ѩ=`ü I
`«^ä• Ñ¨Ù~°∞+¨~°∂¿Ñ} HÍÅ~°∂¿Ñ} K« ã≤÷`«"£∞ II (q.ѨÙ.1-2-14)
Ѩ~°„|Ǩχ `«# =∂Ü«∞KÕ =ºHõÎ=Ú, J=ºHõÎ=Ú, ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞, HÍÅ=Ú J#∞
<åeæO\˜x Pq+¨¯iOѨñ*ËÃã#∞. "åxÖ’ „Ѩ^•è # ѨÙ~°∞+¨μÅ#∞ HΔÀaèOѨ *ËÜÚ« HÍÅ=Ú
|∞∞`«∞ â◊|Ì=Ú# =º=ǨÏiOѨ|_»∞#∞.
 406 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
417. ã¨∞^Œ~°≈#ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨∞-â’Éèí#O x~åfi}Ѷ¨ÅO ^Œ~°≈#O - *Ï˝#=∞¿ãºu,
2. â◊√ÉèË ^Œ~°≈<Õ - DHõΔ}Ë Ñ¨^Œ‡Ñ¨„`åÜ«∞`Õ J¿ãºu,
3. ã¨∞MË# ^Œ$â◊º`Õ ÉèíÔHÂÎiu "å - ã¨∞^Œ~°≈#ó I
1. ã¨HõÅ ã¨O™ê~°=Ú#∞ x=iÎOѨ*Ëã≤, x~åfi}Ѷ¨Å„Ѩ^Œ=∞QÆ∞ *Ï˝#=Ú#∞
^Œ~°≈#=∞O^Œ∞~°∞. Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞\ì̃ â◊√Éèí"≥∞ÿ# ^Œ~°≈#=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨∞^Œ~°≈#ó—
Ü«∞QÆ∞#∞.
K«. ã¨~°ã¨QÆu<£ =ÚhO„^Œ∞Å∞ „Ѩã¨#flâ◊s~° ǨÏ$+‘Hõ =∂#ã¨
ã¨∞Êù~°} QÆÅѨÙÊ _»qfiÉèí∞x Éèí∂iHõàÏ Hõe`« ã¨fi~°∂Ѩ=ÚO
^Œ~°q∞_ç K«∂`«∞ Ô~ѨÙÊ_»∞ ‰õΩ`«~°¯ `«"≥∂ǨÏu KÕ`« #[˝`«<£
ÉÁ~°ã≤# Ü«∞ѨÙÊ _»qfiÉèí∞x =¸iÎñQÆ#∞OQ˘#ÖË~°∞ <å~°^• ! (2-111)
2. JO^Œ"∞≥ #ÿ Ѩ^‡Œ =ÚÅ=O\˜ Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨∞^Œ~≈° #ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
L. #Å¡x"å_»∞, Ѩ^‡Œ #Ü«∞#O|∞Å"å_»∞... (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1011)
3. Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ ã¨∞Y=ÚQÍ EK«∞#∞. (HÍáê_»∞#∞) QÆ#∞Hõ 'ã¨∞^Œ~≈° #ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
L. ѨÓx Éèí=`«Ê^•O|∞~°∞Ç¨Ï =¸Å x"åã¨∞Å"≥∞ÿ# "Õ∞=Ú "Õ∞
^è•xkè ! h qÖ’Hõ#=Úñ ^ŒHõ¯QÆ ##º=Úñ QÀ~° <Õ~°∞Î"Õ∞?
=∂x`« áêi*Ï`« ‰õΩã¨∞=∞ ã¨∞Êù@ #=º=∞~°O^ŒÅ∞|ú â’
ÉèÏ#Ü«∞âße Ü≥ÿ∞# =∞^èŒ∞ѨO|∞ ÉèílOK«∞<≥ Ü«∞#ºÑ¨Ù+¨Ê=ÚÖò?
(ÉèÏQÆ.4-927)
418. HÍÅó
â◊O.ÉèÏ. HÍÅÜ«∞u - QÆ}Ü«∞u ã¨~°fiq∞u - HÍÅó I
''HÍÅó HõÅÜ«∞`å=∞ǨÏ"£∞—— (Éèí.w.10-30)
(r=ÙÖÁ#~°∞Û â◊√ÉèÏâ◊√Éèí Hõ~°‡Å#∞, "åi "åi PÜ«Ú~åÌÜ«∞=ÚÅ#∞) „Ѩu
Ü≥ÚHõ^•xx ÖˇH˜¯OK«∞#∞. QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'HÍÅó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. xifiâı+¨μO_»QÆ∞ ÉèíQÆ=O`«∞x KÕëêì qâı+¨O|∞ ^Õx =Å# #∞`«Ê#flO|QÆ∞ #k
HÍÅO|x K≥Ñʨ O|_»∞ #kÜ«Ú r=~åâ◊ºO`«~`æ° O« |QÆ∞@O *Ëã≤ ѨÙ~∞° +¨μO_»xÜ«Ú,
"åx |Ç≤Ï~åƒùQÆ "åºÑ≤ÎO*Ëã≤ 'HÍÅO—|xÜ«Úñ *ˇÑ¨ÊO|_»∞.(ÉèÏQÆ.3-891)
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 407
L. "åÜ«Ú=â◊O|∞Öˇ· Ü≥∞QÆã≤ "åi ^èŒ~°O|∞Å∞ q∞O@ñ QÆ∂_»∞K«∞O
ÉÏÜ«ÚK«∞#∞O_»∞ ÔH·=_çñ „|ѨOK«=Ú ã¨~°fi=Úñ QÍÅ `«O„`«"≥∞ÿ
áêÜ«ÚK«∞ñ QÆ∂_»∞K«∞O_»∞ <˘HõÉèíOy [iOѨ^Œ∞ HÍÅ =∞xflÜ«ÚO
*ËÜ«ÚK«∞ #∞O_»∞ñ QÍÅ=Ú qz„`«=Ú ^Œ∞ã¨Î~° "≥∞\˜ì"åiHõ<£.
(ÉèÏQÆ.1-210)
=∞. ѨÙ~°∞ëênèâ◊! Éèí=`«Ê^•|˚Ü«ÚQÆm ѨÓ*Ïk Hõ~°‡„H˜Ü«∂
Ѩ~°`«O *ˇO^Œx =¸_è»z`«∞Îxñ |â◊√„áêÜ«Ú<£ =∞#∞ëêº^èŒ=Ú<£
[~°Ü«Ú<£ <åâ◊=Ú <˘O^Œñ*ËÜ«Ú #u ^ŒHõΔOɡ·# HÍÅO|∞, `«
^Œ∞æ~°∞ HÍÖÏ`«∞‡ñ_»"≥·# h‰õΩ =∞k ã¨O`À+¨O|∞#<£ „"≥ÚÔH¯^Œ<£
(ÉèÏQÆ.3-306)
=K«. HÍÅ=∞Ü«ÚO_»"≥· [#∞ʼnõΩ <åÜ«Ú~åflâ◊O|∞ ¿ãÜ«Ú^Œ∞=Ù. (ÉèÏQÆ.7-88)
Hõ. J\˜ì HÍÅ~°∂ѨÙñ _»dÖÏ`«∞‡ñ_»QÆ∞ q+¨μ‚ñ I _»ã¨∞~°<åâ◊=Ú#‰õΩ #=`«iOz
^Õ=Hõ$`«º "≥∞Å¡ñ niÛ zH˜¯# Ѩx I ÔH^Œ∞~°∞ã¨∂K«∞K«∞O_»∞ xѨC _»kèѨ!
(ÉèÏQÆ.1-326)
=∞. Hõ#HÍQÍ~° Hõà◊„`« q∞„`« ã¨∞`« ã¨OѶ¨∂`«O|∞Å<£ =ÚO^Œ@O
QÆx „áê}ËK«ÛùÅ #∞O_»∞ [O`«∞=ÙÅ <Õ HÍÅO|∞ ^Œ∞~°¡OѶ¨∞º"≥∞ÿ
Ü«∞x"å~°º ã≤÷u [OѨÙ#\˜ì x~°∞áêÜ«∞Oɡ·# HÍÅO|∞ =
K≥Û #∞áêO`«O|∞#, =∂é∞ nxH˜ =∞kO lOuOѨ٠^è•„fâ◊fi~å!
(ÉèÏQÆ.1-310)
~å*Ï! „ѨÑO¨ K«=ÚÖ’x =∂#=ÙÅ∞ |OQÍ~°∞ Éè=í #=ÚÅ#∞, Ѩل`«q∞„`« Hõà„◊ `«
Ѩi"å~°=ÚÅ#∞, ZšѨC_»∞ <≥^Œ∞~°∞QÍ EK«∞H˘#∞K«∞, „áê}=ÚÅÃÑ· fÑ≤x
ÃÑOK«∞H˘O^Œ∞~°∞. HÍx, ^Œ∞ifl"å~°Hõ"≥∞ÿ# HÍÅ=Ú "åix K«OÑ≤ f~°∞#∞. HÍÅ=Ú#∞
HÍ^Œx ZkiOK«∞ â◊H˜Î Z=iH˜x ÖË^Œ∞. U Ü«ÚáêÜ«∞=ÚÅ∞#∞ Ѩx KÕÜ«∞=Ù. WѨÙ_»∞
KÕÜ∞« =Åã≤# HÍ~°º=Ú <åÖ’zOK«∞=∞x ã¨~fi° =Ú#∞ HÀÖ’Ê~Ú# ^è$Œ `«~å¢+μ¨ xì `À q^Œ∞~°∞ñ
_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
NHõ$+¨‚ x~åº}Ï#O`«~°=Ú Ü«∂^Œ∞=ÙÅ <åâ◊#=Ú‰õΩ, `«# xsfi~°º`«‰õΩ
‰õΩ=ÚÅ∞K«∞#fl Ü«∞~°∞˚#∞#‰õΩ "Õ^Œ"åºã¨∞_ç@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
 408 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã‘. J# qx Ü«∞=∞‡Ç¨=Úx „H©_ç H˜@¡#∞ I 'ã¨OÜ«∞q∞^Œ`ÀÎñ„QÆâßѨxǨÏu
#dÅ Ü«∂^Œ=ÙÅ∞#∞ #>ˇÂ¡i† ^•xH˜ I #_»ÅñQÆñ |xÖË^Œ∞† ǨÏi Ü≥∞é∞OQÆ∞
=Ú#fl Ü«∂ ã¨OHõΔÜ«∞=∞#fl! K≥ÃÑÊ^Œ q#∞ I „áêѨÎHÍÅO|QÆ∞ ѨxH˜ #_»¤
Ѩ_<» ÅÕ Ü«∞x Ü«∂`«‡ ÉèÏqOz Ü«∞`«ñ_»∞¿ÑI HΔÍѨ~∞° ñ_≥· Ü«ÚO_≥ñQÍHõ† =¸ñ_»∞
`Õ. Éèí∞=#=ÚÅ∞ ##º^ä•`«fiO|∞ñ ÉÁO^Œñ*ËÜ«∞ñ
*ÏÅ∞"åñ_»∞ Hõ}Ïfi^Œ∞Å âßѨ=Ú_»∞Ѩ
â◊H˜Î ÖˉõΩO_≥<Õ? Ü«∞=â◊ºO|∞ ÉèÏq
Ü≥ÿ∞# Ü«∞kQÍ# Ü«∞^Œ∞ <åâ◊=∞Ü≥∞ºñ A"≥fi. (ÉèÏ~°.=∞ø#Å.1J.217)
HÍÅ=Ú ^•Ñ¨ÙiOz# HÍ~°º=Ú#‰õΩ #_»∞Ѥ _¨ ∞» @ `«Q^Æ xŒ NHõ$+¨μñ‚ _»∞ ¿ÑH˜OΔ K≥#∞
QÍx =ÚÖ’¡Hõ=ÚÅ#∞ `å~°∞=∂~°∞ñ*ËÜ«∞ñQÆeæ# NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ Hõ}Ïfi^Œ∞Å âßѨ=Ú#∞
x"åiOK«ÖËHõ HÍ^Œ∞. HÍÅ=Ú fi#k QÆ#∞Hõ Ü«∂^Œ= q<åâ◊=Ú [iy#k.
L. .... x#∞O
QÍ=ñ_» Ü«∂ =Ú~åO`«‰õΩñ_»∞ HÍÅqѨ~°ºÜ«∞ =∂=Ç≤ÏÅ∞¡@<£ (218)
=∞ǨÉèÏ~°`« Ü«Ú^Œ=ú Ú#O^Œ∞ â◊„`«∞Ãã#· º=ÚÅ#∞ ã¨OǨÏiOK«∞@‰õΩ h‰õΩ `À_»Ê_ç#
NHõ$+¨μ‚_»∞ HÍÅ=Ú J_»∞¤ u~°∞QÆ∞@ =Å# x#∞fl HÍáê_»ÖË^Œ∞.
XHõ É’Ü«∞"å_»∞ NHõ$+¨‚ x~åº} "å~°Î#∞ K≥ѨÊÖËHõ ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞O_»QÍ J~°∞˚#∞ñ_»∞
"åx`À
=K«. 'hqO`ÕÅ Ü«∞_»Ö^ˇ ∞Œ ? HÍÅqѨ~º° Ü«∞=Ú #∞_»∞Ѩ =â◊"∞≥ Ü≥∞=fiiH˜x!—— J<≥#∞.
(197)
Hõ. Ö’Hõ [x ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚÅ∞ I ÔQ·H˘x KÕÜ«Ú^Œ∞=Ù „uQÆ∞} Hõe`«∞ñ_»"≥· HÍ
ÖÏHÍ~°=Ú# #"≥∂Ѷ¨∞ I NHõe`«∞ñ_» =QÆ∞K«∞ xK«Û ÃãO^ŒHõ ~¸âß!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ683)
â’¡II HÍÖ’-ã≤‡ Ö’HõHõΔÜ«∞ Hõ$„`«Ê=$^Àú
Ö’HÍ<£ ã¨=∂ǨÏ~°∞Îq∞Ç¨Ï „Ѩ=$`«Îó
|∞∞`Õ-`åfiO # Éèíq+¨ºxΠ㨈~fi
ÜÕ∞-=ã≤÷`åó „Ѩ`«ºhˆH+¨μ Ü≥∂^è•ó II (Éèwí .11-32)
NHõ$+¨μ‚_»∞ ''<Õ#∞ Ö’Hõ ã¨OǨ~°‰õΩ_»<≥· q[$OaèOz# HÍÅ∞_»#∞. „áê}∞Å#∞
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 409
ã¨OǨÏiOK«∞ xq∞`«Î g∞ „ѨÑO¨ K«=Ú# „Ѩ=iÎOK«∞K«∞<åfl#∞. „ѨuѨH=Δõ ÚÖ’x g~°∞Å∞
h=Ù Ü«Ú^Œú=Ú KÕÜ«∞‰õΩ#fl#∞ =∞$u <˘O^ŒHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞.—— Jx J~°∞˚#∞#‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞.
419. Ѩ~°"Õ∞+‘ª
â◊O.ÉèÏ. Ѩ~"° ∞Õ „ѨH$õ ¿+ì ¿ãfi =∞Ç≤Ïq∞fl ǨÏ$^ŒÜ∂« HÍâı ™ê÷`∞« O jÅ=∞㨺u - Ѩ~"° ∞Õ +‘Iª
'Ѩ~°"Õ∞+‘ª q„ÉèÏl`Õ— (PѨ.^èŒ.1-23-2) Wu =∞¢#Î=~å‚`ü.
ã¨fiHÍ~°º ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# ǨÏ$^ŒÜ«∂HÍâ◊=Ú#O^Œ∞ Q˘Ñ¨Êk Ü«∞QÆ∞ `«# =∞Ç≤Ï=∞`À
„ѨHÍtOK«∞K«∞O_»∞#∞ QÍ# 'Ѩ~°"Õ∞+‘ª— Ü«∞#ñ|_»∞#∞ 'Ѩ~°"Õ∞+‘ª— Ü«∞#∞ PѨã¨ÎO|
^èŒ~°‡=∞O„`«=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ. `Õ*’~°∂Ѩ=Ú „|Ǩχ=Ú I „áê*ÏѨ`«ºO|#OQÆñ |~°ñy ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞
„^•ƒùl+¨μ‚ ã¨`«º x`åº I "åº[ =∞Ç≤Ï=∞ "≥Å∞ñQÆ∞K«∞O_»∞ #HõÅOHõ =∞u<£
(ÉèÏ~°.âßOu.5J.63)
ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ `Õ*’~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú, „|Ǩχ=∞xÜ«Ú, „áê*ÏѨ`«º=∞xÜ«Ú
=º=ǨÏiOѨñ|_»∞K«∞, x~°‡Å"≥∞ÿ# =∞u QÆey, „ѨHÍâ◊~°∂Ѩ"≥∞ÿ ã¨`«º=Ú x`«º=Ú
#~Ú# `«# =∞Ç≤Ï=∞`À „ѨHÍtOK«∞K«∞O_»∞#∞.
420. Ѩi„QÆǨÏó
â◊O.ÉèÏ. 1. â◊~°}Ïi÷aèó Ѩi`À QÆ$ǨϺ`Õ ã¨~°fiQÆ`«`åfi`ü
2. Ѩi`À *Ï˝Ü«∞`« - Wu "å I
3. Ѩ„`«Ñ¨ÙëêÊkHõO ÉèíÔHÂÎ~°iÊ`«O ѨiQÆ$Ǩ‚fu "å I
1. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ã¨~°fiQÆ`«∞ñ_»∞. Hõ#∞Hõ â◊~°}Ï~°∞÷ʼnõΩ #O`«@#∞ ÅaèOK«∞#∞.
Éèí‰õΩÎÅ∞ „QÍ=∞=ÚÅO^Œ∞O_ç QÍx, Ü«∞~°}º=ÚÅO^Œ∞O_ç QÍx, ÖË^• ~ÚOHõ <≥K«Û@
#∞O_ç Ü≥ÿ∞##∞ â◊~°}=Ú HÀi#KÀ JK«Û@<Õ "åi Ü«∂Ѩ^ŒÅ#∞ `˘ÅyOK«∞#∞.
(ã¨~°fiQÆ`«∞ñ_»∞) „ѨǨ¡^Œ∞ñ_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Éèí‰õΩÎÅ Ü«∂Ѩ^ŒÅ#∞ W@∞Å<Õ `˘ÅyOz
~°HOΔ˜ K≥#∞.
P. qâ◊fi=∞Ü«∞`« ÖËq∞ qxÜ«Ú #∂~°Hõ Ü«ÚO_ç
~°O|∞*Ïã¨<å^Œ∞ Å_»¤Ñ¨_»Hõ
qâ◊fi=∞Ü«Úñ_»∞ qÉèí∞ñ_»∞ q+¨μ‚O_»∞ l+¨μ‚O_»∞
 410 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ÉèíH˜ÎÜ«Ú`«∞# Hõ_»¤Ñ¨_»ñ ^ŒÅOK≥ (ÉèÏQÆ.8㨯O.94)
2. *Ï˝Ü∞« `« Ü«∞#QÍ `≥eã≤H˘#∞@. ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ ã¨~fi° QÆ`∞« ñ_»∞ QÆ#∞Hõ `«`Ϋ fi"Õ`ÅΫ ∞
ZK«Û@ #∞#fl#∞ `≥eã≤H˘#QÆÅ_»∞.
`Õ. =Ú#∞Å=∞QÆ∞ =∞=Ú‡ #u"≥∂^Œ=Ú##∞ h=Ù
ã¨`«¯iOK«∞@ ÖˇÅ¡ ã¨[˚# Ѩi„QÆ
Ǩ~°÷"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞ñQÍ^≥ =∞Ǩ`«‡!... (ÉèÏQÆ.3㨯O.579)
3. Éèí‰õΩÎÅiÊOz# Ѩ„`«Ñ¨ÙëêÊ^Œ∞Å#∞ JOwHõiOz ã‘fiHõiOK«∞#∞.
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ `«# ^Œ~°≈<å~°÷"≥∞ÿ =zÛ# ‰õΩKÕÅ∞x`À x@¡<≥#∞.
=K«. hqK«Û\˜H˜ =K«∞Û#ѨC_»∞ <å Ü«∞O^Œe ÉèHí OΘ *Ëã≤ <å‰õΩ #∞áêÜ«∞#O|∞QÆ <Õq∞
Ѩ^•~°O÷ |∞ ^≥zÛu? =ѨÊ^•~°O÷ |∞ ÖËâ=◊ ∂„`«Oɡ#· ñ |k"ÕÅ∞QÍ #OwHõiO`«∞:
#@∞¡ QÍHõ hK«=~°#Î ∞O_≥· =∞^ŒƒHù OΘ ^ŒQ∞Æ Åx ^Œ∞ëêì`∞« ‡O_»∞ ¿ÇÏ=∂K«Å `«∞źOɡ#·
Ѩ^•~°÷O|∞ <˘ã¨y# #k <å =∞#O|∞‰õΩ ã¨=∞‡`«O|∞ QÍ^Œ∞.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1009)
'Ѩ„`«O ѨÙ+¨ÊO Ѷ¨ÅO `ÀÜ«∞O— (Éèí.w.9-26)
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ ÉèíH˜Î`À ã¨=∞iÊOz# Ѩ„`«Ñ¨ÙëêÊ^Œ∞Å#∞ ã‘fiHõiOK«∞^Œ∞#x w`«Ö’
K≥ÃÑÊ#∞.
421. L„QÆó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∂~åºn<å=∞Ñ≤ ÉèíÜ«∞¿ÇÏ`«∞`åfi`ü L„QÆó I
'cèëê™ê‡^•fi`«ó Ѩ=`Õ I cèëÈ^Õu ã¨∂~°ºó—— (`≥·.L.2-7) Wu „â◊√`Õó I
ÉèíÜ«∞=Ú#∞ HõeyOK«∞ "åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'L„QÆó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡=Å#
ÉèíÜ«∞=Ú KÕ`«<Õ ã¨∂~°∞º_»∞ L^Œ~ÚOK«∞K«∞<åfl_»∞. "åÜ«Ú=Ù ã¨OK«iOK«∞K«∞#flk.
W`«~∞° ÅO^Œé∞#∞ "åi "åi HÍ~°º=ÚÅ#∞ (q^è∞Œ Å#∞) 㨄Hõ=∞=ÚQÍ <≥é"Õ~∞° ÛK«∞<åfl~°∞.
'cèëê™ê‡`ü— Ü«∞#∞ `≥·uÎsÜ«∞ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.

=K«. ^Õ"å! Éèí=nÜ«∞ ‰õΩ\˜Å„Éèí∂qˆHΔáÈni`« q^èŒfiã¨Î=∞OQÆà◊√ÅQÆ∞ Hõ=∞ÅÉèí=

g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 411
áêHõâßã¨<å^Œ∞Å∞ ... (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.351)
h Hõ#∞ÉÁ=∞Å∞ =Ú_çѨ_ç#O`« =∂„`«=Ú# „|Ǩχ, t=Ùñ_»∞, WO„^Œ∞ñ_»∞
=Ú#flQÆ∞"å~°∞ J=∞OQÆà◊=ÚÅ#∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞.
422. ã¨O=`«û~°ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨O=ã¨xÎ Éèí∂`å#ºã≤‡xflu - ã¨O=`«û~°ó I
(ã¨$+≤ì ã≤÷u „Ѩà◊Ü«∞=ÚÅ∞ =¸_çO\˜ Ü«∞O^Œ∞#∞) Éèí∂`«=ÚÅ∞ Ѩ~°=∂`«‡
Ü«∞O^Œ∞ =ã≤OK«∞#∞ QÍ# 'ã¨O=`«û~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. Éèí∂`«=ÚÅÖ’# "≥e „|
MϺ`«∞O_»Q∞Æ "åx, QÍO`«Å∞ HÍoO
nf~° =<åO`«~°=ÚÅ
ÉÏñu<£ "≥^ŒHõOQÆñ [xi áê_»∞K«∞ #kèáê! (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1008)
ã‘. .... h Ѩi„QÆǨÏ=Ú QÆÅ∞æ@ñ *Ëã≤ QÍ^≥ „ѨHõ$u
`Õ. =∞ǨÏ^ŒÇ¨ÏOHÍ~° ѨOK«`«<凄`« QÆQÆ#
Ѩ=# `Õ*’O|∞ Éèí∂ Éèí∂`«Ñ¨OK«HÍk
Hõe`« `«`«Î fi=ÚÖò „|Ǩ‡O_»HÍ~°º Hõ~°}
=∞O^Œ∞ <≥ѨÙ_»∞ ã¨=∞~°÷O|∞ ÅQÆ∞@ñ *Ëã≤ (ÉèÏQÆ.10L.1211)
Hõ. hÜ«∞O^Œ ã¨OÉèqí OK«∞#∞
hÜ«∞O^Œ =ã≤Oz Ü«ÚO_»∞ xdÅ [QÆO|∞Öò
hÜ«∞O^Œ ÅÜ«∞=ÚñÉÁO^Œ∞#∞
hÜ«Ú^Œ~°=Ú ã¨~°fiÉèí∂`« xÅÜ«∞=Ú ~°∞„^•! (ÉèÏQÆ.8㨯O.221)
423. ^ŒHõΔó
â◊O.ÉèÏ. 1. [QÆ„^Œ∂¿Ñ} =~°ú=∂#`åfi`ü - ^ŒHõΔó I
2. ã¨~°fi Hõ~å‡}˜ H˜Δ„ѨO Hõ~Àfu "å ^ŒHõΔó I
1. Ѩ~°=∂`«‡ [QÆ„^Œ∂Ѩ=Ú# =$kú<˘O^Œ∞#∞ QÍ# '^ŒHõΔó— Ü«∞#|_»∞#∞.
=. KÕ`«<å KÕ`«#O|∞Å∞ QÆÅ „|Ǩ‡O_»O|∞ HõeÊ`«O|Ü≥∞º. J\˜ì Ü«∞O_»O|∞
 412 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=~å¬Ü«Ú`« ã¨Ç¨Ï„™êO`«O|∞ ^Œ#∞Hõ [ÅO|∞ #O^Œ∞O_≥. HÍÅ Hõ~°‡ ã¨fiÉèÏ=O|∞ÅO
^ŒQ∞Æ Å∞ =_»Hõ ã¨=∞ã¨=Î Ú#∞ r=Ü«ÚHõ=Î ÚQÆñ*ËÜ∞« hâ◊fi~°∞O _»K`Õ #« O|∞#∞ ã¨K`Õ #« O|∞QÆ
<˘#Ô~Û. JO`«ñ QÍÅHõ~°‡ ã¨fiÉèÏ= „¿Ñ~°‰õΩO_≥·# Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞O_»∞ r=~°∂ѨO|∞#
=∞Ǩ=~°} [Å=∞^茺 ã≤÷`«Oɡ·# „|Ǩ‡O_»O|∞Ö’#∞ K˘zÛ ã¨qã¨Î~°O|∞ QÍqOz
Ü«∞\˜ì Ü«∞O_»O|∞ ÉèËkOz x~°æq∞OK≥. (ÉèÏQÆ.2㨯O.86)
2. ã¨~°fi Hõ~°‡Å#∞ j„Ѷ¨∞=ÚQÍ KÕÜ«Ú#∞ QÍ# '^ŒHõΔó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. .... xÅ∞Hõ_» QÆÅ"åñ_»∞ ã¨HõÅ HÍ~°º=ÚÅO^Œ∞ [_»`« ÖË^Œ∞.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.282)
424. q„âß=∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨O™ê~°™êQƈ~ ‰õΔΩuÊáê™êkaèó +¨_»∂i‡aèã¨Î~°V˜æ`Õ Jq^•º^≥·º~°‡Ç¨ ˆH¡â‹·ó
=∞^•kaè~°∞ѨˆH¡â‹·â◊Û =jHõ$`å<åO q„âßxÎO HÍOHõΔ`åO q„âß=∞O "≥∂HõΔO
Hõ~Àfu - q„âß=∞ó I
1. ‰õΔΩ`ü 2. Ñ≤áê㨠3.â’Hõ 4. "≥∂Ç¨Ï 5. [~å 6. =∞~°}=Ú D Ü«∂~°∞#∞
+¨_»∂~°∞‡Å#ñ|_»∞#∞. T~°∞‡Å#QÍ `«~°OQÆ=ÚÅ∞ (JÅÅ∞). ã¨O™ê~° ™êQÆ~°=Ú ÃÑ·
Ü«∂~°∞ `«~°OQÆ=ÚÅ`À q[$OaèOK«∞K«∞O_»∞#∞. J\˜ì ™êQÆ~°=ÚÖ’ r=ÙÅ∞ Jq^Œº
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ =∞ǨˆH¡â◊=ÚʼnõΩ#∞, =∞^•k Ü«ÚѨˆH¡â◊=ÚʼnõΩ#∞, ÖÁOy# "åÔ~· ÉÏ^èŒÅ
##∞Éèqí OK«∞K«∞O^Œ∞~°∞. "å~°∞ D Hˆ â¡ =◊ ÚÅ #∞O_ç "≥∂Hõ=Δ Ú#∞ HÀ~°∞H˘#∞K«∞O^Œ∞~°∞.
J\˜ì"åiH˜ q„âß=∞=Ú#∞ Ü«∞#QÍ "≥∂HõΔ=Ú#∞ HõÅ∞QÆ*ËÜ«Ú#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡
'q„âß=∞ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
=∞. Éèíi`À^Œ„QÆ x^•Ñ¶¨∞ `«Ñ¨ÙÎñ_»QÆ∞ #áêÊO^äŒ∞O _»~°}Ϻk ã¨O
K«~°}ˆH¡â◊ã¨=Ú^Œƒù=O |QÆ∞ Ñ≤áêã¨O *ˇOk Ü«∂f‡Ü«∞ =∞O
k~°=ÚO *Ëi QÆ`«„â◊=ÚO_»QÆ∞K«∞ <≥O^ÕxO [#OÉ’x ÉèíO
y ~°=∂nèâ◊√ Ѩ^•~°qO^ŒÜ«ÚQÆ ã¨Ow Éèí∂`«∞ñ_≥· =∂#∞<Õ!(ÉèÏQÆ.2-219)
425. qâ◊fi^ŒH˜Δ}ó
â◊O.ÉèÏ. 1. qâ◊fi™ê‡`ü ^ŒH}Δ˜ ó - â◊HóÎõ - qâ◊fi^ŒH}Δ˜ ó I 2. qâıfi+¨μ Hõ~‡° ã¨∞ ^•H˜}Δ Ïº^•fi
qâ◊fi^ŒH}
Δ̃ óI
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 413
1. JO^Œé˜ HõO>ˇ#∞ â◊H˜Î ã¨OѨ#∞flñ_»∞ QÍ# 'qâ◊fi^ŒH˜Δ}∞ñ_»∞—
`Õ. Éèí∞=#~°HõΔ}^Œ‰õΔΩ #^Œ∞ƒù`«K«i„`«∞ I Ü«∞^Œ∞‰õΩÖËâ◊fi~°∞ =Ú~°^≥·`«º=∞^ŒqÉèËk
<åѨÙÎ #Ü«∞"Õkñ [`«∞~°∞áêÜ«∞„Ѩg}∞ñ I Ez ~Ú@¡x ѨeÔH #™ÈÎHõK«i`«!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.697)
2. Jxfl Ѩ#∞Å∞ KÕÜ«Ú ™ê=∞~°÷º=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'qâ◊fi^ŒH˜Δ}∞ñ_»∞—
ã‘. qâ◊fi[#‡ã≤÷u qÅÜ«∞O|∞ Öˇ=fix =Å# <Õ~°Ê_»∞ ã¨=∞=~°Î=Ú#
"åº=~°Î=Ú#ñ QÍ~°º=ÚÅO ^ŒaèA˝ñ_≥· `å# ~å [QÆ∞K«∞ñ...(ÉèÏQÆ.1-34)
426. q™êÎ~°ó
â◊O.ÉèÏ. qã‘Î~°º<ÕÎ ã¨=∞™êÎx [QÆ#κã≤‡xflu - q™êÎ~°ó I
Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞ [QÆ`∞« Î c[~°∂Ѩ=ÚQÍ #∞O_ç Ü«∂`«x Ü«∞O^Õ qã¨iÎ OK«∞#∞.
QÍ# 'q™êÎ~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''c[ ™êºO`« i "åO‰õΩ~À [QÆk^ŒO „áêV˜flifiHõÅÊO ѨÙ#ó
=∂Ü«∂HõeÊ`«^Õâ◊HÍÅ HõÅ<å"≥·z„`«º z„fHõ$`«"£∞ I
=∂Ü«∂g= q[$OÉèíÜ«∞`«ºÑ≤ =∞ǨÜ≥∂w= Ü«∞¿ãfiK«ÛùÜ«∂
`«Ãã·‡ N QÆ∞~°∞=¸~°ÎÜÕ∞ #=∞ W^ŒO N^ŒH˜Δ}Ï=¸~°ÎÜÕ∞——
Nâ◊OHõ~∞° Å∞ N^ŒH} Δ˜ Ï=¸iÎ ™È΄`«=ÚÖ’ [QÆ`∞« ΠѨ~=° ∂`«‡ #∞O_ç qã¨iÎ OK«∞
HÍ~°º=Ú#∞ x~°∂Ñ≤Oz<å~°∞.
''^Œ$â◊º=∂#=∞QÆ∞ h [QÆ`«∞Î JO`«Ü«Ú ã¨$+≤ìH˜ ѨÓ~°fi=Ú q`«Î#=ÚÖ’
xq∞_çÜÚ« #fl "≥ÚHõ¯=Öˇ Hõ~ΰ Éè’HõÎ "≥ÚII Éè^Ë =Œ Ú ÖËqÜ«Ú#∞ ÖËHõ <å=∞~°∂Ѩ~Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ
Ѩ~°=∂`«‡QÍ #∞O_≥#∞. ã¨$+≤ìHÍÅ=Ú# (Ѩ~°=∂`«‡ <å„â◊~ÚOz# =∂Ü«∂â◊H˜Î KÕ`«)
q`«Î#=Ú #∞O_ç "≥ÚÅHõ Ü«Ú^ŒƒùqOz, =∞Ǩ=$HõΔ"≥∞ÿ#@∞¡QÍ, #<ÕHõ"≥∞ÿ# <å=∞ ~°∂Ѩ
Éè^Ë =Œ ÚÅ`À, D [QÆ`∞« ΠѨ~=° ∂`«‡#∞O_ç q[$OaèOK«∞#∞. Ѩ~=° ∂`«‡ QÍ~°_"ô åx=Öˇ,
=∞ǨÜ≥∂y=Öˇ `«# ~ÚK«Ûù`À (`«# ã¨OHõÅÊ =∂„`«=Ú KÕ`«<Õ) ã¨$+≤ìOK«∞#∞.——
=. =∞é˜ÜÚ« (ÉèQí "Æ å#∞x Ü«∞O^Œ∞) ëÈ_»â◊ qHÍ~° Ü«ÚHõOΠɡ· Ѩ$kä"åºk ѨOK«É∂íè `«
Ѩi=$`«Oɡ· ^Œâß=~°}O|∞Å∞ QÆey ѨOKåâ◊`À¯\˜ qã‘~Î O‚° ɡ· „|Ǩ‡O_» HÀâ◊O|∞
^Œ#~°∞K«∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.363)
 414 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
K«. ǨÏi Ѩ~°=∂}∞ ~°∂Ѩ=Ú# #O^Œ∞ =ã≤Oz q~å[=∂#∞ñ_≥·
ã¨i "≥Å∞ñQ˘O^Œ∞ x=ڇŠ#ã¨OYº=ÚÖˇ·# =∞ǨO_»HÀâ◊=ÚÖò
<≥é˜ñ ^Œ# Ü«∞O^Œ∞ _çO^Œ #=h~°[ <Õ„`«∞ñ _»#O`«∞ñ _®^Œ∞ºñ_»
HõΔ~°∞ñ_»∞ Ѩ~åѨ~°∞O _»dÅ HÍ~°} HÍ~°}∞ñ _»„Ѩ"Õ∞Ü«Úñ _≥·.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.364)
427. ™ê÷=~° ™ê÷}∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã≤÷u jÅó - ™ê÷=~°ó I ã≤÷u jÖÏx Ѩ$kä"åºnx u+¨ª#κã≤‡xflu - ™ê÷}∞ó
™ê÷=~°âßÛ™œ ™ê÷}∞â◊Û - ™ê÷=~° ™ê÷}∞ó I
ã≤÷~°=ÚQÍ xez Ü«ÚO_»∞ jÅ=Ú QÆÅ"åñ_»∞. QÍ# '™ê÷=~°∞ñ_»∞—. ã≤÷u
jÅ=ÚÅQÆ∞ Ѩ$kä"åº^Œ∞Å∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ xez Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# '™ê÷}∞ó—. W@∞¡
™ê÷=~°∞ñ_»∞ =∞é˜Ü«Ú ™ê÷}∞=Ù Ü«∞QÆ∞@KÕ '™ê÷=~°™ê÷}∞ó— JQÆ∞#∞.
ã‘. J#Ü«∞O|∞ q#∞ q∞O„kÜ«∂~°÷ =∞<À=∞Ü«∞O|∞#∞ Éèí∂`«K«Ü«∞=∞Ü«∞O|∞#∞
#âı+¨ Éè∂í i [QÆnƒ[ Éè∂í `«O|∞#∞ QÆ∞}„Ѩ"åÇ¨Ï HÍ~°}=Ú#∞ =Å#∞ "≥∞éÜ«Ú
<å~åÜ«∞}ÏaèYº <åñ QÆÅ Éèí=nÜ«∞ k=º=∞OQÆà◊=¸iÎñ ^Õ[iÅ∞¡
(ÉèÏQÆ.3㨯O.1028)
428. „Ѩ=∂}"£∞
â◊O.ÉèÏ. ã¨Oq^•`«‡<å - „Ѩ=∂}"£∞ I
'„Ѩ=∂}O ¿ÇÏ`«∞=∞~åº^•âߢ¿ãÜ Î ∞« `å„Ѩ=∂`«$+¨μ— (<å=∞.3-3-3) D Jaè^•è #
„ѨHÍ~°=Ú '„Ѩ=∂— J#QÍ â◊√^ŒúÉ’^èŒ, Ü«∞^•~°÷*Ï˝#=Ú, (Uk UkÜ≥∂ ^•xx
JkQÍ Z~°∞QÆ∞@), Ü«∞^è•~°*÷ Ï˝# ™ê^è#Œ =Ú J#∞ J~°=÷ ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. „Ѩ=∂} =∞#QÍ
JOu=∞ x~°‚Ü«∞=∞x ¿Ñ~˘¯#^ŒQÆ∞ Hõ^äŒ#=Ú, =∞iÜ«Ú J\˜ì x~°Ü ‚ ∞« =Ú KÕÜÚ« "åñ_»∞.
Ü«ÚHÍÎÜ«ÚHõÎ qK«HõΔ}=Ú KÕã≤ *Ï˝#É’^èŒ#∞ KÕÜ«Ú#q "Õ^Œ=ÚÅ∞. Ѩ~°=∂`«‡
*Ï˝#~°∂ѨÙñ_»∞, K≥`· #« º~°∂ѨÙ_∞» , "Õ^~Œ ∂° ѨÙñ_»∞. PÜ«∞# #∞O_çÜ∞Õ "Õ^=Œ ÚÅ∞ [xOz#q.
Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ „Ѩ=∂}=∞QÆ∞#∞.
Hõ. "Õ^Œ „Ѩ}˜Ç≤Ï`«"Õ∞ Ü«∞#∞ I "≥∂^ŒO|∞QÆ ^èŒ~°‡=∞Ü≥∞º =Ú#∞fl, `« ^Œ#ºO
ÉËk Ü«∞QÆ∞ #k Ü«∞^èŒ~°‡O I ÉÏkÜ«Ú Ç¨Ïi~°∂Ѩ "Õ^Œ=∞# q#∞ Hõ`«#<£.
(ÉèÏQÆ.6-84)
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 415
"Õ^Œ=ÚÅÖ’ <Õk K≥ѨÊ|_ç#^À, JkÜÕ∞ JO^Œ~°‰õΩ P"≥∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# ^èŒ~°‡=Ú.
JO`«Hõ#fl "Õéˇÿ#k J^èŒ~°‡=Ú. "Õ^Œ=Ú ™êHΔÍ`«∞ÎQÍ <å~åÜ«∞} ã¨fi~°∂Ѩ=∞x ÃÑ^ŒÌÅ∞
K≥ѨÊQÍ qxÜ«ÚO\˜q∞.
429. c[=∞=ºÜ«∞"£∞
â◊O.ÉèÏ. J#º^ä•ÉèÏ= =ºuˆ~ˆH} HÍ~°}q∞u - c[=∞=ºÜ«∞"£∞ I
=ºÜ«∞=∞#QÍ qHÍ~°=Ú (=∂~°∞Ê <˘O^Œ∞@) J=ºÜ«∞=∞#QÍ <≥\ì˜ qHÍ~°=Ú#∞
K≥O^Œ‰Ωõ O_»∞@. c[=∞#QÍ HÍ~°}Éè∂í `«=ÚQÍ #∞#fl `«`Ϋ fi=Ú. "≥Ú^Œ@ <˘Hõ q^è=Œ ÚQÍ
#∞O_ç =∞é˜ÜÚ≥ Hõ q^è=Œ ÚQÍ =∂~°∞Ê *ˇO^Œx, ã¨~fi° HÍ~°}=Ú JQÆ∞"å_»∞ QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡
'c[=∞=ºÜ«∞"£∞— Ü«∞#|_»∞#∞.
''c[O =∂O ã¨~°fiÉèí∂`å<åO qkú áê~°÷! ã¨<å`«#"£∞—— (Éèí.w.7-10)
ã‘. J#Ü«∞O|∞ q#∞ q∞O„kÜ«∂~°÷ =∞<À=∞Ü«∞O|∞#∞ Éèí∂`«K«Ü«∞=∞Ü«∞O|∞#∞
#âı+¨ Éè∂í i [QÆnƒ[Éè∂í `«O|∞#∞ QÆ∞}„Ѩ"åÇ¨Ï HÍ~°}=Ú#∞ =Å#∞ "≥∞éÜ«Ú
<å~åÜ«∞}ÏaèYº <åñ QÆÅ Éèí=nÜ«∞ k=º=∞OQÆà◊=¸iÎñ ^Õ[iÅ∞¡.
(ÉèÏQÆ.3-1028)
â’¡II Ü«∞KåÛÑ≤ ã¨~°fiÉèí∂`å<åO c["£∞ `«^ŒÇ¨Ï =∞~°∞˚#!
# `«^Œã≤Î q<å Ü«∞`åûº#‡Ü«∂ Éèí∂`«O K«~åK«~°"£∞. (w`«.10-39)
ã¨=∞ã¨Î „áê}˜ HÀ@¡‰õΩ =¸ÅHÍ~°}=Ú (c[=Ú) <Õ<Õ J~Ú Ü«Ú<åfl#∞.
™ê÷=~° [OQÆ=∂`«‡Hõ"≥∞ÿ# =ã¨∞Î"ÕkÜ«Ú <åHõO>ˇ "Õ~°∞QÍ ÖË^Œ∞— Jx NHõ$+¨‚Ѩ~°=∂`«‡
w`«Ü∞« O^Œ∞ J~°∞#˚ ∞#‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞.
430. J~°÷ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞Y~°∂Ѩ`åfi`ü ã¨Ô~· fi~°~°÷º`« Wu - J~°÷ó I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨∞Y~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ ZÅ¡~∞° #∞ P ã¨∞Y=Ú #aèÅ+≤Oz PÜ«∞##∞
„áêi÷OK«∞K«∞O^Œ∞~°∞. ''U`«Ã㺷 "å##Ì™êº<åºx Éè∂í `åx=∂„`å=ÚѨr=xΗ— (|$Ç¨Ï 4-
3-32) Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ „|Ǩ‡#O^Œ=ÚÖ’x ÖËâ◊=∂„`å#O^Œ=Ú#∞ „áê}∞Å∞
"åi "åi ѨÙ}º `å~°`«=∞º=ÚÅ ##∞ã¨iOz á⁄O^Œ∞K«∞O^Œ∞~°∞. QÍ# Ѩ~°=∂`«‡
'J~°ó÷ — Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 416 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
K«. kq[ =ÚhO„^Œ ^•#= ku „ѨÉèí"åk ã¨=∞ã¨ÎÉèí∂`« ã¨O
Éèí==Úñ QÆ$`å=^è•#∞Å~Ú ÉèíH˜Î"≥∞~Ú<£ q#∞K«∞#fl ѨÙ}º=∂
#=ÙʼnõΩ x‰õΩ¯=O |QÆ∞ =∞#ó„Ñ≤Ü«∞ x`«ºã¨∞YO|∞Å∞O l~å
Ü«Ú=Ù |ǨïѨل`«ÖÏÉèíqÉèí"À#fluÜ«Ú<£ ^Œ∞i`« „ѨâßOuÜ«Ú<£.
(ÉèÏ~°.Pk.3P.72)
431. J#~°÷ó
â◊O.ÉèÏ. # q^Œº`Õ „ѨÜ≥∂[#O PѨÎHÍ=∞`åfi^Œ¿ãºu - J#~°÷ó I
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ PѨÎHÍ=Úñ_»∞. (HÀiHõÅxflÜ«Ú fiÜÕ∞ Ü«Ú#fl"åñ_»∞) Hõ#∞Hõ
PÜ«∞# á⁄O^Œ=Åã≤# „ѨÜ∂≥ [#=Ú UkÜ«Ú#∞ ÖË^∞Œ . QÍ# 'J#~°ó÷ — Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»QÆ∞ HõÑ≤Å∞ñ_»∞ Hõ~°Ì=Úx`À W@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
ã‘. <å KÕ`«ñ |∂~°fiO|∞#O „|u„â◊√`«"≥∞ÿ# =K«#=ÚÖò ^ŒÑ¨ÊHõ =~°=ÚhO„^Œ!
h ~ÚO@ñ|∞\˜ìu, xˆ~›`«∞Hõ ã≤÷u Éèí∂i ^ŒÜ«∂QÆ∞}O|∞# #"åѨÎ
ã¨HõÅ HÍ=Úñ_», <Õ#∞ ã¨#∞‡x "Õ+¨O|∞ ^èŒi~ÚOK«∞>ˇÅ¡ <å H˘é‰õΩñ QÍ^Œ∞
q#∞ =∞Ǩ`«‡‰õΩÖˇ·# =Ú#∞ʼnõΩñ |~°=∂`«‡, QÆ∞~°∞ ã¨kfi"ÕHõO|∞ #~°ã≤ K«∂ѨÙ
`Õ. `«`«Î fiÉ’^èŒO|∞ H˘é‰õΩ#∞ ^•ÅÊ|_ç# I Ü«∞Oz`« =ºHõÎ=∂~°æ "≥∞ÿ#\˜ì ^ÕǨÏ
=∞x `«ÅOѨÙ=Ú, =∞`«Ê^Œ ^蕺#ÉèíH˜Î I nèѨ~åÜ«∞} =∞Ç≤Ï=∞O|∞ ^Õ[iÅ¡.
(ÉèÏQÆ.3-859)
''Hõ~=Ì° ∞=ÚhO„^•! <Õ#∞ Ö’QÆ_» h‰õΩ WzÛ# "åQÍÌ#=Ú „ѨHÍ~°=Ú h ~ÚO@
[xOzux J"åѨÎHÍ=Ú_»<≥·# <å‰õΩ HÀiHõÖËqÜ«Ú #∞O_»=Ù. D =Úx"Õ+¨=Ú
^èŒiOz#k <åH˘é‰õΩQÍ^Œ∞. =∞Ǩ`«∞‡ÅQÆ∞ =Ú#∞ʼnõΩ Ñ¨~°=∂`«‡ ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ#
`«`Ϋ fi*Ï˝#=Ú#∞ É’kèOK«∞@‰õΩ ^èiŒ Oz# ^ÕÇϨ =ÚQÍ `≥eã≤H˘#∞=Ú—— (<å „Ñ¨Ü∂≥ [#=Ú
H˘é‰õΩ ñQÍ^Œ∞)
=K«. '<å‰õΩO HÍ=∞O|∞ ÖË^Œ∞, h‰õΩO „|Ü≥∂[#O|∞ ÖË^Œ∞— (ÉèÏQÆ.7㨯O. 371)
#~°ã≤OǨϙêfiq∞ „ѨǨ¡^Œ∞x <Õ ^Õx =~°=Ú HÀ~°∞H˘#∞=∞#QÍ „ѨǨ¡^Œ∞_»∞
'<å‰õΩ Z\˜ì HÀiHõÅ∞#∞ ÖË=Ù. <å‰õΩ =~°=Ú xK«∞Û@KÕ h‰õΩ ÜÕ∞ „ѨÜ≥∂[#=Ú#∞
LO_»^∞Œ —— Jx K≥ÃÑÊ#∞.
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 417
=∞. ... W`«~°∞Öò qâ◊fiO|∞#<£ Éèí∂uÔH·
Ü«∞#Ü«∞O|∞<£ Éèíl~ÚOK«∞ xOk~° QÆ~°O |i÷<£ x#∞<£ *Ë~°ñ ÔQ·
H˘#† "Õ=∞O^Œ∞=Ú h K«i„`«=Ú#‰õΩ<£ QÀqO^Œ† Ѩ^À‡^Œ~å!
(ÉèÏQÆ.4-185)
ã¨OѨ^ŒÅÔH· Ö’‰õΩÅ∞ ÅH©;^Õqx ѨÓlOK≥^Œ~°∞. J\˜ì ÅH©;^Õq x#∞fl =iOz
^Œi KÕi#ѨÊ\˜H˜x <å"≥∞#∞ P^ŒiOK«=Ù. („ѨÜ≥∂[#=Ú <åtOK«=Ù)
432. =∞ǨHÀâ◊ó
â◊O.ÉèÏ. =∞Ǩ#Îó HÀâßó J#fl=∞Ü«∂^ŒÜ«∞ PKåÛù^ŒHÍ J¿ãºu - =∞ǨHÀâ◊ó I
J#fl=∞Ü«∞, „áê}=∞Ü«∞, =∞<À=∞Ü«∞, q*Ï˝#=∞Ü«∞, P#O^Œ=∞Ü«∞=ÚÅ#∞
ѨOK«HÀâ◊=ÚÅKÕ Ñ¨~°=∂`«‡ Ü«∂KåÛùkOѨ|_ç Ü«Ú<åfl_»∞. HÍ# JQÀK«~°∞ñ_≥·<å_»∞.
`«`«Î fi qKå~°}KÕ D ѨOK«HÀâ◊=ÚÅ#∞ qã¨i˚Oz# "åxH˜ Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞#∞Éèí∂u
ÅaèOK«∞#∞. ѨOK«=∞ǨHÀâ◊=ÚÅKÕ Ü«∂KåÛùkOѨñ|_≥#∞. HÍ# '=∞ǨHÀâ◊ó— Ü«∞#ñ
|_≥#∞.
''ÉèÏ#∞„ѨÉèÏã¨O[x`å„ÉèíѨOH˜Î I ~åƒù#∞O u~À^è•Ü«∞ q[$OÉèí`Õ Ü«∞^ä• II
P`À‡k`åǨÏOHõ$u~å`«‡`«`«Î fiO I `«^ä• u~À^è•Ü«∞ q[$OÉèí`Õ ã¨fiÜ«∞O II
(q.K«∂.144)
ã¨∂~°∞ºx `Õ[ã¨∞û =Å# Pq~°ƒqù Oz# "Õ∞Ѷ∞¨ ѨOH˜Î Ü«∂ ã¨∂~°∞º<Õ HõÑÊ≤ "ÕÜÚ« #∞.
J>Ë¡ P`«‡ #∞O_ç Ü«∂q~°∂ƒù`«"≥∞ÿ# Ü«∞ǨÏOHÍ~°=Ú P P`«‡<Õ Ü«∂KåÛùkOK«∞#x
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ q"ÕHõK«∂_®=∞}˜ Ü«∞O^Œ∞ ##∞„QÆÇ≤ÏOzi.
ã‘. J#Ü«∞O|∞ ^ÕÇ≤Ï x`åºx`«º ã¨kfiÅHõΔ}=Ú#ñ |OK«HÀâ◊ =º=ã¨÷
Å#∞ =$kú ÉÁ~°Ü«ÚK«∞ #O^Œ∞Ö’#∞#fl „áê}Ï#fl |∞kú q*Ï˝#=∞Ü«∞=Ú
Å#∞ K«`«∞ëȯâ◊O|∞ Å=fiÅ "≥Å∞ñQ˘O^Œ∞ <å#O^Œ=∞Ü«Úñ_ô=Ù QÍ# ^Õ=!
(ÉèÏQÆ.10L.1211)
433. =∞ǨÉè’QÆó
â◊O.ÉèÏ. =∞Ǩ<£ Éè’QÆó - ã¨∞Y~°∂áÈ¿ãºu - =∞ǨÉè’QÆó I
Éè’QÆ=∞#QÍ ã¨∞Y=Ú. ''Éè’QÍó ã¨∞MË¢™êκkÉèí$`å=¿ÇÏâ◊Û Ñ¶¨} HÍÜ«∞Ü≥∂óI——
(<å=∞ 3-3-23) =∞Ǩ Ü«∞#QÍ JѨizÛù#fl=∞QÆ∞ Éè’QÆó-ã¨∞Y"Õ∞ `«# ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ
 418 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
QÆÅ"åñ_»∞. QÍ# '=∞ǨÉè’QÆó— JQÆ∞#∞. ''Ü≥∂ "≥· Éè∂í =∂ `«`∞« ûYO I <åÖËÊ ã¨∞Y=∞ã≤Î
I Éèí∂"≥∞ÿ= ã¨∞Y"£∞— (Kèå.7-23-1)
Ç≤Ï~°}ºQÆ~åƒù^Œ∞ÅKÕ #¿ÑH˜ΔOK«ñ|_»∞ #∞`«¯ $+¨ì=∞QÆ∞ „|Ǩ‡#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞
HÍ# '=∞ǨÉè’QÆó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
`Õ. `«qe ã¨∞Y~°∂Ѩ=Ú#∞ "≥∂HõΔ^•Ü«∞HõO|∞
<≥·# ~¸ Ü≥∂QÆ=∂~°æ"Õ∞ #O|! h‰õΩ
<≥é∞ñQÆ q=iOz K≥Ñ≤Êu xk ^Œ$_è»O|∞
QÍñQÆ ÉèíH˜Î ##∞+≤ªOѨ٠Hõ=∞Å#Ü«∞#! (ÉèÏQÆ.3㨯O.1040)

434. =∞Ǩ^èŒ#ó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨÏ`ü Éè’QÆ™ê^èŒ# ÅHõΔ}O ^èŒ#=∞¿ãºu - =∞Ǩ^èŒ#ó I
Ѩ~°=∂`«‡ „|Ǩχ֒Hõ ã¨∞Y ™ê^èŒ# ÅHõΔ}=∞QÆ∞ L`«¯ $+¨ì ^èŒ#=Ú (*Ï˝#
"≥·~åQͺ^Œ∞Å∞) QÆey Ü«ÚO_»∞@KÕ '=∞Ǩ^èŒ#ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
J=`å~°=ÚÅO^Œ∞ q∞‰õΩ¯@=ÚQÍ Ç≤Ï~°}º ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ ^èŒ#=Ú QÆÅ"åñ_»∞
QÍ# '=∞Ǩ^èŒ#ó— Ü«∞QÆ∞#∞. PÜ«∞# ÅH©;Ѩu. D Ô~O_»∞ ~°Hõ=ÚÅ ^èŒ#=∂Ü«∞#
K≥O`«#∞O_»∞@ =Å#<Õ, Éèí‰õΩÎʼnõΩ SÇ≤ÏHõ, P=Ú+≤‡Hõ ã¨∞Y„Ѩ^•`« Ü«∞QÆ∞K«∞<åfl_»∞.
`Õ. `«qe ã¨∞Y~°∂Ѩ=Ú#∞ "≥∂HõΔ^•Ü«∞HõO|∞
<≥·# ~¸ Ü≥∂QÆ=∂~°æ"Õ∞ #O|! h‰õΩ
<≥é∞QÆ q=iOz K≥Ñ≤Êu, xk ^Œ$_è»O|∞
QÍQÆ ÉèíH˜Î ##∞+≤ªOѨ٠Hõ=∞Å#Ü«∞#! (ÉèÏQÆ.3㨯O.1040)
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨∞Y (P#O^Œ) ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞. ÉèíQÆ"å#∞_»QÆ∞ HõÑ≤Å∞_»∞ `«# `«e¡
^Õ=Ǩ˙uH˜ `«`ÀÎ fiѨ^Õâ◊=Ú KÕÃã#∞. ã¨∞Yã¨fi~°∂ѨÙ_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«∞‡x *Ë~°∞@‰õΩ
Ü≥∂QÆ=∂~°=æ Ú #∞Ѩ^tÕ OK≥#∞. ã¨∞Y™ê^è#Œ ÅHõ}Δ =∞QÆ∞ Ü≥∂QÆ=∂~°"æ ∞Õ =∞ǨÏ^è#Œ =Ú.
Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∂ Ü≥∂QÆã¨fi~°∂ѨÙ_»∞ QÆ#∞Hõ '=∞Ǩ^èŒ#ó— Ü«∞#|_≥#∞.
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 419
435. Jxifi}‚ó
â◊O.ÉèÏ. J"åѨΠã¨~°fiHÍ=∞`åfi`ü xˆ~fi^À-㨺 #q^Œº`« - Wu 'Jxifi}‚ó—I
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ J"åѨΠã¨~°fiHÍ=Úñ_»∞. PÜ«∞#‰õΩ HÀiHõÅxflÜ«Ú fiÜÕ∞
Ü«Ú#flq. HÀiHõÅ∞ f~°x "åxH˜ xˆ~fi^Œ=Ú (d#fl`«fi=Ú) HõÅ∞QÆ∞#∞. J"åѨΠHÍ=Ú_»∞
QÍ# 'Jxifi}‚ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. J=ºHõÎ x~°∞}æ Ѩ~„° |Ǩχ=Ú#O^Œ∞ñ ^Œ#‰õΩ qѨ~º° Ü«∞O|∞QÍ [##O |~Ú#
*Ï˝#Oɡ q+¨μ‚=∂Ü«∞ Ü«∞#O|_»∞ñ† |~°"Õ∞â◊fi~°∞ñ_»\ ˜ì =∂Ü«∞KÕ`« [QÆO|∞
xi‡Oz xtÛO`«∞O_≥· Ü«ÚO_»∞. (ÉèÏQÆ.11㨯O.52)
436. ã¨÷q+¨ªó
â◊O.ÉèÏ. "≥·~å[ ~°∂¿Ñ} ã≤÷`«ó ã¨÷q+¨ªó I
''Jyfl~°∂‡~åú K«‰õΔΩ+‘ K«O„^Œã¨∂~“º—— (=∞O_»∂ 2-1-4)
Ѩ~°=∂`«‡ q~å@∞Ê~°∞+¨~°∂ѨÙ_≥· q∞H˜¯eQÍ ÖÏ=~Ú#"åñ_»x K≥ѨÊ|_»∞#∞.
'Jyfl~°∂‡~åú— Ü«∞#∞ =∞O_»∂Hõ „â◊√u ##∞ã¨iOz P q~å@∞Ê~°∞+¨μ#‰õΩ Jyfl
t~°=Ú. ã¨∂~°ºK«O„^Œ∞Å∞ <Õ„`«=ÚÅ∞ Jx K≥Ñʨ |_»∞@KÕ <å q~å@∞Ê~°∞+¨μ_»∞ ZO`«Ü∂≥
ÖÏ=~Ú# "å_»x `≥eÜ«Ú#∞.
`«#‰õΩ â◊s~°Éèí∂`«"≥∞ÿ# ã¨∂Hõ; J=ºHõÎ ã¨q∞+≤ì HÍ~°}=Ú#∞, ã¨∂÷Å J=ºHõÎ
=º+≤ì HÍ~°}=ÚQÍ Ñ¨i}q∞OѨ*ãË ≤ `«kfit+¨μ_ì ·≥ Ü«Ú#fl"åñ_»∞ q~å„_»∂ѨÙ_»∞. NHõ$+¨μx‚
qâ◊fi~°∂Ѩ=Ú#∞ K«∂z# J~°∞˚#∞ñ_»∞ W@¡<≥#∞.
'^•º"åѨ$kä"Àºi^Œ=∞#Î~°O Ç≤Ï
"åºÑ¨ÎO `«fiÜ≥ÿ∞ˆH# kâ◊â◊Û ã¨~åfiO I
^Œ$ëêìfi^Œ∞ƒù`«O ~°∂Ѩ=Ú„QÆO `«"Õ^ŒO
Ö’Hõ„`«Ü«∞O „Ѩ=ºkä`«O =∞Ǩ`«‡<£— II (Éè.í w.11-20)
Éèí∂=∂ºHÍâ◊=ÚÅ =∞^茺#∞#fl „Ѩ^Õâ◊=∞O`«Ü«Ú ÉèíQÆ"å#∞xKÕ "åºÑ≤OѨ|_ç
Ü«Ú#flk. Ѩ~°=∂`«‡ ^ÕǨÏ=Ú JO`« ã¨∂÷Å"≥∞ÿ#k Hõ#∞Hõ 'ã¨÷q+¨μª_»∞—
=K«. .... „|Ǩ‡O_»O|∞ ^Œ# "Õ∞xHõѨC `≥éOQÆ∞# #∞O_» q[$OaèOz..
(ÉèÏQÆ.8ã¨O.624)
 420 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
"å=∞#∞_»∞ qâ◊fi~°∂Ѩ=Ú#∞ á⁄Ok q[$OaèOz#ѨÙ_»∞ „|Ǩ‡O_»=Ú PÜ«∞#
Ü≥ÚHõ¯ ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ "Õ∞e=Úã¨∞QÆ∞=Öˇ #∞#flk. JO`«\ ˜ ÖÏ=ÙQÍ #∞O_»∞@KÕ 'ã¨q÷ +¨μ—ª
_»Ü∞≥ º#∞.
437. JÉèí∂ó
â◊O.ÉèÏ. 1. J [<å‡ - JÉèí∂ó I (J^äŒ"å)
2. 'Éèí∂ ã¨`åÎÜ«∂"£∞— W`«º™ê‡`ü ã¨OѨ^•k`åfiu¯ fiÑπ I =∞Ç‘Ï "å I
1. Ѩ~°=∂`«‡ [##=Ú ÖËx"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'JÉèí∂ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. [#‡ Hõ~°‡â◊¥#∞ºO_» =~Ú# h=Ù u~°ºQÍkr=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞ =~åǨk
~°∂ѨO|∞Å#∞, =∞#∞+¨μºÅO^Œ∞ ~å=∂k~°∂ѨO|∞Å#∞, |∞∞+¨μÅÜ«∞O^Œ∞
"å=∞<åk ~°∂ѨO|∞Å#∞, [ÅK«~°O|∞ÅO^Œ∞ =∞`åûºk ~°∂Ѩ=ÚÅ#∞
#=`«iOK«∞@ Ö’Hõq_»O| <å~°O÷ |∞QÍx, [#‡Hõ~‡° ã¨ÇÏ≤ `«∞O_»=QÆ∞@O QÍ^Œ∞.
(ÉèÏQÆ.1-191)
2. ÃÑ· <å=∞=Ú 'ã¨÷q+¨ªó— #∞O_ç q_»nã≤# 'Éèí∂ó— Ü«∞x Ü«∞QÆ∞#∞. Éèí∂ó
Ü«∞#QÍ âßâ◊fi`«=ÚQÍ #∞O_»∞#k Ü«∞x Ü«∞~°÷=Ú. Ѩ~°=∂`«‡ âßâ◊fi`«∞_Õ.
=∞. ... h ^ÕÇ¨Ï =∂
Ü«∞`«"≥∞ÿ#\˜ì „ѨѨOK«=ÚO |Öˇ#∞ q∞^䕺 Éèí∂`«=ÚO QÍq∞ âß
â◊fi`«=ÚOQÍ =∞kÖ’ñ ^ŒÅO`«∞ ǨÏi! ^Õ"å! ^≥·=K«∂_®=∞}©!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.181)
'Éèí∂— Ü«∞#QÍ Éèí∂q∞ Ü«∞xÜ«Ú J~°÷=Ú. P Éèí∂q∞Ü«Ú Ñ¨~°=∂`«∞‡x
qÉèí∂uÜÕ∞.
438. ^èŒ~°‡Ü«¸Ñ¨ó
â◊O.ÉèÏ. Ü«¸¿Ñ Ѩâ◊√=`«Î`«û=∂~å^èŒ<å`«‡HÍ ^èŒ~å‡ã¨Î„`« |^茺#Î Wu-^èŒ~°‡Ü«¸Ñ¨ó
^èŒ~°‡=ÚʼnõΩ ã¨ÎOÉèí=Ú =O\˜"åñ_»∞. Ü«¸Ñ¨ã¨ÎOÉèí=Ú#‰õΩ Ü«∞[˝Ñ¨â◊√=ÙÅ∞
Hõ\ ì˜ "ÕÜ∞« ñ|_ç#@∞¡ q+¨μ=‚ Ù#O^Œ∞ q+¨μ‚ ã¨=∂~å^è#Œ ~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ ã¨HÅõ ^è~Œ ‡° =ÚÅ∞#∞
Hõ\ ˜ì "ÕÜ«∞ñ|_ç Ü«ÚO_»∞#∞. Ü«∞[˝Ñ¨â◊√=ÙʼnõΩ Ü«¸Ñ¨=Ú xÜ«∞q∞`« ™ê÷#"≥∞ÿ#@∞Å,
q+¨μ=‚ Ù ã¨=∂~å^è<Œ å`«‡Hõ ^è~Œ ‡° =ÚʼnõΩ ™ê÷#=Ú QÍ# '^è~Œ ‡° Ü«¸Ñ¨ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 421
ã‘. „â◊^•úQÆi+¨μªñ_≥· ã¨`«º"≥∞ÿ#\˜ì =∞ ^•ƒù=O|∞ =∞`åÊ^Œ ¿ã=#O|∞
=i‚`« =∞`«¯^ä•Hõ~°‚#O|∞#∞ ã¨~°fiÉèí∂`« ã¨=∞`«fi =∞*Ï`« "≥·~°
=Ú#∞ „|ǨχK«~°ºO|∞ Ѷ¨∞#=∞ø#=∂kQÍñ QÆÅ x[^èŒ~°‡ ã¨OQÆ`«∞Åñ *Ëã≤
ã¨O`«∞+¨μ_ì ∞» #∞ q∞`åâ◊#∞ñ_»∞ <ÕHÍOuÜ«Ú =∞##jÅ∞_»∞ g`«=∞`«û~°∞O_»∞
`Õ. #QÆ∞K«∞ q∞„`«`«fi=Ú#ñ QÆ$Ѩñ ^Œye Ü«∂`«‡
Hõe`« q*Ï˝x Ü≥ÿ∞ |O^èŒHõO|∞Öˇ·#
Ѷ¨∞# â◊s~° Ѩi„QÆÃÇÏ∂`«¯O~î° Ü«∞O^Œ∞
<å„QÆǨÏ=Ú ¿ãã≤ =iÎOѨ #QÆ∞#∞ =∞é˜Ü«Ú (ÉèÏQÆ.3㨯O.909)
ÉèíQÆ"å#∞x P~åkèOK«∞ "å ~åK«iOK«=Åã≤# ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ ÃÑ· Ѩ^Œº=ÚÖ’
K≥Ñʨ |_ç#q. WOHõ#∞ H˘xfl `«~∞° "å`« Ѩ^ºŒ =ÚÅÖ’ K≥Ñʨ |_ç#q. Pã¨HΘ QÆÅ ™ê^艌 Ωõ Å∞
P Ѩ^ºŒ =ÚÅ#∞ K«∂K«∞H˘##QÆ∞#∞. D ^è~Œ ‡° =ÚÅxflÜ«Ú ÉèQí "Æ å#∞x Ü«∞O^Œ∞ xÅ∞Ѩ|_ç
Ü« Ú #flq. PK« i OK« ∞ "å~° ∞ #∞ Éè í Q Æ = O`« ∞ _» # ∞ Ü« ¸ Ѩ = Ú#‰õ Ω |Okè ` « ∞ Öˇ ·
ÉèíQÆ=`åûxfl^茺=Ú# #∞O^Œ∞~°∞. HÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '^èŒ~°‡Ü«¸Ñ¨Ùñ_»∞—
'h=Ù Ü«∞[# |O^èŒO|∞ÅKÕ <˘Ñ¨CK«∞O^Œ∞=Ù— (3㨯O.426)
439. =∞Ǩ=∞Yó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞ã≤‡#fliÊ`å =∞MÏó - Ü«∞*Ï˝ x~åfi}ÅHõΔ}Ѷ¨ÅO „Ѩܫ∞K«Ûù<ÀÎ =∞Ǩ<ÀÎ
*ÏÜ«∞<ÕΠ㨠- =∞Ǩ=∞Yó I
ÉèíQÆ=^ŒiÊ`«=ÚÖˇ·# Ü«∞[˝=ÚÅ∞ x~åfi} Ѷ¨Å=Ú#∞ QÆeyOK«∞#∞ QÍ#
'=∞Ǩ=∞Y=Ú— ÅQÆ∞#∞. ÉèíQÆ"å#∞# HõiÊOѨ|_ç# =∞Y=ÚÅ∞ JO`«óHõ~°} â◊√kúx
HõÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞. `«^•fi~å `«`«Î fi*Ï˝#=Ú QÆey "≥∂HõΔ¿ÇÏ`«∞=Ù ÅQÆ∞#∞.
K«. `«Ñ¨=ÚÅñ *Ëã≤Ü≥ÿ∞#, =∞é˜ ^•#=Ú ÖˇxflÜ«Úñ *Ëã≤Ü≥ÿ∞#, <Õ
[Ѩ=ÚÅñ *Ëã≤Ü≥ÿ∞#, Ѷ¨Åã¨OK«Ü«∞"≥∞=fix *Ë~°Ê‰õΩ#fl ¿ÇÏ
Ü«∞Ѩ^Œ=ÚÖˇ· ^Œ∞~°O`« qѨ^ŒOz`«suQÆ <˘Ñ¨CK«∞O_»∞ #
Ü«∞º Ѩiq∞`«∞<£ ÉèílOK≥^Œ #Ѷ¨∞øѶ¨∞x=~°∞Î#∞ Éèí„^ŒH©~°Î#∞<£.(ÉèÏQÆ.2-62)
Hõ. Hõ~°}„`«Ü«∞O|∞ KÕ`«#∞ I #~°∞ñ_Õ Hõ~°‡O|∞ ¿ãÜ«Ú #Ü≥ÿ∞º"Õà◊<£
422 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ǨÏi Hõ~°Ê}=∞x ѨÅ∞‰õΩ@ I Ѩ~°∞=_ç ã¨∞*Ï˝#=∞O„_»∞ Ѩ~°=∞ =ÚhO„^Œ∞Öò.
(ÉèÏQÆ.11-42)
=K«. Dâ◊fi~°∞x Ü«∞O^Œ∞ ã¨=∞iÊ`«O|~Ú# Hõ~°‡O|∞ `åѨ„`«Ü«∞O|∞ =∂#∞Ѩ
<Ò+¨^OŒè |QÆ∞. (ÉèÏQÆ.1㨯O.110)
=K«. L`«Î=∞ â’¡‰õΩO_»QÆ∞ ѨÙO_»sH͉õΔΩO_»∞ x[=∂Ü«∂ ¿ãfiKåÛù=`å~° K«i`«O|∞Å
KÕ`« #zO`«ºO|∞QÍ <≥kÌ ¿ãÜ«Ú #kÌ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞QÆ`«O|∞QÍ ^蕺#O|∞
¿ãÜ«∞O^ŒQÆ∞. =∞é˜Ü«Úñ QÍ~°º |∞kúO*Ëã≤ KÕÜ«∞O|_»∞ ѨÓ*Ïqâı+¨O|∞Å∞
"åã¨∞^Õ= =∞O„`«O|∞# ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞xH˜ ã¨=∞iÊOѨ=ÅÜ«Ú: x@∞¡ =∞<À"åHͯܫ∞
Hõ~°‡O|∞ÅKÕ`« =∞<ÀQÆ`«O |QÆ∞#@∞¡QÍ ÉèíH˜Î Ü«ÚHõÎO|∞ Å~Ú# ѨÓ[ÅKÕ`«ñ
|∂lOѨ|_ç, 㨈~fiâ◊fi~°∞O_»∞ =∂Ü«∂aèÉèí∂`«∞Å∞ QÍHõ ¿ãqOK«∞ ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ
^èŒ~å‡k ѨÙ~°∞ëê~°÷O|∞ÅÖ’x #aè=∞`å~°÷O|∞ xK«∞Û: q~°‰õΩÎO _»QÆ∞"åñ_»∞
x~°O`«~É° Ïè =O |~Ú# ÉèHí Ü Î˜ ∂≥ QÆO|∞#O *Ëã≤ "≥∂HõOΔ |∞ H˘é‰õΩ Éèlí ~ÚOK«∞.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.256)
ã‘. ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»QÆ∞ [QÆ^Œƒùi`«∞ #ÅÊO|∞Å∞ #kèHõO|∞ Öˇ·# ÃÑHõ¯^èŒfi~°=ÚÅ
^Œ~°≈ѨÓi‚=∞ÅKÕñ ^ŒQÆ#∞ *Ï`«∞~å‡ã¨º=ÚÅ #yflÃÇÏ∂„`«=Ú =Å#ñ QÆ_»ñHõ
|â◊√™È=∞=ÚÅKÕ`«ñ |Å∞=∂é∞ñ |∂lOz "Õ^ÀHõÎ"≥∞ÿ# Ü«∂ q=∞Å Hõ~°‡
=ÚÅñ QÆÅ∞æ ^è~Œ ‡° O|∞ |∞~°∞ëÈ`«=Î ∂~°Ê}O|∞QÆñ *ËÜÚ« K«∞#∞ =∞YO|∞Å#∞ =∞O„`«
`Õ. =ÚÅ#∞ |eÔH_»∞ <å ^≥·==ÚÅ#∞ Nâ◊√
#=Ü«∞=O|∞Å∞ QÍñQÆ Éèí∂^èŒ=Ùñ_»∞ „¿Ñ=∞
##∞ k#O|∞#∞ ÉÏÜ«∞Hõ Ѷ¨∞#`« ^ŒÅz
Ü«∞dÅ ~å*Ϻ#∞ã¨O^è•#∞ñ _»QÆ∞K«∞ #∞O_≥. (ÉèÏQÆ.5 㨯O 1.95)
K«. J‰õΩ\˜Å ÉèíH˜Îñ ˆHâ◊= ã¨=∞~°Ê}|∞kúñ „QÆ`«∞„H˜Ü«∞Öò <˘#
~°ÊHõ qѨs`«∞Öˇ· Ü«Ú=ÚHõ~åã¨∞Å∞ ^ŒOz Ѷ¨ÅO|∞ #O^Œñ QÍ
#Hõ K≥_»∞su #∂~°Hõ ^èŒ#=ºÜ«∞=∞ø@Ü«∞ HÍx "≥∂HõΔ ^•
Ü«∞Hõ =∞QÆ∞K«∞#fl `«`«ÊùÅ=Ú #O^Œ~°∞ q+¨μ‚ Ѩ~åV√‡Y „H˜Ü«ÚÖò.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.401)
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 423
=K«. Ѷ¨ÅO|∞ QÀ~°Hõ Hõ~°‡Ocâ◊fi~°∞#‰õΩ ã¨=∞~°Ê}=Ú ¿ãÜ«∞‰õΩ#fl #k „Ѩâ◊ã¨ÎOɡ·
Ü«ÚO_»^∞Œ . (ÉèÏQÆ.1㨯O.98)
â’¡. Ü«∞`«¯~À+≤ Ü«∞^Œâßflã≤ Ü«∞A˚Ǩϟ+≤ ^Œ^•ã≤ Ü«∞`ü
Ü«∞`«ÑΠ㨠º¨ ã≤ H“<ÕÜ
Î ∞« ! `«`∞« ¯~°∞+¨fi =∞^Œ~Ê° }"£∞. (Éèwí .9-27)
™ê^è Œ ‰ õ Ω _» ∞ `å<Õ k KÕ ã ≤ # #∞, Éè í ∞ lOz##∞, Ǩ Ï Ÿ=∞=Ú KÕ ã ≤ # #∞,
^•#"≥Ú#iÛ##∞, `«Ñ¨ã¨∞û KÕã≤##∞, ÉèíQÆ=O`«∞#‰õΩ JiÊOѨ=ÅÜ«Ú#∞.
440. #HõΔ„`«<Õq∞ó
â◊O.ÉèÏ. ''#HõΔ„`«`å~°ÔH·ó ™ê~°÷O K«¢#Ìã¨∂~åº^ŒÜ≥∂ „QÆǨó I
"åÜ«Úáêâ◊=∞Ü≥ÿ∞~°ƒ<≥Âúifl|^•ú „^èŒ∞= ã¨O[˝ˆH—— II WuI
㨠*’ºuëê K«„HõO „ÉèÏ=∞Ü«∞O™êÎ~å=∞Ü«∞㨺 tOâ◊√=∂~°ãº¨ ѨÙK«Û^ù âÕ ı =º=ã≤`÷ À
„^è∞Œ =ó I `«ãº¨ tOâ◊√=∂~°ãº¨ ǨÏ$^ŒÜ∞Õ *’ºuâ◊Û„Hõ㺨 <Õq∞=`ü „Ѩ=~°HÎ óõ ã≤`÷ À q+¨μi‚ u
- #HõΔ„`«<Õq∞ó tOâ◊√=∂~° =~°‚<Õ 'q+¨μ‚~°› $^ŒÜ«∞"£∞—— (`≥·.P.2-19) Wu ™êfi^蕺ܫ∞
„ÉÏǨχ}Ë „â◊¥Ü«∞`Õ I
JO`«iHõΔ=Ú #O^Œ∞ n~°…QÀàÏHõ$uQÆÅ =ӺǨÏ=Ú#O^Œ∞ #HõΔ„`«=ÚÅ∞
u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. K«„Hõ=Ú#‰õΩ =∞^茺ÉèÏQÆ=Ú QÆ∞O„_»=ÚQÍ #∞O_»∞ H˘Ü«∞º#∞ <Õq∞
Ü«∞O^Œ∞~°∞. #Hõ„Δ `«=ÚÅ∞ K«„HÍHÍ~°=ÚÖ’ u~°∞QÆ∞#∞. q+¨μ=‚ Ù <Õq∞=Öˇ =∞^躌 ÉèÏQÆ=Ú#
#∞O_»∞#∞. '#HõΔ„`«`å~°ÔH·ó— Ü«∞#∞ â’¡HÍ#∞™ê~°=Ú ã¨∂~°ºK«O„^Œ∞Å∞, Jtfi<åºk
#HõΔ„`«=ÚÅ∞ =∞é˜Ü«Ú x`«~° `å~°HõÅ`À#∞, P=Ç¨Ï „Ѩ"åǨk "åÜ«Úáêâ◊=ÚÅ
KÕ`« „^èŒ∞=Ùñ_»∞ J#∞ ¿Ñ~°∞QÆÅ Hõ@∞ìH˘Ü«∞º‰õΩ |OkèOѨñ|_»∞#∞. D „^èŒ∞=Ùñ_»∞
tOâ◊√=∂~° K«„Hõ ѨÙK«Ûù (`ÀHõ) ÉèÏQÆ=Ú# #∞O_»∞#∞. D K«„HõѨ٠<Õq∞ (ǨÏ$^ŒÜ«∞)
Ü«∞O^Œ∞ xez ÃÑ· #HõΔ„`å^Œ∞Å#∞ `«=∞ `«=∞ xs‚`« HõHõΔ ºÅÖ’ xs‚`« "ÕQÆ=ÚÅ`À
#_»K«∞#@∞¡ KÕÜ«Ú"åñ_»∞ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù.
Hõ$+¨‚ Ü«∞A~å~°}ºHõ=Ú# ™êfi^蕺ܫ∞ „ÉÏǨχ}=∞#∞ Ô~O_»= „Ѩâ◊fl=Ú#
'tOâ◊√=∂~° =~°‚#=Ú# 'q+¨μ‚~°› $^ŒÜ«∞"£∞— D tOâ◊√=∂~° K«„Hõ=Ú#‰õΩ q+¨μ‚=Ù
ǨÏ$^ŒÜ«∞=∞x K≥ѨÊ|_ç#k.
 424 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. =Úxã¨Ñ¨ÎHõ=Ú#ÔHQÆ∞=O I ^Œ#~°∞K«∞ <åg∞ñ^Œñ „kÜ«Ú`« ^Œâ◊ÅHõΔÅñ ɡO
ѨÙ# tOâ◊√=∂~° K«„HõO I |#ñQÍ xxfl\˜H˜ #∞Ѩi Ü«∞QÆ∞K«∞O_»∞ #$áê!
(ÉèÏQÆ.5-2J.92)
ã‘. P tOâ◊√=∂~åYº=∞QÆ∞ K«„Hõ=Ú# ÉèÏQÆ=`«∞ñ_≥·# „^èŒ∞=Ùñ _çO„^Œ =~°∞} Hõâ◊º
Ѩ „Ѩ*ÏѨu Ü«∞#∞ „Ѩ=ÚY∞Å`Àñ QÆ∂_ç |Ǩï=∂#=ÚQÆ q+¨μÑ‚ ^¨ =Œ Úñ*Ëi
Hõ}ñHõ xK«ÛÅ∞ñ „|^ŒH}Δ˜ =ÚQÍñ k~°∞QÆ∞K«∞ñ*ˇÅñy Ü«ÚO_»∞#∞ QÆÅÊrq Ü«∞QÆ∞K«∞†
##Ѷ¨Úñ _»∞`åÎ# áê^•`«‡Añ _®~°∞ºñ_»∞ #~Ú# Ü«∂ „^èŒ∞=Ùx =∞ǨÏ`«Î fi"≥∞Å¡ñ
`Õ. ^≥eã≤ =i‚OѨ „|Ǩχ‰õΩ #Åq QÍ^Œ∞ I <Õ <≥é˜Oy# Ü«∞O`«Ü«Ú h‰õΩ =Ú#fl
`≥eÜ«∞ñ ѨeH˜uñ „QÆ=∞‡éñ ^ŒÅñzH˘#∞=Ú I l`«iѨ٠„"å`«! NѨsHõΔ#flˆ~O„^Œ!
(93)
Hõ. `«Å„H˜O^≥· =„@∞=Ü≥ÿ∞ I ã¨Åe`«=ÚQÆ tOâ◊√=∂~° K«„Hõ=Ú#O^Œ∞<£
<≥ÅH˘x ѨÙKåÛù„QÆO|∞# I xez „^èŒ∞=ÙO_»∞O_»∞ <≥ѨÙ_»∞ x~°‡Å K«i`å!(96)
=K«. =∞é˜ÜÚ« <å tOâ◊√=∂~° K«„HõÑÙ¨ K«ÛOù |∞#ñ „Ѩ*ÏѨuÜ«Ú #wflO„^Œ ^è~Œ ∞° ‡Å∞#∞.
|∞K«Ûù =¸ÅO|∞# ^è•`«$q^è•`«Å∞#∞...~À=∞O|∞Å ^•~°Å∞#∞ #∞O_»∞: #k
ã¨~fi° ^Õ=`å =∞Ü«∞Oɡ#· ѨÙO_»sH͉õΩΔ x k=º^ÕÇϨ O|∞ „^è∞Œ =ÙOQÍ <≥éOQÆ∞=Ú.
(ÉèÏQÆ.5㨯O.2P.97)
ã‘. W\˜ì k=º â◊s~° "≥∞=fiñ_»∞ „Ѩuk#O |O^Œ∞ ã¨O^蕺HÍÅ =∞`«∞Å ÉèíH˜Î
=∞#=∞O^Œ∞ xeÑ≤ ÜÕ∞=∞éHõ q∞H˜¯e „Ѩܫ∞`«flO|∞# xÜ«∞`«∞ñ_≥· `«`«Î fi|∞kú
=∞ø#„=`«O|∞#ñ |∂x gH˜ΔOK«∞K«∞ h ã¨Oã¨Î=O|∞ñ^•<≥O`˘ „¿Ñ=∞
[Ñ≤~ÚOz Hõ_»∞ñ „|â◊ã¨Î=Ú#∞ =ÚhO„^Œ ¿ã=º=Ú#∞ *’ºuã¨ûfi~°∂Ѩ=Ú# "≥Å∞ñQÆ∞
P. qѨÙÅ tOâ◊√=∂~° q„QÆÇϨ O|∞#‰õΩ =O I ^Œ#=Ú =O^Œ=O|∞ Å#∞K«∞ xez
ã¨#∞fluOK≥<Õx ã¨HõÖÏ~°÷ ã≤^Œ∞úÅñI ÉÁO^Œ∞ g∞^Œ =ÚH˜Î <˘O^Œ∞ #kèѨ! (98)
D tOâ◊√=∂~° K«„Hõ=Ú N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x k=ºâ◊s~°=Ú. „Ѩuk#=Ú#∞
ã¨O^蕺HÍÅ=ÚÖ’ D k=º â◊s~°=Ú#∞ =∞#ã¨∞Ö’ xÅ∞ѨÙH˘x nHõ`Δ À, xÜ«∞=∞=Ú`À
ÉèíH˜Î`À 㨇iOK«∞K«∞, N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x `«`«Î fi=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOz, =∞ø#„=`«=Ú`À D
K«„Hõ^~Œ ≈° #=Ú =∞#=ÚÖ’ KÕÜÚ« K«∞ D ™È΄`«=Ú#∞ „Ñ‘u`À [Ñ≤Oz, =ÚhO„^Œ∞ÅKÕ
¿ãqOѨ|_»∞K«∞ *’ºu ã¨fi~°∂Ѩ=Ú J~Ú# D tOâ◊√=∂~° K«„Hõ=Ú#‰õΩ #=∞㨯iOK«∞
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 425
"åiH˜ ã¨HõÅ ã≤^Œ∞úÅ∞ ÅaèOK«∞#∞ Ñ≤^ŒÑ¨ =Ú‰õΩÎÅQÆ∞^Œ∞~°∞.
441. #HõΔ„f
â◊O.ÉèÏ. K«O„^Œ~°∂¿Ñ} - #HõΔ„f I ''#HõΔ„`å}Ï=∞ǨÏO â◊j—— (Éèí.w.10-21) Wu
ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
#HõΔ„`«=ÚÅKÕ <å„â◊~ÚOѨ|_ç# "åñ_»∞ QÆ#∞Hõ '#HõΔ„f— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
#HõΔ„`«=ÚÅÖ’ <Õ#∞ K«O„^Œ∞ñ_»#∞ Jx w`«Ü«∞O^Œ∞ NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
Hõ. =∞‰õΩ¯= qHõã≤`« =^Œ#Å∞ I ã¨Hõ¯ñQÆñ ^Œ#∞Q˘Åfi Ǩ㨠K«O„kHõ `À_»<£
q∞H˜¯e "≥∞éÃã#∞ Hõ$+¨μ‚ñ_»∞ I K«∞Hõ¯ÅQÆq∞ #_çq∞ ѨÓ~°‚™È=Úx ÉèíOy<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1004)
âß. „‰õÄ~°"åºà◊ qâßÅ ‰õΩH˜ΔQÆ`«∞Å<£ QÀ=`«û ã¨OѶ¨∞O|∞`Àñ
QÍ~°∞}Ϻ=∞$`« ^Œ$+≤ì`À_» „|`«∞HõOQÍñ Ez =`«ûO|∞Å∞<£
"å~°∞O ^•#∞ñ ^Œ^•ã¨ºgkä =∞QÆ∞_»<£ =K≥Û<£ Ѷ¨∞<À#∞‡‰õΩÎñ_≥·
`å~åhHõ=Ú`À_» <˘ÃÑÊã¨ñQÆ∞ <å `åˆ~â◊√ K«O^ŒO|∞#<£. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.481)
442. HõΔ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨~°fiH͈~º+¨μ ã¨=∞~°÷ó - HõΔ=∞ó I
2. HõΔ=∞`« Wu "å ''HõΔ=∞Ü«∂ Ѩ$käg ã¨=∞ó I (ÉÏÅ.HÍ.)
1. qz„`«=∞QÆ∞ „ѨÑO¨ K« x~å‡}Ïk HÍ~°º=ÚÅ∞ x~°fiiÎOK«∞ â◊HΘ ™ê=∞~°º÷ =ÚÅ∞
QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# 'HõΔ=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. Hõ=Δ ∂QÆ∞}=Ú QÆÅ"åñ_»∞. 'Hõ=Δ ∞Ü«∂—Ü«∞#∞ "åb‡H˜ =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
N~å=Úñ_»∞ F~°∞Ê #O^Œ∞ Éèí∂^Õq`À ã¨=∂#∞ñ_»∞. HÍ# 'HõΔ=∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. `åeq∞ =∞#‰õΩ#∞ ^èŒ~°‡=Ú I `åeq∞ =¸ÅO|∞ ^èŒ~°‡ `«`«Î fiO|∞#‰õΩ<£†
^•eq∞ QÆÅ^Œx ~¸â◊√O I _ÕeOK«∞#∞ „|ǨχѨ^Œ=Ú <≥Å¡<£ =∞#Å<£.
(ÉèÏQÆ.9-462)
Hõ. HõΔ=∞ QÆey# ã≤i QÆÅ∞QÆ∞#∞
HõΔ=∞ QÆey# "å}˜ QÆÅ∞QÆ∞ ™œYº=Ú ÖˇÅ¡<£
HõΔ=∞ QÆÅ∞QÆñ ^À# HõÅ∞QÆ∞#∞
HõΔ=∞ QÆey# "≥∞K«∞Û â∫i ã¨^ŒÜ«Úñ_»∞ `«O„_ô! (463)
 426 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
443. HΔÍ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fi qH͈~+¨μ HõΔÑ≤`Õ+¨μ ™êfi`«‡<å J=ã≤÷`« Wu - HΔÍ=∞ó I
ã¨$ëêì ºk HÍ~°º=ÚÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«ñ^ŒÅz#ѨÙ_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ „uQÆ∞}=ÚÅ#∞
Jkè+≤ìOѨ *Ëã≤H˘x H˘xfl qHÍ~°=ÚÅ#∞ `«#‰õΩ `å#∞QÍ á⁄O^Œ∞#∞. „Ѩà◊Ü«∞=Ú
#O^Œ∞ ã¨~fi° [QÆ`∞« #Î ∞ `«#Ö’ b#=Ú KÕãH≤ ˘x Ü≥∞\˜ì qHÍ~°=ÚÅ∞#∞ ÖËHõ ã¨fiã¨fi~°∂Ѩ=Ú
#O^Œ∞O_»∞#∞. W@∞¡ ã¨~fi° qHÍ~°=ÚÅ∞ HõÑΔ `≤ ∞« _≥· Ü«Ú#fl"å_»∞ QÆ#∞Hõ 'HΔÍ=∞ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
ã‘. ѨiH˜OѨ =∞`«ûfi~°∂Ѩ ã¨fiÉèÏ==ÚÅ∞#∞ =∞Ç≤Ï`å=`å~° Hõ~°‡=ÚÅ∞ñ ^≥eÜ«Ú
`«`«Î fiq*Ï˝#O|∞ ^ŒÅH˘x =∞„`«Ê™ê^Œ=Ú#ñ QÆÖˇæ_ç h‰õΩñ QÆ=∞ÅQÆ~°ƒù!
ã¨$+≤ì ѨÓ~°fi=Ú#ñ [iÛOѨ <Õ <˘Hõ~∞° O_»ñ QÆeyÜ«ÚO_»∞^Œ∞ g`«Hiõ ‡ #QÆ∞K«∞
ã¨=∞kèHõ ã¨∂÷Å ã¨∂Hõ; ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÅ∞ñ ^Œ`å¯~°} „ѨHõ$uÜ«Úñ ^ŒQÆ =∞^ŒOâ◊
P. =∞O^Œ∞ b#"≥∞ÿ# #kfifÜ«ÚO_»<≥·
Ü«ÚO_»∞ <å‰õΩ ##º "≥ÚHõ\ ˜ ÖË^Œ∞
ã¨$+≤ìHÍÅ=∞O^Œ∞ ã¨$[º=∂#O|QÆ∞
[QÆ=Ú =∞`«ûfi~°∂Ѩ =∞QÆ∞#∞ =`«û ! (ÉèÏQÆ.2㨯O.250)
444. ã¨g∞ǨÏ#ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨$ëêì º^Œº~°÷O ã¨=∞ºwǨÏ`« Wu ã¨g∞ǨÏ#ó I
ã¨$ëêì ºk HÍ~°º=ÚÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞@‰õΩ ÉÏQÆ∞QÍ KÕ+¨ìÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞. HÍ#
'ã¨g∞ǨÏ#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. J#Ѷ¨∂! Ü≥ÚHõ¯ñ_»=Ü«Úº <å`«‡Hõ$`«=∂Ü«∂*Ï`« ã¨`åÎ fik â◊
H˜Î xHÍÜ«∞ã≤÷u h [QÆ[˚## =$kú HΔÀÉèí ¿ÇÏ`«∞ „ѨÉèÏ
= x~°∂_èçO ^ŒQÆ∞ ^Œ∂~°‚<åaèQÆu qâ◊fiã¨∞Î`«º I 㨈~fiâ◊ I h
Ѷ∞¨ #bÖÏ =∞Ç≤Ï=∂~°=‚ O|∞ QÆ_=» OQÍ =K«∞Û<Õ ÜÕ∞iH˜<?£ (ÉèÏQÆ.3㨯O.755)
445. Ü«∞[˝ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨~°fi Ü«∞[˝ã¨fi~°∂Ѩ`åfi`ü - Ü«∞[˝ó I 2. 㨈~fiëêO ^Õ"å<åO `«∞+≤ìHÍ~°HÀ
Ü«∞*Ï˝H͈~} „Ѩ=~°Î`« Wu "å I ''Ü«∞*’˝ "≥· q+¨μ‚ó—— (`≥·.ã¨O.2-5-5) Wu
„â◊√`Õó
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 427
1. q+¨μ‚=Ù Ü«∞*Ï˝aè=∂x ^Õ=`å ~°∂ѨÙñ_»∞ QÍ# 'Ü«∞[˝ó— Ü«∞QÆ∞#∞. „â∫`«
™ê‡~°Î ã¨~°fi Ü«∞[˝~°∂ѨÙñ_≥· =iÎOK«∞#∞. 'Ü«∞*’˝ "≥· q+¨μ‚ó— Ü«∞x `≥·.ã¨O. Ü«∞O^Œ∞
K≥Ñʨ |_≥#∞.
ã‘. J#Ѷ¨∂`«‡! =∞é˜ h=Ù Ü«∞[˝~°∂ѨÙO _»#ñ^ŒQÆ∞ ##∞fl ã¨OѨÓ~°‚ ^ŒH˜Δ}O|∞
ÅQÆ∞ =∞YO|∞ÅKÕ`« #iÛOz.... (ÉèÏQÆ.4㨯O.291)
ã‘. ~°∂_èç hâ◊fi~°∞ñ_»∞ ã¨fi~°∂ѨO|∞#O *Ëã≤ ѨÓx qâ◊√^Œú q*Ï˝# Ѷ¨∞#∞ñ_»∞
#QÆ∞}∞O_»∞ #~Ú#ñ ^• #~°Ü«∞x Hõ~°‡ =∂~°æ=Ú#O^Œ∞ „gǨºk „^Œ=º=ÚÅ#∞
â◊√HÍ¡k QÆ∞}=Ú qã¨∞Êù~° ^Œ=Ѷ¨∂`åk 㨄u¯Ü«∞Å∞#∞ =∞O„`« ã¨OK«Ü«∞O|∞
ã¨OHõÅÊ=Ú#∞ Ü«∂QÆ™ê^茺"≥∞ÿ#\˜ì Ü«∞YO_ÀѨHÍ~°O|∞ Ѷ¨∞#Ѩ^•~°÷
`Õ. â◊H˜ÎÜ«Ú =∞é˜ *’ºuëÈì=∞ #=#=ÚYº
<å=∞Hõ |Ǩï qâı+¨ QÆ∞}`«#∞ "≥∞éÜ«Ú
#\˜ì Ü«∞^èŒfi~°~°∂Ѩ"≥∞ÿ Ü«∞dÅ [QÆ=Ú
#O^Œ∞ #xâ◊O|∞ñ „|MϺu <˘O^Œ∞K«∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.4-583)
2. ã¨HõÅ ^Õ=`«Å‰õΩ#∞ ǨÏq~åƒùQÆ=ÚÅ #O^Œ*ËÜ«Ú@ ^•fi~å "åiH˜ `«∞+≤ìx
HõeæOK«∞#∞ QÍ# 'Ü«∞[˝ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. .... '"Õ^Œ „Ѩuáê^Œº ^èŒ~À‡Ñ¨ÅHõΔ ºOɡ·# Ü«∞\˜ì =∞YO|∞#O^Œ∞
nÑ≤OѨ xO„^•k ^Õ=`å Hõe`« ~°∂Ѩ"åº[=Ú#ñ ÉÁOk =~°ñQÆ∞ x#∞fl
Ü«∞[˝ãfi¨ ~°∂ѨÙO_»=Ù—... (ÉèÏQÆ.4-171)
=K«. '^Õ"å! ~¸ „Hõ`«∞=Ù#∞, ǨÏ=ºO|∞#∞, #yflÜ«Ú, =∞O„`«O|∞Å∞#∞, ã¨q∞^Œú~°ƒù
áê„`«O|∞Å∞#∞, ã¨^Œã¨∞ºÅ∞#∞, |∞∞ufi‰õΩ¯Å∞#∞, ^ŒOѨ`«∞Å∞#∞, ^Õ=`«Å∞#∞,
#yflÃÇÏ∂„`«O|∞Å∞#∞, ã¨fi^èÜ Œ Ú« , ™È=∞O|∞#∞, <å[ºO|∞#∞, Ѩâ√◊ =Ù#∞ h=†—
h=Ù ^˘e¡ "Õ^Œ=∞Ü«∞ ã¨∂Hõ~åHÍ~°O|∞ ^èŒi~ÚOz ^ŒO¢ëêì^ŒO_»O|∞#
"å~°}ËO„^ŒO|∞ #o#O|∞ ^èŒi~ÚOK«∞ K«O^ŒO|∞# ~°™ê`«Å=Ú# Éèí∂q∞
<≥uÎu† =\˜ì Ü≥∂y[# ã¨∞Î`«∞ºO_»=Ù#∞, Ü«∞[˝„Hõ`«∞ ~°∂Ѩ‰õΩO_»=Ù <≥·# h=Ù
„Ѩã¨#∞flO_»=QÆ∞=Ú. Éèí=nÜ«∞ <å=∞H©~°Î#O|∞# ã¨HõÅ Ü«∞[˝ qѶ¨∞flO|∞Å∞
<åâ◊O|∞ <˘O^Œ∞. (ÉèÏQÆ.4-204)
 428 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. ~°∞z „Ѩ*ÏѨu „|Ǩχ=~°Ûã≤fiÜ«Úñ |iѨÓ~°‚ QÆ∞}∞O_»∞#∞ QÍ=Ù#ñ l`≥HΠ̈́QÆ`O«
*Ëã≤ Ü«∂‰õÄu (ÉèÏ~°º) Ü«∞O^Œ∞ Nq+¨μ‚O_»∞ Ü«∞[˝~°∂Ѩ ^èŒ~°∞O_»QÆ∞
ѨÙ~°∞+¨μO_»∞QÆ#∞, [QÆnâ◊fiiÜ«∞QÆ∞<åkÅH˜; Ü«∞=∞‡Ç¨`«∞‡#‰õΩ x`åº#áê~Úx
QÍ=Ù#ñ ^Œ^ŒOâ◊O|∞# ^ŒH˜Δ} Ü«∞#∞ Hõ#ºHÍ~°`«flO|∞QÆ#∞ q∞^äŒ∞#O|∞
ã¨OÉèqí OK≥. (ÉèÏQÆ.4-4)
™êfiÜ«∞OÉè∞í = =∞#∞=Ù ~å[º=Ú#∞ `«ºlOz ÉèÏ~°ºÜ≥∞ÿ # â◊`~« ∂° Ѩ`À ã¨∞#O^•
#n f~°=Ú# Ѩq„`«"≥∞ÿ# xÜ«∞=∞=ÚÅ`À #∂ˆ~O_»∞¡ `«Ñ¨=∂K«iOK≥#∞. P
ã¨=∞Ü«∞=Ú# "åxx
Hõ. ~°Hõ¯ã¨∞Å∞ k#ñQÆñ QÆ_»ñy# I <≥Hõ¯ã¨=ÚQÆ Ü«∞[˝<å=∞ q+¨μ‚ñ_»∞ "åiO
[Hõ¯_çK≥ñ [„Hõ^è•~°Å I q∞‰õΩ¯@=ÚQÍ "ÕÅ∞ÊÖˇÅ¡ "Õ∞Åx á⁄QÆ_»<£
(ÉèÏQÆ.8-12)
~åHõãΔ ∞¨ Å∞ ™êfiÜ«∞OÉè∞í = =∞#∞=Ù#∞ ÉèHí OΔ˜ Ѩ „ѨÜ∞« uflOѨQÍ, Ü«∞A˝_∞» QÍ #∞O_ç#
q+¨μ‚ñ_»∞ `«# K«„HÍÜ«Ú^èŒ=Ú`À ã¨OǨÏiOK≥#∞. ^Õ=`«ÅO^Œ~°∞ "åxx ã¨∞ÎuOzi.
446. W[ºó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞+¨ì"Àº-ѨºÜ«∞"Õ∞"Õu - W[ºó I
â’¡II ''ÜÕ∞ Ü«∞[xÎ =∞Mˇ·ó ѨÙ}ˇÿºˆ~Ì=`ån<£ Ñ≤`«$Ï}Ñ≤ I
P`å‡#=∂`«‡<å x`«ºO q+¨μ‚"Õ∞= Ü«∞[xÎ `Õ—— II Wu ǨÏi=Oâı II
Ü«∞[˝=ÚÅO^•~åkèOѨñ|_»∞ ã¨HõÅ ^Õ=`å ~°∂Ѩ=ÚÅ `À#∞ #∞O_»∞@KÕ
q+¨μ‚=Ù 'W[ºó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. 'ÜÕ∞ Ü«∞[xΗ Ü«∞#∞ ǨÏi=Oâ◊ =K«<å#∞™ê~°=Ú
'Z=~°∞ x`«º=Ú#∞ ѨÙ}º„Ѩ^Œ=ÚÖˇ·# Ü«∞[˝=ÚÅKÕ ^Õ=`«Å#∞, Ñ≤`«~°∞Å#∞
Ü«∞lOK«∞^Œ∞~À, "å~°∞ ™êHΔÍ`«∞ÎQÍ `å"Õ∞ Ü«∞QÆ∞ q+¨μ‚=Ù<Õ P~åkèOK«∞K«∞<åfl~°∞— Jx
K≥ѨÊ|_ç#k.
447. =∞¿ÇÏ[ºó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~åfiã¨∞ ^Õ=`åã¨∞ Ü«∞+ì̈"åºã¨∞ „ѨHõ̂~¬} Ü«∞+ì̈"Àº "≥∂HõΔѶ¨Å^•`«$`åfiku -
=∞¿ÇÏ[ºó I
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 429
q+¨μ=‚ Ù P~åkèOѨñ|_»∞ "å~°O^ŒéÖ˜ ’#∞ Q˘Ñ¨Ê"åñ_»∞. q+¨μ=‚ Ù Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê^Œ#
"Õ∞=∞#QÍ W`«~° ^Õ=`«Å∞ SÇ≤ÏHõ=ÚÖˇ·# HÍ=∞ºÑ¶¨Å=ÚÅ <˘ã¨QÆ∞^Œ∞~°∞. q+¨μ‚=Ù
"≥∂HõΔ=Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞. QÍ# '=∞¿ÇÏ[ºó— Ü«∞#|_»∞#∞.
=K«. "≥∂HΔÍ~°∞÷Å~Ú#"å~°Å∞ Ѷ¨∞’~°~°∂ѨÙÅ~Ú# Éèí∂`«Ñ¨`«∞ÅO q_çz ^Õ=`åO`«~°
xO^Œ ¿ãÜ«∞Hõ âßO`«∞Å~Ú <å~åÜ«∞} Hõ^äŒÅÜ«∞O^Õ „Ѩ=iÎO`«∞~°∞. H˘O^Œ~°∞
~å[㨠`å=∞ã¨∞Å~Ú ã≤iÜ«Ú <≥·â◊fi~°ºO|∞#∞ „|[Å#∞ QÀi Ñ≤`«$Éèí∂`«
„Ѩ*Ëâß^Œ∞Å <å~åkèO`«∞~°∞. "≥∂HõΔq∞K«∞Û@O*Ëã≤ <å~åÜ«∞}∞O_»∞ ¿ã=ÙºO_»∞.
"Õ^Œ Ü«∂QÆ Ü≥∂QÆ „H˜Ü«∂ *Ï˝# `«áÈQÆu ^èŒ~°‡O|∞Å∞ "åã¨∞^Õ= Ѩ~°O|∞Å∞.
(ÉèÏQÆ.1-61)
=K«. q+¨Ü«∞HÍ=∞=ÚÅ∞ ÖËx x#∞fl ¿ãqOK«∞"å~°∞ "Õñz# q`«Î#O|∞#∞O É’Öˇ
^ÕǨO`«~À`«ÊuÎ <˘O^Œ‰õΩO_»∞^Œ∞~°∞. x~°∞æ}∞O_»"≥· *Ï˝# q*Ï˝# ~°∂ѨO|∞
<˘OkÜ«Ú#fl x#∞fl QÆ∞}ã¨"Õ∞`«∞xOQÍ *Ï˝#∞Å∞ ÉèÏqO`«∞~°∞. h Éèí[#O
ÉË~°∂ѨÙ##~Ú# "≥∂HõΔO|∞ „Ѩ™êkOK«∞. (ÉèÏQÆ.6-475)
448. „Hõ`«∞ó
â◊O.ÉèÏ. Ü«¸Ñ¨ã¨Ç≤Ï`À Ü«∞[˝ó - „Hõ`«∞ó I
Ü«¸Ñ¨ ã¨Ç≤Ï`«=ÚÅQÆ∞ Ü«∞[˝=ÚÅ#∞ „Hõ`«∞=ÙÅO^Œ∞~°∞. P „Hõ`«∞=ÙÅ∞
N=∞Ǩq+¨μ‚x qÉèí∂`«∞ÖË Hõ#∞Hõ q+¨μ‚=Ù '„Hõ`«∞— â◊|Ì"åK«∞ºñ_»∞.
Pk`«∞ºñ_»∞ N=∞Ǩq+¨μ‚ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. PÜ«∞##∞ XH˘¯Hõ¯ =∂ã¨=Ú# XH˘¯Hõ¯
<å=∞=Ú`À |∞∞+¨μÅ∞ P~åkèOK«∞^Œ∞~°∞.
Hõ. „Hõ`«∞<å=∞O|∞ ^èŒiOzÜ«Úñ I [`«∞~°`«ñ ÉÏeOK«∞K«∞O_»∞ñ *Ï`«∞~°º HõàÏ
~°`«∞ñ_≥· ã¨Ç¨Ï„ã¨H˜~°}∞ñ_»∞ I =∞uÜ«Ú`«∞ Ö∫##ñ ^ŒÑ¨ã¨º =∂ã¨=Ú bÅ<£.
(ÉèÏQÆ.13㨯O.44)
á¶êÅ∞æ} =∂ã¨=ÚÖ’ ã¨∂~°∞º_»∞ '„Hõ`«∞— <å=∞=Ú`À =º=ǨÏiOѨñ|_»∞#∞.
449. 㨢`«Î"£∞
â◊O.ÉèÏ. Pã¨`«∞ºÃÑ·uKÀ^Œ<å ÅHõΔ}O - 㨢`«Î"£∞ I 2. ã¨`«¢™êÎÜ«∞`« Wu "å I
1. KÀ^Œ#=∞#QÍ „¿Ñˆ~Ñ≤OK«∞@ ÖËHõ Ü«ÚѨ^ÕtOK«∞@. 'Pã‘~°<£— 'L¿ÑÜ«Úó—
 430 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ KÀ^Œ<å „Ñ¨=∂}Ï`«‡Hõ=Ú Hõ#∞Hõ Ü«∂ „Hõ`«∞=Ù '㨢`«Î"£∞— J#|_»∞#∞.
ã¨~°fi 㨢`«ÎO|∞Å∞ Éèí=nÜ«∞ â◊s~° ã¨O^èŒ∞Å∞. (3 㨯O. 426)
2. ã¨[˚#∞Å#∞ ~°H˜ΔOK«∞#∞ QÆ#∞Hõ '㨢`«Î"£∞— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. =~å‚„â◊=∂Kå~°=O`«∞Å∞ #q+¨Ü«∂ I 㨉õΩÎÅ∞ñ „|uHÍ~° â◊‰õΩÎÅÜ«Úºñ
k\Ïì@ =_ç Ãã·ñK«∞ nè~°∞ Å∞^•~°∞Å∞ I #ukä ѨÓ[‰õΩÅ∞ #^茺ܫ∞# ~°`«∞Å∞
#yflÃÇÏ∂„`«Ñ¨~°∞Å∞ <ålñ aé˜OkH˜ I #_»∞QÆ∞ "≥@ìHõ `≥y #_»K«∞"å~°∞
ã¨`«º"å^Œ∞Å∞ ™ê^èŒ∞[# áÈ+¨‰õΩÅ∞ ã¨~°fi I ^Õ=`å ã¨=ÚÅ∞ <≥· ÉèÏ="≥∞O^Œ∞
`Õ. xeK≥ #=¸‡iÎ ÉèíH˜Î"≥∞ÿñ Q˘Å∞K«∞"å~°∞
^Œ∞i`« ^Œ∞~°æ=ÚÖò xã¨ÎiO`«∞~°∞ ѨÙ~å}
ѨÙ~°∞+¨μñ _»qzO`«∞ºñ _»KÅ« ∞O_»∞ ѨÙO_»sHõ
Ö’K«#∞O_»∞ ã¨^Œƒù‰õΩÎÅ QÍK«∞ #kèѨ. (ÉèÏ~°.âßOu.3J.47)
450. ã¨`åOQÆuó
â◊O.ÉèÏ. ã¨`åO =Ú=Ú‰õΔÄ}ÏO <å<åº QÆuiu. - ã¨`åOQÆuó I
r=ÙʼnõΩ „â◊=}Ï^Œ∞ÅKÕ "≥∂Hõ¿Δ ÇÏ`«∞=QÆ∞ JѨ~ÀHõ*Δ Ï˝#=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. ™ê^艌 Ωõ Å
HÍ „Ѩܫ∞`«fl=ÚÖ’ #<ÕHÍ@OHõ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. Éèí‰õΩÎʼnõΩ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
„â◊=} =∞#<åk ™ê^èŒ#ʼnõΩ QÆÅ∞QÆ∞ <å@OHõ=ÚÅ#∞ x=iÎOѨ *ËÜ«Ú#∞. JѨÙ_»∞
"åiH˜ ã¨O™ê~° x=~°HÎ õ *Ï˝#=Ú ÅaèOK«∞#∞. P q^è=Œ ÚQÍ =Ú=Ú‰õΩΔ =ÙÅQÆ∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ
"≥∂HõΔ„Ñ¨^Œ=∞QÆ∞ *Ï˝#=Úñ QÆeyOz ~°H˜ΔOK«∞#∞ QÍ# 'ã¨`åOQÆuó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. Ѩ^Œ‡Ö’K«# ! Hõ$+¨‚! ÉèíHÍÎÉèíÜ«∞„Ѩ^Œ! I q#∞ ã¨O™ê~åyfl "ÕñQÆ∞K«∞#fl
[#∞Å ã¨O™ê~°O|∞ ã¨OǨÏiOѨñQÆ h=Ù I ^ŒHõ¯ ##∞ºÅ∞ ÖË~°∞ ^ŒÅñzK«∂_»
™êHΔÍ`«¯iOz# 㨈~fiâ◊fi~°∞O_»=Ù I „ѨHõ$uH˜ #=fie „ѨÉèí∞ñ_» "å^Œº
ѨÙ~°∞+¨μO_»=QÆ∞ h=Ù É’^èŒ=ÚKÕ =∂Ü«∞ I #_»ñ`«∞=Ù x„âı≈Ü«∞™ê`«‡Ü«∞O^Œ∞
P. =∂Ü«∞KÕ`« =Úxñy =∞#∞"å~°Å‰õΩñ QÆ$Ѩ I ¿ãã≤ ^èŒ~°‡=ÚYº zǨÏfl=∞~Ú#
â◊√Éèí=Ú¿ãÜ«Ú n=Ù ã¨∞[#∞Å #=xÖ’ I QÍ=ñ |∞@∞ì^Œ∞=Ù [QÆxfl"åã¨!
(ÉèÏQÆ.1㨯O.147)
Ѩ~=° ∂`«‡ =Ú=Ú‰õΩΔ =ÙʼnõΩ *Ï˝#=Ú#∞ HõÅ∞QÆ*ãË ≤ "≥∂Hõ=Δ Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞.
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 431
L. ........
HÀiHõ g∞é ã¨[˚#∞ʼnõΩO QÆu ^•# Ü«∞#OQÆ <˘Ñ≤Ê....
(ÉèÏQÆ.10L.ÉèÏ.1328)
=K«. 'D Ü«ÚáêMϺ#O ÉË Ñ¨Ù~°∞+¨μO_Õxñ |u„=`« Ü«∞QÆ∞ #∞`«Î=∂OQÆ# ÜÕ∞x
„â◊^•úɉíè Ωõ ÅÎ ∞ QÆey =∞^ŒiÊ`« z`«OÎ |∞# xfi#∞ñ |iî~ÚOK«∞ #\˜ì ѨÙ}Ϻ`«∞‡Å∞
=∞nÜ«∞ k=ºã¨fi~°∂ѨO|∞ „ÉÏÑ≤O`«∞~°∞.— Jx ^Õ=Ǩ˙uH˜ HõÑ≤Å∞ñ_»∞
É’kèOK≥#∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.1027)
451. ã¨~°fi^Œs≈
â◊O.ÉèÏ. 㨈~fiëêO „áê}˜<åO Hõ$`åHõ$`«O ã¨~°fiO Ѩâ◊ºu ™êfiÉèÏqˆH# É’^èÕ<Õu -
ã¨~°fi^Œs≈ I
ÉèQí "Æ å#∞_»∞ *Ï˝# ã¨fiÉèÏ=Ùñ_»∞ (*Ï˝# ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞). P *Ï˝#=Ú KÕ`<« Õ ã¨HÅõ
„áê}∞Å Hõ$`åHõ$`«=ÚÅ#∞ ^Œi≈OK«∞K«∞O_»∞#∞. Hõ$`«=∞#QÍ qÇ≤Ï`« (KÕÜ«∞^Œy#)
HÍ~°º=Ú. JHõ$`«=∞#QÍ qÇ≤Ï`«=ÚHõO>ˇ J#º"≥∞ÿ# („Ѩu+≤^Œú"≥∞ÿ#) HÍ~°º=Ú.
„Ѩu+≤^Œú HÍ~°º=Ú#∞ KÕÜ«Ú@ 'Hõ$`«=Ú—
qÇ≤Ï`« HÍ~°º=Ú#∞ KÕÜ∞« HõáÈ=Ù@ 'JHõ$`«=Ú— D Hõ$`«, JHõ$`«=ÚÅ∞ ~Ô O_çO\˜x
`«# ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ *Ï˝#=ÚKÕ ^Œi≈OK«∞#∞ QÍ# 'ã¨~°fi^Œs≈— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. JdÖÏO`«~å`«‡‰õΩñ_»QÆ∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞ñ _»dÅ r=ÙŠǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅ#∞O_ç
|∞kú =$`«∞ÎÅ<≥Å¡ É’^ŒúÜ≥ÿ∞ gH˜ΔOK«∞... (ÉèÏQÆ.2-18)
K«. .... D xdÖ’ifiÜ«∞O^Œ∞ h
Ü«∞~°Ü«∞x Ü«∞\˜ì Ü«∞~°÷ "≥ÚHõñ_≥·##∞ QÆÅ∞æ<≥? (ÉèÏQÆ.2㨯O.247)
=K«. '„ѨÅO|∞ñ_»#∞ ~°Hõ¯ã¨∞O _»∞‰õΩ¯ q∞ye QÀáêÅ~°∂ѨO|∞# =zÛ "å~°Å
Ç≤ÏO㨿ãÜ«∞O ^ŒÅOK«∞K«∞O_» # Ü«∞ºdÅ ^Œ~°≈#∞O _»QÆ∞ ã¨∞^Œ~°≈#^èŒ~°∞O
_≥é˜OyÜ«Ú <≥é∞OQÆx `≥éOQÆ∞#—... (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.ÉèÏ.726)
L. .... ã¨∂~°∞ºñ_Õ
 432 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
QÆ#∞flÅ∞ QÍñQÆ Éèí∂`«=ÚÅñ QÍOK«∞K«∞ #∞O_»∞ ~°"Õ∞â◊! =∂‰õΩ #∞
^Œº#flÜ«∞=¸iÎ"≥· QÆ∞~°∞="≥· Ü«∞Å ã¨^Œæu*Ï_»ñ EѨ"Õ! (ÉèÏQÆ.6㨯O.724)
452. q=ÚHÍÎ`å‡
â◊O.ÉèÏ. ã¨fiÉèÏ"Õ# q=ÚHõÎ P`å‡ Ü«∞¿ãºu, q=ÚHõâÎ ßÛ™ê"å`å‡ KÕu "å - q=ÚHÍÎ`å‡I
''q=ÚHõÎâ◊Û q=ÚK«º`Õ—— (Hõ~î° 5-1) Wu „â◊√`Õó I
P`«‡ ã¨fiÉèÏ"Õ# (Z\˜ì „Ѩܫ∞`«fl=Ú#∞ ÖËHõ ã¨fiÉèÏ= ã≤^Œú=ÚQÍ<Õ) =Ú‰õΩÎ_»∞,
|O^èŒ=ÚÅ∞ ÖËxk. r=Ù_»∞ J*Ï˝# =â◊=Ú# |O^èŒ=ÚÖ’ #∞#fl@∞¡QÍ ÉèÏqOK«∞#∞.
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å#∞„QÆǨÏ=Ú# QÆ∞~°∞É’^èŒÅKÕ <å J*Ï˝#=Ú `˘Åy q=Ú‰õΩÎñ_»QÆ∞#∞.
'q=ÚHõÎâ◊Û q=ÚK«º`Õ— q=Ú‰õΩÎñ_»~Ú, q∞^䕺|O^èŒ=ÚÅ#∞ =^ŒeOK«∞H˘x
q=Ú‰õΩÎñ_»QÆ∞#∞.
=K«. r=ÙO_»∞ „ѨH$õ u ѨÙ~°∞ëêf`«O|~Ú# „|Ǩχã¨fi~°∂ѨO|∞#O^Œ∞ =∞Ç≤Ï`«^•è º#
x+¨μªO _»QÆ∞#ѨC_»∞ qQÆ`«"≥∂ǨïO_≥· Ü«∞ǨÏOHÍ~° =∞=∞HÍ~å`«‡HõO|~Ú#
ã¨O㨯~°}O|∞ ^˘éOy =Ú‰õΩÎO_»~Ú Ü«ÚO_»∞. (ÉèÏQÆ.2-224)
=K«. z`«ÎO |ǨÏOHÍ~° =∞=∞HÍ~° ~°∂áêaè=∂# *Ï`«O|∞ÅQÆ∞ HÍ=∞Ö’ÉèÏk
HõÅ∞+¨„"å`«O|∞ÅKÕ`« <≥ѨC_»∞ q=ÚHõÎOɡ· Ѩiâ◊√^ŒúO|QÆ∞ #ѨÙC_»∞ ã¨∞Y^Œ∞ó
Y q=i˚`O« |∞ <ÕH~õ ∂° ѨO|∞<≥· „ѨH$õ uHõO>ˇñ Ѩ~∞° O_»∞#∞ |~°=∞ѨÙ~°∞+¨μO_»∞#∞
xˆ~ƒù^Œ∞ºO_»∞#∞ ã¨fiÜ«∞O*’ºu ã¨∂Hõ;ã¨fi~°∂ѨÙO_»∞#∞ x`«~° =ã¨Î fiO`«~å
ѨizÛù#∞flO_»∞#∞ <≥#· Ѩ~=° ∂`«∞‡x *Ï˝# "≥~· åQƺ ÉèHí Ü
Θ Ú« HõOÎ |QÆ∞ =∞#O|∞KÕñ
ÉÁ_»QÍOK«∞. (ÉèÏQÆ.3-874)
K«. q#∞=∞k QÍHõ ~¸ Éèí∞qkqO |Å∞=∂é∞ñ [iOK«∞<å`«‡ñ ^•
^èŒ# Ѩâ◊√ Ѩل`« q∞„`« =x`å`«uÃÑ· ^ŒQÆ∞ÅO|∞ =∂x #
#fl#Ѷ¨Úx qâ◊fi`À=ÚY∞ ###ºQÆu<£ Éèíl~ÚOK≥<Õx "å
xx Ѷ¨∞#=∞$`«∞º~°∂Ѩ Éèí=h~°kè <Õñ ^Œi~ÚOѨñ *ËÜ«Ú^Œ∞<£
(ÉèÏQÆ.3-885)
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 433
`Õ. ^Œ∞i`«^Œ∂~°∞Å∞ x`«º=Ú‰õΩÎʼnõΩñ *ˇO^Œ
#ÅqÜ≥ÿ∞ ÃÑOѨ٠nÑ≤OK«∞ #O|∞*ÏHõΔ!
Ѷ¨∞#Hõ$áêHõ~°! JdÅ qHÍ~°^Œ∂~°!
h‰õΩ „"≥ÚÔH¯^Œ ã¨~°fiÖ’ÔH·Hõ<å^äŒ! (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1079)
P`«‡ ã¨fiÉèÏ= ã≤^=úŒ ÚQÍ q=ÚHõ"Î ∞Õ . J*Ï˝#=Ú (=∂Ü«∞) =Å# `å#∞ |Okè`∞« ñ
_» ##∞H˘#∞#∞. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å#∞„QÆǨÏ=Ú# P =∂Ü«∞ `˘Åy#ѨÙ_»∞ `å#∞ q=Ú‰õΩÎ_Õ
(q=ÚHõÎâ◊Û-q=ÚK«º`Õ. Hõ~î°.25-1) „|ÃǷχ= ã¨<£ „|Ǩ‡áÈflu (`≥·.P.)
453. ã¨~°fi[˝ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiâßÛ™œ [˝âıÛu - ã¨~°fi[˝ó I
''W^ŒO ã¨~°fiO Ü«∞^ŒÜ«∞=∂`凗— (|$ǨÏ.6-5-7) Wu „â◊√`Õó I
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨~°fi=Ú `å<≥·#"åñ_»∞. =∞é˜Ü«Ú Éè’^èŒ~°∂ѨÙñ_»∞. QÆ#∞Hõ 'ã¨~°fi[˝ó—
Ü«∞QÆ∞#∞.
'W^ŒO ã¨~fi° O— Ü«∞#∞ |$ǨÏ.L. "åHõº=Ú D ^Œ$â◊º „ѨÑO¨ K«=∞O`«ÜÚ« P`«‡`«`Ϋ fi"Õ∞
Ü«∞x K≥ѨCK«∞#flk. QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨~°∞fiñ_»∞— JQÆ∞#∞.
'ã¨~°fiã¨fi ã¨~°fi^• *Ï˝<å`ü ã¨~°fi"Õ∞#O „ѨK«HõΔ`Õ— (ÉèÏ~°.L^Àº.)
ã¨~°fiHÍÅ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ ã¨~°fi=Ú#∞ <≥é˜ñy# "åñ_»QÆ∞@ =Å# Ѩ~°=∂`«‡
'ã¨~fi° ó— J#ñ|_»∞#∞.
ã‘. .... qâ◊fi"≥∞ÿ Ü«ÚO^Œ∞=Ù† qâ◊fiO|∞ hÜ«∞O^Œ∞ "≥Å∞ñQÆ∞K«∞O_»∞
Éè=í nÜ«∞ =∞Ç≤Ï=∞KÕñ ÉÏ\˜Å∞¡ Éè∞í =#O|∞, Å∞^Œ~ÚOK«∞ <˘Hõ"àÕ ◊ =∞y_ç Ü«ÚO_»∞:
(ã¨~fi° ó)
ã¨Oz`åYO_ç`å*Ï˝x"≥· Ü≥ÚѨCK«∞ .... (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1079)
([˝ó) : 'A˝ñ_»∞— J#QÍ Zé∞Hõ QÆÅ"åñ_»∞, Zé∞HõÜÚ« `å<≥#· "åñ_»∞. Ѩ~=° ∂`«‡
'ã¨~∞° fiñ_»∞—#∞ 'A˝_∞» —#∞ Hõ#∞Hõ 'ã¨~fi° A˝_∞» .—
`Õ. JK«∞º`«∞x =∂Ü«∞ "≥∂ǨÏ=Ú #O@‰õΩO@ñ I *Ëã≤ ã¨~°fiA˝ñ_»=Ù..
(ÉèÏQÆ.4㨯O. 150)
 434 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
^ŒHÜ
Δõ ∞« [˝ q^èfiŒ O™ê#O`«~=° Ú „|Ǩ‡^Œ∞Å∞ t=Ùx =^Œ‰Ì Ωõ "≥_e» W@∞¡ ã¨∞uÎ Ozi.
'^Õ"å! q+¨μ‚ =∂Ü«∞ J#∞Å¡OѶ¨∞º"≥∞ÿ#k. P =∂Ü«∞Ö’ zH˜¯#"å~°∞ ÉèË^Œ^Œ$+≤ì`À
„Ѩ=iÎOK≥^~Œ ∞° . W`«~∞° Å∞ „^ÀǨÏ=Ú ¿ãã≤#KÀ ã¨`∞« Ê~°∞+¨μÅ∞ ^≥=· Hõ$`«=∞x ÉèÏqOK≥^~Œ ∞° .
"åiÃÑ· HõHõΔ |∂x Ç≤ÏOã≤OѨ Ü«∞uflOѨ~°∞. h=Ù q+¨μ‚=∂Ü«∞‰õΩ Jf`«∞_»=Ù. Hõ#∞Hõ
ã¨~°fiA˝_»=Ù. JѨ~å^èŒ=Ú KÕã≤# "åix HõΔq∞Oz HÍáê_»=ÅÜ«Ú#∞.—
454. *Ï˝#=Ú`«Î=∞"£∞
â◊O.ÉèÏ. *Ï˝#O L`«Î=∞O - „ѨHõ$+¨ì[#ºO J#=zÛù#flO ã¨~°fi㨺™ê^èŒHõ`«=∞q∞u
*Ï˝#=Ú`«Î=∞O „|Ǩχ I ''ã¨`«ºO *Ï˝#=∞##ÎO „|Ǩχ—— (`≥·.L.2-1)
L`«Î=∞ =∞#QÍ Q˘Ñ¨Êk. *Ï˝#=Ú#O^Œe Q˘Ñ¨Ê^Œ#=Ú U=∞#QÍ Jk
[xOK«∞#k H͉õΩO_»∞@Ü«Ú, J#=zÛù#fl=Ú#∞, J=kè~°Ç≤Ï`«=Ú#∞, Ѩ~°=∂`«‡
™êHΔÍ`å¯~° q+¨Ü«∞=Ú# J`«ºO`« ™ê^èŒHõ`«=∞=Ú#∞ JQÆ∞@, Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞\˜ì
L`«Î=∞*Ï˝# ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ '*Ï˝#=Ú`«Î=∞"£∞— J#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ........ Hõ~°‡ =∞ I Ü«∞`«fiO|∞ ÖËq∞ q^•º=∞Ü«∞`«fi
=∞`«xH˜ <≥·["≥∞ÿ Ü«∞uâ◊~ÚÅ∞¡@ „â◊√u I Kå@∞, x`≥ÎéñQÆ∞ ã¨∞*Ï˝# "Õ∞ =∞
`Õ. Ǩ`«∞‡#‰õΩñ QÆeÜ
æ Ú« O_»∞ #Ü«∂º~°º=~°∞ºñ
_»dÅ ã¨OHõÅÊ=ÚÅñ ÉÏz Ü«∂`«‡ <å`«‡
Ü«∞O^Œ HÍOz Ü«∞<å=∞Ü«∞ =∞[~° =∞=∞$`«
=∞#∞Ѩ^Œ=Ú‡ñ „ÉÏÑ≤OK«∞ñ QÆ$`å`«∞‡ÖÏ~° ! (ÉèÏ~°.Jâ◊fi"Õ∞^è.Œ 2P.211)
Hõ~°‡=∞Ü«∞`« ÖˉõΩO_»∞@#∞, *Ï˝#=∞Ü«Úñ_»QÆ∞@Ü«Ú#∞ ѨÙ~°∞+¨μxH˜ ã¨Ç¨Ï[
ã¨fiÉèÏ==∞x "Õ^Œ„Ѩ=∂}=Ú. D Ü«Ú`«Î=∞ *Ï˝#=Ú QÆey# =∞Ǩ`«∞‡_»∞ Jxfl
ã¨OHõÅÊ=ÚÅ#∞ =i˚Oz P`«‡#∞ P`«‡Ö’ QÍOK«∞K«∞, J<å=∞Ü«∞=Ú, J[~°=Ú,
J=∞$`«=Ú#QÆ∞ =ÚH˜Î Ѩ^Œ=Ú#∞ *Ë~°∞#∞.
Hõ. ѨiH˜OѨñQÆ <Õ =∞#∞Añ_»∞ I ǨÏi Ѩ^Œ=Ú#∞ ÉÁO^Œñ *ËÜ«Ú #\˜ì q"ÕHõ
ã¨∞Êù~°}O ^Œ#~°∞Û "åxH˜ñ I |~°∞Ѩ_ç xÅñ ÉÁO^Œ~åx Ѩ^Œ=ÚO QÆÅ^Õ!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.663)
NǨÏi ™ê÷#=Ú#∞ JOkOK«∞ L`«Î=∞ *Ï˝#=Ú#∞ á⁄Ok# ѨÙ}Ϻ`«∞‡Å‰õΩ
á⁄O^Œ~åx ™ê÷#=Ú ÖË^Œ∞.
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 435
P. ã¨fiѨfl=∞O^Œ∞ <≥@∞¡ ã¨OKå~°"≥Ú#iOK«∞ I "Õ∞Å∞HÍOz ^Œ$+¨ì "≥∂e <≥éñQÆ∞
#∞ÉèíÜ«∞ "≥∞é∞ñQÆ∞#\˜ì Ü«Ú`«Î=∞ *Ï˝#O|∞ I `«`«Î fi=∞\˜ì^≥·# `«ÅñѨ٠<Õ#∞.
(ÉèÏQÆ.6-481)
r=Ù_»∞ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ #<ÕHõ KÀ@∞ÅÖ’ ã¨OKå~°=Ú KÕÜ«Ú#∞. "Õ∞ÖϯOz#
`«~åfi`« "åxx J=QÆ`=« Ú KÕãH≤ ˘#∞#∞. D ~Ô O_»∞ ã≤`÷ ∞« Å#∞ K«H¯õ QÍ ã¨=∞#fi~ÚOK«∞
H˘x Ü≥ÚHõ\ Q˜ Í „QÆÇÏ≤ OK«∞@ÜÕ∞ L`«=Î ∞ *Ï˝#=Ú. P *Ï˝#=Ú#∞ <Õ<.Õ D q^è=Œ ÚQÍ
q^•º^èŒ~°K«„Hõ=iÎ Ü≥ÿ∞# z„`«ˆH`«∞x`À ÉèíQÆ=O`«∞_≥·# Ü«∞#O`«∞ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. Dâ◊fi~°∞x Ü«∞O^Œ∞ñ *ËÜ«∞O|_»∞ Hõ~°‡O|∞ q*Ï˝# ¿ÇÏ`«∞HõOɡ· hâ◊fi~°
ã¨O`À+¨}O|∞#, ÉèHí Î̃ Ü≥∂QÆO|∞#∞O |∞\ì̃OK«∞. (1–110)
^ŒO_»H.õ F ^Õ=! "≥·~åQƺ q*Ï˝# É’^è•`«‡ Ü≥∂QÆ„H˜Ü«∂~°∂_èç #O`«~°ƒÇ≤Ï~åfi ºÑ≤Îñ
*ÏeOz â◊√^•úO`« ~°OQÆO|∞ QÍqOz ǨÏ$`«Ê^Œ‡"åã¨∞O_»"≥· z#‡Ü«∂HÍ~°"≥∞ÿ
Ü«Ú#fl h Ü«Ú#fl`å#O`« `Õ*’qÖÏ™ÈÅ¡ã#¨ ∂‡iÎñ l`«OÎ |∞ÅO *ËiÛ Ü«∂#O^Œ
Ö’ÖÏ`«‡`«O ÉÁÅ∞Û Ü≥∂wâ◊fi~° „âı}H˜ O˜ ^•=H©<å#∞HõOáê#∞ Åaúã∞¨ Êù@*Ï˝#=ÚO
QÆÅ∞æ@O *Ëã≤ Ü«∂Ü«∂ã¨=ÚO *ˇO^Œ~À ^Õ=`å K«„Hõ=sÎ!
(ÉèÏQÆ.3㨯O.203)
Hõ. U #qfi^èŒ=Ú#ñ *ËÜ«∞QÆ I ^•#=‰õΩÅ"≥·i <å‰õΩñ ^Œ#Ü«∞O^Œe q
*Ï˝#=Ú xK≥Û#∞ =∞^Œ#∞ I ëêª#=Ú #`«ñ _≥é∞QÆ∞, h=Ù ã¨Å∞ѨÙ=Ú nx<£
(ÉèÏQÆ.1-111)
Jx <å~°^Œ∞ñ_»∞ "åºã¨∞#‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. ^Õ"å! h =YO_ç`« q*Ï˝# ~°∂áêO`«óHõ~°}∞O_»=Ù. (ÉèÏQÆ.3㨯O.156)
'x~ÀǨÏ^Àƒ^è•`«‡Hõ ^ÕǨ— uHõ¯#QÍ~°∞ „^À}Ѩ~°fi ѨOK«=∂âßfi㨠„áê~°÷<å
Ѩ^ºŒ =ÚÖ’ Hõ$uѨuÜ≥∞ÿ # ǨÏiǨÏ~°<å^ä∞Œ x (Éè‰í Ωõ ÅΠǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÅÖ’ <åq~°ƒqù OK«∞)
*Ï˝#~°∂Ѩ"≥∞ÿ# â◊s~°=Ú HõÅ"å_®!— Ü«∞x ã¨∞ÎuOzi.
`Õ. |Ǩïà◊ q*Ï˝#^•"åyfl Éèíã≤`«Hõ~°∞‡ I Öˇ·# ÜÕ∞HÍO`«∞ʼnõΩ ÅHõΔ º"≥∞ÿ "≥Å∞OQÆ∞
=ÚYº<å~åÜ«∞} ™ê÷#=Ú#‰õΩñ [xi I qQÆ`~« [° "≥∞#ÿ Ü«∂`«‡Å q„Ѩ=ÚYº!
(ÉèÏQÆ.1㨯O.387)
 436 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ü«∞*Ï˝`åfi #ѨÙ#~À‡Ç¨Ï"Õ∞=O Ü«∂㨺ã≤ áêO_»=!
ÜÕ∞# Éèí∂`å#ºâı¿+} „^ŒHõΔ º™êº`«‡#º^äÀ =∞~Ú. (w`«.4J.35)
^Õxx `≥eã≤H˘x#KÀ =∞~°Å "≥∂ǨÏ=Ú#∞ á⁄O^Œ‰Ωõ O_»∞<À, ã¨=∞ã¨Î „áê}∞Å#∞
h Ü«∞O^Œ∞#∞, <å Ü«∞O^Œ∞#∞ K«∂_»QÆÅQÆ∞<À, J\˜ìk *Ï˝#=Ú.
JÑ≤ KÕ^Œã≤ áê¿ÑÉèíºó 㨈~fiÉèíºó áêѨHõ$`«Î=∞ó
ã¨~°fiO *Ï˝#Ѩ¡"Õ<≥·= ã¨$l#O ã¨O`«i+¨ºã≤. (38)
J`«ºO`« áêáê`«∞‡_≥·##∞ *Ï˝#=∞#∞ `≥ѨÊKÕ `«Ñ¨ÊHõ ^•@QÆÅ_»∞.
Ü«∞^ä"·≥ åOã≤ ã¨q∞^Àúyfl~°ƒãù ‡¨ ™ê`«∞¯~°∞`Õ~∞° #˚ !
*Ï˝<åyfl ã¨û~°fiHõ~å‡}˜ Éèí㨇™ê`«∞¯~°∞`Õ `«^ä•. (39)
ÉÏQÆ∞QÍ [fieOK«∞ Jyfl Hõ>Åìˇ #∞ |∂_ç^QŒ Í KÕã#≤ @∞¡ *Ï˝#=Ú ã¨=∞ã¨Î Hõ~‡° Å#∞
Éèí㨇=ÚQÍ KÕÜ«Ú#∞.
*Ï˝<åyfl =Å# Hõˆ~‡O^èŒ#=ÚÅxflÜ«Ú Éèí㨇=∞QÆ∞#∞.
455. ã¨∞„=`«ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞-â’Éèí#O „=`«=∞¿ãºu - ã¨∞„=`«ó I
ã¨Hõ$^Õ= „ѨѨ<åflÜ«∞ `«"å㑇u K« Ü«∂K«`Õ I
JÉèíÜ«∞O ã¨~°fi^ä• `«Ãã·‡ ^Œ^•"Õ∞º`«„^Œfi`«O =∞=∞ II
~å=∂Ü«∞}Ë ~å=∞=K«#O. (Ü«Ú^Œú. 18-33)
â◊~°}∞ *ÁzÛ# "åiH˜ #ÉèíÜ«∞q∞zÛ HÍáê_»∞ „=`«=Ú QÆÅ"å_»∞ QÆ#∞Hõ
'ã¨∞„=`«ó— Ü«∞QÆ∞#∞. N~å=Úñ_»∞ 'ã¨Hõ$^Õ=— â’¡Hõ=ÚÖ’ '##∞fl „ѨѨuÎ (â◊~°}ÏQÆu)
KÕÜ«Ú"åxx ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ #∞O_ç ~°H˜ΔOz HÍáê_»∞^Œ∞#∞. Wk <å „=`«=Ú— Jx
K≥ÃÑÊ#∞.
L. ........ ÉèíHõÎ[<åaè=∞`«„Ѩ^•#q
^•º^Œ~Ú`«`«fi"Õ∞~°Ê_» [Ü«∞O ÉÁ_»ñQÆ∂~°∞Ê=Ú ^Õ=! ã¨O„t`å
ÃÇÏ∂^Œà◊#O|∞ h‰õΩ „=`« =ÚÅ¡=Ú <åѨ~Ú xÅ∞Ê q∞`«Îé˜<£.
(ÉèÏ~°.â◊ź.1P.275)
456. ã¨∞=ÚYó
â◊O.ÉèÏ. 1. â’Éèí#O =ÚY=∞¿ãºu - ã¨∞=ÚYó I
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 437
1. ã¨∞O^Œ~°=∞QÆ∞ =ÚY=Ú QÆÅ"åñ_»∞. q+¨μ‚ѨÙ~å}=ÚÖ’ '„Ѩã¨#fl— Ü«∞#∞
"åHõº=ÚÖ’ q+¨μ‚=Ù '„Ѩã¨#fl=∞QÆ∞ =ÚY=Ú, `å=∞~°ˆ~‰õΩÅ=O\˜ Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"å_»∞—
Jx K≥ѨÊñ|_≥#∞.
''„Ѩã¨#fl=^Œ#O Kå~°∞ Ѩ^Œ‡Ñ¨„`åÜ«∞`ÕHõΔ}"£∞—— (q.ѨÙ. 6-7-80)
K«. ã≤÷~° â◊√ÉèíbÅ #@¡~°∞QÆ∞^≥Oz# Ü«∞qfiÉèí∞ q„^Œ∞=∂~°∞}Ï
^èŒ~° #=Ѩš= ã¨∞Êù~°^ŒOz`« ‰õΩO^Œ ~°∞zã≤‡`≥·Hõ ã¨∞O
^Œ~° =^Œ<å~°qO^Œ=Ú =Ú^ŒO|∞#ñ ^ŒÑ¨ÊHõ K«∂zÜ«Ú<£ =Úh
â◊fi~°∞Å∞ x*Ï`«‡ÅO ^Œxq ™êÅHõ "≥O_çÜ«Úñ Ez i=Ú‡Å<£
(ÉèÏQÆ.3㨯O.540)
=∞. ^Œ#∞*ÏhHõ =∞<ÕHõ "å~°=ÚÅ∞ ^À~°Ì~°ÊO|∞ ã¨OkèÅ¡ñQÍ
q#`åã¨∂#∞ Éèí∞*Ï=~ÀǨïñ_»QÆ∞ #qfi+¨μ‚<£ ã¨∞<åÉèÏ¢ã¨∞Îñ ^•
~°xÖ’ =¸~˘¯x áȉõΩ áȉõΩ Ç¨Ïi! ^≥·`åº~åu Ü«∞OK«∞O ^Œ^•
##=ÚO EK«∞K«∞ñ QÆ∂e "≥∂HõΔѨ^Œ=Ú<£ „ÉÏÑ≤O`«∞ ~°`«∞º#flu<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.101)
ÉèíQÆ"å#∞xk â’Éèí=∞#=∞QÆ∞ =ÚY=∞QÆ∞@KÕ "åx`À Ü«Ú^Œú=Ú KÕÜ«Ú
^Œ#∞AÅ∞ NǨÏi =ÚY=Ú#∞ K«∂K«∞K«∞ =∞~°}˜OK«∞@KÕ "≥∂HõΔѨ^Œ=Ú#∞ <˘Oki.
HÍ# 'ã¨∞=ÚY∞ñ_»∞—
Hõ. JOH˜e HõÅ∞QÆHõ =∂ HõHõ I ÅOˆHO^Œ∞x Ѩykñ QÍOuÅã≤`«O|QÆ∞ `«
`«ÊOHõ[ #Ü«∞#∞x <≥"≥Ú‡QÆ I q∞OHõ qÖ’H˜OѨñ QÆÅ<≥ ~¸ [#‡=Ú#<£
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1441)
Hõ. PѨ#∞flÅQÆ∞ k^Œ$‰õΔΩÅ I HÀ ѨÙ}º! Éèí=#∞‡MÏ|˚ "≥ÚÜ«∞º# `«é˜`Àñ
„ÉÏÑ≤OѨñ *ËÜ«Ú ã¨OѨ^Œ I <ÀѨ~°=∞^ŒÜ«∂x"åã¨! Ü«Ú[˚fiÅ `Õ*Ï!
(ÉèÏQÆ.8-157)
2. =#"å㨠#∞=ÚY`åfi^•fi ^•â◊~°nä ~å=∞ó - ã¨∞=ÚYó I
㨠Ñ≤`«∞~°fiK«#O N=∂#aè¿+HÍ`«Ê~°O „Ñ≤Ü«∞"£∞ I
=∞#™ê ѨÓ~°fi=∂™ê^Œº "åKå „Ñ¨uQÆ$Ç‘Ï`«"å<£ II (ã¨∞O^Œ~° 33-25)
 438 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
W=∂x `«∞ =∞Ǩ~°}˺ qǨÏ$`«º #= Ѩ&Û K« I
=~å¬}˜ Ѩ~°=∞„Ñ‘`«ó ™ê÷™êºq∞ =K«<Õ `«= II (JÜ≥∂^躌 24-17)
# =#O QÆO`«∞HÍ=∞㨺 `«º[`«â◊Û =ã¨∞#ú~å"£∞ I
ã¨~°fiÖ’HÍuQÆ¿ãº= =∞<À ~å=∞㨺 q=º^äÕII (JÜ≥∂^茺 19-33)
Wu ~å=∂Ü«∞}Ë
2. N~å=Ú_»∞ Ѩ\Ïìaè¿+Hõ=Ú#∞ q~°q∞OK«∞H˘x =#"åã¨=Ú# ˆHQÆ∞@‰õΩ
ã¨O`«ã=¨ Ú`À #OwHõiOK≥#∞. Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ <≥ÑC¨ _»∞#∞ qHÍ~°=ÚÅ∞O_»=Ù. N~å=Úñ
_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ QÆ#∞Hõ Ü≥∞\˜ì qHÍ~°=ÚÅ#∞ K≥O^ŒHõ Ñ≤`«$"åHõº=Ú#∞ <å"≥∂kOz
=#=ÚʼnõΩ áÈÜ≥∞#∞. QÍ# 'ã¨∞=ÚY∞ñ— _»#ñ|_≥#∞.
3. ã¨~°fiq^ÀºÑ¨^Õâı# "å ã¨∞=ÚYó I ''Ü≥∂ „|Ǩ‡}O q^Œ^è•u ѨÓ~°fiO——
(âıfi.6-18)
3. Ö’Hõ Ç≤Ï`«H~õ =° ÚÅQÆ∞ ã¨~fi° q^ŒºÅ#∞ #∞Ѩ^tÕ OK«∞"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨∞=ÚYó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'Ü≥∂ „|Ǩ‡}O— J#∞ „â◊√u "åHͺ#∞™ê~°=Ú Ñ¨~°=∂`«‡ Ö’Hõ=ÚÅHõO>ˇ
=ÚO^Œ∞QÍ „|Ǩχ#∞ ã¨$+≤ìOz "åxH˜ "Õ^Œ=ÚÅ #∞Ѩ^ÕtOK≥#∞. HÍ# 'ã¨∞=ÚY∞ñ_»∞—
457. ã¨∂Hõ;ó
â◊O.ÉèÏ. â◊ÉÏÌk ã¨∂÷ÅHÍ~°}~°Ç≤Ï`«`åfi`ü - â◊ÉÏÌ^ŒÜ≥∂ ǨºHÍâßn<å=Ú`«Î~À`«Î~°
ã¨∂÷ÅHÍ~°}Ïx, `«^ŒÉèÏ"å`ü - ã¨∂Hõ;ó I ''ã¨~°fiQÆ`«O ã¨∞ã¨∂Hõ;"£∞——
(=Ú}¤. 1-1-6)
P`«‡#∞O_ç â◊|Ì=∞#∞ QÆ∞}=Ú`À PHÍâ◊=Ú [xOK≥#∞.
P Ü«∂HÍâ◊=Ú #∞O_ç â◊|Ì ã¨Ê~°≈ QÆ∞}=ÚÅ`À "åÜ«Ú=Ù [xOK≥#∞.
"åÜ«Ú=Ù #∞O_ç â◊|Ì ã¨Ê~°≈ ~°∂Ѩ=ÚÅ`À Jyfl [xOK≥#∞.
Jyfl #∞O_ç â◊|Ì ã¨Ê~°≈ ~°∂Ѩ ~°ã¨=ÚÅ`À [Å=Ú [xOK≥#∞.
[Å=Ú #∞O_ç â◊|Ì ã¨Ê~°≈ ~°∂Ѩ ~°ã¨ QÆO^èŒ=ÚÅ`À Ѩ$käq [xOK≥#∞.
Jq Ü≥ÚHõ^•x HõO>ˇ =∞iÜ≥ÚHõ\ ˜ ã¨∂÷Å`«~°=ÚÅ∞.
Jxfl\˜HõO>ˇ#∞ "≥Ú^Œ@QÍ <å`«‡#∞O_ç ѨÙ\˜ì# Ü«∂HÍâ◊=Ú q∞QÆ∞Å
ã¨∂Hõ;"≥∞#ÿ k.
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 439
P Ü«∂HÍâ◊=Ú HõO>ˇ#∞ ^•x ѨÙ@∞ìH‰õ Ωõ ™ê÷#=∞QÆ∞ P`«‡ ~ÚOHõ#∞ ã¨∂Hõ;=Ú.
QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ 'ã¨∂Hõ;ó— Ü«∞QÆ∞#∞. ''ã¨~fi° QÆ`O« ã¨∞ã¨∂Hõ;"£∞—— 'ã¨~fi° „`« Ü«ÚO_»∞#kÜ«Ú
J`«ºO`« ã¨∂Hõ;=Ú#∞— J#∞ „â◊√u "åHõº=Ú WO^Œ∞ʼnõΩ „Ѩ=∂}=Ú.
ã‘. ǨÏiÜ«∞O^Œ∞ <åHÍâ◊, =∂HÍâ◊=Ú# "åÜ«Ú, =xÅO|∞=Å# Ǩï`åâ◊#∞O_»∞,
ǨÏ=º"åǨÏ#O^Œ∞ #O|∞=Ù, Å∞^ŒHõO|∞ =Å# =ã¨∞O^èŒ~° QÆeÔQ, ^è•„u =Å#
|Ǩï„Ѩ*Ï=o =$kúÜ«∞Ü≥∞º. (ÉèÏQÆ.2-277)
Hõ. á⁄Å∞ѨQÆ∞ ã¨HõÅ qÅHõΔ}
=ÚÅ∞ QÆÅ P^ŒºO`« â◊¥#º=Ú#∞ x`«º=Ú<≥·
Åe ã¨∂Hõ;"≥∞ÿ =∞<À "å
‰õΩ¯Å‰õΩO ^ŒÅáÈÜ«∞ñQÍ #QÀK«~° =∞QÆ∞K«∞<£. (ÉèÏQÆ.2㨯O.271)
ã‘. .... ǨÏ$„`«Ê^Õâ◊=Ú# K«iOK«∞K«∞#fl
~°∞z ^ŒÇ¨Ï~åHÍâ◊~°∂Ñ≤QÍ ÉèÏqO`«∞(~°∞) (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1214)
458. ã¨∞Ѷ¨∞’+¨ó
â◊O.ÉÏ. ã¨∞-â’Éè<í À Ѷ∞¨ ’ëÈ "Õ^•`«‡HÀ-¿ãºu, "Õ∞Ѷ∞¨ QÆOcè~° Ѷ∞¨ ’+¨`åfi^•fi - ã¨∞Ѷ∞¨ ’+¨ó
''J㨺 =∞ǨÏ`À Éèí∂`«ã¨º xâ◊fiã≤`«"Õ∞"≥·`«^Œº^Œ$ˆQfi^Œó—— (|$.L.)
1. Ѩ~=° ∂`«‡ xâßfiã¨"∞Õ |∞∞ˆQfi^Œ=Ú. ''ã¨~ˆ fi "Õ^• Ü«∞`«Ê^Œ=∂=∞#xΗ— (Hõ~.°î L.1-
1-14) "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „â◊√u "åHͺ#∞™ê~°=Ú â’Éèí# (=∞<ÀǨÏ~°) =∞QÆ∞ "Õ^ŒÑ¶¨∞’+¨=Ú
(^èŒfix) QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# 'ã¨∞Ѷ¨∞’+¨ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. Ѩ~°=∂`«‡ bÖÏâ◊s~°^è•i Ü≥ÿ∞#ѨÙ_»∞ "Õ∞Ѷ¨∞QÆOcè~°=∞QÆ∞ HõO~î°^èŒfix Hõey
Ü«ÚO_»∞#∞. QÍ# 'ã¨∞Ѷ¨∞’+¨ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
1. =.PkÜ«∞O^Œ∞ K«`«∞~°∞‡Y∞x ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞# <˘Hõ<å^ŒO|∞^ŒƒùqOK≥. Jk
=$uÎx~À^èOŒ |∞ =Å# =¸sÎÉqíè Oz =ºHõOÎ |∞QÍñ QÆ#ñ|_≥ J\˜ì <å^Àáêã¨# =Å#
Ü≥∂y[#O|∞Å∞ xëêÊѨÙÖˇ· =ÚHÎ̃ <˘O^Œ∞^Œ∞~°∞. JO^Œ∞# <ÀOHÍ~°O|∞ [x~ÚOK≥.
JkÜ≥∞ ã¨~°fi=∞O„`ÀѨx+¨ #∂‡ÅÉèí∂`« Ü«∞QÆ∞ "Õ^Œ=∂`« Ü«∞x K≥ѨÊñ|_»∞. P
Ü≥∂OHÍ~°O|∞ „uQÆ∞}Ï`«‡HõOɡ,· JHÍ~° LHÍ~° =∞HÍ~°O|∞ Å<≥_ç „u=~°‚ ~°∂ѨO|~Ú
„ѨHÍtOѨÙK«∞O_≥. JO`« ÉèQí =Æ O`«∞O_»Q∞Æ #AO _® „Ѩ}=O|∞ =Å# ã¨fi~° ã¨Ê~å≈O`«
 440 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
™È÷ëê‡k ÅHõΔ} ÅH˜Δ`«O|QÆ∞ #HõΔ~° ã¨=∂=∂flÜ«∞O|∞ñ QÆeÊOz, `«`«ûǨÜ«∞O|∞#<Õ
`«# =^Œ#K«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞ =Å# "Õ^ŒK«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÃã.
(ÉèÏQÆ.12㨯O.30)
2. Hõ. Hõ~°∞}Ï= Ö’Hõ#O|∞Å I x~°∞"˘O^Œ #$áêÅã¨∞`«∞Å gH˜ΔOz ~°=∂
=~°∞ñ _»O|∞^Œ QÆOcè~° =∞^è∞Œ ~°ÉÏè +¨Åñ |eÔHñ „aÜ«∞=Ú ^Œ∂ñH˘#∞K«∞O_»<.£
(ÉèÏQÆ.9㨯O.405)
=. .... ǨÏ$+‘ˆHâ◊√#‰õΩ #=∞㨯iOK«∞K«∞#fl Ü≥∞_», "Õ∞Ѷ¨∞~°= ã¨=∂# QÆOcè~°
x#^ŒO|∞# kâ◊Å∞ „"≥∂~ÚOK«∞K«∞, ™ê^èŒ∞ʼnõΩ #ÉèíÜ«∞O|∞ QÍqOѨÙK«∞,
^Œ$â◊º=∂#∞O_»∞#∞O QÍHõ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞O_≥·# ǨÏi ~Ú@¡xÜ≥∞.
(ÉèÏQÆ.7㨯O.109)
459. ã¨∞Y^Œó
â◊O.ÉèÏ. ã¨^Œfi $`åÎ<åO ã¨∞YO ^Œ^•u, Jã¨^Œfi$`åÎ<åO ã¨∞YO ^Œºu YO_»Ü«∞fu "å
- ã¨∞Y^Œó I
ã¨^fiŒ ~°#Î =Ú QÆÅ"åiH˜ ã¨∞Y=Ú xK«∞Û#∞. Jã¨^fiŒ ~°#Î =Ú QÆÅ"åi ã¨∞Y=Ú#∞
YO_çOK«∞#∞. QÍ# 'ã¨∞Y^Œó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. ã¨~°ã≤~°∞Ǩϟ^Œ~°∞ =∞OQÆà◊ I K«i`å=∞$`« =∂`«‡ñ „QÀÅ∞ [#∞ñ _ç`«~°Hõ^ä•
QÆ~à° =◊ Úñ „QÀÅ∞<≥? ǨÏi ã¨O I 㨇~°}=Ú r=ÙʼnõΩ #dÅ ™œYº^Œ =∞#Ѷ∂¨ !
(ÉèÏQÆ.3-191)
HõÑ≤Å∞_»∞ `«e¡Ü≥ÿ∞# ^Õ=Ǩ˙uH˜ Ü≥∂QÆ=∂~°æ=Ú#∞ É’kèOz
Hõ. r=#∞‡H˜Î ÅaèOK«∞O I QÍ=Ù# <Õ=∞éHõ `«ÅñѨ٠ÔQ·H˘x nx<£
(ã¨∞YO ^Œ^•u)
"åqi <˘Å¡x "åiH˜ñ I ^•=Å=∞QÆ∞ =∞$`«∞ºÉèíÜ«∞=Ú, ^Œ=fiQÆ∞ ã¨∞Y=Ú<£.
(ã¨∞YO ^Œºu) (ÉèÏQÆ.3-1041)
Hõ. N=x`åkèѨ <å=∞ Hõ I ^ä• q=ÚY∞Å H˜Ç¨Ï=Úñ |~°=Ú ^Œ"≥· fi Ñ≤^ŒÑ¨O
É’=Ù^Œ∞~°∞ #~°Hõ=Ú#‰õΩ<£ I "åqi <Õ "åiñ Ez =QÆ`«∞ =ÚhO„^•!
(ÉèÏQÆ.3㨯O.192)
`Õ. ........... Hõ=∞ÅѨ„`«
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 441
#Ü«∞#∞ ÉÁ=∞=Ú_ç =∂„`å# <åâ◊=∞O^Œ∞ I
x`«~°=∞QÆ∞ `«∞K«ÛùÉè’QÆO|∞ ÖËq∞ ÃãѨÊ. (^Œºu) (ÉèÏQÆ.3㨯O.805)
460. ã¨∞ǨÏ$`ü
â◊O.ÉèÏ. „Ѩ`«∞ºÑ¨HÍ~° x~°¿ÑHõΔ`«Ü≥∂ѨHÍi`åfi`ü - ã¨∞ǨÏ$`ü I
„Ѩ`«∞ºÑ¨HÍ~°=Ú #¿ÑH˜ΔOѨHõ W`«~°∞ʼnõΩ #∞ѨHÍ~°=Ú KÕÜ«Ú ã¨fiÉèÏ==Ú
QÆÅ"å_»∞. QÍ# 'ã¨∞ǨÏ$`ü— JQÆ∞#∞. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ KÕÜ«Ú #∞ѨHÍ~°=ÚʼnõΩ
„Ѩ`∞« ºÑ¨HÍ~°=Ú #¿ÑH˜OΔ z#KÀ Z=~°∞#∞ KÕÜ∞« ÖË~∞° . PÜ«∞# PtOK«_∞» . Hõ#fla_»Å¤ ‰õΩ
`«O„_ç =Öˇ LѨHÍ~°=ÚÅ∞ KÕÜ«ÚK«∞O_»∞#∞. JxflO\˜Hõ#fl#∞ q∞Oz# LѨHÍ~°=Ú
„áê}∞ʼnõΩ JÉè∞í º^ŒÜ∞« x„âı≈Ü«∞㨠„Ѩ^=Œ ÚÅQÆ∞ „â◊√u 㨇 $`åº^Œ∞Å#∞ „Ѩ`∞« ºÑ¨HÍ~°=Ú
#¿ÑH˜ΔOѨHõ „Ѩ™êkOK≥#∞.
"≥∂HõΔ™ê^茉õΩÅ∞ Ѩ~°=∂`«‡ =Öˇ ã¨∞ǨÏ$^•`«∞‡Öˇ·#KÀ Ѩ~°=∂`«‡ ã¨O`«ã≤Oz
K≥O`«‰Ωõ KÕ~∞° ÛH˘#∞#∞.
ã‘. H˘ez#ñ Q˘Å∞`«∞~°∞ Q˘O^Œé∞ Ѩâ◊√=ÙÅ Éèí[#=Ú ÉèíOyx Ѷ¨Å=Ú H˘é‰õΩ
<≥· ã¨Yº^èŒ~°‡=Ú ÅO^Œ∞ ã≤kÌOѨ=Ù H˘O^Œé∞ ^ŒO„_»∞Å QÆ∞}=Úñ ^•eÛ
^ŒÜ«∞QÆÅ"å~°Å∞ ^Œy# ã¨∞ǨÏ$`«∞ÎÅ∞ Q˘Å∞=x"å~°Åñ Q˘Å∞Î Ô~ѨÙ_»∞
(10ѨÓ.1076)
461. =∞<ÀǨÏ~°ó
â◊O.ÉèÏ. x~°uâ◊Ü«∂##Ì~°∂Ѩ`åfi#‡<À ǨÏ~°fu - =∞<ÀǨÏ~°ó I
''Ü≥∂ "≥· Éèí∂=∂ `«`«∞ûYO, <åÖËÊ ã¨∞Y=∞ã≤Η— (Kèå.7-23-1)
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ q"ÕHõK«∂_®=∞}˜ Ü«∞O^Œ∞ '=∞<ÀǨÏ~°— <å=∞=Ú x@∞¡
"åºMϺxOzi.
''# ǨϺã¨Îºq^•º =∞#™È-uiHÍÎ =∞<ÀǨϺq^•º Éèí=|O^茿ÇÏ`«∞ó I
`«ã‡≤ xfi#¿+ì ã¨HÅõ O q#+¨Oì q[$Oaè`ãÕ ‡≤ <£ ã¨HÅõ O q[$Oaè`IÕ I (q.K«∂.171)
ã¨O™ê~° |O^è=Œ Ú#‰õΩ ¿ÇÏ`«∞=Ù Jq^Œº Ü«∞QÆ∞ =∞#¿ãû. =∞#ã¨∞û HõO>ˇ aè#fl"≥∞#ÿ
Jq^Œº ÖË^∞Œ . P =∞#ã¨∞û #+¨"ì ∞≥ #ÿ ã¨=∞ã¨=Î Ú q#+¨=ì ∞QÆ∞#∞. P =∞#ã¨∞û q[$OaèOz#
ã¨=∞ãÎ̈=Ú q[$OaèOK«∞#∞.
 442 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨=∂kè ã≤÷uÜ«∞O^Œ∞ Ü≥∂QÆ∞Å Ü«∞O`«óHõ~°}=ÚÅO^Œ∞ Ѩ~°=∂`«‡ xÅ∞K«∞#∞.
PÜ«∞# x~°uâ◊Ü«∞ Ѩ~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ QÍ# =∞#ã¨∞û#∞ PHõi¬OK«∞#∞.
(Å~ÚOѨ*ËÜ«Ú#∞) QÍ# '=∞<ÀǨÏ~°∞—_»QÆ∞#∞.
Ѩ~=° ∂`«‡ HõO>ˇ#∞ Q˘Ñ¨Êk Ü«∞QÆ∞ P#O^Œ=Ú (ã¨∞Y=Ú) "Õ~˘Hõ\ ˜ Ü«ÚO_»^∞Œ .
JO`«HõO>ˇ `«‰õΩ¯=^•xÖ’ ã¨∞Y=ÚÖË^Œ∞ 'Ü≥∂ "≥· Éèí∂=∂— Ü«∞#∞ „â◊√u „Ѩ=∂}=Ú.
=K«. |Ǩïq^èŒ <å=∞ ~°∂Ѩ x~°∂ѨºO|QÆ∞ =∞#O|∞#‰õΩ ^Œ$+¨ì㨇 $`«∞Å<åâ◊O|∞
=Å# QÆeQÔ _»∞ #∞Ѩ~å=∞O|QÆ∞ ã¨=∂kè Ü«∞O^Œ∞ñ Qˆ =Å *Ï˝#ã¨fi~°∂ѨO|∞#ñ
^ÀñK«∞ x~°‡Å „Ѩfu™ê÷#Oɡ·# ǨÏO㨠ã¨fi~°∂Ñ≤H˜ #=∞㨯iO`«∞.
(ÉèÏQÆ.6-217)
=∞#ã¨∞û J#∞#k <å<åq^èŒ=ÚÅQÆ∞ <å=∞ ~°∂Ѩ=ÚÅ#∞ x~°∂Ñ≤OK«∞@‰õΩ
<Õ~°Ê_ç#k. ã¨=∂kèã≤÷u Ü«∞O^Œ∞ =∞#ã¨∞û KÕ`« QÆ=∞xOK«|_ç#, 㨇iOѨ|_ç#
^Œ∞+¨ãì ‡¨ $`«∞Å∞ #tOK«∞#∞. J@∞Å #q `˘ÅyáÈ~Ú#ѨÙ_∞» =∞#ã¨∞û J#∞#k Ü«ÚO_»^∞Œ .
(=∞<ÀÅÜ«∞=∞QÆ∞#∞) ˆH=Å=Ú *Ï˝# (ã¨∞Y) ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ# Ü«∂`«‡ ^ÀK«∞#∞.
`Õ. ѨÓx "≥∂HΔÍi÷ Ü«∞QÆ∞"åñ_»∞ nxñ n„=
ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÆO|∞KÕ`« q~°H˜Îñ ÉÁOk
=∞#=Ú =â◊=ÚQÆñ *Ëã≤ Ü«∞=∞ xÜ«∞=∂k
Ü≥∂QÆ=∂~°æ„H˜Ü«∂ÉèϺã¨Ü«ÚH˜Îñ *Ëã≤ (ÉèÏQÆ.3-908)
=K«. '=∞<À=$`«∞ÎÅ #u„Hõq∞Oz# r=ÙO_»∞ Ѩ~°O*’ºu Ü≥ÿ∞# <å~åÜ«∞}
ã¨fi~°∂ѨO|∞QÍ <≥é∞OQÆ∞=Ú.— (ÉèÏQÆ.5㨯O.1ÉèÏ.155)
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥∂QÆ∞ʼnõΩ =∞<À<åâ◊#=Ú KÕÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ '=∞<ÀǨÏ~°∞—_»QÆ∞#∞.
462. l`«„HÀ^èŒó
â◊O.ÉèÏ. l`«ó „HÀ^èÀ ÜÕ∞# ã¨ó - l`«„HÀ^èŒó I "Õ^Œ=∞~åº^•O ™ê÷Ѩܫ∞<£ ã¨∞~ås<£
ǨÏxÎ, # `«∞ HÀѨ=âßku I
„HÀ^è=Œ Ú#∞ [~ÚOz#"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'l`«„HÀ^èóŒ — Ü«∞QÆ∞#∞. ~åHõãΔ ∞¨ Å#∞ K«OѨÙ@
"Õ^Œ=∞~åº^•™ê÷Ѩ<å~°÷"Õ∞ QÍx "åiÃÑ· HÀѨ=Ú`À QÍ^Œ∞.
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 443
„|Ǩ‡k ^Õ=`«Å∞ „uѨÙ~åã¨∞~°∞Å#∞ ã¨OǨÏiOK«∞=∞x t=Ùx „áêi÷OK«QÍ
"åi`À t=Ù_ç@¡<≥#∞.
Hõ. 'J=∞~°∞ʼnõΩ #ã¨∞~°∞ʼnõΩ <Õ I ã¨=Úñ_» t=O |dÅ Éèí∂`«*ÏÅO|∞ʼnõΩ<£
ã¨=∞`« <˘#iOѨ t= <å I =∞=Ú <å‰õΩO *ˇÅ∞¡ Ö’Hõ=∂#ºO|QÆ∞K«∞<£.
(ÉèÏ~°.Hõ~.‚° 1J.275)
K«. J#Ü«∞=Úñ „QÆ∂~°Hõ~°∞‡ÅQÆ∞#\˜ì q=¸_è»∞Åñ aÅ∞¯=∂~°Êñ |∂
x# `«QÆ∞ ^èŒ~°‡=~°Î#∞ Å#O [#∞ g∞Ü≥∞_» „^ÀǨïÖˇ·# Ü«∞
^ŒÌ#∞AÅñ „^Œ∞Oz g∞‰õΩ „|=∞^ŒOÉÁ#iOK≥^Œñ... (277)
'<Õ#∞ ^Õ=`«ÅÜ«∞O^Œ∞#∞, ~åHõãΔ ∞¨ Å Ü«∞O^Œ∞#∞ ã¨=∂# ÉèÏ==Ú`À #∞O_≥^#Œ ∞.
ã¨=∞ã¨Î „áê}∞ŠѨ@¡#∞ ã¨=∞ÉèÏ==Ú`À #∞O_»∞@ =Å#<Õ <å‰õΩ 't=Ù—ñ_»#∞ ¿Ñ~°∞
QÆey#k. J~Ú##∞ x~°O`«~°=Ú „‰õÄ~°Hõ~°‡=ÚÅ#∞ *ËÜ«Ú |∞kúÇ‘Ï#∞Å#∞
ã¨OǨÏiOK«∞@ÜÕ∞ Ü«ÚHõÎ=Ú. g∞~°∞ (^Õ=`«Å∞) ^èŒ~°‡„ѨHÍ~°=Ú #_»K«∞K«∞<åfl~°∞.
g∞‰õΩ JѨHÍ~°=Ú KÕÜ«ÚK«∞#fl Ü«∂ ~åHõΔã¨∞Å#∞ ã¨OǨÏiOz g∞‰õΩ ã¨O`À+¨=Ú
QÆeyOK≥^#Œ ∞.—
=K«. ''Hõ~°‡O|∞ÖÁHÍ<˘HõxH˜ qѨ~åºã¨O| <˘O^Œ∞@‰õΩñ QÍ~°}O ɡܫ∞ºkÜ≥∂?
Éèí=nÜ«∞ ~À+¨O|∞ ¿ÇÏ`«∞=x `«ÅOzu<Õxñ ^ŒfinÜ«∞ áê^•~°qO^Œ qÇ≤Ï`«
z`«∞ÎÖˇ· ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«O|∞Å Ü«∞O^Œ∞ x#∞O QÆ#∞OQ˘#∞K«∞ Éèí∂`«O|∞Å
<å`«‡Ü«∞O^Œ∞ "Õé∞QÍñ E_»Hõ =iÎOK«∞ =∞Ǩ`«∞‡Å Ü«∞O^Œ∞ #A˝Öˇ·# "åi
Ü«∞O^Œ∞O É’Öˇ ~À+¨O|∞ ^Œé∞K«∞ "˘~°Ü«∞ ^Œñ@! h‰õΩñ „QÀ^èŒO|∞ QÆÅ^Õ——
(ÉèÏQÆ.4-148)
Hõ. ѨQÆ"åi ã¨∞`«∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞ I |QÆ ~ÚOK«∞Hõ ÖËHõ ã¨=∞`« |~°ñÔQ_ç h‰õΩO
|QÆ QÆÅ^≥? YÅ∞Å #_»ñK«∞@ I [QÆ^Œ=#=Ú H˘é‰õΩñ QÍHõ [QÆ^•^è•~å!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.674)
ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ â◊„`«∞`«fi=Ú, („HÀ^èŒ=Ú) LO_»^Œ∞. Éèí∂ÉèÏ~°=Ú `˘ÅyOK«∞@ÔH·
^Œ∞+¨μìÅ ã¨OǨÏiOK«∞#∞.
 444 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
463. g~°ÉÏǨïó
â◊O.ÉèÏ. „u^Œâ◊ â◊„`«∂<£ xѶ∞¨ fl<£ "Õ^=Œ ∞~åº^•O ™ê÷ÑÜ
¨ ∞« <£ q„Hõ=∞âßb ÉÏǨï~°¿ãºu
- g~°ÉÏǨïó I
~åHõΔã¨∞Å#∞ ã¨OǨÏiOz "Õ^Œ=∞~åº^ŒÅ#∞ HÍáê_»∞#\˜ì g~°ÉÏǨï=ÙÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞@KÕ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'g~°ÉÏǨï—ñ_»QÆ∞#∞.
ã‘. ã¨HõÅ kHÍÊÅã¨q∞uH˜ <≥"åfix ÉÏǨï^ŒO_»O|∞Å∞ Ѩ@∞ìñQ˘=∞‡!
(ÉèÏQÆ.1-257)
=∞. ku ã¨O`åѨ q<åâ◊ ™ê^èŒ# ã¨=ÚnÌáêÎ+¨ì ÉÏǨ ã¨=∞
xfi`«"≥∞ÿ Ü≥∂y =∞<À#∞~åQÆHõ~°"≥∞ÿ "≥ÖÁæO^Œ∞ h ^ÕÇ¨Ï =∂
Ü«∞`«"≥∞ÿ#\˜ì „ѨѨOK«=ÚO |Öˇ#∞ q∞^䕺Éèí∂`«=ÚO QÍq∞ âß
â◊fi`«=ÚOQÍ =∞kÖ’ñ^ŒÅO`«∞ ǨÏi! ^Õ"å! ^≥·=K«∂_®=∞}©!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.181)
=∞. |Å=`≥·Ê#º=Ú `À_»ñ QÆ$+¨μ‚ñ_»∞ =∞ǨÉÏǨ |Ö’¿Ñ`«∞ñ_≥·
HõÅ#<£ ~åHõΔã¨g~°=~°∞ºÅ =_ç<£ YO_çOz, Éèí∂ÉèÏ~° =Ú
[˚fiÅ"≥∞ÿ Ü«ÚO_»ñQÆ ^Œ∂º`«ˆHo Hõ`«#O *Ï=OQÆ Q“~°=º ã¨
^ŒƒÅ=ÚO ÉÏO_»= Ãã·#º=Ú #fl_»ñK≥ Éèí∂ÉèÏQÆO|∞ QÆOÑ≤OѨñQÆ<£.
(ÉèÏQÆ.11㨯O.3)
âß. =∞OKå„QÆO|∞##∞O_ç ~°OQÆ^èŒ~°}© =∞^茺O|∞#O QÆ∂e ÜÕ∞
ã¨OKå~°O|∞#∞ ÖËHõ zH˜¯ [#∞ ÖÏâ◊Û~°ºO|∞#∞O ÉÁO^ŒñQÍ
|OK«`«fiO|∞#∞ ÉÁOkÜ«Ú#fl q=∞`«∞<£ |^•‡‰õΔΩñ _ô_≥Û<£ =_ç<£
ѨOKå㨺O|∞ QÆ[O|∞ h_»∞Û Ñ¨yk<£ ÉÏǨ |Ö’ÖÏ¡ã≤Ü≥ÿ∞.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1376)
K«. 㨇ܫ∞ ÉèíÜ«∞ ^ŒiÊ`« ‰õΔΩaè`« ™ê=∞[ =∞~°Ì# ~°HõΔ} „H˜Ü«∂
„â◊Ü«∞} qÖÏ㨠ÉèÏã¨∞~° Éèí∞*Ï ! ..... (ÉèÏ~°.âßOu.3J.529)
uHõ¯#QÍ~°∞ âßOuѨ~°fi Pâßfi™êO`«=Ú# ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x
㨇ܫ∞ ^ŒiÊ`« ™ê=∞[ =∞~°Ì# (á⁄QÆÔ~H˜¯# QÆ*Ïã¨∞~°∞x K«OÑ≤)
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 445
ÉèÜ
í ∞« ‰õΩΔ aè`« ™ê=∞[ ~°H}
Δõ (ÉèÜ
í ∞« =Ú`À HõÅ`« *ˇOk# QÆ[~åA#∞ HÍáê_»∞)
bÅ`À „ѨHÍtOK«∞ Éèí∞[=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_®! Jx ã¨∞ÎuOzi.
464. q^•~°}ó
â◊O.ÉèÏ. J^è•i‡HÍ<£ q^•~°Ü«∞fu - q^•~°}ó I
^è~Œ ‡° q~°∞^Œú =~°#Î ∞Å#∞ pÅ∞Û#∞ (JO`«"Ú≥ OkOK«∞#∞) QÍ# 'q^•~°}ó— Ü«∞QÆ∞#∞.

=∞. q∞=Ú ã¨^ŒƒùH˜Î ÉèílOѨ<˘Å¡ H˜Å ^Œ∞ˆ~‡^èŒO „|=iÎOK«∞ h

K«=∞u „"å`«=Ú <Õ~°∞Ê#O |ã¨∞Åñ ÉÏâ◊„âı}˜ |OkèOK«∞ K«O
^Œ=Ú#O ɡHõ¯QÆ∞ <å=∞~°∂Ѩ=ÚÅ KÕ`«<£ "åi |OkèOz ^Œ∞
~°æ=∞ ã¨O™ê~° ѨÜ≥∂kèñ „^À`«∞=Ù ^Œà◊`«¯O*Ï`« Ѩ„`ÕHõΔ}Ï!
(ÉèÏQÆ.10L.1222)
x#∞fl ÉèíH˜Î`À ¿ãqOѨHõ ^Œ∞~°‡^•O^èŒ∞Öˇ· „Ѩ=iÎOK«∞ "åix Ѩâ◊√=ÙÅ#∞
|OkèOz#@∞¡ <å=∞~°∂áêÅ`À |OkèOz ã¨O™ê~° ™êQÆ~°=ÚÖ’ñ |_»„^À`«∞=Ù.
'^Œ∞~°Ì=∞ ^Œ#∞ ã¨∂#∞ ã¨OK«Ü«∞ q^•~°} z`«Î!—
'W`«~∞° ʼnõΩ J}K« â◊Hºõ =Ú HÍx ~åHõãΔ ¨ =¸HõÅ#∞ (pÅ∞Û@) ã¨OǨÏiOK«∞@
Ü«∞O^Œ∞ Pã¨H˜Î HõÅ"åñ_®!— Jx uHõ¯#QÍ~°∞ ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x „^À}Ѩ~°fi
ѨOK«=∂âßfi™êO`« Ѩ^Œº=ÚÖ’ ã¨OÉ’kèOzi.
=∞. qǨψQO„^Œ∞O _»Ç≤Ï „=K«∞Û ÔH·=_ç =∞ÃÇÏ∂^Œfi$uÎ<£ #$ã≤OǨïO_»∞™ê
„QÆǨïñ_≥· Ü«¸~°∞=ÙÅO^Œ∞ñ *ËiÛ #Yã¨OѶ¨∂`«O|∞Å<£ „=K≥Û...
(ÉèÏQÆ.7㨯O.295)
QÆ~°∞`«‡O`«∞_»∞ áê=Ú#∞ pÅ∞Û#@∞¡QÍ #~°ã≤OǨϙêfiq∞ Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙx `«#
`˘_»ÅÃÑ· KÕiÛ peÛ K«OÃÑ#∞.
|HÍã¨∞~°∞ñ_»∞ NHõ$+¨μ‚x „q∞OQÆQÍ NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ xѨC=Ú^ŒÌ =Öˇ Q˘O`«∞‰õΩ
J_»∞¤ Ѩ_≥#∞. JѨÙ_»∞ |‰õΩñ_»∞ |Ü«∞@<Õ á⁄_çz K«OѨ=Öˇ##∞ L^ÕÌâ◊º=Ú`À
NHõ$+¨μ‚x |Ü«∞@‰õΩ „HõÔH¯#∞.
 446 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. „HõH˜¯ =∞ǨѶ¨∞’+¨=Ú`Àñ I [Hõ¯ñQÆñ ^Œ#∞ñ ÉÁ_»=~åñQÆ [OK«∞Å∞ Ô~O_»∞<£
„ã¨∞Hõ¯ñQÆñ |\˜ì `«$}=Ú „H˜Ü∞« I „QƉΩõ ¯# ǨÏi ã‘~Ô |‰õΩxñ QÆÅÃÇÏ∂`«∞û‰õΩx<£
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.450)
|‰õΩx Ô~O_»∞ =Ú‰õΩ¯ ѨÙ@=ÚÅ#∞ Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å`À Ѩ\ ˜ì P |Hõ=Ú#∞ peÛ
K«OÃÑ#∞.
Hõ. áê\˜Oz QÍ#q^•º
áê@==Ú#ñ ^Õ~°∞ ÖˇH˜¯ |Ǩï`å#=ÚÅ<£
ÉÏ@ÅQÆO^èŒ∞Å∞ Hõ$+¨μ‚x,
áê@Å∞ñ ÉÏ_çi q~Àkèáê@#∞ñ _»#∞K«∞<£. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.895)
465. ™êfiѨ#ó
â◊O.ÉèÏ. „áê}˜#ó ™êfiѨܫ∞<£ P`«‡ã¨"≥∂ƒ^èŒq^èŒ∞~å<£ =∂Ü«∞Ü«∂ ‰õΩ~°fi<£ - ™êfiѨ#ó
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ „áê}∞ʼnõΩ `«# =∂Ü«∞#∞ P=iOѨ*Ëã≤ "åix P`«‡*Ï˝#=Ú
ÖËx"åixQÍ *Ëã≤ x„kOK«∞ "åix =Öˇ ñ*ËÜ«Ú#∞. HÍ# '™êfiѨ#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. Z=fix =∂Ü«∞‰õΩxO`«Ü«Ú "≥∂Ç≤ÏOK«∞ñ
^Œé˜q∞ Ü≥∞=fix =∂Ü«∞ ^•ñ@ ~å^Œ∞†
`«#=∂Ü«∞ <≥=fiñ _çO`«Ü«Ú ÔQeÛ#\˜ì"åñ
_≥=fixñ ÉÁ_»QÍ#Ô~\˜ì =Ú#∞Å∞ (ÉèÏQÆ.8-154)
'h=∂Ü«∞ ã¨$+≤ì #O`«\ ˜x "≥∂Ç≤ÏOѨñ (x„kOѨ) *ËÜ«Ú#∞. h =∂Ü«∞#∞
^•@∞@‰õΩ gÅ∞QÍ^Œ∞. ^•xx QÔ ez# "åÔ~=~°∞#∞ ÖË~∞° . x#∞fl =Ú#∞Öˇ#· #∞ K«∂_»Ö~Ë ∞° .
466. ã¨fi=â◊ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨fi`«¢#Îó - ã¨fi=â◊ó I [QÆ^Œ∞`«ÊuÎ ã≤÷u ÅÜ«∞ ¿ÇÏ`«∞`åfi`ü I
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ `å#∞ `«# Ü«∞nè#=Ú#O^Œ∞O_ç [QÆ^Œ∞`«Ê`åºk Hõ~°‡Å#∞
<≥~"° ~Õ ∞° Û#∞. W`«~∞° ÅÃÑ· <å^è•~°Ñ_¨ =» Åã≤# Ü«∞=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ HÍ# 'ã¨fi=â◊ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
=K«. 㨈~fiâ◊fi~°∞O_»∞ Ѩ~åѨ~°∞O_»∞ #QÆ∞ hâ◊fi~°∞O_»∞ =∂Ü«∂Ü«Ú‰õΩÎO_≥· ã¨fiâ◊H˜ÎKÕ
ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞O|∞Å *ËÜ«Ú. (ÉèÏQÆ.4㨯O.357)
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 447
=∞. J#Ѷ¨∂ ! Ü≥ÚHõ¯ñ_» =Ü«Úº <å`«‡Hõ$`« =∂Ü«∂*Ï`« ã¨`åÎ fik â◊
H˜Î xHÍÜ«∞ã≤÷u h [QÆ[˚## =$kú HΔÀÉèí ¿ÇÏ`«∞ „ѨÉèÏ
= x~°∂_èçO ^ŒQÆ∞ ^Œ∂~°‚<åaèQÆu qâ◊fiã¨∞Î`«º! 㨈~fiâ◊! h
Ѷ¨∞#bÖÏ =∞Ç≤Ï=∂~°‚=O|∞ QÆ_»=OQÍ =K«∞Û<Õ? ÜÕ∞iH˜<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.755)
467. "åºÑ‘
â◊O.ÉèÏ. 1. PHÍâ◊=`«û~°fiQÆ`«`åfi`ü - "åºÑ‘ I
''PHÍâ◊=`«û~°fiQÆ`«ã¨º x`«ºó—— Wu „â◊√`Õó I
2. HÍ~°}`Õfi# ã¨~°fiHÍ~åº}ÏO "åºÑ¨<å^•fi - "åºÑ‘ I
1. PHÍâ◊=Ú [QÆ`OΫ `«ÜÚ« "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞. J@∞ŠѨ~=° ∂`«‡ JxflO\˜
Ü«∞O^Œ∞#∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞. 'PHÍâ◊=`ü— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
QÆ#∞Hõ '"åºÑ‘—.
2. ã¨~°fi HÍ~°º=ÚʼnõΩ #∞áê^•# HÍ~°}=Ú Ñ¨~°=∂`«‡ÜÕ∞. (PÉèí~°}=Ú
#O^ŒO`«@#∞ |OQÍ~°=Ú#∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#@∞¡) HÍ~°}=Ú HÍ~°º=ÚÅO^Œ∞
"åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞. HÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨~fi° HÍ~°º=ÚÅO^Œ∞#∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞.
Hõ#∞Hõ '"åºÑ‘— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
~å[ã¨∂Ü«∞Ü«∂QÆ=Ú =Úyã≤# `«^∞Œ Ѩi NHõ$+¨μñ‚ _»∞ „ѨÜ∂« }=∞QÆ∞K«∞O_»QÍ
^è~Œ ‡° ~åA.
Hõ. ^•fi~°=u #∞O_çÜ«Ú#∞ x@ I Ü«∂~°ã≤ Ü«ÚO_»∞#k ^•#"åO`«Hõ ! Ö’HÍ
^è•~° I ã¨g∞Ѩã¨∞÷O_»= I ^Œ∂~°O|∞# #∞O_çÜ«ÚO [`«∞~°∞ƒù[ =∂‰õΩ<£.
(ÉèÏ~°.ã¨ÉèÏ. 2J.82)
NHõ$+¨μñ‚ _»∞ Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞ Ü«∞x ^Œ$_èq» âßfiã¨=Ú ^è~Œ ‡° ~åA#‰õΩ QÆÅ^Œ∞. Ѩ~=° ∂`«‡
ã¨~fi° "åºÑ≤ QÆ#∞Hõ ^•fi~°HÖõ ’ #∞#fl#∞ WK«Û@ #∞#fl@∞¡Q<Æ Õ ã¨~fi° q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#ñ
QÆÅ_»x ^èŒ~°‡~åA ÉèÏ=#.
''=∞Ü«∂ `«`«q∞^ŒO ã¨~°fiO [QÆ^Œ=ºHõÎ =¸iÎ<å I
=∞`å÷ûx ã¨~°fiÉèí∂`åx # KåǨÏO `Õ+¨fi=ã≤÷`«ó II (Éèí.w.9-4)
 448 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
D ã¨=∞ã¨Î „ѨѨOK«=Ú J=ºHõÎ ~°∂ѨÙ_»∞#QÆ∞ <åKÕ "åºÑ≤OK«|_ç Ü«Ú#flk.
WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ QÀK«~°=ÚHÍx Ü«∞u ã¨∂Hõ;=ã¨∞Î"Õ Ñ¨~°=∂`«‡. ™ê=∂#º=∞QÆ∞
Éè∂í `åHÍâ◊"∞Õ <Õ„`«=ÚʼnõΩ HÍ#~åHõ Ü«ÚO_», ã¨∂HΔ͇uã¨∂Hõ;=∞~ÚÜ«∞# P`«‡ Ü≥∞@∞¡
QÀK«iOK«∞#∞? Hõ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡ J=ºHõ~Î ∂° ѨÙ_»x K≥Ñʨ |_≥#∞. ã¨∂Ö÷ ÏHÍâ◊=ÚKÕ <≥@∞¡
[QÆ`OΫ `«ÜÚ« "åºÑ¨"Î ∞≥ ÿ Ü«Ú#fl^À, J>Ë¡ z^•HÍâ◊=Ú (Ѩ~=° ∂`«‡)KÕ D ã¨∂Å÷ ã¨∂Hõ;
[QÆ`«ÎO`«Ü«Ú#∞, „áê}˜HÀ@¡xflÜ«Ú#∞ "åºÑ¨Î=ÚÖˇ· Ü«Ú#flq Ü«∞x NHõ$+¨‚Ѩ~°=∂`«‡
w`«Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞. QÆ$ǨÏ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ֒ѨÅ#∞, "≥Å∞ѨÅ#∞ PHÍâ◊=Ú U suQÍ
"åºÑ≤Oz Ü«Ú#fl^À, <å suQÆ<Õ „|Ǩχ=Ú ã¨=∞ã¨=Î Ú #O^Œ∞#∞ "åºÑ≤Oz Ü«Ú<åfl_»∞.
ã‘. HõÅñ_»∞ =∞^Œ#∞ºO_»∞ Ѷ¨∞#∞ñ _˘Hõ¯ñ
_»`«ñ_≥O^Œ∞ "≥eH˜ñ QÍ#ñQÆ ~åHõ qâ◊fi"≥∞Å¡
#ub#"≥∞ÿ =∞Ǩ^Œ∞ƒù`« ã¨=∞„QÆã¨∂ÊùiÎ
#∞O_»∞#∞ QÀHõ #∂Å∞#flÉèíOy (ÉèÏQÆ.6㨯O.169)
Hõ. `«# `«e¡ Hõ_»∞ѨÙ֒ѨŠI =Ú#∞ ã¨∂z# qÉèí∞ñ_»∞ qâ◊fi=Ú# <≥Å¡ñ QÆÅO
_»#∞K«∞! |sH˜ΔOѨñQÆ [#∞ I Å#Ѷ¨Úñ |sHõΔ#flˆ~O„^Œ∞ñ _»O„_»∞ =ÚhO„^•!
(ÉèÏQÆ.1㨯O.296)
Hõ. u~°∞QÆ∞K«∞ñ QÆ∞_»∞K«∞K«∞ñ „^•QÆ∞K«∞ñ
#~°∞QÆ∞K«∞ñ QÆ∂~°∞ÛO_ç ÖËK∞« K«#=~°`O« |∞<£
ǨÏiñ ^ŒÅñz `«Åñz [QÆ=∂
ǨÏi=∞Ü«∞ =∞x K«∂K≥ñ QÆOã¨∞ñ _®éx Ü«∞Å∞Hõ<£. (ÉèÏQÆ.10-ѨÓ.85)
468. <≥·HÍ`å‡
â◊O.ÉèÏ. [QÆ^Œ∞`«Ê`åÎ ºkaè~åq~°∂ƒù`«xq∞`«Î â◊H˜Îaè (qÉèí∂uaè) ~°<ÕHõ^ä• u+¨ª<£ -
<≥H· Í`å‡
[QÆ^Œ∞`«ÊuÎ ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚÅ xq∞`«Î=Ú `«# #∞O_ç Ü«∂q~°ƒùqOz# <≥·q∞uÎHõ
â◊‰õΩÎÅ`Àñ QÆ∂_ç# qÉèí∂`«∞Å`À #<ÕHõ q^èŒ=ÚÅ∞QÍ #∞O_»∞"åñ_»∞ QÆ#Hõ '<≥·HÍ`凗
Ü«∞QÆ∞#∞.
„|Ǩ‡, ^ŒHΔÍ^Œ∞Å∞, HÍÅ=Ú, JdÅ [O`«∞=ÙÅ∞ [QÆ^Œ∞`«ÊuÎH˜x
q+¨μ‚=Ù, =∞<åfi^Œ∞Å∞, HÍÅ=Ú ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ∞ ã≤÷uH˜x,
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 449
~°∞„^Œ∞ñ_»∞, HÍÅ=Ú, JO`«‰õΩñ_»∞, ã¨=∞ã¨Î [O`«∞=ÙÅ∞ „Ѩà◊Ü«∞ã≤÷uH˜x
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂`«∞Å∞. (â◊‰õΩÎÅ∞)
[QÆ^∞Œ `«Ê`åºk „ѨÜ∂≥ [# xq∞`«"Î ∞≥ ÿ Ü«∞<ÕHõ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ #QÆ∞@KÕ Ñ¨~=° ∂`«‡
'<≥·HÍ`凗 Ü«∞#ñ|_»∞#∞.

`«. Ѩ~°=∞ѨÓ~°∞+¨μñ_˘Hõ¯_®_è»∞ºñ_»∞ áêÅ<À^Œƒù= <åâ◊=ÚÖò

™⁄ikñ *ËÜ«Ú =Ú‰õΩO^Œ Ѩ^Œ‡[ â◊¥e ã¨O[˝Å „ÉÏHõ$`«
ã¨∞Êùi`« ã¨`«fi ~°[ã¨Î=∞O|∞Åñ ÉÁO^Œ∞#O^Œ∞ â◊√Éèíã≤÷`«∞Öò
ǨÏi K«~åK«~°HÀ\˜ H˜K«∞Û ##O`« ã¨`«Î fi x~°∂_è»∞ñ_≥·. (ÉèÏQÆ.1-60)
ã‘. .... xdÅ qâ’fi^Œƒù= ã≤÷u qÅÜ«∞O|∞Å Hõ`«# <≥·#
ã¨OQÆu qzÛù#fl ã¨`åÎ fiu QÆ∞}qtëêìf‡Ü«∞ =∂Ü«∞KÕ #[ Éèí"åk
qq^èŒ ÉèË^Œ=Ú ÖÁO^Œ∞^Œ∞=Ù—... (ÉèÏQÆ.4-193)
=K«. WO„kÜ«∞O|∞Å∞ aè#fl~°∂ѨO|∞Å∞ QÍ=Ù# <ÕHõ~°∂ѨO|~Ú# Ü«∞~°÷O|<ÕHõ
q^èŒO|∞ÅQÆ∞# >Ë¡HõO |QÆ∞ „|ǨχO - |<ÕHõ q^èŒO|∞Å∞QÆñ ^ÀK«∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.1025)
469. <≥·HõHõ~°‡Hõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. [QÆ^Œ∞`«ÊuÎ ã¨OѨuÎ qѨuÎ „ѨÉèí$u Hõ~å‡}˜ Hõ~Àfu - <≥·HõHõ~°‡Hõ$`ü I
[QÆ`∞« Î Ü≥ÚHõ¯ ã¨$+≤ì ã≤u÷ ÅÜ«∞=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Hõ~‡° Å #<ÕH=õ ÚÅ∞ KÕÜÚ« #∞.
„ѨÉèí$u ("≥Ú^ŒÅQÆ∞) Ü«∞x K≥ѨC@KÕ, WOHõ#∞ Ü«∞<ÕHÍ<ÕHõ Hõ~°‡Å#∞ KÕÜ«Ú#∞.
âßfiã≤OK«∞@, ux# Ü«∂Ǩ~°=Ú r~°‚=∞QÆ∞@, ǨÏ$^ŒÜ«∞ ã¨ÊO^Œ# "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ѩ#∞Å∞
„áê}∞Å „Ѩܫ∞`«fl=Ú`À [~°∞QÆ∞#x HÍ=Ù. ÉèíQÆ"å#∞ñ_Õ D HÍ~°º=ÚÅ#xflO\˜x
x~°fiÇ≤ÏOz rqOѨ *ËÜÚ« K«∞<åfl_»∞. „ѨH$õ uÖ’ [~°∞QÆ∞ ã¨=∞ã¨Î HÍ~°º=ÚʼnõΩ <åÜ«∞#ÜÕ∞
Hõ~°Î. HÍ# '<≥·HõHõ~°‡Hõ$`ü— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. Ѩ~°=∂`«∞‡ñ _»dÅ [QÆn I â◊fi~°∞ñ_»QÆ∞ Hõ$+¨μ‚O_»∞ *ËÜ«Ú ã¨`«¯ $`«ºO|∞Öò
ѨiH˜OѨ <≥#flñ ɡ‰õΩ¯Å∞——... (ÉèÏQÆ.10 L.1164)
âß. Hõ$ëê‚ ! h"˘#iOK«∞ HÍ~°º=ÚÅ∞ ÖˇH˜¯OѨ<£ ã¨=∞~°∞÷O_≥? =
 450 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
iú+¨μ‚O_≥·# q^è•`«.... (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1180)
ã‘. ... J=∞~°∞Å =∞#=ÚÅ ÔH·# ÖˇH˜¯OѨOQÆ
~å‰õΩO_»∞ #\˜ì Hõ~°‡=ÚÅ∞ *Ëã≤.... (ÉèÏQÆ.9㨯O.729)
ã‘. ѨOHõ*’^Œ~° ! h=áê~° Hõ~°∞‡O_»=Ù Éèí=nÜ«∞ Hõ~å‡aú áê~° "≥∞~ÚÌ I
<≥é˜ñÔQ^Œ #x =∞k xK«ÛyOz# "åñ_»∞ ѨiH˜OѨQÍ =∞u„Éèí+¨μì QÍHõ
q*Ï˝xÜÕ∞? K«∂_» qâ◊fiO|∞ h Ü≥∂QÆ=∂Ü«∂ѨÜ≥∂xkè =∞QÆfl=∞ø@ñ
^≥eã≤Ü«Úñ ^Œ=∞|∞kúñ ^≥eÜ«∞x =¸_è»∞Å<Õ =∞#ñ xdÅ Ö’ˆHâ◊fiˆ~â◊ !
`Õ. ^•ã¨[#HÀ\˜ Hõu ™œYº^•Ü«∞Hõ=ÚÅ∞
q`«`«Hõ~°∞}Ï ã¨∞^è• `«~°Oy`«=ÚÖˇ·#
hHõ\ψHΔHõΔ}=ÚÅKÕ <≥éÜ«∞ =∞=Ú‡ñ
Ez ã¨∞Y∞Å#∞ *ËÜ«∞"Õ ã¨∞ÉèíQÆ K«i`« ! (ÉèÏQÆ.3-437)
470. =`«û~°ó
â◊O.ÉèÏ. =ã¨`«º„`ådÅq∞u - =`«û~°ó I
ã¨~°fi=Ú#‰õΩ ã≤÷u ™ê÷#"≥∞ÿ '=`«û~°ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
=∞. '`«#Ö’ xxfl [QÆO|∞Å∞O QÆÅ∞QÆ∞@<£— (ÉèÏQÆ.9-227)
^ŒO_». áê=HÍHÍâ◊"å`å=h "å~°ºÇ¨ÏOHÍ~° =∂Ü«∂=∞Ǩ=∂#™ê^Œ∞Öò ǨÏ$+‘HÍ^Œ∞Å∞<£
Ö’Hõ=ÚÖò Ö’#c[O|∞Å∞<£ x`«º ã¨O^ÀǨÏ"≥∞ÿ h =∞Ǩ^ÕÇϨ =∞O^Œ∞Å¡ãO≤ K«∞<£:
=ã≤OK«∞<£... (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1234)
471. =`«ûÅó
â◊O.ÉèÏ. ÉèíHõÎ ¿ãflÇ≤Ï`åfi`ü - =`«ûÅó I
Éèí‰õΩÎÅÜ«∞O^Œ∞ „Ñ‘u (¿ãflǨÏ=Ú) QÆÅ"å_»ñQÆ∞@KÕ '=`«ûÅó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. ^ÕǨaè=∂#=Ú =i˚Oz Ü≥ÿ∞Ç≤ÏHÍ=Ú+≤‡Hõ ã¨∞YO|∞Åñ QÀ~°Hõ =∞#O|∞
QÆ∞k~ÚOz ÜÕ∞ „á⁄^Œ∞Ì ##∞flñ ^ŒÅOK«∞"åñ_»∞ "≥·‰õΩO~î°Ñ¨^Œ „áêѨÙÎO_»QÆ∞†
<Õ#∞ #`«x q_»∞=O *ÏÅHõ "≥#∞"≥O@ #~°∞QÆ∞^Œ∞† <å~°^•k =Ú#∞Å∞ ÉèíH˜Î
ÉèÏ=O|∞#O *Ëã≤ <å ~°∂ѨOɡ·i. (ÉèÏQÆ.11-111)
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 451
472. =fû
â◊O.ÉèÏ. 1. =`åû<åO áêÅ<å`ü-=fû. 2. [QÆuÊ`«∞ã¨Î㨺 =`«ûÉèí∂`åó „Ѩ*Ï Wu
"å - =fû I
1. q+¨μ=‚ Ù NHõ$ëê‚=`å~°=ÚÖ’ QÀ=`«û=ÚÅ#∞ (P=Ù^Œ∂_»Å#∞) áÈ+≤OK≥#∞
QÍ# '=fû— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. =`«û=ÚŠѨyk [QÆ=ÚÅ I =`«ûÅ`«<£ =∞#∞Ѩñ EK«∞"åñ_≥· Ü«ÚO@<£
=`«û=ÚÅ "Õ∞ѨÙK«∞O_çÜ«Ú I =`åûã¨∞~°∞ñ [OÃÑ ÉèíHõÎ =`«ûÅ∞ñ _»kèáê!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.439)
P. <å‰õΩ "Õ∞Å∞ñ QÀ~°∞ <å Éèí‰õΩÎñ _»QÆ∞"å_»∞ I ÉèíHõÎ[#∞Å ˆH# Ѩ~°=∞QÆuÜ«∞†
Éèí‰õΩÎñ_≥O^Œ∞ [x#ñ |~°`≥O`«∞ "≥#∞"≥O@I QÀ=Ù "≥O@ñ ^ŒQÆ∞Å∞ HÀ_≥ ÉèíOy.
(9-119)
2. '=`«ûó Ѩل`åk =~°¬Ü≥∂ó— ("Õ∞kx) ''Ö’Hõ=Ú#O^Œe ã¨~°fi „Ѩ[Å∞#∞
=`«û=ÚÅ∞. (Ѩل`«∞Å∞) Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^Œ~°‰õΩ#∞ `«O„_ç Ü«∞QÆ∞@KÕ '=fû— Ü«∞QÆ∞#∞.
''ã¨~°fi Ü≥∂x+¨μ H“O`ÕÜ«∞ =¸~°ÎÜ«∞ã¨û=∞ƒù=xÎ Ü«∂ó I
`å™êO „|Ǩχ =∞ǨÏ^Àºx ~°Ç¨ÏO c[„Ѩ^Œó Ñ≤`å II (Éèí.w.14-4)
'(^Õ==∞#∞ëêºk) ã¨=∞ã¨Î *Ï`«∞ÅO^Œ∞#∞ ÜÕ∞ â◊s~°=ÚÅ∞^ŒƒùqOK«∞K«∞#fl"À,
"åxH˜ =¸Å „ѨHõ$uÜÕ∞ =∂`«$™ê÷#=Ú (`«e¡). <Õ#∞ c[=Ú xK«∞Û#\˜ì `«O„_çx—
Ü«∞x NHõ$+¨É‚ Qíè "Æ å#∞ñ_»∞ w`« Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞. HÍ# ã¨HÅõ „Ѩ[ʼnõΩ (=`«û=ÚʼnõΩ)
`«O„_ç Ü«∞QÆ∞@KÕ '=fû— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
473. ~°`«flQÆ~°ƒùó
â◊O.ÉèÏ. ~°`åflx QÆ~°ƒùÉèí∂`åx J¿ãºu ã¨=Ú„^Œó ~°`«flQÆ~°ƒùó I
~°`«fl=ÚÅ∞ QÆ~°ƒù=Ú#O^Œ∞ QÆÅ"åñ_»∞ ã¨=Ú„^Œ∞ñ_»∞. 'ã¨~°™ê=∞ã≤‡ ™êQÆ~°ó—
Ü«∞x ÉèQí =Æ ^ŒfiK«#=Ú. ã¨=Ú„^Œ∞ñ_»∞ q+¨μx‚ qÉè∂í uÜÕ∞ QÆ#∞Hõ q+¨μ=‚ Ù '~°`fl« QÆ~ƒ° óù — Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
~°`«fl=∞#QÍ ã¨~Àfi`«Î=∞=∞QÆ∞ =ã¨∞Î=Ù. ÉèíQÆ"å#∞x Ü«∞O^Œ∞ ã¨~Àfi`«Î=∞=ÚÅQÆ∞
 452 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
J<ÕHõ qÉè∂í `«∞Å∞ QÆÅ=Ù. 'Ü«∞^ŒºkfiÉè∂í u=∞`«û`«Î fiO— (Éè.í w.10-41) J#∞ â’¡H=õ ÚÖ’
NHõ$+¨μ_‚ ∞» Sâ◊fi~°º=O`«"∞≥ #ÿ , HÍOu=O`«"∞≥ #ÿ , â◊H=Θ ∞O`«=ÚÖˇ#· qÉè∂í `«∞Å∞ `«#Ü«∞O^Œ∞
QÆÅ=x K≥ÃÑÊ#∞. Hõ#∞Hõ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ~°`«flQÆ~°∞ƒùñ_»∞.
=. K«~åK«~° Éèí∂`«O|~Ú# [QÆO|O`«Ü«Ú =∞^•HÍ~°O|∞QÍ ÉèÏqOz
(Sâ◊fi~°º Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ#qÜ«Ú, HÍOu=O`«"≥∞ÿ#qÜ«Ú, L`åûǨÏ=Ú`À QÆ∂_ç#q
Ü«∞QÆ∞) JxflÜ«Ú =∞kfiÉè∂í `«∞Å∞QÍ <≥é∞OQÆ∞=Ú. Jx NHõ$+¨μ_‚ ∞» L^Œ=ú Ù#‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞.
474. ^èŒ<Õâ◊fi~°ó
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ<å<åg∞â◊fi~°ó - ^èŒ<Õâ◊fi~°ó I
^èŒ#=ÚÅHõkèѨu ‰õΩÉË~°∞ñ_»∞. 'q`ÕÎâ’ Ü«∞HõΔ~°HõΔ™ê"£∞— Ü«∞x ÉèíQÆ=^ŒfiK«#=Ú.
‰õΩÉË~∞° ñ_»∞ q+¨μx‚ qÉè∂í uÜÕ∞ QÆ#∞Hõ q+¨μ=‚ Ù '^è<Œ âÕ fi◊ ~°∞ñ_»∞—. `å#∞ ÅH©;Ѩu Ü«∞QÆ∞@
KÕ`«#∞ '^èŒ<Õâ◊fi~°∞—ñ _»QÆ∞#∞.
475. ^èŒ~°‡QÆ∞Ñπ
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~å‡<£ QÀáêÜ«∞fu - ^èŒ~°‡QÆ∞Ñπ I
''^èŒ~°‡ã¨O™ê÷Ѩ<å~å÷Ü«∞ ã¨=∞ƒù"åq∞ Ü«ÚˆQ Ü«ÚˆQI—— (Éèí.w.4-8) Wu
ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`üI
^èŒ~°‡=Ú#∞ ~°H˜ΔOK«∞#∞ QÆ#∞Hõ '^èŒ~°‡QÆ∞Ñπ— JQÆ∞#∞.
''^èŒ~°‡ã¨O™ê÷Ѩ<å~å÷Ü«∞—— Ü«∞#∞ ÉèíQÆ=^ŒfiK«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
K«. Hõ=∞Å^ŒàÏHõΔ! h=Å#ñ QÆeæ# ^èŒ~°‡=Ú `å=HÍ=`å
~°=ÚÅ ã¨∞~°H˜Δ`«O |QÆ∞ñ, k~°O|QÆ∞, hâ◊fi~° xifiHÍ~° `«
`«Î fi=Ú#ñ ^Œ#~°∞Û x#fl~°Ü«∞ñ ^Œ`«ÊùÅ ~°∂Ѩ=Úñ ^Œ„`«Ê^è•# QÀ
Ѩº=Ú #x ѨÅ∞¯K«∞O^Œ∞~°∞ Hõ$áê=∞Ü«∞Ö’K«#! áêѨ"≥∂K«<å!
(ÉèÏQÆ.3-571)
h #∞O_ç Ü«Ú^ŒƒùqOz# ^èŒ~°‡=Ú h Ü«∞=`å~°=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ~°H˜ΔOѨñ|_ç,
ã¨∞ã≤~÷ "° ∞≥ ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. h=Ù xifiHÍ~° `«`Ϋ fi=∞~Ú Ü«ÚO^Œ∞=Ù. P ^è~Œ ‡° =Ú#‰õΩ Ñ¶Å¨ ~°∂ѨÙñ
_»=Ù P ^èŒ~°‡=ÚÖ’x „Ѩ^è•# ~°Ç¨Ï㨺=Ú h"Õ Ü«∞xÜ«Ú ÃÑ^ŒÌÅ∞ ѨÅ∞‰õΩK«∞O^Œ∞~°∞.
Hõ. ^èŒ~°‡O|∞ HõÅñHõ QÍOz Ü«∞ I ^è•i‡‰õΩÅO ÉÁeÜ«∞ñ *Ëã≤, `åi¯‰õΩÅ#∞ "Õ∞
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 453
~°i‡e ~°H˜ΔO`«∞ #∞z`« I Hõ~å‡K«~°}=ÚÅ <Õ [QÆkú`«=Ú#ÔH·
(ÉèÏ~°`« Jâ◊fi.3P.43)
^èŒ~°‡HΔÀÉèí Hõey#ѨÙ_»∞ <Õ<Õ Ö’HÀѨHÍ~°Hõ=ÚQÍ `«y# Ѩ#∞Å∞ KÕÜ«ÚK«∞
J^èŒ~°‡Ñ¨~°∞Å#∞ #tOѨñ*ËÃã^Œ#∞. ^èŒ~å‡`«∞‡Å#∞ =∞Ǩ#∞~åQÆ=Ú`À ~°H˜ΔOK≥^Œ#∞.
K«. .......... ^èŒ~°‡ áê
Å#=Ú#ñ QÍHõ xÅ∞Û<≥? ‰õΩÅO|∞ |ÅO|∞ñ l~åÜ«Ú~°∞#fl`«∞Öò.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.755)
Hõ. bÖÏHÍ~°=Ú ^•ÖˇÛ#∞ I NÅÅ<Õâ◊√O_»∞ YÅ∞Å tH˜ΔOz Éèí"À
#∂‡Å#=Ú ¿ãÜ«ÚH˘é‰õΩ#∞ I <åÅ∞QÆ∞ áê^Œ=ÚÅ x#∞fl #_çÑ≤OK«∞@‰õΩ<£
(ÉèÏQÆ.1-407)
'N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù ^Œ∞+¨ìtHõΔ}, t+¨ì~°HõΔ}=Ú KÕã≤, x#∞fl (^èŒ~°‡=Ú#∞) <åÅ∞QÆ∞
áê^Œ=ÚÅ`À #_çÑ≤OK«∞@‰õΩ bÖÏ=∂#∞+¨ ~°∂Ѩ=Ú ^•ÖˇÛ#∞— Jx Éèí∂^Õq =$+¨Éèí
~°∂Ѩ=Ú# #∞#fl ^èŒ~°‡^Õ=`«`À K≥ÃÑÊ#∞.
'`«fi=∞Hõ~Δ O° Ѩ~=° ∞O "Õk`«=ºO
`«fi=∞㨺 qâ◊fi㨺 Ѩ~°O x^è•#"£∞
`«fi=∞=ºÜ«∞ âß≈â◊fi`« ^èŒ~°‡QÀáêÎ
ã¨<å`«#ã¨Î fiO ѨÙ~°∞ëÈ =∞`À "Õ∞— II (Éè.í w.11-18)
'âßâ◊fi`«^èŒ~°‡QÀáêΗ J#QÍ âßâ◊fi`«=∞QÆ∞ ^èŒ~°‡=Ú#∞ ~°H˜ΔOK«∞"åñ_»∞. ^èŒ~°‡=Ú
âßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ k. U<å_»∞#∞ #tOѨ^∞Œ . ^ÕâH◊ ÍŠѨiã≤`÷ ∞« ÅKÕ Ö’Hõ=Ú# ^•x „ѨKå~°=Ú
`«QÆæ=K«∞Û#∞ QÍx ^èŒ~°‡=Ú #tOѨ^Œ∞. Pk `«yæ#ѨC_»∞ ™êHΔÍ^ŒƒùQÆ"å#∞ñ_»∞ QÍx
=∞ǨÏhÜ«ÚÅ∞ QÍx J=`«iOz ã¨=Ú^ŒúiOK«∞^Œ∞~°∞. HÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ '^èŒ~°‡QÆ∞Ñπ—
JQÆ∞#∞.
476. ^èŒ~°‡Hõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~å‡^èŒ~°‡qÇ‘Ï<ÀÑ≤ ^èŒ~°‡=∞~åº^•™ê÷Ѩ<å~°÷O ^èŒ~°‡"Õ∞= Hõ~Àfu - ^èŒ~°‡Hõ$`üI
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ ^èŒ~°‡=Ú#∞QÍx, Ü«∞^èŒ~°‡=Ú#∞ QÍx Ü«∂K«iOK«=Åã≤#
Ü«∞=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ . ^è~Œ å‡#∞ëêª#=ÚKÕ <åÜ«∞# á⁄O^Œ=Åã≤# „ѨÜ∂≥ [# "Õ∞q∞Ü«Ú#∞
ÖË^Œ∞.
 454 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'Ü«∞^Œº^•K«~u° „âı+óì¨ `«`^Ϋ "Õ `Õ ~« À [<åó— L`«=Î Ú_≥#· "åñ_»∞ ^Õxx <åK«iOK«∞<À
W`«~° [#∞Å∞#∞ "åx <å^Œ~≈° =ÚQÍ <≥Oz ^•x<Õ Ü«∂K«iO`«∞~°∞— Jx ÉèQí =Æ ^ŒfiK«#=Ú.
J#∞ëêª<å^Œ∞Å =Å# „ѨÜ∂≥ [#=Ú ÖËx "åñ_≥#· ѨÊ\˜Hx˜ "åxx <åK«iOz
[#∞ʼnõΩ =∂~°æ^Œi≈ Ü«∞~Ú '^èŒ~°‡Hõ$`ü— JQÆ∞#∞.
cèëê‡Kå~°∞ºÅ "å~°∞ JO`«º ã¨=∞Ü«∞=Ú# JOѨâÜ ◊ ∞« ºÃã· #∞#flѨÙ_»∞ ^è~Œ ‡° ~åA
^èŒ~å‡K«~°} „áêâ◊ã¨Îº=Ú#∞ QÆ∞iOz J_»∞QÆQÍ '^èŒ~å‡K«~°}=Ú PÜ«Ú=Ù#∞ ÃÑOz
ã¨OѨ^Œ#∞ H©iÎx HõeyOK«∞#x K≥Ñ≤Ê
Hõ. HÍ=Ù# <åKå~°Ñ¨~°`« I Éèí∂=~° ! "Õ∞Öò™ê^èŒ∞[#∞Å∞ "À=Ù `≥~°∞=Ù ã¨O
ÉèÏqOK«∞@ Ü«∂Kå~°=Ú I ^• =~å‚„â◊=∞ ã¨=∞~°›`«O |~°ñQÆ∞ #$áê!
(ÉèÏ~°.J#∞.4J.89)
L`«Î=∞ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ áÈ=Ù =∂~°æ=Ú#∞ `≥eã≤H˘x #_»K«∞@ÜÕ∞ ã¨^•Kå~°=Ú
Jx K≥ÃÑÊ#∞.
L. "å~°Hõ Hõ$+¨μ‚ñ _çѨÊky "≥·kHõ=$uÎ QÆ$ǨÏã¨÷^èŒ~°‡ "Õ∞
áê~°ñQÆ |∂x ^èŒ~°‡=Ú#∞ #~°÷=Úñ QÍ=∞=Ú #O^Œ∞ñ EѨÙK«∞<£
QÀiHõ g∞é ã¨[˚#∞ʼnõΩO QÆu ^•# Ü«∞#OQÆ <˘Ñ≤Ê ã¨O
™êiQÆu<£ "≥∞ÅOÔQ #$Ѩã¨`«Î=∞ ! Ö’Hõq_»O|<å~°÷"≥∞(ÿ ÉèÏQÆ.10L.1328)
477. ^èŒs‡
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~å‡<£ ^è•~°Ü«∞fu - ^èŒs‡ I
^è~Œ ‡° =Ú#∞ xÅ∞ѨÙ#∞ QÆ#∞Hõ '^èsŒ ‡— Ü«∞QÆ∞#∞. ÉèQí =Æ `«û=∂~å^è<Œ å ~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞
Ü«∂QÍk „â∫`« ™ê‡~°Î Hõ~‡° Å#∞ ™ê÷ÑO≤ z „Ѩ[ÅKÕ ##∞+≤Oª Ѩ *ËÜÚ« @KÕ '^èsŒ ‡— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
'^è~Œ å‡Kå~°`Ü
« ∂« ^èsŒ ‡— Ü«∞#∞ áê~îåO`«~=° Ú#∞ QÆÅ^Œ∞. ÃÑ· Hõ~‡° Å#∞ PK«iOK«∞#∞
QÍ# '^èŒs‡— J#ñ|_»∞#∞.
=∞ǨÉèÏ~°`« Ü«Ú^Œú=ÚÖ’ Ãã·O^èŒ= =∞~°}Ï#O`«~°=Ú ^èŒ~°‡~åA NHõ$+¨μ‚x
J<ÕHõ q^èŒ=ÚÅ∞QÍ „Ѩâ◊Oã≤Oz 'h =Å#<Õ H“~°=ÙÅ#∞ ÔQÅ∞=ñQÆÅ∞QÆ∞K«∞<åfl=Ú—
J<≥#∞.
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 455
=K«. JK«∞º`«∞O _® Éèí∂áêÅ∞ <åÖ’H˜Oz '^èŒ~À‡`«¯ $+¨μìO_»=QÆ∞ h‰õΩ #i+¨ìO
ÉÏK«iOz# "åiH˜ñ *ˇ_»‰õΩO_» =K«∞Û<Õ?— Ü«∞<≥#∞.(ÉèÏ~°.„^À}.5J.22)
^èŒ~°‡=ÚÅ <åK«iOK«∞ „âı+¨μªñ_»"≥·# h‰õΩ H©_»∞ KÕã≤# "å~°∞ K≥_»‰õΩO_»∞@
™ê^茺=∞QÆ∞<å? (HÍ^Œ∞) Jx NHõ$+¨μ‚ñ_»<≥#∞.
^è~Œ ‡° ~åA ^è~Œ ‡° =ÚÅ <åK«iOz#"åñ_»∞ (^èsŒ ‡) QÆ#∞Hõ "åxH˜ H©_∞» `«ÅÃÑ\˜#ì
H“~°=ÙÅ∞ K≥_çi '^èŒ~å‡<£ ^è•~°`«Ü«∂ ^èŒs‡— J#∞ áê~îåO`«~°=ÚKÕ *Ï˝<≥·â◊fi~°º`Õ*Ïk
^èŒ~°‡=ÚʼnõΩ <å„â◊Ü«Úñ_»∞ QÆ#∞Hõ '^èŒs‡— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. Kå~°∞`«~° ^èŒ~°‡~åtH˜ I ÉèÏ~°‰õΩñ_»QÆ∞ Hõ$+¨μ‚ñ _®`«‡Ñ¨^Œ=Ú# ˆHQÆ<£
ÉèÏ~°‰õΩñ_»∞ ÖËHõ Ü≥∞=fixñ I *Ë~°∞#∞ ^èŒ~°‡O|∞ |Å∞Ѩ٠Ãã_ç =Úx<å^ä•!
(ÉèÏQÆ.1㨯O.53)
ã‘. ........... q+¨μ‚ñ _»#ñQÆ
##∞ºñ_˘Hõ¯ñ_»∞ ÖËñ_»∞, Ü«∞[˝O|∞ "Õ^ŒO|∞ #`«ñ_≥, Éèí∂^Õ= „H˜Ü«∂k =¸Å
=∞`«ñ_≥, ^Õ=i¬ Ñ≤„`åk Ö’Hõ=ÚʼnõΩ ^èŒ~å‡^Œ∞ʼnõΩ =∞Ǩ^è•~° =∞`«ñ_≥...
(ÉèÏQÆ.7㨯O.34)
478. ã¨`ü
â◊O.ÉèÏ. Jq`«^äŒO Ѩ~°O „|Ǩχ - ã¨`üI ''ã¨^Õ= ™È"Õ∞º^Œ"£∞—— (Kèå.6-21)
Uk Ü≥∞@∞¡ HõxÑ≤OK«∞K«∞#fl^À, Ü«∞k "åã¨=Î =Ú# Jk H͉õΩO_»∞@ 'q`«^=Œä Ú—.
=∂Ü«∞Ü«Ú, =∂Ü«∂ HÍ~°º=∞QÆ∞ [QÆ`«∞Î#∞ #\˜ìq. (q`«^äŒ=ÚÅ∞)
Uk 'q`«^äŒ=Ú— HÍ^À Ü«∞k 'Jq`«^=Œä Ú—. Jk Ѩ~„° |Ǩχ=Ú. Jk Ü≥∞Å¡ÑC¨ _»∞#∞
#∞O_»∞#kÜÕ∞. HÍ# 'ã¨`ü— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. (ã¨`ü Ü«∞#QÍ Jã≤Î - LO_»∞#k)
'ã¨^Õ=— Ü«∞#∞ „â◊√u 'D ^Œ$â◊º=∂#=∞O`«Ü«Ú "≥Ú^Œ@ 'ã¨`ü— ~°∂Ѩ=∞QÆ∞
Ѩ~°„|Ǩχ=Ú QÍ<Õ Ü«ÚO_»∞#∞— Ü«∞x K≥ѨCK«∞#flk.
=K«. ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ „áê} |∞^ŒúºÇ¨ÏOHÍ~° Ѩi=$`«O|∞Å~Ú# ~¸ ™ê÷=~° [OQÆ=∞
ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞ ÅO^Œ∞ "åºÑ¨‰õΩO_»∞ñ „|`«ºHõΔ~°∂ѨÙO_»∞ñ „|`«º„QÆ∂ѨÙO_»∞
ÉèQí =Æ O`«∞O_»∞ #~Ú# Dâ◊fi~°∞O _»O`«~åºq∞ ~°∂ѨO|∞#O „|HÍtOK«∞ K«∞O_»∞,
xk <å~åÜ«∞}∞x 'ã¨`ü— ~°∂ѨO|∞QÍ ^≥eÜ«Ú=Ú.
(ÉèÏQÆ.4-626)
 456 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ü«∞x ã¨#`«∞¯=∂~°∞ñ_»∞ Ѩ$^äŒ∞ K«„Hõ=iÎH˜ É’kèOK≥#∞.
=∞. J~°qO^•HõΔ! Éèí=`«ûfi~°∂Ѩq∞Åñ „|`«ºHõΔO|∞#O QÍ# <≥
=fiiH˜OÉ’Å^Œ∞ âßGQÀK«~°∞ñ_»"≥· =iÎO`«∞ h ã¨$+≤ì =ÚO
^Œ~° 㨄^Œ∂ѨÙ_»ñ"≥·# h =Å#<Õ ^è•`å^Œº=∞~°∞κÖò [xO
zi x #flO`«‰õΩ =Ú<≥flé∞OQÆñ QÆÅ"Õ∞ zOuOѨ <Õ =∞K«∞º`å!
(ÉèÏQÆ.10L.1219)
479. Jã¨`ü
â◊O.ÉèÏ. JѨ~°O „|Ǩχ Jã¨`ü I ''"åKå~°OÉèí}O qHÍ~À <å=∞^èÕÜ«∞"£∞——
(Kèå.L.6-4-1)
Jã¨`º« =∞QÆ∞ qHÍ~°=Ú LáêkèQÍ QÆe#æ "å~°Q∞Æ @KÕ K«`∞« ~°∞‡Y„|Ǩχ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"å~°∞ 'Jã¨`ü— J#|_»∞^Œ∞~°∞. "åKå~°OÉèí}=Ú ("å‰õΩ¯ LáêkèQÍ QÆÅ <å=∞=Ú)
<å=∞=∂„`« qHÍ~°"Õ∞ QÍx =ã¨∞ÎÉèí∂`«=Ú HÍ^Œ∞. L^• : Ѷ¨∞@=Ú#‰õΩ HÍ~°}=∞QÆ∞
=∞$uÎHõ ã¨`º« =Ú. Ѷ∞¨ @=Ú "åQÆ∞áêkè HõeÊ`«=Ú. J@∞Å<Õ x~°∞áêkèHõ „|Ǩχ`«`Ϋ fi=Ú
HÍÅ„`«Ü«∞=Ú#‰õΩ 'ã¨`åΗ LxH˜ QÆÅk. QÍ# 'ã¨`ü— J#|_»∞#∞. `«kƒù#fl=ÚQÍ ÃÑ·#
K≥Ñ≤Ê# Jã¨`«º qHÍ~° Ü«Úáêkè QÆeæ# K«`«∞~°∞‡Y „|Ǩ‡^Œ∞Å∞ 'Jã¨`ü— J#|_»∞^Œ∞~°∞.
"å~°∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂uÜÕ∞.
ã‘. ... WO„kÜ«∞O|∞Å∞ <å`«‡ <≥#Ü«∞=Ù â◊|ÌO|∞ á⁄~°Ü«∞Hõ ã¨∞+≤~°O|∞ ÉÁO^Œ∞
ã¨`º«
`Õ. =∞#ñQÆ ã¨`«Î fi ~°[ ã¨Î"≥∂=∞Ü«∞QÆ∞}O|∞
=∞Ç¨Ï ^ŒÇ¨ÏOHÍ~° ~°∂Ѩ"≥∞ÿ =∞Ç≤Ï=∞ "≥ÅÜ«Úñ
*Ë`«#`«fiO|∞ QÆÅ nx r==∞O^Œ∞
ikÜ«∞ ã¨^#Œ `«ûfi~°∂Ѩ"∞≥ ÿ Ü≥∞#flñ|_»∞#∞. (ÉèÏQÆ.11㨯O.57)
'ã¨^Œã¨KåÛǨÏ=∞~°∞˚#!— (Éèí.w.9-19)
ã¨`ü (ã¨^Œfiã¨∞Î=Ù#∞), Jã¨`ü (Jã¨^Œfiã¨∞Î=Ù#∞) <Õ#∞ Jx NHõ$+¨‚Ѩ~°=∂`«‡
ÉèíQÆ=næ`«Ö’ J~°∞˚#∞#‰õΩ É’kèOK≥#∞.
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 457
480. HõΔ~°"£∞
â◊O.ÉèÏ. HõΔ~°"£∞ ã¨~åfi}˜ Éèí∂`åx
#tOK«∞#x HõΔ~°=ÚÅ∞. ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ∞ (r=ÙÅ∞) #tOK«∞#∞ QÍ# 'HõΔ~°"£∞—
J#ñ|_»∞#∞. ''Hõ~Δ ó° ã¨~åfi}˜ Éè∂í `åx—— (Éè.í w.15-16) #tOK«∞ ã¨~fi° Éè∂í `«=ÚÅ∞#∞
q+¨μ‚~°∂Ѩ=ÚÖË QÍ# 'HõΔ~°"£∞— J#ñ|_»∞#∞.
=K«. ''=∂#㨠"å QÆH˜Δ „â’„`« „Ѷ¨∂}ËO„kÜ«∞ QÆ$ǨϺ=∂#O|QÆ∞ =ã¨∞Î*Ï`«OÉˇÅ¡
#â◊fi~°O|∞QÍ (HõΔ~°=ÚÅ∞QÍ) <≥é∞OQÆ∞=Ú—— (ÉèÏQÆ.11-910)
Jx L^Œ=ú Ù#‰õΩ Hõ$+¨Ñ‚ ~¨ =° ∂`«‡ `«# ^ÕÇϨ `åºQÆ ã¨=∞Ü«∞=Ú# `«`Ϋ fiÉ’^èŒ KÕÜÚ« K«∞
K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. ã¨=∞ã¨Î [#O|∞#∞ r=~°∂ѨO|∞# „^è∞Œ =O|∞#∞, ^ÕÇϨ ~°∂ѨO|∞# #„^è∞Œ =O|∞<≥·
Ü«ÚO_»∞: =∞é˜ÜÚ« <˘Hõ¯ ѨHOΔõ |∞# „^è∞Œ =O|∞ #„^è∞Œ =O|∞#∞O QÍHõ Ü«ÚO_»∞.
â◊√^Œ„ú |Ǩχã¨fi~°∂ѨO|∞# #x~°fiK«hÜ«∞O|∞QÆ ~Ô O_»∞<≥· Ü«ÚO_»∞.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.325)
481. JHõΔ~°"£∞
â◊O.ÉèÏ. ‰õÄ@ã¨÷ó - JHõΔ~°"£∞ I
'^•fiq=∞ø ѨÙ~°∞ëœ Ö’ˆH HõΔ~åâßÛHõΔ~° U= K« I
HõΔ~°ó ã¨~åfi}˜ Éèí∂`åx ‰õÄ@™È÷-HõΔ~° LK«º`Õ— II (Éè.í w.15-16)
áêOK«Éè∫uHõ=ÚÅQÆ∞ â◊s~°=ÚÅ∞ HõΔ~°=ÚÅx ÃÑ· <å=∞=ÚÖ’ K≥ѨÊ|_≥#∞.
P â◊s~°=ÚÖ’ #∞O_»∞ r=Ù_»∞ JHõΔ~°∞ñ_»∞. '‰õÄ@ã¨÷ó— Ü«∞#∞ w`å =K«#=Ú
„Ѩ=∂}=Ú. ‰õÄ@ã¨∞÷ñ_»#QÍ ã≤÷~°=ÚQÍ #∞O_»∞ "å_»∞. ‰õÄ@=∞#QÍ |OQÍ~°Ñ¨Ù
Ѩx "å~°∞ѨÜ≥∂yOK«∞ W#∞Ѩk"≥∞‡. nxx ^•QÆe Jx JO^Œ∞~°∞. nxÃÑ· |OQÍ~°∞
"≥O_ç ֒ǨÏ=ÚÅ #∞Oz ã¨∞uÎ`À H˘\˜ì PÉèí~°}=ÚÅ#∞ `«Ü«∂~°∞KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞. P
^•QÆeÃÑ· J<ÕH=õ ÚÅQÆ∞ PÉè~í }° =ÚÅ#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã#≤ #∞ P ^•QÆeH˜ Z\˜ì =∂~°∞Ê#∞
LO_»^∞Œ . J@∞Å<Õ J<ÕHõ QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆey# r=ÙŠǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÖ’ #∞#fl Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ
"åi QÆ∞}=ÚÖËqÜ«Ú JO@Hõ ã≤÷~°∞ñ_»∞QÆ<Õ „ѨHÍtOK«∞K«∞O_»∞#∞. JHõΔ~°∞ñ_»#QÍ
 458 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
â◊s~°=Ú HõΔ~°"≥∞ÿ# Ñ≤^ŒÑ¨ H˘xfl [#‡=ÚÅ =~°‰õΩ#∞, ("≥∂HõΔ=Ú <˘O^Œ∞ =~°‰õΩ)
#∞O_»∞ r=~°∂ѨÙñ_»∞. Pr=Ùñ_»∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡ qÉèí∂uÜÕ∞ QÆ#∞Hõ 'JHõΔ~°"£∞— J#ñ
|_»∞#∞.
Hõ. HõΔ~°=Ú #HõΔ~°=Ú#∞ ##O QÆÅ=Ù Ô~O_»∞
=¸~°∞Ά ÖÏ`«‡ HõdÅÉèí∂`«=ÚÅ#∞ |∂~°fi "≥ÚÅÜ«Ú
=∞$`« =∞#, k==Ú# #∞O_»∞ #=∞$`«
=∞#ñQÆ #Ѩ~°O|∞ Ô~O\˜x QÆ#∞ |∞^èŒ∞O_»∞ (ÉèÏ~°.âßOu.5P.111)
P`«‡‰õΩ Hõ~Δ =° ∞xÜ«Ú, JHõ~Δ =° ∞xÜ«Ú ~Ô O_»∞ =¸~°∞ÅÎ ∞ QÆÅ=Ù. 'Hõ~Δ =° Ú— ã¨=∞ã¨Î
„áê}∞ÅÖ’#∞ '=∞$`«=Ú— J#∞ ¿Ñ~°∞`À #∞O_»∞#∞. JHõΔ~°=Ú 'J=∞$`«—=∞#ñ|_ç
ã¨fi~À¡Hõ=ÚÖ’ #∞O_»∞#∞. #tOK«∞ ã¨fiÉèÏ==Ú QÆÅk 'HõΔ~°=Ú.— <åâ◊=Ú ÖËxk
'JHõΔ~°=Ú—. ã¨∂÷Å^ÕǨÏ=Ú ÅxflÜ«Ú HÍÅ„Hõ=∞=Ú# #tOK«∞#∞. HÍ|\˜ì HõΔ~°=ÚÅ∞.
JHõΔ~°"≥∞ÿ# r"å`«‡ #tOK«^Œ∞. =∞~°Å =∞~°Å [#‡Å#∞ á⁄O^Œ∞K«∞, Jq^Œº#∞
`˘ÅyOK«∞H˘x#ѨÙ_»∞ r"å`«‡ÜÕ∞ Ѩ~°=∂`«‡ JQÆ∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡Ü«Ú JHõΔ~°∞ñ_Õ.
'^•fiq=∞ø ѨÙ~°∞ëœ Ö’ˆH— (Éèí.w.15-16) J#∞ w`å â’¡Hõ=ÚÖ’ ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ∞
HõΔ~°=ÚÅxÜ«Ú, ‰õÄ@ã¨∞÷ñ_»∞ JHõΔ~°∞ñ_»xÜ«Ú K≥ѨÊ|_ç#k.
=∞O. áê^À-㨺 qâßfiÉèí∂`åx I „uáê^Œ™êº-=∞$`«O kq II (ѨÙ.#∂.)
^Œ$â◊º=∂#=ÚÅQÆ∞ D Éèí∞=#=ÚÅ∞, "åx Ü«∞O^Œe Éèí∂`«=ÚÅxflÜ«Ú P
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ XHõ áê^Œ=Ú (4= =O`«∞) =∂„`«"Õ∞. q∞ye# =¸_»∞ áê^Œ=ÚÅ
ÉèÏQÆ=Ú <åâ◊=Ú ÖËHõ „ѨHÍtOK«∞K«∞#flk. Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ XHõ áê^Œ"≥∞ÿ#
Éèí∞=#=ÚÅ∞, Éèí∂`«=ÚÅ∞ ^Œ$â◊º=∂#=ÚÖˇ· HÍÖÏO`«~°=Ú# #tOK«∞#∞. HÍ#
Hõ~Δ =° ÚÅQÆ∞#∞. <åâ◊=Ú ÖËHõ „ѨHÍtOK«∞ =¸_»∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ âßâ◊fi`«=ÚQÍ, ã≤~÷ =° ÚQÍ
#∞O_»∞#∞. HÍ# JHõ~Δ =° ∞QÆ∞#∞. W@∞ŠѨ~=° ∂`«‡ Hõ~Δ ∞° ñ_»∞#∞, JHõ~Δ ∞° ñ_»∞#∞ JQÆ∞#∞.
482. Jq*Ï˝`å
â◊O.ÉèÏ. P`«‡x Hõ~°Î $`«fiO HõeÊ`«q∞u `«^•fiã¨<å=QÆ∞Oiî`À r"À q*Ï˝`å I
`«kfiÅHõΔ}À q+¨μ‚ó - Jq*Ï˝`å I
Ö∫H˜Hõ"≥∞ÿ# `≥eq`Õ@Å∞ 'q*Ï˝#—=∞xÜ«Ú, P^蕺u‡Hõ"≥∞ÿ# `≥eq`Õ@Å#∞
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 459
'*Ï˝#=Ú— JxÜ«Ú qA˝ÅO^Œ∞~°∞.
`«#Ü«∞O^Œ∞ Hõ~ΰ $`«fi=Ú, Éè’HõÎ $`«fi=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q QÆÅ=#∞ ##∞Éè=í =Ú#∞
á⁄O^Œ∞"åñ_»∞ 'q*Ï˝`å— Ü«∞QÆ∞#∞. J`«_∞» r=Ùñ_»∞. P`«‡`«`Ϋ fi=Ú #O^Œ∞ Hõ~ΰ $`«fi=Ú,
Éè’HõÎ $`«fi=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ qHõÅÊ q*Ï˝#=Ú HõeÊ`«=Ú. HÍ=Ù# J\˜ì "åã¨#ÅKÕ
#=QÆ∞Oiî`∞« _»∞ (HõÑÊ≤ "ÕÜ∞« ñ|_ç"å_»∞) Ü«∞QÆ∞ r=Ùñ_»∞ 'q*Ï˝`—« Ü«∞#ñ|_»QÍ, #`«xHõO>ˇ
qÅHõ} Δ ∞ñ_»∞, aè#fl"≥∞#ÿ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ q+¨μ=‚ Ù (â◊√^ŒKú `·≥ #« º~°∂ѨÙñ_»Q∞Æ Ñ¨~=° ∂`«‡)
'Jq*Ï˝`å— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«. Åe`« qÖ’Å x~°‡Å [ńѨuaOa`« ѨÓ~°‚K«O„^Œ =∞O
_»Å=Ú `«^ŒO|∞KåÅ# q_»O|# ¿ÇÏ`«∞=Ù <˘OkÜ«Ú<£ qÜ«∞
`«ÎÅ=Ú#ñ HõOѨ"≥ÚO^Œx q^èŒO|∞# ã¨~°fiâ◊s~°^èŒ~°‡=ÚÖò
Hõey ~°q∞OK«∞ hâ◊√#‰õΩñ QÆÅæQÆ <Õ~°=Ù Hõ~°‡|O^èŒ=ÚÖò. (ÉèÏQÆ.3-240)
=K«. HÍ=Ù# r=Ù#‰õΩ #q^•º=∞Ç≤Ï=∞O *Ëã≤ Hõ~‡° |O^è<Œ åkHõO|∞ ã¨O„áêѨOÎ |QÆ∞O
QÍx ã¨~fi° Éè∂í `åO`«~åºq∞ Ü≥∞ÿ # ~¸â◊fi~°∞#‰õΩO „ÉÏѨOÎ |∞ QÍ<Õ~=° Ù. (241)
=K«. ã¨OQÆ~°Ç≤Ï`«∞O_≥·# HõO™êi ã¨O™êi ÔH·=_ç qǨÏiOѨ #*Ï˝#qÖ’‰õΩÅ~Ú#
Ö’‰õΩÅ∞ Ö’Hõ ™ê=∂#º =∞#∞+¨μºO_»x `«ÅO`«∞, ~å`凄â◊Ü«∞Ü≥ÿ∞# |∞kú
Ü«∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞#fl Ü«∂#O^•^Œ∞Å`À_»O QÆ∂_»x `≥éOQÆ∞# hâ◊fi~°∞O_»∞ „ѨH$õ u
`À_»O QÆ∂_çÜÚ« <å „Ñ¨H$õ u QÆ∞}O|∞Öˇ#· ã¨∞Y^Œ∞óYO|∞Åñ *ˇO^ŒHÜ õ Ú« O_»∞.
(ÉèÏQÆ.1-272)
483. ã¨Ç¨Ï„™êOâ◊√ó
â◊O.ÉèÏ. Pk`«ºQÆ`å JOâ◊"À-¿ãº`«ºÜ«∞"Õ∞= =ÚYºó - ã¨Ç¨Ï„™êOâ◊√ó I
''ÜÕ∞# ã¨∂~°ºã¨ÎѨu `Õ[¿ã^Œúó—— (`≥·.„ÉÏ.3-12-9)
''Ü«∞^•k`«ºQÆ`«O `Õ[ó—— (Éèí.w.15-12)
ã¨∂~°∞º#‰õΩ "ÕÅH˘Åk H˜~°}=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. QÆ#∞Hõ 'ã¨Ç¨Ï„™êOâ◊√ó— JQÆ∞#∞.
ã¨∂~°∞ºx Ü«∞O^Œ∞QÆÅ H˜~°}=ÚÅxflÜ«Ú Ñ¨~°=∂`«∞‡x"Õ. 'ÜÕ∞# ã¨∂~°º— Ü«∞#∞ „â◊√u
"åHͺ#∞™ê~°=Ú Ñ¨~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ `Õ[=ÚKÕ ã¨∂~°∞º_»∞ „Ѩ[fieOѨ*Ü
Ë ∞« ñ|_ç# "å_≥·
Ö’Hõ=Ú#∞ `«Ñ≤OѨ *ËÜ«ÚK«∞<åfl_»∞. HÍ=Ù# q+¨μ‚"Õ =ÚYº=∞QÆ∞ ã¨Ç¨Ï„™êOâ◊√_»∞.
 460 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'Ü«∞^•k`«º— Ü«∞#∞ w`å "åHͺ#∞™ê~°=Ú 'Pk`«∞ºx Ü«∞O^Œ∞O_»∞
#dÅ[QÆ=Ú#∞ ÉèÏã≤OѨñ*ËÜ«∞QÆÅ `Õ[ã¨∞û <åkÜÕ∞— Ü«∞x Ü≥∞é∞ñQÆ∞=Ú Jx
Hõ$+¨μ‚ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞. W@∞ŠѨ~°=∂`«‡ÜÕ∞ 'ã¨Ç¨Ï„™êOâ◊√—ñ_»QÆ∞#∞.
=∞. J#Ѷ¨∂! qâ◊fi=Ú<≥Å¡ nѨÎ=ÚQÆñ *ËÜ«∞<£ <Õ #=∞~°∞÷O_»<Õ?
~Ú#K«O„^•#Å `å~°HÍ„QÆǨÏQÆ}O ÉË su <å su <≥
=fix nÑ≤ÎO „|unѨΠ=∞Ü≥∞º Éèí∞=#„"å`«O|∞ ^ŒnÌÑ≤ÎKÕ
##∞nѨÎO |QÆ∞#\˜ì ~¸â◊fi~°∞# ˆH #„âßO`«=Ú<£ „"≥ÚÔH¯^Œ<£.(ÉèÏQÆ.2-82)
484. q^è•`å
â◊O.ÉèÏ. qâı¿+} âı+¨kQÆæ[Éèí∂^èŒ~å<£ ã¨~°fiÉèí∂`å<åO ^è•`«$Ï<£ ^Œ^è•fu - q^è•`åI
Pkâı+¨μñ_»∞, kQÆæ[=ÚÅ∞, ‰õΩÅѨ~°fi`«=ÚÅ∞ ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ#∞ "≥∂Ü«Ú#∞.
"åxx Ѩ~°=∂`«‡ áÈ+≤Oz ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ#∞ "≥∂Ü«∞QÆÅ â◊H˜Î „Ѩ^•`«QÍ "åxx
^èŒiOK«∞#∞. QÍ# 'q^è•`å— Ü«∞QÆ∞#∞.
485. Hõ$`«ÅHõΔ}ó
â◊O.ÉèÏ. 1. x`«ºx+¨Ê#flK≥·`«#º~°∂Ѩ`åfi`ü - Hõ$`«ÅHõΔ}ó I
2. Hõ$`åx ÅHõΔ}Ïx - âߢ™êÎ}º¿ãºu "å I
'"Õ^•âß≈¢™êÎ}˜ q*Ï˝# "Õ∞`«`«û~°fiO [<å~°Ì<å`ü—— (q.ã¨.139)
3. ã¨*ÏfÜ«∞ q*ÏfÜ«∞ =º=KÕÛ^ù HŒ Oõ ÅHõ}Δ O ã¨~fi° Éè∂í `å<åO Hõ$`«=∞<Õ<uÕ "å I
4. P`«‡#ó N=`«ûÅHõΔ}O =HõΔã≤ `Õ# Hõ$`«q∞u "å- Hõ$`«ÅHõΔ}ó I
1. ÉèíQÆ"å#∞_»∞ x`«º x+¨Ê#fl K≥·`«#º~°∂ѨÙñ_»∞. PÜ«∞##∞ QÆ∞iÎOK«∞@‰õΩ
#∞ѨÜ≥∂QÆѨ_»∞ ÅHõΔ}=Ú ÖËqÜ«Ú#∞ ÖËx"åñ_»∞. J~Ú##∞ Láêã¨<å xq∞`«Î"≥∞ÿ
[#‡~°Ç≤Ï`«=ÚQÍ ã≤kúOK«∞#kÜ«Ú, âßâ◊fi`«=Ú#QÆ∞ K≥·`«#º=Ú `«# ~°∂Ѩ=ÚQÍ QÆÅ
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ H˘xfl ÅHõΔ}=ÚÅ∞ K≥Ñ≤Êi. D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ Láê㨉õΩÅÔH· HõeÊOѨñ
|_ç#q (Hõ$`«=ÚÅ∞) "åã¨Î==ÚÅ∞ QÍ=Ù. J\˜ì Hõ$`«=ÚÖˇ·# ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞
QÆ#∞Hõ 'Hõ$`«ÅHõΔ}∞— _»#|_≥#∞.
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 461
=K«. Dâ◊fi~°=¸iÎÜ∞ÿ≥ # HÍÅO|∞#O*Ëã≤ =$HõOΔ |∞ QÆÅ∞QÆ∞K«∞O_» ѶŨ O|∞#‰õΩ [#‡
ã¨O™ê÷# =~°ú <åѨH©Δ}`«fi ѨiáêHõ <åâ◊O|∞Å∞ „áêѨÎO|∞Öˇ·# `≥éOQÆ∞#,
^ÕǨÏ=Ú#‰õΩO QÍx (+¨_®ƒù=qHÍ~°O|∞) ÖÏ`«‡‰õΩ ÖË=Ù. P`«‡x`«∞ºO_»∞.
HõΔÜ«∞~°Ç≤Ï`«∞O_»∞, â◊√^Œ∞úO_»∞, ˆHΔ„`«A˝O_»∞, QÆQÆ<å^Œ∞ʼnõΩ <å„â◊Ü«ÚO_»∞.
„H˜Ü∂« â◊¥#∞ºO_»∞, ã¨fi„ѨHÍâ◊√O_»∞, ã¨$+≤ì ¿ÇÏ`«∞=Ù. "åºÑ¨‰Ωõ O_»∞, xã¨ûOQÆ∞O_»∞,
ѨiѨÓ~°∞O‚ _»∞, <˘Hõ¯O_»∞ #x q"ÕHãõ =¨ ∞~°O÷ |∞ÅQÆ∞ <å`«‡ÅHõ}Δ O|∞Å∞ ѨO„_≥O_»∞
<≥é∞OQÆ∞K«∞ ^ÕÇ¨ ^Œ∞ÅO^Œ∞ "≥∂ǨÏ[#HõO|∞ ÅQÆ∞ #ǨÏOHÍ~° =∞=∞HÍ~°O|∞Å∞
q_çz, ѨãO≤ _ç QÆ#∞Å QÆÅ <≥Å=Ù# q„ÉèÏ[=∂# Hõ#HõÖâË O◊ |∞Öˇ#· áêëê}Ï^Œ∞
ÅO^Œ∞ñ |∞@O|∞ "≥\ ,ì˜ =Ç≤Ïfl Ü≥∂QÆO|∞# QÆ~O° QÆ #∂ñk, ¿ÇÏ=∞HÍ~°‰Ωõ O_»∞
áê@=O|∞# ǨÏ@HõO|∞ñ |_»Ü«∞ÉèíOy, <å`«‡Hõ$`«HÍ~°}O|∞Å <≥é˜OÔQ_ç
<Õ~°Êiñ, ^ÕǨÏO|∞#O ^•`«‡ã≤kúH˘é‰õΩ <≥·# Ü«ÚáêÜ«∞O|∞#O*Ëã≤
„|ǨχÉèÏ=O|∞ñ |_»Ü«Ú. (ÉèÏQÆ.7㨯O.237)
2. |∞∞ˆQfi^•k ~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ âßG=ÚÅ#∞ ~°zOz#"åñ_»∞ QÍ# 'Hõ$`«ÅHõ}Δ ∞ñ
_»∞—. '"Õ^•âß≈¢™êÎ}—˜ Ü«∞#∞ q+¨μ゠Ǩ Ϩ „ã¨<å=∞ "åHͺ#∞™ê~°=Ú "Õ^=Œ ÚÅ∞, âßG=ÚÅ∞,
q*Ï˝#=Ú =Ú#flQÆ∞#=xflÜ«Ú#∞ [<å~°Ì#∞x #∞O_çÜÕ∞ ÅaèOz#q.
=K«. ÉèíQÆ=O`«∞O_»∞ #AO _®„Ѩ}=O|∞ =Å# ã¨fi~°ã¨Ê~å≈O`«™È÷ëê‡k ÅHõΔ}
ÅH˜`Δ O« |QÆ∞ #Hõ~Δ ° ã¨=∂=∂flÜ«∞O|∞ QÆeÊOz# `«`û« ǨÜ«∞O|∞#O, ^Œ# =^Œ#
K«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞ =Å# "Õ^ŒK«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞ QÆÅ∞QÆ*ËÃã.
(ÉèÏQÆ.12㨯O.30)
3. Ѩ$kä"åº^Œ∞ʼnõΩ QÆO^è•^Œ∞Å∞ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞. W@∞¡ ã¨*ÏfÜ«∞ q*ÏfÜ«∞
Ѩ^•~°=÷ ÚʼnõΩ Q“`«=∞ Hõ}Ï^•^Œ∞Å∞ ÅHõ}Δ =ÚÅ#∞ xˆ~tÌ Ozi. P Q“`«=∞ Hõ}Ï^•^Œ∞Å
~°∂Ѩ=Ú# ÉèíQÆ"å#∞ñ_Õ Ü«∂ ÅHõΔ}=ÚÅ#∞ xˆ~ÌtOK«∞@KÕ 'Hõ$`«ÅHõΔ}∞—ñ_»Ü≥∞º#∞.
4. q+¨μx‚ =Hõ=Δ Ú# N=`«û=∞#∞ ÅHõ}Δ =ÚO_»∞@KÕ 'Hõ$`«ÅHõ}Δ ∞ñ_»∞— JQÆ∞#∞.
'„Ѩ^ŒH˜Δ}Ï=~°Î qz„`« ~À=∞ã¨O™ê÷<å`«‡HõO
N=`åûYºO zǨÏflO =HõΔã≤~°¿ãºu N=`«û=HΔÍóI—
N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯ =HõΔ=Ú# ~À=∞=ÚÅ∞ ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù#‰õΩ uiy (ã¨∞_çQÍ)
 462 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ÜÕ∞~°Ê_ç# 'N=`«û—=∞#ñ|_»∞ zǨÏfl=Ú QÆÅ^Œ∞. JO^Œ∞=Å# 'Hõ$`«ÅHõ}
Δ ∞—ñ_®Ü≥∞#∞.
486. QÆÉèíã≤Î<Õq∞ó
â◊O.ÉèÏ. QÆÉèíã≤ÎK«„Hõ㨺 =∞^èÕº ã¨∂~åº`«‡<å ã≤÷`« Wu - QÆÉèíã≤Î<Õq∞ó I
QÆÉèíã≤Î Ü«∞#QÍ H˜~°}=ÚÅ∞. <Õq∞ Ü«∞#QÍ K«„Hõ=∞^茺=Ú#O^Œe ^•~°∞=∞Ü«∞
"≥∞#ÿ K«„Hõ=Ú H˜~} ° =ÚÅ`À <Õ~Ê° _ç# K«„Hõ=Ú#‰õΩ #_»∞=∞ <Õq∞=Öˇ ã¨∂~°º~°∂Ѩ=Ú#
#∞#fl"å_»∞. ã¨∂~°∞º_»∞ q+¨μ‚x qÉèí∂uÜÕ∞ QÆ#∞Hõ 'QÆÉèíã≤Î<Õq∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=. =∂~åÎO_®O`«~°æ`«∞O_≥·# Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x Ç≤Ï~°}‡Ü«∞ ѨÙ~°∞+¨μxQÍ ^ŒÅOK≥^Œ.
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.99)
487. ã¨`«Îfiã¨÷ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨`«Î fiO QÆ∞}O „ѨHÍâ◊HõO „áê^è•<Õº<åkèu+¨ªfu,
2. ã¨~°fi„áê}˜+¨μu+¨ªfu "å - ã¨`«Î fiã¨÷ó I
1. [QÆ=ÚÅ#∞ áêeOK«∞@ÔH·, „ѨHÍâß`«‡Hõ"≥∞ÿ# ã¨`«Î fiQÆ∞}=Ú #kè+≤ªOz
q+¨μ‚~°∂Ѩ=Ú# #∞O_»∞#∞ QÍ# 'ã¨`«Î fiã¨÷ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
2. ã¨`«Î fi=ÚÅ#QÍ „áê}∞Å∞. ã¨HõÅ „áê}∞ÅÜ«∞O^Œ∞#∞ r=~°∂Ѩ=Ú#
#∞O_»∞#∞ QÍ# 'ã¨`«Î fiã¨÷ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
P. J\˜ì QÆÜ«Úx=Å# #dÅ r=ÙÅ „É’=ñ
^ŒÅñz ™êuÎ fiHõ „Ѩ^è•#=∞~Ú#
Ü«∞\˜ì "Õ∞#∞^•eÛ Ü«∂`«‡ `«`«Î fi *Ï˝#∞ñ
_»QÆ∞K«∞ #∞O_≥ ǨÏi x*ÏOâ◊=Ú###∞. (ÉèÏQÆ.5-2P. 7)
ã¨HõÅ r=~åã¨∞Å#∞ ~°H˜ΔOK«∞@ÔH·, q+¨μ‚=Ù ã¨`«Î fiQÆ∞} „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# ^ÕǨÏ=Ú#∞
^èŒiOz QÆÜ«Úx ~°∂Ѩ=Ú# #=`«iOK≥#∞.
=K«. HÍ+¨ªO|∞ HõO>ˇ ^èŒ∂=∞O|∞, ^èŒ∂=∞O|∞ HõO>ˇñ „`«~¸=∞Ü«∞Oɡ·# =Ç≤Ïfl
Ü≥∞@∞¡ qâı+¨O|QÆ∞#@∞¡ `«"≥∂QÆ∞}O|∞ HõO>ˇ ~°*’QÆ∞}O|∞, ~°*’QÆ∞}O|∞
HõO>ˇ „|Ǩχ „ѨHÍâ◊HõO|QÆ∞ ã¨`«Î fiQÆ∞}O|∞ qt+¨ìO|QÆ∞† `˘e¡ =Ú#∞Å∞
ã¨`«Î fi=∞Ü«ÚO_»x ÉèíQÆ=O`«∞x ǨÏi #^èÀHõΔAO Q˘ezi. (ÉèÏQÆ.1-61)
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 463
=. ...ѨÙ}º„â◊=}H©~°Î#∞O_≥·# Hõ$+¨μ‚O_»∞ ^Œ# Hõ^äŒÅ∞ q#∞"åi ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞
ÅO^Œ∞ xez â◊√ÉèOí |∞ ÖÏK«iOK«∞. Jâ◊√ÉèOí |∞Å∞ x~°ãO≤ K«∞. Jâ◊√ÉèOí |∞Å∞
#+¨ìO|∞Å~Ú# ÉèÏQÆ=`«âßG ¿ã"å qâı+¨O|∞# xâ◊ÛÅÉèíH˜Î Ü«Ú^Œ~ÚOK«∞,
ÉèíH˜ÎQÆÅ∞QÆ ~°[ã¨Î"≥∂QÆ∞} „ѨÉèí∂`«O|∞Öˇ·# HÍ=∞Ö’ÉèÏ^Œ∞ʼnõΩ =â◊O|∞ QÍHõ
z`«ÎO|∞ ã¨`«Î fiQÆ∞}O|∞#ñ „|ã¨#flO|QÆ∞. „Ѩã¨#fl =∞#ã¨∞¯O_≥·# =ÚHõÎ
ã¨OQÆ∞O_»Q∞Æ . =ÚHõÎ ã¨OQÆ∞O _≥#· hâ◊fi~° `«`Ϋ fi*Ï˝#O|∞ nÑ≤OK«∞. Dâ◊fi~°∞O_»∞
QÍ#O|_ç#ñ l[˚_»„QÆ^äŒ# ~°∂ѨOɡ·# Ü«∞ǨÏOHÍ~°O|∞ aè#flO|QÆ∞.
JǨÏOHÍ~°O|∞ aè#flOɡ·# #ã¨OÉèÏ=<åk ~°∂ѨO|∞ÅQÆ∞ ã¨Oâ◊Ü«∞O|∞Å∞
qzÛù#flO|∞ÅQÆ∞. ã¨Oâ◊Ü«∞ qKÕÛù^ŒOɡ·# #<å~°|úѶ¨ÅO|∞Öˇ·# Hõ~°‡O|∞Å∞
#tOK«∞. (ÉèÏQÆ.1㨯O.58)
K«. qQÆ`« ~°[ ã¨Î"≥∂ QÆ∞}∞ñ_»∞ q„â◊√`« Kå~°∞ Ü«∞â◊√O_»∞ â◊√^Œú ã¨
`«Î fiQÆ∞}∞ñ _»AO _»<åk ÉèíQÆ=O`«∞ñ _»#O`«∞ñ _»#O`« â◊H˜ÎÜ«Ú<£
xQÆ=∞K«Ü«∂O`«"Õ^Œ∞ºñ_»∞ qxâ◊ÛÅ x~°‡Å ^èŒ~°‡=¸iÎÜ≥ÿ∞
`«QÆ∞ ǨÏi¿ã=ñ ɡOÃÑ#ñQÆ∞ñ ^Œ#flQÆ~ÀѨ=#=Ú‡ x=Ú‡Å<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.506)
ã‘. #e<åHõΔ ! ã¨`«Î fiQÆ∞}O|∞ h QÍ„`«O|∞ HÍ^Õx q*Ï˝# Hõe`«=∞QÆ∞K«∞
#*Ï˝#ÉèË^ŒHõO |QÆ∞>ˇ@∞ì? QÆ∞}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ "≥Å∞ñQÆ h=#∞=∞uOѨñ
|_»∞^Œ∞=Ù, ã¨`«Î fi~°∂ѨO|∞ ¿ãqOѨOQÆ ™êHΔÍ`«¯iO`«∞=Ù, ™êH˜Δ =QÆ∞K«∞
"åV͇#ã¨=ÚÅHõ=fie^≥·# =∂~°æO|∞ QÆÅ∞QÆ∞, h QÆ∞}[#‡ Hõ~°‡~°Ç≤Ï`«
`Õ. "≥∞ÿ# ~°∂ѨÙ#∞ ¿Ñ~°∞ #`«º#Ѷ¨∞|∞^Œ∞ú I
Öˇé∞ñQÆ∞^Œ∞~°∞, x#∞flñQ˘Åfi #∂Ç≤ÏOK«∞H˘#∞K«∞
q#∞K«∞ñ ^ŒÅñK«∞K«∞ñ ÉÁQÆ_»∞K«∞ "≥ÅÜ«Ú"åñ_»∞ I
Éèí==Ú <˘O^Œñ_»∞ h áê^Œ Éèí‰õΩÎñ _»QÆ∞K«∞ (ÉèÏQÆ. 10ѨÓ.97)
ã‘. J㨇„uÊÜ«∞™êfiq∞ #K«∞º`«∞ñ |~°∞ ã¨`«Î fiQÆ∞}QÆi+¨μªx ~°*’QÆ∞}qÇ‘Ï#∞
(ÉèÏQÆ.3㨯O.145)
Hõ. *Ï˝#=Ú#‰õΩ #QÆ∞æ} ã¨O
`å#O |_»¤O|∞ QÍ# `«„`«ÊuǨÏuÔH·
 464 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ѨÓx =Ú#∞ ™êuÎ fiHõ=Ú##∞
=∂#ã¨=¸#ÊOQÆ =ÅÜ«Ú =∞ǨÏhÜ«∞ ^èŒ$u<£. (ÉèÏ~°.âßOu.4P.289)
Ö∫H˜H"õ ∞≥ #ÿ `≥eq`Õ@Å∞ q*Ï˝#=∞xÜ«Ú, JÖ∫H˜H"õ ∞≥ #ÿ J^蕺u‡Hõ `≥eq`Õ@Å∞
*Ï˝#=∞xÜ«Ú qA˝ÅO^Œ∞~°∞. P *Ï˝#=Ú QÆÅ∞QÆ∞@‰õΩ ã¨`«Î fi~°[ã¨Î"≥∂ QÆ∞}=ÚÅ∞
J_»∞¤QÍ #∞O_»∞#∞. P Ü«∞_»∞¤ `˘ÅyOK«∞H˘#∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ <å QÆ∞}=ÚÅÖ’
Ü«Ú`«Î=∞"≥∞ÿ# ã¨`«Î fiQÆ∞}=Ú#∞ =∞#ã¨∞û# „Ѩܫ∞`«fl ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ „Ѩu+≤ªOK«∞H˘#
=ÅÜ«Ú#∞.
Hõ. q#∞ ™êuÎ fiHõ=ÚÅ∞ =∞k <≥Å I H˘x ~å[ã¨`å=∞ã¨=ÚʼnõΩ#∞ q#`«`«fiO
ÉÁ#iOK«∞ñ |^ŒOѨ_ç 㨠I `«fix~°∂_è`» « É’^è㌠O¨ Ѩ^‰Œ Ωõ ¿ÇÏ`«∞=QÆ∞<£. (290)
=∞#ã¨∞# ã¨`«Î fiQÆ∞} ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# ÅHõΔ}=ÚÅ∞ <≥ÅH˘x#KÀ, #q ~Ú`«~°
~å[ã¨, `å=∞㨠ÅHõ}Δ =ÚÅ#∞ gyáÈ=Ù#@∞¡ KÕÜÚ« #∞. =∞#ã¨∞û ã¨`Ϋ fiQÆ∞} ã¨OÉèií `«"∞≥ ,ÿ
*Ï˝<åq~åƒù==Ú#‰õΩ HÍ~°}=ÚQÍ Ñ¨i}q∞OK«∞#∞.
Hõ. .... q#∞ ™êuÎ fiHõ=Ú#∞ ~å[㨠I
=Ú#∞ ^•=∞ã¨=Ú#∞ qHÍ~°=ÚÅ∞ =∂#ã¨=ÚÖò.(ÉèÏ~°.âßOu.6P.505)
™êuÎ fiHõ=Ú, ~å[ã¨=Ú, `å=∞ã¨=Ú Ü«∞x =∂#ã≤Hõ qHÍ~°=ÚÅ∞ =¸_»∞
~°Hõ=ÚÅ∞.
`Õ. qHõ$`«∞ÅO^Œ∞#∞ ã¨`«Î fiã¨÷ q^èŒ=Ú "Õ∞Å∞ I ^•# ǨÏi ÉÁO^Œ=K«∞Û #`«O_»∞
#_»Ñ¨Ùñ ^Œ„`«ÊHÍ~°∞Å ‰õΩâ◊ÅOѨÙñ ^ŒO„`«"≥∞Å¡ I "å~° ÖËHÍOu‰õΩÅ∞... (506)
ÃÑ· =¸_»∞ =∂#ã≤Hõ qHÍ~°=ÚÅÖ’ ™êuÎ fiHõ=Ú L`«Î=∞=Ú. Jk QÆÅ"åi
Ü≥∂QƈHΔ=∞=ÚÅ#∞ P q+¨μ‚"Õ K«∂K«∞H˘#∞#∞. "åix UHÍOu‰õΩÅO^Œ∞~°∞.
488. ã≤OǨÏó
â◊O.ÉèÏ. 1. q„Hõ=∞âße`åfi`ü ã≤OǨÏ=`ü - ã≤OǨÏó I
2. #$â◊|ÌÖ’¿Ñ# ''ã¨`«ºÉèÏ=∂ ÉèÏ=∂—— Wu=^•fi #$ã≤OǨÏó-ã≤OǨÏóI
1. Ѩ~°=∂`«‡ ã≤OǨÏ=Ú =Öˇ q„Hõ=∞âße Ü«∞QÆ∞@KÕ 'ã≤OǨϗ=∞#ñ|_»∞#∞.
K«. x#∞ =i~ÚOz#O ɡÅ∞K« h~°[Ö’K«# ! âß~üVæ™êÜ«∞ HÍ
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 465
ã¨# x#^ŒO|∞Å<£ ã¨HõÅ â◊„`«∞^èŒ~åѨ`«∞Å<£ [~ÚOz É’
~°# Ѩâ◊√HÀ\˜ñÉ’Å∞ =∞$QÆ~åA x*ÏOâ◊=Ú Éèí∂iâ◊H˜Îñ ÔQ·
H˘x# q^èŒO|∞#<£ ##∞ #‰õΩOiî`« â◊¥~°`«ñ ^≥zÛfâ◊fi~å !
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.252)
L. N~°=∞}© =∞<ÀqÉèí∞ñ_»∞ ã≤OǨÏH˜â’~°=Úñ É’e bÅñ Q“
=∂~°^Œâ◊<£ ~°=∂ q=∞Å =∞Ok~°=ÚO |∞~°∞_çOK«∞ QÀ`«u<£
"å~°Hõ "Õ∞ѨÙK«∞O_≥... (ÉèÏQÆ.3㨯O.109)
L. g~°∞ñ_»∞ =∂^èŒ=ÙO_»dÅ"Õk xâßK«~°ÉèËk #=Ùfi`À....
~å~° Ü«∞@OK«∞ |>ˇì =∞$QÆ~åA =$HÍYº=Úñ |@∞ì ÔH·=_ç<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1185)
L. =∞Å∞¡~°ñ [OÑ≤ QÀѨHõ ã¨=∂[=ÚÖ’ =∞$QÆ~åA ˆ~Y â’
aèÅ¡QÆñ... (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1369)
L. [OѶ¨∂Å`«fi=Ú`À #QÀѨi K«~°`åû~°OQÆ Ç≤ÏO¿ãK«Û #∞
Å¡OѶ≤∞Ѩ<£ QÆ=∞H˜OK«∞ ã≤OǨÏ=Ú „H˜Ü«∞<£ ÅH˜ΔOz
áœ~°„Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂`«O|∞Å∞ `«Å¡_çÅ¡ ǨÏi HõO㨄áê} Ç≤ÏO™êi÷Ü≥ÿ∞
ÅOѶ≤∞OK≥<£ ^Œ=∞HõO|∞ g∞ñkH˜ ~°}ÀÖÏ¡ã¨O|∞ ÉèÏã≤OѨQÆ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1173)
Hõ. Jx "≥éñQÆ∞ <˘Ok áê=#
`«#∞ "˘Ok# Ü«∞\˜ì qHõK«`å=∞~°™ê‰õΔΩ
#flxq∞+¨ =Úx Ü≥∂QÆ[<å
=# ^Œ‰õΔΩ<£ ^Œ#∞[ Hõ~°\ ˜=~° ǨÏ~°º‰õΔΩ<£. (ÉèÏQÆ.3㨯O.705)
=. ... ‰õΩOaè‰õΩOÉèíq^Œà◊#O|∞KÕÑ≤ K«#∞^≥OK«∞ ѨOKå##O|∞#∞OÉ’Öˇ
^Œ#∞[‰õΩO[~° ǨÏ$^ŒÜ«∞Hõ=∞Å q^Œà◊#O|∞¿ãã≤.... (ÉèÏQÆ.7㨯O.299)
=∞. ã¨∞~°Ö’HõO|∞ñ QÆÅOz ^Õ=ã¨q∞u<£ „ã¨∞H˜¯Oz Ü«Ú^Œº ^Œæ^•
^èŒ~°∞ñ_≥· =K«∞Û xâßK«~°∞O QÆx Hõ#^ŒÌO¢ëêìHõ~åàÏ㨺 q
ã¨∞Êùi`« „Éèí∂‰õΩ\˜`À #$ã≤OǨÏQÆu ~°HΔÀ~å[ =HõΔO|∞ cè
Hõ~° ÉèÏã¨fi#flY~ålñ „^Œ∞OK≥ñ „k[QÆ`¯« ÖϺ} ã¨O^è•~ÚÜ≥∞ÿ . (ÉèÏQÆ.2㨯O.146)
 466 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
cè+μ¨ ‡ñ_»∞ JOѨâÜ ◊ ∞« ºÃÑ· #∞O_ç NHõ$+¨μx‚ ã¨∞uÎ OK«∞K«∞, `«##∞ ã¨OǨÏiOK«∞@‰õΩ
=K«∞Û NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ 'HõiH˜ ÅOѶ≤∞OK«∞ ã≤OǨÏO|∞ Hõ~°}˜ "≥∞éã≤— #@∞Å =i‚OK≥#∞.
2. 'ã¨`«ºÉèÏ=∞— Ü«∞#∞ Ѩ^Œ=ÚÖ’ 'ã¨`«º— =^Œe 'ÉèÏ=∞— Ü«∞x K≥Ñ≤Ê##∞,
'ã¨`«ºÉèÏ=∞— Jx K≥Ñ≤Ê#>Ë¡ Ü«∞QÆ∞#∞. J@∞Å '#$ã≤OÇ¨Ï â◊|Ì=Ú Ö’x '#$— Ö’Ñ≤OѨñ
*ËÜ«∞QÍ q∞ye# 'ã≤OǨϗ â◊|Ì=ÚQÍ nxx „QÆÇ≤ÏOz '#~°ã≤OǨϙêfiq∞— Ü«∞#∞
J~°÷=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOK«=ÅÜ«Ú#∞.
Nâ◊OHõ~∞° Å∞ `«=∞ t"å#O^ŒÅǨÏi Ü«∞O^Œ∞ Ѩ~=° ∂`«‡#∞ ã≤OǨÏ=Ú `ÀáÈeÛi.
â’¡II Hõ~°ÅQÆfl=∞$QÆó HõsO„^Œ ÉèíOQÀ I Ѷ¨∞#âß~°∂ÌÅ qYO_» <Àã¨Î[O`«∞ó II
yiâ’ qâ◊^•Hõ$uâ◊Û KÕ`ó« I ‰õΩǨÏ~ˆ ѨOK«=ÚM’-ã≤Î "Õ∞ ‰õΩ`À cèó II (t.Å.44)
ѨOK«=ÚYó J#QÍ ã¨^Àº*Ï`åk ѨOK«=ÚY=ÚÅ∞ QÆŠѨ~"° ∞Õ â◊fi~°∞ñ_»xÜ«Ú,
qâßÅ=∞QÆ∞ =ÚY=ÚQÆÅ ã≤OǨÏ=Ú JxÜ«Ú J~°÷=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù.
Éè‰í Ωõ xΠǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÖ’ ѨOK«=ÚY=Ú (ã≤OǨÏ=Ú)=Öˇ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«ÚO_»∞#∞
QÍ# `å#∞ HÍ=∞„HÀ^è•^Œ∞Å#∞ [O`«∞=ÙÅ#∞ QÆ∞iOz ÉèíÜ«∞Ѩ_» #=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞.
`«`Ϋ fi*Ï˝#=Ú <˘Ok# r=Ùñ_»∞ Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞ Ü«∞QÆ∞#∞. `å<Õ Ñ¨OK«=ÚY∞ñ_»∞
(Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞ñ_»∞) JQÆ∞#∞. 'P#O^ŒO „|Ǩχ}À q^•fi#fl aÉèuË ‰õΩ`«âÛ◊ #— (`≥.· L.2–9)
J`«_∞» ^Õx#∞O_çÜÚ« ÉèÜ í ∞« Ѩ__» ∞» . W@∞Å 'ã≤OǨϗ <å=∞=Ú#∞ â◊OHõ~∞° Å∞ Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ
J#fi~ÚOzi.
489. Éèí∂`«=∞¿ÇÏâ◊fi~°ó
â◊O.ÉèÏ. 1. Éèí∂`å<åO =∞Ǩhâ◊fi~°ó I
2. Éè∂í `Õ#-ã¨`ºÕ # 㨠U= Ѩ~=° ∂`å‡ =∞Ǩhâ◊fi~° Wu "å Éè∂í `«=∞¿ÇÏâ◊fi~°ó
1. ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚʼnõΩ L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ# Dâ◊fi~°∞ñ_»∞.
2. ''Éè∂í `«O HΔ͇^Ò Ñ≤âßKå^Ò <åºÜÕ∞ ã¨`ÀºÑ¨=∂#Ü≥∂ó—— ("Õ∞kx) Ü«∞#∞ã¨iOz
Éè∂í `«=∞#QÍ ã¨`º« =Ú. Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨`åº`«∞‡ñ_≥#· =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞ñ_»∞ QÍ# 'Éè∂í `«=∞¿ÇÏâ◊fi~°∞—
_»Q∞Æ #∞.
Hõ. |e ¿ãã≤# ^•#=Ú#‰õΩ I #e<å‰õΔΩñ_»∞ xdÅ Éèí∂`« <åÜ«∞‰õΩñ_»QÆ∞@O
QÆÅHõÅ=∞x ^Œâ◊k‰õΩ¯Å∞ I |o |o Ü«∞x á⁄QÆ_≥ Éèí∂`«Ñ¨OK«Hõ=∞#Ѷ¨∂!
(ÉèÏQÆ.8-164)
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 467
J=*Ï#xÎ =∂O =¸_è® =∂#∞+‘O `«#∞=∂„t`«"£∞ I
Ѩ~°O ÉèÏ==∞*Ï#<ÀÎ =∞=∞ Éèí∂`«=∞¿ÇÏâ◊fi~°"£∞ II (Éèí.w.9-11)
<å Ü≥ÚHõ¯ Ѩ~`° `« Ϋ fi=Ú#∞ <≥é∞ñQÆx =¸_è∞» Å∞ 'ã¨~fi° Éè∂í `«=∞¿ÇÏâ◊fi~°∞ñ_»#∞—
(Ö’Hõ ã¨O~°H}Δõ Ï~°=÷ Ú) =∞#∞+¨º ^ÕÇϨ =Ú <å„â◊~ÚOz# ##∞fl J==∂xOK«∞ K«∞<åfl~°∞.
ã‘. ZÅ¡Éèí∂`«O|∞Å H˜O„kÜ«∂ǨÏOHõ$u „áê}O|∞ʼnõΩ #kèѨuq h=!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.405)
ã‘. ..... h Ѩi„QÆǨÏ=Ú QÆÅ∞æ@O *Ëã≤ HÍ^≥ „ѨHõ$u
`Õ. =∞ǨÏ^ŒOHÍ~° ѨOK«`«<凄`« QÆQÆ# I
Ѩ=# `Õ*’O|∞ Éèí∂ Éèí∂`«Ñ¨OK«HÍk
Hõe`« `«`«Î fi=ÚÖò „|Ǩ‡O_»HÍ~°º Hõ~°} I
=∞O^Œ <≥ѨÙ_»∞ ã¨=∞~°÷O|∞ ÅQÆ∞@ñ E_»! (ÉèÏQÆ.10L.1211)
490. Pk^Õ=ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiÉèí∂`å<åºnÜ«∞<ÕÎ-<Õ<Õu Pkó I n=º`« „ѨHÍâ◊`« Wu ^Õ=ó I
PkâßÛ™œ ^Õ=âıÛu - Pk^Õ=ó I
„Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ∞#∞ `«#Ö’xH˜ „QÆÇ≤ÏOѨñ|_»∞#∞. QÆ#∞Hõ
'Pk— Ü«∞QÆ∞#∞. J@∞Å „QÆÇÏ≤ OK«∞ ^Õ=Ùñ_»∞ („ѨHÍâ◊=∂#∞ñ_»∞) QÆ#∞Hõ 'Pk^Õ=ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
ã‘. 㨈~fiâ◊ ! HõÖÏÊO`« ã¨=∞Ü«∞O|∞ #O^Œ∞ h Ü«∞dÅ „ѨѨOK«O|∞ <åǨÏiOz
(ÉèÏQÆ.4-287)
h=Ù HõÖÏÊO`«HÍÅ=Ú# ã¨~°fi „ѨѨOK«=Ú#∞ hÖ’ b#=Ú KÕã≤H˘O^Œ∞=Ù.
Hõ. =∞kñ ^ŒÅáÈÜ«∞ñQÆ [Å |∞
^Œ∞ƒ^Œ=ÚÅ∞ ^èŒ~°ñ |∞\˜ì á⁄eÜ«Ú áÈeHõ QÆÅ ~¸
„u^Œâßk ^ÕǨÏ=ÚÅÖ’
=^ŒÅHõ =iÎOK«∞ <å`«‡ =~°æ=Ú "ÀÖˇ<£. (ÉèÏQÆ.10L.1224)
P. „Ѩà◊Ü«∞"Õà◊ h=Ù Éèíi~ÚO`«∞ #O`«‰õΩñ I HÍ~°}O| =QÆ∞@ñ QÆ=∞Å<åÉèí!
ÉèíH˜Îáêi*Ï`« ! Éèí= Éèí∂i uq∞~° k I <Õâ◊ ! ^Œ∞+¨ì ^≥·`«º<åâ◊! Hõ$+¨‚! (1225)
 468 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
h\˜Ö’ |∞_»QÆÅ∞ ѨÙ\˜ì #tOK«∞#@∞¡QÍ P`«‡ ^Õ=`å^Œ∞Å â◊s~°=ÚÅÖ’
„Ѩ=iÎOK«∞K«∞O_»∞#∞. J\˜ì â◊s~°=ÚÖ’ h=Ù Ü«∞O`«~å`«∞‡ñ_»"≥· Ü«ÚO_ç „Ñ¨à◊Ü«∞
ã¨=∞Ü«∞=Ú# "åxx hÖ’ b#=Ú KÕã≤H˘O^Œ∞=Ù.
P. Pk^Õ=Ùñ_≥·# Ü«∂~å=∞K«O„^Œ∞x
HõaQú @
Æ ∞ì>Oˇ `« Ü«∞ã¨∞~° HÀ\˜
[OѨÙ>ˇO`« HõѨÙÅ ™êǨÜ«∞º=∞k Ü≥∞O`«
ã¨∞~°ÅH˘é‰õΩñ „w_» K«∂ÃÑñQÍHõ. (ÉèÏQÆ.9㨯O.359)
491. =∞Ǩ^Õ=ó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨOâßÛ™œ ^Õ=â‹·Û`«#º~°∂¿Ñ} q^Œº`« - Wu =∞Ǩ^Õ=ó I
''ã¨~åfi<£ ÉèÏ"å<£ Ѩi`«º[º P`«‡*Ï˝#Ü≥∂ÔQ·â◊fiˆ~º =∞ǨÏu =∞Ç‘ÏÜ«∞`Õ,
`«™ê‡^Œ∞K«º`Õ ÉèíQÆ"å<£ =∞Ǩ^Õ=óI—— (J.t.4)
=∞Ǩ<£ - Q˘Ñ¨Ê"åñ_»∞#∞, ^Õ=ó - K≥·`«#º (*Ï˝#) ~°∂ѨÙñ_»∞#∞, ^Àº`«<åk
QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞ QÆ#∞Hõ '=∞Ǩ^Õ=ó— J#ñ|_»∞#∞.
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ 'ã¨~åfi<£ ÉèÏ"å<£— J#∞ J^èŒ~°fi}"Õ^Œ LѨx+¨^•fiHõº=Ú#∞
^Œ$ëêìO`«=ÚQÍ K≥Ñ≤Êi.
1. ã¨=∞ã¨Î=ÚÅQÆ∞ SÇ≤ÏHõ q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ (Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞) q_çz 'JǨÏO
„|Ǩ‡ã≤‡— J#∞ =∞Ǩ"åHõº=Ú#∞ J=QÆ`=« Ú KÕãH≤ ˘x# "åiH˜ P`«‡*Ï˝#=Ú ÅaèOK«∞#∞.
P`«‡*Ï˝# ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ Q˘Ñ¨Ê Sâ◊fi~°º=Ú #O^Œ∞ x+¨ª á⁄Ok# "åiH˜ ™êfi`å‡#O^Œ=Ú
ÅaèOK«∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fi`«ã≤û^Œú=ÚQÍ *Ï˝#~°∂ѨÙñ_»∞ („Ѩ*Ï˝#O „|Ǩχ) QÍ# P
™êfi`å‡#O^Œ=ÚÖ’ x=∞QÆ∞flñ_≥· Ü«ÚO_»∞#∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '=∞Ǩ<£— JQÆ∞#∞.
^Àº`«<åk QÆ∞}=ÚÅKÕ '^Õ=ó— JQÆ∞#∞. W@∞ŠѨ~°=∂`«‡ '=∞Ǩ^Õ=Ù_»∞—
2. ã¨=∞ã¨Î=ÚÅQÆ∞ SÇ≤ÏHõ q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ Pã¨H˜Î ÖˉõΩO_»QÆ q=Ú‰õΩÎñ_»~Ú
'JǨÏO „|Ǩ‡ã≤‡— J#∞ =∞Ǩ "åHͺ~°÷=Ú#∞ ÉèÏqOz `«#Ü«∞O^Œ∞ „|ǨχÉèÏ=# KÕã≤
Ѩ~°=∂`«‡#∞ UHÍ„QÆ|∞kú`À `«# z`«Î=ÚÖ’ xeÑ≤ ™È-ǨÏO ÉèÏ=#`À ^蕺xOK«QÍ
ÅaèOK«∞ P`«‡*Ï˝#=Ú Sâ◊fi~°º=Ú. J\˜ì Sâ◊fi~°º=O`«∞ÅQÆ∞ Ü≥∂QÆ∞ÅKÕ Ñ¨~°=∂`«‡
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 469
ѨÓlOѨñ|_»∞#∞. QÆ#∞Hõ '=∞Ǩ<£— JQÆ∞#∞. ^Àº`«<åk QÆ∞}=ÚÅKÕ '^Õ=ó— JQÆ∞#∞.
'=∞Ǩ<£— =∞iÜ«Ú '^Õ=ó— JQÆ∞@KÕ '=∞Ǩ^Õ=ó— JQÆ∞#∞.
Hõ. x#∞ñ ^Œ#∞ñQÍ #u x~°‡Å
=∞#ã¨û=∂kè„ѨHõ~°¬=∞QÆfl`« =Å#O
QÆ#∞ñQ˘x `«„^Œ∂Ѩ Éèí[#
"≥Ú#iOK«∞ =∞Ǩ`«∞‡ñ _»=∞$`« "≥ÚO^Œ∞ñ |â◊√Ѩf!(ÉèÏ~°.„^À}.5P.414)
JǨÏO „|Ǩ‡ã≤‡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „â◊√u "åHõº=ÚÅ J~°÷=Ú#∞ ÉèÏqOz ÉèíQÆ"å#∞x
UHÍ„QÆ"∞≥ #ÿ z`«=Î ÚÖ’ xeÑ≤ ™ÈǨÏO ÉèÏ=#`À Éèlí OK«∞ "å~°∞ "≥∂Hõ=Δ Ú#∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞.
^Àº`«<åk QÆ∞}=ÚÅ q=~°=Ú#ÔH· 332= <å=∞ "åºMϺ#=Ú K«∂_»#QÆ∞#∞.
ã‘. .... ^Õ= ã¨OѶ¨∞=Ú# ÔHÅ¡
=∞ǨÏu <åñ ÉÁÅ∞áê~°∞ =∞ǨÏhÜ«∞ ^Õ=`« I QÍ=Ù# =∞Ǩ^Õ=Ùñ_»Ü≥∞º...
(ÉèÏ~°.P#∞. 5P. 398)
492. ^Õ"Õâ◊ó
â◊O.ÉèÏ. „áê^è•<Õº# ^Õ"å<åg∞â’ - ^Õ"Õâ◊ó I
WO„^•k ^Õ=`«Å‰õΩ „Ѩ^è•#Éèí∂`«∞_»∞ QÍ# '^Õ"Õâ◊√ñ_»∞— JQÆ∞#∞.
''q+¨μ‚ó Ѩ~°=∞ó—— (`≥·.ã¨O.5-5-1) Ü«∞#∞ `≥·uÎsÜ«∞ „â◊√u „Ѩ=∂}=Ú.
=∞. ǨÏ~° ѨOˆH[Éèí"å=∞~å^Œ∞Å∞ =∞sKåºk „Ѩ*Ï<å^äŒ∞ Ö’
Ü«∞~°qO^•HõΔ! ~°=∂ǨÏ$nâ◊ ! Éèí=nÜ«∂OâßOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞Öˇ·
Ѩ~°ñQÆO ^•=HõbÅ Ü≥ÿ∞ <≥QÆ_»∞ h „|Ǩ‡O_» =Ú#fl\˜ì ~¸
â◊fi~°! hˆH =∞uÉèíH˜Î „"≥ÚÔH¯^Œ=Ú ^Õ"ånèâ◊! ~°H˜ΔOѨÙ=∂!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.201)
493. ^Õ=Éèí$^Œ∞æ~°∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ^Õ"å<£ aÉèísÎu ^Õ=Éèí$`ü - â◊„Hõó I `«™êºÑ≤ âßã≤`Õu - ^Õ=Éèí$^Œ∞æ~°∞ó
2. ^Õ"å<åO Éèí~°}Ï`ü, ã¨~°fiq^•º<åO K« QÆ~°}Ï^•fi - ^Õ=Éèí$^Œ∞æ~°∞ó
 470 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
1. WO„^Œ∞ñ_»∞ ^Õ=`«Å#∞ Éèií OK«∞#∞ (áÈ+≤OK«∞#∞) QÍ# '^Õ=Éè$í `ü— JQÆ∞#∞.
q+¨μ‚=Ù P WO„^Œ∞x âßã≤OK«∞#∞ QÍ# '^Õ=Éèí$^Œ∞æ~°∞ó— JQÆ∞#∞.
=∞. J=∞~ånèâ◊fi~°! ÅH˜;`Àñ ^Œye ~Ú@¡O^èŒ∞O_»"≥· Ü«Ú#fl h
ã¨=∞^À„^ÕHõ=Ú „^Œ∞Oz "≥·K«∞@‰õΩ h [#flO|∞ ^ŒÑ≤ÊOzuO
„|=∞^ŒN‰õΩÅ∞ ^ŒO_»^è•i #QÆ∞ #<£ ÉèÏqOѨ Ô~"åfix x
Hõ¯=Ú ~°H˜ΔOѨñ ^ŒÅO`«∞ "åx #^äŒ=ÚO QÍqO`«∞ [OÉèÏO`«HÍ!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.945)
Hõ. <å Ü«∂[˝ ¿ãÜ«ÚK«∞O_»∞=Ú I h Ü«∞kèHÍ~°O|∞ #O^Œ∞xÅ∞=ÙI ã¨∞ˆ~O„^•!
NÜ«Ú`«∞ñ_»"≥· =∞kOѨ‰õΩ I „âıÜ«∞O|∞Å∞ QÆÅ∞æñ I ÉÁ=Ú‡ ã≤`«HõiQÆ=∞<å!
(946)
=K«. Jx ~Ú@∞¡ l+¨μ‚xO |Å∞‰õΩK«∞#fl Hõ$+¨μ‚xH˜ „"≥ÚH˜¯ QÀQÆ} ã¨"Õ∞`« Ü«∞~Ú#
HÍ=∞^èÕ#∞=Ù ÉèíHõÎ[# HÍ=∞^èÕ#∞ =~Ú# ~¸â◊fi~°∞# H˜@¡xÜ≥∞. (947)
2. q+¨μ‚=Ù ^Õ=`«Å#∞ ÉèíiOK«∞#∞. (áÈ+≤OK«∞#∞). Hõ#∞Hõ '^Õ=Éèí$`ü— JQÆ∞#∞.
=∞é˜Ü«Ú `å<Õ ^Õ=`«Å‰õΩ ã¨~°fiq^ŒºÅ#∞ É’kèOK«∞#∞. QÍ# '^Õ=Éèí$^Œ∞æ~°∞ó— JQÆ∞#∞.
494. L`«Î~°ó
â◊O.ÉèÏ. 1. [#‡ã¨O™ê~°|#ú<å^Œ∞`«Î~°fu - L`«Î~°ó I
2. qâ◊fi™ê‡^Œ∞`«¯ $+¨ì Wu "åI
1. [#‡ ã¨O™ê~° |O^èŒ=ÚÅ#∞ ^•\˜ Ü«ÚO_»∞"åñ_»∞ QÍ# 'L`«Î~°ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
=K«. U ǨÏi 㨇~°}O|∞ KÕ`« #„Ѩܫ∞`«flO|∞# ^Œ∞~°`«ºÜ«∞Oɡ·# Ü«∞*Ï˝#O|∞O
^Œi~ÚO`«∞ ~°\ ˜ì ǨÏi 㨇~°}O |K«e`«O |QÆ∞# \Á¡ã¨OQÆ∞=∞x Ü«∞_çÔQ#∞.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.366)
K«. Ѷ¨∞# ѨÙ~°∞ëê~°÷Éèí∂`« =∞#ñQÍñ ^ŒQÆ∞ <å`«‡‰õΩ <Õ xq∞`«Î"≥∞ÿ
Ü≥Ú#~° ##~°÷¿ÇÏ`«∞=# #∂ÖÁ¯#∞ ã¨Oã¨$u ã¨OÉèíqOK«∞ #
@¡#Ü«∞=Úñ ^Œxflq∞`«Î ѨiǨ~°Hõ =∞i÷ [QÆ^Œ∞æ~°∞O_»∞ <åñ
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 471
^Œ#i# "åã¨∞^Õ= Ѩ^Œ `å=∞~°ã¨ ã¨∞Êù@ÉèíH˜Î Ü«∂~°Ü«∞<£. (ÉèÏQÆ.4㨯O.8)
2. qâ◊fi=ÚÖ’x Ü«∞O^ŒéHõO>ˇ#∞ (WO„^•k ^Õ=`«Å HõO>ˇ#∞) Q˘Ñ¨Ê"åñ_»∞
(ã¨~Àfi`«¯ $+¨μì_»∞) QÍ# 'L`«Î~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. Ѩ^Œ‡Ö’K«# ! Hõ$+¨‚ ! ÉèíHÍÎÉèíÜ«∞„Ѩ^Œ ! q#∞=Ú ã¨O™ê~åyfl "ÕñQÆ∞K«∞#fl
[#∞Å ã¨O™ê~°O|∞ ã¨OǨÏiOѨñQÆ h=Ù^ŒHõ¯ ##∞ºÅ∞ÖË~°∞ `«Åñz K«∂_»
™êHΔÍ`«¯iOz# ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞O_»=Ù „ѨH$õ uѨ~∞° O_»=٠Ѩ~=° ∞ѨÙ~°∞+¨!
h „Ѩɒ^èŒ=ÚKÕ`« h =∂Ü«∞ #O`«Ü«Ú #}ñ`«∞=Ù x„âıÜ«∞™ê`«‡Ü«∞O^Œ∞.
P. =∂Ü«∞Ü«∞O^Œ∞ =Úxñy =∞#∞"å~°Å‰õΩñ QÆ$Ѩñ I *Ëã≤ ^èŒ~°‡=ÚYºzǨÏfl"≥∞ÿ#
â◊√Éèí=Ú ¿ãÜ«ÚK«∞O^Œ∞ ã¨∞[#∞Å #=xÖ’ñ I QÍ=ñ|∞@∞ì^Œ∞=Ù [QÆxfl"åã¨!
(ÉèÏQÆ.1㨯O.147)
495. QÀѨuó
â◊O.ÉèÏ. 1. QÆ"åO áêÅ<å`ü QÀѨ"Õ+¨^èŒ~°ó - QÀѨuó I
2. Q“ó-=∞Ç‘Ï, `«™êºó Ѩu`åfi^•fi I
1. QÀ=ÙʼnõΩ ~°HõΔ‰õΩñ_»∞. QÀ‰õΩÅ=Ú #O^Œ∞#∞, |$O^•=#=Ú #O^Œ∞#∞
QÀáêʼnõΩñ_≥· QÀ=ÙÅ#∞ áÈ+≤OK«∞@KÕ 'QÀѨuó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
Hõ. QÀáêÅ=~°∞Å ÔH·##∞ I <åáÈ=ñQÆñ ^Œ# ã¨=∞Oz`åHÍ~° "≥ÚyO
EѨx NѨu "Õ_»∞Hõ I QÀáêÅ∞~°ñ QÆ∂_ç HÍK≥ QÀ=`«û=ÚÅ<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.106)
K«. =~° Ü«∞=Ú<å #n [Å x"å㨠=∞ÃÇÏ∂~°QÆ qã¨Î $`å㨺 q
ã¨∞Êùi`« qëê#Å „ѨÉèíÅ ™Èñ‰õΩ#ñ „QÍy# QÀѨ QÀ^èŒ<À
`«¯~°=ÚÅ <≥Å¡ñ QÍz Éèí∞[QƄѨ=~°∞<£ "≥_»ÅOQÆñ ^Àe `«
`«ûi ^Œ=∞ÖÏO|∞ áê#=Ú# ã¨O`«ã¨=∞O^ŒñQÆñ *ËÃã QÀ`«u<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.112)
=∞. .............. Hõ$+¨μ‚O_»∞ ã¨
[˚# =iú+¨μ‚ñ_»∞ QÀѨ QÀ x=Ç¨Ï ~°HΔÍ ^Œ‰õΔΩñ_≥· ^Õ=`å
[#∞ ÅyæOѨñ QÆ~åO|∞*Ï`«=Ú# ã¨K«Ûù„`«O|∞ñQÍñ ^•ÖˇÛ É’
 472 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
~°# QÀ=~°ú# â‹·Å=Ú<£ ^Œ@K«~°„^Œ=∂º=∞s *ÏÅ=Ú<£. (ÉèÏQÆ.3㨯O.116)
2. Q“ó Ü«∞#QÍ =∞Ç‘Ï (Éèí∂q∞) ~å=∂k ~°∂Ѩ=ÚÅ`À Éèí∂q∞x áêeOK≥#∞
QÍ# 'QÀѨuó— Ü«∞QÆ∞#∞. Q“ó Ü«∞#QÍ Éèí∂^Õq. ''=∞Ç‘ÏO ^ÕgO q+¨μ‚ѨfflO—— `≥·.„ÉÏ.
„â◊√u "åHõº=ÚKÕ Éèí∂^ÕqH˜ Éèí~°Î Ü«∞QÆ∞@KÕ 'QÀѨuó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
âß. WÖÏ¡ÅO y\˜Ü≥ÿ∞# HÍÅ=Ú# =Ú<£ (ÉèÏQÆ.10L. 199)
496. QÀáêÎ
â◊O.ÉèÏ. ã¨=∞ã¨ÎÉèí∂`åx áêÅÜ«∞<£ ~°HõΔHÀ [QÆ`« Wu - QÀáêÎ I
ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«=ÚÅ#∞ ~°H˜ΔOK«∞#∞ QÍ# 'QÀáêΗ Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. 'Hõ$+¨μO‚ _»∞ Ö’Hõ~H° ‰Δõ Ωõ O_»~Ú# ѨÙO_»sH͉õΩΔ x x*ÏOâ◊ Ü«∞#∞K«∞ Ü«∞O`«~O° QÆO|∞#
lOuO`«∞— (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.934)
=. ^Õ"å! h=Ù =~åǨÏ~°∂ѨÙO_»"≥· =∞Ç‘Ï`«ÅOɡuÎ, #~°ã≤OǨÏ~°∂ѨO|∞ ^•eÛ
Ü«∂k^≥·`«∞º ǨÏ~°}ºHõtѨ٠=kèOz, "å=∞#∞O_»"≥· |eO QÆ\ ˜ì, Ü«∞[˝=¸iÎ"≥·
Ü«∞[˝qѶ¨∞flHõ~°∞O_≥·# [OÉèí∞_»#∞ ^•#=ÙO [OÑ≤, Ü«∞O_»[ [~åÜ«Ú[
¿ãfi^Œ * ’kƒù [ O|∞Å#O |~° y # K« ` « ∞ ifi^è Œ „Ѩ [ Å#∞ ~° H ˜ Δ O K« ∞ K« ∞ #fl
[QÆ„^ŒHõΔ‰õΩO_»=Ù... (ÉèÏ~°.J~°}º.3P.13)
497. *Ï˝#QÆ=∞ºó
â◊O.ÉèÏ. # Hõ~°‡}Ï # *Ï˝#Hõ~å‡ÉèϺO "å QÆ=∞º`« H˜#∞Î *Ï˝<Õ<≥·= QÆ=∞º`« Wu -
*Ï˝#QÆ=∞ºó I
Ѩ~°=∂`«‡ Hõ~°‡ÅKÕ QÍx, *Ï˝#Hõ~°‡ÅKÕ QÍx á⁄O^Œñ|_»_»∞. *Ï˝#=Ú KÕ`«
=∂„`«"Õ∞ á⁄O^Œñ|_»∞#∞.
^ŒO_»Hõ=Ú '"≥·~åQƺ q*Ï˝# É’^è•`«‡ Ü≥∂QÆ„H˜Ü«∂~°∂_èç #O`«~°ƒÇ≤Ï~åfi ºÑ≤Îñ *ÏeOz
â◊√^•úO`« ~°OQÆO|∞ QÍqOz ǨÏ$`«Ê^Œ‡"åã¨∞O_»"≥· z#‡Ü«∂HÍ~°"≥∞ÿ Ü«Ú#fl h
Ü«Ú#fl`å #O`« `Õ*’ qÖÏ™ÈÅ¡ã¨#∂‡iÎñ l`«ÎO|∞ÅO *ËiÛ Ü«∂#O^Œ
Ö’ÖÏ`«‡`«O ÉÁÅ∞Û Ü≥∂wâ◊fi~° „âı}H˜ O˜ ^•=H©<å#∞HõOáê#∞Åaú ã¨∞Êù@ *Ï˝#=ÚO
QÆÅ∞æ@O *Ëã≤ Ü«∂Ü«∂ã¨=ÚO *ˇO^Œ~À ^Õ=`åK«„Hõ=sÎ! (ÉèÏQÆ.3-203)
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 473
ã‘. JO|ñ <å~åÜ«∞}∞O _»dÅ âßG=ÚÅ#∞ ã¨=∞kèHÍ#∞+≤ª`« ã¨=# f~°÷
^Œ~°≈# [Ѩ`«áÈ-^茺ܫ∞# Ü≥∂QÆ„H˜Ü«∂ ^•# ^èŒ~°‡O|∞Åñ QÍ#|_»ñ_»,
ÜÕ∞z# =∞#=Ú ÉÏ¿ÇϺO„kÜ«∞O|∞Å ÔQeÛ ã¨HõÅ Hõ~°‡`åºQÆ ã¨~°}˜ <˘Ñ≤Ê
`«ÅH˘x <å`«‡ `«`«Î fi*Ï˝#=Ú#∞ q∞Oz Ü«Ú_»∞QÆHõ "≥·~åQƺ Ü«ÚH˜Îñ ^Œ#i
`Õ. =∞Ç≤Ï`« Ѷ¨Åã¨OQÆ~°Ç≤Ï`« ^èŒ~°‡=Ú#ñ ^Œ#~°∞
#\˜ì ѨÙ~°∞+¨μO_»∞ ^ŒÅáÈÜ«∞, #dÅ ¿ÇÏÜ«∞
QÆ∞}=ÚÅ#∞ ÉÏã≤ HõÖϺ} QÆ∞} qt+¨μìñ
_≥·# ǨÏi <˘O^Œ∞ñ |~°=∂`«∞‡ ##Ѷ¨Úñ_»QÆ∞K«∞ (ÉèÏQÆ.3-1026)
"≥∂HõΔ=∞O>Ë "Õé˘Hõ ~°∂Ѩ=Ú`À `ÀK«Hõ, *Ï˝#"Õ∞ "≥∂HõΔ=ÚQÍ `ÀK«∞#∞.
Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '*Ï˝#QÆ=Úºñ_»∞—.
498. ѨÙ~å`«#ó
â◊O.ÉèÏ. HÍÖË<åѨizÛù#fl`åfi`ü ѨÙ~åÑ≤ Éèí=fu - ѨÙ~å`«#ó I
HÍÅ=ÚKÕ Ñ¨iq∞u (ǨÏ^Œ∞Ì) x~°‚~ÚOK«|_»Hõ (|Ǩï) ѨÓ~°fi=Ú #O^Œ∞#<Õ
Ü«ÚO_ç#"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ѨÙ~å`«#ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
(Ѩ~°=∂`«‡ qâ◊fiã¨$+≤ì *ËÜ«∞ ã¨OHõeÊOz# `«~°∞"å`« HÍÅ=∂q~°ƒùqOz#k.
Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∂HÍÅ=Ú Ñ¨Ù@∞ìHõ‰õΩ =ÚO^Õ Ü«ÚO_≥#∞ QÍ# HÍÅ=ÚKÕ Ñ¨iq∞u
x~°‚~ÚOѨñ|_»∞ „Ѩã¨H˜ÎÜÕ∞ Ü«ÚO_»^Œ∞. QÍ# 'ѨÙ~å`«#ó— Ü«∞QÆ∞#∞.)
=K«. xifiâı+¨μO_»QÆ∞ ÉèíQÆ=O`«∞x KÕëêì qâı+¨O|∞ ^Õx=Å# #∞`«Ê#flO|QÆ∞ #k
'HÍÅO—|x K≥ѨÊO|_»∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.891)
ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ ã¨$+≤ì HÍ~°º=Ú#∞ ã¨OHõeÊOz#ѨÙ_»∞ PÜ«∞#‰õΩ KÕ+Åì¨ ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
JѨC_»∞ HÍÅ=Ú^ŒƒùqOK«∞#∞. P HÍÅ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ѨÙ@∞ìHõ‰õΩ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ_® Ü«Ú#fl
"å_»QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ 'ѨÙ~å`«#∞_»∞—.
ã‘. ... ã¨$+≤ìѨÓ~°fi=Ú#ñ [iÛOѨ <Õ <˘Hõ~°∞_»ñ
QÆey Ü«ÚO_»∞^Œ∞ g`«Hõi‡ #QÆ∞K«∞ (ÉèÏQÆ.2㨯O.250)
ã‘. ... ÉèíQÆ=O`«∞O_»∞ ã¨$+≤ìѨÓ~°fi=Ú#O^Œ∞
Pf‡Ü«∞ =∂Ü«∂ ÅÜ«∞O|∞ <˘Ok#
 474 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
qâ◊fiQÆ~°∞ƒùñ_≥· `«# Ü≥∞Hõ¯\˜ "≥Å∞OQÆ∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.198)
499. â◊s~°Éèí∂`«Éèí$`ü
â◊O.ÉèÏ. â◊s~å~°=∞ƒùHõÉèí∂`å<åO Éèí~°}Ï„`åÊ}~°∂Ѩ^èŒ~°ó - â◊s~°Éèí∂`«Éèí$`ü I
Ѩ~=° ∂`«‡ r=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ „áê} ~°∂Ѩ=Ú#∞ ^èiŒ Oz#"åñ_≥,· â◊s~° x~å‡}=Ú#
Hõ=ã¨~°=∞QÆ∞ Éèí∂`«=ÚÅ#∞ áÈ+≤OK«∞#∞ (xeÑ≤ Ü«ÚOK«∞#∞) QÍ# 'â◊s~°Éèí∂`«Éèí$`ü—
JÜ≥∞º#∞.
=K«. U „ѨHÍ~°O|∞# =∞ǨÉèí∂`«O|∞Å∞ Éè∫uHõO|∞Å~Ú# Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞ÅO^Œ∞
„Ѩ"ÕtOz Ü«ÚO_»∞, <å „Ñ¨HÍ~°O|∞# <Õ#∞ h Éèí∂`« Éè∫uHõO|∞Å~Ú#
ã¨~°fiHÍ~°ºO|∞ÅO^Œ∞ ã¨`åÎ fik ~°∂ѨO|∞Å „Ѩ"ÕtOz Ü«ÚO_»∞^Œ∞.
(ÉèÏQÆ.2-252)
ã‘. ... h Ѩi„QÆǨÏ=Ú QÆÅ∞æ@O *Ëã≤ QÍ^≥ „ѨHõ$u
`Õ. =∞ǨÏ^ŒÇ¨ÏOHÍ~° ѨOK«`«<凄`« QÆQÆ#
Ѩ=# `Õ*’O|∞ Éèí∂ Éèí∂`«Ñ¨OK«HÍk
Hõe`« `«`«Î fi=ÚÖò „|Ǩ‡O_»HÍ~°º Hõ~°}
=∞O^Œ∞ <≥ѨÙ_»∞ ã¨=∞~°÷O|∞ ÅQÆ∞@ñ*Ëã≤. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1211)
500.Éè’HÍÎ
â◊O.ÉèÏ. 1. áêÅHõ`åfi`ü - Éè’HÍÎ I 2. Ѩ~°=∂##Ìã¨<ÀÌǨÏã¨"≥∂ƒùQÍ^•fi - Éè’HÍÎI
1. 'Éèí∞[<£ ѨiáêÅ<åÉèíº=Ǩ~°Ü≥∂ó— Éèí∞[<£ Ü«∞#QÍ áêeOK«∞@. JÉèíº=Ǩ~°
=∞#QÍ Éè’yOK«∞@. Ѩ~°=∂`«‡ ã¨HõÅ „áê}∞Å#∞ áêeOK«∞#∞ (~°H˜ΔOK«∞#∞)
2. `å#∞ r=~°∂Ѩ=Ú# #∞O_ç Ѩ~=° ∂#O^Œ ã¨O^ÀǨÏ=Ú (~åt) ##∞Éèqí OK«∞#∞
QÍ# 'Éè’HÍΗ Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
1.Hõ. `«O„_ç „H˜Ü«∞ ~å=∞K«O„^Œ∞ñ_»∞ I ^ŒO„_»∞Å =∞é˜Ñ≤Oz „Ѩ[Åñ ^• ~°H˜ΔOѨ<£
^ŒO„_»∞Å #O^Œé∞ =∞ézi I `«O„_ç QÆ^• ~å=∞K«O„^Œ ^èŒ~°}˜Ñ¨Ùñ _»#∞K«∞<£
(ÉèÏQÆ.9㨯O.337)
=. =∞é˜ÜÚ« <å ~å=∞K«O„^Œ∞O_»∞ ~å[i¬ K«i`«∞O_»∞#∞, x[^è~Œ ‡° x~°`∞« O_»∞#∞,
<ÕHõѨffl „=`«∞O_»∞#∞, ã¨~°fiÖ’Hõ ã¨=∞‡`«∞O_»∞#∞ #QÆ∞K«∞, ^èŒ~°‡q~À^èŒO|∞
g~° Ѷ¨∞@ì=Ú 475
Q͉õΩO_»ñ QÀiHõ Å#∞ÉèíqOK«∞K«∞ñ, „^Õ`åÜ«ÚQÆO ɡ·#ñ QÆ$`«Ü«ÚQÆ^èŒ~°‡O|∞
QÍqOK«∞K«∞, ÉÏÅ=∞~°}O|∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #i+¨Oì |∞Å∞ „Ѩ[ʼnõΩñ QÆÅ∞QƉΩõ O_»
~å[ºO|∞ ¿ãÜ«ÚK«∞O_≥. (338)
2.L. H˘O^Œé∞ h â◊s~°=Ú Å‰õΩOiî`« ÉèíH˜Î Éèí=^Œfiâ◊O|∞ Öˇ·
K≥O^ŒñQÆ h Ѩ^•|˚=ÚÅ∞ ¿ãi ÉèílOѨÙK«∞ñ ^Œ`«∞ûMÏ`«∞‡ Öˇ·
Ü«ÚO^Œ∞~°∞ H˘O^Œé© `«#∞=Ù Ö’e ^èŒiOz Éèí=`«Ê^•|˚=ÚÖò
á⁄O^Œ∞QÆñ Q˘ÅfiÖËHõ ~ÚÅñ |∞@∞ìK«∞ñ [K«∞ÛK«∞ #∞O^Œ∞ ~°=ºÜ«∂!
(ÉèÏQÆ.10L.1217)
ã‘. Hõ_»∞ѨÙ# kO_»∞QÍñ QÆ\ ˜ì# =Å∞=Ö’ ÖÏe`« =Oâ◊<åà◊O|∞ñ *ÁxÑ≤
q=∞Å â◊$OQÆO|∞#∞ "Õ„`«^ŒO_»O|∞#∞ *Ïé˜ ~åhHõ _®K«OHõ xé˜H˜
g∞ñQÆ_» ÃÑ~°∞ñQÆ∞`À "Õ∞à◊qOz# K«eÌ=Ú^ŒÌ _®Ñ¨eKÕ`« "≥Ú#Ü«∞ #∞xz
K≥ň~ñy H˘ã¨i `≥zÛ# Ü«¸~°∞ñQÍÜ«∞Å∞ „"Õà◊§ã¨O^Œ∞Å#∞ ^• "≥ÅÜ«∞ xé˜H˜
`Õ. ã¨OQÆ_ôÅ #_»∞=∞ñ [Hõ¯#ñ QÆ∂~°∞ÛO_ç
#~°‡ÉèÏ+¨}=ÚÅ #QÆ=Ù <≥éÑ≤
Ü«∂QÆÉè’HõÎ Hõ$+¨μ‚ñ _»=∞~°∞Å∞ "≥éñQÆO^Œ
â‹·â◊=O|∞ "≥∞éã≤ K«eÌ QÆ∞_çK≥. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.498)
Wu g~° Ѷ¨∞@ì J=QÍǨÏ#"£∞
 476 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú
501. HõÑ‘¢#Ìó
â◊O.ÉèÏ. 1. HõÑ≤âßÛ™êq¢#ÌâıÛu I HõÑ≤ó - =~åǨÏó, "å~åǨÏO =ѨÙ~åã≤÷`«ó-HõÑ‘¢#Ìó
2. HõÑ‘<åO "å#~å}Ïq∞¢#Ìó - HõÑ‘¢#Ìó I ~åѶ¨∞"À "å I
1. HÍ`ü - `ÀÜ«∂`ü [Å=Ú#∞O_ç, Éèí∂q∞O áêu - ¿ã‡u ÃÑ·H˜ ÖËÃÑ#∞.
[Å=ÚÖ’ =Úxy Ü«Ú#fl Éèí∂q∞x q+¨μ‚=Ù =~åǨÏ~°∂Ñ≤Ü≥ÿ∞ `«# ^ŒO¢+¨ì=Ú g∞^Œ
xeÃÑ#∞. HÍ# 'HõÑ≤—Ü«∞Ü≥∞º#∞. HõÑ≤Ü≥ÿ∞# „ѨÉèí∞=Ù 'HõÑ‘O„^Œ∞—ñ_»#ñ|_≥#∞.
Hõ. "å~åÇ¨Ï ~°∂Ѩ=Ú#ñ ɡO I áêi# `«# ^ŒOR <˘Hõ@ #=x ã¨yi HÍO
`å~°O|∞QÆ <≥uÎ# Ü«∂ I â∫iO „QÀ_®`«∞‡ñ ^ŒÅ`«∞ ã¨=∞ºQƃùH˜Î<£.
(ÉèÏ~°.âßOu. 3P. 41)
2. ã¨∞„w=Ùñ_»∞, ǨÏ#∞=∞O`«∞ñ_»∞ "≥ÚII "å#~°∞ʼnõΩ „ѨÉèí∞=Ù QÍ# ^Œâ◊~°^äŒ
~å=Úñ_»∞ 'HõÑ‘O„^Œ∞—ñ_»Ü≥∞º#∞.
=K«. ã¨∞„w= Ѩ=#`«#Ü«∞ Ѩ#㨠QÆ[ QÆ=Ü«∞ QÆO^èŒ=∂^Œ# hÖÏOQÆ^Œ ‰õΩ=Ú^Œ
*ÏO|=^•^Œ∞ ÖÏ ~°Hõ¯ã¨∞Å <≥Hõ¯\˜ HõÜ«∞ºO|∞ÅO^Œ∞ñ ^Œ~°∞Å y~°∞Åñ,
QÆ~åѶ∂¨ `«O|∞Å #∞Hõ¯_çOzi. (ÉèÏQÆ.9㨯O.291)
502. Éèí∂i^ŒH˜Δ}ó
â◊O.ÉèÏ. Éèí∂~°Ü«∞ó - |ǨÏfiÜ≥∂ Ü«∞[˝^ŒH˜Δ}Ïó ^èŒ~°‡=∞~åº^•O ^Œ~°≈Ü«∞`À Ü«∞[˝O
‰õΩ~°fi`À-㨺 q^Œº#Î Wu - Éèí∂i^ŒH˜Δ}ó I
Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞[˝=Ú<åK«iOK«∞ Ü«∞[=∂x ~°∂Ѩ=Ú# ^èŒ~°‡=∞~åº^Œ#∞
Ö’Hõ=Ú#‰õΩ K«∂ѨÙ@ÔH·, Ü«∞<ÕHõ=ÚÅQÆ∞ ^ŒH˜Δ}Å xK≥Û#∞. HÍ# 'Éèí∂i^ŒH˜Δ}ó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ÉèíQÆ=O`«∞ñ _»QÆ∞ ~å=∞Éèí„^Œ∞O_»∞ „Ñ‘u`À ^Õ"À`«Î=Úx ã¨~°fi^Õ==∞Ü«Úx
^Œ#∞ñ^•# ‰õÄiÛ Ü«∞^èŒfi~°=ÚÅ∞ ¿ãÃã#∞ Ǩϟ`«‰õΩñ ^Œ∂~°∞=Ù #∞`«Î~°O|∞
 477
™ê=∞QÍÜ«∞‰õΩxH˜ â◊=∞# kQ̓ùQÆO|∞ „|Ǩχ‰õΩñ „QÆ=∞=Ú#ñ |_»=∞ Ô~Å¡
#^èŒfi~°∞º#‰õΩ âı+¨ =∂Kå~°∞º#‰õΩ xzÛ ™⁄=Ú‡Å∞ ѨOz Éèí∂ã¨∞~°∞Å H˘ã¨ñ
`Õ. `«#^Œ∞ Ô~O_»∞ ѨÙ@ìO|∞Å∞ñ ^Œ#‰õΩ <≥·#
"≥∞Åñ`« =∞OQÆà◊ ã¨∂„`«O|∞ q∞#∞‰õΩñ ^ŒHõ¯
q#`«∞ñ_≥· Ü«ÚO_≥ <å ~å=Ú q`«~°}O|∞
áêO_»"À`«Î=∞! ÜÕ∞=∞x ѨÅ∞Hõ=K«∞Û. (ÉèÏQÆ.9㨯O.342)
K«. Ç≤Ï=∞yi ™ê#∞^Õâ◊=Ú# <≥‰õΩ¯_»∞ "≥·Éèí==ÚÅ¡ã≤Å¡ Ü«∞
[˝=Ú `«QÆñ*Ëã≤ Éèí∂q∞ã¨∞~° ã¨OѶ¨∞=Ú ÖˇÅ¡#∞ ^Œ$ã≤ÎñÉÁO^Œ ¿ÇÏ
=∞ "≥Úã¨ÔQñ QÆ∞Ñ¨Ê QÆ∂~°Å∞ ã¨=∞„QƉõΩ`«∂ǨÏÅ∞ñ_≥· Hõ#`«∞û=
=~°‚=∞Ü«∞QÆ$ǨτH˜Ü≥∂ѨHõ~°} „ѨHõ~°O|∞Å∞ xK≥Û ÉèíH˜Î`À<£.
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi.1P.31)
=K«. ѨÅ∞=∂é∞ ~åAÅ<≥Å#¡ ∞ ÉÁiQ˘x Ѩ~â° √◊ ~å=ÚO _»`$« ѨÙOÎ _≥· „áêÜ«∞tÛ`«OÎ |∞QÍ
#Ü≥∞º_»ñ QÆâ◊ºÑ¨Ù #∞Ѩ^Œ~°≈#O|∞# ~å[ã¨∂Ü«∞O|∞Å∞, #â◊fi"Õ∞^èŒO|∞Å∞,
"å[¿ÑÜ«∞O|∞Å #<ÕHOõ |∞ÖÁ#iÛ Ü«∞=Ú‡hO„^Œ∞#‰õΩ ^ŒH}Δ˜ QÍ ã¨=∞ã¨Î HΔÀ}˜ÜÚ«
<˘ã¨OQÔ . (ÉèÏ~°.â◊ź.2P.199)
Ѩ~°â◊√~å=Úñ_»∞ ÃщõΩ¯=∂~°∞¡ ~åAÅ#∞ K«OÑ≤‰õÄ_® `«$Ñ≤Î á⁄O^ŒHõ
„áêÜ«∞tÛ`«ÎOQÍ Hõâ◊ºÑ¨Ùx Ѩ~°º"ÕHõΔ}Ö’ ~å[ã¨∂Ü«∞, Jâ◊fi"Õ∞^èŒ, "å[¿ÑÜ«∂k
Ü«∂QÆ=ÚÅ∞ KÕã≤ ã¨=∞ã¨Î Éèí∂=∞O_»Å=Ú#∞ P =ÚhO„^Œ∞#‰õΩ ^ŒH˜Δ}QÍ xK≥Û#∞.
503. ™È=∞Ѩó
â◊O.ÉèÏ. 1. ™È=∞O Ñ≤|u ã¨~°fi Ü«∞*Ë˝+¨μ Ü«∞+¨ì=º^Õ=`å ~°∂¿Ñ}Ëu - ™È=∞ѨóI
2. ^èŒ~°‡=∞~åº^•O ^Œ~°≈Ü«∞<£ Ü«∞[=∂#~°∂¿Ñ} "å ™È=∞Ѩó I
1. Ü«∞[˝=Ú#O^Œ∞ WO„^•k ^Õ=`«Å∞ Ü«∞lOѨ|_»∞^Œ∞~°∞. q+¨μ=‚ Ù P Ü«∞+¨=ì º
^Õ=`å ~°∂Ѩ=Ú# #∞#fl"åñ_≥· ™È=∞(~°ã¨)=Ú#∞ áê#=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_»∞#∞.
'JǨÏO Ç≤Ï ã¨~°fiÜ«∞*Ï˝<åO Éè’HÍÎ K« „ѨÉèí∞ˆ~= K«— Ü«∞#∞ ÉèíQÆ=^ŒfiK«#=Ú
„Ѩ=∂}=Ú.
 478 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=. „â◊^•úk â◊√^ŒÉú Híè Θ Ü≥∂QÆO|∞#∞O QÆey Ü≥Ú#~°∞Û Ü«∞[˝O|∞ xO„^•k^Õ=`«Å∞
`«$ѨÙÎÖˇ· Ü«∞[˝Ñ¶¨ÅO|∞Å <˘ã¨OQÆ, „|Ǩ‡k `«$}QÆ∞ŇÅ`åѨ~°ºO`«O|∞ ã¨HõÅ
Ö’HõO|∞Å "åixñ ^Œ$Ñ≤OÎ ÉÁOkOѨÙK«∞, NǨÏiO ^Œ$Ñ≤ñÎ ÉÁO^Œñ*ËÜÚ« K«∞....
(ÉèÏQÆ.5㨯O.2P.10)
2. ^è~Œ ‡° =∞~åº^Œ#∞ Ö’Hõ=Ú#‰õΩ K«∂ѨÙ@ÔH,· q+¨μ=‚ Ù Ü«∞[˝Ü∞« [=∂x ~°∂ѨÙ_≥·
™È=∞áê#=Ú KÕÜ«Ú#∞. QÍ# '™È=∞Ѩó— JQÆ∞#∞.
504. J=∞$`«Ñ¨ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ™êfi`å‡=∞$`«~°ã¨O Ñ≤|<£ - J=∞$`«Ñ¨ó I
2. J㨠∞ Ô ~ · ¢ i› Ü « ∞ =∂}=∞=∞$`« O ~° H ˜ Δ ` åfi ^Õ " å<£ áêÜ« ∞ ~Ú`åfi
ã¨fiÜ«∞=∞ѨºÑ≤|ku "å II
1. Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ P`å‡#O^Œ ("≥∂HõΔ) ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. ã¨fi~°∂Ѩ
„ѨHÍâ◊=Ú`À P Ü«∂#O^Œ=Ú ##∞ÉèíqOK«∞#∞ QÍ# 'J=∞$`«Ñ¨ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
`Õ. bÅ <åf‡Ü«∞ áê^•OQÆ∞m qx~°æ
`å=∞$`«=Ú „QÀe#\˜ì =∞Ǩ`«‡! ... (ÉèÏQÆ.3㨯O.1031)
2. H©Δ~°™êQÆ~°=Ú#∞ =∞käOz#ѨÙ_»∞ ^èŒ#fiO`«i Ü«Ú^ŒƒùqOz Ü«∞OkOz#
J=∞$`«ÉèÏO_»=Ú#∞, ~åHõΔã¨∞Å ÉÏi#∞O_ç ~°H˜ΔOz ^Õ=`«ÅKÕ`« „`åyOz `å#∞#∞
„`åÔQ#∞ QÍ# 'J=∞$`«Ñ¨ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.

''`«`«¿ãÎ [QÆ$ǨïÔ~ÂÌ`åº ^èŒ#fiO`«i Hõˆ~ ã≤÷`«"£∞ I

Hõ=∞}¤Å∞O =∞Ǩg~åº Ü«∞„`å¿ãÎ `«kfi*Ï=∞$`«"£∞ II
=∂Ü«∞Ü«∂ Ö’Éèí~Ú`åfi `å<£ q+¨μ‚ó ¢ã‘Î~°∂Ѩ ã¨Oã≤÷`«ó I
^•#"ÕÉèíºã¨Î^•^•Ü«∞ ^Õ"ÕÉèíºó „Ѩ^Œ^Ò „ѨÉèí∞ó I
`«`«ó =ѨÙó ã¨∞~°QÆ}Ïó â◊„HÍ^Œºã¨Î`«Î^•=∞$`«"£∞I—— (q.ѨÙ.1-9-108-110)
Hõ. XHõ ÉÁ@∞ìñ lHõ¯‰õΩO_»ñQÆ I ã¨HõÅ ã¨∞^è•~°ã¨=Ú #=∞~° ã¨OѶ¨∞O|∞ʼnõΩO
„|Hõ\˜Oz áÈã≤ ǨÏi ^Œ# I ã¨∞Hõ~åHõ$u ^•ÖˇÛ #ã¨∞~°â◊¥~°∞Å∞ ɡQÆ_»<£.
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 479
(ÉèÏQÆ.8-324)
Hõ. â’kèOz [Åkè #=∞$`«=Ú I ™êkèOz xeOѨ"≥·i K«‰õΔΩ~°æ`«∞Å<£
~ÀkèOz ã¨∞~°ÅH˜_ç ǨÏi I É’kèOz YˆQO„^Œ∞ <≥H˜¯, áÈÜ≥∞ #ˆ~O„^•!
(ÉèÏQÆ.8-327)
=. Ѩ^Œ=¸_»=k Ü«∞~Ú# "≥∂Ç≤Ïh "Õ+¨O|∞# #ã¨∞~°∞Å "≥∂Ç≤Ï`«∞ÅO *Ëã≤
ã¨∞~°Å #=∞$`åǨ~°∞ÅO QÍqOK≥... (ÉèÏQÆ.1㨯O.63)
D q^èŒ=ÚQÍ q+¨μ‚=Ù áêÅã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ zeH˜ J=∞$`«=Ú#∞ ã¨OáêkOz,
~åHõΔã¨∞Å Hõ#∞fl QÆÑ≤Ê ^Õ=`«ÅˆH ѨOzÃÑ>ˇì#∞. QÍ# 'J=∞$`«Ñ¨ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
505. ™È=∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ™È=∞~°∂¿Ñ}∫+¨nèó áÈ+¨Ü«∞<£ - ™È=∞ó I
2. L=∞Ü«∂ ã¨Ç≤Ï`« t"À "åI
1. ''Ѩ Ù ëê‚ q ∞ KÒ+¨ n è ã ¨ û ~åfi ™Èû"≥ ∂ Éè í ∂ `åfi ~° ™ ê`« ‡ Hõ ó —— Ü« ∞ #∞
w`å=K«<å#∞™ê~°=Ú q+¨μ‚"Õ ~°ã¨ã¨fi~°∂ѨÙñ_≥· K«O„^Œ~°∂Ѩ=Ú# ã¨HõÅ F+¨^èŒ∞Å#∞
áÈ+≤OK«∞#∞ QÍ# '™È=∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
K«. k#=Ú# <≥Å¡ #∞+¨‚Hõ~°nѨÙÎÅ∞ Ѩifi ~°ã¨O|∞ñ cÅfi =O
k# ã¨HõÖ∫+¨kè „Ñ¨q`«uO ^≥e"˘O^ŒQÆñ*ËÜ«Ú <Õ~°∞Ê QÆ
eæ# `«# ~°t‡*ÏÅ=Ú# bÅñ [HÀ~°=ÚÅ<£ =∞kOѨñ *Ë
Ü«∞ #∞^ŒÜ«∞"≥∞ÿ "≥eOÔQ #=∞$`åOâ◊√ñ_»∞ ¿ã#‰õΩ ^Œ#∞Ê ¿ãÜ«ÚK«∞<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.2P. 126)
2. 'L=∞Ü«∂ ã¨ÇϨ =~°`Î —Õ L=∞ (áê~°fiu)`Àñ QÆ∂_ç# t=Ùñ_»∞ '™È=∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
''ã¨$+≤ìã≤÷`«º#ÎHÍi}© „|Ǩχq+¨μ‚ t"åu‡HÍ"£∞
㨠ã¨O*Ï˝ Ü«∂u ÉèíQÆ"å<ÕHõ U= [<å~°Ì#ó II—— (q.ѨÙ.1-2-66)
XˆH Ѩ~°=∂`«‡ ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞ HÍ~°º=ÚÅ <≥é"Õ~°∞Û@ÔH· „|Ǩχ q+¨μ‚ t=
~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ #QÆ∞#∞. t=Ùñ_»∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ QÍ# '™È=∞— <å=∞ "åK«∞ºñ_»QÆ∞
K«∞<åfl_»∞. ('L=∞— Ü«∞#QÍ „|Ǩχ q^Œº. P q^Œº`À QÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞"åñ_»∞ QÍ#
'™È=∞ó— Ü«∞xÜ«Ú J~°÷=Ú KÕã≤H˘#^ŒQÆ∞#∞)
 480 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
506. ѨÙ~°∞l`ü
â◊O.ÉèÏ. ѨÙ~°∂<£ - |Ǩ˙<£ â◊„`«∂<£ [Ü«∞fu - ѨÙ~°∞l`ü I
J<Õ‰õΩÅQÆ∞ â◊„`«∞=ÙÅ#∞ [~ÚOK«∞#∞ QÆ#∞Hõ 'ѨÙ~°∞l`ü— JQÆ∞#∞.
ã‘. =∞^äŒ∞~åѨÙ~°=Úñ [`«∞ifi^èŒ |Ö∫Ѷ¨∞=ÚÅ`À
<å=iOz# HÍÅÜ«∞=# ™êÅfi
=∞QÆ^èŒ Éèí∂áêÖÏk =∞#∞*ËO„^Œ Ö’HõO|∞
Ãã·#ºÜ«ÚHõÎ=Ú QÍñQÆ ã¨OǨÏiOz
`«# ÉÏǨïâ◊H˜Îñ l`«Î=ÚÅ #i÷Oz#
cè=∞ áê~°∞÷ʼnõΩ #∞^•Ì=∞ q[Ü«∞
"≥Úã¨ñy `«^≥· fi~°∞Å #∞Hõ¯_»OQÆñQÆñ „^Œ∞Oz
ÉÏ} â◊O|~° =Ú~° ѨÅfiÖÏk
`Õ. ^Œ#∞[ <åÜ«∞Hõ ¿ã<å q`å#=ÚÅ#∞
ǨÏÅ^èŒ~åk ã¨"Õ∞`«∞ñ_≥· ǨÏ`«∞Åñ*ËÃã
^ŒO`«=¢HÍÎk ^≥·`«∞ºÅ∞ ^Œ#∞fl <≥^Œ∞~°
ÉèíO_»#=ÚÖ’#ñ „^Œ∞OK≥ ^À~°ƒÅ=Ú "≥∞éã≤. (ÉèÏQÆ.3 㨯O. 129)
K«. Q˘#H˘x Ü«∞=∞‡Ç¨`«∞‡ñ_»∞ q‰õΩO~îÑ° Ù¨ ~°O|∞# #∞#fl"åñ_»∞ ^•
#x "≥Ú#ñ ɡ‰õΩ¯=∂é∞ ÅaèÜ«∂`«∞Å <Àe [~ÚOz â◊H˜Î ÃÑO
ѨÙ# ã¨_çã¨#fl g~°∞ñ_»x Éèí∂[#HÀ\˜ #∞uOK«∞ ... (ÉèÏQÆ.3㨯O.622)
âß. Lëê‚Oâ◊√O_»∞ `«=∞O|∞ñ ^ÀÅ∞„H˜Ü«∞ h =Ù„QÍǨÏ=HΔÀ}˜Ö’ñ
QÆ$ëê‚ñ "≥·~°∞Åñ ^Àe<åñ_»=Ù, ~°}„H©_® qâı+¨O|∞Å<£
xëê‚`∞« O_»=Ù..... (ÉèÏQÆ.10㨯O.L. 137)
=∞. z~°ˆHm~°u ÉÏʼnõΩÖò ^Œ$}=ÚÅ<£ ã≤OǨk ~°∂ѨO|∞ÅO
QÆ~°"≥ÚѨÊ<£ q~°zOz "åx =∞~°Å<£ YO_çOK«∞ K«O^ŒO|∞#O
QÆ~°∞}Ïf`«∞Åñ QÍ=∞~°∂Ѩ٠ÅQÆ∞ #Hõ¯O㨄ѨܫÚHõÎ HõΔáê
K«~°∞ÅO QÆ$+¨μ‚ñ_»∞ ã¨OQÆ~° ã¨÷Å=ÚÅ<£ [Hͯ_≥ bÖÏQÆu<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.111)
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 481
ã‘. Dsuñ QÆ$+¨μ‚O_»∞ <Õáê~°ñ |∂`«<å â◊Hõ@ `«$}Ï=~°Î ™êÅfi =`«û
Kå}∂~° =Ú+≤ìHõ ^èÕ#∞ „ѨÅO|Hõ ^≥·`åºÑ¶¨∞ tâ◊√áêÅ ^ŒO`«=¢HõÎ
HõO㨠áœO„_®kHõ YO_»#O ÉÁ#iOz Ü«∞@g∞ñ^Œñ QÆ∞~°∞|ÅO |}ñz =∞é˜ÜÚ«
^èŒ~°‡A #aè+≤‰õΩÎñ ^Œ#~°ñQÍ *Ëã≤# #`«_»∞ñ Éèí∂áêÅ#O |=∞~°ñ *ËÃã
`Õ. Éèí‰õΩÎÅQÆ∞ Ü«∂^Œ"ÕO„^Œ∞Åñ |~°ñQÆñ Ez
Ü«∞#ºÑ¨iÉèí= "≥∞é∞ñQÆ s Ü«∞^Œ∞=Ù Å#∞K«∞
giñ |i=∂~°Ê <Õñ ^ŒHõ¯ "Õé˘HõO_»∞
^≥·= q∞ñHõ ÖË^Œ∞ „uÉèí∞=<åO`«~°=Ú#O^Œ∞. (ÉèÏQÆ.11㨯O.7)
L. ^ŒO_çx~åA ÖˇÅ¡ ǨÏiñ ^•ñH˜# #_»¤=Ú =zÛ gñHõ`À
ÉèíO_»#Éèí∂q∞Ü«∞O^Œ∞ñ ^Œ# ÉÏO^èŒ=Ù ÖˇÅ¡#∞ ã¨#∞fluOѨñQÍ
QÍO_ç= KåѨ=ÚHõÎ qtYO|∞Å "≥·~°∞Å <≥Å¡ñ [OÃÑñ <å
YO_»Å#O^Œ#∞O_»∞ â◊â◊HõO|∞Å ã≤OǨÏ=Ú K«OѨÙÔH· =_ç<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.143)
Hõ. ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»∞ ǨÏi ~¸ „H˜Ü«∞,
Éèí$QÆ∞‰õΩÅ=Ú#ñ |∞\˜ì Ü≥∞Å¡ Ѩ$kägѨ`«∞Å<£
[QÆfÉèÏ~°=Ú "åÜ«∞ñQÆñ
|QÆñQ˘x ѨÅ∞=∂é∞ K«OÃÑ |=~°=Ú# #$áê! (ÉèÏQÆ.9㨯O.491)
507. ѨÙ~°∞ã¨`«Î=∞ó
â◊O.ÉèÏ. qâ◊fi~°∂Ѩ`åfi`«∞Ê~°∞ó, L`«¯ $+¨ì`åfi`«û`«Î=∞ó, ѨÙ~°∞âßÛ™œ ã¨`«Î=∞âıÛu -
ѨÙ~°∞ã¨`=Ϋ ∞ó I
ѨÙ~°∞ Ü«∞#QÍ |Ǩï (J<ÕHõ=Ú) Ѩ~°=∂`«‡ qâ◊fi~°∂ѨÙñ_≥·#O^Œ∞# 'ѨÙ~°∞—
Ü«∞QÆ∞#∞. 'ã¨~°fi=Úñ ^•# Ü≥ÿ∞# "åñ_≥=fiñ_»∞— Jx QÆ*ËO„^Œ∞ñ_»∞ ÉèíQÆ"å#∞x
ã¨OÉ’kèOK≥#∞.
ã¨`∞« Ê~°∞+¨μÅ Ö’ÔHÅ¡ #∞`«=Î Úñ_»∞ QÍ# 'ã¨`=Ϋ ∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞. qâ◊fi~°∂ѨÙñ_»∞#∞,
ã¨[#˚ ∞ñ_»∞#∞ J~Ú#O^Œ∞# 'ѨÙ~°∞ã¨`=Ϋ ∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
 482 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
508. q#Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. q#Ü«∞O-^Œ}¤O Hõ~Àu ^Œ∞ëêì<åq∞u - q#Ü«∞ó I
^Œ∞+¨μìÅ∞ q#Ü«∞=O`«∞ÅQÆ∞#@∞¡QÍ ^ŒO_çOK«∞#∞ QÍ# 'q#Ü«∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
P. Hõ=∞ÅÖ’K«#∞O_»∞ YÅ∞Å tH˜ΔOѨOQÆñ I ÉÏÅ∞ ¿ãÜ«∞ h=Ù áêÅ∞ =_çu
"≥·# xOHõñ*ÏÅ∞ <åѨ#∞flñ_≥· Ü«Ú#fl I `«Ñ¨ã≤ñ QÍ=Ù h=Ù ^èŒ~°‡=$uÎ.
(ÉèÏQÆ. 9㨯O. 133)
Hõ. q#∞ h HõѨ~å^èŒ∞ñ_»#QÆ∞ I ##∞ ^ŒO_çOK«∞ @k ^ŒO_»#=Ú QÍ^Œ∞ =∞k
#fl#∞ ~°H˜ΔOK«∞@QÍ =∞#I =Ú# ^ŒÅñ`«∞#∞ ^Õ=! Ü«∞Éèí=! ѨÙ~°Ç¨Ï~°! ~°∞„^•!
(ÉèÏQÆ.4 㨯O.159)
=. [#∞O_»∞ ÉÏźÔH·â’~° H“=∂~° =Ü≥∂qâı+¨O|∞Å "≥#∞Hõ<≥·# #<≥flé˜OÔQ<Õxñ
QÆ$`«H$õ `«∞ºO_»Q∞Æ . ã¨OѨ^~æŒ åfiO^è∞Œ ñ_≥#· , #O^èHŒ Í~° ‰õÄѨO|∞#O |_»∞. "åxx
^Œi„^Œ∞xñQÍñ *Ëã≤#, *Ï˝xÜ≥ÿ∞ Ü«∞㨇`åÊ^•~°qO^Œ =O^Œ<åaèÖÏ+≤Ü≥ÿ∞
=Ú‰õΩOÎ _»Q∞Æ . (ÉèÏQÆ.11㨯O.111)
Hõ. „‰õÄ~å`«∞‡Å ^ŒO_çOѨQƆ
^è•~°∞}˜ÃÑ· #=`«iOz `«#Ô~_ç h H©
„‰õÄ~å`«∞‡x ^ŒO_çOK«∞@,
„‰õÄ~°`«fi=Ú QÍ^Œ∞ ™ê^èŒ∞QÆ∞}=Ú QÆ∞}Ï_论! (ÉèÏQÆ.10㨯O.673)
Hõ. ^Õ=`«ÅO^Œé∞ ##∞fl#∞
¿ãqO`«∞~°∞ ~å[º=∞^Œ=Úñ *ˇO^Œ~°∞ K≥é∞ѨO
QÍ=Å^Œ∞ =∂#ÉèíOQÆ=Ú
QÍqOѨñQÆ =ÅÜ«Ú âßOu QÆeÔQ_»∞ H˘éÔH·. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.910)
509. [Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨=∞™êÎx Éèí∂`åx [Ü«∞fu [Ü«∞ó I
ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«=ÚÅ#∞ [~ÚOK«∞#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '[Ü«∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. D Ü«∂cè~‰° Ωõ =∂~°∞ñ_»∞
NÜ«Ú`«∞ñ_≥· g~° "≥·i *Ë`«Ü«Ú<≥· n
~å…Ü«Ú+¨‡O`«∞O _»QÆ∞ #x
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 483
áêÜ«∞Hõ nqOz ~°Ñ¨Ù_»∞ „ÉÏǨχ}[#=ÚÖò. (ÉèÏQÆ.10㨯O.174)
K«. Q˘#H˘x Ü«∞ =∞‡Ç¨`«∞‡ñ_»∞ q‰õΩO~î°Ñ¨Ù~°O|∞# #∞#fl "åñ_»∞ ^•
#x "≥Ú#ñ ɡ‰õΩ¯=∂é∞ ÅaèÜ«∂`«∞Å <Àe [~ÚOz â◊H˜Î ÃÑO
ѨÙ# ã¨_çã¨#fl g~°∞ñ_»x Éèí∂[#HÀ\˜ #∞uOK«∞, #O^Œ∞ "Õ
K«#∞, =∞`«ñ _çK«∞Û h‰õΩ #x, ã¨~°fi=Ú néˇ_»∞ #O`«g∞ñ^Œ@<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.622)
510. ã¨`«ºã¨O^èŒó
â◊O.ÉèÏ. ã¨`åº ã¨O^è• ã¨OHõÅÊó J¿ãºu - ã¨`«º##úó I ''ã¨`«ºã¨V¯ÅÊó——
(Kèå.L.8-1-5)
ã¨`«º=ÚÅQÆ∞ (ã¨Ñ¶¨Å=ÚÅQÆ∞) ã¨OHõÅÊ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡
'ã¨`º« ã¨O^èóŒ — Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. J=ºHõÎ ~°∂ѨO|∞Öˇ· "≥Å∞OQÆ∞ Éèí=nÜ«∞ ã¨∂÷Å ã¨∂Hõ;~°∂ѨO|∞Å∞#∞, <å<å
â◊‰õΩκѨ |$OÇ≤Ï`«O|∞Öˇ·# „|Ǩ‡k ~°∂ѨO|∞Å∞#∞, hÜ«∞O`« h"Õ ^èŒiOz
[QÆ^∞Œ `«ÊuÎ ã≤u÷ ÅÜ«∞O|∞ÅO ^ŒO`«∞ H©@O|∞#∞O É’Öˇñ QÍqOK«∞K«∞ #"≥∂Ѷ∞¨
ã¨OHõÅ∞ÊO_»"≥· bÖÏqÉèí∂uO „w_çO`«∞=Ù. (ÉèÏQÆ.2㨯O.248)
('ã≤^Œúã¨OHõÅÊó— 253= <å=∞Ѩ٠"åºMϺ#=Ú#∞ D <å=∞=Ú‰õΩ ‰õÄ_»
J#∞ã¨O^è•#=Ú KÕã≤H˘#^ŒQÆ∞#∞.)
511. ^•âß~°›ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ^•â◊ó - ^•#O, `«=∞~°›fu - ^•âß~°›ã¨º ‰õΩÖ’^Œƒù"å^•fi I
1. Éèí‰õΩÎÅiÊOK«∞ Ѩ„`«Ñ¨Ù+¨Ê Ѷ¨Å`ÀÜ«∂^Œ∞Å∞ ^•#=ÚÅ∞. "åxH˜ J~°∞›ñ_»∞
QÆ#∞Hõ '^•âß~°›ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
Hõ. ^è•„ux ǨÏe‰õΩ#‰õΩ#∞ ã¨∞ I ˆHΔ„`«=Ú c[=ÚÅ∞ <˘Hõ@ñ *ˉõΩé∞ ÉèíOyO
l„`«=ÚQÆ ^•`« H©qÜ«Úñ I ÉÏ„`«=Ú ã¨=∞‰õÄ~°∞#\˜ì ÉèÏQƺ=Ú QÆÅ^Õ?
(ÉèÏQÆ.8㨯O. 589)
 484 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
P. Hõ=∞Å<åÉèí∞<≥é˜ñy HÍÅO|∞ ^Õâ◊O|∞
<≥é˜ñy â◊√„‰õΩ =∂@ Öˇé˜ñy <åâ◊
"≥∞é˜ñy áê„`« =∞#∞K«∞ xK≥Û ^•#=Ú |e
=∞Ç≤Ï =^•#∞ºñ _˘~°∞ñ_»∞ =∞é˜Ü«Úñ QÆÅ_≥? (ÉèÏQÆ.8-613)
|eK«„Hõ=iÎ "å=∞#∞ñ_»∞ N=∞Ǩq+¨μ=‚ x Ü≥∞é˜ñyÜ«Ú, ^•#=Ú#‰õΩ áê„`«∞ñ
_»x Ü≥∞Oz Éèí∂q∞x ^•#=ÚQÍ xK≥Û#∞.
Hõ. aèHΔÍáê„uHõ xK≥Û#∞,
Ü«∞ˆHΔâ◊√ñ_»∞ "å=∞#∞#‰õΩ #HõΔÜ«∞ =∞#∞K«∞<£
™êHΔÍ`«¯iOz ÃÑ>ì̌#∞,
aè‰õΔΩ#‰õΩ Éèí"åx ѨÓ~°‚aèHõΔ #ˆ~O„^•! (ÉèÏQÆ.8㨯O.518)
2. ^•âß~°›=∞#QÍ Ü«∂^Œ=ÙÅÖ’ <˘Hõ `≥QÆ. NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ P `≥QÆ Ü«∞O^Œ∞
[x‡OK≥#∞ QÆ#∞Hõ '^•âß~°∞›ñ_»∞—.
=. ...Éèí∞[ˆQO„^Œ áêe`«Oɡ·# Éè’QÆ=f#QÆ~°O|∞ K«O^ŒO|# ã¨fiã¨=∂# |Å
Ü«∞^Œ∞ Éè’[ ^•âß~°› ‰õΩ‰õΩ~åO^èŒHõ =$+≤‚g~°áêe`«O|∞#∞...
(ÉèÏQÆ.1㨯O.255)
512. ™ê`«fi`åO Ѩuó
â◊O.ÉèÏ. ™ê`«fi`«O <å=∞ `«¢#Î"£∞ I ''`«`«¯~Àu `«^•K«¿+ì—— (QÆ.ã¨∂. 204) ™ê`«fi`üI
`ÕëêO ™ê`«fi`åO Ѩuó - Ü≥∂QƈHΔ=∞Hõ~° Wu - ™ê`«fi`åO Ѩuó I
ÉèíQÆ=^Œú~°‡=ÚÅ#∞ „ѨuáêkOK«∞ `«O„`«=Ú#∞ ™ê`«fi`«=∞O^Œ∞~°∞. P ™ê`«fi`«
`«O„`«=Ú#∞ `≥eã≤H˘x, Ü«∂K«iOK«∞"å~°∞ ™ê`«fi`«∞Å∞. "åi Ü≥∂QÆHˆ =Δ ∞ ÉÏ^躌 `«Å#∞
ã‘fiHõiOz, áêeOK«∞#∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '™ê`«fi`åOѨuó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. NHõ$+¨μ‚#‰õΩ „u=„Hõ Ü«∞O^Œ∞ ã¨OÉèíqOz# Ü«Ú=â’¡‰õΩO_»#∞"åñ_»∞ ^Œ#
[#‰õΩO_≥#· Hõ$+¨á‚ ê^•~°qO^Œ ¿ã"å~°`∞« O _»Q∞Æ K«∞ <å~°^Ü
Œ ∂≥ wO„^Œ∞#‰õΩ t+¨μºO_≥·
Ü«∞YO_ç`« k=º*Ï˝# É’^è•`«‡‰õΩO _»Q∞Æ K«∞, ¢ãΑ â◊¥„^Œ^•ã¨ [# ã¨O™ê¯~°HOõ ɡ·
㨇~°}=∂„`«O|∞# =ÚH˜Î ã¨OÉèqí OK«∞#\˜ì ™ê`«Î fi`«`O« „`«O|#∞ "≥+· =‚¨ 㨇 $uO
QÆeÊOK≥. (ÉèÏQÆ.10㨯O. L. 1330)
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 485
â’¡II #=∞ó Hõ$ëê‚Ü«∞ ~å=∂Ü«∞ =ã¨∞^Õ= ã¨∞`åÜ«∞ K« I
„Ѩ^Œ∞º=∂flÜ«∂x~°∞^•úÜ«∞ ™ê`«Î fi`åO Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞ó II
("åºã¨ ÉèÏQÆ. 16 J. 450)
"åã¨∞^Õ=Ùñ_»∞, ã¨OHõ~°∞¬}∞ñ_»∞, „Ѩ^Œ∞º=Úflñ_»∞, Jx~°∞^Œ∞úñ_»∞ J#∞
K«`«∞~°∂fi ºÇ¨`«‡Hõ ™ê`«Î fi`åOѨu Ü«∞QÆ∞ NHõ$+¨μ‚#‰õΩ #=∞™ê¯~°=Ú.
=∞. ã¨`«`« *Ï˝#~°=∂ Ü«∞â’ |Å =∞ÃÇ·Ïâ◊fi~åºk Ü«Ú‰õΩÎ<£ [QÆ
`«Êu Ü«∞*Ë̋â◊√ ##O`«∞ #K«∞º`«∞ ^Œà◊`«ÊOˆH~°∞Ǩ‰õΔΩ<£ „tÜ«∞ó
Ѩu <å^ŒºO`« qHÍ~°^Œ∂~°∞ñ Hõ~°∞}Ïáê^äÀxkè<£ ™ê`«fi`åO
Ѩu =iú+¨μ‚ ã¨Ç≤Ï+¨μ‚ q+¨μ‚ QÆ∞}q„ÉèÏl+¨μ‚ ~Àz+¨μ‚x<£.(ÉèÏQÆ.2㨯O.236)
513. r=ó
â◊O.ÉèÏ. „áê}Ï<£ ˆHΔ„`«[˝~°∂¿Ñ} ^è•~°Ü«∞<£ - r= LK«º`Õ I
Ѩ~°=∂`«‡ ˆHΔ„`«=Ú#∞ (â◊s~°=Ú#∞) ã¨$+≤ìOz r=~°∂ѨÙxQÍ ^•xÜ«∞O^Œ∞
„Ѩ"ÕtOz „áê}=Ú#∞ HõeyOK«∞#∞. QÍ# 'r=ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
''ˆHΔ„`«[˝O KåÑ≤ =∂O qkú ã¨~°fi ˆHΔ„`Õ+¨μ ÉèÏ~°`«!—— (Éèí.w. 13-3)
ã¨~°fiˆHΔ„`«=ÚÅÖ’ ˆHΔ„`«A˝xQÍ #∞#fl 'r=Ùñ_»#∞— <Õ<Õ Ü«∞x `≥eã≤H˘#∞=Ú
Jx NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
ã‘. ......... Éèí=nÜ«∞ =∂Ü«∞#∞ *Ëã≤ ~°∂_èçñ [`«∞ifi^èŒ ~°∂Ѩ"≥∞ÿ#
`Õ. ѨÙ~°=Ú <å`å‡Oâ◊=Ú#ñ*ˇO^Œ∞ ѨÙ~°∞+¨μñ _çO„k
Ü«∞=ÚÅKÕ q+¨Ü«∞ ã¨∞Y=ÚÅ#∞ÉèíqOK«∞
=∞Ç≤Ïx =∞^èŒ∞=∞H˜ΔHÍHõ$`« =∞^èŒ∞=Ù É’e
Ü«∞`«xñ |∞~°=iÎ Ü«∞QÆ∞ r=Ùñ _»O„_»∞ =∞é˜Ü«Ú. (ÉèÏQÆ. 4-723)
h =∂Ü«∞KÕ`« h=Ù ã¨$lOz# K«`«∞ifi^èŒ ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# ^ÕǨÏ=ÚÖ’ P`å‡Oâ◊Ö’
ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ „Ѩ"tÕ Oz `Õ<#≥ ∞ „`åQÆ∞K«∞#fl@∞¡QÍ WO„kÜ«∞=ÚÅ`À q+¨Ü∞« ã¨∞Y=ÚÅ
##∞ÉèíqOK«∞#∞. J`«xx 'r=Ùñ_»∞— JO^Œ∞~°∞.
 486 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã‘. ........ „áê}˜ ^ÕǨÏ
=ÚʼnõΩ "Õéˇÿ `å#∞ =ÚY∞ºñ_≥· ~ÚO„kÜ«∞
=O`«∞ñ_≥· r=ÙO_»∞ =Å#∞ "≥∞éÜ«∞ñ
P. „áêÉèí==Ú# Éèí∂`« ѨOK«ˆHO„kÜ«∞=∞<À
eOQÆ^ÕǨÏ=ÚÅ#∞ bÅ QÆ∂_»∞, q_»∞K«∞........ (ÉèÏQÆ.7-530)
=K«. (Ѩ~°=∂`«‡) `«# KÕ`«#~Ú# =∞ǨÉèí∂`«O|∞Å `À_» r=ã¨Ol˝`«∞O _»~Ú
Ü«ÚO_»∞, xëê¯=ÚÖˇ· ǨÏ$^ŒÜ∞« QÆ`∞« O_»~Ú# ǨÏix x[ÉèHí xΘ Éèlí OѨ=ÅÜ«Ú.
(ÉèÏQÆ.7-241)
=K«. '=∞<À=$`«∞ÎÅ #u„Hõq∞Oz# r=ÙO_»∞ Ѩ~°O*’ºu Ü≥ÿ∞# <å~åÜ«∞}
ã¨fi~°∂ѨO|∞QÍ <≥é∞OQÆ∞=Ú. ™ê÷=~° [OQÆ=∞O|∞Å~Ú# r=ÙʼnõΩO |=#∞O_»∞
„áê}Oɡ· Ü«Ú#fl K«O^ŒO|∞# hâ◊fi~°∞O_»∞ ã¨~°fiÉèí∂`åO`«~åºq∞ Ü«∞QÆ∞K«∞
'r"å`«‡— ã¨fi~°∂ѨO|∞# #∞O_»∞— (ÉèÏQÆ.5-1P.155)
ã‘. qâßfi`«‡! hÜ«∞O^Œ∞ "Õé∞QÍ r=ÙÅñ QÆ#ñ
_≥=fiñ† _»@∞ "åx HõO>ˇñ „aÜ«Úñ_»∞ h‰õΩ ÖË_»∞† (ÉèÏQÆ.4㨯O.193)
Hõ. KÕ`«# ~°Ç≤Ï`« ˆHΔ„`«=Úñ I KÕ`«#=ÚO ÉÁ~°Ü«∞ñ*ËÜ«Ú r"å`«‡ ^Œâ’
¿Ñ`«∞ñ_»∞ Ѩ~°=∂`«∞‡ñ_»∞ q I MϺ`«∞ñ_»∞ ¢`≥·Ö’Hõº ã¨O„ѨHõÅÊ#∞ñ _»#Ѷ¨∂!
(ÉèÏ~°.J~°}º.5P 105)
JKÕ`#« "≥∞#ÿ ^ÕÇϨ =Ú#∞ KÕ`#« =ÚQÍ KÕÜÚ« "åñ_»∞ 'r"å`«‡— Ü«∞#∞ #=ã¨`÷ À
QÆ∂_ç# P Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞. J`«_»∞ ã¨∞„Ѩã≤^Œ∞úñ_»∞. =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ ã¨$+≤ìOK«QÆÅ
â◊H˜Î QÆÅ"åñ_»∞.
ã‘. #Å∞"˘O^Œ #dÅ r=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ñ QÆÅ ##∞flñ ^≥eã≤ ¿ãqOѨÙ=Ú #e#QÆ~ƒ° !ù
Éèí=nÜ«∞ ^À+¨=ÚÖò "åÜ«Ú#∞ Éèí∂`ÕO„kÜ«∂„â◊Ü«∞ q~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ qâ◊√^Œú
"≥∞ÿ# r=Ùx q=∞ÖÏO`«~å`«∞‡ñ_»<≥· ##∞ <ÕHõ=ÚQÆ EK«∞ #~°∞ñ_»∞ "≥∂HõΔ
Ѩ~°=∂~°æ=iÎÜ≥ÿ∞ ÉèÏã≤Å∞¡ ......... (ÉèÏQÆ.3㨯O. 320)
=K«. Dâ◊fi~°∞O_»∞ r=ã¨fi~°∂áê#∞„Ѩq+¨μìO_≥· Ü«ÚO_»∞, #\˜ì ÉèíQÆ=O`«∞O Ez
ÉèíHÎ̃Ü≥∂QÆO|∞#<Õx, Ü≥∂QÆO|∞#<Õxñ |∞~°∞+¨μO_»∞ Ѩ~°=∂`«‡O ÉÁO^Œ∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O. 972)
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 487
514. q#~Ú`å (-) ™êH©Δ
â◊O.ÉèÏ. 1. q#~Ú`«fiO q#~Ú`å, `åO K« ™êHΔÍ`«Êâ◊ºu „Ѩ*Ï<åq∞u - q#~Ú`å™êH©Δ
2. J^ä"Œ å #Ü«∞`Õ~uæ° "åz<À ~°∂ѨO - q#~Ú`å I J™êH©Δ - J™êHΔÍ¢^ëÌŒ êì
- P`å‡uiHõÎO =ã¨∞Î # Ѩâ◊ºf`«º~°÷ó I q#~Ú`å-™êH©Δ`ÕºHõO <å=∞)
1. q#Ü«∞ =∞#QÍ LѨâ◊=∞=Ú (WO„kÜ«∞ x„QÆǨÏ=Ú), t+¨ì=~°Î#=Ú Jx
Ü«∞~°÷=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. 'Ü«∞`Õ~°∞Ѩâ◊"≥∂ ^èŒ~°‡ó— LѨâ◊=∞=Ú Ü«∞`«∞ʼnõΩ ^èŒ~°‡=Ú. P
^èŒ~°‡x+¨μªÖˇ·# "å~°∞ 'q#~Ú#ó— Ü«∞QÆ∞^Œ∞~°∞. "åi ÉèÏ==Ú 'q#~Ú`å— Ü«∞QÆ∞#∞.
J@∞Å<Õ t+¨ì=~°Î#=Ú QÆÅ"å~°∞ 'q#~Ú#ó— Ü«∞QÆ∞^Œ∞~°∞. "åi ÉèÏ==Ú 'q#~Ú`å—
Ü«∞QÆ∞#∞. J@∞¡ 'q#~Ú`å— Ü«∞~Ú# "åiH˜ Dâ◊fi~° ~°∂ѨÙñ_»∞QÆ#∞, QÆ∞~°∞~°∂ѨÙñ
_»∞QÆ#∞, *Ï˝# Ѷ¨Å=Ú <˘ã¨OQÆ∞@KÕ, Ѩ~°=∂`«‡ '™êH©Δ— („^Œëêì) (Ü≥∂QƈHΔ=∞=ÚÅ#∞
K«∂K«∞"åñ_»∞) Ü«∞QÆ∞#∞. Hõ#∞Hõ q#~Ú`å ™êH©Δ— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
`Õ. qâ◊fi=Ú#ÔHÅ¡ñ QÆ~°Î=Ù qâ◊fixkèq
qâ◊fiã¨O~°H‰Δõ Ωõ O_»"·≥ "≥ÅÜ«Ú h‰õΩ
QÆ_»ñy „áêÉèí=Ǩx Ü≥∞Hõ¯_çk? ^ŒÅñѨ
q#Ü«∞=ÚÅ∞ h‰õΩ bÅÖˇ· "≥ÅÜ«ÚñQÍ# (ÉèÏQÆ. 3 㨯O. 578)
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ qâ◊fiHõ~°Î, qâ◊fixkè, qâ◊fiã¨O~°HõΔ‰õΩ_»∞. Ö’‰õΩÅ#∞ ã¨$+≤ìOz,
~°H˜ΔOK«∞K«∞, P Ö’‰õΩÅ Ü≥∞_» q#Ü«∞=Ú K«∂Ñ≤##∞ PÜ«∞#‰õΩ Ö’‰õΩ= HÍ^Œ∞.
q#Ü«∞=Ú ÉèQí "Æ å#∞#H˘Hõ bÅÜÕ∞. q#Ü«∞=Ú EѨÙ@ r=ÙʼnõΩ q#Ü«∞=Ú <Õ~∞° Ê@ˆH
QÍx PÜ«∞#‰õΩ z#fl`«#=Ú HÍ^Œ∞.
2. '#Ü«∞`Õ~uæ° "åz#ó— qâı+=¨ ÚQÍ ã¨~fi° „`« áÈ=Ù"åñ_»∞ q#~Ú`å (ã¨~fi° "åºÑ‘)
Ü«∞QÆ∞#∞. P`«‡HõO>ˇ ÉÏǨϺ=∞QÆ∞ =ã¨∞Î=Ù#∞ K«∂_»ñ_»∞. ã¨=∂kè ã≤÷uÖ’ #∞#fl
Ü≥∂y~°∂ѨÙñ_≥· ã¨=∂kè ^Œâ◊Ü«∞O^Œ∞ P`å‡u~°HõÎ=∞QÆ∞ =ã¨∞Î=Ù#∞ E_»ñ_»∞. (P`«‡#∞
=∂„`«"Õ∞ ^Œi≈OK«∞#∞) QÍ# 'J™êH©Δ— Ü«∞QÆ∞#∞. W@∞Å 'q#~Ú`å (ã¨~°fi"åºÑ≤Ü«Ú)—,
'J™êH˜ΔÜ«Ú— #Ü≥∞º#∞. QÍ# 'q#~Ú`å-™êH©Δ— Ü«∞QÆ∞#∞.
515. =Ú‰õΩ#Ìó
â◊O.ÉèÏ. =ÚH˜ÎO ^Œ^•fu =Ú‰õΩ#Ìó I
=ÚH˜ÎxK«∞Û"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ '=Ú‰õΩO^Œ∞ñ_»∞—
 488 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
<å~°^Œ∞ñ_»∞ `«# `«O„_çÜ≥ÿ∞# „|Ǩχ^Õ=Ùx =ÚH˜Î Ü«∞#QÍ ÜÕ∞q∞? Ü«∞x
Ü«∞_»∞QÆQÍ „|Ǩχ ~Ú@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
ã‘. r=ÙO_»∞ ÉèíQÆ=`«¯ $áê =â◊O|∞#ñ *Ëã≤ ^ÕǨÏ^èŒ~°‡O|∞Öˇ· ^èŒ$u #<ÕHõ
[<å‡#∞K«i`«^Œ$â◊º=Ú Öˇ·# Ü«∞[˚~å =∞~°}O|∞ ÖÏ`«‡^èŒ~°‡O|∞ Å~Ú#
Ѷ¨∞# ѨÙ}º áêѨ xHÍÜ«∞ x~À‡K«# ã≤÷u <˘Ñ≤Ê Ñ¨Ó~°fiã¨Oz`«=ÚÖˇ·#
Ü«∞ѨǨÏ`«áêѨ‡=`åÎ fi^Œº+¨ì `«^Œ∞æ}=O`«∞_≥· `«QÆ ÉèíQÆ=K«Ûùs~°
`Õ. Éèí∂`«∞ñ_≥· áê~°`«O„`åº`«‡|∞kú<˘Ñ≤Ê I k=º =∂ÖϺ#∞ÖËѨ# Éèí=º QÆO^èŒ
Hõe`« =∞OQÆà◊ k=º q„QÆÇ¨Ï qt+¨μìñ I _»QÆ∞K«∞ ǨÏi~°∂Ѩ "≥ÚO^Œ∞>Ë
Ü«∞#Ѷ¨∞! ''=ÚH˜Î—— (ÉèÏQÆ.2-266)
r=Ùñ_»∞ ÉèíQÆ"å#∞x ^ŒÜ«∞=Å# â◊s~° ^èŒ~°‡=ÚÖˇ· Ü«∞<ÕHõ [#‡Å#∞O_ç
Ѩ~°OѨ~°QÍ „áêÑ≤ÎOz# [~å=∞~°}=ÚÅ#∞ `«Ñ≤ÊOK«∞H˘#∞#∞. P`«‡^èŒ~°‡O|∞Öˇ·#
ѨÙ}ºáêѨ=ÚÅ #∞O_ç ‰õÄ_® q_ç=_»∞#∞. ѨÓ~°fiã¨Oz`«=ÚÖˇ#· JѨÇϨ `« áêѨ‡=`«Î fi=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ü≥∞xq∞k QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆey ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ â◊s~°Éèí∂`«∞ñ_»QÆ∞#∞.
Éè í Q Æ = `« Ê ~° ` « O „`« " ≥ ∞ ÿ # |∞kú QÆ e y „Ѩ H ÍtOK« ∞ #∞. k=º=∂ź=ÚÅ`À#∞,
k"åº#∞ÖËѨ=ÚÅ`À#∞, k=ºQÆO^èŒ=ÚÅ`À <˘Ñ¨C k=ºâ◊s~°=Ú QÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞.
D q^èŒ=ÚQÍ r=Ùñ_»∞ ǨÏi ã¨fi~°∂Ѩ=Ú á⁄O^Œ∞@ÜÕ∞ '=ÚH˜Î— Ü«∞#|_»∞#∞.
P. ã¨HõÅ =ÚH˜ÎÖ’Hõ ™ê„=∂[º ã¨=∞kèHõ I ã¨Ç¨Ï[ Éè’QÆ ÉèÏQƺ ã¨O„QÆÃÇ·ÏHõ
HÍ~°}τѨ"∞Õ Ü«∞ HõO*ÏHõΔ ã¨~ˆ fiâ◊ I Hˆ â◊"åk <å=∞ H©~#ΰ O|∞. (ÉèÏQÆ.6-438)
ÉèíQÆ"å#∞x <å=∞ H©~°Î#=Ú ã¨HõÅ Éè’QÆ ÉèÏQƺ=ÚÅ#∞, "≥∂HõΔ=Ú#∞
ã¨=∞‰õÄ~°∞Û#∞.
=K«. r=ÙO_»q^•º=∞Ç≤Ï=∞O *Ëã≤ Hõ~å‡#∞QÆ`«O|~Ú# q∞^䕺 ~°∂Ѩ^ÕǨÏ
ã¨O|O^èŒ∞O_»∞, ÉèíQÆ=O`«∞O_»∞ x[Ü≥∂QÆ=∂Ü«∂ =∞Ç≤Ï=∞O|∞#O *Ëã≤
¿ãfiKåÛùÑi¨ HõeÊ`« z^Œ#… bÖÏ q„QÆÇï¨ O_»∞. HÍ=Ù# ÉèQí =Æ O`«∞O_≥#· ~¸â◊fi~°∞O_»∞
ã¨fiÉèí[#O|∞ =ÚH˜Î ™ê^èŒ#*Ï˝<å~°÷O|∞ HõeÊ`«O|x K«`«∞~°∞‡Y∞#‰õΩñ ^ŒnÜ«∞
x+¨¯Ñ¨@`«Ñ⨠Û◊ ~åºk ¿ãq`«∞O_»~Ú x[ *Ï˝<å#O^Œ Ѷ∞¨ #O|~Ú# ã¨fi~°∂ѨO|∞
ã¨∂ѨÙK«∞ <å#uK≥Û, #k QÍ=Ù# r=Ù#‰õΩ ÉèíQÆ=^ŒƒùH˜Î "≥∂HõΔ„Ñ¨^•Ü«∞HõO|QÆ∞.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.224)
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 489
=∞. ........... ÜÕ∞ Ѩ~°"Õ∞â◊√ñ Q˘eÛ Ñ¶¨∞#∞Öˇ· ÔH·=źã¨O„áêѨÙÎÖˇ·
„Ѩ=∞^ŒO|O^Œ∞^Œ∞ ~°\ ˜ì h=Ù Hõ~°∞}O ÉÏeOѨ٠=∞g∞‡â◊fi~å !
(ÉèÏQÆ.8-723)
ã‘. ......... ##∞ñQ˘Åfiñ lOuOz<å~°∞ <å KÕ`«#∞
ã¨`«ºO|∞ g∞<À=Ú ã¨Ñ¶¨Å=∞QÆ∞#∞†
HÍq∞`å~°÷O|∞Å Hõeq∞ñ *ˇÑ¨ÊQÆ <ÕÅ?
##∞ñ Q˘Åfi =ÚH˜ÎH˜ #_»==K«∞Ûñ†..... (ÉèÏQÆ.10ѨÓ. 848)
=∞. `«~°∞}∞Öò Q˘O^Œ~°∞ =¸ÅˆQǨÏ=ÚÅ #∞^ŒÌO_çOz ~å~åHõ `«
kfi~°Ç¨yflO |i`åѨ "≥ÚO^Œ∞K«∞ =∞<Àgkè<£ qÉèí∞<£ =∂^èŒ=ÙO
|i~°OÉèíO|∞Å∞ ¿ãã≤ *Ï~°∞ñ _»#∞K«∞<£ ÉèÏqOzÜ«ÚO *ÁH˜¯ á⁄O
ki =ÚH˜Î<£ QÆ∞}^ÕǨÏ=ÚÖò q_çz „Ñ‘u<£ |O^èŒx~°∞‡HõÎÖˇ·.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ. 968)
=∞. J=∞ˆ~O„^•^Œ∞Åñ Q˘Å∞ÛÉèíOy [#∞ñ_® Ü«∞ÉÏ˚‰õΔΩ ¿ãqOѨQÍ
q=∞Å *Ï˝# q~°H˜Î =Ú‰õΩÎ ÖÁ^Œ=Ù<£ ........ (ÉèÏQÆ.2-40)
=∞. JuÉèíH˜Î <≥=fix Ü«∞O^Œ∞ñ l`«Î=Úñ *ËiÛ Ü≥∞=fix <å=∞ =¸Ç≤ÏOz á⁄QÆ_ç
HÍÜ«∞O|∞ q_»∞K«∞K«∞ñ QÍ=∞ Hõ~å‡kx~°∂‡Å#∞O_≥· Ü≥∂y =ÚH˜Î <˘O^Œ∞
(ÉèÏQÆ. 1 㨯O. 214)
Hõ. ǨÏi ¿ã"å„Ñ≤Ü«∞„=`«∞ñ I _»~°Ü«∞ñQÆñ ÔQ·=źѨ^Œq #O^Œ∞@ Ü«∞~°∞^Õ?
^èŒ~°ñ Kè«O_®Å∞O _≥·##∞ I ǨÏi <å=∞㨇~°}ñ *ˇO^Œ∞ #=ºÜ«∞Ѩ^Œ=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1ÉèÏQÆ. 23)
=K«. =∂#"å`«‡ <åÜ«∞‰õΩO_»=QÆ∞ x#∞fl <å„â◊~ÚOz# ÉèíÜ«∞x=$uÎ ¿ÇÏ`«∞"≥·#
"≥∂HõΔO|∞ QÆÅ∞QÆ∞. (ÉèÏQÆ. 3 㨯O. 297)
=∞. =Ú#∞ <Õñ *ˇÑ≤Êuñ [„H˜H˜O |QÆ`«∞ñ_≥· =¸_è»∞O_»∞ K≥·^Œ∞ºO_»∞ ÃÑO
=Ù# ÔQ·=źѨ^ŒO|∞ <˘O^≥ñ† „aÜ«∞Öˇ· á⁄O^ŒOQÆ ~å‰õΩ#fl^Õ?
Ü«∞#Ѷ¨ÚO _»=ºÜ«Úñ _»„Ѩ"Õ∞Ü«Úñ _»QÆ∞}∞O_≥· #\˜ì QÀqO^Œ∞ =¸
iÎ #~°„âı}˜H˜ =ÚH˜Î^•~Úx ã¨∞g∞ ! `≥Å¡O|∞ Éèí∂=Å¡ÉèÏ!
(ÉèÏQÆ. 10 㨯O. ѨÓ. 972)
 490 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
516. Jq∞`«q„Hõ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. Jq∞`åó-JѨizÛù<åfl q„Hõ=∂ó - „`«Ü«∞ó áê^ŒqˆHΔáê J㨺
2. Jq∞`«O q„Hõ=∞}O - â∫~°º=∞¿ãºu "å - Jq∞`« q„Hõ=∞ó
1. "å=∞<å=`å~°=Ú# JѨiq∞`«=ÚÅQÆ∞ =¸_»∞ áê^Œ<åºã¨=ÚÅ∞
QÆey#O^Œ∞# 'Jq∞`«q„Hõ=∞ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
=∞. XHõáê^ŒO|∞# Éèí∂q∞ñ QÆÑ≤Ê kq "Õé˘O@<£ x~ÀkèOz Ü≥ÚO
_˘Hõ@<£ g∞k [QÆO|∞ÖˇÅ¡ ^˘_ç......... (ÉèÏQÆ. 8-625)
2. Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ Q˘Ñ¨Ê â∫~°º=ÚO_»∞@KÕ 'Jq∞`«q„Hõ=∞ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
âß. Lëê‚Oâ◊√O_»∞ `«=∞O|∞ñ ^ÀÅ∞„H˜Ü«∞ h =Ù„QÍǨÏ# HΔÀ}˜Ö’ñ
QÆ$ëê‚! "≥·~°∞Åñ ^Àe<åñ_»=Ù ~°}„H©_® qâı+¨O|∞Å<£
xëê‚`«∞O_»=Ù ã¨Ñ¨ÎQÀ=$+¨=ÚÅ<£ <Õñ_®l ÉèíOlOz ~À
z+¨μ‚`«fiO|∞# =zÛ KÕHÀ#∞=Ú =∂ j`åOâ◊√aOÉÏ##<£. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.137)
Hõ. Hõ^Œ#=Ú# h Éèí∞*Ï=o,
ÔHkiOѨñQÆÖËHõ áêéñ_Õ q„Hõ=∞ ã¨O
Ѩ^Œ K≥_»ñQÆ [~å[O^èŒ∞ñ_»∞,
Ѩ^Œ∞<≥xq∞k =∂~°∞¡ ^èŒ~°}˜áêÅ∞~°∞ #=fi<£. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.653)
517. J"≥∂ƒùxkèó
â◊O.ÉèÏ. 1. JOÉèÏOã≤ - ^Õ"å^ŒÜ≥∂-ã≤‡xflnèÜ«∞#Î Wu - J"≥∂ƒùxkèó I
''`åx "å ÜÕ∞`åx K«`åfi~°ºOÉèÏOã≤I ^Õ"å =∞#∞ëêºó Ñ≤`«~À-ã¨∞~åó——
(`≥.· „ÉÏ.10-24)
2. ™êQÆ~À "å I (ã¨~°™ê=∞ã≤‡ ™êQÆ~°ó) (Éèí.w. 10-24)
1. '`åx "å— Ü«∞#∞ `≥.· „ÉÏ. =K«<å#∞™ê~°=Ú ^Õ=`«Å∞, =∞#∞+¨μºÅ∞, Ñ≤`~« ∞° Å∞,
Jã¨∞~°∞Å∞ J#∞ <åÅ∞QÆ∞#∞ 'JOÉèóí — â◊|=Ì ÚKÕ K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞. ^Õ=`«Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "å~°∞
Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞ xÅ∞=|_ç Ü«Ú<åfl~°∞ QÆ#∞Hõ 'JOÉè’xkèó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. #~° ã¨∞~åã¨∞~° Ñ≤`«$<åQÆ ‰õΩO[~° =∞$QÆ QÆO^èŒ~°fi Ü«∞HõΔ ~åHõΔ㨠=∞Ç‘Ï[
ã≤^Œú q^•º^èŒ~° r=¸`« Kå~°} „QÆÇ¨Ï `å~° HÍѨû~ÀQÆ} qǨÏOQÆ
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 491
Éèí∂`« `«\ ˜ ^Œfiã¨∞ ѨÙO[O|∞Å∞#∞ h=Ù =ÚHõ¯O\˜Ü«Ú#∞ =∞Ǩ=Ú#∞Å∞ <Õ#∞
ã¨eÅ #Éèíã¨÷ûÅ K«~°=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# qq^èŒ r=ÙÅ`À_ç qâ◊fi"≥∞Å¡
P. q+¨μ‚=∞Ü«∞=Ú Ñ¨Ù„`«! "ÕÜÕ∞Å „|Ǩ‡O_»,
=∞`«x *Ë#Ö’# #}ñy Ü«ÚO_»∞
|∞kú <≥é∞ñQÆ~å^Œ∞ Éèí∂`« Éèí=º ^Œƒù=º,
Ö’Hõ"≥∞Å¡ q+¨μ‚Ö’# #∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.2㨯O.91)
=∞. ǨÏ~°Ñ¨OˆH[Éèí"å=∞~å^Œ∞Å∞ =∞sKåºk „Ѩ*Ï<å^äŒ∞ Ö’
Ü«∞~°qO^•HõΔ! ~°=∂ǨÏ$nâ◊! Éèí=nÜ«∂OâßOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞ Öˇ·
Ѩ~°ñQÆO ^•=HõbÅÜ≥ÿ∞ <≥QÆ_»∞ h „|Ǩ‡O_» =Ú#fl\˜ì ~¸
â◊fi~°! hˆH =∞uÉèíH˜Î „"≥ÚÔH¯^Œ=Ú ^Õ"å! ^Õ=K«∂_®=∞}©!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.201)
2. JOÉèí=ÚÅ#QÍ [Å=ÚÅ∞. [Å=ÚʼnõΩ xkè ã¨=Ú„^Œ=Ú. 'ã¨~°™ê=∞ã≤‡
™êQÆ~°ó— Ü«∞#∞ w`å =K«<å#∞™ê~°=Ú ™êQÆ~°=Ú Ñ¨~°=∂`«‡ qÉèí∂uÜÕ∞. Hõ#∞Hõ
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'JOÉè’xkèó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ... Éèí=nÜ«∞ ~À=∞‰õÄѨ=ÚÅO^Œ∞ b#O|∞
Öˇ·Ü«ÚO_»∞ #O|∞^èŒ∞Å∞...... (ÉèÏQÆ.3㨯O.423)
518. J#<åÎ`å‡
â◊O.ÉèÏ. ^Õâ◊`«ó HÍÅ`À =ã¨∞Î`«âßÛѨizÛù#fl`åfi`ü - J#<åÎ`å‡ I
Ѩ~=° ∂`«‡ ^Õâ=◊ ÚKÕ QÍx, =ã¨∞=Î ÙKÕ QÍx, HÍÅ=ÚKÕ QÍx Ѩiq∞u x~°~‚ ÚOѨ
â◊Hõº=Ú QÍx "åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'J#O`å`凗 Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. "≥e Ö’#∞ "≥Ú^ŒÅ∞ `«∞^Œ #_»∞
=ÚÅ∞ ÖËHõ [QÆO|∞ `«∞kÜ«Ú "≥Ú^ŒÅ∞<£ #_»∞=Ú<£
"≥eÜ«Ú<£ Ö’#QÆ∞ hâ◊fi~°∞
#Å=_»∞<Õ Hõ@ìñ „|}`«∞~åÖò Q͉õΩ#fl<£. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.381)
519. =∞ÃÇÏ∂^Œkèâ◊Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨OǨÏ$`«º ã¨~°fiÉèí∂`å<ÕºHÍ~°‚=O [QÆ`«¯ $`åfi Jkèâı`Õ =∞ÃÇÏ∂^Œkèq∞u -
=∞ÃÇÏ∂^Œkèâ◊Ü«∞ó
 492 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
q+¨ μ ‚ = Ù „Ѩ à ◊ Ü « ∞ =Ú# 㨠~ ° fi Éè í ∂ `« = ÚÅ#∞ 㨠O Ǩ Ï iOz [QÆ ` « ∞ Î # ∞
=∞Ǩã¨=Ú„^Œ=ÚQÍ KÕã≤ ^•xx P„â◊Ü«∞=ÚQÍ KÕã≤H˘x â◊Ü«∞xOK«∞#∞. HÍ#
'=∞ÃÇÏ∂^Œkèâ◊Ü«∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã¨OÉèíHõΔ º ã¨~°fiÉèí∂`åx Hõ$`åfi K≥·HÍ~°‚=O [QÆ`ü I
ÉÏÅó ã¨fiÑ≤u Ü«∞â‹·ÛHõã¨ÎÃã·‡ =∂Ü«∂`«‡<Õ #=∞ó—— (=∞ǨÉèÏ~°`"« ∞£ )
Hõ. Éèí∂`«=ÚÅ „q∞Oy, Ö’Hõ I „"å`«=Ú [Å=∞Ü«∞=Úñ *Ëã≤, =âߺ`«‡`« x
„^•uâ◊Ü«∞O|∞# ÉÏÅ∞O I _≥· `ÕÖˇ_»∞ "åxñ ^ŒÅñ`«∞ ǨÏi =∂Ü«∂`«∞‡<£
(ÉèÏ~°.âßOu. 2P.32)
ã‘. =∞ǨÏ^ŒÇ¨ÏOHÍ~° `«<凄`« ã¨OÜ«Ú‰õΩÎñ_≥· Kå~°∞ ëÈ_»â◊ HõàÏ #Ç≤Ï`«∞_»QÆ∞K«∞ñ
ѨOK« =∞ǨÉèí∂`«ÉèÏã≤`«∞O_≥· â◊√^Œú ã¨`«∞Î fiñ_≥· #~åfiuâß~Ú Ü«∞QÆ∞K«∞ñ
[~°}À~°∞ Éè∞í [ =ÚY „â◊=}ÏH˜Δ <å™ê t~°=ÚÅ∞ <å<å ã¨ÇϨ „ã¨=ÚÅ∞ "≥Å∞ñQÆ
#O|~° ˆHÜ«¸~° Ǩ~°‰õΩO_»Å H˜s\Ï^Œ∞Å∞ ÃщõΩ¯"Õ Å=∞~°∞K«∞O_»ñ
`Õ. |∞~°∞+¨~°∂ѨO|∞ ^èŒi~ÚOz Ѩ~°∞ñ _»#O`«∞ñ
_»dÅ Éèí∞=<≥·Hõ =~°Î# Ü«∞`«fl=∞=∞~°
=∂x`À^•~° [Å~åt =∞^茺=Ú##∞
Ü≥∂QÆx„^• qÖÏã≤Ü≥ÿ∞ Ü≥ÚѨCK«∞O_»∞ (ÉèÏQÆ.1-62)
`Õ. J`«∞Å Éèí∂i Ü«ÚQÍO`«O|∞#O^Œ∞ñ HõѨ@
tâ◊√="≥· Ü≥ÚO\˜ ‰õΩH˜Δ xH˜ΔѨΠxdÅ
Éèí∞=# x=ǨïO_»"≥· =∞ǨOÉè’kè #_»∞=∞ñ
*Ï~°∞ =@Ѩ„`« `«ÅÊ ã¨O™ê÷~Ú =QÆ∞K«∞. (ÉèÏQÆ.3-1030)
`Õ. ........ ã¨HõÅ~°`åflHõ~°O|∞Å∞ â◊Ü«∞ºQÍñQÆ
x`«ºã¨∞YbÅ"≥∞ÿ â◊Ü∞« xO`«∞ <Õ#∞. (ÉèÏ~°.J~°}º.4P. 273)
520. J#ÎHõó
â◊O.ÉèÏ. J#ÎO Hõ~Àu Éèí∂`å<åq∞u - J#ÎHõó
Éèí∂`«=ÚʼnõΩ JO`«=Ú HõeyOK«∞#∞ QÍ# 'JO`«‰õΩ—ñ_»#ñ|_»∞#∞.
=K«. =∞$`«∞º¿ÇÏ`«∞=Ù# [#O|∞Å ÅÜ«∞O|∞ <˘OkOK«∞@O*Ëã≤ Ü«∞O`«H~õ ∞° O_»Q∞Æ .
(ÉèÏQÆ.4-355)
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 493
P. qq^èŒHÍ=∞Éè’QÆ q+¨Ü«∞ÖÏÅã¨∞ =∞`«∞Î
#„Ѩ=∞`«=Î $uÎ #O`«‰Ωõ O_»
"≥·# h=Ù "Õà◊ Ü«∞~°ã≤ „`«∞O`«∞=Ù ã¨~°Ê
"≥Úkñy =¸+≤HõO|∞ <˘_çÜ«Ú #@∞¡. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1659)
J<ÕHõ HÍ=∞ Éè’QÆ q+¨Ü«∂㨉õΩÎÅ~Ú ÜÕ∞=∞é˜ Ü«Ú#fl "åix #„Ѩ=∞`«∞Î_»"≥·,
áê=ÚHõx ÃÑ\˜Üì Ú« O_ç `«\ÏÅ∞# ZÅ∞Hõ#∞ Ѩ@∞ìH˘x#@∞¡ JO`«‰Ωõ ñ_»"·≥ K«OѨÙ^Œ∞=Ù.
QÍ# J\˜ì Ѩ~°=∂`«‡ 'JO`«‰õΩ—ñ_»QÆ∞#∞.
521. J[ó
â◊O.ÉèÏ. P`ü - qëÈ‚ó J*ÏÜ«∞`« Wu HÍ=∞ó-J[ó I ''JHõΔ~å}Ï=∞HÍ~À-ã≤‡——
(Éè.í w.10-33)
ÃÑ· ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å#∞™ê~°=Ú 'J— Ü«∞#QÍ q+¨μ‚=Ù. q+¨μ‚=Ù#‰õΩ Ñ¨Ù\˜ì# "åñ
_»QÆ∞@KÕ 'HÍ=Ú—ñ_»Añ_»∞.
'^èŒ~å‡q~°∞^ÀúÉèí∂`Õ+¨μ HÍ"≥∂-ã≤‡ Éèí~°`«~°¬Éèí— (Éèí.w.7-11)
'^èŒ~°‡q~°∞^Œú=Ú HÍx HÍ=∞=Ú#∞ <Õ<Õ '„Ѩ[#âßÛã≤‡ HõO^Œ~°Êó— Ü«∞#∞ 㨇 $u
„ѨHÍ~°=Ú HõO^Œ~°∞Êñ_»∞ (HÍ=Úñ_»∞) q+¨μ‚"Õ QÆ#∞Hõ 'J[ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
L. `å=∞~°™ê‰õΔΩ=Oâ◊=Ú# ^Œ~°Ê‰õΩñ _ôâ◊fi~°∞ HõO\˜=∞O@ÅO
^• =Ú#∞ ^ŒQÆ∞úñ_≥· Ñ≤^ŒÑ¨ ^Œ`«Ê~°"Õ∞â◊√x ^ÕǨÏÅaúÔH·
"Õ=∞é∞ x+¨ªñ *Ëã≤ ǨÏig~°º=Ú#O „|ÉèíqOK≥ ~°∞H˜‡}©
HÍq∞x QÆ~°ƒù=∞O ^Œã¨∞~°YO_»#∞ =∂é@ =¸iÎÜ≥∂ Ü«∞#<£
(ÉèÏQÆ.10L.3)
=K«. JO`« <å _çOÉèí‰õΩO_»∞ „Ѩ^Œ∞º=ÚflO_»#∞ ¿Ñ~° qMϺ`«∞O_»Ü≥∞º (4)
522. =∞Ǩ~°›ó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨÏó - ѨÓ*Ï, `«^Œ~°›`åfi`ü - =∞Ǩ~°›ó I
=∞ǨÏó Ü«∞#QÍ Ñ¨Ó[. Ѩ~°=∂`«‡ ѨÓlOK«∞@ Hõ~°∞›ñ_»∞ QÆ#∞Hõ '=∞Ǩ~°›ó—
Ü«∞QÆ∞#∞.
 494 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
L. D ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=Ú<£ [QÆ^Œnèâ◊√ ##O`«∞x ã¨~°fiâ◊‰õΩÎñ l
„^Œ∂Ѩ‰õΩ #„QÆѨÓ[ñ |i`À+≤`«∞ñ *ËÜ«∞ ã¨=∞ã¨Î Ö’Hõ=ÚÖò
"Õ Ñ¨i`«∞+≤ìñ ÉÁO^Œ∞ñ |$käg=~° ! HÍ=Ù# h=Ù Hõ$+¨μ‚x<£
NѨuñ |∂[¿ãÜ«Ú "≥∞_»¿ãÜ«∞Hõ =∂@Å∞ "ÕÜ«Ú <Õ\ ˜H˜<£?
(ÉèÏQÆ.10L.780)
523. ™êfiÉèÏ=ºó
â◊O.ÉèÏ. ã¨fiÉèÏ"Õ<≥·"åÉèÏ"Àº x`«º x+¨Ê#fl~°∂Ѩ`åfiku - ™êfiÉèÏ=ºó I
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fi`«ã≤û^Œú=ÚQÍ x+¨Ê#fl (L`«Ê#fl)"≥∞ÿ Ü«ÚO_ç#"åñ_»∞. =∞éÅ
L`«Ê#fl=Ú HÍ_»∞. Hõ#∞Hõ '™êfiÉèÏ=ºó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. ã¨HõÅr=ÙÅÔHÅ¡ñ „|Hõ@^ÕǨÏ=Ú <å`«‡ <å^äŒ∞O_»∞ñ |~°∞ñ_»∞ <å<åq^è≥·Hõ
=∞$`«∞ºÑ¨ÅHõΔ} =∞Ç≤Ï`«∞O_»∞ #QÆ∞ ÉèíQÆ=O`«∞O_»∞ ã¨$+≤ìѨÓ~°fiO|∞#O^Œ∞
<åf‡Ü«∞ =∂Ü«∂ ÅÜ«∞O|∞ <˘Ok# qâ◊fiQÆ~°∞ƒùñ_≥· `å# Ü≥∞Hõ¯\˜ "≥Å∞OQÆ∞
Ѩ~°=∂`«∞‡ñ _»Éèí=ÙO _»∞Ѩ„^Œ+¨ì Ü«∞Ü«Úº =ã¨Î fiO`«~°Ñ¨iâ◊¥#∞ºñ _»QÆ∞@ñ*Ëã≤
`Õ. „^Œ+¨ì Q͉õΩO_»∞ =∂Ü«∂ „Ѩ^è•#â◊H˜Î
#`«∞Å zK«ÛùH˜Î QÆÅ"åñ_»∞ #QÆ∞K«∞ñ ^Œ#∞fl
ÖËx "åxñQÆñ l`«ÎO|∞Ö’#ñ ^ŒÅñz
„^Œ+¨ì Ü«∞QÆ∞ñ ^Œ# Éèí∞=# x~å‡} "åOKè«. (ÉèÏQÆ.3-198)
524. l`åq∞„`«ó
â◊ O .Éè Ï . l`å Jq∞„`åó J#Î ~ ° fi iÎ < À ~åQÆ ^ Õ fi ëê^Œ Ü ≥ ∂ ÉÏǨ  ºâ◊ Û ~å=}
‰õΩ=∞ƒùHõ~°‚tâ◊√áêÖÏ^ŒÜ≥∂ ÜÕ∞<噜 - l`åq∞„`«ó I
ã‘. ... ^Œ∞~å‡~°æ=∞#∞[ ã¨O^ÀǨÏO|∞#‰õΩ #∞„QÆ
^ŒO_»^èŒ~°∞O _»#ñ ^Œ#~°∞"åñ_»∞. (ÉèÏQÆ.4㨯O.458)
JO`«â◊≈„`«∞=ÙÅQÆ∞ HÍ=∞„HÀ^è•^Œ∞Å#∞, ÉÏǨϺâ◊„`«∞=ÙÅQÆ∞ ~å=} ‰õΩOÉèíHõ~°‚
tâ◊√áêÖÏ^Œ∞Å#∞ [~ÚOz#"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ q+¨μ‚=Ù 'l`åq∞„`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 495
525. „Ѩ"≥∂^Œ#ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ™êfi`å‡=∞$`«~°™ê™êfi^•xfl`«ºO „Ѩ"≥∂^Œ`Õ I
2. ^蕺~Ú<åO ^蕺#=∂„`Õ} „Ѩ"≥∂^ŒOHõ~Àfu "å „Ñ¨"≥∂^Œ#ó I
1. Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ J=∞$`«~°ã¨ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. P Ü«∞=∞$`« ~°ã¨=Ú#∞
<å™êfikOz x`«º=Ú <å#OkOK«∞#∞. QÍ# '„Ѩ"≥∂^Œ#∞—ñ_»QÆ∞#∞.
2. `«##∞ ^蕺xOK«∞ "åiH˜ ^蕺#=∂„`«=Ú#<Õ Ç¨Ï~°¬=Ú#∞ HõeyOK«∞#∞
QÍ# '„Ѩ"≥∂^Œ#ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
`Õ. „HõO^Œ∞H˘#∞ ã¨~°fi^èŒ~°‡ qHõÅÊ=ÚÅ#∞
<≥_»Å q_çz ^Œ$_è»O|∞QÆ <Õ <˘HõO_»
â◊~°}=ÚQÆ <å„â◊~ÚOѨÙ=Ú ã¨HõÅ^Œ∞i`«
=ÚʼnõΩñ ^˘ÅyO`«∞ x#∞flñ „|"≥∂^Œ"≥ÚO^Œ. (ÉèÏ.cè+¨‡. 1P.224)
'ã¨HõÅ ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ =^ŒeÃÑ\˜ì, ~°H˜ΔOK«∞"åñ_»#∞ <Õ<˘Hõñ_»<Õ Ü«∞x #q∞‡,
##∞fl â◊~}° ÏQÆu K≥O^Œ∞=Ú. <Õ#∞ h áêѨ=ÚÅ#∞ áÈQ˘\˜ì „|"≥∂^Œ=Ú (ã¨O`À+¨=Ú,
âßâ◊fi`« ã¨∞Y=Ú, "≥∂HõΔ=Ú) KÕ‰õÄ~°ÛQÆÅ#∞— Jx NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ J~°∞˚#∞#‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞.
L. ............... QÀ`«u<£
"å~°Hõ "Õ∞ѨÙK«∞O_≥ñ ^Œ# =Oâ◊~°= ã¨∞Êù@ =∂^èŒ∞s ã¨∞^è•
™ê~°=Ú KÕ`« QÀѨ[# ã¨OѶ¨∞=ÚÅ<£ =Ú^Œ=∞O^Œñ *ËÜ«ÚK«∞<£.
(ÉèÏQÆ. 3-109)
ã‘. JdÅâ◊s~°QÆ∞ñ _®Ñ¨Î ã¨∞ǨÏ$[˚# `å#O^Œ Hõ~°∞ñ_»# #Å~°∞"åñ_»∞
(ÉèÏQÆ.4㨯O. 458)
ã‘. ™êO„^Œ â◊~°K«ÛO„^Œ K«O„kHÍ ^èŒ=o`« q=∞Å |$O^•=# gkèÜ«∞O^Œ∞
~å㨈Hm =∞ÃÇÏ∂ÖÏ¡ã¨∞ñ_≥· Ü«Ú`«∞ÊùÅ¡ [Å*ωõΔΩñ _˘Hõ xâß ã¨=∞Ü«∞=Ú##∞
^Œ#~å~°∞ =∞O„^Œ =∞^茺=∞ `å~°=ÚÅ xOѨ٠^Œà◊√H˘`«Î ~åQÆÉèË^Œ=ÚÅñ *ˇÅy
^≥·=`« |∞∞+¨Éèí QÍO^è•~° xëê^Œ ѨOK«=∞ +¨_»˚ =∞^茺=∞ ã¨fi~°=Ú Ö’eñ
`Õ. QÆà◊Å∞ *Ï`«∞Å∞ =¸~°Ûù#Öò QÆÅ∞QÆ "Õ}∞
<åà◊ q=~åOQÆ∞m<åºã¨ ÖÏÅ#=Ú#
=∞Ç≤Ï`«QÆuñ ÉÏ_≥ #=ºHõÎ =∞^èŒ∞~°=ÚQÆ#∞
 496 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ѨOHõ*ωõΔΩO_»∞ ^•~°∞=Ù ÅO‰õΩiOѨ. (ÉèÏQÆ. 3㨯O. 188)
ã‘. â◊~°^•QÆ=∂~°OÉèí ã¨OѨÓ~°‚ ѨÓi‚=∂K«O„^Œ ™êO„^•`«áÈ[˚fie`« =∞QÆ∞K«∞
"≥ÅÜ«Ú |$O^•@g gkèÜ«∞O^˘Hõ<åñ_»∞ ~å㨈Hm =∞ÃÇÏ∂ÖÏ¡ã¨∞ñ_»QÆ∞K«∞
~°∞z~° ™œÉèÏQƺ`å~°∞}º =∞<À~°=∞ã¨∂ÊùiÎñ *ˇ<˘flOk# =¸iÎ ^Œ#~°
ã¨Åe`« =ÚYK«O„^Œ K«O„kHõÖò QÀÑ≤HÍ #Ü«∞<À`«ÊÅ=ÚÅ HÍ#O^Œ "≥Úã¨ñQÆ
`Õ. Éè=í º Kå`«∞~°º ÉèOí yñ „kÉèOí y Ü«∞QÆ∞K«∞ I #|˚<åÉè∞í ñ_»∞ ã¨"∂≥ ‡^Œ =∞uâ◊~ÚÅ¡
bÅñ|∂iOK«∞ =~° =Ú~°m x<å^Œ I =∞i÷ g`Õ~° qx "≥∂Ç≤Ï`å`«‡ ÅQÆ∞K«∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.118)
526. P##Ìó
â◊O.ÉèÏ. P#O^Œó ã¨fi~°∂ѨO J¿ãºu - P#O^Œó I
''U`«Ãã·º"å##Ì™êº`«‡x Éèí∂`åx =∂„`å=ÚѨr=xΗ— (|$.L.6-3-32)
Ѩ~°=∂`«‡ P#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. 'U`«ã¨º— Ü«∞#∞ „â◊√u „Ѩ=∂}Ï#∞™ê~°=Ú
Ѩ ~ ° = ∂`« ‡ 㨠fi ~° ∂ Ѩ = ∞QÆ ∞ P#O^Œ Ö Ë â ◊ = ∂„`« = Ú <å„â◊ ~ ÚOz Éè í ∂ `« = ÚÅ∞
rqOK«∞K«∞#flq.
q+¨Ü∞« ã¨∞MÏ#∞Éè=í =Ú =Å# HõÅ∞QÆ∞ P#O^Œ=Ú `å`å¯eHõ=Ú. P`å‡#O^Œ
"≥ÚHõѨC_»∞ Hõey#KÀ Jk Ü≥∞šѨC_»∞ #∞O_»∞#∞.
P. x„^Œ "À=Ù"Õà◊ x~°`«∞ñ_≥· ^ÕÇ≤Ï ^•
<≥\ ˜ì QÆ∞}=ÚKÕ`« xO„kÜ«∞=ÚÅñ
QÆ_»z#\˜ì ã¨∞Y=Úñ QÆ#∞, #\˜ì „|ǨχO|∞
QÆ_çq∞"≥∞éÜ«∞ ##∞flñQÍ <≥é∞OQÆ∞. (ÉèÏQÆ.6-480)
r=Ùñ_»∞ x„kOK«∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú# xO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ Jf`«∞ñ_≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
QÆ∞}=Ú ÖˇqfiÜ«Ú #`«xx ã¨Ê $tOK«=Ù. J\˜ì ~ÚO„kÜ«∂f`«=∞QÆ∞ <å#O^Œã≤÷u<Õ
„|Ǩχ=ÚQÍ QÆ∞iÎOK«∞=Ú.
ã‘. J#Ü«∞O|∞ ^ÕÇ≤Ï x`åºx`«º ã¨kfiÅHõΔ}=Ú#ñ |OK«HÀâ◊ =º=ã¨÷
#aè=$kúñ ÉÁ~°Ü«ÚK«∞ #O^Œ∞֒ѨŠ#∞#fl „áê}Ï#fl|∞kúq*Ï˝#=∞Ü«∞=Ú
Å#∞ K«`«∞ëȯâ◊O|∞ Å=fiÅ "≥Å∞ñQ˘O^Œ∞ <å#O^Œ=∞Ü«Úñ_»=Ù...
(ÉèÏQÆ.10L.1211)
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 497
'„áê}∞Å∞ âßâ◊fi`«=Ú, Jâßâ◊fi`«=Ú J#∞ ÅHõ} Δ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
"åiÖ’ „áê} J#fl |∞kú q*Ï˝# =∞Ü«∞ HÀâ◊=ÚÅ∞ <åeyO\˜H˜ <å=Å <å#O^Œ=∞Ü«∞
HÀâ◊=Ú #O^Œ∞ "≥Å∞QÆ∞ P#O^Œã¨fi~°∂ѨÙñ_»"Õ h=Ù—
L. H˘O^Œé∞ h â◊s~°=Ú Å‰õΩOiî`«ÉèíH˜Î Éèí=^Œfiâ◊O|∞Öˇ·
K≥O^ŒñQÆ h Ѩ^•|˚=ÚÅ∞ ¿ãi ÉèílOK«∞K«∞ñ ^Œ`«∞ûMÏ`«∞‡Öˇ·
Ü«ÚO^Œ∞~°∞ ............. (ÉèÏQÆ.10 L.1217)
ã¨=∞ã¨Î „áê}∞Å Hõnâè fi◊ ~°∞ñ_»=Ù h"Õ Ü«∞x `≥eã≤# H˘O^Œ~∞° "åi â◊s~°=ÚÅ∞
ÉèíH˜Î`À h =â◊=Ú HÍQÍ ã¨^• h Ѩ^•|˚=ÚÅ#∞ ¿ãqOK«∞K«∞ Ѩ~°=∂#O^Œ=Ú#∞
á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞.

Hõ. qxÑ≤Ozu x#∞ É’^èŒO I |∞#‰õΩ #∞áêÜ«∞O|∞ Ѷ¨Åã¨=Ú^ŒÜ«∞=Ú "≥∂HõΔO

|∞#∞ ™œYºx~°‚Ü«∞=Ú x I Hõ¯#∞@ QÆ_»= ã¨∞Y=ÚÖÁO_»∞ QÆÅ"Õ Ü«∞~°Ü«∞<£.
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi"Õ∞^è1Œ P229)
„|Ǩχɒ^èŒ (*Ï˝#=Ú) =Å# "≥∂HõΔ=Ú, ã¨∞Yã¨fi~°∂Ѩ=Ú `≥eÜ«Ú#∞.
ѨijeOK«QÍ „|Ǩχã¨O^Œ~°≈#=Ú q∞Oz# "Õé˘Hõ ã¨∞Y=Ú ÖË^Œ∞.
Hõ. LѨ~°=∞=ÚO „ÉÏÑ≤Oz# I Ü«∞ѨÙ}º ѨÙ}º=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞ #u âßO`«∞Å∞
Éèí=ºÑ¨ÙQÆuñ ÉÁO^≥_»∞ <å#O I ^ŒÑ¨Ù ~°∂ѨÙx q+¨μ‚ ^ŒÅñK≥^Œ#∞ "≥∂HΔÍ`«∞‡<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.2P.30)
q+¨Ü«∞ "≥·~åQƺ=Ú#∞ á⁄Ok ѨÙ}ϺѨÙ}º=ÚÅ#∞ ã¨=∞=ÚQÍ E_»QÆey#
(^ŒfiO^•fif`«∞Öˇ·#) `«Ñ¨ã¨∞fiÅ∞ „âı+¨ª"≥∞ÿ# Ѩ^ŒúuÖ’ á⁄O^Œ∞ „|Ǩ‡#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙñ_≥·#
"å_»∞ñ#∞, "≥∂HõΔ„Ñ¨^•`«Ü«∞~Ú# N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù#∞ 㨇iOK≥^Œ#∞.
527. ##Ì#ó
â◊O.ÉèÏ. ##ÌÜ«∞fu - ##Ì#ó I
„áê}∞ʼnõ Ω `« # 㨠fi ~° ∂ áê#O^Œ = ÚÖ’ ÖË â ◊ = ∂„`« = Ú#∞ „Ѩ ™ êkOz
Ü«∂#O^Œ=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ*ËÜ«Ú#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '##Ì#ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
 498 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. #O^Œ#∞ñ _»xÜ«ÚO |~°=∂
#O^ŒO|QÆ∞ „|Ǩχ=∞xÜ«Ú ##∞ñ ^ŒÅñK«∞K«∞ <å
ÃÑO^≥~°∞=Ù <˘O^≥^Œ~°∞, <å
Ü«∞O^Œe „¿Ñ=∞=Ú# Éèí==Ú #O^Œ~°∞ g∞~°Öò. (ÉèÏQÆ. 10ѨÓ.134)
'##∞fl g∞~°∞ ‰õΩ=∂~°∞ñ_»x `«ÅK«∞K«∞<åfl~°∞. (527) Ѩ~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙñ
_≥#· Ѩ~„° |Ǩχ=Ú#∞ <Õ<Õ Ü«∞xÜ«Ú ##∞H˘#∞K«∞<åfl~°∞. (526) P x~°O`«~° 㨇~°}=Ú
=Å# <å Ü«∞^Œ∞ƒù`=« ∞QÆ∞ JѨ=~°=æ Ú#∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞. <å Ü«∞O^Œe „¿Ñ=∞ KÕ`« g∞~°∞
=∞éÅ [x‡OK«~°∞.
Hõ. =∞O^Œ∞x QÆu Ü«∞=Ú<åO|∞=Ù I ÅO^Œ∞ xã≤O „QÆ∞OH˜ |^Œ∞úñ_≥· zH˜¯# Ü«∂
#O^Œ∞x =~°∞}∞x |O^èŒ# I =∞O^Œ∞ x=$`«∞ÎxQÆñ *ËÃã ǨÏi ã¨^ŒÜ«ÚO_≥·.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.181)
`«O„_ç Ü«∞QÆ∞ #O^Œ∞x =~°∞}áêâ◊ |O^è=Œ ÚÅ #∞O_ç `«ÑÊ≤ Oz P#O^Œ=Ú#∞
HõeyOK≥#∞ QÍ# '#O^Œ#∞ñ_»∞—
528. (J)##Ìó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨~åfiaè~°∞ѨѨuÎaèó ã¨=∞$^Àú - ##Ìó I
2. ã¨∞YO - "≥·+¨~ÚHõO <å㨺 q^Œº`« Wu - J##Ìó I
'Ü≥∂ "≥· Éèí∂=∂ `«`«∞ûY"£∞ I <åÖËÊ ã¨∞Y=∞ã≤Η (Kèå. L. 7-23-1)
1. ã¨HÅõ LѨH~õ } ° =ÚÅ `À#∞ ã¨HÅõ ã≤^∞Œ Åú `À#∞ ѨiѨÓ~°∞ñ‚ _»∞ QÍ# '#O^Œó
— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
â’¡II <å<ÀÎ-ã≤Î =∞=∞ k"åº<åO qÉèí∂f<åO Ѩ~°#ÎѨ !
U+¨ `«∂^ÕÌâ◊`«ó „áÈHÀÎ qÉèí∂`Õifiã¨Î~À =∞Ü«∂ II (Éè.í w.10-40)
ÉèíQÆ=O`«∞x qÉèí∂`«∞ʼnõΩ JO`«=Ú ÖË^ŒxÜ«Ú, Jq J<ÕHõ=ÚÅxÜ«Ú
J~°∞#˚ #∞‰õΩ NHõ$+¨μñ‚ _»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
2. 'Ü≥∂ "≥·— Ü«∞#∞ „â◊√u „Ѩ=∂}=ÚKÕ 'Éèí∂=∂-JѨizÛù#fl ã¨∞Y~°∂ѨÙñ
_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡, JÅÊ=∞QÆ∞ "≥·+¨~ÚHõ ã¨∞Y=ÚÅ#∞ñQÀ~°_»∞.
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 499
529. ã¨`«º^èŒ~å‡
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨`åº ^èŒ~°‡*Ï˝<å^ŒÜ≥∂-¿ãºu - ã¨`«º^èŒ~å‡ I
2. ã¨`«ºO - Ü«∞^ä•~°÷Éèí∂`å~°÷ q+¨Ü«∞O ^Œ~°≈#"Õ∞= ^èŒ~À‡ Ü«∞¿ãºu "å -
ã¨`«º^èŒ~å‡ —
''PKå~°â◊Û ^ŒÜ«∂Ç≤ÏO™ê ^•#O ™êfi^蕺ܫ∞ U= K« I
JÜ«∞O Ç≤Ï Ñ¨~°"≥∂ ^èŒ~À‡ Ü«∞^ÀºˆQ<å`«‡^Œ~°≈#"£∞ II—— Wu „â◊√`Õó I
1. ã¨`«º=ÚÅQÆ∞ (ZšѨC_»∞#∞ #∞O_»∞) *Ï˝<åk ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ#
Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨`«º^èŒ~凗ܫ∞QÆ∞#∞.
2. ã¨^•Kå~°=Ú, ^ŒÜ«∞, JÇ≤ÏOã¨, ^•#=Ú, ™êfi^蕺ܫ∞=Ú J#∞#q Q˘Ñ¨Ê
^èŒ~°‡=ÚÅ∞. gxx á⁄Ok# "åxH˜ P`«‡^Œ~°≈#=∞QÆ∞#∞.
Hõ. ã¨`åºHõ$`«∞ÅQÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ I x`åº#∞+≤ª`« ã¨=∞„QÆ x~°‡ÅÜ≥∂QÆ
ã≤÷`«ºaè=ÚY∞#‰õΩ ã¨∞ÅÉèí=Ú I Å`«ºO`« ã¨∞Y„Ѩ^ŒO|∞ Åq HÍ~°ºO|∞Öò.
(ÉèÏ~°.âßOu.3P418)
ã¨`«º~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ x`«º^蕺# ã≤÷u QÆÅ Ü≥∂yH˜ ã¨∞ÅÉèí=ÚÅ∞.
Jq Ü«∞`«ºO`« ã¨∞Y„Ѩ^Œ=ÚÅ∞. ÉèíQÆ"å#∞_»∞ D QÆ∞}=ÚÅ`À #∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ
'ã¨`«º^èŒ~°∞‡_»∞—. J\˜ì QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ Ü≥∂QÆ∞Å∞ J`«ºO`« ã¨∞Y=Ú#∞ ("≥∂HõΔ=Ú#∞)
á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞.
530. „uq„Hõ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. „`«Ü≥∂ q„Hõ=∂¢ã≤Î+¨μ Ö’ˆH+¨μ „HÍ<åÎ Ü«∞㨺 ã¨ó - „uq„Hõ=∞ó
''„f}˜ Ѩ^• qK«„Hõ"Õ∞—— (`≥·.„ÉÏ. 2-4-6)
2. „`«Ü≥∂ Ö’HÍó „HÍ<åÎ ÜÕ∞<Õu "å - „uq„Hõ=∞ó I
''„ui`Õº=O „`«Ü≥∂ Ö’HÍó H©iÎ`å =Úx ã¨`«Î"≥∞ÿó I
„Hõ=∞`Õ `åO¢ã≤Î^è• ã¨~åfiO¢ã≤΄Hõ"≥∂-ã≤ [<å~°Ì#!(ǨÏ.=O.279-50)
1. q+¨μ=‚ Ù "å=∞#~°∂ѨÙñ_≥· =¸_»∞ áê^Œ<åºã¨=ÚÅ`À =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞
q„Hõq∞OK≥#∞. HÍ# '„uq„Hõ=Ú—ñ_»#|_≥#∞. '„f}˜— Ü«∞#∞ „â◊√u =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
2. '„ui`Õº=O— Ü«∞#∞ ǨÏi=Oâ◊ â’¡HÍ#∞™ê~°=Ú =¸_»∞ J_»∞QÆ∞Å`À,
qâı+¨=ÚQÍ (JO`«~°ƒÇ≤Ïâ◊Û) Ö’##∞, |Ü«∞@#∞ "åºÑ≤OK≥#∞. (P„Hõq∞OK≥#∞)
 500 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
''„ui`Õº=O „`«Ü≥∂"Õ^•ó—— Ü«∞#∞ áê~î°=Ú#∞ QÆÅ^Œ∞. ''㨈~fi "Õ^•
Ü«∞`«Ê^Œ=∂=∞#xΗ— (Hõ~.°î 1-2-15) =¸_»∞ "Õ^=Œ ÚÅ Ü«∞~°=÷ Ú#∞ „ѨuáêkOK«∞#∞
ÖË^• =¸_»∞ "Õ^Œ=ÚÅO^Œ∞#∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞. HÍ# '„uq„Hõ=Ú—ñ_»QÆ∞#∞.
=∞. ‰õΩÅ=Ú<£ ~å[º=Úñ ^Õ[=Ú<£ xÅ∞Ѩ٠g∞ ‰õΩ|∞˚O_»∞ qâ◊fiOÉèí~°∞O
_»ÅñuO É’ñ_»∞: „uq„Hõ=∞ã¨∞Êù~°} "åñ_≥· xO_»∞ „|Ǩ‡O_»=ÚO...
(ÉèÏQÆ. 8 㨯O. 586)
|e K«„Hõ=iÎ "å=∞#∞#‰õΩ =¸_»_»_»∞QÆ∞Å Éèí∂q∞x ^•#q∞K≥Û#∞. JѨC_®
"å=∞#∞ñ_»∞
âß. 'WOuO`≥·, =@∞_çO`«Ü≥ÿ∞, =∞é˜Ü«Úñ ^• xO`≥·, #Éè’gkäÃÑ·
#O`≥·, `ÀÜ«∞^Œ=∞O_»ÖÏ„QÆ=Ú#HõÅ¡O`≥·, „ѨÉèÏ~åtÃÑ·
#O`≥·, K«O„^Œ∞x HõO`«Ü≥ÿ∞, „^èŒ∞=Ùx ÃÑ· #O`≥·, =∞ǨÏ~åfi\˜ÃÑ·
#O`≥· #`«ºÑ¨^À#fl`«∞O _»QÆ∞K«∞ „|Ǩ‡O_®O`« ã¨O=iúÜ≥ÿ∞.
(ÉèÏQÆ. 8-622)
=K«. W@∞¡ q+¨μO‚ _»∞ QÆ∞}„`«Ü∂« `«‡HõO|QÆ∞ qâ◊fi~°∂ѨO|∞ ^èiŒ ~ÚOz Éè∞í qÜ«Ú#∞,
#ÉèíO|∞#∞, k=O|∞#∞, kâ◊Å∞#∞, kâßzè„^ŒO|∞Å∞#∞, ã¨=Ú„^ŒO|∞Å∞#∞,
K«Å^ŒKÅ« ^ŒdÅ Éè∂í `«x=ǨÏO|∞Å∞O ^•#Ü≥∞ÿ ÜÕ∞H©Éqíè Oz, „Hõ=∞ „Hõ=∞O|∞#
Éè∂í Ö’HõO|∞#‰õΩO ÉÁ_»",·≥ Éè∞í =~À¡HOõ |∞ #u„Hõq∞Oz, ã¨∞=~À¡HOõ |∞#∞ ^ŒÅHõ_z» ,
=∞ǨÏ~À¡HOõ |∞ ^•\˜ [<ÀÖ’HõO|∞‰õΩ g∞^≥,· `«áÈÖ’HõO|∞#‰õΩ „#∞„zÛù`∞« O_≥,·
ã¨`º« Ö’HõO|∞HõO>ˇ <Ò#fl`«ºO|∞ =Ç≤ÏOK≥#∞. (ÉèÏQÆ. 8-624)
(áÈ`«#QÍ~°∞ q+¨μ‚=Ù Uñ_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ q„Hõq∞OK≥#x K≥Ñ≤Êi.)
=K«. P ã¨=∞Ü«∞=Ú#
ã‘. ............
â◊OMÏk ~°==ÚÅ [Ü«∞Ѷ¨∞’+¨=ÚÅ∞¿ãã≤, 'Hõ~°∞}ÏO|∞xkè!
„uq„Hõ=∞— Ü«∞@OK«∞
P. „|Ǩχ "≥Ú^ŒÅ∞ Ö’HõáêÅ∞~°∞ Q˘xÜ«∂_ç(i)... (ÉèÏQÆ.8-632)
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 501
K«. J=∞~°ñ „kq„Hõ=∞ã¨∞Êù~°} #Ok# Ü«∞=∞‡Ç≤Ï`å`«∞‡ áê^Œ "Õ
QÆ=Ú# ǨÏ`«O|∞Öˇ·# „u[QÆO|∞Å HÍ=Å <˘Ñ¨ÙÊ ã¨`«º Ö’
Hõ=Ú K«e~ÚOz#O QÆ~°∞}ñ ÔQ·H˘x HÍz ^èŒiOK«∞ áê^ŒÑ¨
^Œ‡=Ú `«∞k#∞#fl Ü«∞„ѨuǨÏ`«O|QÆ∞ â◊H˜Î QÆ}˜OѨ â◊Hõº"Õ∞!
(ÉèÏQÆ.2㨯O.200)
Hõ. Ѩ~°"Õ∞+≤ª Ѩ@ì}O|∞#
ǨÏi =Ú#∞fl „uq„Hõ=∞}=Ú ÅO^Œ<£ 㨈~fi
â◊fi~° K«~°}Ï„QÆ}MÏǨÏuñ
|~°∞=_ç #∂~åúfiO_» =∞O`«ñ |yÖˇ #ˆ~O„^•! (ÉèÏQÆ.5㨯O.2P.31)
=∞.HÀ.q„Hõ=∞„`«Ü«∞bÅ <Àe# q+¨ìѨ„u`«Ü«∞O|∞ñ ɡÖÏ¡„Hõq∞Ozu...
(ÉèÏ~°.J~°}º. 4P. 377)
h=Ù =¸_»∞ áê^Œ=ÚÅ ÃÇÏ∂Ü«∞Å∞`À =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ P„Hõq∞Ozuq.
Ü«∞x uHõ¯#QÍ~°∞ Hõ$uѨuÜ≥ÿ∞# ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x ã¨∞ÎuOzi.
531. =∞ǨÏi¬ó HõÑ≤ÖÏKå~°ºó
â◊O.ÉèÏ. ''=∞ǨÏi¬ó HõÑÖ≤ ÏKå~°ºó—— Wu ã¨qâı+}¨ "Õ∞HõO <å=∞ I =∞ǨOâßÛ™ê=$+≤âÛı u
=∞ǨÏi¬ó I Hõ$`«ûfl㨺 "Õ^㌠º¨ ^Œ~≈° <å`ü I J<Õº `«∞ "Õ^H·≥ ^õ âÕ ^◊ ~Œ ≈° <å^Œ$+¨Ü∞« óI
HõÑ≤ÅâßÛ™œ ™êVöºã¨º â◊√^Œú`«`«Î fi q*Ï˝#™êºKå~°ºâıÛu HõÑ≤ÖÏKå~°ºó I
''â◊√^•Ì`«‡`«`«Î fiq*Ï˝#O ™êVöºq∞`«ºaènèÜ«∞`Õ—— Wu "åºã¨ã¨‡ $`Õó I
''|∞∞+≤O „Ѩã¨∂`«O HõÑ≤ÅO =∞Ǩ#Î"£∞—— (âıfi.5-1)
''ã≤^•ú<åO HõÑ≤Ö’=Úxó—— (Éèí.w.10-26)
=∞O„`«=ÚÅ#∞ ^Œi≈Oz#"å~°∞ |∞∞+¨μÅQÆ∞^Œ∞~°∞. '=∞ǨOâßÛ™œ |∞∞+≤âıÛu
=∞ǨÏi¬ó—— Q˘Ñ¨Ê"åñ_≥·# |∞∞+≤. "Õ^Œ=ÚÅÖ’ ã¨fiÅÊ ÉèÏQÆ=Ú#∞ ^Œi≈Oz#"å~°∞
'|∞∞+¨μÅ∞—. HõÑ≤Å∞ñ_»∞ ã¨=∞„QÆ "Õ^Œ=Ú#∞ ^Œi≈OK≥#∞. HÍ# '=∞ǨÏi¬— Ü«∞QÆ∞#∞.
''Pz<Àu Ç≤Ï âߢ™êÎ~°÷=∂Kåˆ~ ™ê÷Ѩܫ∞`«ºÑ≤ I
ã¨fiÜ«∞=∂K«~°`Õ Ü«∞™ê‡^•Kå~°º¿ãÎ# KÀK«º`Õ—— II
™êOYº=∞#QÍ â◊√^•ú`‡« `«`Ϋ fi q*Ï˝#=Ú. D ™êOYº Ü≥∂QÆ^~Œ ≈° #=Ú <åK«iOz
 502 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
É’kèOz#"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'PKå~°∞º—ñ_»QÆ∞#∞. HõÑ≤Å∞ñ_»#∞ ¿Ñ~°∞ QÆey PKå~°∞ºñ
_»Q∞Æ @KÕ '=∞ǨÏi¬ó HõÑÖ≤ ÏKå~°ºó— Ü«∞QÆ∞#∞ '|∞∞+≤O— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ~°Ì=∞ ^Õ=Ǩ˙u ^ŒOѨ`«∞ʼnõΩ q+¨μ‚=¸iÎ HõÑ≤ÖÏKå~°∞ºñ_»∞QÍ [x‡OK≥#∞.
=K«. Éèí=nÜ«∞ g~°ºO|∞ =Å# <Õ#∞ h ÉèÏ~åº QÆ~°ƒù=Ú#ñ „|"ÕtOz =∞`«¯àÏO
â◊O|∞# |∞¢`«∞ÎO_»<≥· ã¨OÉèíqOz h‰õΩO ^Œ`«Î fiã¨OÇ≤Ï`« #∞Ѩ#ºã≤OK«∞^Œ∞#x
[<å~°Ì#∞ñ_»∞ Hõ~°Ì=Ú# ÔHé˜OyOK≥. (ÉèÏQÆ.3㨯O. 759)
''ã≤^•ú<åO HõÑ≤Ö’=Úxó—— (Éèí.w.10-26) ã≤^Œ∞úÅÖ’ ''HõÑ≤Å∞ñ_»#∞ <Õ<Õ——
Ü«∞x NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ w`«Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞. HõÑ≤Å∞ñ_»∞ "åiH˜ ™êOYº ^Œ~°≈#=Ú#∞
É’kèOK≥#∞. "å~åK«iOz =Ú‰õΩÎÖˇ·i.
P. [#∞Å ÔHÅ¡ â◊√Éèí=Ú ™êOYºÜ≥∂QÆ=Ú ^•x I =Å# ^èŒ~°‡x+¨ª=Å# #~Ú#
#O`«ºHÍÅ=∞O^Œ∞ ǨÏizO`« ¿ãÜ«Ú@ I ѨÙ@∞ì=ÙʼnõΩ Ñ¶¨Å=Ú Éèí∂#ˆ~O„^Œ!
(ÉèÏQÆ.2-3)
„Ѩ[ÅO^Œé‰õΩ ™êOYºÜ≥∂QÆO "Õ∞Å∞ KÕÜ«Ú#∞. P Ü≥∂QÆ=Ú =Å#<≥·##∞,
ÖË^• ^èŒ~å‡K«~°}`À <≥·##∞, JO`«ºHÍÅ=Ú# ǨÏi zO`«#=Ú Ñ¶¨Å=ÚQÍ [#∞ʼnõΩ
„áêÑ≤ÎOK«∞#∞.
K«. ^èŒ$`«=∞u ^Õ=Ǩ˙uH˜x k=ºqÉèí∞O_»QÆ∞ Hõ~°Ì=∞ „Ѩ*Ï
ѨuH˜ñ „Ѩ"≥∂^Œ"≥ÚÑ¨Ê #=ÉèÏ=∞Å`Àñ QÆÑ≤ÖÏYºñ |∞\˜ì ÜÕ∞
QÆu ǨÏi á⁄O^Œ∞#\˜ì ã¨∞ÉèíQÆO|QÆ∞ ™êOYº=Úñ^Œe¡ H˜zÛ ^Œ∞
+¨¯ $`«=ÚÅ∞ "åÑ≤ K«∂ÃÑ =Úx ¿ãq`«"≥∞ÿ `«#~å~°∞ "≥∂HõΔ=Ú<£.
(ÉèÏQÆ. 2-119)
^Õ=Ǩ˙u xâ◊ÛÅ =∞uQÆÅ ã¨u. k=º`Õ[ã≤fiÜ≥ÿ∞# Hõ~°Ì=∞ „Ѩ*ÏѨu Ü«∂"≥∞
Ѩu. P ^ŒOѨ`«∞ʼnõΩ NǨÏi 'HõÑ≤Å∞—ñ_»#∞ ¿Ñ~°∞`À #=`«iOK≥#∞. =∞<À[˝"≥∞ÿ#
™êOYº Ü≥∂QÆ=Ú#∞ `«e¡H˜ É’ñkèOz Ü«∂"≥∞‰õΩ "≥∂HõΔ=Ú#∞ „Ѩ™êkOK≥#∞.
HõÑÅ≤ ∞ñ_»∞ [x‡Oz#ѨÙ_∞» =∞sz „Ѩ=ÚY =ÚxQÆ} ã¨"∞Õ `«∞O_≥· K«`∞« ~°∞‡Y∞O_»∞
J=∞‡Ç¨`«∞‡x ^Œi≈Oz ~Ú@¡xÜ≥∞.
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 503
Hõ. #∞uÔHH˜¯ ã≤^ŒúQÆ} ¿ã I q`«∞ñ_≥· Ѷ¨∞#™êOYºÜ≥∂QÆ qÅã≤`« `«`«Î fi
ã≤÷u x~°`«∞ñ _»QÆ∞K«∞ñ 'QÆÑ≤ÖÏ— I Yº`«ñ ^Œ#i K«iOK«∞ h [QÆ„`«Ü«∞"≥∞Å¡<£.
(ÉèÏQÆ.3-847)
g∞~°∞ Hõx# D tâ◊√=Ù ¿ÑÔ~xflHõ QÆ#fl"åñ_≥· „Ѩã≤^Œ∞úÖˇ·# ã≤^ŒúѨÙ~°∞+¨μÅKÕ
¿ãqOѨñ|_»∞K«∞, =∞ǨÏhÜ«∞"≥∞ÿ# ™êOYºÜ≥∂QÆ=Ú`À „ѨHÍtOK«∞ Ѩ~°`«`«Î fi=∞O^Œ∞
ã¨∞ã≤÷~°∞ñ_≥· 'HõÑ≤Å∞ñ_»∞— J#∞ ¿Ñ~°∞`À D =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅÖ’#∞ ã¨OK«iOK«∞#∞.
NHõ$+¨μ‚_»∞ J=`å~° ã¨=∂Ñ≤ÎH˜ =ÚO^Œ∞ L^Œú=Ùx`À
=K«. 'ѨOKÕO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ ^Œ$+¨Oì |~Ú# Ѩ^•~°O÷ |x`«ºO|∞† x`«º^Œ$+≤ì „|ǨχO|x
`≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú† ^ÕÇ≤Ï Hõ~å‡i˚`« ^ÕǨïO_≥· ã¨O™ê~° =∞=∞`«Å∞ x~°ã≤Oz,
xâ◊ÛÅ*Ï˝# Ü«Ú‰õΩÎO_≥· =∞`«Ê^Œ„áêѨÙÎO _»QÆ∞† ã¨fiѨfl Å|ú Ѩ^•~°÷O|∞ x[O|∞
HÍx „H˜Ü«∞ñ QÆ~å‡#∞Éèí= Ѩ~°ºO`«O|∞ Hõàı|~°O|∞ =iÎOK«∞ #x ™êOYº
Ü≥∂QÆO|∞# ã¨#HÍ^Œ∞Å ÔHé˜OyOzux.— (ÉèÏQÆ.11㨯O.105)

=K«. 'L^Œú"å! h g „ѨHÍ~°O|∞ QÆi+¨ªxëêªuâ◊Ü«∞O|∞# Ü≥∂Qƺx+¨μªO_»"≥·,

|^ŒiHÍ„â◊=∞O|∞ ¿ãi =∞`«¯kä`«Oɡ·# ™êOYºÜ≥∂QÆO |O`«~°OQÆO|∞#
xÅ∞ÊH˘x, HõeÜ«ÚQÍ=™ê# Ѩ~º° O`«O|∞ =iÎOѨÙ=Ú— Jx NHõ$+¨μñ‚ _»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
(ÉèÏQÆ.11㨯O.115)
532. Hõ$`«[˝ó
â◊O.ÉèÏ. Hõ$`«O - HÍ~°ºO [QÆ`ü, [˝ó - P`å‡, Hõ$`«O K« `«`ü [˝âıÛu - Hõ$`«[˝óI
Hõ$`«=∞#QÍ [QÆ„^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ HÍ~°º=Ú. [˝ó Ü«∞#QÍ <≥é∞ñQÆ∞#k P`«‡. [QÆ`∞« #Î ∞,
^•x <≥é∞ñQÆ∞"å_»∞, Ô~O_»∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ HÍ# 'Hõ$`«[˝ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. .... QÆ∞}Ï`«‡HõOɡ#· qâ◊fiO|∞ ã¨$l~ÚOz Ü«∞O^Œ∞O „|"ÕtOz ¿ÇÏ`«∞ Éè∂í `«
Ü«Ú‰õΩÎO_»"≥· ~°HõΔHõ ã¨OǨ~åk <å<å~°∂ѨO|∞Å #∞O_»∞^Œ∞=Ù.
(ÉèÏQÆ.7㨯O.360)
L. HÍ~°} HÍ~°º "Õ∞`«∞=QÆ∞ HõO[^ŒàωõΔΩx HõO>ˇ ##∞ºÖˇ
"åfi~°∞#∞ ÖË~∞° ... (ÉèÏQÆ.2㨯O.211)
 504 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
533. "Õ∞khѨuó
â◊O.ÉèÏ. "Õ∞k<åºó - Éèí∂=∂ºó Ѩuó - "Õ∞khѨuó I
Éè∂í ^Õq Ü≥ÚHõ¯ Éè~í ΰ Ü«∞QÆ∞@KÕ '"Õ∞khѨu— Ü«∞Ü≥∞º#∞. Éè∂í q∞x áêeOK«∞"åñ
_»xÜ«Ú, Éèí∂^ÕqH˜ Éèí~°Î Ü«∞xÜ«Ú J~°÷=Ú.
'=∞Ç‘ÏO ^ÕgO q+¨μ‚ѨfflO— (`≥·.P.3-1-2) Ü«∞#∞ „â◊√u „Ѩ=∂}=Ú.
''WÖÏ¡ÅO y\˜ Ü≥ÿ∞# HÍÅ=Ú# =Ú <Õfl#∞— (ÉèÏQÆ.10L.199)
534. „uѨ^Œó
â◊O.ÉèÏ. „f}˜ Ѩ^•#º¿ãºu - „uѨ^Œó I ''„f}˜ Ѩ^• qK«„Hõ"Õ∞—— (`≥·.„ÉÏ.2-4-6)
=¸_»∞ J_»∞QÆ∞Å`À "å=∞# ~°∂Ѩ=Ú# #∞#fl q+¨μ‚=Ù =¸_»∞ Ö’Hõ=Ú
ÅO^Œ∞#∞ q„Hõq∞OK≥#∞. HÍ# '„uѨ^Œó— Ü«∞#|_»∞#∞.
(„uq„Hõ=∞ó 530 <å=∞=Ú=^ŒÌ Ü«Ú^ŒÇ¨ÏiOz# áÈ`«#QÍi ÉèÏQÆ=`«
Ѩ^Œº=ÚÅ#∞ WK«Û@ Ü«∞#∞ã¨O^è•#=Ú KÕã≤H˘#=K«∞Û#∞.)
535. „u^Œâß^茺HõΔó
â◊O.ÉèÏ. QÆ∞}Ï"Õâı# ã¨&Í˚`åã≤΄™È ^Œâßó - J=™ê÷ó *Ï„QÆ^•^ŒÜ«∞ó, `å™ê=∞^茺HõΔ
Wu - „u^Œâß^茺HõΔó
*Ï„QÆ`ü ã¨fiѨfl ã¨∞+¨μѨÙÎÅ∞ =¸_»∞ ^Œâ◊Å∞. "åxH˜ ÃÑ·QÍ `å#∞O_ç "åxx
K«∂K«∞K«∞O_»∞#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '„u^Œâß^茺‰õΔΩ—ñ_»QÆ∞#∞.
=. .... P`«‡‰õΩ [#‡ã≤÷u ÅÜ«∞O|∞Å∞ QÆÅ=OK«∞ q∞^䕺 `«`«Ê~°∞Å∞ QÍHõ q"ÕHõ
â◊√^Œú"≥∞ÿ# =∞#O|∞# qKåiOz, ^ÕǨÏO|∞#O ^•`«‡ "≥`«Hõ=ÅÜ«Ú. P`«‡‰õΩ
#=ã¨÷Å∞ QÆÅÜ«∞@∞¡O_»∞ñ QÍx Ü«∞=ã¨÷Å∞ ÖË=Ù. *ÏQÆ~°} ã¨fiѨfl ã¨∞+¨μѨÙÎÅ#∞
=$`«∞ÖÎ =ˇ fixKÕ`« <≥é∞OQÆO|_»∞, #`«O _®`«‡ Ü«∞O„_»∞. ‰õΩã¨∞=∞ ^è~Œ ‡° O|∞Öˇ#·
QÆ O ^è Œ O |∞ÅKÕ ` « QÆ O ^è • „â◊ Ü « Ú O_≥ · # "åÜ« Ú =Ù <≥ é ˜ O K≥ _ » ∞ Éè í O y
„uQÆ∞}Ï`«‡HõO|∞Öˇ· Hõ~°‡[#ºO|∞Öˇ·# |∞kúÉèË^ŒO|∞Å <å`«‡ <≥é∞OQÆO^ŒQÆ∞.
(ÉèÏQÆ.7㨯O.237)
ã‘. ã¨∞=∞Ç≤Ï`« ã¨fiѨfl ã¨∞+¨μÑ≤Î *ÏQÆ~°=ÚÅ<£ =¸_»=ã¨÷Åñ ÉÏã≤ "åñ_ç q∞ye
"≥e #∞O_»∞......... (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1079)
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 505
536. =∞Ǩâ◊$Væó
â◊O.ÉèÏ. =∞`«ûº~°∂Ñ‘ =∞ǨÏf â◊$Vıæ „Ñ¨ÅÜ«∂"≥∂ƒù^èÒ <å=O |^è•fi z„H©_Õu -
=∞Ǩâ◊$Væó I
=∞`«ûº~°∂Ñ≤ Ü«∞QÆ∞ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù „Ѩà◊Ü«∞HÍÅ =∞Ǩã¨=Ú„^Œ=Ú# `«#
=∞Ǩâ◊$OQÆ=Ú#‰õΩ <å=#∞ QÆ\ ì˜ „H©_Oç K≥#∞. J\˜ì Q˘Ñ¨Ê â◊$OQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ
'=∞Ǩâ◊$Væó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
ã¨`«º„=`«∞x`À g∞#~°∂Ѩ^èŒ~°∞O_≥·# ǨÏi ~Ú@¡xÜ≥∞.
ã‘. WÅg∞ñ^Œ h ~å„u ˆH_»=k#=Ú#ñѨ^Œ‡QÆ~°∞ƒùx H˘Hõ¯ ѨQÆÅ∞ xO_»∞†
Éè∂í ~°∞ƒù"åkHõ [QÆO|∞Å∞ =¸ñ_»∞ qÅÜ«∂aúÖ’# =Ú#∞OQÆ∞† <å Ö’#ñ ɡ^ÌŒ
<å= ¿ã~°QÆ =K«∞Û† <å ѨOѨ٠ÃÑOѨÙ# ^•xÃÑ· <À+¨kè `«`«∞Å∞ c[
~åã¨∞Å∞ x_ç ѨÜ≥∂~åtÖ’ qǨÏiOѨñ QÆÅ=Ù ã¨Ñ¨Î~°∞¬Å∞ HõÅã≤ u~°∞QÆ
P. „"≥∂Å QÍ# ~åHõ =ÚOK«∞ ÃÑOrñHõ\ ˜
q∞#∞‰õΩK«∞O_»∞ =Ú#∞Å "Õ∞x "≥Å∞ñQÆ∞
^˘Åñ‰õΩK«∞O_»∞ [Åkè ^À^Œ∂Ü«∞=∂#"≥∞ÿ
<å= ^ÕÅ∞K«∞O_»∞ #~°=ˆ~}º! (ÉèÏQÆ.8-705)
=K«. =∞é˜Ü«Ú #<åfl= =Úhfl\˜ Hõ~°à◊§‰õΩ Ö’#∞Q͉õΩO_», x~°∞ÔQÅO‰õΩÅ "≥#∞Hõ
=ÚO^Œ@ <Õ=∞~°‰õΩO_»ñ ɡ<≥flé∞ÅQÆ∞ <å QÆé∞Å<£ [_çÜ«ÚK«∞ñ ÉÁ_»∞=
=zÛ# |Å∞ „QÍǨÏO|∞Å <˘_çÜ«ÚK«∞ ã¨OK«iOK≥^Œ† <˘Hõ¯ ÃÑ#∞ñÉÏ=Ú
KÕ~°∞= <å Ü«∞#∞=∞uO ÉÁ_»ã¨∂ÃÑ_»∞, ^•#O*Ëã≤ ã¨∞_çQÍ_»∞ÊÅ Hõ`«O|∞#
<å= =_çO k~°∞QÆO|_»‰õΩO_» <å H˘=Ú‡ `«∞kO |kÅO|∞ KÕã≤ h‰õΩ#∞
=Ú#∞ʼnõΩ#∞ #Å[_ç ÃãO^Œ‰õΩO_» =Úhfl@ xáêÊ@O ^Œq∞‡K«∂e ˆ~~Ú
"ÕQÆ∞#O`«‰õΩ "≥∞ÅOÔQ^Œ† #k HÍ~°}O|∞QÍ [ÅK«~°~°∂ѨO|∞ñ QÆ~ÚH˘O\˜.
(ÉèÏQÆ.8-706)
Hõ. ‰õΩé∞QÆé∞Å∞ =Å∞ñ^Œ g∞ã¨Å∞
zé∞ñ^ÀñHõÜ«Úñ |ã≤ñ_ç Ü≥Ú_»Å∞ ã≤iQÆÅ á⁄_»Å∞<£
<≥é˜"≥ÚQÆ=Ú <˘Hõ¯H˘=Ú‡#∞
q∞é∞K«∂ѨÙÅ∞ QÆey qÉèí∞ñ_»∞ g∞#O |Ü≥∞º<£. (ÉèÏQÆ.8㨯O.717)
 506 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. ã¨`«º„=`«∞O_»∞ =∞Ǩ~°‚=O|∞Å∞ =∞Ç‘Ï=ÅÜ«∞O|∞ =ÚOK«∞#=ã¨~°O|∞#
ÉèHí ÑÎõ ~¨ ånè#∞O _»Q∞Æ Ç¨ÏiO ^ŒÅOK«∞K«∞#∞O_» <å~åÜ«∞} „¿Ñi`«Ü∞ÿ≥ Ü≥ÚHõ¯<å=
=zÛ#O QÆ#∞OQ˘x (ÉèÏQÆ.8-720)
=∞. K«x ã¨`«º„=`« "Õ∞kh ^Œ~Ú`«∞ñ _À[O |∂x „=∂hÌñQÆ q
`«Î#=ÚÖò ÃщõΩ¯Å∞ <å=ÃÑ· x_ç ǨÏi^蕺#O|∞`À ^•xÃÑ·
=Úx ã¨OѶ¨∞O|∞Å∞ ^•#∞ <≥H˜¯ "≥é`À =Úhfl\˜ÃÑ· ^ÕÅ∞K«∞O
QÆxÜ≥∞<£ =ÚO^Œ@ ÉèíHõÎÖ’Hõ ǨÏ$^ŒÅOHõs‡}=Ú<£ g∞#=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.8-721)
=K«. Hõx [ÅK«~ˆ O„^Œ∞x H˘=Ú‡# <˘Hõ¯ ÃÑ#∞ñÉÏñѨ„`å@ # <åfl=ñ QÆ\,ì˜ ã¨O`«ãO≤ z
_≥O^ŒO|∞ x=Ù~°∞H˘x `«Ñ¨ã¨∞fiÅ∞O ^•#∞ <å ~åK«ÃÑ^ŒÌ g∞<åHÍ~°∞O_»QÆ∞
"ÕÅ∞ÊéËx á⁄QÆ_çi. (722)
`Õ. k=Ùº Åi÷OѨ<åHõi÷ñ ^≥zÛ ~ÚzÛ
=∞#∞=Ù <≥H˜¯Oz ÃÑ<åfl= =#kè #_»∞=∞
=Ú#∞ñQƉõΩO_»QÆ #~°ã≤# Ü«∞xq∞ëê=
`å~° "Õ∞iH˜ #∞u~ÚOѨñ ^Œ~°"≥∞ =`«û ! (ÉèÏQÆ.2-142)
âß. =∞u "≥·=ã¨fi`«∞KÕñ ^ŒÅOѨñ|_ç Ü«∞=∞‡`«ûºO|∞ ^Àñ`≥OK≥ <å
Ü«∞`«â◊$OQÀ#fl`«=¸iÎ <å`«ñ_»∞ñ ^Œ^•*Ï˝Ü«∞`«∞Îñ_≥ `«zÛù~À
QÆ`«â◊$OQÍ„QÆ=Ú#O ^ŒyÖˇÛ #u n~°…O ɡ·# áêâ◊O|∞ #
^Œ∞ƒù`« "ÕQÆO|∞# <À_» h_≥Û #k Ü«∞OÉè’~åt=∞^茺O|∞#<£
(ÉèÏ~°.J~°}º.4P.225)
537. Hõ$`å#ÎHõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. 1. Hõ$`«ã¨º - ã¨O™ê~°™êº#ÎO ã¨OǨ~°O Hõ~Àfu - Hõ$`å#ÎHõ$`ü I
2. Hõ$`å#ÎO - =∞$`«∞ºO Hõ$#Îfu "å Hõ$`å#ÎHõ$`ü I
1. `«#KÕ xi‡OK«ñ|_ç# [QÆ`«∞Î#∞ „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# JO`«=Ú KÕÜ«Ú#∞.
HÍ# 'Hõ$`åO`«H$õ `ü— J#ñ|_»∞#∞.
2. Hõ$`åO`«∞ñ_»#QÍ =∞$`«∞º=Ù. „Ѩà◊Ü«∞=Ú# =∞$`«∞º=Ù#∞ KèÕkOK«∞#∞ QÍ#
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 507
'Hõ$`åO`«Hõ$`ü— JQÆ∞#∞. (=∞$`«∞º=#QÍ J*Ï˝#=Ú. ^•xx áÈQ˘\˜ì *Ï˝#„Ѩ^•`«Ü≥ÿ∞
"≥∂HõΔ=Ú xK«∞Û#∞)
Hõ. "≥Ú^ŒÖÏi# ~°Hõ¯ã¨∞ʼnõΩ
"≥Ú^ŒÖˇ· =∂ HÍѨ^ŒÅ‰õΩ =∂ÅO|QÆ∞K«∞<£
^Œ∞^Œ "≥Ú^ŒÅ∞ ÖËx ~°Hõ¯ã¨∞
`«∞kñEѨñ QÆ^ŒÜ«∞ºñ `«∞^Œ‰õΩñ ^Œ∞k Ü≥ÿ∞# ǨÏs! (ÉèÏQÆ.6-338)
ã‘. J#Ѷ¨∂`«‡! Ö’‰õΩÖˇ=fix k=º <å=∞O|∞ ã¨=∞`« <åHõi‚Oz ã¨O㨇iOz
^Œ∞ãÎ̈~O° ɡ#· =∞$`«∞º=Ù<≥#· ã¨∞Y=$uÎ ^Œi~ÚO`«∞~°\ì̃ ~¸â◊fi~°∞ñ_»∞.....
(ÉèÏQÆ.4㨯O.-347)
538. =∞Ǩ=~åǨÏó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨOâßÛ™œ =~åǨÏâıÛu - =∞Ǩ=~åǨÏó I
Éèí∂q∞x ÃÑ·H˜ ÖËѨQÆÅ∞QÆ∞ #u ÃÑ^ŒÌ^≥·# |Å"≥∞ÿ# âıfi`«=~åǨÏ~°∂Ѩ=Ú#
#∞^ŒƒùqOz# "åñ_»QÆ∞@KÕ '=∞Ǩ=~åǨÏó— Ü«∞Ü≥∞º#∞.
=∞. Hõ#H͉õΔΩO_»∞ Éèí∞*Ïq[$OÉèí}=Ú#<£ HΔ͇K«„Hõ=ÚO *ÏѨñ A
\˜ì# =∂_ç¯OQ˘xáÈ=, Ü«∞[˝=∞Ü«∞^ŒO¢+≤ì ™êfiHõ$uO ^•eÛ Ü«∞
^ŒÌ#∞*Ïnèâ◊fi~°∞ñ ^•ñH˜ Ü«∞aú#_»∞=∞<£ ^ŒO¢ëêìǨÏuO „^Œ∞OѨ ^è•
„ux QÆ∂ÖˇO QÆ∞eâßǨÏuO |_»∞ =∞Ǩ„kO É’Öˇ Ü«∞`«∞º„QÆ`«<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.115)
ã‘. JdÅ [QÆ`«¯ÅÊ<å\’Ѩ=Ú#‰õΩñ ÉÏÅÊ_ç# <åKÕ`« <≥|ƒùOy xѨÙ_»∞
^Œye qâ◊fiOÉèí~À^Œú~°}O|∞ QÍqOѨ#QÆ∞ #x ã¨~°fiÉèí∂`åO`«~å`«∞‡ñ
|∞~°∞ëÈ`«Î=Úx #=ѨÙO_»sH͉õΔΩ ÅH©;Ѩuñ ^Œ# =∞#ã≤÷û`«∞xñ *Ëã≤
`«ÅáÈÜ«ÚK«∞#flñ |^Œ‡A <åã≤HÍ q=~°=ڇŠܫ∞[˝=~åǨÏ=¸iÎ
`Õ. Ü«∞i÷ #OQÆ∞+¨ª=∂„`« ^ÕǨÏO|∞ `À_»
[## =∞Ok qÜ«∞`«ÎÅ ™ê÷~Ú Ü«∞QÆ∞K«∞
HõΔ}=Ú Ö’Ñ¨Å Éèí∂i QÆ[„Ѩ=∂}
=∞Ü≥∞º #K«Û\˜ [#=ÚÅ Hõ^Œ∞ƒù`«=ÚQÆ. (ÉèÏQÆ.3㨯O.407)
 508 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
K«. qÅÜ«∞ѨÜ≥∂kè=∞QÆfl =∞QÆ∞ qâ◊fi=∞Ç‘Ï=ÅÜ«∞O|∞ñ ^˘e¡ ÜÕ∞
#ÅѶ¨Ú=~åǨÏq„QÆǨïñ_»<≥· "≥㨠<≥uÎu .... (ÉèÏ~°.J~°}º.4P.269)
Hõ. "å~åÇ¨Ï ~°∂Ѩ=Ú#ñ ɡO I áêi# `«# ^ŒOR <˘Hõ@ #=x ã¨yi HÍO
`å~°O|∞QÆ <≥uÎ# Ü«∂ I â∫iO „QÀ_®`«∞‡ñ ^ŒÅ`«∞ ã¨=∞ºQƃùH˜Î<£
(ÉèÏ~°.âßOu.3P.41)
539. QÀq#Ìó
â◊O.ÉèÏ. 1. QÀaèó - "å}˜aèó "Õ^Œº`« Wu QÀq#Ìó I
2. "Õ^•#Î"åÔH·ºiu "å QÀq#Ìó I
''QÀaèˆ~= Ü«∞`À "Õ^Àº QÀq#Ìó ã¨=Ú^•Ç¨Ï$`«ó—— Wu q+¨μ‚uňH I
1. QÀaèó - ™È΄`« ~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ â’¡Hõ=ÚÅ∞, Ѩ^Œº=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ
á⁄O^Œñ|_»∞#∞. HÍ# 'QÀqO^Œ∞—ñ_»#ñ|∞#∞. (QÆ*OË „^Œ∞ñ_»∞, „^ÒѨk =Ú#flQÆ∞"åi@∞¡
ÉèíQÆ"å#∞x á⁄Oki).
2. QÀaèó - „Ѩ}==Ú, JëêìHõΔs "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =∞O„`«=ÚÅ∞ [Ñ≤OK«∞"åiKÕ`«
á⁄O^Œñ|_»∞#∞. HÍ# 'QÀqO^Œ∞—ñ_»#ñ|_»∞#∞.
QÀaèó - "Õ^•O`« "åHõº=ÚÅ KÕ`« =Ú=Ú‰õΩΔ =ÙÅ∞ Ѩ~=° ∂`«‡#∞ `≥eã≤H˘O^Œ∞~°∞.
HÍ# 'QÀqO^Œ∞—_»#ñ|_»∞#∞. ("Õ^Œ=ÚÅ KÕ`«#∞ `≥eã≤H˘#|_»∞#∞)
'QÀaèˆ~=— Ü«∞#∞ q+¨μ‚uÅHõ "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ. QÀqO^Œ <å=∞H©~°Î#ñ I QÍqOz ÉèíÜ«∞O|∞ ^ŒH˜¯ Y\ÏfiOQÆ ^èŒi
„fqÉèí∞ñ_»∞ ã¨∂~° Q˘xÜ≥∞#∞ I ÔQ·=ź=Úñ ^˘e¡ Ô~O_»∞ QÆ_çÜ«∞Å Ö’#<£.
(ÉèÏQÆ.2-11)
QÀqO^Œ <å=∞ ã¨OH©~°Î#=Ú KÕã≤ Y\ÏfiOQÆ∞ñ_»#∞ ~åA Ô~O_»∞ QÆ_çÜ«∞ÅÖ’
"≥∂HõΔ=Ú#∞ á⁄O^≥#∞.
=. ... =∂#ã¨O|∞# xdÅ [QÆ`Ê« q„fHõ~}° ã¨=∞~°O÷ ɡ· Ü«∞HÍ~åk „u=~°‚ Hõe`«Oɡ·
„|Ǩχc[O|~Ú# „Ѩ}=O|∞ ã¨O㨇iOK«∞K«∞... (ÉèÏQÆ.2㨯O.12)
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 509
540. ã¨∞¿+}ó
â◊O.ÉèÏ. â’Éèí<å ¿ã<å QÆ}Ïu‡HÍ Ü«∞¿ãºu - ã¨∞¿+}ó I
ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ =ã¨∞=ÙÅ∞, ~°∞„^Œ∞Å∞, Pk`«∞ºÅ∞, =∞~°∞`«∞ÅÎ ∞, ™ê^è∞Œ ºÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
QÆ}=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# â’Éèí#=∞QÆ∞ ¿ã# QÆÅ^Œ∞. HÍ# 'ã¨∞¿+}ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
''Pk`åº ^•fi^Œâß „áÈHÍÎ qâıfi^Õ"Õ ^Œâ◊㨇 $`åó I
=ã¨=âßÛ+¨ì ã¨OMϺ`å +¨_çfiOâ◊`«∞Î+≤`å =∞`åó I
JÉèÏã¨fi~åâ◊Û`«∞+¨¬+≤ìó "å`åó Ѩ&ÍÛâ◊^Œ∂#HÍ I
=∞Ǩ~ålHõ<å=∂<À ^Œâ◊ `Õ qOâ◊uã¨Î^ä• II
™ê^蕺 ^•fi^Œâ◊ qMϺ`å ~°∞„^• UHÍ^Œâ◊ 㨇 $`åó II Wu II
q+¨μ=‚ ¸iÎ |ex "≥∂ã¨yOz ~å[º=Ú#∞ ^Õ"OÕ „^Œ∞x H˜K∞« Û@ÔH· "å=∞#∞xQÍ
=K≥Û#x „QÆÇ≤ÏOz# ~åHõΔã¨∞Å∞ "å=∞#∞x`À Ü«Ú^Œú=Ú#ÔH· ã¨Oã≤^Œ∞úÖˇ·i. JѨÙ_»∞
=K«. ǨÏi ѨiK«~∞° Å∞ ã¨∞#O^Œ #O^Œ [Ü«∞ [Ü«∞O`« q[Ü«∞ „Ѩ|Ö’^ŒƒÅ ‰õΩ=Ú^Œ
‰õΩ=Ú^•HõΔ `å~üHõΔ º ѨÙ+¨Ê^ŒO`« q+¨fiˆHû# „â◊√`«^Õ= ™ê`«fi`« „Ѩ=ÚY∞ÅQÆ∞
^ŒO_»<å^äŒ∞ ÅÜ«Ú`« "Õ^ŒO_» ã¨=Ú^ŒÌO_» |Å∞Å∞ ^Œ=∞`«=∞ Ü«¸^äŒO|∞Å
`À_»O QÆ∂~°∞ÛH˘x..... (ÉèÏQÆ.8㨯O. 634)
541. Hõ#HÍVæn
â◊O.ÉèÏ. Hõ#Hõ=∞Ü«∂#ºVæ^•x J¿ãºu - Hõ#HÍVæn I
|OQÍ~°Ñ¨Ù Éèí∞[H©~°∞ÎÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'Hõ#HÍOQÆn— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
`Õ. ........... Hõe`« ˆHÜ«¸~° =ÅÜ«∞ HõOHõ}=ÚÖÁѨÊ....
(ÉèÏQÆ.3-538)
ã‘. hÖÏ„kñ ɡ#ñQ˘x xez# q^Œ∞ºÅ¡`«ÅÉèÏuñ QÆ#HÍOQÆ^Œ∞Å∞ "≥∞éÜ«∞
(ÉèÏQÆ.6㨯O.219)
K«. ........... ã¨∞=~°‚ ~°∞z=∞#‡}˜ HõOHõ} =Ú„kHÍ „ѨÉèÏ
=à◊√Å∞#∞ ^Õ[iÅ∞¡.... (ÉèÏQÆ.4㨯O. 164)
 510 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
542. QÆ∞ǨϺó
â◊O.ÉèÏ. 1. ~°Ç¨Ï™ÈºÑ¨x+¨^Õfi^Œº`åfi`ü - QÆ∞ǨϺó I
2. QÆ∞ǨÜ«∂O ǨÏ$^ŒÜ«∂HÍâı xÇ≤Ï`« Wu "å QÆ∞ǨϺó I
1. ~°ÇϨ 㨺=ÚÅQÆ∞ LѨx+¨`∞« ÅÎ KÕ `≥Å∞ã¨∞H˘#ñ|_»∞"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'QÆ∞ǨϺó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. ^Õ"å! h=Ù „|Ǩχ~°∂ѨO|QÆ∞ *’ºu~°‡Ü«ÚO_»=Ù, xdÅ "Õ^Œ "Õ^•O`«
xQÆ∂_è∞» O_»=Ù. (ÉèÏQÆ. 10 㨯O.L. 441)
2. QÆ∞Ç¨Ï (ǨÏ$^ŒÜ∂« HÍâ◊=Ú #O^Œ∞) LO_»∞"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'QÆ∞ǨϺó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. '„áê}˜ ã¨OѶ¨∞O|∞ ǨÏ$`«Ê^Œ‡ =∞^茺O|∞Å x=ã≤Oz ÉèÏã≤Å∞¡ h=Ù—....
(ÉèÏQÆ.7-310)
ã‘. q„â◊√`« ¿ãflǨ¢~°Ì gHõΔ} x[ÉèíHõÎ I [# QÆ∞Ǩâ◊Ü«Úñ_»#ñ ^Œ#~°∞"åñ_»∞
(ÉèÏQÆ.3-537)
ã‘. J_»qÖ’ QÆ∂_è∞» O_»"#·≥ ~¸â◊√ñ_»=x =Úã≤i H˘ÅfiñQÆ =K≥Û =Úx QÆ}O|∞.
(10ѨÓ. 598)
''JQÆ}˜`« Ѷ¨Å^•Ü«∞Hõó „ѨÉèí∞ ˆ~‡ [QÆ^ŒkèHÀ ǨÏ$k ~å[âıY~À-ã≤Î II (t-Å)
543. QÆcè~°ó
â◊O.ÉèÏ. *Ï˝<≥·â◊fi~°º|Åg~åºkaè~°æcè~°ó - QÆcè~°ó I
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ *Ï˝# Sâ◊fi~°º |Å g~åºk QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. D Ü«Ú`«Î=∞
ÅHõΔ}=ÚÅKÕ QÆOcè~°∞_»∞ QÆ#∞Hõ 'QÆcè~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
`Õ. ã¨Oz`« *Ï˝# ã¨∞Y |Öˇ·â◊fi~°º â◊‰õΩÎ
ÖÏkQÍñ QÆÅ ã¨∞QÆ∞}O|∞ Å=∞~°∞ h‰õΩ, .......(ÉèÏQÆ.10 㨯O.L.247)
544. QÆǨÏ#ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ^Œ∞„+¨Ê"Õâ◊`åfi`ü - QÆǨÏ#ó I 2. J=™ê÷„`«Ü«∞ÉèÏ"åÉèÏ=™êH˜Δ`åfi^•fi -
QÆǨÏ#ó I
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 511
1. QÆǨÏ#=∞#QÍ #~°}º=Ú. H˘`«Î"å~°∞ J~°}º=ÚÖ’xH˜ „Ѩ"ÕtOz
ã¨OK«iOK«Ö~Ë ∞° . J@∞Å ÉèHí *Θ Ï˝<â·≥ fi◊ ~åº^Œ∞Å∞ ÖËx"å~°∞ ÉèQí =Æ `«`ΠΫ fi=Ú#∞ J=QÆ`=« Ú
KÕã≤H˘#ÖË~°∞. ^Œ∞~°…@=Ú.
K«. ã¨~°ã¨QÆu<£ =ÚhO„^Œ∞Å∞ „Ѩã¨#flâ◊s~° ǨÏ$+‘Hõ =∂#ã¨
ã¨∞Êù~°} QÆÅѨÙÊ_» qfiÉèí∞x Éèí∂iHõàÏ Hõe`« ã¨fi~°∂Ѩ=ÚO
^Œ~°q∞_ç K«∂`«∞! Ô~ѨÙÊ_»∞ ‰õΩ`«~°¯ `«"≥∂ǨÏu KÕ`« #[˝`«<£
ÉÁ~°ã≤# Ü«∞ѨÙÊ_» qfiÉèí∞x =¸iÎñ QÆ#∞OQ˘#ÖË~°∞ <å~°^•!
(ÉèÏQÆ.2㨯O.111)
K«. ǨÏiñ |~°"Õ∞â◊√ñ ˆQâ◊=Ù ##O`«∞ ÉèílOѨñQÆ ^èŒ~°‡`«`«Î fi nè
Ѩi}u™ê^èŒ#O|QÆ∞ ã¨fiÉèÏ==Úñ^•eÛ# Ü«∞\˜ì =∞~°∞κ ÖÏ
ã¨~°ã≤[<Õ„`«∞ =∂Ü«∞#∞ Éèí$â◊O|∞QÆ "≥∂Ç≤Ï`«∞Öˇ· `«^ŒO„Ѷ≤∞ =O
Hõ~°∞ǨÏ=Ú Åi÷"≥∞ÿñ Q˘Å∞=ñ QÍ#q∞ñ ÉÁO^Œ~°∞ `«`«Ê^ŒO|∞#<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O. 516)
^è~Œ ‡° âßG Ѩ~å=∞~°≈`À ѨO_ç# |∞kúH“â◊Å=Ú QÆÅ"å~°∞ "åã¨∞^Õ=Ùx =∂Ü«∞KÕ
"≥∂Ç≤Ï`«∞Öˇ· ÉèíH˜Î`À H˘Å∞=Hõ ÉèíQÆ=`«Î`«Î fi=Ú#∞ `≥eã≤H˘#ÖË~°∞. ÉèíQÆ=`«Î`«Î fi=Ú#∞
„QÆÇ≤ÏOK«∞@‰õΩ ÉèíH˜ÎÜÕ∞ ™ê^èŒ#=Ú. áêO_ç`«º=Ú HÍ^Œ∞.
2. Ѩ~°=∂`«‡ *Ï„QÆ`«ûfiѨflã¨∞+¨μѨκ=ã¨÷Å∞ =¸_çO\˜ Ü«∞O^Œ∞#∞, r=ÙʼnõΩ
ÃÑQ· Í ™êHΔ̃ Ü≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. „Ѩ`º« QÍ`«‡ ~°∂ѨÙñ_≥#· Ü«∂`«‡Ü≥ÚHõ¯ `«`Ϋ fi=Ú#∞ <≥é∞ñ
QÆ∞@ ã¨∞ÅÉèí™ê^茺=Ú HÍ^Œ∞. QÍ# 'QÆǨÏ#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. J#Ѷ¨∂`«‡! Ü≥∂wO„^Œ∞ Å#Ü«∞O|∞ ^èŒ~°ñɡ‰õΩ¯ [#‡O|∞ÅO^Œ∞ xã¨ûOQÆ"≥∞ÿ#
=∞uxñ „|Ü≥∂QÆ ã¨=∂kè x+¨ªÅñ *Ëã≤ Ü≥ÿ∞##∞ ^≥eÜ«∞ÖË ~°`«x=∂~°æ
=∞k QÍ# Ü«∞`«ñ_»∞ ^Œ∞~å~å^èŒ∞ºñ_»QÆ∞ (QÆǨÏ#∞_»∞) (ÉèÏQÆ.4㨯O.240)
545. QÆ∞ѨÎó
â◊O.ÉèÏ. "åV‡#ã¨Ü≥∂~°QÀK«~°`åfi`ü - QÆ∞ѨÎó I
''U+¨ 㨈~fi+¨μ Éèí∂`Õ+¨μ QÆ∂_è®`å‡ # „ѨHÍâ◊`Õ—— (Hõ~î°.1-3-12) "å‰õΩ¯Å‰õΩ,
=∞#ã¨∞û#‰õΩ#∞ JQÀK«~∞° ñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡ 'QÆ∞ѨóÎ — Ü«∞QÆ∞#∞. P`«‡ ã¨~fi° Éè∂í `«=ÚÅ
 512 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ü«∞O^Œ∞O_çÜ«Ú Ü≥∂QÆ=∂Ü«∞KÕ <å=iOѨ|_ç Ü«ÚO_»∞@KÕ „ѨHÍtOK«ñ_»∞.
QÆ∂_è»=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. HÍ# QÆ∞ѨÙÎñ_»∞.
''<åǨÏO „ѨHÍâ◊ó ã¨~°fi㨺 Ü≥∂QÆ=∂Ü«∂ ã¨=∂=$`«ó I
=¸_èÀ-Ü«∞O <åaè*Ï<åu Ö’HÀ =∂=∞[=∞=ºÜ«∞"£∞ II(Éèí.w.7-25)
Ü≥∂QÆ=∂Ü«∞KÕ HõѨÊ|_ç Ü«ÚO_»∞@KÕ <Õ#∞ JO^Œé˜H˜x Hõ#∞Ñ≤OK«∞"å_»#∞
QÍ#∞. Jq"Õ‰õΩÅQÆ∞ D [#∞Å∞ ##∞fl ѨÙ@∞ìHõÖËx"åxxQÆ#∞, <åâ◊~°Ç≤Ï`«∞xQÆ#∞
<≥é∞ñQÆ~∞° .

=K«. =∞ǨѨÙ~°∞+¨μO_»"·≥ Ö’HõHÅõ Ê#O|∞ H˘é‰õΩñ h Ü«∞‰õΩOiî`« `Õ[O|∞ QÆ∞ѨOÎ |∞

*Ëã≤ [QÆ^Œ∞^Œƒù=O|∞ H˘é‰õΩ ÔQ·H˘#fl Éèí=nÜ«∞ k"åº=`å~°"≥·Éèí=O ɡé˜Oy
#∞uOѨ <≥O`«"å~°=Ú! (ÉèÏQÆ.10L.441)
=K«. Jq^•º Hõ~°‡ xi‡`«O|∞Öˇ·# r=Ùx QÆ`«∞ Å<ÕHõ „ѨHÍ~°O|∞Öˇ· Ü«ÚO_»∞†
#kÜ«Ú r"å`«‡ "åx Ü«∞O^Œ∞O „|=iÎOz Ü«∂`«‡QÆu ~Ú\ì̃^Œx Ü≥∞é∞OQÆHõ
Ü«ÚO_»∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.1027)
546. K«„HõQÆ^•^èŒ~°ó
â◊O.ÉèÏ. =∞#ãÎ̈`åfi`«‡HõO K«„HõO |∞kú`«`åÎ fi`«‡HõO QÆ^•O Ö’Hõ~°HΔÍ~°÷O ^è•~°Ü«∞fu -
K«„HõQÆ^•^èŒ~°ó I
N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù Ö’Hõ~°HΔÍ~°÷=Ú =∞#ã¨Î`åÎ fi`«‡Hõ=∞QÆ∞ K«„Hõ=Ú#∞, |∞kú
`«`åÎ fi`«‡Hõ=∞QÆ∞ QÆ^Œ#∞ ^èŒiOz Ü«ÚO_»∞#∞. QÍ# 'K«„HõQÆ^•^èŒ~°ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
''K«„Hõã¨fi~°∂ѨO K« =∞<À ^èŒ`ÕÎ q+¨μ‚Hõˆ~ ã≤÷`«"£∞ I (q.ѨÙ. 1-22-71)
''|∞kú~°á꺿ãÎ QÆ^•~°∂¿Ñ} =∂^èŒ"Õ—— Wu K« (q.ѨÙ.1 -22-69)
547. "Õ^è•ó
â◊O.ÉèÏ. q^Œ^è•u - ã¨$[fu q^è•`å - "Õ^è•ó I
Ѩ~=° ∂`«‡ ~°*’QÆ∞}=Ú #kè+Oª≤ z#"åñ_≥· [QÆ`∞« #Î ∞ ã¨$+≤Oì K«∞#∞. HÍ# '"Õ^•è ó
— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 513
`Õ. ......Ѩ^Œ‡ã¨OÉèí=ÙO_»∞ <å=∞~°∂Ѩ QÆ∞}Ïk ã¨O*Ï˝ã¨"Õ∞`«∞ñ
_»QÆ∞K«∞ x~å‡}"≥Ú#iOK≥ #dÅ [QÆ=Ú I =#[AO_»∞ x[KåÛùÜ«∞ =Å#
(ÉèÏQÆ.3-720)
Hõ. ǨÏi ÉèíQÆ=O`«∞ñ _»#O`«∞ñ_»∞ I Hõ~°∞}ÏO|∞kè ã¨$+≤ìHÍ~°º HÍ~°} ¿ÇÏ`«∞
ã¨∞Êù~°}∞O _»qfiÉèí∞HõO>ˇO I |~°∞ñ _≥=fiñ_»∞ ÖËñ_»∞ `«O„_ç ѨiH˜OѨOQÆ<£
(ÉèÏQÆ.2-103)
Hõ. „ѨHõ@=ÚQÆñ QÆ=∞ÅÉèí= ã¨$
+≤ìH˜ñ QÍ~°} q∞ =∞‡Ç¨`«∞‡ñ_Õ Ü«∞#∞K«∞#∞ #∞
`«∞û‰õΩÖˇ· `«#∂‡iÎxñ ^Œ
ѨÊHõ K«∂zi QÍ^≥ `«`«ûÉèÏ[#∞ÖˇÅ¡<£ (ÉèÏQÆ. 3㨯O.90)
=K«. ^Õ"å! HÍ~°º~°∂ѨO|QÆ∞ KÕ`«<åKÕ`«<å`«‡Hõ „ѨѨOK«O|∞#‰õΩñ QÍ~°}∞O_»"≥·#
hKÕ`« ã¨=∞ã¨Î Éèí∞=#O|∞Å∞ ã¨$l~ÚOѨñ|_çÜ≥∞. (ÉèÏQÆ.3-500)
548. ™êfiVæó
â◊O.ÉèÏ. ã¨fiÜ«∞"Õ∞= HÍ~°ºã¨º Hõ~°}Ë JVæO ã¨Ç¨ÏHõ~Àfu - ™êfiVæó I
ã¨$ëêìºk HÍ~°º=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ `«#‰õΩ ã¨ÇϨ HõiOK«∞ JOQÆ=Ú `å<Õ Ü«∞~Ú#"å_»∞
QÆ#∞Hõ '™êfiOQÆó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞. J#Ѷ¨∂ ! Ü≥ÚHõ¯_»=Ü«Úº <å`«‡Hõ$`«=∂Ü«∂*Ï`« ã¨`åÎ fik â◊
H˜Î xHÍÜ«∞ã≤÷u h [QÆ[˚## =$kú HΔÀÉèí¿ÇÏ`«∞ „ѨÉèÏ
= x~°∂_èçO ^ŒQÆ∞ ^Œ∂~°‚<åaèQÆu qâ◊fiã¨∞Î`«ºñ 㨈~fiâ◊ ! h
Ѷ¨∞#bÖÏ =∞Ç≤Ï=∂~°‚=O|∞ QÆ_»=OQÍ =K«∞Û<Õ ÜÕ∞iH˜<£?
(ÉèÏQÆ.3㨯O.755)
=. ... J=ºHõÎ~°∂ѨO|∞Öˇ· "≥Å∞OQÆ∞ Éèí=nÜ«∞ ã¨∂÷Å ã¨∂Hõ;~°∂ѨO|∞Å∞#∞,
<å<åâ◊‰Ωõ ºÎ Ѩ|$OÇ≤Ï`«O|∞Öˇ#· „|Ǩ‡k ~°∂ѨO|∞Å∞#∞, h Ü«∞O`« h"Õ ^èiŒ Oz
[QÆ^Œ∞`«ÊuÎã≤÷uÅÜ«∞O|∞ÅO ^ŒO`«∞H©@O|∞#∞O É’Öˇ QÍqOK«∞K«∞...
(ÉèÏQÆ.2㨯O.248)
549. Jl`«ó
â◊O.ÉèÏ. ˆH<åѨº=`åˆ~+¨μ # l`« - Wu Jl`«ó I
 514 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
U J=`å~°=Ú#O^Œ∞#∞ <≥=fii KÕ`«#∞ [~ÚOѨñ|_»x "åñ_»∞ QÍ#
'Jl`«∞—_»#ñ|_»∞#∞.
Hõ. Jl`«∞ñ_» "≥· Éèí‰õΩÎÅKÕ I ql`«∞ñ_» "≥·<åñ_» qѨÙ_»∞ "Õ_»∞Hõ "å~°∞<£
ql`«∞Å∞ hKÕñ QÀ~°∞¯Å∞ I Éèíl~ÚOѨx "å~°∞ x#∞flñ |_»Ü«Ú^Œ∞Ô~ ǨÏs!
(ÉèÏQÆ. 6 㨯O. 471)
h=Ù Jl`«∞ñ_»"≥·##∞ ql`«∞ñ_»"Õ. Ѩ~°∞ÅKÕ [~ÚOѨ â◊Hõº=Ú QÍx h=Ù,
WѨÙ_»∞ Éèí‰õΩÎÅKÕ [~ÚOѨñ|_ç<å=Ù. P Éèí‰õΩÎÅ∞#∞ hKÕ [~ÚOѨñ|_ç# "åÔ~· h‰õΩ
=â◊√Öˇ· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. HÀÔ~¯Å#∞ [~ÚOѨÖËx"åñ_»∞ h Hõ~°∞}‰õΩ áê„`«∞ñ_»∞ HÍÖËñ_»∞.
ã‘. ..... qÉèí∞ñ_»∞ ã¨OÉèí∂uH˜ "≥·~åA#‰õΩñ |∞\˜ì 'Ü«∞l`«∞ñ_»∞— <åQÆ <˘ÃÑÊ
J. #`«ñ_» HÍñ_≥ ‰õÄ~°‡"≥∞ÿ =∞O^Œ~å„kx I #∞^Œkè [Å=ÚÖ’# #∞O_ç "≥∂K≥†
#`«ñ_»∞ ã¨∞"≥fi kqAÅi÷OѨ #=∞$`åaú I „^ŒzÛ ~ÚK≥Û <å ã¨∞^è•~°ã¨O|∞.
(ÉèÏQÆ.8-141)
q+¨μ=‚ Ù "≥~· åA#‰õΩ, ã¨OÉè∂í uH˜ 'Jl`«∞ñ_»∞— J#∞ ¿Ñ~°∞`À [x‡OK≥#∞. J`«ñ
_Õ ‰õÄ~°‡ ~°∂Ѩ=Ú`À =∞O^Œ~° Ѩ~fi° `«=Ú#∞ ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’ =Ú#QƉΩõ O_»QÆ "≥∂ã≤<åñ
_»∞. ^Õ=`«Å∞ „áêi÷OѨQÍ #`«ñ_Õ H©Δ~°ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ zeH˜ Ü«∞=∞$`«=Ú#∞ xK≥Û#∞.
550. Hõ$+¨‚ó
â◊O.ÉèÏ. Hõ$+¨‚^≥· fiáêÜ«∞#ó - Hõ$+¨‚ó I
''Hõ$+¨‚^≥· fiáêÜ«∞#O "åºã¨O qkú <å~åÜ«∞}O „ѨÉèí∞"£∞ I
HÀǨϺ#ºó ѨÙ}¤sHÍHΔÍ#‡Ç¨ÉèÏ~°`«Hõ$^Œƒù"Õ`ü II (3-4-5)
Wu q+¨μ‚ѨÙ~å} =K«<å`ü
"åºã¨ ∞ ñ_» ∞ Hõ $ +¨ ‚ = ~° ‚ = Ú QÆ Å "åñ_» Q Æ ∞ @KÕ 'Hõ $ +¨ ‚ ó — Ü« ∞ #ñ|_≥ # ∞.
Ü«∞=Ú<ånfiѨ=Ú JÜ«∞#=ÚQÍ QÆÅ"åñ_»QÆ∞@KÕ Ñ¨~åâ◊~°∞ñ_»∞ 'nfiáêÜ«∞#∞ñ_»∞—.
"åx ‰õΩ=∂~°∞ñ_»∞ '^≥· fiáêÜ«∞#∞ñ_»∞—, Hõ$+¨μ‚ñ_»∞#∞, ^≥· fiáêÜ«∞#∞ñ_»∞#∞ JQÆ∞@KÕ,
'Hõ$+¨^‚ ·≥ fiáêÜ«∞#ó— Ü«∞Ü≥∞º#∞. 'Hõ$+¨‚ ^≥· fiáêÜ«∞#O— J#∞ q+¨μ‚ ѨÙ~å} =K«<å#∞™ê~°=Ú
"åºã¨∞ñ_»∞ <å~åÜ«∞}∞ñ_Õ. HÍxKÀ =∞ǨÉèÏ~°`=« Ú#∞ x`«~∞° Öˇ=fi~°∞ „"åÜ«∞QÆÅ~°∞.
L. ã¨`«º=f =^èŒ∂\˜ =Ú#∞ â◊O`«#∞ ÃÑO_»¡=Ú QÍx<åñ_»∞ ™êO
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 515
QÆ`«º=Ú#O |~åâ◊~°∞ñ_»∞ QÆ~°ƒù=Ú KÕã≤# ÉÏ^Œ~åÜ«∞}∞O
_»`«ºkè‰õΩO_»∞ "≥·+¨‚=HõàÏOâ◊√Añ_≥· „ѨÉèíqOK≥ x`«º=ÚÖò
ã¨`«º=ÚÖˇ·# "Õ^Œ=ÚÅ ™êOQÆ=ÚÅ<£ qÉèílOѨ ^Œ‰õΔΩñ_≥· (ÉèÏQÆ.9-670)
=K«. "Õ^ŒO|∞Å∞ #=∞„QÆO|∞QÆñ |iî~ÚOѨ #â◊‰õΩÎÅQÆ∞ "å~°Å‰õΩ ™êǨÜ«∞ºO|∞
¿ãÜ«Ú@ÔH· ^•fiѨ~° Ü«ÚQÍk Ü«∞O^Œ∞ ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»∞ ã¨`«º=f ^Õq Ü«∞O^Œ∞ñ
|~åâ◊~° =∞ǨÏi¬H˜ ã¨∞`«∞O_≥· Ü«∞=`«iOz, Ü«∂"Õ^Œ~åtO „QÆ=∞=Ú‡#
|∞∞QƺA™êû=∂^èŒ~°fiO|∞Å# <åÅ∞QÆ∞ q^èŒO|∞Å∞QÍ qÉèílOz, ÃÑ·Å
"≥·â◊OáêÜ«∞# *ˇ·q∞x ã¨∞=∞O`«∞ÅxÜ≥∞_»∞ t+¨º=~°∞ʼnõΩñ „QÆ=∞O|∞QÆ <å
"Õ^ŒO|∞Å #∞Ѩ^ÕtOK≥. (ÉèÏQÆ.12-30)
Hõ. Ѩ~°"Õ∞+≤ªHõÅ∞Êñ _»QÆ∞ # I ѨÊ~åâ◊~°∞ ã¨=∂QÆ=∞=Ú#ñ Ѩ~°=∞QÆ∞}ˇÿHÍ
Éèí~°}‰õΩ ##=^Œº =∞<À I ǨÏ~°=¸iÎH˜ ã¨`«º=uH˜ #=Ú‡x â◊H˜Î<£.
(ÉèÏ~°.Pk.3P.43)
Hõ. ã¨^ÀºQÆ~°ƒùO|∞# #Ç≤Ï I =∞^Œ∞ºu `ÕAO_»∞ "Õ^Œ=∞Ü«Úñ _»dÅ=ÚhO
„^•^Œ∞ºñ_»∞ "Õ^Œ"åºã¨∞O I _»∞^Œº^£*Ï˝#O|∞`À_» #∞k`«∞O_»Ü≥∞º<£. (44)
Hõ. P Ü«∞=Ú<å nfiѨ=Ú# #
"Õ∞Ü«Úñ_»∞ Hõ$+¨μ‚ñ_»~Ú bÅ"≥∞~Ú QÆ$+¨‚^≥· fi
áêÜ«∞#∞ñ _»#ñ |~°ñy =K«
„j≈Ü«Ú`«∞ñ_»∞ `«Ñ¨O|∞#O^Œñ l`«Î=Ú xeÃÑ<£. (45)
L. „áêOâ◊√ñ ѨÜ≥∂^ŒhÅ`«#∞ÉèÏã≤`«∞ #∞[˚fiÅ ^ŒO_»^è•~°∞ñ aO
QÍOâ◊√ [\ÏK«Ûù\ÏÉèí~°}∞ <åQÆ=∞ѨÙO[Ѩ^•~°÷`«`«Î fi x
ã¨ûOâ◊Ü«∞HÍ~°∞ñ QÆ$+¨‚ =∞$QÆK«~°‡Hõ$`åO|~°Hõ$`«∞º ÉèÏ~°f
=Oâ◊q=~°#ú ∞O „k^Œâ=◊ Ok`«∞ ™ê`«º=`ÕÜÚ« ñQ˘ÖˇÛ^Œ<.£ (ÉèÏ~°.cè+‡¨ .1P.71)
â’¡II JK«`«∞~°fi^Œ<À „|Ǩ‡ kfiÉÏǨï ~°Ñ¨~À ǨÏió I
Já¶êÅÖ’K«# â◊≈OÉèí∞ó ÉèíQÆ"å<£ ÉÏ^Œ~åÜ«∞}ó II
551. ^Œ$_è»ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨fi~°∂Ѩ ™ê=∞~å÷º^Õó „ѨK«∞º`«ºÉèÏ"å`ü ^Œ$_è»ó I
 516 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ÉèQí "Æ å#∞_»∞ `«# ã¨fi~°∂Ѩ ™ê=∞~°ºú =ÚÅ #∞O_ç `˘ÅQÆx"å_»∞. 'Pk— â◊|=Ì Ú`À
*Ï˝<å^Œ∞Å #∞O_çÜ«Ú `˘ÅQÆñ_»x ÉèÏ==Ú.
`Õ. K«∞º`«=Ú ÖˉõΩx¯ñ *Ëã≤ Ü«∞K«∞º`«∞ñ_» (ÉèÏ~°.âßOu.6P.434)
552. ã¨V¯~°¬}À-K«∞º`«ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨OǨ~°ã¨=∞ÜÕ∞ Ü«ÚQÆ=`ü „Ѩ*Ïó ã¨V¯~°¬fu ã¨V¯~°¬}ó
# KÀº`«u ã¨fi~°∂áêk`«ºK«∞º`«ó 'ã¨V¯~°¬}À-K«∞º`«ó— Wu ã¨qâı+¨}"Õ∞HõO
<å=∞I
ã¨OǨ~°ã=¨ ∞Ü«∞=Ú# ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ JdÅ „áê}∞Å#∞ `«#Ö’xH˜ ÖÏQÆ∞H˘#∞#∞
(ã¨OǨÏiOK«∞#∞). PÜ«∞# `«# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú #∞O_ç `˘ÅQÆñ_»∞ (=∂~°ñ_»∞) r=Ù
ÅO^Œé#∞ ã¨OǨÏiOz Ѩ~=° ∂`«‡ <åâ◊=Ú <˘O^Œñ_»∞. HÍ# 'ã¨OHõ~¬° }À-K«∞º`«ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù ã¨`«º„=`«∞# H˜@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
ã‘. W@g∞ñ^Œ h ~å„u ˆH_»= k#=Ú#ñ |^Œ‡QÆ~°∞ƒù# H˘Hõ¯Ñ¨QÆÅ∞ xO_»∞
Éèí∂~°∞ƒù"åkHõ [QÆO|∞Å∞ =¸ñ_»∞ qÅÜ«∂aú Ö’# =Ú#∞OQÆ∞:
(ÉèÏQÆ. 8 㨯O. 705)
D k#=Ú# ˆH_»= k#=Ú# „|Ǩχ^Õ=Ù# H˘Hõ ѨQÆÅ∞ ѨÓiÎ Ü«∞QÆ∞#∞.
JѨÙ_»∞ =¸_»∞ [QÆ=ÚÅ∞, "åx Ü«∞O^Œe Éè∂í `«=ÚÅxflÜ«Ú „ѨàÜ ◊ ∞« ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’
=Ú#∞QÆ∞#∞. W@∞Å ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ [QÆ=ÚÅ#∞, Éè∂í `«=ÚÅ#∞ `«#Ö’x ÖÏQÆ∞H˘#∞#∞.
Hõ#∞Hõ 'ã¨OHõ~¬° }∞—ñ_»Q∞Æ #∞.
''„Éèíâ◊º^ÕÌ=QÆ}O „`«ã¨#∞‡xQÆ}O #â◊º„`«ÊѨOK«O ÅÜ«∞O I
Ѩâ◊º<£ x~°ƒùÜ«∞ UHõU= qǨÏ~°`åº#O^Œ ™êO„^À Éèí"å<£—— II (t-Å)
„Ѩà◊Ü«∞=Ú# ã¨=∞ã¨Î „ѨѨOK«=Ú ÅÜ«∞"≥∞ÿ##∞ Ѩ~°=∂`«‡ Z\˜ì =∂~°∞Ê#∞
K≥O^ŒHõ `«# ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ P#O^Œ=Ú #∞O_ç `˘ÅñQÆñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'JK«∞º`«∞—ñ_»Q∞Æ #∞.
ã¨OHõ~¬° }∞ñ_»∞ =∞é˜ÜÚ« JK«∞º`«∞ñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨OHõ~¬° }ÀK«∞º`«∞ñ_»∞.—
553. =~°∞}ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨fi~°t‡<åO ã¨O=~°}Ï`åûÜ«∞O QÆ`«ó ã¨∂~Àº - =~°∞}ó I
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 517
''W=∞O "Õ∞ =~°∞} „â◊√nè ǨÏ="£∞—— (`≥·.ã¨O. 2-1-11) Wu =∞¢#Î=~å‚`üI
™êÜ«∞OHÍÅѨ٠ã¨∂~°∞ºñ_»∞ `«# ~°â◊√‡Å#∞ ã¨O‰õΩzOѨ*Ëã≤H˘x Ü«ÚO_»∞#∞.
QÍ# '=~°∞}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. ™êÜ«∞Oã¨O^èÀºÑ¨™ê÷# =∞O„`«=Ú# '=~°∞}— â◊|Ì=Ú
™êÜ«∞O ã¨=∞Ü«∞=Ú# ~°â◊√‡Å#∞ ã¨O‰õΩzOѨ *Ëã≤H˘x# ã¨∂~°∞º#‰õΩ ã¨O|OkèOz#k.
=. ... =~°∞}∞O_»#∞OÉ’Öˇ ã¨O=$`å`«∞‡O_»∞#~Ú, ... x[QÆ∞}O|∞ÅKÕ`«
Ö’HõO|∞Å ~°OlÅ¡ *ËÜ«Ú. (ÉèÏQÆ.4㨯O.457)
„|Ǩχã¨fi~°∂Ѩ=Ú^ŒÜÕ∞ =∞^èÕº¿ÇÏfl`«∞ =∞¿ÇÏâ◊fi~°"£∞ I
™êÜ«∞O ^蕺ÜÕ∞`«û^• q+¨μ‚ó „u=¸iÎOK« k"åHõ~°"£∞ II
JO^Œ∞KÕ ã¨∂~°∞ºñ_»∞ „u=¸~åκ`«‡‰õΩñ_»∞. ™êÜ«∞O ã¨=∞Ü«∞=Ú# q+¨μx‚ ^蕺xOK«
=ÅÜ«Ú#∞.
'"Õ^•<åO ™ê=∞"Õ^À-ã≤‡— (Éèí.w) q+¨μ‚=Ù ™ê=∞"Õ^Œã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ Hõ#∞Hõ)
™êÜ«∞OHÍÅѨ٠ã¨∂~°∞ºñ_»∞ q+¨μã‚ fi¨ ~°∂ѨÙñ_»∞.
554. "å~°∞}ó
â◊O.ÉèÏ. =~°∞}™êºÑ¨`«ºO =ã≤ëȪ-QÆ™Èκ "å - "å~°∞}ó I
=~°∞}∞x ã¨O`å#=∞QÆ∞ =ã≤+¨μªñ_»∞ QÍx JQÆã¨∞κñ_»∞ QÍx '"å~°∞}ó— Ü«∞#ñ
|_»∞^Œ∞~°∞. g~°∞#∞ q+¨μ‚x qÉèí∂uÜÕ∞.
Hõ. =~°∞}[ÅO|∞Å q∞„`å I =~°∞} `«#∂AO_»∞ g~°º=O`«∞O_≥· K≥
K≥Û~°ñ „^•= <ÀѨن xO^Œé∞ I #~°∞QÆ∞ñ_»∞† „áêi÷OѨÙñ _»=∞‡Ç¨`«∞‡#QÆã¨∞κ<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.3P.17)
Jku ‰õΩ=∂~°∞ÅÖ’ <Õ_»="å_»∞ q∞„`«∞ñ_»∞. `˘q∞‡^Œ= "åñ_»∞ =~°∞}∞ñ_»∞.
gi~°∞fi~°#∞ q∞„`å=~°∞}∞ÅO^Œ∞~°∞.
=K«. q∞„`å=~°∞}∞ʼnõΩ #∂~°fitÜ«∞O^Œ∞ ˆ~`À^Œæ=∞Oɡ·#, ^•xñ QÆ∞OÉèíO|∞#O
„|"ÕtOѨ*ËÜ«∞ #O^Œ∞ #QÆã¨∞κO_»∞#∞, =ã≤+¨μªO_»∞#∞ [x~ÚOzi.
(ÉèÏQÆ.6㨯O. 506)
 518 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
555. =$HõΔó
â◊O.ÉèÏ. =$HõΔ W"åK«e`«ó ã≤÷~° Wu - =$HõΔó I ''=$HõΔ W= ã¨ÎÉ’ú kq u+¨ª`ÕºHõó——
(Ü«∂l˝‰Ωõ º.12)
=$HõΔ=Ú#‰õΩ P‰õΩÅ∞, ѨÓÅ∞, HÍÜ«∞Å∞ =Ú#flQÆ∞#q „Ѩu ã¨O=`«û~°=Ú#∞
áê`«q áÈ~Ú H˘`«Îq =K«∞ÛK«∞#fl#∞ =$HõΔ=Ú =∂„`«=Ú =∂~°∞ÊÖËHõ Ü≥ÚˆH q^èŒ=ÚQÍ
#∞O_»∞#@∞¡, Ѩ~=° ∂`«‡ #∞O_ç Ü≥∞O^Œ~∞° r=ÙÅ∞^Œƒqù Oz##∞, Zxfl ã¨$+¨μÅì ∞ [iy##∞,
PÜ«∞# ÜÕ∞=∂~°∞Ê#∞ ÖËHõ =$HõΔ=Ú =Öˇ ã≤÷~°∞_≥· Ü«ÚO_»∞#∞. QÍ# '=$HõΔó— Ü«∞#ñ
|_≥#∞. '=$HõΔ W=— Ü«∞#∞ „â◊√`«º#∞™ê~°=Ú '„ѨHÍâ◊ ã¨fiÉèÏ=Ùñ_≥· Pk`«º
=∞O_»Å=Ú#O^Œ∞O_»∞#∞.—
=K«. ''Dâ◊fi~°=¸iÎÜ≥ÿ∞# HÍÅO|∞#O*Ëã≤ =$HõΔO|∞ QÆÅ∞QÆ∞K«∞O_» Ѷ¨ÅO|∞#‰õΩ
[#‡ ã¨O™ê÷# =~°<ú åѨH} Δ© `«fi ѨiáêHõ <åâ◊O|∞Å∞ „áêÑÎ̈O|∞Öˇ#· `≥éOQÆ∞#,
^ÕǨÏO|∞#‰õΩ QÍx +¨_®ƒù= qHÍ~°=ÚÖÏ`«‡‰õΩ ÖË=Ù.—— (ÉèÏQÆ.7-237)
L. Ǩ~°HõÖÏѨ ѨÙ+¨Ê xK«Ü«∞O|∞Åñ [OK« ^Œ#~°… ~°`«fl ˆH
Ü«¸~° Hõ~åOQÆ∞mÜ«∞Hõ =∞Ǩϟ[˚fiÅ ÉÏǨï ã¨Ç¨Ï„㨠âßY ÖÁ
áêÊ~°ñQÆñ E_»<˘Ñ≤Ê Éèí∞=<å`«‡Hõ bÅ #^Œ$+¨ì=¸Å q
™êÊùi`« Éè’QÆ "Õ+≤ì`« qÉèÏã≤`« K«O^Œ# Éèí∂~°∞ǨHõ$u<£. (ÉèÏQÆ.3㨯O.289)
=. J<ÕH[õ O`«∞ ã¨OѶ∂¨ `«ãO¨ H©~O‚° ɡ#· „|Ǩ‡O_» áê^ŒÑO¨ |∞#‰õΩ <å~åÜ«∞}∞O_»∞
=¸ÅO|∞. `«xflq∞`«ÎO|∞# <å~åÜ«∞} ã¨O`«~°Ê}O|∞ ã¨HõÅ [O`«∞
ã¨O`«~Ê° }O|x Ü≥∞é∞OQÆ∞=Ú. (ÉèÏQÆ.7㨯O.453)
`«~.° [## =$kú q<åâ◊ ¿ÇÏ`«∞Hõ ã¨OQÆuO QÆÅ ÜÕ∞#∞ h
=Ù#∞ ǨÏ~°∞O_»∞ñ „kâßYÖˇ·, =∞#∞=ÙÖò =∞sz =ÚMÏ=∞~°∞Öò
^Œ#~° #O^Œ∞ѨâßYÖˇ·, Éèí=^•`«‡ nxH˜ =¸Å"≥∞ÿ
Ü«∞#Ü«∞=Ú<£ Éèí∞=# „^Œ∞=∂Hõ$u"≥·# hH˜^≥ „"≥ÚÔH¯^Œ<£. (ÉèÏQÆ.3-305)
=∞. JѨHÍ~°O|∞Å∞ ¿ãÜ«∞"≥=fiiH˜ <ÕHÍO`«O|∞ÅO^Œ∞O_»∞ <å
`«Ñ¨ j`åxÅ =~°¬"å~°}=ÚÖˇ· `«fiQÆæO^èŒ x~åºã¨ Éèí
㨇 ѨÖÏâß„QÆ =∞~°O^Œ=¸Å ‰õΩã¨∞=∞KåÛùÜ«∂ Ѷ¨Å„âı}˜KÕ
#∞ѨHÍ~°O|∞Å∞ ¿ãÜ«Ú #~°∞÷ʼnõΩ h Ü«Úsfi[=ÚÖò QÆO\˜ˆ~?
(ÉèÏQÆ. 10 㨯O.ѨÓ.850)
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 519
NHõ$+¨μñ‚ _»∞ QÀáêÅ∞~°`À ‰õÄ_ç PÅ=∞O^ŒÅ#∞ "Õ∞ѨÙH˘#∞K«∞, |$O^•=#=Ú
#∞O_ç ^Œ∂~°=ÚQÍ fã≤H˘x "≥à‹§#∞. ZO_» Z‰õΩ¯=QÍ #∞O_≥#∞. h_»Å xK«∞ÛK«∞#fl
ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ =$Hõ=Δ ÚÅ#∞ K«∂Ñ≤ NHõ$+¨μ_‚ ∞» QÀѨ‰Ωõ Å`À x@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. ''D =$Hõ=Δ ÚÅ∞
`å=Ú ZO_», QÍe, =~°¬=ÚÅ#∞ ã¨Ç≤ÏOK«∞K«∞, [#∞Å Hõ+ì̈=ÚÅ#∞ áÈQ˘@∞ìK«∞#flq.
Wq ã¨~°fir=ÙʼnõΩ r=<å^è•~°=ÚÖˇ· Ü«Ú#flq. Ü«∂K«‰õΩÖˇÑ¨C_»∞#∞ gx h_»Ü«∞O^Õ
q„â◊q∞OK«∞^Œ∞~°∞.——
Ѩ~°=∂`«‡Ü«Ú =$HõΔ=ÚÅ =Öˇ<Õ Éèí∂`«*ÏÅ=Ú#‰õΩ J<ÕHõ q^èŒ=ÚÅ∞QÆ "Õ∞Å∞
KÕÜ«Ú#∞ QÍ# '=$HõΔ— <å=∞=Ú`À K≥ѨÊñ|_≥#∞.
556. ѨÙ+¨¯~åHõΔó
â◊O.ÉèÏ. 1. "åºÑ¨Îº~å÷^ŒHõΔ`Õ~åú`Àó ѨÙ+¨¯~ÀѨѨ^•^ŒKü „Ѩ`«ºÜÕ∞ - ѨÙ+¨¯~åHõΔó I
2. ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÙ}¤sˆH zxÎ`«ó ã¨fi~°∂¿Ñ} „ѨHÍâ◊`« Wu "å ѨÙ+¨¯~åHõΔó I
1. ǨÏ$^ŒÜ«∞ ѨÙO_»sHõ=Ú #O^Œ∞ JO`«~åºq∞QÍ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ#
Ѩ~°=∂`«‡ 'ѨÙ+¨¯~åHõΔó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. Ü≥∂QÆ∞ʼnõΩ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« ѨÙO_»sHõ=Ú# zOu`« ã¨fi~°∂Ѩ=Ú`À ã¨∞Êù@=ÚQÍ
„ѨHÍtOK«∞#∞. QÍ# 'ѨÙ+¨¯~åHõΔó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. ''Éèí‰õΩÎÅ∞ QÀi# ÉèíOy <Õ ~°∂ÃÑ·# ÉÁO^Œ∞"åxH˜ <åk ѨÙ~°∞+¨μ#‰õΩ#∞——
(ÉèÏQÆ.10 L. 202)
557. =∞Ǩ=∞<åó
â◊O.ÉèÏ. ã¨$+≤ìã≤÷`«ºO`«Hõ~å‡}˜ =∞#Ãã·= Hõ~Àfu - =∞Ǩ=∞<åó I
''=∞#Ãã·= [QÆ`«û$+≤ìO ã¨OǨ~°O K« Hõ~Àu Ü«∞ó I—— (q.ѨÙ.5-23-15)
q+¨μ‚=Ù ã¨$+≤ì ã≤÷u ã¨OǨ~° HÍ~°º=ÚÅ#∞ =∞#ã¨ûOHõÅÊ =∂„`«=Ú KÕ`«<Õ
KÕÜ«Ú#∞. '=∞#Ãã·=— Ü«∞#∞ q+¨μ‚ѨÙ~å} =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
=K«. x[=∂Ü«∂ qÅã¨#=Ú# ã¨HõÅÖ’Hõ ã¨~°æã≤÷u ã¨OǨ~°O|∞ ÖÏK«iOK«∞ #\˜ì
ǨÏiH˜... (ÉèÏQÆ. 1-185)
ã‘. ... =∞<À "åºáê~°=Ú# x\˜ì Ü«∞dÅÖ’Hõ
 520 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=ÚÅñ *Ëã≤ Ü«∂ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ #O`«~åºq∞ Ü«∞QÆ∞K«∞, „|"ÕtOz
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.100)
=∞. Ѷ¨∞#bÖÏ QÆ∞}Kå`«∞i<£ Éèí∞=#=ÚÖò QÆeÊOz ~°H˜ΔOz ÉèË
^Œ#=ÚO *ËÜ«Ú ^Œ∞~°O`«â◊H˜ÎH˜ ....... (ÉèÏQÆ.7-306)

=K«. |Ǩïâ◊H˜Î ^èŒ~°}∞O_≥·# ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»∞ ã¨~åækx ^ŒÑ¨O|∞ <Õ#∞#∞ („|ǨχܫÚ)

|∞∞+≤QÆ}O|∞Å∞#∞ #=„Ѩ*ÏѨ`«∞Å∞#∞<≥· Ü«∞=`«iOz qâ’fi`åÊ^Œ#O|∞
QÍqOK«∞K«∞O_»∞, ^è~Œ ‡° O|∞#∞ q+¨μO‚ _»∞#∞ Ü«∞[˝O|∞Å∞#∞ =∞#∞=ÙÅ∞#∞ xO„^•k
^Õ=QÆ}O|∞Å∞#∞ ^è•„fѨ`∞« Å∞#∞ #~Ú Ü«∞=`«iOz [QÆO|∞Å ~°HOΔ˜ K«∞K«∞O_»∞,
#^èŒ~°‡O|∞#∞ ~°∞„^Œ∞O_»∞#∞ =∞ÃÇÏ∂~°QÆO|∞Å∞#∞ ~åHõΔ™êhHõO|∞Å∞ <≥·
Ü«∞=`«iOz qÅÜ«∞O|∞ <˘OkOK«∞K«∞O_»∞, x`≥éÎ OQÆ∞# |~°"∞Õ â◊fi~°∞O_»∞#∞
'ã¨~åfi`«‡‰õΩO_»∞#∞ <≥·# ǨÏi qâ’fi`«ÊuÎ ÅÜ«∞ ¿ÇÏ`«∞Éèí∂`«∞O_≥· qÅã≤Å∞¡.
(ÉèÏQÆ.2 㨯O. 199)
Hõ. ã¨∞~°ã¨OÜ«∞q∞ QÆ~°∞_À~°QÆ I #~°H˜#fl~° yi ã¨i^Œfi# ѨÜ≥∂^èŒ∞Åñ^Œ
`«¯~°}©Ü«∞=ÚÅO *ËÜ«ÚO I ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ k"åºO`«~°OQÆ=Ú#ñ ^ŒÅz ã¨∞`å!
(ÉèÏ~°.âßOu.5P. 65)
558. ÉèíQÆ"å<£
â◊O.ÉèÏ. 1. ''Sâ◊fi~°ºã¨º ã¨=∞„QÆ㨺 g~°ºã¨º Ü«∞â◊ã¨ó „tÜ«∞ó I
*Ï˝#"≥·~åQƺÜ≥∂â‹·Û= +¨}Ï‚O ÉèíQÆ WfVæ}Ï II—— (q.ѨÙ.6-5-74)
™È-™êºã‘Îu - ÉèíQÆ"å<£ I
2. ''L`«ÊuÎO „ѨÅÜ«∞OK≥·= Éèí∂`å<å=∂QÆuO QÆu"£∞ I
"ÕuÎ q^•º=∞q^•ºOK« ã¨"åKÀº ÉèíQÆ"åxu II—— (q.ѨÙ. 6-5-78)
1. ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# Sâ◊fi~°º=Ú, g~°º=Ú, Ü«∞â◊=Ú, N, *Ï˝#=Ú, "≥·~åQƺ=Ú
J#∞ <åé∞ QÆ∞}=ÚÅ#∞ ÉèQí =Æ Ú JO^Œ∞~°∞. D ÉèQí =Æ Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ÉèQí "Æ å<£—
JQÆ∞#∞.
`Õ. ã¨Oz`« *Ï˝# ã¨∞Y |Öˇ·â◊fi~°º â◊‰õΩÎ I
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 521
ÖÏkQÍñ QÆÅ ã¨∞QÆ∞}O|∞ Å=∞~°∞ h‰õΩ (ÉèÏQÆ.10L. 247)
=. ... +¨_»∞æ}ˇÿâ◊fi~°º ã¨OѨ#∞fl_»"≥·# h "å`å‡~å=∞ ã¨fiÉèÏ=ÙO_»"≥·, Ü«∞Ѩiq∞`«
QÆ∞}QÆ}O|∞Å∞ QÆey... (ÉèÏQÆ.6㨯O.343)
(Sâ◊fi~°º=∞#QÍ ã¨O^Œ~ƒ° =ù Ú =zÛ#ѨÙ_»∞ =∂#=ÙÅ∞ K«∂ѨÖxË ™ê=∞~°º÷ =Ú#∞
K«∂ѨÙ@, W`«~°∞Å#∞ P*Ï˝Ñ≤Oz #_çÑ≤OK«QÆÅ∞QÆ∞@)
2. Éèí∂`«=ÚÅ Ü«Ú`«ÊuÎ „Ѩà◊Ü«∞=ÚÅ∞#∞, QÆ=∞<å--QÆ=∞#=ÚÅ#∞,
q^•º-q^ŒºÅ#∞ <≥é∞ñQÆ∞#∞ QÍ# 'ÉèíQÆ"å<£— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. JQÆ∞}∞O_»Q∞Æ Ñ¨~"° ∞Õ â◊√ñ_»∞ I [QÆ=ÚÅ QÆeÊOK«∞ Q˘é‰õΩñ [`«∞~°`« =∂Ü«∂
ã¨QÆ∞}∞O _»QÆ∞ñ QÍ=Ù# ǨÏi I ÉèíQÆ=O`«∞O _»#ñ |~°ñÔQ Éèí=ºK«i„`å!
(ÉèÏQÆ.2-99)
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞ñ_»∞ x~°∞}æ ∞ñ_»∞. [QÆ`∞« #Î ∞ ã¨$+≤Oì K«∞@ÔH· `«# =∂Ü«∂ „ѨÉÏè ==Ú`À
ÃÑ· Sâ◊fi~åºk QÆ∞}ã¨Ç≤Ï`«∞ñ_»QÆ∞#∞. QÍ# 'ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»∞— JQÆ∞#∞.
559. ÉèíQÆǨ
â◊O.ÉèÏ. Sâ◊fi~åºkHõO ã¨OǨ~°ã¨=∞ÜÕ∞ ǨÏhÎu - ÉèíQÆǨ I
ÃÑ· ñ*ˇÑ≤Ê# Sâ◊fi~åºk QÆ∞}=ÚÅ#∞ (â◊‰õΩÎÅ#∞) ã¨OǨ~° ã¨=∞Ü«∞=Ú#
#tOѨ*ËÜ«Ú#∞. (LѨ ã¨OǨÏiOK«∞H˘#∞#∞) ÖË^• ^Œ∞+¨μìÅQÆ∞ "åi Sâ◊fi~åº^Œ∞Å#∞
#tOѨ *ËÜ«Ú#∞. HÍ# 'ÉèíQÆǨ— Ü«∞QÆ∞#∞. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ã¨$+≤ìH˜ ѨÓ~°fi=Ú x~°∞æ}∞ñ
_»∞. ã¨$+≤ì KÕÜ«Ú ã¨OHõÅÊ=Ú QÆey#ѨÙ_»∞ ÃÑ· *Ï˝<åk QÆ∞}=ÚÅ#∞ ÖË^• â◊‰õΩÎÅ#∞
P=Ç≤ÏOѨ*ãË H≤ ˘x ã¨Q∞Æ }∞ñ_»Q∞Æ #∞. ã¨$+≤xì LѨãO¨ ǨÏiOK«∞#ѨÙ_»∞ ÃÑ· QÆ∞}=ÚÅ#∞
ÖË^• â◊‰õΩÎÅ#∞ LѨã¨OǨÏiOK«∞H˘x x~°∞æ}∞ñ_»QÆ∞#∞.
=K«. 'qÅÜ«∞HÍÅO|∞# „Ѩã¨∞ѨÎO|~Ú# â◊H˜Î ã¨$+≤ìHÍÅO|∞# hâ◊fi~°∞x ÉÁO^Œ∞—
(ÉèÏQÆ.4㨯O.211)
ÉèQí "Æ å#∞x â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ „ѨàÜ
◊ ∞« HÍÅ=Ú# „Ѩã∞¨ Ѩ=Î ∞QÆ∞#∞. =∞~°Å ã¨$+≤ì HÍÅ=Ú#
ÉèíQÆ"å#∞x á⁄O^Œ∞#∞.
â◊OHõ~°∞Å∞ `«=∞ ™œO^Œ~°ºÅǨÏi Ö’
 522 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
''t= â◊≈HÍκܫÚHÀÎ Ü«∞k Éèí=u â◊HõÎó „ѨÉèíq`«∞"£∞
#KÕ`ü U=O ^Õ"À # Éèí=`«∞ ‰õΩâ◊Åó ã¨ÊOk`«∞=∞Ñ≤——
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ â◊‰Ωõ ÅÎ `À QÆ∂_ç Ü«Ú#flѨC_Õ ã¨$ëêì ºk HÍ~°º=ÚÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞
#xÜ«Ú, P â◊‰õΩÎÅ∞ ÖËx x~°∞æ} ã≤÷uÖ’ ã¨ÊOkOK«∞@‰õΩ#∞ Jâ◊‰õΩÎñ_»x K≥Ñ≤Êi.

560. P#hÌ
â◊O.ÉèÏ. 1.ã¨∞Yã¨fi~°∂Ѩ`åfi`ü P#hÌ I 2.ã¨~åfiaèó ã¨O=kƒùó ã¨=∞$^Œú`åfi^•fi P#hÌI
1) Ѩ~=° ∂`«‡ P#O^Œ"∞Õ `«# ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# 'P#On— Ü«∞QÆ∞#∞.
2) ã¨~°fiã¨OѨ^ŒÅ∞ ã¨=∞$kúQÍ #∞O_»∞@KÕ 'P#On— Ü«∞QÆ∞#∞.
1`Õ. ã¨∞=∞Ç≤Ï`å#O^Œ=∞Ü«∞ Ѩ~°O*’ºu ~°∂Ñ≤ I
"≥·# x#∞ñ ÉÁOk =∞é˜ Ñ¨Ù@ì ~°=x Ü«∞O^Œ∞. (ÉèÏQÆ.10L. 1214)
2âß. ^èŒ#∞º<£ Ö’Hõ=∞<Àaè~å=ÚñQÆ∞Å q^•º~°∂Ѩ `å~°∞}º ™œ
[#ºN |Å^•# â∫~°ºHõ~∞° }Ï ã¨Oâ’aè`∞« <£ x#∞fl......(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1705)
561. =#=∂b
â◊O.ÉèÏ. Éèí∂`«`«<凄`«~°∂áêO "≥·[Ü«∞<åκMϺO =#=∂ÖÏO =ǨÏ<£ - =#=∂bI
ѨOK«É∂íè `«`<« 凄`å ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ "≥[· Ü«∞Of=∂Å#∞ ^èiŒ OK«∞#∞ QÍ# '=#=∂b—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Páê^ŒÅOah =∂ÖÏ =#=∂ÖËu „ѨH©iÎ`Õ II
ã‘. =∂x`« âߺ=∂Ü«∞=∂# =HõΔ=Ú# #O
z`« "≥·[Ü«∞Ou ~ålÅ∞¡"åñ_»∞. (ÉèÏQÆ. 3-537)
Hõ. Åe`åÜ«∞`å+¨ì Éèí∞[ =∞O I _»Å =∞^茺ã¨∞Êùi`« ~°∞z q_»Oa`« ÅH©;
ÅÅ<å HÍO`« ã¨Ê~åú I Hõe`« Åã¨^≥· fi[Ü«∞OuHÍ â’aè`«∞ñ_»∞<£.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.903)
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 523
562. ǨÏÖÏÜ«Ú^èŒó
â◊O.ÉèÏ. ǨÏÅO PÜ«Ú^èŒ=∞¿ãºu - ǨÏÖÏÜ«Ú^èÀ |ÅÉèí„^•Hõ$uó I
''ǨÏÅO K« |ÅÉèí„^Œã¨º QÆQÆ<å^•QÆ`«O [fiÅ`ü I
=∞#™È-aè=∞`«O q„Ѩ ! ™œ#O^ŒO =Úã¨ÅO `«^ä• II—— (q.ѨÙ)
ǨÏÅ=Ú (<åQÆe) PÜ«Ú^è=Œ ÚQÍ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# |ÅÉè„í ^Œ∞ñ_»∞ 'ǨÏÖÏÜ«Ú^èóŒ —
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. ǨÏi Hõ$+¨μ‚O_»∞ |ÖÏ#∞[#∞‡ñ _≥_» Öˆ ^• q+¨μ‚ñ_Ò <Õ~°Ê_»<£.
(ÉèÏQÆ.1-64)
563. Pk`«ºó
â◊O.ÉèÏ. Jk`åºO Hõâ◊ºáê^•fi=∞#~°∂¿Ñ} *Ï`« Wu Pk`«ºó I
''=∞#fi#Έ~-^äŒ ã¨„=∂Ê¿ÑÎ `«^ä• "≥·=ã¨fi`Õ kfi[!I
"å=∞#ó Hõâ◊ºáêkfi+¨μ‚~°k`åºO ã¨=∞ƒÉèí∂= Ç¨Ï II (q.ѨÙ. 3-1-41)
Jku Hõâ◊ºÑ¨ÙʼnõΩ q+¨μ‚=Ù "å=∞#∞ñ_»∞QÍ [x‡OK≥#∞ QÍ# 'Pk`«ºó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
=∞. ~°q =∞^蕺ǨÏfl=Ú#O [iOѨ „QÆǨÏ`å~åK«O„^ŒÉèí„^Œã≤÷u<£
„â◊=}^•fi^Œt<åñ_»∞ „â’} #aèl `«ûO*Ï˝`«ÅQÆflO|∞#<£
Éèí∞=<ånèâ◊√ñ_»∞ ѨÙ>ˇì "å=∞#QÆuO |∞}º„=`À¿Ñ`«‰õΩ<£
kq*Ïnèâ◊fi~°∞ =∂`«‰õΩO |~°=∞áêu„=`«º qMϺ`«‰õΩ<£. (ÉèÏQÆ.8-506)
Hõ. JkuÜ«Úñ QÆâ◊ºÑ¨Ù_»∞#∞ ## I qk`«∞Å ~°QÆ∞ g∞‰õΩñ QÆ∞é∞K«"Õ+¨O|∞# <Õ
#∞^Œ~ÚOzu '"å=∞#∞ñ_»—#ñ I „k^ŒâıO„^•#∞Añ_»<≥· kfifÜ«∞Éèí==Ú#<£
(10ѨÓ.133)
=K«. JkuH˜O QÆâ◊ºÑ¨Ù#‰õΩ #∞^Œ~ÚOz ~ÚO„^•#∞AO_»"≥· „uq„Hõ=∞O|∞#O
„k[QÆO|∞Å #aè"åºÑ≤Oz# qâ◊fi~°∂Ѩ^èŒ~°∞O_»=Ù.
(ÉèÏ~°.J~°}º 1P.127)
 524 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
564. *’ºu~åk`«ºó
â◊O.ÉèÏ. *’ºu+≤ - ã¨q`«$=∞}¤ÖË ã≤`÷ ó« - *’ºu~åk`«ºó I *’ºuâßÛ™ê"åk`«ºâıÛu "å I
ã¨q`«$ =∞O_»Å=Ú #O^Œ∞ r=~°∂ѨÙñ_≥#· ÖË^• JO`«~åºq∞ J~Ú#\˜ì Ѩ~=° ∂`«‡
'*’ºu~åk`«ºó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. ''Ü«∞ Pk`Àº u+¨<ª —£ — (|$L.3-7-9) „â◊√u "åHõº=Ú
„Ѩ=∂}=Ú.
=K«. '=∂~åÎO_®O`«~`æ° ∞« O _»~Ú# Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x Ç≤Ï~°}‡Ü«∞ ѨÙ~∞° +¨μxQÍñ ^ŒÅOK≥#∞.
(ÉèÏQÆ.5-1 P. 99)
=∞. HõÅ#<£ ^•=Hõ Y_»æYO_ç`« iѨÙHΔ͇ Éèí~°Î =∂~åÎO_» =∞O
_»ÅÉèË^ŒO ÉÁ#iOz ÜÕ∞QÆ∞<≥_»ñ ^Œ#‡^茺O|∞#<£ Ǩ~°‰õΩO
_»ÅˆHÜ«¸~°H˜s@Éèí∂+≤`«∞x N<å~åÜ«∞}∞O QÍOz Ö’
QÆÅQÆO ÉÏ~°∞K«∞ <ÕÔQ h= Ü«∞#∞ â◊OHõ<£ QÆ$+¨‚~åÜ«∂kèáê !
`≥<åe ~å=∞Hõ$+¨‚ Hõq NHõ$+¨‚^Õ=~åÜ«∞ŠѨ~å„Hõ=∞=Ú#∞ =i‚OK«∞K«∞ K≥Ñ≤Ê#
Ѩ^Œºq∞k. ~åÜ«∞Å∞ â◊„`«∞~åA#∞ `«# Y_»æ=Ú`À YO_çOK«QÍ <å t~°ã¨∞û =∂~åÎO_»
=∞O_»Å=Ú #O^Œ∞ É’=ÙK«∞, <å ã¨∂~°º =∞O_»Å=ÚÖ’ Ǩ~° ‰õΩO_»Å H˜s@
ˆHÜ«¸~°=ÚÅ`À #ÅOHõiOѨ|_ç Ü«Ú#fl <å~åÜ«∞}∞x Ez, Ü«∂ Hõ#∞Ñ≤OK«∞#k
NHõ$+¨^‚ =Õ ~åÜ«∞ÖË Ü«∞#∞ ÉèÜ
í ∞« =Ú`À xOHõ#∞ ÃÑH· ˜ áÈÜ≥∞#∞. WK«@ Hõq <å~åÜ«∞}∞ñ
_»∞ ã¨∂~°º=∞O_»ÖÏO`«~°æ`«∞ñ_»x =i‚OK≥#∞. JO^Œ∞KÕ D Ѩ^Œº=Ú#∞ WK«@
Ü«∞#∞ã¨O^è•#=Ú KÕã≤H˘#^ŒQÆ∞#∞.
565. ã¨Ç≤Ï+¨μ‚ó
â◊O.ÉèÏ. ^ŒfiO^•fix j`Àëê‚nx ã¨Ç¨Ï`« Wu ã¨Ç≤Ï+¨μ‚ó I
Ѩ~°=∂`«‡ j`Àëê‚k ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ#∞ J<åÜ«∂ã¨=ÚQÍ ã¨Ç≤ÏOK«∞#∞ QÍ#
'ã¨ÇÏ≤ +¨μó‚ — Ü«∞#|_»∞#∞. =Ú=Ú‰õΩΔ =ÙÅ∞#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞O^≥H· ºõ =∞QÆ∞@‰õΩ 'ã¨ÇÏ≤ +¨μ—‚ Öˇ·
Ü«ÚO_»=Öˇ#∞.
Hõ. K≥ÅñQÆ~°∞ HõÅñQÆ~°∞ ™ê^èŒ∞Å∞ I q∞o`«=ÚÅ~Ú Ñ¨~°∞Å=Å# "Õ∞Å∞O w_»∞<£
<≥ÅH˘x# <≥·# <å`«‡‰õΩ I <˘ÅÜ«∞=Ù ã¨∞Y^Œ∞óYK«Ü«∞=Ú Å∞„QÆ=Ú ÅQÆ∞K«∞<£.
(ÉèÏQÆ.1-487)
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 525
`Õ. J`«∞Å=∞$ëêì#fl"≥∞#ÿ ñ â◊√ëê¯#fl"≥∞#ÿ
<≥kÌ ÃÑ\˜ì# lǨÏfi‰õΩ Ç≤Ï`«=ÚQÍ<≥
`«Åñz ÉèíH˜ΔOK«∞ñQ͆ H˘O_»∞ ^ŒÅñz q∞QÆ∞Å
„cu ¿ãÜ«∞ñ_»∞ ~°∞K«∞ÅO^Œ∞ñ ɡOѨÙ`À_». (ÉèÏQÆ.5-1 P. 128)
=K«. =∞é˜Ü«Ú <å q„ѨÙO _®`«‡ x`åº#O^Œ ã¨∞YÖÏÉèíO|∞ QÆey ã¨∞Y^Œ∞óYO|∞
ÅO^Œ∞ ^ÕǨaè=∂#O|∞ ¿ãÜ«∞Hõ j`À+¨‚ "å`« =~å¬`«Ñ¨O|∞ʼnõΩ <À_ç....
(129)
Hõ. „Ѩ=∞^Œ qëê^•k ^ŒfiO I ^Œfi=∞ÖÏqÇ≤Ï`åO`«~°OQÆ"å™ê !
'ã¨O`À+¨ ^Œ∞óY=ÚÅ∞ J#∞ ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ∞ ÖËx =∞#ã¨∞Å∞ x"åã¨=ÚQÍ QÆÅ"åñ
_®!— Jx uHõ¯#QÍ~°∞ Hõ$uѨu Ü«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x J#∞âßã¨xHõѨ~°fi
kfifÜ«∂âßfi™êO`« Ѩ^Œº=ÚÖ’ ã¨∞ÎuOzi.
`Õ. J#Ѷ¨∞! ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚÅ∞ =zÛ#ѨÙ_»∞ =∞^Œ q
ëê^Œ=ÚÅ∞ ÖËHõ ã¨O„áêѨΠã¨=ÚѨÉè’QÆ
~°`∞« ñ_»∞ #„áêѨº"åOKèå x~å㨉Ωõ O_»∞
#QÆ∞@ ™ê~°`«áÈ~°∂Ѩ =∞O„_»∞ |∞^èŒ∞Å∞. (ÉèÏ~°.âßOu.5P.501)
„ѨÑO¨ K«=ÚÖ’ #O^Œé∞#∞ ã¨∞uÎ xO^ŒÅ#∞ ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚÅ#∞ ÖÏÉèí #+¨=ì ÚÅ#∞
á⁄O^Œ∞K«∞O^Œ∞~°∞. Jq k"å~å„`«=ÚÅ =Öˇ#∞, â◊√HõÑ¡ H¨ Δõ Hõ$+¨Ñ‚ H¨ =Δõ ÚÅ =Öˇ#∞ `«Ñʨ Hõ
QÆÅ∞QÆ∞#∞. Jq Ü«∞ã≤~÷ =° ÚÅx ^ŒÅz ã¨∞Y=ÚʼnõΩ á⁄OQÆH,õ ^Œ∞óY=ÚʼnõΩ „‰õΩOQÆHõ
ã≤÷~°∞_≥·, xâ◊ÛÅ∞_≥·, Jã¨OQÆ∞_≥· Ü«ÚO_ç# ^ŒfiO^•fif`«∞ñ_»#|_»∞#∞. *Ï˝xÜ≥ÿ∞#"åñ_»∞
^ŒfiO^Œfi=ÚÅ #O@Hõ ™êH˜ΔÜ≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞#∞.
W@∞¡O_»∞@ „âı+¨ª=∞QÆ∞ `«Ñ¨ã¨∞û JQÆ∞#∞.
566. QÆuã¨`«Î=∞ó
â◊O.ÉèÏ. QÆuâßÛ™œ ã¨`«Î=∞âıÛu - QÆuã¨`«Î=∞ó I
QÆu Ü«∞#QÍ J=QÆuó - *Ï˝#~°∂Ѩ=∞QÆ∞ „áêѨº ™ê÷#=Ú.
''ã¨`Õº ™ê^èÒ q^Œº=∂<À „Ѩâ◊¿ãÎ-Éèíºi›`Õ K« ã¨`ü—— (<å=∞ 3-3-83)
'ã¨`ü— Ü«∞#QÍ 1. ã¨`«º=Ú 2. ™ê^èŒ∞=Ù 3. q^Œº=∂#=Ú 4. „Ѩâ◊ã¨Î=Ú 5.
 526 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
JÉèºí i›`=« Ú (ѨÓl`«=Ú) Jx J~°=÷ ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. 'ã¨`=Ϋ ∞— =∞#QÍ 1. ã¨`º« `«=∞"≥∞#ÿ k
2. ™ê^èŒ∞`«=∞"≥∞ÿ#k. 3. q^Œº=∂# `«=∞=∞~Ú#k. (`≥eã≤H˘# =Åã≤#k) 4.
„Ѩâ◊ã¨Î`«=∞"≥∞ÿ#k 5. ѨÓl`« `«"≥∞ÿ#k. D S^Œ∞ ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅ *Ï˝#~°∂Ѩ
„áêѨº™ê÷#=Ú QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'QÆuã¨`«Î=∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. ~åQÆ^Õfiëêk â◊¥#∞ºO_»∞ #"åV͇#ã¨QÀK«~°∞O_»∞, #<å^è•~°∞O_»∞#QÆ∞
N"åã¨∞^Õ==¸iÎ Ü«∞O^Œ∞ñ l`«ÎO|∞ xeÑ≤ ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÆO|∞# <å~åkèOK≥_»∞
=∞Ǩ`«∞‡ Åq^•º„QÆOkè ^ŒÇϨ #O|∞QÍqOK«∞@O *Ëã≤ Ѩ~=° ∞ÉèÏQÆ=`À`«=Î ÚÅ∞
á⁄O^≥_»∞ #∞`«Î=∞QÆuO *ˇO^Œ∞^Œ∞~°∞. (ÉèÏQÆ. 5-2-55)
Hõ. LѨ~°=∞=ÚO „ÉÏÑ≤Oz# I Ü«∞ѨÙ}º ѨÙ}º=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞ #uâßO`«∞Å∞ Éèí
=ºÑ¨ÙQÆuñÉÁO^≥_»∞ <å#O I ^Œ=Ù ~°∂ѨÙx q+¨μ‚ñ ^ŒÅñK≥^Œ#∞ "≥∂HΔÍ`«∞‡<£
(ÉèÏ~°.âßOu.2P.30)
567. ã¨∞^èŒ<åfi
â◊O.ÉèÏ. â’Éèí#q∞¢xÌÜ«∂k=∞Ü«∞O âß~üVæO ^èŒ#∞~°™êºã‘Îu - ã¨∞^èŒ<åfi I
WO„kÜ«∂^Œ∞Å `«`«Î fi~°∂Ѩ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞ âß~°Væ=∞#∞ ^èŒ#∞=Ù QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ
q+¨μ‚=Ù 'ã¨∞^èŒ<åfi— Ü«∞QÆ∞#∞.
Éèí∂`åkq∞¢xÌÜ«∂kâ◊Û kfi^è•Ç¨ÏOHÍ~°g∞â◊fi~°ó I
aÉèíiÎ â◊OY~°∂¿Ñ} âß~üVæ~°∂¿Ñ} K« ã≤÷`«"£∞ II—— (q.ѨÙ)
K«. ã¨~°ã≤[Ö’K«#∞O_»∞ x[ âß~°æ˝ â◊~åã¨# =ÚHõÎ ¿ÇÏ=∞ ѨÙO
Y ~°∞z~° âß`«™êÜ«∞Hõ xHÍÜ«∞=Ú#<£ iѨÙHÀ\˜ <Õã≤...
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1108)
568. (J) Y}¤Ñ¨~°â◊√ó
â◊O.ÉèÏ. 1. â◊„`«∂}ÏO Y}¤<å`ü Y}¤ó Ѩ~â° √◊ ~°ãº¨ *Ï=∞^ŒQÍflºHõ$uiu - Y}¤Ñ~¨ â° √◊ ó
2. JY}¤ó Ѩ~°â◊√~°¿ãºu "å I
1. â◊„`«∞=ÙÅ#∞ YO_çOK«∞#\˜ì Ѩ~°â◊√=Ù (QÆO„_»Q˘_»¤e) QÆey Ü«ÚO_»∞@KÕ
Ѩ~â° √◊ ~å=Úñ_»∞ 'YO_»Ñ~¨ â° √◊ ó— J#ñ|_≥#∞.
2. (ã¨∞^èŒ<åfi, YO_»Ñ¨~°â◊√ <å=∞=ÚÅ#∞ q_»nÜ«Ú#ѨÙ_»∞ 'JYO_»Ñ¨~°â◊√—
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 527
Jx QÆ∂_® K≥ѨÊ=K«∞Û#∞) P ѨHõΔ=Ú# Z=i KÕ`«#∞ YO_çOѨ|_»x Ѩ~°â◊√=Ù
QÆÅ"å_»∞ Ѩ~°â◊√~å=Úñ_»∞ 'JYO_»Ñ¨~°â◊√ó— Ü«∞QÆ∞#∞. Ѩ~°â◊√~å=Úñ_»∞ q+¨μ‚x
Ü«∞=`å~°"Õ∞ QÆ#∞Hõ q+¨μ‚=Ù 'JYO_»Ñ¨~°â◊√ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=Ú =Oâ◊O|∞# I ^èŒ~° [=∞^ŒyflH˜ [xOK≥ ^èŒ#∞ºñ_»∞ ~å=ÚO
_ç~°∞=kÜ≥ÚHõÑ¨é˜ #$Ѩ`«∞Å I t~°=ÚÅ [Hõ¯_çK≥ñ ^Œ#^Œ∞ KÕQ˘_»¤O@<£.
(ÉèÏQÆ.9㨯O. 427)
=∞. ^èŒ~°}© HõO@‰õΩÖˇ·# ÃÇ·ÏǨÏÜ«∞ #ˆ~O„^Œ „"å`«=Ú<£ Éèí∂i q
ã¨∞Êùi`À^•~° ‰õΩ~îå~°^è•~°ñ QÆÅ#<£ =ÚÜÕ∞º_»∞ =∂é∞Öò á⁄iO
ÉÁi =∞iÌOz, ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«Å=Ú q„ѨÙÖò "Õ_»ñQÍ xzÛ `å
l~°H©iÎ<£ [=∞^Œyfl ~å=Úñ_»# q∞OK≥O ^•#"ÕO„^À`«Î=∂!
(ÉèÏQÆ.2-153)
t=Ù_»∞ ^Œ‰õΔΩx Ü«∂QÆ=Ú#∞ ^èŒfiOã¨=Ú KÕã≤#ѨÙ_»∞ P Ü«∞[˝=Ú ÉèíÜ«∞=Ú`À
áêiáÈ~Ú QÆO^èŒ=∂^Œ# Ѩ~°fi`«=ÚÃÑ· `«Ñ¨ã¨∞û KÕÜ«ÚK«∞#fl qã¨∞‚=Ù <å„â◊~ÚOK≥#∞.
=K«. ~°∞„^Œ∞O_»∞ ~“„^•HÍ~°O|∞# #Ü«∞º[˝O|∞ "≥#∞H˘x <åѨ~ÚO (q+¨μ‚=ÙÃÑ·)
QÆqã≤# <˘Hõ¯ W+‘Hõ Ѩ~°â◊√~°∂ѨO|∞QÍ #aè=∞O„uOz Ü«∞`«x Ѩ~ÚO
„ѨÜ∂≥ yOz# #`«O_»∞ ^•x YO_ç`« ^è•~°O|∞ ¿ãÜ«Ú@O*Ëã≤ 'YO_»Ñ~¨ â° √◊ —=#∞
#aè^è•#O|∞ QÆeÔQ.—— (ÉèÏ~°. âßOu. 6P.441)
(W+‘Hõ ´ ÉÏ}=Ú) W@∞Å#∞ q+¨μ‚=Ù#‰õΩ 'YO_»Ñ¨~°â◊√— <å=∞ "Õ∞~°Ê_≥#∞.
NѨ~åâ◊~° Éè@í ~ì ∞° Å∞ ÉèÏ~°`=« ÚÖ’x D JOâ◊=Ú<Õ `«=∞ ÉèÏ+¨º=ÚÖ’ „"åã≤i.
569. ^•~°∞}ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨<å‡~°æ q~Àkè<åO ^•~°∞}`åfi`ü - ^•~°∞}ó I
ã¨<å‡~°∞Åæ q~À^è∞Œ ʼnõΩ ÉèÜ
í ∞« OHõ~∞° ñ_»∞ QÍ# q+¨μ=‚ Ù '^•~°∞}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
('^•~°}ó— Ü«∞#∞ áê~îåO`«~°=Ú#∞ QÆÅ^Œ∞. D ѨHõΔ=Ú# 'ã¨<å‡~°æ q~Àkè
^•~°}Ï`ü - ^•~°}ó— ã¨<å‡~°æ q~À^èŒ∞Å#∞ pÅ∞Û"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ '^•~°}ó— Ü«∞QÆ∞#∞)
ã‘. D =∞Ǩ|Åâße Ü≥∞é˜ñy tH˜OΔ Ñ¨OQÆ x+¨¯O@HõO |Ü≥∞º xdÅ Éè∞í =#(=Ú)
(ÉèÏQÆ.1㨯O.240)
 528 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
570. „^Œq}„Ѩ^Œó
â◊O.ÉèÏ. „^Œq}O "åOzè`«O ÉèíˆHÎÉèíºó „Ѩ^Œ^•fu „^Œq}„Ѩ^Œó I
"åOzè`å~°=÷ ÚÅ#∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ ÉÏQÆ∞QÍ xK«∞Û#∞ QÍ# '„^Œq}„Ѩ^óŒ — Ü«∞#|_»∞#∞.
Hõ. `«# [#‡ Hõ~°‡=ÚÅ#∞O I Q˘xÜ«∂_≥_ç "åiÔHÅ¡ñ QÀi# "≥Å¡O
^ŒxÜ«∞ñQÆ <˘ã¨Q∞Æ K«∞ "≥∂HõOΔ I |#Ü«∞=Úñ QÆ$Ѩ¿ÑÜ«Úñ QÆ$+¨μñ‚ _»=h<å^ä•!
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1ÉèÏ.57)

Hõ. [Å~°∞ǨÏ<åÉèí∞x H˘éÔH·

[Å`«~°Ê} =∂K«iOz ã¨`«º„=`«∞ñ _®
[Åkèñ „|kH˜ =∞#∞ =Ü≥∞º#∞
[Å*ωõΔΩxñ Q˘Å∞= ÔHO^Œ∞ ã¨OѨ^Œ QÆÅ^Õ? (ÉèÏQÆ.8㨯O.737)
571. kqã¨û Ê $H± (k=ãπã¨û Ê $H± áê)
â◊O.ÉèÏ. k=ó ã¨Ê~°≈<å`ü - kqã¨Ê $H± I
^Œ∞ºÖ’Hõ=Ú#∞ ã¨Ê $tOK«∞#∞ QÍ# 'kqã¨Ê $H±— Ü«∞QÆ∞#∞.
'„uáê^Œ™êº=∞$`«O kq— (KèåO.L. 3-12-6) Ѩ~°=∂`«‡ =¸_»∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞
kqÜ«∞O^Õ Ü«ÚO_»∞#∞.
"å=∞#∞ñ_»∞ „uq„Hõ=Úñ_≥· ^Œ∞ºÖ’Hõ=Ú#∞ ã¨Ê $tOK≥#∞.
âß. .... ã¨`«ºÑ¨^À#fl`«∞O_»QÆ∞K«∞ „|Ǩ‡O_®O`« ã¨O=iúÜ≥ÿ∞ (ÉèÏQÆ.8-622)
=∞. XHõáê^ŒO|∞# Éèí∂q∞ñ QÆÑ≤Ê kq "Õé˘O@<£ x~ÀkèOz...
(ÉèÏQÆ.8-625)
572. ã¨~°fi^Œ$QÍfi ºã¨ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fi^Œ$âßO - ã¨~°fi*Ï˝<å<åO q™êÎ~°Hõ$`ü - "åºã¨ó - ã¨~°fi^Œ$QÍfi ºã¨óI
J^äŒ"å ã¨~°fiOK« `«`ü ^Œ$H± KÕu - ã¨~°fi^Œ$H± - ã¨~åfiHÍ~°O *Ï˝#O, ã¨~°fi㨺
^Œ$+≤ì`åfi^•fi ã¨~°fi^Œ$H± I |∞∞ˆQfi^•k qÉèψQ# K«`«∞~å÷ "Õ^• =º™êÎó Hõ$`åó,
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 529
J^Àº"Õ^Œ UHõqOâ◊u^è•Hõ$`«ó kfifÜ«∞ UHÀ`«Î~°â◊`«^è• Hõ$`«ó, ™ê=∞"Õ^Œó
ã¨Ç¨Ï„ã¨^è• Hõ$`«ó, J^èŒ~°fi "Õ^À #=^è• âßMÏÉèË^Õ# Hõ$`«ó I U==∞<åºx K«
ѨÙ~å}Ïx =º™êÎ#º<Õ<Õu - "åº™È „|Ǩ‡ I
^Œ$H± Ü«∞#QÍ *Ï˝#=Ú. ã¨~°fiq^èŒ=ÚÅQÆ∞ *Ï˝#=ÚÅ#∞ q™êÎ~°=Ú KÕÜ«Ú
"åñ_»∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨~°fi^Œ$QÍfi ºã¨ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'ã¨~°fi^Œ$H±— J#QÍ JO^Œé‰õΩ ^Œ$+≤ì Ü«∞QÆ∞ "Õ^Œ=Ú. "≥Ú^Œ@ <˘Hõ\˜QÍ #∞#fl
JYO_» "Õ^Œ=Ú#∞ |∞∞ˆQfi^•k qÉèÏQÆ=ÚÅ`À <åÅ∞QÆ∞ q^èŒ=ÚÅ∞QÍ *ËÃã#∞ QÍ#
'"åºã¨ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞. 1. |∞∞ˆQfi^Œ=Ú#∞ W~°∞=k Ü≥ÚHõ¯ qÉèÏQÆ=ÚÅ∞#∞ 2.
Ü«∞Aˆ~fi^Œ=Ú#∞ #∂\ÁHõ¯ q^èŒ=ÚÅ∞QÆ#∞, 3. ™ê=∞"Õ^Œ=Ú#∞ "Õ~Úq^èŒ=ÚÅ∞QÆ#∞
4. J^èŒ~°fi "Õ^Œ=Ú#∞ `˘q∞‡k q^èŒ=ÚÅ∞QÆ#∞ qÉèílOK≥#∞. W`«~° ѨÙ~å}=ÚÅ#∞
QÆ∂_» qÉèílOK≥#∞. QÍ# "åºã¨∞ñ_»∞ „|Ǩχ Ü«∞O`«\ ˜ "åñ_»∞. W@∞Å "Õ^Œ=ÚÅ#∞
qÉèlí OK«∞@KÕ '"åºã¨ó— JÜ≥∞º#∞. ã¨~fi° ^Œ$‰õΩ¯ÅQÆ∞ "Õ^=Œ ÚÅ#∞ qÉèlí Oz# "å_»Q∞Æ @KÕ
'ã¨~fi° ^Œ$QÍfi ºã¨ó— JÜ≥∞º#∞.
K«. „ѨuÜ«ÚQÆ=∞O^Œ∞ ã¨O‰õΩz`« ÉèÏ=ÙÅ∞ #ÅÊ`«~åÜ«Ú=ÙÖò ã¨∞^Œ∞
~°æu‰õΩÅ∞ <≥·# =∞~°∞κŠHõQÆ=∞º=ÚÅ∞<£ ã¨fiHõ$`«O|∞Å∞<£ ã¨∞âß
â◊fi`«=ÚÅ∞ <≥·# "Õ^Œ`«~°∞âßYÅ∞ ^• qÉèílOz#\˜ì ã¨
#∞fl`«∞ñ_»∞ Ѩ~åâ◊~° „Ñ≤Ü«∞`«#∂Añ_»∞ <å ǨÏi ѨÙ>ˇì #i‡e<£.
(ÉèÏQÆ.2-194)
L. ã¨`«º=f=^èŒ∂\˜ =Ú#∞ â◊O`«#∞ ÃÑO_»¡=ÚQÍx<åñ_»∞ ™êO
QÆ`«º=Ú#O |~åâ◊~°∞ñ_»∞ QÆ~°ƒù=Ú KÕã≤# ÉÏ^Œ~åÜ«∞}∞O
_»`«ºkè‰õΩO_»∞ NǨÏiHõàÏOâ◊Añ_≥· „ѨÉèíqOK≥ x`«º=ÚÖò
ã¨`«º=ÚÖˇ·# "Õ^Œ=ÚÅ ™êOQÆ=ÚÅ<£ qÉèílOѨ ^Œ‰õΔΩ_≥·. (ÉèÏQÆ.9-670)
573. "åK«ã¨Êu~°Ü≥∂x[ó
â◊O.ÉèÏ. "åK«ã¨Êu~°Ü≥∂x[ Wu ã¨qâı+¨}O UHõO <å=∞ I "åK«ó-q^•ºÜ«∂ó Ѩuó
"åK«ã¨Êuó I Ü≥∂<åºO # *ÏÜ«∞`« - W`«ºÜ≥∂x[ó I
|∞∞ˆQfi^•k q^ŒºÅ‰õΩ áêʼnõΩñ_»∞ (~°HõΔ‰õΩñ_»∞) QÆ#∞Hõ "åK«ã¨Êu Ü«∞Ü≥∞º#∞.
 530 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
''Ü≥∂ "≥· "Õ^•Oâ◊Û „ѨÇ≤Ï}Àu `«Ãã·‡—— (âıfi. 6-18)
|∞∞ˆQfi^•^Œ∞Å KÕ`« ã¨∞ÎuOK«ñ|_»∞@KÕ`«#∞ "åK«ã¨Êu Ü«∞QÆ∞#∞.
''Ü«ÚQÍ<ÕÎ-#Îi›`å<£ "Õ^•<ÕûuǨ™ê#‡Ç¨Ï~°¬Ü«∞ó I
ÖËaèˆ~ `«Ñ¨™ê ѨÓ~°fi=∞#∞*Ï˝`åó ã¨fiÜ«∞OÉèí∞"åII——
''K«`«∞~°∞ºQÍ<ÕÎ "Õ^•<åO *ÏÜ«∞`Õ Hõe qѨ¡=ó I
„Ѩ=~°ÎÜ«∞xÎ `å<Õ`«º Éèí∂=∞ø ã¨Ñ¨Î~°¬Ü≥∂ k=ó II——
Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=ÚÅ∞ Ѩ~°=∂`«‡ '"åK«ã¨Êu— Ü«∞#∞@‰õΩ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
=∂`«$QÆ~°ƒù=Ú #∞O_ç [xOK«#O^Œ∞# 'JÜ≥∂x[ó— Ü«∞Ü≥∞º#∞.
''^•fiѨ~ˆ „Ѩ^"Œä ∞Õ =ºã¨óÎ ã¨fiÜ«∞O "Õ^•ó ã¨fiÜ«∞OÉè∞í "å—— (q.ѨÙ.) =K«# „ѨHÍ~°=Ú
^•fiѨ~° Ü«ÚQÆ=Ú#O^Œ∞ Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ ("åºã¨∞ñ_≥)· "Õ^=Œ ÚÅ#∞ qÉèlí OK≥#∞.
W@∞Å q+¨μ‚=Ù "åK«ã¨Êu Ü«Ú#∞ JÜ≥∂xAñ_»∞#∞ JQÆ∞@KÕ '"åK«ã¨Êu ~°Ü≥∂x[ó
— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
574. „u™ê=∂
â◊O.ÉèÏ. ^Õ=„=`« ã¨=∂MϺ`≥·ó „uaèó ™ê=∞aèó ™ê=∞ÔQ·ó ã¨∞Î`« Wu - „u™ê=∂I
^Õ=„=`«=ÚÅx „ѨMϺu QÍOz# =¸_»∞ ™ê=∞=∞O„`«=ÚÅKÕ ™ê=∞QÍÜ«∞‰õΩÅ
KÕ`« ã¨∞ÎuOѨñ|_»∞#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '„u™ê=∂— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''JkèѨ`å W q∞„`«=`å W HõΔ„`«Ñ¨`å W ã¨∞=óѨ`å W ^èŒ#=`å W——
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ =¸_»∞ ã¨∞Îu™ê^èŒ#=ÚÅQÆ∞ ™ê=∞=ÚÅKÕ H©iÎOѨ|_»∞#∞.
('JkèѨ`å— "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Ѩ~°=∂`«∞‡x ã¨∞ÎuOK«∞ â◊|Ì=ÚÅ∞)
575. ™ê=∞QÆó
â◊O.ÉèÏ. ™ê=∞ QÍÜ«∞fu - ™ê=∞QÆó I
"åºã¨∞ñ_»∞ <åÅ∞QÆ∞ "Õ^Œ=ÚÅ#∞, âßYÅ#∞ „ѨKå~°=Ú KÕÜ«Ú ÉÏ^茺`«#∞
`«# #Å∞QÆ∞~°∞ t+¨μºÅ‰õΩ #ѨÊyOK≥#∞. |∞∞ˆQfi^Œ âßYÅ#∞ ÃÑ·Å∞#‰õΩ, Ü«∞Aˆ~fi^Œ
âßYÅ#∞ "≥·â◊OáêÜ«∞#∞#‰õΩ, ™ê=∞"Õ^Œ âßYÅ#∞ *ˇ·q∞xH˜, J^èŒ~°fi}"Õ^Œ âßYÅ#∞
ã¨∞=∞O`«∞#‰õΩ xK≥Û#∞. ™ê=∞âßMÏ „Ѩ=~°‰Î Ωõ Öˇ#· *ˇq· ∞x "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =∞ǨÏ~°∞¬Å ~°∂Ѩ=Ú#
Ѩ~°=∂`«‡ ™ê=∞"Õ^Œ=Ú#∞ QÍ#=Ú KÕÜ«Ú#∞ QÍ# '™ê=∞QÆó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 531
NHõ$+¨μñ‚ _»∞ `«# QÆ∞~°∞=Ù ™êOnѨx Hõ_» ã¨HÅõ "Õ^=Œ ÚÅ #Éèºí ã≤OK≥#∞. "åxÖ’
™ê=∞"Õ^Œ=Ú#∞ QÆÅ^Œ∞.
''„áê"ÀK« "Õ^•#dÖÏ<åûVŸæѨx+¨^À QÆ∞~°∞ó I
ã¨~°Ç¨Ï㨺O ^èŒ#∞ˆ~fi^ŒO ^èŒ~出<åflºÜ«∞Ѩ^ä•Oã¨Î^ä• II (ÉèÏQÆ.) QÍ# '™ê=∞QÆ∞—ñ
_»Q∞Æ #∞.
™ê=∞=∞#QÍ ™êO`« fi =Ú. NHõ $ 㨠∞ ‚ ñ _» ∞ ~åÜ« ∞ ÉÏ~° 㨠= ∞Ü« ∞ =Ú#
^Œ∞~Àº^èŒ<å^Œ∞Å#∞ ™êO`«fi =K«#=ÚÅ`À ã¨Okè H˘Ñ≤ÊOѨ „Ѩܫ∞uflOK≥#∞. QÍ#
'™ê=∞QÆ∞ñ_»∞—
''Ü«∞`ü YÅ∞ ™ê^è∞Œ `«`åû"Õ∞`åºK«H`Δõ —Õ — (KèåO.L.2-1-1) J#∞ „â◊√`«º#∞™ê~°=Ú
™ê=∞=Ú (™ê^è∞Œ , â’Éè#í =Ú) #∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ ##∞„QÇÆ Ï≤ OK«∞@‰õΩ Ñ¨Å∞‰õΩ#∞. QÍ# '™ê=∞QÆó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
576. ™ê=∞
â◊O.ÉèÏ. ''"Õ^•<åO ™ê=∞"Õ^Àã≤‡—— (Éèí.w.10-22) Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`åû=∞"Õ^Œó
- ™ê=∞ I
Ѩ~=° ∂`«‡ ™ê=∞"Õ^~Œ ∂° ѨÙñ_»∞. NHõ$+¨É‚ Qíè "Æ å#∞ñ_»∞ w`«Ü∞« O^Œ∞ '"Õ^=Œ ÚÅÖ’
™ê=∞"Õ^Œ=Ú#∞ <Õ<Õ— Ü«∞x K≥ÃÑÊ#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ ™ê=∞"Õ^Œ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞.
ÉèQí =Æ `«ûfi~°∂ѨÙÖˇ#· N HõOz =∞Ǩ™êfiq∞"å~°∞ XHõ Ü«ÚѨ<åºã¨=ÚÖ’ '™ê=∞—
â◊|Ì=Ú h „H˜Ok q^èŒ=ÚQÍ "åºMϺxOzi.
''™ê=∞—— Ü«∞#QÍ =∞#ã¨∞û#‰õΩ âßOux KÕ‰Äõ ~°∞Û#k Ü«∞x Ü«∞~°=÷ Ú. =∞é˜ÜÚ≥ Hõ
q^è=Œ ÚQÍ P#O^Œ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#@∞¡ =∞#ã¨∞û#∞ „¿Ñ~°} KÕÜÚ« @. â◊„`«∞=Ù <≥^∞Œ ~˘¯#∞
™ê=∞ ^•# ÉèË^Œ ^ŒO_ÀáêÜ«∞=ÚÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜k ™ê=∞=Ú. J#QÍ â◊„`«∞=Ù#∞
ã¨=∂^èÕÜ«∞ "åHõº=ÚÅ`À, J#∞~åQÆ=Ú`À [~ÚOK«∞@ D HÍ~°º=ÚÅ#∞ Ѩ~°=∂`«‡
KÕÜ«Ú#∞ QÍ# '™ê=∞— J#ñ|_»∞#∞.
577. x~åfi}"£∞
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fi^Œ∞óM’Ѩâ◊=∞ÅHõΔ}O Ѩ~°=∂##Ì~°∂ѨO - x~åfi}"£∞ I
ã¨HõÅ ^Œ∞óY=ÚÅ#∞ LѨâ◊q∞OѨ *ËÜ«Ú x~°uâ◊Ü«∞ P#O^Œ ~°∂Ѩ=Ú#∞,
 532 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
L`«Î=∞ ѨÙ~°∞ëê~°÷=∞QÆ∞ ÔH·=ź ~°∂Ѩ=Ú#∞ #QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ 'x~åfi}— =∞#ñ|_»∞#∞.
'JѨÙ}ºÑ¨Ù}ÀºÑ¨~°"Õ∞ Ü«∞O ѨÙ#~°ƒù=x~°ƒùÜ«∂ó I
âß<åÎó ã¨<åflºã≤<À Ü«∂xÎ `«Ãã·‡ "≥∂HΔÍ`«‡<Õ #=∞ó II —— (ÉèÏ~°)
Hõ. ѨÙ~°∞ëêuQÆ Ü≥ÿ∞ `ÀñK«∞#∞ I x~°∂Ѩ}=Ú ¿ãÜ«∞ #∂ñk xˆ~ÌtOѨ<£
"≥~°=ÙѨ_»Hõ, âßâ◊fi`«ã¨∞Y I Éèíi`«`«, x~åfi} =∞#ñQÆñ|_»∞ñ „|Hõ$u #$áê!
(ÉèÏ~°.P#∞âß.1P.310)
âßâ◊fi`«ã¨∞Y=Ú ¿Ñˆ~ "≥∂HõΔO. JkÜÕ∞ x~åfi}=Ú. Jk ѨÙ~°∞+¨μx HõO>ˇ#∞
q∞Oz#^≥·# „ѨHõ$u Ü«∞#ñ|_»∞#∞. Jk ~Ú\˜ìk Ü«∞x K≥ѨC@‰õΩ QÍx, K«∂ѨÙ@‰õΩ
QÍx, `«i¯OK«∞@‰õΩ QÍx gÅ∞ Ѩ_»^Œ∞.
Hõ. [##ã≤÷uÅÜ«∞ ^Œ∂~°∞x I =Úx#∞`«∞ x~åfi}ã¨∞Y ã¨=Ú„^Œ∞x ã¨∞QÆ∞}∞O
^Œ#∞`«#∞xñ |$^äŒ∞ŠѨ$^äŒ∞Å∞x I ##Ѷ¨∂`«∞‡ =∞Ǩ#∞ÉèÏ=Ù #aè#OkO`«∞<£.
(ÉèÏQÆ.8-162)
Hõ. q`«Î=Ú ã¨Oã¨$u Ѩ@Å=Ú I „=`«Î=Ú HÍ=∂k "≥·i =~°æO|∞Å <Õñ
_ç`«Î=Ú z`«Î=Ú Ç¨ÏiH˜xñ, *Á`«Î=Ú x~åfi}Ѩ^Œ=Ú, â◊√Éèí=∞QÆ∞ =∞#‰õΩ<£.
(ÉèÏQÆ.7-249)
=K«. ~åQÍkÜ« Ú Hõ Î = ∞#㨠∞ ¯O_» ~ Ú# â◊ s iH˜ 㨠O ™ê~° K « „ Hõ x =~° Î H õ O |~Ú#
ǨÏizO`«#O|∞ „|Ǩχ=∞O^Œe x~åfi}ã¨∞YOɡ\ ˜ì ^Œ\ ˜ì^Œx |∞^èŒ∞Å∞
^≥eÜ«Ú^Œ∞~°∞. (ÉèÏQÆ.7-241)
^ŒO_». "≥ · ~ åQÆ º â◊ H ˜ Î ã ¨ ∞ Êù @ *Ï˝ # É’^è • `« ∞ ‡Öˇ · # \˜ ì nè ~ À`« Î = ÚÖò x`« º <≥ · ~ ° ‡ ź
Éè"í åºO`«~O° QÆ|∞ÅO^Õ Ñ¨~O° *’ºu áê^•|˚ Ñ‘~O°î |∞ weOz HÔ =· ź ã¨O„áêѨÙÖÎ ·ˇ
~°\ ˜ì x~åfi}=¸iÎO „|â◊Oã≤O`«∞ ... (ÉèÏQÆ.3㨯O.203)
=∞. xQÆ=∂~°÷ „Ѩuáê^ŒHõ „ѨHõ@"≥∞ÿ, x~åfi} ã¨O^è•~ÚQÍ
ÉèíQÆ=O`«∞O_»∞ ~°zOѨ ÉèÏQÆ=`«HõÅÊHΔ͇["≥∞ÿ âßG~å
l QÆi+¨ªO|QÆ∞ h ѨÙ~å} Hõ^äŒ ã¨OˆHΔѨO|∞#O *ˇÑ≤Êu<£,
[QÆu<£ h=Ù ~°zOѨ٠^•# #u q™êÎ~°O|∞QÍñ |∞„`«HÍ !
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 533
ÉèÏQÆ=`«=Ú x~åfi}„Ѩ^Œ=Ú. (ÉèÏQÆ.2㨯O.212)
578. ÉèË+¨["£∞
â◊O.ÉèÏ. ã¨O™ê~°~ÀQÆ™œº+¨^èŒO ÉèË+¨["£∞ I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨O™ê~°=∞#∞ ~ÀQÆ=Ú#∞ x=iÎOz "≥∂Hõ=Δ Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞ Éè+Ë [¨ =Ú
(B+¨^èŒ=Ú) =O\˜"åñ_»∞ QÍ# 'ÉèË+¨["£∞— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. [#‡Hõ~°‡"åºkè q"≥∂K«#O|∞#‰õΩñ QÍ~°}O|QÆ∞ k"Òº+¨^èŒO|∞ QÍ=Ù#
N=∞<åfl~åÜ«∞} Hõ^ä•=∞$`«O|∞ „QÀÅ∞=Ú. (ÉèÏQÆ.11-2)
579. aè+¨H±
â◊O.ÉèÏ. ã¨O™ê~°~ÀQÆx~À‡HõΔHÍi}©O Ѩ~åO q^•º=ÚѨk^Õâ◊ w`åã≤fiu - aè+¨H±I
''aè+¨HõÎ=∞O `åfi aè+¨*ÏO â◊$}Àq∞—— (|∞∞.ã¨O.2-33-4) Wu „â◊√`Õó I
'aè+¨H±— J#QÍ "≥·^Œ∞ºñ_»∞. Ö∫H˜Hõ=∞QÆ∞ "≥·^Œ∞ºñ_»∞ â◊s~°=ÚʼnõΩ ã¨OÉèíqOK«∞
~å[Ü«∞HΔ͇k ~ÀQÆ=ÚÅ #∞O_ç q=Ú‰õΩÅÎ ∞QÍ *Ëã≤ P~ÀQƺ=Ú#∞ HõeyOK«∞#∞. ÉèQí "Æ å#∞ñ
_»∞ ã¨O™ê~° ~ÀQÆ=Ú#∞ x=iÎOѨ*ËÜ«∞QÆÅ q^Œº Ü«∞#∞ B+¨^èŒ=∞QÆ∞ 'ÉèíQÆ=næ`«—#∞
J~°∞˚#∞#‰õΩѨ^ÕtOz `«^•fi~å Ö’Hõ=Ú#‰õΩ „Ѩ™êkOK≥#∞. QÍ# 'aè+¨H±— JQÆ∞#∞.

'aè+¨HõÎ=∞O— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú 'x#∞fl "≥·^Œ∞ºÅO^Œé˜Ö’ Q˘Ñ¨Ê "≥·^Œ∞ºxQÍ

q#∞K«∞<åfl=Ú.— Jx K≥ѨCK«∞#flk. ''„Ѩ^äŒ"≥∂ ^≥·"Àº aè+¨H±—— W`åºk „â◊√`«∞Å∞
„Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
Hõ. `«#"åiñ [OѨñ*ÏÅHõ I "≥#Hõ‰õΩñ É’ xK«ÛyOK«∞ q[Ü«Úx â◊OHõ<£
Ѷ¨∞#Ü≥∂QÆq^Œºñ ÉÏÑ≤# I =Úx=O^Œ∞ºx áê^ŒÉèíH˜Î "≥Ú#Ü«Ú<£ <å‰õΩ<£.
(ÉèÏQÆ.1-221)
K«. .............QÆ_çOk „=}O|∞#∞ ^Œ∞tÛH˜`«û=Ú
#fl#ñ ^ŒQÆ∞ [#‡~ÀQÆ=Ú# Hõi‡e "≥·^Œ∞ºñ_» "≥·# x#∞fl .....
(ÉèÏQÆ.4-933)
Hõ. P n~°…`«Ñ¨Ùx Hõkè‰õΩñ_»∞ I N^Œ~Ú`åOâ◊=Ú#ñ |∞>ˇì ¿ã=ÙºO_®Ü«Ú
ˆ~fi^ŒA˝ñ_»∞ ^èŒ#fiO`«i I MË^ŒO|∞Å∞ "åÜ«Ú #`«x H©~°Î# ¿ãÜ«∞<£.
(ÉèÏQÆ.9-498)
 534 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
P. Jxfl ã¨OHõ@=ÚÅ x|ƒOy <≥O`«Ü«Ú I <˘QÆ∞Å∞ z`«Î=$uÎ <˘=Ùfi n~°Ê
"≥[˚g=HÍ"≥! "ÕÜÕ∞Å? ÜÕ∞QÆu #_»Ñ¨ñ ^ŒÅñz `«kÜ«∞ <å‰õΩñ „aÜ«∞=Ú.
(ÉèÏ~°.L^ÀºQÆ.3P.26)
L. HõOã¨∞ñ_»∞ x@¡ `«O„_ç =∞k QÆO^≥_»∞ K«O^Œ "≥Ú#iÛ ^èŒ~°‡ q
^èŒfiOã¨=Ú ¿ãã≤#O QÆ∞Å=Ú"å~°Å∞ <å ÔHé˜ñyOѨ <Õ#∞ ^Œ∞
~å‡Oã¨=Ú QÀÜ«Ú "≥·^Œ∞ºx „Hõ=∞O|∞# <å`«xñ „^Œ∞Oz Ü«∞#fiÜ≥∂
`«ÎOã¨=Úñ *ËÜ«∞<Õ [#‰õΩñ† ^Œkfi^èŒ "≥ÚѨÊ^≥ g∞~°∞ñ *Ëã≤#<£.
(ÉèÏ~°.L^ÀºQÆ.3P.379)
580. ã¨O<åºã¨Hõ$`ü (ã¨<åflºã¨Hõ$`ü.áê)
â◊O.ÉèÏ. "≥∂HΔÍ~°÷O K«`«∞~°÷=∂„â◊=∞O Hõ$`«"åxu - ã¨O<åºã¨Hõ$`ü I
„|ǨχK«~åºk <åÅ∞QÆ∞ P„â◊=∞=ÚÅ∞ „â◊√`«∞ÅÜ«∞O^Œ∞ „Ѩã^≤ =úŒ ÚÖˇ#· q. "åxÖ’
`«∞sÜ«∞=Ú (ã¨O<åºã¨=Ú) <åÅ∞QÆ∞ q^èŒ=ÚÅ∞ 1. ‰õΩ\©K«Hõ 2. |Ǩ˙^ŒHõ 3.
ǨÏO㨠4. Ѩ~°=∞ǨÏOã¨. gxÖ’ <åÅæ=^≥·# Ѩ~°=∞ǨÏO㨠ã¨O<庙ê„â◊=∞=Ú#∞
"≥∂HΔÍ„â◊=∞=ÚQÍ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ U~åÊ@∞ KÕÃã#∞. P„â◊=∞=Ú ÅxflÜ«Ú Ñ¨~°=∂`«‡KÕ
xi‡OK«|_ç#q. S##∞, *Ï˝<å~°÷"≥∞ÿ Ѩ~°=∂`«‡ Ѩ~°=∞ǨÏO™ê„â◊=∞=Ú <Õ~°Ê~°K≥#∞.
QÍ# 'ã¨<åflºã¨Hõ$`ü— JÜ≥∞º#∞.
*˽ܫ∞ ã¨û x`«ºã¨<åflºã‘ Ü≥∂ # ^Õfi+≤ì # HÍOHõΔu I
x~°Ìfi<ÀÌfiÇ≤Ï =∞ǨÉÏÃÇÏ∂ ã¨∞YO |<åú„`«Ê=ÚK«º`Õ II (Éèí.w.5-3)
U Hõ~°‡Ü≥∂y ^ÕxxÜ«Ú ^Õfi+≤OѨñ_À, ^ÕxxÜ«Ú HÀ~°ñ_À J\˜ì"åñ_»∞
x`«ºã¨<åflºã≤ Ü«∞QÆ∞#∞. ~åQÆ^fiÕ ëêk ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ∞ ÖËx"åñ_»∞ ã¨∞ÅÉè=í ÚQÍ |O^è=Œ ÚÅ
#∞O_ç q=Ú‰õΩÎñ_»∞ HÍQÆÅñ_»∞.
JO`«óHõ~}° =Ú #O^Œe ^À+¨=ÚÅ#∞ =^ŒÅ∞@ÜÕ∞ x["≥∞#ÿ ã¨<åflºã¨ =∞xÜ«Ú,
x`«º ã¨<åflºã¨=∞xÜ«Ú ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ `≥eÃÑ#∞. (ˆH=Å ÉÏǨϺ HÍëêÜ«∞=G ^è•~°}KÕ
ã¨<åflºã¨ Ѷ¨Å=Ú ÅaèOѨ^Œ∞) 'ã¨`ü— ã¨fi~°∂ѨÙñ_≥·# ÉèíQÆ=O`«∞x Ü«∞O^Œ∞ `«#∞ =∞<À
^èŒ# „áê}Ï^Œ∞Å#xflO\˜x ã¨=∞iÊOK«∞@ 'ã¨O<åºã¨=Ú—.
'ã¨O— ã¨OQÆ=Ú#∞ K«Hõ¯QÍ fã≤ Ü«∂=Å#∞OK«∞@ 'ã¨O<åºã¨=Ú—
"≥∂HΔÍ~°∞÷ÅÔH· ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ D ã¨O<庙ê„â◊=∞=Ú#∞ É’kèOK≥#∞ QÍ#
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 535
'ã¨<åflºã¨H$õ `ü— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
`Õ. ÉèÏ~°ºÑ¨Ù„`«∞ÖÏkQÆñ QÆÅ áêâ◊ã¨OK«
Ü«∞O|∞ x~°ã≤Oz Ü«∞u^èŒ~°‡ =∂K«iOz
~ÚÅ∞ "≥_»e QÆ∞~°∞â◊√„â◊¥+¨ #ÅѶ¨Ú ™êOYº
Ü≥∂QÆ âßG ~°Ç¨ÏÃã·ºHõÜ≥∂QÆ"≥ÚOk. (ÉèÏ~°.J#∞âß.3P.311)
ã‘. ѨÙ}ºO|∞Öˇ·# Ü«∞~°}ºO|∞Å#∞ â◊¥#º I QÆ$ǨÏ=ÚÅ ^Õ=`å QÆ$ǨÏ=ÚÅO^Œ∞
QÆ∞ǨÏÅ#∞ xÅ∞K«∞K«∞ñ QÆ∞_»∞Ѩ٠aèHΔõ <˘#iÛ I Ü≥ÚHõKÀ@ =∞~°QHÆ õ Ü≥ÚÅ¡q∞Ü«Ú#∞
=ÅѨÙ#∞ <≥_»e x~°ÌfiO^Œfi`« áê\˜Oz I =∞=∞`« Ü«∞ǨÏOHõ$u =∂x x`«º
`«$áêÎ`«∞‡ñ_»∞#∞ [<ånè#`«fi~°Ç≤Ï`«∞O_»∞ I <≥· QÆ=∞ºkâ◊ Ü≥ÚHõ¯ñ_»#ñQÆ ÖËHõ
P. "≥∞ÅQÆ∞K«∞O_ç ѨHõfiѶ¨Å=Ú `˘_ç=∞ñ ÉÏÜ«Ú
Ѩyk QÆ∞}K«Ü«∞O|∞ñ ÉÏã≤ Ü«∞HõΔ
Ü«∞O|∞ #K«Å=Ú#∞ x~å=∞Ü«∞O|∞#∞ #QÆ∞
Ѩ^Œ=Úñ *ˇO^Œ∞ â◊√^ŒúÉèÏ= "≥∞ã¨ñQÆ (312)
Hõ. aèHõΔ‰õΩñ _ç"≥∞‡~Ú h_»=Úñ I |H˜Δ q_»∞K«∞#@∞¡ =∂Ü«∞ñÉÏã≤ Ü«∞ÉèË^ŒºO
|HõΔ~° =∞#∞ `«`Ϋ fiO|∞#∞ I ™êHΔÍ`«¯ $uñ QÆ∂iÛ xÅ∞K«∞ âßâ◊fi`« Ѩ^Œq<£.
(314)
=K«. J=∞‡Ç¨#∞ÉèÏ=ÙO_»∞ ã¨O™ê~° ™êQÆ~O° |∞ QÆ_K» ∞« @Ü«Ú HÍ^•„t`«∞Å#∞O QÆ_Ñ» O¨
*ÏeÜ«ÚO_»∞. (316)
HõOz =∞Ǩ™êfiq∞"åi =O\˜ ã¨<åflºã¨∞Å∞ "å~°∞ `«iOz P„t`«∞Å#∞ ‰õÄ_®
"åi É’^èŒÅKÕ `«iOѨ*ËÜ«∞QÆÅ~°∞.
581. â◊=∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨<åflºã≤<åO „áê^è•<Õº# *Ï˝#™ê^èŒ#O â◊=∞=∂K«+¨ì Wu â◊=∞ó I
''Ü«∞f<åO „Ѩâ◊"≥∂ ^èŒ~À‡ xÜ«∞"≥∂ =#"åã≤<å"£∞ I
^•#"Õ∞= QÆ$Ǩϙê÷<åO â◊√„â◊¥ëê „|ǨχKåi}Ï"£∞—— Wu 㨇 $`Õó —
2. ã¨~°fiÉèí∂`å<åO â◊=∞Ü«∞fu "å â◊=∞ó I
1. WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ `«=∞ `«=∞ q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ=iÎÅ¡Hõ áÈ=Ù@#∞ 'â◊=∞
 536 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞O^Œ∞~°∞. 'Ü«∞f<åO— J#∞ 㨇 $u "åHõº=Ú#O^Œ∞ Ü«∞`«∞ʼnõΩ „Ѩâ◊=∞=Ú
*Ï˝#™ê^èHŒ =õ ∞QÆ∞ =ÚYº^è~Œ ‡° =∞x K≥Ñʨ ñ|_ç#k. "åiH˜ P â◊=∞=Ú#∞ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ „â◊√`«∞Å
=Å##∞, ÉèíQÆ=næ`« "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx=Å##∞ É’kèOK«∞#∞.
=K«.WO„kÜ«∞ x„QÆǨÏO|∞#∞, â◊„`«∞ q∞„`« ã¨=∞`«fiO|∞#∞,
'â◊=∞O—|#O |~°ñQÆ∞. (ÉèÏQÆ.11-109)
2. „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ#∞ ã¨OǨÏiOK«∞#∞. r=ÙÅ#∞ tH˜ΔOz
"åi áêѨ=ÚÅ#∞ â◊q∞OѨ *ËÜ«Ú#∞. QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'â◊=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. â◊=∞#∞O_» "≥·u HõŇ+¨ I â◊=∞#O|∞#ñ *Ëã≤ h=Ù [Å*ÏѨÎã¨∞`å !
(ÉèÏ~°.J~°}º.7P.231)
582. âß#Îó
â◊O.ÉèÏ. q+¨Ü«∞ã¨∞MË+¨fiã¨Væ`«Ü«∂ - âß#Îó I ''x„+≤¯Ü«∞O x+¨¯ÅO âß#Î"£∞——
(âıfi.6-19)
q+¨Ü«∞ ã¨∞Y=ÚÅO^Œ∞ ã¨OQÆ=Ú ÖˉõΩO_»∞@ 'âßO`«=Ú— J#|_»∞#∞. P
'âßO`«—~°∂ѨÙñ_»∞ Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞. q+¨Ü∞« ã¨∞Y=ÚÅ#QÍ WÅ∞¡, Ѩâ√◊ =ÙÅ∞, ã¨OѨ^ÅŒ ∞,
á⁄Å=ÚÅ∞, "åǨÏ#=ÚÅ∞ =Ú#flQÆ∞#q. Wq Ü«∞xflÜ«Ú#∞ `å`å¯eHõ"≥∞ÿ#q.
XHõ~ÀA# LO_ç =∞é˜Ü≥ÚHõ ~ÀA# ÖˉõΩO_»QÆ áÈ=Ù#∞. P q+¨Ü«∞ ã¨∞Y=ÚÅO
^•ã¨HΘ [xOz#KÀ, "åxx ã¨OáêkOK«∞@‰õΩ Hõ+Ñì¨ _¨ ∞» #∞. J@∞¡ Hõ+Ñì¨ _¨ #ç #∞, "åxx
™êkèOK«=K«∞Û#∞ ÖËHõ ™êkèOK«ÖHË õ áÈ=K«∞Û#∞. ™êkèOz#KÀ "åxÃÑ· ~åQÆ=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Ѷ¨eOK«xKÀ ^Õfi+¨=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. D ~åQÆ^Õfi+¨=ÚÅKÕ z`«Î qˆHΔѨ=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Jã¨Å∞ q+¨Ü«∞ ã¨∞Y=ÚÅO^•ã¨H˜ÎÜÕ∞ ÖˉõΩ#flKÀ z`«ÎqˆHΔѨ=Ú QÆÅ∞QÆ^Œ∞. JkÜÕ∞
'âßO`«=Ú—. 'x+¨¯ÅO— J#∞ #∞Ѩx+¨^•fiHõº=Ú. 'P`«‡‰õΩ J=Ü«∞=ÚÅ∞ ÖË=Ù. „H˜Ü∞« Å∞
ÖË=Ù âßO`«ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ#k— Ü«∞x K≥ѨCK«∞#flk.
=K«. âßO`À„QÆ~∂° Ѩ^~Œè ∞° O_≥#· ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞O_»∞ âßO`«~∂° ѨÙO_»∞ QÍ=Ù#ñ |~°H$õ `åѨ~å^èŒ
x+‘Ê_»º =∂# =∂#ã¨∞O_»Ü«Úº ##∞HõOáêÜ«∞`«Î z`«∞ÎO_≥· =iÎOK«∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.91)
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ H˘O^Œ~‰° Ωõ âßO`«~∂° ѨÙñ_»∞QÆ#∞, H˘O^Œ~‰° Ωõ L„QÆ~∂° ѨÙñ_»∞QÆ#∞
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 537
Hõ#∞Ñ≤OK«∞K«∞O_»∞#∞. HÍx PÜ«∞# JO^Œi Ü≥∞_»Å âßO`«~°∂ѨÙñ_Õ. "åi "åi
ã¨fiÉèÏ==ÚÅ#∞ |\˜ì "åiH˜ "Õˆ~fi~°∞QÍ HõxÑ≤OK«∞#∞ QÍx `«#‰õΩ#fl ^˘Hõ¯>Ë f~°∞.
Hõ. J~°÷ѨuHõO>ˇñ QÆeq∞ QÆ$ I `å~°∞÷O_≥· Ü«∞`«∞Å â∫~°º =∞Å=_çÜ«Ú #`«O
_»~°÷=ÚÅ#∞ „ÉÏ}=ÚÅ#∞I =º~°÷=ÚÅx `«Åñz âßO`«∞ñ_»Ü≥∞º #ˆ~O„^•!
(ÉèÏQÆ.9-637)
=K«. x~°O`«~O° |∞#∞ Ö’HõãO¨ KåiÜ≥∞ÿ # h‰õΩ <Õ Ö’HõO|∞# #∞xH˜Ñ@ ¨ ∞ì ÖˉΩõ O_»∞ñ
QÍHõ Jx (^Œ‰ΩΔõ O_»∞ <å~°^∞Œ #‰õΩ) x~°Ü
Ì Ú« O_≥· âßѨOaK≥Û. JO`« <å~°^∞Œ O_»∞
`«„`À¯^èŒ"åHõºO|∞Å HõÅ∞QÆHõ Ü«∞@¡ HÍx=∞‡x ã¨=∞‡uOz K«xÜ≥∞. W\˜ì
âßO`«ÉèÏ=O ɡ=fix =Å#O QÆÅ∞QÆ∞, #`«O_»∞ ã¨~åfif`«∞O_≥· 㨈~fiâ◊fi~°∞O
_»#O|_»∞. (ÉèÏQÆ.6-252)
(™ê^艌 Ωõ Å∞ SÇ≤ÏHõ"∞≥ #ÿ ã¨∞Y=ÚÅxflÜ«Ú `å`å¯eHõ"∞≥ #ÿ =x „QÆÇÏ≤ Oz, "åxx
ã¨OáêkOK«∞@Ö’ HÍÅ=Ú#∞ =º~°=÷ Ú KÕÜ∞« Hõ ÉèQí =Æ <åfl=∞ ã¨OH©~<ΰ å^Œ∞Å`À NǨÏix
"≥∞Ñ≤ÊOz ã¨∞ã≤÷~°"≥∞ÿ# (âßâ◊fi`«) âßO`«=Ú ("≥∂HõΔ=Ú)#∞ á⁄O^Œ=Öˇ#∞.)
583. xëêª
â◊O.ÉèÏ. „ѨÅÜÕ∞ x`«~åO `«¢`≥·= u+¨ªxÎ Éèí∂`åhu - xëêª I 㨠„|ÃǷχ= I
HõÖÏÊO`«=Ú# ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅ∞ Ѩ~°=∂`«∞‡x Ü«∞O^Œ∞ xez Ü«ÚO_»∞#∞
QÍ# 'xëꪗ Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. ÃÑ#∞ ѨQÆ∞ =~å¬HÍÅO I |∞# k#<åÜ«∞‰õΩx =Å#ñ ÉÁ_»q∞# ã¨eÅO
|#Ü«∞=Úñ „QÆ=∞‡é „w+¨‡O I |∞# ã¨∂~°∞ºxÜ«∞O^Œ∞ _çO^Œ∞áÈeHõ =∞é˜ÜÚ« <£
(ÉèÏQÆ.4㨯O.956)
Hõ. ^è~Œ }
° ñ˜ [~åK«~° Éè∂í `«=Ú I Å~°Ü∞« ñQÆ [x~ÚOz Ü«∞O^≥ Ü«∞}y# Ѩyk<£
ǨÏiKÕñ |∞\˜ì# qâ◊fi=Ú I ǨÏiÜ«∞O^≥ ÅÜ«∞O|∞ <˘O^Œ∞... (957)
584. âßxÎó
â◊O.ÉèÏ. ã¨=∞™êÎq^•º x=$uÎó - âßxÎó I 㨠„|ÃǷχ= I
ã¨=∞ã¨=Î ∞QÆ∞ Jq^Œº (J*Ï˝#=Ú) `˘Åy# ã≤u÷ 'âßOu— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. Jq^Œº
 538 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`˘Åy#KÀ q∞QÆ∞Å∞#k q^ŒºÜÕ∞ (*Ï˝#"Õ∞). Ѩ~°=∂`«‡ *Ï˝#~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ
'âßOuó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. Z=fiO_Õx ã¨fi^èŒ~å‡Kå~° Ѩ~°∞O_»∞#∞, xëê¯=ÚO_»∞#∞, „â◊^•úÜ«Ú‰õΩÎO_»∞<≥·
#<≥flšѨC_»∞ Éèí[~ÚOK«∞ #\˜ì"åx =∞#O|∞ „Hõ=∞O|∞#ñ „|ã¨#flO|QÆ∞,
#@∞¡ „Ѩã¨#fl =∞#ã¨∞¯O_»_»∞#∞ „uQÆ∞}Ïf`«∞O_»∞#∞ ã¨=∞ºQÆÌ~°≈#∞O_»∞#∞ <≥·#
Ü«∞`«O_»∞ =∞nÜ«∞ ã¨=∞™ê÷# ~°∂Ѩ âßOu <˘O^Œ∞, #kÜ«∞ HÔ =· źO |#O|_»∞.
(ÉèÏQÆ.4-540)
''âßO`«~°ã¨ã¨∞Êù@ ~ÀÇ¨Ï k^ŒúÉ’^è•OQÆ!—— (ÉèÏ~°.â◊ź.1P.403)
„ѨâßOu ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# âßO`« ~°ã¨=Ú #O^Œ∞ ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ "≥ÚÅ∞K«∞K«∞#fl
(ã¨Ê+¨=ì ÚQÍ „ѨHÍtOK«∞) *Ï˝#"Õ∞ â◊s~°=ÚQÍ QÆÅ"åñ_®!—— Jx uHõ¯# QÍ~°∞ Hõ$uÉè~í ΰ
Ü«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x ã¨∞ÎuOzi.
585. Ѩ~åÜ«∞}"£∞
â◊O.ÉèÏ. Ѩ~°O - L`«¯ $+¨ì=∞Ü«∞#O - ™ê÷#O ѨÙ#~å=$uÎâ◊Vͯ~°Ç≤Ï`«q∞u -
Ѩ~åÜ«∞}"£∞ I
JÜ«∞#=∞#QÍ KÕ~°∞ ™ê÷#=Ú. JK«Û@‰õΩ *Ëi#"å~°∞ D ã¨O™ê~° K«„Hõ=Ú
Ö’xH˜ „Ѩ"ÕtOѨ~°∞. =∞~°Å [#‡Å <≥`«Î~°∞. J\˜ì Ü«Ú`«¯ $+¨ì=∞QÆ∞ JÜ«∞#=Ú
'Ѩ~åÜ«∞}=Ú— JQÆ∞#∞.
Hõ. ZÜ≥∞º_»‰õΩñ [x#ñ |∞~°∞+¨μO I _çÜ≥∞º_»‰õΩ#∞ =∞QÆ∞_»‰õΩO_»∞ <≥HͯÅ=Ú<Õ
#Ü«Úº`«Î=∞ Ѩ^ŒqH˜<≥·I Ü≥∞Ü«∞º#∞=Ù# <≥·# #∞`«ûÇ≤ÏOK≥^Œ |∞kú<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.6P. 140)
'Ѩ~åÜ«∞}ó— J#∞ áê~îåO`«~°=Ú#∞ QÆÅ^Œ∞.
Ѩ~O° -L`«¯ $+¨Oì -JÜ«∞#O-H©~Δ åaú "≥‰· Ωõ O~î° Ü≥∂y ǨÏ$^ŒÜ∞« ã¨∂~°º=∞O_»ÖÏk
~°∂Ѩ=∞¿ãºu-Ѩ~åÜ«∞}"£∞
Ѩ~°=∞Ü≥∂y ǨÏ$^ŒÜ«∞ Éèí„^Œ Ñ‘~î°O|∞Å #∞O_»∞ "Õ∞\˜
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1072)
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 539
L`«¯ $+¨ì ™ê÷#=ÚÅQÆ∞ H©Δ~åaú, "≥·‰õΩO~î°=Ú, Ü≥∂QÆ∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅ∞ x"åã¨
™ê÷#=ÚÅ∞QÍ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# q+¨μ=‚ Ù 'Ѩ~åÜ«∞}∞ñ_»∞— JQÆ∞#∞. (ѨÙOeOQÆ áê~î=° Ú)
586. â◊√ÉèÏVæó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞#ÌsO `«#∞O ^è•~°Ü«∞<£ - â◊√ÉèÏVæó I
ã¨∞O^Œ~°=∞QÆ∞ J=Ü«∞==ÚÅ∞ QÆey Ü«ÚO_»∞@KÕ 'â◊√ÉèÏOQÆó— Ü«∞QÆ∞#∞.
HÀ\˜ =∞#‡^äŒ∞Å ÖÏ=}º=Ú QÆÅ ^ÕǨÏ=Ú QÆÅ"åñ_»QÆ∞@KÕ 'â◊√ÉèÏOQÆó—
Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. [##O |Ok# <åKÕ,
##Ü«∞=Ú "≥Ú^ŒÅ<≥ QÆ$Ç‘Ï`«=∞Ü≥∞º [QÆ`åÊ
=#! h^Œ∞ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú,
Ѷ¨∞# ~°∞z~°Oɡ· ã¨fiÜ«∞O „ѨHÍâ◊Hõ=∞QÆ∞@<£. (ÉèÏQÆ.3㨯O.296)
ã‘. ^Œà◊ ^Œ~°qO^Œ ã¨∞O^Œ~°Ñ¨„`« ~°∞z~å‰õΔΩ ã¨Åe`« N=`«ûHõe`« =‰õΔΩ
hÅh~°^Œ hÅ hÖ’`«ÊÅ âߺ=Ú #e‰õΩÖωõΩÅ =∂eHÍaè~å=Úñ
Q“ã¨∞ÎÉèí ~°∞z~° =ÚHÍÎǨ~°Ü«Ú`«HõO~î°∞ Ü≥∂y=∂#㨠ѨOHõ*’ѨHõO~î°∞
ã¨`«`«„Ѩã¨#fl ã¨ã≤‡`« =^Œ<åOÉè’A k#Hõ~°HÀ\˜ ã¨OnѨÎ`ÕA
`Õ. ã¨Åe `å#~°… ~°`«fl‰õΩO_»Å H˜s@
Ǩ~° HõOHõ} Hõ@Hõ ˆHÜ«¸~° =Ú„k
HÍ `«∞ÖÏHÀ\˜ Éèí∂+¨μ, ÉèíHõ΄ѨáÈ+¨μñ
yOH˜}©Ü«Ú`« "Õ∞YÖÏH©~°‚ [Ѷ¨∞#∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.922)
587. âßxÎ^Œó
â◊O.ÉèÏ. ~åQÆ^Õfiëêk x~À‡HõΔÅHõΔ}ÏO âßxÎO ^Œ^•fu - âßxÎ^Œó
~åQÆ^fiÕ +¨=ÚÅ∞ ÖËx âßOux Éè‰í Ωõ ÅÎ H˜K∞« Û#∞ QÍ# ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ 'âßOu^Œó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
`Õ. '`«Ñ¨ã¨∞ Öˇ=fix áê^ŒO|∞ ^Œye âßOu I `≥~°∞=Ùñ QÍOzi!—
(ÉèÏQÆ. 1-45)
 540 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. ^èŒ#=ÚÅ∞ |O^èŒ∞Å∞ Éè’QÆ=Ú I ÅxÜ≥∞_»∞ #ã≤÷~°=Ú ÖˇÅ¡ <å`«‡ ÔH~°=Ù ¿ã
ã≤# âßOu Ü«∞Å=_»∞#∞ =∞# I =Ú# âßOuN ã¨=∞$kú "≥∂HõΔ=Ú xK«∞Û<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.4P.346)
#~°∞ñ_»∞ ã¨OѨ^ŒÅ∞, |O^èŒ∞=ÙÅ∞, Éè’QÆ=ÚÅ#∞ Jâßâ◊fi`« q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞
r=Ù#‰õΩ ^Œ∂~°=ÚQÍ #∞OK«QÆey#KÀ, "åx =∞#ã¨∞Ö’ âßOu ÜÕ∞~°Ê_»∞#∞. D
âßOu ã¨OѨ^Œ ÃÑé˜y "åxH˜ =ÚH˜Î xK«∞Û#∞.
588. „ã¨ëêì
â◊O.ÉèÏ. ã¨~åæ^Ò ã¨~°fiÉèí∂`åx ã¨ã¨ˆ~˚u - „ã¨ëêì I
ã¨$ëêì ºk Ü«∞O^Œ∞ ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ#∞ ã¨$lOK«∞#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '„ã¨ëêì—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ......... Kå~°∞ Éèí=^Œæ~°ƒù ã¨O*Ï`«∞ñ _»QÆ∞#\˜ì Hõ=∞ÅQÆ~°∞ƒùO_»∞ ™êHΔÍ`«¯iOѨ
`Õ. ÖËHõ =∞#=Ú#ñ QÆxÜ≥∞ #<ÕHõâ◊H˜Î
=~°æ=ÚÅ∞ QÆeæ ã¨∞QÆ∞}„Ѩ"åǨÏ~°∂Ѩ
=∞Ok qâ◊fiO|∞ ^•eÛ ã¨Ç¨Ï„ã¨â◊H˜Î
Hõe`«∞ñ_≥· ã¨~°fiHÍ~°º=ÚÖò QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú. (ÉèÏQÆ.3㨯O. 1028)
h <åaèHõ=∞Å=Ú #∞O_ç [x‡Oz# K«`«∞~°∞‡Y∞ñ_Õ x#∞fl ã¨O^Œi≈OK« ÖËHõ
Z@∞Å<À `«# =∞#ã¨∞ûÖ’ Hõ#∞Q˘# QÆey<åñ_»∞. J@∞Å K«∂z h J#∞„QÆǨÏ=Ú
=Å# J<ÕHõ â◊‰õΩÎÅ#∞ `«#Ö’ =ºH©ÎHõiOK«∞H˘x "ÕÅH˘Åk â◊‰õΩÎÅ`À ‰õÄ_ç#"åñ_≥·
„Ѩ"åÇ¨Ï ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# D qâ◊fi=Ú#∞ ã¨$lOѨ QÆÅ∞QÆ∞K«∞<åflñ_»∞. ã¨$+≤ì ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ#
ã¨=∞ã¨Î HÍ~°º=ÚÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOѨ QÆÅ∞QÆ∞K«∞<åflñ_»∞.
589. ‰õΩ=Ú^Œó
â◊O.ÉèÏ. H“ - Éèí∂=∂ºO "≥∂^Œ`« Wu - ‰õΩ=Ú^Œó I
‰õΩó Ü«∞#QÍ Ñ¨$käfi. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ~å=∞Hõ$ëê‚k J=`å~°=ÚÅ <≥uÎ Éèí∂q∞x
ã¨O`«ã≤OѨ *ËÃã#∞ QÍ# '‰õΩ=Ú^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
‰õΩó Ü«∞#QÍ Éèí∂^Õq. P"≥∞`À ~°q∞Oz ã¨O`À+¨ÃÑ@∞ì#∞ QÍ# '‰õΩ=Ú^Œó—
Ü«∞QÆ∞#∞.
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 541
=∞. Éèí~°=ÚO ÉÏÑ≤ ~°=∂qÉèí∞O_»∞ QÆ~°∞}O ÉÏ^ŒO|∞ÅO „^˘Hõ¯ñQÍ
ã≤÷~°Ü≥ÿ∞ "Õ_»∞Hõ xO`«HÍÅ=Ú ã¨∞YN <˘O^≥ Éèí∂^Õq† ...(ÉèÏQÆ.1-430)
Hõ. ǨÏi áê^ŒO|∞Å∞ ™ÈñÔH_ç I ã≤iHõ`«=Ú# #dÅÉèí∞=# ¿ã=º`«fi=Ú`À
ã≤÷~° <≥·u xxfl k#=ÚÅ∞ I ......... (ÉèÏQÆ.1-406)
590. ‰õΩ=ÖËâ◊Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. H“ó - H˜Δ`Õ~°fiÅ<å`ü - ã¨O=~°}Ï`ü ‰õΩ=ÅO - [Å"£∞ I `«ã≤‡<£ âı`ÕWu
- ‰õΩ=ÖËâ◊Ü«∞ó I
2. ‰õΩ=Å㨺 - |^ŒsѶ¨Å㨺 =∞^èÕº âı`Õ Wu `«HõΔHõó I ™ÈÑ≤ `«ã¨º qÉèí∂uiu
"å ǨÏió - ‰õΩ=ÖËâ◊Ü«∞ó I
3. H“ Éèí∂=∂ºO =Å`Õ - ã¨O„â◊Ü«∞`« Wu ã¨~åÊ}Ï=Ú^Œ~°O ‰õΩ=Å"£∞ I
`«ã≤‡<£ âıëÈ^Œˆ~ âı`« Wu "å - ‰õΩ=ÖËâ◊Ü«∞ó I
1. Éèí∂q∞x K«∞\˜ìÜ«ÚO_»∞#∞ QÆ#∞Hõ [Å=Ú ‰õΩ=Å=Ú J#|_»∞#∞. P
[Å=Ú #O^Œ∞ â◊Ü«∞xOK«∞#∞ QÆ#∞Hõ q+¨μ‚=Ù '‰õΩ=ÖËâ◊Ü«∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. <å~°=Ú Å#ñQÍ [Å=ÚÅ
¿Ñ ~°Ü«∞#O |~°ñQÆ <≥Å=Ù „Ñ‘uQÆ <å‰õΩ<£
<å~°=Ú ÅÜ«∞#O |QÆ∞@#∞
<å~åÜ«∞}∞ñ_»O„_»∞ [#∞Å∞ ##∞flñ ys\©. (ÉèÏ~°.âßOu.6P.421)
2. ‰õΩ=Å=∞#QÍ ˆ~QÆ∞ѨO_»∞. ÉèÏQÆ=`« Hõ^äŒÖ’ `«HõΔ‰õΩñ_»∞ ˆ~QÆ∞ѨO_»∞Ö’
â◊Ü«∞xOK≥#∞. P `«HõΔ‰õΩñ_»∞#∞ NǨÏi Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂u Ü«∞QÆ∞@KÕ '‰õΩ=ÖËâ◊Ü«Ú—
_»Q∞Æ #∞.
Hõ. cèH~õ `° ~« ° ã¨O™ê~°,
"庉õΩÅ`«<£ qã≤y ^ÕǨÏ=~°˚#QÆu <å
Ö’H˜OK«∞ <å‰õΩñ ^ŒHõΔHõ,
HÍHÀ^Œ~° q+¨=Ú =ÚH˜ÎHÍ~°} =∞Ü≥∞º<£. (ÉèÏQÆ.1㨯O.502)
3. ‰õΩ=Å=∞#QÍ ã¨~°Ê=Ú Ü≥ÚHõ¯ Ü«Ú^Œ~°=Ú. ^•xÃÑ· â◊Ü«∞xOK«∞#∞ QÍ#
q+¨μ‚=Ù '‰õΩ=ÖËâ◊Ü«∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 542 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã‘. P Éè’y Éè’QÆѨ~°ºOHõ =∞^茺O|∞# =Å<˘Ñ¨Ê ѨK«Ûx =Å∞="åx
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1232)
L. Kå~°∞Ѩ\ ©~° Ç‘Ï~° Ѷ¨∞#™ê~° `«∞ëê~° =∞~åà◊ K«O„kHÍ
ѨÓ~° =∞$}Ïà◊ Ǩ~° ѨiѨÓ~°‚ ã¨∞^è•Hõ~° HÍâ◊ =∞e¡HÍ
™ê~° xÉèÏOQÆ â’aè`« Éèí∞[OQÆ=∞ `«ÅÊ=Ú#O^Œ∞ Ü≥∂QÆ x
„^•~°uñ *ˇOk Ü«ÚO_»∞ [~î°~° ã≤÷`«Éèí∂~°∞ƒù=~åk Ö’‰õΩñ_≥·.
(ÉèÏQÆ.3-356)
=∞. =Ú#∞HõÖÏÊO`«=Ú#O^Œ∞ñ ‰õΩH˜Δ #dÅO|∞<£ ^•ñz ÜÕ∞HÍH˜"≥·
[#Ö’HÀѨi Ö’Hõ"åã¨∞Å#∞ Ü«Ú+¨‡`«Î`«Î fi=∂~°æO|∞ zO
`«#=ÚO *ËÜ«∞ñ |Ü≥∂kèÜ«∞O^Œ∞ #Ç≤Ï~å@ÎÅÊO|∞#O |=fioO
z# h ~°∂Ѩ=Ú <Õñ_»∞ ã¨∂Ñ≤uq ÅH©;<å^äŒ! ^Õ"À`«Î=∂!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.199)
591. QÀÇ≤Ï`«ó
â◊O.ÉèÏ. 1. QÆ"åO =$^Œúº~°÷O QÀ=~°ú#O ^èŒ$`«"åxu QÀÉè’º Ç≤Ï`«ó - QÀÇ≤Ï`«ó I
2. QÀó-Éèí∂"Õ∞ó ÉèÏ~°=`«~°}ËK«ÛùÜ«∂ â◊s~°„QÆǨÏ}O ‰õΩ~°fi<£ "å QÀÇ≤Ï`«óI
1. QÀ=ÙʼnõΩ Ç≤Ï`«=Úñ *ËÜÚ« #∞ QÆ#∞Hõ 'QÀÇ≤Ï`«∞ñ_»∞—. QÀ=ÙÅ#∞ HÍáê_»∞@ÔH·
QÀ=~°ú# Ѩ~°fi`«=Ú#∞ ^èŒiOK≥#∞.
Hõ. H˜iÜ≥ÿ∞ ^èŒ~° Ü≥∞uÎ# ǨÏi I Hõi ã¨~°ã≤[=Ú‰õΩà◊ "≥∞`«∞ÎQÆuñ „kÉèí∞=# â◊O
Hõ~°Hõ~°∞ñ_≥· QÀ=~°ú# I yi Ü≥∞`≥ÎO [Hõ¯ <˘Hõ¯ ˆHÅ<£ bÅ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.914)
âß. ÉÏÅ∞O_®_»∞K«∞ <å`«Ñ¨„`«=∞x ã¨OÉèÏqOz ѨÓQÆ∞uÎ ÔHO
ˆQÅO ^•eÛ# bÅ ÖË#QÆ=Ù`Àñ QÆ$+¨μ‚O_»∞ ^• #=∞‡Ç¨
â‹·ÅO|∞<£ =ňHÅñ ^•eÛ qѨÙÅK«Ûù„`«O|∞QÍñ |>ˇì <å
cèÖÏ„ÉèíK«∞º`« ^Œ∞t≈ÖÏ K«H˜`« QÀÑ‘ QÀѨ QÀ ѨOH˜ÎH˜<£.(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.917)
2. 'QÀó— Ü«∞#QÍ Éèí∂q∞. J<ÕHõ J=`å~°=ÚÅÖ’ ÉèÏ~°=Ú#∞ `˘ÅyOz
Éèí∂q∞H˜ "Õ∞Å∞ KÕÃã#∞ QÍ# 'QÀÇ≤Ï`«ó— J#ñ|_»∞#∞.
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 543
Hõ. U#=`«iOK«∞ >ˇÅ¡#∞ I =∂#∞QÆñ [`«∞~°O`« ^èŒ~°}˜ =∞O_»Å Éèí~°=Ú<£
=∂#∞Ѩ٠H˘é‰õΩO QÍ^Õ I ѨÓ<≥^Œ xk "≥Ú^ŒÅ∞ ^Œye Éèí∂Éèí~° =∞}ñѨ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1533)
=∞. |Åcè=∂~°∞˚# =ÚYº KåѨ^èŒ~° ~°∂Ѩ"åº[`«O „QÆ∂~°∞Å<£
YÅ∞Å<£ ^Œ∞+¨ì^èŒ~å`«ÖËâ◊fi~°∞Å ã¨O„QÍ"≥∞ÿHõ áês} ^À
~°ƒÅ ˆHoO ^Œ∞#∞=∂_ç ã¨~°fi^èŒ~°}©ÉèÏ~°O|∞ =∂~ÚOz ™ê
^èŒ∞Å ~°H˜ΔOz# Ü«∞\˜ì Hõ$+¨μ‚x ##O`«∞O Q˘Å∞Î <≥šѨC_»∞<£.
(ÉèÏQÆ.2-192)
ã‘. D su NHõ$+¨μ‚ñ _Õáê~°ñ |∂`«<å â◊Hõ@ `«$}Ï=~°Î ™ê`«fi =`«û
Kå}∂~° =Ú+≤ìHõ ^èÕ#∞ „ѨÅO|Hõ ^≥·`åºÑ¶¨∞ tâ◊√áêÅ ^ŒO`«=¢HõÎ
HõO㨠áœO„_®kHõ YO_»#OÉÁ#iOz Ü«∞@g∞ñ^Œñ QÆ∞~°∞|ÅO |}z =∞é˜Ü«Ú
^èŒ~°‡A #aè+≤‰õΩÎñ ^Œ#~°ñQÍñ *Ëã≤# #`«ñ_»∞ Éèí∂áêÅ#O |=∞~°ñEz
`Õ. Éèí‰õΩÎÅQÆ∞ Ü«∂^Œ"ÕO„^Œ∞Åñ |~°ñQÆñ Ez
Ü«∞#ºÑ¨iÉèí= "≥∞é∞QÆ s Ü«∞^Œ∞=Ù Å#∞K«∞
gi |i=∂~°Ê <Õñ ^ŒHõ¯ "Õé˘HõO_»∞
^≥·=q∞ñHõ ÖË_»∞ „uÉèí∞=<åO`«~°=Ú#O^Œ∞. (ÉèÏQÆ.11-7)
NHõ$+¨μñ‚ _»∞ Ü«∂^Œ=ÙÅ∞ `«# "åÔ~#· #∞ (`«# Éè‰í Ωõ ÖÎ #·ˇ #∞) Éè∂í q∞H˜ "åi ÉèÏ~°=Ú#∞
`˘ÅyOK«∞@ „Ѩ^è•# Hõ~°Î=º=∞x ^ŒÅK≥#∞. "å~°∞ Ju|ÅâßÅ∞~°∞. "åix K«OѨQÆÅ
"åÔ~=fi~°∞#∞ ÖË~x° ^ŒÅOz "åiÖ’ "åiH˜ "≥~· =° Ú QÆeÊOz JO`«=Ú *Ëã≤ Éè∂í ÉèÏ~°=Ú#∞
`˘ÅyOz Éèí∂q∞H˜ ã¨O`À+¨=Ú QÆÅ∞QÆñ*ËÃã#∞. HÍ# 'QÀÇ≤Ï`«ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
=K«. JѨCO_»sH͉õΔΩO_»∞ Éèí∂ÉèÏ~° x"å~° HÍ~°}∞O _»QÆ∞@O *Ëã≤ ^Œ∞~Àº^èŒ#∞
#ѨÇ¨ ã¨O|∞#‰õΩO QÍ^Œ#ñ_»Ü∞≥ º. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.827)
=∞. [#h ! h Éèí~°"≥∞Å¡ _çOK«∞@‰õΩ<≥· K«„HÍÜ«Ú^èŒ∞O _çxfl Ǩ
Ü«∞#=ÚÖò ^•#∞ #~åHõ$u<£ "≥∞Åñy x`åº#O^Œ=ÚO *Ëã≤ áÈÜ≥∞#∞...
(ÉèÏQÆ.1㨯O.398)
592. QÀѨuó
â◊O.ÉèÏ. Q“ó - Éèí∂=∂ºó Ѩuó - QÀѨuó I
 544 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Éèí∂q∞H˜ Éèí~°Î (áêʼnõΩ_»∞) Ü«∞QÆ∞@KÕ 'QÀѨuó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. ã¨=∞kèHõ ™ê÷=~° [OQÆ=∂`«‡Hõ"≥∞ÿ# =ã¨∞=∞f K«„Hõ =∞=„HõbÅ
#∞^ŒúiOѨÙ=Ú† Hõ~°∞}À¿Ñ`« z`«∞ÎO_»=QÆ∞K«∞ #㨇<å‡`« Ü«∞Ü≥∞º ^èŒ~°}˜,
=∂`«Ü«∞ø>ˇ@¡x =∞kñ ^ŒÅOK≥^Œ"Õxñ [iÛOѨ =∂‰õΩ qâ◊fi=Ú#H©=Ù
[#‰õΩO_» =QÆ∞@ Ü«Ú+¨‡`«Êufl Éè∂í ^Õq Ü«∞QÆ∞@ =∂‰õΩ#∞ ^Œe¡ Ü«∞Ü≥∞º† xѨÙ_∞»
`Õ. ^è~Œ ‰° Ωõ h`À_»ñQÆ∂_» =O^Œ#"≥Ú#~°∞Î
=∞~°}˜ Ü«∞O^Œ∞#∞ Ü«∂l˝‰õΩñ _»yfl xÅ∞ѨÙ
Hõ~°}˜ g∞ `Õ[ g∞ ^èŒ~åHÍO`«Ü«∞O^Œ∞
xÅ∞Ѩ ^èŒ~°}˜ Ѩq„`«Ü≥ÿ∞ <≥QÆ_»∞ñ QÍ#. (ÉèÏQÆ.3-432)
Hõ. ǨÏi áê^ŒO|∞Å∞ ™ÈñÔH_ç I ã≤iHõ`«#=Ú# #dÅ Éèí∞=#¿ã=º`«fi=Ú`À
ã≤÷~° <≥·u xxfl k#=ÚÅ∞ I .......... (ÉèÏQÆ.1㨯O.406)
=∞. Éèí~°=ÚO ÉÏÑ≤ ~°=∂qÉèí∞O_»∞ QÆ~°∞}O ÉÏ^ŒO|∞ÅO „^˘Hõ¯ñQÍ
ã≤÷~°Ü≥ÿ∞ "Õ_»∞Hõ xO`«HÍÅ=Ú ã¨∞YN <˘O^≥ Éèí∂^Õq ...
(ÉèÏQÆ.1㨯O.430)
593. QÀáêÎ
â◊O.ÉèÏ. 1. ~°HõΔHÀ [QÆ`« Wu - QÀáêÎ I
2. ™êfi`å‡#O ã¨fi =∂Ü«∞Ü«∂ ã¨O=$}Àfu "å - QÀáêÎ I
1. ã¨~°fi [QÆ`«∞Î#∞ ~°H˜ΔOK«∞#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'QÀáêΗ Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. Z=fiñ_»∞ ã¨$lOK«∞ „áê}∞Å
<≥=fi_»∞ ~°H˜ΔOK«∞ñ „^Œ∞OK«∞ <≥=fiñ _»#O`«∞O
_≥=fiñ_»∞ qÉèí∞ñ_≥=fiñ_»∞ "åñ
_çqfi^èŒ=Ú# =∞#∞K«∞ñ ɡ#∞K«∞ ¿ÇÏÖÏ~°`«∞ñ_≥·. (ÉèÏQÆ.7㨯O.48)
Hõ. <å~åÜ«∞} ! hˆH QÆ_»∞ I QÍ~°==Ú#ñ |∞\˜ì ~Ú[˚QÆ=Ú ÅxflO@<£
™ê~°=∞uO QÍqOzu I h ~°HõΔ} gxÔHÅ¡ xÅ∞ÃÑ· Ü«ÚO_»∞<£.
(ÉèÏ~°.cè+‡¨ .2P.266)
`Õ. x[ Ѩ~åÜ«Ú^èŒ ^À~°ÌO_» x`«º ã¨`«∞Î fiñ
_»QÆ∞K«∞ <å Ѩ~°fi`«O|∞ÃÑ· #dÅÖ’Hõ
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 545
~°H}Δõ Ï~°O÷ |∞ HõÅÊѨ~º° O`« =∞`«ñ_»∞
Ü≥∂QÆ=∂Ü«∂ Ѩs`«∞ñ_≥· Ü≥ÚѨÙÊK«∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.5㨯O.2P.74)
=. W@∞¡ qq^èŒ=∞O„`« QÀѨ<å~°÷OÉÏ #QÍ„QÆO|∞# #∞#fl ÉèíQÆ=O`«∞O_»∞....
(75)
Hõ. |~°∞"≥#· H˘_»∞‰õΩ "≥∂ñ`«#∞,
"≥~°qñ_ç ~ÚÅg∞ñ^Œ ɡ\ ˜ì "≥éz [#x ^•
^èŒ~°QÍ=ñ |∞\˜ì# =∞Ǩ,
ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ QÍñÉ’Å∞ ##∞K«∞ |∞kúñ ^ŒÅOK≥<£. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.262)
2. `«# =∂Ü«∞ KÕ`« `«# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ HõÑ≤Ê"ÕÜ«Ú#∞ QÍ# 'QÀáêΗ Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
'hÜ«∞O^Œ HõÅ QÆ∞}=ÚÅ h= HõѨÊñ|_»∞^Œ∞— (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.405)
594. =$+¨ÉèÏHõΔó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨HõÖÏ<£ HÍ=∂<£ =~°∞¬ˆH JH˜Δ}© J¿ãºu - =$+¨ÉèÏHõΔó I
2. =$+¨Éèíó - ^èŒ~°‡ó, 㨠U= "å ^Œ$+≤ì~°¿ãºu - =$+¨ÉèÏHõΔó I
1. ã¨~fi° HÍ=∞=ÚÅ#∞ =i¬OK«∞ Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"å_»∞ QÍ# '=$+¨ÉÏè HõóΔ — Ü«∞QÆ∞#∞.
2. ^èŒ~°‡=Ú ã¨~°fi HÍ=∞=ÚÅ#∞ =i¬OK«∞#∞. P ^èŒ~°‡=Ú Ñ¨~°=∂`«‡‰õΩ Hõ#∞fl
JQÆ∞@KÕ '=$+¨ÉèÏHõΔó— JQÆ∞#∞. ÉèíQÆ"å#∞x ^Œ$+≤ì ã¨HõÅHÍ=∞ „Ѩ^Œ=Ú.
=K«. ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ "åV‡#óHÍÜ«∞ =$`«∞ÎÅ =Å# <åK«iOK«∞ ^èŒ~°‡O|∞ ã¨HõÅ
Ö’HõO|∞Å#∞ qâ’‰õΩÅO *ËÜ«Ú† #ã¨OQÆ∞Å~Ú# "åiH˜ "≥∂HõΔO|∞ xK«∞Û,
#\˜ì ^è~Œ ‡° O|∞ „Ѩ[ʼnõΩ Hˆ =Δ ∞ HÍ~°}O|∞ .... Z=fix ~åRO|∞#, <ÕÑÙ¨ ~°O|∞#
Ü«∞*Ë˝â◊fi~°∞O_»~Ú# ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=ÚO_»∞ x[=~å‚„â◊"≥∂z`«O|~Ú# ^èŒ~°‡O|∞
QÆÅ "åiKÕ`« Ü«∞lOѨO |_»∞, #\˜ì x[âßã¨#=iÎ Ü«∞QÆ∞ ~åA=Å#
ã¨~fi° Éè∂í `«ÉÏè =#∞O_»∞#∞, ÉèQí =Æ O`«∞O_»∞#∞ #QÆ∞ ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞O_»∞ ã¨O`À+≤Oz#
~å¢ëêìkèѨuH˜ ã¨~°fi™œYºO|∞Å∞ñ „ÉÏÑ≤OK«∞. (ÉèÏQÆ.4-421)
âß. ã¨O`À+≤Ozu h K«i„`«=ÚʼnõΩ<£ 㨠^Œƒù„^Œ =∞øñQÍHõ ! h
Ü«∞O`« ~åfiOzè`« ÖÏÉèí "≥∞Å¡ñ QÆ~°∞}ÏÜ«∞`«∞ÎO_» <≥· ~ÚK≥Û^Œ<£
 546 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
lO`«O *ˇO^Œ‰õΩ ÉèíHõÎ HÍ=∞^Œ∞ñ_» <Õ ã≤^ŒúO|∞ ^Œ∞~À¡‰õΩºñ_»<£
[O`«∞„âı}˜H˜ ##∞flñ Ez# ѨÙ#~°˚#‡O|∞ ÖË ^Œ~°ƒùHÍ!(ÉèÏQÆ.7㨯O.369)
595. =$+¨„Ñ≤Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. =$+¨ó - ^èŒ~°‡ó „Ñ≤Ü≥∂ Ü«∞㨺 ã¨ó =$+¨„Ñ≤Ü«∞ó I
2. =$+¨âßÛ™œ „Ñ≤Ü«∞âıÛu "å I
1. ^èŒ~°‡=Ú#O^Œ∞ „Ñ‘u QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# '=$+¨„Ñ≤Ü«∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
2. =$+¨μñ_»∞#∞, (^è~Œ ∞° ‡ñ_»∞#∞), „Ñ≤ÜÚ« ñ_»∞#∞ #QÆ∞@KÕ '=$+¨„Ñ≤Ü∞« ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ "åV‡#óHÍÜ«∞ =$`«∞ÎÅ =Å# <åK«iOK«∞ ^èŒ~°‡O|∞ ã¨=∞ã¨Î
Ö’HõO|∞Å#∞ qâ’HõO|∞ÅO *ËÜÚ« † #ã¨OQÆ∞ Å~Ú# "åiH˜ "≥∂HõOΔ |∞ xK«∞Û†
#\˜ì ^èŒ~°‡O|∞ „Ѩ[ʼnõΩ ˆHΔ=∞HÍ~°}O|∞..... ^èŒ~°‡O|∞ <åâ◊O|∞ <˘Ok#
<≥â· fi◊ ~°ºO|∞KÕ ~åA q_»∞=O|_»∞........ ^Œ∞+¨zì `«∞ÅÎ QÆ∞ #=∂`«∞ºÅ =Å##∞
^Œã¯¨ ~°∞Å =Å##∞ „|[Å∞ <åâ◊O|∞ <˘O^Œ‰Ωõ O_» ~°HOΔ˜ K«∞K«∞, Ü«∞^ä•<åºÜ«∞O|∞QÆ
"å~°ÅKÕñ QÆ~°O|∞ Q˘#∞K«∞#∞O_»∞ =∞Ç‘ÏѨu ~ÚǨÏѨ~° ™œYºO|∞Å #O^Œ∞†
#kÜ«Ú#∞O QÍHõ Ü≥∞=fix ~åRO|∞# <Õ Ñ¨Ù~°O|∞# Ü«∞*Ë˝â◊fi~°∞O _»~Ú#
ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=ÚO_»∞ x[=~å‚„â◊ "≥∂z`«O|~Ú# ^èŒ~°‡O|∞ QÆÅ "åiKÕ`«
Ü«∞lOѨO|_»∞, #\˜ì x[âßã¨#=iÎÜ∞« QÆ∞ ~åA =Å# ã¨~fi° Éè∂í `«ÉÏè =#∞O_»∞#∞,
=∞ǨÉèÏQÆ∞O_»∞#∞, ÉèíQÆ=O`«∞O_»∞#∞ #QÆ∞ 㨈~fiâ◊fi~°∞O_»∞ ã¨O`À+≤Oz#
~å¢ëêìkèѨuH˜ ã¨~°fi™œYºO|∞Å∞ „ÉÏÑ≤OK«∞. (ÉèÏQÆ.4㨯O.421)
D =K«# ÉèÏQÆ=Ú#∞ 594 =∞iÜ«Ú 596 <å=∞=ÚʼnõΩ J#∞ã¨O^è•#=Ú
KÕãH≤ ˘#=K«∞Û#∞.
596. Jx=sÎ
â◊O.ÉèÏ. ^Õ"åã¨∞~°ã¨„VÍæ=∂#fl x=~°Î`« Wu - Jx=sÎ I
=$+¨„Ñ≤Ü«∞`åfi^Œú~å‡#fl x=~°Î`« Wu "å I
^Õ"åã¨∞~° ã¨O„QÍ=∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ <≥#fl_»∞#∞ Ѩ~ål`«∞_≥· "≥#∞k~°∞QÆñ_»∞ QÍ#
'Jx=sΗ Ü«∞QÆ∞#∞. „H˜O^Œ\ ˜ <å=∞=ÚÖ’ '=$+¨„Ñ≤Ü«Ú—_»x K≥ѨÊñ|_≥#∞. QÍ#
^èŒ~°‡=Ú#∞ <≥#fl_»∞#∞ ^ŒÑ¨Ê_»∞ QÍ# 'Jx=sΗ Ü«∞QÆ∞#∞.
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 547
597. x=$`åÎ`å‡
â◊O.ÉèÏ. ã¨fiÉèÏ=`À q+¨ÜÕ∞Éè’º x=$`«Î P`å‡ - =∞#ó J¿ãºu - x=$`åÎ`å‡ I
Ö’‰õΩÅ∞ ‰õΩΔ „^•#O^Œ=Ú#ÔH· WO„kÜ«∞ q+¨Ü∞« =ÚÅO^Œ∞ „Ѩ=iÎO`«∞~°∞. Ѩ~=° ∂`«‡
™êfiÉèÏqHõ=ÚQÆ<Õ Ñ¨~=° ∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. ã¨fiÅÊ=∞QÆ∞ WO„kÜ«∞ q+¨Ü∂« #O^Œ=Ú`À
PÜ«∞#‰õΩ J=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ q+¨Ü«∞=ÚÅ #∞O_ç PÜ«∞# =∞#ã¨∞û =∞~°e
Ü«ÚO_»∞#∞. QÍ# 'x=$`åÎ`凗 Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. `«Å= QÆ$Ç¨Ï ˆHΔ„`« ^èŒ#^•~°Ñ¨Ù¢`åÎ^Œ∞ ÅO^Œ∞ h z`«ÎO|∞ ÃãO^Œ‰õΩO@
`ÀñK«∞K«∞#flk† ÜÕ∞#∞ ^Œ∞k Ö’Hõã¨O„QÆǨ~°÷O|∞ Hõ~å‡K«~°}O|∞ ¿ãÜ«Ú
`Õ. QÆu, =∞#O|∞Åñ QÍ=∞"≥∂Ç≤Ï`«∞Å∞ QÍHõ
Ü«∞i÷"≥∞ÿ Ü«ÚHõÎHõ~°‡O|∞ ÖÏK«iOz
„ѨHõ$u ã¨O|O^èŒ=ÚÅ∞ "åã≤ Éèí=ºx+¨ª
^Œqe Ü«ÚO^Œ∞~°∞ H˘O^Œé∞`«Î=ÚÅ∞ Éèí∞qx (ÉèÏQÆ.10L.990)
`«# ^Œ~°≈#=Ú#ÔH· =zÛ# ÉÏźq∞„`«∞ñ_»QÆ∞ ‰õΩKÕÅ∞x NHõ$+¨μ‚_»∞
Ѩ~å=∞i≈OK«∞K«∞, 'h =∞#ã¨∞û QÆ$Ç¨Ï ˆHΔ„`« ^•~° Ѩل`«∞ÅÃÑ· ÅQÆfl"≥∞ÿ Ü«Ú#fl@∞¡QÍ
Hõ#∞Ñ≤OK«∞@ ÖË^Œ∞. Ö’Hõ HõÖϺ}=Ú H˘~°‰õΩ <Õ#∞ Hõ~°‡Å <åK«iOz#@∞¡QÍ
H˘O^Œé∞`«Î=ÚÅ∞ HÍ=∞ "≥∂ǨÏ=ÚʼnõΩ =â◊√Å∞ H͉õΩO_»QÍ `«=∞ q^Œ∞ºHõÎ ^èŒ~°‡=Ú#∞
x~°fiÇ≤ÏOK≥^Œ~°∞. J\˜ì"å~°∞ „ѨHõ$u ã¨O|O^èŒ=ÚÅ Hõf`«=ÚQÍ #∞O_ç Hõ~°Î=º x+ª̈`À
rqOK≥^Œ~°∞. h=Ù#∞ #@∞Å<Õ rqOK«∞K«∞#fl@∞ìQÍ `ÀK«∞K«∞#flk— Ü«∞<≥#∞.
ã‘. Ѩ~°^èŒ# Ѩ~°^•~° Ѩ~°^Œ∂+¨}Ï^Œ∞Åñ |~°=ã¨∞Î zO`« ^•ñ |iǨÏiOz
=Úkq∞KÕ ~ÀQÆ=Ú Å∞^Œ~ÚOѨ Hõ@=Ú#fl `«#∞=Ù K«OK«Å`«#∞ñ^ŒQ∞Æ Å‰õΩO_»
|∞kúã¨OK«Å`«KÕñ ÉÁ^ŒÅHõ Ü«∞@ =Ú#fl âı¡+¨‡O|∞ QÆà◊=Ú#ñ *Ë~°‰õΩO_»
â◊H˜ÎÜ«Ú‰õΩÎÅ =∞k ã¨#flyÅ¡Hõ =Ú#fl ÉèíH˜Î ÉèÏ=#KÕ`«ñ „É∫_è»∞ñ _»QÆ∞K«∞
`Õ. ^≥·`«ºÉèíO[#∞ k=ºáê^•~°qO^Œ
Éèí[# x[ÉèíH˜Î ÉèÏ=#ñ „ÉÏA˝ñ _»QÆ∞K«∞
#=ºÜ«∂#O^Œ=Ú#∞ ÉÁO^Œ∞ ##∞k#O|∞
#`«ñ_»∞ Hõ~°‡q=Ú‰õΩÎñ_Ò ##Ѷ¨∞K«i`« ! (ÉèÏQÆ.11-98)
 548 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞. H˜Δu<å^äÀ`«Î=∞ ! h K«i„`«=Ú =∞Ǩz„`«O|∞ g∞ `å`« Å∞
„QÆ `«áÈ^èŒ#∞ºÅ∞ q+¨μ‚áê~°≈fi Ѩ^ŒqO QÍq∞Oz ~å[#º â’
aè`« HÀ\©~° =∞}˜ „ѨÉèÏxfi`«=∞ǨÑ‘~î°O|∞ =i˚Oz ~°∞
#fl`«∞Öˇ· h=Ù =∞Ǩϟ#fl`«∞O_»=Ù QÆ^• <å~åÜ«∞} ^蕺~Ú"≥.·
(ÉèÏQÆ.1-510)
=K«. r"Õâ◊fi~° `«`«Î fi*Ï˝#O|∞#O *Ëã≤ x=$`«ÎO|~Ú# |∞kú `«^Œ=™ê÷#O|∞#∞O
QÆey ^Œ∂sÉè∂í `Õ`~« ° ^Œ~≈° #∞O_≥· r"å`«‡ *Ï˝#O|∞#O *Ëã≤ K«‰ΩΔõ iO„kÜ«∞O|∞#
ã¨∂~°∞ºx ^Œi≈OK«∞ K«O^ŒO|∞# <å`«‡<åÜ«∞‰õΩO _»~Ú# N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x
^Œi≈OK«∞#∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O-910)
''ã¨OQÆq^Œ∂~°`åHõe`«!—— uHõ¯#QÍ~°∞ â◊źѨ~fi° „Ѩ^=Œä ∂âßfi™êO`« Ѩ^ºŒ =ÚÖ’
Hõ$uÉèí~°Î Ü«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x '^Õx`À#∞ ã¨O|O^èŒ=Ú ÖËx"åñ_®!— Ü«∞x ã¨OÉ’kèOzi.
598. ã¨OˆHΔáêÎ
â◊O.ÉèÏ. ã¨OǨ~°ã¨=∞ÜÕ∞ qã¨Î $`«O [QÆ`ü ã¨∂Hõ;~°∂¿Ñ} ã¨OH˜ΔѨ<£ - ã¨OˆHΔáêÎ I
Ѩ~°=∂`«‡ ã≤÷u HÍÅ=Ú# ã¨∂÷Å=ÚQÍ qã¨ÎiOz Ü«Ú#fl [QÆ`«∞Î#∞ ã¨OǨ~°
ã¨=∞Ü«∞=Ú# ã¨∂Hõ;~°∂Ѩ=Ú# ã¨OˆHΔÑ≤OK«∞#∞ QÍ# 'ã¨OˆHΔáêΗ Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ...„|Ǩχ Ô~O_»= Ü«∞~°÷O|∞ `«∞k [QÆO|∞Å∞ #tOѨñQÆñ ɡ^ŒÌ Éèí∂`«QÆ}=Ú
P. ã¨∂Hõ;Éèí∂`«=∞O^Œ∞ñ *Á~°ñQÆ <å Éèí∂`«O|∞,
„ѨHõ$uÖ’#ñ *Á~°ñQÆñ „|Hõ$u "À~Ú
=ºHõÎ=∞O^Œ∞ñ *Á~°ñQÆ =ºHõÎ=∞_»OQÆ#∞,
âı+¨ã¨O[˝ h=Ù K≥Å∞= =∞QÆ∞^Œ∞. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.126)
„|Ǩχ^Õ=Ùx PÜ«Ú~åÌÜ∞« =ÚÖ’ ~Ô O_»= ã¨Q=Æ Ú Ñ¨ÓiÎ Ü«∞~Ú#ѨÙ_»∞ ã¨∂Å÷ "≥∞#ÿ
ѨOK«=∞ǨÉèí∂`«=ÚÅ∞ JǨÏOHÍ~°=∞#∞ ã¨∂Hõ;Éèí∂`«=ÚÖ’ b#=∞QÆ∞#∞. Jk
=¸Å„ѨH$õ uÖ’ b#=∞QÆ∞#∞. Jk =ºHõ`Î `« Ϋ fi=ÚÖ’xH˜ b#=∞QÆ∞#∞. P =ºHõ`Î `« Ϋ fi=Ú
‰õÄ_® b#"≥∞ÿ# Ñ≤^ŒÑ¨ âı+¨μñ_»"≥· h=Ù xez Ü«ÚO^Œ∞=Ù.
599. ˆHΔ=∞Hõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. Láê`«Î㨺 ˆHΔ=∞O - Ѩi~°HõΔ}O Hõ~Àfu - ˆHΔ=∞Hõ$`ü I
'„áêѨÎ㨺 Ѩi~°HõΔ}O ˆHΔ=∞ó— I „áêÑ≤ÎOz# ^•xx Ѩi~°HõΔ}=Ú KÕÜ«Ú#∞ QÍ#
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 549
Ѩ~°=∂`«‡ 'ˆHΔ=∞Hõ$`ü— JQÆ∞#∞. ''Ü≥∂QƈHΔ=∞O =Ǩ=∞ºÇ¨Ï"£∞—— (Éèí.w.9-22) J#∞
w`å"åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú. ÅaèOz# =ã¨∞Î=Ù#∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ HÍáê_»∞@ÜÕ∞ ˆHΔ=∞=Ú.
Ü≥∂QÆ=Ú ^•fi~å á⁄Ok# P^蕺u‡Hõ ã¨OѨ^#Œ ∞ HÍáê_»∞"åñ_≥· ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ 'ˆH=Δ ∞Hõ$`ü—
Ü«∞Ü≥∞º#∞. NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ ÉèíQÆ=næ`«Ö’ 'J#<åºó— Ü«∞#∞ â’¡Hõ=ÚÖ’ 'W`«~° zO`«Å∞
=∞#ã¨∞ûÖ’xH˜ ~åhÜ«∞Hõ UHÍOuHõ=∞QÆ∞ ÉèíH˜Î`À ÉèíQÆ=zÛO`«# KÕÜÚ« K«∞O_»=Öˇ#∞.
=∞#ã¨∞ûÖ’ <ÕqÜ≥∂ Ü«¸Ç¨ÏÅ∞ ÃÑ@∞ìH˘x <À\˜`À ÉèíQÆ=<åfl=∞=Ú #∞K«ÛiOK«∞@
=∂„`«=Ú KåÅ^Œ∞. =∞#ã¨∞û#∞ ÉèíQÆ=^Œ~°Ê}=Ú QÍqOz#KÀ, Éèí‰õΩÎx ˆHΔ=∞=Ú#∞
<Õ#∞ =Ç≤ÏOK«∞^Œ∞#∞— Jx K≥ÃÑÊ#∞. QÍ# 'ˆHΔ=∞Hõ$`ü— Ü«∞QÆ∞#∞.
J~°∞˚#∞ñ_»∞ „^ÒѨk`À x@¡<≥#∞.
L. 'D ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=ÚO_»∞ =∞#H˜O^Œé‰õΩO QÆ∞â◊ÅO|∞ ¿ãÜ«ÚK«∞O
ÉÏѨHõÅOHõѨOHõ=ÚÅñ ÉÏÜ«∞ñQÆñ *ËÜ«Ú@ñ *Ëã≤ ^Œ∞~°‡^À
nÌÑ≤`«â◊„`«∞ã¨OǨÏu ǨÏuO |~°=∂~°÷=Ú á⁄O^Œ∞† <ÕÅ ã¨O
`åѨ=Ú h‰õΩñ *ËÜ«∞QÆñ „k^è•=∞ [Ü≥∂#flu QÆeæ Ü«ÚO_»QÆ<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.1P.143)
K«. Ѩ㨠Ãã_» ˆHÅÜ«ÚO_»∞ ǨÏiáê^Œ Ѩi+¨¯ $u¿ãÜ«∞ <åѨ^ŒÖò.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.343)
âß. ã≤kúOK≥<£ ã¨∞~°ÖÏ~°! g∞ Hõ=∞$`«=Ú<£ N<å^èŒ ã¨O„áêѨÙÎÖˇ·
=$kÌO ÉÁOku Ô~Å¡"å~°Å∞#∞ q^Õfi+¨μÖò =∞$uO ÉÁOki.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.382)
`Õ. .... <å ÉèÏQƺ"≥∞\˜ì^À? Ü«∞#=~°`«=Úñ
l`«Î=Ú# #∞O_ç Hõ~°∞} =∂ z‰õΩ¯ÖˇÅ¡ñ
<åѨÙK«∞O^Œ∞=Ù QÍ^≥ ! Ü≥∂ Ѩ~°=∞ѨÙ}º !
Ü«∞^Œ∞‰õΩ=∂~°=ˆ~}º ! |∞^è•„QÆQÆ}º ! (ÉèÏQÆ.10㨯O. L.108)
600. t=ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨fi<å=∞ 㨇 $u =∂„`Õ} áê=Ü«∞<£ t=ó I
't=O ѨÙ}ºO K« áê=#"£∞— t=Ùñ_»#QÍ áê=#=Ú KÕÜ«Ú"å_»∞. 't=—
 550 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
<å=∞=Ú#∞ 㨇iOK«∞ "åix Ѩq„`«∞Å∞QÍ *ËÜ«Ú#∞. QÍ# 't=ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. 'J#Ü«∞O|∞ ''t=—— Ü«∞#∞ #HõΔ~°^ŒfiÜ«∞ =∞i÷
"å‰õΩ¯#ñ |Å∞Hõ ÉèÏ==Ú#ñ ^ŒÅñѨ
ã¨~°fir=ÙÅ áêѨã¨OѶ¨∞=ÚÖò Ãã_»∞—.... (ÉèÏQÆ.4-87)
Hõ. J=∞~°∞ʼnõΩ #ã¨∞~°∞ʼnõΩ <Õ
ã¨=Úñ_» t=O |dÅ Éèí∂`« *ÏÅO|∞ʼnõΩ<£
ã¨=∞`« <˘#iOѨ 't=— <å
=∞=Ú <å‰õΩO *ˇÅ∞¡ Ö’Hõ=∂#ºO|QÆ∞K«∞<£. (ÉèÏ~°.Hõ~.‚° 1P.275)
ã‘. JdÅ ã¨`«¯~°‡ Ѷ¨ÖÏHÍ~° â◊√Éèí=ÚÅ∞ I
¿ãÜ«Ú "Õ_»∞Hõ Hõe‡ 't=Ùñ— _»#OQÆ [xÜ≥∞....(ÉèÏ~°.J#∞âß.5P. 398)
Hõ. „u#Ü«∞# QÍ„`«ã¨Ê~°≈# I =Ú# x[QÍ„`«=Ú Ñ¨q„`«=Ú#∞, =ÚHÍÎѶ¨∞O
|∞#∞, #u `Õ*’g~°ºO I |∞#∞ <≥·#ñ |$^ä•ã¨∞`«∞O_»∞ =Úk`«∞O_»QÆ∞K«∞<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.1P.333)
't=— <å=∞ 㨇~°}=Ú Ñ¨q„`«∞Å#∞QÍ KÕÜÚ« #∞. J~°∞#˚ ∞ñ_»∞ t=Ùx â◊s~°=Ú<Õ
ã¨Êi≈OK≥#∞. JO^Œ∞KÕ`« `«# â◊s~°=Ú áê=#"≥∞,ÿ áêѨ~Ç° Ï≤ `«"∞≥ ,ÿ q∞H˜¯e „ѨHÍâ◊=O`«"∞≥ ,ÿ
Ü«∞q∞`« |Åã¨OѨ#fl=∞Ü≥∞º#∞.
q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„㨠<å=∞=ÚÅÖ’x 62= <å=∞=Ú 'Ѩq„`«"£∞—. D <å=∞=Ú#‰õΩ
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ 'ÜÕ∞# ѨÙ<åu, Ü≥∂"å ѨÙ<åu |∞∞+≤ˆ~Ì"å`å "å `«`ü Ѩq„`«"£∞—. Jx
ÉèÏ+¨º=Ú ##∞„QÆÇ≤ÏOzi. ^ÕxKÕ, ^Õx<≥·##∞ â◊√^Œú=ÚQÍ KÕÜ«Ú^Œ∞~À, (|∞∞+≤ QÍx,
^Õ=`« QÍx) Jk Ѩq„`«"£∞ J#|_»∞#∞. q+¨μ‚=Ù `«# <å=∞㨇~°}KÕ ZÅ¡~°#∞
Ѩq„`«∞Å#∞QÍ KÕÜ«Ú#∞. 't=— <å=∞=Ú#‰õΩ#∞ JkÜÕ∞ J~°÷=Ú#∞ „"åã≤i. Hõ#∞Hõ
'q+¨μ‚— <å=∞=Ú 't=— <å=∞=Ú XˆH Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ K≥Ok#qQÍ „QÆÇ≤ÏOѨ#QÆ∞#∞
Wu HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì J=QÍǨÏ#"£∞
HõÑ‘O„^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 551
=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
N=`«û =HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú
601. N=`«û=HΔÍó
â◊O.ÉèÏ. N=`«û ã¨O[˝O zǨÏfl=∞㨺 =HõΔã≤ ã≤÷`«q∞u - N=`«û=HΔÍó I
'„Ѩ^HŒ }Δ˜ Ï=~°qÎ z„`«~À=∂`«‡HõO zǨÏflO 'N=`«ûO—. ~À=∞=ÚÅ∞ „Ѩ^HŒ }Δ˜ =ÚQÍ
P=~°Î=ÚÖˇ· qz„`«=ÚQÍ (K«„Hõ=Ú =Öˇ) #∞O_»∞ zǨÏfl=Ú#∞ ''N=`«û— =∞O^Œ∞~°∞.
J\˜ì N=`«û=Ú =HõóΔ ã¨Å÷ =Ú #O^Œ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ q+¨μ=‚ Ù 'N=`«û=HΔÍó— Ü«∞QÆ∞#∞.
''N=`åûOH˜`« H“ã¨∞ÎÉèíã¨∞Êùi`« ÅH©; Kå~°∞ =HõΔã¨÷ ûÅ Nq„ÉèÏl`«∞——
(ÉèÏQÆ.6-1)
602. N"åã¨ó
â◊O.ÉèÏ. J㨺 =HõΔã≤ N~°#áêÜ«∞h =ã¨fu - N"åã¨ó I
''k=º=∂ÖϺO|~°^èŒ~å ™êfl`å Éèí∂+¨} Éèí∂+≤`å I
Ѩâ◊º`åO ã¨~°fi^Õ"å<åO Ü«∞Ü«∞ø =HõΔóã¨÷ÅO Ǩψ~ó II—— (q.ѨÙ.)
ã‘. ....Hõ=∞hÜ«∞ ™êQÆ~° Hõ#ºHÍ H“ã¨∞ÎÉèí =∞}˜ Éèí∂+¨}À^•ƒùã¨=∂# =‰õΔΩ...
(ÉèÏQÆ.3㨯O.750)
=K«. JÜ«∂ºkÅH˜;Ü«Ú N=`«û H“ã¨∞ÎÉèí "≥·[Ü«∞Of =#=∂eHÍ `å~°Ç¨~å^Œº
ÅOHõ$`«Oɡ·# ѨÙO_»sH͉õΔΩ =HõΔã¨÷ûÅO|∞# =ã≤~ÚOK≥.——
(ÉèÏQÆ.8-287)
603. NѨuó
â◊O.ÉèÏ. 1. J=∞$`«=∞^äŒ<Õ ã¨~åfi<£ ã¨∞~åã¨∞~ån<£ qǨÜ«∞ Nˆ~#O Ѩu`Õfi#
=~°Ü«∂=∂¿ãu - NѨuó I
2. Nó Ѩ~åâ◊H˜Îó, `«™êºó Ѩuiu "å I ''Ѩ~å㨺 â◊H˜Îifiq^è≥·= „â◊¥Ü«∞`Õ——
(âıfi.6-8) Wu „â◊√`Õó I
áêŠ㨠= Ú„^Œ = Ú#∞ =∞kä O K« ∞ 㨠= ∞Ü« ∞ =Ú# #O^Œ ∞ O_ç ÅH© ; ^Õ q
Ü«Ú^Œƒqù OK≥#∞. JK«Û@ #∞#fl ã¨∞~åã¨∞~°∞ÅÖ’ q+¨μ=‚ Ù ã¨~åfiuâß~Ú Ü«∞QÆ∞ ™œO^Œ~º° =Ú
 552 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
QÆÅ"åñ_»Q∞Æ @KÕ, #`«ºO`« ™œO^Œ~º° =u Ü«∞QÆ∞ ÅH©;^Õq PÜ«∞##∞ ѨuQÍ <≥#∞flH˘<≥#∞.
'N ^Œ~Ú`å z`«ÎKÀ~°— ! (ÉèÏQÆ.8-657)
ã‘. J=∞~° =Ú`≥ÂÎ^Œ∞=<≥· Ü«ÚO_»=K«∞Û#∞ =~°∞㨉õΩ ã¨=`«∞ Öˇ=fi~°∞#∞ ÖË~°∞
"≥ÅÜ«∞OQÆ #„âßO`« qÉèí=g∞`«x ~ÚÅ∞¡ â◊$OQÍ~° K«O^Œ# j`«Å∞O_»∞
QÆÅñQÆñ _≥#flñ_»∞ â◊√^ŒHú Í~°∞}º=∞Ü«∞=¸iÎ q=∞Å∞O_»∞ QÆkã≤ ¿ãqOѨ=K«∞Û
<≥é˜ <å_ç u~°∞QÆñ_»∞ xÅ∞Hõ_» QÆÅ"åñ_»∞ ã¨HõÅ HÍ~°º=ÚÅO^Œ∞ [_»`«ÖË^Œ∞†
P. ™ê^èŒ∞~°HõΔ‰õΩO_»∞ +¨_»fi~°æ ~°Ç≤Ï`«∞O_»∞, <å^äŒ∞ñ _»Ü≥∞º<Õx #_»Ñ¨<À=Ù
x`«ñ_≥ Éèí~°Î Ü«∞#∞K«∞ xOu ã¨~À*ωõΔΩ, |∞+¨Ê^•=∞=Ú##∞ñ |∂[¿ãÃã.
(ÉèÏQÆ.8-282)
=∞. ã≤i KåOK«Åº=Ú `À_ç^ŒÜ«Úºñ ^Œ#‰õΩ<£ r"Õâ◊fi~°∞O _»OK«∞ñ <Õ
ѨÙ~°∞+¨„âı+¨μª =iOK≥ #\˜ì Ѩ~°=Ú<£........ (ÉèÏQÆ.1-270)
2. 'Ѩ~å㨺 â◊H˜Î— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHͺ#∞™ê~°=Ú 'N— Ü«∞#QÍ 'Ѩ~åâ◊H˜Î—
''J=+¨ìOÉè’ QÆ^•áê}˜ó â◊H˜Î~°¡H©; iÌfi*’`«Î=∞!—— D =K«# „ѨHÍ~°=Ú ÅH˜;H˜,
â◊H˜ÎH˜ JÉèË^Œ=Ú ã¨∂zOѨ|_»∞K«∞#flk QÍ# N Ü«∞#QÍ â◊H˜Î. P â◊H˜Î Ü≥ÚHõ¯ Ѩu
QÆ#∞Hõ 'NѨu— Ü«∞QÆ∞#∞.
604. N=∞`åO =~°ó
â◊O.ÉèÏ. |∞∞QƺA™êû=∞ÅHõΔ}Ï Nˆ~ºëêO `ÕëêO 㨈~fiëêO qi&ÍÛºn<åO =~°ó -
„Ѩ^è•#Éèí∂`«ó - N=∞`åO Ѩ~°ó I ''|∞∞K«™êû=∂x Ü«∞EO+≤ I ™ê Ç≤Ï
N~°=∞$`å ã¨`å"£∞—— I (`≥.· „ÉÏ.1-2-1)
N Ü«∞#QÍ "å}˜. |∞∞QƺA™êû=∞ ÅHõΔ}=Ú 'N— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. qiOz
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"å~°∞ P 'N—x QÆey Ü«ÚO_»∞@KÕ 'N=∞O`«∞— Å#ñ|_»∞^Œ∞~°∞. J\˜ì qiOKåºk
'N=∞O`«∞Å— HõO>ˇ#∞ „âı+¨μªñ_≥· q+¨μ‚=¸iÎ 'N=∞`åO =~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. nè=∞Ç≤Ï`« ! Éèí=#‡OQÆà◊ I <å=∞㨇~°}Ï#∞H©~°Î#=Ú QÆÅ Ç‘Ï#∞Öò
N=∞O`«∞ÅQÆ∞^Œ∞, ~°yfl I ëÈì=∂kHõ$^•o HõO>ˇ â◊√^Œ∞úÅ∞ ^ŒÅѨ<£.
(ÉèÏQÆ 3㨯O.1035)
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 553
605. N^Η
â◊O.ÉèÏ. „tÜ«∞O ^Œ^•u ÉèíHÍÎ<åq∞u - N^Œó I
N Ü«∞#QÍ „u=~°æ ã¨OѨu.Î (^è~Œ å‡~°÷ HÍ=∞=ÚÅ∞) Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ ^è~Œ å‡~°÷ HÍ=∞=ÚÅ#∞
„Ѩ™êkOK«∞#∞ QÍ# 'N^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
P. Éèí‰õΩÎÅ∞ QÀ~°∞ `«ÅñѨ٠e`«∞Î HõÅÊ`«~°∞=Ù =∂_ç¯. (ÉèÏQÆ.8-674)
606. Nâ◊ó
â◊O.ÉèÏ. „tÜ«∞O Dâ◊ó - Nâ◊ó I
N Ü«∞#QÍ (Jëêì^Œâ◊ q^•ºu‡Hõ Ü«∞~Ú#) "å}˜. P q^•ºu‡Hõ Ü«∞QÆ∞
"å}˜H˜ Dâ◊√ñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'Nâ◊ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã¨HõÅ „ѨѨOK«=Ú#∞ ã¨∞ÊùiOѨ*ËÜ«Ú ã¨∂~åº^Œ∞Å Ü«∞O^Œ∞O_»∞ â’Éèí (HÍOu)
N Ü«∞#|_»∞#∞. P â’Éèí‰õΩ xÜ«∂=∞‰õΩñ_»∞ QÍ# 'Nâ◊ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞. J#Ѷ¨∂! qâ◊fi=Ú<≥Å¡ nѨÎ=ÚQÆñ *ËÜ«∞<£ <Õ ã¨=∞~°∞÷O_»<Õ?
~Ú# K«O„^•#Å `å~°HÍ„QÆǨÏQÆ}O ÉË su <å su <≥
=fix nÑ≤ÎO „|unѨΠ=∞Ü≥∞º Éèí∞=#„"å`«O|∞, ^ŒnÌÑ≤ÎKÕ
##∞nѨÎO |QÆ∞#\˜ì ~¸â◊fi~°∞# ˆH #„âßO`«=Ú<£ „"≥ÚÔH¯^Œ<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.82)
|∞∞QƺA™êû=∞=ÚÅ∞ 'N— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. P "Õ^Œ=ÚʼnõΩ Dâ◊√ñ_»∞ QÆ#∞Hõ
'Nâ◊ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
PkÜ«∞O^Œ∞ K«`«∞~°∞‡Y∞x ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞# <˘Hõ<å^ŒO |∞^ŒƒùqOK≥. Jk
=$uÎx~À^èOŒ |∞ =Å# =¸sÎÉqíè Oz =ºHõOÎ |∞QÍñ QÆ#ñ|_≥ J\˜ì <å^Àáêã¨# =Å#
Ü≥∂y[#O|∞Å∞ xëêÊѨÙÖˇ· =ÚHÎ̃ <˘O^Œ∞^Œ∞~°∞. JO^Œ∞# <ÀOHÍ~°O|∞ [x~ÚOK≥.
JkÜ≥∞ ã¨~°fi=∞O„`ÀѨx+¨ #∂‡ÅÉèí∂`« Ü«∞QÆ∞ "Õ^Œ=∂`« Ü«∞x K≥ѨÊñ|_»∞. P
Ü≥∂OHÍ~°O|∞ „uQÆ∞}Ï`«‡HõOɡ,· JHÍ~° LHÍ~° =∞HÍ~°O|∞ Å<≥_ç „u=~°‚ ~°∂ѨO|~Ú
„Ѩ H ÍtOK« ∞ K« ∞ O_≥ . JO`« Éè í Q Æ = O`« ∞ O_» Q Æ ∞ #AO _® „Ѩ } =O|∞=Å#
ã¨fi~°ã¨Ê~å≈O`«™È÷ëê‡k ÅHõΔ} ÅH˜Δ`«O|QÆ∞ #HõΔ~° ã¨=∂=∂flÜ«∞O|∞ñ QÆeÊOz,
`«`û« ǨÜ«∞O|∞#O ^Œ# =^Œ# K«`∞« +¨Ü ì ∞« O|∞=Å# "Õ^KŒ `« ∞« +¨Ü
ì ∞« O|∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÃã...
(ÉèÏQÆ.12㨯O.30)
 554 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
HÍ# Ѩ~°=∂`«‡ "Õ^Œ=ÚʼnõΩ Dâ◊√_»∞. (Nâ◊√_»∞)
607. Nx"åã¨ó
â◊O.ÉèÏ. N=∞`«∞û x`«ºO =ã¨fu - Nx"åã¨ó I N â◊ÉËÌ# N=∞<ÀÎ ÅHõΔ º<ÕÎ I
'N— Ü«∞#QÍ 'N=∞O`«∞Å∞— Jx J~°÷=Ú, N=∞O`«∞ÅÜ«∞O^Œ∞ x`«º=Ú
x=ã≤OK«∞#∞ QÍ# 'Nx"åã¨∞—ñ_»QÆ∞#∞. 'Ü«∞`À ÅH©;ã¨Î`À ǨÏió—.
'N— Ü«∞#QÍ |∞kú Ü«∞x J~°÷=Ú. |∞kú(nè)=∞O`«∞Å Ü«∞O^Œ∞ x=ã≤OK«∞#∞
QÍ# 'Nx"åã¨ó— Ü«∞QÆ∞#∞. ''ѨÙ~°∞¿+`åfiqã¨Î~å=∂`å‡, 㨠Ç≤Ï „Ѩ*Ï˝<Õ# ã¨OѨ#fl`«=∞ó——I
(U.L.) „Ѩ*Ï˝#=∞#QÍ (`«`«Î fi) *Ï˝#=Ú. ^•xx QÆey# "å~°∞ N=∞O`«∞Å∞. "åi
Ü«∞O^Œ∞ x=ã≤OK«∞#∞. QÍ# 'Nx"åã¨ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. ã¨~°ã≤[Ö’K«# Hõ~°∞}Ï
ѨiÅ|ú *Ï˝# Hõe`« ÉèÏ=Ùñ_» #QÆ∞@<£
|~°``« Ϋ fi "Õ`<Ϋ ·≥ `«
K«Û~°} ã¨~À[=ÚÅ ÔHéñy ã¨=∞‡u `À_»<£. (ÉèÏQÆ.3㨯O.157)
608. Nxkèó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiâ◊H˜Î=∞ÜÕ∞ Jã≤‡<£ JdÖÏó „tÜ≥∂ xnèÜ«∞#Î Wu - Nxkèó I
N Ü«∞#QÍ K«~åK«~å`«‡Hõ"≥∞ÿ# ã¨HõÅ qÉèí∂`«∞Å∞ ã¨HõÅ HÍ~°º=ÚÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞@.
Jk =∂Ü«∂â◊H˜Î =Å# [~°∞QÆ∞#∞. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ã¨~°fiâ◊H˜Î=∞O`«∞_≥· Ü«ÚO_»∞@KÕ D
=∂Ü«∂â◊H˜ÎÜ«Ú PÜ«∞# qÉèí∂`«∞ÅÖ’ <˘Hõ\ ˜Ü≥ÿ∞ Ü«Ú#flk. D qÉèí∂`«∞ÅxflÜ«Ú#∞
PÜ«∞# Ü«∞O^Œ∞ ã¨=∞‰õÄ_ç Ü«ÚO_»∞@KÕ 'Nxkèó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
^Œ∞~°˚Ü«∞O|∞Å Ü«∞O^Œ∞ =∞#O|∞#∞, ^Õ=`«ÅÜ«∞O^Œ∞ñ |^Œ‡QÆ~°∞ƒùO_»∞#∞,
=ã¨∞=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ñ ǨÏ=º"åǨïO_»∞#∞, <åk`«∞ºÅ Ü«∞O^Œ∞ q+¨μ‚=Ù#∞, ~°∞„^Œ∞ÅO^Œ∞
hÅÖ’Ç≤Ï`«∞O_»∞#∞, „|ǨχÅÜ«∞O^Œ∞ Éèí$QÆ∞=Ù#∞, |∞∞+¨μÅÖ’# <å~°^Œ∞O_»∞#∞,
^èÕ#∞=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ñ QÍ=∞^èÕ#∞=Ù#∞, ã≤^Œ∞úÅÖ’#O QÆÑ≤Å∞O_»∞#∞, ^≥·`«∞ºÅÖ’ñ
„|Ǩ‡^Œ∞O_»∞#∞, „QÆǨÏO|∞ÅÖ’ñ QÆàÏxkèÜ«Ú#∞, QÆ[O|∞ÅÖ’ <≥·~å=`«O|∞#∞,
ǨÏÜ«∞O|∞ÅÖ’ #∞K≥Û· „ù â◊=O|∞#∞, <åQÆO|∞ÅÖ’# "åã¨∞H˜Ü∞« #∞, =∞$QÆO|∞Å Ö’#ñ
Qˆ ã¨iÜ«Ú#∞, <å„â◊=∞O|∞ÅO^Œ∞ QÆ$Ǩϙê÷„â◊=∞O|∞#∞, =~°O‚ |∞ÅÖ’# <ÀOHÍ~°O|∞#∞,
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 555
#^Œ∞ÅÜ«∞O^Œ∞ QÆOQÆÜÚ« #∞, ™êQÆ~O° |∞ÅÖ’ ^Œ∞QÆ™ú êQÆ~O° |∞#∞, <åÜ«Ú^èOŒ |∞ÅÖ’ñ
QÍ~°∞‡HõO|∞#∞, y~°∞ÅÜ«∞O^Œ∞ "Õ∞~°∞=Ù#∞, =$HõOΔ |∞ÅÖ’ #â◊fi`«O÷ |∞#∞, <À+¨^∞Œè ÅÖ’#
Ü«∞=Å∞#∞, Ü«∞[˝O|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ „|Ǩχܫ∞[˝O|∞#∞, „=`«O|∞ÅO ^ŒÇ≤ÏOã¨Ü«Ú,
Ü≥∂QÆO|∞ÅO^Œ∞ <å`«‡Ü≥∂QÆO|∞#∞, ¢ã‘ÎÅÖ’# â◊`«~°∂ѨܫÚ#∞, ÉèÏ+¨}O|∞Ö’#
㨠` « º Éè Ï +¨ } O|∞#∞, |∞∞`« ∞ =ÙÅO^Œ ∞ =㨠O `åQÆ = ∞O|∞#∞, =∂㨠O |∞ÅÖ’
=∂~°jæ ~°¬O|∞#∞, #Hõ„Δ `«O|∞ÅÖ’ #aèl`«∞#Î ∞, Ü«ÚQÆO|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ñ QÆ$`«ÜÚ« QÆO|∞#∞,
ÉèQí =Æ ^•HÍ~°O|∞ÅO^Œ∞ "åã¨∞^Õ=ÙO_»∞#∞, Ü«∞‰õΩΔ ÅÖ’ñ QÆ∞ÉË~∞° O_»∞#∞, "å#~°∞ÅÜ«∞O
^•O[<ÕÜ«ÚO_»∞#∞, ~°`«flO|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ñ |^Œ‡~åQÆO|∞#∞, ^•#O|∞ÅÖ’
##fl^•#O|∞#∞, k^äŒ∞ÅÜ«∞O ^ÕHÍ^ŒtÜ«Ú, #~°∞ÅÜ«∞O^Œ∞ "≥·+¨‚=ÙO_≥·# ÉèÏQÆ=`«
„Ѩ=~°#Î O „|=iÎOK«∞"åñ_»∞#∞, xq Ü«∞xflÜ«Ú =∞kfiÉè∂í `«∞ÅQÍ <≥é∞OQÆ∞=Ú. Jx
NHõ$+¨μ‚_»∞ L^Œú=Ù#‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞. (ÉèÏQÆ.11㨯O.105)
â’¡. Ü«∞^ŒºkfiÉèí∂u =∞`«û`«Î fiO N=∞^Œ∂i˚`«"Õ∞= "å
`«`«Î^Õ"å=QÆK«Ûù `«fiO =∞=∞ `Õ*’Oâ◊ ã¨=∞ƒù="£∞. (w`«.10-41)
ÃÑ· qÉè∂í `«∞Å #xfl\˜x `«#Ö’ QÆey# â◊H=Θ ∞O`«∞_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡ 'Nxkèó
— Ü«∞#|_»∞#∞.
609. NqÉèÏ=#ó
â◊O.ÉèÏ. Hõ~å‡#∞~°∂¿Ñ} qq^è•ó „tÜ«∞ó ã¨~fi° Éè∂í `å<åO qÉèÏ=Ü«∞fu - NqÉèÏ=#ó
N Ü«∞#QÍ xëêì~°÷=ÚÅ∞. Éèí‰õΩÎÅ∞ ÉèíQÆ"å#∞x ã¨fi~°æ=Ú, Ѩل`«∞Å∞, Ѩâ◊√=ÙÅ∞,
^è#Œ ^è•#º=ÚÅ∞ =Ú#flQÆ∞#q HÀ~°∞K«∞O^Œ∞~°∞. "åi "åi Ü«∞#∞+≤`ª « Hõ~å‡#∞™ê~°=ÚQÍ P
Ü«∂ Éèí‰õΩÎʼnõΩ P Ü«∂ ~Úëêì~°÷=ÚÅ#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞ QÍ# 'NqÉèÏ=#ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
Hõ. `«# [#‡ Hõ~°‡=ÚÅ#∞O I Q˘xÜ«∂_≥_ç "åiÔHÅ¡ñ QÀi# "≥Å¡O
^ŒxÜ«∞ñQÆ <˘ã¨Q∞Æ K«∞ "≥∂HõOΔ I |#Ü«∞=Úñ QÆ$Ѩ¿ÑÜ«Úñ QÆ$+¨μñ‚ _»=h<å^ä•!
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1ÉèÏ. 57)
Hõ. [Å~°∞ǨÏ<åÉèí∞x H˘~°ÔH· I [Å`«~°Ê} =∂K«iOz ã¨`«º„=`«∞ñ _®
[Åkè „|kH˜ =∞#∞ =Ü≥∞º#∞ I [Å*ωõΔΩxñ Q˘Å= ÔHO^Œ∞ ã¨OѨ^Œ QÆÅ^Õ?
(ÉèÏQÆ.8㨯O.737)
 556 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
610. N^èŒ~°ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiÉèí∂`å<åO [#hO „tÜ«∞O =HõΔã≤ =ǨÏ<£ - N^èŒ~°ó I
'^Õ=u~°ºV‡#∞¿+º+¨μ ѨÙ<åfl=∂ ÉèíQÆ"å<£ ǨÏió I
¢ã‘Î<åg∞fl Nâ◊Û q*˽ܫ∂ <å#ºÜ≥∂ifi^Œº`Õ Ñ¨~°"£∞ II—— (q.ѨÙ.1-8-35)
ã¨HÅõ Éè∂í `«=ÚÅ [#x Ü≥∞ÿ # ÅH©;^Õqx =HõãΔ û÷¨ Å=∞O^Œ∞ ^èiŒ Oz Ü«Ú<åflñ_»∞.
Hõ#∞Hõ 'N^èŒ~°ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
ã‘. HõÅ∞=ÚÅ h<≥_»∞ HõÅHõOiî Ü≥∞Å<åñQÆ =iÎOK«∞ <≥"åfix =HõΔ=∞O^Œ∞...
(ÉèÏQÆ.1-257)
=K«. ‰õΩã¨∞=∞ =∂eHÍÅOHõ$`«O|∞, Ѷ¨∞#™ê~° Hõã¨∂ÎiHÍ K«O^Œ#qeѨÎO|∞ñ,
Q“ã¨∞ÎÉèí~°`«fl nѨΠ„ѨnѨÎO|∞, N=`«ûÅHõΔ}ÅH˜Δ`«O|∞ <≥· ~ÚOk~å~°=∞}˜H˜ñ
ˆQm =∞Ok~°O|#O ÉÁÅ∞Û =HõΔã¨÷ûÅO|∞. (ÉèÏQÆ. 3-288)
D =K«#=Ú#∞ 601 = <å=∞=Ú#‰õΩ ‰õÄ_» J#fi~ÚOK«∞H˘##QÆ∞#∞.
611. NHõ~°ó
â◊O.ÉèÏ. 㨇~°`åO ã¨∞Î=`åO J~°ÛÜ«∞`åO K« ÉèíHÍÎ<åO „tÜ«∞O Hõ~Àfu-NHõ~°óI
'N— Ü«∞#QÍ "≥∂HõΔ=Ú. ÉèíQÆ"å#∞x 㨇iOK«∞K«∞, ™È΄`«=ÚÅ ^•fi~å ã¨∞ÎuOK«∞K«∞,
ѨÓ*ÏkHõ=ÚÅñ*ËÜÚ« Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ "≥∂Hõ=Δ Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞. HÍ# 'NHõ~ó° — Ü«∞QÆ∞#∞.
âß. 'U"Õà◊O QÆ$Ѩñ EK«∞ <≥#flñ_»∞ ǨÏi<£ gH˜ΔO`«∞— #O Kå_è»∞ºñ_≥·
h "≥O@O|_ç `˘O\˜ Hõ~°‡K«Ü«∞=Ú<£ x~°∂‡Å=ÚO *ËÜ«ÚK«∞<£
h"åñ_≥· `«#∞"åV‡<ÀQÆ`«∞Å x <ÕûqOK«∞ q<åfl}˜ "À
ÔH·=ÖϺkèѨÅH˜; #∞^ŒÌ=_çñ ^•ñÔQ·H˘#fl"åñ _ôâ◊fi~å! (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.555)
612. „âıÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. J#áê~Ú ã¨∞MÏ"åÑ≤ÅÎ Hõ}Δ O „âıÜ∞« ó I `«KÛ« Ѩ~ð 㺷 = ~°∂Ѩq∞u - „âıÜ∞« ó I
Z#fl_»∞#∞ ^Œ∂~°=ÚQÍx ã¨∞Y„áêÑ≤Î ÅHõΔ}=Ú '„âıÜ«∞=Ú— („âıÜ«∞=∞#QÍ
"≥∂HõΔ=Ú) Jk ÉèíQÆ=`«ûfi~°∂Ѩ"Õ∞.
=K«. D ™È΄`«O|∞ <≥šѨC_»∞ <ÕHÍ„QÆz`«∞ÎO_»∞#∞, "åã¨∞^Õ= Ѩ~åÜ«∞}∞O_»∞<≥·
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 557
Ü≥∞=fiO_»∞ [Ñ≤~ÚOK«∞, "å_»∞ "ÕQÆOɡ „âıÜ«∞ã¨∞û#∞ ÉÁOk `«nÜ«∞ *Ï˝#
Ѩ¡=O|∞# =ºã¨<å~°‚= ~°∂ѨO|~Ú# ã¨O™ê~°O|∞#∞ ã¨∞Y`«~°=ÚQÆñ
^Œi~ÚOK«∞. (ÉèÏQÆ.4-732)
=∞. .......... Z=fiñ _»∞
[˚fiÅ∞ñ_≥· „áê}qÜ≥∂QÆHÍÅ=Ú#ñ ^Œ`«ûˆ~fiâ◊√ñ lOuOK«∞, "åñ
_»ÅѶ¨Ú „âıÜ«∞=Úñ ÉÁO^Œ∞ „|Ǩχ=∞Ü«Úñ_≥· Ü«∞~å¯Éèí∞ñ_≥· x`«∞ºñ_≥·.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ. 1447)
613. N=∂<£
â◊O.ÉèÏ. „tÜ≥∂㨺 ã¨hÎu - N=∂<£ I
N Ü«∞#QÍ qÉèí∂u, â’Éèí, |∞kú, „Ѩâ◊ã¨Î=ÚÅ∞. Wq JxflÜ«Ú QÆÅ"åñ_»∞
QÆ#∞Hõ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'N=∂<£— Ü«∞QÆ∞#∞.
âß. ^èŒ#∞º<£ Ö’Hõ=∞<Àaè~å=Úñ QÆ∞Å q^•º ~°∂Ѩ `å~°∞}º ™œ
[#º N |Å ^•# â∫~°º Hõ~°∞}Ï ã¨Oâ’aè`«∞<£ x#∞fl...
(ÉèÏQÆ.10㨯O.1705)
614. Ö’Hõ„`«Ü«∂„â◊Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. „`«Ü«∂}ÏO Ö’HÍ<åO P„â◊Ü«∞`åfi`ü - Ö’Hõ„`«Ü«∂„â◊Ü«∞ó I
^Õ= Jã¨∞~° =∞#∞+¨μºÅ<≥_»∞ =¸_»∞ *Ï`«∞Å "åiKÕ`« <å~åkèOѨ|_ç#"å_≥·,
"åiH˜ x+¨ì=ÚÅQÆ∞ "åxx „áêÑ≤ÎOѨ *Ëã≤, Jx+¨ì=ÚÅ#∞ ѨiǨ~°=Ú KÕÜ«ÚK«∞,
"å~°Å Ü≥∂QÆHˆ =Δ ∞=ÚÅ#∞ HõxÃÑ\˜ì Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ 'Ö’Hõ„`«Ü∂« „â◊ÜÚ« —ñ
_»Q∞Æ #∞.
=∞`«.Î .... Ö’HõáêʼnõΩ ÖË#∞ h
<åHõ"åã¨∞Å∞ h=, =Ç≤Ïflñ ^Œ#~°∞Û ˆH`«∞ `«u„H˜Ü«∞<£. (ÉèÏQÆ.8㨯O.168)
615. ã¨fiHõΔó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞ - â’Éèí<Õ Ñ¨Ù}¤sHÍÉèË JH˜Δ}© J¿ãºu - ã¨fiHõΔó I
 558 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
JO^Œ"≥∞ÿ#, Ѩ^Œ‡=ÚÅ=Öˇ „ѨHÍtOK«∞ Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ
_»∞ 'ã¨fiHõΔó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'#Å¡x"åñ_»∞ Ѩ^Œ‡#Ü«∞#O|∞Å "åñ_»∞— (ÉèÏQÆ. 10 ѨÓ.1011)
ã‘. #`«[<å## Hõ$áê=∞$`« `«~°Oy`«=ÚÖˇ·, ÉèÏã≤Å∞¡ Ö’K«<å|˚=ÚÅ "åñ_»∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.537)
616. ã¨fiVæó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞ - â’Éèí<å#ºVÍæ#º¿ãºu - ã¨fiVæó I
ã¨∞O^Œ~=° ÚÅ∞#∞, âߢ™ÈÎHÎõ ÅHõ}Δ =ÚÅ`À <˘Ñ¨C *Ï˝#, WKåÛùH$õ u ~°∂Ѩ=ÚÅ∞#∞
#QÆ∞ JOQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»QÆ∞@KÕ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'ã¨fiOQÆó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
617. â◊`å##Ìó
â◊O.ÉèÏ. UHõ U= Ѩ~°=∂##Ìó Láêkè ÉèË^•K«Ûù`«^è• aè^Œº`« - Wu â◊`å##Ìó I
''U`«Ãã·º"å##Ì™êº<åºx Éèí∂`åx =∂„`« =ÚѨr=xΗ— (|$.L.6-3-32)
Ѩ~°=∂`«‡ Ѩ~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. Láê^èŒ∞Å∞ J<ÕHõ=ÚÅ∞. Ѩ~°=∂`«‡
Ü«∞xfl Ü«Úáê^èŒ∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞ #∞O_ç, `«# Ѩ~°=∂#O^Œ=Ú Ö’x ÖËâ◊=∂„`«=ÚKÕ
Éèí∂`«=ÚÅ#∞ rqOѨ*ËÜ«ÚK«∞<åfl_»∞. W@∞¡ XˆH XHõ Ѩ~°=∂#O^Œ=Ú J<ÕHõ
Ü«Úáê^è∞Œ ÅÖ’ P Ü«∂ q+¨Ü∞« ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ P#O^Œ=ÚQÍ #∞O_»∞@KÕ 'â◊`å#O^Œó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. '^•~°∞ã≤`÷ O« ɡ#· Ü«∞#ÅO|∞ `«^•Ì~∞° QÆ∞}O|∞ Å~Ú# ^≥~· º…° =„Hõ`åfikHõO|∞Å
##∞ã¨iOK«∞ K«O^ŒO|∞# #=ºHõÎO|∞ `«`üHΔÀÉèíHõO|~Ú# HÍÅO|∞#∞
"å#ã¨#Ü«Ú #^Œ$+¨ìO|∞##∞ HÍ~°}O|∞Å KÕ`«O |∞\˜ì# â◊s~°O|∞#O^Œ∞
q+¨ Ü « ∂ HÍ~° O |~Ú# |∞kú <˘Ok `« k fi+¨ Ü « ∂ aè =ºOQÆ º Oɡ · #
Ü«∂#O^Œã¨fi~°∂ѨÙO _»QÆ∞K«∞ñ „yÜ«∂Ѷ¨ÅO|∞#O „|ã≤kú <˘O^Œ∞#∞.—
(ÉèÏQÆ.4-584)
618. #xÌó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ~°=∂##Ì q„QÆǨÏó - #xÌó I
Ѩ~°=∂#O^Œ~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '#Okó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 559
''q*Ï˝#=∂##ÌO „|Ǩχ—— (|$ǨÏ. L. 3-9-34) Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú
„Ѩ=∂}=Ú.
ã‘. J#Ü«∞O|∞ ^ÕÇ≤Ï x`åºx`«º ã¨kfiÅHõΔ}=Ú#ñ |OK«HÀâ◊ =º=ã¨÷
Å#∞ =$kú ÉÁ~°Ü«ÚK«∞ #O^Œ∞Ö’#∞#fl „áê}Ï#fl |∞kú q*Ï˝#=∞Ü«∞=Ú
Å#∞ K«`«∞ëȯâ◊O|∞ Å=fiÅ "≥Å∞ñQ˘O^Œ∞ <å#O^Œ=∞Ü«Úñ_ô=Ù...
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1211)
619. *’ºu~°æ}Ëâ◊fi~°ó
â◊O.ÉèÏ.*’ºu~°æ}Ï<åg∞â◊fi~°ó - *’ºu~°æ}Ëâ◊fi~°ó I ''`«"Õ∞= ÉèÏ#Î=∞#∞ÉèÏu
ã¨~fi° O `«ãº¨ ÉèÏ™ê ã¨~fi° q∞^ŒO qÉèÏu—— (=ÚO.2-2-11) ''Ü«∞^•k`«º QÆ`O«
`Õ[ó—— (Éèí.w.15-12)
„ѨHÍâ◊ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ QÆey# ã¨∂~°ºK«O„^•^Œ∞Å∞ Ѩ~=° ∂`«‡ KÕ`<« Õ HõeÊOѨñ
|_ç#q. "åxH˜ â◊HxÎ̃ „Ѩ™êkOK«∞@ KÕ`<« Õ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ '*’ºu~°}æ âË fi◊ ~°∞—ñ_»Ü∞≥ º#∞.
*’ºuâ◊Û„Hõ=Ú#∞ 㨄Hõ=∞=ÚQÍ „uѨCK«∞O_»∞#∞ QÍ# '*’ºu~°æ}Ëâ◊fi~°∞—_»QÆ∞#∞.
'`«"Õ∞= ÉèÏ#Î"£∞— J#∞ „â◊√u "åHͺ#∞™ê~°=Ú ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊=∂#∞ñ_»QÆ∞
Ѩ~°=∂`«‡ ##∞ã¨iOzÜÕ∞ „Ѩu Ü≥ÚHõ¯\˜Ü«Ú „ѨHÍtOK«∞K«∞#flk.
'Ü«∞^•k`«ºQÆ`O« `Õ[ó— ................J#∞ w`å "åHõº=Ú ã¨∂~°∞ºx, K«O„^Œ∞x,
Jyfl Ü«∞O^Œe `Õ[=Ú P Ѩ~°=∂`«∞‡x^Õ Ü«∞x K≥ѨCK«∞#flk. (ÉèíQÆ. 15–12)
L. U Ѩ~°"Õ∞â◊√KÕ [QÆ=Ú b ã¨K«~åK«~° HÀ\˜`À ã¨=Ú
nÌÑ≤`«=∞Ü≥∞º.... (ÉèÏQÆ.3㨯O.30)
Hõ. J#Å∞#‰õΩ ~°qH˜ â◊âßO
‰õΩ#‰õΩ#∞ „QÆǨÏ`å~°Hõ=ÚʼnõΩ#∞ ^Õ[O ɡ
=fix=Å# <å=Ç≤ÏÖˇ¡_»∞
##∞áêkèHõ `ÕAñ Q˘Å∞Î #qfiâßfi`«∞‡<£. (ÉèÏ~°.âßOu.4P.221)
620. ql`å`å‡
â◊O.ÉèÏ. ql`« P`å‡ - =∞<À ÜÕ∞# ã¨ó - ql`å`å‡ I
P`å‡ Ü«∞#QÍ =∞#ã¨∞û. ã¨fiÉèÏ=ã≤^=úŒ ÚQÍ<Õ =∞#ã¨∞û#∞ [~ÚOz#"åñ_»∞. PÜ«∞#
 560 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞#ã¨∞û#∞ x„QÆÇ≤ÏOK«=Åã≤# Ü«∞=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. PѨÎHÍ=Úñ_»∞. =∞#ã¨∞û#∞ `«#
=â◊=Ú#O^Œ∞OK«∞H˘#∞@ PÜ«∞# ã¨fiÉèÏ==Ú. QÍ# 'ql`å`凗 Ü«∞QÆ∞#∞. =∞#ã¨∞û#∞
[~ÚOz# ™ê^茉õΩ_»∞#∞ 'ql`å`«∞‡_»∞.—
=K«. '=∞<À=$`«∞ÎÅ #u„Hõq∞Oz# r=Ùñ_»∞ Ѩ~°O*’ºu Ü«∞~Ú# <å~åÜ«∞}
ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ <≥é∞OQÆ∞=Ú. (ÉèÏQÆ.5-1 P. 155)
=K«. =∞ø#„=`«[Ѩ`Ñ« ¨ „â◊√`å^躌 Ü«∞#O|∞Å∞#∞, x[^è~Œ ‡° "åºMϺ# q[#ã¨Å÷ x"åã¨
ã¨=∂^èŒ∞Å∞#∞, "≥∂HõΔ¿ÇÏ`«∞=ÙÅQÆ∞, <≥·# xq ѨkÜ«Ú xO„kÜ«∞ [Ü«∞O|∞
ÖËx"åiH˜ Éè’QÍ~°÷O|∞Å~Ú q„â◊q∞OK«∞ "åiH˜ r=<ÀáêÜ«∞O|∞ Å~Ú,
_®Oa‰õΩʼnõΩ "å~åÎHõ~°O|∞Å~Ú Ü«ÚO_»∞, ã¨Ñ¶¨ÅO|∞Å∞ QÍ=Ù.——
(ÉèÏQÆ.7-366)
621. Jq^èÕÜ«∂`å‡
â◊O.ÉèÏ. # ˆH<åÑ≤ q^èÕÜ«∞ P`å‡ - ã¨fi~°∂Ѩ=∞¿ãºu - Jq^èÕÜ«∂`å‡ I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞ñ_»∞. ZÅ¡~∞° #∞ PÜ«∞#‰õΩ q^èÜ
Õ Ú« Öˇ· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. PÜ«∞#
Z=fiiH˜x q^èÜ Õ Ú« ñ_≥· Ü«ÚO_»_∞» . J\˜ì ã¨fi~°∂Ѩ=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'Jq^èÜ Õ ∂« `凗
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ql`å`å‡q^èÕÜ«∂`å‡ <å=∞=ÚÅ#∞ "Õ~°∞ KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞ q^èÕÜ«∂`å‡ Ü«∞x
K≥ѨÊ=K«∞Û#∞. P ѨHõΔ=Ú# 'Éèí‰õΩÎʼnõΩ q^èÕÜ«Úñ_≥· Ü«ÚO_»∞"å_»∞— JQÆ∞#∞.
JO|sëÈáêMϺ#=ÚÖ’ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ^Œ∞~åfiã¨∞x`À x@¡<≥#∞.
K«. 'K«Å=Ú# |∞kú=∞O`«∞ÅQÆ∞ ™ê^èŒ∞Å∞ <å ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞ bÅ ^˘O
ye H˘xáÈ=ÙK«∞O_»∞^Œ∞ ~°H˜eƒ+¨ÉèíH˜Î Å`åK«Ü«∞O|∞Å
xflÅ∞=ñQÆ |\˜ì Hõ@∞ì^Œ∞~°∞ <Õ~°∞ѨÙ`À =∞^Œ‰õΩOaè ÔH·=_ç<£
=ÅʼnõΩñ lH˜¯, ÉèíHõÎ[# =`«ûÅ`«<£ [#∞K«∞O^Œ∞ñ ^•Ñ¨™ê !
(ÉèÏQÆ.9-118)
P. Éèí‰õΩÎ_≥O^Œ∞ [x# |~°`≥O`«∞ "≥#∞"≥O@ I QÀ=Ù "≥O@ñ ^ŒQÆ∞Å∞ HÀ_≥ÉèíOy
(119)
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ J<ÕHÍ=`å~°=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩ q^èÕÜ«Úñ_≥·, "åi
Ü≥∂QƈHΔ=∞=ÚÅ#∞ Ez# ã¨O^Œ~°ƒù=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. HÍ# 'q^èÕÜ«∂`«‡— Ü«∞QÆ∞#∞.
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 561
622. ã¨f¯iÎó
â◊O.ÉèÏ. ã¨f - Jq`«^ä• H©iÎ~°¿ãºu - ã¨f¯iÎó I
ã¨`«º"≥∞ÿ# („uHÍÅ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞O_»∞) H©iÎ QÆÅ"åñ_»∞. Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ H©iÎ
QÆ∞} Hõ~å‡k q+¨Ü«∞=ÚʼnõΩ ã¨O|OkèOz#k. W`«~°∞Å H©iÎ J#∞z`«=∞QÆ∞ q+¨Ü«∞
ã¨O|OkèÜ∞ÿ≥ Ü«ÚO_»∞#∞.
K«. Ѷ¨∞#=∞QÆ∞ ^Õ= ! ~¸ =~°"≥∞ HÍ^Œ∞ =∞Ǩ`«‡Hõ! "åyfix~°æ`«O
|#ñ^ŒQÆ∞ `å=H©# K«~°}ÏO|∞[ Kå~°∞ =∞~°O^Œ~°∂Ѩ"≥∞ÿ
`«#i# H©iÎÜ«Ú<£ qx =Ú^ŒO|∞#∞ ÉÁO^ŒñQÆ ÖËx "≥∂HõΔ"≥∞ÿ
##∞ =∞kñ QÀ~° <˘Å¡ #Ѷ¨∞<åâ◊ ! ~°"Õ∞â◊ ! ã¨~À[Ö’K«<å!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.550)
Hõ. q`«`å~°÷*Ï˝# [Ѩ I ã¨∞Îu =∞Hõ~°O^Œ „ѨǨÏ$+¨ì „â◊√u*Ï`« =∞^èŒ∞
„=`« QÆ} Ѩi=$`« â’ÉèÏ I QÆ`« H©iÎ „Ѩã¨==∂eHõÅ∞ QÆÅ"åx<£.
(ÉèÏQÆ. 3㨯O. 291)
Hõ. JkQÍ# Ѩ^Œ‡Ö’K«# ! I Éèí=nÜ«∞ Ѷ¨∞#Ü«∞â◊=Ú q#∞@‰õΩ<≥·
Ѩk"ÕÅ K≥=ÙÅ∞ Hõ$Ѩ x I q∞‡kÜÕ∞ <å Ü«∞aè=∞`«O|∞ xѨÙ_»∞ =Ú‰õΩO^•!
(551)
ã‘. q#∞`«=∞OQÆà◊ Ü«∞â’ qÉèí=! 㨈~fiâ◊fi~°! WOk~° QÆ∞} ã¨O„QÆ¿ÇÏK«Ûùñ*Ëã≤
ÜÕ∞ h^Œ∞ t=`«~°O ɡ·# ã¨f¯iÎx #iúÜ≥ÿ∞ =i~ÚOK≥ #\˜ì H©iÎ... (553)
Hõ. HÍÅ∞x g\˜H˜! [x =∞$`« I ÉÏʼnõΩñ ^Õ <˘~°∞Å =â◊"≥∞? Éèí=nÜ«∞ Hõ$Ѩ<£
"Õ∞Å∞ ^˘~°HõxÜ≥∞ =∂‰õΩ q I âßÅ =∞QÆ∞O QÍ`« g∞ Ü«∞â◊=Ú Ö’Hõ=ÚÅ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1430)
`Õ. K«Å# =∞O^ŒHõ Éèí∂i ã¨Oã¨~°} `«~°} I "≥∞ÿ# ã¨f¯iÎ k‰õΩ¯Å #uâ◊~Úe¡
=éÅ =ã¨∞=∞uÜ≥ÿ∞ Ü«Ú#fl"åñ_≥ Hõ$+¨μ‚ I ñ_»∞... (ÉèÏQÆ.3㨯O.73)
'H©iÎó „Ѩ™ê^Œ Ü«∞â◊™Èó— („Ѩ™ê^Œ=∞#QÍ „Ѩã¨#fl`«, J#∞„QÆǨÏ=Ú) ã¨`«º"≥∞ÿ#
(„uHÍÖÏÉÏ^躌 =∞QÆ∞) „Ѩã#¨ fl`« ÖËHõ Ü«∞#∞„QÆÇϨ =Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨f¯iÎó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
 562 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
K«. W`«~°=Ú =∂x `«#∞fl =∞k <≥O`«Ü«Ú #q∞‡ ÉèílOK«∞"åi <å
„t`«[#¿ãq`åO„Ѷ∞≤ #~°ã~‘ ∞° Ǩïñ_≥#· ã¨~À[<åÉè∞í ñ _»O
z`«^ŒÜ«∞`À_» x+¨¯Ñ¨@ z`«Î=Ú#O QÆ~°∞}˜OK«∞, #\˜ì "å
~°`«∞Å ^Œ∞~°O`«"≥∞ÿ `«#~°∞ #qfiÉèí∞ =∂Ü«∞ñ ^ŒiO`«∞ Ô~ѨC_»∞<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.202)
623. zè#flã¨Oâ◊Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHõ=`«û~°fiO ™êHΔÍ`«¯ $`«=`«ó HÍfiÑ≤ ã¨Oâ◊Ü≥∂ <åã‘Îu -
zè#flã¨Oâ◊Ü∞« ó I
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ U q+¨Ü«∞=Ú#∞ QÆ∞é˜OzÜ«Ú ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú Å∞O_»=Ù.
Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHõ=Ú =Öˇ ã¨HõÅ q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞#∞. (J=QÆ`«=∞QÆ∞#∞).
QÍ# 'zè#flã¨Oâ◊Ü«∞ó— JQÆ∞#∞.
â’¡. aè^Œº`Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞„QÆOkè tÛù^ŒºO`Õ ã¨~°fiã¨Oâ◊Ü«∂ó
H©ΔÜ«∞<ÕÎ Kå 㨺 Hõ~å‡}˜ `«ã≤‡<£ ^Œ$¿+ì Ѩ~å=ˆ~. (=ÚO.1-218)
|∞kúÜ∞Õ z^•`«‡Hõ=Ú J#∞ ã¨Oâı+¡ ¨ ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ J<Àº#º J^蕺ã¨Ü∞Õ 'ǨÏ$^ŒÜ∞«
„QÆOkè—. D ǨÏ$^ŒÜ«∞ „QÆOkè q_çáÈ=Ù@ =Å# P`«‡‰õΩ ã¨O|OkèOz# ã¨HõÅ
ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ∞ `˘eyáÈ=Ù#∞. ѨÙ}ϺѨÙ}º ÅHõΔ}=ÚÖˇ·# ã¨Oz`« Hõ~°‡ÅxflÜ«Ú
#tOK«∞#∞.
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ „QÆOkè Ü«ÚO_»^Œ∞ QÆ#∞Hõ ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ∞O_»=Ù.
Hõ. HÍ=Ù# <å‰õΩ#∞ ã¨∂i [ I <å=oH˜x ã¨~°fiã¨Oâ◊Ü«∞O|∞Å∞ "åѨO
QÍ=#∞ „É’=#∞ ^ŒQÆ∞ QÆu I h=x q#∞uOK«∞ #\˜ì ~¸ ã¨Î= "≥∞Åq∞<£.
(ÉèÏQÆ.4-731)
„|Ǩχ `«# Ѩل`«∞Öˇ·# ã¨#HÍ^Œ∞ʼnõΩ '<å~åÜ«∞} ™È΄`«=Ú—#∞ É’kèOK≥#∞. P
™È΄`«=Ú#‰õΩ Ñ¶¨Å„â◊√uQÍ 'D ™È΄`«=Ú <å‰õΩ#∞ („|Ǩχ‰õΩ) ѨO_ç`«∞ʼnõΩ#∞ ã¨HõÅ
ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ#∞ x=$uÎ ñ*ËÜ«Ú#∞. Jx K≥ÃÑÊ#∞. <å~åÜ«∞}∞ñ_»∞ ã¨HõÅ
ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ∞ x=$uÎ Ü«∞~Ú#"åñ_»∞ QÍ#<Õ PÜ«∞# ã¨Î==Ú#∞ ã¨Oâ◊Ü«∞ x=$uÎ
KÕÜ«∞QÆÅ ã¨=∞~°÷=∞QÆ∞K«∞#flk.
^Õ=Ǩ˙uH˜ ‰õΩ=∂~°∞_≥· [x‡Oz# HõÑ≤Å ÉèíQÆ"å#∞_»∞ W@∞Å K≥ÃÑÊ#∞.
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 563
ã‘. P^蕺`«‡`«`«Ê~°∞O _»QÆ∞"åñ_»∞ ÃщõΩ¯ [#‡O|∞Åñ ɡ‰õΩ¯ HÍÅO|∞ÅO^Œ∞
„|ǨχѨ^Œ„áêÑ≤ΠѨ~°ºO`«=Ú#∞ |∞@∞ì ã¨~åfi~°÷ "≥·~åQƺâße Ü«∞QÆ∞K«∞ñ
|∂x <å Éèí‰õΩÎÅKÕ #∞Ѩ^ÕtOѨñ |_ç# q*Ï˝# ã¨OѨuÎ KÕ`«ñ
|~°QÆñ „||∞^Œ∞úñ_≥· |Ǩï"å~°=ÚÅ∞ Éèí∂i =∞„`«Ê™ê^Œ„áêÑ≤Î=∞uñ ^Œ#~°∞Û
`Õ. x[ Ѩi*Ï˝# qzÛù#fl xdÅ ã¨Oâ◊
Ü«ÚO_»∞, x~°∞‡HõÎ eOQÆ ^ÕǨïO_»∞ #QÆ∞K«∞
##Ѷ¨∞ ! Ü≥∂wO„^Œ ǨÏ$^ÕæÜ«∞ =∞QÆ∞ =∞nÜ«∞
k=º^è•=∞O|∞ <˘O^Œ∞ ã¨OnѨÙÎñ _»QÆ∞K«∞ (ÉèÏQÆ 3 㨯O. 918)
=. ... ѨÙ}º„â◊=}H©~°Î#∞O_≥·# Hõ$+¨μ‚O_»∞ ^Œ# Hõ^äŒÅ∞ q#∞"åi ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞
ÅO^Œ∞ xez â◊√ÉèíO|∞ ÖÏK«iOK«∞. Jâ◊√ÉèíO|∞Å∞ x~°ã≤OK«∞. Jâ◊√ÉèíO|∞Å∞
#+¨Oì |∞Å~Ú# ÉèÏQÆ=`«âßG ¿ã"åqâı+O¨ |∞# xâ◊ÛÅÉèHí Θ Ü«Ú^Œ~ÚOK«∞. ÉèHí Θ QÆÅ∞QÆ
~°[ ã¨Î"≥∂QÆ∞} „ѨÉèí∂`«O|∞Öˇ·# HÍ=∞Ö’ÉèÏ^Œ∞ʼnõΩ =â◊O|∞ QÍHõ z`«ÎO|∞
ã¨`«Î fiQÆ∞}O|∞#ñ „|ã¨#flO|QÆ∞. „Ѩã¨#fl =∞#ã¨∞¯O_≥·# =ÚHõÎ ã¨OQÆ∞O_»QÆ∞. =ÚHõÎ
ã¨OQÆ∞O _≥#· hâ◊fi~° `«`Ϋ fi*Ï˝#O|∞ nÑ≤OK«∞. Dâ◊fi~°∞O_»∞ QÍ#O|_ç#ñ l[˚_„» QÆ^#Œä
~°∂ѨOɡ·# Ü«∞ǨÏOHÍ~°O|∞ aè#flO|QÆ∞. JǨÏOHÍ~°O|∞ aè#flOɡ·# #ã¨OÉèÏ=<åk
~° ∂ Ѩ O |∞ÅQÆ ∞ 㨠O â◊ Ü « ∞ O|∞Å∞ qzÛù # flO|∞ÅQÆ ∞ . 㨠O â◊ Ü « ∞ qKÕ Û ù ^ Œ O ɡ · #
#<å~°|úѶ¨ÅO|∞Öˇ·# Hõ~°‡O|∞Å∞ #tOK«∞. (ÉèÏQÆ.1㨯O.58)
P`«‡*Ï˝# ã¨OѨ#∞fl_»QÆ∞"å_»∞ „|ǨχѨ^Œ=Ú „áêÑ≤ÎOK«∞ =~°‰õΩ#∞ Zxfl [#‡Å
<≥·# <≥`«∞ÎK«∞O_»∞#∞. P [#‡ÅÖ’ #`«ñ_»∞ "≥·~åQƺ=Ú `À<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. `å#∞
á⁄Ok# P`«‡*Ï˝#=ÚKÕ J`«x ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅxflÜ«Ú x=$`«Î=∞QÆ∞#∞. z=~°‰õΩ P
Ü≥∂y k=º^è•=∞=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. (P`«‡*Ï˝#=Ú#∞ á⁄Ok# Ü≥∂y „|Ǩχ"Õ∞
JQÆ∞#∞. „|Ǩχ=Ú#‰õΩ ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ∞O_»=Ù QÆ#∞Hõ P`«‡*Ï˝x Ü«∞QÆ∞ Ü≥∂yH˜x
ã¨Oâ◊Ü∞« =ÚÅ∞O_»=Ù)
624. Ln~°‚ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiÉèí∂`ÕÉèíºó ã¨=Ú„kHõÎ`åfi`ü - Ln~°‚ó I
ã¨~fi° Éè∂í `«=ÚÅ HõO>ˇ#∞ L`«¯ $+¨ì (JkèH)õ "≥∞#ÿ "åñ_»∞ QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ 'Ln~°ó‚ —
 564 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
J#ñ|_»∞#∞. ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ ã¨~°fi[˝`«fi=Ú, ã¨~°fiâ◊HÎ̃`«fi=Ú, 㨈~fiâ◊fi~°`«fi=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù
QÍ# 'Ln~°∞‚ñ_»∞—.
''qâßfikèHÀ ~°∞„^À =∞ǨÏi¬ó—— (âıfi.L. 4-12) Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú
„Ѩ=∂}=Ú.
t= ã¨OHõÅÊ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ 18= =∞O„`«=Ú
Ѩ~å `«Ê~°`«Ê~°O K≥·= - `«`«Ê~å K≥·Û= Ü«∞`«Ê~°"£∞ I
Ü«∞ `«Ê~å `«Ê~°`À *˽ܫ∞O `«<Õ‡ =∞#ó t= ã¨OHõÅÊ =∞ã¨∞Î II——
Ü«∞`ü ´ U Ѩ^•~°=÷ Ú, Ѩ~å`ü ´ L`«¯ $+¨=ì ∞QÆ∞ „ѨuÜ≥ÚHõ `«`Ϋ fi=Ú HõO>ˇ#∞,
Ѩ~°`«~°O-K«-U= ´ q∞H˜¯e L`«¯ $+¨ì=∞QÆ∞ `«`«Î fi"≥∂, `«`«Ê~å`ü-K«-U= ´ J\˜ì
L`«¯ $+¨ìHõ~° `«`«Î fi=Ú HõO>ˇ#∞, Ü«∞`ü ´ Uk, Ѩ~°O ´ L`«¯ $+¨ì`«~°"≥∂, Ѩ~å`ü ´
L`«¯ $+¨ì=∞QÆ∞ ^•x HõO>ˇ#∞, Ѩ~°`«ó ´ P=ÅQÍ LO_»∞K«∞, *˽ܫ∞O ó `≥eã≤H˘#
|_»=Åã≤#k JQÆ∞ `«`«Î fi=Ú, Ü«∞`ü ´ Uk HõÅ^À, =∞#ó t= ã¨OHõÅÊ=∞ã¨∞Î ´
ã¨~°fi[˝=∞QÆ∞ P Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° `«`«Î fi=Ú <å q+¨Ü«∞=Ú #O^Œ∞ â◊√Éèí ~°∂Ѩ=Ú#∞,
â◊√ÉèíHõ~°=Ú#∞ JQÆ∞ ã¨OHõÅÊ=Ú QÆÅk JQÆ∞QÍHõ !
P. U#∞, Éèí=Ùñ_»∞, ^Œ‰õΔΩñ_çO„^•^Œ∞Å∞ñ „|*Ï
Ѩ`«∞Å∞ Éèí$QÆ∞ñ_»∞ Éèí∂`«Ñ¨`«∞Å∞ t~°=Ú
ÅO^Œ∞ñ ^•Å∞Î =∞`«x Ü«∂[˝ [QÆkú`«O
|OK«∞ Éèí∂iHÍ~°º=∞`«∞Å =∞#∞K«∞. (ÉèÏQÆ. 9 㨯O.111)
625. ã¨~°fi`«â◊Û‰õΔΩó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fi`«ó - ã¨~°fiO ã¨fiK≥·`«<Õº# Ѩâ◊ºfu - ã¨~°fi`«â◊Û‰õΔΩó I ''qâ◊fi`«â◊Û‰õΔΩó——
(âıfi.L.3-3)
`«# ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞ K≥·`«#º=Ú`À #xfl q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ ñEK«∞#∞. QÍ#
'ã¨~fi° `«âÛ◊ ‰õΩΔ ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. 'qâ◊fi`«âÛ◊ ‰õΩΔ ó— Ü«∞#∞ „â◊√u=Å# 'Jxfl "≥Ñ· Ù¨ Å#∞, Jxfl
q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ ñEK«∞ Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞— Jx `≥eÜ«ÚK«∞#flk.
ã‘. JdÖÏO`«~å`«‡‰õΩñ_»Q∞Æ Ñ¨~"° ∞Õ â◊fi~°∞ñ
_»dÅ [O`«∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅ #∞O_ç
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 565
|∞kú=$`«∞ÎÅ<≥Å¡ É’^ŒúÜ≥ÿ∞ gH˜ΔOK«∞
|O^èŒ|^Œ∞úñ_»∞ HÍñ_»∞ „áêÉèí==Ú#... (ÉèÏQÆ.2㨯O.18)
626. Jhâ◊ó
â◊O.ÉèÏ. # q^Œº`Õ-¿ãºâ◊ Wu - Jhâ◊ó I ''#`«¿ãºâı Hõâ◊Û#—— (=∞Ǩ. L 1-20)
Ѩ~°=∂`«∞‡#‰õΩ „ѨÉèí∞=Ù =∞é˜Ü≥ÚHõñ_»∞ ÖË_»∞ QÍ# 'Jhâ◊ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
''# `«ã¨º HõtÛ`«Êu~°ã≤Î Ö’ˆH # KÕâıu—— (âıfi.L.) PÜ«∞#‰õΩ "Õé˘Hõ Dâ◊√ñ_»∞
ÖË_»∞— J#∞ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ. QÆ∞~°∞^Õ= Ç‘Ï#∞ ÉÏÅ∞x I yi Éèí∂[ „Ѩ=ÚY"åã¨∞ñ QÆ$+¨μ‚ #hâ◊√O
|i}Ï=∞jÅ∞ñ QÆ∞}QÆ} I q~°Ç≤Ï`«∞ *ËѨ\ ˜ì ~ÚO„^Œ∞ q_çzi Q˘Å¡Öò.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.900)
627. âßâ◊fi`«ã≤÷~°ó
â◊O.ÉèÏ. â◊â◊fi^Œƒù=#flÑ≤ # q„H˜Ü«∂O Hõ^•z^Œ∞ÃÑ·fu - âßâ◊fi`«ã≤÷~°ó I
âßâ◊fi`«=ÚQÍ (ZÅ¡HÍÅ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞) #∞O_»∞ñ"å_»∞. (âßâ◊fi`«∞ñ_»∞)
S#ѨÊ\˜H˜x ÜÕ∞ =∂~°∞Ê ÖËHõ Ü«ÚO_»∞"åñ_»∞ (ã≤÷~°ó). âßâ◊fi`«∞ñ_»∞#∞, ã≤÷~°∞ñ_»∞#∞
<≥·# "åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'âßâ◊fi`«ã≤÷~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. Z‰õΩ¯= `«‰õΩ¯= á⁄_»=ÙÅ,
ÔHHõ¯\˜ "≥Ú^ŒÖˇ·# ѨÙ~°∞+¨μñ_çO`«Ü«Úñ *ˇ_»ñ ^•
<˘Hõ¯ñ_»∞ HõÖÏÊO`«O|∞#,
#Hõ¯["≥∞ÿ xÖˇÛ qâ◊fi=∞`«ñ_≥· Ü«ÚO@<£. (ÉèÏQÆ.9㨯O.7)
628. Éèí∂â◊Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. ÅVͯO „Ѩu =∂~°=æ ∞<Õfi+¨Ü∞« <£ ™êQÆ~ÀѨ‰Ωõ O~îÉ° ∂íè =∞ø âı`« Wu - Éè∂í â◊Ü∞« ó
N~å=Úñ_»∞ ÅOHõ‰Ωõ =∂~°=æ Ú #<Õfi+≤OK«∞K«∞ ™êQÆ~° f~°=Ú# „=`« =∂K«iOz
Éèí∂q∞ÃÑ· â◊Ü«∞xOK≥#∞. HÍ# 'Éèí∂â◊Ü«∞ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
''`«`«ó ™êQÆ~°f~åÜ«∂O ^Œ~åƒù<åã‘Î~°º ~åѶ¨∞=ó I
J&˚eO „áêV√‡Yó Hõ$`åfi „Ѩutâıº =∞ÃÇÏ∂^Œ^èÕó II
("å.~å.Ü«Ú^Œú 12-1)
 566 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. ^Œâ◊~°^ä•„QÆã¨∂#∞O_»∞ ^•#∞#∞ ^Œ=Ú‡O_»∞#∞ #∞Ѩ=ã≤Oz ^Œ~°ƒù â◊Ü«∞#∞Öˇ·
[ÅnO„^Œ∞ #∞áêã≤Oz Ü«Ú#flO`« ã¨=Ú„^Œ∞O_»∞.... (ÉèÏ~°.J~°}º.7P.48)
629. Éèí∂+¨}ó
â◊O.ÉèÏ. ¿ãfiKåÛù=`åÔ~·ó |Ǩïaèó Éèí∂q∞O Éèí∂+¨Ü«∞<£ - Éèí∂+¨}ó I
~å=∞Hõ$ëê‚k Ü«∞<ÕHõ J=`å~°=ÚÖˇuÎ Éèí∂q∞H˜ Éèí∂+¨}=Ú (JÅOHÍ~°=Ú)
JÜ≥∞º#∞. HÍ# 'Éèí∂+¨}ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
Hõ. ǨÏe ‰õΩeâ◊ [Å[ˆ~MÏ I Åe`å NHõ$+¨‚ áê^ŒÅH˜Δ`«Ü≥ÿ∞ x
~°‡ÅQÆu <˘ÃÑÊ_»∞ ^èŒ~°}© I ÅÅ<å =∞}˜ ..... (ÉèÏQÆ.3-85)
=K«. HõÖϺ} ÅHõΔ} ÅH˜Δ`«O|∞Å~Ú# h Ü«∞_»∞QÆ∞ÅKÕ`« #OH˜O`«Éˇ·# ~¸
^èŒ~°}©=∞O_»ÅO|∞ h=Ù "åã≤# â’aè`«O|∞ QÍ^Œ∞. (ÉèÏQÆ. 1-198)
P. ÉèíHõÎHÍ=∞^ŒO|∞ „|Ǩχ¿ãq`« q∞ÖÏ
=∞O_»#O|∞ ^Œ∞óY=∞~°#Ì O|∞
Éèí„^ŒHõ~°=Ú <≥·# Éèí=^ŒO„Ѷ≤∞Ü«ÚQÆ=Ú =∂
Ü«Ú~°=ÚÅO^Œ∞ ~°=∞}! Ü«Ú#∞Ѩñ ^ŒQÆ^≥. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1049)
630. Éèí∂uó
â◊O.ÉèÏ. Éèí∂uó - Éèí=#O ã¨`åÎ qÉèí∂u~åfi I ã¨=∞ã¨ÎqÉèí∂f<åO HÍ~°}`åfi^•fiI
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ã¨`åÎ (LxH˜) ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. HÍ# 'Éèí∂u— Ü«∞QÆ∞#∞ (Éèí∂
ã¨`åÎÜ∂« "£∞) *Ï˝<â·≥ fi◊ ~åºk ã¨OѨu,Î J}˜=∂k ã≤^∞Œ Åú ∞ JxflÜ«Ú PÜ«∞# qÉè∂í `«∞ÖË.
P qÉèí∂`«∞Å ~°∂ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'Éèí∂uó— Ü«∞QÆ∞#∞.
P Éèí∂`«∞ʼnõΩ HÍ~°}~°∂ѨÙñ_»QÆ∞@ KÕ`«#∞ 'Éèí∂u— â◊|Ì "åK«∞ºñ_»∞.
xQÆ=∞ã¨∞Î`«! ÅH©;Ѩu! [QÆ^ŒO`«~åºq∞ =QÆ∞K«∞ ã¨~°æ=Ú <≥Å¡O
^ŒQÆ∞ Éèí=^≥·â◊fi~°ºO|∞# I #QÆ∞}˜`« ™œMϺ#∞Éèí==Ú #OkO`«∞ñ QÆ^Õ
(Sâ◊fi~°º=Ú ´ qÉè∂í u) (ÉèÏQÆ.3-310)
=K«. D qâ◊fiHÍ~°}∞Öˇ#· á¶êÅÖ’K«#∞O_»∞#∞ „|Ç¨Ï‡Ü«Ú kHÍÊÅ∞~°∞#∞ ã¨HÅõ K«~åK«~°
[O`«∞=ÙÅ∞#∞ h= Éèí=^Œfi ºuiHõÎO|∞ [QÆO|∞# ÖË^Œ∞.(ÉèÏQÆ.4㨯O.170)
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 567
631. qâ’Hõó
â◊O.ÉèÏ. qQÆ`«ó â’HÀ-㨺 Ѩ~°=∂#O^≥·Hõ~°∂Ѩ`åfiku - qâ’Hõó I
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ Ѩ~°=∂#O^Œã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. P#O^Œ=Ú â’Hõ=Ú#‰õΩ q~À^èŒ
q+¨Ü«∞=Ú. Hõ#∞Hõ PÜ«∞#‰õΩ â’Hõ=ÚO_»∞ #=HÍâ◊"Õ∞ ÖË^Œ∞ QÍ# 'qâ’‰õΩ—ñ_»QÆ∞#∞.
''qâ’HÀ qlѶ¨∞`«ûó—— (Kèå.L. 8-1-5)
`Õ. ã¨∞=∞Ç≤Ï`å#O^Œ=∞Ü«∞ Ѩ~°O*’ºu ~°∂Ñ≤
"≥·# x#∞ñÉÁOk =∞é˜ Ñ¨Ù@ì ~°=x Ü«∞O^Œ∞. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1214)
ã‘. q+¨Ü«∞ ã¨∞YO|∞Å∞ q_çz ã¨O`«`« x*Ï#O^•#∞Éèí= ã¨=Ú#flu ^Œ#~°∞Î
(ÉèÏQÆ.3㨯O.308)
Ѩ~°=∂`«‡ J"åѨΠã¨~°fiHÍ=Ú_»∞ HÀiHõÅxflÜ«Ú fiÜ«Ú#flq. HÀiHõÅ∞
ÖËx"åiH˜ â’Hõ=ÚO_»^Œ∞. HÍ# qâ’‰õΩ_»∞.
632. â’Hõ<åâ◊#ó
â◊O.ÉèÏ. 㨇 $u=∂„`Õ} ÉèíHÍÎ<åO â’HõO <åâ◊Ü«∞fu - â’Hõ<åâ◊#ó I
â’HÍk +¨_∂» ~°∞‡Å∞ â’HõÑ^¨ =Œ ÚKÕ `≥Å∞Ѩñ|_»∞#∞. ÉèQí "Æ å#∞x ÉèHí `Θ À ã¨∞`Î åº^Œ∞
ÖÁ#~°∞Û "åiH˜ ã¨O™ê~°=ÚÖ’x â’Hõ "≥∂Ǩ^Œ∞Å#∞ #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞ QÍ#
'â’Hõ<åâ◊#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''`«„`« HÀ "≥∂ǨÏó Hõó â’Hõó—— (Dâß.L. 7) ''`«~u° â’Hõ =∂`«‡q`ü—— (KèåO.L.)
D „â◊√u "åHõº=ÚÅKÕ Éè‰í Ωõ ñÎ _≥· Ü«∂`«‡*Ï˝#=Ú á⁄Ok# "åxH˜ â’Hõ "≥∂Ǩ^Œ∞ÅO@=Ù.
(HÍ|\˜ì ™ê^茉õΩñ_»∞ J##ºÉèí‰õΩÎ_≥· ~Ú`«~° q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ PÖ’K«#Å∞ áȉõΩO_»QÆ
ÉèQí =Æ O`«∞x 㨇iOz# Ü≥∞_»Å „ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ ñ_»∞, QÆ*OË „^Œ∞ñ_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åi â’Hõ=ÚÅ#∞
áÈQ˘\˜ì Ü«∂#O^Œ=Ú#∞ „Ѩ™êkOz#@∞¡QÍ Éèí‰õΩÎÅO^Œé‰õΩ#∞ â’Hõ=ÚÅ#∞ áÈQ˘\˜ì
Ü«∂#OkOѨñ*ËÜ«∞ñQÆÅ_»∞.)
Hõ. =Úx‰õΩÅ=ÚÖ’# q∞H˜¯e I q#∞‰õΩÅ∞ QÆÅ"åñ_» g=Ù† qÉèí∞ H©~°∞ÎÅ∞ h
=#∞k#=Úñ ÉÁQÆ_» qxÜ≥∞_çI [#=ÚʼnõΩ<£ ^Œ∞óY "≥∞Å¡ âßOuO ÉÁO^Œ∞<£.
(ÉèÏQÆ.1-112)
 568 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. ã¨~°ã¨∞ñ_» #QÆ∞ ##∞ñ ÉÁOk#
ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ Ѷ¨∞# â’Hõ "≥∂Ç¨Ï "≥∂^ŒO|∞Å ÉÁO
^Œ~°∞, QÍ=Ù# <≥#Ü«∞ñQÆ#∞ „k
ѨÙ~°∞ëênèâ◊fi~°∞ñ_» „|ǨχÉèí∂`«∞ñ_»#QÆ∞^Œ∞<£. (ÉèÏQÆ. 4-915)
K«. Hõ=∞Å^ŒàÏHõΔ ! ^Œ∞óYÅÜ«∞ HÍ~°}"≥∞ÿ `«QÆ∞ `å=H©# ~°∂
Ѩ=Ú #x"å~°º ^Œ∞~°ƒù~° qѨ^ŒÌâ◊ ^Œ∞óY=Ú <˘O^Œ∞ =∂‰õΩ h
ã¨∞=∞Ç≤Ï`« ã¨`«¯ $áêQÆi=∞ñ EѨÙ@ HõO>ˇ ##∞„QÆǨÏO|∞ Ö’
Hõ=Ú#ñ ^ŒÅOѨ <˘O_˘Hõ\ ˜ QÆÅ∞æ<≥? ÉèíHõΠѶ¨Å„Ѩ^•Ü«∞HÍ!
(ÉèÏQÆ.4-922)
=K«. =∞^Œƒù‰õΩÎÅQÆ∞ [#∞Å∞ „Hõ=∞‡é â’HõO|∞# Hõ~°∞›Å∞ QÍ~°∞.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1654)
633. JiÛëê‡<£
â◊O.ÉèÏ. JiÛ+¨‡<ÀÎ Ü«∞nÜÕ∞<åiÛëê K«¢#ãÌ ∂¨ ~åº^ŒÜ∞« ó, 㨠U= =ÚYºó - JiÛëê‡<£I
ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ =∞ǨÏ`«~Î "° ∞≥ #ÿ H˜~}° =ÚÅ∞O_»∞@KÕ 'JiÛëê‡<£— J#|_≥#∞. gx
H˜~}° =ÚÅ KÕ`<« Õ K«O„^Œ ã¨∂~åº^Œ∞Å∞ HÍO`«∞Å W=fiQÆÅ∞QÆ∞K«∞<åfl~°∞. HÍ# Ѩ~=° ∂`«‡
=ÚYº=∞QÆ∞ JiÛ+¨‡O`«∞_»∞.
=∞. „ѨHõ@Oɡ· „Ѩà◊Ü«∂=™ê#=Ú# =Ú<£ „|Ǩ‡O_»ÉèÏO_®=~À
^èŒHõ"≥∞ÿ Ü«Ú#fl `«q∞„ã¨=Ú<£ [QÆ=Ú #∞`åÊkOK«∞KÀñ „^•q ™ê
uÎ fiHõ `Õ*’xkè Ü≥ÿ∞# q+¨μ‚<≥_»....... (ÉèÏQÆ.7-289)
=∞. XHõ "ÕÜ«∞~°∞¯Å∞ QÆ∂_»∞QÆ\ ˜ì Hõ~°∞"≥· Ü«Ú^Œº„`«ÊÉèÏ Éèí∂u`À
<˘Hõ~°∂ÃÑ· K«#∞^≥OK«∞ =∂_ç¯ Ç¨Ïi ^•# <˘áêÊÔ~† <å "ÕÅ∞ѨÙÖò
qHõÖÏÖ’Hõ#∞Öˇ·, q+¨}‚=∞`«∞Öˇ·, q„ÉèÏO`«∞Öˇ· „"≥∂ÅñQÍ
#Hõ â◊OH˜Ozi H˘O`« „á⁄^Œ∞̆ qÉèí∞ñ QÍ#O É’Å∞<Õ "åiH˜<£?
(ÉèÏQÆ.8-159)
=∞. J#Ѷ¨∂! qâ◊fi=Ú<≥Å¡ nѨÎ=ÚQÆñ *ËÜ«∞<£ <Õ #=∞~°∞÷O_»<Õ?
~Ú#K«O„^•#Å `å~°HÍ„QÆǨÏQÆ}O ÉË su <å su <≥
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 569
=fix nÑ≤ÎO „|unѨΠ=∞Ü≥∞º Éèí∞=#„"å`«O|∞ ^ŒnÌÑ≤ÎKÕ
##∞nѨÎO |QÆ∞#\˜ì ~¸â◊fi~°∞# ˆH #„âßO`«=Ú<£ „"≥ÚÔH¯^Œ<£.
(ÉèÏQÆ.2-82)
Hõ. [##O |Ok# <åKÕ ! ##Ü«∞=Ú "≥Ú^ŒÅ<≥ QÆ$Ç‘Ï`« =∞Ü≥∞º† [QÆ`åÊ
=#! h^Œ∞ ã¨∞ã¨fi~°∂Ѩ=Ú I Ѷ¨∞#~°∞z~°Oɡ· ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊Hõ =∞QÆ∞@<£.
(ÉèÏQÆ.3-296)
634. JiÛ`«ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiÖ’HÍiÛ`≥·ó qi&ÍÛºkaè~°Ñ¨ºiÛ`« Wu - JiÛ`«ó I
„|Ǩχ ~°∞„^•^Œ∞Å∞ ã¨~fi° Ö’Hõ=ÚÅO^Œ∞#∞ ѨÓlOѨñ|_»∞K«∞O^Œ∞~°∞. "åiKÕ`#« ∞
ѨÓlOѨñ|_»∞"åñ_≥· Ѩ~°=∂`«‡ 'JiÛ`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''㨄|ǨχHÍó ã¨~°∞„^•â◊Û ¿ã¢<åÌ ^Õ"å =∞ǨÏ~°¬Ü«∞ó I
J~°ÛÜ«∞xÎ ã¨∞~°„âı+¨ªO ^Õ=O <å~åÜ«∞}O ǨÏi"£∞ II—— ("≥∂Hõ^Δ ~Œè ‡° )
„|Ǩχ W@¡<≥#∞.
P. U#∞, Éèí=Ùñ_»∞, ^Œ‰õΔΩñ, _çO„^•^Œ∞Å∞#∞ñ „|*Ï
Ѩ`«∞Å∞, Éèí$QÆ∞ñ_»∞, Éèí∂`«Ñ¨`«∞Å∞ t~°=Ú
ÅO^Œ∞ñ ^•Å∞Î =∞`«x Ü«∂[˝ [QÆkú`«O
|OK«∞ Éèí∂iHÍ~°º=∞`«∞Å =∞QÆ∞K«∞. (ÉèÏQÆ.9-111)
ã‘. ѨOK« =∞ǨÉèí∂`« Ѩixi‡`«Oɡ·# =Ú[˚QÆO|∞Å ÔHÅ¡ <˘[˚ Ü≥ÿ∞#
„|Ç¨Ï‡Ü«Ú <Õ=Ú#∞ |~°ñQÆ #O^Œé∞ñ QÆ∂_ç Ü≥∞=fixÔH· ѨÓ[e`«∞Î "≥∞ѨÙ_»∞..
(ÉèÏQÆ.6㨯O.327)
âß. ...... QÆO*Ï`« Éèí∂
^Õ"ÕO„^•k ã¨=∞ã¨Î ^Õ= =∞‰õΩ\’nÌáÈÎ~°∞ ~°`«fl „ѨÉèÏ
"åºq^•úO„Ѷ≤∞ã¨~ÀA #K«∞º`«∞ñ ..... (ÉèÏQÆ.6㨯O.1)
635. ‰õΩ=∞ƒùó
â◊O.ÉèÏ. ‰õΩ=∞ƒù=^Œã≤‡<£ ã¨~°fiO „Ѩu+≤ª`«q∞u - ‰õΩ=∞ƒùó I
Ѩ~°=∂`«‡ „|Ǩ‡O_»=Ú#‰õΩ #∞áêkèQÍ #∞O_»∞#∞. K«~åK«~å`«‡Hõ=∞QÆ∞
 570 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
„áê}˜HÀ@∞ÅxflÜ«Ú PÜ«∞##∞ P„â◊~ÚOz ‰õΩOÉèí=Ú #O^Œ∞#fl@∞¡QÍ #∞O_»∞#∞.
QÍ# '‰õΩOÉèí—=∞#ñ|_»∞#∞.
q+¨μ‚=Ù#‰õΩ D „|Ǩ‡O_»=∞O`«Ü«Ú (‰õΩOÉèí=Ú =Öˇ) LáêkèQÍ #∞#flk.
K«~åK«~å`«‡Hõ „áê}˜*Ï`«=∞O`«ÜÚ« #∞ P Láêkè Ö’xH˜ KÕ~Û° ñ|_»∞#∞. Hõ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡
‰õΩOÉèí=Ú`À áÈeÛ K≥ѨÊñ|_≥#∞.
''LÉèË Jã≤‡<£ ^•º"å Ѩ$käg J#Έ~= ã¨=∂Ç≤Ï`Õ—— (KèåO.L.8-1-3)
''`«ã≤‡<£ ã¨~°fiO „Ѩu+≤ª`«"£∞—— (|$.L. 1-5-1) D „â◊√u "åHõº=ÚÅ∞
„Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
ã‘. 㨈~fiâ◊! <Õ ~°*’[x`«∞O_» =¸_è»∞O_» „ѨÉèí∞ñ_» <Õ#x "≥é˜]„Ѩš^Œ=Ú#
QÆifiOz<åñ_»#∞ QÆ~åfiO^èHŒ Í~åO^èŒ #Ü«∞#∞O_»ñ QÆ$Ѩñ E_»∞ ##∞ñ „|^è•#
=∞ǨÏ^ŒÇϨ OHõ$u #Éè’ =∞~°∞ ^Œyfl [Å Éè∂í q∞ Ѩi"Õ+ì≤ `åO_» ‰õΩOÉèOí |∞Ö’#
<Õ_»∞ *Ë#Å "Õ∞# <≥#Ü«∞ <Õ <≥Hõ¯_» h ^Œ$yfi ^è•O_»O|∞ ÖËi ÔH·#
`Õ. ã¨OYº ¿ãÜ«∞OQÆ~åxq ã¨O`«`O« |∞
<Àeñ |~°=∂}∞=ÙÅÉèíOy <˘_»e ~À=∞
q=~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ =iÎOK«∞ qѨÙÅÉèÏu
<≥#Ü«ÚK«∞#fl h"≥Hõ¯_» <≥O`« ÔHO`«. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.557)
ã‘. ... JdÅ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ <å„â◊Ü«ÚO_»QÆ∞ nè~°∞(_»∞)
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.607)
Hõ. hÜ«∞O^Œ ã¨OÉèqí OK«∞#∞
hÜ«∞O^Œ =ã≤Oz Ü«ÚO_»∞ xdÅ [QÆO|∞Öò
hÜ«∞O^Œ ÅÜ«∞=Úñ ÉÁO^Œ∞#∞
h Ü«Ú^Œ~°=Ú ã¨~°fiÉèí∂`« xÅÜ«∞=Ú ~°∞„^•! (ÉèÏQÆ.8㨯O.223)
.... ~år= Éèí"åO_» ÉèÏO_»! ~°Ñ¶¨Ú‰õΩÅ uÅHÍ! (ÉèÏQÆ.7–480)
636. qâ◊√^•ú`å‡
â◊O.ÉèÏ. QÆ∞}„`«Ü«∂f`«Ü«∂ qâ◊√^ŒúâßÛ™ê"å`å‡ KÕu - qâ◊√^•ú`å‡ I
Ѩ~°=∂`«‡ QÆ∞}„`«Ü«∂f`«∞ñ_»∞ QÍ# qâ◊√^Œ∞úñ_»∞. qâ◊√^Œú"≥∞ÿ# P`«‡ QÆÅ"åñ
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 571
_»∞ QÍ# 'qâ◊√^•Ì`凗 Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞. ................ [QÆO
|∞Åñ |∞\˜ìOK«∞ `«ÅOѨÙ#O „|Hõ$u`À á⁄`≥ÂÎ `«∞kO ÉÏã≤ x
~°‡Å"≥∞ÿ "åV‡#™êq∞`«O |QÆ∞ Ѩ~°„|ǨχO|∞ <Õ *ˇO^≥^Œ<£.
(ÉèÏQÆ.9-255)
=∞. ѨiH˜OѨ<£ x[ÉèíH˜ÎÜ«ÚH˜Î QÆi=∞O ÉÏ\˜Å∞¡ ѨOˆH~°∞ÃÇÏ∂
^Œ~° q#ºã¨Î ã¨=∞ã¨Î ^èŒ~°‡=ÚÅ âßO`« ™êfiO`«∞Öˇ· ã¨OQÆ=ÚO
|i=i˚Oz qâ◊√^Œúz`«∞Î ÅQÆ∞K«∞O |OˆH[Ѩ„`ÕHõΔ}Ë
`«~° ^èŒÔ~·‡Hõ x=$`«∞ÎÖˇ· ã¨`«`«=Ú<£ ^≥·`åºiñ lOuOK«∞K«∞<£.
(ÉèÏQÆ. 3-1016)
=K«. qq^èHŒ ÍëêªO`«~∞° `æ ∞« O _»~Ú# "åÜ«Úã¨Y∞O_»∞ `«^`æŒ « ^À+¨O|∞#O ÉÁ~°Ü∞« Hõ
x`«º â◊√^Œ∞úñ_≥· `«~°`«=∞ÉèÏ=O|∞# =iÎOK«∞ K«O^ŒO|∞# ã¨fiã¨OHõÅÊHõ$`«O|∞
Å~Ú# qz„`« â◊s~°O|∞ÅO^Œ∞ #O`«~åºq∞"≥· „Ѩ"ÕtOz `«`«Îkfiz„`«Ü≥∂x
QÆ`O« ɡ#· ¿ÇÏÜ«∞O|∞ÅO ÉÁ~°Ü∞« Hõ ã¨HÖõ Ï`«‡ ã¨=∞Oɡ· „|ǨχO |~Ú# x#∞fl...
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1215)
637. qâ’^èŒ#ó
â◊O.ÉèÏ. 㨇 $u=∂„`Õ} áêáê<åO HõΔѨ}Ï`ü - qâ’^èŒ#ó I
`«# 㨇~°}=∂„`«=Ú KÕ`<« Õ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ áêѨ=ÚÅ#∞ `˘ÅyOz, áêѨÙÅ#∞
qâ◊√^Œ∞úÅ∞ñ#∞QÍ *ËÜ«Ú#∞ QÍ# 'qâ’^èŒ#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''„áêÜ«∞tÛ`åÎ#ºâıëê}˜ `«Ñ¨óHõ~å‡`«‡HÍx "≥· I
Ü«∂x `Õëê=∞âı¿+}ÏO Hõ$ëê‚#∞ 㨇~°}O Ѩ~°"£∞ II—— (q.ѨÙ.2-6-39)
ã‘. JdÅ Éè∂í `«=ÚÅ ^ÕÇ¨ O`«ãû÷¨ =∞QÆ∞ <å`«‡ ~¸â◊√ñ _»K∞« º`«∞ñ_»x Ü≥∞é∞ñQÆ=ÅÜ«Ú,
<≥é˜ñy ã¨~°fiOɡ·# ~ÚOk~å~°=∞}∞ Ö’ I K«∂ѨÙ#ñ ^ŒxqQÍñ E_»=ÅÜ«Úñ, Ez#
z„^Œ∂Ѩ â◊√^•ú`«∞‡ ÅQÆ∞ q∞=Ú‡ I <≥#ã≤# "Õ_»¯`À xK«Û "≥∞K«∞Û,
"≥∞zÛ# ã¨~åfi`«∞‡ g∞Ô~é˜Oy#KÀ@ñ I QÀѨQÆ∞}O|∞Åñ ÉÏѨ=ÅÜ«Ú...
(ÉèÏQÆ.6-201)
 572 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
638. Jx~°∞^Œúó
â◊O.ÉèÏ. "åã¨∞^Õ= ã¨V¯~°¬} „Ѩ^Œ∞º=∞fl Jx~°∞^Õú+¨μ K«`«∞~°∞¬ =Óº¿ÇÏ+¨μ Jx~°∞^Œú
<å=∞HÀ =ӺǨÏó - Jx~°∞^Œúó I
"åã¨∞^Õ"åk <åÅ∞QÆ∞ =ӺǨÏ=ÚÅÖ’ Jx~°∞^Œú =ӺǨÏ=Ú `«# ~°∂Ѩ"Õ∞
Ü«∞~Ú#"åñ_»∞.
=K«. ã¨HÅõ r= [`«∞ifi^è•O`«óHõ~}° O|∞ Å~Ú# z`åÎÇϨ OHÍ~° |∞kú =∞#O|∞ʼnõΩO
„QÆ=∞O|∞# "åã¨∞^Õ=-ã¨OHõ~°¬}-„Ѩ^Œ∞º-=∂flx~°∞^Œ∞ú Åkè ^≥·=`«O|∞ÅQÆ∞^Œ∞
~° \ ˜ ì K« ` « ∞ ifi^è Œ `« ` « Î fiO|∞ʼnõ Ω ñ ^Œ ∞ ~° º Oɡ · # `« ` « Î fiO|∞#∞<≥ · #
Ü«∞x~°∞^Œ‰ú Ωõ =∂~°∞O_»∞.... (ÉèÏQÆ. 3㨯O. 57)
'`«™ê‡„`«Êã¨∂`À Ü«∞ó Hõ~åÎ HÍ~°}O HÍ~°º"Õ∞= "å I
`«™ê‡`«û~°fiO ã¨=∞ƒù=u [QÆ`ü ™ê÷=~° [Væ=∞"£∞ II
™È-x~°∞^Œúó 㨠Dâß<À =ºH˜Îó 㨈~fi+¨μ Hõ~°‡ã¨∞— I (=∞.ÉèÏ.)
™ê÷=~° [OQÆ=∂`«‡Hõ=∞QÆ∞ ã¨$+≤Hì ˜ Hõ~Ü Î° Ú« , HÍ~°º=∞QÆ∞ „ѨÑO¨ K«=Ú#∞, HÍ~°}
=∞QÆ∞ „ѨH$õ ux (D =¸_çO\˜x) Jkè+Oª≤ z Ü«ÚO_»∞"å_»∞ QÍ# 'Jx~°∞^Œ∞ñú _»∞— JQÆ∞#∞.
639. J„Ѩu~°^äŒó
â◊O.ÉèÏ. „Ѩu~°^äŒó - „ѨuѨHΔÀ-㨺 #q^Œº`« Wu J„Ѩu~°^äŒó I
ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ „ѨuѨ‰ΩΔõ _»∞ (áÈ\©QÍ xÅ∞=QÆÅ"åñ_»∞) ÖË_∞» QÍ# 'J„Ѩu~°^óŒä
— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. <Õñ\˜k#O|∞# h Hõ$+¨μ‚x ÔHki áÈ~° =∞# ~å[Ö’HõO|∞ ÖˇÅ¡ #∞„Q͉õΔΩO
QÆ∂_»∞H˘x, Ü≥∞ki áÈi# <À_»∞. (ÉèÏQÆ. 10ѨÓ.1761)
L. JHõ¯@! ~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =∞Ǩ`«∞‡Å∞ "å~°Å ÔHQÆ∞æ ¿ãÜ«∞ñQÍ
xHõ¯_» <≥=fiñ _À=Ù? q#∞ "Õ∞~°Ê_» QÆOã¨∞ñ_»∞ |O^èŒ∞ Ü«Ú‰õΩÎñ_≥·
zHõ¯ñ_≥? =Ú#∞fl =∂QÆ^èŒ∞ñ_»∞ ¿ã#Å`Àñ |kÜÕ∞_»∞ `ÀÜ«∞=ÚÖò
k‰õΩ¯Åñ ÉÏéñ_Õ! =∞#‰õΩ ^Œ$+¨ì=Ú, "å~°Å ÖÏ=Ù qO`«ÜÕ∞?
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.86)
=∞. „Ѩug~°HõΔÜ«∞HÍi <åñ|~°ñy 㨄`ål`«Î#∂*Ï Ç¨Ï$n
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 573
Ñ≤û`«=ÚO n~°Êñ ^ŒÅOz <å‰õ=Ú#‰õΩO ɡOáê~°ñQÍ <Õñy =
i‚`« â∫~Àº#fluñ ÉÏi*Ï`« q∞ʼnõΩ<£ bÖÏQÆuO ^≥K≥Û #∞
^Œúu ^Õ"ÕO„^Œ∞ [~ÚOz Hõ$+¨μ‚ñ_»# <Õ`«<凄`«∞ñ_Õ K«∂_»QÆ<£?
(ÉèÏQÆ.3㨯O.125)
=∞. #~°∞ñ _»`«º^Œ∞ƒù`« q„Hõ=ÚO _»`«x HÍ <å~åÜ«∞}∞O _®Ñ¨ÙÎñ _≥
=fiiH˜<£ gi [~ÚOѨ~å^Œ∞........ (ÉèÏ~°.cè+‡¨ .436)
Hõ. ........... Ü«∞„ѨuǨÏ`« g
~°∞x x#∞flñ |_»ã≤ ~ÚO`«\ ˜ I Ѩ#∞ʼnõΩñ *Ïeuq∞ QÍHõ ÉèíHÍÎnè<å!
(ÉèÏ~°.cè+¨‡.3P. 439)
Jx ^èŒ~°‡~åA NHõ$+¨μ‚x`À #<≥#∞.
Hõ. J|Å! "≥é=‰õΩO_»∞, =∞dÅ Ö’Hõ=ÚÅ#∞
~åѶ¨∞"Õâ◊fi~°∞#‰õΩ ~°}=Ú Ö’#
<≥^Œ∞~° QÆÅ_≥ â◊¥~°∞_≥"åfi_»∞? #`«xH˜
<≥\ ˜ì Ü≥∞_»Å ^Œ∞i`«"Õ∞Å á⁄O^Œ∞? (ÉèÏ~°.J~°}º.6P.332)
Jx ÅHõ;}∞_»∞ ã‘`«`À K≥ÃÑÊ#∞.
640. „Ѩ^Œ∞º=∞fló
â◊O.ÉèÏ. „ѨHõ$+¨ìO ^Œ∞º=∞flO - „^Œq}=∞¿ãºu - „Ѩ^Œ∞º=∞fló I K«`«∞~°∂fi ºÇ¨`å‡ "åI
^Œ∞º=∞fl =∞#QÍ „^Œq}=Ú. (Ç≤Ï~°}ºO „^Œq}O ^Œ∞º=∞flO) „ѨHõ$+ì̈"≥∞ÿ# (â◊√^Œú
*Ï˝# ~°∂Ѩ=∞QÆ∞) ^èŒ#=Ú `«# ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# '„Ѩ^Œ∞º=Úfl—ñ_»QÆ∞#∞.
''q`ÕâÎ ’ Ü«∞Hõ~Δ H° ™Δõ ê"£∞—— (Éè.í w.10-23) '^è<Œ åkèÑu¨ x <Õ<—Õ Ü«∞#∞ w`å=K«#=Ú
„Ѩ=∂}=Ú.
<åÅ∞QÆ∞ =ӺǨÏ=ÚÅÖ’ „Ѩ^Œ∞º=∞fl =ӺǨÏ~°∂ѨÙñ_»∞.
=. ... =∞<À=∞Ü«Ú_»∞#∞, ã¨HÅõ r= K«`∞« ifi^è•O`«óHõ~}° O|∞Å~Ú# z`åÎÇϨ OHÍ~°
|∞kú =∞#O|∞ʼnõΩO „QÆ=∞O|∞# "åã¨∞^Õ=-ã¨OHõ~°¬}-„Ѩ^Œ∞º=∞fl-Jx~°∞^Œ∞ú
Åkè^≥·=`«O|∞ ÅQÆ∞^Œ∞~°∞.... (ÉèÏQÆ.3㨯O.57)
 574 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
641. Jq∞`«q„Hõ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. Jq∞`«ó - J`«∞e`À q„Hõ"≥∂¿ãºu - Jq∞`«q„Hõ=∞ó I
2. JÇ≤ÏOã≤`« q„Hõ"≥∂ "å I
1. Jq∞`«"≥∞ÿ# (WO`«\ ˜k Ü«∞x K≥ѨÊ#Åq HÍx) Ѩ~å„Hõ=∞=Ú QÆÅ"åñ_»∞.
ÖË^• ÃÑ^ŒÌ^ŒQÆ∞ áê^Œ<åºã¨=Ú QÆÅ"åñ_»∞. (XHõ áê^ŒO|∞# Éèí∂q∞ QÆÑ≤Ê, kq
"Õé˘O@<£ x~ÀkèOz)
2. Ç≤ÏOã≤OѨ#ÅqQÍx Ѩ~å„Hõ=∞=Ú QÆÅ"åñ_»∞.
Hõ. Hõ^Œ#=Ú# h Éèí∞*Ï=e I ÔHkiOѨñQÆ ÖËHõ áêéñ_Õ q„Hõ=∞ ã¨O
Ѩ^Œ Ãã_»ñQÆ [~åã¨O^èŒ∞ñ_»∞ I Ѩ^Œ∞<≥xq∞k™ê~°∞¡ ^èŒ~°}˜áêÅ∞~°∞ #=fi<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O. L. 653)
642. HÍÅ<Õq∞xǨ
â◊O.ÉèÏ. HÍÅ<Õq∞=∞ã¨∞~°Ox[Ѷ¨∂<Õu - HÍÅ<Õq∞xǨ I
HÍÅ<Õq∞ Ü«∞#∞ ~åHõãΔ ∞¨ x ã¨OǨÏiOK≥#∞ QÍ# q+¨μ=‚ Ù 'HÍÅ<Õq∞xǨ— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
''HÍÅ<Õq∞â◊Û ^≥·`Õº¢<ÀÌ ^Õ"å<åOK« ÉèíÜ«∞„Ѩ^Œó I
ã¨Ç¨Ï„ã¨H˜~°}ÏÉèË# K«„ˆH} xǨÏ`Õ Ü«Úkè—— II (ǨÏ.=O.)
Hõ. <å~°^∞Œ =∂@Å∞ qx ÃÑ I ÖÏ¡~å@=Úñ ÉÁOk Ü«∞^Œ∞=Ù Åxq∞+¨μ ÅxÜ«Ú<£
<å~åÜ«∞}Hõ~°Y_»æ q I ^•i`«∞ñ _»QÆ∞ HÍÅ<Õq∞ ^• #xÜ«Ú =∞k<£.
(ÉèÏQÆ.ѨÓ.53)
ã‘. ........ „|ǨχKÕ =Ú#∞fl <Õñ „ÉÏi÷OѨñ|_ç =ã¨∞^Õ=Ù xO@#∞ "åã¨∞^Õ=Ùñ
_»#ñQÆñ
P. QÆ~°∞} #=`«iOz HõO™êYº`À #∞#fl I HÍÅ<Õq∞ñ [OÑ≤ ....
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ. 1653)
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 575
643. g~°ó
â◊O.ÉèÏ. g~°ó - â◊¥~°ó I
D~°ó Ü«∞#QÍ Ñ¨ÖÏÜ«∞#=∞QÆ∞@, HõOÑ≤OK«∞@ Ü«∞#∞ #~°÷=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù.
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ D ~Ô O_»∞ ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ ÖËx "åñ_»Q∞Æ @KÕ (qQÆ`O« D~°ó) 'g~°ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
Hõ. Hõ^Œ#=Ú# h Éèí∞*Ï=e I ÔHkiOѨñQÆ ÖËHõ áêéñ_Õ q„Hõ=∞ ã¨O
Ѩ^Œ Ãã_»ñQÆ [~åã¨O^èŒ∞ñ_»∞ I Ѩ^Œ∞<≥xq∞k™ê~°∞¡ ^èŒ~°}˜áêÅ∞~°∞ #=fi<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L. 653)
Hõ. <≥é˜ x\˜ì xdÅÖ’ˆH
â◊fi~°∞x Ѩ~å„Hõ=∞=Úñ ^≥eÜ«∞ ™ê=∞~°÷ºO ɡ
=fiiH˜x QÆÅ∞QÆ^Œ∞ "Õ∞Ѷ¨∞=Ú
QÆ~°∞=e q„Hõ=∞=Úñ ^≥eÜ«∞ñQÍÖËx QÆu<£. (ÉèÏQÆ.3㨯O.973)
644. â∫ió
â◊O.ÉèÏ. â◊¥~°‰õΩÖ’^Œƒù=`åfi`ü - â∫ió I
â◊¥~°∞ñ_»∞ J#∞ Ü«∂^Œ= =Oâ◊=Ú# [xOK≥#∞ QÍ# NHõ$+¨μ‚_»∞ 'â∫i—
Ü«∞Ü≥∞º#∞.
=. .... ǨÏ$k‰õΩ#‰õΩ ^Õ=g∞_è»∞O_»∞, â◊`«^èŒ#∞=Ù, Hõ$`«=~°‡Ü«Ú ##∞ H˘_»∞‰õΩÅ∞
QÆeyi. P ^Õ=g∞_è»∞O_»∞ â◊¥~°∞O_»∞ ##O|_»∞. â◊¥~°∞xH˜ =∂i+¨ Ü«∞#∞
ÉèÏ~°ºÜ«∞O^Œ∞ =ã¨∞^Õ=ÙO_»∞#∞, ^Õ=ÉèÏQÆ∞O_»∞#∞, ^Õ= „â◊=ÙO_»∞#∞, P#‰õΩO_»∞#∞,
ã¨$O[Ü«ÚO_»∞#∞, âߺ=∞‰õΩO_»∞#∞, HõO‰õΩO_»∞#∞, Jh‰õΩO_»∞#∞, =`«û‰õΩO_»∞#∞,
=$‰õΩO_»∞ ##∞"å~°∞ Ѩ^Œ∞QÆ∞~°∞ H˘_»∞‰õΩÅ∞#∞, Ѩ$^äŒÜ«Ú, „â◊√`«^Õ=Ü«Ú,
„â◊√`«Hi© Ü
Î Ú« , „â◊√`«„â◊=ã¨ÜÚ« , ~å*Ïkè^qÕ Ü«Ú ##∞ ‰õÄñ`«∞ ÖË=Ù~°∞#∞ |∞\˜iì .
"åiÖ’ =ã¨∞^Õ=Ù#‰õΩ q+¨μ‚=¸iÎ NHõ$+¨μ‚_»∞QÍ [x‡OK≥#∞. W@∞Å â◊¥~°∞x
=Oâ◊=Ú#O^Œ∞ [x‡OK≥#∞ QÍ# 'â∫i— Ü«∞#|_≥#∞.
 576 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. J`«O_»∞ (QÆ~°∞`«‡O`«∞_»∞) ™êHΔÍkfi+¨μ‚O_»∞† Hõ$+¨μ‚O_»# â◊¥~°∞ñ_»#∞ Ü«∂^Œ=
^è•„fâ◊√#‰õΩñ É∫„`«∞O_≥· Ö’HõÇ≤Ï`å~°÷O|∞QÍñ [i~ÚOѨO QÆÅ"åñ_»∞.
(ÉèÏ~°.J#∞âß.1P. 269)
645. â◊¥~°[<Õâ◊fi~°ó
â◊O.ÉèÏ. â◊¥~°[<å<åO "åã¨"ån<åO â∫~åºuâ◊ÜÕ∞<Õ+¨ì Wu â◊¥~°[<Õâ◊fi~°ó I
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ x~°uâ◊Ü«∞ â∫~°ºâße. â◊¥~°∞ÅQÆ∞ WO„^•^Œ∞ʼnõΩ#∞ Dâ◊fi~°∞ñ
_»QÆ∞@KÕ 'â◊¥~°[<Õâ◊fi~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
P. U#∞ Éèí=Ùñ_»∞ ^Œ‰õΔΩñ _çO„^•^Œ∞Å∞#∞ñ „|*Ï
Ѩ`«∞Å∞ Éèí$QÆ∞ñ_»∞ Éèí∂`«Ñ¨`«∞Å∞ t~°=Ú
ÅO^Œ∞ñ ^•Å∞Î =∞`«x Ü«∂[˝ [QÆkú`«O
|OK«∞ Éèí∂iHÍ~°º =∞`«∞Å =∞#∞K«∞. (ÉèÏQÆ.9㨯O.111)
646. „uÖ’HÍ`å‡
â◊O.ÉèÏ. „`«Ü«∂}ÏO Ö’HÍ<å=∞ã¨Î~åºq∞`«Ü«∂ P`Õ‡u - „uÖ’HÍ`å‡ I „`«Ü≥∂
Ö’HÍ J™ê‡`«Ê~°=∂~°÷`À # aè^Œº#Î Wu "å I
ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ∞ =¸_»∞ J=Ü«∞==ÚÅ∞. P =¸_»∞
Ö’Hõ=ÚÅO^Œ∞#∞ JO`«~åºq∞Ü≥ÿ∞ Ü«Ú<åfl_»∞ QÍ# '„uÖ’HÍ`凗 Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. h "˘#iOK«∞ `«áÈ q
^•º qÉèí= qÖ’HõhÜ«∞ =∞QÆ∞ h ã¨$+≤ì<£
QÍqOѨÙ=Ú Ö’HõO|∞Å
Ö’ "≥eñÔQ_ç ##∞flñ QÆO^Œ∞ Ö’Hõã¨∞Î`åº! (ÉèÏQÆ.3㨯O.318)
=K«. 'áê^Œ`Å« O|∞=Å# Éè∂í Ö’HõO|∞#∞, <åaè =Å# Éè∞í =~À¡HOõ |∞#∞, t~°O|∞#
ã¨fi~À¡HõO|∞#∞ QÆeÔQ#x Ö’Hõ HõÅÊ#O|∞ <≥#∞fl^Œ∞~°∞.— (ÉèÏQÆ.2-89)
=¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ [#∞ʼnõΩ (^Õ= Jã¨∞~° =∞#∞+¨μºÅ‰õΩ) JO`«~åºq∞
(„Ѩ`«ºQÍ`«‡) Ü≥ÿ∞ Ü«Ú<åfl_»∞ QÍ# '„uÖ’HÍ`凗 Ü«∞QÆ∞#∞.
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 577
=¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ∞#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ"∞Õ . "åx HõO>ˇ aè#fl=Ú HÍ^Œ∞ QÍ#
'„uÖ’HÍ`凗 Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. Jxfl [QÆO|∞Å∞ ^•<≥· I Ü«Ú#fl [QÆ<åfl^äŒ∞ñ E_» <˘y ÉèÏqOѨ<£ I
QÆ#flO^ŒHõ =∞#=∞O^ŒHõ I ã¨#∞fl`«∞ÅO *Ëã≤~°Ñ¨Ù_»∞ ã¨Éèí∞ºÅ∞ |eÜ«Ú<£.
(ÉèÏQÆ.8-633)
Hõ. JdÅ QÆ∞}Ï„â◊Ü«Úñ_»QÆ∞ ǨÏi I ã¨∞dÜ≥ÿ∞ <å H˘Å∞=Ù=Å#ñ *ÁÔH¯_ç <Õx<£
xdÖÏ`«‡=∞Ü«ÚO _»QÆ∞@‰õΩ I ã¨∞Y=∞O^Œ∞O QÍHõ Éèí∂q∞ã¨∞~°∞ñ_ç"Õfià◊<£II
(ÉèÏQÆ.9㨯O.138)
P. JdÅ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ <å„â◊ÜÚ« O_»Q∞Æ nè~∞° ñ I _»Åã≤ `«~∞° Å h_» <å„â◊~ÚOK«∞.
(10ѨÓ.607)
Hõ. r=Oɡ· Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ I ^•=Å"≥∞ÿ Ü«∂k=∂=`å~°O|QÆ∞ #
^ÕÌ=Ùx QÆ~°ƒùO|∞# Éèí∂ I `å=e`À_»O „|ѨOK« =∞i÷O ^ÀñK≥<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.210)
647. „uÖ’ˆHâ◊ó
â◊O.ÉèÏ. „`«Ü≥∂ Ö’HÍó `«^•[˝áêÎó ¿ãfi+¨μ ¿ãfi+¨μ Hõ~°‡ã¨∞ =~°Î#Î Wu „uÖ’ˆHâ◊ó I
=¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ Ü«∞O^Œe „áê}∞Å∞ Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ P[˝‰õΩ Ö’|_çÜÕ∞
"åi "åi Hõ~°‡Å#∞ *ËÜ«ÚK«∞O^Œ∞~°∞. HÍ# '„uÖ’ˆHâ◊ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
âß. .....Ö’HÍnèâ◊√ñ_»: "åk<åÜ«∞‰õΩñ_»: g Ö’HõO|∞ ÖˇÅ¡Ñ¨C_»∞<£
h ‰õΩH˜ΔO „|ÉèíqOK«∞ #∞O_»∞ #_»QÆ∞<£ xHõ¯O|∞ ã¨~åfi`«‡HÍ!
(ÉèÏQÆ.9㨯O.281)
648. ˆHâ◊=ó
â◊O.ÉèÏ. ˆHâ◊ã¨Ol÷`åó ã¨∂~åºk ã¨O„HÍ<åÎ JOâ◊=ó, `«^Œfi`«ÎÜ«∂ ˆHâ◊=ó I
''JOâ◊"À ÜÕ∞ „ѨHÍâ◊<ÕÎ =∞"≥∞ÿ`Õ ˆHt ã¨Ol˝`åó
ã¨~°fi*Ï˝ó ˆHâ◊=O `«™ê‡ <åfl=∂ǨïiÌfi[ã¨`«Î=∂ó
`Õ# ˆHâ◊=<å=∂ǨÏO MϺ`À Ö’ˆH Ü«ÚˆQ Ü«ÚˆQ——I
 578 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
(âßxÎ.350-48,49) Wu =∞ǨÉèÏ~°`Õ II
„|Ǩχ q+¨μ‚ t"åMϺó â◊HõÎÜ«∞ó ˆHtã¨Ol˝`åó I `«^Œfi`«ÎÜ«∂ "å ˆHâ◊=ó I
'„`«Ü∞« ó Hˆ t#ó— (|∞∞.ã¨O.1-1164-44) Wu „â◊√`Õó I ''=∞`Õ¯â∫ =ã¨∞^è•`«Ö—Ë —
(q.ѨÙ.5-1-61) W`åº^Ò ˆHâ◊â◊|Ìó â◊H˜ÎѨ~åºÜ«∞`Õfi# „ѨܫÚHõÎó
''HÀ „|¿Çχu ã¨=∂MϺ`« Dâ’-ǨÏO ã¨~°fi^ÕÇ≤Ï<å"£∞ I
P"åO `«"åOâ◊ã¨=¸ƒù`Ò `«™ê‡`Õ¯â◊= <å=∞"å<£ II (279-47)
(Wu ǨÏi=Oâı)
ˆHâ◊=ÚÅ#QÍ H˜~°}=ÚÅ∞. ˆHâ◊=ÚÅ =Öˇ ã¨∂Hõ;=ÚQÍ #∞O_»∞#∞ QÍ#
ˆHâ◊=Ú Å#ñ|_»∞#∞. ã¨∂~åºk HÍOuQÀà◊=ÚÅO^Œ∞ ã¨O„Hõq∞Oz# ˆHâ◊=ÚÅ∞
`«#"≥·#O^Œ∞# Ѩ~°=∂`«‡ ã¨∂~åºk ~°∂ѨÙxQÆ#∞, ÖËHõ "åx Ü«∞O`«~åºq∞ Ü«∞QÆ∞@
KÕ`#« ∞ 'ˆHâ◊=ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. 'JOâ◊"À— Ü«∞#∞ =∞ǨÉèÏ~°`ÀH˜Î „ѨHÍ~°=Ú '„ѨHÍâ◊=Ú
QÆey# <å H˜~°}=ÚÅ∞ 'ˆHâ◊=Ú— Å#ñ|_»∞#∞. JO^Œ∞KÕ <å ˆHâ◊=ÚÅ∞ QÆÅ ##∞fl
'ˆHâ◊=ó— Ü«∞#∞K«∞<åfl~°∞.
'„`«Ü«∞ó ˆHt#ó— Ü«∞#∞ „â◊√u „ѨHÍ~°=Ú „|Ǩχ q+¨μ‚ t=ÙÅ∞ „uâ◊‰õΩÎ Å#ñ
|_»∞^Œ∞~°∞. (ˆHâ◊ Ü«∞#QÍ â◊H˜Î Ü«∞x Ü«∞~°÷=Ú) '=∞`Õ¯â∫ =ã¨∞^è•`«ÖË— (q.ѨÙ.) <å
ˆHâ◊=ÚÅ∞ („|Ǩχ ~°∞„^Œ∞Å∞) Éèí∂`«Å=Ú#O^Œ∞ „Ѩã≤^Œ∞úÅ∞QÍ #∞<åfl~°∞. D =¸_»∞
â◊‰õΩÎÅ∞ ã¨$ëêì ºk HÍ~°º=ÚʼnõΩ =¸ÅHÍ~°}∞ÅQÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ 'ˆHâ◊=ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'HÀ „|¿Çχu— Ü«∞#∞ ǨÏi=Oâ◊ "åHͺ#∞™ê~°=Ú ''Hõó Ü«∞#QÍ „|Ǩχ. <Õ#∞
ã¨~°fi„áê}∞ʼnõΩ Dâ◊√ñ_»#∞. "Õ∞q∞~°∞fi~°=Ú h Ü«∞Oâ◊ =Å# [xOzuq∞. Hõ#∞Hõ
h=Ù 'ˆHâ◊=— <å=∞=Ú HõÅ"åñ_»"≥·uq Ü«∞x t=Ùñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
J=∞‡Ç¨`«∞‡O_»∞ ã¨$ëêì ºk HÍ~°ºÉèË^ŒO|∞Å H˘é‰õΩ =∂Ü«∂ QÆ∞}Ï=`å~°O|∞
<˘O^Œ∞. |Ǩïâ◊H˜Î ^è•~°}∞O_≥·# ÉèíQÆ=O`«∞O_»∞ ã¨~°æO|∞#O ^ŒÑ¨O|∞#∞, U#∞#∞,
|∞∞+≤QÆ}O|∞#∞, #=„Ѩ*ÏѨ`«∞Å∞#∞<≥· Ü«∞=`«iOz qâ’fi`åÊ^Œ#O|∞ QÍqOK«∞.
^èŒ~°‡O|∞#∞, q+¨μ‚_»∞#∞, Ü«∞[˝O|∞Å∞#∞, =∞#∞=ÙÅ∞#∞, WO„^•k ^Õ=QÆ}O|∞#∞
^è•„fѨ`∞« Å∞<≥· Ü«∞=`«iOz [QÆO|∞Å ~°HOΔ˜ ѨÙK«∞O_»∞. J^è~Œ ‡° O|∞#∞ ~°∞„^Œ∞O_»∞#∞,
=∞Ǩϟ~°QÆO|∞Å∞#∞, ~åHõΔ™êhHõO|∞Å∞ <≥· qÅÜ«∞O|∞ <˘OkOK«∞. W`≥ÎéOQÆ∞#
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 579
|~°"Õ∞â◊fi~°∞O_»∞#∞, ã¨~åfi`«‡‰õΩO_»∞ <≥·# ǨÏi qâ’fi`«ÊuÎã≤÷uÅÜ«∞ ¿ÇÏ`«∞Éèí∂`«∞O_≥·
qÅã≤Å∞¡. (ÉèÏQÆ.3㨯O.318)
649. ˆHtǨ
â◊O.ÉèÏ. ˆHt<å=∂#=∞ã¨∞~°O ǨÏ`«"åxu - ˆHtǨ I
ˆHt Ü«∞#∞ ~åHõΔã¨∞x NHõ$ëê‚=`å~°=Ú# K«OÃÑ#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'ˆHtǨ—
Ü«∞QÆ∞#∞.
''ˆHtKåÑ≤ =∞Ǩg~Àº ^•#"À ǨÏÜ«∞q„QÆǨÏó I
xǨÏ`À "åã¨∞^Õ"Õ# ^Õ"≥·~°Ñ≤ ^Œ∞~åã¨^Œó II (ǨÏ.=O.)
Hõ. #e<å‰õΔΩñ_»∞ bÖÏQÆu I qÅÜ«∞=Úñ ÉÁOkOK≥ x@∞¡ g~å"Õt<£
|ÅÖÏt<£ [QÆ^Œaè#= I |Å~åt<£ ql`« â◊„HõáêtO ˆQt<£.
(10-ѨÓ.1176)
650. ǨÏió
â◊O.ÉèÏ. 㨠¿ÇÏ`«∞HõO ã¨O™ê~°O ǨÏ~°fu - ǨÏió I
`«##∞ 㨇iOK«∞"åiH˜ ã¨O™ê~° |O^è=Œ ÚÅ#∞, "åxH˜ HÍ~°}=ÚÅQÆ∞ Jq^Œº,
"≥∂ǨÏ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx`À ã¨Ç¨ #tOѨ*ËÜ«Ú#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'ǨÏió— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
=K«. "åã¨∞^Õ=Ùx ÉèílOz `«nÜ«∞ ¿ã"å#∞Éèí"å#O^ŒO|∞# ã¨O™ê~° ¿ÇÏ`«∞=QÆ∞
#q^Œº =Å# |∞kú=∞O`«∞_»∞ q_»∞=O|_»∞. (ÉèÏQÆ.2-23)
Hõ. ǨÏi¿ã=<å „Ñ≤Ü«∞„=`«∞ I _»~°Ü«∞ñQÆñ ÔQ·=źѨ^Œq #O^Œ∞@ Ü«∞~°∞^Õ ?
^èŒ~°ñ [O_®Å∞O _≥·##∞ I ǨÏi <å=∞㨇~°}ñ *ˇO^Œ∞ #=ºÜ«∞Ѩ^Œ=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.5-1P 23)
âß. ........ cè+¨μ‡O_»∞ ã¨O
jÅOÉÁÑ¨Ê #∞uOK≥ñ QÆŇ+¨QÆ[ „âı}©Ç¨Ïi<£ NǨÏi<£. (ÉèÏQÆ.1-216)
cè+μ¨ ‡_»∞ áêѨ=ÚÅ#∞ QÆ[ã¨=¸Ç¨Ï=Ú#∞ JO`«"Ú≥ OkOK«∞ (ã≤OǨÏ=Ú =O\˜)
NǨÏix #∞uOK≥#∞.
 580 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`«~.° ......... ã¨`«º =∂ ǨÏi<å=∞ ã¨O
㨇~°}"≥ÚHõ¯ =ÚǨ˙~°Î=∂„`«=Ú KåÅ∞ =ÚH˜Î^Œ=∞ø #$áê !(ÉèÏQÆ.2-8)
NǨ Ï i <å=∞=Ú#∞ XHõ ¯ =ÚǨ ˙ ~° Î H ÍÅ=Ú ã¨ ‡ iOz##∞ =ÚH˜ Î x
„Ѩ™êkOK«∞#∞.
Hõ. ǨÏi Ü«∞#∞ Ô~O_»HõΔ~°=ÚÅ∞ I ǨÏi~ÚOK«∞#∞ ÉÏ`«HõO|∞ ÅO|∞[ <åÉèÏ!
ǨÏi h <å=∞ =∞ǨÏ`«Î fi=Ú I ǨÏi ǨÏi ÉÁQÆ_»OQÆ =â◊"≥∞ ǨÏi! NHõ$ëê‚!
ã‘. ......... ǨÏi ѨÙ>ˇì ǨÏi"Õ∞^äŒ∞#‰õΩñ „cu ǨÏi}˜Ü«∞O^Œ∞†
P. „QÍǨÏ|^Œ∞úñ _»~Ú# QÆ[~åA q_çÑ≤OzI „áê}ÉèíÜ«∞=Ú =Å#ñ ÉÏÑ≤ HÍK≥
ǨÏi ^ŒÜ«∂ã¨=Ú„^Œ∞ñ _»dÅ Ö’ˆHâ◊fi~°∞ñ_»∞........ (ÉèÏQÆ.8-18)
~°∞z „Ѩ*ÏѨuH˜ P‰õÄu Ü«∞#∞ `«# ÉèÏ~°º Ü«∞O^Œ∞ 'ã¨∞Ü«∞A˝ñ_»∞— [x‡OK≥#∞.
J`«ñ_»∞ q+¨μ‚=Ù =Öˇ ã¨=∞ã¨Î Ö’Hõ=ÚÅ ^Œ∞óY=Ú#∞ ѨiǨÏiOѨñ*ËÃã#∞.
ã‘. ......... J`«x =∂`å=∞ǨïO_≥·# =∞#∞=Ù
`Õ. `«# =∞#O|∞# `«K«Ûi„`«=Ú# HõÅi
Ѩ~°=∞ѨÙ}∞ºO_»∞ ǨÏi Ü«∞x ѨeÔHñ QÍ#
ã¨Oz`« *Ï˝# xkèÜ≥ÿ∞ ã¨∞Ü«∞A˝ñ_≥Åq∞ñ
^•Ñ¨™È`«Î=∞ ǨÏi Ü«∞=`å~°=∞Ü≥∞º. (ÉèÏQÆ.2-117)
651. HÍ=∞^Õ=ó
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~å‡k ѨÙ~°∞ëê~°÷K«`«∞+¨ìÜ«∞O "åOKè«kƒùó HÍ=∞º`« Wu HÍ=∞ó, 㨠K噜
^Õ=âıÛu - HÍ=∞^Õ=ó I
^è~Œ å‡k K«`∞« ifi^èŒ Ñ¨Ù~°∞ëê~°=÷ ÚÅ#∞ HÀ~°∞"å~°∞ Ѩ~=° ∂`«‡#∞ „áêi÷OK«∞^Œ∞~°∞.
PÜ«∞# "åxx "åiH˜ „Ѩ™êkOK«∞#∞. HÍ# 'HÍ=∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞. n=º`« Wu ^Õ=ó.
„ѨHÍtOK«∞#∞ QÍ# '^Õ=ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
K«`«∞ifi^è•~°÷ Ѷ¨Å^•Ü«∞Hõ ! „"≥ÚÔH¯^Œ =∂^ŒiOѨ"Õ. (ÉèÏQÆ.4㨯O.195)
=K«. Hˆ `«∞=∂Å =~°¬O|∞#O^Œ∞ ÉèQí =Æ O`«∞ñ_»∞ N^ÕqH˜ ã¨O`À+¨O|∞ <˘ã¨OQÆ∞@‰õΩñ
QÍ=∞^Õ= ~°∂ѨO|∞##∞O_»∞† <åHÍ=∞^Õ=ÙO_»∞#∞ ^Œ# QÆu qÖÏ㨠bÖÏ
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 581
qÖ’Hõ# ã¨∞O^Œ~° „Éèí∂=∞O_»Å ã¨∞ÉèíQÆ Ñ¨^Œ<å~°qO^Œ HÍO`«∞ÅO *Ëã≤
N~°=∂^Õqx ~°q∞OѨ*Ü Ë Ú« † ÉèQí =Æ <å‡Ü«∂~°∂Ñ≤}˜ Ü«∞QÆ∞ N^ÕqÜ«Úñ „Ѩ*ÏѨu
Ѩ٢uÎHõÅ∞#∞, Ѩ٢`«∞ÎÅ∞<≥·# ~å„`«∞ÅO|QÆà◊§O QÆ∂_ç HÍ=∞^Õ=Ùx ™È΄`«Ñ¨~î°#
ѨÓ*Ï ^蕺<å^Œ∞ÅO |∂lOK«∞K«∞O^Œ∞~°∞. (ÉèÏQÆ.5-2P. 43)
652. HÍ=∞áêÅó
â◊O.ÉèÏ. HÍq∞<åO - JkèHõ$`å<åO HÍ=∂<£ áêÅÜ«∞fu HÍ=∞áêÅó I
Éèí‰õΩÎʼnõΩ "åi "åi Ü«∞kèHÍ~°=ÚÅ#∞ |\ì̃ "åiH˜ ^èŒ~å‡k ѨÙ~°∞ëê~°÷=ÚÅ#∞
„Ѩ™êkOK«∞#x 651= <å=∞=ÚÖ’ K≥Ñʨ |_ç#k. `å#∞ „Ѩ™êkOz# ѨÙ~°∞ëê~°=÷ ÚÅ∞
Éèí‰õΩÎʼnõΩ ã¨kfixÜ≥∂QÆ=∞QÆ∞#@∞¡ KÕÜ«Ú#∞ QÍ# 'HÍ=∞áêÅó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'Ü≥∂QƈHΔ=∞O =Ǩ=∞ºÇ¨Ï"£∞—
Ü≥∂QÆ=Ú#∞ „áêÑ≤ÎOѨ KÕÜ«Ú#∞. (651)
^•xx Ѩi~°H˜ΔOK«∞#∞ (652)
HÍ=∞áêÅ∞ñ_»#QÍ |Å~å=Úñ_»#∞ J~°=÷ Ú#∞ QÆÅ^Œ∞. NHõ$+¨μñ‚ _»∞ ~°∞H˜‡}©^qÕ x
`«# ~°^äŒ=ÚÃÑ· fã≤H˘x "≥à◊√§K«∞O_»QÍ tâ◊√áêÅ, [~åã¨O^è•k ~åHõΔã¨∞ Å_»¤yOz
Ü«Ú^Œú=Ú KÕã≤i. P Ü«Ú^Œú=ÚÖ’ F_ç ^Œ∞ódOK«∞K«∞#fl tâ◊√áêÅ∞x [~åã¨O^èŒ∞ñ
_ç@¡x Ü≥∂^•Ô~Û#∞.
=K«. '^ÕÇϨ ^è•i ã¨fi`«O„`«∞ñ_»∞ QÍ_»∞. [O„`«QÍxKÕu [O„`«ÑÙ¨ ÉÁ=∞‡ÔHÑ· _¨ ç hâ◊fi~°`O« „`«
Ѩ~ånè#∞O_≥·, ã¨∞Y ^Œ∞óYO|∞ÅO^Œ∞ #~°Î#O|∞Å∞ ã¨Å∞ѨÙ. `˘e¡ <Õ#∞
=∞^ä∞Œ ~åѨÙ~°O|∞ g∞ñ^Œñ |kÜÕ∞_»∞ =∂~°∞Å∞ Ѩ~å„Hõ=∞O|∞#<£ q_çã,≤ K«„H˜K`Õ «
x~°∂‡e`« |ÅK«„‰õΩO_»<,·≥ HÍ=∞áêÅ∞KÕ`O« |@∞ì=_ç, ~¸ Hõ$+¨μO‚ _»∞ Hõ~∞° }`À
q_çÑ≤Oz#O =zÛ, ........
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1761)
[~åã¨O^èŒ∞x |Å=ÚÅ#∞ NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ x~°∂‡eOK«QÍ, |Å~å=Úx KÕ`«
Ѩ@∞ì|_≥#∞.
653. HÍg∞
â◊O.ÉèÏ. ѨÓ~°‚HÍ=∞ã¨fiÉèÏ=`åfi`ü - HÍg∞ I
 582 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ÉèíQÆ"å#∞x HÀÔ~¯ÅxflÜ«Ú Ñ¨Ó~°‚=ÚÅ~ÚÜÕ∞ (fé˜ÜÕ∞) Ü«Ú#flq. PÜ«∞#
á⁄O^Œ=Åã≤# HÀÔ~¯ÖËqÜ«Ú#∞ ÖË=Ù. ѨÓ~°‚HÍ=∞ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ QÍ# 'HÍg∞— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
ã‘. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞#‰õΩ <≥ѨÊ\˜Ñ¨^•~°÷=ÚÅO^Œ∞ñ ^Œ$+¨‚ ÖˉõΩO_»∞@ ^≥eã≤<åñ_»
xO„^•^Œ∞ ÖˇÅ¡ #∞¿ÑO„^Œ∞xñ „ÉÏi÷Oz Ü«∞_çyi QÍx NǨÏiH˜ñ QÀi
HõÅ∞ ÖË=Ù.... (ÉèÏQÆ.㨯O.2P.144)
â’¡. ™È-â◊√fl`Õ ã¨HõÖÏ<£ HÍ=∂ #„Hõ"Õ∞} ã¨∞~°~°¬ÉèÏó
qk`« „|Ǩχ~°∂¿Ñ} r=#∞‡HÀÎ # ã¨Oâ◊Ü«∞ó
„|Ǩχ*Ï˝#=Ú <˘Ok „|Ǩχ"Õ∞ Ü«∞~Ú# r=#∞‡‰õΩ_Î ∞» Ѩ~=° ∂`«‡ =Öˇ<Õ Ü«∞xfl
HÍ=∞=ÚÅ#∞ XˆH™êi á⁄O^Œ∞#∞. ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú ÖË^Œ∞.
654. HÍ#Îó
â◊O.ÉèÏ. 1. Jaè~°∂Ѩ`«=∞O ^ÕǨÏO =ǨÏ<£ - HÍ#Îó I
2. kfiѨ~å~åú<ÕÎ Hõ㨺 „|Ǩχ}ÀѨº<ÀΙê‡ku "å HÍ#Îó I
1. q∞H˜¯e ã¨∞O^Œ~°=∞QÆ∞ ^ÕǨÏ=Ú QÆey Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
'HÍO`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
P. ã¨HõÅq„Ѩ[#∞Å∞ ã¨QÆ∞}x~°∞æ}~°∂Ѩ I Éèí„^ŒÉèÏ+¨}=ÚÅ∞ ѨÅ∞‰õΩK«∞O_»
Éèí∞=# "≥∂ǨÏ#∞O_»∞ ѨÙO_»sH͉õΔΩO_»∞ I ѨÙ}º~åt ǨÏã≤ÎѨÙ~°=Ú "≥_»Öˇ.
(ÉèÏQÆ.1-234)
`Õ. .... HÀ\˜ =∞#‡^äŒ ÖÏ=}º HÀ=∞ÖÏOQÆ∞... (ÉèÏQÆ.11㨯O.12)
2. 'Hõ— Ü«∞#QÍ „|Ǩχ. „|Ǩχ Ü≥ÚHõ¯ PÜ«Ú~åÌÜ∞« =Ú ~Ô O_»= Ѩ~å~åúO`«=Ú#‰õΩ
("åi HÍÅ=∂# „ѨHÍ~°=Ú) #∂~°∞ ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ xO_»∞#∞. JѨÙ_»∞ „|Ǩχ^Õ=Ùx
#O`«"≥ÚOkOK«∞#∞ QÍ# 'HÍO`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. K«`«∞~°∞ºQÆ ã¨Ç¨Ï„ã¨O|∞ „|Ǩχ‰õΩ <˘Hõ ѨQÆÅQÆ∞, <å „Hõ=∞O|∞# ~å„u =i÷Å∞¡,
#O`« <˘Hõ¯ k#O|QÆ∞. ... W\˜ì k#„Ѩ=∂}O|∞# =Ú#∂fl@ Ü«∞~°∞=k
k#O|∞Å~Ú# #Å∞=‰õΩ <˘Hõ¯ ã¨O=`«û~°O|∞ ѨiѨÓ~°O‚ |QÆ∞ñ, ^Œ^fiŒ `«û~°O|∞Å∞
â◊`Ñ« i¨ q∞`«O|∞Å~Ú# (ÉèÏQÆ.12㨯O.22)
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 583
ã‘. JO`« Ö’ˆHâ◊√# Hõ=™ê# HÍÅO|∞.... (ÉèÏQÆ.12㨯O.23)
â’¡. ã¨∞^è•=∞á꺙êº^Œº „ѨuÉèíÜ«∞ [~å=∞$`«∞º ǨÏi}©O
qѨ^ŒºO`Õ qâıfi qkè â◊`«=∞MÏ^•º kfiq+¨^Œó... (™œO.Å.)
655. Hõ$`åQÆ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. Hõ$`«ó PQÆ=∞ó „â◊√u 㨇 $`åºk ÅHõΔ}À ÜÕ∞# ã¨ó - Hõ$`åQÆ=∞ó I
''„â◊√u 㨇 $u =∞"≥∞ÿ"å*Ë˝—— Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
''"Õ^Œâß≈¢™êÎ}˜ q*Ï˝# "Õ∞`«`«û~°fiO [<å~°Ì<å`ü—— (q.ã¨.<å.139)
W`«º¢`≥·= =HõΔ ºu I
"Õ^=Œ ÚÅ∞ ÉèQí "Æ å#∞xKÕ KÕÜ∞« (~°zOѨ)ñ|_ç#q. Pkâ◊|=Ì ÚKÕ âßG=ÚÅ∞,
ѨÙ~å}ËuǨã¨=ÚÅ∞#∞ ÉèQí "Æ å#∞xKÕ ~°zOѨñ|_ç#q. '"Õ^⌠ߢ™êÎ}—˜ Ü«∞#∞ q.ã¨.<å.
=K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
=K«. ÉèQí =Æ O`«∞O_»Q∞Æ #AO_® „Ѩ}=O|∞=Å# ã¨fi~°ãʨ ~å≈O`«™È÷ëê‡k ÅHõ}Δ ÅH˜`Δ O«
|QÆ∞ #HõΔ~° ã¨=∂=∞flÜ«∞O|∞ñ QÆeÊOz, `«`«ûǨÜ«∞O|∞#<Õ `«# =^Œ#
K«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞ =Å# "Õ^ŒK«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÃã.
(ÉèÏQÆ.12㨯O.30)
656. Jxˆ~Ìâ◊º=ѨÙó
â◊O.ÉèÏ. W^ŒO `«n^Œ$â◊O xˆ~+Ì μ¨ Oì Ü«∞#fl â◊Hºõ `Õ QÆ∞}Ï^Œºf`«`åfi`ü† `«^=Õ ~°∂Ѩ=∞¿ãºu
- Jxˆ~Ìâ◊º=ѨÙó I
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ QÆ∞}=ÚÅ∞, ~°∂Ѩ=Ú =Ú#flQÆ∞#q ÖËx"åñ_»∞. QÆ#∞Hõ W\˜^ì xŒ
xˆ~ÌtOѨ ™ê^茺=Ú HÍx â◊s~°=Ú QÆÅ"åñ_»∞. QÍ# 'Jxˆ~Ìâ◊º=ѨÙó— JQÆ∞#∞.
ã‘. .... ã¨^Œã¨^Œfi ºuiHõÎ=∞QÆ∞K«∞
*Ï˝<å~°÷HÍ~°} ã¨`åÎ fik QÆ∞}=ÚÅ HÍ„â◊Ü«∞ Éèí∂`«"≥∞ÿ Ü«∞Å~°∞K«∞#fl
x~°∞Ѩ=∂HÍ~°O|∞ h‰õΩ qÅHõΔ}"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞##∞K«∞ <Õ <å`«‡ ^ŒÅ`«∞
(ÉèÏQÆ.4㨯O.179)
 584 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
657. q+¨μ‚ó
â◊O.ÉèÏ. ~À^Œã‘ "åºÑ¨º HÍxÎ~°ÉèíºkèHÍ ã≤÷`å J¿ãºu - q+¨μ‚ó I
'qK«ÛùÜ«∞u - nѨº`« „ѨHÍâ◊`« Wu q+¨μ‚ó I
„ѨHÍâ◊ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'q+¨μ‚=Ù— JQÆ∞#∞.
''"庿ÑÎ "Õ∞ ~À^Œã‘ áê~°÷! HÍxÎ~°ÉèíºkèHÍ ã≤÷`å I
„Hõ=∞}ÏKåÛѨºÇ¨ÏO áê~°÷! q+¨μ‚i`«ºaèã¨Ol˝`«ó—— II (âßxΠѨ)
Éèí∂=∞ºO`«iHõΔ=ÚÅ =∞^茺#∞#fl Ü«∂=~°}=Ú #O^ŒO`«@#∞ PÜ«∞# HÍOu
"åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞@KÕ 'q+¨μ‚—=#ñ|_»∞#∞.
`Õ. Ѩ~°=∂}∞=Ù "≥Ú^ŒÅ∞QÆñ Q˘x I Ѩ~°=∞=Ú ^Œ∞kQÍñQÆ =∞^茺ѨiH©~°Î#KÕ
ã≤÷~°∞ñ_»=Ù „`«~¸q^Œ∞ñ_»"≥· I ã¨i ã¨`åÎ fi^ŒºO`« =∞^茺 ã¨^Œ$â◊QÆ`«∞ñ_»"≥·.
(ÉèÏQÆ.6㨯O.473)
h=Ù "Õ^"Œ ^Õ ∞Œ º_»=Ù. Pk=∞^蕺O`«=ÚÅ∞ h =â◊=Ú# #∞OK«∞H˘x#ñ "åñ
_»=Ù. Ѩ~=° ∂}∞=Ù "≥Ú^ŒÅ∞H˘x Ѩ~"° ∂≥ `«¯ $+¨=ì ∞QÆ∞ Ѩ^•~°=÷ Ú =~°‰Ωõ #∞ h=Ù "åºÑ≤Oz
Ü«ÚO\˜q.
658. g~°ó
â◊O.ÉèÏ. QÆ`åºk =∞`åÎ fi`ü g~°óI ''g QÆu„Ѩ[#HÍ#κã¨#MÏ^Œ<+Õ μ¨ II Wu ^è•`«∞áê~îå`üI
J[u - QÆK«Ûùu Éèí‰õΩΊǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅÖ’xH˜ "≥à◊√§#∞. H˜ΔѨu - ^Õ"åã¨∞~°
Ü«Ú^Œú=ÚÅÖ’ ~åHõΔã¨∞Å ÃÑ·H˜ ÉÏ}=ÚÅ#∞ qã¨~°∞#∞. QÍ# 'g~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'g QÆu ("åºÑ≤Î) „Ѩ[#HÍ#κã¨#MÏ^Œ<Õ+¨μ— Ü«∞#∞ ^è•`«∞áê~î°=Ú ##∞ã¨iOz
QÆu ´ ZK«Û@ÔH·##∞ "≥à◊√¡@.
„Ѩ[# ´ „ѨѨOK«=Ú#∞ [xOѨKÕÜ«Ú@.
HÍxÎ ´ „ѨHÍtOK«∞@.
Jã¨# ´ Jã¨∞~°∞Å#∞ K«OѨÙ@ÔH· ÉÏ}=ÚÅ#∞ qã¨~°∞@
MÏ^Œ# ´ „Ѩà◊Ü«∞=Ú# ã¨~°fi„áê}∞Å#∞ u#∞@.
'~°— „Ѩ`«ºÜ«∞=Ú 'HõÅk— Ü«∞#∞ Ü«∞~°÷=Ú xK«∞Û#∞.
'g— ^è•`«fi~°=÷ ÚÅxflÜ«Ú `«# ^è~Œ ‡° =ÚÅ∞QÍ HõÅ"åñ_»∞ QÍ# 'g~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 585
659. J##Îó
â◊O.ÉèÏ. "åºÑ≤`åfi xfl`«º`åfi`«û~åfi`«‡Hõ`åfi^ÕÌâ◊`«ó HÍÅ`À =ã¨∞Î`«âßÛѨizÛù#fló - J##Îó I
''ã¨`«ºO *Ï˝#=∞##ÎO „|Ǩχ—— (`≥·.L. 2-1)
''QÆO^èŒ~åfiѨû~°ã¨ó ã≤^•úó H˜#fl~À~°QÆKå~°}ó I
<å#ÎO QÆ∞}Ï<åO QÆK«ÛùxÎ `Õ<å#<ÀÎ-Ü«∞=∞=ºÜ«∞ó—— II
Wu q+¨μ‚ѨÙ~å} =K«<å`ü J##Îó I
Ѩ~°=∂`«‡ "åºÑ≤ (JO`«@#∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞) QÍ# ^Õâ◊=Ú#∞ |\˜ì
ѨizÛù#∞fl_»∞ QÍ_»∞.
x`«∞º_»∞ (ZšѨC_»∞ #∞O_»∞"å_»∞) QÆ#∞Hõ HÍÅ=ÚKÕ Ñ¨izÛù#∞fl_»∞ QÍ_»∞.
ã¨~åfi`«‡‰õΩñ_»∞ (JxflÜ«Ú#∞ `å<Õ Ü≥∞ÿ #"åñ_»∞) QÍ# =ã¨∞=Î ÙÅKÕ Ñ¨izÛù#∞flñ
_»∞ QÍ_»∞. PÜ«∞# Ü≥ÚHõ¯ JO`«=Ú (J=kè WO`«Ü«∞x x~°‚~ÚOѨ â◊Hõº=ÚQÍ^Œ∞
QÍ# 'J#O`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'ã¨`«ºO— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
QÆO^è~Œ ∞° fiÅ∞, JѨû~°ãŨ ∞, ™ê^è∞Œ ºÅ∞, H˜#fl~°∞Å∞, <åQÆ∞Å∞, Kå~°}∞Å∞ gÔ~=fi~°∞#∞
PÜ«∞# JO`«=Ú#∞ `≥eã≤H˘#ÖË~∞° . QÍ# J=ºÜ«Úñ_»Q∞Æ Ñ¨~=° ∂`«‡ 'J#O`«ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
Hõ. "≥eÖ’#∞ "≥Ú^ŒÅ∞ ^Œ∞k #_»∞ I =ÚÅ∞ ÖËHõ [QÆO|∞ `«∞kÜ«Ú "≥Ú^ŒÅ∞<£
#_»∞=Ú<£ "≥eÜ«Ú#∞ Ö’ #QÆ∞ hâ◊fi~°∞ I #Å=_»∞<Õ Hõ@ì „|}`«∞~åÖò QÍ
‰õΩ#fl<£? (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ. 381)
`Õ. Lifi "≥Ú^ŒÖˇ·# ÜÕ∞_»∞ <˘O_˘Hõ\ ˜ HõO>ˇ
^Œâ◊QÆ∞}ÏkèHõ"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞, ^•##O_»
HÀâ◊=∞O^Œ∞, ~°*ÏO_»O|∞ HÀ\˜ Ü≥∞=x
Ü«∞O^Œ∞ #}∞=∂„`«=∞QÆ∞ ##O`åY∞ºñ _»`«ñ_»∞. (ÉèÏQÆ.6㨯O. 474)
.... `å=H©# qÉèí∂`«∞Öˇ#fl
 586 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`Õ. JO`«"∞≥ éQÆ∞OQÆ ~åq∞ ##O`«∞ _»#∞K«∞
|Å∞‰õΩ^Œ∞~°∞ x#∞fl.... (ÉèÏQÆ.4㨯O.179)
Ѩ$kä"åºk ѨOK«É∂íè `«=ÚÅ∞, =∞ǨÏ`«∞,Î JǨÏOHÍ~°=Ú J#∞ U_»∞#∞ XHõ^•x
HõO>ˇ <˘Hõ\ ˜ Ѩk~Ô @∞¡ ÃÑ^ŒqÌ QÍ ‰õÄ~°Ûñ|_ç Ü«ÚO_»∞#∞. nxx JO_»HÀâ◊ =∞O^Œ∞~°∞.
W\˜ì „|Ǩ‡O_»=ÚÅ∞ HÀ@¡H˘Åk hÖ’ J}∞=ÙÅ∞QÍ J}∞=ÙÅ∞QÍ <Õ~Ê° _ç Ü«ÚO_»∞#∞.
HÍ# h=Ù J#O`«∞ñ_»=Ù.
Hõ. JO`åk ~°Ç≤Ï`«∞ _»K«∞º`«∞ I _»∞........ (ÉèÏQÆ.8㨯O.177)
660. ^èŒ#&˚Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞kÌyfi[ÜÕ∞ „ѨÉèí∂`«O ^èŒ#=∞[Ü«∞`ÕÎ# ^èŒ#&˚Ü«∞ó - J~°∞˚#ó I
''áê}¤"å<åO ^èŒ#&˚Ü«∞ó—— (Éèí.w.10-37) Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
J~°∞˚#∞ñ_»∞ ~å[ã¨∂Ü«∞ Ü«∂QÆ=Ú# Hõ=ã¨~°=∞QÆ∞ ^èŒ#=Ú#ÔH·, kyfi[Ü«∞=Ú
KÕã≤ J`«ºkèHõ=∞QÆ∞ ^èŒ#=Ú#∞ `≥K≥Û#∞. QÍ# '^èŒ#O[Ü«Ú—ñ_»Ü≥∞º#∞. J~°∞˚#∞ñ_»∞
q+¨μ‚x qÉèí∂uÜÕ∞ Ü«∞#∞@‰õΩ ÃÑ· w`å=K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ. ™ê=∂#º"≥∞ Ü«Ú`«Î~° ‰õΩ~°∞ I Éèí∂=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅ∞QÆ ã¨=∞ã¨Î Éèí∂=ÚÅ∞ q[Ü«∞
N=∞Ç≤Ï=∞#∞ ™êkèOK≥ñ „k I ^è•=∞ Ѩ~å„Hõ=Úñ_»∞ â◊„Hõ`#« Ü«Úñ_»∞ |eq∞<£.
(ÉèÏ~°.ã¨ÉèÏ.2P.105)
=ÚÖ’¡Hõ=ÚÅÖ’ Ѩ~å„Hõ=∞âße, WO„^Œ∞x ‰õΩ=∂~°∞ñ_»∞ J~Ú# J~°∞˚#∞ñ_»∞
L`«~Î ° ‰õΩ~°∞Éè∂í =ÚÅ∞ =Ú#flQÆ∞ ã¨=∞ã¨Î ~å[º=ÚÅ#∞ [~ÚOz Ü«∞q∞`«"∞≥ #ÿ ^è#Œ =Ú#∞
ã¨OáêkOz `≥K≥Û#∞. JO^Œ∞KÕ '^èŒ#O[Ü«Ú—ñ_»Ü≥∞º#∞.

661. „|Ǩχ}ºó
â◊O.ÉèÏ. ''`«áÈ "Õ^•â◊Û q„áêâ◊Û *Ï˝#OK« „|Ǩχ ã¨Ol˝`«"£∞—— I
`ÕÉè’º Ç≤Ï`«`åfi`ü - „|Ǩχ}ºó I
`«Ñ¨ã¨∞û, "Õ^Œ=ÚÅ∞, q„ѨÙÅ∞, *Ï˝#=Ú D <åÅ∞QÆ∞#∞ '„|Ǩχ— ã¨O[˝ HõÅq.
gxH˜ Ç≤Ï`«=Ú HõeyOK«∞"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '„|Ǩχ}ºó— Ü«∞QÆ∞#∞.
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 587
|^ŒiHÍ„â◊=∞=Ú# #~°<å~åÜ«∞} ~°∂Ñ≤Ü≥ÿ∞ `«Ñ¨"≥Ú#iOz, `«Ñ¨=Ú#‰õΩ
Ç≤Ï`«=Ú *ËÃã#∞.
Jã¨∞~°∞ÅKÕ JѨÇϨ iOѨ|_ç# "Õ^=Œ ÚÅ#∞ ã¨O~°HOΔ˜ z "Õ^=Œ ÚʼnõΩ Ç≤Ï`«=Ú *ËÃã#∞.
J<ÕHõ J=`å~°=ÚÅÖ’ „ÉÏǨχ} *Ïu #∞^ŒúiOz „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Ç≤Ï`«=Ú#∞
QÆ∂~Ô Û#∞.
''`«`ü*Ï˝#O „|Ǩχã¨Ol˝`«"£∞—— (q.ѨÙ.) D *Ï˝#=Ú#∞ w`ÀѨ^Õâ◊=Ú ^•fi~å
J=QÆ`«=∞QÆ∞ #@∞Å É’kèOz *Ï˝#=Ú#‰õΩ Ç≤Ï`«=Ú *ËÃã#∞.
W@∞Å `«áÈ "Õ^Œ q„Ѩ *Ï˝#=ÚʼnõΩ Ç≤Ï`«HÍiÜ≥ÿ∞ Ѩ~°=∂`«‡ '„|Ǩχ}ºó—
Ü«∞#ñ|_≥#∞.
1. `«áÈÇ≤Ï`«`«fi=Ú
N=∞<åfl~åÜ«∞}∞ñ_»∞ „|Ǩχ^Õ=Ùx`À x@¡<≥#∞.
K«. .......... ''h `«Ñ¨â◊Û~°}=Ú <å^Œ∞ "åHõº=ÚÅ ã¨OQÆu HÍ^≥ ã¨~À[ã¨OÉèí"å!
(ÉèÏQÆ.2-243)
Hõ. `«Ñ¨=∞#ñQÆ =∞`«ûfi~°∂Ѩ=Ú I `«Ñ¨=∞#∞ `«~°∞=Ù#‰õΩ Ñ¶¨Åq`å#=Ú <Õ <å
`«Ñ¨=Ú#<Õ [## ã≤÷ I `«∞ºÑ¨ã¨OǨÏ~°}=Ú ÖÁ#~°∞ÛK«∞O_»∞^Œ∞ñ ^Œ#Ü«∂ !
(244)
Hõ. HÍ=Ù# =∞^ŒƒùH˜ÎH˜ñ ^ŒÑ¨ I "Õ∞ q^èŒ=Ú# =¸Å^èŒ#=Ú xk h =∞k ~å
r=Éèí= ! Ü≥∞é˜y `«Ñ¨q∞@∞ I QÍqOK«∞@ qQÆ`«"≥∂ǨÏHõ~°∞‡ñ_» qOHõ<£.
(245)
2. "Õ^ŒÇ≤Ï`«`«Îfi=Ú
P. "åã¨"åiñ [OÑ≤ "åxKÕ Ñ¨_ç Ü«Ú#fl I "Õ^ŒHÀ\˜ z‰õΩ¯ qzÛ `≥zÛ
x^Œ∞~° =∂x Ü«Ú#fl h~°*Ïã¨#∞#‰õΩ I xK≥Ûñ QÆ~°∞}`À_» hâ◊fi~°∞O_»∞.
(ÉèÏQÆ.8-736)
=∞. „Ѩà◊Ü«∂OÉè’xkèÖ’# "Õ∞#‡éz x„^ŒO*ˇO^Œ∞ "å}©â◊√ "≥∂
=ÚÅ "Õ^ŒO|∞Å∞ Q˘#fl ^≥·`«∞ºx =∞$uO ÉÁOkOz ã¨`«º„=`«∞O
_»Å~°<£ „|Ǩχ=Ú =∂@ÅO ^≥eÑ≤ ã¨~åfi^è•~°∞ñ_≥· g∞#"≥∞ÿ
[ÅkèO „QÆ∞O‰õΩK«∞ñ ^ÕÅ∞K«∞<£ "≥∞ÅñQÆ∞ ~å[#∂‡iÎH˜<£ „"≥ÚÔH¯^Œ<£.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.740)
588 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. Ѷ¨∞’@Hõ =^Œ#∞ñ_»"≥· =∞^èŒ∞ I ÔH·@Éèí∞ÅO „^Œ∞Oz xQÆ=∞QÆ}=ÚÅ <≥Å¡O
ÉÏ\˜Oz Ü«∞A# H˜zÛ# I ‰õÄ@ã¨∞÷ñ_» gâ◊fi~°∞ñ_»=Ù ! HÀq^Œ=O^•º!
(ÉèÏQÆ.7-361)
J. ........áê+¨O_» =ÚY~° =∂ I ~°æ=ÚÅKÕ`« h [QÆkú`å~°÷
"≥∞ÿ# "Õ^Œ=∂~°æ =∞_»ñy áÈ =zÛ# I #=`«iOz xÅ∞Ѩ٠^ŒO|∞*ÏHõΔ!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1502)
Hõ. g∞#~Ú `å #`«ÅQÆ`«O I ɡ·# xQÆ=∞ K«Ü«∞=Úñ ^≥zÛ Ü«∞A#‰õΩ <˘ã¨ñQÆO
QÍ <ÕiÛ# ã¨∞=∞#ã¨û I =∂‡x`« q„QÆǨï ÉèílO`«∞ =∞`åûº`«∞‡ ǨÏi<£.
(ÉèÏ.âßOu.2P.39)
P. JÅã≤ ™⁄Åã≤ x^Œ∞~° #Ok# Ѩ~°"Õ∞+≤ª
=ÚY=Ú#O^Œ∞ "≥_»Öˇ "≥Ú^Œe „â◊√`«∞Å∞
#ѨǨÏiOK≥ <˘Hõ ǨÏÜ«∞„w=Ùñ_»#∞ ^≥·`«º
Éèí@∞ñ_»∞ ^˘OQÆñ ^˘_»~°ñ |~°∞Å =â◊"≥∞! (ÉèÏQÆ.8㨯O.714)
Hõ. K«^Œ∞=ÙÅ∞ ^Œ# KÕ=_ç#O
[^Œ∞=ÙK«∞ñ ɡ<£ |Ü«∞Å #∞O_» â◊OH˜Oz =_çO
[^Œ∞=ÙÅ =Ú^Œ∞Hõñ_»∞ QÆ∂~°∞Hõñ
[^Œ∞=ÙÅ∞ `«ã¨¯~°∞ñ_»∞ ™⁄K≥Û [Åxkè Hõ_»∞ѨÙ<£. (715)
=∞. Lé HõOÉè’xkè ~Àã≤ "Õ^Œ=ÚÅ ‰õΩÜ«Úº<£ ^≥·#º=ÚO Ez "Õ
QÆé∞ ÅÖÏ¡iÛ =ÚYO|∞ ™êñz |Å∞gñHõO ^ÀñHõ ™êiOz "Õ∞
<≥‡éÜ«∞<£ ^Ò_»Å∞ n\˜ g∞㨠Å^Œ~°<£ g∞<åHõ$u<£ q+¨μ‚ñ _»
Hõ¯é\˜O ^•ñH˜ =kèOK≥ =Ú+≤ì^Œo`« „QÍ=Ù<£ ǨÏÜ«∞„w=Ùx<£. (732)
ã‘. J#Ѷ¨∞! Ö’HõO|∞Å Ü«∞O^Œ∞ =~å‚„â◊=∞ ¿ã`«∞=Ù Å#QÆñ „|MϺu <˘Ok
|Åã≤ =∞Ǩ[# ѨiQÆ$Ç‘Ï`«O|∞Öˇ· Ü«∞dÅ ^èŒ~å‡~°÷^•Ü«∞Hõ=ÚÖˇ·#
"Õ^ŒO|∞Å#∞ =∞é˜ =$kú <˘OkOK«∞@ H˘é‰õΩ<≥· h=Ù ^Œ‰õΔΩx xq∞`«Î
=∂„`«∞xñ *Ëã≤ Ü«∞ =∞‡Y=Ú QÍqOzu(q).... (ÉèÏQÆ. 4 㨯O.147)
ã‘. ......... UHÍ~°‚=Oɡ·# `ÀÜ«∞=ÚÅ #_»∞=∞
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 589
=∞#∞‡Yâ◊¡^äŒ"Õ^Œ=∂~°æO|∞Å#∞ l‰õΩ¯ =_»‰õΩO_» âßY ÖË~°Ê_»ñQÆñ *Ëã≤
`Õ. k=Ùº Åi÷OѨ <åHõi÷ñ ^≥zÛ ~ÚzÛ ..... (ÉèÏQÆ.2㨯O.142)
=∞. Éèí=nÜ≥∂^Œ~°b# Ö’Hõ=ÚÅ #∞`åÊkOz ~°H˜ΔOѨ <Õñ
_»q ^≥·`Õºâ◊√x KÕ`« ÉèËk`«=Ú Öˇ· „ǨÏã¨fiO|∞Öˇ· Ü«ÚO_» h
Ü«∞qh`«∞ #fl~°ã≤OÇ¨Ï ~°∂Ѩ=Ú# ã¨OǨ~°O|∞ <˘OkOz "Õ
^Œ qkèO „QÆ=∞‡é #∞^ŒúiOzu QÆ^• ! ^èŒ~å‡#∞ã¨O^è•~Ú"≥·.
(Ö’Hõ=ÚÅ∞ ´ "Õ^•k K«`«∞~°Ìâ◊ âßG=ÚÅ∞) (ÉèÏQÆ.7㨯O.312)
3.q„ѨÇ≤Ï`«`«fi=Ú
ã‘. ....... ã¨~åækx <å=∂flÜ«∞ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ „Ѩ=~°Î
#=Ú <≥é˜OQÍOK«∞@ Hõ=∞~° q^•º `«áÈ „=`« Ѩ~åÜ«∞}∞Öˇ·# „ÉÏǨχ}∞Å#∞
`Õ. =~°∞ã¨ñ |∞\˜ìOzuq† HÍHõ "åi <≥ѨÙ_»∞
ˆQÅ ^ŒO_»O|∞ñ |∂x QÀáêʼnõΩO_»∞
|Åã≤ QÀ=ÙÅ ~°H˜ΔOK«∞ Ѩyk h=Ù
#~°ã≤ ~°H˜ΔOK«∞K«∞O^Œ∞ QÆ^ŒÜ«∞º ~°∞„^Œ! (ÉèÏQÆ. 4-160)
`Õ. ........ q„ѨÙÅ#∞ ##∞fl QÍñQÆ ÉèÏqOK«∞#`«ñ_»∞
^èŒ~°‡Ñ¨^Œúu <å „Ñ≤Ü«∞`«=Úñ_»∞ "åñ_»∞ (ÉèÏQÆ.3-561)
4. *Ï˝#Ç≤Ï`«`«fi=Ú
Hõ. `«#"åiñ [OѨñ*ÏÅHõ I "≥#Hõ‰õΩñ É’ xK«ÛyOK«∞ q[Ü«Úx â◊OHõ<£
Ѷ¨∞#Ü≥∂QÆq^Œºñ ÉÏÑ≤# I =Úx=O^Œ∞ºx áê^ŒÉèíH˜Î "≥Ú#Ü«Ú<£ <å‰õΩ<£.
(ÉèÏQÆ.1-221)
ã¨O™ê~° ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ JkèQÆq∞OѨñ*ËÜ«Ú <å= Ü«∞QÆ∞ w`åâßG=Ú#
`«`«Î fi*Ï˝#=Ú #O`«Ü«Ú xq∞_çÛ J~°∞˚#∞#‰õΩ É’kèOK«∞ q∞+¨`À Ö’Hõ=Ú# HõOkOK≥#∞.
W@∞Å `«Ñ¨=Ú#‰õΩ, "Õ^Œ=ÚʼnõΩ, q„ѨÙʼnõΩ, *Ï˝#=Ú#‰õΩ Ç≤Ï`«=Ú KÕã≤#
"å_»ñQÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ '„|Ǩχ}ºó— J#ñ|_»∞#∞.
 590 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
662. „|ǨχHõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. `«Ñ¨ Pn<åO Hõ~°Î $`åfi`ü - „|ǨχHõ$`ü I
ÃÑ· <å=∞=ÚÖ’ K≥Ñʨ |_ç# `«áê^Œ∞Å <åeæO\˜x ã¨$+≤Oì K«∞#∞ QÍ# '„|ǨχHõ$`ü—
J#ñ|_»∞#∞.
''㨠„áê}=∞ã¨$[`ü I `«áÈ =∞¢<åÎó Hõ~°‡ Ö’HÍ Ö’ˆH+¨μ K« <å=∞ K« I
(„Ѩâ◊fl. L. 6-4)
''J㨺 =∞ǨÏ`À Éèí∂`«ã¨º xóâ◊fiã≤`«"Õ∞"≥·`«^Œº^ŒÌ$ˆQfi^À Ü«∞Aˆ~fi^Œó ™ê=∞"Õ^À
^ä~Œ åfiV©~æ ã° ó¨ —— (|$.L.2-4-10)
''D „â◊√u ã¨OѶ¨∂`«=Ú h =ÚMÏO|∞[=ÚÅ<£ â’aèÅ∞¡—— (ÉèÏQÆ.2-73)
W\˜ì „â◊√u "åHõº=ÚÅ „Ѩ=∂}=ÚÅKÕ '„|ǨχHõ$`ü— JQÆ∞#∞.
663. „|Ǩ‡
â◊O.ÉèÏ. „|Ǩ‡`«‡<å ã¨~°fiO ã¨$[fu - „|Ǩ‡ I
qiOz ~°∂ѨÙñ_≥· K«~åK«~° „ѨѨOK«=Ú#O`«\ ˜x ã¨$+≤ìOK«∞#∞. QÍ# '„|Ǩ‡—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. `«# [~î°~°=Ú Ö’Ñ¨Åñ ^•ñ I z# Ö’Hõ xHÍÜ«∞=ÚÅ ã¨$lOK«∞@‰õΩ#∞ ™ê
^èŒ#=∞QÆ∞ ã¨∂HΔ͇~°÷=Ú =∞# I ã¨∞#ñQÆx HÍÖÏ#∞QÆ`« ~°*’QÆ∞} =∞O`«<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.274)
ã‘. ѨÙ\˜ìOK≥ñ ^Œ^Œ∞æ}O|∞#ñ |~°"Õ∞â◊fi~°∞ <åaè^Õâ◊=Ú#O^Œ∞ #e#<åà◊
=Ú^Œ~ÚOK≥ =∞é˜ Ü«∞ѨÊÜ≥∂~°∞Ç¨Ï =Ú‰õΩà◊O|∞ QÆ~‡° É’kè`"« ∞≥ #ÿ HÍÅ=∞O^Œ∞ñ
^Œ# `Õ[=Ú#ñ „|=$^ŒúOɡ·# [Å=ÚKÕ [Å*ÏѨÙÎQÆuñ „|HÍâ◊O|∞ <˘O^Œñ
*Ëã≤ Ö’HÍ„â◊Ü«∞ã≤÷u ã¨~°fiQÆ∞} qÉèÏã≤`«QÆuñ <˘Ñ¨C ~år==∞O^Œ∞
`Õ. x[HõàÏ Hõe`åOâ◊O|∞ xeÃÑ
^•x=Å# <å=∂flÜ«∞ =∞Ü«Úñ_»∞#∞ =~°QÆ∞}∞O_»∞
<å`«‡Ü≥∂xÜ«Ú <≥·# `ÀÜ«∞[Éèí=ÙO_»∞
ã¨~°qñ [`«∞~å##∞O_»∞ <å [## =∞Ü≥∞º. (275)
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 591
=∞. K«`«∞~åã¨∞ºO_»=Ù! "ÕÅ∞Êñ ɡ^ŒÌ=Ù [QÆ`«û~åæ#∞ã¨O^è•~Úq....
(ÉèÏQÆ.2-73)
â’¡II „|Ǩ‡ ã¨$[`åºkHÍÖË =∞sz „Ѩ=ÚMÏã¨Î`«ó I
L`åÊ^ŒÜ«∞#κѨ`åºx [#Î=â◊Û „ѨuHõΔ}"£∞ II (q.ѨÙ. 1-22)
664. „|Ǩχ
â◊O.ÉèÏ. |$ǨÏ`åfi^Œƒ$OǨÏ}`åfiK«Û ã¨`åºkÅHõΔ}O „|Ǩχ I ''ã¨`«ºO *Ï˝#=∞##ÎO
„|Ǩχ—— (`≥·.L.2-1)
„Ѩ`«º™êÎq∞`«ÉèË^ŒO Ü«∞`«û`åÎ=∂„`«=∞QÀK«~°"£∞ I
=K«™ê=∂`«‡ ã¨O"Õ^ŒºO `«^£*Ï˝#O „|Ǩχã¨Ol˝`«"£∞ II(q.ѨÙ.6-7-43)
|$ǨÏ`«fi=∞#QÍ ^Õâ◊HÍÅ=ã¨∞Î Hõ$`«=ÚÅQÆ∞ „uq^èŒ Ñ¨iKÕÛù^Œ=ÚÅ∞ ÖËx
Ѩ^•~°÷=Ú. Hõ#∞Hõ „|Ǩχ=Ú `å#∞ KåÅ ÃÑ^ŒÌk Ü«∞QÆ∞#∞. |$OǨÏ} =∞#QÍ
^ÕǨ^Œ∞Å#∞ r=~°∂Ѩ=Ú# =$kú <˘OkOK«∞#∞. ã¨`«º=Ú (=¸_»∞ HÍÅ=ÚÅO^Œ∞
#∞O_»∞#k). *Ï˝#~°∂Ѩ"≥∞ÿ#k. J#O`«"≥∞ÿ (J=kè ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ#^≥·) Ü«ÚO_»∞#∞.
'„Ѩ`«º™êÎq∞`«— Ü«∞#∞ q+¨μ‚ ѨÙ~å} â’¡HÍ#∞™ê~°=Ú ã¨*ÏfÜ«∞, q*ÏfÜ«∞,
ã¨fiQÆ`«=ÚÅ#∞ =¸_»∞ ÉèË^Œ=ÚÅ∞#∞ ÖËxkÜ«Ú, ã¨`åÎ (LxH˜)ÜÕ∞ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ
QÆÅkÜ«Ú, "å‰õΩ¯Å‰õΩ JQÀK«~=° Ú#∞, ™êfi#∞Éè=í =Ú#<Õ `≥eÜ«∞ñQÆey#kÜ«Ú #QÆ∞
*Ï˝#=Ú '„|Ǩχ— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
P. =¸ñ_»∞ =¸~°∞ÎʼnõΩ#∞ =¸ñ_»∞ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ I
=¸ñ_»∞ HÍÅ=ÚʼnõΩ =¸Å=∞QÆ∞K«∞
ÉèË^Œ=∞QÆ∞K«∞ñ ^Œ∞k #ÉèË^Œ"≥∞ÿ Ü≥ÚáêÊ~°∞ I
„|Ǩχ=∞#ñQÆ h= á¶êÅ#Ü«∞#! (ÉèÏQÆ.8-277)

ã‘. ^Õ=! [QÆ#‡Ü«∞! ^Õ"Õâ◊! [QÆnâ◊! HÍÅ[QÆ^•fi ºÑ¨Hõ ã¨fi~°∂Ѩ !

Ü«∞dÅ ÉèÏ==ÚʼnõΩ <å`«‡Ü«Ú ¿ÇÏ`«∞=Ù <≥#· ~¸â◊fi~°∞ñ_» "å^ŒºO`«=ÚÅ∞#∞
=∞^茺O|∞ |Ü«∞Å∞#∞ =∞é˜ Ö’Ñ¨ÅÜ«Ú ÖËHõ ѨÓ~°‚"≥∞ÿ Ü«∞=∞$`«"≥∞ÿ Éèí∂iã¨`«º
 592 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∂#O^Œ z<凄`« =∞qHÍ~° =∂^Œº =∞##º =∞â’HõO|∞ #QÆ∞} =∞dÅ
`Õ. ã¨OÉèí=ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚÅ ^ŒOÉèíHõO|∞
<≥·# „|ǨχO|∞ h=† h Ü«∞O„Ѷ≤∞ Ü«ÚQÆ=Ú
#∞ÉèíÜ«∞ ã¨OQÆ qã¨$+¨μìÖˇ· Ü«Ú#fl =Ú#∞Å∞ñ
QÀi ÔH·=źHÍ=ÚÖˇ· H˘Å∞Î Ô~ѨÙ_»∞. (ÉèÏQÆ.8-385)
ã‘. .........ã¨∞=∞OQÆà◊=Ú <≥·#
ã¨O`«`«=∞Ç≤Ï`≥·â◊fi~°º ~°∂ѨO|∞#∞ Éèí∂iâ◊ÉÏÌk "åºáê~° â◊¥#º
`Õ. "≥∞ÿ# „|Ǩχã¨fi~°∂Ѩ "Õ∞ <å`«‡ <≥é∞ñQÆñ.... (ÉèÏQÆ.4㨯O.286)
ã‘. 㨈~fiâ◊ ! HõÖÏÊO`« ã¨=∞Ü«∞O|∞ #O^Œ∞ h Ü«∞dÅ „ѨѨOK«O|∞ <åǨÏiOz
Ü«∞#Ü«∞O|∞ âı+¨ã¨Ç¨Ü«ÚO_»"≥· âı+¨Ñ¨~°ºOHõ `«Å=Ú#ñ |=fioOz
Ü≥∂QÆx„^• ~°u #∞O_ç <åcèã≤O^èŒ∞[ã¨fi~°‚ Ö’Hõ HõO*Ï`« QÆ~°ƒù
=∞O^Œ∞ñ [`«∞~°∞‡Y∞ #=∞~°ñ |∞\˜ìOK«∞K«∞ ~°∞z <˘Ñ¨C „|Ǩχ ã¨fi~°∂Ñ≤"≥·#
`Õ. h‰õΩ „"≥ÚÔH¯^Œ #`«ºO`« xÜ«∞=∞ "≥ÚÑ¨Ê I
Éèí=ºKåi„`«! ѨOHõ[Ѩ„`«<Õ„`«!
z~° â◊√ÉèÏHÍ~°! x`«ºÅH©; qǨ~°! I
Ü«∞=ºÜ«∂#O^Œ! QÀqO^Œ! ǨÏi =Ú‰õΩO^Œ! (ÉèÏQÆ.4㨯O.287)
665. „|Ǩχq=~°ú#ó
â◊O.ÉèÏ. `«Ñ¨ Pn<åO q=~°ú<å`ü - „|Ǩχ q=~°ú#ó I
ÃÑ· ñ*ˇÑ≤Ê# `«áê^Œ∞Å#∞ q∞H˜¯eQÍ =$kú <˘OkOK«∞#∞ QÍ# '„|Ǩχq=~°ú#ó—
Ü«∞QÆ∞#∞.
(661= <å=∞=Ú K≥O`« L^ŒÇϨ iOz# Ѩ^ºŒ =ÚÅ#∞ WK«@#∞ J#∞ã¨O^è•#=Ú
KÕãH≤ ˘##QÆ∞#∞)
666. „|Ǩχq`ü
â◊O.ÉèÏ. "Õ^ŒO "Õ^•~°÷O K« Ü«∞^ä•= ^ÕfifÎu - „|Ǩχq`ü I
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 593
"Õ^Œ=Ú#∞, "Õ^•~°÷=Ú#∞ L#fl^Œ∞#fl@∞¡QÍ <≥é˜ñy#"åñ_»∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡
'„|Ǩχq`ü— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. U "Õ^Œ=∞O^Õx h qâ◊fi"≥∞Å¡#∞ ^Œ~°Ê} „ѨuaOa`« „ѨÉèí∂+¨
x=ǨÏO|∞ ÔH·=_çñ kqi „ѨHÍtOK«∞ #\˜ì q~°[=Ú#∞ #=ºÜ«∞O|∞
#QÆ∞K«∞ ã¨<å`«#O |QÆ∞ "Õ^Œ "Õ∞ ^èŒ~å ^Õ=`å[# =∞#∞k#=Úñ ^Œye
=∞Ç≤Ï`« „â◊^•ú`«áÈ =∞OQÆà◊ =∞ø# ã¨OÜ«∞=∞ ã¨=∂^èŒ∞Åñ ÉÁÅ∞áê~°∞K«∞O_ç
`Õ. Ü«∞i÷ ã¨^Œã¨kfiKå~°∞Öˇ· Ü«∞kèHõiO`«∞
~°\ ˜ì"å~°Å Ѩ^Œ~°[O |i÷ñ ^•Å∞Û
#ÅѶ¨ÚʼnõΩ ã¨~°fiáêѨHõΔÜ«∞O|∞ #dÅ
ã¨^Œ∞æ}Ï"åÑ≤ÎÜ«Ú#∞ #QÆ∞ñ [`«∞~°∞ ÖÏ~°! (ÉèÏQÆ.4㨯O.591)
667. „ÉÏǨχ}ó
â◊O.ÉèÏ. „ÉÏǨχ}Ï`«‡<å ã¨=∞™êÎ<åO "Õ^•<åO „Ѩ=K«#O ‰õΩ~°fi<£ „|Ǩχ}ó
"Õ^Œ™êºÜ«∞q∞u - „ÉÏǨχ}ó I
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ „ÉÏǨχ} ~°∂Ѩ=Ú# JkèHÍ~°=Ú QÆey# "å~°O^Œé‰õΩ
"Õ^•^蕺Ѩ#=Ú KÕ~ÚOK«∞#∞. QÍ# '„ÉÏǨχ}ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. ......... ã¨~åækx <å=∂flÜ«∞ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ „Ѩ=~°Î
#=Ú <≥é˜OyOK«∞@ Hõ=∞~° q^•º`«áÈ „=`« Ѩ~åÜ«∞}∞Öˇ·# „ÉÏǨχ}∞Å#∞
`Õ. =~°∞ã¨ñ |∞\˜ìOzuq...... (ÉèÏQÆ. 4-160)
Hõ. ^èŒ~°}©kqAÅ∞ „â◊√`«∞Å∞#∞
#~°=~°! Ü«∞"Õ∞‡\˜ =ÚY=Ú#O ÉÁ_»=Ú@ Éèí∂
ã¨∞~°∞ñ _»dÅ =~°‚=ÚʼnõΩ<£
QÆ∞~°∞_»∞<£ =ÚY∞ºO_»∞ #Ü≥∞º QÆ∞}~°`«fl xnè! (ÉèÏQÆ.3-216)
ã‘. =∞OQÆà◊O ɡ·# „|Ǩχã¨fi~°∂ѨO|∞#∞ "Õ^Œ~°∂ѨO|∞ #<åk ~°∂Ѩ
=∞QÆ∞K«∞#fl <å^Œ∞ ^ÕÇϨ =Ú „ÉÏǨχ}À`«=Î ÚÖò ^èiŒ ~ÚO`«∞ ~Ô Ñ¨C_»∞ñ ^Œ`Ϋ fi|∞kú
 594 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
â◊=∞^Œ=∂#∞„QÆÇ¨Ï ã¨`«º`«Ñ¨ã≤ÎuHõΔÅ∞ QÆÅ∞æ q„ѨÙO_»∞ ã¨^Œ∞æ~°∞O_»∞:
QÍ# q∞H˜¯e ÉèíH˜Î QÆeæ Ü«∞H˜OK«#∞ Öˇ·# Éèí∂ã¨∞~°∞Å ^ÕǨÏ=ÚÅ =Å#
`Õ. #O^Œ∞K«∞O_»∞#∞ <å^Œ∞ ^ÕǨÏO|∞ QÍñQÆ
<≥é˜yñ #~°∞ÅQÆ∞ q„ѨÙÅ <≥Å¡ ÉèíH˜Îñ
|∂[¿ãÜ«Ú@ÜÕ∞ ##∞flñ |∂[¿ãÜ«Ú
@#∞K«∞ qxÑ≤Oz =∞é˜Ü«Ú x@¡#∞K«∞ñ |eÔH. (ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.76)
Hõ. "Õ^Œ=ÚÅ ^èŒ~°‡"åK«Hõ I "å^ŒO|∞Å∞ ^ŒkfiÖÏã¨=O`«O |QÆ∞ ^è•
„f^Õ"À`«¯~°=Ú Éèí= I „`åÊ^Œ∞~åƒù==ÚÅ∞ QÍ"≥ ÉÏÖËO^Œ∞^èŒ~å!
(ÉèÏ~°.„^À}.5P.413)
^èŒ~°‡„Ѩɒ^茉õ=ÚÅQÆ∞ "Õ^Œ=ÚÅ#∞ ^è•~°} KÕã≤ „Ѩ=K«<å^Œ∞Å ^•fi~å "åºÑ≤Î
KÕÜ«Ú "Õ^Œ=¸~°∞ÎÅQÆ∞ „ÉÏǨχ}∞Å∞ Ѩ~°=∂`«‡ #∞O_çÜÕ∞ Pq~°ƒùqOzi. "å~°∞
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂uÜÕ∞.
668. „|Ǒχ
â◊O.ÉèÏ. „|Ǩχã¨Ol˝`åã¨ÎKÕÛù+¨Éèí∂`åó ã¨#Î º¿ãºu - „|Ǒχ I
„|Ǩχ ã¨Ol˝`=« ÚÅQÆ∞ `«áÈ "Õ^•^Œ∞Å∞ Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ âı+¨ (JOQÆ) Éè∂í `«=ÚÖˇ·
"åxÜ«∞O^Õ Ü«Ú#flq. QÍ# '„|Ǒχ— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''K«`«∞~å=∂flÜ«∞ =ѨÙifiâı+¨ ^èŒ~°!—— (ÉèÏQÆ.3-431)
''hÜ«∞O^Œ∞ ѨÜ≥∂~°∞ǨHõΔ! uqi Ü«∂=∂flÜ«∞=ÚÅ∞ „Ѩ=iÎOK«∞——
(ÉèÏQÆ.10L.1204)
669. „|Ǩχ[˝ó
â◊O.ÉèÏ. „|Ǩχ-"Õ^•<£ ™êfi`«‡Éèí∂`å<£ *Ï<åfu - „|Ǩχ[˝ó I
Ѩ ~ ° = ∂`« ‡ `« # 㨠fi ~° ∂ Ѩ = ÚÖˇ · , „|Ǩ Ï ‡ã¨ O l˝ ` « = ÚÅQÆ ∞ "Õ ^ •^Œ ∞ Å#∞
„Ѩà◊Ü«∞=Ú#O^Œ∞ `«# P`«‡Ü«∞O^Œ∞ b#=Ú KÕã≤H˘#∞#∞. `«^Œ∞Ѩi ã¨$+≤ì HÍÅ=Ú#
„|Ǩχ ‰õΩѨ^ÕtOK«∞@ÔH· =∞éÅ ##∞ã¨O^è•#=Ú KÕã≤H˘#∞#∞. (`≥eã≤H˘#∞#∞) QÍ#
'„|Ǩχ[˝ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 595
(QÆ_z» # ã¨$+≤Öì ’ `«#‰õΩ J#∞Éè∂í `«=ÚÖˇ#· "åxx `«^∞Œ Ѩi ã¨$ëêì ºk Ü«∞O^Œ∞
J#∞ã¨O^è•#=Ú KÕã≤H˘#∞@ÜÕ∞ '„|Ǩχ[˝`«fi=Ú—)
ã‘. U "Õ^Œ=∞O^Õx h qâ◊fi"≥∞Å¡#∞ ^Œ~°Ê} „ѨuaOa`« „ѨÉèí∂+¨
x=ǨÏO|∞ ÔH·=_çñ kqi „ѨHÍtOK«∞ #\˜ì q~°[=Ú#∞ #=ºÜ«∞O|∞
#QÆ∞K«∞ ã¨<å`«#O |QÆ∞ "Õ^Œ "Õ∞ ^èŒ~å ^Õ=`å[# =∞#∞k#=Úñ ^Œye
=∞Ç≤Ï`« „â◊^•ú`«áÈ =∞OQÆà◊ =∞ø# ã¨OÜ«∞=∞ ã¨=∂^èŒ∞Åñ ÉÁÅ∞áê~°∞K«∞O_ç
`Õ. Ü«∞i÷ ã¨^Œã¨kfiKå~°∞Öˇ· Ü«∞kèHõiO`«∞
~°\ ˜ì"å~°Å Ѩ^Œ~°[O |i÷ñ ^•Å∞Û
#ÅѶ¨ÚʼnõΩ ã¨~°fiáêѨHõΔÜ«∞O|∞ #dÅ
ã¨^Œ∞æ}Ï"åÑ≤ÎÜ«Ú#∞ #QÆ∞ñ [`«∞~°∞ÖÏ~°! (ÉèÏQÆ.4㨯O.591)
670. „ÉÏǨχ}„Ñ≤Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. „ÉÏǨχ}Ï<åO „Ñ≤Ü«∞ó - „ÉÏǨχ}„Ñ≤Ü«∞ó I
2. „ÉÏǨχ}Ïó „Ñ≤Ü«∂ J¿ãºu "å I
Ѷ¨∞fl#ÎO â◊Ѩ#ÎO Ѩ~°∞+¨O =^Œ#ÎO
Ü≥∂ „|Ǩ‡}O # „Ѩ}"Õ∞^Œº^ä•Ç¨Ï"£∞ I
㨠áêѨHõ$„^ŒƒÇ¨Ï‡^Œ"åyfl ^ŒQÀú
=^茺â◊Û ^Œ}¤â◊Û # Kå㨇nÜ«∞ II Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü II
Ü«∞O ^Õ=O ^Õ=H©^Õ=O =ã¨∞^Õ"å^Œr[#`ü I
Éè∫=∞㨺 „ÉÏǨχ}À QÆ∞ÃÑÂκ nѨÎ=∞yflq∞"å~°}˜ó II Wu K« =∞ǨÉèÏ~°`Õ II
1. „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ x+¨μñì _»∞. QÆ#∞Hõ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ '„ÉÏǨχ}„Ñ≤ÜÚ« ñ_»∞— JQÆ∞#∞.
2. „ÉÏǨχ}∞Å∞ „Ñ≤Ü«ÚÅ∞QÍ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# '„ÉÏǨχ}„Ñ≤Ü«Úñ_»∞— JQÆ∞#∞.
'Ѷ¨∞flO`«O— J#∞ ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å#∞™ê~°=Ú '„ÉÏǨχ}∞ñ_»∞ `«##∞ K«OѨÙK«∞#fl#∞,
 596 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
â◊Ñ≤OK«∞K«∞#fl#∞, Ѩ~°∞+¨=ÚQÍ =∂@ÖÏ_ç##∞, P „ÉÏǨχ}∞xH˜ <Õ#∞ #=∞㨯iOz
#@∞¡QÍ #=∞㨯iOK«x"åñ_»∞ ^Œ"åyfl ^ŒQÆ∞ú_»∞#∞, =^èŒ∞ºñ_»∞#∞, ^ŒO_çOѨ^yŒ # "åñ
_»∞#∞ #QÆ∞#∞. J`«ñ_»∞ (ǨÏiÉèí‰õΩÎñ_Õ Ü≥ÿ∞##∞) <å‰õΩ „Ñ≤Ü«Úñ_»∞ QÍ_»∞.
'Ü«∞O ^Õ=O— J#∞ =∞ǨÉèÏ~°`« =K«<å#∞™ê~°=Ú 'Éèí∂Ö’Hõ=Ú#O^Œe
„ÉÏǨχ}∞Å#∞ ~°H˜ΔOK«∞@ÔH· =ã¨∞^Õ=Ùx =Å# ^Õ=H©^Õq Ü«∞O^Œ∞ J~°}˜ Ü«∞O^Œ∞
„Ѩ[fieOK«∞ #yfl=Öˇ NHõ$+¨μñ‚ _»∞ [x‡OK≥#∞.— D "åHõº=Ú ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ „ÉÏǨχ}∞Å
Ü«∞O^Œ∞ QÆÅ „¿Ñ=∞#∞ =ºHõÎ=Úñ*ËÜ«Ú#∞.
ã‘. ã¨`«`«O|∞ #„ѨuǨÏ`« Ü≥∂QÆ=∂Ü«∂ qÉèí∂uKÕñ „|MϺuñ ÉÁO^Œ∞ <Õ#∞
<Õ =∞Ç‘Ïã¨∞~°∞Å ã¨q∞^Œú x~°‡Å áê^Œ #o# ~°*’q`å#=ÚÅ∞ ÉèíH˜Î
Ǩ@Hõ #=~°`«fl HÀ\©~°=Ú#ñ ^•Å∞Î #\˜ì <å K«~°}ÏO|∞=ÙÅ#∞
^Œqe ^èŒiOz ã¨^Œºó ѨÙh`«∞Öˇ· ~°i÷ñ [O„^•=`«O™êk ^Õ=
`Õ. K«Ü«∞=Ú, Öˇ"åfiñ_»∞ „ÉÏǨχ} [#∞Å∞ ^Œ=∞‰õΩ
#ѨHõ$`«∞Öò ¿ãã≤ˆ~x =∂ éÅ∞QÆñ _»`«ñ_»∞
q„ѨÙÅ#∞ ##∞flñQÍñQÆ ÉèÏqOK«∞ #`«ñ_»∞
^èŒ~°‡Ñ¨^Œúu <å „Ñ≤Ü«∞`«=Úñ_»∞ "å_»∞. (ÉèÏQÆ.3-561)
Z^Œ∞~°∞ÖËx Ü≥∂QÆ=∂Ü«∂ "≥·Éèí==Ú`À ZšѨC_»∞#∞ „Ѩã≤^Œ∞úñ_»<≥·# <Õ#∞
„ÉÏǨχ}∞Å áê^ŒÑ^¨ ‡Œ Ѩ~åQÍÅ#∞ <å #=~°`fl« Yz`« ã¨∞=~°‚ H˜s@=Ú# ^èiŒ OK≥^#Œ ∞.
J\˜ì <å áê^ŒÑ¨^Œ‡=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ [xOz# QÆOQÍ[Å=Ú#∞ `«ÅÃÑ· ^èŒiOz t=Ù_»∞
=Ú#flQÆ∞ ^Õ=`«Å∞ "≥O@<Õ Ñ¨q„`«∞ÅQÆ∞K«∞<åfl~°∞. Z=ñ_»∞ „ÉÏǨχ}∞Å∞ `«=∞‰õΩ
JѨHÍ~°=Ú KÕã≤##∞ uiy Ü«∂„QÆÇ≤ÏOѨ_À, Z=_»∞ „ÉÏǨχ}∞Å#∞ ##∞flQÍ
ÉèÏqOK«∞<À, J\˜ì"åñ_»∞ ^èŒ~å‡#∞™ê~°=ÚQÍ <å‰õΩ q∞H˜¯e „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ#"åñ_»∞.
K«. ^èŒ~°}˜ã¨∞~À`«Î=ÚÖò |Ǩïq^èŒO|∞Å ^Œ=Ú‡ñ |~åÉèíqOz#<£
^Œ~°Ç¨Ïã≤`åã¨∞ºÖˇ· Ü«∞u=Ú^ŒO|∞# xK«ÛÅ∞ñ |∂[¿ãÜ«ÚK«∞<£
ã¨~°ã¨ =KÀ qÖÏã¨=ÚÅ ã¨#∞flu ¿ãÜ«ÚK«∞ñ ^ŒO„_ç <å`«‡AÖò
QÆ~° =∞#∞~°H˜Îñ aÅ∞ÛQÆuñ ÔQ·H˘x Ñ≤eÛ#"å~°∞ <å ã¨=ÚÖò. (ÉèÏQÆ.3-563)
Hõ. q#∞ñ _»Ü«∞º#Ѷ¨∞K«i„`«∞Å
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 597
Hõ#Ü«∞=Úñ „aÜ«∞`«=Úñ_» #QÆ∞K«∞ñ #=Ú‡_»∞ "À^Œ∞<£
=Ú#∞ Éèí$QÆ∞=Ù ##∞fl ^Œxfl#ñ
QÆ#ÅHõ Ѩi`À+¨=$uÎñ ÔQ·H˘O\˜ñ QÆ^Õ. (564)
671. =∞Ǩ„Hõ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. =∞Ǩ#Îó „Hõ=∂ó - Ѩ^ŒqˆHΔáê J¿ãºu - =∞Ǩ„Hõ=∞ó I
''â◊O <À q+¨μ‚~°∞~°∞„Hõ=∞ó—— (`≥·.L. 1-1)
qã‘Î~°‚=∞QÆ∞ (Ju ÃÑ^ŒÌ=QÆ∞) áê^Œ<åºã¨=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ ÉèíQÆ"å#∞ñ
_»∞ '=∞Ǩ„Hõ=∞ó— J#|_≥#∞. „uq„Hõ=∂=`å~°=Ú# `«# áê^Œ<åºã¨=Ú`À =¸_»∞
Ö’Hõ=ÚÅ#∞ P„Hõq∞OK≥#∞.
'L~°∞„Hõ=Úñ_»QÆ∞ q+¨μ‚=Ù =∂‰õΩ â◊√Éèí=Ú#∞ QÆeyOK«∞QÍHõ!— Ü«∞#∞ `≥·.L.
„â◊√u =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
=∞. XHõáê^ŒO|∞# Éèí∂q∞ñ QÆÑ≤Ê kq "Õé˘O@<£ x~ÀkèOz Ü≥ÚO
_˘Hõ@O g∞ñk[QÆO|∞ ÖˇÅ¡ñ ^˘_ç <˘O_˘O@<£ qÅOѶ≤∞Oz...
(ÉèÏQÆ.8㨯O.625)
672. =∞ǨHõ~å‡
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨÏ`ü [QÆ^Œ∞`«Ê`åκk Hõ~凿ãºu - =∞ǨHõ~å‡ I
„ѨHõ$+¨ì=ÚÅQÆ∞ [QÆ^Œ∞`«ÊuÎ ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚÅ#∞ `«# ã¨OHõÅÊ =∂„`«=Ú#
KÕÜ«Ú#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '=∞ǨHõ~凗 Ü«∞QÆ∞#∞.
K«. `«ÅñѨ ~°™ê`«ÖÏO`«~° QÆ`« H˜Δuñ „QÆ=∞‡é xeÊ#\˜ì h
Hõe`«#"≥∞#fl q㨇ܫ∞=Ú QÍ^Œ∞† ã¨=∞ã¨Î [QÆ`«∞Î Ö’e"≥∞ÿñ
QÆÅ∞ñQÆñQÆ *ËÜ«Ú @^Œ∞ƒù`«=Ú QÍHõ, =∞ÃÇÏ∂#flu h "˘#~°∞Û ÃÑO
ѨÅi# HÍ~°º=ÚÖò #_»Ñ¨ ##∞ºÅ‰õΩO ^Œ~°"Õ∞ ~°"Õ∞â◊fi~å! (ÉèÏQÆ.3-433)
P. [## =$kú xÅÜ«∞ ã¨OQÆu #dÅO|∞ñ I ÉÁO^Œñ *ËÜÚ« Ѩ~=° ∞ѨÙ~°∞+¨μÖÏ~°!
g∞‰õΩ bÅÖ∫@ g∞~°x #q∞‡# I ^•# <Õ#∞ q#∞ñ _»∞^•~°∞ÖÏ~°!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1139)
 598 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
673. =∞Ǩ`Õ*Ïó
â◊O.ÉèÏ. 1. Ü«∞nÜÕ∞# `Õ[™ê `Õ[ã≤fi<À ÉèÏ㨯~å^ŒÜ«∞ó `«`ÕÎ*’ =∞ǨÏ^Œ¿ãºu -
=∞Ǩ`Õ*Ïó I
''ÜÕ∞# ã¨∂~°ºã¨ÑÎ u¨ `Õ[¿ã^Œóú —— (`≥.· „ÉÏ. 3-12-9) Wu „â◊√`Õó I ''Ü«∞^•k`«ºQÆ`O«
`Õ[ó—— (Éèí.w.15-12) Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
2. „H“~°ºâ∫~åºkaè~°÷Ô~·‡~°‡Ç¨Ïkƒùó ã¨=∞ÅV¯ $`« Wu "å =∞Ǩ`Õ*Ïó I
1. ã¨∂~°∞ºñ_»∞ =Ú#flQÆ∞"å~°∞ ã¨~°fi=Ú#∞ „ѨHÍtOѨñ*ËÜ«Ú^Œ∞~°∞. P
ã¨∂~åº^Œ∞ʼnõΩ ã¨~°fi=Ú#∞ „ѨHÍtOѨñ*ËÜ«∞QÆÅ Ü«∂ `Õ[ã¨∞û Ѩ~°=∂`«‡ #∞O_çÜÕ∞
ÅaèOK«∞K«∞#flk. J\˜ì „ѨHõ$+¨ì=∞QÆ∞ `Õ[ã¨∞û QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# '=∞Ǩ`Õ*Ïó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'ÉèQí "Æ å#∞x #∞Oz „QÆÇÏ≤ Oz# `Õ[ã¨∞û`À ã¨∂~°∞ºñ_»∞ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ "≥Å∞QÆ∞#∞,
"Õ_çq∞x xK«∞ÛK«∞<åfl_»∞— Ü«∞x `≥·.„ÉÏ. „â◊√u "åHõº=Ú.
'Ü«∞^•k`«ºQÆ`«O `Õ*’ [QÆ^•ƒùã¨Ü«∞`Õ-dÅ"£∞ I
Ü«∞K«Û¢#Ì=∞ã≤ Ü«∞KåÛQ“fl `«`ÕÎ*’ qkú =∂=∞Hõ"£∞ II (w`« 15-12)
'ã¨∂~°∞ºxÜ«∞O^Õ `Õ[ã¨∞û „ѨÑO¨ K«=Ú#O`«#∞ „ѨHÍtOѨ*Ü Ë Ú« K«∞#fl^À, J@∞Å<Õ
K«O„^Œ∞x Ü«∞O^Œ∞#∞, Jyfl Ü«∞O^Œ∞#∞ <Õ `Õ[ã¨∞û QÆÅ^À Ü«∞k Ü«∞O`«Ü«Ú <åkQÆ<Õ
Ü≥∞é∞ñQÆ∞=Ú.— Jx NHõ$+¨‚ Ѩ~°=∂`«‡ K≥Ñ≤Ê# w`å "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ. J#Å∞#‰õΩ ~°qH˜x â◊âßO I ‰õΩ#‰õΩ#∞ „QÆÇ¨Ï `å~°Hõ=ÚʼnõΩ#∞ ^Õ[O ɡ
=fix=Å# <å=Ç≤ÏÖˇ¡_»∞ I ##∞áêkèHõ `ÕAñ Q˘Å∞Î #qfiâßfi`«∞‡<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.4P.221)
Hõ. x~°uâ◊Ü≥∂[˚fiÅ `Õ[ó I ã¨∞Êù~°}O ^Œ#~å~°∞ Ѩ~°=∞ѨÙ~°∞+¨μx q+¨μ‚O
|∞~°∞ëÈ`«Î=Ú =i‚OѨ#∞ I ã¨~°ã≤[Éèí= Éèí=ÙÅÔH·# â◊Hõº"≥∞ K≥ѨÙ=∂!
(ÉèÏQÆ.3-365)
=. ... HõOsî~=° O|∞ _»QéæÆ ∞ QÆO^è㌠O≤ ^è∞Œ ~°O|∞ K«O^ŒO|∞# #HõOÎ K«~‰° Ωõ O[~°∞O_»∞
#~°ãO≤ Ç¨Ï ^Õ=Ùx HÔ ^Œ∞~°∞ #_»z, `«nÜ«∞ k=º `Õ*’*ÏÅ ã¨xflHõ~¬° O|∞#O *Ëã≤
^Œ"å#ÅO|∞ _»QéæÆ #˜ Y^Àº`«O|∞#∞OÉ’Öˇñ QÆ~"ΰ åºHõ~=ΰ ºO|∞ ^≥eÜ«∞Hõ x~°`æ «
„ѨuÉèí∞O_≥· Ü«ÚO_≥. (ÉèÏQÆ.7㨯O.288)
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 599
=ÚK«∞‰õΩO^Œ∞ñ_»∞ NHõ$+¨μ‚x Ez ~Ú@¡<≥#∞.
=∞. â◊t"À? ~ÚO„^Œ∞_»"À? qÉèÏ=ã¨∞ñ_»"À? K«O„^Œ„ѨÉèÏ~åt"À?
â◊tK«∂_®=∞}˜"À? Ñ≤`å=∞Ǩï_»"À? K«„HÍOHõǨÏã¨∞ÎO_»"À?
kâ◊Å∞<£ Éèí∂q∞Ü«Ú q∞#∞fl xO_≥ x^≥ h`Õ[O|∞ñ E_»OQÆ ^Œ∞
~°fiâ◊"≥∞ÿ† Ü≥∞=fiñ_»? "ÕÅ =zÛu@‰õΩ<£ =iÎOK≥ ^ÕHÍH˜"≥·?
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1648)
2. '`Õ[— â◊|=Ì Ú „H“~°º â∫~åº^Œ∞Å#∞ ã¨∂zOK«∞#∞. „H“~°º=∞#QÍ ^Œ∞+¨μÅì Ѩ@¡
Hõi#î `«fi=Ú, x~°Ü Ì ∞« `«fi=Ú, J™œ=∞º`«fi=Ú „Ѩ^iŒ ≈OK«∞@. â∫~°º=∞#QÍ |Å=O`«∞Å#∞
H˘@∞ì#\˜ì „Ѩ=$uÎ, Ѩ~åÉèíqOK«∞@, J<å^ŒiOK«∞@. Jq∞`«=∞QÆ∞ `Õ[=Ú („H“~°º
â∫~°º=ÚÅ∞) QÆÅ"åñ_»QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ '=∞Ǩ`Õ*Ïó— Ü«∞QÆ∞#∞.
674. =∞ÃÇÏ∂~°QÆó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨOâßÛ™ê=Ù~°QÆâıÛu - =∞ÃÇÏ∂~°QÆó I ''ã¨~åÊ}Ï=∞ã≤‡ "åã¨∞H˜ó——
(Éèí.w.10-28)
Q˘Ñ¨Ê^≥·# "åã¨∞H˜ Ü«∞#∞ ã¨~°Ê=Ú '=∞ÃÇÏ∂~°QÆó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'ã¨~åÊ}Ï=∞ã≤‡ "åã¨∞H˜ó— Ü«∞#∞ w`ÀH˜Î „Ѩ=∂}=Ú.
K«. |Ǩï=# áê^Œáêaú ‰õΩÅѨ~°fi`« ѨÓ~°‚ ã¨~°ã¨û~°ã¨fif
ã¨Ç≤Ï`« =∞Ǩ=∞Ç‘Ï^èŒ~° =∞[„㨠ã¨Ç¨Ï„㨠Ѷ¨}Ïoñ ^•eÛ ^Œ∞
ã¨ûǨÏ`«~° =¸iÎH˜<£ [Åkèâß~ÚH˜ñ ÉÏÜ«∞Hõ â◊Ü«∞º Ü≥ÿ∞# Ü«∞
Ü«∞ºÇ≤ÏѨu ^Œ∞+¨¯ $`åO`«‰õΩñ _»#O`«∞ñ_»∞ =∂‰õΩñ „|ã¨#∞flñ _»Ü≥∞º_»∞<£.
(ÉèÏ~°.Pk.1P.104)
K«. Jik `«áÈqÉèí∂u #=∞~å~°∞Å ÉÏ^èŒÅ∞ "˘O^Œ‰õΩO_»QÍ
#∞~°QÆ∞Å <≥Å¡ñ QÍz# =∞ÃÇÏ∂~°QÆ<åÜ«∞‰õΩñ _®#=∞`«∞û~å
ã¨∞~°=∞‰õΩ\Ï„QÆ~`° fl« ~°∞zâ’aè`á« ê^Œ∞# Hõ„k#O^Œ<Õ
â◊fi~°∞#‰õΩ Éèí∂+¨}O|~Ú# "åã¨∞H˜ =∂‰õΩñ „|ã¨#∞fl_»Ü≥∞º_»∞<£.
(ÉèÏ~°.Jk.1P.105)
 600 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
675. =∞Ǩ„Hõ`«∞ó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨOâßÛ™œ „Hõ`«∞âıÛu - =∞Ǩ„Hõ`«∞ó I
''Ü«∞^ä•â◊fi"Õ∞^èŒó „Hõ`«∞~å\ò—— (=∞#∞.11-260)
„Hõ`«∞=ÙÅÖ’ Jâ◊fi"Õ∞^èŒ=Ú „Hõ`«∞~å[=Ú. q+¨μ‚=Ù Jâ◊fi"Õ∞^èŒ „Hõ`«∞ã¨fi~°∂ѨÙñ
_»#∞ =∞#∞ =K«# „ѨHÍ~°=Ú '=∞Ǩ„Hõ`«∞ó— JQÆ∞#∞.
`«##∞^ÕtÌ Oz KÕÜ∞« ñ|_»∞ =∞Ǩ„Hõ`∞« =Ù QÆÅ"åñ_»Q∞Æ @KÕ q+¨μ=‚ Ù '=∞Ǩ„Hõ`∞« ó—
Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞ǨÉèÏ~°`« Ü«Ú^Œ=ú ÚÖ’ `«# |O^è∞Œ =ÙÅ#∞, J<ÕHõ JHΔ“Ç≤Ï}∞Å Ãã#· º=Ú#∞
K«OÑ≤#O^Œ∞ʼnõΩ qKåiOK«∞K«∞#fl ^èŒ~°‡~åA`À NHõ$+¨μ‚ñ_ç@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
K«. J`«∞e`« ^ŒH˜Δ}Ïxfi`« =∞Ǩ^èŒfi~°Hõ~°Î=Ù QÆ=Ú‡, ^Õ=`å
Ñ≤`«$x=ǨÏO|∞ÅO QÆ~°=Ú „Ñ‘uÜ«Ú ÉèíH˜ÎÜ«Ú #∞Å¡ã≤Å¡ #
iÛ`«=ÚÅ∞ ¿ãÜ«Ú, =Úifiñ „|[ñ *ËH˘x ~°HõΔ Ñ¶¨∞\˜OѨÙ, |O^èŒ∞ ã¨∞
ã≤÷`«∞ÖÁ#iOѨÙ, "≥∞Ѩ٤ #ukä „=`«Ñ¨Ó[ ÖÁ#~°∞Ê Éèí∂=~å!
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi"Õ∞^èŒ.1P 10)
Jâ◊fi"Õ∞^èŒ Ü«∂QÆ=Ú#∞ '=∞Ǩ^èŒfi~°—=∞x NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ K≥ÃÑÊ#∞.
QÆ$ǨÏã¨∞Å÷ ∞ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~å#∞„QÆÇϨ =Ú#ÔH· x`«º"≥Ú#~°∞Û P~°∞ Ü«∞[˝=ÚÅÖ’ „|Ǩχܫ∞[˝=Ú,
"Õ^ŒÜ«∞[˝=Ú (J^茺ܫ∞#=Ú) ^≥·=Ü«∞[˝=Ú J#∞ =¸_»∞#∞ Jâ◊fi"Õ∞^èŒÜ«∂QÆ=Ú
#O^Œ∞O_»∞#∞ QÍ# D Ü«∂QÆ=Ú '„Hõ`«∞~å\ò— =∞Ǩ„Hõ`«∞ =#^ŒQÆ∞#∞.
676. =∞ǨÜ«∞*Ïfi
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨOâßÛ™œ Ü«∞*Ïfi KÕu Ö’Hõ㢨 VÇæ ¨ ~°O÷ Ü«∞*Ï˝<£ x~°fi~°Ü
Î ∞« <£ - =∞ǨÜ«∞*ÏfiI
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ PѨHÎ Í=Úñ_»∞. PÜ«∞#‰õΩ ã¨fi„ѨÜ∂≥ [#=Ú ÖË#ѨÊ\˜Hx˜ , Ö’Hõ
ã¨O„QÆÇ¨ ~°"÷ ∞≥ ÿ Ü«∞[˝=Ú#∞ x~°fiiÎOK«∞#∞ QÍ# '=∞ǨÜ«∞*Ïfi— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. ~å=∞Hõ$ëê‚k
Ü«∞=`å~°=ÚÅÖ’ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ J<ÕHõ Ü«∞[˝=ÚÅ x~°fiiÎOK≥#∞.
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 601
ã‘. ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»QÆ∞ ~å=∞Éèí„^Œ∞O_»∞ „Ñ‘u`À ^Õ"À`«Î=Úx ã¨~°fi^Õ==∞Ü«Úxñ
^Œ#∞ñ^•# QÆ∂iÛ Ü«∞^èŒfi~°=ÚÅ∞ ¿ãÃã#∞... (ÉèÏQÆ.7㨯O.342)
`«# #∞^ÕÌtOz Ü«∞[˝=ÚÅ <åK«iOK«∞ Q˘Ñ¨Ê Ü«∞[fiÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ
'=∞ǨÜ«∞*Ïfi— Ü«∞xÜ«Ú ÉèÏqOK«=K«∞Û#∞.
=. (|∞∞+¨Éèí∞_»∞) "Õ^Œ ~°Ç¨Ï㨺O|∞ÅQÆ∞ ã¨HõÅ ^èŒ~°‡O|∞Å∞#∞ ã¨fiqk`«O|∞Öˇ·##∞
„ÉÏǨχ}ÀѨ^Õâ◊ ѨÓ~°fiHõO|∞QÍ „^Œ=º^Õâ◊HÍÅ =Ü«∞„â◊^ŒúiÎ fiyfi^èÀ^ÕÌâ’Ѩ
z`«O|∞Å∞QÍ <˘H˘¯Hõ¯ „Hõ`∞« =Ù#∞ â◊`"« å~°O|∞ Ü«∞^ä•qkèQÍ *Ëã≤ ã¨∞YO|∞O_≥.
(<åaè, "Õ∞~°∞^Õq Ü«∞#∞ ^ŒOѨ`«∞ʼnõΩ NǨÏi |∞∞+¨Éèí∞_»∞QÍ Ü«∞=`«iOK≥#∞)
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.64)
677. =∞ǨÜ«∞[˝ó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨOâßÛ™œ Ü«∞[˝âıÛu [Ѩܫ∞[˝ó - =∞ǨÜ«∞[˝ó I
'Ü«∞*Ï˝<åO [Ѩܫ∞*’˝ã≤‡— (Éèí.w.10-25)
Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞[˝=ÚÅÖ’ Q˘Ñ¨Ê^ŒQÆ∞ [Ѩܫ∞[˝=Ú `å<Õ Ü«∞~Ú#"å_»∞ QÆ#∞Hõ
'=∞ǨÜ«∞[˝ó— Ü«∞Ü≥∞º#∞. |∞∞ufiAÅ∞, Ç≤ÏOã¨, ѨÙ~À_®âßk „^Œ=º=ÚÅ Ü«∞=ã¨~=° Ú
ÖˉõΩO_»QÆ #∞O_»∞@ÜÕ∞ [Ѩܫ∞[˝ qt+¨ì`«. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ [Ѩܫ∞[˝ã¨fi~°∂ѨÙñ_≥·
'=∞ǨÜ«∞[˝ó— Ü«∞Ü≥∞º#∞. 'Ü«∞*Ï˝<åO[ѨÜ∞« *’˝ã‡≤ — Ü«∞#∞ ÉèQí =Æ ^ŒfiK«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
''....Ü«∞[˝O|∞Å [Ѩܫ∞[˝O|∞Å Kå_»∞Ê# .....`Õ[iÅ∞¡—— (12㨯. 48)
D [Ѩܫ∞[˝=Ú Ñ¨~°=∂`«‡#∞ QÆ∞iOz KÕÜ«∞ñ|_»∞#∞. QÍ# Ѩ~°=∂`«‡
'=∞ǨÜ«∞[˝ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
678. =∞ǨǨÏqó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨÏK«Û `«^ŒúqâıÛu - „|Ǩ‡`«‡x ã¨~°fiO [QÆ`«Î^•`«‡`«Ü«∂ Ǩ˙Ü«∞`« Wu
- =∞ǨǨÏqó I
Ѩ~=° ∂`«‡#∞^ÕtÌ Oz "ÕÅÛ|_ç# ǨÏqã¨∞û Q˘Ñ¨Êk Ü«∞QÆ∞#∞. P Ѩq„`« ǨÏqã¨∞û
q+¨μ‚x qÉèí∂uÜÕ∞. „|Ǩ‡`«‡Hõ=∞QÆ∞ [QÆ`«∞Î „Ѩà◊Ü«∞=Ú# „|Ǩχ~°∂Ѩ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞
z`«Î`«Î fi=Ú#O^Œ∞ "ÕÅÛ|_»∞#∞. QÍ# '=∞ǨǨÏqó— Ü«∞QÆ∞#∞.
 602 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Q˘Ñ¨ Ê kÜ« ∞ QÆ ∞ D [QÆ „ ^Œ ∂ Ѩ = ∞QÆ ∞ Ǩ Ï q㨠∞ û Ѩ ~ ° = ∂`« ∞ ‡x Ü« ∞ O^Œ ∞
"ÕÅÛ|_»∞K«∞#flk. J\˜ì =∞ǨǨÏqã¨∞û QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ '=∞ǨǨÏqó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. ã¨~ˆ fiâ◊! HõÖÏÊO`« ã¨=∞Ü«∞O|∞#O^Œ∞ h I Ü«∞dÅ „ѨÑO¨ K«O|∞ <åǨÏiOz...
(ÉèÏQÆ.4-287)
679. ã¨Î=ºó
â◊O.ÉèÏ. ã¨Ô~· fió ã¨∂ÎÜ«∞`Õ, # ™ÈÎ`å Hõ㨺z^Œ™êqu - ã¨Î=ºó I
ã¨~∞° fiÅKÕ ã¨∞uÎ OѨñ|_»∞"åñ_≥· ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ 'ã¨=Î ºó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. ã¨∞uÎ OK«∞@
Hõ~∞° ñ› _»∞. PÜ«∞# Z=ix ã¨∞uÎ OK«_∞» . PÜ«∞#HõO>ˇ <Õ q+¨Ü∞« =ÚÖ’#∞ Q˘Ñ¨Ê"å~°∞O_»∞@
J™ê^茺=Ú. Hõ#∞Hõ JO^Œé∞#∞ PÜ«∞##∞ ã¨∞ÎuO`«∞~°∞. ÉèíQÆ"å#∞x QÆ∞}=ÚÅ#∞
ã¨∞ÎuOz#KÀ ™ê^茉õΩx JO`«óHõ~°}=Ú â◊√^Œú=∞QÆ∞#∞. J`«_»∞ KÕã≤# ™ê^èŒ#Å∞
"≥∂Hõ™Δ ê^èHŒ =õ ÚÅQÆ∞#∞. Ö’Hõ=ÚÖ’ ÉèQí =Æ O`«∞x <˘Hõ¯x =∂„`«"∞Õ ã¨∞uÎ OK« =ÅÜ«Ú#∞.
J#∞ºÅ#∞ ã¨∞ÎuOz SÇ≤ÏHõ „ѨÜ≥∂[#=ÚÅ#∞ á⁄Ok Ü«∞^äÀQÆuáêÅ∞ QÍ~å^Œ∞.
L. HÍ~°}HÍ~°º¿ÇÏ`«∞ =QÆ∞ HõO[^ŒàωõΔΩx HõO>ˇ ##∞º Öˇ
"åfi~°∞#∞ ÖË~°∞, `«O„_ç! ÉèíQÆ=O`«∞ ##O`«∞x qâ◊fiÉèÏ=<À
^•~°∞x ã¨^Œ∞æ}Ï=à◊√ Å∞^•`«Î=∞uO Q˘xÜ«∂_»‰õΩO_ç#O
*Ë~°=Ù z`«Î=ÚÖò „ѨHõ$uñ *ˇO^Œx x~°∞æ}"≥∞ÿ# „|Ǩχ=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.2-211)
Hõ. HÍ=Ù# #Å∞Êñ_», ã¨Oã¨∞Îuñ I QÍqOK≥^Œ "≥éѨ٠ÖËHõ HõÅ<Õé∞ѨÙ#<£
h =~°‚#=Ú# =ÚH˜ÎH˜ñ I É’=Ù #q^Œº#∞ [~ÚOz ѨÙ~°∞+¨μñ _»#O`å!
(ÉèÏQÆ.7-353)
=∞. #~° ^Õ"åã¨∞~° Ü«∞HõΔ ~åHõΔ㨠=ÚhO„^Œ ã¨∞Î`«º! k"åºO|~å
Éèí~°}ÏÅOHõ$`«! ÉèíHõÎ=`«ûÅ! Hõ$áêáês}! "≥·‰õΩO~î° =∞O
k~°ñ |$O^•=# ÉèÏã¨∞~° „Ñ≤Ü«∞^èŒi„f<å^äŒ! QÀqO^Œ! N
Hõ~°! ѨÙ}ϺHõ~°! "åã¨∞^Õ=! „u[QÆ`«¯àϺ}! QÀáêÅHÍ!
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.181)
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 603
Hõ. hHõO>ˇ <˘O _≥é∞OQÆ=Ú I hHõO>ˇO |~°∞Å∞ QÍ=<Õ~°~°∞ [QÆ=ÚÖò
hHõO>ˇ <˘_»Ü«∞ñ _≥=fiñ_»∞ I Ö’HõO|∞Å ÔHÅ¡ xdÅÖ’Hõã¨∞Î`åº!
(ÉèÏQÆ.8㨯O.231)
NHõ$+¨μñ‚ _˘Hõ Ѩ~åºÜ«∞=Ú #O^Œ∞#‰õΩ =∞iÜ«Ú W`«~° QÀáêÅ∞~°‰Ωõ "≥‰· Ωõ O~î=° Ú#∞
K«∂ÃÑ#∞.
â’¡II #O^•^ŒÜ«∞ã¨∞Î `«O ^Œ$ëêìfi Ѩ~°=∂#O^Œx~°fi$`åó I
Hõ$+¨‚O K« `«„`« Kè«O^Àaèó ã¨∂ÎÜ«∂#O ã¨∞qã≤‡`åó II
("åºã¨ ÉèÏQÆ.10㨯O.18P.17)
P "≥‰· Ωõ O~î=° Ú#O^Œ∞ #O^•k QÀáêÅ∞~°∞ =¸sÎÉqíè Oz# "Õ^=Œ ÚÅ∞ NHõ$+¨μx‚
ã¨∞ÎuOK«∞@ K«∂z, q∞QÆ∞Å qã≤‡`«∞Öˇ· Ѩ~°=∂#O^Œ=Ú#∞ á⁄Oki.
680. ã¨Î=„Ñ≤Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. J`«ÜÕ∞= - ã¨Î=„Ñ≤Ü«∞ó I
ã¨Î==ÚÅ∞ ÉèíQÆ=O`«∞x H˜+¨ì"≥∞ÿ#q. `«##∞ ÉèíH˜Î`À ã¨∞ÎuOK«∞@KÕ Éèí‰õΩÎñ_»∞
â◊√^Œ∞ñú _»Q∞Æ #∞. PÜ«∞# HÀ~°∞#k Ü«∞kÜÕ∞ QÍx W`«~∞° Å∞ ã¨∞uÎ OK«∞@ =Å# PÜ«∞#‰õΩ
<≥\ ˜ì „ѨÜ≥∂[#=Ú#∞ ÖË^Œ∞. Éèí‰õΩÎʼnõΩ „ѨÜ≥∂[#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞ QÆ#∞Hõ PÜ«∞#
ã¨O`«ã≤OK«∞#∞. QÍ# 'ã¨Î=„Ñ≤Ü«∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
K«. ã¨=# =~åǨÏ=¸iÎ ã¨∞~°âß„`«=Ùñ „^Œ∞Oz#g∞ñ^Œ ÉèÏ~°f
^èŒ==ÚY ^Õ=`å =ÚxHõ^ŒO|=Ú ^Œ#∞fl #∞uOK«∞#\˜ì ã¨O
ã¨Î==Ú# HÍ`«‡Ö’#ñ „|=∞^ŒO|∞#∞ ÉÁOk ã¨=∞„QÆ =∞OQÆà’
`«û==Ú ^Œe~°Ê #O^Œéñ „|™ê^Œ qÖ’Hõ#"≥ÚÑ¨Ê EK«∞K«∞<£.
(ÉèÏQÆ.3-709)
Hõ. JQÆ∞}∞ñ_»<≥· bÖÏ~°÷=Ú I [QÆ=ÚÅ QÆeÊOѨñ ^ŒÅñK«∞ K«`«∞~°∞x ##∞fl<£
ã¨QÆ∞}∞xñQÍ #∞u~ÚOzu I `«QÆ ã¨O`«ã¨=∞Ü≥∞º <å‰õΩñ ^•=∞~°ã¨Éèí"å!
(ÉèÏQÆ.3-325)
 604 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. J#∞k#=Ú#∞ „k[QÆ`åÊ I =#=∞QÆ∞ h =∞OQÆà◊ ã¨Î=O|∞ñ |iîOѨ<£
qx##∞ [#∞ʼnõΩ <Õñ ÉÁ_» I QÆ#ñ|_»∞^Œ∞ #"åÑÎ̈ãH¨ Åõ HÍ=Úñ_» #QÆ∞K«∞<£.
(ÉèÏQÆ.3-327)
`Õ. =# `«\ÏHÀѨ#Ü«∞# q"åÇ¨Ï ^Õ=
Éèí=# x~å‡} Éèí∂=∂ºk qq^èŒ ^•#
[Ѩ `«áÈ „=`« Ü≥∂QÆ Ü«∞[˝=ÚŠѶ¨Å=Ú
=∂=∞Hõ ã¨Î= Ѷ¨Å=Ú#‰õΩ ã¨=∞O|∞ QÍ=Ù. (328)
=K«. ÉèQí =Æ O`«∞O_»Q∞Æ =ã≤+μ¨ Oª _»∞ H©iÎ `«`Ê« ~°∞O_»∞ QÍ=Ù# =∞#∞=Ù ‰õÄñ`«∞ =∞QÆ`#« O|∞
H˘é‰õΩ <ÕHõ z`«OÎ |∞# <åkѨÙ~°∞+¨μO_»Q∞Æ Ç¨ÏiO ÉÁQÆ_#ç #ѨÊ~°"∞Õ â◊fi~°∞O_»∞
"≥∞zÛ `«Ñ¨ã≤ HÀi# =~°OaK≥Û. (ÉèÏQÆ.9-15)
681. ™È΄`«"£∞
â◊O.ÉèÏ. ÜÕ∞# ã¨∂ÎÜ«∞`Õ `«`ü - ™È΄`«"£∞, QÆ∞}ã¨V©¯~°Î<å`«‡HõO `«^Œúiˆ~= I
Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ ÉèQí "Æ å#∞x ^ÕxKÕ ã¨∞uÎ O`«∞~À ^•xx '™È΄`«— =∞O^Œ∞~°∞. Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ "åi
"åi "Õ∞^è• ™ê=∞~°º÷ =Ú#∞ |\˜ì ÉèQí "Æ å#∞x QÆ∞}QÆ}=ÚÅ#∞ =i‚OK«∞K«∂ ™È΄`«=ÚÅ#∞
~°zOK«∞^Œ∞~°∞. ÖË^• ѨÓsfi‰õΩÖˇ·# "åºã¨∞ñ_»∞, â◊OHõ~°∞ñ_»∞ =Ú#flQÆ∞"å~°∞ ~°zOz#
™È΄`«=ÚÅ#∞ ÉèíH˜Î`À ѨiîOz ã¨∞ÎuOK≥^Œ~°∞ P ™È΄`«=ÚÅ#∞ ~°zOK«∞ "Õ∞^è•â◊H˜Î
"åiH˜ „Ѩ™êkOz#k ÉèíQÆ"å#∞_Õ QÆ#∞Hõ Ü«∂ ™È΄`«=ÚÅ∞ ÉèíQÆ=`«ûfi~°∂Ѩ=ÚÖË
Ü«∞QÆ∞#∞. QÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ '™È΄`«"£∞— J#ñ|_»∞#∞.
Hõ. Éèí==ÚʼnõΩ =∞O^Œ∞ z`«Î
„â◊=}Ï#O^Œ=Ú, =Ú=Ú‰õΔΩ[# Ѩ^Œ=Ú, ǨÏi
ã¨Î==Ú Ñ¨â◊√Ѷ¨Úflñ_»∞ ^ŒHõ¯#∞
*ˇ=ÙʼnõΩñ ^Œx=Ü≥∞º #<≥_ç K≥#ñ\˜Ü«Ú QÆÅñ_Õ! (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.5)
Hõ. =#*ωõΔΩ =∞Ç≤Ï=∞ x`«º=Ú
q#∞uOK«∞K«∞, <˘~°∞Å∞ "˘QÆ_» q#∞K«∞<£.
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 605
=∞kÖ’ ##∞"≥∂kOK«∞K«∞ #∞O_≥_»∞
[#=ÚÅ∞ ^Œ<À‡Ç¨Ï=â◊`«ñ [#~°∞ =ÚhO„^•! (ÉèÏQÆ.2-215)
682. ã¨∞Îuó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞Îuó - ã¨Î=# „H˜Ü«∂Ñ≤ ǨÏiˆ~= I
('ã¨∞Î`«— J#∞ áê~îåO`«~°=Ú#∞ HõÅ^Œ∞. 'ã¨Î=#„H˜Ü«∂ q+¨Ü≥∂-Ñ≤ 㨠U=—
Jx ÉèÏ+¨º=Ú)
ÉèíQÆ"å#∞x ã¨Î=#=Ú KÕÜ«Ú@ 'ã¨∞Îu— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. ÉèíQÆ"å#∞x
QÆ∞}QÆ}=ÚÅ#∞ ã¨Î=#=Ú KÕÜ«Ú@ ã¨∞Îu. P ã¨∞Îu „H˜Ü«∞Ü«Ú q+¨μ‚ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞.
„ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ ñ_»∞, „^è∞Œ =Ùñ_»∞ =Ú#flQÆ∞"å~°∞ Ju z#fl =Ü«∞ã¨∞"å~°∞. "åiH˜ ™È΄`«=ÚÅ#∞
~°zOz ã¨∞ÎuOK«∞ â◊H˜Î ÖË^Œ∞.
„ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ _»∞ #~°ãO≤ Ǩϙêfiq∞`À
Hõ. ''HÍ=Ù# #Å∞Êñ_», ã¨Oã¨∞Îu I QÍqOK≥^Œ "≥éѨ٠ÖËHõ HõÅ<Õ~°∞ѨÙ#<£
h =~°‚#=Ú#=ÚH˜ÎH˜ñ I É’=Ù #q^Œº#∞ [~ÚOz ѨÙ~°∞+¨μñ _»#O`å!——
(ÉèÏQÆ.7-353)
Ü«∞x K≥ѨCH˘<≥#∞.
=K«. x@Å`«@ Ѷ¨∞\˜`« Hõ~°Ñ¨Ù@∞Öˇ· Ü«∞ =∞‡Ç¨`«∞‡x Ü«∞áê~°=∞Ç≤Ï=∞O ɡé˜Oy
#∞u~ÚOѨ â◊‰õΩÎÅ∞ QÍHõ Ü«ÚO_çÜ«Úñ, QÆ$`å#∞„QÆÇ¨Ï x„QÆǨïO _»QÆ∞@ *Ëã≤
`«=∞`«=∞ =∞`«∞ʼnõΩ QÀK«iOz# H˘ÅOk #∞u~ÚOѨñ ^˘_»Oyi.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.170)
=∞. Éèí=^Œ∞~åÌO`« =∞ǨO^èŒHÍ~° =Ú_»∞Ѩ<£ „áêÉèÏ`« q∞„`«O|∞ h
#=`Õ[O |ã¨=∂#~°∂Ѩ! ã¨`«=∂#O^Œ „ã¨=^•ƒ+¨ÊaO
^Œ∞=ÙÅ<£ „ÉÏO[e "≥\ ˜ì ã¨#∞flu Ü≥Ú#~°∞Î<£, ÉèÏ=~år= ã¨O
Éèí=! ÉèÏ"å=∞$`«=$+≤ì Ѩ^Œº=ÚÅ ~°∂Ѩ=∞‡Ok K≥<˘flO^ŒQÆ<£. ("å.#.~å)
 606 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
683. ™ÈÎ`å
â◊O.ÉèÏ. ™ÈÎ`å JÑ≤ 㨠ÜÕ∞= - ã¨~åfi`«‡Hõ`åfi`ü I
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨~åfi`«‡‰õΩñ_»∞ QÆ#∞Hõ (ã¨∞Îu *ËÜ«Ú) '™ÈÎ`«—Ü«Ú `å<Õ Ü«∞QÆ∞#∞.
"庙êk =∞ǨÏ~°∞¬Å∞ ~°zOz# q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«=ÚQÍx `å#∞
ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ ~°zOz# ™È΄`«=ÚÅ#∞ QÍx ÉèHí Θ „â◊^ÅúŒ `À <ÕHÍ„QÆ=∞#ã¨∞¯ñ_≥· ã¨∞uÎ OK«∞
Éèí‰õΩÎñ_»∞ ÉèíQÆ=`«ûfi~°∂ѨÙñ_Õ Ü«∞QÆ∞#∞. `«##∞ ã¨∞ÎuOK«∞ Éèí‰õΩÎÅ#∞ ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»∞
`å#∞QÍ ã¨∞ÎuOK«∞#∞ QÍ# '™ÈÎ`å— Ü«∞QÆ∞#∞.
Éèí‰õΩΊǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅÖ’ „Ѩ"ÕtOz "åiH˜ ã¨∞ÎuOK«∞ #∞^ÕÌâ◊º=Ú#∞, „â◊^Œú#∞
„Ѩ™êkOK«∞#k PÜ«∞<Õ QÆ#∞Hõ '™ÈÎ`å— Ü«∞QÆ∞#∞.
ÉèÏ~°`« ÉèÏQÆ=`åk ѨÙ~å}=ÚÅÖ’ "åºã¨=∞ǨÏi¬ Ü«∞<ÕHõ ™È΄`«=ÚÅ#∞
~°zOK≥#∞. '"åº™È <å~åÜ«∞}À ǨÏió— Ü«∞QÆ∞@KÕ <å ™È΄`«=ÚÅxflÜ«Ú#∞ ÉèQí "Æ å#∞xKÕ
~°zOѨ|_ç#"Õ Ü«∞QÆ∞#∞.
Pkâ◊OHõ~°∞Å∞ ѨÓ~å‚`«‡*Ï˝#=Ú#∞ á⁄Ok# Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂ѨÙÅ∞. "åiH˜
™È΄`«=ÚÅ∞ ~°zOz ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨∞ÎuOK«=Åã≤# Ü«∞=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. J~Ú##∞
~åÉ’=Ù `«~°=ÚÅÖ’x Éèí‰õΩÎÅ#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ #∞OK«∞H˘x 't"å#O^Œ ÅǨÏi— '™œO^Œ~°º
ÅǨÏi— WOHõ#∞ =O^ŒÅ ã¨OYºÖ’ ÉèíQÆ=`ü ™È΄`«=ÚÅ#∞ ~°zOzi. 'â◊OHõ~°â◊≈OHõ~°
™êûHΔÍ`ü— "å~°∞ â◊OHõ~° ã¨fi~°∂ѨÙÅ∞ QÍ# <å ™È΄`«=ÚÅ '™ÈÎ`å— ÉèíQÆ"å#∞ñ_Õ.
=∞ǨÉèí‰õΩÎñ_»QÆ∞ áÈ`«# ÉèÏQÆ=`«=Ú <åO„nèHõiOK«∞K«∞, ÉèíHÍκ"Õâ◊=Ú`À
=¸Å=ÚÖ’ ÖËx Ü«∞<ÕHõ ™È΄`«=ÚÅ#∞ ~°zOzi. P =∞Ǩ#∞ÉèÏ=Ùñ_»∞ 'ѨeH˜OK≥_ç
"åñ_»∞ ~å=∞Éèí„^Œ∞O_»∞— Jx K≥ÑC¨ H˘<≥#∞. HÍ# P ™È΄`«=ÚÅ Hõ~Ü Î° Ú« ÉèQí "Æ å#∞ñ_Õ.
"Õ^Œ=ÚÅÖ’ #=∞Hõ=Ú =Ú#flQÆ∞#q ™È΄`«=ÚÖË. "åx Hõ~°Î ÉèíQÆ"å#∞ñ_Õ.
W@∞Å ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ '™ÈÎ`å— Ü«∞QÆ∞K«∞<åfl_»∞.
=K«. ''„^èŒ∞=ÙO_»∞ ^ŒO_»„Ѩ}Ï=∞O|∞ ÖÏK«iOz Hõ$`åO[eÜ≥ÿ∞ ™È΄`«O|∞ ¿ãÜ«∞
xâ◊Û~ÚOzÜ«Ú ã¨∞Îu„H˜Ü«∂ ã¨=∞~°∞÷O_»∞ QÍHõ Ü«Ú#fl „^èŒ∞=Ù#‰õΩ#∞ ã¨=∞ã¨Î
Éè í ∂ `« = ÚÅ∞ #O`« ~ åºq∞ Ü≥ ÿ ∞ # ~¸â◊ fi ~° ∞ O_®`« x `« Å OÃÑé˜ O y
"Õ^Œ=∞Ü«∞O|~Ú# `«# â◊OYO|∞ KÕ`« #ÉσÅ∞x HõáÈÅ `«ÅO |O\˜#
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 607
r"Õâ◊fi~° x~°‚Ü«∞A˝O_»∞#∞, ÉèíH˜ÎÉèÏ= x+¨μªO_»∞#∞ #QÆ∞ „^èŒ∞=ÙO_»∞ xdÅÖ’Hõ
qMϺ`« H©iÎQÆÅ ~¸â◊fi~°∞x ÉèíQÆ=„`«Êuáêk`«O|∞ ÅQÆ∞K«∞ "Õ^•`«‡HõO|∞Öˇ·#
`«# "å‰õΩ¯Å x@¡x ã¨∞Îu~ÚOK≥.—— (ÉèÏQÆ.4-280)
„^èŒ∞=Ù_»∞ ã¨∞ÎuOѨ #â◊‰õΩÎO_»~Ú##∞, q+¨μ‚"Õ Ü«∞`«x HÍâ◊H˜Î xzÛ ã¨∞ÎuOK«∞
#@∞¡ KÕÃã#∞. QÍ# q+¨μ=‚ Ù '™ÈÎ`å— Ü«∞QÆ∞#∞. D q^è=Œ ÚQÍ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ 'ã¨=Î ºó— 'ã¨=Î „Ñ≤Ü∞« ó
— '™È΄`«O— 'ã¨∞Îu— '™ÈÎ`å— Ü«∞O^Œé∞#∞ `å<ÕÜ«∞~Ú Ü«Ú<åflñ_»∞. J\˜ì ÉèíQÆ"å#∞x
ÉèíH˜Î„â◊^ŒúÅ`À, <ÕHÍ„QÆ"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û`À ã¨∞ÎuOz `«iOK«=ÅÜ«Ú#∞.
684. ~°}„Ñ≤Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. „Ñ≤Ü≥∂ ~°}À Ü«∞㨺, Ü«∞`«ó Ѩ&Û=∞ǨÜ«Ú^è•x ^èŒ`ÕÎ ã¨`«`«O Ö’Hõ~°HΔÍ~°÷O,
J`À ~°}„Ñ≤Ü«∞ó I
â◊OY K«„Hõ QÆ^• Y_»æ âß~üVæ=ÚÅ#∞ ѨOK« =∞ǨÜ«Ú^èŒ=ÚÅ#∞ Ö’Hõ~°HõΔ}Ï~°÷"≥∞ÿ
^èŒiOz Ü«Ú^Œú=Ú#‰õΩ ã¨#fl^Œú=ÚQÍ #∞O_»∞#∞ QÍ# '~°}„Ñ≤Ü«Ú— ñ_»QÆ∞#∞.
=K«. ã¨OQÆ~° ~°OQÆO|∞Å ^•#"åhHõO|∞ŠǨÏiOѨ*ÏÅ∞ ã¨∞^Œ~°≈<åk k=º
™ê^èŒ#O|∞ÅKÕ ^Œ∞~åѨ^ŒO |QÆ∞ k=º~°∂ѨO|∞#∞ñ QÆey Ü«ÚO_»∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.288)
685. ѨÓ~°‚ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨HõÖˇ·ó HÍ"≥∞ÿó ã¨HõÖÏaèó â◊H˜Îaèâ◊Û ã¨=∞Ê#fl Wu ѨÓ~°‚ó I
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ ã¨HÅõ HÍ=∞=ÚÅ`À ѨÓ~°∞ñ‚ _»∞. PÜ«∞#‰õΩ HÀiHõÅxflÜ«Ú fiÜÕ∞
Ü«Ú#flq. ÜÕ∞ HÍ~°º=ÚÅ <˘#~°∞Û@ÔH#· #∞ #=ã¨~=° ∞QÆ∞ â◊‰Ωõ ÅÎ xflÜ«Ú#∞ ѨÓ~°=‚ ÚQÍ
QÆÅ"åñ_»∞. QÍ# 'ѨÓ~°‚ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. ѨiѨÓ~°‚O|∞ñ |∞~å}=Úñ I |~°=∂#O^ŒO|∞ <≥·# „|Ǩχ"≥∞ K≥eHÍñ
_»~°∞ ^Œ~°∞_»∞ #O^ŒÑ¶¨∞’+¨ I ã≤÷~° [#=ÚÅ ÉèÏQƺˆ~Y zOuOѨOQÆ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.570)
Hõ. ѨiѨÓ~°∞‚ñ_»"≥· Ü«ÚO_çÜ«Ú I =∞éѨHõ =∂ ѨÓ[ÖˇÅ¡ =∞xflO`«∞=Ù† h
K«~°}Ï~°qO^Œ ¿ã=Ü«Ú I ^èŒ~° ɡ^ŒÌÅ∞ qxz#@∞Å∞ ^ŒQÆñ *ËÃã^Œ"≥∂.
(ÉèÏQÆ.5-1 P 45)
 608 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
686. ѨÓ~°~Ú`å
â◊O.ÉèÏ. # ˆH=ÅO ѨÓ~°‚ ÜÕ∞= I ѨÓ~°~Ú`å K« 㨈~fiëêO ã¨OѨkƒùó I
Ѩ~°=∂`«‡ `å#∞ =∂„`«"Õ∞ ѨÓ~°∞‚_»∞ñQÍ #∞O_»Hõ `«# Éèí‰õΩÎÅ#∞ ‰õÄ_»
ѨÓ~°H‚ Í=ÚÅ∞QÍñ*Ëã≤ ã¨HÅõ â◊HΘ ã¨OѨ#∞flÅ∞QÍñ*ËÜÚ« #∞. QÍ# 'ѨÓ~°~Ú`å— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
`Õ. ǨÏi Ѩ^•OÉè’[Ü«ÚQÆ zO`«<å=∞$`«=Ú#
#O`«~O° QÆO|∞ xO_ç#>ˇ#¡Â #`«ñ_»∞
x`«º ѨiѨÓ~°∞‚ñ _»QÆ∞K«∞ #xflÜ«Ú#∞ =∞éz
[_»`« ÖËHõÜ«Ú #∞O_»∞#∞ [_»∞x ÉèíOy. (ÉèÏQÆ. 7㨯O.122)
‰õΩKÕÅ∞_»∞ NHõ$+¨μ‚x ^Œi≈OK«∞H˘x, `«# QÆ$ǨÏO|∞#‰õΩ =zÛ ~ÚO@#∞#fl
ã¨OѨ^ŒÅ#∞ K«∂z,
P. Z#flñ „Q˘`«ÎÖˇ·# ~Ú\˜ì ã¨OѨ^ŒÅ∞ <å I Hõ|∞ƒ>ˇÅ¡ ǨÏi^ŒÜ«∂=Ö’Hõ
#=Ú#ñ *Ëã≤ HÍ^≥! #o<å‰õΔΩ ã¨xflkè I Hõi÷#QÆ∞K«∞ <Õ#∞ #~°∞QÆ∞@Ü«Ú#∞.
(ÉèÏQÆ.10L.1029)
Hõ. ##∞ <å =$`åÎO`«O|∞#∞
^Œ# =∞#=Ú#ñ QÆxÜ«Ú <Õq∞ ^Œ_»=Hõ ##∞ñ ÉÁ
=∞‡x ~¸ ã¨OѨ^Œ ÖˇÅ¡#∞
<˘#~°ñQÆ <˘_»ñQÆ∂iÛ ##∞fl <˘_»Ü«∞xñ*ËÃã<£. (1030)
Jx `«# =∞#ã¨∞Ö’ ã¨O`«ã≤Oz# ñ"å_≥·
=K«. 'Ü«∞ѨCO_»sH͉õΔΩx Ü«∞O^Œ∞Å ÉèíH˜Î `å`«Ê~°ºO|∞#O^Œye, Ѩfflã¨"Õ∞`«∞O_≥·
xdÅ ã¨OѨ^ŒÅ Ü«∞O^Œ∞ <åã¨H˜ÎO ÉÁ~°Ü«∞Hõ, ~åQÍk q~°Ç≤Ï`«∞ñ_»∞#∞
xifiHÍ~°∞O_»∞#∞ <≥· Ü«∞dÅ „H˜Ü«∞ÅO^Œ∞ ##O`«∞x Ü«∞#O`«^蕺#
ã¨∞^è•~°ã¨O|∞#O *Á‰õΩ¯K«∞ qQÆ`«|O^èŒ#∞O_≥· Ü«∞Ѩ=~°æ „áêÑ≤Î<˘O^≥.
(1031)
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ѨÓ~°∞‚ñ_≥· `«# Éèí‰õΩÎÅ#∞ ѨÓ~°∞‚Å∞#∞QÍñ (â◊H˜Î ã¨OѨ^ŒÅ∞
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 609
QÆÅ"åixQÍ) *ËÜÚ« #∞. "å~°∞ ã¨OѨ^OŒ ^è∞Œ Å∞ Q͉õΩO_»Q,Æ ÉèQí =Æ <åfl=∞ 㨇~°}Ï^Œ∞Å`À
=Ú‰õΩÎÅQÆ∞ Ü«∞`«fl=Úñ *ËÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
Hõ. HÀiHõʼnõΩñ *Á~°Hõ Ü«∞ã¨O I QÍ~°∂_è»`« QÆey Ü≥∞Å¡Ü«∞O^Œ∞#∞ ã¨=∞`«O
QÆ∂i# z`«ÎO|∞Å∞ QÆÅ I ™ê~å`«‡‰õΩ bѨ^äŒ=Ú# [#∞@‰õΩ â◊‰õΩÎÖò.
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi"Õ∞â◊2P215)
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ѨÓ~°‚`«`«Î fi=Ú QÍ=Ù# ™ê^茉õΩñ_»∞ QÆ∂_» ѨÓ~°‚ǨÏ$^ŒÜ«Úñ_»∞
QÍ=ÅÜ«Ú#∞. '™ê~å`«‡‰õΩñ_»∞— J#QÍ Ñ¨Ó~°Ç‚ Ϩ $^ŒÜÚ« ñ_»∞. Ѩ~=° ∂`«‡ `«# <å„â◊~ÚOz#
Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ ѨÓ~°H‚ Í=ÚÅ∞QÆ#∞, xã¨ûOQÆ∞Å∞QÆ#∞ ã¨=∞`«fi=Ú áê\˜OK«∞ "åixQÆ#∞ *Ëã≤
ѨÓ~°∞‚Å∞#∞QÍñ *ËÜ«Ú#∞. J\˜ì"å~°∞ *Ï˝#=∂~°æ=Ú# Ѩܫ∞xOz Ѩ~°=∞ Ѩ^Œ=Ú#∞
á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞.
687. ѨÙ}ºó
â◊O.ÉèÏ. 㨇 $u=∂„`Õ} HõŇëê}˜ HõΔѨܫ∞fu - ѨÙ}ºó I
Ѩ~=° ∂`«‡ 㨇~°} =∂„`«=Ú# ã¨HÅõ HõŇ+¨=ÚÅ#∞ (áêѨ=ÚÅ#∞) #tOѨ*ãË ≤
Ѩq„`«∞Å∞QÍ *ËÜ«Ú#∞. QÍ# 'ѨÙ}ºó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. K≥=ÙÖÏ~° <Õ_»∞ qxÜ≥∞^Œ I ~°q=Oâ◊=Ú#O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞ ~åAÅ H©~°∞ÎÖò
q=iOѨ٠=~°∞㨠`À_»#∞ I Éèí∞qñ |∞}∞ºÅ H©iÎ qx#ñ |∞}º=Ú QÍ^Õ!
(ÉèÏQÆ.9-4)
=K«. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞ñ_»~°∞} QÆÉèíã≤Î H˜~°}ã¨Ç¨Ï„ã¨O|∞Å Ö’Hõ„`«Ü«∞O|∞O ÉèÏ=#O|∞
¿ãÜ«Ú K«O^ŒO|∞#O ^Œ# K«~°}Ï~°qO^Œ ~°[óѨÙO[O|∞ KÕ`«O |q„`«O|∞
¿ãÜ«Ú#∞ (ÉèÏQÆ.11 㨯O.48)
Hõ#∞Hõ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'ѨÙ}∞ºñ_»∞—
688. ѨÙ}ºH©iÎó
â◊O.ÉèÏ. ѨÙ}Ϻ H©i~Î ã° º¨ , Ü«∞`«ó ѨÙ}º=∂=ǨÏÜ«∞`«ºã¨º H©ióÎ #$}Ïq∞u - ѨÙ}ºH©ióÎ
=∂#=ÙʼnõΩ ÉèQí "Æ å#∞x H©~#ΰ =Ú, Hõ^•ä „â◊=}Ï^Œ∞Å∞ ѨÙ}º=Ú#∞ QÆeyOK«∞#∞.
 610 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
QÍ# 'ѨÙ}ºH©iÎó— Ü«∞QÆ∞#∞. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ѨÙ}º"≥∞ÿ# H©iÎ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# 'ѨÙ}ºH©iÎó
— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«. #~°=~°#O^Œ#∞Öò QÆ_»ñHõ <å~°^Œ=¢HõÎ qx~°æ`«O|∞ ã¨∞O
^Œ~°=Ú#∞ =∞OQÆàÏ=ǨÏ=Ú ^èŒ#º=Ú Ö’Hõ =∞ÖÏѨǨÏO|∞ <≥·
Ѩ~°ñy# q+¨μ‚H©iÎ qx áêÜ«∞Hõ `«`«Ê^ŒÉèíH˜Î zO`«<å
x~°∞Ѩ=∞ ÉèíH˜Îñ *ˇOk ǨÏix`«º Ѩ^ŒO|∞#∞ ÉÁOk ~°∞#flu<£. (4-967)
`Õ. J#Ѷ¨∞! „âıÜ«∞ã¨∞û#‰õΩ Ü«∞â◊O|∞ʼnõΩ <Õ#∞
=¸ÅHõO^ŒO|† q#∞! K«O„^Œ=ÚO_»∞ j`«
H˜~°}∞ñ_»#∞ =∂@ q㨇ܫ∞Hõ~°"≥∞? K≥ѨÙ=∞ñ
Ü«∞â◊ =Úáêi˚OѨñ „Q˘`«ÎÃÑO ѨQÆ∞<≥ <å‰õΩ? (ÉèÏ~°.âßOu.2P.146)
689. J<å=∞Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. J#ÎÔ~·~åƒÃǷϺ~åfi ºkèaèó Hõ~°‡*ˇ·~°fl Ñ‘_»º`« Wu - J<å=∞Ü«∞ó I
P=∞Ü«∞=Ú J#QÍ "åºkè. HÍ=∞„HÀ^è•^Œ∞Å∞ JO`«~°=ÚÅQÆ∞ "åº^èŒ∞Å∞.
(ã¨`«Î fi~°[ã¨Î"≥∂ QÆ∞}=ÚÅ q+¨=∞`« gxH˜ HÍ~°}=Ú) [fi~å^Œ∞Å∞ ÉÏǨϺ=ÚÅQÆ∞
(âßs~°Hõ) "åº^èŒ∞Å∞. ("å`« Ñ≤`«Î âı¡+¨‡=ÚÅ q+¨=∞`« gxH˜ HÍ~°}=Ú) D Ô~O\˜
KÕ`«#∞ Ñ‘_çOѨñ|_»∞ "åñ_»∞ HÍ^Œ∞ QÆ#∞Hõ 'J<å=∞Ü«Ú—ñ_»QÆ∞#∞.
ã‘. âßs~°=Ú#∞ =∂#ã¨O|∞#∞ <å Ô~O_»∞ I ^≥éñQÆ∞Öˇ· "åºkè =iÎOK«∞† #O^Œ∞
q#∞ "å`«=Ú#∞ Ñ≤`«Î=Ú#∞ ã¨=∞ I `«fiO|∞ñ ÉÁOk# Ü«∞Ѩ٤ ã¨fiã¨∞÷ñ _»QÆ∞ #
~°∞O† _»q =¸ñ@ <˘Hõ¯O_≥·# qHõ$u <˘OI k# â◊s~°"åºkè† Ü«∞#QÆ |~°ñQÆ∞†
ã¨`«Î fi~°[ã¨Î=∞ã¨û=∞`« ã¨∞ã≤÷u† q+¨ I =∞`« =∞<À"åºkè† ~¸ kfi`«Ü«∞=Ú#‰õΩ
P. <˘O\˜ ^ÀñK«∞ >ˇÑ¨Ù_»∞ <˘^Œ=† ^Œ<Àº#º ã¨O
[#Hõ[#ºÉèÏ=ã¨`«Îñ *Ëã≤
qHõ$uHÍÅ "≥ÚHõ@ <˘Hõ\ ˜ ^ÀñK«∞#k "å
`å^Œ∞ÅO^Œ∞ QÆ∞}=ÚÅO^Œ∞ #kèѨ! (ÉèÏ.Jâ◊fi"Õ∞^èŒ. 1P114)
L. Ö’Hõ=ÚÅxflÜ«Ú<£ QÆ_çÜ«∞Ö’# [~ÚOz#"åñ_» qO„kÜ«∂
hHõ=Úñ l`«Î=ÚO ÔQÅ∞= <Õ~°=Ù x#∞fl x|^Œ∞Ìñ *ËÜ«Ú h
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 611
cèHõ~°â◊„`«∞ ÖÏ~°∞fi~°ñ „|aè#∞flÅñ *Ëã≤#ñ „ÉÏ}˜HÀ\˜Ö’
h‰õΩ q~Àkè ÖËñ_˘Hõñ_»∞ <Õ~°∞Ê#ñ E_»∞=Ú ^•#"Õâ◊fi~å!
(ÉèÏQÆ.7㨯O.267)
Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ âßs~°H"õ ∞≥ #ÿ , =∂#ã≤H"õ ∞≥ #ÿ ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅQÆ∞ "åº^è∞Œ Å∞ ÖË#O^Œ∞#
''J<å=∞Ü«∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
690. =∞<À[=ó
â◊O.ÉèÏ. =∞#™È [=ó - "ÕQÆ W= "ÕQÀ-㨺 ã¨~°fiQÆ`«`åfiku - =∞<À[=ó I
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨~åfi`«‡‰õΩñ_»∞. (JO`«@#∞ xO_çÜ«Ú#fl"åñ_»∞) PÜ«∞# `«Åz#
KÀ@∞# `«Åz# ã¨=∞Ü«∞=Ú #O^Õ Ü«ÚO_»∞#∞. HÍ# '=∞<À[=ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
QÆ*ËO„^Œ∞ñ_»∞ ~°H˜ΔOK«∞=∞x „áêi÷OѨQÍ NǨÏi ''‰õΩO[ˆ~O„^Œ áêÅ#
áê~°=â◊ºO|∞# ^Õ=`å #=∞™ê¯~°O|∞ ÅOwHõiOѨHõ =∞#ã¨û=∂# ã¨OKå~°∞O_≥· áÈ~Ú——
QÆ*ËO„^Œ∞x ~°H˜ΔOK≥#∞. (ÉèÏQÆ.8 㨯O.ѨÓ.108)
691. f~°÷Hõ~°ó
â◊O.ÉèÏ. K«`«∞~°Ìâ◊q^•º<åO „|Ǩχq^•ºã¨=∞Ü«∂<åO K« „Ѩ}Ë`å „Ñ¨=HÍÎ KÕu -
f~°÷Hõ~°ó I
ǨÏÜ«∞„w= ~°∂¿Ñ} =∞^èŒ∞ÔH·@Éè∫ ǨÏ`åfi qi&ÍÛÜ«∞ ã¨~åæ^Ò ã¨~åfió
„â◊√f~°<åºâ◊Û q^•º LѨkâ◊`ü, "Õ^ŒÉÏǨº q^•ºó ã¨∞~°"≥·i}ÏO =¨&Û<åÜ«∞
KÀѨk^Õâıu áœ~å}˜HÍó Hõ^äŒÜ«∞xÎ I
f~°=÷ ÚÅ#QÍ q^ŒºÅ∞. q^ŒºÅ#∞ xi‡OK«∞"åñ_»∞, É’kèOK«∞"åñ_»∞ 'f~°H÷ ~õ ∞° ñ_»∞—.
''f~°O÷ âߢ™êÎ^fiŒè ~° Hˆ „Δ `ÀáêÜ≥∂áê^蕺ܫ∞ =∞¢x+Î μ¨ —— f~°=÷ ÚÅ#ñQÍ âßG=ÚÅ∞.
''JOQÍx "Õ^•â◊Û`åfi~À g∞=∂O™ê <åºÜ«∞qã¨Î~°ó I
ѨÙ~å}O ^èŒ~°‡âßGO K« q^•º ¿ÇϺ`å â◊Û`«∞~°Ìâ◊ II——
'<åÅ∞QÆ∞ "Õ^=Œ ÚÅ∞, P~°∞ "Õ^•OQÆ=ÚÅ∞, g∞=∂Oã¨, <åºÜ«∞=Ú, ѨÙ~å}=Ú,
^è~Œ ‡° âßG=∞#∞ Ѩ^∞Œ <åÅ∞QÆ∞ "≥k· Hõ q^ŒºÅ#∞† "Õ^ÉŒ ÏǨϺ q^ŒºÅ#∞ ~°zOz „Ѩ=zOz#
"åñ_»∞ QÍ# 'f~°÷Hõ~°∞—ñ_»QÆ∞#∞.
 612 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
âß. "Õ^Œ„âı}˜Ü«Ú #OQÆHõO|∞Å∞ ^èŒ#∞ˆ~fi^ŒO|∞ñ ^ŒO„`«O|∞ =∞
<åfik "åºÇ¨Ï$`« ^èŒ~°‡âßG=ÚÅ∞ #∞^Œº <åflºÜ«∞=ÚO ^Œ~°¯q
^•º ^ŒHõΔ`«fi=Ú ~å[huÜ«Ú#∞ â◊√^Œú„Ѩ„H˜Ü«∞<£ *ˇÃÑÊ <å
Éèí∂^Õ"å„QÆ}˜ ~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ ã¨OÉèí∂`« „Ѩ"≥∂^ŒO|∞#<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1410)
Hõ. Jé∞=k <åÅ∞QÆ∞ q^ŒºÅ∞
#é∞=k <åÅ∞QÆ∞ k#O|∞ ÅO`«# "å~°Öò
<≥é"å^Œ∞Öˇ·# Hõ`«=Ú#
<≥é˜<˘Hõ¯Hõ <åñ\˜ qxH˜ <ÕiÛiÖËâß! (1411)
q+¨μ‚=٠ǨÏÜ«∞„w= ~°∂Ѩ=Ú# =∞^èŒ∞ÔH·@Éèí∞Å#∞ K«OÑ≤ „|Ǩχ‰õΩ ã¨$ëêì ºk
Ü«∞O^Œ∞ ã¨~fi° "Õ^=Œ ÚÅ#∞, W`«~=° ÚÅQÆ∞ "≥k· Hõ q^ŒºÅ#∞ #∞Ѩ^tÕ Oz, ã¨∞~°"~·≥ ∞° Å#∞
=OzOK«∞@ÔH· "Õ^ŒÉÏǨϺ q^ŒºÅ#∞ LѨ^ÕtOK≥#∞. QÍ# 'f~°÷Hõ~°∞—ñ_»QÆ∞#∞.
692. =ã¨∞ˆ~`åó
â◊O.ÉèÏ. =ã¨∞ - ã¨∞=~°‚O ˆ~`À¿ãºu - =ã¨∞ˆ~`åó I
''^Õ=ó ѨÓ~°fi=∞Ѩó ã¨$ëêìfi `åã¨∞ g~°º=∞"åã¨$[`ü I
`«^Œ}¤=∞Éèí=^≥Âú=∞O „|Ǩχ}ó HÍ~°}O Ѩ~°"£∞ II—— Wu "åºã¨ =K«<å`ü
'=ã¨∞=#QÍ Ç≤Ï~°}º=Ú. ''J^ä•`À ~ˆ `«ãó¨ ã¨$+≤óì —— (U.L.1-3-1) Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ
ã¨∞=~°‚=Ú g~°º=Ú. P g~°º=ÚKÕ ã¨$+≤ìOѨ|_ç#k Ç≤Ï~°}‡Ü«∂O_»=Ú. Hõ#∞Hõ ˆ~`«ó
HÍ~°º=Ú.—
'^Õ=ó— Ü«∞#∞ "åºã¨=K«<å#∞™ê~°=Ú Ñ¨~°=∂`«‡ "≥Ú^Œ@ [Å=ÚÅ ã¨$+≤ìOz
"åxÜ«∞O^Œ∞ `«# g~°º=Ú#∞ "åºÑ≤OѨ*ÃË ã#∞. Jk Ç≤Ï~°}‡Ü«∂O_»=ÚQÍ #Ü≥∞º#∞.
P Ü«∞O_»"Õ∞ „|Ǩχ ѨÙ@∞ìHõ‰õΩ HÍ~°}=∞Ü≥∞º#∞ñQÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '=ã¨∞ˆ~`åó— Ü«∞#ñ
|_≥#∞.
693. =ã¨∞„Ѩ^Œó
â◊O.ÉèÏ. =ã¨∞ - ^èŒ#O „ѨH͈~¬} ^Œ^•u, ™êHΔÍ^Œú<å^茺HΔÀ-Ü«∞O,
W`«~°ã¨∞Î `«„`«Ê™ê^•^Œú<å^茺HõΔ Wu - =ã¨∞„Ѩ^Œó I
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 613
ÉèQí =Æ O`«∞ñ_»∞ ™êHΔÍ`«∞QÎ Í ^è#Œ ^•`«. PÜ«∞#‰õΩ xOH˘Hõi J#∞[˝`À xq∞`«=Î Ú
ÖË^∞Œ . ‰õΩÉË~∞° ñ_»∞ PÜ«∞#KÕ xÜ«∞q∞OK«|_ç# ^è<Œ å^躌 ‰õΩΔ ñ_»∞. P ^è#Œ =ÚÃÑ· PÜ«∞#‰õΩ
ѨÓiÎ J[=∂~Ú+‘ ÖË^Œ∞. Z=Ô~=iÔHO`« ~Ú=fi=ÅÜ«Ú<À, ÉèíQÆ"å#∞x Ü«∂[˝Å
##∞ã¨iOz ~ÚK«∞ÛK«∞O_»∞#∞. `«##∞ ¿ãqOK«∞ "åiH˜ x=fi^ŒÅz#KÀ qâı+¨=ÚQÍ
xÑ≤ÊOK«∞#∞.
Hõ. JkQÍHõ ~ÚOk~åqÉèí∞
Ѩ^Œ=ÚÅ∞ ¿ãqOK«∞#\˜ì ÉèÏQƺ=Ú QÆÅ∞QÆO
^Œ∞kñ |_»Ü«∞~åx |Ǩï ã¨O
Ѩ^Œ ÖˇqfiÜ«Ú QÆÅ"≥? Ü«∞#∞K«∞ñ „|ã¨∞Îu ¿ãÜ«∞<£. (ÉèÏQÆ.10L.774)
=∞. HõÅÖ’#O ^Œ#∞ =Ú<≥flé∞OQÆx =∞ǨHõëêì`«∞‡_≥· #\˜ì ^Œ∞
~°ƒÅ∞ñ _®Ñ¨`«û=∞Ü«∞O|∞#<£ x[Ѩ^•ÉÏ˚`«O|∞ Å∞Å¡O|∞Ö’
^ŒÅñѨ #flO`«# "≥∞zÛ Ü«∂iÎǨÏ~°∞ñ_≥· `«<≥·fl# xK«∞Û<£† ã¨∞x
â◊ÛÅÉèíH˜Î<£ Éèíl~ÚOK«∞ "åi H˜_»ñ_Õ ã¨OѨkfiâıëÈ#fl`«∞Öò.(ÉèÏQÆ.10L.971)
‰õΩKÕÅ∞ñ_»∞ NHõ$+¨μ‚x ^Œi≈OK«∞H˘x ué˜y =zÛ `«# ~ÚO\˜Ö’ #∞#fl
ã¨OѨ^ŒÅ#∞ñEz ~Ú@¡<≥#∞.
P. Z#flñ „Q˘`«ÎÖˇ·# ~Ú\˜ì ã¨OѨ^ŒÅ∞ <å I Hõ|∞ƒ>ˇÅ¡ ǨÏi ^ŒÜ«∂=Ö’Hõ
#=Ú# *Ëã≤ HÍ^≥! #o<å‰õΔΩ ã¨xflkè I Hõi÷ #QÆ∞K«∞ <Õ#∞ #~°∞QÆ∞@Ü«Ú#∞
(ÉèÏQÆ. 10 L.1029)
Hõ. ##∞ <å =$`åÎO`«O|∞#∞
^Œ# =∞#=Ú#ñ QÆxÜ«Ú <Õq∞ ^Œ_»=Hõ ##∞ñ ÉÁ
=∞‡x ~¸ ã¨OѨ^Œ ÖˇÅ¡#∞
<˘#~°ñQÆ <˘_»ñQÆ∂iÛ ##∞fl <˘_»Ü«∞xñ*ËÃã<£. (1030)
Hõ. `«# [#‡ Hõ~°‡=ÚÅ#∞O I Q˘xÜ«∂_≥_ç "åiÔHÅ¡ QÀi# "≥Å¡O
^ŒxÜ«∞ñQÆ <˘ã¨Q∞Æ K«∞ "≥∂HõOΔ I |#Ü«∞=Úñ QÆ$Ѩ¿ãÜ«Úñ QÆ$+¨μñ‚ _»=h<å^ä•!
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1ÉèÏ.57)
Hõ. [Å~°∞ǨÏ<åÉèí∞x H˘éÔH· I [Å`«~°Ê} =∂K«iOz ã¨`«º„=`«∞ñ _®
 614 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
[Åkèñ „|kH˜ =∞#∞ =Ü≥∞º#∞ I [Å*ωõΔΩxñ Q˘Å∞=ÔHO^Œ∞ ã¨OѨ^Œ QÆÅ^Õ?
(ÉèÏQÆ.8㨯O.737)
694. =ã¨∞„Ѩ^Œó
â◊O.ÉèÏ. 1. =ã¨∞ - „ѨHõ$+¨ìO "≥∂HΔÍYºO Ѷ¨ÅO ÉèíˆHÎÉèíºó „Ѩ^Œ^•fu kfifÜ≥∂
=ã¨∞„Ѩ^Œó I
''q*Ï˝<å##ÌO „|Ǩχ ~åu~åÌ`«∞ó Ѩ~åÜ«∞}O u+¨ª=∂#㨺 `«kfi^Œó——
(|$.L. 3-9-28) Wu „â◊√`Õó I
2. ã¨∞~ås}ÏO =ã¨∂x „ѨHõˆ~¬} Y}¤Ü«∞<£ "å - =ã¨∞„Ѩ^Œó I
1. ^èŒ~å‡~°÷ HÍ=∞ "≥∂HõΔ=ÚÅÖ’ „ѨHõ$+¨ì"≥∞ÿ# "≥∂HõΔ=Ú '=ã¨∞— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
`«##∞ J##º ÉèHí `Θ À ¿ãqOK«∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ "≥∂Hõ=Δ Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞ HÍ# '=ã¨∞„Ѩ^∞Œ —ñ
_»Q∞Æ #∞.
2. ã¨∞~å~°∞Å Ü≥ÚHõ¯ =ã¨∞=ÙÅ#∞ (ã¨OѨ^ÅŒ #∞) YO_çOK«∞#∞ QÍ# '=ã¨∞„Ѩ^∞Œ —ñ
_»Q∞Æ #∞.
Hõ. .............. Éèí∂q∞ã¨∞~°∞ñ _® Hõ$+¨μ‚O
QÆ# <ÕñQÆ∞@ ~ÚǨÏѨ~° ™ê I ^èŒ# =∞QÆ∞#x =∞kñ ^ŒÅOz........
(ÉèÏQÆ.10L.972)
Hõ. `«# [#‡ Hõ~°‡=ÚÅ#∞O I Q˘xÜ«∂_≥_ç "åiÔHÅ¡ñ QÀi# "≥Å¡O
^ŒxÜ«∞ñQÆ <˘ã¨ñQÆ∞K«∞ "≥∂HõOΔ I |#Ü«∞=Úñ QÆ$Ѩ¿ãÜ«Úñ QÆ$+¨μñ‚ _»=h<å^ä•!
(ÉèÏQÆ.5-1 P. 57)
=K«. [#∞O_»∞ ÉÏź ÔH·â’~° H“=∂~° =Ü≥∂qâı+¨O|∞Å "≥#∞Hõ<≥·##∞O, ɡ^ŒÌÜ≥ÿ∞#
"≥#∞Hõ<≥·##∞, # <≥flé˜OÔQ<Õxñ QÆ$`«Hõ$`«∞ºO_»QÆ∞ñ, ã¨OѨ^Œæ~åfiO^èŒ∞O_≥·#
#O^èŒHÍ~°‰õÄѨO|∞#O |_»∞† "åxO ^Œi„^Œ∞xOQÍ ñ*Ëã≤# *Ï˝xÜ≥ÿ∞
Ü«∞㨇`åÊ^•~°qO^Œ =O^Œ<åaèÖÏ+≤Ü≥ÿ∞ =Ú‰õΩÎO_»QÆ∞. (^Œºu-YO_»Ü«∞u)
(ÉèÏQÆ.11-111)
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 615
(D Ѩ^ºŒ =Ú#∞ 693 =∞iÜ«Ú 694 <å=∞=ÚÅ∞ ~Ô O\˜Hx˜ J#∞ã¨O^è•#=Ú
KÕãH≤ ˘#^ŒQ∞Æ #∞.)
'Nã¨Oáê^Œ# Kå`«∞~åº!— Ü«∞x uHõ¯# q~å@Ѩ~°fi ѨOK«=∂âßfi™ê~°OÉèí
Ѩ^ºŒ =ÚÖ’ Hõ$uÉè~í ΰ Ü«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^ä∞Œ x ã¨∞uÎ OK≥#∞. NÜ«∞#QÍ ã¨OѨ^,Œ "≥∂Hõ=Δ Ú
Ü«∞x J~°÷=ÚÅ∞. Éèí‰õΩÎʼnõΩ ã¨OѨ^ŒÅ#∞ (693) "≥∂HõΔ=Ú#∞ (694) ã¨OáêkOz
~ÚK«∞Û@ Ü«∞O^Œ∞ Kå`«∞~°º=Ú QÆÅ"åñ_®! Ü«∞x D ã¨OÉ’^è#Œ =Ú ~Ô O_»∞ <å=∞=ÚʼnõΩ
J#fi~ÚOK«∞K«∞#flk.
ǨÏiǨÏ~°∞x ã¨OÉ’^èŒ#=Ú QÆ#∞Hõ N (ã¨OѨ^Œ) ǨÏiH˜x N (q+¨=Ú)
ǨÏ~°∞#‰õΩ#∞ J#fi~ÚOz K≥ÃÑÊ#∞.
695. "åã¨∞^Õ=ó
â◊O.ÉèÏ. =ã¨∞^Õ=™êºÑ¨`«ºO - "åã¨∞^Õ=ó I
=ã¨∞^Õ=Ùx ‰õΩ=∂~°∞ñ_»∞ QÆ#∞Hõ '"åã¨∞^Õ=Ù—_»Ü≥∞º#∞.
=K«. ''(D tâ◊√=Ù) =ã¨∞^Õ=Ù#‰õΩ <˘ÔH¯_» [x‡Oz# HÍ~°}O|∞# "åã¨∞^Õ=ÙO_»Ü∞≥ º——
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ. 288)
â’¡II „áêQÆÜ«∞O =ã¨∞^Õ=㨺 Hõfiz*Ï˚`« ã¨Î "å`«‡[ó I
"åã¨∞^Õ= Wu N=∂#aè*Ï˝ó ã¨O„ѨK«HõΔ`Õ II("åºã¨ ÉèÏQÆ.10㨯O.26J.17)
L. nè#Ü«∞âße Ü≥ÿ∞# =ã¨∞^Õ=Ùñ_»∞ ѨÙ\˜ì# "≥O@ q∞O\˜ÃÑ·
<å#Hõ^Œ∞O^Œ∞Éèí∞Öò "≥Ú~°Ãã #K«∞º`«∞ñ _ô`«xH˜O ^Œ#∂Añ_≥·
=∂#∞QÆñ |∞@∞ì#OK«∞ QÆi=∞O|∞# ^Õ=`« Å∞|ƒ ~å[ ѨO
Kå##! `«xflq∞`«Î=Ú# <å#Hõ^Œ∞O^Œ∞aè Ü«∞Ü≥∞º "åñ_çÅ<£.
(ÉèÏQÆ.9-716)
ã‘. .....<ÕʼnõΩ „"ÕñÔQ·# xdÅ ~åHõΔã¨∞Å#∞ xi˚Oz ^èŒ~°‡O|∞ xÅ∞=ñɡ@ì
„|ǨχKÕ =Ú#∞fl <Õñ „ÉÏi÷OѨñ|_ç =ã¨∞^Õ=Ù xO@#∞ "åã¨∞^Õ=Ùñ _»#ñQÆñ
P. QÆ~°∞} #=`«iOz HõO™êYº`À #∞#fl I HÍÅ<Õq∞ñ [OÑ≤ YÅ∞Å =∞é˜Ü«Úñ
„^Œ∞OK«∞K«∞#fl"åñ_»ñ .......... (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1653)
 616 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
696. =ã¨∞ó
â◊O.ÉèÏ. =ã¨xÎ ã¨~°fiÉèí∂`åx `«„`« `Õ+¨fi-Ü«∞=∞Ñ≤ =ã¨fu "å =ã¨∞ó I
ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅÖ’ Ѩ~°=∂`«‡ JO`«~åºq∞Ü≥ÿ∞ r=~°∂Ѩ=Ú# #∞O_»∞#∞.
ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅ∞ `«# Ü«∞O^Œ∞O_»∞#∞. HÍ# '=ã¨∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
L. nè~°∞ñ_»∞ xi˚`ÕO„kÜ«Úñ_»∞ ^≥Å¡=ÚQÍñ ^Œ#∞ñ QÍOK«∞ Éèí∂`« q
™êÎ~°xQÆ∂_è» "≥∞ÿ# Ѩ~°`«`«Î fi=ÚQÍñ, ^Œ#Ü«∞O^Œ∞ Éèí∂`« q
™êÎ~°=Ú <≥Å¡ñ QÍOK«∞ ã¨`«`«ã¨∞Êù@^Œ~°≈#∞ñ_≥· ã¨=∞„QÆ q
™êÊù~°`«ñ ÉÁOk x~°‡Å`«Ñ¨O|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ñ [eOѨ ÔH#fl_»∞<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.5P.89)
697. =ã¨∞=∞<åó
â◊O.ÉèÏ. Jqâı¿+} 㨈~fi+¨μ q+¨ÜÕ∞+¨μ =ã¨fu =ã¨∞, `å^Œ$â◊O =∞<À-¿ãºu -
=ã¨∞=∞<åó I
ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ ~åQÆ^Õfi+¨~°Ç≤Ï`«=ÚQÍ (<˘ˆH q^èŒ=Ú#,
ã¨=∂#=ÚQÍ) =ã≤OK«∞#∞. HÍ# '=ã¨∞=∞<åó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''ã¨"≥∂-ǨÏO ã¨~°fiÉèí∂`Õ+¨μ # "Õ∞ ^ÕfiëȺ-ã≤Î # „Ñ≤Ü«∞ó I
ÜÕ∞ Éèí[xÎ `«∞ =∂O ÉèíHÍκ =∞~Ú `Õ `Õ+¨μ KåѨºÇ¨Ï"£∞ II (Éèí.w.9-29)
<Õ#∞ ã¨=∞ã¨Î „áê}∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞ ã¨=∞=ÚQÍ #∞O^Œ∞#∞. <å‰õΩ ^Õfi+≤ QÍx
„Ñ≤Ü«Úñ_»∞ QÍx Ü≥∞=~°∞#∞ ÖË~°∞. Z=~°∞ ##∞fl ÉèíH˜Î`À ¿ãqOK«∞^Œ∞~À, "å~°∞ <å
Ü«∞O^Œ∞#∞, <Õ#∞ "åi Ü«∞O^Œ∞#∞ #∞O^Œ∞=Ú.
ã‘. .......... J`«xH˜
[#h [#Hõ ^•~° ã¨d Ѩل`« ÉÏO^èŒ= â◊„`«∞ „Ñ≤Ü«∂„Ñ≤Ü«∞ [#∞Å∞ ÖË~°∞:
P. [#‡Hõ~°‡=ÚÅ∞#∞ [#‡O|∞Å∞#∞ ÖË=Ù I t+¨ì~°HõΔ}O|∞ ¿ãÜ«Ú H˘é‰õΩ
QÆ∞}q~°Ç≤Ï`«∞ñ_»Ü«Úº QÆ∞}˜ Ü«∞~Ú ã¨~°fi ~° I HõΔ} q<åâ◊ˆHo ã¨Å∞ѨÙK«∞O_»∞.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1448)
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 617
698. ǨÏqó
â◊O.ÉèÏ. ''„|Ǩ‡~°Ê}O „|Ǩχ ǨÏqó—— (Éèí.w.4-24) Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü ǨÏqó
ǨÏqã¨∞û „|Ǩχã¨fi~°∂Ѩ=Ú. P ǨÏqã¨∞û „|ǨχˆH Ü«∞iÊOK«ñ|_»∞K«∞#flk.
QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ 'ǨÏqó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. ǨÏ=~°∂Ñ≤q ! ǨÏ=<Õ`«=Ù! I ǨÏ=Éè’HõÎ=Ù ! xdŠǨÏ= Ѷ¨ÖÏ^è•~°∞ñ_»∞=Ù<£
ǨÏ=~°HõΔ‰õΩñ_»=Ù #QÆ∞ h I Hõq`«^äŒ=ÚQÆ #∞`«∞ ÖÁ#~°∞Î=∞Ü«∞º =Ú‰õΩO^•!
(ÉèÏQÆ.3㨯O.427)
WK«@ ǨÏqã¨∞û =∂„`«"Õ∞ Ü«Ú^ŒÇ¨ÏiOѨ|_ç#k. Ü«∞[˝=Ú #O^Œe
ÃÇÏ∂=∞™ê^èŒ#=ÚÅ∞, ÃÇÏ∂=∞„^Œ=º=ÚÅ∞, ÃÇÏ∂=∂yfl, ÃÇÏ∂=∞=Ú KÕÜ«Ú"åñ_»∞,
#xflÜ«Ú#∞ „|Ǩχ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÖË Ü«∞#∞ <ÕHÍ„QÆ ÉèÏ==Ú`À Ü«∞*Ï˝k Hõ~°‡Å#∞
*ËÜ«Ú"åñ_»∞ „|Ǩχ=Ú<Õ á⁄O^Œ∞#∞.
699. ã¨^Œæuó
â◊O.ÉèÏ. 1. ''Jã≤Î „|¿Çχu KÕ^Õfi^Œ I ã¨O`«"Õ∞#O `«`À q^Œ∞ó—— (`≥·.L.2-6) Wu
„â◊√`Õó I „|Ǩ‡ã‘Îu ÜÕ∞ q^Œ∞¿ãÎã¨#Îó, `≥·ó „áêѨº`« Wu ã¨^Œæuó I
2. ã¨f QÆuó - |∞kúó ã¨=Ú`«¯ $ëêì J¿ãºu "å ã¨^Œæuó I
1. „|Ǩχ`«`«Î fi=Ú L#flk Ü«∞#∞ Zé∞Hõ (*Ï˝#=Ú) ñQÆÅ"å_»∞ 'ã¨`ü— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞. "åiKÕ`« á⁄O^Œ|_»∞ ™ê÷#=Ú 'ã¨^Œæu— Ü«∞QÆ∞#∞. („|Ǩχ`«`«Î fi=Ú <≥é˜ñ
y#"å~°∞ „|Ǩχ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞@ "åiH˜ 'ã¨^Œæu—)
2. ã¨f Ü«∞#QÍ ã¨~fi° q+¨Ü∞« Hõ`fi« =Ú, Ü«∞^ä•~°=÷ Ú `≥eã≤H˘#QÆÅ L`«=Î ∞"≥∞#ÿ
|∞kú. ^•xx QÆey Ü«ÚO_»∞@ 'ã¨^Œæu— Ü«∞QÆ∞#∞.
NHõ$+¨μñ‚ _»∞ ‰õΩKÕÅ∞x`À "åi QÆ∞~°∞=QÆ∞ ™êOnѨxx „ѨâO◊ ã≤OK«∞K«∞ x@¡<#≥ ∞.
`Õ. uqi Ü«∞*Ï˝#uq∞~° „ѨnѨ=∞QÆ∞K«∞
#=ºÜ«∞Oɡ·# „|ǨχO|∞ ##∞ÉèíqOK«∞
Éèií `«ã`¨ ∞« Î fiO_»∞ ã¨`¯« ~°‡x~°`∞« ñ _»`∞« Å
Éè∂í ã¨∞~°„âı+μ¨ ñª _»ÅѶڨ O_»∞ |∞^è#Œ ∞`«∞O_»∞ (ÉèÏQÆ.10 㨯O. L. 994)
 618 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
J*Ï˝#=∞#∞ pHõ\ ˜x áÈQ˘@∞ì nѨ=Ú =O\˜"åñ_»∞ (*Ï˝x), „|Ǩ‡#O^Œ=Ú
#O^Œ∞ b#"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞ "åñ_»∞, ã¨`¯« ~°‡ Ѩ~åÜ«∞}∞ñ_»∞, „ÉÏǨχ}„âı+μ¨ ñª _»∞ JQÆ∞@KÕ
<å`«_»∞ 'ã¨^Œæu— J#ñ|_»∞#∞.
=K«. QÆ∞~°∞â◊√„â◊¥+¨Ü«Ú, ã¨~°fiÖÏÉèíã¨=∞~°Ê}O|∞#∞, ™ê^èŒ∞[#ã¨OQÆO|∞#∞,
hâ◊fi~°„Ѩu=∂ã¨=∂~å^èŒ#O|∞#∞, ǨÏiHõ^ä• `«`«Ê~°`«fiO|∞#∞, "åã¨∞^Õ=Ùx
Ü«∞O^Œe „¿Ñ=∞Ü«Ú, <å~åÜ«∞} QÆ∞} Hõ~‡° <å=∞ H©~#ΰ O|∞#∞, "≥‰· Ωõ O~îK° ~« } °
Hõ=∞Å ^蕺#O|∞#∞, qâ◊fiOÉè~í =° ¸iÎ qÖ’Hõ# ѨÓ[#O|∞Å∞#∞, "≥Ú^ŒÅ~Ú#
q*Ï˝# "≥·~åQƺ ÖÏÉèí™ê^èŒ#O|∞Öˇ·# ÉèÏQÆ=`« ^èŒ~°‡O|∞ÅÃÑ· ~°u QÆey
ã¨~fi° Éè∂í `«O|∞Å Ü«∞O^Œ∞ hâ◊fi~°∞O_»∞ ÉèQí =Æ O`«∞_®`«‡ QÆÅO_»x ã¨=∂‡#O|∞
¿ãÜ«ÚK«∞ñ QÍ=∞„HÀ^èŒ Ö’Éèí "≥∂Ç¨Ï =∞^Œ=∂`«û~°ºO|∞Åñ ÔQez ~ÚO„kÜ«∞
=~°Oæ |∞#∞ |OkèOz ÉèHí Θ ¿ãÜ«ÚK«∞O_» hâ◊fi~°∞O_»~Ú# q+¨μ^‚ =Õ Ùx Ü«∞O^Œe
QÆu ã≤kúOK«∞. (ÉèÏQÆ.7-239)
Hõ. ã¨O`À+¨O|∞# <ÕQÆu I âßO`å`«∞‡#H˘^Œ=Ù ^•x ã¨^Œæu QÍ "Õ
^•O`«q^Œ∞Å∞ Q˘xÜ«∂_»∞^Œ∞ I iO`« x[=Ú† nx h=Ù <≥é∞ñQÆ∞ =∞xO^•º!
(ÉèÏ~°.âßOu.5P. 3410)
Hõ. ......... ^Œ∞ëêì`«∞‡Å‰õΩ<£
^Ò~°æ`«º=Ú, ã¨∞[#∞ʼnõΩ # I #~°æà◊ ã¨^ŒæuÜ«Ú #QÆ∞@ Ü«∞~°∞^Õ Ü≥∞O^Œ∞<£.
(ÉèÏ~°.L^ÀºQÆ.1P.202)
=K«. „â◊^•ú ã¨OѨ#∞flO_»∞#∞, Éè‰í Ωõ OÎ _»∞#∞, qh`«∞O_»∞#∞, #ã¨∂Ü«∂~°ÇÏ≤ `«∞O_»∞#∞,
ã¨~fi° Éè∂í `« q∞¢`∞« OÎ _»∞#∞, â◊√„â◊¥ëêaè~`° ∞« O_»∞#∞, ÉÏǨº~°*÷ Ï`« q~°‰Ωõ OÎ _»∞#∞,
âßO`«z`«∞OÎ _»∞#∞, x~°‡`«û~°∞O_»∞#∞, â◊√^•úO`«∞‡O_»∞#∞, Éè‰í Ωõ ÅÎ Ü«∞O^Œ∞ „¿Ñ=∞
QÆÅ"åñ_»∞#∞, ##ºHÍO`å q=ÚY∞O_»∞#∞, xëê¯=ÚO_»∞#∞ #QÆ∞ #kèHÍiH˜
#∞Ѩ^ÕtOѨ #~°›O|QÆ∞, D Ü«ÚáêMϺ#O ÉË Ñ¨Ù~°∞+¨μO_Õxñ Ѩu„=`« Ü«∞QÆ∞
#∞`«=Î ∂OQÆ# ÜÕ∞x „â◊^•úɉíè Ωõ ÅÎ ∞ QÆey =∞^ŒiÊ`« z`«OÎ |∞# xfi#∞ Ѩi~î ÚOK«∞
#\˜ì ѨÙ}Ϻ`«∞‡Å∞ =∞nÜ«∞ k=ºã¨fi~°∂ѨO|∞O „ÉÏÑ≤O`«∞~°∞.
(ÉèÏQÆ.3-1027)
N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì=Ú 619
=K«. J‰õΩOiî`«∞Öˇ· l`ÕO„kÜ«ÚÅQÆ∞ q^•fiOã¨∞ e=∞‡Ç¨#∞ÉèÏ=Ù x[~°∂ѨO|∞
^Œi≈O`«∞~°∞. (ÉèÏQÆ.1-235)
=. ... <å~åÜ« ∞ } K« ~ ° } Hõ = ∞Å Éè í H õ Î Ñ ¨ ~ åÜ« ∞ }`« fi O|∞#O [x#"å~° ∞
x*ËKåÛù=â◊O|∞# x~°~°æà◊QÆ=∞#∞Öˇ· „|Ǩ‡O_»O|∞ ÉèËkOz =∞Ǩϟ#fl`« "≥·+¨‚=
Ѩ^•~°∂_è»∞Å~Ú `Õ[iÅ∞¡^Œ∞~°∞. (ÉèÏQÆ.2㨯O.32)
700. ã¨`«¯ $uó
â◊O.ÉèÏ. ã¨f Hõ$uó [QÆ„^ŒHõΔ}Ïk ÅHõΔ}Ï J㨺 Ü«∞™ê‡`ü `Õ# - ã¨`«¯ $uó I
Ѩ~°=∂`«‡ [QÆ„^ŒHõΔ}=Ú J#∞ L`«¯ $+¨ì=∞QÆ∞ Hõ$ux (Ѩxx) KÕÜ«Ú#∞ QÍ#
'ã¨`¯« $uó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=. Ö’HõHõ~°ÎÜ≥ÿ∞# Ü«∞`«O_»∞ ^Õ=u~°ºV‡#∞ëêºk *Ï`«∞ÅO^Œ∞ bÅ #=`«iOz
Ö’HõO|∞Å ~°H˜ΔOK«∞. (ÉèÏQÆ.1㨯O.61)
Hõ. <å~åÜ«∞}! h ˆH QÆ_»∞ QÍ~°==Ú#ñ|∞\˜ì ~Ú[˚QÆ=Ú ÅxflO\˜<£
™ê~°=∞uO QÍqOzu, h ~°HõΔ} gxÔHÅ¡ xÅ∞ÃÑ· Ü«ÚO_»∞<£.
(ÉèÏ~°.cè+‡¨ .2P.266)
=∞. QÆ∞~°∞áêsî#=∞"≥· [Å„QÆǨÏ=∞"≥· HÀÅO|"≥· N#$ˆH
ã¨i"≥· aè‰õΔΩñ_»"≥· ǨÏÜ«∂##∞ñ_»"≥· HΔ͇^Õ=`åÉèí~°Î "≥·
^èŒ~°}©<å^äŒ∞ñ_»"≥· ^ŒÜ«∂QÆ∞} QÆ}À^•~°∞O_»"≥· Ö’Hõ=ÚÖò
Ѩi~°H˜ΔOz# h‰õΩ „"≥ÚÔH¯^Œ q∞ÖÏÉèÏ~°O|∞ "åiOѨ"Õ!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.100)
Wu N=`«û=HΔÀ Ѷ¨∞@ì J=QÍǨÏ#"£∞
 620 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú
701. ã¨`åÎ
â◊O.ÉèÏ. ã¨*ÏfÜ«∞q*ÏfÜ«∞ã¨fiQÆ`«ÉèË^Œ~°Ç≤Ï`å J#∞Éèí∂uó - ã¨`åÎ I
''UHõ"Õ∞"å kfifÜ«∞"£∞—— (KèåO.6-2-1)
Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞ ã¨*ÏfÜ«∞ q*ÏfÜ«∞ ã¨fiQÆ`É« ^Ëè ÉŒ Ïè = ~°ÇÏ≤ `«=∞QÆ∞ ##∞Éè∂í u
QÀK«~°=∞QÆ∞#∞, QÍ# PÜ«∞# 'ã¨<£— Ü«∞QÆ∞#∞. P 'ã¨`ü— Ѩ^•~°÷Ѩ٠ÉèÏ==Ú (^èŒ~°‡=Ú)
'ã¨`åΗ Ü«∞QÆ∞#∞. 'UHõ"Õ∞=— Ü«∞#∞ KèåO^ÀQƺ „â◊√u „Ѩ=∂}=Ú.
(Ô~O_»∞ P=ÙÅ ÅHõΔ}=ÚÅxflÜ«Ú <˘Hõ\ ˜QÍ #∞#fl#∞, QÆ∞iÎOK«∞@‰õΩ Ñ¨~°ã¨Ê~°
ÉèË^Œ=ÚÅ∞ ã¨fiÅÊ=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. ^•xx ã¨*ÏfÜ«∞ ÉèË^Œ=∞O^Œ∞~°∞.
XHõ P=Ù, XHõ QÆ∞é]=ÚʼnõΩO_»∞ ÉèË^Œ=ÚÅ∞ q*ÏfÜ«∞ ÉèË^Œ=∞#ñ|_»∞#∞.
XHõ K≥@∞ì#‰õΩ "≥ÚÅÔH`«∞Î ^Œâ◊‰õΩ#∞, H˘O`«HÍÅ=Ú QÆ_»z# ^Œâ◊‰õΩ#∞
ÉèË^Œ=ÚÅ∞O_»∞#∞. =∂#=ÙÅÖ’ ѨÙ\˜ì#ѨÊ\˜ J=Ü«∞==ÚʼnõΩ, H˘O`« =Ü«∞ã¨∞û
QÆ_»z# `«~°∞"å`« Ü«∞=Ü«∞==ÚʼnõΩ ÉèË^Œ=ÚO_»∞#∞. nxx ã¨fiQÆ`« ÉèË^Œ=∞O^Œ∞~°∞.
Wk <å KÕ~Ú. J#QÍ <Õ#∞ "Õ~∞° , KÕ~Ú "Õ~∞° Jx J~°=ú ∞QÆ∞#∞. W@∞¡ `«#‰õΩ, `«#Ö’x
qÉèÏQÆ=ÚÅ#∞ QÆÅ ÉèË^Œ=Ú 'ã¨fiQÆ`«ÉèË^Œ=Ú.—
D =¸_»∞ ÉèË^Œ=ÚÅ∞ ÖËx Ü«∞#∞Éèí∂u 'ã¨`åΗ Ü«∞#ñ|_»∞#∞.)
702. ã¨^Œ∂ƒùuó
â◊O.ÉèÏ. #<Õfl= Ѩ~°=∂`å‡ z^•`«‡Hõó JÉÏ^è•`ü ÉèÏã¨=∂<å`åfiK«Û - ã¨^Œ∂ƒùuóI
<å#ºó, „Ѩf`Õó ÉÏ^茺=∂#`åfiK«Û # ã¨<åfl=ºã¨<£ I „â∫`À Ü«∞øH˜ÎHÀ "å
ÉÏ^èŒó „ѨѨOK«ã¨º q=H˜Δ`«ó I
'ã¨<£— Ü«∞#∞ J#∞Éèí∂uÜÕ∞ Ѩ~°=∂`«‡. „uHÍÖÏÉÏ^èŒ Ü«∞#∞Éèí∂u ~°∂Ѩ=Ú#
#∞O_»∞ z`«Î`«Î fi=Ú (*Ï˝#~°∂Ѩ=Ú) Ѩ~°=∂`«‡ QÍ# 'ã¨^Œ∂ƒùuó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨<£ J#QÍ LxH˜. (LO_»∞@)† Éèí∂u J#QÍ J#∞Éèí∂u.
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ J#∞Éèí∂u „uHÍÅ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ LO_»∞#∞. (JÉÏ^è•`ü)
J#∞Éèí= QÀK«~°=∞QÆ∞#∞. (ÉèÏã¨=∂<å`ü) ÉèÏã¨=∂#=∞QÆ∞ z`«Î`«Î fi"Õ∞ ~°∂Ѩ=ÚQÍ
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 621
QÆÅ"åñ_»∞ Ü«∞QÆ∞K«∞<åfl_»∞. P z^•`«‡‰õΩñ_Õ (*Ï˝#"Õ∞ `«# ~°∂Ѩ=ÚQÍ QÆey) 'ã¨^∂Œ ƒùu—
Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. ^Õ"å! h =YO_ç`« q*Ï˝# ~°∂áêO`«óHõ~°}∞O_»=Ù. (ÉèÏQÆ.3㨯O.156)
703. ã¨`«Ê~åÜ«∞}"£∞
â◊O.ÉèÏ. ã¨`åO `«`«Î fiq^•O Ѩ~°O - „ѨHõ$+¨ì=∞Ü«∞#q∞u - ã¨`«Ê~åÜ«∞}"£∞I
`«`Ϋ fiq^Œ∞ÅQÆ∞"åiH˜ Q˘Ñ¨ÊkÜ«∞QÆ∞ QÆ=∞º™ê÷#=Ú. Jk Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞. ^•xx
á⁄Ok# "å~°∞ =∞éÅ D ã¨O™ê~°=Ú Ö’xH˜ ~åHõ Ѩ~°=∂`«‡Ö’ SHõº=∞QÆ∞^Œ∞~°∞.
HÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨`«Ê~åÜ«∞}—=∞QÆ∞#∞.
K«. ^èŒ~°}˜ Éèí~°O|∞ "åѨ #=`å~°=Ú <˘Ok# q+¨μ‚ñ _»`≥ÎéO
QÆ~°∞^Œ∞QÆ x~°fiÇ≤ÏOz Ü«∞[~å=∞~°x+¨¯Å xifiHÍ~° ÉèÏ
ã¨fi~°x[ã¨`«Ê^ŒO|∞ #∞ѨâßOuѨ~°∞O_»~Ú á⁄O^≥ ^•xH˜O
QÆ∞~°∞‰õΩÅ=~°º! â’Hõ=Ú#ñ QÆ∞O^Œ∞^Œ∞ˆ~ q∞=ÚÉ’\˜ É’^èŒ#∞Öò?
(ÉèÏ~°.=∞ø#Å.219)
Éèí∂ÉèÏ~°=Ú#∞ `˘ÅyOK«∞@ÔH· J=`«iOz# <å~åÜ«∞}∞ñ_»∞ PHÍ~°º=Ú#∞
JѨÓ~°fi=ÚQÍ x~°fiÇ≤ÏOz [~å=∞~°}=ÚÅ∞ ÖËxkÜ«Ú, x+¨¯Å (HõàÏf`«)"≥∞#ÿ kÜ«Ú,
„ѨHÍâ◊=∂#"≥∞#ÿ kÜ«Ú#QÆ∞ `«# 'ã¨`—ü ™ê÷#=Ú (ã¨`Ê« ^Œ=Ú)#∞ KÕ~∞° H˘<≥#∞. JO^Œ∞ÅÔH·
*Ï˝#∞ÅQÆ∞ g∞=O\˜"å~°∞ â’H˜OK«^QŒ ^Æ ∞Œ . Jx "Õ^"Œ åºã¨∞ñ_»∞ J~°∞#˚ ∞#‰õΩ Ç≤Ï`ÀѨ^âÕ =◊ Ú
KÕÃã#∞.
'ã¨`«Ê~åÜ«∞}ó— J#∞ áê~îåO`«~°=Ú HõÅ^Œ∞. 'ã¨O`«ó Ѩ~åÜ«∞}O J㨺—
`«`«Î fiq^Œ∞Å∞ Ѩ~åÜ«∞}∞Å∞QÍ QÆÅ"åñ_»∞ Jx J~°÷=Ú.
=K«. <å~åÜ«∞} K«~}° Hõ=∞Å ÉèHí Θ Ѩ~åÜ«∞}`«fiO|∞#O [x#"å~°∞ x*ËKåÛù=â◊O|∞#
x~°~°æà◊ QÆ=∞#∞Öˇ· „|Ǩ‡O_»O|∞ ÉèËkOz =∞ÃÇÏ∂#fl`« "≥·+¨‚=Ѩ^•~°∂_è»∞Å~Ú
`Õ[iÅ∞¡^∞Œ ~°∞. (ÉèÏQÆ.2-32)
P. Ѩ~°=∞ÉèÏQÆ=`«∞Å∞ áê\˜OK«∞ q^èŒq∞k I ~¸ Ѩ^äŒ=Ú# Ü≥∂y ÜÕ∞ÔQ<Õx
=∞QÆ∞_ç ~åñ_»∞ "åñ_»∞ =∞é˜ ã¨Oâ◊Ü∞« =Ú ÖË^∞Œ I HõÅÊâ◊`=« ÚÖˇ#· H“~°"OÕ „^Œ!
(ÉèÏQÆ.2-33)
 622 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
704. â◊¥~°¿ã#ó
â◊O.ÉèÏ. ǨÏ#∞=∞„`«Ê=ÚMÏó Ããx· HÍó â∫~°ºâße<À Ü«∞™êºO ¿ã<åÜ«∂O ™ê â◊¥~°¿ã<å
Ü«∞㨺 ã¨ó â◊¥~°¿ã#ó I
ǨÏ#∞=∞O`«∞ñ_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ â∫~°ºâßÅ∞~°QÆ∞ „Ѩ=ÚY Ãã·x‰õΩÅ∞ QÆÅ ¿ã#
QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# N~å=Úñ_»∞ 'â◊¥~°¿ã#ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. ....ã¨∞„w= Ѩ=#`«#Ü«∞ Ѩ#㨠QÆ[ QÆ=Ü«∞ QÆO^èŒ=∂^Œ# hÅ JOQÆ^Œ
‰õΩ=Ú^Œ *ÏO|^•^Œ∞ÖÏ ~°Hõ¯ã¨∞Å <≥Hõ¯\˜ HõÜ«∞ºO|∞ÅO^Œ∞ñ ^Œ~°∞Å, y~°∞Åñ
QÆ~åѶ¨∂`«O|∞Å #∞Hõ¯ _»Ozi. (ÉèÏQÆ.9㨯O.291)
705. Ü«∞^Œ∞„âı+¨ªó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞^Œ∂<åO „Ѩ^è•#`åfi`ü - Ü«∞^Œ∞„âı+¨ªó I
Ü«∞^Œ∞ =∞Ǩ~åA Ü«∞Ü«∂uH˜ ÃÑ^ŒÌ ‰õΩ=∂~°∞ñ_»∞. PÜ«∞# ¿Ñ~°∞# Ü«∞^Œ∞=Oâ◊=Ú
L^ŒƒùqOK≥#∞. P Ü«∞^Œ∞=Oâ◊=Ú# NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ =ÚY∞ºñ_»∞ QÍ# 'Ü«∞^Œ∞„âı+¨μª_»∞—.
''=$+‘<‚ åO "åã¨∞^Õ"À-ã≤‡—— (Éè.í w.10-37)
K«. J#Ѷ¨∞! Ü«∞Ü«∂u ÃÑ^ŒÌH˘_»∞ÔH·# Ü«∞^Œ∞H˜ΔuáêÅ∞ =Oâ◊=Ú<£
qx#ñ |iîOz#<£ #~°∞ñ_»∞ "≥O_çñÜ«Ú |∞@ìñ_»∞ =ÚH˜Îñ ÉÁO^Œ∞ #
Ü«∞º#∞Ѩ=∞ =¸iÎ q+¨μ‚ñ_»∞ #~åHõ$uñ ÉÁOk [xOK≥ñ QÍ=Ù#<£...
(ÉèÏQÆ. 9-701)
ã‘. D Ü«Ú`«Î=∞ â’¡‰õΩñ _≥Åq∞ [x‡OѨOQÆ Ü«∂^Œ= ‰õΩÅ"≥∞Å¡ ##Ѷ¨∞=∞Ü≥∞º
(ÉèÏQÆ.1-240)
706. ã¨xfl"åã¨ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨`åO q^Œ∞ëê=∂„â◊Ü«∞ó - ã¨xfl"åã¨ó I
q∞^䕺Éè∂í `«=ÚÅQÆ∞ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å#∞ Ü«∂`«‡QÍ `«ÅOK«H,õ ã¨`º« *Ï˝<å#O^Œ
ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#∞ <Õ#∞ J#∞ *Ï˝#=Ú QÆey# "å~°∞ 'ã¨O`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞^Œ∞~°∞.
"åi Ü≥∂QƈHΔ=∞=ÚÅ#∞ x~°fiiÎOK«∞@ÔH· Ѩ~°=∂`«‡ "åix <å„â◊~ÚOz Ü«ÚO_»∞#∞
QÍ# 'ã¨xfl"åã¨ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 623
P. ... ã¨∞[#∞ÅO^Œ∞ñ ^ŒéK«∞ñ *ÁzÛÜ«ÚO^Œ∞. (ÉèÏQÆ.8㨯O.552)
K«. K«`«∞~°`« #\˜ì ~¸â◊fi~°∞ñ_»∞ ã¨[˚#Ö’Hõ x~°ã¨Î ã¨~°fi HÍ
q∞`« q=∞ÖÏO`«~°OQÆ=Ú# q∞„t`« ÉèÏ=#ñ *Ëã≤ ã¨xfl^è•
Ñ≤`«∞ñ _»QÆ∞K«∞<£ ^ŒÜ«∂Hõ~° QÆcè~° QÆ∞}O|∞Åñ *ÏÅ <˘Ñ≤Ê Ü«∂
„t`« [# áê~°`«O„`«º=Ú#∞ñ*ËH˘x áêÜ«∞Hõ #∞O_»∞ xK«ÛÅ∞<£.
(ÉèÏQÆ.4-960)
P. Ѩ~°=∞ Ü≥∂yǨÏ$^ŒÜ«∞ Éèí„^ŒÑ‘~î°O|∞Å
#∞O_»∞ "Õ∞\˜ „=[=^èŒ∂`«ÎsÜ«∞
Ñ‘~î°=Ú# =ã≤Oz ÃÑOáêÔ~ñ „kÉèí∞=#
^Õq ÅH˜; "Õ∞#ñ ^Õ[iÅ¡. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1072)
'ã¨#Hõ=ÚYÜ«∞fO„^•ã¨#fl!—
ã¨#Hõ ã¨#O^Œ# ã¨#`«∞¯=∂~° ã¨#`«∞û*Ï`åk *Ï˝#∞ʼnõΩ <≥ÅÑ¡ C¨ _»∞ ã¨xflÇ≤Ï`«∞ñ
_»"≥· Ü«ÚO_»∞"åñ_®!— Ü«∞x uHõ¯#QÍ~°∞ „^À}Ѩ~°fi „Ѩ^äŒ=∂âßfi™êO`« Ѩ^Œº=ÚÖ’
Hõ$uÉèí~°Î Ü«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x ã¨∞ÎuOzi.
707. ã¨∞Ü«∂=Ú#ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨∞-â’Éèí<åó - Ü«∂=Ú<åó - Ü«∞=Ú<å ã¨=∞ƒOkè#ó ^Õ=H© =ã¨∞^Õ=
##Ì Ü«∞â’^• |ÅÉèí„^• ã¨∞Éèí„^•^ŒÜ«∞ó Ѩi"Õëêì~À¿ãºu - ã¨∞Ü«∂=Ú#ó I
2. QÀѨ"+Õ ^¨ ~Œè å Ü«∂=Ú<åó Ѩi"Õëêì~ó° Ѩ^•‡ã¨<å^ŒÜ∂≥ Ö’HõáêÖÏó â’Éè<í å
J¿ãºu "å - ã¨∞Ü«∂=Ú#ó I
1. ^Õ=H© =ã¨∞^Õ=ÙÅ∞ #O^ŒÜ∞« â’^ŒÅ∞ |ÅÉè„í ^•ã¨∞Éè„í ^ŒÅ∞ =Ú#flQÆ∞ Ü«∞=Ú<å
f~°"åã¨∞ÅKÕ Ñ¨i"Õ+≤ìOѨñ|_ç Ü«ÚO_»∞"åñ_»∞ Hõ#∞Hõ NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ 'ã¨∞Ü«∂=Ú#ó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. Ü«∞=Ú<å f~°"åã¨∞Å#QÍ QÀѨ[#∞Å∞. QÀѨ~∂° Ѩ=Ú#∞ ^èiŒ Oz Éè∂í q∞ÃÑ·
#=`«iOz K«`«∞~°∞‡Y „|Ǩχ, Ö’HõáêʼnõΩÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åiKÕ Ñ¨i"Õ+≤ìOѨ|_ç
Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ 'ã¨∞Ü«∂=Ú#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 624 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'=∞#∞+¨ºbÖÏO ÉèíQÆ=<£ ! Éèí[`å Éèí=`å ã¨∞~åó
q_»=∞ƒÜ«∞O`«ã¨Î fib¡ÖÏO ã¨~°fi U= ã¨=∂ã¨`Õ
J=`å~°º Éèí"å<£ ѨÓ~°fiO QÀ‰õΩÖË `«∞ ã¨∞~åVæ<åó
„H©_®~°÷=∂`«‡#ó ѨâßÛ^Œ=f~À‚ã≤ âßâ◊fi`«ó ! (q.ѨÙ.)
Hõ. Ü«∂^Œ= ‰õΩÅ=Ú# #=∞~°∞Å∞! I "Õ∞kxÃÑ·ñ |∞@ì [#∞ñ_»∞ g∞ JOâ◊=ÚÅ<£
N^Œ~Ú`«∞ñ_»∞ =ã¨∞^Õ=Ù# I HÍ^Œ~°=Ú#ñ |∞\˜ì ÉèÏ~°=∞O`«Ü«Úñ ÉÏѨÙ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.15)
Hõ. ǨÏi ѨÓ*Ï~°÷=Ú Ñ¨Ù@∞ìñ_»∞ I ã¨∞~°Hõ#ºÅ∞ ! Éèí∂q∞Ü«∞O^Œ∞ ã¨∞O^Œ~°`«#∞Öˇ·
ǨÏi Hõ„QÆAñ_≥· âı+¨μñ_»∞ I ǨÏiHõà◊`Àñ |∞@∞ìñ ^Œ„uÊÜ«∂~°OÉèí∞O_≥·. (16)
K«. =~° Ü«∞=Ú<å #n ã¨eÅ =iú`« ™œ~°Éèí Ü«ÚHõΠѨÙ+¨Ê "Õ∞
^Œ∞~° =∞Hõ~°O^Œ áê# Ѩi`«∞+¨ì =∞^èŒ∞„=`« Ü«¸^äŒ =∂^èŒg
‰õΩ~°=Hõ ‰õΩO^Œ K«O^Œ# x‰õΩO[=Ú ÅO^Œ∞ =∞Ü«¸~° âßiHÍ
Ѩ~°Éèí$`« ~å[H©~° =∞$^Œ∞ ÉèÏ+¨Å ÉèíOyñ *ˇÅOy ѨÅ∞¯K«∞<£.
|Å~å=Úñ_»∞ NHõ$+¨μx‚ `À (ÉèÏQÆ.3.108)
=K«. =∞Ǩ`å‡! `˘e¡ Ü≥∞Å¡ „ˆH=ÙÅ∞#∞ |∞∞+¨μÅ Ü«∞Oâ◊O|xÜ«Ú#∞, QÀáêʼnõΩÅ∞
"ÕÅ∞ÊÅ Ü«∞Oâ◊O|xÜ«Ú#∞ ^ÀñK«∞K«∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.529)
=∞. [Å*ωõΔΩO_»∞#∞ ~å=Úñ_»∞<£ #@#=ÚÖò ã¨ÅÊOQÆ QÀáêÅ =¸
~°∞ÎÅ`À "å~°Åñ Q˘Å∞Û x~°̊~°∞Å∞ ã¨O`À+≤Oz, "Õ}∞ã¨fi#O
|∞Å∞ QÍqOK«∞K«∞ Q˘=Ú‡Å∂ñ^Œ∞K«∞ t~°O|∞Öò „kѨÙÊK«∞O ÉÏ_»∞K«∞<£
=Å<˘Ñ¨Ê<£ q#∞uOz ~°Ñ¨C_»∞ #@∞Öò =i‚OK«∞ K«O^ŒO|∞#<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.725)
^Õ=`«Å∞ QÀ‰õΩÅ=ÚÖ’ QÀáêʼnõΩÅ∞QÍ [x‡Ozi. NHõ$+¨‚|Å~å=ÚÅ∞
<å@º=Ú KÕÜÚ« K«∞O_»QÍ QÀáêÅ∞~° ~°∂Ѩ=ÚÅÖ’ #∞#fl P ^Õ=`«Å∞ "åi <å@º=Ú#
Hõ#∞QÆ∞}=ÚQÍ "Õ}∞=ÙÅ∞, H˘=Ú‡|∂~° Å∂^Œ∞K«∞ áê@Å∞ áê_»∞K«∞ ™È΄`«=ÚÅ∞
KÕã≤i. Ü«∂^Œ=ÙÅ x"åã¨=Ú#∞ „"ÕÑ¨Öˇ¡ #∞O_ç |$O^•=#=Ú#‰õΩ `«~°eOzi.
=K«. W@∞¡ ~ÀÇ≤Ï}©Ü«∞â’^ŒÖËHõ ~°^äŒO|∞#ñ |iѨÓ~°‚ =∞<À~°^äŒÖˇ· ~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
=ÚO^Œ@ x_»∞H˘x "å~°Å q<À^ŒO|∞ʼnõΩñ „Ѩ"≥∂^ŒO|∞ <˘O^Œ∞K«∞O [x,
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 625
i@∞¡ QÀѨ‰õΩÅ∞ |$O^•=#O|∞ ™⁄zÛ Ü«∞O ^Œ~°÷K«O„^•HÍ~°O|∞QÆ â◊Hõ@
ã¨O^ÀǨÏO|∞ xeÑ≤ =∞O^ŒÅ q_ç~ÚOz =ã≤~ÚOzi.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.427)
L. N~°=∞}© =∞<ÀqÉèí∞ñ_»∞ ã≤OÇ¨Ï H˜â’~°=Ú É’e bÅñ Q“
=∂~° ^Œâ◊<£ ~°=∂ q=∞Å =∞Ok~°=ÚO |∞~°∞_çOK«∞ QÀ`«u<£
"å~°Hõ "Õ∞ѨÙK«∞O ^Œ~°à◊ =Oâ◊ ~°= ã¨∞Êù@ =∂^èŒ∞s ã¨∞^è•
™ê~°=ÚKÕ`« QÀѨ[# ã¨OѶ¨∞=ÚÅ<£ =Ú^Œ=∞O^Œñ *ËÜ«ÚK«∞<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.109)
=K«. W@∞¡ |$O^•=#O|∞ *ˇOk Ü«∞O^Œ∞ H˘O`« HÍÅ=Ú#‰õΩ ~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
ã¨=∂#=Ü«∞ã¨∞¯Öˇ#· QÀѨÉÏʼnõΩÅO QÆ∂_»∞H˘x "Õ_∞» Hõ Å∂ñ_»∞H˘# ^Œ∂_»Åñ
QÍzi. (429)
708. Éèí∂`å"åã¨ó
â◊O.ÉèÏ. Éèí∂`å#º„`åaè=ÚM˺# =ã¨hÎu - Éèí∂`å"åã¨ó I
''=ã¨xÎ `«fi~Ú Éèí∂`åx Éèí∂`å=ã¨#Î`À Éèí"å<£—— (ǨÏi. 275-52) Wu
ǨÏi=Oâı I
ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅ∞ Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞ `«=∞‰õΩ ~°HõΔ‰õΩñ_»#∞ ÉèÏ==Ú`À
=ã≤OK«∞#∞. HÍ# 'Éèí∂`å"åã¨ó— J#|ñ_»∞#∞.
=. .... U „ѨHÍ~°O|∞# =∞ǨÉèí∂`«O|∞Å∞ Éè∫uHõO|∞Öˇ·# Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞ÅO^Œ∞O
„|"ÕtOz Ü«ÚO_»∞ <å „Ñ¨HÍ~°O|∞# <Õ#∞ h Éèí∂`« Éè∫uHõO|∞Öˇ·#
ã¨~°fiHÍ~°ºO|∞ÅO^Œ∞, ã¨`åÎ fik ~°∂ѨO|∞ÅO „|"ÕtOz Ü«ÚO_»∞^Œ∞.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.252)
ã‘. .............h Ѩi„QÆǨÏ=Ú QÆÅ∞æ@O *Ëã≤ HÍ^≥ „ѨHõ$u
`Õ. =∞ǨÏ^ŒÇ¨ÏOHÍ~° ѨOK«`«<凄`« QÆQÆ# I Ѩ=# `Õ*’O|∞ Éèí∂ Éèí∂`«Ñ¨OK«HÍk
Hõe`« `«`«Î fi=ÚÖò „|Ǩ‡O_»HÍ~°º Hõ~°} I =∞O^Œ∞ <≥ѨÙ_»∞ ã¨=∞~°÷O|∞ ÅQÆ∞@ñ
E_». (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1211)
 626 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. 'PHÍâßk Éèí∂`« ã¨=∂„â◊Ü«∞`«fiO|∞ =Å# 'Éèí∂`å"åã¨∞O_»=Ù—
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.680)
P. hÅHõO^èŒ~°∞#‰õΩ h‰õΩ <å‰õΩ ã¨#`«∞¯ I =∂~° =ÚYº ã¨∞`«ã¨=∂[=Ú#‰õΩ
^èŒ~°‡ã¨`«Î fi|∞kú `«`«Î fi=ÚʼnõΩ hâ◊fi I ~å`«‡ q#∞=Ú Ñ¨~°=∞"≥∞ÿ# <≥Å=Ù.
(ÉèÏQÆ.2-90)
Hõ. h Ü«∞O^Œ ã¨OÉèíqOK«∞#∞ I
h Ü«∞O^Œ =ã≤Oz Ü«ÚO_»∞ xdÅ [QÆO|∞Öò
h Ü«∞O^Œ ÅÜ«∞=Ú ÉÁO^Œ∞#∞ I
h Ü«Ú^Œ~°=Ú ã¨~°fiÉèí∂`« xÅÜ«∞=Ú ~°∞„^•! (ÉèÏQÆ.8-223)
K«. J`«_»∞ ###º^Œ$+≤ìx [~åK«~° ^ÕÇ≤Ïâ◊s~° ^è•~°}Ï ã≤÷u QÆÅ ~¸â◊√#O^Œ∞....
(ÉèÏQÆ.4-273)
ã‘. JdÅ Éè∂í `«=ÚʼnõΩ ##Ü«∞O|∞ <åk =∞^蕺O`«~åO`«~ƒ° Ç≤Ï~åfi ºÑ≤Î <≥#· ...
(ÉèÏQÆ.10L.1072)
Hõ. ^Õ=! K«`«∞ifi^èŒ Éèí∂`å"å™ê ! (ÉèÏ~°. ã¨fi.Ѩ. 96)
NHõ$+¨μ‚_»∞ w`« Ü«∞O^Œ∞ ã¨HõÅ r=ÙÅ x"å㨠™ê÷#=Ú <Õ<Õ Ü«∞x K≥ÃÑÊ#∞.
ã¨HõÅ „áê}∞Å∞ Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^Õ Ü«ÚO^Œ∞~°∞ HÍ# PÜ«∞# 'Éèí∂`å"åã¨∞ñ_»∞—.
709. "åã¨∞^Õ=ó
â◊O.ÉèÏ. [QÆ^•KåÛù^ŒÜ«∞u =∂Ü«∞ÜÕ∞u "åã¨∞ó I 㨠U= ^Õ= Wu - "åã¨∞^Õ=ó I
''Kèå^ŒÜ«∂q∞ [QÆkfiâ◊fiO Éèí∂`åº ã¨∂~°º W"åOâ◊√aèó—— I
(ÉèÏ~°."≥∂Hõ.Δ 350-41)
Ѩ~°=∂`«‡ `«# =∂Ü«∞KÕ [QÆ`«∞Î#∞ <åKåÛùkOK«∞#∞. (HõÑ≤Ê"ÕÜ«Ú#∞) QÆ#∞Hõ
'"åã¨∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. „ѨHÍâ◊ ã¨fiÉèÏ==ÚKÕ '^Õ=ó— Ü«∞QÆ∞#∞. PKåÛùkOK«∞ ^Õ=Ùñ_»∞
QÆ#∞Hõ '"åã¨∞^Õ=Ù—ñ|#ñ|_»∞#∞.
'ã¨∂~°∞ºñ_»∞ `«# H˜~°}=ÚÅ`À [QÆ`«∞Î#∞ HõÑ≤Ê"ÕÜ«Ú#@∞¡ <å =∂Ü«∞KÕ
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 627
HõÑ≤Ê"ÕÜ«Ú^Œ∞#∞. 'Kèå^ŒÜ«∂q∞— Ü«∞#∞ ÉèÏ~°`« =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ. h =∂Ü«∞ñlH˜¯ ѨÙ~°∞+¨
¢ã‘Î =¸iÎHõ [#=Ú x#∞fl ¿ãqOѨ^Œ∞ q
`åÎ=∞Ü«∞ QÆ$ǨÏQÆ`«"≥∞ÿ ã¨∞Y
`å=∞ã¨"≥∞ÿ HÍ=∞ =Oz`«Oɡ· ~¸âß! (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1655)
710. ã¨~åfiã¨∞xÅÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fi U"åã¨=ó „áê}Ï r"å`«‡ˆH Ü«∞ã≤‡#fl=ºÜÕ∞ xbÜ«∞<ÕΠ㨠- ã¨~åfi#∞xÅÜ«∞ó I
ã¨~°fi„áê}∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡ r=~°∂ѨÙñ_≥· Ü«ÚO_»∞#∞. J#QÍ
„áê}=ÚÅ∞ r=~°∂ѨÙñ_≥·# Ѩ~°=∂`«‡#∞ <å„â◊~ÚOz Ü«ÚO_»∞#∞. „Ѩà◊Ü«∞=Ú#
„áê}∞ÅxflÜ«Ú J=ºÜ«Úñ_»Q∞Æ D Ѩ~=° ∂`«‡Ö’ b#=∞QÆ∞#∞. QÍ# 'ã¨~åfiã¨∞xÅÜ«∞ó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. „uÉèí∞=#=∞Ü«∞~°∂Ѩ! ^Õ=! „uq„Hõ=∞! Ѩ$^äŒ∞ÖÏ`«‡! tÑ≤q+¨ì! Ѩ$tflQÆ~°ƒù!
„Ñ‘`«„u<åÉèí! „u=$+¨ª! [QÆO|∞Å HÍ^ŒºO`« =∞^茺O|∞ Å~°Ü«∞ h=
[OQÆ=∞ ™ê÷=~° [#<åk ¿ÇÏ`«∞=Ù h= HÍÅO|"≥· xdÅ =∂`«‡
֒ѨŠ^èŒi~ÚO`«∞ Ö’x [O`«∞Å <≥Å¡ „™È`«O|∞ Ö’ñQ˘#∞ ã¨∞O^Œ~°`«#∞
(ÉèÏQÆ.8㨯O.503)
Hõ. h Ü«∞O^Œ ã¨OÉèíqOK«∞#∞ I h Ü«∞O^Œ =ã≤Oz Ü«ÚO_»∞ xdÅ [QÆ=ÚÅ∞<£
h Ü«∞O^Œ ÅÜ«∞=Úñ ÉÁO^Œ∞#∞ I h Ü«Ú^Œ~°=Ú ã¨~°fiÉèí∂`« xÅÜ«∞=Ú
~°∞„^•! (ÉèÏQÆ.8-223)
711. J#Åó
â◊O.ÉèÏ. JÅO-Ѩ~åºÑ≤Îó â◊H˜Î ã¨OѨ^•O <å㨺 q^Œº`« Wu - J#Åó
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ â◊H˜Î ã¨OѨ^ŒÅ‰õΩ Ñ¨~åºÑ≤Î (J=kè) ÖË^Œ∞ QÍ# 'J#Åó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 628 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. Ü«∞`«∞ bâ◊fi~°∞x =∞ǨÏ`«Î fi=Ú
q∞`« "≥∞é∞ñQÆx ÉèíOy #„Ѩ"Õ∞Ü«Úñ_»QÆ∞ ǨÏi
ã≤÷u <≥é∞ñQÆHõ HÍ=Ú‰õΩñ_»x
~°`«=ÚÅ∞ ã¨Å∞ѨÙ^Œ∞~°∞ uyz ~°=∞}∞Å∞ ã¨∞=∞f! (ÉèÏQÆ.1㨯O.273)
712. ^Œ~°ÊǨ
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~°‡q~°∞^Õú Ѩkä u+¨ª`åO ^Œ~°ÊO ǨÏhÎu - ^Œ~°ÊǨ I
^èŒ~°‡q~°∞^Œú =~°Î#=Ú QÆÅ "åi ^Œ~°Ê=Ú#∞ (=∞^Œ=Ú#∞) #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞.
HÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '^Œ~°ÊǨ— Ü«∞QÆ∞#∞.
áêO_»=ÙÅ =#"å㨠ã¨=∞Ü«∞=Ú# ^Œ∞~åfiã¨∞ñ_»∞ Ѩk"ÕÅ t+¨μºÅ`À =zÛ
Pu^䌺=Ú#∞ HÀÔ~#∞. JѨÊ\˜ˆH áêO_»=ÙÅ∞ Éè’[#=ÚÅ∞ KÕã≤ Ü«ÚO_»∞@KÕ WO@
<åǨ~°=Ú ÖËq∞Ü«Ú ÖˉõΩO_≥#∞. ^Œ∞~åfiã¨∞ñ_»∞ â◊Ñ≤OK«∞#x "å~°∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_çi.
''......... áêOKåŠѨلuHõ =~°‚âßÅ
`Õ. Ö’#ñ^ŒÅñz# qKÕÛã≤ Ö’q Ö’x
t+¨ì âßHÍ#fl Å==Úñ „ÉÏtOz, `«Ñ¨ã≤
HÀѨ =Ú_çyOz, ѨiѨÓ~°‚ ‰õΩH˜Δñ *ËÃã
x\˜ì ¢`≥·Ö’Hõº ã¨O`«iÊ Ü≥∞O^Œ∞ ñQÆÅ_»∞?—— (ÉèÏQÆ.1-364)
JѨC_»∞ „^ÒѨk „áêi÷OѨQÍ NHõ$+¨μñ‚ _»∞ =zÛ áê„`«Ö’ q∞yeÜ«Ú#fl H˘kÌáê\˜
âßHõ=Ú#∞ ux ^Œ∞~åfiã¨∞#‰õΩ#∞, "åx t+¨μºÅ‰õΩ#∞ Hõ_»∞ѨÙÅ∞ xO_»∞#@∞¡QÍ KÕã≤
^Œ∞~åfiã¨∞x HÀѨ=Ú#∞ (^Œ~°Ê=Ú#∞) áÈñQ˘>ˇì#∞.
Ü«∞[˝=~åǨÏ=¸iÎ `«# HÀ~°ÃÑ· Éèí∂^Õqx xÅ∞ѨÙH˘x, Hõ#∞flÅ xѨCÅ∞
~åÅ∞ÛK«∞O_»∞@ ñEz
Hõ. ....... 'cèHõ~°ã¨∂Hõ~°
`«#∞"˘Ok K«iOK«∞ ^Œ#∞[ ^Œ~åÊ=Ǩï`À<£. (ÉèÏQÆ.3-640)
(ÉèíÜ«∞=ÚñQ˘Å∞Ê =~åÇ¨Ï â◊s~°=Ú`À#∞#fl ^Œ#∞AÅ ^Œ~°Ê=Ú#∞ ǨÏiOK«∞
"åx`À.....)
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 629
^Õ"OÕ „^Œ∞ñ_»∞ QÀ‰õΩÅ=Ú ÃÑ· tÖÏ=~°¬=Ú#∞ ‰õΩi~ÚOѨQÍ NHõ$+¨μñ‚ _»∞ „QÆÇÏ≤ Oz
W@¡#∞H˘<≥#∞.
L. `«<˘flHõ ~ÚO`« ÔQ·H˘#~°∞† `«Ñ≤Êi† Ü«∂QÆ=Ú ¿ãã≤— ~°OK«∞ñ ^•
q∞#∞fl##∞O_ç QÀѨ‰õΩÅg∞ñ^Œ tÅÖò QÆ∞i~ÚOK«∞K«∞#fl "åñ
_»∞#fl`« x~°̊ˆ~O„^Œ qÉèí"Àu÷`« QÆ~°fi#QÍkè~°∂_è»∞ñ_≥·
Hõ#∞flÅñ QÍ#ñ _çO„^Œ∞ñ _ç@∞† QÆ~°fiѨ~°∞O _˘~°∞ñ QÍ# <Õ~°∞Û<Õ?
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.909)
Hõ. ^Õ=`« ÅO^Œé∞ ##∞fl#∞ I ¿ãqO`«∞~°∞† ~å[º=∞^Œ=Úñ *ˇO^Œ~°∞, K≥éѨO QÍ
=Å^Œ∞, =∂#ÉèíOQÆ=Úñ I QÍqOѨQÆ =ÅÜ«Ú âßOu QÆeÔQ_»∞ H˘éÔH·.
(910)
L#fl`«=∞QÆ∞ J=∞~åkèÑ`¨ º« =Ú ÅaèOz#^Œx ^Õ"OÕ „^Œ∞ñ_»∞ QÆ~fi° Ѩ~fi° `«=Ú <≥H¯˜ <åñ
_»∞. QÆ~°fi=Ú`À Hõ#∞fl QÍ#Hõ Ü«Ú<åflñ_»∞. QÀѨ‰õΩÅ∞ `«##∞ `«$}©HõiOz WO„^Œ
Ü«∂QÆ=Ú#∞ =∂x~°x PHÍâ◊=Ú #∞O_ç ~åà◊§"å# ‰õΩi~ÚOK«∞K«∞<åfl_»∞. WO„^Œ∞xH˜
K≥~∞° Ѩ٠KÕÜ∞« ‰õΩO_»QÆ "åxH˜ JǨÏOHÍ~°=Ú áÈ=Ù#@∞¡ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú ##∞H˘x QÀ=~°#ú
Ѩ~°fi`«=Ú<≥uÎ ^•x „H˜O^Œ QÀ=ÙÅ#∞ QÀáêÅ∞~°#∞ xeÑ≤ HÍáê_≥#∞. WO„^Œ∞#‰õΩ
QÆ~fi° ÉèOí QÆ=∞Ü≥∞º#∞.
=∞. ........„kÖ’Hõ ~å[º=∞^Œ=ÚO *ÏeOz x~°æ~°∞fiñ_≥·
ã¨∞~°aèO QÆ∂_ç |ÖÏi =zÛ HõxÜ≥∞<£ ™⁄O¿Ñk ^Œ∞+¨ì„=*Ë
â◊fi~° ^Œ∞~å‡# x~åHõi+¨μ‚ñ QÆ~°∞}Ï=iú+¨μ‚ NHõ$+¨μ‚x<£. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.935)
„áêi÷OѨQÍ NHõ$+¨μ‚ñ_»∞
=∞. J=∞~ånèâ◊fi~° ! ÅH˜;`Àñ ^Œye ~Ú@¡O^èŒ∞_»"≥· Ü«Ú#fl h
ã¨=∞^À„^ÕHõ=Ú „^Œ∞Oz "≥·K«∞@‰õΩ h [#flO|∞ ^ŒÑ≤ÊOzuO†
„|=∞^ŒN‰õΩÅ∞ ^ŒO_»^è•i #QÆ∞ #<£ ÉèÏqOѨ† Ô~"åfix x
Hõ¯=Ú ~°H˜ΔOѨñ ^ŒÅO`«∞ "åi #^èŒ#∞O QÍqO`«∞ [OÉèÏO`«HÍ !
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.945)
 630 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
âß. ã¨OѨ#∞flO _˘~°∞ñ QÍ#ÖËñ_»∞ `«#∞=Ù<£ ã¨O™ê~°=Ú<£ #q∞‡ Ç≤ÏO
ã≤OѨO EK«∞, ^Œi„^Œ∞ñ _≥`«∞Î=_ç â◊√+‘¯Éèí∂`«∞ñ_≥· zH˜¯ Ç≤ÏO
ã≤OѨO_»#∞ºÅ <å`«‡‰õΩ<£ ã¨=ÚÅ∞QÍñ lOuOK«∞ #\∫ì@ñ ^Œ
`«ûOѨ<åflO^èŒ∞# HõO[#O|∞ q#∞g∞ ^•i„^Œº =¸Ç≤ÏOѨQÆ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.394)
713. ^Œ~°Ê^Œó
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~°‡=~°Î‡x =~°Î=∂<å<åO ^Œ~°ÊO ^Œ^•fu - ^Œ~°Ê^Œó I
^èŒ~°‡=~°Î#∞Öˇ· QÆ~°fi=Ú ÖË#\˜ì "åiH˜ ^Œ~°Ê=Ú#∞ (ã¨O`À+¨=Ú#∞) (^Œ^•u)
HõeyOK«∞#∞. ^èŒ~°‡=~°Î#∞Öˇ· QÆifiOK«∞ "åi Ü≥ÚHõ¯ QÆ~°fi=Ú#∞ (<Õ#∞ ^èŒ~å‡`«∞‡ñ_»#∞
J#∞ QÆ~°fi=Ú#∞) (^•u-Å∞<åu) `˘ÅyOK«∞#∞.
„ѨǨ¡^Œ∞ñ_»∞ NǨÏix xëê¯=∞ Éèí‰õΩÎñ_≥· Q˘eK≥#∞. "åx ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú# '<Õ#∞
NǨÏi Éè‰í Ωõ ñÎ _»#∞— J#∞ QÆ~fi° q∞ã¨∞=∞O`«ÜÚ« ÖË^∞Œ . NǨÏi "åx`«O„_ç Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙñ
_»∞ ÃÑ@∞ì ÉÏ^èŒÅxflÜ«Ú `˘ÅyOz "åxx ã¨OǨÏiOz „ѨǨ¡^Œ∞x`À x@¡<≥#∞.
âß. ã¨O`À+≤Ozu h K«i„`«=Ú#‰õΩ<£, ã¨^Œƒù„^Œ=∞øñQÍHõ! h
Ü«∞O`«~åfiOzè`Ö« ÏÉè"í ∞≥ Å¡ñ QÆ~∞° }ÏÜ«∞`«∞OÎ _»"·≥ ~ÚK≥Û^ŒO
lO`«O *ˇO^Œ‰õΩ......... (ÉèÏQÆ.7-369)
NǨÏi "å=∞#∞ñ_≥· |eK«„Hõ=iÎ #∞O_ç ^•#=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOz „uq„Hõ=Ú_≥·,
qâ◊fi=Ú #O`«Ü«Ú Ü«∂„Hõq∞Oz, |ex =~°∞} áêâ◊=ÚÅ`À |OkèOK≥#∞. JѨÙ_»∞
„ѨǨ¡^Œ∞_»∞ =zÛ "å=∞#∞x`À x@¡<≥#∞.
ã‘. W`«xH˜ =Ú#∞fl h qO„^ŒÑ¨^ŒOazÛ <Õñ_»∞ „uѨC@Ü«Ú#∞ <≥éÜ«∞ "Õ∞Å∞
"≥∂ǨÏ<åǨÏOHõ$u =¸ÅO|∞ QÆ~åfiO^èŒ`«=∞ã¨qHÍ~°O|∞ ^•x =∂xÊ
Hõ~°∞} ~°HΔ̃OK«∞@QÍHõ |OkèOK«∞>Ë? `«`«Î fiA˝#‰õΩ =∞¿ÇÏO„^Œ`«fi"Õ∞Å?
h áê^ŒHõ=∞ÅO|∞ xÜ«∞uñ Q˘eÛ# ^•xñ É’Å∞<Õ ã¨∞~°~å[º Éè’QÆѨ~°`«?
`Õ. QÆ~°fi"Õ∞áê~°ñ QÆ#∞flÅ∞ QÍ#~å=Ù† I K≥=ÙÅ∞ q#~å=Ù† z`«ÎO|∞ ã≤‰õΩ¯=_»∞#∞†
=∞éK«∞ h ¿ã=ÅxflÜ«Ú =∞Ç≤Ï=∞ =∂xÊ I "Õ∞Å∞ ¿ãã≤uh "Õ∞\˜ "Õ∞~° ã¨∂Ñ≤.
(ÉèÏQÆ. 8-652)
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 631
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ HÍoÜ«Úx Ѩ_»QÆÅÃÑ· <å@º=Ú KÕÜ«∞QÍ |Å=Ú H©Δ}˜Oz,
„áê}ÏáêÜ«∞ ã≤÷uH˜ ñ*ËÔ~#∞. JѨÙ_»∞ HÍoÜ«Úx ÉèÏ~°ºÅ∞ =zÛ NHõ$+¨μ‚x x@∞¡
ã¨∞uÎ Ozi.
Hõ. „‰õÄ~å`«∞‡Å ^ŒO_çOѨQÆ I ^è•~°∞}˜ÃÑ· #=`«iOz `«#Ô~_ç h H©
„‰õÄ~å`«∞‡x ^ŒO_çOK«∞@ „‰õÄ~°`«fi=Ú QÍ^Œ∞ ™ê^èŒ∞ QÆ∞}=Ú QÆ∞}Ï_论!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.673)
Hõ. x„QÆǨÏ"≥∞ =∞=Ú qëêã¨∞ºÅ I #∞„QÆ∞Å tH˜ΔOK«∞ >ˇÅ¡? #∂Ç≤ÏOѨ =∞Ǩ
#∞„QÆǨÏ=Ú QÍHõ =∂ H© I x„QÆǨÏ=Ú qëê㨺ÉèÏ= x~°æuñ*ËÃã<£.(675)
714. ^Œ$ѨÎó
â◊O.ÉèÏ. ™êfi`å‡=∞$`«~°™ê™êfi^Œ<åxfl`«ºO „Ѩ=Úk`«ó - ^Œ$ѨÎó I
`«# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú JQÆ∞ P`å‡=∞$`«~°ã¨=Ú#∞ ZšѨC_»∞ áê#=Ú KÕÜ«Ú@KÕ
'^Œ$ѨÎó— Ü«∞QÆ∞#∞.
`Õ. bÅ <åf‡Ü«∞ áê^•OQÆ∞m qx~°æ
`å=∞$`«=Ú „QÀe#\˜ì =∞Ǩ`«‡... (ÉèÏQÆ.10㨯O.331)
715. ^Œ∞~°ú~°ó
â◊O.ÉèÏ. # â◊Hͺ ^è•~°}Ï Ü«∞㨺 „Ѩ}˜^è•<åk+¨μ ã¨~Àfiáêkèqx~°∞‡HõÎ`åfi`ü, `«^ä•Ñ≤
`«„`«Ê™ê^Œ`«ó ÔH·tÛ^Œ∞ÌóMË# ^è•~°º`Õ Ç¨Ï$^ŒÜÕ∞ [<å‡O`«~° ã¨Ç¨Ï„¿ã+¨μ ÉèÏ=<å
Ü≥∂QÍ`ü `«™ê‡`ü ^Œ∞~°ú~°ó I
''ˆH¡â’-kèHõ`«~°¿ãÎëê=∞=ºHÍÎã¨HõÎ KÕ`«™ê"£∞ I
J=ºHÍÎÇ≤Ï QÆu ~°∞ÌóYO ^ÕǨÏ=kƒù ~°"åѨº`Õ II—— (Éèí.w.12-5)
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨~Àfiáê^è∞Œ Å #∞O_ç q=ÚH˜Î á⁄Ok#"åñ_»∞. x~åHÍ~°∞ñ_»∞. x~°∞}æ ∞ñ
_»∞. HÍ=Ù# "åxx „Ѩ}˜^è•#=Ú #O^Œ∞ („Ѩ}˜^è•#=∞#QÍ =∞Ǩ„Ѩܫ∞`«fl=Ú,
z`«ÎÜÕ∞HÍ„QÆ`«, ã¨=∂kè, J`«ºO`« ÉèíH˜Î Ü«∞#∞ J~°÷=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù) ZO`« „â◊=∞KÕ QÆ∂_»
^è•~°} KÕÜÚ« @ â◊Hºõ =Ú QÍ^Œ∞. S##∞ ÉèQí =Æ ^Œ#∞„QÆÇϨ =Ú =Å# [<å‡O`«~° ã¨Oáêk`«
ÉèÏ=<å Ü≥∂QÆ=Ú =Å# <≥O`«Ü≥∂ „â◊=∞`À ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú# ^èŒiOѨñ|_»∞#∞. HÍ#
'^Œ∞~°~ú ó° — Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 632 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
''ˆH¡â’-kèHõ`«~°ó—— Ü«∞#∞ w`å â’¡Hõ=ÚÖ’ J=ºHõÎ (x~°∞æ}) Ѩ~°„|Ǩχ=Ú
#O^•ã¨HΘ QÆÅ"åiH˜ (ã¨Q∞Æ }Àáê㨉Ωõ Å HõO>ˇ) „ѨÜ∂« 㨠KåÅ Ü«∞kèH=õ ÚQÍ #∞O_»∞#x
K≥ѨÊ|_ç#k.
=∞. [Ѩ ^•# „=`« ÃÇÏ∂=∞ ã¨OÜ«∞=∞ `«Ñ¨™êûfi^蕺ܫ∞ =ÚYºO|∞Å<£
xѨÙ}∞Öò QÀiÜ«Ú <Õ qÉèí∞<£ =∞#=ÚÅ xflÅÊOQÆÖË ~°\ ˜ì ã¨
kfiѨÙÖÏHÍ~°∞xÃÑ· =∞Ǩ=∞Ç≤Ï=ÚÃÑ· qâıfiâ◊√ÃÑ· g∞ Hõ[
„㨠Ѩ@∞^蕺#=Ú e@∞ì xÅ∞Û<≥? Éèí=KåÛi„`«=ÚÖò z„`«=ÚÖò.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1463)
716. JѨ~ål`«ó
â◊O.ÉèÏ. # JO`«Ô~· ~åQÍkaè~åƒÃǷϺ~°Ñ≤ ^•#"åkaèó â◊„`«∞aèó Ѩ~ål`« Wu JѨ~ål`«ó I
JO`«~°=ÚÅQÆ∞ HÍ=∞„HÀ^è•^Œ∞ÅKÕ QÍx, ÉÏǨϺâ◊„`«∞=ÙÅQÆ∞ Ç≤Ï~°}ºHõtáêk
~åHõΔã¨∞ÅKÕ QÍx F_çOѨñ |_»ñ_»∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'JѨ~ål`«∞ñ_»∞—.
Hõ. q∞H˜¯e q*Ï˝#O|∞#
[Hõ¯ñQÆ kQÆq_çz "≥·i +¨_»fi~°æO|∞<£
éˇHõ¯Å∞ =zÛ# qǨÏQÆ=Ú
„QƉõΩ¯# h_»O|∞ q_»∞K«∞ Hõ~°}˜ #∞k`«∞ñ_≥·. (ÉèÏQÆ.9㨯O.588)
Hõ. HÍ~°∞}HÀ`«Î=Úñ _»QÆ∞ ǨÏi
HÍ~°∞}º=Ú Hõ`«# #`«ñ_»∞ Ѷ¨∞#∞ñ_≥· ÔQeK≥<£
„QÆ∂~°=ÚÅQÆ∞ q+¨Ü«∞O|∞Å
#∂~°Hõ ÔQÅ∞=OQÆ â◊‰õΩÎñ_˘Hõ¯ñ_»∞ QÆÅñ_Õ. (ÉèÏQÆ.9㨯O.589)
717. qâ◊fi=¸iÎó
â◊O.ÉèÏ. qâ◊fiO =¸iÎ~°ã¨º ã¨~åfi`«‡Hõ`åfiku - qâ◊fi=¸iÎó I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨~åfi`«‡‰õΩñ_»∞. K«~åK«~° [QÆ`∞« Î #O`«ÜÚ« `«# â◊s~°=ÚQÍ QÆÅ"åñ
_»∞ QÍ# 'qâ◊fi=¸iÎó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 633
=K«. „|Ǩ‡O_»O|∞ N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x ã¨∂÷Å â◊s~°O|QÆ∞@O *Ëã≤ „|Ǩ‡O_»O
ɡ=fi~°∞ =i‚O`«∞ Ô~=fi~°∞ qO^Œ∞~°∞ "å~°Å‰õΩ ã¨HõÅ „âıÜ«∞ã¨∞ûÅ∞O QÆÅ∞QÆ∞†
hâ◊fi~° ã¨∂÷Åâ◊s~°O|∞ñ ^≥eã≤# "åiH˜ „â◊^•úÉèí‰õΩÎÅO *Ëã≤ ã¨∂Hõ;^ÕǨÏO|∞
<≥é∞OQÆ=K«∞Û† Éè∂í nfiѨ =~°¬ ã¨i ^Œ„k #Éèãí û¨ =Ú„^Œ áê`åà◊ kVfl~°H`õ å~åQÆ}
Ö’Hõ ã¨Oã≤÷`«O|~Ú# ã¨HõÅ r=xHÍÜ«∞ºOɡ· NǨÏi ã¨∂÷Åâ◊s~°=Ú
J^Œ∞ƒù`O« |∞. (ÉèÏQÆ.5-2P.164)
P. P„â◊~ÚOK«∞ [#∞Å HÍ#O^Œ ã¨O^ÀÇ¨Ï I g∞ñ ^ŒÅOz qq^èŒ ¿ÇÏÅ`À_»
#„ѨѨOK«‰õΩO_» =Ü«Úºñ „|ѨOK«O|∞ I "≥ÅÜ«Úñ*ËÜ«Ú n=Ù qâ◊fi=¸iÎ!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ. 575)
ã‘. ã¨$+≤ìKÕ <≥=fiñ_»∞ KÕ`«# Ѩ_»‰õΩO_»∞? ã¨$+≤ì Ü≥∞=fix KÕñ`«KÕ [xOK«∞?
[QÆ=ÚÅ∞ x„kOѨ *ÏQÆ~∂° Hõ`<« ˘Ok Ü≥∞=fiñ_»∞ „|Ǩ‡O_» "≥∞é∞ñQÆ∞K«∞O_»∞
<å`«‡HÍ^è•~°O|∞ #dÅO|∞ <≥=fiñ_Ò? <≥=fix x[^èŒ#O aO`« Ѩ@∞ì
ÉÁ_»QÍ# ~å‰õΩO_»ñ ÉÁ_»QÆ#∞? <≥=fiñ_Õ <≥=fix ^Œ$+≤ìH˜ <≥^Œ∞~°∞ ÖË^Œ∞?
P. [##=$kú xÅÜ«∞ ã¨OQÆuñ *ˇO^ŒHõ I Ü≥∞=fiñ _≥_»Ñ¨‰õΩO_»∞ <≥Å¡ Ü≥∞_»Å?
^Œ# =∞ǨÏ`«Î fiã¨O[˝ñ ^Œ`«Î fi"≥∞=fiñ_»∞ ^•# I qâ◊fi~°∂ѨÙñ _»#ñQÆ qã¨ÎiÅ∞¡.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.10)
718. =∞Ǩ=¸iÎó
â◊O.ÉèÏ. âı+¨Ñ¨~°ºOHõâß~Ú<À-㨺 =∞ǨÏf =¸iÎiu - =∞Ǩ=¸iÎó I
KåÅ ÃÑ^ŒÌk Ü«∞QÆ∞ âı+¨Ñ¨~°ºOHõ=ÚÃÑ· â◊Ü«∞xOz Ü«ÚO_»∞@KÕ q+¨μ‚=¸iÎ
'=∞Ǩ=¸iÎó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. `«ÅH˘x ѨOK«Éèí∂`«„Ѩ=~°ÎHõ "≥∞ÿ# Éèí∂i=∂Ü«∂QÆ∞}ã¨∞Êù~°}ñ l‰õΩ¯
Ѩ_»Hõ, Ö’HõO|∞Å∞ |=nÜ«∞ [~î°~°O|∞Ö’ xeÊ Ñ¶¨∞#ã¨=∂Ö’ÅK«@∞Å
ã¨~°fiOHõëÈi‡ cè+¨}"åiú #_»∞=∞#∞ Ѷ¨}˜~å[Éè’QÆ `«ÅÊO|∞#O^Œ∞
Ü≥∂QÆx„^•~°u #∞O_»OQÆ.... (ÉèÏQÆ.3-309)
 634 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã‘. P Éè’y Éè’QÆѨ~°ºOHõ =∞^茺O|∞# =Å<˘Ñ¨Ê ѨK«Ûx =Å∞= "åx
"Õ∞Ѷ¨∞O|∞ ÃÑ·#∞#fl "≥∞~°∞ñQÆ∞ K«O^ŒO|∞# ã¨∞~°=Ú# N^Õq Ü≥ÚѨC"åx
=Úã¨∞~°∞ `Õñ@∞Å∞ qÑ¨Ê =ÚYK«`«∞+¨¯=Ú QÆÅ `«#Ü«Úñ _®_≥_ç ÉÁ_»∞¤ñ
^Œq∞‡ñ"åxñ QÆ^eŒ # |ǨïѨ^„Œ Hõ=∞qâı+O¨ |∞Å ~°==Ú ã¨∂ÃÑ_ç #∂ѨÙ~°=ÚÅ "åx
P. [Å[QÆ~°ƒù ~°∞„^Œ ã¨#Hõ ã¨#O^Œ# I ã¨kÌfi*Ï=∞~° „Ѩâ◊㨺=∂#
K«i`«∞ñ_≥·# "åx ™œO^Œ~°ºYxÜ≥ÿ∞# I "åx <˘Hõ¯ ѨÙ~°∞+¨=~°∞ºñ QÍOK≥.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1232,1233)
=∞.HÀ.~°O`«∞ ¿ãÜ«ÚK«∞ "å`«^èŒ∂`« Hõ~åà◊ ÉèíOQÆ∞~° ÉèíOQÆ ^Œ∞
~åÌO`« ã¨O`«`« ™êQÆ~À^ŒHõ `«ÅÊ "≥ÚOk =ã≤OK«∞ „|
ǨχO`«"åxx ÉÁ_»∞¤ñ^Œq∞‡x "åñz HÍz# <Õ~°Ê iO
`«O`«"åñ _»#~åx Ü≥ÚO@i Ü«∂^ŒiOK«∞ =∞=ÚO QÆ$Ѩ<£.
(ÉèÏQÆ.6㨯O.329)
719. nѨÎ=¸iÎó
â◊O.ÉèÏ. 1. náêÎ *Ï˝#=∞~¸ =¸iÎó Ü«∞¿ãºu 2. ¿ãfiK«ÛùÜ«∂ QÆ$Ç‘Ï`å `≥·[ã‘
=¸iÎó náêÎ J¿ãºu "å I
1. 'nѨΗ =∞#QÍ *Ï˝#=Ú. Ѩ~°=∂`«‡ *Ï˝#ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ QÍ# 'nѨÎ=¸iΗ
Ü«∞QÆ∞#∞.
''ã¨`º« O *Ï˝#=∞##ÎO „|Ǩχ—— (`≥.· L.2-1) Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº g∞ q+¨Ü∞« =Ú#∞
`≥Å∞ѨÙK«∞#flk.
Hõ. *Ï˝#O|∞ ^Œ$+≤ì #~°∞#‰õΩñ I QÍ# #Ü«∞#Ç‘Ï#∞ #_»=Ù Hõ~°}˜ Ü«∞QÆ∞@ñ „|
*Ï˝# qÇ‘Ï#∞x #_»=_ç I nx <≥é∞ñQÆ =ÅÜ«Ú <≥é∞Hõ ^≥zÛH˘#OQÆ<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.4P.298)
=∂#=Ù#‰õΩ x["≥∞ÿ# K«∂Ѩ٠*Ï˝#"Õ∞ QÍx Hõ#∞fl HÍ^Œ∞. =ÚO^Œ∞ *Ï˝#=Ú#∞
ã¨OáêkOK«∞H˘#=Öˇ#∞.
Hõ. *Ï˝#=∞ ~ÚO^èŒ#=ÚQÆ q I *Ï˝<åyflO „||Åñ*ËÜ«∞ [~°Ü«Ú =∞~°}=Ú<£
<å<åq^èŒ ^Œ∞óYO|∞Å∞ I ÖËx Ü«∞=∞$`« =∞HõΔ~°O|∞ ÖˇÃã· û `ÀñK«∞<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.4P.317)
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 635
#~°∞ñ_»∞ `«#Ö’x q*Ï˝#=Ú<Õ =O@K≥~°‰õΩQÍ "å_»∞H˘#∞K«∞, *Ï˝<åyfl
~°QÆ∞ÖÁ¯#∞#@∞¡ KÕã≤ „Ѩ[fieOѨñ*ËÜ«∞QÆey#KÀ, #`«xH˜ [~å=∞~°}=ÚÅ#∞ x`«~°
Ö∫H˜Hõ ^Œ∞óYѨ~O° Ѩ~Å° ‰õΩ ^Œ∂~°"∞≥ #ÿ J=∞$`«`fi« ã≤kú (P`«‡*Ï˝#=Ú) HõÅ∞QÆ∞#∞. J`«_∞»
^èŒ$="≥∞ÿ# "≥∂HõΔã≤÷ux ñ*Ë~°∞H˘#∞#∞.
2. „ѨHÍâ◊ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú QÆÅ â◊s~°=Ú#∞ `«# ~ÚK«ÛùKÕ ^èŒiOK≥#∞ QÍ#
'nѨÎ=¸iÎó— Ü«∞QÆ∞#∞.
''kq ã¨∂~°º ã¨Ç¨Ï„ã¨ã¨º Éèí"Õ^Œ∞ºQÆ=^Œ∞u÷`å I
Ü«∞k ÉèÏã¨û^Œ$j ™ê ™êº^•ƒùã¨ã¨Î㨺 =∞Ǩ`«‡#ó—— II (Éè.í w.11-12)
PHÍâ◊=Ú #O^Œ∞ "ÕÅH˘Åk ã¨∂~°∞ºÅHÍOu Ü≥ÚHõ¯™êiQÍ |Ü«∞Å∞^Õi#KÀ
<≥O`« HÍOu Ü«ÚO_»∞<À Jk Ѩ~°=∂`«∞‡x HÍOuxñ É’e Ü«Ú#flk.
=∞. XHõ "ÕÜ«∞~°∞¯Å∞ QÆ∂_»∞QÆ\ ˜ì Hõ~°∞"≥· Ü«Ú^Œº„`«ÊÉèÏÉèí∂u`À
<˘Hõ~°∂ÃÑ· K«#∞^≥OK«∞ =∂_ç¯ Ç¨Ïi ^• <˘áêÊÔ~† <å "ÕÅ∞ѨÙÖò
qHõÖÏÖ’Hõ#∞Öˇ·, q+¨}‚=∞`«∞Öˇ·, q„ÉèÏO`«∞Öˇ· „"≥∂ÅñQÍ
#Hõ â◊OH˜Ozi H˘O`« „á⁄^Œ∞̆ qÉèí∞ñ QÍ#O É’Å∞<Õ "åiH˜<£ !
(ÉèÏQÆ.8-159)
720. J=¸iÎ=∂<£
â◊O.ÉèÏ. Hõ~°‡x|O^èŒ<å =¸iÎ~°ã¨º # q^Œº`« Wu - J=¸iÎ=∂<£ I
Hõ~‡° [#º"≥∞#ÿ â◊s~°=Ú QÆÅ"åñ_»∞ =¸iÎ=∂<£ JQÆ∞#∞. J@∞Å QÍHõ Ѩ~=° ∂`«‡
`«# ~ÚK«Ûù KÕ`<« Õ Ü«∞=`å~°=ÚÅO^Œ∞ â◊s~° ^è•~°}=Ú KÕÜÚ« #∞. Hõ~‡° x|O^è#Œ "≥∞#ÿ
=¸iÎ ÖËx"åñ_»∞ QÍ# 'J=¸iÎ=∂<£— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. `«qe Ѩ^•~°÷ÉèË^Œ ÉèË^Œ „QÍǨÏHõ=ÚÖˇ·# K«‰õΔΩiO„kÜ«∞=ÚÅ ã¨~°qñ E_»
QÆÅ∞QÆ∞ h ~°∂ѨO|∞ QÆ_ñ» y =∂Ü«∂=∞Ü«∞O |QÆ∞, #ã¨^fiŒ ºuiHõÎ =∞QÆ∞K«∞ =∞é˜ÜÚ«
*Ï˝<å~°÷ HÍ~°} ã¨`åÎ fik QÆ∞}=ÚÅ HÍ„â◊Ü«∞Éèí∂`«"≥∞ÿ Ü«∞Å~°∞K«∞#fl
x~°∞Ѩ=∂HÍ~°O|∞ h‰õΩ qÅHõΔ} "≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞ ##∞K«∞ <Õ <å`«‡ñ QÆÅñ`«∞
(ÉèÏQÆ.4㨯O.179)
ã‘. U ~°∂Ѩ=Ú#ñ ÉÁO^Œ ˆHáê~°∞^Œ∞=Ù h=Ù† (ÉèÏQÆ.8-387)
 636 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
721. J<ÕHõ=¸iÎó
â◊O.ÉèÏ. J=`åˆ~+¨μ ¿ãfiK«ÛùÜ«∂ Ö’HÍ<å=Ú=HÍi}©ó |Ç‘Ïfi~°∂‡iÎ~°ƒù[`« Wu -
J<ÕHõ=¸iÎó I
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ~å=∞ Hõ$ëê‚k Ü«∞<ÕHõ J=`å~°=ÚÅO^Œ∞ â◊s~° ^è•~°}=Ú
KÕÃã#∞. D â◊s~°^•è ~°}=ÚÅ∞ Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ Hõ~‡° [#º=ÚÅ∞ QÍ=Ù. Ö’HÀѨHÍ~°=Ú#ÔH·
`«# ~ÚK«Ûù`À<Õ Ü«∞<ÕHõ =¸~°∞ÎÅ∞QÍ #=`«iOK≥#∞. HÍ# 'J<ÕHõ=¸iÎó— Ü«∞#ñ
|_≥#∞.
=K«. Ñ≤`å=∞ǨïO_»∞ <å~°^∞Œ # H˜@x¡ Ü≥∞. '=ÚhO„^•! ѨÙO_»sH͉õΩΔ O _»OwHõiOz#
bÖÏ=`å~°Hõ^ä• =$`åÎO`«O|∞ <Õ#∞ h‰õΩ <≥é˜OyOK«∞ #O`«‰õΩ =Ú#fl ǨÏi
=~åǨ  ^Œ º =`å~° O |∞ ÅOwHõ i Oz `« „ `« Ê Ü≥ ∂ [#O|∞Å nÔ ~ Û,
=∞#fiO`«~å=`å~°O|∞ ÅOwHõiOK≥ #qÜ«Ú (WOHõ#∞) #OwHõiOѨñQÆÅq
Ü«Ú<≥· Ü«Ú#flÜ«∞q. =~°Î=∂#O|∞ ^èŒ#fiO`«i, Ѩ~°â◊√~å=∂=`å~°O|∞Å∞
^•eÛ Ü«Ú#fl"å_»∞, ÉèÏqHÍÅO|∞# N~å=∂^Œº=`å~°O|∞Å #OwHõiOѨO
QÆ Å "åñ,_» =∞‡Ç¨  `« ∞ ‡O_» ∞ 㨠$ ëêì ºk HÍ~° º Éè Ë ^ Œ O |∞Å H˘~° ‰ õ Ω
=∂Ü«∂QÆ∞}Ï=`å~°O|∞ÅO^Œ∞, |Ǩïâ◊H^Θ •è ~°}∞O_≥#· ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ ã¨~åækx
^ŒÑ¨ã¨∞ºÅ#∞ <Õ#∞#∞, |∞∞+≤QÆ}O|∞Å∞#∞ #=„Ѩ*ÏѨ`«∞Å∞#∞<≥· Ü«∞=`«iOz
qâ’fi`åÊ^Œ#=Ú QÍqOK«∞K«∞O_»∞, ^èŒ~°‡O|∞#∞ q+¨μ‚O_»∞#∞ Ü«∞[˝O|∞Å∞#∞
=∞#∞=ÙÅ∞#∞ xO„^•k ^Õ=QÆ}O|∞Å∞#∞ ^è•„fѨ`∞« Å∞#∞ #~Ú Ü«∞=`«iOz
[QÆO|∞Å ~°HOΔ̃ K«∞K«∞O_»∞, #^è~Œ ‡° O|∞#∞ ~°∞„^Œ∞O_»∞#∞ =∞ÃÇÏ∂~°QOÆ |∞Å∞#∞
~åHõΔ™êhHõO|∞Å∞#∞ <≥· Ü«∞=`«iOz qÅÜ«∞O|∞ <˘OkOK«∞K«∞O_»∞,
x`≥éÎ OQÆ∞#O |~°"∞Õ â◊fi~°∞O_»∞#∞ ã¨~åfi`«‡‰õΩO_»∞#∞ <≥#· ǨÏi qâ’fi`«ÊuÎ ÅÜ«∞
¿ÇÏ`«∞Éèí∂`«∞O_≥· qÅã≤Å∞¡, ^èŒ~°}© ˆ~}∞=ÙÅ #~Ú#QÆ}∞uOѨ #ÅqÜ«∞QÆ∞O
QÍx Ü«∞=∞‡Ç¨`«∞‡x bÖÏ=`å~å^Œ∞ƒù`« Hõ~‡° O|∞Å∞ ÖˇH¯õ "≥@ì <≥=fiiH˜ #â◊Hºõ Oɡ·
Ü«ÚO_»∞, h‰õΩ ã¨OHˆ ÑΔ ¨ ~°∂ѨO|∞# #∞Ѩ#ºã≤Ozu ã¨qã¨~Î O° |∞QÍ <≥éO˜ yOѨ
<å‰õΩ#∞ ^Œ~°O|∞ QÍ^Œx# ##∞ºÅO *ˇÑ¨Ê<ÕÅ! (ÉèÏQÆ.2-199)
Jx ~Ú@∞¡ „|Ǩχ <å~°^∞Œ #‰õΩ ÉèQí "Æ å#∞x Ü«∞<ÕHõ Ü«∞=`å~°=ÚÅ#∞ QÆ∞iOz
K≥ÃÑÊ#∞.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 637
=K«. 'Z=fi_»∞ <å=∞~°∂ѨO|∞Å∞ ÖˉõΩO_çÜ«Ú, [QÆ^Œ#∞„QÆǨÏ=∞O|∞ H˘é‰õΩ
[#‡Hõ~°‡O|∞Å KÕ`« <å=∞~°∂ѨO|∞Å∞ QÆeæ `Õ[iÅ∞¡, #\˜ì Ü«∞#O`«∞O_≥·#
ÉèíQÆ=O`«∞O_»∞ „Ѩã¨#∞flO_»QÆ∞ QÍHõ !— (ÉèÏQÆ.6-217
NHõ$+¨μ‚x â◊H˜Îx ѨsH˜ΔOK« ^ŒÅz#"åñ_≥· „|Ǩχ QÀ=ÙÅ#∞, QÀáêÅ∞~°#∞
^•zÃÑ>ì̌#∞. JѨÙ_»∞ NHõ$+¨μ‚ñ_»∞
Hõ. QÀáêÅ ã¨∞`«∞Å∞ ÖË~°x I QÀÑ≤HõʼnõΩñ *ˇÑ¨Ê<ÕÅ? QÀáêʼnõΩÅ∞<£
QÀÑ≤HõÅ∞ #Å~° ÉÏÅ∞~° I „ˆH=ÙÅ ~°∂Ѩ=ÚÅ <Õñ [iOK≥^Œ ##∞K«∞<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.510)
=∞. Hõ~°=ÚÖò áê^Œ=ÚÅ∞<£ t~°O|∞ Å=ÅQÆflO|∞Öò =ÚYO|∞Öò Éèí∞*ÏO
`«~°=ÚÖò =Ú‰õΩ¯Å∞ñ QÆ#∞flÅ∞<£ „â◊=}=ÚÖò ^ŒO`å^Œ∞Å∞<£ ^ŒO_» HÍO
|~° „㨈Qfi}∞ qëê} Éèí∂+¨} ѨÜ≥∂ ÉèÏëê QÆ∞}ÏMϺ# `«
`«Ê~°`«Öò g_»fi_»‰õΩO_»ñ ^•ÖˇÛ qÉèí∞ñ _® =`åû~°ƒùHÍHÍ~°=ÚÖò (511)
Hõ. ~°∂ѨO|∞ ÖˇÅ¡ #QÆ∞ |Ǩï I ~°∂Ѩ‰õΩñ _ç@∞ ÉÏÅ =`«û~°∂ѨO|∞Å`À
<Õáê~°∞>Ëq∞ KÀ^Œº=Ú? I ~°∂Ñ≤OѨñQÆ #`«x H˜`«~° ~°∂Ѩ=Ú QÆÅ^Õ?
(512)
Hõ. =∞~°Å∞Ѩ٠=∞xÜ≥∞_»∞ Hõ~Üΰ Ú« I =∞~°eOK«∞ ‰õΩ=∂~°‰Ωõ Å∞#∞ =∞~°Ö_ˇ ç „ˆH=ÙÖò,
ѨiH˜OѨ ^•#Ü≥ÿ∞ ǨÏi I =∞~°ÅO [<≥ bÅ`À_» =∞O^Œ‰õΩ #kèáê !
(513)
W@∞Å 'Hõ=∞ÅHõiH‚ ÍHÍ~°O|∞# #_»∞=∞ xez, =∞é˜ÜÚ« QÀѨã∞¨ O^Œ~∞° ÖˇO^Œ
éO^Œé‰õΩ #O^Œé~Ú ã¨∞O^Œ~°∞Å Hõ=e Ü≥∞_»ÅO ^•#∞#∞ ^Œ#Hõ=eÜ≥∞_»Å
ã¨∞O^Œ~°∞Å∞#∞ ^Õ[iÅ¡... (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1093)
Hõ. UHõ`«fiO |#º`«fi =∞
<ÕHõ`«fi=Ú QÆÅ∞QÆ∞ h =∞Ç≤Ï=∞ K«O^ŒO ÉÏ
Ö’H˜OѨ xѨÙ}∞ÅQÆ∞ ã¨∞
â’¡‰õΩʼnõΩO |~°=∞ Ѩ^Œ=Ú ã¨∞ÅÉèí=Ú âß~üV©æ !
(ÉèÏ~°.âßOu.4P. 239)
 638 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
P. =∂Ü«∞KÕ`« <≥é∞Hõ =∂e# "å~°Å∞ I ÃщõΩ¯ QÆ`«∞Å x#∞flñ ÉË~°∞H˘O^Œ∞,
Ô~é∞ñQÆ <Õ~°∞Û q|∞^èŒ∞ ÖËHõ z`«ÎO|∞# I xdÅ =¸~°∞ÎÖˇÅ¡ h= Ü«∞O„_»∞.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.89)
K«. Jq∞`«qǨ~°∞ñ _ôâ◊fi~°∞ñ _»#O`«∞ñ_»∞ ^• <˘Hõ<åñ_»∞ =∞Oz Å
QÆfl=Ú#ñ |^•é∞"ÕÅ Éèí=#O|∞ÅÖ’#ñ |^•é∞"ÕÅ ~°∂
Ѩ=ÚÅñ |^•é∞"ÕÅ #$ѨÉÏÅÅñ „cuñ |^•é∞"ÕÅ K«O
^Œ=ÚÅ qÉèí∂u <˘O^Œ∞K«∞ Ü«∞^ä•qkè`À =i~ÚOK≥ Éèí∂=~å!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.219)
J*ÏÜ«∞=∂<À |Ǩï^è• q*ÏÜ«∞`Õ (L.<å)
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞xH˜ [#‡=ÚÅ∞ LO_»=Ù. PÜ«∞# x`«º ã¨fi`«óã≤^úŒ `«`Ϋ fi=Ú. S##∞,
[_» KÕ`«# Ѩ^•~°÷=ÚÅ ~°∂Ѩ=Ú# |Ǩïq^èŒ=ÚÅ∞QÍ [xOK«∞K«∞#fl@∞¡QÍ
`ÀK«∞K«∞<åfl_»∞.
722. J=ºHõÎó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞^ŒºÑ¨º<ÕHõ=¸iÎ`«fi=∞㨺, `«^ä•=ºÜ«∞g∞^Œ$â◊ U"Õu # =º[º`« Wu -
J=ºHõÎó I
ÃÑ· <å=∞=ÚÖ’ #∞^ŒÇ¨ÏiOz#@∞Å Ü«∞<ÕHõ =¸~°∞ÎÅ∞ QÆÅ"åñ_≥·##∞, 'W`«ñ
_»∞ W\˜"ì åñ_»∞— Jx `≥eÜ«∞ñ^ŒQ∞Æ ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞ ~°∂Ѩ=Ú ÖËx"åñ_»∞ 'J=º‰õΩ—Î ñ_»Q∞Æ #∞.
''# ã¨^Œ$âı u+¨ìu ~°∂Ѩ=∞㨺—— (Hõ~î°.L.6-9)
''=∂Ü«∂¿ÇϺëê =∞Ü«∂ã¨$ëêì Ü«∞<å‡O Ѩâ◊ºu <å~°^Œ!
ã¨~fi° Éè∂í `«Q∞Æ }ÿ̌~∞° ºHõOÎ "≥∞=ÿ O =∂O „^Œ+μ¨ =ì ∞~°›ãI≤ I——
(ÉèÏ~°.âßOu 347-44)
Ü«∞#∞ „â◊√u 㨇 $u "åHõº=ÚÅ∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
Hõ. J=ºHõÎ `«`«Î fi=∞~°Ü«∞ñQÆ I #=ºHõÎO|Ü«Úº x\˜ì ^≥· ÅHõΔ º=∞QÆ∞<£
ã¨∞=ºˆHÎO„kÜ«∞ Éèí∂`å I k =º=Ǩ~å~°÷ eOQÆ^Œ$ëêìHõ$u Ü≥ÿ∞
(ÉèÏ~°.J~°}º.5P.86)
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 639
J=ºHõ"Î ∞≥ ÿ Ü«∞QÀK«~O° |QÆ∞ `«`Ϋ fiO - J"åV͇#ã¨QÀK«~=° Ú, Jx~°fiK«hÜ«∞=Ú
J#∞Éèí"≥·Hõ"Õ^Œº=Ú J~Ú#^Õ J~Ú##∞, Ö’Hõ =º=Ǩ~°OÖ’, WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ
Éè í ∂ `« = Úʼnõ Ω J#∞=~Ú# Éè Ï =#Ö’ eOQÆ É è Ë ^ Œ O `À ‰õ Ä _ç # ~° ∂ Ѩ = Ú`À
Hõ#∞Ñ≤OK«=K«∞Û#∞. P q^è=Œ ÚQÍ J=ºHõÎ `«`Ϋ fi=Ú#∞ Ö∫H˜‰Ωõ Öˇ#· =∂#=ÙÅ∞ „QÆÇÏ≤ OK«
gÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. J#QÍ J=ºHõÎ `«`«Î fiO =º=Ǩ~°=ÚÖ’ ™êHÍ~°=Ú QÍ=K«∞Û#∞.
Jã¨Å∞ Jk x~åHÍ~°=Ú. J=ºHõÎ=Ú.
=K«. =ºHÍÎ=ºHõÎOɡ· "≥·Ys „Ѩ}"å`«‡HõOɡ·# â◊|Ì„|ǨχO|∞=Å#O |~°=∂`«‡
Ü«∞=ºHÍÎ`‡« ‰õΩO_»Q∞Æ @O *Ëã≤ ѨiѨÓ~°∞O‚ _»∞#∞, =ºHÍÎ`∞« ‡O_»Q∞Æ @O*Ëã≤ ~ÚO„^•k
â◊‰Ωõ ºÎ Ѩ|$OÇ≤Ï`«∞O_»∞#∞<≥· HÍ#O|_»∞. (ÉèÏQÆ.3-388)
`Õ. =ºHõÎ =∞=ºHõÎ=Ú#∞ Ô~O_»∞ #=QÆ`«=ÚÅ∞
QÍHõ "≥∂HõΔO|∞ =∂~°æO|∞ QÍ#~å^Œ∞†
=ºHõÎ=∞k =∞$`«∞º ==ºHõÎ =∞=∞$`« =∞xÜ≥∞
#`«∞Å q*Ï˝# Ѷ¨∞#∞ñ_»∞ <å~åÜ«∞}∞O_»∞. (ÉèÏ~°.âßOu.4P.328)
"≥∂HõΔ=∂~°æ =∞=ÅOaOK«∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞ =ºHÍÎ=ºHõÎ=ÚÅ *Ï˝#=∞=ã¨~°=Ú.
=ºHõÎ=∞#QÍ =∞$`«∞º=Ù. J=ºHõÎ=∞#QÍ J=∞$`«=∞x q+¨μ‚=Ù K≥ÃÑÊ#∞.
Hõ. J#Ѷ¨∂! q#∞ =∞=ºHõÎO I |#∞#k ¢`≥·Ö’Hõº=Ú#‰õΩ <å^è•~°=Ú† ^•
x x=$uÎ ÅHõΔ}O |QÆ∞ I ##∞Ѩ=∞ ^èŒ~°‡=∞x Kå@∞ <åQÆ=∞Ѷ¨}˜`«∞Öò.
(329)
J=ºHõÎ=∞#ñ|_»∞ =¸Å„ѨHõ$u =ÚÖ’¡Hõ=ÚʼnõΩ PÅO|#"≥∞ÿ#k. ^•x
#∞O_çÜÕ∞ Ö’Hõ=ÚÅxflÜ«Ú [x‡Oz, ^•x Ü«∞O^Õ ÃÑiy z=~°‰õΩ ^•xÜ«∞O^Õ
ÅÜ«∞=∞QÆ∞K«∞#flq. P J=ºHõ=Î Ú x=$uÎ ÅHõ} Δ =Ú QÆÅk. P x=$uÎ=∂~°Oæ ™ê\˜ÖxË
Q˘Ñ¨Ê ^èŒ~°‡=∞x PQÆ=∞=ÚÅ∞ K≥ѨCK«∞#flq.
723. â◊`«=¸iÎó
â◊O.ÉèÏ. <å<åqHõÅÊ*Ï =¸~°ÎÜ«∞ó ã¨Oq^•Hõ$`Õó ã¨hÎu - â◊`«=¸iÎó I
'â◊`O« ã¨ÇϨ „㨠=∞Ü«Ú`«O ã¨~fi° =∂#O`«º"åK«H"õ ∞£ — I â◊`=« ∞#QÍ J#O`«=Ú.
 640 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ѩ~=° ∂`«‡ `«# ã¨OHõÅÊ=∂„`«=Ú KÕ`« #<ÕHõ ™ê÷=~° [OQÆ=∂`«‡Hõ=ÚÅQÆ∞ =¸~°∞ÅÎ #∞
^èŒiOK«∞#∞. Wq HõeÊ`« ~°∂Ѩ=ÚÖË. "åxÖ’x K≥·`«#º=Ú =∂„`«=Ú Ñ¨~°=∂`«‡ÜÕ∞.
'=â◊º "Õ∞ áê~°÷! ~°∂áê}˜ â◊`«â’-^äŒ ã¨Ç¨Ï„ã¨â◊ó I
<å<åq^è•x k"åºx <å<å =~å‚Hõ$fx K« II— (Éèí.w.11-5)
J<ÕHõ q^èŒ=ÚÅ∞QÆ #∞#flqÜ«Ú, JÖ∫H˜Hõ"≥∞ÿ#qÜ«Ú, qq^èŒ =~°‚=ÚÅ∞,
PHÍ~°=ÚÅ∞ QÆÅqÜ«Ú, Jã¨OMϺHõ=ÚÅ∞QÆ =iÎOK«∞#qÜ«Ú <å ~°∂Ѩ=ÚÅ#∞
QÍOK«∞=∞x NHõ$+¨μ_‚ ∞» J~°∞#˚ ∞x`À #<≥#∞. Ѩ~=° ∂`«‡Ü≥ÚHõ¯ K≥`· #« º=∞<ÕHõ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ
=ºHõÎ"≥∞ÿ#O^Œ∞# 'â◊`«=¸iÎó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
L. HÍÅ=Ú ^Õâ◊=Ú<£ „QÆ`«∞=Ùñ Hõ~°‡=Ú QÆ~°ÎÜ«Ú Éè’HõÎÜ«Ú<£ [QÆ
*Ï˚Å=Ú ^≥·==Ú<£ QÆ∞~°∞=Ù ™êOYº=Ú =∞O„`«=Ú #yfl Ü«∂Ǩï`«∞Öò
"Õà◊Å∞ q„ѨÙÅ∞<£ [##=$kúÅÜ«∞O|∞Å ¿ÇÏ`«∞Éèí∂`«=ÚÖò
bÅÅñ ^•#Ü≥ÿ∞ `«QÆ "≥eOÔQ_»∞ <≥Hõ¯\˜ `Õ[ g∞â◊√ñ_»∞<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.778)
Hõ. F <å^äŒ! Ѩ~°=∞ѨÙ~°∞+¨μñ_» I "≥· x[=∂Ü«∂ QÆ∞}O|∞ ÅOk#Hõ`«#<£
<å<åq^èŒ ^ÕǨÏ=ÚÅO I |∂#∞_»∞ ã¨QÆ∞}∞O_» =QÆ∞K«∞ |∞^èŒ#∞`« K«i`å!
(ÉèÏQÆ.4-478)
724. â◊`å##ó
â◊O.ÉèÏ. qâßfik =¸iÎ`«fiO Ü«∞`«ó J`« U= â◊`å##ó I
qâ◊fi=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #<ÕHõ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ#∞, J#O`«"≥∞ÿ#
=ÚY=ÚÅ∞ QÆÅ "åñ_»QÆ∞@KÕ`«#∞ Ѩ~°=∂`«‡ 'â◊`å##ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''ã¨~°fi`«ó áê}˜áê^ŒO `«`«û~°fi`À-HΔ̃ t~À=ÚY"£∞ I
ã¨~°fi`«ó „â◊√u=∞Ö’¡ˆH ã¨~°fi=∂=$`«º u+¨ªu—— II (Éè.í w.13-14)
Ѩ~=° ∂`«‡ JO`«@#∞ KÕ`∞« Å∞ HÍà◊√§ QÆÅkÜ«Ú, JO`«@#∞ Hõ#∞flÅ∞, `«ÅÅ∞,
=ÚY=ÚÅ∞ QÆÅkÜ«Ú, JO`«@#∞ K≥=ÙÅ∞ QÆÅkÜ«Ú #~Ú „ѨÑO¨ K«=Ú ã¨=∞ã¨=Î Ú#∞
"åºÑ≤OK«∞H˘x Ü«Ú#flk.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 641
ã¨Ç¨Ï„㨠j~üëê ѨÙ~°∞+¨ó ã¨Ç¨Ï„™êHõΔ ã¨û„ã¨áê`ü
㨠Éèí∂q∞O qâ◊fi`À =$`åfi - J`«ºu+¨ª ^ŒÌâßOQÆ∞Å"£∞.
„|Ǩ‡O_»=∞O`«Ü«Ú q~å@∞Ê~°∞+¨μx â◊s~°"Õ∞. WO^Œe ã¨HõÅ „áê}∞Å
â◊s~°∞Å∞#∞, Hõ#∞flÅ∞#∞ áê^Œ=ÚÅ∞#∞ P q~å@∞Ê~°∞+¨μx"Õ. Hõ#∞Hõ D "ÕÅ H˘Åk
`«ÅÅ∞#∞ Hõ#∞flÅ∞#∞, áê^Œ=ÚÅ∞#∞ W`«~° J=Ü«∞==ÚÅ∞#∞ "åx"Õ.
725. UHõó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ~°=∂~°÷`«ó ã¨*ÏfÜ«∞ q*ÏfÜ«∞ ã¨fiQÆ`« ÉèË^Œ qx~°∞‡HõÎ`åfi`ü - UHõó I
''UHõ"Õ∞"åkfifÜ«∞"£∞—— (Kèå.L.6-2-1) Wu „â◊√`Õó I
Ѩ~°=∂`«‡ `«`«Î fi=Ú XHõ¯\˜ÜÕ∞. `«#`À ÉÏ@∞ Ô~O_»=k ÖË^Œ∞.
''UHÀ =ÚMϺ#º`Õ¯=ÖÏó—— (<å=∞3-3-26) 'UHõ— Ü«∞#QÍ 'ˆH=Å=Ú— Jx
J~°÷=Ú.
ˆH=Å=∞#QÍ qt+¨ì, J™ê^è•~°}"≥∞ÿ#, â◊√^Œú"≥∞ÿ#, Jq∞„t`« Ü«∞x J~°÷=ÚÅ∞
QÆÅ=Ù. Ѩ~°=∂`«‡ ã¨*ÏfÜ«∞ q*ÏfÜ«∞ ã¨fiQÆ`«ÉèË^Œ ~°Ç≤Ï`«∞ñ_»∞. (q=~°}=Ú#‰õΩ
701 <å=∞=Ú#∞ K«∂_»=K«∞Û#∞) QÆ#∞Hõ ˆH=Å∞ñ_≥· 'UHõó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. ''`˘e¡@O „|à◊Ü«∞O|∞# QÆ∞}O|∞ÅO r=ÙÅ∞ b#~°∂ѨO|∞Öˇ· Ü«ÚO_»O
„|Ѩ O K« O |∞ „Ѩ = iÎ O Ѩ x 㨠= ∞Ü« ∞ O|∞# <˘O\˜ nÑ≤ O K« ∞ Ѩ Ù ~å}
ѨÙ~∞° +¨μO_ç`O« _»∞— (ÉèÏQÆ.1-235)
ã‘. ...'ã¨$+≤ìѨÓ~°fi=Ú#ñ [iÛOѨ <Õ <˘Hõ~°∞O_»ñ QÆey Ü«ÚO_»∞^Œ∞ g`«Hõi‡
#QÆ∞K«∞
ã¨=∞kèHõ ã¨∂÷Å ã¨∂Hõ; ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÅ∞ñ ^Œ`å¯~°} „ѨHõ$uÜ«Úñ ^ŒQÆ∞ =∞^ŒOâ◊
P. =∞O^Œ∞ b#"≥∞ÿ# #kfifÜ«ÚO_»<≥·, Ü«ÚO_»∞ <å‰õΩ ##º"≥ÚHõ\ ˜ ÖË^Œ∞.—
(ÉèÏQÆ.2-250)
=K«. [QÆ^Œ∞`«ÊuÎH˜ <åk Ü«∞O^Œ∞ <Õ <˘Hõ¯ñ_»# `Õ[iÅ∞¡K«∞O\˜. |Ç≤Ï~°O`«~°O|∞Å
"Õé˘Hõ¯\˜Ü«Ú ÖË^Œ∞ ã¨∞+¨μѨκ=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞ ã¨~°fiO|∞ b#O|QÆ∞@O *Ëã≤
ã¨O*Ï˝=∂„`«∞O_»∞#∞, #=º‰õΩñÎ _»∞#∞QÍ #∞O_»∞ r=Ùx ÉèOí y <˘Hõ¯_»# Ü«ÚO_»^∞Œ .
(ÉèÏQÆ.6-224)
 642 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
726. <≥·Hõó
â◊O.ÉèÏ. =∂Ü«∞Ü«∂ |Ǩï~°∂Ѩ`åfi<≥fl· Hõó I ''WO„^À =∂Ü«∂aèó ѨÙ~°∞~°∂Ѩ DÜ«∞`Õ——
(|$.L.6-2-1)
XHõ¯ñ_»∞ HÍx"åñ_»∞. =∂Ü«∞KÕ #<ÕHõ~°∂Ѩ=ÚÅ <˘O^Œ∞#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡
'<≥·Hõó— Ü«∞QÆ∞#∞ 'WO„^À— Ü«∞#∞ „â◊√u"åHõº=Ú 'ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ =∂Ü«∞â◊H˜ÎKÕ`« #<ÕHõ
q^èŒ=ÚÅ∞QÍ `≥eã≤H˘#ñ|_»∞K«∞<åfl_»∞— Jx `≥Å∞ѨÙK«∞#flk.
=K«. *Ï˝#~°∂ѨÙO_»∞#∞, Ѩ~°„|ǨχO|∞#∞ |~°=∂`«∞‡O_»∞#∞ hâ◊fi~°∞O_»∞#∞ #QÆ∞
Ѩ~=° ∞ ѨÙ~∞° +¨μO _ÕH~õ ∂° ѨO|∞ QÆey Ü«ÚO_çÜÚ« (725) ^Œ$â◊º „^Œ+Hì¨ ~õ }° O|∞Å
KÕ`«O |$^äŒQ̓ù=O|∞#∞ ÉÁO^Œ∞K«∞O_»∞. (726)
(ÉèÏQÆ.3㨯O.1023)
(721 <å=∞=Ú# =∞^ŒÇ¨ÏiOz# ÉèÏQÆ=`« Ѩ^Œº=ÚÅ#∞ WK«@#∞ Ü«∞#∞ã¨O^è•#=Ú
KÕã≤H˘#^ŒQÆ∞#∞.)
727. ã¨=ó
â◊O.ÉèÏ. ™È"≥∂ Ü«∞„`åaè+¨ØÜ«∞`Õ ™È-^èŒfi~°ó - ã¨=ó I
™È=∞Å`«#∞ Ñ≤O_ç ~°ã¨=Ú#∞ ™È=∞Ü«∂QÆ=Ú#O^Œ∞ LѨÜ≥∂yOK«∞^Œ∞~°∞.
HÍ# ™È=∞Ü«∂QÆ=Ú 'ã¨=ó— Ü«∞#|_»∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡ ™È=∞Ü«∂QÆã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ QÍ#
'ã¨=ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. 㨙È=∂™È=∞O|∞ÅQÆ∞ Ü«∞[˝O|∞Å∞ h=. (ÉèÏQÆ.3㨯O.426)
728. Hõó
â◊O.ÉèÏ. Hõâ◊≈|Ìó ã¨∞Y"åK«Hõó `Õ# ã¨∂ÎÜ«∞`« Wu Hõ I
''HõO „|Ǩχ—— (Kèå.L.4-10-5)
'Hõ— Ü«∞#QÍ ã¨∞Y=Ú. Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨∞Yã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ QÍ# 'Hõó— Ü«∞#∞ â◊|=Ì ÚKÕ
ã¨∞ÎuOѨñ|_»∞#∞. 'HõO „|Ǩχ— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
`Õ. `«qe ã¨∞Y~°∂Ѩ=Ú#∞ "≥∂HõΔ^•Ü«∞HõO|∞
<≥·# ~¸ Ü≥∂QÆ=∂~°æ "Õ∞ #O|!
h‰õΩ <≥é∞ñQÆ q=iOz K≥Ñ≤Êu, xk ^Œ$_è»O|∞
QÍQÆ ÉèíH˜Î ##∞+≤ªOѨ٠Hõ=∞Å#Ü«∞#! (ÉèÏQÆ.3㨯O.1040)
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 643
729. H˜O
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiѨÙ~°∞ëê~°÷~°∂Ѩ`åfi„^ŒƒÃǷχ= qKå~°ºq∞u - „|Ǩχ - H˜O I
''H˜O `«„^ŒƒÇ¨Ï‡ H˜ =∞^蕺`«‡O—— (Éèí.w.8-1)
ã¨HõŠѨÙ~°∞ëê~°ª ã¨fi~°∂ѨÙ_»QÆ∞@KÕ „|Ǩχ"Õ∞ qKåiOK«^Œy# "åñ_»∞. HÍ#
Ѩ~°=∂`«‡ 'H˜O— J#|_»∞#∞.
730. Ü«∞`ü
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞K«ÛùÉËÌ# ã¨fi`«ó ã≤^Œú=ã¨∂Î^ÕÌâ◊"åz<å „|Ǩχ xiÌâ◊º`« Wu „|Ǩχ 'Ü«∞`ü—I
''Ü«∞`À "å W=∂x Éèí∂`åx *ÏÜ«∞<ÕΗ— (`≥·.L. 3-1) Wu „â◊√`Õó I
XHõ =ã¨∞Î=Ù#∞ #∞^ÕÌtOz K≥ѨC@ 'Ü«∞`ü— Ü«∞QÆ∞#∞. „|Ǩχ=Ú WO`«‰õΩ
ѨÓ~°fi"Õ∞ ã≤kOú z Ü«Ú#fl Ѩ^•~°=÷ Ú QÍ# <å Ü«Ú^ÕtÌ OK«∞@ Ѩ~=° ∂`«‡#∞ QÆiOzÜÕ∞
Ü«∞QÆ∞#∞.
'Ü«∞`À"å— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú '^Õx #∞O_ç ã¨~°fiÉèí∂`«=Ú ÖÏq~°ƒùqOK«∞
K«∞#fl"À ^•xx „|Ǩχ=ÚQÍ QÆ∞iÎOѨÙ=∞x K≥ѨCK«∞#flk. [QÆ`«∞ÎÜ≥ÚHõ¯ [#‡=Ú#‰õΩ
HÍ~°}=Ú „|Ǩχ QÍ# 'Ü«∞`ü— <å=∞"åK«∞ºñ_»∞.
L. HÍ~°} HÍ~°º ¿ÇÏ`«∞=QÆ∞ HõO[^ŒàωõΔΩx HõO>ˇ ##∞º Öˇ
"åfi~°∞#∞ ÖË~∞° .... (ÉèÏQÆ.2㨯O.211)
731. `«`ü
â◊O.ÉèÏ. `«<Àfu „|Ǩχ - `«`ü I 'FO `«`«ûku xˆ~Ìâ’ „|Ǩχ}¢ã≤Îq^èŒó 㨇 $`«óI
(Éèí.w.17-23) Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
Ѩ~°=∂`«‡ `å<Õ „ѨѨOK« ~°∂Ѩ=Ú# qã¨ÎiOK«∞#∞. „áê}∞Å#∞ =$kú
<˘OkOK«∞#∞. QÍ# '`«`—ü Ü«∞QÆ∞#∞. 'FO `«`û« `ü— Ü«∞#∞ w`å "åHõº=ÚÖ’ ÉèQí "Æ å#∞_»∞
'`«`ü— <å=∞=Ú „|Ǩχ‰õΩ xˆ~ÌtOѨ|_ç#^Œx K≥ѨC@ „Ѩ=∂}=Ú.
â’¡II FO `«`«ûku xˆ~Ìâ’ „|Ǩχ} ¢ã≤Îq^èŒ ã¨‡ $`«ó (Éè.í w.17-23)
FO, `«`,ü ã¨`ü J#∞ =¸_»∞ Ѩ^=Œ ÚÅ∞#∞ Ѩ~„° |Ǩχ=Ú#∞ QÆ∞iOz K≥ÑC¨ #q.
Wq =∞ǨÏ`«Î~°â◊H˜Î, Ѩq„`«`«#∞ QÆey Ü«Ú#flq.
 644 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
™ê^艌 Ωõ _»∞ KÕÜÚ« Hõ~å‡#∞ëêª#=Ú #O^Œ∞ ÜÕ∞"≥#· ã¨fi~°, =~°,‚ „H˜Ü∂« ֒Ѩ=ÚÅ∞
ã¨OÉèqí Oz#KÀ FO, `«`,ü ã¨`ü J#∞ =¸_»∞ <å=∞=ÚÅ #∞K«ÛiOz# P ^À+¨=ÚÅ∞
áÈ~Ú â◊√^Œú=ÚÅ∞, Ѷ¨Å„Ѩ^Œ=ÚÅ∞ JQÆ∞#∞.
'FO `«„^ŒƒÇ¨Ï‡— J#∞ =∞O„`«=Ú `≥·`«ÎsÜ«∂^Œ∞ºÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’ K≥ѨÊ|_ç#k. FO,
`«`ü J#∞ Ѩ^Œ=ÚÅ∞ „|Ǩχ=∞x `≥Å∞Ѩ|_≥#∞.
'`«k`«ºaèãO¨ ^è•Ü«∞— (Éè.í w.17-25)
'`«`ü— J#∞ Ѩ^Œ=Ú#∞ LK«ÛiOzÜÕ∞ =Ú=Ú‰õΔΩ=ÙÅ∞ Ѷ¨ÖÏ¿ÑHõΔ ÖËHõ
ѨÅ∞q^èŒ=ÚÖˇ·# Ü«∞[˝ `«áÈHõ~°‡Å <åK«iOK≥^Œ~°∞.
â◊. PHÍâ◊O|∞# "Õ∞Ѷ¨∞|$O^Œ=Ú Ñ¶¨∞#Oɡ· ã¨#fl"≥∞ÿ n~°…"≥∞ÿ
ÜÕ∞HõOɡ· |Ǩï~°∂Ѩ"≥∞ÿ Ü«∞}ñQÆ∞#>Ë¡ ^Õ=Ù QÆ~°ƒùO|∞Ö’
Ö’Hõ„âı}˜ [xOK«∞K«∞<£ "≥∞ÅñQÆ∞K«∞<£ Ö’Ñ≤OK«∞ <å ^Õ=Ù ã¨∞
NHÍO`«∞<£ ǨÏiQÆ∂iÛ Ü«∂QÆ=ÚÅ∞¿ãÃã <åflǨï+¨μO _çÅ<£
(ÉèÏQÆ.9㨯O.563)
Hõ. q*Ï˝#q^èŒ=Ú Öˇé∞QÆHõ I `«^£A˝Å∞ h "å~°Îñ *ˇÑ¨Êñ ^Œ#∞ "åV‡#=ÚÖò
Ü«∞*Ë˝â◊ h‰õΩ xzÛ# I Ü«∞A˝Å∞ x#∞ñ |\˜ì ÔQÅ∞`«∞ ~°l`«∞ñ_» "≥·#<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.550)
ѨO_ç`«∞Å∞ `å=Ú q=iOK«^ŒÅz# ^•xx 'Jk— Jx q=iOK≥^Œ~°∞.
â◊s~°=Ú#∞, "å‰õΩ¯#∞, =∞#ã¨∞û#∞ P Ѩ^Œ=Ú`À<Õ K≥ѨC^Œ∞~°∞. "åxÖ’ #∞#fl '<Õ#∞—
J#∞ 'x#∞fl— `≥eã≤H˘#ÖË~°∞. J@∞¡ `≥eã≤H˘#∞@ÜÕ∞ q*Ï˝#=Ú. ^•xx á⁄O^Œ∞@‰õΩ
Ü«∞uflOK«~°∞. '<Õ#∞— J#|_»∞ JO`«~åºq∞ 'Jk— Jx =º=ǨÏiOѨ|_»∞ K«∞O_»∞#∞.
J@∞¡ `≥eã≤H˘#ÖËHõáÈ=Ù@‰õΩ "åiÖ’ #∞O_»∞ '<Õ#∞— J#∞ JǨÏOHÍ~°=Ú
„Ѩu|O^èHŒ =õ ÚQÍ #∞O_»∞#∞. JO`«~åºq∞ =~Ú# h J#∞„QÆÇϨ =Ú KÕ`<« Õ `≥eÜ«Ú@‰õΩ
™ê^躌 =∞QÆ∞#∞. h J#∞„QÆÇϨ =Ú#∞ á⁄Ok#ѨÙ_∞» =¸_è∞» ñ_≥#· #∞ x#∞fl `≥eã≤H˘#QÆÅ_»∞.
732. Ѩ^Œ=∞#∞`«Î=∞"£∞
â◊O.ÉèÏ. Ѩ^Œº`Õ - QÆ=∞º`Õ =Ú=Ú‰õΔΩaèiu Ѩ^Œ"£∞ I Ü«∞™ê‡^Œ∞`«¯ $+¨ìO <åã≤Î `«`ü -
J#∞`«Î=∞"£∞ I ã¨qâı+¨}q∞^Œ"Õ∞HõO <å=∞ - Ѩ^Œ=∞#∞`«Î=∞q∞u I
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 645
=Ú=Ú‰õΩΔ =ÙÅ∞ *Ë~∞° QÆ=∞º™ê÷#=Ú Ñ¨^=Œ Ú. JO`«HOõ >ˇ #∞`«¯ $+¨"ì ∞≥ #ÿ Ѩ^=Œ Ú
ÖË#O^Œ∞# J#∞`«=Î ∞=Ú. JK«Û@‰õΩ *Ëi# ѨÙ#~å=$uÎ (uiy [x‡OK«∞@) Ü«ÚO_»^∞Œ
QÆ#∞Hõ #k L`«¯ $+¨ì=Ú. P Ü«∞#∞`«Î=∞=∞QÆ∞ Ѩ^Œ=Ú Ñ¨~°=∂`«‡ÜÕ∞ QÍ#
'Ѩ^=Œ ∞#∞`«=Î ∞"£∞— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. Ѩ~°=∞„|Ǩχ =∞#OQÍñ
|~°`«`«Î fi =∞#OQÆñ |~°=∞Ѩ^Œ =∞#ñQÆ#∞ h
â◊fi~°∞ñ _»# QÆ$+¨μ‚ñ _»# [QÆ
^Œƒùi`«∞ñ_»∞ <å~åÜ«∞}∞O_»∞ ^• "≥Å∞ñQ˘O^Œ∞<£. (ÉèÏQÆ.11-51)
Hõ. ZÜ≥∞º_»‰Ωõ ñ [x#ñ |∞~°∞+¨μO
_çÜ≥∞º_»‰õΩ#∞ =∞QÆ∞_»‰õΩO_»∞ <≥HͯÅ=Ú <Õ
#Ü«Úº`«Î=∞ Ѩ^ŒqH˜<≥·
Ü≥∞Ü«∞º#∞=Ù# <≥·# #∞`«ûÇ≤ÏOK≥^Œ |∞kú<£. (ÉèÏ~°.J~°}º 6-140)
`Õ. =∂x`åѨÙ#~å=$uÎ=∂~°~æ Ú#
„Ѩq=∞ÖÏ#O^Œ `Õ*’q~å[=∂#
k=ºÑ¨^Œ=Ú# ã¨∞d~ÚOK«∞ nè~°=∞`«∞Å∞
=∞~°e~å Ô~#fl\˜H˜x [#‡=ÚÅ <˘O^Œ. (ÉèÏQÆ.3㨯O. 1017)
=K«. "≥·+¨‚=O|~Ú# Ѩ~°=∞Ѩ^ŒO|∞ ã¨~Àfi`«Î=∞O|x ã¨`«Ê~°∞+¨μÅ∞ ^≥eÜ«Ú^Œ∞~°∞.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.28)
733. Ö’Hõ|#∞úó
â◊O.ÉèÏ. 1. P^è•~°Éèí∂`Õã≤‡<£ ã¨HõÖÏ Ö’HÍ |^茺#Î Wu Ö’HÍ<åO |O^èŒ∞ó -
Ö’Hõ|#∞úó I
2. Ö’HÍ<åO [#Hõ`åfi [˚#HÀѨ"≥∂ |#∞ú~åflã‘Îu "å I
3. Ö’HÍ<åO |#∞úH$õ `«ºO Ç≤Ï`åÇ≤Ï`ÀѨ^âÕ O◊ „â◊√u 㨇 $u ÅHõ}Δ O Hõ$`«"åxu
"å Ö’Hõ|#∞úó I
1. ã¨HõÅ Ö’‰õΩʼnõΩ Ñ¨~°=∂`«‡ P^è•~°=∞QÆ∞ "åñ_»∞. Ö’‰õΩÅO^Œé∞#∞
"åxÜ«∞O^Œ∞ |OkèOѨñ|_ç Ü«ÚO^Œ∞~°∞. QÍ# 'Ö’Hõ|O^èŒ∞—ñ_»#ñ|_»∞#∞.
2. Ѩ~=° ∂`«‡ Ö’‰õΩÅO^Œé‰õΩ `«O„_ç, `«O„_ç=O\˜ |O^è∞Œ =Ù WOH˘Hõ_∞» O_»_∞» .
 646 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
QÍ# 'Ö’Hõ|O^èŒ∞—ñ_»QÆ∞#∞.
Hõ. `«O„_ç „H˜Ü«∞ ~å=∞K«O„^Œ∞ñ_»∞
^ŒO„_»∞Å =∞éÑ≤Oz „Ѩ[Å ^• ~°H˜ΔOѨ<£
^ŒO„_»∞Å #O^Œé∞ =∞ézi
^ŒO„_ç QÆ^• ~å=∞K«O„^Œ^èŒ~°}˜=Ùñ _»#∞K«∞<£. (ÉèÏQÆ.9-336)
Ö’‰õΩʼnõΩ Ç≤Ï`åÇ≤Ï`ÀѨ^âÕ =◊ Ú KÕÜ∞« QÆÅ „â◊√u 㨇 $`åºk ~°∂Ѩ "åV‡Ü«∞=Ú#∞
xi‡Oz ~ÚzÛ, 'Ö’Hõ|O^èŒ∞—ñ_»Ü≥∞º#∞.
=K«. `«O„_ç ^Œ#O`«# ÉÏÅÇ≤Ï`«OÉÏK«iOK«∞ #@∞¡ =∂‰õΩ h= Ç≤Ï`åK«~°}O
ÉÏK«iOѨ #~°∞›O_»=Ù. (ÉèÏQÆ.4–556)
=∞. J=hK«„Hõ=ÚÖ’# <Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μñ_Õ Ü«∂=∂flÜ«∞=Ú<£ q#fl =∂
^èŒ=ÙÃÑ· Ö’Hõâ◊~°}∞ºÃÑ· Éèí==ÚÅO ^ŒÑ≤ÊOѨQÍñ *ÏÅ∞ Éèí
H˜Î qâı+¨O|∞ [xOK«∞ #\˜ì Éèí∞=#ˆHΔ=∞OHõ~°Oɡ·# ÉèÏ
QÆ=`å=∂flÜ«∞=Ú ÉÏ^Œ~åÜ«∞}∞ñ_»∞ ^•ñ QÆeÊOK≥ <Õ~˘ÊѨÊQÆ<£.
(ÉèÏQÆ.1-146)
Ö’‰õΩʼnõΩ Ç≤Ï`åÇ≤Ï`ÀѨ^âÕ =◊ Ú KÕÜÚ« @ÔH· "åºã¨∞ñ_»∞ ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ ~°zOK≥#∞.
"åºã¨∞ñ_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂uÜÕ∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'Ö’Hõ|O^èŒ∞—ñ_»QÆ∞#∞.
NHõ$+¨μ‚_»∞ J~°∞˚#∞x <≥Ѩ=ÚQÍ *Ëã≤H˘x ÉèíQÆ=næ`«#∞ Ö’Hõ=ÚÅHõOkOz
'Ö’Hõ|O^è∞Œ —ñ_»Ü∞≥ º#∞.
Hõ. ã¨~°™È^•~° ã¨=∞Oz`« I ^Œ~°Ç¨㨠qÖ’Hõ#=ÚÅñ ^ŒQÆ Ö’Hõ=ÚÅO
|i`À+¨=Ú <˘OkOK«∞K«∞ñ I |~°"≥∂`«û="≥ÚÑ¨Ê qâ◊fi|O^èŒ∞O_»QÆ∞K«∞<£.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.165)
734. Ö’Hõ<å^äŒó
â◊O.ÉèÏ. Ö’ÔH·~åfl^䌺`Õ - Ü«∂K«º`Õ, Ö’HÍ#∞Ѩ`«Ñ¨u, Ö’ˆHÉèíº Pâß¿ãÎ, Ö’HÍ<åg∞+¨ì
Wu "å-Ö’Hõ<å^äŒó I
Ѩ~=° ∂`«‡ 1. Ü«∂K«º`Õ - ã¨<å‡~°∞ñæ _»Q∞Æ Ñ¨Ù„`«∞ñ_»∞ `«O„_çx „áêiúOz#@∞¡ „áêiúOѨñ
|_»∞#∞.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 647
2. ^Œ∞+¨μÅì #∞ Hõ+Ãì¨ Ñ@∞ì#∞. ÖË^• „ѨàÜ
◊ ∞« =Ú# ã¨OHõ~¬° }Ïk ~°∂Ѩ=Ú# Ö’‰õΩÅ
#O`«=Ú KÕÜ«Ú#∞.
3. Ö’‰õΩÅ "Õ∞Å∞ HÀi "åiH˜ â◊√Éèí=ÚÅ HõeyOK«∞#∞.
4. Ö’Hõ=ÚʼnõΩ Dâ◊√ñ_≥· „ѨÉèí∞`«fi=Ú#∞ EѨÙ#∞.
D ÅHõΔ}=ÚÅKÕ Ñ¨~°=∂`«‡ 'Ö’Hõ<å^äŒ∞—_»#ñ|_»∞#∞.
Ѩ~°=∂`«‡ Ö’‰õΩÅKÕ Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷=ÚÅÔH· Ü«∂zOѨñ|_»∞#∞ QÍ# 'Ö’Hõ<å^äŒó—
Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. h‰õΩO „w_®~°÷=ÚÅQÆ∞
Ö’HõO|∞Å Ez Ѩ~°∞Å∞ Ö’‰õΩÅ∞ ‰õΩ=∞`«∞Öò
Ö’HÍnèâ◊√Å =∞O^Œ∞~°∞
Ö’Hõ=ÚʼnõΩ ~å[g= Ö’Hõã¨∞Î`åº ! (ÉèÏQÆ.8-656)
735. =∂^èŒ=ó
â◊O.ÉèÏ. =∞^èŒ∞‰õΩÖË *Ï`«`åfi`ü - =∂^èŒ=ó I
Ü«∂^Œ=ÙÅÖ’ =∞^è∞Œ =#∞ <˘Hõ <åÜ«∞‰õΩ _»∞O_≥#∞. Hõ$+¨μx‚ QÍ "åx =Oâ◊=Ú#
[x‡OK≥#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '=∂^èŒ=— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=. P Ü«∞~°∞#˚ ∞#‰õΩOQÆŠѨل`«ãǨ Ϩ „ã¨O|∞#O |~°â√◊ ~å=Úx ÉÏiH˜O ^ŒÑÊ≤ , [Ü«∞
^èfiŒ AO_»∞, â◊¥~°¿ã#∞O_»∞, =$+¨}∞O_»∞, =∞^è∞Œ =Ù, #∂i˚`∞« O _»#∞"å ~ˆ =Ù~°∞O
„|uH˜i. [Ü«∞^èŒfiA#‰õΩñ ^•à◊[OѶ¨ÚO_»∞, `åà◊[OѶ¨Ú#‰õΩ <Ò~°fi=Úx
`Õ[O|∞# #∂~°∞fi~°∞ H˘_»∞‰õΩÅ∞ñ QÆeyi. JO^Œ∞ñ „|^ä=Œ ÚO_»∞ guǨϟ„`«∞O_»∞.
=∞^èŒ∞=Ù#‰õΩ =$‰õΩ‚O_»∞, =$‰õΩ‚#‰õΩñ |∞„`«â◊`«O|∞ ѨÙ>ˇì. P =Oâ◊O|∞"å~°∞
=∂^è=Œ ÙÅ∞#∞, „|^ä=Œ ÚO_»∞ =$+≤Qì Í#, =$+¨μÅ‚ ∞ Ü«∂^Œ∞=ÙÅ∞ ##ñ |~°ñyi.
(ÉèÏQÆ.9㨯O.704)
NHõ$+¨μ‚_»∞ =∂^èŒ=ÙÅ#∞ =Oâ◊O|∞# [x‡OK«∞@KÕ '=∂^èŒ=Ù—_»#|_≥#∞.
 648 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
736. ÉèíHõÎ=`«ûÅó
â◊O.ÉèÏ. ÉèíHÍÎ<åO ¿ãflÇ‘Ïu ÉèíHõÎ=`«ûÅó I
ÃÑ^ŒÌÅ∞ Ñ≤Å¡Å Ü«∞O^Œ∞ K«∂Ѩ٠„¿Ñ=∞#∞ '¿ãflǨϗ =∞O^Œ∞~°∞. Éèí‰õΩÎÅÜ«∞O^Œ∞
'¿ãflǨÏ=Ú— QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'ÉèíHõÎ=`«ûÅ∞—ñ_»QÆ∞#∞.
''¿ãflǨÏѨӈ~‚# =∞#™ê Ü«∞#fló 㨇~°u ˆHâ◊= ! I
JѨ`åºh= ‰õÄ~å‡}ÏO `Õ# r"å=∞¿ÇÏ =Ü«∞"£∞—— II
`åÉËÅ∞ #k Ü≥Ú_»∞¤# Ñ≤Å¡Å#∞ =^Œe `å#∞ #kÖ’ u~°∞QÍ_»∞K«∞O_»∞#∞.
Ñ≤šʼnõΩ PHõe Ü≥ÿ∞#ѨÙ_»∞ P `åÉËÅ∞ ZO`« ^Œ∂~°=Ú# #∞#fl#∞ „QÆÇ≤ÏOz, JK«@
#∞O_çÜÕ∞ Ü«∂ Ñ≤Å¡Å"≥·Ñ¨Ù uiy „¿Ñ=∞QÍ ñEK«∞#∞. ^•x Ñ≤šʼnõΩ PHõe f~°∞#∞.
J@∞Å<Õ ÉèHí `Θ À 'ˆHâ◊=— Ü«∞x 㨇iOz# ¿ãflǨÏѨÓ~°∞ñ‚ _»Q∞Æ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ P^Œ∞H˘#∞#∞.
ÉèHí Θ Ü«∞#QÍ <Õq∞? Nâ◊OHõ~∞° Å∞ t"å#O^Œ ÅǨÏiÖ’ ÉèHí Θ x@∞¡ x~°fizOzi.
''JOHÀÅO x[c[ ã¨O`«u, ~°Ü«∞™ê¯O`ÀѨÅO ã¨∂zHÍ I
™ênèfi <≥·[qÉèí∞O, Å`å H˜Δu~°∞ǨÏO, ã≤O^èŒ∞ã¨ûi^ŒfiÅ¡Éèí"£∞ I
„áêáÈflfÇ¨Ï Ü«∞^ä• `«^ä• Ñ¨â◊√Ѩ`Õó áê^•~°qO^Œ ^ŒfiÜ«∞O
KÕ`À=$uÎ ~°∞¿Ñ`«º u+¨ªu ã¨^• ™ê ÉèíH˜Î i`«∞ºK«º`Õ II
T_»∞QÆ yO[Å∞ K≥@∞ì#∞O_ç ~åe uiy Ü«∂ K≥@∞ì#ˆH Ü«∞O@∞H˘#∞#∞.
JÜ«∞™ê¯O`«=Ú#∞ ã¨∂k JO@∞H˘#∞#∞. ™êkèfi `«# Éè~í ΰ Ü«∞O^Õ =∞#ã¨∞û#∞ ÅQÆfl=ÚKÕã≤
Ü«ÚO_»∞#∞. #k Ü≥∞Å¡"Õà◊Å#∞ ã¨=Ú„^Œ=Ú "≥·Ñ¨Ù#‰õΩ „Ѩ=Ç≤ÏOK«∞ K«∞O_»∞#∞. D
Ü«ÚѨ=∂#=ÚÅÖ’ #∞^ŒÇ¨ÏiOK« |_ç#=xflÜ«Ú <ÕkÜ≥∂ H˘O`« HÍÅ=Ú "åx
^è~Œ ‡° =ÚÅ∞ x~°fiiÎOz q∞#fl‰õΩO_»∞#q QÍ=Ù. #k Ü«∞ÃÇÏ∂~å„`«=ÚÅ∞ „Ѩu Hõ}Δ =Ú#∞
㨠= Ú„^Œ = Ú "≥ · Ñ ¨ Ù #‰õ Ω „Ѩ = Ç≤ Ï OK« ∞ K« ∞ <Õ Ü« Ú O_» ∞ #∞. J@∞Å<Õ q∞ye#
LѨ=∂#=ÚÅ∞#∞, J@∞Å z`«Î=Ú#∞ ÉèíQÆ"å#∞x áê^•~°qO^Œ=ÚÅÃÑ· ã¨^•
(Ü≥∞Å¡"Õà◊Å Ü«∞O^Œ∞#∞) ÅQÆfl=Ú KÕÜ«Ú@#∞ 'ÉèíH˜Î— Ü«∞O^Œ∞~°∞.
‰õΩOf^Õq NHõ$+¨μ‚x ã¨∞ÎuOK«∞K«∞
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 649
L. Ü«∂^Œ=ÙÅO^Œ∞ ÉÏO_»∞ã¨∞`«∞ÅO^Œ∞ #nèâ◊fi~° ! <å‰õΩ "≥∂Ç¨Ï q
KÕÛù^Œ=Ú ¿ãÜ«Ú=∞Ü«∞º! Ѷ¨∞# ã≤O^èŒ∞=Ùñ *ËÔ~_ç QÆOQÆÉèíOy h
áê^Œã¨~À[ zO`«#=ÚÃÑ· #xâ◊O|∞ =∞nÜ«∞|∞kú #
`åº^Œ~°=$uÎ`Àñ QÆkÜ«Ú #@∞¡QÆ *ËÜ«∞ñQÆ^ŒÜ«∞º! ~¸â◊fi~å !
(ÉèÏQÆ.1㨯O.199)
N â◊OHõ~°∞Å∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÆ<Õ ‰õΩOuÜ«Ú ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ *Ë~°∞@ÔH· QÆOQÆ
„Ѩ=Ç≤ÏOz#@∞¡QÍ `«# |∞kúx ã¨~fi° ^• Hõ$+¨K‚ ~« }° ã¨~À[ zO`«#=ÚÖ’ ÅQÆfl=∞QÆ∞#@∞¡
KÕÜ«∞ „áêiúOK≥#∞.
™ê^艌 Ωõ Å∞ L^ŒÜ∞« ™êÜ«∞Oã¨=∞Ü«∞=ÚÅÖ’ ÉèQí =Æ O`«∞x H˘O`«¿ãѨ٠ѨÓlOz
q∞ye# ã¨=∞Ü«∞=ÚÅÖ’ x`«~° =º=Ǩ~°=ÚÅO^Œ∞ ÅQÆfl"≥∞ÿ Ü«ÚO^Œ∞~°∞. „áê~°OÉèí
^ŒâÖ◊ ’ <å H˘Åk ã¨=∞Ü«∞"≥∞#ÿ #∞ =∞#ã¨∞û#∞ ÉèQí "Æ å#∞xÃÑ· ÅQÆfl=Ú KÕã≤ ѨÓlOz##∞,
JÉèϺã¨=ÚÖ’ W`«~° "åºÑ¨H=õ Ú ÅO^Œ∞#fl#∞, =∞#ã¨∞û#∞ ÉèQí "Æ å#∞x Ü«∞O^Œ∞ xÅ∞Ê@‰õΩ
Ü«∞uflOK«=ÅÜ«Ú#∞.
„ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ ñ_»∞ 'áêhÜ«∞O|∞Å∞ „^•=ÙK∞« <£— J#∞ Ѩ^ºŒ =ÚÖ’ 'ã¨O`«`« N<å~åÜ«∞}
áê^ŒÑ¨^Œ‡Ü«ÚQÆm zO`å=∞$`å™êfi^Œ ã¨O^è•#∞O_≥·— Ü«ÚO_≥#∞. J@∞Å ã¨`«`«=Ú
ÉèHí `Θ À #∞#flKÀ J\˜ì Éè‰í Ωõ xÎ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ Hõ}Δ "≥∞#ÿ #∞ =^ŒÅHõ, "åx Ü≥∂QÆHˆ =Δ ∞=ÚÅ#∞
EK«∞K«∞O_»∞#∞. ÉèíH˜Î x™êfi~°÷=ÚQÍ #∞O_»=Öˇ#∞. ÉèíQÆ=O`«∞x <Õq∞Ü«Ú#∞ HÀ~°Hõ
ÉèHí Θ KÕÜ∞« =Öˇ#∞. „ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ ñ_»∞ `«# `«O„_ç J<ÕH=õ ÚÅQÆ∞ ÉÏ^èÅŒ ∞ ÃÑ\˜#ì #∞, ~°HOΔ˜ K«∞=∞x
"Õ_»ÖË^Œ∞. =∞#ã¨∞û#∞ ÉèíQÆ"å#∞x Ü«∞O^Œ∞ ÅQÆfl=Ú KÕã≤Ü«ÚO_≥#∞. HÀ~°‰õΩO_ç##∞
NǨÏi "åxx HÍáê_≥#∞.
=K«. ''Ü«∞=∞‡Ç¨`«∞‡ÅQÆ∞ Ü≥∂y[#=ÚÅ =¸ÅO|∞# ~°[ã¨Î"≥∂ QÆ∞} ѨiǨi}˜
Ü«∞~Ú# ÉèíH˜Î ã¨OÉèíqOK≥—— #x <å~°^Œ∞ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞. ÉèíQÆ=^ŒƒùH˜ÎKÕ ~°[ã¨Î"≥∂
QÆ∞}=ÚÅ∞ ѨiǨ~°"∞≥ #ÿ KÀ ã¨`Ϋ fiQÆ∞}ã¨∞Ö÷ ·ˇ Ü«ÚO^Œ∞~°∞. "åi JO`«óHõ~}° =Ú
â◊√kúÜ≥ÿ∞ `«`«Î fi*Ï˝#=Ú ÅaèOK«QÍ =Ú‰õΩÎÅQÆ∞^Œ∞~°∞. (ÉèÏQÆ.1–108)
JO|s+¨μñ_»#∞ =∞Ǩ~åA Q˘Ñ¨Ê Éèí‰õΩÎ_»∞. "åx =∞#ã¨∞û, WO„kÜ«∞=Ú
ÅxflÜ«Ú ã¨^• NǨÏi Ü«∞O^Õ ÅQÆfl"≥∞ÿ Ü«ÚO_≥_çq. J`«xH˜ Éè’QÆÉèÏQƺ=ÚÅÃÑ·
Pã¨H˜Î `«ÔQæ#∞. ѨÙ}ºz`«∞ÎO_»∞, Dâ◊fi~åÜ«∞`«∞ÎO_»∞<≥· ~å[ºO|∞ KÕÃã#∞.
 650 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. ''JO`« H˘O`«HÍÅO|∞# Hõ"Õ∞‡khHÍO`«∞O_»∞ ã¨O™ê~°O|∞=Åx `«QÆ∞ÅO|∞
q_çz x~°‡Å∞O_≥· ÜÕ∞HÍO`«O|∞# ÉèíH˜Î Ѩ~°=â◊√O_≥· Ü«ÚO_» <å ~åK«`«Ñ¨ã≤H˜
Éè í H õ Î Ö ’Hõ = `« û Å∞O_» Q Æ ∞ Ѩ Ù ~° ∞ ëÈ`« Î = ÚO_» ∞ „Ѩ u Éè í @ tHõ Δ } O|∞#∞,
x[[#~°HõΔ}O|∞#∞ xdÅ[QÆ ^Œ=„HõO|∞#QÆ∞ K«„HõOazÛ K«xÜ≥∞.——
(ÉèÏQÆ.9-9)
JO|s+¨μñ_»∞ K«„Hõ=Ú QÍx ÜÕ∞ ~Ú`«~°=ÚÅ∞ QÍx HÀ~°ÖË^Œ∞. ã¨^•
ÉèQí =Æ O`«∞xÃÑ· =∞#ã¨∞û#∞ ÅQÆfl=Ú KÕã≤ Ü«ÚO_≥#∞. q+¨μ=‚ Ù `«#‰õΩ =ÚMϺܫÚ^è"Œ ∞≥ #ÿ
K«„Hõ=Ú<Õ „Ѩ™êkOK≥#∞.
^Œ∞~åfiã¨∞ñ_»∞ JO|s+¨μx Ѩ~åÉèqí OѨQÍ K«„HÍÜ«Ú^è=Œ Ú "åxx "≥#flO>ˇ#∞.
^Œ∞~åfiã¨∞ñ_»∞ NǨÏix "Õ_»∞H˘#QÍ NǨÏi ~Ú@¡<≥#∞.
K«. ''K«Å=Ú# |∞kú=∞O`«∞ÅQÆ∞ ™ê^èŒ∞Å∞ <å ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞ bÅ ^˘O
ye H˘x áÈ=ÙK«∞O_»∞^Œ∞ ~°H˜eƒ+¨ÉèíH˜Î Å`å K«Ü«∞O|∞Å
xflÅ∞=ñQÆñ |\˜ì Hõ@∞ì^Œ∞~°∞ <Õ~°∞=Ù`À =∞^Œ‰õΩOaè ÔH·=_ç<£
=ÅʼnõΩ lH˜¯ ÉèíHõÎ[# =`«ûÅ`«<£ [#∞K«∞O^Œ∞ ^•Ñ¨™ê! (ÉèÏQÆ.9–118)
P. <å‰õΩ "Õ∞Å∞ñ QÀ~°∞ <å Éèí‰õΩÎñ_»QÆ∞ "åñ_»∞
Éèí‰õÎ[#∞Å ˆH# Ѩ~°=∞ QÆuÜ«Ú,
Éè‰í Ωõ ñÎ _≥O^Œ∞ [x#ñ|é`≥O`«∞ "≥#∞"≥O@
QÀ=Ù "≥O@ ^ŒQÆ∞Å∞ HÀ_≥ ÉèíOy. II (119)
P. `«#∞=Ù =∞#∞=Ù q_çz, `«#Ü«ÚÅ K«∞\ÏìÅ
<åe q_çz ã¨OѨ^•o q_çz
#<≥fl HÍx Ü«∞#º "≥∞#flñ_»∞ <≥é∞QÆx
"åi q_»∞= <≥\ ˜ì "åi<≥·# (120)
'<Õ#∞ ÉèíHõÎ[<ånè#∞ñ_»#∞ QÍx ã¨fi`«O„`«∞ñ_»#∞ QÍ#∞. JO|s+¨μ<Õ
"Õ_∞» H˘#∞—=∞<≥#∞.
=∞^èŒ∞~å #QÆ~°=ÚÖ’ 'ã¨∞^•=Úñ_»∞— J#∞ =∂ÖÏHÍ~°∞_»∞ ѨÓÅ=∂ÅÅ#∞
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 651
ã¨=∞iÊOK«QÍ NHõ$+¨μñ‚ _® =∂ÅÅ#∞ ^èiŒ Oz ã¨O`«ãO≤ z =~°=Ú HÀ~°∞H˘#∞=∞<≥#∞.
J`«_∞» NHõ$+¨μx‚ `À x@∞Å<≥#∞.
HõO. ''h áê^ŒHõ=∞Å ¿ã=Ü«Ú I h áê^•~°Û‰õΩÅ`À_ç <≥Ü«∞º=Ú x`åO
`åáê~° Éèí∂`«^ŒÜ«∞Ü«Ú#∞ I `åѨã¨=∞O^•~° ! <å‰õΩ ^ŒÜ«∞¿ãÜ«∞ QÆ^Õ!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1270)
Jx "Õ_»∞H˘x# xzÛ, =∞é˜Ü«Ú =∂^èŒ=ÙO _» =∂‡e‰õΩ#‰õΩ |ÖÏÜ«Úó H©iÎ
ã¨OѨ^Œ ÖÁã¨Oy "åxQÆ$ǨÏO|∞ "≥_»Öˇ. (1271)
ã¨∞^•=Úñ_»∞ NHõ$+¨μ‚x SÇ≤ÏHõ=ÚÅQÆ∞ HÀÔ~¯ÖËqÜ«Ú HÀ~°ÖË^Œ∞. =¸_»∞
q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞ =∂„`«=Ú HÀÔ~#∞. 1. ÉèQí "Æ å#∞x áê^Œ¿ã= 2. ÉèQí =Æ ^Œƒ‰ù Ωõ ÅÎ ¿ãflǨÏ=Ú
3. Éè í ∂ `« ^ Œ Ü « ∞ . D =¸_» ∞ q+¨ Ü « ∞ =ÚÅ „áê=ÚYº`« # ∞ áÈ`« # QÍ~° ∞
ã¨O^Œ~åƒù#∞™ê~°=ÚQÍ ÃщõΩ¯KÀ@¡ q=iOzi.
1. ÉèíQÆ"å#∞x áê^Œ¿ã=
=∞. „Hõ`«∞^•<À„QÆ`«Ñ¨ã¨û=∂kè [Ѩã¨`«¯~å‡yfl ÃÇÏ∂„`ådÅ
„=`«K«~åº^Œ∞Å <å^ŒiOѨ† =dÅ"åºáê~°áê~åÜ«∞}
ã≤÷u <˘áêÊÔ~_ç h Ѩ^•|˚ Ü«ÚQÆm ¿ã"åaèѨÓ*Ïã¨=∞
iÊ`«^èŒ~°∞‡O _»QÆ∞"åx ÉèíOy #ã¨∞~ås! ^Õ=K«∂_®=∞}©! (ÉèÏQÆ.3㨯O.301)
=∞. J~°qO^À^Œ~°! `å=H©# K«~°} ^蕺<å#∞~åQÀÅ¡ ã¨
K«Ûi`åHõ~°‚#*Ï`« Éèí∂i ã¨∞Y=ÚÖò ™êfi#O^ŒHõ„|Ǩχ =∞i
^Œ~°Ü«∞<£ ÖË =ñ@ ! .... (ÉèÏQÆ. 4㨯O.283)
ÉèíQÆ"å#∞x áê^Œã¨‡~°}=Ú =Å##∞, ÉèíQÆ=`«¯^ä• „â◊=}=Ú =Å# „áêÑ≤ÎOK«∞
Ѩ~°=∞ã¨∞Y=Ú ™êfi`å‡#O^ŒÉèí∂`«"≥∞ÿ# "≥∂HõΔ=ÚÖ’ Ãã·`«=Ú ÅaèOK«^Œñ@.
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ `«=∞ t"å#O^ŒÅǨÏiÖ’
â’¡II #~°`«fiO ^Õ=`«fiO #QÆ=# =∞$QÆ`«fiO =∞â◊Hõ`å
Ѩâ◊√`«fiO H©@`«fiO Éèí=`«∞ qǨÏQÆ`åfik [##O
ã¨^• `«fi`åÊ^•|˚ 㨇~°} Ѩ~°=∂#O^ŒÅǨÏs
qǨ~åã¨HõÎO KÕ ^ŒÌ$^ŒÜ«∞ q∞Ç¨Ï H˜O `Õ# =ѨÙëê I
 652 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
r=Ùx ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú ÉèQí "Æ å#∞x áê^Œ¿ã=KÕ HõÅ∞QÆ∞ Ѩ~=° ∂#O^Œ „Ѩ"åǨÏ=Ú
#O^Œ∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞#∞ Pã¨HΘ QÆey Ü«Ú#flKÀ P r=ÙxH˜ U [#‡=Ú QÆe#æ #∞ ÉèÜ í ∞« =Ú
ÖË^Œ∞.
â’¡II â◊OHõ~°ã¨º K«i`å Hõ^ä•=∞$`«O I K«O„^ŒâıY~° QÆ∞}Ï#∞H©~°Î#O
hÅHõO~î° `«= áê^Œ¿ã=#O I ã¨OÉèí=O`«∞ =∞=∞ [#‡[#‡x II
U [#‡"≥∞uÎ##∞ ÉèíQÆ=`åÊ^Œ ¿ã=#"Õ∞ HÍ=Öˇ#x â◊OHõ~°∞Å∞ HÀii.
2. áê^•~°Û‰õΩÅ `À_ç <≥Ü«∞º=Ú
Hõ. ǨÏi! h ÉèíHõÎ [#∞Å`À I x~°∞Ѩ=∞QÆuñ *ˇeq∞ ¿ãÜ«∞ xq∞ëê~°ú=Ú`À
ã¨iQÍ^Œ∞ "≥∂HõΔ=∞x# # I z~° â◊√Éèí=∞QÆ∞ =∞~°Îº ã¨∞Y=Úñ *ˇÑ¨ÊQÆ <ÕÖÏ?
(4-715)
ÉèíHõÎ[#∞Å`À J~°xq∞+¨=Ú ¿ãflǨÏ=Ú KÕÜ«Ú@ "≥∂HõΔ=Ú Hõ#fl q∞#fl JQÆ∞#∞
ã‘. ^èŒ~°Ö’# „|ǨχO|∞ñ ^ŒÑ¨=Ú# ^•#O|∞ Å#∞ QÆ$ǨÏ^èŒ~°‡O|∞Å#∞ [ÖÏyfl
™È=∞ã¨∂~°∞ºÅKÕ`« „â◊√`«∞ÅKÕ <≥·##∞ |~°=∞ ÉèÏQÆ=`«∞Å áê^Œ¿ã=ñ
ÉÁOk# =∂_ç¯x ÉÁO^ŒOQÆ ~å^Œx ѨÅ∞‰õΩ^Œ∞ ~å~°∞ºÅ∞ñ |~°=∞ =Ú#∞Å∞
Ѷ¨∞#`«áÈÉÏǨϺ ™œYº=ÚʼnõΩ q=ÚY∞Å∞ <≥·Ñ¨Ù}∞ºÅ∞ ǨÏiQÆ∞}Ï#∞"å^Œ
`Õ. "≥∂k`å`«∞‡Å∞ #QÆ∞ |∞^èŒáê^Œ¿ã=
##∞k#O|∞#∞ *Ëã≤# #O`«g∞ñ^Œ
"≥∂Hõ=Δ ∂~°Oæ |∞#‰õΩ#∞ Ѩ^•‡‰õΩΔ #O^Œ∞ñ
|@∞ìѨ_ç Ü«ÚO_»∞ <≥ѨC_»∞ñ |~°ñQÆ |∞kú. (ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.162)
Ѩ~°=∞ ÉèÏQÆ=`«∞Å ¿ã= =Å# ÅaèOz#O`« ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ Ñ¨~°„|Ǩχ=Ú#∞
`« Ñ ¨ ã ¨ ∞ û, ^•#=Ú, QÆ $ Ǩ Ï ™ê÷ „ â◊ = ∞ ^è Œ ~ ° ‡ =Ú, ™êfl#=ÚÅ∞, ÃÇÏ∂=∞=ÚÅ∞,
ã¨∂~°ºK«O„^Àáêã¨#Å∞, "Õ^•^茺ܫ∞<å^Œ∞Å ^•fi~å á⁄O^ŒÖË=Ú. ÉèíQÆ=^Œƒù‰õΩÎÅ
K«~}° ¿ã=ÜÕ∞ Ѩ~„° |Ǩχ „áêÑ≤HÎ ˜ ã¨∞ÅÉè=í ∂~°=æ ∞x ÃÑ^ŒÅÌ O^Œ∞~°∞. ÉÏǨϺ™œYº=ÚʼnõΩ
q=ÚY∞Öˇ· N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x ã¨^∞Œ }æ H©~#ΰ Ö’ ã¨O`«ãO≤ K«∞ ÉèÏQÆ=`«∞Å#∞ J#∞k#=Ú
P~åkèOz#KÀ =∞#|∞kú "≥∂HõΔ=∂~°æ=Ú "≥·Ñ¨Ù Ѩܫ∞xOz <å~åÜ«∞}∞x Ü«∞O^Œ∞
<≥ÅH˘x Ü«ÚO_»∞#∞.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 653
3. Éèí∂`«^ŒÜ«∞
K«. J~°Ü«∞ ã¨=∞ã¨ÎÉèí∂`« ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ =ã≤Oz ÜÕ∞Hõ"≥∞ÿ
Ѩ~°ñy ã¨∞ǨÏ$„u¯Ü«∂#∞QÆ∞} ÉèÏã≤`«^èŒ~°∞‡ñ_»=ÙO |~å=ˆ~
â◊fi~°∞ñ_»=Ù<≥· `«#~°∞ÛK«∞ #ã¨[#˚ ^Œ∞~°É¡ "íè ∞≥ #ÿ Ü«∞\ì̃ ã¨∞
ã≤÷~°=∞QÆ∞ ã¨~°fiÉèí∂`«^ŒÜ«∞KÕñ ÉÁ_»ñQÍ#ñQÆ =`«∞Î =K«∞º`å !
(ÉèÏQÆ.3㨯O.300)
=K«. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞O_»∞ „uQÆ∞}Ï`«‡HõOɡ·# `«# k=º=∂Ü«∞KÕ`« #O`«i›`«∞â◊fi~°∞ºO_≥·
"åºÑ¨º "åºÑ¨Hõ ~°∂ѨO|∞ÅO *Ëã≤ ^Œ$â◊√ºO_»∞#∞ „^Œ+¨ìÜ«Ú, Éè’QÆ∞ºO_»∞#∞
Éè’HõÎÜ«Ú, #~Ú xˆ~ÌtOѨ^Œy qHõeÊ`«∞O_≥· Ü«ÚO_»∞. `«`å¯~°}O|∞#
<åã¨∞~°ÉèÏ=O|∞ q_çz ã¨~°fiÉèí∂`«O|∞ÅO^Œ∞#∞ ^ŒÜ«∂ ã¨∞ǨÏ$^•ƒù=O|∞Å∞
Hõ~°Î=ºO|∞Å∞. ^ŒÜ«∂ ã¨∞ǨÏ$^•ƒù=|∞Å∞ QÆeæ# #^èÀHõΔAO_»∞ ã¨O`«ã≤OK«∞,
##O`«∞O _®^Œ∞ºO_»∞ ǨÏi ã¨O`«ãO≤ z# #ÅÉèºí O ɡÜ∞« ºkÜ«Ú ÖË^∞Œ , [<å~°#Ì
K«~°} ã¨~°ã‘~°∞Ç¨Ï Ü«ÚQÆà◊㨇~°} ã¨∞^è•~°ã¨ áê~°=â◊√Å "≥∞ÿu"Õ∞x =∞#‰õΩ
^≥·==â◊O|∞# #HÍOH˜Δ`«O|∞Öˇ· ã≤kúOK«∞ ^èŒ~å‡~°÷HÍ=∞O|∞Å∞. HÍOH˜Δ`«Oɡ·
ã≤kúOK«∞ "≥∂HõΔO|# <ÕÅ? ... (ÉèÏQÆ.7㨯O.217)
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨HõÅ r=ÙŠǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅÖ’ x=ã≤OK«∞#∞. JO^ŒiÖ’#∞ <˘ˆH
~°∂Ѩ=Ú`À „ѨHÍtOK«∞K«∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ ã¨~fi° Éè∂í `«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ^ŒÜ∞« EѨ٠"åiH˜
ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ QÀK«~°∞ñ_»QÆ∞#∞.
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ x~åº}=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ L^Œú=Ùx`À x@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. 'ѨÓ~°fi Éèí=O|∞# =ã¨∞„|ǨχÅ∞ ¿ãÜ«Ú ã¨„`«Ü«∂QÆO|∞# =ã¨∞"≥·, Éèí=nÜ«∞
ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞# x`«~° Ѩ^•~°÷O|∞Å∞ QÀ~°Hõ =∞nÜ«∞ Ѩ^•~°qO^Œ ¿ã=O
QÍOH˜ΔOzuq. HÍ=Ù#O ^Œxflq∞`«ÎO|∞# <Õ#∞ h ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞# =ã≤~ÚOz
ã¨=∞ã¨OÎ |∞#∞ QÆ#∞K«∞O_»∞^Œ∞. <å`å‡~å=ÚO_» <≥#· ##∞fl <≥=fiˆ~x ã¨^㌠k¨ fi"Õ‰Ωõ Öˇ·
Ü≥∞é∞OQÆ*ÏÅ~°∞. "å~°Å‰õΩ <Õ #QÀK«~°∞O_»<≥· Ü«ÚO_»∞^Œ∞ =∞`«Êi„QÆǨÏO|∞
QÆÅ hHõ [#‡O|∞ HÍx ѨÙ#~°ƒ=ù O|∞ <˘O^Œ‰Ωõ O_»∞@‰õΩ Éè=í nÜ«∞ ѨÓ~°fi[#‡Hõ$`«
 654 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨∞Hõ$`« qâı+O¨ |∞ Hõ$`«O|∞# xÜ«∂º„â◊=∞O|∞# =∞`«Ê^•~°qO^Œ ã¨O^Œ~≈° #O|∞
QÆeÔQ #kÜ«Ú#∞ QÍHõ Ѩ^Œ‡HõÅÊO|∞#O^Œ∞ =∞<åflaè ã¨^Œ‡ =∞^茺 q+¨}∞‚O
_»~Ú# Ѩ^‡Œ ã¨OÉè=í Ù#‰õΩ [#‡ =∞~°}Ïk ã¨Oã¨$u x=~°HÎ Oõ |∞#∞ #q~°`å#â◊fi~°
™œYº „Ѩ=~°HÎ Oõ |∞#∞ #QÆ∞ =∞#‡Ç¨Ï`«Î fiO|∞ñ ^≥eÜ«∞O *Ëãu≤ #\˜ì k=º*Ï˝#O|∞
h‰õΩ <≥éO˜ yO`«∞#∞— (ÉèÏQÆ 3㨯O.150)
L^Œ=ú Ùñ_»∞ QÆ`« [#‡Ö’ 㨄`«Ü∂« QÆ=Ú KÕÜÚ« #ѨÙ_»∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ <Õ HÀiHõÜÚ«
ÖËHõ ÉèíQÆ"å#∞x áê^ŒÑ¨^Œ‡ ¿ã=#∞ =∂„`«"Õ∞ HÀ~°∞H˘<≥#∞. P Ѷ¨e`«=ÚQÍ h [#‡Ö’
NHõ$+¨‚ ™êOQÆ`«º=Ú ÅaèOz Hõ$+¨μ‚ñ_»∞ "åx ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÖ’ x=ã≤OK≥#∞. =∞iÜ«Ú
ѨÓ~°fi=Ú „|Ǩχ‰õΩ =∂„`«"∞Õ LѨ^tÕ Oz# k=º*Ï˝#=Ú #∞Ѩ^tÕ Oz [#‡~åÇ≤Ï`«º=Ú
##∞„QÆÇÏ≤ OK≥#∞.
Hõ. Ö∫H˜Hõ "≥ÚÅ¡Hõ #<åfl I Ö’H˜OK«∞ „ѨѨ#∞flʼnõΩ Ö’ñ|_ç Hõ~°∞}Ï
Ö’Hõ#=ÚÅñ É’+≤O`«∞#∞ I <åHÍ„t`«~°HõΔ}=ÚÅ∞ <≥·ã¨iæHõ=ÚÖò.
(10.ѨÓ. 1436)
ã‘. `«~°ÖωõΔΩÖÏ~° ! =∞^ŒƒùH˜Î KÕ`«#∞ʼnõΩñ ^Œ#~°∞ "≥∂HΔÍ#O^Œ ^•Ü«∞HõO|∞
[Ѩ `«áÈ „=`« ^•# ã¨`«¯~°‡=ÚÅ =ÚH˜Î QÆÅ∞QÆOQÆ <Õ~°^Œ∞ HÍ#ñ ^ŒÅñѨ
qkè t= ã¨#HÍk q=∞Åz`«ÎO|∞Åñ ÉÁ_»q∞# ÉèíH˜Î g∞ |∞^Œ∞úÅO^Œ∞
[x~ÚOK≥ g∞ ѨÓ~°fi ã¨Oz`« ™œÉèÏQƺ "≥∞\˜ì^À Ü«∞k `«∞^Œ=Ú>ˇì xOHõ
`Õ. #@=∞@=Ú QÍ^Œ∞ g∞‰õΩ <≥#flñ\˜H˜ <≥·#ñ
QÆÅ∞QÆ <Õ~°=Ù x~°Ü«∞ ã¨OQÆ`«=ÚÖˇ·#ñ
[#‡Hõ~°‡=Ú e@g∞ñ^Œ =∞#‡h+¨
ã¨∞=∞Ç≤Ï`« ^蕺#ÖÏ~° ! Ü≥∂ ~°=∞}∞ÖÏ~°! (10.L.1071)

ÉèíH˜Î ~°[ã¨Î"≥∂ѨiǨi}˜, ™ê^茉õΩñ_»∞ ÉèíH˜Î ^•fi~å `«#Ü«∞O^Œe ~°[ã¨Î"≥∂

QÆ∞}=ÚÅ#∞ x~°∂‡Å#=Ú KÕã∞¨ H˘x ã¨`Ϋ fiQÆ∞}=Ú`À `«# ™ê^è#Œ Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
<å~°^Œ∞#‰õΩ QÆ`« [#‡O|∞#
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 655
=K«. ''J=∞‡Ç¨`«∞‡ÅQÆ∞ Ü≥∂QÆ[#∞Å =¸ÅO|∞# ~°[ã¨Î"≥∂QÆ∞} ѨiǨi} ÉèíH˜Î
ã¨OÉèqí OK≥.——
=K«. ÉèíQ"Æ å#∞ñ_»∞ ã¨`Ϋ fi=∞Ü«Úñ_»∞. ''`˘e¡ =Ú#∞Å∞ ã¨`Ϋ fi=∞Ü«ÚO_»x ÉèQí =Æ O`«∞
ǨÏi #^èÀHõΔAO Q˘ezi.—— (ÉèÏQÆ.1-61)
HÍ# ™ê^茉õΩñ_»∞ QÆ∂_® ÉèíH˜ÎKÕ ~°[ã¨Î"≥∂QÆ∞}=ÚÅ#∞ ѨiǨÏiOK«∞H˘x
ã¨`«Î fiQÆ∞}=Ú #O^Œ∞ xez# "å_≥· ™ê^èŒ# KÕã≤# ÉèíQÆ=^≥· fiHõº=Ú HÍQÆÅñ_»∞.
q∞käÖÏkèѨu Ü≥ÿ∞# [#Hõ =∞Ǩ~åA Hõ$+¨μ‚x áê^Œ=ÚÅ#∞ `«# Ü≥Ú_çÖ’
#∞OK«∞H˘x "≥∞`«ÎQÍ =`«∞ÎK«∞ x@¡<≥#∞.
=K«. ''Éèí=nÜ«∞ áê^•~°qO^ŒO|∞ÅO^Œ∞ <˘HÍ<˘Hõ"Õà◊ ÖËâ◊=∂„`«^蕺#O|∞ QÆÅ
<åQÆ$ǨÏO|∞# HõHO˜ K«#∞O_»x z`«OÎ |∞#O ^ŒÅOѨHõ ÉèHí =Îõ `«ûÅ∞O_»=QÆ∞@O
*Ëã≤ q[Ü«∞=Ú KÕã≤uq† ÉèíQÆ=`åÊ^Œ ѨOˆH~°∞Ç¨Ï ^蕺# ¿ã"å~°uO ^Œye#
=∞Ǩ`«∞‡Å∞ `«fi^•úº#O|∞ =^ŒÅO *ÏÅ∞^Œ∞~ˆ ? x~°O`«~O° |∞#∞ âßO`« z`«∞ÖÎ ·ˇ
x+≤¯OK«#∞Öˇ· Ü≥∂wO„^Œ∞Öˇ· h =Å#O HÀiHõ QÆÅ"å~°Å‰õΩ x<≥·fl# x`«∞Î=Ù
QÆ^•!—— (10 L. 1186)
JOѨâ◊Ü«∞ºÃÑ· #∞#fl cè+¨μ‡ñ_»∞ ^èŒ~°‡~åA# Hõ<ÕHõ ^èŒ~°‡=ÚÅ #∞Ѩ^ÕtOK≥#∞.
Hõ. Hõ#∞ @ik Ü≥ÚO_»∞ "≥∞~Ú q
+¨μ‚x ÉèíH˜ÎO QÆ#∞=Ú h=Ù ã¨∞„=`« ! Ü«∞^ÕÌ
=Ùx q#∞=Ú ÉèíHõÎ=`«ûÅ∞ñ
_»#∞ <å=∞=Ú QÆeq∞ ^Œ$â◊√ºñ _»QÆ∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩ<£. (ÉèÏ~°. J#∞âß.4P.376)
^è~Œ ‡° ~å*Ï! =∞iÜ≥ÚHõ q^è=Œ ÚQÍ q+¨μ=‚ Ù#∞ K«∂_»*ÏÅ=Ú. ÉèHí `Θ À ^Œi≈OK«∞=Ú.
P ^Õ=Ùx QÆ∂iÛ# QÆ∞}=Ú ã¨[˚#∞ʼnõΩ ã¨∞ÅÉèí=ÚQÆ#∞, ^Œ∞~°˚#∞ʼnõΩ ^Œ∞~°¡Éèí=ÚQÆ#∞
#∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ<Õ ã¨∞^•=Úñ_»∞ 1. ÉèQí =Æ `åÊ^Œ¿ã= 2. ÉèQí =Æ ^Œƒ‰ù Ωõ ÅÎ `À_ç ¿ãflǨÏ=Ú
3. ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«=ÚÅO^Œ∞#∞ ^ŒÜ«∂QÆ∞}=Ú „Ѩ™êkOK«∞=∞x HÀÔ~#∞.
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ 'ÉèíHõÎ=`«ûÅ∞—_»x x~°∂Ñ≤OK«∞ #<ÕHõ ã¨O^Œ~°ƒù=ÚÅ∞ ÉèÏQÆ=`«=Ú
#O^Œ∞ #∞^ŒÇϨ iOѨ|_ç#q. =∞K«∞Û#‰õΩ H˘xfl =∂„`«=Ú kQÆ∞=# „Ѩ™êÎqOK«_"» ∞≥ #ÿ k.
656 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. ''PÜ«∞# ÉèíHõÎ=`«ûÅ∞O_»∞ QÍ=Ù# <ÕHÍO`« Éèí‰õΩÎʼnõΩ ã¨∞ÅÉèí∞O_≥· Ü«ÚO_»∞.——
(1-213)
=∞. LѨ"å㨠„=`« â∫K« jÅ ã¨O^èÀºáê㨠<åyfl „H˜Ü«∂
[Ѩ ^•<å^茺ܫ∞<åk Hõ~°‡=ÚÅ "≥∂HõΔ„áêÑ≤Î ¿ã‰õÄ~°, ^Œ
K«Û=Ù ÉèíH˜Î<£ ǨÏiñ |∞O_»sHõ #Ü«∞#∞<£ ã¨~åfiuâß~Ú<£ ~°=∂
kè=Ùñ ÉÏѨѶ¨Úfl |ˆ~â◊√ #K«∞º`«∞x #i÷O Q˘Åfi ÖˉõΩO_ç#<£. (2-214)
K«. J=∞e# ÉèíH˜Îñ Q˘O^Œé∞ =∞Ǩ`«∞‡Å∞ =∞K«Û~°}Ï~°qO^Œ Ü«Ú
QƇ=Ú Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O|∞#<£ xeÑ≤ H“`«∞‰õΩÖˇ· ~Ú`«ˆ~`«~å#∞ÖÏ
Ѩ=ÚÅ =∞nÜ«∞ k=º`«=∞ áœ~°∞+¨=ÚÖò Q˘xÜ«∂_»∞K«∞O_ç "≥∂
HõΔ=Ú =∞kñ QÀ~° <˘Å¡ ~°xâ◊O|∞ =∞^ŒiÊ`« ã¨~°fiHõ~°∞‡Öˇ·. (3-878)
Ѩ$^äŒ∞ K«„Hõ=iÎ `«#‰õΩ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ# q+¨μ‚=Ù`À x@¡<≥#∞.
=K«. 'ã¨`«∞Ê~°∞+¨μÖˇ·# "å~°Å∞ x~°ã¨Î =∂Ü«∂QÆ∞} ã¨=Ú^ŒÜ«∞O|∞ QÆÅ x#∞fl
Éèíl~ÚO`«∞~°∞. "å~°Å∞ Éèí=`åÊ^•#∞㨇~°} ~°∂ѨO|~Ú# „ѨÜ≥∂[#O|∞
^ŒHõ¯ x`«~° „ѨÜ≥∂[#O|∞Å <≥é∞OQÆ~°∞.—
JO^Œ∞ʼnõΩ q+¨μ‚=Ù ã¨O`«ã≤Oz W@¡<≥#∞.
=K«. '=∞Ǩ~å*Ï! ^≥·= „¿Ñi`«∞O_»"≥· <åÜ≥∞_» x\˜ì |∞kú QÆÅ∞QÆ∞@O *Ëã≤
Ü« ∞ K« Ö ÏK« Å O|QÆ ∞ Éè í H ˜ Î "˘_» = Ú. ^•xKÕ ^Œ ∞ 㨠Π~ ° O |QÆ ∞ =∞nÜ« ∞
=∂Ü«∞O^ŒiO`«∞=Ù. h=Ù <åKÕ <åk+¨ìO|QÆ∞ Hõ$`«ºO| „Ѩ=∞`«∞Î_»=QÆ∞K«∞
<åK«iOz# ã¨HõÅ â◊√Éèí=ÚÅ∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞=Ù. ... =∞nÜ«∂^Õâ◊O|∞#
^Œ∞ã¨Îº[O|QÆ∞~À+¨O|∞#∞ [~ÚOz <åÜ≥∞_» ÉèíH˜Î ã¨eÑ≤uq QÍ# xkÜ≥∞
<å‰õΩ Ñ¨~=° ∞ǨÏ~°¬O|QÆ∞— #x Ü«∞aè#OkOz Ü«∞#∞„QÆÇÏ≤ Oz Ü«∞`«O_»∞ QÍqOK«∞
ѨÓ[Å∞ QÆ~ÚH˘x QÆ=∞<À#∞‡Y∞O_»Ü≥∞º. (4-556)
Hõ. KåÅ^Œ∞ Éèí∂^Õ=`«fi=Ú I KåÅ^Œ∞ ^Õ=`«fi =∞kèHõ âßO`«`«fiO|∞O
*ÏÅ^Œ∞ ǨÏi "≥∞Ñ≤ÊOѨ q I âßÖ’^Œº=ÚÖÏ~° ! ÉèíH˜Î Kåe# ÉèíOy<£.
(7-244)
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 657
=∞. `«Ñ¨=Ú<£ =Oâ◊=Úñ `Õ[=Ú<£ „â◊√`«=Ú ™œO^Œ~°ºO|∞ #∞^ÀºQÆ=Ú<£
xѨÙ}`«fiO|∞ñ „|`åѨ áœ~°∞+¨=ÚÅ∞<£ xëêª|ńѨ[˝Å∞<£
[ѨÃÇÏ∂=∞O|∞Å∞ñ *ÏÅ gâ◊fi~° ! Éèí=`«ûO`«∞+≤ìÔH· ^ŒOu Ü«¸
^äŒ=Ùñ K«O^ŒO|∞# ÉèíH˜Î KÕÜ«∞ =ÅÜ«ÚO ^•`«Ê~°º ã¨OÜ«Ú‰õΩÎñ_≥·.
(7-350)
q#∞=Ú. 'ÉèíHõÎ=`«ûÅ∞ñ_»∞— J#∞ <å=∞=Ú PÜ«∞# ‰õΩ#flO^Œ∞=Å# J`«_»∞
Éèí‰õΩÎʼnõΩ HÍ#=K«∞Û#∞.
â◊OHõ~° ã¨fi~°∂ѨÙÅQÆ∞ NHõOz =∞Ǩ™êfiq∞"å~°∞ XHõ Ü«ÚѨ<åºã¨=ÚÖ’ ÉèHí xΘ
„Ѩ™êÎqOK«∞K«∞ x@∞¡ K≥Ñ≤Êi. ''Hõ+¨ì=ÚÅ∞ `˘ÅyOK«∞H˘#∞@‰õΩ KåÖÏ „â◊=∞Å∞
Ѩ_»∞`«∞<åfl=Ú. Ö∫H˜Hõ ѨiǨ~åÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. Pã≤ΉõΩÅ∞ "≥·kHõ „ѨÜ≥∂QÍÅ`À
ÖÏÉèíO á⁄O^Œ\ÏxH˜ Ü«∞uflã¨∞Î<åfl~°∞. PѨ^ŒÖ’ #∞#flѨÙ_»∞ <åã≤ΉõΩ_»∞ QÆ∂_®
~°Ç¨Ï㨺OQÍ<≥·<å Pã≤ÎHõ ѨiǨ~åÅÔH· Ü«∞ufl™êÎ_»∞. HÍx Dâ◊fi~° ÉèíH˜Î z`«Îâ◊√kú`À
#Å=~°K«∞H˘x# "å_»∞ ÜÕ∞ ѨiǨ~°=ÚÅ∞ ÖˉõΩO_»QÆ<Õ Jxfl „ѨÜ≥∂[#=ÚÅ#∞
á⁄O^Œ∞`å_»∞. ÃÑ^ŒÌ=∂#∞#∞ ~Ú@∞#@∞ ÖÏQÍÅO>Ë ^•xx U#∞QÆ∞‰õΩ Hõ\ ˜ì ÖÏyOKåe.
J^Õ =∂#∞ =∞Ǩ„Ѩ"åǨÏOÖ’ `ÕeHõQÍ H˘@∞ì‰õΩáÈ`«∞Ok. JÖψQ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° ÉèíH˜Î
„Ѩ"åǨÏO =∞#Ö’ ÃÑÅ∞¡|∞‰õΩ`«∞O>Ë =∞Ǩ HõëêìÅ<Õ D ^Œ∞OQÆÅ∞ `Õe "å@O`«@"Õ
H˘@∞ì‰õΩáÈ`«q.—— ([QÆ^Œ∞æ~°∞ É’^èŒÅ∞ 8= ã¨OѨÙ@=Ú 61 ¿Ñl #∞O_ç)
737. ã¨∞=~°‚=~°‚ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞=~°¿‚ ãº= =~À‚-¿ãºu - ã¨∞=~°=‚ ~°ó‚ I ''Ü«∞^• Ѩâº◊ ó Ѩâº◊ `Õ ~°∞Hõ‡=~°"‚ ∞£ ——
(=Ú}¤.L. 3-1-3)
|OQÍ~°=Ú =O\˜ â◊s~°=~°‚=Ú QÆÅ"å_»∞ QÍ# 'ã¨∞=~°‚=~°‚ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'Ü«∞^•Ñ¨â◊ºó— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú '™ê^茉õΩñ_»∞ |OQÍ~°=Ú =<≥fl =O\˜
=<≥flQÆÅ ã¨fiÜ«∞O*’ºu ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ (ÖË^• Jq<åt Ü«∞QÆ∞ *’ºux) Ü≥∞ѨÙ_»∞
^Œi≈OK«∞<À Ü«∞ѨÙ_»∞ `å#∞ P *’ºu ™ê=Úºñ_»QÆ∞#∞.—
 658 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
738. ¿ÇÏ=∂Væó
â◊O.ÉèÏ. ¿ÇÏ"Õ∞"åVæO - =ѨÙ~°¿ãºu - ¿ÇÏ=∂Væó I
''Ü«∞ ÜÕ∞ëÈ-#Î~åk`Àº Ç≤Ï~°}‡Ü«∞ó ѨÙ~°∞+¨ó—— (KèåO.L. 1-6-6) Wu
„â◊√`Õó I
|OQÍ~°=Ú =O\˜ â’ÉèÏÜ«∞=∂#=∞QÆ∞ â◊s~°=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÍ#
'¿ÇÏ=∂OQÆ∞—_»#ñ|_»∞#∞. 'Ü«∞ ÜÕ∞+¨— Ü«∞#∞ „â◊√u"åHõº=Ú 'Pk`«º =∞O_»Å=Ú
#O^Œ∞ Ѩ~°=∂`«‡ |OQÍ~°∞ KèåÜ«∞`À #∞O_»∞#∞— Jx K≥ѨCK«∞#flk.
`Õ. XHõñ_»∞ ѨO„_≥O_»∞ =¸~°∞ÎÖˇ· Ü«ÚO_»∞#@∞¡
QÍ Ç≤Ï~°}º =~°‚O|QÆ∞ QÆ~°ƒù =∞ku
^•eÛ Ü≥∞"åfixñ QÆxÜ≥∞ ^≥·`«ºÑ¶¨Úfl #\˜ì
^Õ=Ù ã¨∂~åº`«‡‰õΩxñ „|}∞uO`«∞ q+¨μ‚. (ÉèÏ~°.âßOu.2P.24)
(737= <å=∞=Ú#‰õΩ ‰õÄ_® D Ѩ^Œº=Ú J#fi~ÚOK«∞#∞.)
739. =~åVæó
â◊O.ÉèÏ. =~å}˜-â’Éèí<å#ºVÍæ#º¿ãºu - =~åVæó I
„âı+¨ª=ÚÖˇ·#, ã¨∞O^Œ~°=ÚÖˇ·#, â◊√ÉèíHõ~°=ÚÖˇ·# ÖË^• âߢ™ÈÎHõÎ ÅHõΔ}=ÚÅ∞
QÆey# JOQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# '=~åOQÆ∞—ñ_»QÆ∞#∞.
740. K«#Ì<åVæn
â◊O.ÉèÏ. K«#Ì<≥·ó - PǨ¡^Œ<≥·~°Væ^≥·ó ˆHÜ«¸Ô~·~°∂ƒù+≤`« Wu - K«#Ì<åVæn I
K«O^Œ#=Ú =Öˇ PǨ¡^ŒHõ~°=ÚÅQÆ∞ Éèí∞[H©~°∞ÎÅ∞ QÆey Ü«ÚO_»∞@KÕ
'K«O^Œ<åOQÆn— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
741. g~°Ç¨
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~°‡„`å}ÏÜ«∞ g~å<£ Jã¨∞~°=ÚMϺ<£ ǨÏhÎu - g~°Ç¨ I
^è~Œ ‡° =Ú#∞ Ѩi~°HOΔ˜ K«∞@ÔH· Ç≤Ï~°}ºHõtáêk ~åHõãΔ ∞¨ Å#∞ K«OÃÑ#∞ QÍ# 'g~°Ç¨ —
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 659
K«. #~°Hõ =Ú~° „ѨÅO| Ü«∞=# kfiѨ =Ú+≤ìHõ =∞Å¡ HõO㨠â◊O
|~° tâ◊√áêŠѨOK«[# áœO„_»Hõ ѨÅfiÅ ^ŒO`«=¢HõÎ "å
#~° Y~° ™êÅfi =`«û |Hõ <åQÆ q^Œ∂~°^äŒ ~°∞H˜‡ ˆHt ^Œ
~°∞Ì~° =$+¨ ^èÕ#∞Hõ „Ѩ=ÚY ^Œ∞+¨ì xâß@∞Åñ „^Œ∞OK≥ „"Õe‡_ç<£.
(ÉèÏQÆ.2-190)
742. q+¨=∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨"≥∂ <å㨺 q^Œº`Õ ã¨~°fi qÅHõΔ}`åfiku - q+¨=∞ó
''# `«fi`«û"≥∂-ã¨ÎºÉèíºkèHõó ‰õΩ`À-㨺ó I (Éèí.w.11-43)
Ѩ~°=∂`«‡ qÅHõΔ}∞ñ_»∞ QÍ# "åx`À ã¨=∞=ÚQÍ #∞O_»∞"å_»∞O_»ñ_»∞. WOHõ
Jkè‰Ωõ ñ_≥@∞¡O_»∞#∞? LO_»ñ_»∞. '# `«fi`«û"≥∂— Ü«∞#∞ w`å"åHõº=Ú '=ÚÖ’¡H=õ ÚÅO^Œ∞#∞
h`À ã¨=∂#"≥∞ÿ# "å~°∞ ÖË~°∞. WHõ x#∞fl q∞Oz# "åñ_≥@∞¡O_»∞#∞?— LO_»ñ_»∞ Jx
K≥ѨCK«∞#flk QÍ# 'q+¨=Ú—ñ_»QÆ∞#∞.
ã‘. JAñ_»#O`«∞ñ_»∞ ã¨=∂<åkèHõ q~°Ç≤Ï`«∞ñ
_ç^=úŒ ¸i΄`«Ü∂« nèâfi◊ ~°∞O_»∞ (ÉèÏQÆ.3㨯O.99)
Hõ. <å~åÜ«∞}∞O_»∞ [QÆ^• I ^è•~°∞O_»QÆ∞ hâ◊fi~°∞O_»∞, ^ŒÅñѨ #`«xH˜<£
ÖË Ô~O_»∞ ã¨=ÚÅ∞ #kè‰õΩÅ∞ I nè~À`«Î=Úñ _»`«_»∞ #kfifÜ«ÚO _»QÆ∞@<£.
(ÉèÏQÆ.4-579)
Hõ. <åHÍk Ö’Hõ=ÚÅÖ’ I <å‰õΩ<£ ã¨i=K«∞Û#\˜ì #O^Œ#∞ <≥@∞ <å
Ö’H˜OѨQÆ ÖË~°∞† QÍ=Ù# I <å‰õΩ<£ ã¨i <Õ# HÍ =∞#=Ú# <≥é∞QÆ∞ñ_ô!
(ÉèÏQÆ, 5-153)
=∞. ã¨^Œã¨`«ûOQÆu <å=∞ ~°∂Ѩ QÆ∞} ^Œ$â◊ºOɡ·# qâ◊fiO|∞ h
ǨÏ$^Œnè#O|∞QÆ^•! Ѷ¨∞#∞Öò ã¨=ÚÅ∞ hÔH"åfi~°Å∞<£ ÖË~°∞, h
Ѩ^Œ=∞`«∞º#fl`«(=Ú)... (ÉèÏQÆ.2 㨯O.76)
743. â◊¥#ºó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fi qâı+¨ ~°Ç≤Ï`«`åfi`ü â◊¥#º=`ü - â◊¥#ºó I
Ѩ~°=∂`«‡ x~°∞æ}∞ñ_»∞. "åxx QÆ∞Ô~Îé∞OQÆ∞@‰õΩ <Õ qâı+¨=ÚÅ∞ ÖËx"åñ
_»QÆ∞@KÕ 'â◊¥#ºó— Ü«∞QÆ∞#∞. 'â◊¥#ºO aO^Ò K« x~°˚<Õ— â◊¥#º=∞#QÍ x~°˚# ã≤÷u.
 660 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨$+¨ì º=™ê#=Ú# Ö’Hõ=ÚÅ∞ x~°#˚ "≥∞ÿ â◊¥#º=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. P ã≤u÷ Ü«Ú Ñ¨~=° ∂`«‡
HõO>ˇ a#fl=Ú QÍ^Œ∞. HÍ# 'â◊¥#ºó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
^Œ‰õΔΩx Ü«∞[˝=Ú#‰õΩ t=Ùñ_»∞ =Å^Œx "åiOz##∞, PǨfixOѨ|_»HõÜÕ∞
ã¨f^Õq "≥à‹§#∞. ^Œ‰õΔΩñ_®"≥∞#∞ x~å^Œ~°}=Ú KÕã≤ t=Ùñ_»∞ Hõ~°‡â◊¥#∞ºO_»x
xOkOK≥#∞. JѨÙ_»∞ ã¨f^Õq ~Ú@¡<≥#∞.
=K«. ''^Õ=`«Å HÍHÍâ◊ QÆ=∞#O|∞#∞, =∞#∞+¨μºÅ‰õΩ Éèí∂`«ÅQÆ=∞#O|∞#∞,
™êfiÉèÏqHõO|∞ Å~Ú#@∞¡ „Ѩ=$uÎ x=$uÎ ÅHõΔ} Hõ~°‡O|∞Å∞ ~åQÆ
"≥·~åQͺkèHÍ~°O|∞Å∞QÍ "Õ^ŒO|∞Å∞ qkèOK«∞@O*Ëã≤ ~åQÆÜ«Ú‰õΩÎÖˇ·
Hõ~‡° Ü«Ú‰õΩÅÎ ~Ú# ã¨O™ê~°∞ʼnõΩ, "≥~· åQƺܫډõΩÖÎ ·ˇ Ü«∂`å‡~å=ÚÅ~Ú# Ü≥∂y
[#∞ʼnõΩ qkèx¿+^èŒ ~°∂ѨO|∞Å~Ú# "≥·kHõ Hõ~°‡O|∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞@Ü«Ú,
ÖˉΩõ O_»∞@Ü«Ú <≥[· O|∞ÅQÆ∞@O *Ëã≤ ã¨fi^è~Œ ‡° x+¨μOª _»Q∞Æ "åx xOkOѨ[#^Œ∞.
P Ü«ÚÉèíÜ«∞ Hõ~°‡ â◊¥#∞ºO_»∞ „|ǨχÉèí∂`«∞O_»∞ #~Ú# ã¨^•t=Ùx
„yÜ«∂â◊¥#∞ºO_»x xOkOK«∞@ áêѨO|QÆ∞.—— (ÉèÏQÆ.493)
"Õ^Œ=ÚÅ∞ ~åQÆÜ«Ú‰õΩÎÖˇ·# "åiH˜ "≥·kHõ Hõ~°‡Å#∞ qkèOz#q QÆ#∞Hõ "å~°∞
"åxx Ü«∂K«iOѨ=ÅÜ«Ú#∞. "≥~· åQƺ Ü«Ú‰õΩÖÎ ,·ˇ P`å‡~å=ÚÅ~Ú# "åiH˜ "Õ^=Œ ÚÅ∞
Hõ~°‡Å#∞ x¿+kèOz#q. Hõ#∞Hõ "å~°∞ Hõ~°‡Å<åK«iOѨ #Hõ¯~°ÖË^Œ∞. "åi"åi
^è~Œ å‡#∞™ê~°=ÚQÍ =iÎOK«∞"åix xOkOK«~å^Œ∞. t=Ùñ_»∞ ÃÑ· Ü«ÚÉèÜ í ∞« Hõ~‡° â◊¥#∞ºñ
_»∞. Ѩ~°„|Ǩχ=∞~Ú# "åxx „H˜Ü«∂ â◊¥#∞ºñ_»x xOkOK«∞@ áêѨ ¿ÇÏ`«∞=QÆ∞#∞—
Ü«∞x ã¨f^Õq K≥ÃÑÊ#∞.
ã‘. |Ç≤Ï~°O`«~å^ŒºO`« ÉèÏ= â◊¥#∞ºO_»Ü«Úº
#O`«O`« #_»∞QÆ∞ Ü≥ÚѨÊ~°Ü«Ú "åx (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.544)
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ „H˜Ü«∂â◊¥#∞ºñ_»∞ QÍ# 'â◊¥#ºó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
744. Ѷ¨∞$`åjó
â◊O.ÉèÏ. Ѷ¨∞$`åó - qQÆe`åó Pt+¨ó „áê~°÷<åó J¿ãºu - Ѷ¨∞$`åjó I
Ѩ~°=∂`«‡ PѨÎHÍ=Úñ_»∞. HÀiHõÅ #∞O_ç q_ç=_ç Ü«Ú#fl"åñ_»∞. QÆ#∞Hõ
'Ѷ∞¨ $`åjó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. ã¨~fi° ^• Ѩ~=° ∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»Q∞Æ Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ q+¨Ü∞«
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 661
"åOKè«Å∞O_»=Ù. "≥∂HΔÍ¿ÑHõΔ QÆÅ ™ê^茉õΩÅ∞ Z\˜ì HÀÔ~¯Å∞ ÖËHõ ÉèíQÆ=`ü ^蕺#=Ú
KÕÜ«ÚK«∞O_»=Öˇ#∞. JѨC_Õ HÀÔ~¯Å∞ ÖËx Ѩ~°=∂`«‡#∞ KÕ~°∞H˘#QÆÅ~°∞. Jx D
<å=∞=Ú É’kèOK«∞K«∞#flk.
=K«. Ѷ¨ÅO|∞ QÀ~°Hõ Hõ~°‡Ocâ◊fi~°∞#‰õΩ ã¨=∞~°Ê}O|∞ ¿ãÜ«∞‰õΩ#fl #k „Ѩâ◊ã¨ÎOɡ·
Ü«ÚO_»^∞Œ (ÉèÏQÆ.1㨯O.98)
Hõ. nè~°∞Å∞ x~°¿Ñ‰õΔΩÅ∞ <å I `å‡~å=ÚÅ∞ <≥·# =Ú#∞Å∞ ǨÏi Éèí[#=Ú x
ëê¯~°}=∞ KÕÜ«ÚK«∞O^Œ∞~°∞ I <å~åÜ«∞}∞ñ _»\ ˜ì"å_» #=ºK«i„`å !
(ÉèÏQÆ.1㨯O.136)
Ѩ~°=∂`«‡ nè~°∞ñ_»∞, ^ÕxÜ«∞O^Œ∞#∞ HÀiHõ ÖËx"å_»∞, P`«‡Ü«∞O^Œ∞
P#OkOK«∞"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ ™ê^艌 Ωõ Å∞#∞ P QÆ∞}=ÚÅ#∞ JÅ=~°K∞« H˘x#KÀ Ѩ~=° ∂`«‡
Ü«∞O^Œ∞ ÅÜ«∞=∞QÆ∞^Œ∞~°∞. ÖË^• Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞ JQÆ∞^Œ∞~°∞. ǨÏi Éè[í #=Ú U HÀiHõÜÚ«
ÖˉõΩO_»QÆ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. "≥∂HõΔ=Ú #¿ÑH˜ΔOzÜ«Ú Ç¨Ïi Éèí[#=Ú KÕÜ«∞~å^Œ∞. U
HÀiHõÜ«Ú ÖËHõ q+¨μ‚^蕺#=Ú# ‰õΩ`«∂ǨÏÅ=Ú`À q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞}=Ú
KÕã≤#KÀ =∞#ã¨∞û q+¨μ‚x Ü«∞O^Œ∞ b#=∞QÆ∞#∞. J@∞¡ b#=∞QÆ∞@ÜÕ∞ '"≥∂HõΔã≤÷u—.
Hõ#∞Hõ<Õ =∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÅ∞ ZÅ¡"àÕ Å◊ HÀiHõÅ∞ ÖˉΩõ O_»QÆ („ѨÇ¨ ^¡ ∞Œ x =Öˇ) q+¨μÉ‚ [íè #=Ú#
=Úxy Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
=K«. h=Ù ã¨=∞ã¨Î ѨÙ~°∞ëê~°÷=∞Ü«ÚO_» =xÜ«Ú#∞, Ѷ¨Åã¨fi~°∂Ñ≤ =xÜ«Ú#∞ h
Ü«∞O^Œe „¿Ñ=∂u â◊Ü«∞O|∞ÅO *Ëã≤ q*Ï˝# náêO‰õΩ~°O|∞# x~°ã¨Î ã¨=∞ã¨Î
^ÀëêO^èHŒ Í~°∞Öˇ· ~ÚǨϙœYºO|∞Å∞ q_çz ã¨∞=∞`«∞Å∞ Éè=í nÜ«∞^•ã¨ ã¨OQÆO|∞
QÀ~°∞K«∞O^Œ∞~°∞. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L. 249)
`Õ. J~°Ü«∞ xëê¯=∞^èŒ~°∞‡Öˇ· #\˜ì Éèí‰õΩÎ
ÅO^Œ∞ h=Ù „Ѩã¨#∞flñ_» "≥·#su
ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅ |^ŒúHÍ=ÚÖˇ· Ü≥∞#Ü«Ú ^Õ=
QÆ}=ÚÅO^Œ∞ñ „|ã¨#fl`« QÆÅ∞QÆ g=Ù. (ÉèÏQÆ.3㨯O.299)
=K«. q+¨Ü«∞HÍ=∞=ÚÅ∞ ÖËHõ x#∞fl ¿ãqOz#"å~°∞ "Õñz# q`«Î#O|∞#∞O É’Öˇ
^ÕÇ¨ O`«~À`«ÊuÎ <˘O^Œ ‰õΩO_»∞^Œ∞~°∞. (ÉèÏQÆ.6㨯O.475)
 662 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã‘. =~°^èŒ~°‡HÍ=∂~°÷ =i˚`«HÍ=ÚÖˇ· q|∞^èŒ∞ Öˇ"åfix ¿ãqOz ~Ú+¨ì
QÆuñ ÉÁO^Œ∞^Œ∞~°∞? KÕi HÍOH˜OΔ K«∞"åi Hõ=ºÜ«∞ ^ÕÇϨ q∞K«∞Û <≥"åfiñ_»∞ Hõ~∞° }?
=ÚHÍÎ`«∞‡ Öˇ=fix =ÚxH˘x zOuO`«∞? ~å#O^Œ"åi÷ =∞QÍflO`«~°OQÆ∞
ÖËHÍO`«∞ Öˇ=fix <Õq∞Ü«Úñ QÀ~°Hõ Éèí„^ŒK«i„`«O|∞ñÉÏ_»∞K«∞O^Œ∞?
P. ~å =∞¿ÇÏâ◊√ <å^Œ∞º #=º‰õΩÎ #^蕺`«‡ I Ü≥∂QÆQÆ=Úºñ |∂~°∞‚ #∞#fl`å`«∞‡
„|Ǩχ"≥∞ÿ# "åxñ |~°∞x #fO„kÜ«Ú I hâ◊√ ã¨∂÷Å∞ ã¨∂‰õΔΩ‡<Õ ÉèílO`«∞.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.83)
L. XÅ¡~°∞ x~°˚ˆ~O„^ŒÑ¨^Œ "≥ÚÅ¡~°∞ „|ǨχѨ^ŒO|∞ <˘O^ŒñQÍ
<˘Å¡~°∞ K«„Hõ=iÎѨ^Œ "≥ÚÅ¡~°∞ ã¨~°fi~°™êkèѨ`«º=Ú
<˘flÅ¡~°∞ Ü≥∂QÆã≤kú =∞é˜ Ü≥ÚO_»∞ Éèí=O|∞Å <˘O^Œhx h
ã¨Å¡e`åO„Ѷ≤∞ ˆ~}∞=ÙÅ ã¨OQÆu <˘Ok# ^èŒ#∞º ÖˇÑ¨C_»∞<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.678)
âß. HÍO`å~°`«fl=ÚÖÏ~° ! g∞ QÆ$ǨÏ=ÚÅ<£ QÆÖϺ}"Õ∞ ! ÜÕ∞q∞ QÍ
qO`«∞<£ g∞? H˜@∞ ~°O_»∞: =∞=Ú‡ xK«@<£ gH˜ΔOѨ <Õ`≥Oz<å
Ô~O`À "Õ_»∞Hõ`À, <≥é∞OQÆ∞^Œ∞#∞ xˆ~›`«∞ ã≤÷u<£ ##∞fl nè
=∞O`«∞Öò g∞ „H˜Ü«∞ñ *Ëi HõO^Œ∞~°∞ QÆ^• =∞`Õû=Å<£ ã¨~°fi=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.865)
Ѷ֨ Ï¿ÑHõΔ ÖËHÜ
õ ∞Õ g∞~°∞ ##∞fl K«∂K«∞@ÔH· =zÛu~°x <å‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞. q*Ï˝#∞Å∞
g∞ =Öˇ<Õ (xˆ~›`«∞Hõ=ÚQÍ) ¿ã=ÖÁ#iÛ ã¨HõÅ=Ú á⁄O^ŒQÆÅ~°∞.
=. ~åQÍkÜ«ÚHõÎ =∞#ã¨∞¯O_≥#· â◊siH˜ ã¨O™ê~°K„« Hõ x=~°HÎ Oõ ɡ#· ǨÏizO`«#O|∞
„|Ǩχ=∞O^Œe x~åfi}ã¨∞Y=∞x |∞^è∞Œ Å∞ ^≥eÜ«Ú^Œ∞~°∞. ǨÏi Éè[í #O|∞ ^Œ∞~°=æ ∞O|∞
QÍ^Œ∞. ǨÏi ã¨HõÅ„áê}˜ ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞ÅO^Œ∞#∞ #O`«~åºq∞Ü≥ÿ∞ Ü«∂HÍâ◊O|∞
ÉèOí y#∞O_»∞. q+¨Ü∂« ~°#˚ O|∞Å #Ü≥∞º_çk ÖË^∞Œ . xq∞+¨ÉOíè QÆ∞~° „áê}∞Öˇ#· =∞~°∞ºÎ ʼnõΩ
=∞=∞`åã¨Ê^ŒO|∞ÅQÆ∞ K«OK«ÅO|∞Öˇ·# Ѩل`« q∞„`« Hõà◊„`« Ѩâ◊√ Éèí$`«º |Å |O^èŒ∞
~å[ºHÀâ◊=∞}˜ =∞Ok~° =∞O„u =∂`«OQÆ =∞Ç‘Ï „Ѩ=ÚY qÉè=í O|∞Å∞ x~°~H÷° Oõ |∞Å∞.
Ü≥∂QƄѨ=ÚY ѨÙ}ºÅ|úO|∞Öˇ·# ã¨fi~åæk Ö’HõÉè’QÆO|∞Å∞ ѨÙ}Ϻ#∞Éèí= H©Δ}O|∞Å∞
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 663
QÍx, x`«ºO|∞Å∞ QÍ=Ù. #~°∞O_»∞ q^•fiOã¨∞O_»#x Ü«∞aè=∂xOz Hõ~‡° O|∞ ÖÏK«iOz,
Ü«∞"≥∂Ѷ¨∞O|∞Öˇ·# qѨs`« Ѷ¨ÅO|∞Å <˘O^Œ∞. Hõ~°‡O|∞Å∞ HÀ~°Hõ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú.
HÀi KÕã≤# ^Œ∞óYO|∞Å∞ „áêÑ≤ÎOK«∞. ѨÙ~°∞+¨μO_»∞ ^ÕǨÏO|∞ H˘é‰õΩ Éè’QÆO|∞Å
#¿ÑH˜ΔOK«∞. ^ÕǨÏO|∞ x`«ºO|∞ QÍ^Œ∞. `À_»~å^Œ∞. =∞$`«∞O_≥·# "åx ^ÕǨÏ=Ú#∞
â◊√#HÍ^Œ∞Å∞ ÉèíH˜ΔOK«∞. ^ÕÇ≤Ï Hõ~°‡O|∞ ÖÏK«iOz, Hõ~°‡|^Œ∞úO_≥· „Hõ=∞‡éO
QÆ~å‡#∞‰õÄÅOɡ#· ^ÕÇϨ O|∞ñ^•Å∞Û. J*Ï˝#O|∞#O *Ëã≤ ѨÙ~∞° +¨μO_»∞ Hõ~‡° ^ÕÇϨ O|∞ÅO
qã¨ÎiOK«∞. J*Ï˝#`«O„`«O|∞Å∞ ^èŒ~å‡~°÷ HÍ=∞O|∞Å∞. *Ï˝#ÅÉèíºO|∞ "≥∂HõΔO|∞.
"≥∂HõΔ„Ñ¨^•`« Ü«∞QÆ∞ ǨÏi ã¨HõÅ Éèí∂`«O|∞ʼnõΩ <å`Õ‡â◊fi~°∞O_»∞, „Ñ≤Ü«ÚO_»∞.
`«#KÕ`#« ~Ú# =∞ǨÉè∂í `«∞O|∞Å`À_» r=ã¨Ol˝`∞« O_≥· Ü«ÚO_»∞. xëê¯=ÚÖˇ· ǨÏ$^ŒÜ∞«
QÆ`«∞O_≥·# ǨÏix x[ÉèíH˜Îx ÉèílOѨ=ÅÜ«Ú#∞. (ÉèÏQÆ.7㨯O.241)
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ `«=∞ 't"å#O^ŒÅǨÏi— Ü«∞O^Œ∞ t=Ùx W@∞¡ „áêiúOzi.
â’¡II Hõ~Àq∞ `«fi`«∂Ê*ÏO ã¨=k ã¨∞Y^À "Õ∞ Éèí= qÉè’!
qkè`«fiO q+¨μ‚`«fiO kâ◊ã≤ YÅ∞ `«™êºó Ѷ¨Åq∞u
ѨÙ# â◊Û `åfiO „^Œ+¨μìO kq Éèí∞q =ǨÏ<£ ѨH˜Δ =∞$QÆ`å
=∞^Œ$ëêìfi `«`Õö^ŒO Hõ^äŒ WÇ¨Ï #¿ÇÏ â◊OHõ~° qÉè’!
`«=∞ ѨÓ[‰õΩ Ñ¶Å¨ =ÚQÍ q+¨μ`‚ fi« =Ú#∞ QÍx, „|Ǩχ`«fi=Ú#∞ QÍx „Ѩ™êkOK«
=Å^ŒxÜ«Ú, "≥∂HõΔ=Ú#∞ „Ѩ™êkOK«=∞xÜ«Ú "Õ_»∞H˘xi.
745. JK«Åó
â◊O.ÉèÏ. # ã¨fi~°∂áê`ü # ™ê=∞~å÷º`ü # *Ï˝<åkHÍ^Œ∞æ}Ï`ü K«Å#O q^Œº`Õ¿ãºu
JK«Åó I
Ѩ~=° ∂`«‡ `«# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú #∞O_ç QÍx `«# ™ê=∞~°º÷ =Ú #∞O_ç QÍx *Ï˝<åk
QÆ∞}=ÚÅ #∞O_ç QÍx Z#fl_»∞#∞ `˘ÅQÆñ_»∞ QÍ# 'JK«Åó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞`«.ΠѨOK«ÉÏ}∞x hé∞ ¿ãã≤# Éèí~°∞æxO ^Œ#qÅ∞¡ =
i˚Oz =¸iÛùÅñ *ËÜ«∞ñ*ÏÅ∞ qâı+¨ Ǩ㨠qÖ’Hõ<À
^ŒOz`åHõ$`«∞ÅÜ«Úºñ QÍO`«Å∞ ^ŒOÉèíKÕ+¨ìÅ =∂^èŒ=Ù<£
ã¨OK«eOѨQÆñ *ËÜ«∞ <Õq∞Ü«Úñ *ÏÅÔ~·i |∞^èÀ`«Î=∂! (ÉèÏQÆ.1-271)
 664 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã‘. ã¨~°fiA˝ñ _ôâ◊√O_»∞ ã¨~åfi`«∞‡ñ _»=ºÜ«ÚO _»=∞Å∞O_»∞ ã¨`«∞ºñ _»#O`«∞ñ _®_è»∞ºñ
_®`«‡~°∂ѨO|∞# #„âßO`«=Ú#∞ ^Œ# =∂Ü«∂ „Ѩ=~°Î# =∞Ç≤Ï=∞ =Å#
QÆ∞}=ÚÅñ QÆeÊOz QÆ∞}ã¨OQÆ=∞O|∞# eOQÆ â◊s~°O|∞ bÅñ ^•eÛ
HõOÑ≤`« [Å=ÚÖ’ñ QÆ^ÖŒ _ˇ ç „H˜Ü∞« ñ ^ÀñK«∞ áê^ŒÑO¨ |∞Å ÉèOí y „ÉèÏ=∞º=∂}
P. K«‰õΔΩ=ÙÅ ^èŒi„u K«e`«Ü≥ÿ∞ HÍ#OQÆñ |_ç# ÉèíOy ã¨HõÅ ÉèÏ=~°Ç≤Ï`«∞ñ
_®`«‡=∞Ü«Úñ_»∞ HõOÑ≤`åO`« ~°OQÆO|∞#ñ I QÆkÅ#@¡ ^ÀK«∞ñ QÆ^ÅŒ ‰õΩO_»∞.
(ÉèÏQÆ.7㨯O.39)
746. K«Åó
â◊O.ÉèÏ. "åÜ«Ú~°∂¿Ñ} K«Åfu K«Åó I
"åÜ«Ú~°∂Ѩ=Ú# K«eOK«∞K«∞O_»∞#∞ QÍ# 'K«Åó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''KÕëêìO Hõ~Àu â◊fiã¨# ~°∂Ñ‘—— (q.ѨÙ)
ã‘. ......... JO|~°=Ú#
`Õ. #xÅ∞ñ _Õ su qǨÏiOK«∞ #@¡ h= I QÆÅã≤ =iÎO`«∞ ã¨~åfi`«‡Hõ`«fi "≥ÚѨʆ
(ÉèÏQÆ.8-387)
=. ã¨`º« ^è~Œ ‡° O|∞ʼnõΩ x"åã¨O|∞QÍ „|Ǩ‡=~°^Î âÕ O◊ |∞# Ü«∞[˝q™êÎ~x° ѨÙ}∞Öˇ#·
"å~°∞ Ü«∞*Ëâ˝ fi◊ ~°∞O_≥#· ǨÏiO QÆ∂iÛ Ü«∂QÆO|∞ ¿ãÜ«ÚK«∞#fl"å~°∞. Ü«∞lOK«∞
"å~°Å‰õΩ ã¨∞Y„Ѩ^•#O|∞ ¿ãÜ«ÚK«∞, ã¨HÅõ Éè∂í `åO`«~åºq∞Ü≥∞ÿ ÉèQí =Æ O`«∞O_≥#·
ǨÏi [OQÆ=∞ ™ê÷=~°O|∞ʼnõΩ #O`«~O° QÆ |Ç≤Ï~°OQÆO|∞Å ã¨OK«iOK«∞ "åÜ«Ú=Ù
K«O^ŒO|∞#, <å`«‡~°∂ѨO|∞# =∞<À~°^äŒO|∞ xK«∞Ûñ....(ÉèÏQÆ.1㨯O.434)
747. J=∂h
â◊O.ÉèÏ. J<å`«‡=ã¨∞Îëêfi`å‡aè=∂<À <åã¨Îºã¨º ã¨fiK«Ûùã¨O"Õ^Œ<åHõ$`Õiu-J=∂hI
P`«‡ HÍx Ѩ^•~°=÷ Ú#∞ P`«‡ Ü«∞x `«ÅñK«∞@ =∂#=Ú. J@∞¡ `«ÅK«∞ñ"å_»∞
'=∂h— Ü«∞QÆ∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fiK«Ûù (q+¨Ü«∞ ã¨O|O^èŒ=ÚÅ∞ ÖËx) ã¨O"Õ^Œ#=Ú
(J#∞Éèí∂u) `«# ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ QÆÅñ"å_»∞ QÍ# P`«‡ QÍx Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ P`«‡QÍ
`«ÅK«∞ #=HÍâ◊"Õ∞ ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ 'J=∂h— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 665
'*Ï˝`åfi ã¨fiO „Ѩ`«ºQÍ`å‡#O |∞kú `«^Œfi$uΙêH˜Δ}"£∞ I
™ÈǨÏq∞`Õº= ã¨^fiŒ $`åκ<å`«‡<åº`«‡=∞uO [Ç≤Ï II (q.K«∂.270)
„Ѩ`«ºQÍ`«‡ ã¨fi~°∂ѨÙñ_≥·# `å#∞ `«# |∞kúH˜, ^•x =$`«∞ÎʼnõΩ ™êH˜ΔQÍ
<≥ñé˜y 'Jk <Õ<Õ— (P „|Ǩχ Ѩ^•~°÷=Ú#∞ <Õ<Õ) Ü«∞#∞#\˜ì ã¨g∞p#"≥∞ÿ# =$uÎx
#=ÅOaOz ^•x ™êÜ«∞=Ú# J<å`«‡ =ã¨∞Î=ÙÅO^Œ∞ qã¨ÎiOz# Ü«∂`«‡|∞kúx
ѨiǨÏiOK«=Öˇ#∞.— Jx Nâ◊OHõ~°∞Å∞ q"ÕHõK«∂_®=∞}˜ Ü«∞O^Œ∞ `≥eÑ≤i.
â’¡. „ѨHõ$`Õó „H˜Ü«∞=∂}Ïx QÆ∞}ˇÿó Hõ~å‡}˜ ã¨~°fiâ◊ó
JǨÏOHÍ~° q=¸_è®`å‡ Hõ~åÎǨÏq∞u =∞#º`Õ. (Éèí.w.3-27)
„ѨHõ$u =Å# |∞\˜ì# ã¨`«Î fi~°[ã¨Î"≥∂ QÆ∞}=ÚÅKÕ ã¨=∞ã¨Î HÍ~°º=ÚÅ∞
[~°∞QÆ∞K«∞O_»QÍ JǨÏOHÍ~°=ÚKÕ q"ÕHâõ ¥◊ #º"≥∞#ÿ =∞#ã¨∞û QÆÅ"å_»∞ `å<Õ KÕÜÚ« K«∞<åflx
`«ÅK«∞K«∞<åfl_»∞.
â’¡. `«`«Î fiq`«∞Î =∞ǨÉÏǨϟ QÆ∞}Hõ~°‡ qÉèÏQÆÜ≥∂
QÆ∞}Ï QÆ∞}Ë+¨μ =~°Î#Î Wu =∞`åfi # #ã¨[˚`Õ. (Éèí.w.3-28)
QÆ∞}=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú, Hõ~‡° Å Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú qÉè[í ##∞ QÆ∂iÛ# Ü«∞^ä•~°"÷ ∞≥ é˜y#
*Ï˝x, QÆ∞}=ÚÅ∞ (WO„kÜ«∂^Œ∞Å∞) QÆ∞}=ÚÅO^Œ∞ (â◊ÉÏÌk q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞)
„Ѩ=iÎOK«∞K«∞#fl=x, (P`«‡ ã¨fi~°∂ѨÙ_»Q∞Æ `«#‰õΩ "åã¨=Î =ÚQÆ "åx`À U ã¨O|O^è=Œ Ú
ÖË^Œx) `«ÅOz Hõ~°‡ÅO^Œ∞ ã¨OQÆ=Ú (Jaè=∂#=Ú) ÖˉõΩO_»∞#∞.
`Õ. P`«‡ =ºuiHõÎ =ã¨∞Î=ÙÅO^Œ∞ g`«
~åQÆ`« ^ŒÅOѨ x~°∞æ} „|Ǩχ=∞~Ú#
Ü«∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞Å ~°uÜ«Ú#∞ ##ñQÆ xqÜ«∞
¿ÇÏ`«∞=ÙÅ∞ |∞kúñ lOuOѨ x^ŒúK«i`« ! (ÉèÏQÆ. 4-617)
=K«. XHõ<å_»∞ |^ŒiHÍ„â◊=∞O|∞# ã¨~ã° fi¨ f [ÅO|∞Å "åiÛ ‰õÄ~°∞ÛO_ç "åºã¨∞O_»∞
^Œ# =∞k k~°O|∞ ¿ãã≤H˘x ÉèHí Θ Ü«ÚHõOÎ |~Ú# z`«OÎ |∞#O |iѨÓ~°∞O‚ _»~Ú#
~¸â◊fi~°∞O QÍOz ~¸â◊fi~ånè# =∂Ü«∂=$`«Oɡ#· r=Ùx ã¨O™ê~°O|∞ñ QÆx
r=ÙO_»∞ =∂Ü«∞KÕ`« "≥∂Ç≤Ï`«∞O_»~Ú QÆ∞}=ºu i‰õΩOÎ _»ÜÚ« º =∂Ü«∂ ã¨OQÆuO
^•#∞ „kQÆ∞}Ï`«‡‰õΩO_»x Ü«∞aè=∂xOK«∞K«∞ñ „kQÆ∞}`åfiaè=∂#O|∞#O QÆ~Ü Î° Ú«
 666 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Éè’HõÎÜ«Ú ##∞ ##~°÷O|∞<˘O^Œ∞ #xÜ«Ú: #Ü«∞º#~°÷O|∞#‰õΩ <å~åÜ«∞}ÉèíH˜Î
Ü≥∂QÆOɡ QÍx Ü«ÚѨ=∞â◊#O|∞ "Õé˘Hõ\ ˜ ÖË^ŒxÜ«Ú xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞.
748. =∂#^Œó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨fi=∂Ü«∞Ü«∂ 㨈~fiëê=∞<å`«‡ã¨∞ =∂#O - P`å‡aè=∂#O ^Œ^•fu,
2. ÉèíHÍÎ<åO =∂#O - ã¨`å¯~°O - ^Œ^•fu "å, 3. J^èŒi‡ëêª<åO =∂#O
ã¨`å¯~°O ^Œºu Y}¤Ü∞« fu, 4. `«`Ϋ fiq^•=∞<å`«‡ã¨∞ =∂#O P`å‡aè=∂#O
^Œºu Y}¤Ü«∞fu "å - =∂#^Œó I
1. ZÅ¡~‰° Ωõ #∞ P`«‡ HÍx =ã¨∞=Î ÙÅ Ü«∞O^Œ∞ 'Wk P`«‡— Ü«∞#∞ P`å‡aè=∂#=Ú#∞
`«# =∂Ü«∞KÕ`« HõeÊOK«∞#∞. QÍ# '=∂#^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞. J~°qO^À^Œ~°! `å=H©# Ѷ¨∞# =∂Ü«∂"≥∂Ç≤Ï`«™êfiO`«∞Öˇ·
Ѩ~°=∞Oɡ·# Éèí=#‡Ç¨=∞Ç≤Ï=∞=Ú<£ ÉÏ\˜Oz HÍ#OQÆ <À
Ѩ~°∞ „|Ǩ‡k â◊s~°∞ ÅA˝Å~Ú Ü≥∂ Ѩ^•‡HõΔ! ÉèíHÍÎ iÎ ã¨O
ǨÏ~°}ÏÖ’Hõ#! ##∞flñ QÍ=ñ^ŒQÆ∞ x`åº#O^Œã¨O^è•~Ú"≥·.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.177)
Hõ. #~°Ö’Hõ q_»O|#=Ú#, ǨÏi Ѩ~°=∞Ѩ~°∞O_»∞ =∂#"åHõ$u`À x
^Œú~°ñ |∞\˜ì Ü«∂`«‡=∂Ü«∂, ã¨∞Êù~°}<£ "≥∂Ç≤ÏOѨñ*ËÜ«Ú Éèí∂[#HÀ\˜<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.68)
2. `«# Éèí‰õΩÎʼnõΩ =∂#=Ú (ã¨`å¯~°=Ú) xK«∞Û#∞ QÍ# '=∂#^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
L. Uq∞`«Ñ¨O|∞ ¿ãÃã<˘H˘ ~¸ ^èŒ~°}©kq*’`«Î=ÚO_»∞ ^˘Öò
ÉÏ=Ú#! Ü≥∂yqã¨∞Êù~° ^Œ∞áê㨺‰õΩñ_≥· `«#~å~°∞ h [QÆ`ü
™êfiq∞ ~°=∂kè<å^äŒ∞ x[`«ÅÊ=Ú#<£ =ã≤~ÚOz Ü«Ú#fl"åñ
_ô =∞ǨÏhÜ«∞=¸iÎ ÔH#ÜÕ∞ =ÚxѨÙOQÆ=Ù ÖˇO`«"å~°Å∞<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.985)
K«. `«# =∞$^Œ∞ `«ÊÅ=∞O^Œ∞ =x`å=∞}˜Ü≥ÿ∞# ~°=∂ÅÖÏ=∞ á⁄O
^Œ∞#∞ <≥_»QÍñ ^ŒÅOѨHõ Ü«∞^Œ∞„Ѩ=~°∞O _≥^Œ∞ˆ~ñy "≥∂^Œ=Ú<£
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 667
^Œ#∞HõñQÆñ Q“yeOz Ü«Úz`«„H˜Ü«∞Å<£ |i`«∞+¨μìñ *ËÜ«ÚK«∞<£
q#Ü«∞=∞=Ú#<£ ÉèílOK≥ ^èŒ~°}©ã¨∞~°∞ñ _≥O`«\ ˜ ÉèÏQƺ=O`«∞ñ_À.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.987)
3. J^èŒ~°‡=~°Î#∞Å ã¨`å¯~°=Ú#∞ (^Œºu) YO_çOK«∞#∞ QÍ# '=∂#^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
`Õ. .... ‰õΩ[#∞Å „ã¨∞Hõ¯ñ*ËÜ«∞
#=`«iOz# |Å∞g~°∞ñ _®„QÆÇ≤ÏOz
Éèí∞[QÆ q+¨=Ç≤Ïfl ^À+¨O|∞ á⁄eÜ«∞ñ*Ëã≤
ã¨∞[Åñ QÍqOz Ü«∂ #kñ E`«∞ ##∞K«∞. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.635)
=∞. |Åcè=∂~°∞˚# =ÚYº KåѨ^èŒ~° ~°∂Ѩ "åº[`«O „QÆ∂~°∞Å<£
YÅ∞Å<£ ^Œ∞+¨ì ^èŒ~å`«ÖËâ◊fi~°∞Å ã¨O„QÍ"≥∞ÿHõ áês} ^À
~°ƒÅ ˆHoO ^Œ#∞=∂_ç ã¨~°fi^èŒ~°}© ÉèÏ~°O|∞ =∂~ÚOz ™ê
^èŒ∞Å ~°H˜ΔOz # Ü«∞\˜ì Hõ$+¨μ‚x ##O`«∞O Q˘Å∞Î <≥šѨÙÊ_»∞<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.192)
4. `«`Ϋ fi"Õ`ÅΫ ‰õΩ J<å`«‡ =ã¨∞=Î ÙÅO^Œ∞ P`å‡aè=∂#=Ú#∞ (^Œºu) YO_çOK«∞#∞
(`˘ÅyOK«∞#∞) QÍ# '=∂#^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=. ~å[i¬Ü≥ÿ∞# Ѩ$^äŒ∞K«„Hõ=iÎ Ü«∞~°÷=O`«O|∞Öˇ·# =K«#O|∞Å∞ qx qâ◊fi„^Œ+¨ì
Ü«∞QÆ∞ <å~åÜ«∞}∞O_»∞ ã¨O`«∞ëêìO`«~°OQÆ∞O_≥· ~Ú@¡xÜ≥∞. 'F =∞Ǩ~å[!
^≥·=„¿Ñi`«∞O_» "≥· <åÜ≥∞_» x\˜ì |∞kú HõÅ∞QÆ∞@O *Ëã≤ Ü«∞K«OK«Å =∞QÆ∞ ÉèíH˜Î
"˘_»=Ú. ^•xKÕ ^Œ∞ã¨Î~°O |QÆ∞ =∞nÜ«∞ =∂Ü«∞O ^ŒiO`«∞=Ù. h=Ù <åKÕ
<åk+¨ìO |QÆ∞ Hõ$`«ºO |„Ѩ=∞`«∞ÎO_» =QÆ∞K«∞ <åK«iOz# ã¨HõÅ â◊√ÉèíO|∞ÅO
ÉÁO^Œ∞^Œ∞=Ù. =∞nÜ«∞ ÉèHí [Îõ #O|∞Å∞ ã¨fi~åæÑ=¨ ~°æ #~°HOõ |∞ÅO ^Œ∞źO|∞Å∞QÍ
#=Ö’H˜O`«∞~°∞. HÍ=Ù# h Ü«∞^茺=™êÜ«∞O|∞ #\˜ìkÜ«∞. =∞é˜Ü«Ú,
=∞nÜ«∂^ÕâO◊ |∞# ^Œ∞㨺Π[O|QÆ∞ ~À+¨O|∞#∞ ^ŒºlOz <åÜ≥∞_» ÉèHí Θ ã¨eÑ≤uq
QÍ# xkÜ≥∞ <å‰õΩñ |~°=∂~°›}O|QÆ∞.— Jx Ü«∞aè#OkOz Ü«∞#∞ „QÆÇÏ≤ Oz
Ü«∞`«O_»∞ QÍqOK«∞ ѨÓ[Å∞ ÔQ·H˘x QÆ=∞<À#∞‡Y∞O_»Ü≥∞º.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.556)
 668 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
749. =∂#ºó
â◊O.ÉèÏ. ã¨Ô~· fi~å‡#hÜ«∞ó - ѨÓ[hÜ«∞ó 㨈~fiâ◊fi~°`åfiku - =∂#ºó I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞ñ_»∞ QÆ#∞Hõ #O^Œ~K° Õ Ñ¨ÓlOѨñ|_»∞#∞. HÍ# '=∂#ºó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
Hõ. ã¨∞=∞Ç≤Ï`« `«`«Î fi*Ï˝<å I ~°÷=Ú q^Œfi[˚#QÆ}O|∞ ^Œqe #=∞™ê¯
~°=Ú Ö’eñ *ËÜ«∞ Ѩ^ŒÑ‘ I ~î°=Ú QÆÅ x#∞ñ ÉÁQÆ_» =â◊"≥∞! ~î°=}˜Å¡OQÆ<£.
(ÉèÏQÆ. 3-855)
=K«. K«~åK«~O° ɡ#· qâ◊fi=∞O`«ÜÚ« q+¨μ=‚ ∞Ü«∞O |QÆ∞@O *Ëã≤ áê„`«x~°Ü ‚ ∞« xѨÙ}∞Öˇ#·
q^•fiOã¨∞Å∞ <å~åÜ«∞}∞O_»∞ =ÚYºáê„`«O |x ѨÅ∞‰õΩ^Œ∞~°∞. ^Õ= |∞∞+¨μÅ∞
„|Ǩχ Ѩل`«∞Öˇ#· ã¨#HÍ^Œ∞Å∞#∞ #∞O_» Éè=í nÜ«∞ ~å[ã¨∂Ü«∞O|∞# #„QÆÑÓ¨ [‰õΩ
ǨÏi ã¨=∞‡`«∞O_»Ü≥∞º. (ÉèÏQÆ.7-453)
Hõ. ǨÏi #~°∞Å ÔHÅ¡ñ |∂Aº_»∞ I .... (ÉèÏQÆ.3-73)
750. Ö’Hõ™êfig∞
â◊O.ÉèÏ. K«`«∞~°Ìâß<åO Ö’HÍ<å g∞â◊fi~°`åfi`ü - Ö’Hõ™êfig∞ I
áê`åàÏk ã¨Ñ¨Î J^äÀ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ, Éèí∂Ö’HÍk ã¨Ñ¨Î T~°÷fi Ö’Hõ=ÚʼnõΩ,
Ѩ^Œ∞<åÅ∞QÆ∞ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ „ѨÉèí∞=Ù QÆ#∞Hõ 'Ö’Hõ™êfig∞— Ü«∞QÆ∞#∞.
''U+¨ Ö’HÍkèѨuó—— (H“.L.39) Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ. P ~¸â◊√ñ _»#O`«∞ñ_»∞ ǨÏi
<åÜ«∞‰õΩñ _ô Éèí∞=#=ÚʼnõΩ, <å‰õΩ<£, h‰õΩ<£,
=∂Ü«∞‰õΩñ „ÉÏ}˜„"å`«=Ú
H© Ü≥∞_»Å<£ ÖË^Œ ~¸â◊fiˆ~`«~°=Ú ã¨∞`å! (ÉèÏQÆ.2-85)
Hõ. Éèí∞=<å`«∞‡‰õΩñ _® ~¸â◊√ñ_»∞ I Éèí=<åHõ$u `À_» #∞O_»∞ „|Ǩ‡O_»O|∞<£
q=~°=Ú`Àñ |^Œ∞<åÅ∞QÆ∞ I q=~°O|∞Å∞QÍ <˘#Ô~Û qâ◊^ŒO|∞Å∞QÆ<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.87)
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 669
=K«. K«`«∞~°Ìâ◊Ö’HõO|∞ÅO^Œ∞ g∞ñk ÜÕ∞_»∞ Ö’HõO|∞Å∞ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù#‰õΩO
QÆ\ ˜„Ѩ^Õâ◊O|∞# #∞O_ç Ü«¸~°úfi^ÕÇ¨Ï =∞xÜ«Ú#∞, „yOk ÜÕ∞_»∞ Ö’HõO|∞Å∞
[Ѷ¨∞#O|∞ #∞O_ç Ü«∞^èÀ^ÕǨÏ=∞xÜ«Ú#∞O |Å∞‰õΩ^Œ∞~°∞. (ÉèÏQÆ.2㨯O.89)
751. „uÖ’Hõ^èŒ$`ü
â◊O.ÉèÏ. „f<£ Ö’HÍ<£ ^è•~°Ü«∞fu - „uÖ’Hõ^èŒ$`ü I
Ѩ~=° ∂`«‡ =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ ^èiŒ OK«∞#∞ QÍ# '„uÖ’Hõ^$Œè `ü— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. Jxfl [QÆO|∞Å∞ ^•<≥· I Ü«Ú#fl [QÆ<åfl^äŒ∞ñ E_» <˘y ÉèÏqOѨ<£ I
QÆ#flO^ŒHõ =∞#=∞O^ŒHõ I ã¨#∞fl`«∞ÅO *Ëã≤~°Ñ¨Ù_»∞ ã¨Éèí∞ºÅ∞ |eÜ«Ú<£.
(ÉèÏQÆ.8-633)
Hõ. Jxfl [QÆO|∞Å∞ ^•<≥· I Ü«Ú#fl [QÆ<åfl^äŒ∞ñ E_» <˘y ÉèÏqOѨ<£ I
QÆ#flO^ŒHõ =∞#=∞O^ŒHõ I ã¨#∞fl`«∞ÅO *Ëã≤~°Ñ¨Ù_»∞ ã¨Éèí∞ºÅ∞ |eÜ«Ú<£.
(ÉèÏQÆ.8-633)
'ÜÕ∞#^Òºó Ѩ$käg Kå#ÎiHõΔOK« - ÜÕ∞Ѩ~°fi`åó „Ѩkâ’ kâ◊â◊Û I
ÜÕ∞<Õ^ŒO [QÆ ^•fi ºÑ¨ÎO „Ѩ*Ï<åO - `«<Õ‡ =∞#ó t=ã¨OHõÅÊ=∞ã¨∞Î II
(t.ã¨O.10)
'Éèí∂=∞ºO `«iHõΔ ^Œ∞ºÖ’Hõ=ÚÅ∞ =¸\˜x Ѩ~°=∂`«‡ ^èŒiOz Ü«Ú<åfl_»∞— Jx
t=ã¨OHõÅÊ=ÚÅÖ’x 10= =∞O„`«=Ú.
752. ã¨∞"Õ∞^è•ó
â◊O.ÉèÏ. â’Éèí<å "Õ∞^è• - „Ѩ*Ï˝¿ãºu - ã¨∞"Õ∞^è•ó I
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ ã¨~°fi=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ â’Éèí#=∞QÆ∞ „Ѩ[˝ („ѨHõ$+¨ì"≥∞ÿ# |∞kú)
QÆÅ^Œ∞ QÍ# 'ã¨∞"Õ∞^è•ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. „Ѩ[˝Ü«∞ „Ѩu+¨ª, ÖÏÉèí=Ú I „Ѩ[˝Ü«∞, <åHõO|#OQÆñ „|[˝Ü«∞ K«∞"Õfi
„Ѩ[˝Ü«∞ ÔH·=źO|∞#∞ I „Ѩ*Ï˝ ™ê^茺=ÚÅ∞ QÍx Ѩ#∞Å∞O QÆÅ"Õ?
(ÉèÏ~°.âßOu.4P.68)
 670 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
753. "Õ∞^èŒ[ó
â◊O.ÉèÏ. "Õ∞^èÕ - J^èŒfiˆ~ *ÏÜ«∞`« Wu - "Õ∞^èŒ[ó I (N~å=∞ ~°∂Ѩó)
Ü«∞[˝=Ú #O^Œ∞ Ü«∞*Ë̋â◊fi~° ~°∂Ѩ=Ú# [xOK«∞#∞. HÍ# '"Õ∞^èŒ[ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
(Jâ◊fi"Õ∞^èŒ Ü«∂QÆ=Ú#∞ xq∞`«Î=ÚQÍ *Ëã≤H˘x Ѩ~°=∂`«‡ N~å=Ú_»∞QÍ
[x‡OK≥#∞.)
''Ѩل`å~°÷O ǨÏÜ«∞"Õ∞^èÕ# Ü«∞HΔͺq∞u =∞u~°‡=∞ I
`«^ŒÇ¨ÏO Ü«∞+¨μìq∞KåÛùq∞ ǨÏÜ«∞"Õ∞^èÕ# Hõ~°‡}Ï II ("å.~å.ÉÏÅ.12-9)
Hõ. Ü«∞*Ï˝Oy Ü«∞[˝Ñ¶¨Å^Œ∞ñ_»∞ I Ü«∞*Ë˝â◊√ñ_»∞ Ü«∞[˝Hõ~°Î Ü«∞QÆ∞ ÉèíQÆ=O`«∞<£
Ü«∞[˝Ñ¨Ù~°∞+¨μñQÍ =∂#㨠I Ü«∞[˝=Úñ QÍqOzuO ^Œ^Œ~°Ê}|∞kú<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.95)
754. ^èŒ#ºó
â◊O.ÉèÏ. Hõ$`å~°÷ó - ^èŒ#ºó I
Ѩ~°=∂`«‡ 'J"åѨΠã¨~°fiHÍ=Úñ_»∞— Jxfl Ü«∞~°÷=ÚÅ∞ (HÀiHõÅ∞) á⁄Ok#
"åñ_»Q∞Æ @KÕ '^è#Œ ºó— Ü«∞QÆ∞#∞. PÜ«∞# ^è#Œ ∞ºñ_»∞ QÆ#∞Hõ `«# <å„â◊~ÚOz# Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞
^èŒ#∞ºÅ∞QÍ ñ*ËÜ«Ú#∞.
Nâ◊OHõ~∞° Å∞ `«=∞ q"ÕHKõ ∂« _®=∞}˜ Ü«∞O^Œ∞ '^è#Œ º— <å=∞=Ú x@∞¡ q=iOzi.
'„|Ǩ‡HÍ~°`«Ü«∂ ã¨^• ã≤÷`«`«Ü«∂ x~°∞‡HõÎÉÏǨº~°÷nè
~°<åº"Õk`« Éè’QƺÉè’QÆHõÅ<À x„^•à◊√=^•ƒÅ=`ü
ã¨fiáêflÖ’H˜`«Ö’Hõ=[˚QÆk^ŒO Ѩâ◊º<£ Hõfi zÅ¡|únè
~å¿ãÎ HõtÛ^Œ#O`«Ñ¨Ù}ºÑ¶¨ÅÉèí∞ QÆú#ºó 㨠=∂<Àº Éèí∞q— (q.K«∂.426)
*Ï˝x Ü≥∞šѨC_»∞#∞ „|Ǩ‡HÍ~° =$uÎÖ’ ã≤÷`«∞ñ_≥· Ü«ÚO_»∞@ KÕ`« "åx |∞kú
ÉÏǨϺ q+¨Ü«∞=ÚÅ #∞O_ç `˘ÅyáÈ=Ù#∞. x„^Œ áÈ=ÙK«∞#fl"åx=Öˇ #∞O_»∞#∞.
ÉÏÅ∞x =Öˇ x`«~°∞ÅKÕ x"ÕkOѨñ|_ç# Éè’Qƺ=ÚÅ<Õ ¿ãqOK«∞#∞. ã¨=∂kèã≤÷u
#∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ =zÛ#ѨÙ_»∞ D [QÆ`«∞Î#∞ ã¨fiѨfl `«∞ź=Ú (q∞^䌺)QÍ ñEK«∞#∞.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 671
P *Ï˝x Ü«∞#O`«Ñ¨Ù}ºÑ¶¨Å=Ú#∞ J#∞ÉèíqOK«∞#∞. J`«ñ_»∞ '^èŒ#∞ºñ_»∞. ZÅ¡~°‰õΩ
ѨÓAºñ_»∞.
*Ï˝#=Ú#∞ á⁄Ok# *Ï˝x Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ `å #QÆ∞#∞. HÍ# '^èŒ#∞ºñ_»∞—.
'xÜ«∞q∞`« =∞#™ê=ÚO `«fiO ã¨fi=∂`å‡#=∂`«‡
#ºÜ«∞=∞ǨÏq∞u ™êHΔÍkfikú |∞kú „Ѩ™ê^•`ü
[x =∞~°}`«~°OQÍáê~° ã¨O™ê~° ã≤O^èŒ∞O
„Ѩ`«~° Éèí= Hõ$`å~À÷ „|Ǩχ~°∂¿Ñ} ã¨Oã¨÷ó (q.K«∂.138)
h |∞kú „Ѩã¨#fl=ÚQÍ #∞#flѨC_»∞ D P`«‡#∞ 'Wk <Õ#∞— Jx h JO`«ó
Hõ~}° =Ú #O^Œ∞ „Ѩ`º« Hõ=Δ ÚQÍ ##∞Éè=í =Ú#‰õΩ `≥K∞« ÛH˘x, [## =∞~°} `«~O° QÆ=ÚÅ`À
‰õÄ_ç# ã¨O™ê~° ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ `«iOK«∞=Ú. „|Ǩχ ~°∂Ѩ=Ú #O^Œ∞O_ç Hõ$`å~°∞_÷ =» Ù
Hõ=Ú‡.
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ '^èŒ#º— <å=∞=Ú#‰õΩ 'Hõ$`å~°÷ó— Ü«∞x ÉèÏ+¨º=ÚÖ’ K≥Ñ≤Êi.
'`«`«Î fi=∞ã≤— Ü«∞#∞ =∞Ǩ"åHõº=Ú#∞ ##∞Éèí==ÚÖ’xH˜ `≥K«∞ÛH˘x, D [## =∞~°}
~°∂Ѩ ã¨O™ê~° ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ ^•\˜ „|Ǩχ~°∂ѨÙñ_»"≥· („|Ǩχ=~Ú) Hõ$`å~°∞÷_»=Ù
QÆ=Ú‡ Jx q"ÕHõK«∂_®=∞}˜ Ö’x 138= â’¡Hõ=ÚÖ’ q=iOzi.
=K«. [#∞O_»∞ ÉÏźÔH·â’~° H“=∂~° =Ü≥∂qâı+¨O|∞Å "≥#∞Hõ <≥·##∞O, ɡ^ŒÌÜ≥ÿ∞#
"≥#∞Hõ<#·≥ #∞, #<≥flé˜OQÔ <Õx QÆ$`«H$õ `«∞ºO_»Q∞Æ . (^è#Œ ∞ºñ_»Q∞Æ )
(ÉèÏQÆ.11-110)
Hõ. ^•#= ^≥·`«º Éèí∞[OQÆ=∞ I =∂#=QÆO^èŒ~°fi ã¨∞~°ã¨=∂[=ÚÖ’ Å
H©;<å^äŒ∞ K«~°}Hõ=∞Å I ^蕺#O|∞# <≥=fiñ _»~Ú# ^èŒ#º`« <˘O^Œ∞<£.
(ÉèÏQÆ.7-242)
K«. ÉèÏ~°`«=~°¬ [O`«∞=ÙÅ ÉèÏQƺ=Ú ÖË=∞x K≥ѨÊ=K«∞Û? h
ÉèÏ~°`« =~°¬=∞O^Œ∞ ǨÏi ѨŇé∞ñ |∞@∞ìK«∞ r=HÀ\˜H˜<£
nè~°`«`À_» `«`«Î fi =ÚѨ^Õâ◊=Ú ¿ãÜ«ÚK«∞ñ *ˇe‡ ¿ãÜ«ÚK«∞
<åfl~°Ü«∞ ÉÏO^èŒ"åHõ$uñ QÆ$`å~°∞÷Å *ËÜ«ÚK«∞#∞O_»∞ <≥O`«Ü«Ú<£.
(ÉèÏQÆ.5-2 P. 56)
^Õ=H©^ÕqH˜ NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ [x‡Oz#ѨÙ_»∞
 672 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'#∞Å∞ã¨∞ ÖËHõ Ѷ¨eOK≥ <Àñz# <À=Ú ÖˇÅ¡#∞ h=Ü≥ÿ∞
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.130)
'<å <À=ÚÅ∞ ѨO_ç h=Ù <å QÆ~°ƒù=Ú# [x‡Ozuq. <Õ#∞ ^èŒ#∞º~åÅ#∞.—
J<≥#∞. W@∞Å ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ `å#∞ ^è#Œ ∞ºñ_»Q∞Æ @KÕ `«# Ü«∂„t`«∞Å#∞ ^è#Œ ∞ºÅ#∞QÍ
KÕÃã#∞.
K«. =∞Ç≤Ï`« Ü«∞â’qÖÏ㨠QÆ∞}=∞O_»# ! ã¨~°fiâ◊~°}º ! ~ÚO„kÜ«∞
ã¨Ê $ǨïʼnõΩñ QÍ#~åHõ Ü«∞`«ã‘‰õΩã¨∞=∞^Œ∞ºu <˘Ñ¨CK«∞#fl h
ã¨Ç¨Ï[ â◊s~° q∞ѨC_»∞ Éèí$â◊O|∞QÆñ Ez =∞nÜ«∞ ^Œ$‰õΩ¯ eO
^ŒÇ¨ÏǨÏ! Hõ$`å~°÷`«O ÉÁ~°Ãã #K«∞º`«! „"≥ÚÔH¯^Œ =∂^ŒiOѨ"Õ!
(ÉèÏQÆ.3-552)
=K«. W@∞¡ ã¨`º« „=`«∞O_»∞ ѨeH˜# ã¨O`«ãO≤ z =∞`«ûº~°∂ѨO|∞# =∞Ǩã¨=Ú„^ŒO|∞#
qǨÏiOK«∞ ǨÏi ѨÙ~å}ѨÙ~°∞+¨μO _»QÆ∞@ *Ëã≤, ™êOYº Ü≥∂QÆ„H˜Ü«∂ã¨Ç≤Ï`«
Ü«∞QÆ∞ ѨÙ~å} ã¨OÇ≤Ï`« #∞Ѩ^ÕtOK≥ #=∞‡Ç¨~åA =Úx ¿ãq`«∞O_≥·
ÉèíQÆ=xflQÆk`«Oɡ· ã¨<å`«#O|QÆ∞ „|Ǩχã¨fi~°∂ѨO|∞ qx Hõ$`å~°∞÷O_»Ü≥∞º.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.731)
755. ã¨`«º"Õ∞^è•ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨`åº - Jq`«^ä• "Õ∞^è• J¿ãºu - ã¨`«º"Õ∞^è•ó I
J<ÕHõ „QÆO^äŒ=ÚÅ#∞ ^è•~°} KÕÜ«∞QÆÅ â◊H˜Îx "Õ∞^è• Ü«∞O^Œ∞~°∞. Ѩ~°=∂`«‡
<åÅ∞QÆ∞ "Õ^Œ=ÚÅ#∞ ™êOQÀáêOQÆ=ÚQÍ ^è•~°} KÕÜ«Ú#∞. ã¨HõÅ âßG=ÚÅ#∞
^è•~°} KÕÜ«Ú#∞. D ^è•~°}=Ú Jq`«^äŒ=ÚQÍ (ZÅ¡HÍÅ=ÚÅ) #∞O_»∞#∞. HÍ#
'ã¨`º« "Õ∞^è•ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞`«Î : ..... Ü«∞xfl q^ŒºÅ =¸ÅQÀã≤ì <≥flé˜Oyx „áœ_è» QÆ∞[˚@ (8–596)
'"Õ∞^è•— Ü«∞#QÍ „Ѩ[˝. gxk ã¨`«º=∞QÆ∞ „Ѩ[˝. P`«‡#∞ P`«‡QÍ `«ÅK«∞#∞.
J<å`«‡#∞ P`«‡QÍ `«ÅѨ_»∞. HÍ# 'ã¨`«º"Õ∞^è•ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
[QÆ`«∞Î Ü≥ÚHõ¯ ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚÅ∞ KÕÜ«∞QÆÅ J"≥∂Ѷ¨∞=∞QÆ∞ „Ѩ[˝ QÆÅ"åñ
_»∞ QÍ# 'ã¨`«º"Õ∞^è•ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 673
Hõ. [## ã≤÷u xÅÜ«∞O|∞Å I Hõ#Ü«∞O|∞#∞ ¿ÇÏ`«∞ Éèí∂`«=∞QÆ∞ =∂Ü«∂ b
Å#∞ *ˇOk #@# ã¨eÃÑ_»∞ I ##Ѷ¨∂`«‡Hõ! h H˘#~°∞Î #aè#O^Œ#=ÚÖò.
(ÉèÏQÆ.3-303)
'^Õ"å W"å ã¨q`å ã¨`º« ^è~Œ 凗 Ü«∞#∞ |∞∞ˆQfi^Œ =K«<å#∞™ê~°=Ú ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ `«#
„Ѩ[˝`À ã¨~°fi=Ú#∞ ^èŒiOK«∞"åñ_»∞ QÍ# 'ã¨`«º"Õ∞^è•ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
756. ^èŒ~å^èŒ~°ó
â◊O.ÉèÏ. JOâ‹·~°âıÃ+·ó âıëê^≥·º~°âıëêO ^èŒ~åO ^è•~°Ü«∞<£ - ^èŒ~å^èŒ~°ó I
`«# Ü«∞Oâ◊ Ü«∞QÆ∞ âı+¨ (kQÆæ*Ïk) ~°∂Ѩ=Ú# Éèí∂q∞#O`«\ ˜x ^èŒiOK«∞#∞
QÍ# '^èŒ~å^èŒ~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.

K«. ...........âı+¨=¸iÎ<≥·
Åe`« Ѷ¨}Ï ã¨Ç¨Ï„ã¨Hõ=Ú ÖÏ=Ù#ñ ^•Å∞Î #âı+¨ ^è•„uÜ«Ú<£
[Åxkè x=∞flQÍ #QÆ Åã¨#flQÆs =#=∞O_»ÅO|∞`À<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.4P.269)
757. `Õ*’=$+¨ó
â◊O.ÉèÏ. `Õ[™êO JOÉèí™êO ã¨~°fi^• Pk`«º~°∂¿Ñ} =~°¬}Ï`ü - `Õ*’=$+¨ó I
'â◊√„HõO `Õ[ã¨fi^è• "åi [ÅO [ÖÏ+¨"£∞— (Kè«O^À xѶ¨∞}∞ì)
`Õ[ã¨∞û (JOÉèíã¨∞û) Å#QÍ L^ŒHõ=ÚÅ∞. Ѩ~°=∂`«‡ Pk`«º ~°∂Ѩ=Ú#
[Å=ÚÅ#∞ =i¬OK«∞#∞ QÍ# '`Õ*’=$+¨ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''`«áê=∞ºÇ¨Ï=∞ǨÏO =~°¬O xQÆ$Ǩ‚=Úº`«û$*Ïq∞ K«—— (Éèí.w.9-19)
'<Õ#∞ (ã¨∂~°ºH˜~}° =ÚÅKÕ) =~°¬=Ú#∞ ‰õΩi~ÚOK«∞K«∞<åfl#∞. Jx NHõ$+¨μñ‚ _»∞
w`«Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞.
''P^Œ`ÕÎ ~°t‡aè~°º`«∞Î H˜Δuã¨Oã¨÷O [ÅO ~°qó I
ã¨=Ú`«û$[u Éèí∂`å<åO ѨÙ+¨ì º~°÷O ã¨ã¨º=$^ŒúÜÕ∞—— II
 674 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
''Pk`åº *Ï˚Ü«∞`Õ =$+≤ìó—— (=∞#∞. 376) Ü«∞#∞ 㨇 $u "åHõº=ÚÅ∞ Pk`«∞ºñ_»∞
=~°¬=Ú ‰õΩi~ÚOK«∞ ##∞@‰õΩ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
Hõ. ÃÑ#∞ ѨQÆ∞ =~å¬HÍÅO
|∞# k# <åÜ«∞‰õΩx =Å# ÉÁ_»q∞# ã¨ÅÅO
|# Ü«∞=Úñ„QÆ=∞‡é „w+¨‡O
|∞# ã¨∂~°∞ºx Ü«∞O^Œ∞ _çO^Œ∞ áÈeHõ =∞é˜O|<£. (ÉèÏQÆ.4㨯O.956)
Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ Pk`«º~°∂ѨÙñ_»∞ QÍ# '`Õ*’=$+¨μ—ñ_»QÆ∞#∞.
758. ^Œ∞ºu^èŒ~°ó
â◊O.ÉèÏ. ^Œ∞ºuO JVæQÆ`åO HÍxÎO ^è•~°Ü«∞<£ - ^Œ∞ºu^èŒ~°ó I
`«# ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅO^Œ∞#∞ qt+¨ì=∞QÆ∞ HÍOux ^èŒiOz# "åñ_»∞ QÍ#
q+¨μ‚=Ù '^Œ∞ºu^èŒ~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=. .... Jx "≥∞`«ÎO|_»x z`«ÎO|∞# QÆ^Œ Ü≥∞uÎH˘x, `«`«ÎéO|∞# <å~°∞ÛK«∞
#‰õΩOiî`« HõOsî~°=O|∞ _»QÆæé∞ QÆO^èŒã≤O^èŒ∞~°O|∞ K«O^ŒO|∞# #HõÎOK«~°
‰õΩO[~°∞O_»∞ #~°ã≤OÇ¨Ï ^Õ=Ùx ÔH^Œ∞~°∞ #_»z, `«nÜ«∞ k=º `Õ*’*ÏÅ
ã¨xflHõ~°¬O|∞#O *Ëã≤ ^Œ"å#ÅO|∞ _»QÆæé˜# Y^Àº`«O|∞#∞OÉ’Öˇñ
QÆ~°Î"åºHõ~°Î=ºO|∞ ^≥eÜ«∞Hõ x~°æ`« „ѨuÉèí∞O_≥· Ü«ÚO_≥.
(ÉèÏQÆ.7㨯O.288)
=∞. „ѨHõ@Oɡ· „Ѩà◊Ü«∂=™ê#=Ú# =Ú<£ „|Ǩ‡O_»ÉèÏO_®=~À
^èŒHõ"≥∞ÿ Ü«Ú#fl `«q∞„ã¨=Ú<£ [QÆ=Ú #∞`åÊkOK«∞KÀñ „^•q ™ê
uÎ fiHõ `Õ*’xkèÜ≥ÿ∞# q+¨μ‚<≥_» #∞nÌÑ≤OK«∞<Õ? #+¨ì"≥∞ÿ
qHõÅOɡ· K≥_»∞ñQÍHõ `å=∞ã¨∞Å „áêg}ºO|∞ ~å*’`«Î=∂!
(ÉèÏQÆ.7㨯O.289)
759. ã¨~°fiâ◊GÉèí$`åO =~°ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiâ◊GÉèí$`åO „âı+¨ªó - ã¨~°fiâ◊GÉèí$`åO =~°ó I
PÜ«Ú^èŒ=ÚÅ#∞ ^èŒiOz# "å~°O^Œé˜Ö’ „âı+¨μªñ_»∞ QÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
'ã¨~°fiâ◊GÉèí$`åO =~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''~å=∞ó â◊GÉèí$`å=∞ǨÏO—— (Éèí.w.10-31) J#∞ ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å#∞™ê~°=Ú
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 675
N~å=Úñ_»∞ ã¨~°fiâ◊G^è•~°∞ÅÖ’ „âı+¨μª_»∞.
=∞. XHõ =Ú#∂flé∞ QÆ^ŒeÛ `≥zÛ# ÅÖÏ\’„Q͉õΔΩ KåѨO|∞ ÉÏ
Å HõsO„^ŒO|∞ ã¨∞bÅ"≥∞ÿ K≥é‰õΩñ QÀÅ<£ „^Œ∞OK«∞K«O^ŒO|∞#<£
ã¨HõÖ’sfiâ◊√Å∞ñ ã¨∂_»ñQÍ qé˜K≥ ^Àâ◊≈H˜Î<£ q^ÕÇ¨Ï HõΔ=∂
ѨHõ ˆQǨÏO|∞# ã‘`«ÔH· QÆ∞}=∞}˜ „Ѩã‘Êù`«ÔH· bÅ`À<£. (ÉèÏQÆ.9㨯O.262)
Hõ. h KÕã≤# áêѨ=ÚʼnõΩ,
hKå`«‡Hõ! Ü«∞=Úñ_»∞ =Å^Œ∞ <Õñ _ç@ <å <å
~åK«=ÚÅñ „^Œ∞Oz "≥·K≥^Œ,
MËK«~° Éèí∂K«~°∞Å∞ñ QÆ∂_ç „H©_»<£ E_»<£. (ÉèÏQÆ.9㨯O.301)
=∞. |Å∞qO@<£ QÆ∞}@OHõ$`«O|∞ xQÆ∞_»<£ „|Ǩ‡O_» cè=∞O|∞QÍñ
„|à◊Ü≥∂„QÍ#Å ã¨xflÉèíO |QÆ∞ =∞ǨÉÏ}O|∞ ã¨OkèOz ~å
[ ÅÖÏ=ÚO_»QÆ∞ ~å=Úñ_ÕÃã Y~° ÉèÏëê„âß=}∞<£ ^Õ=`å
|Å q„^•=}∞ "≥·i^•~°[# QÆ~°ƒù„™ê=}∞<£ ~å=}∞<£.(ÉèÏQÆ.9㨯O.302)
Hõ. ^Œâ◊~°^äŒ ã¨∂#∞O _Õã≤#
qtY=Ú Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O|∞ ^Œ∂é q=â◊√O _»QÆ∞K«∞<£
^ŒâH◊ Oõ ^è~Œ ∞° O_»∞ QÆ∂Öˇ#∞
^Œâ◊=^Œ#O|∞Å#∞ ~°HõÎ^è•~°Å∞ ^˘~°ñQÆ<£. (ÉèÏQÆ.9㨯O.304)
760. „Ѩ„QÆǨÏó
â◊O.ÉèÏ. 1. ÉèíÔHÂÎ~°∞ѨǨÏ$`«O Ѩ„`«Ñ¨ÙëêÊkHõO „ѨQÆ$Ǩ‚fu - „Ѩ„QÆǨÏó I
2. ^è•=`À q+¨Ü∂« ~°}ºË ^Œ∞~åÌ<¢ÎÕ xÜÌ ∞« "ål#ó `«„`«Ê™ê^Õ# ~°t‡<Õ= |^è•flfu
"å „Ñ¨„QÆǨÏó I
1. Éè‰í Ωõ ÖÎ #·ˇ "åiKÕ ã¨=∞iÊOѨ|_ç# Ѩ„`«ÑÙ¨ ëêÊ^Œ∞Å#∞ „Ñ‘u`À ã‘fiHõiOK«∞#∞
QÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ '„Ѩ„QÆǨÏó— Ü«∞QÆ∞#∞.
''Ѩ„`«O ѨÙ+¨ÊO Ѷ¨ÅO `ÀÜ«∞O Ü≥∂ "Õ∞ ÉèíHÍκ „Ѩܫ∞K«Ûùu I
`«^ŒÇ¨ÏO Éèí‰õΩκѨǨÏ$`«=∞âßflq∞ „Ѩܫ∞`å`«‡#ó II (Éèí.w.9-26)
Ü«∞#∞ w`å =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
 676 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. ^Œà◊"≥∞ÿ#ñ |∞+¨Ê"≥∞ÿ##∞ñ I Ѷ¨Å"≥∞ÿ##∞ ã¨eÅ"≥∞ÿ#ñ ÉÏÜ«∞x ÉèíH˜ÎO
Q˘ez# [#∞ ÅiÊOz# I ~°∞z~å#fl=ÚQÆ<≥ ÜÕ∞#∞ Éèí∞lO`«∞<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1010)
2. ~°â◊√‡Å#QÍ Ñ¨QÆæ=ÚÅ∞. ™ê^茉õΩx ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞ Jâ◊fi=ÚÅ`À áÈeÛ
K≥ѨÊ|_»∞K«∞#flq. q+¨Ü«∞ ã¨∞Y=ÚÅ∞, q+¨Ü«∞ã¨∞Y "åOKè«Å∞ J#∞ Ü«∞~°}º=Ú
#O^Œ∞ J^Œ∞Ѩ٠ÖËHõ Ѩ~∞° y_»∞K«∞#fl WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ Jâ◊fi=ÚÅ#∞ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ `«#
Ü«∞#∞„QÆÇϨ =∞#∞ ѨQ=æÆ ÚÅ`À |OkèOz "åxx J^Œ∞ѨÙÖ’ #∞OK«∞#∞. QÍ# '„Ѩ„QÆÇϨ ó
— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
t=ã¨OHõÅÊ=ÚÅÖ’x 5= =∞O„`«=Ú
'ã¨∞ëê~°kä ~°âßfix= Ü«∞O =∞#∞ëêº<£ - <ÕxÜ«∞`Õ cèâ◊√a ~åfil# W= I
Ü«∞`ü ´ U Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~° `«`Ϋ fi=Ú, ã¨∞-™ê~°kè ´ <Õ~∞° ÊQÆÅ ™ê~°k,ä Jâßfi<£ W=
´ Jâ◊fi=ÚÅ#∞ =Öˇ#∞, "ål#ó W= ´ KåÅ"ÕQÆ=ÚQÆ `«=∞ WK«Û=zÛ#@∞¡ áÈ=Ù
QÆ∞é]=ÚÅ#∞, Jcèâ◊√aèó-W= ´ ѨQÆæ=ÚÅ`À =Öˇ, =∞#∞ëêº<£ ´ =∞#∞+¨μºÅ#∞,
<ÕxÜ«∞`Õ ´ <Õ~∞° Ê`À =ÚO^Œ∞#‰õΩ fã≤H˘x áÈ=ÙK«∞O_»∞<À ... P Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~° `«`Ϋ fi=Ú
<å q+¨Ü∞« =Ú# â◊√Éè~í ∂° Ѩ=Ú#∞, â◊√ÉèHí ~õ =° Ú#∞ JQÆ∞ ã¨OHõÅÊ=Ú QÆŠǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú
HõÅk JQÆ∞QÍHõ !
ã¨OHõÅÊ „ѨÉèí"å<£ HÍ=∂O ã¨ÎºHÍÎ fi ã¨~åfi#âı+¨`«ó I
=∞#Ãã· "Õ¢xÌÜ«∞„QÍ=∞O qxÜ«∞=∞º ã¨=∞#Î`«ó II (Éèí.w.6-24)
ã¨OHõÅÊ=Ú =Å# HõeÔQ_»∞ HÀiHõÅ #xflO\˜x q_çz ÃÑ\˜ì =∞#ã¨∞û KÕ`«<Õ
WO„kÜ«∞ ã¨=¸Ç¨Ï=Ú#∞ Jxfl „ѨHõ¯Å#∞O_çÜ«Ú (ã¨=∞ã¨Î q+¨Ü«∞=ÚÅ #∞O_çÜ«Ú)
ÉÏQÆ∞QÍ x„QÆÇ≤ÏOK«=Öˇ#∞.
(D x„QÆǨÏ=Ú#‰õΩ Ñ¨~°=∂`«∞‡x Ü«∞#∞„QÆǨÏ=Ú ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞#∞)
K«. J#Ѷ¨∞! l`ÕO„kÜ«∞ã¨∞Êù~°}∞ ÅÜ«Úº#∞ [OK«Å"≥∞ÿ# =∂#ã¨O
|#∞ `«∞~°QÆO|∞ É’^èŒ=∞Ç≤Ï`å`«‡ q"ÕHõ=Ù #∂e„`å@ #
Å¡#ñ QÆ∞kÜ«∞OQÆñ |@ì#∞ ^ŒÅOK«∞K«∞ =ÚH˜Î ‰õΩáêÜ«∞ ÖÏÉèí "Õ∞
Ü«∞#∞=Ù# ÖËq∞H˜<£ =QÆÅ#O^≥_»∞ <å`«‡Å∞ "À `«ÅOѨñQÆ<£.
(ÉèÏQÆ.10-L.1226)
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 677
`Õ. WO„kÜ«∞O|∞Å <åé˜O\˜ x@∞¡ q+¨Ü«∞
=ÚʼnõΩ <˘ÅÜ«∞Hõ Ü«ÚO_»OQÆ xÅ=iOz
`«ÅñѨ٠Å∞_çy `ÕxÜ«∞ñ „|=∞^Œ=Ú# <å#∞
ÉèíOyñ ^Œ$ѨÙÎñ_»"≥· Ü«ÚO^Œ∞ Ѩ~°=Úñ QÍO`«∞. (ÉèÏ~°.âßOu.5P.181)
Hõ. J#Ѷ¨ÚO _çO„kÜ«∞ǨÏÜ«∞Éèí$`« I =∞<À~°^äŒ ~°^äŒO|∞ <åñQÆ∞ =∞Ç≤Ï`«*Ï˝#
`«fix~°∂_è» ~°t‡â◊H˜Îx I [#áêÅHõ ! ^Œ∞+¨Ê^äŒ=Ú# [#‰õΩO_»OQÆ<£.
(ÉèÏ.âßOu.5P.479)
(=∞Ç≤Ï`«*Ï˝#`«fi x~°∂_è» ~°t‡â◊HΘ ´ „âı+=ª¨ ∞QÆ∞ *Ï˝#=∞#∞ ^Œ$_è=» ∞QÆ∞ ѨQ=æÆ ÚÅ
|Å=Ú. Wk Dâ◊fi~° „Ѩ™ê^Œ=Ú)
761. x„QÆǨÏó
â◊O.ÉèÏ. ã¨fi=âı# ã¨~°fiO xQÆ$Ǩ‚fu - x„QÆǨÏó I
Ѩ~°=∂`«‡ `«# â◊H˜Î`À ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ#∞ `«# J^Œ∞ѨÙÖ’ #∞OK«∞H˘#∞#∞.
QÍ# 'x„QÆǨÏó— Ü«∞#|_»∞#∞.
P. ™êOYº Ü≥∂QÆ xQÆ=∞ ã¨`«º `«áÈ ^Œ=∞ I =ÚÅ∞ =∞<Àx~À^èŒ=ÚÅ∞ QÆ_»Ñ¨Åñ
QÍñQÆ #∞O_»∞ [Åkè Hõ_»=ÅQÍñ QÆÅ I #^Œ∞ÅÉèíOy #o##Ü«∞#ÖÏ~°!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1472)
™êOYº=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ âßG=ÚÅxflÜ«Ú =∞<Àx„QÆǨÏ=Ú<Õ É’kèOK«∞#∞.
(=∞<Àx„QÆǨÏ=Ú QÆÅ"å~°∞ Ѩ~°=∂`«‡#∞ *Ë~°∞^Œ∞~°∞)
Hõ. h^≥ã¨ñ ^Œ#∞z`«Î=Úe_ç I ÜÕ∞ ^≥ã¨Å‰õΩñ É’Hõ Hõ_»`«∞ Ô~é∞Hõ QÆÅ∞QÆ "å~°∞..
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.92)
P. |∞kúñ Q˘x =∞#O|∞ "ÀhHõ xeÑ≤ =∞I <ÀaèÜ«ÚH˜Î xO„kÜ«∞=ÚÅ <åñy
q+¨Ü«∞ã¨q∞u <≥_»Å q_çz# "åxH˜ #xq∞+¨μÅ∞ „Ѩã¨#∞flÅQÆ∞^Œ∞ ~°#Ѷ¨∞!
(ÉèÏ~°.âßOu.4P.314)
(ÃÑ· Ѩ^Œº=ÚÅÖ’ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ WO„kÜ«∞ x„QÆǨÏ=Ú QÆÅ"å~°∞ ^≥·=ã¨fi~°∂ѨÙ
ÅQÆ∞^Œ∞~°∞.)
 678 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
762. =º„QÆó
â◊O.ÉèÏ. 1. qQÆ`«=∞„QÆO J<ÀÎ q<åâ’¿ãºu =º„QÆó I 2. ÉèíHÍÎ<å=∞cè+¨ì^•<Õ+¨μ
=º„QÆ Wu "å I
1. *ÏÜ«∞`Õ, Jã≤Î, qѨi}=∞`Õ, =~°ú`Õ, JѨH©ΔÜ«∞`Õ, q#â◊ºu Ü«∞#∞ P~°∞#∞
+¨_®ƒù= qHÍ~°=ÚÅ∞. gxÖ’ J„QÆ"≥∞ÿ#k (z=ik) q<åâ◊=Ú. P q<åâ◊=Ú
ÖËx"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '=º„QÆó— Ü«∞QÆ∞#∞.
K«. Ѷ¨∞#~°∞z #@∞¡ =zÛ# qHÍ~° q^Œ∂~°∞ =Ú‰õΩO^Œ∞ Ez....
(ÉèÏQÆ.4㨯O.167)
2. Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ hÑ≤û`«=Ú ÖÁã¨OQÆ∞@‰õΩ (PѨ^ÅŒ #∞O_ç ~°HOΔ˜ K«∞@‰õΩ `«`Ê« ~°∞ñ
_≥· Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# '=º„QÆó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. NáÈ`«#QÍ~°∞ `«=∞ "≥Ú^Œ\ ˜ „áê~°÷<å
Ѩ^Œº=ÚÖ’ 'ÉèíHõÎáêÅ# HõàÏã¨O~°OÉèí‰õΩ<£— Jx ÉèíQÆ"å#∞x âߡѶ≤∞Ozi. ã¨O~°OÉèí
=∞#QÍ L`ÕÎl`«∞ñ_»QÆ∞@, L`«∞ûHõ`«, L`«¯O~î° J#∞ J~°÷=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
Éèí‰õΩÎÅ#∞ áêeOK«∞@ÔH· ã¨^• L`«¯O~î°`À #∞O_»∞#∞. QÍ# '=º„QÆ∞ñ_»∞—
=∞. 'ǨÏi ã¨~åfiHõ$`«∞ÅO QÆÅO— _»#∞K«∞ñ „|Ǩ¡^Œ∞O_»∞ ÉèÏ+≤OѨ ã¨
`«fi~°∞_≥· 'Ü≥∞O^Œ∞#∞ ÖËñ_»∞ ÖË—ñ_»x ã¨∞`«∞<£ ^≥·`«∞ºO_»∞ `«i˚OѨ N
#~°ãO≤ ǨHõ$u #∞O_≥ #K«∞º`«∞ñ_»∞ <å<å[OQÆ=∞™ê÷=~À
`«¯~°QÆ~°ƒùO|∞Å #xfl ^Õâ◊=ÚÅ #∞^ŒÌO_» „ѨÉèÏ=O|∞`À<£—(ÉèÏQÆ.7-277)
„ѨǨ¡^Œ∞x ~°H˜ΔOK«∞@ÔH· Ѩ~°=∂`«‡ #~°ã≤OÇ¨Ï ~°∂Ѩ=Ú# JO`«@#∞ =º„QÆ∞_≥·
Ü«ÚO_≥#∞.
"≥‰· Ωõ O~î=° ÚÖ’ ÅH©;^Õq`À ~°q∞OK«∞K«∞#fl NǨÏi QÆ*OË „^Œ∞x "≥Úé <åÅH˜Oz
=º„QÆ∞ñ_≥· Ѩܫ∞#=∞Ü≥∞º#∞. áÈ`«#QÍ~°∞ JѨÊ\˜ NǨÏiÜ≥ÚHõ¯ "Õy~°áê@∞#∞ Hõ_»∞
~°=∞º=ÚQÍ =i‚Ozi.
=∞. ã≤iH˜O *ˇÑ¨Êñ_»∞ â◊OYK«„HõÜ«ÚQÆ=ÚO *Ë^À~Ú ã¨OkèOѨñ _Õ
Ѩi"å~°O|∞#∞ r~°ñ _»„ÉèíQÆ=uO |xflOѨñ _®Hõi‚HÍO
`«~° ^èŒq∞‡Å¡=Úñ [Hõ¯<˘`«Îñ_»∞ q"å^Œ„áÈu÷`« N‰õΩKÀ
Ѩi KÕÖÏOK«Å"≥∞ÿ# g_»ñ_»∞ QÆ[„áê}Ï=<À`åûÇ≤ÏÜ≥ÿ∞.(ÉèÏQÆ.8㨯O.96)
=K«. JÜ«∞º=ã¨~°O|∞# QÆ∞O[ˆ~O„^ŒáêÅ# áê~°=â◊ºO|∞# ^Õ=`å #=∞™ê¯~°O|∞
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 679
ÅOwHõiOѨHõ =∞#ã¨û=∂# ã¨OKå~°∞O_≥· áÈ~Ú.... (ÉèÏQÆ.8㨯O.108)
=∞. Hõ~°∞}Ï ã≤O^èŒ∞_»∞ â∫i "åiK«~°=Ú<£ YO_çOѨñQÍñ |OÃÑ ã¨
`«fii`åHõOÑ≤`« Éèí∂q∞K«„Hõ=Ú =∞ÃÇÏ∂^Œºkfiã¨∞ÊùeOQÆK«Ûù\Ï
ѨiÉèí∂`åO|~° â◊√„Hõ=Ú<£ |Ǩïq^èŒ „|Ǩ‡O_»ÉèÏO_»K«Ûù\ÏO
`«~° x~°fi„Hõ=Úñ ÉÏe`ådÅ ã¨∞^è•O^èŒâ◊Û„Hõ=ÚO [„Hõ=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.8-109)
W@∞Å ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ ÉèHí [Îõ # áêÅ<å `«`Ê« ~°∞ñ_≥· Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# '=º„QÆ∞—_»#ñ
|_»∞#∞.
763. <≥·Hõâ◊$Væó
â◊O.ÉèÏ. K«`∞« â◊≈$Væó - <≥H· âõ $◊ Væó I ''K«`åfii â◊$VÍæ—— (Ü«∂l˝‰Ωõ º.12) Wu =∞¢#=Î ~å‚`Iü I
J<ÕHõ (<åÅ∞QÆ∞) â◊$OQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# '<≥·Hõâ◊$OQÆó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'K«`åfii â◊$VÍæ— Ü«∞#∞ „áê~°<÷ å =∞O„`«=ÚÖ’ Ü«∞[˝ÑÙ¨ ~°∞+¨μ#‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ â◊$OQÆ=ÚÅ∞
(H˘=Ú‡Å∞) L#fl@∞¡QÍ =i‚OK«|_ç#k. <åÅ∞QÆ∞ "Õ^Œ=ÚÅ∞ PÜ«∞#‰õΩ <åÅ∞QÆ∞
H˘=Ú‡Öˇ·#q.
''K«`åfii â◊$VÍæ...... =∞Ǩ^Õ"À =∞~åκQ∑O Jq"Õâ◊——(`≥`· .Ϋ P~°.1-10-7)
''=∞ÃÇÏ∂ ^Õ= W`Õº= Ç≤Ï =∞Ǩ<£ ^Õ"À Ü«∞^Œº[˝ó—— (x~°∞.13-7)
=∞Ǩ^Õ=Ùñ_»∞ Ü«∞[˝Ñ¨Ù~°∞+¨μñ_»∞ Jx ÃÑ· x~°∞HõÎ=ÚÖ’ K≥ѨÊ|_ç#k.
''K«`åfii â◊$Vıæu "Õ^• "å U`« LHÍÎó—— (x~°∞HõOÎ 137)
P "Õ^ÑŒ Ù¨ ~°∞+¨μ#‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ "Õ^=Œ ÚÅ∞ <åÅ∞QÆ∞ â◊$OQÆ=ÚÅ∞ J#∞ =∞O„`«=Ú
„Ѩ=∂}=Ú.
K«. K«`«∞~å=∂flÜ«∞ =ѨÙifiâı+¨^èŒ~°! K«OK«`«∂ûHõ~åHÍ~°! (ÉèÏQÆ.3㨯O.431)
764. QÆ^•„QÆ[ó
â◊O.ÉèÏ. 1. xQÆ^Õ# =∞¢<ÕÎ}Ï„ˆQ *ÏÜ«∞`« Wu xâ◊|Ì֒ѨO Hõ$`åfi - QÆ^•„QÆ[ó I
2. Ü«∞^•fi QÆ^À <å=∞ N"åã¨∞^Õ"å=~°[ó, `«™ê‡^Œ„ˆQ *ÏÜ«∞`« Wu -
QÆ^•„QÆ[ó I
 680 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
1. (xQÆ^Œ â◊|Ì=Ú#‰õΩ 'x— Ö’Ñ≤OK«QÍ 'QÆ^Œ— JÜ≥∞º#∞) "Õ^Œ=ÚʼnõΩ =ÚO^Õ
([xOz) Ü«Ú#fl"å_»QÆ∞@KÕ 'QÆ^•„QÆ[ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
=. ... ÉèíQÆ=O`«∞O _»QÆ∞ #AO _® „Ѩ}=O|∞ =Å# ã¨fi~° ã¨Ê~å≈O`« ™È÷ëê‡k
ÅHõ}
Δ ÅH˜`Δ O« |QÆ∞ #Hõ~Δ ã° =¨ ∂=∂flÜ«∞O|∞ñ QÆeÊOz, `«`û« ǨÜ«∞O|∞#<Õ `«#
=^Œ# K«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞ =Å# "Õ^ŒK«`«∞+¨ìÜ«∞O|∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÃã...
(ÉèÏQÆ.12㨯O.30)
2. NHõ$ëê‚=`å~°=Ú# (`«# `«=Ú‡ñ_»∞) QÆ^Œ∞ñ_»#∞ "åxHõO>ˇ =ÚO^Œ∞
[xOK≥#∞ QÍ# 'QÆ^•„QÆA—ñ_»Ü≥∞º#∞.
=. ^•#O*Ëã≤ Ü«∞`«O_»∞ ã¨Ozè#fl ^ÕÇ¨ `«‡*Ï˝#∞O_»∞, #kèQ`Æ å`«‡ ã¨fi~°∂ѨÙO_»∞ <≥·
QÆ^•„QÆAO_≥·# NHõ$+¨μ‚x Hõ^ä•ã¨H˜Î <˘Ok.... (ÉèÏQÆ.4㨯O.652)
765. K«`«∞~°∂‡iÎó
â◊O.ÉèÏ. 1. K«`«„™È =¸~°ÎÜ≥∂q~å@∂û„`å"åºHõ$`«`«∞sÜ«∂`«‡<À-¿ãºu-K«`«∞~°∂‡iÎó
2. ã≤`å ~°HÍÎ Ñ‘`å Hõ$ëê‚ KÕu K«`«„™È =¸~°ÎÜ≥∂-¿ãºu "å I
1. q~å\ò 2. ã¨∂„`«=Ú 3. J"åºHõ$`«=Ú 4. `«∞sÜ«∞=Ú Ü«∞#∞ <åÅ∞QÆ∞
=¸~°∞ÎÅ∞ Ѩ~°=∂`«‡ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞. QÍ# 'K«`«∞~°∂‡iÎó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. Hõ$`«ÜÚ« QÆ=Ú# `≥Åx¡ k - „`Õ`åÜ«ÚQÆ=Ú# Zé]xk - ^•fiѨ~° Ü«ÚQÆ=Ú#
ѨK«Ûxk - HõeÜ«ÚQÆ=Ú# #Å¡xk Ü«∞QÆ∞ <åÅ∞QÆ∞ =¸~°∞ÎÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ
'K«`«∞~°∂‡iΗ Ü«∞QÆ∞#∞.
=. =∞é˜Ü«ÚO, QÆ$+¨μ‚ #∞^ÕÌtOz, `˘e¡ ~¸ tâ◊√=Ù, ^èŒ=àÏ~°∞} Ñ‘`«=~°∞‚O_≥·,
~ÚѨÙÊ_»∞ #Å¡<≥·#Hõ`«O|∞#ñ QÆ$+¨μ‚O _»Ü≥∞º.... (ÉèÏQÆ10㨯O.288)
766. K«`«∞~åƒÇ¨ïó
â◊O.ÉèÏ. K«`åfi~À ÉÏǨÏ"À-¿ãºu - K«`«∞~åƒÇ¨ïó Wu <å=∞ "åã¨∞^Õ"Õ ~°∂_è»"£∞I
Ö’HõÇ≤Ï`å~°÷"≥∞ÿ â◊OY K«„Hõ QÆ^• Ѩ^Œ‡=ÚÅ#∞ ^èŒiOz# <åÅ∞QÆ∞ KÕ`«∞Å∞
QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# K«`«∞~åƒÇ¨ï—ñ_»Ü≥∞º#∞.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 681
Hõ~°Ì=Ú_»∞ ã¨~°ã¨fif #n f~°=Ú# `«Ñ¨ã¨∞û KÕÜ«∞QÍ q+¨μ‚=Ù „Ѩ`«ºHõΔ=∞Ü≥∞º#∞.
P q+¨μ‚=Ù
''â◊OY K«„Hõ QÆ^• Ѩ^Œ‡ Kå~°∞ǨÏã¨∞Η—_≥· Ü«ÚO_≥#∞. (ÉèÏQÆ.3-750)
t=Ù_»∞ ã¨#HÍ^Œ∞ʼnõΩ '<å~åÜ«∞} ™È΄`«=Ú—#∞ K≥ÃÑÊ#∞. P ™È΄`«=Ú #O^Œ∞
=K«. '...â◊OY K«„Hõ QÆ^• Ѩ^‡Œ Hõe`åÜ«∞`« ÉÏǨï K«`∞« +¨Üì ∞« O|∞#∞...<≥#· Éè=í kÌ=º
~°∂ѨO|∞ =∂‰õΩñEÑ≤ =∞=Ú‡ÅO QÆ$`å~°∞÷ÅO *ËÜ«Ú=Ú— Jx ã¨∞ÎuOzi.
(ÉèÏQÆ.4-711)
NHõ$+¨μ‚_»∞ [x‡Oz#ѨÙ_»∞ =ã¨∞^Õ=Ùñ_»∞ ''Kå~°∞QÆ^•â◊OYK«„HõѨ^Œ‡qÖÏã¨∞——
_»QÆ∞ ÉÏÅ∞x Ez ѨÙÅH˜OK≥#∞. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.112)
ѨãÉ≤ ÏÅ∞~°#∞ K«OÑ≤# Jâ◊fi`å÷=∞ t~°ã∞¨ û Ñ≤_Hç e˜ áÈ@∞`À ѨQ∞Æ ÅH˘@∞ì^∞Œ #x
=K«∞ÛK«∞#fl cè=Úx "åiOK«∞@ÔH· „^ÒѨk Ü«∞_»¤=Ú =K≥Û#∞.
=K«. ''cè=Úx ã¨O~°OÉèíO|∞ ã¨∂z ǨÏi K«`«∞~°∞ƒùAO_»~Ú Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å cè=Úx
"åiOz, Hõ_»=∞ Ô~O@#∞ „^Œ∞Ѩ^Œ=Ù„uHõ#∞ ^ŒÅñyOK≥#∞——(ÉèÏQÆ.1-169)
767. K«`«∞~°∂fiºÇ¨Ïó
â◊O.ÉèÏ. 'â◊s~°ÑÙ¨ ~°∞+¨âÛ◊ #ù ÑÌ Ù¨ ~°∞ëÈ "Õ^ÑŒ Ù¨ ~°∞ëÈ =∞ǨѨÙ~°∞+¨ó—— (S`«.P.3-2-9) Wu
|ǨÏfi$KÀѨx+¨^Œ∞HÍÎâ◊Û`åfi~°ó ѨÙ~°∞+¨ó - =ӺǨ J¿ãºu K«`«∞~°∂fi ºÇ¨Ïó
â◊s~° ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞, KèO« ^ŒÑÙ¨ ~°∞+¨μñ_»∞, "Õ^ÑŒ Ù¨ ~°∞+¨μñ_»∞, =∞ǨѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ J#∞
#Å∞QÆ∞~°∞ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ `«# =ӺǨÏ=ÚÅ∞QÍ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ 'K«`∞« ~°∂fi ºÇ¨Ïó
— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
768. K«`«∞~°æuó
â◊O.ÉèÏ. P„â◊=∂}ÏO =~å‚<åO K«`«∞~å‚O Ü«∞^äÀHõÎHÍi}ÏO QÆuó - K«`«∞~°æuó I
„|ǨχK«~åºk <åÅ∞QÆ∞ P„â◊=∞=ÚÅ "åiH˜x, „ÉÏǨχ}Ïk <åÅ∞QÆ∞ =~°=‚ ÚÅ
"åiH˜x, "åi "åi Ü«∂„â◊=∞, =~°‚ qÇ≤Ï`«=ÚÅQÆ∞ Ü«∞#∞ëêª#=ÚÅ ##∞+≤ªOK«∞
"å~°Å‰õΩ Ñ¨~°=∂`«‡ P„â◊Ü«Úñ_≥· `«y# Ѷ¨Å=ÚÅ xK«∞Û#∞. HÍ# 'K«`«∞~°æuó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
 682 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`Õ. „Ѩ}= =ÚY "Õ^Œ=ÚÅ∞ñ, [`«∞~°fi~°‚=ÚÅ∞ñ, [
`«∞ifi^è•„â◊=∞=ÚÅ∞#∞, ^Œ`«û~°fi Hõ~°‡
*Ï`«=ÚÅ∞#∞, ã¨=∞Oz`« ã¨fi~°æ "≥∂HõΔ
=ÚÅ∞#∞ =∞#‡Ü«∞=ÚÅ∞ HÍñQÆñ ^≥eã≤H˘#∞=Ú.
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi.3P.39)
769. K«`«∞~å`å‡
â◊O.ÉèÏ. 1. ~åQÆ^Õfiëêk ~°Ç≤Ï`«`åfi`ü K«`«∞~° P`å‡ - =∞<À-¿ãºu I
2. =∞<À|∞^Œºú ǨÏOHÍ~°z`åÎMϺ#ÎóHõ~}° K«`∞« +¨Ü ì ∂« `«‡Hõ`åfi^•fi - K«`∞« ~å`å‡I
1. ~åQÆ^fiÕ ëêk ~°ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ ^ŒQ∞Æ xѨÙ}"≥∞#ÿ P`«‡ (ã¨fi~°∂Ѩ=Ú) QÆÅ"åñ_»∞ QÍ#
'K«`∞« ~å`凗 Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. 'K«`∞« ~°— Ü«∞#QÍ xѨÙ}∞ñ_»∞, fHõ} Δ =∞QÆ∞ |∞kúQÅÆ "åñ_»∞, „H˜Ü∂« K«`∞« ~°∞ñ
_»∞, "åHõÛ`«∞~°∞ñ_»∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #~°÷=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞xflO\˜ Ü«∞O^Œ∞#∞
K«`«∞~°=∞QÆ∞ |∞kú QÆÅ"åñ_»∞. QÍ# 'K«`«∞~å`凗 Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. Jé∞=k <åÅ∞QÆ∞ q^ŒºÅ∞ I #é∞=k <åÅ∞QÆ∞ k#O|∞ ÅO`«# "å~°Öò
<≥é"å^Œ∞Öˇ·# Hõ`«=Ú# I <≥é˜ <˘H˘¯Hõ<åñ\˜ qxH˜ <ÕiÛ iÖËâß!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1411)
|Å~å=∞, NHõ$+¨μ‚Å∞ K«`«∞~°=∞QÆ∞ |∞kú QÆÅ"å~°QÆ∞@KÕ`« ™êOnѨx =^ŒÌ
J~°∞=k <åÅ∞QÆ∞ q^ŒºÅ#∞ J~°∞=k <åÅ∞QÆ∞ k#=ÚÅÖ’ #Éèíºã≤Ozi.
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ Éèí∂ÉèÏ~°=Ú#∞ `«yæOK«∞@ÔH·, NHõ$ëê‚=`å~°=Ú <≥`≥Î#∞.
[~åã¨O^è∞Œ ñ_»∞ NHõ$+¨μx‚ ÃÑH· ˜ ^ŒO_≥u~Î åQÍ "åxx K«OѨQeÆ yÜ«Ú, W\Ï¡Ö’zOK≥#∞.
P. =∞QÆ^èŒ<å^äŒ∞ñ É’~° =∞_ç~ÚOѨñ É’Å^Œ∞
=∞_çÜ«∞‰õΩ#fl gñ_»∞ =∞~°e =∞~°e
|Å=Ú ‰õÄiÛH˘OK«∞ñ |~°`≥OK«∞ñ |~°`Õ~°ñ
„^Œ∞OѨ=K«∞Û <ÕÅ ^˘ã¨QÆ∞ñ ^˘éQÆ. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1534)
'=∞QÆ^è•nèâ◊√ñ_≥·# [~åã¨O^èŒ∞x D Ü«Ú^Œú=ÚÖ’ K«OѨ‰õΩO_»QÆ =^Œe#KÀ,
W`«_∞» =∞~°Å =∞~°Å Ãã#· º=Ú#∞ QÆ∂~°∞ÛH˘x =K«∞ÛK«∞O_»∞#∞, J@∞Å Ü«∂ Ãã#· º=Ú
#O`«Ü«Ú Ü«∞O`«=Ú KÕã≤# Éèí∂ÉèÏ~°=Ú `«QÆ∞æ#∞.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 683
|Å~å=Úñ_»∞ [~åã¨O^èŒ∞x`À áÈ~å_ç "åxH˜ HõO~î°QÆ`« „áê}∞xQÍ KÕÃã#∞.
NHõ$+¨μñ‚ _»∞
''Éèí∂ Éèí~° HõΔÜ≥∂`«¯O~î°∞_»∞ K«„H˜ g∞ñ^≥é˜y HÍ~°º=Ú QÆÅÌx =∂xÊ ~Ú@¡#∞<£.
(1577)
''^Œ∞ódOѨO |xÖË^Œ∞† á⁄=Ú‡† |Åã¨O^ÀǨÏO|∞ÅO ^≥=Ú‡—— Jx
[~åã¨O^è∞Œ xH˜ K≥ÑÊ≤ "åxx |Å~å=Úx #∞O_ç q_çÑO≤ z ѨOÃÑ#∞. J@∞¡ [~åã¨O^è∞Œ x
Ѩ^∞Œ <≥xq∞k Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ Ü«Ú^Œ=ú Ú#‰õΩ Ñ≤ez "åx Ãã#· º=Ú #O`«#∞ ǨÏ`«=∂iÛ
Éèí∂ÉèÏ~°=Ú `«yæOK≥#∞.
áêO_»=^Œ∂`«Ü∞ÿ≥ ‰õΩ~°∞ã¨É‰íè Ωõ "≥o§#ѨÙ_»∞ ^Œ∞~Àº^è<Œ å^Œ∞Å∞ NHõ$+¨μx‚ |OkèOѨ
Ü«∞uflOzi.
ã‘. |ÅÇ‘Ï#∞=∂_ç¯ =∂~°Ê_»ÖËñ_» Ü«∞ã¨=∞~°∞÷ñ_»x `«ÅOK≥^Œ"Õx #K«∞º`«∞O_»∞
Ѩ~°∞Å [~ÚOѨ <ÀѨHõ HÍ^Œ∞ q^•ºaè[# ^èŒ# =∞`«∞ÎÖˇ· [QÆuñ ɡ‰õΩ¯
`Õ. ÉÏ^èŒÅ #ÅOK«∞ ^Œ∞+¨ì Éèí∂Ѩ`«∞Å <≥Å¡
Ãã·#º Ü«ÚHõÎO|∞QÍ #x ã¨OǨÏiOK«∞
H˘é‰õΩ ã¨ÉèíÖ’# #ѨC_® ‰õΩ~°∞ ‰õΩ=∂~°∞
ÖÏ_»∞ ^Œ∞~åƒù+¨}=ÚʼnõΩ #Å∞QÆñ_»Ü≥∞º. (ÉèÏQÆ.3-71)
=K«. ã¨Okè ÉèíQÆfl=∞QÆ∞#@∞¡ KÕã≤ 'JѨiq∞`« ÉÏǨï|Ö’`åûǨïÖˇ·# cè+¨‡„^À}
Hõ~å‚^∞Œ Å#∞, xdÅ ^è~Œ åѨ`∞« Å#∞, Jëêì^⌠ßHΔ“Ç≤Ï}© |ÅO|∞Å#∞— áêO_»=ÙÅKÕ
[OÑ≤Oz Éèí∂ÉèÏ~°=Ú#∞ `˘ÅyOK≥#∞.
Ü«∂^Œ=ÙÅ∞ =∞Ǩ |Å ã¨OѨ#∞flÅ∞. "åix K«OѨQÅÆ "åÔ~=fi~°∞#∞ ÖË#O^Œ∞=Å#
"åiÖ’ "åiH˜ "≥·~°=Ú HõeÊOz Ü«∂^Œ=ÙÅO^Œ~°∞ <åâ◊#=∞QÆ∞#@∞¡ KÕÃã#∞.
Hõ. K«`«∞~°`«`À x[=∂Ü«∂ I QÆu Ez... (ÉèÏQÆ.3-140)
NHõ$+¨μñ‚ _»∞ `«# <Õ~∞° Ê`À `«# Ü«∞=`å~° ÅHõΔ º=∞QÆ∞ Éè∂í ÉèÏ~°=Ú#∞ `«yOæ K≥#∞
QÍ# 'K«`∞« ~å`«∞‡—ñ_»Ü∞≥ º#∞.
Hõ. K«`«∞~°`« nÑ≤OѨñ „|*Ï I Ѩ`«∞ʼnõΩñ |u Ü«∞#ñQÆ "≥ÅÜ«Ú Ñ¨^•‡Ñ¨u ÜÕ∞
 684 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
QÆuñ |∞\˜ìOK≥#∞ „ã¨+¨ì$ I „Ѩ`«`«∞ÅKÕ #=q^èŒ „ѨѨOK«=Ú =∞é˜Ü«Ú<£
(ÉèÏQÆ.3㨯O.248)
2. =∞#ã¨∞û |∞kú JǨÏOHÍ~°=Ú z`«Î=ÚÅ#∞ JO`«óHõ~°} K«`«∞+¨ìÜ«∞=Ú#∞
`«# ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# 'K«`«∞~å`凗 Ü«∞QÆ∞#∞.
P. ã¨=∞Ü«∞"≥∞ÿ# =∂#㨠„áê} |∞núO„k
Ü«∞=ÚÅ`À_» <≥=fiñ _»ÅѶ¨Ú =∞Ç≤Ï=∞
#_»~°∞ #\˜ì ã¨zÛ^•#O^Œ=∞Ü«Ú#‰õΩ
=∞Ç≤Ï`«ÉèíH˜Î <Õ #=∞㨯iO`«∞. (ÉèÏQÆ.7㨯O.87)
770. K«`«∞~åƒù=ó
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~å‡~°÷HÍ=∞"≥∂HΔÍYº ѨÙ~°∞ëê~°÷ K«`«∞+¨ìÜ«∞O Éèí=u L`«Ê^Œº`Õ-™ê‡ku -
K«`«∞~åƒù=ó I
^èŒ~å‡~°ú HÍ=∞ "≥∂HõΔ=ÚÅ#∞#q <åÅ∞QÆ∞#∞ ѨÙ~°∞ëê~°÷=Ú Å#ñ|_»∞#∞. "åx
Ü«Ú`«ÊuÎH˜ ¿ÇÏ`«∞=~Ú# "åñ_»∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'K«`«∞~åƒù=ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«. ǨÏi Éèí=nÜ«∞ `«`«Î fi=Ú ã¨=∞Oz`«ÉèíH˜Î <≥é∞OQÆ <Õ#∞ <å
ã¨~°ã≤[ ã¨OÉèí"å^Œ∞Å∞#∞ *ÏÅ=Ú, ã¨`«Î fiQÆ∞}Ï„â◊Ü«ÚO_»=Ù<£
|~°∞ñ_»=Ù x~°∞æ}∞O_»=Ù#∞ „|Ǩχ=Ú<≥· `«QÆ∞ h‰õΩ <≥Ѩ٤ xO
^Œé=Úñ [`«∞ifi^è•~°÷ Ѷ¨Å^•Ü«∞Hõ! „"≥ÚÔH¯^Œ =∂^ŒiOѨ"Õ!
(ÉèÏQÆ.4-195)
Hõ. ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ ^Œqe K«`«∞ifi^èŒ I ѨÙ~°∞ëê~°÷„âıÜ«∞ =∂`«‡ñ ÉÁO^≥^Œ #x#<£
^èŒ~°ñ ^Œ„`åÊÑ≤ÎH˜ ¿ÇÏ`«∞=Ù I ǨÏiѨ^ŒÜ«ÚQÆà◊O|∞ ^ŒHõ¯ ##º=Ú QÆÅ^Õ?
(ÉèÏQÆ.4–244)
=K«. L`«Î=∞â’¡‰õΩO_»QÆ∞ ѨÙO_»sH͉õΔΩO_»∞ x[=∂Ü«∂¿ãfiKåÛù=`å~° K«i`«O|∞Å
KÕ`« #zO`«ºO|∞QÍ <≥kÌ ¿ãÜ«Ú #kÌ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞QÆ`«O|∞QÍ ^蕺#O|∞
¿ãÜ«∞O^ŒQÆ∞. =∞é˜Ü«Úñ QÍ~°º|∞kúO*Ëã≤ KÕÜ«∞O|_»∞ ѨÓ*Ïqâı+¨O|∞Å∞
"åã¨∞^Õ= =∞O„`«O|∞# ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞xH˜ ã¨=∞iÊO=ÅÜ«Ú: x@∞¡ =∞<À"åHͯܫ∞
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 685
Hõ~°‡O|∞ÅKÕ`« =∞<ÀQÆ`«O |QÆ∞#@∞¡QÍ ÉèíH˜Î Ü«ÚHõÎO|∞ Å~Ú# ѨÓ[ÅKÕ`«ñ
|∂lOѨ|_ç, 㨈~fiâ◊fi~°∞O_»∞ =∂Ü«∂aèÉèí∂`«∞Å∞ QÍHõ ¿ãqOK«∞ ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ
^èŒ~å‡k ѨÙ~°∞ëê~°÷O|∞ÅÖ’# #aè=∞`å~°÷O|∞ xK«∞Û. (ÉèÏQÆ.4㨯O.256)
771. K«`«∞ˆ~fi^Œq`ü
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞^ä•=^ÕfiuÎ K«`«∞~å‚O "Õ^•<å=∞~°÷q∞u - K«`«∞ˆ~fi^Œq`ü I
<åÅ∞QÆ∞ "Õ^Œ=ÚÅ#∞, "åx Ü«∞~°÷=ÚÅ#∞ QÆ∂_» "åã¨Î= ~°∂Ѩ=Ú <≥é∞ñ
QÆ∞#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'K«`«∞ˆ~fi^Œq`ü— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.

â’¡. "Õ^≥·â◊Û ã¨Ô~· fi ~°Ç¨Ï"Õ∞= "Õ^Àº

"Õ^•O`«Hõ$^Õfi^Œq^Õ= KåǨÏ"£∞. (w`«.15-15)
'"Õ^Œ=Ú <≥é˜y# "å_»#∞ <Õ<≥— Ü«∞x NHõ$+¨μ‚_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
772. UHõáê`ü
â◊O.ÉèÏ. UHõó áê^À-¿ãºu - UHõáê`ü
''áê^À-㨺 qâ◊fiÉè∂í `åx—— (`≥.· P.3-12) ''q+¨Éì Ïè ºÇ¨Ïq∞^ŒO Hõ$`«ûfl"Õ∞HÍOâı#
ã≤÷`À [QÆ`ü—— (Éè.í w.10-42)
D qâ◊fi=Ú, WO^Œ∞QÆÅ Éè∂í `«=ÚÅxflÜ«Ú#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ XHõ áê^Œ=Ú
(<åÅæ= =O`«∞) =∂„`«"∞Õ . q∞ye# =¸_»∞ áê^Œ=ÚÅ ÉèÏQÆ=Ú Ü«∞=∞$`«ãfi¨ ~°∂Ѩ"∞≥ ,ÿ
Ѩi}Ï=∞ ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. ''ã¨`«ºO *Ï˝#=∞##ÎO „|Ǩχ—— (`≥·.L.2-1)
㨇 $`åº#∞™ê~°=Ú „|Ǩχ=Ú J#O`«=∞~Ú#k. ^•xÖ’x <åÅæ= ÉèÏQÆq∞O`« Ü«∞x
xˆ~ÌtOѨ â◊Hõº=Ú QÍ^Œ∞. ^•xÖ’x JÖÏÊOâ◊=∞x „QÆÇ≤ÏOK«=Öˇ#∞.
'áê^À㨺— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú#∞ 'q+¨ìÉèϺǨÏO— Ü«∞#∞ w`å "åHõº=ÚÅ∞
„Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
W@∞Å D qâ◊fi=∞O`«Ü«Ú <˘Hõ áê^Œ=Ú (<åÅæ= ÉèÏQÆ=Ú)QÍñ QÆey#"åñ
_»∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'UHõáê`ü— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 686 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
773. ã¨=∂=~°Îó
â◊O.ÉèÏ. ã¨O™ê~°K«„Hõ㨺 ã¨=∞ºQÍ=~°ÎHõ Wu - ã¨=∂=~°Îó I
[## =∞~°}Ïk ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ ã¨O™ê~° K«„Hõ=Ú#∞ ÉÏQÆ∞QÍ u~°∞QÆ∞#@∞¡ KÕÜÚ« "åñ
_»∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨=∂=~°Îó— J#ñ|_»∞#∞.
P. =∞~°Å =∞~°Åñ ɡ‰õΩ¯=∂é∞ b qâ◊fiO|∞
[## =$kú qÅÜ«∞ ã¨OQÆ`«∞Å#∞
#O^Œñ*ËÜÚ« K«∞O_»∞ #\ì̃ ~¸â◊fi~°∞ñ_» "≥·
`«#~°∞ x#∞fl <å`«‡`«`Ϋ fi=ÚQÆ#∞. (ÉèÏQÆ.4㨯O.721)
=. `≥eÜ«Ú^Œ∞=Ú. (722)
=∞. W~°"˘O^Œ<£ „^Œ∞Ç≤Ï}Ï`«‡‰õΩO _»~Ú ~°=∂nèâ◊√O_»∞ qâ◊fiO|∞ ã¨∞
ã≤÷~°`«O *Ëã≤ ǨÏiã¨fi~°∂ѨÙñ _»~Ú ~°H˜ΔOK«∞<£ ã¨=∞ã¨Î „Ѩ*’
`«¯~° ã¨OǨ~°=Ú ¿ãÜ«Ú #ѨÙÊ_»∞ ǨÏ~åO`«~åºq∞Ü≥ÿ∞ ~ÚO`«Ü«Ú<£
ǨÏi~ÚOK«∞<£ |=#∞O_»∞ "Õ∞Ѷ¨∞=ÚÅ =∂Ü«∞O*ËÜ«Ú K«O^ŒO|∞#<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.275)
774. (J)x=$`åÎ`å‡
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨~°fi„`« =~°Î=∂#`åfi`ü Jx=$`«Îó ‰õΩ`À-Ñ‘u - Jx=$`åÎ`å‡ I
2. x=$`«Î P`å‡ - =∞<À q+¨ÜÕ∞Éè’º-¿ãºu "å - x=$`åÎ`å‡ I
1. Ѩ~°=∂`«‡ JO`«@#∞ #∞O_»∞"åñ_»∞ QÍ# ^Õx#∞O_çÜ«Ú (^Õâ◊HÍÖÏ^Œ∞Å
#∞O_ç) q_ç=_»x Ü«∂`«‡ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# 'Jx=$`åÎ`凗 Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. Ѩ~=° ∂`«‡ J"åѨΠã¨~fi° HÍ=Ú_»∞ QÆ#∞Hõ q+¨Ü∞« ã¨∞Y=ÚÅ #∞O_ç =∞~°e#
=∞#ã¨∞û QÆÅ"åñ_»∞ QÍ=Ù# 'x=$`åÎ`凗 Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
775. ^Œ∞~°˚Ü«∞ó
â◊O.ÉèÏ. *Ë`«∞O # â◊Hõº`« Wu - ^Œ∞~°˚Ü«∞ó I
|Ç¨ï „â◊=∞KÕ <≥#· #∞ [~ÚOѨ â◊Hºõ =Ú HÍx"åñ_»∞ QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ '^Œ∞~°Ü
˚ ∞« ó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 687
''h q„Hõ=∞=Ú #= h~°[Ö’K«#! ã¨HõÅ Ö’‰õΩʼnõΩ ^Œ∞~°˚Ü«∞=Ú ^ŒÅñѨñ——
(ÉèÏQÆ.4-484)
Hõ. J#áêÜ«ÚO _»QÆ∞ <≥=fiO
_»∞#∞ ##∞ ÉÏkèOѨñ *ÏÅñ_»∞ „Ѩܫ∞`«fl=Ú ™ê
^èŒ# =∞QÆ∞<≥ "Õ^Œ"Õ^Œ∞ºO
_»#~Ú Ñ¨~°ñQÆ∞K«∞#fl <å Ü≥∞_»#∞ qǨÏuH˜<≥· (ÉèÏ~°.Jâ◊fi.1P.128)
776. ^Œ∞~°u„Hõ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. ÉèíÜ«∞¿ÇÏ`«∞`åfi^Œ™êº*Ï˝O ã¨∂~åº^ŒÜ≥∂ <åu„HÍ=∞hÎu - ^Œ∞~°u„Hõ=∞ó I
''ÉèíÜ«∂^Œ™êºyflã¨Î=u ÉèíÜ«∂`«ÎѨu ã¨∂~°ºó I
ÉèíÜ«∂k¢#Ìâ◊Û "åÜ«Úâ◊Û =∞$`«∞º~åú=u Ѩ&Û=∞ó—— (Hõ~î°.6-3)
''=∞ǨÏ^ŒƒùÜ«∞O =„[=Ú^Œº`«"£∞—— (Hõ~î°.6-2)
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ P[˝Å#∞ <≥=fi~°∞#∞, <≥O`« „â◊=∞`À<≥·##∞ #u„Hõq∞OѨñ
*ÏÅ~°∞. QÍ# '^Œ∞~°u„Hõ=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'ÉèíÜ«∂`ü— Ü«∞#∞ Hõ~îÀѨx+¨^ŒfiK«<å#∞™ê~°=Ú 'Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ÉèíÜ«∞=Ú
KÕ`«<Õ Jyfl, ã¨∂~°∞º_»∞ `«Ñ≤OѨ*ËÜ«ÚK«∞, "Õ_çx WK«∞ÛK«∞<åfl~°∞. WO„^Œ∞_»∞, "åÜ«Ú=Ù#∞,
=∞$`«∞º=Ù#∞, P*Ï˝ÑO≤ Ѩ|_»HÜõ ∞Õ "åi "åi HÍ~°º=ÚÅ x~°fiiÎOK«∞@ÔH· Ѩ~∞° y_»∞K«∞O^Œ∞~°∞.—
''h ѨOѨ٠¿ãÜ«∞‰õΩO_»ñQÆ I <å Ѩ^Œ‡Éèí"åkã¨∞~°∞ÅÔH·##∞ =â◊"Õ∞——
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.651)
777. ^Œ∞~°¡Éèíó
â◊O.ÉèÏ. ^Œ∞~°¡ÉèíÜ«∂ ÉèíHÍκ ÅÉèíº`« - ^Œ∞~°¡Éèíó
''[<å‡O`«~° ã¨Ç¨Ï„¿ã+¨μ `«áÈ *Ï˝# ã¨=∂kèaèó I
#~å}ÏO H©Δ}áêáê<åO Hõ$¿+‚ ÉèíH˜Îó „Ѩ*ÏÜ«∞`Õ II Wu "åºã¨ =K«<å`ü I
''ÉèíHÍκ ÅÉèíºã¨Î fi##ºÜ«∂—— (Éèí.w.8-22) Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
Ѩ~°=∂`«‡#∞ á⁄O^Œ∞@‰õΩ ÉèíH˜ÎÜÕ∞ ™ê^èŒ#=Ú. J<ÕHõ [#‡Å `«áÈ *Ï˝#
ã¨=∂^èŒ∞ÅKÕ`« áêѨ=ÚÅ∞ H©Δ}˜Oz# "åiH˜ =∂„`«"Õ∞ P ÉèíH˜Î ÅaèOK«∞#∞. QÍ#
'^Œ∞~°É¡ ∞íè ñ_»∞—
 688 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
K«. J#Ѷ¨∞ ! l`ÕO„kÜ«ÚÖò ã¨∞=∞Ç≤Ï`å`«∞‡Å∞ <≥·# ã¨#O^Œ<å^Œ∞ ÖˇO
^Œ#Ü«∞ =∞<ÕHõ [#‡ ã¨=Úáêi˚`« Ü≥∂QÆ ã¨=∂kèñ *Ëã≤ Ü≥∞
=fix K«~°}Ï~°qO^Œ=ÚÅ∞ "å~°x ÉèíH˜Î <≥é∞OQÆ∞K«∞O^Œ∞, ~å
Ѷ¨∞#∞ |~°"Õ∞â◊√ hâ◊√ #qHÍ~°∞ #"Õ∞Ü«Ú #*ËÜ«Ú <å^Œ∞ºx<£
(ÉèÏQÆ.4-298)
L. WOK«∞Hõ =∂Ü«∞ ÖËHõ =∞k <≥ѨC_»∞ñ ÉÏÜ«∞x ÉèíH˜Î`À_» =
iÎOK«∞K«∞ <≥=fiñ_Õx ǨÏi k=ºÑ¨^•O|∞[ QÆO^èŒ~åt ¿ã
qOK«∞ #`«O _≥é∞OQÆ∞ #~°qO^ŒÉèí"å^Œ∞ÅÔH·# ^Œ∞~°¡Éè’
^ŒOz`«"≥∞ÿ# Ü«∂ ǨÏi Ü«Ú^•~° =∞Ǩ^Œ∞ƒù`« Hõ~°‡=∂~°æ=ÚÖò.(ÉèÏQÆ.1-71)
K«. ã¨#Hõ ã¨#O^Œ<åk =Úx ã¨`«Î=Ú ÅOz`« Ü≥∂QÆ^Œ$+≤ìKÕñ
|x=_ç Ü«∂`«‡Å<£ "≥kH˜ Ѩ@ì #QÀK«~°"≥∞ÿ# =¸iÎ....
(ÉèÏQÆ.10L.1048)
=∞. ã¨#HÍ^Œ∞Öò `«ÅáÈã≤ HÍ#x qÉèí∞<£ ã¨~°fi„ѨÉèí∞<£ ^Œ∞~°¡Éèí∞<£...
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1495)
778. ^Œ∞~°æ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. ^Œ∞óMË# QÆ=∞º`Õ *Ï˝Ü«∞`« - Wu ^Œ∞~°æ=∞ó I
Ju Hõ+¨ì=ÚKÕ á⁄O^Œ (`≥eã≤H˘#)ñ|_»∞#∞ QÍ# '^Œ∞~°æ=∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'„â◊=}ÏÜ«∂Ñ≤ |Ǩïaè~Àº #ÅÉèíºó—— I (Hõ~î°1-2-7) '„â◊=}=ÚKÕ `≥eÜ«∞ñ
|_»_»∞— J#∞ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
ã‘. J#Ѷ∂¨ `«‡ ! Ü≥∂wO„^Œ∞ Å#Ü«∞O|∞ ^è~Œ ñ° ɡ‰Ωõ ¯ [#‡O|∞ÅO^Œ∞ xã¨ûOQÆ"∞≥ #ÿ
=∞ux „|Ü≥∂QÆ ã¨=∂kè x+¨ªÅñ *Ëã≤ Ü≥ÿ∞##∞ ^≥eÜ«∞ ÖË ~°`«x =∂~°æñ
=∞k QÍ# Ü«∞`«ñ_»∞ ^Œ∞~å~å^èŒ∞ºñ_»QÆ∞.......... (ÉèÏQÆ.4-240)

=∞. .....Ѩ~°"Õ∞+≤ª „Ѩ=ÚMÏ=∞~åkè=ÙʼnõΩO „ÉÏÑ≤OѨ~å‰õΩO_»∞ ^Œ∞

ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 689
ã¨Î~° =∂~°æO|∞#ñ ^Õ[iÅ∞¡ ǨÏiH˜O ^Œ`åÎ fii÷<≥· „"≥ÚÔH¯^Œ<£.(ÉèÏQÆ.2-58)
K«. ã¨~°ã¨QÆu<£ =ÚhO„^Œ∞Å∞ „Ѩã¨#fl â◊s~°Ç¨Ï$+‘Hõ=∂#ã¨
ã¨∞Êù~°} QÆÅѨC _»qfiÉèí∞x Éèí∂iHõàÏHõe`« ã¨fi~°∂Ѩ=ÚO
^Œ~°q∞_ç K«∂`«∞, Ô~ѨC_»∞ñ QÆ∞`«~°¯ `«"≥∂ǨÏu KÕ`« #[˝`«O
ÉÁ~°ã≤# Ü«∞ѨC _»qfiÉèí∞x =¸iÎ QÆ#∞OQ˘#ÖË~°∞ <å~°^•!
(ÉèÏQÆ.2-111)
|HÍã¨∞~°∞ñ_»#∞ ~åHõΔã¨∞ñ_»∞ NHõ$+¨μ‚x K«OѨÙ@ÔH· HõOã¨∞xKÕ Ñ¨OѨñ|_≥#∞.
J`«_∞» |$O^•=#=ÚÖ’ <˘Hõ H˘Å#∞ =^ŒÌ QÀ=ÙÅ#∞ "Õ∞ѨÙK«∞#fl NHõ$+¨μx‚ ñEK≥#∞.
NHõ$+¨μ‚_»∞ H˘Å#∞ =^ŒÌ‰õΩ ~åQÍ<Õ Ñ¨\ ˜ì K«OѨ=Öˇ##∞ L^ÕÌâ◊º=Ú`À |‰õΩñ_»∞ ^˘OQÆ
(H˘OQÆ) [Ѩ=Ú KÕÜ«ÚK«∞ Z^Œ∞~°∞ K«∂K«∞K«∞O_≥#∞. D Ѷ¨∞@ì=Ú#∞ áÈ`«# QÍ~°∞
|Hõ=Ú#∞ `«Ñ¨ã≤`À áÈeÛ K≥Ñ≤Êi.
P. ZÅ¡ Ѩ#∞Å∞ =∂x ÜÕ∞HÍ„QÆ z`«∞Î_≥·
=∞øx=$uÎ x`«~° =∞=∞`« q_çz
=#=ÚÖ’# xez =#*ωõΔΩÃÑ· ^Œ$+≤ì
*ËiÛ |‰õΩñ_»∞ ^ŒÑ¨ã≤ K≥Å∞=Ùñ ^•ÖˇÛ. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.443)
=∞ǨÏ~°∞¬Å∞ `«Ñ㨠∞¨ û KÕÜÚ« #ѨÙ_»∞ z`«Î UHÍ„QÆ``« À ÉèQí "Æ å#∞xÃÑ· ^Œ$+≤ì xeÑ≤,
=∞ø#=ÚQÍ #∞O_ç Ju „â◊=∞ Ѩ_»∞^Œ∞~°∞. J@∞Å<Õ |‰õΩñ_»∞#∞ NHõ$+¨μ‚x ÃÑ· ^Œ$+≤ì
xeÑ≤ =∞øxÜ≥ÿ∞ h\˜Ö’ xÅ|_ç `«Ñ¨ã≤=Öˇ #∞O_≥#∞. (ã¨OǨÏiOK«∞ <≥Ѩ=Ú`À
<≥·##∞ JO`«º ã¨=∞Ü«∞=Ú# NHõ$+¨μ‚x Ü«∞O^Œ∞ z`«Î=Ú xeÑ≤ Ü«ÚO_»∞@KÕ "åxH˜
"≥∂HõΔ=Ú „áêÑ≤ÎOK≥#∞.)
779. ^Œ∞~°æó
â◊O.ÉèÏ. JO`«~åÜ«∞„ѨuǨÏ`≥·~°∞ÌóMÏ^Œ"åѨº`« Wu - ^Œ∞~°æó I
™ê^艌 Ωõ ÖˇxflÜ≥∂ „â◊=∞Å HÀiÛ |ǨïqѶ∞¨ fl=ÚÅ#∞ ^•\˜#<Õ Ñ¨~=° ∂`«‡ á⁄O^Œñ
|_»∞#∞ HÍ# '^Œ∞~°æó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Ü«∞â’^Œ NHõ$+¨μ‚x Ѩ@∞ìH˘#∞@ÔH· Ѩ~°∞QÆ∞e_»∞K«∞ x@¡<≥#∞.
 690 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. Ѩ\ ˜ì#ñ |@∞ì=_»x x#∞ I |>ˇì^Œ#x K«Å=Ú Q˘x#ñ |@∞ì@ ɡ>Ëì?
Ѩ@∞ìѨ_» =O„_»∞ Ѩ\©ì!I Ѩ@∞ìH˘#<£ <å‰õΩñQÍHõ Ѩ~°∞ʼnõΩ =â◊"Õ∞.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.375)
Ѩ@∞ìH˘#^ŒÅz# "åiH˜ h=٠Ѩ@∞ì|_»=Ù. Ѩ@∞ìH˘#=Öˇ##∞ ã≤÷~°x~°‚Ü«∞=Ú
QÆÅ"åiH˜ x#∞fl Ѩ@∞ìH˘#∞@ J™ê^茺=Ú HÍ^Œ∞. <Õ#∞ QÍHõ ~Ú`«~°∞Öˇ=~°∞ x#∞fl
Ѩ@∞ìH˘#QÆÅ~°∞?
(Ü«∞â’^Œ J„Ѩܫ∞`«fl=ÚQÆ<Õ (`«#‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_»QÆ<Õ) Ѩ~°=∂`«‡#∞ á⁄O^Œ∞
=∂~°æ=Ú#∞ |Ç≤Ï~°æ`«=Ú KÕã≤#k)
=K«. ''â◊„`«∞=ÙÅñ ÔQÅ∞= xK«Û~ÚOz# ѨÙ~°∞+¨μO_»∞ ^Œ∞~°æOÉÏ„â◊~ÚOz â◊„`«∞=ÙÅ
[~ÚOz# =∂_ç¯x "≥∂HΔÍi÷Ü«∞QÆ∞ h=Ù#∞ QÆ$Ǩ„â◊Ü«ÚO_» =QÆ∞K«∞
N<å~åÜ«∞} K«~°}Ï~°qO^ŒO|∞Å#∞ ^Œ∞~°æO ÉÏ„â◊~ÚOz Ü«∞i+¨_»fi~°æO|∞
[~ÚOz =ÚHõãÎ O¨ QÆ∞O_»"·≥ ~¸â◊fi~° HõeÊ`«O|∞ÅQÆ∞ Éè’QÆO|∞Å ##∞Éèqí Oz
=ÚH˜ÎO *ˇO^Œ∞=Ú—— (ÉèÏQÆ.5-1 P. 11)
Jx „Ñ≤Ü«∞„=`«∞ñ_»#∞ ~åA#‰õΩ <å~°^Œ∞ñ_»∞ (q+¨μ‚=Ù K≥Ñ≤Ê# =∂@Å∞QÍ)
K≥ÃÑÊ#∞.
Hõ. ǨÏiÉèí‰õΩÎÅ`À =∂@Å∞ I ^èŒ~°<≥#flñ_»∞ñ *ˇ_»x ѨÙ}º^èŒ#=ÚÅ =¸@Öò
=~° =ÚH˜ÎHÍO`« `Õ@Å∞ I #i+¨_»fi~°æO|∞ K˘~°x Ü«∞~°∞^ŒQÆ∞ HÀ@Öò.
(ÉèÏQÆ.6㨯O.153)
L. Z\˜ì `«Ñ¨O|∞ ¿ãÜ«∞|_≥? <≥\ ˜ì K«i„`«=Ú ÅÉèíº=∞Ü≥∞º<À?
Ü≥∞\˜ì ^èŒ#O|∞ Å~°∞›Å‰õΩ hñ|_≥<À `˘e ÉÏ=Ú#O^Œ∞! <å
Ü«∞\˜ì q"ÕHõÇ‘Ï#∞#‰õΩ <åk =ÚhO„^Œ∞Å∞ Ü≥∂QÆ^Œ$+¨μìÅO
|@ìñQÆ ÖËx ~¸â◊fi~°∞x „|Ǩχ=∞Ü«Ú<£ ǨÏiñ E_»ñQÆÖˇæ_ç<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1189)
780. ^Œ∞~å"åã¨ó
â◊O.ÉèÏ. ^Œ∞óMË<å"åѨº`Õ z`ÕÎ Ü≥∂yaèó ã¨=∂^è•qu ^Œ∞~å"åã¨ó I
Ѩ~=° ∂`«‡ xifiâı+μ¨ ñ_»∞ QÆ#∞Hõ ã¨=∂kè ã≤u÷ Ü«∞O^Œ∞ JuHõ+=ì¨ ÚKÕ z`«=Î Ú#O^Œ∞
P"åã≤OѨñ*ËÜ«∞ (xÅ∞Ѩ)|_»∞#∞ QÍ# '^Œ∞~å"åã¨ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 691
''ˆH¡â’kèHõ`«~°¿ãÎëê=∞=ºHÍÎã¨HõÎ KÕ`«™ê"£∞ I
J=ºHÍÎ Ç≤Ï QÆu~°∞ÌóYO ^ÕǨÏ=kƒù~°"åѨº`ÕII —— (Éèí.w.12–5)
x~°∞}æ Ѩ~„° |Ǩχ=Ú#O^•ã¨HΘ QÆÅ"åiH˜ „|Ǩχ=Ú #O^Œ∞ x+¨#ª ∞ ÉÁO^Œ∞@Ö’
„Ѩܫ∂㨠KåÖÏ Ü«∞kèHõ=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. (Ju Hõ+¨ì=ÚKÕ á⁄O^Œñ|_»∞#∞)
L. Ѩ@ìQÆÖË~°∞ x#∞flñ ^Œ=∞ ÉèÏ==ÚÅO^Œ∞ ã¨#O^Œ<å^Œ∞ ÖË
Ѩ@∞ì#<≥·#, #\˜ì QÆ∞}Éèí„^Œ K«i„`«∞ñ_» g=Ù— ... (ÉèÏQÆ.10L.110)
=K«. ÉèíQÆ=`åÊ^•~°qO^Œ =∞Hõ~°O^Œ ~°™ê™êfi^Œ Ö’ÖÏ`«∞‡Öˇ·# Ü≥∂wO„^Œ∞ÅÔH·##∞
Éèí=<å‡~°æO|∞ ã¨∞Êù@O|∞ QÍ^Œ∞. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.249)
781. ^Œ∞~åiǨ
â◊O.ÉèÏ. ^Œ∞~åi}ó - ^Œ∞~åæq∞<À ^•#"å^ŒÜ«∞ó, `å<£ ǨÏhÎu - ^Œ∞~åiǨ I
K≥_»∞ =∂~°æ=Ú# #_»K«∞ "åix tH˜ΔOK«∞#∞ ÖËHõ K«OѨÙ#∞ QÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
'^Œ∞~åiǨ— Ü«∞QÆ∞#∞.
`Õ. ... ''‰õΩ[#∞Å „ã¨∞Hõ¯ñ*ËÜ«∞ I #=`«iOz# |Å∞g~°∞ñ _®„QÆÇ≤ÏOz—— ...
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.635)
Hõ. ... '^•"≥∂^Œ~°! z
„^Œ∂ѨHõ! Éèí=^Œ=`å~° I "åºáê~°=Ú ^Œ∞+¨ìx„QÆǨ~°÷=Ú QÍ^Õ!—
(ÉèÏQÆ.10L.609)
Hõ. ‰õÄ~å`«∞‡Å ^ŒO_çOѨñQÆ I ^è•~°∞}˜ ÃÑ· #=`«iOz `«#Ô~_ç h H©
„‰õÄ~å`«∞‡x ^ŒO_çOK«∞@ I „‰õÄ~°`«fi=Ú QÍ^Œ∞ ™ê^èŒ∞ QÆ∞}=Ú QÆ∞}Ï_论!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.673)
P. Jã¨∞~°<å^äŒ∞ñ _»#∞K«∞ ##Ѷ¨Úx =∞~åº^Œ
ÜÕ∞#∞ E`« =∞#∞K«∞ xO`« ѨÅ∞Hõ
x[=Ú Ñ¨eÔH x`«ñ_»∞ x~°‡ÖÏKå~°∞O_»∞
"Õ∞Å∞ "Õ∞Å∞ <å‰õΩ "≥∞K«∞Û=K«∞Û. (ÉèÏQÆ.8㨯O.663)
|eK«„Hõ=iÎx q+¨μ‚=Ù áêâ◊=ÚÅ`À |OkèOz tH˜ΔOz "åxx x~°‡Å∞xQÍ
 692 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
KÕÃã#∞. x~°‡Å∞_»~Ú #O^Œ∞ʼnõΩ "åxx "≥∞K«∞ÛH˘<≥#∞.
Hõ. ......... =∞^Œ=^Œã¨∞~° ǨÏ~°} Hõ~°} =∞O„`« q<À^•!
á⁄QÆ~∞° Hõey# ~åHõãΔ ∞¨ Å ã¨OǨ~° HÍ~°º=Ú#∞ PÖ’zOK«∞@Ö’ "Õ_∞» Hõ QÆÅ"å_®!
Jx N uHõ¯#QÍ~°∞ „^À}Ѩ~°fi kfifÜ«∂âßfi™êO`« Ѩ^Œº=ÚÖ’ NǨÏiǨÏ~°
<å^äŒ∞x ã¨∞ÎuOzi.
782. â◊√ÉèÏVæó
â◊O.ÉèÏ. â’Éèí<≥·~°V‹Âæó - J=Ü«∞"≥·ó ^èպܫ∞`åfi`ü - â◊√ÉèÏVæó I
1. â’Éèí#=ÚÖˇ·# JOQÆ=ÚÅ`À (â◊√^•úO`«óHõ~°}=ÚÖ’) ^蕺xOK«|_»
^Œy#"å_»∞. N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù ^Õ=Ǩ˙u Hõ~°Ì=ÚʼnõΩ 'HõÑ≤Å∞_»∞—QÍ #=`«iOK≥#∞.
P HõÑ≤Å∞_»∞ `«e¡Ü«∞QÆ∞ ^Õ=Ǩ˙uH˜ `«`«Î fi*Ï˝#É’^èŒ KÕÜ«ÚK«∞ ÉèíQÆ=^•úº#=Ú
KÕÜ«∞=Åã≤# q^è•#=Ú x@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
=. ÉèíQÆ=O`«∞O _ç@¡xÜ≥∞. 'Jxq∞`«ÎOɡ·# ã¨fi^èŒ~°‡O|∞##∞, x~°‡ÖÏO`«ó
Hõ~}° O|∞##∞, ã¨∞xt`«Oɡ#· =∞^ŒƒHù Ü Î˜ ∂≥ QÆO|∞##∞, ã¨`¯« ^ä•„â◊=} ã¨Oáêk`«O
ɡ#· "≥~· åQƺO|∞##∞, ^Œ$+¨ì „ѨH$õ uѨÙ~°∞+¨ Ü«∞^ä•`«‡ºO|QÆ∞ *Ï˝#O|∞# |e+¨Oª
|~Ú HÍ=∂#aè+¨fiOQÆO|QÆ∞ q~°H˜Î=Å#ñ ^ŒáÈÜ«ÚHõÎOɡ·# Ü≥∂QÆO|∞##∞
ã¨∞f„=Oɡ·# z`≥ÂÎHÍ„QÆ`«#∞O *Ëã≤ ѨÙ~°∞+¨μx ^ŒQÆ∞ „ѨHõ$u ^ŒO^ŒÇ¨Ïº=∂#Oɡ·
u~À^è•#O|∞#∞ ÉÁO^Œ∞.—...
(ÉèÏQÆ.3㨯O.914)
™ê^艌 Ωõ _»∞ „ѨuѶŨ =Ú HÀ~°‰Ωõ O_»QÆ `«# ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞ `å#∞ x~°fiiÎOK«∞K«∞O_»
=ÅÜ«Ú#∞. =∞#ã¨∞û x~°‡Å=ÚQÍ #∞OK«∞H˘#=ÅÜ«Ú#∞. ÉèíQÆ=O`«∞x Ü«∞O^Œ∞
JK«OK«Å"≥∞ÿ# ÉèíH˜Î Hõey Ü«ÚO_»=ÅÜ«Ú#∞. ã¨`«¯^ä• „â◊=}=ÚKÕ "≥·~åQƺ=Ú#∞
ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘#=ÅÜ«Ú#∞. UHÍ„QÆ`«#∞ JÉèíºã≤OѨ=ÅÜ«Ú#∞.
WOHõ#∞ â◊H˜Î H˘Åk ^èŒ~å‡K«~°}O|∞#∞, âßGx+≤^ŒúHõ~°‡O|∞Å =∂#∞@Ü«Ú,
^≥q· HõOɡ· =zÛ# Ü«∞~°O÷ |∞=Å# ã¨O`«ãO≤ K«∞@Ü«Ú, =∞ǨÉèÏQÆ=`« Náê^•~°Û#O|∞#∞
...Ç≤ÏO™ê ~åÇ≤Ï`«º=Ú#∞, ã¨`º« O|∞#∞... =∞#O|∞KÕ xO„kÜ«∞O|∞Å q+¨Ü∞« O|∞Å
=Å# =∞~°eOz ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞# xÅ∞ѨÙ@Ü«Ú... "≥·‰õΩO~î°∞O_≥·# 㨈~fiâ◊fi~°∞O_»∞
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 693
„Ѩ=iÎOz# k=ºbÖÏ K«i„`« ^蕺#O|∞#∞, =∞<À^Œ∞+¨ìOɡ·# Ü«∞ã¨<å‡~°æO|∞#∞
|iǨÏiOK«∞@Ü«Ú =Ú#flQÆ∞ ^èŒ~°‡=ÚÅ <åK«iOK«∞K«∞O_»=ÅÜ«Ú#∞.
2. â’Éè#í =ÚÅQÆ∞ (JO^Œ"∞≥ #ÿ ) JOQÆ=ÚÅ`À ‰õÄ_ç#"åx (ã¨∞O^Œ~° ~°∂ѨÙx)QÍ
^蕺#=Ú KÕÜ«∞^Œy#"å_»∞.
ã‘. ^Œà◊ ^Œ~°qO^Œ ã¨∞O^Œ~°Ñ¨„`« ~°∞z~å‰õΔΩ, ã¨Åe`« N=`«ûHõe`« =‰õΔΩ,
hÅh~°^Œ hÅhÖ’`«ÊÅ âߺ=Ú, #e‰õΩÖωõΩÅ =∂eHÍaè~å=Úñ,
Q“ã¨∞ÎÉèí ~°∞z~° =ÚHÍÎǨ~°Ü«Ú`« HõO~î°∞, Ü≥∂y=∂#㨠ѨOHõ*’ѨHõO~î°∞,
ã¨`«`«„Ѩã¨#fl ã¨ã≤‡`« =^Œ<åOÉè’A, k#Hõ~°HÀ\˜ ã¨OnѨÎ`ÕA,
`Õ. ã¨Åe`å#~°… ~°`«fl‰õΩO_»Å H˜s@
Ǩ~° HõOHõ} Hõ@Hõ ˆHÜ«¸~° =Ú„k
HÍ `«∞ÖÏHÀ\˜ Éèí∂+¨μ, ÉèíHõ΄ѨáÈ+¨μñ
yOH˜}©Ü«Ú`« "Õ∞YÖÏH©~°‚ [Ѷ¨∞#∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.922)
ã‘. HõO*Ï`« H˜O[ů ѨÙO[ ~°Ol`« Ñ‘`« H“âıÜ«∞"åã¨∞, [QÆxfl"åã¨∞,
â◊„`«∞cèHõ~° K«„Hõ QÆ^• Ѩ^Œ‡ ã¨Ç≤Ï`« K«`«∞~åƒÇ¨ï qQÆ`«"≥∂Ǩï,
#∞`« ÉèíHõÎÖ’Hõ =∞<À<Õ„`« =iú+¨μ‚, ÖÏe`« ã¨^Œ∞æ}ÏÅOHõi+¨μ‚
=~°‰õΩ=∂~°Hõ =Ü«∞ó Ѩiáê‰õΩ ã¨∞â’¡‰õΩ, ã¨∞O^Œ~åHÍ~°∞, Ü«∞â’qǨ~°∞,
`Õ. ã¨HõÅÖ’Hõ #=∞㨯 $`« K«~°}Hõ=∞Å∞,
ÉèíHõÎÖ’Hõ Ѩi„QÆÇ¨Ï „ѨHõ@jÅ∞,
^Œ~°≈hÜ«Ú =∞<À~°^äŒ^•~Úñ, w~°Î
hÜ«∞ f~°÷Ü«∞â’ =∞ǨÏhÜ«∞=¸iÎ. (ÉèÏQÆ.3㨯O.924)
=∞. .... „Ѩ`«ºOQÆ=Ú<£
ã¨∞=∞Ǩ^蕺#=Ú ¿ãÜ«∞QÍ =ÅÜ«ÚñÉ’ â◊√^•úO`«~°OQÆO|∞#<£. (927)
(„Ѩu JOQÆ=Ú#∞ 㨇iOK«∞ q^è•#=∞O`«Ü«Ú ÉèÏQÆ=`«=ÚÖ’ qѨÙÅ=ÚQÍ
=i‚OK«|_ç#k, Pã¨H˜Î QÆÅ"å~°∞ K«∂K«∞H˘#QÆÅ~°∞)
'W@∞Å ™ê^茉õΩÅ∞ â◊√ÉèÏOQÆ=ÚÅ`À (â◊√^Œú"≥∞ÿ# JO`«óHõ~°}=ÚÅ`À)
 694 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
â’Éèí#=ÚÅQÆ∞ JOQÆ=ÚÅ∞ HõÅ "åxxQÍ (ã¨∞O^Œ~°∞xQÍ) ^蕺xOK«^Œy#
"å_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'â◊√ÉèÏOQÆ∞_»∞—
783. Ö’Hõ™ê~°Væó
â◊O.ÉèÏ. 1. Ö’HÍ<åO ™ê~°O ™ê~°Væ=`ü - Éèí$Væ=^Œæ$Ǩ‚fu - Ö’Hõ™ê~°Væó I
''„Ѩ*ÏѨu~À¡HÍ#Éèíº`«Ñ¨`ü—— (Kèå.L.2-23-3)
2. Ö’Hõ™ê~°ó - „Ѩ}=ó I `Õ# „ѨuѨ`«Î=º Wu "å I
1. ™ê~°OQÆ=∞#QÍ `«∞"≥∞‡^Œ. `«∞"≥∞‡^Œ ѨÙ+¨Ê=ÚÖ’x ™ê~°=Ú#∞ P™êfikOz
#@∞¡QÍ Éè‰í Ωõ ÅÎ KÕ JiÊOѨ|_ç# Ѩ„`«ÑÙ¨ ëêÊkHõ=ÚÅ ™ê~°=Ú#∞ P™êfikOK«∞#∞ QÍ#
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ 'Ö’Hõ™ê~°OQÆó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. Ѩ~=° ∂`«‡ ~°∂ѨÙñ_»Q∞Æ „Ѩ^=Œä ∞ „Ѩ*ÏѨu
Ö’Hõ™ê~°=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOK«∞ `«ÅOѨÙ`À `«Ñ¨ã¨∞û KÕÃã#∞.
ǨÏ$^ŒÜ∞« Hˆ O„^ŒO Ѩ~=° ∂`«‡ ™ê÷#O. P ™ê÷#=Ú#∞ ã¨∞Å∞=ÙQÍ `≥eã≤H˘#∞@‰õΩ
ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú#∞ Ѩ^Œ‡=Ú`À áÈÅ∞ÛK«∞O^Œ∞~°∞. Ѩ^Œ‡=Ú Ü≥ÚHõ¯ #_çq∞ ÉèÏQÆ=ÚÖ’x
ã¨∂HΔ͇uã¨∂Hõ;™ê÷#=ÚÖ’ #∞O_»∞ =∞Hõ~°O^Œ=Ú#∞ ã¨∞xfl`«=ÚQÍ J<åÜ«∂ã¨=ÚQÍ
ѨÙ+¨Ê=Ú#‰õΩ Z\˜ì ǨxÜ«Ú HõÅ∞QƉΩõ O_»QÆ „QÆÇÏ≤ OK«QÅÆ <Õ~∞° Ê `«∞"≥∞‡^Œ‰Ωõ ã¨ÇϨ [=ÚQÍ
#Å=_»∞#∞. ™ê^茉õΩñ_»∞ `«∞"≥∞‡^Œ=Öˇ ǨÏ$^ŒÜ«∞ Ѩ^Œ‡=Ú #O^Œe =∞Hõ~°O^Œ=Ú#∞
P™êfikOz#KÀ ''„|Ǩχq`ü „|ÃÇÏ· ‡= Éè=í u—— Ü«∞x#@∞¡ `å#∞ „|Ǩχ"Õ∞ HÍQÆÅ∞QÆ∞#∞.
''ǨÏ$^ŒÜ«∞ ã¨~°ã≤~°∞Ç¨Ï =∞^èŒ∞áê I ã¨Ê^Œ qǨÏ$u qâı+¨!—— Ü«∞x uHõ¯#QÍ~°∞
„^À}Ѩ~fi° kfifÜ«∂âßfi™êO`« Ѩ^ºŒ =ÚÖ’ Hõ$uÉè~í ΰ Ü«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^ä∞Œ x ã¨∞uÎ Ozi.
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ t"å#O^ŒÅǨÏiÖ’ Nâ‹·Å =∞e¡HÍ~°∞˚#™êfiq∞x '=∞nÜÕ∞
=∞<À~år"Õ „Éèí=∞~åkèáê!— Jx ã¨OÉè’kOzi.
Hõ. Ü≥∂wO„^Œz`«ÎHõ=∞ÖÏ I Éè’QÆ =∞^èŒ∞ѨqÉèí∞ñ_»∞, .... (ÉèÏ~°.„^À}.5P.427)
Hõ. ^èŒ~° q~°∞Å∞ QÆO^Œ‰õΩO_»ñQÆ I ã¨~°ã¨QÆuO |∂=Ùñ ^Õ<≥ñ [xQ˘#∞ xOkO
k~°qÉè∞í HÔ =· _ç |∞^è∞Œ ñ_»Q∞Æ I ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ ™ê~åOâ◊ =∂`«‡ñ|∂x „QÆÇÏ≤ OK«∞<£.
(ÉèÏQÆ.4-489)
ã‘. K«iÛOѨ <≥=fix K«~°}Ѩ^Œ‡O|∞Å ã¨~°ã≤ „|Ǩ‡#O^Œ =∞#∞ =∞Hõ~°O^Œ
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 695
`Õ. J`«∞Å ÉèHí xÎ̃ ^Œ=∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« O|∞ Å<≥_ç I `«∞"≥∞‡^ŒÅKÕ`ñ« „QÀe ã¨O`«∞+ì̈z`«∞Î
ÅQÆ∞^Œ∞ ~°`«ºO`« q*Ï˝#∞Å∞ ... (ÉèÏQÆ.4-87)
`Õ. ^•ã¨Ö’Hõ =∞<À~°^äŒ ^•Ü«∞Hõ=ÚÅ∞
*Ï~°∞ Ü≥∂y =∞#ó Ѩ^Œ‡ +¨@Ê^Œ=ÚÅ∞
##ñQÆñ ^Œ#i# ǨÏiK«~°}Ï|˚=ÚÅ#∞
x~°∞Ѩ=∞ ^蕺#=Ú# =∞k xÅ∞Ѩ=ÅÜ«Ú (ÉèÏQÆ.3-929)
2. Ö’Hõ#¿ÇÏ`«∞Éèí∂`«=ÚÅQÆ∞ K«`«∞~°Ìâ◊ q^•º ™ê÷#=ÚÅ∞ Ö’Hõ â◊|Ì=ÚKÕ
K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞.
''JVÍæx "Õ^•â◊Û`åfi~À g∞=∂O™ê <åºÜ«∞qã¨Î~°ó I
ѨÙ~å}O ^èŒ~°‡âßGO K« q^•º ¿ÇϺ`åâ◊Û`«∞~°Ìâß—— II
Ö’Hõ™ê~°=∞#QÍ K«`«∞~°Ìâ◊ q^•º™ê÷#=ÚÅÖ’ „ѨuáêkOK«|_ç# ™ê~°=Ú.
JkÜÕ∞ „Ѩ}==Ú. ^•xKÕ `≥eÜ«∞|_»∞"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'Ö’Hõ™ê~°OQÆó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
784. ã¨∞`«#∞Îó
â◊O.ÉèÏ. â’Éèí#ã¨Î#∞Îó „ѨѨOKÀ¿ãºu - ã¨∞`«#∞Îó I
[QÆ`«∞Î#‰õΩ =¸ÅHÍ~°}∞ñ_≥· â’Éèí#∞ñ_»QÆ∞ K«`«∞~°∞‡Y „|Ǩχ ~°∂Ѩ=Ú#
„ѨѨOK«=Ú#∞ ã¨$lOz qã¨ÎiOѨñ*ËÜ«Ú#∞ QÍ# 'ã¨∞`«#∞Îó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
`Õ. ......... W=ڇŠã¨$lOK≥ I =∞é˜ K«`«∞~°Ìâ◊ Éèí∞=#=ÚÖò =∞Ç≤Ï=∞ñ*Ëã≤
Hõ. Ѩ~°ñQÆ ã¨∞^è•â◊# u~°º I Vfl~° qq^茙ê÷=~åk <å<å ã¨$+≤ì
ã¨∞Êù~°} #AO _˘#iOK≥O I |~°∞=_ç xëê¯=∞^èŒ~°‡ Ѷ¨Å~°∂Ѩ=Ú#<£.
(ÉèÏQÆ.3-338)
W@∞ŠѨ~°=∂`«‡ „|ǨχQÍ [QÆ=ÚÅ#∞ ã¨$+≤ìOz qã¨ÎiOѨ*ËÃã#∞.
785. `«#∞Î=~°ú#ó
â◊O.ÉèÏ. `«"Õ∞= `«#∞ÎO =~°úÜ«∞u KèÕ^ŒÜ«∞fu "å `«#∞Î=~°ú#ó I
`«O`«∞=#QÍ „ѨѨOK«=Ú. ã≤÷u HÍÅ=Ú# `å#∞ ã¨$+≤ìOz# „ѨѨOK«=Ú#∞
=$kúKÕã≤ „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. QÍ# '`«O`«∞=~°ú#∞—ñ_»QÆ∞#∞.
 696 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
(=~°ú# ´ =$kú KÕÜ«Ú, KèÕkOK«∞ Ü«∞x Ô~O_»~°÷=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù)
=∞. Ѩ~°=∂`«∞‡O _»Añ _ô [QÆO|∞ „ѨuHõÅÊO|O^Œ∞ QÆeÊOK«∞ñ ^•ñ
|i~°H˜ΔOK«∞#∞ „^Œ∞OK«∞ #\˜ì Ü«∞#Ѷ¨Ú<£ „|Ǩ‡`«∞‡ x`«∞º<£ [QÆ
^Œƒùi`«∞<£ ˆQ=Å∞ #kfifÜ«Úx qâ◊√^Œú*Ï˝#∞ ã¨~åfi`«∞‡ h
â◊fi~°∞ <å^ŒºO`«qÇ‘Ï#∞ x~°∞æ}∞x â◊â◊fi#∂‡iÎñlOuOK≥^Œ<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.110)
'[QÆ[˚xã≤÷u „Ѩà◊Ü«∞ q^è•# ˆHo Ѩiáê\˜ qHõã¨fi~°!—
'Ö’Hõ=ÚÅ#∞ ã¨$+≤Oì K«∞@, xÅ∞ѨÙ@, #tOѨ*ÜË Ú« @ Ü«∞#∞ „H©_`» À „ѨHÍtOK«∞ñ
"å_®!— Ü«∞x uHõ¯# „^À}Ѩ~°fi kfifÜ«∂âßfi™êO`« Ѩ^Œº=ÚÖ’ Hõ$uÉèí~°Î Ü«∞QÆ∞
ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x ã¨∞ÎuOK≥#∞.

786. WO„^ŒHõ~å‡
â◊O.ÉèÏ. WO„^Œã¨º Hõˆ~‡= Hõ~凿ãºu - WO„^ŒHõ~å‡ I Sâ◊fi~°º Hõˆ~‡`«º~°÷ó I
WO„^Œ∞ñ_»∞ ^Õ=Ö’HÍkèѨu. ^Œ∞+ì̈x„QÆǨÏ=Ú =Ú#flQÆ∞ HÍ~°º=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú@ÔH·
`«# Ü«∞#∞K«~∞° Å <å*Ï˝ÑO≤ K«∞#∞. ~å*Ï[˝`À Éè@í ∞Å∞ KÕÜÚ« Ѩ#∞Å∞ ~åA KÕã#≤ @∞¡Q<Æ Õ
`«ÅOK«=Öˇ#∞. J@∞Å<Õ WO„^Œ∞ñ_»∞ KÕÜÚ« Ѩ#∞ÅxflÜ«Ú#∞ (WO„^Œ∞ñ_»∞ ÉèQí "Æ å#∞x
Ü«∞#∞K«~°∞_»∞ QÆ#∞Hõ) ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ KÕã≤#>Ë¡ Ü«∞QÆ∞#∞. Hõ#∞Hõ 'WO„^ŒHõ~凗 Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
Hõ. <å Ü«∂[˝ ¿ãÜ«ÚK«∞O_»∞=Ú
h Ü«∞kèHÍ~°O|∞ #O^Œ∞ xÅ∞=Ù† ã¨∞ˆ~O„^•!
NÜ«Ú`«∞ñ_»∞"≥· =∞kOѨ‰Ωõ
„âıÜ«∞O|∞Å∞ QÆÅ∞æñ† ÉÁ=Ú‡ ã≤`«HõiQÆ=∞<å!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.946)
787. =∞ǨHõ~å‡
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨxÎ qÜ«∞^•nx Éèí∂`åx Hõ~å‡}˜ - HÍ~åº}º¿ãºu - =∞ǨHõ~å‡I
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 697
KåÅ Q˘Ñ¨Ê HÍ~°º=ÚÅQÆ∞ PHÍâßk ѨOK«Éèí∂`åk x~å‡}=Ú =Ú#flQÆ∞
Hõ~°‡Å <˘#iOK≥#∞. QÍ# '=∞ǨHõ~凗 Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. J=∞‡Ç¨ÏhÜ«∞ `Õ*’xkè "≥Ú^Œe Ü«∞=`å~°O|∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨j~å¬k
Ü«ÚHõÎO|~Ú „ѨHõ$u „Ѩ=~°ÎHõO|QÆ∞ <åkѨÙ~°∞+¨ ~°∂ѨO|QÆ∞
#O^Œ∞ñ QÍÅã¨fiÉèÏ=O|∞Å#∞ â◊‰õΩÎÅ∞^Œ~ÚOK≥†....
ѨOK«`«<凄`«Å =Å# QÆQÆ<åxÅ=Ç≤Ïfl ã¨eÅ^èŒ~åkHõOɡ·# Éèí∂`«
ѨOK«HõO|∞ QÆeÔQ.... (ÉèÏQÆ.2㨯O.112)
788. Hõ$`«Hõ~å‡
â◊O.ÉèÏ. 1. Hõ$`«"Õ∞= ã¨~°fiO Hõ$`å~°÷`åfi`ü, # Hõ~°Î=ºO H˜&˜Û^ŒÑ≤ Hõ~å‡ã¨º q^Œº`« Wu
- Hõ$`«Hõ~å‡ I
2. ^èŒ~å‡`«‡HõO Hõ~°‡ Hõ$`«"åxu "å I
1. ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ ZѨÊ\˜HÑõ C¨ _»∞ KÕÜ∞« =Åã≤# HÍ~°º=ÚÅ #xflO\˜x KÕãÜ ≤ ∞Õ
Ü«ÚO_»∞#∞. Jâ◊H=Î̃ Å# QÍx, ~Ú`«~° HÍ~°}=ÚÅKÕ QÍx Ü«∞=âı+=¨ ÚQÍ #∞OK«ñ_»∞.
Hõ#∞Hõ 'Hõ$`«Hõ~凗 Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. Ö’Hõã¨O„QÆǨ~°÷"≥∞ÿ ^èŒ~å‡`«‡Hõ=∞QÆ∞ Hõ~°‡Å ##∞+≤ªOK«∞#∞ QÍ# 'Hõ$`«Hõ~凗
Ü«∞QÆ∞#∞.
789. Hõ$`åQÆ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. Hõ$`À "Õ^•`«‡Hõ PQÆ"≥∂ ÜÕ∞<Õu - Hõ$`åQÆ=∞ó I
''J㨺 =∞ǨÏ`À Éèí∂`«ã¨º xâ◊≈fiã≤`«"Õ∞`«`ü—— (|$.L. 4-4-10)
Ѩ~°=∂`«‡ |∞∞ˆQfi^•k ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ PQÆ=∞=Ú#∞ xi‡OK≥#∞. W`«~° „Ѩܫ∞`«fl=Ú
ÖËqÜ«Ú ÖËH<õ Õ PÜ«∞# xâß≈fiã¨"∞Õ PQÆ=∞=ÚÅÜ≥∞º#∞ Ü«∞#∞ „â◊√u"åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
â’¡II ..."Õ^≥·â◊Û ã¨Ô~· fi~°Ç¨Ï"Õ∞= "Õ^Àº
"Õ^•O`«Hõ$^Õfi^Œq^Õ= KåǨÏ"£∞ II (Éè.í w.15-15)
"Õ^Œ=ÚÅ#∞ xi‡Oz# "åñ_»#∞, "Õ^Œ=ÚÅ <≥é˜Oy# "åñ_»#∞ ‰õÄ_» <Õ<Õ
 698 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Jx NHõ$+¨‚Ѩ~°=∂`«‡ w`« Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞.
790. L^Œƒù=ó
â◊O.ÉèÏ. 1. L`«¯ $+¨ìO Éèí=O - [#‡ ¿ãfiK«ÛùÜ«∂ Éèí[fu,
2. L^Œæ`«O - J=QÆ`«O [<å‡ã¨º ã¨~°fiHÍ~°}`åfiku "å L^Œƒù=ó I
1. q+¨μ‚=Ù ~å=∞Hõ$ëê‚k Ü«∞=`å~°=ÚÅ∞QÍ [x‡Oz Ü«ÚO_≥#∞. J@∞Å
[x‡OK«∞@ `«# ~ÚK«Ûù`À<Õ [~°∞QÆ∞#∞ QÍx ~Ú`«~°∞ʼnõΩ =Öˇ Hõ~°‡=â◊=Ú# QÍ^Œ∞.
^Œ∞+¨ìx„QÆǨÏ=Ú, t+¨ìѨiáêÅ#=Ú#ÔH· [x‡OK«∞#∞ QÍ# L`«¯ $+¨μì_»∞. L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ#
Éèí==Ú ([#‡) QÆ#∞Hõ 'L^Œƒù=ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
L. ѨÙ@∞ì=ÙÖËx h HõÉèí=! ѨÙ@∞ì@ „H©_»Ü≥∞ HÍHõ ѨÙ@∞ì>Ë
Ü≥∞@ì#∞_»∞<£ Éèí"åk ^Œâ◊ ÖˇÅ¡#∞ r=ÙÅÜ«∞O ^Œq^Œº `åñ
A@∞ìK«∞ #∞O_»∞ñ QÍx x#∞ñ A\˜ì#kO |Å∞ñ ÉÁO`« #∞O_çÜ«ÚO
A@ìñQÆÖËq∞ñ ^Œ„u¯Ü«∞Åñ *ÁHõ¯x Ü≥∞Hõ¯\˜ "Ò^Œ∞ gâ◊fi~å!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.99)
2. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ã¨~°fiHÍ~°}∞ñ_»QÆ∞@KÕ PÜ«∞#‰õΩ [#‡ J=QÆ`«=Ú (`˘Åy
Ü«ÚO_»∞#∞). [x‡OK«∞@ Ü«ÚO_»^Œ∞ QÍ# 'L^Œƒù=ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. JÉèí=Ùñ_» =Ü«Úº#∞ [QÆuO,
„|ÉèíqOK«∞@ bÅ QÍHõ Éèí="≥ÚO^Œ∞@ÜÕ∞
„ѨÉèí∞=ÙʼnõΩO „|Éèí∞ñ_»=Ù =∞=Ú,
#ÉèíÜ«∂`«∞‡Å #~°ã≤ HÍ=ñ [#∞ <åiÎǨÏ~å! (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.652)
791. ã¨∞#Ì~°ó
â◊O.ÉèÏ. qâßfiuâß~Ú ™œÉèÏQƺâße`åfi`ü - ã¨∞#Ì~°ó I
„ѨѨOK«=Ú#O ^≥Å¡"åi ™œO^Œ~°º=Ú#∞ q∞Oz# ™œO^Œ~°º=Ú QÆÅ"åñ_»∞
QÍ# 'ã¨∞O^Œ~°∞—ñ_»QÆ∞#∞.
Hõ. [##O |Ok# <åKÕ I ##Ü«∞=Ú "≥Ú^ŒÅ<≥ QÆ$Ç‘Ï`« =∞Ü≥∞º† [QÆ`åÊ
=#! h^Œ∞ ã¨∞ã¨fi~°∂Ѩ=Ú I Ѷ¨∞#~°∞z~°Oɡ· ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊Hõ =∞QÆ∞@<£.
(ÉèÏQÆ.3-296)
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 699
~å[ã¨∂Ü«∞ Ü«∂QÆ=Ú#O^Œ∞ ^èŒ~°‡~åA NHõ$+¨μ‚x |OQÍ~°∞ [Å`å~°∞
=G=ÚÅ`À#∞, ÉÏÅÉèÏ#∞ HÍO`«∞Å#∞ q∞Oz# HÍO`«∞Å∞ QÆÅ ~°`«fl=ÚÅ`À
ã¨<å‡xOK≥#∞.
=K«. 'W@∞¡ ѨÓlOz Ü«∂#O^ŒÉÏ+¨Ê[Å aO^Œ∞ ã¨O^ÀǨÏHõO^Œo`« #Ü«∞<å~°
qO^ŒO|∞Å QÀqO^Œ∞x ã¨∞O^Œ~åHÍ~°O|∞ ^Œi≈OѨ *ÏʼnõΩO_≥.—
(ÉèÏQÆ.10L.785)
ã‘. ^Œà◊^Œ~°qO^Œ ã¨∞O^Œ~° Ѩ„`« ~°∞z~å‰õΔΩ, ã¨Åe`« N=`«û Hõe`« =‰õΔΩ,
hÅh~°^ŒhÅ hÖ’`«ÊÅ âߺ=Ú, #e‰õΩÖωõΩÅ=∂eHÍaè~å=Úñ
Q“ã¨∞ÎÉèí~°∞z~° =ÚHÍÎǨ~° Ü«Ú`«HõO~î°∞, Ü≥∂y =∂#㨠ѨOHõ*’ѨHõO~î°∞
ã¨`«`« „Ѩã¨#fl ã¨ã≤‡`« =^Œ<åOÉè’A, k#Hõ~° HÀ\˜ã¨OnѨΠ`ÕA
`Õ. ã¨Åe`å#~°… ~°`«fl‰õΩO_»Å H˜s@ I Ǩ~° HõOHõ} Hõ@Hõ ˆHÜ«¸~° =Ú„k
HÍ `«∞ÖÏHÀ\˜ Éèí∂+¨μ, ÉèíHõ΄ѨáÈ+¨μñ, yOH˜}©Ü«Ú`« "Õ∞YÖÏH©~°‚[Ѷ¨∞#∞
(ÉèÏQÆ.3㨯O.922)
=∞. „u[QÆ<À‡Ç¨Ï# hÅHÍOuñ ^Œ#∞ =ÙnÌÑ≤OѨñ „ÉÏÉèÏ`« h
~°[|O^èŒ∞„ѨÉèí"≥∞ÿ# KÕÅ=Ú Ñ¨~Ú<£ ~°OlÅ¡ hÖÏÅHõ
„=[ã¨OÜ«ÚHõÎ =ÚMÏ~°qO^Œ =∞u ¿ã=ºOɡ· q[$OaèOѨ =∂
q[Ü«ÚO *ËÔ~_»∞ =<≥flñÖÏñ_»∞ =∞k <å"ÕtOK«∞ <≥šѨC_»∞<£.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.218)
áÈ`«#QÍ~°∞ N=∞Ǩq+¨μ=‚ Ù Ü≥ÚHõ¯ ™œO^Œ~º° =Ú#∞ Hõ_∞» ~°=∞º=ÚQÍ =i‚Ozi.
WOHõ#∞ H˘xfl Ѩ^Œº=ÚÅ∞#flq. Pã¨H˜Î QÆÅ"å~°∞ K«∂K«∞H˘#QÆÅ~°∞.
792. ã¨∞#Ìó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞+¨μª L#fÎu ã¨∞#Ìó I ''LhÌ ˆH¡^Œ<Õ—— Hõ~°∞}ÏHõ~° W`«º~°÷ó I
ÉèQí "Æ å#∞x Ü«∞O`«~O° QÆ "≥∞Å¡ÑC¨ _»∞ P¢~=Ì° ÚQÍ #∞O_»∞#∞. Éè‰í Ωõ ÅÎ q+¨Ü∞« =ÚÖ’
PÜ«∞# Hõ~°∞}Ï=∞Ü«Úñ_≥· Ü«ÚO_»∞#∞. HÍ# 'ã¨∞O^Œó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«. W`«~°=Ú =∂x `«#∞fl =∞k <≥O`«Ü«Ú #q∞‡ ÉèílOK«∞"åi <å
„t`«[#¿ãq`åO„Ѷ∞≤ ã¨~ã° ~‘ ∞° Ǩïñ_≥#· ã¨~À[<åÉè∞í ñ _»O
700 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
z`«^ŒÜ«∞`À x+¨¯Ñ¨@ z`«Î=Ú#O QÆ~°∞}˜OK«∞, #\˜ì "å
~°`«∞Å ^Œ∞~°O`«"≥∞ÿ ^Œ#~°∞ #qfiÉèí∞ =∂Ü«∞ñ ^ŒiO`«∞ Ô~ѨC_»∞<£.
(ÉèÏQÆ.2-202)
K«. Ü«∞=∞ xÜ«∞=∂k Ü≥∂QÆ=∞Ç≤Ï`å`«‡‰õΩÖˇ·# =ÚhO„^Œ∞Å∞<£ q~À
^èŒ=Ú#ñ ^ŒÅOK«∞ K≥·^Œº=ã¨∞^è•=~° =ÚYº#$ѨÙÖò Ѷ¨}©O„^Œ Éè’
QÆ=ÚÅ# <˘Ñ¨C ÉÏǨï=ÙÅ∞ QÆeæ# x#∞fl ÉèílOK«∞ QÀÑ≤HõÖò
„Hõ=∞=Ú# <Õ=Ú#∞<£ ã¨iÜ«∞ HÍ"≥∞ Éèí=`«¯ $Ѩ HõO|∞*’^Œ~å !
(ÉèÏQÆ.10 L.1217)
=∞. ........... J#Ѷ¨∂`«∞‡Öò QÆ∞}<åâ◊=∞O^Œ∞ñ QÆ#∞ x`åºf‡Ü«∞ Ö’HõO|∞ „QÆ
‰õΩ¯#ñ EÃÑO QÆ~°∞}Ï¢~°Ìz`«∞Îñ _»QÆ∞K«∞<£ QÀáêÅHõ „âı}˜H˜<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.961)
ã‘. HõÅñQÆñ _≥#flñ_»∞ â◊√^Œú HÍ~°∞}º=∞Ü«∞=¸iÎ (ÉèÏQÆ.8-282)
P. WѨÙ_»∞ "Õ∞=Ú h‰õΩ x+¨ìO|∞ ÅQÆ∞ ѨÓ[
ÖÏK«iOK«Ñ¨‰õΩ#fl <≥·# #kèHõ
=∞~Ú# h Hõ$áê Hõ\ÏHõΔ gHõΔ}=ÚÅñ
[Hõ¯ñ Ez `«QÆñ „|ã¨#∞flñ _»QÆ∞K«∞ (ÉèÏQÆ.5-1J.49)
Hõ. =~°g∞Ü«∞ñ ^ŒÅñz =∞=Ú‡O I QÆ~°∞}˜Ozu QÍHõ! x#∞flñ QÆ#∞ñQ˘#∞@‰õΩ<≥·
Ü«∞~°ã≤ #∞uOѨñQÆ =∂‰õΩO I ^Œ~° =∞QÆ∞<Õ? =~°^Œ! h~°^Œ âߺ=∂OQÍ!
(50)
âß. "≥·~°∞Öò QÆ\ ˜ì# ѨÙ@ì=ÚÖò q_»∞=ñQÍ "åiOѨQÍ <å =Å¡Éèí∞Öò
~ås "Õà◊, #∞¿ÑHõΔ ¿ãÜ«∞ñ^ŒQÆ"Õ, ~å"Õ, x"åiOѨ"Õ?
Öˈ~ „`å`«Å∞! Hõ$+¨‚! Ü«∞OK«∞ ã¨ÉèíÖ’ b<åOy Ü≥ÿ∞ ‰õΩ~Úº_»O
QÍ~°∞}ºO|∞# Éèí∂i=G Hõe`«OQÍñ *ËÜ«∞ñ_Õ „^ÒѨk<£!(ÉèÏQÆ.1-363)
Hõ. U xO ^≥=fiñ_» #~Ú#O I QÍ #OQÆ#ÖÏ~°! Ѩ~°=∞HÍ~°∞}˜‰õΩO_»<£
=∂#ã¨|O^èŒ∞ñ_» x`«º I ^蕺#=Ú g∞ H˘ã¨ñQÆ=Åã≤ `«Åñyuñ AO_ô!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1077)
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 701
ã‘. qHõKå|˚=ÚÅ`À_» g_»fi_»∞ Hõ#∞flÅ Hõ_»Å ^≥· "åÔ~_»∞ Hõ~°∞} ^≥Å∞Ѩ
(ÉèÏQÆ.6㨯O.333)
=K«. NHõ$+¨μ‚_»∞ `«#∞flǨÏi~ÚOѨñ^ŒÅz ‰õΩK«O|∞Å q+¨O|∞ ^èŒi~ÚOz
ã¨Î#ºáê#O|∞ KÕ~ÚOz# ^Œ∞+¨ìKÕ`«# Ü≥ÿ∞# ѨÓ`«#‰õΩO [xflzÛÃÑOz#
Ü«∞â’^•^ÕqH˜ <≥·# #O^Œ~åx Ѩ^ŒO|∞ QÍ~°∞}Ϻ Ü«Ú`«Îz`«∞ÎO_≥· Ü≥Úã¨OÔQ
#x# x[Ѩ^Œ ^蕺#Ѩ~åÜ«∞}∞ÅQÆ∞ "å~°Å ##∞ã¨iOz ¿ãqOK«∞@ K≥Ñʨ <ÕÅ?
(ÉèÏQÆ.3㨯O.100)
793. ~°`«fl<åÉèíó
â◊O.ÉèÏ. ~°`«flâ◊ÉËÌ# â’ÉèÏ ÅHõΔ º`Õ I ~°`«fl=`«∞û#Ì~å <åaè~°¿ãºu - ~°`«fl<åÉèíó I
~°`fl« =Ú =Öˇ ã¨∞O^Œ~=° ∞QÆ∞ <åaè QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# '~°`fl« <åÉèóí — Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. ........... ѨÓ~°fiqx~°æ`« xdÅ qâ◊fiO|∞#∞ „|q+¨ìO|∞ *ËÜ«Úsu <˘O^Œ∞
ã¨eÖÏ=~°Îã¨xflÉèí QÆOcè~°<åaè q=~°O|∞#∞, .... <≥·# Éèí=kÌ=º ~°∂ѨO|∞ñ
^•=∞ã¨[# ã¨<å‡~°æ „Ѩ^~Œ ≈° ‰õΩO_» "≥#· h=ÙO =∂‰õΩñ EÑ≤ =∞=Ú‡ñ QÆ$`å~°∞Å÷ O
*ËÜ«Ú=Ú. (ÉèÏQÆ.4-711)
=K«. ....... x~°˚~° x=∞flQÍ=~°Î =~°∞ÎÅ Hõ=∞ÖÏHõ~° QÆOcè~°<åaè q=~°∞O_»∞#∞...
(ÉèÏQÆ.7㨯O.285)
Hõ. q#∞ Éèí∞=<å^è•~°`«fiO I |∞#ñ ^Œy qkè [## ¿ÇÏ`«∞Éèí∂`«O|QÆ∞ #
=fi#*Ï`«=ÚKÕñ QÆ_»∞ q∞O I z# ǨÏi<åcè ã¨~°ã¨∞ûñ lOuOѨñ ^ŒQÆ∞<£.
(ÉèÏQÆ.3-933)
794. ã¨∞Ö’K«#ó
â◊O.ÉèÏ. â’Éèí#O Ö’K«#O #Ü«∞#O *Ï˝#O "å J¿ãºu - ã¨∞Ö’K«#ó I
`å=∞~°Å =Öˇ JO^Œ"≥∞ÿ# Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞. ã¨O™ê~° ^Œ∞óY x=~°ÎHõ=∞QÆ∞
*Ï˝#=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# 'ã¨∞Ö’K«#ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
#Å¡x"åñ_»∞, Ѩ^Œ‡#Ü«∞#O|∞Å "åñ_»∞... (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1011)
=. ^Õ"å! ~Ú@∞=O\˜ h=Ù r"å`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ‰Ωõ O_»=Ù#∞, ã¨HÖõ Ï`«‡Å‰õΩ <å`«‡Ü≥∞ÿ #
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ‰Ωõ O_»=Ù#∞ #x Ü≥∞=fiÔ~é∞OQÆ∞^Œ∞~°∞, "å~°∞ QÆ^• QÆ∞~°∞=x
 702 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ü≥∞_»∞ k#Hõ~∞° x =Å#ñ „ÉÏѨOΠɡ#· Ü«ÚѨx+¨^~Œ *÷° Ï˝#O|#∞ ã¨∞<Õ„`«O|∞#O
*Ëã≤, ã¨O™ê~° q∞^䕺™êQÆ~°O|∞ñ ^ŒiOz# K«O^ŒO|∞# #∞O_»∞^Œ∞~°∞.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.567)
795. J~°¯ó
â◊O.ÉèÏ. „|Ǩ‡kaèó ѨÓ[º`«"≥∞ÿ~°Ñ≤ J~°ÛhÜ«∞`åfi`ü - J~°¯ó I
ã¨~∞° fiÅKÕ Ñ¨ÓlOѨñ|_»∞ „|Ǩ‡^Œ∞ÅKÕ QÆ∂_» ѨÓlOѨñ|_»∞#∞ QÍ# 'J~°¯ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
K«. ..... "åHõÊu =ÚY∞ºÅ∞ #=∞‡Ç¨`«∞‡ ã¨
K«Û~°} ã¨~À[ ˆ~}∞=ÙÅ∞ ã¨=∞‡uñ ^•Å∞Î~°∞ =∞ã¨ÎHõO|∞Å<£.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.89)
L. ................. Ö’
HÍk „uÖ’Hõ ѨÓAºñ_»x P`«‡ <≥é˜Oy Ñ≤`å=∞ǨïO_»∞ ^•
"≥∂^Œ~°∞ñ *ˇÃÑÊ |∂Aºñ_»x.......... (ÉèÏ~°.ã¨ÉÏ.2P.18)
796. "å[ã¨#ó
â◊O.ÉèÏ. "å[O - J#fl=∞i÷<åO ã¨<Àu - ^Œ^•fu - "å[ã¨#ó I
J~°∞÷ʼnõΩ J#fl=Ú xK«∞Û#∞ QÍ# '"å[ã¨#— Ü«∞QÆ∞#∞.
P. Éèí∂`«~åt ^˘e¡ ѨÙ\˜ì Éèí∞Éèí∞HΔÍaè
`«Ñ¨Î=∞~Ú#ñ Ez `«^ŒƒùÜ«∞O|∞
#Ѩ#~ÚOѨñ QÆ_»ñy Ü«∞ku ã¨∞`å„QÆ}˜
QÆ=∞Å ÉÏO^èŒ=ÙO_»∞ QÆ~°∞}`À_». (ÉèÏ~°`.« J~°}º.1P.38)
=. L`«Î~åÜ«∞}∞O_≥· Ü«Úsfi~°ã¨O|∞ Ѩi„QÆÇ≤ÏOz, ^ŒH˜Δ}ÏÜ«∞#QÆuO, |~°˚#º
Éèí∂`«∞O_≥· Ü≥∂+¨^èŒ∞ÅO |_»ã≤ ~å„`«∞ÅÜ«∞O^Œ∞ñ [O„^ŒH˜~°}Ï=∞$`«O|∞#O
*Ëã,≤ "å#O ^Œ_∞» ѨÙK∞« #iúOz, Ü«∞O^Œ#flO|∞ ѨÙ\Oì˜ z „Ѩ*Ï~°H}Δõ O|∞ ¿ãÜ«Ú@O
*Ëã≤ Ü«∞#flOÉÏk`«º =∞Ü«∞O|x Ü≥∞é˜Oy, `˘e¡ cè=∞ HÍ~°gÎ ~°º #Ǩïëê^Œ∞Å∞
Ü≥∂QÆ™êkè x+≤ª`«∞Öˇ· ã¨∂~°ºÉèí[#O|∞# ##flO|∞ñ |_»ã≤ Ü«∂Ѩ^ŒÅ=Å#O
„|[Å ã¨=Ú^ŒúiOzi. (ÉèÏ~°.J~°}º.1P.39)
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 703
797. â◊$V©æ
â◊O.ÉèÏ. „ѨÅÜ«∂=∞ƒùã≤ â◊$Væ"å<£ =∞`«ûºqâı+¨ ~°∂Ѩó I
=∞`«ûº~°∂Ñ≤ Ü«∞QÆ∞ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù „ѨÅÜ«∞HÍÅ =∞Ǩã¨=Ú„^Œ=Ú# `«#
=∞Ǩâ◊$OQÆ=Ú#‰õΩ <å=#∞ QÆ\ ˜ì „H©_çOK≥#∞. Q˘Ñ¨Êk Ü«∞QÆ∞ â◊$OQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»∞
QÆ#∞Hõ 'â◊$V©æ— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
=K«. Hõx [ÅK«~ˆ O„^Œ∞x H˘=Ú‡# <˘Hõ¯ÃÑ#∞ñÉÏñѨ „`å@ # <åfl=ñ QÆ\,ì˜ ã¨O`«ãO≤ z
_≥O^ŒO|∞ x=Ù~∞° H˘x `«Ñ㨠∞¨ fiÅ∞O ^•#∞ <å~åK«ÃÑ^ŒÌ g∞<åHÍ~°∞O_»Q∞Æ "ÕÅ∞ÊéËx
á⁄QÆ_çi. (ÉèÏQÆ.8-722)
798. [Ü«∞#Îó
â◊O.ÉèÏ. Js #uâ◊ÜÕ∞# [Ü«∞u, [Ü«∞¿ÇÏ`«∞~åfi - [Ü«∞#Îó I
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ Jã¨∞~°∞Å#∞, ^Œ∞~°#˚ ∞Å#∞ [~ÚOK«∞#∞. J~°∞<˚ å^Œ∞ʼnõΩ â◊„`«∞=ÙÅ#∞
[~ÚOK«∞@‰õΩ ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞#∞. Hõ#∞Hõ '[Ü«∞O`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∂#=ÙÅ∞ KÕÜÚ« ã¨`¯« ~°‡Å∞ q[Ü«∞=O`«=ÚÅQÆ∞@‰õΩ ÉèQí "Æ å#∞x ã¨ÇϨ HÍ~°=Ú
HÍ~°}=∞QÆ∞@KÕ '[Ü«∞O`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. =∞^äŒ∞~åѨÙ~°=Úñ [`«∞ifi^èŒ |Ö∫Ѷ¨∞=ÚÅ`À <å=iOz# HÍÅ Ü«∞=# ™êÅfi
=∞QÆ^èŒ Éèí∂áêÖÏk =∞#∞*ËO„^Œ Ö’HõO|∞ ÃÑ·#ºÜ«ÚHõÎ=Ú QÍñQÆ ã¨OǨÏiOz
`«# ÉÏǨïâ◊H˜Îñ l`«Î=ÚÅ #i÷Oz# cè=∞ áê~°∞÷ʼnõΩ #∞^•Ì=∞ q[Ü«∞
"≥Úã¨ñy `«^≥· fi~°∞Å #∞Hõ¯_»QÆñQÆñ „^Œ∞Oz ÉÏ} â◊O|~° =Ú~° =ÅfiÖÏk
`Õ. ^Œ#∞[ <åÜ«∞Hõ ¿ã<å q`å#=ÚÅ#∞
ǨÏÅ^èŒ~åk ã¨"Õ∞`«∞ñ_≥· ǨÏ`«∞Åñ *ËÃã
^ŒO`«=¢HÍÎk ^≥·`«∞ºÅ∞ `«#∞fl <≥^Œ∞~°
ÉèíO_»#=ÚÖ’#ñ „^Œ∞OK≥ ^À~°ƒÅ=Ú "≥∞éã≤. (ÉèÏQÆ.3㨯O.129)
™ê^茉õΩÅÖ’x Ü«∞O`«~°æ`« â◊„`«∞=ÙÖˇ·# HÍ=∞ „HÀ^è•^Œ∞Å#∞ [~ÚOK«∞@‰õΩ
ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞@ KÕ`« '[Ü«∞O`«ó— J#ñ|_»∞#∞.
=K«. '=∞^ŒƒHõÎ=~°∞Öˇ·# "å~°ÖË Ö’HõO|∞Å <≥=fiiH˜ #*ËÜ«ÚÅ∞. HÍ=Ù# g∞‰õΩ
Éè„í ^ŒO|Ü≥∞º_»∞.— (ÉèÏQÆ.6-347)
704 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
P. ZO^Œ∞ QÆÅñ_»∞ q+¨μ‚ñ _»O^Œ∞ [Ü«∞NÅ∞
á⁄O^Œ∞ QÍñQÆ =zÛ á⁄O^Œ∞K«∞O_»∞ñ
QÍ# ÉèíHõÎ =~°^Œ∞ñ QÆ=∞ÖωõΔΩ ã¨ˆ~fiâ◊√
Ѩ^Œ=ÚÅO^Œ∞ =∞#=Ú Ñ¨kÅѨé`«∞. (ÉèÏQÆ.6-397)
^è~Œ ‡° ~åA NHõ$+¨μx‚ `À
L. 'g∞^ŒÜ«∞ =∂‰õΩñ QÆÅæQÆ #q∞„`«∞Å <À~°∞Û@ ÜÕ∞q∞ ÃÑ^ŒÌ?— Ü«∞<≥#∞.
(ÉèÏ~°.J~°}º.3 P. 170)
ã‘. ѨOkÔH· áÈ~å_» á¶êÖωõΔΩñ _≥=fix |Å=Ú# <å H˜K≥Ûñ ÉÏâ◊√Ѩ`«=Ú?
<≥=fix ÖÏ=Ù# x"Õ∞‡# ^Õ"ÕO„^Œ∞ Ñ‘~îå~°ú=Ú# #∞O_»ñ ɡOѨÙñ QÆO\˜ñ?
HÍňHÜ«∞ x"å`«Hõ=Kåk ^≥·`«∞ºÅñ [OÑ≤u <≥=fix ã¨O㨇iOz?
QÀ„QÆǨÏ}=Ú<åñ_»∞ ‰õΩ~°∞‰õΩÖÏOÉè’xkèñ QÆ_»zu <≥=fix Hõ~°∞}ñ *Ëã≤?
P. Hõ~°‚ã≤O^èŒ∞ ~å[ H“~°"ÕO„^•^Œ∞Å I `«ÅÅ á⁄QÆ ÖˇÅ¡ñ ^Œ_»q `≥zÛñ
ÜÕ∞ =∞Ǩ`«∞‡ |eq∞ xzÛu q~°@∞x I Ѩلu Ü«∞_»∞QÆ ÉÁ=∞‡ á⁄uÎHõʼnõΩ
(ÉèÏQÆ.1-365)
=∞. QÆ∞~°∞ cèëê‡^Œ∞Å∞ QÆ∂_ç Ѩxfl# ‰õΩ~°∞HΔÀ}©â◊ K«„HõO|∞Ö’
QÆ∞~°∞â◊H˜Î<£ ~°^äŒÜ«∞O`«Ü≥ÿ∞ <˘QÆÅÃÑ·ñ QÆ∂~°∞ÛO_ç Ü«∂ "Õ∞\˜ <å
â◊~°=ÚÖò "åéHõ =Ú#fl"å~°Å |Ö’`åûǨÜ«Ú ~°∞^ÀºQÆ `«
`«Ê~°`«Öò K«∂_»∞¯Å ã¨OǨÏiOK≥ #q∞`À`åûǨÏO|∞ <å H˜K«∞ÛK«∞<£. (366)
=∞. Jã¨∞ˆ~O„^Œ∞O _˘#iOK«∞ Hõ$`«º=ÚÅ∞ „ѨǨ¡^Œ∞O „|"ÕtOz ÔQ
Åfi ã¨=∞~°÷O|∞Å∞ QÍx ÔH·=_çñ QÆ$áêâ◊fi`å÷=∞ QÍOˆQÜ«∞ ã¨∂
~°ºã¨∞`« „^À} ^èŒ#∞ifi=ÚHõÎ |Ǩï k"åºG „ѨѨOK«O|∞ <å
^≥#‰õΩ<£ ~åHõ `˘ÅOÔQ =∂^èŒ=Ù ^ŒÜ«∂^Œ$+≤ì<£ #ˆ~O„^À`«Î=∂! (367)
J~°∞#˚ ∞ñ_»∞ NHõ$+¨μx‚ `À
K«. 'J#=Ù_»∞ <å`«ñ _ç@¡#∞ '=∞Ǩ`«‡! Éèí=`«¯~°∞}O „|u[˝ ÜÕ∞
#∞ <≥éѨñ QÆO\˜ñ ÉÏO_»==∞<À~°^äŒã≤kú Éèí=^ŒÌÜ«∂ ã¨=∞$
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 705
kú #QÆ∞@ qO`«ÜÕ∞, Éèí= ^Œnè#∞ʼnõΩ<£ q[Ü«∞O|∞ „ÉÏñ`≥? h
=#∞ á⁄#iOK«∞ "å~°† =∞ñ@ ÉèÏ~°=Ú hÜ«∞k QÍ^≥ Ü≥∞ѨC_»∞<£ !—
(ÉèÏ~°.„^À}.5P.9)
=K«. Hõ$+¨μ‚O_»∞ [~åã¨O^èŒ∞x [#‡=∞~°} „ѨHÍ~°O|∞ ÖÏ`«‡ <≥é∞OQÆ∞@O *Ëã≤
"åÜ« Ú `« # ∂Éè í = Ù# Hõ Å ~ÚHõ Ö Ë H õ ÖÏ=Ù*Ë = Ü« Ú ñ QÆ Å ∞QÆ ∞ #@∞¡ Q Íñ
^Œ^•æ„`«O|∞#O^Œ∞ ^Œ#k=º`Õ[O|∞ xeÑ≤ Ü«∞ix~°ã¨<ÀáêÜ«∞O |∂Ç≤ÏOz
#g∞~°#O^Œ#∞O_»∞ ã¨∂K«∞K«∞O_» <˘Hõ¯ âßMÏ„QÆO|∞ ~Ô O_»∞QÍñ reÛ"≥z· "åx#@¡
pi K« O Ѩ Ù =∞x 㨠O [˝ Q Íñ EÑ≤ K≥ Ñ ≤ Ê # #`« O _» ∞ <åH© Å ∞ ^≥ e ã≤
Ü«∞=„HõѨ~å„Hõ=Ú_≥· =∂QÆ^èŒ∞ñ|_»ñ„^Àz "åx Ѩ^ŒO|∞ Ѩ^ŒO|∞#O „^˘H˜¯
ÉÏǨï Ü«ÚQÆàO◊ |∞# ~Ô O_»= Ѩ^OŒ |∞ñ QÆ^ÅŒ ‰õΩO_»O |\˜ì =∞ã¨HÎ õ Ѩ~º° O`«O|∞ñ
ɡàÉ◊ àˇ =◊ ∞x K«ÑC¨ à◊√§Ñ¨ÊuÅ¡ =∞`«^Î OŒ `å=à◊O|∞ ^•à◊ =$HõOΔ |∞ ã‘~∞° K«O^ŒO|∞#ñ
ÉÏ^Œ *Ï#∞ [OѶ¨∞’~°∞ Hõ\ ˜ =∞^èÀº^Œ~åO㨠Hõ~°‚ #Ü«∞#O|∞Å∞ "Õé∞ "Õé∞
ÉèÏQÆO|∞Å∞QÍ „=Ü«∞ºÅ∞ "åã≤ Ü«∂Ô~Û#∞. (ÉèÏQÆ.10L.742)
^Œ∞O^Œ∞aè Ü«∞#∞ ~åHõΔã¨∞ñ_»∞ =Ú#∞Å `«Ñ¨ã¨∞ûÅ HõO`«~åÜ«∞=Ú QÆeyOK«∞
K«∞O_», L^ŒO‰õΩ_»∞ |$ǨÏ^Œâfi◊ =∞Ǩ~åA K≥O`«‰Ωõ "≥_e» "åxx =kèOz `åѨã∞¨ ʼnõΩ
"Õ∞Å∞ KÕÜ«Ú=∞x K≥ѨCK«∂,
`Õ. 'Z=fiñ _»=∞‡Ç¨ã¨∞~°∞ =kè~ÚOK«∞ ѨxH˜ñ
|∂#∞ #`«xH˜ <åf‡Ü«∞Éèí∂iâ◊H˜Î
~ÚzÛ [Ü«∞ q∞`«∞Η #x Ü«∂#uK≥Û #kèѨ!
Ü«∂^Œ~°O|∞# <å‰õΩ [„HÍÜ«Ú^èŒ∞O_»∞. (ÉèÏ~°.J~°}º.4P.384)
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ ã¨HÅõ [Ü«∞¿ÇÏ`«∞Éè∂í `«∞ñ_»∞ QÆ#∞Hõ [Ü«∂~°∞Å÷ O^Œé‰õΩ ÉèQí "Æ å#∞ñ
_Õ ¿ã=Ùºñ_»#∞ ÉèÏ==Ú#∞ #=∞Hõ=ÚÖ’x '#"≥∂ J„ˆQ =^è•Ü«∞ K«— Ü«∞#∞ ѨOK«=∞
=∞O„`«=Ú `≥Å∞ѨÙK«∞#flk.
'J„ˆQ =^è•Ü«∞ K« #=∞ó ´ Ü«Ú^Œú~°OQÆ=Ú# `«# Éèí‰õΩÎ#‰õΩ =ÚO^Œ∞ #_»K«∞K«∞
<å`«x â◊„`«∞=Ù#∞ =kèOK«∞ ~°∞„^Œ∞#‰õΩ #=∞™ê¯~°=Ú, '^Œ∂ˆ~ =^è•Ü«∞ K«— ´
 706 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ü«Ú^•Ì~°OÉèí=Ú#‰õΩ Ñ¨Ó~°fi"Õ∞ ^Œ∂~°=Ú #O^Œ∞#fl "åñ_≥·##∞, x[ÉèíHõÎ q~À^èŒ∞Å
|ÅѨ~å„Hõ=∞=ÚÅ ÉèíOQÆѨ~°K«∞ ~°∞„^Œ∞#‰õΩ #=∞™ê¯~°=Ú.
(„^À} Ѩ~°fi=ÚÖ’) 'J~°∞˚#∞ñ_»∞ Ü«Ú^ŒúÉèí∂q∞Ö’ `«#Hõ#fl =ÚO^Œ∞ #_»K«∞K«∞
â◊¥Å=Ú <≥uΠѨ@∞ìH˘x Ü«∞`«_Õ k‰õΩ¯#‰õΩ áÈ~Ú# Ü«∂k‰õΩ¯# #∞#fl â◊„`«∞=ÙÅ
#O^Œé#∞ <ÕÅ ‰õÄÅ∞ÛK«∞#fl Ü≥ÚHõ ѨÙ~°∞+¨μx EK≥#∞. W@∞Å "åxKÕ K«OѨ|_ç#
"å~°O^Œ~°∞ `«#KÕ K«OѨ|_ç~°x Ö’Hõ=∞#∞H˘#∞K«∞#flk— Ü«∞x Ü«∞#∞H˘<≥#∞.
ÉèíQÆ=næ`«Ö’ NHõ$+¨μ‚_»∞ J~°∞˚#∞x`À 'J~°∞˚<å! cè+¨‡„^À}Ï^Œ∞ÅO^Œé#∞ <Õ#∞
WO`«‰õΩ =ÚO^Õ K«OÑ≤ Ü«ÚO\˜x. "åi =∞~°}=Ú#‰õΩ h=Ù xq∞`«Î =∂„`«∞ñ_»=Ù—
Jx K≥ÃÑÊ#∞.
W@∞Å ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ J<ÕHõ q^è=Œ ÚÅ∞QÍ ã¨ÇϨ HõiOz Éè‰í Ωõ ÅÎ q[Ü«∞=Ú#‰õΩ
¿ÇÏ`«∞=QÆ∞K«∞<åfl_»∞ QÍ# '[Ü«∞O`«ó— Ü«∞Ü≥∞º#∞.
799. ã¨~°fiq[˚~¸
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiq+¨Ü«∞O *Ï˝#=∞¿ãºu - ã¨~°fiq`ü I JÉèϺ#Î~å<£ ~åQÍn<£ ÉÏǨº<£
Ç≤Ï~°}ϺHΔÍnOâ◊Û ^Œ∞~°˚Ü«∂<£ *Ë`«∞O jÅ=∞¿ãºu [~¸ I ã¨~°fiqKåÛ™œ
[~¸KÕu - ã¨~°fiq[˚~¸ W`ÕºHõO <å=∞ I
ã¨~°fi q+¨Ü«∞Hõ *Ï˝#=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# 'ã¨~°fiq`ü— Ü«∞QÆ∞#∞. ''Ü«∞ó
ã¨~°fi[˝ó ã¨~°fiq`ü—— (=Ú.L. 1-1-9) JO`«â◊≈„`«∞=ÙÅQÆ∞ HÍ=∞„HÀ^è•^Œ∞Å#∞, ÉÏǨϺ
â◊„`«∞=ÙÅQÆ∞ Ç≤Ï~°}ϺHΔÍ^Œ∞Å#∞ [~ÚOK«∞"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ '[~¸— Ü«∞QÆ∞#∞. 'ã¨~fi° q`ü—
=∞é˜Ü«Ú '[~¸— QÆ#∞Hõ 'ã¨~°fiq[˚~¸— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
â’¡. Ü≥∂ =∂"Õ∞= =∞ã¨=¸‡_èÀ *Ï<åu ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞"£∞
㨠ã¨~°fiq^Œƒù[u =∂O ã¨~°fiÉèÏ"Õ# ÉèÏ~°`«! (w`«.15-19)
„ѨÑO¨ K«=ÚÖ’ Zxfl Éè∫uHõ q^ŒºÅ∞ ã¨OáêkOz##∞, ZO`«\ ˜ áêO_ç`º« =Ú#∞
|_»ã#≤ #∞, Zxfl HõàÅ◊ #∞ ã¨=Úáêi˚Oz##∞ =∞#∞A_»∞ ã¨~fi° "Õ`,Ϋ ã¨~fi° A˝_∞» HÍÖË_∞» .
'Ü«∞ã≤‡<£ q*Ï˝`Õ ã¨~°fiq∞^ŒO q*Ï˝`«O Éèí=u—
^Õxx `≥eã≤H˘x#KÀ ã¨=∞ã¨=Î Ú `≥eã≤H˘#|_ç#^ŒQ∞Æ <À, J\˜ì Ѩ~=° ∂`«‡ <≥é∞ñ
ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú 707
QÆ∞"å_Õ „ѨѨOK«=Ú# 'ã¨~°fi"Õ`«Î— 'ã¨~°fiA˝_»∞— HÍQÆÅ_»∞.
'"Õ^• âß≈¢™êÎ}˜ q*Ï˝# "Õ∞`«`«û~°fiO [<å~°Ì<å`ü.— (q.ã¨.<å)
ã¨=∞ã¨Î „|Ǩ‡O_»=ÚÅ∞, ã¨=∞ã¨Î q^ŒºÅ∞, âßG=ÚÅ∞, Hõà◊Å∞, ÉèíQÆ"å#∞x
‰õΩH˜Ü
Δ ∞« O^Õ Ü«ÚO_»∞@ =Å# "åx <≥éñ˜ y#KÀ P q^ŒºÅ #xfl\˜x Zé˜ñy#>Ë¡ (ã¨~fi° q`ü)
Ü«∞QÆ∞#∞.
HÍ=∞„HÀ^è•k JO`«â◊≈„`«∞=ÙÅ#∞, Ç≤Ï~°}ϺHΔÍk ÉÏǨϺ â◊„`«∞=ÙÅ#∞
[~ÚOK«∞@KÕ '[~¸— Ü«∞QÆ∞#∞.
Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨~°fiq`ü— =∞é˜Ü«Ú '[~¸— QÆ#∞Hõ 'ã¨~°fiq[˝~¸— Ü«∞QÆ∞#∞.
K«. ....... ã¨∞~°ÉÏ^茉õΩ_≥·# `«=∞ã≤fih K«~°∞<£—
ã¨=∞~°=Ú#<£ =kèOzuq .......... ( 7= 㨯O. 308)
Ü«∞Ü«∂u =$`åÎO`«=Ú
Hõ. q∞H˜¯e q*Ï˝#O|∞#ñ I [Hõ¯QÆ kQÆq_çz "≥·i+¨_»fi~°æO|∞<£
éˇHõ¯Å∞ =zÛ# qǨÏQÆ=Ú I „QƉõΩ¯# h_»O|∞ q_»∞K«∞ Hõ~°}˜ #∞k`«∞ñ_≥·.
(ÉèÏQÆ.9-588)
Hõ. HÍ~°∞}˜HÀ`«Î=Úñ_»QÆ∞ ǨÏi I HÍ~°∞}º=Ú Hõ`«# #`«ñ_»∞ Ѷ¨∞#∞ñ_≥· ÔQeK≥<£
„QÆ∂~°=ÚÅQÆ∞ q+¨Ü«∞O|∞Å I #∂~°Hõ ÔQÅ∞=OQÆ â◊‰õΩÎñ_˘Hõ¯ñ_»∞ QÆÅ_Õ.
(589)
800. ã¨∞=~°‚aO^Œ∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. a#Ì=ó - J=Ü«∞"åó ã¨∞=~°‚ã¨^Œ$âß J¿ãºu ã¨∞=~°‚aO^Œ∞ó I
''P„Ѩ}MÏ`ü ã¨~°fi U= ã¨∞=~°‚ó—— (Kèå.1-6-6) Wu „â◊√`Õó I
2. â’Éè<í À =~°ó‚ JHõ~Δ O° aO^Œ∞â◊Û Ü«∞ã≤‡<£ =∞¢<ÎÕ `«#‡¢<åÎ`å‡ "å ã¨∞=~°a‚ O^Œ∞ó
1. ã¨∞=~°‚=Ú =Öˇ â’ÉèÏÜ«∞=∂#=ÚÅQÆ∞ J=Ü«∞==ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ
'ã¨∞=~°a‚ O^Œ∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞. ''P„Ѩ}MÏ`ü ã¨~fi° U= ã¨∞=~°ó‚ —— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHͺ#∞™ê~°=Ú
#MÏ„QÆ=ÚÅ`À ã¨Ç¨ ÉèíQÆ"å#∞x Ü«∞=Ü«∞==Ú ÅxflÜ«Ú ã¨∞=~°‚=Ú =Öˇ
 708 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`Õ*’=∞Ü«∞=ÚÅ∞ Jx K≥ѨÊ|_ç#k.
2. ã¨∞=~°‚ó, (FOHÍ~°ã¨fi~°=Ú) aO^Œ∞ó (J#∞™êfi~°=Ú) â’Éèí#=ÚÅQÆ∞ D
Ô~O_çO\˜x ‰õÄ_ç# 'FO—HÍ~° ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ =∞O„`«=Ú `å<Õ Ü«∞~Ú#"åñ_»∞ QÍ#
Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨∞=~°‚aO^Œ∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
''Fq∞u„|Ǩχ—— (`≥.· L.18-1) `«`ÎÕ Ñ¨^OŒ 㨢V¿æ ÇÏ} „|g"≥∂ºO—— (Hõ~.°î L.1-
2-14) Ü«∞#∞ „â◊√u"åHõº=ÚÅ∞#∞, ''„Ѩ}=ó ã¨~°fi "Õ^Õ+¨μ—— (Éèí.w.7-8) Ü«∞#∞
ÉèíQÆ=^ŒfiK«#=Ú#∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
=K«. =∂#ã¨O|∞# xdÅ [QÆ`«Êq„fHõ~°} ã¨=∞~°÷Oɡ· Ü«∞HÍ~åk „u=~°‚ Hõe`«Oɡ·
„|Ǩχc[O|~Ú# „Ѩ}=O|∞ ã¨O㨇iOK«∞K«∞....... (ÉèÏQÆ.2-12)
''F q∞`ÕºHÍHõΔ~°O „|Ǩχ "åºÇ¨Ï~° <å‡=∞#∞㨇~°<£ I
Ü«∞ó „Ѩܫ∂u `«º[<ÕÌǨÏO 㨠ܫ∂u Ѩ~°=∂O QÆu"£∞ II (Éèí.w.8-13)
'FO— Ü«∞#∞ UHÍHõΔ~°=Ú#∞ („Ѩ}==Ú#∞) #∞K«ÛiOK«∞K«∞, P FOHÍ~°=Ú#
Hõ~"÷° ∞≥ #ÿ ##∞fl 㨇iOK«∞K«∞, â◊s~°=Ú#∞ q_çz#"åñ_»∞ ã¨~Àfi`«=Î ∞"≥∞#ÿ QÆux J#QÍ
"≥∂HõΔ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#x w`« Ü«∞O^Œ∞ NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
''„Ѩ}=ó ã¨~fi° "Õ^+Õ μ¨ —— (Éè.í w.7-8) ã¨=∞ã¨Î "Õ^=Œ ÚÅO^Œ∞ FOHÍ~°=Ú#∞ <Õ<—Õ
Ü«∞x ÉèíQÆ=^ŒfiK«#=Ú. "Õ^Œ=ÚÅ#O`«=ÚÅ∞. =∂#=ÙÅ PÜ«Úëê¯Å=Ú ã¨fiÅÊ=Ú.
"Õ^=Œ ÚÅ ™ê~°É∂íè `«"∞≥ #ÿ 'FO—HÍ~°=Ú#∞ [Ñ≤OK«∞K«∞, J~°=÷ Ú#∞ zOuOK«∞K«∞, „Ѩ}=
"åK«∞ºñ_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡#∞ ^蕺xOK«∞K«∞O_ç# "≥∂HõΔ=Ú ÅaèOK«∞#∞.
Hõ.FOHÍ~° "åK«º=∞k Ü«∞# I ǨÏOHÍ~° x~°∂_è» ÉèÏ=<å~å^茺=Ú x
+¨ÊOHõ =∞j`« =∞#∞+¨‚=Ú I â◊OHõ~° =∞dÅO|∞#‰õΩñ ^Œ$ëêǨÏ~°=Ú t"å!
(ÉèÏ~°.J#∞âß.4P.189)
„|Ǩχ`«`«Î fi=Ú FOHÍ~°=Ú KÕ`« =∂„`«"Õ∞ K≥ѨÊñ^Œy#k. JǨÏOHÍ~°=Ú
ÉÁuÎQÍ ÖËx "åi ÉèÏ=# KÕ`« =∂„`«"Õ∞ P~åkèOK«|_»∞#∞. Z\˜ì =∂e#º=Ú#∞
ÖËxk. ^ŒfiO^Œfi=ÚʼnõΩ #f`«"≥∞ÿ#k. ã¨~°fi=Ú#‰õΩ â◊√Éèí=Ú HõeyOK«∞#k. JO^Œi
^•Ç¨Ï=ÚÅ∞ f~°∞Û#k Ü«∞x ã¨#`«∞¯=∂~°∞ñ_»∞ t=Ù#‰õΩ *ˇÃÑÊ#∞.
Wu ã¨`åΠѶ¨∞@ì=Ú J=QÍǨÏ#"£∞
 709
=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú
801. JHΔÀÉèíºó
â◊O.ÉèÏ. ~åQÍkaèó â◊ÉÏÌk q+¨Ü≥ÿ∞â◊Û „u^Œâßiaèâ◊Û # HΔÀÉèíº`« Wu - JHΔÀÉèíºó I
~åQÆ^Õfiëê^Œ∞Å KÕ`« QÍx, â◊ÉÏÌk *Ï˝<ÕO„kÜ«∞ q+¨Ü«∞=ÚÅ KÕ`« QÍx,
^Õ=`«Å â◊„`«∞=ÙÅQÆ∞ ~åHõΔã¨∞Å KÕ`«QÍx qˆHΔѨ=Ú <˘O^Œñ_»∞ (HõÅ`« <˘O^Œñ_»∞)
QÍ# 'JHΔÀÉèíºó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. `«Ñ¨=∞#QÆ ã¨HõÅ q+¨Ü«∞ I =º¿Ñ`« =∞QÆ∞ #\˜ì |∞kú "≥·Éèí==Ú ã¨∞g∞!
`«Ñ¨=Ú# ã¨∞ã≤÷~°∞ñ_»QÆ∞ Ü≥∂ I QÆѨ~°∞#‰õΩO QÆÅ"≥ Ü≥∞O^Œ∞ Hõ~°Î=ºO|∞Öò.
(ÉèÏ~°.J~°}º.5P.90)
`«Ñ㨠∞¨ û J#QÍ Jxfl q+¨Ü∞« =ÚÅ #∞O_ç "≥#∞Hõ‰Ωõ =∞~°e# =∞#ã¨∞û`À QÆ∂_ç#
"≥·~åQƺ"Õ∞ QÆ^• ! `«Ñ¨ã¨∞ûÖ’ xÅHõ_» QÆey# Ü≥∂yH˜ WHõ KÕÜ«∞=Åã≤# Ѩ#∞Å∞
"Õˆ~q∞Ü«Ú #∞O_»=Ù. (â◊ÉÏÌk q+¨Ü«∞=ÚÅ qˆHΔѨ=ÚO_»^Œ∞)
Hõ. UxO„kÜ«∞=ÚÅ =∞#ã¨∞#∞ I |∂x `«#=â◊O| Ü≥ÿ∞# |∞~°∞+¨μO_»∞ QÆ^•
^蕺#ã¨=∂k ã¨=∞„QÆ∞_»∞ I "åxO wiÎO`«∞ ~°=∞~°=~°∞Å∞<£ =Ú#∞Å∞<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.5P.94)
=∞#ã¨∞`À QÆ∂_ç ѨOKÕO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ `«# =â◊=Ú KÕã≤H˘x# "åñ_Õ
^蕺#Ü≥∂y, "åx<Õ ^Õ=`«Å∞, |∞∞+¨μÅ∞ á⁄QÆ_»∞^Œ∞~°∞.
Hõ. #~°<å~åÜ«∞}∞Å∞#fl KÀ\˜H˜ =∞~°∞ <åflsã¨=¸Ç¨ÏO|∞ÉèÏ
ã¨fi~°bÅO [x ~°∂Ѩq„Éèí=∞ HõàÏKå`«∞~°º "Õ∞áê~°ñQÍñ
|iǨϙȉõΩÎÅ <å@ áê@Åñ [iOѨO Ez xtÛO`«`«<£
Éèíi`« ^蕺# `«Ñ¨ó „ѨÉèÏ= x~°uO ÉÏ\˜Oz xëê¯=ÚÖˇ·.
(2㨯O.129)
 710 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
802. ã¨~°fi"åwâ◊fiˆ~â◊fi~°ó
â◊O.ÉèÏ. 㨈~fiëêO "åwâ◊fi~å}ÏO - „|Ǩ‡n<å=∞Ñ‘â◊fi~°ó - ã¨~°fi"åwâ◊fiˆ~â◊fi~°ó I
'"åK«ó— Ü«∞#QÍ |∞∞ˆQfi^•k "Õ^=Œ ÚÅ∞. "åxx <ÕiÛ# „|Ǩ‡^Œ∞Å∞ "åwâ◊fi~°∞Å∞.
J\˜ì "å~°ÅO^Œé‰õΩ Dâ◊fi~°∞ñ_»∞ QÍ# 'ã¨~fi° "åwâ◊fi~ˆ â◊fi~°∞ñ_»∞— „|Ǩ‡^Œ∞Å∞ ã¨~fi° q^•º
qâß~°^Œ∞Å∞. "åiH˜ q^ÀºÑ¨^Õâ◊=Ú KÕÃã#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨~°fi"åwâ◊fiˆ~â◊fi~°ó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''Ü≥∂ "≥· "Õ^•Oâ◊Û „ѨÇ≤Ï}Àu `«Ãã·‡—— (âıfi.L. 6-18) Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú
„Ѩ=∂}=Ú.
`Õ. ....JdÅ Ö’HõO|∞ʼnõΩ QÆ∞~°∞ñ_≥·# "åx
QÍOK≥ñ |~°"Õ∞+≤ª QÆ#∞flÅ Hõé=Ù né. (ÉèÏQÆ.2㨯O.231)
'Ü≥∂ „|Ǩ‡}O q^Œ^•u ѨÓ~°fiO - Ü≥∂ "≥· "Õ^•Oâ◊Û „ѨÇ≤Ï}Àu `«Ãã·‡—
Ѩ~°=∂`«‡ "≥Ú^Œ@ „|Ǩχ#∞ ã¨$+≤ìOz Ü«∞`«xH˜ "Õ^Œ=ÚÅ #O^Œ*ËÃã#∞.
Hõ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡ 'ã¨~fi° "åwâ◊fi~ˆ â◊fi~°∞_»∞—
803. =∞Ǩ„ǨÏ^Œó
â◊O.ÉèÏ. J=QÍǨϺ ã¨^•##ÌO q„â◊=∞º ã¨∞Y=∂ã¨`Õ Ü≥∂y# Wu =∞Ǩ„ǨÏ^Œ W=
- =∞Ǩ„ǨÏ^Œó I
JQÍ^èŒ"≥∞ÿ# [ÖÏâ◊Ü«∞=Ú#∞ „ǨÏ^Œ=∞O^Œ∞~°∞. =∞Ǩ„ǨÏ^Œ=∞#QÍ Q˘Ñ¨Ê^ŒQÆ∞
„ǨÏ^Œ=Ú. „w+¨‡|∞∞`«∞=ÙÖ’ ã¨∂~°º`åѨ=Ú <˘Ok# [#∞Å∞ [ÖÏâ◊Ü∞« =ÚÖ’ =Úxy
`åѨ=Ú#∞ áÈQ˘@∞ìH˘O^Œ∞~°∞. Ѩ~=° ∂`«‡ Ѩ~=° ∂#O^Œãfi¨ ~°∂ѨÙñ_»∞. P Ü«∂#O^Œ=Ú
JQÍ^èŒ=∞QÆ∞ (JO`«∞ÖËx) „ǨÏ^Œ=Ú =O\˜k. ã¨O™ê~°=∞#∞ ã¨∂~°º`åѨ=ÚKÕ
`«Ñ¨ÙÎÖˇ·#"å~°∞ P =∞Ǩ„ǨÏ^Œ=ÚÖ’ J=QÍǨÏ=Ú KÕã≤ (J=QÍǨÏ=∞#QÍ =Ú#∞QÆ∞@
JxÜ«Ú, ѨÓ~°*‚ Ï˝#=Ú#∞ á⁄O^Œ∞@ Ü«∞xÜ«Ú J~°=÷ ÚÅ∞ QÆÅ=Ù.) 'JǨÏO „|Ǩ‡ã≤‡—
Ü«∞#∞ =∞Ǩ"åHõº=Ú#∞ ™êHΔÍ`å¯~° ~°∂Ѩ=Ú# #=QÍǨÏ#=Ú KÕã≤H˘x, ã¨O™ê~°
`åѨ ~°Ç≤Ï`«∞Å~Ú P#O^Œ=Ú#∞ ("≥∂HõΔ=Ú#∞) á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞.
Éèí~°`« =∞Ǩ~åA `«# ~å[º=Ú#∞ ‰õΩ=∂~°∞ʼnõΩ Ñ¨Oz~ÚzÛ `å#∞
ѨÙÅǨ„â◊=∞=Ú#‰õΩ áÈ~Ú QÆO_»H© #n f~°=Ú# N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x QÆ∞iOz
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 711
^蕺#=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞.
=K«. ^•#O *Ëã≤ qQÆ`« q+¨Ü∂« aÖÏ+¨μO_≥· â◊=∞^Œ=∂k QÆ∞}O|∞Å∞ QÆey Ü«∞^èKÕ Û« Où
*Ëã≤ Ü≥∞_»^≥QÆHõ Ѩ~°=∞ѨÙ~°∞+¨μx ѨiK«~åºÉèíH˜Î Éèí~°O|∞# tkäbHõ$`«
ǨÏ$^ŒÜ«∞„QÆOkäO QÆey ã¨O`Àëêuâ◊Ü«∞O|∞#O |∞ÅH˜`åOQÆ∞O_»∞, <å#O^Œ
ÉÏ+¨Êx~°∞^•ú=Ö’Hõ #Ü«∞#∞O_»∞ #QÆ∞K«∞ x[™êfiq∞ Ü≥∞ÿ # ǨÏiK«~} ° Ï~°qO^Œ
^蕺# Ѩiz`« ÉèHí Θ Ü≥∂QÆO|∞#O |~°=∂#O^Œ QÆOcè~° ǨÏ$^ŒÜ∞« O|#∞ #=∞$`«
„ǨÏ^ŒO|∞# x=∞QÆ∞flO_»QÆ∞K«∞... (ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.99)
Éèí~°`«∞#‰õΩ ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÆ HÍ~°}=ÚQÍ `«# ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú P#O^•=∞$`«
Éèíi`«"≥∞ÿ#k. P P#O^•=∞$`« ã¨~À=~°=ÚÖ’ =Ú#HõÅ∞ "ÕÜ«ÚK«∞#fl@∞¡QÍ J`«_»∞
J#∞Éèí==Ú#∞ á⁄O^≥#∞.
K«. Éèíi`« x^•Ñ¶¨∞ `«Ñ¨ÙÎñ_»QÆ∞ áêO^äŒ∞_»∞ j`«Å "åiñ „QÆ∞OH˜ ^Œ∞
+¨¯~°=∞QÆ∞ `åѨ=ÚO ^˘éñQÆ∞ ÔH·=_ç ã¨Oã¨~°}À„QÆ `åѨ=Ú<£
<≥~°Ñ¨Ù#ñ ÉÏÜ«ÚK«∞O_»∞^Œ∞~°∞ x#∞fl ÉèílOK«∞ =∞Ǩ`«‡‰õΩÖò [~å
=∞~°} =∞<ÀQÆ∞}O|∞Åñ „QÆ=∞O|∞#ñ ÉÏÜ«Ú@ ÃãѨÊ<Õ\ ˜H˜<£ !
(ÉèÏQÆ.10L.1209)
K«. ǨÏi! Éèí=^Œ∞óY cè+¨} ^Œ"å#Å ^ŒQÆú`«$ëê~°Î =∞#‡<À
kfi~°^Œ=Ú â’Éèí#O|∞#∞ |q„`«=Ú <≥·# Éèí=`«¯^ä• ã¨∞^è•
ã¨i^Œ=QÍǨÏ#O|∞##∞ ã¨Oã¨$u `åѨ=Ú "åã≤ „Hõ=∞‡éO
k~°∞QÆ^Œ∞ „|Ǩχ=ÚO QÆx# nè~°∞x ÉèíOyñ |Ü≥∂~°∞ÃÇÏ∂^Œ~å!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.187)
Hõ. N=∞K«Û~°}ÏO|∞[ Ü«ÚQÆ I m =∞^èŒ∞=¸iÎ, „ѨÉèÏ qb# q=∞Å KÕ
`À=∞`«ÎÉèí$OQÆ, ÉèíHõÎ[ I <å=∞$`« ã¨~°ã‘ã¨fi~°∂Ѩ ! ǨÏiǨÏ~°<å^ä• !
(ÉèÏ~°.Hõ~°‚.3P.1)
'Jxfl ã¨OѨ^ŒÅ‰õΩ, â◊√Éèí=ÚʼnõΩ =¸Å"≥∞ÿ# h áê^ŒÑ¨OHõ[=ÚÅÖ’x (Hõ$Ѩ
Ü«∞#∞) `Õ<≥ ~°∂ѨÙHõÅ =∞Ç≤Ï=∞ Ü«∞O^Œ∞ ѨÓiÎQÍ =Úxy# x~°‡Å z`«∞ÎÖˇ·# "Õ∞Å∞
`«∞"≥∞‡^ŒÅ#∞ ÉèHí [Îõ #∞ʼnõΩ "≥∂Hõ„Δ Ç¨Ï^Œãfi¨ ~°∂ѨÙ_®! ǨÏiǨÏ~°<å^ä•!— Ü«∞x uHõ¯#QÍ~°∞
 712 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ~Ñ‚° ~¨ fi° `«$fÜ«∂âßfi™ê~°OÉèí Ѩ^ºŒ =ÚÖ’ Hõ$uÉè~í ΰ Ü«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^ä∞Œ x ã¨∞uÎ Ozi.
â’¡II x`åº#O^Œ~™° êÅÜ«∞O, ã¨∞~°=Úx™êfiO`åO|∞*Ï`å„â◊Ü∞« O
ã¨fiK«ÛOù ã¨kfiÌ [¿ãq`«O HõÅ∞+¨ÇϨ $`«û^•fiã¨<åq+¨¯ $`«"∞£
â◊OÉèí∞^蕺# ã¨~À=~°O „=[ =∞<ÀǨÏO™ê=`«O㨠! ã≤÷~°O
H˜O ‰õΔΩ„^•„â◊Ü«∞ ѨÅfiÅ „Éèí=∞} ã¨O*Ï`« „â◊=∞O „áêѨºã≤ II(t.ÅǨÏi)
â◊OHõ~°∞Å∞ `«=∞ t"å#O^ŒÅǨÏiÖ’ ÃÑ· „ǨÏ^Œ=Ú#∞ â◊OÉèí∞^蕺# ã¨~À=~°
=∞xi. Jk 'x`åº#O^Œ~°™êÅÜ«∞— =∞xi. QÍ# P ã¨~À=~°=Ú <å„â◊~ÚOz
'x`åº#O^Œ=Ú#∞— ("≥∂HõΔ=Ú#∞) á⁄O^Œ∞=∞x Ü«∂HÍOH˜ΔOzi.
N=∞#‡Ç¨ÉèÏ~°`=« Ú#O^Œ∞ =∂#㨠™êfl#=Ú#∞ QÆ∂iÛ W@∞Å K≥Ñʨ ñ|_ç#k.
â’¡II Ü«∞ã≤‡ <ÕÌ"åâ◊Û "Õ^•â◊Û Ñ¨q„`«O Hõ$`«ûfl "Õ∞Hõ`åO I
„=*Ë `«Î <å‡#ã¨O f~°÷O `«„`« ™êfl`åfi=∞$`À Éèí"Õ`ü II
^ÕxÜ«∞O^Œ∞ ã¨~fi° ^Õ=`«Å∞#∞, ã¨~fi° "Õ^=Œ ÚÅ∞#∞, WqÜÕ∞ QÍHõ Ѩq„`«=∞QÆ∞#x
Ü«∞xflÜ«Ú#∞ UHõ`«fi=Ú á⁄O^Œ∞<À JkÜÕ∞ =∂#ã¨f~°÷=Ú. ^•xÜ«∞O^Œ∞
™êfl#=∂K«iOz# r=Ù_»∞ J=∞$`«∞ñ_»QÆ∞#∞.
â’¡II *Ï˝# „ǨÏ^Õ ^蕺# [ÖË ~åQÆ^Õfi+¨ =∞ÖÏѨ¿ÇÏ I
Ü«∞ó ™êflu=∂#¿ã fˆ~÷ 㨠ܫ∂u Ѩ~°=∂O QÆu"£∞ II
*Ï˝#=∞#∞ „ǨÏ^Œ=Ú#∞, ^蕺#=∞#∞ [Å=Ú QÆÅkÜ«Ú, ~åQÆ ^Õfi+¨=ÚÅ#∞
=∞e#=ÚÅ#∞ `˘ÅyOK«∞#kÜ«Ú, JQÆ∞ =∂#㨠f~°÷=Ú #O^Œ∞ ™êfl#=Ú KÕÜ«Ú
#`«_»∞ L`«Î=∞QÆux á⁄O^Œ∞#∞.
â’¡II ã¨~°ã¨fif ~°*’~°∂áê `«"≥∂~°∂áê HõoO^Œ*Ï I
ã¨`«Î fi~°∂áê K« QÆOQÍ K« # Ü«∂Ou „|Ǩχ x~°∞æ}"£∞ II
(Ѩq„`«`«#∞ HõeyOK«∞ „u"Õ}∞ÅÖ’) ã¨~°ã¨fiu ~°*’QÆ∞} ~°∂Ѩ. HõoO^Œ*Ï
(Ü«∞=Ú#) `«"∂≥ QÆ∞}~°∂Ѩ QÆOQÍ#k ã¨`Ϋ fiQÆ∞} ~°∂Ѩ. „|Ǩχ`«`Ϋ fi=Ú x~°∞}æ "≥∞#ÿ k.
P Ü«∂ QÆ∞}=ÚÅ ~°∂Ѩ=ÚÅ`À#∞O_»∞ D =¸_»∞ #^Œ∞Å∞#∞ x~°∞æ}=∞QÆ∞
„|Ǩχ`«`«Î fi=Ú#∞ KÕ~°Û*ÏÅ=Ù.
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 713
â’¡II P`å‡#n ã¨OÜ«∞=∞`ÀÜ«∞ ѨÓ~å‚ I ã¨`«º „ǨÏ^• jÅ`«\Ï ^ŒÜ≥∂i‡ó I
`«„`å=QÍǨÏO ‰õΩ~°∞ áêO_»∞Ѩل`« # "åi}Ï â◊√^Œúºu KåO`«~å`å‡ II
P`«‡ (JO`«óHõ~}° =Ú) J#∞ #k ã¨OÜ«∞=∞=Ú (|Ç≤Ï~°O`«iO„kÜ«∞ x„QÆÇϨ =Ú)
J#∞ h\˜`À #∞O_»=ÅÜ«Ú#∞. ã¨`«º=Ú J#∞ „ǨÏ^Œ=Ú HõÅkQÍ #∞O_»=Öˇ#∞.
ã¨pÛùÅ=Ú J#∞ f~°=Ú QÆÅkQÍ #∞O_»=Öˇ#∞. ^ŒÜ«∞ J#∞ JÅÅ∞ HõÅkQÍ
#∞O_»=Öˇ#∞. áêO_»∞Ѩل`å! J\˜ì „ǨÏ^Œ=Ú #O^Œ∞ ™êfl#=Ú KÕã#≤ h JO`«óHõ~}° =Ú
Ѩq„`«=∞QÆ∞#∞.
JkÜÕ∞ '=∞Ǩ„ǨÏ^Œ=Ú— „|Ǩχã¨fi~°∂Ѩ=Ú.
"≥∂HΔÍ~°∞÷ʼnõΩ q+¨μ‚ zO`«#"Õ∞ =∂#㨠™êfl#=Ú.
â’¡II [¿Ñº<≥·= `«∞ ã¨Oâ◊√^Õúº`ü „ÉÏǨχ}À <å„`« ã¨Oâ◊Ü«∞ó I
‰õΩ~åº ^Œ#º #fl ‰õΩ~åº <≥·‡„`À „ÉÏǨχ} LK«º`Õ II (=∞#∞.2-87)
"≥∂HΔÍi÷ P`«‡ã¨OÜ«∞=∞=Ú, |Ç≤Ï~°O`«iO„kÜ«∞ x„QÆǨÏ=Ú, ã¨`«º"å‰õΩ¯,
ã¨pÛùÅ=Ú, ^ŒÜ«∂ QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆey Ü«ÚO_ç, UHÍOuHõ ÉèíH˜Î`À q+¨μ‚ <å=∞=ÚÅ#∞
[Ñ≤OK«∞K«∞O_ç# Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ =∞Ǩ„ǨÏ^Œ=ÚÖ’ ™êfl#=Ú KÕã≤#@∞Å<Õ
Ü«∞QÆ∞#∞. J`«_»∞ ѨÙ#~å=$uÎ ~°Ç≤Ï`«=∞QÆ∞ „|ǨχѨ^Œ=Ú#∞ KÕ~°∞#∞.
804. =∞ǨQÆ~°Îó
â◊O.ÉèÏ. 1. =∞ǨQÆ~°Î=^Œã¨º =∂Ü«∂ =∞ǨÏf ^Œ∞~°`«ºÜÕ∞u - =∞ǨQÆ~°Îó I
''=∞=∞ =∂Ü«∂ ^Œ∞~°`«ºÜ«∂—— (Éèí.w.7-14) Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
1. QÆ~°Î=∞#QÍ Q˘~Úº. ^•@∞@‰õΩ â◊Hõº=ÚQÍx Q˘~Úº =O\˜"åñ_»∞ QÍ#
Ѩ~°=∂`«‡ '=∞ǨQÆ~°Îó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. '=∞=∞ =∂Ü«∂— Ü«∞#∞ ÉèíQÆ=^ŒfiK«#=Ú
„Ѩ=∂}=Ú.
=∞. J~°qO^À^Œ~° ! `å=H©# Ѷ¨∞# =∂Ü«∂"≥∂Ç≤Ï`« ™êfiO`«∞Öˇ·
Ѩ~°=∞Oɡ·# Éèí=#‡Ç¨=∞Ç≤Ï=∞=ÚO ÉÏ\˜Oz HÍ#OQÆ <À
Ѩ~°∞ „|Ǩ‡k â◊s~°∞ ÅA˝Å~Ú: Ü≥∂ Ѩ^•‡HõΔ! ÉèíHÍÎiÎ ã¨O
ǨÏ~°}ÏÖ’Hõ# ! ##∞flñ QÍ=ñ^ŒQÆ∞ x`åº#O^Œ ã¨O^è•~Ú"≥·.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.177)
 714 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã‘. â’Hõ^•"åyfl tMωõΩe`«O|∞ Ѩ$^äŒ∞ ˆH¡â◊Ѷ¨∞# ^Œ∞~°æ ^Œ∞~°æ=∞O|∞
^ŒO_»^èŒ~° „‰õÄ~° ‰õΩO_»et¡+¨ìO|∞, áêѨHõ~°‡ "庄Ѷ¨∞Ѩi=$`«O|∞
QÆ∞~°∞ ã¨∞Y ^Œ∞óY HÍHÀŠѨÓi`« QÆ~°Î =∞QÆ∞K«∞ #<å„â◊Ü«∞"≥∞ÿ# Ü«∞\˜ì
ã¨O™ê~°=∂~°æ ã¨OKå~°∞Öˇ· =∞$QÆ`«$+≤‚HõÅñ É’Å∞ q+¨Ü«∞ ã¨OѶ¨∞=Ú #Ç¨Ï =∞‡
`Õ. "Õ∞u ¿ÇÏ`«∞Hõ ^ÕÇ¨Ï xˆH`«#=ÚÅ∞
#~Ú =∞ǨÉèÏ~°=ǨïÖˇ·# Ü«∞\˜ì =¸_è»
[#=Ú ÖË<åñ@ g∞ Ѩ^•|˚=ÚÅ∞ QÍ#ñ
*ÏÅ∞ "å~°Å∞? ÉèíHõ΄Ѩã¨#fl! ^Õ=! (ÉèÏQÆ.4㨯O.173)
ÉèQí "Æ å#∞x =∂Ü«∞KÕ <Õ~Ê° _ç# ã¨O™ê~°=Ú ^•@∞@ |ǨïHõ+=ì̈ Ú. P =∂Ü«∞
ÉèíQÆ"å#∞x qÉèí∂uÜÕ∞.
=K«. r=ÙO_»∞ Éèí=nÜ«∞=∂Ü«∂ Ѩi„ÉèÏ=∞º=∂}∞O_≥· Ü«∂`«‡ "Õéx Ü≥∞ѨC_»∞
^≥eÜ«Ú, #O`« HÍÅO|∞ x~°~H÷° Oõ ɡ· ^Œ∞ã¨~Î O° ɡ#· ã¨O™ê~° ™êQÆ~O° |∞ `«i~ÚOѨO
*ÏʼnõΩO_»∞† ã¨#∞‡hO„^Œ∞Öˇ·##∞ Éèí=nÜ«∞ <å=∞㨇~°}O|∞ =∞éz ~Ú`«~°
q+¨Ü«∂㨉õΩÎÖˇ·ˆ~x "å~°Å∞ k#O|∞ÅO^Œ∞ =$^䕄Ѩܫ∞`«∞flÖˇ· ã¨OK«iOK«∞K«∞,
~å„`«∞Å Ü«∞O^Œ∞ x„^•ã¨‰Ωõ ÖÎ ·ˇ ã¨fiѨflQÀK«~O° |∞ Å~Ú# |Ǩïq^èŒ ã¨OѨ^ÅŒ ‰õΩ
<å#OkOK«∞K«∞, â◊s~° Ѩi}Ï=∂k Ñ‘_Å» ‰õΩ ^Œ∞ódOK«∞K«∞O „|uǨÏ`«O|∞Öˇ#·
Ü«Ú^ÀºQÆO|∞Å Éèí∂Ö’HõO|∞# ã¨O™ê~°∞Öˇ· =iÎO`«∞~°∞.(ÉèÏQÆ.3㨯O.297)
2. J^äŒ"å QÆ~°Îâ◊É’Ì ~°^äŒÑ¨~åºÜ≥∂ <≥·~°∞ÔHÂÎ~°∞HõÎó `«™ê‡<£ =∞Ǩ~°^äŒó-=∞ǨQÆ~°Îó
2. QÆ~°Î=∞#QÍ ~°^äŒ=∞#∞ Ü«∞~°÷=Ú QÆÅ^Œ∞. '#"≥∂ ~°käÉè’º— ~°^äŒ~°∂ѨÙñ_»QÆ∞
"åxH˜ #=∞™ê¯~°=Ú Jx #=∞Hõ=Ú# K≥Ñʨ |_ç Ü«Ú#flk. ~°^~Œä ∂° ѨÙñ_»∞ QÍ# ÉèQí "Æ å#∞ñ
_»∞ '=∞ǨQÆ~óΰ — Ü«∞#ñ|_»∞#∞. =∞Ǩ~°^∞Œä Å∞ J#QÍ cè+‡¨ „^À}Ï^Œ∞Å∞. g~°∞#∞ Ѩ~=° ∂`«‡
Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂`«∞ÖË QÆ#∞Hõ D <å=∞=Ú ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ `«y Ü«Ú#flk.
â’¡II Ü«∞^ŒºkfiÉèí∂u=∞`«û`«Î fiO N=∞^Œ∂i˚`« "Õ∞= "å I
`«`«Î^Õ"åQÆK«Ûù `«fiO =∞=∞ `Õ*’Oâ◊ ã¨=∞ƒù="£∞ II (Éè.í w.10-41)
D „ѨѨOK«=Ú# Sâ◊fi~°º Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ#kÜ«Ú, HÍOu=∞O`«"≥∞ÿ#kÜ«Ú,
L`åûǨÏ=Ú`À ‰õÄ_ç#kÜ«Ú #QÆ∞ =ã¨∞Î=Ù (ÖËHõ „áê}˜) ÜÕ∞k HõÅ^À Jk <å
`Õ[ã¨∞û Ü≥ÚHõ¯ JOâ◊=Ú =Å# Hõey# ^•xxQÍ <≥é∞ñQÆ∞=Ú.
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 715
Hõ. ã¨∞~°Ñ¨u ѨOѨÙ# =∂`«e,
QÆ∞~°∞`«~° =∞QÆ∞ k=º~°^äŒ=Ú Q˘x=zÛ# <å
^èŒ~°}©=Å¡Éèí∞ñ _≥ÔH¯#∞,
Y~°Hõ~°∞ñ _»∞^ŒÜ«∂„k <≥‰õΩ¯ ÔH·=_ç`ÀñѨ<£. (ÉèÏQÆ.9㨯O.298)
805. =∞ǨÉèí∂`«ó
â◊O.ÉèÏ. HÍÅ„`«Ü«∂#=zÛù#flã¨fi~°∂Ѩ`åfi`ü - =∞ǨÉèí∂`«ó I
Q˘Ñ¨Êk Ü«∞QÆ∞ Ѩ^•~°÷=Ú. „uHÍÅ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ #∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ
'=∞ǨÉèí∂`«ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
P. q+¨μ‚ñ _˘Hõ¯~°∞O_» q#∞ =∞ǨÉèí∂`«O|∞
^Œ‰õΩ¯ Éèí∂`« `«`«∞Å∞ ÃщõΩ¯ QÆÅ=Ù
ã¨iñ „kÖ’Hõ=ÚÅ#∞ |~°ñy qâ◊fiO|∞ Éèí∂
`å`«∞‡ñ _»=∞‡Ç¨`«∞‡ñ _»#∞Éèqí OK«∞. (ÉèÏ~°.J#∞.5P.330)
806. =∞Ǩxkèó
â◊O.ÉèÏ. =∞ǨOâßÛ™œ xkèâıÛu - =∞Ǩxkèó I
ã¨~fi° Éè∂í `«=ÚÅ∞#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞OK«ñ|_»∞#∞. QÍ# '=∞Ǩxkèó— Ü«∞QÆ∞#∞.
P. QÆ~°ƒù=∞O^Œ∞ñ QÆ=∞ÅQÆ~åƒùO_» â◊`«=ÚÅ∞
x=Ú_»∞H˘# =Ç≤ÏOK«∞ hâ◊fiˆ~â◊ ! (ÉèÏQÆ.1-181)
807. ‰õΩ=Ú^Œó
â◊O.ÉèÏ. ‰õΩO-^èŒ~°}©O ÉèÏ~å=`«~°}O ‰õΩ~°fi<£ "≥∂^ŒÜ«∞fu - ‰õΩ=Ú^Œó I
Éè∂í q∞H˜ ÉèÏ~°=Ú#∞ `«yOæ z ã¨O`À+¨=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞ñQÍ# '‰õΩ=Ú^Œó
— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. |Å∞ñ_»∞O QÆ$+¨μ‚ñ_»∞ =∞~°∞ÎûÖË? =ã¨∞=∞f ÉèÏ~°O|∞ "åiOѨ "å
~°Å ~°∂ѨO|∞Åñ |∞\˜ì<å_»∞ ǨÏi x~åfi} „ѨÉèí∞O_»∞—....
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1447)
 716 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. H˜\ ˜Ü≥ÿ∞ H“ñy@ñ *ËÔ~Û#∞ I =@∞ñ_≥· =iúe¡ H˘eK≥ =_çñ Hõ$+¨μ‚O_≥·
~Ú@ñ |^Œ zǨÏfl=Ú e_≥ñ „yOI ^Œ\ ˜ ÉÏ=Ú# <Õq∞ <Àñz `«=∞‡ ^èŒi„f!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1018)
Hõ. `å~å`«∞ëê~° jHõ~° I Éèí∂~°[=ÚÅ ÔH·# ÖˇHõ¯ |∞^èŒ∞ e_»∞^Œ∞~°∞ Éèí∂
ÉèÏ~å=f~°‚ Hõ~°∞_»QÆ∞ I h ~°=∞º QÆ∞}O|∞ Öˇ#fl <Õ~° ~°QÆ}Ϻ!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.554)
808. ‰õΩ#Ì~°ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ‰õΩ#ÌѨÙ+¨Ê `«∞ÖϺx â◊√^•úx Ѷ¨ÖÏx ~åu ^Œ^•u Wu - ‰õΩ#Ì~°ó I
2. ‰õΩ#ÌѨÙ+¨Ê `«∞ÖϺx â◊√^•úx Ѷ¨ÖÏx ÖÏu - P^Œ`ÕÎ Wu "å ‰õΩ#Ì~°ó I
3. ‰õ Ω O-^è Œ ~ åO ^•~° Ü « ∂ =∂㨠Ç≤ Ï ~° } ϺHõ Δ l Ѷ ¨ ∂ Oã¨ Ü « ∂ =~åǨ Ï O
~°∂Ѩ=∂™ê÷ÜÕ∞u "å ‰õΩ#Ì~°ó I
1. ‰õΩO^Œ ("≥ÚÅ¡) ѨÙ+¨Ê=ÚÅ =O\˜ â◊√^Œú"≥∞ÿ# Ѷ¨Å=ÚÅ xK«∞Û#∞ QÍ#
'‰õΩ#Ì~ó° — Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. =Ú=Ú‰õΔΩ=ÙÅKÕ #iÊOѨ|_ç# (‰õΩO^Œ ѨÙ+¨Ê=ÚÅ=Öˇ) â◊√^Œú"≥∞ÿ#
Hõ~°‡Ñ¶¨Å=ÚÅ#∞ ã‘fiHõiOK«∞#∞ QÍ# '‰õΩO^Œ~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
3. Ç≤Ï~°}Ϻ‰õΔΩx K«OѨÙ@ÔH· =~åǨÏ~°∂Ѩ=Ú# Éèí∂q∞x ÃÑHõeOK≥#∞ QÍ#
'‰õΩO^Œ~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=. ^Õ"å! h=Ù ^˘e¡ "Õ^Œ=∞Ü«∞ ã¨∂Hõ~åHõ~°O|∞ ^èŒi~ÚOz ^ŒO¢ëêì^ŒO_»O|∞#
"å~°}ËO„^ŒO|∞ #o#O|∞ ^èŒi~ÚOK«∞ K«O^ŒO|∞# ~°™ê`«ÅQÆ`«Ü≥ÿ∞# Éèí∂q∞
<≥uÎuq. (ÉèÏQÆ.4㨯O.204)
809. ‰õΩ#Ìó
â◊O.ÉèÏ. 1. ‰õΩ<ÀÌѨ=∞ ã¨∞#Ì~åVæ`åfi`«ûfiK«Ûù`«Ü«∂ ã¨Êù\ ˜Hõ x~°‡Åó - ‰õΩ#Ìó I
2. ‰õΩO - Ѩ$näfiO Hõâ◊ºáêÜ«∂^•ku "å - ‰õΩ#Ìó I
â’¡II ã¨~°fiáêѨqâ◊√^Œúº~°÷O "ål"Õ∞^èÕ# KÕ+¨ì"å<£ I
`«ã≤‡<£ Ü«∞*Ë˝ =∞Ǩ^•<Õ ^ŒH˜Δ}ÏO Éèí$QÆ∞#O^Œ#ó II
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 717
=∂sKåÜ«∞ ^Œ^Ò „Ñ‘uó Hõâ◊ºáêÜ«∞ =ã¨∞#ú~å"£∞ I (ǨÏi.42-121) Wu
ǨÏi=OâıI
3. ‰õΩO-Ѩ$näfiO ^Œºu - Y}¤Ü«∞fu "å - ‰õΩ#Ìó I ‰õΩ â◊ÉËÌ# Ѩ$näfiâ◊fi~å
ÅHõΔ º<ÕÎI
â’¡II ''xóHõΔ„uÜ«∂O Ü«∞â◊Û K«HÍ~° "Õ∞kh =∞<ÕHõâ’ ÉÏǨï=#O `«^ä•zÛù#`ü I
Ü«∞ó HÍ~°Îg~°ºã¨º 㨠ÉèÏ~°æ"À`«Î"≥∂ =∞=∂ã¨∞Î =∂Væźq=$^ŒúÜÕ∞ ǨÏió II
(q.^è.Œ 43-37)
1. ‰õΩO^ŒÑ¨Ù+¨Ê=Ú =Öˇ ã¨∞O^Œ~°=∞QÆ∞, ã¨Êù\ ˜Hõ=Ú =Öˇ x~°‡Å=∞QÆ∞ â◊s~°=Ú
QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# '‰õΩO^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
2. 'ã¨~°fiáêѨ qâ◊√^Œúº~°÷O— Ü«∞#∞ ǨÏi=Oâ◊ â’¡HÍ#∞™ê~°=Ú Ñ¨~°â◊√~å=Úñ_»∞
Hõ„Δ uÜ«ÚÅ#∞ K«OÑ≤# áêѨÑi¨ Ǩ~°=Ú#ÔH· Jâ◊fi"Õ∞^èÜ Œ ∂« QÆ=Ú KÕã≤ Éè∂í q∞ #O`«\ x˜
Hõâº◊ ѨÙ#‰õΩ ^•#=Ú KÕÃã#∞. QÍ# Ѩ~â° √◊ ~å=∞ ~°∂ѨÙñ_»Q∞Æ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ '‰õΩO^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
3. '‰õΩO— Ü«∞#QÍ Ñ¨$kägâ◊fi~°∞Åx Ü«∞~°=÷ Ú. J<ÕHõ Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ J<Õ‰Ωõ Öˇ#·
~åAÅ#∞ K«OÑ≤, HÍ~°gÎ ~°∞ºx Éè∞í [=ÚÅ#∞ YO_çOK≥#∞. 'xóHõ„Δ uÜ«∂ó— Ü«∞#∞ ǨÏi=Oâ◊
=K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú. W@∞Å#∞ Ѩ~â° √◊ ~å=∞ ~°∂ѨÙñ_»Q∞Æ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ '‰õΩO^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞. ^èŒ~°}©HõO@‰õΩ Öˇ·# ÃÇ·ÏǨÏÜ«∞ #ˆ~O„^Œ „"å`«=Ú<£ Éèí∂i q
ã¨∞Êùi `À^•~° ‰õΩ~îå~° ^è•~°ñ QÆÅ#<£ =ÚÜÕ∞º_»∞=∂é∞Öò á⁄iO
ÉÁi =∞iÌOz ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«Å=Ú q„ѨÙÖò "Õñ_»^• xzÛ `åñ
l~°H©iÎ<£ [=∞^Œyfl~å=Úñ _»# q∞OK≥<£ ^•Ñ¨¿ãO„^À`«Î=∂!
(ÉèÏQÆ.2㨯O.153)
810. Ѩ~°˚#ºó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ~°˚#º=^•^蕺u‡HÍk`åѨ„`«Ü«∞O â◊=∞Ü«∞fu, ã¨~åfi<£ HÍ=∂#aè=~°¬fu
"å - Ѩ~°˚#ºó I
1. Ѩ~#°̊ º=Ú ("Õ∞Ѷ∞¨ =Ú) ã¨∂~°º `åѨ=Ú#∞ â◊q∞OѨ*ãË #≤ @∞¡QÍ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞
r=ÙÅÜ≥ÚHõ¯ P^蕺u‡HÍk `åѨ„`«Ü«∞=Ú#∞ â◊q∞OѨñ*ËÜ«Ú#∞ QÍ 'Ѩ~°˚#ºó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
 718 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã‘. qâ◊fi"≥∂ǨÏ#"≥∞ÿ# "Õ}∞ x<å^ŒO|∞ ã¨~°ã¨QÆOcè~° QÆ~°˚#=Ú QÍñQÆ
=∞ǨÏhÜ«∞ x~°‡Å =∞O^ŒÇ¨ã¨^Œ∞ºu Åe`« ™œ^•q∞h ÅuHõ QÍñQÆñ
^ŒÅK«∞@∞ì ÉÏQÆ∞QÆñ ^Œ#~°∞ Ѷ≤OKè«Ñ¨Ù^ŒO_» â‹·ÅÉèË^Œ# â◊~åã¨#=Ú QÍñQÆñ
QÆ~°∞}ÏHõ\ÏHõΔ gHõΔ} ã¨∞^è• =~°¬O|∞ ã¨eÅ^è•~å „Ñ¨=~°¬O|∞ QÍñQÆñ

`Õ. *Ï_» <Õ`≥OK«∞ QÀáêÅ[# =ÚhO„^Œ I Kå`«HõO|∞Å ^Œ∞~°=ã¨÷ ã¨Hõ¯ñ *Ëã≤

Hõ$+¨‚"Õ∞Ѷ¨∞O|∞ |Ǩï`«~° H©iÎ <˘ÃÑÊ I q=∞Å |$O^•=<åHÍâ◊ gkèÜ«∞O^Œ∞
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.761)
2. "Õ∞Ѷ¨∞=Ú [Å=Ú#∞ =i¬OK«∞#@∞Å r=ÙʼnõΩ HÍ=∞=ÚÅ#∞ =i¬OK«∞#∞
QÍ# 'Ѩ~°˚#ºó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'ã¨O`åѨѶ¨∞flO ã¨HõÅ[QÆ`åO âß~üVæKåáêaè~å=∞"£∞
ÅH©;q^Œ∞ºÅ¡ã≤`« =∞`«ã‘ QÆ∞K«Ûù ã¨KåÛùÜ«∞ HÍÜ«∞"£∞ I
"≥·‰õΩO~îåYºO =Úx [# =∞#âßÛ`«HÍ<åO â◊~°}ºO
HÍ~°∞}Ϻ<åO „u^Œâ◊ Ѩi+¨`ü HÍÅ"Õ∞Ѷ¨∞O ^Œ^Œ~°≈ II
[QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞ NK«O„^ŒâıY~° ã¨~°ã¨fif ™êfiq∞"å~˘Hõ Ü«ÚѨ<åºã¨=ÚÖ’ D
â’¡Hõ=Ú#∞ K≥Ñ≤Êi. HÍo^•ã¨∞, Éè’[~åA Hõeã≤ QÍ#=Ú KÕã≤# ~å=∂Ü«∞}
K«OѨÙ=ÙÖ’x â’¡Hõ=∞x "åˆ~ `«^Œ∞Ѩi Ü«ÚѨ<åºã¨=ÚÖ’ K≥Ñ≤Êi.
ã¨HõÅ [QÆ`«∞Î Ü≥ÚHõ¯ ã¨O`åѨ=Ú#∞ áÈQ˘@∞ì#kÜ«Ú, âß~üVæ=∞#∞ ^èŒ#∞ã¨∞û
QÆey#\˜ìkÜ«Ú "≥∞~°∞Ѩ٠fQÆ=Öˇ =HõΔó ã¨÷Å=Ú# ÅH©;^Õq „ѨHÍtOK«∞K«∞#flkÜ«Ú,
J`«ã‘ (#Å¡yÃã) ѨÙ+¨ÊKèåÜ«∞ QÆÅkÜ«Ú, =Ú#∞Å =∞#ã¨∞ûÅ#∞ Kå`«H=õ ÚʼnõΩ â◊~}° º
"≥∞#ÿ \˜kì Ü«Ú, Hõ~∞° } Ü«∞#∞ [Å=Ú`À xO_ç#kÜ«Ú #QÆ∞ HÍÅ (#Å¡x) "Õ∞Ѷ∞¨ =Ú#∞
^Õ=`«Å∞ K«∂zi.
D â’¡Hõ=ÚÖ’ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù "Õ∞Ѷ¨∞=Ú`À áÈeÛ K≥ѨÊñ|_≥#∞. (Ѩ~°˚#ºó)
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ `«=∞ t"å#O^Œ ÅǨÏiÜ«∞O^Œ∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x hÅHõO^èŒ~°=Ú`À
áÈeÛ K≥Ñ≤Êi.
â’¡II HÍ~°∞}Ϻ=∞$`« =i¬}O, Ѷ¨∞# qѨ¢næ+¨‡ zÛù^• Hõ~°‡~î°O
q^•º ã¨ã¨º Ѷ¨Ö’^ŒÜ«∂Ü«∞, ã¨∞=∞# ã¨ûO¿ã=º q∞KåÛùHõ$u"£∞
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 719
#$`«º^ŒƒùHõÎ =∞Ü«¸~°, =∞„k xÅÜ«∞O, K«OK«[˚\Ï =∞}¤ÅO
â◊"≥∂ƒù! "åOKè«u hÅ HõO^èŒ~°! ã¨^• `åfiO "Õ∞ =∞#âßÛ`«Hõó II
'hÅ HõO^èŒ~°— =∞#QÍ hÅ "Õ∞Ѷ¨∞=∞xÜ«Ú, hÅHõO~î°∞ñ_»QÆ∞ ã¨^•t=Ù_»xÜ«Ú
~Ô O_»~=÷° ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. Nâ◊OHõ~∞° Å∞ t=Ùx "Õ∞Ѷ∞¨ =Ú`À áÈÅ∞ÛK«∞, W~°∞fi~°‰Ωõ #∞ ã¨i`«∂QÆ∞
qâı+¨}=ÚÅ`À `«=∞ Hõq`å „Ñ¨[˝#∞ „Ѩ^Œi≈Ozi.
t=Ù_»∞ HÍ~°∞}Ϻ=∞$`«=Ú#∞ =i¬OK«∞#∞. ("Õ∞Ѷ∞¨ =ÚÅ∞ [Å=Ú#∞ =i¬OK«∞#∞)
t=Ù_»∞ „w+¨‡ `åѨ=Ú#∞ É’e# Éè‰í Ωõ ÅÎ PѨ^ÅŒ #∞ #tOѨ*Ü Ë Ú« #∞. ("Õ∞Ѷ∞¨ =Ú
„w+¨‡ `åѨ=Ú#∞ ǨÏiOK«∞#∞)
t=Ù_»∞ q^Œº (J#QÍ `«`«Î fi*Ï˝#=Ú) J#∞ ѨO@#∞ Ѷ¨eOK«∞#@∞¡ KÕÜ«Ú#∞.
("Õ∞Ѷ¨∞=Ú =i¬OK«∞@KÕ [#∞Å Hõ=ã¨~°=∞QÆ∞ „gǨºk ѨO@Å∞ ѨO_»∞#∞)
t=Ù_»∞ ã¨∞=∞#ã¨∞ûÅ (^Õ=`«Å) KÕ ¿ãqOѨ|_»∞#∞. ("Õ∞Ѷ¨∞=ÚÅ∞ ѨO@Å∞
ѨO_çOK«∞ =º=™êÜ«∞^•~°∞ÅKÕ ¿ãqOѨñ|_»∞#∞)
t=Ùñ_»∞ HÍ=∞~°∂ѨÙñ_»∞ QÍ# qq^èŒ PHÍ~°=ÚÅ#∞ ^èiŒ OK«∞#∞. ("Õ∞Ѷ∞¨ =ÚÅ∞
qq^èŒ=ÚÅQÆ∞ PHÍ~°=ÚÅ∞QÍ =∂~°∞K«∞O_»∞#∞.)
Éèí‰õΩÎÅ∞ t=Ùx ¿ãqOK«∞K«∞, `«#‡Ü«∞`«fi=Ú`À #$`«º=Ú KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞.
(hÅ"Õ∞Ѷ¨∞=Ú#∞ K«∂z <≥=∞à◊√§ #$`«º=Ú KÕÜ«Ú#∞)
t=Ù_»∞ ÔH·ÖÏ㨠Ѩ~°fi`«=Ú ÃÑ· #∞O_»∞#∞. ("Õ∞Ѷ¨∞=ÚÅ∞ Ѩ~°fi`«=ÚÅÃÑ· #∞O_»∞#∞)
t=Ù_»∞ `åO_»==Ú KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞ [@Å∞ "≥∞éÜ«ÚK«∞O_»∞#∞. ("Õ∞Ѷ¨∞=ÚÅ∞
=i¬OK«∞#ѨÙ_»∞ "≥∞é∞ѨÙÅ∞ =K«∞Û#∞) W@∞ŠѨ~=° ∞t=Ùx "Õ∞Ѷ∞¨ =Ú`À áÈeÛ K≥ÑÊ≤ i.
Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'Ѩ~°˚#∞º—ñ_»QÆ∞#∞.
áÈ`«#QÍ~°∞ ^蕺#x=∞QÆ∞flÖˇ· Ü«ÚO_»QÍ ™êHΔÍ`«¯iOz# N~å=∞K«O„^Œ∞x W@∞¡
=i‚Ozi.
ã‘. "≥∞é∞ñQÆ∞ K≥OQÆ@ #∞#fl "Õ∞Ѷ¨∞O|∞ ÔH·=_ç
#∞q^Œ K≥OQÆ@ #∞O_» <˘Ñ¨C"åñ_»∞ (ÉèÏQÆ.1㨯O.16)
L. [Å*Ï`å‰õΔΩñ_»∞ ã¨∂_» <˘ÃÑÊ ^èŒ=à◊K«Ûù„`«O|∞`Àñ *Ï=∞~°O
|∞Å`Àñ |∞+¨Ê Ñ≤â◊OQÆKÕÅ=ÚÅ`À Éèí∂ëê=∞}˜ ã‘Êù`«∞ñ_≥·
 720 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
#ehÉÏO^èŒ=Ù`À â◊t^èŒfi[=Ú`À #HõΔ„`« ã¨OѶ¨∞O|∞`À
|ÅaèKåÛѨ=Ú`Àñ ^Œ\ ˜Å¡uHõ`À ÉÏã≤Å∞¡ "Õ∞Ѷ¨∂Hõ$u<£(ÉèÏQÆ.1㨯O.258)
ã‘. Ѷ¨∞#"Õ∞~°∞ â◊$OQÆ ã¨OQÆ`« hÅ "Õ∞Ѷ¨∞O|∞ (ÉèÏQÆ.4㨯O.902)
811. áê=#ó
â◊O.ÉèÏ. 㨇 $u=∂„`Õ} ѨÙ<åfu - áê=#ó I
`«##∞ 㨇iOz#O`« =∂„`«=Ú# Ѩ~=° ∂`«‡ Ö’‰õΩÅ#∞ Ѩq„`«∞Å#QÍñ*ËÜÚ« #∞
QÍ# 'áê=#ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. QÆ∞~°∞=∞`«∞Å∞ `«Ñ¨ã¨∞ ÅO`«ó I Hõ~°}O|∞Å â◊√kú ¿ãÜ«∞ Ѷ¨∞#`«~° ÉèíH˜Î<£
ǨÏiÜ«∞O^Œ∞ ã¨=∞iÊO`«∞~°∞ I Ѩ~°=∂#O^Œ=Ú# aè#flÉèí=|O^èŒ#∞Öˇ·
(ÉèÏQÆ.11-59)
ÉèQí "Æ å#∞#‰õΩ ã¨=∞iÊOѨñ|_ç# Hõ~‡° =Ú JO`«óHõ~}° =Ú#∞ â◊√kúKãÕ ≤ ™ê^艌 Ωõ x
=ÚH˜Î=∂~°æ=Ú "≥·Ñ¨Ù#‰õΩ fã≤H˘x áÈ=Ù#∞. QÆ#∞Hõ `åѨã¨∞Å∞ `«=∞ `«Ñ¨=ÚÅ#∞
ÉèíH˜Î`À ǨÏiH˜ ã¨=∞iÊOz â◊√^Œ∞úÅQÆ∞^Œ∞~°∞. QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'áê=#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«. Hõ_»ñy Éèí=`«Ê^•~°Û#‰õΩñ QÍ x@∞ ^Œ‰õΔΩxKÕ ~°zOѨñQÍñ
|_ç tuHõO~î°~À+¨=Ú# Éèí㨇=Ú <˘Ok Ѩˆ~`«Éèí∂q∞Ü≥ÿ∞
K≥_ç Hõ_»∞ âßO`«"Õ∞^èŒ=Ú#ñ *ˇ#flé˜Ü«Ú#fl =∞YO|∞ñ E_»∞ "Õ∞
~°Ê_» [Å*ÏÉèí <Õ„`«=ÚÅñ ÉÏ=#"≥∞ÿ qÅã≤Å∞¡ #K«∞º`å!
(ÉèÏQÆ.4㨯O.183)
Hõ. nè=∞Ç≤Ï`« ! Éèí=#‡OQÆà◊ I <å=∞㨇~°}Ï#∞H©~°Î#=Ú QÆÅ Ç‘Ï#∞Öò
N=∞O`«∞ ÅQÆ∞^Œ∞ ~°yfl I ëÈì=∂kHõ$^•o HõO>ˇ â◊√^Œ∞úÖò ^ŒÅñѨ<£.
(ÉèÏQÆ.3-1035)
L. Dq^èŒ =∂`«‡ÅO ^≥eã≤ Ü≥∞ѨC_»∞ ã¨[˚#ã¨OѶ¨∞=ÚÖò [QÆ
`åÊ=#"≥∞ÿ# h QÆ∞}Hõ^ä•=∞$`« =∂`«‡Åñ „QÀe ã¨~°fi f
~å÷=o „QÆ∞OH˜#\˜ì Ѷ¨Å=∞O^Œ∞^Œ∞~°OK«∞ ã¨=∞ã¨Î "Õ^Œ=ÚÖò
"åqiñ |Å∞¯ñ QÍ=Ù##∞ "å~°Å∞ ^èŒ#∞ºÅ∞ =∂#∞º Å∞`«Î=ÚÖò.(1038)
ã‘. P`«‡‰õΩñ |iâ◊√kú #iúOK«∞ "åiH˜ ^èպܫ∞ =ã¨∞Î=Ù Éèí=kÌ=º=¸iÎ....
(ÉèÏQÆ.4-712)
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 721
`Õ. "å=∞Ö’K«#! q#∞=Ú ^Œ∞~°fi~°‚ ¿ÇÏ=∞
=∞yflѨÙ@=Ú#ñ |iâ◊√^Œú "≥∞ÿ "≥Å∞OQÆ∞
#@∞¡ ^Œ∞ëêì`«‡ ã¨OÉèí=Ùñ_»Ü«Úº =Oâ◊
áê=#∞O _»QÆ∞ ǨÏiáê^ŒÉèí‰õΩÎñ _»QÆ∞@. (ÉèÏQÆ.3-488)
=K«. 'D HõeÜ«ÚQÆO|∞# <˘Hõ¯ =ÚǨ˙~°=Î ∂„`«O|~Ú# <å~åÜ«∞} Ѩ~åÜ«∞}∞Öˇ·
N#$ã≤OÇ¨Ï "åã¨∞^Õ= ã¨OHõ~°¬}Ïk <å=∞O|∞Å #K«OK«ÅÉèíH˜ÎO ^ŒÅOK«∞
"å~°Å‰õΩñ „QÆ`«∞â◊`« Ѷ¨ÅO|∞ QÆÅ∞QÆ∞ #@∞¡ QÍ=Ù# ~å[âıY~å! h =∞k
##=~°`O« |∞ ǨÏiO ^ŒÅOѨÙ=Ú† Hõe Ü«∞<ÕHõ ^Œ∞i`åÅÜ«∞O|∞QÍ#, xq∞+¨
=∂„`«O|∞ ^蕺#O|∞ ¿ãã≤# |~°=∞ áê=#`«fiO|∞ <˘Ok Hõ$`å~°∞O÷ _»Q∞Æ ^Œ∞=Ù—
Ü«∞x ѨsH˜Δ`«∞Î#‰õΩ â◊√HõÜ≥∂y Ü«ÚѨ^ÕtOK≥#∞. (12㨯O.20)
812. JxÅó
â◊O.ÉèÏ. 1. WÅu - „¿Ñ~°}O Hõ~Àfu WÅó, `«„^ŒÇ≤Ï`«`åfi`ü - JxÅó I
2. WÅu - ã¨fiÑ≤u W`«º[˝ WÅó I `«kfiѨs`«ó JxÅó I x`«º
„Ѩ|∞^Œúã¨fi~°∂Ѩ`åfiku "å I
3. J^äŒ"å xÅ`Õ~°æǨÏ<å~å÷`ü Hõ„Ѩ`«ºÜ«∂<åÎ`ü JQÆǨÏ#ó JxÅó I ÉèíˆHÎÉèíºó
ã¨∞ÅÉèíó I
1. „¿Ñ~°}=Ú KÕÜ«Ú"åñ_»∞ 'WÅó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥Ú#iOK«∞
ã¨$ëêì ºk HÍ~°º=ÚʼnõΩ „¿Ñ~°‰õΩñ_»∞O_»_»∞. PÜ«∞# ã¨fi`«O„`«=ÚQÍ <˘#~°∞Û#∞ QÍ#
'JxÅó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=. J=ºHõÎ~°∂ѨO|∞Öˇ· "≥Å∞OQÆ∞ Éèí=nÜ«∞ ã¨∂÷Å ã¨∂Hõ; ~°∂ѨO|∞Å∞#∞, <å<å
â◊‰õΩκѨ|$OÇ≤Ï`«O|∞Öˇ·# „|Ǩ‡k ~°∂ѨO|∞Å∞#∞, hÜ«∞O`« h"Õ ^èŒi~ÚOz
[QÆ^∞Œ `«ÊuÎ ã≤u÷ ÅÜ«∞O|∞ÅO ^ŒO`«∞ H©@O|∞#∞O É’ÖˇO QÍqOѨÙK«∞ #"≥∂Ѷ∞¨
ã¨OHõÅ∞ÊO_»"·≥ bÖÏqÉè∂í uO „w_çOK«∞ =∞Ç≤Ï=∞O|∞ ^≥eÜ«Ú#\˜ì Ѩi*Ï˝#O|∞ñ
QÆ$Ѩ¿ãÜ«Ú=Ú. (ÉèÏQÆ.2㨯O.248)
2. 'WÅu— „¿Ñ~°}=Ú KÕÜ«Ú@. r=ÙʼnõΩ Hõ~°‡ Ѷ¨Å=ÚÅ#∞ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
„¿Ñ~°}=Ú KÕÜ∞« ñ_»∞. ''#Hõ~ΰ $`«fiO #Hõ~å‡}˜ Ö’Hõ㺨 ã¨$[u „ѨÉ∞íè ó—— I (Éè.í w.5–14)
 722 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ѩ~°=∂`«‡ r=ÙʼnõΩ Hõ~°Î $`«fi=Ú#∞ QÍx, Hõ~°‡=ÚÅ#∞ QÍx, Hõ~°‡Ñ¶¨Å=ÚÅ`À_ç
ã¨O|O^èŒ=Ú#∞ QÍx QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú@ ÖË^Œ∞. ("åi "åi [<å‡O`«~° ã¨O™ê¯~°=ÚÖË
"åi "åi Hõ~‡° ѶŨ =ÚÅ#∞ HõÅ∞QÆKÜ Õ Ú« K«∞#flq) Hõ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡ 'JxÅó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. Hõ~°‡=ÚÅ∞ "Õ∞Å∞ xK«∞Û#∞,
QÆ~°‡O|∞Å∞ H©_»∞ xK«∞Û Hõ~°ÎÅ∞ ^Œ#‰õΩ<£
QÆ~°‡=ÚÅ∞ „|ǨχÔH·##∞,
QÆ~°‡QÆ∞ñ_≥· Ѩ~°∞Åñ ^Œ_»=ñQÍ <Õq∞\˜H˜<£. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ[.32)
3. 'WÅu— x„kOK«∞"åñ_»∞ WÅ∞ñ_»∞. P`«‡*Ï˝#=Ú ÖËx JA˝ñ_»∞. "åxH˜
qѨs`«∞ñ_»∞ (J\˜ì"åñ_»∞ HÍx"åñ_»∞) 'JxÅ∞—ñ_»QÆ∞#∞. Éèí‰õΩÎÅKÕ ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ
`≥Å∞ã¨∞H˘#|_»∞#∞ =∞é˜Ü«Ú á⁄O^Œ|_»∞#∞ QÍ# 'JxÅ∞—ñ_»QÆ∞#∞.
â’¡. Ü«∂ xâß ã¨~°fiÉèí∂`å<åO `«™êºO *ÏQÆiÎ ã¨OÜ«∞q∞
Ü«∞™êºO *Ï„QÆu Éèí∂`åx ™ê xâß Ñ¨â◊º`Õ =Ú<Õó. (Éèí.w.2-69)
Ѩ~°=∂~°÷ `«`«Î fi=Ú <≥é∞QÆHõ ^≥· fi`«|∞^Œ∞úÅQÆ∞ "åiH˜ P`«‡ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ Ѩ~å~°÷
*Ï˝#=Ú ~å„u =O\˜k. (x„kOK«∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú) Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fi`«ã≤û^Œú=ÚQÍ *Ï˝#
ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞. x„^Œ (J*Ï˝#=Ú) Ü«ÚO_»^Œ∞. HÍ# 'JxÅ∞_»∞—.
''QÆǨÏ#O =# ^Œ∞óYÜ≥∂ó—— (ÃÇ·Ï=∞ó) QÆǨÏ#=∞#QÍ ^Œ∞óY=Ú. ^Œ∞óY=Ú
QÆÅ"åñ_»∞ (^Œ∞óv) 'WÅ∞—ñ_»QÆ∞#∞. ^Œ∞óY=Ú ÖËx"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'JxÅ∞—ñ_»QÆ∞#∞.
=K«. J=ºHõÎ x~°∞æ} Ѩ~°„|ǨχO|∞ #O^Œ∞ `«#‰õΩ qѨ~°ºÜ«∞O|∞QÍ [##O|~Ú#
*Ï˝#Oɡ q+¨μ‚=∂Ü«∞ Ü«∞#O|_»∞. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞O _»\ ˜ì=∂Ü«∞KÕ`« [QÆO|∞ xi‡Oz
xtÛO`«∞_≥· Ü«ÚO_»∞. (ÉèÏQÆ.11㨯O.52)
813. J=∞$`åâ◊ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨fi~°∂áê=∞$`«=∞âßflfu J=∞$`åâ◊ó I
2. =∞kä`«=∞=∞$`«O ã¨∞~å<£ áêÜ«∞~Ú`åfi ã¨fiÜ«∞O Kåâßflfu "å -
J=∞$`åâ◊ó I
3. J=∞$`å Jq#â◊fi~°Ñ¶¨Å`åfi^•âß - "å&ÍÛ J¿ãºu "å I
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 723
1. Ѩ~=° ∂`«‡ `«# J=∞$`« ã¨fi~°∂Ѩ"∞Õ Ü«∞~Ú# Ü«∂#O^Œ=Ú#∞ Éè∞í lOK«∞#∞
QÍ# 'J=∞$`åâ◊ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
„ѨàÜ
◊ ∞« ã¨=∞Ü«∞=Ú# =@Ѩ„`«âß~ÚÜ≥∞ÿ HÍe ÉÁ@#„"Õex <À\˜Ö’ #∞OK«∞H˘x
Ü«∞O^Œe J=∞$`«=Ú#∞ <å™êfikOK«∞#∞.
Hõ. 'bÅ <åf‡Ü«∞ áê^•OQÆ∞m qx~°æ`å=∞$`«=Ú „QÀe#\˜ì =∞Ǩ`«‡!— ...
(ÉèÏQÆ.3-1031)
2. H©~Δ ™° êQÆ~=° Ú#∞ =∞kèOz#ѨÙ_∞» ^Œƒqù Oz# Ü«∞=∞$`«=Ú#∞ ^Õ=`«ÅKÕ Éè∞í lOѨñ
*Ëã≤ ^•fi^Œâßk`åºO`«~`æ° ∞« ñ_≥· `å#∞#∞ Éè∞í lOK≥#∞. QÍ# 'J=∞$`åâ◊ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
3. ÉèQí "Æ å#∞x #∞O_ç Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ (J=∞$`«) âßâ◊fi`«=∞QÆ∞ ѶŨ =Ú#∞ ("≥∂Hõ=Δ Ú#∞)
"åOzèOK«∞^Œ∞~°∞. QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'J=∞$`åâ◊ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
L. Dq^èŒ =∂`«‡ÅO ^≥eã≤ Ü≥∞ѨC_»∞ ã¨[˚#ã¨OѶ¨∞=ÚÖò [QÆ
`åÊ=#"≥∞ÿ# h QÆ∞}Hõ^ä•=∞$`« =∂`«‡Åñ „QÀe ã¨~°fi f
~å÷=o „QÆ∞OH˜#\˜ì Ѷ¨Å =∞O^Œ∞^Œ∞ ~°OK«∞ ã¨=∞ã¨Î "Õ^Œ=ÚÖò
"åqiñ |Å∞¯ñ QÍ=Ù##∞ "å~°Å∞ ^èŒ#∞ºÅ∞ =∂#∞º Å∞`«Î=ÚÖò.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.1038)
814. J=∞$`«=ѨÙó
â◊O.ÉèÏ. =∞$`«O - =∞~°}O, `«„^ŒÇ≤Ï`«O =ѨÙ~°¿ãºu-J=∞$`«=ѨÙó I
=∞$`«=∞#QÍ =∞~°}=Ú ÖËHõ q<åâ◊=Ú. Jk ÖËx z`«ûfi~°∂ѨÙ_»∞ QÆ#∞Hõ
'J=∞$`«=ѨÙó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=. ~å=∞K«O„^Œ∞O_»∞ „|ǨχK«~º° O|∞ ^èiŒ ~ÚOz, Ѩ^=Œ ¸_»∞"ÕÅ ÜÕ∞O_≥_¡ » `≥Q‰Æ Ωõ O_»
#yflǨϟ„`«O|∞Å∞ Ããe¡Oz, `åhâ◊fi~°∞O_»∞ QÍ=Ù#, `«# "≥Ú^Œe <≥Å=Ù#‰õΩO
[xÜ≥∞. (ÉèÏQÆ.9㨯O.358)
N~å=Ú_»∞ =∂#=Ù_»∞QÍ J=`«iOz# Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ QÆ#∞Hõ [~å=∞~°}=Ú
Å∞O_»=Ù. z`«ûfi~°∂ѨÙ_»∞. Hõ#∞Hõ `«# "≥Ú^Œe <≥Å=Ù#‰õΩ K«<≥#∞.
=. ... hÖÏO|~°∞O _˘Hõ¯„`À=O É’~Ú Ü≥∂QÆ=∂~°Oæ |∞# ##O`«∞xO QÆÅÃã....
(ÉèÏQÆ.11㨯O.118)
 724 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
|Å~å=Ú_»∞ `å#∞ Pkâı+μ¨ x JOâ◊`À [x‡OK≥#∞ QÍ# "åxÖ’ SHõº=∞Ü≥∞º#∞.
(=∞~°}˜OK«ÖË^Œ∞)
=. ....JѨÊ~°"∞Õ â◊fi~°∞O_»∞#∞ (NHõ$+¨μ_‚ ∞» ) â◊`H« À\˜ ã¨∂~°º k=º`Õ*’ qÉèÏã≤`∞« O_≥·
"≥_e» , <å~°^•k =ÚxQÆ}O|∞Å∞#∞, „|Ǩχ~°∞„^•k ^Õ=`«Å∞#∞, [Ü«∞ [Ü«∞
â◊|ÌO|∞Å `À_»OQÆ^Œe ~å x[Ѩ^ŒO|∞# HõiÔQ.
(ÉèÏQÆ.11㨯O.122)
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞#‰õΩ =∞~°}=ÚO_»^Œ∞ Hõ#∞Hõ 'J=∞$`«=ѨÙó— JQÆ∞#∞.
815. ã¨~°fi[˝ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiO *Ï<åfu - ã¨~°fi[˝ó I ''Ü«∞ó ã¨~°fi[˝ó ã¨~°fiq`ü—— (=Ú}¤. 1-9) Wu
„â◊√`Õó I
ã¨~fi° =Ú #QÆ∞ P`«‡`«`Ϋ fi=Ú `å<Õ Ü«∞~Ú ã¨fiã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ <≥éñ˜ y Ü«ÚO_»∞"åñ
_»∞. qâ◊fi=∞O^Œe „Ѩu Ü«∞Oâ◊=Ú#∞ <≥é˜y# "åñ_»QÆ∞@KÕ 'ã¨~°fi[˝ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
`Õ. qâ◊fiã¨O"Õ^Œº ! =∞Ç≤Ï`« ! ~¸ qâ◊fi=∞O^Œ∞
„|Hõ@=ÚQÆ h "≥é∞OQÆx ^˘Hõ\ ˜ QÆÅ^≥!... (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.460)
Hõ. h=∞kñ ^ÀñѨx Ü«∞~°÷O I c "Õ∞kx Ü«∞O^Œ∞ñ QÆÅ^≥ ~¸â◊fi~°!——
(ÉèÏQÆ.10L.650)
K«. ............... F
Ѩ~°=∞Ѩ^Õâ◊! Ü≥∂y[#ÉèÏ=#! ~¸ xdÖ’ifiÜ«∞O^Œ∞ h
Ü«∞~°Ü«∞x Ü«∞\˜ì Ü«∞~°÷ "≥ÚHõ_≥·##∞ QÆÅ∞æ<≥!... (ÉèÏQÆ.2㨯O.247)
Hõ. `ÀÜ«∞[#Ü«∞#Å∞ Ü«∞=Ú<å
`ÀÜ«∞=ÚÅO ^Œ∞O_»∞ >ˇé˜y ^Œ∂~°QÆ∞ñ _»Ü«ÚºO
^ÀÜ«∞[#Ü«∞#∞ñ_»∞ ǨÏi `«#
`ÀÜ«∞=Ú QÀѨ‰õΩÅ∞ ^•#∞ñ ^À`≥OK≥ #$áê ! (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.815)
â’¡. Ü≥∂ =∂"Õ∞= =∞ã¨=¸‡_èÀ *Ï<åu ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞"£∞
㨠ã¨~°fiq^Œƒù[u =∂O ã¨~°fiÉèÏ"Õ# ÉèÏ~°`«! (w`«.15-19)
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨~°fiA˝_»∞. Ѩ~°=∂`«‡ <≥é˜Oy# "å_»∞#∞ ã¨~°fiA˝_»∞ JQÆ∞#∞.
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 725
816. ã¨~°fi`À=ÚYó
â◊O.ÉèÏ. ''ã¨~°fi`ÀH˜Δt~À=ÚY"£∞—— (Éèí.w.13-14) Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
Jxfl "≥·Ñ¨ÙʼnõΩ =ÚY=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# 'ã¨~°fi`À=ÚY∞—ñ_»QÆ∞#∞.
(q~å@∞Ê~°∞+¨μñ_»∞) 'ã¨~fi° `À— Ü«∞#∞ w`å =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú. (WK«@ 226,227
<å=∞=∞Å∞‰õΩ L^ŒÇ¨ÏiOz# Ѩ^Œº=ÚÅ#∞ J#∞ã¨O^è•#=Ú KÕã¨∞H˘#^ŒQÆ∞#∞).
ã‘. K«~°}À~°∞ Éèí∞[ =ÚY „â◊=}ÏH˜Δ <å™ê t
~°=ÚÅ∞ <å<å ã¨Ç¨Ï„ã¨=ÚÅ∞ ZÅ∞ñQÆ (ÉèÏQÆ.1㨯O.62)
817. ã¨∞ÅÉèíó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ„`«Ñ¨Ù+¨ÊѶ¨ÖÏkaèó ÉèíH˜Î=∂„`« ã¨=∞iÊ`≥·ó ã¨∞MË# ÅÉèíº`« Wu - ã¨∞ÅÉèíóI
'Ѩ„`Õ+¨μ Ѩٿ+Ê+¨μ Ѷ¨ÖË+¨μ `ÀÜÕ∞+¨fi„H©`«ÅÉè˺+¨μ ã¨^≥·= ã¨`«∞û I
ÉèíÔHÂκHõÅÉè˺ ѨÙ~°∞¿+ ѨÙ~å}À =ÚÔHÂκ Hõ^äŒO # „H˜Ü«∞`Õ „Ѩܫ∞`«fló——II
Wu =∞ǨÉèÏ~°`Õ I
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ ÉèHí Θ QÆÅ"åiH˜ ã¨∞ÅÉè=í ÚQÍ ÅaèOK«∞#∞. „^Œ=º=Ú#∞ "≥zÛOK«HÜ õ ∞Õ
ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ ÅaèOK«∞ Ѩ„`«Ñ¨ÙëêÊ^Œ∞Å#∞ ÉèíH˜Î`À ã¨=∞iÊOz# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ÅÉèí∞ºñ
_»QÆ∞#∞ J#∞@‰õΩ 'Ѩ„`Õ+¨μ— J#∞ ÉèÏ~°`«â’¡Hõ=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
''J~°¯ „^À} „ѨÉèí$u ‰õΩã¨∞"≥∞ÿ ~°~°Û#O `Õ q^èÕÜ«∞O I
„áêѨºO `Õ# 㨇~°Ç¨Ï~° ! Ѷ¨ÅO "≥∂HõΔ™ê„=∂[ºÅH©;ó ——
Z\˜ì „Ѩܫ∂ã¨=Ú ÖËHõ ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ #xfl „Ѩ^Õâ◊=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ÅaèOK«∞
lÖË_¡ ∞» , `«∞q∞‡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ѨÙ+ʨ =ÚÅ`À ѨÓlOz# "≥∂Hõ=Δ Ú ÅaèOK«∞#x Pkâ◊OHõ~∞° Å∞
`≥eÑ≤i.
=K«. 'h Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ q∞H˜¯e ÉèHí OΘ *Ëã≤ ã¨Oã¨∞uÎ OK«∞ QÆ^^æŒ •Hõ~Δ O° |∞Å#∞, ã¨eÅ â◊√^ŒÑú Ũ =¡
`«∞Åã‘^Œà◊ ^Œ∂~åfiO‰õΩ~°O|∞Å#∞ ã¨OáêkOz# ѨÓ[KÕ ã¨O`«ã≤Öˇ¡_ç h‰õΩ
|Ǩ ï q^è Œ „^Œ = ºã¨ O áê^Œ # O|∞ QÆ e y qÉè í = Ü« Ú Hõ Î O |∞Å~Ú#
Ü«∞â◊fi"Õ∞^è•^Œ∞Å∞#∞ ^Œ$Ñ≤ÎHõ~°O|∞Å∞ QÍ <Õ~°=Ù— (ÉèÏQÆ.5-1 P. 47)
 726 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. q*Ï˝#q^èŒ=Ú Öˇé∞ñQÆHõ I `«^£A˝Å∞ h "å~°Îñ *ˇÑ¨Êñ ^Œ#∞ "åV‡#=ÚÖò
Ü«∞*Ë˝â◊ ! h‰õΩ xzÛ# I Ü«∞A˝Å∞ x#∞ñ |\˜ì ÔQÅ∞`«∞ ~°l`«∞ñ_» "≥·#<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.550)
P. Ü«∂^Œ=ÙʼnõΩ g∞‰õΩ #`«ºO`« ‰õΩÅQÆ∞~°∞ I "≥·# Hõ$+¨μ‚ñ _≥K«@ <≥·# QÆÅñ_»∞†
H˘Å∞K«∞"åi ÔHÅ¡ ã¨∞ÅÉèí∞ñ_≥· "≥∂HõΔO|∞ I xK«∞Ûñ lO`«¿ãÜ«∞ <ÕÅ h‰õΩ?
(ÉèÏQÆ.5㨯,1P. 90)
ã‘. ã¨^ŒƒùH˜ÎÜ«Ú`« ÉèíHõÎ[# ã¨∞ÅÉèí∞O_»=Ù I ^Œ∞ëêì`«∞‡Å‰õΩñ QÆ_»∞ ^Œ∞~°¡Éèí∞O_» (=Ù)
(ÉèÏQÆ. 4-712)
818. ã¨∞„=`«ó
â◊O.ÉèÏ. â’Éèí#O „=`«Ü«∞u - Éèí∞Vıί Éè’[<åxfl=~°Î`« Wu "å ã¨∞„=`«ó I
'„=`«— Ü«∞#QÍ Éè∞í lOK«∞@, Éè∞í lOѨHõ Ü«ÚѨ=ã≤OK«∞@ Ü«∞#∞ ~Ô O_»~=÷° ÚÅ∞
QÆÅ=Ù.
=∞. .... ... .... .... QÀ
ѨHõ ^Œ`åÎ#Î=Ú ÖÏÇ≤ÏiOK≥ qÉèí∞ñ_® „Ѩ`«ºHõΔ â‹·ÖÏHõ$u<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.891)
ã¨∞^•=ÚxKÕ #iÊOѨ|_ç# Ü«∞@∞‰õΩÅ#∞ Éèí∞lOK≥#∞.
#~° <å~åÜ«∞} ~°∂Ѩ=Ú# (Éè∞í lOѨH)õ `«Ñ=¨ ∂K«iOK≥#∞. QÍ# 'ã¨∞„=`«∞ñ_»∞—.
819. ã≤^Œúó
â◊O.ÉèÏ. J#<åºnè# ã≤kú`åfi`ü - ã≤^Œúó I
J}˜=∂k ~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ ã≤^Œ∞úÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞. D ã≤^Œ∞úÅ∞ ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ
Ü≥∂QÍ^Œ∞ÅKÕ ÅaèOz#q HÍ=Ù. ã¨fi`«ã≤û^Œú=ÚÅ∞. ã≤kú Ü«∞#QÍ "≥∂HõΔ=Ú ÖËHõ
*Ï˝#=Ú. D Ô~O_»∞#∞ PÜ«∞#‰õΩ ã¨fi`«ã≤û^Œú=ÚÅ∞ QÍ# 'ã≤^Œúó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. ... *Ï˝#O|∞ <≥é˜ñyOK«∞ [`«∞~° ã≤^•úHõ$u.... (ÉèÏQÆ.8㨯O.435)
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 727
820. â◊„`«∞l`ü
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞~°â◊„`«= U"å㨺 â◊„`«=ó, `å<£ [Ü«∞fu - â◊„`«∞l`ü I
ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ â◊„`«∞=ÙÅ∞O_»~°∞. =∞Oz"å~°ÅQÆ∞ ^Õ=`«Å‰õΩ â◊„`«∞=ÙÅ∞ QÍ#
~åHõΔã¨∞Å∞ DÜ«∞#‰õΩ â◊„`«∞=ÙÅ∞. "åix [~ÚOK«∞#∞ QÍ# 'â◊„`«∞l`ü— Ü«∞QÆ∞#∞.
K«. |Å=^Œ~åu =∞~°Ì#∞Å .... ~å=∞Hõ$+¨μ‚Å<£. (ÉèÏQÆ.10L.1115)
L. ~å=Úñ_»∞ ^•#∞QÆ∂_ç =∞^èŒ∞~å=ÙiH˜O [x Ü«∞O^Œ∞ "≥·Éèí"À
^•Ì=∞#$áêã¨#O|∞# =Ú^ŒO|∞# #∞#fl ^Œ∞~å`«∞‡ñ QÆOã¨∞ ^Œ∞ëêì
=∞~° â◊„`«∞ñ „^Œ∞Oz =Ú^Œ=∂~°ñQÆñ ^Œe¡xñ ^ŒO„_ç #Oz`«
N=∞Ç≤Ï`å`«∞‡Öˇ· `«#~°ñ*ËÃã ã¨~À~°∞ǨÏ<åÉèí∞ñ _»∞#flu<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.120)
K«. ..........ã¨∞~°ÉÏ^艌 Ωõ _≥#· `«=∞ã≤fihK«~∞° <£
ã¨=∞~°=Ú#<£ =kèOzuq.......... (7 㨯O.308)
821. â◊„`«∞`åѨ#ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞~°â◊„`«∂}ÏO `åѨ<å`ü - â◊„`«∞`åѨ#ó
^Õ=`«Å â◊„`«∞=ÙÅQÆ∞ ~åHõΔã¨∞ÖË `«#‰õΩ â◊„`«∞=ÙÅ∞. "åix `«Ñ≤OѨ *ËÜ«Ú#∞
QÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'â◊„`«∞`åѨ#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
áÈ`«#QÍ~°∞ `«=∞ "≥Ú^Œ\ ˜ „áê~°÷<å Ѩ^Œº=ÚÖ’ '^•#"À„^ÕHõ ã¨ÎOÉèí‰õΩ—ñ_»x
ÉèíQÆ"å#∞x #∞uOzi. ~åHõΔã¨∞Å |Å=ÚÅ#∞ x~ÀkèOz "åix [~ÚOK«∞@KÕ
Ѩ~°=∂`«‡ '^•#"À„^ÕHõ ã¨ÎOÉèí‰õΩ—ñ_»Ü≥∞º#∞.
Hõ. ™ê~°=∞uñ „|}∞u KÕÜ«ÚK«∞ I <å~°Ü«∞ #∞^Œú=Ùñ_»∞ QÍOK≥ #Ѷ¨∞ã¨OǨi<£
Ǩi<£ =∞^äŒ∞~å#QÆ~° q I Ǩi<£ iѨÙ[# =∞^•Ñ¨Ç¨i<£ â∫i<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1484)
Hõ. PѨ^ŒÅg∞ñ^Œ <åѨ^Œ I b áêѨxñ *ˇOk `˘ÅñÔQ, h Ü«∞~°ƒù‰õΩ ÃÑ·
"Õ Ñ¨_ç# YÅ∞Å∞ ^ŒÇ¨Ï#∞x I "≥·Ñ¨Ù# â◊ÅÉèí=ÚŠѨykñ |_çi ^èŒi„u<£.
(ÉèÏQÆ.10-ã¨∂.452)
 728 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. ǨÏi uQƇQÀâ◊`«O|∞Å I ǨÏi^ŒO`«~° "≥∞Å¡ñ QÆѨC <åHõ$uñ QÆ_çq∞<£
ǨÏi uQƇQÀâ◊`«O|∞Å I ǨÏi^ŒO`«~° "≥∞Å¡ñ QÆÃÑÊ #u cèHõ~°"≥∞ÿ.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1567)
ã¨∂~°∞ºñ_»∞ =O^ŒÅH˘Åk "å_ç H˜~}° =ÚÅ`À kQÆO`«=ÚÅ#∞ QÆÑÊ≤ "ÕÜÚ« #@∞¡,
Ѩ~å„Hõ=∞âßeÜ≥ÿ∞# NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ ÉèíÜ«∞OHõ~°∞_≥· =O^ŒÅH˘Åk "å_ç J=Ú‡Å`À
kQÆO`«=ÚÅ`À QÆÑ≤Ê"ÕÃã#∞.
ã‘. Ѩ^Œ∞QÆ∞ ˆ~QÆ∞~°∞ n~°…ÉÏ}=ÚÖò QÍ_ç# QÆ∞^Œ∞Å∞ „QÆ∞zÛ#ÉèíOyñ QÆ∂Å∞"å~°∞
^ŒÅÅ∞ „^≥qfi# =Ú#∞fl ^•~°∞ gH˜ΔOz# "å~°Å <˘Ñ≤ÊOz „"åÅ∞"å~°∞
Ѩ^Œ=ÚÅ∞ ^≥yѨ_»¤ ÉÏǨïÅñ É’i x~°∂‡e`« ÉÏǨïÖˇ· „"≥ÚQÆ∞æ"å~°∞
HõΔ`«=ÚÅ ~°∞kè~°O|∞ [e¡OѨ x~ü~°≠~°Ü«Ú`« â‹·Å=ÚÅ ÉèíOy #∞O_»∞"å~°∞
P. „ÉèÏ`«$ Ѩل`« q∞„`« |O^èŒ∞=ÙÖò gñy# I #_»¤ =∞~°∞QÆ∞^≥Oz Ü«∞}ñQÆ∞"å~°∞
"åǨÏ#=ÚÅ∞ ^≥y#=_ç ##º"åǨÏ<å I k+¨μª ÅQÆ∞K«∞ <≥ki „`≥à◊√§"å~°∞.
(1568)
W@∞Å NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ â◊„`«∞=ÙÅ#∞ #<ÕHõ q^èŒ=ÚÅ∞QÍ `«Ñ≤OѨ*ËÃã#∞ QÍ#
'â◊„`«∞`åѨ#∞—ñ_»Ü∞≥ º#∞.
=∂ex. J=∞~°QÆ}q~Àkè "åºÑ¨^•áêk HÀáê!
^Õ=`«Å â◊„`«∞=ÙÅQÆ∞ ~åHõΔã¨∞ʼnõΩ PѨ^ŒÅ#∞ QÆeyOK«∞ HÀѨ=Ú HõÅ"åñ_®!
Jx uHõ¯#QÍ~°∞ =∞øã¨ÅѨ~åfiâßfi™êO`« Ѩ^Œº=ÚÖ’ NǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x ã¨∞ÎuOzi.
822. #º„QÀ^èŒó
â◊O.ÉèÏ. 1. #ºH± - J~åfiH± - ~ÀǨÏu 㨈~fiëê=ÚѨi =~°Î`« Wu - #º„QÀ^èŒó I
2. ã¨~åfi}˜ Éèí∂`åx #ºHõ¯ $`«º x[=∂Ü«∂O =$}Àu - x~°∞}núu "å I
1. kQÆ∞=Ù# ѨÙ\˜ì ã¨~fi° =Ú#‰õΩ ÃÑQ· Í #∞O_»∞"åñ_»∞ QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ '#º„QÀ^è∞Œ —ñ
_»Q∞Æ #∞.
Hõ. JÉèí=Ùñ_» =Ü«Úº#∞ [QÆuO,
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 729
„|ÉèíqOK«∞@ bÅ QÍHõ Éèí="≥ÚO^Œ∞@ÜÕ∞
„ѨÉèí∞=ÙʼnõΩO „|Éèí∞ñ_»=Ù =∞=Ú,
#ÉèíÜ«∂`«∞‡Å #~°ã≤ HÍ=ñ [#∞ <åiÎǨÏ~å! (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.652)
2. „|Ǩ‡^Œ∞ ÅO^Œé˜ HõO>ˇ#∞ ÃÑ·QÍ #∞#fl"å_≥· `«#=∂Ü«∞KÕ`« "åix
HõÑ≤Ê"ÕÜ«Ú#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '#º„QÀ^èŒ∞—ñ_»#ñ|_»∞#∞.
L. =∂Ü«∞Å∞ QÆÅ∞æ"å~°Å#∞ =∂Ü«∞Åñ ɡ>ˇì_ç „áÈ_»! x#∞fl <å
=∂Ü«∞ñ QÆÅOz h =∞Ç≤Ï=∞=∂#=Úñ EK≥^Œ #OK«∞ <Õ~°q∞<£
*ËÜ«∞ñQÆ |∂xu<£ QÆ~°∞} ¿ãÜ«Ú=Ú HÍ=Ù=Ú Ü≥∂y~å[ "å
ˆQæÜ«∞! ^Œ"åyflñ ^Œ[˚x`«H©Å=Ú ÔQeÛ "≥Å∞OQÆ <Õ~°∞Û<Õ.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.556)
823. L^Œ∞=∞ƒ~°ó
â◊O.ÉèÏ. 1. J=∞ƒ~å^Œ∞^Œæ`«ó HÍ~°}`Õfi<Õu - L^Œ∞=∞ƒ~°ó I
2. T~ü¯ - J#fl"£∞, `Õ# `«^•`«‡<å qâ◊fiO áÈ+¨Ü«∞<£ - L^Œ∞=∞ƒ~°ó I
''T~åæfi J#fl=Ú^Œ∞=∞ƒ~°ó—— (`≥·.„ÉÏ.2-1-7, 1-3-8) Wu „â◊√`ÕóI
1. Ѩ~°=∂`«‡ `«##∞O_ç Ü«Ú^ŒƒùqOz# ѨOK«Éèí∂`«=ÚÅÖ’ "≥Ú^Œ\˜^ŒQÆ∞
JO|~°=Ú (PHÍâ◊=Ú) HõO>ˇ#∞ ÃÑ· ã≤÷ux á⁄Ok Ü«Ú<åfl_»∞ QÍ# 'L^Œ∞O|~°ó—
Ü«∞QÆ∞#∞.
P`«‡# PHÍâß ã¨ûOÉèí=u...
2. ''T~åæfi J#fl=Ú^Œ∞O|~°ó—— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHͺ#∞™ê~°=Ú 'T~°æfi— =∞#QÍ
Ü«∞#fl=Ú. Ѩ~°=∂`«‡ J#fl=ÚKÕ, J#fl~°∂ѨÙñ_≥· qâ◊fi=Ú#∞ áÈ+≤OK«∞#∞ QÍ#
'L^Œ∞O|~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. PkHÍÅO|∞# <å „Ñ¨*ÏѨu Ѩu Ü«∞~Ú# Ö’ˆHâ◊fi~°∞O _»K«∞º`«∞O_»∞
Ѩ^Œ‡<Õ„`«∞ñ_»∞ =#ã¨Ê`«∞Å <À+¨kè=ÚYº*Ï`«O|∞ x+¨=Ú #∂~°˚O|∞ñ QÀi
HõeÊOK≥ #O^Œ∞ =ÚYºOɡ·# Ü«∞#flO|∞ #K«~°O|∞ Öˇ·#\˜ì Ü«∞Ѩ^Œ "≥∞Å¡ñ
ÉÏ^ŒKå~°∞ʼnõΩ#∞ ÉÏÖˇfi\˜ì ~Ú~°∞QÍà◊√¡ KÕ`«∞Å∞ QÆey# r=`«uH˜
`Õ. ǨÏã¨Î=ÚÅ∞ ÖËx Ü«∂ K«`«∞ëêÊ^Œ∞ ÖˇÅ¡
##fl=ÚQÆñ |∂x HÍqOK≥.... (ÉèÏQÆ.6㨯O.197)
 730 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
824. Jâ◊fi`«÷ó
â◊O.ÉèÏ. 1. âıfi # ™ê÷㨺fu - Jâ◊fi`«÷ó I
2. Jâ◊fi`«÷ W= u+¨ªfu "å - Jâ◊fi`«÷ó I
''T~°úfi=¸Ö’-"åHÍ≈Y UëÈ-â◊fi`«÷ó ã¨<å`«#ó I
''`«^Õ= â◊√„HõO `«„^ŒƒÇ¨Ï‡—— (Hõ~î°.L.6-2)
''T~°úfi=¸Å=∞^èŒâß≈Y=∞â◊fi`«÷O „áêǨï~°=ºÜ«∞"£∞ I—— (Éèí.w.15-1)
1. ã¨O™ê~°=$HõΔ=Ú Jã≤÷~°"≥∞ÿ#k. ˆ~Ѩ\ ˜ =~°‰õΩ#∞ xÅ∞K«∞##∞ #=∞‡Hõ=Ú
ÖËxk QÆ#∞Hõ 'Jâ◊fi`«÷ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. Ѩ~°=∂`«‡ Jâ◊fi`«÷=Ú=Öˇ J=ºÜ«Úñ_»QÆ∞@KÕ ã≤÷~°=ÚQÍ #∞O_»∞#∞ QÍ#
'Jâ◊fi`«ó÷ — Ü«∞#ñ|_»∞#∞. ÃÑ· 'T~°fiú =¸Å"£∞— Ü«∞#∞ „â◊√u"åHͺ#∞™ê~°=Ú â◊√„Hõ=Ú,
(â◊√^Œ=ú Ú) ã¨O™ê~° ^À+¨=ÚÅ∞ Ѩ~=° ∂`«‡#∞ JO@=Ù. PÜ«∞# â◊√^Œ∞ñú _»∞, J=∞$`«∞ñ
_»∞ QÍ# ã≤÷~°=ÚQÍ #∞O_»∞#∞.
'P`«‡#ó J=ºHõÎó— J#QÍ Ñ¨~°=∂`«‡ #∞O_ç J=ºHõÎ=Ú ÖËHõ „Ѩ^è•#=Ú ÖËHõ
„ѨHõ$u Ü«∞#∞ =¸Å`«`«Î fi=Ú, ^•x#∞O_ç Ü«∂HÍâ◊=Ú, ^•x #∞O_ç "åÜ«Ú=Ù,
"åÜ«Ú=Ù #∞O_ç Ü«∞yfl, Jyfl #∞O_ç [Å=Ú, [Å=Ú #∞O_ç Ѩ$käq, Ѩ$käq #∞O_ç
F+¨^èŒ∞Å∞, F+¨^èŒ∞Å #∞O_ç J#fl=Ú, J#fl=Ú #∞O_ç â◊√Hõ¡â’}˜`«=ÚÅ∞, "åx=Å#
r=ÙÅ â◊s~°=Ú ÖË~°Ê_ç#@∞¡ ™êOYºâßG=Ú `≥Å∞ѨÙK«∞#flk. HÍ=Ù# D =∂Ü«∂
„ѨѨOK«=Ú#‰õΩ =¸Å=Ú T~°úfiÉèÏQÆ=Ú#<Õ LO_»∞K«∞#flk.
J^äÀÖ’Hõ=Ú ÖË_çO\˜H˜, T~°úfiÖ’Hõ=Ú ÖË_çO\˜H˜ #O`«=Ú# #∞O_»∞
ã¨`º« Ö’Hõ=Ú# K«`∞« ~°∞‡Y „|Ǩχ Ü«ÚO_ç K«`∞« ~°âÌ ◊ Éè∞í =#=ÚÅ#∞ ã¨$+≤Oì z#@∞¡ K≥Ñʨ ñ
|_»∞@KÕ 'T~°úfi=¸Å=∞^èŒâß≈YO— Jx K≥Ñ≤Ê#k ã¨iQÍ #∞O@∞#flk.
U_»∞ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ Jf`«=∞QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ D ã¨$+≤ìH˜ HÍ~°}Éèí∂`«=∞xÜ«Ú
„QÆÇÏ≤ OK«∞H˘#=K«∞Û#∞.
ÃÑ· w`å â’¡Hõ=ÚÖ’ D ã¨O™ê~°=Ú 'J=ºÜ«∞"£∞— (<åâ◊~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ#k) Ü«∞x
K≥Ñ≤Ê|_ç#k. ã¨O™ê~°=Ú „Ѩ"åǨÏ~°∂Ѩ"≥∞ÿ#^≥· x`«º"≥∞ÿ#kQÍ `ÀK«∞#kÜÕ∞ QÍx,
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 731
âßâ◊fi`«=∞x QÍ^Œ∞. =∞é˜ÜÚ« P`«‡*Ï˝#=Ú HõÅ∞QÆ#O`«=~°‰Ωõ #∞ D [## =∞~°}=ÚÅ∞
r=Ùx #O\˜ÃÑ@∞ìH˘xÜÕ∞ Ü«ÚO_»∞@ =Å##∞, *Ï˝#„áêÑ≤ΠѨ~°ºO`«=Ú xÅ∞Hõ_»
QÆey Ü«ÚO_»∞@ =Å##∞, J*Ï˝#∞ʼnõΩ z~°HÍÅ=Ú [#‡ [~åk ^Œ∞óY=ÚÅ∞
HõÅ∞QÆñ*ËÜ«ÚK«∞O_»∞@ =Å##∞ D ã¨O™ê~° =$HõΔ=Ú 'J=ºÜ«∞—=∞x K≥ѨÊñ|_ç#^Õ
QÍx P`«ºOuHõ x`«º`«fi=Ú ^•xH˜ ÖË^Œ∞.
'Jâ◊fi`«÷ó ã¨~°fi=$HΔÍ}ÏO— (Éèí.w.10-26)
=$HõΔ=ÚÅ Ü«∞O ^Œâ◊fi`«÷O|∞#∞...=∞kfiÉèí∂`«∞Å∞. (ÉèÏQÆ. 11㨯O.105)
Jx K≥ѨÊñ|_ç#k.
Jâ◊fi`«÷=$HõΔ=Ú Ü≥ÚHõ¯ =¸Å=∞O^Œ∞ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù, HÍO_»=Ú #O^Œ∞
ˆHâ◊=Ùñ_»∞, âßYÅÜ«∞O^Œ N=∞<åfl~åÜ«∞}∞ñ_»∞, Ѩ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ NǨÏiÜ«Ú,
ѶŨ =ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ã¨~fi° ^Õ=`å ã¨=∞xfi`«∞ñ_≥#· JK«∞º`«∞ñ_»∞ =ã≤OK«∞K«∞O^Œ∞~°∞. Hõ#∞Hõ
Jâ◊fi`«÷=Ú q+¨μ‚ã¨fi~°∂Ѩ=Ú.
825. Kå}∂~å¢#úx+¨Ø^Œ#ó
â◊O.ÉèÏ. Kå}∂~°<å=∂#=∞ã¨∞~°O x+¨Øk`«"åxu - Kå}∂~å¢#úx+¨Ø^Œ#ó I
HõOã¨∞ñ_»∞ ^è#Œ ∞~åºQÆ <≥Ñ=¨ Ú`À NHõ$+¨‚ |Å~å=ÚÅ#∞, =∞^è∞Œ ~å #QÆ~=° Ú#‰õΩ
Ñ≤eÑ≤Oz, Kå}∂~° =Ú+≤ì‰õΩÅ#∞ Ü≥∂^èŒ∞Å`À =∞Å¡Ü«Ú^Œú=Ú#‰õΩ Ñ¨ÙiH˘ÖˇÊ#∞.
P =∞Å¡Ü«Ú^Œú=ÚÖ’ Hõ$+¨μ‚_»∞Kå}∂~°∞x, |Å~å=Úñ_»∞ =Ú+≤ì‰õΩx K«OÑ≤i.
(PO„^èŒ∞ñ_»#QÍ ~åHõΔã¨∞ÅÖ’ <˘Hõ`≥QÆ) Kå}∂~°∞ñ_»#∞ =∞Å¡Ü≥∂^èŒ∞x K«OѨÙ@KÕ
NHõ$+¨μñ‚ _»∞ 'Kå}∂~åO„^èxŒ +¨Ø^Œ#∞—ñ_»Ü∞≥ º#∞.
Hõ. â∫i <≥é˜ñ*ÁzÛHõ~°=ÚÅ∞ I „‰õÄ~°QÆu<£ |\˜ì „uÑ≤Ê ‰õΩOaèx "≥·K≥<£
â◊¥~°∞O QÆÅÇ¨Ï QÆcè~°∞<£ I g~°∞O *Ï}∂~°∞ Ѷ¨∞’~°∞ q`«`åHÍ~°∞<£.
(10ѨÓ.1361)
Hõ. â’}˜`«=Ú <À~° <˘Å∞HõñQÆ I *Ï}∂~°∞O _»@∞¡ Hõ$+¨‚ã¨O„ÉèÏ=∞} ã¨O
H©Δ}∞O_≥· HΔÀ}˜O|_ç I „áê}O|∞Å∞ q_çK≥ñ QÆOã¨∞ „áê}=Ú QÆÅñQÆ<£.
(1362)
 732 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
826. ã¨Ç¨Ï„™êiÛó
â◊O.ÉèÏ. ã¨Ç¨Ï„™ê}˜ - J#<åÎx JsÛO+≤ Ü«∞㨺 ã¨ó ã¨Ç¨Ï„™êiÛó
''kq ã¨∂~°º ã¨Ç¨Ï„ã¨ã¨º—— (Éèí.w.11-12) W`åºk ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
'qâ◊fiO â◊`«O ã¨Ç¨Ï„ã¨O K« ã¨~°fi=∞HõΔÜ«∞ "åK«Hõ"£∞— (xѶ¨∞O@∞=Ù)
ã¨Ç¨Ï„ã¨=∞#QÍ J#O`«=Ú Jx J~°÷=Ú. qâ◊fi~°∂ѨÙñ_»QÆ∞ q+¨μ‚=Ù "ÕÅH˘Åk
ã¨∂~°∞ºÅ HÍOu`À ã¨=∂#=∞QÆ∞ HÍOu QÆÅ"åñ_»Q∞Æ @KÕ 'ã¨ÇϨ „™êiÛó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'kq ã¨∂~°º ã¨Ç¨Ï„ã¨ã¨º— Ü«∞#∞ w`å =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
=∞. XHõ "ÕÜ«∞~°∞¯Å∞ QÆ∂_»∞QÆ\ ˜ì Hõ~°∞"≥· Ü«Ú^Œº„`«ÊÉèÏÉèí∂u`À
<˘Hõ~°∂ÃÑ· K«#∞^≥OK«∞ =∂_ç¯ Ç¨Ïi ^• <˘áêÊÔ~† <å "ÕÅ∞ѨÙÖò
qHõÖÏÖ’Hõ#∞Öˇ· q+¨}‚=∞`«∞Öˇ· q„ÉèÏO`«∞Öˇ· „"≥∂ÅñQÍ
#Hõ â◊OH˜Ozi H˘O`« „á⁄^Œ∞̆ ǨÏiñQÍ#O É’Å∞<Õ "åiH˜<£.
(ÉèÏQÆ.8-159)
... â◊`«HÀ\˜ ã¨∂~°ºk=º`Õ*’ qÉèÏã≤`«∞_≥· (11㨯O.122)
Hõ. Ö’HõO|∞Å∞ Ö’ˆHâ◊√Å∞ I Ö’Hõã¨∞÷Å∞ñ ^≥y# `«∞k ã¨Ö’HõO|QÆ∞ ÃÑO
rñHõ\ ˜ Hõ=fiÅ <≥=fiO I _Õ HÍHõ$u "≥Å∞ñQÆ∞ #`«x <Õ ¿ãqO`«∞<£.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.75)
827. ã¨Ñ¨ÎlǨÏfió
â◊O.ÉèÏ. ã¨Ñ¨ÎlǨfi J㨺 ã¨hÎu - ã¨Ñ¨ÎlǨÏfió Jyfl~°∂Ñ‘ I
''HÍb Hõ~åb K« =∞<À["å K« ã¨∞Ö’Ç≤Ï`å Ü«∂ K« ã¨∞^èŒ∂„=∞=~å‚ I
ã¨∞ÊùeV˜æh qâ◊fi~°∞p K« ^Õg ÖËÖÏÜ«∞=∂<å Wu ã¨Ñ¨Î lǨfió II
(=Ú.L.1-2-4) Wu „â◊√`Õó I
Jyfl^Õ=Ù#‰õΩ PǨï`«∞Å∞ ã‘fiHõiOK«∞@‰õΩ ÃÑ· „â◊√u â’¡Hõ=ÚÖ’ K≥ѨÊ|_ç#
HÍb, Hõ~åb "≥ÚII U_»∞ <å=∞=ÚÅ∞ QÆÅ lǨÏfiÅ∞ QÆÅ=Ù. ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ Jyflã¨fi~°∂ѨÙñ
_»∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨Ñ¨ÎlǨÏfió— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 733
=K«. W"åfiÜ«Ú=Ù ÖË#∞#∞ („áê}Ïáê#"åº<À^•# ã¨=∂#=ÚÅ∞), =∞#O|∞#∞O
|∞kúÜ«ÚO QÆ∂_» h ÜÕ∞_»∞#∞ "≥·âßfi#~°∞#‰õΩ lǨÏfiÅ∞. "≥·âßfi#~°∞O _»#ñ
„ÉÏ}∞Å ^ÕǨÏO|∞ÅO ^Œyfl ~°∂ѨO|∞# "≥Å∞OQÆ∞K«∞#fl Ü«∂`«∞‡O_»∞.
(ÉèÏ~°.Jâ◊fi"Õ∞^è2Œ P.13)
828. ã¨ÃÑÂÎ^è•ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨Ñ¨Î U^è•Oã≤ - nѨÎÜ≥∂-¿ãºu - ã¨ÃÑÂÎ^è•ó I
''ã¨Ñ¨Î`Õ JˆQfl ã¨q∞^èŒó ã¨Ñ¨ÎlǨfió—— (`≥·.ã¨O.1-5-3) Wu =∞¢#Î=~å‚`ü I
Jyfl ^Õ=Ù#‰õΩ U_»∞ „ѨHÍâ◊=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù QÍ# 'ã¨ÃÑÂÎ^è•ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨q∞^èŒ Ü«∞#QÍ „ѨHÍâ◊=Ú. 'Jyfl^Õ"å! h‰õΩ U_»∞ „ѨHÍâ◊=ÚÅ∞#∞, U_»∞ lǨÏfiÅ∞#∞
QÆÅ=Ù— Jx 'ã¨Ñ¨Î `Õ— Ü«∞#∞ `≥·.ã¨OÇ≤Ï`« Ö’x „áê~°÷<å =∞O„`«=Ú K≥ѨCK«∞#flk.
=K«. .... Ñ≤`«$Ñ≤`å=∞Ç¨Ï Ü«ÚHõÎO|∞QÍ <ÕHÀ# ѨOKåâ◊`«ûOYºÅ∞ QÆÅ Ü«∞QÆ∞flÅ∞
„|Ǩ Ï ‡"å^Œ ∞ ÅKÕ Ü« ∞ [˝ H õ ~ ° ‡ O|∞ÅO ^Œ y fl^Õ = `åHõ O |∞Öˇ · # ~Ú+¨ μ ì Å ∞
^Œ`«Î<åfl=∞O|∞Å KÕ`«ñ *ËÜ«∞|_»∞K«∞O_»∞, <å Ü«∞QÆ∞flÖˇ=fi~°x#
1. Jyflëêfi`«∞ÎÅ∞ 2.|i›Ñ¨^Œ∞Å∞ 3.™œ=ÚºÅ∞ 4.Ñ≤`«Å∞ 5.P[ºÑ¨ÙÅ∞
6.™êQÆ∞flÅ∞ 7.x~°QÆ∞flÅ∞ ##<Õ_»∞ ^≥éOQÆ∞Öˇ· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. (ÉèÏQÆ.4㨯O.34)
829. ã¨Ñ¨Î"åǨÏ#ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨Ñ¨Î Jâßfi "åǨÏ<å#º¿ãºu - ã¨Ñ¨Î"åǨÏ#ó I
2. ã¨Ñ¨Î<å"≥∞ÿHÀâ’fi "åǨÏ#=∞¿ãºu "å ã¨Ñ¨Î"åǨÏ# Pk`«ºó I 'UHÀ Jâ’fi
=ǨÏu ã¨Ñ¨Î<å=∂—— (`≥·.P.3-11) (|∞∞.ã¨O.1-164-2) Wu „â◊√`Õó
''ǨÏÜ«∂â◊Û ã¨Ñ¨Î Kè«O^•Oã≤ `ÕëêO <å=∂x "Õ∞ „â◊√}∞ I
QÍÜ«∞„f K« |$ǨÏ`«∞º+≤‚QÆ˚QÆf „u+¨μì¿Ñ= K« II
J#∞+¨μìѨÊV˜Îˆ~`åx Kè«O^•Oã≤ ǨÏ~°Ü≥∂ Ǩψ~ó—— (q.ѨÙ.(1-8-5) Wu
''ã¨áêÎâ◊fi~°∂áêâ◊ÛùO^•Oã≤ =ǨÏ<ÕÎ "å`«~°OǨÏã¨ó—— (=∞`«ûºÑ¨Ù~å}O)
ÃÑ· q+¨μ‚ѨÙ~å}, =∞`«ûºÑ¨Ù~å} â’¡Hõ=ÚÅÖ’ QÍÜ«∞„u "≥ÚII ÜÕ∞_»∞
 734 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Kè«O^Œã¨∞ûÅ∞#∞, ã¨∂~°º~°∂ѨÙñ_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ Jâ◊fi=ÚÅ∞QÍ K≥ѨÊñ|_ç#q. HÍ#
'ã¨ÑÎ̈"åǨÏ#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''UHÀ Jâ’fi =ǨÏu ã¨Ñ¨Î<å=∂—— Ü«∞#∞ `≥·uÎsÜ«∞ J~°}ºHõ "åHͺ#∞™ê~°=Ú
Pk`«º~°^äŒ=Ú#‰õΩ 'ã¨Ñ¨Î— Ü«∞#∞ <å=∞=Ú QÆÅ XˆH Jâ◊fi=Ú "åǨÏ#=ÚQÍ #∞#flk.
HÍ# 'ã¨ÑÎ̈"åǨÏ#∞—ñ_»#|_»∞#∞.
830. J=¸iÎó
â◊O.ÉèÏ. 1. =¸iÎó - Ѷ¨∞#~°∂ѨO ^è•~°}ã¨=∞~°÷O K«~åK«~°ÅHõΔ}"£∞ ''`åÉè’º-
aè`á« êÎÉ’è º =¸iÎ~*° ÏÜ«∞`«—— (S`«.L.3-2) Wu „â◊√`Õó I `«„^ŒÇÏ≤ `« Wu
J=¸iÎó I
2. J^äŒ"å ^ÕǨÏã¨O™ê÷#ÅHõΔ}Ï =¸iÛù`åVÍæ=Ü«∞"å =¸iÎó, `«„^ŒÇ≤Ï`«
Wu J=¸iÎó I
1. „áê}∞Å ^ÕǨÏ^è•~°}‰õΩ <å=â◊ºHõ"≥∞ÿ# J#fl=Ú (PǨ~°=Ú) '=¸iΗ
Ü«∞#ñ|_»∞#∞. '`åÉè’º— Ü«∞#∞ „â◊√u „Ѩ=∂}=Ú. D J#fl=Ú K«~åK«~° Éè^Ë =Œ ÚÅ∞QÍ
#∞O_»∞#∞. ã≤OǨÏ=Ú "≥ÚII [O`«∞=ÙʼnõΩ ÖË_ç "≥ÚII [O`«∞=ÙÖÏǨ~°=Ú. Wq
K«~=° ÚÅQÆ∞ <åǨ~°=ÚÅ∞. =∂#=ÙÅ∞, QÀ=ÙÅ∞ "≥ÚII "åxH˜ aÜ«∞º=Ú, QÀ^è∞Œ =∞Å∞,
„QÍ#=Ú "≥ÚII PǨ~°=ÚÅ∞. Wq JK«~°=ÚÅ∞. Ѷ¨∞#~°∂Ѩ"≥∞ÿ (ÃÑ· Ô~O_»∞ ~°Hõ=ÚÅ)
'=¸iΗ â◊|Ì=Ú`À =º=ǨÏiOѨñ|_»∞ J#fl=∞=ã¨~°=Ú ÖË#\˜ì Ѩ~°=∂`«‡ 'J=¸iΗ
Ü«∞QÆ∞#∞. "åÜ«Ú=Ù ã¨~Ê° =ÚÅ HÍǨ~°=Ú. K«O„^ŒH~˜ }° =ÚÅ∞ K«HÀ~°=ÚÅ HÍǨ~°=Ú.
Wq Ѷ∞¨ #~°∂Ѩ=ÚÅ∞ HÍ=Ù. Ѷ∞¨ #~°∂Ѩ=ÚÖˇ#· #∞, H͉õΩO_ç##∞, ^ÕÇϨ ^è•~°} ã¨=∞~°`ú «
QÆey# Ü«∂Ǩ~°=Ú '=¸iΗ Ü«∞#ñ|_»∞#∞. ÃÑ·# q=iOK«|_ç# ÜÕ∞ q^èŒ"≥∞ÿ#
Ü«∂Ǩ~°=Ú#∞ ^ÕǨÏ^è•~°} xq∞`«Î"≥∞ÿ Ü«∞=ã¨~°=Ú ÖËx"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞ñ
_»∞ 'J=¸iΗ Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. „áê}∞Å â◊s~°=Ú ÅxflÜ«Ú Ñ¨Ù}ϺѨÙ}Ϻ`«‡Hõ Hõ~°‡Å =Å# Hõey#q
'=¸iΗ Ü«∞#ñ|_»∞#∞. J\˜ì „áê~°|úHõ~°‡Å ##∞ÉèíqOK«=Åã≤# â◊s~°=Ú ÖËx"åñ_»∞
QÆ#∞Hõ 'J=¸iΗ Ü«∞QÆ∞#∞.
3. =¸iÛù`«=ÚÖˇ·# (ã¨∂÷ÅÉèí∂`«=ÚÖˇ·#) JOQÆ „Ѩ`«ºOQÆ=ÚÅ∞ Hõey
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 735
Ü«ÚO_»∞@KÕ „áê}∞Å∞ =¸iÎ â◊|=Ì Ú`À =º=ǨÏiOK«ñ|_»∞^Œ∞~°∞. Jq ÖˉΩõ O_»∞@KÕ
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞ñ_»∞ 'J=¸iΗ
831. J#Ѷ¨∞ó
â◊O.ÉèÏ. JѶ¨∞O - ^Œ∞óYO áêѨO K« ^ŒfiÜ«∞=∞㨺 # q^Œº`« Wu - J#Ѷ¨∞ó I
''JO ÃÇÏ∂ ^Œ∞óY=ºã¨<Õ+¨fiѶ¨∞"£∞—— (J=∞~°)
'JѶ¨∞— =∞#QÍ ^Œ∞óY=Ú, áêѨ=∞x J~°÷=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. D Ô~O_»∞#∞ ÖËx"åñ
_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'J#Ѷ¨∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'â◊√^Œú=∞áêѨq^Œú"£∞— (Dâ◊.L.8) ''â’HÍ#Î~°"£∞—— (|$.L.4-3-21) W`åºk
„â◊√`«∞Å∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
L. ...............<Õ
<å qÉèí∞ <å„â◊~ÚOK≥^Œ #Ѷ¨∞øѶ¨∞x=~°Î#∞ Éèí„^ŒH©~°Î#∞<£. (ÉèÏQÆ.2-60)
Hõ. áêáê`«∞‡Å áêѨO|∞Å I ÉÏѨOQÍ <ÀѨÙ#\˜ì Ѩ^•‡‰õΔΩxÃÑ·ñ
ÉÏѨ=Ú QÆÅ^Œx <˘_çq# I áêáê`«∞‡x áêѨ=Ú#‰õΩñ ÉÏ~°=Ú QÆÅ^Õ?
(ÉèÏQÆ.10 L.77)
832. Jz#뼗
â◊O.ÉèÏ. 1. „Ѩ=∂„`åk ™êH˜Δ`Õfi# ã¨~°fi„Ѩ=∂}ÏQÀK«~°`åfi`ü - Jz#κó I
2. JÜ«∞g∞^Œ$â◊ Wu qâ◊fi „ѨѨ&ÛqÅHõΔ}`Õfi#z#Î~Ú`«∞=∞â◊Hõº`åfi^•fi -
Jz#뼗 I
1. „Ѩ`«ºHΔÍk „Ѩ=∂}=ÚʼnõΩ QÀK«~°=∞QÆ∞ =ã¨∞Î=Ù =∂„`«=Ú zOuOѨ
â◊Hõº=∞QÆ∞#∞. P`«‡ Ü«∞\˜ìk HÍ^Œ∞. ™êH˜Δ =∂„`«"Õ∞. ™êH˜Δ ™êHõΔ º=Ú KÕ`« „QÆÇ≤ÏOѨñ
|_»ÖË_»∞. „Ѩ=∂}=ÚʼnõΩ QÀK«~°=Ú HÍx =ã¨∞Î=Ù QÆ#∞Hõ P`«‡ zOuOK«∞@‰õΩ
â◊Hõº=Ú QÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ 'JzO`«∞º—ñ_»QÆ∞#∞.
2. Ѩ~°=∂`«‡ qâ◊fi=∞O^Œe Ü«∞xfl =ã¨∞Î=ÙÅ HõO>ˇ#∞ qÅHõΔ}∞ñ_»∞. Hõ#∞Hõ
W`«ñ_»∞ W\˜ì"åñ_»∞ Jx zOuOѨ #â◊‰õΩº_»∞ QÍ# 'JzO`«∞º—ñ_»QÆ∞#∞.
 736 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨∂Å÷ ѨOK«É∂íè `å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ =ã¨∞=Î Ù <Õ„`åk ѨOK«*Ï˝<OÕ „kÜ«∞=ÚÅKÕ `≥eÜ«∞ñ
|_»∞#∞. P`«‡Ü«∞\˜ì"åñ_»∞ QÍñ_»∞ QÆ#∞Hõ ѨOKÕO„kÜ«∞=ÚÅ HõQÀK«~°∞ñ_»∞.
ã¨∂Hõ;ѨOK«É∂íè `å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ =ã¨∞"Î #·≥ KÀ =∞#ã¨∞û#‰õΩ QÀK«iOK«∞#∞. Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞\˜"ì åñ
_»∞#∞ HÍ#O^Œ∞# =∞#ã¨∞û#‰õΩ#∞ Ü«∞QÀK«~∞° ñ_»∞.
'ã¨~°fi㨺^è•`å~° =∞z#κ~°∂Ѩ"£∞— Ü«∞x ÉèíQÆ=næ`« 8= J^蕺ܫ∞=Ú 9=
â’¡H=õ ÚÖ’ K≥Ñʨ ñ|_ç#k Ѩ~=° ∂`«‡ WO„kÜ«∞ =∞#O|∞Å Hõf`«∞ñ_»∞ QÍ# =∞#ã¨∞ûKÕ
zOuOK«∞@ Ü«∞™ê^茺=Ú. J~Ú##∞ â◊√^Œú=∞QÆ∞ =∞#ã¨∞û x~°O`«~° ^蕺#=ÚKÕ
ã¨=Ú„^Œ=Ú#O^Œ∞ #k=Öˇ P Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞ ÅÜ«∞"≥∞ÿ `«„^Œ∂Ѩ"Õ∞ J~Ú "≥Åñ
QÆÅ^Œ∞. =∞e# z`«=Î Ú#‰õΩ Ñ¨~=° ∂`«‡ Z#fl\˜Hx˜ q+¨Ü∞« =Ú HÍ<Õ~_° ∞» . â◊√^Œú z`«=Î ÚKÕ
<å`«xx `≥eã≤H˘#=K«∞Û#∞. =∞#ã¨∞û#∞ â◊√^Œú"≥Ú#~°∞Û@ ^•fi~å ^•xx #kèëêª#=Ú
#O^Œ∞ Å~ÚOѨñ*Ëã≤#ѨÙ_»∞ q∞QÆ∞Å∞#kÜÕ∞ Ü«∂`«‡. (Jkèëêª# =∞#QÍ "≥∂ǨÏ=Ú
`˘ÅQÆH=õ ÚO^Œ∞ ~°A=˚ Ù #O^Œ∞ ã¨~Ê° =Ú Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞. "≥∂ǨÏ=Ú `˘Åy# `«~∞° "å`«
~°A˚=Ù#O^Œ∞ ~°A˚"Õ Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞. ~°A˚=Ù ã¨~°Ê=Ú#‰õΩ #kèëêª#=Ú)
=∞<ÀÅÜ«∞=ÚKÕ ÅaèOK«∞ =ã¨∞Î=Ù =∞#ã¨∞û# ÔH@∞¡ QÀK«iOK«∞#∞! J~Ú`Õ
XHÍ<˘Hõ ^Œ$â◊º=ã¨∞=Î Ù#∞ `≥eã≤H˘x#@∞¡QÍ HÍHõ, `«`û« fi~°∂Ѩ=Ú# ÅÜ«∞"≥∞ÿ `«^•HÍ~°"∞≥ ÿ
=iÎOK«∞@ ^•fi~å Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞#∞Éèí∂ux á⁄O^Œ=K«∞Û#∞.
=∞. ##∞ =∞xflOz Éèí=[˚#O|∞ʼnõΩ <å#O^ŒO|∞ xO_çOK«∞ h
`«#∞~°∂ѨO a^≥ <å=∞#O|∞# HõzO`«ºO|Ü≥∞º, h Ü«ÚÅ¡ã¨
^Œ…# qâßfiHõ$u <≥=fiñ_À=Ù? <≥é∞ñQÆO ÔQ·=ź"≥∞ÿ Ü≥ÚѨC <å
`«‡ x"Õ^ŒºO|QÆ∞ h^Œ∞ "≥·Éèí==Ú K«O^ŒOɡ\ ˜ì^À ~¸â◊fi~å!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.549)
Dâ◊fi~å ! h [#∞Å HõO^Œé‰õΩ P#O^Œ=Ú#∞ xO_çOK«∞ D z#fl~°∂Ѩ"∞Õ <å
=∞#ã¨∞û#‰õΩ TÇ≤ÏOѨ ™ê^茺=Ú H͉õΩ#flk. h=Ù LÖÏ¡ã¨=ÚÖ’ ^èŒiOz# =∞Ǩ
qâ◊fi~°∂Ѩ=Ú#∞ `≥eã≤H˘#∞@ HÔ =fi~°∞ ã¨=∞~°∞Å÷ ∞? <åÖ’ '<Õ#∞—QÍ #∞#fl 'h‰õΩ— =∂„`«"∞Õ
`≥eÜ«∞ñ^Œy# h "≥·Éèí=O ZO`« qâı+¨"≥∞ÿ#^À Z=iH˜ `≥eÜ«Ú#∞? (`≥eÜ«∞^Œ∞)
HÍ=Ù# Ѩ~°=∂`«‡ 'JzO`«∞º_»∞—.
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 737
âß. JV√æÖò Q˘O^Œ~°∞ <Õ=Ú ^•=∞#∞K«∞ =∂Ü«∞O *ˇOk ã¨~åfi`«‡‰õΩO
„Ѩ*Ï˝ÅÉèí∞º ^Œ∞~°#fiÜ«∞ „Hõ=∞=ÚÅ<£ ÉèÏ+≤OѨñQÍ <Õ~°, ~å
l*Ï˝™ê Ѩ^äŒ=∞O^Œ∞ =¸_è»∞Å∞ QÆ^• zOuOѨ „|Ǩ‡k "Õ
^ŒA˝Öò `«`«Ê~°=∂`«∞‡ q+¨μ‚ x`«~°∞Öò ^Œi≈OѨñQÍ <Õ~°∞Έ~? (ÉèÏQÆ.7-148)
833. ÉèíÜ«∞Hõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. 1. Jã¨<å‡~°æ=iÎ<åO ÉèíÜ«∞O Hõ~Àfu - ÉèíÜ«∞Hõ$`ü I
2. ÉèíHÍÎ<åO ÉèíÜ«∞O Hõ$#Îfu "å ÉèíÜ«∞Hõ$`ü I
1. ã¨<å‡~°æ=Ú# #_»∞=x "åiH˜, Jã¨<å‡~°æ=Ú# #_»∞K«∞"åiH˜ ÉèíÜ«∞=Ú#∞
HõeyOK«∞#∞.
ã‘. ѨÓx Ü«∞x`«ºO|∞Öˇ·# QÆ$ǨψHΔ„`« Ѩâ◊√^èŒ#ã¨∞`« =^èŒ∞ÉÏO^èŒ"åk
qq^èŒ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ „^èŒ∞==ÚQÍ =∞k #q∞‡ =éÅ∞ ^Œ∞~°‡u Ü«∞QÆ∞"åñ_»∞
[O`«∞ ã¨OѶ∂¨ `« =∞QÆ∞ ^ÕÇϨ ã¨O|O^è=Œ Ú# xeÛ Ü«∞i÷ #Ü≥∞ÿ º Ü≥∂#∞ÅO^Œ∞ñ
*Á~°QÆ ##∞QÆq∞OK«∞#∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ q~°‰õΩÎO_»∞ QÍHõ Ü«ÚO_»∞#∞ #~°Hõã¨∞÷_≥·#
`Õ. ^ÕÇ≤Ï Ü«∂f‡Ü«∞ ^ÕǨÏO|∞ kqi =^ŒÅ I ÖËHõ `«# Hõk Ѩ~°=∞™œMϺHõ~°O|∞
QÍñQÆ =iÎOK«∞ #kÜ«Ú#∞QÍHõ Ü«∞`«ñ_»∞ I ^Õ==∂Ü«∂ q"≥∂Ç≤Ï`«∞ñ_»Q∞Æ #∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.975)
^Œ∞+¨ì|∞kúÜ≥ÿ∞# =∂#=Ùñ_»∞ ÉèíQÆ"å#∞x =∂Ü«∞KÕ "≥∂ǨÏ=Ú #Ok# "åñ_≥·
WÅ∞¡, Ѩâ◊√=ÙÅ∞ ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ∞ "åxx âßâ◊fi`«=ÚÅx #q∞‡ J<ÕHõ ÉÏ^èŒÅ∞
á⁄O^Œ∞K«∞ J<ÕHõ [#‡Å <≥`∞« KÎ ∞« ÉÏ^èÅŒ ##∞Éèqí OK«∞K«∞O_»∞#∞. ^Œ∞~å‡~°∞Åæ QÆ∞ "åiH˜
ÉèíQÆ"å#∞ñ_Õ W\˜ì ÉÏ^èŒÅ#∞ ÃÑ@∞ìK«∞O_»∞#∞ QÍ# 'ÉèíÜ«∞Hõ$`ü— Ü«∞QÆ∞#∞.
2. `«# Éèí‰õΩÎÅ ÉèíÜ«∞=Ú#∞ #tOѨ*ËÜ«Ú#∞. Hõ#∞Hõ 'ÉèíÜ«∞Hõ$`ü— JQÆ∞#∞.
K«. ã¨=∞`«<£ ¿ãflǨÏ=ÚKÕ ã¨∞`«`«fi=Ú#∞, qâßfiã¨O|∞ KÕ`«<£ ã¨d
`«fi=Úñ, *ÏÅ<£ Ç≤Ï`«=$uÎ KÕ`«#∞ ã¨∞ǨÏ$`«Î fiO|∞<£, ã¨∞=∞O„`ÀѨ^Õ
â◊=ÚKÕ`«<£ x[^Õâ◊‰õΩO _»#ñQÆ xK«ÛÖò ѨÓAº_Ò x+¨ì ^≥·
==Ú<≥· "åiH˜ñ QÍÅK«„Hõ ÉèíÜ«∞=ÚÖò "åiOѨÙ^Œ∞O QÍ=Ù#<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.883)
 738 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
<Õ#∞ <å Éèí‰õΩÎÅÜ«∞O^Œe ¿ãflǨÏ=ÚKÕ ‰õΩ=∂~°∞x =Öˇ#∞, <åÃÑ· "åiH˜QÆÅ
qâßfiã¨=ÚKÕ ¿ãflÇ≤Ï`«∞x =Öˇ#∞, "åiH˜ Ç≤Ï`«=Ú QÆ∂~°∞ÛK«∞ Pf‡Ü«Úx =Öˇ#∞,
=∞O„`ÀѨ^Õâ◊=ÚKÕ QÆ∞~°∞=ÙQÆ#∞, JQÆ∞K«∞ "å~°∞ x`«º=Ú Ñ¨ÓlOK«∞ W+¨ì^≥·==Ú#∞
<Õ<Õ J~Ú "åix HÍÅK«„Hõ ÉèíÜ«∞=Ú #∞O_ç HÍáê_»∞^Œ∞#∞ Jx Ѩ~°=∂`«‡ K≥ÃÑÊ#∞
QÍ# 'ÉèíÜ«∞Hõ$`ü— (Hõ$O`«u) JQÆ∞#∞.
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ Ü«∞[˝=~åÇ¨Ï ~°∂ѨÙ_≥·#ѨÙ_»∞ ^Œ∞+¨μìʼnõΩ ÉèíÜ«∞OHõ~°=ÚQÍ
Hõ#∞Ñ≤OK≥#∞.
`Õ. Hõ#∞flñQ˘#Å#∞ qã¨∞ÊùeOQÆ=ÚÅ∞ K≥^Œ~°
#∞~°∞ ÉèíÜ«∞OHõ~°QÆuñ^ÀñK«∞<˘Hõ¯=∂@∞ (ÉèíÜ«∞O Hõ~Àu)
ã¨`∞« Ê~°∞+¨μʼnõΩ ™œ=Úº_»∞QÍ Hõ#∞Ñ≤OK≥#∞.
Ѩ~°=∞ Ü≥∂wO„^Œ [#¿ã=º Éèí=ºqÉèí=
Ü≥∂Qƺ"≥∞ÿ HÍ#ñQÍ #QÆ∞ <˘Hõ¯ =∂@∞. (ÉèíÜ«∞O Hõ$O`«u)
(ÉèÏQÆ.3㨯O.415)
834. ÉèíÜ«∞<åâ◊#ó
â◊O.ÉèÏ. =~å‚„â◊=∂Kå~°=`åO ÉèíÜ«∞O <åâ◊Ü«∞fu - ÉèíÜ«∞<åâ◊#ó I
''=~å‚„â◊=∂Kå~°=`å ѨÙ~°∞¿+} Ѩ~°ó ѨÙ=∂<£ I
q+¨μ‚~å~å^茺`Õ Ñ¨<å÷ <å#º`«Î`ÀÎ+¨ HÍ~°Hõó—— II (q.ѨÙ)
=~å‚„â◊=∂Kå~°~°∂ѨÙñ_»QÆ∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å~å^èŒ#=Ú ã¨Å∞Ѩ٠Éèí‰õΩÎÅ ã¨O™ê~°
ÉèíÜ«∞=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. QÍ# 'ÉèíÜ«∞<åâ◊#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
q+¨μ‚ѨÙ~å}=Ú #O^Œe '=~å‚„â◊=∂Kå~°=`å— Ü«∞#∞ â’¡Hõ=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
=~å‚„â◊=∂Kå~°=ÚÅ#∞ QÆ∞iOz ÉèÏQÆ=`«=ÚÖ’x U_»= 㨯O^èŒ=Ú #O^Œ∞
<å~°^Œ∞xKÕ ^èŒ~°‡~åA#‰õΩ W@∞Å q=iOK«|_ç#k.
=K«. ^•HΔÍÜ«∞}˜ Ü«∞O^Œ∞ x*ÏOâ◊O|∞# #=`«iOz, Éèí∞=# â’Éèí#O|∞ H˘é‰õΩ
|^Œi HÍ„â◊=∞=Ú#ñ `«áÈx~°`«∞O_»~Ú Ü«Ú#fl <å~åÜ«∞}∞x =Å#
ã¨<å`«#O|QÆ∞ ^èŒ~°‡O|∞ qO\˜, #k ÃãÃÑÊ^Œ, ã¨HõÅ =~°‚O|∞Å [#∞ʼnõΩ
ã¨`º« O|∞#∞, ^ŒÜ∞« Ü«Ú#∞, #∞Ѩ"å™êk `«ÑO¨ |∞#∞, â∫K«O|∞#∞, Ãã~· }° Ü«Ú,
ã¨^㌠k¨ fi"ÕHOõ |∞#∞, =∞<ÀxÜ«∞=∞O|∞#∞, |Ç≤ÏiO„kÜ«∞ [Ü«∞O|∞#∞, Ç≤ÏOã¨
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 739
ÖËq∞Ü«Ú, „|ǨχK«~°ºO|∞#∞, ^•#O|∞#∞, Ü«∞^äÀz`« [ѨO|∞#∞,
ã¨O`À+¨O|∞#∞, =∂~°Ì=O|∞#∞, ã¨=∞^Œ~°≈#O|∞#∞, =∞Ǩ[#¿ã=Ü«Ú,
„QÍ=∞ºO|∞ Å~Ú# HÀiHõÅ∞ =∂#∞@Ü«Ú, x+¨ÊùÅ „H˜Ü«∞Å∞ q_»∞K«∞@Ü«Ú,
q∞`«ÉÏè +≤`fi« O|∞#∞, ^ÕÇϨ O|∞QÍx `«#∞fl "≥^HŒ ˜ H˘#∞@Ü«Ú, #<Àfl^ŒHOõ |∞Å∞
„áê}∞ʼnõΩO |Oz ~ÚK«∞Û@Ü«Úñ, „ÉÏ}∞ÅO^Œ∞ ^Õ=`å |∞kúÜÚ« , <å`«‡|∞kúO
*ËÜ«Ú@Ü«Ú, N<å~åÜ«∞} K«~°} 㨇~°} H©~°Î# „â◊=} ¿ã"å~°Û# #=∞™ê¯~°
^•™êº`«‡ ã¨=∞~°Ê} ã¨YºO|∞ ÅxÜ≥∞_ç „uOâ◊Å¡HõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ =ÅÜ«Ú,
#O^Œ∞ ã¨`∞« ¯ÖÏKå~°∞O_»~Ú =∞O„`«=O`«O|∞ Öˇ#· QÆ~åƒù^•<åk ã¨O™ê¯~°O|∞
ÅqzÛù#flO|∞QÍñ QÆÅ"åñ_»∞ kfiAO_»∞. kfiA#‰õΩ Ü«∞[# Ü«∂[<å^茺ܫ∞
<å^蕺Ѩ# ^•# „Ѩu„QÆÇϨ O|∞Å#∞ +¨@¯~°‡O|∞Å∞ qÇ≤Ï`«O|∞Å∞. ~åA#‰õΩñ
„|u„QÆ Ç ¨ Ï =ºuiHõ Î O |∞Å~Ú# Ü« ∞ [<åk Hõ ~ ° ‡ O|∞ Å~Ú^Œ ∞ #∞
„|*ÏáêÅ#O|∞#∞, „ÉÏǨχ}∞Å∞ QÍx "åi =Å# ^ŒO_» â◊√Öϯ^Œ∞Å∞
Q˘#∞@Ü«Ú, qÇ≤Ï`« Hõ~°‡O|∞Å∞. "≥·â◊√º#‰õΩñ QÆ$+≤ "å}˜[º QÀ~°HõΔ}Ïk
Hõ~‡° O|∞Å∞, „ÉÏǨχ} ‰õΩÖÏ#∞ã¨~} ° O|∞#∞ qÇ≤Ï`«O|∞Å∞, â◊¥„^Œ∞#‰õΩ kfi[
â◊√„â◊¥+¨ ¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. (ÉèÏQÆ.7㨯O.409)
D ^è~Œ ‡° =ÚÅ <åK«iOK«∞ "å~°Å ã¨O™ê~° ÉèÜ í ∞« =Ú#∞ #tOѨñ*Ëã≤ "≥∂Hõ=Δ Ú
xK«∞Û#∞ QÍ# ÉèíÜ«∞<åâ◊#∞_»∞.
=K«. ã¨`«Î fi ã¨fiÉèÏ=O|∞ `À_» <≥ÑC¨ _»∞ñ ^ŒÑʨ Hõ x[=Oâß#∞QÆ`« qÇ≤Ï`« ^è~Œ ‡° O|∞#
=iÎOK«∞ #~°∞O_»∞ "≥∞Å¡# ™êfiÉèÏqHõ Hõ~‡° Ѩ~`° fi« O|∞ q_çz =ÚH˜<Î ˘O^Œ∞, *Ïu
=∂„`«O|∞#ñ |∞~°∞+¨μxH˜ =~°O‚ |∞ xˆ~tÌ OѨO |xÖË^∞Œ . â◊=∞^•k =~°‚ ÅHõ}Δ
=º=Ǩ~°O|∞Åñ QÆ#=ÅÜ«Ú#x =∞é˜Ü«Ú <å~°^Œ∞O _ç@¡xÜ≥∞. (7-419)
¢ã‘ÎÅ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ :
Hõ. ~°=∞}˜ ^Œ# „áê}=Å¡Éèí∞ I ǨÏiÉèÏ==ÚQÍ ÉèílOz Ü«∞`«ñ_»∞#∞ ^•#∞<£
ã≤i ÔH·=_ç =iÎOK«∞#∞ I ǨÏiÖ’Hõ=Ú#O^Œ∞ ã¨O`«`å#O^Œ=Ú#<£.
(7-417)
Hõ. LѨ"åã¨O|∞Å∞ „=`«=ÚÅ∞ñ I ^ŒÑ¨=ÚÅ∞ "ÕÜÕ∞Å? Éèí~°Î ^≥·=`«=∞x x
+¨¯Ñ¨@`«ñ Q˘eÛ# ™êkèfiH˜ I #$Ѩ=~° ! ^Œ∞~°¡Éèí=Ú ÖË^Œ∞ xdÅ [QÆ=ÚÅ<£.
(7-418)
 740 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
P„â◊=∞ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ :
=K«. „|ǨχKåi =∞øOr H“Ñ‘# Ü«∞*’˝Ñ¨g`« Hõ$ëê‚l# áêÖÏâ◊^ŒO_» Hõ=∞O_»∞Å∞
^è~Œ ∞° O_»∞#∞, ã¨O™ê¯~° Ç‘Ï# t~À~°∞ǨïO_»∞#∞, ^Œ~ƒ° Çù Ϩ ã¨∞OÎ _»∞#∞, =∞øxÜ«Ú<≥·
„uã¨O^茺O|∞#∞ „|Ǩχ QÍÜ«∞„u [Ñ≤~ÚOK«∞K«∞, ™êÜ«∞O „áê`«~°Ñ¨~°O|∞Å
#~°¯ áê=Hõ QÆ∞~°∞ ^Õ=`Àáêã¨#O|∞Å∞ ¿ãÜ«ÚK«∞, QÆ∞~°∞=∞Ok~°O|∞#‰õΩO
[x ^•ã¨∞x K«O^ŒO|∞# ÉèíH˜Î q#Ü«∞ ™œ=∞#㨺O|∞Å∞ QÆey "Õ^ŒO|∞Å∞
K«^∞Œ =ÙK«∞ #^躌 Ü«∞<ÀѨ„Hõ=™ê#O|∞Å QÆ∞~°∞K«~} ° O|∞ʼnõΩ #=∞㨯iOK«∞K«∞,
~ˆ ѨÙ=∂ѨÙ#∞ qÇ≤Ï`« QÆ$ǨÏO|∞Å aèHOΔ˜ z ÉèH·ˇ OΔõ |∞ QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ x"ÕkOz Ü«∞#∞[˝
Q˘x q∞`«Éè’[#O|∞ QÍqOK«∞K«∞, qÇ≤Ï`« HÍÅO|∞Å #∞Ѩ=ã≤OK«∞K«∞
#OQÆ#ÅO^Œ∞, #OQÆ <å㨉Ωõ ÅÎ O^Œ∞O „|Ü≥∂[#=∂„`« ÉèÏ+¨}O|∞ ÖÁ#~°∞ÛK«∞,
QÆ∞~°∞ Ѩ~åOQÆ#Å =Å# #ÉèíºOQÆ ˆHâ◊„Ѩ™ê^èŒ# â◊s~°=∞~°Ì# =∞[˚# ~°Ç¨Ï㨺
Ü≥∂QÆO|∞Å∞ =i˚OK«∞K«∞, QÆ$ǨÏO|∞# #∞O_»Hõ l`ÕO„kÜ«∞`«fiO|∞# ã¨`«º
ÉèÏ+¨}∞O_»~Ú ã¨OK«iOѨ =ÅÜ«Ú. (7-421)
=K«. kfiAO_»∞ QÆ$ǨÏã¨∞÷O_≥· QÆ∞~°∞=ÙÅ =Å# #∞Ѩx+¨^ŒOQÆ ã¨Ç≤Ï`«Oɡ·#
"Õ^Œ„`«Ü«∞O|∞#∞ Ѩiî~ÚOz x*ÏkèHÍ~å#∞™ê~°O|∞QÆ #~°÷qKå~°O|∞ ¿ãã≤
`«# |ÅO|∞ H˘ÅOk QÆ∞~°∞=ÙʼnõΩ #cè+¨ìO|∞ ÖÁã¨Oy QÆ$ǨÏO|∞# <˘O_≥,
=#O|∞# <˘O_≥ <≥+· Hª≤ `õ fi« O|∞ <å„â◊~ÚOz, „áê}∞Å `À_» rqOK«∞K«∞ QÆ∞~°∞=Ù
#O^Œ∞, #yflÜ«∞O^Œ∞ <å`«‡ Ü«∞O^Œ∞ ã¨~°fiÉèí∂`«O|∞ÅO^Œ∞ #K«∞º`« ^Œ~°≈#O|∞
¿ãÜ«ÚK«∞ WO„kÜ«∞ =ºã¨<åk =∞QÆ∞flO_»∞ QÍHõ Ü≥∞é∞Hõ QÆey =iÎOK«∞K«∞ñ
|~°„|ǨχO|∞ <˘O^Œ∞. (7-425)
"å#„Ѩã¨÷, ã¨<åflº™ê„â◊=∞=ÚÅ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ ÉèÏQÆ=`«=Ú #O^Œ∞ qѨÙÅ=ÚQÍ
K≥ѨÊñ|_ç#q. Pã¨H˜Î QÆÅ"å~°∞ U_»= 㨯O^èŒ=ÚÖ’ K«∂K«∞H˘##QÆ∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡
=~å‚„â◊=∞ ^è~Œ ‡° ã¨fi~°∂ѨÙñ_≥· PÜ«∂ ^è~Œ ‡° =ÚÅ <åK«iOK«∞ ™ê^艌 Ωõ ʼnõΩ ã¨O™ê~° ÉèÜ
í ∞« =Ú#∞
`˘ÅyOz `«# Ü«∞O^≥·Hõº=Ú QÍqOK«∞H˘#∞#∞ QÍ# 'ÉèíÜ«∞<åâ◊#∞—ñ_»QÆ∞#∞.
Ѩ~°=∞ ѨÙ~°∞ëê~°÷=∞#ñ|_»∞ P`«‡‰õΩ U HÍ~°}=Ú =Å# J#~°÷^•Ü«∞Hõ=∞QÆ∞
ã¨O™ê~° |O^è=Œ Ú HõÅ∞QÆ∞<À, P HÍ~°}=Ú#∞, ã¨O™ê~° |O^è=Œ Ú#∞ ‰õÄ_» "åã¨∞^Õ=Ùx
Ü«∞O^Œe ÉèíH˜Î #tOѨ*ËÜ«Ú#∞. "åã¨∞^Õ=Ùx Ü«∞O^Œe ÉèíH˜Î âßâ◊fi`«=ÚÅQÆ∞ "≥·~åQƺ
*Ï˝#=ÚÅ#∞ HõeyOK«∞#∞. P ÉèíH˜Î ÉèíQÆ=`«¯^ä• „â◊=}Ï^Œ∞Å =Å#<Õ HõÅ∞QÆ∞#∞.
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 741
ã‘. ........... Z=fix ¿Ñ~°∞ „â◊=}gkäñ
|_ç# Ü«∞O`«# ã¨~°fiÉèíÜ«∞x"å~°} =∞QÆ∞ #\ì̃ ^≥·`åºO`«‰õΩO_»∞—
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.212)
=K«. „áê}∞ʼnõΩ „^Œ"åºQÍ~° ã¨∞ǨÏ$xflq∞`«OÎ |~Ú# ÉèÜ í ∞« O|∞#∞, ^Œ<åflâ◊xq∞`«OÎ
|~Ú# â’HõO|∞#∞, „^Œ"åºk ã¨Ê $ǨÏÜ«Ú#∞ ^Œxflq∞`«OÎ |~Ú# ѨiÉè=í O|∞#∞,
=∞é˜Ü«Ú #O^Œ∞ñ ^Œ$+¨‚Ü«Ú, #k „Ѩܫ∂ã¨O|∞# Å|úOɡ·# <åiÎÜ«Ú,
`«nÜ«∞Oɡ·# =$^ä• „QÆǨÏO|∞#∞ h Náê^•~°qO^ŒO|∞ ÅO^Œ∞ "≥·=ÚYºO
ɡO`«HÍÅO|∞ QÆÅ∞QÆ∞ #O`«HÍÅO|∞#∞ „ÉÏѨÎO|∞ÅQÆ∞OQÍx =∂#"å`«‡
<åÜ«∞‰õΩO_»=QÆ∞ x#∞fl <å„â◊~ÚOz# ÉèÜ í ∞« x=$uÎ ¿ÇÏ`«∞"≥#· "≥∂HõOΔ |∞ QÆÅ∞QÆ∞.
(ÉèÏQÆ.3-29)
''P#<ÀÌ „|Ǩχ}À q^•fi #fl aÉèËu ‰õΩ`«â◊Û#—— (`≥·.L.2-1) J#∞ „â◊√u
"åHͺ#∞™ê~°=Ú Ñ¨~°=∂`«‡ Ѩ~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. =~å‚„â◊=∂Kå~°~°∂ѨÙñ_»QÆ∞
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å~å^èŒ#=ÚKÕ JO`«óHõ~°}=Ú Ñ¨iâ◊√^Œú=∞~Ú# ™ê^茉õΩ#‰õΩ Ñ¨~°=∂`«‡
`«`«Î fi*Ï˝#=Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞. J\˜ì *Ï˝x Ѩ~°=∂`«‡=Öˇ Ѩ~°=∂#O^Œ~°∂ѨÙñ_Õ
Ü«∞QÆ∞#∞. ^ÕxH˜x ÉèíÜ«∞Ѩ_»ñ_»∞.
'kfifÜ«∂^≥· fiÉèíÜ«∞O Éèí=u—— (|$ǨÏ.1-4-2) D „â◊√u "åHͺ#∞™ê~°=Ú
`«#HõO>ˇ J#º=∞QÆ∞ =ã¨∞Î=Ù#flKÀ ÉèíÜ«∞=Ú QÆÅ∞QÆ∞ J=HÍâ◊=Ú#flk. Ѩ~°=∂`«‡
ã¨~°fi=Ú#∞ `å<Õ J~Ú#"åñ_»∞. SÇ≤ÏHõ=ÚÅQÆ∞ "庄Ѷ¨∂^Œ∞Å ÉèíÜ«∞=ÚQÍx,
áê~°Ö∫H˜H=õ ÚÅQÆ∞ áêѨHÍ~°º=ÚÅ =Å# ÉèÜ í ∞« =Ú QÍx JkfifÜ«Úñ_»Q∞Æ Ñ¨~=° ∂`«‡
‰õΩO_»=Ù. Hõ#∞Hõ `«`Ϋ fi*Ï˝xH˜x ÉèÜ
í ∞« =ÚO_»^∞Œ . W@∞Å Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ ÉèÜ
í ∞« =Ú `˘ÅyOz#
"åñ_»QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ 'ÉèíÜ«∞<åâ◊#∞ñ_»∞—
L. =∂#^èŒ#∞Öò, =∞Ǩ`«∞‡Å∞, ã¨=∂kèx~°∂_è»∞Å∞, Ü«∞#∞‡MÏO|∞[
^蕺#=∞~°O^Œáê#=Ú# <å`«‡ÉèíÜ«∞O|∞Åñ ÉÏã≤ =Ú‰õΩÎÖˇ·
Å∂#`« <˘O^Œ† ~°\ ˜ì =ÚxÖ’Hõ tMÏ=∞}˜H˜<£ qâ◊OHõ\Ï
*Ï˝#`«"≥∂ #Éè’=∞}˜H˜ ™ê^èŒ∞[<å„QÆ}˜ ˆH#∞ „"≥ÚÔH¯^Œ<£. (ÉèÏQÆ.2-69)
=∞. ã¨=∞`«<£ ¿ãflǨÏ=ÚKÕ ã¨∞`«`«Î fi=Ú#∞, qâßfiã¨O|∞KÕ`«<£ ã¨d
 742 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`«fi=Úñ, *ÏÅ<£ Ç≤Ï`«=$uÎ KÕ`«#∞ ã¨∞ǨÏ$`«Î fiO|∞<£, ã¨∞=∞O„`ÀѨ^Õ
â◊=ÚKÕ`«<£ x[^Õt‰õΩO _»#ñQÆ xK«ÛÖò ѨÓAºñ_Ò x+¨ì ^≥·
==Ú<≥"· åiH˜ HÍÅK«„HõÉÜíè ∞« =ÚÖò "åiOѨÙ^Œ∞O QÍ=Ù#<£. (ÉèÏQÆ.3㨯O.881)
=K«. Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙx =kèOz# #~°ã≤OǨϙêfiq∞x "≥·`åo‰õΩ e@∞¡ ã¨∞ÎuOzi.
Hõ. „uÉèí∞=# â◊„`«∞ñ_»∞ =_çÜ≥∞#∞ I ã¨ÉèíÅO^Œ∞#∞ =∞Y=ÚÅO^Œ∞ [QÆnâ◊fi~°! h
â◊√Éèíw`«=ÚÅ∞ ѨiîOK«∞K«∞I #ÉèíÜ«ÚÅ"≥∞ÿ ã¨OK«iO`«∞ =∂~°Î â◊~°}Ϻ!
(ÉèÏQÆ.7-334)
835. J}∞ó
â◊O.ÉèÏ. ™œHΔ͇ºuâ◊Ü«∞âße`åfi`ü - J}∞ó I 'UëÈ-}∞~å`å‡ KÕ`«™ê "Õk`«=ºóI
(=Ú.L.3-1-9)
Ѩ$kä"åºÑ¨¿ãÎ*’"åÜ«Ú~åHÍâ◊=ÚÅ#∞ ѨOK«Éèí∂`«=ÚÅÖ’ PHÍâ◊=Ú HõO>ˇ
"åÜ«Ú=Ù ã¨∂Hõ;"≥∞ÿ#k. W@∞Å `Õ[, PѨ. Ѩ$käg Éèí∂`«=ÚÅ∞ XHõ^•xHõO>ˇ#∞
ѨÓ~°fiѨ٠Éèí∂`«=ÚÅ∞ ã¨∂Hõ;=ÚÅ∞. gx Ü«∞xflO\˜ HõO>ˇ#∞ =ÚO^Œ∞^ŒQÆ∞ P`«‡
~ÚOHõ#∞ ã¨∂Hõ;"≥∞ÿ# ^ŒQÆ∞@KÕ 'J}∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. 'U+¨— Ü«∞#∞ =ÚO_»Hõ „â◊√u
"åHõº=Ú 'P`«‡ `«`«Î fi=Ú J#∞Éèí∂uKÕ =∂„`«"Õ∞ `≥eÜ«∞ñ|_»^Œy#k— Ü«∞#∞@
„Ѩ=∂}=Ú.
=∞`«.Î XHõ¯"Õà◊#∞ ã¨∂Hõ;~°∂Ѩ=Ú <˘O^Œ∞ n =}∞=∂„`«"≥∞ÿ (ÉèÏQÆ.11-16)
â’¡II ~°∂ѨO =∞ǨÏ`ÕÎK«∞º`« ! Ü«∞„`« qâ◊fiO I `«`«â◊Û ã¨∂Hõ;O [QÆ^Õ`« nâ◊!
~°∂áê}˜ ã¨∂HΔ͇}˜ K« Éèí∂`« ÉèË^• I ¿ãÎ+¨fi #Î~å`å‡Yº =∞f= ã¨∂Hõ;"£∞II
(q.ѨÙ.19J^蕺.74)
836. |$ǨÏ`ü
â◊O.ÉèÏ. |$ǨÏ`åfi^Œƒ$Ǩχ}`åfiK«Û „|Ǩχ - |$ǨÏ`ü I ''=∞ǨÏ`À =∞Ç‘ÏÜ«∂<£——
(Hõ.L.1-2-20)
P`«‡ (|$ǨÏu) ^Õâ◊HÍÅ =ã¨∞ÎHõ$`«=ÚÅQÆ∞ „uq^èŒ Ñ¨iKÕÛù^Œ=ÚÅ∞ ÖËx =$kú
<˘O^Œ∞#∞. =∞é˜Ü«Ú (|$OǨÏÜ«∞u) „ѨѨOK«=Ú#∞ =$kú KÕÜ«Ú#∞. QÍ# '|$ǨÏ`ü—
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 743
JQÆ∞#∞.
'=∞ǨÏ`À =∞Ç‘ÏÜ«∂<£— =∞ǨÏ`«Êi=∂}=Ú QÆÅ Ü«∞xflO\˜HõO>ˇ#∞
=∞ǨÏ`«Êi=∂}=Ú QÆÅk. Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
`Õ. Lifi "≥Ú^ŒÅQÆ∞ <Õ_»∞ <˘O_˘O\˜HõO>ˇ
^Œâ◊QÆ∞}ÏkèHõ"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞ ^•x #O_»
HÀâ◊=∞O^Œ∞, ~°*ÏO_»O|∞ HÀ@∞ Öˇ=x
Ü«∞O^Œ∞ #}∞=∂„`« =∞QÆ∞! ##O`åY∞ºñ _»`«ñ_»∞. (ÉèÏQÆ.6㨯O.474)
ѨOK«É∂íè `«=ÚÅ∞, =∞ǨÏ`«∞,Î JǨÏOHÍ~°=Ú, Wq U_»∞#∞ XHõ\ ˜ HõO>ˇ xOH˘Hõ\˜
ѨkÔ~@∞¡O_»∞#∞. nxx JO_»HÀâ◊=Ú JO^Œ∞~°∞.
W\˜ì JO_»HÀâ◊=ÚÅ∞ ÉèíQÆ"å#∞x Ü«∞O^Œ∞ HÀ@¡ H˘Åk J}∞=ÙÅ=Öˇ
Ü«ÚO_»∞#∞. nxx |\ì̃ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ZO`« ÃÑ^ŒÌ ~°∂Ѩ=Ú QÆÅ"å_À TÇ≤ÏOK«∞H˘#
^ŒQÆ∞#∞. Hõ#∞Hõ '|$ǨÏ`ü— J#|_»∞#∞.
837. Hõ$â◊ó
â◊O.ÉèÏ. ''Jã¨∂÷Å"£∞—— (|$ǨÏ.3-8-8) W`åºk<å ^Œ$â◊º`«fi„Ѩu¿+^è•`ü-Hõ$â◊óI
(ã¨∂Hõ;„ѨÑO¨ Kå`«‡‰õΩñ_»∞) Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ ^Œ$â◊º`«fi ÅHõ}Δ =ÚÖËqÜ«Ú ÖˉΩõ O_»∞@KÕ
'Hõ$â◊ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞`«.Î XHõ¯"Õà◊#∞ ã¨∂Hõ;~°∂Ѩ=Ú <˘O^Œ∞n =}∞=∂„`«"≥∞ÿ (ÉèÏQÆ.11-16)
838. ã¨∂÷Åó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∂÷Åó W`«∞ºÑ¨K«~°º`Õ, ã¨~åfi`«‡Hõ`åfi`ü I
„ѨѨOK«~°∂Ѩ=Ú# ã¨~åfi`«∞‡ñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨∂÷Åó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
(Hõ#∞Ñ≤OK«∞#^ŒO`«Ü«Ú `å<Õ Ü«∞QÆ∞@KÕ)
=∞`«.Î XHõ¯ "Õà◊#∞ ã¨∂÷Å ~°∂Ѩ=Ú <˘O^Œ∞ ^ŒO`«Ü«Ú h= Ü≥ÿ∞ (ÉèÏQÆ.11-16)
=K«. [QÆ ` « û ~° ˚ # O|∞ ¿ãÜ« Ú q~å_ç fi „QÆ Ç ¨ Ï O|∞# ã¨ Ñ ¨ Î ^ è • `« ∞ =ÙÅ∞#∞,
Ѩ$kä=º¿Ñ*Î ’=∞Ü«∞O|∞ Å~Ú# ã¨ÑΨ „áê}O|∞Å∞#∞, "Àº=∂O|∞ "åÜ«Ú=ÙÅKÕ
#∞`«Ê#flO|∞Öˇ· QÆ∞}Ï`«‡HõO|∞Öˇ·# ~ÚO„kÜ«∞O|∞Å∞#∞, #ǨÏOHÍ~°
 744 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
„ѨÉèí=O|∞Öˇ·# QÆ∞}O|∞Å∞#∞, ã¨~°fiqHÍ~° ã¨fi~°∂ѨO|QÆ∞ =∞#ã¨∞û#∞,
q*Ï˝#~°∂Ñ≤}˜ Ü«∞QÆ∞ |∞kúÜ«Ú#∞ |∞@∞ì. qq^èŒO|QÆ∞ xk Ü«∞O`«Ü«Ú
㨈~fiâ◊fi~°∞x ã¨∂÷Å q„QÆǨÏO|∞. (ÉèÏQÆ.2-269)
Hõ. =~°∞ã¨ñ Ѩ$kä"åº^Œºëêì I =~°}Ï=$`«"≥∞ÿ ã¨=∞„QÆ"≥·Éèí==ÚÅñ |O
Hõ~°∞ǨÏÉèí"åO_®f`« I ã¨∞Êù~°}O *ˇÅ∞"˘O^Œ∞ #u qÉèí∂u ^Œe~°Ê<£. (270)
839. QÆ∞}Éèí$`ü
â◊O.ÉèÏ. ã¨`«Î fi~°[ã¨Î=∞™êO ã¨$+≤ìã≤÷uÅÜ«∞Hõ~°‡ã¨fikèëêª`«$`åfi`ü - QÆ∞}Éèí$`ü I
Ѩ~=° ∂`«‡ =ã¨∞`Î ó« QÆ∞}~°ÇÏ≤ `«∞ñ_»∞. J~Ú##∞ ã¨$+≤ì KÕÜÚ« @‰õΩ ~°*’QÆ∞}=Ú
<å„â◊~ÚOz qiOz ~°∂Ѩ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. `«"∂≥ QÆ∞}=Ú <å„â◊~ÚOz ~°∞„^Œ~∂° ѨÙ_≥·
Éè∂í `«ãO¨ Ǩ~°=Ú QÍqOK«∞#∞. ã¨`Ϋ fiQÆ∞}=Ú <å„â◊~ÚOz Éè∂í `«=ÚÅ#∞ áêeOK«∞#∞.
J#O`åk ~°∂ѨÙñ_≥· [QÆ`∞« #Î ∞ ^èiŒ OK«∞#∞. J#fl~°∂ѨÙñ_≥· r=ÙÅ#∞ áÈ+≤OK«∞#∞. D
ã≤÷`«∞ÅÖ’ „uQÆ∞}=ÚÅ`À `å^•`«‡º=Ú <˘Ok#@∞¡QÍ #∞O_»∞#∞ QÍx QÆ∞}=ÚÅ∞
"åx #O@∞H˘#=Ù.
=∞. W~°"˘O^Œ<£ „^Œ∞Ç≤Ï}Ï`«‡‰õΩO _»~Ú ~°=∂nèâ◊√O_»∞ qâ◊fiO|∞ ã¨∞
ã≤÷~°`«O *Ëã≤, ǨÏi ã¨fi~°∂ѨÙñ _»~Ú ~°H˜ΔOK«∞<£ ã¨=∞ã¨Î „Ѩ*’
`«¯~° ã¨OǨ~°=Ú ¿ãÜ«Ú#ѨC_»∞ ǨÏ~åO`«~åºq∞Ü≥ÿ∞ ~ÚO`«Ü«Ú<£
ǨÏi~ÚOK«∞O |=#∞O_»∞ "Õ∞Ѷ¨∞=ÚÅ =∂Ü«∞O *ËÜ«Ú K«O^ŒO|∞#<£.
(ÉèÏQÆ.2-275)
=K«. x~°∞}æ ∞O_»~Ú# Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞ñ_»∞ QÆÅ∞QÆ∞ñK«∞ ÖˉΩõ O_»∞K«∞ñ „kQÆ∞}=ÚÅ`À_»ñ
QÆ∂_ç# `«# =∂Ü«∞KÕ`«xO`«Ü«Ú ã¨$l~ÚOz QÆ∞}=O`«∞x K«O^ŒO|∞#
x[=∂Ü«∂ qÅã≤`«O|∞ Å~Ú# QÆ∞}O|∞ÅÖ’ñ „|"ÕtOz q*Ï˝#
q[$Oaè`«∞O_≥· "≥Å∞OQÆ∞† #yfl <˘Hõ¯~°∞O _»Ü«Úºñ ɡ‰õΩ¯ „=∂ñ‰õΩÅO^Œ∞ñ
^Õ[iÅ∞¡K∞« ñ ɡH¯õ Oñ_≥· `ÀñK«∞ `≥~O° QÆ∞# qâßfi`«‡‰õΩO _≥#· ѨÙ~°∞+¨μO_˘Hõ¯O_»
`«# =Å#O QÆey# xdÅ Éè∂í `«O|∞ÅO^Œ∞ #O`«~åºq∞ ~°∂ѨO|∞# nÑ≤OK«∞†
=∞ǨÉèí∂`« ã¨∂ˆHΔ ‡O„kÜ«∞O|∞Å`À_»O QÆ∂_ç QÆ∞}=∞Ü«∞O|∞ Å~Ú#
ÉèÏ=O|∞ÅO ^Œ#KÕ`« xi‡`«O|∞Å~Ú# Éèí∂`«O|∞ÅO^Œ∞ñ ^ŒQÆ∞Å∞Ѩ_»Hõ
`«^∞Œ }æ O|∞ Å#∞Éè=í O|∞ ¿ãÜ«ÚK«∞, Ö’HõH~õ Ü
ΰ ∞ÿ≥ # Ü«∞`«O_»∞ ^Õ= u~°ºV‡#∞ëêºk
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 745
*Ï`«∞ÅO^Œ∞ bÅ #=`«iOz Ö’HõO|∞Å ~°H˜ΔOK«∞.
=K«. ÜÕ∞#∞#∞ „|Ç¨Ï‡Ü«Ú t=ÙO_»∞#∞ h [QÆO|∞ʼnõΩñ QÍ~°}Éè∂í `«∞ņ =∞O^Œ∞ <Õ
hâ◊fi~°∞O_»#∞ #∞Ѩ„^Œ+¨ì#∞ ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊‰õΩO_»#∞ <≥· QÆ∞}=∞Ü«∞O |~Ú#
<åf‡Ü«∞=∂Ü«∞O „|"ÕtOz [##=$kú qÅÜ«∞O|∞ʼnõΩ ¿ÇÏ`«∞ Éèí∂`«O|∞
ÅQÆ∞ `«`„Ϋ u¯Ü≥∂z`«O|∞Öˇ#· „|Ǩχ~°∞„^•k <å=∞^èÜ
Õ ∞« O|∞Å <˘O^Œ∞K«∞O_»∞^Œ∞.
(ÉèÏQÆ.4-207)
ã‘. .......... J`«xH˜
[#h [#Hõ ^•~° ã¨d Ѩل`« ÉÏO^èŒ= â◊„`«∞ „Ñ≤Ü«∂„Ñ≤Ü«∞[#∞Å∞ ÖË~°∞
P. [#‡Hõ~°‡=ÚÅ∞#∞ [#‡O|∞Å∞#∞ ÖË=Ù† I t+¨ì~°HõΔ}O|∞ ¿ãÜ«Ú H˘é‰õΩ
QÆ∞}q~°Ç≤Ï`«∞ñ_»Ü«Úº QÆ∞}˜ Ü«∞~Ú ã¨~°fi~° I HõΔ} q<åâ◊ˆHo ã¨Å∞ѨÙK«∞O_»∞.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1448)
=K«. ''^Õ"å! h=Ù Ö’HõO|∞Å∞ ã¨$lOK«∞@‰õΩ ~°*’QÆ∞}O|∞#∞, ~°H˜ΔOK«∞@‰õΩ
ã¨`«Î fiQÆ∞}O|∞#∞, ã¨OǨÏiOK«∞@‰õΩñ ^Œ"≥∂ QÆ∞}O|∞#∞ ^èŒi~ÚO`«∞=Ù.——
(ÉèÏQÆ.10L.203)
Hõ. h =∂Ü«∞KÕ`« qâ◊fi=Ú I "Õ=∂é∞ ã¨$lO`«∞ =#∞K«∞ q+¨μ‚_»ñ =#∞K«∞<£
nè=∞O`«∞Å∞ QÆ∞}Ѩ^Œ qx I <Õ=∞O|∞# ã¨QÆ∞}∞ñ_≥·# x#∞ñ QÍO`«∞ ~˘y<£.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.165)
840. x~°∞æ}ó
â◊O.ÉèÏ. =ã¨∞Î`À QÆ∞}ÉèÏ"å`ü - x~°∞æ}ó I ''™êH©Δ KÕ`å ˆH=Ö’ x~°∞æ}â◊Û——
(âıfi.6-11)
"åã¨Î= ã≤÷uÖ’ Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ ã¨`«Î fi ~°[ã¨Î"≥∂ QÆ∞}=ÚÅ ã¨O|O^èŒ =ÚO_»^Œ∞
QÆ#∞Hõ 'x~°∞}æ ó— Ü«∞QÆ∞#∞. ™ê^艌 Ωõ ñ_»∞ „uQÆ∞}=ÚÅ#∞ ^•\˜#KÀ „|Ǩχ™êHΔÍ`å¯~°=Ú
<˘O^Œ∞#∞. D „uQÆ∞}=ÚÅ#∞ ^•@∞@‰õΩ #K«OK«Å ÉèHí `Θ À ÉèQí "Æ å#∞x ¿ãqOK«∞@ÜÕ∞
=∂~°=æ Ú. ÉèHí Θ Ü≥ÚHõ¯ ã¨Ç¨ Ü«∞=ÚKÕ *Ï˝#=Ú Ñ¨iѨHfiõ =∞QÆ∞#∞. ~°[ã¨"Î ∂≥ QÆ∞}=ÚÅ#∞
„Ѩܫ∞`«fl=Ú`À `˘ÅyOK«∞H˘x, ã¨`«Î fiQÆ∞} „Ѩ^è•#∞ñ_≥·, ÉèíH˜Î`À J~°Û<å^Œ∞Å∞
ã¨Å∞ѨÙK«∞#flKÀ, ã¨`«Î fiQÆ∞}=Ú `«#O`«@ `å<Õ Ü«∞^Œ$â◊º=∞~Ú „|Ǩχ ™êHΔÍ`å¯~°=Ú
 746 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞. (`å<Õ „|Ǩχ=∞QÆ∞#∞)
W@∞Å „uQÆ∞}=ÚÅ#∞ [~ÚOz# ™ê^艌 Ωõ ñ_»∞ ^ŒfiO^Œfi ã≤`÷ ∞« ʼnõΩ (j`À+¨=‚ ÚÅ∞,
ã¨∞Y ^Œ∞óY=ÚÅ∞, xO^•ã¨∞`Î ∞« Å∞ "≥ÚII) Jf`«∞ñ_»∞QÍ #∞O_»∞#∞. J#∞ºÅˆH^Õx ÉÏ^èŒ
Hõey#ѨÙ_»∞ `å#∞ xâ◊ÛÅ∞ñ_≥· Ü«Ú#fl@∞¡QÍ, `«#‰õΩ ÉÏ^èŒ QÆey#ѨÙ_»∞ ‰õÄ_» xâ◊ÛÅ∞_≥,·
Ü«∂ ÉÏ^è#Œ ∞ J#∞Éèqí OK«_∞» . P ÉÏ^èŒ â◊s~°=Ú^ŒxÜ«Ú, `å#∞ â◊s~°=Ú HÍ^ŒxÜ«Ú,
x~°∞æ} Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂ѨÙñ_≥· Ü«∂ÉÏ^茉õΩ ™êH˜ΔQÍ #∞O_»∞#∞. x~°‡Å xâ◊ÛÅ ã≤÷u
PK«~°} Ü«∞O^Œ∞ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
''qHÍ~° ¿ÇÏ`Ò ã¨u q„HõÜ«∞<ÕÎ ÜÕ∞ëêO # KÕ`åOã≤ `«= U= nè~åó——
(HÍo^•ã¨∞)
qHÍ~°=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ã¨g∞Ѩ=Ú# #∞#flѨC_»∞#∞,
z`«Î=ÚÅO^Õ=∂„`«=Ú qHÍ~°=Ú [xOѨx "åˆ~ nè~°∞Å∞. x~°∞æ} ã≤÷uÖ’ #∞#fl
™ê^茉õΩxH˜ =∂„`«"Õ∞ ~Úk ™ê^茺=Ú.
Hõ. QÆ∞}=ÚʼnõΩ <åkÜ≥ÿ∞ x I ~°∞æ}=ڇʼnõΩ <å^Œ∞º_»QÆ∞ #~°∂ѨÙx...
(ÉèÏ~°.âßOu.4P.232)
q+¨μ‚=Ù QÆ∞}=ÚʼnõΩ HÍ~°}"≥∞ÿ# "å_»∞. x~°∞æ}=ÚʼnõΩ "≥Ú^Œ\ ˜"åñ_»∞.
P. J#fl=∞=x Ü«∞O^Œ∞ #=∞$`«O|∞ QÀ=ÙÅ
Ü«∞O^Œ∞ =Ç≤Ïfl ã¨q∞^èŒÅO^Œ∞ ã¨=∞~°
Ü≥∂QÆ=â◊`«ñ ÉÁO^Œ∞ <À[#∞ |∞kúKÕ
#QÆ∞}∞ x#∞fl QÍO`«∞ ~å`«‡ q^Œ∞Å∞. (ÉèÏQÆ.8-166)
ã‘. Z‰õΩ¯= `«‰õΩ¯= Öˇ#flñ_»∞ <˘O^ŒHõ x~°∞æ}`«fiO|∞# <≥é˜Ü«Ú Ѷ¨∞#∞ñ_»∞,
QÆ∞~°∞`«Ü«Úñ Q˘éñ`«Ü«Ú QÆ∞}ã¨OQÆu =Ç≤ÏOK«∞.... (ÉèÏQÆ.8-693)
Hõ. QÆ∞}=O`«∞ñ_»∞ QÆ∞}~°Ç≤Ï`«∞ñ_»∞ I QÆ∞}HõÅÊ# `«`«Ê~°∞O_»∞ QÆ∞}<åâ◊# <≥·
ѨÙ}âße QÆ∞}x|^Œ∞úñ_»∞ I QÆ∞}"≥∂HõΔHõ~°∞O_»∞ âß~üV˜æ ‰õΩ~°∞‰õΩÅ =ÚMϺ!
(ÉèÏ.âßOu.6P.491)
ã‘. Éèí==Ú ^À+¨O|∞ ~°∂ѨO|∞ñ QÆ~°‡O|∞
<åǨÏfiÜ«∞=Ú#∞ QÆ∞}=Ú Öˇ=fixH˜ ÖËHõ (x~°∞æ}ó) (839)
[QÆ=ÚÅñ QÆeyOz ã¨=∞~ÚOK«∞ H˘é‰õΩ<≥·
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 747
x[=∂Ü«∞ <≥=fiñ _çxflÜ«Ú#∞ ^•Å∞Û (QÆ∞}Éèí$`ü) (ÉèÏQÆ.8㨯O.78)
K«. J}∞=Ù#‰õΩ<£ =∞Ǩ}∞=Ù, =∞ǨÏ`«∞Î# H˘Hõ¯ =∞Ǩ =∞ǨÏ`«∞Î"≥·
Hõ#|_»‰õΩO_» "≥Öˇæ^Œ∞ [QÆO|∞Å xO_»∞ [_®[_»O|∞ÅO
^Œ∞#† Ѷ¨∞#Ü≥∂QÆâ◊‰õΩÎʼnõΩ `ÀzÜ«Ú `ÀK«x ^ŒO@ =O@† x
~°∞æ}ñ_»"˘! HÍxKÀ QÆ∞}˜"˘HÀ? „QÆÇ≤Ï~ÚOѨQÆ *ÏÅ"≥∂ „ѨÉèí∂!
("å.#.~å)
Hõ. ^è•`«Å ~°[=Ú# ^Õ= I „"å`«=Ú ã¨`«Î fi=Ú# Éèí∂`«~åt ^Œ=∞=Ú#<£
*Ï`«∞Å∞ñQÍ <˘#iOK«∞ QÆ∞ I }Ïf`«∞ñ_» g=Ù QÆ∞}QÆ}ÏÅOHÍ~å!
(ÉèÏQÆ.9㨯O.284)
=K«. ã¨`Ϋ fi~°[ã¨"Î ∂≥ QÆ∞}Ç‘Ï#∞O _»~Ú# [#∞O_»∞ =∞`«û=∂<åHÍ~°O|∞ñ ÉÁO^Œ∞#∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.958)
841. =∞Ǩ<£
â◊O.ÉèÏ. â◊ÉÏÌkQÆ∞}~°Ç≤Ï`«`åÎ fi`ü x~°uâ◊Ü«∞ ã¨∂Hõ;`åfi`ü x`«ºâ◊√^Œúã¨~°fiQÆ`«`åfik<å
K« „Ѩu|#úHõ ^è~Œ ‡° *Ï`«O `«~¯° `ÀÑ≤ Ü«∞`À =‰õΩOÎ # â◊Hºõ =∞`« U=-=∞Ǩ<£ I
â◊ÉÏÌk QÆ∞}=ÚÅ∞ ÖËx HÍ~°}=Ú##∞, J`«ºO`« ã¨∂Hõ;~°∂ѨÙñ_»Q∞Æ @ =Å##∞,
x`«º â◊√^Œ_ú Q» ∞Æ @ KÕ`#« ∞, ã¨~fi° QÆ`∞« ñ_»Q∞Æ @ KÕ`#« ∞, `«~¯° =ÚKÕ`« `≥eÜ«∞ñ|_»∞"åñ_»∞
HÍ#O^Œ∞##∞, Ѩ~°=∂`«‡ '=∞Ǩ<£— <å=∞"åK«∞ºñ_»∞.
'J#VŸæ-â◊É’Ì-â◊s~À-ã¨Ê~°≈â◊Û =∞ǨÏK«∞Ûùzó— (PѨ.^è~Œ ‡° .1-22-7) Ѩ~=° ∂`«‡
J=Ü«∞==ÚÅ∞ QÍx, â◊|ÌQÆ∞}=ÚQÍx, â◊s~°=ÚQÍx ÖËx "åñ_»QÆ∞@KÕ '=∞Ǩ<£—
Ü«∞xÜ«Ú 'â◊√zó— Ü«∞xÜ«Ú K≥ѨÊ|_»∞K«∞<åfl_»∞ J#∞ PѨã¨ÎO| ^èŒ~°‡ã¨∂„`«=Ú
„Ѩ=∂}=Ú.
â◊OHõ~∞° Å"å~°∞ `«=∞ ™Èáê# ѨOK«H=õ ÚÖ’ '^Œ∞ã¨~Î å¯ `«∞ûq~°=∞º`åO— Ѩ~=° ∂`«‡
`«~°¯=ÚKÕ ÅaèOK«_»∞ QÍ# `«~°¯=Ú#∞ =^ŒÅ∞ñ_»x t+¨μºÅ ‰õΩѨ^ÕtOzi.
'q`«~å¯"Õ∞Ü«∞ qÉèí∂u ã‘=∂!— U `«~°¯=ÚʼnõΩ#∞ #O^Œx =∞Ç≤Ï=∞ QÆÅ"åñ
_®!— Jx uHõ¯#QÍ~°∞ Hõ$uÉèí~°ÎÜ«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x P#∞âßã¨xHõ Ѩ~°fi
`«$fÜ«∂âßfi™ê~°OÉèí Ѩ^Œº=ÚÖ’ ã¨∞ÎuOzi.
 748 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. HõÅ=#∞@ ÔHO`« „â◊=∞Ü≥∂ I HõÅ∞QÆ=Ù h=#∞@ HõO`« Hõ+¨ì"≥∞‡ Ü«∞QÆ∞<£
HõÅ=#∞, HõÅ∞QÆ=Ù h=#∞ I HõÅ`«Å∞ `«~°¯=ÚÅ∞, QÆ`«∞Å∞ QÆeÊOK«∞<˘HÀ!
("å.#.~å)
842. J^èŒ$`«ó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ$kä"åºn<åO ^è•~°HÍ}Ï=∞Ñ≤ ^è•~°Hõ`åfi#fl ˆH<åz¢núÜ«∞`« Wu-J^èŒ$`«óI
Éèí∂q∞ ã¨~°fi=Ú#∞ ^èŒiOK«∞#∞. Pk Ü«∞#∞@KÕ J#O`«∞ñ_»∞, kQÆæ[=ÚÅ∞
‰õÄ_® ã¨∂z`«=ÚÅ∞. Ѩ~°=∂`«‡ ã¨~°fi^è•~°Hõ=ÚÅQÆ∞ Ѩ$kä"åº^Œ∞Å#∞ ^èŒiOzÜ«Ú
PÜ«∞# Z=fiiKÕ`«#∞ ^èŒiOѨñ|_»ñ_»∞ QÍ# 'J^èŒ$`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
843. ã¨fi^èŒ$`«ó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞^Õº==∞Ü«∞O ˆH# ^è•~°º`« W`åºâ◊Vͯ ºÇ¨Ï - ¿ãfi# P`«‡<å ^è•~°º`« Wu
- ã¨fi^èŒ$`«ó I '㨠ÉèíQÆ=ó Hõã≤‡<£ „Ѩu+≤ª`« Wu, ¿ãfi =∞Ç≤Ïq∞fl—— (Kèå.7-24-
1) Wu „â◊√`Õó I
ÃÑ· <å=∞=ÚÖ’ PÜ«∞#‰õΩ ^è•~°‰õΩÖˇ=~°∞#∞ ÖË~°x K≥ѨÊñ|_ç#k. J@¡~Ú#
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ <Õk P^è•~°=Ú? J#QÍ '¿ãfi<≥·=— `å<Õ P^è•~°=Ú.
'Ѩ~=° ∂`«‡ ^ÕxÜ«∞O^Œ∞ xÅ∞Ѩñ|_ç Ü«Ú<åfl_»∞?— Jx <å~°^∞Œ ñ_»_∞» QÆQÍ '`«#
=∞Ç≤Ï=∞ Ü«∞O^Õ xÅ∞Ѩñ|_ç Ü«Ú<åfl_»∞.— Jx ã¨#`«∞¯=∂~°∞ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞ Ü«∞#∞
KèåO^ÀQƺ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ. J~°Ü«∞ñQÆ QÆÅÊ „Ѩà◊Ü«∂O,
`«~°=Ú #<å^ŒºO`« q~°Ç≤Ï`« „H˜Ü«∞`À_»<£
|iѨÓ~°‚ x`«º =∞Ç≤Ï=∞O
|~°=∂`«∞‡ñ_»"≥· ã¨~À[Éèí=! ÜÕ∞ #∞O^Œ∞<£. (ÉèÏQÆ.2㨯O.251)
844. ™êfi㨺ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨∞-â’Éèí#O Ѩ^À‡^Œ~°`«Å=`å΄=∞=∞aè~°∂Ѩ`«=∞=∞™êºã¨ºq∞u-™êfi㨺ó
2. "Õ^•`«‡HÀ =∞Ǩ<£ â◊|Ì~åtó `«ã¨º=ÚMÏxfl~°æ`«ó ѨÙ~°∞ëê~À÷Ѩ^Õâß~°÷q∞u
"å - ™êfi㨺ó I
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 749
''J㨺 =∞ǨÏ`À Éèí∂`«ã¨º xóâ◊fiã≤`«"Õ∞`«^Œº^Œ$ˆQfi^Œó—— (|$ǨÏ.4-4-10) Wu
„â◊√`Õó I
1. Ѩ^Œ‡=Ú =Öˇ Z„~°x =~°‚=Ú QÆey# ã¨∞O^Œ~°=∞QÆ∞ =ÚY=Ú QÆÅ"åñ_»∞
QÍ# q+¨μ‚=Ù '™êfi㨺ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. ÉèHí Îõ ã¨O~°H}Δõ Ï~°O÷ |OwHõiOK«∞ k=º =∞OQÆà◊ q„QÆÇϨ O|∞# Hõ#∞~°∂ѨO|∞#∞,
=∞Hõ~°‰õΩO_»Å =∞}˜ xK«Ü«∞=∞O_ç`« =Ú‰õΩ~ÀѨ=∂# x~°‡Å QÆO_»
=∞O_»ÅO|∞#∞, ã¨O`«`« Nx"åã¨O|∞ Å~Ú# Ö’K«# ѨOHõ[O|∞Å∞#∞ QÆey
ÖÏe`«„Éèí∂Å`åA+¨ìO|∞#∞, =∞^èŒ∞Hõ~° ã¨=∂# ~°∞z z‰õΩ~° q~ål`«O|∞#∞
<≥·# =ÚYHõ=∞ÅO|∞#∞ ^蕺#O|∞ QÍqOK«=ÅÜ«Ú.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.937)
ã‘. [#^Œ$HõÛHÀ~°ã¨OѶ¨∞O|∞#‰õΩ ã¨∞^è• áêhÜ«∞áê„`«"Õ∞ Éèí=Ùº=ÚYº=Ú
(ÉèÏQÆ.1㨯O.257)
ã‘. K«O„^Œ=∞O_»Å ã¨∞^è•™ê~°O|∞ áÈeHõ =ÚY=Ú#ñ
l~°∞#=Ùfi "≥ÚÅK«∞"åñ_»∞ (ÉèÏQÆ.1㨯O.16)
K«. ã≤÷~° â◊√Éèí bÅ #@¡~°∞QÆ∞^≥Oz# Ü«∞qfiÉèí∞ q„^Œ∞=∂~°∞}Ï
^èŒ~° #=Ѩš= ã¨∞Êù~°^Œ∞^ŒOz`« ‰õΩO^Œ ~°∞zã≤‡`≥·Hõ ã¨∞O^Œ
^Œ~° =^Œ<å~°qO^Œ=Ú =Ú^ŒO|∞#ñ ^ŒÑ¨ÊHõ K«∂zÜ«Ú<£ =Úh
â◊fi~°∞Å∞ x*Ï`«‡ÅO ^Œxq ™êÅHõ "≥O_çÜ«Úñ Ez i=Ú‡Å<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.54)
=∞. JÅHõ„ÉèÏl`«"≥∞ÿ ã¨∞^è•Oâ◊√ xÉèí"≥∞ÿ Ǩ㨠„ѨÉè’^•Ì=∞"≥∞ÿ
[Å*ÏHõΔO|~Ú Hõ~°‚‰õΩO_»Å q~å[^ŒæO_»"≥∞ÿ Ü«Ú#fl Ü«∂
[Å*Ï`å‰õΔΩ =ÚYO|∞ñ E_» QÆÅ∞QÆ∞<£ ã¨`«ºO|∞ "À <å‰õΩ <å
=Å kˆH¯QÆ∞K«∞#∞#fl h =#=∞$QÆ „"å`«O|∞ b „`À=Å<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1193)
2. "Õ^Œ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ =∞Ǩâ◊|Ì~åt PÜ«∞# =ÚY=Ú #∞O_ç "≥Å∞=_≥#∞. P
"Õ^Œ=ÚÅ∞ [#∞ʼnõΩ Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷=ÚÅ #∞Ѩ^ÕtOK«∞#∞. QÍ# q+¨μ‚=Ù '™êfi㨺ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
 750 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`Õ. J@∞¡ á⁄_»QÆx Ü«∂~°∞Îñ_≥· #\˜ì Ѩ^Œ‡
Éèí=Ùx "åOzè`« =∂`«‡ñ n~°ÊOQÆ ^ŒÅñz
Ü«∞`«x "≥∂Ç¨Ï x"å~°Hõ"≥∞ÿ# Ü«∞\˜ì
Ü«∞=∞$`«~°ã¨`«∞ź =∞^èŒ∞~°"åHõº=ÚÅ #xÜ≥∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.316)
Hõ. ^èŒ~°}© kq[Å∞ „â◊√`«∞Å#∞ #~°=~° Ü«∞ "Õ∞‡\˜ =ÚY=Ú#O ÉÁ_»=Ú@ Éèí∂
ã¨∞~°∞ñ _»dÅ =~°‚=ÚʼnõΩ<£ I QÆ∞~°∞ñ_»∞ #∞‡Y∞ºO_»∞ #Ü≥∞º QÆ∞}~°`«flinè!
(ÉèÏQÆ.3㨯O.216)
'J㨺 =∞ǨÏ`À— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
â’¡II J<åkx^èŒ<å x`åº "åQÆ∞ã¨$ëêì ã¨fiÜ«∞=Úƒù"å I
Jn "Õ^Œ=∞~¸ â◊√^•ú Ü«∞`«ó ã¨~åfió „Ѩ=$`«ÎÜ«∞ó I
845. „áêQÆfiOâ◊ó
â◊O.ÉèÏ. J#ºã¨º =Ot<À =Oâ◊ó áêâßÛ`«ºó, J㨺 =Oâ◊ó - „ѨѨOK«ó „áêˆQ=, #
áêâßÛ`«º Wu - „áêQÆfiOâ◊ó I
`«=∞ `«=∞ ¿Ñ~°`¡ À =Oâ◊=ÚÅ∞ QÆÅ"åiH˜ "åi `«~°∞"å`« "åi =Oâ◊=ÚÅ∞
U~°Ê_»∞#∞. HÍx Ѩ~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ =Oâ◊=Ú („ѨÑO¨ K«=Ú) =ÚO^Œ∞#∞O_çÜ∞Õ Ü«Ú#flk
QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '„áêQÆfiOâ◊ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
#=∞Hõ=ÚÖ’x '#"≥∂ J„yÜ«∂Ü«∞K« „Ѩ^äŒ=∂Ü«∞K«— Ü«∞#∞ =∞O„`«=ÚÖ’
ÉèÏ+¨ºHÍ~°∞Å∞ 'J„ˆQ— ´ [QÆ^Œ∞`«Ê`ÕÎó ѨÓ~°fi=∞=ã≤÷`«ó J„yÜ«∞ó
'„Ѩ^äŒ=∞— ´ Ç≤Ï~°}ºQÆ~åƒù^ŒÑ≤ „Ѩ^äŒ=∞ó `«™êºÑ≤ HÍ~°}Éèí∂`« W`«º~°÷ó I Ü«∞x
K≥ѨC@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ =Oâ◊=Ú '„áêQÆfiOâ◊—=∞x `≥eÜ«ÚK«∞#flk.
Ѩ~=° ∂`«‡ Ç≤Ï~°}ºQÆ~∞° ƒùñ_»∞QÍ "≥Ú^Œ@ [xOK≥#∞. "åx #∞O_ç ã¨$+≤ì qã¨iÎ OK≥#∞.
QÍ# 'Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù =Oâ◊=Ú— „áêQÆfiOâ◊=Ú.
''Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù [#Ü«∂=∂㨠ѨÓ~°fi"£∞—— (âıfi.L.3-4) J#∞ „â◊√u "åHõº=Ú
„Ѩ=∂}=Ú.
W`«~°=ÚÅQÆ∞ =ã≤ëêª^Œ∞Å =Oâ◊=ÚÅ∞ "åi `«~°∞"å`« QÆey#q QÍ# Jq
áêâßÛ`«º =Oâ◊=ÚÅ∞.
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 751
Ü«∞[˝=ÚÅO^Œ∞ "Õ^ŒÑ¨~î°#=Ú#ÔH· ѨO_ç`«∞ ÖÏã‘#∞ÅQÆ∞ "ÕkHõ#∞ '„áêQÆfiOâ◊—
=∞O^Œ∞~°∞. Wk ǨÏq~°æ$ǨÏ=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞"≥·Ñ¨Ù LO_»∞#∞. Ü«∞[˝=~åǨϙêfiq∞
Ü«∞*Ï˝OQÆ∞_»∞. Hõ#∞Hõ ™êfiq∞ '„áêQÆfiOâ◊√_»∞—.
(^ŒHõΔ Ü«∞[˝ q^èŒfiO㨠ã¨=∞Ü«∞=Ú#)
=K«. '~°∞„^•#∞K«~°∞Å∞ <å<åq^è•Ü«Ú^èŒO|∞Å∞ ^èŒi~ÚOz.......... Ü«∞[˝âßÖÏ
„Ѩ^Õâ◊O|∞#O |~°∞=ÙÅ∞ ÃÑ@∞ìK«∞ñ QÆkÜ«∞O [#∞^≥Oz "å@O|∞Å∞
q@`å@O|∞Å∞ ¿ãÜ«ÚK«∞O Q˘O^Œé∞ „áêQÆfiOâ◊O|∞, Q˘O^Œé∞ ѨfflâßÅÜ«Ú,
q^èŒfiOã¨O|∞Å∞ QÍqOzi. (ÉèÏQÆ.4-118)
846. =Oâ◊=~°ú#ó
â◊O.ÉèÏ. =Oâ◊O-„ѨѨK«O =~°úÜ«∞<£ KèÕ^ŒÜ«∞<£ "å =Oâ◊=~°ú#ó I
(=~°#ú =∞#QÍ =$kú KÕÜÚ« @, KèkÕ OK«∞@ Ü«∞#∞ J~°=÷ ÚÅ∞ QÆÅ=Ù) Ѩ~=° ∂`«‡
ã≤u÷ HÍÅ=Ú# „ѨÑO¨ K«=Ú#∞ =$kú <˘OkOK«∞#∞. „ѨàÜ ◊ ∞« =Ú# KèkÕ OK«∞#∞. (ÅÜ«∞=Ú
KÕÜ«Ú#∞) Hõ#∞Hõ '=Oâ◊=~°ú#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. ÃÑ#∞ѨQÆ∞ =~å¬HÍÅO I |∞# k#<åÜ«∞‰õΩx =Å#ñ ÉÁ_»q∞# ã¨eÅO
|#Ü«∞=Ú „QÆ=∞‡é „w+¨‡OI |∞# ã¨∂~°∞ºxÜ«∞O^Œ∞ _çO^Œ∞ áÈeHõ =∞é˜ÜÚ« <£.
Hõ. ^è~Œ }
° ñ˜ [~åK«~° Éè∂í `«=Ú I Å~°Ü∞« QÆ [x~ÚOz Ü«∞O^≥ Ü«∞}ñy# Ѩyk<£
ǨÏiKÕñ |∞\˜ì# qâ◊fi=Ú I ǨÏiÜ«∞O^≥ ÅÜ«∞O|∞ #O^Œ∞....
(ÉèÏQÆ.4㨯O.956,957)
847. ÉèÏ~°Éèí$`ü
â◊O.ÉèÏ. J#<åÎk ~°∂¿Ñ} Éèí∞"À ÉèÏ~°O aÉèísÎu - ÉèÏ~°Éèí$`ü I
Ѩ~=° ∂`«‡ J#O`«∞ñ_»∞ "≥ÚII ~°∂Ѩ=ÚÅ`À Éè∂í q∞x Éèií OK«∞#∞ QÍ# 'ÉèÏ~°É$íè `ü—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«. |Ǩï=# áê^Œáêaú ‰õΩÅѨ~°fi`« ѨÓ~°‚ ã¨~° ã¨û~°ã¨fif
ã¨Ç≤Ï`« =∞Ǩ=∞Ç‘Ï^èŒ~° =∞[„㨠ã¨Ç¨Ï„㨠Ѷ¨}Ïoñ ^•eÛ ^Œ∞
ã¨ûǨÏ`«~° =¸iÎH˜<£ [Åkèâß~ÚH˜ñ ÉÏÜ«∞Hõ â◊Ü«∞º Ü≥ÿ∞# Ü«∞
 752 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ü«∞ºÇ≤ÏѨu ^Œ∞+¨¯ $`åO`«‰õΩñ _»#O`«∞ñ_»∞ =∂‰õΩñ „Ѩã¨#∞flñ _»Ü≥∞º_»∞<£.
(ÉèÏ~°.Pk.1P.104)
K«. ................ âı+¨=¸iÎ<≥·
Åe`« Ѷ¨}Ï ã¨Ç¨Ï„ã¨Hõ=Ú ÖÏ=Ù#ñ ^•Å∞Î #âı+¨^è•„uÜ«Ú<£
[Åxkè x=∞flQÍ #QÆ Åã¨#flQÆs =#=∞O_»ÅO|∞`À<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º4P.269)
Hõ. =Úx kq*ÏkHõ Ö’Hõ=Ú I Å#O`«∞ñ _»# [QÆuÔHÅ¡ <å^è•~°Oɡ·
ÃÑ#∞á⁄O^≥_»∞ âıëê`«∞‡x I q#∞uO`«∞<£ q+¨μ‚ÉèíH˜Î qÉèí= q^è•~Ú<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.2P.36)
848. Hõkä`«ó
â◊O.ÉèÏ. 1. "Õ^•kaè~°Ü«∞"Õ∞Hõ U= Ѩ~°`Õfi# Hõkä`« Wu - Hõkä`«ó I
2. 㨈~fi "Õ^≥·ó Hõkä`« Wu "å Hõkä`«ó I
''㨈~fi "Õ^• Ü«∞`«Ê^Œ=∂=∞#xΗ— (Hõ~î°.1-2-15)
''"Õ^≥·â◊Û ã¨Ô~· fi~°Ç¨Ï"Õ∞= "Õ^Œºó—— (Éèí.w.15-15) ''"Õ^Õ ~å=∂Ü«∞}Ë Ñ¨Ù}˺
ÉèÏ~°`Õ Éèí~°`«~°¬Éèí! I P^Ò=∞^èÕº `«^ä• Kå<ÕÎ q+¨μ‚ó ã¨~°fi„`« wÜ«∞`Õ—— II
(ǨÏi.Éèíq.132-15) Wu „â◊√u 㨇 $`åºk =K«<ÕÉèíºó I
'™È-^èŒfi<å áê~°=∂áÈflu `«kfiëÈ‚ó Ѩ~°=∞O Ѩ^Œ"£∞—— (Hõ~î°.1-3-9)
W`åº^Œ∞ºHõÎ"£∞ I
"Õ^•^Œ∞ÅKÕ`« D q+¨μ"‚ Õ Ñ¨~∞° ñ_»∞ (ã¨~Àfi`«¯ $+¨μñì _»∞) Jx K≥Ñʨ |_ç<åñ_»∞. Jxfl
"Õ^=Œ ÚÅ KÕ`#« ∞ =ÚHõÎ HõO~î=° ÚQÍ K≥Ñʨ |_ç#"åñ_»∞. 'ã¨~fi° "Õ^=Œ ÚÅ∞#∞ `≥eÜ«∞^Œy#
Ü«∂ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#∞ „ѨuáêkOK«∞K«∞#flq— Ü«∞#∞ (Hõ~î°) „â◊√u "åHõº=Ú#∞, 'ã¨~°fi
"Õ^Œ=ÚÅ KÕ`«#∞ `≥eÜ«∞ñ|_» ^Œy#"åñ_»#∞ <Õ<Õ— Ü«∞#∞ w`å "åHõº=Ú#∞, '"Õ^Œ,
~å=∂Ü« ∞ }, Éè Ï ~° ` « = ÚÅO^Œ ∞ Pk=∞^è • ºO`« = Ú ÅO^Œ O `« @ #∞ q+¨ μ ‚ = Ù
H©iÎOK«|_»∞K«∞<åflñ_»∞— =Ú#flQÆ∞ „â◊√u "åHõº=ÚÅ „Ѩ=∂}=ÚÅKÕ q+¨μ‚"Õ Ñ¨~°=Úñ
_»x `≥eÜ«ÚK«∞#flk. HÍ# q+¨μ‚=Ù 'Hõkä`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 753
=∞. q=∞Å*Ï˝#x~°∂_è»∞Öˇ·# [#=ÚÖò gH˜ΔOѨ g∞ áê^ŒHõO
[ =∞~°O^Œ ã¨∞Êù@ k=º™œ~°Éèí=Ú <å™êfikOz x~åfi} ~°∂
Ѩ=Ú ã¨`«∂Ê~°∞+¨ "åQÆ∞ni`«=Ú â’ÉèÏNx"åã¨O|∞ <å
q∞=Ú ¿ãqOѨHõ =∂#"å^äŒ=Úx ^Œ∞ˆ~‡^è•`«∞‡ ¿ãqO`«∞<Õ?
(ÉèÏQÆ.10㨯O.255)
2. t=ã¨OHõÅÊ =∞O„`«=ÚÅÖ’x 19= =∞O„`«=Ú.
''Ü«∂ "Õ^•k+¨μ QÍÜ«∞„f-ã¨~°fi"åºÑ‘ =∞¿ÇÏâ◊fis I
|∞∞QƺA™êû=∂^èŒÔ~· fiâ◊Û - `«<Õ‡ =∞#ó t= ã¨OHõÅÊ =∞ã¨∞Η— II
Ü«∂ ´ U "åHõÎ`«Î fi=Ú, "Õ^•k+¨μ ´ "Õ^Œ=ÚÅ Jkèëêª#=ÚÅO^Œ∞ (#∞
JO`«=Ú ÅO^Œ∞#∞), „Ѩ}==ÚQÍ #∞#fl^À, QÍÜ«∞„f ´ QÍÜ«∞„f =∞O„`« ~°∂Ѩ=Ú#
#∞#fl^À, ã¨~fi° -"åºÑ‘-=∞¿ÇÏâ◊fii ´ ã¨~fi° =ÚÅQÆ∞ [_»K`Õ #« `«`Ϋ fi=ÚÅO^Œ∞#∞ "åºÑ≤Oz
Ü«ÚO_»∞ =∞¿ÇÏâ◊fis ~°∂Ѩ=Ú# #∞#fl^À, |∞∞Q∑-Ü«∞Aãπ-™ê=∞-J^èŒÔ~· fió-K« ´
|∞∞QƺA™êû=∂^èŒ~°fi} "Õ^•k ~°∂Ѩ=Ú# #∞#fl P"Õ^•k "åV‡Ü«∞=ÚÅ KÕ`«
K≥ѨÊ|_»∞K«∞#fl^À. P "åHõÎ`«fi=Ú`À Jaè#fl=Ú#∞, =∞#ó ´ ã¨~°fi[˝=Ú#∞ JQÆ∞ P
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~° `«`Ϋ fi=Ú <å q+¨Ü∞« =Ú# â◊√Éè~í ∂° Ѩ=Ú#∞, â◊√ÉèHí ~õ =° Ú#∞ JQÆ∞ ã¨OHõÅÊ=Ú
QÆŠǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú HõÅk JQÆ∞QÍHõ!
L. .................."Õ
^•k ã¨=∞ã¨Î "åV‡Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ñ „|â◊Oã≤`«∞ñ_≥·# "åñ_»∞.....
(ÉèÏ~°.ã¨ÉèÏ.3P.18)
''Ѩ~=° ∞*ËÜ ˝ ∞« ã¨fiÉèÏ"å!—— q∞H˜¯e `≥eã≤H˘#^Œy# ã¨fiÉèÏ==Ú HõÅ"å_®!— Ü«∞x
uHõ¯# QÍ~°∞ Hõ$uÉè~í Ü Î° ∞« QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^ä∞Œ x ™œÑ≤HÎ õ Ѩ~fi° „Ѩ^=Œä ∂âßfi™êO`« Ѩ^ºŒ =ÚÖ’
ã¨∞uÎ Ozi.
849. Ü≥∂w
â◊O.ÉèÏ. 1. Ü≥∂QÆó-*Ï˝#"£∞, `Õ<≥·= QÆ=∞º`åfi`ü - Ü≥∂w I
2. Ü≥∂QÆó -ã¨=∂kè, 㨠Ç≤Ï ™êfi`«‡x ã¨~°fi^• ã¨=∂^èŒ`ÕÎ ã¨fi=∂`å‡#"£∞ `Õ#
"å - Ü≥∂w I
1. Ü≥∂QÆ=∞#QÍ *Ï˝#=Ú. *Ï˝#ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ Ѩ~=° ∂`«‡. *Ï˝#=Ú#∞ á⁄Ok#
 754 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
™ê^茉õΩñ_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ Ü«∞QÆ∞#∞. *Ï˝#=Ú ™ê^茉õΩx Ѩ~°=∂`«‡ K≥O`«‰õΩñ*Ë~°∞Û#∞
QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'Ü≥∂w— Ü«∞QÆ∞#∞.
2. Ü≥∂QÆ=∞#QÍ ã¨=∂kè. z`«Î=$`«∞ÎÅ#∞ x~ÀkèOz ã¨OHõÅÊ=ÚÅ∞ ÖËx
ã≤÷uÖ’ #∞O_»∞@ ã¨=∂kè. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ã¨^• xã¨ûOHõÅÊ xifiHõÅÊ ã¨=∂kè ã≤÷u
Ü«∞O^Œ∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ 'Ü≥∂w— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. ã¨=∞^Œ$+≤ìx éÏ~ÚÜ«Úñ QÆ#I Hõ=Úñ EK«∞K«∞ ã¨`«û=∂kèHõe`«O |QÆ∞ =$
`«Î=Ú #_»Ñ≤# â◊|Ì„| I Ǩχ=Ú +¨}χã¨=ÚÅ Ü≥∂y Ü«∞u=iÎOK«∞<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.5P.122)
Ü≥∂y 'ã¨=∞Ö’ëêìâ‡◊ HÍOK«#O— J#fl@∞Å ~å~Úx, |OQÍ~°=Ú#∞ ã¨=∞=ÚQÍ
K«∂_»QÆey, ã¨=∂kè x+¨μª_≥· P~°∞ =∂ã¨=ÚÅ∞ QÆ_çÑ≤#KÀ â◊|Ì „|Ǩχ=Ú#∞
#u„Hõq∞OK«∞#∞.
Hõ. ã¨∞`«! q#∞ â◊|Ì„|Ǩχ=Ú
#u=iÎOz Éèí∞=#„`«Ü«∞O|∞##∞ Ü≥∂QÍ
xfi`«∞ñ _»QÆ∞ =Úx QÆ#∞ #A âß
â◊fi`«∞ #K«Å∞ñ |∞~å}`«=Ú #[~°∞ñ |~°=∂`«∞‡<£ (123)
Ü≥∂y â◊|Ì„|Ǩχ=Ú#∞ ^•\˜ JAñ_»∞, âßâ◊fi`«∞ñ_»∞, JK«Å∞_»∞, ã¨<å`«#∞ñ
_»∞, J[~°∞ñ_»∞ #QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡#∞ ^Œi≈OK«∞#∞. (Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ Ü«∞QÆ∞#∞)
850. Ü≥∂wâ◊ó
â◊O.ÉèÏ. J<Õº Ü≥∂y<À Ü≥∂QÍ#Î~åÜ≥ÿ∞~°›#º<ÕÎ - ã¨fi~°∂áê`ü „Ѩ=∂^ŒºxÎ I JÜ«∞O`«∞
`«„^ŒÇ≤Ï`«`åfi `ÕÎëêg∞â◊ Wu - Ü≥∂wâ◊ó I
W`«~° Ü≥∂QÆ∞Å∞ Ü≥∂QÆqѶ¨∞fl=ÚÅKÕ Ñ¨`«#∞ÅQÆ∞^Œ∞~°∞. ã¨fi~°∂Ѩ=Ú #∞O_ç
ÜÕ∞=∞~°∞áê@∞#∞ á⁄O^Œ∞K«∞O^Œ∞~°∞. Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞\˜ì „Ѩ=∂^Œ=Ú#∞ á⁄O^ŒHõ `«#
ã≤÷uÖ’ ã≤÷~°∞ñ_≥· Ü«ÚO_»∞#∞. J\˜ì Ü≥∂y„âı+¨μªñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'Ü≥∂wâ◊ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. JÉÏ˚HõΔ! ã¨HõÅ Éèí∂`åO`«~å`«∞‡ñ_» =#ñ ^Œ#~°∞K«∞O_≥_ç h^Œ∞ ^Œ~°≈#O|∞ñ
^ŒÅH˘x ã¨∞Hõ$`« ã¨`«ÊùÅ Éèíi`«O|∞Öˇ·#\˜ì Ü«∞<ÕHõ [<å‡#∞ã¨~°}˜
„ѨHõ@ Ü≥∂QÆ„H˜Ü«∂ÉèϺã¨<å~°∂_è»∞Öˇ·#\˜ì Ü≥∂wâ◊fi~°∞ ÖÏ`«‡ñ QÀi
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 755
Ü≥∞O`«∞~°∞ Ü≥∂wâ◊fiˆ~â◊fi~°! ...... (ÉèÏQÆ.3-753)
=K«. UHõ kfi „u K«`«∞ëêÊ^Œ |Ǩïáê^•Ñ¨^ŒO|∞Å∞<≥· Ü«ÚO_»∞ r=*ÏÅO|∞Ö’#
kfiáê^ŒO|∞Å∞ QÆÅ =∞#∞+¨μºÅ∞ "Õ∞Å∞: "å~°ÅÖ’# x~°O`«~°^蕺#QÆi+¨μªÖˇ·#
Ü≥∂wO„^Œ∞Å∞`«Î=ÚÅ∞ "å~°ÅÖ’ ã¨O^ÕǨÏѨ~°∞ÅKÕ #„QÍǨïºO_»QÆ∞ ##∞fl
ã¨`Ϋ fiQÆ∞}„QÍǨïºxQÍ <≥éO˜ y x[KÕ`ó« ѨOHõ[=ÚÅO^Œ∞ r"å`«‡ Ѩ~=° ∂`«‡Å
<ÕHOõ |∞QÍñ *Ëã≤ â◊OYK«„HõQ^Æ •Y_»æ âß~ü&Hæ “"≥∂^ŒH© H“ã¨∞ÉÎ Ïè Éè~í }° Ü«Ú‰õΩOÎ QÍ
<≥é∞OQÆ∞K«∞ #∞O_»∞"å~°Å∞ Ѩ~=° ∞Ü≥∂wO„^Œ∞ ÅxÜ«Ú, Ѩ~=° ∞ *Ï˝#∞ÅxÜ«Ú
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ L^Œú=Ù#‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞. (ÉèÏQÆ.11㨯O.91)
851. ã¨~°fiHÍ=∞^Œó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~åfi<£ HÍ=∂<£ ^Œ^•fu - ã¨~°fiHÍ=∞^Œó I ''Ѷ¨Å=∞`« LѨѨ`ÕÎó——
(„|.ã¨∂.3-1-38)
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ Jxfl HÀÔ~¯Å#∞ f~°∞Û#∞ QÍ# 'ã¨~°fiHÍ=∞^Œó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'Ѷ¨Å=∞`« LѨѨ`ÕÎó— (Hõ~°‡) Ѷ¨Å=ÚÅxflÜ«Ú Dâ◊fi~°∞x #∞O_çÜÕ∞ ÅaèOK«∞#∞ Ü«∞#∞
„|Ǩχã¨∂„`«"åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
K«. ǨÏi x[^•ã¨HÀ\˜H˜ QÆ∞Ǩâ◊Ü«Úñ_≥· ~°q∞~ÚOK«∞, #\˜ì ã¨
`«∞Ê~°∞+¨μÅ H˜+¨ì=ã¨∞ΠѨiѨÓ~°‚ =∞<À~°^äŒã≤kú QÆÅ∞æ† ã¨∞
ã≤÷~° =∞QÆ∞K«∞#fl "≥∂HõΔ =∞~°KÕukÜ≥ÿ∞ K≥Å∞"å~°∞ ##fl #
ã≤÷~°`«~°`«∞K«Ûù ™œYº=ÚÅ∞ ¿ã‰õΩé∞@Öò =∞i K≥ѨÊ<Õ\ ˜H˜<£.(ÉèÏQÆ.3-441)
=K«. '"≥∂HõΔ^•Ü«∞‰õΩO_»∞, n~°÷áê^Œ∞O_»∞ #QÆ∞ ѨÙO_»sH͉õΔΩx ã¨#∞fluOz ¿ãqOK«∞
ѨÙ}Ϻ`«∞‡Å‰õΩO ÉÁO^Œ~åx Ѩ^•~°÷O|∞Å∞ QÆÅ"Õ?— (ÉèÏQÆ.3-824)
K«. .................. D
Ѷ¨∞#∞ñ_»∞ ã¨=∞ã¨Î KÕ`«# xHÍÜ«∞ ǨÏ$nÑ≤û`«^•~Ú QÍ=Ù#<£
(ÉèÏQÆ.3-844)
K«. ..................... Éèí=nÜ«∞ Ѩ^•O|∞~°∞Ç¨Ï ^ŒfiÜ«∂~°Û<å
 756 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ѩ~°=∞`«∞Öˇ·# =∂‰õΩ#∞ â◊√Éèí„Ѩ^Œ Éèí∂i =∞<À~°^äŒO|∞ b
<≥é∞ñQÆ"≥? ÉèíHõÎÖ’Hõ ǨÏ$^ŒÜÕ∞Ñ≤û`« ^•Ü«∞Hõ ! =ÚH˜Î<åÜ«∞HÍ!
(ÉèÏQÆ.4-924)
K«. [#=~°! áêO_»∞Éèí∂Ѩ `«#∞*Ï`«∞ñ_»∞ ^Œ∞ã¨Î~°=∞ø =∞<À~°^ä•
aúx ã¨~°ã‘~°∞Ǩ‰õΔΩñ_»#∞ `≥ѨÊHõ`«O|∞# ^•ñ\˜ Éèí∂i â’
Éèí#Ü«Ú`«∞ñ_≥· =∞<À~°∞[Åñ ÉÏã≤ =Ú^•`«‡‰õΩñ_≥· "≥eOÔQ #
=fi#~°∞ǨÏ<åÉèí∞ ^•ã¨[# =~°∞ºÅ‰õΩO QÆÅ"Õ Ü«∞™ê^茺=ÚÖò.
(ÉèÏQÆ.10L.814)
=K«. 'ã¨~°fiã¨OQÆ Ñ¨i`åºQÆO|∞ ¿ãã≤, Ü≥ÚO_≥é∞OQÆHõ #<Õfl `«ÅOK«∞ =∂#=Ù#‰õΩ
Éèí∞H˜Î =ÚH˜Î „Ѩ^•Ü«∞‰õΩO_»<≥· Ü«ÚO_»∞^Œ∞— (ÉèÏQÆ.11-105)
`Õ. ǨÏi ÉèílOz# ã¨HõÅ HÍ~°º=ÚÅ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞. (ÉèÏQÆ.4㨯O.399)
852. P„â◊=∞ó
â◊O.ÉèÏ. P„â◊=∞=`ü ã¨~ˆ fiëêO ã¨O™ê~å~°}ºË „Éè=í ∞`åO q„â◊=∞ ™ê÷#`åfi`ü-P„â◊=∞óI
J~° } º=Ú# ^•i `« Ñ ≤ Ê uiy Ü« ∞ Åã≤ # "åiH˜ h_» # ∞ Hõ e ÊOz,
Ü«∂„â◊Ü∞« q∞zÛ#@∞¡QÍ ã¨O™ê~å~°}º=Ú# „Éèqí ∞OK«∞ "åiH˜ "≥∂Hõ„Δ Ñ¨^•`«Ü∞ÿ≥ , q„â◊=∞
™ê÷#=∞QÆ∞#∞. Hõ#∞Hõ 'P„â◊=∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
P. JdÅÖ’Hõ=ÚʼnõΩ <å„â◊Ü«Úñ_»QÆ∞ nè~°∞ñ I _»Åã≤ `«~°∞Å h_» <å„â◊~ÚOK«∞.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.607)
=∞. Éèíi`À^Œ„QÆ x^•Ñ¶¨∞ `«Ñ¨ÙÎñ_»QÆ∞ #áêÊO^äŒ∞O _»~°}Ϻk ã¨O
K«~°}ˆH¡â◊ã¨=Ú^Œƒù=O |QÆ∞ Ñ≤áêã¨O *ˇOk Ü«∂f‡Ü«∞ =∞O
k~°=ÚO *Ëi QÆ`«„â◊=ÚO_»QÆ∞K«∞ <≥O^ÕxO [#OÉ’x ÉèíO
y ~°=∂nèâ◊√ Ѩ^•~°qO^ŒÜ«ÚQÆ ã¨Ow Éèí∂`«∞ñ_≥· =∂#∞<Õ!(ÉèÏQÆ.2-219)
853. „â◊=∞}ó
â◊O.ÉèÏ. Jq"ÕH˜#ó ã¨~åfi<£ ã¨<åÎѨܫ∞fu - „â◊=∞}ó I
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 757
Jq"Õ‰õΩÅ#∞ [## =∞~°}=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# ã¨O™ê~° K«„Hõ=Ú#O^Œ∞ „uѨCK«∞
ã¨O`åѨ=Ú# QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞. HÍ# '„â◊=∞}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. h =∂Ü«∞ñlH˜¯ ѨÙ~°∞+¨
¢ã‘Î =¸iÎHõ [#=Ú x#∞fl ¿ãqOѨ^Œ∞ q
`åÎ=∞Ü«∞ QÆ$ǨÏQÆ`«"≥∞ÿ ã¨∞Y
`å=∞ã¨"≥∞ÿ HÍ=∞=Oz`«Oɡ· ~¸âß! (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1655)
=. ...Éèí=nÜ«∞ =∂Ü«∂ q"≥∂Ç≤Ï`«∞Öˇ·# r=ÙÅ∞ Ѩ٢`«Î ^•~å QÆ$Ç¨Ï ˆHΔ„`åk
ã¨O™ê~° ~°∂ѨHõOɡ·# áêѨ áê~å"å~° =∞ǨQÆ~°ÎO|∞Å =Ú#∞QÆ∞K«∞O
^ÕÅ∞K«∞O^Œ∞~°∞. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.441)
854. HΔÍ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. HΔÍ=∂ó - H©Δ}Ïó ã¨~åfió „Ѩ*Ïó Hõ~Àfu HΔÍ=∞ó I
„ѨàÜ◊ ∞« =Ú# ã¨HÅõ „Ѩ[Å#∞ Hõ~Δ ÚOѨñ*ËÜÚ« #∞ QÍ# 'HΔÍ=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. ÃÑ#∞ ѨQÆ∞ =~å¬HÍÅO I |∞# k#<åÜ«∞‰õΩx =Å#ñ ÉÁ_»q∞# ã¨eÅO
|#Ü«∞=Úñ „QÆ=∞‡é „w+¨‡O I |∞# ã¨∂~°∞ºxÜ«∞O^Œ∞ _çO^Œ∞áÈeHõ =∞é˜ÜÚ« <£
(ÉèÏQÆ.4㨯O.956)
Hõ. ^èŒ~°}˜ñ [~åK«~° Éèí∂`«=Ú
Å~°Ü«∞ñQÆ [x~ÚOz Ü«∞O^≥ Ü«∞}ñy# Ѩyk<£
ǨÏiKÕñ |∞\˜ì# qâ◊fi=Ú
ǨÏiÜ«∞O^≥ ÅÜ«∞O|∞ <˘O^Œ∞.... (957)
ã‘. W@g∞ñ^Œ h ~å„u ˆH_»= k#=Ú#ñ |^Œ‡QÆ~°∞ƒù# H˘Hõ¯ ѨQÆÅ∞ xO_»∞:
Éèí∂~°∞ƒù"åkHõ [QÆO|∞Å∞ =¸ñ_»∞ qÅÜ«∂aúÖ’# =Ú#∞OQÆ∞:...
(ÉèÏQÆ. 8㨯O.708)
855. ã¨∞Ѩ~°‚ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨∞-â’Éèí<åx Ѩ~å‚x - Kè«O^•Oã≤ ã¨O™ê~°`«~°∞ ~°∂Ñ≤}À¿ãºu-ã¨∞Ѩ~°‚óI
''Kè«O^•Oã≤ Ü«∞㨺 Ѩ~å‚x—— (Éèí.w.15-1)
 758 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨O™ê~°=$HõΔ ~°∂ѨÙñ_»Q∞Æ Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ â’Éè#í =ÚÅQÆ∞ KèO« ^Œã∞¨ ûÅ∞ ("Õ^=Œ ÚÅ∞)
Ѩ~°‚=ÚÅ (P‰õΩÅ) =Öˇ #∞O_»∞#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨∞Ѩ~°‚ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
''Kè«O^•Oã≤ Ü«∞㨺 Ѩ~å‚x—— Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ Kè«O^Œã¨∞ûÅ∞ Ѩ~°‚=ÚÅ∞— J#∞ w`å
=K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
856. "åÜ«Ú"åǨÏ#ó
â◊O.ÉèÏ. "åÜ«Ú~°fiǨÏu Ü«∞nƒù`åº ã¨~åfi}˜ Éèí∂`åx ã¨ó - "åÜ«Ú"åǨÏ#ó I
''cèëê™ê‡^•fi`«ó Ѩ=`Õ—— (`≥·.L.2-8) Wu „â◊√`Õó I
„áê}∞Å∞ rqOK«∞@‰õΩ QÍe J=ã¨~°=Ú. "åÜ«Ú=Ù#∞ gK«∞#@∞¡QÍ ñ*Ëã≤
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ „áê}=ÚÅ#∞ rqOѨ*Ü Ë Ú« K«∞<åflñ_»∞. Hõ#∞Hõ '"åÜ«Ú"åǨÏ#ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
'Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ÉèíÜ«∞=Ú KÕ`«<Õ "åÜ«Ú=Ù gK«∞K«∞#flk— Ü«∞x `≥·.
LѨx+¨^•fiHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
ã‘. ...HÍ=Ù# <å Ü«∂[˝ñ QÆ_»=OQÆ <À_»∞@ñ *Ëã≤ "åÜ«Ú=Ù gK«∞....
(ÉèÏQÆ.3-886)
857. ^èŒ#∞~°ú~°ó
â◊O.ÉèÏ. N=∂<£ ~å=∞<å=∂ =∞ǨÏ^Œú#∞~åú~°Ü«∂=∂¿ãu - ^èŒ#∞~°ú~°ó I
^Õ= „ÉÏǨχ} HõO@‰õΩÅQÆ∞ ~å=} ‰õΩOÉèHí ~õ å‚k ~åHõãΔ ∞¨ Å#∞ ã¨OǨÏiOK«∞@ÔH·
<å~åÜ«∞}∞ñ_»∞ N~å=Úñ_»∞QÍ #=`«iOz ^è#Œ ∞~åúiÜ≥∞ÿ ~åHõãΔ ¨ ã¨OǨ~°=Ú QÍqOK≥#∞.
QÍ# '^èŒ#∞~°ú~°∞—ñ_»QÆ∞#∞.
ã‘. =b¡Ü«Ú`« `«=∂Å =ã¨∞=∞f[=Ú
ÉèíOy |Å∞qÅ∞¡ =¸ñѨÙñ# |~°ñQÆ∞"åñ_»∞ (ÉèÏQÆ.1-16)
PÜ«Ú^è•<åO ^èŒ#∞~°Ç¨ÏO „uѨÙ~°Ñ¶¨∞’fl ^èŒ#∞+¨‡`å"£∞ I
NHõ$+¨μ‚_»∞ L^Œú=Ù#‰õΩ `«# qÉèí∂`«∞Å#∞ q=iOK«∞K«∞ ^èŒ#∞~åú~°∞ÅÖ’ <Õ#∞
â◊OHõ~°∞_»#∞— Jx K≥ÃÑÊ#∞.
Hõ#∞Hõ t= ˆHâ◊=ÙÅ HõÉèË^Œ=Ú ã¨∂zOѨ|_ç#k.
858. ^èŒ#∞ˆ~fi^Œó
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 759
â◊O.ÉèÏ. 㨠U= ^•â◊~°käó ^èŒ#∞ˆ~fi^ŒO "ÕfÎu - ^èŒ#∞ˆ~fi^Œó I
'^è#Œ ∞— â◊|=Ì Ú '^è#Œ ∞ˆ~fi^Œ=Ú— #‰õΩ ‰õÄ_® =iÎOK«∞#∞. N~å=Úñ_»∞ ^è#Œ ∞=Ù#∞
(^èŒ#∞ˆ~fi^Œ=Ú#∞) <ÕiÛ# "åñ_»QÆ∞@KÕ '^èŒ#∞ˆ~fi^Œó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. ''^èŒ#∞ˆ~fi^Õ K«
x+≤ª`«ó—— ("å.~å.ÉÏ. 1-14) 'N~å=Úñ_»∞ ^èŒ#∞ˆ~fi^Œ xѨÙ}∞ñ_»∞— J#∞ ~å=∂Ü«∞}
=K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
JOQÆ^Œ∞_»∞ ~åÜ«∞ÉÏiQÍ "≥o§ ~å=}∞x`À x@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
Hõ. W#‰õΩÅ uʼnõΩ_»∞ ÉÏ}Ï
ã¨# q^•º QÆ∞~°∞ñ_»∞ ~å=∞K«O„^Œ∞ñ_»∞ h`À
##∞ x@¡#∞ =∞x ѨxK≥#∞
q#∞=Ú `«nÜ≥∂H˜ÎÉèíOy qã¨Ê+¨ì=ÚQÆ<£. (ÉèÏ~°.J~°}º.7P.60)
859. ^Œ}¤ó
â◊O.ÉèÏ. ^Œ=∞#ó ^Œ=∞Ü«∞`åO ^Œ}¤ó I ''^Œ}À¤ ^Œ=∞Ü«∞`å=∞ã≤‡—— (Éèí.w.10-38) Wu
ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü
K≥_»∞ #_»`«Å`À „Ѩ=iÎOK«∞ "åix tH˜ΔOz ã¨<å‡~°∞æÅ#QÍ KÕÜ«Ú Ü«∞`«fl=Ú
'^ŒO_»=Ú—. Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∂ '^ŒO_»#— ~°∂ѨÙñ_»∞ QÍ# '^ŒO_»ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. ÃÑ·
w`å =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú. NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ HÍoÜ«∞=∞~°Ì#=Ú KÕã≤#ѨÙ_»∞ HÍoÜ«Úx
Ѩ`«∞flÅ∞ NHõ$+¨μ‚x „áêi÷OK«∞K«∞ x@¡xi.
â’¡II <åºÜ≥∂º Ç≤Ï ^Œ}¤ó Hõ$`«H˜eƒ¿+-ã≤‡O ã¨Î"å=`å~°ó YÅx„QÆǨÜ«∞ I
iáÈó ã¨∞`å<å=∞Ñ≤ `«∞ź^Œ$+≤ì ~°ú `Õû ^Œ=∞O Ѷ¨Å"Õ∞"å#∞â◊Oã¨<£ II
â’¡II J#∞„QÆÃÇÏ∂-Ü«∞O Éè=í `«ó Hõ$`À Ç≤Ï <À ^Œ}À¤-ã¨`åO `Õ YÅ∞ HõŇëêѨÇϨ ó
Ü«∞^ŒÌ#Ìâ◊¥Hõ`«fi=∞=Ú+¨º ^ÕÇ≤Ï#ó „HÀ^èÀ-Ñ≤ `Õ#∞„QÆÇ¨Ï U= ã¨=∞‡`«ó II
("åºã¨ ÉèÏ.10㨯O.16 J. 33,34)
'NHõ$ëê‚! h=Ù â◊„`«∞=Ùx Ѩ@¡ Ѩل`«∞x Ѩ@¡ <˘ˆH q^èŒ=ÚQÍ =iÎO`«∞=Ù.
"åiH˜ Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ â◊√Éèí=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ=ÅÜ«Ú #xÜÕ∞ "åix tH˜ΔO`«∞=Ù. h=Ù
qkèOK«∞ tHõΔ xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ "åi áêѨ=ÚÅ#∞ <åâ◊#=Ú KÕÜ«Ú#∞. JO^Œ∞=Å#
^ŒO_»~∂° Ѩ=Ú# HÍoÜ«Úx J#∞„QÆÇÏ≤ Ozuq. HÍoÜ«Ú_»∞ U áêѨ=ÚKÕ ã¨~Ê° `«fi=Ú#∞
á⁄O^≥<À, P áêѨ=Ú#∞ áÈQ˘@∞ì@ KÕ`« h HÀѨ=Ú#∞ QÆ∂_» "Õ∞=Ú J#∞„QÆÇϨ =ÚQÆ<Õ
 760 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ÉèÏqOK«∞K«∞<åfl=Ú.—
Hõ. „‰õÄ~å`«∞‡Å ^ŒO_çOѨñQÆ I ^è•~°∞}˜ÃÑ· #=`«iOz `«#Ô~_ç h H©
„‰õÄ~å`«∞‡x ^ŒO_çOK«∞@ I „‰õÄ~°`«fi=Ú QÍ^Œ∞ ™ê^èŒ∞QÆ∞}=Ú QÆ∞}Ï_论!
(ÉèÏQÆ.5㨯O.ѨÓ.ÉèÏ.673)
`Õ. ........ Ü«∞^èŒfi~° =∞Ü«∂`«∞‡ñ I _≥·# q+¨μ‚O_» ^ŒO_»"≥∞ÿ Ü«∂=Ç≤ÏÅ∞¡.
(ÉèÏ~°.âßOu.3P.110)
860. ^Œ=∞~Ú`å
â◊O.ÉèÏ. "≥·=ã¨fi`« #ˆ~O„^•k ~°∂¿Ñ} „Ѩ*Ï ^Œ=∞Ü«∞fu - ^Œ=∞~Ú`å I
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ "≥·=ã¨fi`«∞ñ_»∞ (Ü«∞=Úñ_»∞) ~åA =Ú#flQÆ∞ ~°∂Ѩ=ÚÅ`À
^Œ∞+¨μìÅ#∞ tH˜ΔOK«∞#∞, ÖË^• J^Œ∞ѨÙÖ’ #∞OK«∞#∞. Hõ#∞Hõ '^Œ=∞~Ú`å— Ü«∞QÆ∞#∞.
''Ü«∞=∞ó ã¨OÜ«∞=∞`å=∞ǨÏ"£∞—— (Éèí.w.10-19) ''#~å}ÏOK« #~åkèѨ"£∞——
(Éèí.w.10-17) ÉÏǨ˙~å[#ºóHõ$`«ó (ѨÙ.ã¨∂) Ü«∞#∞ w`å =K«#=ÚÅ∞
„Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
Hõ. ^Œ∞+¨ì[# x„QÆǨÏO|∞#∞ I t+¨ì[<å#∞„QÆǨÏO|∞ñ *ËÜ«∞QÆ #$ѨÙÅ<£
„ã¨+¨ì qkèOK≥ñ |∞~å} I „^Œ+¨ìÅ∞ ÃãÃÑÊ^Œ∞~°∞ Ѩ~°=∞^èŒ~°‡=Ú ™ênèfi !
(ÉèÏQÆ.1㨯O.424)
Hõ. ǨÏi ǨÏ~° Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù I ã¨fi~°nèâ◊fi~° =Ç≤Ïfl â◊=∞# [ÅkèѨu =∞~°∞
#fl~° "åǨÏ# â◊t Éèí∂ ~°q I ã¨∞~°=ÚY∞ºÅ∞ #$Ѩâ◊s~° ã¨∂K«‰õΩÅQÆ∞@<£.
(ÉèÏQÆ.4-426)
D Ѩ^ºŒ =ÚÖ’ ã¨∂zOz# ^Õ=`«ÅO^Œ~∞° #∞ ~åA â◊s~°=ÚÖ’ x=ã≤OK≥^~Œ ∞°
QÍ# ~åA#∞ ÉèíQÆ=O`«∞ñ_≥· '^Œ=∞~Ú`å— JQÆ∞#∞. (<å q+¨μ‚ó Ѩ$käg Ѩuó)
Hõ. ™ê÷=~°=ÚÅ∞ [OQÆ=∞=ÚÅ∞ I h =Å#O QÆeÔQñ ^Œkfix~°‡Å~°HΔÍ
„áêg}º=Ú ^ŒQÆñ „|Éèí∞=ÙÅ I ˆH"å~°ÅÔH·# h= ~Ú`«∞Î =∞¿ÇÏâß!
(ÉèÏ~°.„^À}.5P.411)
K«~åK«~å`«‡Hõ=∞QÆ∞ D [QÆ`∞« Î h=Å#<Õ Hõey#k. Hõ#∞Hõ D [QÆ`∞« #Î ^Œ∞+¨μÅì #∞
tH˜ΔOz [QÆ`«∞Î#∞ ~°H˜ΔOK«∞@‰õΩ `«QÆ∞ â◊H˜Îx h"Õ ~åAʼnõΩ WK«∞ÛK«∞<åfl=Ù.
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 761
Hõ. Jx# qx gñ_≥ gxO,
Q˘x á⁄O_»x ÉèíH˜Î`À_» QÆ∞~°∞#O^Œ#∞ x
zÛ#ñ QÆ$+¨μñ‚ _»∞ g_˘¯xÜ≥∞#∞,
Ѷ¨∞# ^Œ∞~°˚#^Œ=∞#∞ =∞Ç≤Ï+¨QÆ=∞#∞<£ â◊=∞#∞<£. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1425)
Hõ. |eÜ«Ú~° ^ŒO_çOK«∞@ ^Œ∞
~°ƒÅ [#~°HõΔ}=Ú ^èŒ~°‡Ñ¨^Œúu Ü«∞QÆ∞@<£
QÆÅ∞ëê`«∞‡Å #Ѩ~å^èŒ=Ú
H˘Åñkx ^ŒO_çOѨÙK«∞O^Œ∞ñ Q˘#H˘x ÜÕ∞#∞<£. (ÉèÏQÆ.4㨯O.154)
861. ^Œ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. ^Œ=∞ó - ^Œ"Õ∞º+¨μ ^ŒO_»HÍ~°ºO Ѷ¨ÅO, `«K«Û 㨠U"Õu-^Œ=∞ó I
^Œ=∞=∞#QÍ WO„kÜ«∞ x„QÆǨÏ=Ú. ÃÑ· <å=∞=ÚÖ’ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ "≥·=ã¨fi`«
#ˆ~O„^•k ~°∂Ѩ=ÚÅ`À ^Œ∞~å‡~°∞æÅ#∞ tH˜ΔOK«∞#x K≥ѨÊ|_ç#k. P tHõΔKÕ ^Œ∞+¨μìÅ∞
ã¨<å‡~°æ =~°∞ÎÅQÆ∞^Œ∞~°∞. "åiÖ’ ^Œ=∞=Ú (WO„kÜ«∞ x„QÆǨÏ=Ú) U~°Ê_»∞#∞. P
ã¨^Œ∞æ}=ÚÅ∞ Ѩ~°=∂`«‡ ~°∂Ѩ=ÚÖË QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '^Œ=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'q+¨ÜÕ∞Éèíºó Ѩ~å=~°Îº ™ê÷Ѩ#O ã¨fiã¨fiQÀà◊ˆH I
LÉèíÜÕ∞ëêq∞O„kÜ«∂}ÏO 㨠^Œ=∞ó ѨiH©iÎ`«ó II (q.K«∂.23)
*Ï˝<ÕO„kÜ«∞=ÚÅ#∞, Hõˆ~‡O„kÜ«∞=ÚÅ#∞ "åx "åx q+¨Ü«∞=ÚÅ #∞O_ç
=∞~°eOz, "åx QÀà◊=Ú (Ѩikè) ÅO^Œ∞ xÅ∞ѨÙ@ '^Œ=∞—=∞x Nâ◊OHõ~°∞Å∞ q"ÕHõ
K«∂_®=∞}˜ Ü«∞O^Œ∞ K≥Ñ≤Êi.
`Õ. ã¨~°fi =~å‚„â◊=∞=ÚʼnõΩ â◊=∞=Ú ^Œ=∞=Ú I
QÆey Ü«ÚxH˜ qt+¨ì „ѨHÍ~°=∞QÆ∞@
„ÉÏǨχ}∞#‰õΩ qâı+≤Oz ~å[=~°º !
^Œ=∞ ã¨=∂Ç≤Ï`« =$uÎ ÃÑ^ŒÌÜ«Ú#∞ =ÅÜ«Ú. (ÉèÏ~°.âßOu.4P.362)
Hõ. QÆ∞Ç¨Ï Ü«∞O^Œ∞ xÇ≤Ï`«=∞xÜ≥∞_»∞
=∞ǨÏhÜ«∞ „|ǨχѨ^Œ=Ú =∞Ç≤Ï`« ^Œ=∞`Àfi
ѨÇ≤Ï`«∞O_»QÆ∞ "åxH˜ ã¨
 762 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
xflÇ≤Ï`«O|x K≥ѨC^Œ∞~°∞ =∞h+≤[#O|∞Öò. (ÉèÏ~°.âßOu.3P.409)
Ѩ~°„|ǨχѨ^Œ=Ú Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=ÚÖ’ ^•y Ü«Ú#fl ^ŒO^Œ∞~°∞. Jk ^Œ=∞=Ú
(WO„kÜ«∞ x„QÆǨÏ=Ú) QÆÅ"åxH˜ =∞é˜O`« ^ŒQÆæ~°QÆ∞#x ѨO_ç`«∞ ÅO^Œ∞~°∞.
=K«. z`«Îâ◊√kú QÆey, x`«º`«$ѨÙÎO_Ò@ ^Œ=∞O|∞. (ÉèÏQÆ.11㨯O.109)
862. JѨ~ål`«ó
â◊O.ÉèÏ. â◊„`«∞aèó # Ѩ~ål`« Wu - JѨ~ål`«ó I
â◊„`«∞=ÙÅKÕ Ñ¨~ål`«∞ñ_»∞ QÍ_»∞ QÍ# ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ 'JѨ~ål`«∞ñ_»∞— JQÆ∞#∞.
(ÉÏǨϺ â◊„`«∞=ÙÖË QÍHõ JO`«â◊≈„`«∞=ÙÅ KÕ`«#∞ Ѩ~ål`«∞ñ_»∞ QÍ_»∞)
=∞. #~°<å~åÜ«∞}∞ Å∞#flKÀ\˜H˜ =∞~°∞<åfls ã¨=¸Ç¨ÏO|∞ ÉèÏ
ã¨fi~°bÅO [x ~°∂Ѩq„Éèí=∞ HõàÏKå`«∞~°º "Õ∞áê~°ñQÍñ
|iǨϙȉõΩÎÅ <å@áê@Åñ [iOѨO Ez xtÛO`«`«<£
Éèíi`«^蕺# `«Ñ¨ó„ѨÉèÏ=x~°uO ÉÏ\˜Oz xëê¯=ÚÖˇ·.(ÉèÏQÆ.2㨯O.129)
Hõ. „HÀ^èŒ=Ú ^ŒÑ¨=ÚÅ ÔHÅ¡#∞ I ÉÏ^èŒHõ=∞QÆ∞ >ˇé˜ñy kq[ÉèÏ=∞ÅÃÑ· #
"Õ∞‡^è•x^èŒ∞ ÖÁHõ ~ÚO`«Ü«Úñ I „HÀ^èŒ=Ú ^ÕÔ~·i ã¨`«Î fiQÆ∞} Ü«Ú`«∞ ÅQÆ∞@<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.130)
(#~°<å~åÜ«∞}∞Å∞ JO`«â◊≈„`«∞=ÙÅKÕ Ñ¨~ål`«∞Å∞ HÍÖË^Œ∞)
ã‘. .... .... .... ÉÏ}, â◊O|~°, =Ú~°, ѨÅfiÖÏk
`Õ. ^Œ#∞[ <åÜ«∞Hõ ¿ã<å q`å#=ÚÅ#∞,
ǨÏÅ^èŒ~åk ã¨"Õ∞`«∞ñ_≥· ǨÏ`«∞Åñ *ËÃã
^ŒO`«=¢HÍÎk ^≥·`«∞ºÅ∞ ^Œ#∞fl <≥^Œ∞~°,
ÉèíO_»#=ÚÖ’#ñ„^Œ∞OK≥ ^À~°ƒÅ=Ú "≥∞éã≤. (ÉèÏQÆ.3㨯O.129)
ÉÏǨϺ â◊„`«∞=ÙÖˇ=i KÕ`«#∞ Ѩ~ål`«∞_»∞ HÍÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ 'JѨ~ål`«∞_»∞—.
863. ã¨~°fiã¨Ç¨Ïó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨~°fiHõ~°‡ã¨∞ ã¨=∞~°÷ Wu - ã¨~°fiã¨Ç¨Ïó I
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 763
2. ã¨~åfi<£ â◊„`«∂<£ ã¨Ç¨Ï`« Wu "å ã¨~°fiã¨Ç¨Ïó I
1. Ѩ~°=∂`«‡ [QÆ`«û$ëêì ºk ã¨~°fiHÍ~°º=Ú ÅO^Œ∞#∞ ã¨=∞~°∞÷_»∞.
ã‘..... ã¨HõÅ HÍ~°º=ÚÅO^Œ∞ [_»`« ÖË^Œ∞. (ÉèÏQÆ.8㨯O.282)
`«~Å° . Ѩ~°=∞ѨÓ~°∞+¨μñ_˘Hõ¯ _®_è»∞ºñ_»∞ áêÅ<À^Œƒù= <åâ◊=ÚÖò
™ê~°kñ*ËÜ«Ú =Ú‰õΩO^Œ Ѩ^Œ‡[â◊¥eã¨O[˝Åñ „ÉÏHõ$`«
ã¨∞Êùi`« ã¨`«Î fi~°[ã¨Î=∞O|∞Åñ ÉÁO^Œ∞ #O^Œ∞ â◊√Éèíã≤÷`«∞Öò
ǨÏi K«~åK«~°HÀ\˜ H˜K«∞Û ##O`« ã¨`«Î fi x~°∂_è»∞ñ_≥·. (ÉèÏQÆ.1㨯O.60)
2. â◊„`«∞=ÙÅ <≥Å¡~°#∞ [~ÚOK«∞#∞. QÍ# 'ã¨~°fiã¨Ç¨Ïó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ÃÑ· <å=∞=ÚÖ’x 3 㨯O.129= Ѩ^Œº=Ú#∞ WK«Û@ J#∞ã¨O^è•#=Ú
KÕÜ∞« ^ŒQ∞Æ #∞.
864. xÜ«∞<åÎ
â◊O.ÉèÏ. ã¨~åfi<£ ¿ãfi+¨μ ¿ãfi+¨μ H͈~º+¨μ =º=™ê÷Ѩܫ∞fu - xÜ«∞<åÎ I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨$ëêì ºk HÍ~°º=ÚÅO^Œ∞ „|Ǩ‡k ^Õ=`«Å#∞ xÜ«∞q∞OK«∞#∞. "å~°∞
Ѩ~=° ∂`«‡ Hõn#è ∞Öˇ· "åi "åi q^è∞Œ Å#∞ x~°fiiÎOK«∞K«∞O^Œ∞~°∞. HÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ 'xÜ«∞<åΗ
Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. .........."åK«º"≥∞ÿ "åK«HõOɡ· <å=∞ ~°∂Ѩ=ÚÖò „H˜Ü«∞Å∞#∞ ~°∂_èç ^•eÛ

P. Ü«ÚO_»∞ #\ì̃ ~¸â◊fi~°∞O_»∞ <å~åÜ«∞}∞O

_»dÅ^èŒ$`« [QÆxflÜ«∞O`«Ü∞ÿ≥ #
z#‡Ü«∂`«‡‰õΩO_»∞ ã¨$l~ÚOK«∞ h „Ѩ*Ï
Ѩ`«∞Å |∞∞+¨μÅñ a`«$q`«`«∞Å <≥Åq∞. (ÉèÏQÆ.2-272)
K«. ã¨HõÅ xÜ«∞O`« Ü≥ÿ∞# ǨÏi ã¨~°fi â◊~°}∞ºñ_»∞.... (ÉèÏQÆ.3-19)
=K«. ^Õ"å! Hõ~‡° =¸ÅO|∞Å~Ú# áê}˜áê^ŒO|∞Å∞ ÖËx"åñ_»=Ü«Úº#∞ ã¨fi`«O„`«∞ñ
_»=Ù QÍ=Ù# „|Ǩ‡^Œ∞Å∞ Éè=í `«Ê~°`O« „`«∞Öˇ· Ü«ÚO_»∞^Œ∞~°∞. ã≤~÷ K° ~« ° ~°∂ѨO|∞Å∞
QÆÅ KÕ`«#HÀ\˜H˜ h=Ù ã¨~°fiq^èŒ xÜ«∞O`«=Ù.
(ÉèÏQÆ.10L. 1223)
 764 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
865. (J) xÜ«∞=∞ó
â◊O.ÉèÏ. xÜ«∞=∞ó - xÜ«∞uã¨Î㨺 # q^Œº`« - Wu JxÜ«∞=∞ó I ã¨~°fi xÜ«∞#∞Îó
xÜ«∞¢#Î#Î~åÉèÏ"å`ü I
1. PÜ«∞##∞ xÜ«∞q∞OK«∞ "å~°∞ ÖË#O^Œ∞# 'JxÜ«∞=∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
2. Ѩ~°=∂`«‡ WO„^•^Œ∞Å#∞ xÜ«∞q∞OK«∞#∞ QÍ# 'xÜ«∞=∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. Z=fix Hõ~°∞} „|¿ÇχO„^•k kHÍÊÅ=~°∞ ÖÏ`«‡Ñ¨^Œ "≥·Éèí==ÚÅñ ^Œ#i
Ô~=fix Ü«∂[˝ =Ç≤ÏOz =iÎOK«∞#∞ qâ◊fi<Õ„u Ü«∞QÆ∞ #q^Œº Ü≥∞ѨÙ_»∞
(ÉèÏQÆ.4㨯O.367)
Hõ. <å Ü«∂[˝ ¿ãÜ«ÚK«∞O_»∞=Ú
h Ü«∞kèHÍ~°O|∞#O^Œ∞ xÅ∞=Ù ã¨∞ˆ~O„^• !
NÜ«Ú`«∞ñ_»"·≥ =∞kOѨ‰Ωõ ,
„âıÜ«∞O|∞Å∞ QÆÅ∞æñ ÉÁ=Ú‡ ã≤`«HõiQÆ=∞<å ! (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.946)
866. (J)Ü«∞=∞ó
â◊O.ÉèÏ. <å㨺 q^Œº`Õ Ü«∞=∞ó - =∞$`«∞ºiu - JÜ«∞=∞ó I J^äŒ"å Ü«∞=∞xÜ«∞=∞ø
Ü≥∂QÍVıæ, `«^Œæ=∞º`åfi`«û U= - xÜ«∞"≥∂ Ü«∞=∞ó I
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ =∞$`«∞º=ÙO_»^Œ∞. QÍ# 'JÜ«∞=∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Ü«∞=∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ∞ Ü≥∂QÍOQÆ=ÚÅ∞. Ѩ~°=∂`«‡ "åxKÕ á⁄O^Œñ|_»∞#∞.
Jq PÜ«∞##∞ K≥ѨC Ѩ^Œ=ÚÅ∞, Hõ#∞Hõ 'Ü«∞=∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞ (xÜ«∞"≥∂ Ü«∞=∞ó)
867. ã¨`«Îfi"å<£
â◊O.ÉèÏ. â∫~°ºg~åºkHõO ã¨`«Î fi=∞¿ãºu - ã¨`«Î fi"å<£ I
â∫~°º g~åº`«‡Hõ"≥∞ÿ# |Å"Õ∞ ã¨`«Î fi=Ú. Ü«Ú^Œú=Ú #O^Œ∞ x~°ƒùÜ«∞=ÚQÍ
„Ѩ"tÕ OK«∞@ 'â∫~°º=Ú—. `å#∞ qHÍ~°=Ú#∞ á⁄O^ŒHõ â◊„`«∞=Ù#∞ qHÍ~°=Ú á⁄OkOѨñ
*ËÜÚ« @ 'g~°º=Ú—. D ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅQÆ∞ ã¨`Ϋ fi=Ú q+¨μ=‚ Ù#O^Œ∞ <≥ÅÑ¡ C¨ _»∞ #∞O_»∞@KÕ
'ã¨`Ϋ fi"å<£— JQÆ∞#∞.
Hõ. t+¨μºÅ∞ |ÖÏ_è»∞º Öˇ·# q I âı+¨ºã≤÷u <˘Ok QÆ∞~°∞=Ù rqOK«∞#∞ x
~°∂Ì+¨º QÆ∞} |ÅQÆi+¨μªÅ∞ I t+¨μºÅÔ~· QÆ∞~°∞x HÀÔ~¯ ¿ãÜ«∞O ^ŒQÆ^Õ?
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 765
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1415)
=∞. „ѨHõ@Oɡ· „Ѩà◊Ü«∂=™ê#=Ú# =Ú<£ „|Ǩ‡O_»ÉèÏO_®=~À
^èŒHõ"≥∞ÿ Ü«Ú#fl `«q∞„ã¨=Ú<£ [QÆ=Ú #∞`åÊkOK«∞KÀñ „^•q ™ê
uÎ fiHõ `Õ*’xkèÜ≥ÿ∞# q+¨μ‚<≥_» #∞nÌÑ≤OK«∞<Õ ? #+¨ì"≥∞ÿ
qHõÅOɡ· K≥_»∞QÍHõ `å=∞ã¨∞Å „áêg}ºO|∞ ~å*’`«Î=∂!(ÉèÏQÆ.7-289)
868. ™êuÎfiHõó
â◊O.ÉèÏ. ã¨`ÕÎ fi QÆ∞}Ë „áê^è•<Õº# u+¨ª`« - Wu ™êuÎ fiHõó I
ã¨`Ϋ fiQÆ∞} „Ѩ^•è #∞ñ_≥· q+¨μ=‚ Ù '™êuÎ fiHõó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. Ѩ~=° ∂`«‡ qâ◊fi=Ú#∞
áÈ+≤OK«∞@ÔH· ã¨`«Î fiQÆ∞}=Ú #kè+≤ªOz q+¨μ‚~°∂ѨÙñ_»∞QÍ #QÆ∞#∞. HÍ# 'ã¨`«Î fi"å<£—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. =º‰õΩÎO_»∞ QÍHõ, QÆ∞}O|∞Å∞ ÖËHõ, „ѨHõ$uO *ˇO^ŒHõ, Éèí=O|∞Å <˘O^ŒHõ
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞O_»∞ ^Œ# =∂Ü«∞=Å# #~Ú# QÆ∞}O|∞Å <å"ÕtOz ÉÏ^茺
ÉÏ^èŒHõ`«fiO|∞Å <˘O^Œ∞, #`«O_»∞ QÆ∞}~°Ç≤Ï`«∞O_»∞, ã¨`«Î fi ~°[ ã¨Î=∞O|∞Å∞
„ѨHõ$u QÆ∞}O|∞, ÖÏ QÆ∞}O|∞ʼnõΩ <˘H˘¯Hõ¯ HÍÅO|∞#Ǩx =$^Œ∞úÅ∞ QÆÅ,
"å ~¸â◊fi~°∞O_»∞ ã¨`«Î fiO|∞# ^Õ=|∞∞+¨μÅ#∞, ~°*’QÆ∞}O|∞# #ã¨∞~°∞Å#∞,
^Œ"∂≥ QÆ∞}O|∞# Ü«∞Hõ~Δ H° ÀΔ QÆ}O|∞Å#∞ qÉèlí OK≥. ..... r"å`«‡‰õΩñ |~°∞O_≥#·
ã¨~°fi=∞Ü«ÚO_»∞ ^Œ#=∂Ü«∞KÕ`« qâ◊fiO|∞#∞ ã¨$l~ÚOѨO QÀi ~°[O|∞#∞,
„w_çOѨOQÀi ã¨`Ϋ fiO|∞#∞, x„kOѨOQÀi `«=∞O|∞#∞ #∞`åÊkOz K«~"° ∞≥ #ÿ
HÍÅO|∞#∞ ã¨$l~ÚOK«∞, <å HÍÅO|∞# ã¨~fi° ^Œ~≈° #∞O_»~Ú# ~¸â◊fi~°∞O_»∞#∞
QÍÖÏ #fiÜ«ÚO_»∞#∞<≥· ã¨`Ϋ fiQÆ∞}O|~Ú# ^Õ"åhHõO|∞#‰õΩ =$kúÜÚ« , ~°[ã¨"Î ∂≥
QÆ∞}∞Å~Ú# ~åHõΔã¨∞ʼnõΩ Ç¨xÜ«ÚO *ËÜ«ÚK«∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.7-7)
QÆ∞}~°ÇÏ≤ `«∞ñ_»Q∞Æ Ñ¨~=° ∂`«‡ [QÆ„^ŒH}Δõ HÔ · ã¨`Ϋ fiQÆ∞}=Ú #kè+Oª≤ z q+¨μ~‚ ∂° ѨÙñ
_»Q∞Æ #∞. ^Õ=`«Å∞, |∞∞+¨μÅ∞ =Ú#flQÆ∞"å~°∞ ã¨`Ϋ fiQÆ∞}„Ѩ^•è #∞Å∞ QÆ#∞Hõ "åiH˜ Ç≤Ï`«=Ú
KÕÜ«Ú#∞.
''ã¨`«Î fiO ~°[ã¨Î=∞ Wu „ѨHõ$`Õ~°∞æ}ÏÃãÂÎ
~°∞ºHõÎóѨ~°ó ѨÙ~°∞+¨ U= WǨ㨺 ^èŒ`ÕÎ I
ã≤÷`åº^ŒÜ≥∂ ǨÏiqi&˜ÛǨψ~u ã¨O*Ï˝ó
 766 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
„âıÜ«∂Oã≤ `«„`« YÅ∞ ã¨`«Î fi`«<À #$}ÏO ã¨∞ºó—— II
Hõ. ã¨`«Î fi=Ú##∞O_ç `˘ÅñQÆq∞ I ã¨`«Î fi=Ú <åKÕñ`«ñ *Ëã≤ ã¨`«Îñ ÉÁ~°Ü«Ú@<£
ã¨`Ϋ fi=∞Ü«∞ [#∞‡ñ _»Q∞Æ @#∞ I ™ê`«Î fi`«∞ñ_»#∞ <å=∞=∞Ü≥∞º [#=~°ñ <å‰õΩ<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.6P.433)
P. J\˜ì QÆÜ«Úx=Å# #dÅ r=ÙÅñ „É’=ñ I ^ŒÅñz ™êuÎ fiHõ „Ѩ^è•#=∞~Ú#
Ü«∞\˜ì "Õ∞#∞ ^•eÛ P`«‡`«`«Î fi *Ï˝#∞ñ I _»QÆ∞K«∞ #∞O_≥ ǨÏi x*ÏOâ◊=Ú##∞
(ÉèÏQÆ.5-2P.7)
Ѩ~=° ∂`«‡ QÆ∞}~°ÇÏ≤ `«∞ñ_»∞. J=`å~°=ÚÅO^Œ∞ â◊√^Œãú `¨ Ϋ fi QÆ∞}=Ú <å„â◊~ÚOz
Ü«ÚO_»∞#∞. ™ê^茉õΩÅ∞ ã¨`«Î fiQÆ∞}„Ѩ^è•#∞Öˇ· Ü«ÚO_ç#KÀ Ѩ~°=∂`«‡ ™êxfl^茺=Ú
ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ #QÆ∞#∞.
K«. ã¨∞=∞Ç≤Ï`« â◊√^Œú ã¨`«Î fiQÆ∞} â’aè`«=Ú<£ ã¨~°ã‘~°∞ÃÇÏ∂^Œ~À
`«Î=∞ QÆ∞}zO`«<å Ѩ~°=Ú ^èŒ#º=Ú <≥·# =∞#O|∞ #O^Œ∞ Éèí∂
~°=∞}! ã¨∞^è•Oâ◊√#O^Œ∞ #∞Ѩ~åQÆ=Ú#<£ kqñ ^ÀñK«∞ ~åǨï K«O
^Œ=Ú##∞ QÀK«~°O|QÆ∞ ã¨∞^•~°`« h Ü«∞dÅ „ѨѨOK«=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.4-888)
â◊√^Œú ã¨`Ϋ fiQÆ∞}=Ú#∞ QÆey, "åã¨∞^Õ=Ùx Ü«Ú`«=Î ∞ QÆ∞}=ÚÅ#∞ ^蕺xOK«∞@Ö’
x=∞QÆfl"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞ûÖ’ „QÆǨÏ}=Ú<åñ_»∞ K«O„^Œ=∞O_»Å=Ú# ~åǨï=Ù
HõxÑ≤Oz#@∞¡QÍ - ã¨~°fi „ѨѨOK«=Ú#∞ QÀK«iOK«∞#∞.
K«. J#Ѷ¨Úñ_»∞ ™êuÎ fi‰õΩO _»QÆ∞ =∞Ǩ`«∞‡ñ_»∞ É’^èŒx~°∂_èç ã¨~°fi=ÚO
QÆ#∞H˘x Ö’Hõ=$`«Î=ÚÅ∞ QÍ=x ~Àã≤ ã¨=∞ã¨Îã¨OQÆÉèíO
QÆx~°`«∞ñ_≥· `˘~°OQÆ∞ =∞=∞HÍ~°qHÍ~° =∞ǨÏO„H˜Ü«∂K«∞ºuO
|#∞Ѩ_ç ã¨OÜ«∞=∞„ѨHõ@ ÉèÏ=# #∞`«Î=∞âßOuñ ÔQ·H˘#∞<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.5P.98)
869. ã¨`«ºó
â◊O.ÉèÏ. ã¨`«∞û ™ê^èŒ∞`åfi`ü - ã¨`«ºó I
"Õ^⌠ߢ™êÎ#∞™ê~°=ÚQÍ =iÎOK«∞ "å~°∞#∞, „|Ǩχ=Ú Ü≥ÚHõ¯ Jã≤`Î fi« =Ú <≥éñ˜
y# "å~°∞#∞ 'ã¨O`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞^Œ∞~°∞. "åi Ü«∞O^Œ∞ ™ê^è∞Œ `«fi=Ú`À #∞O_»∞#∞ QÍ#
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 767
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'ã¨`«ºó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
P. `«#∞=Ù =∞#∞=Ù q_çz, `«#Ü«ÚÅñ A\ÏìÅ, <åe q_çz, ã¨OѨ^•o q_çz
#<≥fl HÍx Ü«∞#º "≥∞#flñ_»∞ <≥é∞ñQÆx I "åi q_»∞=<≥\ ˜ì "åi<≥·#
(ÉèÏQÆ.9-121)
Hõ. ™ê^èŒ∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú <åÜ«∞k
™ê^èŒ∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞ <Õ#∞ [QÆ=ÚÅ <≥Å¡<£
™ê^èŒ∞Å <Õ# Ü≥∞é∞OQÆ∞^Œ∞
™ê^èŒ∞ Öˇé∞OQÆ∞^Œ∞~°∞ <å^Œ∞ K«i`«=Ú q„áê! (123)
Hõ. <å `Õ[=Ú ™ê^èŒ∞ÅÖ’ I <å`«`«"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞ "åi #ÅñK«∞ [#∞ʼnõΩ<£
¿ÇÏu „H˜Ü«∞ cèu xK«∞ÛO I *Ë`À "≥∂^ŒO|∞ñ *ˇé∞K«∞ ã≤^Œú=Ú ã¨∞g∞‡.
(125)
870. ã¨`«º^èŒ~°‡Ñ¨~åÜ«∞}ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨`Õº-Ü«∞^ä• Éèí∂`å~°÷Hõ^äŒ<Õ ^茈~‡ K« KÀ^Œ<åÅHõΔ}Ë xÜ«∞`« Wu -
ã¨`«º^èŒ~°‡Ñ¨~åÜ«∞}ó I
ã¨`º« "åHõÊiáêÅ#=Ú#O^Œ∞#∞, KÀ^Œ<å ÅHõ}Δ =∞QÆ∞ (P*Ï˝ÑO≤ z K≥ÑC¨ ) ^è~Œ ‡° =Ú
#O^Œ∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡ Ü«ÚO_»∞#∞. ã¨`«ºÉèÏ+¨}, ^èŒ~°‡áêÅ# ÅO^Œ∞ nHΔÍѨ~°∞ñ_≥·
Ü«ÚO_»∞#∞. Hõ#∞Hõ 'ã¨`º« ^è~Œ ‡° Ѩ~åÜ«∞}∞—_»Q∞Æ #∞. P nHΔÍ Ñ¨~åÜ«∞}∞ÅQÆ∞ ™ê^艌 Ωõ Å#∞
K≥O`« KÕ~∞° ÛH˘#∞#∞.
871. Jaè„áêÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. Jaè„¿ÑÜ«∞`Õ Ñ¨Ù~°∞™ê~°÷HÍOH˜Δaèó Wu - Jaè„áêÜ«∞ó I
2. Paè=ÚM˺# „ѨÅÜÕ∞-ã≤‡<£ ¢ÃÑ·u [QÆku "å Jaè„áêÜ«∞ó I
1. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ѨÙ~°∞ëê~°÷=ÚÅ JOu=∞Ѷ¨Å=Ú `å<≥· Ü«ÚO_»∞@KÕ
ѨÙ~°∞ëê~°÷=ÚÅ#∞ HÀ~°∞ "åiKÕ HÀ~°ñ|_»∞#∞. HÍ# 'Jaè„áêÜ«∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. =∞<À"åHͯܫ∞ Hõ~°‡O|∞ÅKÕ`« =∞<ÀQÆ`«O |QÆ∞#@∞¡QÍ ÉèíH˜ÎÜ«ÚHõÎO|∞ Öˇ·#
ѨÓ[ÅKÕ`«O |∂lOѨO|_ç, 㨈~fiâ◊fi~°∞O_»∞ =∂Ü«∂aèÉèí∂`«∞Å∞ QÍHõ ¿ãqOK«∞
 768 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ ^èŒ~å‡k ѨÙ~°∞ëê~°÷O|∞Å #aè=∞`å~°÷O|∞Å xK«∞Û. q~°‰õΩÎO _»QÆ∞"åñ_»∞
x~°O`«~°ÉèÏ=Oɡ·# ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÆO|∞ #O*Ëã≤ "≥∂HõΔO|∞ H˘~°‰õΩ Éèíl~ÚOK«∞.
(ÉèÏQÆ.4㨯O.26)
K«. kq[ =ÚhO„^Œ ^•#= ku „ѨÉèí"åk ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`« ã¨OÉèí
Éèí==Úñ QÆ$`å=^è•#∞Å~Ú ÉèíH˜Î"≥∞~Ú<£ q#∞K«∞#fl ѨÙ}º =∂
#=ÙʼnõΩ x‰õΩ¯=O |QÆ∞ =∞#ó„Ñ≤Ü«∞ x`«ºã¨∞YO|∞Å∞O l~å
Ü«Ú=Ù |ǨïѨل`«ÖÏÉèíqÉèí"À#fluÜ«Ú<£ ^Œ∞i`« „ѨâßOuÜ«Ú<£.
(ÉèÏ~°.Pk.3P.72)
2. „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# [QÆ=ÚÅ∞ `«#Hõaè=ÚY=ÚÖˇ· `«#Ö’ „Ѩ"ÕtOK«∞#∞
QÍ# 'Jaè„áêÜ«∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. =∞kñ ^ŒÅáÈÜ«∞QÆ [Å
|∞^Œ∞ƒ^Œ=ÚÅ∞ ^èŒ~°ñ |∞\˜ì á⁄eÜ«Ú áÈeHõ QÆÅ ~¸
„u^Œâßk ^ÕǨÏ=ÚÅ`À
=^ŒÅHõ =iÎOK«∞ <å`«‡ =~°æ=Ú <Àe<£.
P. „Ѩà◊Ü«∞"Õà◊ h=Ù Éèíi~ÚO`«∞ =O`«‰õΩñ I QÍ~°}O| =QÆ∞@ñ Hõ=∞Å<åÉèí!
ÉèíHõÎáêi*Ï`« ! Éèí=Éèí∂i uq∞~° k I <Õâ◊! ^Œ∞+¨ì^≥·`«º<åâ◊ ! Hõ$+¨‚!
(ÉèÏQÆ.10L.1224,1225)
872. „Ñ≤Ü«∂~°›ó
â◊O.ÉèÏ. „Ñ≤Ü«∂}˜ - Wëêì#º~°›fu - „Ñ≤Ü«∂~°›ó I
`«=∞‰õΩ x+¨ì=∞QÆ∞ "åxx á⁄O^Œ∞@‰õΩ J~°∞›_»∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '„Ñ≤Ü«∂~°∞›—ñ
_»Q∞Æ #∞.
'Ü«∞^Œºk+¨ì`«=∞O Ö’ˆH Ü«∞KåÛ㨺 ^Œ~Ú`«O QÆ$¿ÇÏ I
`«`«Î ^Œ∞æ}=`Õ ^ÕÜ«∞O `«^Õ"åHõΔÜ«∞ q∞K«Ûù`å—— II (q+¨μ‚ ^èŒ~À‡`«Îˆ~ 55)
WO\˜Ö’x `«=∞ H˜+¨ì=∞QÆ∞ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ ã¨`åÊ„`«∞#‰õΩ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~À^ÕÌâ◊=ÚQÍ
^•#q∞zÛ#KÀ, P =ã¨∞Î=ÙÅ∞ uiy "åiH˜ JHõΔÜ«∞=ÚQÍ ÅaèOK«∞#∞. ÉèíQÆ"å#∞x
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 769
Hõ#fl ã¨`åÊ„`«∞_»∞O_»_»∞ QÆ#∞Hõ J`«ñ_Õ '„Ñ≤Ü«∂~°∞›ñ_»∞—.
QÆÜ∂« Hˆ „Δ `«=Ú#‰õΩ "≥o§#"å~°∞ Ü«∞K«\ ˜ Jâ◊fi`«=÷ $Hõ=Δ Ú K≥O`«, "åiH˜+=ì̈ ∞QÆ∞
Ѩ^•~°=÷ Ú <˘Hõ^•xH˜ ÉèQí =Æ O`«∞xH˜ ã¨=∞iÊOz uiy Ü«∂=r˚q`«=Ú <å Ѩ^•~°=÷ Ú#∞
Éè∞í lOK«~∞° .
ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ x+¨ì=∞QÆ∞ Ѩ^•~°ú=∞x ÜÕ∞kÜ«Ú #∞O_»^Œ∞. Éèí‰õΩÎ#‰õΩ x+¨ì=∞QÆ∞
Ѩ^•~°÷=∞#∞ âßâ◊fi`«=ÚQÍ ã¨=∞iÊOz# Éèí‰õΩÎ_»∞ `«#‰õΩ „Ñ‘uáê„`«∞ñ_»QÆ∞#∞.
Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ `å=Ú PK«iOz# Hõ~‡° Å#∞ ‰õÄ_» ÉèQí =Æ O`«∞xH˜ JiÊOK«=ÅÜ«Ú#∞.
Hõ. Hõ~°}„`«Ü«∞O|∞ KÕ`«#∞ I #~°∞ñ _Õ Hõ~°‡O|∞ ¿ãÜ«Ú #Ü≥ÿ∞º"Õà◊<£
ǨÏi Hõ~°Ê} =∞x ѨÅ∞‰õΩ@ I Ѩ~°∞=_ç ã¨∞*Ï˝# =∞O„_»∞ Ѩ~°=∞=ÚhO„^Œ∞Öò.
(ÉèÏQÆ.11㨯O.42)
=K«. Dâ◊fi~°∞x Ü«∞O^Œ∞ ã¨=∞iÊO`«O|~Ú# Hõ~°‡O|∞ `åѨ„`«Ü«∞O|∞ =∂#∞Ѩ
<Ò+¨^OŒè |QÆ∞† ... Hõ~‡° O|∞Å∞ ã¨O™ê~° ¿ÇÏ`«∞HõO|∞ÅÜ«Úº hâ◊fi~åiÊ`«O|∞Öˇ·
`å=Ú `«=Ú‡ñ *ˇé∞ѨÙH˘# <ÀÑ≤Ü«ÚO_»∞† hâ◊fi~°∞x Ü«∞O^Œ∞ñ *ËÜ«∞O|_»∞
Hõ~°‡O|∞ q*Ï˝#¿ÇÏ`«∞HõOɡ· hâ◊fi~° ã¨O`À+¨}O|∞#∞ ÉèíH˜Î Ü≥∂QÆO|∞#∞O
|∞\˜Oì K«∞. (ÉèÏQÆ.1-110)
K«. `«Ñ¨=ÚÅñ *Ëã≤Ü≥ÿ∞#, =∞é˜ ^•#=Ú ÖˇxflÜ«Úñ *Ëã≤Ü≥ÿ∞#
<Õ [Ѩ=ÚÅñ *Ëã≤Ü≥ÿ∞#, ^èŒ#ã¨OK«Ü«∞ "≥∞=fixñ *Ë~°Û‰õΩ#fl ¿ÇÏ
Ü«∞Ѩ^Œ=ÚÖˇ· ^Œ∞~°O`« qѨkOz`«suQÆ <˘Ñ¨CK«∞O_»∞ #
Ü«∞ºÑ¨~°q∞`«∞<£ ÉèílOK≥^Œ #<ÒѶ¨∞x=~°Î#∞ Éèí„^ŒH©~°Î#∞<£ (ÉèÏQÆ.2㨯O.62)
`«Ñ¨=ÚÅ∞, ^•#=ÚÅ∞, [Ѩ=ÚÅ∞ KÕã≤ Ѷ¨Å=Ú#∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xH˜
ã¨=∞iÊOK«=Öˇ#∞. J@∞Å JiÊOK«#KÀ Jq xO^Œº=Ú ÅQÆ∞#∞.
873. J~°›ó
â◊O.ÉèÏ. ™êfiQÆ`åã¨#„ѨâO◊ ™ê~°º… áê^Œºã¨∞uÎ #=∞™ê¯~åkaèó ѨÓ*Ï ™ê^è<Œ ó·≥ ѨÓ[hÜ«∞
Wu J~°›ó I
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ™êfiQÆ`«=Ú, Pã¨#=Ú, „Ѩâ◊Oã¨, J~°…º=Ú, áê^Œº=Ú, ã¨∞Îu
#=∞™ê¯~å^Œ∞ÅKÕ Ñ¨Ó[ÅO^Œ∞H˘# #~°∞›ñ_»∞ QÍ# 'J~°›ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 770 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. L^Œú=Ùx`À <å~åÜ«∞}∞O _ç@¡xÜ≥∞. '<Õ#∞ ã¨~°fi=~°‚O|∞ʼnõΩ ã¨=∞Oɡ·#
ѨÓ*τѨHÍ~°O ɡéO˜ yOK≥^†Œ <åKå~°O|∞#O*Ëã≤ Ü≥ÚHõ\ ñ˜ ÉÏëê} =∞$}‡Ü«∞
^•~°∞=ÙÅO QÆeÊOz, <å^Œ∞ ~°∂ѨO|∞QÍ xÅ∞ÊH˘x H˘O^Œé∞ ѨÓlO`«∞~°∞†
HÍO㨺„`«Ñ¨Ù~°[`«HÍOK«# „Ѩu=∂qâı+¨O|∞ Å∞`«Î=∞O|∞† e@∞¡ <å
„Ѩu=∂~°∂ѨO|∞ÅO^Œ∞ =∞^•ƒù=O|∞Oz H˘eÛ# "åiH˜ <Õñ „|ã¨#∞flO_»
#QÆ∞^Œ∞† h Ö’HõO|∞# =∞#∞+¨μºÅ‰õΩ ^蕺#O|∞ xÅ∞= <Õ~°^Œ∞† QÍ=Ù#O
„|u=∂qâı+¨O|∞ Å<ÕHõ=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù† "åxÜ«∞O^Œ∞ ™œO^Œ~°º™ê~°O|∞Å∞,
=∞<ÀǨÏ~°O|∞Å∞ <≥·# ~°∂ѨO|∞Å =∞#ó„Ѩã¨#∞flO_»<≥· <Õ #∞O_»∞^Œ∞† QÍ=Ù#
^Œ∞QÍú~°‚=âß~ÚñQÍ ÉèÏqOz ^èÒ`åO|~åÉèí~°} =∂ÖϺ#∞ÖËѨ#O|∞Å#∞,
k"åº#fláê#O|∞Å#∞, ëÈ_»â’Hõ΄ѨHÍ~°O|∞Å ~å*’ѨKå~°O|∞Å#∞,
ÉÏǨϺѨÓ*Ï q^è•#O|∞Å <˘#iOz =∞`«ûOHõeÊ`«O|∞Öˇ·# Ѩ^•~°÷O|∞Å∞
ã¨=∞iÊOz x`«ºO|∞#∞<åÉèíºO`«~° ѨÓ*Ïq^è•#O|∞ÅO|i`«∞+¨μìxO *Ëã≤†
k"åºO|~åÉèí~°}=∂ź â’aè`«∞O_»∞#∞, â◊OYK«„Hõ H˜s\Ï^ŒºÅOHÍ~°
Éè∂í +≤`∞« O_»∞#∞, k=º=∞OQÆà◊ q„QÆÇï¨ O_»∞#∞QÍñ ^ŒÅOz ^蕺#Ѩ~=° â◊√O_≥#·
Ü«∞`«O_»∞ <åÜ«∞O^Œ∞ñ QÆÅÜ«Ú. (ÉèÏQÆ.11-115)
=K«. 'K«~åK«~°Oɡ·# qâ◊fi=∞O`«Ü«Ú q+¨μ‚=∞Ü«∞O |QÆ∞@O *Ëã≤ áê„`« x~°‚Ü«∞
xѨÙ}∞Öˇ·# q^•fiOã¨∞Å∞ <å~åÜ«∞}∞O_»∞ =ÚYºáê„`«O |x ѨÅ∞‰õΩ^Œ∞~°∞.
^Õ=|∞∞+¨μÅ∞ „|Ǩχ Ѩل`«∞Öˇ#· ã¨#HÍ^Œ∞Å∞#∞ #∞O_» Éè=í nÜ«∞ ~å[ã¨∂Ü«∞O|∞#
#„QÆѨÓ[‰õΩ Ç¨Ïi ã¨=∞‡`«∞O_»Ü≥∞º. (ÉèÏQÆ.7-453)
Hõ. ǨÏi #~°∞Å ÔHÅ¡ñ |∂Aºñ_»∞ I ... (ÉèÏQÆ.3-73)
L. ...........Ö’
HÍk „uÖ’Hõ ѨÓAºñ_»x P`«‡ <≥é˜Oy Ñ≤`å=∞ǨïO_»∞ ^•
"≥∂^Œ~°∞ñ *ˇÃÑÊ |∂Aºñ_»x .......... (ÉèÏ~°.ã¨ÉèÏ.2P.18)
874. „Ñ≤Ü«∞Hõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. # ˆH=ÅO „Ñ≤Ü«∂~°›ó U=, H˜#∞Î ã¨∞Î`åºkaè~°ƒù[`åO „Ñ≤Ü«∞O Hõ~Àfu-
„Ñ≤Ü«∞Hõ$`ü I
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 771
`«=∞‰õΩ „Ñ≤Ü«∞=∞QÆ∞ =ã¨∞Î=ÙÅ #iÊOz ã¨∞Î`«º~°Û<å^Œ∞ÅKÕ ÉèílOK«∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩ
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ `«QÆ∞ Ѷ¨Å=ÚÅxzÛ ã¨∞dOѨñ*ËÜ«Ú#∞ QÍ# '„Ñ≤Ü«∞Hõ$`ü— Ü«∞QÆ∞#∞.
Ѩ~°=∂`«‡ „|Ǩχ‰õΩ ã¨$+≤ìHÍ~°º=Ú#∞ „áê~°OaèOK«∞=∞x K≥Ñ≤Ê =∞~°Å W@¡<≥#∞.
Hõ. r"å=eñ HõeÊOK«∞K«∞ I r"å=eÖ’#ñ ^ŒQÆ =ã≤OK«∞K«∞ñ „aÜ«∞ =
™êÎ fi=e֒ѨÅñ „aÜ«∞ I =™êÎ fi=e<≥· Ü«ÚO_»∞ ##∞fl #xâ◊=Úñ „cu<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.329)
Hõ. `«ÅñѨÙ=Ú (330)
r=ÙÅ#∞ ã¨$+≤Oì K«∞K«∞, P r=ã¨=¸Ç¨ÅÖ’ JO`«~åºq∞<≥· =iÎOK«∞K«∞, „Ñ≤Ü∞«
=ã¨∞Î=ÙÅÖ’ J`«ºO`« „Ñ≤Ü«∞=ã¨∞Î=Ù<≥· Ü«ÚO_»∞ ##∞fl x`«º=Ú „Ñ‘u`À ÉèÏqOK«∞=Ú.
Hõ. =∞^èŒ∞Ѩ™ê÷#O|QÆ∞ g∞ I ã¨^Œ=∞Å ã¨∞*Ï˝#=Ú#‰õΩ ã¨O`À+¨=Ú#O
ÉÁ^ŒÖˇ =∞k „Ñ‘u <˘Oku I =^ŒÅHõ <å ÉèíH˜Î "˘_»q∞ =º~°÷O|QÆ∞<Õ!
(ÉèÏQÆ.6-346)
=K«. =∞é˜Ü«Ú, #u „Ñ‘`«∞O_»<≥·# <åÜ«∞O^Œ∞
Éèí‰õΩÎʼnõΩO ÉÁO^Œ~åx Ü«∞~°÷O|∞ ÖË^Œ∞. (347)
ã‘. ......................
Hõ_»y h k=º=∞OQÆà◊ q„QÆǨÏO|∞#ñ *Ëã≤ ã¨=∞Oz`å„t`«∞Å <≥Å¡ñ
*ËH˘x ã¨O„Ñ‘`« z`«∞ÎÅñ *ËÜ«Ú ^Œuâ◊Ü«∞ HÍ~°∞}º=∞uñ ^Œ#iÛ....
(ÉèÏQÆ.3㨯O.546)
'P`«‡=ã¨∞Î HÍ=∂Ü«∞ ã¨~°fiO „Ñ≤Ü«∞O Éèí=u— I (ÉèÏQÆ.4-624)
P`«‡=ã¨∞Î=Ù#∞ HÀ~°∞"åiH˜ ã¨~°fi=Ú#∞ „Ñ≤Ü«∞=ÚQÆ<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. J\ì̃"åñ_»∞
ã¨^• ÉèHí Θ ÉèÏ=#`À #∞O_»∞#∞. "åxH˜ Jxfl =ã¨∞=Î ÙÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ ^Œ~≈° #"Õ∞
Ü«∞~Ú „Ñ‘uáê„`«=Ú ÅQÆ∞#∞.
875. „Ñ‘u=~°ú#ó
â◊O.ÉèÏ. `Õëê"Õ∞= „Ñ‘uO =~°úÜ«∞fu - „Ñ‘u=~°ú#ó I
ÃÑ· <å=∞=ÚÖ’ Éèí‰õΩÎʼnõΩ „áêÑ≤ÎOѨ*Ëã≤# ã¨∞Y=ÚÅ#∞ =$kú á⁄OkOK«∞#∞
QÍ# '„Ñ‘u=~°ú#∞—_»QÆ∞#∞.
 772 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. 'x~°O`«~° ÉèHí Θ Ü≥∂QÆO |kèHOõ |∞QÍ h =∞#O|∞# xÅ∞ѨÙ=Ú† =∞$}‡Ü«∞Oɡ#·
Ѷ¨∞@O|∞# [ÅO|∞Å∞ *ÏÅ∞Q˘#∞ `≥éOQÆ∞# k#k#O|∞#‰õΩ <åÜ«Ú=Ù HõΔÜ«∞Oɡ·
=∞$`«∞º=Ù ã¨xflÇ≤Ï`«Oɡ·=K«∞Ûñ QÍ=Ù# xk Ü≥∞é˜Oy x~°O`«~°O|∞#∞ # <Õfl=∞éHõ
`«ÅOK«∞K«∞O_»∞ #`«O_»∞ <å‰õΩO„aÜ«ÚO_»∞—
(ÉèÏQÆ.11-109)
(J\˜ì "åiH˜ <Õ#∞ '„Ñ≤Ü«∞Hõ$`ü—, '„Ñ‘u=~°ú#∞—ñ_» #QÆ∞^Œ∞#∞)
ã‘. `«ÅáÈÜ«∞ „|Ǩχq^•º Ü«ÚHõÎ [#=ÚÅ Hõ#Ü«∞O|∞ñ yOHõ~°∞O _≥·#"åñ_»∞
#dÅ â◊s~° QÆ∞}ÏѨΠã¨∞ǨÏ$[˚#`å#O^ŒHõ~°∞ñ_»# #Å~°∞"åñ_»∞
ã¨O™ê~° Ѷ¨∞#Hõ~°‡ ã¨OQÆÇ‘Ï#∞ÅÜ«∞O^Œ∞ ã¨OQÆã¨O„Ñ‘`«∞ñ_≥· [~°∞QÆ∞"åñ_»∞
(ÉèÏQÆ.4㨯O.458)
876. qǨÜ«∞ã¨QÆuó
â◊O.ÉèÏ. qǨÜ«∞ã¨ó - qǨÜ«∂ó QÆuó P„â◊Ü∂≥ ¿ãºuó I qǨÜ«∞ã¨QuÆ ó qã¨∞Ñ‚ ^¨ "Œ ∞£ ,
Pk`Àº "å I
1. qǨÜ«∞㨠=∞#QÍ PHÍâ◊=Ú. PHÍâ◊=Ú P„â◊Ü«∞=ÚQÍ QÆÅ q+¨μ‚Ѩ^Œ=Ú
'qǨÜ«∞ã¨QÆuó— Ü«∞#|_»∞#∞.
2. PHÍâ◊=Ú P„â◊Ü«∞=ÚQÍ ã¨OK«iOK«∞ "åñ_»QÆ∞@KÕ ã¨∂~°∞ºñ_»∞
'qǨÜ«∞ã¨QÆuó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
w. ... ... =∞é˜H˘O^Œ éÏ~°∞}∞ Å#∞¿Ñ~° #=∞~°∞ |∞∞+¨μÅ∞
bÅ ã¨∞+¨μ=∞fl <å_ç=∂~°æQÆ`«∞ñ_»"≥· ǨÏ$`ü „Ѩ^Õâ◊=Ú#ñ [iOѨÙK«∞#fl
~°∞z ^ŒÇ¨Ï~åHÍâ◊ ~°∂Ñ≤QÍ ÉèÏqO`«∞ñ~°∞! (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1214)
877. *’ºuó
â◊O.ÉèÏ. ã¨fi`« U= ^Àº`«`« Wu - *’ºuó I ''<å~åÜ«∞} Ѩ~°O*’ºuó—— (Ü«∂l˝‰õΩº
13) Wu I
W`«~° „ѨHÍâ◊Hõ =ã¨∞Î ã¨Ç¨Ü«∞=Ú ÖËHõ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ „ѨHÍtOK«∞#∞. QÍ#
'*’ºu— Ü«∞QÆ∞#∞. ''<å~åÜ«∞} Ѩ~°O*’ºuó—— Ü«∞#∞ „â◊√u =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 773
''J„`åÜ«∞O ѨÙ~°∞+¨ó ã¨fiÜ«∞O*’ºuó—— (|$.L.4-3-9) Wu â◊$`Õó
D „â◊√uÜ«Ú#∞ „Ѩ=∂}=Ú.
K«. Jq`«$¿ÑÎHõΔ}nè ã¨=∂Ç≤Ï`« `«áÈ"åºã¨OQÆ∞Öˇ·#\˜ì ÉèÏ
QÆ=`« „âı+¨μªÅ HÍ`«‡=¸iÎ xdÖˇ·Hõ *’ºu Ü≥ÿ∞ñ EÑ≤.........
(ÉèÏQÆ.3-88)
=K«. k#Hõ~∞° O_»∞ Hõ^OŒ ÉÏ=$`«∞O _»Q∞Æ K«∞ aè#fl~°∂ѨÙO_≥· |Ǩïq^èKŒ åÛùÜ∞« ÅO ^Àñ
K«∞ q^èŒO|∞# h Ü«∞Ѷ¨∞\˜`«Ñ¶¨∞@<å x~åfiǨÏHõOɡ·# ã¨OHõÅÊO|∞#ñ
„kQÆ∞}Ïf`«∞O_»=Ü«Úº#∞ ã¨`åÎ fik QÆ∞}-=º=^è•#O|∞Å #<ÕHõ ~°∂ѨÙO_»"≥·
QÆ∞}=O`«∞Öˇ·# ã¨`«∞Ê~°∞+¨μʼnõΩñ ^Œ"≥∂x"å~°HõOɡ·# nѨO|∞ ~°∂ѨO|∞#
„ѨHÍtO`«∞=Ù. (ÉèÏQÆ.10L.441)
`Õ. "≥Å∞OQÆ∞ K«∞O_≥_ç nѨO|∞ "Õé =ã¨∞Î
=ÙÅñ „|HÍtOѨñ*ËÜ«Ú# @¡ÅѶ¨Úx`«º
É’^èŒ# *’ºu ~ÚO„kÜ«∞O|∞Å#∞ =∂#
ã¨=Ú#∞ ^Œ# „ѨÉèí qQÆ`« *Ï_»º=ÚÅñ *ËÜ«Ú. (ÉèÏ~°.âßOu.4P.176)
878. ã¨∞~°∞zó
â◊O.ÉèÏ. â’Éèí<å ~°∞zó - nÑ≤Îó, WKåÛù "å J¿ãºu - ã¨∞~°∞zó I
â’Éèí#=∞QÆ∞ (JO^Œ=∞QÆ∞) „ѨHÍtOK«∞ JOQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞. [QÆ„^ŒHõΔ}
q+¨Ü«∞=∞QÆ∞ â’Éèí#"≥∞ÿ# WK«Ûù (HÀiHõ) QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# 'ã¨∞~°∞zó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
P. [QÆ=ÚÖˇÅ¡ ^•ñ\˜ K«x# „uq„Hõ=Ú
K«~°}#Y~° K«O„^Œ K«O„kHõÅ#∞
ÉÁ#∞ñQÆ∞ Ѩ_çÜ≥∞ ã¨`«º=Ú# „|Ǩχ`Õ[O|∞,
k=ã¨Hõ~°∞x ~°∞K«∞Å kqÜ«∞ "ÀÖˇ. (ÉèÏQÆ.8-628)
879. Ǩï`«Éèí∞H±
â◊O.ÉèÏ. ã¨=∞ã¨Î^Õ=`À^ÕÌâı# „Ѩ=$`ÕÎ+¨fiÑ≤ Hõ~°‡ã¨∞ Ǩï`«O Éèí∞OˆHÎ Éèí∞#H©Îu "å -
Ǩï`«É∞íè H±I
q+¨μ‚=Ù ã¨~°fi^Õ=`å ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞, WO„^•k ^Õ=`«Å #∞^ÕÌtOz Ǩï`«=Ú
KÕÜ«∞ñ|_ç# K«~°∞ѨÙ~À_®â◊ ™È=∂kHõ=Ú#∞ `å<Õ PÜ«∂ ^Õ=`«Å ~°∂Ѩ=ÚÅ`À
 774 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Éèí∞lOK«∞#∞. `å<Õ Ü«∞[˝Ñ¨uÜ≥ÿ∞ Ǩï`«„^Œ=º=ÚÅ#∞ ~°H˜ΔOK«∞#∞. QÍ# 'Ǩï`«Éèí∞H±—
Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. ã¨HõÖÏ`«∞‡ñ_»∞ ^• #QÆ∞@#∞,
ã¨HõŠǨÏq~ÀƒùHõÎ Ü«∞Ü«Úº [Å*ωõΔΩO_»∞<£
„|Hõ@ ã¨fiÉèÏQÆ=Ú# #
Ü«∞ºHõÅO‰õΩñ_»∞ ^Œ$Ñ≤Îñ ÉÁOk Ü«∞<≥ ^Œ‰õΔΩx`À<£. (ÉèÏQÆ.4㨯O.206)
â’¡. JǨÏO Ç≤Ï ã¨~°fiÜ«∞*Ï˝<åO Éè’HÍÎ K« „ѨÉèí∞ˆ~= K«
# `«∞ =∂=∞aè*Ï#xÎ `«`ÕÎ fi<å`«â◊Ûº=xÎ `Õ. (w`«.9-24)
ã¨=∞ã¨Î Ü«∞[˝=ÚʼnõΩ Éè’HõÎ#∞ <Õ<Õ Ü«∞x NHõ$+¨μ‚_»∞ w`«Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞.
880. qÉèí∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨~°fi„`« =~°Î=∂#`åfi`ü
2. „`«Ü«∂}ÏO Ö’HÍ<åO qÉèí∞`åfi^•fi - qÉèí∞óI
1. Ѩ~°=∂`«‡ ã¨~°fi"åºÑ≤. JO`«@ xO_çÜ«ÚO_»∞#∞ QÍ# 'qÉèí∞—ñ_»QÆ∞#∞.
2. =ÚÖ’¡Hõ=ÚʼnõΩ „ѨÉèí∞=Ù QÍ# 'qÉèí∞—ñ_»QÆ∞#∞.
ã‘. ZÅ¡Éèí∂`«O|∞Å H˜O„kÜ«∂ǨÏOHõ$u „áê}O|∞ʼnõΩ #kèѨuq h=!
„ѨHõ$uÜ«Úñ „|Hõ$u ã¨OÉèí= =∞ǨÏ`«∞Î#∞ h=, gxHõxfl\˜H˜x qÉèí∞ñ_» g=!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.405)
`Õ. qâ◊fi=Ú#∞ ^Œ#Ü«∞O^Œ Ü«∂q~°ƒùqOѨ
qÅÜ«∞"≥ÚO^Œ #^ÕÌ=ÙO_»∞ qÉèí∞`« ÉÁÅ∞Û. (ÉèÏ~°.J#∞âß.4P.365)
Hõ. ZѨC_»∞ ^èŒ~°‡HõΔÜ«∞ =∞QÆ∞ I <≥ѨC_»∞ áêѨO|∞á⁄_»=Ú h Ö’Hõ=ÚÖ’
#ѨC_»∞ qâıfiâ◊√ñ_»∞ ǨÏi I ^ŒÑ¨ÊHõ qÉèí∞_»Ü«Úºñ ^Œ#∞flñ ^• ã¨$l~ÚOK«∞<£.
(ÉèÏQÆ.9-726)
D Ö’Hõ=ÚÖ’ ^èŒ~°‡=Ú #tOz Ü«∞^èŒ~°‡=∞uâ◊~ÚOz#ѨÙ_»∞ 'qâıfiâ◊√—ñ_»QÆ∞
ǨÏi, '`å#∞ ã¨~°fi "åºÑ¨‰õΩ_≥·##∞— `«##∞ `å#∞ ã¨$+≤ìOK«∞H˘#∞#∞.
Ô~O_»=k Ü«∞QÆ∞ ™êfi~Àz+¨ =∞#fiO`«~°=Ú# q+¨μ‚=Ù 'qÉèí∞—ñ_»#∞ ¿Ñ~°∞`À
#=`«iOK≥#∞.
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 775
ã‘. ........"Õ^tŒ ~°∞O_»#∞ q„ѨÙx ^Œ~Ú`«‰Ωõ ñ ^Œ∞+≤`‰« Ωõ ñ |∞„`«∞ñ_≥· `ÀÜ«∞*ωõΩΔ ñ
P. _»=`«iOK≥#∞ 'qÉèí∞—_»# #j`«º+¨ì ã¨
Ǩτ㨠=Ú#∞Å∞ #kè‰õΩÅ~Ú#"å~°∞†
Ѷ¨∞#∞ Å#∞„QÆÇ≤ÏOѨñ Q“=∂~°Hõ „|Ǩχ
Kåi Ü«∞QÆ∞K«∞ #`«ñ_»∞ ã¨eÃÑ „=`«=Ú. (ÉèÏQÆ.8-14)
881. ~°qó
â◊O.ÉèÏ. ~°qó - Pk`åº`å‡ I
''*’ºuëêO ~°q~°Oâ◊√=∂<£—— (Éè.í w.10-21) „ѨHÍtOK«∞"åiÖ’ H˜~}° =ÚÅ∞
QÆÅ ã¨∂~°∞ºñ_»#∞ <Õ<—Õ Ü«∞x ÉèQí =Æ næ`Ö« ’ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞. Hõ#∞Hõ Pk`åº`«∞‡_»∞.
'~°™ê<åOK« `«^•^•<å`ü ~°q i`«ºaènèÜ«∞`Õ—
'~°qÜ«∞ =∞QÆ∞_»ñ y~°`«}`«`«∞Å ~°ã¨=∞O`«Ü«Úñ ^•ñ k=ÙK«∞#∞—
(ÉèÏ~°.âßOu.6P.599)
~°ã¨=ÚÅ#∞ „QÆÇ≤ÏOK«∞"åñ_»∞ QÍ# '~°q— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. Ѩ~°=ÚO_»∞ x~°˚#∞ñ _» I HõΔ~°∞ñ _»[~°∞O _»^ŒfiÜ«ÚO_»∞ âßâ◊fi`«∞ñ _»QÆ∞ #
ѨC~°∞+¨μñ_»∞ ~°qÜ«∞O^Œ "≥Å∞QÆ∞ ....... (ÉèÏ~°.âßOu.6P.602)
`Õ. ã¨=# ã¨^Œfi$+≤ì Hõ~°}Ïk㨉õΩÎñ _»QÆ∞@
#∞ÉèíÜ«∞Ö’HõO|∞ʼnõΩñ „cu <˘^Œ=ñ *ËÜ«Ú†
<åºÜ«∞=∂~°æO|∞##∞ Éèí∂[<åo ^èŒ#=Úñ
|∞K«∞ÛH˘#∞ xK«∞Û ã¨∂~°∞ºO_»∞ É’Öˇ x`«ñ_»∞ (ÉèÏQÆ.4-454)
882. q~ÀK«#ó
â◊O.ÉèÏ. qq^èŒO ~ÀK«`« Wu q~ÀK«#ó I
J<ÕHõ „ѨHÍ~°=ÚÅ∞QÍ - ã¨∂~°º K«O„^Œ #HõΔ„`« Jyfl „QÆÇ¨Ï ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ
„ѨHÍtOK«∞#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'q~ÀK«#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ....=#[Ç≤Ï`åÇ≤Ï`« =Ç≤Ïfl ã¨g∞~° "≥·=ã¨fi`« "åiú= "åã¨"å`«‡
 776 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
‰õΩO_»=٠ǨÏi ã¨fi~°∂ѨÙñ_» "≥·# h‰õΩ#∞ =∂x`« ÉèíH˜Î #=∞㨯iO`«∞....
(ÉèÏQÆ.3㨯O.774)
883. ã¨∂~°ºó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨∂`Õ ã¨~°fiq∞u ã¨∂~°ºó I 2. ã¨∂`Õ „tÜ«∞q∞u "å ã¨∂~°ºó I
1. ã¨~fi° [QÆ`∞« #Î ∞ ã¨$+≤Oì K«∞#∞ QÍ# ã¨∂~°∞ºñ_»∞. r=ÙÅ#∞ Hõ~‡° Å∞ KÕÜÚ« @‰õΩ
„¿Ñˆ~Ñ≤OK«∞#∞ QÍ# ã¨∂~°∞º_»∞. 2. ã¨OѨ^ŒÅ#∞ HõeyOK«∞#∞ QÍ# ã¨∂~°∞ºñ_»#ñ|_»∞#∞.
884. ã¨q`å
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fi㨺 [QÆ`«ó „Ѩã¨q`å - ã¨q`å I
„Ѩ[Å#∞ „Ѩã¨qOK«∞#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'ã¨q`å— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''„Ѩ*Ï<åO `«∞ „Ѩã¨=<å`«ûq`Õu xQÆ^Œº`Õ—— (q.^èŒ.)
ã‘. ''Pâ◊Û~°º=ÚÅÔHÅ¡ <åã¨Ê^ŒO ÉÏk`«∞ºñ _®`«x =Å## Éèí∂`«*ÏÅ
=∞dÅO|∞ñ [x~ÚOK«∞ #k Ü«∞K≥Û~°∞=Ù QÍ^≥.(ÉèÏ~°.âßOu.6P.598)
=K«. ^•fi^Œâßk`«∞ºÅÖ’ <˘Hõñ_»QÆ∞ J~°º=Ú#‰õΩ =∂`«$Hõ Ü«∞#∞ Ѩufl Ü«∞O^Œ∞
K«~°¬}∞ Å∞^Œ~ÚOzi. "åi =¸ÅO|∞# =∞#∞+¨º*Ïu ~¸ Ö’HõO|∞#
ã≤÷~°O|∞QÍ #∞O_»∞#@∞¡ „|Ǩχ^Õ=ÙxKÕñ QÆeÊOѨ|_≥. (ÉèÏQÆ.6㨯O.258)
885. ~°qÖ’K«#ó
â◊O.ÉèÏ. ~°q~À¡K«#O-K«‰õΔΩ~°¿ãºu-~°qÖ’K«#ó I ''Jyfl~°∂‡~åú K«‰õΔΩ+‘ K«¢#Ìã¨∂~“º——
(=ÚO.L.2-1-4)
q~å@∞Ê~°∞+¨ ~°∂Ѩ Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ K«O„^Œ ã¨∂~°∞ºÅ∞ <Õ„`«=ÚÅQÆ∞#∞. ÉèQí "Æ å#∞ñ
_»∞ `«# <Õ„`«=ÚQÍ #∞#fl ã¨∂~°∞ºx ^•fi~å qâ◊fi=Ú #O`«Ü«Ú K«∂K«∞#∞ QÍ#
'~°qÖ’K«#ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. Ѩ@∞ Ѷ¨∞# h~°O„^èŒ `«=∞ó I Ѩ@ŠѨs=$`« [QÆ„`«ÊѨOK«=Ú#‰õΩ
<≥Hõ¯\˜ Ö’K«#"≥∞ÿ =∞Ç≤Ï`À I `«¯@~°∞z "≥Å∞ñQÆ∞^Œ∞=Ù ÉèÏ#∞ ÔH·=_ç ##Ѷ¨∂!
(ÉèÏQÆ.3-868)
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 777
886. J##Îó
â◊O.ÉèÏ. 1. x`«º`åfi`ü ã¨~°fiQÆ`«`åfi^ÕÌâ◊HÍÅ=ã¨∞ÎѨiKÕÛù^•ÉèÏ"å`ü-J##Îó I
2. âı+¨~°∂áÈ "å J##Îó I
1. Ѩ~=° ∂`«‡ HÍÅ=ÚKÕ Ñ¨izÛù#∞flñ_»∞ QÍ_»∞. ZÅ¡HÍÅ=ÚÅO^Œ∞#∞ #∞O_»∞#∞.
QÍ# x`«∞ºñ_»∞. ^Õâ=◊ ÚKÕ Ñ¨izÛù#∞flñ_»∞ QÍ_»∞. ã¨~fi° QÆ`∞« ñ_»Q∞Æ @KÕ JO`«@ #∞O_»∞#∞.
Jxfl =ã¨∞=Î ÙÅO^Œ∞#∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# =ã¨∞ΠѨiKÕÛ^ù ∞Œ ñ_»∞ QÍ_»∞. U q^è=Œ ∞QÆ∞
ѨiKÕÛù^Œ=ÚÅ∞ ÖËx"åñ_»∞ QÍ# 'J#O`«∞—ñ_»QÆ∞#∞.
''QÆ#ú~åfiѨû~°ã¨ó ã≤^•úó H˜#fl~À~°QÆKå~°}ó I
<å#ÎO QÆ∞}Ï<åO QÆK«ÛùxÎ `Õ<å#<ÀÎÜ«∞=∞=ºÜ«∞ó ——II (q.ѨÙ.2-5-24)
2. Pkâı+¨μ#‰õΩ J#O`«∞ñ_»#∞ ¿Ñ~°∞ QÆ∂_» L#flk. JkÜ«Ú Ñ¨~°=∂`«‡
qÉèí∂uÜÕ∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'J#O`«∞—ñ_»QÆ∞#∞.
ã‘. áê`åà◊Ö’HõO|∞ áêñ`«∞# âı+¨μO_»∞ "≥ÅÜ«∞OQÆ =ÚѨÊk "ÕÅ Ü≥∂[
#O|∞Å "≥_Å» ∞ѨÙ##∞ ^ÀñHõñ A@ìñQÍñ A@∞ìHÜ õ Ú« O_»∞† q+¨μx‚ =∞ÃÇÏ∂„QÆ
"≥∞ÿ# â◊s~°O|∞† ^•<≥· Ü«∞#O`åYº ã¨OHõ~°∞¬}∞O _»∞O_»∞ ã¨O`«`«O|∞
(ÉèÏQÆ.5-2 P.122)
Hõ. =Úx kq*ÏkHõ Ö’Hõ=Ú I Å#O`«∞ñ _»# [QÆuÔHÅ¡ <å^è•~°Oɡ·
ÃÑ#∞á⁄O^≥_»∞ âıëê`«∞‡x I q#∞uO`«∞<£ q+¨μ‚ÉèíH˜Î qÉèí= q^è•~Ú<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.2P.36)
K«. .............âı+¨=¸iÎ"≥·
Åe`« Ѷ¨}Ï ã¨Ç¨Ï„ã¨Hõ=Ú ÖÏ=Ù#ñ ^•Å∞Î #âı+¨^è•„uÜ«Ú<£
[Åxkè x=∞flQÍ #QÆ Åã¨#flQÆs =#=∞O_»ÅO|∞`À<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.4P.269)
887. Ǩï`«Éèí∞H±
â◊O.ÉèÏ. Ǩï`«O Éèí∞#H©Îu - Ǩï`«Éèí∞H± I
Ǩï`«=Ú#∞ Éèí∞lOK«∞#∞ ÖËHõ áêeOK«∞#∞. áêeOK«∞@ Ü«∞#QÍ ''Ü«∞㨺
 778 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
㨇 $`åºK«—— Ü«∞#∞ =K«<å#∞™ê~°=Ú ÃÇÏ∂=∞„^Œ=º=Ú â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ k HÍHõáÈ~Ú #ѨÊ\˜Hx˜
Ѩ~°=∂`«‡ <å"≥∂KåÛ~°}=ÚKÕ â◊√^Œú=ÚQÍ KÕÜ«Ú#∞. Hõ#∞Hõ 'Ǩï`«Éèí∞H±— Ü«∞QÆ∞#∞.
#. <å~åÜ«∞} 㨇~°}O|∞ ã¨HõÅ ^Œ∞i`«O|∞Å #_»OK«∞† ^Œ<åfl=∞ 㨇~°}
~°Ç≤Ï`«O|∞Öˇ·# Ü«∞[˝ `«áÈ ^•<å^Œ∞Å∞ ^Œ∞i`«O|∞Å #_»OѨ ÖË=Ù...
... ÉèÏ~°`« =~°¬O|∞#O^Œ∞ñ „|[ÅKÕ`« „â◊^•úÜ«ÚHõÎO|∞QÍ ##∞+≤ªOѨ|_ç#
Ü«∞[˝=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "ÕÅfiO|_»∞ ǨÏqã¨∞ûÅ#∞ ɡ‰Ωõ ¯<å=∞O|∞ÅO |∞O_»sH͉õΩΔ O_»Ok
`«#g∞ñk ÉèíH˜Î Ü«∞kèHõO|∞QÍñ *ËÜ«Ú. (ÉèÏQÆ.5㨯O.2P.58)

888. Éè’HÍÎ
â◊O.ÉèÏ. „ѨHõ$uO Éè’Qƺ=∞KÕ`«<åO Éèí∞VòHõÎWu, [QÆ`ü áêÅÜ«∞fu "å - É’HÍÎ I
Éè’HÍÎ Ü«∞#QÍ Éè∞í lOK«∞@. Ѩ~=° ∂`«‡ÜÕ∞ ã¨~fi° r=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ r=~°∂ѨÙ_≥·
r=ÙÅ∞ Éèí∞lOK«∞ Ѩ^•~°ú=ÚÅxflÜ«Ú `å<Õ Éèí∞lOK«∞"åñ_»QÆ∞#∞ QÍ# 'Éè’HÍΗ Ü«∞QÆ∞#∞.
''P`Õ‡O„kÜ«∞ =∞<ÀÜ«ÚHõÎO Éè’ˆHÎ `åºÇ¨ï ~°‡}©+≤}ó—— (Hõ~î°.L.1-3-4)
'=∞<À|∞kú WO„kÜ«∞=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# P`«‡ÜÕ∞ Éè’HõÎ Ü«∞x *Ï˝#∞Å∞ K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞— J#∞
„â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
''Éè’HÍÎ~°O Ü«∞[˝`«Ñ¨™êO ã¨~°fiÖ’Hõ =∞¿ÇÏâ◊fi~°"£∞—— I (Éèí.w.5-29)
'Ü«∞[˝=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú, `«Ñ¨=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú Éè’HõÎ#∞ (Ѷ¨Å=ÚÅ
##∞ÉèíqOK«∞"åñ_»#∞) <Õ<Õ Ü«∞x NHõ$+¨‚ Ѩ~°=∂`«‡ K≥ÃÑÊ#∞. QÍ# 'Éè’HÍΗ Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. 㨈~fiâ◊ ! HõÖÏÊO`« ã¨=∞Ü«∞O|∞ #O^Œ∞ h
Ü«∞dÅ „ѨѨOK«O|∞ <åǨÏiOz (ÉèÏQÆ.4㨯O.287)
Éè’HÍÎ Ü«∞#QÍ „^Œëêì Ü«∞#∞ Ü«∞~°ú=Ú QÆÅ^Œ∞. =∂Ü«∞`À QÆ∂_ç# qq^èŒ
„ѨѨOKå`«‡Hõ q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ K«∂K«∞K«∞O_»∞#∞ QÍ# 'Éè’HÍΗ Ü«∞QÆ∞#∞. [QÆ`«∞Î#∞
áêeOK«∞#∞ QÆ#∞Hõ 'Éè’HÍΗ JQÆ∞#∞.
ã‘. .... JdÖÏO`«~å`«‡‰õΩñ _»QÆ∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞ñ
_»dÅ r=ÙŠǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅ #∞O_ç
|∞kú =$`«∞ÎÅ<≥Å¡ É’^ŒúÜ≥ÿ∞ gH˜ΔOK«∞ .... (ÉèÏQÆ.2㨯O.18)
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 779
889. (J)ã¨∞Y^Œó
â◊O.ÉèÏ. 1. ÉèíHÍÎ<åO ã¨∞YO "≥∂HõΔÅHõΔ}O ^Œ^•fu - ã¨∞Y^Œó I
2. Jã¨∞YO ^Œºu - Y}¤Ü«∞fu "å - ã¨∞Y^Œó I
1. Ѩ~=° ∂`«‡ `«# Éè‰í Ωõ ÅÎ QÆ∞ "åiH˜ "≥∂HõÅΔ Hõ}Δ =∞QÆ∞ ã¨∞Y=Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞
QÍ# 'ã¨∞Y^Œó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. (JHÍ~° „Ѩâ+¡ı K¨ )Õ Jã¨∞Y^Œó Ü«∞x K≥ÑÊ≤ #ѨÙ_»∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ Ü≥ÚHõ¯ Jã¨∞Y=Ú#∞
(^Œ∞óY=Ú#∞) (^Œºu) YO_çOK«∞#∞. (^Œ∂~°=Ú *ËÜÚ« #∞) Hõ#∞Hõ 'Jã¨∞Y^Œó— Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. ã¨~°ã≤~°∞ÃÇÏ∂^Œ~°∞ =∞OQÆà◊ I K«i`å=∞$`« =∂`«‡ñ „QÀÅ∞ [#∞ñ _ç`«~°Hõ^ä•
QÆ~°à◊=Ú „QÀÅ∞<≥? ǨÏi ã¨O I 㨇~°}=Ú r=ÙÅ HõdÅ ™œYº^Œ =∞#Ѷ¨∂!
(ÉèÏQÆ.3-191)
HõÑ≤Å∞_»∞ `«e¡Ü«∞QÆ∞ ^Õ=Ǩ˙uH˜ ™êOYºÜ≥∂QÆ =ÚѨ^ÕtOz ~Ú@¡<≥#∞.
`Õ. `«qe ã¨∞Y~°∂Ѩ=Ú#∞ "≥∂HõΔ^•Ü«∞HõO|∞
<≥·# ~¸ Ü≥∂QÆ=∂~°æ "Õ∞ #O|! h‰õΩ
<≥é∞ñQÆ q=iOz K≥Ñ≤Êu, xk ^Œ$_è»O|∞
QÍQÆ ÉèíH˜Î ##∞+≤ªOѨ٠Hõ=∞Å #Ü«∞# ! (ÉèÏQÆ.3-1040)
Hõ. r=#∞‡H˜Î ÅaèOK«∞O I QÍ=Ù# <Õ=∞éHõ `«ÅñѨ٠ÔQ·H˘x nx<£.
(ã¨∞YO ^Œ^•u)
"åqi <˘Å¡x "åiH˜ñ I ^•=Å=∞QÆ∞ =∞$`«∞ºÉèíÜ«∞=Ú, ^Œ=fiQÆ∞ ã¨∞Y=Ú<£.
(ã¨∞YO ^Œºu)(1041)
=∞. J~°qO^À^Œ~°! `å=H©# K«~°} ^蕺<å#∞~åQÀÅ¡ã¨
K«Ûi`åHõ~°‚#*Ï`« Éèí∂i ã¨∞Y=ÚÖò ™êfi#O^ŒHõ„|Ǩχ =∞O
^Œ~°Ü«∞<£ ÖË=@......... (ÉèÏQÆ.4-283)
Hõ. ÉÏeâ◊√Å =∞QÆ∞K«∞ q∞H˜¯e I "Õ∞Öˇé∞ñQÆx =∞=Ú‡ h^Œ∞ q∞Oz# ^ŒÜ«∞KÕñ
ÉÏeOz ~Ú`«∞Î "≥ѨC_»∞ñ I *ÏÅñQÆ xǨÏѨ~°=ÚÅO^Œ∞ ã¨HõÅ ã¨∞YO|∞Öò
(ÉèÏQÆ.5-1 P.48)
 780 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. HÀi â◊s~°∞Å∞ Éèí=^Œ#∞ I ™ê~°O|∞# xǨÏѨÔ~·Hõ ™œYºO|∞Åñ ɡO
áê~°ñQÆ #O^Œ∞K«∞ #∞O^Œ∞~°∞ I nè~°[<À`«Î=Ú Å#OQÆ kq*Ïi ǨÏ~å!
(ÉèÏQÆ.10L.1212)
=K«. 'h Hõ$áê=Ö’Hõ#O|∞ QÆÅ"åiH˜ "≥∂HõΔO|∞ Hõ~°ã≤÷`«Oɡ· Ü«ÚO_»∞—.
(ÉèÏQÆ.10L.1223)
L. ...........<å~°‰õΩñ_≥·# =∞#O|∞Ö’ Éèí=
<åfl=∞=Ú zO`« *Ëã≤# ##O`« ã¨∞Yã≤÷u *ˇO^Œ‰õΩO_»∞<Õ?
(ÉèÏQÆ.9㨯O.116)
Hõ. ã¨~°ã≤[<åÉèí! Éèí=`«Ê^Œ I ã¨~°ã‘~°∞ǨÏ=∂„â◊~ÚOK«∞ [#∞Åu™œYº
ã¨∞Êù~°}O ÉÁÅ∞áê~°∞K«∞ Éèí∞qñ I [i~ÚOѨÔ~! ÉèíHõÎ áêi*Ï`«! =Ú~ås!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1077)
''=∞Ǩâ◊~凙ê^Œ#áê^ŒÑ¨^•‡!—
Q˘Ñ¨Ê ã¨∞Y=Ú#∞ ("≥∂HõΔ=Ú#∞) HõeyOK«∞ áê^ŒÑ¨^Œ‡=ÚÅ∞QÆÅ"å_®! Ü«∞x
Ü«∞#∞âßã¨xHõÑ~¨ fi° kfifÜ«∂âßfiã¨=ÚÖ’ uHõ¯#QÍ~°∞ Hõ$uÉè~í ΰ Ü«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^ä∞Œ x
ã¨∞uÎ Ozi.
â’¡II [## =∞$u Ü«Ú`å<åO ¿ã=Ü«∂ ^Õ=`å<åO
# Éèí=u ã¨∞YÖËâ◊ ã¨ûOâ◊Ü≥∂ <åã≤Î `«„`«
J[x =∞=∞$`«~°∂ѨO ™êO| g∞â◊O Éèí[O`Õ
Ü«∞ ~ÚǨÏѨ~°™œYºO `Õ Ç≤Ï ^èŒ<åº ÅÉèíO`Õ II (t.Å.83)
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ `«=∞ t"å#O^Œ ÅǨÏi Ü«∞O k@∞¡ K≥Ñ≤Êi. '„|Ǩχ, WO„^Œ∞ñ_»∞
=Ú#flQÆ∞ ^Õ=`«Å∞ Kå=٠ѨÙ@∞ìHÅõ ∞ QÆÅ"å~°∞. "åix ¿ãqOz# "å~°Å‰õΩ JÅÊ=∞QÆ∞
SÇ≤ÏHõ ã¨∞Y=ÚÅ∞ ÅaèOK«=K«∞Û#∞.
Ü≥∂ "≥· Éèí∂=∂ `«`«∞ûY"£∞ <åÖËÊ ã¨∞Y=∞ã≤Î (Kèå.L.7-23-1)
P ã¨fiÅÊ ã¨∞Y=ÚÅ =Å# „ѨÜ∂≥ [# q∞ã¨∞=∞O`«ÜÚ« #∞O_»^∞Œ . J=∞$`«~∂° ѨÙñ
_»Q∞Æ ([## =∞~°}=ÚÅ∞ ÖË#\˜)ì ™êO|ã¨^•t=Ùx ¿ãqOz#KÀ WǨÏѨ~° ™œYº=ÚÅ∞
ÅaèOK«∞#∞.
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 781
~°∞„^Œ=Ú#O^Œ∞ '#=∞â◊≈VÍæÜ«∞K«— Ü«∞#∞ =∞O„`«=Ú QÆÅ^Œ∞. 'â◊O— - ã¨∞YO
QÆ=∞Ü«∞fu 'â◊Vóæ —. ã¨∞Y„áêѨ‰Ωõ ñ_»∞ Jx Ü«∞~°=÷ Ú. Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~å~å^è#Œ KÕ SÇ≤ÏHÍ=Ú+≤‡Hõ
ã¨∞Y=ÚÅ∞ „áêÑ≤ÎOK«∞#∞. (q+¨μ‚=Ù#‰õΩ t=Ù#‰õΩ JÉèË^Œ=Ú)
890. <≥·Hõ[ó
â◊O.ÉèÏ. ^èŒ~°‡QÆ∞ѨÎÜÕ∞-ã¨Hõ$*Ï˚Ü«∞=∂#`åfi`ü - <≥·Hõ[ó I
^èŒ~°‡~°HõΔ}ÔH· Ü«∞<ÕHõ Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ=`«iOK«∞#∞ QÍ# '<≥·Hõ[ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''Ü«∞^• Ü«∞^•Ç≤Ï ^èŒ~°‡ã¨º QÍ¡x~°ƒù=u ÉèÏ~°`«! I
JÉèí∞º`å÷#=∞^èŒ~°‡ã¨º `«^•`å‡#O ã¨$*Ï=∞ºÇ¨Ï"£∞—— (Éèí.w.4-7)
''Ѩi„`å}ÏÜ«∞ ™ê^èŒ∂<åO q<åâßÜ«∞ K« ^Œ∞+¨¯ $`å"£∞ I
^èŒ~°‡ã¨O™ê÷Ѩ<å~å÷Ü«∞ ã¨OÉèí"åq∞ Ü«ÚˆQ Ü«ÚˆQ II (Éèí.w.4-8)
Jx NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ ÉèíQÆ=næ`«Ö’ K≥ÃÑÊ#∞.
L. ZѨC_»∞ ^èŒ~°‡Ç¨x Ü«∞QÆ∞, <≥ѨC _»^èŒ~°‡=Ú g∞é∞ñ, „QÆ∂~°∞ Öˇ·
Ü≥∞ѨC_»∞ ^≥·`«∞º Å∞|∞ƒ^Œ∞~°∞, Ç‘Ï#`« ÉÁO^Œ∞^Œ∞ Ô~Ѩ٤ "ÕÅ∞Ê ÖË
#ѨC_»∞ ã¨`«∞¯b#∞Å QÆ$ǨÏO|∞Å #∞^Œƒù= "≥ÚOk bÅ"≥∞ÿ
<≥ѨÊ\˜ Ü«∞@¡ xÅ∞Ê^Œ∞ ã¨∞ˆ~O„^Œ∞Å #Oz`« ^èŒ~°‡Ñ¨^Œúu<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.4P.276)
891. J„QÆ[ó
â◊O.ÉèÏ. J„ˆQ *ÏÜ«∞`« Wu-J„QÆ[ó I ''Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒùã¨û=∞=~°Î`儈Q——
(`≥·.ã¨O.4-1-8) W`åºk „â◊√`Õó
W`«~° „áê}∞Å HõO>ˇ#∞ =ÚO^Œ∞QÆ Ç≤Ï~°}ºQÆ~ƒ° ~ù ∂° ѨÙñ_≥· [x‡OK«∞@KÕ 'J„QÆ[ó—
Ü«∞#ñ|_≥#∞. 'Ç≤Ï~°}º— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
=K«. =∞„`ÕÊi`«O|∞Öˇ· =∞ǨÏ^•k QÆ∞}O|∞Å∞ QÆ∂_ç Ü«∞O_»Oɡ· Ü«Ú^ŒƒùqOK≥: <å
Ü«∞O_»O|∞ =Å# <Õ #∞^ŒƒùqOzu. (ÉèÏQÆ.11-113)
W@∞Å ã¨$+≤ì „Hõ=∞=ÚÖ’ JO^Œi HõO>ˇ#∞ "≥Ú^Œ@QÍ [x‡OK≥#∞. QÍ#
'J„QÆA—_»Ü∞≥ º#∞.
 782 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
892. Jxifi}‚ó
â◊O.ÉèÏ. J"åѨÎã¨~°fiHÍ=∞`åfi^Œ„áêÑ≤οÇÏ`«fiÉèÏ"åxflˆ~fi^À㨺 <åã‘Îu - Jxifi}‚óI
Ѩ~°=∂`«‡ J"åѨÎã¨~°fiHÍ=Úñ_»∞. Jxfl HÀiHõŠѶ¨Å=ÚÅ#∞ á⁄OkÜ«Ú#fl
"å_»∞. ^Õxx á⁄O^ŒHõ áÈ=Ù@ PÜ«∞#‰õΩO_»^∞Œ . Hõ#∞Hõ á⁄O^ŒÖ^Ë #Œ ∞ xˆ~fi^Œ=ÚO_»^∞Œ .
HÍ# 'Jxifi}‚ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. „áê}∞ʼnõΩ „^Œ"åºQÍ~° ã¨∞ǨÏ$xflq∞`«OÎ |~Ú# ÉèÜ í ∞« O|∞#∞, ^Œ<åflâ◊xq∞`«OÎ
|~Ú# â’HõO|∞#∞, „^Œ"åºk ã¨Ê $ǨÏÜ«Ú#∞ ^Œ#xq∞`«OÎ |~Ú# ѨiÉè=í O|∞#∞,
=∞é˜Ü«Ú #O^Œ∞ñ ^Œ$+¨‚Ü«Ú #k „Ѩܫ∂ã¨O|∞# Å|úOɡ·# <åiÎÜ«Ú,
`«nÜ«∞Oɡ·# =$^ä•„QÆǨÏO|∞#∞, h NѨ^•~°qO^ŒO|∞ ÅO^Œ∞ "≥·=ÚYºO
ɡO`«HÍÅO|∞ QÆÅ∞QÆ∞ #O`«HÍÅO|∞#∞ „ÉÏѨÎO|∞ ÅQÆ∞O QÍx =∂#"å`«‡
<åÜ«∞‰õΩO_»=QÆ∞ x#∞fl <å„â◊~ÚOz# ÉèíÜ«∞ x=$uÎ ¿ÇÏ`«∞"≥·# "≥∂HõΔO|∞
QÆÅ∞QÆ∞. (ÉèÏQÆ.3-297)
Ѩ~°=∂`«‡ xˆ~fi^Œ=Ú ÖËx"åñ_»QÆ∞@KÕ ÃÑ· HÍ~°}=ÚÅKÕ Éèí‰õΩÎʼnõΩ QÆÅ∞QÆ∞
xˆ~fi^Œ=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ 'Jxifi}∞‚ñ_»∞—
893. ã¨^•=∞s¬
â◊O.ÉèÏ. ã¨`«ó-™ê^èŒ∂<£ Jaè=ÚM˺# =∞$+¨º`Õ - HõΔ=∞`« Wu ã¨^•=∞s¬ I
JѨ~å^èŒ∞Å#∞ HõΔq∞OK«∞ ã¨fiÉèÏ==Ú QÆÅ"åñ_»∞. ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞ JѨ~å^èŒ=ÚÅ∞
KÕã≤##∞ Ѩ~°=∂`«‡ HõΔq∞OK«∞#∞.
''# 㨇~°`º« ѨHÍ~å}ÏO â◊`=« ∞áêº`«‡=`«Ü Î ∂« —— ("å.~å.J.1-11) Wu "åb‡H˜
=K«<å`ü I
=K«. âßO`À„QÆ~∂° Ѩ^~Œè ∞° O_≥#· ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞O_»∞ âßO`«~∂° ѨÙO_»∞ QÍ=Ù# |~°H$õ `åѨ~å^èŒ
x+‘Ê_»º =∂# =∂##∞O_»Ü«Úº ##∞HõOáêÜ«∞`«Î z`«∞ÎO_≥· =iÎOK«∞.
(ÉèÏQÆ.3-91)
L. <Õ~°=Ú Öˇ#fl <≥Hõ¯_çq? <Õ=Ú ^ŒÅOK«∞ `«ÅOѨÙ֒ѨÅ<£
<Õ~°∞Ѩ٠Å∞#fl"Õ? ã¨∞`«∞Å <Õ~°q∞ñ ^ŒO„_»∞Å∞ „`ÀzѨÙK«Ûˆ~ ?
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 783
<Õ~°=Ú ¿ãÜ«Ú"åi ^èŒ~°}©Ñ¨`«∞ ÖÁH˘¯Hõ=∂@∞ QÍ=ˆ~?
<Õ~°=Ú QÆÅ∞æ =∞kfiÉèí∞x <Õñ_ç@ñ QÍ=ñ QÆ^Õ Hõ$áêxnè!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.685)
ã‘. ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚʼnõΩ ã¨=Úñ_»∞#∞ |~°ºu„Hõ=∞=Ú# Ö’HÍѨ~å^èŒ=ÚÅ#∞
#u âßOu ã¨OÜ«Ú‰õΩÎñ_≥· ã¨Ç≤ÏOѨÙK«∞ <å~°∞ÎÅQÆ∞ "åiÜ≥∞_»ñ QÆ$áêÜ«∞`«∞Îñ
_»QÆ∞K«∞ #~°~°∂ѨÙñ ^•eÛ Ç¨Ïi=¸iÎ.... (ÉèÏQÆ.4㨯O.456)
''JÑ≤ KÕ`«∞û^Œ∞~åKå~À Éèí[`Õ =∂=∞##ºÉèÏH± I
™ê^èŒ∞ˆ~= 㨠=∞#Î=ºã¨û=∞ºQÆfi º=ã≤`À Ç≤Ï ã¨ó II (Éèí.w.9-30)
q∞H˜¯e ^Œ∞~åKå~°=Ú QÆÅ"åñ_≥·#ѨÊ\˜H˜x, J##ºÉèíH˜Î QÆÅ"åñ_≥· W`«~°=∞QÆ∞
^Õxx Ü«∂„â◊~ÚOK«H,õ ##∞fl Éèlí OK«∞<Õx Ü«∞`«_∞» ã¨`∞« Ê~°∞+¨μñ_Õ Ü«∞QÆ∞#∞. ("åxx
HõqΔ ∞OK«∞^Œ∞#∞.)
~°∞„^Œ=ÚÖ’ '#=∞ã¨ûǨÏ=∂<åÜ«∞— Ü«∞#∞ =∞O„`«=Ú#‰õΩ ÉèÏ+¨ºHÍ~°∞Å∞
'ÉèíHÍÎѨ~å^èŒ HõΔ=∞ =∂}ÏÜÕ∞`«º~°÷ó— Ü«∞x K≥Ñ≤Êi. J#QÍ Éèí‰õΩÎÅ Ü«∞Ѩ~å^èŒ=ÚÅ#∞
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞ñ_»∞ HõqΔ ∞OK«∞#∞.
894. Ö’HÍkèëêª#"£∞
â◊O.ÉèÏ. `«=∞<å^è•~°=∂^è•~°=∞kèëêªÜ∞« „`«Ü∂≥ Ö’HÍã≤+Î hª̈ uÎ -Ö’HÍkèëêª#O „|ǨχI
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ Z\˜ì Ü«∂„â◊Ü«∞=Ú#∞ ÖË^Œ∞. J\˜ì `«#<å„â◊~ÚOz =¸_»∞
Ö’Hõ=ÚÅ∞#∞ xez Ü«Ú#flq. HÍ# 'Ö’HÍkèëêª#—=∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. U `«`Ϋ fiO|∞#ñ [~åK«~Ö° ’HõÑÙ¨ O[O|∞Å∞ xO_çÜÚ« O_»∞ <å Ç≤Ï~°}‡Ü«∞Oɡ#·
q~å_çfi„QÆǨÏO|∞ <˘Ok# ѨÙ~°∞+¨μO_»∞ ã¨~°fir= ã¨"Õ∞`«∞O_≥· Ü«ÚO_≥.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.205)
Hõ. QÆ∞~°∞`«~=° ÚQÆñ `«# Hõ_∞» ѨÙ#ñ I ã¨~ã° [≤ QÆ~åƒùO_»ÉÏè O_» K«Ü∞« =ÚÅ∞ QÆÅ Ü«∂
ǨÏi ^Õ=H˜ Hõ_»∞ѨÙ# Éèí∂ I Éèí~°}Ï~°÷=Ú =$kúñ á⁄O^≥ ÉÏÖÏ~°∞¯ „H˜Ü«∞<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.68)
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ =∞#∞fl u<≥#x QÀѨÉÏÅ∞~°∞ K≥ѨÊQÍ Ü«∞â’^Œ "åx <À~°∞ `≥~°z
K«∂ѨÙ=∞<≥#∞. Ü«∞â’^Œ NHõ$+¨μ‚x <À\˜Ü«∞O^Œ∞ „|Ǩ‡O_»=Ú#∞ EK≥#∞.
 784 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
P. ÉÏÅ=∂„`«∞ñ_»QÆ∞ ã¨bÅ∞x =ÚY=∞O^Œ∞ I qâ◊fi"≥∞Å¡ <≥@∞¡ "≥Åã≤ Ü«ÚO_»∞
ÉÏÅ∞ÉèíOy x`«ñ_»∞ ÉèÏã≤Å∞¡ñQÍx 㨠I ~åfi`«∞‡ñ _®k q+¨μ‚ñ_»QÆ∞@ x[=Ú
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.343)
P. U =∞Ǩ`«∞‡=Å# h qâ◊fi~°∂ѨO|∞ I QÍ#ñ|_ç# |∞kúHõOѨ =∞Ü≥∞º
<å =∞Ǩ`«∞‡ q+¨μ‚ #dÅ Ö’HÍ^è•~°∞ I <å~°∞ÎÖˇÅ¡ñ ÉÏÜ«∞ <å„â◊~ÚO`«∞.
(345)
Hõ. <å =∞QÆñ_»∞ <Õ#∞ QÀ=ÙÅ∞ I h =∞O^ŒÜ«Ú QÀѨ[#∞Å∞ x ÉσÅ∞x <≥
"≥∂‡=Ú# #∞#fl q^èŒ=Ú QÆx I ÜÕ∞=∞é˜uq∞ QÍx ~¸â◊√ñ _ô`«ñ_»∞ =∂‰õΩ<£
(346)
„ѨàÜ◊ ∞« ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’ <˘Hõ =∞é˜Ü
] ∂« ‰õΩÃÑ· â◊Ü∞« xOz Ü«Ú#fl ÉÏÅ∞x (q+¨μ=‚ Ù)
Ü«Ú^Œ~°=ÚÖ’xH˜ =∂~°¯O_ÕÜ«Úñ_»∞ áÈ~Ú
ã‘. QÆOQÍk #^Œ∞Å`Àñ QÆ#Hõâ‹·ÖÏkÉèí∂ I ^èŒ~°=ÚÅ`À ã¨=Ú„^Œ=ÚÅ`À_»
qq^èŒ Ñ¨@ì}#=nfiѨ=~°¬=ÚÅ`À I |ǨïHõ~°‡~°`«∞ Öˇ·# „Ѩ[Å`À_»ñ
|H˜Δ=∞$QÆ"åºà◊Ѩâ◊√ã¨OѶ¨∞=ÚÅ`À_»ñ I ^Œ^ŒÌÜ«Ú <˘áêÊ~°∞ ^è•„uñ QÆO\˜†
ã¨∂~ˆ ºO^Œ∞`å~°HÍ*’ºu~°∞[˚fiÅ "≥∞#ÿ I QÆQ#Æ O|∞ñ |=#=∂~°=æ ÚÅ∞ñ QÆO\˜†
`Õ. â◊„HõÜ«∞=∞=~°∞}Ïk x~°˚~°ã¨"Õ∞`« I "≥∞ÿ# <åHõO|∞ QÆO\˜† =∞ǨÇ≤ÏÜ«∞HõΔ
~åHõΔ™êã¨∞~°q^•º^èŒ~° „Ѩ=ÚY∞Åñ I QÆO\˜† "ÕÜÕ∞Å ã¨HõÅ Ö’Hõ=ÚÅ∞ QÆO\˜.
(ÉèÏ~°.J~°}º.4P256)
W@∞Å `«# Ü«∞O^Œ∞ ã¨HõÅ Ö’Hõ=ÚÅ∞ P„â◊Ü«∞=ÚQÍ #∞O_»∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡
'Ö’HÍkèëêª#—=∞QÆ∞#∞.
[QÆ`«∞Î q∞^䌺, „|Ǩχ=Ú =∂„`«"Õ∞ ã¨`«º=Ú. D q+¨Ü«∞=Ú#∞ Nâ◊OHõ~°∞Å∞
JO^ŒiH˜x J=QÆ`«=∞QÆ∞ #@∞Å N^ŒH˜Δ}Ï=¸iÎ ™È΄`«=Ú#∞ ~°zOzi.
JO^Œ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ â’¡Hõ=Ú :
â’¡II qâ◊fiO ^Œ~Ê° }^Œ$â◊º=∂##QÆs`«∞źO x*ÏO`«~`æ° O«
Ѩâ◊º <åfl`«‡x =∂Ü«∞Ü«∂ |Ç≤Ïi"À^Œ∂ƒù`«O Ü«∞^ä• x„^ŒÜ«∂
Ü«∞ ™êûHΔÍ`«∞¯~°∞`Õ „Ѩɒ^èŒ#=∞ÜÕ∞ ™êfi`å‡# "Õ∞"å^ŒfiÜ«∞O
`«Ãã·‡ NQÆ∞~°∞=¸~°ÎÜÕ∞ #=∞ W^ŒO N^ŒH˜Δ}Ï=¸~°ÎÜÕ∞ II
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 785
'x*ÏO`«~°æ`«— =∞#QÍ ã¨HõÅ „ѨѨOK«=Ú#‰õΩ Jkèëêª#=Ú ã¨zÛ^•#O^Œ
~°∂Ѩ=∞QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞. P Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^Õ D qâ◊fi=∞O`«Ü«Ú P~ÀÑ≤`«"≥∞ÿ
Ü«Ú#flk.
=∂#=Ù_»∞ `«#Ü«∞O^Œe J*Ï˝#=Ú (=∂Ü«∞)KÕ J^ŒÌ=ÚÖ’ Hõ#∞Ñ≤OK«∞
(„ѨuaO|) „ѨѨOK«=Ú "åã¨Î= =∞#∞ „Éèí=∞Ö’ #∞O_»∞#∞. QÆ∞~°∞É’^èŒKÕ J*Ï˝#=Ú
x=$uÎÜ∞ÿ≥ *Ï˝#ã≤uú Ö’ #∞#flѨÙ_»∞ J^Œ=Ì ÚÖ’ `å#∞ K«∂z#k „ѨuaO|=Ú =∂„`«"∞Õ
Ü«∞xÜ«Ú, "åã¨Î==ÚQÍ D qâ◊fi=Ú `«# P`«‡Ü«∞O^Õ Ü«Ú#fl^ŒxÜ«Ú, `«#HõO>ˇ
aè#fl=ÚQÍ "Õ~˘Hõ =ã¨∞Î=Ù ÖË^ŒxÜ«Ú „QÆÇ≤ÏOK«∞#∞. Nâ◊OHõ~°∞Å∞ D â’¡Hõ=ÚÖ’
Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ 'Ö’HÍkèëêª#—=∞x x~°∂Ñ≤Ozi.
895. J^ΰĝ`Ǘ
â◊O.ÉèÏ. J^Œ∞ƒù`«=`ü - J^Œ∞ƒù`«ó I
''„â◊=}ÏÜ«∂Ñ≤ |Ǩïaè ~Àº # ÅÉèíºó „â◊√}fi<ÀÎ-Ñ≤|ǨÏ"À Ü«∞O #q^Œ∞ºó I
Pâ◊Û~Àº =HÍÎ ‰õΩâ◊Ö’-㨺 ÅÉÏú Pâ◊Û~Àº *Ï˝`å ‰õΩâ◊ÖÏ#∞t+¨ìó—— II
(Hõ~.°î 1-2-7)
''Pâ◊Û~°º=`«Êâ◊ºu HõtÛ^Õ#"£∞ (Éèí.w.2-29)
ã¨fi~°∂Ѩâ◊HÎ̃"åºáê~°HÍÔ~·º~°^Œ∞ƒù`«`åfi^•fi - J^Œ∞ƒù`«ó I
Ѩ~=° ∂`«‡ q+¨Ü∞« =ÚÖ’ J<Õ‰Ωõ ÅKÕ „â◊=}=Ú KÕÜÚ« @‰õΩ#∞ ÅÉè∞í ºñ_»∞ QÍ_»∞
„â◊=}=Ú KÕã≤#ѨÊ\˜H˜x J<Õ‰õΩÅ∞ Ü≥∞é∞ñQÆÖË~°∞. Ѩ~°=∂`«‡#∞ QÆ∞iOz
É’kèOK«QÆÅ"åñ_»∞ Pâ◊Û~°ºHõ~°∞ñ_»∞. É’kèOK«|_ç Ѩ~°=∂`«‡#∞ <≥é∞ñQÆ∞"åñ_»∞#∞
Pâ◊Û~°ºHõ~∞° ñ_Õ.
J^Œ∞ƒù`=« ∞#QÍ Pâ◊Û~°ºHõ~"° ∞≥ #ÿ k, J^Œ$+¨"ì ∞≥ #ÿ k, JѨÓ~°fi"≥∞#ÿ k, JHõ™ê‡`«∞QÎ Í
Hõ#∞Ñ≤OK«∞#k Ü«∞QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ 'J^Œ∞ƒù`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''Pâ◊Û~°º=`«Êâ◊ºu HõtÛ^Õ# =∂â◊Û~°º =^Œfi^Œu `«^ä≥·= Kå#ºó I
Pâ◊Û~°º=K≥·Û#=∞#ºâ◊≈$}Àu „â◊√`åfi ¿Ñº#O "Õ^Œ # K≥·= HõtÛ`ü—— II
(Éèí.w.2-29)
XHÍ<˘Hõ_∞» D Ü«∂`«‡#∞ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ ^•xxQÍ EK«∞K«∞<åfl_»∞. =∞é˜ÜÚ≥ Hõ
_»^Õ „ѨHÍ~°=ÚQÍ nxx J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ^•xxQÍ *ˇÑ¨CK«∞<åfl_»∞. WOH˘Hõ_»∞ nxx
 786 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Pâ◊Û~°ºHõ~=° ÚQÍ q#∞K«∞<åfl_»∞. D q^è=Œ ÚQÍ Pâ◊Û~°ºHõ~=° ÚQÍ K«∂zÜ«Ú, K≥ÑÊ≤ Ü«Ú,
qxÜ«Ú <≥=_»∞#∞ D P`«‡ `«`«Î fi=Ú Ü≥ÚHõ¯ Ü«∂^•~°úº=Ú#∞ <≥~°∞ñQÆ∞@ ÖË^Œ∞.
Pâ◊Û~°º=Ú Ü≥ÚHõ¯ L`«¯@ ã≤u÷ ÜÕ∞ J^Œ∞ƒù`=« Ú. ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ =∞#ã¨∞û# Hõf`«∞ñ
_»∞. =∞#ã¨∞û b#=∞~Ú# `«~°∞"å`«<Õ Ñ¨~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ J#∞Éèí==Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
K«∂K«∞@, K≥ÑC¨ @, q#∞@ Ü«∞#∞#q WO„kÜ«∞=ÚÅ q+¨Ü∞« =ÚÅ∞. gxKÕ Ñ¨~=° ∂`«‡
`≥eã≤H˘#ñ|_»_»∞. WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ#∞, =∞#ã¨∞û#‰õΩ#∞ Jf`«=∞QÆ∞ q+¨Ü«∞=Ú
*Ï˝#=Ú. P *Ï˝#=Ú J#∞Éè=í =Ú#‰õΩ =zÛ#ѨÙ_∞» ™ê^艌 Ωõ #‰õΩ Ñ¨~=° ∂#O^•#∞Éè=í =Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞. PkÜÕ∞ J^Œ∞ƒù`«=Ú. Hõ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ 'J^Œ∞ƒù`«∞—ñ_»QÆ∞#∞.
Hõ. HõÅ^Õ [QÆuO Ѩ^Œ∞~°∞ #$
ѨÙÅ H˜Å <˘Hõ ÉèÏ~°º Ü«∞O^Œ∞ñ ÉÁã¨QÆ∞<≥? q#ñQÍ
#e<À^Œ~∞° Ѷ∞¨ #=∂Ü«∂
Hõe`å^Œ∞ƒù`«=ÚʼnõΩ #`«∞Å∞ QÍqOѨñ^ŒQÆ∞<£. (ÉèÏQÆ.4-944)
L. ã¨Oz`« q„ѨâßѨ=Ú#ñ [O_»xâßK«~°∞ñ_≥·# gx t
H˜ΔOK«∞@ H©_»∞ QÍ^Œ, Hõ$Ѩ ¿ãã≤u gâ◊fi~°, ÉèíH˜Î `À_» ¿ã
qOK«∞@HõO>ˇ "≥·~°=Ú# "ÕQÆ=Ú KÕ~°=K«∞Û x#∞fl h
Ü«∞Oz`« <å~°ãO≤ Ç¨Ï `«#∞ =^Œ∞ƒù`,« =∂Ѩ^Œ ÉÏã≤ ~°O^Œé∞<£.(ÉèÏQÆ.7-338)
Hõ. J^Œ∞ƒù`« =~°Î#∞ñ_»QÆ∞ ǨÏi I ã¨^•ƒùq`«"≥∞ÿ# q=∞Å K«i`«=Ú q#∞ "åñ
_»∞^Œ∞ƒù`« q„Hõ=Úñ_≥· `«∞k I #∞^•ƒùã≤`« bÅñ ÉÁO^Œ∞ #∞`«Î=∞ QÆ`«∞Å<£.
(ÉèÏQÆ.8-688)
‰õΩKÕÅ∞ñ_»∞ NHõ$+¨‚ ^Œ~°≈<å~°÷"≥∞ÿ =zÛ#ѨÙ_»∞ ~°∞H˜‡}© NHõ$+¨μ‚Å∞ ã¨Å∞ѨÙ
=∞~åº^ŒÅ#∞ Ez â◊√^•úO`« HÍO`å x=ǨÏO|∞Å∞ ^Œ=∞ =∞#O|∞Å #^Œ∞ƒù`«O
|Ok ~Ú@¡xi.
L. Uq∞ `«Ñ¨O|∞ ¿ãÃã<˘H˘! ~¸ ^èŒ~°}©kq*’`«Î=ÚO_»∞ `˘Öò
ÉÏ=Ú#! Ü≥∂y qã¨∞Êù~° ^Œ∞áê㨺‰õΩñ_≥· `«#~å~°∞ h [QÆ
`åûfiq∞ ~°=∂kè<å^èŒ∞ x[ `«ÅÊ=Ú#<£ =ã≤~ÚOz Ü«Ú#fl "åñ
_ô =∞ǨÏhÜ«∞=¸iÎ HÔ #ÜÕ∞ =ÚxѨÙOQÆ=Ù ÖˇO`«"å~°Å∞<£. (ÉèÏQÆ.10L.985)
Hõ. ѨiѨÓ~°‚O|∞ñ |∞~å}=Úñ I |~°=∂#O^ŒO|∞<≥·# „|Ǩχ"≥∞ K≥eHÍñ
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 787
_»~°∞ ^Œ~°∞^Œ∞ #O^ŒÑ¶¨∞’+¨ I ã≤÷~° [#=ÚÅ ÉèÏQƺˆ~Y zOuOѨOQÆ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.570)
''Pâ◊Û~°ºO YÅ∞ ^Õ"å<å "Õ∞Hõ ã¨Î fiO ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞! I
^èŒ#ºâßÛã≤‡ =∞ǨÉÏÃÇÏ∂! Ö’ˆH <å<Àºã≤Î Hõâ◊Û#—— II (ǨÏi)
`˘q∞‡^Œ= =∞#fiO`«~°=ÚÖ’ ^ŒHõΔ™ê=i‚ =∞#∞=QÆ∞#∞. JѨÙ_»∞
P. ^Œ#∞[ǨÏ~°}∞ñ _»O|∞^è•~° HÍÜ«Ú+¨‡O`«∞
#‰õΩ [xOz ~°HõΔ}O|∞ ¿ãÜ«∞
=¸ñ_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ "≥∂^ŒO|∞`À <ÕÅ∞
#^Œ∞ƒù`åYº <˘Ñ¨C #=∞~°qÉèí∞ñ_»∞. (ÉèÏQÆ.8-418)
q+¨μ=‚ Ù PÜ«Ú+¨‡O`«∞#‰õΩ JO|∞^è•~°‰Ωõ 'J^Œ∞ƒù`∞« ñ_»∞— J#∞ ¿Ñ~°∞`À [x‡Oz
=¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ ѨiáêeOK«∞#∞.
896. ã¨<å`ü
â◊O.ÉèÏ. ã¨<å`ü Wu xáê`«tÛ~å~°÷=K«#ó I HÍÅ㨺 Ѩ~°Ãã·º= qHõÅÊ<å HÍÑ≤ I
''Ѩ~°ã¨º „|Ǩχ}À ~°∂ѨO ѨÙ~°∞+¨ó „Ѩ^äŒ=∞O kfi[! I
=ºHÍÎ=ºˆHÎ `«^ä•Kå<Õº ~°∂¿Ñ HÍÅã¨Î^ä•Ñ¨~°"£∞ II (q.ѨÙ.1-2114)
Wu q+¨μ‚ ѨÙ~å}Ë I
'ã¨<å`ü— z~°HÍÅ=Ú.
=K«. xifiâı+μ¨ O_»Q∞Æ ÉèQí =Æ O`«∞x KÕëêì qâı+O¨ |∞ ^Õx=Å# #∞`«Ê#flO|QÆ∞ #kÜ«∞
HÍÅO|x K≥ Ñ ¨ Ê O|_» ∞ † JkÜ« ∞ r=~åt Ü« ∞ O`« ~ ° æ ` « O |QÆ ∞ @ñ*Ë ã ≤
ѨÙ~°∞+¨μO_»xÜ«Ú |Ç≤Ï~°æ`«O|QÆ∞@ñ *Ëã≤ HÍÅO|xÜ«Ú *ˇÑ¨ÊO|_»∞.
(ÉèÏQÆ.2-15)
'Ѩ~°ã¨º „|Ǩχ}À— Ü«∞#∞ qã¨∞‚ ѨÙ~å} =K«<å#∞™ê~°=Ú „|Ǩχ=Ú Ü≥ÚHõ¯
"≥Ú^Œ\ ˜ ~°∂Ѩ=Ú Ñ¨Ù~°∞+¨μñ_»∞. Ô~O_»=k J=ºHõÎ=Ú. =¸_»∞ =ºHõÎ=Ú. <åÅæ=k
HÍÅ=Ú. HÍÅ=Ú Ü≥ÚHõ¯ Pq~åƒù==Ú HõO>ˇ#∞ =ÚO^Œ∞QÆ<Õ Ñ¨~=° ∂`«‡ Ü«ÚO_»∞@KÕ
'ã¨<å`ü— <å=∞"åK«∞ºñ_»∞.
 788 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
L. "åÜ«Ú=â◊O|∞Öˇ· Ü≥∞QÆã≤ "åi^èŒ~°O|∞Å∞ q∞O@ñ QÆ∂_»∞K«∞O
ÉÏÜ«ÚK«∞#∞O_»∞ ÔH·=_çñ „|ѨOK«=Ú ã¨~°fi=Úñ QÍÅ`«O„`«"≥∞ÿ
áêÜ«ÚK«∞ñ QÆ∂_»∞K«∞O_»∞ <˘HõÉèíOy [iOѨ^Œ∞ HÍÅ =∞xflÜ«ÚO
*ËÜ«ÚK«∞ #∞O_»∞ñ QÍÅ=Ú qz„`«=Ú ^Œ∞ã¨Î~° "≥∞\˜ì"åiH˜<£
(ÉèÏQÆ.1-210)
897. ã¨<å`«#`«=∞ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fiHÍ~°}`åfikfiiVÍÛºn<å=∞Ñ≤ ã¨<å`«<å<å=∞uâ◊ÜÕ∞# ã¨<å`«#`åfi`ü -
ã¨<å`«#`«=∞ó I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨~fi° =Ú#‰õΩ HÍ~°}"≥∞#ÿ "åñ_»∞. ã¨<å`«#∞ÅQÆ∞ („áêp#∞ÅQÆ∞) „|Ǩ‡k
^Õ=`«Å Hõ#fl#∞ ѨÓ~°fi"Õ∞ Ü«Ú#fl"åñ_»QÆ∞@KÕ 'ã¨<å`«#`«=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. =∞„`ÕÊi`«O|∞Öˇ· =∞ǨÏ^•k QÆ∞}O|∞Å∞ QÆ∂_ç Ü«∞O_»Oɡ· Ü«Ú^ŒƒùqOK≥: <å
Ü«∞O_»O|∞ =Å# <Õ #∞^ŒƒùqOzu. #O`« <å <åaèq=~°O|∞# „|Ǩχ
Ü«Ú^Œ~ÚOK≥. (ÉèÏQÆ.11-113)
„|Ǩ‡k ^Õ=`«ÅHõ#fl#∞ =ÚO^Œ∞QÆ<Õ L^Œƒqù OK≥#∞ QÍ# 'ã¨<å`«#`«=Úñ_»∞—
898. HõÑ≤Åó
â◊O.ÉèÏ. |_»ÉÏ#Å㨺 HõÑ≤Ö’ =~°‚ Wu `«„^Œ∂Ñ‘ - HõÑ≤Åó I
|_»ÉÏ#Å=Ú HõÑ≤Å (QÀ~À[#=Ú =O\˜) =~°‚=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡
ã¨=Ú„^Œ =∞~åº^Œ#∞ ~°H˜ΔOK«∞@ÔH· |_»ÉÏ#Å ~°∂Ѩ=Ú`À ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’ #∞O_»∞#∞
QÍ# 'HõÑ≤Åó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. ÉÏ_»Å^ŒÇ¨Ï#∞ñ_»<≥· =_ç I <Õ_»∞ ã¨=Ú„^Œ=ÚÅ [Å=ÚÖËñ „QÀÅ∞^Œ∞ h
~ˆ _»∞ [QÆO|∞Å qÅÜ«∞=Úñ I QÆ∂_≥_∞» <≥_ñ» ^Œ[Å˚ O|∞ Q˘#H˘x q_»∞`«∞<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.4P.270)
Hõ. .................. ~°qÜ«∞O
^Œ#∞áêkèHõ q^•ºã≤÷u I #∞xH˜O QÆÑ≤ÖÏaè^è•# =ÚÅ¡ã≤`« =∞QÆ∞<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.6P.438)
JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì=Ú 789
899. HõÑ≤ó
â◊O.ÉèÏ. 1. HõO - [ÅO ~°t‡aèó Ñ≤|<£ - HõÑ≤ó ã¨∂~°ºó I
2. HõÑ≤ó =~åÃÇÏ∂ "å I ''HõÑ≤~°fi~åÇ¨Ï „âı+¨ªâ◊Û—— Wu =K«<å`ü I
1.`«# H˜~°}=ÚÅ`À h\˜x „`åQÆ∞#∞ QÍ# ã¨∂~°∞º_»∞ 'HõÑ≤ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. 'HõO— Ü«∞#QÍ [Å=Ú. [Å=Ú #∞O_ç (ã¨=Ú„^Œ=Ú #∞O_ç) Éèí∂q∞x
ÃÑ·H˜ ÖËÃÑ#∞. QÆ#∞Hõ Ü«∞[˝=~åǨïñ_»∞ 'HõÑ≤ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞. .......H˜Δu ^ŒO¢ëêì„QÆ=Ú#<£ ^èŒiOz [Å~åtO ÉÏã≤ ÜÕ∞`Õ~°QÆ<£.
(ÉèÏQÆ.3-420)
900. JѨºÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. „ѨÅÜÕ∞ã≤‡#flÑ≤Ü«∞xÎ [QÆhÎu - JѨºÜ«∞ó I
„ѨàÜ
◊ ∞« =Ú #O^Œ∞ [QÆ=ÚÅ∞ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞ b#=∞QÆ∞#∞ QÍ# 'JѨºÜ«∞ó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. 㨈~fiâ◊! HõÖÏÊO`« ã¨=∞Ü«∞O|∞ #O^Œ∞ h Ü«∞dÅ „ѨѨOK«O|∞ <åǨÏiOz
(ÉèÏQÆ.4-287)
=K«. â◊`å#O^Œ∞ʼnõΩ â◊`å|ÌO|∞Å∞ ѨiѨÓ~°‚Oɡ·# ^è•„u QÆO^èŒO|∞#O ^Œ_»QÆ∞†
<åQÆO^èŒO |∞^ŒHõO |∞#O QÆÅÜ«Ú† <å Ü«Ú^ŒHõO|∞ ~°ã¨O|∞#O b#O|QÆ∞†
<å ~°ã¨O|∞ `Õ*’~°∂ѨO|QÆ∞† <å`Õ[O|∞ ~°∂ѨO|∞#O ã¨O„Hõq∞OK«∞† <å
~°∂ѨO|∞ "åÜ«Ú=Ù #O^Œ∞O QÆÅÜ«Ú† "åÜ«Ú=Ù ã¨Ê~°≈QÆ∞} ã¨O„QÍǨϺOɡ·#
ã¨Ê~°≈QÆ∞}OÉÏHÍâ◊O|∞# ÅÜ«∞O|QÆ∞† <å Ü«∂HÍâ◊O|∞ â◊|Ì`«<凄`«KÕ
„QÆã≤~ÚOѨñ|_ç# xO„kÜ«∞O|∞Å∞ =∞<À"≥·HÍiHõ QÆ∞}O|∞ÅO QÆ∂_ç
~¸â◊fi~°∞xO ÉÁOk, ~¸â◊fi~°~°∂ѨO|∞ ^•Å∞Û† (ÉèÏQÆ.11-113)
`Õ. „Ѩq=∞ ÖÏ#O`« Éè’y `«ÅÊO|∞#O^Œ∞,
Ü≥∂QÆx„^•à◊√"≥· ǨÏi Ü«Ú#fl"Õà◊
#dÅ Ö’HõO|∞Å∞#∞ qÅÜ«∞O|∞<˘O^Œ∞,
#\˜ì 㨈~fiâ◊fi~°∞xñ QÆ∂iÛ Ü«∞#Ѷ¨∞=∞`«∞Å∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.1014)
W@∞¡ [QÆO|∞ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞ b#=∞QÆ∞#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ 'JѨºÜ«Ú—ñ_»Q∞Æ #∞.
Wu JHΔÀÉèíº Ñ¶¨∞@ì J=QÍǨÏ#"£∞
 790 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú
901. ã¨fiã≤Î^Œó
â◊O.ÉèÏ. ÉèíHÍÎ<åO ã¨fiã≤Î - =∞VæÅO ^Œ^•fu - ã¨fiã≤Î^Œó I
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ â◊√Éè=í ÚÅ xK«∞Û#∞ QÍ# 'ã¨fiã≤^Î óŒ — J#ñ|_»∞K«∞<åfl_»∞.
902. ã¨fiã≤ÎHõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. `«^Õ= Hõ~Àfu - ã¨fiã≤ÎHõ$`ü I
Éèí‰õΩÎʼnõΩ â◊√Éèí=ÚÅ#∞ KÕÜ«Ú#∞ QÍ# 'ã¨fiã≤ÎHõ$`ü— JQÆ∞#∞.
903. ã¨fiã≤Î
â◊O.ÉèÏ. =∞VæÅã¨fi~°∂Ѩ=∂f‡Ü«∞O Ѩ~°=∂##ÌÅHõΔ}O - ã¨fiã≤Î I
Ѩ~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ Ѩ~=° ∂#O^Œ~∂° Ѩ=∞QÆ∞ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú =∞OQÆà=◊ Ú. (â◊√Éè"í ∞≥ #ÿ k)
904. ã¨fiã≤ÎÉèí∞H±
â◊O.ÉèÏ. `«^Õ= Éèí∞VòHõÎ Wu - ã¨fiã≤ÎÉèí∞H± I ÉèíHÍÎ<åO =∞VæÅO ã¨fiã≤Î Éèí∞#H©Îu "å -
ã¨fiã≤ÎÉèí∞H± I
Ѩ~=° ∂`«‡ â◊√Éè=í Ú#∞ J#∞Éèqí OK«∞#∞. Éè‰í Ωõ ÅÎ â◊√Éè=í ÚÅ#∞ ~°HOΔ˜ K«∞#∞. QÍ#
'ã¨fiã≤ÎÉèí∞H±— JQÆ∞#∞.
905. ã¨fiã≤Î^ŒH˜Δ}ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨fiã≤Î~°∂¿Ñ} ^ŒHõΔ`Õ - =~°ú`Õ
2. ã¨fiã≤Î ^•`«∞O ã¨=∞~°÷ Wu "å - ã¨fiã≤Î^ŒH˜Δ}ó I
3. J^äŒ"å ^ŒH˜Δ}â◊|Ì Pâ◊√HÍih =~°Î`Õ I j„Ѷ¨∞O ã¨fiã≤Î ^•`«∞O JÜ«∞"Õ∞=
ã¨=∞~°÷ Wu I 㨇~°}Ï^Õ= ^Õ=㨺 ã≤^茺xÎ ã¨~°fiã≤^ŒúÜ«∞ó II
â’¡II 㨇 $`Õ ã¨HõÅHõÖϺ}ÉèÏ[#O Ü«∞„`« *ÏÜ«∞`Õ I
ѨÙ~°∞+¨ã¨Î=∞[O x`«ºO „=*Ïq∞ â◊~°}O ǨÏi"£∞ II
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 791
â’¡II 㨇~°}Ï^Õ= Hõ$+¨‚㨺 áêѨã¨VÍ…`«Ñ¨&˚~°"£∞ I
â◊`«^è• ÉèË^Œ=∂Ü«∂u yi~°fi„[ǨÏ`À Ü«∞^ä• II W`åºk =K«<ÕÉèíºó I
1. â◊√Éèí=ÚÅ ~°∂Ѩ=Ú`À =iúÅ∞¡#∞.
2. â◊√Éèí=ÚÅ xK«∞Û@‰õΩ ã¨=∞~°∞÷_»∞ (â◊H˜Î QÆÅ"åñ_»∞)
3. Ѩ~°=∂`«∞‡x 㨇iOz# =∂„`«=Ú# ã¨~°fiã≤^Œ∞úÅ∞ j„Ѷ¨∞=ÚQÍ ã≤kúOK«∞#∞
QÍ# 'ã¨fiã≤Î^ŒH˜Δ}ó— J#ñ|_»∞#∞.
ÃÑ· #∞^ŒÇ¨ÏiOѨ|_ç# â’¡Hõ=ÚÅ∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
"å=∞#∞ñ_»∞ |eK«„Hõ=iÎ Ü≥ÚHõ¯ Ü«∞[˝"å\˜Hõ‰õΩ "≥o§ ''ã¨fiã≤Î [QÆ¢`«Î~¸-
Éèí∞=# âßã¨#Hõ~°Î‰õΩ—— Jx Ü«∂j~°fikOK≥#∞. P Ü«∂j~°fikOz#k N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù
QÆ#∞Hõ "≥O@<Õ Ñ¶¨Å=O`«=∞Ü≥∞º#∞.
P. '=@∞x áê^Œâ∫K«"åi t~°O|∞# I |~°=∞ Éèí„^Œ=∞#∞K«∞ |e =Ç≤ÏOK≥
<Õ [Å=Ú ysâ◊√ñ_çO^Œ∞E@∞ñ_»∞ ^Õ= I ^Õ=Ùñ_»∞^ŒfiÇ≤ÏOK≥ ^èŒ$u t~°=Ú#
(8-547)
|eK«„Hõ=iÎ "å=∞#∞x áê^Œ=ÚÅ∞ Hõ_çy Ü«∂ [Å=Ú#∞ â◊√Éèí (ã¨fiã≤Î)
^•Ü«∞Hõ=ÚÅx t~°=Ú# ñ[Å∞¡H˘<≥#∞. NǨÏi áê^Œ[Å=Ú t=Ùñ_»∞ t~°=ÚÃÑ·
^èŒiOK«∞#O`«\ ˜ Ѩq„`«=ÚÅ∞. W@∞Å "åxx Ѩq„`«∞xQÍ *Ëã≤ 'ã¨fiã≤Î^Œ∞—_»Ü≥∞º#∞.
=∞. .......... 'W
Ü≥∞º_»‰õΩ<£ h=~°∞^≥OK«∞@<£ ã¨Ñ¶¨Å=∞Ü≥∞º<£ =Oâ◊=ÚO [#‡=ÚO,
QÆ_»∞ ^èŒ<åº`«∞‡_»<≥·u, h =∞Y=Ú Ü≥∂QƺO|Ü≥∞º— (8-549)
"å=∞#∞x ~åHõKÕ |eÜ≥ÚHõ¯ [#‡=Ú, =Oâ◊=Ú `å<˘#iOK«∞ Ü«∞[˝=Ú
ã¨ÑŨ¶ =ÚÅÜ≥∞º#∞. W@∞Å "åx =Oâ◊=Ú#∞ [#‡=Ú#∞ Ü«∞[˝=Ú#∞ Ü≥∂Qƺ=ÚÅ∞QÍ
*Ëã≤ 'ã¨fiã≤^Î HŒ }
Δ̃ ∞—ñ_»Ü∞≥ º#∞.
âß. 'Pk<£ Nã¨u H˘Ñ¨CÃÑ·ñ ^Œ#∞=ÙÃÑ·ñ #O™È`«ÎsÜ«∞O|∞ÃÑ·ñ
 792 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
áê^•|˚O|∞ÅÃÑ·ñ QÆáÈÅ`«\ ˜ÃÑ·ñ ÉÏeO_»¡ÃÑ· #∂`«fl =∞
~åº^ŒO *ˇO^Œ∞ Hõ~°O|∞ „H˜O^ŒQÆ∞@ g∞ñ^≥· <å Hõ~°O|∞O@ "Õ∞ÖÏæ^Õ?—
(ÉèÏQÆ.8-592)
N=∞Ǩq+¨μ=‚ Ù Ü≥ÚHõ¯ KÕ~Ú „H˜O^Œ~Ú `«#KÕ~Ú ÃÑ^· QŒ ∞Æ #@∞ìQÍñ*Ëã≤ (^•#q∞K«∞Û
#=HÍâ◊=Ú xzÛ) "åxH˜ ã¨fiã≤Î QÆeyOK≥#∞ QÍ# 'ã¨fiã≤ÎHõ$—^Œ∞ñ_»Ü≥∞º#∞.
ã‘. 'Z=fix Hõ~°∞}˜OѨ xK«Û~ÚOzu"åx Ü«∞dÅ q`«ÎO|∞ <Õ #ѨǨÏiO`«∞
.....q`«Î =Ü≥∂ ~°∂Ѩ q^•º |Öˇ·â◊fi~°º Hõ~°‡[#‡O|∞Å QÆ~°fi=Ú_çy
`Õ. ÜÕ∞Hõq^èŒ=Ú# q=∞Å∞ñ_≥· Ü≥∞=fiñ_»∞O_»∞,
"åñ_»∞ <å ‰õÄiÛ ~°H˜ΔOѨ=ÅÜ«Ú"åñ_»∞†
ã¨ÎOÉèíÖ’ÉèÏaè=∂# ã¨O™ê~° qÉèí=
=∞`«∞Îñ_≥· K≥_» <˘Å¡_»∞ =∞`«Ê~°∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.8-661)
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ Hõ~°∞}˜OK«^ŒÅz# "åx ã¨OѨ^ŒÅ#∞ ǨÏiOK«∞#∞. JѨC_»∞
"åxH˜ ^èŒ<åk QÆ~°fi=ÚÅ∞ #tOz x~°‡Å∞ñ_≥·#KÀ "åxx HÍáê_»∞#∞. J@∞Å |e
ã¨OѨ^ŒÅ#∞ ^•# <≥Ѩ=Ú`À ǨÏiOz "åxH˜ QÆ~°fi=Ú_»∞QÆ∞#@∞¡ KÕÃã#∞. "åxH˜
ÉèíQÆ=^ŒƒùH˜Î QÆeÔQ#∞. D q^èŒ=ÚQÍ |eH˜ â◊√Éèí=Ú#∞ KÕ‰õÄiÛ 'ã¨fiã≤ÎÉèí∞H±— JÜ≥∞º#∞.
'L^Œƒ^Œ∞úO_≥· Ü«∞[Ü«∂Yº =∂Ü«∞ ÔQeK≥O— (ÉèÏQÆ.8-662)
"å=∞#∞ ñ_˘#iÛ# D Hõ$`«º=Ú`À |e *Ï˝xÜ≥ÿ∞ Ü«∞*ËÜ«∞=∞QÆ∞ =∂Ü«∞#∞
ÔQeK≥#∞ W@∞Å "å=∞#∞_»∞ 'ã¨fiã≤ÎÉèí∞H±— JÜ≥∞º#∞.
Hõ. ™ê=i‚ =∞#∞=Ù "Õà◊#∞ I ^Õ"ÕO„^Œ∞O_»QÆ∞ x`«O_»∞ ^Õ=`«Å‰õΩ ^Œ∞
~åƒùq`«=∞QÆ∞ <å KÀ\˜H˜ I ~åqOK≥^Œ† #O`«g∞^Œ ~°H˜ΔO`«∞ ^ŒÜ«∞<£
(ÉèÏQÆ.8-664)
Hõ. "åº^èŒ∞Å∞ ^ŒÑ¨CÅ∞ <˘Ñ¨CÅ∞ I ÉÏ^èŒÅ∞ K≥_çqâ◊fiHõ~°‡ ÉèÏq`« ^Œ#∞*Ï
~åkè`« ã¨∞`«ÖÏÅÜ«∞=Ú# I "Õkè`« qÉèí==Ú# #∞O_»∞ x`«ñ _»O^•Hõ<£.
(8-665)
ã‘. .....'h ѨOѨ٠¿ãÜ«∞x x~°˚~å~å`«∞Å <å K«„Hõ"Õ∞uOz #é‰õΩK«∞O_»∞†...
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 793
P. (x#∞fl) <≥Å¡„á⁄^Œ∞Ì =zÛ ÜÕ∞#∞ ~°H˜ΔOK≥^Œñ I QÆ~°∞}`À_» h‰õΩñ QÍ#=`«∞Î.
(8-667)
™ê=i‚ =∞#fiO`«~°=Ú# |e ^Õ"ÕO„^Œ∞ñ_»QÆ∞#∞. JO`«=~°‰õΩ 'ã¨∞`«Å—
Ö’HÍkèѨuÜ≥ÿ∞ ã¨∞Y=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. |e Ü«∂[˝#∞ kèHõ¯iOz# "åix ã¨∞^Œ~°≈#
K«„Hõ=Ú #é‰õΩ#∞. |ex <≥Å"¡ àÕ Å◊ HÍáê_ç, ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ ^Œ~≈° #=Ú xK«∞ÛK«∞O_»∞#∞.
W@∞Å ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ |eH˜ =~°=ÚÅ xzÛ 'ã¨fiã≤ÎÉèí∞H±— JÜ≥∞º#∞.
|e =∂Ü«∞#∞ ÔQeK≥#∞. =∂Ü«∞#∞ ÔQez# "åxH˜ ã¨~°fi=Ú Ç¨Ïi=∞Ü«∞"Õ∞.
|e ^Œ$+≤Üì ∞« O^Œ∞ ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ „Ѩ™êkOK«∞ ã¨∞`«ÖÏkèÑ`¨ º« =Ú#∞, ^Õ"OÕ „^•kèÑ`¨ º« =Ú#∞
q+¨μ‚ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÖË Hõ#∞Hõ q+¨μ‚=Ù 'ã¨fiã≤Η Ü«∞QÆ∞#∞.
906. J~“„^Œó
â◊O.ÉèÏ. Hõ~°‡ ~“„^Œ"£∞, ~åQÆâ◊Û ~“„^Œó, HÀѨâ◊Û ~“„^Œó, ~“„^Œ„`«Ü«∞O J#º <åã≤Î
J"åѨΠã¨~°fiHÍ=∞`Õfi# ~åQÆ^Õfiëê^Õ~°ÉèÏ"åku - J~“„^Œó I
Ѩ~=° ∂`«‡ J"åѨΠã¨~fi° HÍ=Úñ_»∞. PÜ«∞# Jxfl HÀÔ~¯Å ѶŨ =ÚÅ#∞ á⁄OkÜÕ∞
Ü«ÚO_»∞@KÕ HÀÔ~¯Å∞ f~°∞ÛH˘#∞ Hõ~‡° ÖËqÜ«Ú#∞ KÕÜ∞« #=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ . Hõ#∞Hõ ~“„^Œ=∞QÆ∞
Hõ~°‡QÍx, ~“„^Œ=∞QÆ∞ ~åQÆ=ÚQÍx, ~“„^Œ=∞QÆ∞ HÀѨ=ÚQÍx, D ~“„^Œ„`«Ü«∞=Ú
ÉèíQÆ"å#∞x Ü«∞O^Œ∞O_»=Ù. QÍ# PÜ«∞# Ü«∞O^Œ∞ ~åQÆ=Ú, Hõ~°‡=Ú, HÀѨ=Ú
=Ú#flQÆ∞#q Ü«ÚO_»=Ù. Jq ~“„^Œ=ÚÅ∞QÍ #∞O_»∞ J=HÍâ◊=Ú ÖË<ÕÖË^Œ∞. QÍ#
Ѩ~°=∂`«‡ 'J~“„^Œ∞ñ_»∞—.
=. ... JѨÊ~°"∞Õ â◊fi~°∞#‰õΩ ã¨∞Y^Œ∞óYO|∞Å KÕ`« ~åQÆO|∞ ÖË^∞Œ , ~åQÍ#∞|O^èOŒ ɡ#·
~À+¨O|∞#∞ ÖË^∞Œ . (ÉèÏQÆ.6㨯O.498)
=. Ji+¨_»fi~°æO|∞ (HÍ=∞„HÀ^è•^Œ∞Å#∞) [~ÚOz Ѩ~°`«`«Î fiO|∞ <≥é˜Oy#
hâ◊fi~°∞O_»Q∞Æ . (ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.155)
=∞ǨÉèÏ~°`« Ü«Ú^Œ=ú ÚÖ’ ÃãO· ^è=Œ Ùñ_»∞ ǨÏ`«∞ñ_≥#· ѨÙ_∞» ^è~Œ ‡° ~åA ã¨O`À+¨=Ú`À
NHõ$+¨μx‚
=K«. J<ÕHõ „ѨHÍ~°O|∞ÅO „|ã¨∞uÎ Oz, cèëê‡^Œ∞ Å`«x Hõ`#« =∞_çÜÚ« @ Ü«ÚQÆ_æ Oç z
 794 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'h=Ù HÀÑ≤Oz#@∞¡ =iÎOK«∞@ñ Q“~°=ÙÅ∞ Ãã_çi HÍñ ^ŒÅOK≥^Œ— #<≥#∞.
(ÉèÏ~°.„^À}.5P.22)
'h=Ù HÀÑ≤Oz#@∞¡QÍ =iÎOK«∞@KÕ H“~°=ÙÅ∞ K≥_çáÈ~Ú#@∞¡ `«ÅñK«∞^Œ∞#∞.—
J<≥#∞. NHõ$+¨μ_‚ ∞» HÀѨ=Ú =zÛ#@∞¡QÍ #\˜OK≥<Õ QÍx "åxH˜ HÀѨ=Ú HõÅ∞QÆÖ^Ë ∞Œ .
Hõ#∞Hõ 'J~“„^Œ∞ñ_»∞—.
907. ‰õΩ}¤b
â◊O.ÉèÏ. 1. âı+~¨ ∂° ѨÉÏè H± - ‰õΩ}¤b I 2. ã¨ÇϨ „™êOâ◊√=∞}¤Ö’Ѩ=∞‰õΩ}¤Å ^è•~°}Ï^•fiI
3. ™êVöºÜ≥∂QÍ`«‡ˆH ‰õΩ}¤ÖË =∞Hõ~åH͈~ J㨺 ã¨Î Wu "å ‰õΩ}¤b I
1. ‰õΩO_»Å â◊|Ì=Ú ã¨~°Ê=∞#∞ #~°ú=Ú xK«∞Û#∞. q+¨μ‚=Ù âı+¨~°∂ѨÙñ_»QÆ∞@KÕ
'‰õΩO_»b— Ü«∞#^ŒQÆ∞#∞. 2. ã¨∂~°∞ºx „ѨHÍâ◊=Ú QÆÅ â◊ÉÏÌk q+¨Ü«∂`«‡Hõ=ÚÅQÆ∞
=∞Hõ~‰° Ωõ O_»Å=ÚÅ∞ (Hõ~å‚É~íè } ° =ÚÅ∞) QÆey Ü«ÚO_»∞@KÕ q+¨μ=‚ Ù '‰õΩO_»b— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞. 3. ™êOYº=Ú, Ü≥∂QÆ=Ú J#∞ ^Œ~≈° #=ÚÅ ~°∂Ѩ=Ú# #∞O_»∞ =∞Hõ~åHõ$u
QÆey# ‰õΩO_»Å=ÚÅ∞ q+¨μ‚=Ù# ‰õΩO_»∞@KÕ '‰õΩO_»b— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. áê`åà◊Ö’HõO|∞ áêñ`«∞# âı+¨μO_»∞ "≥ÅÜ«∞OQÆ =ÚѨÊk "ÕÅ Ü≥∂[
#O|∞Å "≥_»Å∞ѨÙ##∞ ^ÀñHõñ A@ìñQÍ A@∞ìHõÜ«ÚO_»∞† q+¨μ‚x =∞ÃÇÏ∂„QÆ
"≥∞ÿ# â◊s~°O|∞† ^•<≥· Ü«∞#O`åYº ã¨OHõ~°∞¬}∞O _»∞O_»∞ ã¨O`«`«O|∞..
(ÉèÏQÆ.5-2P.122)
ã‘. x[HÍOu l`« `«\„˜ ^Œfi[ Hõ~‚° ‰õΩO_»Å ~°∞K«∞Å∞ QÆO_»^∞Œ º`«∞Öò „áÈk ¿ãÜ«∞...
(ÉèÏQÆ.3-538)
ã‘. QÆO_»ÉèÏQÆO|∞Åñ QÍOK«# =∞}˜ =∞Ü«∞
=∞Hõ~°‰õΩO_»Å HÍOu =∞ÅÜ«Ú"åñ_»∞ (ÉèÏQÆ.1-285)
ã‘. =∞O_ç`« HÍOK«# ‰õΩO_»Å ~°∞z~ÀѨ ÖÏe`« =^Œ# HõáÈÅ `«@∞_»∞ñ
(ÉèÏQÆ.4-902)
908. K«„H©
â◊O.ÉèÏ. ã¨=∞ã¨ÎÖ’Hõ~°HΔÍ~°÷O =∞#ã¨Î`åfi`«‡HõO ã¨∞^Œ~°≈<åYºO K«„HõO ^èŒ`«Î Wu-K«„H©I
â’¡II K«Åã¨fi~°∂Ѩ=∞`«º#ÎO ["Õ<å#Îi`å#Å"£∞ I
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 795
K«„Hõã¨fi~°∂ѨO K« =∞<À ^èŒ`ÕÎ q+¨μ‚Hõˆ~ ã≤÷`«"£∞ II (q.ѨÙ.2-11-71) Wu
q+¨μ‚ѨÙ~å}=K«<å`ü II
ã¨=∞ã¨ÎÖ’Hõ ~°HõΔ}Ï~°÷=Ú =∞#ã¨Î`åÎ fi`«‡Hõ=∞QÆ∞ K«„Hõ=Ú#∞ ^èŒiOK«∞#∞ QÍ#
'K«„H©— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. 'K«Å ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞, "åÜ«Ú=Ù HõO>ˇ#∞ "ÕQÆ=Ú QÆÅkÜ«Ú,
K«„Hõãfi¨ ~°∂Ѩ=Ú QÆÅkÜ«Ú #QÆ∞ =∞#ã¨∞û#∞ KÕuÜ«∞O^Œ∞ ^èiŒ OK«∞ Ü«Ú<åflñ_»∞— J#∞
q+¨μ‚ѨÙ~å} =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
=∞. Hõ~°∞}Ï ã≤O^èŒ∞ñ_»∞ â∫i "åiK«~°=Ú<£ YO_çOѨñQÍñ |OÃÑ ã¨
`«fii`å HõOÑ≤`« Éèí∂q∞K«„Hõ=Ú =∞ÃÇÏ∂^Œºkfiã¨∞ÊùeOQÆK«Ûù\Ï
ѨiÉèí∂`åO|~° â◊√„Hõ=Ú<£ |Ǩïq^èŒ „|Ǩ‡O_» ÉèÏO_»K«Ûù\ÏO
`«~°xifi„Hõ=Úñ ÉÏe`ådÅ ã¨∞^è•O^èŒâ◊Û„Hõ=ÚO K«„Hõ=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.109)
q+¨μ‚=ÙKÕ "≥Úã¨ex ã¨OǨÏiOK«∞@‰õΩ Ñ¨OѨñ|_ç# P K«„Hõ=Ú ^Õ=`«Å#∞
HÍáê_»∞#∞. Éè∂í =∞O_»Å=Ú#∞ HõOÑ≤OѨ*Ü Ë Ú« "ÕQ=Æ Ú HõÅk. `«# Jyfl Hõ}=ÚÅ`À
PHÍâ◊ =ÅÜ«∞=Ú#∞ kèHõ¯iOK«∞#∞. ÃщõΩ¯ „|Ǩ‡O_»=ÚÅHÍOu ã¨=¸Ç¨Ï=ÚÅ`À
xO_ç#k.
ã‘. cè=∞"≥∞ÿ |Ǩïf„=^è•=∞"≥∞ÿ ǨÏ`« iѨٙÈÎ=∞"≥∞ÿ ã¨∞=∞Ç≤Ï`À^•Ì=∞=∞QÆ∞K«∞ñ
[O_»"≥∞ÿ ql`« =∂~åÎO_»"≥∞ÿ áêe`å*ÏO_»"≥∞ÿ q[Ü«∞„ѨHÍO_» =∞QÆ∞K«∞
k=º"≥∞ÿ xdÅQÆO`«=º"≥∞ÿ ã¨∞[# ã¨OÉèÏ=º"≥∞ÿ ã¨^ŒƒùHõÎ ¿ã=º =∞QÆ∞K«∞
x`«º"≥∞ÿ xQÆ=∞ã¨Oã¨∞`Î º« "≥∞ÿ q#q∞`åk`«º"≥∞ÿ xi˚`^« `·≥ º« =∞QÆ∞K«∞
`Õ. qÅÜ«∞ã¨=∞Ü«∞ ã¨=Ú^Œ∂ú`« qѨÙÅ ÉèÏã¨fi
^ŒoHõÖ’K«# Ö’K«<å#Å ã¨Ç¨Ï„ã¨
Ѷ¨∞\˜`« Ѩ@∞ã¨\Ï*ÏfieHÍ K«@∞Å ã¨`«fi
ÉèíÜ«∞^ŒK«„HõO|∞ Hõ$`«ºÃÑ·ñ |OÃÑ â∫i. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.534)
909. q„Hõg∞
â◊O.ÉèÏ. q„Hõ=∞ó - Ѩ^qŒ Hˆ ÑΔ ó¨ â∫~Àº "å, ^ŒfiÜ«∞O Kåâı+Ѩ Ù¨ ~°∞¿+Éè’º qÅHõ}
Δ =∞¿ãºu
- q„Hõg∞ I
 796 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
q„Hõ=∞=∞#QÍ Ñ¨^ŒqˆHΔѨ=Ú, â∫~°º=Ú J#∞ J~°ú=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. ÉèíQÆ"å#∞ñ
_»∞ "å=∞#=¸iÎQÍ Q˘Ñ¨Ê Ѩ^ŒqˆHΔѨ=Ú#∞ „Ѩ^Œi≈OK≥#∞. ~å=ÚxQÍ J=`«iOz
~å=}Ï^Œ∞Å#∞, Hõ$+¨μ‚xQÍ J=`«iOz HõO™ê^Œ∞Å#∞ ã¨OǨÏiOz `«# â∫~°º=Ú#∞
„Ѩ^Œi≈OK≥#∞. HÍ# 'q„Hõg∞— Ü«∞QÆ∞#∞.
K«. q#∞`« QÆ∞}À`«Î~°∞O_»∞ #∞~°∞q„Hõ=Ú_≥·# ǨÏi<£ ÉèílOz....
(ÉèÏQÆ.3㨯O.1022)
K«. „Hõ=∞=Ú# q∞O\˜ÔH· Ü≥∞QÆÜ«ÚñQÍHõ qǨÏOQÆ=Ú q∞O\˜^≥·#
áê~°=Ú QÆ#<Õ~°∞Û<Õ? ǨÏiѨ~å„Hõ=∞ "≥∂Ñ≤#Ü«∞O`«ñ QÍHõ ã¨
~°fi=Ú q=iOѨ <≥=fiñ_»∞ „Ѩ=~°Î‰õΩñ_Ò =Ú#∞ÖÏ~°! <å^Œ∞ z
`«Î=Ú#‰õΩ <≥O`« QÍñ#|ñ_≥ ^ŒÑ¨ÊHõ K≥ÃÑÊ^Œ g∞‰õΩ #O`«Ü«Ú<£.
(ÉèÏQÆ.2㨯O.452)
L. Z#flñ |^•u Ü«¸^äŒ=ÚÅ ÔHÅ¡ qÉèí∞O_»=Ù, áÈ@∞|O@"≥·
##∞fl ~°}Àifi <Õñ _≥ki#<£ Éèí=nÜ«∞|ÅO|∞ <åÜ«Ú=Ù<£
q∞#flHõ Q˘O^Œ∞ñ E_»∞, q∞k "Õ∞~°QÆ "Õ∞kx g`«^≥·`«º"≥∞ÿ
=<≥fl‰õΩ <≥Hõ¯ñ*ËÃã^Œ #"å~°ºÑ¨~å„Hõ=∞ q„Hõ=∞O|∞#<£.(ÉèÏQÆ.3㨯O.659)
910. Ti˚`«âßã¨#ó
â◊O.ÉèÏ. â◊$u 㨇 $uÅHõΔ}=¸i˚`«O âßã¨#=∞¿ãºu - Ti˚`«âßã¨#ó I
â◊$u㨇 $u =∞"≥∞ÿ"å*Ë˝ Ü«∞¿ãÎ LÅ¡V… º =~°Î`Õ I
P*Ï˝KÕÛùn =∞=∞^Õfi+‘ =∞^ŒƒùHÀÎÑ≤ # "≥·+¨‚=ó II Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
„â◊√u 㨇 $`«∞ÅÖ’ K≥ѨÊñ|_ç# xÜ«∞=∞=ÚÅxflÜ«Ú ÉèíQÆ"å#∞x Ü«∂[˝ÖË.
"åxx LÅ¡OѶ≤∞Oz# "å~°∞ ##∞fl ÉèíH˜Î „ѨѨ`«∞ÎÅ`À `«ÅOK«∞K«∞#flѨÊ\˜H˜x "å~°∞ <å
Ü«∞#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞ HÍ~°∞ J#∞ ÉèíQÆ=^ŒfiK«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ. h ѨOѨ٠¿ãÜ«∞‰õΩO_»ñQÆ I <å Ѩ^Œ‡Éèí"åk ã¨∞~°ÅÔH·##∞ =â◊"Õ∞?....
(ÉèÏQÆ.10L.651)
K«. Z=x „ѨK«O_» âßã¨#=Ú <Õ=∞éHõ<£ t~°™ê=Ç≤ÏOz Ü«∂
~°q â◊t ѨOK«Éèí∂`«=ÚÅ∞ ~ål`« ã¨kfikè =~°∞ÎÖ∫^Œ∞ ~å
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 797
„Ѩq=∞Å k=º `ÕA#‰õΩ ......... ("å.#.~å)
=K«. NǨÏi Ü«∂[˝#∞ r=ÙO_»∞ `«áÈq^ŒºÅ#∞ Ü≥∂QÆg~°º*Ï˝<å~°÷ ^èŒ~°‡O|∞Å#∞
^Œ#KÕ`« <˘~°∞ÅKÕ`«O ^ŒÑ≤ÊOѨ ã¨=∞~°∞÷O_»∞ QÍ_»∞ L`«ÊuÎã≤÷u <åâ◊O|∞ʼnõΩ
â’Hõ"∂≥ ǨÏÉèÜ
í ∞« ã¨∞Y ^Œ∞óYO|∞ʼnõΩ hâ◊fi~ånè#∞O_≥ HÍxr=ÙO_»∞ ã¨fi`«O„`«∞O_»∞
QÍñ_»∞. NǨÏi "å„QÆ∂ѨO|∞ Å~Ú# „â◊√`«∞ÅO^Œ∞ QÆ∞}„`«Ü∞« O|#∞ ~°A=˚ Ù#
|OkèOѨ|_ç# Ü«∞㨇^•^Œ∞Å=Ú =Ú‰õΩñ„^•\˜KÕñ |â◊√=Ù =∞#∞+¨μºÅ‰õΩ
=â◊O|~Ú# K«O^ŒO|∞# hâ◊fi~å[˝O „|=iÎOK«∞K«∞O^Œ∞=Ú.
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.11)
911. â◊ÉÏÌuQÆó
â◊O.ÉèÏ. â◊ÉÏÌk „Ѩ=$uοÇÏ`«∂<åO *Ï`åºn<å=∞ã¨OÉèí"å`ü â◊ÉËÌ# =‰õΩÎ=∞â◊Hõκ`åfi`ü
â◊ÉÏÌuQÆó I
''Ü«∞`À "åKÀ x=~°Î<ÕÎ J„áêѨº =∞#™ê ã¨Ç¨Ï—— (`≥·.L.214)
''# â◊|QÌ ÀK«~À Ü«∞㨺 Ü≥∂y^èºÕ Ü«∞O Ѩ~O° Ѩ^"Œ ∞£ —— (q.ѨÙ.17-22) W`åºk
„â◊√u 㨇 $uÉèíºó I
*Ï`åº^Œ∞Å#QÍ *Ïu QÆ∞}„H˜Ü«∞Å∞. gxx â◊|Ì=ÚÅ`À (=∂@Å`À)
K≥ѨÊ=K«∞Û#∞. Ѩ~°=∂`«‡ *Ï`åº^Œ∞Å∞ ÖËx"åñ_»∞ QÍ# â◊|Ì=ÚÅ`À K≥Ñ¨Ê #â◊‰õΩº_»∞.
QÍ# 'â◊ÉÏÌuQÆó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'"å‰õΩ¯Å∞ =∞#ã¨∞û`À ‰õÄ_» Ѩ~°=∂`«‡#∞ KÕ~°ÖËHõ "≥#∞k~°∞QÆ∞K«∞#flq— Ü«∞#∞
`≥`· sΫ Ü«∞ „â◊√u "åHõº=Ú#∞, 'Ü≥∂QÆ∞Å ^蕺#=Ú# =∂„`«=Ú Ñ¨~=° ∂`«‡ QÀK«~=° ∞QÆ∞#∞.
â◊|ÌQÀK«~°∞ñ_»∞ QÍñ_»∞— Ü«∞#∞ q+¨μ‚ ѨÙ~å} "åHõº=Ú#∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
ã‘. ..........Éèí=#‡Ç¨Ï`«Î fi
`Õ. =∞A# Hõ~Ú##∞ "儉õΩ=fi #Åq QÍ^Œ∞
xQÆ=∞ *Ï`«O|∞ Å~Ú# =i‚OѨÖË=Ù
Ü≥∞é˜ñy ã¨Oã¨∞Îu ¿ãÜ«∞ <Õ<≥O`« ^•#?
 798 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
q#∞`« QÆ∞}jÅ =∂@Å∞ "ÕÜ«Ú<ÕÅ? (ÉèÏQÆ.3㨯O.1033)
912. â◊|Ìã¨Ç¨Ïó
â◊O.ÉèÏ. 㨈~fi "Õ^•ó `å`«Êˆ~º} `«"Õ∞= =^ŒhÎu - â◊|Ìã¨Ç¨Ïó I
''㨈~fi "Õ^• Ü«∞`«Ê^Œ=∂=∞#xΗ— (Hõ~î°.L.2-15) Wu „â◊√`Õó I
''"Õ^≥·â◊Û ã¨Ô~· fi~°Ç¨Ï"Õ∞= "Õ^Œºó—— I Éèí.w.15-15) Wu 㨇 $`Õâ◊Û I
ã¨~°fi "Õ^Œ=ÚÅ∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡#∞ (â◊|Ì=ÚÅ`À) „ѨuáêkOK«∞K«∞#flq. Hõ#∞Hõ
'â◊|Ìã¨Ç¨Ïó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. ÃÑ· LѨx+¨^•fiHõº=Ú#∞, 'ã¨~°fi "Õ^Œ=ÚÅKÕ`« `≥eÜ«∞ñ
|_»∞ "åñ_»#∞ <Õ<Õ— Ü«∞#∞ w`å "åHõº=Ú#∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞.
Hõ. "Õ^Œ „ѨÇ≤Ï}˜`«"Õ∞ Ü«∞#∞ I "≥∂^ŒO|∞QÆ ^èŒ~°‡=∞Ü≥∞º =Ú#∞fl, `« ^Œ#ºO
ÉËk Ü«∞QÆ∞ #k Ü«∞^èŒ~°‡O I ÉÏkÜ«Ú Ç¨Ïi~°∂Ѩ٠"Õ^Œ=∞# q#∞ Hõ`«#<£.
(ÉèÏQÆ.6㨯O.84)
Hõ. J=∞$`«=∞Ü«Ú, |∞∞QƺA ™êû
=∞=ÚÅ Ü«ÚѨx+¨^ŒfiK« ã¨û=∂[=ÚʼnõΩ "å
K«º=∞~Ú# ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=Ú, x
Hõ¯=Ú ~°∂ѨQÆ∞ "åx ÉèíH˜ÎQÆ=Úºñ ^ŒÅO`«∞<£. (ÉèÏ~°.âßOu.2P.22)
z`«Îâ◊√kú`À Hõ~å‡#∞ëêª# "≥Ú#~°Û=Öˇ#x "Õ^Œ=ÚÅ∞ „ѨuáêkOK«∞K«∞#flq.
W\˜ì Hõ~°‡HÍO_»Ü«Ú „|Ǩχ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞#∞. HÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'â◊|Ìã¨Ç¨ïñ_»∞—.
913. tt~°ó
â◊O.ÉèÏ. `åѨ„`«Ü«∂aè`«áêÎ<åO q„â◊=∞ ™ê÷#`åfi`ü - tt~°ó I
P^蕺u‡Hõ, PkÉè∫uHõ, Pkè^≥·=`«=ÚÅ#∞ =¸_»∞ q^èŒ=ÚÅ `åѨ=ÚÅKÕ
(„w+¨‡ ã¨∂~°∞ºxKÕ `«Ñ≤OѨ|_ç#@∞Å) ÉÏ^èŒ Ñ¨_»∞"åiH˜ Ѩ~°=∂`«‡ `åáÈѨâ◊=∞#=Ú
QÆeyOK«∞ K«Å¡x ™ê÷#=Ú QÆ#∞Hõ 'tt~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. Éèíi`À^Œ„QÆx^•Ñ¶¨∞`«Ñ¨ÙÎ_»QÆ∞ #áêÊO^äŒ∞O _»~°}Ϻk ã¨O
K«~°}ˆH¡â◊ã¨=Ú^Œƒù=O |QÆ∞ Ñ≤áêã¨O *ˇOk Ü«∂f‡Ü«∞ =∞O
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 799
k~°=ÚO *Ëi QÆ`«„â◊=ÚO _»QÆ∞K«∞ <≥O^ÕxO [#OÉ’x ÉèíO
y ~°=∂nèâ◊√Ѩ^•~°qO^ŒÜ«ÚQÆ ã¨OwÉèí∂`«∞ñ_≥· =∂#∞<Õ?(ÉèÏQÆ.2㨯O.219)
914. â◊~°fisHõ~°ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨O™êi}Ï=∂`å‡ â◊~°fis= â◊~°fis, *Ï˝x<åO ѨÙ#ó ã¨O™ê~°ó â◊~°fis,
`å=ÚÉèíÜÕ∞ëêO Hõ~Àfu - â◊~°fisHõ~°ó I
''Ü«∂ xâß ã¨~°fiÉèí∂`å<åO `«™êºO *ÏQÆiÎ ã¨OÜ«∞q∞ I
Ü«∞™êºO *Ï„QÆu Éèí∂`åx ™ê xâß Ñ¨â◊º`À =Ú<Õó—— II (Éèí.w.2-69) Wu
ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I
Ѩ~°=∂~°ú `«`«Î fi=Ú <≥é∞ñQÆHõ, ^≥· fi`«|∞^Œ∞úÅQÆ∞ "åiH˜, P`«‡ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞
Ѩ~°=∂~°÷ *Ï˝#=Ú ~å„u =O\˜k. Ѩ~=° ∂~°`÷ `« Ϋ fi=Ú <≥éñ˜ y Ü«∞q^Œº Ü«∞O`«iOz#
ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ ^≥· fi`å=ã¨÷ ~å„u =O\˜k. P ~Ú~°∞fi~°‰Ωõ #∞ (*Ï˝#∞ʼnõΩ#∞, J*Ï˝#∞ʼnõΩ#∞)
P Ü«∂ ~å„`«∞Å#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞ QÍ# 'â◊~°fisHõ~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'ã¨~fi° Éè∂í `«=ÚʼnõΩ, (J*Ï˝#∞ʼnõΩ) Ѩ~=° ∂~°÷ `«`Ϋ fi=Ú ~å„uÜ≥∞ÿ (^Œ$+≤Hì ˜ QÀK«~=° Ú
HÍx^≥)· Ü«ÚO_»∞#∞. P ~å„u Ü«∞O^Œ∞ *Ï˝x "Õ∞Å∞H˘x Ü«ÚO_»∞#∞. (P`å‡=Ö’Hõ#=Ú
KÕÜ«ÚK«∞O_»∞#∞.) ^ÕxÜ«∞O^Œ∞ (U â◊ÉÏÌk q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞) „áê}∞Å∞ (J*Ï˝#∞Å∞)
"Õ∞Å∞H˘x Ü«Ú<åfl~À, (Pã¨H`Θ À „Ѩ=iÎOK«∞K«∞<åfl~À) Jk *Ï˝xH˜ ~å„uQÍ #∞O_»∞#∞.
(^Œ$+≤ìH˜ QÀK«~°=Ú QÍHõ Ü«ÚO_»∞#∞).— J#∞ w`å=K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
^ŒO_»Hõ=Ú :
ÉÏ¿ÇϺO„kÜ«∞ "åºÑ≤Î #∞^Œfi$`«∞ÖÎ #·ˇ \˜ì =¸_è®`«∞‡ Å^蕺`«‡ `«`Ϋ fi „ѨÉÏè "å_è∞» ºÖˇ·
h Ѩ^•ÉÏ˚`«q<åºã¨ ÅH©; HõàÏ"åã¨=ÚOQÆ#fl Ü«∞Ü«Úº`«Î=∞ â’¡‰õΩÅO QÍ#ñ
QÍ *Ïņ ~°Ñ¨C}∞ºÖÏ^Œ∞+¨μìÅO E_»QÍ <˘Å¡ ~°OÉ’kè~å@¯#ºHÍ HÍO`« !
"Õ^•O`« â◊√^•úO`« ã≤^•úO`«"≥∞ÿ Ü≥ÚѨC h ã¨`«¯^ä•™ê~° K«OK«`«∞û^è•™ê~°
ѨÓ~°O|∞ÅO „QÀe, ™œM’º#flu<£ ™Èe, nèÜ«Ú‰õΩÎÖˇ· „"åe, `åѨO|∞ÅO
„^Àe, "≥∂^ŒO|∞ÅO ^Õe, ã¨OѨ#∞flÖˇ· =∞#fl x`«º„ѨѨ#∞flÖò =∞Ǩϟ`«¯O~î°`«O
ÉËiÛ "≥·‰õΩO~î°^è•=∞O|∞ #ÅÊ„H˜Ü«∂ Ö’Å∞Ô~· QÍO`«∞ (~°∞) ... (3-203)
 800 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
''JÃÇÏ∂ |∞^è• x~°‡Å ^Œ$+¨ì Ü≥∂ -Ñ≤
H˜OK«#fl Ѩâ◊ºxÎ [QÆ`«û=∞„QÆ"£∞——
915. J„‰õÄ~°ó
â◊O.ÉèÏ. „H“~°ºO <å=∞ =∞<À^èŒ~°‡ó „ѨHÀѨ[ó P#Î~°ó ã¨<åÎѨó ™êaèx"Õâ◊ó I
P"åѨÎã¨=∞ã¨ÎHÍ=∞`åfi`ü HÍ=∂ÉèÏ"å^Õ= HÀáêÉèÏ=ó, `«™ê‡`ü „H“~°º=∞㨺
<åã‘Îu - J„‰õÄ~°ó I
Ѩ~=° ∂`«‡ J"åѨΠã¨~fi° HÍ=Úñ_»∞. PÜ«∞# HÀiHõÅxflÜ«Ú#∞ fiÜÕ∞ Ü«Ú#flq.
HÍ=∞=ÚÅ∞ QÆÅ"åxH˜ Jq f~°xKÀ HÀѨ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. „H“~°º=∞#QÍ f„=HÀѨ=Ú
J#∞ z`À΄^ÕHõ=Ú =Å# QÆÅ∞QÆ∞ Jaèx"Õâ◊=Ú (QÍ_è»=∞QÆ∞ Pã¨H˜Î). Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ
HÍ=∞=ÚÅ∞ ÖË=Ù QÆ#∞Hõ HÀѨ=ÚO_»^Œ∞. HÀѨ=Ú ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ „H“~°º=ÚO_»^Œ∞.
Hõ#∞Hõ 'J„‰õÄ~°∞—ñ_»Q∞Æ #∞.
Hõ. K«„HÍÜ«Ú^èŒ∞ñ _ô „H˜Ü«∞ ^Œ# I Ü«∞„‰õÄ~°`«fiO|∞ [#∞Å HõO^Œ~°‰õΩ#∞ x
~°fi„Hõ=∞=ÚQÆñ ^≥eÑ≤ „Hõ=∞‡é I #„‰õÄ~°∞# H˜K≥Û =∞}˜ñ QÆ$áêHõe`«∞O_≥·.
(ÉèÏQÆ.10L.101)
K«. Jx `«#∞ ^Œ∂é<å_ç# =Ú~åO`«‰õΩñ _® tâ◊√áêÅ∞ "åHõº=ÚÖò
qx =∞kñ riH˜O Q˘#ñ_»∞ q„â◊√`«¿Ñ¶~°= ~å= =∂`«‡ñÔQ·
H˘#x =∞$ˆQO„^Œ∞ su........... (ÉèÏQÆ.10L.792)
916. ¿Ñâ◊Åó
â◊O.ÉèÏ. Hõ~°‡}Ï =∞#™ê "åKå =ѨÙëê K« â’Éèí#`åfi`ü - ¿Ñâ◊Åó I
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ =∞<À"åHͯܫ∞ Hõ~°‡ÅKÕ â’Éèí#∞ñ_»∞ (~°=∞}©Ü«Úñ_»∞) QÍ#
'¿Ñâ◊Åó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. 'U h â◊√ÉèÏHÍ~° g∞H˜ΔOѨñ QÆ#∞flÅ HõdÖÏ~°÷ ÖÏÉèíO|∞ QÆÅ∞QÆ∞K«∞O_»∞
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1704)
Hõ. Ѷ¨∞# ã¨`«∞Ê~°∞ëê#∞„QÆÇ¨Ï I =Ú#ÔH· Ü«∞q∞`å=`å~°=¸ÅO|QÆ∞K«∞O
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 801
^Œ#Ô~_ç h ~°∂Ѩ=Ú â’ I Éèí#=∞QÆ∞..... (ÉèÏQÆ.3-295)
917. ^ŒHõΔó
â◊O.ÉèÏ. „Ѩ=$^Œúó â◊HõÎó j„Ѷ¨∞HÍsK« ^ŒHõΔó, „`«Ü«∞OK≥·`«`«Ê~°ã≤‡xflÜ«∞`«q∞u - ^ŒHõΔó
'^ŒHõΔ— â◊|Ì=Ú#‰õΩ 1. „Ѩ=$^Œúó 2. â◊HõÎó 3. j„Ѷ¨∞HÍs J#∞ =¸_»~°÷=ÚÅ#∞
Nâ◊OHõ~°∞Å∞ `«=∞ ÉèÏ+¨º=ÚÖ’ K≥Ñ≤Êi.
1. ^Õâ◊HÍÅ =ã¨∞Î ÉèË^Œ=ÚÅKÕ Ñ¨iKÕÛùkOѨñ|_»x ÅHõΔ}=Ú HõÅ"åñ_»∞ HÍ#
'„Ѩ=$^Œúó—
Hõ. "≥e Ö’#∞ "≥Ú^ŒÅ∞ `«∞^Œ #_»∞
=ÚÅ∞ ÖËHõ [QÆO|∞ `«∞kÜ«Ú "≥Ú^ŒÅ∞<£ #_»∞=Ú<£
"≥eÜ«Ú<£ Ö’#QÆ∞ hâ◊fi~°∞,
#Å=_»∞<Õ Hõ@ìñ „|}`«∞~åÖò Q͉õΩ#fl<£. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.381)
2. [QÆ[˚<å‡k Hõ~°‡ÖÁ#~°∞Û â◊H˜Î=∞O`«∞ñ_»∞ HÍ# 'â◊HõÎó—
ã‘. qâ◊fi[#‡ã≤÷uqÅÜ«∞O|∞ Öˇ=fix =Å# <Õ~°Ê_»∞ ##∞=~°Î#=Ú#ñ
"åº=~°Î#=Ú#ñ QÍ~°º=ÚÅO ^ŒaèA˝ñ_≥· `å# ~å[QÆ∞K«∞ z`«Î=Ú# *Ëã≤..
(ÉèÏQÆ.1-34)
3. Éèí‰õΩÎÅ Jcè+¨ì=ÚÅ#∞ j„Ѷ¨∞=ÚQÍ f~°∞Û#∞ HÍ# 'j„Ѷ¨∞HÍs—
=K«. ÉèHí [Îõ # áêÅ# Ѩ~åÜ«∞}∞O_»∞#∞, xdÅ [O`«∞ǨÏ$^ŒÜ∂« ~°qO^Œ ã¨Oã≤`÷ ∞« O_»∞#∞
#QÆ∞ <å~åÜ«∞}∞O_»∞ Hõi‰õΩÖËO„^Œ q*Ï˝Ñ`≤ « <å<åq^èŒ n<åÖÏѨO|∞ ÖÏHõiO‚ z
ÅH©;HÍO`å q<À^ŒO|∞ÅO ^ŒQÆ∞Å∞ ™êeOz ã¨O„Éèíq∞Oz kâ◊Å∞ xsH˜ΔOz
QÆ*ËO„^Œ~°HΔÍѨ~°`«fiO|∞ #OwHõiOz x[ѨiHõ~°O|∞ =∞~°Å #=^èŒiOz
QÆQ#Æ O|∞# ‰õΩ^Œqæ ∞Oz "ÕOKÕÃã#∞. (ÉèÏQÆ.8㨯O.97)
D =¸_»∞ ÅHõΔ}=ÚÅ∞ ZšѨC_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞O_»∞#∞ HÍ# '^Œ‰õΔΩñ_»∞—
918. ^ŒH˜Δ}ó
â◊O.ÉèÏ. ^ŒH˜Δ}â◊|Ì™êºÑ≤ ^ŒHõΔ U"å~°÷ó I â◊|ÌÉèË^•#fl áœ#~°∞Hõκ"£∞ I J^äŒ "å ^ŒHõΔ`Õ,
QÆKÛ« uù Ç≤Ï#ã‘uÎ "å - ^ŒH}
Δ̃ ó I '^ŒHΔõ QÆu Ç≤ÏOã¨#Ü≥∂ó—— Wu ^è•`«∞áê~îå`üI
^ŒHõΔ â◊|Ì=Ú#‰õΩ QÆÅ Ü«∞~°÷=Ú ^ŒH˜Δ} â◊|Ì=Ú#‰õΩ#∞ K≥ѨÊ=K«∞Û#∞. ÖË^•
 802 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'^ŒHΔõ QÆuÇ≤ÏOã¨#Ü≥∂ó— Ü«∞#∞ ^è•`«∞ áê~î=° ÚKÕ 'QÆKÛ« uù — Jxfl "≥Ñ· Ù¨ ʼnõΩ "åºÑ≤OK«∞#∞.
'Ç≤Ï#ã≤Η ^Œ∞+¨μìÅ#∞ Ç≤ÏOã≤OK«∞#∞ J#∞ J~°÷=ÚÅ#∞ K≥ѨÊ=K«∞Û#∞.
WO„^•k ^Õ=`«Å‰õΩ ~åHõãΔ ∞¨ Å =Å# ÉÏ^èÅŒ ∞ Hõey#ѨÙ_»∞ "åiÃÑ· Ü«Ú^Œ=ú Ú#‰õΩ
áÈ~Ú P ~åHõΔã¨∞Å#∞ Ç≤ÏOã≤OK«∞#∞ HÍ# '^ŒH˜Δ}ó— J#ñ|_»∞#∞.
Hõ. P h=Ù ^èŒ~°}˜ÉèÏ~°=Ú,
=∂xz ~°Hõ¯ã¨∞Å <≥Å¡ =∞iÌOK«∞@ÔH·
Ü«∂#Hõ^∞Œ O^Œ∞aè ~ÚO@#∞,
=∂#∞QÆ [x‡Ozuq ã¨=∞Oz`« H©iÎ<£. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1503)
919. HõΔq∞}ÏO =~°ó
â◊O.ÉèÏ. HõΔ=∞=`åO Ü≥∂y<åO Ѩ$kä"åºn<åO ÉèÏ~°^è•~°HÍ}ÏO K« „âı+¨ª Wu -
HõΔq∞}ÏO Ѩ~°ó I ''HõΔ=∞Ü«∂ Ѩ$kägã¨=∞ó—— ("å.~å.1-1-18) Wu "åb‡H˜
=K«<å`ü I
„|Ǩ‡O_»=∞dÅO =ǨÏ<£ Ѩ$käg= ÉèÏ~ˆ } <åiÌ`« Wu Ѩ$kä"åº JÑ≤ =~À "å I
HõΔq∞}ó - â◊HÍÎó I JÜ«∞O `«∞ ã¨~°fiâ◊H˜Î =∞`åÎ fi`«ûHõÖÏó„H˜Ü«∂ó Hõ~°∞ÎO HõΔ=∞`«
Wu "å - HõΔq∞}ÏO =~°ó I
Éèí∂q∞Ü«Ú, Ü≥∂QÆ∞Å∞#∞ HõΔ=∂QÆ∞}=Ú QÆey# "å~°∞. "åiHõO>ˇ#∞ „âı+¨μªñ
_»∞ QÆ#∞Hõ 'HõΔq∞}ÏO=~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞. 'HõΔ=∞Ü«∂ Ѩ$kägã¨=∞ó— Ü«∞#∞ ~å=∂Ü«∞}
=K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
Ѩ$käq ^Œ∞+¨μìÅ ÉèÏ~°=ÚKÕ ÉÏ^èŒ <˘O^Œ∞#∞. HÍx Ѩ~°=∂`«‡ ã¨HõÅ „|Ǩ‡O_»
ÉèÏ~°=Ú#∞ "≥∂Ü«ÚK«∞#∞, ÉÏ^èŒ <˘O^Œ∞@ ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ 'HõΔq∞}ÏO =~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
'HõΔq∞}ó— Ü«∞#QÍ â◊H˜ÎQÆÅ"å~°∞ Jx J~°÷=Ú. „|Ǩ‡^Œ∞Å∞ "åi "åiH˜
xˆ~tÌ OѨ|_ç# HÍ~°º=ÚÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞@ Ü«∞O^Œ∞ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞. Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨fi~°fiHÍ~°º=ÚÅ∞
ã¨=∞~°ú=ÚQÍ x~°fiÇ≤ÏOK« â◊‰õΩÎñ_≥· 'HõΔq∞}ÏO =~°ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
K«. =~°^Œ! xsǨÏÜ≥∂y[# =~°æ ã¨∞ѨÓl`«! hѨ^•|˚=ÚÖò
x~°`«=Ú #O`«~°OQÆ=Ú# xeÊ ã¨=∞„QÆ Éèí=`«Êi„QÆǨÏ
ã¨∞Êù~°}^Œ#~°∞Û ##∞fl #u=¸_è»∞Å∞ ã¨O`«`«=Ú #fl=∞OQÆàÏ
K«~°}∞_»@OK«∞ñ |ů #k ã¨=∞‡u <Õ QÆ}˜~ÚOѨ #K«∞º`å ! (ÉèÏ. 4–77)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 803
920. q^Œfi`«Î=∞ó
â◊O.ÉèÏ. x~°™êÎuâ◊Ü«∞O *Ï˝#O ã¨~°fi^• ã¨~°fiQÀK«~°=∞™êºã≤Î, <Õ`«ˆ~ëêq∞u -
q^Œfi`«Î=∞ó I
q^•fiOã¨∞ ÅO^ŒéÖ˜ ’#∞ Q˘Ñ¨Ê q^•fiOã¨∞ñ_»∞ QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ 'q^Œfi`«=Î Úñ_»∞—.
W`«~°∞ʼnõΩ QÆÅ *Ï˝#=Ú#∞ q∞Oz# *Ï˝#=Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞. ã¨~°fi q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞
QÀK«iOѨñ*Ëã≤H˘#QÆÅ *Ï˝#=Ú ã¨~°fi^• (ZšѨC_»∞#∞) QÆÅ"åñ_»QÆ∞@KÕ
'q^Œfi`«=Î ∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=. ... +¨_∞» } æ âÿˇ fi◊ ~°º ã¨OѨ#∞flO_» "≥#· h "å`å‡~å=∞ ã¨fiÉèÏ=ÙO_» "≥,· Ü«∞Ѩiq∞`«
QÆ∞}QÆ}O|∞Å∞ QÆey, ~¸â◊fi~åǨfiÜ«∂ #=QÍǨϺ =∂Ǩ`«‡ºO|O^Œ∞
#~åfip# qHõÅÊ q`«~°¯ qKå~° „Ѩ=∂}ÏÉèÏã¨O|∞ÅQÆ∞ `«~°¯ âßGO|∞Åñ
QÆ~°¯â◊O|∞Öˇ·# „Ѩ[˝Å∞ QÆey, ^Œ∞~°=„QÆǨÏ"å^Œ∞ Å~Ú# q^•fiOã¨∞Å
q"å^•=ã¨~O° |∞Å Ü«∞O^Œ∞ #∞Ѩ~`° O« |∞ÅQÆ∞ Jã≤Î <åã‘`Î åºk "åHõºO|∞Å
ã¨=∞ã¨Î =∂Ü«∂=∞Ü«ÚO_» "≥·, x[=∂Ü«∞KÕ`«ñ QÍ#O|_»Hõ Ü«ÚH˜Î
QÀK«~°∞O_»"≥·, ã¨=∞ q+¨=∞ ~°∂ѨO|∞Åñ „|=iÎO`«∞=Ù ...
(ÉèÏQÆ.6㨯O.343)
921. g`«ÉèíÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. qQÆ`«O ÉèíÜ«∞O ã¨O™êiHõO ã¨O™ê~°ÅHõΔ}O "å J¿ãºu g`«ÉèíÜ«∞ó I
ã¨~ˆ fiâ◊fi~°`åfixfl`«º =ÚHõ`Î åfiK«Û I
Ѩ~°=∂`«‡ 㨈~fiâ◊fi~°∞ñ_»∞#∞, x`«º=Ú‰õΩÎñ_»∞#∞ JQÆ∞@KÕ ~åAÅ∞, KÀ~°∞Å∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åi =Å# ÉèíÜ«∞=Ú ÖËx"åñ_»∞. [## =∞~°}~°∂Ѩ ã¨O™ê~° ÉèíÜ«∞=Ú
ÖËx"åñ_»∞ HÍ# 'g`«ÉèíÜ«∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''P#<ÀÌ „|Ǩχ}À q^•fi #fl aÉèËu ‰õΩ`«â◊Û#—— (`≥·.L.2-1) J#∞ „â◊√u
"åHͺ#∞™ê~°=Ú Ñ¨~°=∂`«‡ Ѩ~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞. =~å‚„â◊=∂Kå~°~°∂ѨÙñ_»QÆ∞
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å~å^èŒ#=ÚKÕ JO`«óHõ~°}=Ú Ñ¨iâ◊√^Œú=∞~Ú# ™ê^茉õΩ#‰õΩ Ñ¨~°=∂`«‡
`«`«Î fi*Ï˝#=Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞. J\˜ì *Ï˝x Ѩ~°=∂`«‡=Öˇ Ѩ~°=∂#O^Œ~°∂ѨÙñ_Õ
Ü«∞QÆ∞#∞. ^ÕxH˜x ÉèíÜ«∞Ѩ_»ñ_»∞.
 804 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'kfifÜ«∂^≥· fiÉèíÜ«∞O Éèí=u—— (|$ǨÏ.1-4-2) D „â◊√u "åHͺ#∞™ê~°=Ú
`«#HõO>ˇ J#º=∞QÆ∞ =ã¨∞Î=Ù#flKÀ ÉèíÜ«∞=Ú QÆÅ∞QÆ∞ J=HÍâ◊=Ú#flk. Ѩ~°=∂`«‡
ã¨~°fi=Ú#∞ `å<Õ J~Ú#"åñ_»∞. SÇ≤ÏHõ=ÚÅQÆ∞ "庄Ѷ¨∂^Œ∞Å ÉèíÜ«∞=ÚQÍx,
áê~°Ö∫H˜H=õ ÚÅQÆ∞ áêѨHÍ~°º=ÚÅ =Å# ÉèÜ í ∞« =Ú QÍx JkfifÜ«Úñ_»Q∞Æ Ñ¨~=° ∂`«‡
‰õΩO_»=Ù. Hõ#∞Hõ `«`Ϋ fi*Ï˝xH˜x ÉèÜ
í ∞« =ÚO_»^∞Œ . W@∞Å Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ ÉèÜ
í ∞« =Ú `˘ÅyOz#
"åñ_»QÆ∞@KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ 'ÉèíÜ«∞<åâ◊#∞ñ_»∞—
922. ѨÙ}º„â◊=}H©~°Î#ó
â◊O.ÉèÏ. ѨÙ}ºO-ѨÙ}ºHõ~°O „â◊=}O H©~°Î#O Kå¿ãºu - ѨÙ}º„â◊=}H©~°Î#ó I
''Ü«∞ W^ŒO â◊$}∞Ü«∂xfl`«ºO Ü«∞âßÛÑ≤ ѨiH©~°ÎÜÕ∞`ü I
<åâ◊√ÉèíO „áêѨÙflÜ«∂`ü H˜V˜Û`Àû=Ú„`ÕǨÏK« =∂#=ó I (q.ã¨.122) Wu
„â◊=}Ïk Ѷ¨Å=K«<å`ü I
ÉèíQÆ"å#∞x Hõ^äŒÅ#∞, QÆ∞}=ÚÅ#∞ q#∞@Ü«Ú#∞, <å=∞=ÚÅ`À H©iÎOK«∞@Ü«Ú#∞
ѨÙ}º=Ú#∞ QÆeyOK«∞#∞ QÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'ѨÙ}º„â◊=}H©~°Î#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. N=∞O`«"≥∞ÿ =Úx„âı+ª̈Hõ$`«Oɡ·# ÉèÏQÆ=`«O|∞ ã¨^ŒƒùHÎ̃`À_»
q#QÀ~°∞"å~°Å q=∞Åz`«ÎO|∞Å *ˇK≥Û~° hâ◊√O_»∞ z‰õΩ¯ñ QÍHõ
(ÉèÏQÆ.1㨯O.36)
Hõ. q+¨μ‚ Hõ^ä• ~°`«∞ñ _»QÆ∞ #~°∞ I q+¨μ‚Hõ^äŒÖò K≥ѨC #~°∞x q#∞K«∞O_»∞ #~°∞<£
q+¨μ‚Hõ^ä• ã¨O„Ѩâ◊fl=Ú I q+¨μ‚#n [Å=Ú ÉèíOy q=∞Å∞Åñ *ËÜ«Ú<£.
(ÉèÏQÆ.10-ѨÓ.13)
K«. =~° QÀqO^Œ Hõ^ä• ã¨∞^è• ~°ã¨ =∞Ǩ=~À¬~°∞ ^è•~å Ѩ~°O
Ѩ~°ÅO QÍHõ |∞^èÕO„^Œ K«O„^Œ! ~Ú`«~ÀáêÜ«∂#∞~°H˜ÎO „|q
ã¨Î~° ^Œ∞~åÌO`« ^Œ∞~°O`« ^Œ∞ã¨ûÇ¨Ï [#∞ã¨ûOÉèÏq`å<ÕHõ ^Œ∞
ã¨Î~° QÆOcè~° Hõ~îÀ~° HõŇ+¨ Hõ#^•Ì"å#ÅO ÉÏé∞<Õ? (ÉèÏQÆ.1-49)
âß. "å~°Öò Hõ$+¨μ‚ K«i„`«=ÚÖò K«^Œ∞=ñQÍ =i‚OѨñQÍ ÉÏ_»ñQÍ
<å ~å=O|∞ ã¨∞^è•~°ã¨„Ѩu=∞"≥∞ÿ Ü«∞„âßO`«=Ú<£ g#∞ÅO
^À~°Oɡ· ѨiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# =∞k ã¨O`À+≤Oz <Õ #O`«@O
„ÉÏ~°OaèOzu q+¨μ‚¿ã= H˜`«~° „áê~°OÉèí^Œ∂~°∞O_»<≥·. (ÉèÏQÆ.1-107)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 805
=K«. L`«=Î ∞ â’¡H=õ ∞øo =∞O_»#∞O_»∞#∞ Ü≥∂wâ◊fi~°∞O_»∞#∞ <≥#· ѨÙO_»sH͉õΩΔ x K«i„`«
„â◊=}O|∞#O QÍx [#‡=∞~°}Ïk ã¨HõÅ ^Œ∞óMÏHõ~°O|∞Å∞#∞, ^Œ∞+¨¯~°‡
„áêѨÎO|∞Å∞#∞ #QÆ∞ Éèí=|O^èŒO|∞Å∞ ^≥QÆ=Ù. (ÉèÏQÆ.3-184)
=K«. xëê¯=∞^èŒ~°∞‡Öˇ· x#∞fl Éèíl~ÚOK«∞ ã¨`«∞Ê~°∞+¨μÅ Hõ~°‚=∂~°æO|∞ÅO „|"ÕtOz
Éè=í nÜ«∞ ÉèHí ÜΘ ∂≥ QÆ Ñ¨iâ’kè`O« ɡ#· ǨÏ$`«û~À[ HõiH‚ ÍÑ‘~O°î |∞# =ã≤~ÚO`«∞=Ù.
(ÉèÏQÆ.3-297)
=K«. HÍÅK«„HõO|∞ ã¨HÅõ r=xHÍÜ«Ú~åÜ«Ú¢~ãæ° #¨ `«`Ê« ~°O|QÆ∞ QÍx, HÍ=∂aèÉ∂íè `«
[<å#∞QÆ`« Ѩâ◊√„áêÜ«ÚÅQÆ∞ Ö’‰õΩÅ q_çz Éèí=Ѩi`åѨ x"å~°}
HÍ~°}O|~Ú# Éè=í nÜ«∞ K«~}° Ï`«Ñ„¨ `«KåÛùÜ∂« ã¨=∂„t`«∞Öˇ· `å=H©# QÆ∞}Hõ^#Œä
ã¨∞^è•™êfi^Œ# ~°∞z~°ÅǨÏs x~°ã≤`« ã¨HõÅ ^ÕǨÏ^èŒ~°∞‡Öˇ·# ÉèíQÆ=^ŒƒùHõÎ
[<åÜ«Ú~°›~} ° ã¨=∞~°Oú |∞ Q͉õΩO_»∞. (ÉèÏQÆ.3-754)
K«. ǨÏi! Éèí= ^Œ∞óY cè+¨} ^Œ"å#Å ^ŒQÆú`«$ëê~°Î =∞#‡<À
kfi~°^Œ=Ú â’Éèí#O|∞#∞ |q„`«=Ú<≥·# Éèí=`«¯^ä• ã¨∞^è•
ã¨i^Œ=QÍǨÏ#O|∞##∞ ã¨Oã¨$u `åѨ=Ú "åã≤ „Hõ=∞‡éO
k~°∞QÆ^Œ∞ „|Ǩχ=ÚO QÆx# nè~°∞x ÉèíOyñ |Ü≥∂~°∞ÃÇÏ∂^Œ~å!
(ÉèÏQÆ.4-187)
K«. ǨÏi! Éèí[hÜ«∞=∂~°æ xÜ«∞`å`«‡‰õΩÖˇ· Éèí=nÜ«∞=¸iÎÃÑ·
=~°e# ÉèíH˜ÎÜ«Ú‰õΩÎ ÅQÆ∞"å~°Å ã¨OQÆu QÆÅæ*ËÜ«Ú ã¨
`«∞Ê~°∞+¨ ã¨∞ã¨OQÆu<£ =ºã¨# ^Œ∞ãÎ̈~°™êQÆ~° =∞„Ѩܫ∞`«fl`«<£
ã¨~°ã¨ Éèí=`«¯^ä•=∞$`« ~°ã¨O|∞# =∞`«∞Îñ_»<≥· `«iOK≥^Œ<£. (ÉèÏQÆ.4-284)
K«. J~°Ü«∞ QÆ$ǨÏã¨∞÷ ÅÜ«Úº#∞ =∞^ŒiÊ`« Hõ~°∞‡Å∞ #㨇nÜ«∞ #∞O
^Œ~° K«i`å=∞$`« „â◊=} `«`«Ê~°=∂#㨠ܫ∂`«Ü«∂=ÚÅ∞<£
ã¨~°ã¨ QÆ∞}Ï_è»∞ºÖˇ· `«#~°∞ ™ê^èŒ∞Å H© QÆ$ǨÏ=ÚÖò ^ŒÅOѨ ^Œ∞
+¨¯~°É=íè |O^èŒ ¿ÇÏ`«∞=ÙÅ∞ QÍ=Ù, #$áê`«‡AÖÏ~°! Ü≥∞#fl_»∞<£.(ÉèÏQÆ.4-912)
ã‘. ^Œ#∞*Ïi bÖÏ=`å~°O|∞ÅO^Œe â∫~°ºHõ~°‡O|∞Å∞ ã¨^Œ∞æ}=ÚÅ∞
qx Éèí‰õΩÎñ_»QÆ∞ "åñ_»∞ "Õ_»¯`Àñ |∞ÅH˜Oz Hõ#∞flŠǨÏ~嬄â◊√ Hõ}=ÚÖÁÅ∞Hõ
QÆ^Œæ^Œ ã¨fi~°=Ú`Àñ Hõ=∞ÖÏHõΔ! "≥·‰õΩO~î°! =~°^Œ! <å~åÜ«∞}! "åã¨∞^Õ=!
 806 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ü«∞#∞K«∞ <˘uÎe áê_»∞! <å_»∞ ! <å„HÀtOK«∞! #QÆ∞! lO`«#=Ú ¿ãÜ«Ú
#uÜ≥Ú#~°∞Û
`Õ. =∞~°∞Å∞ H˘xÜ«ÚO_»∞ñ ^Œ#Ö’# =∂@ÖÏ_»∞
"ÕÅ∞Ê áÈñH˜# ѨÙ~°∞+¨μx =$uÎñ k~°∞QÆ∞
|O^èŒ=ÚÅñÉÏã≤ Ü«∞*Ï˝#Ѩ@e QÍeÛ
q+¨μ‚ñ „ÉÏÑ≤OK«∞ `«∞k ÉèíH˜Î q=â◊√ñ _»QÆ∞K«∞. (ÉèÏQÆ.7-240)
=∞. h Ѩ^•º=à◊√ ÖÏÅH˜OK«∞ K≥=ÙÅ∞<£ x <åfl_»∞ "åHõºO|∞Å∞<£
h ¿Ñ~°O |x¿ãÜ«Ú Ç¨Ïã¨ÎÜ«ÚQÆ=ÚÖò h =¸iÎ ÃÑ·ñ EѨÙÅ∞<£
h áê^ŒO|∞Å á⁄O`« „"≥Ú‰õΩ¯ t~°=ÚÖò h ¿ã= ÃÑ·ñ l`«Î=ÚÖò
hÃÑ· |∞^Œ∞úÅ∞ =∂‰õΩ x=Ú‡ Hõ~°∞}<£ hˆ~[Ѩ„`ÕHõΔ}Ï!(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.408)
ã‘. ......... <å H©~°Î#=Ú#
^Œ~°≈<åHõ~°‚# ^蕺#O|∞Å#∞ Hõ~°‡|O^èŒ ^ÕǨÏO|∞Åñ ÉÏã≤ g∞~°∞
`Õ. =∂#ã¨O|∞Å∞ <åÜ«∞O^Œ∞ =∞~°QÆñ *Ëã≤ I ##∞flñ *ËÔ~^Œ ~°@g∞ñ^Œ† #=Ú‡ñ
_»#∞K«∞ ѨeH˜ "å~°Å∞ ^≥zÛ# ÉèíHõΔ}Ï^Œ∞ I ÖÏѨÎ=~°æO|∞`À ǨÏi Ü«∂~°yOK≥.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.869)
=K«. ^Õ"å! h ã¨K«Ûi`«O|∞Å∞ Hõ~°‚~°™êÜ«∞#O|∞Å∞QÍ <åHõi‚OK«∞K«∞, h‰õΩO
|∂[ÖÁ#~°∞ÛK«∞ h K«~°}Ï~°qO^ŒO|∞ʼnõΩ =O^Œ#O|∞Å∞ ¿ãÜ«ÚK«∞, h
k=º<å=∞ ã¨OH©~#ΰ O|∞Å∞ ¿ãÜ«ÚK«∞O, ^Œ#∞ â◊s~°O|∞Å∞ Éè=í n#O|∞Å∞QÍ
"≥ ∞ ÅOQÆ ∞ x~° ‡ Å É’^è • `« ∞ ‡ÅQÆ ∞ "åi z`« Î O |∞Å#∞ ^Œ ~ ° Ê }O|∞ÅO
QÍ#O|_»∞K«∞O^Œ∞=Ù. (ÉèÏQÆ.10L.1196)
923. L`åÎ~°}ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨O™ê~° ™êQÆ~å^Œ∞`åÎ~°Ü«∞fu - L`åÎ~°}ó I
ÉèHí [Îõ #∞Å#∞ ã¨O™ê~° ™êQÆ~=° Ú #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ ñnã≤ ^•xx ^•\˜OK«∞#∞
QÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'L`åÎ~°}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 807
=K«. ÉÏÅ∞xñ ^Œe¡^ŒO„_»∞Å∞#∞, ~Àyx "≥·^Œº^Œ`«ÎO|~Ú# Ü«∞ø+¨^èŒO|∞#∞,
ã¨=Ú„^ŒO|∞# =ÚxOÔQ_»∞ "åxx <å=Ü«Ú#∞ ^ŒHõ¯ <˘~°∞Å∞ ~°H˜ΔOѨ<Õ~°x
`≥éOQÆ∞# ã¨O™ê~°`åѨ `«O`«Ñ¨º=∂#∞O_≥· hKÕ`« #∞¿ÑH˜ΔO`«∞O_»~Ú# "åx
#∞^ŒúiOѨ h=Ù ^ŒHõ¯ ##∞ºO_»∞ ã¨=∞~°∞÷O_»∞ QÍ_»∞. (ÉèÏQÆ.7-356)
Hõ. NѨu Ѩ^Œ=∞#∞ <å=#∞ I „ÉÏÑ≤Oz Éèí"åaú =`«ûѨ^Œ=ÚQÆ nè~°∞Öò
~°∂Ñ≤Oz ^•ñ\˜ KÕ~°∞^Œ∞ I ~åѨ`«Ê^Œ ~°Ç≤Ï`«∞ ÅQÆ∞K«∞ #=∞$`« Ѩ^ŒO|∞<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.592)
=∞. Jq"ÕHÍ#∞QÆ`« ã¨fiHÍ~°º [Å"ÕÖÏH©~°‚"≥∞ÿ q∞„`« |O
^èŒ∞ =^èŒ∂ Ѩل`« [Å„QÆÃÇÏ∂„QÆÜ«Ú`«"≥∞ÿ ^Œ∞~åÌO`« "≥∞ÿ#\˜ì ^Œ∞
~°ƒù= áê^äÀkèñ ^ŒiOѨÖË~°∞ ǨÏiã¨O|O^èŒ „H˜Ü«∂Ö’Å ÉèÏ
QÆ=`å#∞„QÆÇ¨Ï <å= ÖËx Ü«∞^èŒ=ÚÖò HÍ~°∞}º ã¨O^è•Ü«∞HÍ!
(ÉèÏQÆ.3-182)
=K«. L`«=Î ∞ â’¡H=õ ∞øo =∞O_»#∞O_»∞#∞ Ü≥∂wâ◊fi~°∞O_»∞#∞ <≥#· ѨÙO_»sH͉õΩΔ x K«i„`«
„â◊=}O|∞#O QÍx [#‡=∞~°}Ïk ã¨HõÅ ^Œ∞óMÏHõ~°O|∞Å∞#∞, ^Œ∞+¨¯~°‡
„áêѨÎO|∞Å∞#∞ #QÆ∞ Éèí=|O^èŒO|∞Å∞ ^≥QÆ=Ù. (ÉèÏQÆ.3-184)
Hõ. ...........~°=∂
Ѩu K«i`å=∞$`« ~°u ã¨O I ã¨$u "Õ^Œ# ÖˇÅ¡ñ ÉÏÜ«∞ñ*ËÜ«Ú =ÚhO„^•!
(ÉèÏQÆ.3-186)
ã‘. Ѩ^Œ‡Ö’K«#! Hõ$+¨‚! ÉèíHÍÎÉèíÜ«∞„Ѩ^Œ ! q#∞=Ú ã¨O™ê~åyfl "ÕñQÆ∞K«∞#fl
[#∞Å ã¨O™ê~°O|∞ ã¨OǨÏiOѨñQÆ h=Ù ^ŒH¯õ ##∞ºÅ∞ ÖË~∞° ^ŒÅñz K«∂_»...
(ÉèÏQÆ. 1 㨯O.147)
924. ^Œ∞+¨¯ $uǨ
â◊O.ÉèÏ. ^Œ∞+¨¯ $fó áêѨã¨Ol˝`åó ǨÏhÎu ^Œ∞+¨¯ $uǨ I
^Œ∞+¨¯ $`«∞Å#QÍ áêѨ=ÚÅ∞. ÉèíQÆ=<åfl=∞ 㨇~°} H©~°Î<å^Œ∞ÅKÕ áêѨ=ÚÅ#∞
#tOѨñ*ËÜ«Ú#∞ QÍ# '^Œ∞+¨¯ $uǨ— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
áêѨHõ$`«º=ÚÅ#∞ KÕÜ«Ú "åix Ç≤ÏOã≤OK«∞#∞.
 808 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. '<å~åÜ«∞} 㨇~°}O|∞ ã¨HõÅ ^Œ∞i`«O|∞Å #_»OK«∞ñ† ^Œ<åfl=∞㨇~°}
~°Ç≤Ï`«O|∞Öˇ·# Ü«∞[˝ `«áÈ ^•<å^Œ∞Å∞ ^Œ∞i`«O|∞Å #_»OѨÖË=Ù.—
(ÉèÏQÆ.5-2 P. 58)
L. H˘O^Œ~°∞ ѨÙ}º=~°Î#∞Å∞ QÀѨ‰õΩ=∂~° Ѩ^•~°qO^Œ *Ï
#O^Œ =∞~°O^Œáê# HõÅ<å~°`« +¨@Ê^Œz`«∞ÎÖ∫K«∞ QÀ
qO^Œ Ѩ~åÜ«∞}∞Öò q=∞Å "Õ+¨μÅ∞ ^À+¨=∞_»O`«∞ ~å`«‡ÅO
*ˇOk# ÉèíH˜ÎKÕ`« ~°q KÕH˘x =∞OK«∞ #_»OK«∞ ÔH·=_ç<£. (ÉèÏQÆ.6-52)
Hõ. ǨÏi ÉèíH˜Î KÕ`«ñ Q˘O^Œ~°∞ I Ѩi=∂~°∞Î~°∞ "≥Ú^ŒÅ∞ =Ú@ìñ áêѨO|∞Å x
+¨μ~ª `° ~« ° Hõ~=° ÚÅ ã¨∂~°∞ºO I _»~∞° ^Œ∞QÆñ ɡ#∞=∞OK«∞ñ cK«=∞}ñz# ÉèOí y<£.
(53)
K«. ã¨`«`«=Úñ QÆ$+¨‚áê^Œ [Å[O|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ =∞#O|∞ xÅ∞Ê ã¨∞
„=`«∞Å∞ `«nÜ«∞ â◊√^Œú QÆ∞}~åQÆ∞Å∞ HÍÅ∞x Ü«Ú„QÆáêâ◊ ã¨O
ǨÏ`«∞Å ^èŒiOK«∞ `«`«∞ûÉèí@ =~°æ=ÚÅO QÆÅÖ’#ñ QÍ#ˆ~
QÆ`«∞Å#∞ ^Œ∞+¨ìHõ~°‡=ÚÅ∞ñ ÔQ·H˘x "å~°Åñ *ˇO^Œ<Õ~°∞Û<Õ? (ÉèÏQÆ.6-58)
=∞. XHõ =∂ >ˇ=fix ¿Ñ~°∞ Hõ~°‚=ÚÅÖ’ <˘Ü«∂º~°"≥∞ÿ ™ÈH˜#<£
ã¨HõÖÏѶ¨∞O|∞Å∞ Ѩš\ ˜e¡ `˘ÅñQÆ∞<£ ã¨O„ÉèÏOu`À #\˜ì ã¨
`«∞ûHõ~°∞<£ =∞OQÆà◊f~°÷áê^Œ∞ ǨÏi q+¨μ‚<£ ^Õ=^Õ"Õâ◊√ ^•
~°HõÅOHõã≤÷uñQ˘Å∞Û Éèí‰õΩÎʼnõΩ ÖË ^Œ_»¤O|∞ ~å*Ï„QÆ}©! (ÉèÏQÆ.9-142)
`Õ. ..............Ü«∞*Ë˝â◊√ñ_≥·#
Hõ=∞ÅÖ’K«#∞ñ QÆ∂iÛ Ü«∂QÆ=ÚÅ∞ ¿ãÜ«Ú
Hõ~°‡=Ú#ñ ÉÏÜ«Ú <≥\ ˜ì ^Œ∞+¨¯~°‡"≥∞ÿ#
xkÜ≥∞ ^èŒ~°‡O|∞ñQÍQÆ h =∞k ^ŒÅOѨÙ. (ÉèÏQÆ.10L.1123)
925. ѨÙ}ºó
â◊O.ÉèÏ. 1. 㨇~°}Ïk ‰õΩ~°fi`åO 㨈~fiëêO ѨÙ}ºO Hõ~Àfu,
2. 㨈~fiëêO â◊$u 㨇 $uÅHõΔ}Ü«∂ "åKå ѨÙ}º=∂K«+¨ì Wu "å ѨÙ}ºóI
1. ÉèíQÆ"å#∞x 㨇~°} H©~°Î<å^Œ∞ ÖÁ#~°∞Û "åiH˜ ѨÙ}º=Ú HõeyOK«∞#∞.
2. „â◊√u 㨇 $u ~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ "å‰õΩ¯Å ^•fi~å Ü≥∞Å¡~°‰õΩ#∞ ѨÙ}º=Ú#∞
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 809
„Ѩ=zOK«∞#∞. Hõ#∞Hõ 'ѨÙ}ºó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. ^èŒ~°‡=Ú ã¨`«º=Úñ wiÎÜ«Ú I x~°‡Å^ŒÜ«∞ q+¨μ‚ÉèíH˜Î x~°∞Ѩ=∞ Ѷ¨∞# ã¨
`«¯~°‡ =∞Ç≤ÏO™ê„=`«=Ú#∞ I #i‡e QÆÅ"åÔ~ ѨÙ}∞º Å=h <å^ä• !
(ÉèÏQÆ.12-16)
Hõ. Éèí∂+¨}=ÚÅ∞ "å}˜H˜ #Ѷ¨∞ I â’+¨}=ÚÅ∞ =∞$`«∞ºz`«Î cè+¨}=ÚÅ∞ ǨÏ$
`ÀÎ+¨}=ÚÅ∞ HõÖϺ} q I âı+¨}=ÚÅ∞ ǨÏi QÆ∞}ÀѨz`« ÉèÏ+¨}=ÚÖò.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.46)
Hõ. Hõe^À+¨x"å~°Hõ"≥∞ÿ I Ü«∞ÅѶ¨ÚÜ«∞â◊√Öò "˘QÆ_»∞#\˜ì ǨÏiHõ^äŒ#=Ú x
~°‡ÅQÆuñ QÀÔ~_»∞ ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ I "≥ÅÜ«∞QÆ <≥"åfiñ_»∞ ^Œye q#ñ_»∞?=∞Ǩ`å‡!
(47)
926. ^Œ∞óã¨fiѨfl<åâ◊#ó
â◊O.ÉèÏ. ÉèÏq<À#~°ã÷ º¨ ã¨∂K«HÍ<£ ^Œ∞óã¨fiáêfl<£ <åâ◊Ü∞« u ^蕺`«ó ã¨∞`Î ó« H©i`Î ó« ѨÓl`«âÛı u
- ^Œ∞óã¨fiѨfl<åâ◊#ó I
Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ [~°∞QÆÉ’=Ù Ji+¨ì=ÚÅ#∞ ã¨∂zOK«∞ ã¨fiѨfl=ÚÅ∞ ÉèíQÆ"å#∞x
㨇iOK«∞@KÕ `˘ÅyáÈ=Ù#∞ QÍ# '^Œ∞óã¨fiѨfl<åâ◊#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ã¨O™ê~° q∞k |∞kú™ê^茺=Ú QÆ∞}Hõ~°‡ QÆ}|^Œú =∞*Ï˝# HÍ~°}O|∞,
HõÅ=O\˜, kOuÜ«∞ HÍx xHõ¯=Ú QÍ^Œ∞, ã¨~åfi~°÷=ÚÅ∞ =∞#ã¨ûOÉèí==ÚÅ∞,
ã¨fiѨfl *ÏQÆ~°=ÚÅ∞ ã¨=∞=ÚÅ∞ ....... (ÉèÏQÆ.7㨯O.238)
D ã¨O™ê~°=Ú „uQÆ∞}=ÚÅKÕ <Õ~Ê° _ç J*Ï˝#∞ʼnõΩ "åã¨=Î =Ú =Öˇ Hõ#Ê@∞ì#∞.
ã¨fiѨfl=Ú =O\˜k. ÉèíQÆ=<åfl=∞ 㨇~°}=ÚKÕ r=Ù#‰õΩ *Ï˝#=Ú Hõey "åã¨Î= ã≤÷u
J=QÍǨÏ# =∞QÆ∞#∞. J\˜ì *Ï˝x Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ JQÆ∞#∞. `«# 㨇~°}=Ú KÕÜ«Ú"åi
HõÅ=O\˜ ã¨O™ê~°=Ú#∞ J^Œ$â◊º=Ú KÕÜ«Ú#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ '^Œ∞óã¨fiѨfl <åâ◊#∞—ñ
_»Q∞Æ #∞.
927. g~°Ç¨
â◊O.ÉèÏ. qq^è•ó ã¨O™êi}ÏO QÆuó =ÚH˜Î„Ѩ^•<Õ# ǨÏhÎu - g~°Ç¨ I
'D~åó— Ü«∞#QÍ <å<åÜ≥∂x „áêÑ≤~Î ∂° Ѩ=ÚÅQÆ∞ ã¨O™ê~°Q`Æ ∞« Å∞. qq^è•ó D~åó
g~åó– ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ *Ï˝# (=ÚH˜Î) „Ѩ^•`«Ü≥ÿ∞ Ü«∂ QÆ`«∞Å#∞ #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞ QÍ#
 810 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'g~°Ç¨— Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. Ѩ^Œ‡Ö’K«# ! Hõ$+¨‚ ! ÉèíHÍÎÉèíÜ«∞„Ѩ^Œ ! q#∞=Ú ã¨O™ê~åyfl "ÕñQÆ∞K«∞#fl
[#∞Å ã¨O™ê~°O|∞ ã¨OǨÏiOѨñQÆ h=Ù ^ŒHõ¯ ##∞ºÅ∞ÖË~°∞ `«Åñz K«∂_»
™êHΔÍ`«¯iOz# 㨈~fiâ◊fi~°∞O_»=Ù „ѨHõ$u Ѩ~°∞O_»=٠Ѩ~°=∞ѨÙ~°∞+¨ !
h „Ѩɒ^èŒ=ÚKÕ`« h =∂Ü«∞ #O`«Ü«Ú #}ñ`«∞=Ù x„âıÜ«∞ ™ê`«‡Ü«∞O^Œ∞.
P. =∂Ü«∞Ü«∞O^Œ∞ =Úxñy =∞#∞"å~°Å‰õΩñ QÆ$Ѩñ,
*Ëã≤ ^èŒ~°‡=ÚYºzǨÏfl"≥∞ÿ#
â◊√Éèí=Ú ¿ãÜ«ÚK«∞O_»∞ ã¨∞[#∞Å #=xÖ’ñ
QÍ=ñ|∞@∞ì^Œ∞=Ù [QÆxfl"å㨠! (ÉèÏQÆ.1㨯O.147)
=. ... L`«Î=∞â’¡Hõ =∞øo=∞O_»#∞O_»∞#∞ Ü≥∂wâ◊fi~°∞O_»∞ <≥·# ѨÙO_»sH͉õΔΩx
K«i„`« „â◊=}O|∞#O QÍx [#‡ =∞~°}Ïk ã¨HõÅ ^Œ∞óMÏHõ~°O|∞Å∞, ^Œ∞+¨¯~°‡
„áêѨÎO|∞Å∞ #QÆ∞ Éèí= |O^èŒO|∞Å∞ ^≥QÆ=Ù. (ÉèÏQÆ.3㨯O.184)
Hõ. W`«~° Hõ^ä•Hõ~°‚#=ÚÅ,
#u¿ÇÏÜ«∞`« <˘O^≥ñ l`«Î =∞#Ѷ¨∂`«‡! ~°=∂
Ѩu K«i`å=∞$`« ~°u ã¨O,
ã¨$u"Õ^Œ# ÖˇÅ¡ñ ÉÏÜ«∞ñ *ËÜ«Ú =ÚhO„^•! (ÉèÏQÆ.3㨯O.186)
928. ~°HõΔ}ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨`«Î fiO QÆ∞}=∞kèëêªÜ«∞ [QÆ¢`«ÎÜ«∞O ~°HõΔ<£ - ~°HõΔ}ó I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨`Ϋ fiQÆ∞}=Ú #kè+Oª≤ z q+¨μ~‚ ∂° ѨÙñ_≥· =¸_»∞ [QÆ=ÚÅ#∞ ~°HOΔ˜ K«∞#∞
QÍ# '~°HõΔ}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. `«#Ü«ÚÅ`À_» <Õ ^ŒÇ¨Ïº=∂#O |QÆ∞ [`«∞QÆ$ǨÏO|O^Œ∞# *Ï=‰õΩO_»
QÆ∞~°∞~åA ÃÑ\ì̃OK«∞ Ѷ¨∞’~°q+¨O|∞Å =∂~°∞`« Ѩل`«∞O_»∞ =∞_çÜ«∞‰õΩO_»
^è•~°Î~å¢+¨ìñ_»∞ ã¨=Ú^Œúñuñ r~°ÖÁÅ=OQÆ „^ÒѨk =∂#O|∞ ^ŒÅñQƉõΩO_»
QÍOˆQÜ«∞ ‰õΩOÉèí[ Hõ~å‚k Ѷ¨∞#∞ÅKÕ <åa_»¤Åx Ö’# #ÅñQƉõΩO_»
`Õ. q~°@∞ ѨلuHõ Hõ_»∞ѨÙÖ’ "≥ÅÜ«Ú K«∂Å∞ñ
„^À}∞#O^Œ#∞ â◊~°=Ç≤Ïflñ „^Œ∞OQƉõΩO_»
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 811
=∞é˜Ü«Ú ~°H˜ΔOzuq ÃщõΩ¯=∂~°æ=ÚÅ#∞
x#∞fl <Õ=∞x =i‚O`«∞? h~°*ÏHõΔ ! (ÉèÏQÆ.1-188)
=∞. ZÅq∞<£ "Õ∞#=∞éOkÜ≥ÿ∞ ã¨z=Ùñ_≥· ÜÕ∞ "Õ∞\˜ =∂ `å`«Å<£
|eq∞O QÍz ã¨=Ú„^Œ =Ú„k`« ^èŒ~°O |@ìO|∞ñ QÆ\ ˜ìOK≥, #
Ü«∞ºÅѶ¨ÚO _ôâ◊√ñ_»∞ K«„H˜ ~°HõΔ‰õΩñ_»∞ QÍ Hõ#∞ºÖò q=„^ŒHõΔ‰õΩÖò
QÆň~, "Õñ_≥^Œ ÉèíH˜Î <å QÆ∞}xkèO QÍ~°∞}º "å~åxflkè<£. (ÉèÏQÆ.1-524)
=K«. ã¨HÍ=ÚÖˇ#· n#∞Å#∞ QÀ=Ù =`«ûO|∞#∞ ãÎ̈#ºáê#O|∞ ¿ã~ÚOK«∞K«∞ =$HÍk
ÉèÜ
í ∞« O|∞ =Å# ~°HOΔ˜ K«∞ K«O^ŒO|∞#O QÍ=∞„Ѩ^∞Œ O_»"·≥ ã¨O™ê~° ÉèÜ í ∞« O|∞ñ
ÉÏ=Ù^Œ∞=Ù (ÉèÏQÆ.4-288)
Hõ. [#h [#‰õΩÅñ ÉÏã≤Ü«Ú
Ѷ¨∞# =$Hõ=ÚÅ ÉÏ^èŒ Ñ¨_»Hõ Hõ_»∞ñ a#flÅ"≥∞ÿ
=∞xÜ≥∞^Œ, "≥∞=fiñ_»∞ QÆ~°ƒùO
|∞# =Ú#∞ áÈ+≤OK≥ "åñ_≥ áÈ+¨‰õΩñ _»_»q<£. (ÉèÏQÆ.7-47)
Hõ. Zé∞QÆ∞^Œ∞ `≥é"å Ü≥∞ѨC_»∞
=∞é=#∞ ã¨HõÅO|∞ ##∞fl =∞éz# Ü≥∞_»Å<£
=∞é`«∞ #x Ü≥∞é˜ñy "≥ÚéQÆHõ
=∞é=Hõ "≥Úée_ç~° ÜÕ∞x =∞é˜ Ü«∞#º=ÚÅ<£. (ÉèÏQÆ.8-130)
Hõ. <å~åÜ«∞} ! hˆH QÆ_»∞ I QÍ~°==Ú#ñ |∞\˜ì ~Ú[˚QÆ=Ú ÅxflO\˜<£
™ê~°=∞uO QÍqOzu I h ~°HõΔ} gxÔHÅ¡ xÅ∞ÃÑ· Ü«ÚO_»∞<£.
(ÉèÏ~°.cè+‡¨ 2P.266)
Hõ. tH˜ΔO`«∞ ǨÅǨÏÅ=Ú#∞ I ÉèíH˜ΔO`«∞#∞ =∞^èŒ∞~° ã¨∂Hõ;Ѷ¨Å~°ã¨=Ú „H˜Ü«∞<£
~°H˜ΔO`«∞ñ „ÉÏ}˜ HÀ@¡#∞ I gH˜ΔOѨÙ=Ú h=Ù <Õñ_»∞ qHõ*Ï|˚=Úv!
(ÉèÏQÆ.8-237)
=K«. |Ǩïâ◊H˜Î ^è•~°}∞O_≥·# ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»∞ ......... ^èŒ~°‡O|∞#∞ q+¨μ‚O_»∞#∞
 812 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Ü«∞[˝O|∞Å∞#∞ =∞#∞=ÙÅ∞#∞ WO„^•k ^Õ=QÆ}O|∞Å∞#∞ ^è•„fѨ`«∞Å∞#∞
J~Ú Ü«∞=`«iOz [QÆO|∞Å ~°H˜ΔOK«∞K«∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.2㨯O.199)
929. ã¨#Îó
â◊O.ÉèÏ. ã¨<å‡~°æ=iÎ#ó ã¨#Îó† `«„^Œ∂¿Ñ} q^•ºq#Ü«∞=$^ŒúÜÕ∞ # U= =~°Î`« Wu -
ã¨#Îó I
'ã¨O`«ó— Ü«∞#QÍ ã¨<å‡~°æ =~°Î#∞Å∞. [#∞ÅÖ’ NǨÏi Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂`«∞Å~Ú#
q^•º q#Ü«∞=ÚÅ∞ =$kú <˘OkOK«∞@ÔH· Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨<å‡~°∞Åæ ~°∂Ѩ=Ú# #∞O_»∞#∞.
"åi ^•fi~å [#∞Å∞ q^•º q#Ü«∞=ÚÅ∞ <Õ~°∞ÛH˘x `«iOK≥^Œ~°∞. HÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
'ã¨O`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'JÑ≤ KÕ`«∞û^Œ∞~åKå~À Éèí[`Õ =∂=∞##ºÉèÏH± I
™ê^èŒ∞ˆ~= 㨠=∞#Î=ºã¨û=∞ºQÆfi º=ã≤`À Ç≤Ï #ó— II (Éèí.w.9-30)
'q∞H˜¯e ^Œ∞~åKå~°∞ñ_≥· #ѨÊ\˜H˜x, J##ºÉèíH˜Î QÆÅ"åñ_≥· W`«~°=∞QÆ∞ ^Õx
Ü«∞O^Œ∞#∞ ÉèíH˜Î #∞OK«Hõ (P„â◊~ÚOK«Hõ), ##∞fl ÉèílOK≥<Õx, Ü«∞`«_»∞ ã¨`«∞Ê~°∞+¨μñ
_»xÜÕ∞ `«ÅOK«=Öˇ#∞.— Jx ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ w`«Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞.
w. Zé∞Hõ QÆÅ∞QÆ∞ <å`«ñ _Õk Ü≥Ú#iÛ#
#kÜ«∞ KÕ`«∞ i`«~°∞Öˇ·# "å~°
Å`«ñ_»∞ ã¨`«ºq∞\˜ì ^Œ<≥<Õx Ö’HõO|∞
`«„`«Ê=~°Î#=Ú#ñ ^Œye Ü«ÚO_»∞. (ÉèÏQÆ6 㨯O.113)
Hõ. ^•#= ^≥·`«º Éèí∞[OQÆ=Ú,
=∂#= QÆO^èŒ~°fi ã¨∞~° ã¨=∂[=ÚÖ’ Å
H©;<å^äŒ∞ K«~°}Hõ=∞Å,
^蕺#O|∞# <≥=fiñ _≥·# ^èŒ#º`« <˘O^Œ∞<£. (ÉèÏQÆ.7㨯O.242)
930. r=#ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨~åfió „Ѩ*Ïó „áê}~°∂¿Ñ} r=Ü«∞<£ r=#ó I
Ѩ~°=∂`«‡ „áê}~°∂ѨÙñ_≥· ã¨~°fi „Ѩ[Å#∞ rqOѨ*ËÜ«ÚK«∞<åflñ_»∞. Hõ#∞Hõ
'r=#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 813
'r=#O ã¨~°fiÉèí∂`Õ+¨μ— (Éèí.w.7-9) 'ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ r=#=Ú
(„áê}=Ú)#∞ <Õ<Õ— Jx NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ w`«Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞.
=. ... ™ê÷=~°[OQÆ=∞O|∞ Öˇ·# r=ÙʼnõΩO |=#∞O_»∞ „áê}Oɡ· Ü«Ú#fl
K«O^ŒO|∞#, hâ◊fi~°∞O_»∞ ã¨~fi° Éè∂í `åO`«~åºq∞ Ü«∞QÆ∞K«∞ r"å`«‡ ã¨fi~°∂ѨO|∞#
#∞O_»∞. .... ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.155)
Hõ. KÕ`«# ~°Ç≤Ï`« ˆHΔ„`«=Úñ
*Ë`«#=ÚO ÉÁiÜ«∞ñ*ËÜ«Ú r"å`«‡ ^Œâ’
¿Ñ`«∞ñ_»∞ Ѩ~°=∂`«∞‡ñ_»∞ q
MϺ`«∞ñ_»∞ ¢`≥·Ö’Hõº ã¨O„ѨHõÅÊ#∞ñ_»#Ѷ¨∂! (ÉèÏ~°.J~°}º.5P.105)
JKÕ`#« "≥∞#ÿ ^ÕÇϨ =Ú#∞ KÕ`#« =ÚQÍ KÕÜÚ« "åñ_»∞ 'r"å`«‡— Ü«∞#∞ #=ã¨`÷ À
QÆ∂_ç# P Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ ã¨$+≤ìOK«QÆÅ â◊H˜Î QÆÅ"åñ_»∞.
931. Ѩ~°º=ã≤÷`«ó
â◊O.ÉèÏ. Ѩi`«ó - ã¨~°fi`À qâ◊fiO "åºáêº=ã≤÷`« Wu - Ѩ~°º=ã≤÷`«ó I
qâ◊fi=∞O`«@#∞ "åºÑ≤Oz Ü«Ú#fl"åñ_»∞ QÍ# 'Ѩ~°º=ã≤÷`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. HõÅñ_»OÉ’kèñ, QÆÅO_»∞ QÍeñ, QÆÅñ_®HÍâ◊O|∞#O, QÆ∞OaèxO
QÆÅñ, _»yfl<£ kâ◊ÅO |QÆà◊§ xâ◊Å<£ Y^Àº`« K«O„^•`«‡ÅO
QÆÅñ_ÀOHÍ~°=Ú#<£ „k=¸~°∞ÎÅñ „keOQÆ=º‰õΩÎÅO ^ŒO`«@O
QÆÅñ _ôâ◊√O_»∞ QÆÅO_»∞, `«O„_ç ! "≥^Œ∞HõOQÍ <ÕÅ h Ü«∂ Ü≥∞_»<£.
(ÉèÏQÆ.7-274)
Hõ. WO^Œ∞ñ QÆÅñ _»O^Œ∞ ÖËñ_»x I ã¨O^ÕǨÏ=Ú =Å^Œ∞, K«„H˜ ã¨~ÀfiѨQÆ`«∞O
_≥O ^≥O^Œ∞ "≥^ŒH˜ñEz# I #O^ŒO^Õ HõÅñ_»∞, ^•#"å„QÆ}˜! qO>Ë (275)
^Õ=H©^ÕqH˜ J+¨ì=∞ QÆ~°ƒù=Ú QÆey#ѨÙ_»∞ HõOã¨∞ñ_»∞ P"≥∞ =ÚY=ÚÖ’x
HÍOux, â◊s~°Ñ¨Ù "≥∞~°∞ѨÙ#∞, P"≥∞ JO^Œ=Ú#∞ QÆ=∞xOz, ѨÓ~°fi=Ú PHÍâ◊"å}˜
K≥ÑÊ≤ #@∞¡, `«##∞ ã¨OǨÏiOK«∞@ÔH· q+¨μ=‚ Ù D"≥∞ QÆ~ƒ° =ù ÚÖ’ „Ѩ"tÕ Oz Ü«ÚO_»∞#x
ÉèÜ
í ∞« Ѩ_#≥ ∞. P ÉèÜ
í ∞« =Ú`À "≥~· å#∞|O^è=Œ Ú`À ã¨^• q+¨μ=‚ Ù<Õ zOuOK«∞K«∞O_≥#∞.
Hõ. u~°∞QÆ∞K«∞ñ QÆ∞_»∞K«∞K«∞ñ „^•QÆ∞K«∞ñ
#~°∞QÆ∞K«∞ñ QÆ∂~°∞ÛO_ç ÖËK∞« K«#=~°`O« |∞<£
 814 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ǨÏiñ ^ŒÅñz `«Åñz [QÆ=∂
ǨÏi=∞Ü«∞ =∞x K«∂K≥ñ QÆOã¨∞ñ _®éx Ü«∞Å∞Hõ<£. (ÉèÏQÆ.10ѨÓ.85)
ã‘. „â◊=}~°O„^èŒ|∞Å <Õ â◊|ÌO|∞ q#ñ|_»∞ #k ǨÏi~°= =∞x Ü«∂ÅH˜OK«∞
#H˜=Δ ∂~°=æ Ú# <≥Ü∞« ºk ã¨∂_»ñ|_»∞ #k ǨÏi=¸iÎ QÍ<À=Ù #OK«∞ñ EK«∞ñ
k~°∞QÆ∞KÀ ^ÕÇϨ O|∞ `«$}"≥∞#ÿ ™ÈñH˜# ǨÏiHõ~åѶ∂¨ `«"∂≥ Ü«∞#∞K«∞ñ #∞Å∞‰õΩ
QÆO^èŒO|∞ ÖË"≥∞ÿ# „Ѷ¨∂}O|∞ ™ÈñH˜# ǨÏi=∂eHÍQÆO^èŒ =∞#∞K«∞ #^Œ~°∞
P. |Å∞‰õΩ ÖˇqfiÜ≥ÿ∞#ñ |Å∞‰õΩKÀ ǨÏi ¿Ñ~°∞
ѨÅ∞Hõñ|_çÜ≥∞ ##∞K«∞ „|=∞ã≤ ѨÅ∞‰õΩñ
^ŒÅñÑ¨Ù Öˇ\ ˜ì"≥·#ñ ^ŒÅñz Ü«∂ `«ÅñѨÙÅ∞
ǨÏi`«ÅOѨ٠Å#∞K«∞ #Å∞QÆñ ^ŒÅñK«∞ (86)
"≥~· É° Ïè ==Ú`À #∞#fl HõOã¨∞ñ_»∞ ã¨^• NǨÏi<Õ zOuOK«∞@KÕ [QÆ=∞O`«ÜÚ«
ǨÏi=∞Ü«∞=ÚQÍ Hõ#Ê>ˇì#∞.
932. J##Î~°∂Ѩó
â◊O.ÉèÏ. J#<åÎx ~°∂áê#ºã¨º qâ◊fi„ѨѨOK«~°∂¿Ñ} ã≤÷`å#º¿ãºu - Jã¨#Î~°∂ѨóI
Ѩ~°=∂`«‡ „ѨѨOK« ~°∂Ѩ=Ú# #∞<åflñ_»∞. „ѨѨOK«=Ú#O^≥xfl ~°∂Ѩ=Ú
Å∞#fl"À Jq Ü«∞xflÜ«Ú#∞ PÜ«∞# ~°∂Ѩ=ÚÖË QÍ# 'J#O`«~°∂Ѩٗñ_»QÆ∞#∞.
''Jz#κ=∞=ºHõÎ=∞##Î~°∂Ѩ"£∞—— (ÔH·=ź L.)
''Ѩâߺq∞ `åfiO ã¨~fi° `À#O`«~∂° Ѩ"∞£ —— (Éè.í w.11-16) W`åºk „â◊√u 㨇 $`«∞Å∞
„Ѩ=∂}=ÚÅ∞. „|Ǩχ <å~°^Œ∞# H˜@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. 'JѨCO_»sH͉õΔΩx bÖÏ=`å~°O|∞ Å#O`«O|∞Å∞, ^Œ`«¯~°‡O|∞Å∞ ÖˇHõ¯"≥@ì
<≥=fiiH˜x #Åq QÍ^Œ∞.— (ÉèÏQÆ.2-112)
â’¡II |Ǩ˙x ã¨xÎ <å=∂x ~°∂áê}˜ K« ã¨∞`«ã¨º `Õ I
QÆ∞}Hõ~å‡#∞~°∂áê}˜ `å#ºÇ¨ÏO "Õ^Œ <À [<åó II
QÆ~°æ=Úx =ã¨∞^Õ=Ùx`À 'D h Ѩل`«∞#‰õΩ QÆ∞}Hõ~°‡Å ##∞ã¨iOz ZxflÜ≥∂
<å=∞=ÚÅ∞, ~°∂Ѩ=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. "åx #xflO\˜x <Õ <≥~°∞ñQÆ∞^Œ∞#∞ QÍx ~Ú`«~°∞
Öˇ~°∞ñQÆ~°∞.— Jx K≥ÃÑÊ#∞.
Hõ. ~°∂ѨO|∞ ÖˇÅ¡ #QÆ∞ |Ǩï I ~°∂Ѩ‰õΩñ _ç@∞ ÉÏÅ=`«û~°∂ѨO|∞Å`À
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 815
<Õáê~°∞ >Ëq∞ KÀ^Œº=Ú I ~°∂Ñ≤OѨQÆ x`«x H˜`«~°~°∂Ѩ=Ú QÆÅ^Õ?
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.512)
933. J##ÎNó
â◊O.ÉèÏ. J#<åÎ - JѨiq∞`å Nó - Ѩ~åâ◊H˜Î~°¿ãºu - J##ÎNó I
''Ѩ~å㨺 â◊H˜Îifiq^è≥·= „â◊¥Ü«∞`Õ—— (âıfi.6-8) Wu „â◊√`Õó I
Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞#O`«"≥∞ÿ# â◊HÎ̃~°∂ѨÙñ_»∞ QÍ# 'J#O`«Nó— J#ñ|_»∞#∞.
J#O`«"∞≥ #ÿ qÉè∂í `«∞Å∞ HõÅ"å_»∞. (w`« 10-19, 10.41)
J㨺 ´ ^Õ=㨺,
Ѩ~å ´ =¸Å„ѨHõ$uQÍ "åºÑ≤Oz#,
â◊H˜Î ´ Ѩ~å„Hõ=∞=Ú (ÖËHõ |Å=Ú)
qq^è• ´ (J#O`« HÍ~°º=ÚʼnõΩ HÍ~°}=∞QÆ∞ „ѨHõ$u Ü«∞QÆ∞@KÕ)
<å<åq^èŒ=ÚÅ∞QÆ, „â◊¥Ü«∞`Õ ´ „â◊√u 㨇 $`åº^Œ∞Å Ü«∞O^Œ∞ K≥ѨÊñ|_»∞K«∞#fl^Œx
„â◊√u (âıfi`åâ◊fi`«~ÀѨx+¨`ü) „Ѩ=∂}=Ú.
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ =∂Ü«∂â◊H˜ÎÜ«Ú 'N— Ü«∞x K≥ѨÊ#QÆ∞#∞. Jk J<ÕHõ
HÍ~°º=ÚÅ#∞ KÕÜÚ« #∞ QÍ# 'J#O`«—=∞#|_»∞#∞. <åâ◊#=Ú ÖËxk (*Ï˝#=Ú HõÅ∞QÆ∞
#O`« =~°‰Ωõ #∞) 'x`«º—"≥∞#ÿ k.
Hõ. ǨÏiÜ«ÚO ^Œ# =∂Ü«∂QÆuñ
|iH˜OzÜ«Úñ QÍ# _»Ü≥∞ºñ |iq∞u ÖËq∞<£
=∞é˜ =∂Ü«∂qx "≥∂Ç≤Ïx
K«i`«=Úñ QÆ#∞ñQ˘O^Œ∞ Ô~@∞¡ K«`«∞~å™êº^Œ∞Öò. (ÉèÏQÆ.3㨯O.226)
934. l`«=∞#∞ºó
â◊O.ÉèÏ. =∞#∞ºó - „HÀ^èÀ l`À ÜÕ∞# ã¨ó l`«=∞#∞ºó I
Ѩ~°=∂`«‡ „HÀ^èŒ=Ú#∞ [~ÚOK≥#∞ QÍ# 'l`«=∞#∞º—ñ_»#|_»∞#∞. PÜ«∞#‰õΩ
„HÀ^èŒ=Ú`«Ê#fl=Ú HÍ^Œ∞. Éèí$QÆ∞=∞ǨÏi¬ áê^Œ=Ú`À `«xfl##∞ PÜ«∞#‰õΩ HÀѨ=Ú
QÆÅ∞QÆÖË^Œ∞.
........=Ú#∞ ##∞fl Éèí$QÆ∞=Ù ^Œxfl#ñ I
QÆ#ÅHõ Ѩi`À+¨=$uÎñ ÔQ·H˘O\˜ñ QÆ^Õ. (ÉèÏQÆ.3㨯O.564)
 816 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. '`«finÜ«∞ áê^•~°qO^Œ qÇ≤Ï`« z`«∞ÎÖˇ· ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«O|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ x#∞O
QÆ#∞OQ˘#∞K«∞ Éè∂í `«O|∞Å <å`«‡ Ü«∞O^Œ∞ "Õé∞QÍñ E_»Hõ =iÎOK«∞ =∞Ǩ`«∞‡Å
Ü«∞O^Œ∞, #A˝Ö#·ˇ "åiÜ«∞O^Œ∞OÉ’Öˇ ~À+¨O|∞ ^Œé∞K«∞ <˘~°Ü∞« ^Œñ@! h‰õΩñ
„HÀ^èŒO|∞ QÆÅ^Õ?— (ÉèÏQÆ.4-148)
h áê^ŒÑ¨^Œ‡=ÚÅÃÑ· =∞#ã¨∞û xeÑ≤ ã¨=∞ã¨Î „áê}∞ÅÖ’#∞ x#∞fl ñEK«∞ h
Éèí‰õΩÎʼnõΩ HÀѨ=Ú HõÅ∞QÆ^Œ∞. WOHõ h‰õΩ HÀѨ"≥∞@∞¡ QÆÅ∞QÆ∞#∞! (HõÅ∞QÆ^Œx ÉèÏ==Ú)
Hõ. J#∞Ѩ=∞ xÜ«∞=∂xfi`«∞Öˇ· I Ü«∞#∂# ^ŒH˜Δ}Åñ „Hõ`«∞ã¨Ç¨Ï„ã¨O|∞Å∞ ¿ã
ã≤#"åiHõO>ˇ #„HÀ I ^èŒ#∞ñ_» QÆ~°O |kè‰õΩñ _»O„_»∞ `«`«Î fiq^Œ∞A˝Öò
(ÉèÏ~°.Pk.3P.146)
Hõ. Jey# #Å∞QÆHõ, Ü≥∞QÆ∞æÅ∞
ѨeH˜# =∞é˜ q#xÜ«∞@¡ „Ѩu=K«#O|∞Öò
ѨÅ∞HõHõ, |#fl=Ú =_ç Ü≥∞_»ñ
^ŒÅñѨHõ Ü«Ú #fl`«ñ_≥ K«∂"≥ ^èŒ~°‡A˝ñ _çÅ<£. (147)
935. ÉèíÜ«∂ѨǨÏó
â◊O.ÉèÏ. ÉèíÜ«∞O ã¨O™ê~°[O ѨÙO™ê=∞ѨѶ¨∞fl<£ - ÉèíÜ«∂ѨǨÏó I
r=ÙʼnõΩ ã¨O™ê~°=Ú =Å# HõÅ∞QÆ∞ ÉèíÜ«∞=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞ QÍ#
'ÉèíÜ«∂ѨǨÏó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. Ѩ^Œ‡Ö’K«#! Hõ$+¨‚! ÉèíHÍÎÉèíÜ«∞„Ѩ^Œ! q#∞=Ú ã¨O™ê~åyfl "ÕQÆ∞K«∞#fl
[#∞Å ã¨O™ê~°O|∞ ã¨OǨÏiOѨñQÆ h=Ù ^ŒHõ¯ ##∞ºÅ∞ ÖË~°∞ ^ŒÅñz K«∂_»..
(ÉèÏQÆ.1-147)
L. Ѩ#∞flQÆ q∞O\˜ÃÑ· ÔHQÆã≤ áêé∞ qǨÏOQÆ=ÚÖˇ·# g#∞ÅO
^Œ<˘flHõ=∂@∞ q#fl QÆ$ǨÏ^•~° ã¨∞`å^Œ∞Åñ ÉÏã≤ q`«Î ã¨O
Ѩ#fl`« _çOz ã¨Oã¨~°}Ѩ^Œúuñ ÉÏÃÑ_»∞"åñ_»∞........
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1462)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 817
=∞. ã¨=∞`«<£ ¿ãflǨÏ=ÚKÕ ã¨∞`«`«fi=Ú#∞, qâßfiã¨O|∞ KÕ`«<£ ã¨d
`«fi=Úñ *ÏÅ<£ Ç≤Ï`«=$uÎ KÕ`«#∞ ã¨∞ǨÏ$`«Î fiO|∞<£, ã¨∞=∞O„`ÀѨ^Õ
â◊=Ú KÕ`«<£ x[^Õt‰õΩO_»#ñQÆ xK«ÛÖò ѨÓAºñ_Ò x+¨ì ^≥·
==Ú<≥· "åiH˜ñ QÍÅK«„HõÉèíÜ«∞=ÚÖò "åiOѨÙ^Œ∞O QÍ=Ù#<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.883)
Hõ. =∞^èŒ∞ã¨∂^Œ# ã¨`«¯~°∞}Ï
=∞^èŒ∞~åÖ’Hõ# q=ÚHõÎ =∂#㨠ÉèíÜ«ÚÖˇ·
=∞^èŒ∞~°=K«#=ÚÅñ ^•~°∞#∞
=∞^äŒ∞~å#QÆ~°O|∞ „Ѩ[Å∞ =∞xi #ˆ~O„^•! (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.1400)
936. K«`«∞~°„â◊ó
â◊O.ÉèÏ. <åºÜ«∞ã¨=∞"Õ`«ó - K«`«∞~°„â◊ó ѨÙO™êO Hõ~å‡#∞~°∂ѨO Ѷ¨ÅO „Ѩܫ∞K«ÛùfuI
Ѩ~=° ∂`«‡ <åºÜ«∞ã¨=∞"Õ`∞« ñ_»∞. J#QÍ <åºÜ«∞=Ú#∞ <≥#fl_»∞#∞ =^ŒÅñ_»∞. r=ÙʼnõΩ
"åi "åi Hõ~å‡#∞~°∂Ѩ=ÚQÍ Ñ¶Å¨ =ÚÅ xK«∞ÛK«∞O_»∞#∞ QÍ# 'K«`∞« ~°„â◊ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. Hõ~°‡=ÚÅ∞ "Õ∞Å∞ xK«∞Û#∞ I QÆ~°‡O|∞Å∞ w_»∞ xK«∞Û, QÆ~°ÎÅ∞ ^Œ#‰õΩO
QÆ~°‡=ÚÅ∞ „|ǨχÔH·##∞ I QÆ~°‡QÆ∞_≥· Ѩ~°∞Åñ ^Œ_»=ñQÍ <Õq∞\˜H˜<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.32)
937. QÆcè~å`å‡
â◊O.ÉèÏ. P`å‡-ã¨fi~°∂ѨO z`«OÎ "å QÆc~è O° - ѨiKÕÛ`ù ∞« =Î ∞â◊Hºõ =∞¿ãºu - QÆc~è å`å‡I
WO`« Ü«∞x Ѩi=∂}=Ú x~°‚~ÚOѨ â◊Hõº=Ú QÍx P`«‡ (ã¨fi~°∂Ѩ=Ú ÖËHõ
z`«Î=Ú) QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'QÆcè~å`凗 Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ã¨=∞kèHõ *Ï˝<å~°÷ ã¨`åÎ fik QÆ∞}=ÚÅ HÍ„â◊Ü«∞Éèí∂`«"≥∞ÿ #\˜ì ѨÙ~°∞+¨μñ
_»„QÆѨ^•~°÷ ÉèË^Œ„QÍǨÏHõ=Ú Öˇ·# K«‰õΔΩiO„kÜ«∞=ÚÅ ã¨~°qñ E_»ñ
QÆÅ_≥? h~°∂ѨO|∞ QÆ_ñ» y =∂Ü«∂=∞Ü«∞O|QÆ∞ #ã¨^fiŒ ºuiHõÎ =∞QÆ∞K«∞ =∞é˜ÜÚ«
x~°∞Ѩ=∂HÍ~°O|∞ h‰õΩ qÅHõΔ}"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞ ##∞K«∞ <Õ <å`«‡ñ ^ŒÅñ`«∞
 818 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`Õ. xifiHÍ~° ! x~°O[# ! x+¨¯à◊OHõ
x~°uâ◊Ü«∞ ! x„+≤¯Ü«∂~°OÉèí ! x~°‡ÖÏ`«‡ !
qâ◊fi ã¨OÉ’^茺 ! x~°=^Œº ! "Õ^Œ"Õ^Œº !
„Ѩq=∞ÖÏ#O^Œ ! ã¨O™ê~°ÉèíÜ«∞ q^Œ∂~° ! (ÉèÏQÆ.4㨯O.179)
938. qkâ◊ó
â◊O.ÉèÏ. qq^è•x ѨÖÏx JkèHÍiÉè’º qâı¿+} kâ◊fu - qkâ◊ó I
JkèHÍ~°=Ú QÆÅ"å~°Å‰õΩ "åi "åi Hõ~‡° =ÚʼnõΩ `«y# ѶŨ =ÚÅ#∞ qâı+=¨ ÚQÆ
xK«∞Û#∞ QÍ# 'qkâ◊ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. „ѨHõ$`«=Ú#ñ ^• <˘#iÛ#
ã¨∞Hõ$`«=Ú ^Œ∞+¨¯ $`«=Ú <≥O`« K«∂_»ñQÆ #O`Õ
qHõ$uñ QÆx Ü«∞#∞ÉèíqOK«∞
#flHõ$`«=∞u<£ ^Œ `«ÊùÅO|∞ #u xѨÙ}∞O_≥·. (ÉèÏQÆ.6-87)
Hõ. Hõ~°‡=ÚʼnõΩñ ^ŒQÆ∞ Ѷ¨Å=ÚÅ∞ I Hõ~°∞‡Å‰õΩ x_»OQÆ ~åA QÍx ã¨^• x
+¨¯~°∞‡ñ_»QÆ∞ hâ◊fi~°∞O_»∞#∞ I QÆ~°‡ qÇ‘Ï#∞xH˜ ~åA QÍñ_»∞ =∞Ǩ`å‡!
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.885)
=K«. HÍ=Ù# QÆ~å‡#∞Ü«∂`«O|∞ Å~Ú# Éè∂í `«O|∞ʼnõΩñ |∞~°∞Ǩ˙`«∞x =Å# cèu
ÜÕ∞\˜H˜? ѨÙ~å`«# [#‡ ã¨O™ê¯~°O|∞Å∞ QÆ∞ѨÊÅ∞Q˘x QÆÑ≤Ê#ñ QÆ~°‡O|∞Åñ
^ŒÑÊ≤ Oz ÃÑOѨ٠=_»Ü∞« #ѨÊ~°"∞Õ â◊fi~°∞O_»∞#∞ <Õ~ñ° , _ç`~« O° |∞ÅO *ˇÑʨ <ÕÅ?
ã¨∞~åã¨∞~° #~åhHõO|∞Å `À_ç Ö’HõO|∞ x[ ã¨O™ê¯~° =â◊Oɡ· Ü«∞O^Œ _çOk
Ü«Ú#flk: ã¨O^ÕǨÏO|∞ ÖË^Œ∞. ^ÕÇ≤Ï Hõ~°‡=â◊O|∞# QÆ∞~°∞ `«#∞ ^ÕǨÏO|∞ÅO
*ÁzÛ "≥_»Å∞ <˘[˚, "ÕÅ∞ѨÙ, <≥K≥Ûe, ѨQÆé∞, K«∞@ìO|∞Å∞, Hõ~°‡O|∞Å∞:
r=ÙO_»∞ Hõ~‡° O|∞ `À_»# =iÎOK«∞ #`«xH˜ñ QÆ~‡° O|∞ ^≥=· `«O|∞. Hõ~‡° O|∞#O
„|^Œ∞‰õΩK«∞ x`«~°¿ã= ã¨u Ѩux q_çz *Ï~°∞O *Ëi# K«O^ŒO|QÆ∞.(886)
Hõ. q#∞=Ú ã¨∞Y=Ú#‰õΩ ^Œ∞óYO I |∞#‰õΩO QÍ~°}=Ú ^Œ#^Œ∞ѨÓ~°fiHõ$`«O ɡ·
K«#∞ Hõ~°‡=∞† HÍ~°}q∞k I Ü«∞x Ü«∞#º=Ú QÆÅ∞QÆ<Õ~°^ŒO ^˘Hõ¯\˜Ü«Ú<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.7P.384)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 819
Hõ. 'Nx~å‡} qK«HõΔ}`å I xëêªÑ¨~° Hõ\ÏHõΔ!—
'ã¨OѨ^ŒÅ#∞ KÕ‰õÄ~°∞Û@Ö’ Ü«ÚHÍÎÜ«ÚHõΠѨi*Ï˝#=Ú QÆÅ"å_®!— Ü«∞x
uHõ¯#QÍ~°∞ Hõ$u Éèí~°ÎÜ«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x ã¨∞ÎuOzi. Ü«ÚHÍÎÜ«ÚHõΠѨi*Ï˝#
=∞#ñQÍ "åi "åi Hõ~°‡Å##∞ã¨iOz Ѷ¨Å=ÚÅ xK«∞Û#∞.
939. "åºkâ◊ó
â◊O.ÉèÏ. qq^è•=∂*Ï˝O â◊„HÍn<åO ‰õΩ~°fi<£ - "åºkâ◊ó I
~åA `«# Éèí$`«∞ºÅ <å*Ï˝Ñ≤OK«∞#@∞¡ Ѩ~°=∂`«‡ WO„^•^Œ∞Å#∞ P*Ï˝Ñ≤Oz
"åi "åi q^èŒ∞Å#∞ KÕ~ÚOK«∞#∞. HÍ# '"åºkâ◊ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. ... QÍ=Ù# <åÜ«∂[˝ QÆ_»=OQÆ <À_»∞@ñ*Ëã≤ "åÜ«Ú=Ù gK«∞ td "≥Å∞OQÆ∞
x#∞ñ_»∞ ^ŒÑ≤OK«∞ñ ^• xO„^Œ∞O_»∞ =i¬OK«∞ ÉèíÜ«∞=∞Ok =∞$`«∞º=٠Ѩ~°∞"≥@∞ìñ
(ÉèÏQÆ.3㨯O.886)
ã‘. ... h Ѩi„QÆǨÏ=Ú QÆÅ∞æ@ñ *Ëã≤ QÍ^≥ „ѨHõ$`«
`Õ. =∞ǨÏ^ŒÇ¨ÏOHÍ~° ѨOK«`«<凄`« QÆQÆ#
Ѩ=# `Õ*’O|∞ Éèí∂ Éèí∂`«Ñ¨OK«HÍk
Hõe`« `«`«Î fi=ÚÖò „|Ǩ‡O_»HÍ~°º Hõ~°}
=∞O^Œ∞ <≥ѨÙ_»∞ ã¨=∞~°÷O|∞ ÅQÆ∞@ñ*Ëã≤. (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1211)
940. kâ◊ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨=∞™êÎ<åO Hõ~°‡}ÏO Ѷ¨ÖÏx kâ◊<£ "Õ^•`«‡<å - kâ◊ó I
Ѩ~°=∂`«‡ `å#∞ "Õ^Œ~°∂ѨÙñ_»~Ú "Õ^ŒqÇ≤Ï`« "Õ^Œ„Ѩu+≤^Œú Hõ~°‡Å<åK«iOK«∞
"åiH˜ `«QÆ∞ Ѷ¨Å=ÚÅ xK«∞Û#∞ QÍ# 'kâ◊ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. q#∞=Ú ã¨∞Y=Ú#‰õΩ ^Œ∞óYO I |∞#‰õΩO QÍ~°}=Ú ^Œ#^Œ∞ѨÓ~°fiHõ$`«O ɡ·
K«#∞ Hõ~°‡=∞ HÍ~°}q∞k I Ü«∞x Ü«∞#º=Ú QÆÅ∞QÆ<Õ~° ^ŒO^˘Hõ¯\˜Ü«Ú<£.
(ÉèÏ~°.J~°}º.7P.384)
ã¨∞Y ^Œ∞óY=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞@‰õΩ HÍ~°}=Ú `«# ѨÓ~°fiHõ~°‡ÜÕ∞. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞
"Õ^~Œ ∂° ѨÙñ_»∞ QÆ#∞Hõ "Õ^qŒ Ç≤Ï`« Hõ~‡° Å <åK«iOK«∞ "åiH˜ ã¨∞Y=ÚÅ#∞, "Õ^„Œ Ѩu+≤^úŒ
Hõ~°‡Å <åK«iOK«∞ "åiH˜ ^Œ∞óY=ÚÅ#∞ HõÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞ QÍ# 'kâ◊ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
 820 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Hõ. áœ~°∞+¨ "Õ∞\˜H˜ ^≥·=O I ÉË~°∂ѨÙ#ñ E_» Ѷ¨Å^Œ "Õ∞ =∞O^Œ=Ú ^À
™êû~° x`åO`À[˚fiÅ∞ñ _»QÆ∞ I <å ~å^èÕÜ«ÚO_»∞ ã¨K≥Û #~°∞˚#∞ KÕ`«<£.
(ÉèÏ~°.Hõ~.‚° 1P.28)
=∂#=Ù_»∞ KÕÜ«Ú „Ѩܫ∞`«fl=Ú Ñ¶¨eOK«^Œ∞. Z@∞Å PÖ’zOz##∞ KÕã≤#
Hõ~°‡‰õΩ Ñ¶¨Å=Ú xK«∞Û#k qkèÜÕ∞. Q˘Ñ¨Ê ÉÏǨï|Å=Ú QÆÅ Hõ~°∞‚ñ_»∞ J~°∞˚#∞xKÕ
K«OѨñ|_≥#∞ Hõ^• !
941. J<åkó
â◊O.ÉèÏ. Pkó - HÍ~°}=∞㨺 # q^Œº`« Wu - J<åkó I ã¨~°fiHÍ~°}`åfi`ü I
Pk Ü«∞#QÍ HÍ~°}=Ú. Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fiÜ«∞Oã≤^Œú `«`«Î fi=Ú. ã¨$lOK«ñ|_»∞
=ã¨∞Î=Ù HÍñ_»∞. PÜ«∞# ã¨~°fi=Ú#‰õΩ HÍ~°}∞ñ_≥· `«#‰õΩ <Õ HÍ~°}=Ú#∞ ÖËx"åñ_»∞
QÆ#∞Hõ 'J<åk Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. qq^èŒ ÉèÏ"åHÍ~° g~°º c*Ïâ◊Ü«∞ [# Ü≥∂xÜ«Ú`«=ÚQÍ [QÆ=Ú ÖˇÅ¡
h= KÕã≤u =Ú#∞fl <Õ =∂ [QÆO|∞`À ã¨Ç¨Ï[ HÀѨ#∞Å=Ú ã¨~°Ê=ÚÅ=Ú
^Œ∞~åfi~° "≥∞ÿ# h `À~°OѨ٠=∂Ü«∞ <Õ "≥∞é˜ñy ^•ñ>ˇ_»∞ Ѩx ÔHO`«"å~°
=∞O`«‰õΩñ QÍ~°} =∞dÖËâ◊fi~°∞O_»=Ù ã¨~°fiA˝ñ_»=Ù h=Ù [Å[#Ü«∞# !
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.692)
'Ü≥∂ =∂=∞[=∞<åkO K« "ÕuÎ Ö’Hõ=∞¿ÇÏâ◊fi~°"£∞—— (Éèí.w.10-3)
'<Õ#∞ JAñ_»#∞. J<åkx— Ü«∞#∞ ÉèíQÆ=^•fiHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
942. Éèí∂~°∞ƒù=ó
â◊O.ÉèÏ. Éèí∂ó - P^è•~°ó, Éèí∞=ó - ã¨~°fiÉèí∂`å„â◊Ü«∞`Õfi# „Ѩã≤^•úÜ«∂ Éèí∂=∂ºó,
Éèí∞"ÀÑ≤ Éèí∂iu - Éèí∂~°∞ƒù=ó I
'Éèí∂ó— Ü«∞#QÍ P^è•~°=Ú. 'Éèí∞=ó— Ü«∞#QÍ (+¨+¨ªºO`«=Ú) ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚʼnõΩ
P^è•~°=ÚQÍ K≥ѨÊ|_»∞ Éèí∂q∞. D Éèí∂q∞H˜ P^è•~°"≥∞ÿ# "åñ_»∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡
'Éè∂í ~°∞ƒù=ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 821
943. Éèí∞"À ÅH©;ó, Éèí∂~°∞ƒù"À ÅH©;ó
â◊O.ÉèÏ. # ˆH=Å=∞™œ Éèí∂ó Éèí∞=ó, ÅH©;ó â’ÉèÏ KÕu - Éèí∞"À ÅH©;ó I
J^äŒ "å Éèí∂ó - Éèí∂Ö’Hõó, Éèí∞=ó - Éèí∞=~À¡Hõó ÅH©;ó - P`«‡q^•º
''P`«‡q^•º K« ^Õg `«fi"£∞—— (q.ѨÙ.1-9-120) Wu Nã¨∞Î`Ò I
Éèí∂=∞ºO`«iHõΔÜ≥∂ â’ÉèËu "å Éèí∂~°∞ƒù"À ÅH©;ó I
Ѩ~°=∂`«‡ Éèí∂q∞H˜ P^è•~°=Ú =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞. Éèí∂q∞H˜ â’Éèí ‰õÄ_» Ü«∞~Ú
Ü«Ú<åfl_»∞. 'â’ÉèÏã¨=∞ÊuÎѨ^•‡ã¨∞ ÅÜ«∞ó Niu QÆ^Œº`Õ— ÅH©; â◊|Ì=Ú#‰õΩ 'â’Éèí—
Ü«∞x Ü«∞~°÷=Ú. HÍ~°º~°∂Ѩ =∞QÆ∞ Ѩ$käqH˜ #∞áê^•# HÍ~°}∞ñ_»QÆ∞@KÕ Ñ¨$käq
Ü≥ÚHõ¯ â’Éèí - „ѨHÍâ◊=Ú#‰õΩ HÍ~°}=∞QÆ∞K«∞<åflñ_»∞. '`«ã¨º ÉèÏ™ê ã¨~°fiq∞^ŒO
qÉèÏu.— (=Ú.2-2-10)
~å=∞Hõ$ëê‚k ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ Éèí∂q∞ÃÑ· #=`«iOz Éèí∂q∞H˜ â’ÉèÏHõ~°∞ñ_≥·
'Éè∞í "ÀÅH©;ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. HõÖϺ}ÅHõΔ} ÅH˜Δ`«O|∞Å~Ú# h Ü«∞_»∞QÆ∞ÅKÕ`« #OH˜`«Oɡ·# ~¸
^èŒ~°}©=∞O_»ÅO|∞ h=Ù "åã≤# â’aè`«O|∞QÍ^Œ∞. h Hõ$áêgHõΔ}Ï=∞$`«O|∞#
xHõ¯_ç [#Ѩ^ŒO|∞Å∞ QÆ∞ã¨∞=∞ Ѷ¨Å Ü≥∂+¨kè `«~°∞ Å`å QÆ∞Ň Éèíi`«O|∞Öˇ·
Ü«ÚO_»∞. (ÉèÏQÆ.1-198)
Hõ. Ѩ~°=∞Ü≥∂y ǨÏ$^ŒÜ«∞ Éèí„^ŒÑ‘~î°O|∞Å I #∞O_»∞ "Õ∞\˜ „=[=^èŒ∂`«ÎsÜ«∞
Ñ‘~î°=Ú# =ã≤Oz ÃÑOáêÔ~ñ „kÉèí∞=# I ^Õq ÅH˜; "Õ∞#ñ ^Õ[iÅ¡.
(ÉèÏQÆ.10 㨯O.1ÉèÏ.1072)
Ü≥∂QÆ∞Å ^蕺#ã¨=∞Ü«∞=Ú# "åi ǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÅ#∞ Pã¨#=ÚÅ∞QÍ KÕãH≤ ˘x
Ѩ~°=∂`«‡ =ã≤OK«∞#∞. =ÚÖ’¡Hõ=ÚʼnõΩ â’Éèí#∞ ‰õÄ~°∞Û P Ѩ~°=∂`«‡ (NHõ$+¨μ‚ñ_»∞)
QÀÑ≤HÅõ ∞ `«=∞ ÃÑ@· K≥OQÆ∞Å#∞ Pã¨#=ÚQÍ <Õ~Ê° ~°KQ« Í, P Pã¨#=ÚÃÑ· ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞.
'ÅH©;— Ü«∞#QÍ P`«‡q^Œ‡ Jx J~°÷=Ú.
''P`«‡q^•º K« ^Õg `«fiO—— (''q=ÚHõΠѶ¨Å^•~Úh—— Jx Ü«Ú`«Î~° áê^Œ=Ú)
Éèí∂Ö’Hõ=Ú, Éèí∞=~À¡Hõ=Ú, P`«‡q^Œº Ü«∞#∞ =¸_»∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡ qÉèí∂`«∞Å∞
 822 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
(~°∂Ѩ=ÚÅ∞) QÆ#∞Hõ 'Éèí∂~°∞ƒù"À ÅH©;ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Ѩ~°=∂`«‡ K«O„^Œ ã¨∂~°º „QÆǨ`«‡‰õΩñ_»∞. P ~°∂Ѩ=ÚÅÖ’ Éèí∂Ö’Hõ
Éè∞í =~À¡H=õ ÚʼnõΩ â’Éè-í „Ñ¨HÍâ◊=Ú xK«∞Û#∞ Hõ#∞Hõ 'Éè∂í ~°∞ƒù"À ÅH©;ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
944. ã¨∞g~°ó
â◊O.ÉèÏ. 1. â’Éèí<å qq^è• D~åó - QÆ`«Ü≥∂ Ü«∞㨺 ã¨ó - ã¨∞g~°ó I
2. â’Éèí#O qq^èŒO Dˆ~Î Wu "å - ã¨∞g~°ó I
1. 'D~å— Ü«∞#QÍ QÆu ÖËHõ =∂~°æ=Ú. *Ï˝#„áêÑ≤ÎÔH· KÕÜ«Ú „â◊=} =∞##
xkè ^蕺ã¨# ™êHΔÍ`å¯~° ~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ qq^èŒ =∂~°æ=ÚÅ∞ D~°=ÚÅ∞. QÆu Ü«∞#QÍ
*Ï˝#=Ú. Wq Ü«∞xflÜ«Ú „âıÜ«∞ ("≥∂HõΔ) ™ê^èŒ#=ÚÅ∞. gxKÕ â’Éèí#∞ñ_»∞. QÍ#
'ã¨∞g~åó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. 'D~å— Ü«∞#QÍ QÆu - ™ê÷#=Ú.
1. Ü≥∂QÆ∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅ∞, 2. ã¨∂~°º=∞O_»Å=Ú, 3. H©Δ~° ã¨=Ú„^Œ=Ú
=Ú#flQÆ∞ â’Éèí#=ÚÅQÆ∞ (QÆ`«∞Å∞) ™ê÷#=ÚÅO^Œ∞O_»∞"åñ_»∞ QÍ# 'ã¨∞g~åó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
1. Ü≥∂QÆ∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅ∞†
ã‘. Ѩ~=° ∞ Ü≥∂yǨÏ$^ŒÜ∞« Éè„í ^Œ Ñ‘~O°î |∞Å #∞O_»∞ "Õ∞\˜....(ÉèÏQÆ.10㨯O.1072)
K«. ǨÏi x[^•ã¨HÀ\˜H˜ QÆ∞Ǩâ◊Ü«Ú_≥· ~°q∞OK«∞.... (ÉèÏQÆ.3㨯O.441)
ã‘. ... J~°∞}∞Å#∞ ¿Ñ~° #=∞~°∞ |∞∞+¨μÅ∞ (Ѩ~°`«`«Î fiA˝Å∞)
bÅ ã¨∞+¨μ=∞fl <å_ô =∂~°æQÆ`«∞ñ_»"≥·, ǨÏ$„`«Ê^Õâ◊=Ú# K«iOK«∞K«∞#fl
~°∞z ^ŒÇ¨Ï~åHÍâ◊ ~°∂Ñ≤QÍ ÉèÏqO`«∞~°∞. ... (ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1214)
2. ã¨∂~°º=∞O_»Å=Ú
â’¡. =∞}¤ÖÏO`«~°æ`«O Ç≤Ï~°}‡Ü«∞O „ÉèÏ=∂#=ѨÙ+¨O â◊√zã≤‡`«"£∞
K«}¤nkèu =∞YO_» q„QÆǨÏ"£∞ K«#ÎÜ«Ú #∞‡x ã¨Ç¨Ï„㨠¿ãq`«"£∞.
=. =∂~åÎO_®O`«~Q° `Æ ∞« O _»~Ú# Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x Ç≤Ï~°}‡Ü«∞ ѨÙ~∞° +¨μxQÍ ^ŒÅOK≥#∞.
(ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.99)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 823
3. H©Δ~° ã¨=Ú„^Œ=Ú :
............ ѨÜ≥∂kèÜ«∞O^Œ∞ #Ç≤Ï~å@ÎÅÊO|∞#<£ |=fioO
z# h~°∂Ѩ=Ú <Õñ_»∞ ã¨∂Ñ≤uq ÅH©;<å^äŒ! ^Õ"À`«Î=∂ (ÉèÏQÆ. 4–199)
Ö’HõÇÏ≤ `«H~õ =° ÚÅQÆ∞ =∞`«ûº ‰õÄ~°‡ =~åǨk Ü«∞<ÕHõ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ #=`«iOK≥#∞
QÍ# 'ã¨∞g~åó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. (Dˆ~Î-QÆK«Ûùu)
=∞. QÆ∞~°∞ áêsî#=∞"≥· [Å„QÆǨÏ=∞"≥· HÀÅO|"≥· N#$ˆH
ã¨i"≥· aè‰õΔΩñ_»"≥· ǨÏÜ«∂##∞ñ_»"≥· HΔ͇^Õ=`å Éèí~°Î"≥·
^èŒ~°}©<å^äŒ∞ñ_»"≥· ^ŒÜ«∂QÆ∞}À^•~°∞O_»"≥· Ö’Hõ=ÚÖò
Ѩi~°H˜ΔOz# h‰õΩ „"≥ÚÔH¯^Œ q∞ÖÏÉèÏ~°O|∞ "åiOѨ"Õ !
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.100)
D J=`å~°=Ú ÖˇuÎ Ö’Hõ Ç≤Ï`«=Ú#∞ QÍqOK≥#∞ QÍ# 'ã¨∞g~åó— Ü«∞#|_»∞#∞.
945. ~°∞z~åVæ^Œó
â◊O.ÉèÏ. ~°∞zˆ~ - HõÖϺ}Ë JVæ^Õ Ü«∞¿ãºu - ~°∞z~åVæ^Œó I
=∞<ÀǨÏ~°=ÚÅ∞#∞, HõÖϺ}=ÚÅ∞#∞ #QÆ∞ Éèí∞[H©~°∞ÎÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ
ÉèQí "Æ å#∞ñ_»∞ '~°∞z~åOQÆ^∞Œ —ñ_»Q∞Æ #∞.
`Õ. "≥·#`ÕÜ«∂O㨠q#ºã¨Î "å=∞ǨÏã¨Î I
Hõe`« ˆHÜ«¸~° =ÅÜ«∞ HõOHõ}=Ú ÖÁÑ¨Ê .. (ÉèÏQÆ.3-538)
946. [##ó
â◊O.ÉèÏ. [#∂Î<£ [#Ü«∞<£ - [##ó I
„áê}∞Å#∞ [xOѨñ*ËÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~°=∂`«‡ '[##ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. ǨÏi ÉèQí =Æ O`«∞ñ_»#O`«∞ñ_»∞
Hõ~°∞}ÏO|∞kè ã¨$+≤ì HÍ~°ºHÍ~°} ¿ÇÏ`«∞
ã¨∞Êù~}
° ∞O_» qfiÉè∞í HõO>ˇO
|~°∞ñ_≥=fiñ_»∞ ÖËñ_»∞ `«O„_ç! ѨiH˜OѨQÆ<£ (ÉèÏQÆ 2㨯O.103)
 824 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
947. [#[<å‡kó
â◊O.ÉèÏ. [#㨺 - [x=∞`«ó [#‡ - L^Œƒù=ó, `«™êºk - =¸ÅHÍ~°}q∞u -
[#[<å‡kó I
Hõ. q#∞=`«û! h=Ù ##fl_ç
y# „Ѩâ◊fl‰õΩ #∞`«Î~°O|∞ ˆH=ŠѨ~°=∞O
|∞#∞ „|ǨχOc Ü«∞dÅO
|∞# HõQÆ∞ <å^è•~° ¿ÇÏ`«∞ Éèí∂`«=Ú ã¨∞g∞‡ ! (ÉèÏQÆ 2㨯O.102)
„áê}∞Å [x‡OK«∞@‰õΩ =¸ÅHÍ~°}=∞QÆ∞"åñ_»∞ QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡ '[#[<å‡kó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
948. cè=∞ó
â◊O.ÉèÏ. ÉèíÜ«∞¿ÇÏ`«∞`åfi`ü - cè=∞ó I ''=∞ǨÏ^ŒƒùÜ«∞O =„[ã¨^Œ$â◊"£∞—— (Hõ~î°.L.6-2)
Wu „â◊√`Õó
„â◊√u 㨇 $u ÅHõΔ}=ÚÅQÆ∞ `«# Ü«∂[˝Å #∞Å¡OѶ≤∞OK«∞ "åiH˜ ÉèíÜ«∞=Ú#∞
QÆeyOK«∞"åñ_»∞ QÍ# ÉèíQ"Æ å#∞ñ_»∞ 'cè=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. 'Z`«|Î _ç# =„*ÏÜ«Ú^è=Œ Ú
=Öˇ ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# "åñ_»∞— Ü«∞#∞ Hõ~î° "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
'#=∞ L„QÍÜ«∞ K« cè=∂Ü«∞ K«— #=∞Hõ =∞O„`«=Ú. WO„^•k ^Õ=`«Å∞#∞
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ÉèíÜ«∞=ÚKÕ`«<Õ "åi "åi q^èŒ∞Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞K«∞<åfl~°∞.
'cè+¨™ê‡^•fi`«ó Ѩ=`Õ— Ü«∞#∞ „â◊√u =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
=K«. q+¨μ‚O_»∞ ã¨HõÅ[#O|∞ÅÜ«∞O ^•"ÕtOz Ü«∞„Ѩ=∞`«∞ÎO_≥· „Ѩ=∞`«∞ÎÖˇ·#
[#O|∞ʼnõΩ ã¨OǨ~°‰Ωõ O_≥· Ü«ÚO_»∞. 'J`«x=Åx ÉèÜ í ∞« O|∞#O*Ëã≤ "åÜ«Ú=Ù
gK«∞. ã¨∂~°∞ºO_»∞ `«Ñ~≤ ÚOK«∞. WO„^Œ∞O_»∞ =i¬OK«∞. #Hõ„Δ `«Q}Æ O|∞ "≥Å∞OQÆ∞.
K«O„^Œ∞O_»∞ „ѨHÍtOK«∞, `«`«Î`å¯ÅO|∞Å =$HõΔÅ`å^Œ∞ Ö’+¨^èŒ∞Å`À_»O QÆ∂_ç
ѨÙ+¨ÊѶŨ Éèií `«O|∞ÅQÆ∞. ã¨i`«∞ÅÎ ∞ „Ѩ=Ç≤ÏOK«∞, ã¨=Ú„^ŒO|∞Å∞ "Õ∞~°Å∞ ^ŒÑʨ Hõ
Ü«ÚO_»∞. Jyfl „Ѩ[fieOK«∞. Éèí∂q∞ y~°∞Å`Àñ QÆ∂_» |~°∞=Ù#ñ „QÆ∞OQÆ
"≥éK«∞. PHÍâ◊O|∞, ã¨HõÅ [#O|∞ʼnõΩ #=HÍâ◊O aK«∞Û. =∞ǨÏ`«Î`«Î fiO|∞
[QÆ`«∞Î#‰õΩ #O‰õΩ~° ã¨fi~°∂ѨO|∞ QÍ=Ù# ã¨áêÎ=~°}Ï=$`«O|QÆ∞ Ö’HõO|#∞
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 825
ã¨fi^ÕÇϨ O|∞ qã¨iÎ OѨO *ËÜÚ« , QÆ∞}Ïaè=∂#∞ÅQÆ∞ „|Ǩ‡^Œ∞Å∞ ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞xKÕ`«
[QÆ`«û~°æO|∞#O^Œ∞ xÜ≥∂yOѨ|_ç „Ñ¨uk#O|∞ #Ü«∞º~Ú ã¨~°æO|∞ KÕÜ«∞
#„Ѩ=∞`«∞ÎÖˇ· Ü«ÚO_»∞^Œ∞~°∞. Ñ≤„`å^Œ∞Å∞ Ѩل`À`«ÊuÎñ *ËÜ«Ú^Œ∞~°∞. HÍÅ∞O_»∞
=∞$`«∞ºã¨Ç¨ Ü«ÚO_≥· =∂~°‰Ωõ O_≥· Ü«ÚO_»∞, K«~åK«~å`«‡HõO|QÆ∞ ã¨HÅõ „ѨÑO¨ K«O|∞
ÉèíQÆ=^Œnè#O |~ÚÜ«ÚO_»∞.— Jx HõÑ≤Å∞O_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.972)
949. cè=∞Ѩ~å„Hõ=∞ó
â◊O.ÉèÏ. Jã¨∞~ån<åO ÉèíÜ«∞¿ÇÏ`«∞ó Ѩ~å„Hõ"≥∂™êº=`åˆ~+≤fiu - cè=∞Ѩ~å„Hõ=∞ó I
P Ü«∂ Ü«∞=`å~°=ÚÅO^Œ∞ Jã¨∞~°∞Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åiH˜ ÉèÜ í ∞« =Ú QÆeyOK«∞
Ѩ~å„Hõ=∞=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÍ# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ 'cè=∞Ѩ~å„Hõ=∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. ''<Õ#∞ („|Ǩχ) xO„^Œ∞_»∞#∞ =Ú#∞Å∞#∞ g∞~°Å∞#∞ =∞é˜Ü«Ú ^ÕǨÏ^è•~°∞
Öˇ=fiˆ~x # =∞‡Ç¨`«∞‡x |ÅѨ~å„Hõ=∞O|∞Å H˘ÅkÜ«Ú <≥é∞OQÆ *Ïņ =∞`«O_»∞
ã¨fi`«O„`«∞O_»∞ QÍ=Ù# ^Œ^Œ∞áêÜ«∞O ɡé˜OyOѨ <≥=fiñ_»∞ ã¨=∞~°∞÷O_»QÆ∞?
(ÉèÏQÆ.4-132)
950. P^è•~°xÅÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. Ѩ$kä"åºn<åO ѨVÛÉèí∂`å<å=∂^è•~å}Ï=∂^è•~°`åfi`ü - P^è•~° xÅÜ«∞ó
ã¨HõÅ „áê}∞ʼnõΩ#∞ W`«~° „^Œ=º=ÚʼnõΩ#∞ P„â◊Ü«∞=ÚÅQÆ∞ Ѩ$kä"åºk
ѨOK«Éèí∂`«=ÚʼnõΩ P^è•~°"≥∞ÿ# "åñ_»∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'P^è•~°xÅÜ«∞ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
„ѨǨ¡^Œ∞ñ_»∞ `«#`À q^Œº #Éèíºã≤OK«∞ ~åHõΔ㨠ÉÏÅ∞~°`À x@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. 'ã¨~°fiÉèí∂`å`«‡‰õΩO_≥· ã¨~°fikHͯŠã≤^Œ∞úO_≥· „|Ǩχ Hõ_»Ñ¨ÅQÍñ QÆÅ K«~åK«~°
ã¨∂Å÷ ã¨∂Hõ; r=ã¨OѶ∞¨ O|∞ ÅO^Œ∞#∞, #Éè’ "åÜ«Ú ‰õΩOaèh ã¨eÅ `Õ[O|∞
ÅxÜ≥∞_»∞ =∞ǨÉè∂í `«O|∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞, Éè∂í `«qHÍ~°O|∞Å~Ú# Ѷ∞¨ @Ѩ\Ï^Œ∞Å
Ü«∞O^Œ∞#∞, QÆ∞}™ê=∞ºO |~Ú# „Ѩ^è•#=∞O^Œ∞#∞, QÆ∞}=ºuˆ~HõO ɡ·#
=∞ǨÏ`«`Î åÎ fik Ü«∞O^Œ∞#∞, ~°[ã¨û`«Î fi`«"∂≥ QÆ∞}O|∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞ ÉèQí =Æ O`«∞O
_»=ºÜ«ÚO _ôâ◊fi~°∞O_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ Ѩ~°„|Ǩχ =∞xÜ≥∞_»∞ "åK«Hõ â◊|ÌO|∞Å∞
 826 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
QÆeæ Hˆ =ÖÏ#∞Éè"í å#O^Œ ã¨fi~°∂Ѩ‰Ωõ O_»∞ #qHõeÊ`«∞ñ_»∞ #xˆ~âÌ √◊ ºO_»∞ #~Ú#
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞O_»∞ „uQÆ∞}Ï`«‡HõOɡ·# `«# k=º=∂Ü«∞KÕ`« #O`«i›`≥·â◊fi~°∞ºO_≥·
"åºÑ¨º "åºÑ¨Hõ~°∂ѨO|∞ÅO *Ëã≤ ^Œ$â◊ºO_»∞#∞ „^Œ+¨ìÜ«Ú, Éè’QÆ∞ºO_»∞#∞
Éè’HõÎÜ«Ú#~Ú xˆ~ÌtOѨ^Œy Ü«ÚO_»∞.—— (ÉèÏQÆ.7-217)
„|Ǩχ <å~°^Œ∞# H˜@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
Hõ. q#∞ =`«û ! h=Ù ##fl_ç I y# „Ѩâ◊fl‰õΩ #∞`«Î~°O|∞ ˆH=ÅѨ~°=∞O
|∞#∞ „|ǨχOc Ü«∞dÅO I |∞# HõQÆ∞ <å^è•~°¿ÇÏ`«∞Éèí∂`«=Ú ã¨∞g∞‡ !
(ÉèÏQÆ.2-102)
P. U =∞Ǩ`«∞‡ =Å# h qâ◊fi~°∂ѨO|∞ I QÍ#ñ|_ç# |∞kúHõOѨ=∞Ü≥∞º
<å =∞Ǩ`«∞‡ q+¨μ‚ #dÅ Ö’HÍ^è•~°∞ I <å~°∞ÎÖˇÅ¡ ÉÏÜ«∞ <å„â◊~ÚO`«∞.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.345)
=K«. K«~å~°Éèí∂`«O|~Ú# [QÆO|O`«Ü«Ú =∞^•HÍ~°O|∞QÍ ÉèÏqOz, Éèí∂`«O|∞
ÅO^Œ∞ <å^è•~° Éèí∂`«O|∞ =∞kfiÉèí∂uQÍ <≥é∞OQÆ∞=Ú.
(ÉèÏQÆ.11㨯O.105)
`Õ. ѨH˜Δ ~°`«flK«Ü«∞O|∞ |∞+¨Ê „=[O|∞ñ
|O[~°=Ú „`å_»∞ <å~° Ü«Úáê„â◊Ü«∞=ÚQÆ
#∞O_»∞ Kå_»∞Ê# qâ◊fiO|∞ #∞O_»∞@‰õΩ ã¨∞
MÏã¨Ê^ŒO |QÆ∞ ѨÙO_»sH͉õΔΩñQ˘Å∞`«∞ (ÉèÏ~°.âßOu.2P.20)
ѨH˜Δ ѨO[~°=Ú#∞, ~°`«flã¨=¸Ç¨Ï=Ú ^•~°=Ú#∞, ѨÓÅ∞ <å~°#∞, „áêѨÙQÍ
Q˘x Ü«Ú#fl@∞¡QÍ D qâ◊fi=Ú ã¨∞=º=ã≤÷`«"≥∞ÿ xÅ∞Û@‰õΩ L`«Î=∂„â◊Ü«∞"≥∞ÿ#
ѨÙO_»sH͉õΔΩx (NHõ$+¨μ‚x) Q˘ÖˇÛ^Œ#∞— Jx cè+¨μ‡_»∞ ã¨∞ÎuOK≥#∞.
951. (J)^è•`å
â◊O.ÉèÏ. 1. ™êfi`«‡<å ^èŒ$`«™êº™êº<Àº ^è•`å <åã‘Îu - J^è•`å I
2. ã¨OǨ~°ã¨=∞ÜÕ∞ ã¨~åfió „Ѩ*Ï ^èŒÜ«∞fu - "å ^è•`å I
1. Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ =∞é˜Ü≥ÚHõ ^è•`« (xÅ∞ѨÙ"åñ_»∞) ÖËñ_»∞. `«#‰õΩ `å#∞QÍ
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 827
`«#KÕ`«<Õ xÅ∞Ѩñ|_»∞#∞. Hõ#∞Hõ 'J^è•`å— Ü«∞QÆ∞#∞.
'㨠ÉèQí =Æ ó Hõã‡≤ <£ „Ѩu+≤`ª « Wu, ¿ãfi =∞Ç≤Ïq∞fl—— (Kèå.L.7-24-1) Wu „â◊√`Õó
I 'Ѩ~°=∂`«‡ `«# =∞Ç≤Ï=∞ Ü«∞O^Õ „Ѩu+≤ªOѨñ|_ç Ü«ÚO_»∞#∞.— Ü«∞#∞
#∞Ѩx+¨^•fiHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ. ÉÏÅ∞ñ_»"≥ h=٠Ѩ~°∞ñ_» =
<åÅO|∞ñ_» =kèHõÜ≥∂y "å^Œ∞ºñ_»=Ù `«#∞
ã¨∂÷ÖÏHõ$u Ü«∞QÆ∞ qâ◊fi=Ú,
h bÖÏ~°∂Ѩ =∞O„_»∞ xѨÙ}∞Å∞ Hõ$ëê‚! (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.404)
(J<åÅO|∞_»∞-P^è•~°=Ú JHõ¯~° ÖËx"å_»∞.)
Hõ. Jã¨=∂ÅO| =∞â◊|Ì=Ú.... (ÉèÏ~°.Jâ◊fi"Õ∞^äŒ 1P. 207) 'Ѩ~°=∂`«‡
Jã¨=∂ÅO|∞ñ_»∞—
U P^è•~°=Ú#∞ ÖËHõ xez Ü«ÚO_»∞"åñ_»∞ (J^è•`å). Ü«∞x ÉèÏ~°`« =K«#=Ú.
2. „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# ã¨~°fi„Ѩ[Å#∞ „`åQÆ∞#∞ (ã¨OǨÏiOK«∞#∞) QÍ# '^è•`å—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2 ã‘. 㨈~fiâ◊! HõÖÏÊO`« ã¨=∞Ü«∞O|∞ #O^Œ∞ h
Ü«∞dÅ „ѨѨOK«O|∞ <åǨÏiOz (ÉèÏQÆ.4㨯O.287)
952. ѨÙ+¨ÊǨã¨ó
â◊O.ÉèÏ. =Ú‰õΩÖÏ`«‡<å ã≤÷`å<åO ѨÙëêÊ}ÏO Ǩã¨=`ü „ѨѨOK«~°∂¿Ñ} qHÍ™È-
¿ãºu - ѨÙ+¨ÊǨã¨ó I
„ѨH@õ =Ú QÍx, c[~°∂Ѩ=∞QÆ∞ [QÆ`å¯~°} „Ѩ*Ï˝#=Ú#∞ 'J"åºHõ$`«—=∞O^Œ∞~°∞.
"≥ÚQÆæÅ∞QÍ #∞#fl ã≤÷u#∞Oz ѨÙ+¨Ê=ÚÅ∞ qHõã≤OѨñ*Ëã≤#@∞¡QÍ Ñ¨~°=∂`«‡ "≥Ú^Œ@
J"åºHõ$`«ã≤÷u #∞O_ç „Ñ¨Ñ¨OK« ~°∂Ѩ=Ú# qHÍã¨=Ú <˘O^Œ∞#∞. HÍ# 'ѨÙ+¨ÊǨã¨ó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. ëÈ_»â◊ qHÍ~° Ü«ÚHõÎOɡ·, Ѩ$kä"åºk ѨOK«Éèí∂`« Ѩi=$`«O|~Ú,
^Œâß=~°}O|∞Å∞ QÆey ѨOKåâ◊`À¯\˜ qã‘Î~°‚Oɡ· „|Ǩ‡O_»HÀâ◊O|∞
^Œ#~°∞K«∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.3㨯O.363)
 828 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
K«. ǨÏi Ѩ~°=∂}∞ ~°∂Ѩ=Ú# #O^Œ∞ =ã≤Oz q~å[=∂#∞ñ_≥·
ã¨i "≥Å∞ñQ˘O^Œ∞, x=ڇŠ#ã¨OYº=ÚÖˇ·# =∞ǨO_»HÀâ◊=ÚÖò
<≥é˜ñ ^Œ#Ü«∞O^Œ∞ _çO^Œ, #=h~°[<Õ„`«∞ñ _»#O`«∞ñ _®^Œ∞ºñ _»
Hõ~Δ ∞° ñ_»∞ Ѩ~åѨ~∞° O _»dÅHÍ~°}HÍ~°}∞ñ _»„Ѩ"∞Õ Ü«Úñ_≥.· (ÉèÏQÆ.3㨯O.364)
D „|Ǩ‡O_»"Ú≥ Hõ ѨÙ=Ùfi "≥ÚQÆæ =O\˜k. J#QÍ qK«∞ÛH˘#∞K«∞O_»∞#∞. JO^Œ∞
Ѩ$käq "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ѨOK«É∂íè `«=ÚÅKÕ K«∞@∞ìH˘#ñ|_ç Ü«ÚO_»∞#∞. nxH˜ Ѩk P=~°}
Å∞O_»∞#∞. Ѩ^Œ∞<å~°∞ q^èŒ=ÚÅQÆ∞ qHÍ~°=Ú Å∞O_»∞#∞. U|k HÀ@¡ Ü≥∂[#=ÚÅ
qã‘Î~°‚=Ú QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
D „|Ǩ‡O_»=∞#∞ "≥ÚQÆæ Ü«∞O^Œ∞ NǨÏi `å#∞ Ѩ~°=∂}∞=ÙÅ ~°∂Ѩ=Ú#
=ã≤Oz "≥Å∞Q˘O^Œ∞K«∞O_»∞#∞. J\˜ì =∞Ǩ„|Ǩ‡O_»=ÚÅ "≥ÚQÆÅæ ∞ ÖˇH¯õ ÖË#xfl `«#Ü«∞O^Œ∞
ѨÙ\˜ì `«#Ü«∞O^Œ∞ b#=∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. J`«_»∞ =∂„`«=Ú Pk, JO`«=Ú ÖËx"åñ_≥·,
JxflO\˜H˜ HÍ~°}"≥∞ÿ ã¨∂Hõ;=Ú, ã¨∂÷Å=Ú QÆ∂_» `å#∞QÍ "≥Å∞Q˘O^Œ∞K«∞O_»∞#∞.
953. „Ѩ*ÏQÆ~°ó
â◊O.ÉèÏ. x`«º„Ѩ|∞^Œú ã¨fi~°∂Ѩ`åfi`ü „ѨHõˆ~¬} *ÏQÆsÎu - „Ѩ*ÏQÆ~°ó I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨fiÉèÏ= ã≤^=úŒ ÚQÆ<Õ *Ï˝#=Ú#∞ á⁄OkÜ«Ú#fl"åñ_»∞ HÍ=Ù# q∞H˜¯e
"≥∞ʼnõΩ=`À #∞O_»∞#∞. HÍ# '„Ѩ*ÏQÆ~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''Ü«∞k ǨϺܫ∞O # =ˆ~ÎÜ«∞O *Ï`«∞ Hõ~°‡}º`«¢xÌ`«ó I
=∞=∞ =~å·#∞=~°Î<ÕÎ =∞#∞ëêºó áê~°÷ ã¨~°fiâ◊ó II (Éèí.w.3-23)
'J`«O„^Œ`—« J#QÍ ™È=∞i`«#=Ú ÖËx ã≤u÷ (*ÏQÆ~∂° Hõ`)« . `å#∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞#∞
*ÏQÆ~°∂‰õΩ_≥· (`«#Hõ=ã¨~°=Ú ÖˉõΩ#fl#∞) „Ѩ[ʼnõΩ P^Œ~°≈=ÚQÍ #∞O_»∞@ÔH· `å#∞
Hõ~°‡Å Ü«∞O^Œ∞ „Ѩ=iÎOK«∞K«∞O^Œ∞#x ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
Hõ. q#∞`« *Ï˝#ÉèϺã¨O
|∞# ã¨=∞kèHõ *ÏQÆ~°`«fi=ÚO |_»ã≤ ã¨Hõ$
[˚x`«O |QÆ∞ x„^•Éèí~°
=Ú#∞ñ ÉÁO^Œ∞#∞ Ü≥∂y Ü«ÚkÜ«Úñ É’ñ „^ÀK«∞ñ ^Œ∞k<£.
(ÉèÏ~°.âßOu.4P.320)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 829
*Ï˝<å~°˚#ÔH· Ü≥∂QÍÉèϺã¨=Ú#∞ KÕѨ\ ˜ì# ã¨=∞Ü«∞=Ú# ™ê^茉õΩñ_»∞ Z‰õΩ¯=
"≥∞ʼnõΩ=`À #∞O_»∞#∞. Z‰õΩ¯= HÍÅO "Õ∞Å∞H˘x Ü«ÚO_»∞K«∞, ZѨÙ_À Ü≥ÚHõ™êi
=∂„`«=Ú x„^Œ‰õΩ Ö’#QÆ∞#∞ D ã≤÷u JÉèϺã¨^Œâ◊Ö’ =∂„`«"Õ∞ LO_»∞#∞. ™ê^èŒ#
Z‰õΩ¯"≥#· H˘Ån P H˘kÌáê\˜ x„^Œ#∞ ‰õÄ_» =^Œe x`«º *ÏQÆ~∂° ‰õΩñ_»Q∞Æ #∞. (™ê^è#Œ KÕ
*Ï˝#=Ú á⁄Ok# Ü≥∂y x`«º *ÏQÆ~∂° ‰õΩñ_»∞ HÍQÍ, *Ï˝#"Õ∞ ã¨fi~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ
x„^Œ ÜÕ∞Å LO_»∞#∞! HÍ=Ù# Ѩ~°=∂`«‡ „Ѩ*ÏQÆ~°∞ñ_»∞)

Hõ. Ö’Hõ=ÚÅ∞ x^Œ∞~° "À=ñQÆ I *’ H˘@∞ìK«∞ x^Œ∞~°"Àx ã¨∞ÉèíQÆ∞ñ_»∞ ~°=∞}∞Öò

*’ H˘\˜ì áê_» x^Œ∞~°O I ÔQ·H˘#∞ „H˜Ü«∞ #∂~°‰õΩO_≥ñ QÆ#∞ ^≥é=HõÜ«Ú<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.193)
954. T~°úfiQÆó
â◊O.ÉèÏ. 㨈~fiëê=ÚѨi u+¨ª<£ - T~°úfiQÆó I
Ѩ~=° ∂`«‡ „ѨÑO¨ K«=ÚÖ’x r=ÙÅO^ŒéH˜ x˜ ÃÑQ· Í #∞#fl"åñ_≥· 'T~°fiú QÆó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
''J^äŒ Ü«∞^Œ`«ó Ѩ~À k"À *’ºusÌѨº`Õ—— (Kèå.L.3-13-7)
áê^À㨺 qâßfiÉèí∂`åx ! „uáê ^Œ™êº=∞$`«O kq !
(KèåO.L.3-12-5) W`åºk „â◊√`ÕÉèíºó
D ^Œ$â◊º=∂#=∞QÆ∞ [QÆ`«ÎO`«Ü«Ú Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞. PÜ«∞# "åã¨Î=
~°∂Ѩ=Ú WO`« =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞. PÜ«∞#Ö’x <åÅæ= =O`«∞ =∂„`«"∞Õ . `«H¯˜ # =¸_»∞
K«`∞« ~å÷Oâ◊=ÚÅ∞ [QÆ„^Œ∂Ѩ=Ú# Ѩi}q∞OK«Hõ `«# ã¨fi„ѨHÍâ◊ ã≤u÷ Ü«∞O^Õ Ü«Ú#flk.
Ѩ~°=∂`«‡ ZÅ¡~°‰õΩ ÃÑ·QÍ #∞O_»∞#∞ QÍ# 'T~°÷fiQÆó— Ü«∞#|_»∞#∞.
t=ã¨OHõÅÊ=ÚÅ Ö’x 17= =∞O„`«=Ú
''Ѩ~å `«Ê~°`«~°O „|Ǩχ - `«`«Ê~å `«Ê~°`À ǨÏió I
Ü«∞ `«Ê~å`«Ê~°`À-nèâ◊O - `«<Õ‡ =∞#ó t= ã¨OHõÅÊ =∞ã¨∞Î ——II
Ѩ~å`ü ´ L`«¯ $+¨ì=∞QÆ∞ „ѨuÜ≥ÚHõ Ѩ^•~°ú=Ú HõO>ˇ#∞, Ѩ~°`«~°O ´
 830 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
L`«¯ $+ì̈=∞QÆ∞#k† „|Ǩχ ´ K«`«∞~°∞‡Y „|Ǩχ† `«`«Ê~å`ü ´ J\ì̃ L`«¯ $+¨μìx („|Ǩχ)
HõO>ˇ#∞, Ѩ~°`«ó ´ P=ÅQÍ, ǨÏió ´ qã¨∞‚=Ù L<åflñ_»∞. Ѩ~å`ü ´ P=ÅQÍ #∞#fl
ǨÏiH˜, Ü«∞`ü ´ Uk, Jnèâ◊O ´ Jnèâ◊fi~° `«`«Î fi"≥∂, =∞#ó ´ ã¨~°fi[˝=∞QÆ∞, `«`ü ´
P Dâ◊fi~° `«`Ϋ fi=Ú <å q+¨Ü∞« =Ú# â◊√Éè~í ∂° Ѩ=Ú#∞, â◊√ÉèHí ~õ =° Ú#∞ JQÆ∞ ã¨OHõÅÊ=Ú
QÆÅk Ü«∞QÆ∞QÍHõ !
955. ã¨`«Ê^ä•Kå~°ó
â◊O.ÉèÏ. ã¨`åO Ѩ<å÷#ó - Hõ~å‡}˜ ã¨`«Ê^ä•ó I `å#K«~°`Õº+¨ Wu - ã¨`«Ê^ä•Kå~°ó
™ê^èŒ∞=ÙÅ∞, "Õ^Œq^Œ∞Å∞ PK«iOK«∞ JÉèíº^ŒÜ«∞ xó„âıÜ«∞㨠Hõ~°‡Å∞ ã¨`«Ê^äŒ=Ú
Å#ñ|_»∞#∞. Ö’HõãO¨ „QÆÇ¨ ~°"÷ ∞≥ ÿ Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∂ Hõ~‡° Å <åK«iOK«∞#∞ QÍ# 'ã¨`Ê« ^ä•Kå~°ó
— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''Lfû^ÕÜ«Úi"Õ∞ Ö’HÍ # ‰õΩ~åºO Hõ~°‡KÕ^ŒÇ¨Ï"£∞—— (Éèí.w.3-24)
'<Õ#∞ Hõ~‡° #∞ KÕÜ∞« ‰õΩO_»∞^Œ∞<Õx D „Ѩ[Å∞ K≥_áç È=Ù^∞Œ ~°∞— Jx ÉèQí =Æ ^•fiHõº=Ú.
ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ Hõ~°‡Å∞ KÕÜ«∞=Åã≤# Ü«∞=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. J~Ú##∞ `å<åK«iOѨxKÀ
Ö’‰õΩÅ∞#∞ PK«iOѨHõ K≥_çáÈ=Ù^Œ∞~°x `å#∞ ã¨`«¯~°‡Å#∞ KÕÜ«ÚK«∞O_»∞#∞.
ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»QÆ∞ HõÑ≤Å∞ñ_»∞ Hõ~°Ì=Úx`À W@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
ã‘. <å KÕ`«ñ |∂~°fiO|∞#O „|u„â◊√`«"≥∞ÿ# =K«#=ÚÖò ^ŒÑ¨ÊHõ =~°=ÚhO„^Œ!
h ~ÚO@ |∞\˜ìu, xˆ~›`«∞Hõ ã≤÷u Éèí∂i ^ŒÜ«∂QÆ∞}O|∞# #"åѨÎ
ã¨HõÅ HÍ=Úñ_», <Õ#∞ ã¨#∞‡x "Õ+¨O|∞ ^èŒiO~ÚOK«∞>ˇÅ¡ <å H˘é‰õΩñ QÍ^Œ∞,
q#∞ =∞Ǩ`«‡‰õΩÖˇ·# =Ú#∞ʼnõΩñ Ѩ~°=∂`«‡ QÆ∞~°∞ ã¨kfi"ÕHõO|∞ #~°ã≤ K«∂ѨÙ
`Õ. `«`«Î fiÉ’^èŒO|∞ H˘é‰õΩ#∞ ^•ÅÊñ|_ç# I Ü«∞Oz`« =ºHõÎ=∂~°æ "≥∞ÿ#\˜ì ^ÕǨÏ
=∞x `«ÅOѨÙ=Ú, =∞`«Ê^Œ ^蕺#ÉèíH˜Î I nèѨ~åÜ«∞} =∞Ç≤Ï=∞O|∞ ^Õ[iÅ¡.
(ÉèÏQÆ.3-859)
''Hõ~°Ì=∞ =ÚhO„^• ! <Õ#∞ Ö’QÆ_» h‰õΩ xzÛ# "åQÍÌ#=Ú „ѨHÍ~°=Ú h
~ÚO@ [xOzux J"åѨÎHÍ=Úñ_»<≥·# <å‰õΩ HÀé˜HõÖËqÜ«Ú #∞O_»=Ù. D
=Úx"Õ+¨=Ú ^èŒiOz#k. <åH˘é‰õΩ QÍ^Œ∞ =∞Ǩ`«∞‡ÅQÆ∞ =Ú#∞ʼnõΩ Ñ¨~°=∂`«‡
ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ `«`Ϋ fi*Ï˝#=Ú#∞ É’kèOK«∞@‰õΩ ^èiŒ Oz# ^ÕÇϨ =ÚQÍ `≥eã≤H˘#∞=Ú.——
(<å „Ñ¨Ü≥∂[#=Ú H˘é‰õΩñQÍ^Œ∞)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 831
=∞. z~°ÉèÏQÀº^ŒÜ«∞ ! ^Õ= ^Õ= ! Åe`« N=`«ûÅHΔ͇OQÆ ! ~¸
=~° q„Ѩ#∞Ѩ^≥·Hõ ѨÙ}º~°[ "Õ∞ =i‚OѨ h "Õ∞x HÍ
Éèí~°}O|O\˜q, ã¨~°fiÖ’‰õΩʼnõΩ q„Ѩ„âı}˜ =∂Ǩ`«‡º g∞
"≥é∞QÆO *ˇÑ¨C@ÔH· ^èŒiOzu QÆ^• Ü≥∞#flO |q„`åHõ$u<£.
(ÉèÏQÆ.3-574)
ã‘. ^èŒ~°‡=¸iÎq [QÆ`«¯~°Î=Ù #QÆ∞ h=Ù „áÈ=OQÆñ ^ŒQÆ∞"åiñ „É’=<Õx
#q~°à◊ "Õ^ÀHõÎ=∞QÆ∞ ^èŒ~°‡=∂~°æ =∞ã¨<å‡~°æ=∞QÆ∞ñ, QÍ#, ã¨`«Î fiQÆ∞} q
t+¨μìO_» =QÆ∞K«∞ h r=ã¨OѶ¨∞=Ú ¿ã=∞ =∞~°ã≤ ~°H˜ΔO`«∞ h ^≥·= â◊H˜Î
KÕ`«#∞ ^èŒ~°‡qѶ¨∂`«∞Å ^ŒO_çOK«∞ h‰õΩ ã¨Oz`«"≥∞ÿ# xQÆ=∞ ^èŒ~°‡
`Õ. =∂~°æ <åâ◊Hõ q^èŒ=ÚÅ∞ =∞kH˜ xOѨÙ
QÍ=Ù q„ѨÙÅÜ«∞O^Œ∞ ã¨`«¯~°∞} "≥∞éã≤
Ѷ¨∞#`«ñ |eH˜# q#Ü«∞"åHõº=ÚÅ∞ h‰õΩ
Ü«ÚHõÎ=∞QÆ∞K«∞O_»∞ ã¨`«`«O|∞ ÉèíHõÎ =~°^Œ ! (ÉèÏQÆ.3-576)
P. Zé∞Hõ QÆÅ∞QÆ∞ <å`«ñ _Õk Ü≥Ú#iÛ# I #kÜ«∞ KÕ`«∞ i`«~°∞ Öˇ·# "å~°
Å`«_»∞ ã¨`«ºq∞\˜ì ^Œ<≥ <Õx Ö’HõO|∞ I `«„`«Ê=~°Î#=Ú#! ^Œye Ü«ÚO_»∞.
(ÉèÏQÆ. 6-113)
=. ... |∞∞+¨É∞íè O_»∞ ã¨fi`«O„`«∞O_≥· ã¨O™ê~° ^è~Œ ‡° O|∞ÅO ÉÁ~°Ü∞« Hõ Hˆ =ÖÏ#O^•#∞
Éè=í ÙO_≥#· ~¸â◊fi~°∞O_≥· Ü«ÚO_çÜÚ« ñ „ÉÏHõ$`«∞O_»∞ "ÀÖˇñ QÍÖÏ#∞QÆ`O« |∞ÅQÆ∞
^è~Œ ‡° O|∞Å <åK«iOѨÙK«∞ ^è~Œ ‡° „Ѩ=~°‰Î Ωõ ʼnõΩ ã¨=ÚO_»∞#∞, #∞ѨâßO`«∞O_»∞#∞,
"≥∞„ÿ `«∞O_»∞#∞, QÍ~°∞}˜‰Ωõ O_»∞<≥· ^è~Œ å‡~°÷ Ü«∞â◊ó „Ѩ*Ï#O^•=∞$`å=~À^èOŒ |∞KÕ
QÆ$Ǩϙê÷„â◊=∞O|∞ÅO „|[Å xÜ«∞q∞OѨÙK«∞ñ Q˘O`« HÍÅO|∞ hu =∂~°Oæ |∞
^ŒÑ¨ÊHõ „Ѩ*ÏáêÅ#O|∞ ¿ãÜ«ÚK«∞ "Õ^Œ~°Ç¨Ï㨺O|∞ÅQÆ∞ ã¨HõÅ ^èŒ~°‡O|∞Å∞
ã¨fiqk`«O|∞Öˇ·##∞ „ÉÏǨχ}ÀѨ^Õâ◊ ѨÓ~°fiHõO|∞QÍ „^Œ=º ^Õâ◊ HÍÅ =Ü«∞
„â◊fi^Œiú Î fi yfi^èÀ^ÕâÌ ’Ѩz`«O|∞Å∞QÆ <˘H˘¯Hõ¯ „Hõ`∞« =Ù#∞ â◊`"« å~°O|∞ Ü«∞^ä•qkèQñÆ
*Ëã≤ ã¨∞YO|∞O_≥. (ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.64)
956. ㇐}^Η
â◊O.ÉèÏ. =∞$`å<£ ѨsHõΔ„`«ÊÉèí$f<£ r=Ü«∞<£ - „áê}^Œó —
 832 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ Hõ$ëê‚=`å~°=Ú# =∂`«$QÆ~°ƒù=ÚÖ’<Õ =∞$`«∞ñ_≥·# ѨsH˜Δ`«∞Î#∞,
QÆ∞~°∞=QÆ∞ ™êOnѨx Ü≥ÚHõ¯ Ѩل`«∞x, ã¨r=ÙÅ∞#∞QÍ KÕÃã#∞. ~å=∞~å=} Ü«Ú^Œ=ú ÚÖ’
=∞$`«∞Öˇ·# "å#~°=ÚÅ#∞ „|uH˜OK≥#∞. QÍ# '„áê}^Œó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞. `«#¿ã"å~°u zO`« QÍx Ѩ~°zO`å ÖËâ◊=Ú<£ ÖËx ã¨
[˚#∞ÅO ÉÏO_»∞`«#∂AÅ<£ =∞#∞K«∞ "å`«ûźO|∞`À „^À} #O
^Œ#∞ „|Ǩ‡G=Ú #_»¤ÃÑ@ìñ |xK≥<£ ^≥·`åºi ã¨~åfii ™ê
^èŒ# x~°fi„Hõ=Ú ~°H˜Δ`ådÅ ã¨∞^è•O^èŒâ◊Û„Hõ=ÚO [„Hõ=Ú<£.(ÉèÏQÆ.1-183)
=∞. ã¨HõÅ„áê}˜ ǨÏ$^ŒO`«~åà◊=ÚÅ ÉèÏã¨fi*’˚uÜ≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞ ã¨∂
HõΔ ‡Hõà◊√O _»K«∞º`«∞ñ _»Ü≥∞º_»<£ q~°@*Ï QÆ~°ƒùO|∞ñ ^•ñ [„HõǨÏ
ã¨Î‰õΩñ_≥· "≥·+¨‚==∂Ü«∞ñ QÆÑ≤Ê ‰õΩ~°∞ ã¨O`å<åi÷Ü≥ÿ∞ Ü«∞_»¤"≥∞ÿ
„ѨHõ@ã¨∂ÊùiÎ #_»OK≥ „^À}`«#Ü«∞ „|Ǩ‡G=Ú<£ bÅ`À<£.
(ÉèÏQÆ.1-184)
Hõ. „^À}ã¨∞`«∞ `«∂ѨÙ"Õñ_çq∞ñ I „ÉÏ}O|∞Åñ ÉÏã≤ ǨÏiHõ$áê^Œ~°≈# ã¨O
„`å}O|∞# „|uH˜`≥ HÍ I HΔÀ}©â◊fi~°! =Ú#∞fl h tâ◊√`«fi=Ú "Õà◊<£.
(ÉèÏQÆ.9-677)
L. q∞Oz „ѨÉèÏã¨f~°÷=Ú# =∞$`«∞º=â◊O|∞#ñ ÉÁOkáÈ~Ú Ü«∂
ѨOK«[<À^Œ~°ã¨∞÷ñ_»QÆ∞ ÉÏʼnõΩ ^ÕtHõ #O^Œ#∞O „|Éè’
^ŒOz`« bÅñ ^≥zÛ QÆ∞~°∞^ŒH˜Δ}QÍ #uÉèíH˜Î Ü«ÚH˜Î #
iÊOK≥ QÆ∞~°∞O_»∞ z`«Î=Ú#ñ ɡOÃÑã¨ÖÏ~° =Ú~åi "≥O_çÜ«Ú<£.
(ÉèÏQÆ.3-122)
Hõ. HÍÅ∞x g\˜H˜ñ [x =∞$`« I ÉÏʼnõΩñ ^Õ <˘~°∞Å =â◊"≥∞ ? Éèí=nÜ«∞ Hõ$Ѩ<£
"Õ∞Å∞ ^˘~°HõxÜ≥∞ =∂‰õΩ† q I âßÅ =∞QÆ∞OQÍ`« g∞ Ü«∞â◊=Ú Ö’Hõ=ÚÅ<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1430)
957. „Ѩ}=ó
â◊O.ÉèÏ. „Ѩ}"À <å=∞ Ѩ~°=∂`«‡<À "åK«Hõ 'FO—HÍ~°ó `«^ŒÉèË^ÀѨKåˆ~}ÏÜ«∞O -
„Ѩ}=ó I
„Ѩ}==∞#QÍ Ñ¨~=° ∂`«‡#∞ ã¨∂zOK«∞ 'FO— HÍ~°=Ú.
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 833
''`«ã¨º "åK«Hõó „Ѩ}=ó—— (Ü≥∂.ã¨∂.1-27)
Wu Ѩ`«O[e ã¨∂„`«"£∞ I "åK«º"åK«Hõâ◊|Ì=ÚÅ HõÉèË^Œ=Ú QÍ# Ѩ~°=∂`«‡
'„Ѩ}=ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=K«. 'PkÜ«∞O^Œ∞ñ [`«∞~°∞‡Y∞x ǨÏ$^ŒÜ«∞O|∞#<˘Hõ<å^ŒO|∞^ŒƒùqOK≥† #k
=$uÎx~À^èOŒ |∞ =Å# =¸sÎÉqíè Oz =ºHõOÎ |∞QÍñ QÆ#∞Ѩ>†ìˇ #\˜ì <å^Àáêã¨#
=Å# Ü≥∂y[#O|∞Å∞ xëêÊѨÙÖˇ·=ÚH˜Î <˘O^Œ∞^Œ∞† ~°O^Œ∞ <ÀOHÍ~°O|∞
[x~ÚOK≥† #kÜ≥∞ ã¨~°fi=∞O„`ÀѨx+¨#∂‡ÅÉèí∂`« Ü«∞QÆ∞ "Õ^Œ-=∂`« Ü«∞x
K≥Ñʨ O|_»∞† <å Ü≥∂OHÍ~°O|∞ „uQÆ∞}Ï`«‡HõOɡ· Ü«∞HÍ~ÀHÍ~° =∞HÍ~°=ÚÅ<≥_∞»
„u=~°‚~°∂ѨOɡ· „ѨHÍtOK«∞K«∞O_≥.— (ÉèÏQÆ.12-30)
=∂ex. '„Ѩ}==∞Ü«∞ QÆiëȪáêÜ«∞ ã¨O"Õ^Œº Éèí∂=∂!—
'h ã¨~åfiuâ◊Ü«∞ ~°∂Ѩ=Ú (Éèí∂=∞~°∂Ѩ=Ú) â◊|Ì=Ú#‰õΩ =¸ÅHÍ~°}"≥∞ÿ#
„Ѩ}==Ú KÕ`«<Õ `≥eÜ«∞ñ|_»∞#∞. Jx uHõ¯#QÍ~°∞ â◊źѨ~°fi „Ѩ^äŒ=∂âßfi™êO`«
Ѩ^Œº=ÚÖ’ Hõ$uÉèí~°Î Ü«∞QÆ∞ ǨÏi ǨÏ~°<å^äŒ∞x ã¨∞ÎuOzi.
â’¡. Fq∞`ÕºHÍHõΔ~°O „|Ǩχ "åºÇ¨Ï~°<£ =∞=∞#∞㨇~°<£
Ü«∞ó „Ѩܫ∂u `«º[<ÕÌǨÏO 㨠ܫ∂u Ѩ~°=∂O QÆu"£∞ II (w`«.8-13)
'FO— Ü«∞#∞ JHõΔ~°=Ú#∞ LK«ÛiOK«∞K«∞ ##∞fl Ü≥∞_»`≥QÆHõ zOuOK«∞K«∞
â◊s~°=Ú#∞ =^Œe# "å_»∞ "≥∂HõΔ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
=. ... =∂#ã¨O|∞# xdÅ [QÆ`«Êq„fHõ~°} ã¨=∞~°÷O|QÆ∞ JHÍ~åk „u=~°‚
Hõe`«Oɡ· „|Ǩχc[Oɡ#· „Ѩ}=O|∞ ã¨O㨇iOѨÙ... Ü≥∂yH˜ ÉèHí Θ ÅHõ}
Δ Oɡ#·
Ü≥∂QÍ„â◊Ü«∞O|∞# "ÕQÆO| "≥∂HõΔO|∞ ã≤kúOK«∞. (ÉèÏQÆ.2㨯O.12)
958. Ѩ}ó
â◊O.ÉèÏ. 1. Ѩ}u~°fi º=Ǩ~å~°÷ó I `«O ‰õΩ~°fi<£ - Ѩ}ó I
''ã¨~åfi}˜ ~°∂áê}˜ qz`«º nè~À <å=∂xHõ$`åfiaè=^Œ<£ Ü«∞^•¿ãΗ—
(`≥·.P.3-12) Wu „â◊√`Õó I
 834 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
2. ѨÙ}Ϻx ã¨~åfi}˜ Hõ~å‡}˜ Ѩ}O ã¨Væ$ǨºkèH͈~Éèíºã¨Î`«ÊùÅO „Ѩܫ∞K«Ûùfu
"å ÅHõΔ}Ü«∂ - Ѩ}ó I
1. Ѩ~=° ∂`«‡ r=~°∂Ѩ=Ú# =º=ǨÏiOK«∞#∞. ã¨HÅõ â◊s~°=ÚÅ#∞ ã¨$+≤Oì z
"åxH˜ <å=∞=ÚÅ <Õ~°Êéz, "åxÖ’ r=Ù_»∞QÍ „Ѩ"ÕtOz, (<Õ#∞ „ÉÏǨχ}∞ñ_»#∞.
<Õ#∞ q#∞K«∞<åfl#∞, <Õ#∞ K«∂K«∞K«∞<åfl#∞) W`åºk =º=Ǩ~°=ÚÅ∞ ã¨Å∞ѨÙK«∞O_»∞#∞.
QÍ# 'Ѩ}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. =~°‰Î Ωõ ñ_»∞ ã¨~∞° ‰õΩÅ ^è~Œ ° fã≤H˘x ã¨~∞° ‰õΩÅ xK«∞Û#∞. „áê}∞Å∞ ѨÙ}º=ÚÅ#∞
KÕã≤ ÉèíQÆ"å#∞#HõiÊOz# ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ "åxx „QÆÇ≤ÏOz `«QÆ∞Ѷ¨Å=ÚÅ xK«∞Û#∞.
W@∞Å „HõÜ«∞ q„HõÜ«∞ =º=Ǩ~°=Ú#∞ KÕÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ 'Ѩ}ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ QÀÑ≤HõʼnõΩ q~°Ç¨ÏÉÏ^èŒ HõeyOK«QÍ P QÀÑ≤HõÅ∞ z~°∞HÀѨ=Ú`À
x+¨μª~°=ÚQÍ =∂@ÖÏ_çi. JѨÙ_»∞ NHõ$+¨μ‚ñ_»∞
L. 'áêÜ«∞x ˆQǨÏâ◊$OYÅÅñ ÉÏã≤ x~°O`«~° =∞`«Ê~°`«fi=ÚO
*ËÜ«ÚK«∞ #∞#fl g∞‰õΩñ „|u¿ãÜ«∞ Ü«ÚQÆO|∞Å<≥·# <Õ~°† #<£
ÉÏÜ«∞Hõ H˘Å∞Û =∂#ã¨=Ú „Ѩ`«∞ºÑ¨HÍ~°=ÚQÍñ ^ŒÅOz <å
áêÜ«Ú@ñ ^ŒÑ¨CQÍñ Q˘#Hõ ÉèÏq∞#∞ÖÏ~°! Hõ$Ѩ<£ â◊q∞OѨˆ~!
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1080)
QÀÑ≤HõÅ∞ ã¨O™ê~° |O^èŒ=ÚÅ#∞ g_ç x~°O`«~°=Ú `«#<Õ ã¨‡iOz#O^Œ∞ʼnõΩ
„ѨuѶ¨Å=ÚQÍ Hõ$+¨μ‚ñ_»∞ '`«##∞ q_»∞=Hõ H˘Å∞K«∞ =∞#ã¨∞û#∞— "åiH˜K≥Û#∞.
959. „Ѩ=∂}"£∞
â◊O.ÉèÏ. „Ѩq∞uó - ã¨Oq`«ûfiÜ«∞O„Ѩ=∂ - „Ѩ=∂}"£∞ I
'*Ï˝#ã¨fi~°∂Ѩ=∞`«º#Îx~°‡ÅO Ѩ~°=∂~°÷`«ó I
`«"Õ∞"å~°÷ã¨fi~°∂¿Ñ} „ÉèÏxÎ^Œ~°≈#`«ó ã≤÷`«"£∞ II
(q.ѨÙ.1-2-6) Wu q+¨μ‚ѨÙ~å}Ë I
„Ѩ Ü«∞#QÍ „ѨHõ$+¨ì=∞QÆ∞, q∞u Ü«∞#QÍ *Ï˝#=Ú. JkÜÕ∞ ã¨g∞p#=∞QÆ∞
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 835
(L`«Î=∞=∞QÆ∞) *Ï˝#=Ú. '„Ѩ*Ï˝#O „|Ǩχ— (S`«.3-5-3) Ü«∞#∞ =∞Ǩ"åHõº=Ú
'„ѨHõ$+¨ì=∞QÆ∞ *Ï˝#"Õ∞ „|Ǩχ`«`«Î fi=Ú— Jx É’kèOK«∞K«∞#flk.
'„ÉèÏOuKÕ (J*Ï˝#=ÚKÕ) Ѩ^•~°÷ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú# #∞#fl@∞¡ Hõ#∞Ñ≤OK«∞ Ѩ~=° ∂`«‡
*Ï˝#ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞, J`«ºO`« x~°‡Å∞ñ_»∞. J#∞ ÃÑ· q+¨μÑ‚ Ù¨ ~å} =K«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
'„Ѩq∞u— J#ñ|_»∞ ã¨fiÜ«∞O„Ѩ=∂`«‡Hõ"∞≥ ÿ (*Ï˝#"Õ∞ `å<≥)· Ü≥ÚѨC"åñ_»∞ QÍ#
'„Ѩ=∂}"£∞— J#ñ|_»∞#∞.
Hõ. =∂Ü«∂OwHõ$`« ^ÕǨÏO I _≥· Ü«∞dÖËâ◊fi~°∞ñ_»∞ =∞#∞Añ _≥·<å_»x „Ѩ
*Ï˝Ü«∞`« z`«ÎO|∞# QÍO I ˆQÜ«Úñ_»∞ ѨÓ[#=Ú ¿ãÃãñ QÆ$+¨μ‚<£ l+¨μ‚<£.
(ÉèÏQÆ.1-206)
960. „áê}xÅÜ«∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. „áê}Ïó - W¢xÌÜ«∂}˜ Ü«∞„`« r"Õ xbÜ«∞<ÕÎ, `«`«Ê~°`«¢#Î`åfi`ü
2. ^ÕǨÏ㨺 ^è•~°HÍó „áê}Ïáê<å^ŒÜ≥∂ "å `«ã≤‡<£ xbÜ«∞<ÕÎ I
3. „áê}˜fu „áê}À r=ó Ѩˆ~ ѨÙOã≤ xbÜ«∞`« Wu "å
4. „áê}Ï<£ r"åOâ◊Û ã¨OǨÏ~°fu "å „áê}xÅÜ«∞ó I
1. „áê}=ÚÅ#QÍ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ r=ÙxH˜ Ѩ~°`«O„`«∞Öˇ·,
(r=Ùx Ü«∞^Œ∞áê[˝ÅÖ’ #∞O_»∞K«∞) Ü«∂ r=ÙxÜ«∞O^Õ ÅÜ«∞=∞QÆ∞#∞. QÍ# r=Ùñ_»∞
'„áê}xÅÜ«∞ó— J#ñ|_»∞#∞. 'xÅÜ«∞ó— Ü«∞#QÍ ÅÜ«∞HÍ~°∞ñ_»∞. (J\˜ì r=Ùñ_»∞
"åã¨Î==Ú# Ѩ~°=∂`«‡ HõO>ˇ Jaè#∞flñ_Õ.)
2. „áê}=ÚÅ#QÍ ^ÕǨÏ^è•~°Hõ=ÚÅQÆ∞ „áê}Ïáê<åk "åÜ«Ú=ÙÅ∞. Jq
r=ÙxH˜ Ѩ~`° O« „`«=ÚÖˇ· r=Ùx Ü«∞O^Œ∞ ÅÜ«∞=∞QÆ∞#∞. QÍ# r=Ùñ_»∞ '„áê} xÅÜ«∞ó
— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
3. „áê}^è•~°} KÕÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ r=Ùñ_»∞ „áê}=Ú. P „áê}=Ú (r=Ùñ
_»∞) Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞ ÅÜ«∞=Ú <˘O^Œ∞#∞. Hõ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡ '„áê}xÅÜ«∞ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
4. „áê}=ÚÅ#∞ (WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞, „áê}Ïáê<åk r=^è•~°Hõ=ÚÅ#∞)
r=ÙÅ#∞ `«# Ü«∞O^Œ∞ ÅÜ«∞=Ú KÕãH≤ ˘#∞#∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡ '„áê}xÅÜ«∞ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
 836 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
961. „áê}Éèí$`ü
â◊O.ÉèÏ. áÈ+¨Ü«∞#fl#fl~°∂¿Ñ} „áê}Ï<£ - „áê}Éèí$`ü I
Ѩ~=° ∂`«‡ J#fl~°∂ѨÙñ_≥· „áê}=ÚÅ#∞ xÅ∞ѨÙK«∞ áÈ+≤OK«∞#∞ QÍ# '„áê}Éè$í `ü—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. PkHÍÅO|∞# <å „Ñ¨*ÏѨu Ѩu Ü«∞~Ú# Ö’ˆHâ◊fi~°∞O _»K∞« º`«∞O_»∞ Ѩ^‡Œ <Õ„`«∞ñ
_»∞ =#ã¨Ê`«∞Å <À+¨k=è ÚYº*Ï`«O|∞ x+¨=Ú #∂~°O˚ |∞ñ QÀi HõeÊOK≥ #O^Œ∞
=ÚYºOɡ·# Ü«∞#flO|∞ #K«~°O|∞Öˇ·#\˜ì Ü«∞Ѩ^Œ "≥∞Å¡ñ ÉÏ^ŒKå~°∞ʼnõΩ#∞
ÉÏÖˇfi\˜ì ~Ú~°∞QÍà◊√¡ KÕ`«∞Å∞ QÆey# r=`«uH˜
`Õ. ǨÏã¨Î=ÚÅ∞ ÖËx Ü«∂ K«`«∞ëêÊ^Œ∞ ÖˇÅ¡
##fl=ÚQÆñ |∂x HÍqOK≥ #kÜ«Úñ QÍHõ
<å =∞ǨÉèÏQÆ∞ñ _»K«∞º`«∞ñ _®^Œ~°=Ú#
g∞‰õΩ #ã¨=∂Yº qMϺu *’HõѨé˜K≥. (ÉèÏQÆ.6㨯O.197)
962. „áê}r=#ó
â◊O.ÉèÏ. „áê}˜<À r=Ü«∞<£ „áê}ÏMˇ·ºó Ѩ=<≥·ó - „áê}r=#ó I
''# „áê}Ë# <åáê<Õ# =∞~Àκ r=u Hõâ◊Û# I
W`«ˆ~} `«∞ r=xÎ Ü«∞™ê‡<Õfl`å=Ùáê„t`Ò—— (Hõ~î°.L.5-5) Wu =∞¢#Î=~å‚`üI
Ѩ~=° ∂`«‡ r=ÙÅ#∞ „áê}=ÚÅ#∞ ¿Ñ~°∞QÆÅ „áê}Ïáê<åk "åÜ«Ú=ÙÅ ^•fi~å
rqOѨñ*ËÜ«ÚK«∞<åflñ_»∞. ÃÑ· Hõ~îÀѨx+¨^•fiHõº=Ú '„áê}Ïáê<åk"åÜ«Ú=ÙÅKÕ
=∂#=Ùñ_»∞ rqOK«∞@ ÖË^∞Œ . Z=xÜ«∞O^Œ∞ D ~Ô O_»∞#∞ ã¨xflÇ≤Ï`«=ÚÖˇ· P„â◊Ü∞« =Ú#∞
á⁄Ok Ü«Ú#fl"À Ü«∂ Ѩ~=° ∂`«∞‡xKÕ =∂„`«"∞Õ rqOK«∞K«∞<åfl~°∞— Jx K≥ÑC¨ K«∞#flk.
HÍ# Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ '„áê}r=#∞ñ_»∞—.
=. ... ™ê÷=~° [OQÆ=∞O|∞Å~Ú# r=ÙʼnõΩO |=#∞O_»∞ „áê}Oɡ· Ü«Ú#fl
K«O^ŒO|∞# hâ◊fi~°∞O_»∞ ã¨~fi° Éè∂í `åO`«~åºq∞ Ü«∞QÆ∞K«∞ r"å`«‡ ã¨fi~°∂ѨO|∞#
#∞O_»∞. (ÉèÏQÆ.5㨯O.1P.155)
(513= <å=∞=Ú#‰õΩ ¿Ñ~˘¯x# Ѩ^Œº=ÚÅ#∞ WK«@#∞ J#∞ã¨O^è•#=Ú
KÕã∞¨ H˘#^ŒQ∞Æ #∞)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 837
963. `«`«ÎfiO
â◊O.ÉèÏ. `«`«fi=∞=∞$`«O ã¨`«ºO Ѩ~°=∂~°÷`«ó ã¨`«`«Î fi q∞`Õº`Õ UHÍ~°÷"åz#ó I
Ѩ~°=∂~°÷ã¨`À „|Ǩχ}À "åK«Hõó â◊|Ìó `«`«Î fi"£∞ I
Ѩ~°=∂`«‡#∞ QÆ∞iOz# Ü«∞^è•~°÷*Ï˝#=Ú '`«`«Î fi=∞—#ñ|_»∞#∞. `«`«Î fi=Ú,
J=∞$`«=Ú, ã¨`º« =Ú, Ѩ~=° ∂~°`÷ ó« , ã¨``« Ϋ fiO. D Ѩ^=Œ ÚÅxflÜ«Ú#∞ XˆH Ü«∞~°=÷ Ú#∞
`≥Å∞ѨÙ#∞. Ѩ~°=∂~°÷=Ú# (^Õâ◊ HÍÅ =ã¨∞ΠѨiKÕÛù^Œ=Ú ÖˉõΩO_» Ü«ÚxH˜x
á⁄OkÜ«ÚO_»∞) „|Ǩχ `«`«Î fi=Ú#∞ `≥Å∞Ѩ٠Ѩ^Œ=ÚÅ∞.
N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù „|Ǩχ^Õ=ÙxH˜ `«`«Î fi=Ú#∞ QÆ∞iOz W@∞Å K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. U „ѨHÍ~°O|∞# =∞ǨÉèí∂`«O|∞Å∞ Éè∫uHõO|∞Å~Ú# Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞ÅO^Œ∞ñ
„|"ÕtOz Ü«ÚO_»∞, <å „Ñ¨HÍ~°O|∞# <Õ#∞ h Éèí∂`« Éè∫uHõO|∞Å~Ú#
ã¨~°fiHÍ~°ºO|∞Å Ü«∞O^Œ∞ ã¨`åÎ fik ~°∂ѨO|∞ÅO „|"ÕtOz Ü«ÚO_»∞^Œ∞.
Éè∫uHõO|∞Å∞, Éèí∂`«O|∞ÅO^Œ∞ñ QÍ~°}Ï =ã¨÷O ÉÁO^Œ∞ K«O^ŒO|∞# Éèí∂`«
Éè∫uHõO|∞Å∞ QÍ~°}Ï=ã¨÷O ÉÁOk <åÜ«∞O^Œ∞ #aè=ºHõÎO|∞Öˇ· Ü«ÚO_»=Ù:
ã¨~fi° ^ÕâO◊ |∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞, ã¨~fi° HÍÅO|∞ÅÜ«∞O^Œ∞#∞, <Õk É’kè`O« ɡ· Ü«ÚO_»∞
#\˜ì^ŒÜ«∞ Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂ѨO|∞, `«`«Î fiO ɡé∞OQÆ xzÛOz# q∞=ÚÉ’ñ\˜
"å~°Å‰õΩ h K≥ÑÊ≤ # =∞nÜ«∞ `«`åÎ fi`«‡HõOɡ#· Ü«∞~°O÷ | Ü«∞~°O÷ |x Ü≥∞é∞OQÆ∞.
DÜ«∞~°O÷ |∞`«¯ $+¨Oì |~Ú#Ü«∞k., ÜÕ∞HÍ„QÆz`«∞OÎ _» "≥· Ü«∂Hõi¬Oz Éè=í nÜ«∞
z`«ÎO|∞# ^èŒi~ÚOz# h=Ù ã¨~åækHõ~°‡O|∞O|∞ ÅO^Œ∞ "≥∂ǨÏO|∞
ÃãO^Œ‰Ωõ O_»∞^Œ∞=Ù. (ÉèÏQÆ.2㨯O.252)
`Õ. J„Ѩ"Õ∞Ü«∞ =∞q*˽ܫ∞ =∞K«Å =∂k
q~°Ç≤Ï`«O|∞ x`åO`«O|∞ q=∞Å =∞=º
Ü«∞O|∞ ѨÙO_»sHÍHõΔ =∞#HõΔq+¨Ü«∞
=∞K«∞º`«=Ú ã¨^㌠`¨ Ê« ~°"∞≥ Hÿ ºõ ÉèÏã≤ (ÉèÏ~°.J#∞âß.4P.190)
„|Ǩχ`«`«Î fi=Ú TÇ¨Ï HõO^Œxk. `≥eÜ«∞ â◊Hõº=Ú HÍxk. Hõ^ŒeHõ ÖËxk.
"≥Ú^ŒÅ∞ ÖËxk. JxflO\˜HOõ >ˇ#∞ q∞#fl Ü«∞~Ú#k. ^À+¨=ÚÅ∞ ÖËxk. Z\˜ì =∂~°∞ÊÅ∞
ÖËxk. ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÙO_»sHõ=ÚÖ’xH˜ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#k. WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ
`≥eÜ«∞~åxk. K«∞ºu ÖËxk, ã¨^Œã¨`«∞ÎÅ HõÅ~ÚHõÖ’ ÉèÏã≤OK«∞#k.
838 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=K«. '`«`«Î fil*Ï˝ã¨ Ü«∞#∞#k ^èŒ~°‡l*Ï˝ã¨ Ü«∞QÆ∞@ñ Q˘O^Œé∞ ^èŒ~°‡OÉË `«`«Î fiO|x
ѨÅ∞‰õΩ^Œ∞~°∞† `«`«Î fiq^Œ∞Å∞ *Ï˝#O|#∞ ¿Ñ~° #^ŒfiÜ«∞Oɡ·#Ü«∞k `«`«Î fiO|x
Ü≥∞é∞OQÆ∞^Œ∞~°∞. P `«`«Î fiO|∞ <ÒѨx+¨^Œ∞Å KÕ`« „|Ǩχ=∞xÜ«Ú,
ÃÇÏ· ~°}ºQÆ~∞° ƒùÅKÕ`O« |~°=∂`«‡ Ü«∞xÜ«Ú, ™ê`«Î fi`«∞Å KÕ`« ÉèQí =Æ O`«∞O _»xÜ«Ú
|Å∞HõO|_»∞.— (ÉèÏQÆ.1-58)
=∞. J}∞"À HÍHõ Hõ_»∞<£ =∞Ǩ qÉèí=Ùñ_À, Ü«∞zÛù#∞flñ_À, zè#∞flñ_À
QÆ∞}˜Ü≥∂, x~°∞æ}∞ñ_À, Ü«∞@OK«∞ q|∞^èŒ∞Öò - QÆ∞OsîÉèí=`«Î`«Î fi =∂
~°æ}∞Öˇ· ÜÕ∞ qÉèí∞ áê^ŒÑ¨^Œ‡ Éèí[<À`«¯~°¬O|∞ÅO ^Œ`«Î fi g
HõΔ}=ÚO *ËÃã^Œ~°\ ˜ì q+¨μ‚ñ |~°=Ú<£ ã¨~åfi`«∞‡ ¿ãqOK≥^Œ<£.
(ÉèÏQÆ.1-66)
HõÑ≤Å∞ñ_»∞ `«e¡Ü«∞QÆ∞ ^Õ=Ǩ˙uH˜ KÕã≤# `«`«Î fiÉ’^èŒ.
=K«. `«`«Î fiÅHõΔ}O|∞ "Õé∞"Õé Ü≥∞é˜OyO`«∞. U `«`«Î fiQÆ∞}O|∞Å <≥é˜Oy #~°∞Å∞
„ѨHõ$uQÆ∞}O|∞Å =Å# q=Ú‰õΩÎ ÅQÆ∞^Œ∞~°∞, ǨÏ$^ŒÜ«∞ „QÆOkè qKÕÛù^ŒHõO|∞
<å`«‡^Œ~°≈# ~°∂ѨO|∞ #QÆ∞ <å *Ï˝#O ÉÏ`«‡ x„âıÜ«∞㨠HÍ~°}O|∞† QÍ=Ù#
^•x <≥éO˜ yO`«∞† #O^Œ∞ <å`«‡ ã¨fi~°∂ѨO ɡ\^ì˜ xŒ # #<åkÜ«Ú, |∞~°∞+¨μO_»∞#∞,
ã¨`åÎ fik QÆ∞}â◊¥#∞ºO_»∞#∞, „|Hõ$u QÆ∞} qÅHõ}Δ ∞O_»∞#∞, „|`«ºHõûfi~°∂ѨÙO_»∞#∞,
ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊√O_»∞#∞ <≥=fiO_»∞? =∞é˜Ü«Ú <≥=fix`À_» h qâ◊fiO|∞
ã¨=∞xfi`«O|QÆ∞ #`«O_»∞ (Ѩ~°„|Ǩχ=Ú)
(ÉèÏQÆ.3-889)
ã‘. J~°Ü«∞OQÆ <Õq∞\˜ Ü«∞O^Œ∞ h qâ◊fiO|∞ qk`«"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞ h qâ◊fi=∞O^Œ∞
<Õk „ѨHÍtOK«∞? <≥ѨC_»∞ #\˜ì ã¨fiÜ«∞O*’ºu x`«ºO|∞ #=ºÜ«∞O|∞
<åHÍâ◊=Ú#∞ É’e Ü«∞q~°à◊ "åºÑ¨Hõ =∞QÆ∞ <å`«‡`«`«Î fiO|∞ #kèHõ =∞Ç≤Ï=∞
#=∞~°∞ Ѩ~°„|Ǩχ =∞QÆ∞..... (ÉèÏQÆ.4-720)
P. =∞~°Åñ =∞~°Åñ ɡ‰õΩ¯=∂~°∞ b qâ◊fiO|∞ I [## =$kú qÅÜ«∞ ã¨OQÆ`«∞Å#∞
#O^Œñ *ËÜ«ÚK«∞O_»∞ #\˜ì ~¸â◊fi~°∞ñ_»"≥· I `«#~°∞ x#∞fl `«`«Î fi=ÚQÆ#∞
(721)
=K«. `≥eÜ«Ú^Œ∞=Ú. (722)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 839
=K«. '"åQÆ∞ƒnúO„kÜ«∞ =∂#ã¨O|∞ÅKÕ`O« *ˇÑʨ #∞† x\˜^ì xŒ x~°∂Ñ≤OѨ#∞, #ÅqQÍHõ
Z=fix QÆ∞}~°∂ѨO|∞Å∞ =iÎOK«∞ <≥=fiñ_»∞ x~°∞}æ ∞O_»∞, ã¨~fi° O|∞ <≥=fix=Å#
#∞`«Ê#flO|QÆ∞, <≥=fix=Å# ã≤÷uOÉÁO^Œ∞, <≥=fix =Å# ÅÜ«∞O|QÆ∞, #\˜ì
Ѩ~åѨ~O° |∞ʼnõΩñ |~°=∞Oɡ,· Ü«∞##ºOɡ· ã¨~fi° "åºÑ¨HOõ ɡ,· Ü«∞kÜ«∞ „|ǨχOɡ,·
Ü«∂k HÍ~°}Oɡ· Ü«Ú#fl `«`«Î fiO|∞ <å„â◊~ÚO`«∞.—
(ÉèÏQÆ.6-217)
964. `«`«Îfiq`ü
â◊O.ÉèÏ. `«`«Î fiO - ã¨fi~°∂ѨO Ü«∞^ä•=^ÕfifÎu - `«`«Î fiq`ü I
`«`«Î fi=∞#QÍ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú. <Õ#∞ ã¨HõÅ ã¨O™ê~° ^èŒ~°‡=ÚÅ HõO>ˇ qÅHõΔ}∞ñ
_»#xÜ«Ú, ã¨zÛ`«∞ûY ã¨fi~°∂ѨÙñ_»#xÜ«Ú <≥éñ˜ y# "å_»∞ '`«`Ϋ fiq`ü— Ü«∞QÆ∞#∞. J\˜"ì åñ
_»∞ Ѩ~°=∂`«‡ HõO>ˇ aè#∞flñ_»∞ QÍHõ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ Ü«∞QÆ∞#∞.
Hõ. ã¨~°ã≤[Ö’K«# Hõ~°∞}Ï I ѨiÅ|ú *Ï˝# Hõe`« ÉèÏ=Ùñ_» #QÆ∞@O
|~°`«`«Î fi"Õ`«Î<≥· (`« I K«Û~°} ã¨~À[=ÚÅ ÔHéñy ã¨=∞‡u `À_»<£)
(ÉèÏQÆ.3-157)
Hõ=∞Å^ŒàωõΔΩx Hõ~°∞}ÏHõ\ÏHõΔ=Ú =Å# ã¨O„áêѨÎ"≥∞ÿ# *Ï˝#=Ú`À =∞#ã¨∞û
xOѨÙH˘x# "åñ_»<,·≥ Ѩ~`° `« Ϋ fi=Ú#∞ `≥eã≤H˘O\˜x.
=K«. 'Ü≥∂QÆѨ~åÜ«∞}∞ ÅQÆ∞"å~°∞ „â◊^•ú ã¨=∞xfi`«∞Öˇ· „H˜Ü«∂HõÖÏѨO|∞Å #O`«ó
Hõ~°}ÀѨÅH˜Δ`«O|~Ú# Éèí=nÜ«∞~°∂ѨO|∞ Ü«∞lO`«∞~°∞. "å~°∞ "Õ^•QÆ=∞
`«`Ϋ fi*Ï˝#∞Å∞— (ÉèÏQÆ.4-722)
Hõ. Ѩ~°=∞O |#OQÆ "Õ^•O
`« ~°Ç¨Ï™êº`«‡`« "≥Å∞OQÆ∞ `«`«Î fi=Ú xHõ¯O
|~°Ü«∞ñQÆ ˆHΔ„`«A˝ñ_» Ü«∞#∞
Ѩi}u QÆÅ Ü«∞`«ñ_»∞ ã¨~°fiѨ^Œq^Œ∞ñ_»∞ ã¨∞ñ_ô ! (ÉèÏ~°.Jâ◊fi.2P.208)
"Õ^•O`« âßG=∞#QÍ LѨx+¨`«∞Î. LѨx+¨`«∞ÎÅ ~°Ç¨Ï㨺O „|Ǩχ`«`«Î fi=Ú.
„|Ǩχ`«`«Î fi"Õ∞ ~°Ç¨Ï㨺=ÚQÍ QÆey# *Ï˝#~°∂Ѩ=ÚQÍ "≥Å∞QÆ∞ 'P`«‡—<Õ ˆHΔ„`«A˝ñ
_»O^Œ∞~°x QÆ∞iÎOz# "åñ_»∞ Jxfl `«`«Î fi=ÚÅ#∞ <≥é˜ñy# "åñ_»QÆ∞#∞.
 840 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
K«. HõÅQÆx ÖËz =Ú#∞flQÆÅñQÆ#fl ã¨=∞ã¨Îq^èŒO|∞ñQÆÅ¡ñQÍñ
^ŒÅñz# ÉèíOy =∂#㨠Ѩ^•~°÷=ÚKÕ xdÖËO„kÜ«∂~°÷=ÚÖò
|Å=Ú#ñQÆ\ ˜ì `«^£A˝_»∞ „ѨѨOK«=Ú ÖË^Œ#∞ñ ^Œ#‡#O|∞ñ^•
~°ÅÜ«∞Hõ Hõ@∞ì_∞» <£ |∞^è∞Œ Å Hõ=fiÅ <˘O_˘Hõ Éè^Ë =Œ Ú#fl^Õ?(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1471)
`«`«Î fiq`«∞Î =∞ǨÉÏǨϟ QÆ∞}Hõ~°‡qÉèÏQÆÜ≥∂ó
QÆ∞}Ï QÆ∞}Ë+¨μ =~°Î#Î Wu =∞`åÎ fi # ã¨[˚`Õ. (Éèí.w.3-28)
QÆ∞}=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú, Hõ~‡° Å Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú qÉè[í ##∞ QÆ∂iÛ# Ü«∞^ä•~°÷ "≥∞é˜y#
*Ï˝x WO„kÜ«∂^Œ∞Å∞ â◊ÉÏÌk q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ=iÎOK«∞K«∞#fl=xÜ«Ú, P`«‡
ã¨fi~°∂ѨÙ_»Q∞Æ `«#‰õΩ "åx`À ÜÕ∞ ã¨O|O^è=Œ ∞QÆ∞ ÖË^xŒ Ü«Ú `«ÅOz Hõ~‡° ÅO^Œ∞ ã¨OQÆ=Ú
(Jaè=∂#=Ú) ÖˉõΩO_»∞#∞.
965. UHÍ`å‡
â◊O.ÉèÏ. UHõâßÛ™ê"å`å‡ KÕu - UHÍ`å‡ I
''P`å‡ "å W^Œ"Õ∞Hõ U"å„QÆ Pã‘`ü <å#ºu¯OK«# q∞+¨`ü I (S.L.1-1)
P`«‡ Ü«∞#∞#k Ü≥ÚˆH Ü≥ÚHõ\ ˜.
'Pk Ü«∞O^Œ∞ D ^Œ$â◊º=∂# „ѨѨOK«=∞O`«Ü«Ú <˘ˆH Ü≥ÚHõ Ü«∂`«‡QÍ
#∞O_≥#∞— J#∞ „â◊√u (S.L) "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
''Ü«∞KåÛáÈflu Ü«∞^•^Œ`ÕÎ Ü«∞KåÛuÎ q+¨Ü«∂xÇ¨Ï I
Ü«∞KåÛ㨺 ã¨#Î`À ÉèÏ=ã¨Î™ê‡^•`Õ‡u wÜ«∞`Õ II (eO.ѨÙ.70-96)
ã¨~°fi q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ J#∞Éèí==Ú# á⁄O^Œ∞#∞. ã¨~°fiq+¨Ü«∂#∞Éèí==ÚÅ#∞
„QÆÇ≤ÏOK«∞#∞. ã¨~°fiÉè’Qƺ q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ u#∞#∞. JO`«@#∞, Jxfl HÍÅ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞#∞ LxH˜ QÆÅ^Œ∞ HÍ# ~Ú@∞Å∞O_»∞ ^•xx 'P`«‡— Ü«∞O^Œ∞~°∞. J#∞ eOQÆÑÙ¨ ~å}
"åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
|OQÍ~°∞ ‰õΩO_» Ü«∞O^≥·##∞, =∞\˜ì ‰õΩO_» Ü«∞O^≥·##∞ PHõã¨=Ú XˆHsuQÍ
#∞O_»∞#@∞¡ „ÉÏǨχ}∞x Ü«∞O^Œ∞#∞, QÀ=Ù#O^Œ∞#∞, U#∞QÆ∞ #O^Œ∞#∞, ‰õΩHõ¯ Ü«∞O^Œ∞#∞,
p=∞ Ü«∞O^Œ∞#∞, Ѩ~°=∞ K«O_®Å∞x Ü«∞O^Œ∞#∞ ÉèíQÆ=O`«∞ñ_»∞ UHõ~°∂ѨÙñ_≥·
„ѨHÍtOK«∞#∞. HÍ# 'UHÍ`凗 JQÆ∞#∞.
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 841
966. [#‡=∞$`«∞º[~åuQÆó
â◊O.ÉèÏ. ''*ÏÜ«∞`Õ Jã≤Î =~°`ú Õ qѨi}=∞`Õ JѨHÜ
Δ© ∞« `Õ #â◊ºu—— (x~°∞.1-1-2) Wu
+¨_®ƒù=qHÍ~å#f`«º QÆK«Ûùfu - [#‡=∞$`«∞º[~åuQÆó I

''# *ÏÜ«∞`Õ „q∞Ü«∞`Õ "å q=tÛ`ü <åÜ«∞O ‰õΩ`«â◊Û#fl |Éèí∂= HõtÛ`ü I

J*’ x`«ºó âßâ◊fi`ÀÜ«∞O ѨÙ~å}À # ǨÏ#º`Õ Ç¨Ï#º=∂<À â◊sˆ~ II
(Hõ~.°î L.2-18)
1.ѨÙ@∞ì@ 2.LO_»∞@ 3.=$kúá⁄O^Œ∞@ 4. =∂~°∞Ê K≥O^Œ∞@ 5. HõΔ~ÚOK«∞@
6. #tOK«∞@ Ü«∞#∞ <å~°∞#∞ ÉèÏ= (LxH˜ QÆÅ "åi) qHÍ~°=ÚÅ∞. Ѩ~°=∂`«‡
Ü« Ú xH˜ QÆ Å k Ü≥ ÿ ∞ ##∞ D Ü« ∂ ~° ∞ qHÍ~° = Úʼnõ Ω Ö’#∞QÍ^Œ ∞ . Hõ # ∞Hõ
'[#‡=∞$`«∞º[~åuQÆó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'# *ÏÜ«∞`Õ— Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
ã‘. .......QÆ∞}â◊¥#∞ºñ _»QÆ∞ Ѩ~°=ÚxH˜ QÆ∞}Ï„â◊Ü«∞=Ú#
Éèí=q<åâ◊O|∞Å∞ áê\˜e¡ #@∞¡O_»∞ñ |\˜ì K«∂z# ÖË=Ù ÉÏÅ∞ÖÏ~°!
(ÉèÏQÆ.7-238)
Ѩ~=° ∂`«‡ QÆ∞}Ïf`«∞ñ_»∞. J~Ú##∞ QÆ∞}=ÚÅ#∞ P„â◊~ÚOz PÜ«∞# ‰õÄ_»
[##=Ú, =∞~°}=Ú á⁄O^Œ∞#@∞¡ JxÑ≤OK«∞#∞. HÍx Ü«∂Ö’zOz K«∂z#
Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ [## =∞~°}=ÚÅ∞ ÖË=Ù. ™ê^艌 Ωõ ñ_»∞ „uQÆ∞}=ÚÅ=Å# <åq~°ƒqù OK«∞
P Ü«∂ Hõ~°‡Å‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ# `«#Ö’x Ü«∞*Ï˝#=Ú#∞ *Ï˝#=∞#∞ #yfl`À ^ŒÇ≤ÏOz,
x™êfi~°÷"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û`À q+¨μ‚=Ù#∞ ¿ãqOz# =ÚH˜Î ÅaèOK«∞#∞.=Ú‰õΩÎñ_»∞
'[#‡=∞$`«∞º[~åuQÆ∞—ñ_»Q∞Æ #∞.
Hõ. [##ã≤÷uÅÜ«∞ ^Œ∂~°∞x I =Úx#∞`«∞ x~åfi}ã¨∞Yã¨=Ú„^Œ∞x ã¨∞QÆ∞}∞O
^Œ#∞`«#∞xñ |$^äŒ∞ŠѨ$^äŒ∞Å∞x I ##Ѷ¨∂`«∞‡ =∞Ǩ#∞ÉèÏ=Ù #aè#OkO`«∞<£.
(ÉèÏQÆ.8-762)
Hõ. [##[~å=∞$`«∞ºÉèíÜ«∞OI |∞# Ü≥∂QÆã¨"Õ∞`« ™êOYº=ÚO k~°=ÚQÆ #∂ñ
k# Ü«∞`«∞Å∞ x~°‡=∞`«fiOI |∞#ñ |_»Ü«Ú^Œ∞ ~°Ñ¨Ê~°O|∞ á⁄O ^ŒK«Å=ÚQÆ<£
(ÉèÏ~°.âßOu.6P.157)
 842 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
`Õ. ^èŒ#=ÚÅ∞#∞ ^•#=ÚÅ∞ñ ^ŒáÈ^èŒ#=Ú "ål
¿ÑÜ«∞ ~å[ã¨∂Ü«∞O|∞Å∞ "ÕÜ«Ú <ÀÑ≤
KÕÜ«Ú@Å∞ QÍ=Ù "≥∂HõΔ^Œi≈`«fi "≥ÚHõ_»
=∞O^Œ∞ [~°‰õΩ =∞$`«∞º=Ù#‰õΩ xO^Œ∞=^Œ#! (ÉèÏ~°.J#∞.5P.237)
ã‘. â’Hõ[~å=∞$`«∞ºâ’+¨} ÉèíÜ«∞^Œ∞óY x=ǨÏO|∞ ÖˇO^Œ∞ [xOѨ‰õΩO_»∞
(ÉèÏQÆ.2㨯O.31)
967. Éèí∂~°∞ƒù=ã¨fiã¨Î~°∞ó
â◊O.ÉèÏ. 1. Éè∂í ~°∞ƒù=ã¨ûfiã¨û=∂MϺx „f}˜ "åºÇ¨Ï$u~°∂áê}˜ â◊√„HÍ}˜ „`«~¸™ê~å}˜
|ǨÏfi$Kå PǨïó I `≥·~À›=∂k<å [QÆ¢`«ÎÜ«∞O `«~°u Ѩ¡=`Õ "Õu -
Éè∂í ~°∞ƒù=ã¨fiã¨~Î ∞° ó I
''JQ“fl „Ѩ™êÎǨïuó ã¨=∞ºQÍk`«º=ÚѨu+¨ª`Õ I
Pk`åº*Ï˚Ü«∞`Õ =$+≤ì~°fi$¿+ì~°#flO `«`«ó „Ѩ*Ïó II (=∞#∞)
2. J^äŒ "å Éèí∂~°∞ƒù=ã¨ûfiã¨û=∂YºÖ’Hõ„`«Ü«∞ã¨O™ê~°=$HõΔó - Éèí∂~°∞ƒù=ã¨Î~°∞ó
3. Éèí∂~°∞ƒù=ã¨ûfi~åYºO Ö’Hõ„`«Ü«∞O =$HõΔ=^•fi ºÑ¨º u+¨ìfu "å -
Éè∂í ~°∞ƒù=ã¨fiã¨~Î ∞° ó I
1. 'Éèí∂ó— 'Éèí∞=ó— 'ã¨∞=ó— Ü«∞#∞ =¸_»∞ "åºÇ¨Ï$`«∞Å∞#∞ =¸_»∞"Õ^Œ=ÚÅ
™ê~°=ÚÅ∞ =ÚÖ’¡Hõ=ÚÅÖ’x "å~°∞ D =¸_»∞ "åºÇ¨Ï$`«∞ÅKÕ ÃÇÏ∂=∂kHõ=Ú
<åK«iOz ã¨O™ê~° ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ `«iOK«QÆÅ∞QÆ∞K«∞<åfl~°∞. (=Ú‰õΩÎÅQÆ∞K«∞<åfl~°∞)
"Õ^~Œ ∂° ѨÙñ_»Q∞Æ Ñ¨~=° ∂`«‡ D =¸_»∞ "åºÇ¨Ï$`«∞ʼnõΩ =¸Å`«`Ϋ fi=Ú. QÍ# Ѩ~=° ∂`«‡
'Éè∂í ~°∞ƒù=ã¨fiã¨~Î ∞° ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. Éèí∂Ö’Hõ, Éèí∞=~À¡Hõ, ã¨∞=~À¡Hõ=ÚÅ ~°∂Ѩ=Ú ã¨O™ê~°=$HõΔ=Ú. JkÜ«Ú
Ѩ~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂uÜÕ∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'Éèí∂~°∞ƒù=Ѩfiã¨Î~°∞ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
3. D =ÚÖ’¡Hõ=ÚÅ#∞ =$HõΔ=Ú =Öˇ "åºÑ≤Oz Ü«Ú#fl"å_»∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡
'Éè∂í ~°∞ƒù=ã¨fiã¨~Î ∞° ó— Ü«∞#|_»∞#∞.
968. `å~°ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨O™ê~°™êQÆ~°O `å~°Ü«∞<£ - `å~°ó I 2. „Ѩ}"À "å I
1. r=ÙÅ#∞ ã¨O™ê~° ™êQÆ~°=Ú#∞ ^•\˜OK«∞#∞ QÍ# '`å~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 843
2. Ѩ~°=∂`«‡ „Ѩ}"å`«‡‰õΩñ_»∞. „Ѩ}==ÚKÕ K≥ѨÊñ|_»∞#∞ QÍ# '`å~°ó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. h^≥ã¨ñ z`«Î=Ú e_ç, ÜÕ∞ ^≥ã¨Å‰õΩñ É’Hõ Hõ_»`«∞ Ô~é∞Hõ QÆÅ∞QÆ∞ "å
~å ^Œ∂_» Ü«∞_»∞QÆ∞„H˜Ü«∞ h I áê^ŒO|#∞ <å=Hõ`«# Éèí=™êQÆ~°=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.92)
969. ã¨q`å
â◊O.ÉèÏ. ã¨~°fi㨺 Ö’Hõ㨺 [#Hõ Wu - ã¨q`å I
ã¨~°fi Ö’Hõ=Ú#‰õΩ [#‰õΩñ_»∞ QÍ# 'ã¨q`å— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
(884= <å=∞=Ú ã¨q`å K«∂_»QÆÅ~°∞)
970. „ѨÑ≤`å=∞ǨÏó
â◊O.ÉèÏ. Ñ≤`å=∞ǨÏ㨺 - „|Ǩχ}À-Ñ≤ Ñ≤`Õu - „ѨÑ≤`å=∞ǨÏó I
Ñ≤`å=∞Ǩïñ_»∞ J#|_»∞ „|Ǩχ‰õΩ#∞ `«O„_ç QÍ=Ù# '„ѨÑ≤`å=∞ǨÏó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
L. `«O„_»∞Å ÔHÅ¡ ^ŒO„_ç Ü«∞QÆ∞ ^è•`«‰õΩ ^ŒO„_çq h=Ù ^Õ= !(ÉèÏQÆ.1-252)
971. Ü«∞[˝ó
â◊O.ÉèÏ. 1. ã¨Væ<åÎ - Ü«∞[˝ó I 2. Ü«∞[˝ã¨fi~°∂Ѩ`åfi`ü - Ü«∞[˝ó I
1. r=ÙÅ#∞ Hõ~‡° ѶŨ =ÚÅ#∞ á⁄O^Œñ*ËÜÚ« #∞. QÍ# 'Ü«∞[˝ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
2. Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞[˝ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞ QÍ# 'Ü«∞[˝ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
'Ü«∞[˝ó ™êº^•`«‡x =∞MË <å~åÜ«∞} Ǩï`åâ◊<Àó— Ǩï`åâ◊#∞ñ_»∞
PǨÏ=hÜ«∂yfl ~°∂Ѩ=Ú# #∞#fl q+¨μ‚=Ù. PÜ«∞# Ü«∞[˝ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞.
=∞. ...........JÜ«∞ºyflÃÇÏ∂„`åk ѨO
K«q^èŒO|∞<£ =∞é˜ =∞O„`«Ñ¨OK«Hõ ã¨∞ã¨Ê+¨ìOɡ· `«QÆO ÉÁÅ∞Û <å
ǨÏ=~°∂ѨO|QÆ∞ h‰õΩ „"≥ÚÔH¯^Œ#∞..... (ÉèÏQÆ.4-197)
`Õ. KÕÃãñ „QÆ`«∞=ÙÅ∞ Éèí∂i ^ŒH˜Δ}ÅxzÛ
„^Œ=º Ü«∞[=∂# qkè =∞O„`« ^èŒ~°‡Ü«∞[˝
 844 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
HÍÅ |∞∞ufi „HõÊ^Õâ◊ =ÚYºO|∞ ÖˇÅ¡
q+¨μ‚~°∂ѨO|∞ Å#∞K«∞ ÉèÏqOz Ü«∞`«ñ_»∞. (ÉèÏQÆ.9-170)
'㨠™È=∂™È=∞O|∞ÅQÆ∞ Ü«∞[˝„Hõ`«∞=ÙÅ∞ h=— (ÉèÏQÆ.3-426)
'™êfi^蕺ܫ∞ *Ï˝# Ü«∞*Ï˝â◊Û— (Éèí.w.4-28) Ü«∞#∞ ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å#∞™ê~°=Ú
™êfi^蕺ܫ∞=Ú ‰õÄ_» Ü«∞[˝"∞Õ Ü«∞QÆ∞#∞. „Ѩ}==Ú, ѨOKåHõsΔ , ^•fi^ŒâßHõsΔ =Ú#flQÆ∞
k=º =∞O„`«=ÚÅ∞, LѨx+¨`«∞ÎÅ∞, ÉèíQÆ=næ`«, q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
™êfi^蕺ܫ∞=ÚÅ∞. ÃÑ· "åxÖ’ <˘Hõ\ x˜ , Éè’[#=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ ÉèHí `Θ ÀJ#∞+≤Oª z#KÀ
Jk (*Ï˝#) Ü«∞[˝"Õ∞ Ü«∞QÆ∞#∞.
ã‘. ..........Hõ=∞Å
`Õ. QÆ~°∞ƒùñ _®`«‡ Ç≤Ï`å~°÷"≥∞ÿ HÍHõ ã¨HõÅ
Éèí∞=# Ç≤Ï`«|∞kú ã¨=Ú#fl`« ã¨∞Êù~°} "≥∞éã≤ (ÉèÏQÆ.2-253)
x™êûfi~°=÷ ÚQÍ Ö’HõÇÏ≤ `«=Ú H˘~°‰Ωõ KÕÜÚ« „ѨuHÍ~°º=Ú#∞ 'Ü«∞[˝"∞Õ — JQÆ∞#∞.
P Ü«∞[˝=ÚKÕ Ñ¨~°=∂`«‡ q∞QÆ∞Å ã¨O`«∞+¨μìñ_»QÆ∞#∞.
972. Ü«∞[˝Ñ¨uó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞*Ï˝<åO áê`å, ™êfig∞ "å - Ü«∞[˝Ñ¨uó I
''JǨÏO Ç≤Ï ã¨~°fiÜ«∞*Ï˝<åO Éè’HÍÎK« „ѨÉèí∞ˆ~= K« I—— (Éèí.w.9-24)
Wu ÉèíQÆ=^ŒfiK«<å`ü I 'áê`å— Ü«∞#QÍ ~°H˜ΔOK«∞"åñ_»∞. '™êfig∞— Ü«∞#QÍ
áêʼnõΩñ_»∞. Ü«∞[˝=Ú#∞ ~°H˜ΔOz áêeOK«∞@KÕ 'Ü«∞[˝Ñ¨u— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Ü«∞[˝™ê^èŒ#=ÚÅQÆ∞ JyflÃÇÏ∂„`«=ÚÅ∞, Ѩâ◊√=ÙÅ∞, ™È=∞=Ú =Ú#flQÆ∞ "åxx
HÍáê_»∞#∞ QÍ# 'Ü«∞[˝Ñ¨u— Ü«∞QÆ∞#∞.
t=ã¨OHõÅÊ =∞O„`«=ÚÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ =∞O„`«Ñ¨Ù kfifÜ«∂~°ú=ÚÖ’
''ÜÕ∞# Ü«∞[˝ ¢™êÎÜ«∞`Õ ã¨Ñ¨ÎÃÇÏ∂`å - `«<Õ‡ =∞#ó t= ã¨OHõÅÊ=∞ã¨∞Η— Jx
K≥ѨÊ|_ç#k.
''ÜÕ∞# ´ U =∞Ǩ`«`«Î fi=ÚKÕ (Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xKÕ), ã¨ÑÎ̈ÃÇÏ∂`å ´ ÃÇÏ∂`« "≥ÚII
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 845
U_»∞QÆ∞~°∞ |∞∞ufiAÅ∞ QÆÅ, Ü«∞[˝ó ´ Ü«∞[˝=Ú, „`åÜ«∞`Õ ´ ~°H˜ΔOѨ|_»∞K«∞#fl^À
J\˜ì Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° `«`«Î fi=Ú <å q+¨Ü«∞=Ú# â◊√Éèí~°∂Ѩ=Ú#∞, â◊√ÉèíHõ~°=Ú#∞ JQÆ∞
ã¨OHõÅÊ=Ú QÆŠǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú HõÅk JQÆ∞QÍHõ !
Ü«∞[˝=Ú#‰õΩ qzÛùuÎ Hõey#ѨÙ_»∞ ÉèíQÆ=<åfl"≥∂KåÛ~°}KÕ P ^À+¨=Ú
ѨiǨ~°=∞QÆ∞#∞. QÍ# 'Ü«∞[˝Ñ¨u— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
''JǨÏO Ç≤Ï ã¨~°fiÜ«∞*Ï˝<åO Éè’HÍÎ K« „ѨÉèí∞ˆ~= K«—— (Éèí.w.9-14)
ã¨~°fiÜ«∞[˝=ÚÅÖ’ <Õ#∞ ǨÏq~åƒùQÆ=ÚÅ#∞ Éèí∞lOz Éè’HõÎ #QÆ∞^Œ∞#∞.
Ü«∞*Ï˝aè=∂x ^Õ=`å ~°∂Ѩ=Ú# Ü«∞[˝Ñ¶¨Å=Ú xK«∞Û@KÕ 'Ü«∞[˝Ñ¨u— #QÆ∞^Œ∞#∞
J#∞ ÉèíQÆ=^ŒfiK«#=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
K«. =∞#∞=ÙÅ∞, ^Õ=^•#=ÙÅ∞, =∂#= <å^äŒ∞Å∞, =∞~°ÎºHÀ\˜, ^•
~°ã¨Ü«∞=Ú "åi"åiH˜ñ „aÜ«∞O|QÆ∞ ^Õ=`«Å<£ ÉèílOK«∞K«∞<£
Ѷ¨∞#`«~° x+¨ª Ü«∞[˝=ÚÅñ ÔQ·H˘x KÕã≤i `«`«ÊùÅO|∞ Å
Ü«∞º#∞Ѩ=∞ =¸iÎ Ü«∞[˝=∞Ü«Úñ_≥·# ~°=∂=~°∞#O^Œ∞ñ *ˇO^ŒQÆ<£.
(ÉèÏQÆ.2-97)
973. Ü«∞*Ïfi
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞[=∂<å`«‡<å u+¨ª<£ - Ü«∞*Ïfi I
Ѩ~=° ∂`«‡ Ü«∞[˝ Ü«∞[=∂x ~°∂Ѩ=Ú# #∞#fl"åñ_≥· 'Ü«∞*Ïfi— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
974. Ü«∞*Ï˝Væó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞*Ï˝ JVÍæ#º¿ãºu =~åǨÏ=¸iÎó - Ü«∞*Ï˝Væó I
Ü«∞*Ï˝OQÆ=ÚÖË `«# ~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞@KÕ Ñ¨~=° ∂`«‡ 'Ü«∞*Ï˝OQÆó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Ü«∞[˝=Ú# LѨÜ∂≥ yOѨñ|_»∞, "Õ^=Œ ∞O„`«=ÚÅ∞, Ü«¸Ñ¨=Ú, Jyfl, ^Œ~ƒ° Åù ∞, ǨÏqã¨∞û,
P[º=Ú =Ú#flQÆ∞ „^Œ=º=ÚÅxflÜ«Ú#∞ `å<Õ Ü«∞~Ú Ñ¨~°=∂`«‡ 'Ü«∞*Ï˝OQÆó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞. q+¨μ=‚ Ù =~åǨ=`å~° "≥∞uÎ#ѨÙ_»∞ Ü«∞*’˝ÑH¨ ~õ }
° =ÚÅ∞ JOQÆ=Ú ÅÜ≥∞º#∞.
QÍ# 'Ü«∞*Ï˝OQÆ∞ñ_»∞—.
ã‘. Ѩâ◊√ Ü«∞[˝"å@ Ü«¸Ñ¨ã¨ÎOÉèí áê„`« =∞$ I ^Œ…@ â◊~å= =ã¨O`« HÍÅ=ÚÅ∞#∞
 846 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
¿ãflǨÏ∫+¨nè|Ǩï֒ǨÏKå`«∞~À›„`« I =∞`« <å=∞^èÕÜ«∞ ã¨#‡O„`«=ÚÅ∞#∞
ã¨OHõÅÊ |∞∞QƺA™êû=∞ xÜ«ÚHõÎ = I +¨\ϯ~° =∞O„`å#∞K«~°}=ÚÅ∞#∞
^ŒH˜Δ}Öò ^Õ=`å^蕺# `«^Œ#∞QÆ`« I `«O„`«„=`À^ÕÌâ◊ ^èŒ~°}˜ã¨∞~°∞Å∞
`Õ. #~°Ê}O|∞Å∞ É’^è•Ü«∞<åkHõ~°‡
ã¨~°}˜ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ü«∞*’˝Ñ¨Hõ~°} ã¨q∞u
Ü«∞O`«Ü«Ú#∞ #=∞‡Ç¨`«∞‡x Ü«∞=Ü«∞==ÚÅ∞
QÍñQÆ QÆeÊOz qkè=„`«ÊHÍ~°=Ú##∞ (ÉèÏQÆ.2-94)
ã‘. `«fi‰õΩ¯# #dÅ "Õ^Œ=ÚÅ∞, ~À=∞O|∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞ |i›ã¨∞û, ʼnõΔΩÅO^Œ∞
<å[ºO|∞, áê^ŒO|∞ÅO^Œ∞ñ *Ï`«∞~À›„`« Hõe`«O|∞ÅQÆ∞ Ü«∞[˝Hõ~°‡=ÚÅ∞#∞,
„ã¨∞‰õΩ¯ `«∞O_»O|∞#, „ã¨∞==Ú <åã≤H#õ ∞, x_®áê„`« =Ú^Œ~H° À@~°=Ú#O^Œ∞,
„â◊=}Ï㨺 aÅ=ÚÅñ [#∞㨄áêt„`«=ÚÖò, QÆà◊=Ú# x+≤ì„uHõO|∞, lǨÏfiñ
`Õ. ^ŒQÆ∞ñ „|=~°æº=Ú, #yflÃÇÏ∂„`«=Ú#∞ h^Œ∞
K«~°fi}O|∞#∞, ã¨ÉèϺ=ã¨^äŒ∞º Å∞`«Î
=∂OQÆ =∞#∞=ÙÅ∞ K«Ü«∞#=ÚÅQÆ∞ñ y\©â◊ !
Ü«∞#∞K«∞ #∞u~ÚOz ~°`«Îi Ü«∞[˝qÉèí∞x. (ÉèÏQÆ.3-425)
=. "≥O_çÜÚ« =ÚǨï~°∞‡Ç¨ï ~°ƒQù =Æ ^•q~åƒù=O|∞ nHõ}Δ Ü
© ∞Õ +≤ì Ü«∞QÆ∞. h^Œ∞ ^ŒORÅ∞
„áêÜ«∞}©Ü«∞O|#∞ nHΔÍ#O`« ˆ~+≤ìÜ«Ú, #∞^ŒÜ«∞hÜ«∞O|QÆ∞ ã¨=∂¿ÑÎ+≤ìÜ«Ú,
Ü«Ú+¨‡„^Õ`O« |∞ ™È=∞O|∞#∞, ^ŒfinÜ«∂=™ê÷#O|∞ „áê`«ãû¨ =<å^Œ∞Å∞#∞, h^Œ∞
`«fiV͇O™êk ã¨Ñ¨Î^è•`«∞=ÙÅ∞ JyflëÈì "≥∂Hõ÷º ëÈ_»j "å[¿ÑÜ«∂u
~å„`åáÈÎ~åº=∞O|∞Å#∞ ã¨O™ê÷ ÉèË^ŒO|∞Å∞#∞, ^•fi^ŒâßǨk ~°∂ѨO|∞Öˇ·#
|ǨïÜ«∂QÆ ã¨OѶ¨∂`«~°∂ѨO|∞ ÅQÆ∞ ã¨~°fi㨄`«O|∞Å∞ Éèí=nÜ«∞ â◊s~°
ã¨O^èŒ∞Å∞#QÆ∞. 㨠™È=∂ ™È=∞O|∞ ÅQÆ∞ Ü«∞[˝ „Hõ`«∞=ÙÅ∞ h=. =∞é˜Ü«Ú
Ü«∞[# |O^èŒ#O|∞ÅKÕ <˘Ñ¨CK«∞O^Œ∞=Ù.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.426)
975. Ü«∞[˝"åǨÏ#ó
â◊O.ÉèÏ. Ѷ¨Å¿ÇÏ`«∞Éèí∂`å<£ Ü«∞*Ï˝<£ "åǨÏÜ«∞fu - Ü«∞[˝"åǨÏ#ó I
Ü«∞*Ï˝k ~°∂ѨHõ=∞QÆ∞ x`«ºHõ~°‡ Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞. 1. ã¨O™ê¯~°Hõ=Ú.
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 847
(x`åº#∞ëêª# ~°∂Ѩ=Ú# KÕÜ«Ú Hõ~°‡) 2. qqkëê[#Hõ=Ú. (Dâ◊fi~å~°Ê} |∞kú`À
KÕÜ«Ú Hõ~°‡)
''Ü«∞`«¯~À+≤ Ü«∞^Œâßflã≤ Ü«∞A˚ÃÇÏ∂+≤ ^Œ^•ã≤ Ü«∞`ü I
Ü«∞`«ÎѨ㨺ã≤ H“<ÕÎÜ«∞ `«`«∞¯~°∞+¨fi =∞^Œ~°Ê}"£∞—— II (Éèí.w.9-27)
h"Õk KÕã≤##∞, ux##∞, ÃÇÏ∂=∞ "≥Ú#iÛ##∞, ^•#=Ú KÕã≤##∞, `«Ñ¨ã¨∞û
KÕã≤##∞ ^•xx <å‰õΩ #iÊOѨÙ=Ú— Jx ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ w`« Ü«∞O^Œ∞ K≥ÃÑÊ#∞. D
qqkëê[#HõHõ~°‡ ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ Ü«∞[˝=ÚʼnõΩ "åǨωõΩñ_≥· ™ê^茉õΩʼnõΩ *Ï˝#~°∂Ѩ
Ѷ¨Å=Ú#∞ ("≥∂HõΔ=Ú) xK«∞Û#∞ QÍ# Ѩ~°=∂`«‡ 'Ü«∞[˝"åǨÏ#∞—_»#ñ|_»∞#∞.
=. L`«Î=∞â’¡‰õΩO_»QÆ∞ ѨÙO_»sH͉õΔΩO_»∞ x[=∂Ü«∂ ¿ãfiKåÛù=`å~° K«i`«O|∞Å
KÕ`« #zO`«ºO|∞QÍ <≥kÌ ¿ãÜ«Ú, #kÌ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞QÆ`«O|∞QÍ ^蕺#O|∞
¿ãÜ«∞O^ŒQÆ∞. =∞é˜Ü«ÚO QÍ~°º|∞kúO*Ëã≤ KÕÜ«∞O|_»∞ ѨÓ*Ïqâı+¨O|∞Å
"å¿ã^Õ= =∞O„`«O|∞# ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞xH˜ ã¨=∞iÊO=ÅÜ«Ú#∞. W@∞¡ =∞<À"åHͯܫ∞
Hõ~°‡O|∞ÅKÕ`« =∞<ÀQÆ`«O |QÆ∞#@∞¡QÍ ÉèíH˜ÎÜ«ÚHõÎO|∞Öˇ·# ѨÓ[ÅKÕ`«O
|∂lOѨ|_ç, 㨈~fiâ◊fi~°∞O_»∞ =∂Ü«∂aèÉèí∂`«∞Å∞ QÍHõ ¿ãqOK«∞ ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ
^èŒ~å‡k ѨÙ~°∞ëê~°÷O|∞ÅÖ’# #aè=∞`å~°÷O|∞Å xK«∞Û. q~°‰õΩÎO_»QÆ∞ "åñ_»∞
x~°O`«~° ÉèÏ=O|~Ú# ÉèHí Θ Ü≥∂QÆO|∞#O *Ëã≤ "≥∂HõOΔ |∞ H˘é‰õΩ Éèlí ~ÚOK«∞
(ÉèÏQÆ.4㨯O.256)
(Hõ~°‡Ñ¨Å=Ú#∞ ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ ã¨=∞iÊOK«∞@ 'Ü«∞[˝"Õ∞— Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞. ...... ã¨~°fiÜ«∞[˝ Ѷ¨ÖÏ=ǨÏ
„Ѩ„H˜Ü«∂`«∞‡ñ_» g=Ù xâ◊ÛÅÉèíH˜ÎQÆ=∞º ! [<å~°Ì<å !
(ÉèÏ~°.J~°}º.4P.377)
Hõ. h"åÔ~· h^≥ã¨ñ ^Œ=∞
ÉèÏ=O|∞Å∞ xeÑ≤ Ѷ¨∞#∞Å∞ ÉèíÜ«∞q~°Ç≤Ï`«∞Öˇ·
ÜÕ∞ qѶ¨∞flO|∞Åñ *ˇO^ŒHõ,
h =~°Öˇ_ç "Õ∞\˜KÀ@ <≥QÆ_»∞^Œ∞ sâß! (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.95)
 848 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
976. Ü«∞[˝Éèí$`ü
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞[˝O aÉèíiÎ áêfu "å Ü«∞[˝Éèí$`ü I
Ü«∞[˝=Ú#∞ áêeOK«∞#∞ ÖË^• áÈ+≤OK«∞#∞. Ü«∞[˝=ÚÅ#∞ |∞∞ufi‰õΩ¯Å
~°∂Ѩ=Ú# `å<Õ Ü«ÚO_ç áÈ+≤OK«∞#∞.
''U=O q^èÀ "≥· „|Ǩχ Ü«∞[˝O Ü«∞[=∂#O ã¨~åfiOâ◊Û |∞∞ufi*’ ~°HõΔu——
Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú „Ѩ=∂}=Ú.
ÜÕ∞<Õ^ŒO Éèí∂`«O Éèí∞=#O Éèíq+¨º`ü - ѨiQÆ$Ç‘Ï`« =∞=∞$`Õ# ã¨~°fi"£∞ I
ÜÕ∞# Ü«∞[˝ ¢™êÎÜ«∞`Õ ã¨Ñ¨ÎÃÇÏ∂`å - `« <Õ‡ =∞#ó t=ã¨OHõÅÊ =∞ã¨∞Î II
Éèí∂`« Éèíq+¨º ^Œfi~°Î=∂#=ÚÅÖ’ #∞O_»∞ D qâ◊fi=Ú U J=∞$`« ã¨fi~°∂ѨÙñ
_»Q∞Æ Ñ¨~"° ∞Õ â◊fi~° `«`Ϋ fi=ÚKÕ xÅ∞Ѩñ|_»∞K«∞#fl^À, ÃÇÏ∂`« "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨Ñ|Ψ ∞∞ufiAÅKÕ
x~°fiiÎOѨ|_»∞ Ü«∞[˝=Ú U Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞xKÕ ~°HOΔ˜ Ѩ|_»∞K«∞#fl^À J\˜ì ã¨~fi° [˝ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°
`«`«Î fi=Ú <å q+¨Ü«∞=Ú# â◊√Éèí~°∂Ѩ=Ú#∞, â◊√ÉèíHõ~°=Ú#∞ JQÆ∞ ã¨OHõÅÊ=Ú QÆÅ
ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú HõÅk JQÆ∞QÍHõ !
977. Ü«∞[˝Hõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. [QÆ^•^Ò `«^ŒO`Õ K« Ü«∞[˝O Hõ~Àu, Hõ$#Îfu "å - Ü«∞[˝Hõ$`ü I
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨$ëêìº~°OÉè=í Ú# ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ „Ѩ=~°#Î =Ú#ÔH· Ü«∞[˝=Ú#∞ KÕÜÚ« #∞.
[QÆ^ŒO`«=Ú#O^Œ∞ („Ѩà◊Ü«∞=Ú #O^Œ∞) Ü«∞[˝=Ú#∞ ^èŒfiOã¨=Ú KÕÜ«Ú#∞.
^ŒHΔÍ^Œ∞ÖÁ#~°∞Û ^Œ∞+¨ì Ü«∞[˝=ÚÅ#∞ <åâ◊#=Ú KÕÜ«Ú#∞. QÍ# 'Ü«∞[˝Hõ$`ü— JQÆ∞#∞.
Hõ. JѨÙÊ_»∞ „|ǨχÅ∞ ^Œ=∞Ö’
^ŒÑ¨ÊHõ ##∞ñ Ez ã¨=Úz`« „H˜Ü«Ú ÅQÆ∞K«∞
#flѨÊ~°"∞Õ â◊√# Hõa=è ∞`«
"≥ÚѨÊñQÆñ^ŒQÆ∞ ã¨Ñ¨Î`«O`«∞ "˘yñ QÍqOѨ<£. (ÉèÏQÆ.2㨯O.96)
[QÆ^•~°OÉèí=Ú# „|Ǩχ^Õ=ÙxH˜ ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iOz Ü«∞[˝=Ú KÕÜ«∞=Öˇ#∞
ã¨OHõÅÊ=Ú HõeQÔ #∞. "åxH˜ Ü«∞*’˝ÑH¨ ~õ } ° =ÚÅQÆ∞ Ѩ^•~°=÷ Ú ÖËqÜ«Ú#∞ Hõ#∞Ñ≤OK«
ÖË^Œ∞. UHÍ„QÆ`«`À ÉèíQÆ=O`«∞x 㨇iOK«QÍ "åxH˘Hõ LáêÜ«∞=Ú ã¨∞ÊùiOK≥#∞.
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 849
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x J=Ü«∞==ÚÅ<Õ Ü«∞*’˝ÑH¨ ~õ }
° =ÚÅ∞QÍ HõeÊOz ÉèQí =Æ ^Œ~Ê° } |∞kú`À
'ã¨Ñ¨Î`«O`«∞— Ü«∞[˝=Ú#∞ KÕÃã#∞. JѨÙ_»∞ (=∞sz =Ú#flQÆ∞ „Ѩ*ÏѨ`«∞Å∞) ‰õÄ_®
Ü«∞[˝=Ú#∞ KÕã≤i.
978. Ü«∞r˝
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞*Ï˝<åO `«`«û=∂~å^èŒ<å`å‡<åO âı+‘u - Ü«∞r˝ I
Ѩ~°=∂`«∞‡x ã¨O`«∞+¨ìѨ~°K«∞@‰õΩ („Ѩã¨#∞flxQÍ KÕã≤H˘#∞@‰õΩ) Ü«∞[˝=Ú
™ê^èŒ#=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. QÍ# 'Ü«∞r˝— Ü«∞#ñ|_»∞#∞. (Ü«∞[˝=ÚKÕ P~åkèOK«∞@ÜÕ∞
`«#‰õΩ ~°∂ѨÙQÍ QÆÅ"åñ_»∞)
=∞. q=iOѨ<£ ǨÏi Ü«∞[˝=¸iÎñ |~°=Ú<£ q+¨μ‚<£ ǨÏ$+‘ˆHâ◊√ñ ˆQ
â◊=Ùñ |^•‡‰õΔΩ QÆ∞é˜Oz [#fl=Ú#∞ â◊â◊fi^ŒƒùH˜Îñ QÍqOѨ =∂
^èŒ=Ùñ _®`«‡O |i`À+¨=∞O^Œ∞† #`«ñ _»∞^Œº„fÊuñ ÔQ·H˘#fl Ö’
Hõ q`å#O|∞Å∞ ^Œ∞+≤ì <˘O^Œ∞ ##Ѷ¨∂† HÍqOѨÙ=∂ Ü«∞[˝=ÚÖò.
(ÉèÏQÆ.3-400)
979. Ü«∞[˝Éèí∞H±
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞[˝O Éèí∞VıÎ ¯ Éèí∞#H©Îu "å 'Ü«∞[˝Éèí∞H±— I
U ^Õ=`« #∞^ÕtÌ Oz KÕÜÚ« Ü«∞[˝=Ú #O^≥#· #∞, q+¨μ"‚ Õ Ñ¶Å¨ Éè’HõÜ
Î ∞ÿ≥ 'Ü«∞[˝É∞íè H±—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
`Õ. ã¨OQÆ_ôÅ #_»∞=∞ñ [Hõ¯#ñ QÆ∂~°∞ÛO_ç
#~°‡ÉèÏ+¨}=ÚÅ #QÆ=Ù <≥éÑ≤
Ü«∂QÆÉè’HõÎ Hõ$+¨μ‚ñ _»=∞~°∞Å∞ "≥éñQÆO^Œ
â‹·â◊=O|∞ "≥∞éã≤ K«eÌ QÆ∞_çK≥. (ÉèÏQÆ.10㨯O.ѨÓ.498)
980. Ü«∞[˝™ê^èŒ#ó
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞*Ï˝ó ™ê^èŒ#O `«„`åÊáêÎqu - Ü«∞[˝™ê^èŒ#ó I
`«##∞ ñ*Ë~∞° @‰õΩ Ü«∞[˝=ÚÅ∞ ™ê^è#Œ =ÚÅ∞ QÆ#∞Hõ Ѩ~=° ∂`«‡ 'Ü«∞[˝™ê^è#Œ ó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
 850 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
981. Ü«∞*Ï˝#ÎHõ$`ü
â◊O.ÉèÏ. 1. Ü«∞[˝™êº#ÎO - Ѷ¨Å„áêÑ≤ÎO ‰õΩ~°fi<£ - Ü«∞*Ï˝#ÎHõ$`ü I
2. "≥·+¨‚= |∞∞H±â◊Oã¨<Õ# ѨÓ~å‚Ǩï`åº "å Ü«∞[˝ã¨=∂Ñ≤ÎO Hõ~Àfu -
Ü«∞*Ï˝#ÎHõ$`ü I
1. Ü«∞[˝=Ú Ü≥ÚHõ¯ JO`«=Ú (Ѷ¨Å„áêÑ≤Îx) QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞ QÍ#
'Ü«∞*Ï˝O`«H$õ `ü— JQÆ∞#∞.
2. "≥·+¨‚= |∞∞‰õΩ¯Å#∞ ѨiîOK«∞K«∞ ѨÓ~å‚Ǩïux PK«iOK«∞^Œ∞~°∞. ^•x`À <Õ
H˘é`«Ü«Ú ÖËHõ ѨiѨÓ~°‚=ÚQÍ KÕã≤# Ü«∞[=∂x 'Ü«∞*Ï˝#ÎHõ$`ü— Ü«∞QÆ∞#∞. J`«ñ
_»∞#∞ Ѩ~=° ∂`«‡ HõO>ˇ#∞ Jaè#∞flñ_»∞. w`«. 4-24
Hõ. ã¨∞=ºHõÎ `«O„`«~∂° Ѩ‰Ωõ ñ
_»=º‰õΩÎñ _»#O`«∞ñ _»Éèí=Ùñ _»K«∞º`«∞ñ _ôâ◊√O
_»=ºÜ«Úñ _»QÆ∞ ǨÏi ã¨∞~°QÆ}
¿ã=Ùºñ_»∞ „Hõ`«∞Ѷ¨Å^Œ∞ñ _»QÆ∞@ñ *Ëã≤i =∞Y=ÚÖò. (ÉèÏQÆ.2-98)
=K«. ã¨`º« ^è~Œ ‡° O|∞ʼnõΩ x"åã¨O|QÆ∞ „|Ǩ‡=~°^Î âÕ O◊ |∞# Ü«∞[˝q™êÎ~° xѨÙ}∞ Å~Ú#
"å~°∞ Ü«∞*Ëâ˝ fi◊ ~°∞O_»~Ú# ǨÏiO QÆ∂iÛ Ü«∂QÆO|∞ ¿ãÜ«ÚK«∞#fl "å~°∞† Ü«∞lOK«∞
"å~°Å‰õΩ ã¨∞Y„Ѩ^•#O|∞ ¿ãÜ«ÚK«∞, ã¨HõÅ Éèí∂`åO`«~åºq∞Ü≥ÿ∞ ÉèíQÆ=O`«∞O
_»~Ú# ǨÏi [OQÆ=∞ ™ê÷=~°O|∞ʼnõΩ #O`«~O° QÆ |Ç≤Ï~°OQÆO|∞Å ã¨OK«iOK«∞
"åÜ«Ú=Ù K«O^ŒO|∞# <å`«‡~°∂ѨO|∞ =∞<À~°^äŒO|∞ xK«∞Û.(ÉèÏQÆ.1-434)
`Õ. JQÆ∞flÅ∞#∞ Ü«∞[=∂#∞ñ_»∞ <åǨï`«∞Å∞#∞
Ü«∂QÆѶ¨Å~°∂Ѩ=Ú#∞ QÆ$+¨μ‚ñ_»x Ü≥∞é∞OQÆ∞. (ÉèÏ~°.J#∞âßã¨.5P.365)
ã‘. QÆ}∞uOѨ Éèí∂i^ŒH˜Δ}ÅKÕñ QÆ_»∞<˘Ñ¨C
Ü«∞[˝=ÚÖò ¿ãÜ«∞ # Ü«∞º[˝qÉèí∞ñ_»∞
„^Œ=º„H˜Ü«∂ ^Õ=`åѶ¨Å ~°∂Ѩ
ã¨`«¯~°‡Ñ¶¨Å „Ѩ^•`« Ü«∞~Ú Ü≥ÚѨC.... (ÉèÏQÆ.4-367)
K«. .....„ѨÉèíq+¨μ‚ñ_»∞ q+¨μñ‚ _»∞ <≥·# Ü«∞\˜ì ~¸
„Hõ`«∞Ѷ¨Å^Œ∞O_»∞QÍ H˘~°∞ñ _˘HõO _≥@∞ Å~°∞›ñ_»∞ t+¨ìѨÓ[‰õΩ<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.779)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 851
^è~Œ ‡° ~å*Á#iÛ# ~å[ã¨∂Ü«∞ Ü«∂QÍO`«=Ú#∞ J„QÆÑÓ¨ [ Ü≥∞=iH˜ KÕÜ∞« =Öˇ#x
J_»∞QÆQÍ ã¨Ç¨Ï^Õ=Ùñ_»∞ '„Hõ`«∞Ѷ¨Å^Œ∞ñ_»QÆ∞ NHõ$+¨μ‚_Õ J„QÆѨÓ[ Hõ~°∞›—_»x K≥ÃÑÊ#∞.
982. Ü«∞[˝QÆ∞ǨϺ"£∞
â◊O.ÉèÏ. Ü«∞*Ï˝<åO QÆ∞ǨϺO *Ï˝#Ü«∞[˝ó, Ѷ¨ÖÏaèã¨Okè ~°Ç≤Ï`À "å Ü«∞[˝ó I
`«^ŒÉèË^ÀѨKå~å`ü „|Ǩχ - Ü«∞[˝QÆ∞ǨϺ"£∞ I
Ü«∞[˝=Ú ÅxflO\˜Ö’#∞ QÆ∞ǨϺ=Ú (~°ÇϨ 㨺=Ú-L`«¯ $+¨=ì Ú) *Ï˝# Ü«∞[˝=Ú.
ÖËHõ Ѷ¨ÖÏaèã¨Okè~°Ç≤Ï`« Ü«∞[˝=Ú.
''ã¨~°fiÉèí∂`Õ+¨μ ÜÕ∞<≥·HõO ÉèÏ==∞=ºÜ«∞g∞H˜Δ`Õ I
JqÉèíHõÎO qÉèíˆHÎ+¨μ `«`ü*Ï˝#O qkú™êuÎ fiHõ"£∞ II—— (Éè.í w.18-20)
ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#fl P`«‡ qÉèílOѨñ|_»Hõ Ü≥ÚHõ\ ˜QÍ<Õ Ü«ÚO_»∞#x
Ü≥∞é∞ñQÆ∞@ ™êuÎ fiHõ *Ï˝#=Ú. *Ï˝#Ü«∞[˝=ÚKÕ ™ê^茉õΩ# HÍ *Ï˝#=Ú ÅaèOK«∞#∞.
''„âıÜ«∂<£ „^Œ=º=∞Ü«∂^Œº*Ï˝`ü *Ï˝#Ü«∞[˝O Ѩ~°#ÎѨ!—— (Éèí.w.4-33)
'„^Œ=º=Ú =Å# ™êkèOѨñ|_»∞ Ü«∞[˝=Ú HõO>ˇ *Ï˝#Ü«∞[˝=Ú „âı+¨ª"≥∞ÿ#k.——
Ü«∞#∞ w`åÉ’^èŒ =Å# nx B#fl`«º=Ú ã¨Ê+¨ì=Ú.
Ѷ¨ÖÏaèѨOkè ~°Ç≤Ï`«=∞QÆ∞ Ü«∞[˝=Ú |O^茿ÇÏ`«∞=Ù HÍñ*ÏÅ^Œ∞ QÍ#
'Ü«∞[˝QÆ∞ǨϺ=Ú— „âı+¨ª"≥∞ÿ#k.
ÉèQí =Æ O`«∞x Ü«∞O^Œ∞ ã¨~fi° ÉèÏ==ÚÅ∞ xeÑ≤ ^蕺xOK«∞@ Ü«∞[˝=Ú Ü«∞QÆ∞#∞.
J\˜ì"å~°∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞O_»∞ KÀ@∞Ö’<Õ (ÉèíQÆ=O`«∞xÖ’<Õ) Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
''Ü«∞*Ï˝~å÷`«¯~°‡}À#º„`« Ö’HÀÜ«∞O Hõ~°‡|O^èŒ#ó I—— (Éèí.w.3-9)
'(ÉèíQÆ=„fÊuHõ~°"≥∞ÿ#) Hõ~°‡=Ú# HõO>ˇ W`«~°=∞QÆ∞ Hõ~°‡KÕ [#∞Å∞ |OkèOѨñ
|_»∞^Œ∞~°∞.— J#∞ w`å=K«#=Ú#∞ *Ï˝# (ѨÖÏaèãO¨ kè~Ç° Ï≤ `«) Ü«∞[˝"∞Õ Ü«Ú`«=Î ∞"≥∞#ÿ ^Œx
K≥ÑC¨ K«∞#flkñ Ѩ~=° ∂`«‡ *Ï˝# ã¨fi~°∂ѨÙñ_»∞, *Ï˝#„Ѩ^•`«ÜÚ« QÆ#∞Hõ 'Ü«∞[˝Q∞Æ Ç¨Ïº"£∞—
Ü«∞QÆ∞#∞.
K«. J‰õΩ\˜ÅÉèíH˜Îñ ˆQâ◊=ã¨=∞~°Ê}|∞kúñ „QÆ`«∞„H˜Ü«∞Öò "˘#
~°ÊHõ qѨs`«∞Öˇ· Ü«Ú=ÚHõ~åã¨∞Å∞ ^ŒOz Ѷ¨ÅO|∞ #O^Œñ QÍ
 852 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
#Hõ K≥_»∞su #∂~°Hõ ^èŒ#=ºÜ«∞ =∞ø@Ü«∞ HÍx "≥∂HõΔ ^•
Ü«∞Hõ =∞QÆ∞K«∞#fl `«`«ÊùÅ=Ú #O^Œ~°∞ q+¨μ‚ Ѩ~åV√‡Y „H˜Ü«ÚÖò.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.401)
L. HÍ=Ù# Ü«∞[˝=ÚÖò ǨÏi qHÍ~°q^Œ∂~°∞ QÆ∞é˜Oz KÕÜ«Ú h
ÉèÏ==Ú ã¨∂#$`«„=`« ! â◊√Éèíã≤÷uñ *ˇO^≥_»∞.... (402)
Hõ. ǨÏ=~°∂Ñ≤q ! ǨÏ=<Õ`«=Ù ! ǨÏ=Éè’HõÎ=Ù! xdÅǨÏ= Ѷ¨ÖÏ^è•~°∞ñ_»=Ù<£!
ǨÏ=~°HõΔ‰õΩñ_»=Ù #QÆ∞ h I Hõq`«^äŒ=ÚQÆ #∞`«∞ ÖÁ#~°∞Î=∞Ü«∞º =Ú‰õΩO^•!
(ÉèÏQÆ.3-427) (=∞O^è•`«)
`Õ. KÕÃãñ „QÆ`«∞=ÙÅ∞ Éèí∂i ^ŒH˜Δ}Å xzÛ I
„^Œ=º Ü«∞[=∂# qkè=∞O„`« ^èŒ~°‡Ü«∞[˝
HÍÅ |∞∞ufi „HõÊ^Õâ◊ =ÚYºO|∞ ÖˇÅ¡ I
q+¨μ‚~°∂ѨO|∞ Å#∞K«∞ ÉèÏqOz Ü«∞`«ñ_»∞. (ÉèÏQÆ.9-170)
Ü«∞[˝ ã¨O|O^èŒ=ÚÖˇ·# =xflÜ«Ú q+¨μ‚ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞.
983. J#fl"£∞
â◊O.ÉèÏ. J^Œº`Õ JuÎ K« Éèí∂`åxu - J#fl"£∞ I
'J^Œº`Õ Éèí∂`≥·ó— - „áê}∞ÅKÕ u#ñ|_»∞#∞. „áê}∞Å∞ Éèí∞lOK«∞ aÜ«∞º=Ú,
QÀ^è∞Œ =∞Å∞ =Ú#flQÆ∞ =ã¨∞=Î ÙÅxflÜ«Ú Ñ¨~=° ∂`«‡ ~°∂Ѩ=ÚÖË, Hõ#∞Hõ Ü«∂ ~°∂Ѩ=Ú#
„áê}∞ÅKÕ u#ñ|_»∞#∞.
'JuÎ Éè∂í `åx— Éè∂í `«=ÚÅ#∞ u#∞#∞. (ã¨OǨÏiOK«∞#∞) „áê}∞Å∞ Éè∞í lOz#
(„|Ǩχ~°∂Ѩ) J<åfl^Œ∞Å∞ "≥+· =¨ ∞º=Ú <˘Ok#KÀ ~ÀQÆHÍ~°H=õ ÚÅ~Ú ã¨OǨÏiOK«∞#∞.
''J^Œº`ÕuÎ K« Éèí∂`åx—— (`≥·.L.2-2) Ü«∞#∞ „â◊√u "åHõº=Ú „áê}∞ÅKÕ u#ñ
|_»∞#∞. „áê}∞Å#∞ u#∞#∞. J#∞ Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ Ü«∞~°÷=ÚÅ#∞ K≥ѨCK«∞#flk.
''J#flO „|Ǩχ Éè’HÍÎ K« „|Ǩχ—— Ü«∞#∞ #∞Ѩx+¨^•fiHõº=Ú D ÉèÏ==Ú<Õ
`≥Å∞ѨÙK«∞#flk. ã¨ãº¨ =ÚÅÖ’ ^•y "åxx =$kúÑ~¨ K° ∞« ^è•#º~°∂Ѩ=ÚQÍ <Õ#∞<åfl#∞.
„áê}∞Å ^ÕǨÏ=ÚÅO^Œ∞ [~î°~åyflQÍ „Ѩ=iÎOK«∞K«∞ <Õ<Õ Éè’HõÎ #QÆ∞K«∞<åfl#∞.— Jx
ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ w`« Ü«∞O^Œ∞ =zOK≥#∞.
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 853
=K«. Hõ~O° |∞Å∞ QÆÅ [O`«∞=ÙʼnõΩñ QÆ~O° |∞Å∞ ÖËx K«`∞« +¨Ê^•^Œ∞ ÖÏǨ~°O|∞ÅQÆ∞.
K«~}° O|∞Å∞ QÆÅ „áê}∞ʼnõΩ [~°}O|∞Å∞ ÖËx `«$}Ï^Œ∞Å∞ ÉèHí }Δõ Ü © ∞« O|∞ÅQÆ∞.
JkèHõ [#‡O|∞Å∞ QÆÅ "庄Ѷ¨∂^Œ∞ʼnõΩ #ÅÊ[#‡O|∞QÆÅ =∞$QÍ^Œ∞Å∞
Éè’[ºO|∞ÅQÆ∞. ã¨HÅõ ^ÕÇÏ≤ ^ÕÇϨ O|∞ÅO^Œ∞ r=ÙO_»∞ QÆÅ∞QÆ∞@O*Ëã≤ r=ÙxH˜
r=ÙO_» rqHõÜ«∞QÆ∞. JǨÏã¨Î ã¨Ç¨Ï™êÎk ~°∂ѨOɡ·# qâ◊fi=∞O`«Ü«Ú
hâ◊fi~°∞O_»∞QÍñ ^≥eÜ«Ú=Ú. P`«xH˜ "Õé∞ ÖË^Œ∞. x[=∂Ü«∂ qâı+¨O|∞#
=∂Ü«∂qÜ≥∞ÿ *Ïu Éè^Ë Œ ~°ÇÏ≤ `«∞O_≥#· ~¸â◊fi~°∞O_»∞ |Ǩï„ѨHÍ~°O|∞Å Éè’y
Éè’Qƺ ~°∂ѨO|∞Å #O`«~°OQÆ |Ç≤Ï~°OQÆO|∞Å nÑ≤OK«∞.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.325)
ã‘. PkHÍÅO|∞# <å „Ñ¨*ÏѨu Ѩu Ü«∞~Ú# Ö’ˆHâ◊fi~°∞O _»K∞« º`«∞O_»∞ Ѩ^‡Œ <Õ„`«∞ñ
_»∞ =#ã¨Ê`«∞Å <À+¨k=è ÚYº*Ï`«O|∞ x+¨=Ú #∂~°O˚ |∞ñ QÀi HõeÊOK≥ #O^Œ∞
=ÚYºOɡ·# Ü«∞#flO|∞ #K«~°O|∞ Öˇ·#\˜ì Ü«∞Ѩ^Œ "≥∞Å¡ñ ÉÏ^ŒKå~°∞ʼnõΩ#∞
ÉÏÖˇfi\˜ì ~Ú~°∞QÍà◊√¡ KÕ`«∞Å∞ QÆey# r=`«uH˜
`Õ. ǨÏã¨Î=ÚÅ∞ ÖËx Ü«∂ K«`«∞ëêÊ^Œ∞ ÖˇÅ¡
##fl=ÚQÆñ |∂x HÍqOK≥ #kÜ«Úñ QÍHõ
<å =∞ǨÉèÏQÆ∞ñ _»K«∞º`«∞ñ _®^Œ~°=Ú#
g∞‰õΩ ##Ѷ¨∂Yº qMϺu *’HõѨé˜K≥. (ÉèÏQÆ.6㨯O.197)
984. J<åfl^Œó
â◊O.ÉèÏ. J#fl=∞fÎu - J<åfl^Œó I
Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ ã¨HõÅ r=ÙÅ ~°∂Ѩ=Ú# #∞O_ç J#fl=Ú#∞ Éèí∞lOK«∞#∞ QÍ#
'J<åfl^Œó— Ü«∞#|_»∞#∞.
985. P`«‡Ü≥∂xó
â◊O.ÉèÏ. P`≥·‡= Ü≥∂x~°∞áê^•#HÍ~°}O <å#ºku - P`«‡Ü≥∂xó I
'Ü≥∂x— Ü«∞#QÍ #∞áê^•# HÍ~°}=Ú. [QÆ^Œ∞`«ÊuÎH˜ #∞áê^•# HÍ~°}=Ú
P`«‡ HõO>ˇ W`«~°"≥∞ÿ#^ÕkÜ«Ú HÍ^Œ∞.
''Ü≥∂xâ◊Û Ç≤Ï wÜ«∞`Õ—— („|.ã¨∂.1-4-27) ''Ѩ$käg Ü≥∂x~À+¨kè =#ã¨Êf<å"£∞——
 854 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
(âßO.ÉèÏ.) ÃÑ· „ѨÜ≥∂QÆ=ÚÅKÕ Ü≥∂x Ü«Úáê^•# =K«#=∞x `≥eÜ«ÚK«∞#flk.
''# qâ◊fiHõ$kfiâ◊fiq^•`«‡Ü≥∂xó—— (âıfi.6-16) Ü«∞x „â◊√u „Ѩ=∂}=Ú.
Hõ. "≥Ú^ŒÅ∞#∞ hÖ’ñ ^ÀñK≥#∞
^Œ∞kÜ«Ú#∞ #@ñ ^ÀñK≥ñ #_»∞=Ú ^ÀñK≥#∞ h"Õ
"≥Ú^ŒÅ∞ #_»∞=Ú ^Œ∞k ã¨$+≤ìH˜ñ
QÆkÜ«∞ñQÆ Ñ¶¨∞@=Ú#‰õΩ =∞#∞fl QÆuÜ«∞QÆ∞ =∂_ç¯<£. (ÉèÏQÆ.8㨯O.164)
=K«. ^Õ"å! HÍ~°º~°∂ѨO|QÆ∞ KÕ`<« åKÕ`<« å`«‡Hõ „ѨÑO¨ K«O|∞‰õΩñ QÍ~°}∞O_»"#·≥ h
KÕ`« ã¨=∞ã¨Î Éèí∞=#O|∞Å∞#∞ ã¨$l~ÚOѨñ|_çÜ≥∞. (ÉèÏQÆ.3-501)
986. ã¨fiÜ«∞O *Ï`«ó
â◊O.ÉèÏ. xq∞`«ÎHÍ~°}=∞Ñ≤ 㨠U"Õu ^Œ~°≈Ü«∞`«∞O - ã¨fiÜ«∞O *Ï`« Wu I
''„ѨHõ$uâ◊Û „Ѩu*Ï˝^Œ$ëêìO`å#∞Ѩ~À^è•`ü—— („|.ã¨∂.1-4-23) W`«º„`«
™ê÷Ñ≤`«=ÚÉèíÜ«∞HÍ~°}`«fiO Ǩψ~ó I
`«# ѨÙ@∞ìH‰õ Ωõ `å<Õ HÍ~°}∞ñ_»∞. =∞é˜Ü∞Õ W`«~° Ü«Úáê^•# xq∞`«Î HÍ~°}=ÚÅ∞
ÖËx"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ 'ã¨fiÜ«∞O*Ï`«ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã‘. P^ŒºO`«â◊¥#ºO|∞ #=ºÜ«∞Oɡ· `«QÆ∞ `«`«Î fiq∞O`«‰õΩ #∞áê^•#=∞QÆ∞@
QÆ∞}q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ QÔ H· ˘x HÍÅ=Ú#∞ =∞ǨÏ^•k Éè∂í `«=ÚÅ∞ ^Œ <åfl„â◊~ÚOѨ
HÍÖÏ#∞~°∂ѨO|∞ñÔQ·H˘x ~¸â◊√O_»∞ ^Œ# bÅÔH· `«#∞ñ ^• ã¨$lOK≥
(ÉèÏQÆ.3-342)
987. "≥·MÏ#ó
â◊O.ÉèÏ. qâı¿+} Y#<å`ü - "≥·MÏ#ó I ^èŒ~°}©O qâı¿+} Yx`åfi áê`åÅ"åã≤#O
Ç≤Ï~°}ϺHõΔO "å~åǨÏO ~°∂Ѩ=∂™ê÷Ü«∞ [Ѷ¨∂<Õu ѨÙ~å}Ë „Ѩã≤^Œú"£∞ I
q+¨μ‚=Ù =~åǨÏ~°∂Ѩ=Ú# Éèí∂q∞x „`«qfi, áê`åà◊=∞O^Œ∞#fl Ç≤Ï~°}Ϻ‰õΔΩx
K«OÃÑ#∞. Éèí∂q∞x áê`åà◊=Ú =~°‰õΩ „`«=Ùfi@KÕ '"≥·MÏ#ó— Ü«∞#ñ|_≥#∞.
........ <ÕѨ٠ˆ~ñy
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 855
`Õ. ‰õΩxÜ«Úñ QÆ∞Ñ≤ÊOK«∞ ÅOѶ≤∞OK«∞ñ Q˘Ñ¨ÊiOK«∞
<≥QÆÜ«Ú ^èŒ~°ñ „^Œ=Ùfi ÉÁé˜Ü«∞ñQÍ
^•#"ÕO„^Œ∞x QÆ∞O_≥Å∞ ^ŒÅ¡_çÅ¡ñ
|Ok "≥∞Å¡# ~°}Ѩiã¨ÊOk Ü«∞QÆ∞K«∞ (ÉèÏQÆ.3-637)
988. ™ê=∞QÍÜ«∞#ó
â◊O.ÉèÏ. ™ê=∂x QÍÜ«∞fu - ™ê=∞QÍÜ«∞#ó I
''"Õ^•<åO ™ê=∞"Õ^Àã≤‡—— (Éèí.w.10-22) ™ê=∞"Õ^Œ=Ú Ñ¨~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯
qÉèí∂u.
=∞O„`« qâı+¨=ÚÅQÆ∞ w`«=ÚÅ∞ ™ê=∞=ÚÅ∞. Ѩ~°=∂`«‡ ™ê=∞=ÚÅ#∞
QÍ#=Ú KÕÜ«Ú#∞. P ™ê=∞=ÚÅKÕ ã¨∞ÎuOѨñ|_»∞#∞ QÍ# '™ê=∞QÍÜ«∞#ó— Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
'ã¨~ˆ fi} ã¨=∞¿ã#Î ™ê=∞I ã¨~fi° ^• ã¨=∞¿ã#Î ™ê=∞—— J#∞ „â◊√u "åHͺ#∞™ê~°=Ú
™ê=∞ Ü«∞#QÍ
ã¨~ˆ fi} ´ JO^Œé˜ Ü«∞O^Œ∞#∞ ã¨~fi° ^• ´ ZšѨC_»∞
ã¨=∞ó ´ ã¨=Úñ_»∞ ã¨=∞ó ´ ã¨=Úñ_»∞
`Õ# ´ P HÍ~°}=ÚKÕ `Õ# ´ P HÍ~°}=ÚKÕ
™ê=∞ ´ ™ê=Úñ_»∞ ™ê=∞ ´ ™ê=Ú_»∞.
ã¨=∞ã¨Î r=ÙÅO^Œ∞#∞, Jxfl ã¨=∞Ü«∞=ÚÅO^Œ∞#∞ ã¨=∞`«fi=Ú#∞ HõeyÜ«ÚO_»∞
"åñ_»∞ 'Pk`«∞ºñ_»∞—. N~å=Úñ_»∞ ~å=}∞x`À Ü«Ú^Œ=ú Ú#‰õΩ áÈ=Ù#ѨÙ_∞» P '™ê=Ú—x
(Pk`«∞ºx) Pk`«ºÇ¨Ï$^ŒÜ∞« =Ú`À QÍ#=Ú KÕÃã#∞. (ã¨∞uÎ OK≥#∞). QÍ# '™ê=∞QÍÜ«∞#ó
— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
™ê=∞=ÚÅ∞ ã¨=∞`«fi=Ú#∞ „ѨuáêkOK«∞ =∞O„`«=ÚÅ∞. ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ `«#
ã¨~åfi`«‡`«fi=Ú [#∞ʼnõΩ `≥eÜ«∞K≥ÑC¨ @‰õΩ „|Ǩχq^Œ∞Å ~°∂Ѩ=Ú# <å ™ê=∞=ÚÅ#∞
QÍ#=Ú KÕÜ«Ú#∞ QÍ# '™ê=∞Ü«∞QÍÜ«∞#ó— Ü«∞QÆ∞#∞.
 856 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
989. ^Õ=H©##Ì#ó
â◊O.ÉèÏ. ^Õ=Hͺó ã¨∞`«ó - ^Õ=H©##Ì#ó I
''*’ºfO+≤ â◊√„HÍ}˜ K« Ü«∂x Ö’ˆH „`«Ü≥∂ Ö’HÍ Ö’HõáêÖÏ¢ã¨Î~¸K« I
„`«Ü≥∂QÆflÜ«∞âßÛǨï`«Ü«∞â◊Û Ñ¨&Û ã¨ˆ~fi ^Õ"å ^Õ=H© Ѩل`« U=——
(=∞ǨÉèÏ~°`Õ.J#∞âß.)
^Õ=H©^Õq QÆ~°ƒù=Ú# [xOz# NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ ^Õ=H©#O^Œ#∞ñ_»∞.
Ö’Hõ=Ú# „ѨHÍâ◊=∂#=ÚÅQÆ∞ *’ºuã¨∞ûÅ#∞, =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ∞#∞, ã¨HõÅ
Ö’HõáêÅ∞~°∞#∞, "Õ^„Œ `«Ü∞« =Ú#∞, Jyfl„`«Ü∞« =Ú#∞, S^Œ∞ PǨï`«∞Å∞#∞, ã¨~fi° ^Õ=`«Å∞,
^Õ=H© Ѩل`«∞ñ_»QÆ∞ NHõ$+¨μ‚_Õ— Ü«∞x =∞ǨÉèÏ~°`«=ÚÖ’ K≥ѨÊ|_ç#k.
Hõ. ã¨∞`«∞ñ QÆ<≥ ^Õ=H˜ #_»∞ˆ~ I Ü«∞u â◊√ÉèíQÆuñ ^•~°Å∞#∞ „QÆǨÏO|∞Å∞ #∞O_»<£
kuã¨∞`« x~åHõi+¨μ‚<£ I „t`«=^Œ<åÅOHõi+¨μ‚ l+¨μ‚<£ q+¨μ‚<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.109)
Hõ. ^Œ∞+¨ì[# x„QÆǨÏO|∞#∞ I t+¨ì[<å#∞„QÆǨÏO|∞ ¿ãÜ«Ú@ H˘éÔH·
Ü«∞+¨ì=∞ QÆ~°ƒù=Ú# QÆ∞}À I `«¯ $+¨μìñ_»∞ ^Õ=H˜H˜ q+¨μ‚^Õ=Ùñ_»∞ ѨÙ>ˇì<£.
(ÉèÏQÆ.9-724)
Hõ. =ã¨∞^Õ= ^Õ=‰õΩÅ∞ `å
Ѩã¨QÆu Éèí==Ú#O^Œ∞ñ „ÉÏiúOz# ã¨O
`«ã¨=Ú#ñ |∞„`«`« <˘Oku
#ã¨∞~°∞Å =∞$uHõOK«∞ñ, Q˘O^Œ éO„_»∞ =∞Ǩ`å‡! (ÉèÏQÆ.1-194)
''Ü«∞O ^Õ=O ^Õ=H© ^Õg =ã¨∞^Õ"å^Œr[#`ü I
Éè∫=∞㨺 „ÉÏǨχ}À QÆ∞ÃÑÂκ nѨÎ=∞yflq∞"å~°}©ó—— II Wu 㨇 $uó I
P. J~°}˜ #yfl "˘_»=Ú Hõ~°}˜ ^Õ=H˜ Ü«∞O^Œ∞ I q„ѨHõ~°‡Ü«∞[˝ "Õ^Œ QÆ∞Ñ≤Î
ÔH· [xOK≥ <≥=fiñ _»=fiã¨∞^Õ= #O I ^Œ#∞ ÉèílO`«∞ <ÕHõ`å x~°∂_èç.
(ÉèÏ~°.âßOu 2P.23)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 857
990. „ã¨ëêì
â◊O.ÉèÏ. „ã¨ëêì - ã¨~°fi㨺 Ö’Hõ㨺 I
Ѩ~°=∂`«‡ ã¨=∞ã¨Î Ö’Hõ=ÚÅ#∞ ã¨$+≤ìOK«∞#∞ QÍ# '„ã¨ëêì— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
NHõ$+¨μ‚ñ_»∞ L^Œú=Ùx H˜@∞Å K≥ÃÑÊ#∞.
=K«. =∞„`ÕÊi`«O|∞Öˇ· =∞ǨÏ^•k QÆ∞}O|∞Å∞ QÆ∂_ç Ü«∞O_»Oɡ· Ü«Ú^ŒƒùqOK≥: <å
Ü«∞O_»O|∞ =Å# <Õ #∞^ŒƒùqOzu: #O`« <å <åaèq=~°O|∞# „|Ǩχ
Ü«Ú^Œ~ÚOK≥: ™êQÆ~å~°}º #n#^Œ ã¨OѶ¨∞O|∞Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞QÍñ QÆÅ
[QÆxfl~å‡}O|∞ Å`«x =Å#O QÆeÊOzu. (ÉèÏQÆ.11㨯O.113)
Hõ. „ѨH@õ =ÚQÆñ QÆ=∞Åã¨OÉè=í ã¨$ I +≤Hì ñ˜ QÍ~°} q∞ =∞‡Ç¨`«∞‡ñ_Õ Ü«∞#∞K«∞#∞#∞
`«∞û‰õΩÖˇ· `«#∂‡iÎxñ ^Œ I ѨÊHõ K«∂zi QÍ^≥ `«`«ûÉèÏ[#∞ ÖˇÅ¡<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.90)
ã‘. QÆQÆ#ã¨÷eO ^ÀñK«∞ QÆO^èŒ~°fi#QÆ~åk ~°∂Ѩ ÉèË^Œ=Ú Å@∞ì ~°∂_èç "≥∞éã≤
ÜÕ∞ P`«‡Ü«∞O^Õx <Õáê~°∞ =∂Ü«∞KÕ h qâ◊fiq∞@∞ ~°z~ÚOѨñ|_çÜ≥∞.
(ÉèÏQÆ.4-31)
`Õ. J@∞¡ ^ŒÅñz ã¨~À[Añ _»O|∞[=Ú#∞,
QÆQÆ# `«Å=Ú#ñ Ez Ü«∂ Hõ=∞Å HÀâ◊
b#"≥∞ÿ Ü«Ú#fl Ö’Hõ q`å#=ÚÅ∞#∞,
<˘Ü«∞ºñ ÉÁ_»QÆx ǨÏiKÕ xÜ«ÚHõÎñ_≥·# (ÉèÏQÆ.3㨯O.336)
`Õ. "åxñQÍñ ^Œ#∞flñ ^ŒÅñz Ü«∞=fi#~°∞ǨÏO|∞,
֒ѨeH˜ñ É’~Ú =Ú#flO^Œ∞Ö’# #∞#fl
=Ú[˚QÆO|∞Åñ Ez ~Ú=ڇŠã¨$lOK≥,
=∞é˜ K«`«∞~°Ìâ◊ Éèí∞=#=ÚÖò =∞Ç≤Ï=∞ñ*Ëã≤ (337)
Hõ. =∞é˜Ü«Ú ã¨∞^è•â◊# u~°º
Vfl~° qq^èŒ ™ê÷=~åk <å<å ã¨$+≤ì
ã¨∞Êù~}° #AO _˘#iOK≥O,
|~°∞=_ç xëê¯=∞^èŒ~°‡ Ѷ¨Å ~°∂Ѩ=Ú#<£. (338)
 858 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=. ^Õ"å ! HÍ~°º~°∂ѨO|QÆ∞ KÕ`«<åKÕ`«<å`«‡Hõ „ѨѨOK«O|∞#‰õΩñ
QÍ~°}∞O_»"≥·# hKÕ`« ã¨=∞ã¨Î Éèí∞=#O|∞Å∞#∞ ã¨$l~ÚOѨ|_çÜ≥∞.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.501)
991. H˜Δfâ◊ó
â◊O.ÉèÏ. H˜Δ`Õó - Éèí∂"Õ∞sâ◊ - H˜Δfâ’ ^Œâ◊~°^ä•`«‡[ó I
ã¨=∞ã¨Î Éèí∂ =∞O_»Å=Ú#‰õΩ „ѨÉèí∞=QÆ∞ N~å=Úñ_»∞ 'H˜Δfâ◊√—ñ_»Ü≥∞º#∞.
`Õ. .`«#H©iÎ KÕ`« <åã≤OK≥ kâ◊Å∞ I ^Œ~°"≥∞ #∞u~ÚOѨ [QÆu <≥=fiiH˜<≥·#ñ
*Ï~°∞`«~=° ¸iÎ #=hâ◊ K«„Hõ=iÎñ I „|Hõ@ QÆ∞}™êO„^Œ∞ ^Œâ~◊ ^° Œä ~å=∞K«O„^Œ∞
(ÉèÏQÆ.2-171)
Hõ. ^Œ∞+¨ì[# x„QÆǨÏO|∞#∞ I t+¨ì[<å#∞„QÆǨÏO|∞ñ *ËÜ«∞QÆ #$ѨÙÅ<£
„ã¨+¨ì qkèOK≥ñ |∞~å} I „^Œ+¨ìÅ∞ ÃãѨC^Œ∞~°∞ Ѩ~°=∞ ^èŒ~°‡=Ú ™ênèfi!
(ÉèÏQÆ.1-424)
Hõ. ^èŒ~° „ÉÏǨχ}ÏkHõ=Ú ^Œ
㨯~° ÉÏ^èŒO ÉÁO^Œ‰õΩO_»ñ ÔQ·H˘x HÍ=<£
|∞~°∞ëÈ`«Î=Ú ÉÏǨï=ÙÅ<£
#~°<å^䉌 Ωõ ÅO|∞ ѨÙ>ì̌ #Ü«∞`«`Ϋ fixnè! (ÉèÏQÆ.3㨯O.217)
992. áêѨ<åâ◊#ó
â◊O.ÉèÏ. H©iÎ`«ó ѨÓl`À ^蕺`«ó 㨇 $`«ó ã¨∞Î`«ó áêѨ~åtO <åâ◊Ü«∞<£ - áêѨ<åâ◊#ó
''=HΔÀѨ"å™ê^Œº`åÊѨO ѨÙ~°∞+¨ã¨º „Ѩ}â◊ºu I
„áê}ÏÜ«∂=∞ â◊`Õ<≥·= `«`åÊѨO #â◊º`Õ #$}Ï"£∞ II
„áê}ÏÜ«∂=∞ ã¨Ç¨Ï„¿ã} Ü«∞`åÊѨO #â◊º`Õ #$}Ï"£∞ I
HõΔ}=∂„`Õ} `«`åÊѨO Ǩψ~~åúº<å„`«Ê}â◊ºu—— II Wu =$^Œúâß`å`«¿Ñ I
ÉèíQÆ"å#∞x ÉèíH˜Î`À ѨÓlOz##∞, ^蕺#=Ú KÕã≤##∞, ã¨∞ÎuOz##∞
áêѨ~åâ◊√Å#∞ #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. QÍ# 'áêѨ<åâ◊#ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Hõ. h ¿Ñ~°∞ qx# <˘_çq#ñ I ÉÏѨO|∞Å∞ ^Œ∂eáÈ=٠Ѩ^•‡HõΔ ! [QÆ
nÌѨHõ! h ^Œ~°≈#=Ú# I "Õáê~°"≥ ÉèíHõÎ[#∞Å H˜Ç¨ÏѨ~°ã¨∞Y=ÚÖò.
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 859
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.663)
`Õ. =∞éz Ü«∞*Ï˝# HÍ=∞º Hõ~°‡=ÚÅñ k~°∞QÆ∞
"Õ^Œ<å`«∞~°∞ʼnõΩ ^Œxfl=$uÎñ *ËÜ«∞
„â◊=} =O^Œ# zO`«<å~°Û#=Ú eK«∞Û
H˘é‰õΩ #∞^Œ~ÚOz `«O„_»∞ x<£ Q˘O^ŒéÉèí=! (ÉèÏQÆ.1-196)
Hõ. ǨÏiKÕ`«#∞ ^Œ#∞*ËO„^Œ∞Å∞ I ^èŒ~°„=∞ÔQæ_»∞ ÉèíOy h Ѩ^Œã¨Ê~°≈=ÚKÕ
QÆ∞~°∞áê`«Hõ ã¨OѶ¨∞O|∞Å∞ I á⁄i=∂Å∞ñ QÆ^ŒÜ«∞º Ü≥∂yÉèí∂+¨}! qO>Ë
(ÉèÏQÆ.1-523)
L. U qÉèí∞ =O^Œ<å~°Û#=Ú ÖË qÉèí∞ zO`«Ü«Ú <å=∞H©~°Î#O
ÉË qÉèí∞bÅ Å^Œ∞ƒù`«=Ú ÖˇÑ¨C_»∞ ã¨O„â◊=}O|∞ ¿ãÜ«∞ ^À
ëê=eñ ÉÏã≤ Ö’Hõ=Ú â◊√ÉèÏÜ«∞`«=$uÎñ *ˇÅOQÆ∞#O„_»∞ <Õ
<å qÉèí∞ <å„â◊~ÚOK≥^Œ #Ѷ¨∞øѶ¨∞ x=~°∞Î#∞ Éèí„^ŒH©~°∞Î#∞<£. (ÉèÏQÆ.2-60)
L. U Ѩ~°"Õ∞â◊√ áê^ŒÜ«ÚQÆ "≥∞ѨC_»∞ QÀi ÉèílOz <Õ~°Ê~°∞Öò
֒Ѩe |∞kú`À #∞ÉèíÜ«∞Ö’Hõ=ÚÅO^Œ∞Å [_»∞¤ñÉÏã≤, ÜÕ∞
`åѨ=Ú ÖËHõ „|ǨχQÆuñ ^•~°∞ QÆ`«„â◊=ÚÖˇ· K«iO`«∞† ˆ~
<å Ѩ~°"Õ∞â◊√ „"≥ÚÔH¯^Œ #Ѷ¨∞øѶ¨∞ x=~°∞Î#∞ Éèí„^ŒH©~°∞Î#<£. (61)
K«. `«Ñ¨=ÚÅñ *Ëã≤Ü≥ÿ∞#, =∞é˜ ^•#=ÚÖˇxflÜ«Úñ *Ëã≤Ü≥ÿ∞#,<Õ
[Ѩ=ÚÅñ *Ëã≤Ü≥ÿ∞#, Ѷ¨Åã¨OK«Ü«∞ "≥∞=fixñ *Ë~°Ê‰õΩ#fl ¿ÇÏ
Ü«∞Ѩ~°=ÚÖˇ· ^Œ∞~°O`« qѨ^ŒOz`«suQÆ <˘Ñ¨CK«∞O_»∞ #
Ü«∞ºÑ¨iq∞`«∞<£ ÉèílOK≥^Œ #Ѷ¨∞øѶ¨∞x=~°∞Î#∞ Éèí„^ŒH©~°Î#∞<£. (62)
ã‘. „|ǨχǨÏ`åº<ÕHõ áêáê@=ÙÅ Hõyfl I H©ÅÅ∞ ǨÏi <å H©~°Î#=ÚÅ∞
QÆ∞~°∞`«ÅÊ HõŇ+¨„‰õÄ~°ã¨~°Ê=ÚʼnõΩñ I ˆQ‰õΩÅ∞ ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞
`«Ñh¨ Ü«∞ KÒ~°ºã¨O`«=∞ã¨O|∞#‰õΩ ã¨∂~°º I H˜~}° =ÚÖò ǨÏi<å=∞ H©~#ΰ =ÚÅ∞
=∞^èŒ∞áê# H˜eƒ+¨ =∞^Œ<åQÆ ã¨q∞uH˜ I ˆQã¨~°∞Öò ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞
`Õ. =∞Ç≤Ï`« Ü≥∂QÀ„QÆ x`«º ã¨=∂kèq^èŒ∞Å I #Å~°∞ „|Ǩ‡kã¨∞~°∞ʼnõΩ #O^Œ~åx
 860 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
Éèí∂i x~åfi} ™ê„=∂[º Éè’QÆ ÉèÏQƺ I MËÅ#O|∞Å∞ ǨÏi<å=∞ H©~°Î#=ÚÅ∞.
(ÉèÏQÆ.6㨯O.118)
Hõ. WOQÆÅ=Ú`À_ç ã¨OQÆu I |OQÍ~°=Ú=<≥fl QÆÅ∞QÆ∞ÉèíOyxñ ^Œfi`Õû
"åOwHõ$`«∞Å Ü«∞Ѷ¨∞O|∞Å∞ I ÉèíOQÆO|∞Åñ ÉÁO^Œ∞ =ÚH˜Î „áêÑ≤ÎOK«∞ ǨÏs!
(ÉèÏQÆ.8-725)
=∞. XHõ =∂ >ˇ=fix ¿Ñ~°∞ Hõ~°‚=ÚÅÖ’ <˘Ü«∂º~°"≥∞ÿ ™ÈH˜#<£
ã¨HõÖÏѶ¨∞O|∞Å∞ =Å¡\ ˜e¡ `˘ÅQÆ∞<£ ã¨O„ÉèÏOu`À...... (ÉèÏQÆ.9-142)
=K«. ^Õ"å! ÜÕ∞ #~°∞O_≥#· <Õq∞† „â◊^•úQiÆ +¨zª `«∞OÎ _≥· q∞=Ú‡ ¿ãqOK«∞ #\˜ì =∞Ǩ`«∞‡O_»∞
qkèKÀk`«O |~Ú# „Ѩ=∂}O|∞ =Å# q=Ú‰õΩÎO_≥· =iÎOK«∞† #@∞¡ QÍ=Ù#
Ü≥∂wâ◊fi~°∞O_»"#·≥ h gt`«=ÙºÅ"≥∞#ÿ =∞=Ú‡ xëêÊѨÙÅO *ËÜÚ« =∞x #∞uOzi.
(ÉèÏQÆ.10L.1151)
=∞.HÀ...............ã¨
^•ƒù=ã¨∞ã≤÷u x <≥flé˜Oy#ñÉÏÜ«Úñ ÉÏѨ=Ú ÅK«∞º`å!
(ÉèÏ~°.J~°}º.4P.375)
'q#=∞^ŒÑ¶¨∞q^•s!—
#=∞㨯iOK«∞ "åi Ü≥ÚHõ¯ áêѨ=ÚÅ#∞ pÅ∞Û"åñ_®!— Ü«∞x uHõ¯#QÍ~°∞
Hõ$uÉèí~°Î Ü«∞QÆ∞ ǨÏiǨÏ~°<å^äŒ∞x Hõ~°‚Ѩ~°fi „Ѩ^äŒ=∂âßfi™êO`« Ѩ^Œº=ÚÖ’ ã¨∞ÎuOzi.
993. â◊V˝Éèí$`ü
â◊O.ÉèÏ. áêOK«[<åºYºO Éèí∂`«^ŒºÇ¨ÏOHÍ~å`«‡HõO â◊VöO a„Éèí`ü - â◊OYÉèí$`üI
q+¨μ‚=Ù áêOK«[#º=∞#∞ â◊OY=Ú#∞ ^èŒiOK«∞#∞ QÍ# 'â◊OYÉèí$`ü— J#ñ
|_»∞#∞. JǨÏOHÍ~°=Ú =¸_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞. 1.Éè∂í `åk 2. WO„kÜ«∂k 3. ™êuÎ fiHÍk
Ü«∞ǨÏOHÍ~°=ÚÅ∞. JO^Œ∞ Éèí∂`å^ŒºÇ¨ÏOHÍ~°=Ú `å=∞ã¨"≥∞ÿ#k. áêOK«[#º=Ú
`å=∞™êǨÏOHÍ~° ~°∂Ѩ"≥∞ÿ#k.
=∞`«.Î J#º ã¨#∞fl`« ™êǨÏã¨∞O_»∞ =Ú~åi Ü≥Ú`≥Î Ü«∞^Œ∂`«Î=ÚÖò
^èŒ#∞ºÖˇ· q#ñ ÉÏOK«[#º=Ú ^•i`ådÅ[O`«∞ K≥·
`«#º=Ú<£ Éèí∞=<≥·Hõ =∂#º=Ú ^•~°∞}^èŒfix cè`« ~å
[#º=Ú<£ |i=¸iÛù`ådÅâ◊„`«∞ ^•#= Ãã·#º=Ú<£.(ÉèÏQÆ.1㨯O.245)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 861
K«. ã¨~°ã≤[Ö’K«#∞O_»∞ x[âß~°˝æâ◊~åã¨#=ÚHõÎ ¿ÇÏ=∞ ѨÙO
Y ~°∞z~° âß`«™êÜ«∞Hõ xHÍÜ«∞=Ú#<£iѨÙHÀ\˜ <Õã≤ ã≤O
^èŒ∞~°iѨ٠q„Hõ=∞ „ѨHõ@^À~°ƒÅ∞ñ_≥· qÅã≤e¡ Ü≥Ú`≥Î ^Œ∞
ã¨Î~° K«e`å#º Ãã·#º=Ú#∞ ã¨[˚#=∂#º=Úñ ÉÏOK«[#º=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1108)
994. ##ÌH©
â◊O.ÉèÏ. q^•º=∞Ü≥∂ ##ÌHÍM’º-ã≤~°¿ãºu - ##ÌH© I
q^•º=∞Ü«∞=∞QÆ∞ #O^ŒHõ=∞#∞ ¿Ñ~°∞QÆÅ Y_»æ=Ú QÆÅ"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ q+¨μ‚=Ù
'#O^ŒH©— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«. ã¨HõÅ [QÆxflÜ«∂=∞Hõ qK«HõΔ}bÅñ ^Œ#~°∞Û#\˜ì #O
^ŒH^õ ~Œè !° (ÉèÏQÆ.3-434)
K«. ã¨HõÅ xÜ«∞O`« Ü≥ÿ∞# ǨÏi ã¨~°fiâ◊~°}∞ºñ_»∞ =∂^èŒ=ÙO_»∞ ¿ã
=Hõ#=HõÅÊHõO|∞ ÉèíQÆ=O`«∞ñ _»#O`«∞ñ _»#O`«â◊H˜Î #O
^ŒHõ^èŒ~°∞ñ _»|˚Ö’K«#∞ñ_»∞ ^èŒ~°‡`«#∂Éèí=ÙKÕ xÜ«Ú‰õΩÎñ_≥·
Ü«∞‰õΩ\˜Å ÉèíH˜Î Ü≥∂QÆ=∞Ç≤Ï`å`«‡‰õΩñ_≥· ^èŒ$`«~å¢+¨μì áêeH˜<£.
(ÉèÏQÆ.3㨯O.19)
995. K«„H©
â◊O.ÉèÏ. =∞#ã¨Î`åfi`«‡HõO ã¨∞^Œ~°≈<åYºO K«„Hõ=∞™êºã‘Îu (ã¨O™ê~°K«„Hõ=∞™êº[˝Ü«∂
Ѩi=~°Î`« Wu "å) - K«„H© I
=∞#ã¨Î`«Î fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ ã¨∞^Œ~°≈#=∞#∞ ¿Ñ~°∞QÆÅ K«„Hõ=Ú#∞ ^èŒiOK«∞#∞.
'K«„Hõã¨fi~°∂ѨO K« =∞<À ^èŒ`ÕÎ q+¨μ‚Hõˆ~ ã≤÷`«"£∞— (q.ѨÙ.1-22-71)
"åx Ü«∂[˝K`Õ « ã¨O™ê~°K„« Hõ=Ú =∞~°Å =∞~°Å u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. QÍ# q+¨μ=‚ Ù
'K«„H©— J#ñ|_»∞#∞.
L. "≥∞K≥Û Éèí=^Œ∞æ}À#flu Hõ"Õ∞Ü«∞ ^èŒ<å=o xK≥Û <å‰õΩñ ^•
=K≥Û ã¨∞^Œ~°≈<åÜ«Ú^èŒ∞ñ_»∞ "åñ_≥ ã¨∞~åã¨∞~°∞ ÖˇÅ¡ #_»¤"≥∞ÿ
 862 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=zÛ# <≥·# ~åHõΔã¨q"åǨÏ=Ú#<£ Q˘xáÈ=Ù x#∞fl h
ã¨K«Ûi`«O|∞ ÉèÏQƺ=Ú#∞ ã¨~°fi=Ú <Õñ_»∞ Ѷ¨eOK≥ñ QÆ#ºHÍ!
(10ѨÓ.1736)
996. âß~üVæ^èŒ<åfi
â◊O.ÉèÏ. WO„kÜ«∂^ŒºÇ¨ÏOHÍ~å`«‡HõO âß~üVæO <å=∞ ^èŒ#∞~°™êºã‘Îu - âß~üVæ^èŒ<åfiI
WO„kÜ«∂^ŒºÇ¨ÏOHÍ~° ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ âß~ü=æ ∞#∞ ^è#Œ ∞=Ù q+¨μ=‚ Ù#‰õΩ HõÅ^Œ∞ QÆ#∞Hõ
'âß~üVæ^èŒ<åfi— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
K«. ã¨~°ã≤[Ö’K«#∞O_»∞ x[âß~°æ̋â◊~åã¨#=ÚHõÎ ¿ÇÏ=∞ ѨÙO
Y ~°∞z~° âß`«™êÜ«∞Hõ xHÍÜ«∞=Ú#<£ iѨÙHÀ\˜ <Õã≤ ã≤O
^èŒ∞~°iѨ٠q„Hõ=∞ „ѨHõ@^À~°ƒÅ∞ñ_≥· qÅã≤e¡ Ü≥Ú`≥Î ^Œ∞
ã¨Î~° K«e`å#ºÃã·#º=Ú#∞ ã¨[˚#=∂#º=Úñ ÉÏOK«[#º=Ú<£.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1108)
997. QÆ^•^èŒ~°ó
â◊O.ÉèÏ. |∞kú`«`åÎ fi`«‡HõO H“"≥∂^ŒH© <å=∞ QÆ^•O =ǨÏ<£ - QÆ^•^èŒ~°ó I
|∞kú`«`«Î fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ H“"≥∂^ŒH© Ü«∞#∞ QÆ^Œ#∞ ^èŒiOK«∞"åñ_»∞ QÆ#∞Hõ q+¨μ‚=Ù
'QÆ^•^èŒ~°ó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
`Õ. =`«û! „ѨǨ¡^Œ! "Õ∞Å∞ h "åi h=Ù
™⁄ik =∞#∞=∞xñ ^À_˘¯x ã¨∞`«Å=Ú#‰õΩñ
|Ü«∞#"≥∞ÿ á⁄=Ú‡ <Õ QÆ^•áê}˜ #QÆ∞K«∞ñ
*Ëi ~°H˜ΔO`«∞ ^Œ∞i`«O|∞ ÃãO^Œ ^ŒK«@. (ÉèÏQÆ.8-676)
=. W@∞¡ ÉèíHõÎѨ~ånè#∞O_≥·# Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞O _®q~°ƒùqOz, =∞OK«∞ qi~ÚOK«∞
=∂~åÎO_»∞ K«O^ŒO|∞# tâ◊√=Ù#‰õΩ ^Œâk◊ â◊Å ^Œ#KÕu Ü«∞YO_ç`« =∞ǨϟÖϯ*ÏÅ
ã¨xfl|Oɡ·# QÆ^•^ŒO_»O|∞ =∞O_»ÖÏHÍ~°O|∞QÆ léléO „kÑ≤Ê, q„ѨÙx
zK«Ûé=Ú‡ "Õñ_çq∞ áÈñ_çq∞ñ *ˇé˜z, _çOÉèí‰õΩx Ѩi`åѨq[$Éèí}O|∞
x"åiOz, QÆ~ƒ° Où |∞ HõO^Œ‰Ωõ O_» ~°HOΔ˜ z Ü«∞~°ƒ‰ù Ωõ xH˜ <å#O^ŒO|∞ QÆeÊOz#.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.286)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 863
=∞. QÆ^Œñ *Ëñ|\˜ì Ѩi„Éèíq∞OK«∞K«∞ QÆ^•Ñ¶¨∂`«O|∞#<£ ^Œ∞~°ƒùÜ«∞
„Ѩ^Œ"≥∞ÿ =K«∞Û â◊~åyflñ ^Œ∞`«∞Î=Ú~°∞QÍ ÉèíOlOz ~°H˜ΔOK«∞ h
ã¨^ŒÜ«ÚO _≥=fiñ_˘HÀ! Ü«∞@OK«∞ =∞kÖ’ñ [iÛOѨÙK«∞<£ âß|‰õΩO
_≥^Œ∞Ô~· K«∂_» #^Œ$â◊√ºñ_»Ü≥∞º ǨÏi 㨈~fiâ◊√O_»∞ q„áÈ`«Î=∂! (287)
998. ~°^ä•Væáê}˜ó
â◊O.ÉèÏ. ~°^ä•VæO - K«„Hõ=∞㨺 áê}∫ ã≤÷`«q∞u - ~°^ä•Væáê}˜ó I
~°^•ä OQÆ=∞QÆ∞ K«„Hõ=Ú KÕuÜ«∞O^Œ∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ @KÕ '~°^•ä OQÆáê}˜— Ü«∞QÆ∞#∞.
=K«. P â◊√ÉèÏOQÆ∞ñ_»∞ ~°^ä•OQÆáê}˜Ü≥ÿ∞ k=O|∞# #=∞~° QÆ}O|∞Å∞ [Ü«∞ [Ü«∞
â◊|ÌO|∞Å∞ ѨÅ∞Hõ #ã¨∞~°qÉèí∞# ÔH^Œ∞~°∞ #_»K≥. (ÉèÏQÆ.3-679)
JOQÆ=∞#QÍ Ñ¨QÆæ=∞#∞ J~°÷=Ú HõÅ^Œ∞. J~°∞˚# ~°^䌙ê~°käÜ≥ÿ∞ ѨQÆæ=ÚÅ#∞
KÕñ|\˜ì Ü«Ú^Œú=Ú#∞ #_çÑ≤OK≥#∞ QÍ# '~°^ä•OQÆáê}˜— Ü«∞QÆ∞#∞.
=∞. `«#‰õΩ<£ Éèí$`«∞ºñ_»∞ gxñ QÍK«∞@ =∞Ǩ^èŒ~°‡O|∞ "˘=∞‡OK«∞ #
~°∞˚#™ê~°^䌺=Ú Ñ¨Óx ѨQÆæ=ÚÅ∞ KÕñ*’^ŒºO|∞QÍñ |@∞ìK«∞<£
=ÚxHÀÅ#fi_çñ EÑ≤ Ѷ¨∞’@Hõ=ÚÅ <À‡kOz `å\˜OѨÙK«∞<£
[#∞Å <À‡Ç¨Ï=Ú <˘O^Œñ*ËÜ«Ú Ñ¨~°"≥∂`åûǨïO „|â◊Oã≤OK≥^Œ<£.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.223)
~°^äŒ=∞#QÍ â◊s~°=∞#∞ J~°÷=Ú QÆÅ^Œ∞. r=ÙÅ â◊s~°=ÚÅxflÜ«Ú ~°^äŒ=ÚÖË.
P r=ÙŠѨQ=æÆ ÚÅ#∞ Ѩ@∞ìH˘x "åix #_çÑO≤ K«∞K«∞O_»∞#∞QÍ# '~°^ä•OQÆáê}˜— JQÆ∞#∞.
=. Jx# qx ã¨~°fiA˝O_≥·# <å~°^Œ∞O_»∞ ^èŒ~°‡A# H˜@¡xÜ≥∞. Dâ◊fi~°=â◊O|∞
qâ◊fiO|∞. Dâ◊fi~°∞O_» Éèí∂`«O|∞Å <˘Hõ\ ˜`À <˘Hõ\ ˜ñ *Ë~°∞Û, <≥_»ñÉÏѨÙ.
ã¨∂p aè#fl <åã≤HõÅO^Œ∞ ~°A˚„áÈ`«O|∞ ÅQÆ∞K«∞ QÆO@~°A˚=ÙÅñ QÆ@ìO|_ç#
|b =~°OÌ |∞ÅÉ’Öˇñ QÆ~"ΰ åºHõ~=ΰ º q^è•Ü«∞Hõ "Õ^ÅŒ Hõ}Δ Ü«∞QÆ∞ "åHõOÎ „uÜ«∞O^Œ∞
=~å‚„â◊=∞ ÅHõ}Δ O|∞Å#∞ QÆÅ <å=∞O|∞ÅKÕ |^Œ∞Öú #·ˇ Ö’HõáêÅ #Ç≤Ï`«O|∞Öˇ·
Ö’HõO|∞ bâ◊fi~å^Õâ◊O|∞ =Ç≤ÏOK«∞ .....
(ÉèÏQÆ.1㨯O.325)
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞ r=ÙÅ#∞ XHõi`À <˘Hõix HõÅ∞ѨÙK«∞ q_»nÜ«ÚK«∞ #∞O_»∞#∞.
Hõ~¬° ‰Ωõ ñ_»∞ =Ú‰õΩ¯„`åà◊√§ á⁄_çz, "≥∞_»Å‰õΩ Ñ¨Å∞ѨÙÅ∞ `«yeOz ѨQÍæÅ∞ KÕ`Ñ« @¨ ∞ìH˘x
Z^Œ∞ÅÌ #∞ „uÑ≤Ê#@∞¡QÍ ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ Hõ~åÎ"åºHõ~=ΰ º=ÚÅ#∞ É’kèOz, "Õ^"Œ å‰õΩ¯Å#∞
 864 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
„`åà◊§`À ayOz, =~å‚„â◊=∞ ^èŒ~°‡=ÚʼnõΩ J#∞QÆ∞}"≥∞ÿ# q^èŒ=ÚQÍ WO„^•k
kHÍÊʼnõΩÅ`À ã¨Ç¨ „áê}∞Å#∞ WK«Û =zÛ#@∞¡QÍ „uѨÙÊK«∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ ~°^•ä OQÆáê}˜.
999. JHΔÀÉèíºó
â◊O.ÉèÏ. J`« U"åâ◊HõºHΔÀÉèí} Wu - JHΔÀÉèíºó I
(~°^•ä OQÆáê}˜ Ü«∞QÆ∞@KÕ) q+¨μ=‚ Ù HΔÀaèOѨñ*ËÜÚ« @ Hõâ‰◊ Ωõ º_»∞ QÍ# 'JHΔÀÉèºí ó—
Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
„ѨǨ¡^Œ∞_»∞ „|Ǩχ*Ï˝x. `«O„_ç Ü«∞QÆ∞ Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙ_»∞ ǨÏi<å=∞㨇~°}
KÕÜ«∞=Å^Œx "åxx J<ÕHõ q^èŒ=ÚÅ∞QÍ Ç≤ÏOã≤OK≥#∞. ѨÙ@∞ìHõ`À<Õ Ç¨ÏiÉèí‰õΩÎ_»QÆ∞
„ѨǨ¡^Œ∞_»∞ x~°O`«~°=Ú Ç¨Ïi<Õ ã¨‡iOK«∞K«∞O_≥#∞. J`«_»∞ ''ã¨~åfi`«‡HõOɡ· ~Ú\˜ì
^Œ\ ˜ì^Œx xˆ~ÌtOѨ~åx Ѩ~°„|ǨχO|∞ ^•#Ü≥ÿ∞ Ü«∞=∞‡Ç¨q+¨μ‚xÜ«∞O^Œ∞ñ l`«ÎO|∞ñ
*ËiÛ Ñ¨~°=∂#O^ŒO|∞#∞O ÉÁOk— `«#‡Ü«Ú_≥· Ü«ÚO_≥#∞.
K«. ѨÅ∞=Ù~°∞ ^•#=ÙÖò á⁄_»∞= ÉÏÅ∞x^ÕǨÏ=Ú ÖËâ◊=∂„`«=Ú
<˘fleÜ«∞^Œ∞, ֒ѨÅ<£ ^Œ∞kè~° =Ú|ƒ^Œ∞, HõO^Œ^Œ∞, â◊źã¨OѶ¨∞=Ú
#fleÜ«∞^Œ∞, ^Œ$+¨ì"≥·Éèí==Ú #+¨ì=Ú QÍ^Œ∞, =ÚMËO^Œ∞HÍOuÜ«Ú<£
ÉÁeÜ«∞^Œ∞, #∂`«#„â◊=∞=Ú Ñ¨Ù@ì^Œ∞, Ѩ@ì^Œ∞ n#ÉèÏ==Ú<£. (7-192)
Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ HΔÀÉèí=Ú Å∞O_»=Ù. JHΔÀÉèí∞º_»∞. `«#‡Ü«Ú_≥·# „ѨǨ¡^Œ∞_»∞#∞
JHΔÀÉè∞í º_Õ.
^Õ=^•#=ÙÅ∞ J=∞$`«=Ú xq∞`«Î"≥∞ÿ ™êQÆ~°=Ú#∞ =∞kèOK«∞#ѨÙ_»∞
ǨÏÖÏǨÏÅ=Ú Ñ¨Ù>ˇì#∞. "å~°∞ t=Ùx „áêi÷OѨQÍ „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú#O^Œe ~°∞„^Œ∞x
HõO\˜ =∞O@ʼnõΩ #∂~°∞Ô~@∞¡ „‰õÄ~°"≥∞ÿ# Ü«∂ ǨÖÏǨÏÅ=Ú#∞ ÉèíH˜ΔOK≥#∞.
=. J Ü«∞ºq~°à◊ QÆ~°à◊ ^ŒÇ¨Ï# áê# ã¨=∞Ü«∞O|∞#. (ÉèÏQÆ.8㨯O.243)
=∞. Hõ^ŒÅOÉÏé=Ù áêñѨ¿Ñ~°∞, ÖÁ_»Å<£ Ѷ¨∞~å‡O|∞ *ÏÅO|∞ ѨÙ
@ì^Œ∞, <Õ„`«O|∞Å∞ <≥é]QÍ=Ù, x[ E\ÏK«O„^Œ∞_»∞<£ QÆO^Œñ_»∞<£.
=^Œ<åOÉè’[=Ú "å_», ^• q+¨=Ú <åǨfixOK«∞KÀ _®Ü«ÚKÀñ
|kÅ∞O_≥· Hõ_ç¿ãÜ«ÚKÀñ kQÆ∞K«∞KÀ ÉèíH˜ΔOѨÙKÀ „q∞OQÆ∞KÀ<£.
(ÉèÏQÆ.8㨯O.244)
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 865
t=Ù#‰õΩ q+¨μ‚=Ù#‰õΩ JÉèË^Œ=Ú. "åxx ǨÖÏǨÏÅ=Ú HΔÀaèOѨ *ËÜ«∞ÖË^Œ∞.
Hõ#∞Hõ 'JHΔÀÉè∞í º_»∞—.
1000. ã¨~°fi„ѨǨÏ~°}ÏÜ«Ú^èŒó
â◊ O .Éè Ï . U`å"å<Õ Î º "åÜ« Ú ^è • #º¿ãºu # xÜ« ∞ =∞º`Õ , JÑ≤ `« ∞ 㨠~ åfi}Ë º =
„Ѩ Ç ¨ Ï ~° } Ï<åºÜ« Ú ^è • #º¿ãºu - 㨠~ ° fi „Ѩ Ç ¨ Ï ~° } ÏÜ« Ú ^è Œ ó I
PÜ«Ú^èŒ`Õfi<å„Ѩã≤^•ú#ºÑ≤ Hõ~°*Ïn#º™êºÜ«Ú^è•x Éèí=hÎu I J<ÕÎ
ã¨~fi° „ѨÇϨ ~°}ÏÜ«Ú^èŒ Wu =K«#O ã¨`º« ã¨OHõÖÊË # ã¨~ˆ fiâ◊fi~°`fi« O ^Œ~≈° ~Ú`«"∞£ I
'U+¨ 㨈~fiâ◊fi~°ó— (|$ǨÏ.L.6-4-22) Wu „â◊√`Õó I kfi=K«#O ã¨=∂Ñ≤ÎO
^Àº`«Ü«∞u I FOVͯ~åâ◊Û =∞VæÖÏ~°÷ó I
q+¨μ=‚ Ù Wxfl PÜ«Ú^è=Œ ÚÅ∞ =∂„`«"∞Õ Hõey Ü«ÚO_»∞##∞ xÜ«∞=∞=Ú ÖË^∞Œ .
H˘@∞ì @ ‰õ Ω Ñ¨ Ü ≥ ∂ QÆ Ñ ¨ _ » ∞ =㨠∞ Î = Ù ÅxflÜ« Ú PÜ« ∞ #‰õ Ω PÜ« Ú ^è Œ = ÚÖË .
#~°ãO≤ Ǩ=`å~°=Ú# QÀà◊§#∞ PÜ«Ú^è=Œ ÚÅ∞QÍ #∞ѨÜ∂≥ yOK«∞H˘<≥#∞. W@∞Å #<ÕHõ
ã¨O^Œ~°ƒù=ÚÅÖ’ #<ÕHõ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ PÜ«Ú^èŒ=ÚÅ∞QÍ #∞ѨÜ≥∂yOK«∞H˘x ÉèíHõÎ
ã¨O~°HõΔ}=Ú KÕÃã#∞. Hõ#∞Hõ 'ã¨~°fi„ѨǨÏ~°}ÏÜ«Ú^èŒ∞—ñ_»QÆ∞#∞.
993= <å=∞=Ú #∞O_ç 997= <å=∞=Ú =~°‰õΩ ÉèíQÆ"å#∞ñ_»∞ ^Œ∞+¨ìtHõΔ},
t+¨ì~°HõΔ}ÔH· LѨÜ≥∂yOK«∞ PÜ«Ú^èŒ=ÚÅ∞ S^Œ∞ K≥ѨÊ|_ç#q. ÉèÏQÆ=`«=ÚÖ’x 6=
㨯O^Œ=ÚÖ’ N=∞<åfl~åÜ«∞} Hõ=K«=Ú #O^Œ∞ P PÜ«Ú^èŒ=ÚÅ∞ Éèí‰õΩÎÅ ~°H˜ΔOK«∞
q^èŒ=Ú =i‚OѨ|_ç#k.
=K«.1. „Ѩà◊Ü«∞HÍÖÏ# ÖÏufHõΔ}ã¨O„Éèí=∞ „Éèí=∞}x~°fi„Hõq„Hõ=∞ =„H©Hõ$`« ^Œ#∞[
K«„HõOɡ#· ã¨∞^Œ~≈° # <å=∞ K«„HõO| ! =∞Ǩ"åÜ«Ú „¿Ñi`«∞O_≥· Ǩï`åâ◊#∞O_»∞
h~°ã¨ `«$}Ï@=ÙÅ Éèí㑇Éèí∂`«O|∞¿ãÜ«Ú ÉèíOy ÉèíQÆ=„`«ÊÜ«ÚHõÎO|"≥· =∞^≥· fii
Ãã·#ºO|∞ÅO ^ŒQÆúO|∞ QÍqOѨÙ=Ú.
2. [QÆ`û« OǨ~°HÍŠѨ@∞Ѷ∞¨ \˜`« K«@∞Å =∞ÃÇÏ∂`åÊ`« QÆ~å˚~=° `«~#˚° ^Œâk◊ âßaè
=i˚`« Ѷ∞¨ #Ѷ∞¨ <åO`«~° x+¨Øºª `« x+¨μ~ª ° HÀ\˜ â◊`H« À\˜ ã¨Oã¨Ê~°≈ã¨∞Êù~° kfiã¨∞ÊùeOQÆ
x~°=æ ∂#~°àæ ◊ Éè∞í QÆ Éè∞í QÍÜ«∞=∂# =¸iÎ qã¨∂Êùi!Î <å~åÜ«∞} Hõ~H° =õ ∞Å=sÎ!
QÆ^•Ü«Ú^èÀ`«=Î ∞! =∞nÜ«∞ "≥i· `«O_ÀѨ`O« _»O|∞Å ÉèOí _»#O|∞ÅO [O_»QuÆ O
866 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
aO_çÑ≤O_çQÍñ QÆ∂â߇O_»"≥· <åÜ«∞Hõ Ü«∞HõΔ ~°HΔÀ Éèí∂`« „QÆǨÏO|∞Å∞
K«∂~°‚O|∞Å∞QÍñ Q˘O_˘Hõ q<À^Œ=Ú ã¨Å∞ѨÙ=Ú.
3. ^Œˆ~O„^ŒOɡ·# áêOK«[#ºO|! ã¨~°fiÖ’Hõ l+¨μ‚O_≥·# NHõ$+¨μ‚x xdŠѨÙ}ˇÿºHõ
ã¨^Œ# =^Œ# x+¨Øªº`« xâßfi ™ê^èŒ~° "Õ}∞ ѨiѨÓi`«O|"≥· Ü«Ú#‡`«Î Éèí∂`«,
„¿Ñ`«, Ñ≤âßK«, q„Ѩ„QÆǨk „‰õÄ~° ^Œ∞¢~°æǨÏO|∞Å∞q„^•=}O|∞Å∞QÍñ,
#㨇`«Ê~°g~° =∞O_»ÅO|∞ÅQÆ∞O_çÜ∞« Å`À ^ŒnÜ«∞ =∂xh^Œ∞~°ƒ~ù ° QÆ~ƒ° Où |∞Å∞
QÆ~°ƒù™ê÷~°ƒùHõ q=i˚`«O|∞Å∞QÍ #qÜ«Ú, „|Ǩ‡O_» ÉèÏO_» cèHõ~°O ɡ·# Éèí∂i
<å^ŒO|∞# "≥∂kOѨÙ=Ú.
4. Ju f„=^è•~å ^Œo`« xâß@HÀ\˜ Hõ~Àî ~° HõO~î° Hõ~åà◊ ~°H^Îõ •è ~å ^èÒ`« =∞b=∞ã¨
qã¨~O° | "≥#· #O^ŒHõ =∞Ǩã≤ âıY~°O|! [QÆnâ◊ „¿Ñi`«O|"≥· =∞kfi^Õfi+≤q+¨=∞
=ӺǨÏO|∞Å∞ ɡO_»∞=_»"≥∞O_»∞ QÆ_çHõO_»Å∞QÆ YO_çOz K≥O_®_»∞=Ú.
5. x+¨¯à◊OHõ x~åO`«Hõ xâ◊≈OHõ ™êO„^Œ K«O„^Œ =∞O_»Å Ѩi=∞O_ç`« ã¨~åfiOQÆ
ÅHõΔ} qK«HõΔ} ^èŒ~°‡ xi‡`«O|"≥·# K«~°‡O|! ^Œ∞~°‡^Œ =∞^≥· fiiÖ’Hõ
cèHõ~åÖ’HõO|∞Å#∞ ã¨=∂‰õΩÅ xa_» h~°O„^èŒ x+¨μª~° `«=∞óѨ@ŠѨ@∞
Ѷ¨∞@#O|∞ÅO QÆ∞\˜Å ѨéѨÙ=Ú.
6. |$Ǩτ^Œ^äŒO`«~åk ™ê=∞O|∞ÅKÕ`« ™È΄`«O|∞ KÕÜ«∞|_»∞K«∞#fl YˆQO„^Œ∞_»∞
~°HõΔ} ^Œ‰õΔΩO_≥· ##∞fl ~°H˜ΔOK«∞ QÍHõ !
7. NǨÏi <å=∞ ~°∂Ѩ "åǨÏ# k"åºÜ«Ú^èŒ áêi+¨ ^À`«=Î ∞ „Ѩ=ÚYO|∞ Å㨇nÜ«∞
|∞núO„kÜ«∞ =∞#ó „áê}O|∞Å ã¨O~°H˜ΔOK«∞.
8. ÉèíQÆ=O`«∞O_≥·# âı+¨μO_»∞ ã¨~ÀfiѨ„^Œ=O|∞Å <åâ◊O|∞ ¿ãÜ«Ú.
9. [QÆ^≥·HõºÉèÏ=Oɡ·# ^蕺#O|∞ QÆÅ"åxH˜ qHõÅÊ~°Ç≤Ï`«∞O_≥·, Éèí∂+¨}ÏÜ«Ú^èŒ
eOQÍYºÅQÆ∞ â◊‰õΩÎÅO ^Œ# =∂Ü«∞KÕ`« ^èŒi~ÚOz `Õ[iÅ∞¡K«∞O_»∞
ÅÜ«∞HÍO`«∞O_»∞ qHõÅÊ q„QÆǨÏO|∞ =Å# ##∞fl ~°H˜ΔOK«∞ QÍHõ!
10. Ö’HõÉèíÜ«∞OHõ~å@ìǨ㨠ÉèÏã¨∞~° =^Œ# QÆǨÏfi~°∞O _»QÆ∞K«∞, ã¨=∞ã¨Î `Õ*’ǨÏ~°}
^è∞Œ s} `Õ[ó ѨÙO[ ã¨O*Ï`« k=º #$ã≤OǨ=`å~°∞O_»Q∞Æ #ѨÊ~°"∞Õ â◊fi~°∞O_»∞,
ã¨~fi° kQ̓ùQOÆ |∞Å =Å# ã¨=∞ã¨Î |Ç≤Ï~°O`«~O° |∞Å =Å# ##∞fl ~°HOΔ˜ ѨÙK«∞O_»∞
QÍHõ !
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 867
ÃÑ· <å=∞=ÚÅÖ’ K≥Ñʨ |_ç# â◊OY=Ú, #O^ŒH© (Y_»=æ Ú), K«„Hõ=Ú, ^è#Œ ã¨∞ûÖË
HÍHõ ÉèíQÆ"å#∞x <å=∞=ÚÅ∞, ~°∂Ѩ=ÚÅ∞, "åǨÏ#=∞QÆ∞ QÆ~°∞`«‡O`«∞ñ_»∞ Pkâı+¨μñ
_»∞ =Ú#flQÆ∞x JxflÜ«Ú#∞ ^Œ∞+¨ìtHõΔ}‰õΩ, t+¨ì~°HõΔ}‰õΩ ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ PÜ«Ú^èŒ=ÚÖË.
N#~° ã ≤ O Ǩ Ï ™êfiq∞ Ç≤ Ï ~° } ºHõ t Ѩ Ù x 㨠O Ǩ Ï iOK« ∞ #Ѩ Ù _» ∞ `« # #Y=ÚÅ<Õ
PÜ«Ú^èŒ=ÚÅ∞QÍ KÕã≤H˘<≥#∞.
=∞. qǨψQO„^Œ∞O _»Ç≤Ï „=K«∞ÛÔH·=_ç =∞ÃÇÏ∂^Œfi$uÎ<£ #$ã≤OǨïO_»∞ ™ê
„QÆǨï_≥· Ü«¸~°∞=ÙÅO^Œ∞ *ËiÛ #Yã¨OѶ¨∂`«O|∞Å<£ „=K≥Û ^Œ∞
ã¨ûǨï ^ŒOÉè’oHõ~îÀ~°^ÕǨï #K«Ö’`åûǨï<£ =∞ǨÉÏǨï xO
„^Œ Ǩï`åâßO`«Hõ cèHõ~°∞<£ Ѷ¨∞#Hõ~°∞<£ ^≥·`åº#fiÜ«∞ NHõ~°∞<£
(ÉèÏQÆ.7㨯O.295)
ã‘. =HõΔóHõ"å@O|∞ „ѨHõ¯Å∞ ¿ãÜ«ÚKÀ Ѷ¨∞# ‰õΩ~îå~°O|∞Å Hõ~°}˜ <˘Ñ¨C,
QÆOcè~° ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨOHõ[=Ú ÉèkË OK«∞KÀñQÆ∞^•ÌÅ=ÚÅ ÉèOí yñ H˘=∞~°∞q∞QÆ∞Å∞
^è=Œ ∞h q`å#O|∞ ^Œqe YO_çOK«∞KÀñ |@∞ Åq„`«O|∞ŠѨyk "≥∞éÜ«Úñ
[~î°~°qâßÖÏO„`«*ÏÅO|∞ñ „^≥OK«∞KÀñ „QÆHõK« ã¨OѶ¨∞O|∞Å QÆi=∞ñEѨÙ.
`Õ. #OHõQÆ`«∞ñ_≥·# ^≥·`«∞ºx <å„QÆǨÏ=Ú#
â◊GK«Ü«∞=ÚÅ <˘OѨHõ ã¨OǨÏiOz
Ü«∞=∞~°∞ #~°ã≤OǨï #Y~°O|∞ Åuqz„`«
ã¨=∞~° =ÚY~°O|∞Öˇ· Ü«ÚO_≥ [#=ˆ~}º ! (297)
#~°ãO≤ Ǩϙêfiq∞ Ü≥ÚHõ¯ #Y=ÚÅ∞ QÆO„_»Q˘_»à¤ §◊ =Öˇ#∞, „`«=Ùfi QÀÅÅ =Öˇ#∞,
H˘_»=à◊§ =Öˇ#∞, ~°OѨ=ÚÅ =Öˇ#∞ J=ã¨~°=Ú#‰õΩ `«y#@∞¡QÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_≥#∞.
=∞. #~°∞ =∂@Öò qx, #=Ùfi`À #∞ÉèíÜ«∞¿ã<å=∞^茺=∞HΔÀ}˜Ö’ñ
|~°∞ bH˜ΔOѨ ~°^äŒO|∞ xeÊ Ñ¨~°Éèí∂áêÖÏ=oO EѨÙK«∞O
|~°Éèí∂áêÜ«Ú=Ù ÖˇÅ¡ñ EѨÙÅ# â◊√OÉèí`Õ¯o =OzOK«∞, h
Ѩ~"° ∞Õ â◊√O_»∞ "≥Å∞OQÆ∞ K«∞O_≥_∞» #∞ ǨÏ$`«Ê^•‡ã¨<åã‘#∞_≥· (ÉèÏQÆ.1-220)
 868 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
=∞. QÆ∞~°∞cèëê‡^Œ∞Å∞ QÆ∂_ç Ѩxfl# ‰õΩ~°∞HΔÀ}©â◊ K«„HõO|∞Ö’
QÆ∞~°∞â◊H˜Î<£ ~°^äŒÜ«∞O`«Ü≥ÿ∞ <˘QÆÅÃÑ·ñ QÆ∂~°∞ÛO_ç Ü«∂ "Õ∞\˜ <å
â◊~°=ÚÖò "åéHõ =Ú#fl "å~°Å |Ö’`åûǨÜ«Ú ~°∞^ÀºQÆ `«
`«Ê~°`«Öò K«∂_»∞¯Å ã¨OǨÏiOK≥ #q∞`À`åûǨÏO|∞ <å H˜K«∞ÛK«∞<£.
(ÉèÏQÆ.1-366)
Hõ. =#[ ~°∞z ã¨xflÉèí=Ú ÅQÆ∞ I `«# Ö’K«# Ü«ÚQÆà◊ nÑ≤Îñ ^Œ#~°ñ ^Œ^•Ö’
Hõ#=ÚÅ ^Œ#∞*Ïnèâ◊√x I `«#∞HÍOu ǨÏiOѨñ*ËÃãñ ^Œ`ü HõΔ}=∂„`«<£.
(ÉèÏQÆ.3-635)
ÃÑ· ã¨O^Œ~°ƒù=ÚÅÖ’ ÉèíQÆ"å#∞x K«∂Ѩ٠„ѨǨÏ~°}ÏÜ«Ú^èŒ"≥∞ÿ#k.
''t~°ã¨Î^≥· fi^è•„`«O ##YÅ∞ ã¨∞=$`«ÎO Ѩâ◊√Ѩ`Õ !
Hõ^äŒO"å x~°º`«flO Hõ~°#Y=ÚMË<≥·= Å∞e`«"£∞—— II (t"å#O^ŒÅǨÏi
„|ǨχÜ≥ÚHõ¯ t~°ã∞¨ û#∞ H˘#QÀ\˜`À ã¨∞<åÜ«∂ã¨=ÚQÍ „`«∞Oz "≥K· #≥ ∞. WK«@
QÀ~°∞ „ѨǨÏ~°}ÏÜ«Ú^èŒ"≥∞ÿ#k.
~°∞„^Œ=ÚÖ’ '#"≥∂ ~°∞„^ÕÉè’º— Ü«∞#∞ <å~°OÉèí=Ú`À <˘Hõ =∞O„`«=Ú QÆÅ^Œ∞.
P =∞O„`«=Ú#∞ =¸_»∞ qÉèÏQÆ=ÚÅ∞ KÕÜ«∞=K«∞Û#∞.
1. #"≥∂ ~°∞„^ÕÉè’º ÜÕ∞ Ѩ$kä"åºO ÜÕ∞ëê=∞#flq∞+¨=ó `ÕÉè’º.....
2. #"≥∂ ~°∞„^ÕÉè’º ÜÕ∞-#ÎiˆHΔ ÜÕ∞ëêO "å`« W+¨=ó `ÕÉè’º....
3. #"≥∂ ~°∞„^ÕÉè’º ÜÕ∞ kq ÜÕ∞ëêO =~ü+¨ q∞+¨=ó `ÕÉè’º.....
1. Éè∂í Ö’Hõ=Ú#O^Œ∞#fl ~°∞„^Œ∞ʼnõΩ J#fl=Ú ÉÏ}=∞QÆ∞#∞. JѨ^ºŒä Éè’[#=Ú,
JuÉè’[#=Ú KÕ~ÚOK«∞@ ^•fi~å ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆñ*Ëã≤ H˘O^Œix ÉÏkèO`«∞~°∞.
J#fl=Ú ÖˉΩõ O_»QñÆ *Ëã≤ PHõe`À H˘O^Œix ÉÏkèO`«∞~°∞. WOHõ#∞ H˘O^Œix J#fl=Ú#ÔH·
KÒ~åº^Œ∞ʼnõΩ áêÅÊ_»∞#@∞¡ñ*Ëã≤ tHõÅΔ ‰õΩ QÆ∞i HÍqO`«∞~°∞. D q^è=Œ ÚQÍ áêѨÙÅ#∞
Ç≤ÏOã≤OK«∞@‰õΩ J#fl=Ú „ѨǨÏ~°}ÏÜ«Ú^èŒ"≥∞ÿ#k.
2. JO`«iHõΔ Ö’Hõ=Ú #O^Œ∞#fl ~°∞„^Œ∞ʼnõΩ "å`«=Ú (QÍe) ÉÏ}=∞QÆ∞#∞.
ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì=Ú 869
"åÜ«Ú qHÍ~°=ÚKÕ áêѨÙÅ#∞ qq^èŒ ~ÀQÆ=ÚʼnõΩ QÆ∞iÜ«∞QÆ∞#@∞¡ KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞.
Ju j`«Å, J`«∞º+¨‚ "åÜ«Ú=ÙÅ ^•fi~å ÉÏkèOK≥^Œ~°∞. ÃÑ#∞QÍe ~°∂Ѩ=Ú##∞
ÉÏkèOK≥^~Œ ∞° W@∞Å áêѨÙÅ#∞ ÉÏkèOK«∞@‰õΩ "åiH˜ QÍe „ѨÇϨ ~°}ÏÜ«Ú^èŒ =∞QÆ∞#∞.
3. kq (ã¨fi~°æ) Ö’Hõ=Ú#O^Œ∞#fl ~°∞„^Œ∞ʼnõΩ =~°¬=Ú ÉÏ}=∞QÆ∞#∞ Ju=$+≤ì,
J<å=$+≤ì, „ѨK«O_» "åÜ«Ú ã¨Ç≤Ï`«=$+≤ì =Ú#flQÆ∞ "åxKÕ áêѨÙÅ#∞ ÉÏkèOK≥^Œ~°∞.
giH˜ =~°¬=Ú „ѨǨÏ~°}ÏÜ«Ú^èŒ=∞QÆ∞#∞. W@∞ŠѨ~°=∂`«‡‰õΩ #<ÕHõ=ÚÅQÆ∞
„ѨǨÏ~°}ÏÜ«Ú^èŒ=ÚÅ∞O_»∞@KÕ 'ã¨~°fi„ѨǨÏ~°}ÏÜ«Ú^èŒó— Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
JO`«=Ú# 'ã¨~°fi„ѨǨÏ~°}ÏÜ«Ú^茗 <å=∞=Ú#∞ K≥ѨC@ Ѩ~°=∂`«‡
'ã¨`«ºã¨OHõÅ∞Ê_»∞— (ã¨OHõeÊOz# ^•xx <åK«iOK«∞ â◊H˜Î ã¨OѨ#∞flñ_»∞) HÍ=Ù#
'ã¨~ˆ fiâ◊fi~°∞_»∞— Jx x~°∂Ѩ}=Ú KÕÜ∞« ñ|_ç#k. kfi=K«#=Ú ã¨=∂Ñ≤xÎ `≥Å∞ѨÙK«∞#flk.
FOHÍ~°=Ú â◊√Éèí=Ú#∞ ã¨∂zOK«∞#∞.
'ǨÏió FO `«`«û`ü—
Wu ã¨fiã≤Î^Œ Ѷ¨∞@ì J=QÍǨÏ#"£∞
 870 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
L`«Î~°Ñ‘iîHõ (Ѷ¨Å„â◊√u)
Wf^ŒO H©~°ÎhÜ«∞㨺 ˆHâ◊=㨺 =∞Ǩ`«‡#ó I
<å=∂flO ã¨Ç¨Ï„ã¨O k"åº<å =∞âı¿+} „ѨH©iÎ`«"£∞ II
D q^è=Œ ÚQÍ =∞Ǩ`«∞‡ñ_»Q∞Æ N=∞Ǩq+¨μx‚ k=º=ÚÅQÆ∞ "Õ~Ú <å=∞=ÚÅ∞
H©iÎOѨñ|_ç#q.
Ü«∞ W^ŒO „â◊√}∞Ü«∂ xfl`«ºO Ü«∞âßÛÑ≤ ѨiH©~°ÎÜÕ∞`ü I
<åâ◊√ÉèíO „áêѨÙflÜ«∂ u¯Oz `Àû=Ú„`ÕÇ¨Ï K« =∂#=ó II
U =∂#=Ùñ_»∞ D ã¨Ç¨Ï„㨠<å=∞=ÚÅ#∞ q#∞K«∞O_»∞<À, ÖË^• D
<å=∞=ÚÅ`À q+¨μ‚=Ù#∞ H©iÎOK«∞K«∞O_»∞<À, J\˜ì"åñ_»∞ D Ö’Hõ=Ú #O^Œ∞#∞
Ѩ~°Ö’Hõ=Ú #O^Œ∞#∞ Jâ◊√Éèí=Ú#∞ á⁄O^Œñ_»∞. (â◊√Éèí=ÚÅ<Õ á⁄O^Œ∞K«∞O_»∞#∞)
"Õ^•O`«QÀ „ÉÏǨχ}ó ™êº`ü HõΔ„uÜ≥∂ q[~¸ Éèí"Õ`ü I
"≥·â’º ^èŒ#ã¨=∞$^Œúó ™êº`ü â◊¥„^Œó ã¨∞Y =∞"åѨÙflÜ«∂`ü II
(Ѷ֨ Ï¿ÑHõΔ ÖˉΩõ O_»QÆ áê~åÜ«∞} "≥Ú#iÛ#KÀ) „ÉÏǨχ}∞ñ_»∞ „|Ǩχ`«`Ϋ fi=Ú
<≥é˜ñy# "åñ_»QÆ∞#∞. („|Ǩχ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞#∞). HõΔ„uÜ«Úñ_»∞ q[Ü«∞=Ú #O^Œ∞#∞.
"≥·â◊√º_»∞ ^èŒ#ã¨=∞$^Œ∞ú_»QÆ∞#∞. â◊¥„^Œ∞ñ_»∞ ã¨∞Y=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
^èŒ~å‡s÷ „áêѨÙflÜ«∂ ^Œú~°‡ =∞~å÷s÷ Kå~°÷ =∂ѨÙflÜ«∂`ü I
HÍ=∂ #"åѨÙflÜ«∂ `å¯g∞ „Ѩ*Ïs÷ KåѨÙflÜ«∂ „`«Ê*Ïó II
(Ѷ¨ÖÏ¿ÑHõΔ`Àáê~åÜ«∞}=Ú KÕã≤#KÀ) ^èŒ~°‡=Ú#∞ HÀ~°∞"åñ_»∞ ^èŒ~°‡=Ú#∞,
^èŒ#=Ú#∞ HÀ~°∞"åñ_»∞ ^èŒ#=Ú#∞, HÍ=∞=ÚÅ#∞ HÀ~°∞"åñ_»∞ HÍ=∞=ÚÅ∞#∞,
ã¨O`å#=Ú#∞ HÀ~°∞"åñ_»∞ ã¨O`å#=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
ÉèíH˜Î=∂<£ Ü«∞ó ã¨^À`å÷Ü«∞ â◊√z ã¨Î^Œæ`« =∂#ã¨ó I
ã¨Ç¨Ï„ã¨O "åã¨∞^Õ=㨺 <å=∂fl "Õ∞`« „`«ÊH©~°ÎÜÕ∞`ü II
Z=_»∞ Ѩq„`«"∞≥ #ÿ =∞#ã¨∞û`À, ÉèHí Ü
Θ Ú« ‰õΩñÎ _≥· P "åã¨∞^Õ=Ùx Ü«∞O^Õ =∞#ã¨∞û#∞
xeÑ≤, ã¨Ç¨Ï„㨠<å=∞=ÚÅ`À H©iÎOK«∞<À....
 871
Ü«∞â◊ó „áêáÈflu qѨÙÅO *Ï˝u „áê^è•#º "Õ∞= K« I
JK«ÖÏO „tÜ«∞ =∂áÈflu „âıÜ«∞ó „áêáÈfl `«º#∞`«Î=∞"£∞ II
J`«ñ_»∞ Q˘Ñ¨Ê H©iÎx á⁄O^Œ∞#∞. `«# *Ï˝`«∞ÅÖ’ „Ѩ^è•#∞ñ_»QÆ∞#∞. ã≤÷~°=∞QÆ∞
ã¨OѨ^Œ#∞ á⁄O^Œ∞#∞. L`«Î=∞=∞QÆ∞ „âıÜ«∞ã¨∞û#∞ ("≥∂HõΔ=Ú#∞) á⁄O^Œ∞#∞.
=∞. J=∞Å*Ï˝# ã¨∞^•# ^èŒ~°‡~°u ã¨`«ºHΔÍOu x~°‡`«û~°
`«fi=ÚÅ<£ Ü«∞[˝ `«áÈ-#ã¨∂Ü«∞Å QÆ_»∞<£ ^ŒiÊOK«∞ ^è•„fã¨∞~À
`«Î=ÚHõO>ˇ<£ â◊fiѨK«∞O_»∞ =ÚY∞ºñ_»∞ =∞<À-~°÷ „áê}"åHõ¯~°‡=ÚÖò
ã¨=∞`« xfl#∞fl #~ÚOK≥<Õx x[=Oâ◊ NHõ~°∞O _Ò ^Œ∞k<£. (351)
âß. áêOKåb Hõ|sqHõ~°¬} =∞ǨáêѨ HõΔ`åÜ«Ú+¨μ¯ÅO
[OK«^Œæ~°∞fiÅ ^è•~°Î~å¢+¨μìÅ #xO [OÑ≤Oz QÀqO^Œ∞ñ _ç
Ñ≤ÊOK≥<£ ~å[º=Ú ^èŒ~°‡Ñ¨Ù„`«∞#‰õΩñ QÆeÊOK≥<£ =∞ǨMϺuñ *Ë
~ÚOK≥<£ =¸ñ_»∞ `«∞~°OQÆ "Õ∞^èŒ=ÚÅ∞ ^Õ"ÕO„^Œ „ѨÉèÏ=O|∞#<£.
(ÉèÏQÆ.1-176)
âß. HõO\˜ <Õfl\˜H˜ x#∞fl h =K«#=ÚÖò Hõ~°‚^ŒfiÜ«∞ „Ñ‘uQÍ
qO\˜ #fl#fl=Úñ Q˘O\˜ h QÆ$ǨÏ=Ú#<£ "Õ_»¯<£ Ѷ¨ÅO |ɡƒ <Õ
=∞O\˜<£ É’Ü≥∞^Œ h K«i„`« =∞=∞~°∞Öò =∞~°∞κÖò ã¨∞MÏã‘#∞Öˇ·
q∞O@<£ "Õ∞kx ã¨#∞fluOѨñ QÆÅsg∞ñ^Œ #flˆ~O„^•„QÆ}© !
(ÉèÏQÆ.9㨯O.146)
JO|s+¨μ_»∞ UHÍOuHõ Éèí‰õΩÎ_»∞. ^Œ∞~åfiã¨∞_»∞ P„QÆÇ≤ÏOK«QÍ q+¨μ‚=¸iÎ
JO|s+¨μxÃÑ· QÆÅ "å`«ûź=Ú`À "åxH˜ ÉèíOQÆáê@∞ HõeyOK≥#∞. ^Œ∞~åfiã¨∞_»∞
JO|s+¨μx H˘xÜ«∂_»∞K«∞, '^Õ=Ö’Hõ=ÚÖ’x ^Õ=`«Å∞#∞, Éèí∂Ö’Hõ=ÚÖ’x
=∞~°∞κÅ∞#∞, h K«i„`«=Ú#∞ H©iÎOK«∞^Œ∞~°—x „Ѩâ◊Oã≤OK≥#∞.
cè+¨μ‡_»∞ `«`«Î fi"Õ`«Î. =∞ǨÉèí‰õΩÎ_»∞. NHõ$+¨μ‚_»∞ ^èŒ~°‡„ѨHÍ~°O|∞#∞ cè+¨μ‡x=^ŒÌ
`≥eã≤H˘#=∞x ^èŒ~°‡~åA#‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞. cè+¨μ‡_»∞ NHõ$+¨μ‚x ã¨HõÅ ^èŒ~°‡=ÚÅ <≥é˜y#
h=Ù #<ÕflÅ K≥ѨÊ=∞#∞K«∞O\˜=—x „ѨtflOK≥#∞.
 872 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'Ѩ~°=∞ =∞QÆ∞ Ü«∞â◊=Ú h‰õΩ#∞
^èŒ~°}˜O QÆeyOѨñ |∂x `å`«Ê~°º=Ú#O
|∞~°∞+¨=~°! <å^Œ∞ |∞kú
ã¨∞Êù~°}=Ú h =∞#=Ú#O^Œ∞ñ *ÁxÑ≤u <≥#Ü«∞<£.
(ÉèÏ~°.âßOu2P.147)
'J`«∞º`«Î=∞ =∞QÆ∞ H©iÎx h‰õΩ „Ѩ™êkOK«^ŒÅz <å *Ï˝#=Ú#∞ h =∞#ã¨∞Ö’
„Ѩ"ÕtOѨ *Ëã≤, x#∞fl K≥ѨÊ=∞#∞K«∞<åfl#∞— Jx NHõ$+¨μ‚_»∞ ã¨=∂^è•#q∞K≥Û#∞.
â’¡II `«™ê‡`«Î fi=ÚuÎ+¨ª Ü«∞â’ ÅÉèíã¨fi
l`åfi â◊„`«∂<£ ÉèíOHõΔ fi ~å[ºO ã¨=∞$^Œú"£∞
=∞Ü≥ÿ∞"≥·`Õ xǨÏ`åó ѨÓ~°fi"Õ∞=
xq∞`«Î=∂„`«O Éèí= ã¨=º™êz<£. (w`« 11-33)
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ `«# Éèí‰õΩÎÅ ÔH@∞¡ H©iÎ HõÅ∞QÆ*ËÜ«Ú<À WO^Œ∞ K≥ѨÊ|_ç#k.
`«#KÕ`« ѨÓ~°fi"Õ∞ xÇ≤Ï`«∞Öˇ·# â◊„`«∞=ÙÅ#∞, [~ÚOz J~°∞˚#∞x P H©iÎ á⁄O^Œ∞=∞x
K≥ÃÑÊ#∞. `«##∞ #q∞‡# Éèí‰õΩÎʼnõΩ ÉèíQÆ"å#∞ _ç@∞¡ H©iÎx QÆÅ∞QÆ *ËÜ«Ú#∞.
# ÉèíÜ«∞O Hõfiz ^•áÈflu g~°ºO `Õ[â◊Û qO^Œu I
Éèí=`«º~ÀQÀ ^Œ∞ºu=∂<£ |Å~°∂Ѩ QÆ∞}Ïxfi`«ó II
J`«xH˜ ^Õxx QÆ∞iOzÜ«Ú ÉèÜ í ∞« =ÚO_»^∞Œ . g~°º=Ú#∞, `Õ[ã¨∞û#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
â◊s~å~ÀQƺ=Ú HõÅ"åñ_»QÆ∞#∞. â◊s~° HÍOu |Å=ÚÅ`À K«Hõ¯x ~°∂Ѩ=Ú#∞,
ã¨^Œ∞æ}=ÚÅ∞ HõÅ"åñ_»∞#∞ JQÆ∞#∞.
~ÀQÍ~ÀÎ =ÚK«º`Õ ~ÀQÍ ^Œƒ^Àú =ÚKÕº`« |O^èŒ<å`ü I
ÉèíÜ«∂ #∞‡KÕº`« cè`«ã¨∞Î =ÚKÕº ^•ã¨#fl PѨ^Œó II
^Œ∞~åæ }ºu`«~° `åºâ◊√ ѨÙ~°∞+¨ó ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=∞"£∞ I
ã¨∞Î= <åfl=∞ ã¨Ç¨Ï„¿ã} x`«ºO ÉèíH˜Î ã¨=∞xfi`«ó II
x`«º=Ú#∞ ѨÙ~°∞ëÈ`«Î=Úñ_»QÆ∞ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù#∞ ã¨Ç¨Ï„㨠<å=∞=ÚÅ`À
ÉèíH˜Î`«Ê~°∞_≥· ã¨∞ÎuOK«∞ ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ ~ÀQÍ~°∞Îñ_≥·#KÀ ~ÀQÆ=Ú #∞O_ç, |^Œ∞ú_»QÆ∞"åñ_»∞
|O^èŒ#=Ú #∞O_ç, ÉèíÜ«∞=Ú QÆÅ"åñ_»∞ ÉèíÜ«∞=Ú#∞O_çÜ«Ú, PѨ^ŒÅÖ’ #∞#fl"åñ
_»∞ PѨ^ŒÅ #∞O_çÜ«Ú q_»∞^ŒÅ <˘O^Œ∞#∞.
L`«Î~° Ñ‘iîHõ 873
L. =∞Ozk h^Œ∞ |∞kú #$Ѩ=∞O_»=! h=٠Ѩ~å~°÷"≥∞@∞¡ =
iÎOz# <≥·#ñ QÀiHõÅ k‰õΩ¯#ñ lHõ¯=Ù "Õ∞Å∞: x~°‡Ö’
^ŒOz`«=$uÎ #<£ Q˘Å∞K«∞ ^èŒ#∞º Å|^Œ∞úÅ∞ <≥@∞¡ h‰õΩ x
â◊ÛOK«ÅÉèíH˜Î QÆÖˇæ_çx ã¨~°fi=Ú <ÕÅ∞=Ú =∂#<Õ\ ˜H˜<£.
(ÉèÏQÆ.10ѨÓ.1665)
"åã¨∞^Õ"å„â◊Ü≥∂ =∞~Àκ "åã¨∞^Õ= Ѩ~åÜ«∞}ó I
ã¨~°fiáêѨ qâ◊√^•ú`å‡ Ü«∂u „|Ǩχ ã¨<å`«#"£∞ II
"åã¨∞^Õ=Ùx P„â◊~ÚOz P "åã¨∞^Õ=Ùñ_Õ `«#‰õΩ Ñ¨~=° ∞ QÆ=∞º=ÚQÍ #=Ú‡H˘x#
=∂#=Ùñ_»∞ ã¨~fi° áêѨ=ÚÅ #∞O_ç qâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ JO`«óHõ~}° =Ú QÆÅ"åñ_≥· âßâ◊fi`«=∞QÆ∞
„|Ǩχ`«`«Î fi=Ú#∞ ("≥∂HõΔ=Ú#∞) á⁄O^Œ∞#∞.
=K«. 'ã¨~°fi^èŒ~å‡<£ Ѩi`«º[º =∂ "Õ∞HõO â◊~°}O „=[— Ü«∞#∞ LѨx+¨`«∞ÎźO|QÆ∞
w`å=K«# „ѨHÍ~°O|∞# <≥=fiñ_Õx <åÜ«∞O^Œ∞ =∞u QÆey =iÎOK«∞"åñ_»∞ <Õ
#x ѨÅ∞HõO|_»∞. (ÉèÏQÆ.11-108)
# "åã¨∞^Õ= ÉèíHÍÎ# =∞â◊√ÉèíO q^Œº`Õ Hõfiz`ü I
[#‡=∞$`«∞º [~å"åºkè ÉèíÜ«∞O <≥·"ÀѨ*ÏÜ«∞`Õ II
"åã¨∞^Õ=Ùx Éèí‰õΩÎʼnõΩ ZHõ¯_»#∞, ZѨC_»∞#∞ Jâ◊√Éèí=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ=Ù. [##
=∞~°} =$^•úѨº ~ÀQÆ=ÚÅ ÉèíÜ«∞=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ=Ù.
W=∞O ã¨Î= =∞nèÜ«∂#ó „â◊^•ú ÉèíH˜Îã¨=∞xfi`«ó I
Ü«Ú*˺`å`«‡ ã¨∞YHΔÍOu N^èŒ$u 㨇 $uH©iÎaèó II
„â◊^•ú ´ qâßfiã¨=Ú, ÉèHí Θ ´ [Ñ≤OK«∞ =∞O„`«=Ú Ü≥ÚHõ¯ J~°=÷ Ú#∞ =∞#ã¨∞ûÖ’
`«ÅK«∞H˘#∞K«∞, ÉèíQÆ"å#∞x Ü«∞O^Œ∞ |∞kúx xÅ∞ѨÙK«∞, ã¨=∞xfi`«ó ´ gxx Hõey#,
P`å‡ (JkèHÍi), ã¨∞YO´ SÇ≤ÏHÍ=Ú+≤‡Hõ=∞QÆ∞ ™êuÎ fiHõ ã¨∞Y=Ú#∞, HΔÍOu ´
HõΔ=∞Ü«Ú, N J#QÍ *Ï˝<ÀѨHõ~°}=ÚÅ∞, (LѨHõ~°} "Õ+¨ ~°K«<å q^è•#∞ K« Niu
„Ѩkä`å) ^èŒ$u ´ „Ѩܫ∞`«fl qâı+¨=Ú, H©iÎó ´ z`«Î „Ѩ™ê^Œ=Ú, (H©iÎó „Ѩ™ê^Œ
Ü«∞â◊™Èó) Å#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
 874 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
'^Õ"å ! ÜÕ∞ #~°∞O_≥·# <Õq∞„â◊^•ú QÆi+¨ªO_≥· q∞=Ú‡ ¿ãqOK«∞#\˜ì =∞Ǩ`«∞‡ñ
_»∞ qkè KÀk`«O|~Ú# „Ѩ=∂}O|∞ =Å# q=Ú‰õΩÎO_≥· =iÎOK«∞.
(ÉèÏQÆ.10㨯O.L.1152)
=#"å㨠ã¨=∞Ü«∞=Ú# ^è~Œ ‡° ~åA#‰õΩ ^èÒ=ÚºÅ"å~°∞ ã¨∂~°º J#∞„QÆÇϨ „áêÑ≤HÔÎ ·
JëÈì`~Ϋ ° â◊`« <å=∞=Ú#∞ 'qã¨Êëêì~÷° =~À‚KåÛ~°}O|∞ qkèÜÚ« HõOÎ |∞QÍ #∞Ѩ^tÕ OK≥—
(ÉèÏ~°.J~°}º.1P.41)
=∞O„`Àáêã¨#Ö’
1. ã¨∞ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ J~°=÷ Ú#∞ `≥eã≤H˘#=Öˇ#∞. 2.„Ѩu Ü«∞Hõ~Δ =° Ú#‰õΩ LKåÛ~°}
`≥eã≤H˘#=Öˇ#∞.
D q+¨μ‚ ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞ ™È΄`«=Ú#∞ „â◊^•ú Éè‰í Ωõ ÅÎ `À J^躌 Ü«∞#=Ú KÕÜÚ« "åiH˜
P`«‡ ã¨∞Y=Ú, F~°∞Ê, Sâ◊fi~°º=Ú, ^è≥·~°º=Ú, H©iÎ ÅaèOK«∞#∞.
# „HÀ^èÀ # K« =∂`«û~°ºO # Ö’Éè’ <åâ◊√ÉèÏ =∞uó I
Éèí=Ou Hõ$`«Ñ¨Ù}Ϻ<åO ÉèíHÍÎ<åO ѨÙ~°∞ëÈ`«Î"Õ∞ II
QÆ`«[#‡ÅO^Œ∞ QÍx, D [#‡=Ú#O^Œ∞ QÍx ѨÙ}ºHõ~°‡Å <åK«iOz#
Ѷ¨e`«=ÚQÍ Ñ¨Ù~°∞ëÈ`«Î=Úñ_»QÆ∞ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯ Éèí‰õΩÎÅQÆ∞ "åiH˜
„HÀ^èŒ=Ú,=∂`«û~°º=Ú,Ö’Éèí=Ú, Jâ◊√Éèí=∞QÆ∞ |∞kú HõÅ∞QÆ=Ù.
<å~°^Œ∞x`À q+¨μ‚=Ù ~Ú@∞Å K≥ÃÑÊ#∞.
Hõ. <å=Åx HÀÔ~¯Ü«¸~°Hõ I áÈ=^Œ∞: q_çÑ≤OK«∞ ^À+¨Ñ¨ÙO[=ÚÅ#∞ =∞
`Õû=O |∞@∞ì#∞ "≥·à◊=∞ I ÉèÏqOѨQÆ <å^Œ∞ ÉèíH˜Î ÉÏÅHõ! qO>Ë.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.126)
<å Ü«∞O^Œ∞ ÅQÆfl"≥∞ÿ# h HÀiHõ =º~°÷=Ú HÍ^Œ∞. hÖ’x ã¨=∞ã¨Î ^À+¨=ÚÅ∞
ã¨=∞ã≤™È=Ù#∞. <å ¿ã= KÕÜ«Ú@ =Å# <å Ü«∞O^Œe ÉèíH˜Î hÖ’ ã≤÷~°=∞QÆ∞#∞.
Hõ. <åÜ«∞O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ h =∞k I "åÜ«∞^Œ∞ [<å‡O`«~°=ÚÅ ÉÏÅHõ! h g
HÍÜ«∞O|∞ q_çz g∞^Œ@ I =∂ Ü«∞#∞=∞uñ |∞@ìQÆÅ=Ù =∞^Œƒù‰õΩÎ_»"≥·.127
W@∞¡ q+¨μ‚=Ù K≥ѨÊQÍ
L`«Î~° Ñ‘iîHõ 875
=K«. <Õ#∞ =∞ã¨HÎ Oõ |∞ =Oz „"≥ÚH˜¯, `«`¯« ~°∞}‰õΩ ã¨O`«ãO≤ K«∞K«∞ =∞^ŒO|∞ kQÆ<å_ç,
=∞K«Û~°O|∞ q_çz, HÍ=∞O|∞ xi˚Oz, „HÀ^èŒO|∞ =i˚Oz, Ö’Éèí"≥∂ǨÏO|∞Å
"≥_»Å #_»z, Ü«∞#O`« <å=∞O|∞Å∞ ѨiîOK«∞K«∞ñ, |~°=∞ Éèí„^ŒO|∞Öˇ·#
`«KÛ« i„`«O|∞ÅO lOuOK«∞K«∞, x~°O`«~° ã¨O`«∞+¨μOì _»<·≥ Hõ$+¨μx‚ |∞kú xeÑ≤,
x~°‡ÖÏO`«óHõ~°}O|∞Å `À_» q+¨Ü«∞ q~°‰õΩÎO_» <≥·ux.
(ÉèÏQÆ.1㨯O.129)
<å~°^Œ∞x ÉèíH˜ÎH˜ ã¨O`«ã≤Oz# q+¨μ‚=Ù "åx Ü«∞O^Œe ^À+¨=ÚÅxflÜ«Ú
(HÍ=∞„HÀ^è•^Œ∞Å∞) ã¨=∞ã≤ áÈ=Ù#x K≥ÃÑÊ#∞. ™ê^茉õΩÅ∞ HÍ=∞„HÀ^è•^Œ∞Å #∞O_ç
q=Ú‰õΩÎÅ~Ú ™ê^èŒ# KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. ÉèíH˜Î QÆÅ"åiH˜ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ "åxx
`˘ÅyOK«∞#∞. <å~°^Œ∞ñ_»∞ P ^À+¨=ÚÅ#∞ `˘ÅyOK«∞H˘x J#O`« <å=∞=ÚÅ∞
ѨiîOK«∞K«∞, "åx K«i„`«=ÚÅ#∞ zO`«# KÕÃã#∞. Ѷ¨e`«=ÚQÍ =∞~°∞[#‡Ö’ Ѩ~°=∞
ÉèÏQÆ=`«∞ñ_»~Ú q+¨μ=‚ Ù#‰õΩ J`«ºO`« ã¨xflÇ≤Ï`«∞ñ_»Ü∞≥ º#∞.
^Òºó ã¨K«O„^•~°¯ #HõΔ„`å YO kèâ’ Éèí∂ ~°‡ÃÇÏ∂^Œkèó I
"åã¨∞^Õ=㨺 gˆ~º} q^èŒ$`åx =∞Ǩ`«‡#ó II
^Œ∞ºÖ’Hõ=Ú#∞, K«O„^Œ∞ñ_»∞, ã¨∂~°∞ºñ_»∞ #Hõ„Δ `«=ÚÅ`À QÆ∂_ç# PHÍâ◊=Ú#∞,
k‰õΩ¯Å∞#∞, Éèí∂q∞Ü«Ú "åã¨∞^Õ=Ùx J#O`« â◊H˜Î KÕ`«<Õ xÅ∞Ѩñ|_ç Ü«Ú#flq.
ã¨ã∞¨ ~åã¨∞~° QÆO^è~Œ fi° O ã¨Ü∞« HΔÀ~°Q~Æ åHõãΔ "¨ ∞£ I
[QÆ^Œfiâı =~°Î`Õ^ŒO Hõ$+¨‚㨺 #K«~åK«~°"£∞ II
^Õ=`«Å∞, Jã¨∞~°∞Å∞, Ü«∞‰õΔΩÅ∞, <åQÆ∞Å∞, ~åHõΔã¨∞Å`À ‰õÄ_ç#kÜ«Ú#∞,
K«~åK«~°=ÚÅQÆ∞ ã¨HõŠѨ^•~°÷=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# D „ѨѨOK« =∞O`«Ü«Ú Hõ$+¨μ‚x
Ü≥ÚHõ¯ ™êfinè#=Ú#<Õ Ü«Ú#flk.
WO„kÜ«∂}˜ =∞<À |∞kúó ã¨`«Î fiO `Õ*’ |ÅO ^èŒ$uó I
"åã¨∞^Õ"å`«‡HÍ <åºÇ¨ïó ˆHΔ„`«O ˆHΔ„`«[˝ U= K« II
*Ï˝# Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∞=ÚÅ∞#∞, |∞kú, JO`«óHõ~}° =Ú, `Õ[=Ú, |Å=Ú, x|ƒ~°=Ú
„áê}∞Å â◊s~°=ÚÅ∞#∞, â◊s~°=ÚÅÖ’x r=Ùñ_»∞#∞ "åã¨∞^Õ"å`«‡Hõ=ÚÅ∞ J#QÍ
"åã¨∞^Õ=Ù_Õ "åxÜ«∞O^Œ∞O_ç "åxx `«=∞ Ü≥∂Qƺ`«Å Ü«∞O^Œ∞ xÅ∞ѨÙ#∞.
 876 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
ã¨~åfiQÆ=∞<å =∂Kå~°ó „Ѩ^äŒ=∞O ѨiHõÅÊ`Õ I
PKå~° „ѨÉèí"À ^èŒ~À‡ ^èŒ~°‡ã¨º „ѨÉèí∞ ~°K«∞º`«ó II
PKå~°=∞#QÍ PK«iOK«∞@. â∫K« PK«=∞# ™êfl# ã¨O^蕺=O^Œ<åk
~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÆ "Õ^ÀHõÎ PKå~°=ÚÅ#∞ PÜ«∂ Hõ~°‡Å‰õΩ JkèHÍ~°=Ú QÆÅ"å~°∞
PK«iOK«=Öˇ#∞.
'™êfl`åfi Hõ~å‡}˜ ‰õΩsfi`«—
't~°™êfl`«â◊Û ‰õΩsfi`« ^≥·=O Ñ≤„`«º=∞^ä•Ñ≤ "å—
'ã¨O^蕺qÇ‘Ï<À-â◊√zifl`«º=∞#~°›ó ã¨~fi° Hõ~‡° ã¨∞—
'qtM’ =ٺѨguâ◊Û Ü«∞`«¯~Àu # `«`«¯ $`«"£∞—
'PKå~° qÇ‘Ï#O # ѨÙ#xÎ "Õ^•ó Ü«∞^ŒºÑ¨ºnè`åó ã¨Ç¨Ï +¨_çƒù~°OÔQ·ó—
W`åºk "Õ^=Œ K«#=ÚÅ∞ `≥Å∞Ѩ٠PKå~°=ÚÅ#∞ áê\˜OK«=Öˇ#∞. PKå~°=ÚKÕ
^èŒ~°‡=Ú Ñ¨Ù@∞ì#∞. J#QÍ PKå~°=ÚÅ#∞ áê\˜OK«∞"åñ_»∞ ^èŒ~°‡=Ú#∞ áê\˜Oz #>Ë¡
Ü«∞QÆ∞#∞. P ^è~Œ ‡° =Ú#‰õΩ „ѨÉ∞íè =Ù (ѶŨ ^•`«) JK«∞º`«∞ñ_»∞. JK«∞º`«∞ñ_»#QÍ (100=
<å=∞=Ú) `«# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú #∞O_ç `«# â◊HΘ #∞O_ç WO`«‰Ωõ ѨÓ~°fi=Ú `˘Åy Ü«ÚO_»
ÖË^Œ∞ WѨC_»∞ `˘Å∞QÆ∞@ ÖË^Œ∞: WHõ =ÚO^Œ∞ `˘ÅQÆñÉ’_»∞. J@∞Å<Õ ^èŒ~å‡K«~°}
Ѩ~°∞Å#∞ "åi ã≤÷u ™ê=∞~°÷º=ÚÅ #∞O_ç kQÆ*Ï~°hÜ«∞Hõ HÍáê_»∞#∞.
`Õ. "Õ^Œ=∂Kå~°=ÚÅñ *ˇÑ¨C qq^èŒQÆ`«∞Å
ã¨HõÅÇ≤Ï`« =∞QÆ∞#\˜ì Ü«∂Kå~° =∞~°Ü«∞
##Ѷ¨∞! "Õé˘O_»∞ QÆÅ^≥? =∞Ǩ`«∞‡ÖˇkÌ
Ü«∂K«iOzi ^•xñ *ËÜ«∞OQÆ=ÅÜ«Ú. (ÉèÏ~°.âßOu.5P.222)
Hõ. HÍ=Ù# <åK«~åѨ~°`« I Éèí∂=~°! "Õ∞Öò ™ê^èŒ∞[#∞Å∞ "À=Ù `≥~°∞=Ù ã¨O
ÉèÏqOK«∞@ Ü«∂Kå~°=Ú I ^• =~å‚„â◊=∞ ã¨=∞~°›`«O |~°ñQÆ∞ #$áê!
(ÉèÏ~°.J#∞âß.4P.89)
L`«Î=∞ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ áÈ=Ù =∂~°æ=Ú#∞ K«Hõ¯QÍ `≥eã≤H˘x #_»K«∞H˘#∞@ÜÕ∞
PKå~°=Ú. ǨÏ#∞=∞O`«∞ñ_»∞ cè=Úx`À x@¡<≥#∞.
L`«Î~° Ñ‘iîHõ 877

=K«. '^èŒ~å‡^èŒ~°‡qÉèÏQÆO|∞ Öˇé∞OQÆ∞ q^•fiOã¨∞Å #∞áêã≤Oz â◊√ÉèÏKå~°∞O_»=Ù

QÍ=ÅÜ«Ú† <åKå~°O|∞# ^èŒ~°‡O|∞ ѨÙ@∞ì† ^èŒ~°‡O|∞ =Å# "Õ^Œ„Ѩu+¨ª Ü«∞QÆ∞†
"Õ^OŒ |∞ÅO *Ëã≤ Ü«∞[˝O|∞Å∞ „Ѩ=iÎÅ∞¡† #\˜ì Ü«∞[˝O|∞ =Å# ^Õ=`«Å∞ `«$ѨÙÅÎ QÆ∞^Œ∞~°∞.
(ÉèÏ~°.J~°}º.3P.347)
Hõ. q#∞ =∂Kå~° =∞=â◊ºO I |∞#∞ #_»Ñ¨ñQÆ =ÅÜ«Ú ^èŒ~°‡=Ú# Hõk=¸ÅO
|#Ѷ∂¨ ! ^è~Œ ‡° O ÉÏÜ«Ú=Ùñ I ɡ#∞K«∞#∞ ÅH˜;x Ü«∞â◊O|∞ñ ɡOá⁄OkOK«∞<£.
(ÉèÏ~°.J#∞âß.4P.127)
cè+¨μ‡ñ_»∞ ^èŒ~°‡~åA#‰õΩ <åKå~°qkè x>ˇ¡é˜OyOK≥#∞.
ã‘. ã¨[˚#∞ÅO ^Œ∞~åKå~°=O`«∞Å ^Œ∞~å I Kå~°O|∞ QÆ+¨ì`«fiHÍi Ü«∞@∞¡
QÍ=Ù# <åKå~°QÆu qO@ QÆ_»∞ Öˇã¨û: I ~å[=∂~°æO|∞# ~°K«Û =∞O^Œ
=¸„`«Ñ¨Ùs+¨ q"≥∂HõΔO|∞ ¿ãÜ«∞q∞ I â∫zÜ≥ÿ∞ "åiÛ x+¨ª#∞ [ÅO|∞
™⁄K«∞Û@, ã¨O^茺Šã¨∂~°∞º ¿ãqOK«∞@ I Ü«∞~À¯^ŒÜ«∂ã¨ÎÜ«∞=ÚÅ x„^Œ
`Õ. "À=‰õΩO_»∞@, ѨOKå¢~°ÌÉèÏ= "≥ÚOk I
‰õΩ_»∞K«∞ @#flO|∞ ^≥QÆ_çq∞, `«_çѨ^Œ=ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ x^Œ∞~°‰õΩñ *Á~°q∞ ã¨`«¯~°‡"Õk
<å~°^Œ∞ñ_»∞ q=iOK≥ <åKå~°=ÚÅ∞QÆ (ÉèÏ~°.âßOu.4P.117)
|∞∞+¨Ü«∞ó Ñ≤`«~À ^Õ"å =∞Ǩ Éèí∂`åx ^è•`«=ó I
[OQÆ=∂-[OQÆ=∞O KÕ^ŒO [QÆ<åfl~åÜ«∞}À^Œƒù="£∞ II
|∞∞+¨μÅ#∞, Ñ≤`$« ^Õ=`«Å#∞, WO„^•k ^Õ=`«Å∞#∞, ѨOK« =∞ǨÉè∂í `«=ÚÅ∞#∞,
â◊s~°=ÚÅÖ’x ã¨Ñ¨Î^è•`«∞=ÙÅ∞#∞, K«~åK«~°=∞QÆ∞ D „ѨѨOK«=Ú#∞ <å~åÜ«∞}∞x
#∞O_ç L^ŒƒùqOz#q.
Ü≥∂QÀ *Ï˝#O `«^ä• ™êOYºO q^•ºt≈ÖÏÊk Hõ~°‡ K« I
"Õ^•ó âߢ™êÎ}˜ q*Ï˝# "Õ∞`« ã¨û~°fiO [<å~°Ì<å`ü II
„áê}ÏÜ«∂=∂k~°∂Ѩ Ü≥∂QÆ=Ú#∞, PÜ«∂ q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ QÆ∂iÛ# `åuÎ fiHõ
*Ï˝#=Ú#∞, ™êOYº âßG=Ú#∞, ã¨HÅõ q^ŒºÅ∞#∞, tÖÏÊk Hõ~‡° Å∞#∞, "Õ^=Œ ÚÅ∞#∞,
 878 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
âßG=ÚÅ∞#∞, q*Ï˝#=Ú#∞ [<å~°Ì#∞x #∞O_ç ÜÕ∞~°Ê_ç#q.
UHÀ q+¨μ‚ ~°‡Ç¨Ï^Œ∂ƒù`«O Ѩ$^äŒ QÆ∂ƒù`å #º<ÕHõâ◊ó I
„f<£ Ö’HÍ<£ "åºÑ¨º Éèí∂`å`å‡ Éèí∞Vıί qâ◊fiÉèí∞ QÆ=ºÜ«∞ó II
q+¨μ‚ "˘Hõñ_Õ JO`«@#∞ "åºÑ≤Oz ã¨=∞ãÎ̈=Ú#‰õΩ P`«‡Ü≥ÿ∞, J=ºÜ«Úñ_≥· D
Éèí∂`«=ÚÅ ##∞ÉèíqOK«∞K«∞<åflñ_»∞.
W=∞O ã¨Î=O ÉèíQÆ=`À qëÈ‚ ~åfi º¿ã# H©iÎ`«"£∞ I
Ѩˆ~î ^Œº WKÕÛù `«∞Ê~°∞+¨ó „âıÜ«∞ó „áêѨÙÎO ã¨∞MÏx K« II
WǨÏÖ’Hõ ã¨∞Y=ÚÅ#∞, "≥∂HõΔ=Ú#∞ á⁄O^ŒñQÀ~°∞ =∞#∞Añ_»∞ "åºã¨∞xKÕ
H©iÎOѨñ|_ç# D ã¨Î==Ú#∞ ѨiîOK«=ÅÜ«Ú#∞.
qâıfiâ◊fi~° =∞[O ^Õ=O [QÆ`«ó „ѨÉèí"åѨºÜ«∞"£∞ I
Éèí[xÎ ÜÕ∞ ѨÙ+¨¯~åHõΔO # `Õ Ü«∂xΠѨ~åÉèí="£∞ II
ã¨HõÅ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ ™êfiq∞Ü«Ú, ѨÙ@∞ìHõ ÖËx"å_»∞#∞, ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊=∂#∞ñ
_»∞#∞, Ö’Hõ=ÚÅ [## ã≤÷u ÅÜ«∞ HÍ~°}∞ñ_»∞#∞, JQÆ∞ Ѩ^Œ‡<Õ„`«∞x (q+¨μ‚=Ù#∞)
¿ãqOK«∞"å~°∞ [## =∞~°} „áêÑ≤Î ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ Ѩ~åÉè=í =Ú#∞ (L`«~Î ° [#‡#∞) á⁄O^Œ~∞° .
=K«. 㨠∞ Ѩ H õ fi Ü≥ ∂ QÆ O |∞ <˘Ok xëê¯=ÚÖˇ · ^è • º#O|∞# x#fl~° Ü « Ú K« ∞
xi˚`«âßfi¿ãO„kÜ«∂`«∞‡Öˇ· Éèí=„`«Ê™ê^ŒO|∞ =_»ã≤# "å~°Å‰õΩ Ñ¨~åÉèí=O|∞
ÖˇHõ¯_çq? (=∞~°∞[#‡ Ü«ÚO_»^Œ∞. "≥∂HõΔ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~°x ÉèÏ==Ú.)
(ÉèÏQÆ.3㨯O.501)
L`«Î~° Ñ‘iîHõ 879
880 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
881
882 N =∞Ǩ„ǨÏ^Œ =∞[˚#=Ú
883