ã¨=∞„QÆ, 㨄áê=∂}˜Hõ rq`« QÍ^äŒ

ã¨=∞„QÆ, 㨄áê=∂}˜Hõ rq`« QÍ^äŒ

J#∞ã¨$[#:
™êfiq∞ *Ï˝#^•#O^Œ

~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O
^À=∞ÅQÆ∂_», ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ – 500 029
 Published by
Adhyaksha
Ramakrishna Math
Domalguda, Hyderabad - 29

© Ramakrishna Math, Hyderabad

All rights reserved

XIV - 7M5C - 05 - 2012

12017 .
(set)
12019(set)

Printed in India at
Graphica Printers
Hyderabad.
 POQÆ¡ ~°K«#‰õΩ
™êfiq∞ JYO_®#O^Œ
Pjã¨∞ûÅ∞

g∞ JO^Œi L`åûǨÏÉèíi`«"≥∞ÿ# „Ѩܫ∞`åflÅ =Å#

™êfig∞r D „QÆO^äŒOÖ’ H˘Å∞=Ùni J#∞„QÆÇ≤ÏOKå~°∞.
g∞ ã¨"≥∞ÿHõº „Ѩܫ∞`«fl=¸, JK«OK«Å ÉèíH©Î HÍ~°}OQÍ
D „QÆO^äŒ Ñ¨Ù@ÅÖ’
™êfig∞r
âßâ◊fi`«OQÍ rq™êÎ~°∞!
LuÎ+¨ª`« *Ï„QÆ`« „áêѨº=~å<£ xÉ’^èŒ`« I
‰õΔΩ~°ã¨º^è•~å xt`å ^Œ∞~°`«ºÜ«∂
^Œ∞~°æO Ѩ^äŒã¨Î`ü Hõ=Ü≥∂ =^ŒOu II
ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç! „âı+¨μªÖˇ·# PKå~°∞ºÅ#∞ P„â◊~ÚOz P`«‡#∞
™êHΔÍ`«¯iOK«∞HÀO_ç. P =∂~°æO HõuÎ JOK«∞ÖÏ fHõΔ‚"≥∞ÿ#k. ^•xx
J#∞ã¨iOz áÈ=_»O ZO`À „Ѩܫ∂ã¨`À ‰õÄ_ç#^Œh, `«iOK«_»O
ZO`À Hõ+¨ì=∞h qA˝Å∞ K≥|∞`å~°∞.
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ‰õΩ ÉÏQÍ #zÛ# Hõ~îÀѨx+¨`ü =∞O„`«O
 N~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O, ~å=∞Hõ$+¨ q∞+¨#¡
13 = ã¨~åfi^茺‰õΔΩÅ~Ú# (1998–2005)
N=∞`ü ™êfiq∞ ~°OQÆ<å^ä•#O^Œr =∞ǨÏ~å*ò "åi
áê^ŒÑ^¨ •‡Å‰õΩ
ã¨ÉèíH˜ÎHõOQÍ
D „QÆO^äŒ ~å[O
JOH˜`O«
 q[˝Ñ≤Î
''™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x, PÜ«∞# ™êOQÆ`«º ÉèÏQƺO á⁄Ok#
"Õ∞O x+¨¯ $q∞OKåHõ PÜ«∞# ã¨O^Õâ◊=¸, =∞ǨÏ`å¯~°º=¸ HÍÅQÆ~°ƒùOÖ’ HõÅã≤
áÈ`å~Ú. ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ „ѨÉèÏ=O =∞#∞+¨μÅ *Ï˝Ñ¨HÍÅ #∞O_ç `˘ÅyáÈ~Ú
#@∞¡ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. #∂@Ü«∂Éèˇ· ÖË^• Ô~O_»∞ =O^ŒÅ ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_»z#
`«~°∞"å`« ѨiH˜¿ãΠǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PÜ«∞# „ѨÉèÏ=O áêâßÛ`«º^ÕâßÅ "≥·Yi<Õ
P=¸ÖÏ„QÆO =∂iÛ"Õã≤ LO@∞Ok!—— Jx ™È^Œi x"Õk`« „"åã≤Ok. ZO`«\ ˜
n~°…^Œi≈`«"≥∞ÿ# =K«<åÅ∞! áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
=∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, „ѨѨOKåxˆH J#fi~ÚOKÕ ÉèÏ=# Wk! x"Õk`« ZuÎK«∂Ñ≤# P
HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ <Õ_»∞ =∞#O xÅ|_ç=ÙO_»_»O QÆifiOK«^ŒQÆæ q+¨Ü«∞O.
<Õ_»∞ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ <å=∞^èÕÜ«∞O WO`«‰õΩ „H˜`«O Hõ<åfl ã¨~°fi„`å
J`«ºO`« "ÕQÆOQÍ â◊H˜Î=∞O`«OQÍ "åºÑ≤OK«_»O „Ѩ`«ºHõΔOQÍ K«∂ã¨∞Î<åflO.
q"ÕHÍ#O^Œ <å=∞^èÕÜ«∞O <Õ\ ˜ =∂#= K«i„`«`À q_»nÜ«∞ÖË#O`«QÍ =Ú_ç=_ç
LO^Œ#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. PÜ«∞# Ü«∞u~åAQÍ q~ålÖÏ¡~°∞. J^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’, P ѨikèÖ’<Õ Wq∞_çáȉõΩO_® ^•xx Ju„Hõq∞Oz `«=∞ ^Œ$+≤ìx
Pi÷Hõ, "≥·*Ï˝xHõ, ™ê=∂lHõ, =∞#ã¨Î`«Î fi, "åã¨∞Î, ã¨Ow`« âߢ™êÎ^Œ∞ÅÖ’ ™êiOz,
"å\˜ÃÑ· K≥‰õΩ¯K≥^Œ~°x „ѨÉèÏ"åxfl áê^Œ∞Q˘eáê~°∞. <Õ_»∞ PÜ«∞# „ѨѨOK«
zO`«<å „ã¨=OuÖ’ XHõ x~°‚Ü«∂`«‡Hõ =∂~°∞Ê#∞ HõeÊOz# =ºH˜ÎQÍ, P^èŒ∞xHõ
„ѨѨOK« tÅ∞ÊÅÖ’ XHõ~°∞QÍ âߡѶ≤∞OѨ|_»∞K«∞<åfl~°∞. PÜ«∞# ã¨=∞„QÆ rq`«
QÍ^äŒ#∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ =ÚK«Û@Q˘e¿Ñ Ô~O_»∞ ã¨OѨÙ\ÏÅ∞QÍ "≥Å∞=iOz# `«~°∞"å`«
[#ÉÏǨïà◊ºOÖ’ D „QÆO^äŒO á⁄Ok# P^Œ~°} Hõxqh Z~°∞QÆxk.
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ rq`« K«i„`« „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ PÜ«∞# áêâßÛ`«º „áêK«º
t+¨μºÅKÕ ~°zOѨ|_ç, <åÅ∞QÆ∞ ã¨OѨÙ\ÏÅ∞QÍ POQÆ¡OÖ’ "≥Å∞=_çOk. ^•xH˜
H˘#™êyOѨÙQÍ =O^ŒÖÏk ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ "≥Å∞=_®¤~Ú, "≥Å∞=_»∞`«∞<åfl~Ú. HÍx
WO`«^•HÍ ™êfig∞r ã¨=∞„QÆ rq`«QÍ^äŒ `≥Å∞QÆ∞Ö’ "≥Å∞=_»HõáÈ=_»O ÃÑ^ŒÌ
H˘~°`«QÍ<Õ LO_çáÈ~ÚOk. J~Ú`Õ P H˘~°`«#∞ D Ô~O_»∞ ã¨OѨÙ\ÏÅ∞
fiÛ<åÜ«∞#_»OÖ’ Z@∞=O\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞.

viii
 ix

D áê=# HÍ~°ºOÖ’ áêÅ∞ѨOK«∞H˘x Ü«∞^äÀz`«OQÍ ã¨Ç¨Ü«∞ ã¨Ç¨ÏHÍ~å

ÅOkOz# JO^Œ~°∂ ÉèíQÆ"å<£ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å J#∞„QÆǨxH˜ áê„`«∞Å=Ù`å~°x
PHÍOH˜ãΔ ∞¨ <Î åflO.
'™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ— „QÆO^ä•xfl K«k"Õ áê~î°‰õΩÅO^Œ~°∂ ã¨∂ÊùiÎx ã¨O`«
iOK«∞H˘x `«=∞ rq`åÅ#∞ ™ê~°÷HõO KÕã¨∞H˘O\Ï~°x Ptã¨∞Î<åflO.

™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 150=

[Ü«∞O`«∞º`«û= =∞Ǩϟ`«û=O } – „ѨHÍâ◊‰õΩÅ∞
 „áê~°÷# :

`˘eѨÅ∞‰õΩ

XHõ ÉÏeHõ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ „áêi÷OK«QÀiOk. HÍx „áêi÷OK«_»O ZÖÏQÀ

P"≥∞‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. ã¨∞Î`«∞Å#∂, w`åÅ#∂ áê_»∞`«∂ ÃÑ^ŒÌÅ∞ „áêi÷OK«_»O P"≥∞
J<ÕHõ™ê~°∞¡ K«∂ã≤Ok. HÍx áêѨO, P"≥∞‰õΩ ã¨∞Î`«∞Ö’, áê@Ö’ `≥eÜ«∞=Ù.
J~Ú#ѨÊ\˜H© „áêi÷OKåe. UO KÕã¨∞ÎOk P ÉÏeHõ! „ѨâßO`«OQÍ PÜ«∞#
q„QÆǨÏO =ÚO^Œ∞ KÕ`«∞Å∞ *’_çOK«∞H˘x xÅ|_çOk† J, P, W, D.... JO@∂
=~°‚=∂Å#∞ „Hõ=∞O `«Ñ¨ÊHõ LK«ÛiOK«™êyOk. `«~°∞"å`« ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’
ÉèÏ"À^ÕfiQÆ "≥Å∞¡= á⁄Oyá⁄~°ÅQÍ, ''`«O„_ô, F ^Õ=Ù_®! <å‰õΩ ã¨∞Î`«∞Å∞QÍx,
w`åÅ∞QÍx `≥eÜ«∞=Ù. <å‰õΩ `≥eã≤#^ŒO`å D JHõΔ~åÖË! h‰õΩ HÍ=Åã≤#
„áê~°÷##∞ D JHõΔ~åÅ#∞O_ç #∞"Õfi ~°∂á⁄OkOK«∞HÀ—— Jx q#flqOK«∞H˘Ok!
P ÉÏeHõ ã≤÷u#∞OKÕ ™êfig∞r D rq`«QÍ^äŒ ~°zOK«|_çOk. ZO^Œ∞HõO>Ë
~°K«#‰õΩ Ñ¨Ó#∞H˘#fl `«~°∞"å`Õ ^•<À¡x Ö’`«∞áê`«∞Å∞ `≥eÜ«∞=KåÛ~Ú. ZÖÏ
„áê~°OaèOKåe, J^蕺ܫ∂Å#∞ U ~°HõOQÍ qÉèílOKåe, ZÖÏ ~°K«##∞
=ÚyOKåe, "Õ\ ˜x „"åÜ«∂e, "Õ\ ˜x =^ŒeÃÑ\Ïìe – D „Ѩâ◊flÅ∞ ã¨"åÅ∞QÍ
Z^Œ∞~°Ü«∂º~Ú! ''<å =∞#ã¨∞û ã¨∞^Œ∂~° qã¨Î $`« Éèí∂=ÚÖ’¡ ã¨OK«iã¨∞Î#flk† <Õ#∞
UO K≥ѨÊQÆÅ#∞! UO zO`«# KÕÜ«∞QÆÅ#∞!—— (q "Õ∞ =∞#K«Û~°u ^Œ∂~° Pnèó I
H˜O ã≤fi^£ =HΔͺq∞ H˜=Ú #∂ =∞x¿+º II) Jx "Õ^Œ|∞∞+≤ k¢Q̓ùOu`À
xÅ|_çáÈ~Ú# J#∞Éèí="Õ∞ ™êfig∞r rq`« QÍ^äŒÖ’ „Ѩ"ÕtOK«#∞#fl Z=iÔH·<å
U~°Ê_»_»O `«^䌺O. PÜ«∞# J#∞„QÆǨxfl =∂„`«"Õ∞ P^è•~°O KÕã¨∞H˘x D
„QÆO^ä•xfl ~°∂á⁄OkOKåO.
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ :
''ÉèíQÆ"å<£ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz ~ÀAŠѨ~°ºO`«O „Ѩã¨OyOK«=K«∞Û.
HÍx PÜ«∞# Z#fl\˜H© #∂`«# =ºH˜ÎQÍ, =∂\Ï¡_»∞HÀ|_»x"å~°∞QÍ LO\Ï~°∞.
Ö’`«∞Å∞ `≥eÜ«∞~åx =ºH˜Î PÜ«∞#—— JO@∞<åfl~°∞ PÜ«∞# t+¨μº_≥·# ™êfiq∞
~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ. ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ‰õΩ ‰õÄ_® Jk Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ J#∞=iÎ
ã¨∞ÎOk. nè~° ã¨<åflºã≤, ^Õâ◊Éèí‰õΩÎ_≥·# ã¨<åflºã≤, #∂`«# "Õ^•O`« Pq+¨¯~°Î,

x
 xi

Ü≥∂QÍKå~°∞ºÅ∞, ÉèÏ~°`«^Õâ◊ qhÖÏHÍâß# "ÕQÆ∞K«∞Hõ¯, JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ

ÉèÏ~°`«^Õâ◊ B#fl`åºhfl, Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« Ѷ¨∞#`«#∂ Kå\˜K≥Ñ≤Ê#"å~°∞, [#™ê=∂#ºO
HÀã¨"Õ∞ "ÕOKÕã≤# =ºH˜Î, ¿Ñ^Œ™ê^ŒÅÔH· ^Œ∞ódOz#"å~°∞, [QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù – Wq
PÜ«∞# Ѩi=∂}ÏÅÖ’ H˘xfl =∂„`«"Õ∞.
JxflO\˜Hõ<åfl q∞Oz W\©=e HÍÅOÖ’ „ѨѨOK«O K«∂ã≤# =∞Ǩϟ#fl`«
=∂i‡Hõ Ü≥∂QÆ∞Ö’¡ (mystic) XHõ~°∞ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ. PÜ«∞# ã¨^• ÉèíQÆ=
^•úºã¨Ö’<Õ Å~ÚOKå~°∞, ÉèíQÆ=O`«∞x P^Õâ◊O "Õ∞~°ˆH "≥∞ÅQÍ~°∞, ÉèíQÆ=O`«∞_»<Õ
=∞Ǩϟ#fl`« ã¨`«ºO`À „ѨuHõΔ}=¸ „Ѩ`«ºHõΔ ã¨O|O^èŒO Hõey=Ù<åfl~°∞. D
q^èŒOQÍ „Ѩ`«ºHõΔ ÉèíQÆ=`åûOQÆ`«ºO Hõey=Ù#flO^Œ∞#<Õ PÜ«∞# Ü«ÚQÆѨ٠=∂#=Ùx
<å_ôã¨ÊO^Œ# „QÆÇ≤ÏOz, P`«_çH˜ Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ# =∂~°æO K«∂ѨQÆeQÍ~°∞† Ü«ÚQÍ
Kå~°∞ºxQÍ q~ålÅ¡ QÆeQÍ~°∞. PÜ«∞# D Ü«ÚQÍx HÀã¨"Õ∞ J=`«iOKå~°∞. D
Ü«ÚQÆOÖ’ rqOKÕ =∞#‰õΩ =∂~°æ^Œi≈QÍ =KåÛ~°∞.
J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’, P^蕺u‡Hõ`« =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, zO`«<å~°OQÍÅÖ’ „Ѩu
XHõ¯ ^•<À¡#∂ PÜ«∞# ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO LOk, „ѨÉèÏ=O LOk. ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥áêÊ
ÅO>Ë PÜ«∞# „ѨѨOK« zO`«<å "≥·YiÖ’<Õ =∂~°∞Ê fã¨∞H˘zÛ# =ºH˜Î. PÜ«∞#`À
rqOz#"å~°∞, J^Õ q^èŒOQÍ, <Õ\ ˜ zO`«<åjÅ∞~°∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ nxx QÆ∞iOz
"åºMϺxOz=Ù<åfl~°∞. PÜ«∞# ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤Ü≥ÿ∞# ™êfiq∞ `«∞sÜ«∂#O^Œ,
''QÀqO^•! QÀqO^•! ZÖÏO\˜ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# â◊H˜Îx N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ~°∂á⁄OkOz
"≥o¡áÈÜ«∂~°∞! Ö’Hõ zO`«<å ^èÀ~°}˜ UHõ"≥Ú`«ÎOQÍ =∂iáÈ~ÚOk. Z=~°∞
Z=i=ÖÏ¡ PHõi¬`«∞Å∞ HÍÖË^À PÜ«∞# Ö’HÍ<Õfl `«=∞ "≥·Ñ¨Ù PHõ@∞ìH˘<åfl~°∞!....
Jk ™ê=∂#º"≥∞ÿ# â◊HÍÎ Uq∞\˜! PÜ«∞# â◊H˜Î J^Œ∞ƒù`«=∞~Ú#k. PÜ«∞#
„ѨÉèÏ=O J<Õ‰õΩÅÃÑ· „Ѩã¨iOzOk. HÍx JuH˘kÌ=∞Ok =∂„`«"Õ∞ ^•xx
JOwHõiOKå~°∞. J<Õ‰õΩÅ∞ ™êfig∞r =K«<åÅ#∞ `å"Õ∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ „ѨKå~°O
KÕã¨∞H˘O@∞<åfl~°∞—— Jx áê~°=â◊ºO`À K≥¿ÑÊ"å_»∞.
<Õ\ ˜ J„QÆQÆ}∞ºÖˇ·# zO`«<åjÅ∞~°Ö’ XHõ~°∂, „a\˜+π K«i„`«ÃÑ· „áê=∂}˜
‰õΩ_»∂ J~Ú# Z.ZÖò. ÉèÏ+¨"£∞, ''QÆ`« HÍÅ=¸, ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ HÍÅO
`«^Œ∞Ѩi [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨OѶ¨∞@#Å∂ Z^Œ∞~°∞K«∂_»x =∂~°∞ÊÅ∂ =∞#H˘Hõ
q+¨Ü«∞O *Ï˝Ñ¨HÍxH˜ `≥ã¨∞Î<åfl~Ú – P^èŒ∞xHõ „ѨѨOK«Ñ¨Ù „Ѩ^è•# tÅ∞ÊÅÖ’
XHõ~°∞ PÜ«∞# Jx ~åÉ’ÜÕ∞ â◊`åÉÏÌÅÖ’ „ѨѨOK«O PÜ«∞##∞ QÆ∞~°∞ÎÃÑ@∞ì
H˘O@∞Ok—— JO@∞<åfl~°∞.
 xii

™êfig∞r D Ѩi=∂}Ï<Õfl D ѨÙã¨ÎHõ „áêuѨkHõQÍ ÔQ·H˘<åflO. D

„áêuѨkHõÖ’ PÜ«∞# K«i„`« ‰õÄÅOHõ+¨OQÍ q=iOKÕ „Ѩܫ∞`«flO [iyOk.
P^è•i`« „QÆO^ä•Å∞ :
POQÆ¡O, ɡOQÍb, Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨ÅÖ’ "≥Å∞=_ç# J<ÕHõ „QÆO^ä•Å∞, "庙êÅ∞
D `≥Å∞QÆ∞ „QÆO^äŒ ~°K«#Ö’ `À_»Ê_®¤~Ú. =ÚYº"≥∞ÿ#q:
1. ™êfig∞r „áêK«º, áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ ~°zOz# The Life of Swami
Vivekananda (Advaita Ashrama, Kolkata; Ô~O_»∞ ã¨OѨÙ\ÏÅ∞)

2. ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl „QÆO^äŒO "≥Å∞=_ç# `«~°∞"å`« #∂`«# Pq+¨¯~°}Å∞

á⁄O^ŒÑ¨~°K«|_ç# J<ÕHõ „QÆO^ä•Å∞ „ѨK«∞iOѨ|_®¤~Ú. "å\˜Ö’ "≥Ú^Œ\’¡
"≥Å∞=_çOk Marie Louise Burke ~°zOz# Swami Vivekananda in the
West: New Discoveries (Advaita Ashrama; 6 ã¨OѨÙ\ÏÅ∞) J<Õ J^Œ∞ƒù`«
„QÆO^äŒO. g\˜ H˘#™êyOѨÙQÍ =zÛ# J<ÕHõ Ѩiâ’^èŒ<å`«‡Hõ „QÆO^ä•Å∞.
3. Monastic Disciples of Swami Vivekananda (™êfig∞r ã¨<åflºã¨
t+¨μºÅ rq`«QÍ^äŒÅ∞† J^≥· fi`« P„â◊=∞O).
4. '㨇 $u~ü PÖ’Üü∞ ™êfig∞r— (™êfig∞r QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅ ã¨O㨇~°}Å∞†
L^Àƒ^èŒ<£) – ɡOQÍb „QÆO^äŒO.
5. S.N. Dhar ~°zOz# 'A Comprehensive Biography of Swami
Vivekananda' (Vivekananda Kendra, Kanyakumari; Ô~O_»∞ ã¨OѨÙ\ÏÅ∞)

6. ™êfiq∞ Éèí[<å#O^Œ "庙êÅ∞.

H˘xfl =ÚMϺOâßÅ∞ :
Wk XHõ Ѩiâ’^è•`«‡Hõ „QÆO^äŒO HÍ^Œ∞. ™êfig∞r rq`«K«i„`« XHõ
ã¨=Ú„^ŒO HÍ^Œ∞, =∞Ǩã¨=Ú„^ŒO. ^•x Ö’`«∞, qã¨Î $u Jáê~°O. PÜ«∞#‰õΩ
Ѩiq∞`«∞ÖË¡=Ù. ''PÜ«∞# Ѩiq∞`«∞ÖË¡x <≥·["Õ∞ <å‰õΩ #zÛOk—— JO@∂ PÜ«∞#
áêâßÛ`«º t+¨μº~åO„_»Ö’ XHõÔ~·# q∞ãπ "≥∞H“¡_£ K≥¿ÑÊ"å~°∞. ^•xH˜ Ѩiq∞u
K«∂_»_»O =∞# L^ÕÌâ◊O HÍ^Œ∞, =∞#‰õΩ J™ê^茺O ‰õÄ_®.
™êfig∞r rq`«O, =∞ǨÏ`å¯~°ºO J<Õ =ÚYº"≥∞ÿ# Ô~O_»∞ qÉèÏQÍÅ#∞
fã¨∞H˘<åfl JHõ¯_® =∞#‰õΩ `≥eã≤#q `«‰õΩ¯"Õ. Hõ#∞Hõ Ѩiâ’^èŒ#Ö’H˜ "≥à◊¡‰õΩO_®
 xiii

PÜ«∞# rq`« ã¨OѶ¨∞@#ʼnõÄ, ÉèÏ=#ʼnõÄ D „QÆO^äŒOÖ’ „áê^è•#ºO W=fi_»O

`«@ã≤÷OzOk. PÜ«∞# ZHõ¯_≥Hõ¯_çH˜ "≥àÏ¡~°∞, Z=Ô~=i`À "≥∞ÅQÍ~°∞, PÜ«∞#
Ѩܫ∞# =∂~åæÅ∞ Uq, HÍÅO, ã¨÷ÅO, PÜ«∞#`À L#fl =º‰õΩÎÅ∞ – WÖÏO\˜
"å\˜Ö’ ™ê^茺"≥∞ÿ#O`« =~°‰õΩ „â◊^Œú fã¨∞H˘<åflO.
2. Z‰õΩ¯= L^•Ç¨Ï~°}Å∞, ã¨O=`«û~åÅ∞ ÖÏO\˜q ÉèÏ+¨ ^è•~åà◊`«‰õΩ
J_»¤OH˜ Hõ#∞Hõ "å\˜x `«‰õΩ¯=QÍ<Õ á⁄O^Œ∞Ѩ~°KåO. ™êfig∞r =K«<åʼnõΩ
ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ, PÜ«∞# ™êÇ≤Ï`«º ã¨~°fiã¨fi"≥∞ÿ# 'ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç—
#∞O_ç fã¨∞H˘#fl "å\˜H˜ =∂„`«"Õ∞ J^èŒã¨∂ûzHõÅ∞ á⁄O^Œ∞Ѩ~°KåO.

J#∞|O^èŒ „QÆO^ä•Å∞ :
D „QÆO^äŒOÖ’ ™êfig∞r rq`«QÍ^äŒ#∞ qѨÙÅOQÍ JOkOKåO. HÍx
PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅ∞, ~°K«#Å∞ áê~î°‰õΩʼnõΩ ~À=∂Oz`«O HõeyOK«_»O, „H˘`«Î
=∂~°æO K«∂Ñ≤OK«_»O, "åi rq`åxH˜ ™ê~°÷Hõ`«#∞ KÕ‰õÄ~°Û_»O ZO`«=∂„`«O
Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. ''™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ∞ qO>Ë =∞~°}˜Oz# =ºH˜Î Ãã·`«O ÖËz
‰õÄ~°∞ÛO\Ï_»∞. H˘O^Œi`À =∂\Ï¡_ç`Õ x„^Œ =ÚOK«∞‰õΩ=ã¨∞ÎOk, L`åûǨÏO
h~°∞QÍiáÈ`«∞Ok. HÍx ™êfig∞r =K«<åÅ∞ qO>Ë K«zÛѨ_ç=Ù#fl =ºH˜Î ‰õÄ_®
~î°‰õΩ¯# ÖËz xÅ|_ç, 'PQÆO_ç, PQÆO_ç! ZÖÏQÆ∂ K«zÛáÈ`«∞<åfl#∞, XHõ™êi g∞
=K«<åÅ∞ `«xqf~° PÅH˜Oz áÈ`å#∞— JO\Ï——_»x ™êfiq∞ `«∞sÜ«∂#O^Œ
"åºMϺxOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. J@∞=O\˜ =∞ǨÏ`«Î~°"≥∞ÿ# =K«<åÅ∞ ™êfig∞rq! Jq
ã¨OHõÅ#O KÕÜ«∞|_ç# 'ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç— (10 ã¨OѨÙ\ÏÅ∞) D rq`«QÍ^䌉õΩ
J#∞|O^äŒ „QÆO^äŒOQÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_»∞K«∞#flk. D „QÆO^ä•Å#∞ K«^Œ=_»O
=¸ÅOQÍ<Õ ™êfig∞r rq`«QÍ^äŒ Ñ¨iѨÓ~°‚OQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`åO.
ÉèQí "Æ å<£ „j~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ ∞, =∂`«$=¸iÎ Nâß~°^•^Õq, ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^ŒÅ
k=ºK«i„`«Å∞ Ѩ~°ã¨Ê~°O Jq<åÉèÏ= ã¨O|O^èŒO`À qÖÏã≤ÖÏ¡~Ú. `«H˜¯# W^ŒÌi
rq`«K«i„`«Å#∞ K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨC_»∞, ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ QÆ∞iOz#, ~å=∞Hõ$+¨‚
áê~°OѨ~°ºO QÆ∞iOz# =∞iO`« ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# z„`«O Åaèã¨∞ÎOk. Hõ#∞Hõ ÉèíQÆ"å<£
„j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ™ê\˜ÖËx rq`«QÍ^äŒÜ≥ÿ∞# ™êfiq∞ âß~°^•#O^Œ q~°z`«
'„j~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨗 (2 ã¨OѨÙ\ÏÅ∞), =∂`«$=¸iÎ J^Œ∞ƒù`« rq`«
QÍ^äŒÜ≥ÿ∞# 'Nâß~°^•^Õq K«i`å=∞$`«O— J<Õ „QÆO^ä•Å#∞ J#∞|O^èŒ „QÆO^ä•Å∞QÍ
K«^Œ==∞x q#flqOK«∞H˘O@∞<åflO.
 xiv

„áêi÷^•ÌO :
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, „ѨѨOK« LëÈ^ŒÜ«∂xÔH· L^Œ~ÚOz#
P^蕺u‡Hõ ÉèÏ㨯~°∞_≥·# ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ rq`«QÍ^äŒ#∞ K«^Œ=_®xH˜ LѨ„Hõq∞OKÕ
=ÚO^Œ∞ XHõ q[˝Ñ≤Î. Wk XHõ ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄Ok# =ºH˜Î rq`«QÍ^äŒ. XHõ
™êi K«k"å=∂, =ÚyOKå=∂ Jx „ѨHõ¯‰õΩ ÃÑ>Ëì „QÆO^äŒO HÍkk. nxx Ѩ^ÕѨ^Õ
K«^Œ"åe. „ѨQÍ_è»OQÍ Ñ¨~åºÖ’zOKåe, zO`«#Å#∞ rq`«OÖ’ J=∞Å∞Ö’H˜
fã¨∞‰õΩ~å"åe† `«^•Ìfi~å =ºH©Î, ^Õâ◊=¸, „ѨѨOK«=¸ XHõ #∂`«# LëÈ^ŒÜ«∞O
uÅH˜OK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKåe. D „QÆO^ä•xfl XHõ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#QÍ K«kq`Õ<Õ
Jk ™ê^茺Ѩ_»∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ XHõ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#QÍ, „áê~°÷#QÍ D „QÆO^ä•xfl
K«^Œ=<å~°OaèOK«=∞x áê~î°‰õΩÅ#∞ HÀ~°∞H˘O@∞<åflO.


 q[˝Ñ≤Î

q+¨Ü«∞ ã¨∂zHõ
viii
`˘eѨÅ∞‰õΩ x
WO`«H© Z=sÜ«∞#? xxv

I ÉÏźO
1. HÍÖÏ=â◊ºHõ`« . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

<åQÆ~°Hõ`«Å #gHõ~°} â◊H˜Î 1† Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O 2† "Õ^•Å∞ 3† #gHõ~°}=¸ –

Ѩi}Ï=∂Å∂ 3† Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« ã¨Î|ú`å ã≤÷u 4† áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $f "≥Å∞¡= 4†
ã¨O㨯~°ÎÅ∞ 5† HÍÖÏ=â◊ºHõ`« 5† ™ê=∞~°ã¨º ¢Ñ¨=HõÎ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ 6† ã¨=∞#fiÜ«∞ ¢Ñ¨=HõÎ
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 6† ã¨`«º Ü«ÚQÆO 6† =ã¨∞^è≥·Hõ ã¨O㨯 $uH˜ ѨÓ~°fiO 7† ¢Ñ¨Ñ¨OK«
zO`«<å ^èÀ~°}˜Ö’ =∂~°∞Ê 7.
2. [#‡ã¨÷ÅO – =Oâ◊O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
^Œ∞~åæ¢Ñ¨™ê^£ 9† qâ◊fi<å^ä£ ^Œ`«Î 11† Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq 14† ã¨O`å#O 14.
3. [##O – ÉÏźO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Éèí∞=<Õâ◊fii ¢áê~°÷# 15† Ü«ÚQÆ<åÜ«∞‰õΩx J=`«~°} 16† =Ú^Œ∞Ìa_»¤ 16† zeÑ≤

KÕ+¨ìÅ∞ 17† ¢áê^äŒq∞Hõ q^•ºÉèϺã¨O, P^蕺u‡Hõ c[O 18† Hõ^äŒÖ’Üü∞ Hõ^äŒÅ∞! 19†
"≥Ú^Œ\ ˜ PO`«iHõ K≥·`«#º ^Œâ◊ 20† PO[<ÕÜ«∞ J<Õfi+¨} 22† ™ê^èŒ∞=ÙŠѨ@¡
J#∞~°H˜Î 22† '<Õ#∞ ã¨<åflºã≤x J=Ù`å#∞!— 23† <Õ#∞ ã¨<åflºã≤<≥· LO_Õ"å}˜‚ 23†
'Jx~°fiK«hÜ«∞ P#O^ŒO á⁄O^•#∞!— 24† ¢áê^äŒq∞Hõ q^•ºÉèϺã¨O 25† q∞¢`«∞Å`À 27†
=∂`«$^Õ"ÀÉèí= Ñ≤`«$^Õ"ÀÉèí= 28† ™êǨÏ㨠q"ÕHÍÅ∞ 31† ‰õΩÅO JO>Ë Uq∞\˜? 32†
`«# ¢áê}Ïxfl Ãã·`«O `≥yOz.... 33† <Õ`« 34† QÆOQÍÉèí"åx Ѩ@¡ ÉèíH˜Î 35† "åºÜ«∂=∞
=∞O_»e 35† Hõ¢~°™ê=Ú g~°∞_»∞ 36† ^ŒÜ«∞ 36† ™êǨÏã¨O 37† ¢Ñ¨=∂^ŒO 38†
JO`«~∞° ‡Y ã≤u÷ 38† ^蕺# ã≤^∞Œ _ú ∞» 39† *’ºu "≥Å∞QÆ∞Ö’ x¢kOKÕ L#fl`« ÉÏÅ∞_»∞ 40.
4. Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
#ˆ~O¢^Œ∞x J<Õfi+¨} 42† |∞^Œú ^Œ~°≈#O 43† ¢Ñ¨Hõ$uH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ.... 43†
~åÜ«∞ѨÓ~üÖ’ 46† =∞m¡ áê~î°âßÅÖ’ 47† HõàÏâßÅ 48† *Ï˝#Ñ≤áê㨠49† `«`«Î fiâߢã¨Î

xv
 xvi

¢QÆO^ä•Å∞ 50† ã¨Ow`«O 52† "Õ∞^è•q 54† Ü«∞ø=#O 55† q∞¢`«∞xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O 56†
<å\˜ ã¨=∂[O 57† ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ∞ 59† ¢|Ǩχ ã¨=∂[O 59† ¢|Ǩχã¨=∂[
ã¨Éèí∞ºxQÍ 60† âßHÍǨ~°O 61† ¢Ñ¨QÍ_è» ^蕺<åÉèϺã¨O 61† ÅHõΔ º ™ê^茉õΩ_»∞ 62†
¢|ǨχK«~°ºO 63† áê=#`«fiO 64† P`«‡qKå~°} 65† =∞ǨÏi¬ ^Õ"ÕO¢^Œ<å^ä£
\ÏQÆ∂~ü 66† ^蕺#O Ѩ@¡ Pã¨H˜Î 67† Q˘Ñ¨Ê =∞Å∞Ѩ٠67.
II N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ™êxfl^茺OÖ’
5. N~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨠. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . 71
P^蕺u‡Hõ rq`åxH˜ XHõ xѶ¨∞O@∞=Ù 71† ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Pq+¨¯iOz#
ã¨`åºÅ∞ 73† ã¨`«ºÜ«ÚQÆO: XHõ gHõΔ} 74† t+¨μºÅ Ѩx 77.
6. ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œi≈OKå~å? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
#ˆ~O¢^Œ∞x `«Ñ¨# 78† ѨiK«Ü«∞O 79† q"åǨxH˜ q=ÚY`« 79†
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ ¢Ñ¨^äŒ=∞ ã¨=∂"Õâ◊O 80† ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å qO`« ¢Ñ¨=~°Î# 82† "å#
z#∞‰õΩ Ñ¨_çOk! 83† Ô~O_»= ã¨=∂"Õâ◊O 85† =¸_»= ã¨=∂"Õâ◊O : ã¨O^ÕǨÏ
x=$uÎ 88† #ˆ~O¢^Œ∞x =∂#ã≤Hõ ã≤÷u 89† ã¨Ñ¨Î~°∞¬Å∞ : k=ºÖ’HõO 90† UO KÕâß~°∞
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞? 91.
7. J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂ . . . . . . . . . . . . . . 93
QÆ∞~°∞=Ó, t+¨μº_»∂ 93† QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞: JѨÙ~°∂Ѩ QÆ∞~°∞=Ù 94† ¢j~å=∞Hõ$+¨‚
#ˆ~O¢^Œ∞Å ã¨O|O^èŒO 95† ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ¢¿Ñ=∞ 95† Dâ◊fi~°HÀ\˜ 97† ã¨Ç¨Ï¢ã¨^Œà◊
Ѩ^Œ‡O 97† ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å qâßfiã¨O 98† "≥`«H˜ "≥o¡ J#∞¢QÆÇ≤ÏOK«_»O 100†
#ˆ~O¢^Œ∞x rq`«OÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ 103† ‰õΩ=∂~°∞xQÍ 104† '<Õ<Õ J`«}˜‚— 105†
#ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ¢Ñ¨`ÕºHõ ™ê÷#O 106† #ˆ~O¢^Œ∞x ѨsHõΔ 107† ^Œ∞+¨μìŠѨ\Ï¡ Hõ~°∞} 108†
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠѨsHõΔ 109† ã≤^Œ∞úÅ u~°ã¨¯ $u 110† ™êHÍ~° ÉèíQÆ=O`«∞x Ѩ\Ï¡,
âߢ™êΊѨ\Ï¡ ã¨O^ÕǨÏO 111† ^Õ=`å PHõ$`«∞Å∞ =∞<ÀHõeÊ`åÖÏ? 114†
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μÖÏ? 114† J^≥· fi`«O 115† J^≥· fi`å#∞Éèí∂u 116.
8. ™ê^èŒ<å=∞Ü«∞ rq`«O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
QÆ∞=∞‡_ç ѨÙ=Ófi Ñ≤O^≥ 118† nHõΔ : =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO 119† ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å tHõΔ}
q^è•#O 119† ^蕺# tHõΔ}Ö’ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO 120† U#∞QÆ∞ : h\˜QÆ∞O@ 121†
¢|ǨχK«~°º rq`åxH˜ P=â◊ºHõ"≥∞ÿ# LѨ^Õâ◊O 122† "Õ_»∞Hõ, q<À^Œ=¸ 122†
 xvii

=∂Ü«∞: cèuÖË¡ *Ï˝#O 124† ¢¿Ñ=∞ ÉèíH©Î, ~å^è• ^Œ~°≈#O 125† `åO¢uHõ™ê^èŒ#Å∞ 126†
H˘xfl JfO¢kÜ«∞ J#∞Éèí"åÅ∞ 127† ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å #∞O_ç á⁄Ok# ã¨O^Õâ◊O 129.
9. QÆ_»∞¤ ~ÀAÅ∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
^Œ∞óYO ZO^Œ∞‰õΩ? 132† `«O¢_ç ǨÏ~îå#‡~°}O 132† ^•i¢^ŒºÑ¨Ù QÆ∞Ñ≤Ê\’¡ 133†
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ áê^Œ∞Q˘eÑ≤# #=∞‡HõO 135† x~åâß xã¨Ê $ǨÏÅ∞ 136† =¢Hõ=∂~°æ
^Œ~°≈‰õΩÅ∞: #ˆ~O¢^Œ∞x =∂#ã≤Hõ ã≤÷u 139† q"åÇ¨Ï ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ 141† ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
UO KÕâß_»∞! 142† =∂#ã≤Hõ P"Õ^Œ##∞ =∂iÛ# J#∞Éèí=O 144† ã¨<åflºã¨
ã‘fiHõ~°}‰õΩ x~°‚Ü«∞O 145† HÍm P_çã¨∞Î#flk! 146† HÍm=∂`«#∞ JOwHõiOK«_»O
147† ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∞ǨÏ^•#O^ŒO 149† HÍm : rq`«Ñ¨Ù =∞~À ¢Ñ¨Hõ¯ 150.
10. ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ g_À¯Å∞ 153† HÍjѨÓ~ü 154† 'HÀÔ~¯Å#∞ ^ŒQÆúO KÕ^•ÌO— 155†
#ˆ~O¢^Œ∞x "≥·^Œº Ѩi*Ï˝#O 156† "åºkè xq∞`«Î =∂¢`«"≥∞ÿ#k 156† #ˆ~O¢^Œ∞x
<Õ`«$`«fiO 157† f¢= =∞<À"庉õΩÅ`« 158† H˘xfl J#∞Éèí"åÅ∞ 160† â◊H˜Îx ¢Ñ¨™ê~°O
KÕÜ«∞QÆÅ ã¨=∞~°÷`« 162† '=∞¢iK≥@∞ìÖÏ LO_»∞— 163† xifiHõÅÊ ã¨=∂kèÖ’ 164†
WO\˜ ã¨=∞㨺Å∞ 166† |∞^Œ∞úx J<Õfi+¨}Ö’ 166† Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq P"Õ^Œ# 168†
=$`åÎxfl ^•\˜.... 169† ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨OHõÅÊO 169† 'Jxfl <Àà◊¡ ^•fi~å
uO@∞<åfl#∞— 170† ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ L<åfl_®? 171† ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ QÆ∞iOz 173†
ZHõ¯_»‰õΩ `À_˘¯x "≥o¡<å =™êÎ#∞ 174† ã¨<åflºã¨∞Å#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞Î<åfl~°∞ 175† '#ˆ~<£
LѨ^Õt™êÎ_»∞— 176† â◊H˜Îx ^è•~°áÈã¨∞Î<åfl~°∞ 177† '~å=Ú}©‚ Hõ$+¨μ‚}©‚ <Õ<Õ!— 177†
ÉÏ^茺`« JѨÊyO`« 177† ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ x¢+¨¯q∞ã¨∞Î<åfl~°∞ 178† '<Õ#∞
=∞$uK≥O^ŒÖË^Œ∞!— 179.
11. =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ rqã¨∞Î<åfl~°∞! 181† Jã¨∞÷Å q+¨Ü«∞OÖ’ `«ÖˇuÎ# ÉèË^•aè¢áê
Ü«∂Å∞ 182† HÍjѨÓ~ü‰õΩ g_À¯Å∞ 183† ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞x =∞Ǩϟ#fl`« B^•~°ºO 184†
#ˆ~O¢^Œ∞x ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ 186† =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O : XHõ =~°‚# 187† =∞~î°
rq`«O 189† ^•i¢^ŒºO 191† ^ŒÜ«∂¢~°Ì ǨÏ$^ŒÜ«∞O 192† J^茺ܫ∞#O 192†
"Õ_»∞HõÅ∂ q<À^•Å∂ 193† J`«∞º#fl`« ÉèÏ=Éèí∂=ÚÖ’¡ 194† ÃÑiyOk ã≤Onä:
PO\òѨÓ~ü 195† q~°*Ï Ç¨ÏŸ=∞O 196† ã¨=∂[ ^Œ$HõÊ^äŒO 197† q∞+¨#sÅ
¢Ñ¨Ü«∞`«flO 199† ~å=∞Hõ$+¨‚ P~å^èŒ# 200† ™êfig∞r =∂~°æ^Œ~°fiHõ`«fiOÖ’ 201† xÅ∞=
h~°∞ : |ã¨KÕ¿ã ã¨<åflºã≤ 203.

S2
 xviii

III ÉèÏ~°`« Ѩ~°º@#

12. |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl~°∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207

P`«‡ XHõ¯>Ë `À_»∞ 207† HÍj 208† '¢Ñ¨uѶ¨∞\˜Oz xÅ|_»∞— 208†

ÉèÏ㨯~å#O^Œ`À 209† L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ 210† '<åÖ’#∂ ‰õΩÅ`«`«fi=∂?— 210†
|$O^•=#OÖ’ 211† ~å^è•^Õq HÍ~°∞}ºO 211† ~å^è•^Õq ÃÑ\˜ì# ѨsHõΔ 212†
¢Ñ¨^äŒ=∞ t+¨μº_»∞ 213† '<åHõO@∂ XHõ Ѩx L#flk— 214† t+¨μºx ÉèÏ~°O =Ç≤ÏOz#
QÆ∞~°∞=Ù 215† '#∞"˘fiHõ ã¨OÔHÅ— 216† =~åÇ¨Ï #QÆ~°OÖ’#∂ 217† ^Õxx Z#∞flHÀ
"åe? 218† ‰õΩ@∞O| ^≥·#º ã≤÷u 219† Ü«∞u ~åA 220† Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ 221†
Hõ~°‡Ü≥∂QÆ ÉèÏ=#Å∞ 221† ǨÏ~î°Ü≥∂QÆOÖ’ L`«∞ûHõ`« 222† ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ# ã¨O㨯~°}Å∞ 223† áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞ PǨfi#O 225†
'ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖËx ã¨<åflºã≤x HÍ#∞ <Õ#∞— 225† =∞m¡ =∞~î°OÖ’ 226.
13. Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ ™ê#∞=ÙÖ’¡ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
=∂`«$^Õq Pjã¨∞ûÅ∞ 227† ÉèÏQÆÅ∂Ê~üÖ’ 228† HÍÖÏxH˜ Jf`«"≥∞ÿ#
ã¨Ow`«O 229† *ˇ·# ã¨<åflºã¨∞Å`À 229† POQÆ¡ x¿+^èŒO 230† 'ã¨=∂[O g∞^Œ
Ñ≤_»∞QÆ∞ÖÏ Ñ¨_»`å#∞— 231† =∞x+‘ qâ◊fi=¸ XˆH J=∞iHõ 231† Ѷ¨H©~ü WzÛ#
^Àã¨HÍÜ«∞ 232† HÍ™ê~ü ^Õq QÆ∞ǨÏÖ’ 233† ™È^Œi =∞$u 233† ^Œ∞_»∞¤Hõ¢~° <≥uÎ`Õ
^•#O 234† '<å ™È^Œ~°∞xH˜ KÀ@∞ W=fiQÆÅ~å?— 235† qz¢`«"≥∞ÿ# =∞Ǩ`«∞‡Å∞ 236†
=∞m¡ =∞$`«∞º=Ù X_çÖ’ 237† =∞~˘Hõ '=~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O— 238† `«e¡ÖÏ =O_ç
=_ç¤OKå~°∞ 239† 'UHÍO`«"å™êxH˜ áÈ`«∞<åfl#∞— 240.
14. ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
_èçb¡Ö’ 242† PàÏfi~üÖ’ 244† =$^Œ∞ú~åe HÍ~°∞}ºO 244† áê~°=â◊º
ã≤÷`«∞ÅÖ’ 245† aèHΔÍ@# ZO^Œ∞‰õΩ? 246† q¢QÆǨ~å^èŒ#: q=~°} 246† '¿Ñ^ŒÅ#∞
J#∞=∞uOKåe— 249† 'ã¨fiÜ«∞OHõ$+≤ QÆÅ =ºH˜Î<Õ ÉèíQÆ=O`«∞_»∂ W+¨ìѨ_»`å_»∞— 249†
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i¢`«#∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÖË ~°zOKåe 250† ‰õΩÅ ã¨O™ê¯~åÅ∞ 251† ™êfig∞r
q#¢=∞`« 251† K«=Ú~°∞ ZO^Œ∞‰õΩ? 252† x*ÏÜ«∞fQÍ rqOK« ™ê^茺=∂? 252†
"åº=™ê~ÚHõ q*Ï˝# âߢã¨ÎO HÍ"åe 253† q_çzÃÑ@ìO 255† hÅHõO~î°∞_»∞:
"åºMϺ#O 255† *ˇ·Ñ¨Ó~üÖ’ 256† =¸_»∞ QÆO@Ö’¡ áê}˜h ã¨∂¢`«O 256† 'ã¨r=
Hõ$+¨μ‚}˜‚ K«∂_»O_ç— 257† 'g∞~°∞ U J=`å~°O? 257† J#∞ã¨iOKÕ JYO_®#O^Œ 258†
Pr‡~üÖ’ 258† =∞øO\ò P|∂Ö’ 259† tÅÅ g∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx áê_»_»O 259† QÆ∞ǨÏ
 xix

"åã¨O 259† 'ã¨~°fi¢`å ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ QÍOK«∞K«∞<åfl#∞— 260† 'rq`«=∞O>Ë

Uq∞\˜?— 261† ã¨`«º=∞O>Ë Uq∞\˜? 261† #~°ÎH˜ <ÕiÊ# áê~î°O 262† 'ã¨=∞ã¨ÎO
<Õ~°∞ÛH˘<åfl~°∞!— 262† '<å =Å# U ¢áê}© cèuÅ¡‰õÄ_»^Œ∞!— 263† MË¢f =∞Ǩ~åA‰õΩ
QÆ∞~°∞=ÙQÍ 264† ã¨O`å# =~°O 264.
15. ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
JǨÏ=∞‡^•ÉÏ^£Ö’ 265† ã¨<åflºã≤ ¿Ñi@... 265† A<åQÆ_è£Ö’ 266†
y~åfl~ü 267† ™È=∞<å^ä£Ö’ 268† áÈ~°∞|O^Œ~üÖ’ 268† Ñ≤Å¡Å`À 269† =∞m¡ XHõ
㨇 $u 269† ™êfig∞r "庉õΩÅ`« 270† 'Ö’HÍxfl L„~°∂`«Å∂yOKÕ â◊H˜Î <åÖ’
LOk— 272† =^ŒeÃÑ@ì‰õΩO_® "≥O|_çOKÕ JYO_®#O^Œ 272† áêe\Ï<åÖ’ 274†
|Ç≤Ï~°OQÆ „Ѩã¨OQÍÅ =Å# „ѨÜ≥∂[#O â◊¥#ºO 275† zHÍQÀ QÆ∞iOz 275† QÆ`«
[#‡Ö’ É∫^Œ∞ú_»∞ 276† uÅH±`À 277† ã¨<åflºã¨∞Å∞ x¢+¨ÊÜ≥∂[‰õΩÖÏ? 278† qÅÑ≤ã¨∞Î
#flѨC_»∞ J‰õΩ¯# KÕ~°∞ÛH˘<Õ `«e¡ 278† '|OQÍ~°=¸ =„*ÏÅ∂ J=ã¨~°OÖË^Œ∞— 279†
q#∂`«fl ã¨<åflºã≤: ɡÖÏæ"£∞Ö’ 280† ǨÏiáê^Œ q∞„`å 282† '=∂#ã≤Hõ â◊H˜Îx =$^ä•
KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞— 283† ~°∞QƇ`«Å∞ ^•^•Ñ¨ÙQÍ =∞#ã¨ûO|O^èŒ"≥∞ÿ#q 284† aèHõΔ W=fi_»=∂,
W=fiHõáÈ=_»=∂? 284† W`«~°∞Å∞ =∞#‰õΩ J^ŒÌO ÖÏO\˜"å~°∞ 285† x["≥∞ÿ#
Láê^蕺ܫÚ_»∞ 286† áêiâ◊√^Œúº P=â◊ºHõ`« 287† Ãã·^•úOuHõ =∞ø_軺O: XHõ Hõ^äŒ 287†
ǨÏiáê^Œ q∞„`å‰õΩ nHõΔ 288† QÀ"å ¢ÔH·ã¨Î= =∞~î°O 289.
16. ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«OÖ’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
"≥∞ÿã¨∂~üÖ’ 291† Jã¨`«ºO ѨÅ∞Hõ_»=∂? 292† ã¨<åflºã¨O 293† 'g∞‰õΩ UO
KÕÜ«∂e?— 294† ^èŒfix =Ú„^Œ} 294† 'Un =^Œ∞Ì— 295† u~°∞K«∂Û~üÖ’ 295†
HÀ_»∞OQÆÅ∂¡~üÖ’ 295† Kè«\ÏìOa ™êfiq∞`À 297† u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ 298†
W`«~°∞Å#∞ Q“~°qOKåe 299† 'â◊H˜Îx ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ „Ѩ™êk™êÎ_»∞— 300† ‰õΩÅ`«`«fi
„H“~°ºO 301† P~°º–„^•q_» ã¨=∞㨺 302† x["≥∞ÿ# ^Õâ◊ÉèíH˜Î 302.
17. H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
`«q∞à◊<å_»∞‰õΩ áÈ=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ 304† qK«H}Δõ Ï *Ï˝<åxfl LѨÜ∂≥ yOK«∞ 304†
N~å=Ú_»∞ PǨ~°O ѨOÑ≤OKå~°∞ 305† ѨÙe ‰õÄ_® J~°÷O KÕã¨∞H˘#flk 307† <Õ#∞
^Œ∞~°ƒÅ∞}Ï‚? 309† =¸~°∞Åö #∞ Z^Œ∞~À¯=_»O... 310† J=∞$`«OHõ<åfl ~°∞zHõ~O° 310†
ZO_»=∂q 311† Ѩi=~°Î# K≥Ok# KÀ~°∞_»∞ 312† ã¨<åflºã¨∞Å∞ KÕ¿ã 'ã¨Ç¨Ü«∞O— 313†
HÍ~åQÍ~°O Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞ 314† HÍëêÜ«∂O|~°O ^èŒiOK«HõáÈ`Õ... 315† =∂ˆ~
P^Œ~å≈Å∞ 317.
 xx

18. Hõ<庉õΩ=∂iÖ’ q#∂`«fl ^蕺#O . . . . . . . . . . . . . . . 319

Ѩi„"å[Hõ rq`«O : ã¨O„QÆÇϨ O 319† rq`« q^è•#O 320† <Õ~∞° ÛH˘#flq 321†
<Õ~°∞ÛH˘#flq 321† =∞Ǩ~åAÅ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞? 322† Ѩi„"å[Hõ
rq`«O : =ÚyOѨ٠324† =∂~åæ<Õfi+¨} 325† Hõ<庉õΩ=∂iÖ’ 325† ÉèÏ~°`«^Õâ◊
^ŒH˜Δ}Ï„QÆ tÅ g∞^Œ... 326† ™êfig∞r J#∞+≤ªOz# ^蕺#O 327† P ÉèÏ~°`«O
ZHõ¯_»? 328† =∞^èŒ∞Ô~·Ö’ 332† ~å"Õ∞â◊fi~°OÖ’ 332† áêO_çKÕÛiÖ’ 333.
19. K≥<≥·flÖ’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334
K≥<≥·fl "Õz=ÙOk 334† ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí‰õΩ Z=~°∞ áÈ`å~°∞? 334† JÅã≤OQÆ
ÃÑ~°∞=∂àò 336† #∂`«# J^蕺ܫ∞O 336† =∞#ã¨∞û#∞ PHõ@∞ìH˘<Õ q=~°}Å∞ 337†
Hõ$+¨μ_‚ ∞» ZO^Œ∞‰õΩ hÅ"Õ∞Ѷ∞¨ KåÛùÜ∂« ~°∂ѨÙ_»∞? 338† ÃãÊ#û~ü UO K≥|∞`«∞<åfl_»∞? 338†
Uk ã¨=∂[ ã¨O㨯~°}? 339† Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« =ÚMϺOâßÅ∞ 339† 'Z~°∞QÆ|_»xk
<Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl#∞— 339† ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí‰õΩ "≥à◊`å~å? 340† k#
Ѩ„uHõÅÖ’ 341† H˜_ç 343† q. ã¨∞„|Ǩχ}º JÜ«∞º~ü 343† `«q∞à◊ =O@HÍŠѨ@¡
„Ñ‘u 344† H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ 344† „¿Ñ`å`«‡Å#∂ Hõ~°∞}˜OK«_»O 345† ZO^Œ∞‰õΩ
ã¨$+≤ìOKå~°∞? 346† áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥àÏ¡e 346† ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ 348†
#"å|∞`À 349† 'áêâßÛ`åºxH˜ "≥à◊¡_»OÖ’x <å L^ÕÌâ◊O— 350† JfO„kÜ«∞ â◊‰õΩÎÅ∞
„Ѩ^Œi≈OKÕ Ü≥∂y`À 350† `«e¡ *Ï˝Ñ¨HõO`À HõÅ`« K≥O^Œ_»O 352† J#∞„QÆǨÏ
xq∞`«ÎO 353† QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ Ñ≤Å∞ã¨∞Î<åfl~°∞ 354† =∂`«$^Õq ^Œ~°≈#O 354† ¿Ñ^ŒÅ
^èŒ#"Õ∞ HÍ"åe 356† Ѩã≤Ñ≤Å¡Å =pÛ~åx =Ú^Œ∞Ì =∂@Å P#O^ŒOÖ’ 357.
20. XO@iQÍ "≥àÏ¡~å? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
=∞m¡ MË„fH˜ 359† 'ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí <å xq∞`«Î"Õ∞!— 360† '<å ǨÏ$^ŒÜ«∞O
qã¨Î $uOzOk— 361† JO^ŒiHÀã¨O qÅÑ≤OKå~°∞ 362† P`«‡Q“~°=O J=ã¨~°O 363†
áêâßÛ`«º „Ѩܫ∂} U~åÊ@∞¡ 364† q"ÕHÍ#O^Œ 364† |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞! 365†
XO@iQÍ "≥à◊√`«∞<åfl~å? 366.
IV JO`«~å˚fÜ«∞ ~°OQÆOÖ’
21. ã¨=Ú„^Œ Ü«∂#O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
™œO^Œ~Àºáê㨉õΩ_»∞ 371† H˘ÅOÉ’ 372† Ñ≤<åOQ∑ 372† ã≤OQÆѨÓ~ü 373†
ǨOHÍOQ∑ 373† HÍO@<£ 374† H˘@ì_®xH˜ =zÛ#"å~°∞ q#„=ÚÅÜ«∂º~°∞ 375†
\Ï\ωõΩ XHõ ã¨ÅǨ 378† J"≥∞iHÍ "≥·Ñ¨ÙQÍ 380.
 xxi

22. J"≥∞iHÍ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381

ã¨=∂[O 381† ã¨OѨuÎ =#~°∞Å∞ 381† #∂`«# Pq+¨¯~°}Å∞ 382† rq`«

^Œ$HõÊ^äŒO 382† =∞`«O 383† =∞`åf`«"≥∞ÿ# ã¨Oã¨÷Å∞ 384† ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« P<å\˜
Ѩiã≤÷u 384† ^ÕjÜ«∞ ã¨=∞㨺Å∞ 385† ã¨=∂[OÖ’x ™ê^è•~°} Ѩiã≤÷`«∞Å∞ 386†
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí 387.
23. `˘e<åà◊√¡ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390
=ã¨O`«HÍÅ =∞O^ŒÑ¨=#O 390† zHÍQÀ 391† „Ѩ^Œ~°≈#Ö’ 392†
J==∂<åÅ∞ 393† Ѩ„uHõÅ∞ 393† ^èŒ# ÖËq∞ 394† Ѩ^Õ Ñ¨^Õ Ñ¨sHõΔÅ∞ 395†
É’ã¨ì<£Ö’ 396† J#∞„QÆǨÏ=∞<Õ J^Œ∞ƒù`«O 396† =∞O^Œ=∂~°∞`« ѨzÛHõ |Ü«∞Å∞ 397†
É’ã¨ì<£ ~ÀAÅ∞ 397† N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å JÉèíÜ«∞O 398† ~°=∂ÉÏ~Ú |$O^•Å∞ 399†
ã¨∂~°∞º_»∞ „ѨHÍtOK«_®xH˜ Ü≥∂Qƺ`åѨ„`«=∂? 400† HÍ~åº~°OÉèíO 401†
zHÍQÀÖ’ 403† `«Å∞Ѩ٠`≥~°K«∞H˘Ok 404.
24. J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! . . . . . . . . . . . . . . 406
H˘ÅO|ãπ ǨÖò 406† "ÕkHõ 407† "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA 407† „Ѩux^èŒ∞Å∞ 408†
HÍ~°º„Hõ=∂Å „áê~°OÉèíO 408† '™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å!— 410† J^Œ∞ƒù`« â◊H˜Î 412†
UO „Ѩã¨OyOKå~°∞? 414† 'J=∂‡, ^•i K«∂ѨÙ!— 416† =∞~°∞<å_»∞ 417†
=∞~À "≥·Ñ¨Ù 418† zHÍQÀ LѨ<åºã¨O : XHõ ^Œ$HÀ¯}O 419† =∞`« =∞ø_軺O QÆ∞iOz
ZO^Œ∞‰õΩ „Ѩã¨OyOKå~°∞? 424† LѨ<庙êÅ H˘#™êyOѨ٠425† Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«
Ѩi~°HõΔ‰õΩ_»∞ 426† ÉèÏ~°`«^Õâ◊O P^蕺u‡Hõ QÆ∞~°∞=Ù 427† ™êfig∞r `À_®Ê@∞ 428†
^Õx „Ѩuxkè? 429† ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí UO ™êkèOzOk 430.
25. '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432
'^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— 432† J"≥∞iHÍ HÍ~°ºO : =¸_»∞ Ѷ¨∞\ÏìÅ∞ 433†
eÜ«∂<£ WO\’¡ 434† `«ÅáêQÍ q<åºã¨O 435† ™êfig∞rx PHõ@∞ìH˘Ok 436†
<Õ~°∞ÛH˘O@∞<åfl~°∞ 437† áêâßÛ`«º ã¨Ow`«O 438† q*Ï˝#"Õ`«ÎÅ`À 439† ~å|~üì
WOQÆ~åûÖò`À 439† Z=∂‡ HÍÖËfi 441† J=∞~°`«fi ã≤÷u JO>Ë Uq∞\˜? 442†
~åH±ÃÑŶ ~¡ `ü À 443† ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ ^•i K«∂ѨÙ`«∞<åfl_»∞ 444† J`«∞º#fl`« ã≤`÷ ∞« ÅÖ’ 445†
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å x~À^èŒO 447† '*’<åÖÏ |Ü«∞@‰õΩ =KåÛ#∞!— 447† `«∞áêH©
`«∂\ÏÅ =~°¬OÖ’ 448† '=ÚO^Œ∞ ##∞fl HÍáê_»O_ç— 449† *Ïu =∞ø_軺O 450†
 xxii

~åã¨∞Å#∞ „`Àã≤ WKÕÛ^≥=~°∞? 451† JfO„kÜ«∞ â◊‰õΩÎÅ∞ 452† `åà◊O "Õã≤#

QÆkÖ’ #∞O_ç 453† =∞#ã¨∞ûÅ#∞ PHõ@∞ìH˘<åfl~°∞ 453† ZšʼnõΩ Jf`«∞_»∞ 454.
26. „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456
'ÖˇHõÛ~ü |∂º~À— 456† ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|O 457† _≥„\Ï~Ú\’¡ 458† =∞OK«∞
`«∞áê#∞ ã¨∂K«# 459† =¸_»∞ „Ѩâ◊flÅ∞ 460† =∞`« =∂iÊ_®? 461† Uã¨∞¢H©Îã¨∞ΉõΩ
Jaè=ÚYOQÍ u~°QÆO_ç 462† á¶ê^ŒsÅ „ѨuѶ¨∞@# 464† QÍ~°_ô „Ѩ^Œ~°≈#Å∞
=^Œ∞Ì 466† =∞AO^•~ü „ѨKå~°O 468† ~°=∂ÉÏ~Ú =~°Oæ "å~°∞ 469† k=º*Ï˝#
ã¨=∂[ã¨∞Å÷ „ѨÜ∞« `«flO 470† q+¨O UO KÕã¨∞ÎOk? 471† ™êfig∞r „Ѩܫ∞`«flO 472†
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ =∞O^ŒH˘_ç`«#O 473† ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ #= *ÏQÆ$u 474† â◊„`«∞=٠Ѩ@¡
Ãã·`«O „^ŒqOKÕ =∞#ã¨∞û 476† Ѩiã≤÷`Õ P™ê¯~°OQÍ.... 477† ÖˇHõÛ~ü |∂º~À #∞O_ç
"≥·^˘ÅQÆ_»O 478† 't"À-ǨÏO— JO@∞<åfl#∞! 478† `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∞ 480†
„¿Ñ`å`«‡"å^Œ∞Å Éˇ^ŒiOѨÙÅ∞ 482† ¿ãfiKåÛùÜ«Ú`« zO`«<åjÅ∞~° „ѨuѶ¨∞@# 483.
27. nfiѨ=#OÖ’ k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . 484
^蕺#Ü≥∂y 484† qz„`«"≥∞ÿ# ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ 485† QÀÖòÊù: =∂#ã≤Hõ
UHÍ„QÆ`« 486† <åÅ∞QÆ∞ Ü≥∂QÍÅ∞ 487† q„âßOuÔH·... 487† =∞m¡ Ü«∂`«#Å∞ 488†
ÃÑsû =∞HÍO 489† xifiHõÅÊ ã¨=∂kèÖ’ 490† ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#O 491† 'Uã¨∞„H©ã¨∞Î#∞
JaèÅ+≤Oz#@∞¡— 492† `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«O 493† =¸_»∞ `«`åÎ fiÅ∞: "å~°ã¨`«fiO 495†
=∞^蕺ǨÏflO 496† ™êÜ«∞O„`«O "Õà◊Ö’¡ 497† `ÕeHõ HõΔ}ÏÅ∞ 497† Hõ$„u=∞`«fiO
=^Œ∞Ì 498† =O@ 499† z#flÑ≤Å¡"å_Õ PÜ«∞# 500† Ü«∞u w`«O 500† xifiHõÅÊ
ã¨=∂kèÖ’ 501.
28. H˘#™êy# J"≥∞iHÍ ~ÀAÅ∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . 506
ÉèíQÆ=^•^Õâ◊O! 506† â◊√ÉèÏHÍOHõΔÅ∞ 507† ™êfl<åÅ QÆkÔH· J<Õfi+¨} 508†
x["≥∞ÿ# J#∞ëêª# "Õ^•Ou 509† ã¨ìs¤ 509† '<å "≥#∞Hõ ÉèíQÆ=O`«∞_Õ!— 510†
|∞ã¨Q˘>Ëì =$+¨ÉèíO Z^Œ∞@ 510† =∂~°æÔ~\ò Ze[ɡ`ü <ÀɡÖò 511† WOQÆ¡O_£ #∞O_ç
|Ü«∞Å∞^Õ~°_»O 512† =∞m¡ #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ 512† "åÖ’¤: ÉèíQÆ=O`«∞x ¿ãqHõ 513†
Ö’HõO Hõ$`«[˝`å|^Œú"≥∞ÿ# =ºH˜Î : QÆ∞_çfi<£ 514† =ÚQÆ∞æ~°∞ "Õ∞^è•=ÙÅ∞ 515† #∂ºÜ«∂~ü¯
Ѩ#∞Å∞ 517† _≥„\Ï~Ú\ò : QÆO^Œ~°QÀà◊ „áê~°OÉèíO 518† Ǩ~°fi~ü¤ qâ◊fiq^•º
ÅÜ«∞OÖ’ 519† Ѩ^Œ=ÙÅ∂ Ѩ\ÏìÅ∂ JHõ¯ˆ~¡^Œ∞ 519† Z=~°∞ ѨO_ç`«∞_»∞? 520†
ã¨~°fi`À=ÚY q^Œfi`«∞Î 520† ѨÙh`« ǨÏã¨ÎO 521† ѨÙã¨ÎHÍÅ „ѨK«∞~°} 522†
'<å Ѩܫ∞#O— 522† "Õ^•O`« `«`«Î fi „QÆO^äŒO 523† `«H˜¯# „QÆO^ä•Å∞ 524.
 xxiii

29. WOQÆ¡O_£Ö’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525

=∞m¡ WOQÆO¡ _£Ö’ 525† ^≥#· Ok# rq`«O 525† H˘#™êy# LѨ<庙êÅ∞ 526†
LÖϡ㨠ÉÏÅ∞_»∞ – [QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù 527† *Ï˝# Ѩi^èŒ∞Å∞ 528† `ÕeHõ HõΔ}ÏÅ∞ 529† H˘xfl
Q˘}∞QÆ∞_»∞Å∞ 529† ã¨`«º ™êHΔÍ`å¯~°O 530† K«i„`«Ö’ „Ѩ[˝ 531† ã¨ìs¤ =∞#ã¨∞û
=∂~°∞ÛHÀ=_»O 534† =∂~°∞ÊÖËx ÉèíQÆ=^•úºã¨ 534† [QÆ[˚#x ™êHΔÍ`å¯~°O 535†
|∞^Œ∞úxÖÏ 535† ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ 536† WOQÆ¡O_£Ö’ q[Ü«∞O 536† JfO„kÜ«∞
â◊‰õΩÎÅ∞ 536† =∂H±û =ÚÅ¡~ü`À 537† QÆ∞O_≥ áÈ@∞ 539† ÉèÏ~°`«^Õâ◊ HÍ~°ºOÖ’
WOQÆ¡O_£ t+¨μºÅ∞ 540.
30. S~Àáê Ü«∂„`« . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541
ã≤fi@˚~å¡O_£Ö’ 541† =∞OK«∞ Ѩ~°fi`« „âı}∞ÅÖ’ 542† q„âßOu =∞$QƺO 543†
Hõ$áê#O^Œ =∞#ã¨∞û =∂~°∞ÛHÀ=_»O 544† "Õâ◊ºÅ∂ Éèí‰õΩÎ~åO„_Õ 546† [~°‡hÖ’ 548†
áêÖò _»∂ºã¨<`£ À 548† 'L=∂^ÕqÖÏ =iúÅ∞¡QÍHõ!— 549† ÉèÏ~°`O« PǨfixã¨∞#Î flk 550†
^èŒ∂ox Ãã·`«O „¿Ñq∞™êÎ#∞! 551.
'J—HÍ~åk ã¨∂z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553


 ɡÖÏæ"£∞ 1892 / 1893 
  QÆOQÍ#k #∞Oz ÉËÅ∂~ü =∞~î° ^Œ$â◊ºO 
1. q"ÕHÍ#O^Œ PÅÜ«∞O 3. âß~°^•^Õq PÅÜ«∞O 4. „|Ǩ‡#O^Œ PÅÜ«∞O
5. N~å=∞Hõ$ëê‚ÅÜ«∞O 6. q"ÕHÍ#O^Œ QÆk L#fl Éèí=#O
 FO
#=∞ó NÜ«∞u~å*ÏÜ«∞
q"ÕHÍ#O^Œ â◊¥~°ÜÕ∞ I
ã¨zÛ`ü ã¨∞Y ã¨fi~°∂áêÜ«∞
™êfiq∞<Õ `åѨǨi}Ë II

Ü«∞u~åE, Ü«∞^ä•~°÷ *Ï˝#=¸sÎ, ã¨=∞ã¨Î

^Œ∞óMÏÅ#∞ ÉÏѨÙ"å~°∂ J~Ú# q"ÕHÍ#O^Œ
|∞∞+≤=ˆ~}∞ºxH˜ „Ѩ}q∞Å∞¡`«∞<åfl#∞.
– ™êfiq∞ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ
WO`«H© Z=sÜ«∞#?
ÉÏÅ ÉèÏ#∞x #∞#∞ÖË`« H˜~°}ÏÅ∞ =∞m¡ XHõ™êi Ö’HÍxfl ã¨Ê $tOѨ_®xH˜
ã≤^Œú=∞ÜÕ∞º "Õ‰õΩ=*Ï=Ú# HõÅHõ`åÎ QÆOQÍ#kÖ’ Ѩ_»=Ö’ "≥à◊√`«∞<åflO.
`≥Å¡"ås `≥Å¡"å~°x P L^ŒÜ«∞O HÍÅOÖ’ QÆOQÍ#n, ^•x f~åÅ∂
Jã¨Ê+¨ìOQÍ HÍ#=ã¨∞Î<åfl~Ú.
QÆOQÆ g∞^Œ∞QÍ gKÕ j`«Å"åÜ«Ú=Ù =∂ â◊s~åÅ#∞ ã¨∞u"≥∞`«ÎQÍ
`å‰õΩ`«∂O_»QÍ, "Õ‰õΩ=*Ï=Ú â◊√Éè’^ŒÜ«∂xH˜ `«QÆæ =∂^èŒ∞~°º=¸, LѨâ◊=∞#=¸
=∞#ã¨∞û#∞ ã¨Ê $tã¨∂ÎO_»QÍ "Õ∞O U^À ã¨fiѨflÖ’HõOÖ’ qǨÏiã¨∂Î#fl@∞¡ Ѩ_»=Ö’
`ÕeáÈ`«∞<åflO.
ǨÏ∫~å #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi# Ѩ_»= <åÅ∞QÆ∞ "≥∞ÿà◊√¡ ^•@@O =∂‰õΩ
`≥eÜ«∞ÖË^Œ∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Z_»=∞ "≥·Ñ¨Ù QÆOQÍ f~°OÖ’ XHõ J^Œ∞ƒù`« ^Œ$â◊ºO
`≥~°K«∞H˘#flk –
Pi`Õi# XHõ teÊ K≥H˜¯# tÅÖÏ <åÅ∞QÆ∞ JO^Œ"≥∞ÿ# ^Õ"åÅÜ«∂Å∞
ã¨∞^Œ∂~°O qã¨Î $uOz# â’ÉèÏÜ«∞=∂#"≥∞ÿ# ѨzÛHõ "≥∞ÿ^•#OÖ’ =∞ø#`«Ñ¨ã¨∞ûÖ’
=∞QÆfl"≥∞ÿ L<åfl~Ú! P ^Õ"åÅÜ«∂Å PHõ$`Õ „ѨQÍ_è» „ѨâßO`«`«#∞ =∂Ö’
xOÑ≤"Õã¨∞Î#flk. =∂‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_® "≥∞ÿ=∞~°záÈ`«∞<åflO.
D ^Õ"åÅÜ«∂Å∞ Uq?
WO`«H© Z=sÜ«∞#?

D ^Õ"åÅÜ«∂ÅÖ’ H˘Å∞"≥· L#fl ^Õ=`« Öˇ=~°∞?

L^ŒÜ∞« O HÍÉ’`ÀOk. P ^Õ"åÅÜ«∂Ö’¡ `«Ñ㨠∞¨ ûÖ’ =Úxy=Ù#fl ã¨<åflºã¨∞Å∞
XHõ~˘Hõ~°∞QÍ |Ü«∞\˜H˜ =ã¨∞Î<åfl~°∞. P =∞ã¨Hõ "≥Å∞`«∞~°∞Ö’ „ѨâßO`«OQÍ P
^Õ"åÅÜ«∂ÅÖ’ P~åkèOK«_®xH˜ áÈ`«∞<åfl~°∞.
g Ô~=~°∞?
ã¨=∞kèHÀ`åûǨÏO =∞=Ú‡ „¿Ñˆ~Ñ≤OK«QÍ Ñ¨_»=Å ˆ~=Ù =^ŒÌ ky P
^Õ"åÅÜ«∂Å "≥·Ñ¨ÙQÍ "≥à◊¡™êQÍO. U^À XHõ #∂`«# „ѨѨOK«OÖ’H˜ „Ѩ"ÕtOK«
É’`«∞<åfl=∞x =∞#ã¨∞û K≥|∞`ÀOk.
W^Œ∞QÀ „Ѩ"ÕtOKåO.
Jk ÉËÅ∂~°∞ =∞~î°O!
''<Õ#∞ HÍjH˜ "≥à◊¡ÖË#∞. UO KÕÜ«∂e?—— Jx XHõ =ºH˜Î J_çy#ѨC_»∞,
''ZO^Œ∞‰õΩ, ÉËÅ∂~°∞ =∞~îåxH˜ "≥à◊¡=K«∞Û Hõ^•! JHõ¯_» ^蕺#O ã¨Ç¨Ï[OQÍ
ã≤kúã¨∞ÎOk. JHõ¯_» N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ rqOK«_»O <Õ#∞ K«∂âß#∞—— Jx
=∂`«$=¸iÎ N âß~°^•^Õq =zOz# ѨÙ}ºf~°÷O Jk! áê=#∞Å∂,
ѨÙ}º=¸~°∞ÎÅ∂ rqOz `«=∞ áê^ŒÑ¨^•‡Å ã¨Ê~°≈KÕ k=º`åfixfl ã¨O`«iOK«∞H˘#fl
ѨÙ}ºˆHΔ„`«O Jk!
Ѩ_»=Å ˆ~=Ù ^•fi~°OÖ’ „Ѩ"ÕtOK«QÍ<Õ ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù z#fl Ô~O_»O`«ã¨∞ÎÅ
^Õ"åÅÜ«∞O HõxÑ≤OzOk. ֒ѨeH˜ "≥à◊√`«∞<åflO.
 JHõ¯_» H˘Å∞"≥·# "å~°∞ –
''ã¨fi~°æOÖ’ rqOKÕ XHõ |∞∞+≤ =∂#=~°∂ѨÙ
^•eÛ U`≥OKå~°∞—— Jx ÉèíQÆ"å<£ N~å=∞Hõ$+¨μ‚ÅKÕ`å,
''Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl HÍáê_®~°∞, `«^•Ìfi~å ÉèÏ~°`«^Õâßxfl
HÍáê_®~°∞——, ''Ö’Hõ zO`«<å^èÀ~°}∞Å#∞ =∞Å∞ѨÙ
„uÑ≤Ê# "å~°∞—— JO@∂ =∞ǨѨO_ç`«∞ÅKÕ`å âߡѶ≤∞OѨ
|_ç# =ºH˜Î –
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ!
PÜ«∞##∞ P~åkèOz ÃÑ·H˜ "≥à◊√`«∞<åflO.
JHõ¯_» –
PkÖ’ L^ŒƒùqOz# <å^Œ=∞h, „Ѩ}==∞O„`«=∞h ã¨∞ÎuOѨ|_Õ FOHÍ~°
=∞O„`åxH˜ QÆ~°ƒùQÆ∞_ç! JO^Œ"≥∞ÿ# "ÕkHõ, ^•x g∞^Œ XHõ HõÅâ◊O. ^•xÃÑ·
qHõã≤Oz# XHõ `å=∞~°, ^•x g∞^Œ FOHÍ~°O! JO`å `≥Å¡x áêÅ~åu`À
J^Œ∞ƒù`«OQÍ =∞ÅK«|_ç=ÙOk.
=∞#ã¨∞û HÍã¨Î ‰õÄ_»nã¨∞H˘O@∞<åflO. ã¨~°fi„`å "åºÑ≤Oz# P FOHÍ~°
<å^ŒOÖ’ HÍ¿ãѨ٠=∞#ã¨∞û#∞ Å~ÚOѨ*Ëã¨∞Î<åflO.
QÆOQÆ #∞O_ç ^Õ"åÅÜ«∂Å#∞ ^Œi≈OK«_»O XHõ J#∞Éèí==∞~Ú`Õ, f~°O
#∞O_ç QÆOQÆ#∞ ^Œi≈OK«∞HÀ=_»O ã¨O`À+¨^•Ü«∞HõO. „Ѩ}= ^Õ"åÅÜ«∞O "≥#∞Hõ
xÅ|_ç JÖÏO\˜ J^Œ∞ƒù`« ^Œ~°≈#O KÕâßO.
`«~°∞"å`« K«∂_»#∞#flk =∂`«$^Õq N âß~°^•^Õq
^Õ"åÅÜ«∞O. QÆOQÍ#k ™êfl#Ѷ¨∞@ìO =^ŒÌ XHõ z#fl
^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ P"≥∞ H˘Å∞"≥· L<åfl~°∞. ''WHõ¯_»‰õΩ =zÛ#
"åiH©, ~åx "åiH© <å Pj~åfi^•Å∞ ÅaèOK«∞QÍHõ!—— Jx
nqOz# =¸sÎÉèíqOz# „¿Ñ=∞=¸iÎ QÆ^• P"≥∞!
JO^Œ∞HÀã¨"Õ∞<Õ"≥∂ QÆOQÍaè=ÚYOQÍ H˘Å∞=Ùni L<åfl~°∞!
™êfl<å~°÷O =KÕÛ"åiH˜ ‰õÄ_® J#∞„QÆǨÏO HõÅQÍÅ#fl^Õ P"≥∞
ã¨OHõÅÊO HÍÉ’Å∞!
WO`«H© Z=sÜ«∞#?

`«~∞° "å`«, ÉèQí "Æ å<£ N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ =∂#ã¨

Ѩل`«∞xQÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_ç# ™êfiq∞ „|Ǩ‡#O^Œ
^Õ"åÅÜ«∞O HÍ#=ã¨∞ÎOk.
JHõ¯_» P~åkèOz kQÆ∞`«∞#flѨC_»∞ =∞#
Hõà◊¡ =ÚO^Œ∞ „|Ǩ‡O_»OQÍ "≥Åã≤=Ù#fl XHõ
^Õ"åÅÜ«∞O HÍ#=ã¨∞ÎOk. XHÀ¯ "≥∞@∞ìQÍ ZH˜¯
P ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ „Ѩ"ÕtOKåO. „Ѩu "≥∞@∞ì
Z‰õΩ¯`«∞#flѨC_»∞ „ѨѨOK«O HÍã¨ÎHÍã¨ÎQÍ "≥·^˘ÅyáÈ`«∞#fl@∞¡QÍ JxÑ≤OzOk.
"≥∞Å¡QÍ "≥∞@∞¡ Z‰õΩ¯`«∞#flH˘nÌ QÆ~°ƒùQÆ∞_ç HÍ#=zÛOk.
JHõ¯_» H˘Å∞=Ùni L#fl"å~°∞ ÉèíQÆ"å<£ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞!
^Õ"åÅÜ«∞Ѩ٠J™ê^è•~°} PHõ$f, Pj#∞Öˇ·=Ù#fl N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÍOcè
~°º=¸ "Õ^•Å∞ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ''~å*Ïkè~å*ÏÜ«∞—— Jx ã¨∞ÎuOK«_®xfl *Ï˝Ñ¨HÍxH˜
`≥ã¨∞Î<åfl~Ú. P xâ◊≈|Ì „ѨâßO`«`å#O^ŒOÖ’ HÍ¿ãѨ٠=ÚxyáÈÜ«∂O.
HÍ¿ãѨ٠^Õ"åÅÜ«∞ ~°∂Ѩو~YÅ ™⁄|QÆ∞Å#∞, qaè#fl tÅÊ HõàÏYO_®Å
ã¨OQÆ=∂xfl P™êfikOKåO.
=∞#ã¨∞ûÖ’ Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞ÿ# „ѨâßO`«`å, P#O^Œ=¸ á⁄Oyá⁄~°Å∞
`«∞<åfl~Ú.
 ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ WѨC_»∞ XHõ „Ѩâ◊fl `«ÖˇuÎOk –
D WǨÏÖ’HõOÖ’ WÖÏO\˜ XHõ Ѩ~°Ö’HÍxfl ã¨$+≤ìO
zOk Z=~°∞? D q^èŒOQÍ ™œO^Œ~°º=¸, „ѨâßO`«`å,
k=º`«fi=¸ =∞"Õ∞Hõ"≥∞ÿ q~ålÖË¡ D P^蕺u‡Hõ Ö’HÍxfl
=∞Åz# teÊ Z=~°∞?
JHõ¯_»∞#fl Éèí=<åÅ "≥·Ñ¨ÙQÍ "≥àÏ¡O. JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡Hõ
=∂ q㨇ܫ∞O J<ÕHõ Ô~@∞¡ JkèHõiOzOk. "Õ∞O ã¨O^Œi≈Oz#q =ÚH˜Î<˘ã¨ˆQ
^Õ"åÅÜ«∂Å∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† Ö’HÍxH˜ „âıÜ«∞ã¨∞û KÕÜ«∂Å#fl^Õ ÅHõΔ ºOQÍ
KÕã¨∞H˘x, J<ÕHõ ~°HÍŠѨ#∞ÅÖ’ `«Å=Ú#HõÅÜÕ∞º XHõ ã¨Oã¨÷ r=<å_çQÍ
q~ålÖË¡ QÆ~°ƒùQÆ∞_»∞Å∞ ‰õÄ_®. ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O, ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ J<Õ ¿Ñ~°¡`À
áê~î°âßÅÅ∞, HõàÏâßÅÅ∞, =ã¨u QÆ$ǨÅ∞, "≥·^ŒºâßÅÅ∞, ã¨Ç¨Ü«∞ ѨÙ#~å"åã¨
HÍ~åºÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# Z<Àfl HÍ~°º„Hõ=∂ʼnõΩ T@QÍ q~ålÖË¡q D #∂`«fl
^Õ"åÅÜ«∂Åx „QÆÇ≤ÏOz k¢Q̓ùOu`À =∂ Hõà◊√¡ qK«∞ÛH˘<åfl~Ú.
WÖÏ =ÚH˜Î<˘ã¨ˆQ, Ö’HÍxH˜ "Õ∞Å∞ X#QÆ∂ˆ~Û Ô~O_»∞ Ѩ^ä•Å#∞ XˆH
=∂~°æOÖ’ ã¨"≥∞ÿHõºÑ¨~°z# =∞Ǩ`«∞‡_≥=~°∞?
^Õ"åÅÜ«∂Å∂, P~å^èŒ<å Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxH˜ „H˘`«Î HÍ^Œ∞. Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ
=∞~Ú# =∞#‰õΩ ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ H˘Å∞"≥·=Ù#fl ^Õ=`«Å`À =∞#Å#∞ J#∞ã¨OkèOK«∞
WO`«H© Z=sÜ«∞#?

HÀ=_»O ZÖÏQÀ `≥Å∞ã¨∞. HÍx =∞# K«∞@∂ì rqã¨∞Î#fl =∞# ™È^Œ~° =∂#=ÙÅ`À
=∞#Å#∞ ZÖÏ J#∞ã¨OkèOK«∞HÀ"åÖ’ `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHõáÈÜ«∂O. JO^Œ∞‰õΩ =∞#Å#∞
ã≤^ŒúO KÕÜ«∞_®xH˜ XHõ ã¨i„H˘`«Î P~å^èŒ<å =º=ã¨÷ P=â◊º=∞~ÚOk. n<Õfl Hõ^•
WHõ¯_» „Ѩ`«ºHõΔOQÍ K«∂ã¨∞Î<åflO!
^Õ"åÅÜ«∂Š֒ѨŠ=∂^èŒ= ¿ã=, |Ü«∞@ =∂#=¿ã=.
W@∞=O\˜ Ô~O_»∞ =OHõÅ ¿ã= =¸ÅOQÍ =∞x+≤ B#fl`«fiO á⁄O^Œ∞`å_»∞†
P`«_ç P`«‡ qHõã≤ã¨∞ÎOk† P`«_çÖ’ H˘Å∞"≥· L#fl k=º`«fiO Jaè=ºHõÎ=∞=Ù`«∞Ok,
x["≥∞ÿ# =∞#∞+¨μÅ∞ ~°∂á⁄O^Œ∞`å~°∞. D ~°HõOQÍ XHõ #∂`«# =∂#=*Ïu
L`«Ê#fl=∞=Ù`«∞Ok.
D q^èŒ"≥∞ÿ# XHõ #∂`«# Ü«ÚQÍxH˜ ™ê^èŒ#"≥∞ÿ L#fl P Ü«ÚQÆ
<åÜ«∞‰õΩ_≥=~°∞?
‰õΩ`«∂ǨÏÅO á⁄OQÆ∞`«∞#fl^•?
PÜ«∞<Õ "Õ∞O „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ P~åkèOz# ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ!
P Ü«ÚQÆ <åÜ«∞‰õΩ}˜‚ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O, zO`«# KÕÜ«∞_»O l*Ï˝ã¨‰õΩ
qO^Œ∞, P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#!
Hõà◊√¡ =¸ã¨∞H˘x XHõ¯ HõΔ}O P ^Õ=i¬Ü≥ÿ∞# ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
k=º~°∂áêxfl =∞#ã¨∞ûÖ’ ^蕺x^•ÌO.....
rq`«QÍ^äŒÖ’H˜ áÈ^•O..... ~°O_ç.
ÉÏźO
D qÉèÏQÆOÖ’
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ [x‡Oz# HÍÖÏ=â◊ºHõ`«.
'„áê~°÷# =¸ÅOQÍ [x‡Oz# =ºˆHÎ „âı+¨μª_»∞— J#fl ™êfig∞r
=K«#O PÜ«∞# rq`åxˆH =iÎã¨∞ÎOk.
ÉÏźOÖ’ zeÑ≤ KÕ+¨ìÅ∞.
ÉÏźOÖ’<Õ qHõã≤Oz# =ºH˜Î`«fiO.
*’ºu "≥Å∞QÆ∞Ö’ x„kOKÕ L#fl`« ÉÏÅ∞_»∞.
ã¨~°fi`À=ÚY „ѨuÉèí`À q~åle¡# Ü«∞ø=#O.
JxflO\˜h q∞Oz# P`å‡<Õfi+¨}.
 HÍÖÏ=â◊ºHõ`«
ã¨O=`«û~åÅ∞ J<ÕHõO ^˘i¡áÈ`å~Ú, J<ÕHõ `«~åÅ∞ ѨÙ\˜ì y@∞ì`å~Ú.
q"ÕHÍ#O^Œ – PÜ«∞# HÍÅ=¸ Éèí∂`«HÍÅOÖ’ HõÅã≤áÈ`«∞Ok.
HÍx ¢Ñ¨[Å =∞<ÀѶ¨ÅHÍÅÃÑ· ~°∂ѨÙk^Œ∞ÌH˘#fl q"ÕHÍ#O^Œ J<Õ P
=∞ǨÏhÜ«Úx z`«Î~°∞=Ù Z#fl\˜H© K≥iyáÈ^Œ∞.
ó W.q. K≥e¿+"£
[~°+¨º<£ zO`«<åje]

=∞Ǩ~åAÅ∞ ѨiáêeOKå~°∞, HÍÅQÆ~°ƒùOÖ’ Hõeã≤áÈÜ«∂~°∞† ™ê¢=∂*ϺÅ∞ qÅ

ã≤ÖÏ¡~Ú, JO`«iOzáÈÜ«∂~Ú† ã¨Oã¨Å÷ ∞ "≥Åâß~Ú, Hõ#∞=∞~°∞QÆÜ∂« º~Ú† `«`åÎ fiÅ∞
¢Ñu¨ áêkOѨ|_®¤~Ú, u~°ã¯¨ iOѨ|_®¤~Ú. g@xflO\˜h q∞Oz
<åQÆ~°Hõ`«Å
#gHõ~°} â◊H˜Î P@OHÍÅ#∞ JkèQÆq∞Oz, J=~À^è•Å#∞ `˘ÅyOK«∞H˘x,
Hõiî# ѨsHõΔʼnõΩ Z^Œ∞~˘_ç¤ <åQÆ~°Hõ`«Å∞ =iúÖÏ¡~Ú. J=~À^è•
Å#∞ ^•@∞H˘O@∂ áÈÜÕ∞H˘nÌ "å\˜ â◊H˜Î W#∞=∞_çOzOk. HÍÖÏxfl xi˚Oz
<åQÆ~°Hõ`«Å∞ qHÍã¨O á⁄O^•~Ú. D q[Ü«∂xH˜ HÍ~°}O Uk?
#gHõ~°} â◊ˆHÎ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. HÍÅQÆ=∞#O`Àáê@∞ <åQÆ~°Hõ`«Å∞ #g
Hõ~°}#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘O\Ï~Ú. JO^Œ∞‰õΩ =Åã≤# â◊H˜Î "å\˜H˜ LOk. Z#fl_≥·<å
<åQÆ~H° `õ Å« ѨÙ~ÀQÆuH˜ P@OHõO "å\˜e`¡ ,Õ `«H}Δõ "Õ∞ P â◊HΘ HÍ~Àº#∞‡Y=∞=Ù`«∞Ok.
D â◊H˜Î ZHõ¯}∞‚Oz =ã¨∞ÎOk?
K«i¢`«#∞ ‰õÄÅOHõ+¨OQÍ J^茺ܫ∞#O KÕ¿ãÎ D â◊H˜Î =∞`«O #∞O_ç Åaèã¨∂Î
=zÛ#fl@∞¡ ã¨Ê+¨ì=∞=Ù`«∞Ok. <åQÆ~°Hõ`«Å, ã¨O㨯 $`«∞Å áêe\ Ѩi~°HõΔHõ â◊H˜ÎQÍ
=∞`«O q~ålÅ∞¡`«∞#flk.
U^≥·<å HÍ~°}ÏÅ =Å# D #gHõ~°} ¢Ñ¨¢H˜Ü«∞‰õΩ J=~À^èŒO "å\˜e¡`Õ
ã¨O㨯 $u H©Δ}˜ã¨∞ÎOk, <åQÆ~°Hõ`« JO`«iã¨∞ÎOk. ¢áêp# DlѨÙì, ÉÏaÖ’xÜ«∂,

1
2 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

¢w‰õΩ, ~À"£∞ <åQÆ~°Hõ`«Å∞ W>Ë¡ JO`«iOKå~Ú. D <åQÆ~°Hõ`«Å∞ ã¨r="≥∞ÿ

LO_»_®xH˜ P=â◊ºHõ"≥∞ÿ# ã¨∂ÊùiÎh, r=â◊H˜Îh =∞`åÅ∞ JOkOK«ÖËHõáÈ=_»"Õ∞
JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. JO^Œ∞=Å¡<Õ P =∞Ǩϟ#fl`« <åQÆ~°Hõ`«Å∞ JO`«iOKå~Ú!
HÍx Z<Àfl â◊`åÉÏÌŠѨ~º° O`«O J<ÕHõ q^Õj ^ŒO_»Ü∂« ¢`Å« #∂, ã¨=∂[OÖ’
K˘K«∞ÛH˘xáÈ~Ú q^èŒfiOã¨O KÕã≤# ã¨O㨯 $`«∞Å#∂ K«qK«∂ã≤ ‰õÄ_® ÉèÏ~°fÜ«∞
<åQÆ~°Hõ`« WOHÍ K≥‰õΩ¯K≥^Œ~°Hõ ã¨r=OQÍ LOk. JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}"Õ∞q∞\˜?
JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O!
ÉèÏ~°fÜ«∞ <åQÆ~°Hõ`«‰õΩ Ñ¨Ù<åkQÍ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O JÅ~åiOk. ÉèÏ~°fÜ«∞
<åQÆ~°Hõ`« ã¨r="≥∞ÿ LO_»_®xH˜ r=â◊H˜Îx x~°O`«~åÜ«∞OQÍ Jk ã¨~°Ñ¶¨~å KÕã¨∂Î
=ã¨∂Î#flk. JO^Œ∞=Å¡<Õ ÉèÏ~°fÜ«∞ <åQÆ~°Hõ`« JO`«iOz
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O
áȉõΩO_® ã¨r=OQÍ LO@∂=zÛOk. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxH˜ P
â◊H˜Î ZÖÏ ÅaèOzOk? Jk Ѩ^ÕѨ^Õ `«##∞ #gHõ~°}O QÍqOK«∞HÀ=_»O #∞O_ç.
U HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’#∂ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O ã¨Î|ú`« á⁄OkOk ÖË^Œ∞. Jk ã¨^• `«##∞
`å#∞ #gHõ~°}O QÍqOK«∞H˘O@∂<Õ LOk.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ~å[H©Ü«∞ K«i¢`« W`«~° ^ÕâßÅ K«i¢`«Å =∂kˆ~ Ü«Ú^•úÅ`À#∂,
qѨ¡"åÅ`À#∞ ã¨`«=∞`«=∞~ÚO^Õ! HÍx ^•x =∞`« K«i¢`« qaè#fl ^Œ$âߺxfl K«∂ѨÙ
`«∞#flk. Jk ¢Ñ¨âßO`«=∞Ü«∞"≥∞ÿ# ^Œ$â◊ºO. Ѩ~å~Ú =∞`åÅ#∞ ^Õfi+≤OK«Hõ "å\˜x
¢Ñ¨uѶ¨∞\˜OK«‰õΩO_® P^ŒiOz ã‘fiHõiOz# =∞ǨÏ`«Î~° ã¨Éèíº`åã¨O™ê¯~åÅ ã¨=∂
Ǩ~° z¢`«O. Ѩ~å~Ú =∞`åÅ#∞ ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜OK«_®xH©, ~°∂ѨÙ=∂Ѩ_®xH© Ç≤ÏO^Œ∂
=∞`«O Z#fl_»∂, HõÅÖ’ Ãã·`«O ¢Ñ¨Ü«∞uflOzOk ÖË^Œ∞. ÃÑ·QÍ `«##∞ ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜O
KåÅ<Õ, <å=∞~°∂áêÅ∞ ÖˉõΩO_® KÕÜ«∂Å<Õ L^ÕÌâ◊O`À ÃÑ·ÃÑ·H˜ ¢`Àã¨∞‰õΩ =zÛ#
â◊‰õΩÎÅ#∞ ‰õÄ_® Jk ¢Ñ¨`«ºi÷QÍ ÉèÏqOzOk ÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ =∂~°∞QÍ "å\˜x
`«#Ö’ W=Ú_»∞ÛH˘Ok. J<ÕHõ =∞`åÅ∞ "≥e|∞zÛ# ÉèÏ=#Å#∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O
¢`Àã≤~å[#ÖË^Œ∞† ã‘fiHõiOzOk. `«#Ö’ b#O KÕã¨∞H˘Ok. JO^Œ∞=¸ÅOQÍ ¢Ñ¨u
Ѷ¨∞@ìOÖ’#∂ `«##∞ Jk #gHõ~°}O KÕã¨∞H˘O@∂ `«^•Ìfi~å ÃÑOá⁄O^Œ∞`«∂
=zÛOk.
"Õ^ŒHÍÅO #∞O_Õ D q^èŒ"≥∞ÿ# #gHõ~°}O [~°∞QÆ∞`«∂ ~å=_»O =∞#O QÆ=∞
xOK«=K«∞Û. ¢ÑѨ O¨ K«OÖ’ J`«ºkèHõ ¢áêO`«O J*Ï˝<åO^èHŒ Í~°=∞<Õ n~°x… ¢^ÖŒ ’ =Úxy
áÈ~Ú L#flѨC_»∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O P^蕺u‡Hõ ¢Ñ¨HÍâ◊O`À *ÏQÆ$`«OK≥Ok q~åle¡Ok.
`«áÈã¨OѨ#∞flÖˇ·# ÉèÏ~°fÜ«∞ |∞∞+¨μÅ∞, ''ã¨=∞ã¨Î"≥∞ÿ# JO^èŒHÍ~åxH© Jf`«"≥∞ÿ#
 HÍÖÏ=â◊ºHõ`« 3

ã¨∂~°ºnÑ≤Î`À *Ï[˚fiź=∂#"≥∞ÿ ¢Ñ¨HÍtOKÕ P ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ <Õ#∞ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞

H˘<åfl#∞. PÜ«∞##∞ ¢Ñ¨`«ºHõΔO KÕã¨∞HÀ=_»O =Å¡ =∂¢`«"Õ∞ =∂#=Ù_»∞ =∞$`«∞ºO
[Ü«Ú_»=Ù`å_»∞. =∞~À =∂~°æO Un ÖË^Œ∞.——† ''J=∞$`«
"Õ^•Å∞
Ѩ٢`«∞ÖÏ~å! PÅH˜OK«O_ç—— JO@∂ aQÆæ~°QÍ Ü«∂=#‡Okh
PǨfixOKå~°∞. ''KåÖÏѨÓ~°fiO K«i¢`« ~°K«#QÍh, ™êO¢Ñ¨^•~ÚHõ Hõ^äŒÅ =∞O^Œ
HÍO`«∞Å∞QÍh K˘~°x, ѨÙ~å}HÍÅO #∞O_ç—— D Ö’HÍxfl ѨÙh`«O QÍqOKÕ
suÖ’ rqOz# P |∞∞+≤ѨÙOQÆ=ÙÅ k"åº#∞Éèí∂`«∞ÖË "Õ^•Å∞.
¢Ñ¨Hõ$u ã¨~°fi¢`å XˆH ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ <≥ÅH˘x L<åfl_»<Õ ã≤^•úO`åxfl
(Pantheism) "Õ^•Å∞ ¢Ñ¨É’kèOKå~Ú. ¢Hõ"Õ∞}Ï |∞kúx Ѩ^Œ∞#∞ɡ\ ˜ì qKå~°}
#gHõ~°}=¸ – KÕ¿ã zO`«<å ^èÀ~°}∞Å∞ |Ü«∞Å∞^Õ~å~Ú. "Õ^•Å∞ "å\˜x
Ѩi}Ï=∂Å∂ ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜OK«ÖË^Œ∞. P zO`«#Å#∞ `«#Ö’ á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«∞
H˘<åfl~Ú. `«`«Êùe`«OQÍ LѨx+¨`«∞ÎÅ∞ =∞#‰õΩ ÅaèOKå~Ú.
`«^Œ#O`«~° Ѷ¨∞@ìOQÍ K«i¢`«Ö’ ÉèÏQÆ=`« ^èŒ~°‡O `«ÖˇuÎOk. ¢jHõ$+¨μ‚_»∞ J=`«
iOz ^•xx LѨx+¨`∞« ÅÎ Ö’ á⁄O^Œ∞ѨiKå_»∞. `«`Ê« eù `«OQÍ ÉèQí =Æ næ`« ÅÉèºí "≥∞Oÿ k.
P `«~°∞"å`« |∞^Œ∞ú_»∞ J=`«iOKå_»∞. PÜ«∞# ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨯 $f
q#∞gkäÖ’ J<ÕHõ q#∂`«fl zO`«#Å#∞ ÖË=nâß_»∞. nx Ѷ¨e`«OQÍ J<ÕHõ
`åuÎ fiHõ ^èÀ~°}∞Å∞ |Ü«∞Å∞^Õ~å~Ú.
`«^Œ#O`«~° HÍÅOÖ’ J=`«iOz# Pkâ◊OHõ~°∞_»∞ É∫^Œú=∞`«OÖ’x
=∞ǨÏ`«Î~° JOâßÅ#∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ á⁄O^Œ∞Ѩ~°Kå_»∞. ^•x Ѷ¨e`«OQÍ
ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨯 $u UH©Hõ~°} K≥OkOk.
11 = â◊`å|ÌOÖ’ ã¨OѶ¨∞\˜Oz# =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ ^ŒO_»Ü«∂¢`« ÉèÏ~°fÜ«∞
ã¨=∂[, ~å[H©Ü«∞ ã≤÷uQÆ`«∞ÅÖ’ Q˘Ñ¨Ê =∂~°∞Ê fã¨∞‰õΩ=zÛOk. D =∞ǨϟѨ
¢^Œ=O =Å# ‰õÄ_® Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O K«uH˜ÅѨ_»ÖË^Œ∞. P PѶ¨∂`åxfl `«@∞ìH˘x
xÅ¢^˘‰õΩ¯HÀ=_®xÔH· ~å=∂#∞[, =∞^èŒfi, ~å=∂#O^Œ, Hõc~ü^•ã¨∞, `«∞Åã‘^•ã¨∞,
g∞~åÉÏ~Ú, K≥·`«#∞ºÅ∞, PàÏfi~°∞¡, <åÜ«∞<å‡~°∞¡ "≥Ú^ŒÖˇ·# PKå~°º=ˆ~}∞ºÅ∞
U`≥OKå~°∞. "å~°∞ W™ê¡O =∞`«OÖ’x H˘xfl JOâßÅ#∞ ã‘fiHõiOz ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚
â◊~°}∞*ÁzÛ rqOKåÅ<Õ â◊~°}ÏQÆu =∂~åæhfl, ™œ¢ÉèÏ`«$`«fi =∞ǨÏ`åfihfl LѨ^Õ
tOKå~°∞. D suÖ’ ^Õxh ¢`Àã≤~å[#‰õΩO_® Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O ¢Hõ=∞¢Hõ=∞OQÍ
ѨiѨÙ+≤ìx ã¨O`«iOK«∞H˘O@∂ =zÛOk.
4 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

HÍx W™ê¡O =∞`åOâßÅ#∞ ã‘fiHõiOz Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O PO`«iHõOQÍ<Õ =$kú

K≥OkO^Œx K≥áêÊe. ÉÏǨºaè=$kúѨ~°OQÍ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O "≥#∞HõO["Õã≤, XHõ
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« q^èŒOQÍ ã¨Î|ú`å ã≤÷uH˜ KÕiOk. =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ áêʼnõΩÅ∞
ã¨Î|ú`å ã≤÷u HõuÎ ~°≠oÑ≤Oz ¢Ñ¨[Å#∞ |Å=O`«OQÍ `«=∞ =∞`«OÖ’H˜
=∂~åÛ~°∞. "å~°∞ Ç≤ÏO^Œ∂ ^Õ"åÅÜ«∂Å#∞ H˘Å¡Q˘\˜ì ^èŒfiOã¨O
KÕâß~°∞, ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨯 $f zǨflÅ#∞ qzÛù#flO KÕâß~°∞, Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ qâ◊fi
q^•ºÅÜ«∂Å#∂, ¢QÆO^ä•ÅÜ«∂Å#∂ <ÕÅ=∞@ìO KÕâß~°∞. WO`« [~°∞QÆ∞`«∞<åfl
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜OK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. WÖÏO\˜ ã¨Î|ú`å ã≤÷uÖ’ =¸_è» #=∞‡
HÍÅ∂, "å=∂Kå~åÅ∂ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ ¢Ñ¨|Å<å~°OaèOKå~Ú. HÍÅ¢Hõ=∞OÖ’
Jq x["≥∞ÿ# =∞`åxfl HõÑ≤Ê"Õã≤ =¸_è»#=∞‡HÍÅ`À, H˘xfl PKå~åÅ`À ‰õÄ_»∞
H˘#flk =∂¢`«"Õ∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«=∞#fl â’K«hÜ«∞ ã≤÷uH˜ kQÆ*Ï~åÛ~Ú.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ POˆQÜ ¡ Ú« Å∞ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ HÍÅ∞"≥∂áê~°∞. =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ
¢áê|źO`À JѨÊ\˜ˆH JÅ¡ÖÏ¡_»∞`«∞#fl ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨯 $f, Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«=¸
áêâßÛ`«º POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl `«=∞ ÉÏx㨠^Õâ◊OQÍ =∂~°∞ÛH˘#fl
ã¨O㨯 $f "≥Å∞¡= `«~°∞"å`« ‰õÄHõ\ ˜¢"Õà◊¡`À ã¨Ç¨ TyáÈ™êQÍ~Ú. POˆQ¡Ü«ÚÅ
¢áê|źO ÃÑiˆQH˘nÌ ÉèÏ~°fÜ«∞ "å~°ã¨`«fiO |ÅÇ‘Ï#Ѩ_»™êyOk. `«=∞ ã¨O㨯 $u
Ѩ@¡, =∞`«O Ѩ@¡ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ qâßfiã¨O ã¨_»eáÈ™êyOk. áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $f
<åQÆ~H° `õ Å« `«à√◊ ‰õΩɡà√◊ ‰õΩʼnõΩ, ǨÏ∏Ü«∞Å∞‰õΩ J<Õ‰Ωõ Å∞ =ÚQÆ∞Åú Ü«∂º~°∞. JO`«ã∂¨ ,Î
JkèHÍ~°=¸ á⁄O^ŒQÀi`Õ áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $ux JÅ=~°K∞« HÀ=_»"∞Õ ã¨||x Ç≤ÏO^Œ∞
=ÙÅ∞ ÉèÏqOK«™êQÍ~°∞. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ D ^Œ∞~°ƒÅ =∞#óã≤÷ux Pã¨~åQÍ fã¨∞H˘x
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅÖ’ J<Õ‰õΩÅ#∞ POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«OÖ’H˜ =∂iÊ_ç KÕâß~°∞.
áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $u Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨=∂[OÖ’H˜ x~å@OHõOQÍ K˘K«∞ÛH˘xáÈ=
_»"Õ∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O K«qK«∂ã≤# ÉèíÜ«∂O^Àà◊#ŠѨi}Ï=∂ÅÖ’ÔHÖÏ¡ â◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ#
^Œx ¿Ñ~˘¯<åe. ZO^Œ∞HõO>Ë – D K˘~°ÉÏ@∞ HÍ~°}OQÍ<Õ ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞ `«#
"å~°ã¨`«fi =∞ǨÏ`«fiOÖ’#∞, `«# ã¨O㨯 $uÖ’#∞, `«# =∞`«OÖ’#∞ qâßfiã¨O
HÀÖ’Ê™êQÍ_»∞, P`«‡qâßfiã¨O HÀÖ’Ê™êQÍ_»∞. ZѨC_≥·`Õ XHõ ã¨O㨯 $u `«#
"å~°ã¨`«fiO Ѩ@¡ qâßfiã¨O HÀÖ’Ê`«∞O^À JѨC_»∞ ^•x Ѩ`«#O "≥Ú^ŒÅ~ÚO^Œx
J~°÷O. 19= â◊`å|ÌѨ٠ÉèÏ~°`«^Õâ◊O WÖÏO\˜ Ѩ`«<å=ã¨÷ ¢`À=Ѩ\ ˜ìOk.
D `«~°∞}OÖ’ ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨯 $ux #gHõ~°}O QÍqOKÕ â◊H˜Î ѨxKÕÜ«∞
<å~°OaèOzOk. áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $u qã¨i# ã¨"åà◊#¡ ∞ ¢Ñu¨ Ѷ∞¨ \˜OK«_®xH˜ ѨÅ∞=Ù~°∞
 HÍÖÏ=â◊ºHõ`« 5

ã¨O㨯~°ÎÅ∞ ~°OQƢѨ"Õâ◊O KÕâß~°∞. gix Ô~O_»∞ HÀ=Å∞QÍ =sæHõiOK«=K«∞Û.

"≥Ú^Œ\ ˜ HÀ=‰õΩ K≥Ok#"å~°∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨯 $uÖ’#∂, Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’#∂
ã¨O㨯~°ÎÅ∞ ¢Ñ¨Ü≥∂[<å`«‡Hõ"≥∞ÿ# JOâßÅ∞ Ug ÖË=h, J=hfl ˆH=ÅO
=¸_è»#=∞‡HÍÅ ‰õΩÑ¨Ê Hõ#∞Hõ "å\˜x `«ºlOz áêâßÛ`«º
ã¨O㨯 $ux ã‘fiHõiOK«_»"Õ∞ L`«Î=∞ =∂~°æ=∞x ÉèÏqOKå~°∞. =∞~À =~°æO "å~°∞
"Õ^ŒHÍÖÏxH˜ =∞~°eáÈ=_»"Õ∞ UÔH·Hõ =∂~°æ=∞x Jaè¢áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. "Õ^ŒHÍÅ
¢Ñ¨[Å∞ QÆ_çÑ≤# ™ê=∂#º r=# ã¨~°ox =∞m¡ ѨÙ#~°∞^ŒúiOKåÅ#fl^Õ "åi
ÉèÏ=#. "Õ^ŒHÍÖÏ#O`«~°O HÍÅOÖ’ =∂~°∞Ê ~å=_»=¸, P =∂~°∞Ê `≥zÛ#
ѨÙ~Àaè=$kúh g~°∞ ѨiQÆ}˜OK«ÖË^Œ∞.
D Ô~O_»∞ ~°HÍÅ ã¨O㨯~°}Å∂ ã¨=∂*ÏxH˜ H˘O`«Ö’ H˘O`« "Õ∞Å∞#∞
KÕâßÜ«∞<Õ K≥áêÊe. HÍx Jq x~°O`«~°"≥∞ÿ#q HÍ=Ù. ZO^Œ∞HõO>Ë D ã¨O㨯~°}Å∞
UHõѨHõΔ"≥∞ÿ#q, ¢Ñ¨Ü≥∂[<å`«‡Hõ"≥∞ÿ#q HÍHõáÈ=_»"Õ∞. ''WÅ∞¡ áê_»∞|_çOk. Hõ#∞Hõ
™⁄O`« WO\˜x =^ŒeÃÑ\˜ì =∞~À WO\’¡ HÍѨÙ~°O ÃÑ@∞ì—— J#fl@∞¡Ok "≥Ú^Œ\ ˜
~°HõO ã¨O㨯~°}. WHõ Ô~O_»= ~°HõO, ''Hõ@ì_»O J#=ã¨~°O. ѨÙ<å^Œ∞ÖË P^è•~°O
Hõ#∞Hõ JO^Œ~°∂ JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡ x=ã≤OK«O_ç—— J#fl@∞¡Ok. áê_»∞|_»¤ WO\˜x
=∞~°=∞‡`«∞ KÕÜ«∂Åx Z=~°∂ ¢Ñ¨Ü«∞uflOK«ÖË^Œ∞. ã¨O㨯~°ÎÅÖ’ J<Õ‰õΩÅ∞ JѨÊ\˜
ã¨=∂[ ^Œ∞~°=ã¨÷HõO`å HÍ~°}O Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«"Õ∞#x `«Ñ¨C|\Ïì~°∞† =∞`å<Õfl
`«$}©HõiOѨ <å~°OaèOKå~°∞.
HÍx ^Õx<≥·<å <åâ◊#O KÕÜ«∞_»O =Å¡<À, `«$}©HõiOK«_»O =Å¡<À ã¨=∂[O
qHÍã¨O K≥O^Œ^Œ∞† ã‘fiHõiOK«_»O =ÖÏ¡, #gHõiOK«∞HÀ=_»O =ÖÏ¡ Jk JÉèí∞º#flu
á⁄O^Œ∞`«∞Ok. K«i¢`« <ÕiÊ# QÆ∞}áê~î°O W^Õ! É∫^Œú, W™ê¡O ¢Ñ¨Éèí$`« =∞`åÅÖ’x
L#fl`åOâßÅ#∞ ã‘fiHõiOz Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O #∂`«fl`Õ[O`À JÉèí∞º#flux á⁄O^Œ_»O
=∞#O K«∂ã¨∞Î<åflO. Hõ#∞Hõ ã¨"åÅ∞QÍ `«ÖˇuÎ# áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $ux ¢`Àã≤~å[#
_»=¸ `«¿ÑÊ, Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ ã‘fiHõiOK«_»=¸ `«¿ÑÊ! "å\˜Ö’x L^•`«Î"≥∞ÿ#
JOâßÅ#∞ ã‘fiHõiOKåe. Wk K«i¢`«Ö’ xifl~À^è•Oâ◊O.
=ÚO^Œ∞QÍ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O g∞^Œ ¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~Ú# =∂e<åºxfl `˘ÅyOz
x["≥∞ÿ# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl |Ü«∞@‰õΩ fã¨∞‰õΩ~å"åe. ^•x`Àáê@∞ áêâßÛ`«º
ã¨O㨯 $uÖ’x L^•`«Î"≥∞ÿ# JOâßÅ#∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’
HÍÖÏ=â◊ºHõ`«
KÕ~°∞ÛHÀ"åe. D q^èŒOQÍ `«#Ö’ q#∂`«fl`«#∞ ã¨O`«iOѨ
*Ëã¨∞H˘#fl Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl Ö’HÍxH˜ ã¨=∞iÊOKåe. nxx PK«~°}Ö’ áê\˜Oz
6 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

K«∂Ѩ_»"Õ∞ HÍÖÏ=â◊ºHõ`«. nxx <≥~°"ÕiÛ Ö’HÍxH˜ ¢H˘`«Î ÉÏ@#∞ "Õ¿ã xq∞`«ÎO

J=`«iOz# "åˆ~ ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ – q"ÕHÍ#O^Œ∞Å∞. ™ê=∞~°ã¨º ¢Ñ¨=HõÎQÍ
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∂, ã¨=∞#fiÜ«∞ ¢Ñ¨=HõÎQÍ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^• J=`«iOKå~°∞. D
~°HõOQÍ gi^ŒÌ~°∂ K«i¢`«Ö’ XHõ Q˘Ñ¨Ê Ü«ÚQÆã¨OkèÖ’ L^ŒƒùqOKå~°∞.
áê`«Ü«ÚQÆO Jã¨Îq∞Oz H˘`«Î Ü«ÚQÆ LëÈ^ŒÜ«∞O HÍÉ’`«∞#flk. áêâßÛ`«º
ã¨O㨯 $u fã¨∞‰õΩ=zÛ# "≥·*Ï˝xHõ, ™ê=∂lHõ – ~å[H©Ü«∞ ÉèÏ=#Å`À Ç≤ÏO^Œ∂
=∞`«O |Å=`«Î~°"≥∞ÿ# H˘`«Î ã¨"åà◊¡#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∂=ÙOk†
™ê=∞~°ã¨º ¢Ñ¨=HõÎ P^蕺u‡Hõ`« ÉÏQÍ kQÆ*Ïi# ã≤u÷ Ö’ LOk. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J=`«iOKå~°∞. =∂#"åf`«"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ
™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOz PÜ«∞# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« ã¨<å`«# P^蕺u‡Hõ ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∂Å#∞
#gHõ~°}O KÕâß~°∞. P^蕺u‡Hõ rq`åxH˜ XHõ L^ÕfiQÍxfl ¢Ñ¨™êkOKå~°∞. Ö’HõOÖ’
ѨÅ∞ ¢áêO`åÅ#∞ zè<åflaè#flO KÕã¨∞Î#fl, q^èŒfiOã¨O KÕã¨∞Î#fl q<åâ◊Hõ~° â◊‰õΩÎÅ#∞
¢Ñ¨uѶ¨∞\˜OK«_®xH˜ ™ê=∞~°ã¨º=∞<Õ â◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ# ѨiHõ~åxfl Hõ#∞Q˘<åfl~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ÉèíQÆ=O`«∞x =∂#=`åfixfl Kå\˜K≥ѨÊQÍ, q"ÕHÍ#O^Œ
=∂#=Ù_ç k=º`åfixfl "≥Å¡_ç KÕâß~°∞. `«=∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ~Ú# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
P^蕺u‡Hõ ã¨O^Õâßhfl, =∞`« ™ê=∞~°ã¨º ã¨O^Õâßhfl PÜ«∞#
ã¨=∞#fiÜ«∞ ¢Ñ¨=HõÎ
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
Ö’Hõ=∞O`«\Ï ¢Ñ¨Kå~°O KÕâß~°∞† ¢Ñ¨[Å∞ =∞#ã¨∞ûÅ#∞
*ÏQÆ$`«O QÍqOKå~°∞. g\˜`ÀÉÏ@∞ PK«~°}Ü«Ú`« "Õ^•O
`åxfl Ö’HÍxH˜ JOkOKå~°∞. =∞`«O, ã¨O㨯 $u, ™ê=∂lHõ r=#O ÖÏO\˜
"å\˜ #∞O_ç x~°~°÷Hõ"≥∞ÿ#, HÍÅO K≥e¡áÈ~Ú# "å^Œ#Å#∂, =¸_è»#=∞‡HÍÅ#∂
`˘ÅyOz, J<ÕHõ K«Hõ¯x JOâßÅ#∞ KÕiÛ, ^•xx P^èŒ∞xHõÜ«ÚQÆ J=ã¨~åʼnõΩ
ZÖÏ qxÜ≥∂yOK«∞HÀ"åÖ’ ã¨∂zOKå~°∞. WO^Œ∞=¸ÅOQÍ =ºH˜Î ¢âıÜ«∞ã¨∞û‰õÄ,
ã¨~°∞fiÅ ¢âıÜ«∞ã¨∞û‰õÄ P^蕺u‡Hõ`«#∞ ZÖÏ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ"åÖ’ `≥eáê~°∞.
''™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ ¢Ñ¨Ü≥∂[<å`«‡HõOQÍ ™êkèOzO^Õq∞\˜? J<ÕHõ
JOâßÅ =∞^茺 ã¨=∞`ÒźO Hõ#∞Q˘x, "å\˜x ã¨=∞#fiÜ«∞Ѩ~°Kå~°∞ – D Ô~O_»∞
™ê^èŒ#ÖË ÃÑ· ¢Ñ¨â◊fl‰õΩ ["å|∞—— JO@∞<åfl~°∞ ¢ÃѶOz `åÎufi‰õΩ_»∞ ~À=∂ ~ÀÖÏ.
D q^èŒOQÍ P^èŒ∞xHõ Ü«ÚQÍxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ã¨=∞¢QÆ`åfixH˜ ¢Ñ¨=HõÎQÍ
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ q~ålÖÏ¡~°∞. PÜ«∞# XHõ P^Œ~°≈¢áêÜ«∞
ã¨`«º Ü«ÚQÆO
"≥∞ÿ# ã¨=∂*Ïxfl HõÅQÆ<åfl~°∞. ¢áêp#HÍÅO – P^èŒ∞xHõ
HÍÅO, ¢áêK«º ^ÕâßÅ∞ – áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ∞, P^蕺u‡Hõ`« – ¢áêѨOzHõ`«, =∞`«O
 HÍÖÏ=â◊ºHõ`« 7

– q*Ï˝#O, =ºH˜Î – ã¨=∂[OÖ’x Jxfl qtëêìOâßÅ∞ Wq∞_ç=Ù#fl XHõ ã¨=∞¢QÆ

"≥∞ÿ# ã¨O㨯 $ux ÖË^• ѨiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# ã¨O㨯 $ux ã¨O`«iOK«∞H˘#fl ã¨=∂["Õ∞
Jk.
ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ ã¨OѨuÎ ¢Ñ¨Ñ¨OK« zO`«<å ^èÀ~°}∞Å#∞, r=# ã¨~°ox
Ѩi=iÎÅ¡ KÕÜ«∞QÆÅ^Œx 19= â◊`å|Ì qt+¨ì zO`«<åjÅ∞Ô~·# =∂H±û =ÚÅ¡~ü,
=ã¨∞^è≥·Hõ
ëȯѨ<Õ~ü ~°∂_èçQÍ #=∂‡~°∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ zO`«<å ^èÀ~°}∞Å∞
ã¨O㨯 $uH˜ ѨÓ~°fiO "åºÑ≤ÎQÍOz#ѨC_»∞ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# #=*ÏQÆ$u KÀ@∞KÕã¨∞
H˘O@∞Ok. WO`«^•HÍ Ö’HõO K«∂_»x #∂`«#`åfixfl ã¨O`«
iOK«∞H˘#fl XHõ ã¨O㨯 $u ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok. ¢w‰õΩ, ~À"£∞ <åQÆ~°Hõ`«Å q∞¢â◊=∞O
=¸ÅOQÍ L^ŒƒùqOz# ¢Ñ¨ã¨∞Î`« áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $ux D ¢H˘`«Î ã¨O㨯 $u =∞~°
Ñ≤Oz, ¢áê|źO =Ç≤Ïã¨∞ÎO^Œx "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞.
D ~°HõOQÍ "Õ^ŒHÍÅO #∞O_Õ ¢Hõ"Õ∞}Ï =ã¨∂Î=Ù#fl P^蕺u‡Hõ ã¨OѨuÎÜ≥ÿ∞#
D zO`«#Å∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =Å# #∂`«flâ◊H˜Îx ã¨O`«iOK«∞H˘x, ™êfiq∞
q"ÕHÍ#O^Œ ^•fi~å H˘`«Î ~°∂ѨOÖ’ Ö’HÍxH˜ JOkOK«|_®¤~Ú. D zO`«#Å∞
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =∂¢`«"Õ∞ HÍHõ, Ü«∂=¢`«ÊѨOKåxH˜ ¢âıÜ«∞ã¨∞û#∞ Hõey™êÎ~Ú.
nxx ¢áêp#, <Õ\ ˜ zO`«<åjÅ∞~°∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ JOwHõiOKå~°∞† ѨÅ∞=Ù~°∞
^•x"≥·Ñ¨ÙQÍ Ñ¨Ü«∞#O ™êyã¨∞Î<åfl~°∞.
D suÖ’ ¢Ñ¨Ñ¨OK« zO`«<å ^èÀ~°}˜Ö’ XHõ =∂~°∞ʉõΩ q"ÕHÍ#O^Œ ™êfiq∞
¢jHÍ~°O K«∞\Ïì~°∞. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O =ã¨∞^è≥·Hõ ‰õΩ@∞O|O, =ã¨∞^è≥·Hõ ã¨O㨯 $u Jx
K≥ѨCHÀ=_»=¸, J\˜ì zO`«<åã¨~°o "≥·Ñ¨ÙQÍ Ö’HõO Ѩܫ∞
¢Ñ¨Ñ¨OK« zO`«<å
^èÀ~°}˜Ö’ =∂~°∞Ê xã¨∂Î LO_»_»=¸ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ zO`«<å ^èÀ~°}˜
K«Å∞"Õ! =ã¨∞^è≥·Hõ ã¨O㨯 $uH˜ PÜ«∞# =∂~°æ^Œi≈QÍ q~å
lÖÏ¡~°∞. ^•xx q"ÕHÍ#O^Œ ™êfiq∞ ™êkèOz# "≥·#"Õ∞ PÜ«∞# rq`« K«i¢`«.
™ê\˜ÖËx q"ÕHÍ#O^Œ ™êfiq∞ rq`«O |Ǩï=ÚY Ѩi=∂}ÏÅ
ã¨=∂Ǩ~°O. =∞`«O, `«`«Î fiO =∂¢`«"Õ∞ HÍHõ q*Ï˝#O, ã¨=∂[O, Hõà◊Å∞, ã¨Ow`«O
W`åºk ¢Ñ¨u q+¨Ü«∂xfl PÜ«∞# ¢Ñ¨ÉèÏq`«O KÕâß~°x <Õ\ ˜ "Õ∞^è•=ÙÅ∞
¢QÆÇ≤ÏOKå~°∞. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O ^•xx QÆ∂iÛ qã¨Î $`« Ѩiâ’^èŒ#Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
WÖÏ HÍÖÏ=â◊ºHõ`«‰õÄ, ¢Ñ¨Ñ¨OK« P=â◊ºHõ`«‰õÄ, =ÚYºOQÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊
P=â◊ºHõ`«‰õÄ XHõ ã¨O^Õâ◊O`À D WÅÖ’ J=`«iOz# =ºH˜Î ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ.
8 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

XHõ =∞Ǩϟ#fl`«∞_≥·# zO`«<åjÅ∞x, n#[# ÉÏO^èŒ=Ùx, =∞ǨÏhÜ«∞ [QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù,

ÉèíQÆ=`åûHΔÍ`å¯~°O á⁄Ok# =∞Ç≤Ï=∂xfi`«∞x rq`« K«i¢`« Wk.
q"ÕHÍ#O^Œ ™êfiq∞ rq`« K«i¢`« K«^Œ=_»O =∞#Ö’ x¢^•} ã≤÷uÖ’ L#fl
P^蕺u‡Hõ ¢¿Ñ~°}Å#∞ *ÏQÆ$`«O KÕÜ«∞_»=∞<Õ XHõ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ# JO>Ë
Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞.
P P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ<å#∞ëêª#O WHõ ¢áê~°Oaè^•ÌO .....


 [#‡ã¨÷ÅO – =Oâ◊O
XHõ q"ÕHÍ#O^Œ XHõ¯ ~ÀAÖ’ L^ŒƒùqOK«_»∞. =Oâß#∞QÆ`«OQÍ
‰õΩ@∞O|OÖ’ áê^Œ∞Q˘#fl L#fl`À#fl`« QÆ∞}QÆ}ÏÅ =Å#<Õ L^Œƒù
q™êÎ_»∞.
ó =∞¿ÇÏO¢^Œ<å^ä£ ^Œ`«Î
[™êfig∞r ™È^Œ~°∞_»∞]

WѨÊ\˜ÖÏ <å_»∞ ‰õÄ_® ã≤=¸eÜ«∂ ¿Ñ@ ÉÏQÍ ~°nÌQÍ LO_Õk. "å_»∞HõQÍ

ã≤=∂¡ Jx ¿Ñ~˘¯#|_Õ D ¿Ñ@ L`«Î~° HõÅHõ`åÎÖ’ LOk.
^Œ∞~åæ¢Ñ¨™ê^£
HõΔ¢uÜ«∞ =Oâ◊ã¨∞÷Öˇ·# ^Œ`«Î ‰õΩ@∞O|O JHõ¯_» ÉÏQÍ ¢áêK«∞~°ºO
=Ç≤ÏOzOk. ã¨OѨ^Œ, K«^Œ∞=Ù, ^•#^èŒ~å‡Å∞, ã¨fi`«O¢`« zO`«<å^èÀ~°}∞ʼnõΩ P
‰õΩ@∞O|O ¿ÑÔ~xflHõQÆ#flk.
ã≤=¸eÜ«∂Ö’ ~å=∞"≥∂ǨÏ#^Œ`«Î rqã¨∂Î =KåÛ_»∞. XHõ POˆQ¡Ü«∞ <åºÜ«∞
"åk =^ŒÌ PÜ«∞# ¢Ñ¨^è•# QÆ∞=∂™êÎQÍ#∂, =$uÎÖ’ ÉèÏQÆ™êfiq∞QÍ#∂ LO_Õ"å_»∞.
=$uÎ ^•fi~å ÉÏQÍ Pi˚Oz# PÜ«∞# `«# |O^èŒ∞=ÙÅ`À Hõeã≤ Q“~ü"≥∂ǨÏ<£
gkäÖ’ XHõ WO\’¡ x=ã≤OK«™êQÍ_»∞. ^•xx WÅ∞¡ J#_»OHõ<åfl ÃÑ^ŒÌ Éèí=#O1
J#_»O ã¨=Úz`«OQÍ LO@∞Ok. WO\˜ =ÚY^•fi~°O ¢|Ǩ‡O_»OQÍ LO_Õk.
֒ѨŠÃã·`«O ÃÑ^ŒÌ ã¨ÎOÉèÏÅ`À J<ÕHõ QÆ^Œ∞Å`À XHõ ~å[Éèí=#OÖÏ HõxÑ≤OKÕk.

1. ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ [x‡Oz# QÆ$ǨÏO WѨC_»∞ PÜ«∞# ™ê‡~°Hõ zǨÏflOQÍ ~å=∞Hõ$+¨‚

q∞+¨<£ ˆHO¢^•ÅÖ’ XHõ\ ˜QÍ q~ålÅ∞¡`«∞#flk. D Éèí=<åxfl PÜ«∞# ™ê‡~°Hõ zǨÏflOQÍ
~°∂á⁄OkOK«_»OÖ’ Z<Àfl J=~À^è•Å∞ Z^Œ∞~˘¯#=Åã≤ =zÛOk. ™êfig∞r ™È^Œ~°∞e^ŒÌ~°∂
Jq"åÇ≤Ï`«∞Å∞. ™È^Œs=∞}∞ÅÖ’ XHõ~°∞ ™êfig∞r rqOz L#flѨC_Õ =∞$uK≥O^•~°∞. ã¨O`«u
ÖËx HÍ~°}OQÍ Z=Ô~=~À P WO\˜x ǨÏã¨ÎQÆ`«O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ QÆ\ ˜ìQÍ ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå~°∞.
"å~°O^Œih MÏm KÕ~ÚOK«_»O `«Å‰õΩ q∞Oz# Ѩ<≥·Ok. 

9
 10 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

~å=∞"≥∂ǨÏ<£H˜ ^Œ∞~åæ¢Ñ¨™ê^£, HÍm¢Ñ¨™ê^£ J<Õ W^ŒÌ~°∞ ‰õΩ=∂~°∞Å∞,

H˘O^Œ~°∞ ‰õΩ=∂Ô~ÎÅ∞ HõeQÍ~°∞. `«# =ÚÃÑ·Êù P~°= U@ HõÅ~å ™ÈH˜ ~å=∞
"≥∂ǨÏ<£ =∞$u K≥O^•_»∞. ^Œ∞~åæ¢Ñ¨™ê^£ áê~°jHõ, ã¨O㨯 $`« ÉèÏ+¨Ö’¡ K«Hõ¯x
áêO_ç`«ºO QÆ_çOKå_»∞. PÜ«∞# XHõ k"å#∞ ‰õΩ=∂Ô~ÎÜ≥ÿ∞# âߺ=∞ã¨∞O^Œix
q"åǨÏO KÕã¨∞H˘<åfl_»∞. <åºÜ«∞âߢã¨Î HÀq^Œ∞_≥·# PÜ«∞# ‰õÄ_® `«O¢_çÖÏ ÉÏQÍ
Pi˚™êÎ_»x JO^Œ~°∂ PtOKå~°∞. HÍx JO^Œ∞‰õΩ =∂~°∞QÍ PÜ«∞# ã¨<åflºã¨
rq`«OÃÑ· "≥ÚQÆ∞æK«∂áê_»∞. XHõ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ [x‡Oz# H˘kÌ HÍÖÏxˆH ã¨~°fiã¨OQÆ
Ѩi`åºQÆO KÕã≤, WÅ∞¡ q_çz "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. JѨC_»∞ PÜ«∞# =Ü«∞ã¨∞û 25
Uà◊√¡. 1835Ö’ [x‡Oz# P ‰õΩ=∂~°∞_Õ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ `«O¢_çÜ≥ÿ∞#
qâ◊fi<å^äŒ ^Œ`«Î.
qâ◊fi<å^䣉õΩ =¸_Õà◊¡ ¢áêÜ«∞OÖ’ `«e¡Ü≥ÿ∞# âߺ=∞ã¨∞O^Œi a_»¤#∞
fã¨∞H˘x HÍjÜ«∂¢`«‰õΩ "≥o¡Ok. Ô~·Å∞|à◊√¡ ÖËx P ~ÀAÖ’¡ ^•^•Ñ¨Ù 500 "≥∞ÿà◊√¡
Ѩ_»= g∞^Œ Ѩܫ∞xOK«=Åã≤ =zÛOk. HÍjx ã¨g∞Ñ≤ã¨∂ÎO_»QÍ qâ◊fi<å^ä£
JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ QÆOQÍ#kÖ’ Ѩ_çáÈÜ«∂_»∞. a_»¤#∞ ~°H˜ΔOK«_®xH˜ HõΔ}O ‰õÄ_® `«@
Ѩ\Ï~ÚOK«‰õΩO_® P"≥∞ ‰õÄ_® #kÖ’ ^Œ∂ˆHã≤Ok. HÍx P"≥∞‰õΩ D`« ~å^Œ∞.
J~Ú<å a_»¤#∞ ZÖÏQÀ QÆ\ ˜ìQÍ Ñ¨@∞ìH˘Ok. `«b¡a_»¤Å∞ hà◊¡Ö’ =ÚxyáÈ`«∞#fl
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ XHõ =ºH˜Î hà◊¡Ö’H˜ ^Œ∂H˜ P W^ŒÌih ã¨∞~°H˜Δ`«OQÍ
f~åxH˜ KÕ~åÛ_»∞. âߺ=∞ã¨∞O^Œi QÆ\ ˜ìQÍ Ñ¨@∞ìH˘#fl Ѷ¨e`«OQÍ U~°Ê_»¤ =∞K«Û
qâ◊fi<å^ä£ â◊s~°O g∞^Œ KåÖÏHÍÅO K≥iyáÈÖË^Œ∞.
HÍjÖ’ âߺ=∞ã¨∞O^Œi ѨÓ*ÏѨÙ#™ê¯~åÅ∞ KÕã¨∂Î H˘xfl ~ÀAÅ∞ QÆ_çÑ≤Ok.
XHõ ~ÀA QÆOQÆÖ’ ™êfl#O KÕã≤ qâ◊fi<å^äŒ PÅÜ«∂xH˜ áÈ`«∞#flѨC_»∞ ^•iÖ’
HÍÅ∞*Ïi H˜O^ŒÑ¨_»_»O`À P"≥∞‰õΩ ã¨Ê $ǨÏ`«Ñ≤ÊOk. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P ^•iÖ’
"≥à◊√`«∞#fl XHõ ã¨<åflºã≤ P"≥∞#∞ "≥∞@¡ g∞^Œ‰õΩ KÕiÛ ã¨Ê $Ç¨Ï `≥Ñ≤ÊOK«_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞
uflOK«™êQÍ_»∞. "≥∞Å¡QÍ ã¨Ê $ǨÏÖ’H˜ =zÛ# âߺ=∞ã¨∞O^Œi Hõà◊√¡ `≥~°z K«∂ã≤Ok.
`«#‰õΩ ã¨Ê $Ç¨Ï `≥Ñ≤ÊOz Jaè=∂#O`À K«∂ã¨∞Î#fl =ºH˜Î Z=~À HÍ^Œ∞, ™êHΔÍ`«∞Î
`«# Éèí~°ÎÜ≥ÿ∞# ^Œ∞~åæ¢Ñ¨™ê^£ Jx P"≥∞‰õΩ K«@∞‰õΩ¯# ã¨∞ÊùiOzOk. W^ŒÌ~°∂

 P QÆ$ǨÏO 2002Ö’ ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£‰õΩ ™⁄O`«=∞~ÚOk. 2004 ÃãÃÑìO|~ü 11= `Õn#

Jk ™êfig∞r ™ê‡~°Hõ Éèí=#OQÍ ~°∂á⁄OkOk. ™êfig∞r ~ÀAÖ’¡ ZÖÏ LO_Õ^À JK«ÛO
JÖψQ ^•xx fiÛk^ŒÌ_»OÖ’ ¢Ñ¨`ÕºHõ ¢â◊^Œú fã¨∞H˘<åfl~°∞. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O P Éèí=#O J<ÕHõ
¿ã"åHÍ~°º¢Hõ=∂ʼnõΩ xÅÜ«∞"≥∞ÿ XáêÊ~°∞`«∞#flk.
 [#‡ã¨÷ÅO – =Oâ◊O 11

Ѩ~°ã¨Ê~°O QÆ∞~°∞ÎѨ\Ïì~°∞. Jk XHõ¯ HõΔ}"Õ∞! ^Œ∞~åæ¢Ñ¨™ê^£ ~î°‰õΩ¯# ÖËKå_»∞. ''PǨ!

=∂Ü«∞, =∂Ü«∞!—— JO@∂ i=Ùfi# JHõ¯}∞‚O_ç "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. âߺ=∞ã¨∞O^Œi
‰õÄ_® "≥∞Å¡QÍ ÉèÏ~°OQÍ ÖËz PÅÜ«∞ ¢Ñ¨^ŒH˜Δ}‰õΩ |Ü«∞Å∞^ÕiOk.
D ã¨OѶ¨∞@# [iy# Ѩ<≥flO_»∞ ã¨O=`«û~åÅ `«~°∞"å`« XHõ™êi ^Œ∞~åæ
¢Ñ¨™ê^£ HõÅHõ`åΉõΩ =zÛ, XHõ q∞¢`«∞x WO\’¡ |ã¨KÕâß_»∞. P q∞¢`«∞_»∞ D
ã¨OQÆu ^Œ∞~åæ¢Ñ¨™ê^£ WO\’¡ K≥ѨÊ_»O`À, |O^èŒ∞=ÙÅO`å =zÛ |Å=O`«OQÍ
PÜ«∞##∞ WO\˜H˜ fã¨∞‰õΩ"≥àÏ¡~°∞. K≥áêÊÃÑ@ì‰õΩO_® =∞m¡ "≥o¡áÈ`å_Õ"≥∂#x
ÉèÜ
í ∞« Ѩ_ç PÜ«∞##∞ XHõ QÆkÖ’ LOz, `åà◊O ÃÑ\Ïì~∞° . ^Œ∞~åæ¢Ñ™¨ ê^£ ¢Ñu¨ Ѷ∞¨ \˜OK«
ÖË^Œ∞. `«# x~°ã¨##∞ =∞ø#OQÍ =ºHõÎO KÕâß_»∞. =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ x¢^•Ç¨~åÅ∞
=∂#∞H˘<åfl_»∞. W^Õ f~°∞ H˘#™êy`Õ PÜ«∞# |Å=#‡~°}O á⁄O^Œ∞`å_Õ"≥∂
#x ÉèÜ í ∞« Ѩ_ç |O^è∞Œ =ÙÅ∞ PÜ«∞##∞ =^ŒeÃÑ\Ïì~∞° . HÍÖÏO`«~O° Ö’ PÜ«∞# HÍjÖ’
XHõ =∞~îåxH˜ J^茺‰õΔΩ_≥·#@∞¡ qxH˜_ç. HÍx ZÖÏO\˜ W^Œq∞`«÷"≥∞ÿ# ã¨=∂Kå~°=¸
JO^ŒÖË^Œ∞. qâ◊fi<å^ä£ ÃÑiy ÃÑ^ŒÌ"å_≥· ã¨Oáê^Œ<åѨ~°∞_»Ü«∂ºHõ XHõ™êi HÍjH˜
"≥o¡ `«O¢_ç PK«∂H© HÀã¨O QÆ\ ˜ìQÍ ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå_»∞. HÍx Ѷ¨e`«O ÖËHõáÈ~ÚOk.
HÍÖÏO`«~°OÖ’ qâ◊fi<å^ä£ ¿Ñ~°∞¢Ñ¨u+¨ªÅ∞ ã¨OáêkOK«∞H˘#flѨÊ\˜H© PÜ«∞#
Ü«Ú=¢áêÜ«∞O P#O^ŒOQÍ QÆ_»=ÖË^Œ∞. `«O¢_ç ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛHÀ=_»O`À J`«_çH˜
qâ◊fi<å^ä£ ^Œ`«Î `«O¢_ç ¢¿Ñ=∞ Hõ~°=~ÚOk. `«O¢_ç WÅ∞¡ q_çz "≥o¡áÈÜ«∂Hõ
Ñ≤#`«O¢_çÜ≥ÿ∞# HÍm¢Ñ¨™ê^£ ‰õΩ@∞O| ÉÏ^茺`« KÕQ˘<åfl_»∞.
PÜ«∞#‰õΩ ã¨Oáê^Œ#O@∂ Ug∞ ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# ‰õΩ@∞O| Y~°∞ÛÅhfl L=∞‡_ç
Pã≤Î #∞O_ç [iyáÈ™êQÍ~Ú. ^•O`À <å<å\˜H© Pã≤Î `«iyáÈ™êyOk. <åºÜ«∞OQÍ
qâ◊fi<å^䣉õΩ Pã≤ÎÖ’ ã¨QÆO"å\Ï ~å=Åã≤=Ù<åfl, Ñ≤#`«O¢_ç JO^Œ∞‰õΩ JÉèíºO`«~°O
ÃÑ\Ïì_»∞. âߺ=∞ã¨∞O^Œi ZO`À Hõ+¨ìO`À ‰õΩ=∂~°∞}˜‚ ÃÑOK«™êyOk. `«e¡ ¢¿Ñ=∞‰õΩ
‰õÄ_® qâ◊fi<å^ä£ Z‰õΩ¯= HÍÅO <ÀK«∞HÀÖË^Œ∞. qâ◊fi<å^䣉õΩ Ñ¨^Œ= U_»∞ [~°∞QÆ∞
`«∞#flѨC_»∞ âߺ=∞ã¨∞O^Œi =∞~°}˜OzOk. ^•O`À qâ◊fi<å^ä£ UHÍH˜ JÜ«∂º_»∞.
Ñ≤#`«O¢_ç ‰õΩ@∞O|O #∞O_ç J`«_çH˜ ZÖÏO\˜ ¢¿Ñ=∂#∞~åQÍÅ∞ ÅaèOK«ÖË^Œ∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© ^Œ`«Î =Oâ◊ H©i΢Ѩu+¨ªÅ#∞ W#∞=∞_çOKÕÖÏ qâ◊fi<å^ä£ ÃÑiy
ÃÑ^ŒÌ"å_»Ü«∂º_»∞. POQÆ¡O, L~°∂Ì, J~°aH±, áê~°jHõO, Ç≤ÏOn, ɡOQÍb ÉèÏ+¨
ÅÖ’ J`«_»∞ K«Hõ¯x áêO_ç`«ºO QÆ_çOKå_»∞. K«i¢`« ™êÇ≤Ï`åºÅÖ’ ZO`À Pã¨H˜Î
Hõ#|iKå_»∞. ã¨O㨯 $`«O <Õ~°∞ÛH˘<åfl_»∞. U^≥·<å =$uÎ KÕѨ\ÏìÅx `˘Å∞`« ¢Ñ¨Ü«∞
uflOKå_»∞. HÍx P ¢Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ ã¨Ñ¶¨bHõ$`«∞_»∞ HÍÖËHõáÈÜ«∂_»∞. P `«~°∞"å`«
12 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

<åºÜ«∞âߢã¨ÎOÖ’ Ѩ@ìÉèí¢^Œ∞_≥· 1866Ö’ <åºÜ«∞"åk JÜ«∂º_»∞. P ~°OQÆOÖ’

J#uHÍÅOÖ’<Õ qâ◊fi<å^ä£ ÉÏQÍ ~å}˜OKå_»∞.
XHõ "≥·Ñ¨Ù Ô~O_»∞ KÕ`«∞ÖÏ Pi˚ã¨∂Î#fl qâ◊fi<å^ä£ =∞~˘Hõ "≥·Ñ¨Ù Z_®ÃÑ_® Y~°∞Û
KÕÜ«∞™êQÍ_»∞. ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∂, |O^èŒ∞=ÙÅ∂, Ѩx=∞#∞+¨μÅ∂, "åǨÏ<åÅ∂ JO@∂
P~åƒù@Ѩ٠rq`«O QÆ_»Ñ¨™êQÍ_»∞. áêHõHõà◊Ö’ xëê‚`«∞_≥·# qâ◊fi<å^ä£ JѨC_»Ñ¨C_»∞
qO^Œ∞Éè’[<åÅ∞ U~åÊ@∞ KÕ¿ã"å_»∞. `å#∞ u#_»O`À ã¨iÃÑ@∞ìHÀ‰õΩO_® W`«~°∞
ʼnõΩ ‰õÄ_® =∞$ëêì#fl Éè’[<åÅ∞ =_ç¤Oz P#OkOKÕ"å_»∞.
=$uÎ xq∞`«Î"≥∞ÿ qâ◊fi<å^ä£ ^Õâ◊OÖ’ ѨÅ∞ ¢áêO`åÅÖ’ x=ã≤OK«=Åã≤
=zÛOk. JO^Œ∞=¸ÅOQÍ á⁄Ok# J#∞Éèí"åÅ#∞ P^è•~°OQÍ KÕã¨∞H˘x PÜ«∞#
=OQÆÉèÏ+¨Ö’#∞, Ç≤ÏOnÖ’#∞ 'tëêìKå~ü Ѩ^Œúu— (ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∞ Ѩ^Œú`«∞Å∞) J<Õ
ѨÙã¨ÎHõO ~°zOKå_»∞. Ô~O_»∞ ã¨OѨÙ\ÏÅ∞ QÆÅ D ѨÙã¨ÎHõO "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨OѨÙ@O
1882Ö’ "≥Å∞=_çOk. 1884Ö’ PÜ«∞# =∞$u K≥O^Œ_»O =Å# ‰õΩ@∞O|
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ `«Å¢H˜O^Œ∞Å=_»O`À Ô~O_»= ã¨OѨÙ@O "≥Å∞=_»ÖË^Œ∞. =OQÆÉèÏ+¨Ö’
'ã¨∞Ö’K«#— J<Õ #=Å#∞ ‰õÄ_® PÜ«∞# ~°zOKå_»∞. *’ºuâß≈¢ã¨ÎO ‰õÄ_®
<Õ~°∞ÛHÀ=_»O =Å# PÜ«∞# `«# Ñ≤Å¡Å *Ï`«HÍÅ#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ `«<Õ QÆ}˜O
Kå_»∞. ã¨Ow`åk Åe`«Hõà◊ÅÖ’ Ãã·`«O PÜ«∞#‰õΩ Jaèx"Õâ◊O LOk. K«Hõ¯x
QÍ¢`O« Hõey# PÜ«∞# ã¨O¢Ñ^¨ •Ü«∂#∞™ê~°O ã¨Ow`«O <Õ~∞° ÛH˘<åfl_»∞. ã¨∞¢âß=ºOQÍ
áê_Õ"å_»∞.
g\˜ JxflO\˜Hõ<åfl q∞#flÜ≥ÿ∞# L#fl`«"≥∞ÿ# zO`«<å ã¨~°o, qâßÅ ^Œ$HõÊ
^äŒ=¸ qâ◊fi<å^ä£#∞ XHõ ã¨=Ú#fl`« =ºH˜Î`«fiO QÆÅ =∞x+≤QÍ ~°∂á⁄OkOKå~Ú.
‰õΩŠѨ\ ˜ìOѨÙÅ∂, =∞`À<å‡^Œ=¸ áê`«∞‰õΩáÈ~Ú# P ~ÀAÖ’¡ qO^Œ∞Éè’[<å
ʼnõÄ, W`«~° "Õ_»∞HõʼnõÄ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ#∞ WO\˜H˜ PǨfixOKÕ"å_»∞. "åiH˜
ã¨=Úz`«"≥∞ÿ# PǨ~°O =O_çOz, =_ç¤OKÕ"å_»∞. ÃÇ·ÏO^Œ= âߢ™êÎÅ`Àáê@∞,
ɡ·aÖò, áê~°jHõ HõqÜ≥ÿ∞# ǨÏѶ‘ãπ Hõq`å ã¨OѨÙ\˜ k"å<£–W–ǨÏѶ‘ã¨∞#∞ ‰õÄ_®
PÜ«∞# ¢â◊^ŒúQÍ K«k"å_»∞.
^•`«$`«fiO qâ◊fi<å^ä£ #~°#~°OÖ’#∂ TiáÈ~ÚO^ŒO>Ë Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞.
ã¨Ç¨Ü«∂~°÷O PÜ«∞##∞ P¢â◊~ÚOz iHõÎǨϙêÎÅ`À uiy "≥o¡#"å~°∞ ÖË~°∞. '^•#
qâ◊fi<å^䣗 Jx P ¢áêO`«O"å~°∞ PÜ«∞##∞ ¿Ñ~˘¯<Õ"å~°∞. |O^èŒ∞q∞¢`«∞Å∞ ѨÅ∞
=Ù~°∞ PÜ«∞# WO\’¡<Õ |ã¨KÕã≤ PÜ«∞# Y~°∞Û`À<Õ q^•º=O`«∞ÅÜ«∂º~°∞. ''<å
‰õΩ=∂~°∞Å#∞ QÆ∞iOz <Õ#∞ zOuOKåeû# Ѩx ÖË^Œ∞. "åi Éèíq+¨º`«∞Î "åˆ~
 [#‡ã¨÷ÅO – =Oâ◊O 13

K«∂ã¨∞H˘O\Ï~°∞. JO^Œ∞‰õΩ HÍ=Åã≤# `≥eg, â◊H©Î "åi‰õΩ<åfl~Ú. HÍx ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ

P â◊H˜ÎÖË^Œ∞. "åiH˜ =∂¢`«"Õ∞ ã¨Ç¨Ü«∞O J=ã¨~°O—— J<Õ"å_»∞. JO^Œ∞=Å#
`«##∞ QÆ∞iOp, `«# Ñ≤Å¡Å Éèíq+¨º`«∞Î QÆ∞iOp H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® Ü≥∂zOK«‰õΩO_®,
`«# ã¨Oáê^Œ#O`å W`«~°∞ÅHÀã¨O =ºÜ«∞O KÕâß_»∞.
HÍx qâ◊fi<å^ä£ ^•`«$`åfixfl |O^èŒ∞=ÙÅ∞ H˘O^Œ~°∞ `«=∞‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ
LѨÜ≥∂yOK«∞H˘<åfl~°∞. "å~°∞ ZÖÏO\˜ Ѩxáê@Å∞ KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® Ǩ~ÚQÍ
¢`åQÆ∞`«∂, q<Àkã¨∂Î HÍÅO "≥à◊¡|∞KåÛ~°∞. WÖÏ ¢`åQÆ∞É’`«∞ʼnõÄ, K«i¢`«Ç‘Ï#∞
ʼnõÄ hà◊¡ÖÏ _»|∞ƒ Y~°∞ÛKÕÜ«∞_»O ÃÑ^ŒÌ ‰õΩ=∂~°∞_≥·# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜O
Kå_»∞. JѨC_»∞ qâ◊fi<å^ä£ WÖÏ J<åfl_»∞: ''=∞^èŒ∞áê#O KÕã≤ `å`å¯eHõOQÍ<≥·<å
`«=∞ ÉÏ^èŒÅ#∞ =∞~°záÈ=_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOKÕ D ¿Ñ^ŒÅ QÆ∞iOz h ÔHÖÏ
`≥Å∞ã¨∞ÎOk? #∞=Ùfi ‰õÄ_® ÃÑiy ÃÑ^ŒÌ"å_»Ü«∂ºHõ "åi Ѩ@¡ *Ïe K«∂ѨÙ
`å=ÙÖË!——
WÖÏ _»|∞ƒ#∞ Z_®ÃÑ_® =$^ä•QÍ Y~°∞Û KÕã¨∞Î#fl `«O¢_çx xÅnã≤ #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ XHõ™êi, ''J=Ù#∞, WÖÏ Y~°∞Û KÕã¨∞Î<åflˆ~! <å HÀã¨O UO á⁄^Œ∞Ѩ٠KÕã≤
LOKå~°∞?—— Jx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ qâ◊fi<å^ä£ |^Œ∞Å∞ K≥Ñʨ Hõ, J`«}‚˜ XHõ xÅ∞=Ù
@^ŒÌO =ÚO^Œ∞ xÅɡ\Ïì_»∞. J^ŒÌOÖ’x #ˆ~O¢^Œ∞x ¢Ñ¨uaOÉÏxfl K«∂Ñ≤ã¨∂Î,
''K«∂_»∞, W^Œ∞QÀ D |e+¨ª"≥∞ÿ# â◊s~åxfl h‰õΩ WKåÛ#∞. W^Õ <Õ#∞ h H˜zÛ#
Pã≤Η— J<åfl_»∞. =∞Oz K«^Œ∞=Ù, P~ÀQƺ=O`«"≥∞ÿ# â◊s~°O, K«Hõ¯x r=# ¢Ñ¨=∂}O
Ñ≤šʼnõΩ JOk¿ãÎ "åi Éèíq+¨º`«∞Î L[˚fiÅOQÍ ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞O^Œx PÜ«∞# L^ÕÌâ◊O.
JO^ŒŒ∞‰õΩ `«QÆæ suÖ’<Õ PÜ«∞# Ñ≤Å¡Å#∞ ÃÑOKå_»∞. Ñ≤šʼnõΩ JѨiq∞`« Pã≤Îx
‰õÄ_»Éˇ@ì_»O Hõ<åfl rq`åxfl Z^Œ∞~˘_ç¤ xeKÕ"åiQÍ "åix fiÛk^ŒÌ_»"Õ∞ ¢Ñ¨^è•#
=∞x PÜ«∞# ÉèÏqOKå_»∞.
qâ◊fi<å^ä£ Ñ≤#`«O¢_çÜ≥ÿ∞# HÍm¢Ñ¨™ê^£ XHõ Hõ#∞fl HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞. `«=∞
"å\Ï Pã≤Îx HÍ*Ëã≤ `«=∞#∞ x~å^ŒiOz# PÜ«∞##∂, PÜ«∞# ÉèÏ~°º#∂ qâ◊fi
<å^ä£ KÕ~°nã≤ P^ŒiOKå_»∞. ‰õΩ@∞O| x~°fiǨÏ} ‰õÄ_® "åiˆH JѨÊ*ˇáêÊ_»∞.
x*ÏxH˜ qâ◊fi<å^ä£ ÉèÏ~åºÑ≤Å¡Å∞ Ãã·`«O "åi ^•H˜Δ}ºO ¢H˜O^Õ rqOK«=Åã≤
=zÛO^Œx K≥ѨCHÀ"åe. ã¨Oáêkã¨∞Î#fl =ºH˜Î ÉèÏ~åºa_»¤ÅHõ<åfl Ѩ~å~Ú"åi<Õ
"å~°∞ ÉÏQÍ K«∂ã¨∞H˘O@∞<åfl~°<Õ ã¨OQÆu qâ◊fi<å^ä£H˜ `≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. HÍx
"å~°∞ =$^Œ∞úÅ=_»O =Å# F~°∞Ê =Ç≤ÏOKå_»∞† J^Õ q^èŒOQÍ "≥∞ÅQÆ=∞x `«#
ÉèÏ~°º`À ‰õÄ_® K≥áêÊ_»∞.
14 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

q`«O`«∞ ѨÙ#ifi"åǨÅ#∞ ^Œ∞Ü«∞º|>Ëì <å\˜ ~ÀAÖ’¡ ‰õÄ_® ^•xx qâ◊fi

<å^ä£ P"≥∂kOKå_»∞† PÜ«∞# ÉèÏ~°º ‰õÄ_® J>Ë¡. ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥áêÊÅO>Ë qâ◊fi<å^ä£
`«# JÅ"å@¡Ö’#∂, ¢Ñ¨=~°Î#Ö’#∂ XHõ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙQÍ =º=ǨÏiOKå_»∞. J^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ qã¨Î $`« ^Œ$HõÊ^äŒO, qâߊǨÏ$^ŒÜ«∞O, Ѩ~å~Ú =∞`åÅ#∞ P^ŒiO
K«_»O ÖÏO\˜ QÆ∞}QÆ∞}ÏÅÖ’ ¢Ñ¨`ÕºH˜Oz q~ålÖÏ¡_»∞.
1851Ö’ `«# Ѩ^ŒÇ¨~°= U@ qâ◊fi<å^ä£ Ñ¨^Õà◊¡ Éèí∞=<Õâ◊fis^Õqx q"åǨÏO
KÕã¨∞H˘<åfl_»∞. `≥eq`Õ@Å∂, |∞kúã¨∂HõΔ ‡`å ã¨O`«iOK«∞H˘#fl =ºH˜Î Éèí∞=<Õâ◊fis
^Õq. P L=∞‡_ç ‰õΩ@∞OÉÏxfl P"≥∞ ^ŒHõΔ`«`À x~°fiÇ≤ÏOzOk.
Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq
fiHõÖËx WO\˜ Ѩ#∞Å =∞^茺 ã¨Ow`«O, ‰õΩ@∞ìѨx, ~å=∂
Ü«∞} =∞ǨÉèÏ~°`« áê~åÜ«∞}O ÖÏO\˜ "å\˜H˜ P"≥∞ ~ÀAÖ’ XHõ ¢Ñ¨`ÕºHõ ã¨=∞
Ü«∂xfl ˆH\Ï~ÚOKÕk. H˘kÌQÍ POQÆ¡O ‰õÄ_® P"≥∞ <Õ~°∞ÛH˘Ok. QÍOcè~°ºO L\˜ì
Ѩ_Õ =ºH˜Î`«fiO QÆÅ P"≥∞ q∞`«ÉèÏ+≤. ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ#∞ JxflO\˜h Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ
ã‘fiHõiOz ÉèíQÆ=^Œ#∞¢QÆǨÏO g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç rqOK«_»O P"≥∞ JÅ=~°K«∞H˘Ok.
ÉèíH˜Î, ѨÓ*ÏkHÍÅ∞ Éèí∞=<Õâ◊fii x`«º rq`«OÖ’ ¢áê^è•#ºO =Ç≤ÏOKå~Ú.
P"≥∞ x`«ºÑ¨Ó[Ö’ t=ѨÓ[ qt+¨ì`«#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘Ok. ã¨∞¢âß=ºOQÍ P"≥∞
Hõ$+¨μ‚x QÆ∂iÛ PiÎ`À áê_Õk. =∞Oz *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î QÆÅ P"≥∞‰õΩ ~å=∂Ü«∞}, =∞Ǩ
ÉèÏ~°`åÅ∞ ѨÙ@ÅH˘nÌ HõO~î°ã¨÷O. gkäÖ’ aK«ÛQÍà◊√¡ áê_»∞H˘<Õ áê@Å#∞ XHõ¯
™êi q#QÍ<Õ P"≥∞‰õΩ HõO~î°ã¨÷=∞ÜÕ∞º^ŒO>Ë Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. =OQÆÉèÏ+¨Ö’ P"≥∞
Hõq`«Å∞ ‰õÄ_® ~°zOK«_»O Hõ^Œ∞Ì.
Éèí∞=<Õâ◊fis qâ◊fi<å^ä£ ^ŒOѨ`«∞ʼnõΩ #Å∞QÆ∞~°∞ =∞QÆÑ≤Å¡Å∞, P~°∞QÆ∞~°∞ P_»
Ñ≤Å¡Å∞ HõeQÍ~°∞. ÃÑ^ŒÌ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Zxq∞k <≥ÅňH K«xáÈÜ«∂_»∞. Ô~O_»=
ã¨O`å#O
ã¨O`å#"≥∞ÿ# P_»Ñ≤Å¡ Ô~O_»∞#fl~° Uà◊¡ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =∞$u
K≥OkOk. =¸_»= ã¨O`å#"≥∞ÿ# ‰õΩ=∂Ô~ΠǨÏ~°=∞}˜
(ǨÏ~°"≥∂Ç≤Ïx) W~°"≥· Ô~O_Õà◊√¡ rqOzOk. <åÅ∞QÆ= ã¨O`å#"≥∞ÿ# ã¨fi~°‚=∞}˜ 72
Uà◊√¡ rqOzOk. `«^Œ∞Ѩi [x‡Oz# P_»Ñ≤Å¡ Ü«ÚHõÎ=Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =∞~°}˜OzOk.
P `«~°∞"å`« #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. P `«~°∞"å`« [x‡Oz# H˜~°}üÉÏÅ 16 Uà◊√¡ rqO
zOk. P"≥∞ Ñ≤^ŒÑ¨ [x‡Oz# *’ˆQO¢^ŒÉÏÅ 22 Uà◊√¡ rqOzOk. z=~°QÍ
=∞¿ÇÏO¢^Œ<å^ä£ (1869–1956), Éèí∂¿ÑO¢^Œ<å^ä£ (1880–1961) [x‡OKå~°∞.


 [##O – ÉÏźO

ã¨O`å#O HÍ"åÅx ¢áê~°÷# KÕÜ«∂e. âßѨ¢QÆã¨∞÷Öˇ· [x‡Oz#,

HõΔ}˜HÀ¢^ÕHõ Ѷ¨e`«OQÍ Ñ¨Ù\˜ì#, x~ÀkèOK«ÖË#O^Œ∞# [x‡Oz# Ñ≤Å¡Å
#∞O_ç, JÖÏO\˜ "å~°ã¨`«fiO ã¨O`«iOK«∞H˘#fl"åi #∞O_ç =∞#O UO
PtOK«QÆÅO?
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

''<å [##O HÀã¨O <å `«e¡`«O¢_»∞Å∞ Uà◊¡ Ѩ~°ºO`«O <À=ÚÅ∞ <Àz, ¢áê~°÷#Å∞
KÕâß~°∞. ã¨O`å<å~°÷O `«e¡`«O¢_»∞Å∞ ¢áêi÷OKåe. '¢áê~°÷#
Éèí∞=<Õâ◊fii ¢áê~°÷#
=Å# [x‡Oz#"å_Õ P~°∞º_»∞— Jx 㨇 $uHõ~°ÎÜ≥ÿ∞# =∞#∞=Ù
P~°∞ºx QÆ∂iÛ x~°fizã¨∞Î<åfl_»∞. ¢áê~°÷<å~°Ç≤Ï`«OQÍ [x‡Oz# ¢Ñ¨u tâ◊√=Ó
=∞#∞=Ù Jaè¢áêÜ«∞OÖ’ ^èŒ~°‡q~°∞^ŒúOQÍ [x‡OzO^Õ—— JO@∞<åfl~°∞ ™êfiq∞ q"ÕHÍ
#O^Œ.
J=ã¨~åÅ∞ Hõey#ѨC_Õ ¢áê~°÷# [xã¨∞ÎOk. ã¨O`å#O HÍ"åÅ<Õ `«e¡
`«O¢_»∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# PiÎ, ¢áê~°÷#QÍ Ñ¨i}q∞ã¨∞ÎOk† ^•x Ѷ¨e`«OQÍ
D Ö’HõOÖ’H˜ =KÕÛ"å_»∞ ¢âı+¨ª`«=Ú_≥·# =ºH˜ÎQÍ q~ålÅ∞¡`å_»∞. Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq
‰õÄ_® z`«Îâ◊√kú`À ¢áêi÷OzOk. JK«OK«Å ÉèíH˜Î¢Ñ¨Ñ¨`«∞ÎÅ`À P"≥∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞}˜‚
â◊~°}∞*ÁzÛOk. "≥Ú^Œ@ =∞QÆÑ≤Å¡"å_Õ [x‡Oz#ѨÊ\˜H©, J`«_»∞ qQÆ`«r=Ù
_»Ü«∂º_»∞. `«~°∞"å`« =~°∞ã¨QÍ #Å∞QÆ∞~°∞ P_»Ñ≤Å¡Å∞ ѨÙ\Ïì~°∞. JO^Œ∞ˆH =∞QÆÑ≤Å¡
"å_çHÀã¨O P"≥∞ PiÎ`À Ѩ~°=∞t=Ù}˜‚ ¢áêi÷OzOk. XHõ ã¨O=`«û~°O Jq
zÛù#flOQÍ P"≥∞ ™È=∞"å~° ¢=`«O1 J#∞+≤ªOzOk. HÍjÖ’ x=ã≤ã¨∂Î#fl `«#
J`«ÎÅÖ’ XHõix HÍjÖ’ "≥Åã≤=Ù#fl gˆ~â◊fi~° t=ÙxH˜2 ™È=∞"å~åÅÖ’ `«#
1. ¢Ñ¨u ™È=∞"å~°O LѨ"åã¨O LO_ç t=Ù}˜‚ ¢áêi÷ã¨∂Î, qâı+¨OQÍ Ñ¨ÓlOKÕ ¢=`«O.
2. Wk ã¨∞¢Ñ¨ã≤^Œú qâ◊fi<å^äŒ PÅÜ«∞O HÍ^Œ∞. QÆOQÍf~°OÖ’x =∞~À t"åÅÜ«∞O.

15
16 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

`«~°Ñ¶¨Ù# qâı+¨ ѨÓ[Å∞ KÕÜ«∞=∞x HÀiOk. D q^èŒOQÍ Éèí∞=<Õâ◊fii XHõ

ã¨O=`«û~° HÍÅOáê@∞ x~°O`«~åÜ«∞OQÍ [Ѩ, ѨÓ[, áê~åÜ«∞}Å`À `«áÈ=∞Ü«∞
rq`«O QÆ_»Ñ≤Ok.
WÖÏ=ÙO_»QÍ XHõ ~ÀA ѨQÆÅO`å ¢áê~°÷#Ö’#∞, ѨÓ[Ö’#∞ x=∞QÆ∞fl
~åÖˇ·# Éèí∞=<Õâ◊fii P ~å¢u XHõ HõÅHõ#flk. P HõÅÖ’ t=Ù_»∞ ^蕺# ã≤÷uÖ’
=∞QÆ∞fl_≥· HõxÑ≤OKå_»∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PÜ«∞#Ö’ #∞O_ç ¢Ñ¨HÍâ◊=∂#"≥∞ÿ# HÍOu
"≥Å∞¡=ÖÏ "≥Å∞=_ç Éèí∞=<Õâ◊fiix P=iOzOk. JѨC_»∞ Éèí∞=<Õâ◊fii =∞#ã¨∞û
Jx~°fiK«hÜ«∞ P#O^ŒOÖ’ FÅÖÏ_çOk. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ѩ~°=∞t=Ù_»∞ ^蕺#O
KåeOz ÖËz XHõ =∞QÆÑ≤Å¡"å_»∞QÍ =∂iáÈÜ«∂_»∞. ''™êHΔÍ`«∞Î P ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
<å‰õΩ ‰õΩ=∂~°∞xQÍ [x‡OK«É’`«∞<åfl_®! <å ¢áê~°÷##∞ D q^èŒOQÍ <≥~°"Õ~°Û
#∞<åfl_®? z`«Îâ◊√kú`À Éèí‰õΩÎÅ∞ KÕ¿ã ¢áê~°÷#Å#∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ D ~°HõOQÍ
D_Õ~°∞™êÎ_®? ¢Ñ¨Éè’, Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å!—— JO@∂ Éèí∞=<Õâ◊fii =∞#ã¨∞û áê~°=â◊ºOÖ’
qÅÑ≤OzOk. WO`«Ö’ HõÅ K≥^ŒiáÈ~ÚOk. "Õ∞ÖÁ¯#fl `«~°∞"å`« ‰õÄ_® P
HÍOu "≥Å∞¡= `«##∞ P=iOz LO_»_»O P"≥∞ QÆ=∞xOK«HõáÈÖË^Œ∞.
z`«Îâ◊√kú`À KÕã≤# ¢áê~°÷#Å =Å<å, ^≥·=ã¨OHõÅÊO KÕ^À_»∞ QÍ=_»O
=Å<å `«fi~°Ö’<Õ Éèí∞=<Õâ◊fii QÆ~°ƒùO ^•eÛOk. 1863 [#=i 12= `Õn ™È=∞
"å~°O (Hõ$+¨‚ ã¨Ñ¨Îq∞, ^èŒ#∞~°¡QÆflO, Hõ<åº~åt, ǨϙêÎ#HõΔ¢`«O)
Ü«ÚQÆ<åÜ«∞‰õΩx
J=`«~°} L^ŒÜ«∞O P~°∞ QÆO@Å 33 xq∞ëêÅ 33 ÃãHõO_»¡‰õΩ XHõ
JO^Œ"≥∞ÿ# =∞QÆa_»¤‰õΩ Éèí∞=<Õâ◊fii [#‡xzÛOk. JѨÊ\˜H˜
ã¨∂~Àº^ŒÜ«∂xH˜ WOHÍ P~°∞ xq∞ëêÅ∞Ok. <å_»∞ =∞Hõ~° ã¨O¢HÍOu Ѩ~°fik#O.
ã¨∂~°∞º_»∞ L`«Î~åaè=ÚYOQÍ `«# ã¨OKå~åxfl ¢áê~°OaèOKÕ L`«Î~åÜ«∞} ѨÙ}º
HÍÅO. HÍj gˆ~â◊fi~° t=Ùx J#∞¢QÆǨÏO =Å# [x‡OKå_»∞ HÍ|\˜ì P Ñ≤Å¡
"å_çH˜ qâıfiâ◊fi~°∞_»x <å=∞Hõ~°}O KÕâß~°∞. =Ú^Œ∞ÌQÍ 'aÖË— Jx Ñ≤eKÕ"å~°∞. P
`«~°∞"å`« #ˆ~O¢^Œ<å^ä£ J<Õ ¿Ñ~°∞ ã≤÷~°Ñ¨_çOk. ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ #ˆ~<£ J<Õ"å~°∞.
ÉÏźO =∞^èŒ∞~°OQÍ QÆ_»záÈ=_»O L`«¯ $+¨ì rq`åxH˜ XHõ K«Hõ¯x ѨÙ<åk
ÖÏO\˜k. ã¨O`å#O ZÖÏO\˜"åÔ~·<å `«e¡`«O¢_»∞ʼnõΩ JÖÏ¡~°∞=Ú^ÕÌ. WHõ n~°…
=Ú^Œ∞Ìa_»¤
HÍÅO `«Ñ¨ã¨∞û, ¢áê~°÷#Å∞ J#∞+≤ªOz# `«^Œ#O`«~°O ѨÙ\˜ì#
a_»¤ q+¨Ü«∞O q_çQÍ K≥ѨÊ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. JÖÏ [x‡Oz#"å_»∞
#ˆ~<£. JO^Œ∞=Å# `«e¡`«O¢_»∞ʼnõΩ J`«_»∞ =Ú^Œ∞Ìa_»¤ QÍ=_»OÖ’ qO`Õg∞ÖË^Œ∞.
JO^ŒO`À#∞, zeÑ≤KÕ+¨ìÅ`À#∞, K«∞~°∞‰õΩ^Œ#O`À#∞ K«∂Ѩ~°∞ÅO^Œi =∞#ã¨∞û
 Éèí∞=<Õâ◊fis ^Õq 
`«e¡
  HÍj gˆ~â◊fi~° t=Ù_»∞ 
=∞QÆa_»¤ HÀã¨O Éèí∞=<Õâ◊fii P~åkèOz# PÅÜ«∞O

 ™êfig∞r [#‡QÆ$ǨÏO 
„Ѩã¨∞Î`« PHõ$u
  ~°∞H˜‡}©^Õq   ã¨fi~°‚=∞~¸^Õq 
J=∞‡=∞‡ ÃÑ^ŒÌ JHõ¯

 =∞¿ÇÏO„^Œ<å^ä£ ^Œ`åÎ   Éèí∂¿ÑO„^Œ<å^ä£ ^Œ`åÎ 

ÃÑ^ŒÌ `«=Ú‡_»∞ z#fl `«=Ú‡_»∞
 HõÅHõ`åÎ, 1886 
 [##O – ÉÏźO 17

Å#∂ #ˆ~<£ ^ÀK«∞H˘<Õ"å_»∞. WO\˜H˜ =zÛ# J`«ÎÅ, Ñ≤#fl=∞‡Å, |O^èŒ∞=ÙÅ,

W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞ "å~°O^Œi`À#∞ #ˆ~<£ W>Ëì Hõeã≤áÈÜÕ∞"å_»∞. J`«_ç`À P_»∞
HÀ=_®xH©, J`«}˜‚ ã¨=Ú^•~ÚOK«_®xH© WO\’¡ |O^èŒ∞=ÙÅ, ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å Ñ≤Å¡Å∞
ѨÅ∞=Ù~°∞ LO_Õ"å~°∞. P_»∞HÀ=_®xH˜ J`«_çH˜ É’Öˇ_»xfl P@=ã¨∞Î=ÙÅ∞ LO_Õq.
Ѩâ◊√ѨHΔͺ^Œ∞ŠѨ@¡ #ˆ~<£‰õΩ Jáê~° ¢¿Ñ=∞. HÀu, "Õ∞Hõ, <≥=∞e, áê=Ù~°O,
`≥Å¡ ZÅ∞HõÅ∞ W`åº^Œ∞Å#∞ qâ◊fi<å^ä£ ‰õΩ=∂~°∞_çH˜ H˘x~ÚKåÛ_»∞. JHõ¯_» XHõ
=∞$QƢѨ^Œ~°≈#âßÅ "≥Åã≤O^Œ#_»O ã¨|ÉË"≥∂! J`«_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ `«<Õ "å\˜H˜
™êfl#O KÕ~ÚOz, PǨ~°O uxÑ≤OKÕ"å_»∞. QÀ=ÙÅO>Ë J`«_çH˜ ZO`À ¢Ñ‘u. Ѩ~°fi
k<åÅÖ’ ÃÑ^ŒÌÅ∞ ѨÓlOKÕ@ѨC_»∞ `«#∞ ‰õÄ_® "å\˜H˜ ÉÁ@∞ìÃÑ\˜ì #=∞㨯iOKÕ
"å_»∞. HÍã¨Î Zky# `«~°∞"å`« ™êfis KÕÜ«∞_®xH˜ XHõ Ñ≤Å¡QÆ∞¢~åxfl `«O¢_ç H˘x
WKåÛ_»∞.
`«=∞ |O_ç `ÀÖË "å_çѨ@¡ #ˆ~<£ ZO`À J¿ÑHõΔQÍ LO_Õ"å_»∞. LuÎ J¿ÑˆHΔ
HÍ^Œ∞, |O_ç`ÀÖË"å_»∞ HÍ"åÅ#flk J`«_ç ÉèÏq ^èպܫ∞OQÍ LO_Õk. |O_ç
`ÀÖË"å_ç `«ÅáêQÍ, L_»∞ѨÙÅ∞, H˘~°_®, XHõ¯ z\˜HõÖ’ ^Ò_»∞f¿ã QÆ∞¢~åÅ∞ #ˆ~<£
^Œ$+≤ìH˜ JuÃÑ^ŒÌ q+¨Ü«∂Å∞QÍ `ÀKå~Ú. J`«_çH˜ QÆ∞¢~åÅO>Ë ZO`À =∞‰õΩ¯=.
''¢âı+¨ª"≥∞ÿ# QÆ∞¢~åÅ#∞ H˘O\Ï#∞. Tà’¡<Õ q∞#flÜ≥ÿ∞# |O_çx H˘O\Ï#∞. ™êǨÏã¨
=O`«∞_≥·# |O_ç `ÀÖË"å}˜‚ xÜ«∞q∞OK«∞H˘O\Ï#∞—— J<Õ"å_»∞ #ˆ~<£.
^Œ∞_»∞‰õΩ, JÅ¡i, zeÑ≤ ã¨q∞‡¢t`«"≥∞ÿ# ^Œ∞O^Œ∞_»∞‰õΩ ÉÏÅ∞_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞.
J`«_çÖ’ ã¨^• zeÑ≤`«#O zO^Œ∞ÖÏ_Õk. XH˜O`«¿ãѨ٠‰õÄ_® J`«_»∞ ¢Ñ¨âßO
zeÑ≤ KÕ+¨ìÅ∞ `«OQÍ LO_Õ"å_»∞ HÍ_»∞. D HõΔ}O ‰õÄ~°∞ÛO\Ï_»∞, =∞~°∞
HõΔ}OÖ’ ÖË™êÎ_»∞. KÕÜ«∞_®xH˜ UO `ÀK«HõáÈ`Õ JÅ¡i
KÕ™êÎ_»∞. J`«}˜‚ J^Œ∞ѨÙÖ’ LOK«_»O J™ê^茺O. ZÖÏO\˜ QÆ^Œ=∂~ÚOѨÙ`À#∞
J`«}˜‚ âßOuOѨ*ËÜ«∞_»O ‰õΩ^Œ~°xѨx. Éèí∞=<Õâ◊fii qã≤y"Õ™êi, ''™êHΔÍ`«∞Î
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_Õ <å‰õΩ ‰õΩ=∂~°∞xQÍ [x‡OKåÅx =~°O HÀ~°∞H˘O>Ë, PÜ«∞# `«#
Éèí∂`«QÆ}ÏÅÖ’ XHõ^•xfl ѨOÑ≤OKå_»∞—— Jx "åáÈ=_»O Hõ^Œ∞Ì. J`«}˜‚ âßOuOѨ
*ËÜ«∞_®xH˜ XHõ¯>Ë ^•i! 't= t=— JO@∂ `«Åg∞^Œ K«hfl~°∞ ‰õΩ=∞‡iOK«_»"Õ∞!
=∞~°∞HõΔ}"Õ∞ J`«_ç JÅ¡i J}yáÈÜÕ∞k. J`«_ç JÅ¡i`À qã≤yáÈÜÕ∞ Éèí∞=<Õâ◊fii
XHÀ¯™êi, ''W^Œ∞QÀ K«∂_»∞ aÖË! WÖÏ JÅ¡i Ñ≤Å¡"å_çQÍ `«Ü«∂~°Ü«∂º=O>Ë
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ x#∞fl ÔH·ÖÏ™êxH˜ ~åx=fi_»∞—— Jx ɡkiOK«QÍ<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_ç JÅ¡i
=∞@∞=∂Ü«∞=∞ÜÕ∞ºk. JO`ÕQÍHõ, ''Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å! WHõg∞^Œ@ WÖÏ ¢Ñ¨=iÎOK«#∞.

S4
18 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

D XHõ¯™êiH˜ =∂¢`«O HõΔq∞OK«∞—— Jx Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞}˜‚ ¢áêi÷OKÕ"å_»@. ¢áê~°÷#

J~Ú`Õ W>Ëì KÕ¿ã"å_»∞QÍx JÅ¡i? J>Ë¡ H˘#™êˆQk.
#ˆ~<£ JHõ¯e^ŒÌih P@Ѩ\ ˜ìOKÕ"å_»∞. "åix ÉÏQÍ qã≤yOz, XˆH Ѩ~°∞
QÆ∞Ö’ gkä z=~°# L#fl =Ú~°∞QÆ∞ HÍÅ∞=Ö’ ky xÅ|_Õ"å_»∞. "å~°∞ JHõ¯_»
H˘zÛ `«##∞ Ѩ@∞ìHÀ~°x J`«_ç nè=∂. =Ú~°∞QÆ∞ HÍÅ∞=Ö’ xÅ|_»_»O =∂¢`«"Õ∞
HÍHõ, |∞~°^Œ fã≤ "åi g∞^Œ qã≤i, ''WѨC_»∞ Ѩ@∞ìHÀO_ç K«∂^•ÌO—— Jx "åix
HõqfiOz, "≥H˜¯iOKÕ"å_»∞. ''ˆH=ÅO J`«}˜‚ K«∂ã¨∞HÀ=_®xH˜ W^ŒÌ~°∞ ^•^Œ∞Å#∞
xÜ«∞q∞OKå#∞—— Jx HÍÖÏO`«~°OÖ’ Éèí∞=<Õâ◊fii K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì.
Ñ¨à‹¡OÖ’ q∞~îå~ÚÅ∞ `≥zÛ Ñ≤Å¡ÅO^ŒiH© ѨOzÃÑ@ì_®xH˜ =KÕÛ"å~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«# =O`«∞ q∞~îå~Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x HÍã¨Î ~°∞zK«∂¿ã"å_»∞. P q∞~îå~Ú
#zÛ`Õ `å#∞ ~°∞z K«∂ã≤# q∞~îå~ÚÖ’ q∞ye# ^•xfl Ñ¨à‹¡OÖ’x q∞~îå~ÚÅ
g∞^Œ =ÚHõ¯Å∞ KÕã≤ K«ÖË¡"å_»∞. P `«~°∞"å`«, ''q∞~îå~Ú JO`å ZOyÅ~Ú
áÈ~ÚOk. Z=~°∞ uO\Ï~°∞ D q∞~îå~ÚÅhfl!—— JO@∂ zeÑ≤QÍ JO^Œi=OHÍ
K«∂¿ã"å_»∞. J`«_»∞ J#∞H˘#fl>Ë¡ [iˆQk. q∞~îå~ÚÅ∞ u#_®xH˜ Z=~°∂
=ÚO^Œ∞‰õΩ =KÕÛ"å~°∞ HÍ~°∞. JѨC_»∞ `«#‰õΩ HÍ=Åã≤#O`« fã¨∞H˘x u<Õ"å_»∞.
`«e¡ X_çÖ’<Õ a_»¤ q^•ºÉèϺ™êxH˜ ¢jHÍ~°O K«∞@ì|_»∞`«∞Ok. `«e¡ áêÅ`À
áê@∞ P"≥∞Ö’x ã¨^Œ∞æ}ÏÅ∂, L#fl`å^Œ~å≈Å∂ ¢QÀÅ_»"Õ∞ a_»¤‰õΩ q^•ºÉèϺã¨OQÍ
Ѩi}q∞ã¨∞ÎO^Œ#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. `«e¡ `«# a_»¤#∞
¢áê^äŒq∞Hõ q^•º ÃÑOKÕ f~°∞ P`«_ç Éèíq+¨º`«∞Î#∞ x~°‚~ÚOK«_»OÖ’ ¢Ñ¨^è•#
ÉèϺã¨O, P^蕺u‡Hõ
c[O áê¢`« =Ç≤Ïã¨∞ÎOk. #ˆ~O¢^Œ∞_ç `«e¡ P`«_çH˜ QÆ~°Ñ≤# q^Œº
™ê\˜ÖËxk. ''rq`«OÖ’ <Õ#∞ ™êkèOz#=xflO\˜H© <å `«e¡H˜
|∞∞}Ѩ_ç=Ù<åfl#∞—— J<Õ"å~°∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ.
ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨯 $uÖ’x ^Õg^Õ=`«Å, |∞∞+¨μÅ, "åi `åºQÆ=∞Ü«∞ rq
`åÅ, WuǨ㨠<åÜ«∞‰õΩÅ#∞ QÆ∂iÛ Hõ^äŒÅ ^•fi~å, áê@Å ^•fi~å Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq
#∞O_ç #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ q<åfl_»∞. =ÚYºOQÍ P"≥∞ K≥Ñ≤Ê# ~å=∂Ü«∞}, =∞ǨÉèÏ~°`«
Hõ^äŒÅ∞ J`«_ç ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ K≥iyáÈx =Ú¢^Œ"Õâß~Ú. `«# ÉÏ=∞‡, P"≥∞ J=∞‡
=^ŒÌ J<ÕHõ ÉèÏQÆ=`« Hõ^äŒÅ∞ ‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ q<åfl_»∞.
P ~ÀAÖ’¡ gkä QÍÜ«∞‰õΩÅ∞ Kåi¢`«Hõ ã¨`åºÅ#∞, `«`åÎ fiÅ#∞, ™êǨϙÈ
¿Ñ`« g~°QÍ^äŒÅ#∞ ã¨~°à◊"≥∞ÿ# ¢QÍ=∞º áê@Å ~°∂ѨOÖ’ QÍ#O KÕã¨∂Î aèHΔÍ@#
 [##O – ÉÏźO 19

KÕ¿ã"å~°∞. x~°HõΔ~åã¨∞ºÖˇ·# ¢QÍ=∞ã¨∞÷ʼnõÄ, z#flÑ≤šʼnõÄ D áê@Å∞ ¢áê^äŒq∞Hõ

q^ŒºÖ’ XHõ =ÚYº JOâ◊OQÍ KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ XO@i
QÍ#∞, H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ XHõ |$O^ŒOQÍ#∞ Hõ$+¨μ‚x "Õ+¨O ^•bÛ, ^Õq z`«Î~°∞
=Ù#∞ KÕ`«∞Ö’¡ LOK«∞H˘h =KÕÛ"å~°O^Œih #ˆ~O¢^Œ∞x HÀã¨O `«=∞ WO\˜
¢áêOQÆ}OÖ’H˜ Ñ≤eÑ≤Oz Éèí∞=<Õâ◊fii áê_»=∞x HÀˆ~k. P_»∞`«∂ áê_»∞`«∂=Ù#fl
"åi =ÚO^Œ∞ xâ◊ÛÅOQÍ ‰õÄ~°∞Ûx "åi P@áê@Å∞ K«∂ã‘ qh #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
P#OkOKÕ"å_»∞. ~ÀE WO\’¡ =∞^蕺ǨÏflOѨÓ@ ~å=∂Ü«∞} =∞ǨÉèÏ~°`åÅ∞
áê~åÜ«∞} KÕ¿ã"å~°∞. P ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ‰õÄ_® `«# zeÑ≤KÕ+¨ìÅ∞ Hõ\ ˜ìÃÑ\˜ì #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ ¢Ñ¨âßO`«OQÍ ‰õÄ~°∞Ûx q<Õ"å_»∞.
WÖÏ `å#∞ q#fl Hõ^äŒÅ#∞ `«=Ú‡à◊¡‰õÄ, K≥e¡H© K≥Ñ≤Ê #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "åix
P#OkOѨ*Ë¿ã"å_»∞. JO^Œ~°∂ XˆH KÀ@ Ѩ_»∞H˘<Õ"å~°∞. "≥Ú^Œ@ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞,
Hõ^äŒÖ’Üü∞ Hõ^äŒÅ∞!
`«~°∞"å`« =∞¿ÇÏO¢^Œ∞_»∞, ™È^Œs=∞}∞Å∞, <åÜ«∞#=∞‡, J=∞‡
– D =~°∞ã¨Ö’ Ѩ_»∞H˘<Õ"å~°∞.1 H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =ÚMÏxfl kO_»∞Ö’ ÃÑ\˜ì, É’~å¡Ñ¨_»∞H˘<Õ"å_»∞. ''J#flÜ«∂º, XHõ Hõ^äŒ
K≥ѨÊ"å?—— Jx =∞¿ÇÏO¢^Œ∞_»∞ J_çyO^Õ `«_»=Ù, "≥Å¡H˜ÖÏ uiy Hõ^äŒ
K≥ѨÊ<å~°OaèOKÕ"å_»∞.
XHõ Tà’¡ XHõ =$^Œ∞ú~åÅ∞ LO_Õk. P"≥∞ XHõ "Õ∞Hõ#∞ ÃÑOK«∞`«∂
=zÛOk. XHõ ~ÀA P "Õ∞Hõg∞^Œ Hõ#∞fl"Õã≤# ^˘OQÆ XHõ_»∞ ^•xx HÍ*Ëã≤, ^•x
=∂Oã¨O =O_»∞H˘x Ǩ~ÚQÍ u<åfl_»∞. ã¨OQÆu ZÖÏQÀ Ѩã≤QÆ\ ˜ì P =$^Œ∞ú~åÅ∞
P ^˘OQÆ`À ^≥|ƒÖÏ_çOk. JO^Œ∞‰õΩ P ^˘OQÆ, ''<åÜ«∞#=∂‡, h "Õ∞Hõ#∞ <Õ#∞
HÍ*Ëâß#x J#∞H˘O@∞<åfl"å? ÖË^Œ∞, <Õ#∞ ^˘OQÆÖÏ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl<å? P "Õ∞Hõ
¢Ñ¨ã¨∞Î`«O ѨÙ#~°˚#‡ á⁄OkOk. ¢Ñ¨Hõ¯ Tà’¡ XHõ =ÚÖÏ¡QÍ Ñ¨Ù\˜ìOk. HÍ"åÅO>Ë
"≥o¡ K«∂ã≤~å!—— J<åfl_»∞. "Õ∞Hõ#∞ Hõ\ ˜ì fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ XHõ `å_»∞`À ã¨Ç¨
=Úã¨Å=∞‡ u#flQÍ P TiH˜ "≥o¡Ok. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =ÚÖÏ¡ XHõ ѨOKåÜ«∞f
[~°∞ѨÙ`«∞<åfl_»∞. P =ÚÖÏ¡ #Å¡QÍ L<åfl_»∞. "Õ∞Hõ ‰õÄ_® #Å∞¿Ñ! P
ѨOKåÜ«∞fÖ’ XHõ Q˘¢Ô~Å HÍѨi ‰õÄ_® L<åfl_»∞. g\˜#xflO\˜x `«~°z
ѨiH˜Oz# P =$^Œ∞ú~åÅ∞ ^˘OQÆ K≥Ñ≤ÊOk x["Õ∞#x xâ◊Û~ÚOK«∞H˘Ok. "≥O@<Õ

1. JѨÊ\˜H˜ Éèí∂¿ÑO¢^Œ [x‡OK«ÖË^Œ∞. ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ‰õΩ, Éèí∂¿ÑO¢^Œ‰õΩ 16 Uà◊¡

=Ü«∞ã¨∞û `Õ_® LOk.
20 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

¢`å_»∞ KÕ`« ѨÙK«∞ÛH˘x =ÚÖÏ¡ =^ŒÌÔHo¡Ok. ¢`å_»∞#∞ =ÚÖÏ¡ =ÚO^Œ∞ P_çã¨∂Î,

''L~ü~ü~ü, J~ü~ü~ü, "Õ∞"Õ∞ .... ~å ~å—— J#™êyOk. =ÚÖÏ¡‰õΩ Ug∞ J~°÷O
HÍÖË^Œ∞. P¢QÆǨÏO`À J`«_»∞, ''Ñ≤zÛ^•xÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ WÖÏ ¢Ñ¨=iÎã¨∞Î<åfl=Ù?—— Jx
=$^Œ∞ú~åex QÆkÌOKå_»∞. JѨC_»∞ [iyO^ŒO`å P =$^Œ∞ú~åÅ∞ ѨÓ㨢QÆ∞zÛ#@∞¡
=ÚÖÏ¡‰õΩ q=iOz K≥Ñ≤ÊOk. =Úã¨Å=∞‡#∞ P ^˘OQÆ "≥∂ã¨yOKå_»x =ÚÖÏ¡
¢QÆÇ≤ÏOz, "å}˜‚ Ѩ@∞ìH˘x `«y# tHõΔ qkèOKå_»∞.
''J#flÜ«∂º! =∞~À Hõ^äŒ...—— J<Õ"å_»∞ =∞¿ÇÏO¢^Œ∞_»∞. JÖÏ J_»QÆ_»"Õ∞
`«~°∞"å~Ú, #ˆ~<£ ¢áê~°OaèOKÕ"å_»∞.
KÕ`«∞Å h_»#∞ QÀ_» g∞^Œ Ѩ_ÕÖÏKÕã≤, P h_»Å`À J<ÕHõ PHõ$`«∞Å∞
HõeÊOK«_»OÖ’ ‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã≤^ŒúǨÏã¨∞Î_»∞. K≥b¡ `«=Ú‡à◊√¡ JÖÏ KÕã≤ K«∂Ѩ
=∞x #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ J_»QÆ_»O Hõ^Œ∞Ì. "≥O@<Õ XHõ nѨO fã¨∞H˘x "≥Å∞QÆ∞ QÀ_» g∞^Œ
Ѩ_ÕÖÏ ^•xx J=∞ˆ~Û"å_»∞. `«~°∞"å`« `«# KÕ`«∞Å#∞ QÀ_»‰õÄ náêxH© =∞^茺
LOz KÕ`«∞Å#∂ ¢"Õà◊¡#∂ z¢`«qz¢`«OQÍ =Oz, ¢uÑ≤Ê ^Œ∞~°æ, ã¨~°ã¨fiu, ÅH˜Δ ‡,
QÆ}Ѩu, Zyˆ~ QÆaƒÅO, QÆ∞¢~°Ñ¨Ù™êfis KÕã¨∞Î#fl g~°∞_»∞ =O\˜ PHõ$`«∞Å#∞
HõeÊOz K«∂¿Ñ"å_»∞. D ¢Ñ¨¢H˜Ü«∞Ö’ #ˆ~O¢^Œ∞_ç ¢Ñ¨uÉèí "≥∞K«∞ÛHÀ^ŒQÆæ^Õ J~Ú#ѨÊ
\˜H©, K«∂Ѩ~°∞Å∞ ‰õÄ_® `«=∞ HõÅÊ<åâ◊H˜ÎH˜ HÍã¨Î Ѩ^Œ#∞ÃÑ@∞ìHÀ"åeû LO_Õk.
`«e¡ #∞O_ç, gkäQÍÜ«∞‰õΩÅ #∞O_ç, W`«~°¢`å q#fl ~å=∂Ü«∞} Hõ^äŒ,
ã‘`å~å=ÚÅ P^Œ~°≈O #ˆ~O¢^Œ∞_ç ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ QÍ_è»OQÍ áê^Œ∞‰õΩáÈÜ«∂~Ú.
"≥Ú^Œ\ ˜ PO`«iHõ ѨÓ*Ï=∞Ok~°OÖ’ ^Õg^Õ=`«Å =ÚO^Œ∞ ÃÑ^ŒÌÅ∞ Hõà◊√¡=¸ã¨∞
K≥·`«#º ^Œâ◊ H˘x ^蕺#OKÕã¨∂Î ‰õÄ~ÀÛ=_»O K«∂ã≤#ѨC_»∞, #ˆ~O¢^Œ∞xH˜
‰õÄ_® JÖÏ ^蕺#O KÕÜ«∂Å<Õ Pã¨H˜Î [xOzOk. HÍ|\˜ì
q∞¢`«∞_≥·# ǨÏi`À Hõeã≤ XHõ ã‘`å~å=ÚÅ ÉÁ=∞‡#∞ H˘<åfl_»∞. WO\’¡ =∂=¸
Å∞QÍ JO`«QÍ Z=~°∂ "≥à◊¡x "Õ∞_»g∞k XHõ QÆkx ZOK«∞H˘<åfl_»∞. QÆk ֒ѨeH˜
"≥o¡, QÆ_çÜ«∞ ÃÑ@∞ìH˘x ã‘`å~å=ÚÅ ÉÁ=∞‡#∞ XHõ KÀ@ J=∞iÛ ^•x =ÚO^Œ∞
"åi^ŒÌ~°∂ ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#O ¢áê~°OaèOKå~°∞. KåÖÏ¿ãѨ\ ˜ ^•HÍ "åi^ŒÌ~°∂ Hõ#
|_»HõáÈ=@O`À W^ŒÌi Wà◊¡"å~°∞ "åiHÀã¨O "≥^Œ∞Hõ<å~°OaèOKÕ"å~°∞. J<ÕHõ KÀ@¡
"≥^ŒH˜# `«~°∞"å`« P QÆk=^ŒÌ‰õΩ =KåÛ~°∞.
`«Å∞Ѩ٠`«\Ïì~°∞. |^Œ∞ÖË¡^Œ∞. ^•O`À `«Å∞ѨÙÅ∞ ¢|^ŒÌÅ∞ H˘@ì_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞
uflOKå~°∞. |Ü«∞\ U"Õ"À â◊ÉÏÌÅ∂, `«Å∞ѨÙÅ∞ ¢|^ŒÌÅ∞ H˘>Ëì ^èŒfih ǨÏi =∂¢`«O
q<åfl_»∞. "å~°∞ `«Å∞ѨÙÅ∞ ¢|^ŒÌÅ∞ H˘\˜ì QÆkÖ’H˜ ~åQÍ<Õ Ç¨Ïi ѨÖÏÜ«∞#O
 [##O – ÉÏźO 21

z`«ÎyOKå_»∞. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =∂¢`«O Hõà◊√¡ =¸ã¨∞H˘x ‰õÄ~°∞Û<Õ L<åfl_»∞.

ZO`« Ñ≤ez<å ÖË=ÖË^Œ∞. `«~°∞"å`« QÆ\ ˜ìQÍ `«\ ˜ì ÖËÑ≤#ѨC_Õ J`«_çH˜ ÉÏǨϺ
㨇 $u HõeyOk. J`«_»∞ Hõà◊√¡ `≥~°z, ''#<≥flO^Œ∞‰õΩ qã≤yã¨∞Î<åfl~°∞? ##∞fl UHÍO
`«OQÍ =^ŒeÃÑ@ìO_ç—— J<åfl_»∞. JÅ"å@∞‰õΩ =∂~°∞QÍ x~°ƒO^èŒO, XuÎ_ç J`«_ç
=∂@Ö’¡ ^èŒfixOKå~Ú. XHõ ~°HõOQÍ qã¨∞ÎÉ’~Ú#"å~°∞ UO J#_®xH© áêÅ∞É’Hõ
JHõ¯}∞‚O_ç "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞x ^蕺#O =Ü«∞ã¨∞û‰õΩ q∞Oz# ™ê^èŒ#QÍ
"åiH˜ `ÀzOk. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ PO`«iHõ K≥·`«#ºOÖ’ Å~ÚOzáÈQÆÅ ã¨=∞~°∞÷_»x ÃÑ·
ã¨OѶ¨∞@# K≥ѨÊHõ K≥|∞`«∞Ok. JѨC_»∞ P`«_ç =Ü«∞ã¨∞û U_Õà◊√¡.
¢j~å=Ú_»∞ áê\˜Oz# UHõѨffl¢=`« P^Œ~°≈=¸, XHõ P^Œ~°≈¢áêÜ«∞"≥∞ÿ#
ã¨f=∞}˜QÍ rqOz# ã‘`« z`«Î~°∞=Ó #ˆ~O¢^Œ∞_ç ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ K≥~°QÆx =Ú¢^Œ
"Õâß~Ú. WÖÏO\˜ P^Œ~°≈¢áêÜ«∞"≥∞ÿ# rq`«O QÆ_»Ñ¨_»"Õ∞ J`«∞º`«Î=∞ ÅHõΔ º=∞x
J`«_»∞ qâ◊fiã≤OKå_»∞. HÍx XHõ ~ÀA |O_ç `ÀÖË"å_ç`À =∂\Ï¡_»∞`«∞#flѨC_»∞,
`«# "≥·"åÇ≤ÏHõ rq`«OÖ’ Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl ¢â◊=∞Å#∞, HõëêìÅ#∞ P |O_ç"å_»∞
UHõ~°=Ù ÃÑ@ì_»O `«@ã≤÷OzOk. z=iH˜ "≥·"åÇ≤ÏHõ rq`«O x~°~°÷Hõ=∞x ‰õÄ_®
J`«_»∞ `ÕeÛK≥áêÊ_»∞.
'JÖÏ J~Ú`Õ......— #ˆ~O¢^Œ∞_ç PÖ’K«# y¢~°∞# uiyOk† '¢j~å=Ú_»∞
‰õÄ_® q"åÇ≤Ï`«∞_Õ Hõ^•! x~°~°÷Hõ"≥∞ÿ# q"åǨÏO KÕã¨∞H˘#fl PÜ«∞# <å ÔHÖÏ
P~å^èŒhÜ«Ú_»=Ù`å_»∞?— J#∞H˘<åfl_»`«_»∞. JO`Õ, `«##∞ x¢QÆÇ≤ÏOK«∞HÀÖËHõ
áÈÜ«∂_»∞. Éè’~°∞# qÅÑ≤ã¨∂Î XHõ¯ Ѩ~°∞QÆ∞Ö’ "≥o¡ J=∞‡ X_çÖ’ "åeáÈ~Ú `«#
ã¨=∞㨺#∞ K≥áêÊ_»∞. ''^•xˆHO <åÜ«∞<å! #∞=Ùfi ¢j~å=Ú}˜‚ P~åkèOK«=^Œ∞Ì,
t=Ù}˜‚ P~åkèOK«=K«∞Û Hõ^•! PÜ«∞# `åºQÆ=¸iÎ Hõ^•!—— Jx ã¨=∞Ü≥∂z`«OQÍ
["åazÛOk Éèí∞=<Õâ◊fii. D ["å|∞ #ˆ~O¢^Œ∞_çH˜ ÉÏQÍ #zÛOk. Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î
H˘O@∂ áÈ~Ú "Õ∞_»g∞k `«# QÆkÖ’ J=∞iÛ=ÙOz# ã‘`å~å=ÚÅ q¢QÆǨxfl
qã≤i áêˆ~âß_»∞.
=∞~åfl_Õ t=Ùx q¢QÆǨxfl `≥zÛ ã‘`å~å=ÚÅ q¢QÆǨÏO LOz# J^Õ KÀ@
J=∞iÛ ^•x =ÚO^Œ∞ Hõà◊√¡ =¸ã¨∞H˘x ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#O KÕÜ«∞<å~°OaèOKå_»∞.
U^≥·<å XHõ q+¨Ü«∞O fã¨∞H˘O>Ë ^•x JO`«∞ `ÕÖËÛ^•HÍ ^•<À¡ b#"≥∞ÿáÈ=_»
=∞<Õ xâ◊ÛÅ|∞kú z#fl<å_Õ #ˆ~O¢^Œ∞_çÖ’ ã¨fi`«ã≤û^ŒúOQÍ áê^Œ∞‰õΩáÈ~ÚOk.
ã‘`å~å=ÚÅ q¢QÆǨxfl qã≤i"Õã≤#ѨÊ\˜H© ~å=∂Ü«∞}O Ѩ\Ï¡, ã‘`å
~å=ÚÅ P^Œ~å≈ÅѨ\Ï¡, PO[<ÕÜ«∞™êfiq∞ Ѩ@¡ L#fl QÍ_è®aè=∂#O =∂¢`«O
22 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

K≥‰õΩ¯K≥^Œ~°ÖË^Œ∞. K«∞@∞ì¢Ñ¨Hõ¯Å ZHõ¯_» ~å=∂Ü«∞} HÍňHΔѨO [iy<å #ˆ~O¢^Œ∞_»∞

JHõ¯_» Ǩ[~°∞ HÍ=Åã≤O^Õ. XHõ ~ÀA ~å=∂Ü«∞} Hõ^äŒ K≥|∞`«∞#fl ѨO_ç`«∞_»∞
PO[<ÕÜ«∞ J<Õfi+¨}
PO[<ÕÜ«Ú_»∞ J~°\ ˜ `À@Ö’¡ x=ã≤ã¨∂Î=ÙO\Ï_»x K≥áêÊ_»∞.
D =∂@ #ˆ~O¢^Œ∞x Ѩã≤=∞#ã¨∞ûÖ’ QÍ_è»OQÍ Ç¨Ï`«∞ΉõΩ
áÈ~ÚOk. J`«_»∞ u#flQÍ P ѨO_ç`«∞}˜‚ ã¨g∞Ñ≤Oz, ''JÜ«∂º! g∞~°∞ K≥Ñ≤ÊOk
x["Õ∞<å? J~°\ ˜`À@‰õΩ "≥o`Õ PO[<ÕÜ«Ú}˜‚ K«∂_»=KåÛ?—— Jx J_çQÍ_»∞. P
ÉÏÅ∞_çH˜ U^À XHõ ["å|∞ ã¨iÌK≥áêÊe Hõ^• J#∞H˘x P ѨO_ç`«∞_»∞, ''`«Ñ¨Ê
‰õΩO_®! #∞=Ùfi "≥o`Õ PÜ«∞##∞ K«∂_»=K«∞Û. ¢Ñ¨Ü«∞uflOz K«∂_»∞—— J<åfl_»∞.
WO\˜H˜ uiy =ã¨∞Î#flѨC_»∞, ã¨g∞ѨOÖ’ J~°\ ˜`À@ LO^Œ#fl q+¨Ü«∞O
#ˆ~O¢^Œ∞xH˜ K«@∞‰õΩ¯# *Ï˝Ñ¨HõO =zÛOk. JO^Œ∞=Å¡ u#flQÍ P J~°\ ˜`À@‰õΩ
"≥àÏ¡_»∞. JHõ¯_» PO[<ÕÜ«ÚxHÀã¨O "Õz=Ù<åfl_»∞. KåÖÏ¿ãѨ٠"Õz=Ù#flѨÊ\˜H©
PO[<ÕÜ«Ú_»∞ ~åÖË^Œ∞. x~åâß xã¨Ê $ǨÏÅ`À, "å_çáÈ~Ú# =ÚYO`À WO\˜
=ÚYO Ѩ\Ïì_»∞. J`«_ç #=∞‡HõO ã¨#flyÅ¡‰õÄ_»^Œx Éèí∞=<Õâ◊fii, ''PO[<ÕÜ«∞
™êfiq∞ U^À `˘O^Œ~° Ѩxg∞^Œ "≥o¡=ÙO_»=K«∞Û. JO^Œ∞ˆH PÜ«∞##∞ #∞=Ùfi K«∂_»
ÖËHõáÈÜ«∂=Ù—— Jx J`«}˜‚ J#∞#~ÚOzOk. `«e¡ ["å|∞`À #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ T~°@
K≥O^•_»∞.
=∞~˘Hõ ~ÀA WOÔH=~À, ''¢Ñ¨u =∞x+≤ KÕ`«Å#∂ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Ѩijeã¨∂ÎO
\Ï_»∞—— J#_»O #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ q<åfl_»∞. "≥O@<Õ Ñ¨_»Hõ QÆkÖ’H˜ "≥o¡ Ѩ_»∞H˘x
ÃÑ·HõѨC#∞ K«∂ã¨∂Î, 'ÃÑ·HõѨC ZѨC_»∞ `≥~°K«∞H˘O@∞Ok, ^•<À¡ ÉèíQÆ=O`«∞x
=ÚYO ZѨC_»∞ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk— Jx J#∞HÀ™êQÍ_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞.
HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ ^èŒiOz# ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ Jq∞`«OQÍ PHõi¬O
Kå~°∞. KÕuH˜ JOk# =ã¨∞Î=ÙÅhfl "åiH˜ WKÕÛ¿ã"å_»∞. Un ÅaèOK«HõáÈ`Õ `å#∞
™ê^èŒ∞=ÙŠѨ@¡ ^èŒiOz# |@ìÅ∞ qÑ≤Ê WKÕÛ¿ã"å_»∞. J_çy`Õ, ''"åiH˜ J=
J#∞~°H˜Î ã¨~°O, <å =^ŒÌ LOk, WKÕÛâß#∞—— J<Õ"å_»∞. qâ◊fi<å^äŒ∞x
L^•~°`«fiO HÍ~°}OQÍ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞ WO\˜H˜ =zÛáÈ`«∂=ÙO_Õ"å~°∞.
™ê^èŒ∞=ÙÅ∞ =zÛ#ѨC_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ XHõ QÆkÖ’ LOz `åà◊O ÃÑ>Ëì"å~°∞. JÖÏ
KÕÜ«∞HõáÈ`Õ WHõ WO\’¡ Un q∞QÆÅ^Œ∞. HÍx QÆkÖ’ |OnQÍ L#flѨÊ\˜H© H˜\ ˜H©
QÆ∞O_® ™ê^èŒ∞=ÙʼnõΩ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ qã≤i"Õã≤ #ˆ~<£ P#O^ŒO`À QÆO`«∞Å∞"Õ¿ã"å_»∞.
|_çÖ’ K«^Œ∞=ÙH˘O@∞#flѨC_»∞ ¢H˘`«ÎQÍ KÕi# q^•ºi÷ =^ŒÌÔHo¡ J`«_ç
ѨÓsfi‰õΩÅ QÆ∂iÛ "åHõ|∞ KÕ¿ã"å_»∞. J`«_ç `å`« Z=Ô~·<å ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞Û
 [##O – ÉÏźO 23

H˘<åfl_® Jx ¢Ñ¨`ÕºH˜Oz =∞s J_çˆQ"å_»∞. JÖÏ Z=Ô~·<å ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘x

LO>Ë P ã¨^Œ~°∞ q^•ºi÷`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ Jaè=∂#OQÍ "≥∞ňQ"å_»∞.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ #ˆ~O¢^Œ∞_»∂, ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∂ Ѩ~°ã¨Ê~°O `«=∞ J~°KÕu
ˆ~YÅ∞ K«∂ã¨∞HÀ=_»O Hõ^Œ∞Ì. JO`å "Õ_»∞ˆH! #ˆ~O¢^Œ∞_Õ Ç¨Ïã¨Î™ê=Ú¢kHõ xѨÙ
}∞_»∞! `«# J~°KÕuÖ’x U^À XHõ ˆ~Y#∞ K«∂ѨÙ`«∂, ''W^Œ∞QÀ K«∂_»O_ç, D
ˆ~Y L#flO^Œ∞=ÖË¡ <Õ#∞ ã¨<åflºã≤x J=Ù`å#∞—— J<Õ"å_»∞. `«# `å`« XHõ~°∞ WÖÏ
`«#`À K≥áêÊ~°x ‰õÄ_® K≥¿ÑÊ"å_»∞. ''#ˆ~O¢^•! #∞=Ùfi ã¨<åflºã≤=~Ú`Õ "Õ∞O
‰õÄ_® ã¨<åflºã¨∞Å=∞=Ù`åO—— J<Õ"å~°∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞. P "Õ∞~°‰õΩ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å
=∞#ã¨∞ûÖ’¡ ™ê÷#O P¢Hõq∞OK«∞H˘<åfl_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«# `å`«Ü≥ÿ∞# ^Œ∞~åæ¢Ñ¨™ê^£ áÈeHõÖ’¡ LO_Õ"å_»∞. ''K«∂_»O_ç,
<Õ#∂ XHõ ~ÀA <å `å`«ÖÏ ã¨<åflºã≤x J=Ù`å#∞—— Jx `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À K≥¿ÑÊ
"å_»∞.
^Õ=Ùà◊¡O^ŒiÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ÉÏQÍ #zÛ# ^Õ=Ù_»∞ Ѩ~°=∞t=Ù_»∞. ã¨~°fiã¨OQÆ
Ѩi`åºQÆO KÕã≤ =¸sÎÉèíqOz# `åºQÆ=¸iÎQÍ PÜ«∞# H˘Å∞=Ùni LO_»_»O
J`«_ç =∞#ã¨∞û#∞ Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ìH˘Ok. H˘xfl ã¨=∞
'<Õ#∞ ã¨<åflºã≤x
J=Ù`å#∞!— Ü«∂Ö’¡ J`«_»∞ ‰õÄ_® |@ìÅhfl q¿ÑÊã≤ H“Ñ‘#^è•iÜ≥ÿ∞ uiˆQ
"å_»∞. D K«~°º Éèí∞=<Õâ◊fii =∞#ã¨∞ûÖ’ `≥eÜ«∞~åx U^À
kQÆ∞Å∞ ѨÙ\˜ìOKÕk. 'W`«_»∞ ‰õÄ_® `å`« =∂kˆ~ ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘O\Ï_Õ"≥∂!—
Jx PO^Àà◊#Ѩ_Õk. ''#ˆ~<£, Uq∞\˜k? W^ÕO "Õ+¨O?—— Jx J_çˆQk. ''<Õ#∞
t=Ù}‚~ÚáÈÜ«∂#∞, K«∂_»∞, <Õ#∞ t=Ù}‚~ÚáÈÜ«∂#∞. <Õ<Õ t=Ù}˜‚—— J<Õ"å_»∞
#ˆ~<£. J`«_»∞ `≥eã≤ K≥áêÊ_À, `≥eÜ«∞Hõ K≥áêÊ_À! HÍx J`«∞º#fl`« =∂#ã≤Hõ
ã≤÷uÖ’ LK«ÛiOKÕ =∞O¢`«"≥∞ÿ# 't"À-ǨÏO—#∞ (<Õ<Õ t=Ù}˜‚) Ѩã≤`«#OÖ’<Õ LK«Û
iOKå_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞.
"Õ∞_» g∞k QÆkÖ’ t=Ùx q¢QÆǨÏO =ÚO^Œ∞ ‰õÄ~°∞Û#flѨC_»ÖÏ¡ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜
JѨC_»Ñ¨C_»∞ `«e¡ K≥¿ÑÊ =∂@Å∞ *Ï˝Ñ¨HÍxH˜ =KÕÛq. `«# Éèí∂`«QÆ}OÖ’ t=Ù_»∞
XHõ Éèí∂`åxfl |Ç≤Ï+¨¯iOz#@∂¡, P Éèí∂`«"Õ∞ J`«_»x P"≥∞
<Õ#∞ ã¨<åflºã≤<≥·
LO_Õ"å}˜‚ K≥ѨÊ_»O #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ n~å…Ö’K«#‰õΩ QÆ∞iKÕã≤Ok. 'J~Ú`Õ
<Õ<À^À `«∞O@iѨx KÕã≤#O^Œ∞‰õΩ, U^À `«Ñ¨C KÕã≤#O^Œ∞‰õΩ
t=Ù_»∞ ##∞fl ѨOÑ≤Oz"Õâß_®?— J<Õ ã¨O^ÕǨÏ=¸, ã¨OkQÆú=¸ J`«_ç
=∞#ã¨∞û#∞ `˘Åz"Õâß~Ú. `«HõΔ}"Õ∞ J=∞‡ =^ŒÌ‰õΩ Ñ¨~°∞QÆ∞Ѩ~°∞QÆ∞# "≥o¡, ''J=∂‡,
24 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Uq∞\’ `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. <Õ#∞ Z#fl_À ã¨<åflºã≤<≥· LO_ç=ÙO\Ï#x JxÑ≤™ÈÎOk.

`«Ñ¨CÅ∞ KÕÜ«∞‰õΩO_®, JÅ¡i KÕÜ«∞‰õΩO_® LO>Ë t=Ù_»∞ =∞m¡ ##∞fl ã‘fiHõ
i™êÎ_®?—— Jx J_çˆQ"å_»∞. JO^Œ∞‰õΩ Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq, ''J=Ù#∞—— Jx ~î°‰õΩ¯#
["åaKÕÛk. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_ç ¢Ñ¨â◊fl Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq =∞#ã¨∞û#∞ HõÅ=~°Ñ¨~°KÕk.
'W`«_»∞ ‰õÄ_® t"å<Õfi+¨}Ö’ ã¨<åflºã≤ J~ÚáÈ`å_®?— J<Õ kQÆ∞Å∞ P"≥∞Ö’
KÀ@∞KÕã¨∞H˘Ok. 'JÖÏ [~°QÆ_®xH˜ P™ê¯~°OÖË^Œ∞. JÖÏO\˜ q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz
Ü≥∂zOK«QÆÅ =Ü«∞ã¨∞û HÍkk— J#∞H˘x T~°_çÖË¡k.
ã¨<åflºã¨O Ѩ@¡ J#∞~°H©Î, t=ÙxѨ@¡ Jaè~°∞p ÃÑiˆQH˘nÌ #ˆ~<£ "Õ∞_»g∞k
QÆkÖ’ t=Ùx q¢QÆǨÏO =ÚO^Œ∞ ^蕺#=∞QÆ∞fl_≥· ‰õÄ~ÀÛ=_»=¸ ÃÑiyOk. WO\˜
ÃÑ^ŒÌÖ’¡ XHõ~°∞ XHõ ~ÀA #ˆ~<£`À, ''n~°…HÍÅO ^蕺#O KÕ¿ãÎ
'Jx~°fiK«hÜ«∞
P#O^ŒO á⁄O^•#∞!—
t~À*ÏÅ∞ ÃÑiy, á⁄_»=ÙQÍ [_»Å∞Hõ\ ˜ì =∞¢iK≥@∞ì T_»ÖÏ¡
Éèí∂q∞Ö’H˜ kyáÈ`å~Ú—— J<åfl_»∞. "≥O@<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "≥o¡
^蕺#OÖ’ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂_»∞. =∞^茺=∞^茺֒ "≥#∞Hõ‰õΩ uiy t~À*ÏÅ∞ ÃÑiy
Éèí∂q∞Ö’H˜ kyáÈ`«∞<åflÜ«∂ Jx K«∂ã¨∞HÀ™êQÍ_»∞. JÖÏO\˜^Õg∞ [~°QÆÖË^Œ∞.
"≥O@<Õ `«e¡ =^ŒÌ‰õΩ Ñ¨~°∞ÔQuÎ ZO^Œ∞HõÖÏ [~°∞QÆÖË^Œx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ
Éèí∞=<Õâ◊fii, ''XHõ¯ ~ÀAÖ’ JÖÏ [~°QÆ^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ J<ÕHõ <≥ÅÅ∂, J<ÕHõ
ã¨O=`«û~åÅ∂ Ѩ_»∞`«∞Ok—— Jx ["åazÛOk.
#ˆ~O¢^Œ∞x ^蕺<åÉèϺã¨O H˘#™êyOk. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ "≥∞ÿ=∞~°z
^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞fl_»=_»O Hõ^Œ∞Ì. XHõ ~ÀA ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À HõÅã≤ ^蕺#O KÕã¨∞Î
<åfl_»∞. JѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ JHõ¯_»‰õΩ XHõ #Å¡¢`åK«∞áê=Ú ¢áêH˘¯O@∂=zÛOk.
áê=Ú#∞ K«∂_»QÍ<Õ q∞¢`«∞Å∞ ѨÖÏÜ«∞#O KÕâß~°∞. XHõi^ŒÌ~°∞ ^Œ∂~°OQÍ áÈ~Ú
J`«}˜‚ Ñ≤eKå~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_çÖ’ K«Å#O ÖË^Œ∞. Ѩ~°∞ÔQ`«∞ÎÔHo¡ WO\˜"åi`À
q+¨Ü«∞O K≥áêÊ~°∞. "å~°∞ "Õ∞_»g∞kH˜ "≥o¡ K«∂¿ãã¨iH˜ #ˆ~<£ xâ◊ÛÅOQÍ ‰õÄ~°∞Ûx
L<åfl_»∞. J`«_ç =ÚO^Œ∞ áê=Ú Ñ¨_»QÆqÑ≤Ê xÅ|_ç=ÙOk. UO KÕÜ«∞_®xH©
áêÅ∞É’Hõ "å~°∞ k¢Q̓ùOuÖ’ LO_»QÍ, J^Œ$+¨ì=âß`«∞Î áê=Ú ^•#O`«@ J^Õ
"≥o¡áÈ~ÚOk. JѨÊ\˜H© xâ◊ÛÅ ã≤÷uÖ’<Õ L#fl #ˆ~O¢^Œ∞x =^ŒÌÔHo¡ J`«}˜‚ ‰õΩkÑ≤
ÖËáê~°∞. ''áê=Ú ~åQÍ<Õ ZO^Œ∞‰õΩ áêiáÈÖË^Œ∞?—— Jx "å~°∞ J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ
J`«_»∞, ''áê=Ú#∞ <Õ#∞ K«∂_»ÖË^Œ∞. Jk ~å=_»O <å Hõã¨Å∞ `≥eÜ«∞^Œ∞.
Jx~°fiK«hÜ«∞ P#O^ŒOÖ’ =Úxy L<åfl#∞—— Jx ["åaKåÛ_»∞.
P~°= U@ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ |_çH˜ ѨOÑ≤OKå~°∞. Jk gkä |_ç.
"≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA H˘`«Î ^èÀ=u ^èŒiOKå_»∞. |_çH˜ "≥àı¡ Ñ≤Å¡Å∞ ‰õÄ~ÀÛ=_®xH˜ `«=∞
 [##O – ÉÏźO 25

Pã¨<åÅ#∞ `å"Õ∞ `≥K«∞ÛHÀ"åe. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® z#fl KåѨ#∞ `≥K«∞ÛH˘<åfl_»∞.

¢áê^äŒq∞Hõ Ô~Å∞¡`À KÕã≤# HõÅO ‰õÄ_® `≥K«∞ÛH˘<åfl_»∞. Jk *ÏiáÈ
q^•ºÉèϺã¨O ‰õΩO_® #_»∞=Ú‰õΩ ayOz á⁄_»"≥·# ^•~°O`À ^•xx
Hõ\Ïì~°∞. D q^èŒOQÍ "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA |_çH˜ "≥àı¡ Ñ≤šʼnõΩ
ã¨Ç¨Ï[OQÍ LO_Õ Ç¨ïO^•`«#O`À #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ |_çH˜ "≥àÏ¡_»∞.
HÍx P |_çÖ’ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÖˆ áê~îåÅ∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_®xH˜ =Ú#∞¿Ñ
ã¨Ç¨^蕺ܫÚÅ #∞O_ç É’Öˇ_»xfl K≥_»∞ =∂@Å∞ <Õ~åÛ_»∞. P HÍ~°}OQÍ J`«}˜‚
P |_çH˜ ѨOѨ_»O =∂#∞H˘<åfl~°∞. `«^Œ#O`«~°O J`«_çH©, WO\’¡x `«H˜¯# Ñ≤Å¡
ʼnõÄ HõeÑ≤ `«O¢_ç XHõ Láê^蕺ܫÚ}˜‚ WO\’¡<Õ xÜ«∞q∞OKå_»∞. `À\˜ÉÏÅ∞~°∞
WOHÍ QÆ∞}˜O`åÅ`À ‰õΩã‘ÎѨ_»∞`«∂=ÙO>Ë #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ K«^Œ∞=#∂, ¢"åÜ«∞#∂
K«Hõ¯QÍ <Õ~°∞ÛH˘<åfl_»∞.
J`«x *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î J™ê^è•~°}O. XHõ¯™êi q#flk `«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ J>Ë¡
JѨÊ*ˇÑ¨ÊQÆeˆQ"å_»∞. J`«_»∞ áê~îåÅ∞ q<Õ Ñ¨^Œú`Õ qÅHõΔ}OQÍ LO_Õk. Láê
^蕺ܫÚ_»∞ áê~îåÅ∞ K≥|∞`«∞#flѨC_»∞ Hõà◊√¡=¸ã¨∞H˘x xâ◊ÛÅ∞_≥· LO_Õ"å_»∞ ÖË^•
Ѩ_»∞H˘<Õ"å_»∞. J`«_»∞ UO KÕã¨∞Î<åfl_À Láê^蕺ܫÚ_çH˜ =ÚO^Œ∞ J~°÷OHÍÖË^Œ∞.
x¢^ŒáÈ`«∞<åfl_»x xâ◊Û~ÚOz J`«}˜‚ `«\ ˜ì ÖËÑ≤, áê~îåÅ∞ K≥|∞`«∞#flѨC_»∞ x¢^Œ
áÈ`«∞#flO^Œ∞‰õΩ p"å@∞¡ ÃÑ\Ïì_»∞. P p"å@¡hfl =∞ø#OQÍ qx, Láê^蕺ܫÚ_»∞
É’kèOz# áê~îåÅhfl `«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ JѨÊ*ˇáêÊ_»∞. J`«_ç J™ê^è•~°} *Ï˝Ñ¨Hõ
â◊H˜Îx K«∂ã≤ Láê^蕺ܫÚ_»∞ k¢Qƃù=∞ K≥O^•_»∞.
WO`« z#fl`«#OÖ’ WO`«\ ˜ ã¨∂HõΔ ‡|∞nú, *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H©Î #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã¨O`«
iOK«∞HÀ=_»O QÆ=∞xOz# |O^èŒ∞"˘Hõ~°∞ J`«_çH˜ '=ÚQÆúÉ’^茗 J<Õ ã¨O㨯 $`«
"åºHõ~°}O, "åi =Oâ◊=$HõΔO, ~å=∂Ü«∞} =∞ǨÉèÏ~°`åÅÖ’x =ÚYºÑ¶¨∞\ÏìÅ∞
"≥Ú^ŒÖˇ·#q <ÕiÊOKå_»∞. ¢Ñ¨u ~ÀE ~å¢u P |O^èŒ∞=Ù #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ x¢kOK«
_®xH˜ =ÚO^Œ∞ J=∞~° â’¡HÍÅ#∞ K≥Ñ≤Ê 'J=∞~°HÀâßxfl— KåÖÏ=~°‰õΩ ÉÏÅ∞_çKÕ
HõO~î°ã¨÷O KÕ~ÚOKå_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ã¨O㨯 $`«OÖ’ ¢Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# Pã¨H˜Î [xOK«
_®xH˜ W^˘Hõ HÍ~°}O.
XHõ ã¨O=`«û~°OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã¨O㨯 $`«OÖ’ K«Hõ¯x ¢áêg}ºO QÆ_çOK«
_»"Õ∞ H͉õΩO_® ~å=∂Ü«∞} =∞ǨÉèÏ~°`åÅÖ’ H˘xfl ÉèÏQÍÅ#∞ HõO~î°ã¨÷O KÕâß_»∞.
XHõ™êi gkäQÍÜ«∞‰õΩÅ |$O^ŒO XHõ\ ˜ J`«_ç WO\˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ ~å=∂
26 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Ü«∞} w`åÅ∞ áê_ç#ѨC_»∞, "å\˜Ö’ ^˘i¡# ^ÀëêÅ#∞ ZuÎK«∂Ñ≤ ã¨=iOKÕ

@O`«\ ˜ ¢Ñ¨uÉèí JO`« z#fl`«#OÖ’<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ѨÙ}˜H˜Ñ¨ÙK«∞ÛHÀQÆeQÍ_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞x P~°= U@ J`«x Ñ≤#`å`«Ü≥ÿ∞# HÍm¢Ñ¨™ê^£‰õΩ J=™ê#HÍÅO
ã¨g∞Ñ≤OzOk. JѨC_»∞ PÜ«∞# ÉèíQÆ=`«¯^ä•¢â◊=}O KÕÜ«∞QÀi WO\’¡x JO^Œih
KÕ~°aez =∞ǨÉèÏ~°`«O K«kq qxÑ≤OK«=∞<åfl_»∞. HÍx K«^Œ=_®xH˜ Z=~°∂
™êǨÏã≤OK«ÖË^Œ∞. #ˆ~O¢^Œ∞ _»Ñ¨C_»∞ XHõ¯ Ѩ~°∞QÆ∞Ö’ "≥o¡ P ¢QÆO^äŒO fã¨∞‰õΩ
=KåÛ_»∞. P ¢QÆO^ä•xfl `«# X_çÖ’ LOK«∞H˘x <≥=∞‡kQÍ =Ú^Œ∞Ì=Ú^Œ∞ÌQÍ K«^Œ∞=
<å~°OaèOKå_»∞. JHõ¯ ǨÏ~°=∞}˜ K«^Œ=_»OÖ’ J`«_ç`À [`«HõeÑ≤Ok. JO^Œ∞Ö’
QÆ~°∞`«‡O`«∞_»∞ `«# `«e¡Ü≥ÿ∞# q#ux Éèí∞[㨯O^è•ÅÃÑ· Pã‘#∞~åex KÕã≤ T~°úfi
QÆ=∞#O KÕ¿ã Ѷ∞¨ @ìO =zÛOk. P =$^Œ∞xú P`«‡‰õÄ_® ^ÕÇ¨ xfl g_ç ZQÆ∞~°™êyOk.
PÜ«∞# âßfi㨉õÄ_® ÉèÏ~°OQÍ Ñ‘ÅÛ™êQÍ_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© `«# Ü«∂=K«ÛùH©Î ‰õÄ_»
nã¨∞H˘x, ''<åÜ«∞<å, h‰õΩ =∞Ǩϟ#fl`« Éèíq+¨º`«∞Î LOk—— Jx Pj~°fikOKå_»∞.
HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ PÜ«∞# `«∞kâßfi㨠q_çKå_»∞.
1871Ö’ `«# Zxq∞^Œ= U@ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Dâ◊fi~°K«O¢^Œ q^•º™êQÆ~ü
"≥∞¢\’áêe@<£ áê~îâ° ßÅÖ’ KÕ~å_»∞. P<å\˜ áê~îâ° ßÅÅÖ’ Jk |Ǩïà◊ ¢áêK«∞~°ºO
á⁄OkOk. #ˆ~O¢^Œ∞x ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ P áê~î°âßÅÖ’<Õ K«k"å~°∞.
K«i¢`«, ã¨O㨯 $`«O J`«_çH˜ #zÛ# áê~îåºOâßÅ∞, QÆ}˜`«=∞O>Ë Jã¨Å∞
#K«Û^Œ∞. 'QÆ}˜`«O H˜m¡H˘@∞ì"å_çH˜ ã¨=Úz`«—=∞x J`«x `«O¢_ç "åºMϺxOKÕ
"å_»∞. #ˆ~O¢^∞Œ x Jaè¢áêÜ«∞O ‰õÄ_® W^Õ. POQÆO¡ <Õ~∞° ÛHÀ=_®xH˜ ‰õÄ_® J`«_∞»
ã¨∞`«~å=¸ W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞. =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ K«Hõ¯QÍ K«^Œ∞=ÙHÀ=_»O =∂#∞H˘x
Ѩ~å~Ú ÉèÏ+¨#∞ K«^Œ∞=ÙHÀ=_» "≥∞O^Œ∞Hõx J`«_»∞ "åkOKÕ"å_»∞. `«e¡`«O¢_»∞Å∞
ZO`«QÍ #K«Û*ˇÑ≤Ê#ѨÊ\˜H© #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ã¨=∞‡uOѨ*ËÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. =Úã¨e
|O^èŒ∞"≥·# #~°ã≤OÇ¨Ï ^Œ`«Î J`«}˜‚ KÕ~°nã≤ ZO`«QÍ K≥Ñ≤ÊK«∂ã≤#ѨÊ\˜H© #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. H˘xfl <≥ÅÅ∞ QÆ_çz# `«~°∞"å`« "≥Ú`åÎxH˜ ZÖÏQÀ
J`«_»∞ "åi ã¨ÅǨ#∞ áê\˜OKå_»∞. POQÆ¡ JHõΔ~°=∂Å#∂, ¢áê^äŒq∞Hõ áê~îåÅ#∂
ã¨fiÜ«∞OQÍ Éèí∞=<Õâ◊fiˆ~ J`«_çH˜ <ÕiÊOk. HÍx J`«_çH˜ ^•<À¡ JO`«QÍ Jaè~°∞z
HõÅ∞QÆÖË^Œ∞. P ~ÀAÖ’¡ POQÆ¡ ÉÏÅtHõΔÅÖ’ Ñ≤Å¡Å =∞#ã¨∞ûÅ#∞ PHõi¬OKÕq Ug
LO_»HõáÈ=_»O ‰õÄ_® XHõ HÍ~°}"≥∞ÿ LO_»=K«∞Û. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ #~°#~åÖ’¡
TiáÈ~Ú ã¨Ç¨Ï[ã≤^ŒúOQÍ "å~°∞ KÕÜ«∞QÆÅ "å\˜x QÀ~°O`«Å∞ H˘O_»O`«Å∞ KÕã≤
 [##O – ÉÏźO 27

¢"åã≤ LO\Ï~°∞. Jk J`«_çH˜ U^ÀÖÏ JxÑ≤OzOk. P q+¨Ü«∞OQÍ HÍÖÏO`«

~°OÖ’ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
''<Õ#∞ POQÆ¡ÉèÏ+¨#∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»O ¢áê~°OaèOz#ѨC_»∞ XHõ POQÆ¡
ѨÙã¨ÎHõOÖ’ q^èÕÜ«Ú_≥·# XHõ ÉÏÅ∞}˜‚ QÆ∂iÛ# Hõ^äŒ K«k"å#∞. J`«_»∞ WÅ∞¡ q_çz
Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ áÈÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ `«# =Úã¨e `«e¡H˜ `å#∞ ã¨OáêkOz#
^èŒ#OÖ’ H˘O`« ÉèÏQÆO WKåÛ_»@. Wk =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ ѨÙ@ÅÖ’ âߡѶ≤∞OѨ
|_çOk. n<À¡ U=ÚOk? Ç≤ÏO^Œ∂ ÉÏÅ∞_≥=~°∂ D Hõ^äŒÖ’x hu Uq∞\’
Z#fl\˜H© ¢QÆÇ≤ÏOѨÖË_»∞. 'Z=iH˜ "åˆ~— J<Õ áêâßÛ`«º ^èŒ~°‡`«`åÎ fixfl q#fl <å
H˜Ñ¨C_»∞ P Hõ^äŒÖ’x hu `≥eã≤Ok. 'z#fl <å á⁄@ì‰õΩ ¢j~å=∞~°HõΔ— Jx H˘O^Œ~°∞
JxflO\˜h `«=∞ HÀã¨"Õ∞ ^•K«∞H˘O@∂O>Ë, `«Å∞¡Å∞ `«O¢_»∞Å∞ ÉèÏ~°ºÅ∞ a_»¤Å∞
k‰õΩ¯ÖËx "å~°=Ù`«∞<åfl~°∞. Wk U ^Õâ◊OÖ’QÍx, U HÍÅOÖ’QÍx QÆ$ǨÏã¨∞÷ʼnõΩ
P^Œ~°≈O H͉õÄ_»^Œ∞.——
HÍx Z=~°∞ KÕã≤# ѨÙ}º"≥∂, HÍ^Œ∞, Ö’HõO KÕã¨∞H˘#fl ѨÙ}º Ѷ¨ÅOQÍ
J`«_»∞ POQÆ¡ÉèÏ+¨#∞ Pã¨H˜Î`À <Õ~°∞ÛHÀ™êQÍ_»∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’ P ÉèÏ+¨ˆH =<≥fl
`≥KÕÛ suÖ’ POQÆ¡ÉèÏëêHÀq^Œ∞_»Ü«∂º_»∞.
#ˆ~<£ |_çH˜ áÈ=_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ì#ѨC_»∞ ¢áê~°OÉèí=∞~Ú# JriÎ "åºkè
J`«}˜‚ n~°…HÍÅO Ñ‘_çOzOk. =Ú#∞Ѩ\ ˜ÖÏ JxflO\˜h J`«_»∞ u#ÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
JriÎ "åºkèx ¢Ñ¨HÀÑ≤OѨ*ËÜ«∞x PǨ~° Ѩ^•~å÷Å<Õ u<åÅx J`«_çH˜ `ÀzOk.
^•O`À ã¨#fl|_®¤_»∞. J~Ú<å K«ÖÏH©`«#OÖ’, "Õ_»∞HõÅ∞ q<À^•ÅÖ’ ZÖÏO\˜
=∂~°∂Ê ÖË^Œ∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã¨∂HõΔ ‡|∞kú QÆÅ"å_»∞. ZѨC_»∂ U^À XHõ\ ˜ KÕã¨∂Î<Õ LO_®
ÅxÑ≤OKÕk. HõΔ}O ‰õÄ_® T~°ˆH LO_»ÖË_»∞. U^À XHõ\ ˜ KÕã¨∂Î<Õ LO\Ï_»∞
q∞¢`«∞Å`À
ÖË^• K≥Ü«∞º=Åã≤#^•xfl QÆ∂iÛ Ü≥∂zã¨∂Î=ÙO\Ï_»∞. U^À
XHõ â◊H˜Î T@ `«#Ö’ á⁄Oyá⁄~°Å∞`«∂#fl@∞¡ JxÑ≤OK«
_»O`À J`«_»∞ ã¨^• HÍ~Àº#∞‡Y∞_»ÜÕ∞º LO_Õ"å_»∞. <Õ_»∞ XHõ <å@Hõ |$O^•xfl
U~åÊ@∞ KÕ™êÎ_»∞, =∞~åfl_»∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À Hõeã≤ XHõ <å@HõO ¢Ñ¨^Œi≈Oz K«∂Ñ≤
™êÎ_»∞. "åºÜ«∂=∞O KÕã¨∂Î=ÙO\Ï_»∞. q∞¢`«∞ʼnõΩ ZQÆ`åoQÍ ¿Ñ~°∞¡ ÃÑ@ì_»OÖ’
ã≤^ŒúǨÏã¨∞Î_»∞. =∂=¸Å∞QÍ q∞¢`«∞Å#∞ P ¿Ñ~°¡`À<Õ Ñ≤eKÕ"å_»∞.
P@Ö’¡#∂ Jq∞`« Pã¨H˜Î K«∂¿Ñ"å_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. Ѩ~°∞ÔQuÎ, #H˜¯^•H˘¯x
P_Õ"å_»∞. QÀb P@Ö’#∞ J`«_»∞ <Õ~°Êi. áÈ\©Ö’ q∞¢`«∞ÅO^Œi QÀbÅ∞ ¢Ñ¨u
28 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

~ÀE #ˆ~O¢^∞Œ x ™⁄O`«=∞=_»O `«^ºŒä O. Z`«∞#Î ∞O_ç^∂Œ Hõ_O» , Ѩ~∞° QÆ∞, Hõ|_ç, ^•QÆ∞_»∞
=¸`«Å∞, =∞Å¡Ü«Ú^ŒúO "≥Ú^ŒÖˇ·# P@Åhfl J`«_çH˜ Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHÍÅ∞. HÍx
x`«ºO XHõ ÖÏQÆ∞ ziyáÈ=_»O =∂¢`«O MÏÜ«∞O! ¢Ñ¨u ~ÀE XHõ ¢H˘`«Î ÖÏQÆ∞
‰õΩ\˜ìOz W=fi_»O qâ◊fi<å^äŒ∞xH˜ Ѩiáê\˜ J~ÚáÈ~ÚOk.
z#fl`«#O #∞O_Õ P@ =ã¨∞Î=ÙÅ`À P_»∞HÀ=_»O #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ KåÖÏW+¨ìO.
ZkˆQH˘nÌ D W+¨ìO q*Ï˝#âߢã¨ÎѨ~°"≥∞ÿ# ѨiHõ~åÅ∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã Jaè~°∞zQÍ
Ѩi}q∞OzOk. ã¨Ç¨Ï["åÜ«Ú=Ù`À ѨxKÕ¿ã ѨiHõ~åÅ∞, ÉÁ=∞‡ Ô~·Å∞, <å_»∞
HõÅHõ`åÎÖ’ |Ǩïà◊ ¢áêK«∞~°ºO á⁄Ok# ™È_® "≥Ú^ŒÖˇ·#q `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞_»OÖ’
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ x=∞QÆfl=∞ÜÕ∞º"å_»∞.
ѨÙã¨ÎHÍÅ K«^Œ∞=ÙÅ∞ Zxfl <ÕiÛ<å, `«e¡`«O¢_»∞Å #∞O_ç, "åi rq`åÅ
#∞O_ç ¢QÆÇ≤ÏOz# q^Õº rq`«OÖ’ ~å}˜OK«_®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_»∞`«∞Ok. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
‰õÄ_® `«# `«e`¡ O« ¢_∞» Å #∞O_ç Z<Àfl <Õ~∞° ÛH˘<åfl_»∞. 㨢`Ê« =~°#Î
=∂`«$^Õ"ÀÉèí=
Ñ≤`«$^Õ"ÀÉèí= JO>Ë Uq∞\˜? ^•xH˜ H˘Å|^ŒÌ Uk? HõëêìŠѨ~°OѨ~°`À
rq`«O `«Å¡_çe¡áÈ`«∞#flѨC_»∞ Ãã·`«O K«eOK«Hõ ã¨<å‡~°æOÖ’<Õ
rqOK«_»O, rq`åxH˜ L`«¯ $+¨ì PÅO|#O ÉèíQÆ=O`«∞_Õ#x ZOz PÜ«∞##∞
â◊~°}∞*ÁzÛ rqOK«_»O ÖÏO\˜q `«e¡ #∞O_ç #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ <Õ~°∞ÛH˘<åfl_»∞.
XHõ ~ÀA Éèí∞=<Õâ◊fii, #ˆ~O¢^Œ∞_ç`À WÖÏ JOk: ''<åÜ«∞<å! ã¨^• ѨÙh`«∞
_»=ÙQÍ, P`«‡Q“~°=O`À "≥∞ÅQÆ∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ѩ~°∞Å P`«‡Q“~°"åxfl ѨiQÆ
}˜Oz rqOK«_=» ¸ JÅ=~°K∞« HÀ. ã¨~à° ◊ ã¨fiÉèÏqQÍ, ã¨=∞`«#∞ áê\˜ã∂¨ Î =º=ǨÏiOK«∞,
HÍx J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨC_»∞ h ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl L‰õΩ¯ÖÏ KÕã¨∞HÀ=_®xH© ã¨OHÀzO
K«‰õΩ.—— Wq J#∞Éèí=O`À K≥Ñ≤Ê# =∂@Å∞. #ˆ~O¢^Œ∞x rq`«OÖ’ J<ÕHõ ã¨O^Œ~åƒù
ÅÖ’ D =∂@Å∞ J`«_çH˜ =∂~°æ^Œ~°≈HÍÖˇ· XáêÊ~å~Ú. JO^Œ∞ˆH HÍÖÏO`«~°OÖ’
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ, ''`«e¡x P~åkèOK«x =ºH˜Î L#flu á⁄O^ŒÖË_»∞. <å nèâ◊H˜Î
Ü«∂=`«∞ΉõÄ HÍ~°‰õΩ~åÅ∞ <å `«e¡—— J<åfl~°∞. H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ ѨiH˜^•ÌO.
#ˆ~O¢^Œ∞x áê~î°âßÅÖ’x Láê^è•ºÜ«Ú _˘Hõ_»∞ p\˜H©=∂\˜H© q^•º~°∞÷Å#∞
H˘>Ëì"å_»∞. XHõ ~ÀA P Láê^蕺ܫÚ_»∞ XHõ q^•ºi÷x Z_®ÃÑ_® H˘@ì<å~°OaèO
Kå_»∞. Jk K«∂ã≤ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ F~°∞ÛHÀÖËHõáÈÜ«∂_»∞. HÍx Ñ≤Å¡"å_≥·# J`«_»∞
Láê^蕺ܫÚ}˜‚ UOKÕÜ«∞QÆÅ_»∞? KÕ`«QÍx`«#O HÍ~°}OQÍ J`«_ç HÀѨO #=ÙfiQÍ
=ºHõÎ=∞~ÚOk. J`«_»∞ ѨQÆÅ|_ç #=fi™êQÍ_»∞. P #=Ùfi K«∂ã≤ HÀáÈ¢k‰õΩÎ_≥·#
Láê^蕺ܫÚx P¢QÆǨÏO #ˆ~O¢^Œ∞xÃÑ· =∞o¡Ok. JO`Õ, J`«}˜‚ ÉÏ^Œ™êQÍ_»∞.
 [##O – ÉÏźO 29

'WHõÃÑ· #=fi#∞— Jx |ŢѨÜ≥∂QÆѨÓ~°fiHõOQÍ HõΔ=∂Ѩ} K≥ѨÊ=∞x H˘@ì™êQÍ_»∞.

HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ 㨿ãq∞~å HõΔ=∂Ѩ} K≥ѨÊÖË^Œ∞. ^•O`À P¢QÆǨϟ^Œ¢QÆ∞_≥·# P
Láê^蕺ܫÚ_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_ç K≥q ѨÙK«∞ÛH˘x "≥∞e¢uáêÊ_»∞. K≥q #∞O_ç ~°HõÎO
¢ã¨qOK«™êyOk. JѨÊ\˜H© #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ HõΔ=∂Ѩ} HÀ~°ÖË^Œ∞. WHõ <˘Ñ≤Ê ÉèíiOK«ÖËHõ
áÈ~Ú#ѨC_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ aQÆæ~°QÍ, ''PѨO_ç. ##∞fl H˘@ì_®xH˜ g∞Ô~=~°∞? WHõ
##∞fl `åH˜`Õ JѨC_»∞ g∞ ã¨OQÆu `≥Å∞ã¨∞ÎOk—— Jx JiKå_»∞. ã¨iQÍ J^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ áê~î°âßÅ x~åfiǨωõΩ_≥·# Dâ◊fi~°K«O¢^Œ q^•º™êQÆ~ü JHõ¯_»‰õΩ
~å=_»O `«@ã≤÷OzOk. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ U_»∞ã¨∂Î [iyO^ŒO`å PÜ«∞#‰õΩ K≥ѨC
H˘<åfl_»∞. P `«~°∞"å`« `«# ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ fã¨∞H˘x, ''WHõ D |_çˆH ~å#∞—— JO@∂
|Ü«∞\˜H˜ "≥o¡áÈ™êQÍ_»∞. JѨC_»∞ q^•º™êQÆ~ü J`«}˜‚ `«# QÆkH˜ fã¨∞‰õΩ"≥o¡,
ã¨=Ú^•~ÚOz ѨOÑ≤OKå_»∞. J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’ J`«_»∞ P Láê^蕺ܫÚ_ç`À,
''#∞=Ùfi =∞x+≤q J#∞H˘<åfl#∞ HÍx =∞$QÆOÖÏ ¢Ñ¨=iÎã¨∞Î<åfl=Ù—— JO@∂ QÆ\ ˜ìQÍ
p"å@∞¡ ÃÑ\Ïì_»∞. P `«~°∞"å`« |_çÖ’ WÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ [~°∞QƉõΩO_® QÆ\ ˜ì
K«~°ºÅ∞ fã¨∞H˘<åfl~°∞.
WO\˜H˜ "≥o¡# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JÅ"å@∞ ¢Ñ¨HÍ~°O `«e¡`À [iyO^ŒO`å K≥Ñ≤Ê
"≥Ú~°ÃÑ@∞ìH˘<åfl_»∞. ѨiѨiq^è•Å J`«}˜‚ ã¨=Ú^•~ÚOz, WHõÃÑ· P |_çH˜
áÈ=^ŒÌOk Éèí∞=<Õâ◊fii. J~Ú#ѨÊ\˜H© #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«#‰õΩ [iyOk JO`«QÍ
Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® ZѨÊ\˜ÖÏ |_çH˜ "≥àÏ¡_»∞.
=∞~˘Hõ™êi `«~°QÆuÖ’ Éèí∂QÀà◊âߢã¨Î áê~î°O K≥|∞`«∞<åfl~°∞. Láê^蕺ܫÚ_»∞
^Õâ◊Ѩ@O XHõ\ ˜ ¢"ÕÖÏ_»nã≤ ^•<À¡ XHõ Ѷ¨ÖÏ<å #QÆ~åxfl QÆ∞iÎOK«=∞x #ˆ~O
¢^Œ∞}˜‚ ¢Ñ¨tflOKå_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ K«∂Ñ≤OKå_»∞. Láê^蕺ܫÚ_»∞ Jk `«Ñ¨C
J<åfl_»∞. ^•xfl u~°ã¨¯iOz, `«#^Õ XѨC J<åfl_»∞. `«# ["å|∞#∞ u~°ã¨¯
iã¨∞Î<åfl_»<Õ HÀѨO`À Láê^蕺ܫÚ_»∞ J`«}˜‚ KÕ`«∞Å∞ KåK«=∞x ɡ`«ÎO`À
H˘\Ïì_»∞. ^≥|ƒÅhfl F~°∞ÛH˘<åfl_ÕQÍx `«# ["å|∞ `«Ñ¨C Jx =∂¢`«O J`«_»∞
JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. HÍ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞"å`« ѨÙã¨ÎHõO K«∂ã≤#ѨC_»∞ `«# ["åÉË `«Ñ¨Êx
Láê^蕺ܫÚ_»∞ ¢QÆÇ≤ÏOKå_»∞. "≥O@<Õ #ˆ~<£#∞ HõΔq∞OK«=∞x J_»QÆ_»"Õ∞QÍHõ
JѨÊ\˜ #∞O_ç J`«_çѨ@¡ Q“~°=ÉèÏ=O`À "≥∞ÅQÆ™êQÍ_»∞. D ã¨OѶ¨∞@##∞
‰õÄ_® `«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ `«e¡`À K≥áêÊ_»∞ #ˆ~<£. Éèí∞=<Õâ◊fii J`«}˜‚ ǨÏ$^ŒÜ«∂xH˜
ǨÏ`«∞ÎH˘x, ''<å z\˜ì`«O¢_ô! <åºÜ«∞O h "≥·Ñ¨Ù L#flѨC_»∞ #∞=Ùfi HõÅ`«K≥O^Œ#=
ã¨~°O ÖË^Œ∞. <åºÜ«∞=∂~°æO H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ^Œ∞~°æ=∞OQÍ#∂, Hõ+¨ì[x`«OQÍ#∞
30 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

LO_»=K«∞Û. HÍx #∞=Ùfi <åºÜ«∞=∞x J#∞H˘#fl ^•xx KÕÜ«∞_®xH˜ Z#fl\˜H©

`«@Ѩ\Ï~ÚOK«=^Œ∞Ì—— Jx K≥Ñ≤ÊOk. D LѨ^Õâ◊O #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ rq`« Ѩ~°ºO`«O
XHõ QÆ∞}áê~î°"≥∞ÿOk. U Ѩiã≤÷uÖ’#∂ J`«_»∞ P QÆ∞}áê~îåxfl q㨇iOzOk
ÖË^Œ∞.
#ˆ~O¢^Œ∞x q^•ºÉèϺã¨OÖ’ J`«_ç `«O¢_ç ‰õÄ_® qt+¨ì áê¢`Õ =Ç≤ÏOKå_»∞.
Z<Àfl ¢Ñ¨u‰õÄŠѨiã≤÷`«∞Å =∞^茺 `å#∞ ѨÙ~Àaè=$kú K≥O^Œ_»"Õ∞ HÍHõ `«# K«∞@∂ì
=Ù#fl ѨÅ∞=Ùi rq`åÅ∞ ‰õÄ_® PÜ«∞# ÃÑOá⁄OkOѨ*Ëã¨∂Î=KåÛ_»∞. `«# Ñ≤Å¡Å
g∞^Œ ‰õÄ_® PÜ«∞# K≥iyáÈÖËx ¢Ñ¨ÉèÏ"åxfl K«∂Ñ≤OKå_»#_»O xifi"å^•Oâ◊O.
P`«‡Q“~°=O LO_®e, HÍx J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ q#¢=∞`åÉèÏ=O ‰õÄ_® JO^Œ∞‰õΩ
[`«*Ëi LO_®Åx PÜ«∞# PtOKÕ"å_»∞. Ñ≤Å¡Å∞ `«Ñ¨C KÕ¿ãÎ =∂=¸Å∞QÍ
`«O¢_»∞Å∞ HÀѨyOK«∞HÀ=_»O, H˘@ì_»O KÕ™êÎ~°∞. HÍx PÜ«∞# JÖÏ ¢Ñ¨=iÎOKÕ
"å_»∞ HÍ_»∞. W+¨ìO=zÛ#@∞¡ u@ì_»=¸, H˘@ì_»=¸ Ñ≤Å¡Å#∞ ã¨ik^ÕÌ q^è•#O
HÍ^Œx PÜ«∞# QÆ\ ˜ì #=∞‡HõO. XHõ ã¨OѶ¨∞@# ѨiH˜^•ÌO.
=∂=¸Å∞ q+¨Ü«∂ÅÖ’ Ãã·`«O #ˆ~<£ `«e¡`À áÈ\Ï¡_Õ"å_»∞. Éè’[#O
KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ hà◊¡ QÍ¡ã¨∞#∞ ‰õÄ_® ‰õΩ_çKÕu`À<Õ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x ¢`åQÆ_»O =OQÆ
^Õâ◊OÖ’ i"åA. HÍx ‰õΩ_çKÕ~Ú ZOyeQÍ L#flO^Œ∞# Z_»=∞ KÕu`À ¢`åQÆ_»"Õ∞
ã¨||∞ Jx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "åkOKå_»∞. `«b¡ ‰õΩ=∂~°∞Å =∞^茺 =∂\Ï =∂\Ï
ÃÑiy "åQÆ∞º^ŒúO "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. z=~°‰õΩ HÀѨO`À `«e¡x #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ <å<å
^Œ∞~åƒù+¨ÖÏ_®_»∞. W^ŒO`å q#fl qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ HÀѨyOK«∞HÀÖË^Œ∞,
p"å@∞¡ ÃÑ@ìÖË^Œ∞. J`«_ç `«Ñ¨C#∞ ZuÎ K«∂Ñ≤OK«_®xH˜ XHõ `≥e"≥·# =∂~°æO
Z#∞flH˘<åfl_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«# q∞¢`«∞Å#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<Õ QÆk `«Å∞Ѩ٠g∞^Œ, #ˆ~<£
D ~ÀA WÖÏO\˜ =∂@Å`À `«e¡x u\Ïì_»∞ Jx ¢"åã≤ÃÑ\Ïì_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_çH˜
Jk KåÅ∞. P QÆkÖ’H˜ q∞¢`«∞Å∞ =zÛ#ѨC_»ÖÏ¡ J`«_çH˜ `«ÅH˘>Ëìã≤#@∞¡ Jx
Ñ≤OzOk. P `«~°∞"å`« á⁄~°áê@∞QÍ ‰õÄ_® J`«_»∞ Z#fl_»∂ u\˜ì Z~°∞QÆ_»∞.
=∞~˘Hõ ~ÀA qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_ç`À, ''<åÜ«∞<å! ^Õxx K«∂ã‘
Pâ◊Û~°ºO K≥O^Œ‰õΩ—— J<åfl_»∞. rq`«OÖ’ U"Õ"À [~°∞QÆ=K«∞Û, Z<Àfl =∂~°∞ÊÅ∞
Z^Œ∞~˘¯#=Åã≤ ~å=K«∞Û† HÍx ^ÕxH© qã¨∞ÎÉ’~Ú ¢=∂#Ê_çáȉõÄ_»^Œ∞. ÉèíQÆ=O
`«∞x ~å[ºOÖ’ U"≥∞ÿ<å [~°QÆ=K«∞Û#x ¢QÆÇ≤ÏOz ѨÙ~ÀQÆq∞OKåe. Wk ‰õÄ_®
#ˆ~O¢^Œ∞_çH˜ rq`« Ѩ~°ºO`«O =∂~°æ^Œ~°≈Hõ ã¨∂¢`«"≥∞ÿ q~åle¡Ok.
 [##O – ÉÏźO 31

`«O¢_ç #∞O_ç J<ÕHõ ~°HÍÅ =O@HÍÅ#∞ =O_»_»O #ˆ~<£ <Õ~°∞ÛH˘<åfl_»∞.

¢Hõ"Õ∞}Ï J`«_»∞ ѨÅ∞ ~°HÍÅ =O@HÍÅ#∞ ~°∞zQÍ =O_Õ <≥·Ñ¨Ù}ºO QÆ_çOKå_»∞.
J`«_ç =O@Ö’ HÍã¨Î HÍ~°O áêÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞O^ÕQÍx, ~°∞z =∂¢`«O
J"≥∂Ѷ¨∞O!
™êǨϙêxH˜ =∂~°∞¿Ñ~°∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. HÍx P ™êǨÏã¨O q"ÕHõO`À [`«
Hõeã≤ ã¨=∞Ü«∞ã¨∂ÊùiÎ`À xO_ç LO_Õk. XHõ q∞¢`«∞x WO\’¡ K«OѨHõ (ã¨OÃÑOQÆ)
=$HõΔO XHõ\ ˜ LO_Õk. P K≥>ˇìH˜¯ q∞¢`«∞Å`À P_»∞HÀ=_»O,
™êǨÏ㨠q"ÕHÍÅ∞
^•x H˘=∞‡Å #∞O_ç `«Å¢H˜O^Œ∞Å∞QÍ ¢"ÕÖÏ_»_»O #ˆ~O¢^Œ∞
_çH˜ KåÖÏ W+¨ìO. K«OѨHõ ѨÙ+¨ÊO t=ÙxH˜ ZO`À ¢Ñ‘uHõ~°O. #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ‰õÄ_®
P ѨÙ+¨ÊO JO>Ë ZO`À W+¨ìO. P K≥@∞ì g∞kÔHH˜¯ P_»∞HÀ=_»O #ˆ~<£‰õΩ i"åA.
J`«_»∞ ZHõ¯_» ¢H˜O^Œ Ѩ_çáÈ`å_À#x P WO\’¡ L#fl =Úã¨e `å`« ÉèíÜ«∞Ѩ_Õ
"å_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =∞@∞‰õΩ K≥@∞ì g∞kÔHHõ¯HõáÈ`Õ =∞Ô~=~°∂ ZHõ¯~°x PÜ«∞#‰õΩ
ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. J`«}˜‚ ^•iÖ’H˜ ZÖÏ fã¨∞‰õΩ~å"åe? J`«}˜‚ KÕ~°aez,
''<åÜ«∞<å! P K≥@∞ì ÃÑ·H˜ ZHõ¯‰õΩ—— J<åfl_»∞. ''ZO^Œ∞‰õΩ?—— Jx Z^Œ∞~°∞ ¢Ñ¨â◊fl
"Õâß_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. J`«_çH˜ UO HÍ~°}O K≥áêÊe? ÉèíÜ«∞ÃÑ_»^•=∞#∞H˘x P
=$^Œ∞ú_»∞, ''ÉÏ|∂! P K≥@∞ì g∞^Œ XHõ Éèí∂`«O LOk. ~å¢uà◊√¡ Jk `≥Å¡x
=¢™êÎÅ∞ ^èŒiOzáÈ`«∞#flѨC_»∞ K«∂_®¤xH˜ ZO`« ÉèíÜ«∞OQÍ LO@∞O^À `≥Å∞™ê?
K≥@∞ì g∞kH˜ ZˆH¯"å}˜‚ Jk Q˘O`«∞#∞eq∞ K«O¿Ñã¨∞ÎOk—— J<åfl_»∞.
P `å`« K≥Ñ≤Ê# =∂@Åhfl #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ q#Ü«∞OQÍ q<åfl_»∞. J`«}˜‚ "≥∂ã¨
ѨÙKåÛ#x =∞#ã¨∞ûÖ’ ã¨O`À+≤Oz P `å`« "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. `å`« J@∞ "≥o¡
áÈQÍ<Õ QÆÉQÆÉÏ K≥>ˇìH˜¯ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Ü«∞^䕢ѨHÍ~°O `«Å¢H˜O^Œ∞Å∞QÍ ¢"ÕÖÏ_»
™êQÍ_»∞. P `å`« =∂@ʼnõΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_»¤ XHõ ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_ç`À, ''WѨC_Õ
Hõ^• P `å`« K≥áêÊ_»∞! K«Ñ¨C# ¢H˜OkH˜ kQÆ∞. ÖˉõΩO>Ë P Éèí∂`«O x#∞fl Ѩ@∞ì
H˘x K«O¿Ñã¨∞ÎOk—— J<åfl_»∞ ÉèíÜ«∂O^Àà◊#Å`À. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Ѷ¨HÍÅ∞# #"åfi_»∞.
`«~°∞"å`« Hõà◊√¡ z\˜¡Oz, ''=¸~°∞ö_®! Z=~À U^À Hõ@∞ìHõ^äŒ K≥a`Õ #=Ú‡`å"å!
P `å`« K≥Ñ≤ÊOk x["Õ∞ J~Ú=ÙO>Ë ZѨC_À <å Q˘O`«∞ #∞eq∞ "ÕÜ«∞|_ç
=ÙO_Õk Hõ^•!—— J<åfl_»∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞_ç`À.
P ¿ãflÇ≤Ï`«∞_ç `«O¢_çH˜ #ˆ~O¢^Œ∞_»O>Ë ZO`À Jaè=∂#O. J`«_»∞
Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ Ѷ¨∞#HÍ~åºÅ∞ ™êkè™êÎ_»x PÜ«∞#‰õΩ QÆ\ ˜ì #=∞‡HõO. JÅ"å@∞
¢Ñ¨HÍ~°O XHõ ~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ K≥@∞ì g∞^Œ `«Å¢H˜O^Œ∞Å∞QÍ ¢"ÕÖÏ_»∞`«∂O_»_»O
32 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

PÜ«∞# K«∂âß_»∞. "≥O@<Õ J`«}˜‚ Ñ≤eÑ≤Oz, ''#∞=Ùfi ¢á⁄^ŒÌã¨Î=∂#O WÖÏ P@

ÖÏ_»∞`«∂ u~°QÆ_»OÖ’<Õ QÆ_»Ñ≤"Õ™êÎ"å? ÖËHõáÈ`Õ K«^Œ∞=Ó ã¨O^蕺 L<åflÜ«∂?——
Jx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ''<Õ#∞ K«^Œ∞=ÙH˘O\Ï#∞, P_»∞H˘O\Ï#∞,
Ô~O_»∂ KÕ™êÎ#∞—— Jx ["åaKåÛ_»∞. J`«}˜‚ ѨsH˜ΔOKÕ L^ÕÌâ◊O`À Éèí∂QÀà◊O,
QÆ}˜`«O "≥Ú^ŒÖˇ·# áê~îåÅ#∞O_ç H˘xfl ¢Ñ¨â◊flÅ_çQÍ_»∞† Ѩ^•ºÅ∞ XѨÊyOK«=∞x
J_çQÍ_»∞. P ¢Ñ¨â◊flÅxflO\˜H© #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«_»∞=ÚHÀ‰õΩO_® ["å|∞Å∞ K≥Ñ≤Ê
PÜ«∞##∞ ã¨O¢Éèí=∂â◊Û~åºÅÖ’ =ÚOK≥`åÎ_»∞. JѨC_»∞ PÜ«∞# #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ =∞#
™ê~å Pj~°fikOz, ''J=Ù#∂, h `«O¢_ç ÖÏǨϟ~üÖ’ Hõ^• LO@∞<åfl~°∞! WHõ¯_»
h ÔH=~°∞ áê~îåÅ∞ <ÕiÊã¨∞Î<åfl~°∞?—— Jx J_çQÍ_»∞. ''=∂ J=∞‡—— J<åfl_»∞ #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞. ''<åÜ«∞<å! #∞=Ùfi =∞Ǩϟ#fl`« =ºH˜ÎQÍ =iúÅ∞¡`å=Ù. <å Pjã¨∞ûÅ∞
ZšѨC_»∂ h‰õΩ LO\Ï~Ú—— JO@∂ PÜ«∞# nqOKå_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞x `«O¢_ç ¢Ñ¨MϺ`« <åºÜ«∞"åk HÍ=_»O =Å# "åº*ˇºO q+¨Ü«∞OQÍ
J<Õ‰õΩÅ∞ "åi WO\˜H˜ =zÛáÈ`«∂=ÙO_Õ"å~°∞. "åiÖ’ qaè#fl ‰õΩÖÏʼnõΩ K≥Ok#
‰õΩÅO JO>Ë
"å~°∞ LO_Õ"å~°∞. <å\˜ ‰õΩŠѨ\ ˜ìOѨÙʼnõΩ `«QÆæ@∞¡ qaè#fl
Uq∞\˜? ‰õΩÖÏÅ "åiH˜ "Õˆ~fi~°∞ ǨïHͯÅ∞ qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞ J=∞iÛ
LOKÕ"å_»∞.1 D ‰õΩÅO q+¨Ü«∞O #ˆ~O¢^Œ∞_çH˜ ZO`«=∂¢`«O
JO`«∞|>Ëìk HÍ^Œ∞. XHõ ‰õΩÅO"åi ǨïHͯ`À =∞~˘Hõ ‰õΩÅO"å~°∞ á⁄QÆ¢`åy`Õ
U=∞=Ù`«∞Ok? WO\˜ HõÑC¨ ‰õÄeáÈ`«∞O^•? ¢áê}ÏÅ∞ áÈ`åÜ«∂, U=∞=Ù`«∞Ok?
WO^Œ∞‰õΩ ["å|∞ÔH· J`«_»∞ `«Ñ¨# K≥O^•_»∞. XHõ ~ÀA ã¨fiÜ«∞OQÍ `«<Õ KÕã≤
K«∂_®Åx J`«_»∞ xâ◊Û~ÚOKå_»∞. Z=~°∂ ÖËx ã¨=∞Ü«∞OÖ’ u#flQÍ P QÆkÖ’H˜
"≥àÏ¡_»∞. ¢Ñ¨u ǨïHͯ #∞O_ç XHõ™êi á⁄QÆ¢`åy K«∂âß_»∞. Ug∞ [~°QÆÖË^Œ∞!
`«#∞ K«xáÈÖË^Œ∞! =∞Ô~O^Œ∞‰õΩ ‰õΩÅ q=HõΔÅ∞ Jx J`«_ç =∞#ã¨∞û ¢Ñ¨tflO
zOk. J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’ qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞ JHõ¯_»‰õΩ =KåÛ_»∞. ''#ˆ~O¢^•! WHõ¯_» UO
KÕã¨∞Î<åfl=Ù?—— Jx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ J`«_»∞, ''UOÖË^Œ∞ <å<åfl! ‰õΩŠѨ\ ˜ìOѨÙ
Å#∞ Ju¢Hõq∞¿ãÎ UO [~°∞QÆ∞`«∞O^À K«∂âß#∞. HÍx Ug∞ [~°QÆÖË^Œ∞—— Jx

1. ǨïHͯ (hubble-bubble) J<Õ á⁄QÆ¢`åˆQ Q˘@ìO ^•fi~å á⁄QÆ¢`åQÆ_»O P<å\˜ =OQÆ

^Õâ◊OÖ’ ™ê=∂#ºOQÍ ¢Ñ¨u WO\’¡ XHõ ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∞OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKÕ"å~°∞. ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«
^Õâ◊OÖ’ WO\˜H˜ =KÕÛ Ju^äŒ∞ʼnõΩ `åO|∂ÅO WzÛ LѨK«~°º KÕ¿ã q^èŒOQÍ, =OQÆ^Õâ◊OÖ’
Ju^äŒ∞Å#∞ ǨïHͯ`À á⁄QÆ¢`åQÆ=∞#_»O i"åA.
 [##O – ÉÏźO 33

["å|∞ WKåÛ_»∞. <À~å~å #qfi ‰õΩ=∂~°∞}˜‚ `«^ÕHõOQÍ K«∂ã≤ qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞ JHõ¯

}∞‚O_ç "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. ‰õΩŠѨ\ ˜ìOѨÙÅ ¿Ñi@ U~°Ê_»¤ =¸_è»#=∞‡HÍÅ#∞ J`«_»∞
x~°ã≤OKå_»∞.
qâ◊fi<å^ä£ HõH˜Δ^•Ô~·# XHõ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú}˜‚ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ '=∂=∂— JO@∂
ã¨OÉ’kèã¨∂Î, PÜ«∞#`À K«#∞=ÙQÍ "≥∞ňQ"å_»∞. P ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤ WKÕÛ fÑ≤ÉèíHΔͺ
Å#∞ u<Õ"å_»∞. W`«~°∞Å∞ Jk K«∂ã≤ Pâ◊Û~°ºáÈÜÕ∞"å~°∞. HÍx `«O¢_ç =∂¢`«O
‰õΩ=∂~°∞x P KÕ+¨ì#∞ K«∂ã≤ #=ÙfiH˘O@∂ "≥o¡áÈÜÕ∞"å_»∞.
HõëêìÅÖ’ L#fl "åiH˜ LѨHÍ~°O KÕÜ«∞_»O z#fl`«#OÖ’<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_çH˜
ã¨ÇϨ [ <≥[· OQÍ JaƒOk. J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ѨC_»∞ `«# ¢áê}ÏÅ#∞ Ãã`· O« `≥yOz W`«~∞°
`«# ¢áê}Ïxfl Ãã·`«O
ʼnõΩ ™êÜ«∞O KÕ¿ã"å_»∞. JѨC_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_çH˜ Pˆ~à◊√¡. XHõ
`≥yOz.... ™êi `«=∞ |O^èŒ∞=ÙÅ Ñ≤Å¡"å_ç`À Hõeã≤ XHõ f~À÷`«û"åxH˜
"≥àÏ¡_∞» . JHõ¯_» Ѩ~=° ∞t=Ùx ÉÁ=∞‡Å∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤ W^Œ~Ì ∂°
WO\˜H˜ uiy=ã¨∞Î<åfl~°∞. P [#ã¨O^ÀǨÏOÖ’ q∞¢`«∞_»∞ q_çáÈ~Ú#@∞¡ Jx
Ñ≤OK«QÍ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "≥#∞Hõ‰õΩ uiy K«∂âß_»∞. uiy K«∂ã≤# #ˆ~O¢^Œ∞xH˜
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ "åÜ«Ú"ÕQÆO`À =ã¨∂Î#fl QÆ∞¢~°Ñ¨Ù|O_ç HõxÑ≤OzOk. QÆ∞¢~°O HÍà◊¡
¢H˜O^ŒÑ¨_ç q∞¢`«∞_»∞ #eyáÈÉ’`«∞<åfl_»∞. WHõ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ HõΔ}O ‰õÄ_® PÅ㨺O
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. ÉÁ=∞‡Å#∞ Z_»=∞ K«OHõÖ’ WiH˜OK«∞H˘x, Ѩ~°∞QÆ∞# "≥o¡ ‰õΩ_çKÕ`ÀÎ
J`«}˜‚ Ѩ@∞ìH˘x D_çÛ ¢H˜OkH˜ ^˘~å¡_»∞. [#ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’x "å~°∞ #ˆ~O¢^Œ∞x
™êǨÏã¨K«~°º#∞ K«∂ã≤ k¢Q̓ùO`«∞ÅÜ«∂º~°∞. H˘O^Œ~°∞ J`«}˜‚ Pj~°fikOKå~°∞.
=∞iH˘O^Œ~°∞ J`«}˜‚ ÃÑ·H˜ ÖË=nã≤ ¢Ñ¨â◊O™êѨÓ~°fiHõOQÍ J`«_ç gѨ٠`«\Ïì~°∞. D
ã¨OQÆu q#fl Éèí∞=<Õâ◊fii ‰õΩ=∂~°∞x ^è≥·~°º™êǨϙêÅ#∞ ZO`«QÍ<À "≥∞K«∞ÛH˘x
P#O^ŒÉÏëêÊÅ∞ ¢ã¨qã¨∂ÎO_»QÍ, ''J=Ù#∞, #ˆ~O¢^•! ã¨^• #∞=Ùfi g~°Ñ¨Ù~°∞+¨μxQÍ
=iúÅ∞¡—— Jx Pj~°fikOzOk.
=∞~˘Hõ™êi J`«_»∞ XHõ gkäQÆ∞O_® áÈ`«∞#flѨC_»∞ XHõ QÆ∞¢~°Ñ¨Ù|O_çÖ’
XHõ ¢ã‘Î P gkäQÆ∞O_® áÈ=_»O `«@ã≤÷OzOk. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ QÆ∞¢~°O J^Œ∞Ѩ٠`«Ñ≤Ê
Ѩ~°∞QÆ∞fÜ«∞<å~°OaèOzOk. ÉèíÜ«∞HõOÑ≤`«∞~åÖˇ·# P ¢ã‘Î ˆHHõÅ∞ ÃÑ\˜ìOk. P"≥∞
ã¨Ç¨Ü«∂~°÷O Z=~°∂ "≥à◊¡ÖË^Œ∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ XHõ¯ Ѩ~°∞QÆ∞# áÈ~Ú `≥yOz P
QÆ∞¢~åxfl Ѩ@∞ìH˘x PÑ≤, P ¢ã‘Îx HÍáê_®_»∞.
q∞¢`«|$O^ŒOÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã¨^• <åÜ«∞‰õΩ_»∞QÍ<Õ q~ålÖÏ¡_»∞. P@Ö’¡
J`«_Õ ~åAQÍ#∞, <åºÜ«∞=¸iÎQÍ#∞ =º=ǨÏiOKÕ"å_»∞. q∞¢`«∞Å∞ ‰õÄ_® J`«}˜‚

S5
34 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

J>Ë¡ K«∂_»QÀˆ~"å~°∞. ã¨=∞㨺Å∞ `«ÖˇuÎ#ѨC_»∞ Ѩiëê¯~åxÔH· J`«}Ë‚ P¢â◊~ÚOKÕ

<Õ`«
"å~°∞. Ô~O_»∞ ѨHΔÍÅ "å^•Å#∂ ¢â◊^ŒúQÍ qx, Ѩ~åºÖ’
zOz, Ô~O_»∞ ѨHΔÍÅ"å~°∂ UH©ÉèíqOKÕ suÖ’ <åºÜ«∞
x~°‚Ü«∞O KÕÜ«∞_»OÖ’ J`«_»∞ xѨÙ}∞_»Ü«∂º_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_ç ~å[^Œ~åƒ~°∞ K«∂_»_®xH˜ Hõ#∞flŠѨO_»∞=QÍ LO_Õk. ¢H˜O^Œ
#∞O_ç "Õ∞_» g∞k ѨÓ*ÏQÆ$ǨxH˜ ^•if¿ã "≥∞>Ë¡ ~å[^Œ~åƒ~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜ ÃÑ· "≥∞@∞ì
g∞^Œ =∞Ǩ~åAQÍ J`«_»∞ ‰õÄ~°∞ÛO\Ï_»∞. XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ "≥∞@∞¡ kQÆ∞=# =∞Ǩ
=∞O¢u, ¿ã<åkèѨu xÅ|_ç LO\Ï~°∞. WOHÍ kQÆ∞=# HõѨÊO K≥e¡OKÕ ™ê=∞O
`«∞Å∞ ‰õÄ~°∞ÛO\Ï~°∞. ~å[^Œ~åƒ~°∞ "≥Ú^ŒÅ=Ù`«∞Ok. XHõi `«~°∞"åu XHõ~°∞QÍ
™ê=∞O`«∞Å∂, W`«~° ~å*ÏkèHÍ~°∞Å∂ =zÛ, ''~°ÑÚ¨¶ ‰õΩÅ uÅHÍ, ¢uÉè∞í =# K«¢H=õ sÎ,
^èŒ~°‡Ñ¨iáêÅHÍ, q[~¸Éèí=, kyfi[~¸Éèí=!—— JO@∂ J`«_çH˜ áê^•¢HÍO`«∞
ÅÜÕ∞º"å~°∞. =∞Ǩ~åA ~å[º Ѩiã≤÷u, ¢Ñ¨[Å H˘~°`«ÖÏO\˜ q+¨Ü«∂Å QÆ∂iÛ
¢Ñ¨tfl™êÎ_»∞. P `«~°∞"å`« xOk`«∞}˜‚ ¢Ñ¨"Õâ◊ÃÑ\˜ì, ^Àëê~ÀѨ} Ѩ¢`«O
K«^Œ∞=Ù`å~°∞. JO`å ™ê=^è•#OQÍ q#fl `«~°∞"å`« =∞Ǩ~åA, ''~°HõΔHõÉèí@∞ÖÏ~å,
W`«_çH˜ t~°KÕÛù^ŒO KÕÜ«∞O_ç—— JO@∂ tHõΔ qkè™êÎ_»∞. ~°HõΔHõÉèí@∞Å∞ <Õ~°ã¨∞Î}˜‚
D_»∞ÛH˘xáÈ`å~°∞. D '=∞Ǩ~åA— P@ JO>Ë #ˆ~O¢^Œ∞_çH˜ =∞Ǩ W+¨ìO.
Uk ™êkèOK«QÀi<å q∞¢`«∞Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ P¢â◊~ÚOKÕ"å~°∞. J`«xH˜ Ѩ^Œ
H˘O_Õà◊¡Ñ¨C_»∞ WOQÆ¡O_»∞ #∞O_ç XHõ Ü«Ú^Œú<ÒHõ HõÅHõ`åÎ ˆ~=Ù‰õΩ =zÛOk. q∞¢`«∞
ʼnõΩ P <ÒHõ#∞ K«∂_®Å<Õ HÀÔ~¯ HõeyOk. ZO`À Pã¨H˜Î`À "≥o¡#ѨC_»∞, Ñ≤Å¡
Å#fl HÍ~°}OQÍ "åiH˜ J#∞=∞u x~åHõiOKå~°∞. ֒ѨeH˜ áÈ"åÅO>Ë POˆQ¡Ü«∞
JkèHÍi =^ŒÌ J#∞=∞u á⁄O^•e. UO KÕÜ«∂e? u#flQÍ JO^Œ~°∂ P Jkè
HÍix K«∂_»É’Ü«∂~°∞. JHõ¯_® ã¨=∞㨺 Z^Œ∞~°~ÚOk. z#flÑ≤Å¡Å∞ Hõ#∞Hõ P
JkèHÍix HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ |O¢\’`«∞ "åix J#∞=∞uOK«ÖË^Œ∞. JkèHÍi QÆk
"Õ∞_» g∞^Œ LOk. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ J@∂ W@∂ K«∂âß_»∞. W`«~°∞Å ^Œ$+≤ì JO`«QÍ
Ѩ_»x q^èŒOQÍ "Õ∞_» g∞^Œ‰õΩ "≥àı¡ "≥∞@∞¡ "≥#∞Hõ ÉèÏQÆOÖ’ HõxÑ≤OKå~Ú. "≥∞Å¡QÍ
Ñ≤e¡ÖÏ áÈ~Ú P "≥∞>ˇ¡H˜¯ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ZÖÏQÀ P POˆQ¡Ü«∞ JkèHÍix HõÅ∞ã¨∞H˘x
J#∞=∞u ã¨OáêkOK«QÆeQÍ_»∞. P `«~°∞"å`« JO^Œ~°∂ ky =KÕÛ "≥∞@¡QÆ∞O_®
¢H˜OkH˜ ^Œ~å˚QÍ ky=KåÛ_»∞. HÍѨÖÏ^•~°∞H˜ Ug∞ JO`«∞|@ìÖË^Œ∞. ''ZÖÏ
֒ѨeH˜ "≥àÏ¡=Ù?—— Jx J_çQÍ_»∞. ''<Õ#∞ =∞O¢`«"åkx Hõ^•, JO^Œ∞ˆH—— JO@∂
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Hõà◊√¡ q∞@HõiOKå_»∞.
 [##O – ÉÏźO 35

QÆOQÍÉèí"åxH˜ Ѷ¨∞#OQÍ [i¿Ñ qâı+¨ ѨÓ[ÅÖ’ =∞Hõ~° ã¨O¢HÍOu XHõ\ ˜.

P ~ÀA QÆOQÍ#n=∞`«e¡H˜ qâı+¨ ѨÓ[Å∞ [iÑ≤ P~åkèOK«_®xH©, P #kÖ’
QÆOQÍÉèí"åx Ѩ@¡
ѨÙ}º™êfl<åÅ∞ KÕã≤ ѨO_»∞QÆ#∞ JOQÆ~°OQÆ "≥·Éèí=OQÍ [~°∞ѨÙ
ÉèíH˜Î HÀ=_®xH© U~åÊ@∞¡ KÕâß~°∞. JHõ¯_» ‰õÄ_® <åÜ«∞‰õΩ_»∞
#ˆ~O¢^Œ∞_Õ! `«O¢_ç J#∞=∞f, Y~°∞ÛÅ xq∞`«ÎO _»|∂ƒ ѨÙK«∞Û
H˘<åfl_»∞. `«O¢_ç xÜ«∞q∞Oz# Láê^蕺ܫÚx =^ŒÌ QÆOQÍÉèí"åxÃÑ· ÉèíH˜Îw`åÅ∞
<Õ~°∞ÛH˘<åfl_»∞. ѨÓ[ <å_»∞ Ñ≤Å¡ÅO^Œ~°∂ Tˆ~yOѨÙQÍ WO\’¡ #∞O_ç |Ü«∞Å∞
^Õ~å~°∞. KÕ`«∞ÅÖ’ Ѩ`åHÍÅ∞, ѨÓÅ=∂ÅÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x QÆOQÍÉèí"åx =∞ǨÏ
`åfixfl QÍ#O KÕã¨∞H˘O@∂ g^äŒ∞Å QÆ∞O_® "≥àÏ¡~°∞. =i‚OK«#ÅqQÍx J^Œ∞ƒù`«
^Œ$â◊ºO Jk! u#flQÍ QÆOQÍ#k =^ŒÌ‰õΩ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. ''QÆOQÍÉèí"åxx P~å
kè™êÎO—— J<Õ áê@#∞ áê_ç, `å=Ú `≥zÛ# ѨÓÅ=∂ÅÅ#∞ QÆÅQÆÖÏ áê~°∞`«∞#fl
QÆOQÍ#kH˜ JiÊOKå~°∞. L^ŒÜ«∞HÍŠѨÓ[ =Úyã≤Ok.
`«~°∞"å`« ™êÜ«∞O¢`«O JO^Œ~°∂ "≥o¡ J~°\ ˜^˘Ñ¨Ê`À z#fl `≥ѨÊÅ∞ KÕã≤,
"å\˜Ö’ náêÅ∞ "≥eyOz QÆOQÍ#kÖ’ `ÕÖËÖÏ =^ŒeÃÑ\˜ì, QÆOQÍ=∂`«‰õΩ
¢Ñ¨}q∞ÖÏ¡~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞x |$O^ŒOÖÏ J<ÕHõ ÉÏÅ∞~° |$O^•Å∞ #kÖ’ =^Œe#
`≥Ñ¨Ê náêÅ∞ ÉÏ~°∞Å∞ni QÆOQÍ#k JO`«\Ï `ÕÅ∞`«∂, Hõ^ŒÅ∞`«∂ ™êyáÈ`«∞#fl
P ^Œ$â◊ºO ZO`« ~°=∞}©Ü«∞OQÍ LO^À Hõ^•!
`«# q∞¢`«∞Å`À Hõeã≤ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ XHõ <å@Hõ ã¨=∂*Ïxfl U~åÊ@∞KÕã≤
ã¨fiÜ«∞OQÍ H˘xfl <å@HÍÅÖ’ ‰õÄ_® #\˜OKå_»∞. HÍx H˘xfl <å@HÍÅ∞ ¢Ñ¨^Œi≈O
"åºÜ«∂=∞ =∞O_»e KåHõ J`«_ç `å`«QÍ~°∞ HÀѨO`À WHõg∞^Œ@ WO\’¡ <å@
HÍÅ∞ ¢Ñ¨^Œi≈OK«~å^Œx x¿+kèOKå_»∞. ^•O`À <å@Hõ
ã¨=∂[O =¸`«|_çOk. "≥O@<Õ WO\˜ ¢áêOQÆ}OÖ’ XHõ "åºÜ«∂=∞ =∞O_»e
¢áê~°OaèOKå_»∞. Jk L`åûǨÏÉèíi`«OQÍ H˘#™êyOk. HÍx |O^èŒ∞=ÙÅ Ñ≤Å¡
"å_˘Hõ_»∞ KÕ~Ú q~°Q˘æ@∞ìHÀ=_»O`À Jn =¸`«|_çOk. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =^Œe
ÃÑ@ìÖË^Œ∞. #=QÀáêÖò q∞¢`« J<Õ ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤ [iÑ≤ã¨∞Î#fl "åºÜ«∂=∞âßÅÖ’ KÕi
"åºÜ«∂=∞O H˘#™êyOKå_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_ç, P`«_ç q∞¢`«∞Å P㨉õΩκ`åûǨÅ#∞
QÆ=∞xOz #=QÀáêÖò "åºÜ«∂=∞âßÅ ÉÏ^茺`«#∞ "åiˆH JѨÊyOKå_»∞.
XHõ™êi "åºÜ«∂=∞ Hõã¨~°`«∞ÎÅ HÀã¨O `åà◊¡`À J_»¤OQÍ ¢"ÕÖÏ_»QÆ\ ˜ì LO_Õ
|~°∞"≥·# H˘Ü«∞º ^ŒO_»O (trapeze) Z`«∞ÎÖ’ J=∞~°Û=Åã≤ =zÛOk. P ÃÑ^ŒÌ
H˘Ü«∞º^ŒO_®xfl ÉÏÅ∞~°∞ J=∞~°Û_®xfl K«∂_»_®xH˜ [#O QÆ∞q∞QÆ∂_®~°∞. JÖÏ
36 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

J=∞~°Û_»O `«=∞‰õΩ J™ê^茺=∞ÜÕ∞ºã¨iH˜, [#OÖ’ xÅ|_ç=Ù#fl XHõ POˆQ¡Ü«∞

<åq‰õΩ}˜‚ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞=∞x #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ HÀ~å_»∞. P <åq‰õΩ_»∞ P H˘Ü«∞º
^Œ∞OQÆ#∞ Z`«Î_®xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»∞`«∞#flѨC_»∞, JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ P ^Œ∞OQÆ *Ïi J`«_ç
`«Åg∞^Œ Ѩ_çOk. `«Å #∞O_ç ~°HõÎO ^è•~°Hõ@ìQÍ J`«_»∞ <ÕÅH˘iyáÈÜ«∂_»∞.
J`«_»∞ =∞$uK≥O^•_»x ÉèÏqOz# QÆ∞OѨ٠HõΔ}OÖ’ J^Œ$â◊º"≥∞ÿOk. WHõ JHõ¯_»
q∞yeOk #ˆ~<£, XHõi^ŒÌ~°∞ q∞¢`«∞Å∞ =∂¢`«"Õ∞. #ˆ~<£ HõΔ}O ‰õÄ_® *ÏѨºO
KÕÜ«∞‰õΩO_® `«# ^èÀ=ux Ѩ¢~°∞# zOÑ≤ J`«_ç `«Å‰õΩ Hõ@∞ìHõ\Ïì_»∞. JO`å
Hõeã≤ P <åq‰õΩ}˜‚ ¢Ñ¨Hõ¯<Õ L#fl |_çÖ’H˜ Z`«∞ÎH˘x "≥àÏ¡~°∞. XHõ "≥·^Œ∞º}˜‚
~°Ñ≤ÊOz J=ã¨~°"≥∞ÿ# zH˜`«û KÕ~ÚOKå~°∞. J`«_»∞ `Õ~°∞H˘#fl `«~°∞"å`« #ˆ~<£,
q∞¢`«∞Å∞ Hõeã≤ H˘O`« ÃÑ·HõO ¿ãHõiOz J`«_çH˜zÛ Ñ¨OÑ≤OKå~°∞.
Hõ¢~°™ê=ÚÖ’#∂ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ZO`À <Õ~°∞Ê QÆ_çOKå_»∞. ѨÅ∞=Ù~°∞ =∞ǨÏ=∞‡
nÜ«∞ xѨÙ}∞Å =^ŒÌ J`«_»∞ D q^Œº#∞ JÉèíºã≤OKå_»∞. JѨC_»`«_»∞ ˆH=ÅO
Ѩ^Õà◊¡ =Ü«∞ã¨∞¯_»∞. "≥∞¢\’áêe@<£ áê~î°âßÅÖ’ [~°∞QÆ∞
Hõ¢~°™ê=Ú g~°∞_»∞
`«∞#fl Hõ¢~°™ê=Ú áÈ\©x J`«_»∞ K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞. Jk JO`«
Pã¨H˜ÎHõ~°OQÍ ÖË^Œ∞. ¢Hõ"Õ∞}Ï ¢¿ÑHõΔ‰õΩÖ’¡ qã¨∞QÆ∞ KÀ@∞KÕã¨∞HÀ™êyOk. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ÖËz xÅ|_®¤_»∞. KÕuÖ’ Hõ¢~° ѨÙK«∞ÛH˘x y¢~°∞# ¢uѨC`«∂ Z=Ô~·<å
㨈~ `«#`À áÈ\© Ѩ_»=K«Ûx ã¨"åÅ∞ KÕâß_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞x ã¨"åÅ∞#∞ ã‘fiHõiOz
XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ =KåÛ_»∞. J`«_»∞ |Åâße, ÃÑ·QÍ ÉÏQÍ `«sÊù^Œ∞
á⁄Ok# =ºH˜ÎÖÏ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl_»∞. W^ŒÌi Hõ¢~°Å∞ `«ÅѨ_®¤~Ú. JO^Œ~°∂ k¢Q̓ùOu
K≥O^Õ q^èŒOQÍ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Hõ¢~°#∞ "åÜ«Ú"ÕQÆO`À ¢uѨʙêQÍ_»∞. áÈ\©Ñ¨_»¤ =ºH˜Î
#ˆ~O¢^Œ∞x ^è•\˜H˜ xÅ|_»ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. XHõ Ѷ¨∞@ìOÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞x XˆH ^≥|ƒ‰õΩ
¢Ñ¨`«ºi÷ Hõ¢~° Ô~O_»∞ =ÚHõ¯Å~ÚOk. ¢¿ÑHõΔ‰õΩÅ Hõ~°`åà◊ ^èŒfi#∞Å`Àáê@∞
|Ǩï=∞ux ‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ÔQÅ∞K«∞H˘<åfl_»∞. D`«, =∞Å¡Ü«Ú^ŒúO, P`«‡~°HõΔ}
Ü«Ú^Œúq^Œº, Ѩ_»= #_»Ñ¨_»O ÖÏO\˜q ‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHõO.
q<À^ŒÉèíi`«∞_≥· L#flѨÊ\˜H© Hõ~°∞}, ^ŒÜ«∞ #ˆ~O¢^Œ∞_ç KÕ`«Åxfl\˜Ö’ L\˜ì
Ѩ_Õq. ã¨Ç¨ÏK«~°∞ʼnõΩ U^≥·<å ã¨=∞㨺 `«ÖˇuÎ#ѨC_»∞ ^•xx Ѩi+¨¯iOK«_»O `«#
^Άǰ
¢Ñ¨^äŒ=∞ Hõ~°Î=ºOQÍ J`«_»∞ ÉèÏqOKÕ"å_»∞. XHõ ~ÀA `«#
q∞¢`«∞Å`À HõÅHõ`åÎ HÀ@#∞ ã¨O^Œi≈OK«_®xH˜ #ˆ~<£
"≥àÏ¡_»∞. "åiÖ’ XHõ~°∞ XO\˜ <˘Ñ≤Ê`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl_»∞. `«H˜¯#"å~°∞ J`«}˜‚
ZQÆ`åoKÕã¨∂Î #=ÙfiH˘O@∂, J`«}˜‚ =^ŒeÃÑ\˜ì =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞.
 [##O – ÉÏźO 37

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® "åi`Àáê>Ë =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥àÏ¡_»∞. HÍx HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ "åi`À,

''J`«_»∞ <˘Ñ≤Ê`À x[OQÍ<Õ ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#fl@∞¡Ok. g∞~°∞ "≥à◊√`«∂ LO_»O_ç,
<Õ#∞ áÈ~Ú J`«}˜‚ K«∂ã≤=™êÎ#∞—— Jx K≥Ñ≤Ê, uiy =KåÛ_»∞. P ÉÏÅ∞_»∞
[fi~°O`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ J`«_çH˜ â◊√¢â◊¥+¨ KÕã≤, |O_çÖ’
‰õÄ~ÀÛɡ\ ˜ì *Ï¢QÆ`«ÎQÍ J`«_ç WO\’¡ kQÆɡ\Ïì_»∞.
XHõ ~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞_»∂, q∞¢`«∞Å∂ Ѩ_»=Ö’ QÆOQÍ#k g∞^Œ∞QÍ #"å|∞
QÍi [O`«∞¢Ñ¨^Œ~°≈#âßʼnõΩ "≥àÏ¡~°∞. uiy =ã¨∞Î#flѨC_»∞ q∞¢`«∞ÅÖ’ XHõ~°∞
™êǨÏã¨O "åOu KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. Ѩ_»= #_ç¿Ñ"å~°∞ "åi`À Ѩ_»=#∞
Ѩiâ◊√¢ÉèíO KÕÜ«∞=∞<åfl~°∞. ÉÏÅ∞~°∞ JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOK«
‰õΩO_®, ^•xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ Ô~O_»∞ Ô~@¡ ˆH=Ù (Ѩ_»= H˜~å~Ú) K≥e¡™êÎ=∞<åfl~°∞.
HÍx Ѩ_»="å~°∞ WO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. Ѩ_»=#∞ Ѩiâ◊√¢ÉèíO KÕÜ«∞‰õΩO_®
¢H˜OkH˜ kQÆ_®xH˜ gÖË¡^Œx ɡkiOKå~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ W^ŒO`å QÆ=∞xOK«Hõ
áÈÖË^Œ∞. "å^ÀѨ"å^•Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞#flѨC_»∞ "≥∞Å¡QÍ *Ï~°∞H˘x Z=iHõO\Ï
Ѩ_»‰õΩO_® ¢H˜OkH˜ kQÍ_»∞. HÍã¨Î ^Œ∂~°OÖ’ áÈ`«∞#fl POˆQ¡Ü«∞ ã≤áê~ÚÅ#∞
K«∂ã≤ "åi`À, =pÛ~åx POQÆ¡OÖ’ `«=∞ ã¨=∞㨺#∞ `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. =∞$^Œ∞=ÙQÍ
`«# KÕ`«∞Å`À "åi KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x "åix Ѩ_»= =^ŒÌ‰õΩ `À_˘¯x =KåÛ_»∞.
ã≤áê~ÚÅ#∞ K«∂_»QÍ<Õ Ñ¨_»="å~°∞ P ÉÏÅ∞~°#∞ =^ŒeÃÑ\Ïì~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞x
^è≥·~°º™êǨϙêÅ∂, ã¨=∞Ü«∞ã¨∂ÊùsÎ P ã≤áê~ÚÅ#∞ ZO`«QÍ<À PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú.
J`«_çH˜ U^≥·<å KÕÜ«∞QÀi `«=∞`Àáê@∞ käÜÕ∞@~ü‰õΩ ~°=∞‡x PǨfixOKå~°∞.
HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ P PǨfi<åxfl q#¢=∞OQÍ x~åHõiOz, "åiH˜ ^èŒ#º"å^•Å∞
`≥eÊ q∞¢`«∞Å`À "≥o¡áÈÜ«∂_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Ѩ^•flÅ∞ˆQà◊¡ =Ü«∞ã¨∞¯_≥· L#flѨC_»∞ XHõ ~ÀA <å@Hõ ¢Ñ¨^Œ~°≈
#‰õΩ "≥àÏ¡_»∞. <å@HõO [~°∞QÆ∞`«∂#flk. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ #@∞ÅÖ’ XHõix Mˇ·^Œ∞
KÕÜ«∞_®xH˜ POˆQ¡Ü«∞ JkèHÍi XHõ~°∞ =KåÛ~°∞. J`«_»∞ u#flQÍ ~°OQÆã¨÷ÅO g∞^Œ
L#fl P #@∞}˜‚ ã¨g∞Ñ≤Oz, ''x#∞fl Mˇ·^Œ∞ KÕã¨∞Î<åfl#∞—— J<åfl_»∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ¢¿ÑHõΔ
‰õΩÅ =∞^茺֒ #∞O_ç, ''~°OQÆã¨÷ÅO g∞^Œ #∞O_ç =ÚO^Œ∞ ¢H˜OkH˜ kQÆO_ç.
<å@HõO =Úyã≤# `«~°∞"å`« g∞‰õΩ HÍ=Åã≤Ok KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. ¢¿ÑHõΔ‰õΩÅ#∞ WÖÏ
W|ƒOk ÃÑ@ì_»O ÉèÏ=ºO HÍ^Œ∞!—— JO@∂ XHõ HõO~î°O =∂~À‡¢yOk. P HõO~î°
ã¨fi~°O #ˆ~O¢^Œ∞xk! XHõ =ºH˜Î JÖÏ ™êǨÏã¨O KÕã≤ ѨÅ∞HõQÍ<Õ `«H˜¯# "å~°∂
Q˘O`≥`åÎ~°∞. JÖÏ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# x~°ã¨# `å~°™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞HÀ=_»O`À P
38 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

JkèHÍiH˜ "≥#∞Hõ‰õΩ u~°QÆ_»O `«Ñ¨Ê QÆ`«ºO`«~°O ÖËHõáÈ~ÚOk. <å@Hõ ¢Ñ¨^Œ~°≈#

x~å@OHõOQÍ ™êyOk. `«~°∞"å`« JO^Œ~°∂ #ˆ~O¢^Œ∞x =^ŒÌ‰õΩ =zÛ, ''=∞Oz
Ѩx KÕâß=Ù. K≥e¡Oz# _»|∞ƒ =$^ä• H͉õΩO_® K«∂âß=Ù—— Jx ¢Ñ¨â◊Oã≤O
Kå~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞x L^ÕfiQÆ=¸ ¢H˜Ü«∂jÅ`å ѨiH˜Oz#ѨC_»∞ J`«_çÖ’ U^À â◊H˜Î
á⁄Oyá⁄~°Å∞`«∞#fl@∞¡ WO`«‰õΩ ¢H˜`«"Õ∞ ¿Ñ~˘¯<åflO. Jk =Ú=∂‡\˜H© x[O. J`«
_çÖ’ QÆ∞iÎOK«ÖËx â◊H˜Î XHõ\ ˜ ÃÑOá⁄O^Œ∞`«∂ =zÛOk. P
¢Ñ¨=∂^ŒO
q+¨Ü«∞OQÍ HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ WÖÏ
K≥áêÊ~°∞: ''â‹·â◊=O #∞O_Õ <åÖ’ U^À XHõ â◊H˜Î ÃÑOá⁄O^Œ∞`«∞#fl@∞¡ <å‰õΩ Jx
Ñ≤OKÕk. Jk <åÖ’ #∞Oz ZQÆã≤ ##∞fl Ju¢Hõq∞Oz "åºÑ≤OK«™êyOk. P â◊ˆHÎ
<å ¢H˜Ü«∂jÅ`«‰õΩ HÍ~°}O. XHõ¯ HõΔ}O ‰õÄ_® ##∞fl T~°∞HÀx=fi‰õΩO_® KÕã≤Ok
P â◊ˆHÎ! <Õ#∞ ã¨^• U^À XHõ\ ˜ KÕã¨∂Î<Õ LO_®e. Ѩx Ug∞ ÖËHõáÈ`Õ U^À XHõ
zeÑ≤KÕ+¨ì KÕ™êÎ#∞. Ô~O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ Ug∞ KÕÜ«∞‰õΩO_® T~°ˆH LO>Ë
##∞fl U^À ~°∞QƇ`« P=Ç≤ÏOKÕk, ÖˉõΩO>Ë J^Œ∞ѨÙ`«Ñ≤ÊáÈ`å#∞. XHõ Éèí∂HõOѨO
<åÖ’ K≥ň~y cÉèí`«ûO ã¨$+≤ìã¨∞Î#fl@∞¡QÍ <åÖ’x P â◊H˜Î, 'Wk K≥~Úº—, 'Jk
K≥~Úº— JO@∂ ##∞fl U^À XHõ\ ˜ KÕÜ«∞=∞x ѨÙ~°=∂~Úã¨∂Î LO@∞Ok.——
WO`«\ ˜ â◊H˜Îx ÉèíiOK«_®xH˜ Ö’HõO ã≤^ŒúOQÍ ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ XHõ ¢Ñ¨=∂^ŒO
=¸ÅOQÍ Jk J^Œ∞ѨÙKÕÜ«∞|_çOk. XHõ ~ÀA q∞¢`«∞Å`À #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "Õ∞_»
g∞^Œ #∞O_ç ky=ã¨∞Î#flѨC_»∞ ¢H˜O^ŒÑ¨_®¤_»∞. <≥uÎH˜ XHõ ~å~Ú `«ye ~°HõÎO ^è•~°
Hõ\ ˜ìOk. KåÖÏ ~°HõÎO áÈ~ÚOk. P QÍÜ«∞O P~°_®xH˜ H˘O`«HÍÅO Ѩ\ ˜ìOk.
P QÍÜ«∞O `åÅ∂‰õΩ =∞K«Û <≥uÎ# Z_»=∞ HõO\˜H˜ ÃÑ·# âßâ◊fi`«OQÍ LO_ç
áÈ~ÚOk. D ¢Ñ¨=∂^ŒO QÆ∞iOz HÍÖÏO`«~°OÖ’ q#fl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, ''D
¢Ñ¨=∂^ŒO =¸ÅOQÍ #ˆ~O¢^Œ∞xÖ’x â◊H˜Î xÜ«∞O¢uOK«|_çOk. ÖËHõáÈ`Õ J`«_»∞
Ö’HÍxfl ‰õΩkÑ≤"Õ¿ã"å_»∞—— J<åfl~°∞.
P =∞Ǩâ◊H˜Î ÉÏǨϺOQÍ J`«_çÖ’ L^ÕfiQÆ ¢H˜Ü«∂jÅ`«Å#∞ L^ŒƒùqOѨ*ËÜ«∞
_»O`À PQƉõΩO_® J`«}˜‚ ¢Ñ¨QÍ_è» JO`«~°∞‡Y ã≤÷uÖ’ =∞QÆ∞fl}˜‚ KÕã≤Ok. J`«_»∞
Ѩã≤Ñ≤Å¡"å_»∞QÍ L#flѨC_Õ Éèí∞=<Õâ◊fii, '<Õ#∞ Ñ≤Å¡"å_»∞
JO`«~°∞‡Y ã≤÷u
HÍ"åÅx =~°O HÀ~å#∞. HÍx P Ѩ~°=∞t=Ù_»∞ `«# Éèí∂`«
QÆ}OÖ’ XHõ^•xfl ѨOÑ≤OKå_»∞—, 'WÖÏ JÅ¡iKÕ¿ãÎ t=Ù_»∞ =∞m¡ x#∞fl ÔH·ÖÏã¨O
Ö’H˜ J#∞=∞uOK«_»∞— J<Õ =∂@Å∞ J`«_ç =∞#ã¨∞ûÖ’ QÍ_è»OQÍ <å@∞‰õΩ
 [##O – ÉÏźO 39

áÈÜ«∂~Ú. x[OQÍ<Õ `å#∞ ÔH·ÖÏã¨"åã¨∞_≥·# Ѩ~°=∞t=ÙxH˜ K≥Ok# "å_»#h,

U^À á⁄~°áê@∞ KÕã≤#O^Œ∞# PÜ«∞# `«##∞ Éèí∂g∞‡^Œ‰õΩ Ñ¨OÑ≤OKå_»h J`«_»∞
QÆ\ ˜ìQÍ #=∂‡_»∞. Hõ#∞Hõ ZÖÏÔQ·<å =∞m¡ Ѩ~°=∞t=Ùx Ö’HÍxfl KÕ~°∞HÀ"åÅx
J`«_»∞ `«Ç¨Ï`«Ç¨ÏÖÏ_®_»∞. JO^Œ∞HÀã¨O UO KÕÜ«∂e? Ѩ~°=∞t=Ù}˜‚ =∞m¡
á⁄O^ŒQÀ~åÅ<Õ f¢= PHÍOHõΔ`À H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ã¨∂~Àº^ŒÜ«∂xH˜ =Ú#∞¿Ñ
â’¡HÍÅ∞ ѨiîOK«_»O ¢áê~°OaèOKÕ"å_»∞. ѨQÆÅO`å "å\˜x 㨇iã¨∂Î<Õ LO_Õ"å_»∞.
U_Õà◊¡ ¢áêÜ«∞O #∞O_Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WÖÏ KÕã¨∂Î=KåÛ_»∞.
ÉÏǨϺOQÍ "Õ_»∞HõÅ∞, q<À^•^Œ∞Ö’¡ ZO`À L`åûǨÏOQÍ áêÖÁæ#flѨÊ\˜H©,
JѨC_»Ñ¨C_»∞ [@∞ì#∞O_ç `«Ñ¨CH˘x UHÍO`åxfl J`«_»∞ JaèÅ+≤OK«_»O Hõ^Œ∞Ì.
`«# ^ÕǨxfl q_çzÃÑ\˜ì U^À ã¨∞^Œ∂~° ¢áêO`åÅÖ’ ã¨OK«iOKÕ =ºH˜ÎÖÏ
‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜÕ∞"å_»∞. P@áê@Å`À ˆHiO`«ÖÏ_Õ q∞¢`«∞Å∞ ‰õÄ_® P ã¨=∞
Ü«∞OÖ’ ã¨^Œ∞Ì=∞}yáÈÜÕ∞"å~°∞. J`«}˜‚ ã¨g∞Ñ≤OK«_®xH˜ Ãã·`«O [OˆH"å~°∞. JO`«
~°∞‡Y ã≤÷uÖ’ ‰õÄ~˘Û#fl #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ =∂\Ï¡_»<å~°OaèOKÕ"å_»∞: ''<Õ
<˘Hõ =∞Ǩ~åA#∞ J=Ù`å#∞. <Õ#∞ Wk ™êkè™êÎ#∞, Jk ™êkè™êÎ#∞, Wk WÖÏ
K≥Ü«∂ºe, Jk JÖÏ K≥Ü«∂ºe.—— WÖÏ J~°÷OÖËx U"Õ"À =∂@Å∞ J`«_ç
<À\˜ #∞O_ç "≥Å∞=_Õq. HÍ¿ãѨ\ ˜ ¢H˜`«O J`«_»∞ KÕã¨∂Î=Ù#fl ^•xH©, J`«_»∞ L#fl
Ѩiã≤÷uH©, P =∂@ÅH© ZÖÏO\˜ á⁄O`«<å LO_Õk HÍ^Œ∞. HÍ¿ãѨ\’¡ =∂=¸Å∞
ã≤÷uÖ’H˜ =KÕÛ¿ã"å_»∞. JѨC_»∞ JO`«¿ãÑ¨Ó [iyOk Un J`«_çH˜ *Ï˝Ñ¨HõO
LO_ÕkHÍ^Œ∞. JO^Œ~°∂ `«##∞ `«^ÕHõOQÍ K«∂_»_»O QÆ=∞xOz#ѨC_»∞ J`«_»∞
ã≤QÆ∞æ`À `«Å kOK«∞H˘<Õ"å_»∞. ''aÖË =∞Oz"å_Õ, ÉÏQÍ #=Ùfi`å_»∞, "Õ_»∞
HõÖ’¡ q<À^•Ö’¡ áêÖÁæO\Ï_»∞. HÍx XHõ '=∞~°— =∞@∞ì‰õΩ HÍã¨Î =^Œ∞Å~ÚOk.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÖÖ’ J`«_ç ¢¿ÑÖÏѨ#Å∞ Uq∞\’ Z=iH© J~°÷O HÍ=Ù—— J<Õ"å~°∞
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞.
''#ˆ~<£ [#‡`«ó ^蕺#ã≤^Œ∞ú_»∞—— J<Õ"å~°∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞.
JO>Ë QÆ`« [#‡ÅÖ’ UHÍ¢QÆOQÍ ^蕺#O J#∞+≤ªOz ѨiѨÓ~°‚ ã≤÷ux á⁄Ok#
"å_»x J~°÷O. U_Õà◊¡ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ ¢Ñ¨Hõ¯<Õ ¢`åK«∞áê=Ú
^蕺# ã≤^Œ∞ú_»∞
Ѩ_»QÆqÑ≤Ê P_»_»=¸, WO\’¡"å~°∞ QÆQÀæÅ∞ ÃÑ@ì_»=¸
`≥eÜ«∞‰õΩO_® "≥∞ÿ=∞~°záÈ~Ú ^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞fl_≥· áÈ=_»O =Ú=∂‡\˜H©
™ê=∂#º"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O HÍ^Œ∞. ~ÀAÅ∞ QÆ_çKÕH˘nÌ J`«_ç ^蕺#O f¢=O HÍ™ê
yOk. #ˆ~O¢^Œ∞x ^蕺#O 㨿ãq∞~å XHõ JÉèϺã¨O ¢H˜O^Œ ѨiQÆ}˜OK«~å^Œ∞.
40 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ã¨∞n~°… HÍÅ JÉèϺã¨O =¸ÅOQÍ ã¨=Úáêi˚Oz# ^蕺#ã≤÷ux J`«_»∞ JѨÊ\˜ˆH

ã≤kúOK«∞H˘<åfl_»∞.
''Zxq∞^Õà◊¡Ñ¨C_Õ ã¨=∂kè ã≤÷uÖ’ =∞QÆ∞fl_≥· LO_»_»O PÜ«∞#‰õΩ ã¨∞™ê^茺
"≥∞ÿOk—— Jx ™È^Œi x"Õk`« ¢"åã≤Ok.
J#∞x`«ºO J`«_»∞ QÍOKÕ ^Œ$âߺÅ∞ Z<Àfl. JO`≥O^Œ∞‰õΩ, ¢Ñ¨u ~ÀE
~å¢uѨÓ@ J`«_»∞ x¢kOKÕ q^è•#"Õ∞ J`«º^Œ∞ƒù`«O. J`«_»∞ Ѩ_»∞H˘x Hõà◊√¡
=¸ã¨∞HÀQÍ<Õ ¢Éèí∂=∞^茺O #∞O_ç XHõ *’ºu HÍ#=ã¨∞ÎOk.
*’ºu "≥Å∞QÆ∞Ö’ qaè#fl HÍO`«∞Å`À ‰õÄ_»∞H˘#fl P *’ºu ¢Hõ=∞OQÍ qã¨Î $
x¢kOKÕ L#fl`«
ÉÏÅ∞_»∞ uOz Z@ìˆHʼnõΩ K≥ÖÏ¡K≥^Œ~°=Ù`«∞Ok. P *’ºu "≥Å∞QÆ∞Å∞
â◊s~°=∞O`«\Ï áêÅ#∞~°∞QÆ∞ÖÏO\˜ `≥Å¡x HÍO`«∞b#∞`«∂
=ÚOK≥`ÕÎk. P HÍOuÖ’ x¢k™êÎ_»∞ L#fl`«∞_≥·# P ÉÏÅ∞_»∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
XHõ ÉÏÅ∞_»∞ J`«x Z^Œ∞@ HõxÑ≤Oz HÍOu |Ou <˘Hõ^•xfl HÍe`À `«#∞fl
`å_»∞. Jk ^˘~°∞¡`«∂ J`«x "≥·Ñ¨Ù =ã¨∞ÎOk. `«# ¢Ñ¨Hõ¯‰õΩ ~åQÍ<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
^•<À¡ Å~ÚOzáÈ`å_»∞, JO`å =∞~°záÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
P *’ºu =~°‚<åf`«"≥∞ÿ# =∞Ǩ*’ºuQÍ LO_Õk. J`«_»∞ ^•<À¡ ¢Ñ¨"ÕtOz J>Ë¡
Hõ~°yáÈÜÕ∞"å_»∞.
x¢^Œ J#flk JO^ŒiH© WÖψQ LO@∞O^Œx J#∞H˘<Õ"å_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞.
XHõ ~ÀA XHõ q∞¢`«∞}˜‚ WÖÏO\˜ J#∞Éèí=O HõÅ∞QÆ∞`«∞O^• Jx J_»QÆ<Õ
J_çQÍ_»∞. P q∞¢`«∞_»∞, ''ÖË^Œ∞—— Jx ["åaKåÛ_»∞. "≥O@<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞,
''Ѩ_»∞HÀQÍ<Õ x¢^ŒÖ’H˜ *Ï~°∞HÀ‰õΩ. HÍ¿ãѨ٠QÆ=∞xOz K«∂_»∞. #∞=Ófi *’ºux
K«∂_»QÆÅ=Ù—— J<åfl_»∞ P q∞¢`«∞_ç`À LѨ^Õâ◊ ^èÀ~°}˜Ö’. J~Ú#ѨÊ\˜H© q∞¢`«∞_çH˜
JÖÏO\˜ J#∞Éèí=O HõÅ∞QÆÖË^Œx q#flѨC_»∞ Jk ¢Ñ¨`ÕºH˜Oz `«#‰õΩ =∂¢`«"Õ∞
Hõey# J#∞Éèí==∞x #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ J=QÆ`«=∞~ÚOk. `«^Œ#O`«~°O nxx
QÆ∞iOz =∞Ô~=i`À#∂ J`«_»∞ ¢Ñ¨™êÎqOK«ÖË^Œ∞.
XHõ =ºH˜ÎÖ’ Z<Àfl ã¨O™ê¯~åÅ∞ LO_»=K«∞Û† ZO`À â◊H˜Î™ê=∞~å÷ºÅ∞ |Ç≤Ï
~°æ`«O HÍ=K«∞Û, ZO`À ¢Ñ¨uÉèí áê^Œ∞H˘x LO_»=K«∞Û. g@xflO\˜h ÃÑ#"Õã¨∞
H˘#fl, g@xfl\˜`À Hõeã≤ XHõ qt+¨ì ã¨O™ê¯~°O q~ålÅ∞¡`«∂ LO@∞Ok. P
ã¨O™ê¯~°"Õ∞ J`«_≥=~°∞, J`«_ç rq`«O ZÖÏ Ñ¨i}q∞OK«É’`«∞O^À x~°‚~Ú
ã¨∞ÎOk. #ˆ~O¢^Œ∞_ç rq`«OÖ’#∞ P z~°∞¢áêÜ«∞OÖ’<Õ Z<Àfl ã¨∞QÆ∞}ÏÅ∞ Ѩi=∞
oOK«_»O K«∂ã¨∞Î<åflO. HÍx "å@xflO\˜Ö’#∞ ¢Ñ¨`ÕºHõOQÍ HÍ#=KÕÛk JO`«~°∞‡Y
 [##O – ÉÏźO 41

PHõ~°¬}, XHõ PO`«iHõ J<Õfi+¨}. ã¨=∞=Ü«∞ã¨∞¯Öˇ·# W`«~° ÉÏÅ∞~°∞ rq`åxfl

|Ç≤Ï~°∞‡YOQÍ K«∂ã¨∂Î =∞#ã¨∞û#∞ |Ü«∞\˜ ^•~°∞ÅÖ’H˜ "≥à◊¡xzÛ#ѨC_»∞
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =∂¢`«O rq`åxfl JO`«~°∞‡YOQÍ K«∂âß_»∞. =∞#ã¨∞û#∞ JO`«
~°∞‡YO QÍqOz ^蕺#OÖ’ Å~ÚOzáÈÜ«∂_»∞. WO¢kÜ«∂Å∂, =∞#ã¨∂û ã¨Ç¨Ï
[OQÍ ÉÏǨϺOÖ’ ã¨OK«iã¨∂Î=ÙO_»QÍ JѨÙ~°∂ѨOQÍ Z=~À XHõ q"ÕHõ=O`«∞_»∞
J=∞~°"≥∞ÿ# k=ºrq`«O JaèÅ+≤Oz =∞#ã¨∞û#∞ ÉÏǨϺO #∞O_ç JO`«~°∞‡YO
QÍqOz P`å‡#∞Éèí∂u á⁄O^Œ∞`å_»x LѨx+¨`«∞Î1 ¿Ñ~˘¯O@∞#flk. z#fl`«#OÖ’<Õ
JO`«\ ˜ q"ÕHõ=O`«∞_≥· #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ~å}˜OKå_»∞.

1. HõtÛnú~°ó ¢Ñ¨`«ºQÍ`å‡#"≥∞ÿHõΔ ^•=$`«ÎK«‰õΔΩ~°=∞$`«`«fiq∞K«Ûù<£ II – Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î, 2.1.1

 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨}
#ˆ~O¢^Œ<å^ä£ =∞Ǩ"Õ∞^è•q. [~°‡h ¢Ñ¨Éèí$`« ^ÕâßÅ#∞ <Õ#∞ ã¨O^Œi≈O
Kå#∞. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞x ÖÏO\˜ =ºH˜Îx XHõ¯ix Ãã·`«O <Õ#∞ K«∂_»
ÖË^Œ∞. J`«_»∞ rq`«OÖ’ U^≥·<å ™êkèOKÕ f~°`å_»∞.
ó qeÜ«∞O ¿ÇÏã‘ì
(HõàÏâßÅ J^茺‰õΔΩ_»∞)

=∂#= rq`«OÖ’ Ü«∞ø=#^Œâ◊ XHõ =ÚYº"≥∞ÿ# JOK≥. D ¢áêÜ«∞OÖ’<Õ

=∞x+≤Ö’ P`«‡K≥·`«#ºO qHõã≤OѨ <å~°Oaèã¨∞ÎOk. ã¨$[<å`«‡
#ˆ~O¢^Œ∞x J<Õfi+¨}
Hõ`«, P`«‡¢Ñ¨u+¨ª, JO`«ó¢¿Ñ~°} (instinct) J<Õq D
¢áêÜ«∞OÖ’<Õ J`«∞º#fl`« qHÍ㨠™ê÷~Úx ã¨O`«iOK«∞H˘O\Ï~Ú. D =¸_çO\˜x
ã¨iQÍ ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘x qxÜ≥∂yOK«∞HÀ=_»O `≥eã≤# =ºH˜Î rq`«OÖ’ ~å}˜
™êÎ_»∞. D =¸_çO\˜H© =¸ÖÏ^è•~°"≥∞ÿ#k J<Õfi+¨}. J<Õfi+≤OKåe, U^≥·<å
™êkèOKåe, ÅHΔͺxfl x~°‚~ÚOK«∞HÀ"åe Jx =∞x+≤ ^Œ$_è»OQÍ ã¨OHõeÊOK«∞
HÀ"åe. P ÅHõΔ º kâ◊QÍ D =¸_çO\˜h ˆHO¢nHõ$`«O KÕÜ«∂e.
Pˆ~à◊¡ ¢áêÜ«∞O #∞O_Õ #ˆ~O¢^Œ∞x J<Õfi+¨} JO`«~°∞‡Y"≥∞ÿ#kQÍ LO_»_»O
K«∂âßO. ã¨=∞=Ü«∞ã¨∞¯Å∞ ÉÏǨºxfl "åOzèOz#ѨC_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ PO`«iHõ
J<Õfi+¨} ™êyã¨∂Î ^蕺#OÖ’ Å~ÚOK«™êQÍ_»∞. ѨiK«Ü«∞O ÖËx ¢Ñ¨^ÕâßÅÖ’
Ѩܫ∞xã¨∞Î#flѨC_»∞ ã¨∂K«# Ѷ¨ÅHÍÅ∞ =∞#‰õΩ ^•i `≥eÜ«∞*Ë™êÎ~Ú† =∞#O P
Ti "≥·¿Ñ áÈ`«∞<åflO, ã¨iÜ≥ÿ∞# ^•iÖ’<Õ "≥à◊√`«∞<åfl=∞x Jq ¢^èŒ∞gHõi™êÎ~Ú.
J^Õ q^èŒOQÍ PO`«iHõ J#∞Éèí∂`«∞Å∞ XHõ =ºH˜Î PO`«iHõ J<Õfi+¨}‰õΩ ã¨∂K«#
Ѷ¨ÅHÍÅ∞QÍ =º=ǨÏi™êÎ~Ú. #ˆ~O¢^Œ∞_ç ^≥·#Ok# x¢^Œ JÖÏO\˜ XHõ
J#∞Éèí∂uQÍ J=∞~°_»O =∞#O K«∂âßO. *’ºu~°‡Ü«∞ ¢Ñ¨HÍâ◊OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
x¢kOKå_»∞. JO`ÕHÍHõ J`«_»∞ k=º^Œ~°≈<åÅ∞ QÍOKå_»∞. "å\˜Ö’¡ XHõ\ ˜ |∞^Œú
^Œ~°≈#O. ^•xx ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ =K«<åÅÖ’ qO^•O:
42
 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} 43

''|_çÖ’ K«^Œ∞=ÙH˘O@∞#fl ~ÀAÖ’¡ XHõ™êi QÆk `«Å∞ѨÙÅ∞ QÆ_çÜ«∞ÃÑ\˜ì

^蕺#O KÕã¨∞H˘O@∞<åfl#∞. =∞#ã¨∞û UHÍ¢QÆ`« K≥Ok=ÙOk. P ã≤÷uÖ’ ZO`«¿ãѨÙ
|∞^Œú ^Œ~°≈#O
LO_çáÈÜ«∂<À `≥eÜ«∞^Œ∞. ^蕺<å#O`«~°O Pã¨#O g∞^Œ
‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. JѨC_»∞ P QÆk ^ŒH˜Δ}Ѩ٠QÀ_» #∞O_ç `Õ*’
q~å[=∂#∞_≥·# XHõ =ºH˜Î =zÛ <å =ÚO^Œ∞ xÅ|_®¤_»∞. ¢Ñ¨âßO`«`Õ =¸sÎ
ÉèíqOz# XHõ ã¨<åflºã≤ PÜ«∞#. PÜ«∞# =ÚMÏ~°qO^ŒO #∞O_ç J^Œ∞ƒù`« ¢Ñ¨HÍâ◊O
¢Ñ¨ã¨iã¨∂Î#flk. PÜ«∞# k=º=∞Ü«∞ =ÚY=∞O_»ÅO Jx~°fiK«hÜ«∞ ¢Ñ¨âßO`«`«`À
XáêÊ~°∞`«∂, âßO`« ã¨=Ú¢^•xfl áÈe=ÙOk. t~À=ÚO_»#O QÍqOK«∞H˘x KÕ`«
^ŒO_» Hõ=∞O_»ÖÏÅ∞ ^èŒiOz L<åfl_»∞. <å`À U^À K≥Ñ¨Ê #aèÅ+≤ã¨∂Î#fl@∞¡ #<Õfl
`«^ÕHõOQÍ K«∂ã¨∂Î HÍ¿ãѨ٠xÅ|_®¤_»∞. <Õ#∞ KÕ+¨ìÅ∞^ŒH˜¯ ‰õÄ~°∞Ûx LO_ç
áÈÜ«∂#∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ U^À `≥eÜ«∞~åx ÉèíÜ«∞O ##∞fl P=iOzOk. `«HõΔ}"Õ∞
~î°‰õΩ¯# ÖËz, QÆk `«Å∞Ѩ٠`≥~°K«∞H˘x |Ü«∞\˜H˜ Ѩ~°∞ÔQ`åÎ#∞. HÍx P `«~°∞"å`«
JÖÏ Ñ¨ÖÏÜ«∞#O z`«ÎyOK«_»O =¸~°ö`«fi=∞h, ÖËHõáÈÜ«ÚO>Ë PÜ«∞# <å`À
U^À K≥Ñ≤Ê=ÙO_Õ"å~°h ÉèÏqOKå#∞. P `«~°∞"å`« PÜ«∞# ^Œ~°≈#O <å‰õΩ HõÅ∞QÆ
ÖË^Œ∞. D™êi PÜ«∞##∞ ^Œi≈OK«QÆey`Õ ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩO_® PÜ«∞#`À =∂\Ï¡_®
Åx J<ÕHõ™ê~°∞¡ J#∞H˘<åfl#∞. HÍx =∞m¡ PÜ«∞# <å =^ŒÌ‰õΩ ~å<ÕÖË^Œ∞.....
|Ǩïâß |∞^Œ∞ú_≥· LO_»=K«∞Û#x WѨC_»∞ J#∞H˘O@∞<åfl#∞.——
¢Ñ¨Hõ$uѨ~°"≥∞ÿ# J#∞Éèí∂u ‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞_çH˜ Ü«∞ø=#OÖ’<Õ HõeyOk.
z#fl`«#O #∞O_Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢Ñ¨Hõ$u P~å^茉õΩ_»∞. U~°∞Å∞, #^Œ∞Å∞, H˘O_»Å∞,
QÆ∞@ìÅ∞, Ѩ‰õΔΩÅ∞, [O`«∞=ÙÅ∞ J`«_ç =∞#ã¨∞ûÖ’ âßâ◊fi`«OQÍ
¢Ñ¨Hõ$uH˜ KÀ@∞ KÕã¨∞H˘<åfl~Ú. ¢Ñ¨Hõ$u`À `å^•`«‡ ºO K≥Ok rqOKå
J#∞QÆ∞}OQÍ....
Åx J`«_»∞ ZO`À JaèÅ+≤OKå_»∞. =∞#ÔH· =∞#O
¢Ñ¨Ü«∞uflOz ¢Ñ¨Hõ$ux P™êfikOK«_»O XHõ\ ˜† HÍx H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ã¨Ç¨Ï[OQÍ
¢Ñ¨Hõ$`Õ =∞#‰õΩ HÍ#∞HõQÍ ¢Ñ¨™êkOKÕ J#∞Éèí∂u =∞~˘Hõ\ ˜ LOk. J^Õ ¢Ñ¨Hõ$u
=∂i‡Hõ`å#∞Éèí∂u (Nature Mysticism). ¢Ñ¨Hõ$u ™œO^Œ~åºxfl K«∂ã≤
qã¨∞ÎáÈ=_»O HÍ^Œk† ¢Ñ¨Hõ$u K≥·`«#ºOÖ’ ÅÜ«∞"≥∞ÿ P K≥·`«#ºOÖ’ q~ålÅ∞¡`«∞#fl
XHõ JO`«~°∞‡Y K≥·`«<åº=ã¨÷ Jk.
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ J=QÆ`«=∞ÜÕ∞º J#∞Éèí=O Jk – XHõ ¢Ñ¨QÍ_è» ¢Ñ¨âßO`«`«†
JxflO\˜ =¸ÖÏ^è•~°=¸ UHõ"≥∞ÿ, XˆH K≥·`«#º=∞Ü«∞OQÍ HÍ#=KÕÛ J#∞Éèí=O.
^•<À¡ Ö∫H˜Hõ rq`«Ñ¨Ù z‰õΩ¯=Ú_ç JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ =∞# =ÚO^Œ∞ q_ç=_»∞`«∞Ok.
xâ◊ÛÅ, ¢Ñ¨QÍ_è» ¢Ñ¨âßO`«`«Å∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#fl J#∞Éèí=O Jk. JHõ¯_Õ
44 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Éèí∂`«HÍÅ=¸, =~°Î=∂#=¸ ÖˉõΩO_®áÈ`å~Ú. K≥·`«#ºO, =~°Î=∂#Ѩ٠P

HõΔ}OÖ’ <≥ÅH˘x LO@∞Ok. P‰õΩÅ QÆÅQÆÅ, Ѩ‰õΔΩÅ w`å~å"åÅ∞, JÅ¡O`«
^Œ∂~°O #∞O_ç q#=ã¨∞Î#fl tâ◊√~À^Œ#O, QÆ∂_»∞Hõ>Ëì ™êb_»∞, ÉÏ~°∞Å∞ni
áÈ`«∞#fl p=∞Å∞ – W=hfl D ¢Ñ¨Ñ¨OK« <å@HõѨ٠XHõ JOQÆOQÍ qÅã≤Å¡_»O
XO@iQÍ xÅ|_ç ¢¿ÑHõΔ‰õΩxQÍ =∞#O K«qK«∂¿ã J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# J#∞Éèí∂u. D
J#∞Éèí∂u Ѩk, Ѩk¿ÇÏ#∞ xq∞ëêÅ∞ H˘#™êQÆ=K«∞Û.
Hõ=ÙÅ∞, `«`«Î fi"Õ`«ÎÅ∞, J¢QÆQÆ}∞ºÖˇ·# P^蕺u‡Hõ"å^Œ∞Å∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ z#fl
`«#OÖ’<Õ WÖÏO\˜ J#∞Éèí∂u á⁄Ok=ÙO_»_»O K«∂ã¨∞Î<åflO. WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë,
WÖÏO\˜ J#∞Éèí∂u á⁄Ok# H˘O^Œˆ~ ã¨$[<å`«‡Hõ â◊H˜Î`À HÍ~Àº#∞‡Y∞Å=Ù
`«∞<åfl~°∞. U ~°OQÍxH˜ K≥Ok#"åÔ~·#ѨÊ\˜H© P ~°OQÆOÖ’ "å~°∞ #∂`«#`åfixfl
ã¨$lOѨQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. =~ü¤û=~üÎ, Ã+b¡, ~°gO¢^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü, *ˇÑ¶¨sãπ, qeÜ«∞O
ÉË¡H± ÖÏO\˜ H˘O^Œ~°∞ D ¢Ñ¨Hõ$u K≥·`«<åº#∞Éèí∂u á⁄Ok#"åˆ~! =~ü¤û=~üÎ `«#
J#∞Éèí"åxfl WÖÏ =i‚ã¨∞Î<åfl_»∞:
ѨzÛHõ |Ü«∞Å∞, `ÀѨÙ, "åQÆ∞
Ѩ$käq, ¢Ñ¨u ™ê=∂#º ^Œ$â◊º=¸
k=º¢Ñ¨HÍâ◊O ^•eÛ
HõÅÖ’x `å*Ï^Œ#Ѩ٠"≥·Éèí"åxfl xOÑ≤
XHÍ<˘Hõ HÍÅOÖ’ <å‰õΩ HÍ#=KåÛ~Ú.1
WÖÏO\˜ XHõ J#∞Éèí=O |∞^Œ∞úxH˜ Hõey#@∞¡ PÜ«∞# K«i¢`« K≥|∞`«∞#flk.
|∞^Œ∞ú_»∞ ~å[ºÑ¨i`åºQÍ#O`«~°O J~°}ϺxH˜ "≥o¡#ѨC_»∞, JHõ¯_» `å~°ã¨Ñ¨_»¤ XHõ
PKå~°∞ºx`À PÜ«∞# J_çy# "≥Ú^Œ\ ˜ ¢Ñ¨â◊fl, ''JÜ«∂º! ÉÏÅ∞xQÍ L#flѨC_»∞
XHõ K≥@∞ì ¢H˜O^Œ <Õ#∞ J#∞ÉèíqOz# P P#O^Œ¢Ñ¨^Œ"≥∞ÿ# ¢Ñ¨âßO`«`«#∞ =∞m¡
<Õ#∞ á⁄O^Œ_®xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞QÆÅ~å?—— J#fl^Õ!
WÖÏO\˜ J^Œ∞ƒù`« J#∞Éèí=O #ˆ~O¢^Œ∞xH© HõeyOk. Jk 1877. JѨC_»∞
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ <Õ\ ˜ 8= `«~°QÆuH˜ ã¨=∂#"≥∞ÿ# <å\˜ =¸_»= ¢âı}˜Ö’ K«^Œ∞=Ù
H˘O@∞<åfl_»∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P`«_ç `«O¢_ç =$uÎ s`åº =∞^茺¢Ñ¨^ÕâòÖ’x ~åÜü∞
ѨÓ~üÖ’ H˘O`«HÍÅO x=ã≤OK«=Åã≤=zÛOk. ‰õΩ@∞OÉÏxfl ‰õÄ_® JHõ¯_»‰õΩ
1. There was a time when meadow, grove and stream,
The earth, and every common sight,
To me did seem apparelled in celestial light,
The glory and freshness of a dream.
 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} 45

~°Ñ≤ÊOK«∞HÀ"åÅ#∞H˘<åfl_»∞ HÍx PÜ«∞# =ÚO^Œ∞QÍ<Õ "≥o¡áÈ=_»O =Å# ‰õΩ@∞O

ÉÏxfl #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `À_˘¯x "≥àÏ¡_»∞.
P ~ÀAÖ’¡ <åQÆѨÓ~ü#∞ ^•\˜ Ô~·Å∞=∂~°æO xi‡`«O HÍÖË^Œ∞. P
HÍ~°}OQÍ JÅǨÉÏ^£, [|ÖòѨÓ~ü g∞^Œ∞QÍ Z_»¡ |O_çÖ’ Ѩk¿ÇÏ#∞ ~ÀAʼnõΩ
ÃÑ·|_ç ¢Ñ¨Ü«∂}O KÕÜ«∞=Åã≤ =KÕÛk. ^•i =∞^茺֒ J_»=ÙÅ∂, x~°˚# ^•~°∞Å∞,
K≥^Œ∞~°∞=∞^Œ∞~°∞ ¢QÍ=∂Å∞, á⁄ÖÏÅ∞, K≥~°∞=ÙÅ∞, =∂~°∞`«∂=Ù#fl ¢Ñ¨Hõ$u ^Œ$âߺÅ∞
uÅH˜ã¨∂Î Z_»¡|O_çÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Ѩܫ∞xOKå_»∞.
P ~ÀA Hõ_çy# =Ú`«ºOÖÏ PHÍâ◊O ¢Ñ¨HÍâ◊=∂#OQÍ LOk. QÍeÖ’
‰õÄ_® qO`«~Ú# ã¨fiK«Ûù`« HÍ#=ã¨∂Î#flk. QÍeH˜ Hõ^ŒÖÏ_»∞`«∂#fl K≥@¡ P‰õΩÅ
QÆ∞ã¨QÆ∞ã¨ÅÖ’, QÆ∞`«∞ÎÅ∞QÆ∞`«∞ÎÅ∞QÍ qHõã≤Oz# ѨÙ=ÙfiÅÖ’ Z#fl_»∂ÖËx XHõ ~°Hõ
"≥∞ÿ# áê=#`å, ѨK«Û^Œ#Ѩ٠â’ÉèÏ `åO_»qã¨∞Î<åfl~Ú. JHõ¯_» ZQÆ∞~°∞`«∂=Ù#fl
Ѩ‰õΔΩÅ H˜ÅH˜ÖÏ~å"åÅ ¢Ñ¨u^èŒfix `«~°OQÍÅ∞ #ˆ~O¢^Œ∞x ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl xOÑ≤
"Õâß~Ú. Wxfl JO^ŒK«O^•Å‰õÄ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌQÍ ^•iH˜ W~°∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ ã¨=Ú#fl`«
qO^茺Ѩ~°fi`« ѨOH˜Î J=∞i=ÙOk. qaè#fl ~°HÍŠѨ‰õΔΩÅ =O^ŒÖÏk qaè#fl
H˜ÅH˜ÖÏ~å"åÅ∞. "å\˜ Ô~Hõ¯Å∞ Z<≥fl<Àfl ~°OQÆ∞Å#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘x L<åfl~Ú.
K≥@∂¡ fQÆÅ∂ qHõã≤Oz# ѨÅ∞ ~°OQÆ∞ŠѨÙ=ÙfiÅ#∞ JÅOHõiOK«∞H˘x L<åfl~Ú.
"å\˜ K«∞@∂ì Ѩi¢Éèíq∞ã¨∞Î#fl `Õ<≥\ ©ÔQÅ∞ KÕã¨∞Î#fl =O^ŒÖÏk ~°≠OHÍ~åÅ
ã¨fi~°ÉèË^•Å∞. ¢Ñ¨Hõ$u P~å^茉õΩ_≥·# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® XHõ `Õ<≥\ ©QÆÜ≥ÿ∞ P ¢Ñ¨Hõ$u
™œO^Œ~°ºOÖ’ *ÏÅ∞"åˆ~ `Õ<≥#∞ P™êfikOK«™êQÍ_»∞.
PǨ! ã¨=∞ã¨Î ™œO^Œ~åºxH© Ѩ~åHÍ+¨ªQÍ J^Œ∞QÀ P Ѩ~°fi`« tY~åÅ
#_»∞=∞ J^ÕO J^Œ∞ƒù`« Hõ=∞hÜ«∞ ^Œ$â◊ºO! XˆH tY~°O Ô~O_»∞ tY~åÅ∞QÍ pe
xÅ|_»¤@∞¡QÍ HõxÑ≤OKÕ P peHõÖ’ ZO`« ÃÑ^ŒÌ `Õ<≥Ѩ@∞ì! J=Ù#∞, ZO`« ÃÑ^ŒÌk!
JO`« Z`«∞ÎÖ’ JO`« ÃÑ^ŒÌ `Õ<≥Ѩ@∞ì ÃÑ@ì_®xH˜ ZO`« HÍÅO Ѩ\ ˜ì =ÙO@∞O^À
Hõ^•! WO`«\ ˜ ÃÑ^ŒÌ QÆ∂_»∞#∞ Hõ@ì_®xH˜ Zxfl"ÕÅ, HÍ^Œ∞ HÍ^Œ∞ ÅHõΔÅ `Õ<≥\ ©QÆÅ∞
ˆ~~ÚO|=à◊√¡ Jq~å=∞OQÍ Ñ¨i¢â◊q∞Oz LO\ÏÜ≥∂ Hõ^•! rq`«"Õ∞ ã¨Ow`«
=∂^èŒ∞~°º=∞Ü«∞"≥∞ÿ# P H©@HÍÅ∞ ã¨$lOz# J^Œ∞ƒù`«O Hõ^• P Ѩ~°fi`« tY~å#
¢"ÕÖÏ_»∞`«∞#fl ¢|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# P `Õ<≥Ѩ@∞ì!
ÃÑ#· K«∂¿ãÎ qã¨Î $`« qhÖÏHÍâ◊O! P hÅO #∞O_ç qÉèlí OѨÖxË hÅ=∞Ü«∞
"≥∞ÿ# Ѩ~°fi`« tY~åÅ∞ ^•xx ã¨Ê $tOK«_®xHÀ J#fl@∞¡ QÆOcè~°OQÍ xÅ|_ç
46 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

L<åfl~Ú. P tY~å¢QÍ# zxflzxfl r=~åã¨∞Å =∞Ǩϟ#fl`« ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À xi‡`«

"≥∞ÿ# ¢|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# P `Õ<≥Ѩ@∞ì!
D qã¨Î $`« PHÍâ◊O ZHõ¯}∞‚O_ç =zÛOk? WO`«\ ˜ ™œO^Œ~°ºO ZHõ¯}∞‚O_ç
*ÏÅ∞"åiOk? WO`«\ ˜ ã¨=Ú#fl`« Ѩ~°fi`«¢âı}˜ ZHõ¯}∞‚O_ç L^ŒƒùqOzOk?
WO`«\ ˜ ™œO^Œ~°ºO Jq ZÖÏ ã¨O`«iOK«∞H˘<åfl~Ú? D ÅHõΔÖÏk `Õ<≥\ ©QÆÅ∞
ZHõ¯}∞‚O_ç =Åã¨=KåÛ~Ú?
ZHõ¯_» #∞O_ç, ZHõ¯}∞‚O_ç?.....
#ˆ~O¢^Œ∞_ç PÖ’K«#Å∞ y¢~°∞# u~°∞QÆ™êQÍ~Ú.....
ZHõ¯}∞‚O_ç ™œO^Œ~°º=∞Ü«∞"≥∞ÿ# D J^Œ∞ƒù`åÅ∞ L^Œ~ÚOKåÜ≥∂ JHõ¯_Õ
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ kQÆ|_çáÈÜ«∂_»∞.
ѨÙ=Ùfi =∞$^Œ∞`«fiO, ã¨∞"åã¨<å, =∂^èŒ∞~°º=¸, K≥@¡ ѨK«Û^Œ#=¸, fQÆÅ
XÜ«∂º~°=¸, `Õ<≥\ ©QÆÅ x™êfi~°÷ Ѩi¢â◊=∂, Ѩ‰õΔΩÅ H˜ÅH˜ÖÏ~å"åÅ∂, Ѩ~°fi`åÅ
xâ◊≈|Ì=¸, PHÍâ◊Ѩ٠QÍOcè~°º=¸ U =∞Ǩϟ#fl`« =∂#㨠HõÅÊ#Ö’ ~°∂á⁄O
^•Ü≥∂, P =∞Ǩϟ#fl`« =∂#ã¨OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Å~ÚOzáÈÜ«∂_»∞.
ÉÏǨϺ㨇 $u HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞!
ÉÏǨϺ㨇 $u HÀÖ’Ê~Ú# P ã≤÷uÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ZO`«¿ãѨ٠P Z_»¡|O_çÖ’
LO_çáÈÜ«∂_À K≥ѨÊÖËO. HÍx Hõà◊√¡ `≥~°=QÍ<Õ ã¨∞"åã¨# ¢^Œ"åºÅ∞ zÅHõiOz#
[ÖÏÅÖ’ ™êfl#OKÕã≤ =ã¨∞Î#flѨC_»∞ â◊s~°OÖ’ q#∂`«fl ¢Ñ¨HÍâ◊O ã¨O`«iOK«∞
H˘#fl@∞¡QÍ, ã¨∞O^Œ~° [ŢѨ"åǨÏOÖ’ ™êfl#=∂K«iOz =∞#ã¨∞ûÖ’ #∂`«fl
PǨ¡^ŒO xOѨÙH˘#fl@∞¡QÍ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ JxÑ≤OzOk. JѨÊ\˜ˆH Z_»¡|O_ç H˘xfl
"≥∞ÿà◊√¡ ^•\˜=KÕÛã≤Ok.
P ~ÀAÖ’¡ ~åÜ«∞ѨÓ~üÖ’ áê~î°âßÅQÍx, HõàÏâßÅQÍx ÖË=Ù. JO^Œ∞=Å#
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WO\˜Ñ¨@∞ì<Õ LO_»=Åã≤ =zÛOk. D HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ `«O¢_ç J~Ú#
qâ◊fi<å^äŒ∞_ç`À J`«_»∞ Juã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ÅQÍ_»∞. `«O¢_ç
~åÜ«∞ѨÓ~üÖ’
‰õÄ_® PÖ’K«##∞ ѨÙiQ˘ÖËÊ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å#∞ J`«_çH˜
qâ◊nHõiOz K«iÛOKÕ"å_»∞. D suÖ’ J`«_ç `≥eq`Õ@Å∂, "å^Œ<åѨ\ ˜=∂
ÉÏQÍ W#∞=∞_çOKå~Ú.
qâ◊fi<å^äŒ∞}˜‚ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ ѨÅ∞=Ù~°∞ "Õ∞^è•=ÙÅ∞ PÜ«∞# WO\˜H˜
~å=_»O Hõ^Œ∞Ì. "åi =∞^茺 [iˆQ ã¨OÉèÏ+¨}Ö’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® áêÖÁæx `«#
 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} 47

Jaè¢áêÜ«∂Å∞ "≥e|∞KÕÛ"å_»∞. P`«_ç Jaè¢áêÜ«∂ÅÖ’ =ºHõÎ=∞ÜÕ∞º |∞kúã¨∂HõΔ ‡

`«#∞ K«∂ã≤ JO^Œ~°∂ J`«}˜‚ `«=∞`À ã¨=∂#∞_çQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKÕ"å~°∞. Wk qâ◊fi
<å^äŒ∞_çH˜ JѨiq∞`å#O^ŒO HõeyOzO^Œ#_»OÖ’ ZÖÏO\˜ Juâ◊Ü≥∂H©Î ÖË^Œ∞.
XHõ ~ÀA qâ◊fi<å^äŒ∞x ¿ãflÇ≤Ï`«∞_≥·# XHõ =OQÆÉèÏëê ѨO_ç`«∞_»∞ `«Å=x `«ÅO
ѨÙQÍ =KåÛ_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ PÜ«∞#`À =∂\Ï¡_»∞`«∞#flѨC_»∞ =OQÆ ™ê~°ã¨fi`«O
#∞O_ç H˘xfl qÉèÏQÍÅ#∞ Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ XѨÊ*ˇáêÊ_»∞. Jk qx k¢Qƃù=∞
K≥Ok# P ѨO_ç`«∞_»∞, ''<åÜ«∞<å! #∞=Ùfi `«Ñ¨ÊHõ XHõ Q˘Ñ¨Ê ѨO_ç`«∞_»==Ù`å=Ù——
Jx Pj~°fikOKå_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ™êfiaè=∂#^èŒ#∞_»∞. ÉÏÅ∞_Õ J~Ú#ѨÊ\˜H© `«# ‰õΩâߢQÆ|∞kúx
W`«~°∞Å∞ QÆ∞iÎOKåÅx J`«_»∞ JaèÅ+≤OKÕ"å_»∞. ZѨC_≥·<å P QÆ∞iÎOѨ٠ÅaèOK«
#ѨC_»∞ J`«_çH˜ HÀѨO =KÕÛk. `«##∞ =ºuˆ~H˜Oz# =º‰õΩÎÅ∞ `«# Ѩ@¡ ѨâßÛ
`åÎѨO =ºHõÎO KÕÜ«∞#O`« ^•HÍ J`«_»∞ âßOuOKÕ"å_»∞ HÍ_»∞. `«O¢_ç ¿ãflÇ≤Ï`«∞
ʼnõΩ ‰õÄ_® D q+¨Ü«∞OÖ’ q∞#Ǩ~ÚOѨ٠ÖË^Œ∞. #ˆ~O¢^Œ∞x D ¢Ñ¨=~°Î##∞
qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞ ã¨Ç≤ÏOKÕ"å_»∞ HÍ_»∞. ¢Ñ¨u™êi D ^èÀ~°}˜ ã¨||∞ HÍ^Œx J`«_çH˜
K≥ѨÊ_»O q㨇iOKÕ"å_»∞ HÍ^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ‰õΩ=∂~°∞_ç ™êfiaè=∂<åhfl,
L^ÕfiQÍhfl =∞#ã¨∞ûÖ’ Jaè#OkOK«HõáÈÖË^Œ∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ L^ŒƒùqOz# Ju¢áêp# K«^Œ~°OQÆO P@#∞ ~åÜ«∞ѨÓ~ü
Ö’<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ <Õ~°∞ÛH˘<åfl_»∞. <Õ~°∞ÛHÀ=_»"Õ∞ HÍHõ K«^Œ~°OQÆ áÈ\©ÅÖ’
áêÖÁæx <≥QÍæ_»∞ ‰õÄ_®. `«O¢_ç =^ŒÌ áêHõHõà◊#∂, ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∞|^Œú"≥∞ÿ# ã¨Ow`åxfl
‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ~åÜ«∞ѨÓ~üÖ’<Õ <Õ~°∞ÛH˘<åfl_»∞.
Ô~O_Õà◊¡ `«~°∞"å`« 1879Ö’ qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞ HõÅHõ`åΉõΩ uiy=KåÛ_»∞.
Ô~O_Õà◊¡ `«^Œ#O`«~°O #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ =∞m¡ áê~î°âßÅÖ’ KÕiÊOK«_»O XHõ ~°HõOQÍ
=∞m¡ áê~î°âßÅÖ’
ã¨=∞㨺 J~ÚOk. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_ç `≥eq`Õ@Å∞ QÆ∂iÛ
P`«_ç Láê^蕺ܫÚʼnõΩ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. Hõ#∞Hõ áê~î°âßÅÖ’
KÕ~°∞ÛHÀ=_»"Õ∞ HÍHõ, J^Õ ã¨O=`«û~°O ѨsHõΔÅ∞ ¢"åÜ«∞_®xH˜ ‰õÄ_® JOwHõiO
Kå~°∞. =¸_Õà◊¡ áê~îåºOâßÅ#∞ XˆH U_®kÖ’ K«kq #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«∞k ѨsHõΔÖ’
¢Ñ¨^äŒ=∞ ¢âı}˜Ö’ LfÎ~°∞‚_»Ü«∂º_»∞. P áê~î°âßÅ "≥Ú`«ÎOÖ’ ¢Ñ¨^äŒ=∞ ¢âı}˜Ö’
LfÎ~°∞‚_»~ÚOk J`«_˘Hõ¯_Õ! D ã¨O^Œ~åƒùxfl ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘x qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞ XHõ
KÕu QÆ_çÜ«∂~°O #ˆ~O¢^Œ∞_çH˜ |Ǩ˙HõiOKå_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "≥∞¢\’áêe@<£ áê~î°âßÅÖ’ K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨC_»∞ q^•º~°∞÷ʼnõΩ
|Ǩï=∞u ¢Ñ¨^•<À`«û==¸, L^ÀºQÆ q~°=∞} KÕã≤# XHõ Láê^蕺ܫÚxH˜
48 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

g_À¯Å∞ ã¨ÉèÏ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. *ÏfÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩ_≥·# ã¨∞ˆ~O¢^Œ<å^ä£ Éˇ#s˚

J^茺HõΔ`« =Ç≤ÏOKå~°∞. PÜ«∞# =∞Ǩ=HõÎ. PÜ«∞# =ÚO^Œ∞ ¢Ñ¨ã¨OyOK«_®xH˜
q^•º~°∞÷ Öˇ=~°∂ ™êǨÏã≤OK«ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ¢Ñ¨ã¨OyOK«=∞x
HÀ~å~°∞. JO^Œ∞‰õΩ J`«_»∞ ã¨=∞‡uOKå_»∞. Ѩ^Œg q~°=∞} KÕã¨∂Î#fl Láê^蕺
Ü«Ú}˜‚ "Õ<Àà◊¡ âߡѶ≤∞ã¨∂Î, PÜ«∞# q~°=∞} Ö’@∞ =Å# `å"≥∞O`« kQÆ∞Å∞Ѩ_»∞
`«∞<åfl"≥∂ ^•^•Ñ¨Ù J~°QÆO@¿ãѨ٠J#~°æà◊OQÍ, ¢¿ÑHõΔ‰õΩÅ∞ ã¨ÊOkOKÕ suÖ’
¢Ñ¨ã¨OyOKå_»∞. P ¢Ñ¨ã¨OQÍxfl qx ã¨∞ˆ~O¢^Œ<å^ä£ Éˇ#s˚ J`«}˜‚ =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ
Jaè#OkOKå_»∞.
P ~ÀAÖ’¡ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ POQÆ¡, =OQÆ ÉèÏ+¨Ö’¡x L`«Î=∞ ™êÇ≤Ï`åºxfl PáÈ
ã¨# Ѩ\Ïì_»∞. L#fl`« QÆ}˜`«O, ã¨O㨯 $`«O, =∞# ^Õâ◊ K«i¢`« "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜x
‰õÄ_® Ö’`«∞QÍ J^茺ܫ∞#O KÕâß_»∞. ѨsHõΔʼnõΩ <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ ~ÀAÅ∞ =ÚO^Œ∞
=∂¢`«"Õ∞ áê~îåºOâßÅ∞ K«k"å_»∞. ¢Ñ¨"Õâ◊ ѨsHõΔ "≥Ú^ŒÅ=_®xH˜ WOHÍ Ô~O_»∞
=¸_»∞ ~ÀAÅ∞ =∂¢`«"Õ∞ L#flѨC_»∞ ˆ~MÏQÆ}˜`«O (geometry) K«^Œ∞=
<å~°OaèOKå_»∞. ˆ~~ÚO|=à◊√¡ ‰õÄ~°∞Ûx <åÅ∞QÆ∞ áê~îåºOâ◊ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ ‰õΔΩ}‚OQÍ
J^茺ܫ∞#O KÕã≤, ѨsHõΔÖ’ LfÎ~°∞‚_»Ü«∂º_»∞.
1880 [#=iÖ’ `«# Ѩk¿ÇÏ_»= U@ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢ÃÑã≤_≥hû HõàÏâßÅÖ’
¢Ñ¨^äŒ=∞ HõàÏ `«~°QÆuÖ’ (first Art) KÕ~å_»∞. JѨC_Õ P`«_çÖ’ Ü«∞ø=#O JO‰õΩ
iã¨∂Î=ÙOk. JO^Œ"≥∞ÿ# =ÚMÏ~°qO^ŒO, qâßÅ"≥∞ÿ# <Õ¢`åÅ∞,
HõàÏâßÅ
^Œ$_è»"≥∞ÿ# ^ÕǨÏO`À K«∂Ѩ~°∞Å ^Œ$+≤ìx W>Ëì PHõ@∞ìH˘<Õ
Ü«Ú=‰õΩxÖÏ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ~°∂á⁄O^•_»∞. Jk ¢Ñ¨Éèí∞`«fi HõàÏâßÅ. Láê^蕺ܫÚ
ÅÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ POˆQ¡Ü«ÚÅ∞. Hõ#∞Hõ q^•º~°∞÷Å∞ S~ÀÑ‘Ü«∞ ^Œ∞ã¨∞ÎÅÖ’, K«áê¯<£1
(alpaca chepkan) ^èŒiOKÕ HõàÏâßʼnõΩ "≥à◊¡=Åã≤ LO_Õk. KÕuQÆ_çÜ«∂~°O
`«Ñ¨Êxã¨i. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ K«áê¯<£ ^èŒiOK«_®xH˜ W+¨ìѨ_Õ"å_»∞. ã≤fi@˚~å¡O_£ KÕu
QÆ_çÜ«∂~°O ^èŒiOKÕ"å_»∞.
"≥Ú^Œ\ ˜ ã¨O=`«û~°O ZÖÏO\˜ JO`«~åÜ«∞=¸ ÖˉõΩO_® #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ HõàÏ
âßʼnõΩ "≥àÏ¡_»∞. HÍx Ô~O_»= ã¨O=`«û~°O =∞ÖËiÜ«∂ ™ÈHõ_»O`À KåÖÏ ~ÀAÅ∞
WO\’¡<Õ LO_çáÈ~Ú zH˜`«û, q¢âßOu á⁄O^Œ=Åã≤ =zÛOk. =∞OE~°∞ KÕã≤#
~ÀAÅHõ<åfl Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ ÃãÅ=Ù fã¨∞H˘#flO^Œ∞=Å# P ã¨O=`«û~°O

1. ÉÏQÍ X^Œ∞Å∞QÍ L#fl ѨO\Ï¡=Ú, "≥∂HÍà◊¡ ¢H˜Ok ^•HÍ =KÕÛ á⁄_»∞QÆ∞ KÕ`«∞Å K˘Hͯ.
 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} 49

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ P HõàÏâßÅÖ’ ѨsHõΔÅ∞ ¢"åÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. HÍx ™ê¯\˜+π [#~°Öò

q∞+≤#s É’~ü¤ HõàÏâßÅ J`«_çH˜ ¢Ñ¨"Õâ◊O HõeÊOz ѨsHõΔÅ∞ ¢"åÜ«∞_®xH˜ J#∞
=∞u xzÛOk. f¢= J^茺ܫ∞#O, UHÍ¢QÆ ^蕺#O =O\˜ "å\˜ =Å# J`«_ç
P~ÀQƺO ^≥|ƒuOk. JO^Œ∞=Å# ZѶπ.U. ѨsHõΔʼnõΩ H˘xfl <≥ÅÅ =ÚO^Œ∞
QÆÜ«∞‰õΩ "≥o¡ JHõ¯_» q¢âßOu fã¨∞H˘<åfl_»∞. P~ÀQƺO ‰õΩ^Œ∞@Ѩ_®¤Hõ uiy =zÛ
ѨsHõΔÅ∞ ¢"åâß_»∞. 1881Ö’ ZѶπ.U. ѨsHõΔÖ’ J`«_»∞ kfifÜ«∞ ¢âı}˜Ö’
LfÎ~°∞‚_»Ü«∂º_»∞. J^Õ HõàÏâßÅ #∞O_ç 1884Ö’ a.U.Ö’ LfÎ~°∞‚_≥· Ѩ@ìÉèí¢^Œ∞
_»Ü«∂º_»∞. POQÆ¡O, K«i¢`«, QÆ}˜`«O, <åºÜ«∞âߢã¨ÎO, =∞#ã¨Î`«Î fiâߢã¨ÎO, `«`«Î fi
âߢã¨ÎO a.U.Ö’ J`«_ç áê~îåºOâßÅ∞. <åºÜ«∞âߢã¨ÎO, `«`«Î fiâߢã¨ÎO, L#fl`«
QÆ}˜`«O – g\˜Ö’ J`«_çH˜ ZO`À Pã¨H˜Î. POQÆ¡OÖ’ K«Hõ¯x áêO_ç`«ºO QÆ_çOK«
_®xH˜ J`«_»∞ ZO`À Hõ$+≤ KÕâß_»∞. =∞s=ÚYºOQÍ POQÆ¡OÖ’ ã¨OÉèÏ+≤OK«_»O
Ö’#∞, "åkOK«_»OÖ’#∞ J`«_»∞ K«Hõ¯x tHõΔ} á⁄O^•_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ a.U. =¸_»= ã¨O=`«û~°O K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨC_»∞ J^Õ HõàÏâßÅ
Ö’x <åºÜ«∞âߢã¨Î âßYÖ’ ‰õÄ_® J`«}˜‚ qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞ KÕiÊOKå_»∞. JO`ÕQÍHõ
x=∂Üü∞K«~°}ü É’ãπ J<Õ ã¨∞¢Ñ¨ã≤^Œú <åºÜ«∞"åk =^ŒÌ ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩxQÍ LOKå_»∞.
Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ `«#ÖÏ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢Ñ¨MϺ`« <åºÜ«∞"åkQÍ ~å}˜OKåÅx qâ◊fi
<å^äŒ∞_»∞ JaèÅ+≤OKå_»∞. `«O¢_ç`Àáê@∞ L#fl`« <åºÜ«∞™ê÷<åxH˜ ‰õÄ_® #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ `«~°K«∞ "≥o¡=KÕÛ"å_»∞. J`«}˜‚ ÃÑ· K«^Œ∞=ÙÅHÀã¨O WOQÆ¡O_»∞‰õΩ Ñ¨OáêÅ<Õ
PÖ’K«# ‰õÄ_® PÜ«∞#‰õΩ LO_Õk.
D ~ÀAÖ’¡ #ˆ~O¢^Œ∞x ÃÑo¡ =∂@Å∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. H˘O^Œ~°∞ É’Öˇ
_»O`« Hõ@flO W=fi_®xH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ=KåÛ~°∞. =∞iH˘O^Œ~°∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ÃÑ· K«^Œ∞
=Ù‰õΩ WOQÆ¡O_»∞ "≥à◊¡_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# _»|∞ƒ W™êÎ=∞<åfl~°∞. HÍx U ¢Ñ¨Ö’ÉèÏÅH©
=∞#ã¨∞ûÖ’ KÀ\˜=fix #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ q"åǨxH˜ ã¨=∞‡uOK«ÖË^Œ∞.
#ˆ~O¢^Œ∞x K«^Œ∞=Ù QÆ∂iÛ `≥Å∞ã¨∞H˘O>Ë P`«_ç *Ï˝# Ñ≤áê㨠f¢=`« =∞#O
¢QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û. P`«_»∞ ZѶπ.U. K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨC_Õ a.U. áê~îåÅ∞ K«kq
*Ï˝#Ñ≤áêã¨
ѨÓiÎKÕâß_»∞. a.U. K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨC_»∞, JO`«‰õΩ q∞Oz#
¢Ñ¨=∂} ™ê÷~ÚQÆŠѨÙã¨ÎHÍÅ∞ K«kq =ÚyOKå_»∞. L^•Ç¨Ï~°
}‰õΩ – ZѶπ.U. K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨC_»∞ Eliphinstone ~°zOz# History of India,
Marshman ~°zOz# History of Bengal ÖÏO\˜ ¢QÆO^ä•Å∞† <åºÜ«∞âߢã¨ÎOÖ’
Jevous ~°zOz# Elementary lessons on Logic =∂¢`«"Õ∞ HÍHõ, J^Õ

S6
50 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

~°K«~Ú`« Studies in Deduction Logic =O\˜ L¢^ŒæO^ä•Å∞, Whately, Mill

~°zOz# ¢QÆO^ä•Å∞ K«k"å_»∞. W=hfl a.U.‰õΩ K≥Ok#q, JO`«Hõ<åfl Z‰õΩ¯=
¢Ñ¨=∂} ™ê÷~ÚH˜ K≥Ok# áê~îåºOâßÅ∞. a.U. K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨC_»∞ Green
~°zOz# History of England, Allison Philips ~°zOz# History of
Europe, Gibbon ~°zOz# Decline and Fall of the Roman Empire ÖÏO\˜
L¢`«¯+¨ì ¢QÆO^ä•Å∞ ‰õΔΩ}‚OQÍ K«k"å_»∞. ÃÑ· "å\˜Ö’ z=~° ¿Ñ~˘¯#fl ¢QÆO^äŒO
<åÅ∞QÆ∞ ã¨OѨÙ\ÏÅ`À ‰õÄ_»∞H˘#flk. P <åÅ∞QÆ∞ ã¨OѨÙ\ÏÅ#∂ =¸_Õ ~ÀAÖ’¡
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ K«k"Õâß_»∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’ D ¢QÆO^äŒOÖ’ U qÉèÏQÍxfl J~Ú<å
㨈~ XHõ¯ ѨOH˜Î ‰õÄ_® `«Ñ≤ÊáȉõΩO_® XѨÊ*ˇÑ¨ÊQÆeˆQ"å_»x PÜ«∞# ™È^Œ~°∞_≥·#
=∞¿ÇÏO¢^Œ<å^ä£ ^Œ`«Î ¢^èŒ∞gHõiOKå~°∞.
W"Õ HÍHõ ¢ÃѶOKü qѨ¡=O QÆ∞iOz ‰õΔΩ}‚OQÍ J^茺ܫ∞#O KÕâß_»∞.
Ü«∂=r˚q`«O PÜ«∞##∞ PHõ@∞ìH˘#fl <åÜ«∞‰õΩ_»∞ <≥áÈeÜ«∞<£. P`«_ç ^Œà◊Ѩu
'<Õ— (Ney) ‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ Jq∞`«OQÍ PHõi¬OKå_»∞. '<Õ— ZÖÏ <≥áÈeÜ«∞<£
P[˝Å#∞ x~åˆHΔѨ}©Ü«∞OQÍ t~°™ê=Ç≤ÏOKå_À J\˜ì #¢=∞`«, L#fl`« ÅHΔͺÅ
HÀã¨O Hõ$+≤KÕ¿ã"å~°∞ ZO`À P=â◊ºHõ=∞x HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
L^•…\ ˜OKÕ"å~°∞.
HõàÏâßÅÖ’ K«^Œ∞=ÙH˘O@∞#fl ~ÀAÖ’¡<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ áêâßÛ`«º `«`åÎ fiÅ#∞
Ö’`«∞QÍ J^茺ܫ∞#O KÕâß_»∞. _ÕH͈~ì (Descartes), Ǩ˙º"£∞ (Hume), HÍO\ò
`«`«Î fiâߢã¨Î ¢QÆO^ä•Å∞ (Kant), Ѷ≤+‘ì (Fichti), ã≤Ê<À™ê (Spinoza), ÃÇÏQÆÖò
(Hegel), ëÈѨ<Õ~ü (Schopenhauer), HÍ"Õ∞ì (Comte),
_®ifi<£ (Darwin), ÃÇÏ~°ƒ~üì ÃãÊ#û~ü (Herbert Spencer) ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å ¢QÆO^ä•Å∞
K«k"å_»∞. HÍx D ¢QÆO^ä•Å#∞ PÜ«∞# ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ K«^Œ=_®xH˜ P™ê¯~°O ÖË^Œx
PÜ«∞# rq`« K«i¢`«#∞ ~°zOz# "åiÖ’ XHõÔ~·# ~À=∂ ~ÀÖÏ (Romain
Rolland) Jaè¢áêÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© "å~°O^Œ~°∞ "≥e|∞zÛ# `«`åÎ fi
Å#∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘<åfl_»x PÜ«∞# ã¨∂zã¨∞Î<åfl_»∞.
áêâßÛ`«º `«`«Î fi"Õ`«ÎÅÖ’ ÃÇÏ~°ƒ~üì ÃãÊ#û~ü Jaè¢áêÜ«∂Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ÉÏQÍ
#KÕÛq. ÃãÊ#û~ü ¢Ñ¨QÍ_è» Jaè=∂x Jx #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ¿Ñ~˘¯#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î
HÍ^Õ"≥∂! PÜ«∞# Jaè¢áêÜ«∂ʼnõΩ =ÚQÆ∞ú_≥·# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ 'q^Œº—1 J<Õ ¢QÆO^ä•xfl

1. Education: Intellectual, Moral and Physical.

 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} 51

J#∞=kOKåÅ#∞H˘<åfl_»∞. JO^Œ∞ xq∞`«ÎO J#∞=∞u HÀ~°∞`«∂ ÃãÊ#û~ü‰õΩ

L`«Î~°O ¢"åâß_»∞. =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ ÃãÊ#û~ü JO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞uxã¨∂Î, JO`« z#fl
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’ JO`«\ ˜ `åuÎ fiHõ zO`«#Å∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#fl #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ¢Ñ¨â◊Oã≤O
Kå_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ P ¢QÆO^ä•xfl H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ ‰õΩ¡Ñ‘ÎHõiOz J#∞=kOKå_»∞. P
ѨÙã¨ÎHõO 'tHõΔ— ¿Ñi@ =OQÆÉèÏ+¨Ö’ "≥Å∞=_çOk. HÍÖÏO`«~°OÖ’ LѨx+¨`«∞ÎÅ∞,
"Õ^•O`«OÖ’x H˜¡+¨ì"≥∞ÿ# `«`åÎ fiÅ#∞ qѨÙbHõiOK«_»OÖ’ ÃãÊ#û~ü `åuÎfiHõ f~°∞
`≥#∞flÅ#∞ PÜ«∞# KåÖÏ=~°‰õΩ J#∞ã¨iOz#@∞¡ QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
gˆ~ HÍHõ Ǩq∞Åì<£ (Hamilton), q∞Öò (Mill), ÖÏH± (Locke), ¿Ñ¡\’
(Plato) ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å `«`åÎ fiÅ#∂ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ W+¨ìѨ_ç K«k"å_»∞. Ǩq∞Åì<£ `«#
`«`«Î fi ¢QÆO^äŒO =ÚyOѨÙÖ’, ''=∞x+≤ "Õ∞^äŒã¨∞û ÉèíQÆ=O`«∞x LxH˜ QÆ∞iOz
=∂¢`«"Õ∞ K≥ѨÊQÆÅ^Œ∞, ^•x Ѩx JO`«\ ˜`À ã¨i. ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨fiÉèÏ"åxfl q=
iOѨQÆÅ â◊H˜Î ^•xH˜ ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# WHõ¯_» `«`åÎ fiÅ∞ PyáÈ`å~Ú. ZHõ¯_»
`«`åÎ fiÅ∞ JO`«i™êÎÜ≥∂ JHõ¯_» P^蕺u‡Hõ`« ¢áê~°OÉèí=∞=Ù`«∞Ok——1 Jx =zO
Kå_»∞. Ǩq∞Åì<£ z=i ѨO‰õΩÎÅ∞ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ÉÏQÍ #KåÛ~Ú. ã¨OÉèÏ+¨}Å
=∞^茺 P`«_»∞ nxx L^ŒÇ¨ÏiOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. ^蕺#OÖ’ b#"≥∞ÿáÈ`«∞#flѨÊ\˜H©
P`«_»∞ K«^Œ∞=Ù#∞ x~°¡HõΔ ºO KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. K«^Œ∞=Ù, ^蕺#O, ã¨Ow`åÅÖ’ Z‰õΩ¯=
ã¨=∞Ü«∞O QÆ_ç¿Ñ"å_»∞.
™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ ‰õÄ_» #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ZO`À Pã¨H˜Î K«∂áê_»∞. ã¨O㨯 $`«O,
ɡOQÍb, POQÍ¡ÖÖ’x HÍ"åºÅ#∞ K«k"å_»∞. ɡOQÍb ~å=∂Ü«∞} =∞ǨÉèÏ~°
`åÅ∞ P`«_çH˜ Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHõO. ѨO_ç`«∞Å∞ `«_»|_ç# J<ÕHõ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "åiH˜ KÕÜ«¸`«xKåÛ_»∞.
POQÆO¡ Ö’ ¿+H±ûÑ≤Ü∞« ~ü (Shakespeare), q∞Åì<£ (Milton), ɡ~· <° £ (Byron),
=~ü¤û=~üÎ (Wordsworth) ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å#∞ J`«_»∞ =∞s W+¨ìѨ_ç K«k"å_»∞.
¿+H±ûÑ≤Ü«∞~ü Romeo and Juliet, Midsummar Night's Dream ÖÏO\˜ <å@
HÍÅ #∞O_ç PÜ«∞# HÍÖÏO`«~°OÖ’ `«# ¢Ñ¨ã¨OQÍÅÖ’ ѨÅ∞ L^•Ç¨Ï~°}Å∞
L@OH˜OKå~°∞. q∞Åì<£ Paradise Lost #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ÉÏQÍ PHõ@∞ìH˘#fl HÍ=ºO.
''L#fl áêѨO XHõ¯>Ë – ^Ò~°ƒÅº"Õ∞ Jk. <Õ#∞ ÉÏźOÖ’ q∞Åì<£ ~°zOz#
'áêº~°_≥·*ò ÖÏãπì— HÍ=ºO K«k"å#∞. JO^Œ∞Ö’ <å ѨÓ[ºÉèÏ"åxfl K«∂~°Q˘#fl
ã¨`«∞Ê~°∞+¨μ_»∞ Ãã·`å#∞. ^Ò~°ƒÖϺxH˜ =â◊√_»∞ HÍHõ, ^Õx<≥·<å Z^Œ∞~˘¯O@∂ z=i

1. .... where philosophy ends there religion begins.

52 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

^•HÍ Ñ¨@∞ìq_»=x =ºˆHÎ =∞Ǩ`«∞‡——1 _»x HÍÖÏO`«~°OÖ’ `«# w`ÀѨ<庙êÅÖ’

PÜ«∞# L^•Ç¨ÏiOK«_»O K«∂_»=K«∞Û.
#ˆ~O¢^Œ∞x ~ÀAÖ’¡ =OQÆ ™êÇ≤Ï`«ºO qiqQÍ ÖË^Œ∞. L#fl^ŒO`å J`«_»∞
K«k"Õâß_»∞. Éèí~°`ü K«O¢^Œ ~°zOz# 'J#fl^• =∞OQÆàò—, 'q^•ºã¨∞O^Œ~ü— ÖÏO\˜
ѨÙã¨ÎHÍÅ #∞O_ç PÜ«∞# L^•Ç¨ÏiOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. |OH˜OK«O¢^Œ, n#|O^èŒ∞ q∞¢`«
~°K«# ÅxflO\˜h, Dâ◊fi~°K«O¢^Œ QÆ∞ѨΠHõq`«Å#∂ K«k"å_»∞. "≥∞ÿˆHÖò =∞^èŒ∞ã¨∂^Œ<£
'"Õ∞Ѷ¨∞<å^äŒ =^茗 #ˆ~O¢^Œ∞_çH˜ ÉÏQÍ #zÛ# HÍ=ºO. JO^Œ∞Ö’ ~å=}∞x áê¢`«
áÈ+¨} f~°∞ QÆ∞iOz PÜ«∞# HÍÖÏO`«~°OÖ’ ¢Ñ¨â◊Oã≤OK«_»O QÆ=∞<å~°›O.
Wxfl ѨÙã¨ÎHÍÅ#∞ XHõ =ºH˜Î ã¨fiÅÊHÍÅOÖ’ K«kq LO_»_»O ™ê^茺=∂ J<Õ
ã¨Oâ◊Ü«∞O ~åHõáÈ^Œ∞. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞x K«k"Õ q^èŒ"Õ∞ z¢`«"≥∞ÿ#^Œ<Õ ã¨OQÆu
=∞#O =∞~°záȉõÄ_»^Œ∞. `å#∞ K«k"Õ f~°∞#∞ PÜ«∞<Õ WÖÏ q=iOz L<åfl~°∞:
''¢Ñ¨u ѨOH˜Îh K«^Œ=‰õΩO_® ¿Ñ~åÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜, z=i ѨO‰õΩÎÅ∞ =∂¢`«"Õ∞
K«^Œ=QÍ<Õ ™ê~åOâß#flO`å <Õ#∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å#∞. D ¢Ñ¨uÉèí
W#∞=∞_çOKÕH˘nÌ ¿Ñ~åÅ∞ K«k"Õ ¢â◊=∞ ‰õÄ_® ÖËHõáÈ~ÚOk. ѨÙ@Ö’x "≥Ú^Œ\ ˜,
z=i ѨOH˜Î K«kq#O`« =∂¢`å<Õ ™ê~åOâß#flO`å ¢QÆÇ≤ÏOK«QÆeˆQ"å}˜‚. Láê^蕺
Ü«Ú_»∞ U^≥·<å ¢H˘`«Î ÉèÏ=##∞ ѨiK«Ü«∞O KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ ^•xx <åÅ∞ÔQ·^Œ∞
ѨÙ@ÅÖ’ qѨÙbHõiOKÕ"å_»∞. ^•<À¡#∂ "≥Ú^Œ\ ˜ H˘xfl ѨO‰õΩÎÅ∞ K«^Œ=QÍ<Õ
JO`å J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆeˆQ"å}˜‚.—— D suÖ’ K«^Œ=_»O HÍ~°}OQÍ<Õ PÜ«∞#
ã¨fiÅÊHÍÅOÖ’ Jxfl ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ K«^Œ=QÆeQÍ_»∞.
ã¨Ow`«OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Ö’`«∞QÍ =ÚxQÍ_»∞. ¢Ñ¨QÍ_è» L^ÕfiQÆO, ¢âß=º
HõO~î°O, g\˜H˜ "≥∞~°∞QÆ∞Å∞ k^ÕÌ ã¨Ow`« *Ï˝#O ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ J`«_çÖ’ áê^Œ∞H˘x
ã¨Ow`«O
L<åfl~Ú. WO^Œ∞‰õΩ `À_»∞ `«O¢_ç JOkOz# ¢áÈ`åûǨÏO
P`«}˜‚ ã¨Ow`«OÖ’ ¢áêg}∞ºxQÍ fiÛk^•Ì~Ú. "Õ}©=∂^èŒ"£
JkèHÍi, L™êÎ^£ JǨχ^£ MÏ<£, PÜ«∞# t+¨μºÅ =^ŒÌ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã¨Ow`«O
<Õ~°∞ÛH˘<åfl_»∞. ã¨∞¢Ñ¨ã≤^Œú ¢^Œ∞Ѩ^£ QÍÜ«∞‰õΩ_≥·# *ÏfiÖÏ ¢Ñ¨™ê^£ =^ŒÌ ¢^Œ∞Ѩ^£
ã¨Ow`«O JÉèíºã≤OKå_»∞. HÍj<å^ä£ Ñ¶¨∞’ëêÅ =^ŒÌ ‰õÄ_® áêÜ«∂, `«|ÖÏ, ѨHÍfi*ò
"≥Ú^ŒÖˇ·# ã¨Ow`« "å~Ú^•ºÅ#∞ K«Hõ¯QÍ "å~ÚOK«_»O <Õ~°∞ÛH˘<åfl_»∞. ¢^Œ∞Ѩ^Œ
ã¨Ow`«OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ J¢QÆQÆ}∞º_»Ü«∂º_»∞. W"Õ HÍHõ H©~°Î#Å∞, Éèí[#Å∞,

1. âߢ<åÊùxû™È¯Ö’ 1900= ã¨OII "Õ∞ 29= `Õn ™êfig∞r KÕã≤# ¢Ñ¨ã¨OQÆO #∞O_ç.
 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} 53

âߺ=∂ã¨Ow`«O, ~å=∞¢Ñ¨™ê^£ áê@Å∞, PQÆ=∞h áê@Å∞ ÖÏO\˜ =OQÆ ã¨Ow`«

âßYÅÖ’#∂ K«Hõ¯x ¢áêg}ºO QÆ_çOKå_»∞. ''ã¨Ow`«O L`«Î"≥∂`«Î=∞"≥∞ÿ# Hõà◊.
^•xfl J~°÷O KÕã¨∞H˘#fl "åiH˜ Jk =∞Ǩϟ`«Î=∞"≥∞ÿ# P~å^èŒ# J=Ù`«∞Ok——1 Jx
HÍÖÏO`«~°OÖ’ PÜ«∞# =zOKå~°∞.
XHõ™êi #ˆ~O¢^Œ∞x q∞¢`«∞_˘Hõ_»∞ Pi`Õi# QÍÜ«∞‰õΩxÖÏ áê_®_»∞.
JѨC_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WÖÏ J<åfl_»∞: ''~åQÆ`åàÏÅ∞ =∂¢`«"Õ∞ ã¨Ow`«O JxÑ≤OK«∞
HÀ^Œ∞. XHõ ÉèÏ=##∞ Jk =ºHõÎOKÕÜ«∂e. ˆH=ÅO ÖÏQÆ∞`«∂, ™êQÆnã¨∂Î áê_Õ
áê@Å#∞ Z=~°∂ P™êfikOK«ÖË~°∞. áê@‰õΩ P^è•~°"≥∞ÿ# ÉèÏ=# QÍÜ«∞‰õΩx ÉèÏ"À
^ÕfiQÍxfl ¢¿Ñˆ~Ñ≤OKåe. Ѩ^•Å#∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ LK«ÛiOKåe. ~åQÆ=¸ `åà◊=¸
J#∞QÆ∞}OQÍ LO_®e. QÍÜ«∞‰õΩx ÉèÏ"À^ÕfiQÍxfl ¢¿Ñˆ~Ñ≤OK«xk ã¨Ow`«O Jx
Ñ≤OK«∞HÀ^Œ∞.——
ã¨Ow`«O #ˆ~O¢^Œ∞x <≥·[OÖ’, ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’, #~°#~åÖ’¡ Ti=ÙOk.
ã¨∞¢âß=º"≥∞ÿ# HõO~î°=¸, ã¨Ow`« *Ï˝#=¸ ã¨O`«iOK«∞H˘#fl PÜ«∞# áê_»∞
`«∞#flѨC_»∞ ¢â’`«Å∞ "≥∞ÿ=∞~°záÈ=_»O Hõ^Œ∞Ì.
ã¨Ow`«OÖ’ =∂¢`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† ã¨Ow`« âߢ™êÎhfl PáÈã¨#Ѩ\Ïì_»∞ #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞. 1887 ¢jK«O_ôK«~°}ü |ã¨H± J<Õ =ºH˜Î 'ã¨Ow`« HõÅÊ`«~°∞— =<Õ ¢QÆO^äŒO
~°zOKå_»∞. P ¢QÆO^äŒOÖ’ ѨÅ∞ ÉèÏQÍÅ#∞ ã¨OHõÅ#O KÕã≤Ok #ˆ~O¢^Œ∞_Õ! P
¢QÆO^äŒO LáÈ^•…`«OÖ’ ã¨Ow`«O QÆ∂iÛ# ѨÅ∞ JOâßÅ#∞, ã¨Ow`« "å^•ºÅ
`«`åÎ fiÅ#∂ qѨÙÅOQÍ, Ö’`«∞QÍ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ qâ◊nHõiOKå_»∞. P ¢QÆO^äŒOÖ’x
'ã¨Ow`« ã¨O¢QÆǨÏO— J<Õ J^蕺ܫ∞O ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x ѨÅ∞ ÉèÏ+¨Å #∞O_ç
ã¨OHõÅ#O KÕã≤# ÉèíH˜Îw`åÅ#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#flk. J#∞|O^èŒOÖ’ á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«
|_»¤ P w`« ~°K«~Ú`«Å rq`«K«i¢`«Å#∞ ‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞_Õ ~°zOKå_»∞.
Kè«O^À|^Œú=¸ J~°÷=O`«=¸ J~Ú# w`åÅ∞ ~°zOK«_»OÖ’ ‰õÄ_®
¢áêg}ºO QÆ_çOKå_»∞. #$`«ºOÖ’ ‰õÄ_® ¢Ñ¨uÉèí K«∂áê_»∞. JO^Œ=¸ ^Œ$_è»=¸
J~Ú# ^ÕǨÏO, qâßÅ"≥∞ÿ# <Õ¢`åÅ∞, JO^Œ∞‰õΩ `«y# =∞#ã¨∞û JxflO\˜H©
q∞Oz# ã¨$[<å`«‡Hõâ◊H˜Î P`«_ç #$`åºxH˜ =<≥fl`≥KåÛ~Ú. áê@Å∞ áê_»∞`«∂
#$`«ºO KÕ¿ã"å_»∞. Jk K«∂Ѩ~°∞ʼnõΩ Hõ#∞flÅѨO_»∞=QÍ LO_Õ^Œ#_»O Ju
â◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 95.
54 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ÉÏǨºÅOHõ~°} J`«_çH˜ ã¨∞`«~å=¸ #K«Û^Œ∞. t~À*ÏÅ#∞ JÅOHÍ~°

¢áêÜ«∞OQÍ ^Œ∞=ÙfiHÀ=_»=¸, ѨÅ∞=Ùix PHõi¬OKÕ suÖ’ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOK«
_»=¸ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ W+¨ìO LO_Õk HÍ^Œ∞.
`«`«Î fi=¸, ™êÇ≤Ï`«º=¸, ã¨Ow`«=¸ W`åº^Œ∞Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞x ™ê^èŒ#ÅÖ’
H˘xfl =∂¢`«"Õ∞. PÜ«∞# "Õ∞^è• Ñ¨i}Ï=∂xfl H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ ¢QÆÇ≤ÏOKÕ xq∞`«Î"Õ∞
"Õ∞^è•q g\˜x =∞#O q=~°OQÍ Ñ¨iH˜OKåO. ˆH=ÅO XHõ Ü«Ú=
‰õΩ_»∞ W=hfl ™êkèOK«QÆÅ_®? JO^Œ∞‰õΩ #ˆ~O¢^Œ∞x rq`«O
™êkèOK«QÆÅ_»x ~î°‰õΩ¯# ["åaã¨∞ÎOk.
HõàÏâßÅ áê~îåŠѨikèx ^•\˜ Wxfl ~°OQÍÅÖ’ `«# ¢Ñ¨uÉèí#∞ Kå@_»O
=Å#<Õ"≥∂ HõàÏâßÅ áê~îåÅÖ’ P`«_»∞ =∞s Z‰õΩ¯= =∂~°∞¯Å∞ QÆ_çOK«ÖËHõ
áÈÜ«∂_»∞. PÜ«∞# ã¨=Úáêi˚Oz# =∂~°∞¯Å∞ HÍã¨Î ѨiH˜^•ÌO:
¢Ñ¨"Õâ◊ ѨsHõΔ (Entrance; 1879): POQÆ¡O 47, ɡOQÍb 76, K«i¢`« 45,
QÆ}˜`«O 38† "≥Ú`«ÎO 206 ("≥Ú^Œ\ ˜ ¢âı}˜)
"≥Ú^Œ\ ˜ Hõà◊ (F.A; 1881): POQÆ¡O 46, ɡOQÍb 36, K«i¢`« 56,
QÆ}˜`«O 40, <åºÜ«∞âߢã¨ÎO 17/50, =∞#ã¨Î`«fiâߢã¨ÎO 34/50† "≥Ú`«ÎO 229
(kfifÜ«∞ ¢âı}˜)
a.U. (B.A; 1884): POQÆ¡O 56† QÆ}˜`«O 61, ɡOQÍb 43, K«i¢`« 56,
`«`«Î fiâߢã¨ÎO 45† "≥Ú`«ÎO 261 (kfifÜ«∞ ¢âı}˜)
#ˆ~O¢^Œ∞x ÖÏO\˜ "Õ∞^è•q WÖÏ kfifÜ«∞ ¢âı}˜ =∂~°∞¯Å∞ ã¨OáêkOK«_»O
qz¢`«O. J`«_»∞ HõàÏâßÅ áê~îåʼnõΩ Ju`«‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O ˆH\Ï~ÚOKÕ"å_»∞.
J`«_ç *Ï˝#Ñ≤áê㨠f~°Û_®xH˜ Jq n>ˇÿ#qQÍ ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ "å\˜x K«^Œ=_»O
J`«_»∞ ÃÑ^ŒÌ q+¨Ü«∞OQÍ ÉèÏqOK«ÖË^Œ∞. ѨsHõΔʼnõΩ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ <≥ÅÅ =ÚO^Œ∞
=~°‰õΩ PÜ«∞# áê~î°º ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ Hõhã¨O `≥iz‰õÄ_® K«∂_»_»∞. P `«~°∞"å`«
ˆ~~ÚO|=à◊√¡ áê~î°º ѨÙã¨ÎHÍÅÖ’ =ÚxyáÈ`å_»∞† ѨsHõΔÅ∞ ¢"å™êÎ_»∞† LfÎ~°∞‚
_»=Ù`å_»∞. a.U. ѨsHõΔʼnõΩ XHõ <≥Å =ÚO^Œ∞ ^•HÍ `«# áê~î°º ѨÙã¨ÎHÍÅÖ’
XHõ\ ˜Ü≥ÿ∞# ¢w<£ (Green) ~°zOz# 'POˆQ¡Ü«ÚÅ K«i¢`«—Ö’ XHõ¯ ѨÙ@#∞ Ãã·`«O
K«^Œ=HõáÈQÍ, Hõhã¨O P ѨÙã¨ÎHõO H˘##∞ ‰õÄ_® H˘#ÖË^Œ∞. P `«~°∞"å`«
H˘<åfl_»∞. ''nxx K«kq ѨÓiÎKÕ¿ã ^•HÍ QÆkÖ’ #∞O_ç |Ü«∞\˜H˜ ~å#∞—— Jx
ã¨OHõeÊOK«∞H˘<åfl_»∞. =¸_»∞ ~ÀAÖ’¡<Õ K«k"Õâß_»∞. WÖÏ Hõ~îÀ~°OQÍ K«k"Õ
 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} 55

ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ¢Ñ¨Hõ¯# HÍѶ‘ ÖË^• \© ÖÏO\˜q ã≤^ŒúOQÍ LOK«∞H˘<Õ"å_»∞. XHõ"Õà◊

‰õΩ#∞‰õΩ Ñ¨\ ˜ì#ѨC_»∞ HÍÅ∞ Hõ^ŒÑ¨=Åã≤ =KÕÛk† JѨC_»∞ "Õ∞Å∞HÀ=_®xH˜ XHõ
¢`å\˜x HÍÅ∞‰õΩ Hõ\ ˜ì LOKÕ"å_»∞.
ѨsHõΔÖ’¡ LfÎ~°∞‚_»=_®xH˜ U "Õ∞~°‰õΩ K«^Œ"åÖ’ JO`Õ K«k"Õ"å_»∞. P
`«~°∞"å`« fiHõ zH˜¯# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ áê~îåÅ∞ K«k"Õ"å_»∞ HÍ_»∞. a.U. ѨsHõΔÅ∞
^ŒQÆæ~°Ñ¨_»∞`«∞<åfl~Ú. XHõ ~ÀA "Õ‰õΩ=<Õ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å WO\˜H˜ "≥àÏ¡_»∞. "å~°∞
WOHÍ Ñ¨_»∞H˘<Õ L<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ |Ü«∞@ xÅ|_ç ~°gO¢^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü w`å
<˘flHõ^•xfl aQÆæ~°QÍ QÍ#O KÕâß_»∞.
F H˘O_»ÖÏ¡~å, "Õ∞Ѷ¨∂ÖÏ¡~å, =∞ÅÜ«∞=∂~°∞`åÖÏ¡~å!
¢|ǨχѨ^•~°÷Ѩ٠=∞ǨÏ`åÎfixfl QÍ#OKÕã≤ P#OkOK«O_ç!
ã¨∂~°∞ºÖÏ¡~å, K«O¢^Œ∞ÖÏ¡~å, `«à◊√‰õΩb#∞ `å~°HõÖÏ~å!
ã¨`«ºã¨fi~°∂ѨÙx =∞Ç≤Ï=∞#∞ áê_»∞`«∂ P#OkOK«O_ç!
áê_»∞`«∂ P#OkOK«O_ç, P#O^ŒO`À áê_»O_ç.
JÖÏ "åix "Õ∞ÖÁ¯eÑ≤, "å~°∞ =^ŒÌ<åfl q#‰õΩO_® `˘q∞‡k QÆO@Å ^•HÍ
P@áê@Ö’¡ HÍÅO QÆ_çáê_»∞. D ~°HõOQÍ Ñ¨sHõΔʼnõΩ ZÖÏO\˜ ¢áê^è•#ºO W=fix
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ áê~îåºOâßÅÖ’ `«‰õΩ¯= =∂~°∞¯ÖË `≥K«∞ÛHÀ=_»OÖ’ qO`Õ=ÚOk!
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ K«^Œ∞=ÙÖ’#∂, ã¨Ow`«OÖ’#∂, `åuÎ fiHõ`«Ö’#∂ "Õ∞^è•qQÍ
~å}˜OK«_®xfl |\˜ì, ã¨^• P`«_»∞ ¢Ñ¨QÍ_è» zO`«#ÅÖ’ =Úxy LO_Õ"å_»x J~°÷O
Ü«∞ø=#O
KÕã¨∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞. J`«_»∞ ZHõ¯_» LO>Ë JHõ¯_» "Õ_»∞HÍ, q<À
^Œ=¸, P@áê@Å∂ L#fl>Ë¡! g\˜ HÀã¨"Õ∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞
P`«}˜‚ W+¨ìѨ_Õ"å~°O>Ë Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. <å\˜ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ HõÅHõ`åÎ
~å[^è•x. XHõ =∞Ǩ#QÆ~°OÖ’ x=ã≤OKÕ XHõ ã¨OѨ#fl Ü«Ú=‰õΩx rq`«O
™ê=∂#ºOQÍ ZÖÏ LO@∞O^À JÖψQ #ˆ~O¢^Œ∞x rq`«=¸ XáêÊiOk. P`«_ç
L`«∞ûHõ`«, ¢H˜Ü«∂jÅ`« P`«_çH˜ ѨÅ∞=Ù~°∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å#∞ ã¨OáêkOzÃÑ\˜ìOk.
"å~°O`å P`«_ç`À LO_»_®xH˜ ZO`À W+¨ìѨ_Õ"å~°∞. Pk"å~åÅ∂, ÃãÅ=Ù
~ÀAÅ∂ =KåÛÜ«∞O>Ë JO^Œ~°∂ QÆOQÍ#kÖ’<Õ. ™êfl<åÅ∞, P@áê@Å`À
QÆO@ŠѨ~°ºO`«O QÆ_ç¿Ñ"å~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ XHõ |O_çx ÉÏ_»∞QƉõΩ
‰õΩ^Œ∞~°∞ÛH˘x ¿ãflÇ≤Ï`«∞ÅO^Œ~°∂ ^•<À¡ ¢H˜H˜¯iã≤ ‰õÄ~°∞Ûx, P_»∞`«∂ áê_»∞`«∂
LÖÏ¡ã¨OQÍ HõÅHõ`åÎ g^äŒ∞Ö’¡ uiˆQ"å~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞x q∞¢`«∞Ö’¡ H˘O^Œi jÅO
QÆ∞iOz JO`«QÍ ã¨^Œaè¢áêÜ«∞O ÖË^Œ∞. JÖÏO\˜ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
56 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

HõÅã≤"≥∞Åã≤ u~°QÆ_»O WO\Ï |Ü«∞\Ï Ñ¨Å∞=ÙiH˜ #K«ÛÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H©

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^•xx QÆ∂iÛ HõÅ`« K≥O^ŒÖË^Œ∞. W`«~°∞Å rq`åÅ g∞^Œ P`«_ç
¢Ñ¨ÉèÏ=O LO_Õ^ÕQÍx, W`«~°∞Å rq`åÅ∞ P`«_ç g∞^Œ ZÖÏO\˜ ¢Ñ¨ÉèÏ==¸
K«∂ѨÖË=Ù.
[#~°Öò q∞+¨<£ HõàÏâßÅ ¿Ñ^Œ q^•º~°∞÷ʼnõΩ Ñ¨sHõΔ ~°∞ã¨∞=¸, É’^èŒ<å
~°∞ã¨∞=¸ q∞#Ǩ~ÚOK«_»O Ѩiáê\˜. HÍx JO^Œ∞‰õΩ q^•ºi÷ `«# ¿Ñ^Œ ã≤÷ux
q∞¢`«∞xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O ~°∂_èçѨ~°Kåe. #ˆ~O¢^Œ∞x q∞¢`«∞_≥·# ǨÏi^•ãπ K«\’ìáê^蕺Üü∞
¿Ñ^Œ"å_»∞. J`«_»∞ ѨsHõΔ ~°∞ã¨∞=¸, É’^èŒ<å ~°∞ã¨∞=¸
K≥e¡OKÕ ã≤÷uÖ’ ÖË_»∞. HõàÏâßÅ ¢Ñ¨^è•# JkèHÍi`À =∂\Ï¡_ç ǨÏi^•ãπ K≥e¡OKå
eû# ~°∞ã¨∞=ÚÅ#∞ q∞#Ǩ~ÚOKÕ U~åÊ@∞ KÕ™êÎ#x #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ K≥áêÊ_»∞.
JѨC_»∞ ~å*ò‰õΩ=∂~ü J<Õ =ºH˜Î ¢Ñ¨^è•# JkèHÍiQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl_»∞. XHõ
~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ J`«_ç =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ ǨÏi^•ãπ q+¨Ü«∞O q#¢=∞OQÍ WÖÏ
¢Ñ¨™êÎqOKå_»∞: ''ǨÏi^•ã¨∞ ѨsHΔÍ ~°∞ã¨∞=Ú K≥e¡OK«QÆÅ ã≤÷uÖ’ ÖË_»∞. ѨsHõΔÅ∞
¢"åÜ«∞_®xH˜ J`«_çH˜ g∞~°∞ J#∞=∞ux¿ãÎ "≥Ú^Œ\ ˜ ¢âı}˜Ö’ `«Ñ¨ÊHõ LfÎ~°∞‚_»=Ù
`å_»∞. ÖËHõáÈ`Õ J`«_ç rq`«O <åâ◊#"≥∞ÿáÈ`«∞Ok. ^ŒÜ«∞^ŒÅz ѨsHõΔÅ∞ ¢"åÜ«∞
_®xH˜ J`«_çH˜ J#∞=∞u =∞OE~°∞ KÕÜ«∞O_ç—— Jx ¢áê^äÕÜ«∞Ѩ_®¤_»∞. HÍx ~å*ò
‰õΩ=∂~ü P JÉèíº~°÷##∞ =∞xflOK«Hõ, ''h ã≤á¶ê~°ã¨∞ JHõ¯ˆ~¡^Œ∞. h Ѩxx =∂¢`«O
#∞=Ùfi K«∂ã¨∞HÀ. ~°∞ã¨∞=Ú K≥e¡OK«‰õΩO_® J`«_»∞ ѨsHõΔÅ∞ ¢"åÜ«∞ÖË_»∞—— Jx
x+¨¯~°¬QÍ K≥áêÊ_»∞. q+¨Ü«∞O `≥eã≤ ǨÏi^•ãπ ‰õΩq∞eáÈÜ«∂_»∞. J`«}˜‚ F^•
~°∞ã¨∂Î, ''ÉÏ^èŒÑ¨_»‰õΩ. ZÖÏÔQ·<å㨈~ WO^Œ∞‰õΩ <Õ<˘Hõ =∂~°æO HõxÃÑ_»`å#∞.
^è≥·~°ºOQÍ LO_»∞—— J<åfl_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞.
P ~ÀA HõàÏâßÅ =^ŒeÃÑ@ìQÍ<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WO\˜H˜ "≥à◊¡‰õΩO_® TiH˜
HÍã¨Î ^Œ∂~°OÖ’ L#fl XHõ x~°˚# ¢áêO`åxH˜ "≥àÏ¡_»∞. Ja<£ÖÏO\˜ =∂^ŒHõ
¢^Œ"åºÅ∞ ÅaèOKÕ KÀ@∞ Jk. ~å*ò‰õΩ=∂~ü‰õΩ JHõ¯_çH˜ "≥à◊¡_»O JÅ"å@∞. P
~ÀA ÉÏQÍ pHõ\ ˜Ñ¨_®¤Hõ Z=i HõO\ÏѨ_»‰õΩO_® JHõ¯_»‰õΩ ~å*ò‰õΩ=∂~ü
=KåÛ_»∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ~å*ò‰õΩ=∂~ü Z^Œ∞@ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢Ñ¨`«ºHõΔ=∞Ü«∂º_»∞. P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ TÇ≤ÏOK«x suÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ JHõ¯_» K«∂ã≤ ǨÏ_»eáÈ~Ú#
~å*ò‰õΩ=∂~ü, ''#ˆ~O¢^•! Uq∞\˜ ã¨OQÆu?—— Jx J_çQÍ_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ǨÏi^•ãπ
q+¨Ü«∞O ¢Ñ¨™êÎqOKå_»∞. ~°∞ã¨∞=Ú q∞#Ǩ~ÚOK«HõáÈ`Õ, =∂^ŒHõ ¢^Œ"åºÅ∞
¿ãqOKÕ P`«_ç JÅ"å@∞#∞ |@ì|Ü«∞Å∞ KÕ™êÎ#x ÉèíÜ«∞ÃÑ\Ïì_»∞. ɡ^ŒiáÈ~Ú#
 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} 57

~å*ò‰õΩ=∂~ü É’^èŒ<å ~°∞ã¨∞=Ú#∞ =∂¢`«O q∞#Ǩ~Ú™êÎ#h, ѨsHõΔ ~°∞ã¨∞=Ú

=∂¢`«O ǨÏi^•ãπ K≥e¡¿ãÎ ã¨iáÈ`«∞O^Œh XѨCH˘<åfl_»∞.
=∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ǨÏi^•ãπ WO\˜ `«Å∞Ѩ٠`«\ ˜ì D ¢H˜O^Œ
áê@ áê_®_»∞:
D qx~°‡Å `˘eã¨O[ "Õà◊Ö’
^蕺xOK«∞ ™ê\˜ÖËx =∞Ç≤Ï=∂xfi`« ¢|Ǩ‡xfl
=∞<À[˝ =ÚMÏ~°qO^Œ `Õ[O`À Ѩ~°fi`å¢QÆO g∞^Œ
`˘OyK«∂ã¨∞Î#fl ÉÏÅÉèÏ#∞x uÅH˜OK«∞.
=∞OQÆà◊¢Ñ¨^Œ"≥∞ÿ# <Õ_»∞ gã¨∂Î#fl =∞ÅÜ«∞=∂~°∞`«O
PÜ«∞# qÉèí"åxfl QÍ#OKÕã¨∂Î J=∞$`åxfl zÅHõiã¨∂Î#flk
ǨÏ$^ŒÜ«∂Ö’¡x ¢¿Ñ=∞#∞ x"Õkã¨∂Î "≥à◊^•O
=∞#=∞O`å ÉèíQÆ=O`«∞x P"å™êxH˜.
Ñ≤^ŒÑ¨ ¢H˜`«O ~ÀA ™êÜ«∞O¢`«O [iyO^ŒO`å ǨÏi^•ãπ‰õΩ Ñ¨Óã¨QÆ∞zÛ#@∞¡
K≥áêÊ_»∞. Jk qx ǨÏi^•ãπ Hõ_»∞ѨÙ|ƒ #"åfi_»∞.
XHõ™êi q∞¢`«∞_˘Hõ_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ QÆ∞iOz WÖÏ "åºMϺxOKå_»∞:
''#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =∂\Ï¡_»∞`«∞#flѨC_»∞ q#_»O =∂‰õΩ ZO`À P#O^•xflKÕÛk.
JO^Œ∞HÀã¨"Õ∞ "Õ∞O U^À XHõ ÉèÏ=# QÆ∂iÛ =∂\Ï¡_»_»O ¢áê~°OaèOKÕ"å~°O.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«#^≥·# â‹·eÖ’ ^•xx q=iOKÕ"å_»∞. `å#∞ "≥e|∞zÛ# Jaè
¢áêÜ«∂xfl Z=Ô~·<å =ºuˆ~H˜Oz =∂\Ï¡_ç`Õ `«# "å^Œ<åѨ\ ˜=∞`À "åix z`«∞Î
KÕ¿ã"å_»∞. Jxfl ~°HÍÅ |ÅÇ‘Ï#`«Å#∂ J`«_»∞ x~°ã≤™êÎ_»∞. ™êǨÏã¨O, ¢Ñ¨uÉèí,
|ÅO – g\˜x PǨfix™êÎ_»∞. XHõ™êi <Õ#∞ J`«_ç WO\˜H˜ "≥o¡#ѨC_»∞ J`«_çH˜
XO\’¡ ÉÏQÍÖË^Œ∞. Ѩ_»∞H˘x L<åfl_»∞. HÍx ##∞fl K«∂_»QÍ<Õ PáêºÜ«∞OQÍ
PǨfixOz LѨK«~°ºÅ‰õΩ LѨ¢Hõq∞OKå_»∞. ZO`« "åiOz<å q#‰õΩO_® á⁄QÆ
¢`åQÆ_®xH˜ <å HÀã¨O ǨïHͯ ã≤^ŒúO KÕÜ«∞™êQÍ_»∞. P`«_ç ¢¿Ñ=∞ ZÅ¡Öˇ~°∞QÆxk.——
WO`«^•HÍ =∞#O K«∂ã≤Ok #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ QÆ_çÑ≤# rq`«OÖ’ XHõ "≥·Ñ¨Ù –
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# P^Œ~å≈Å∂, <≥·uHõ qÅ∞=Å∂, L#fl`«"≥∞ÿ# ÅHΔͺÅ∂, Hõq`«Å`À
QÆ∞ÉÏoOKÕ ™êÇ≤Ï`«º=¸, ÉèíQÆ=`«ûfi~°∂ѨOQÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_Õ
<å\˜ ã¨=∂[O
ã¨Ow`« Ö’HõO. Wq qHõã≤Oz# z`«Î~°∞=Ù =∞Ǩϟ#fl`«"≥∞ÿ#k.
HÍx x[ rq`«OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ uÅH˜Oz# z`«Î~°∞=Ù Uq∞\˜? Jk ѨÓiÎQÍ
58 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

aè#fl"≥∞ÿ#k. D P^Œ~å≈Å`À<À Hõq`«Å QÆ∞ÉÏoOѨÙÅ`À<À H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_®

ã¨O|O^èŒO ÖËxk.—— "Õ∞O [x‡Oz# <å\˜ ã¨=∂[O â’K«hÜ«∞"≥∞ÿ#kQÍ, AQÆ∞áêû
Hõ~°OQÍ, cèuQ˘e¿ÑkQÍ LO_Õk—— JO@∂ P z`«Î~°∞=Ù#∞ #ˆ~O¢^Œ∞x ™È^Œ~°∞_≥·#
=∞¿ÇÏO¢^Œ∞_»∞ =i‚OKÕ"å_»∞. ¢Ñ¨`ÕºH˜Oz #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ x=ã≤Oz# ã≤=¸eÜ«∂
¿Ñ@ ¢`åQÆ∞É’`«∞Å ~å[ºOQÍ =iúe¡Ok. ™êÜ«∞O¢`«O J=QÍ<Õ `«Ñ¨Ê¢`åy
|∞~°^ŒÖ’ ^˘~å¡_Õ"å~°∞ H˘O^Œ~°∞. "åix Mˇ·^Œ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ =KÕÛ áÈbã¨∞ʼnõÄ,
"åiH© =∞^茺 Q˘_»=Å∞ [~°QÆ_»O Ѩiáê\˜. WHõ qâı+¨ ѨÓ[Å∞ [i¿Ñ ~ÀAÅ∞
=KåÛÜ«∞O>Ë "Õ∞HõÅ#∂ ^Œ∞#flÅ#∂ |e W=fi_»O =Å# JHõ¯_»Hõ¯_®
~°HõÎѨÙ=∞_»∞QÆ∞Å∞ ^Œ~°≈#q∞™êÎ~Ú. q# ÉèíiOK«ÖËx QÆ∂_è®~å÷Å`À (Jj¡Å Ѩ^Œ
*ÏÅO`À) áê_Õ Ñ¨O*Ïs, `«~å˚ ÖÏO\˜ ã¨Ow`åÅ∞ Ѩ~°fik<åÖ’¡ gkä JO`«\Ï
qxÑ≤ã¨∞ÎO\Ï~Ú. WHõ `åO¢uHõ ™ê^èŒ#Å ¿Ñi@ [QÆ∞áêûHõ~°"≥∞ÿ# Ç‘Ï#HÍ~åºÅ∞
KÕã¨∂Î =∞~À |$O^ŒO u~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok.
P_»ÑÅ≤ ‰¡ Ωõ Zxq∞^Õà√◊ § xO_ç`Õ P"≥∞‰õΩ q"åǨÏO [iyáÈ"åe. Ѩ^ÇŒ ¨ ~ˆ à◊√¡
ÃÑ·|_»¤ =∞QÆÑ≤Å¡"åxH˜ q"åǨÏO H͉õΩO>Ë J`«}˜‚ ‰õΩÅO #∞O_ç |Ç≤Ï+¨¯i™êÎ~°∞.
`«=∞ WO\’¡ XHõ ѨO_»∞QÀ Ѩ|ƒ"≥∂ [~°∞QÆÉ’`ÀO^Œx W`«~°∞Å#∞ PǨfixOѨ
=zÛ# =ºH˜ÎH˜ `«# U_»∞ `«~åÅ"åi ¿Ñ~°∂¡ `≥eã≤=ÙO_®e† ‰õΩÅO, QÀ¢`«O `«Ñ¨ÊHõ
`≥eã≤ LO_®e. JѨC_Õ P PǨfi<åxfl =∞xfl™êÎ~°∞. D q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õΩ@∞OÉÏÅ
=∞^茺 `«Öˇ`ÕÎ HõÅǨÅ QÆ∂iÛ K≥ѨÊ#=ã¨~°O ÖË^Œ∞!
Éèí\ÏìKå~°º ¢ÉÏǨχ}∞_»∞ x=ã≤OKÕ =~°∞ã¨Ö’ QÀ™êfiq∞ ¢ÉÏǨχ}∞_»∞
㨿ãq∞~å x=ã≤OK«_»∞. ¢ÉÏǨχ}∞Å =∞^èÕº WÖÏO\˜ ‰õΩÅ q=HõΔÅ∞ <≥ÅH˘x
LO>Ë, "åiH© W`«~° ‰õΩÅã¨∞÷ʼnõÄ =∞^茺#∞#fl QÆO^Œ~°QÀàÏÅ QÆ∂iÛ K≥ѨÊ`«~°=∂!
=∞`«O =∂@‰õΩ =¿ãÎ, JÖÏO\˜k ZHõ¯_® ÖË^Œ<Õ K≥áêÊe. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åx
HõO@∂ ã¨iѨ_»¤ ¢QÆO^ä•Å∞ ÖË=Ù. ~å=∂Ü«∞}, =∞ǨÉèÏ~°`åÅ∞ LO_»<Õ L<åfl~Ú.
HÍx "Õ^Œ"Õ^•O`åÅ ÖÏO\˜ L#fl`« ÉèÏ=#Å∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ã ¢QÆO^ä•Å∞ ÖË=Ù. w`«,
LѨx+¨`«∞ÎÅ ÖÏO\˜ Ѩ^•Å∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ q#_»O`À ã¨i, P ¢QÆO^ä•Å∞ K«∂ã≤Ok
‰õÄ_® ÖË^Œ∞. U^À JuH˘kÌ=∞Ok Éèí\ÏìKå~°º ¢ÉÏǨχ}∞Å∞ K«O_ô (^Õg
=∂Ǩ`«‡ºO) áê~åÜ«∞} KÕ¿ã"å~°∞. K≥·`«#∞ºÅ QÆ∞iOz# ¢QÆO^ä•Å∞ ‰õÄ_® JO`«
¢áêK«∞~°ºO á⁄O^ŒÖË^Œ∞.
D ã¨^Œ=HÍâßxfl *Ï~°q_»∞K«∞HÀx ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ∞, Jã¨OMϺHõ ¢ÔH·ã¨Î=
=∞`« ¢QÆO^ä•Å#∞ =Ú¢kOz, ѨOÑ≤}© KÕâß~°∞† ~À_»¡ ‰õÄ_»eÖ’#∞, ã¨O`«ÅÖ’#∞,
 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} 59

|Ç≤Ï~°OQÆ ¢Ñ¨^ÕâßÅÖ’#∞ [<åxfl ã¨g∞HõiOz Ç≤ÏO^Œ∂ ^Õ=`«Å#∞ `«∂Å<å_»

_»"Õ∞ ¢=`«OQÍ KÕѨ\Ïì~°∞. XHõ ~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "≥à◊√`«∞#fl gkäÖ’ WÖÏO\˜ ã¨Éèí
XHõ\ ˜ [~°∞QÆ∞`«∂#flk. XHõ q∞+¨#s, ''QÆOQÍ#kÖ’ ™êfl#O
¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ∞
KÕ¿ãÎ áêѨ ¢Ñ¨HΔÍà◊#=∞=Ù`«∞O^Œ#_»O áêѨO. WÖÏO\˜ =¸_è»
#=∞‡HÍÅ`À ‰õÄ_»∞H˘#fl^Õ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O—— JO@∂ LѨ<åºã¨O ^ŒOKÕã¨∞Î<åfl_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. P`«_»∞ ^•xx YO_çOKå_»∞. QÆ∞q∞QÆ∂_ç#
[#OÖ’ H˘O^Œ~°∞ q∞+¨#sH˜ =∞^ŒÌ`«∞ x=fiQÍ, H˘O^Œ~°∞ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ =∞^ŒÌ`«∞
x=fi_»O`À JHõ¯_» ÃÑ^ŒÌ QÆO^Œ~°QÀà◊ Ѩiã≤÷u <≥ÅH˘Ok. ZHõ¯_» Jk =∞`«
HõÅǨxH˜ ^•ifã¨∞ÎO^À#x ÉèíÜ«∞Ѩ_»¤Ñ¨C_»∞ ZÖÏQÀ Ô~O_»∞ ѨHΔÍÅ"å~°∂
âßOuOz JÖÏO\˜ qHõ$`« Ѩiã≤÷u ~å‰õΩO_® JiHõ\Ïì~°∞.
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«Ñ¨Ù B#fl`«º ÉèÏ=#Å#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ#xfl
¢QÆO^ä•Å∞ ÖË=Ù. JO^Œ∞=Å# q∞+¨#sÅ ^Œ∂+¨}Å#∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ ã¨=∞~°÷
hÜ«∞OQÍ YO_çOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. "å~°∞ `«=∞ ™⁄O`« =∞`åxfl `«ºlOK«#∂ÖËHõ,
¢ÔH·ã¨Î= =∞`åxfl ѨÙK«∞ÛHÀ#∂ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ ã¨<å`«# "å^•Å∂, =¸_è»#=∞‡HÍÅ∂ HÀH˘Å¡Åx
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅÖ’ H˘O^ŒÔ~·<å ¢QÆÇ≤ÏOK«QÆeQÍ~°∞. HÍx JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O Uq∞\˜,
`«Ñ¨C ZHõ¯_» [iyOk J<Õ ã¨OQÆu "åiH˜ JO`«∞|@ìÖË^Œ∞.
¢|Ǩχ ã¨=∂[O
^•O`À =∞`«O g∞^Õ UHõOQÍ <≥ѨO <≥\ ˜ì ѨÅ∞=Ù~°∞ Ç≤ÏO^Œ∂
=∞`«O #∞O_ç "≥·^˘ÅQÆ™êQÍ~°∞. H˘O^Œ~°∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’x H˘xfl #=∞‡HÍÅ#∞
=^ŒeÃÑ\˜ì, J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«OÖ’x H˘xfl ÉèÏ=#Å#∞ ã‘fiHõiOz XHõ
¢H˘`«Î~°HõO =∞`« ã¨Oã¨÷#∞ ¢áê~°OaèOKå~°∞. WÖÏO\˜ ã¨Oã¨÷ÅÖ’ ¢Ñ¨^è•#"≥∞ÿ#k
¢|Ǩχã¨=∂[O.
P<å\˜ HõÅHõ`åÎÖ’ ¢|Ǩχã¨=∂[O Q˘Ñ¨Ê ¢Ñ¨ÉèÏ=O HõeyOzOk. J<ÕHõ
^Õ=Ùà◊¡ ÉèÏ=#, ™êHÍ~Àáêã¨#, J=`å~°`«`«Î fiO, QÆ∞~°∞=Ù P=â◊ºHõ`« "≥Ú^ŒÖˇ·#
JOâßÅ#∞ D ã¨=∂[O =ºuˆ~H˜OzOk. x~åHÍ~°=¸ ã¨QÆ∞}=¸ J~Ú# XˆH
^Õ=Ù}˜‚ Jk ¢Ñ¨uáêkOzOk. ã¨=∂[OÖ’ ‰õÄ_® J<ÕHõ ã¨O㨯~°}Å∞ fã¨∞‰õΩ
~å=_®xH˜ ¢|Ǩχã¨=∂[O ¢Ñ¨Ü«∞uflOzOk. ‰õΩŠѨ\ ˜ìOѨÙÅ#∞ x~°∂‡eOK«_»O,
ã¨~°∞fiʼnõÄ ã¨=∂# ǨωõΩ¯Å∞ HõeÊOK«_»O, ¢ã‘ÎʼnõΩ q^Œº, ¢ã‘ÎÅ q"åÇ¨Ï =Ü«∞ó
Ѩiq∞ux ÃÑOK«_»O ÖÏO\˜ P^Œ~å≈Å#∞ Jk KÕѨ\ ˜ìOk.
60 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

1828Ö’ ~å*Ï~å"£∞ "≥∂ǨÏ#~åÜü∞ ™ê÷Ñ≤Oz# D ¢|Ǩχã¨=∂[O

=∞ǨÏi¬ ^Õ"ÕO¢^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~üKÕ1 ÃÑOá⁄OkOk. DÜ«∞# `«=∞ ÉèÏ=#ʼnõΩ
P^è•~°OQÍ LѨx+¨`«∞ÎÅ#∞ ã‘fiHõiOKå_»∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ W™ê¡O, ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«
ÉèÏ=#Å∞ ã¨=∂[OÖ’ K˘K«∞ÛH˘xáȉõΩO_® ¢â^◊ =úŒ Ç≤ÏOKå_»∞. `«~åfi`« <åÜ«∞‰õΩxQÍ
=zÛ# =ºH˜Î ˆHâ◊=K«O¢^Œ ¿ã<£. DÜ«∞# ã¨O㨯 $`«O <Õ~°∞ÛHÀÖË^Œ∞. POQÆ¡ q^Œº#∞
JÉèíºã≤OKå_»∞. ¢ÔH·ã¨Î==∞`«O Ѩ@¡ "≥ÚQÆ∞æ Hõ#|iKå_»∞. Hõ#∞Hõ Uã¨∞ ¢H©ã¨∞Î#∞
¢|Ǩχã¨=∂[OÖ’ K˘Ñ≤ÊOK«_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå_»∞. D HÍ~°}OQÍ U~°Ê_»¤
ÉèË^•aè¢áêÜ«∂Å`À DÜ«∞# `«# J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ`À WO_çÜ«∂ ¢|Ǩχã¨=∂[O
J<Õ ã¨Oã¨÷#∞ ™ê÷Ñ≤OKå_»∞. ^•O`À ¢|Ǩχã¨=∂[O HÍ™êÎ, Pk ¢|Ǩχã¨=∂[O
J<Õ ¿Ñi@ ¿Ñ~˘¯#|_çOk. HÍÖÏO`«~°OÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ÉèÏ=#Å ¢Ñ¨ÉèÏ=O`À
ˆHâ◊"£¿ã<£ zO`«<å^èÀ~°}˜Ö’ ZO`À =∂~°∞Ê=zÛOk. D ¢H˘`«Î ÉèÏ=#Å`À
WO_çÜ«∂ ¢|Ǩχã¨=∂[O, '#=q^è•<£—QÍ Ñ≤Å∞=|_çOk. `«# ‰õΩ=∂Ô~Î q"åǨÏ
q+¨Ü«∞OÖ’ ˆHâ◊"£¿ã<£ `«# ã¨=∂[ xÜ«∞=∂Å#∞ LÅ¡OѶ≤∞Oz#O^Œ∞=Å#
q[Ü«∞Hõ$+¨‚ QÀ™êfiq∞, t=<å^ä£ âߢã≤Î ÖÏO\˜ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ q_çáÈ~Ú ™ê^è•~°}
¢|Ǩχã¨=∂[O J<Õ ã¨Oã¨÷#∞ <≥ÅH˘ÖÏÊ~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ D ™ê^è•~°} ¢|Ǩχ
ã¨=∂[OÖ’ ã¨Éèí∞º_»Ü«∂º_»∞.
ã¨=∂*Ïxfl, =∞s =ÚYºOQÍ Ü«Ú=‰õΩÅ =∞#ã¨∞ûÅ#∞ ¢|Ǩχã¨=∂[O
Q˘Ñ¨ÊQÍ ¢Ñ¨ÉèÏq`«O KÕã≤Ok. ã¨^• ¢H˘`«Î ÉèÏ=#Å#∞ PǨfixOKÕ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚
¢|Ǩχã¨=∂[ ÉèÏ=#Å∞ PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú. ã¨=∂[ ¢áê~°÷<å
¢|Ǩχã¨=∂[
ã¨Éèí∞ºxQÍ ã¨=∂"ÕâßʼnõΩ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ "≥à◊¡™êQÍ_»∞. ã¨=∂[ Pâ◊Ü«∂
Å#∞ `«#∂ ã‘fiHõiOKå_»∞. JHõ¯_» ¢Ñ¨^Œi≈Oz# '#=q^è•<£—
J<Õ <å@HõOÖ’ XHõ ã¨<åflºã≤ áê¢`« áÈ+≤OKå_»∞ ‰õÄ_®.
ˆHâ◊=K«O¢^Œ ¿ã<£ =∞Ǩ=HõÎ. `«# "å^Œ<å ¢Ñ¨uÉèí`À#∞, "Õ∞^èŒã¨∞û`À#∞,
¢Ñ¨QÍ_è» zO`«#`À#∞, ã¨~°à◊`«`À#∞, sîq`À#∞ J<Õ‰õΩÅ#∞ W>Ëì PHõ@∞ìH˘<åfl_»∞.
`«#∞ ‰õÄ_® U^À XHõ<å_»∞ PÜ«∞# =∂ki J"åÅx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«ÅK«_»O Hõ^Œ∞Ì.
¢|Ǩχã¨=∂[Ѩ٠¿ÇÏ`«∞"å^Œ q^è•#O ¢áê~°OÉèíOÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_çH˜ ÉÏQÍ
#zÛOk. ¢áê~°÷#Å =Å<å, ÉèíH˜Î w`åÅ =Å<å `å#∞ L#fl`«∞_≥·#@∞¡ J`«_»∞
¢QÆÇ≤ÏOKå_»∞. "≥O@<Õ ã¨=∂[ Pâ◊Ü«∂Å#∞ Hõ~îÀ~°OQÍ áê\˜OK«™êQÍ_»∞.

1. ~°gO¢^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü `«O¢_ç.

 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} 61

"å\˜Ö’ âßHÍǨ~°O XHõ\ ˜. =OQÆ^Õâ◊OÖ’ ™ê=∂#º PǨ~°"≥∞ÿ# KÕѨÅ∞ Éèí∞lOK«

_®xfl ‰õÄ_® J`«_»∞ =∂#∞H˘<åfl_»∞. âßHÍǨ~°"Õ∞ ѨÙK«∞Û
âßHÍǨ~°O
H˘O@∂ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® `«# `å`« =∂ki ã¨O™ê~åxfl
`«ºlOz ã¨<åflºã¨O ã‘fiHõi™êÎ_Õ"≥∂#x `«e¡`«O¢_»∞Å∞ HõÅ`«K≥O^•~°∞.
XHõ ~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞x JHõ¯Ü≥ÿ∞# ã¨fi~°‚=∞~Ú J`«_çH˜ Éè’[#O =_ç¤ã¨∂Î
LOk. #ˆ~O¢^∞Œ x =ÚO^Œ∞ KÕÑŨ ‰õÄ~° XHõ ѨàO¡‹ Ö’ LOzOk. HÍx #ˆ~O¢^∞Œ _»∞
Jk =^ŒÌx HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞ =_ç¤OK«=∞<åfl_»∞. "≥O@<Õ P"≥∞ P Ñ¨à‹¡O fã¨∞ÔHo¡
JO^Œ∞Ö’x KÕѨÅ#∞ fã≤"Õã≤ =∞m¡ P Ñ¨à‹¡~åxfl J`«_ç =ÚO^Œ∞ LOzOk.
#ˆ~O¢^Œ∞_çH˜ HÀѨO =zÛOk. ^•O`À JHͯ`«=Ú‡à◊√¡ "åQÆ∞º^ŒúO KÕâß~°∞. P ã¨=∞
Ü«∞OÖ’ qâ◊fi<å^ä£ ™êfl#O KÕã¨∞Î<åfl_»∞. "åi^ŒÌi `«QÍ^• QÆ=∞xOz, ''Ѩ^•flÅ∞QÆ∞
`«~åŠѨ~°ºO`«O W`«_ç ѨÓsfi‰õΩÅ∞ ZO¢_»HÍÜ«∞Å∂, #`«ÎÅ∂ ux rqOKå~°∞.
W`«_Õ"≥∂ WѨC_»∞ ¢|Ǩχ~åHõΔã¨∞_»∞1 J~ÚáÈÜ«∂_»@, KÕѨÅ∞ u#_»@—— J<åfl_»∞
HÀѨOQÍ. J~Ú#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# #ˆ~O¢^Œ∞x q+¨Ü«∞OÖ’ *’HõºO KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞.
¢|Ǩχã¨=∂[ Láêã¨<å Ѩ^Œú`«∞Å#∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ áê\˜Oz#ѨÊ\˜H© `«H˜¯#
ã¨Éèí∞ºÅ #∞O_ç qÅHõΔ}OQÍ L<åfl_»∞. ÉèíQÆ=O`«∞_»O@∂ XHõ~°∞ LO_ç=ÙO>Ë
¢Ñ¨QÍ_è» ^蕺<åÉèϺã¨O xâ◊ÛÜ«∞OQÍ PÜ«∞# x["≥∞ÿ# ¢áê~°÷#Å#∞ PÅH˜Oz Éèí‰õΩÎxH˜
^Œ~°≈#q∞™êÎ_»∞† PÜ«∞# ™êHΔÍ`å¯~°O á⁄O^Œ_®xH˜ U^À XHõ
=∂~°æO LO_çf~åe† JÖÏ ÖËHõáÈ`Õ rq`«"Õ∞ x~°~°÷Hõ=∞x J`«_ç QÆ\ ˜ì #=∞‡HõO.
HÍx JÖÏO\˜ ÉèíQÆ=<å‡~åæxfl É’kèOK«_»OÖ’ ¢|Ǩχã¨=∂[O J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ#k
HÍ^Œx H˘kÌ ~ÀAÖ’¡<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢QÆÇ≤ÏOK«HõáÈÖË^Œ∞.
ã¨`åºxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe† ÉèíQÆ=`åûHΔÍ`å¯~°O á⁄O^•Å<Õ `«Ñ¨# D HÍÅ
Ѷ¨∞@ìOÖ’ J`«_çÖ’ J=^èŒ∞Å∞ ^•\˜Ok. JѨÊ\˜ #∞O_ç #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ XHõ ¢H˘`«Î
Ѩ^ŒúuÖ’ ^蕺<åÉèϺã¨O ¢áê~°OaèOKå_»∞. ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ™êHÍ~°∞xQÍ `«Åz<å,
x~åHÍ~°∞xQÍ ZOz<å =∂#= ~°∂áêhfl, QÆ∞}ÏÅ#∂ ã‘fiHõiOK«‰õΩO_® =∞#O
PÜ«∞##∞ ^蕺xOK«ÖËO. nxx ¢QÆÇ≤ÏOK«_®xH˜ =Ú#∞Ѩ٠#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢|Ǩχ
ã¨=∂[ Ѩ^Œúu "Õ∞~°‰õΩ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ x~åHÍ~° ã¨QÆ∞} ¢|ǨχOQÍ ^蕺xOKÕ"å_»∞.
Wn XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# HõÅÊ#QÍ x~åú~°} KÕã≤# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ P ^蕺# Ѩ^Œúux

1. '¢|Ǩχ~åHõΔã¨∞_»∞— JO>Ë ¢ÉÏǨχ}∞_≥· ^Œ∞+¨ìHõ~°‡ÅKÕ ~åHõΔã¨∞_≥·#"å_»∞. WHõ¯_»

¢|Ǩχã¨=∂[ã¨∞÷Å#∞ ã¨∂zã¨∞ÎOk.
62 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

q_çzÃÑ\˜ì, ''ÉèíQÆ=O`«∞_®! h x[ã¨fi~°∂Ѩ ^Œ~°≈<åxH˜ ##∞fl J~°∞›}˜‚ KÕ~Ú——

JO@∂ ¢áêi÷OKå_»∞. P `«~°∞"å`« =∞#ã¨∞û#∞ PÖ’K«<å~°Ç≤Ï`«O KÕã≤, QÍeÖËx
KÀ@ "≥eˆQ nѨtYÖÏ =∞#ã¨∞û#∞ xâ◊ÛÅOQÍ LOK«_®xH˜ JÉèϺã¨O KÕÜ«∞
™êQÍ_»∞. D suÖ’ H˘O`«HÍÅO JÉèíºã≤Oz# `«~°∞"å`« J`«_ç =∞#ã¨∞û ѨÓiÎQÍ
âßOuOzOk. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ^ÕǨÏÉèÏ=#, HÍÅ ÉèÏ=# ‰õÄ_® J`«_çH˜
=∞$Qƺ=∞=_»O Hõ^Œ∞Ì. WO\’¡ JO^Œ~°∂ x¢kOK«_®xH˜ áÈQÍ<Õ, J`«_»∞ `«#
QÆkÖ’ D f~°∞Ö’ ^蕺xOKÕ"å_»∞. J<ÕHõ ~å¢`«∞à◊√¡ ^蕺#OÖ’<Õ QÆ_»záÈÜÕ∞q.
P HÍ~°}OQÍ XHõ ~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ J™ê^è•~°}"≥∞ÿ# J#∞Éèí=O XHõ\ ˜
HõeyOk. P`«_»∞ WÖÏ J<åfl_»∞: ''U P^è•~°=¸ ÖˉõΩO_® =∞#ã¨∞û#∞ UHÍ¢QÆO
KÕã≤ ã≤÷~°OQÍ xeÑ≤`Õ, =∞#ã¨∞ûÖ’ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# ¢Ñ¨âßO`«`«`À ‰õÄ_»∞H˘#fl
Ѩ~°=∂#O^ŒO [xã¨∞ÎOk. ^蕺<å#O`«~°O ‰õÄ_® KåÖÏ¿ãѨ٠P Ѩ~°=∂#O^ŒÑ¨Ù
=∞`«∞Î H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ Pã¨<åxfl q_çzÃÑ\˜ì "≥O@<Õ ÖË=_®xH˜ =∞#㨯
iOK«^Œ∞.—— JÖÏO\˜ ^蕺<å#O^•xfl K«qK«∂_»™êQÍ_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞.
ÉÏǨϺOQÍ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "Õ_»∞HõÅ∞, q<À^•Å∞, ã¨Ow`« "åºÜ«∂=∂^Œ∞ÅÖ’
HÍÅO QÆ_»∞ѨÙ`«∂#flѨÊ\˜H©, PO`«iHõOQÍ P`«_ç =∞#ã¨∞û WÖÏ ^蕺#O ^•fi~å
ÅHõΔ º ™ê^茉õΩ_»∞
ã¨`åºxfl J<Õfi+≤OK«™êyOk. 'D Ö’HÍxfl ã¨$lOz, Ѩi
~°H˜ΔOKÕ Ñ¨#∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ XHõ â◊H˜Î LO_ç=ÙO>Ë, P â◊H˜Îx
ZO^Œ~À =∞Ǩ`«∞‡Å∞ ^Œi≈Oz, ѨÓlOz, ã¨∞ÎuOK«_»O x["Õ∞ J~Ú`Õ, P
ã¨`åºxfl, P â◊H˜Îx `å#∞ ‰õÄ_® ^Œi≈OK«∞HÀ"åe— J<Õ `«ÅOѨ٠J`«_çÖ’ f¢=`«~°
=∞~ÚOk. =ÚMÏ=Úd ^Œ~°≈#O Hõ<åfl =∞Ô~ÖÏO\˜ |∞∞A=Ó J`«}˜‚ `«$Ñ≤ÎѨ~°
KÕkQÍ ÖË^Œ∞. JÖÏ J~Ú`Õ P ã¨`åºxfl ^Œi≈OKåe.
JO^Œ∞‰õΩ "≥Ú^Œ@ J=ã¨~°"≥∞ÿ#k Uq∞\˜?
JO^Œ∞‰õΩ `«y# J~°›`«.
P J~°›`« ÖËq?
''`«Ñ¨ã¨∞û, ™êfi^蕺ܫ∞O, Dâ◊fi~° ¢Ñ¨}˜^è•#O (Hõ~°‡ Ѷ¨ÖÏÅ#∞ Dâ◊fi~°∞xH˜
JiÊOK«_»O) – D =¸_»∞ ¢H˜Ü«∂Ü≥∂QÆO—— JO@∞#flk Ѩ`«O[e Ü≥∂QÆ
ã¨∂¢`«O.1 n<À¡ `«Ñ¨¿ãû JxflO\˜H© P^è•~°O. `«Ñ¨ã¨∞û JO>Ë ^ŒQÆúO Jx J~°÷O.

1. `«Ñ¨ó ™êfi^蕺ÜÕ∞â◊fi~° ¢Ñ¨}˜^è•<åx ¢H˜Ü«∂Ü≥∂QÆó I –Ü≥∂QÆã¨∂¢`åÅ∞, 3.1

 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} 63

^Õxx ^ŒQÆúO KÕÜ«∂e? =∞# Ö∫H˜Hõ "åOKè«Å#∞, WO¢kÜ«∂Å L^ÕfiQÍxfl,

^Œ∞~°∞æ}ÏÅ#∞ ^ŒQÆúO KÕÜ«∞_»"Õ∞ `«Ñ¨ã¨∞û.
nxH˜ ѨÙ<åkÜ≥ÿ∞#k ¢|ǨχK«~°ºO. HÍ=∞â◊H˜Îx J^èÀ=ÚYOQÍ áÈx=fi
‰õΩO_® J_»∞¤HÀ=_»"Õ∞ ¢|ǨχK«~°ºÑ¨Ù =ÚYº Hõ~°Î=ºO. HÍ=∞=∂~°æOÖ’ áȉõΩO_®
LO_»_»"Õ∞ Q˘Ñ¨Ê `«Ñ¨ã¨∞ûQÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_»∞`«∞#flk.
™êfi^蕺ܫ∞O ÖËHõ P`«‡qKå~°} =¸ÅOQÍ D HÍ=∞â◊H˜Î L^•`«Î ÅHΔͺxfl
KÕ~°∞H˘O@∞Ok. `«Ñ¨ã¨∞û =¸ÅOQÍ Ñ¨q¢`«"≥∞ÿ#, ™êfi^蕺ܫ∞O =¸ÅOQÍ
L^•`«Î ÅHΔͺxfl KÕ~°∞H˘#fl HÍ=∞â◊H˜Î ã¨`«ºã¨fi~°∂ѨÙ_≥·# ÉèíQÆ=O`«∞x Jaè
=ÚYOQÍ xˆ~ÌtOѨ|_ç#ѨC_»∞, Jk ã¨`åºxfl á⁄O^Õ Ñ¨^äŒOÖ’H˜ ™ê^茉õΩ}˜‚
KÕ~°∞ã¨∞ÎOk. #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ D =¸_»∞ ã¨fi`«óã≤^ŒúOQÍ<Õ Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHõ=∞x
K«∂ã¨∞Î<åflO.
HÍ=∞ =∂~°æOÖ’ áÈ`«∞#fl â◊H˜Îx J^Œ∞ѨÙKÕã≤, L#fl`« ÅHΔͺÅÔH· "≥zÛOz
#ѨC_»∞ P ÅHõΔ ºO ã¨`«fi~°"Õ∞ ã≤kúã¨∞ÎOk. HÍx HÍ=∞â◊H˜Îx J^Œ∞ѨÙKÕÜ«∞_»=¸,
^•xx L#fl`«"≥∞ÿ# XHõ =∞Å∞Ѩ٠"≥·Ñ¨Ù ¢uѨÊ_»=¸ JO`«
¢|ǨχK«~°ºO
ã¨∞ÅÉèíO HÍ^Œ∞. JÖÏ XHõ =ºH˜Î KÕÜ«∞QÆey`Õ Jk J`«xÖ’
¢|ǨχK«~°ºâ◊H˜Î ÖË^• "Õ∞^è•â◊H˜Î J<Õ #∂`«# â◊H˜Îx [xOѨKÕã¨∞ÎOk. D â◊H˜Î
J™ê^茺 HÍ~åºÅ#∞ ™ê^茺O KÕã¨∞ÎOk. D â◊H˜Îx ã¨=Úáêi˚OKÕ f~åÅx #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ xâ◊Û~ÚOKå_»∞. JO^Œ∞‰õΩ `«QÆæ@∞¡ `«# rq`« q^è•<åxfl =∞ÅK«∞H˘<åfl_»∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© XHõ ~ÀA P L^ÕfiQÆO Hõ@ìÅ∞ `≥OK«∞H˘x P`«_çÖ’ Lá⁄ÊOyOk.
WHõ g∞^Œ@ Jk `«Öˇ`«Î‰õΩO_® J^Œ∞ѨÙÖ’ LOKÕ f~åÅx ã¨OHõeÊOKå_»∞.
`«ÅK«∞H˘#flk ™êkèOKÕ f~°∞`å_»∞ Hõ^• #ˆ~O¢^Œ∞_»∞! K«∞@∂ì ѨiH˜OKå_»∞. K«e
HÍK«∞HÀ=_®xH˜ á⁄~Úº ~å*Ëã≤ L<åfl~°∞. â◊s~° ÉèÏQÆO `åˆH@@∞¡ P á⁄~Úº g∞^Œ
‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞! P ѨÙO_»∞ #Ü«∞O HÍ=_®xH˜ <≥ÅÅ∞ Ѩ\ ˜ìOk! â◊s~°O g∞^Œ
ѨÙO_»∞ U~°Ê_»¤^Õ `«Ñ¨Ê HÍ=∞O J<Õ Ñ≤_çH˜e #∞O_ç =∞#ã¨∞û q_ç=_çOk. P
`«~°∞"å`« PÜ«∞# rq`«OÖ’ HÍ=∞O J<Õ Ñ¨^•xˆH KÀ@∞ÖËHõáÈ~ÚOk. P
Ü«∞ø=<å=ã¨÷Ö’<Õ `«##∞ HÀi=zÛ# ¢ã‘ÎÅ#∞ `«e¡QÍ ÉèÏqOz, "åix ¢`Àã≤
~å[#fl â◊H˜Î P`«_çÖ’ HõeyOk. H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ K«∂^•ÌO:
ѨsHõΔÅ∞ ^ŒQÆæ~°Ñ¨_»∞`«∞#flѨC_»∞ ã¨g∞ѨOÖ’x J=∞‡=∞‡ WO\˜H˜ "≥o¡ K«^Œ∞=Ù
HÀ=_»O #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ JÅ"å@∞. P WÅ∞¡ HÍã¨Î x~°˚# ¢áêO`«OÖ’ LO_»_»O =Å#
JHõ¯_» â◊ÉÏÌÅ∂, ¢â◊^Œú#∞ ÉèíOQÆѨ~°KÕ PHõ~°¬}Å∂ ÖË=Ù. ˆ~~ÚO|=à◊√¡ K«^Œ∞=ÙÖ’
64 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=ÚxyáÈ~Ú ~ÀAÅH˘nÌ JHõ¯_Õ LO_çáÈÜ«∂_»∞. K«^Œ∞==Åã≤# áê~îåÅ∞

=ÚyOK«‰õΩO_® QÆk #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ ~å‰õÄ_»^Œx ã¨OHõeÊOK«∞
H˘<åfl_»∞.
K«^Œ∞=ÙH˘O@∞#flѨC_»∞ =∞^茺 =∞^茺֒ ã¨#flx Q˘O`«∞`À áê_»∞HÀ=_»O
#ˆ~O¢^Œ∞xH˜ Ѩiáê\˜. P WO\˜H˜ Z^Œ∞iO\’¡ Ü«∞ø=#=uÜ≥ÿ∞# XHõ q`«O`«∞=Ù
x=ã≤ã¨∂Î=ÙOk. P"≥∞ `«# WO\˜ H˜\ ˜H© =^ŒÌ xÅ|_ç #ˆ~O¢^Œ∞x áê@#∞ qO@∂
=zÛOk. P`«_ç ¢âß=ºHõO~îåxH˜ W`«~°∞Å =∂kˆ~ P"≥∞ ‰õÄ_® PHõi¬`«∞~åÖˇ·Ok.
¢Hõ=∞OQÍ P`«_ç áê@ÅѨ@¡ P"≥∞ J#∞~°H˜Î ÃÑOK«∞HÀ™êyOk. J`«_»∞ áê_»
<å~°OaèOK«QÍ<Õ `«# WO\˜ H˜\ ˜H© ÉÏ~å¡ `≥~°z q#™êyOk† z=~°‰õΩ J`«}˜‚
¢¿Ñq∞OK«™êyOk. W^Õn #ˆ~O¢^Œ∞_çH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. XHõ ~ÀA ~å¢u P"≥∞ `≥yOz
ã¨~åã¨i J`«_ç QÆkÖ’H˜ =KÕÛã≤Ok. P"≥∞ L^ÕÌâ◊"≥∂, "Õ+¨ÉèÏ+¨Ö’ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚
K«eOѨ*ËÜ«∞ÖË^Œ∞. P"≥∞‰õΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°O KÕã≤, ''`«b¡! D ã¨=∞Ü«∞OÖ’
WHõ¯_»‰õΩ ~å=_»O `«Ñ¨C Hõ^•! `«HõΔ}O WHõ¯}∞‚O_ç "≥o¡áÈO_ç—— Jx J<åfl_»∞.
JK«OK«Å =∞#ã¨∞¯_≥·# P`«}˜‚ K«∂ã≤ P"≥∞ ã≤QÆ∞æ`À `«Å "åÖËÛã≤, `«HõΔ}O JHõ¯
}∞‚O_ç x¢+¨¯q∞OzOk. D ã¨OѶ¨∞@<å#O`«~°O #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«#∞ K«^Œ∞=ÙH˘<Õ
QÆkx =∂~°∞ÛH˘<åfl_»∞.
P ~ÀAÖ’¡<Õ #ˆ~O¢^Œ∞x áê=#`«fiO K«∂ã≤ ѨÅ∞=Ù~°∞ âߡѶ≤∞OK«‰õΩO_®
LO_»ÖËHõáÈÜ«∂~°O>Ë Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. XHõ™êi ¢Ñ¨MϺ`« <å@Hõ ¢Ñ¨Ü≥∂HõÎÜ≥ÿ∞#
áê=#`«fiO ys+π Ѷ¨∞’+π 'aÅfi=∞OQÆà◊√_»∞— J<Õ <å@HõO ¢Ñ¨^Œi≈OѨ
|_çOk. ys+π‰õΩ #ˆ~O¢^Œ∞x`À ѨiK«Ü«∞O LOk. #ˆ~O¢^Œ∞x
ã¨Ow`« ¢áêg}Ϻxfl Ziy# ys+π J`«}˜‚ ~°OQÆã¨÷ÅO g∞^Œ‰õΩ ~åqOz XHõ\ ˜
Ô~O_»∞ áê@Å∞ áê_»=∞x HÀ~å_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«O|∂~å g∞@∞`«∂ áê_»<å~°O
aèOKå_»∞. JÅOHõ~°} KÕã¨∞H˘<Õ QÆkÖ’x #\©=∞}∞ʼnõΩ P áê@ qxÑ≤OzOk.
U^À XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# ÉèíÜ«∞O`À ‰õÄ_ç# Q“~°"åxfl P áê@ "åiÖ’ L`«Ê#flO
KÕã≤Ok. q¢âßOu fã¨∞H˘O@∞#fl "å~°O^Œ~°∂ ÖËz, KÕ`«∞Å∞ *’_çOz HÍã¨Î
^Œ∂~°OQÍ xÅ|_®¤~°∞. P #\©=∞}∞Å ÉèíÜ«∂xfl J~°÷O KÕã¨∞H˘#fl ys+π XHõ\ ˜
Ô~O_»∞ áê@Å∞ ѨÓiÎHÍQÍ<Õ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ JHõ¯}∞‚O_ç fã¨∞H˘x "≥o¡áÈÜ«∂_»∞.
=∞~åfl_»∞ XHõ #\©=∞}˜, ''PÜ«∞# Q˘Ñ¨Ê P^蕺u‡Hõ ™ê^茉õΩxÖÏ Hõx
Ñ≤ã¨∞Î<åfl_»∞. =∂ ÖÏO\˜ ¢ã‘ÎÅ∞ LO@∞#fl KÀ@∞‰õΩ PÜ«∞##∞ `À_˘¯x ~å=KåÛ?
PÜ«∞##∞ K«∂ã≤ =∂ =∞#ã¨∞ûÖ’¡ U"≥·<å `«∞K«Ûù `«ÅOѨÙÅ∞ `«ÖˇuÎ`Õ =∂‰õΩ
 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} 65

ѨÙ@ìQÆ`«∞Å∞O\ÏÜ«∂? D Ö’HõO (WǨÏO) WѨÊ\˜ˆH =∂‰õΩ ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk.

Ѩ~°O ‰õÄ_® =∂‰õΩ ÖˉõΩO_® áÈ"åÖÏ?—— JO@∂ ys+π#∞ p"å@∞¡ ÃÑ\˜ìOk.
Ü«Ú=‰õΩxQÍ L#flѨC_Õ ZÖÏO\˜ =ºH˜Î =∞#ã¨∞ûÖ’<≥·<å P ~°HõOQÍ áê=
#`åfixfl [xOѨKÕ¿ã áê=#=¸iÎQÍ P`«_»∞ q~ålÖÏ¡_»∞. ''<å Ѩ@¡ #∞=Ùfi ZÖÏ
Q“~°"åhfl, qâßfi™êhfl =ºHõÎO KÕÜ«∂Ö’ `≥Å∞™ê? h áê=#=∞Ü«∞ rq`«O
^•fi~å<Õ—— JO@∂ XHõ™êi Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∞O `«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ rq
`åO`«O áê\˜OKå_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞.
`«~åfiu J~°›`« ™êfi^蕺ܫ∞O. K«^Œ∞=Ù, =∞O¢`«[ѨO Jx ™ê=∂#ºOQÍ
nxH˜ J~°÷O K≥ѨCH˘O\Ï~°∞. HÍx nx qâıëê~°÷O, '`«##∞ J^茺ܫ∞#O KÕã¨∞
P`«‡qKå~°}
HÀ=_»O— (ã¨fi{J^茺ܫ∞#O). JO>Ë P`«‡ qKå~°} Jx
J~°÷O. P^蕺u‡Hõ rq`åxH˜ =∂`«$=¸iÎ ¢j âß~°^•^Õq
nxx XHõ =ÚYº=∞~Ú# xÜ«∞=∞OQÍ Jaè=i‚OKå~°∞. <ÒHõ‰õΩ K«∞HͯxÖÏ P`«‡
qKå~°} ™ê^茉õΩxH˜ =∂~°æ^Œi≈ =O\˜^Œx ‰õÄ_® P"≥∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ''<Õ <≥=ix?
<å =∞<À"≥·Yi Uq∞\˜?——, ''<Õ#∞ ^Õxx J<Õfi+≤ã¨∞Î<åfl#∞?—— ''^•xx á⁄O^Œ_®xH˜
`«y# =∂~°æOÖ’<Õ "≥à◊√`«∞<åfl<å?—— WÖÏO\˜ ¢Ñ¨â◊flÅ#∞ Ö’`«∞QÍ Ü≥∂zOK«_»O
`«Ñ¨Êxã¨i. g\˜H˜ ["å|∞Å∞ ÅaèOz<å, ÅaèOK«HõáÈ~Ú<å x`«ºO H˘O`«¿ãѨÙ
g\˜x QÆ∂iÛ Ü≥∂zOK«_»O ZO`À P=â◊ºHõO.
#ˆ~O¢^Œ∞x rq`«OÖ’ D P`«‡qKå~°} ã¨fi`«ã≤û^ŒúOQÍ qÅã≤e¡Ok. ã¨`åºxfl
™êHΔÍ`«¯iOK«∞HÀ=_»"Õ∞ `«# ÅHõΔ º=∞x J`«_çH˜ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞ã¨∞.
ã¨`«º ™êHΔÍ`å¯~åxH˜ Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∞ ã¨∂zã¨∞ÎOk Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O.
1. ¢Ñ¨=$uÎ =∂~°æO : ¢|ǨχK«~°ºO, QÍ~°›ã¨÷ºO, "å#¢Ñ¨ã¨÷O, ã¨<åflºã¨O – D
P¢â◊=∞ ^èŒ~å‡Å#∞ áê\˜Oz, Jq X㨈Q J#∞Éèí"åÅ`À ѨiѨHõfi`«#∞ ã¨O`«iOK«∞
H˘x Ѩ~°=∞ã¨`«º=∞~Ú# ÉèíQÆ=O`«∞x KÕ~°∞HÀ=_»O.
2. x=$uÎ =∂~°æO : ã¨O™ê~åhfl, Jk JOkOKÕ J#∞Éèí"åÅ#∂ ¢`Àã≤
~å[x, WO¢kÜ«∂Å#∞ xÜ«∞O¢uOz, Ü«∞ø=#OÖ’<Õ ã¨<åflºã¨ rq`«O ã‘fiHõiOz
ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ PHÍOH˜ΔOK«_»O.
Ô~O_»= =∂~°æO JO^Œ~°∂ PK«iOK«ÖËxk, ZO`À Hõ~îÀ~°=∞~Ú#k. HÍx
#ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ D Ô~O_»= =∂~°æ"Õ∞ qѨs`«OQÍ PHõ@∞ìH˘Ok. D Ô~O_»∞ =∂~åæÅ
QÆ∞iOz J`«_»∞ ¢Ñ¨QÍ_è»OQÍ zO`«#KÕ¿ã"å_»∞, ã¨Oâ’kèOKÕ"å_»∞. P`«_ç

S7
66 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ã¨Oâ’^èŒ# ˆH=ÅO TǨ=∂¢`«OQÍ [iˆQk HÍ^Œ∞. P`«_»∞ x¢kã¨∞Î#flѨC_»∞ D

Ô~O_»∞ ^Œ$âߺÅ∂ XHõ <å@HõOÖÏ J`«_ç Hõà◊¡ =ÚO^Œ∞ HÍ#=KÕÛq. "≥Ú^Œ\ ˜k
Ö∫H˜Hõ ã¨∞Y rq`« ^Œ$â◊ºO: JÃ+ì·â◊fi~åºÅ`À `«∞Å`«∂ˆQ rq`«O† ÃÑ^ŒÌ WÅ∞¡, Ѩx
=∞#∞+¨μÅ∞, =∞Oz ÉèÏ~°º, Ñ≤Å¡Å∞, ¿Ñ~°∞¢Ñ¨u+¨ªÅ`À xO_ç#k. Ô~O_»=k
ã¨O™ê~åxfl `«ºlOz# XHõ ã¨<åflºã≤ rq`« ^Œ$â◊ºO: iHõÎǨϙêÎÅ`À, ÉèíQÆ=O`«∞}Ë‚
ѨiѨÓ~°‚OQÍ P¢â◊~ÚOz, ^Õâß@#O KÕã¨∂Î, aèHΔÍ#flO =∂¢`«O ã‘fiHõiã¨∂Î, U^À
K≥@∞ì ¢H˜O^Œ ~å¢`«∞à◊√¡ QÆ_»Ñ¨Ù`«∂ rqOK«_»O.
D Ô~O_»∞ ^Œ$âߺÅ∂ J`«_ç =∞<À<Õ¢`åÅ =ÚO^Œ∞ HÍ¿ãѨ٠ÉèË\ © Wã¨∂Î
#fl@∞¡ XHÍ^•<˘flHõ\ ˜ JkèQÆq∞OK«_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOKÕq. J`«_»∞ QÍ_è»OQÍ JO`«
~°∞‡Y∞_»ÜÕ∞ºH˘nÌ "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œ$â◊ºO "≥ÖÏ"≥ÖÏÉ’~Ú, ã¨<åflºã¨ rq`« ^Œ$â◊ºO P`«_ç
=∞#ã¨∞û#∞ ѨÓiÎQÍ P¢Hõq∞OKÕk. ~ÀAÅ∞ QÆ_çKÕH˘nÌ ã¨<åflºã¨ rq`« ^Œ$â◊ºO
J`«_ç =∞#ã¨∞ûÖ’ K≥iÑ≤"ÕÜ«∞ÖË#O`«QÍ =Ú¢k`«"≥∞ÿáÈ~ÚOk.
ã¨<åflºã¨ rq`«O ˆH=ÅO =∂~°æO =∂¢`«"Õ∞† ™êkèOK«=Åã≤# ÅHõΔ ºO HÍ^Œ∞.
QÆ$ǨÏã¨÷ rq`«O h\˜¢Ñ¨"åǨÏO`ÀÉÏ>Ë "≥à◊¡_»OÖÏ ÉèÏq¿ãÎ, ã¨<åflºã¨ rq`«O
^•xH˜ Z^Œ∞s`« ÖÏO\˜k. J~°∞›_≥·# =ºH˜Î ã¨Ç¨Ü«∞O ÖˉõΩO_® WO^Œ∞Ö’ q[Ü«∞O
™êkèOK«_»O ZO`À J~°∞^Œ∞. P =ºH˜Î<Õ =∞# âߢ™êÎÅ∞ QÆ∞~°∞=Ù Jx ¿Ñ~˘¯O@∞
<åfl~Ú. PÜ«∞# ã¨`åºxfl ¢QÆÇ≤ÏOz# "å_≥· LO_®e† ã¨`«ºO J<Õk XHõ\ ˜ LO_ç
=ÙO>Ë ^•xx PÜ«∞# ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞H˘x LO_®e.
'ã¨`«º ™êHΔÍ`å¯~°O á⁄O^•#∞— Jx K≥ѨÊQÆÅ =ºˆHÎ ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O #ˆ~O¢^Œ∞xH˜
J=ã¨~°=∞Ü«∂º_»∞. Hõ#∞Hõ ã¨~°fiA˝Å∂, `«`«Î fi"Õ`«ÎÅ∂, =∞Ǩ`«∞‡Å∂ Jx Z=ix
QÆ∞iOz q<åfl "åix "≥o¡ HõÅ∞ã¨∞H˘x D ¢Ñ¨â◊flÅ∞ J_»QÆ_»O J`«_çH˜ x`«ºHõ$`«º
"≥∞ÿOk.
D ¢Ñ¨â◊fl`À #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ H˘@∞ìq∞\Ïì_»∞`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XHõ ~ÀA
J`«_»∞ =∞ǨÏi¬ ^Õ"ÕO¢^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O `«@ã≤÷OzOk. ¢|Ǩχ
=∞ǨÏi¬
ã¨=∂*Ïxfl ÃÑOá⁄OkOz, ¢áêK«∞~°ºOÖ’H˜ `≥zÛ# "åiÖ’
^Õ"ÕO¢^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü PÜ«∞# ¢Ñ¨=ÚY∞_»∞. HÍ|\˜ì <å\˜ ã¨~°fiA˝ÅÖ’ PÜ«∞#k
J¢QÆ`åO|∂ÅO J#_»O xifi"å^•Oâ◊O† ѨÅ∞=ÙiH˜ P^蕺
u‡Hõ QÆ∞~°∞=ÙQÍ ‰õÄ_® PÜ«∞# q~ålÖÏ¡_»∞. PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "≥àÏ¡_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞x Pã¨H˜Îh, `«Ñ¨##∂ QÆ∞iÎOz PÜ«∞#
QÍ_è»OQÍ ^蕺xOK«=∞x ã¨ÅǨ WKåÛ_»∞. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ P ã¨ÅǨ JO`«QÍ
 Ü«∞ø=#O – P`å‡<Õfi+¨} 67

~°∞zOK«ÖË^Œ∞. ZÖÏÔQ·<å 㨈~ XHõ™êi PÜ«∞##∞ XO@iQÍ HõÅ∞ã¨∞HÀ"åÅx

xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl_»∞.
QÆOQÍ#kÖ’ XHõ Ѩ_»= WO\’¡ UHÍO`«OÖ’ =ã≤ã¨∂Î#fl =∞ǨÏi¬x XHõ
~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl_»∞. K≥áêÊÃÑ@ì‰õΩO_® ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ JÖÏ #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ `«# =ÚO^Œ∞ ¢Ñ¨`«ºHõΔ=∞=_»O`À =∞ǨÏi¬ HõΔ}HÍÅO Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞_»~Ú
<å_»∞. PÜ«∞# Pâ◊Û~°ºOÖ’ #∞O_ç `Õ~°∞HÀHõ =ÚO^Õ, ''JÜ«∂º, g∞~°∞ ÉèíQÆ=O
`«∞}˜‚ ^Œi≈OKå~å?—— Jx ã¨∂\˜QÍ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢Ñ¨tflOKå_»∞. =∞ǨÏi¬ JO^Œ∞‰õΩ
ã¨Ê+¨ìOQÍ ["å|∞ K≥ѨÊÖËHõ, ''<åÜ«∞<å! h‰õΩ Ü≥∂yH˜ LO_»=Åã≤# <Õ¢`å
Å∞<åfl~Ú—— Jx =∂¢`«O K≥áêÊ_»∞. D ["å|∞ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ `«$Ñ≤Î HõeyOK«ÖË^Œ∞†
J`«_»∞ x~åâ◊ K≥O^•_»∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ HõÅ`« K≥O^ŒÖË^Œ∞. ѨÅ∞=Ù~°∞ ã¨~°fiA˝Å#∞, =∞`«
<åÜ«∞‰õΩÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x P`«_»∞ D ¢Ñ¨â◊fl#∞ J_»∞QÆ∞`«∂<Õ =KåÛ_»∞. HÍx
["å|∞ =∂¢`«O ÅaèOK«ÖË^Œ∞.
HÍx =∞ǨÏi¬x HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O #ˆ~O¢^Œ∞x rq`«OÖ’ ^蕺# ѨÙ~ÀQÆuH˜
™ê~°÷Hõ`«#∞ ã¨O`«iOѨ*Ëã≤Ok. P ~ÀA =∞ǨÏi¬ #ˆ~O¢^Œ∞h, P`«_ç q∞¢`«∞Å#∂
^蕺#O Ѩ@¡ Pã¨H˜Î
`«# ¢Ñ¨Hõ¯# ‰õÄ~ÀÛɡ@∞ìH˘x H˘xfl LѨ^ÕâßÅ∞ KÕâß_»∞.
x`«ºO ^蕺#O JÉèíºã≤OK«=∞x K≥áêÊ_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞xÖ’
Ü≥∂y ÅHõΔ}ÏÅ∞ HÍ#=ã¨∂Î<åflÜ«∞h, J`«_»∞ ^蕺#O JÉèíºã≤¿ãÎ Ü≥∂QÆâߢ™êÎÅ∞
¿Ñ~˘¯#fl ã¨`«Êùe`åÅ∞ ã¨`«fi~°"Õ∞ á⁄O^ŒQÆÅ_»h ‰õÄ_® `≥eáê_»∞. P ã¨ÅǨ
"Õ∞~°‰õΩ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =ÚO^Œ∞Hõ<åfl ã¨=∞kèHÀ`åûǨÏO`À ^蕺#O JÉèíºã≤OK«
™êQÍ_»∞. `«`«Êùe`«OQÍ J#uHÍÅOÖ’<Õ P`«_»∞ JǨϟ~å¢`åÅ∞ ^蕺#OÖ’
=∞QÆ∞fl_≥· QÆ_»Ñ¨_»O JÅ=~°K«∞H˘<åfl_»∞.
D q^èŒOQÍ ^蕺#OÖ’ ѨiѨHõfi`« K≥O^Œ∞`«∂, L#fl`« ã≤÷`«∞Å#∞ J`«_»∞
J#∞Éèí∂`«O KÕã¨∞HÀ™êQÍ_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© `«#‰õΩ =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩ_≥·# =ºH˜Î HÀã¨O
Q˘Ñ¨Ê =∞Å∞ѨÙ
J<Õfi+≤OK«_»O =∂#∞HÀÖË^Œ∞. x["≥∞ÿ# ¢Ñ¨Ü«∞`«flO Z#fl\˜H©
=$^ä•HÍ^Œ∞ Hõ^•! #ˆ~O¢^Œ∞x ¢Ñ¨Ü«∞`«flO Ѷ¨eOKÕ `«~°∞}O
~å<Õ=zÛOk. Jk 1881 #=O|~°∞ <≥Å. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JѨC_»∞ ZѶπ.U.
K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl_»∞. POQÆ¡ Láê^蕺ܫÚ_»∞ ÃãÅ=ÙÖ’ LO_»_»O =Å#, #ˆ~O¢^Œ∞x
POQÆ¡ ™êÇ≤Ï`«º `«~°QÆux HõàÏâßÅ J^茺‰õΔΩ_≥·# qeÜ«∞O ¿ÇÏã‘ì fã¨∞H˘<åfl_»∞.
=~ü¤û=~üÎ ~°zOz# Excursion J<Õ Hõq`« <å\˜ áê~îåºOâ◊O. JO^Œ∞Ö’
68 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ÉÏ@™êi XHõ_»∞ ¢Ñ¨Hõ$u ~å=∞}©Ü«∞Hõ`«#∞ J#∞Éèíqã¨∂Î ^•<À¡ Å~ÚOzáÈ~Ú,

áê~°=â◊º ã≤÷ux á⁄Ok# Ѷ¨∞@##∞ PÜ«∞# q=iã¨∞Î<åfl_»∞.1 áê~°=â◊º ã≤÷ux
q^•º~°∞÷ʼnõΩ ZÖÏ J~°÷=∞ÜÕ∞ºÖÏ q=iOK«_»O? ™ê=∂#º J#∞Éèí∂`«∞Å∞ ‰õÄ_®
K«qK«∂_»x =ºH˜ÎH˜ q=iOK«_»O J™ê^茺O. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ, fÑ≤ Ѩ^•~°÷"Õ∞ ~°∞z
K«∂_»x =ºH˜ÎH˜ fÑ≤ ZÖÏ LO@∞O^À q=iOK«QÆÅ=∂? D ã≤÷uÖ’, JfO¢kÜ«∞
J#∞Éèí∂`«∞Å#∞ q=iOK«_»O ™ê^茺"Õ∞<å?
¿ÇÏã‘ìH˜ ~î°‰õΩ¯# XHõ PÖ’K«# ã¨∞ÊùiOzOk. áê~°=â◊º ã≤÷ux PÜ«∞#
á⁄O^ŒHõáÈ=_»O x["Õ∞. HÍx áê~°=â◊º ã≤÷ux Ѩ^ÕѨ^Õ J#∞Éèí∂`«O KÕã¨∞H˘O
@∞#fl XHõ =ºH˜Îx QÆ∞iOz PÜ«∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. P =ºH˜Î ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞
ǨÏOã¨. "≥O@<Õ ¿ÇÏã‘ì, q^•º~°∞÷Å`À, ''D J#∞Éèí∂u JѨÓ~°fi"≥∞ÿ#k, ¢Ñ¨`ÕºH˜Oz
D P^èŒ∞xHõ HÍÅOÖ’ =∞s J~°∞^Œ∞. =∂#ã≤Hõ Ѩq¢`«`«, =∂#ã≤Hõ UHÍ¢QÆ`«Å
Ѷ¨e`«OQÍ, n~°…HÍÅ JÉèϺ㨠Ѩ~°º=™ê#OQÍ ÅaèOKÕ P#O^•#∞Éèí∂u Jk. P
J^Œ∞ƒù`« J#∞Éèí∂ux á⁄Ok# XHõ =ºH˜Îx <Õ#∞ K«∂ã≤=Ù<åfl#∞. ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’
=ã≤ã¨∂Î#fl ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO¿ã PÜ«∞#! g∞~°∞ ‰õÄ_® PÜ«∞##∞ ^Œi≈OK«∞
H˘O>Ë áê~°=â◊ºO JO>Ë Uq∞\’ ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û—— Jx K≥áêÊ_»∞.
`«# ǨÏ$^ŒÜ«∞ `«O„`«∞Å#∞ Z=~À g∞\˜#@∞¡ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ JxÑ≤OzOk.
JO^èŒHÍ~°O P=iOz=Ù#fl QÆkÖ’ k‰õΩ¯`ÀK«x =ºH˜ÎH˜ ã¨#flx ~°O¢^èŒO QÆ∞O_®
XHõ HÍOu H˜~°}O ¢Ñ¨ã¨iOz ^•i K«∂ã≤#@∞¡QÍ J`«_çH˜ ã¨∞ÊùiOzOk!
=∂#= rq`«OÖ’ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞, H˘xfl ¢¿Ñ~°
}Å∞, H˘xfl =∂@Å∞ XHõ Q˘Ñ¨Ê =∞Å∞ѨÙ#∞ HõeÊ™êÎ~Ú. xtÛ`å~°÷O <å_»∞ Éè’[
<åʼnõΩ PÅ㨺O HÍ=_»O ã¨^•t=¢|¿ÇχO¢^Œ∞Å∞ ~°∂á⁄O^Œ_®xH˜ HÍ~°}
=∞~ÚOk. #ˆ~O¢^Œ∞x rq`«OÖ’ J\˜ì ã¨OѶ¨∞@#QÍ q~åle¡#q ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚
Å`À ã¨=∂"Õâ◊=¸, `«O¢_ç =∞~°}=¸. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å`À #ˆ~O¢^Œ∞x ã¨=∂"Õâ◊O
^≥·=ã¨OHõÅÊO! P ã¨=∂"Õâßxfl ѨiH˜OKÕ =ÚO^Œ∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz HÍã¨Î
`≥Å∞ã¨∞H˘O^•O!

1. .............. so familiarly
Do I perceive her manner, and her look
And presence, and so deeply do I feel
Her goodness, that not seldom in my walks
A momentary trance comes over me;
And to myself I seem to muse on one
By sorrow laid asleep; ........
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
™êxfl^茺OÖ’
D qÉèÏQÆOÖ’
J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞"≥·# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å`À #ˆ~O¢^Œ∞x ã¨=∂"Õâ◊O.
D ã¨=∂"Õâ◊O ^•fi~å W^ŒÌiÖ’ Hõey# ÉèÏ=#Å∞.
ѨsHΔÍ#O`«~°O Ѩ~°ã¨ÊO° J=QÍǨÏ#.
t+¨μºÅO^ŒiÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ J¢QÆ`åO|∂ÅO.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiOÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞x P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞.
ã≤iã¨OѨ^ŒÅ #∞O_ç ¿Ñ^ŒiHõѨ٠Ñ≤_çH˜eÖ’
^Œ∞~°Ìâ◊ rq`«O <ÕiÊ# áê~î°O.
rq`«Ñ¨Ù =∞~À "≥·Ñ¨Ù#∞ ã‘fiHõiOK«_»O, HÍm=∂`«#∞ ã‘fiHõiOK«_»O.
~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O.
=~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°OÖ’ `«Ñ¨ã¨∞û.
ã¨<åflºã¨ ã‘fiHõ~°}.
 ÉèíQÆ"å<£ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ 
  ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° PÅÜ«∂Å∞ 

 ѨOK«=\˜ 
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOz# ã¨÷ÅO
 N~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏOã¨

FO ™ê÷ѨHÍÜ«∞K« ^èŒ~°‡ã¨º ã¨~°fi^èŒ~°‡ ã¨fi~°∂Ñ≤}Ë I

J=`å~° =iëêªÜ«∞ ~å=∞Hõ$ëê‚Ü«∞ `Õ #=∞ó II

ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

''ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠=¸_»∞ "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ áê~°=∂i÷Hõ`«#∂, ™êO㨯 $uHõ

"å~°ã¨`åfihfl XHõ¯ rq`«HÍÅOÖ’ rqOz# =ºH˜Î—— Jx ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞
P^蕺u‡Hõ rq`åxH˜
ǨÏOã¨#∞ qMϺ`« ¢ÃѶOz ~°K«~Ú`å, "Õ∞^è•g J~Ú# ~À=∂
XHõ xѶ¨∞O@∞=Ù ~ÀÖÏ Jaè=i‚OKå_»∞. P^蕺u‡Hõ rq`åxH˜ XHõ xѶ¨∞O@∞=Ù
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞. PÜ«∞# rq`« J^茺ܫ∞#O ^•fi~å =∞#
P^蕺u‡Hõ "å~°ã¨`åfixfl J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀQÆÅO.
PÜ«∞##∞ QÆ∞iOp, PÜ«∞# k=º=∞Ü«∞ rq`«O QÆ∞iOp J<ÕHõ ¢QÆO^ä•Å∞
"≥Å∞=_®¤~Ú. Hõ#∞Hõ WHõ¯_» =∞#O Ѩ~°=∞ǨÏO㨠rq`«O`À #ˆ~O¢^Œ∞x rq`«O
U q^èŒOQÍ =Ú_ç=_ç XHõ #∂`«# ã¨O^Õâßxfl Ö’HÍxH˜ JOkOzOn, P^èŒ∞xHõ
Ü«ÚQÍxH˜ ѨÙ<åkQÍ J=∞iO^Œ<Õ JOâ◊O =∂¢`«O ѨiH˜^•ÌO. ™êfiq∞
q"ÕHÍ#O^Œ =∂@Å`À<Õ ¢áê~°Oaè^•ÌO:
''HÍÅ¢Hõ=∞OÖ’ P~°º ã¨O`«u"å~°∞ ã¨^•Kå~°=∂~°æO #∞O_ç ¢Éèí+¨μìÖˇ·,
"≥·~åQƺ~°Ç≤Ï`«∞Öˇ· "åºÑ≤ÎÖ’ L#fl PKå~åÅ<Õ áê\˜ã¨∂Î ¢Hõ=∞OQÍ q"ÕHõâ◊¥#∞º
ÅÜ«∂º~°∞. "Õ^•O`« ¢Ñ¨ã¨ˆHÎ ÖË^Œ∞.... ã¨∂HΔ͇uã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ# "Õ^•O`« ã¨`åºÅ#∞
JÅÊ|∞^Œ∞úÖˇ·# ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ qâ◊^ŒÑ¨~°K«_»O HÀã¨O ã¨∂÷ÅOQÍ, xiÌ+¨ìOQÍ
=i‚OK«_»O KÕ`«, ÉèíQÆ=O`«∞x qaè#fl ÉèÏ"åÅ#∞ É’kèOK«_»O KÕ`« Jq Ѩ~°ã¨Ê~°
q~°∞^ŒúOQÍ L#fl>Ë¡ HÍ#=™êÎ~Ú. `«`«Êùe`«OQÍ J#O`«ÉèÏ= ã¨=∞+≤ìÜ≥ÿ∞# JYO_»

71
72 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ã¨<å`«# "≥·kHõ ^èŒ~å‡xfl J<ÕHõ qÉèÏQÍÅ∞QÍ q_»Q˘\˜ì =∞`« "≥·+¨=∂ºÅ#∞ ~°y

eOz, XHõifl XHõ~°∞ P ^•"å#ÅOÖ’ Ѩ_»¢^ÀÜ«∞_®xH˜ ã¨^• ¢Ñ¨Ü«∞uflOK«
™êQÍ~°∞. ^èŒ~å‡xH˜ PÅ"åÅ"≥∞ÿ# ÉèÏ~°`«^Õâßxfl P suÖ’ "å~°∞ ^•^•Ñ¨Ù #~°Hõ
`«∞źOQÍ =∂iÛ"Õâß~°∞.
''JÖÏO\˜ Ѩiã≤÷uÖ’ P~°∞ºÅ x["≥∞ÿ# =∞`«O Uq∞\’, ã¨^• HõÅÇ≤ÏOK«∞
H˘O@∂ ã¨∂÷Å^Œ$+≤ìH˜ âßM’ѨâßYÅ∞QÍ HÍ#=ã¨∂Î, ZHõ¯_» K«∂ã≤<å qѨs`« PKå
~åÅ ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∂Å`À ‰õÄ_»∞H˘x ã¨fi^ÕjÜ«ÚʼnõΩ ¢ÉèÏOu [x`«"≥∞ÿ, q^ÕjÜ«Ú
ʼnõΩ u~°™ê¯~° ™ê÷#"≥∞ÿ, ^Õâ◊HÍŠѨiã≤÷`«∞ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ <å<å=∞`åÅ∞QÍ,
ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∂Å∞QÍ, =∞`«âßYÅ∞QÍ peáÈ~Ú# =∞# ã¨<å`«# "≥·kHõ =∞`«OÖ’
x["≥∞ÿ# SHõº`« ZHõ¯_» ZÖÏ L#fl^À K«∂Ñ≤OK«_®xH˜, HÍÖÏ#∞¢Hõ=∞OQÍ HÀÖ’Ê
~Ú# ã¨<å`«# ^èŒ~°‡ qâ◊fi[h#`«#∞ ã‘fiÜ«∞ rq`«OÖ’ ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ Jaè=ºHõÎO
KÕã≤, P ã¨<å`«# =∞`åxH˜ ã¨r= L^•Ç¨Ï~°}"≥∞ÿ ÉèíQÆ"å<£ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ D
WÅÖ’ J=`«iOKå~°∞.——1
=∞`« K«i¢`«Ö’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å rq`«O XHõ "≥∞ÿÅ∞ ~å~Ú. H˘xfl "ÕÅ
ã¨O=`«û~åʼnõΩ =Ú#∞Ѩ٠ã≤O^èŒ∂, QÆOQÍ, ã¨~°ã¨fif #nf~åÅÖ’ `«Ñ¨"≥Ú#iO
z# |∞∞+≤=ˆ~}∞ºÅ "å}˜QÍ "≥Å∞=_ç# <åâ◊~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# ã¨`åºÅ∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
rq`«OÖ’ ¢^èŒ∞gHõiOѨ|_®¤~Ú. P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å ^•fi~å `«=∞#∞ J~°∞›Å∞QÍ
KÕã¨∞H˘#fl"åi =ÚY`å P ã¨`åºÅ∞ =ºHõÎ=∞=Ù`å~Ú. P ã¨`åºÅ∞ ^Õâ◊HÍÖÏf`«
"≥∞ÿ#q. P |∞∞+¨μÅ∞ "≥Å∞=~°z# ã¨`åºÅ`À ‰õÄ_ç# U âߢ™êÎÅ#∂ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ J^茺ܫ∞#O K≥Ü«∞ºÖË^Œ∞. HÍx PÜ«∞# "Õ^ŒHÍÅOÖ’x |∞∞+¨μÅ∞ K«∂Ñ≤#
^•iÖ’ `«# rq`åxfl Ѩiâ’^èŒ<å~°OQÆOQÍ KÕã¨∞H˘x, P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞
J#∞+≤ªOz P ã¨`åºÅ#∞ `«=∞ rq`«OÖ’ Jaè=ºHõÎO KÕâß~°∞. nx=Å# "Õ^•Å
ã¨`«º`«fiO x~°∂Ñ≤`«"≥∞ÿOk. D q^èŒOQÍ "Õ^•Å∞ "≥Å∞=_»_®xH˜ XHõ ѨiHõ~°OQÍ
`«=∞#∞ ~°∂á⁄OkOK«∞HÀ=_®xH˜ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Ѩ<≥flO_Õà◊√¡ Hõ~îÀ~° `«áÈ=∞Ü«∞
rq`«O QÆ_çáê~°∞.
K«^Œ∞=Ù ã¨O^茺Å∞ ÖËx XHõ ™ê=∂#∞ºxQÍ, XHõ ‰õΩ¢QÍ=∞OÖ’ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å rq`«O ¢áê~°OÉèí=∞~ÚOk. HÍx ÉèíQÆ=`åûHΔÍ`å¯~°O á⁄O^•Å<Õ

1. ™êfiq∞ âß~°^•#O^Œ ~°zOz# ''¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨗— "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨OѨÙ@O,

441–42 ѨÙ@Å #∞O_ç.
 N~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨠73

f¢= `«Ñ¨# Ju z~°∞¢áêÜ«∞O #∞O_Õ PÜ«∞#Ö’ <≥ÅH˘Ok. Ü«Ú=¢áêÜ«∞OÖ’<Õ

PÜ«∞# ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ HÍoHÍÅÜ«∞OÖ’ ѨÓ*ÏiQÍ xÜ«Ú‰õΩÎÅÜ«∂º~°∞. `å#∞
x~°fiiÎã¨∞Î#fl ѨÓ[#∞ x[OQÍ<Õ HÍm=∂`« ã‘fiHõiã¨∞Î#fl^• ÖËHõáÈ`Õ =\˜ì tÖÏq¢QÆ
ǨxH˜ =∂¢`«"Õ∞ ѨÓ[ KÕã¨∞Î<åfl<å J<Õ ¢Ñ¨â◊fl PÜ«∞#Ö’ K≥ň~yOk. x[OQÍ<Õ
HÍm=∂`« `«=∞ ѨÓ[#∞ ã‘fiHõiã¨∞Î#fl ѨHõΔOÖ’ P q+¨Ü«∞O `«#‰õΩ `≥eÜ«∂e,
P"≥∞#∞ ^Œi≈OKåÅ<Õ =∞<À"庉õΩÅ`å, f~°x ^•Ç¨Ï=¸ PÜ«∞#Ö’ XHõ Ñ≤zÛQÍ
ZkyOk. P~°∞ ã¨O=`«û~åÅ x~°O`«~° "庉õΩÅ`å#O`«~°O HÍm=∂`« ™êHΔÍ
`å¯~°O PÜ«∞#‰õΩ ÅaèOzOk!
HÍm=∂`« k=º^Œ~°≈#O =∂#ã≤Hõ `«$Ñ≤Îx W=fi_®xH˜ |^Œ∞Å∞ PÜ«∞#Ö’
f¢= J<Õfi+¨}Ïyflx ~°yeÛOk. Zxfl =∂~åæÅ∞<åflÜ≥∂, Jxfl =∂~åæÅ ^•fi~å
[QÆ[˚#x =∞Ç≤Ï=∞#∞ uÅH˜OKåe, Jxfl =∂~åæÅ ^•fi~å ÉèíQÆ=^•#O^•xfl
K«qK«∂_®Å<Õ L`«∞ûHõ`« PÜ«∞#Ö’ Hõ@ìÅ∞ `≥OK«∞H˘Ok. ^•O`À Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O
Ö’x qaè#fl âßYÅ#∂, J#º=∞`åÖˇ·# ¢ÔH·ã¨Î=, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ =∞`åÅ#∞
PK«iOz, "å\˜Ö’ ¢Ñ¨u XHõ¯^•xÖ’#∂ Ѩ~°=∞ QÆ=∂ºxfl ™êkèOKå~°∞. =∞`«
K«i¢`«Ö’ WÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∞@# WO`«‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠Hõhqh Z~°∞QÆO.
D q^èŒOQÍ `«=∞ ã¨Oâ’^èŒ#Å Ñ≤^ŒÑ¨ PÜ«∞#, 'Zxfl =∞`åÖ’ Jxfl
=∂~åæÅ∞— J<Õ ã¨`åºxfl Pq+¨¯iOKå~°∞. U =∞`«OÖ’#∂ ^À+¨O K«∂_»=^Œ∞Ì,
Jxfl =∞`åÅ∂ Ѩ~°=∞ ã¨`«ºO "≥·Ñ¨Ù =∞#Å#∞ `À_˘¯x "≥àı¡"Õ. Hõ#∞Hõ =∞`åÅ
=∞^茺 Ѷ¨∞~°¬} =^Œ∞Ì. XHõ =ºH˜Î `«# =∞`åxfl =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ J#∞ã¨i¿ãÎ KåÅ∞,
J^Õ J`«}˜‚ Ѩ~°=∞ ã¨`åºxH˜ KÕˆ~Û ÉÏ@QÍ U~°Ê_»∞`«∞Ok. D =∞`« ™ê=∞~°ã¨º
ÉèÏ=# HÍÖÏ=â◊ºHõ`«‰õΩ ZO`À J#∞‰õÄÅ=∞~Ú#k.
D =∞`«™ê=∞~°ã¨º ÉèÏ=##∞ ¢áêuѨkHõQÍ KÕã¨∞H˘#fl XHõ ¢H˘`«Î ã¨=∂
*Ïxfl ~°∂á⁄OkOK«_»"Õ∞ `«=∞ J=`å~° L^ÕÌâ◊=∞x k"åº#∞Éèí∂u ^•fi~å ¢QÆÇ≤ÏO
Kå~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞. ''HÍm=∂`« KÕuÖ’ `å<˘Hõ Ѩi
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Hõ~°"Õ∞#h, ã¨fiH©Ü«∞ rq`«OÖ’ J#∞Éèí∂u á⁄Ok# =∞`«
Pq+¨¯iOz#
ã¨`åºÅ∞ ™ê=∞~°ã¨º ã≤^•úO`åxH˜ J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# XHõ ¢H˘`«Î =∞`åxfl
`å#∞ ™ê÷Ñ≤OKåÅh ¢QÆÇ≤ÏOKå~°∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞—— Jx ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å rq`« K«i¢`« ~°zOz# ™êfiq∞ âß~°^•#O^Œ ¢"åâß~°∞.1
1. ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨠– 1, 455
74 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ [x‡Oz#ѨÊ\˜ #∞O_ç J~°∞}À^ŒÜ«∞O HÍ™êyOk† L^ŒÜ«∞

ã¨∂~°∞ºx H˜~°}ÏÅ∞ "åºÑ≤OK«™êQÍ~Ú. HÍÅ¢Hõ=∞OÖ’ P =∞ǨHÍOu q∞@ì
=∞^蕺ǨÏfl ã¨∂~°∞ºxÖÏ Ö’HÍ<Õfl HÍOu`À =ÚOK≥`«∞Î`«∞Ok.... PÜ«∞# ѨÙ\˜ì#
~ÀA #∞O_Õ ã¨`«ºÜ«ÚQÆO ¢áê~°OÉèí=∞~ÚOk——1 JO\Ï~°∞ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ. P
ã¨`«ºÜ«ÚQÍxH˜ J#∞"≥·# ¢H˘`«Î ã¨=∂["Õ∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ^Œi≈Oz# ã¨=∂[O.
P ã¨`«ºÜ«ÚQÍxfl x~°fiÇ≤ÏOKÕ P ¢H˘`«Î ã¨=∂[OÖ’x H˘xfl JOâßÅ#∞ PÜ«∞#
LѨ^ÕâßÅ ^•fi~å K«∂^•ÌO.
¢H˘`«Î ã¨=∂[=∞<Õk XHõ¯ ~ÀAÖ’ ~°∂á⁄O^Œ^Œ∞. =∞#∞+¨μÅ KÕiHõÜÕ∞ Hõ^•
ã¨=∂[O. ¢H˘`«Î ã¨=∂[O ~°∂á⁄O^•ÅO>Ë ¢H˘`«Î =∞#∞+¨μÅ∞
ã¨`«ºÜ«ÚQÆO: XHõ ~°∂á⁄O^•e. ¢H˘`«Î ÉèÏ=#Å∞, ¢H˘`«Î zO`«#Å∞, ¢H˘`«Î
gHõΔ}
^Œ$HõÊ^äŒO, ¢H˘`«Î "≥·Yi ã¨O`«iOK«∞H˘#fl =º‰õΩÎÅ∞QÍ "å~°∞O
_®e. "åix QÆ∞iOz ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ÉèÏ=#Å#∞ ѨiH˜^•ÌO.
rq`« Ѩ~°=∂=kè
1. rq`« Ѩ~°=∂=kè ÉèíQÆ=`åûHΔÍ`å¯~°O. #∂<≥ ÖˉõΩO_® nѨO "≥ÅQÆ^Œ∞.
J^Õ q^èŒOQÍ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ÖˉõΩO_® =∞x+≤ rqOK«ÖË_»∞.
2. ÉèíQÆ=`åûHΔÍ`å¯~åxH˜ ‰õΩÅO, =∞`«O, ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∞O, ÉèÏ+¨, eOQÆ
ÉèË^ŒO, ^Õâ◊O, JO`«ã¨∞Î, q^Œº, ^èŒ#O W`åº^Œ∞Å∞ Ug P@OHÍÅ∞ HÍ=Ù.
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
1. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ XHõ¯_Õ. qaè#fl =∞`åÅ∞ PÜ«∞##∞ aè#flaè#fl <å=∂Å`À
¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~Ú. POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ '"å@~ü—, L`«Î~° ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ 'áêh— Jh, –
qq^èŒ ÉèÏ+¨Å"å~°∞ "Õˆ~fi~°∞ ¿Ñ~°¡`À Ñ≤ez<å [ÅO XHõ¯>Ë.
2. ÉèíQÆ=O`«∞x ã≤÷`«∞Å~Ú# ™êHÍ~°=¸, x~åHÍ~°=¸ Ô~O_»∞ ã¨`«º"Õ∞.
XˆH áê=Ú Ñ¨_»QÆqÑ≤Ê P_»_»=¸, K«∞@ìK«∞@∞ìH˘x LO_»_»=¸ ÖÏO\˜ ã≤÷`«∞Åq.
XˆH ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ [QÆ`ü ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∂Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ@ѨC_»∞ â◊H˜Î ÖËHõ ^Õq
Jx ¿Ñ~˘¯#|_»`å_»∞. J^Õ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ D KÕ`«Å‰õΩ Jf`«∞_»∞QÍ L#flѨC_»∞
¢|ǨχO Jx ¿Ñ~˘¯#|_»∞`«∞<åfl_»∞.

1. 6.190† 10.233 ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!,.

 N~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨠75

3. Éèí‰õΩÎÅ xq∞`«ÎO ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ J<ÕHõ ~°∂áêÅ∞ ^•Å∞™êÎ_»∞. j`«ÅO

HÍ~°}OQÍ ã¨=Ú¢^Œ [ÅO H˘xflKÀ@¡ =∞OK«∞QÆ_»¤Å∞QÍ =∂~°∞`«∞Ok. ã¨∂~°∞º_»∞
L^Œ~ÚOz#ѨC_»∞ P =∞OK«∞QÆ_»¤Å∞ Hõiy =∞m¡ ã¨=Ú¢^Œ [ÅOQÍ =∂~°∞`å~Ú.
J^Õ q^èŒOQÍ ÉèíH˜Î HÍ~°}OQÍ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ѨÅ∞~°HÍÅ ~°∂áêÅ∞ ^èŒi™êÎ_»∞.
*Ï˝#ÉèÏ㨯~°=∞~Ú# J^≥· fi`« *Ï˝#O L^Œ~ÚOz#ѨC_»∞ ~°∂áêÅ∞ J^Œ$â◊º=∞=Ù
`å~Ú, PÜ«∞# x~åHÍ~°∞xQÍ ã¨∞Êùi™êÎ_»∞. HÍx =∞OK«∞ Hõ~°QÆx ¢áêO`åÅ∞ L#fl
@∞¡QÍ ÉèíQÆ=O`«∞x ~°∂áêÅ∞ J^Œ$â◊ºOHÍx L#fl`« ã≤÷`«∞Å∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú.
4. Ü«ÚQÍŠѨ~°ºO`«O ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∂#=ÙxQÍ J=`«iã¨∞Î<åfl_»∞.
`«H˜¯#"å~°∞ ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄O^Œ_®xH˜ XHõ ^•fi~°OQÍ P J=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
q~ålÅ∞¡`å_»∞.
5. [QÆ[˚#x ã¨OHõÖÏÊ#∞™ê~°"Õ∞ D Ö’HõO =∞#∞QÆ_» ™êQÆ∞`ÀOk.
rq`«O P"≥∞ bÅ, P"≥∞ ¢H©_». |O^èŒ=¸, =ÚH©Î – Ô~O_»∂ P"≥∞ KÕuÖ’x"Õ.
=∞x+≤ `≥eq`Õ@ʼnõΩ Ç¨Ï^Œ∞ÌÅ∞<åfl~Ú. P HÍ~°}O =Å¡<Õ D k=ºbÅÖ’x
Ü«∞^ä•~å÷xfl P`«_»∞ ¢QÆÇ≤ÏOK«ÖËHõáÈ`«∞<åfl_»∞.
P^蕺u‡Hõ J#∞Éèí∂u
1. P`«‡, ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ÖÏO\˜ ã¨`åºÅ#∞ ¢^èŒ∞gHõiOK«_®xH˜QÆÅ XˆH
=∂~°æO ¢Ñ¨`«ºHõΔ J#∞Éèí="Õ∞. âߢ™êÎÅ∞ ã¨OˆH`« Ѷ¨ÅHÍÅÖÏ D ã¨`åºÅ#∞ ã¨∂zOK«
QÆÅ∞QÆ∞`åÜÕ∞QÍx, "å\˜x x~°∂Ñ≤OK«Ö=Ë Ù. =~°¬O ZѨC_»∞ Ѩ_∞» `«∞O^À ѨOKåOQÆO
`≥Å∞ѨÙ`«∞Ok† JÖÏQÆx ѨOKåOQÍxfl Ñ≤O_ç`Õ XHõ K«∞Hõ¯h~°∞ ‰õÄ_® ~å^Œ∞.
2. P^蕺u‡Hõ J#∞Éèí"åʼnõΩ Ç¨Ï^Œ∞ÌÅ∞ ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ á⁄Ok# J#∞Éèí"å
Å`À `«$Ñ≤ÎK≥Ok PyáȉõΩO_® =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÍe.
3. ‰õΩO_»eh â◊H˜Î *ÏQÆ$`«=∞~Ú#ѨC_Õ P^蕺u‡Hõ J#∞Éèí"åÅ∞ HõÅ∞QÆ∞
`å~Ú.
4. ^≥· fi`«O HÍx ã≤÷uÜ≥ÿ∞# J^≥· fi`å#∞Éèí="Õ∞ J`«ºO`« L#fl`«"≥∞ÿ# J#∞
Éèí=O.
5. HÍx J^≥· fi`«O K«~°=∞ J#∞Éèí∂u HÍ^Œ∞. J^≥· fi`« J#∞Éèí=O á⁄Ok#
H˘O^Œ~°∞ =∞m¡ ™ê=∂#º ã≤÷uH˜ =™êÎ~°∞. "å~°∞ ã¨~°fi¢`å ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ K«∂™êÎ~°∞,
P ÉèíQÆ=^•#O^ŒOÖ’<Õ rq™êÎ~°∞. D ã≤÷u 'q*Ï˝#O— J#|_»∞`«∞Ok. D ã≤÷ux
76 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

á⁄Ok# =ºH˜Îx 'q*Ï˝x— Jx ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞. P =ºH˜Î ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ (x`«ºO),

[QÆ`«∞Î (bÅ) Ô~O\˜h ã¨`«ºOQÍ ^Œi≈™êÎ_»∞.
6. Z#fl_»∂ |^Œ∞ú_»∞HÍx, ã¨^• =ÚH˜Î ã≤÷uÖ’<Õ <≥ÅH˘x=Ù#fl "å~°∞ H˘O^Œ
~°∞<åfl~°∞. x`«º=Ú‰õΩÎÅ~Ú# g~°∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ J=`«iOKÕ `«~°∞}OÖ’ PÜ«∞
#`ÀÉÏ>Ë [x‡Oz, PÜ«∞# J=`å~° HÍ~åºxH˜ `À_»Ê_»`å~°∞. gix Dâ◊fi~°
HÀ@∞Å∞QÍ ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ g\˜x É’kèOK«_»O =∂¢`«"Õ∞ HÍHõ ã¨`åºÅ#∞ ¢^èŒ∞gHõiOK«
_®xH˜ H˘O^Œi rq`åÅ#∞ ~°∂á⁄OkOz x¢+¯¨ q∞OKå~°∞. D Ѩ~=° ∂^Œ~å≈xfl `«=∞
rq`«OÖ’ áê\˜Oz# "åiÖ’ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞, ¢ã‘ÎÅ∞, ã¨<åflºã¨∞Å∞, q^•º=O`«∞Å∞,
q^•ºqÇ‘Ï#∞Å∞ L<åfl~°∞.1 XHõ #∂`«# ã¨=∂*Ïxfl ~°∂á⁄OkOKåÅx <˘H˜¯=Hͯ
}˜OK«_»O =∂¢`«"Õ∞ HÍHõ, Jk ã¨∞™ê^茺"Õ∞#x |∞∞A=٠Ѩ~°Kå~°∞ PÜ«∞#.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ ^Àº`«Hõ"≥∞ÿ# D ã¨`åºÅ∞ ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O Ö’HõOÖ’x HÀ\¡
=∞Ok P^蕺u‡Hõ rq`åʼnõΩ =∂~°æ^Œ~°≈HÍÖˇ· q~ålÅ∞¡`«∞<åfl~Ú. =∞`« HõÅǨ
ʼnõÄ, Ѷ¨∞~°¬}ʼnõÄ Ñ¨iëê¯~°OQÍ qÅã≤Å∞¡`«∞#fl PÜ«∞# D P^Œ~å≈Å∞ =∂#=
rq`«OÖ’ áê\˜OѨ|_ç#ѨC_»∞ rq`«O L#fl`«=∞=Ù`«∞Ok, ã¨=∂[O ѨÙ~ÀQÆ
q∞Oz ¢H˘`«Î ã¨=∂[O ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok, ã¨`«ºÜ«ÚQÆO J=`«iã¨∞ÎOk.
HÍx WHõ¯_» XHõ =∂@ QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe. <Õ_»∞ ¢Ñ¨u P^蕺u‡Hõ ¢QÆO^äŒO
Ö’#∂ D ÉèÏ=#Å∞ ™ê=∂#ºOQÍ HÍ#=™êÎ~Ú. ѨÅ∞=Ù~°∞ PKå~°∞ºÅ∂, QÆ∞~°∞
=ÙÅ∂ WÖÏO\˜ ÉèÏ=#Å<Õ É’kèã¨∞Î<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ <Õ_»∞ =∞#O J<ÕHõ KÀ@¡
K«∂ã¨∂Î#fl D ÉèÏ=#Å∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å #∞O_Õ ã¨O¢Hõq∞OKåÜ«∞x =∞~°∞=~å^Œ∞.
"≥#fl ÅaèOKÕ ^Œ∞HÍ}ÏÅ∞ Z<Àfl LO\Ï~Ú. HÍx áêÅ#∞ ÃÑ~°∞QÆ∞QÍ =∂iÛ,
^•xx zeH˜ "≥#fl fÜ«∞=K«∞Û#x Hõ#∞Q˘#fl "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ =ºH˜Î `≥eqx =∞#O
™ê=∂#ºOQÍ QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ=Ú. J^Õ q^èŒOQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ Ñ¨Ó~°fiO LO_ç#
ÉèÏ=#Å∞ WO`« ã¨Ê+¨ìOQÍ, ã¨~°à◊OQÍ qѨÙbHõ$`«O HÍÖË^Œ∞. PÜ«∞<Õ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ
=∞OQÍ g\˜x q_»=∞~°z, qÉèílOz ã¨∂¢`åÅÖÏ JO^Œ*Ëâß~°∞† <Õ_»∞ =∞#O
K«∂ã¨∂Î#flk "å\˜ ÉèÏëêºÖË.

1. giÖ’ H˘O^Œi rq`« z„`«}Å∞ ã¨OHõÅ#OKÕã≤ '^≥·=O`À ã¨Ç¨Ïr=#O–1— (ã¨<åflºã¨

t+¨μºÅ∞)† '^≥·=O`À ã¨Ç¨Ïr=#O–2— (QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅ∞, t+¨μº~åO„_»∞) J<Õ Ô~O_»∞ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞
=∂ =∞~î°O „ѨK«∞iOzOk.
 N~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨠77

J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ `«=∞ ã¨O^Õâßxfl Ö’HÍxH˜ JOkOKÕ =ÚO^Œ∞

`«=∞ rq`åÅ#∞ XHõ =∞Ǩ ѨsHΔÍ ~°OQÆOQÍ ~°∂á⁄OkOK«∞HÀ"åe. D
=∞ǨÏ`«Î~°"≥∞ÿ# `«Ñ¨ã¨∞û KÕã≤ HÍÖÏ#∞QÆ∞}"≥∞ÿ# ã¨`åºÅ#∞
t+¨μºÅ Ѩx
Pq+¨¯iOK«_»OÖ’ "åi â◊H©Î, ã¨=∞Ü«∞=¸ KåÖÏÉèÏQÆO
Y~°Û=Ù`«∞Ok. Hõ#∞Hõ J~°∞›Öˇ·# H˘O^Œix =∂¢`«"Õ∞ ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞H˘x "åiH˜ P
ã¨O^Õâßxfl JѨÊyOz x¢+¨¯q∞™êÎ~°∞. "å# z#∞‰õΩ#∞ `«#Ö’ ѨkÅѨ~°K«∞H˘x
PeÛÑ¨Ê ã¨=Ú¢^ŒÑ¨Ù Ö’`«∞ÅÖ’H˜ áÈ~Ú ^•xx =Ú`«ºOQÍ ~°∂á⁄Okã¨∞ÎOk.
=Ú`«ºOQÍ ~°∂á⁄OkOK«_»O`À ^•x Ѩx ѨÓ~°Î=Ù`«∞Ok. P =Ú`åºxfl "≥Å∞
ѨeH˜ fã≤ Ö’HÍxH˜ JOkOKÕ Ñ¨xx W`«~°∞Å∞ KÕã≤#@∞¡, J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μÅ∞
`«=∞ =∞ǨÏ`«Î~° `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«O ^•fi~å Pq+¨¯iOz# ã¨`åºÅ#∞ "åi
t+¨μºÅ∞ `«=∞ rq`åÅÖ’ Kå\˜K«∂Ñ≤, Ö’HÍxH˜ JOk™êÎ~°∞.
P^蕺u‡Hõ ã¨`åºÅ∂, "å~°ã¨`«fi=¸ ™ê=∂#ºOQÍ ã¨<åflºã¨∞Å áê~°OѨ~°ºO
=¸ÅOQÍ<Õ Ñ¨kÅOQÍ =ã¨∂Î=KåÛ~Ú. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å D #∂`«# ã¨O^Õâßxfl
¢Ñ¨Kå~°O KÕÜ«∞_®xH˜ JÖÏO\˜ XHõ ã¨<åflºã¨ ã¨OѶ¨∞O P=â◊ºHõ=∞~ÚOk.
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« K«i¢`«Ö’ JÖÏO\˜ ã¨<åflºã¨ ã¨OѶ¨∞ ~°∂ѨHõÅÊ# Hõhqh Z~°∞QÆxk.
^•xx ~°∂á⁄OkOK«_®xH˜ PÜ«∞#‰õΩ `«y# ѨiHõ~°O J=ã¨~°=∞~ÚOk.
JÖÏO\˜ ѨiHõ~°OQÍ LO_»^Œy# =ºH˜ÎH˜ =∞# P^蕺u‡Hõ ™êO㨯 $uHõ "å~°
ã¨`«fiO QÆ∞iOz ‰õΔΩ}‚OQÍ `≥eã≤=ÙO_®e. ^•x`Àáê@∞ JѨÊ\’¡ Ç≤ÏO^Œ∂
=∞`åxH˜ ã¨"åÅ∞QÍ xÅz# áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $u, q*Ï˝#O "≥Ú^ŒÖˇ·#q ‰õÄ_®
J`«_»∞ ÉÏQÍ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘x LO_®e. JÖÏO\˜ XHõ =ºH˜ÎÔH· ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ xsH˜Δã¨∞Î<åfl~°∞.
"Õ^ŒHÍÅO <å\˜ |∞∞+≤=ˆ~}∞ºÅ∞ Pq+¨¯iOz# ã¨`åºÅ#∞ ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ
^Œi≈Oz# XHõ =∞Ǩ`«∞‡x HÀã¨O #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ J<Õfi+≤ã¨∞Î<åfl_»∞. JÖÏO\˜
=∞Ǩ`«∞‡xQÍ q~ålÅ¡_»O =∂¢`«"Õ∞ HÍHõ, `å=Ú ^Œi≈Oz# ã¨`åºÅ#∞ Ö’HÍxH˜
Kå\˜K≥ѨÊ_®xH˜ XHõ ¢H˘`«Î ã¨<åflºã¨ ã¨OѶ¨∂xfl ~°∂á⁄OkOKÕ ã¨=∞~°∞÷_≥·# =ºH˜Î
HÀã¨=¸ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. "åi^ŒÌi ã¨=∂"Õâ◊=¸ HÍÖÏ
=â◊ºHõ=∞~ÚOk.


 ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œi≈OKå~å?

h `«`«Î fiâߢã¨ÎO Hõ<Õ HõÅ Hõ<åfl WOHÍ Z<Àfl q+¨Ü«∂Å∞ WÇ¨Ï Ñ¨~åÖ’¡
L<åfl~Ú.

ó ¿+H±ûÑ≤Ü«∞~ü

Z=~À K≥áêÊ~°∞ Hõ#∞HÍ, U^À Ѷ¨ÖÏ<å ¢QÆO^äŒOÖ’ ¢"åâß~°∞ HÍ|\©ì ^Õxh Ü«∞^ä•
`«^äŒOQÍ ã‘fiHõiOKÕ =ºH˜Î HÍ_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. ã¨`åºxfl ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ Pq+¨¯iOK«∞
#ˆ~O¢^Œ∞x `«Ñ¨#
H˘#fl =ºH˜Îx ^Œi≈OKåÅx J`«xÖ’ K≥ň~y# `«Ñ¨#, L`«∞û
Hõ`« J`«}˜‚ ѨÅ∞=Ùi =^ŒÌ‰õΩ fã¨∞H˘x "≥àϧ~Ú. P`«_»∞ ѨÅ∞
=Ùix HõÅ∞ã¨∞H˘x qKå~°} KÕâß_»∞. HÍx Z=i #∞O_ç 'J=Ù#∞— J<Õ
ã¨Ê+¨ì=∞~Ú#, ~°∂_èçÜ≥ÿ∞# ["å|∞ ÅaèOK«ÖË^Œ∞. D `«~°∞}OÖ’ XHõ ~ÀA P`«_ç
|O^èŒ∞=Ó, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ$ǨÏã¨÷ Éèí‰õΩÎÅÖ’ XHõ~°∂ J~Ú# ~å=∞K«O¢^Œ ^Œ`åÎ
J`«_ç`À, ''WÖÏ K«∂_»∞ #ˆ~O¢^•! x["≥∞ÿ# =∞Ǩ`«∞‡xÔH· #∞=Ùfi WHõ¯_® JHõ¯_®
QÍeã¨∞Î<åfl=Ù. ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ XHõ Ѩ~°=∞ǨÏO㨠x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. XHõ ~ÀA
<å`ÀÉÏ@∞ =zÛ PÜ«∞##∞ K«∂_»∞—— Jx K≥áêÊ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ''<å‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞. PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz "åHõ|∞ KÕâß#∞. HÍx PÜ«∞# q^•ºQÆO^èŒO ÖËx
"å~°∞! ÃãÊ#û~ü, ¿ÇÏq∞Åì<£, ÖψH¯ ÖÏO\˜ ѨÅ∞=Ùix J^茺ܫ∞#O KÕã≤# <å‰õΩ,
q^•ºÇ‘Ï#∞Öˇ·# PÜ«∞# ZÖÏ =∂~°æ^Œi≈ HÍQÆÅ~°∞?—— Jx Z^Œ∞~°∞ ¢Ñ¨â◊fl "Õâß_»∞.
~å=∞K«O¢^Œ^Œ`åÎ =∞ø#O =Ç≤ÏOKå_»∞. HÍx `«# ¢Ñ¨Ü«∞`«flO q_»=‰õΩO_®,
ã¨O^Œ~°ƒùO ÅaèOz#ѨC_»ÖÏ¡ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ¢Ñ¨™êÎ=# J`«_ç =^ŒÌ `≥ã¨∂Î<Õ
=KåÛ_»∞. ^ÕxÔH·<å ã¨=∞Ü«∞=¸, ã¨O^Œ~°ƒù=¸ ~å"åe Hõ^•! JÖÏO\˜ `«~°∞}O
ã¨`«fi~°"Õ∞ Pã¨#fl=∞~ÚOk.

78
 ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œi≈OKå~å? 79

¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ$ǨÏã¨÷ Éèí‰õΩÎÅÖ’ ã¨∞ˆ~O¢^Œ<å^ä£ q∞¢`å XHõ~°∞. PÜ«∞#

#ˆ~O¢^Œ∞x WO\˜H˜ ã¨g∞ѨOÖ’ x=ã≤ã¨∞Î<åfl_»∞. XHõ ~ÀA PÜ«∞# ¢j~å=∞
ѨiK«Ü«∞O Hõ$+¨μ‚Å#∞ `«# WO\˜H˜ PǨfixOz, L`«û=O [~°∞ѨÙHÀ"å
Å#∞H˘<åfl_»∞. ™ê=∂#ºOQÍ WÖÏO\˜ L`«û"åÅÖ’ H©~°Î#Å∞
áê_»_»O, ÉèÏQÆ=`« Ѩ~î°#O ÖÏO\˜q x~°fiÇ≤ÏOK«_»O Ѩiáê\˜. ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞x WO\’¡
H©~°Î#Å∞ QÍ#O KÕÜ«∞_®xH˜ =$uÎ QÍÜ«∞‰õΩÅ∞ Z=~°∂ ÅaèOK«ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å#
PÜ«∞# #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ H©~°Î#Å∞ áê_»_®xH˜ PǨfixOKå_»∞. JѨC_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
HõàÏâߊѨsHõΔʼnõΩ K«^Œ∞=ÙH˘O@∞<åfl_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞x PǨfi<åxfl
JOwHõiOKå_»∞.
Jk 1881 #=O|~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =zÛ# HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
áê_»<å~°OaèOKå_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞x Ѩ@¡ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ZO`À PHõi¬`«∞Å~Ú<å~°∞.
Hõ#∞Hõ ã¨OH©~°Î# ѨÓiÎHÍQÍ<Õ ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞}©‚, ~å=∞K«O¢^Œ#∂ Ñ≤ez, ã¨∞¢âß=ºOQÍ
áê_ç# P Ü«Ú=‰õΩx QÆ∞iOz q=~åÅ∞ "åHõ|∞ KÕã≤ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. XHõ ~ÀA
J`«}˜‚ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° HÍoHÍÅÜ«∂xH˜ `À_˘¯x ~°=∞‡x ‰õÄ_® K≥áêÊ~°∞. P `«~°∞"å`«
#ˆ~O¢^Œ∞x`À XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ =∂@Å∞ =∂\Ï¡_®~°∞. J`«x â◊s~° ™œ+¨ì"åxfl
xt`«OQÍ Ñ¨ijeOKå~°∞. PÅ㨺O KÕÜ«∞‰õΩO_® K«Ñ¨C# XHõ ~ÀA ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi
~åxH˜ ~å=Åã≤O^Œx ã¨fiÜ«∞OQÍ J`«}˜‚ PǨfixOKå~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ P<å\˜ ã¨=∂"Õâ◊O P`«_çÖ’
ZÖÏO\˜ ã¨ÊO^Œ<å HõeyOK«ÖË^Œ∞. H©~°Î#Å∞ áê_»_»O HÀã¨O ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞_»∞ |Å
=O`«O KÕÜ«∞_»O =Å# JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡_»∞, áê_®_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ K«∂âß_»∞,
HÍx PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz ÃÑ^ŒÌQÍ Ug∞ J#∞HÀÖË^Œ∞.
D ã¨OѶ¨∞@# [iy# H˘xfl "å~åÅ `«~°∞"å`« #ˆ~O¢^Œ∞x ѨsHõΔÅ∞ =Úy
™ê~Ú. "≥O@<Õ P`«_ç q"åǨÏO QÆ∞iOz ¢Ñ™¨ êÎqOK«™êQÍ~°∞. XHõ Q˘Ñ¨Ê ‰õΩ@∞O|O
q"åǨxH˜ q=ÚY`«
#∞O_ç ã¨O|O^èŒO =zÛOk. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JO^Œ∞‰õΩ x~åHõ
iOKå_»∞. Ѩq¢`«`«, ã¨`«º ^Œ~°≈<åxÔH· J`«xH˜ QÆÅ f¢="≥∞ÿ#
`«Ñ¨# J`«_ç qÅHõΔ}`«Å∞QÍ q~ålÖÏ¡~Ú. ¢|ǨχK«~°º=¸, ã¨`«ºxëêª P`«_ç
<≥·[OÖ’ TiáÈ~Ú L<åfl~Ú. "å\˜x =^ŒÅ∞HÀ=_»O J`«_»∞ TÇ≤ÏOK«#∞ ‰õÄ_®
TÇ≤ÏOK«ÖË_»∞. "å\˜H˜ P@OHõOQÍ =KÕÛ ^Õxh P`«_»∞ ã‘fiHõiOK«_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ
ÖË_»∞. JÖÏO\˜ P@OHÍÅÖ’ q"åǨÏO XHõ@x J`«_ç QÆ\ ˜ì #=∞‡HõO. JO^Œ∞
=Å# q"åǨxH˜ x~åHõiOKå_»∞. HÍx ÃÑo¡‰õÄ`«∞~°∞ HÍã¨Î #Å¡QÍ LO_»_»O
80 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=Å# =^èŒ∞=Ù `«O¢_ç Hõ@flOQÍ Ñ¨k"ÕÅ∞ =Ú@ì*ˇÑ¨Ê_®xH˜ ã≤^ŒúѨ_®¤_»∞. qâ◊fi<å^äŒ

^Œ`åÎ ¢áÈ^ŒƒÅO`À ~å=∞K«O¢^Œ ^Œ`åÎ, `«H˜¯# |O^èŒ∞=ÙÅ∂ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ XÑ≤ÊOK«
_®xH˜ â◊`«^è• ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå~°∞. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ÖÁOQÆÖË^Œ∞.
P^蕺u‡Hõ ÅHΔͺŠHÍ~°}OQÍ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ q"åǨxH˜ x~åHõiã¨∞Î<åfl_»x
¢QÆÇ≤ÏOz# ~å=∞K«O¢^Œ^Œ`åÎ, ''ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄O^•Åx h‰õΩ x["≥∞ÿ# Pã¨H˜Î
LO_Õ Ñ¨HõΔOÖ’, ¢|Ǩχã¨=∂[O ÖÏO\˜ ã¨Oã¨÷Å K«∞@∂ì u~°QÆ_»O =∂#∞H˘x
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’x ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ "≥à◊√¡—— Jx #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ã¨ÅǨ WKåÛ_»∞.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XHõ ~ÀA á⁄~°∞QÆ∞# =ã≤ã¨∂Î#fl ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚
`«#`À ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ ~°=∞‡x PǨfixOKå_»∞. ZÖÏQÆ~Ú<å ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ f¢= `«Ñ¨#`À ã¨`«=∞`«=∞=Ù`«∞#fl #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ D ~ÀA ^•HÍ
¢Ñ¨u XHõ¯ih J_»∞QÆ∞`«∞#fl P ¢Ñ¨â◊fl#∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ J_»QÍÅ#∞H˘<åfl_»∞.
HÍ|\˜ì P PǨfi<åxfl =∞xflOz ~å=∞K«O¢^Œ^Œ`åÎ`Àáê@∞, XHõi^ŒÌ~°∞ q∞¢`«∞Å`À
ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞x QÆ∞¢~°|ƒO_çÖ’ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥àÏ¡_»∞. Jk [#=i 1882.
HõÅHõ`åΉõΩ ^•^•Ñ¨Ù Ѩk H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’ QÆOQÍf~å# L#fl ^ŒH˜Δ
}Ëâ◊fi~°OÖ’ ~å}© ~å㨇}˜ J<Õ [g∞O^•i}˜ xi‡Oz# PÅÜ«∂Å∞ L<åfl~Ú.
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’
"å\˜Ö’ Éèí=`åi}© HÍoHÍÅÜ«∞O ¢Ñ¨^è•#=∞~Ú#k. ~å^è•
¢Ñ¨^äŒ=∞ ã¨=∂"Õâ◊O HÍO`« PÅÜ«∞=¸, Ѩ<≥flO_»∞ t"åÅÜ«∂Å∂1 ‰õÄ_® P
PÅÜ«∂Å ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú. JHõ¯_» XHõ
z#fl QÆkÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. P QÆkÖ’ ÃÑ^ŒÌ, z#fl =∞OKåÅ∞
Ô~O_»∞ L<åfl~Ú. ™ê=∂#ºOQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ z#fl =∞OK«O g∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx
Éèí‰õΩÎÅ`À ã¨OÉèÏ+≤™êÎ~°∞† ÃÑ^ŒÌ =∞OK«O g∞^Œ q¢â◊q∞™êÎ~°∞. Éèí‰õΩÎÅ∞ <ÕÅ g∞^Œ
Ѩ~°z# KåѨ g∞^Œ ‰õÄ~°∞ÛO\Ï~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«H˜¯# "åi`À "≥o¡# |O_ç HÍoHÍÅÜ«∞O ã¨g∞ѨOÖ’ PyOk.
JO^Œ~°∂ |O_ç ky ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆk "≥·Ñ¨ÙQÍ "≥àÏ¡~°∞. K«eQÍex J_»∞¤HÀ=
_®xH˜ QÆk L`«Î~° ^•fi~°O =ÚO^Œ∞ `«_çÔHÅ∞ ¢"ÕÖÏ_»QÆ\Ïì~°∞. ‰õ#∞Hõ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
Ѩ_»=∞~° ^•fi~°O QÆ∞O_® QÆkÖ’H˜ "≥àÏ¡_»∞. JѨÊ\˜ˆH QÆkÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ Éèí‰õΩÎÅ∞
L<åfl~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ã¨OH©~°Î# QÆ∂sÛ, ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ QÆ∞iOz# =∂@Ö’¡
=Úxy=Ù<åfl~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ QÆkÖ’H˜ ~åQÍ<Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞ ^Œ$‰õΩ¯Å#∞
1. ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° PÅÜ«∂Å QÆ∞iOz ѨÓiÎ q=~åʼnõΩ '¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Hõ^ä•=∞$`«O— ("≥Ú^Œ\ ˜
ã¨OѨÙ@O) ѨÙ@Å∞ xxxi #∞O_ç xxxix K«∂_»O_ç.
  ÉèíQÆ"å<£ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆk, ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O 

 qeÜ«∞O ¿ÇÏã‘ì   ~å=∞K«O„^Œ ^Œ`åÎ 

N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ
`≥eÑ≤# „á⁄ÃѶã¨~ü `À_˘¯x "≥o¡# =ºH˜Î
 Ü«Ú=„áêÜ«∞OÖ’ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl H˘O^Œ~°∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞

 ^Õ"ÕO„^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü   ˆHâ◊=K«O„^Œ ¿ã<£ 

 q[Ü«∞Hõ$+¨‚ QÀ™êfiq∞   t=<å^ä£ âߢã≤Î 

 N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ$ǨÏã¨÷ Éèí‰õΩÎÅÖ’ H˘O^Œ~°∞

 |Å~åO É’ãπ   =∞¿ÇÏO„^Œ<å^ä£ QÆ∞áêÎ ('=∞—) 

 ysâòK«O„^Œ Ѷ¨∞’+π   <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ 

  HÍjѨÓ~ü L^•º#QÆ$ǨÏO 
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ z=i ~ÀAÖ’¡ x=ã≤Oz# WÅ∞¡

 '#ˆ~<£ Ö’HÍxH˜ É’kè™êÎ_»∞— 

N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ^Œã¨∂Îs
 N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∞Ǩã¨=∂kè J#O`«~°O 
  =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O 

 ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^ä£ q∞„`å 
"≥Ú^Œ\ ˜ =∞~î°O <≥ÅH˘ÅÊ_»OÖ’ =ÚYºáê„`« =Ç≤ÏOz# =ºH˜Î
  =~åǨÏ#QÆ~° =∞~î°O, 1887 
xÅ|_»¤ "å~°∞ : 1. t"å#O^Œ 2. ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ 3. ™êfig∞r
4. =O@=∞x+≤ 5. ^Õ"ÕO„^Œ 6. '=∞— 7. „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ 8. =∞™êÎc
„H˜O^Œ : 1. x~°O[<å#O^Œ 2. âß~°^•#O^Œ 3. Ǩ˙\ϯ QÀáêÖò 4. JÉèË^•#O^Œ
 1892 / 1893 
 ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œi≈OKå~å? 81

J`«xÃÑ· ™êiOKå~°∞. P<å\˜ ã¨=∂"Õâ◊O QÆ∞iOz HÍÖÏO`«~°OÖ’ ¢j~å=∞

Hõ$+¨μ‚Å∞ WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
''P ~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Ѩ_»=∞\˜ ^•fi~°O QÆ∞O_® QÆkÖ’H˜ =KåÛ_»∞. J`«_»∞
`«# ^ÕǨÏO QÆ∞iOz Ѩ\ ˜ìOK«∞H˘#fl@∞¡QÍ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. t~À*ÏÅ∞, ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞
Jã¨Î=ºã¨ÎOQÍ L<åfl~Ú. ^•xH© J`«_»∞ =ÚYº`«fiO Wã¨∞Î#fl@∞¡QÍ ÖË^Œ∞. ^Õx Ѩ\Ï¡
Pã¨H˜Î L#fl@∞¡ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. =∞#ã¨∞û Z‰õΩ¯=QÍ JO`«~°∞‡Y ã≤÷uÖ’ LO@∞#fl@∞¡
J`«_ç Hõà◊√¡ K≥ѨÊHõK≥|∞`«∞<åfl~Ú. ÉÁuÎQÍ Ö∫H˜‰õΩÖˇ·# D HõÅHõ`åÎ #QÆ~°
¢Ñ¨*ÏhHõOÖ’ ã¨`«fiQÆ∞}À¿Ñ`«∞_≥·# WÖÏO\˜ =ºH˜Î LO_»_»O ™ê^茺"Õ∞<å Jx
Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂#∞!
''<ÕÅg∞^Œ KåѨ Ѩ~°z LOk. ^•x g∞^Œ ‰õÄ~ÀÛ=∞x J`«_çH˜ K≥áêÊ#∞.
J^Œ∞QÀ JHõ¯_» QÆOQÍ[ÅO xOÑ≤# ‰õÄ*Ï LO^Õ, ^•x ¢Ñ¨Hõ¯# ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞.
H˘O^Œ~°∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ ‰õÄ_® J`«_ç`À Hõeã≤ =KåÛ~°∞. "åi <≥·[O J`«_ç
<≥·*ÏxH˜ ѨÓiÎ =ºuˆ~HõOQÍ HõxÑ≤OzOk. P ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ ™ê=∂#º Ü«Ú=‰õΩÅ
=∂ki ã¨∞YÉè’QÍÅѨ@¡ J#∞~°H˜Î L#fl"å~°∞QÍ HÍ#=KåÛ~°∞.——
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "≥o¡ Éèí‰õΩÎÅ`Àáê@∞ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J`«}˜‚
áê_»=∞x J_çQÍ~°∞. ¢|Ǩχã¨=∂[OÖ’ áê_Õ H˘xfl áê@Å∞ J`«_»∞ áê_®_»∞.
P áê@Å∞:
=∞~°Å∞ =∞#™ê! =∞# x[xˆH`«#O|∞#‰õΩ
=∂~°∞"Õ+¨=ÚÅ ^•eÛ
Ѩ~°^Õâ◊Ѩ٠D Éèí∞qÖ’
=º~°÷=ÚQÍ ¢k=∞‡k~°∞QÆ∞
K«∞O_»<ÕÅ =∞# q∞K«@ II=∞II
=~°Å∞ ã¨HõÅ ¢áê}`«`«∞Å∞
ѨOK«=∞ǨÉèí∂`«=ÚÅ∞#∞
QÍ~˘Hõ¯~°∞ h "å~°Å∞
"åÔ~Å¡ Ѩ~å~Ú"å~°∞ II=∞II
....
....
^•iÖ’ ÉèíÜ«∞"Õ∞~°Ê_ç#
Dâ◊fi~°∞ <≥Å∞ÔQuÎ Ñ≤Å∞=Ù
P ^•iH˜ ¢Ñ¨Éèí∞_»`«_»∞
=∞$`«∞º=Ù Ãã·`«=Ú ¢"≥Ú‰õΩ¯#∞.1
1. ѨÓiÎ áê@‰õΩ ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Hõ^ä•=∞$`«O – 3, ѨÙ@ 451–52 K«∂_»O_ç.

S8
82 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

áê@Ö’x #~°‡QÆiƒù`«"≥∞ÿ# ¢Ñ¨QÍ_è» zO`«<å^èÀ~°}˜x =ºHõÎOKÕ¿ã suÖ’

L^ÕfiQÆÉèíi`« ã¨fi~°OÖ’, =∞#óUHÍ¢QÆ`«`À #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ áê_®_»∞. áê@Ö’ Å~ÚOz
áÈ~Ú# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ÉèÏ=áê~°=â◊ºOÖ’ =ÚxyáÈÜ«∂~°∞.
=∞~À áê@:
DÖÏQÆ∞ =º~°÷=ÚQÆ <å k#=ÚÅxflÜ«Ú
QÆ_»∞Ѩ=Åã≤#^Õ<å ^Õ"å IIDII
~å¢uO|QÆà◊√¡ <Õ <åiÎ`À "Õzux
PâßѨ^äŒ=Ú "≥·Ñ¨Ù ^Õ"å
qâ◊fi<å^äŒ∞_» g=Ù aK«ÛQÍ_»#∞ <Õ#∞
UÖÏQÆ∞ ǨÏ$k xÅ∞==∞x "Õ_»QÆÅ#∞? IIDII
<å c^Œ Z^Œ#∞ QÆ∞_çÃã `«Å∞ѨÙÅ∞ ÉÏQÆ
`≥~°∞=|_çÜ«Ú#flq ^Õ"å
^ŒÜ«∞Ü«ÚOz XHõ™êi ^•xÖ’xH˜ =zÛ
ǨÏ$^ŒÜ«∞ ^•Ç¨Ï=Ú f~°Ê~å"å?
áê@ ѨÓ~°Î~ÚOk. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ÉÏQÍ ¢Ñ¨â◊Oã≤ã¨∂Î,
''#ˆ~O¢^Œ∞xH˜ q^•º^Õ=`«Ü≥ÿ∞# ã¨~°ã¨fif^Õq J#∞¢QÆǨÏO LOk—— J<åfl~°∞.
JO^Œ~°∂ Pâ◊Û~°ºáÈ`«∂ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ K«∂âß~°∞.
P `«~°∞"å`« ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ¢Ñ¨=iÎOz# f~°∞ qO`«QÍ HÍ#=zÛOk.
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ #ˆ~O¢^Œ∞x`À PÜ«∞#, ''J=Ù#∂, x¢^Œ áÈ=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ h‰õΩ XHõ
*’ºu HõxÑ≤ã¨∞ÎO^•?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞,
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å qO`« ''J=Ù#∞! Uq∞\©, W`«~°∞ʼnõΩ HõxÑ≤OK«^•?—— Jx J_çQÍ_»∞.
¢Ñ¨=~°Î#
''PǨ! JO`å ã¨iQÍæ LOk. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ [#‡`«ó ^蕺#
ã≤^Œ∞ú_»∞—— Jx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ "åºMϺxOKå~°∞.
WO`«Ö’ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ÖËz #ˆ~O¢^Œ∞x KÕ~ÚѨÙK«∞ÛH˘x
L`«Î~°O "≥·Ñ¨Ù L#fl =™ê~åÖ’H˜ fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞. QÆk #∞O_ç =™ê~åÖ’H˜ ^•i
f¿ã `«Å∞ѨÙ#∞ =¸ã≤"Õâß~°∞. JHõ¯_» "åi^ŒÌ~°∞ =∂¢`«"Õ∞ L<åfl~°∞. `«#‰õΩ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ U^À LѨ^ÕtOK«É’`«∞<åfl~°x #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ J#∞H˘<åfl_»∞. HÍx [i
yOk =∞~˘Hõ\ ˜! HÍÖÏO`«~°OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JѨC_»∞ UO [iyO^À WÖÏ
K≥áêÊ_»∞:
 ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œi≈OKå~å? 83

''<å KÕ~Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x Hõà◊¡ "≥O@ P#O^ŒÉÏëêÊÅ∞ ¢ã¨qã¨∂ÎO_»QÍ, z~°Ñ¨i

z`«∞_≥·# =ºH˜ÎÖÏ PáêºÜ«∞`« L\˜ìѨ_Õ ã¨fi~°OÖ’ PÜ«∞# <å`À XH˜O`« qÅÑ≤ã¨∂Î
WÖÏ J<åfl~°∞: 'F, WO`« PÅ㨺OQÍ =KåÛ"Õ! Ö∫H˜‰õΩÅ ¢áêѨOzHõ"≥∞ÿ# ã¨OÉèÏ+¨
}Å`À ѨÅ∞‰õΩÅ`À <å K≥=ÙÅ∞ `«∂@∞¡Ñ¨_®¤~Ú. <å P`å‡#∞Éèí"åxfl QÆ∞iOz XHõ
Ü≥∂QÆ∞º_≥·# =ºH˜Î`À =ÚK«Û\˜OK«_®xH˜ ZO`«QÍ Ñ¨i`«Ñ≤OKå<À `≥Å∞™ê!— =∞~°∞
HõΔ}"Õ∞ KÕ`«∞Å∞ *’_çOz xÅ|_Õ <å`À, 'JÜ«∂º, `å=Ú ã¨<å`«# |∞∞+≤Ü≥ÿ∞#
#~°∞_»∞† <å~åÜ«∞}∞x J=`å~°O† Ö’‰õΩÅ ^Œ∞óMÏxfl ÉÏѨ_®xH˜ D Ö’HõOÖ’
=∂#=ÙxQÍ [x‡OKå~°∞— JO@∂ U^Õ^À K≥áêÊ~°∞.
''HÍx <Õ#∞ ֒֒ѨÅ, 'W^ÕO KÀ^ŒºO! <Õ#∞ qâ◊fi<å^äŒ ^Œ`åÎ ‰õΩ=∂~°∞}˜‚.
HÍx DÜ«∞# ##∞fl |∞∞+≤ Jh, <å~åÜ«∞}∞_»h JO@∞<åfl~°∞! ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞,
DÜ«∞# `«Ñ¨ÊHõ Ñ≤zÛ"å_≥· LO_®e— Jx J#∞H˘<åfl#∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© <Õ#∞
Ug∞ =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞.——
Ñ≤^ÑŒ ¨ ¢j~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ ∞ `«=∞ QÆkH˜ uiy =KåÛ~°∞. q∞~îå~Ú `≥zÛ ã¨fiÜ«∞OQÍ
`«=∞ KÕ`«∞Å`À #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ uxÑ≤OKå~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^•xx "åiã¨∂Î, ''<å
KÕuH˜ W=fiO_ç. ֒ѨeH˜ "≥o¡ <å ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À Hõeã≤ uO\Ï#∞—— J<åfl_»∞. HÍx
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P =∂@ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_®, ''"åiH˜ `«~°∞"å`« W™êÎ~°∞—— JO@∂
#ˆ~O¢^Œ∞xH˜ uxÑ≤OKå~°∞. `«^Œ#O`«~°O J`«x KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x, ''<åÜ«∞<å,
`«fi~°Ö’<Õ XHõ ~ÀA XO@iQÍ =™êÎ#x "åQÍÌ#O KÕ~Ú—— Jx "Õ_»∞H˘<åfl~°∞.
PÜ«∞# "Õ_»∞HÀÅ∞#∞ u~°ã¨¯iOK«ÖËHõ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOKå_»∞.
`«~°∞"å`« #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ QÆkÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ"≥o¡ `«H˜¯# "åi`À ã¨OÉèÏ+≤OK«
™êQÍ~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«# q∞¢`«∞Å ¢Ñ¨Hõ¯# ‰õÄ~°∞Ûx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ¢Ñ¨=~°Î##∞
"å# z#∞‰õΩ QÆ=∞xOK«™êQÍ_»∞. HÍ¿ãѨ\ ˜ ¢H˜`«O =~°O_®Ö’ `«#`À
Ѩ_çOk! =∂\Ï¡_ç# =ºH©Î, DÜ«∞<å qaè#flOQÍ J`«_çH˜ JxÑ≤OKå~°∞.
P "Õ∞~°‰õΩ PÜ«∞# `«H˜¯# "åi`À =∂=¸Å∞QÍ ¢Ñ¨=iÎO
Kå~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞x Pâ◊Û~°ºO =~°‚<åf`«O.
HÍx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∂@Å∂, J#∞Éèí"åÅ∂ PÜ«∞##∞ x["≥∞ÿ# ™ê^èŒ∞
=ÙQÍ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ `ÀÑ≤OѨ*Ëâß~Ú. PÜ«∞# LѨ^ÕâßʼnõΩ PÜ«∞# rq`«O J^ŒÌO
Ѩ\ ˜ìOk. PÜ«∞# ã¨~°à◊OQÍ =∂\Ï¡_®~°∞. JѨC_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞x =∞#ã¨∞ûÖ’, 'D
=ºH˜Î QÆ∞~°∞=ÙQÍ LO_»QÆÅ~å? <å ã¨O^ÕǨxfl DÜ«∞##∞ J_»QÆ=KåÛ?— J<Õ
¢Ñ¨â◊fl "≥∞^ŒeOk. "≥O@<Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡, KåÖÏ ~ÀAÅ∞QÍ `«#
84 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∞#ã¨∞û#∞ "Õkèã¨∞Î#fl, J<Õ‰õΩÅ#∞ J_çy<å ["å|∞ ÅaèOK«x P ¢Ñ¨â◊fl#∞ J_ç

QÍ_»∞:
''=∞Ǩâ◊Ü«∂, g∞~°∞ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ HõàÏ¡~å K«∂âß~å?——
ZHõ¯_≥Hõ¯_À "≥^ŒH˜"Õ™êi x+¨ÊùÅ"≥∞ÿ u~°∞QÆ∞=ÚYO Ѩ\ ˜ì# ¢Ñ¨â◊fl Z@ìˆHʼnõΩ
ã¨=Úz`«"≥∞ÿ# KÀ@∞ KÕ~°∞H˘Ok. ~î°‰õΩ¯# ["å|∞ =zÛOk:
''J=Ù#∞, K«∂âß#∞. ZO`À ã¨Ê+¨ìOQÍ x#∞fl K«∂ã¨∞Î#flO`« ã¨Ê+¨ìOQÍ, WOHÍ
ã¨Ê+¨ìOQÍ—— J<åfl~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞.
ã¨=Ú¢^ŒOÖ’<Õ rqã¨∞Î<åfl "å# z#∞‰õΩÔH· Ѩi`«Ñ≤Oz, `«##∞ `≥~°z
LOK«∞H˘x "Õz=ÙO@∞Ok =Ú`≥ÎѨ٠zѨÊ! <Õ_»∞ "å# z#∞‰õΩ Ñ¨_çOk!
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ H˘#™êyOKå~°∞:
''x#∞fl K«∂ã¨∂Î#fl@∞¡QÍ, h`À =∂\Ï¡_»∞`«∞#fl@∞¡QÍ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ K«∂_»
=K«∞Û, PÜ«∞#`À =∂\Ï¡_»=K«∞Û. HÍx Z=iH˜ P HÀÔ~¯ LOk! ÉèÏ~åºÑ≤Å¡Å
xq∞`«ÎO Ö’‰õΩÅ∞ Hõ_»=Å H˘nÌ Hõhfl~°∞ HÍ~°∞™êÎ~°∞† ^èŒ#O HÀã¨=¸, ã¨∞YÉè’QÍÅ
HÀã¨=¸ ^˘~°∞¡`«∂ qÅÑ≤™êÎ~°∞. ÉèíQÆ=^ŒÌ~°≈#O á⁄O^ŒÖË^Œx Z=~°∞ qÅÑ≤ã¨∞Î
<åfl~°∞? PÜ«∞##∞ ^Œi≈OKåÅ<Õ Ñ¨~°=∞ "庉õΩÅ`«`À aQÆæ~°QÍ Ñ≤e¿ãÎ PÜ«∞#
`«Ñ¨Ê‰õΩO_® ™êHΔÍ`«¯i™êÎ_»∞.——
HÍÖÏO`«~°OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WÖÏ K≥áêÊ_»∞:
''PÜ«∞# ["å|∞ <å =∞#ã¨∞ûÖ’ ¢Ñ¨QÍ_è» =Ú¢^Œ "Õã≤Ok. '<Õ#∞ ÉèíQÆ=O
`«∞}˜‚ ^Œi≈OKå#∞† =∞`«O J<Õk J#∞Éèí∂u á⁄O^Œ=Åã≤# ã¨`«ºO† D Ö’HÍxfl
=∞#O J#∞Éèí∂`«O KÕã¨∞HÀ=_®xHõ<åfl J<ÕHõ Ô~@∞¡ Ö’`«∞QÍ ¢QÆÇ≤ÏOK«=Åã≤#
q+¨Ü«∞O— JO@∂ =zOKÕ XHõ =ºH˜Îx <Õ#∞ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl#∞.
PÜ«∞# K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∂Å∞ q#fl `«~°∞"å`«, 'W`«~° =∞`« É’^茉õΩÅÖÏ HõÅÊ#Ö’
ã¨∞ÊùiOz#k DÜ«∞# =∂\Ï¡_»_»O ÖË^Œ∞. ÉèíQÆ=O`«∞x HÀã¨O x[OQÍ<Õ ã¨~°fi
™êfihfl `«ºlOz, PÜ«∞##∞ =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ ¢áêi÷Oz, ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄Ok,
`«^Œ#∞Éèí=O`À<Õ =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞— Jx `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl#∞.
''HÍx PÜ«∞# WѨÊ\˜ =∂@Å∂, HÍ¿ãѨ\ ˜ ¢H˜`«O ¢Ñ¨=iÎOz# f~°∂
ZO`À q~°∞^ŒúOQÍ HõxÑ≤OKå~Ú. 'JÖÏ J~Ú`Õ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ã¨Ê+¨ìOQÍ#∞,
=∞iH˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ Ñ≤zÛѨ\ ˜ì#@∂¡ LO\Ï~å DÜ«∞#? |Ǩïâß ã¨QÆO
 ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œi≈OKå~å? 85

Ñ≤KÕÛ"≥∂!— Jx JxÑ≤OzOk. 'LO_»=K«∞Û, Ñ≤zÛ"å_≥· LO_»=K«∞Û† HÍx ÉèíQÆ=O

`«∞x HÀã¨O WÖÏ ã¨~°fi™êfihfl `«ºlOz# =ºH˜Îx K«∂_»_»O ZO`À J~°∞^Œ∞. Ñ≤zÛ
"å_Õ J~Ú#ѨÊ\˜H© DÜ«∞# Ѩ~°=∞ áê=#∞_»∞, J`«∞º`«Î=∞ ™ê^èŒ∞=Ù† JO^Œ∞ˆH
=∂#"åo ã¨∞ÎuOz, P~åkèOK«^Œy# =ºH˜Î— Jx J#∞H˘<åfl#∞. WÖÏ Ñ¨~°ã¨Ê~°
q~°∞^Œú"≥∞ÿ# ÉèÏ=#Å`À P ~ÀA PÜ«∞# =^ŒÌ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x HõÅHõ`åΉõΩ
u~°∞QÆ∞=ÚYO Ѩ\Ïì#∞.——
#ˆ~O¢^Œ∞xH˜ =∞~À Pâ◊Û~°ºO ‰õÄ_® HõÅ∞QÆHõáÈÖË^Œ∞. x¢^ŒáÈ`«∞#flѨC_»∞
á⁄O^Œ∞`«∞#fl *’ºu~°‡Ü«∞ ^Œ~°≈# J#∞Éèí=O QÆ∞iOz `å#∞ ¢áê~°OÉèíOÖ’ XHõ
i^ŒÌ~°∞ q∞¢`«∞Å`À K≥ѨÊ_»O`À ã¨i! P `«~°∞"å`« Z=i`À#∂ P ã¨OQÆu ¢Ñ¨™êÎ
qOK«ÖË^Œ∞. P q+¨Ü«∞O DÜ«∞#‰õΩ ZÖÏ `≥eã≤Ok? J^Õ HÍ^Œ∞, #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚
PÜ«∞# '^蕺#ã≤^Œ∞úx—QÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. '<å‰õΩ ^蕺#O Ѩ@¡ Jq∞`« Pã¨H˜Î LO_»
_»=¸, <Õ#∞ ^蕺#O KÕÜ«∞_»=¸ DÜ«∞#‰õΩ ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞?— D ~°HõOQÍ J<ÕHõ
¢Ñ¨â◊flÅ∞ `«~°OQÍÅ ~°∂ѨOÖ’ J`«_çÖ’ K≥ň~QÍ~Ú.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ÅÖ’ Ãã·`«O `«~°OQÍÅ∞ L"≥fi`«∞Î# ÖËKå~Ú. Jq ¢¿Ñ=∞ `«~°O
QÍÅ∞! #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ =∞m¡ K«∂_®Å<Õ "庉õΩÅ`å=∞Ü«∞"≥∞ÿ# `«~°OQÍÅ∞. P "庉õΩ
Å`« PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl "≥∞eÃÑ\˜ì Ñ≤O_ç"Õã≤Ok.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ PHÍOHõΔ #ˆ~O¢^Œ∞xÖ’ JѨC_»Ñ¨C_»∞
Hõey#ѨÊ\˜H© KåÖÏ ~ÀAÅ =~°‰õΩ J`«_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥à◊¡ÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
K«^Œ∞=Ù, ¢|Ǩχã¨=∂[ ã¨=∂"ÕâßÅ∞, q∞¢`«∞Å`À ~ÀAÅ∞
Ô~O_»= ã¨=∂"Õâ◊O
^˘i¡áÈÜ«∂~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞† "≥Ú^Œ\ ˜™êi ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥o¡
#ѨC_»∞ Hõey# J#∞Éèí=O ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ QÆ∞iOz# ÉèÏ=#Ö’ XHõ ã¨Ê+¨ì`«#∞
J`«_çÖ’ HõeyOz#ѨÊ\˜H©, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ QÆ∞iOz P`«_»∞ XHõ x~åú~°}‰õΩ
~åÖËHõáÈÜ«∂_»∞. J`«#∞ "≥à◊§HõáÈ=_®xH˜ J^˘Hõ HÍ~°}O. HÍx JHõ¯_»‰õΩ =™êÎ
#x ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ J`«_»∞ "åQÍÌ#O KÕâß_»∞. P "åQÍÌ#O <≥~°"Õ~°Û_®xH˜ ^ŒH˜Δ
}Ëâ◊fi~°O "≥àÏ¡Åx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl_»∞. ^•^•Ñ¨Ù <≥Å `«~°∞"å`«
XO@iQÍ XHõ ~ÀA ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥àÏ¡_»∞.
P ~ÀA [iyOk XHõ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# <å@HõO! ^•xx QÆ∞iOz #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
HÍÖÏO`«~°OÖ’ WÖÏ K≥áêÊ_»∞: ''P ~ÀA ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° HÍoHÍÅÜ«∂xH˜ HÍe#_»
Hõ# "≥àÏ¡#∞. HõÅHõ`åÎ #∞O_ç ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O JO`« ^Œ∂~°OÖ’ LO^Œx <Õ#∞
TÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞. ¢H˜`«O™êi |O_çÖ’ "≥àÏ¡#∞. ^•â◊~°nä ã¨<åflºÖò, ™ê`üQÆ_ç ÖÏÇ≤Ïs
86 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

¢Ñ¨Éèí$`« q∞¢`«∞Å#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ KåÖÏ™ê~°∞¡ =~åǨÏ

#QÆ~°O "≥àϧ#∞. "åi Wà◊¡‰õΩ ã¨g∞ѨOÖ’<Õ ~å}© ~å㨇}˜ L^•º#O LO^Œx J#∞
H˘<åfl#∞. HÍx #_»∞ã¨∞Î#flH˘nÌ ~°Ç¨Ï^•i H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ =zÛOk. ѨÅ∞=Ùix
"åHõ|∞KÕã≤ Z@ìˆHʼnõΩ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O KÕ~°∞H˘<åfl#∞.
''u#flQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆkH˜ "≥àÏ¡#∞. JѨC_»∞ PÜ«∞# z#fl =∞OK«O
g∞^Œ `«#‡Ü«ÚÖˇ· ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. JHõ¯_» Z=~°∂ ÖË~°∞. ##∞fl K«∂_»QÍ<Õ
Ѩ@ì~åx P#O^ŒO`À ##∞fl Ñ≤ez =∞OK«O g∞^Œ XHõ ¢Ñ¨Hõ¯# =zÛ ‰õÄ~ÀÛ
=∞<åfl~°∞. <Õ#∞ ‰õÄ~˘Û<åfl#∞. PÜ«∞# U^À `≥eÜ«∞~åx qO`≥·# =∞<ÀÉèÏ=OÖ’
=Úxy=Ù<åfl~°∞. Jã¨Ê+¨ìOQÍ QÆ∞ã¨QÆ∞ã¨QÍ U^À K≥|∞`«∂ ##∞fl `«^ÕHõOQÍ K«∂ã¨∂Î
<åˆHã≤ "≥∞Å¡QÍ [~°QÆ™êQÍ~°∞. 'Ñ≤zÛ "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. P ~ÀA =∂ki <Õ_»∞ ‰õÄ_®
U^À qѨs`«O KÕÜ«∞#∞<åfl~°∞— Jx J#∞H˘<åfl#∞. WO`«Ö’ PÜ«∞# ##∞fl ã¨g∞
Ñ≤Oz `«# ‰õΩ_çáê^•xfl <å g∞^Œ LOKå~°∞. P HõΔ}OÖ’<Õ <å‰õΩ XHõ J^Œ∞ƒù`«
J#∞Éèí=O HõeyOk. <å Hõà◊√¡ `≥~°K«∞H˘<Õ L<åfl~Ú. HÍx <Õ#∞ K«∂ã≤O^Õq∞\’
`≥Å∞™ê?
''QÆkÖ’x =ã¨∞Î=ÙÅhfl QÀ_»Å`Àã¨Ç¨ y¢~°∞# u~°∞QÆ∞`«∂ J^Œ$â◊º=∞~Ú
áÈÜ«∂~Ú. K«~åK«~° ¢Ñ¨Ñ¨OK«=¸, ^•x`ÀÉÏ@∞ '<Õ#∞— J<Õ ÉèÏ=<å ã¨=∞ã¨ÎO
=∞Ǩâ◊¥#ºOÖ’ Å~ÚOzáÈ`«∞#fl@∞¡ `ÀzOk! K≥ѨÊ#ÅqQÍx =∞ǨÉèíÜ«∞O
##∞fl P=iOzOk† '<Õ#∞ – J<Õ ÉèÏ=# <åâ◊#"Õ∞ =∞~°}O, P =∞~°}O
W^Œ∞QÀ xÅ|_ç=ÙOk, <å Hõà◊√¡ =ÚO^Œ∞ xÅ|_ç=ÙOk— Jx JxÑ≤OzOk! <Õ#∞
ÉèíiOK«ÖËHõáÈÜ«∂#∞. 'Ǩ! ##∞fl g∞~°∞ UO KÕã¨∞Î<åfl~°∞! <å‰õΩ `«e¡`«O¢_»∞
Å∞<åfl~°∞— Jx ˆHHõÃÑ\Ïì#∞. Jk qx P J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# Ñ≤zÛ"å_»∞ ÃÑ^ŒÌQÍ #qfi
`«# KÕ`«∞Å`À <å Kèåfx ã¨Ê $tã¨∂Î, 'JÖÏ J~Ú`Õ WHõ KåÅ∞. XˆH™êiQÍ
=^Œ∞ÌÖË, ã¨HÍÅOÖ’ JO`å [~°∞QÆ∞`«∞Ok— Jx J<åfl~°∞. PÜ«∞# JÖÏ Ñ¨eH˜#
=∞~°∞HõΔ}"Õ∞ <å J^Œ∞ƒù`« J#∞Éèí=O J^Œ$â◊º=∞~ÚOk! <Õ#∞ ã¨Ç¨Ï[ ã≤÷uÖ’H˜
=KåÛ#∞. QÆk ֒ѨÅ, "≥Å∞ѨŠL#fl =ã¨∞Î=ÙÅhfl =Ú#∞Ѩ\ ˜ÖÏ L#fl>Ë¡ Hõx
Ñ≤OKå~Ú.
''D ã¨OѶ¨∞@##∞ q=iOK«_®xH˜ WO`«¿ãѨ٠Ѩ\ ˜ìOk. HÍx W=hfl XHõ\ ˜
Ô~O_»∞ HõΔ}ÏÖ’¡ [iyáÈÜ«∂~Ú. D ã¨OѶ¨∞@# <å =∞#ã¨∞ûÖ’ Q˘Ñ¨Ê qѨ¡=O
HõeyOzOk. UO [iyO^À#x qã¨∞ÎÉ’`«∂ Ü≥∂zOKå#∞. D qO`« =ºH˜Î
=Å# HõΔ}OÖ’ D J#∞Éèí=O Hõey, JO`Õ "ÕQÆO`À =∂Ü«∞=∞~ÚáÈ~ÚOk.
 ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œi≈OKå~å? 87

''=jHõ~°} â◊H˜Î (Hypnotism), ã¨"≥∂‡Ç¨Ï# â◊H˜Î (mesmerism) QÆ∞iOz

K«k"å#∞. Wn JÖÏO\˜^Õ^À J~Ú=ÙO@∞O^Œx ÉèÏqOKå#∞. HÍx ^•xx JOw
HõiOK«_®xH˜ <å =∞#ã¨∞û 㨿ãq∞~å XѨCHÀÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë ^Œ∞~°ƒÅ
=∞#ã¨∞¯Å g∞^Œ =∂¢`«"Õ∞ J`«ºkèHõ =∞<À|ÅO QÆÅ"å~°∞ ¢áê|źO =Ç≤ÏOz
WÖÏO\˜ ã≤÷`«∞Å#∞ ã¨$+≤ìOK«QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. =Ú=∂‡\˜H© <Õ#∞ ^Œ∞~°ƒÅ =∞#ã¨∞¯}˜‚
HÍ#∞. WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë <å =∞<À|ÅO Ѩ\Ï¡, |∞kúã¨∂HõΔ ‡`« Ѩ\Ï¡ <å‰õΩ JK«O
K«Å"≥∞ÿ# qâßfiã¨O LOk. =∞~À q+¨Ü«∞O ‰õÄ_® ã¨∞ÊùiOzOk. PÜ«∞# =ºH˜Î
`«fiѨ٠`åH˜_ç <å‰õΩ `«yeO^•? JÖÏ [~°QÆ^Œ∞. ™ê=∂#∞ºÖË L#fl`«∞Öˇ·# =º‰õΩÎÅ
QÆ∞}QÆ}ÏÅKÕ PHõi¬`«∞Öˇ·, "åi KÕ`«∞Ö’¡ H©Å∞ÉÁ=∞‡Å=Ù`å~°∞. <å q+¨Ü«∞OÖ’
JÖÏ LO_»_®xH˜ gÅ∞ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë "≥Ú^Œ\ ˜ #∞O_ô DÜ«∞##∞ ã¨QÆO
Ñ≤zÛ"åxQÍ x~åú~°} KÕâß#∞ Hõ^•! <å‰õΩ WÖÏO\˜ ã≤÷u ZO^Œ∞‰õΩ HõeyOk?
f¢=OQÍ PÖ’zOKå#∞. ZÖÏO\˜ x~°‚Ü«∂xH© ~åÖËHõáÈÜ«∂#∞.
''<å =∞#ã¨∞û QÆO^Œ~°QÀà◊OÖ’ H˘@∞ìq∞\Ïì_çOk. 'h `«`«Î fiâߢã¨ÎO Hõ<Õ HõÅ
Hõ<åfl WOHÍ Z<Àfl q+¨Ü«∂Å∞ WÇ¨Ï Ñ¨~åÖ’¡ L<åfl~Ú—1 Jx XHõ =∞ǨHõq
=zOz# =∂@Å∞ <å‰õΩ *Ï˝Ñ¨HõO =KåÛ~Ú. Wn ^•<À¡ XHõ@x J#∞H˘<åfl#∞.
D ~°HõOQÍ |∞¢~°#∞ |^ŒÌÅ∞H˘@∞ìH˘x, z=~°‰õΩ nxfl J~°÷O KÕã¨∞HÀÖËx q+¨
Ü«∞OQÍ `ÕÅ∞ÛH˘<åfl#∞. WHõÃÑ· D J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# Ñ≤zÛ =∞x+≤ `«# â◊H˜Î`À <å
=∞#ã¨∞û#∞ PHõ@∞ìH˘x, WÖÏO\˜ ã≤÷ux HõeÊOK«_®xH˜ J#∞=∞uOK«‰õÄ_»^Œx
QÆ\ ˜ìQÍ x~°‚~ÚOK«∞H˘<åfl#∞.
''=∞#óÃã÷~°· º=¸, ^Œ$_è» ã¨OHõÅÊ=¸ QÆÅ <åÖÏO\˜ "åi =∞#ã¨∞ûÅ#∞
Ãã·`«O ѨQÆÅQ˘\˜ì, Ñ≤O_ç Ñ≤O_ç KÕã≤, |OHõ=∞\˜ìÖÏ Ñ≤ã≤H˜ `å#∞ HÀi# PHõ$u
~°∂á⁄OkOK«QÆÅ D =ºH˜Îx Ñ≤zÛ"å_»x ZÖÏ J#_»O J<Õ ÉèÏ=<å `«Öˇ`«ÎHõ
áÈÖË^Œ∞. HÍx <Õ#∞ "≥Ú^Œ\ ˜™êi "≥o¡#ѨC_»∞ ##∞fl XO@iQÍ fã¨∞‰õΩáÈ~Ú
PÜ«∞# =∂\Ï¡_ç#^ŒO`å `«ÅK«∞H˘O>Ë PÜ«∞##∞ Ñ≤zÛ"å_»x HÍHõ =∞ˆ~O J#∞
HÀ"åe? ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl <å J#∞Éèí"åxH˜ HÍ~°}O Hõ#∞Q˘#ÖË#@∞¡QÍ, Ѩã≤a_»¤
=O\˜ Ѩq¢`«`å, ã¨~°à◊`å QÆÅ P =ºH˜Î QÆ∞iOz HõzÛ`«"≥∞ÿ# x~åú~°}‰õΩ <Õ#∞
~åÖËHõáÈÜ«∂#∞.

1. There are more things in heaven and earth than are dreamt of in your philosophy.
- Shakespere (Hamlet <å@HõO)
88 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''XHõ =ã¨∞Î=Ù QÆ∞iOKÀ, =ºH˜Î QÆ∞iOKÀ K«∂ã≤, qx, ¿ÇÏ`«∞"å^ŒÑ¨Ó~°fiHõOQÍ

qKåiOz# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® <å |∞kúH˜ Un JO^Œ_»OÖË^ŒO>Ë ^•xx <Õ#∞
ã‘fiHõiOK«_»"≥∂, x~åHõiOK«_»"≥∂ KÕÜ«∞#∞† Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® =^Œe"Õ™êÎ#∞.
HÍx P ~ÀA <å P <≥·*ÏxH˜ |ÅOQÍ ^≥|ƒ `«yeOk. =∞#ã¨∞û K≥ѨÊ#ÅqQÍx
P"Õ^Œ#Ö’ =ÚxyáÈ~ÚOk. P HÍ~°}OQÍ, P qO`« =ºH˜Î <≥·*Ïhfl, â◊H˜Îh ZÖÏ
ÔQ·<å Ѩiâ’kèOz x*O Hõ#∞Q˘x f~åÅx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl#∞.
''D q^èŒOQÍ J<ÕHõ PÖ’K«#Å`À, xâ◊ÛÜ«∂Å`À ¢á⁄^Œ∞ÌѨÙK«Û™êQÍ#∞. P
ã¨OѶ¨∞@# `«~°∞"å`« ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ѨÓiÎQÍ =∂iáÈ~Ú#@∞¡QÍ HõxÑ≤OKå~°∞.
PáêºÜ«∞O L\˜ìѨ_Õ suÖ’ u#∞|O_®~åÅ∞ <å‰õΩ ã¨fiÜ«∞OQÍ uxÑ≤OKå~°∞. z~°
Ѩiz`«∞xÖÏ ¢Ñ¨=iÎOKå~°∞. n~°…HÍÅO `«~°∞"å`« PѨÎq∞¢`«∞Å<À, Juã¨xflÇ≤Ï`«
|O^èŒ∞=ÙÅ<À HõÅ∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞ ZÖÏ ¢Ñ¨=iΙêÎ"≥∂, JK«ÛO JÖψQ PÜ«∞#
=º=ǨÏiOKå~°∞. <å‰õΩ uxÑ≤Oz, <å`À =∂\Ï¡_ç, q<À^ŒOQÍ LÖÏ¡ã¨OQÍ <å`À
QÆ_çÑ≤ <å Ѩ@¡ `«=∞‰õΩ QÆÅ Z#ÖËx PáêºÜ«∞`å#∞~åQÍÅ#∞ Z<Àfl ~°HÍÅ =ºHõÎO
KÕâß~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# ã¨O`«$Ñ≤Î K≥Ok#@∞¡ ÖË^Œ∞. W^ŒO`å K«∂ã≤ <Õ#∞
á⁄Ok# q㨇ܫ∞O JO`å WO`å HÍ^Œ∞. "≥∞Å¡"≥∞Å¡QÍ ™êÜ«∞OHÍÅ=∞=Ù`«∞O_»QÍ
PÜ«∞# =^ŒÌ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘<åfl#∞. JѨC_»∞ PÜ«∞# ZO`À P"Õ^Œ# K≥Ok
#@∞¡QÍ HõxÑ≤OKå~°∞. '=∞m¡ `«fi~°Ö’ =™êÎ"å? K≥ѨC— JO@∂ =∞m¡ xÅnâß~°∞.
=™êÎ#x P ~ÀA ‰õÄ_® "åQÍÌ#O KÕÜ«∂eû=zÛOk. `«~°∞"å`« WO\˜H˜
uiy=KåÛ#∞.——
H˘xfl ~ÀAÅ∞ QÆ_çKåHõ =¸_»=™êi #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥àÏ¡_»∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∞Ç≤Ï=∂xfi`« â◊H˜Îx QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞H˘#fl Ñ≤^ŒÑ¨, PÜ«∞##∞
=¸_»= ã¨=∂"Õâ◊O:
ѨÓiÎQÍ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ"åÅ<Õ L`«∞ûHõ`« #ˆ~O¢^Œ∞xÖ’
ã¨O^ÕÇ¨Ï x=$uÎ f¢=™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞H˘Ok. U^≥·<å XHõ q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞HÀ"å
Å<Õ L`«∞ûHõ`« Hõey#ѨC_»∞ uO_ç, |@ì, q¢âßOu ÖÏO\˜
"å\˜ g∞^Œ J`«_ç ^Œ$+≤ì áÈ^Œ∞† ^•xx `≥Å∞ã¨∞H˘<ÕO`« ^•HÍ P`«_ç =∞#ã¨∞û
T~°_çÅ¡^Œ∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀQÀi#ѨC_»∞ ‰õÄ_® P`«_ç
=∞#ã¨∞û J^Õq^èŒOQÍ ¢Ñ¨âßO`«`«#∞ HÀÖ’Ê~ÚOk.
D™êi HÍã¨Î ÃÇÏK«ÛiHõQÍ<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "≥àÏ¡_»∞. Ô~O_»=™êi [iy#@∞¡
D™êi [~°∞QƉõÄ_»^Œ<Õ QÆ\ ˜ì Ѩ@∞ì^ŒÅ`À L<åfl_»∞. HÍx H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® Z^Œ∞~°∞
K«∂_»xk [iyOk!
 ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œi≈OKå~å? 89

P ~ÀA ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ ÉÏQÍ ~°nÌQÍ L#flO^Œ∞=Å¡<À U"≥∂ ¢j~å=∞

Hõ$+¨μ‚Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ã¨g∞ѨOÖ’x Ü«∞^Œ∞=∞e¡H± L^•º<åxH˜ `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞.
Ü«∞^Œ∞=∞e¡H±, P`«_ç `«b¡ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠѨ@¡ Jq∞`« ÉèíH˜Î¢Ñ¨Ñ¨`«∞ÎÅ∞ QÆÅ"å~°∞.
`å=Ú JHõ¯_» ÖË#ѨC_»∞ ‰õÄ_® ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ~å=_»O ã¨OÉèíq¿ãÎ, PÜ«∞#
Pã‘#∞Å=_®xH˜ XHõ QÆkx `≥~°z LOKåÅx Ѩx=∞#∞+¨μʼnõΩ L`«Î~°∞fi *Ïs
KÕâß_»∞ Ü«∞^Œ∞=∞e¡H±.
P L^•º#OÖ’ HÍ¿ãѨ٠#ˆ~O¢^Œ∞x`À ѨKå~°∞¡KÕã¨∂Î J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =ÚK«Û\˜OKå~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ P QÆkÖ’H˜ "≥o¡ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. WO`«
Ö’<Õ ÉèÏ=áê~°=â◊º ã≤÷uÖ’ =∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. HÍã¨Î ^Œ∂~°O #∞O_Õ W^ŒO`å #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ QÆ=∞xã¨∂Î<Õ L<åfl_»∞. JѨC_»∞, P áê~°=â◊º ã≤÷uÖ’<Õ Ç¨Ï~îå`«∞ÎQÍ =zÛ
#ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ PÜ«∞# ã¨Ê $tOKå~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ZO`À J¢Ñ¨=∞`«ÎOQÍ L#flѨÊ\˜H©
P â◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ# ã¨Ê~°≈KÕ ã¨‡ $u HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞. =Ú#∞Ѩ\ ˜ J#∞Éèí"åÅ =∂ki
H͉õΩO_® D™êi J`«_»∞ ÉÏǨϺ㨇 $ux ѨÓiÎQÍ HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞. HÍ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞
"å`« J`«_çH˜ ÉÏǨϺ㨇 $u Hõey#ѨC_»∞, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ z~°∞#=ÙfiÅ∞ zOkã¨∂Î
J`«_ç Kèåfx KÕ`ÀÎ x=Ú~°∞`«∂ HõxÑ≤OKå~°∞.
UO [iyO^À #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ J~°÷O HÍÖË^Œ∞. |Ǩïâß J`«_»∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ
=Åã≤# J=ã¨~°O ÖË^Œx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ÉèÏqOz LO_»=K«∞Û. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
#ˆ~O¢^Œ∞x áê=# ã¨Ê~°≈KÕ #ˆ~O¢^Œ∞x =∂#ã≤Hõ ã≤÷uÖ’ Q˘Ñ¨Ê =∂~°∞Ê
=∂#ã≤Hõ ã≤÷u =zÛOk. JѨÊ\˜ #∞O_ç ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ J`«_»∞ Ñ≤zÛ
"åxQÍ ÉèÏqOK«ÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ =∂~°∞QÍ, HÍ=∞HÍOK«#
Ñ‘_ç`«∞Å∂, ™êfi~°÷Ѩ~°∞Å∂ J~Ú# Ñ≤zÛ"åi =∞^茺 rqã¨∂Î |∞kú ã¨Ê+¨ì`« QÆÅ
"åiQÍ PÜ«∞##∞ ѨiQÆ}˜OKå_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© [iy# ã¨OѶ¨∞@#Å∞ J`«_çH˜
JO`«∞|@ìÖË^Œ∞.
"≥Ú`åÎxH˜ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz ZÖÏO\˜ x~°‚Ü«∂xH© #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
~åÖËHõáÈÜ«∂_»∞. PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# J=QÍǨÏ# HõÅ∞QÆ#O`« ^•HÍ
PÜ«∞# K≥¿ÑÊ q+¨Ü«∂Å∞ JOwHõiOK«_®xH˜ #ˆ~O¢^Œ∞x Ü«ÚH˜ÎÜ«ÚHõÎ`« XѨCHÀ
ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì PÜ«∞# Ѩ@¡ PHõi¬`«∞_»~Ú#ѨÊ\˜H©, XH˜O`« ^Œ∂~°OQÍ<Õ LO_»
QÀ~å_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞x rq`«O ÃÑ^ŒÌQÍ X_»∞^˘_»∞‰õΩÅ∞ ÖˉõΩO_®
™êyOk. HõàÏâßʼnõΩ "≥àÏ¡_»∞. WO\’¡ áê~îåÅ∞ K«^Œ∞=ÙH˘<åfl_»∞. JÅ"å@∞
¢Ñ¨HÍ~°O Pk"å~åÖ’¡ ¢|Ǩχã¨=∂[ ã¨=∂"ÕâßʼnõΩ "≥àÏ¡_»∞. q∞¢`«∞Å`À "≥∞Å
QÍ_»∞. "Õ_»∞HõÅ∞, q<À^•Ö’¡ áêÖÁæ<åfl_»∞.
90 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P`«_ç PO`«iHõ rq`«O =∞iO`« f¢=`«~°=∞~ÚOk.

¢Ñ¨QÍ_è» ¢Ñ¨âßO`«`«#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#fl ~å¢`«∞Ö’¡ P`«_»∞ KåÖÏ¿ãѨ٠^蕺#O KÕÜ«∞
™êQÍ_»∞. Ü≥∂QÆ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOKå_»∞. Hõà◊¡ "≥O@ h~°∞ ^è•~°Å∞QÆ\ ˜ì K≥OѨÅ
g∞^Œ∞QÍ ¢ã¨qã¨∂Î=ÙO_»QÍ P`«_»∞ PiÎ`À ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ¢áêi÷OK«™êQÍ_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "≥o¡#ѨC_»ÖÏ¡ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ U^À KÕÜ«∞_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOK«
_»=¸, #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JO^Œ∞‰õΩ W+¨ìѨ_»HÀ ÖËHõ JO^Œ∞‰õΩ ã≤^ŒúOQÍ ÖËHõáÈ=_»"≥∂
ã¨Ñ¨Î~°∞¬Å∞: ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜OKÕÖÏ U^À [~°∞QÆ∞`«∂#fl@∞¡QÍ LOk. W^ŒO`å
k=ºÖ’HõO ¢Ñ¨¿ÇÏoHõQÍ (puzzle) HÍ#=ã¨∞Î#flk Uq∞\˜? ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ JÖÏ UO KÕâß~°∞? ^•xx J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åÅO>Ë
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ QÍOz# Ô~O_»∞ k=º^Œ~°≈<åÅ#∞ =∞#O `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ J=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞. XHõ ã¨O^Õâ◊O`À Ö’HõOÖ’ J=`«
iOKå~°x WO`«‰õΩ ¢H˜`«"Õ∞ K«∂âßO. PÜ«∞#‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_®xH˜ x`«º=Ú‰õΩÎ
Å~Ú# H˘O^Œ~∞° ‰õÄ_® Ö’HõOÖ’ [x‡™êÎ~∞° . "åiÖ’ ¢Ñu¨ XHõ¯~°∂ =ã¨∞#Î flѨC_»∞
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«HõΔ}"Õ∞ "åix QÆ∞iΙêÎ~°∞. PÜ«∞# ã¨O^Õâßxfl Ö’Hõ=∞O`«\Ï
Kå\˜K≥Ñ≤Ê, ã¨`«ºÜ«ÚQÍxfl ™ê÷Ñ≤OK«_»OÖ’ H©ÅHõáê¢`«#∞ =Ç≤ÏOK«É’ÜÕ∞k
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞. P`«}˜‚ QÆ∞iOp ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ H˘xfl k=º^Œ$âߺÅ∞ QÍOKå~°∞.
"å\˜Ö’ Ô~O_çO\˜x WѨC_»∞ K«∂^•ÌO. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
''XHõ ~ÀA ã¨=∂kè ã≤÷uÖ’ <å =∞#ã¨∞û *’ºu~°‡O_»ÅO QÆ∞O_® ÃÑ·H˜
áÈ~ÚOk. ã¨∂~°ºK«O¢^Œ #HõΔ¢`« ã¨"Õ∞`«"≥∞ÿ# D ã¨∂÷ŢѨѨOKåxfl Ju¢Hõq∞Oz,
Jk ÉèÏ==∞Ü«∞ ã¨∂HõΔ ‡[QÆ`«∞ÎÖ’H˜ ¢Ñ¨"ÕtOzOk. ã¨∂HõΔ ‡ ã¨∂HõΔ ‡`«=∞ Éèí∂=Ú
Å#∞ Jkè~ÀÇ≤ÏOKÕH˘nÌ, ÉÏ@‰õΩ W~°∞=OHõÖÏ ™œO^Œ~°º=O`«∞Öˇ·# ^Õ=`å
=¸~°∞ÎÅ∞ HÍ#~å™êQÍ~°∞. ¢Hõ=∞OQÍ <å =∞#ã¨∞û P ¢áêO`«O t"å~°¡#∞ KÕ~°∞
H˘Ok. JHõ¯_» YO_», JYO_» [QÆ`«∞ÎÅ#∞ "Õ~°∞KÕã¨∞Î#fl XHõ "≥Å∞QÆ∞ ˆ~Y#∞
K«∂âß#∞. ^•xx ^•\˜ <å =∞#ã¨∞û "≥∞Å¡QÍ P JYO_» [QÆ`«∞ÎÖ’H˜ ¢Ñ¨"ÕtO
zOk. JHõ¯_» ™êHÍ~°"≥∞ÿ#^Õn ÖË^Œ∞. k=º^ÕǨïÖˇ·# ^Õg^Õ=`«Å∞ Ãã·`«O kQÆ∞=
Ö’HÍÅÖ’<Õ PkèѨ`«ºO K«ÖÏ~ÚOK«QÆÅ~°∞ Hõ#∞Hõ JHõ¯_» ¢Ñ¨"ÕtOK«_®xH˜ ÉèíÜ«∞
Ѩ_®¤#∞. HÍx =∞~°∞HõΔ}OÖ’<Õ ^ÕǨÏ^è•~°∞Å∂, k=º`Õ[ã¨∞¯Å∂ J~Ú# ã¨Ñ¨Î~°∞¬Å∞
JHõ¯_» ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÖˇ· ‰õÄ~°∞Ûx LO_»_»O K«∂âß#∞. P |∞∞+¨μÅ∞ *Ï˝#OÖ’,
™œ[#ºOÖ’, ¢¿Ñ=∞Ѩi`åºQÍÅÖ’ ^Õ=`«Å<Õ `«Å^Œxfl#@∞¡QÍ <å‰õΩ HõxÑ≤OKå~°∞.
"åix =∂#=ÙÅ`À áÈÖËÛ ¢Ñ¨ã¨ˆHÎ ÖË^Œ∞.
 ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œi≈OKå~å? 91

''P ã¨Ñ¨Î~°∞¬Å QÆ∞iOp, "åi =∞ǨÏ`åÎ fixfl QÆ∞iOp <Õ#∞ Ü≥∂zã¨∂Î#fl

ѨC_»∞, P JYO_» [QÆ`«∞ÎÖ’x `Õ*’~åtÖ’ H˘O`«ÉèÏQÆO Ѷ¨∞hÉèíqOz XHõ k=º
tâ◊√=ÙQÍ ~°∂á⁄O^Œ_»O K«∂âß#∞. P k=ºtâ◊√=Ù "≥∞Å¡QÍ XHõ |∞∞+≤ =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡
`«# =∞$^Œ∞"≥·# KÕ`«∞Å#∞ PÜ«∞# "≥∞_» K«∞@∂ì "Õã≤, =∞$^Œ∞=∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ# ã¨fi~°O`À
Ñ≤Å∞ã¨∂Î PÜ«∞##∞ ã¨=∂kè ã≤÷u #∞O_ç "Õ∞ÖÁ¯ÅÊ_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOzOk. P
HÀ=∞ŠǨÏã¨Î ã¨Ê~°≈`À P |∞∞+≤ *Ï¢QÆ^•=ã¨÷Ö’H˜ =zÛ J~°úxg∞e`«<Õ¢`«∞_≥· P
J^Œ∞ƒù`« tâ◊√=Ù#∞ K«∂âß_»∞. P tâ◊√=Ù#∞ K«∂_»QÍ<Õ PÜ«∞# =^Œ#OÖ’ ÉèÏã≤O
z# =∞ǨÏ^•#O^•xfl K«∂ã≤ "åi J#∞|O^èŒO âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#^Œ<Õ `«ÅOѨ٠<åÖ’
"≥∞^ŒeOk. P J™ê^è•~°} k=ºtâ◊√=٠Ѩ~°=∂#O^ŒO`À P |∞∞+≤`À, '<Õ#∞
"≥à◊√`«∞<åfl#∞, #∞=Ófi <å`À ~å"åe!— Jx J#flk. P q#fláêxH˜ PÜ«∞# UO
|^Œ∞Å∞ ѨÅ∞HõÖË^Œ∞ HÍx PÜ«∞# ¢¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ <Õ¢`åÅ∞ JO^Œ∞‰õΩ JOwHÍ~åxfl
`≥Å∞ѨHõ<Õ `≥eáê~Ú. `«~°∞"å`« P tâ◊√=Ù#∞ PáêºÜ«∞OQÍ K«∂ã¨∂Î PÜ«∞# =∞m¡
ã¨=∂kè=∞QÆ∞fl_≥·<å_»∞. W^ŒO`å K«∂ã≤ <Õ#∞ Pâ◊Û~°ºáÈ`«∂=ÙO_»QÍ, P |∞∞+≤
=∞#â◊≈s~åÅÖ’ H˘O`«ÉèÏQÆO k=º¢Ñ¨HÍâ◊OQÍ =∂i Éèí∂q∞ "≥·Ñ¨ÙQÍ kQÆ™êyOk.
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜™êi #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ K«∂ã‘K«∂_»QÍ<Õ P |∞∞+≤ã¨`«Î=Ú_Õ J`«_»x ¢QÆÇ≤ÏO
Kå#∞.——1
WHõ Ô~O_»= ^Œ$â◊ºO. Wk #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ [x‡Oz# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ K«∂ã≤Ok. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HÍj #∞O_ç XHõ k=ºHÍOu |Ü«∞Å∞^Õi
HõÅHõ`åÎÖ’ [#‡ <≥uÎ#@∞¡ PÜ«∞# K«∂âß~°∞. '<å ¢áê~°÷# ã¨Ñ¶¨bHõ$`«=∞~ÚOk†
<å ™⁄O`«=∞~Ú# J`«_»∞ XHõ ~ÀA WHõ¯_»‰õΩ =™êÎ_»∞— JO@∂ P#O^ŒO`À
PÜ«∞# #$`«ºO KÕâß~°∞.
WHõ ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ – #ˆ~O¢^Œ∞Å ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ [iy# ã¨OѶ¨∞@#Å∞ Ѩi
H˜^•ÌO. ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞x WO\’¡ HõÅ∞ã¨∞H˘#flѨC_Õ P`«}˜‚ QÆ∞iÎOKå~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞.
JѨC_»∞ P`«_ç â◊s~° ÅHõΔ}ÏÅ∞ W`åº^Œ∞Å#∞ xt`«OQÍ
UO KÕâß~°∞
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞?
ѨijeOKå~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞ t+¨μºÅ#∞ ѨsH˜ΔOKÕ
q^è•ÅÖ’ Wk XHõ\ ˜. #ˆ~O¢^Œ∞x J=Ü«∞"åÅ J=∞iHõ#∞
QÆ∞iOz ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì. ''W^Œ∞QÀ K«∂_»∞, h JOQÆ ÅHõΔ}ÏÅ∞
Q˘Ñ¨ÊQÍ L<åfl~Ú. HÍx XHõ¯ q+¨Ü«∞O. #∞=Ùfi x¢kã¨∞Î#flѨC_»∞ |∞ã¨∞û|∞ã¨∞û
=∞O@∂ ÉèÏ~°OQÍ âßfiã≤™êÎ=Ù. WÖÏO\˜ "åiH˜ PÜ«Úã¨∞û `«‰õΩ¯= Jx Ü≥∂QÆ∞Å∞

1. HÍÖÏO`«~°OÖ’ Éèí‰õΩÎÅ∞ J_çy#ѨC_»∞ `å<Õ P tâ◊√=Ù Jx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ K≥áêÊ~°∞.

92 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

K≥|∞`å~°∞.—— =∞m¡, ''#∞"˘fiHõ "≥∞@ì "Õ^•Ouq HÍ=x h Hõà◊√¡ K≥|∞`«∞<åfl~Ú.

hÖ’ x~å_»O|~° ÉèíH©Î, ¢Ñ¨QÍ_è» *Ï˝#=¸ [`«KÕi L<åfl~Ú—— Jh XHõ™êi
PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA ѨsHõΔ ã¨O`«$Ñ≤Î HõeyOK«_»O`À #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O ~°=∞‡x PÜ«∞# PǨfixOKå~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥àÏ¡_»∞. J`«}˜‚ XO@iQÍ fã¨∞H˘xáÈ~Ú,
''#∞=Ùfi Ѷ¨ÖÏ<å |∞∞+≤q—— Jx K≥áêÊ~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ P =∂@ J~°÷O HÍÖË^Œ∞.
Hõ#∞Hõ Ô~O_»=™êi "≥o¡#ѨC_»∞ J`«_çH˜ P^蕺u‡Hõ â◊H˜Îx ¢Ñ¨™êkOz,
J`«}˜‚ L#fl`« ã≤÷`«∞ʼnõΩ Jkè~ÀÇ≤ÏOѨ*Ëã≤, J`«_ç #∞O_ç x*Ïxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ^ŒÅz
J`«}˜‚ ã¨Ê $tOKå~°∞. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JO^Œ∞‰õΩ ã≤^ŒúOQÍ ÖË_»∞. ''=∞Ǩâ◊Ü«∂!
<å‰õΩ `«e¡`«O¢_»∞Å∞<åfl~°∞—— JO@∂ ˆHHõÃÑ\Ïì_»∞. ^•O`À ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =^Œe
ÃÑ\Ïì~°∞.
=¸_»=™êi J`«_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O =zÛ#ѨC_»∞ =∂¢`«"Õ∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
ѨÓiÎQÍ q[Ü«∞O ™êkèOK«QÆeQÍ~°∞. P ~ÀA J`«}˜‚ ã¨Ê $tOz#ѨC_»∞ #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ ѨÓiÎQÍ ÉÏǨϺ㨇 $ux HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞. JѨC_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J`«}˜‚
L#fl`« ÉèÏ=<åÉèí∂q∞Ö’ xeÑ≤, J`«_ç JO`«~åO`«~åàÏÖ’¡ ^•y=Ù#fl J<ÕHõ
q+¨Ü«∂Å∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ WÖÏ J<åfl~°∞: ''#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ÉÏǨϺ㨇 $ux HÀÖ’Ê~Ú#
`«~°∞}OÖ’ J`«_»∞ Z=~°∞, ZHõ¯_» #∞O_ç =KåÛ_»∞, ZO^Œ∞HÀã¨O [x‡OKå_»∞,
WHõ¯_» (D WÅÖ’) ZO`« HÍÅO LO\Ï_»∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# ¢Ñ¨â◊flÅ∞ J`«}˜‚ J_çQÍ#∞.
J`«_»∞ ‰õÄ_® JO`«~°∞‡Y∞_≥· ã¨=Úz`«OQÍ ["å|∞eKåÛ_»∞. <Õ#∞ J`«}˜‚
QÆ∞iOz K«∂ã≤#"å\˜h, `«Åz#"å\˜h P ["å|∞Å∞ ¢^èŒ∞gHõiOKå~Ú. "å\˜
#xflO\˜h |Ç≤Ï~°æ`«O KÕÜ«∞~å^Œ∞. HÍx J`«_ç ["å|∞Å #∞O_ç XHõ q+¨Ü«∞O
ã¨Ê+¨ì=∞~ÚOk: `å#∞ Z=~À `≥Å∞ã¨∞H˘#fl `«~°∞"å`« J`«_»∞ D Ö’HõO #∞O_ç
x¢+¨¯q∞™êÎ_»∞† JѨC_Õ ^Œ$_è» ã¨OHõÅÊO`À Ü≥∂QÆ=∂~°æOÖ’ `«# ^ÕǨxfl `«ºl
™êÎ_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^蕺#ã≤^Œ∞ú_»∞, =∞Ǩ`«∞‡_»∞.——
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠѨiâ’^èŒ# =Úyã≤Ok. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞? J`«_ç =∞#ã¨∞û
WOHÍ XHõ x~°‚Ü«∂xH˜ ~åÖË^Œ∞. P`«_ç Ѩiâ’^èŒ# "≥Ú^ŒÅ~ÚOk.


 J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó,
J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂
D =∞Ǩϟ#fl`« ã¨`åºxfl LѨ^ÕtOKÕ QÆ∞~°∞=Ó J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#"å_»∞QÍ
LO_®e† t+¨μº_»∂ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# =ºH˜ÎQÍ LO_®e.

ó Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î, 1.2.7

QÆ∞~°∞=Ù#∂, t+¨μº}©‚ XHõiÖ’ XHõix Ç≤ÏO^ŒŒ∂=∞`«O K«∂ã¨∞ÎOk. ''QÆ∞~°∞t+¨μºÅ

"≥∞ÿ# =∞# W^ŒÌih ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ~°H˜ΔOK«∞QÍHõ! W^ŒÌih áÈ+≤OK«∞QÍHõ! W^ŒÌ~°=¸
QÆ∞~°∞=Ó, t+¨μº_»∂
Ti˚`« â◊H˜Î`À Ѩi¢â◊q∞^•ÌO QÍHõ! =∞# ™êfi^蕺ܫ∞O UHÍ
¢QÆ=¸ Ѷ¨Å=O`«=¸ JQÆ∞ QÍHõ! Z#fl_»∂ =∞#q∞^ŒÌ~°=¸
Ѩ~°ã¨Ê~°O ^Õfi+≤OK«∞HÀ‰õΩO_® LO^•O QÍHõ!——1 JO@∂ "Õ^•Å∞ W^ŒÌih Hõe¿Ñ
¢Ñ¨™êÎq™êÎ~Ú. t+¨μºxH˜ =∂#ã≤Hõ qã¨Ê+¨ì`« QÆ∞~°∞=Ù ^•fi~å Hõey`Õ, QÆ∞~°∞=٠Ѩi
ѨÓ~°‚`« t+¨μºx =¸ÅOQÍ Jaè=ºHõÎ=∞=Ù`«∞Ok. QÆ∞~°∞=Ù rq`åxfl "≥Å¡_ç KÕã≤,
PÜ«∞# ã¨O^Õâßxfl "åºÑ≤ÎKÕ¿ã =ºˆHÎ x["≥∞ÿ# t+¨μº_»∞.
QÆ∞~°∞=Ù "å‰õΩ¯Å#∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘x "å\˜x `«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ áê\˜OKÕ "å_»∞
L`«Î=∞ q^•ºi÷. HÍx QÆ∞~°∞=Ù K≥ѨÊÉ’ÜÕ∞k =ÚO^Œ∞QÍ<Õ ¢QÆÇ≤ÏOz ^•xx J>Ë¡
PK«~°}Ö’ K«∂¿Ñ"å_»∞ t+¨μº_»∞. x[OQÍ JÖÏO\˜ t+¨μºx HÀã¨"Õ∞ QÆ∞~°∞=Ù
xsH˜Δã¨∞ÎO\Ï_»∞. xsH˜ΔOK«_»"Õ∞ HÍ^Œ∞, ¢áêi÷™êÎ_»∞ ‰õÄ_®.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ JÖÏ ¢áê~°÷# KÕâß~°∞. `å=Ú ã¨=Úáêi˚Oz# P^蕺u‡Hõ
ã¨OѨuÎx Ö’Hõ=∞O`«\Ï Ñ¨OzÃÑ>Ëì t+¨μºÅ∞ ~å"åÅx PÜ«∞# qÅÑ≤OKå~°∞.

1. ''FO ã¨Ç¨Ï <å==`«∞ I ã¨Ç¨Ï <Ò Éèí∞#‰õΩÎ I ã¨Ç¨Ï g~°ºO Hõ~°"å=ÃÇ·Ï I `Õ[ã≤fi<å=nè`«-
=∞ã¨∞Î =∂ qkfiëê=ÃÇ·Ï II FO âßOu âß≈Ou âß≈Ouó II—— J#fl "Õ^Œ=∞O¢`åxH˜ `å`«Ê~°ºO.

93
94 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞HÀ"åe, ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄O^•e Jx ZO^Œ~À

=∞Ǩ`«∞‡Å∞ qÅÑ≤OKå~°∞. HÍx ÉèíQÆ=^ŒÌ~°≈#O`À "åi qÖÏѨO PyáÈ~ÚOk.
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞:
WHõ¯_À ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ¯ =∂~°æOÖ’ HÍ^Œ∞, Ô~O_»∞
JѨÙ~°∂Ѩ QÆ∞~°∞=Ù =∂~åæÖ’¡ HÍ^Œ∞, J<ÕHõ =∂~åæÅ ^•fi~å ÉèíQÆ=^•#O^•xfl
K«qK«∂âß~°∞, ÉèíQÆ=^•#O^ŒOÖ’ Å~ÚOzáÈÜ«∂~°∞. PÜ«∞#
P¢HõO^Œ# JO`«\ ˜`À PyáÈ"åeûO^Õ HÍx PQÆÖË^Œ∞ – ÉèíQÆ=O`«∞x HÀã¨O qÅ
Ñ≤OK«_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞!
=∂#"åo HÀã¨O qÅÑ≤OKå~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞! `å=Ú ã¨=Úáêi˚Oz#
k"åº#∞Éèí"åÅ#∂, K«qK«∂ã≤# k"åº#O^•hfl W`«~°∞Å`À áêÅ∞ѨOK«∞HÀ"åÅh
P k"åº#O^Œ=∞Ü«∞ rq`«O "å~°∞ ‰õÄ_® á⁄O^•Åh PÜ«∞# qÅÑ≤OKå~°∞.
''t= Ѩ~°=∂#O^Œ "≥Å∞¡= á⁄Oyá⁄~°e ѨiѨÓ~°‚"≥∞ÿ LOk. =∞~°}O Pã¨#fl
=∞ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ P k"åº#O^•xfl K«qK«∂_»_®xH˜ Ö’‰õΩÖÏ~å ~°O_ç!—— Jx XHõ
=Úx1 Ö’HÍ<Õfl PǨfixOKåˆ~, J^Õ q^èŒOQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ZÅ∞ÔQuÎ Ñ≤eKå~°∞.
"≥O@<Õ Z=~°∂ ~å#O^Œ∞# PÜ«∞# L`«∞ûHõ`« "庉õΩÅ`«QÍ Ñ¨i}q∞Oz, P¢HõO
^Œ#QÍ ~°∂ѨÙ^•eÛOk. ''PÅÜ«∂ÅÖ’ ã¨O^蕺Ǩ~°`«∞Å QÆO@Å∞ ¢"≥∂QÆ∞`å~Ú.
'PǨ, =∞~À ~ÀA ‰õÄ_® x~°~°÷HõOQÍ QÆ_»záÈ~ÚOk! <å a_»¤Å∞ Z=~°∂ ~åÖË^Õ!—
JO@∂ <å =∞#ã¨∞û `«Å¡_çe¡Ok† `«_ç|@ì#∞ "≥∞eÃÑ\˜ì Ñ≤O_ç#@∞¡ ÉèíiOK«~åx
ÉÏ^èŒ HõeˆQk. Jukä QÆ$ǨÏO "Õ∞_» g∞^Œ xÅ|_ç, '<å a_»¤ÖÏ~å, ZHõ¯_»∞<åfl~°∞?
"≥O@<Õ ~°O_ç— JO@∂ JiKÕ"å}˜‚—— Jx HÍÖÏO`«~°OÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì. WÖÏO\˜ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# QÆ∞~°∞=Ù#∞ Ö’HõO Hõhqh Z~°∞QÆ^Œ∞.
PÜ«∞# P¢HõO^Œ# ¢Ñ¨Hõ$u JO`«\Ï =∞ø#OQÍ ¢Ñ¨u^èŒfixOzOk. P =∞ø#
ã¨fi~åxfl ¢Ñ¨Hõ$u=∂`«Ü≥ÿ∞# HÍoHÍ^Õq PÅH˜OzOk. HÍÅ P=â◊ºHõ`«#∞ Ziy#
P"≥∞ XHõi `«~°∞"å`« XHõiQÍ t+¨μºÅ#∞ ѨOѨ™êyOk. HÍx Z=Ô~·<å 'P
XHõ¯i—H˜ ™ê\˜ J=Ù`å~å? `å<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ "≥o¡ =∞ø# `«Ñ¨O #∞O_ç `À_˘¯x
=zÛ# |∞∞+≤ HÍQÆÅ~å? P`«_»∞ WOHÍ ~åÖË^Õ Jx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Ѩi`«Ñ≤O
Kå~°∞. P |∞∞+≤Ü≥ÿ∞# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ U`≥OKå_»∞. WHõ `«=∞ ã¨O^Õâ◊ c*ÏÅ#∞ J`«_ç
g∞^Œ zÅHõiOKåe. JO^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ ˆHΔ¢`«O ã¨Oã≤^ŒúO KÕÜ«∂e. P
¢Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ PÜ«∞# x=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞.

1. `«q∞à◊^Õâ◊OÖ’ 18= â◊`å|ÌOÖ’ x=ã≤Oz# `åÜ«Ú=∂#=~ü ™êfiq∞.

 J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂ 95

#ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ K«∂_»QÍ<Õ, ''W`«_»∞ <å ‰õΩ=∂~°∞_»∞, q∞¢`«∞_»∞, <å P^Õâßxfl

t~°™ê=Ç≤ÏOK«_®xH˜ [x‡Oz#"å_»∞, Z#fl\˜H© q_ç=_»x ¢¿Ñ=∞áêâ◊O`À <å`À
áê@∞ JÅ∞¡‰õΩáÈ~Ú#"å_»∞—— Jx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ QÆ∞iÎO
¢j~å=∞Hõ$+¨‚
#ˆ~O¢^Œ∞Å ã¨O|O^èŒO
Kå~°∞. â◊`åÉÏÌÅ∞QÍ ã¨<å`«# ^èŒ~å‡xH˜ Ѩ\ ˜ì# =∞e<åxfl
`˘ÅyOz, ^•xx HÍÖÏ#∞QÆ∞}º"≥∞ÿ# XHõ r=# q^è•#OQÍ
=∂iÛ, ã¨`«ºÜ«ÚQÍxfl ™ê÷Ñ≤OKÕ =∞ǨÏ`å¯~°ºO [QÆ[˚#x `«=∞‰õΩ JѨÊyOzOk†
P HÍ~°ºOÖ’ `À_»Ê_»_®xˆH #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ [x‡OKå_»x PÜ«∞#‰õΩ k=º^Œ~°≈<åÅ
^•fi~å `≥eÜ«∞=zÛOk. P x*Ïxfl PÜ«∞# `«# Ѩiâ’^èŒ#Å =¸ÅOQÍ
¢^èŒ∞gHõiOK«∞H˘<åfl~°∞. `«^Œ#O`«~°O Z#ÖËx PáêºÜ«∞`«`À#∂, qâßfiã¨O`À#∂
#ˆ~O¢^Œ∞_ç`À âßâ◊fi`« |O^èŒO U~°Ê~°K«∞‰õΩ<åfl~°∞.
P `«~°∞"å`« #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ J<ÕHõ s`«∞Ö’¡ tHõΔ}xzÛ, P L#fl`« ÅHõΔ º™ê^èŒ#H˜
LѨÜ≥∂QÆѨ_Õ Ñ¨iHõ~°OQÍ J`«}˜‚ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. tHõΔ} ѨÓ~°Î~Ú, ã¨Oã≤^ŒúOQÍ
L#fl #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ã¨`«ºÜ«ÚQÆ ™ê÷Ѩ# =∞ǨÏ`å¯~°ºOÖ’ ZÖÏ áêÅ∞ѨOK«∞HÀ"åÖ’
LѨ^ÕtOKå~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ P HÍ~åºhfl, ÉÏ^茺`«#∂ J`«_çH˜ JѨÊyOKå~°∞.
D tHõΔ}Ö’ PáêºÜ«∞`«`À ‰õÄ_ç# qâßfiã¨=¸, ѨsHΔÍ, LѨ^Õâ◊=¸
HõÅQÆÅã≤ L<åfl~Ú.
¢j~å=∞Hõ$+¨‚ – #ˆ~O¢^Œ∞Å ¢Ñ¨^äŒ=∞ ã¨=∂"Õâß#O`«~°O ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
^•^•Ñ¨Ù S^ÕO_»∞¡ rqOKå~°∞. ¢áê~°OÉèíOÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢Ñ¨u "å~°=¸ XHõ\ ˜
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ¢¿Ñ=∞
Ô~O_»∞™ê~°∞¡ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ `«Ñ¨ÊHõ "≥àı¡"å_»∞. H˘xfl ã¨=∞
Ü«∂Ö’¡ ~å¢`«∞à◊√¡ ‰õÄ_® J`«_»∞ JHõ¯_Õ |ã¨KÕÜ«∞_»O Hõ^Œ∞Ì.
=~°∞ã¨QÍ H˘xfl ~ÀAÅ∞ J`«_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ áÈHõáÈ`Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ f¢=
PO^Àà◊#‰õΩ QÆ∞~°ÜÕ∞º"å~°∞. =KÕÛáÈÜÕ∞"å~°O^Œih #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ QÆ∞iOz "åHõ|∞
KÕ¿ã"å~°∞, J`«}˜‚ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ ~°=∞‡x K≥ѨÊ=∞<Õ"å~°∞† qÅÑ≤ã¨∂Î [QÆ[˚#xx
¢áêi÷OKÕ"å~°∞. ~å¢uà◊√¡ x¢^Œ =∂#∞H˘x P`«}˜‚ QÆ∞iOz PÖ’zOKÕ"å~°∞.
''¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ <å Ѩ@¡ QÆÅ ¢¿Ñ"Õ∞ ##∞fl PÜ«∞#`À ÃÑ#"Õã≤Ok—— Jx
HÍÖÏO`«~°OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì.
XHõ ~ÀA ~åO^ŒÜ«∂àò, ÉÏ|∂~åO J<Õ W^ŒÌ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi
~°OÖ’ |ã¨KÕâß~°∞. JѨC_»∞ ~å¢u ѨkQÆO@Å∞ J~Ú=ÙO@∞Ok. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
`«=∞ QÆk #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ =zÛ ~åO^ŒÜ«∂àò`À, ''U"≥∂Üü∞, x¢^ŒáÈÜ«∂"å?——
Jx J_çQÍ~°∞. ''ÖË^Œ∞—— J<Õ ["å|∞ K≥ѨÊQÍ<Õ PÜ«∞#, ''WÖÏ K«∂_»∞. #ˆ~O
96 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

¢^Œ∞}˜‚ XHõ™êi ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ =zÛ"≥à◊¡=∞x K≥ѨC. J`«}˜‚ K«∂_»‰õΩO_® <å

ǨÏ$^ŒÜ«∞O ZO`« `«Å¡_çe¡áÈ`«∂#fl^À `≥Å∞™ê? `«_ç|@ì#∞ "≥∞eÃÑ\˜ì Ñ≤O_ç
#@∞¡QÍ <å ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl Z=~À "≥∞e¢kÑ≤Ê Ñ≤O_»∞`«∂#fl ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∂#flk——
JO@∂, KÕuÖ’ L#fl |@ì#∞ "≥∞eÃÑ\˜ì Ñ≤O_ç K«∂Ñ≤OKå~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
Ѩã≤a_»¤ =∞#ã¨Î`«Î fiO QÆ∞iOz Ziy# ~åO^ŒÜ«∂àò PÜ«∞##∞ ѨiѨi q^è•Å
™êO`«fi# ѨiKå_»∞.
"≥·‰õΩO~î°<å^ä£ J<Õ Éèí‰õΩÎ_»∞ `«# J#∞Éèí"åxfl WÖÏ q=iOKå_»∞:
''P ~À[O`å ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞x Ѷ¨∞#`« QÆ∞iOKÕ =∂\Ï¡_»∞
`«∂<åfl~°∞. =∂\Ï¡_ÕH˘nÌ P`«}˜‚ K«∂_®Å<Õ P`«∞~°`« PÜ«∞#Ö’ Lá⁄ÊOQÆ
™êyOk. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ QÆkÖ’ #∞O_ç |Ü«∞\˜H˜ =zÛ, =™ê~åÖ’ xÅ|_ç HÍm
=∂`«#∞ ã¨OÉ’kèã¨∂Î, 'J=∂‡, J`«}˜‚ K«∂_»‰õΩO_® <Õ#∞ rqOK«ÖË#∞— JO@∂
qÅÑ≤OK«™êQÍ~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ QÆkÖ’H˜ =zÛ P"Õ^Œ# ^èŒfixOKÕ ã¨fi~°OÖ’, '<Õ#∞
ZO`«QÍ qÅÑ≤OKå#∞. J~Ú<å J`«_»∞ ~åÖË^Œ∞. <å ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl Z=~À #∞eq∞
Ñ≤O_»∞`«∂#fl@∞¡QÍ LOk. J~Ú#ѨÊ\˜H© J`«_»∞ g@xflO\˜h Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ=_»"Õ∞
ÖË^Œ∞— J<åfl~°∞. P `«~°∞"å`« ÖËz |Ü«∞@‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. WO`«Ö’ =∞m¡ ֒ѨeH˜
=KåÛ~°∞. PÜ«∞# Ug∞ áêÅ∞É’Hõ P~å@Ѩ_»_»O H˘\ÁìzÛ#@∞¡ `≥Å∞ã¨∂Î#flk.
=∞m¡ WÖÏ J<åfl~°∞: 'XHõ ÉÏÅ∞x HÀã¨O =$^Œ∞ú_»<≥·# <Õ#∞ WÖÏ qÅÑ≤ã¨∂Î
‰õΩq∞eáÈ`«∞<åfl#∞! Ö’‰õΩÅ∞ ##∞fl K«∂ã≤ U=∞#∞H˘O\Ï~°∞? g∞~°∞ <å‰õΩ
K≥Ok#"å~°∞. <å =∞#ã¨∞ûÖ’xk g∞‰õΩ `≥Å∞Ѩ_®xH˜ ã≤QÆ∞æѨ_»_»O ÖË^Œ∞. HÍx
`«H˜¯#"å~°∞ U=∞#∞H˘O\Ï~°∞? ##∞fl <Õ#∞ J^Œ∞ѨÙÖ’ LOK«∞HÀÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞.— ——
WÖÏ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ K«∂_»ÖËHõáÈ~Ú#O^Œ∞=Å# f¢= Ѩi`åѨO K≥Ok#>Ë¡,
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =¿ãÎ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å P#O^•xH˜ J=^èŒ∞Å∞O_Õq HÍ=Ù. H˘xfl ã¨=∞
Ü«∂Ö’¡ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ K«∂_»QÍ<Õ ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÅÜÕ∞º"å~°∞. Hõ#∞Hõ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂
ÅÖ’ PÜ«∞#, ''#ˆ~<£ WHõ¯_çH˜ ~åHõáÈ=_»=¸ =∞Oz^Õ. J`«}˜‚ K«∂¿ãÎ<Õ <åÖ’
ÉèÏ"À^ÕfiQÆO ÃÑÅ∞¡|∞‰õΩ`«∞Ok. J`«_»∞ ~å=_»"Õ∞ XHõ =∞ǨÏ`«Î~° ã¨OѶ¨∞@#—— Jx
K≥¿ÑÊ"å~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞ t+¨μºÅ#∞ Dâ◊fi~°HÀ@∞Å∞, r=HÀ@∞Å∞ Jx Ô~O_»∞
`«~°QÆ`«∞Å∞QÍ =sæHõiOKå~°∞. XHõ J=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨μx`ÀÉÏ@∞ L#fl`« Ö’HÍÅ
#∞O_ç PÜ«∞# =∞ǨÏ`å¯~°º ã¨Ç¨Ü«∂~°÷O =KÕÛ"å~°∞ Dâ◊fi~°HÀ@∞Å∞. g~°∞ ¢áê~°|ú
=âß`«∞Î [x‡OKÕ"å~°∞ HÍ~°∞. gi ѨÙ@∞ìHÍ, `«Ñ¨ã¨∂û, ™ê^èŒ#Å∂ Ö’HõÇ≤Ï`«O
 J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂ 97

HÀã¨O =∂¢`«"Õ∞QÍx "åiHõO@∂ ZÖÏO\˜ ¢Ñ¨`ÕºHõ ÅHõΔ º=¸ ÖË^Œ∞. `«=∞ t+¨μº
ÅÖ’ P~°∞QÆ∞ix Dâ◊fi~°HÀ@∞Å∞QÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ѨiQÆ}˜OKå~°∞. "å~°∞: #ˆ~O
Dâ◊fi~°HÀ\˜ ¢^Œ∞_»∞, ~åMÏÖò, ÉÏ|∂~åO, x~°O[<£, Ü≥∂w<£, ѨÓ~°∞‚_»∞.1
''#ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ~åMÏÖò ÖÏO\˜"å~°∞ x`«ºã≤^Œ∞úÅ∞† Dâ◊fi~°
HÀ@∞Å∞. g~°∞ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOK«_»O <å=∞=∂¢`åxˆH. #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ K«∂_»O_ç.
J`«_»∞ Z=ih MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞_»∞. XHõ ~ÀA <å`ÀÉÏ@∞ ÔHÃÑì<£ |O_çÖ’ =ã¨∞Î
<åfl_»∞. ÔHÃÑì<£ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ J#∞"≥·# KÀ@ ‰õÄ~ÀÛ=∞x K≥áêÊ_»∞. HÍx J`«_»∞
ÔHÃÑì<£ "≥·Ñ¨Ù Hõ<≥fluÎ J~Ú<å K«∂_»ÖË^Œ∞. ##∞fl Ãã·`«O J`«_»∞ ÖˇHõ¯ K≥Ü«∞º_»∞.
`«#‰õΩ `≥eã≤#^ŒO`å <å`À K≥ѨÊ_»∞† '#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Q˘Ñ¨Ê "Õ∞^è•q— Jx <Õ#∞
#Å∞QÆ∞i =ÚO^Œ∞ ¢Ñ¨â◊Oã≤™êÎ#x J`«_»∞ ÉèÏqOK«_»O ‰õÄ_® WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O
HÍ=K«∞Û. J`«_çH˜ =∂Ü«∂"≥∂ǨÅ∞ ÖË=Ù, |O^è•Å∂ ÖË=Ù. J`«_çÖ’ J<ÕHõ
ã¨^Œ∞æ}ÏÅ∞ H˘Å∞"≥· L<åfl~Ú – áê_»`å_»∞, "å^•ºÅ∞ "å~Ú™êÎ_»∞, ~°K«#Å∞
KÕ™êÎ_»∞, K«^Œ∞=Ù`å_»∞! JO`ÕHÍ^Œ∞, l`ÕO¢kÜ«Ú_»∞ ‰õÄ_®. q"åǨÏO
KÕã¨∞HÀ#O@∞<åfl_»∞——2 J<åfl~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞.
ˆHâ◊=K«O¢^Œ¿ã<£, q[Ü«∞Hõ$+¨‚ QÀ™êfiq∞ ÖÏO\˜ ¢|Ǩχã¨=∂*ÏxH˜ K≥Ok#
¢Ñ¨=ÚY <Õ`«Å∞ XHõ ~ÀA j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆkÖ’ ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ=Ù<åfl~°∞. #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® JѨC_»∞ JHõ¯_Õ L<åfl_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
ã¨Ç¨Ï¢ã¨^Œà◊ Ѩ^Œ‡O
ˆHâ◊"£#∂, q[Üü∞#∂ qHõã≤`« =^Œ#O`À K«∂âß~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨
#ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ uÅH˜OKå~°∞. PÜ«∞# =∞<ÀѶ¨ÅHõOÃÑ· #ˆ~O¢^Œ∞x Éèíq+¨º`«∞Î ^ÕnѨº
=∂#"≥∞ÿ# z`«Î~°∞=ÙÖÏ ^Àº`«Hõ=∞~ÚOk. ã¨=∂"Õâß#O`«~°O PÜ«∞# WÖÏ
J<åfl~°∞: ''U â◊H˜Î`À ˆHâ◊"£ Ö’Hõ¢Ñ¨ã≤^Œ∞ú_≥· ¢Ñ¨â◊Oã¨ÅO^Œ∞H˘O@∞<åfl_À JÖÏO\˜
Ѩ^≥úxq∞k â◊‰õΩÎÅ∞ #ˆ~O¢^Œ∞xÖ’ ѨiѨÓ~°‚ ã≤÷uÖ’ <≥ÅH˘x LO_»_»O K«∂âß#∞!
ˆHâ◊"£Ö’#∂, q[Üü∞Ö’#∂ *Ï˝#¢Ñ¨HÍâ◊O XHõ nѨOÖÏ =∂¢`«"Õ∞ ¢Ñ¨HÍtã¨∂Î#flk.
HÍx #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ K«∂¿ãÎ, J`«_ç ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ *Ï˝#ÉèÏ㨯~°∞_Õ L^Œ~ÚOz
¢Ñ¨HÍtã¨∞Î<åfl_»∞. P ¢Ñ¨HÍâ◊O, =∂Ü«∞#∞ P™êO`«O `«∞_çz"Õã≤Ok.——

1. giÖ’ ѨÓ~°∞‚_»∞ =∂¢`«O HÍÖÏO`«~°OÖ’ ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛHÀÖË^Œ∞. P^Œ~°≈¢áêÜ«∞"≥∞ÿ#

QÆ$ǨÏã¨÷ rq`åxfl W`«_»∞ QÆ_çáê_»∞. =∞ixfl q=~åÅ HÀã¨O '^≥·=O`À ã¨Ç¨Ïr=#O–2—
K«∂_»O_ç.
2. ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Hõ^ä•=∞$`«O ("≥Ú^Œ\ ˜ ã¨OѨÙ@O), ѨÙ@, 336.

S9
98 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∞~˘Hõ™êi WÖÏ J<åfl~°∞: ''#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ J`«∞º#fl`« ã≤÷uH˜ K≥Ok#"å_»∞.

=∞QÆ`«#O QÆÅ"å_»∞. ZO^Œ~À Éèí‰õΩÎÅ∞ WHõ¯_»‰õΩ =ã¨∂Î=ÙO\Ï~°∞. HÍx =∞K«∞Û‰õΩ
XHõ¯~°∞ ‰õÄ_® J`«_ç =∂ki ÖË~°∞. WHõ¯_»‰õΩ =ã¨∂Î=Ù#fl Éèí‰õΩÎÅ QÆ∞iOz JѨC
_»Ñ¨C_»∞ <Õ#∞ Ü≥∂zOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. "åiÖ’ H˘O^Œ~°∞ ^Œâ◊^Œà◊ Ѩ^•‡Å∞, H˘O^Œ~°∞
â◊`«^Œà◊ Ѩ^•‡Å∞, HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_À ã¨Ç¨Ï¢ã¨^Œà◊ Ѩ^Œ‡O. `«H˜¯# Éèí‰õΩÎÅ∞ ‰õΩO_»Å∞,
Hõ_»=Å∞† #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ÃÑ^ŒÌ QÆOQÍà◊O. `«H˜¯# "å~°∞ z#fl h\˜ QÆ∞O@Å∞†
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ǨÖÏÌ~üѨىõÄ~ü ÖÏO\˜ ÃÑ^ŒÌ K≥~°∞=Ù. `«H˜¯#"å~°∞ z#fl z#fl KÕѨÅ∞†
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Z¢~°\ ˜ Hõà◊√¡QÆÅ ÃÑ^ŒÌ ÉÏ_ç㨠KÕѨ.——
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =ÚY`å WÖÏO\˜ ¢Ñ¨â◊Oã¨Å∞ qO>Ë PO`«iHõ ¢Ñ¨HÍâ◊O
H˘~°=_ç# ^Œ∞~°ƒÅ∞_»∞, JǨÏOHÍ~°O`À Hõ#∂flq∞#∂fl `≥eÜ«∞‰õΩO_® QÆO`«∞Å∞
"Õ™êÎ_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞x q+¨Ü«∞OÖ’ D =∂@Å∞ ѨÓiÎQÍ =∞~À q^èŒ"≥∞ÿ# ¢Ñ¨ÉèÏ"åxfl
K«∂áê~Ú. J™ê^è•~°}"≥∞ÿ# JO`«~°∞‡Y ã≤÷uÖ’ LO_Õ P`«_ç =∞#ã¨∞û
Ö’Ö’`«∞ʼnõΩ áÈ~Ú ˆHâ◊"£, q[Üü∞Å Z#ÖËx ã¨∞QÆ∞}ÏÅ`À `«# JѨÊ\˜ ã≤÷ux
áÈeÛ K«∂ã≤Ok. JO`«\ ˜ ¢Ñ¨â◊Oã¨Å‰õΩ `å#∞ `«QÆ##∞H˘#fl #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å "å‰õΩ¯Å#∞ x~°ã≤OKå_»∞: ''U=∞O@∞<åfl~°∞? Wk qO>Ë Ö’‰õΩÅ∞ q∞=∞‡efl
Ñ≤zÛ"å_»O\Ï~°∞. ¢Ñ¨Ñ¨OK« ¢Ñ¨MϺu QÍOz# ˆHâ◊"£¿ã<£ ZHõ¯_»? =∞Ǩ`«∞‡_≥·#
q[Üü∞ QÀ™êfiq∞ ZHõ¯_»? Ug∞ÖËx áê~î°âßÅ q^•ºi÷#~Ú# <Õ <≥Hõ¯_»? "åi`À
##∞fl áÈÅÛHõO_ç, ^ŒÜ«∞KÕã≤ WÖÏ =∂\Ï¡_»HõO_ç—— J<åfl_»`«_»∞. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞x
x~°ã¨##∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. Jk PÜ«∞#‰õΩ ã¨O`Àëê<Õfl HõeyO
zOk. PáêºÜ«∞OQÍ PÜ«∞# WÖÏ J<åfl~°∞: ''<åÜ«∞<å! <Õ<ÕO KÕÜ«∞QÆÅ#∞? D
=∂@Å∞ <Õ#∞ ѨÅ∞‰õΩ`«∞<åfl#x J#∞H˘O@∞<åfl"å #∞=Ùfi? [QÆ[˚#x <å‰õΩ
^Œi≈OѨ*Ëã≤Ok, <Õ#∞ K≥áêÊ#∞. P"≥∞ ã¨`«ºO `«Ñ¨Ê =∞ˆ~n ^Œi≈OѨ*ËÜ«∞^Œ∞.
JO^Œ∞=Å¡<Õ JÖÏ =∂\Ï¡_®#∞.——
''#ˆ~O¢^∞Œ }˜‚ Z=~°∂ `«∂xHõ "ÕÜ∞« HõO_ç. J`«}‚˜ ѨÓiÎQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O
Z=iH© ™ê^茺O HÍ^Œ∞—— J<Õ"å~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞. #ˆ~O¢^Œ∞x Ѩ@¡ PÜ«∞
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
#‰õΩ QÆÅ qâßfiã¨O JO`å WO`å HÍ^Œ∞. #ˆ~O¢^Œ∞x P`«‡
qâßfiã¨O qâßfiã¨O, =∞QÆ\ ˜q∞, UHÍ¢QÆ"≥∞ÿ# Ѩx`«#O, Ѩ~°=∞ ã¨`åºxfl
á⁄O^ŒQÀ~åÅ#fl `«Ñ¨# ÖÏO\˜ ÅHõΔ}ÏÅ∞ J`«_ç Ѩ@¡ JK«O
K«Å qâßfi™êxfl PÜ«∞#Ö’ áê^Œ∞Q˘eáê~Ú. J`«_çÖ’ W`«~°∞Å ^Œ$+≤ìH˜ `«Ñ¨CQÍ
`Àz# H˘xfl QÆ∞}ÏÅ∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ^Œ$+≤ìH˜ JÖÏ JxÑ≤OK«ÖË^Œ∞† |Ü«∞\˜
 J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂ 99

PHõ$u "≥#∞Hõ#∞#fl ã¨`åºxfl PÜ«∞# ¢QÆÇ≤ÏOK«QÆeQÍ~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ѨÅ∞=Ù~°∞

"≥ÚO_çѨ@∞ì^ŒÅ QÆÅ =ºH˜ÎQÍ, "≥Ú~°@∞ =∞x+≤QÍ, |∞kú ѨiѨHõfiO K≥O^Œx
=ºH˜ÎQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞. HÍx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P`«_ç "≥ÚO_çѨ@∞ì^ŒÅ‰õΩ "≥#∞Hõ
P`«‡qâßfi™êxfl K«∂âß~°∞. "≥∂@∞`«<åxH˜ "≥#∞Hõ =∞QÆ\ ˜q∞x K«∂âß~°∞.
ѨiѨHõfiO K≥O^Œx |∞kú "≥#∞Hõ ¢Ñ¨`«ºHõΔ J#∞Éèí=O `«Ñ¨Ê ^Õx=¸ÅOQÍ#∂
LѨâ◊q∞OK«x P`«‡`«Ñ¨##∞ QÍOKå~°∞. ^Œ∂+¨}Éèí∂+¨}ÏÅ#∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ_»∞. P`«_ç ǨÏ$^ŒÜ«∞ áê=#`«fi"Õ∞ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. P`«_ç
ã¨fi`«O¢`«"≥∞ÿ# KÕ`«Å∞, zO`«#Å∞ P`«‡ã¨OÜ«∞=∞O #∞O_ç [xOz#q. "≥Å∞ѨÅ
HÍ#=KÕÛ D H˘xfl Ö’áêÅ∞ ‰õÄ_® HÍÅ¢Hõ=∞OÖ’ `˘ÅyáÈ~Ú x["≥∞ÿ#
QÆ∞}ÏÅ∞ |Ü«∞@Ѩ_»`åÜ«∞x ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Z~°∞QÆHõáÈÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ #ˆ~O¢^Œ∞x
Ѩ@¡ PÜ«∞#‰õΩ JK«OK«Å qâßfiã¨O U~°Ê_çOk.
XHõ ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ^Œ~°≈<å~°÷O PÜ«∞# QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μº_≥·# <åQÆ=∞Ǩ
â◊Üü∞ =KåÛ_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆkÖ’ "åi^ŒÌ~°∂ =∂\Ï¡_»∞H˘O@∞#flѨC_»∞,
™êfl#O KÕã≤ Éèí∞[O g∞^Œ `«_ç`«∞"åfiÅ∞`À, ''t"À-ǨÏO, t"À-ǨÏO— JO@∂
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ֒ѨeH˜ =KåÛ_»∞. <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ k¢Q̓ùOu K≥O^•_»∞. J`«∞º#fl`«
HÀ=‰õΩ K≥Ok# =∞Ǩ`«∞‡_»~Ú#ѨÊ\˜H© `«##∞ <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ Ju™ê=∂#º
Éèí‰õΩÎxQÍ ÉèÏqOK«∞H˘<Õ"å_»∞† =¸sÎÉèíqOz# q#¢=∞`Õ J`«_»∞. Ѩk¿ÇÏ_»∞,
Ѩ^≥úxq∞^Õà◊¡ Ü«Ú=‰õΩ_»∞, JO^Œ∞<å ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨=∞HõΔOÖ’ 't"À-ǨÏO—
'<Õ#∞ t=Ù}˜‚— J<Õ =∞Ǩϟ#fl`« =∞O¢`åxfl LK«ÛiOK«_»O <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞‰õΩ
k¢Q̓ùOu HõeyOzOk. JѨC_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞#∞ K«∂ѨÙ`«∂
#ˆ~O¢^Œ∞x`À, '' '<Õ#∞— J<Õ JǨÏO H˜Oz`«∂Î ÖËx"å_ô`«_»∞. ^•xx |Ü«∞\˜H˜
=ºHõÎO KÕÜ«∞_»∞—— Jx K≥áêÊ~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ''g∞~°∞ K≥a`Õ ^•xH˜ u~°∞QÆ∞ÖË^Œ∞——
Jx ["åaKåÛ_»∞. t+¨μºe^ŒÌ~°∂ =∂\Ï¡_»∞HÀ™êQÍ~°∞.
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : JO`å [QÆ[˚#x WKåÛù#∞™ê~°"Õ∞ [~°∞QÆ∞`«∞#flk. P"≥∞
KÕã¨∂Î#fl Ѩ#∞Å#∞ JǨÏOHÍ~°O`À Ö’‰õΩÅ∞ `å"Õ∞ KÕã¨∞Î<åfl=∞x J#∞H˘O@∞
<åfl~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : HÍ^Œ∞. <å =Å¡<Õ JO`å [~°∞QÆ∞`«∂#flk. Ö’HõO <å #∞O_Õ
L^ŒƒùqOzOk, <åÖ’<Õ LO@∞#flk, <åÖ’<Õ Å~Úã¨∞ÎOk.
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : Dâ◊fi~å[˝ ÖˉõΩO_® XHõ¯ J}∞=Ù ‰õÄ_® Hõ^ŒÅ^Œ∞.
100 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : <å WK«Ûù ÖˉõΩO_® ã¨∂~°ºK«O¢^Œ∞Å∞ ‰õÄ_® Hõ^ŒÖË¡~°∞. <å

WK«Ûù =Å# =∂¢`«"Õ∞ D Ö’HõO Ü«∞O¢`«OÖÏ Ñ¨xKÕã¨∂Î=ÙOk.
"åi ã¨OÉèÏ+¨}#∞ Pã¨H˜ÎQÍ qO@∂#fl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ z#flQÍ #=Ùfi`«∂,
''#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ X~° #∞O_ç ^Œ∂ã≤# Hõ~°"åÅO ÖÏO\˜ "å_»∞. J`«_»∞ K≥Ñ≤Ê#^•<À¡
`«Ñ¨C ÖË^Œ∞—— Jx <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞`À K≥áêÊ~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∂@#∞ q#fl
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞, #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ #=∞㨯iOz =∞ø#OQÍ LO_çáÈÜ«∂_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ UHõOQÍ H˘xfl "å~åÅáê@∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥à◊¡HõáÈ`Õ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ `«Å¡_çe¡áÈÜÕ∞"å~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ã¨fiÜ«∞OQÍ PÜ«∞<Õ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚
"≥`«H˜ "≥o¡
"≥`«‰õΩ`«∂ "≥àı¡"å~°∞. P ~ÀAÖ’¡ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«# J=∞‡=∞‡
J#∞¢QÆÇ≤ÏOK«_»O WO\’¡ x=ã≤OKÕ"å_»∞. K«^Œ∞=ÙHÀ=_®xH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ
LO@∞O^Œh, JHõ¯_» Z=iHõO\Ï Ñ¨_»‰õΩO_® ~å¢`«∞à◊√¡
¢Ñ¨QÍ_è» ^蕺#OÖ’ Å~ÚOK«=K«∞Û#h P WO\˜x J`«_»∞ Z#∞flH˘<åfl_»∞. J`«_»∞
K«^Œ∞=ÙH˘<Õ QÆk "Õ∞_» g∞^Œ LOk. XHõ ~ÀA L^ŒÜ«∞O K«^Œ∞=ÙHÀ=_®xH˜
‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. JѨC_»∞ J`«_ç q∞¢`«∞Öˇ·# ǨÏiѨ^Œ∞_»∞, ^•â◊~°kä ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å∞
=KåÛ~°∞. JO^Œ~°∂ HÍ¿ãѨ٠=∂@Ö’¡ Ѩ_®¤~°∞. `«~°∞"å`« q∞¢`«∞Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚
áê_»=∞x J_çQÍ~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ áê_»<å~°OaèOK«QÍ<Õ, ¢H˜O^Œ #∞O_ç XHõ HõO~î°O
P~å@O`À, ''#ˆ~<£, #ˆ~<£—— Jx Ñ≤Å=_»O q#=zÛOk. Jk ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
HõO~î°ã¨fi~°OQÍ QÆ∞iÎOKå_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. `«HõΔ}"Õ∞ L~°∞‰õΩÅ∞ Ѩ~°∞QÆ∞Å g∞^Œ
¢H˜OkH˜ "≥o¡ PÜ«∞##∞ "Õ∞_» g∞kH˜ `À_˘¯x =KåÛ_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞x HÀã¨O PÜ«∞#
H˘O`« q∞~îå~Úx XHõ QÆ∞_»¤Ö’ Hõ\ ˜ì fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. ÃÑ·H˜ ~åQÍ<Õ, `«H˜¯#"å~°∞
L#flѨÊ\˜H© Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ q∞~îå~Ú uxÑ≤OK« <å~°OaèOKå~°∞.
P `«~°∞"å`« J`«}˜‚ áê_»=∞x J_çQÍ~°∞.
'"Õ∞Å∞HÀ =∂ Ü«∞=∞‡ "Õ∞Å∞HÀ F [#h ...—1 J<Õ áê@#∂, 'J=∂‡ HÍm,
#∞=Ùfi =∞m¡ XHõ™êi P#O^Œ `åO_»=O KÕ~Ú— J<Õ áê@#∂ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
áê_®_»∞. P áê@Å∞ qO@∂ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. q∞¢`«∞
e^ŒÌiH© [~°∞QÆ∞`«∞#flk Ug∞ JO`«∞|@ìÖË^Œ∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ~å=_»=¸,
q∞~îå~Ú uxÑ≤OK«_»=¸, "≥∞ÿ=∞~°z# ã≤÷uÖ’ xÅ|_ç LO_»_»=¸ "åà◊¡‰õΩ
JQÆ=∞ºQÀK«~°OQÍ JxÑ≤OzOk. ã¨=∂kèã≤÷ux K«∂ã≤ "å~°∞ QÆO^Œ~°QÀà◊OÖ’

1. Hõ^ä•=∞$`«O ("≥Ú^Œ\ ˜ ã¨OѨÙ@O), ѨÙ@–169.

 J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂ 101

Ѩ_çáÈÜ«∂~°∞. |Ǩïâß ã¨Ê $Ç¨Ï `«Ñ≤ÊO^Õ"≥∂##∞H˘x PÜ«∞# =ÚYO g∞^Œ hà◊√¡

zÅHõiOK«_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "åix "åiOz, ''=kÖËÜ«∞O_ç,
HÍ¿ãѨ\’¡ PÜ«∞<Õ `Õ~°∞HÀQÆÅ~°∞—— J<åfl_»∞† =∞m¡ HÍm=∂`« g∞^Œ áê@Å∞
áê_»™êQÍ_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ÉÏǨϺK≥·`«#ºOÖ’H˜
=KåÛ~°∞. ''#∞=Ùfi KåÖÏ ~ÀAÅ∞QÍ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O ~åÖË^Œ∞† WѨC_Õ <å`Àáê@∞
~å—— Jx #ˆ~O¢^Œ∞x`À K≥áêÊ~°∞. =∂~°∞=∂\Ï¡_»‰õΩO_® #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ PÜ«∞#
"≥O@ |Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞.
=∞~˘Hõ™êi ‰õÄ_® WÖψQ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ "å~åÅáê@∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ "≥à◊¡
_®xH˜ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ gÅ∞Ѩ_»ÖË^Œ∞. J`«_ç ~åHõÔH· Z^Œ∞~°∞`≥#∞flÅ∞ K«∂ã≤#
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ WHõ ÖÏÉèíOÖË^Œx `å"Õ∞ HõÅHõ`åΉõΩ "≥àÏ¡Å#∞H˘<åfl~°∞. ''HÍx P
~ÀA Pk"å~°O. Z=i<≥·<å HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ |Ǩïâß #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ |Ü«∞@‰õΩ
"≥o¡=ÙO_»=K«∞Û. Hõ#∞Hõ HõÅHõ`åΉõΩ "≥o¡#ѨÊ\˜H© J`«}˜‚ K«∂_»ÖË<Õ"≥∂! ™ê^è•~°}
¢|Ǩχã¨=∂[ ¢áê~°÷<å ã¨=∂"ÕâßÅÖ’ J`«_»∞ áê_»_»O Hõ^Œ∞Ì. HÍ|\˜ì JHõ¯_çH˜
"≥o`Õ `«Ñ¨ÊHõ J`«}˜‚ K«∂_»=K«∞Û. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ Z=~°∂ TÇ≤ÏOK«x suÖ’ <Õ#∞
JHõ¯_»‰õΩ áÈ`Õ "å~°∞ W|ƒOkQÍ ÉèÏqOK«~å? ZO^Œ∞‰õΩ JÖÏ ÉèÏqOKåe? WÖÏ
Z<Àfl™ê~°∞¡ ˆHâ◊"£ ã¨=∂"ÕâßʼnõΩ "≥àÏ¡#∞. "å~°∞ P#OkOKå~°∞ ‰õÄ_®! q[Üü∞,
t=<å^ä£ ÖÏO\˜ ™ê^è•~°} ¢|Ǩχã¨=∂[ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® JÖÏ Z<Àfl
™ê~°∞¡ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ =KåÛ~°∞—— Jx ѨiѨi q^è•Å Ѩ~åºÖ’zOz, z=~°‰õΩ
"≥àÏ¡Åx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
HÍh ÉÏÅ∞x =O\˜ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∞#ã¨∞û XHõ¯ q+¨Ü«∞O QÆ∞iÎOK«ÖË^Œ∞.
`«=∞`À ™êxflÇ≤Ï`«ºO U~°Ê_ç# `«~°∞"å`« q[Üü∞, ˆHâ◊"£Å ÉèÏ=#ÅÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞
~å=_»O QÆ=∞xOz# t=<å^ä£ ¢Ñ¨Éèí$`« ™ê^è•~°} ¢|Ǩχã¨=∂[ ã¨Éèí∞ºÅÖ’
ѨÅ∞=Ù~°∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ ~å=_»O ¢Hõ=∞OQÍ `«yæOK«∞H˘<åfl~°∞† D JOâ◊O
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ^Œ$+≤ìH˜ ~åÖË^Œ∞.
JѨC_»∞ ™êÜ«∞O¢`«O J~ÚOk. =O^ŒÖÏk ¢|Ǩχã¨=∂[ã¨∞÷Å∞ ã¨=∂
"Õâ◊"≥∞ÿ, 'ã¨`«ºO *Ï˝#O J#O`«O ¢|Ǩχ— ÖÏO\˜ =∞O¢`åÅ#∞ LK«Ûiã¨∂Î ¢áê~°÷
#Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. HÍ¿ãѨ\’¡ ¢áê~°÷#, ^蕺#O =Úy™ê~Ú. P `«~°∞"å`« PKå
~°∞º_»∞ "ÕkHõ g∞^Œ Pã‘#∞_≥·, ÉèíQÆ=¢`ÕÊ=∞, P^蕺u‡Hõ`« ZÖÏ ÃÑOá⁄O^Œ∞`åÜ«∞#fl
JOâ◊O g∞^Œ ¢Ñ¨ã¨OyOKå_»∞. ã¨iQÍæ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ ÉèÏ=áê~°=â◊º ã≤÷uÖ’
102 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

L#fl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ JHõ¯_»‰õΩ =zÛ u#flQÍ PKå~°∞º_»∞ ‰õÄ~°∞Ûx=Ù#fl "ÕkHõ

"≥·Ñ¨ÙQÍ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ L#fl "åiÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞
JO`«‰õΩ ¢H˜`«"Õ∞ K«∂ã≤=Ù<åfl~°∞. HÍ|\˜ì '¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =KåÛ~°∞— J<Õ "å~°Î
ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ "åºÑ≤OzOk. PÜ«∞##∞ JO`«‰õΩ ¢H˜`«O K«∂_»x H˘O^Œ~°∞ ÖËz
xÅ|_ô, |Å¡Å g∞^Œ xÅ|_ô K«∂_»_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå~°∞. ^•O`À JHõ¯_»
QÆO^Œ~°QÀà◊ "å`å=~°}O U~°Ê_çOk. PKå~°∞º_»∞ ¢Ñ¨ã¨OyOK«_»O xeÑ≤"Õâß_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ QÍ#|$O^ŒOÖ’ L<åfl_»∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ JHõ¯
_»‰õΩ ~å=_®xH˜ QÆÅ HÍ~°}Ïxfl ¢QÆÇ≤ÏOz J`«_»∞ QÆ|QÆÉÏ PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ "≥àÏ¡_»∞.
¢|Ǩχã¨=∂[ ã¨Éèí∞ºÅ =∞^茺 Jaè¢áêÜ«∞ÉèË^•Å∞ U~°Ê_»_®xH˜ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ÖË
HÍ~°}=∞x PKå~°∞º_»∂, =∞iH˘O^Œ~°∞ =ÚY∞ºÖˇ·# ã¨Éèí∞ºÅ∂ x~åú~°} KÕã≤#O
^Œ∞#, "å~°∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞ PǨfixOK«ÖË^Œ∞. JO`≥O^Œ∞‰õΩ, =∂=¸Å∞ JukäH˜
WKÕÛ =∞~åº^Œ ‰õÄ_® W=fiÖË^Œ∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ^Õxh Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® u#flQÍ "ÕkHõ =^ŒÌ‰õΩ =zÛ,
xÅ|_ç# ã≤÷uÖ’<Õ ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÅ~Ú<å~°∞. PÜ«∞# D ã≤÷ux K«∂_®Å<Õ L`«∞û
Hõ`« ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# "åiÖ’ HõÅQÆ_»O`À JHõ¯_» JÅ[_ç, QÆ_»a_» U~°Ê_®¤~Ú.
Ѩiã≤÷u ǨÏ^Œ∞ÌÅ∞ ^•@∞`«∞O_»_»O`À ã¨=∂"Õâßxfl KåeOKåÅ<Õ L^ÕÌâ◊O`À Z=~À
náêÅ#∞ PiÊ"Õâß~°∞. Ѩi}Ï=∞O qѨs`« ã≤÷uH˜ ^•ifã≤Ok. JO^èŒHÍ~°O P=
iOK«_»O`À ÉèíÜ«∞Ѩ_ç ‰õΩ=Ú‡ÖÏ_»∞H˘O@∂ JO^Œ~°∂ |Ü«∞@Ѩ_»_®xH˜ ^•fi~°O
"≥·Ñ¨Ù ¢`Àã¨∞‰õΩ ~å=_»O`À QÆÅÉèÏ K≥ň~yOk.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ PǨfixOK«_®xH˜ Z=~°∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åHõáÈ=_»O
QÆ=∞xOz#ѨC_Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Ѩiã≤÷ux ¢QÆÇ≤ÏOKå_»∞. Ѩiã≤÷u f¢=`«~°"≥∞ÿ#ѨC_»∞
PÜ«∞##∞ ZÖÏ |Ü«∞@‰õΩ `À_˘¯x "≥àÏ¡ÖÏ J#fl^Õ J`«_ç ¢Ñ¨ã¨∞Î`« `åѨ¢`«Ü«∞O.
ÉèÏ=áê~°=â◊º ã≤÷u #∞O_ç ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ky~åQÍ<Õ ZO`À ¢â◊=∞`À "≥#∞Hõ
^•iQÆ∞O_® PÜ«∞##∞ |Ü«∞@‰õΩ `À_˘¯x "≥àÏ¡_»∞. Ñ≤^ŒÑ¨ PÜ«∞##∞ XHõ
|O_çÖ’ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂_»∞. P ã¨OѶ¨∞@# QÆ∞iOz HÍÖÏO`«~°OÖ’
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WÖÏ K≥áêÊ_»∞: ''P <å_»∞ <å =Å# PÜ«∞#‰õΩ Hõey# J==∂<åxfl
`«ÅK«∞H˘x <Õ#∞ á⁄Ok# ^Œ∞óYO =~°‚<åf`«O. JÖÏ JHõ¯_»‰õΩ =zÛ#O^Œ∞‰õΩ
PÜ«∞#ÃÑ· <Õ<≥O`« HÀѨyOK«∞‰õΩ<åfl<À `≥Å∞™ê? HÍh JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞# ZO`«
=∂¢`«=¸ P"Õ^Œ# K≥O^ŒÖË^Œ∞, <å =∂@Å∞ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ#∂ ÖË^Œ∞.
 J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂ 103

''<åÃÑ· QÆÅ ¢¿Ñ=∞ HÍ~°}OQÍ PÜ«∞# `«=∞#∞ QÆ∞iOz HõÅ`« K≥O^ŒHõ

áÈ=_®xfl ¢QÆÇ≤ÏOz# <Õ#∞ KåÖÏ Ñ¨~°∞+¨OQÍ =∂\Ï¡_®#∞. 'Éèí~°`«∞_»∞ lOHõ#∞
QÆ∞iOz Ѩ^ÕѨ^Õ Ü≥∂zã¨∂Î<Õ =∞~°}˜OKå_»∞, lOHõQÍ [x‡OKå_»∞ Jx ѨÙ~å
}ÏÅ∞ =zã¨∞Î<åfl~Ú. Jk x["≥∞ÿ`Õ, ##∞fl QÆ∞iOKÕ zO`«# KÕã¨∂Î#fl g∞ QÆu
U=∞=Ù`«∞O^À HÍã¨Î PÖ’zOK«O_ç, *Ï¢QÆ`«ÎQÍ LO_»O_ç— Jx K≥áêÊ#∞.
z#flÑ≤Å¡Å =∞#ã¨Î`«Î fiO QÆÅ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ <å =∂@Å∞ qx ZO`À HõÅ`«
K≥O^•~°∞: 'ÉÏQÍ K≥áêÊ=Ù. x["Õ∞ Hõ^•! JÖÏ [iy`Õ WOˆH=ÚOk? HÍx x#∞fl
K«∂_»‰õΩO_® <Õ#∞ LO_»ÖË#∞!— Jx ÉèíÜ«∞O`À#∞, P"Õ^Œ#`À#∞ D q+¨Ü«∞O
QÆ∞iOz HÍm=∂`« =^ŒÌˆH "≥o¡ "≥Ú~°ÃÑ@∞ìH˘<åfl~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞"å`«
P#O^ŒO`À uiy =zÛ, z~°∞#=Ùfi`À <å`À WÖÏ J<åfl~°∞: '^èŒ∂~°∞Î_®! h
=∂@Å∞ <Õ#∞ q##∞. '#∞=Ùfi J`«xÖ’ <å~åÜ«∞}∞x K«∂_»_»O =Å#<Õ P`«_ç
Ѩ@¡ ¢¿Ñ=∞ =Ç≤ÏOKå=Ù, ZѨC_»∞ P`«_çÖ’ <å~åÜ«∞}∞x K«∂_»"À, JѨÊ\˜
#∞O_ç #∞=Ùfi J`«x "≥·Ñ¨Ù uiy ‰õÄ_® K«∂_»=Ù— Jx [QÆ[˚#x `≥eÑ≤Ok.— D
q^èŒOQÍ <å x~°ã¨#Å#∂, "å^Œ#Å#∂ UHõ"≥Ú`«ÎOQÍ PÜ«∞# ¢`Àã≤ѨÙKåÛ~°∞.——
WHõ, #ˆ~O¢^Œ∞x rq`«OÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ™ê÷#O q=~°}‰õΩ Jf`«"≥∞ÿ#k.
HÍÖÏO`«~°OÖ’ XHõ™êi #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ''q"ÕHÍ#O^Œ #∞O_ç ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞
#ˆ~O¢^Œ∞x rq`«OÖ’
fã≤"Õ¿ãÎ q∞yÖËk ˆH=ÅO L^ÕfiQÆ Ñ≤O_»O =∂¢`«"Õ∞—— Jx
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ K≥áêÊ_»∞. Ü«∞ø=#^Œâ◊ #∞O_Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ J#∞+≤ªOz# ™ê^èŒ
#Å∞, á⁄Ok# J#∞Éèí"åÅ∞, áê\˜Oz# ¢|ǨχK«~°ºO,
`«Ñ¨ã¨∞ûÖÏO\˜ JxflO\˜H© =∂~°æxˆ~Ìâ◊O KÕã≤#"å~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ÖË!
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ #ˆ~O¢^Œ∞x Ѩ@¡ QÆÅ ¢¿Ñ=∂#∞~åQÍʼnõΩ J=^èŒ∞ÖË¡=Ù. WHõ
#ˆ~O¢^Œ∞_À PÜ«∞# Ѩ@¡ Z#ÖËx Q“~°==∞~åº^ŒÅ∞ Hõey=Ù<åfl_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
¢Hõ=∞OQÍ Ñ¨i}u K≥O^Õ H˘nÌ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å k=º¢¿Ñ=∞‰õΩ Ñ¨ÓiÎQÍ =â◊O
HÍ™êQÍ_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ ZO`«QÍ<À Jaè=∂xOz#ѨÊ\˜H© ¢áê~°O
ÉèíOÖ’ PÜ«∞##∞ QÆ∞~°∞=ÙQÍ JOwHõiOK«_»"≥∂, ѨÓiÎQÍ PÜ«∞##∞ â◊~°}∞*ÁK«Û
_»"≥∂ [~°QÆÖË^Œ∞. D q+¨Ü«∞OÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å W`«~° t+¨μºÖˇ·# ~åMÏÖò,
ÉÏ|∂~åO, â◊~°`ü ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å Hõ<åfl #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ qaè#flOQÍ =º=ǨÏiOKå_»∞.
P`«_çHõO@∂ ¢Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# #=∞‡HÍÅ∂, ã≤^•úO`åÅ∂ L<åfl~Ú. Jq `«Ñ¨Êx
Z=Ô~·<å x~°∂Ñ≤OKÕ^•HÍ "å\˜x L_»∞OѨ@∞ìÖÏ J`«_»∞ Ѩ@∞ìH˘<Õ LO\Ï_»∞.
104 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å rq`«O J`«ºO`« ã¨~°à◊"≥∞ÿ#k. PÜ«∞# `«=∞#∞ ѨÓiÎQÍ

HÍm=∂`« áê^•~°qO^•Å ¢"≥∂Å JiÊOK«∞H˘x, P"≥∞ P^Õâß#∞¢QÆǨÏO "Õ∞~°ˆH
rq`åxfl QÆ_»¿Ñ"å~°∞. PKå~° =º=Ǩ~åÅ#∞ x+¨ªQÍ áê\˜OKÕ =ºH˜Î PÜ«∞#.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢|Ǩχã¨=∂[ ã¨Éèí∞º_»∞† uO_ç q+¨Ü«∞OÖ’, W`«~° PKå~° =º=Ǩ~å
ÅÖ’ ÃÑ^ŒÌQÍ Ñ¨\ ˜ìOѨÙÅ∞ ÖËx"å_»∞. J`«_çH˜ ~°Hõ~°HÍÅ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞<åfl~°∞. H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å KÕ`«Å∞ J`«_ç ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’ `«Ñ¨CQÍ JxÑ≤OK«_»O
Hõ^Œ∞Ì. JÖÏO\˜ "å\˜x x~°ã≤OK«_®xH˜ ‰õÄ_® J`«_»∞ ã¨Oâ◊~ÚOK« ÖË^Œ∞.
HÍÖÏO`«~°OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ''<å QÆ∞iOz UO K≥ѨÊQÆÅ#∞? <Õ#∞ PÜ«∞# Éèí∂`«
QÆ}ÏÅÖ’ XHõ}‚x ÉèÏq™êÎ#∞. PÜ«∞# QÆ∞iOz PÜ«∞#`À<Õ `«Ñ¨CQÍ "åˆQ"å}˜‚.
Jk qx PÜ«∞# #"Õfi"å~°∞——1 J#_»O Hõ^Œ∞Ì.
XHõ ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ ÉèÏ=# QÆ∞iOz q=iã¨∞Î<åfl~°∞. #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ ^•xx ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜ã¨∂Î =∂\Ï¡_®_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ZO`«QÍ ¢Ñ¨Ü«∞uflOz
#ѨÊ\˜H© `«=∞ ÉèÏ=##∞ #ˆ~O¢^Œ∞xKÕ JOwHõiOѨ*ËÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. JÖψQ,
`«# ÉèÏ=##∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P"≥∂kOK«ÖË^Œx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ x~åâ◊ K≥O^•_»∞.
Hõ#∞Hõ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ UO K≥Ñ≤Ê<å Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® =∞ø#O =Ç≤ÏOKå_»∞.
z=~°‰õΩ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ H˜Oz`«∞Î HÀѨO`À, ''WÖÏ K«∂_»∞, <Õ#∞ K≥Ñ≤ÊOk
q##ѨC_»∞ #∞=Ùfi ZO^Œ∞‰õΩ WHõ¯_»‰õΩ =ã¨∞Î<åfl=Ù?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢Ñ¨âßO`«OQÍ, ''g∞~°∞ K≥Ñ≤ÊOk q#_®xH˜ <Õ#∞ WHõ¯_»‰õΩ ~å=_»O
ÖË^Œ∞. <Õ#∞ q∞=∞‡efl Jaè=∂xã¨∞Î<åfl#∞, JO^Œ∞ˆH WHõ¯_»‰õΩ =ã¨∞Î<åfl#∞—— Jx
["åaKåÛ_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ L^ÕfiQÆÉèíi`«∞Öˇ· ÖËz "≥o¡ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ J=∂O`«OQÍ
H“QÆeOK«∞H˘<åfl~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞ ‰õΩ=∂~°∞xQÍ K«∂âß~°∞. P ~ÀAÖ’¡
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ HÍm=∂`«#∞ JOwHõiOKÕ"å_»∞ HÍ_»∞. ÃÑ·QÍ xOkOKÕ"å_»∞ ‰õÄ_®.
‰õΩ=∂~°∞xQÍ
XHõ ~ÀA <À\˜H˜ =zÛ#@∞¡ u@ì™êQÍ_»∞. Jk qx HÀѨ
yOK«∞H˘#fl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, ''^èŒ∂~°∞Î_®! D q^èŒOQÍ u>Ëì
ѨHõΔOÖ’ WHõ g∞^Œ@ <å =^ŒÌ‰õΩ ~å‰õΩ—— Jx Hõiî#OQÍ K≥áêÊ~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
=∞ø#OQÍ |Ü«∞@‰õΩ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. HÍx u#flQÍ áÈ~Ú Ç¨ïHͯ ã≤^ŒúO KÕã≤
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ z~°∞#=Ùfi`À JOkOKå_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∂ #=Ùfi`«∂ ^•xx

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 8, ѨÙ@ 237.

 J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂ 105

ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞. D ã¨OѶ¨∞@# QÆ∞iOz P `«~°∞"å`« '=∞—1 #∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞,

''J`«_»∞ <å ‰õΩ=∂~°∞_»∞. <Õ#∞ u\˜ì#O`« =∂¢`å# HÀѨyOK«∞H˘O\Ï_®?—— Jx
J_çQÍ~°∞.
`«#Ü«Ú_»<Õ ã≤÷ux Ju¢Hõq∞Oz #ˆ~O¢^Œ∞}©‚, `«=∞#∂ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
Jaè#∞flÅ∞QÍ QÍOz# ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ‰õÄ_® ÖËHõáÈÖË^Œ∞. XHõ ~ÀA ™êÜ«∞O¢`«O
'<Õ<Õ J`«}˜‚—
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O =KåÛ_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ
"≥o¡, PÜ«∞#‰õΩ ¢Ñ¨}q∞e¡ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P
~ÀA qz¢`«OQÍ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ÉÏQÍ ã¨g∞Ñ≤Oz, ^•^•Ñ¨Ù J`«_ç Xà’¡ ‰õÄ~°∞ÛO_ç
áÈÜ«∂~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ `«=∞#∂, #ˆ~O¢^Œ∞}©‚ =∂iÛ =∂iÛ K«∂ѨÙ`«∂, ''W^ŒÌi =∞^蕺
ZÖÏO\˜ `å~°`«=∞º=¸ L#fl@∞¡ <å‰õΩ `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. <Õ#∞ <Õ#∞QÍ#∂
L<åfl#∞, P`«_çQÍ#∂ L<åfl#∞. h\˜Ö’ XHõ ѨÙÅ¡#∞ "Õ¿ãÎ P HõΔ}OÖ’ h~°∞
qÉèílOѨ|_ç#@∞¡ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. HÍx x*ÏxH˜ JÖÏ [~°QÆÖË^Œ∞. <Õ#∞ K≥|∞
`«∞#flk h‰õΩ J~°÷=∞=Ù`«∞#fl^•? z@ìz=~°# K«∂¿ãÎ L#flk ã¨=∞ã¨Î=¸ [QÆ[˚#x
=∂¢`«"Õ∞ Hõ^•!—— J<åfl~°∞.
P `«~°∞"å`« ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ á⁄QÆ¢`åQÆQÀ~å~°∞. "≥·‰õΩO~îü PÜ«∞# HÀã¨O
ǨïHͯ ã≤^ŒúOKÕã≤ `≥KåÛ_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ™êi á⁄QÆ ¢`åy, #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚
¢`åQÆ=∞<åfl~°∞. PÜ«∞# KÕ`«#∞#fl á⁄QÆQ˘@ìO #∞O_ç Ñ‘e¿ãÎ PÜ«∞# KÕ`«∞Å∞
ZOye J=Ù`åÜ«∞x #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã¨Oâ◊~ÚOKå_»∞. HÍx PÜ«∞#, ''#∞"Àfi
=¸~°∞ö_çq. <Õ#∞ h #∞O_ç Jaè#∞fl_»<å? <Õ#∂ <Õ<Õ, #∞=Ófi <Õ<Õ—— JO@∂,
J`«_çKÕ`« á⁄QÆ ¢`åyOKå~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ á⁄QÆ ¢`åy#
`«~°∞"å`« =∞m¡ `å"≥ÚHõ™êi á⁄QÆ ¢`åQÆQÀi á⁄QÆQ˘\Ïìxfl `«=∞ <À\’¡ LOK«∞
HÀ=_®xH˜ PÜ«∞# ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå~°∞. `å#∞ á⁄QÆ ¢`åy# ZOye Q˘\Ïìxfl PÜ«∞#
<À\’¡ ÃÑ@∞ìHÀ‰õÄ_»^Œ#fl L^ÕÌâ◊O`À #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ P ¢Ñ¨Ü«∞`åflxfl ==Ú‡KÕÜ«∂Å#∞
H˘<åfl_»∞. HÍx PÜ«∞# P`«}˜‚ Jã¨Å∞ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® Ǩ~ÚQÍ á⁄QÆ ¢`åQÆ
™êQÍ~°∞. ''<Õ#∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ <å P`«‡QÍ K«∂ã¨∞Î<åfl#∞. <Õ#∞ J`«xH˜ q^èÕÜ«Ú}˜‚——
J<åfl~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞.

1. '¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Hõ^ä•=∞$`«— ~°K«~Ú`å, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅÖ’ J¢QÆ}∞º_»∂

J~Ú# =∞¿ÇÏO¢^Œ<å^ä£ QÆ∞áêÎ, PÜ«∞# =∂~°∞¿Ñ~°∞ '=∞—.
106 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ `«=∞Ö’ XHõ JOâ◊OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKÕ"å~°∞. Z=

Ô~·<å J`«}˜‚ `«Ñ¨CѨ_ç`Õ ''JÖÏ J#HõO_ç. Jk t=^ŒŒ∂+¨}—— J<Õ"å~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl `«~°∞"å`« ‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢|Ǩχã¨=∂[
ã¨=∂"ÕâßʼnõΩ "≥o¡=KÕÛ"å_»∞. ˆHâ◊"£ ¢|Ǩχã¨=∂[OÖ’ ¢ã‘ÎʼnõÄ, ѨÙ~°∞+¨μʼnõÄ
#ˆ~O¢^Œ∞xH˜
q_çq_çQÍ ™ê÷<åÅ∞ ˆH\Ï~ÚOѨ|_ç LO\Ï~Ú. HÍh #ˆ~O
¢Ñ¨`ÕºHõ ™ê÷#O ¢^Œ∞_»∞ ™ê^è•~°} ¢|Ǩχã¨=∂[ ã¨Éèí∞º_»∞. JHõ¯_» q_çq_çQÍ
‰õÄ~°∞Û<Õ JÖÏO\˜ ™œHõ~°ºO ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ P ã¨=∂"ÕâßʼnõΩ
"≥à◊¡=^ŒÌx `«H˜¯# t+¨μºÅ#∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ x¿+kèOKå~°∞. HÍx P x¿+^èŒO
#ˆ~O¢^Œ∞xH˜ =iÎOK«^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë WÖÏO\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ J`«_ç ^Œ$_è»z`«ÎO g∞^Œ
ZÖÏO\˜ ¢Ñ¨ÉèÏ==¸ K«∂ѨÖË=x ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Z~°∞QÆx q+¨Ü«∞O HÍ^Œ∞. D
XHõ¯ q+¨Ü«∞OÖ’ =∂¢`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, ã¨=∞ã¨Î q+¨Ü«∂Ö’¡#∂ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ¢Ñ¨`ÕºHõ
™ê÷#O HõeÊOKå~°∞ PÜ«∞#. H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ѨiH˜^•ÌO:
PǨ~°O : ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ™ê=∂#ºOQÍ ¢Ñ¨u XHõ¯i #∞O_ç PǨ~°O ã‘fiHõ
iOK«~°∞. XHõ QÍ¡ã¨∞ hÔ~·<å 㨈~, ^•xx fã¨∞‰õΩ=zÛ# =ºH˜Î =∞#óã≤÷ux |>Ëì
PÜ«∞# ã‘fiHõiOKÕ"å~°∞† ã¨iÜ≥ÿ∞# =ºH˜Î HÍHõáÈ`Õ Ñ¨ÙK«∞ÛHÀ~°∞. fã¨∞‰õΩ=zÛ#
=ºH˜Î =∞#ã¨∞û#∞ HõΔ}OÖ’ K«^Œ=QÆeˆQ"å~°∞. ^Œ∞j≈Å∞~° #∞O_ç Un PÜ«∞# ã‘fiHõ
iOK«~°∞. J^Õq^èŒOQÍ ¢âß^Œú PǨ~°O PÜ«∞# 㨿ãq∞~å u#~°∞. D q+¨Ü«∂Ö’¡
`«=∞ t+¨μºÅ‰õΩ ‰õÄ_® W^Õ xÜ«∞=∂Å#∞ qkèOKå~°∞. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ZÖÏO\˜
PǨ~å<≥·fl<å Z=i #∞O_çÜ≥ÿ∞<å x~åˆHΔѨ}©Ü«∞OQÍ ã‘fiHõiOK«=K«∞Û. ''P`«_çÖ’
¢Ñ¨[fiiÖË¡ *Ï˝<åyfl ZÖÏO\˜ ^Àëê<≥·fl<å ^ŒQÆúO KÕã¨∞ÎOk—— J<Õ"å~°∞ PÜ«∞#.
XHõ™êi PÜ«∞# #ˆ~O¢^Œ∞x`À<Õ, ''#∞=Ùfi ZÖÏO\˜ PǨ~°O u<åfl Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞.
Jk h‰õΩ Ç¨xHõ~°O HÍ^Œ∞. QÀ=∂Oã¨"≥∂, ѨOk =∂Oã¨"≥∂ Uk u<åfl 㨈~,
P `«~°∞"å`« =∞#ã¨∞û#∞ ã≤÷~°OQÍ ÉèíQÆ=O`«∞x g∞^Œ ÅQÆflO KÕÜ«∞QÆey`Õ, P
PǨ~°O ǨÏqëêº#flO`À ã¨=∂#"≥∞ÿ#k. ǨÏqëêº#flO Éèí∞lOp XHõ =ºH˜Î
=∞#ã¨∞û HÍ=∞HÍOK«<åÅÖ’ á⁄i¡`Õ J`«_»∞ =Ú=∂‡\˜H© JÅ∞Ê_Õ—— Jx
K≥áêÊ~°∞.
QÆ∞~°∞¿ã= : P^蕺u‡Hõ rq`«OÖ’ QÆ∞~°∞=Ù#∞ ¿ãqOK«_»O ZO`À ¢Ñ¨^è•#
"≥∞ÿ#k. QÆ∞~°∞=Ù#∞ ¿ãqOKÕ U J=HÍâßhfl t+¨μº_»∞ HÀÖ’Ê=_®xH˜ W+¨ìѨ_»_»∞.
QÆ∞~°∞=Ù#∞ ¿ãqOK«_»O P^蕺u‡Hõ ¢Ñ¨QÆuH˜ XHõ =ÚYº xÜ«∞=∞OQÍ =∞# âߢ™êÎÅ∞
 J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂ 107

=zã¨∞Î<åfl~Ú. HÍx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞‰õΩ ZÖÏO\˜ ¿ã= KÕÜ«∞_®xH© #ˆ~O

¢^Œ∞}˜‚ J#∞=∞uOKÕ"å~°∞ HÍ~°∞. PÜ«∞#‰õΩ gK«_»O, HÍà◊√¡ X`«Î_»O, hà◊√¡ fã¨∞
H˘x "≥à◊¡_»O ÖÏO\˜ Ѩ#∞Å#∞ `«H˜¯# Ü«Ú=‰õΩÅ∞ KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ `å#∂ KÕÜ«∞
QÀ~å_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. HÍx J`«_»∞ U Ѩx<≥·<å KÕÜ«∞_®xH˜ LѨ¢Hõq∞Oz#ѨC_»∞
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ~î°‰õΩ¯# PÑ≤, ''h ^•i "Õ~°∞—— J<Õ"å~°∞.
''¿ãqOK«_»O =∞#ã¨∞û áê=#=∞=_®xˆH. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WѨÊ\˜ˆH
áê=# =∞#ã¨∞¯_»∞. Hõ#∞Hõ J`«_»∞ ¿ãqOK«#=ã¨~°O ÖË^Œ∞—— J#fl^Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
Jaè¢áêÜ«∞O. WO^Œ∞‰õΩ =∞~À HÍ~°}O ‰õÄ_® LO_»=K«∞Û. ''<Õ#∞ x#∞fl ™êHΔÍ`«∂Î
<å~åÜ«∞}∞xQÍ<Õ K«∂ã¨∞Î<åfl#∞—— Jx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞x`À K≥¿ÑÊ"å~°∞.
P <å~åÜ«∞}∞_»∞ `«=∞‰õΩ ¿ã=KÕÜ«∞_»=∂ J<Õ PÖ’K«# ‰õÄ_® PÜ«∞#‰õΩ Hõey
LO_»=K«∞Û. ''##∞fl WO`«QÍ Jaè=∂xã¨∂Î, J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’ <å Ѩ@¡ Q“~°=ÉèÏ=O
=ºHõÎO KÕã≤# JÖÏO\˜ =ºH˜Î =∞~˘Hõ~°∞ LO_»~°∞—— Jx HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfiq∞
q"ÕHÍ#O^Œ K≥áêÊ~°∞.
JÖÏQÆx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ UO KÕã≤#ѨÊ\˜H© ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ^•xH˜ P"≥∂^Œ
=Ú¢^Œ "Õ¿ã"å~°x J#∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞. ''<å Ѩ@¡ PÜ«∞#‰õΩ ZO`« Jaè=∂#O!
J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’ <åÖ’ U^≥·<å K≥_»∞ `«ÅOѨ٠`«ÖˇuÎ# HõΔ}OÖ’<Õ PÜ«∞#‰õΩ
ã¨∞ÊùiOKÕk. L^ÀºQÍ<Õfi+¨}Ö’ k‰õΩ¯`ÀK«Hõ u~°∞QÍ_»∞`«∞#fl ~ÀAÖ’¡ ^Œ∞+¨ì
|$O^ŒOÖ’ z‰õΩ¯H˘<åfl#∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ^Œ$+≤ìÖ’ L^ÀºQÍ<Õfi+¨} XHõ Ö∫H˜Hõ
K«~°º. Hõ#∞Hõ P ~ÀAÖ’¡ <Õ#∞ WKÕÛ U PǨ~åhfl PÜ«∞# u<Õ"å~°∞ HÍ~°∞. u#
_®xH˜ KÕ`«∞Å∞ Z`«ÎÉ’ÜÕ∞"å~°∞, HÍh K≥~Úº ÃÑ·H˜ ÖËKÕk HÍ^Œ∞. Ñ≤^ŒÑ¨ <å`À,
'WOHÍ #∞=Ùfi `«Ü«∂~°=ÖË^Œ∞— J<Õ"å~°∞—— JO@∂ HÍÖÏO`«~°OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
K≥¿ÑÊ"å_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ `å#∞ ѨsH˜ΔOz `ÕÅ∞ÛHÀx^Õ ^Õxh JOwHõiOKÕ
"å_»∞ HÍ_»x K«∂âßO. ^Œ∞+¨ìã¨fiÉèÏ=ÙÅ KÕ`«∞Å g∞^Œ∞QÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ^Õxh
#ˆ~O¢^Œ∞x ѨsHõΔ ã‘fiHõiOK«ÖË~°x #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ #=∞‡ÖË^Œ∞. ''g∞ QÆ∞~°∞=Ù#∞ ѨQÆ\ ˜
ѨÓ@ ѨsH˜ΔOK«O_ç, ~å¢u ‰õÄ_® ѨsH˜ΔOK«O_ç. ɡã¨Î =x`«
<å}ËÅ#∞ ѨsH˜ΔOz ѨÙK«∞ÛH˘<Õ@@∞¡ ѨsH˜ΔOK«O_ç—— J<Õ"å~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® JO^Œ∞‰õΩ ™êǨÏã≤OKå_»∞. XHõ ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ â◊â◊^èŒ~°
ѨO_ç`«∞x WO\˜x áê=#O KÕâß~°∞. JѨC_»∞ WO\’¡x XHõ =ºH˜Î ¢`åQÆ_®xH˜
PÜ«∞#‰õΩ =∞Ozhà◊√¡ `≥KåÛ_»∞. QÍ¡ã¨∞#∞ ѨÙK«∞ÛH˘#fl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P h~°∞
108 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

¢`åQÆÖË^Œ∞. Z=i HõO\Ï Ñ¨_»‰õΩO_® P h\˜x ¢H˜O^Œ áê~°É’âß~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞

W^ŒO`å QÆ=∞xOKå_»∞. `«^Œ#O`«~°O =∞Ozh\˜x `≥zÛ# P =ºH˜Îx QÆ∞iOz
"åHõ|∞ KÕã≤#ѨC_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å P ¢Ñ¨=~°Î#‰õΩ Jã¨Å∞ HÍ~°}O `≥eã≤Ok –
P =ºH˜Î ^Œ∞j≈Å∞_»∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ HÍ=∂hfl, ^èŒ<ÕK«Ûù#∂ ã¨=¸ÅOQÍ `«ºlOz# =ºH˜Î.
PÜ«∞# ^èŒ#O =∂¢`«"Õ∞ HÍHõ, U ֒ǨÏѨ٠=ã¨∞Î=Ù#∂ `åHõÖË~°∞. XHõ"Õà◊ `åH˜`Õ
PÜ«∞# KÕ`«∞Å∞ U^À `ÕÅ∞ ‰õΩ\˜ì#@∞¡ H˘OHõ~°∞¡ áÈÜÕ∞q. D q+¨Ü«∞O ‰õÄ_®
#=∞‡_®xH˜ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã≤^ŒúOQÍ ÖË_»∞. nxx ѨsH˜ΔOKåÅ#∞H˘x XHõ ~ÀA
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ QÆkÖ’ ÖË#ѨC_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ PÜ«∞# Ѩ_»Hõ ¢H˜O^Œ XHõ <å}ˇO
LOKå_»∞. `«~°∞"å`« QÆkÖ’H˜ =zÛ# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Ѩ_»Hõ g∞^Œ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞.
=∞~°∞HõΔ}"Õ∞ qÅqÖÖÏ_»∞`«∂ ÖËKå~°∞. JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O Uq∞\’#x JO^Œ~°∂
Ѩ_»Hõ#∞ ‰õΔΩ}‚OQÍ Ñ¨sH˜ΔOKå~°∞. Ѩ_»Hõ#∞ ^Œ∞eÑ≤#ѨC_»∞ XHõ <å}ˇO ¢H˜O^Œ
Ѩ_çOk. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞ ¢Ñ≤Ü«∞`«=∞ t+¨μºxÃÑ· J~°÷=O`«"≥∞ÿ# ^Œ$‰õΩ¯#∞
™êiOKå~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã≤QÆ∞æ`À `«ÅkOK«∞H˘<åfl_»∞.
XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ =ºH˜Îx QÆ∞iOz Ü«Ú=‰õΩÅ`À ¢Ñ¨™êÎ
qã¨∂Î J`«_»∞ jÅ=O`«∞_»∞ HÍ_»h, J`«_ç WO\’¡ Z=~°∂ Ug∞ u#‰õÄ_»^Œh
^Œ∞+¨μìŠѨ\Ï¡ Hõ~°∞} ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ D q+¨Ü«∞O ZÖÏQÀ `≥e
ã≤Ok. "≥O@<Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ÃÇÏK«ÛiHõ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
KÕã≤f~åÅx HõOHõ}O Hõ@∞ìH˘#fl =ºH˜ÎÖÏ =º=ǨÏiOK«QÀ~å_»∞. Ü«Ú= Éèí‰õΩÎÅÖ’
XHõi^ŒÌix "≥O@ɡ@∞ìH˘x P =ºH˜Î WO\˜H˜ "≥o¡ ã¨∞+¨μìQÍ Éè’[#O KÕã≤ ^ŒH˜Δ
}Ëâ◊fi~åxH˜ uiy =KåÛ_»∞. =zÛ#"å_»∞ u#flQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡
[iy#^ŒO`å ѨÓ㨢QÆ∞zÛ#@∞¡ K≥áêÊ_»∞. PÜ«∞# P¢QÆǨϟ^Œ¢QÆ∞ÅÜ«∂º~°∞. PÜ«∞#
P¢QÆǨxfl K«∂ã≤ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ qÅÑ≤OK«™êQÍ_»∞. ZÖÏQÀ Ѩiã≤÷u K«Hõ¯|_çOk.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JO`«\ ˜`À PQÆÖË^Œ∞. ™êfiÉèÏqHõOQÍ<Õ Hõ~°∞}ÏѨÓi`«∞_≥·#
P`«_ç ǨÏ$^ŒÜ«∞O P =ºH˜Î HÀã¨O ¢^ŒqOzáÈ~ÚOk. XHõ ~ÀA P =ºH˜Îx `À_˘¯x
ã¨~åã¨i ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ "≥àÏ¡_»∞. ''D`«_çH˜ ã¨^Œæu ÅaèOKÕÖÏ J#∞¢QÆ
Ç≤ÏOK«O_ç, D [#‡Ö’<Õ W`«_»∞ ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄O^ÕÖÏ Pj~°fikOK«O_ç——
JO@∂ PÜ«∞##∞ ¢áêi÷OK«™êQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, ''ÖË^Œ∞, D
[#‡Ö’ [~°QÆ^Œ∞—— Jx HõzÛ`«OQÍ K≥¿ÑÊâß~°∞. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞.
''g∞~°∞ x~åHõi¿ãÎ W`«_»∞ ZHõ¯_»‰õΩ áÈQÆÅ_»∞?—— JO@∂ ǨÏ~î°O KÕâß. ''W`«_çH˜
 J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂ 109

UO KÕÜ«∂e? KÕÜ«∞_®xH˜ Ug∞ ÖË^Œx K≥¿ÑÊâß#∞ Hõ^•!—— J<åfl~åÜ«∞# qã≤y

áÈ~Ú. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Ѩ\ ˜ì#Ѩ@∞ì =^ŒÖË¡^Œ∞. z=iH˜ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, ''㨈~
áÈ! =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =ÚH˜Î Åaèã¨∞ÎOk—— Jx K≥áêÊ~°∞. ^Œ∞+¨μìÅO@∂
W`«~°∞Å∞ "≥e"Õ¿ã"åi Ѩ@¡ ‰õÄ_® JO`«QÍ Hõ~°∞} K«∂¿Ñ =ºH˜ÎQÍ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
q~ålÖÏ¡_»∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ J<ÕHõ q^è•Å ѨsH˜ΔOKå~°∞. J`«_çÖ’x
l`ÕO¢kÜ«∞`«fiO, ã¨`«ºx+¨ª "≥Ú^ŒÖˇ·# ¢Ñ¨u JOâßhfl ѨsH˜ΔOz, `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
=ÚYº"≥∞ÿ# Ô~O_»∞ ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ ѨiH˜^•ÌO:
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ =KåÛ_»O>Ë KåÅ∞, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∂@Å∂,
KÕ`«Å∂ ™ê=∂#ºOQÍ P`«_ç QÆ∞iOKÕ LO\Ï~Ú. #ˆ~O¢^Œ∞x ~åHõ#∞ HÍã¨Î
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠѨsHõΔ
^Œ∂~°O #∞O_ç K«∂¿ãÎ KåÅ∞, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠǨÏ$^ŒÜ«∞O
Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ |Ü«∞@‰õΩ =zÛ P`«}˜‚ ¢¿Ñ=∞`À PeOQÆ#O
KÕã¨∞H˘O@∂#fl@∞¡ LO_Õk. ''J^Œ∞QÀ #..... #....—— JO@∂ PÜ«∞# ÉèÏ=áê~°
=â◊º ã≤÷uÖ’ =∞QÆ∞flÅÜÕ∞º"å~°∞. HÍx XHõ™êi D Ѩiã≤÷u `«Å¢H˜O^Œ∞Öˇ·Ok.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =zÛ#ѨC_»ÖÏ¡ J`«}˜‚ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_®, Z_»=ÚYO – ÃÑ_»
=ÚYOQÍ LO_çáÈÜ«∂~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞† J`«_ç ~åHõ#∞ Ѩ\ ˜ìOK«∞H˘#fl>Ë¡ Hõx
Ñ≤OK«ÖË^Œ∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =∂=¸Å∞QÍ<Õ =zÛ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ ¢Ñ¨}q∞e¡ PÜ«∞#
=ÚO^Œ∞ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. HÍ¿ãѨ٠"Õz=Ù<åfl_»∞. HÍx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Hõhã¨O
Hõ<≥fluÎ ‰õÄ_® J`«_ç =OHõ K«∂_»ÖË^Œ∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ áê~°=â◊º ã≤÷uÖ’ <≥ÅH˘x
L<åfl~°x #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ÉèÏqOKå_»∞. Hõ#∞Hõ HÍ¿ãѨ٠"Õz=ÙO_ç |Ü«∞@‰õΩ =zÛ
Ǩ¢*Ï`À =∂\Ï¡_»∞`«∂ á⁄QÆ ¢`åQÆ™êQÍ_»∞. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ |Ü«∞@‰õΩ "≥à◊¡QÍ<Õ
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«H˜¯# "åi`À =∂\Ï¡_»™êQÍ~°∞. PÜ«∞# =∂@Å â◊|ÌO K≥q#
Ѩ_»QÍ<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ֒ѨʼnõΩ =zÛ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. JѨÊ\˜H© PÜ«∞# #ˆ~O
¢^Œ∞x`À =∂\Ï¡_»‰õΩO_®, =ÚYO ¢uѨCH˘x Ѩ_»∞H˘<åfl~°∞. P ѨQÆÅO`å WÖψQ
QÆ_çzOk. ™êÜ«∞O¢`«=∞~Ú#ѨÊ\˜H© ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å "≥·YiÖ’ ZÖÏO\˜ =∂~°∞Ê
~åHõáÈ=_»O K«∂ã≤ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ PÜ«∞#‰õΩ ¢Ñ¨}q∞e¡ HõÅHõ`åÎ u~°∞QÆ∞
=ÚYO Ѩ\Ïì_»∞.
"å~°OÖ’QÍ =∞m¡ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fiO =KåÛ_»∞. JѨC_»∂ +¨~å
=∂=¸ÖË. P ~ÀA ѨQÆÅO`å JHõ¯_» x=ã≤ã¨∂Î#fl Ǩ¢*Ï`À#∂, W`«~°∞Å`À#∂
=∂@Ö’¡ QÆ_çÑ≤, ™êÜ«∞O¢`«O WO\˜H˜ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. P `«~°∞"å`« Ô~O_»∞™ê~°∞¡
110 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=KåÛ_»∞. HÍx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ÅÖ’ ZÖÏO\˜ =∂~°∂ÊÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© #ˆ~O

¢^Œ∞_»∞ ^•x QÆ∞iOz H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® HõÅ`« K≥O^ŒÖË^Œ∞. =∞#ã¨∞ûÖ’ ZÖÏO\˜
=∂~°∂Ê ÖˉõΩO_® J`«_»∞ =∂=¸Å∞QÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ =zÛáÈ`«∞<åfl_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ ~å‰õΩO_® WO\’¡<Õ L#flѨC_»∞ P`«_ç ˆHΔ=∞ ã¨=∂
Kå~åÅ∞ "åHõ|∞ KÕÜ«∞_®xH˜ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ JѨC_»Ñ¨C_»∞ Z=i<≥·<å HõÅHõ`åΉõΩ
ѨOѨ_»O Hõ^Œ∞Ì. HÍx J`«_»∞ ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ =zÛ#ѨC_»∞ =∂„`«O J^Õ Z_»=ÚYO
ÃÑ_»=ÚYO. D q^èŒOQÍ XHõ <≥ʼnõΩ ÃÑ·QÍ QÆ_çzOk. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ H˜Oz`«∞Î
‰õÄ_® HõÅ`« K≥O^Œ‰õΩO_® ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ =ã¨∂Î=ÙO_»_»O QÆ=∞xOz#
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ z=~°‰õΩ XHõ ~ÀA J`«}˜‚ Ñ≤ez, ''UO <åÜ«∞<å! <Õ#∞ h`À
XHõ¯ =∂@ ‰õÄ_® =∂\Ï¡_»ÖË^Õ! J~Ú#ѨÊ\˜H© #∞"≥fiO^Œ∞‰õΩ =ã¨∂Î<Õ L<åfl=Ù?——
Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ''g∞ =∂@Å∞ q#_®xHÍ =ã¨∞Î<åfl#∞?
<Õ#∞ q∞=∞‡efl Jaè=∂xã¨∞Î<åfl#∞. q∞=∞‡efl K«∂_®Åx JxÑ≤ã¨∞ÎOk. JO^Œ∞ˆH
=ã¨∞Î<åfl#∞—— Jx ["åaKåÛ_»∞. P =∂@Å∞ q#fl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Ѩ~°=∂#O^Œ
Éèíi`«∞Öˇ·, ''<å ¢¿Ñ=∂#∞~åQÍÅ∞ ÅaèOK«HõáÈ`Õ, #∞=Ùfi WHõ¯_»‰õΩ ~å=_»O
=∂#∞H˘O\Ï"Õ"≥∂#x x#∞fl ѨsH˜ΔOz K«∂âß#∞. h ÖÏO\˜ ^Œ$_è»z`«∞ÎÖË WO`«
J==∂<åhfl, z#fl|∞K«Û_®hfl kQÆq∞OQÆ∞HÀQÆÅ~°∞. =∞~˘HõÔ~·`Õ ZѨC_À ѨÖÏ
Ü«∞#O z`«ÎyOKÕ"å_»∞, D "≥·Ñ¨Ù Hõ<≥fluÎ ‰õÄ_® K«∂ã≤ LO_»_»∞—— J<åfl~°∞.
XHõ ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ q_çQÍ Ñ¨OK«=\˜H˜ `À_˘¯xáÈ~Ú
J`«_ç`À, ''WÖÏ K«∂_»∞, Uà◊¡ `«~°|_ç <Õ#∞ KÕã≤# `«Ñ¨óѶ¨ÅOQÍ <å‰õΩ J}˜
ã≤^Œ∞úÅ u~°ã¨¯ $u =∂k J+¨ ì ã ≤ ^ Œ ∞ ú Å ∞ Åaè O Kå~Ú. HÍx |@ì *Ïiáȉõ Ω O_®
K«∂ã¨∞HÀÖËx <å ÖÏO\˜ =ºH˜ÎH˜ g\˜x LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ=
_®xH˜ fiHõ ZHõ¯_»? `«# J<ÕHõ HÍ~åºÅ#∞ #∞=Ùfi KÕÜ«∞É’`«∞<åfl=x [QÆ[˚#x
<å`À K≥Ñ≤ÊOk. Hõ#∞Hõ P"≥∞‰õΩ q#flqOz P ã≤^Œ∞úÅ#∞ h‰õΩ W=fiQÀ~°∞`«∞<åfl#∞.
¢Ñ¨ã¨∞Î`«O #∞=Ùfi ѨÙK«∞ÛH˘O>Ë J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨC_»∞ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û. U=∞O
\Ï=Ù?—— Jx J_çQÍ~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ HÍ¿ãѨ٠Ü≥∂zOz# `«~°∞"å`«, ''=∞Ǩâ◊Ü«∂! ÉèíQÆ=^Œ#∞
Éè∂í ux á⁄O^Œ_O» Ö’ Wq <å‰õΩ LѨHiõ ™êÎÜ∂« ?—— Jx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞, ''LѨHõiOK«=Ù. ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂uH˜ LѨHõiOK«HõáÈ~Ú<å, ÉèíQÆ=`åûHΔÍ
`å¯~å#O`«~°O ÉèíQÆ=`å¯~°º x~°fiǨÏ}Ö’ Wq ZO`À LѨHõi™êÎ~Ú—— J<åfl~°∞.
`«HõΔ}"Õ∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ''JÖÏ J~Ú`Õ D ã≤^Œ∞úÅ`À <å‰õΩ ¢Ñ¨Ü≥∂[#O ÖË^Œ∞.
 J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂ 111

"≥Ú^Œ@ ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u HõÅ∞QÆx=fiO_ç, P `«~°∞"å`« "å\˜x ã‘fiHõiOKåÖ’ =^ÀÌ

x~°‚~ÚOK«∞H˘O\Ï#∞. J^Œ∞ƒù`« â◊‰õΩÎÅ#∞ WѨC_Õ ã‘fiHõiOz#O^Œ∞=Å# ÅHΔͺxfl
q㨇iOz, ™êfi~°÷O`À ^Œ∞¢¿+Ê~°}‰õΩ Ö’<≥· "å\˜x ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕÜ«∞=K«∞Û.
JÖÏO@ѨC_»∞ JO`å =º~°÷=∞~ÚáÈ`«∞Ok Hõ^•!—— Jx ["åaKåÛ_»∞. ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ x*ÏxH˜ P k=ºâ◊‰õΩÎÅ#∞ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ W"åfiÅ#∞H˘<åfl~å ÖËHõ
#ˆ~O¢^Œ∞x =∞<À"≥·Yix ѨsH˜ΔOK«^ŒÅKå~å? Uk U"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
"å\˜x u~°ã¨¯iOK«_»O, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ Z#ÖËx P#O^•xfl HõeyOzO^Œ#_»O
=∂¢`«O x[O.
ÉÏźOÖ’<Õ ã‘`å~å=ÚÅ∞, t=Ù_»∞ =O\˜ ™êHÍ~°=¸~°∞ÎÅ#∞ P~åkèO
Kå_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. Ü«Ú=‰õΩ_»~Ú#ѨC_»∞ D ÉèÏ=#Ö’ Q˘Ñ¨Ê =∂~°∞Ê HõeyOk.
ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ ~°∂ѨO ÖË^Œ∞, q¢QÆǨ~å^èŒ# `«Ñ¨C Jx
™êHÍ~° ÉèíQÆ=O`«∞x ÉèÏqOK«™êQÍ_»∞. ¢|Ǩχã¨=∂[ ã≤^•úO`åÅ∞ ‰õÄ_® D
Ѩ\Ï¡, âߢ™êÎÅ
Ѩ\Ï¡ ã¨O^ÕǨÏO
suÖ’<Õ LO_»_»O =Å# P`«_ç #=∞‡HõO ~°∂_èç J~ÚOk.
''q¢QÆǨ~å^èŒ# KÕÜ«∞O—— Jx ã¨=∂[ ã¨Éèí∞ºÅ∞ ¢Ñ¨=∂}O
KÕÜ«∂e. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® J>Ë¡ ¢Ñ¨=∂}O KÕã≤=Ù<åfl_»∞. Hõ#∞Hõ J`«_»∞
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ =zÛ#ѨÊ\˜H© HÍoHÍÅÜ«∂xHÀ `«H˜¯# PÅÜ«∂ÅHÀ "≥àı¡"å_»∞
HÍ_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ q¢QÆǨ~å^èŒ# KÕÜ«∞_®<Õfl J`«_»∞ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. ''HÍm
=∂`« k=º~°∂áêxfl J`«_∞» Hˆ =ÅO ÉÁ=∞‡ JO@∞<åfl_»∞. 'WOHÍ DÜ«∞# PÅÜ«∞O
Ö’H˜ "≥o¡ q¢QÆǨ~å^èŒ# KÕã¨∞Î<åfl~°∞— JO@∂ <å QÆ∞iOKÕ K≥|∞`«∞<åfl_»∞—— JO@∂
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ #"Õfi"å~°∞.
`å#∞ x[=∞x #"Õ∞‡ ^•xx Z=i`À<≥·<å ã¨OHÀzOK«Hõ K≥ѨÊ_»O #ˆ~O
¢^Œ∞x <≥·[O. XHõ ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨=∞HõΔOÖ’<Õ ysâò ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å`À J`«_»∞
D q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz "å^Œ# KÕâß_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Hõ^ä•=∞$`«OÖ’1 D "å^Œ#
ѨÓiÎQÍ á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«|_ç=ÙOk. ^•xx K«∂^•ÌO:
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∂#= ~°∂ѨOÖ’ J=`«i™êÎ_»x |∞∞A=Ù
ÖˉõΩO_® ZÖÏ qâ◊fiã≤OK«QÆÅ#∞?
ysâò : qâßfiã¨O J#fl^Õ ^•xH˜ |∞∞A=Ù. D =ã¨∞Î=Ù WHõ¯_» L#flk J#
_®xH˜ |∞∞A=Ù Uq∞\˜? qâßfiã¨"Õ∞ ^•xH˜ |∞∞A=Ù.

1. ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Hõ^ä•=∞$`«O–3, ѨÙ@ 109–111.

112 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

XHõ Éèí‰õΩÎ_»∞ : ÉÏǨϺ¢Ñ¨Ñ¨OK«O J#flk =∞#‰õΩ ÉÏǨϺOÖ’ LO@∞#fl^Œx

`«`«Î fi"Õ`«ÎÅ∞ |∞∞A=Ù KÕÜ«∞QÆeQÍ~å? Jk =∞# u~°∞QÆ∞ÖËx qâßfiã¨O Jx K≥Ñ≤Ê
=kÖËâ߈~!
ysâò (#ˆ~O¢^Œ∞_ç`À) : ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ h =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ xÅ|_®¤ 㨈~,
#∞=Ùfi PÜ«∞##∞ qâ◊fiã≤OK«=Ù. '<Õ<Õ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚. =∂#=~°∂ѨOÖ’ =KåÛ#∞—
Jx J|^•úÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl_»x #∞=Ùfi J#=K«∞Û.
P `«~°∞"å`« ^Õ=`«Å J=∞~°`«fiO QÆ∞iOz ¢Ñ¨™êÎ=# =zÛOk.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : ^•xH˜ |∞∞A=Ù ZHõ¯_»∞Ok?
ysâò : "å~°∞ =zÛ h Z^Œ∞@ xÅ|_®¤ 㨈~, #∞=Ùfi #=∞‡=Ù.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : "å~°∞ QÆ`« Ü«ÚQÍÅÖ’ ‰õÄ_® L<åfl~°x <å‰õΩ |∞∞A=Ù
HÍ"åe.
'=∞— ѨÅ∞ì`À U^À J<åfl_»∞.
ѨÅ∞ì (#ˆ~O¢^Œ∞x`À #=Ùfi`«∂) : J=∞~°`åfixH˜ Pk LO_»‰õÄ_»^Œ<Õ J=
ã¨~°O U=ÚOk? J=∞~°∞Å∞ HÍ"åÅO>Ë JO`«O ÖˉõΩO>Ë KåÅ∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ (#=Ùfi`«∂) : #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =H©Å∞ ‰õΩ=∂~°∞_»∞. ѨÅ∞ì _≥Ñ‘ì1
‰õΩ=∂~°∞_»∞. (JO^Œ~°∂ #"åfi~°∞)
Ü≥∂w<£ (#=Ùfi`«∂, ysâò `«k`«~°∞Å`À) : WHõÃÑ· DÜ«∞# (¢j~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ ∞)
#ˆ~O¢^Œ∞_ç =∂@Å`À UH©ÉèíqOK«~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ (#=Ùfi`«∂) : XHõ™êi <Õ#∞ Kå`«HõѨH˜Δ PHÍâ◊O #∞O_ç Ѩ_Õ
h~°∞ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~ h~°∂ ¢`åQÆ^Œx K≥áêÊ#∞. 'Kå`«HõѨH˜Δ =∂=¸Å∞ h\˜x ‰õÄ_®
¢`åQÆ∞`«∞Ok— J<åfl_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. JѨC_»∞ <Õ#∞ J=∞‡`À, 'J=∂‡, =∞i <Õ#∞
K≥¿ÑÊ q+¨Ü«∂Åhfl q∞^䌺ÜÕ∞<å?— J<åfl#∞. ZO`À =º^䌉õΩ Ö’#Ü«∂º#∞. H˘<åflà◊¡
`«~°∞"å`« #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =∞m¡ =KåÛ_»∞. QÆkÖ’ H˘xfl Ѩ‰õΔΩÅ∞ ZQÆ∞~°∞`«∂O_»_»O
K«∂ã≤, 'J^Õ, J^Õ— JO@∂ JiKå_»∞. Uq∞@x <Õ#∞ J_»QÍæ, 'J^Õ, Kå`«HõѨH˜Δ!—
J<åfl_»∞. K«∂_»É’`Õ J=hfl QÆaƒÖÏÅ∞! P ~ÀA #∞O_ç J`«_»∞ K≥¿ÑÊk <Õ#∞
JOwHõiOK«_»O ÖË^Œ∞. (JO^Œ~°∂ #"åfi~°∞)
1. _≥ѨӺ\© "Õ∞l¢¿ãì@∞#∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ WÖÏ Ñ¨eˆH"å~°∞.
 J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂ 113

=∞m¡ "å^Œ# H˘#™êyOk. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "åkã¨∞Î<åfl_»∞. J`«_ç =Ü«∞ã¨∞û

¢Ñ¨ã¨∞Î`«O W~°"≥· Ô~O_Õà◊¡ <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅ∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ (ysâò, '=∞— ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å`À) : =∞i <Õ#∞ âߢ™êÎÅ#∞ ZÖÏ qâ◊fi
ã≤OK«QÆÅ#∞? =∞Ǩx~åfi} `«O¢`«OÖ’ XHõ KÀ@, '¢|Ǩχ*Ï˝#O á⁄O^Œx "å_çH˜
#~°HõO ¢áêÑ≤Îã¨∞ÎOk— Jx LOk. JO^Œ∞Ö’<Õ =∞m¡ =∞~˘Hõ KÀ@, 'áê~°fif^Õqx
Láêã≤OK«_»O q∞#Ǩ "Õˆ~ =∂~°æO ÖË^Œ∞— Jx LOk. =∞#∞㨇 $uÖ’ =∞#∞=Ù
`«# QÆ∞iOKÕ ¢"åâß_»∞. "≥∂*ˇãπ ÃÑO\Ϻ@∞ºH±Ö’1 `«# =∞~°}O QÆ∞iOKÕ =i‚O
Kå_»∞.
™êOYºâߢã¨ÎO ¢Ñ¨HÍ~°O 'Dâ◊fi~å ã≤^Õúó— – JO>Ë 'ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ L<åfl_»∞—
J<Õ ^•xH˜ |∞∞A=Ù ÖË^Œ∞. =∞m¡ ™êOYº"Õ∞ "Õ^•Å#∞ JOwHõiOKåe, "Õ^•Å∞
x`«º"≥∞ÿ#q Jx ‰õÄ_® K≥Ñ≤ÊOk.
HÍx W=hfl Jã¨`«º=∞x <Õ#∞ K≥ѨÊ_»O ÖË^Œ∞. g\˜x <Õ#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ
ÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞. g∞~°∞ <å‰õΩ J~°÷=∞ÜÕ∞ºÖÏ KÕÜ«∞O_ç. âߢ™êÎÅ#∞ [#O `«=∞‰õΩ
W+¨ìO =zÛ#@∞¡ q=iOKå~°∞. =∞i ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O =∞#O "å\˜Ö’ ^Õxfl JOwHõiO
Kåe? âıfi`«=~°‚ HÍOu Z¢~°\ ˜ Ü«∂#HõO ^•fi~å =¿ãÎ Z¢~°QÍ#∂, ѨK«Ûx
Ü«∂#HõO ^•fi~å =zÛ#ѨC_»∞ ѨK«ÛQÍ#∞ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
XHõ Éèí‰õΩÎ_»∞ : ÉèíQÆ=O`«∞_Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ w`ÀѨ^Õâ◊O KÕâß_»∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ : w`« ã¨HõÅâߢ™êÎÅ ™ê~°O. ã¨<åflºã¨∞Å =^ŒÌ "Õˆ~ ѨÙã¨ÎHõO
Uk L<åfl ÖËHõáÈ~Ú<å XHõ z#fl ÉèíQÆ=næ`« ѨÙã¨ÎHõO =∂¢`«O `«Ñ¨ÊHõ LO@∞Ok.
XHõ Éèí‰õΩÎ_»∞ : ¢jHõ$+¨μ‚_Õ w`ÀѨ^Õâ◊O KÕâß_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : ¢jHõ$+¨μ‚_»∞ KÕâß_À ÖËHõ =∞Ô~=~°~Ú<å KÕâß~À?
#ˆ~O¢^Œ∞x ѨÅ∞‰õΩÅ∞ qx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ x"≥fi~°É’Ü«∂~°∞.
XHõ ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞x`À `«=∞ k=º^Œ~°≈<åÅ#∞ QÆ∞iOz
=ÚK«Û\˜OKå~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "å\˜x #=∞‡ÖË^Œ∞. JO`å q#fl J`«_»∞ z=~°‰õΩ,
''D ^Œ$âߺÅ∞ x[O HÍ=Ù. Jq g∞ =∞<À¢ÉèÏOu [x`åÅ∞—— Jx `ÕeÛ"Õâß_»∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ K«eOzáÈÜ«∂~°∞. ''UÜü∞, U=∞O@∞<åfl=Ù #∞=Ùfi? P ^Õ=`«Å∞

1. Pentateuch : ¢áê`« x|O^èŒ#Ö’x "≥Ú^Œ\ ˜ S^Œ∞ J^蕺ܫ∂Å∞.

S 10
114 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

<å`À =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞—— J<åfl~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞. ''JÖψQ JxÑ≤ã¨∞ÎOk—— Jx

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `ÕeQÍæ H˘\˜ìáêˆ~âß_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ k¢Qƃù=∞ K≥O^•~°∞. #ˆ~O
^Õ=`å PHõ$`«∞Å∞ ¢^Œ∞_»∞ ã¨`«ºxëêªÑ¨~°∞_»∞. Hõ#∞Hõ J`«_»∞ K≥|∞`«∞#fl ^•<À¡ á⁄~°
=∞<ÀHõeÊ`åÖÏ? áê@∞ LO_»^Œx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ JK«OK«Å"≥∞ÿ# qâßfiã¨O.
`å#∞ ^Œi≈Oz# ^Õ=`å ~°∂áêÅhfl =∞<ÀHõeÊ`« [x`åÅx
J`«_»∞ K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ QÆO^Œ~°QÀà◊ ã≤÷uÖ’ Ѩ_çáÈÜ«∂~°∞. PÜ«∞#
L#fl`« K≥·`«#º ã≤÷uÖ’ L#flѨC_»∞ WÖÏO\˜q q#flѨÊ\˜H© #"Õfi¿ã"å~°∞. W`«~°
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ WÖÏO\˜ ÉèÏ=#Å∞ PÜ«∞##∞ QÆO^Œ~°QÀàÏxH˜ Ö’#∞KÕ™êÎ~Ú. Jk
K≥|∞`«∞#flk #ˆ~O¢^Œ∞_»<Õ UÔH·Hõ HÍ~°}O =Å#<Õ P QÆO^Œ~°QÀà◊O.
WѨC_»∞ ‰õÄ_® QÆO^Œ~Q° ÀàÏxH˜ Ö’<≥#· ¢j~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ ∞ u#flQÍ HÍoHÍÅÜ«∞O
Ö’H˜ "≥o¡ `«=∞ ã¨=∞㨺#∞ P"≥∞‰õΩ q#flqOKå~°∞. Hõ~°∞}Ïã¨fi~°∂Ñ≤}˜Ü≥ÿ∞# P"≥∞
PÜ«∞#`À, ''#∞"≥fiO^Œ∞‰õΩ J`«_ç =∂@Å∞ JO`«QÍ Ñ¨\ ˜ìOK«∞H˘O\Ï=Ù? J`«_»∞
ÉÏÅ∞_»∞. WѨC_»∞ WÖψQ =∂\Ï¡_»`å_»∞. HÍÅ¢Hõ=∂# #∞=Ùfi K≥¿ÑÊ ¢Ñ¨u =∂@#∂
x[=∞x #=Ú‡`å_»∞—— Jx K≥Ñ≤ÊOk. HÍm=∂`« K≥Ñ≤Ê# =∂@Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜
K≥|∞`«∂, ''^èŒ∂~°∞Î_®! <åÖ’ JѨ#=∞‡HõO HõeyOKå"Õ! WHõÃÑ· WHõ¯_»‰õΩ ~å=^Œ∞Ì——
J<åfl~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =∞ø#OQÍ LO_çáÈÜ«∂_»∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ rqOz L#flѨC_Õ H˘O^Œ~°∞ PÜ«∞##∞ J=`å~° ѨÙ~°∞
+¨μxQÍ P~åkèOK«™êQÍ~°∞. QÆ$ǨÏã¨÷ Éèí‰õΩÎÅÖ’ ~å=∞K«O¢^Œ ^Œ`åÎ ÖÏO\˜ "å~°∞
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
"åiÖ’ =ÚY∞ºÅ∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Ãã·`«O ѨÅ∞=Ùix, ''<å
J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μÖÏ? QÆ∞iOz #∞=Ùfi U=∞#∞H˘O@∞<åfl=Ù?—— Jx J_»QÆ_»O Hõ^Œ∞Ì.
ÉèíHõ΢âı+¨μª_»∞, ™ê\˜ÖËx *Ï˝x, Q˘Ñ¨Ê =∞Ǩ`«∞‡_»∞, ~å^è•^Õq
J=`å~°O, K≥·`«#º =∞Ǩ¢Ñ¨Éèí∞ J=`å~°O, ™êHΔÍ`«∞Î ÉèíQÆ=O`«∞_Õ =∂#=~°∂ѨO
^•eÛ J~°∞^≥Oz# J=`å~°O JO@∂ qaè#fl Éèí‰õΩÎÅ #∞O_ç qq^èŒ ["å|∞Å∞
=KÕÛq. =KÕÛ ["å|∞ #∞O_ç ¢Ñ¨u XHõ¯i =∞#óã≤÷ux ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ¢QÆÇ≤ÏOKÕ
"å~°∞. `«=∞ t+¨μºÅ =∂#ã≤Hõ ã≤÷ux ѨsH˜ΔOKÕ H˘xfl =∂~åæÅÖ’ Wn XHõ\ ˜.
#ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ‰õÄ_® PÜ«∞# W^Õ ¢Ñ¨â◊fl J_çy#ѨC_»∞, ''"Õ~Ú=∞Ok q∞=∞‡efl
ÉèíQÆ=^Œ=`å~°OQÍ ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û. HÍh <å‰õΩ ~°∂_èçQÍ #=∞‡HõO HõeˆQO`« =~°‰õΩ
<Õ#∞ ^•xx ã‘fiHõiOK«ÖË#∞—— Jx J`«_»∞ ["åaKåÛ_»∞. JÅ"å@∞ ¢Ñ¨HÍ~°O
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ #"Õfiã≤ =∞ø#O =Ç≤ÏOKå~°∞.
D q+¨Ü∞« OQÍ XHõ™êi Éè‰í Ωõ ÅÎ =∞^躌 K«~Û° [~°∞QÆ∞`«∞#flѨC_»∞ #ˆ~O¢^∞Œ _»∞,
''ÉèíQÆ=O`«∞x ÖÏO\˜ =ºH˜ÎQÍ <Õ#∞ PÜ«∞##∞ ѨiQÆ}˜ã¨∞Î<åfl#∞. ™ê÷=~åxH©
 J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂ 115

(K≥@∞¡) =∞$QÍxH© =∞^茺 ã¨$lOѨ|_çOk XHõ\ ˜ LOk. P ¢áê}˜ ™ê÷=~°=∂,

=∞$QÆ=∂ Jx ~°∂_èçQÍ K≥ѨÊÖËO. J>Ë¡ =∞x+≤H© ^Õ=ÙxH© =∞^茺 XHõ ^Œâ◊ LOk.
P ^Œâ◊Ö’ L#fl =ºH˜Î ÉèíQÆ=O`«∞_®, =∞xëê K≥ѨÊ_»O Hõ+¨ìO. JÖÏO\˜ ^Œâ◊Ö’
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ L<åfl~°∞—— Jx K≥áêÊ_»∞. _®Hõì~ü =∞¿ÇÏO¢^ŒÖÏÖò ã¨~å¯~ü P Jaè
¢áêÜ«∂xfl YO_çã¨∂Î, ''ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iOz q+¨Ü«∂Å#∞ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ K«∂Ñ≤
qѨÙbHõiOK«ÖËO—— J<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ''PÜ«∞##∞ <Õ#∞ ÉèíQÆ=O`«∞
_»x ¿Ñ~˘¯#_»O ÖË^Œ∞† =∞x+≤QÍ<Õ Ñ¨iQÆ}˜ã¨∞Î<åfl#∞—— J<åfl_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å`À
ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ňQH˘nÌ #ˆ~O¢^Œ∞x ^Õ=Ùx–ÉèÏ=# ¢Hõ=∞OQÍ =∂iáÈ™êyOk.
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ J#O`« ã¨^Œ∞æ} ã¨OѨ#∞fl_»∞, HÍx PÜ«∞# x~åHÍ~°∞_»∞ –
¢|Ǩχã¨=∂[ã¨∞÷Å D ÉèÏ=# #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ZO`À JOwHÍ~°Ü≥∂Qƺ"≥∞ÿ#k. D
J^≥· fi`«O
ã≤÷uÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J`«_çH˜ J^≥· fi`«`«`«Î fiO É’kèOK«
QÀ~å~°∞. ^•xx x~åHõiOKå_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. J^≥· fi`«O UO
K≥|∞`«∞Ok? ^•xx JOwHõiOK«_®xH˜ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ZO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOKå_»∞?
ã¨=∞ã¨Î ~°∂áêÅ∞, ã¨HõÅ ¢áê}∞Å∞, <Õ#∞, #∞=Ùfi J<Õ ã¨=∞ã¨Î=¸ ÉèíQÆ=O`«∞_Õ
JO@∞Ok J^≥· fi`«O. ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ x~åHÍ~°∞_»O\Ï_»∞ #ˆ~O¢^∞Œ _»∞. HÍx J^≥·fi`«"∂≥
ã¨=∞ã¨Î=¸ PÜ«∞# PHõ$`«∞ÖË JO@∞Ok. JÖÏO@ѨC_»∞ ^•xx J`«_»∞ ZÖÏ
JOwHõiOK«QÆÅ_»∞? JÖÏ Jx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =^ŒeÃÑ_»`å~å? Ü≥∂Qƺ"≥∞ÿ# XHõ
LѨHõ~°}OQÍ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ q~ålÅ¡_»O K«∂ã≤ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J`«_çH˜ J^≥· fi`«
*Ï˝#O ¢Ñ¨™êkOKÕ f~åÅx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
Hõ#∞Hõ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O =KåÛ_»O>Ë "≥O@<Õ 'Jëêì=¢Hõ ã¨OÇ≤Ï`«—
ÖÏO\˜ J^≥· fi`« ¢QÆO^ä•Å#∞ WzÛ K«^Œ==∞<Õ"å~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞x ^Œ$+≤ìÖ’ W@∞
=O\˜q <åã≤ÎHõ ¢QÆO^ä•Å∞QÍ HÍ#=KÕÛq. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å JaèÖÏ+¨ "Õ∞~°‰õΩ Ñ¨iîOѨ
<å~°OaèOKÕ"å_»∞. HÍx HÍ¿ãѨ\ ˜ˆH ã¨Ç¨Ï#O HÀÖ’Ê~Ú, ''nxH© <åã≤ÎHõ`«‰õÄ
=º`åºã¨O U=ÚOk? XHõ ™ê=∂#º =∂#=Ù_»∞ `«##∞ ÉèíQÆ=O`«∞xQÍ ÉèÏqOK«
_»=∂? nxHõ<åfl =∞ǨáêѨO =∞~˘Hõ\ ˜ LO@∞O^•? ã¨=∞ã¨Î=¸ ÉèíQÆ=O`«∞_»@!
<Õ#∞ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚, #∞=Ùfi ÉèíQÆ=O`«∞_çq, HõxÑ≤OKÕ^ŒO`å ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ – nx
Hõ<åfl ¿ÇÏ`«∞"å^•xH˜ xÅ|_»xk =∞~˘Hõ\ ˜ LO@∞O^•? D ¢QOÆ ^ä•Å#∞ ~°zOz#
|∞∞+≤, =Ú#∞ʼnõΩ HõzÛ`«OQÍ =∞u K≥_ç LO_®e. HÍHõáÈ`Õ "åà◊√¡ WÖÏ ¢"åã≤
=ÙO\Ï~å?—— JO@∂ Jyæ g∞^Œ QÆ∞yæÅO JÜÕ∞º"å_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WÖÏ |Ç≤Ï
~°OQÆOQÍ =∂\Ï¡_»_»O ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ ZO`À P#O^ŒOQÍ LO_Õk. P`«_ç
116 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

"≥·Yix ~î°‰õΩ¯# ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜OK«‰õΩO_®, ''<å HÀã¨O x#∞fl K«^Œ==∞O@∞<åfl#∞. #∞=Ùfi

JOwHõiOKåÅx <Õ#∞ K≥ѨÊ_»O ÖË^Õ! ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O nxx #∞=Ùfi JOwHõiOK«Hõ
áÈ=K«∞Û. JO^Œ∞HÀã¨O |∞∞+¨μÅ#∞, =Ú#∞Å#∞ ZO^Œ∞‰õΩ =$^ä•QÍ xOk™êÎ=Ù?
ÉèíQÆ=O`«∞x <≥·*ÏxH˜ ZO^Œ∞‰õΩ Ç¨Ï^Œ∞Ì HõeÊã¨∞Î<åfl=Ù? =¸sÎÉèíqOz# ã¨`«º"Õ∞
J~Ú# ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ¢áêi÷ã¨∂Î=ÙO_»∞. PÜ«∞# h‰õΩ ZÖÏO\˜ ã¨fi~°∂ѨOÖ’
^Œ~°≈#q∞zÛ J#∞¢QÆÇ≤Ï™êÎ_À ^•xÖ’ #=∞‡HõO Hõey=ÙO_»∞—— J<Õ"å~°∞. HÍx
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ P =∂@Å#∞ Jã¨Å∞ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. ¿ÇÏ`«∞"å^ŒO`À ™ê÷Ñ≤OѨ|_»x
^Õ^≥·<å J`«_çH˜ Jã¨`«ºOQÍ HÍ#=KÕÛk. Jã¨`«ºO U^≥·<å ^•xx =ºuˆ~H˜OK«_»O
P`«_ç <≥·[O† JO^Œ∞=Å# J^≥· fi`« `«`åÎ fixfl =ºuˆ~H˜OKå_»∞, "åkOKå_»∞, Ѩi
Ǩã¨O KÕâß_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =∂\Ï¡_ç# ^•<À¡<À, ¢Ñ¨=iÎOz# f~°∞Ö’<À Pâ◊Û~°ºÑ¨_»=Å
ã≤Ok Ug∞ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë J^≥· fi`«O xifi"å^•Oâ◊O Hõ#∞Hõ. =∂\Ï¡_Õ ã≤÷uÖ’
J^≥· fi`å#∞Éèí∂u
J^≥· fi`«O ÖË^Œ∞. ''ã¨=∞ã¨Î=¸ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞. ‰õΩO_® ÉèíQÆ=O
`«∞_Õ, ‰õÄ*Ï ‰õÄ_® ÉèíQÆ=O`«∞_Õ. Hõ#∞Hõ ‰õΩO_®, ‰õÄ*Ï
XHõ¯>Ë—— JO>Ë Jk J^≥· fi`«O JxÑ≤OK«∞HÀ^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ =∂~°∞QÍ Ñ¨iǨ™ê
ã¨Ê^Œ=∞=Ù`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë ‰õΩO_», ‰õÄ*Ï XHõ¯\˜ HÍ=Ù. x["Õ∞q∞@O>Ë
‰õΩO_»‰õÄ, ‰õÄ*ωõÄ =¸ÅO XHõ¯>Ë. JO>Ë Ô~O_»∂ |OHõ=∞\˜ì`À KÕÜ«∞|_ç#"Õ.
|OHõ=∞\˜ì ã≤÷uÖ’ Ô~O_»∂ XHõ¯>Ë. J^Õq^èŒOQÍ ¢áê}=¸, ÉèíQÆ=O`«∞_»∂ XHõ\ ˜
HÍ^Œ∞. =∞øeHõ P`«‡ã≤÷uÖ’ Jhfl XHõ¯>Ë. Hõ#∞Hõ J^≥· fi`«O J#∞Éèí"≥·Hõ"Õ^Œº"≥∞ÿ#^Õ
HÍx q"å^•Oâ◊O HÍ^Œ∞. JO^Œ∞=Å# Zxfl ¢QÆO^ä•Å∞ K«^Œ==∞<åfl #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ J^≥· fi`«`«`åÎfixfl JOwHõiOK«_»x ¢QÆÇ≤ÏOz# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P ã¨^Œ~°∞
J#∞Éèí"åxfl J`«_çH˜ JOkOK«QÀ~å~°∞.
XHõ ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J^≥· fi`«`«`«Î fiO QÆ∞iOz #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ qâ◊n
Hõiã¨∞Î<åfl~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢â◊^ŒúQÍ q<åfl_»∞. P `«~°∞"å`« J`«_»∞ Ǩ¢*Ï =^ŒÌÔHo¡
á⁄QÆ ¢`åQÆ∞`«∂ P`«_ç`À, ''JÖÏ ‰õÄ_® LO_»_»O ™ê^茺=∂ Uq∞\˜? ‰õΩO_®
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞, ‰õÄ*Ï ‰õÄ_® ÉèíQÆ=O`«∞_Õ, W^ÕO KÀ^ŒºO!—— Jx W^ŒÌ~°∂ ѨQÆÅ|_ç
#"åfi~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ÉèÏ=áê~°=â◊º ã≤÷uÖ’ L<åfl~°∞. #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ #=fi_»O qx PÜ«∞# XHõ ÉÏÅ∞xÖÏ, ^èŒiOz# |@ìÅ#∞ qÑ≤Ê, K«OHõÖ’
LOK«∞H˘x, #=ÙfiH˘O@∂ |Ü«∞@‰õΩ =KåÛ~°∞. u#flQÍ "åi =^ŒÌ‰õΩ =zÛ, ''UO
=∂\Ï¡_»∞H˘O@∞<åfl~°∞?—— Jx PáêºÜ«∞OQÍ J_»∞QÆ∞`«∂ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ã¨Ê $tOz,
ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞.
 J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J^Œ∞ƒù`« t+¨μº_»∂ 117

nxx QÆ∞iOz #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«~°∞"å`« WÖÏ K≥áêÊ_»∞: ''P ~ÀA QÆ∞~°∞

^Õ=ÙÅ∞ ##∞fl ã¨Ê $tOz# HõΔ}OÖ’ <å =∞#ã¨∞ûÖ’ XHõ qѨ¡="Õ∞ K≥ň~yOk.
D Ö’HõOÖ’ K≥·`«#ºO `«Ñ¨Ê =∞ˆ~n ÖË^Œx <å‰õΩ J=QÆ`«=∞~ÚOk. ZO`«¿ãѨÙ
D ã≤÷u H˘#™êQÆ∞`«∞O^À#x ¢Ñ¨âßO`«OQÍ QÆ=∞xOK«™êQÍ#∞. P ~À[O`å P
J#∞Éèí∂u <å #∞Oz `˘ÅyáÈÖË^Œ∞. WO\˜H˜ uiy=KåÛ#∞. JHõ¯_® J^Õ J#∞
Éèí∂u! K«∂ã¨∂Î#fl KÀ@O`å K≥·`«#º"Õ∞ ã¨OѨÓ~°‚OQÍ xO_ç=ÙOk. Éè’[<åxH˜
‰õÄ~°∞Û<åfl#∞ – J#flO, HõOK«O, =_ç¤OKÕ =ºH˜Î, J#flO uO@∞#fl <Õ#∞, JO`å
J^Õ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~n HÍ^Œ∞! XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ =Ú^ŒÌÅ∞ ux ã¨ÎOaèOzáÈ~Ú ‰õÄ~°∞ÛO_ç
áÈÜ«∂#∞† 'ZO^Œ∞H˜ÖÏ L<åfl=Ù? u#∞— Jx J=∞‡ K≥Ñ≤Ê# `«~°∞"å`Õ =∞m¡ u#
™êQÍ#∞. D q^èŒOQÍ uO@∞#flѨC_»∞, q¢âßOu ã¨=∞Ü«∞OÖ’, HõàÏâßʼnõΩ
áÈ`«∞#flѨC_»∞ ã¨^• ã¨~°fi"Õà◊Ö’¡ J^Õ ^Œ$â◊ºO! =~°‚<åf`«"≥∞ÿ# U^À XHõ áê~°
=â◊ºO ##∞fl P=iOzOk. gkäÖ’ "≥à◊√`«∞<åfl#∞. |à◊√¡ =ã¨∞Î<åfl~Ú. HÍx
"å\˜x `«Ñ¨CH˘x #_»"åe JxÑ≤OK«ÖË^Œ∞† P |O_ç U^À, <Õ#∂ J^Õ JxÑ≤O
zOk. <å HÍà◊¥¡KÕ`«∞Å∂ "≥Ú^Œ∞ÌÉÏiáÈÜ«∂~Ú. J#flO H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® ~°∞zOK«
ÖË^Œ∞. Z=~À uO@∞#fl@∞¡ JxÑ≤OzOk. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ J#flO uO@∞
#flѨC_Õ <ÕÅg∞kH˜ XiyáÈÜÕ∞"å}˜‚. ÖËz ‰õÄ~°∞Ûx =∞m¡ u<Õ"å}˜‚. H˘xfl ã¨=∞
Ü«∂ÅÖ’ JuQÍ u<Õ"å}˜‚. JÖÏ u#_»O =Å# <å ÔHÖÏO\˜ H©_»∞ "å\˜Å¡Hõ
áÈ~Ú<å J=∞‡ ÉèíÜ«∞Ѩ_çáÈ~ÚOk. 'h ˆH^À ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# "åºkè ^•Ñ¨ÙiOz
#@∞¡Ok— J<Õk. 'WHõ W`«_»∞ ¢|`«Hõ_»∞— Jx ‰õÄ_® H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ J<Õk.
''P J#∞Éèí∂u HÍã¨Î LѨâ◊q∞Oz#ѨC_»∞ Ö’HõO XHõ HõÅÖÏ `ÀzOk.
¿ÇÏ`«∞"å K≥~°∞=Ù f~å# #_çzáÈ`«∂ P K≥~°∞=Ù <åÅ∞QÆ∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ U~åÊ@∞KÕã≤#
W#∞Ѩ HõOK≥ x[=∂ ÖËHõ HõÖÏ Jx `≥Å∞ã¨∞HÀQÀi "å\˜ÃÑ· `«Å#∞ _èôH˘\˜ì
K«∂âß#∞! HÍà◊¥¡KÕ`«∞Ö’¡ ZÖÏO\˜ ã¨ÊO^Œ<å ÖË^Œ∞† ѨHõΔ"å`«O =zÛ#@∞¡ JxÑ≤O
zOk. WÖÏ H˘xfl ~ÀAÅáê@∞ P J#∞Éèí∂u ¢Ñ¨ÉèÏ=O #∞O_ç q_ç=_»ÖËHõ
áÈÜ«∂#∞. ã¨Ç¨Ï[ ã≤÷ux KÕ~°∞‰õΩ#flѨC_»∞ W^Õ J^≥· fi`å#∞Éèí∂u Jx ¢QÆÇ≤ÏOK«
QÆeQÍ#∞. JÖÏ J~Ú`Õ âߢã¨Î =K«<åÅ∞ Jã¨`åºÅ∞ HÍ=<Õ #=∞‡HõO HõeyOk.
P `«~°∞"å`« J^≥· fi`« `«`«Î fi f~å‡<åÅ#∞ <Õ#∞ ã¨O^ÕÇ≤ÏOK«ÖËHõáÈÜ«∂#∞.——
D q^èŒOQÍ PáêºÜ«∞`å#∞~åQÍÅ`À, ѨsHõΔÅ`À, L#fl`« J#∞Éèí∂`«∞Å`À
P J^Œ∞ƒù`« QÆ∞~°∞=Ó, J#∞OQÆ∞ t+¨μº_»∂ `«=∞ rq`åÅ#∞ QÆ_»Ñ¨™êQÍ~°∞.


 ™ê^èŒ<å=∞Ü«∞ rq`«O

x["Õ∞. ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’x K≥·`«#∞ºÅ =Å# (¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =Å#)

JO`å ™ê^茺O. PÜ«∞# ã¨~°fiã¨=∞~°∞÷_»∞.

ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

¢Ñ¨Hõ$uH© xÜ«∞=∂Å∞<åfl~Ú. Wk LO>Ë Jk LO@∞Ok, nx "≥#∞Hõ Jk

=ã¨∞ÎO^ŒO@∂ J<ÕHõ xÜ«∞=∂Å∞ ¢Ñ¨Hõ$uH˜ L<åfl~Ú. "≥ÚHõ¯ÅÖ’ ѨÙ=ÙfiÅ∞
=ÚO^Œ∞ ѨәêÎ~Ú, Ñ≤^ŒÑ¨ Ñ≤O^≥ =ã¨∞ÎOk – Wk JÖÏO\˜
QÆ∞=∞‡_ç ѨÙ=Ófi Ñ≤O^≥
xÜ«∞=∂ÅÖ’ XHõ\ ˜. HÍx D xÜ«∞=∂Å∞ H˘xfl KÀ@¡,
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ LÅ¡OѶ¨∞#=∞=_»=¸ Hõ^Œ∞Ì. QÆ∞=∞‡_ç "≥ÚHõ¯ÅÖ’ "≥Ú^Œ@
Ñ≤O^≥ =ã¨∞ÎOk, P `«~°∞"å`Õ Ñ¨Ù=Ùfi ѨÓã¨∞ÎOk. Dâ◊fi~°HÀ@∞Öˇ·# `«=∞ t+¨μºÅ‰õΩ
nxx L^•Ç¨Ï~°}QÍ ¿Ñ~˘¯<Õ"å~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞. ™ê^è•~°}OQÍ P^蕺u‡Hõ
™ê^èŒ#Å∞, `«Ñ¨ã¨∞û J#∞+≤ªOz ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄O^Œ∞`å~°∞. Wk xÜ«∞=∞O.
HÍx Dâ◊fi~°HÀ@∞Å q+¨Ü«∞OÖ’ D xÜ«∞=∞O =∂~°∞`«∞Ok. "å~°∞ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ
P^蕺u‡Hõ J#∞Éèí∂`«∞Å#∞ á⁄Ok=ÙO\Ï~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ `«Ñ¨ã¨∞û W`åº^Œ∞Å∞ X#iOz
`«^•Ìfi~å P^蕺u‡Hõ J#∞Éèí"åÅ∞ ã¨O`«iOK«∞H˘x, =ÚO^Œ∞QÍ<Õ `å=Ú á⁄Ok
=Ù#fl P^蕺u‡Hõ J#∞Éèí∂`«∞Å`À "å\˜x áÈeÛ K«∂ã¨∞H˘O\Ï~°∞.
Dâ◊fi~°HÀ@∞ÅÖ’ J¢QÆ`åO|∂ÅO #ˆ~O¢^Œ∞x^Õ. J`«_»∞ WѨÊ\˜ˆH H˘xfl
J`«∞º#fl`« J#∞Éèí"åÅ∞ á⁄O^Œ_»O K«∂âßO. HÍx J`«_»∂ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞
J#∞+≤ªOKå_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J`«_çH˜ J<ÕHõ ™ê^èŒ#ÅÖ’ tHõΔ}eKåÛ~°∞.
P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ<å tHõΔ}ÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ "≥∞@∞ì =∞O¢`«nHõΔ. ™ê=∂#ºOQÍ
QÆ∞~°∞=Ù t+¨μºx J~°›`«‰õΩ `«y# XHõ =∞O¢`åxfl LѨ^ÕtOK«_»O ^•fi~å nHõΔ ¢Ñ¨™ê

118
 ™ê^èŒ<å=∞Ü«∞ rq`«O 119

k™êÎ_»∞† JO>Ë P^蕺u‡Hõ rq`åxH˜ =∂~°æO K«∂ѨÙ`å_»#fl=∂@. D =∞O¢`«O

ã≤^Œú=∞O¢`«"≥∞ÿ LO_®e. ã≤^Œú=∞O¢`«O JO>Ë *ÏQÆ$`«O HõeyOKÕ =∞O¢`«O Jx
J~°÷O. JO>Ë QÆ∞~°∞=Ù P =∞O¢`åxfl [Ñ≤Oz `«^•Ìfi~å, P
nHõΔ : =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO
=∞O¢`åxH˜ K≥Ok# ^Õ=`« J#∞¢QÆǨÏO á⁄Ok#"å_≥·
LO_®e. JÖÏO\˜ QÆ∞~°∞=Ù X㨈Q =∞O¢`«nHõΔ =∂¢`«"Õ∞ Ѷ¨Å=O`«=∞=Ù`«∞Ok.
ZO^Œ∞HõO>Ë =∞O¢`«O`Àáê@∞ P =∞O¢`åxfl [Ñ≤OK«_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# â◊H˜Îx
‰õÄ_® JOk™êÎ_»∞ Hõ#∞Hõ. JO^Œ∞ˆH ¢QÆO^ä•Ö’¡ K«kq, P =∞O¢`åÅ#∞ [Ñ≤OK«
‰õÄ_»^Œ∞, QÆ∞~°∞=Ù ^•fi~å á⁄Ok# =∞O¢`å<Õfl [Ñ≤OKåÅx =Hͯ}˜™êÎ~°∞. D
=∞O¢`«nHõΔH˜ ¢Ñ¨`ÕºHõ xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å∞ L<åfl~Ú.
HÍx ѨiѨÓ~°‚ ã≤÷ux ã¨O`«iOK«∞H˘#fl QÆ∞~°∞=Ù xÜ«∞=∂Å#∞ LÅ¡OѶ≤∞Oz,
`å#∞ JaèÅ+≤OKÕ suÖ’ nHõΔ x=fi_»O Hõ^Œ∞Ì. P^蕺u‡Hõ â◊H˜Îx t+¨μºxÖ’ ¢Ñ¨ã¨
iOѨ*ËÜ«∞_»"Õ∞ nHõΔ L^ÕÌâ◊O. nxx "å~°∞ `«=∞‰õΩ #zÛ# suÖ’ <≥~°"Õ~°∞™êÎ~°∞.
WÖÏO\˜ nHõΔ#∞ `«O¢`«âߢ™êÎÅ∞ âßOÉèígnHõΔ Jx ¿Ñ~˘¯O\Ï~Ú. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
#ˆ~O¢^Œ∞xH˜ WÖÏO\˜ nHõΔ<Õ ¢Ñ¨™êkOKå~°∞.
XHõ™êi ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J^èŒ~üÖÏÖò ¿ã<£ J<Õ Éèí‰õΩÎx WO\˜x áê=#O
KÕâß~°∞. JHõ¯_» PÜ«∞# Éèí‰õΩÎÅ`À =ÚK«Û\˜ã¨∞Î#flѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PÜ«∞# ^Œ$+≤ì
#ˆ~O¢^Œ∞x g∞^Œ Ѩ_çOk. `«HõΔ}"Õ∞ ÖËz xÅ|_ç ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. P
ã≤÷uÖ’<Õ `«=∞ HÍà◊¡#∞ Kåz #ˆ~O¢^Œ∞x "≥∂HÍà◊¡ g∞^Œ LOKå~°∞. KåÖÏ¿ãѨÙ
JÖψQ xÅ|_çáÈÜ«∂~°∞. PÜ«∞#‰õΩ ÉÏǨϺ㨇 $u H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® ÖË^Œ∞†
Hõ#∞QÆ∞_»∞¡ `ÕÅ"Õã≤ L<åfl~Ú. =∞^茺=∞^茺֒ #ˆ~O¢^Œ∞x ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl ã¨Ê $tO
Kå~°∞. D suÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞xÖ’ J<ÕHõ q^è•Å P^蕺u‡Hõ â◊H˜Îx ¢Ñ¨ã¨iOѨ*Ëâß~°∞.
P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#ÅÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞‰õΩ ZÖÏ tHõΔ} xKåÛ~À #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ WÖÏ K≥áêÊ_»∞: ''P@Å∞, "Õ_»∞HõÅ∞ ÖÏO\˜ ™ê=∂#º"≥∞ÿ#
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
^≥·#Ok# ã¨OѶ¨∞@#Å ^•fi~å PÜ«∞# U q^èŒOQÍ J`«∞º#fl`«
tHõΔ} q^è•#O P^蕺u‡Hõ tHõΔ}xzÛ, =∂‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ =∂ P^蕺u‡Hõ
rq`åxfl ѨÙ~ÀQÆq∞OѨ*Ëâß~°<Õ q+¨Ü«∞O Ü≥∂z¿ãÎ<Õ Pâ◊Û
~°ºOQÍ LO@∞Ok. Pi`Õi# =∞Å¡Ü«Ú^Œú g~°∞_»∞ XHõ_»∞ ÉÏÅ∞xH˜ P q^Œº
<Õ~°∞Ê`«∞#flѨC_»∞ JO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# â◊H˜Îx =∂¢`«"Õ∞ =ºHõÎO KÕ™êÎ_»∞† ZO`À
¢â◊=∞`À P ÉÏÅ∞x Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl@∞¡, H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ `«#∞ F_çáÈ`«∞#fl@∞¡
Hõ#|_»`å_»∞. `«^•Ìfi~å q^•ºi÷ =∞#ã¨∞ûÖ’ P`«‡qâßfi™êxfl W#∞=∞_çOѨ*Ë™êÎ_»∞.
120 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ‰õÄ_® =∂‰õΩ J>Ë¡ tHõΔ} xKåÛ~°∞. h\˜ ÉÁ@∞ìÖ’ PÜ«∞# ã¨=Ú
¢^•<Õfl QÍOKå~°∞. =∂Ö’x P^蕺u‡Hõ c[O JO‰õΩiOz HÍÅ¢Hõ=∞OÖ’ ZÖÏ
ÃÑiy, ѨÓÅ∞ѨÓz, HÍÜ«∞Å∞ HÍz, ѨO_»¡#∞ JOkOK«É’`«∞#fl^À PÜ«∞#‰õΩ
^Œ$QÀæK«~°"≥∞ÿOk. Hõ#∞Hõ =∞=∞‡efl ¢Ñ¨â◊Oã≤OKÕ"å~°∞, ¢áÈ`«ûÇ≤ÏOKÕ"å~°∞. "Õ∞O
Ö∫H˜Hõ =º=Ǩ~å^Œ∞Ö’¡ z‰õΩ¯HÀ‰õΩO_® =∂ KÕ`«Å#∞ xt`«OQÍ QÆ=∞xOz,
ã¨ÅǨezÛ, ÃÇÏK«ÛiOz Ѩi~°H˜ΔOKÕ"å~°∞. HÍx W^ŒO`å =∂ ˆHg∞ `≥eÜ«∞^Œ∞.
É’kèOK«_»OÖ’#∞, rq`åxfl ã¨O㨯iOK«_»OÖ’#∞ PÜ«∞# q^è•#O Jk.
''¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ™ê^èŒ#Å∞ X#iOz# UHÍO`« ¢Ñ¨^Õâ◊"≥∞ÿ# ѨOK«=\˜1
=∂ ™ê^èŒ#ʼnõΩ ã¨=Úz`«"≥∞ÿ# KÀ@∞. ™ê^èŒ# =∂¢`«"Õ∞ Jx ZO^Œ∞‰õΩ K≥áêÊe?
"Õ∞O JkèHõ ã¨=∞Ü«∞O P@áê@Ö’¡ ã¨O`À+¨OQÍ QÆ_çÑ≤Ok ‰õÄ_® JHõ¯_Õ.
JѨC_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =∂`À Hõeã≤ =∂ P#O^•xfl Z<ÀflÔ~@∞¡ ÃÑOKÕ"å~°∞.
JHõ¯_» "Õ∞O Ѩ~°∞ÔQ`ÕÎ"å~°O, K≥@∞¡ ZˆH¯"å~°O, fQÆÅ#∞ Je¡ LÜ«∂ºÅ Å∂ˆQ
"å~°O, H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ "Õ∞"Õ∞ =O_»∞H˘x u<Õ"å~°O. XHõ ~ÀA <Õ#∞ =O_ç#
PǨ~åxfl PÜ«∞# u<åfl~°∞. ¢ÉÏǨχ}∞Å∞, JO^Œ∞<å ã¨pÛùÅ∞Ô~·#"å~°∞ =O_ç#
J<åflxfl =∂¢`«"Õ∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ u<Õ"å~°x <å‰õΩ `≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ
J#flO =∂¢`«O PÅÜ«∞ ¢Ñ¨™ê^ŒO #∞O_ç `≥Ñ≤ÊOKå#∞. HÍx PÜ«∞# ##∞fl
"åiOz, 'hÖÏO\˜ Ѩiâ◊√^Œú ã¨`«fiQÆ∞} ã¨OѨ#∞flÅ∞ =O_ç# J#flO u#_»OÖ’
ZÖÏO\˜ ^À+¨=¸ ÖË^Œ∞— J<åfl~°∞. ZO`«QÍ PѨ_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOz#ѨÊ\˜H©
q#‰õΩO_® <Õ#∞ =O_ç# J#fl"Õ∞ PÜ«∞# Éèí∞lOKå~°∞.——
#ˆ~O¢^Œ∞x ^蕺# tHõΔ}ÅÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ZÖÏ =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩÅÜ«∂º~À
ѨiH˜^•ÌO. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `≥Å¡"å~°∞*Ï=Ú# ^蕺<åxH˜ ‰õÄ~°∞Û<Õ"å_»∞. Jk ã¨iQÍæ
^蕺# tHõΔ}Ö’
¢Ñ¨Hõ¯<Õ L#fl [#Ѩ<å~° q∞Å∞¡Ö’ Ãã·~°<£ ¢"≥∂ˆQ "Õà◊. QÆ∞O_≥Å∞
=∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO Jq¿ãÖÏ =∂~°∞¢"∂≥ Qˆ P ^èfiŒ x ^蕺# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ #ˆ~O¢^∞Œ xH˜
Q˘Ñ¨Ê J=~À^èŒOQÍ `«Ü«∂~°~ÚOk. XHõ ~ÀA D ã¨=∞㨺#∞
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ K≥Ñ≤Ê Ñ¨iëê¯~°O `≥Å∞Ѩ=∞<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞,
''P ^èŒfixx ZO^Œ∞‰õΩ J=~À^èŒOQÍ ÉèÏq™êÎ=Ù? P ^èŒfixÖ’<Õ =∞#ã¨∞û#∞ b#O

1. =∞¢i, ~åq, "ÕѨ, Lã≤i, aÅfi =$HΔÍÅ∞ L#fl KÀ@∞† P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#ʼnõΩ L`«¯ $+¨ì
ã¨÷ÅOQÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_»∞`«∞#flk.
 ™ê^èŒ<å=∞Ü«∞ rq`«O 121

KÕÜ«∞_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOK«∞. JO`å ã¨iáÈ`«∞Ok—— J<åfl~°∞. P ã¨ÅǨ#∞ `«∞.K«.

`«Ñ¨Ê‰õΩO_® áê\˜Oz# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢Ñ¨QÍ_è» ^蕺#OÖ’ x=∞QÆ∞fl_»∞ HÍQÆeQÍ_»∞.
^蕺# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^ÕǨÏ|∞kú ѨÓiÎQÍ #tOz ^èպܫ∞ =ã¨∞Î=ÙÖ’ =∞#ã¨∞û
Å~ÚOK«_»O ÖË^Œx =∞~˘Hõ™êi J`«_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å`À "≥Ú~°ÃÑ@∞ìH˘<åfl_»∞.
"≥O@<Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞ QÀ\˜`À #ˆ~O¢^Œ∞x ¢Éèí∂=∞^茺OÖ’ QÆ∞K«∞Û`«∂, ''D
<˘Ñ≤ÊÖ’ h =∞#ã¨∞û#∞ b#O KÕ~Ú—— J<åfl~°∞. P q^èŒOQÍ =∞#ã¨∞û#∞ b#O
KÕÜ«∞QÍ<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^ÕǨÏ|∞kúx Ju¢Hõq∞Oz ^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞fl_»∞ J=QÆe
QÍ_»∞. ''P <˘Ñ≤Ê L#flO`«^•HÍ, <Õ#∞ HÀ~°∞H˘#flO`« =~°‰õÄ =∞#ã¨∞û#∞ UHÍ¢QÆO
K≥Ü«∞ºQÆeQÍ#∞. JѨC_»∞ `«H˜¯# J=Ü«∞"åÅ∞ L#fl=<Õ *Ï˝Ñ¨HõO ‰õÄ_® ѨÓiÎQÍ
#tOzOk. Hõ#∞Hõ ^ÕǨÏ㨇 $u ¢Ñ¨âıfl ã¨=∞ã≤áÈ~ÚOk—— Jx HÍÖÏO`«
~°OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ K≥áêÊ_»∞.
W^Õ H͉õΩO_®, #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ |㨠KÕã≤#ѨC_»∞ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ ¢Ñ¨`ÕºH˜Oz H˘xfl ™ê^èŒ#Å∞ J`«_çH˜ qѨÙbHõiOz, ѨOK«=\˜H˜ "≥o¡
^蕺xOK«=∞x ѨOѨ_»O Hõ^Œ∞Ì.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Hõ$áêHõ\ÏHõΔO =Å# ™ê^èŒ<å=∞Ü«∞ rq`«OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
ã¨`«fi~°"Õ∞ ¢Ñ¨QÆu ™êkèã¨∂Î#flѨÊ\˜H©, J`«_çH˜ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰õΩ J^˘Hõ
U#∞QÆ∞ : h\˜QÆ∞O@
Q˘Ñ¨Ê q+¨Ü«∞OQÍ `ÀK«ÖË^Œ∞. Éèí‰õΩÎÅÖ’ H˘O^Œ~°∞ áê~°=â◊º
ã≤÷`«∞Å#∞ á⁄O^Œ_»=¸, ^è•~°QÍ Hõhfl~°∞ ¢ã¨qOK«_»=¸
ÖÏO\˜ Ѩ~°=∂#O^Œ ã≤÷`«∞Å#∞ J#∞ÉèíqOK«_»O J`«_»∞ K«∂ã≤#ѨC_»∞, |Ǩïâß
`å#∞ ѨÙ~ÀQÆq∞OK«ÖË^Õ"≥∂##fl ã¨Oâ◊Ü«∞O J`«_çH˜ HõeyOk. Hõ#∞Hõ XHõ ~ÀA
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡, `«#‰õÄ J\˜ì ã≤÷`«∞Å#∞ J#∞¢QÆÇ≤ÏOK«=∞x ¢áê^äÕÜ«∞
Ѩ_®¤_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, ''<åÜ«∞<å, nx HÀã¨O ÉÏ^èŒÑ¨_®ÖÏ! XHõ
U#∞QÆ∞ =∂=¸Å∞ h\˜QÆ∞O@Ö’ kQÆ∞`«∞#flѨC_»∞, QÆ∞O@Ö’x h~°∞ JÅ¡HõÖ’¡Å
=∞=Ù`«∞Ok. HÍx J^Õ U#∞QÆ∞ QÆOQÍ#kÖ’ ky#ѨC_»∞, QÆOQÆÖ’ U"≥∞ÿ<å
=∂~°∞Ê =ã¨∞ÎO^•? Wk ‰õÄ_® JÖÏO\˜^Õ. D Éèí‰õΩÎÅ∞ ˆH=ÅO h\˜QÆ∞O@Å
=O\˜"å~°∞† ÉèíH˜ÎѨ~°"≥∞ÿ# J#∞Éèí"åÅ∞ HÍã≤x á⁄O^ŒQÍ<Õ WÖÏ L^ÕfiQÆѨ٠"≥Å∞¡
=Ö’ L¢~°∂`«Å∂QÆ∞`å~°∞. #∞=Ùfi QÆOQÆÖÏO\˜ =∞Ǩ #k=O\˜"å_çq. WÖÏO\˜
L^ÕfiQÆѨ٠"≥Å∞¡= h‰õΩ HõÅ∞QÆ^Œ∞—— JO@∂ x*Ïxfl "≥Å¡_çOKå~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞x J=∞‡=∞‡ WO\’¡ J`«_»∞ K«^Œ∞=ÙH˘<Õ QÆkH˜ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
JѨC_»Ñ¨C_»∞ "≥à◊¡_»O Hõ^Œ∞Ì. P ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å QÆ∞iOz J<ÕHõ
q+¨Ü«∂Å#∞ P`«_çH˜ LѨ^ÕtOKÕ"å~°∞† `«e¡`«O¢_»∞Å x~°ƒO^èŒO HÍ~°}OQÍ
122 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

q"åǨÏ|O^èŒOÖ’ z‰õΩ¯HÀ=^ŒÌx P`«}˜‚ ÃÇÏK«ÛiOKÕ"å~°∞† ¢|ǨχK«~°º =∞ǨÏ`åfixfl

`≥eÜ«∞*ˇ¿ÑÊ"å~°∞. ''Ѩ<≥flO_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ JqzÛù#flOQÍ ¢|ǨχK«~°ºO áê\˜¿ãÎ
¢|ǨχK«~°º
"Õ∞^è•<å_ç [xã¨∞ÎOk. JO^Œ∞=Å# ã¨∂HõΔ ‡=∞~Ú#, Ju
rq`åxH˜ P=â◊ºHõ ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂ÅÖ’ K˘K«∞ÛH˘xáÈ~Ú "å\˜#xfl\˜h
"≥∞ÿ# LѨ^Õâ◊O ‰õÄÅOHõ+¨OQÍ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. D "Õ∞^è•â◊H˜Î
ã¨Ç¨Ü«∞O`À<Õ ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄O^Œ_»O ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
W@∞=O\˜ áê=#"≥∞ÿ# |∞kúQÆÅ =ºH˜ÎH˜ =∂¢`«"Õ∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ^Œ~°≈#q∞™êÎ_»∞——
JO@∂ q=iOKÕ"å~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ™êxflÇ≤Ï`«ºO =Å#<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ q"åǨxH˜ q=ÚYOQÍ
L<åfl_»x P`«_ç WO\’¡x"å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. D q+¨Ü«∞OQÍ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WÖÏ
K≥áêÊ_»∞: ''XHõ ~ÀA JÅ"å@∞ ¢Ñ¨HÍ~°O ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ <Õ#∞ K«^Œ∞=ÙH˘<Õ QÆk
Ö’H˜ =zÛ ¢|ǨχK«~°ºO QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞. ~°Ç¨Ï㨺OQÍ =∂ J=∞‡=∞‡
P =∂@Å∞ qx, <å `«e¡`«O¢_»∞Å`À K≥¿ÑÊã≤Ok. XHõ ã¨<åflºã≤`À "≥∞ÅQÆ∞`«∞#fl
<Õ#∞ ‰õÄ_® ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘O\Ï<Õ"≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_ç P ~ÀA #∞O_ç q"å
ǨÏѨ٠U~åÊ@∞¡ f¢=`«~°O KÕâß~°∞ =∂ "åà◊√¡. HÍx UO ¢Ñ¨Ü≥∂[#O? ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å k=ºã¨OHõÅÊO =ÚO^Œ∞ "åi ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅhfl x+¨ÊùÅ=∞Ü«∂º~Ú. H˘xfl
ã¨O|O^è•Å∞ MÏÜ«∞"≥∞ÿ, WHõ q"åǨÏ"Õ∞ `«~°∞"å~Ú J<Õ ã≤÷uH˜ ‰õÄ_® =KåÛ~Ú.
HÍx U^À z#fl q+¨Ü«∞OÖ’ Ô~O_»∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ =∞^茺 ÉèË^•aè¢áêÜ«∞O `«ÖˇuÎ
q"åǨÏO PyáÈÜÕ∞k.——
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«~°K«∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ "≥à◊¡_»O WO\’¡ Z=iH© W+¨ìO ÖËHõ
áÈ~Ú<å, P`«_ç`À P q+¨Ü«∞O ¢Ñ¨™êÎqOK«_®xH˜ Z=iH© ^è≥·~°ºO ÖË^Œ∞. ÉÏźO
#∞O_ç P`«_»∞ ZѨC_»∂ Z=i =ºuˆ~Hõ`«Å#∂ MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. Ü«Ú=‰õΩ
_»Ü«∂ºHõ PǨ~°O, ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ÖÏO\˜ ¢Ñ¨u q+¨Ü«∞OÖ’#∞ `«# W+¨ì¢Ñ¨HÍ~°"Õ∞
=º=ǨÏiOKå_»∞. J`«_ç`À, ''Wk K≥~Úº, Jk K≥Ü«∞º=^Œ∞Ì—— JO@∂ xÜ«∞=∂Å∞
qkè¿ãΠѨ~°º=™ê#O qѨs`«OQÍ LO@∞O^Œx WO\’¡ "åiH˜ `≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞.
Hõ#∞Hõ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ x~å@OHõOQÍ "≥à◊¡QÆeQÍ_»∞.
ã¨~°fi™ê^è•~°}OQÍ =∞Ǩ`«∞‡Å rq`åÅÖ’ "Õ_»∞HõʼnõÄ, q<À^•Å‰õÄ H˘~°`«
LO_»^Œ∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ‰õÄ_® WO^Œ∞‰õΩ q∞#Ǩ~ÚOѨ٠HÍ~°∞. 'Hõ^ä•=∞$`«O—Ö’
J<ÕHõ KÀ@¡ PÜ«∞# =∂@Å∞ qx JO^Œ~∂° #=ÙfiHÀ=_»O K«∂_»
"Õ_»∞Hõ, q<À^Œ=¸
=K«∞Û. #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ã¨O|OkèOz XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ã¨OѶ¨∞
@#Å∞ ѨiH˜^•ÌO:
 ™ê^èŒ<å=∞Ü«∞ rq`«O 123

XHõ ~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ áê_»É’`«∞<åfl_»∞. HÍx `«O|∞~å#∞ ¢â◊√u K≥Ü«∞º_»O

KåÖÏ PÅ㨺=∞~ÚOk. áê@ ¢áê~°OÉèíO HÍÖË^Œ∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∂, `«H˜¯#
"å~°∂ ã¨Ç¨Ï#O HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. JHõ¯_Õ L#fl q<À^£ J<Õ =ºH˜Î, ''D ~ÀA #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ `«O|∂~å#∞ ã≤^ŒúO KÕ™êÎ_»∞, =∞~À ~ÀA áê_»`å_»∞—— J<åfl_»∞. JO^Œ~°∂
#"åfi~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∂ #=Ùfi`«∂, ''P `«O|∂~å<Õ Ñ¨QÆÅQ˘_ç`Õ ZÖÏ=ÙO@∞Ok.
ZO`«¿ãѨ٠D '^˘Üü∞OQ∑ ^˘Üü∞OQ∑—, '`å<å## <ÕÔ~#∞O— ™êQÆ∞`«∞Ok?—— Jx
J_çQÍ~°∞.
Éèí=<å^ä£ : Ü«∂¢`« ¢áê~°OÉèíOÖ’ ‰õÄ_® W^Õ `«O`«∞. ¢â◊√u HõÅ∞ѨÙ`«∞<åfl
=∞x g~°∞ KÕ¿ã ǨÏ_®q_ç`À JO^ŒiH© qã¨∞QÆ∞ѨÙ_»∞`«∞Ok.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ (`«O¢ux ÖÏQÆ∞`«∂ ¢â◊√u KÕã¨∂Î) : J~°÷O HÍHõáÈ`Õ<Õ qã¨∞QÆ∞
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ (#=Ùfi`«∂) : W^Œ∞QÀ, =∞#Å #O^Œih Tkáêˆ~âß_»∞.
=∞~˘Hõ ~ÀA.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ (#ˆ~O¢^Œ∞_ç`À) : XHõ áê@ áê_»~å^Œ∂!
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : <Õ#∞ WO\˜H˜ "≥àÏ¡ÅO_ô, KåÖÏ Ñ¨#∞Å∞<åfl~Ú.
¢j~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ ∞ : JÖÏ K≥ÑC¨ ! "Õ∞O K≥ÑÊ≤ # =∂@Å∞ #∞"≥fiO^Œ∞‰õΩ qO\Ï=Ù?
Hõ~å‚Éèí~°}ÏÅ∞ ^èŒiOz# "å_ç =∂@Å∞ J=¸Åº"≥∞ÿ#q. HÍx ziyáÈ~Ú# QÀp
Hõ@∞ìH˘#fl "å_ç =∂@Å∞ Z=~°∂ MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞~°∞. (JO^Œ~°∂ #"åfi~°∞). #∞=Ùfi
QÆ∞Ç¨Ï ‰õΩ@∞Oc‰õΩÅ L^•º# QÆ$ǨxH˜ `«~°K«∞ "≥à◊√`«∞O\Ï=x qO@∞<åfl#∞.
'#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ZHõ¯_»∞<åfl_»∞?— Jx J_»QÆ_»"Õ∞ `«~°∞"å~Ú, 'J`«_»∞ QÆ∞ǨÏ
‰õΩ@∞Oc‰õΩÅ L^•º# QÆ$ǨxH˜ "≥àÏ¡_»O_ô— J#fl ã¨=∂^è•#O =ã¨∞ÎOk. D
q+¨Ü«∂Åhfl <Õ#∞ h‰õΩ K≥ѨʉõΩO_® LO_®eûOk. HÍx #∞"Õfi D =∂@Å∞ <Õ#∞
K≥¿ÑÊÖÏ KÕâß=Ù.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ HÍ¿ãѨ٠=∞ø#OQÍ LO_çáÈÜ«∂_»∞. `«~°∞"å`«, ''¢Ñ¨Hõ¯ "å^•ºÅ∞
Ug ÖË"Õ! T~°ˆH áê@ XHõ¯>Ë áê_»=∞O\Ï~å?—— Jx J_çQÍ_»∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞: <åÜ«∞<å! UO KÕ™êÎO, =∞# Ѩiã≤÷u WÖÏO\˜k. |Å~åO
KÕ¿ã U~åÊ@∞¡ ZÖÏO\˜"À `≥eã≤O^Õ Hõ^•! WÖψQ #∞=Ùfi áê_»QÆey`Õ áê_»∞.
124 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

|Å~åO <å`À, 'g∞~°∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O #∞O_ç =KÕÛ@ѨC_»∞ Ѩ_»=Ö’<Õ ~°O_ç. =∞s

WHõ QÆ`«ºO`«~°O ÖË^ŒO>Ë<Õ |O_ç Hõ\ ˜ìOK«∞H˘x ~°O_ç— JO\Ï_»∞. (JO^Œ~°∂
#"åfi~°∞) K«∂_»O_ç, W"åà◊ J`«_»∞ =∞#O^ŒiH© Éè’[#O ÃÑ\˜ìOKå_»∞ Hõ^•!
JO^Œ∞Hõx D ™êÜ«∞O¢`«O =∞#`À <å@ºO KÕ~Ú™êÎ_»∞. (JO^Œ~°∂ #"åfi~°∞) XHõ
~ÀA J`«_»∞ <å HÀã¨O WHõ¯_» #∞O_ç ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ |O_ç Hõ\ ˜ìOKå_»∞. |O_ç
H˜~å~Ú Ñ¨<≥flO_»∞ J}ÏÅx K≥áêÊ_»∞. <Õ #_çQÍ#∞, 'Ѩ<≥flO_»∞ J}ÏʼnõΩ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi
~åxH˜ Z=~°∞ =™êÎ~°∞?— Jx. JO^Œ∞‰õΩ J`«_»∞, 'F! J^Õ KåÖÏ Z‰õΩ¯=O_ô!—
J<åfl_»∞. |O_ç "≥à◊√ÎO_»QÍ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O KÕ~°_®xH˜ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ XHõ "≥·Ñ¨Ù K«¢HõO
qiyѨ_çáÈ~ÚOk. (JO^Œ~°∂ #"åfi~°∞) ÃÑ·QÍ QÆ∞¢~°O =∞^茺 =∞^茺֒ Hõ^ŒÅ
‰õΩO_® JÖψQ "≥Ú~å~ÚOz xÅ|_çáÈ~ÚOk. |O_ç `ÀÖË"å_»∞ =∂\˜
=∂\˜H© ^•xfl K≥~åflHÀÅ`À H˘@ì™êQÍ_»∞. JѨC_»k H˘O`« ^Œ∂~°O Ѩ~°∞ÔQuÎOk†
=∞m¡ xÅ|_çáÈ~ÚOk. (JO^Œ~°∂ #"åfi~°∞) D ~ÀA ™êÜ«∞OHÍÅ HÍ~°º¢Hõ=∞O
Uq∞@O>Ë – ~å"£∞ =∞$^ŒOQÆO "å~Ú™êÎ_»∞† ^•xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ =∞#=∞O`å
<å@ºO KÕÜ«∂e. J~Ú`Õ ~å"£∞‰õΩ `åà◊O ÉÁuÎQÍ `≥eÜ«∞^•Ü≥∞. (JO^Œ~°∂
#"åfi~°∞) 'áê@Å∞ g∞ˆ~ áê_»∞HÀO_ç, <å@º=¸ g∞ˆ~ KÕã¨∞HÀO_ç† =∞m¡ g∞ˆ~
ã¨O`À+¨OQÍ ‰õÄ_® LO_»O_ç— – Wn |Å~åO "≥·Yi. (JO^Œ~°∂ #"åfi~°∞)
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ t"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»∞. z#fl`«#O #∞O_Õ ^蕺#OÖ’ ã¨Ob#
=∞ÜÕ∞º â◊H˜Îx J`«_»∞ ã¨O`«iOK«∞H˘<åfl_»∞. J^Õ q^èŒOQÍ P`«‡*Ï˝#O ‰õÄ_®
=∂Ü«∞: cèuÖË¡ *Ï˝#O
J`«_çÖ’ ã¨Ç¨Ï[ã≤^ŒúOQÍ<Õ qÅã≤e¡Ok. ''Ö’HÍ<Õfl ã¨"≥∂‡
Ç≤ÏOѨ*ËÜ«∞QÆÅ =∞Ǩ=∂Ü«∞ â◊H˜Î ‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ Ѩk
J_»∞QÆ∞Å ^Œ∂~°OQÍ =∂¢`«"Õ∞ xÅ∞=QÆÅ^Œ∞—— Jx P`«_ç *Ï˝<åxfl QÆ∞iOz
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ "åºMϺxOKå~°∞. Ö∫H˜HõѨ~°"≥∞ÿ# HÀÔ~¯Åhfl UHõ"≥Ú`«ÎOQÍ `≥QÆ
#iH˜, ÉèíQÆ=^•ƒù=#Ö’ Å~ÚOK«_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ L<åfl_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. `«H˜¯#
t+¨μºÅ HÀã¨O [QÆ[˚#xx ''J=∂‡, Ö’HÍxfl ã¨"≥∂‡Ç≤ÏOѨ*Ë¿ã â◊H˜ÎÜ≥ÿ∞#
P=~°}#∞ gi #∞O_ç `˘ÅyOK«∞—— JO@∂ ¢áêi÷OKÕ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, #ˆ~O¢^Œ∞x
HÀã¨O, ''J=∂‡, h =∂Ü«∂â◊H˜Îx H˜Oz`«∞Î #ˆ~O¢^Œ∞xÖ’ xeÑ≤=ÙOK«∞—— JO@∂
¢áêi÷OKÕ"å~°∞!
ÉèíH˜ÎH˜ Ѩ~åHÍ+¨ªÜ≥ÿ∞# ¢¿Ñ=∞ÉèíH˜Î ‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞xÖ’ z#fl`«#OÖ’<Õ á⁄Oy
á⁄~°eOk. XHõ ~ÀA J`«_ç WO\˜H˜ ™È^Œ~° t+¨μºÖˇ·# â◊~°`ü, â◊t =KåÛ~°∞.
=ÚQÆ∞æ~°∂ #_»∞K«∞H˘O@∂ ¢Ñ¨Hõ¯<Õ L#fl HÍ~°<£"åbãπ 㨯 fiÜ«∞~ü‰õΩ "≥o¡, JHõ¯_»
‰õÄ~°∞Ûx =∂\Ï¡_»∞HÀ™êQÍ~°∞. ~å¢u 11 QÆO@Å~ÚOk. P ~À[O`å #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
 ™ê^èŒ<å=∞Ü«∞ rq`«O 125

ÉèíH˜Î QÆ∞iOKÕ =∂\Ï¡_®_»∞. z=~°‰õΩ, ''¢¿Ñ=∞ ÉèÏO_®QÍ~åxfl "≥^Œ[Å∞¡`«∂

K≥·`«#∞º_»∞ =ã¨∞Î<åfl_»∞. ~°O_ç q∞¢`«∞ÖÏ~å Jx x`åº#O^Œ∞_»∞ PǨfixã¨∞Î<åfl_»∞——
J<Õ áê@#∞ ÉèÏ"À^ÕfiQÆO`À áê_®_»∞. Ñ≤^ŒÑ¨ `«#Ö’ `å<Õ
¢¿Ñ=∞ ÉèíH©Î, ~å^è•
^Œ~°≈#O
=∂\Ï¡_»∞H˘O@∞#fl@∞¡QÍ, ''¢¿Ñ=∞ =∂¢`«"Õ∞<å? â◊H˜Îh,
*Ï˝<åhfl, =ÚH˜Îh JO^Œi Z^Œ∞\Ï x[OQÍ<Õ HÀH˘Å¡Å∞QÍ
ѨOzÃÑ_»∞`«∞<åfl_»∞—— J<åfl_»∞ "≥∞Å¡QÍ. HÍ¿ãѨ٠=∞ø#O =Ç≤ÏOKå_»∞. `«~°∞"å`«
=∞m¡ H˘#™êyOKå_»∞: ''P ~ÀA ~å¢u `«Å∞ѨÙÅ∞ =¸ã≤ <Õ#∞ Ѩ_»∞H˘<åfl#∞.
PÜ«∞# ##∞fl ÖÏQÍ~°∞ – ã¨iQÍæ K≥áêÊÅO>Ë, <åÖ’x =ºH˜Îx ÖÏQÍ~°∞. ##∞fl
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. <åÖ’ É’Öˇ_»O`« =∂\Ï¡_®~°∞. ZO`À
LѨ^ÕtOKå~°∞. P `«~°∞"å`Õ uiy ~å=_®xH˜ <å‰õΩ J#∞=∞u WKåÛ~°∞. x["Õ∞.
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ L#fl K≥·`«#∞º_»∞ ã¨=∞ã¨ÎO ™êkèOK«QÆÅ_»∞. PÜ«∞# ã¨~°fiâ◊H˜Î
=∞O`«∞_»∞.——
ÉèíH˜Î ZO`«\ ˜^≥·#ѨÊ\˜H© ~å^è•Hõ$+¨μ‚Å ¢¿Ñ=∞#∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JOwHõiOK«ÖËHõ
áÈÜ«∂_»∞. "åi^ŒÌ~°∂ x*ÏxH˜ Kåi¢`«Hõ =º‰õΩÎÖÏ J#flk J`«_ç "≥Ú^Œ\ ˜
ã¨O^ÕǨÏO. "åi^ŒÌi =∞^蕺 "≥e¡qiã≤# ¢¿Ñ=∞#∞ ^À+¨Éèí∂~Ú+¨ª"≥∞ÿ#kQÍ, ǨÏ^Œ∞Ì
g∞i#kQÍ J`«_»∞ ÉèÏqOKå_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ qâ◊fi¢Ñ¨Ü«∞`«flO KÕã≤#ѨÊ\˜H©
~å^è•Hõ$+¨μ‚Å `«`åÎ fixfl #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ PHõoOѨ٠KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. HÍ|\˜ì XHõ
~ÀA PÜ«∞# WÖÏ J<åfl~°∞: ''~å^èŒ J<Õ =ºH˜Î Jã¨Å∞ ÖË^Œ<Õ J#∞H˘O^•O.
Z=~À XHõ ™ê^茉õΩ_»∞ `«# TǨÏÖ’ ~å^èŒ#∞ ~°∂á⁄OkOKå_»#∞H˘O^•O. HÍx
TǨ=∂¢`«"≥∞ÿ#kQÍ<Õ L#flѨÊ\˜H©, P`«_»∞ `«##∞ ~å^èŒQÍ ÉèÏqOKÕ@ѨC_»∞,
P"≥∞ QÆ∞}QÆ}ÏÅ#∞ zO`«# KÕ¿ã@ѨC_»∞ P"≥∞ PO`«iHõ ÉèÏ=#Å#∞ ã‘fiHõiO
K«_»O =Å#, "≥∞ÿ=∞~°z P HõΔ}OÖ’ P"≥∞QÍ<Õ J~ÚáÈ`«∞<åfl_»#_»O #∞=Ùfi
JOwHõiOKåe Hõ^•! J@∞=O@ѨC_»∞ P |$O^•=# bÅ [iyO^Œ#_»O x["Õ∞
Hõ^•!——
HÍx J#∞Éèí"≥·Hõ"Õ^ŒºO HÍx^Õn #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JOwHõiOK«_»∞ QÆ^•! Hõ#∞Hõ
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J`«_çH˜ J#∞Éèí"åxfl J#∞¢QÆÇ≤ÏOKå~°∞. XHõ ~ÀA #ˆ~O
¢^Œ∞x HõÅÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ HõxÑ≤Oz, ''~å, QÀÑ≤HõÜ≥ÿ∞# ~å^èŒ#∞ h‰õΩ K«∂ѨÙ
`å#∞—— JO@∂ J`«}˜‚ HÍã¨Î^Œ∂~°O fã¨∞H˘x "≥àÏ¡~°∞. `«~°∞"å`« "≥#∞Hõ‰õΩ uiy,
''~å^èŒ#∞ ZHõ¯_» J<Õfi+≤™êÎ=Ù?—— Jx J_çy, ™êHΔÍ`«∞Î `å"Õ∞ ~å^èŒQÍ =∂i
áÈÜ«∂~°∞. ~å^èŒ ™œO^Œ~°ºO =~°‚<åf`«"≥∞ÿ LO_»_®xfl #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ QÍOKå_»∞. D
HõÅ #ˆ~O¢^Œ∞x rq`«OÖ’ Q˘Ñ¨Ê =∂~°∞Ê#∞ fã¨∞‰õΩ=zÛOk.
126 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™ê=∂#ºOQÍ ¢|Ǩχã¨=∂[OÖ’ áê_Õ áê@Å#∞ =∂¢`«"Õ∞ áê_Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞

D J#∞Éèí"å#O`«~°O ~å^è•Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz# ÉèíH˜Î w`åÅ#∞ Z‰õΩ¯=QÍ áê_»
™êQÍ_»∞.
`«O¢`«=Ú ÖËHõ `åO¢uHõ=Ú J<Õk ^Õqx P~åkèOKÕ ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∞O.
WO^Œ∞Ö’ ^ŒH˜Δ}ÏKå~°=Ú, "å=∂Kå~°=Ú Jx Ô~O_»∞ `≥QÆÅ∞<åfl~Ú. ^ŒH˜Δ}Ï
`åO¢uHõ ™ê^èŒ#Å∞
Kå~°O `«H˜¯# ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∂ÅÖÏ ™ê=∂#º P~å^èŒhÜ«∞
=∂~°æO. ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’#∞, `«H˜¯# ¢áêO`åÅÖ’#∞
¢Ñ¨|ÅOQÍ ^Õqx P~åkèOKÕ ¢j q^•º Láêã¨#Å ÖÏO\˜ Ѩ^Œú`«∞Å∞
^ŒH˜Δ}ÏKå~åxH˜ K≥Ok#q.
=OQÆ ^Õâ◊OÖ’ "å=∂Kå~°O JѨÊ\’¡ qѨs`«OQÍ ¢áê|źO =Ç≤ÏOzOk.
™ê=∂#ºOQÍ HÍ=∞ ¢HÀ^èŒ Ö’ÉèÏ^Œ∞Å∞ =∞x+≤H˜ â◊¢`«∞=ÙÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_»`å~Ú.
"å\˜x xi˚OK«=∞x Jxfl =∞`« ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∂Å∂ É’kèã¨∞Î<åfl~Ú. HÍx "å=∂
Kå~°O, HÍ=∂^Œ∞Å#∞ q∞¢`«∞Å∞QÍ ÉèÏqOK«=∞x =Hͯ}˜ã¨∞Î#flk. "å\˜ =∂~°æOÖ’
áÈ~Ú, "å\˜ â◊H˜Îx ™⁄O`«O KÕã¨∞H˘x áê~°=∂i÷Hõ`«Ö’ ¢Ñ¨QÆu ™êkèOK«_®xH˜
"å=∂Kå~°O =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤Ïã¨∞ÎOk. HÍ=∂hfl, HÀÔ~¯Å#∂ `«ºlOK«_®xH˜
|^Œ∞Å∞ "å\˜x ã‘fiHõiOz J#∞+≤ªOKÕ ™ê^èŒ#Å#∞ "å=∂Kå~°O É’kèã¨∞ÎOk. K≥ѨÊ
_®xH©, q#_®xH© WOѨÙQÍ LO_Õ D =∂~°æO, ã¨=Úz`« *Ï¢QÆ`«ÎÅ∞ =Ç≤ÏOK«Hõ
áÈ`Õ, J^èÀQÆu áêÅÊ_»*ËÜ«∞_»O `«^䌺O. J\˜ì Ѩiã≤÷`Õ <å\˜ =OQÆ^Õâ◊OÖ’ HÍ#
=zÛOk. `åO¢uHõ ™ê^èŒ#Å ¿Ñi@ ^Œ∞~åKå~åÅ∞ q∞ug∞i ã¨=∂*Ïxfl ¢Éèí+¨μì
Ѩ\ ˜ìOK«™êQÍ~Ú.
XHõ ~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "å=∂Kå~°O QÆ∞iOz ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ J_çQÍ_»∞.
PÜ«∞# P ¢Ñ¨™êÎ=##∞ á⁄_çyOK«^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞. ''g\˜x QÆ∞iOz #∞=Ùfi `≥Å∞ã¨∞
HÀ#Hõ¯~° ÖË^Œ∞. <å =∞@∞‰õΩ ¢ã‘ÎÅ #O^Œih <Õ#∞ `«e¡QÍ K«∂ã¨∞Î<åfl#∞. Wk
Ѩq¢`« =∂~°æO. WO^Œ∞Ö’ HõÅ`«QÍx, JáêÜ«∞OQÍx ÖË^Œ∞. ¢ã‘Îx `À|∞@∞ì=ÙQÍ
ÉèÏqOK«_»O ‰õÄ_® Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞. ¢ã‘Îx =∞Ô~ÖÏO\˜ ^Œ$+≤ì`À K«∂ã≤<å `«¿ÑÊ, ¢Ñ¨=∂
^Œ"Õ∞. D =∂~åæÅÖ’ áÈ`«∞#flѨC_»∞ =∂#ã≤Hõ áê=#`«#∞ Ѩi~°H˜ΔOK«∞HÀ=_»O
ZO`À Hõ+¨ìO. ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ á⁄O^Œ_®xH˜ J<ÕHõ =∂~åæÅ∞<åfl~Ú. "å=∂Kå~°O
‰õÄ_® XHõ =∂~°æ"Õ∞ HÍx Jã¨Ç¨ÏºHõ~°"≥∞ÿ#k. ÃÑ^ŒÌ Éèí=#O "≥#∞Hõ áêH©"åà◊√¡
~å=_®xH˜ ^˘_ç¤^•i LO@∞Ok Hõ^•, JÖÏO\˜ ^•i Wk. ã≤OǨÏ^•fi~°O QÆ∞O_®
~å=_»"Õ∞ Hõ^• ¢âı+¨ªO!—— J<åfl~åÜ«∞#.
 ™ê^èŒ<å=∞Ü«∞ rq`«O 127

#ˆ~O¢^Œ∞x ™ê^èŒ#Å QÆ∞iOz HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfiq∞ âß~°^•#O^Œ WÖÏ

J<åfl~°∞: ''¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ J<ÕHõ LѨ^ÕâßÅ∞ KÕã≤, ÉèíH˜Î=∂~°æO
`«k`«~° =∂~åæÅÖ’ ѨÅ∞ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOKÕ@@∞¡ K«∂âß~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_®
J™ê^è•~°} â◊H˜Î ã¨OѨ#∞fl_çQÍ, Q˘Ñ¨Ê ¢QÆǨÏ}â◊H˜Î QÆÅ"å_çQÍ q~ålÖÏ¡_»∞.
JO^Œ∞=Å# ã¨fiÅÊ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ ¢Ñ¨u ™ê^èŒ<å =∂~°æO ^•fi~å ¢Ñ¨QÆu ™êkèOz,
P Ü«∂ ™ê^èŒ#ŠѶ¨e`åÅ#∞ á⁄O^•_»∞ .... P ~ÀAÅÖ’ XHõ<å_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
`«# WO\’¡ P#O^ŒOQÍ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl_»∞. P`«_ç`À HÍ¿ãѨ٠=∂\Ï¡_»∞`«∞#fl
ѨC_»∞ P P#O^•xH˜ HÍ~°}O `≥eÜ«∞=zÛOk† QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ J#∞¢QÆÇ≤ÏOKÕ
¢j~å^è• ^Œ~°≈#O P`«_çH˜ HõeyOk. ѨÅ∞=Ù~°∞ ^Õg^Õ=`«Å k=º^Œ~°≈<åÅ∞ ‰õÄ_®
P`«_çH˜ ÅaèOKå~Ú. HÍx J`«_»∞ Un "≥Å¡_çOKÕ"å_»∞ HÍ_»∞.——
~å^è•^Õq ÉèíH˜ÎÖ’ TiáÈ~Ú# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ XHõ™êi
~å^èŒ#∞ QÆ∞iOz WÖÏ K≥áêÊ_»∞: ''JѨC_Õ Ñ≤uH˜# áêÅÖ’x #∞~°∞QÆ∞ Ѩ_ç`Õ h
"Õà◊√¡ QÍÜ«∞Ѩ_»`åÜ«∂? |Ǩïâß Jk ‰õÄ_® ™ê^茺O HÍ=K«∞Û. HÍx ~å^èŒ
ǨÏ$^ŒÜ«∞O JO`«Hõ<åfl HÀ=∞Å"≥∞ÿ#k.——
P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ f¢==∞ÜÕ∞º H˘nÌ H˘xfl JfO¢kÜ«∞ J#∞Éèí"åÅ#∞
`«Ñ≤ÊOK«∞HÀÖË=Ú. HõÅÖ’ =KÕÛ J#∞Éèí"åÅ∞, *Ï¢QÆ^•=ã¨÷Ö’ [iˆQ ã¨OѶ¨∞@#Å∞
"≥Ú^ŒÖˇ·#q D HÀ=‰õΩ K≥O^Œ∞`å~Ú. g\˜x J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜, ã¨i
Ü≥ÿ∞# suÖ’ ã‘fiHõiOK«_®xH˜ XHõ L`«Î=∞ QÆ∞~°∞=Ù =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO ZO`À
J=ã¨~°O.
#ˆ~O¢^Œ∞x H˘xfl J#∞Éèí"åÅ#∞ ѨiH˜^•ÌO. D ~ÀAÖ’¡ ~°∂ѨOÖ’ `«#
ÖÏO\˜ `«# 'Hõ=Å—#∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ K«∂_»™êQÍ_»∞. J`«_»∞ JK«ÛO #ˆ~O¢^Œ∞_Õ!
H˘xfl JfO¢kÜ«∞ J^ŒÌOÖ’ HõxÑ≤OKÕ ¢Ñ¨uaO|O KÕ¿ã q^èŒOQÍ, #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
J#∞Éèí"åÅ∞ KÕ¿ã^ŒO`å P 'Hõ=Å— ‰õÄ_® KÕ¿ã"å_»∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
XHõ QÆO@¿ãѨ\ ˜ ^•HÍ P 'Hõ=Å— LO_Õ"å_»∞. D q+¨
Ü«∂xfl #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. HÍx PÜ«∞# P q+¨Ü«∂xfl
ÃÑ^ŒÌQÍ Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞† J`«∞º#fl`« ^蕺# ã≤÷`«∞ÅÖ’ W@∞=O\˜ J#∞Éèí"åÅ∞
™ê^è•~°}OQÍ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\ÏÜ«∞x =∂¢`«O PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞.1

1. WÖÏO\˜ J#∞Éèí"åÅ#∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å k=ºã¨f=∞}˜Ü≥ÿ∞# ¢jâß~°^•^Õq rq`«OÖ’#∂

K«∂_»=K«∞Û. K«∂_»O_ç: ¢jâß~°^•^Õq K«i`å=∞$`«O, ѨÙ@, 32.
128 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∞~˘Hõ J#∞Éèí=O: XHõ ~ÀA ~å¢u #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«# q∞¢`«∞_≥·# â◊~°`ü

WO\˜H˜ "≥àÏ¡_»∞. WO\’¡ J_»∞QÆ∞ ÃÑ\©ìÃÑ@ìQÍ<Õ tÖϢѨu=∞ÖÏ xÅ|_çáÈÜ«∂_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O Uq∞@x J_çy#ѨC_»∞, ''D WO\˜x WO`«‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠<Õ#∞
ZѨC_À K«∂ã≤=Ù<åfl#∞! Z@∞QÆ∞O_® Z@∞ "≥àÏ¡Ö’, U QÆk ZHõ¯_» LO^À <å‰õΩ
ÉÏQÍ Ñ¨iK«Ü«∞"≥∞ÿ#@∞¡ `Àã¨∞Î#flk, UO Pâ◊Û~°ºO!—— J<åfl_»∞. `«=∂ëê Uq∞
@O>Ë #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ P WO\’¡H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ@ì_»O J^Õ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜™êi. nxx
QÆ∞iOz HÍÖÏO`«~°OÖ’ J`«_»∞ WÖÏ K≥áêÊ_»∞:
''z#fl`«#O #∞O_Õ H˘xfl KÀ@¡#∞, =ã¨∞Î=ÙÅ#∞, =º‰õΩÎÅ#∞ K«∂ã≤#ѨC_»∞,
"åix =Ú#∞¿Ñ K«∂™ê#∞, "≥∞ÅQÍ#∞ J<Õ ÉèÏ=# H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ HõÅQÆ_»O
Hõ^Œ∞Ì. *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞ufl™êÎ#∞, ZO`« ¢Ñ¨Ü«∞uflOz<å *Ï˝Ñ¨HÍxH˜
~å^Œ∞. JÖÏQÆx "åix JO`«‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠K«∂_»ÖË^Œh K≥ѨÊÖË#∞. D q^èŒOQÍ
JѨC_»Ñ¨C_»∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. q∞¢`«∞Å`À =∂\Ï¡_»∞`«∂=ÙO\Ï#∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
"åiÖ’ U^À XHõ =∂@ <å *Ï˝Ñ¨HÍxfl ~°QÆ∞ÖÁ¯Å∞Ê`«∞Ok – 'W^Õ q+¨Ü«∞O
QÆ∞iOz gi`À W^Õ WO\’¡ =Ú#∞Ѩ٠‰õÄ_® =∂\Ï¡_ç=Ù<åfl#∞. HõzÛ`«OQÍ D
q∞¢`«∞_Õ JѨC_»∂ W^Õ Jaè¢áêÜ«∞O "≥Å¡_çOKå_»∞— Jx JxÑ≤ã¨∞ÎOk. HÍx ZO`«
¢Ñ¨Ü«∞uflOz#ѨÊ\˜H© ZHõ¯_», ZѨC_»∞ Jx =∂¢`«O *Ï˝Ñ¨HÍxH˜ ~å^Œ∞. ѨÙ#~°˚#‡
ã≤^•úO`«O QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞, D KÀ@¡#∞ D =º‰õΩÎÅ#∞ QÆ`« [#‡ÅÖ’
HõÅ∞ã¨∞H˘x LO_»=K«∞Û, P *Ï˝Ñ¨HÍÖË HÍã¨Î JѨC_»Ñ¨C_»∞ =ã¨∞Î<åflÜ«∞x ã¨i
ÃÑ@∞ìH˘<åfl#∞. HÍx D x~°‚Ü«∞O ¿ÇÏ`«∞|^ŒúOQÍ ÖË^Œ∞. WѨC_»∞ <å‰õΩ x[O
É’^èŒÑ¨_çOk: <Õ#∞ D [#‡Ö’ Z=Ô~=ix ZHõ¯_», ZѨC_»∞ ZÖÏ HõÅ∞ã¨∞HÀ
É’`«∞<åfl#∞, "≥∞ÅQÆÉ’`«∞<åfl#∞ J<Õ q+¨Ü«∂Å∞ <Õ#∞ [x‡OK«_®xH˜ =Ú#∞¿Ñ
z¢`«¢Ñ¨^Œ~°≈#ÖÏ K«∂ã≤=ÙO_®e† P *Ï˝Ñ¨HÍÖË JѨC_»Ñ¨C_»∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^ŒÅ∞
`«∞<åfl~Ú.——
ã¨∞^Œ∂~°OÖ’ [iˆQq K«∂¿ã, q<Õ â◊H©Î #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ JÅ=_çOk. XHõ
~ÀA J`«_»∞ ^蕺<åxH˜ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. ^蕺#OÖ’ XH˜O`« =∞QÆ∞fl_»=QÍ<Õ P`«_ç
=∞#ã¨∞û L#fl`« ã≤÷ux Jkè~ÀÇ≤ÏOzOk† XHõ Ѷ¨ÖÏ<å =ºH˜Î, Ѷ¨ÖÏ<å WO\’¡
‰õÄ~°∞Ûx, XHõ Ѷ¨ÖÏ<å q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞`«∂=ÙO_»_»O J`«_»∞ K«∂_»
QÆeQÍ_»∞! D q^èŒOQÍ K«∂_»QÍ<Õ P ^Œ$â◊ºO x[=∂ HÍ^• J<Õ ‰õΩ`«∂ǨÏÅO
J`«_çÖ’ `«ÖˇuÎOk. "≥O@<Õ ÖËz `«#∞ K«∂ã≤# P KÀ@∞‰õΩ "≥àÏ¡_»∞. J`«_»∞
^蕺#OÖ’ K«∂ã≤O^ŒO`å Ü«∞^ä•~°÷"Õ∞, Ñ≤ã¨~°O`« ‰õÄ_® =∂~°∞ÊÖË^Œ∞. H˘xfl
 ™ê^èŒ<å=∞Ü«∞ rq`«O 129

~ÀAÅ∞ QÆ_çKåHõ J`«_»∞ D q+¨Ü«∞O QÆ∞~°∞^Õ=ÙʼnõΩ `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. JO^Œ∞‰õΩ

¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, ''Wq ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄O^Õ =∂~°æOÖ’x P@OHÍÅ∞. H˘xfl
~ÀAÅ∞ ^蕺#O KÕÜ«∞É’‰õΩ—— Jx K≥áêÊ~°∞.
=∞~˘Hõ JfO¢kÜ«∞â◊H©Î #ˆ~O¢^Œ∞xÖ’ ÃÑOá⁄O^Œ™êyOk. Z=Ô~·<å ¢"åã≤#
HÍy`«Ñ¨Ù =ÚHõ¯Å#∞ `«# KÕuÖ’ LOK«∞H˘O>Ë KåÅ∞, Jk ¢"åã≤# =ºH˜Îx
QÆ∞iOz Jxfl q+¨Ü«∂Å∞ J`«_çH˜ `≥eã≤áÈÜÕ∞q. P =ºH˜Î PHÍ~°O, J`«_»∞ U
^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOKå_»∞, J`«_ç =∞#ã¨∞ûÖ’ U PÖ’K«#Å∞ K≥ň~QÆ∞`«∞<åfl~Ú ÖÏO\˜
ã¨=∞ã¨Î=¸ J`«_çH˜ W>Ëì `≥eã≤áÈÜÕ∞q. nxx `«# q∞¢`«∞Å`À áêÅ∞ѨOK«∞H˘x
J<ÕHõ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ J`«_»∞ q<ÀkOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. HÍx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ nxx
YO_çOKå~°∞. ''W^˘Hõ Q˘Ñ¨Ê =~°¢Ñ¨™ê^ŒO. HÍx =∂#"åo ¢âıÜ«∞ã¨∞û‰õΩ `«Ñ¨Ê
=∞i ^ÕxH© D â◊H˜Îx LѨÜ≥∂yOK«=^Œ∞Ì. Z=i"À QÆ∞iOz# ã¨=∂Kå~åÅ#∞ h
=^ŒÌ‰õΩ fã¨∞H˘x=ã¨∞Î#fl D KÕ`«∞Å∞ =∂#"åo ÉÏ^èŒÅ#∞ `˘ÅyOKÕ â◊H˜Î QÆÅq.
h â◊H˜Îx W`«~°∞Å ÉÏ^èŒÅ#∞ `˘ÅyOK«_®xH˜ LѨÜ≥∂yOK«∞—— J<åfl~°∞ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å D LѨ^Õâ◊O #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ rq`«O QÆ∞iOz# XHõ qaè#fl
HÀ}Ïxfl K«∂Ñ≤O^Œ#_»OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞. =∞#‰õΩ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
¢Ñ¨™êkOKÕ â◊‰õΩÎÅ#∞, qt+¨ì QÆ∞}ÏÅ#∞ Ѩ~°∞Å ¢âıÜ«∞ã¨∞û HÀã¨O LѨÜ≥∂yOKå
Å<Õ ÉèÏ=# P`«_ç =∞#ã¨∞ûÖ’ QÍ_è»OQÍ =Ú¢k`«"≥∞ÿOk. J~Ú`Õ =∞~˘Hõ
ã¨OѶ¨∞@# ^•fi~å Jk ѨiѨÓ~°‚OQÍ P`«_ç =∞#ã¨∞ûÖ’ áê^Œ∞‰õΩáÈ~ÚOk.
XHõ ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Éèí‰õΩÎÅ`À `«=∞ QÆkÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® JѨC_»∞ JHõ¯_Õ L<åfl~°∞. =∂@Å`À, "Õ_»∞HõÅ`À, q<À^•
Å`À ã¨=∞Ü«∞O QÆ_»∞™ÈÎOk. JѨC_»∞ "≥·+¨‚= =∞`«O QÆ∞iO
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å #∞O_ç
á⁄Ok# ã¨O^Õâ◊O
z# ¢Ñ¨™êÎ=# =zÛOk. P =∞`« ã≤^•úO`åxfl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''ÉèíQÆ=<åfl=∞ 㨇~°}, Éèí∂`«^ŒÜ«∞,
P~å^èŒ# Éèí‰õΩΊѨ@¡ =∞~åº^Œ J<Õ =¸_çO\˜h J#∞ã¨iOK«=∞x D =∞`«O
É’kè™ÈÎOk. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞, PÜ«∞# k=º<å=∞=¸ Jaè#fl=∞x ¢QÆÇ≤ÏOz ã¨^•
¢Ñ¨QÍ_è» ¢¿Ñ=∞`À ÉèíQÆ=<åfl=∂xfl LK«ÛiOKåe† Éèí‰õΩÎ_»∂ ÉèíQÆ=O`«∞_»∂ XHõ¯ˆ~,
Hõ$+¨μ‚_»∂ Éèí‰õΩÎ_»∂ XHõ¯ˆ~ J#fl q+¨Ü«∞O ¢QÆÇ≤ÏOz ™ê^èŒ∞=ÙÅ#∂ Éèí‰õΩÎÅ#∂
ã¨∞Îuã¨∂Î ¢Ñ¨}q∞ÖÏ¡e. Ö’Hõ=∞O`å ¢jHõ$+¨μ‚xH˜ ™⁄O`«=∞<Õ ¢Ñ¨QÍ_è» qâßfiã¨O`À
Éèí∂`«^ŒÜ«∞....——

S 11
130 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

'Éèí∂`«^ŒÜ«∞— Jx K≥|∞`«∂=Ù#fl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∂@Å∞ `«_»|_®¤~Ú. J>Ë¡

PÜ«∞# áê~°=â◊º ã≤÷uÖ’ =∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. HÍã¨Î ÉÏǨϺ㨇 $uÖ’H˜ ~åQÍ<Õ,
''Éèí∂`«^ŒÜ«∂? ....? JÅ∞Ê_®! Ç‘Ï#"≥∞ÿ# ѨÙ~°∞QÆ∞‰õΩ ã¨=∞"≥∞ÿ# "å_çq #∞=Ùfi†
#∞=Ùfi Éèí∂`«^ŒÜ«∞ K«∂Ѩ_»=∂? ^ŒÜ«∞ K«∂Ѩ_®xH˜ #∞=Ùfi Z=_»=Ù? HÍ^Œ∞,
Z#fl\˜H© HÍ^Œ∞. =∞x+≤x =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞x ~°∂ѨOÖ’ QÍOz ¿ã= =∂¢`«"Õ∞
KÕÜ«∂e. J^Õ #∞=Ùfi KÕÜ«∞=Åã≤Ok—— J<åfl~åÜ«∞#.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠѨÅ∞‰õΩÅ∞ JO^Œ~°∂ q<åfl~°∞. HÍx "å\˜ QÆ∂_è®~å÷xfl
"åÔ~=~°∂ J~°÷O KÕã¨∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞ _˘Hõ¯_Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ÉèÏ=
¢ã¨=Oux ã¨iQÍ J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl_»∞. QÆkÖ’ #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ ~åQÍ<Õ J`«_»∞,
''D ~ÀA QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =∂@ÅÖ’ XHõ J^Œ∞ƒù`« HÍOu QÀK«~°=∞~ÚOk. x™êû~°
"≥∞ÿ#kQÍ, =\˜ìáÈ~Ú#kQÍ ¿Ñ~˘¯#|_Õ "Õ^•O`« *Ï˝<åxfl, ÉèíH˜Î=∂~°æO`À [`«
KÕiÛ ZÖÏO\˜ ã¨~°à◊"≥∞ÿ#, =∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ# ™ê~°Éèí∂`«=∞~Ú# =∂~åæxfl Pq+¨¯iO
Kå~°∞ PÜ«∞#! J^≥· fi`« *Ï˝<åxfl ã¨O`«iOK«∞HÀQÀi`Õ ã¨O™ê~åhfl, Ö’‰õΩÅ#∂
P™êO`«O Ѩi`«ºlOz J~°}ϺʼnõΩ áÈ"åe† ¢¿Ñ=∞, ÉèíH˜Î ÖÏO\˜ HÀ=∞Å"≥∞ÿ#
ÉèÏ=#Å#∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ #∞O_ç ‰õÄHõ\ ˜"Õà◊¡`À ã¨Ç¨ ÃÑHõeOz"ÕÜ«∂ÅO@∂
K≥ѨCH˘KåÛ~°∞. Ѩ~°º=™ê#O? P =∂~°æOÖ’ Ѩܫ∞xOKÕ =ºH˜Î ã¨O™ê~åhfl,
^•<À¡x ¢Ñ¨u =ºH˜Îh `«# =∂~°æOÖ’x P@OHÍÅ∞QÍ ZOz, J`«}˜‚ ^Õfi+≤Oz `«#
q<åâ◊<åxfl `å<Õ "≥`«∞H˘¯O@∞<åfl_»∞. HÍx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ D ~ÀA áê~°=â◊º
ã≤÷uÖ’ "≥Å¡_çOz# ѨÅ∞‰õΩÅ #∞O_ç, J~°}ºOÖ’x "Õ^•O`« *Ï˝<åxfl WO\˜H˜
fã¨∞‰õΩ~å=K«∞Û, ^≥·#Ok# rq`«OÖ’ ¢Ñ¨u ^Œâ◊Ö’#∞ ^•xx J#∞ã¨iOK«=K«∞Û
#x ã¨Ê+¨ì=∞=Ù`«∞#flk. KÕã¨∂Î#fl ^•xx J>Ë¡ H˘#™êyOK«h, ^•<À¡ Ǩx ÖË^Œ∞.
HÍx ÉèíQÆ=O`«∞_Õ ¢áê}∞Å∞QÍ#∞, Ö’HõOQÍ#∞ L<åfl_»<Õ ÉèÏ=##∞ =∂¢`«O
^Œ$_è»OQÍ xÅ∞ѨÙH˘O>Ë KåÅ∞. rq`«OÖ’ ¢Ñ¨u HõΔ}=¸ =∞#O Z=i`À =º=ǨÏ
iã¨∞Î<åfl"≥∂, Z=i Ѩ@¡ ¢¿Ñ=∞ Hõ#|~°∞ã¨∞Î<åfl"≥∂, Q“~°==∞~åº^ŒÅ∞ K≥e¡ã¨∞Î
<åfl"≥∂, ^ŒÜ«∞ K«∂ѨÙ`«∞<åfl"≥∂ "å~°O^Œ~°∂ ÉèíQÆ=O`«∞x JOâ◊ÖË. D q^èŒOQÍ
JO^Œih t=~°∂ѨOQÍ ÉèÏqOz#ѨC_»∞ J`«_»∞ W`«~°∞ÅHõ<åfl `«##∞ Q˘Ñ¨Ê
=ºH˜ÎQÍ ZÖÏ J#∞HÀQÆÅ_»∞? W`«~°∞ŠѨ@¡ HÀѨ=¸, ^Õfi+¨=¸ ZÖÏ =Ç≤ÏOK«
QÆÅ_»∞? U q^èŒOQÍ ^ŒÜ«∞ K«∂Ñ≤OK«QÆÅ_»∞? D suÖ’ =∂#=Ùx =∂^èŒ=ÙxQÍ
QÍOz P`«xH˜ ¿ã= KÕÜ«∞QÍ KÕÜ«∞QÍ J`«_ç ǨÏ$^ŒÜ«∞O áê=#=∞=Ù`«∞Ok†
ã¨`«fi~°"Õ∞ J`«_»∞ `«##∞ =∞Ǩ K≥·`«#ºã¨fi~°∂ѨÙ_≥·# ÉèíQÆ=O`«∞x JOâ◊OQÍ,
Ѩq¢`«∞xQÍ, *ÏQÆ$u K≥Ok#"åxQÍ, =Ú‰õΩÎxQÍ ¢QÆÇ≤Ï™êÎ_»∞.
 ™ê^èŒ<å=∞Ü«∞ rq`«O 131

''¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å D =K«<åÅ∞ ÉèíH˜Î=∂~°æOÖ’ #∂`«# HÍOux ¢Ñ¨ã¨iOѨ

*Ëã¨∞Î<åfl~Ú. ã¨HõÅ ¢áê}∞ÅÖ’#∞ ÉèíQÆ=O`«∞x ^Œi≈OKÕ ^•HÍ Ü«∞^ä•~°÷"≥∞ÿ# ÉèíH˜Î
(Ѩ~åÉèíH˜Î) JO>Ë Uq∞\’ Z=~°∂ ¢QÆÇ≤ÏOK«ÖË~°∞. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x ÖËHõ <å~åÜ«∞
}∞x ~°∂ѨOÖ’ Ö’‰õΩÅ#∞ QÍOz "åiH˜ ¿ã=Å∞ KÕ¿ã@ѨC_»∞ ã¨`«fi~°"Õ∞ J`«_»∞
x["≥∞ÿ# ÉèíH˜Îx á⁄Ok ÅHõΔ ºO ™êkè™êÎ_»∞. Hõ~°‡Ü≥∂QÆ, ~å[Ü≥∂QÆ =∂~°æ ™ê^茉õΩ
ʼnõΩ ‰õÄ_® ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =K«<åÅ∞ #∂`«# HÍOux ¢Ñ¨ã¨iOѨ*Ë™êÎ~Ú. =∞x+≤
XHõ¯ HõΔ}O ‰õÄ_® Hõ~°‡~°Ç≤Ï`«OQÍ LO_»ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° ~°∂ѨOÖ’
Ö’‰õΩÅ#∞ QÍOz "åiH˜ ¿ã=Å∞ JOkOKÕ@ѨC_»∞ =∞x+≤ `«# Ѩ~°=∂=kèx
™êkè™êÎ_»x K≥ѨʉõΩO_®<Õ qâ◊^Œ=∞=Ù`«∞Ok. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ <å‰õΩ XHõ J=HÍâ◊O
W¿ãÎ, D ~ÀA q#fl D =∞Ǩϟ#fl`« ã¨`åºxfl Ö’HõO Ü«∂=`«∞Î Kå@∞`å#∞.
ѨO_ç`«∞x, áê=∞~°∞x, ^èŒ#=O`«∞x, ¿Ñ^Œ"åx, ¢ÉÏǨχ}∞x, K«O_®Å∞x
Ѩ~°ºO`«O JO^ŒiH© Kå\˜ K≥|∞`å#∞.——
D suÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ *Ï˝#, ÉèíH˜Î, Ü≥∂QÆ, Hõ~°‡ =∂~åæÖ’¡ WO`«
^•HÍ HÍ#~åx "≥Å∞QÆ∞#∞ ¢Ñ¨ã¨iOѨ*Ëã≤ rq`« ã¨~°ox ѨiѨÙ+¨ìO KÕâß~°∞.
™ê=∂#∞ºÅ∞ PÜ«∞# =K«<åÅ#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. P k=º"å}˜x
=∞Ǩ"Õ∞^è•qÜ≥ÿ∞# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =∂¢`«"Õ∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘<åfl_»∞. JѨC_»∞ P
=K«<åÅ#∞ qѨÙbHõiOz `«H˜¯# "åix Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å#∞ KÕâß_»∞. HÍÖÏO`«
~°OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ q"ÕHÍ#O^Œ∞_≥· Ö’HÍxH˜ É’kèOz# ã¨`«º™ê~°O Ü«∂=`«∞Î D
=K«<åÅÖ’ Wq∞_ç LOk.
D q^èŒOQÍ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨Oã¨~°æO, K«^Œ∞=ÙÅ`À
™êQÆ∞`«∂ =zÛ# #ˆ~O¢^Œ∞x rq`«OÖ’ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ÃÑ#∞`«∞áê#∞ =zÛOk.


 QÆ_»∞¤ ~ÀAÅ∞

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ HÍoHÍ^Õqx JOwHõiOK«_»O ÖË^Œ∞. HÍ|>Ëì J`«_»∞ WO`«

^Œ∞óYO J#∞ÉèíqOK«=Åã≤ =zÛOk. Ö’HõOÖ’ rqOKåÅO>Ë P"≥∞#∞
JOwHõiOKÕ f~åe.
ó ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞

^Õâ◊O, ÉèÏ+¨, *Ïu, =∞`«O W`åº^Œ∞ ÅxflO\˜H© Jf`«OQÍ `åuÎ fi‰õΩÅO^Œih

ã¨`«=∞`«O KÕã≤# ¢Ñ¨â◊fl U^≥·<å LO^• JO>Ë Jk Wk: ''D Ö’HõOÖ’ ^Œ∞óYO
ZO^Œ∞‰õΩ LOk?—— D ¢Ñ¨â◊fl‰õΩ ã¨=∂^è•#O K≥ѨÊ_®xH˜
^Œ∞óYO ZO^Œ∞‰õΩ?
"åiÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ ¢Ñ¨Ü«∞uflOK«HõáÈÖË^Œ∞. HÍx ã¨|ɡ·#
ã¨=∂^è•#O ÅaèOK«x ¢Ñ¨â◊flQÍ<Õ Jk q∞yeáÈ~ÚOk. rq`«O ã¨∞Y^Œ∞óY
q∞¢t`«O. Z=~°∂ ѨiѨÓ~°‚ ã¨∞YO`À rqOK«ÖË~°∞. J^Õ q^èŒOQÍ rq`«=∞O`å
^Œ∞óY=∞Ü«∞OQÍ#∂ QÆ_»Ñ¨~°∞. Pâ◊Û~°ºÑ¨iKÕ x[O Uq∞@O>Ë J<ÕHõ =∞ǨÏ`å¯
~åºÅ∞ ™êkèOz# =∞ǨÏhÜ«ÚÅO^ŒiH© ã¨∞YO Hõ<åfl ^Œ∞óY"Õ∞ L`«¯ $+¨ì =∂~°æ
^Œi≈QÍ q~åle¡Ok. ^Œ∞óMÏÅ #∞O_Õ "å~°∞ Z‰õΩ¯= áê~îåÅ∞ <Õ~°∞ÛH˘<åfl~°∞.
^Œ∞óMÏÖË "åiÖ’ x¢^•}Ï=ã¨÷Ö’ #∞#fl J<ÕHõ â◊‰õΩÎÅ#∂, ¢Ñ¨uÉèíÅ#∂ Jaè=ºHõÎO
KÕâß~Ú. ^Œ∞óMÏÖË "åiH˜ =∂#"åox ¢¿Ñq∞OK«_®xH˜ ¢¿Ñ~°}xKåÛ~Ú. ^Œ∞óMÏÖË
=∂#=HÀ\˜ HÀã¨O "åix áê@∞Ѩ_»*Ëâß~Ú. `«# W~°"≥· <åÅ∞QÆ= U@ #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ J@∞=O\˜ ^Œ∞óYÉèíi`«"≥∞ÿ# Ѷ¨∞\Ïìxfl Z^Œ∞~˘¯#=Åã≤ =zÛOk.
1884 ¢áê~°OÉèíO. #ˆ~O¢^Œ∞x a.U. ѨsHõΔÅ∞ JѨC_Õ Ñ¨Ó~°ÎÜ«∂º~Ú.
ѨsHΔÍ Ñ¶¨e`åÅ∞ [#=i 30= `Õn# "≥Å∞=_®¤~Ú. J`«_»∞ Ô~O_»= ¢âı}˜Ö’
`«O¢_ç ǨÏ~îå#‡~°}O
LfÎ~°∞‚_»Ü«∂º_»∞. qâ◊fi<å^ä£ J`«}˜‚ x=∂Üü∞K«~°}ü É’ãπ J<Õ
ã¨∞¢Ñ㨠^≤ úŒ <åºÜ«∞"åk =^ŒÌ ã¨Ç¨ Ü«∞‰õΩxQÍ KÕiÊOKå_»∞. "≥∞¢\’
áêe@<£ HõàÏâßÅÖ’ =¸_Õà¡◊ <åºÜ«∞âߢãΨ áê~ ¢H=õ ∞OÖ’ ‰õÄ_® KÕiÊOKå_»∞.

132
 QÆ_»∞¤ ~ÀAÅ∞ 133

<åºÜ«∞âߢã¨Î J^茺ܫ∞#O xq∞`«ÎO #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WOQÍ¡O_»∞ "≥à◊¡QÀ~å_»∞. qâ◊fi<å^ä£

‰õÄ_® JO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOKå_»∞. HÍx qkè =¢H˜ã¨∞ÎO^Œx Z=i ÔH~°∞Hõ!
Ѷ¢≤ |=i 25 = `Õn. P ~ÀA #ˆ~O¢^∞Œ _»∞ =~åǨÏ#QÆ~° q∞¢`∞« Å PǨfi#OÃÑ·
JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡_»∞. ~å¢u Ѩ^ŒH˘O_»∞ QÆO@Å ^•HÍ P@áê@Å ã¨O^Œ_ç`À P
KÀ@ P#O^ŒO "≥e¡qiã≤Ok. Ñ≤^ŒÑ¨ JO^Œ~°∂ HõÅã≤ Éè’[#O KÕã≤, Ѩ_»∞H˘<Õ
Hõ|∞~°∞¡ K≥ѨCH˘O@∞<åfl~°∞. ~å¢u Ô~O_»∞ QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
q∞¢`«∞_˘Hõ_»∞ =zÛ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ Ñ≤eKå_»∞. 'D JѨ~å¢u "Õà◊ W`«_»∞ ZO^Œ∞‰õΩ
WHõ¯_»‰õΩ =KåÛ_»∞ K≥áê‡?— J#∞H˘O@∂ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =zÛ# =ºH˜Î "≥·Ñ¨Ù `Õiáê~°
K«∂âß_»∞. =zÛ# =ºH˜Î `«@Ѩ\Ï~Úã¨∂Î `å#∞ `≥zÛ# ã¨=∂Kå~°O K≥áêÊ_»∞ –
''g∞ <å#flQÍ~°∞ QÆ∞O_≥áÈ@∞`À =∞~°}˜OKå~°∞.——
HÍà◊¡ ¢H˜O^Œ Éèí∂q∞ qK«∞ÛH˘x `«#∞ `«Å¢H˜O^Œ∞Å∞QÍ áê`åà◊OÖ’H˜ Ѩ_çáÈ
`«∞#fl@∞¡ JxÑ≤OzOk #ˆ~O¢^Œ∞xH˜!
HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ `Õ~°∞H˘x, QÆ∞O_≥ ѨyÖË ^Œ∞óMÏxfl Éèíiã¨∂Î |Ü«∞Å∞^Õi ZÖÏQÀ
HõÅHõ`åΉõΩ =zÛ KÕ~å_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. qѨs`«"≥∞ÿ# Ѩ#∞Å XuÎ_ç HÍ~°}OQÍ H˘kÌ
HÍÅOQÍ qâ◊fi<å^ä£ ÉÏQÍ JÅã≤áÈ~Ú L<åfl_»∞. ~å¢u ^•^•Ñ¨Ù Ѩk QÆO@
ÅѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ QÆ∞O_≥áÈ@∞`À =∞~°}˜OKå_»∞. qâ◊fi<å^ä£ Éè∫uHõHÍÜ«∞O
â◊‡âß<åxH˜ fã¨∞ÔHà◊¡_®xH˜ ã≤^ŒúO KÕÜ«∞|_çOk. #ˆ~O¢^Œ∞x `«e¡, ™È^Œ~° ™È^Œs
=∞}∞Å∞ qÅÑ≤ã¨∞Î<åfl~°∞. "≥Ú^Œ\’¡ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«# ^Œ∞óMÏxfl |Ü«∞@‰õΩ =ºHõÎO
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. HÍx ZO`«¿ãѨÙ! HÍ¿ãѨ\’¡ J`«_»∞ ‰õÄ_® 'F— JO@∂ qÅÑ≤OKå_»∞.
‰õΩ=∂~°∞ÅÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ÃÑ^ŒÌ"å_»∞. `«O¢_ç JO`«º¢H˜Ü«∞Å∞ J`«_»∞ qkèqÇ≤Ï
`«OQÍ x~°fiiÎOKå_»∞.
qâ◊fi<å^ä£ =∞~°}Ï#O`«~°"Õ∞ PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz# XHõ x[O "≥Å∞QÆ∞Ö’H˜
=zÛOk. ''<å HÀã¨O UO KÕâß~°∞?—— Jx XHõ™êi #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ PÜ«∞##∞ xÅ
^•i¢^ŒºÑ¨Ù QÆ∞Ñ≤Ê\’¡ nã≤#ѨC_»∞, xÅ∞=Ù@^ŒÌOÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞x ¢Ñ¨uaOÉÏ<Õfl
K«∂Ñ≤OKå~°∞ Hõ^•! x*ÏxH˜ PÜ«∞# J^Õ KÕâß~°∞. PÜ«∞#
=∞ˆ~n =^Œe áÈÖË^Œ∞. [g∞O^•s á¶êÜÕ∞^•Ö’ rqOz# ‰õΩ@∞O|O XHõ¯
~ÀAÖ’ k‰õΩ¯ÖËx Ç‘Ï#ã≤÷uH˜ kQÆ*ÏiáÈ~ÚOk!
<åºÜ«∞"åk =$uÎ KÕѨ\ ˜ì# qâ◊fi<å^ä£ x*ÏxH˜ ѨÙ+¨¯ÅOQÍ ^èŒ#O ã¨OáêkO
Kå_»∞. HÍx P^•Ü«∞O Hõ<åfl Z‰õΩ¯=QÍ Y~°∞Û KÕâß_»∞. JO^Œ∞‰õΩ `À_»∞ ÃÑ^ŒÌ
134 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

‰õΩ@∞O|O HÍ=_»O`À PÜ«∞# Un ‰õÄ_»Éˇ@ìÖËHõáÈÜ«∂_»∞. PÜ«∞# Ñ≤#`«O¢_ç

Ü≥ÿ∞# HÍm¢Ñ¨™ê^£ L=∞‡_ç ‰õΩ@∞O| Pã≤Î #∞O_ç `«# =O`«∞ ™⁄=Ú‡ Y~°∞Û KÕÜ«∞
_»"Õ∞ HÍHõ qâ◊fi<å^ä£ #∞O_ç ‰õÄ_® q_çQÍ _»|∞ƒ fã¨∞H˘<Õ"å_»∞. =$uÎ s`åº
|Ü«∞\˜ Tà◊¡‰õΩ "≥àı¡ qâ◊fi<å^ä£ =∂™êÅ `«~°|_ç JHõ¯_Õ |㨠KÕ¿ã"å_»∞. D
ã¨O^Œ~åƒùÅ#∞ ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘x PÜ«∞# |O^èŒ∞=ÙÅ∞ PÜ«∞# ¿Ñi@ ѨÅ∞KÀ@¡
JѨCÅ∞ KÕã≤, `«=∞ Ѩ|ƒO QÆ_»∞ѨÙH˘<Õ"å~°∞. JѨCÅ∞ qâ◊fi<å^ä£ ¿Ñi@† Y~°∞ÛÅ∞
|O^è∞Œ =ÙÅ xq∞`«OÎ . "≥Ú`«OÎ g∞^Œ qâ◊fi<å^ä£ ¿Ñi@ L#fl JѨCÅ∞ `«Å‰õΩ q∞Oz#
=Ü«∂º~Ú. HÍ|\˜ì PÜ«∞# ‰õΩ@∞O|O |Ü«∞\˜"åi ^Œ$+≤ìH˜ ^Œ~å˚QÍ ¢|`«∞‰õΩ
`«∞#fl@∞¡ HõxÑ≤Oz<å, x*ÏxH˜ JѨCÅ TaÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~Ú=ÙOk. D
q+¨Ü«∂ÖËg Éèí∞=<Õâ◊fiiH˜QÍx, #ˆ~O¢^Œ∞xH˜QÍx `≥eÜ«∞=Ù.
Wk KåÅ^Œ#fl@∞¡ L=∞‡_ç ‰õΩ@∞O| Pã≤Î =º=Ǩ~°OÖ’ WO\’¡ Q˘_»=Å∞
[iQÍ~Ú. JO^Œ∞=Å# qâ◊fi<å^ä£ L=∞‡_ç Pã≤ÎÜ≥ÿ∞# WO\˜x =^ŒeÃÑ\˜ì, ÉèÏ~åº
a_»¤Å`À =∞~˘Hõ WÅ∞¡ J^≥̉õΩ fã¨∞H˘x JHõ¯_» x=ã≤OK«™êQÍ_»∞. D WÅ∞¡
#ˆ~O¢^Œ∞x J=∞‡=∞‡ WO\˜H˜ ã¨g∞ѨOÖ’ LOk. J^≥Ì WO\’¡H˜ "≥o¡# H˘xfl <≥ÅÖ
Ö’<Õ qâ◊fi<å^ä£ HÍÅ^èŒ~°‡O K≥O^•_»∞. qâ◊fi<å^ä£ =∞~°}˜Oz# H˘xfl <≥ÅÅ `«~°∞
"å`« ‰õΩ@∞O|O`À ã¨Ç¨ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® J=∞‡=∞‡ WO\˜ˆH "≥o¡áÈ~Ú
x=ã≤OK«™êQÍ_»∞.
qâ◊fi<å^ä£ ã¨Ç¨Ü«∞ã¨Ç¨ÏHÍ~åÅ`À `«=∞ rq`« ã≤÷uQÆ`«∞Å#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~°∞K«∞
H˘#fl |O^èŒ∞=ÙÅ∞ D â’K«hÜ«∞ ã≤÷uÖ’ â◊¢`«∞=ÙÖÏ¡ =º=ǨÏiOKå~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞x
‰õΩ@∞OÉÏxfl âßâ◊fi`«OQÍ WO\˜ #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ Ñ¨OÑ≤"ÕÜ«∞_®xˆH xâ◊Û~ÚO
Kå~°∞. JO^Œ∞ xq∞`«ÎO <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ ^•"å "Õâß~°∞. JѨCÅ∞ WzÛ# "å~°∞
`«Å∞ѨÙÅ∞ `«\Ïì~°∞, JѨCÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘#fl"å~°∞ Hõ#∞=∞~°∞QÆÜ«∂º~°∞. H˘xfl ~ÀA
Ö’¡<Õ Ñ¨Ó@ QÆ_»=_»O ‰õÄ_® Hõ+¨ì=∞x #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ `≥eÜ«∞=zÛOk. ‰õΩ@∞OÉÏxH˜
ZÖÏO\˜ P^•Ü«∞=¸ ÖË^Œ∞. HÍx S^•~°∞QÆ∞ix áÈ+≤OK«=Åã≤# Ѩiã≤÷u. Hõ#∞Hõ
x=∂Üü∞K«~°}ü =^ŒÌ `å#∞ á⁄O^Œ∞`«∞#fl <åºÜ«∞âߢã¨Î tHõΔ}#∞ ã¨QÆOÖ’<Õ #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ =∂#∞H˘x, "≥∞ÿÅ ~ÀAÅ∞ ѨÓiÎHÍHõ =Ú#∞¿Ñ L^ÀºQÆO HÀã¨O ѨÅ∞KÀ@¡
u~°QÆ™êQÍ_»∞. HÍÅO HõÅã≤~å#ѨC_»∞ =O^ŒÖÏk ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ Ãã·`«O qѶ¨Å=∞=
_»OÖ’ Pâ◊Û~°ºO ÖË^Œ∞. ZÖÏO\˜ L^ÀºQÆ=¸ ÅaèOK«HõáÈ=_»O`À #ˆ~O¢^Œ∞xH˜
Jxfl "≥·Ñ¨ÙÖÏ â◊¥#º"Õ∞ HÍ#=zÛOk.
 QÆ_»∞¤ ~ÀAÅ∞ 135

JO`«∞ÖËx ^Œ∞óYOÖ’ =Úxy=Ù#flѨÊ\˜H© #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å

㨇 $`«∞Å∞ qâßfi㨠ã¨OˆH`« náêÖÏ¡ ÉèÏã≤ÖÏ¡~Ú. "≥∞ÿÅ ~ÀAÅ∞ =ÚyÜ«∞Hõ
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ áê^Œ∞
=Ú#∞¿Ñ, #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥o¡ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞
Q˘eÑ≤# #=∞‡HõO ^Œi≈OKå_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Ô~O_»∞ <≥ÅÅ ¢H˜`«O ¢H˜O^ŒÑ¨_»
_»O`À PÜ«∞# KÕ~Ú Z=ÚHõ ™ê÷#¢ÉèíOâ◊O K≥OkOk. KÕuH˜
Hõ@∞¡ Hõ\Ïì~°∞. <˘Ñ≤Ê`À WOHÍ ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ W`«~° Éèí‰õΩÎÅ`À
áê@∞ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. ¢|Ǩχã¨=∂[ Éèí‰õΩÎ_≥·# ¢`≥·Ö’‰õΩº_»∞ áê_»∞`«∞<åfl_»∞. #ˆ~O
¢^Œ∞x ^Œ∞óYO K«∂ã≤# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å P"Õ^Œ# =~°‚<åf`«O. J~Ú#ѨÊ\˜H©
PÜ«∞# ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ #ˆ~O¢^Œ∞x`À Ug∞ K≥ѨÊÖË^Œ∞. áê@ ѨÓ~°ÎÜ«∂ºHõ Ö’HõO,
ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iOz ѨÅ∞ Jaè¢áêÜ«∂Å∞ "≥e|∞zÛ, ''^ÕǨÏO LO_Õk Ô~O_»∞
~ÀAÅ∞ =∂¢`«"Õ∞, ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ XHõ¯_Õ ã¨`«ºO. ^ÕǨÏO W^Œ∞QÀ LOk, =∞~°∞
HõΔ}O ÖË^Œ∞.... ^ÕǨxH˜ ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ∞ LO_»<Õ LO\Ï~Ú. #ˆ~O¢^Œ∞}Ë‚ fã¨∞
HÀO_ç – `«O¢_ç =∞~°}˜OKå_»∞, WO\’¡ JÅqHÍ#xfl HõëêìÅ∞, U ^•s HÍ#~å^Œ∞.
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ =∞#Å#∞ ã¨∞MÏÅÖ’ FÅÖÏ_ç™êÎ_»∞, =∞iH˘xfl
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ^Œ∞óYOÖ’ =ÚOK≥`«∞Î`å_»∞——1 Jx J<åfl~°∞. '#ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ WOHÍ
Hõ~°∞}˜OK«ÖË^Õ Jx ÉèíQÆ=O`«∞x Ѩ@¡ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P¢HÀâ◊O`À =∂\Ï¡_»∞`«∂
L#fl@∞¡QÍ LOk. =∞^茺=∞^茺֒ PÜ«∞# #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ PáêºÜ«∞OQÍ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞—2
Jx ¢"åâß_»∞ D ã¨OѶ¨∞@##∞ #"≥∂^Œ∞ KÕã≤# '=∞—.
=∞~À ~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«# q∞¢`«∞_»~Ú# J#fl^• QÆ∞ǨÏ`À Hõeã≤ ^ŒH˜Δ
}Ëâ◊fi~°O "≥àÏ¡_»∞. `«=∞ J#∞OQÆ∞ t+¨μºx ^Œ∞óYO K«∂ã≤ P"Õ^Œ# K≥Ok# ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ J#fl^• QÆ∞ǨÏ`À #ˆ~O¢^Œ∞x HõëêìÅ#∞ ¢Ñ¨™êÎqã¨∂Î, #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞
Ѩ_»_»O XHõ ¿ãflÇ≤Ï`«∞xQÍ J`«_ç Hõ~°Î=º=∞x K≥áêÊ~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ J#fl^•
|Ü«∞Å∞^Õi "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. J`«_»∞ "≥o¡áÈÜ«∂Hõ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å`À
z~°∞HÀѨO`À, ''<å Ѩiã≤÷ux T~°O`å WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ Kå\˜ K≥|∞`«∞<åfl~°∞?——
Jx =∞O_çѨ_®¤_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Hõà◊¡Ö’ h~°∞ ^è•~°Hõ\ ˜ìOk. PÜ«∞# PáêºÜ«∞
`«`À #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ K«∂ã≤, ''<åÜ«∞<å! h HÀã¨O WO\˜O\˜H© áÈ~Ú aK«Û"≥∞`«Î_®xH˜
Ãã·`«O <Õ#∞ ã¨OHÀzOK«#∞—— J<åfl~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢^ŒqOzáÈÜ«∂_»∞.

1. Hõ^ä•=∞$`«O (2= ã¨OѨÙ@O), ѨÙ@ 23.

2. Hõ^ä•=∞$`«O (2= ã¨OѨÙ@O), ѨÙ@ 24.
136 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

D q^èŒOQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ ^Œi≈OK«_»O`À, PÜ«∞# Hõ~°∞}ÏHõ\ÏHõΔO

ÃÑ·# #ˆ~O¢^Œ∞x #=∞‡HõO |ÅѨ_çOk. a.U. K«kq# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«#‰õΩ ã¨`«fi
~°"Õ∞ U^À XHõ L^ÀºQÆO Åaèã¨∞ÎO^Œx PtOKå_»∞. ~ÀE ÉèíQÆ=<åfl=∂xfl 㨇iã¨∂Î
J<ÕHõ HÍ~åºÅÜ«∂Å∞ ZH˜¯ kQÍ_»∞. HÍx <≥ʼnõΩ Ñ¨k¿ÇÏ#∞ ~°∂áêÜ«∞Å r`«O
WKÕÛ L^ÀºQÆO ‰õÄ_® J`«_çH˜ ÅaèOK«ÖË^Œ∞. =∞ø#OQÍ ^•i¢^•ºxfl ã‘fiHõ
iOKå_»∞, ‰õΩ@∞O|O J`«_ç`ÀÉÏ>Ë ^•xx ã‘fiHõiOzOk. "åà◊¡Ö’ Z=~°∂ `«=∞
‰õΩ@∞O| Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ W`«~°∞Öˇ=i`À#∂ "≥Å¡_çOK«ÖË^Œ∞.
"≥∞ÿÅ ~ÀAÅ∞ ѨÓiÎ HÍQÍ<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =∂=¸Å∞ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOK«
™êQÍ_»∞. ã¨OѨ#∞flÖˇ·# J`«_ç ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∂ ZѨÊ\˜ÖÏ ~å™êQÍ~°∞. HÍx "åiÖ’
Z=~°∂ J`«x WO\˜ Ѩiã≤÷ux J~°÷O KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. P`«_»∞ ‰õÄ_® H˘xfl ã¨=∞
Ü«∂ÅÖ’ "åi`Àáê@∞ |Ü«∞@‰õΩ "≥àı¡"å_»∞. J`«_»∞ ã¨#fl|_»™êQÍ_»∞. J`«_ç
=ÚYO ‰õÄ_® HÍã¨Î áêeáÈ~ÚOk. nxx ‰õÄ_® P`«_ç q∞¢`«∞Å∞ QÆ=∞xOz
#@∞¡ ÖË^Œ∞. |Ǩïâß Z=Ô~·<å QÆ=∞xOz#ѨÊ\˜H©, Jk ¿Ñ^ŒiHõO =Å# Jx
"å~°∞ TÇ≤ÏOK«∞HÀÖËHáõ È~Ú=ÙO_»=K«∞Û. `«O¢_ç =∞~°}O`À U~°Ê_ç# â’HõO HÍ~°}O
QÍ<Õ J`«_»∞ ã¨#fl|_®¤_»x "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. D suÖ’ ¿Ñ^ŒiHõO`À, QÆuÖËx
ã≤÷uÖ’ ^•xx Z^Œ∞~À¯=_»O`À #ˆ~O¢^Œ∞x QÆ_»∞¤~ÀAÅ∞ H˘#™êQÍ~Ú.
#ˆ~O¢^∞Œ _»∞ `«e`¡ À#∞, ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞Å`À#∞ #=Ùfi`«∂, qâßfiã¨O L\˜ì
Ѩ_ÕÖÏ =∂\Ï¡_Õ"å_»∞. ã¨`«fi~°"Õ∞ L^ÀºQÆO Åaèã¨∞ÎOk, ^Œ∞óMÏÅ∞ fiáÈ`åÜ«∞<Õ
x~åâß xã¨Ê $ǨÏÅ∞ #=∞‡HÍxfl "åiH˜ HõÅ∞QÆ*Ë¿ã"å_»∞. `«H˜¯#"å~°∞ HÍã¨Î Z‰õΩ¯=
u<åÅ<Õ L^ÕÌâ◊O`À `«# Éè’[<åxfl `«yæOK«∞H˘<Õ"å_»∞.
L^ŒÜ«∞"Õ∞ L^ÀºQÍ~°÷O |Ü«∞Å∞^Õˆ~"å_»∞. ™êÜ«∞O¢`«O ÉÏQÍ JÅã≤áÈ~Ú uiy
=KÕÛ"å_»∞. HÍ¿ãѨ\ ˜ ¢H˜`«"Õ∞ u<åfl#x K≥Ñ≤Ê, `«H˜¯# "å~°∞ Éè’[#O KÕ¿ãÖÏ
K«∂¿ã"å_»∞, `å#∞ Ѩã¨∞ÎO_Õ"å_»∞. P ã≤÷uÖ’ Ãã·`«O P`«_»∞ <åºÜ«∞âߢã¨Î
J^茺ܫ∞#O =^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞. J<ÕHõ ~ÀAÅ∞ Ѩã¨∞ÎÅ∞O_ç, ziy# ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞
^èŒiOz HõàÏâßʼnõΩ "≥àı¡"å_»∞. PHõe HÍ~°}OQÍ H˘xfl™ê~°∞¡ ã¨Ê $Ç¨Ï `«Ñ≤Ê
Ѩ_çáÈÜ«∂_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞x q∞¢`«∞Å∞ JÅ"å@∞ ¢Ñ¨HÍ~°O J`«}˜‚ `«=∞ Wà◊¡‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈÜÕ∞
"å~°∞. KåÖÏ¿ãѨ٠"åi`À =∂\Ï¡_»∞`«∂ LO_Õ"å_»∞. "å~°∞ Éè’[<åxH˜ Ñ≤ez
#ѨC_»∞ =∂¢`«O x~åHõiOKÕ"å_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë WO\’¡ `«e¡, ™È^Œ~° ™È^Œs
=∞}∞Å∞ Ѩã¨∞ÎÅ`À LO_Õ ^Œ$â◊ºO J`«_ç Hõà◊¡ =ÚO^Œ∞ ^Àº`«Hõ=∞ÜÕ∞ºk Hõ#∞Hõ.
 QÆ_»∞¤ ~ÀAÅ∞ 137

"≥O@<Õ U^À XHõ ™ê‰õΩ K≥Ñ≤Ê Éè’[#O KÕÜ«∞‰õΩO_®<Õ WO\˜H˜ uiy =KÕÛ¿ã
"å_»∞. WO\’¡, `«#∞ q∞¢`«∞Å`À Hõeã≤ Éè’[#O KÕã≤#@∞¡ K≥¿ÑÊ"å_»∞. `«# =O`«∞
‰õÄ_® `«=Ú‡à◊¡‰õΩ, K≥e¡H˜ ÃÑ\˜ì `å#∞ Ѩ_»∞H˘<Õ"å_»∞!
D HÍÅѶ¨∞@ìO QÆ∞iOz HÍÖÏO`«~°OÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WÖÏ K≥áêÊ_»∞:1
''"≥∞ÿÅ QÆ_»∞=٠ѨÓiÎHÍHõ =Ú#∞¿Ñ <Õ#∞ JHõ¯_® WHõ¯_® L^ÀºQÆO HÀã¨O
uiQÍ#∞. PHõe`À, L`«Î HÍà◊¡`À L^ÀºQÆO HÀã¨O ^Œ~°MÏã¨∞Î KÕ`«Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x
=∞^蕺ǨÏflѨ٠=∞O_»∞>ˇO_»Ö’ XHõ HÍ~åºÅÜ«∞O #∞O_ç =∞~˘Hõ HÍ~åºÅÜ«∂xH˜
uiQÍ#∞. PѨÎq∞¢`«∞Å∞ H˘O^Œ~°∞ ™ê#∞Éèí∂u`À H˘xfl ~ÀAÅ∞ <å`À<Õ LO_Õ
"å~°∞, HÍx H˘xfl ~ÀAÅ∞ <å`À LO_»ÖËHõáÈÜÕ∞"å~°∞. HÍx ¢Ñ¨uKÀ@ <å‰õΩ
x~åâß xã¨Ê $ǨÏÖË Z^Œ∞Ô~·<å~Ú. P Hõ~îÀ~° Ö∫H˜Hõ "åã¨Î"åÅ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞
J#∞Éèí=O`À x™êfi~°÷"≥∞ÿ# ™ê#∞Éèí∂u ZO`À J~°∞^≥·#^Œh, ^Œ∞~°ƒÅ∞ʼnõÄ
¿Ñ^ŒÅ‰õÄ WHõ¯_» ™ê÷#O ÖË^Œh <å‰õΩ ÉÏQÍ J~°÷=∞~ÚOk. Wk=~°Ö’ XHõ\ ˜
Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ <å‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã≤#O^Œ∞‰õΩ `å=Ú Hõ$`å~°∞÷Å=∞~Ú#@∞¡
ÉèÏqOz# "åiѨC_»∞ JO^Œ∞‰õΩ q~°∞^ŒúOQÍ KÕÜ«∞_»"Õ∞ ã¨||x ÉèÏqOK«™êQÍ~°∞.
ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞QÆÅ ã≤÷uÖ’ LO_ç ‰õÄ_® "åà◊√¡ <å Ѩ@¡ ÃÑ_»=ÚYO K«∂Ѩ
™êQÍ~°∞. J@∞=O\˜ KÕ^Œ∞ J#∞Éèí"åÅ∞ K«qK«∂¿ãH˘nÌ, D Ö’HõO XHõ ~åHõΔã¨∞x
ã¨$+≤ìQÍ <å‰õΩ JxÑ≤OKÕk.
''XHõ ~ÀA q∞@ì=∞^蕺ǨÏflO =∞O_»∞>ˇO_»Ö’ uiy uiy áê^•Å∞ ÉÁ|ƒ
ÖˇHͯ~Ú† JÅã≤™⁄Åã≤áÈ~Ú "≥∞ÿ^•#OÖ’x 'FH±>ˇ~À¡x— ™ê‡~°HõzǨÏfl x~å‡}O
h_»Ö’ q¢â◊q∞OKå#∞. P ~ÀA XHõi^ŒÌ~°∞ q∞¢`«∞Å∞ <å`Àáê@∞ L<åfl~°∞†
J#∞HÀ‰õΩO_® JHõ¯_» HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O [iyOk. ##∞fl J#∞#~ÚOK«_®xH˜
HÍÉ’Å∞ "åiÖ’ XHõ_»∞, 'Hõ$áêà◊√"≥·# ¢|Ǩχâßfi㨠J<Õ Ñ≤Å¡"åÜ«Ú=Ù gK«
™êyOk— J<Õ áê@ áê_»™êQÍ_»∞. P áê@ q#QÍ<Õ J`«_»∞ <å `«Å g∞^Œ
ã¨"≥∞‡@`À H˘_»∞`«∞#fl@∞¡ JxÑ≤OzOk. <å `«e¡, `«=ڇŠxã¨ûǨÜ«∞ ã≤÷u
QÆ∞~°∞ΉõΩ =zÛ, J==∂#O`À x~åâßxã¨Ê $ǨÏÅ∞ =ÚÑ≤ÊiQ˘#QÍ, '<À~°∞=Ú~Úº,
Z=iH˜ PHõe ÉÏ^èŒ`À JÅ=∞\˜OKÕ J=ã¨~°O ÖË^À J@∞=O\˜ ÉèÏQƺ=O`«∞ʼnõΩ
D HõÅÊ#Å∞ =∞^èŒ∞~°OQÍ HÍ#~å=K«∞Û. XHõѨC_»∞ <å‰õÄ JÖψQ JxÑ≤OKÕk.

1. '¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨗 ã¨OѨÙ@O–2, ѨÙ@Å∞ 428–29 #∞O_ç á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«

|_çOk.
138 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

HÍx WѨC_»∞ Hõ~îÀ~° "åã¨Î"åÅ∞ Z^Œ∞Ô~·#ѨC_»∞ P HõÅÊ#Å∞ JѨǨ㨺OQÍ `Àã¨∞Î

<åfl~Ú— JO@∂ JiKå#∞. <å =∂@Å∞ qx P q∞¢`«∞_»∞ ZO`À <˘K«∞ÛH˘<åfl
_Õ"≥∂! HÍx ZO`«\ ˜ Hõ\ ˜Hõ ^•i¢^ŒºO J#∞Éèíqã¨∂Î=ÙO>Ë P =∂@Å∞ <å <À@
"≥Å∞=_ç LO\ÏÜ≥∂ J`«_ç ÔHÖÏ J~°÷=∞=Ù`«∞Ok?
''XHÀ¯ ~ÀA x¢^Œ ÖËz ~°Ç¨Ï㨺OQÍ P~åfÜ«∞QÍ WO\’¡ JO^ŒiH© Kåe
#O`« PǨ~°O ÖË^Œx `≥Å∞ã¨∞H˘x, KÕ`« ze¡QÆ=fi ÖËHõáÈ=_»O`À, 'XHõ q∞¢`«∞_»∞
Éè’[<åxH˜ `«# WO\˜H˜ PǨfixOKå—_»x J=∞‡`À K≥Ñ≤Ê, |Ü«∞@‰õΩ "≥o¡áÈÜÕ∞
"å}˜‚. J@∞=O\˜ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ U^À HÍã¨Î u<Õ"å}˜‚† H˘xfl ~ÀAÅ∞ WO\’¡
`«H˜¯# "åiH˜ ã¨iѨ_Õ PǨ~°O LO@∞O^Œ<Õ L^ÕÌâ◊O`À Ѩã¨∞ÎÅ`À<Õ QÆ_ç¿Ñ"å}˜‚.
WO\’¡ "åiH˜ ÖË^• |Ü«∞\˜ "åiH˜ D q+¨Ü«∂Å∞ `≥Å∞Ѩ_®xH˜ Jaè=∂#O
J_»∞¤Ñ¨_Õk. WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ =∂kˆ~ ã¨OѨ#∞flÖˇ·# q∞¢`«∞Å∞ `«=∞ Wà◊¡‰õΩ ÖË^•
L^•º<åʼnõΩ =zÛ <å áê@Å`À `«=∞ P#O^•xfl W#∞=∞_çOѨ*ËÜ«∞=∞x HÀˆ~
"å~°∞. "åi HÀÔ~¯#∞ u~°ã¨¯iOK«ÖËHõ, H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ "åi`ÀÉÏ@∞ "≥o¡, <å
áê@Å`À "åix ã¨O`À+¨Ñ¨~°KÕ"å}˜‚. HÍx <å =∞#ã¨∞ûÖ’x ÉèÏ"åÅ#∞ "åiH˜
=ºHõÎѨ~°KåÅx JaèÅ+≤OKÕ"å}˜‚ HÍ#∞. <å Ѩiã≤÷u QÆ∞iOz `«=∞‰õΩ `å=ÚQÍ
"åÔ~#fl_»∂ "åHõ|∞ KÕ¿ã"å~°∞ HÍ~°∞. U XHõi^ŒÌ~À JѨC_»Ñ¨C_»∞ PáêºÜ«∞OQÍ,
'D ~ÀA #∞"≥fiO^Œ∞‰õΩ x~°∞`åûǨÏOQÍ, |ÅÇ‘Ï#OQÍ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl=Ù? HÍ~°}O
Uq∞\’ ^ŒÜ«∞KÕã≤ K≥ѨC— Jx J_ç̂Q"å~°∞. "åiÖ’ XHõ q∞¢`«∞_»∞, WOH˘Hõ q∞¢`«∞_ç
^•fi~å <å Ѩiã≤÷u `≥Å∞ã¨∞H˘x, J*Ï˝`«OQÍ =∂ J=∞‡‰õΩ L`«Î~åÅ∞ ¢"åã¨∂Î,
_»|∞ƒ ѨOѨ™êQÍ_»∞. D q^èŒOQÍ J`«_»∞ ##∞fl âßâ◊fi`«OQÍ |∞∞}|^Œ∞ú}˜‚
KÕã≤"Õâß_»∞.——
U^À q^èŒOQÍ 1884 L`«Î~å~°úOÖ’ `å#∞ K«kq# "≥∞¢\’áêe@<£ áê~î°
âßÅÖ’<Õ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ Láê^蕺ܫÚxQÍ L^ÀºQÆO ^˘iH˜Ok. E<£ 1886Ö’
'=∞— ã≤á¶ê~°ã¨∞`À P áê~î°âßÅ ¢H˘`«Î âßYÖ’ ¢Ñ¨^è•<Àáê^蕺ܫÚxQÍ Ñ¨^À#flu
ÅaèOzOk. D P^•Ü«∞O HÍ~°}OQÍ Ñ¨ã¨∞ÎÅ∞O_Õ Ñ¨iã≤÷u ^•\˜ XHõ J_»∞QÆ∞
=ÚO^Œ∞‰õΩ ~åQÆeQÍ~°∞. HÍx ‰õΩ@∞O| Pã¨∞ÎÅ ^•"å =Å<å, ~åÉ’ÜÕ∞ <åºÜ«∞
âߢã¨Î ѨsHõΔÅ HÍ~°}OQÍ#∂ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ P L^ÀºQÆO =^ŒÅ∞HÀ=Åã≤ =zÛOk.
JѨC_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ Q˘O`«∞Ö’ ¢=}O U~°Ê_çOk. ¢Ñ¨Hõ¯<Õ LO_ç PÜ«∞#‰õΩ
¿ã= â◊√¢â◊¥+¨Å∞ JOkOKåÅx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ J#∞HÀ=_»=¸ JO^Œ∞H˘Hõ HÍ~°}O.
 QÆ_»∞¤ ~ÀAÅ∞ 139

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ D ~ÀAÖ’¡ 'w`« QÀqO^Œ— HÍ"åºxfl =OQÆÉèÏ+¨Ö’H˜ J#∞=

kOKå_»∞. P`«_ç q∞¢`«∞_≥·# "≥∂fÖÏÖò É’ãπ ^•xx ¢Ñ¨K«∞iOKå_»∞. nx ^•fi~å
HÍã¨Î _»|∞ƒ ÅaèOzOk.
D ã¨=∞㨺ŠHÍ~°}OQÍ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^•^•Ñ¨Ù U_»∞ <≥ÅÅ áê@∞ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å ^Œ~°≈<å~°÷O "≥à◊¡ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. D =∞^茺 HÍÅOÖ’ Dâß<£ J<Õ Éèí‰õΩÎ_ç
WO\˜x ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ áê=#O KÕã≤#ѨC_»∞ PÜ«∞##∞
=¢Hõ=∂~°æ^Œ~°≈‰õΩÅ∞: ^Œi≈OK«_»O`À ã¨i. D HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ J`«_çH˜ ¢j~å=∞
#ˆ~O¢^Œ∞x =∂#ã≤Hõ
ã≤÷u
Hõ$+¨μ‚Å Éèí‰õΩÎÅ`À#∂, JHõ¯_» HõÅ∞ã¨∞H˘#fl Ü«Ú= q∞¢`«∞Å
`À#∂ ^•^•Ñ¨Ù ZÖÏO\˜ ™êxflÇ≤Ï`«º=¸ ÖˉõΩO_®áÈ~ÚOk.
'=∞— =∂¢`«O H˘xfl Ѩ~åºÜ«∂Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞x WO\˜H˜ "≥o¡=KåÛ_»∞. W^ŒÌ~°∂ Hõeã≤
w`«QÀqO^Œ J+¨ìѨ^Œ∞Å∞ áê_»∞H˘<Õ"å~°∞.
¢Hõ=∞OQÍ #ˆ~O¢^Œ∞x Ѩiã≤÷u ѨÅ∞=Ù~°∞ q∞¢`«∞ʼnõΩ `≥eÜ«∞™êyOk HÍx
Z=~°∂ ZÖÏO\˜ ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOK«ÖË^Œ∞. ÃÑ·QÍ J`«}˜‚ `«Ñ¨C^•i Ѩ\ ˜ìOK«
_®xH˜ H˘O^Œ~°∞ `«Ü«∂~°Ü«∂º~°∞. P`«_ç q∞¢`«∞ÅÖ’ H˘O^Œ~°∞ ã¨<å‡~°æQÍ=ÚÅ∞
HÍ~°x =Ú#∞¿Ñ K«∂âßO. JÖÏO\˜ =º‰õΩÎÖ’¡ J#fl^• QÆ∞Ç¨Ï XHõ_»∞. J`«_ç WO\’¡
HõÅ∞ã¨∞H˘#fl XHõi^ŒÌ~°∞ JÖÏO\˜ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ =¢Hõ=∂~°æOÖ’ _»|∞ƒ
ã¨OáêkOKÕ ^•~°∞Å∞ `≥eáê~°∞. ã¨OѨ#∞flÖˇ·# q`«O`«∞=ÙÅ∞ H˘O^Œ~°∞ `«=∞
^•iÖ’H˜ =¿ãÎ J`«_çH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_®xH˜ `å=Ú ã≤^ŒúOQÍ L<åfl=∞x Hõ|∞~°∞
ѨOáê~°∞. "å~°∞ ã¨∂zOz# =∂~åæÅxflO\˜h `«∞K«Ûù"≥∞ÿ#qQÍ ¢`Àã≤~å[x, `«#
=∂~°æOÖ’<Õ XO@iQÍ "≥àÏ¡_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞!
HÍx '¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞— =kÖË@@∞¡ ÖË~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ZÖÏÔQ·<å㨈~ =¢Hõ=∂~°æO
Ö’H˜ kOáêÅx "å~°∞ HõOHõ}O Hõ@∞ìH˘#fl@∞¡ ¢Ñ¨=iÎOK«™êQÍ~°∞. XHõ ~ÀA #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ XHõ q∞¢`«∞x WO\˜H˜ "≥àÏ¡_»∞. JHõ¯_» q∞¢`«∞ÅO^Œ~°∂ P@áê@Ö’¡ LÖÏ¡
ã¨OQÍ QÆ_áç ê~°∞. P `«~∞° "å`« #ˆ~O¢^∞Œ _»∞ q¢âßOuÔH· XHõ QÆkÖ’H˜ "≥àÏ¡_∞» . JѨC_»∞
P q∞¢`«∞Å∞ JO`«‰õΩ=ÚO^Õ KÕã≤# U~åÊ@∞ ¢Ñ¨HÍ~°O XHõ Ü«Ú=u P QÆkÖ’H˜
"≥o¡Ok. `«##∞ `å#∞ =∞Oz^•xxQÍ Ñ¨iK«Ü«∞O KÕã¨∞H˘x, ¿Ñ^ŒiHõO =Å#
J+¨ìHõëêìÅ∞ Ѩ_»∞`«∞#fl@∞¡ K≥Ñ≤ÊOk. P"≥∞ HõÅ¡ÉÁe¡ =∂@Å∞ #q∞‡ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
P"≥∞#∞ ™êO`«fi#ѨiKÕ suÖ’ H˘xfl =∂@Å∞ K≥áêÊ_»∞. HÍ¿ãѨ\’¡ P"≥∞ ^Œ∞~°∞
^ÕÌâ◊O`À J`«}˜‚ ã¨g∞Ñ≤Oz `«# x[ã¨fi~°∂ѨO |@ì|Ü«∞Å∞ KÕã≤Ok. ^•O`À
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ x+¨¯~°¬QÍ P"≥∞#∞ QÆkÖ’ #∞O_ç |Ü«∞\˜H˜ ѨOÑ≤"Õâß_»∞. P"≥∞
140 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

u#flQÍ P q∞¢`«∞Å =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡, ''™ê^èŒ∞ѨÙOQÆ=Ùx =^ŒÌ‰õΩ ##∞fl ѨOÑ≤OKåˆ~——

JO@∂ Hõã¨∞~°∞H˘Ok.
=∞~˘Hõ™êi [iy# ã¨OѶ¨∞@# QÆ∞iOz ã¨fiÜ«∞OQÍ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WÖÏ
K≥áêÊ_»∞: ''<å q∞¢`«∞ÅÖ’ H˘O^Œ~°∞ =¢Hõ=∂~°æOÖ’ _»|∞ƒ ã¨OáêkOKÕ"å~°∞. <å
ã≤÷u QÆ∞iOz q#fl "å~°∞ D `«~°∞}Ïxfl qxÜ≥∂yOK«∞H˘x ##∞fl `«=∞ "≥·Ñ¨Ù
ÖÏQÆ_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå~°∞. "åiÖ’ H˘O^Œ~°∞ <å =∂ki ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞
`å~°∞=∂~°∞ HÍ=_»O`À á⁄@ì QÆ_»=_®xÔH· Jqhu =∂~åæÖ’¡ "≥o¡#
"å~°∞. "å~°∞ x[OQÍ<Õ <å Ѩ@¡ *Ïe =Ç≤ÏOKå~°∞. =∞Ǩ=∂Ü«∞ ‰õÄ_® ##∞fl
¢Ñ¨âßO`«OQÍ LO_»x=fiÖË^Œ∞. ^èŒ#=O`«∞~åÖˇ·# XHõ ¢ã‘Î KåÖÏHÍÅOQÍ <å g∞^Œ
Hõ#∞fl "Õã≤Ok. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O <å Ѩiã≤÷ux ã¨^Œ=HÍâ◊OQÍ fã¨∞H˘x Pã≤Î`À
áê@∞ `«##∂ ã‘fiHõiOz ^•i¢^•ºxH˜ ã¨fiã≤Î K≥ѨÊ=∞x Hõ|∞~°∞ ѨOÑ≤OzOk! P
¢Ñ¨uáê^Œ##∞ AQÆ∞Ѩû`À u~°ã¨¯iOKå#∞. =∞~À ¢ã‘Î ‰õÄ_® ##∞fl PHõi¬OK«
_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOzOk. 'J=∂‡~¸! XHõ QÆ∞ÃÑÊ_»∞ |∂_ç^Œ HÍÉ’ÜÕ∞ D âßs~°Hõ
ã¨∞YO HÀã¨O WO`«^•HÍ U^Õ^À KÕâß=Ù! W^Œ∞QÀ =∞~°}O h =ÚO^Õ LOk.
^•xx ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜OK«_®xH˜ #∞=Ùfi U^≥·<å KÕã≤=Ù<åfl"å? `«∞K«Ûù"≥∞ÿ# `«ÅOѨÙÅ#∞
=^ŒeÃÑ@∞ì. ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ PiÎ`À ¢áêi÷OK«∞— Jx P"≥∞‰õΩ Ç≤Ï`«=Ù K≥áêÊ#∞.——
HÍx `«#‰õΩ Jqhu =∂~åæÅ∞ K«∂Ñ≤# "åi g∞^Œ ‰õÄ_® #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ HÀѨ
yOK«∞HÀÖË^Œ∞. qkè WÖÏ L#flѨC_»∞ Z=ix ZO^Œ∞HÀã¨O xOkOKåe? "åi`À
‰õÄ_® `«# =∞#ã¨∞ûÖ’x q+¨Ü«∂xfl K≥¿ÑÊ"å_»∞† ã¨<åflºã¨ rq`« =∞ǨÏ`åfixfl
QÆ∞iOz K≥¿ÑÊ"å_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© "å~°∞ =∂¢`«O =∞m¡ P`«}˜‚ Ö∫H˜Hõ q+¨Ü«∂Å
"≥·Ñ¨Ù ÖÏQÆ_®xˆH ¢Ñ¨Ü«∞uflOKÕ"å~°∞. ''rq`«OÖ’ ZÖÏO\˜ x~°‚Ü«∂xH© ~å‰õΩO_®
ZO^Œ∞‰õΩ WÖÏ L<åfl=Ù? ^èŒ#O ã¨OáêkOKÕ ¢Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ f¢=OQÍ =ÚxyáÈ.
JѨC_Õ Hõ^• ã¨∞Y=∞Ü«∞ rq`«O QÆ_»Ñ¨QÆÅ=Ù!— JO@∂ LѨ^ÕtOKÕ"å~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ''<å‰õÄ JÖÏO\˜ PÖ’K«#Å∞ ~åHõáÈÖË^Œ∞. H©iÎ ¢Ñ¨u+¨ªÅ∞,
Ѩ^Œg Sâ◊fi~°º=¸, JO`«ã¨∞ÎÅ`À ‰õÄ_ç# rq`«O QÆ_»áêÅ<Õ PÖ’K«# <åÖ’
`«~°K«∞ HõÅQÆ_»O Hõ^Œ∞Ì. HÍx, ÉÏQÍ Ö’`«∞QÍ PÖ’zOz#ѨC_»∞, D ^èպܫ∞O
J~°÷~°Ç≤Ï`«=∞x `ÀKÕk. =∞~°}O J<Õ^˘Hõ\ ˜ D Ö’HõOÖ’ L#fl^Õ! ^•x Hõ|O^èŒ
ǨϙêÎÅ #∞O_ç Z=Ô~·<å `«Ñ≤ÊOK«∞HÀQÆÅ~å? ã¨<åflºã¨∞Å∞ =∞~°}Ѩ٠Ñ≤_çH˜e
#∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ=_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflã¨∞Î<åfl~°∞. ã¨`«º"≥∞ÿ#, âßâ◊fi`«OQÍ =∂~°∞Ê
 QÆ_»∞¤ ~ÀAÅ∞ 141

ÖËx =ã¨∞Î=Ù#∞ J<Õfi+≤ã¨∞Î<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ ã¨<åflºã¨ rq`«"Õ∞ ã¨~Àfi`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ#kQÍ

<Õ#∞ ÉèÏqã¨∞Î<åfl#∞—— J<åfl_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© q∞¢`«∞Å∞ =^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞. "åiÖ’
XHõ_»∞, ''^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’x =$^Œ∞ú_Õ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ áê_»∞KÕã¨∞Î<åfl_»∞, W`«_ç Éèíq
+¨º`«∞Î#∞ <åâ◊#O KÕã¨∞Î<åfl_»∞—— J<åfl_»∞. `«~°∞"å`« #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ K«∂ã≤, ''#ˆ~<£!
h‰õΩ ™⁄O`« |∞kú J<Õk LO>Ë, PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ "≥à◊¡_»O =∂#∞HÀ. ÖËHõáÈ`Õ h
K«^Œ∞=Ù, Éèíq+¨º`«∞Î <åâ◊#=∞~ÚáÈ`å~Ú. #∞=Ùfi ¢Ñ¨uÉèÏ=O`«∞_çq† rq`«O "≥·Ñ¨Ù
=∞#ã¨∞û#∞ =∞~°e¿ãÎ #∞=Ùfi ™êkèOK«ÖËxk Un LO_»^Œ∞. Hõ#∞Hõ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜
ã¨fiã≤Î K≥ѨC—— Jx ã¨ÅǨ WKåÛ_»∞. ''WÖÏ K«∂_»O_ç! PÜ«∞# QÆ∞iOz g∞‰õΩ
Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ∞† <å‰õÄ ÃÑ^ŒÌQÍ Ug∞ J~°÷O HÍÖË^Œ∞† HÍx, <Õ#∞ P =$^Œ∞ú}˜‚,
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ Jq∞`«OQÍ Jaè=∂xã¨∞Î<åfl#∞—— Jx QÆ^Œæ^Œã¨fi~°O`À K≥áêÊ_»∞
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞.
XHõ =OHõ q∞¢`«∞Å ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ WÖÏ LO_»QÍ WO\’¡ aè#fl"≥∞ÿ# Ѩiã≤÷ux
#ˆ~O¢^∞Œ _»∞ Z^Œ∞~À¯=Åã≤ =zÛOk. `«O¢_ç ¢|uH˜ L#flѨC_Õ ¢áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ q"åǨÏ
¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ =∞m¡ H˘#™êQÍ~Ú† P`«}˜‚ =∞s W|ƒOkH˜
q"åÇ¨Ï ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞
QÆ∞iKÕâß~Ú. `«O¢_ç L#flѨC_»∞ J`«_»∞ q"åǨxfl u~°ã¨¯
iOK«_»O ÃÑ^ŒÌ ã¨=∞㨺QÍ `ÀK«ÖË^Œ∞. HÍx WѨC_»k qâ◊fi~°∂ѨO ^•eÛOk.
HÀi#O`« Hõ@flO`À =^èŒ∞=Ù#∞ W=fi_®xH˜ ã≤^Œú=∞~Ú#ѨC_»∞, D ^•i¢^Œº
Ѩiã≤÷uÖ’ P`«_»∞ u~°ã¨¯iOK«_»O WO\’¡"å~°∞ ri‚OK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ¿Ñ^Œi
HõѨ٠QÆ∞Ñ≤Ê\ #∞O_ç q_ç=_»_®xH˜ HõxÑ≤ã¨∞Î#fl XˆH ^•ix J`«_»∞ =¸ã≤
"Õã¨∞Î<åfl_»x "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. z=~°‰õΩ `«e¡Ü≥ÿ∞# Éèí∞=<Õâ◊fii XHõ J_»∞QÆ∞
=ÚO^Œ∞‰õΩ"Õã≤ XHõ Ñ≤Å¡#∞ K«∂ã≤ xâ◊ÛÜ«∞O ‰õÄ_® KÕã≤Ok. P `«~°∞"å`« #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ QÆ\ ˜ìQÍ u~°ã¨¯iOK«ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. [~°∞QÆÉ’ÜÕ∞k [~°∞QÆh J#∞H˘x, `«##∞
#=Ú‡H˘x L#fl"åi HÀã¨O q"åǨÏO KÕã¨∞HÀ=_®xˆH xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞x q"åǨÏO QÆ∞iOz ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ `≥eã≤Ok. "≥O@<Õ XHõ
|O_ç ÉÏ_»∞QƉõΩ fã¨∞H˘x u#flQÍ #ˆ~O¢^Œ∞x WO\˜H˜ "≥àÏ¡~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
|Ü«∞\˜H˜ =zÛ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl_»∞. J`«}˜‚ K«∂_»QÍ<Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
P`«_ç KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x, <Õ#∞ q#flk x["Õ∞<å Jx J_çQÍ~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
`«ÅkOK«∞H˘x, ''J=Ù#∞. <Õ#∞ q"åǨxH˜ ã¨=∞‡uOKå#∞—— J<åfl_»∞. JѨC_»∞
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞x KÕ`«∞Å#∞ <˘H˜¯ Ѩ@∞ìH˘x, ''D q"åǨÏO [~°QÆ^Œ∞.
142 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Wq <å =∂@Å∞ ã¨∞=∂!—— JO@∂ |O_ç ZH˜¯ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. J"åÔH·¯ xÅ|_ç

áÈÜ«∂_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞!
ÉèíQÆ=O`«∞x Ѩ@¡ XHõ =ºH˜Î ã¨O`«iOK«∞H˘#fl qâßfi㨠¢Ñ¨QÍ_è»`å, xâ◊ÛÅ`å
JyflѨsHõΔÅ∞ Z^Œ∞Ô~·#ѨC_»∞ `ÕeáÈ`«∞Ok. ''<Õ#∞ WO`«QÍ ^Œ∞ódã¨∞Î<åfl<Õ, D
ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ Hõà◊√¡ ÖË"å?—— Jx ¢Ñ¨tflOK«x ™ê=∂#º
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ UO =º‰õΩÎÅ∞ LO_»*ÏÅ~°∞. ''Hõ$ëê‚! #∞=Ùfi ^Œ∞+¨μì_»=Ù. h H˘Hõ\ ˜
KÕâß_»∞!
K≥|∞`å#∞. #∞=Ùfi ##∞fl H“yeOK«∞H˘x h áê^ŒÑ¨^•‡Å
¢"≥∂Å â◊~°}∞ Xã¨y<å 㨈~, ÖËHõ <å K«∂ѨÙʼnõΩ JO^Œ‰õΩO_® xÅ|_ç P"Õ^Œ#
HõeyOz<å 㨈~! #∞=Ùfi ##∞fl UO KÕã≤<å #∞"Õfi <å ã¨~°fiã¨fiO. #∞=Ùfi `«Ñ¨Ê <å
ÔH=~°∂ ÖË~°∞!—— Jx K≥·`«#º =∞Ǩ¢Ñ¨Éèí∞=Ù K≥Ñ≤Ê#@∞¡, ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œ∂+≤Oz<å
PÜ«∞#<Õ qâ◊fiã≤Oz rqOK«_»O ™ê=∂#º"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O HÍ^Œ∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ UO
KÕâß_»∞? PÜ«∞# =∂@Ö’¡<Õ qO^•O:
''Wxfl HõëêìÅ∂, ѨsHõΔÅ∂ Z^Œ∞Ô~·#ѨÊ\˜H© <å Pã≤ÎHõ`« K≥‰õΩ¯K≥^Œ~°ÖË^Œ∞†
'ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∞OKÕ KÕ™êÎ_»∞— J<Õ ÉèÏ=#Ö’ H˜Oz`«∂Î ã¨O^ÕǨÏO [xOK«ÖË^Œ∞.
L^ŒÜ«∞O ÖË=QÍ<Õ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ 㨇iOz, PÜ«∞# k=º<å=∂xfl LK«Ûiã¨∂Î<Õ
Ѩ_»Hõ #∞O_ç ÖË™êÎ#∞. P `«~°∞"å`« ѨiѨÓ~°‚ qâßfiã¨O`À L^ÀºQÍ<Õfi+¨}‰õΩ
|Ü«∞Å∞^Õˆ~"å}˜‚. JÅ"å@∞ ¢Ñ¨HÍ~°O XHõ ~ÀA ÉèíQÆ=<åfl=∂xfl LK«Ûiã¨∂Î
Ѩ_»Hõ #∞O_ç ÖËKå#∞. ¢Ñ¨Hõ¯ QÆkÖ’ L#fl =∂ J=∞‡ Jk qx z~åQÍæ, 'Jk
PѨ~å! z#fl`«#O #∞O_ô ^Õ=Ù_»∞, ^Õ=Ù_»∞ JO@∂ Ѩšq áê_»∞`«∞<åfl=Ù. P
^Õ=Ù_Õ WO`« KÕâß_»∞ Hõ^•! WOHÍ ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨Å=i™êÎ=Ù!— Jx JOk. P"≥∞
=∂@Å∞ <å ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ QÍ_è»OQÍ <å@∞‰õΩáÈÜ«∂~Ú. '^Õ=Ù_»<Õ =ºH˜Î x[OQÍ
L<åfl_®? XHõ"Õà◊ LO>Ë, =∞x+≤ ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõ ¢áê~°÷#Å#∞ K≥"˘yæ
qO\Ï_®? JÖÏ J~Ú`Õ, WO`«QÍ qÅÑ≤ã¨∞Î<åfl<Õ, ^•xH˜ ZÖÏO\˜ ["å|∂
~å^Œ∞ ZO^Œ∞‰õΩ? ™œ[#ºO =¸sÎÉèíqOz# ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨$+≤ìÖ’ WO`« K≥_»∞
ZHõ¯}∞‚O_ç =zÛOk? =∞OQÆà◊=∞Ü«Ú_≥·# ÉèíQÆ=O`«∞x áêÅ#Ö’ WO`« J=∞OQÆà◊
"≥∞O^Œ∞‰õΩ?— JO@∂ n~°…OQÍ PÖ’zOK«™êQÍ#∞. W`«~°∞Å ^Œ∞óYO K«∂ã≤ `«Å¡
_çe¡# q^•º™êQÆ~ü XHõ™êi, 'ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∞Oz`«#"Õ∞ =¸sÎÉèíqOz# "å_»∞,
=∞OQÆà◊=∞Ü«Ú_≥·# "å_»∞ J~Ú#ѨC_»∞ ÅHõΔÖÏk ¢Ñ¨[Å∞ Hõ~°=Ù HÍ@HÍÅ
ÉèíÜ«∂#Hõ QÆ∞Ñ≤Ê\’¡ zH˜¯ Ñ≤_çÔH_»∞ J#flO HÀã¨O JÅ=∞\˜ã¨∂Î =∞~°}˜ã¨∞Î<åfl
Ô~O^Œ∞‰õΩ?— Jx J_çQÍ~°∞ Hõ^•, P "å‰õΩ¯ ѨiǨÏã≤ã¨∞Î#fl@∞¡ <å K≥=ÙÖ’¡
 QÆ_»∞¤ ~ÀAÅ∞ 143

¢Ñ¨u^èŒfixOKå~Ú. P ~ÀA ÉèíQÆ=O`«∞x Ѩ@¡ Z#fl_»∂ ÖË#O`« qã¨∞QÆ∞ <å‰õΩ Hõe

yOk. W@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∞O HÀã¨"Õ∞ xsH˜Δã¨∞Î#fl@∞¡QÍ, 'x[OQÍ<Õ ÉèíQÆ=O`«∞
_»∞<åfl_®?— J<Õ ã¨O^ÕǨÏ=¸ <åÖ’ `«ÖˇuÎOk.
''U^≥·<å ~°Ç¨Ï㨺OQÍ KÕÜ«∞_»=∞#flk <å <≥·*ÏxH˜ q~°∞^ŒúO. z#fl`«#O
#∞O_ô JO`Õ. ÉèíÜ«∞O HÍ~°}OQÍ<À, =∞ˆ~ L^ÕÌâ◊O =Å¡<À <å PÖ’K«#Å∞ <Õ#∞
^•K«∞HÀÖË#∞, KÕ`«Å#∞ =∞~°∞QÆ∞Ѩ~°K«_»=∞<Õ =∂@ˆH KÀ@∞ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ, 'ÉèíQÆ=O
`«∞_»∞ ÖË_»∞† XHõ"Õà◊ L#flѨÊ\˜H©, PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz zO`«#KÕã≤ ¢Ñ¨Ü≥∂[#O
ÖË^Œ∞— Jx ™êǨÏã≤Oz `«H˜¯# "åiH˜ K≥Ñ≤Ê, ^•xx x~°∂Ñ≤OK«_®xH˜ <Õ#∞ ¢Ñ¨Ü«∞
uflOK«_»OÖ’ Pâ◊Û~°ºO U=ÚOk! Ѩ~°º=™ê#O? <Õ#∞ <åã≤ΉõΩ}‚~ÚáÈÜ«∂#∞,
^Œ∞+¨μìÅ`À Hõeã≤ =∞^èŒ∞áê#O KÕã¨∞Î<åfl#∞, "≥ÅÜ«∂à◊¡ WO\˜H˜ áÈ`«∞<åfl#x U
=∂¢`«O ã¨Oâ◊~ÚOK«‰õΩO_® =∂\Ï¡_»™êQÍ~°∞! Z=iH© J}y=∞}y "≥∞ňQ <≥·[O
z#fl`«#O #∞O_Õ <å‰õΩ ÖË^Œ∞. Jk ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O `«Ñ¨C_»∞ ѨÙHÍ~°∞ =Å# Ѷ¨∞hÉèíqOz
Hõ~°_»∞QÆ\ ˜ìOk. 'D ^Œ∞óY=∞Ü«∞"≥∞ÿ# ã¨O™ê~°OÖ’ U^À H˘O`«¿ãѨ~Ú<å P ^Œ∞ó
MÏÅ#∞ =∞~°záÈ=_®xH˜ =∞^èŒ∞áê#O KÕÜ«∞_»"≥∂, "≥ÅÜ«∂à◊¡ =^ŒÌ‰õΩ "≥à◊¡_»"≥∂
H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® `«Ñ¨C HÍ^Œ∞. D suÖ’ ã¨∞YO Åaèã¨∞ÎO^Œx <å‰õΩ xâ◊ÛÜ«∞OQÍ
`≥e¿ãÎ Z=iH© ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩO_® <Õ#∂ P =∂~åæxfl J#∞ã¨i™êÎ#∞— JO@∂ "åà◊√¡
J_»QƉõΩO_®<Õ JO^Œi`À#∞ K≥ѨʙêQÍ#∞.
''D "å~°Î QÍeHõ<åfl "ÕQÆOQÍ "åºÑ≤OzOk. <Õ#∞ K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∂ʼnõΩ
K≥=ÙÅ∞, =Ú‰õΩ¯ Jhfl [`«KÕiÛ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõÄ, PÜ«∞# Éèí‰õΩÎʼnõÄ KÕ~°
_®xH˜ Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O Ѩ@ìÖË^Œ∞. x[O `≥Å∞ã¨∞HÀQÀi H˘O^Œ~°∞ =KåÛ~°∞.
`å=Ú q#fl=hfl #=∞‡HõáÈ~Ú<å, H˘xfl\˜<≥·<å #=∞‡=Åã≤ LO^Œx "å~°∞
ã¨∂K«#¢áêÜ«∞OQÍ `≥eáê~°∞. "å~°∞ ##∞fl WO`« Ç‘Ï#OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«_»O K«∂ã≤
<å =∞#ã¨∞û HΔÀaèOzOk. J~Ú<å ã¨Ç¨Ï#O áê\˜OKå#∞. =∞#ã¨∞û#∞ ~å~Ú
KÕã¨∞H˘<åfl#∞. 'tHõΔ Ñ¨_»∞`«∞O^Œx ÉèíÜ«∞Ѩ_ç ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ qâ◊fiã≤OK«_»O Ñ≤iH˜
`«#O— JO@∂ L^ÕfiQÆO`À K≥Ñ≤Ê Ç¨˙º"£∞, ÃÑ~Ú<£, q∞Öò, HÍ"Õ∞ìÖÏO\˜ ѨÅ∞=Ù~°∞
áêâßÛ`«º `åuÎ fi‰õΩÅ#∞ L^•Ç¨Ï~°}QÍ K«∂Ñ≤, 'ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ L<åfl_»#_®xH˜
ZÖÏO\˜ P^è•~°=¸ ÖË^Œ∞— JO@∂ f¢= L^ÕfiQÆO`À "åkOKå#∞. ã¨O㨯iOK«
ÖË#O`«QÍ <Õ#∞ K≥_çáÈÜ«∂#∞ Jx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x "å~°∞ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. <å‰õΩ
KåÖÏ ã¨O`À+¨O HõeyOk.
144 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz PÖ’K«# "≥∞^Œe#ѨC_»∞ =∞#ã¨∞û ã¨OkQÍú

=ã¨÷Ö’ Ѩ_çáÈ~ÚOk. W=hfl qx PÜ«∞# ‰õÄ_® |Ǩïâß #=Ú‡`åˆ~"≥∂#x
Ñ≤OzOk. XHõ¯ HõΔ}"Õ∞. 'WÖÏO\˜ x~å^è•~°"≥∞ÿ# ѨÙHÍ~°∞¡ qx <Õ<≥@∞=O\˜
"å_ç<À PÜ«∞# x~åú~°} KÕ¿ã ѨHõΔOÖ’ JÖψQ KÕã¨∞HÀh, <Õ#∞ HõÅ`« K≥O^Œ#∞—
Jx =∞~°∞HõΔ}"Õ∞ ã¨iÃÑ@∞ìH˘<åfl#∞. HÍx PÜ«∞# nxH˜ ZÖÏ ã¨ÊOkOKå~À qx
Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂#∞. "≥Ú^Œ@ PÜ«∞# ZÖÏO\˜ |^Œ∞Å∂ K≥ѨÊÖË^Œ∞. P `«~°∞"å`«
Éèí=<å^ä£ qÅÑ≤ã¨∂Î, '=∞Ǩâ◊Ü«∂! #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WO`«QÍ kQÆ*ÏiáÈ`å_»x <Õ#∞
HõÅÖ’ Ãã·`«O TÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞— Jx K≥|∞`«∞#flѨC_»∞ P¢QÆǨÏO`À, '=¸~°∞ö_®! "åQÆ
É’‰õΩ! <À~°∞ =Ú~Úº. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ P ~°HõOQÍ =º=ǨÏiOK«_»x [QÆ[˚#x <å`À
K≥Ñ≤ÊOk. WÖψQ #∞=Ùfi =∞~À™êi =∂\Ï¡_®=O>Ë h =ÚYO ‰õÄ_® K«∂_»#∞—
Jx J`«_ç`À x+¨¯~°¬QÍ K≥áêÊ~°@.
''HÍx JǨÏOHõiOz D q^èŒOQÍ <åã≤ΉõΩÅ"≥∞ÿ`Õ UO ¢Ñ¨Ü≥∂[#O? z#fl
`«#O #∞O_ç, JO^Œ∞<å ¢Ñ¨`ÕºH˜Oz ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ ^Œi≈OKåHõ <Õ#∞ á⁄Ok#
J^Œ∞ƒù`«=∞~Ú# k=º^Œ~°≈<åÅ∞ <å ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ ^ÕnѨº=∂#OQÍ ¢Ñ¨HÍtã¨∞Î
<åfl~Ú Hõ^•! Hõ#∞Hõ, 'xâ◊ÛÜ«∞OQÍ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ L<åfl_»∞. PÜ«∞##∞ ™êHΔÍ`«¯
iOK«∞H˘<Õ =∂~°æ=¸ LO@∞Ok. ÖËHõáÈ`Õ rqOK« #=ã¨~°O ÖË^Œ∞. Jxfl ^Œ∞óMÏ
ʼnõÄ, P@OHÍʼnõÄ =∞^茺 P =∂~åæxfl Hõ#∞Q˘<Õ f~åe— Jx ÉèÏqOKå#∞. D
q^èŒOQÍ ~ÀAÅ∞ ^˘i¡áÈ™êQÍ~Ú. =∞#ã¨∞û ã¨O^ÕǨxH© ã¨Ê+¨ì`«‰õÄ =∞^茺
Tyã¨ÖÏ_çOk. "≥∞Å¡"≥∞Å¡QÍ ¢Ñ¨âßO`«`« "≥·^˘ÅyáÈ™êyOk, ^•i¢^Œº=¸ U
q^èŒOQÍ#∞ `«ˆQæ@@∞¡ HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞.
''"Õã¨q QÆ_»z =~å¬HÍÅO ¢áê~°OÉèí=∞~ÚOk. JѨC_»∂ Ü«∞^䕢ѨHÍ~°O
L^ÀºQÍ<Õfi+¨} H˘#™êyã¨∂Î=KåÛ#∞. XHõ ~ÀA =~°¬OÖ’ ÉÏQÍ `«_çã≤áÈ~Ú ~å¢u
WO\˜H˜ uiy=ã¨∞<Î åfl#∞. â◊s~°O ÉÏQÍ _»ãû≤ áÈ~ÚOk, =∞#ã¨∞û
=∂#ã≤Hõ P"Õ^Œ##∞ ^•x`À KÕiáÈ~ÚOk. WHõ XHõ¯ J_»∞QÆ∞ ‰õÄ_® =ÚO^Œ∞‰õΩ
=∂iÛ# J#∞Éèí=O
"ÕÜ«∞ÖËx ã≤÷uÖ’, ¢Ñ¨Hõ¯<Õ L#fl XHõ WO\˜ J~°∞QÆ∞ g∞^Œ
‰õΩѨʉõÄeáÈÜ«∂#∞. ÉÏǨϺ㨇 $u LO^À ÖË^À `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍx U"Õ"À
PÖ’K«#Å∞ XHõ\ ˜ "≥O@ XHõ\ ˜QÍ `«Öˇ`«Î_»=¸, `˘ÅyáÈ=_»=¸ *Ï˝Ñ¨HõO
LOk. "å\˜x ¢`Àã≤"ÕÜ«∞_®xH˜ U^À XHõ ÉèÏ=#Ö’ =∞#ã¨∞û#∞ ¢Ñ¨QÍ_è»OQÍ
b#O KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂#∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ U^À XHõ k=ºâ◊H˜Î <å PO`«iHõ"≥∞ÿ#
`≥~°Å#∞ XHõ\ ˜ "≥O@ XHõ\ ˜QÍ `˘Åyã¨∂Î#fl@∞¡QÍ JxÑ≤OzOk. Wxfl
 QÆ_»∞¤ ~ÀAÅ∞ 145

~ÀAÅ∞QÍ <å =∞#ã¨∞û#∞ QÆO^Œ~°QÀàÏxH˜ Ö’#∞ KÕã¨∞Î#fl, '=∞Oz`«#O

=¸sÎÉèíqOz# ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨$+≤ìÖ’ K≥_»∞ ZO^Œ∞‰õΩ LO@∞Ok? ÉèíQÆ=O`«∞x
Hõ~îÀ~° <åºÜ«∞O`Àáê@∞ Jáê~° HÍ~°∞}º=¸ ZÖÏ HõÅQÆÅã≤ LO@∞Ok?— ÖÏO\˜
ѨÅ∞ ã¨Oâ◊Ü«∂ʼnõΩ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# Ѩiëê¯~åÅ#∞ <å ǨÏ$^ŒÜ«∂O`«~åà◊OÖ’ Hõ#∞
Q˘<åfl#∞. Hõ@ìÅ∞ `≥y# P#O^ŒO`À ÖËKå#∞. â◊s~°OÖ’ JÅã¨@ HÍã¨Î ‰õÄ_®
ÖˉõΩO_®áÈ~ÚOk. =∞#ã¨∞û XHõ J^Œ∞ƒù`«=∞~Ú# â◊H˜Î`À#∞, ¢Ñ¨âßO`«`«`À#∞
ÉèÏã≤OzOk. JѨC_»∞ ~å¢u =Úyã≤ `≥Å"å~°_®xH˜ HÍã¨Î ã¨=∞Ü«∞"Õ∞ LOk.
''Ö’‰õΩÅ xO^•ã¨∞`Î ∞« Å#∞ ¢`Àã≤~å[<åfl#∞. ™ê^è•~°}"≥∞#ÿ =∞#∞+¨μÖÏ¡ _»|∞ƒ
ã¨OáêkOK«_®xH©, ‰õΩ@∞OÉÏxfl áÈ+≤OK«_®xH©, ã¨∞MÏÅ#∞ J#∞ÉèíqOK«_®xH©
ã¨<åflºã¨ <Õ#∞ [x‡OK«ÖË^Œ<Õ ÉèÏ=# <å =∞#ã¨∞ûÖ’ áê`«∞‰õΩáÈ~ÚOk.
ã‘fiHõ~°}‰õΩ x~°‚Ü«∞O <å `å`«ÖÏ ã¨~°fiã¨OQÆ Ñ¨i`åºQÍxH˜ <Õ#∞ ~°Ç¨Ï㨺OQÍ `«Ü«∂
~°Ü«∂º#∞. JO^Œ∞HÀã¨O `Õn ‰õÄ_® x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl#∞.
HÍx Pâ◊Û~°ºO! P ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ HõÅHõ`åÎÖ’ XHõ Éèí‰õΩÎx WO\˜x
áê=#O KÕÜ«∞É’`«∞<åfl~°x `≥eÜ«∞=zÛOk. =∞Oz^Õ, QÆ∞~°∞=Ù ^Œ~°≈<å#O`«~°O
âßâ◊fi`«OQÍ WO\˜x Ѩi`«ºlOK«QÀ~å#∞. HÍx <Õ#∞ PÜ«∞##∞ K«∂_»QÍ<Õ, 'D
~ÀA #∞=Ùfi <å`Àáê@∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O =KÕÛ f~åe— Jx QÆ\ ˜ìQÍ Ñ¨@∞ì|\Ïì~°∞.
Z<Àfl ‰õΩO\˜™ê‰õΩÅ∞ K≥Ñ≤ÊK«∂âß#∞. HÍx PÜ«∞# Un qxÑ≤OK«∞HÀÖË^Œ∞. WHõ
QÆ`«ºO`«~°O ÖËHõ PÜ«∞#`Àáê@∞ "≥àÏ¡#∞. |O_çÖ’ áÈ`«∞#flѨC_»∞ ‰õÄ_® PÜ«∞#
=ÚHõÎã¨iQÍ<Õ =∂\Ï¡_®~°∞. ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥àÏ¡Hõ HÍ¿ãѨ٠W`«~°∞Å`Àáê@∞ PÜ«∞#
QÆkÖ’ ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. WO`«Ö’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ áê~°=â◊º ã≤÷u HõeyOk.
J=∂O`«O J>Ë¡ <å "≥·Ñ¨ÙQÍ =KåÛ~°∞. ##∞fl PáêºÜ«∞OQÍ Ñ¨@∞ìH˘x Hõà◊¡ "≥O@
h~°∞ ^è•~°Å∞ Hõ@ìQÍ,
K≥ѨÊQÍ#∂ ÖË=Ú K≥ѨʉõΩO_»#∞ ÖË=Ú
#=∞‡ÖˉõΩ<åfl=Ú Ñ¨ÓiÎQÍ F ~å^è•!
WѨC_Õ x#∞ QÀÅ∞áÈ=#∞<åfl=∞x....1
J<Õ áê@#∞ áê_®~°∞.
''ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ á⁄Oyá⁄~°Å∞`«∞#fl L^ÕfiQÆ ¢Ñ¨"åǨxfl WHõ PѨÙHÀÖËHõ
áÈÜ«∂#∞. PÜ«∞# =∂ki <å Hõà◊¡Ö’#∂ h~°∞ ^è•~°Hõ\ ˜ìOk. JO`å PÜ«∞#‰õΩ
1. Hõ^ä•=∞$`«O, ã¨OѨÙ@O–1, ѨÙ@ 36–37.

S 12
146 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

`≥eã≤áÈ~ÚO^Œx ã¨Ê+¨ìOQÍ <å‰õΩ J~°÷=∞~ÚOk. =∂ W^ŒÌi =∞^茺 UO [~°∞QÆ∞

`«∞#fl^À Z=iH© JO`«∞|@ìÖË^Œ∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =∂=¸Å∞ ã≤÷uH˜ =KåÛHõ
H˘O^Œ~°∞, 'q+¨Ü«∞O Uq∞\˜?— Jx J_çQÍ~°∞. PÜ«∞# #~°‡QÆ~°ƒùOQÍ #=Ùfi`«∂,
'F J^•, Jk =∂ W^ŒÌiH© ã¨O|OkèOzOk— J<åfl~°∞. ~å¢u JO^Œ~°∂ ÃãÅ=Ù
ѨÙK«∞ÛH˘x "≥o¡áÈÜ«∂Hõ, ##∞fl ^ŒQÆæ~°‰õΩ Ñ≤ez, QÆ^Œæ^Œ ã¨fi~°OÖ’, '<å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞
<åÜ«∞<å! #∞=Ùfi [QÆ[˚#x HÍ~°ºO xq∞`«Î"Õ∞ =KåÛ=x <å‰õΩ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞.
#∞=Ùfi Ö∫H˜Hõ rq`«O QÆ_»Ñ¨ÖË=Ù. J~Ú#ѨÊ\˜H© <Õ#∞ L#flO`«^•HÍ <å HÀã¨O
WO\’¡<Õ LO_»∞— Jx K≥|∞`«∂, Hõhfl~°∞=Úhfl~°~Ú<å~°∞.——
=∞~åfl_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ =^ŒÌ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x #ˆ~O¢^∞Œ _»∞ WO\˜H˜ |Ü«∞Å∞
^Õ~å_»∞. ‰õΩ@∞O|O QÆ∞iOz# HõÅ`«Å∞ J`«_ç =∞#ã¨∞û#∞ ¢Hõ=Ú‡H˘<åfl~Ú.
HÍm P_çã¨∞Î#flk! L^ÀºQÍ<Õfi+¨} =∞m¡ "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. XHõ <åºÜ«∞"åk HÍ~åº
ÅÜ«∞OÖ’ ѨxKÕã¨∂Î, H˘xfl ѨÙã¨ÎHÍÅ#∞ J#∞=kã¨∂Î U^À
HÍã¨Î ã¨OáêkOz U^À ~°HõOQÍ ‰õΩ@∞O| Y~°∞ÛÅ∞ "≥à◊¡nÜ«∞™êQÍ_»∞. HÍx
ã≤÷~°"≥∞ÿ# L^ÀºQÆO Un ÅaèOK«ÖË^Œ∞. #ˆ~O¢^Œ∞x rq`«O WÖÏ QÆ_çzáÈ`«∞#fl
~ÀAÖ’¡ XHõ<å_»∞ Ǩ¢*Ï, QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ`À #ˆ~O¢^Œ∞x ^•i¢^Œº ã≤÷ux QÆ∞iOz
¢Ñ¨™êÎqOKå_»∞. ''J`«_»∞ J#∞Éèíqã¨∞Î#fl ÉÏ^èŒÅ∞ KåÅ=#fl@∞¡ WѨC_»∞ <åºÜ«∞
™ê÷#OÖ’ ^•"å ‰õÄ_® `À_»~ÚOk—— J<åfl_»∞ Ǩ¢*Ï. ''J`«_»∞ HÍm=∂`«#∞
JOwHõiOK«_»O ÖË^Œ∞. Ö’HõOÖ’ rqOKåÅO>Ë P"≥∞#∞ JOwHõiOz f~åe——
J<åfl~°∞ ~î°‰õΩ¯# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞.
#ˆ~O¢^Œ∞x =∞#ã¨∞ûÖ’ ‰õÄ_® XHõ ~ÀA D PÖ’K«# "≥∞^ŒÅHõáÈÖË^Œ∞. D
=∞^茺HÍÅOÖ’ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ Éèí‰õΩÎÅ Wà◊¡ =^ŒÌ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ HõÅ∞ã¨∞
H˘<åfl_»∞ ‰õÄ_®. ÃãÃÑìO|~ü 14= `Õn J`«_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥àÏ¡_»∞. P ~ÀA
L^ŒÜ«∞O H˘xfl áê@Å∞ áê_®_»∞. Ü«∞^䕢ѨHÍ~°O J`«_ç áê@Å∞ qx ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. =∞^蕺ǨÏflO [QÆ[˚#xÃÑ· H˘xfl áê@Å∞
áê_®_»∞. ™ê=∂#ºOQÍ ¢|Ǩχã¨=∂[Ѩ٠áê@Å<Õ áê_Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ [QÆ[˚#xÃÑ·
áê@Å∞ áê_»_»O ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ Pâ◊Û~°ºOÖ’ =ÚOK≥uÎOk. ''J^≥ÖÏ?—— JO@∂
Ǩ¢*Ï#∞ Pâ◊Û~°ºáÈ`«∂ J_»∞QÆ∞`«∂<Õ, L`«Î~°O "≥·Ñ¨Ù =™ê~åÖ’ xÅ|_ç L#fl
#ˆ~O¢^Œ∞x =^ŒÌ‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. ''UO <åÜ«∞<å, <Õ_»∞ [QÆ[˚#x QÆ∞iOz áê@Å∞
áê_®"Õ!—— Jx J_çQÍ~°∞. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JO^Œ∞‰õΩ ["åÉËg∞ K≥ѨÊÖË^Œ∞. U^À
XHõ â◊H˜Î P"ÕtOz#@∞¡ J`«_»∞ "≥∞Å¡QÍ #_»∞ã¨∂Î QÆOQÍf~°O "≥·Ñ¨Ù "≥àÏ¡_»∞. áÈ@∞
 QÆ_»∞¤ ~ÀAÅ∞ 147

¢áê~°OÉèíO HÍ=_»O`À QÆOQÍ#k L`«Î~åaè=ÚYOQÍ ¢Ñ¨=Ç≤ÏOK«™êyOk.

ã¨∂~°∞º_»∞ ѨtÛ=∂¢k# Jã¨Îq∞ã¨∂ÎO_»QÍ PHÍâ◊O ã≤O^Œ∂~° =~å‚xfl ã¨O`«iOK«∞
H˘x, ã≤O^Œ∂~° KèåÜ«∞QÆÅ [QÆ[˚#x zO`«#Å#∞ J`«_çÖ’ ˆ~ÔHuÎOz#k. P"≥∞
㨇 $`«∞ÅÖ’ b#"≥∞ÿáÈ~Ú =∞m¡ [QÆ[˚#xx ã¨∞Îuã¨∂Î áê@Å∞ áê_»<å~°O
aèOKå_»∞. XHõ\ ˜ `«~°∞"å`« XHõ\ ˜QÍ =~°∞ã¨QÍ H˘xfl áê@Å∞ áê_®_»∞. ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ ¢Ñ¨Hõ¯<Õ xÅ|_ç qO@∞<åfl~°∞. [QÆ[˚#x #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ P_çOK«<å~°OaèO
zO^•? ÖËHõáÈ`Õ [QÆ[˚#x ÉèÏ=##∞ #ˆ~O¢^Œ∞xÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ¢¿Ñˆ~Ñ≤OK«
<å~°OaèOKå~å?
^Œ∞óYO`À â’H˜OK«x ǨÏ$^ŒÜ«∞O LO_»^Œ∞. J^Õq^èŒOQÍ, QÆ`«ºO`«~°O ÖËx
ã≤÷uÖ’ ÉèíQÆ=^Œaè=ÚYO HÍx ǨÏ$^ŒÜ«∞O ‰õÄ_® LO_»^Œ∞. `«`åÎ fiÅ∞ UHõ~°∞=Ù ÃÑ@ì
HÍm=∂`«#∞ =K«∞Û, ã≤^•úO`åÅ∞ ¢Ñu¨ áêkOK«=K«∞Û. HÍx HÍe ¢HO˜ k Éè∂í q∞
JOwHõiOK«_»O peáÈÜÕ∞ Ѩiã≤÷u Z^Œ∞~°~Ú#ѨC_»∞ ZHõ¯}∞‚Oz J~Ú<å
XHõ JÉèíÜ«∞ǨÏã¨ÎO =zÛ KÕÜ«¸`«x=fi^• J<Õ PâßH˜~°}O
=∞x+≤ =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞~°=HõáÈ^Œ∞. ™ê=∂#ºOQÍ ¿Ñ^Œ"å~°∞ `«=∞ ¿Ñ^ŒiHõO`À
ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ ~årѨ_çáÈ`å~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® ¿Ñ^Œ"åxQÍ<Õ [x‡Oz LO>Ë
D Ѩiã≤÷u J`«}˜‚ JO`«QÍ ÉÏkèOz=ÙO_Õk HÍ^Œ∞. HÍx x#fl\˜ ^•HÍ
=∞Ǩ~åAQÍ rqOz#"å_»∞ <Õ_»∞ aHÍiQÍ =∂iáÈ=_»O ZO`« Ѷ¨∞’~°O!
x#fl\˜ ^•HÍ ZÖÏO\˜ p‰õÄzO`å ÖˉõΩO_® ã‘`åHÀHõ zÅ∞HõÖÏ ¿ãfiK«ÛùQÍ
ZQÆ∞~°∞`«∂ qǨÏiOz# J`«_ç g∞^Œ <Õ_»∞ ZO`« ÉèÏ~°O! ¢Ñ¨u™êi WO\’¡H˜ =ã¨∞Î
#flѨC_»ÖÏ¡, 'D ~ÀA <å ‰õΩ=∂~°∞xH˜ L^ÀºQÆO ^˘iH˜ LO@∞O^•? =∂
^•i¢^ºŒ O fiáÈ`«∞O^•?— J<Õ Pâ◊`À Z^Œ∞~°Ü∞Õ º `«e¡ =ÚYO† 'D ~ÀA `«=Ú‡_»∞
U^À ^•i HõxÃÑ\˜ì LO\Ï_®?— J<Õ P`«∞~°`«`À HõxÑ≤OKÕ JHõ¯Å =ÚMÏÅ∞† 'D
~ÀA J#flÜ«∞º U^≥·<å H˘x `≥zÛ=ÙO\Ï_®?— J<Õ Pã¨H˜Î`À K≥b¡ `«=Ú‡à◊¡
=ÚMÏÅ∞† – g~°O^ŒiH© 'ÖË^Œ∞— J<Õ ã¨=∂^è•#O`À WO\’¡H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ>Ëì Ü«Ú=
‰õΩx =∞#ã¨∞û á⁄O^Õ P"Õ^Œ# =~°‚<åf`«O. =∂~°æO ZHõ¯_» Åaèã¨∞ÎO^Œx J<Õfi+≤O
z# #ˆ~O¢^Œ∞x ǨÏ$^ŒÜ«∂xH˜ [QÆ[˚#x ã¨∞ÊùiOzOk! =∂#= ã¨Ç¨Ü«∂Å∞ Ug
JO^Œ#ѨC_»∞ [QÆ[˚#x<Õ P¢â◊~ÚOz K«∂^•ÌO Jx J`«_»∞ K˘~°= fã¨∞
H˘<åfl_»∞. P `«~°∞"å`« [iyOk P`«_ç =∂\Ö’¡<Õ qO^•O:
''¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ¢áê~°÷##∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∞xfl™êÎ_»x <å‰õΩ *Ï˝Ñ¨HõO
=zÛOk. <å HÀã¨O, <å `«e¡H˜ <å ™È^Œ~°∞ʼnõΩ J#fl=¢™êÎʼnõΩ Ö’@∞ ÖˉõΩO_®
148 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∂~°æO K«∂Ñ≤OK«=∞x [QÆ[˚#xx ¢áêi÷OK«=∞x PÜ«∞##∞ ¢áê^äÕÜ«∞Ѩ_®e† `«Ñ¨Ê

‰õΩO_® PÜ«∞# <å‰õΩ D ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕ™êÎ~x° PtOz ^ŒH}Δ˜ âË fi◊ ~°O "≥àÏ¡#∞. PÜ«∞#
=^ŒÌ‰õΩ "≥o¡, '<å `«b¡, ™È^Œ~°∞Å ^•i¢^ŒºO `˘ÅyOK«=∞x g∞~°∞ [QÆ[˚#xx
¢áêi÷OKåe—— JO@∂ "Õ_»∞H˘<åfl#∞. JO^Œ∞‰õΩ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, '<åÜ«∞<å! WÖÏ
<Õ#∞ HÀ~°QÆÅ<å? #∞"Õfi "≥o¡ ZO^Œ∞‰õΩ ¢áêi÷OK«~å^Œ∞? #∞=Ùfi HÍm=∂`«#∞
JOwHõiOK«_O» ÖË^∞Œ . JO^Œ∞Hˆ Wxfl ÉÏ^èÅŒ ∞— J<åfl~°∞. "≥O@<Õ <Õ#∞, '<å‰õΩ P"≥∞
`≥eÜ«∞^Œ∞. <å HÀã¨O g∞ˆ~ P"≥∞‰õΩ q#flqOK«O_ç, q#flqOKÕ f~åe. JÖÏ
KÕÜ«∞#O`« =~°‰õΩ q∞=∞‡efl =Ú=∂‡\˜H© =^ŒÅ#∞— J<åfl#∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
PáêºÜ«∞`« L\˜ìѨ_Õ ã¨fi~°OÖ’, 'h ^Œ∞óã≤÷ux `˘ÅyOK«=∞x ѨÅ∞=∂~°∞¡
[QÆ[˚#xx ¢áêi÷OKå#∞. #∞=Ùfi P"≥∞#∞ JOwHõiOK«#O^Œ∞=Å# <å ¢áê~°÷##∞
P"≥∞ =∞xflOK«_»O ÖË^Œ∞. áÈhÖË, D ~ÀA =∞OQÆà◊"å~°O. D ~å¢u HÍoHÍ
ÅÜ«∂xH˜ "≥o¡ P"≥∞#∞ P~åkèOK«∞† #∞=Ùfi UO HÀi<å `«Ñ¨ÊHõ P"≥∞ J#∞¢QÆÇ≤Ï
ã¨∞OÎ k. <å `«e¡ K≥`· #« º ã¨fi~°∂Ñ≤},˜ ¢|Ǩχâ◊H,Θ ã¨OHõÅÊ=∂¢`O« QÍ<Õ D Ö’HÍ#flO`å
ã¨$lOzOk. P"≥∞ `«ÅK«∞H˘O>Ë KÕÜ«∞ÖËxk U^≥·<å LO^•?— J<åfl~°∞.
''HÍm=∂`«#∞ ¢áêi÷OK«QÍ<Õ <å Hõ+¨ìHÍÅO fiáÈ`«∞O^Œ<Õ ¢Ñ¨QÍ_è» qâßfiã¨O
<åÖ’ HõeyOk. QÆOÃÑ_»∞ Pâ◊`À ~å¢u HÀã¨O Z^Œ∞~°∞K«∂âß#∞. z=iH˜ ~å¢u
~å<Õ =zÛOk. ^•^•Ñ¨Ù `˘q∞‡k QÆO@ÅѨC_»∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ ##∞fl PÅ
Ü«∂xH˜ "≥à◊¡=∞<åfl~°∞. JÖÏ "≥à◊√`«∞O_»QÍ<Õ XHõ k=º"≥∞ÿ# =∞`«∞Î ##∞fl P=
Ç≤ÏOzOk. HÍà◊√¡ `«_»|_®¤~Ú. [QÆ[˚#xx x[OQÍ<Õ ^Œi≈OK«É’`«∞<åfl#∞, P"≥∞
ѨÅ∞‰õΩÅ∞ q#É’`«∞<åfl#∞ J<Õ ¢Ñ¨QÍ_è» qâßfiã¨O <å =∞#ã¨∞ûÖ’ KÀ@∞KÕã¨∞
H˘Ok. `«H˜¯#^ŒO`å <Õ#∞ =∞~°záÈÜ«∂#∞. P PÖ’K«#Ö’ =ÚxyáÈ~Ú PÅ
Ü«∂xH˜ "≥àÏ¡#∞. ֒ѨŠJ_»∞QÆ∞ÃÑ\˜ì#ѨC_»∞ HÍm=∂`« xÅ|_ç LOk! =¸sÎ
ÉèíqOz# ¢¿Ñ=∞ã¨fi~°∂Ñ≤}˜QÍ, ™ê\˜ÖËx ™œO^Œ~åºxH˜ PÅ"åÅOQÍ, ã¨r=
K≥·`«#º=¸iÎQÍ P"≥∞ xÅ|_ç LOk! ÉèíH˜Î¢¿Ñ=∞Å`À <å ǨÏ$^ŒÜ«∞O á⁄Oyá⁄~°
eOk. "≥∞ÿ=∞~°z Ѩ^ÕѨ^Õ P"≥∞‰õΩ ¢Ñ¨}q∞e¡, '`«b¡, <å‰õΩ q"ÕHõO ¢Ñ¨™êkOK«∞,
x#∞fl ã¨^• ã¨~°fi"Õà◊ÖÏ ^Œi≈OK«QÆeˆQ ÉèÏQƺO J#∞¢QÆÇ≤ÏOK«∞— Jx ¢áêi÷OKå#∞.
=∞#ã¨∞û ¢Ñ¨âßO`«"≥∞ÿOk. Ö’HõO ѨÓiÎQÍ =∂Ü«∞"≥∞ÿáÈ~ÚOk. HÍm=∂`«
=∂¢`«"Õ∞ <å ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl xOÑ≤"Õã≤Ok.
''<Õ#∞ uiy "≥à◊¡QÍ<Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, 'UO <åÜ«∞<å, ^•i¢^ŒºO JO`«
iOKåÅx [QÆ[˚#xx "Õ_»∞H˘<åfl=Ù Hõ^•!— Jx J_çQÍ~°∞. <Õ#∞ k¢Q̓ùOu
K≥O^•#∞. 'ÖË^Œ∞, =∞~°záÈÜ«∂#∞. WѨC_»∞ UO KÕÜ«∂e?— Jx J_çQÍ#∞.
JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#, '"≥à◊√¡, "≥à◊√¡, =∞m¡ "≥à◊√¡. "≥o¡ h HÀÔ~¯Å#∞ q#flqOK«∞‰õΩx
 QÆ_»∞¤ ~ÀAÅ∞ 149

~å— J<åfl~°∞. <Õ#∞ =∞m¡ PÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡#∞. HÍx HÍm=∂`« ™êxfl^茺OÖ’H˜

"≥à◊¡QÍ<Õ JO`å =∞~°záÈÜ«∂#∞. Ѩ^ÕѨ^Õ [QÆ[˚#xH˜ ¢Ñ¨}q∞e¡ *Ï˝#O, ÉèíH˜Î
W`åº^Œ∞Å∞ J#∞¢QÇÆ Ï≤ OK«=∞x "Õ_∞» H˘x uiy =KåÛ#∞. 'Uq∞\˜, D™êÔ~<· å J_çQÍ"å?—
#=Ùfi`«∂ J_çQÍ~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞. <Õ#∞ xâıÛ+¨μì_ç#Ü«∂º#∞. 'ÖË^Œ∞, [QÆ[˚#xx
K«∂_»QÍ<Õ U^À k=ºâ◊H˜Î ¢Ñ¨ÉèÏ=O`À ã¨=∞ã¨ÎO =∞~°záÈ~Ú *Ï˝#O, ÉèíH˜Î =O\˜q
J#∞¢QÆÇ≤ÏOK«=∞x =∂¢`«"Õ∞ "Õ_»∞H˘<åfl#∞. WѨC_»∞ UO KÕÜ«∂e?— Jx J_ç
QÍ#∞. JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#, 'ZO`« J¢Ñ¨Ü≥∂[Hõ`«fiO! HÍ¿ãѨ٠x#∞fl #∞=Ùfi J^Œ∞
ѨÙÖ’ LOK«∞H˘x HÍ=Åã≤Ok J_»QÖÆ HË áõ ÈÜ«∂"å? gÖˇ`· Õ =∞~À™êi "≥à√◊ —¡ J<åfl~°∞.
=¸_»=™êi |Ü«∞Å∞^Õ~å#∞.
''HÍx HÍo=∂`« ã¨xflkèH˜ "≥m¡"≥à◊¡QÍ<Õ K≥ѨÊÖËx ã≤QÆ∞æ ##∞fl P=Ç≤ÏOzOk.
ZO`«\ ˜ JÅÊ =ã¨∞Î=ÙÔH· [QÆ[˚#xx P¢â◊~ÚOKå#∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«~°K«∞,
'=∞Ǩ~åA J#∞¢QÆǨÏO á⁄Ok QÆ∞=∞‡_çHÍÜ«∞#∞ HÀi#@∞¡— J<Õ"å~°∞ Hõ^•, J\˜ì
=¸~°ö`«fi"Õ∞ Wk! ZO`«\ ˜ ¿ÇÏÜ«∞"≥∞ÿ# zO`«#! ã≤QÆ∞æ`À#∞, P"Õ^Œ#`À#∞ Ѩ^ÕѨ^Õ
[QÆ[˚#xH˜ ¢Ñ¨}q∞e¡, '`«b¡, <å‰õΩ =∞ˆ~n =^Œ∞Ì. qâ◊√^Œú ÉèíH˜Î *Ï˝<åÅ∞ =∂¢`«O
¢Ñ¨™êkOK«∞ `«b¡!— Jx "Õ_»∞H˘<åfl#∞.
''PÅÜ«∞O #∞O_ç |Ü«∞\˜H˜ ~åQÍ<Õ 'W^ŒO`å ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å bÅ— Jx
¢QÆÇ≤ÏOKå#∞. ÖˉõΩO>Ë XHõ™êi HÍ^Œ∞, Ô~O_»∞™ê~°∞¡ HÍ^Œ∞, =¸_»∞™ê~°∞¡, 'ã≤i
HÍ"å—Åx ¢áêi÷OK«‰õΩO_® LO_Õ"å}Ï‚! JO^Œ∞=Å# PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡, 'g∞ˆ~
#xflÖÏ =∞~°Ñ≤OѨ*Ëâß~°∞. <å `«b¡ ™È^Œ~°∞Å ^•i¢^Œº q=ÚH˜ÎH˜ g∞ˆ~ J#∞¢QÆÇ≤ÏO
Kåe— Jx Ѩ@∞ì|\Ïì#∞. JѨC_»∞ PÜ«∞#, 'Z=i HÀã¨=¸ WÖÏO\˜ ¢áê~°÷#Å∞
KÕÜ«∞_»O <å =Å¡ HÍ^Œ∞. <å <À@ JÖÏO\˜ =∂@Å∞ ~å=Ù. JO^Œ∞ˆH [QÆ[˚#x`À
h‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#k HÀ~°∞HÀ=∞h, Jk D_Õ~°∞`«∞O^Œh K≥áêÊ#∞. Jk #∞=Ùfi KÕÜ«∞
ÖËHõáÈÜ«∂=Ù. h #∞^Œ∞@ ¢áêѨOzHõ ã¨∞MÏÅ∞ ¢"åã≤ÃÑ@ìÖË^Œ∞. <Õ<ÕO KÕÜ«∞#∞?—
Jx J_çQÍ~°∞. <Õ#∞ PÜ«∞##∞ JO`« `ÕeHõQÍ =^ŒeÃÑ_»`å<å? 'JÖÏ K≥ѨÊ
HõO_ç. <å HÀã¨O g∞~°∞ ¢áêi÷OKÕ f~åe. g∞~°∞ K≥a`Õ<Õ "åi ^Œ∞~°Ìâ◊ `˘ÅyáÈ`«∞O
^Œ<Õ ¢ÑQ¨ Í_è"» ∞≥ #ÿ qâßfiã¨O <å‰õΩOk— J<åfl#∞. <å Ѩ@∞ì^ÅŒ #∞ K«∂ã≤ PÜ«∞#, '=∞Ozk!
J`åº=â◊ºHõ"≥∞ÿ# J#fl=¢™êÎ^Œ∞ʼnõΩ "åiH˜ U Ö’@∂ LO_»^Œ∞— J<åfl~°∞.——
HÍm=∂`«#∞ ã‘fiHõiOz P"≥∞#∞ ¢áêi÷OK«_»O #ˆ~O¢^Œ∞x rq`«OÖ’
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Ju=ÚYº"≥∞ÿ# ã¨OѶ¨∞@#. D q+¨Ü«∞OÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
=∞ǨÏ^•#O^ŒO Ѩ~°=∂#O^ŒÉèíi`«∞ÅÜ«∂º~°∞. =∞~åfl_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜
150 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=zÛ# "≥·‰õΩO~î°<å^ä£ D ã¨OѶ¨∞@##∞ ZÖÏ K≥áêÊ_À qO>Ë ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å

P#O^Œáê~°=âߺxfl J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
''ѨQÆ\ ˜ ѨÓ@ <Õ#∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥àÏ¡#∞. JѨC_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =∞OK«O
g∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ |Ü«∞@ x¢kã¨∞Î<åfl_»∞. =∞Ô~=~°∂ ÖË~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =ÚMÏ~°qO^•# Ѩ~°=∂#O^ŒO `˘}˜H˜ã¨ÖÏ_»∞`«∂#flk. PÜ«∞#
=^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ ¢Ñ¨}q∞Å¡QÍ<Õ PÜ«∞# #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ K«∂ѨÙ`«∂, WÖÏ J<åfl~°∞:
'W^Œ∞QÀ! W`«}˜‚ K«∂_»∞. ZO`À ã¨[˚#∞_»∞. ¿Ñ~°∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. WO`«=~°‰õΩ W`«_»∞
[QÆ[˚#xx JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. HÍx x#fl JOwHõiOKå_»∞. ^•i¢^ŒºOÖ’ ¢=∞QÆ∞æ
`«∞<åfl_»∞. Hõ#∞Hõ HÍm=∂`« =^ŒÌ‰õΩ Ñ¨OÑ≤, ^èŒ#^è•<åº^Œ∞Å HÀã¨O ¢áêi÷OK«
=∞<åfl#∞. J`«_»∞ ^•xx J_»QÆÖËHõáÈÜ«∂_»∞. JÖÏ J_»QÆ_»O J==∂#=∞@.
PÅÜ«∞O #∞O_ç uiy=zÛ, 'P"≥∞#∞ QÆ∞iOz XHõ áê@#∞ <ÕiÊOK«O_ç—— Jx
##∞fl J_çQÍ_»∞. '`å~å^Õg #∞"Õfi J=∂‡!— J<Õ áê@#∞ <Õ~åÊ#∞. ~å¢`«O`å P
áê@<Õ áê_»∞H˘O@∂ L<åfl_»∞. WѨC_»∞ x¢^ŒáÈ`«∞<åfl_»∞. (#=Ùfi`«∂) #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
HÍm=∂`«#∞ JOwHõiOKå_»∞! =∞Ozk, JO`ÕHõ^•?— Jx J_çQÍ~°∞. z#fla_»¤ÖÏ
PÜ«∞# P#OkOK«_»O K«∂ã≤ <Õ#∞, 'J=Ù#O_ô, =∞Oz^Õ— J<åfl#∞. HÍ¿ã
Ѩܫ∂ºHõ #=Ùfi`«∂, '#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ HÍm=∂`«#∞ JOwHõiOK«_»O Q˘Ñ¨Ê q+¨Ü«∞"Õ∞
Hõ^•!— J<åfl~°∞ =∞m¡. WÖÏ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ K≥|∞`«∂ P#Okã¨∞Î<åfl~°∞.
''™êÜ«∞O¢`«O ^•^•Ñ¨Ù <åÅ∞QÆ∞ QÆO@ÅѨC_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
¢Ñ¨Hõ¯‰õΩ =zÛ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x HõÅHõ`åΉõΩ uiy "≥à◊¡É’`«∞<åfl
_»xÑ≤OzOk. J`«}˜‚ K«∂_»QÍ<Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ÉèÏ=áê~°=â◊º ã≤÷ux á⁄O^•~°∞.
P ã≤÷uÖ’<Õ #ˆ~O¢^Œ∞x â◊s~åxfl ã¨Ê $tOKå~°∞. `«~°∞"å`« J`«_ç X_çÖ’ ‰õÄ~˘Ûx
=∂\Ï¡_®~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞x`À ZO`« ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ÅQÆ∞`«∞<åfl~À
JѨC_»∞ <å‰õΩ J~°÷=∞~ÚOk.——
HÍm=∂`«#∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JOwHõiOK«_®xfl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ Ju
=ÚYº"≥∞ÿ# ã¨OѶ¨∞@#QÍ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞. ZO^Œ∞‰õΩ? HÍm=∂`« JO>Ë– â◊‡âß#O,
K«∞@∂ì HÍÅ∞`«∞#fl â◊"åÅ∞, Ñ≤âßKåÅ ÉèíÜ«∂#Hõ `åO_»=O,
HÍm: rq`«Ñ¨Ù
=∞~À ¢Ñ¨Hõ¯ #Hõ¯Å Tà◊Å∞, q~°É’ã¨∞‰õΩ#fl t~À*ÏÅ∞, ~°HõÎO F_»∞`«∞#fl
<åÅ∞Hõ, =∂#= HõáêÖÏÅ`À ‰õÄ~°Û|_ç# Ǩ~°O, KÕ`« ~°HõÎO
¢ã¨qOKÕ Y_»æO, #~°Hõ|_ç# t~°ã¨∞û, t=Ùx Kèåf g∞^Œ xÅ|_ç# ÉèíOy=∞ – W^Õ
P"≥∞ PHÍ~°O! rq`«Ñ¨Ù =∞~À ¢Ñ¨Hõ¯ K«∂Ñ≤OKÕ ¢Ñ¨fHõQÍ qÅã≤Å∞¡`«∞#fl^•"≥∞.
 QÆ_»∞¤ ~ÀAÅ∞ 151

ã¨∞YO, Ǩ~Ú, =∂^èŒ∞~°ºO, JO^ŒO, P#O^•Å HõÅ~ÚHõ =∂¢`«"Õ∞ rq`«O

HÍ^Œ∞. rq`åxH˜ =∞~˘Hõ "≥·Ñ¨Ù ‰õÄ_® LOk. ^Œ∞óYO, â’HõO, K≥_»∞, Ѷ¨∞’~°O,
U_»∞ÊÅ`À xO_ç#^Œk. Jk ZHõ¯}∞‚O_ç =zÛOk? ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ =∂@
Ö’¡<Õ ^•xx qO^•O:
''K≥_»∞ ZO^Œ∞‰õΩ#flk? ^Õ=Ù_»∞ =∞Oz K≥_»∞Å∞ Ô~O_çO\˜H© HÍ~°‰õΩ_»x
K≥ѨÊ_»OÖ’<Õ D ¢Ñ¨â◊fl‰õΩ ["å|∞ LOk..... ^Õ=Ù_»∞ ã¨~°fi^• =∞OQÆà◊ã¨fi~°∂ѨÙ_Õ
J~Ú`Õ D =∞Oz K≥_»∞ÅxflO\˜H˜ Z=~°∞ ÉÏ^èŒ∞ºÅ∞? Ãã·`å<£ J<Õ ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤
XHõ_»∞<åfl_»x ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ∞ JO\Ï~°∞. W^ŒÌ~°∞ (^≥·"åÅ∞) Ѩx
KÕã¨∞Î<åfl~°x g∞Ô~ÖÏ K≥ѨÊQÆÅ~°∞? L#fl ^˘Hõ¯ˆ~ J~Ú=ÙO_®e.... `åH˜`Õ Ñ≤Å¡
"åx "Õà◊¡#∞ HÍeÛ"Õ¿ã Jyfl PǨ~åxfl ѨK«#O KÕã¨∞ÎOk. Jyfl =∞Oz^ŒxQÍx,
K≥_»∞^ŒxQÍx ZÖÏ K≥ѨÊQÆÅ~°∞? Jyflx ã¨$+≤ìOz# "åi^ŒÌ~°∞ "Õˆ~fi~°x ZÖÏ K≥ѨÊ
QÆÅ~°∞? Jâ◊√Éèí=∞<Õ ^•#flO`å ã¨$+≤ìOz# "åÔ~=~°∞? ^Õ=Ù_Õ. WO`«‰õΩ q∞Oz
ã¨=∂^è•#O ÖË^Œ∞! =∞$`«∞º=Ù#∞, r=<åxfl, ¿Ñ¡QÆ∞#∞, JO@∞"åº^èŒ∞Å#∞ ã¨=∞
™êÎxfl PÜ«∞<Õ Ñ¨OѨÙ`å_»∞. ^Õ=Ù_»∞ JÖÏO\˜"å_Õ J~Ú`Õ J`«_»∞ =∞OQÆà◊
Hõ~°∞_»∞ – J=∞OQÆà◊Hõ~°∞_»∞† J`«_»∞ ™œO^Œ~°º~°∂ѨÙ_»∞ – qHÍ~°∞_»∞† J`«_»∞
r=O – =∞$`«∞º=Ù ‰õÄ_®. WÖÏO\˜ ^Õ=Ù}˜‚ Láêã≤OK«_»O ZÖÏ? cè+¨}ã¨fi~°∂
ѨÙ}˜‚ P`«‡ x[OQÍ ZÖÏ Láêã≤OK« <Õ~°∞ÛHÀQÆÅ^À =∞#O `≥Å∞ã¨∞H˘O^•O†
JѨC_® P`«‡‰õΩ âßOu HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. g∞‰õΩ âßOu LO^•? PO^Àà◊#Å #∞O_ç
g∞~°∞ =Ú‰õΩÎÖÏ? WÖÏ uiy =ÚO^Œ∞ cèHõ~°"≥∞ÿ# =¸iÎx K«∂_»O_ç,
ÃÑ·=Úã¨∞QÆ∞#∞ `˘ÅyOz WѨC_»∞ ^Õ=Ù}˜‚ K«∂_»O_ç. J`«_»∞ ã¨QÆ∞}∞_»∞. â◊√ÉèíO,
Jâ◊√ÉèíO JO`å J`«_Õ. =∞~˘Hõ Ô~=fi~°∂ ÖË~°∞.——1
D ã¨`åºxfl P ~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Hõ#∞Q˘<åfl_»∞. rq`«O QÆ∞iOz#
J`«_ç ^Œ$HõÊ^ä•xfl, ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iOz# J`«_ç ^Œ$HõÊ^ä•xfl D ã¨`«ºO
ѨiѨÓ~°‚O QÍqOzOk. HÍÖÏO`«~°OÖ’ [QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙQÍ q~ålÖ¡#∞#fl P`«_ç ^Œ$+≤ì
ѨiѨÓ~°`‚ x« ã¨O`«iOK«∞H˘Ok. JO^Œ∞Hˆ ¢j~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ ∞ JO`«QÍ ã¨O`À+≤OKå~°∞.
`«=∞ HÍ~°ºO ѨÓ~°Î~ÚO^Œ<Õ ÉèÏ=# |Ǩïâß PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞~°ã≤=ÙO_»
=K«∞Û. ''¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨠##∞fl HÍm=∂`«‰õΩ JѨÊyOKå~°∞. n<À¡
Pâ◊Û~°ºO Uq∞\’ `≥Å∞™ê? P `«~∞° "å`« PÜ«∞# ~Ô O_»∞ ã¨O=`«û~åÖË rqOKå~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 2, ѨÙ@Å∞ 231–33.

152 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

P Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∂ ‰õÄ_® âßs~°Hõ ~°∞QƇ`«`À ZO`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∂

QÆ_çáê~°∞. D ã¨OѶ¨∞@<å#O`«~°O P~°∞ <≥ÅÅ∞ ‰õÄ_® PÜ«∞# ѨÓ~°‚ P~ÀQƺO`À
rqOK«ÖË^Œ∞—— Jx HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ K≥áêÊ~°∞.
D q^èŒOQÍ ^Œ∞óY=∞<Õ XHõ `«~°OQÆO L"≥fi`«∞Î# ÖËz #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ѨiѨÓ~°‚
=ºH˜ÎQÍ fiÛkkÌOk† rq`åxfl Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ ã‘fiHõiOKÕ@@∞¡ KÕã≤Ok.


 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O

#ˆ~<£! <å a_»¤ÅO^Œih h ÉÏ^茺`«Ö’ =^ŒeáÈ`«∞<åfl#∞. JO^ŒiÖ’H©

|∞kúâßeg, ¢Ñ¨uÉèÏ=O`«∞_»=Ó #∞"Õfi. ¢¿Ñ=∞`À JO^ŒiH© <Õ`«$`«fiO
=Ç≤ÏOK«∞. <å HÀã¨O Ѩx KÕ~Ú!
ó ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞

^Œ@ìOQÍ ÃÑiy# =∞Ǩ=$HõΔO J<Õ‰õΩʼnõΩ h_»xzÛ HÍáê_»∞`«∞Ok. HÍx P

h_»Ö’ H˘`«ÎK≥@∞¡ UѨÙQÍ ÃÑ~°QÆ=Ù. P h_» ¢Ñ¨ÉèÏ=O #∞O_ç q_ç=_ç#ѨC_Õ
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜
`«H˜¯# K≥@∞¡ ÃÑ~°QÆQÆÅ=Ù. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å<Õ HõÅÊ`«~°∞=Ù `«#
g_À¯Å∞ h_»Ö’ ѨÅ∞ "≥ÚÅHõÅ#∞ ‰õÄ_® ÃÑ~°QÆxzÛOk. J~Ú
#ѨÊ\˜H© Jq UѨÙQÍ ÃÑ~°QÍÅO>Ë P `«~°∞=Ù `«# h_»#∞
LѨã¨OǨÏiOK«∞HÀ"åe. JO^Œ∞‰õΩ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ã¨OHõeÊOK«∞H˘<åfl~°∞.
1884= ã¨O=`«û~åO`«O #∞O_Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å P~ÀQƺO H©Δ}˜OK«
™êyOk. PÜ«∞# ¿Ñ~°∞ HõÅHõ`åÎ Ü«∂=`«∂Î "åºÑ≤OK«_»O`À [#O `«O_ÀѨ
`«O_®Å∞QÍ PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ ~å™êQÍ~°∞. =zÛ# "å~°O^Œi`À#∞ PÜ«∞# =∂\Ï¡
_®~°∞, áê_®~°∞, #$`«ºO KÕâß~°∞† áê~°=â◊º ã≤÷`«∞ÅÖ’H˜ "≥àÏ¡~°∞. Wq PÜ«∞#
P~ÀQͺxH˜ ǨxHõ~°=∞x "≥·^Œ∞ºÅ∞ ÃÇÏK«ÛiOz<å PÜ«∞# MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
¢áêѨOzHõ"≥∞ÿ# ^Œ∞óMÏÅÖ’ H˘@∞ìq∞\Ïì_»∞`«∂ `«=∞ =^ŒÌ‰õΩ =zÛ# Ö’‰õΩʼnõΩ
H˜Oz`«∞Î J~Ú<å `«=∞ =Å# ™êO`«fi# ÅaèOKÕ Ñ¨HõΔOÖ’ JO^Œ∞HÀã¨O Uk
KÕÜ«∞_®xÔH·<å PÜ«∞# ã≤^ŒúѨ_®¤~°∞.
1885 "Õã¨qHÍÅO ZO_» ZO`À fHõΔ‚OQÍ L#flO^Œ∞=Å# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
Sã¨∞, j`«ÅáêhÜ«∂Å∞ HÍã¨Î Z‰õΩ¯=QÍ ¿ãqOKå~°∞. ^•x Ѩ~°º=™ê#OQÍ PÜ«∞#
Q˘O`«∞Ö’ <˘Ñ≤Ê ~å™êyOk. XHõ <≥ÅÖ’ P <˘Ñ≤Ê ¢Ñ¨HÀÑ≤OzOk. "≥·^Œ∞º}˜‚

153
154 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

~°Ñ≤ÊOKå~°∞. Z‰õΩ¯=QÍ =∂\Ï¡_»_»O =Å<å, áê_»_»O =Å<å, áê~°=â◊º ã≤÷`«∞Å

HÍ~°}OQÍ#∞ Q˘O`«∞Ö’ ~°HõÎ ¢Ñ¨ã¨~°} JkèHõiOK«_»O`À P <˘Ñ≤Ê U~°Ê_çO^Œh,
Hõ#∞Hõ "å\˜#xflO\˜h PÑ≤"ÕÜ«∞=∞h "≥·^Œ∞ºÅ∞ ã¨ÅǨ WKåÛ~°∞.
~ÀAÅ∞ QÆ_çKÕH˘nÌ =KÕÛ Éèí‰õΩÎÅ ã¨OYº Z‰õΩ¯= HÍ™êyOk. ^•O`À
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨OÉèÏ+¨}Å∞, áê@Å∞ Jhfl ‰õÄ_® "≥∂`å^Œ∞#∞ q∞OKå~Ú.
E<£ <≥Å `«~°∞"å`« ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PÜ«∞# Q˘O`«∞Ö’ ~°HõÎO ¢ã¨qOzOk.
=∂=¸Å∞ Q˘O`«∞ ¢=}"≥∞ÿ LO@∞O^Œx ÉèÏqOK«|_ç# PÜ«∞# ~°∞QƇ`«, JO`«
™ê=∂#º=∞~Ú#kÖÏ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. Éèí‰õΩÎÅ∞ HõÅ`« K≥O^•~°∞. ''Z=ix
ˆHO¢^ŒOQÍ KÕã¨∞H˘x =∞#O P#O^ŒOÖ’ `ÕeÜ«∂_»∞`«∞<åfl"≥∂ PÜ«∞# =∞#Å#∞
=^Œe x¢+¨¯q∞™êÎ~°x JxÑ≤ã¨∞Î#flk. <Õ#∞ H˘xfl "≥·^Œº¢QÆO^ä•Å∞ K«k"å#∞,
H˘O^Œ~°∞ "≥·^Œº q∞¢`«∞Å#∞ ã¨O¢Ñ¨uOKå#∞. g@xfl\˜ ^Œ$ëêì º K«∂_»QÍ D Q˘O`«∞
¢=}O ¢Hõ=∞OQÍ Hͺ#û~üQÍ Ñ¨i}q∞OKÕ J=HÍâ◊O LOk—— Jx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
J<åfl_»∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ L`«¯ $+¨ì "≥·^ŒºzH˜`«û KÕ~ÚOKåÅx Éèí‰õΩÎÅ∞ x~°‚~ÚO
Kå~°∞. JO^Œ∞‰õΩ `«y# ™œHõ~åºÅ∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ HõÅHõ`åÎÖ’ XHõ
WÅ∞¡ J^≥̉õΩ fã¨∞H˘<åfl~°∞. P WÅ∞¡ =∞s z#flk. ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ P~°∞|Ü«∞@
rqOK«_®xH˜ JÅ"å@∞Ѩ_ç# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P z#fl WO\’¡ W=∞_»ÖËHõ ÉÏQÍ
W|ƒOkH˜ QÆ∞i HÍ=_»O`À âߺOѨىõÄ~ü J<Õ ¢áêO`«OÖ’ XHõ WO\˜x J^≥̉õΩ
ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ L#fl`«"≥∞ÿ# zH˜`«û KÕ~ÚOK«_®xH˜ Éèí‰õΩÎÅ∞ K«Hõ¯x
™œHõ~åºÅ∞ HõeÊOKå~°∞. =∂`«$=¸iÎ ¢jâß~°^•^Õq Ѩ^䌺áê<å^Œ∞Å ÉÏ^茺`«
=Ç≤ÏOKå~°∞. Ü«Ú=t+¨μºÅ∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å`Àáê@∞ LO_ç, ¿ã"åâ◊√¢â◊¥+¨Å∞
KÕã¨∂Î, PÜ«∞##∞ HõO\˜H˜ Ô~ѨÊÖÏ HÍáê_»™êQÍ~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ âߺOѨىõÄ~ü‰õΩ =zÛ =¸_»∞ <≥ÅÅ∞ QÆ_»záÈÜ«∂~Ú.
"≥·^Œ∞ºÅ zH˜`«û, =∂`«$^Õq ѨiáÈ+¨}, Ü«Ú=t+¨μºÅ ¿ã"åâ◊√¢â◊¥+¨Å Ѷ¨e
HÍjѨÓ~ü
`åxH˜ q~°∞^ŒúOQÍ PÜ«∞# "åºkè ~ÀA~ÀAH© f¢=O HÍ™ê
yOk. =Ú#∞Ѩ٠HÍã¨Î ã¨`«Êùe`åÅ#∞ WzÛ# =∞O^Œ∞Å∞
‰õÄ_® WѨC_»∞ x¢+¨ÊÜ≥∂[#=∞Ü«∂º~Ú. HõÅHõ`åÎ HõÅ∞+≤`« "å`å=~°} HÍ~°}O
QÍ<Õ "åºkè ¢Ñ¨HÀÑ≤ã¨∞Î#fl^Œx x~åú~°} KÕã≤# "≥·^Œ∞ºÅ∞, #QÆ~° ¢áêO`åxfl =^Œe,
ÉÏQÍ qâßÅOQÍ LO_Õ #QÆ~° t"å~°¡‰õΩ PÜ«∞##∞ `«~°e¿ãÎ ÉÏQÆ∞O@∞O^Œx
 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O 155

ã¨∂zOKå~°∞. "åi ã¨∂K«# "Õ∞~°‰õΩ Éèí‰õΩÎÅ∞ HÍjѨÓ~ü J<Õ ¢áêO`«OÖ’ XHõ

L^•º# QÆ$Ǩxfl J^≥̉õΩ fã¨∞H˘<åfl~°∞. 1885 _çÃãO|~ü 11= `Õn#
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å |ã¨#∞ JHõ¯_»‰õΩ =∂~åÛ~°∞.
~å=∞Hõ$+¨‚ã¨OѶ¨∞ K«i¢`«Ö’ HÍjѨÓ~ü K≥~°QÆx ™ê÷#O á⁄OkOk. WHõ¯_»
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ^•^•Ñ¨Ù Zxq∞k <≥ÅÅ∞ QÆ_çáê~°∞. JkfifÜ«∞"≥∞ÿ# PÜ«∞# k=º
rq`«OÖ’ =∞~°Ñ¨Ù~åx =ÚYº ã¨OѶ¨∞@#Å∞ WHõ¯_Õ [iQÍ~Ú. WHõ¯_Õ PÜ«∞#
#ˆ~O¢^Œ∞x rq`åxH˜ XHõ PHõ$u HõeÊOz, Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ J`«_çH˜ JѨÊyOz
~å=∞Hõ$+¨‚ã¨OѶ¨∂xH˜ JO‰õΩ~å~°Ê} KÕâß~°∞. D Zxq∞k <≥ÅÅÖ’ P "åºkè
¢Hõ=∞OQÍ ¢Ñ¨HÀÑ≤Oz PÜ«∞# â◊s~åxfl ˆH=ÅO XHõ Z=ÚHõÅ QÆ∂_»∞QÍ
=∂iÛ"Õã≤Ok. J~Ú#ѨÊ\˜H© JK«OK«Å"≥∞ÿ# PÜ«∞# =∞#ã¨∞û "åºkèh, `«^•Ìfi~å
ã¨O¢Hõq∞Oz# <˘Ñ≤Êh "≥·^˘ÅQÆ*Ëã≤Ok. WHõ¯_» PÜ«∞# t+¨μºÅ‰õÄ, Éèí‰õΩÎ
ʼnõÄ J=ã¨~åxH˜ `«y#@∞¡ q_çq_çQÍ#∞, H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ#∞
tHõΔ} xKåÛ~°∞. ¢Ñ¨`ÕºHõOQÍ, #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ XO@iQÍ Ñ≤ez LѨ^ÕtOKå~°∞. H˘xfl
ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ `«Å∞ѨÙÅ∞, H˜\˜H©Å∞ ayOz, J`«_çH˜ ¢Ñ¨`ÕºHõOQÍ É’kèOKå~°∞.
PÜ«∞# É’kèOz# ^Õq∞\’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Z=iH© "≥Å¡_çOK«ÖË^Œ∞. HÍx Ü«Ú=‰õΩÅ
ÉÏ^茺`«#∞ JѨÊyOK«_»O QÆ∞iOp, "åiH˜ tHõΔ}#∞ W=fi_»O QÆ∞iOp PÜ«∞#
#ˆ~<£`À K«iÛOz LO\Ï~°x `«H˜¯# t+¨μºÅ∞ ÉèÏqOKå~°∞.
Éèí‰õΩÎÅ ã¨OYº ÃÑiˆQH˘nÌ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ XHõ x*Ïxfl
ã¨∂zOKå~Ú – PÜ«∞# WHõ Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ rqOK«É’~°<Õ x["Õ∞ Jk. 1886
¢áê~°OÉèíOÖ’ XHõ ~ÀA ~å¢u #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ D q+¨Ü«∂<Õfl
'HÀÔ~¯Å#∞ ^ŒQÆúO
KÕ^•ÌO— `«H˜¯# Ü«Ú=‰õΩÅ`À K«iÛOz Ѩ_»∞HÀ=_®xH˜ "≥àÏ¡_»∞. HÍx
ZO`«H© x¢^ŒÑ¨@ìÖË^Œ∞. `«# =∂kˆ~ x¢^ŒÑ¨@ìHõ ÃÑ^ŒÌQÀáêÖò,
â◊~°`ü, HÍm ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ "Õ∞ÖÁ¯x LO_»_»O K«∂ã≤, "åix "≥O@ɡ@∞ìH˘x `À@Ö’
ѨKå~°∞¡ KÕÜ«∞™êQÍ_»∞. #_»∞ã¨∂Î WÖÏ J<åfl_»∞: ''QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ "åºkè f¢=~°∂ѨO
^•Å∞ã¨∂Î#flk. â◊s~åxfl PÜ«∞# `«ºlOK«QÀ~°∞`«∞#fl@∞¡ <å‰õΩ JxÑ≤ã¨∞Î#flk.
PÜ«∞#‰õΩ ¿ã= KÕã¨∂Î, ¢áê~°÷# ^蕺<å^Œ∞Å∞ J#∞+≤ªOz P^蕺u‡Hõ ¢Ñ¨QÆu
™êkèOK«_®xH˜ KÕ`«<≥·#O`« WѨC_Õ ¢Ñ¨Ü«∞uflOK«O_ç. PÜ«∞# x¢+¨¯q∞Oz#
`«~°∞"å`« "åáÈ~Ú ÖÏÉèíO ÖË^Œ∞. Hõ~°Î"åºÅhfl ѨÓiÎKÕã≤# `«~°∞"å`« ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚
P¢â◊~ÚOK«=K«∞Û#x `«ÅK«_»O =¸~°ö`«fiO. =∞#O HÀÔ~¯Å#∞ ‰õÄHõ\ ˜"Õà◊¡`À ã¨Ç¨
ÃÑHõeOz"ÕÜ«∂e.——
156 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ L^ÕfiQÆѨ٠"≥Å∞¡=Ö’ =ÚxyáÈ~Ú#@∞¡ HÍ#=KåÛ_»∞. HÍ¿ãѨÙ

=∂\Ï¡_ç# `«~°∞"å`« XHõ K≥@∞ì ¢H˜O^Œ ¢Ñ¨âßO`«OQÍ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂_»∞. ¢Ñ¨Hõ¯<Õ
L#fl H˘xfl ZO_»∞ѨÙÅ¡Å#∞ K«∂ã≤ J`«_»∞, ''=∞# HÀÔ~¯Å#∞ ^ŒQÆúO KÕÜ«∞_®xH˜
Jyfl ~°QÆ∞Å∞Û^•O—— J<åfl_»∞. JO`å Hõeã≤ ZO_»∞ ѨÙÅ¡Å#∞ ã¨g∞HõiOz Jyfl
~°yeOKå~°∞. P ~å¢u pHõ\ ˜Ö’ JO^Œ~°∂ ¢Ñ¨[fiiÅ∞¡`«∞#fl P =∞O@ K«∞@∂ì
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. `«=∞ HÀÔ~¯Å#∞ ^ŒQÆúO KÕã¨∞Î#fl@∞¡QÍ ÉèÏqOz ¢Ñ¨u XHõ¯~°∂ XHõ
ZO_»∞ѨÙÅ¡#∞ P JyflH˜ PǨïuxKåÛ~°∞† Ñ≤^ŒÑ¨ ¢Ñ¨âßO`«OQÍ ^蕺#=∞QÆ∞fl
ÅÜ«∂º~°∞. P<å\˜ ~å¢u "åiH˜ XHõ =∞Ǩϟ#fl`« ~å¢uQÍ ÉèÏã≤e¡Ok.
''¢j~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ JOu=∞ ~ÀAeq—— Jx #ˆ~O¢^∞Œ _»∞ T~°̂H K≥Ñʨ ÖË^∞Œ † J`«
_çH˜ "≥^· ºŒ âߢãOΨ Ö’ K«H¯õ x Ѩi*Ï˝#O LOk. P Ѩi*Ï˝#O P^è•~°O`À<Õ JÖÏ K≥áêÊ_»∞.
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ "åºkè QÆ∞iOz K«iÛOK«_®xH˜ XHõ ~ÀA _®Hõì~ü
#ˆ~O¢^Œ∞x "≥·^Œº =∞¿ÇÏO¢^ŒÖÏÖò ã¨~å¯~ü#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ J`«_»∞ "≥àÏ¡_»∞.
Ѩi*Ï˝#O
DÜ«∞<Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ zH˜`«û KÕã¨∞Î<åfl_»∞† DÜ«∞# MϺu
QÍOz# "≥·^Œ∞º_»∞. _®Hõì~ü QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ "åºkè QÆ∞iOz `«# Jaè¢áêÜ«∞O "≥e
|∞zÛ, P Jaè¢áêÜ«∂xH˜ P^è•~°OQÍ XHõ "≥·^Œº¢QÆO^ä•xfl L^•Ç¨ÏiOKå_»∞. JO`å
qx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ''_®Hõì~ü, g∞~°∞ ¢Ñ¨™êÎqOz# ¢QÆO^ä•xfl ѨÓiÎQÍ K«k"å~å? ÖËHõ
JHõ¯_»Hõ¯_» K«∂âß~å?—— Jx J_çQÍ_»∞. D ¢Ñ¨â◊fl qx _®Hõì~ü k¢Q̓ùO`«∞
_»Ü«∂º_»∞. x["Õ∞, `å#∞ ѨÓiÎQÍ K«^Œ=ÖË^Œx JOwHõiOKå_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ P
¢QÆO^äŒOÖ’x J^蕺ܫ∂Å#∞ Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ XѨÊ*ˇÑ≤Ê, "≥·^Œ∞º_»∞ "≥e|∞zÛ# Jaè
¢áêÜ«∂Å#∞ qâ◊nHõiOKå_»∞. _®Hõì~ü ZO`«=∂¢`«O nxx Z^Œ∞~°∞K«∂_»ÖË^Œ∞.
PÜ«∞# =∞ǨÏ^•#O^ŒO`À #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ âߡѶ≤∞Oz, Pj~°fikOKå_»∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å "åºkè Ju ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#k, PÜ«∞# `«=∞ JOu=∞ ~ÀA
Å#∞ ã¨g∞Ñ≤ã¨∞Î<åfl~°x JO^ŒiH© J~°÷=∞~ÚOk. JO^Œ~°∂ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ¿ã=Ö’
"åºkè xq∞`«Î
=∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ áêÖÁæ<åfl~°∞. Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ HÍj
=∂¢`«"≥∞ÿ#k ѨÓ~üÖ’<Õ |㨠KÕâß~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "åi#O^Œih ã¨"≥∞ÿHõº
Ѩ~°z, JO^Œ~°∂ HõÅã≤ J^茺ܫ∞#O, K«~°ÛÅ∞, áê@Å∞,
^蕺#O W`åºk P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOK«™êQÍ~°∞. XHõ "≥·Ñ¨Ù ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å x™êfi~°÷ ¢¿Ñ=∞, =∞~˘Hõ "≥·Ñ¨Ù #ˆ~O¢^Œ∞x ™È^Œ~°¢¿Ñ=∞ JO^Œih JHõ¯_»
Hõ\ ˜ìѨ_Õã≤Ok. Ü«Ú=‰õΩÅ∞ Ѩ<≥flO_»∞ =∞Ok L<åfl~°∞. "å~°∞: #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ~åMÏÖò,
ÉÏ|∂~åO, x~°O[<£, Ü≥∂w<£, ÖÏ@∂, `å~°H±, ÃÑ^ŒÌQÀáêÖò, HÍm, â◊t, â◊~°`ü,
z#flQÀáêÖò.
 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O 157

Ü«Ú=‰õΩÅ∞ =O`«∞Å"åsQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ¿ã"åâ◊√¢â◊¥+¨ÅÖ’ =Úxy

áÈÜ«∂~°∞. HÍx H˘O^Œi =∞#ã¨∞ûÖ’¡ XHõ ã¨OHÀK«O Tyã¨ÖÏ_çOk – ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å "åºkè XHõ JO@∞"åº^è•? |Ǩïâß JÖÏ J~Ú=ÙO>Ë `«=∞‰õÄ ã¨O¢Hõ
q∞OK«=K«∞Û Hõ^• Jx H˘O^Œ~°∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. Wk ¢QÆÇ≤ÏOz# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ XHõ
~ÀA JO^Œi ã¨=∞HõΔOÖ’, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ¢`åy q∞yeÛ# ~°=fiáêÜ«∞ã¨O fã¨∞
H˘x ¢`åˆQâß_»∞. JO^Œ∞Ö’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ÖÏÖÏ[ÅO Hõeã≤Ok. Wk K«∂ã≤#
`«~°∞"å`« Ü«Ú=‰õΩÅ ã¨O^ÕǨÏO fiOk.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∂, `«H˜¯# Ü«Ú=‰õΩÅ∂ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å "åºkèx "åºkèQÍ<Õ
ѨiQÆ}˜OKå~°∞. HÍx QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅ~Ú# ysâò, ~å=∞K«O¢^Œ^Œ`åÎ ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ D
"åºkèH˜ XHõ J=∂#∞+¨ ~°OQÆ∞ ѨÙe=∂~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ J=`å~° ѨÙ~°∞
+¨μ_»∞† PÜ«∞# ã¨OHõÅÊ =∂¢`å<Õ D "åºkèx ã¨O¢Hõq∞OѨ*Ëã¨∞H˘<åfl~°∞† U^À
XHõ ~ÀA ǨÏ~îå`«∞QÎ Í `«=∞ k=ºâ◊HxΘ ¢Ñ^¨ iŒ ≈Oz "åºkèx #Ü«∞O KÕã∞¨ H˘O\Ï~°x
"å~°∞ qâ◊fiã≤OKå~°∞.
HÍx D "åºkèx xq∞`«Î=∂¢`«OQÍ Hõ#|iKå~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞. ''<å
"åºkè xq∞`«Î=∂¢`«"Õ∞. D "åºkè g∞ JO^Œih SHõºO KÕã≤Ok—— J<åfl~åÜ«∞#.
P "åºkè HÍ~°}OQÍ<Õ Éèí‰õΩÎÅO^Œ~°∂ SHõºO HÍQÆeQÍ~°∞† "åi =∞^茺 XHõ
J#∞~åQÆ|O^èŒO ÃÑOá⁄OkOk† Jk Éèíq+¨º`ü ã¨OѶ¨∂xH˜ P^è•~°Éèí∂`«=∞~ÚOk.
D ~ÀAÖ’¡<Õ #ˆ~O¢^Œ∞x HÍ~°ºO ¢áê~°OÉèí=∞~ÚO^Œx K≥ѨÊ=K«∞Û. XHõ
H˘`«Î Ü«ÚQÍxfl ã¨$+≤ìOK«_®xH˜ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ U`≥OKå~°∞† WO^Œ∞Ö’ #∂`«#
#ˆ~O¢^Œ∞x <Õ`«$`«fiO
zO`«#Å∞, H˘`«Î =∂~åæÅ∞ ~°∂á⁄O^Œ∞`åÜ«∞x #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
¢QÆÇ≤ÏOKå_»∞. HÍx `«H˜¯#"å~°∞ ^•xx ¢QÆÇ≤ÏOK«_»O HÍ^Œ∞
Hõ^•, JÖÏ Ü≥∂zOK«_»O ‰õÄ_® KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# Éèí‰õΩÎÅÖ’ ѨÅ∞
=Ù~°∞ áê`« =∂~åæÅÖ’<Õ "≥à◊¡_®xH˜ LѨ¢Hõq∞OKå~°∞. "åix ^•iÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ
~å=_»O #ˆ~O¢^Œ∞x ¢Ñ¨^è•#"≥∞ÿ# Ѩx. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ ~ÀA ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
JfO¢kÜ«∞ â◊H˜Î`À `«# "åºkèx #Ü«∞O KÕã¨∞H˘O\Ï~°x #q∞‡# "åiH˜
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ x*Ïxfl ã¨Ê+¨ìOKÕã≤, ''¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å â◊s~°=¸ ѨOK«Éèí∂`å`«‡Hõ=∞~Ú
#k, ¢Ñ¨Hõ$u xÜ«∞=∂ʼnõΩ Ö’|_çOk, XHõ ~ÀA Jk #tOKÕ f~åe. Hõ#∞Hõ
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ JfO¢kÜ«∞â◊H˜Î`À PÜ«∞# "åºkè #Ü«∞=∞=Ù`«∞O^Œx PtOK«~å^Œ∞——
Jx ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥eÜ«∞KÕâß_»∞.
158 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∞~À"≥·Ñ¨Ù =∞iH˘O^Œ~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ J=`å~°O, =Ú#∞Ѩ\ ˜ J=

`å~°OÖ’ PÜ«∞# Z=~À, WѨC_»∞#fl Éèí‰õΩÎÅÖ’ Z=Ô~=~°∞ ѨÓ~°fiѨ٠J=`å~å
ÅÖ’ Z=Ô~=~°∞QÍ L<åfl~À##fl TǨÏÖ’¡ =Úxy `ÕÅ™êQÍ~°∞. áê~°=â◊ºã≤÷u Jx
K≥ѨCH˘O@∂ H˘O^Œ~°∞ áê@Ö’¡, #$`åºÖ’¡ x=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. g\˜x PѨ_®xH˜
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ âßÜ«∞â◊‰õΩÎÖÏ ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå_»∞. Hõhfl~°∞ ¢ã¨qOK«_»O, ~À=∂Oz`«O
QÍqOK«_»O ÖÏO\˜q x["≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ`« ÅHõΔ}ÏÅ∞ HÍ=Ù† g\˜x x"åiOK«Hõ
áÈ`Õ â◊s~°=¸, =∞#ã¨∂û "åºkè¢QÆ™ê÷ÅÜ«∂ºÜ«∞x J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe. Wk
#~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« HÍ~°}OQÍ ‰õÄ_® ã¨OÉèíqOK«=K«∞Û. Hõ#∞Hõ áœ+≤ìHõ PǨ~°O
u<åe, =∞Oz "≥·^Œ∞º}˜‚ ã¨O¢Ñ¨uOKåÅx "åi`À K≥áêÊ_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞x ã¨ÅǨÅ#∞ H˘O^Œ~°∞ P"≥∂kOKå~°∞† `«=∞#∞ `å=Ú xÜ«∞O
¢uOK«∞H˘x x["≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ rq`åxfl K«qK«∂_»™êQÍ~°∞. H˘O^Œ~°∞ P"≥∂
kOK«ÖË^Œ∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "åix `ÕeHõQÍ =^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞. J<Õ‰õΩÅ =ÚO^Œ∞ "åix
ѨiǨÏã≤OKå_»∞. "åi áê~°=â◊º ã≤÷`«∞Å#∞ `å#∞ J#∞HõiOz K«∂ѨÙ`«∂ "åix
ã≤QÆ∞æѨ_ÕÖÏ KÕâß_»∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∞ǨÏr˚q`«O #∞O_ç
J<ÕHõ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ K«∂Ñ≤ "åiH˜ x["≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ`« J=QÆ`«=∞ÜÕ∞ºÖÏ
KÕâß_»∞.
JxflO\˜h q∞Oz# J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# XHõ ÉèÏ=##∞ K≥|∞`«∂ "å~°∞ x*Ïxfl
¢QÆÇ≤ÏOKÕÖÏ KÕâß_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. '¢H©ã¨∞Î J#∞Hõ~°}— (Imitation of Christ) J<Õ
ѨÙã¨ÎHõO #∞O_ç WÖÏ L^•Ç¨ÏiOKå_»∞: ''x["≥∞ÿ# ^Õ=Ùx ‰õΩ=∂~°∞_»∞ ¢H©ã¨∞Î#∞
¢¿Ñq∞OKÕ "åi rq`«O ѨÓiÎQÍ PÜ«∞# rq`«O =∂kˆ~ J~ÚáÈ`«∞Ok. W^Õ
=∞#‰õΩ w@∞~å~Ú. =∞# rq`«O ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å rq`«OÖÏ Ñ¨i}q∞¿ãÎ =∞#O
PÜ«∞##∞ ¢¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl=∞x J~°÷O. =∞ˆ~n x[O HÍÉ’^Œ∞.—— U^À H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ áê_»∞`«∂, #$`«ºO KÕã¨∂Î Hõhfl~°∞ ¢ã¨qOKÕ suÖ’ LO@∂, `«H˜¯#
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ W+¨ì¢Ñ¨HÍ~°O rqOK«_»O ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ K«∂Ñ≤# rq`«O HÍ^Œ∞ J<Õ
ã¨`åºxfl WO^Œ∞=¸ÅOQÍ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `Õ@`≥Å¡O KÕâß_»∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å JOu=∞ ~ÀAÅ∞ ã¨g∞Ñ≤OKÕH˘nÌ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«#Ö’ U^À
â◊¥<åºxfl =∞iO`«QÍ J#∞ÉèíqOK«™êQÍ_»∞. P^蕺u‡Hõ rq`«OÖ’ `å#∞ WOHÍ
f¢= =∞<À"庉õΩÅ`« Un ™êkèOK«ÖË^Õ"≥∂#<Õ ÉèÏ=# J`«_ç ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl
ÉÏkèOzOk. =∞~À =OHõ WO\˜ Ѩiã≤÷u ÃÑ^ŒÌ ÉèÏ~°OQÍ
J`«}˜‚ J}K«™êyOk. WO\˜ Ѩiã≤÷ux K«Hõ¯k^ŒÌ_®xH˜ J`«_»∞ <åºÜ«∞ q^Œº#∞
 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O 159

H˘#™êyOK«=Åã≤ =zÛOk. ѨsHõΔÅ∞ ^ŒQÆæ~°Ñ¨_»_»O`À HÍjѨÓ~üˆH `«# ѨÙã¨ÎHÍÅ∞

`≥K«∞ÛH˘x K«^Œ∞=ÙHÀ™êQÍ_»∞. HÍjѨÓ~üÖ’<Õ |ã¨KÕã≤#ѨÊ\˜H© H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
K«^Œ∞=ÙÖ’ =Úxy=ÙO_»_»O`À "Õ∞_» g∞^Œ‰õΩ áÈ~Ú ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ HõÅ∞ã¨∞
HÀ=_®xH˜ ‰õÄ_® "≥à◊¡HõáÈ=_»O Hõ^Œ∞Ì. W^ŒO`å QÆ=∞xOz# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
XHõ ~ÀA, ''W^Œ∞QÀ K«∂_»∞, #∞=Ùfi XHõ <åºÜ«∞"åk"≥·`Õ h KÕ`«∞Å g∞^Œ∞QÍ hà◊√¡
‰õÄ_® =Ú@ì#∞—— J<åfl~°∞. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =∂@Å∞ q#fl `«~°∞"å`« WHõ <åºÜ«∞
âߢ™êÎxH˜ ã¨fiã≤ΠѨeH˜, P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#ÅÖ’ b#=∞~ÚáÈ"åÅx J`«_»∞ x~°‚
~ÚOK«∞H˘<åfl_»∞.
1886 ¢áê~°OÉèíOÖ’ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ XHõ ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆkÖ’H˜ "≥o¡,
''JO^ŒiH© Z<Àfl P^蕺u‡Hõ J#∞Éèí"åÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. <å‰õΩ =∞@∞‰õΩ
ZO^Œ∞‰õΩ Un ÅaèOK«_»O ÖË^Œ∞? <å‰õΩ ‰õÄ_® U^≥·<å ÅaèOKåe—— J<åfl_»∞.
''㨈~, h‰õΩ UO HÍ"åe?—— Jx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞,
''=¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ∞ JqzÛù#flOQÍ ã¨=∂kè ã≤÷uÖ’<Õ b#"≥∞ÿ LO_çáÈ"åe.
U^À PǨ~°O xq∞`«ÎO JѨC_»Ñ¨C_»∞ =∞#ã¨∞û ¢H˜OkH˜ ky ~å"åe—— J<åfl_»∞.
P =∂@Å∞ qx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, ''#∞"˘fiHõ Jq"ÕH˜q. W^• L#fl`« ã≤÷u?
WO`«Hõ<åfl J`«∞º#fl`« ã≤÷u LOk. 'L#fl=hfl #∞"Õfi— Jx #∞"Õfi áê_»`å=Ù Hõ^•!
P ã≤÷ux #∞=Ùfi J#∞ÉèíqOK«=K«∞Û. HÍx JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ h ‰õΩ@∞OÉÏxH˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ# U~åÊ@∞¡ KÕã≤ ~å—— J<åfl~°∞.
=∞~åfl_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WO\˜H˜ "≥àÏ¡_»∞. K«^Œ∞=Ù, uO_ç q+¨Ü«∂ÅÖ’ Ug∞
Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® LO@∞#flO^Œ∞‰õΩ `«e¡ J`«}˜‚ QÆ\ ˜ìQÍ =∞O^ŒeOzOk. ‰õΩ@∞O
ÉÏxH˜ U"≥∞ÿ<å KÕÜ«∂Åx =∞m¡ K«^Œ∞=Ù g∞^Œ‰õΩ ^Œ$+≤ì ™êiOKåÅ#∞H˘<åfl_»∞
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞. Hõ#∞Hõ J=∞‡=∞‡ WO\˜H˜ "≥o¡ K«^Œ∞=ÙHÀ<å~°OaèOKå_»∞. ѨÙã¨ÎHõO
KÕuÖ’H˜ fã¨∞HÀ=_»"Õ∞ `«~°∞"å~Ú ZHõ¯}∞‚O_À ÉèíÜ≥∂^ÕfiQÆO =zÛ J`«}˜‚
P=Ç≤ÏOzOk. `å#∞ U^À `«Ñ¨C KÕã¨∞Î#fl@∞¡QÍ J`«_çH˜ JxÑ≤OzOk. U=∞#∞
H˘<åfl_À U"≥∂ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ#∞ J>Ë¡ qã≤i"Õã≤ Ѩ~°∞ÔQ`«Î™êQÍ_»∞. U^À
XHõ â◊H˜Î JÖÏ Ñ¨~°∞ÔQuÎOz#@∞¡QÍ P"Õâ◊OÖ’ J`«_»∞ ѨiÔQ`åÎ_»∞. Ѩ~°∞QÆ∞
"ÕQÆOÖ’ K≥ѨCÅ∞, W`«~° =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ^•iÖ’ K≥ÖÏ¡K≥^Œ~°∞QÍ JHõ¯_»Hõ¯_® Ѩ_ç
áÈÜ«∂~Ú. ^•iÖ’ L#fl QÆ_ç¤"å=Ú#∞ "≥∂^Œ∞HÀ=_»O`À Xà◊¡O`å QÆ_ç¤Ñ¨~°HõÖË!
JO^Œ∞‰õΩ `À_»∞ *’~°∞# "å#! Ñ≤zÛѨ\ ˜ì# "å_çÖÏ J`«_»∞ Ѩ~°∞ÔQ`åÎ_»∞. z=iH˜
PyOk HÍjѨÓ~üÖ’. =~°¬OÖ’ ÉÏQÍ `«_çã≤ =Ú^ŒÌ~Ú, |∞~°^Œ |@ìÅ`À J`«_ç
PHÍ~°O qHÍ~°OQÍ `«Ü«∂~°~ÚOk.
160 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

JHõ¯_» L#fl '=∞—`À, ''<Õ#∞ qÅÑ≤OKå#∞. WÖÏ <å rq`«OÖ’ Z#fl_»∂

qÅÑ≤OK« ÖË^Œ∞.—— Jx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ K≥áêÊ_»∞.
`«~°∞"å`« #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ u#flQÍ "Õ∞_» g∞^Œ L#fl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ
"≥àÏ¡_»∞. JѨC_»∞ PÜ«∞# x¢^ŒáÈ`«∞<åfl~°∞. ÉèíiOK«~å#O`« Q˘O`«∞ <˘Ñ≤Ê`À
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl~°∞. ~å¢u ^•^•Ñ¨Ù `˘q∞‡k QÆO@ʼnõΩ PÜ«∞# x¢^ŒÖËKå~°∞. ÖË=
QÍ<Õ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ QÆ∞iOKÕ =∂\Ï¡_®~°∞: ''#ˆ~O¢^Œ∞x Ѩiã≤÷u ZO`À J^Œ∞ƒù`«OQÍ
LOk. XHõѨC_»∞ J`«_»∞ ™êHÍ~° ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ qâ◊fiã≤OKÕ"å_»∞ HÍ_»∞. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O
K«∂_»∞, ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u HÀã¨O ZO`« `«Å¡_çe¡áÈ`«∞<åfl_À!——
#ˆ~O¢^Œ∞x =∂#ã≤Hõ "庉õΩÅ`« f¢=`«~°=∞~ÚOk. 1886 [#=i ¢áê~°O
ÉèíOÖ’ XHõ ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å`À `å#∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥o¡, JHõ¯_» aÅfi=$HõΔO
H˘xfl J#∞Éèí"åÅ∞
H˜O^Œ ^èŒ∞xx ~°yeOz, ^•x ¢Ñ¨Hõ¯# ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#O
KÕÜ«∞É’`«∞#fl@∞¡ J`«_»∞ K≥áêÊ_»∞. ''=^Œ∞Ì. ¢Ñ¨Hõ¯<Õ L#fl
=∞O^Œ∞QÆ∞O_»∞ HÍ~åö<å "å~°∞ JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOK«~°∞. ѨOK«=\˜ JO^Œ"≥∞ÿ#
KÀ@∞. ѨÅ∞=Ù~°∞ ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞ [Ѩ^蕺<åÅ∞ J#∞+≤ªOz# ã¨÷ÅO. HÍx JHõ¯_» K«e
Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok, ÃÑ·QÍ Hõ\ ˜Hõ pHõ\ ˜ ‰õÄ_®—— J<åfl~åÜ«∞#. P `«~°∞"å`«,
''J=Ù#∂, K«^Œ∞=Ù H˘#™êyOKåÅ#∞H˘O@∞<åfl"å?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ''WO`«^•HÍ K«kq# K«^Œ∞=Ù#O`å =∞~°záÈ=_®xH˜ U^≥·<å =∞O^Œ∞
^˘~°∞‰õΩ`«∞O^• Jx Ѩi`«Ñ≤ã¨∞Î<åfl#∞. JÖÏO@ѨC_»∞ K«^Œ∞=Ù H˘#™êyOK«
_»=∂?—— J<åfl_»∞. JѨÊ\˜ #∞O_ç #ˆ~O¢^Œ∞x =∞#ã¨∞û P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#ÅÖ’
f¢=OQÍ b#=∞~ÚOk. JѨC_»Ñ¨C_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥o¡ ^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞fl_»=
™êQÍ_»∞.
XHõ™êi #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ysâò`Àáê@∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ "≥àÏ¡_»∞. W^ŒÌ~°∂ Hõeã≤
ѨOK«=\˜Ö’ ^蕺<åxH˜ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. ^À=∞Å∞ ‰õΩ_»∞`«∞#flO^Œ∞=Å# ys+π ^蕺#O
KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞x "≥·Ñ¨Ù uiy K«∂âß_»∞. J`«_ç â◊s~å#flO`å XHõ
^Œ∞ѨÊ\˜ÖÏ ^À=∞Å∞ ¢Hõq∞‡"Õâß~Ú. J`«_»∞ ÉÏǨϺ㨇 $ux HÀÖ’Ê~Ú ¢Ñ¨QÍ_è»
^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞fl_≥· L<åfl_»∞. J`«}˜‚ ¿Ñ~°∞ÃÑ\˜ì Ñ≤ez K«∂âß_»∞ ysâò. ["å|∞
ÖË^Œ∞. `åH˜ K«∂âß_»∞, ã¨Ê $Ç¨Ï ÖË^Œ∞. QÆ\ ˜ìQÍ Ñ¨@∞ìH˘x ‰õΩkáê_»∞ – JO`Õ, XHõ
^Œ∞OQÆÖÏ "åeáÈÜ«∂_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. JѨÊ\˜H© J`«_çH˜ ÉÏǨϺ㨇 $u HõÅQÆ
ÖË^Œ∞. KåÖÏ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞"å`« ÉÏǨϺ㨇 $uÖ’H˜ =zÛ#ѨC_»∞, [iyO^Õn J`«_çH˜
`≥eÜ«∞^Œ∞.
 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O 161

=∞~˘Hõ ~ÀA ^蕺#O KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ ¢uHÀ} ~°∂ѨOÖ’ ¢Ñ¨HÍâ◊=∂#"≥∞ÿ#

XHõ J^Œ∞ƒù`« HÍOu #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ HÍ#=zÛOk. Jk ã¨r=OQÍ L#fl@∞¡ J`«_çH˜
JxÑ≤OzOk. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ D q+¨Ü«∞O `≥eÑ≤#ѨC_»∞, ''=∞Ozk, =∞Ozk.
#∞=Ùfi ¢|ǨχÜ≥∂xx ^Œi≈OKå=Ù. aÅfi=$HõΔO H˜O^Œ ™ê^èŒ#Å∞ KÕã¨∞Î#flѨC_»∞
<Õ#∞ ‰õÄ_® ^•xx ^Œi≈OKå#∞. ^•x #∞O_ç ¢Ñ¨uHõΔ}O Jã¨OMϺHõ ¢|Ǩ‡O_®Å∞
L^Œƒùqã¨∂Î ~å=_»O ‰õÄ_® K«∂âß#∞—— J<åfl~°∞.
XHõ ~ÀA ^蕺# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ W_», Ñ≤OQÆà◊ "≥Ú^ŒÖˇ·# <å_»∞Å HÍ~°ºHõÖÏ
áêÅ#∂, ‰õΩO_»eh â◊H˜Î *ÏQÆ$`«O K≥O^Œ_®hfl J`«_»∞ J#∞Éèí∂u á⁄O^•_»∞.
XHõ ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞ W+¨ì=∞O¢`«=∞~Ú# ~å=∞<å=∞ =∞O¢`«
nHõΔ#∞ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ J#∞¢QÆÇ≤ÏOKå~°∞. Ju z#fl`«#O #∞O_Õ ¢j~å=Úx Ѩ@¡
Hõey=Ù#fl ÉèíH˜Î¢Ñ¨Ñ¨`«∞ÎÅ∞, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J#∞¢QÆÇ≤ÏOz# =∞O¢`« â◊H˜Î`À J`«
_çÖ’ kfiQÆ∞}©Hõ$`«=∞~Ú<å~Ú. J`«_»∞ P#O^Œáê~°=â◊ºOÖ’ '~å=∞, ~å=∞—
JO@∂ LK«Ûiã¨∂Î WO\˜ K«∞@∂ì ¢Ñ¨^ŒH˜Δ} KÕÜ«∞™êQÍ_»∞. ã¨=∞Ü«∞O QÆ_çKÕH˘nÌ
J`«_ç HõO~î°ã¨fi~°O f¢=™ê÷~ÚH˜ KÕ~°™êyOk. P Ѩiã≤÷ux K«∂ã≤#"å~°∞ J`«}˜‚
ã¨g∞Ñ≤OK«_®xˆH ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. '~å=∞, ~å=∞— JO@∂ QÆO@Å `«~°|_ç LK«Û
iã¨∂Î ¢Ñ¨^ŒH˜Δ}Å∞ KÕÜ«∞_»O K«∂ã≤ D ã¨OQÆu ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ `≥eÜ«∞Ѩi
Kå~°∞. JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#, ''J`«}˜‚ JÖψQ =^ŒeÃÑ\˜ìOk. `«fi~°Ö’<Õ =∂=¸Å∞
ã≤÷uÖ’H˜ =™êÎ_»∞—— J<åfl~°∞. H˘xfl QÆO@Å∞ QÆ_»záÈÜ«∂Hõ ‰õÄ_® J`«_»∞
=∂=¸Å∞ ã≤÷uÖ’H˜ ~åHõáÈ=_»O`À ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J`«}˜‚ `«=∞ =^ŒÌ‰õΩ `À_˘¯x
~°=∞‡<åfl~°∞. HÍx Z=~°∂ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ PѨÖËHõáÈÜ«∂~°∞. z=iH˜ XHõ =ºH˜Î |Å
=O`«OQÍ J`«}˜‚ Ѩ@∞ìH˘x ZÖÏQÀ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =^ŒÌ‰õΩ `À_˘¯x "≥à◊¡QÆeQÍ_»∞.
Ñ≤^ŒÑ¨ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ¢Hõ=∞¢Hõ=∞OQÍ J`«}˜‚ =∂=¸Å∞ ã≤÷uÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ
~åQÆeQÍ~°∞. `«~°∞"å`« J`«_ç`À, ''<åÜ«∞<å, #ˆ~O¢^•! ZO^Œ∞H˜O`«QÍ P~åƒù@O
KÕ™êÎ=Ù? W^ŒO`å x¢+¨ÊÜ≥∂[#O. D XHõ¯ ~å¢u #∞=Ùfi U suÖ’ QÆ_çáê"À,
<å rq`«OÖ’ Ѩ<≥flO_Õà◊√¡ JÖÏ QÆ_çKå~Ú. XHõ ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# `«∞áê#∞ÖÏ =zÛ
"≥o¡áÈ~ÚOk. XHõ¯ ~å¢uÖ’ #∞=Ùfi UO ™êkèOK«QÆÅ=Ù, <åÜ«∞<å!—— Jx K≥Ñ≤Ê,
J`«}˜‚ ™êO`«fi#ѨiKå~°∞.
D ~ÀAÖ’¡ `«#Ö’ XHõ J™ê^è•~°} â◊H˜Î ÃÑOá⁄O^Œ_®xfl #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
QÆ∞iÎOKå_»∞. P â◊H˜Îx ѨÅ∞=ÙiH˜ ¢Ñ¨™ê~°O KÕÜ«∞_»O ^•fi~å "åi =∞#ã¨∞ûÅÖ’
Ѩi=~°Î# HõeyOKÕ ã¨=∞~°÷`« `«#‰õΩ L#fl@∞¡ J`«_»∞ ¢QÆÇ≤ÏOKå_»∞. =∂~üÛ <≥Å,

S 13
162 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

t=~å¢u Ѩ~°fik#O. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ t=Ùx g∞^Œ '`å^äŒÜ«∂º `å^äŒÜ«∂º— J<Õ Éèí[#

w`åxfl ~°zOKå_»∞. Éèí[#, ѨÓ[, ^蕺<å^Œ∞Å ™ê^èŒ#ÅÖ’ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ =Úxy
áÈÜ«∂~°∞. "≥Ú^Œ\˜ Ü«∂=∞ ѨÓ[ ѨÓ~°Î~ÚOk. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
â◊H˜Îx ¢Ñ¨™ê~°O Ü«Ú=‰õΩÅ`À =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl_»∞. XH˘¯Hõ¯~°∞QÍ Ñ¨Å∞=Ù~°∞
KÕÜ«∞QÆÅ ã¨=∞~°÷`«
|Ü«∞\˜H˜ =KåÛ~°∞. `«# ǨïHͯ ã≤^ŒúO KÕÜ«∞=∞x #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
XHõiH˜ ѨÙ~°=∂~ÚOKå_»∞. QÆkÖ’ HÍm, #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =∂¢`«"Õ∞ L<åfl~°∞. JѨC_»∞
`«#Ö’x â◊H˜Îx ѨsH˜ΔOKåÅ<Õ L`«∞ûHõ`« #ˆ~O¢^Œ∞xÖ’ [xOzOk. P`«_»∞
HÍm`À, ''HÍm, <Õ#∞ ^蕺#O ¢áê~°Oaè™êÎ#∞. HÍ¿ãѨܫ∂ºHõ ##∞fl `å‰õΩ—— JO@∂
^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞fl_»Ü«∂º_»∞.
|Ü«∞\˜H˜ "≥o¡# =ºH˜Î ǨïHͯ ã≤^ŒúO KÕã≤ uiy =zÛ#ѨC_»∞ ã¨O¢Éèí=∂â◊Û
~åºÅ∞ HõeyOKÕ XHõ ^Œ$â◊ºO K«∂âß_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∂, HÍm ^蕺#OÖ’ Å~ÚOz
L<åfl~°∞. HÍm ‰õΩ_çKÕ~Ú #ˆ~O¢^Œ∞x ‰õΩ_ç "≥∂HÍÅ∞ g∞^Œ LOk† P KÕ~Ú
=}‰õ™êyOk. HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Hõà◊√¡ `≥iKå_»∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : HÍm! KÕ~Ú f¿ã~Ú. h‰õΩ U=∞xÑ≤OzOk?
HÍm : q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î <å â◊s~°OÖ’ ¢Ñ¨ã¨iOz#@∞¡QÍ JxÑ≤OzOk. <å
KÕ`«∞Å∞ =}˜HÍ~Ú.
Ü«Ú=‰õΩ_»∞ : #∞=Ùfi #ˆ~O¢^Œ∞x `åHõ_»O =Å¡<Õ h KÕ`«∞Å∞ =}˜HÍÜ«∂?
HÍm : J=Ù#∞. ZO`« ¢Ñ¨Ü«∞uflOz#ѨÊ\˜H© <å KÕ`«∞Å∞ =}Hõ_»O PѨÖËHõ
áÈÜ«∂#∞.
t=~å¢u ѨÓ[Å∞ H˘#™êQÍ~Ú. HÍm ^蕺#OÖ’ Å~ÚOzáÈÜ«∂_»∞. WÖÏ
J`«_»∞ ¢Ñ¨QÍ_è» ^蕺#OÖ’ =ÚxyáÈ=_»O Z=~°∂ WO`«^•HÍ K«∂_»ÖË^Œ∞.
#ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ `åHõ_»O =Å¡<Õ Wk ™ê^茺=∞~ÚO^Œx JO^Œ~°∂ ÉèÏqOKå~°∞.1
"Õ‰õΩ=*Ï=Ú# 4 QÆO@ʼnõΩ <åÅ∞QÆ= Ü«∂=∞ ѨÓ[Å∞ =Úyâß~Ú.
JѨC_»∞ ѨÓ*Ï=∞Ok~°OÖ’H˜ =zÛ# â◊t, #ˆ~O¢^Œ∞x`À, ''QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ x#∞fl
Ñ≤Å∞ã¨∞Î<åfl~°∞—— J<åfl_»∞. â◊t`ÀÉÏ@∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "Õ∞_» g∞^Œ‰õΩ "≥àÏ¡_»∞. P`«}˜‚

1. HÍm HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfiq∞ JÉèË^•#O^Œ JÜ«∂º~°∞. DÜ«∞# `«=∞ ã‘fiÜ«∞ K«i¢`«Ö’,

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ P q^èŒOQÍ `«#Ö’ ZÖÏO\˜ â◊H˜Îh ¢Ñ¨ã¨iOѨ*ËÜ«∞ÖË^Œx ¢"åâß~°∞.
 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O 163

K«∂_»_»"Õ∞ PÅ㨺O, QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ p"å@∞¡ ÃÑ_»∞`«∞#fl ^èÀ~°}˜Ö’, ''Uq∞\˜k!

á⁄^Œ∞Ѩ٠KÕÜ«∞_®xH˜ |^Œ∞Å∞ Y~°∞Û KÕÜ«∞_»=∂? "≥Ú^Œ@ J=ã¨~°"≥∞ÿ#O`« "Õ∞~°‰õΩ
á⁄^Œ∞Ѩ٠KÕ~Ú. ZHõ¯_» ZѨC_»∞ ^•xx Y~°∞Û KÕÜ«∂Ö’ `«~°∞"å`Õ h‰õΩ `≥Å∞
ã¨∞ÎOk, [QÆ[˚#<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ ^•xx h‰õΩ ¢QÆÇ≤ÏOѨ*Ëã¨∞ÎOk. h â◊H˜Îx HÍmÖ’H˜
¢Ñ¨ã¨iOѨ*ËÜ«∞_»O ^•fi~å J`«_ç ÔHO`« Ǩx HõeyOKå"À `≥Å∞™ê? J`«_»∞ XHõ
¢Ñ¨`ÕºHõ =∂~°æOÖ’ ѨÙ~ÀQÆq∞ã¨∞Î<åfl_»∞. P~À <≥ÅÖ’ "å\˜e¡# QÆ~°ƒù¢™ê=OÖÏ Jk
x¢+¨ÊÜ≥∂[#"≥∞ÿáÈ~ÚOk. áÈhÖË, [iyO^Õ^À [iyáÈ~ÚOk. WHõ g∞^Œ@
PÖ’K«<å~°Ç≤Ï`«OQÍ U Ѩh KÕÜ«∞=^Œ∞Ì. WOHÍ #Ü«∞O, =∞iO`« J#~°÷O [~°QÆHõ
áÈ=_»O HÍm J^Œ$+¨ìO—— J<åfl~°∞.
=∞ø#OQÍ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ |Ü«∞\˜H˜ =KÕÛâß_»∞. ''Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞_»#Ü«∂º#∞.
ѨÓ*Ï ã¨=∞Ü«∞OÖ’ [iyOk Ü«∂=`«∞Î PÜ«∞#‰õΩ `≥eã≤áÈ~ÚOk. PÜ«∞#
##∞fl p"å@∞¡ ÃÑ_»∞`«∞#flѨC_»∞ =∞ø#O =Ç≤ÏOK«_»O `«Ñ¨Ê =∞ˆ~O KÕÜ«∞QÆÅ#∞!——
J<åfl_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞.
D q^èŒOQÍ L#fl`«"≥∞ÿ# ÉèíH˜Î, ^蕺# J#∞Éèí"åÅ`À #ˆ~O¢^Œ∞x HÍjѨÓ~ü
~ÀAÅ∞ QÆ_çKå~Ú. ã¨^• ã¨~°fi"Õà◊Ö’¡ L#fl`« =∞#óã≤÷`«∞ÅÖ’ Å~ÚOzáÈ"åe,
'=∞¢iK≥@∞ìÖÏ LO_»∞— ã¨=∂kè ã≤÷uÖ’ =∞QÆfl"≥∞ÿ LO_®Å<Õ `«Ñ¨# #ˆ~O¢^Œ∞xÖ’
~ÀA~ÀA‰õÄ JkèHõ=∞=™êyOk. Hõ#∞Hõ xifl~À^èŒ"≥∞ÿ# `«Ñ¨
#`À XHõ ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆkÖ’H˜ "≥o¡, ''<å‰õΩ xifiHõÅÊã¨=∂kè ã≤÷ux
J#∞¢QÆÇ≤ÏOK«O_ç—— Jx J_çQÍ_»∞.
D ¢Ñ¨â◊fl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ XH˜O`« Pâ◊Û~°ºO HõeyOzOk.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ : =ÚO^Œ∞ <å P~ÀQƺO ‰õΩ^Œ∞@ Ѩ_»h. P `«~°∞"å`«
#∞=Ùfi HÀiO^ŒÖÏ¡ W™êÎ#∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : HÍx g∞~°∞ x¢+¨¯q∞¿ãÎ <å QÆu Uq∞\˜?
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ HõΔ}O áê@∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ PáêºÜ«∞OQÍ `Õiáê~°
K«∂âß~°∞ – 'W`«_»∞ U=∞#∞H˘O@∞<åfl_»∞? <å ^ÕǨÏO Hõ#∞=∞~°∞ÔQ·<å <å‰õΩ
<åâ◊#O ÖË^Œx W`«_çH˜ WOHÍ J~°÷O HÍÖË^•? P `«~°∞"å`« ‰õÄ_® W`«_»∞
HÀiO^ŒÖÏ¡ <Õ#∞ W=fi<å?— JO@∂ PÜ«∞# ÉèÏqã¨∞Î#fl@∞¡QÍ LOk P K«∂ѨÙ.
J~Ú#ѨÊ\˜H© `«=∞ J#∞OQÆ∞ t+¨μº}˜‚ ¢¿Ñ=∞`À J_çQÍ~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ : <åÜ«∞<å, h‰õΩ UO HÍ"åe?
164 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : =Ú#∞Ѩ٠K≥Ñ≤ÊO^Õ. <Õ#∞ Z_»`≥QƉõΩO_® H˘xfl ~ÀAÅ∞

ã¨=∂kèã≤÷uÖ’ =∞QÆ∞fl_»<≥· LO_çáÈ"åe. â◊s~° áÈ+¨}Ï~°÷O =∂¢`«O JѨC
_»Ñ¨C_»∞ ã¨=∂^茺=ã¨÷ #∞O_ç |Ü«∞\˜H˜ ~å"åe.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ QÆOcè~° =^Œ#O`À WÖÏ J<åfl~°∞:
''Kè« Kè!« #∞=Ùfi qâßÅǨÏ$^ŒÜÚ« _»=x J#∞H˘<åfl#∞. HÍx WÖÏ HÀ~°∞`«∞<åfl"Õ!
Wk h‰õΩ `«QÆ∞<å? rq`«OÖ’ ^≥|ƒÅ∞ ux, ^Œ∞óYO`À =KÕÛ "ÕÖ
=∞OkH˜ #∞"˘fiHõ =∞¢iK≥@∞ìÖÏ h_»x™êÎ=x <Õ#∞ PtOKå#∞. HÍx #∞"Àfi†
ã‘fiÜ«∞=ÚH˜Îx JaèÅ+≤ã¨∞Î<åfl=Ù. UHõѨHõΔ"≥∞ÿ# WÖÏO\˜ ÅHΔͺxfl #∞"≥fiÖÏ zO`«#
KÕÜ«∞QÆeQÍ=Ù? ã¨~°fi`À=ÚY ¢Ñ¨QÆu<Õ <Õ#∞ HÀ~°∞H˘O\Ï#∞. KÕѨ ‰õÄ~°#∞ <Õ#∞
uO\Ï##∞HÀ. ѨÙÅ∞ã¨∞, ‰õÄ~°, ѨK«Û_çQÍ ^•xx ѨÅ∞~°HÍÅ∞QÍ u#QÀ~°`å#∞.
ã¨=∂kèã≤÷uÖ’ =∞QÆfl"≥∞ÿ ÉèíQÆ=^•ƒù=#Ö’ Å~ÚOzáÈ~Ú# P#O^ŒO`À =∂¢`«O
<Õ#∞ ã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^Œ#∞. =∂#= ã¨O|O^è•ÅÖÏ ÉèíQÆ=O`«∞x`À J<ÕHõ =∂~åæ
ÅÖ’ ™êOQÆ`«ºO <≥~°Ñ≤ ÉèíQÆ=^•#O^•xfl <å<å~°HÍÅ∞QÍ J#∞ÉèíqOKåÅx
<Õ#∞ HÀ~°∞H˘O\Ï#∞. #∞=Ùfi ‰õÄ_® J^Õ q^èŒOQÍ LO_®Å#fl^Õ <å
P~å@O.——
t+¨μºx`À WÖÏ K≥Ñ≤Ê#ѨÊ\˜H© J`«_çH˜ P J#∞Éèí=O K«qK«∂áêÅx ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ x~°‚~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. WÖÏ=ÙO_»QÍ XHõ ~ÀA ™êÜ«∞O¢`«O ^蕺#O KÕã¨∞Î
#flѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ J^≥· fi`« Ѩ~åHÍ+¨ªÜ≥ÿ∞#
xifiHõÅÊ ã¨=∂kèÖ’
xifiHõÅÊã¨=∂kè ã≤÷u ã≤kúOzOk. =ÚO^Œ∞ P`«_ç `«Å "≥#∞Hõ
ÉèÏQÆOÖ’ XHõ k=º*’ºu HÍ#=zÛOk. Ñ≤^ŒÑ¨ J`«_»∞ "≥∞Å¡"≥∞Å¡QÍ ÉÏǨϺ, â◊s~°
㨇 $`«∞Å#∞ HÀÖ’Ê~Ú ã¨=∂kèÖ’ =∞QÆ∞fl_»Ü«∂º_»∞. WO¢kÜ«∂ʼnõÄ, =∞#ã¨∞û‰õÄ,
Ö’HÍʼnõÄ, ã¨=∞™êÎxH© Jf`«"≥∞ÿ# K≥·`«#º=∞Ü«∞"≥∞ÿ# xifiHõÅÊã¨=∂kèÖ’
Å~ÚOzáÈÜ«∂_»∞. JÖÏ KåÖÏ¿ãѨ٠QÆ_»záÈ~ÚOk. ã¨=∂kèã≤÷u #∞O_ç ky
=zÛ# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® J`«_çH˜ â◊s~° 㨇 $u ѨÓiÎQÍ ~åÖË^Œ∞. `«Å =∂¢`«"Õ∞
LO_»_»O J`«_ç ÔH~°∞Hõ, `«H˜¯# ^ÕǨÏO L#fl@∞¡ Jã¨Å∞ `≥eÜ«∞ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì, ''<å
â◊s~°O ZHõ¯_»? <å â◊s~°O ZHõ¯_»?—— JO@∂ ˆHHõÅ∞ÃÑ\Ïì_»∞. J`«_ç ˆHHõÅ∞ qx
Ѩ~°∞QÆ∞# =zÛ# ÃÑ^ŒÌQÀáêÖò, P`«_ç â◊s~åxfl `åH˜ K«∂Ñ≤, ''W^Œ∞QÀ LOk
#ˆ~<£, W^Œ∞QÀ LOk—— J<åfl_»∞. QÀáêÖò =∂@Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ qxÑ≤Oz#@∞¡
ÖË^Œ∞. =ÚO^Œ∞ =∂kiQÍ<Õ ˆHHõÃÑ\Ïì_»∞. ^•O`À ÉèíÜ«∞Ѩ_çáÈ~Ú# QÀáêÖò
 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O 165

Ѩ~°∞ÔQ`«∞ÎH˘x "Õ∞_» g∞kH˜ "≥o¡ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ D q+¨Ü«∞O q=iOz

K≥áêÊ_»∞. JO`å ¢Ñ¨âßO`«OQÍ q#fl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ #=Ùfi`«∂, ''J`«}˜‚ P ã≤÷u
Ö’<Õ WOHÍ H˘O`«¿ãѨ٠LO_»x=Ùfi. D ã≤÷u HÍ"åÅx ѨÅ∞=∂~°∞¡ J`«_»∞ ##∞fl
"ÕkèOKå_»∞—— J<åfl~°∞.
KåÖÏ¿ãѨ٠QÆ_»z# `«~°∞"å`Õ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ÉÏǨϺ㨇 $u =zÛOk. Hõà◊√¡
`≥~°z K«∂ã≤# J`«_çH˜ `«# K«∞@∂ì ™È^Œ~° t+¨μºÅ∞ qKå~°=^Œ#O`À ‰õÄ~°∞Ûx
LO_»_»O HõxÑ≤OzOk. Wxfl ~ÀAÅ∞QÍ P`«_ç =∞#ã¨∞ûÖ’ K≥ň~QÆ∞`«∞#fl
`«∞áê#∞ LѨâ◊q∞OzOk† Jq∞`« ¢Ñ¨âßO`«`« <≥ÅH˘Ok. P `«~°∞"å`« J`«_»∞
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ "≥àÏ¡_»∞. J`«}˜‚ P#O^ŒOQÍ K«∂ã¨∂Î PÜ«∞#, ''HÍm=∂`«
WѨC_»∞ h‰õΩ ã¨=∞™êÎhfl K«∂Ñ≤OzOk. HÍx D J#∞Éèí=O `å`å¯eHõOQÍ `åà◊O
"ÕÜ«∞|_ç LO@∞Ok. ^•x `åà◊O K≥q <å =^ŒÌ LO@∞Ok. #∞=Ùfi P"≥∞ HÍ~åºxfl
ѨÓiÎKÕÜ«∞QÍ<Õ D ÃÑxflkè =∞m¡ h‰õΩ ^Œ‰õΩ¯`«∞Ok† =∞m¡ h‰õΩ ã¨=∞ã¨Î=¸
J=QÆ`«=∞=Ù`«∞Ok—— J<åfl~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞xH˜ WOHÍ P ã≤÷uÖ’<Õ Å~ÚOz LO_çáÈ"åÅ<Õ `«Ñ¨# `«QÆæÖË^Œ∞.
Hõ#∞Hõ J`«_»∞, ''PǨ! <Õ#∞ P ã≤÷uÖ’ ZO`À P#O^ŒO á⁄O^•#∞. ##∞fl P
ã≤÷uÖ’<Õ LO_»x=fiO_ç—— Jx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ J_çQÍ_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =∞m¡
J`«}˜‚ p"å@∞¡ ÃÑ\Ïì~°∞: ''Uq∞\˜k! [QÆ[˚#x J#∞¢QÆǨÏO`À D J#∞Éèí∂u
h‰õΩ ã¨fi`«ã≤û^ŒúOQÍ<Õ Åaèã¨∞ÎOk. ã¨HõÅ ¢áê}˜HÀ\˜Ö’#∞ XˆH ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ <≥Å
H˘x LO_»_»O =∂=¸Å∞ ã≤÷uÖ’<Õ h‰õΩ J#∞Éèí∂`«=∞=Ù`«∞Ok. Ö’HõOÖ’ #∞=Ùfi
=∞Ǩϟ#fl`« HÍ~åºÅ∞ Z<Àfl ™êkè™êÎ=Ù. Jã¨OMϺ‰õΩÅÖ’ #∞=Ùfi P^蕺u‡Hõ K≥·`«
<åºxfl HõÅ∞QÆ*Ë™êÎ=Ù. ¿Ñ^Œ™ê^ŒÅ HõëêìÅ#∞ ÉÏѨÙ`å=Ù—— J<åfl~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "≥o¡áÈ~Ú# `«~°∞"å`«, `«H˜¯# t+¨μºÅ`À ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ WÖÏ
K≥áêÊ~°∞: ''ã‘fiÜ«∞ ã¨OHõÅÊ =∂¢`å#<Õ #ˆ~<£ Ö’HõO #∞O_ç x¢+¨¯q∞™êÎ_»∞. `å#∞
Z=~À ¢QÆÇ≤ÏOz# =∞~°∞HõΔ}"Õ∞ J`«_»∞ â◊s~°O `«ºl™êÎ_»∞. `«# "Õ∞^è•â◊H˜Î`À#∞,
P^蕺u‡Hõ â◊‰õΩÎÅ`À#∞ J`«_»∞ Ö’HõѨ٠ѨÙ<å^Œ∞Å<Õ Hõ^ŒeOz"Õ¿ã ã¨=∞Ü«∞O
Pã¨#fl=∞=Ù`«∞Ok. J`«_»∞ Ѩ~°=∞ ã¨`åºxfl J#∞Éèí∂u á⁄O^Œ‰õΩO_® LO_®Åx
<Õ#∞ [QÆ[˚#xx ¢áêi÷OKå#∞. ZO^Œ∞HõO>Ë J`«_»∞ ^•xx á⁄Ok`Õ, P `«~°∞"å`«
Ö’HõOÖ’ rqOK«_»∞. J`«_»∞ KÕÜ«∞=Åã≤# HÍ~åºÅ∞ Z<Àfl L<åfl~Ú. Ѩ~°=∞
166 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ã¨`åºxfl J`«_»∞ á⁄O^Œ_®xH˜ J_»∞¤QÍ XHõ `≥~° =∂¢`«"Õ∞ LOk. P `≥~° ZO`À
ѨÅ∞K«xk, U HõΔ}OÖ’<≥·<å `˘ÅyáÈ=K«∞Û.——
XHõ "≥·Ñ¨Ù ^蕺#O, ã¨=∂kè ã≤÷`«∞Å∞ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
‰õΩ@∞O| ã¨=∞㨺Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞x =∞#ã¨∞#∞ HõÅz"ÕÜ«∞™êQÍ~Ú. ''h ‰õΩ@∞OÉÏxH˜
U^À =∂~°æO K«∂Ñ≤~å—— Jx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∞O
WO\˜ ã¨=∞㨺Å∞
#ˆ~O¢^Œ∞x =∞#ã¨∞Ö’ <å@∞‰õΩáÈ~ÚOk. Hõ#∞Hõ =∞~åfl_»∞
XHõ ¿ãflÇ≤Ï`«∞x =^ŒÌ #∂~°∞ ~°∂áêÜ«∞Å∞ JѨCQÍ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x WO\˜H˜ "≥àÏ¡_»∞.
P ÃÑ·HõO`À ‰õΩ@∞O| ã¨=∞㨺Å#∞ =¸_»∞ <≥ÅÅ =~°‰õΩ QÆ>ˇìH˜¯OK« =K«Ûx
J`«_»∞ ÉèÏqOKå_»∞.
HÍx =¸_»∞ <≥ÅÅÖ’ Ѩiëê¯~°=∞ÜÕ∞º^Õ<å ‰õΩ@∞O| ã¨=∞㨺? Z=~À
ÉÏ^èŒÑ¨_ç`Õ<Õ Hõ~°∞}`À Hõ~°yáÈÜÕ∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«# `«b¡, ™È^Œ~°™È^Œs=∞}∞Å∞
PHõe`À JÅ=∞\˜OK«_»O K«∂ã¨∂Î T~°∞HÀQÆÅ_®? Hõ#∞Hõ J`«_ç ã¨=∞㨺Å∞
H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ =KåÛ~Ú. QÆÜ«∞Ö’ XHõ [g∞O^•~°∞ =^ŒÌ HÍ~°ºx~åfiǨωõΩxQÍ
KÕ~°^ŒÅK«∞H˘<åfl_»∞. JHõ¯_»‰õΩ "≥à◊¡_»O Hõ<åfl q^•º™êQÆ~ü áê~î°âßÅÖ’ L^ÀºQÆO
^˘iH˜`Õ ÉÏQÆ∞@∞O^Œx J`«_»∞ '=∞—`À K≥ѨÊ#∞ ‰õÄ_® K≥áêÊ_»∞. HÍx Wq Ug
[~°∞QÆÖË^Œ∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ D ~ÀAÖ’¡ |∞^Œ∞úx rq`å^茺ܫ∞#OÖ’ =ÚxyáÈÜ«∂_»∞.
L#fl`« P^蕺u‡Hõ rq`åxH©, ÉÏO^èŒ"åºxH© =∞^茺 H˘@∞ìq∞\Ïì_ç# |∞^Œ∞úx
=∞Ǩϟ#fl`« rq`«O #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ PHõi¬OK«_»OÖ’ Pâ◊Û~°ºO
|∞^Œ∞úx J<Õfi+¨}Ö’
ÖË^Œ∞. x~åfi} ã≤÷u `«# Z^Œ∞~°∞QÍ<Õ L#flѨÊ\˜H© ^•xx
¢`Àã≤~å[x, r=~åâ◊√Å ^Œ∞óMÏxfl ÉÏѨ_®xH˜, "å\˜ ¿ã=‰õΩ `«# rq`åxfl
JiÊOz# =∞Ǩϟ#fl`« Hõ~°∞}Ï™êQÆ~°∞_»∞ Hõ^• PÜ«∞#! ^•^•Ñ¨Ù J@∞=O\˜
ã≤÷uÖ’<Õ L#fl #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, PÜ«∞# rq`«OÃÑ· PHõi¬`«∞_»∞ HÍ=_»OÖ’ Pâ◊Û~°ºO
ÖË^Œ∞. Ö’‰õΩŠѨ@¡ QÆÅ Hõ~°∞}`À |∞^Œ∞ú_»∞ x~åfi}Ïxfl `«ºlOKå_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
Ãã`· O« Ö’‰õ ¿ã= HÀã¨O K«~=° ∞ã≤u÷ x `«ºlOK«=Åã≤ =zÛOk. |∞^Œ∞xú =∞Ǩϟ#fl`«
HÍ~°∞}º=∞Ü«∞ rq`«O #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ѨÓiÎQÍ PHõ@∞ìH˘Ok. J`«_»∞, `å~°H±, HÍm
|∞^Œ∞úx rq`åxfl ‰õΔΩ}‚OQÍ K«k"å~°∞, zO`«# KÕâß~°∞. ã¨`åºxfl J=QÆ`«O
KÕã¨∞HÀ"åÅ<Õ ^Œ$_è» ã¨OHõÅÊO`À |∞^Œ∞ú_»∞ Jâ◊fi`«÷ (~åq) =$HõΔO ¢H˜O^Œ Pã‘#∞_≥·
#ѨC_»∞ KÕã¨∞H˘#fl ã¨OHõÖÏÊxfl ^蕺#=∞Ok~°OÖ’x QÀ_» g∞^Œ ¢"åã≤ LOKå_»∞.
 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O 167

D Pã¨#OÃÑ·<Õ <å â◊s~°O â◊√+≤¯Oz Hõ$tOzáÈ=ÙQÍHõ! <å K«~°‡O,

Z=ÚHõÅ∞, HõO_»~åÅ∞ HõiyáÈ=ÙQÍHõ! Ü«ÚQÍŠѨ~°ºO`«O ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞
KÕã≤<å ^Œ∞~°¡Éèí=∞~Ú# J#∞Éèí∂u (É’^èŒ)x á⁄O^Œ‰õΩO_® <Õ#∞ D Pã¨#O
#∞O_ç ÖË=#∞QÍHõ!1
|∞^Œ∞úx 㨇 $`«∞ÅÖ’ =ÚxyáÈÜÕ∞H˘nÌ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ |∞^ŒúQÆÜ«∞‰õΩ "≥àÏ¡Å<Õ
Pã¨H˜Î ÃÑiyOk. |∞^Œ∞ú_»∞ J#∞Éèí∂u á⁄Ok# É’kèK≥@∞ì ¢H˜O^Œ HÍ¿ãѨ~Ú<å
‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#O KÕÜ«∂Å<Õ `«Ñ¨# P`«_çÖ’ f¢=`«~°O HÍ™êyOk. Hõ#∞Hõ U¢Ñ≤Öò
"≥Ú^Œ\ ˜ "å~°OÖ’ XHõ ~ÀA =∞^蕺ǨÏflO #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, `å~°H±, HÍm Z=iH©
`≥eÜ«∞‰õΩO_® WO\˜ ^˘_ç¤^•i QÆ∞O_® |∞^ŒúQÆÜ«∞‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
=ÚQÆ∞æ~°∂ HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ ^èŒiOKå~°∞. ã¨<åflºã¨∞Å∞ LOK«∞H˘#fl@∞¡
KÕuÖ’ Ѩ@HÍ~°∞2 LOK«∞H˘<åfl~°∞. |∞^ŒúQÆÜ«∞‰õΩ áÈ=_®xH˜ =∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O
^•HÍ Ô~·Å∞ ÖË#O^Œ∞=Å# P ~å¢u XHõ ^Œ∞HÍ}OÖ’ QÆ_çáê~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
"Õ‰õΩ=# =¸_»∞ QÆO@ÅHõÖÏ¡ ÖËz H˜K«∞Û_ç =O_®_»∞. Jk ux =ÚQÆ∞æ~°∂
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. ^•i á⁄_»=Ù<å |∞^Œ∞úx rq`«O QÆ∞iOKÕ =∂\Ï¡_»∞H˘<åfl~°∞.
=¸_»= ~ÀA L^ŒÜ«∞O QÆÜ«∞ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. JHõ¯_» Ѷ¨Å∞æ #kÖ’ ™êfl#O KÕã≤,
Ñ≤`«$ `«~°Ê}ÏÅiÊOKå~°∞. JHõ¯_» #∞O_ç Zxq∞k "≥∞ÿà◊√¡ #_çz ™êÜ«∞O¢`«O |∞^Œú
QÆÜ«∞ KÕ~å~°∞.
™êÜ«∞O¢`«O ã¨^Œ∞Ì=∞}˜QÍHõ =ÚQÆ∞æ~°∂ É’kèK≥@∞ì ¢H˜O^Œ ^蕺#OÖ’ ‰õÄ~°∞Û
<åfl~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ #ˆ~O¢^Œ∞x =ÚO^Œ∞ XHõ J™ê^è•~°}"≥∞ÿ# k=ºHÍOu Hõ#
|_çOk. J`«_ç =∞#ã¨∞û ¢Ñ¨âßO`«"≥∞ÿ, P#O^ŒO`À xO_çáÈ~ÚOk. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
P P#O^ŒOÖ’ =ÚxyáÈ~Ú#@∞¡ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. |∞^Œ∞xú J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ QÆ∞}QÆ}ÏÅ∞,
™ê\˜ÖËx Hõ~°∞}, =∂#=`«fiO L\˜ìѨ_Õ LѨ^ÕâßÅ∞, É∫^Œú=∞`« ¢Ñ¨ÉèÏ=O`À

1. WǨã¨<Õ â◊√+¨º`«∞ "Õ∞ â◊s~°O

`«fiH± Jã≤÷ =∂Oã¨O ¢Ñ¨ÅÜ«∞O K« Ü«∂`«∞ I
J¢áêѨº É’kèO |ǨïHõÅÊ ^Œ∞~°¡ÉèíO
<≥·"åã¨<å`ü HÍÜ«∞O J^äŒâ◊Ûe+¨º`Õ II
2. Ѩi¢"å[‰õΩÖˇ·# ã¨<åflºã¨∞Å∞ ~å¢`«∞à◊¡Ö’ |㨠KÕ¿ã@ѨC_»∞ K«e HÍK«∞HÀ=_®xH©, J_»q
=∞$QÍÅ∞ `«=∞#∞ ã¨g∞Ñ≤OK«‰õΩO_® LO_ÕO^Œ∞‰õÄ Jyflx ~°ye™êÎ~°∞. Jyflx ~å*ËÜ«∞_®xH˜
KÕ`« Ѩ@HÍ~°∞#∞ LOK«∞H˘O\Ï~°∞.
168 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i¢`«Ö’ [iy# Ѩi}Ï=∂Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#=hfl P`«_ç =∞<À<Õ¢`«O

=ÚO^Œ∞ ÉèÏã≤OKå~Ú.
P`«_ç Hõà◊¡ "≥O@ P#O^ŒÉÏëêÊÅ∞ ¢ã¨qOKå~Ú. P ^Œ$â◊ºO K≥^ŒiáÈQÍ<Õ
P`«_»∞ `å~°H±#∞ H“yeOK«∞H˘x Ñ≤Å¡"å_çÖÏ qÅÑ≤OKå_»∞. `å~°H±, HÍmÅ∞
‰õÄ_® Ѩ~°=∂#O^•xfl K«qK«∂âß~°∞. =∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O qÅÑ≤OK«_®xH˜
HÍ~°}O Uq∞@x #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ J_çy#ѨC_»∞, ''|∞^Œ∞úx`À ã¨O|O^èŒO QÆÅ
ã¨÷ÅOÖ’, PÜ«∞# ÖË_»<Õ PÖ’K«# =zÛ#ѨC_»∞ <å ǨÏ$^ŒÜ«∞O "Õ^Œ#`À `«Å¡
_çe¡Ok. JO^Œ∞ˆH qÅÑ≤OKå#∞—— J<åfl_»∞.
JHõ¯_» HÍjѨÓ~üÖ’ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ D =ÚQÆ∞æ~°∂ HõxÑ≤OK«‰õΩO_® áÈ=_»O
ÃÑ^ŒÌ ã¨OK«Å<åxfl ã¨$+≤ìOzOk. JO^Œ~°∂ ZO`À kQÆ∞Å∞ K≥O^•~°∞. z=iH˜
"åà◊√¡ |∞^ŒúQÆÜ«∞‰õΩ "≥o¡# q+¨Ü«∞O ZÖÏQÀ `≥eã≤Ok. D ã¨OQÆu QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ`À
K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ PÜ«∞#, ''J`«_»∞ ZHõ¯_»‰õΩ áÈQÆÅ_»∞? Zxfl ~ÀAÅ∞ LO_ç
áÈ`å_»∞? `«fi~°Ö’ uiy =™êÎ_»∞. kQÆ∞Å∞Ѩ_»HõO_ç—— J<åfl~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞
"å`«, ''g∞~°∞ ¢Ñ¨Ñ¨OK«O #Å∞=¸ÅÖÏ Ñ¨Ü«∞xOz K«∂_»O_ç. g∞~°∞ ^Õxh K«∂_»
ÖË~°∞. JHõ¯_» L#fl=hfl (`«=∞ ^ÕǨxfl K«∂ѨÙ`«∂) WHõ¯_» L<åfl~Ú—— J<åfl~°∞
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ D q^èŒOQÍ ã¨<åflºã≤ "Õ+¨OÖ’ Z=iH© `≥eÜ«∞‰õΩO_®
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ "≥o¡áÈ=_»O Éèí∞=<Õâ◊fis^ÕqH˜ `≥eã≤Ok. =∂`«$ǨÏ$^ŒÜ«∞O HΔÀaèO
zOk. ^≥|ƒ g∞^Œ ^≥|ƒÖÏ Z<Àfl JyflѨsHõΔʼnõΩ Z^Œ∞~˘_ç¤
Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq
P"Õ^Œ#
xez# =ºH˜Î P"≥∞. XHõѨC_»∞ [g∞O^•i}˜ÖÏ rqOz
WѨC_»∞ ^•i¢^ŒºÑ¨Ù Ñ≤_çH˜eÖ’ #eyáÈ`«∞#fl ã≤÷uÖ’
L#flѨÊ\˜H© P"≥∞‰õΩ XˆH XHõ¯ PÅO|#OQÍ L#flk #ˆ~O¢^Œ∞_Õ! J`«_»∞
ã¨O™ê~°O Ѩ@¡ q~°H˜Î`À rqOK«_»O P"≥∞#∞ Jq∞`« P"Õ^Œ#‰õΩ QÆ∞iKÕã≤Ok.
J~Ú#ѨÊ\˜H© HÍjѨÓ~üÖ’<Õ Hõ^• x=ã≤ã¨∞Î<åfl_»x `«##∞ `å<Õ ™êO`«fi#
Ѩ~°K«∞H˘Ok P `«e¡. HÍjѨÓ~ü #∞O_ç JѨC_»Ñ¨C_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ WO\˜H˜
"≥o¡=KÕÛ"å_»∞. J`«_ç ™È^Œ~° t+¨μºÅ∞ H˘O^Œ~°∞ ‰õÄ_® =KÕÛ"å~°∞. WѨC_»∞
HÍjѨÓ~ü #∞O_ç ‰õÄ_® J`«_»∞ Z\’ "≥o¡áÈÜ«∂_»<Õ "å~°Î q#QÍ<Õ P"≥∞ u#flQÍ
HÍjѨÓ~ü "≥o¡ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘Ok. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞
^Œi≈OK«_®xH˜ HÍ~°‰õΩ_≥·# ~å=∞K«O¢^Œ ^Œ`åÎ `«O¢_ç #~°ã≤OÇ¨Ï ¢Ñ¨™ê^£ ^Œ`åÎ
‰õÄ_® Éèí∞=<Õâ◊fii`Àáê@∞ "≥àÏ¡_»∞.
 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O 169

¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Éèí∞=<Õâ◊fis^Õqx ™ê^Œ~°OQÍ PǨfixOz, ''J`«}˜‚ PѨ_®

xH˜ <Õ<≥O`À ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå#∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© J`«_»∞ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. <Õ<ÕO KÕÜ«∞
QÆÅ#∞? J`«_»∞ `«Ñ¨ÊHõ uiy =™êÎ_»∞—— JO@∂ P"≥∞#∞ ™êO`«fi#ѨiKå~°∞. HÍx
Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq P"Õ^Œ# JO`« ã¨∞ÅÉèíOQÍ f~°∞`«∞O^•? P"≥∞ ˆH=ÅO #=∞‡
HõO`À WO\˜H˜ uiy =zÛOk.
Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_»z<å #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«H˜¯# "åi`À uiy ~åHõáÈ=_»O`À
q∞QÆ`å t+¨μºÅ∞ HõÅ`«K≥Ok =∞m¡ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ P¢â◊~ÚOKå~°∞. ¢j~å=∞
=$`åÎxfl ^•\˜....
Hõ$+¨μ‚Å∞ ¢Ñ¨âßO`«OQÍ ÖËz `«=∞ KÕ`ÀÎ XHõ =$`«ÎO wz, ''D
=$`«ÎO ^•\˜ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "≥à◊¡ÖË_»∞—— J<åfl~°∞. JO^Œ~°∂
`ÕeQÍæ TÑ≤iÑ‘Å∞ÛH˘x, xsH˜ΔOK«™êQÍ~°∞.
P =ÚQÆ∞æ~°∂ |∞^ŒúQÆÜ«∞Ö’ =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_çáê~°∞. WO`«Ö’
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ qˆ~K«<åÅ∞ Ѩ@∞ìH˘<åfl~Ú. ^•O`À J`«}˜‚ xã¨û`«∞Î= P=
Ç≤ÏOzOk. P ÃÑ·# "å~°∞ JHõ¯_» LO_»^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞. "≥O@<Õ HÍjѨÓ~ü‰õΩ uiy
"≥o¡áÈ"åÅx x~°‚~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. HÍh KÕ`« ze¡QÆ=fi ÖË^Œ∞. `å=Ú |㨠KÕã≤#
PÅÜ«∞ ¢Ñ¨^è•# ã¨<åflºã≤x _»|∞ƒ J_»QÍÅx PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_»
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ áê@Å∞ áê_®_»∞. P áê@Å∞ q#fl P ã¨<åflºã≤H˜
ZO`À P#O^ŒO HõeyOk. ¢Ñ¨Ü«∂} Y~°∞Û HÀã¨O PÜ«∞# H˘O`« _»|∞ƒ WKåÛ_»∞.
=ÚQÆ∞æ~°∂ QÆÜ«∞Ö’ J_»∞QÆ∞ÃÑ\˜ì#ѨC_»∞ J#∞HÀ‰õΩO_® #ˆ~O¢^Œ∞x `«O¢_ç
¿ãflÇ≤Ï`«∞ÅÖ’ XHõ~°∞ J`«_çH˜ `å~°ã¨Ñ¨_®¤_»∞. `«=∞ WO\’¡ XHõ ã¨Ow`« HÍ~°º
¢Hõ=∞O U~åÊ@∞ KÕâß#h, #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =zÛ JO^Œ∞Ö’ áê_®Åh PÜ«∞# `«#
JaèÖÏ+¨#∞ =ºHõÎO KÕâß_»∞. JO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOz JHõ¯_çH˜ "≥o¡ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
áê_®_»∞. ¢Ñ¨Ü«∂} Y~°∞ÛʼnõΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# `«H˜¯# _»|∞ƒ#∞ PÜ«∞# WKåÛ~°∞.
"≥Ú`«ÎO g∞^Œ P =ÚQÆ∞æ~°∂ HÍjѨÓ~ü KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P#O^ŒOQÍ
"åi`À |∞^Œ∞úx QÆ∞iOp, É∫^Œú=∞`«O QÆ∞iOp =ÚK«Û\˜OKå~°∞.
U¢Ñ≤Öò, "Õ∞, E<£, EÖˇ· <≥ÅÅ∞ QÆ_»záÈÜ«∂~Ú. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
P~ÀQƺO ÉÏQÍ H©Δ}˜OzOk. JÖ’¡Ñ¨u, Ǩϟq∞Ü≥∂Ѩu PÜ«Úˆ~fi^ŒO ÖÏO\˜ J<ÕHõ
"≥·^ŒºÑ¨^Œú`«∞Å`À PÜ«∞#‰õΩ zH˜`«û KÕâß~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H©
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å P~ÀQƺO "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_»HõáÈQÍ, <å<å\˜H© =∞iO`«QÍ H©Δ}˜OK«
ã¨OHõÅÊO
™êyOk. D ~°∞QƇ`« #∞O_ç `å#∞ |Ü«∞@Ѩ_»#x ~°∂_èçQÍ
`≥eã≤<å, Jk `≥e¿ãÎ `«H˜¯#"å~°∞ ÉÏQÍ HõÅ`« K≥O^Œ∞`å~°<Õ HÍ~°}OQÍ
170 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Z=i`À#∞ D q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz ¢Ñ¨™êÎqOK«ÖË^Œ∞. XHõ™êi '=∞—`À, ''<å

x¢+¨¯=∞}Ï#O`«~°O g∞~°O^Œ~°∂ =∞#óˆH¡â◊O`À qÅÑ≤ã¨∂Î g^äŒ∞Ö’¡ u~°∞QÆ∞`å~°x
J#∞H˘#flѨC_»∞ ZO`À ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok† D ^ÕǨxfl `«ºlOK«_®xH© =∞#ã¨∞û
XѨÊ_»O ÖË^Œ∞—— Jx J<åfl~°∞. HÍx ¢áê~°OÉèíO JO@∂ XHõ\ ˜ L#flѨC_»∞
=ÚyOѨ٠J<Õk ‰õÄ_® LO_Õ f~åe Hõ^•! PÜ«∞# x¢+¨¯q∞OK«_®xH˜ ã¨OHõ
eÊOK«∞H˘<åfl~°x JO^Œ~°∂ ¢QÆÇ≤ÏOKå~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë! `å#∞ x¢+¨¯q∞OKÕ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ [~°∞QÆ∞`åÜ≥∂#x PÜ«∞# K≥áêÊ~À Jq
XH˘¯Hõ¯\˜QÍ [~°QÆ™êQÍ~Ú.1 HõÅÅ∞, ^Œ$âߺÅ∞ ÖÏO\˜ ѨÅ∞ JѨâ◊‰õΩ<åÅ#∞
¢j âß~°^•^Õq QÍOKå~°∞.2
`«=∞ "åºkè #Ü«∞OHÍ^Œx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ x~åú~°} KÕã¨∞H˘x, ^•xx J>Ë¡
ã‘fiHõiOKåÅx ã¨OHõeÊOK«∞H˘<åfl~°x D ¢H˜Ok ã¨OѶ¨∞@#Å∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl~Ú.
'Jxfl <Àà◊¡ ^•fi~å XHõ ~ÀA â◊â◊^èŒ~° ѨO_ç`«∞_»∞ HÍjѨÓ~ü =KåÛ_»∞. PÜ«∞#
uO@∞<åfl#∞— QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ`À, ''=∞Ǩ`«∞‡Å JÖ∫H˜Hõ â◊‰õΩÎÅ#∞ QÆ∞iOz
âߢ™êÎÅ∞ ¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~Ú. "åiH˜ "åºkè ã¨O¢Hõq∞¿ãÎ `«=∞
=∞#óâ◊H˜Îx "åºkè¢QÆã¨÷"≥∞ÿ# â◊s~° ÉèÏQÆO g∞^Œ ¢Ñ¨ã¨iOѨ*ËÜ«∞_»O ^•fi~å P
"åºkèx #Ü«∞O KÕã¨∞HÀQÆeˆQ"å~°∞. g∞~°∞ ‰õÄ_® ZO^Œ∞‰õΩ JÖÏ KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞?——
Jx J_çQÍ_»∞. Wk QÆ∞~°∞^Õ=ÙʼnõΩ ã¨∞`«~å=¸ #K«ÛÖË^Œ∞. HÍã¨Î p"å@∞¡ ÃÑ>Ëì
^èÀ~°}˜Ö’, ''L^ŒÌO_» ѨO_ç`«∞_ç"≥· LO_ô hÖ’ WÖÏO\˜ PÖ’K«#ÖÏ? D =∞#ã¨∞û
ѨiѨÓ~°‚OQÍ ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ JiÊ`«=∞~ÚOk. ^•xx PÜ«∞# #∞O_ç x~°∞ѨÜ≥∂QÆ
"≥∞#ÿ D â◊s~°O g∞kH˜ =∞~°ÅÛ_»=∂?—— Jx J_çQÍ~°∞. ѨO_ç`∞« _»∞ =∞ø#O =Ç≤ÏO
Kå_»∞. HÍx t+¨μºÅ∞ Ѩ@∞ì|\Ïì~°∞. ''ZÖÏÔQ·<å㨈~ g∞~°∞ D ~°∞QƇ`«#∞ #Ü«∞O
KÕã¨∞H˘<Õ f~åe. =∂ HÀã¨"≥∞ÿ<å nxx KÕÜ«∞O_ç—— JO@∂ JO^Œ~°∂ ¢áê^äÕÜ«∞
Ѩ_®¤~°∞. ''JO`å [QÆ[˚#x ã¨OHõÅÊO "Õ∞~°ˆH [~°∞QÆ∞`«∞Ok—— J<åfl~°∞ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞. ''JÖÏ J~Ú`Õ P"≥∞<Õ ¢áêi÷OK«O_ç. =∂ HÀã¨O g∞~°∞ nxx [QÆ[˚#xx
HÀˆ~ f~åe—— J<åfl_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞. ã¨OHÀzã¨∂Î JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞# ã¨=∞‡uOKå~°∞.
H˘xfl QÆO@Å∞ QÆ_çKå~Ú. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ`À, ''[QÆ[˚#xx ¢áêi÷O
Kå~å?—— Jx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ¢Ñ¨âßO`«OQÍ WÖÏ ["å

1. ¢jâß~°^•^Õq K«i`å=∞$`«O, ѨÙ@, 159.

2. D ã¨OѶ¨∞@#Å∞ qâ◊^ŒOQÍ '¢jâß~°^•^Õq K«i`å=∞$`«O— ѨÙ@Å∞ 162–165Ö’
á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«|_®¤~Ú.
 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O 171

aKåÛ~°∞: ''J=Ù#∞. J_çQÍ#∞. 'J=∂‡! Q˘O`«∞ <˘Ñ≤Ê HÍ~°}OQÍ <Õ#∞ Ug∞

u#ÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞. <Õ#∞ U^À HÍã¨Î u<ÕÖÏ J#∞¢QÆÇ≤ÏOK«∞ `«b¡— Jx P"≥∞#∞
¢áêi÷OKå#∞. JO^Œ∞‰õΩ P"≥∞ UO K≥Ñ≤ÊO^À `≥Å∞™ê? 'ZO^Œ∞‰õΩ? D XHõ¯ <À\˜
`À<Õ #∞=Ùfi u<åÖÏ? Z<Àfl <Àà◊¡ ^•fi~å uO@∞<åfl=ÙQÍ! Jk KåÅ^•?— Jx
J_çyOk. <Õ#∞ ã≤QÆ∞æѨ_®¤#∞. XHõ¯ =∂@ ‰õÄ_® =∂\Ï¡_»ÖËHõáÈÜ«∂#∞.——
=∞~˘Hõ ~ÀA ~åMÏÖò, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å`À D "åºkèx #Ü«∞O KÕÜ«∞_»O
QÆ∞iOz =∂\Ï¡_®_»∞.
~åMÏÖò : g∞ ^ÕǨÏO WOHÍ H˘O`«HÍÅO xez LO_®Åx [QÆ[˚#xx
¢áêi÷OK«O_ç.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ : JO`å [QÆ[˚#x ã¨OHõÅÊO ¢Ñ¨HÍ~°O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : g∞ ã¨OHõÅÊ=¸, [QÆ[˚#x ã¨OHõÅÊ=¸ "Õˆ~fi~å? Ô~O_»∂
XHõ@Ü«∂º~Ú Hõ^•!
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ HÍ¿ãѨ٠=∞ø#OQÍ LO_çáÈÜ«∂~°∞. P `«~°∞"å`« WÖÏ
J<åfl~°∞: ''<Õ#∞ [QÆ[˚#x`À =∂\Ï¡_ç<å ¢Ñ¨Ü≥∂[#O LO_»^Œ∞. <Õ#∂ P"≥∞
XHõ>Ë J~ÚáÈ~Ú#@∞¡QÍ WѨC_»∞ K«∂ã¨∞Î<åfl#∞.——
zH˜`«û, ¢áê~°÷# "≥Ú^ŒÖˇ·# q^è•<åÅÖ’ ¢Ñ¨Ü«∞uflOz#ѨÊ\˜H© ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å ~°∞QƇ`« #Ü«∞O HÍHõáÈ=_»O`À #ˆ~O¢^Œ∞x =∞#ã¨∞û =∞m¡ ã¨OkQÆúOÖ’
H˘@∞ìq∞\Ïì_»™êyOk. áê`« ã¨Oâ◊Ü«∂Å∞ =∞m¡ `«ÖˇuÎ#@∞¡QÍ
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
LOk. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ x[OQÍ<Õ L<åfl_®, JÖÏ LO_ç=ÙO>Ë
L<åfl_®?
WÖÏO\˜ ã¨[˚#∞xH˜ ZO^Œ∞‰õΩ D "åºkè ã¨O¢Hõq∞OKåe?
J<Õ ¢Ñ¨â◊flÅ∞ J`«_ç ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl ~°OѨѨ٠HÀ`«‰õΩ QÆ∞iKÕâß~Ú. U¢Ñ≤Öò
=∂™êO`«OÖ’ XHõ ~ÀA Ç‘Ï~å#O^Œ∞_»<Õ =ºH˜Î ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å "åºkè QÆ∞iOz
qx PÜ«∞##∞ K«∂_»_®xH˜ =KåÛ_»∞. W`«_çH˜ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å`À WO`«‰õΩ
=Ú#∞¿Ñ ѨiK«Ü«∞O LOk. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ Ç‘Ï~å#O^Œ∞x`À =∂\Ï¡_ç#ѨC_»∞ D
ÉèÏ=#Å∞ =ºHõÎ=∞Ü«∂º~Ú.
Ç‘Ï~å#O^Œ∞_»∞ : Éèí‰õΩÎxH˜ HõëêìÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú?
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : ZO^Œ∞HõO>Ë ã¨$+≤ì q^è•#"Õ∞ ÃÑ·âßzHõO Hõ#∞Hõ. <Õ#∞
ã¨$+≤ìOz LO>Ë WO`«Hõ<åfl =∞Oz Ö’HÍxfl ã¨$+≤ìOz LO_Õ"å}˜‚.
172 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Ç‘Ï~å#O^Œ∞_»∞ : ^Œ∞óYO ÖˉõΩO_® ã¨∞YO JO>Ë Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞HÀ

QÆÅ=∂?
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : ¢Ñ¨Ñ¨OKåxfl ã¨$+≤ìOKåÅ#fl q+¨Ü«∞"≥∞ÿ <Õ#∞ H˘`«Î ¢Ñ¨}ÏoHõ
Un K≥ѨÊ_»O ÖË^Œ∞. HÍx ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O L#fl ¢Ñ¨Ñ¨OKåxfl QÆ∞iOz <å Jaè¢áêÜ«∞O
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl#∞, JO`Õ. HÍx D ã¨=∞㨺 ÅxflO\˜H© ã¨=∂^è•#O – ¢Ñ¨Hõ$u
ã¨~°fi¢`å XˆH ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ <≥ÅH˘x L<åfl_»<Õ (Pantheism) qâßfiã¨O Hõey
LO_»_»O. JÖÏO\˜ qâßfiã¨O Hõey L#flѨC_»∞ ã¨Oâ◊Ü«∂Åhfl ã¨=∞ã≤áÈ`å~Ú.
JO`å KÕã¨∞Î#flk P ÉèíQÆ=O`«∞_Õ.
JO^Œ~°∂ =∞ø#OQÍ LO_çáÈÜ«∂~°∞. D ã¨OÉèÏ+¨}#∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
‰õÄ_® q<åfl~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ Ç‘Ï~å#O^Œ∞_»∞, #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ áê_»=∞x J_çQÍ_»∞. #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ â◊OHõ~åKå~°∞ºÅ "åi 'H“Ñ‘#ѨOK«Hõ"£∞—1 áê_®_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Jk
qx ZO`À P#OkOKå~°∞. P `«~°∞"å`« 'LO_Õk h "˘Hõ_»"Õ D ã¨~°fi=Ú h
=∞Ü«∞"Õ∞ ....— J<Õ áê@ áê_»=∞x J_çQÍ~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ áê_®_»∞.
Ç‘Ï~å#O^Œ∞_»∞ : J=Ù#∞. #∞"Õfi áê_»∞`«∞<åfl=Ù – LO_Õk h "˘Hõ_»"Õ!
'<Õ#∞— HÍ^Œ∞, '#∞"Õfi— L<åfl=Ù.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : #∞"Õfi <Õ#∞, <Õ<Õ #∞=Ùfi. <Õ#∞ `«Ñ¨Ê J#º"≥∞ÿ#k Un ÖË^Œ∞.
D ÉèÏ"åxfl =ºHõÎOKÕ¿ã 'Jëêì=¢Hõ ã¨OÇ≤Ï`«—Ö’x H˘xfl â’¡HÍÅ∞ #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ =e¡OKå_»∞. "≥O@<Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞x K«∂ѨÙ`«∂, Ç‘Ï~å#O^Œ∞
x`À, ''W`«_»∞ X~° #∞O_ç fã≤# Y_»æO KÕ`« Ѩ\˜ì# =ºH˜ÎÖÏ #_»∞ã¨∞Î<åfl_»∞!——
J<åfl~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ Ç‘Ï~å#O^Œ∞}˜‚ K«∂ѨÙ`«∂, '=∞—`À, ''ZO`« âßO`«OQÍ L<åfl_»∞!
=∞O¢`«QÍ_ç =ÚO^Œ∞ <åQÆ∞áê=Ú Ñ¨_»QÆ qÑ≤Ê xâ◊ÛÅ"≥∞ÿáÈ~Ú#@∞¡—— J<åfl~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ '=∞—`À WÖÏO\˜ ÉèÏ"åxfl =ºHõÎO KÕ¿ã ã¨OÉèÏ+¨} ‰õÄ_® D
~ÀAÖ’¡ [iyOk.
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : ^Õ=Ù_»∞, w=Ù_»∞ JO@∂ Un ÖË^Œ∞.
'=∞— : ÉèíQÆ=<å‡~°æOÖ’ WÖÏO\˜ JѨ#=∞‡HÍÅ∞ ã¨Ç¨Ï[O. #∞=Ùfi D ~ÀA
K≥Ñ≤Ê#^•xx ˆ~Ѩ٠HÍ^ŒO\Ï=Ù.

1. ã¨<åflºã≤ =∞ǨÏ`åÎ fixfl ã¨∞ÎuOKÕ S^Œ∞ w`åÅ∞.

 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O 173

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : WkQÀ <Õ#∞ D K≥@∞ì#∞ K«∂ã¨∞Î<åfl#∞. P q^èŒOQÍ Z=Ô~·<å

ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ K«∂âß~å?
'=∞— : ZO^Œ∞‰õΩ, QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ K«∂âß~°∞ Hõ^•!
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ : Jk =∞<À¢ÉèÏOu [x`« ^Œ$â◊ºOQÍ=K«∞Û.
'=∞— : K≥@∞ì#∞ K«∂ã≤#@∞¡ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ K«∂_»_»O QÆ∞iOz K≥áêÊ=Ù. J>Ë¡
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ XHõ PHõ$ux ^•eÛ h =ÚO^Œ∞ xÅ|_ç, '<Õ<Õ ^Õ=Ù}˜‚— Jx K≥a`Õ
=∂¢`«O #∞=Ùfi #=Ú‡`å"å Uq∞\˜? "å^Œ `«~å¯Å ^•fi~å ÉèíQÆ=`åûHΔÍ`å¯~°O
á⁄O^ŒÖË=∞x QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ K≥|∞`å~°∞ Hõ^•! J=ã¨~°"≥∞ÿ#k qâßfiã¨O. Jk LO>Ë
*Ï˝#O, ÉèíQÆ=`åûHΔÍ`å¯~°O, ÉèíQÆ=O`«∞x`À =∂\Ï¡_»_»O Jhfl ã¨OÉèí="Õ∞.
W`«~°∞Å`À<Õ J#_»O ZO^Œ∞‰õΩ XHõ ~ÀA ™êHΔÍ`«∞Î QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ`À<Õ
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ''<å‰õΩ ^Õ=Ù_»∂ =^Œ∞Ì, =∞Ô~=~°∂ =^Œ∞Ì. <å‰õΩ HÍ=Åã≤#^ŒO`å
âßOu, âßOu =∂¢`«"Õ∞. <å‰õΩ ã¨`«ºO HÍ"åe, *Ï˝#O HÍ"åe, J#O`«O
HÍ"åe—— J<åfl_»∞.
ÉèíQÆ=O`«∞x ÉèÏ=# QÆ∞iOKÕ HÍ^Œ∞, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz ‰õÄ_® #ˆ~O
¢^Œ∞x ÉèÏ=# ¢Hõ=∞¢Hõ=∞OQÍ =∂~°∞`«∂ ~å=_»O =∞#O QÆ=∞xOK«=K«∞Û. "≥Ú^Œ\’¡
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, ''J=`å~°O HÍ^Œ∞—— J<åfl_»∞. P `«~°∞"å`«,
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞
QÆ∞iOz
''^Õ=Ù_çH© =∞x+≤H© =∞^茺֒ J=QÆ`«O HÍx U^À XHõ ^Œâ◊
Ö’x "å~°∞—— J<åfl_»∞. J`«_ç ÉèÏ=# =∞iO`« qHÍã¨O
K≥Ok, ''g∞ ã¨OHõÅÊ=¸ [QÆ[˚#x ã¨OHõÅÊ=¸ aè#fl"≥∞ÿ#"å?—— Jx J_»QÆ_»O
^•HÍ ~å=_»O K«∂™êÎO. z=iH˜ D HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ P`«_ç ÉèÏ=# WOHÍ =∂i
áÈ~ÚOk.
XHõ ~ÀA ~åMÏÖò, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å`À, ''WѨC_çѨC_Õ q∞=∞‡efl #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
ÉÏQÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀ<å~°OaèOKå_»∞—— J<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
#=Ùfi`«∂ ''J=Ù#∞, x["Õ∞—— J<åfl~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞"å`« =∞m¡ PÜ«∞#,
''ã¨=∞ã¨Î=¸ – L#fl ã¨=∞ã¨Î=¸ – nx #∞O_Õ (JO>Ë `«=∞ #∞O_Õ) L^Œƒù
qOz#@∞¡QÍ <Õ#∞ QÍOK«∞`«∞<åfl#∞—— Jx K≥Ñ≤Ê, #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚, ''nx #∞O_ç h‰õΩ
UO J~°÷=∞~ÚOk?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ J`«_»∞, ''ã¨$+≤ì Ü«∂=`«∂Î g∞
#∞O_Õ L^ŒƒùqOzOk—— J<åfl_»∞. P ["å|∞ qx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ZO`À ã¨O`À+¨
Ѩ_®¤~°∞.
174 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

#ˆ~O¢^Œ∞x ÉèÏ=#Å∞ ¢Hõ=∞OQÍ Ñ¨i}u K≥O^Œ_»O QÆ=∞xOz#, '=∞—,

J`«_ç`À XHõ ~ÀA, ''h q+¨Ü«∞OÖ’ =∂¢`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, `«=∞‰õΩ ‰õÄ_® WÖÏO\˜
ã≤÷`«∞Å∞ U~°Ê_ç#@∞¡ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ XHõ ~ÀA <å`À K≥áêÊ~°∞—— Jx K≥áêÊ_»∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å "åºkè ѨÅ∞ L^ÕÌâßÅ ™êѶ¨ÖϺxH˜ xq∞`«Î=∂¢`«OQÍ
ã¨O¢Hõq∞OzO^Œx WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ K«∂âßO. nx ^•fi~å Éèí‰õΩÎÅ =∞^茺 XHõ
J#∞~åQÆ|O^èŒO ÃÑ#"Õã¨∞H˘Ok. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ ã¨<åflºã¨∞Å∞
ZHõ¯_»‰õΩ `À_˘¯x
"≥o¡<å =™êÎ#∞ HÍÉ’ÜÕ∞ Ü«Ú=‰õΩÅ =∞^茺 ™È^Œ~° ¢¿Ñ=∞ [xOzOk. J^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠѨ@¡ ѨiѨÓ~°‚ qâßfiã¨O
ÖËx"åix PÜ«∞# #∞O_ç "≥·^˘ÅyOK«_®xH˜ ‰õÄ_® D "åºkè ^ÀǨÏ^ŒO KÕã≤Ok.
D ~ÀAÖ’¡ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Ü«Ú=t+¨μºÅ∞, QÆ$ǨÏã¨÷ Éèí‰õΩÎÅ∞, t+¨μº~åO¢_»∞
PÜ«∞# ¿ã"åâ◊√¢â◊¥+¨Ö’¡ ã¨=∞kèHÀ`åûǨÏO`À áêÅ∞ѨOK«∞H˘<åfl~°∞. QÆ$ǨÏã¨÷
Éèí‰õΩÎÅ∞ Y~°∞ÛÅ∞ ÉèíiOK«™êQÍ~°∞. `«=∞ "åºkè ¿Ñi@ ÃÑ·HõO =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞_»O
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ ã¨∞`«~å=¸ #K«ÛÖË^Œ∞. QÆ∞~°∞^Õ=ÙʼnõΩ JÜÕ∞º Y~°∞ÛÅ#∞
|Å~åOÉ’ã¨∞ ÉèíiOKå_»∞. WO\˜ ÉÏ_»∞QÆ ã¨∞ˆ~O¢^Œ<å^ä£ q∞¢`« W=fi™êQÍ_»∞. D
~°HõOQÍ "≥Ú`«ÎO Y~°∞ÛÅ#∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ ѨOK«∞H˘<åfl~°∞. z#fl QÀáêÖò [=∂Y~°∞ÛÅ
Ѩ^Œ∞Ì K«∂ã¨∞HÀ™êQÍ_»∞.
Y~°∞ÛÅ∞ Z‰õΩ¯=~Ú#ѨC_»∞, QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅ∞ Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ `«Ñ¨C|\Ïì~°∞.
"å~°∞ Z‰õΩ¯= Y~°∞ÛÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ Y~°∞ÛÅ∞ `«yæOKåÅ<åfl~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞†
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ W^ŒÌ~°∞ =∂¢`«O ¿ã=ÅOk¿ãÎ KåÅ∞, `«H˜¯#"å~°∞ `«=∞ `«=∞
Wà◊¡Ö’<Õ LO_çáÈ~Ú, WHõ¯_»‰õΩ =zÛ K«∂ã¨∞H˘O>Ë =∂¢`«O KåÅx Jaè¢áêÜ«∞
Ѩ_®¤~°∞.
Wk Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ U =∂¢`«=¸ #K«ÛÖË^Œ∞. D Ô~O_»∞ |$O^•Å =∞^茺
Jaè¢áêÜ«∞ÉèË^•Å∞ ÃÑ~°QÆ_»O QÆ=∞xOz# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ q+¨Ü«∞O Ü«∂=`«∞Î
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ q#flqOKå_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞x ÉÏ^èŒ#∞ K«∂ã≤ PÜ«∞#, ''WHõ QÆ$ǨÏã¨÷
Éèí‰õΩÎÅ _»|∞ƒ <å‰õΩ =^Œ∞Ì. F <å #ˆ~<£, h Éèí∞[㨯O^è•ÅÃÑ· ##∞fl #∞=Ùfi ZHõ¯
_»‰õΩ "≥∂ã¨∞‰õΩáÈ~Ú<å <Õ#∞ JHõ¯_»‰õΩ =zÛ LO\Ï#∞ <åÜ«∞<å—— J<åfl~°∞
L^ÕfiQÆÉèíi`«OQÍ. `«~°∞"å`« P Ü«Ú=‰õΩÅ`À, ''g∞~°∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞. aèHΔÍ@#`À
á⁄@ìáÈã¨∞HÀ=_»"Õ∞ g∞ ^èŒ~°‡O. JÖÏ rqOK«_»O WѨÊ\˜ #∞O_Õ g∞~°∞ JÅ
"å@∞ KÕã¨∞HÀO_ç—— J<åfl~°∞. Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® P q^èŒOQÍ rqOKåÅ<Õ x~°‚
~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O 175

QÆ$ǨÏã¨÷ Éèí‰õΩÎÅ #∞O_ç _»|∞ƒ ѨÙK«∞ÛHÀ=_»O =∂x"Õâß~°∞. "å~°∞ =zÛ

¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xfl ‰õÄ_® x~ÀkèOKå~°∞. ÅH©Δ ‡<å~åÜ«∞}ü J<Õ
=∂~åfi_ô Éèí‰õΩÎ_»∞ _»|∞ƒ W=fi_®xH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ =KåÛ_»∞. HÍx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
x~åHõiOKå~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ ysâò#∞ Ñ≤ez Ѩiã≤÷ux q=iOz K≥áêÊ~°∞. "≥Ú`«ÎO
Y~°∞ÛÅ#∞ `å<Õ Éèíi™êÎ#h, J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ `«# WO\˜x `≥QÆ#q∞‡"Õ™êÎ#h ysâò
K≥áêÊ_»∞. HÍx ã¨=∞㨺 JO`«^•HÍ áÈ=_®xH˜ =ÚO^Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ÖË ã¨fiÜ«∞OQÍ
Ô~O_»∞ |$O^•Å "åih Ñ≤eÑ≤Oz, =∂\Ï¡_ç Ѩiã≤÷ux K«Hõ¯|iKå~°∞. Jaè¢áêÜ«∞
ÉèË^•Å∞ `˘Åy =∞m¡ JO^Œ~°∂ HõÅã≤Hõ@∞ìQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ¿ã=‰õΩ JOH˜`«
=∞~Ú<å~°∞.
XHõ ~ÀA ÃÑ^ŒÌ QÀáêÖò H˘xfl HÍëêÜ«∂O|~åÅ#∞, ~°∞¢^•HõΔ =∂ÅÅ#∞
XHõ =¸@QÍ Hõ\˜ì ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ `≥KåÛ_»∞† "å\˜x L`«Î=ÚÖˇ·#
ã¨<åflºã¨∞Å#∞
ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ W=fiÉ’`«∞#fl@∞¡ `≥eáê_»∞. JѨC_»∞ ¢j~å=∞
~°∂á⁄Okã¨∞Î<åfl~°∞ Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞ =ÚO^Œ∞#fl Ü«Ú= t+¨μºÅ#∞ K«∂Ñ≤, ''gi
Hõ<åfl ¢âı+¨μªÅ~Ú# ã¨<åflºã¨∞Å∞ ÖË~°∞. giˆH Jq W=Ùfi——
J<åfl~°∞. ÃÑ^ŒÌ QÀáêÖò =¸@#∞ `≥zÛ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =ÚO^Œ∞ LOKå_»∞.
"å\˜x P Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ1 ã¨fiÜ«∞OQÍ PÜ«∞<Õ WKåÛ~°∞. XHõ ~ÀA ™êÜ«∞O¢`«O
ã¨<åflº™êxÔH·# ¢Hõ`«∞=Ù XHõ\ ˜ PK«iOK«=∞x, Tà’¡H˜ áÈ~Ú aèHõΔ"≥∞uÎ ~°=∞‡x
"åi`À PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å P^Õâß#∞™ê~°O aèHΔÍ~°÷O JO^Œ~°∂ |Ü«∞\˜H˜ "≥àÏ¡~°∞.
"åiÖ’ H˘O^Œ~°∞ ¢j=∞O`«∞Å Ñ≤Å¡Å∞† ÉÏQÍ QÍ~å|OQÍ ÃÑiy#"å~°∞. J~Ú
#ѨÊ\˜H© ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å P^Õâßxfl t~°™ê=Ç≤ÏOz =∞ǨÏ^•#O^ŒO`À |Ü«∞Å∞
^Õ~å~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J#∞¢QÆǨÏOz# HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ ^èŒiOKå~°∞. "å~°∞
`«=∞ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞ aèHõΔ#∞ =∂`«$^Õq #∞O_Õ Ü«∂zOKå~°∞. "å~°∞ aèHõΔ Ü«∂zOK«
_»"Õ∞ PÅ㨺O, =∂`«$^Õq XHõ ~°∂áê~Ú "åi aèHΔÍáê¢`«Ö’ "Õâß~°∞. D
q^èŒOQÍ =∂`«$^Õq ~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨OѶ¨∂xH˜ ¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ J#∞¢QÆǨÏâ◊H˜Îx Xã¨QÍ~°∞.
P `«~°∞"å`« "å~°∞ aèHõΔÔH· |Ü«∞@‰õΩ "≥àÏ¡~°∞.

1. "å~°∞: #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ~åMÏÖò, ÉÏ|∂~åO, x~°O[<£, Ü≥∂w<£, `å~°H±, â◊t, â◊~°`ü,

HÍm, ÖÏ@∂, ÃÑ^ŒÌQÀáêÖò. XHõ HÍëêÜ«∞=¢ã¨ÎO, ~°∞¢^•HõΔ=∂Å=∂„`«O ysâòHÀ z#fl QÀáêÖòHÀ
W=fi|_çOk.
176 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

aèHΔÍ@#Ö’ "å~°∞ qaè#fl J#∞Éèí"åÅ∞ K«qK«∂âß~°∞. H˘xflKÀ@¡ aÜ«∞ºO,

|OQÍàÏ^Œ∞OѨÅ∞, J~°\ ˜HÍÜ«∞Å∞, =OHÍÜ«∞Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q aèHõΔQÍ "Õâß~°∞.
H˘xflKÀ@¡ ÃÑ^ŒÌQÍ Ç≤Ï`ÀѨ^ÕâßÅ∞ KÕã≤, `«iq∞"Õâß~°∞. H˘O^Œ~°∞, ''ѨÙ+≤ìQÍ ÉÏQÍ<Õ
L<åfl~°∞ Hõ^•! ѨxKÕã≤ ZO^Œ∞‰õΩ ã¨OáêkOK«∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞? WÖÏ HÍëêÜ«∞
=¢™êÎÅ∞ ^èŒiOz ZO^Œ∞‰õΩ aèHõΔ"≥∞`åÎe?—— Jx J_çy =∞s `«iq∞"Õâß~°∞. =∞i
H˘O^Œ~°∞, ''g~°∞ HõzÛ`«OQÍ U^À ^˘OQÆÅ =Ú~îå‰õΩ K≥Ok#"åÔ~· LO_®e. ѨQÆ\ ˜
ѨÓ@ D ~°HõOQÍ ã¨<åflºã¨∞ÖÏ¡ =zÛ q=~åÅ∞ ¿ãHõiOK«∞H˘xáÈ`å~°∞—— J<åfl~°∞.
"≥Ú`«ÎO g∞^Œ ÅaèOz# aÜ«∞ºO, HÍÜ«∞QÆ∂~°Å#∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ
fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞. PÜ«∞# "å\˜x =∂`«$^ÕqH˜ WzÛ =O_»=∞<åfl~°∞. =O_ç#
PǨ~°O #∞O_ç HÍã¨Î fã¨∞H˘x <À\’¡ "Õã¨∞H˘x, ''Wk J`«ºO`« Ѩq¢`«"≥∞ÿ#
PǨ~°O—— Jx "åºMϺxOKå~°∞. PÜ«∞# K≥ѨÊÖË#O`« ã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^•~°∞. =∞m¡
XHõ\˜ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ PÜ«∞# Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ |Ü«∞\˜H˜ ѨOÑ≤ aèHΔÍ@# KÕã≤~°=∞‡
<åfl~°∞. D q^èŒOQÍ PÜ«∞# ~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨<åflºã¨ã¨OѶ¨∂xH˜ ¢jHÍ~°O K«∞\Ïì~°∞.
ã¨<åflºã¨ ã¨OѶ¨∞ ¢áê~°OÉèíO [iyáÈ~ÚOk. `«~°∞"å`«? XHõ™êi XHõ
HÍy`«O =ÚHõ¯g∞^Œ, ''*ˇ· ~å^èÕ ¢¿Ñ=∞=∞~¸! #ˆ~<£ Ö’HÍxH˜ LѨ^Õt™êÎ_»∞.
'#ˆ~<£ LѨ^Õt™êÎ_»∞— ã¨~°fi¢`å "≥o¡ ã¨`åºÅ#∞1 Kå\˜K≥|∞`å_»∞—— Jx ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ ¢"åã≤ K«∂áê~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ^•xx x~åHõiOz,
''J=hfl <å =Å¡ ™ê^茺O HÍ^Œ∞—— J<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, ''#∞=Ùfi
KÕã≤ f~åe. HÍÅ¢Hõ=∞OÖ’ <å â◊‰õΩÎÅ∞ h ^•fi~å Jaè=ºHõÎ=∞=Ù`å~Ú—— J<åfl~°∞.
~ÀAÅ∞ ^˘i¡áÈ`«∞<åfl~Ú. XHõ ~ÀA ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Ü≥∂w<£#∞ Ñ≤ez
ѨOKåOQÆO fã¨∞‰õΩ~°=∞‡<åfl~°∞. PQÆã¨∞ì `˘q∞‡^Œ= `Õn #∞O_ç =~°∞ã¨QÍ u^äŒ∞
Å#∂, #HõΔ¢`åÅ#∂, "å\˜ Ѷ¨e`åÅ#∂ K«^Œ∞=Ù`«∂~°=∞‡x K≥áêÊ~°∞. <≥ÖÏY~°∞
`Õn ~åQÍ<Õ PÃÑ·# K«^Œ==^ŒÌx Ãã·QÆ KÕâß~°∞.
D ã¨OѶ¨∞@# [iy <åÅ∞QÆ~Ú^Œ∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_çKå~Ú. XHõ ~ÀA ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ `«=∞ =^ŒÌ‰õΩ ~°=∞‡x Ñ≤eKå~°∞. JѨC_»∞ QÆkÖ’ "åi^ŒÌ~°∞

1. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ¢"åã≤ K«∂Ñ≤Ok '¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨖2—, ѨÙ@ 563Ö’

á⁄O^ŒÑ¨~°K«|_ç LOk. ^•<À¡, Q˘O`«∞Ö’ XHõ =$`«ÎO`À (ѨÙO_»∞) HÍ#=KÕÛk ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚
Å#∞ ã¨∂zã¨∞Î#fl@∞¡, PÜ«∞##∞ "≥O|_çOKÕ <≥=∞e #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ã¨∂zã¨∂Î#fl@∞¡ ¿Ñ~˘¯#|_»∞
`«∞#flk. D z¢`åÅ#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ÖË wâß~°∞.
 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O 177

=∂¢`«"Õ∞ L<åfl~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ Z^Œ∞@ ‰õÄ~ÀÛ=∞x K≥Ñ≤Ê, P`«}Ë‚ `«^ÕHõOQÍ

K«∂ã¨∂Î QÍ_è» ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞: HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«# â◊s~°OÖ’
â◊H˜Îx q^Œ∞º`«∞Î ÖÏO\˜ XHõ â◊H˜Î ¢Ñ¨ã¨iOKÕ J#∞Éèí∂u á⁄O^•_»∞.
^è•~°áÈã¨∞Î<åfl~°∞ ¢Hõ=∞¢Hõ=∞OQÍ J`«_»∞ ‰õÄ_® ÉÏǨϺ㨇 $u HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞.
JÖÏ ZO`«¿ãѨ٠`å#∞ ã¨=∂kè ã≤÷uÖ’ =∞QÆ∞fl_≥·
áÈÜ«∂_À J`«_çH˜ `≥eÜ«∞ÖË^Œ∞. ÉÏǨϺ㨇 $u Hõey Hõà◊√¡ `≥iz K«∂¿ãã¨iH˜
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Hõhfl~°∞ HÍ~°∞ã¨∂Î ‰õÄ~°∞Ûx LO_»_»O HõxÑ≤OzOk. JO^Œ∞‰õΩ
HÍ~°}O Uq∞@x #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ J_çy#ѨC_»∞, ''<å‰õΩ#fl ã¨~°fiã¨fi=¸ h‰õΩ ^è•~°
áÈã≤ <Õ#∞ aHÍi#~ÚáÈÜ«∂#∞. D â◊‰õΩÎÅ ^•fi~å #∞=Ùfi Ö’HÍxH˜ ZO`À
¢âıÜ«∞ã¨∞û X#QÆ∂~°∞™êÎ=Ù. P `«~°∞"å`« #∞=Ùfi ZHõ¯}∞‚O_ç =KåÛ"À P KÀ\˜ˆH
=∞~°eáÈ`å=Ù—— Jx K≥áêÊ~°∞. D suÖ’ PÜ«∞# `«=∞ â◊H˜Îx #ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ^è•~°
áÈâß~°∞.
Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_çKå~Ú. `å#∞ J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μ_»#x ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
K≥ѨCH˘<Õ q+¨Ü«∂xfl ѨsH˜ΔOKåÅ<Õ PÖ’K«# #ˆ~O¢^Œ∞xÖ’ `«ÖˇuÎOk. P ~ÀA
ÉèíiOK«~åx <˘Ñ≤Ê`À ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«Å¡_çe¡áÈ`«∞<åfl~°∞.
'~å=Ú}©‚ Hõ$+¨μ‚}©‚ 'âßs~°Hõ "åºkè =Å# WO`«QÍ `«Å¡_çe¡áÈ`«∞#fl D ã≤÷uÖ’
<Õ<Õ!—
‰õÄ_® PÜ«∞# `«=∞#∞ J=`å~°ÑÙ¨ ~°∞+¨μxQÍ =zOKÕ Ñ¨HOΔõ Ö’,
=Ú=∂‡\˜H© PÜ«∞# J=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨μÖË#x #=Ú‡`å#∞— Jx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ J#∞
H˘<åfl_»∞. WÖÏ J`«_»∞ J#∞HÀ=_»"Õ∞ PÅ㨺O, Ѩ_»Hõ g∞^Œ Ѩ_»∞H˘x=Ù#fl
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞ â◊H˜Î#O`å ‰õÄ_»nã¨∞H˘x ÖËz ‰õÄ~°∞Ûx ã¨∞ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ#
ã¨fi~°OÖ’ WÖÏ J<åfl~°∞: ''#ˆ~<£! =Ú#∞Ѩ٠Z=~°∞ ~å=Ú_»∞QÍ#∞, Hõ$+¨μ‚_»∞QÍ#∞
J=`«iOKå~À, "åˆ~ WѨC_»∞ ~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞QÍ D â◊s~°OÖ’ L<åfl~°∞: HÍx h
"Õ^•O`« ÉèÏ=# ¢Ñ¨HÍ~°O HÍ^Œ∞.—— Z<Àfl k=º ^Œ$âߺÅ∂, â◊‰õΩÎÅ∂ PÜ«∞#Ö’
K«∂ã≤# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® WOHÍ `«#‰õΩ ã¨Oâ◊Ü«∞O x=$uÎ HÍHõáÈ~Ú#O^Œ∞‰õΩ
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã≤QÆ∞æ`À, J==∂#O`À `«Å=OKå_»∞.
XHõ ~ÀA ¢j~å=∞‰õ$+¨μ‚Å∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ `«Ñ¨Ê `«H˜¯# `«=∞ Ü«Ú=t+¨μºÅ#∞
Ñ≤eÑ≤OKå~°∞. PÜ«∞# =∂\Ï¡_»ÖËHõáÈ`«∞<åfl~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© Ju "≥∞Å¡x
ÉÏ^茺`« JѨÊyO`«
ã¨fi~°OÖ’, ''WkQÀ K«∂_»O_ç! q∞=∞‡efl #ˆ~O¢^Œ∞x ÉÏ^茺
`«Ö’ =^Œe áÈ`«∞<åfl#∞. J`«_»∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ "≥∞ÅQÆO_ç.
J`«_ç P~ÀQͺhfl, ¢âıÜ«∞ã¨∞û#∂ QÆ=∞xOz =∞ã¨Å∞HÀO_ç—— J<åfl~°∞. P `«~°∞"å`«
S 14
178 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

#ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ Ñ≤ez, ''WkQÀ K«∂_»∞ <åÜ«∞<å, #ˆ~<£! D <å a_»¤Å#O^Œih h‰õΩ

JѨÊyOzáÈ`«∞<åfl#∞. JO^ŒiÖ’#∞ |∞kúâßeg, ¢Ñ¨uÉèÏ=O`«∞_çg #∞=Ùfi.
¢¿Ñ=∞`À "åiH˜ <Õ`«$`«fiO =Ç≤ÏOK«∞. <å HÀã¨O ѨxKÕ~Ú—— J<åfl~°∞.
PQÆãπì 15= `Õn. U ~ÀA ~å‰õÄ_»^Œx Éèí‰õΩÎÅ∞ Ѩi`«Ñ≤OKå~À P ~ÀA
~å<Õ =zÛOk. <å_»∞ Pk"å~°O. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å "åºkè JO`«^•HÍ ÖË#O`«
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
f¢=~°∂ѨO ^•eÛOk. PÜ«∞# <å_ç Jã¨Î=ºã¨ÎOQÍ LOk.
x¢+¨¯q∞ã¨∞Î<åfl~°∞ J`«∞Öò J<Õ Éèí‰õΩÎ_»∞ PÜ«∞# <å_çx ѨsH˜ΔOz, PÜ«∞#
Ѩiã≤÷u q+¨q∞ã¨∂Î#fl^Œx ¢QÆÇ≤ÏOKå_»∞. K«∞@∂ì=Ù#fl "åi`À
WHõ PÜ«∞# ¢|`«Hõ_»O Hõ+¨ì=∞x `≥eáê_»∞.
ã¨∂~åºã¨Î=∞Ü«∞O HÍÉ’`«∞#flk. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ âßfiã≤OK«_»OÖ’ ÉÏQÍ
W|ƒOkѨ_»∞`«∞<åfl~°∞. âßfi㨠ÖÏQÆ<å~°OaèOzOk. Éèí‰õΩÎÅ∞ "≥H˜¯"≥H˜¯ U_»fi
™êQÍ~°∞. `«=∞ rq`åÅÖ’ WO`«=~°‰õΩ U k=º¢Ñ¨HÍâ◊O P#O^•xfl xOѨÙ`«∂
=zÛO^À, Jk PiáÈ`«∞#fl^Œx ¢QÆÇ≤ÏOz# JO^Œ~°∂ PÜ«∞# K«∞@∂ìKÕ~å~°∞.
HÍ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞"å`« ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«#‰õΩ PHõeQÍ LO^Œ<åfl~°∞. ¢^Œ"åǨ~°O
WKåÛ~°∞. HÍx PÜ«∞# ¢`åQÆÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ZO`À ¢â◊=∞`À HÍã¨Î ¢`åQÆQÆeQÍ~°∞.
=¸u `«∞_çz "≥∞Å¡QÍ PÜ«∞##∞ Ѩ_»∞HÀɡ\Ïì~°∞. Ô~O_»∞ HÍà◊¡#∞ ÉÏ~°¡QÍ *ÏÑ≤
kO_»∞ g∞^Œ LOKå~°∞. W^ŒÌ~°∞ qã¨~°™êQÍ~°∞. Ѩ_»∞H˘x L#fl"å~°∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
J>Ë¡ ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. ^ÕǨÏO tÅÖÏ xâ◊ÛÅ=∞~ÚáÈ~ÚOk, âßfiã¨
ã¨ÎOaèOzOk.
Wxfl ~ÀAÅ∞QÍ ˆ~~ÚO|=à◊√¡ ¢Ñ¨Hõ¯<Õ LO_ç ¿ã=Å∞ KÕã¨∂Î=zÛ# â◊tH˜
D ã¨=∂kèã≤÷u =∂=¸Å∞QÍ HõeˆQ ã¨=∂kè ã≤÷uÖÏ `ÀK«ÖË^Œ∞. U^À ÃÑ^ŒÌ
=∂~°∞Ê L#fl@∞¡ JxÑ≤Oz qÅÑ≤OK«™êQÍ_»∞. JѨC_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JO^Œix,
''ǨÏió FO `«`«û`ü—— Jx LK«ÛiOK«=∞<åfl_»∞. KåÖÏ¿ãѨ٠P =∞O¢`åxfl LK«Û
iOKå~°∞.
J~°ú~å¢u QÆ_çKåHõ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ ÉÏǨϺ㨇 $u HõeyOk. PHõeQÍ
LO^Œ<åfl~°∞. Éèí‰õΩÎÅ∞ Ѩ@∞ìHÀQÍ ÖËz ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. JO^Œ~°∂ Pâ◊Û~°ºáÈÜÕ∞ÖÏ
XHõ QÍ¡ã¨∞ *Ï= ã¨∞<åÜ«∂ã¨OQÍ ¢`åQÍ~°∞. WO`« PǨ~°O PÜ«∞# ѨÙK«∞Û
H˘x KåÖÏ~ÀAÅ~ÚOk. *Ï= ¢`åQÍHõ XO\’¡ HÍã¨Î ã¨`«∞Î= =zÛ#@∞¡QÍ
LO^Œ<åfl~°∞. PÜ«∞# x¢^ŒáÈ`Õ =∞Oz^Œx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã¨∂zOKå_»∞. <˘Ñ≤Ê
HÍ~°}OQÍ ¢Ñ¨Hõ¯<Õ L#fl"åiH˜ Ãã·`«O q#Ѩ_»#O`« Ju"≥∞Å¡QÍ =∂\Ï¡_Õ
 ã¨OѶ¨∞ qHÍã¨O 179

¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ aQÆæ~°QÍ, ''J=∂‡, HÍm!—— JO@∂ =¸_»∞™ê~°∞¡

Ñ≤ez "≥∞Å¡QÍ Ñ¨_»∞H˘<åfl~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢H˜OkH˜ "≥àÏ¡_»∞.
~å¢u XO\˜ QÆO@ Ô~O_»∞ xq∞ëêÅ∞. =∞OK«O g∞^Œ Ѩ_»∞H˘x L#fl
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å â◊s~°OÖ’ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ áê~°=â◊ºã≤÷u [xOzOk. ~À=∂Oz`«
=∞~ÚOk. ^Œ$+≤ì <åã≤HÍ¢QÆOÖ’ UHÍ¢QÆ=∞~ÚOk. ÃÑ^Œ=ÙÅÃÑ· ^Œ~°Ç¨㨠K«O¢kHõÅ∞
"≥e¡qi™ê~Ú. PÜ«∞# ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. WO`«HÍÅOQÍ PÜ«∞# J#∞Éèí
qã¨∂Î =zÛ# ã¨=∂kè HÍ^Œk, =∞Ǩã¨=∂kè† HÍm=∂`« X_çÖ’ P"≥∞ J#∞OQÆ∞
Ѩ٢`«∞_»∞ âßâ◊fi`«OQÍ x¢kOz# ¢Ñ¨QÍ_è» ã¨=∂kè! D ã¨=∂kè `«^Œ∞Ѩi PÜ«∞#
¢áê}O â◊s~°OÖ’H˜ uiy ~åÖË^Œ∞. Jk 1886 PQÆãπì 16= `Õn.
JѨC_»∞ =∂`«$=¸iÎ ¢jâß~°^•^Õq PÜ«∞# ¢Ñ¨Hõ¯# ÖË~°∞. Hõ|∞~°∞ JO^Œ
QÍ<Õ XHõ¯ Ѩ~°∞QÆ∞# =∞OK«O ¢Ñ¨Hõ¯‰õΩ =zÛ, ''J=∂‡ HÍm! ZHõ¯_çH˜ "≥o¡áÈÜ«∂=Ù
'<Õ#∞
`«b¡!—— JO@∂ aQÆæ~°QÍ qÅÑ≤OKå~°∞. JO^Œi ǨÏ$^ŒÜ«∂Å∂
=∞$uK≥O^ŒÖË^Œ∞!— ¢^ŒqOzáÈÜ«∂~Ú. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å áê=# Éè∫uHõHÍÜ«∞O
HÍjѨÓ~ü â◊‡âß# "å\˜HõÖ’ ^ŒÇ≤ÏOK«|_çOk. XHõ HõOK«∞
áê¢`«Ö’ Jã≤÷HõÅ∞ ¿ãHõiOz QÆ∞~°∞^Õ=ÙŠѨ_»Hõ g∞^Œ LOKå~°∞.
=ÚÃÑ·Êù =¸_Õà◊√¡ =∂¢`«"Õ∞ xO_ç# =∂`«$^Õq P ™êÜ«∞O¢`«O q`«O`«∞
"Õ+¨^è•~°}‰õΩ LѨ¢Hõq∞OKå~°∞. HÍx P"≥∞ Éèí~°Î =∞~°}˜OKå~å? PÜ«∞# J=∞~°∞Å∞
Hõ^•! =∂`«$^Õq `«=∞ |OQÍ~°∞ QÍAÅ∞ fã≤"ÕÜ«∞É’`«∞#flѨC_»∞ P"≥∞ Z^Œ∞@
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ™êHΔÍ`«¯iOKå~°∞: ''<Õ#∞ =∞~°}˜OKå#<å h ã¨∞=∞OQÆm "Õ+¨
^è•~°}#∞ fã≤"Õã¨∞Î<åfl=Ù? <Õ#∞ =∞~°}˜OK«ÖË^Œ∞. WkQÀ WHõ¯_Õ L<åfl#∞—— JO@∂
=∂`«$^Õq ¢Ñ¨Ü«∞`åflxfl xeÑ≤"Õâß~°∞. P `«~°∞"åu ~ÀAÖ’¡ =∞m¡ Ô~O_»∞™ê~°∞¡
=∂`«$^Õq `«=∞ QÍAÅ∞ fã≤"ÕÜ«∞_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå~°∞. JѨC_»∞ ‰õÄ_®
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ =Ú#∞Ѩ\ ˜ =∂kˆ~ ¢Ñ¨`«ºHõΔ"≥∞ÿ P ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ#∞ "åiOKå~°∞. P
`«~°∞"å`« =∂`«$^Õq QÍAÅ#∞, ã¨#flx JOK«∞QÆÅ p~°#∞ ^èŒiOz x`«º
ã¨∞=∞OQÆoQÍ<Õ rqOKå~°∞
HÍjѨÓ~ü â◊‡âß#O #∞O_ç ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Jã≤÷HõÅ#∞ XHõ HõÅâ◊OÖ’
¿ãHõiOz ^•xx "≥∂ã¨∞H˘x HÍjѨÓ~ü L^•º# QÆ$ǨÏO KÕ~°∞H˘<åfl~°∞ Éèí‰õΩÎÅ∞.
''ÉèíQÆ"å<£ ¢j~å=∞Hõ$+¨‚^Õ"£H© *ˇ·—— J<Õ x<å^ŒO`À ^•xx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∞OK«O
g∞^Œ LOz#ѨC_»∞, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ™êxfl^蕺xfl J#∞Éèí∂`«O KÕã¨∞H˘<åfl, "åi
180 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∞#ã¨∞ûÅ#∞ â◊¥#ºO P=iOzOk. HÍx "å~°∞, PÜ«∞# rq`«HÍÅOÖ’

ZÖÏO\˜ q<åâ◊O ÖËx ¢¿Ñ=∞`À ÃÑ#"Õã¨∞H˘x L<åfl~À J^Õ ¢Ñ¨QÍ_è» ¢¿Ñ=∞
WѨC_»∞ Ãã·`«O "åix ÃÑ#"Õã≤ LOzOk. XˆH ÅHõΔ ºO`À rqOz# "å~°∞
Ѩ~°ã¨Ê~°O ™êO`«fi#Ѩ~°K«∞H˘O@∂, "≥∞Å¡QÍ `Õ~°∞H˘O@∂ QÆ\ ˜ì #=∞‡HõO`À
=ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÍ~°∞.


 =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O

ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Ö’HÍxfl ã¨$lOѨQÀ~å_»∞. JO^Œ∞HÀã¨O `«Ñ¨ã¨∞û KÕâß_»∞.

`«Ñ¨â◊≈H˜Î`À Ö’HÍxfl ã¨$lOKå_»∞..... `«Ñ¨¿ãû ÉèíQÆ=O`«∞_»∞. `«Ñ¨ã¨∞û
J#∞+≤ªOz PÜ«∞##∞ á⁄O^Œ∞`å=ÙQÍHõ!
ó `≥·uÎsÜ«∞ LѨx+¨`«∞Î
(2.6.3† 3.2)

¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ x¢+¨¯q∞OK«ÖË^Œ∞, `«=∞`À<Õ rqã¨∞Î<åfl~°<Õ ÉèÏ=# #ˆ~O¢^•^Œ∞

ÅÖ’ ÉÏQÍ áê^Œ∞‰õΩáÈ~ÚOk. ^•xx ¢^èŒ∞gHõiã¨∞Î#fl suÖ’ ¢jâß~°^•^Õq
J<ÕHõ ^Œ$âߺÅ#∞ QÍOKå~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® JÖÏO\˜
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
rqã¨∞Î<åfl~°∞! ^Œ$â◊ºO XHõ\ ˜ QÍOKå_»∞. XHõ ~ÀA ~å¢u Zxq∞k QÆO@Å
ã¨=∞Ü«∞O. J`«_»∞, ǨÏsâò =∂\Ï¡_»∞H˘O@∂ `À@Ö’
ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. JѨC_»∞ =¢ã¨ÎO HõѨCH˘x=Ù#fl *’ºu~°‡Ü«∞ ~°∂ѨO XHõ\ ˜
`«=∞ "≥·Ñ¨ÙQÍ ^•^•Ñ¨Ù Ѩk J_»∞QÆ∞Å ^Œ∂~°OÖ’ =ã¨∂Î=ÙO_»_»O #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
K«∂âß_»∞. P PHõ$u QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅkÖÏ LOk. |Ǩïâß `«# ¢Éèí=∞ U"≥∂#x
J`«_»∞ =∞ø#OQÍ LO_çáÈÜ«∂_»∞. JѨC_»∞ ǨÏsâò, #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ `åH˜ J`«_ç
K≥qÖ’ Ju"≥∞Å¡QÍ, ''JkQÀ, JHõ¯_» *’ºu~°‡Ü«∞ ~°∂ѨOÖ’ =ã¨∞Î#flk Z=~°∞?——
Jx J_çQÍ_»∞. ǨÏsâò ‰õÄ_® P *’ºu~°‡Ü«∞ ~°∂áêxfl K«∂âß_»∞ Hõ#∞Hõ `«#k
¢Éèí=∞ HÍ^Œx ~°∂_èç KÕã¨∞H˘#fl #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ''Z=~°k?—— Jx aQÆæ~°QÍ J_çQÍ_»∞.
J`«_ç ˆHHõ qx WO\’¡ #∞O_ç JO^Œ~°∂ Ѩ~°∞ÔQ`«∞ÎH˘O@∂ =KåÛ~°∞. JO`«Ö’
"åi =ÚO^Œ∞#fl =∞Öˇ¡á⁄^ŒÖ’ P PHÍ~°O =∂Ü«∞"≥∞ÿáÈ~ÚOk. ÖÏO`«~°∞¡ `≥zÛ
"≥uHÍ~°∞. JHõ¯_» Z=~°∂ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. HõxÑ≤OzOk ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ÖË#x
JO^Œ~°∂ #=∂‡~°∞.

181
182 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ã¨r=ÙÖË, `«=∞`Àáê>Ë rqã¨∞Î<åfl~°<Õ ¢Ñ¨QÍ_è» qâßfiã¨O`À

"å~°O^Œ~°∂ Jã≤÷HõÅâ◊O =ÚO^Œ∞ ÉèíH˜Î¢Ñ¨Ñ¨`«∞ÎÅ`À ‰õÄ~°∞Ûx x`«ºO [Ѩ^蕺<å
^Œ∞Å∞ KÕÜ«∞™êQÍ~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å k=º=∞Ü«∞ rq`«O QÆ∞iOz =ÚK«Û\˜OK«∞
H˘<Õ"å~°∞. QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅ∞ ‰õÄ_® JѨC_»Ñ¨C_»∞ =zÛ "åix HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O
Hõ^∞Œ .Ì
1886 PQÆãπì 31= `Õn`À HÍjѨÓ~ü L^•º#QÆ$Ç¨Ï ÉÏ_»∞QÆ QÆ_»∞=Ù fi
áÈ~ÚOk. WÅ∞¡ MÏmKÕã≤ W=fi=Åã≤# JQÆ`«ºO U~°Ê_çOk. P Ü«Ú=‰õΩÅ∞
ZHõ¯_»‰õΩ áÈQÆÅ~°∞? "åiÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ JHõ¯_Õ x=ã≤Oz
Jã¨∞÷Å q+¨Ü«∞OÖ’
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Jã≤÷HõÅ#∞ P~åkèOK«∞H˘O@∂ `«áÈ=∞Ü«∞
`«ÖˇuÎ#
ÉèË^•aè¢áêÜ«∂Å∞ rq`«O QÆ_»áêÅx PtOKå~°∞. HÍx J^≥Ì Z=~°∞ K≥e¡™êÎ~°∞?
|Å~åOÉ’ã¨∞, ã¨∞ˆ~O¢^Œ<å^ä£ q∞¢`«, ysâò Ѷ¨∞’+π, '=∞—
¢Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ Ü«Ú= t+¨μºÅ∞ x=ã≤OK«_®xH˜ XHõ =∞~î°O U~åÊ@∞ KÕÜ«∞=K«∞Û#<Õ
Jaè¢áêÜ«∂xH˜ P"≥∂^Œ=Ú¢^Œ "Õâß~°∞. HÍx ~å=∞K«O¢^Œ^Œ`åÎ, =∞i XHõi^ŒÌ~°∞ D
Jaè¢áêÜ«∂xfl =ºuˆ~H˜Oz P Ü«Ú=‰õΩÅ`À, ''D q^èŒOQÍ g∞~°∞ WÅ∂¡"åH˜b
`«ºlOz ã¨<åflºã¨∞Å∞ HÍ"åÅx QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ K≥ѨÊÖË^Œ∞. g∞ g∞ Wà◊¡‰õΩ uiy
"≥o¡áÈO_ç. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ ã¨O™ê~°OÖ’<Õ XHõ P^蕺u‡Hõ rq`åxfl
~°∂á⁄OkOK«∞HÀO_ç. Jã≤÷HõÅ#∞ ѨÓlOKÕ q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz g∞~°∞ PO^Àà◊#
K≥O^Œ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. HÍO‰õÄ~üQÍzÛùÖ’ <å‰õΩ XHõ `À@ LOk. JHõ¯_» PÜ«∞#
Jã≤÷HõÅ#∞ ¢Ñ¨u+≤ªOz x`åº~å^èŒ# KÕ¿ãÖÏ U~åÊ@∞¡ KÕâß#∞. ^•xx QÆ∞iOz
g∞~°∞ U=∂¢`«O PO^Àà◊# K≥O^Œ#=ã¨~°O ÖË^Œ∞—— Jx K≥áêÊ_»∞.
Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ Z=~°∂ ~å=∞K«O¢^Œ ^Œ`åÎ Ü≥∂K«##∞ ã¨=∞‡uOK«ÖË^Œ∞.
QÆOQÍf~°OÖ’ XHõ J#∞"≥·# ã¨÷ÅOÖ’ Jã≤÷HõÅ#∞ ¢Ñ¨u+≤ªOz x`åº~°Û#‰õΩ U~åÊ@∞¡
KÕÜ«∂Åx "å~°∞ JaèÅ+≤OKå~°∞. WÖÏO\˜ ÉèÏ=#<Õ XHõ™êi ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
=Ú#∞Ѩ٠=ºHõÎO KÕâß~°∞. HÍx ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O JO^Œ∞‰õΩ =∂~°æO ÖË#@∞¡ HõxÑ≤OzOk.
`«HõΔ}"Õ∞ XHõ ã¨÷ÅO U~åÊ@∞ KÕã¨∞HÀ=_»O ‰õΩ^Œ~°x Ѩx. <≥=∞‡kQÍ P
Ѩx KÕÜ«∞=K«∞Û. Hõ#∞Hõ Jã¨∞÷Å#∞ `«=∞ =^ÕÌ LOK«∞HÀ"åÅx Ü«Ú=‰õΩÅ∞
ÉèÏqOKå~°∞. D Jaè¢áêÜ«∞ÉèË^ŒO áêHÍ#Ѩ_ç XHõ ã¨=∞㨺QÍ Ñ¨i}q∞OzOk.
W^ŒO`å q#fl =∂`«$^Õq, ''™ê\˜ÖËx =∞ǨѨÙ~°∞+¨μ}˜‚ HÀÖ’Ê~Ú xÅ|_ç
L<åfl#∞. "åˆ~"≥∂ PÜ«∞# Jã≤÷HõÅ HÀã¨O áÈ\Ï¡_»∞H˘O@∞<åfl~°∞—— J<åfl~°∞
P"Õ^Œ#`À.
 =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O 183

z=iH˜ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ *’HõºO KÕã¨∞H˘x, ''™È^Œ~°∞ÖÏ~å! =∞#O WÖÏ

áÈ\Ï¡_»∞HÀ=_»O ã¨||∞ HÍ^Œ∞. Ѩ~°=∞ǨÏO㨠t+¨μºÅ∞ Jã≤÷HõÅ HÀã¨O áÈ\Ï¡_»∞
H˘O@∞<åfl~°x Ö’‰õΩÅ∞ K≥ѨCHÀ=_®xH˜ J=HÍâ◊O W=fiHõO_ç. JO`ÕHÍ^Œ∞† WHõÃÑ·
=∞#O ZHõ¯_» x=ã≤OKåÖ’ ‰õÄ_® x~°‚~ÚOK«∞HÀÖË^Œ∞. Wk WÖÏ=ÙO_»QÍ Jã≤÷
HõÅ#∞ ZÖÏ Ñ¨kÅѨ~°K«QÆÅO? ~åOÉÏ|∞ `«# L^•º# QÆ$ǨÏOÖ’ Jã≤÷HõÅ#∞
¢Ñ¨u+≤ªOz, ^•xx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ¿Ñi>Ë Hõ^• U~åÊ@∞ KÕÜ«∞É’`«∞<åfl_»∞!
=∞#=¸ JHõ¯_»‰õΩ "≥à◊^•O, PÜ«∞##∞ P~åkèOK«∞H˘O^•O. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞
K«∂Ñ≤# P^Œ~°≈O ¢Ñ¨HÍ~°O rqOz K«∂Ñ≤`Õ Jk D Jã≤÷HõÅ#∞ ѨÓlOK«_»O
Hõ<åfl =∞ǨÏ`«Î~°=∞~Ú#k—— J<åfl_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ K≥Ñ≤Ê# `«~°∞"å`« JO^Œ~°∂
JO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOKå~°∞. PQÆãπì 23= `Õn Hõ$+¨‚[Ü«∞Ou Ѩ~°fik#O <å_»∞
Jã≤÷HõÅ#∞ ¢Ñ¨u+≤ªOKåÅx x~°‚~ÚOKå~°∞.
D U~åÊ@∞‰õΩ JOwHõiOz#ѨÊ\˜H© Ü«Ú=t+¨μºÅÖ’ U^À K≥ѨÊ~åx
"≥eu LO_»<Õ LOk. z=iH˜ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ ã¨O¢Ñ¨uOz Ü«Ú=‰õΩÅO^Œ~°∂ WÖÏ
f~å‡xOKå~°∞: PQÆãπì 22= `Õn Jã¨∞÷ÅÖ’ JkèHõ ÉèÏQÆO Z=iH© `≥eÜ«∞‰õΩO_®
=∞~˘Hõ HõÅâ◊OÖ’ =∂iÛ `«=∞ HÀã¨O LOK«∞H˘<åfl~°∞.
Hõ$+¨‚ [Ü«∞Ou ~ÀA L^ŒÜ«∞O â◊t Jã≤÷HõÅ HõÅâßxfl `«# `«Å g∞^Œ
ÃÑ@∞ìH˘x "≥∂ã¨∞‰õΩ ~åQÍ, JO^Œ~°∂ HÍO‰õÄ~üQÍzÛùH˜ "≥o¡ qkèqÇ≤Ï`«OQÍ JHõ¯_»
Jã¨∞÷Å#∞ ¢Ñ¨u+≤ªOz ѨÓ[Å∞ x~°fiiÎOKå~°∞.1 HÍx Ü«Ú=t+¨μºÅ∞ Jã≤÷HõÅ∞
qÉèílOz# q+¨Ü«∞O `«fi~°Ö’<Õ JO^ŒiH© `≥eÜ«∞=zÛOk. JѨC_»∞ QÆ$ǨÏã¨÷
Éèí‰õΩÎÅ∞, ''QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ ã¨OHõÅÊO J^Õ J~Ú`Õ, J>Ë¡ [~°QÆh—— Jx K≥Ñ≤Ê
=∞ø#OQÍ LO_çáÈÜ«∂~°∞.
PQÆãπì <≥ÖÏMÏ~°∞Ö’QÍ HÍjѨÓ~ü WO\˜x MÏm KÕã≤ W"åfie. =∂`«$^Õq
ZHõ¯_»‰õΩ "≥à◊`å~°∞? Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ZHõ¯_»‰õΩ áÈ`å~°∞? WO\˜x MÏm KÕÜ«∞=^ŒÌx
=∞m¡ XHõ™êi QÆ$ǨÏã¨÷ Éèí‰õΩÎʼnõΩ, Ü«Ú=t+¨μºÅ∞ q#flqO
HÍjѨÓ~ü‰õΩ g_À¯Å∞
Kå~°∞. ''"Õ∞O aèHΔÍ@# KÕã≤ J~Ú<å =∂`«$^Õqx áÈ+≤OK«∞
H˘O\ÏO—— Jx K≥Ñ≤Ê K«∂âß~°∞. HÍx QÆ$ǨÏã¨÷ Éèí‰õΩÎÅ∞ WO\˜x MÏmKÕã≤ f~åÅx
Ѩ@∞ì|\Ïì~°∞. PQÆãπì 21= `Õn =∂`«$^Õqx |Å~åOÉ’ãπ `«# WO\˜H˜ `À_˘¯x
"≥àÏ¡_»∞. Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞ HÀã¨O ѨkÅѨ~°K«∞H˘#fl Jã≤÷HõÅ HõÅâßxfl =∂`«$^Õq

1. D KÀ@∞ ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ âßYQÍ 'Ü≥∂QÀ^•º<£— ¿Ñi@ q~ålÅ∞¡`«∞#flk.

184 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

`«=∞`À ‰õÄ_® |Å~åOÉ’ã¨∞ WO\˜H˜ fã¨∞‰õΩáÈ~Ú x`«ºO ѨÓlOK«™êQÍ~°∞.

¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ LѨÜ≥∂yOz# =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ ‰õÄ_® =∂`«$^Õq `«=∞`À fã¨∞‰õΩ
"≥àÏ¡~°∞. PQÆãπì 30 = `Õn Ü«Ú=Éèí‰õΩÎÖˇ·# HÍm, Ü≥∂w<£, ÖÏ@∂Å`À#∞, Éèí‰õΩÎ
~åO¢_»`À#∞ |$O^•=#O "≥Ú^ŒÖˇ·# ѨÙ}ºã¨÷ÖÏÅ f~°÷Ü«∂¢`«‰õΩ =∂`«$^Õq
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
=∞i Ü«Ú=t+¨μºÅ∞?
"å~°∞ ZHõ¯_»‰õΩ áÈQÆÅ~°∞? =∂`«$^Õq`À XHõi^ŒÌ~°∞ "≥àÏ¡~°∞. XHõi^ŒÌ~°∞
WO\˜H˜ uiy "≥o¡áÈ~Ú `«=∞ K«^Œ∞=ÙÅ∞ H˘#™êyOKå~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JѨC
_»Ñ¨C_»∞ WO\˜H˜ "≥o¡=KÕÛ"å_»∞. ÃÑ^ŒÌQÀáêÖò, x~°O[<£ ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ WÅ∞¡ L<åfl
ÖËHõáÈ~Ú<å, =∞~î°O L<åfl ÖËHõáÈ~Ú<å ã¨<åflºã¨ rq`«O H˘#™êyOKåÅx
x~°‚~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. ''áê=Ú `«#HõO@∂ x"åã¨O U~åÊ@∞ KÕã¨∞HÀ^Œ∞. W`«~°
[O`«∞=ÙÅ x"å™êÅÖ’ x=ã≤ã¨∞ÎOk. ã¨<åflºã≤ ‰õÄ_® JO`Õ. J`«_»∞ ^èŒ~°‡
㨢`åÅ∞, Kåqà◊§Ö’ rq`«O QÆ_»áêe. =∞#O ‰õÄ_® J>Ë¡ KÕ^•ÌO—— J<åfl_»∞
x~°O[<£. ''PQƉõΩO_® ¢Ñ¨=Ç≤ÏOKÕ h\˜ÖÏ ã¨<åflºã≤ XˆH KÀ@ LO_çáȉõΩO_®
Ѩܫ∞xOKåe—— J<åfl~°∞ =∞~˘Hõ~°∞. Uk U"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© ã¨<åflºã¨ rq`«O
H˘#™êyOKåÅx "å~°∞ QÆ\ ˜ìQÍ x~°‚~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. HÍx ZHõ¯_» |ã¨
K͆Ƕe?
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ U^À XHõ ^•i K«∂ѨÙ`å~°x Ü«Ú=t+¨μºÅ‰õΩ JK«OK«Å
qâßfiã¨O. XHõ H˘`«Î ã¨O^Õâ◊O`À J~°∞^≥Oz, ^•xx
ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞x
=∞Ǩϟ#fl`« B^•~°ºO
Ö’Hõ=∞O`«\Ï ¢Ñ¨Kå~°O KÕÜ«∞_®xH˜ Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ
tHõΔ}xzÛ# PÜ«∞# J#∞¢QÆÇ≤ÏOK«‰õΩO_® LO\Ï~å? ÖË^Œ∞,
J#∞¢QÆÇ≤ÏOKå~°∞. PÜ«∞# =~°^•ÉèíÜ«∞ ǨϙêÎÅ∞ Ü«Ú=t+¨μºÅ‰õΩ KÕÜ«¸`«
xKåÛ~Ú.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅÖ’ =ÚYº"≥∞ÿ# "åiÖ’ ã¨∞ˆ~O¢^Œ<å^ä£ q∞¢`å
XHõ~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ W`«_ç WO\’¡<Õ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ ^Œi≈OKå_»∞.
J`«_»∞ XHõ ~ÀA HÍ~åºÅÜ«∞O #∞O_ç uiy =KåÛHõ JÅ"å@∞ ¢Ñ¨HÍ~°O Ѩ_»∞
H˘<åfl_»∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ''ã¨∞ˆ~<£—— JO@∂ Z=~À Ñ≤Å=_»O qxÑ≤OzOk. Z=~å
Jx K«∂_»QÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ – ã¨r=OQÍ xÅ|_ç L<åfl~°∞. ¢Ñ¨âßO`«OQÍ
ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ K«∂ã¨∂Î, ''<å a_»¤Å∞ W@∂ J@∂ u~°∞QÍ_»∞`«∞<åfl~°∞. #∞=Ùfi "åi
HÀã¨O Ug∞ KÕÜ«∞"å?—— Jx J_çy, =∂Ü«∞=∞Ü«∂º~°∞. ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«HõΔ}"Õ∞
 =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O 185

ÖËz #ˆ~O¢^Œ∞x WO\˜H˜ Ѩ~°∞QÆ∞fâß_»∞. J`«_ç`À, ''™È^Œ~å! =∞#O "≥O@<Õ XHõ

WÅ∞¡ ÉÏ_»∞QƉõΩ fã¨∞H˘O^•O. JHõ¯_» QÆ∞~°∞^Õ=ÙʼnõΩ PÅÜ«∞O ~°∂á⁄OkOz,
PÜ«∞##∞ P~åkèOK«∞H˘O^•O. "Õ∞O ÉèÏ~åºa_»¤ÅO@∂ ã¨O™ê~° rq`«OÖ’ H˘@∞ì
q∞\Ïì_»∞`«∂ ¢Ñ¨âßO`«`« HÀã¨O JHõ¯_»‰õΩ =™êÎO. HÍjѨÓ~ü L^•º# QÆ$ǨÏOÖ’
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ x=ã≤Oz#ѨC_»∞ <Õ#∞ ¢Ñ¨u <≥ÖÏ XHõ "≥Ú`«ÎO Wã¨∂Î=KåÛ#∞. J^Õ
"≥Ú`åÎxfl WѨC_»∞ ã¨O`À+¨OQÍ g∞‰õΩ JO^Œ*Ë™êÎ#∞. Jk g∞ Y~°∞ÛʼnõΩ
LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞Ok—— Jx K≥áêÊ_»∞. ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞x "åQÍÌ#O qx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
P#O^ŒÉèíi`«∞_»Ü«∂º_»∞.
"≥O@<Õ WO\˜ HÀã¨O J<Õfi+¨} "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. =~åÇ¨Ï #QÆ~üÖ’ Ѩk
~°∂áêÜ«∞Å ÉÏ_»∞QƉõΩ XHõ áê_»∞Ѩ_ç# WÅ∞¡ ‰õΩkiOk. W^Õ HÍÖÏO`«~°OÖ’
ã¨<åflºã¨∞Å x"å㨠ã¨÷ÅOQÍ, ã¨<åflºã¨∞Å =∞~î°OQÍ Ñ¨i}q∞OzOk. D q^èŒOQÍ
¢Ñ¨Ñ¨OK« =∞`« K«i¢`«Ö’ #∂`«# Ü«ÚQÍ~°OÉèÏxH˜ ã¨∞ˆ~O¢^Œ ѨÙ<åk "Õâß_»∞†
K«i¢`«Ö’ âßâ◊fi`«™ê÷#O á⁄O^•_»∞. ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞x QÆ∞iOz L^ÕfiQÆÉèíi`«OQÍ '=∞—
D q^èŒOQÍ ¢"åã¨∞Î<åfl~°∞:
''ã¨∞ˆ~O¢^•, #∞=Ùfi ^èŒ#∞º_»=Ù! "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ D =∞~î°O hKÕ ™ê÷Ñ≤OK«
|_çOk. nx ™ê÷Ѩ#‰õΩ h WKÕÛù HÍ~°}O. x#∞fl ѨiHõ~°OQÍ KÕã¨∞H˘x ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å =¸Å=∞O¢`«"≥∞ÿ# HÍq∞h HÍOK«# Ѩi`åºQÆ zǨÏflO J=∞iOk. Ѩi
â◊√^•ú`«∞‡Öˇ·# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞Å ^•fi~å J=∞~°"≥∞ÿ#
ÃÇ·ÏO^Œ= ^èŒ~å‡xfl [#O =ÚO^Œ∞ <≥ÅH˘ÖÏÊ~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞. ™È^Œ~å! h‰õΩ
ZÖÏ Hõ$`«[˝`«Å∞ `≥Å∞ѨÙHÀQÆÅ~°∞? P Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞Å∞ J<å^äŒÖÏ¡, '#∞=Ùfi
ZѨC_»∞ =™êÎ=Ù?— Jx h HÀã¨O Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂Î L<åfl~°∞. '<Õ_»∞ WO\˜ J^≥Ì
K≥e¡Oz#O^Œ∞# _»|ƒO`å J~ÚáÈ~ÚOk. u#_®xH˜ uO_ç ÖË^Œ∞. #∞=Ùfi =¿ãÎ
uO_çH˜ U~åÊ@∞ KÕ™êÎ=Ù. #∞=Ùfi ZѨC_»∞ =™êÎ=Ù?— Jx Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞.
h J#∞~åQÍhfl, ^Õhfl Z^Œ∞~°∞K«∂_»x ¿ã=#∂ `«ÅK«∞H˘O>Ë Z=i Hõà◊¡ "≥O@
J¢â◊√=ÙÅ∞ ¢ã¨qOK«=Ù!——1
¢Ñ¨Ñ¨OK« MϺuQÍOz# ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O D q^èŒOQÍ 1886 ÃãÃÑìO|~ü/
JHÀì|~üÖ’ ¢áê~°OaèOK«|_çOk. "≥Ú^Œ\’¡ H˘xfl <≥ÅÅ ^•HÍ ã¨∞ˆ~O¢^Œ ¢Ñ¨u <≥ÖÏ
1. „j~å=∞Hõ$+¨‚ Hõ^ä•=∞$`«O, ã¨OѨÙ@O 3, ѨÙ@. 439.
186 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

30 ~°∂áêÜ«∞Å∞ Wã¨∂Î=KåÛ_»∞. P `«~°∞"å`« =∞~î°OÖ’ ¢Hõ=∞OQÍ Z‰õΩ¯=

=∞Ok x=ã≤OK«™êy#O^Œ∞ =Å# P "≥Ú`åÎxfl 60 ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ ÃÑOKå_»∞.
Ñ≤^ŒÑ¨ 100 ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ ÃÑOz W=fi™êQÍ_»∞. WO\˜ J^≥Ì <≥ʼnõΩ ~°∂.11,
=O@"å_çH˜ ~°∂.6, WHõ q∞yeOk Éè’[<åʼnõΩ qxÜ≥∂yOKÕ"å~°∞. z#fl
QÀáêÖò#∞ =∞~î°OÖ’<Õ LO_»=∞h, J`«_ç ‰õΩ@∞O| Y~°∞ÛÅ#∞ `å<Õ Éèíi™êÎ#h
K≥áêÊ_»∞ ã¨∞ˆ~O¢^Œ. z#fl QÀáêÖò D ¢Ñ¨uáê^Œ#‰õΩ JOwHõiOKå_»∞. z#fl
QÀáêÖò ^•fi~å ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ =∞~î° Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x `«^Œ#∞QÆ∞}OQÍ
ã¨∞ˆ~O¢^Œ ™êÜ«∞O JOkã¨∂Î=KåÛ_»∞. ã¨∞ˆ~O¢^Œ (1890 "Õ∞ 25), |Å~åOÉ’ã¨∞
(1890 U¢ÃÑÖò 13) =∞~°}Ï#O`«~°O ysâò =∞~î°O Y~°∞ÛÅ#∞ ÉèíiOK«™êQÍ_»∞.
=~åÇ¨Ï #QÆ~° "åã¨Î=Ùº_≥·# Ü≥∂wO¢^Œ<å^ä£ Kè«@s˚ J<Õ =ºH˜Î ‰õÄ_® ZѨC_≥·<å
=∞~î°OÖ’ PǨ~° H˘~°`« "å\˜e¡#@∞¡ `≥eÜ«∞=¿ãÎ `«HõΔ}"Õ∞ =ÚO^Œ∞H˘zÛ ™êÜ«∞O
KÕ¿ã"å_»∞.1 D ~°HõOQÍ ¢áê~°OÉèíHÍÅ `˘e<åà◊¡Ö’ Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ â◊H˜Î=OK«#
ÖˉõΩO_® ™êÜ«∞O JOkOK«_»O ^•fi~å ~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨OѶ¨∞ K«i¢`«Ö’ "å~°∞ âßâ◊fi`«
H©iÎx á⁄Ok, `«iOKå~°∞.
Ü«Ú= t+¨μºÅÖ’ H˘O^Œ~°∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ x~åº}Ï#O`«~°O WO\’¡<Õ LO@∂
K«^Œ∞=Ù H˘#™êyOKå~°∞. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "åix J>Ë¡ =^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞. =~åǨÏ
#QÆ~° =∞~î° ¢áê~°OÉèÏxH˜ =ÚO^Õ ã¨=∞Ü«∞O zH˜¯#ѨC_»ÖÏ¡
#ˆ~O¢^Œ∞x
¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ "≥o¡ "åix HõÅ∞ã¨∞H˘x ã¨<åflºã¨ rq`«O QÆ∞iOz <˘H˜¯=Hͯ
}˜OKÕ"å_»∞. ''D K«^Œ∞=ÙÅhfl ZO^Œ∞‰õΩ? ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u
á⁄O^ŒHõáÈ`Õ rq`«"Õ∞ =º~°÷O. ѨsHõΔÅ#∞ ¢`Àã≤~å[#O_ç, Ѩ\ÏìÅ#∞ qkeOz
"ÕÜ«∞O_ç. ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ¢QÆÇ≤Ï^•ÌO, J#∞Éèí∂u á⁄O^Œ∞^•O. =∞ˆ~ q^èŒ"≥∞ÿ# `≥eq
`Õ@Å =Å<å ZÖÏO\˜ ¢Ñ¨Ü≥∂[#=¸ ÖË^Œ∞. JO`å J*Ï˝#O, JO`å
=¸~°ö`«fiO. =∞# QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ =∂¢`«"Õ∞ ã¨`«ºO—— JO@∂ "åi`À =∂\Ï¡_ç,
"åi =∞#ã¨∞ûÅ∞ ã¨<åflºã¨ =∂~°æO #∞O_ç "≥·^˘ÅQƉõΩO_® *Ï¢QÆ`«Î =Ç≤ÏOKå_»∞.
~å¢u ѨQÆÅx ZOK«Hõ ZѨC_»∞ ã¨=∞Ü«∞O zH˜¯`Õ JѨC_»∞ "åi Wà◊¡‰õΩ
"≥o¡=KÕÛ"å_»∞.

1. DÜ«∞# HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ =^ŒÌ nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x ™êfiq∞ x`åº#O^Œ∞

Å~Ú<å~°∞.
 =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O 187

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ JÖÏ "≥à◊¡_»O `«H˜¯# Ü«Ú=‰õΩÅÖ’x H˘O^Œ~°∞ WO\˜"åiH˜

#K«ÛÖË^Œ∞. J`«x HÍ~°}OQÍ<Õ `«=∞ ‰õΩ=∂~°∞Å∞ K«^Œ∞=Ù‰õΩ ã¨fiã≤Î K≥|∞`«∞<åfl~°x
"å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. Hõ#∞Hõ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =¿ãÎ J`«_çH˜ PǨfi#"≥∂, Pu^䌺"≥∂
WKÕÛ"å~°∞ HÍ~°∞† H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ J`«_»∞ =ã¨∞Î#flѨC_»∞ `«Å∞ѨÙÅ∞ ‰õÄ_®
=¸ã≤"ÕÜ«∞_»O Hõ^Œ∞Ì. â’K«hÜ«∞O Uq∞@O>Ë, #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«=∞ WO\˜H˜ ~å=_»O
H˘O^Œ~°∞ Ü«Ú=‰õΩňH #K«ÛÖË^Œ∞. J`«_»∞ ~å=_»O =Å# `«=∞ K«^Œ∞=Ù‰õΩ JO`«
~åÜ«∞O ‰õÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx ÉèÏqOz, #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ~åQÍ<Õ U^À XHõ QÆkÖ’H˜ áÈ~Ú
`«Å∞ѨÙÅ∞ a_®~ÚOK«∞H˘<Õ"å~°∞. HÍx #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =^ŒeÃÑ>Ëì ~°HõO HÍ^Œ∞. "å~°∞
qã¨∞QÆ∞K≥O^À, ÉèíÜ«∞Ѩ_À `≥iKÕ ^•HÍ `«Å∞ѨÙÅ∞ `«_»∞`«∂<Õ LO_Õ"å_»∞. `«~°∞
"å`« "åi`À JHõ¯_Õ ‰õÄ~°∞Û<À ÖËHõáÈ`Õ gkäÖ’ #_»∞ã¨∂Î<À =∂\Ï¡_Õ"å_»∞†
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =∞ǨÏ`åÎ fixfl q=iOz K≥¿ÑÊ"å_»∞, ã¨<åflºã¨ rq`«Ñ¨Ù B#fl`åºxfl
QÆ∞iOz =∂\Ï¡_Õ"å_»∞. =ºuˆ~Hõ`«, xO^Œ, J==∂<å^Œ∞Å#∞ "Õ\ ˜h J`«_»∞
MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë: QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ JѨÊyOz# HÍ~°ºO XHõ¯>Ë J`«x
=∞#ã¨∞û#∞ xOÑ≤ LOzOk. ¿Ñ^ŒiHõO, <åºÜ«∞™ê÷#O, "åº*ϺÅ∞ ÖÏO\˜
‰õΩ@∞O| ã¨=∞㨺ŠÉèÏ~°O J}QÆ¢^˘H˜¯# ã¨=∞Ü«∞OÖ’, D q^èŒOQÍ Ñ¨Å∞=Ùi
xO^ŒÅ#∞, J==∂<åÅ#∞ ÉèíiOp J`«_»∞ JO^Œih ã¨"≥∞ÿHõºÑ¨iKå_»x
¢QÆÇ≤ÏOKåe.
z=iH˜ #ˆ~O¢^Œ∞x ¢¿Ñ=∞‰õÄ, Z_»`≥QÆx ¢Ñ¨Ü«∞`åflxH© JO^Œ~°∂ ÖÁOy
áÈÜ«∂~°∞. 1886 _çÃãO|~üÖ’ ^•^•Ñ¨Ù JO^Œih #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã¨"≥∞ÿHõºÑ¨~°K«QÆe
QÍ_»∞. nx `«~°∞"å`Õ x*ÏxH˜ =∞~î° rq`«O ¢áê~°OÉèí=∞~ÚOk. `å=Ú u~°ã¨¯
iOp, `«e¡`«O¢_»∞Å∞ u~°ã¨¯iOp, ¢Ñ¨uѶ¨∞@#Å#∞, J==∂<åÅ#∞ MÏ`«~°∞
KÕÜ«∞Hõ `«=∞#∞ D rq`åxH˜ JOH˜`«O KÕã≤# #ˆ~O¢^Œ∞x Ѩ@¡ `«H˜¯# Ü«Ú=
t+¨μºÅ ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’ Hõ$`«[˝`åÉèÏ=O á⁄Oyá⁄~°eOk† J`«}˜‚ JO^Œ~°∂
=∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ `«=∞ <Õ`«QÍ#∞, =∂~°æ^Œi≈QÍ#∞ JOwHõiOKå~°∞. ѨÅ∞=Ù~°∞ J`«}˜‚
QÆ∞~°∞=ÙQÍ Q“~°qOKå~°∞.
ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢Ñ¨u <≥ÖÏ ~°∂.30 WKÕÛ"å_»∞. ã¨∞=∂~°∞ 15 =∞OkH˜ XHõ
<≥Å Y~°∞ÛʼnõΩ ã¨iѨ_Õ "≥Ú`«ÎO Jk. J#fl =¢™êÎÅ∞, W`«~°
=~åÇ¨Ï #QÆ~°
=∞~î°O: XHõ =~°‚#
Y~°∞ÛÅ`ÀÉÏ@∞ WO\˜ J^≥Ì ‰õÄ_® D "≥Ú`«ÎOÖ’<Õ
ã¨iÃÑ@∞ìHÀ"åe. ~°∂. 10 Hõ<åfl J^≥Ì Z‰õΩ¯= WK«∞ÛHÀ=_»O
‰õΩ^Œ~°x Ѩx. P "≥Ú`«ÎOÖ’ XHõ WO\˜x "≥^ŒHÍe. "≥uHÍ~°∞. =∞#∞+¨μºÅ∞
188 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

x=ã≤OKÕ ã≤÷uÖ’ L#fl U WÅ∂¡ P J^≥̉õΩ ÅaèOK«ÖË^Œ∞. XHõ áê_»∞|_»¤ WÅ∞¡

=∂¢`«"Õ∞ ÅaèOzOk. ^ŒÜ«∂ºÅ∞ ã¨OK«iOKÕ KÀ@∞QÍ P WO\˜x QÆ∞iOz XHõ
=^ŒOu ¢Ñ¨Kå~°OÖ’ LO_»_»O =Å# Jk MÏmQÍ<Õ LO@∂=zÛOk. ''Ѷ¨~°"å
ÖË^Œ∞. XHõ ~°HõOQÍ "Õ∞O ‰õÄ_® ^ŒÜ«∂ºÅ"Õ∞. =∞=∞‡efl U ^ŒÜ«∞º=¸ Ug∞
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞—— Jx P WO\’¡ `«Å^•K«∞H˘<åfl~°∞ Ü«Ú=t+¨μºÅ∞.
Jk XHõ "Õ∞_» WÅ∞¡. ѨÓiÎQÍ tkäÅ"≥∞ÿáÈ~Ú JHõ¯_»Hõ¯_» ‰õÄeáÈ~Ú
K«∂_»_®xˆH ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ HÍ#=zÛOk. ¢H˜Ok JO`«ã¨∞Î Z=~°∂ x=ã≤OK«
ÖË#O`«QÍ ‰õÄeáÈ~Ú, K≥@∞ìKÕ=∞Å∞ "≥Úez á⁄^ŒÅ=∞Ü«∞OQÍ LOk. ^•<À¡
áê=ÚÅ∞, #Hõ¯Å∞, WOHÍ Ñ¨Å∞~°HÍÅ ¢áê}∞Å∞ x=ã≤OK«™êQÍ~Ú. KåÖÏ ~ÀA
Å∞QÍ x=ã≤ã¨∞Î#fl "å\˜x W|ƒOk ÃÑ@ì‰õÄ_»^Œx D #∂`«# Ü«ÚQÆ ã¨<åflºã¨∞Å∞
"Õ∞_» ÉèÏQÆO =∂¢`«O LѨÜ≥∂yOK«∞H˘<åfl~°∞.
WO\˜ "≥#∞Hõ "≥·Ñ¨Ù `À@ J<Õ ¿Ñi@ á⁄^ŒÅ∞ ^Œ@ìOQÍ ÃÑiy L<åfl~Ú.
"≥#∞Hõ XHõ z#fl H˘Å#∞ LOk. ^•<À¡x hà◊√¡ áêzѨ\ ˜ì ^À=∞Å L`«ÊuÎH˜
™ê÷=~°OQÍ xeKå~Ú.
"Õ∞_» g∞^Œ ѨÅ∞ z<åflÃÑ^•Ì QÆ^Œ∞Å∞ L<åfl~Ú. "å\˜Ö’ KåÖÏ"å\˜H˜ H˜\ ˜
H©Å, `«Å∞ѨÙÅ ¿Ñi@ ˆH=ÅO K«¢\ÏÅ∞ =∂¢`«"Õ∞ q∞ye L<åfl~Ú. ^Œ∂ÖÏÅ∞
KåÖÏKÀ@¡ áê_»∞|_ç, "å\˜H˜ |^Œ∞Å∞QÍ "≥^Œ∞~°∞ ÉÁOQÆ∞Å∞ ÃÑ@ì|_ç L<åfl~Ú.
^ŒH˜Δ}Ï¢QÆOÖ’ L#fl XHõ QÆkx UHÍO`«OQÍ ^蕺#O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜, J^茺
Ü«∞#O KÕÜ«∞_®xH˜ ˆH\Ï~ÚOKå~°∞. HÍm D QÆkÖ’H˜ "≥o¡ `«Å∞Ѩ٠=¸ã¨∞H˘x
KåÖÏ¿ãѨ٠QÆ_»Ñ¨_»O Ѩiáê\˜. Hõ#∞Hõ D QÆkx 'HÍm `«Ñ¨ã≤fi QÆk— Jx
¿Ñ~˘¯<Õ"å~°∞. nxH˜ L`«Î~°O "≥·Ñ¨Ù L#fl QÆkx ѨÓ*Ï=∞Ok~°OQÍ KÕã¨∞H˘<åfl~°∞.
^•x ¢Ñ¨Hõ¯# QÆkx <≥·"Õ^ŒºO `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã QÆkQÍ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. D QÆkÖ’
‰õÄ~°∞Ûx Ǩ~°u ^Œi≈OK«=K«∞Û. ^•^•Ñ¨Ù Éèí‰õΩÎÅO^Œ~°∂ WHõ¯_» #∞O_Õ
QÆ∞~°∞^Õ=ÙʼnõΩ ¢Ñ¨}q∞ÖË¡"å~°∞. <≥·"Õ^ŒºO `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã QÆkH˜ L`«Î~å# L#fl QÆk
^•#=ÙÅ QÆk.1 Wk qâßÅ"≥∞ÿ# Kå=_ç. =∞~î° ™È^Œ~°∞Å∞ WHõ¯_Õ ã¨=∂"Õâ◊=∞ÜÕ∞º
"å~°∞. Éèí‰õΩÎÅ∞, Ju^äŒ∞Å∞ =¿ãÎ "åix D QÆkÖ’ˆH PǨfixOKÕ"å~°∞. D QÆk

1. Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞Å∞ `«=∞#∞ '^•#=Ù—Åx, '^≥·`«∞º—Åx, JO>Ë t=QÆ}ÏÅx ѨiQÆ}˜OK«∞

H˘<åfl~°∞. "å~°O`å ã¨=∂"Õâ◊=∞ÜÕ∞º QÆk '^•#=ÙÅ QÆk—QÍ ¿Ñ~˘¯#|_çOk.
 =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O 189

¢Ñ¨Hõ¯# L`«Î~°O "≥·Ñ¨Ù# L#fl z#flQÆkÖ’ Éèí‰õΩÎÅ∞ Éèí∞lOKÕ"å~°∞. PǨfix`«∞Å QÆkH˜

`«∂~°∞Ê# XHõ =™ê~å LOk. L`«û= k<åÅÖ’ Éèí‰õΩÎÅ∞ D =™ê~åÖ’<Õ ‰õÄ~°∞Ûx
Éèí∞lOKÕ"å~°∞. =™ê~å‰õΩ L`«Î~°O "≥·Ñ¨Ù =O@QÆk LOk. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, `«H˜¯#
™È^Œ~°∞Å∞ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ™êÜ«∞O¢`«OѨÓ@ _®ÉÏ g∞kH˜ "≥àı¡"å~°∞. JHõ¯_»
‰õÄ~°∞Ûx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å LѨ^ÕâßÅ∞, â◊OHõ~°, ~å=∂#∞[, Uã¨∞¢H©ã¨∞Î, =∞# ^Õâ◊,
áêâßÛ`«º `«`åÎ fiÅ#∞, "Õ^ŒO, ѨÙ~å}O, `«O¢`«O "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜ QÆ∞iOz
=ÚK«Û\˜OK«∞H˘x P#OkOKÕ"å~°∞.
¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ =∞~îåxH˜ =zÛ x~°O`«~°OQÍ x=ã≤OzOk ÃÑ^ŒÌQÀáêÖò.
â◊~°`ü H˘xfl ~ÀAÅ∞ |ã¨KÕâß_»∞. â◊t, ÉÏ|∂~åO, x~°O[<£, HÍmÅ∞ J=HÍâ◊O
=∞~î° rq`«O
zH˜¯#ѨC_»ÖÏ¡ =zÛáÈ™êQÍ~°∞. |$O^•=#O #∞O_ç
uiy=zÛ# `å~°H± x~°O`«~°OQÍ =∞~î°OÖ’ x=ã≤OK«
™êQÍ_»∞. 1887 E<£ #∞O_ç #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =∞~î°OÖ’ x~°O`«~°OQÍ LO_çáÈ
™êQÍ_»∞. P ~ÀAÖ’¡ #ˆ~O¢^Œ∞x ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ∞ `«=∞ ™⁄O`« WO\’¡
x=ã≤OK«ÖË^Œ∞. ‰õΩ@∞O| q"å^Œ HÍ~°}OQÍ, P`«_ç `«O¢_ç rqOz L#flѨC_Õ
J^≥Ì WO\’¡ x=ã≤ã¨∂Î =KåÛ~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ =∞~î°OÖ’ |ã¨KÕÜ«∞ <å~°OaèOz
#ѨÊ\˜ #∞O_ç Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq `«=∞ `«e¡QÍi WO\’¡ x=ã≤OK«™êyOk.
#ˆ~O¢^Œ∞x `«=Ú‡_»~Ú# =∞¿ÇÏO¢^Œ∞_»∞ JѨC_»Ñ¨C_»∞ =∞~îåxH˜ =KÕÛ"å_»∞. H˘xfl
ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ =∞~î°OÖ’<Õ |ã¨KÕ¿ã"å_»∞ ‰õÄ_®.
QÆ$ǨÏã¨÷ Éèí‰õΩÎÅ∞ `«~°K«∞ =∞~îåxH˜ =zÛ "åi`À =ÚK«Û\˜Oz P#O^ŒO
á⁄O^Õ"å~°∞. "åi`Àáê@∞ ^蕺#O, âߢ™êÎ^茺ܫ∞<å^Œ∞ÅÖ’ QÆO@ŠѨ~°ºO`«O,
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ H˘xfl ~ÀAÅ∞ ‰õÄ_® QÆ_»Ñ¨_»O Hõ^Œ∞Ì. J\˜ì "åiÖ’ XHõÔ~·#
'=∞— =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î° `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«O QÆ∞iOz WÖÏ ¢"åã¨∞Î<åfl~°∞:
''=~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°OÖ’1 D Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞Å∞ QÆ_»Ñ≤# Hõ~îÀ~° P^蕺
u‡Hõ rq`«O QÆ∞iOz UO K≥áêÊe! ÉÏǨϺ ¢Ñ¨Ñ¨OK«O #∞O_ç x¢+¨¯q∞Oz#
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ `«# ǨÏ$^ŒÜ«∂O`«~åà◊OÖ’ P"åǨÏ#O KÕÜ«∂Å<Õ LkfiQÆfl`«Ö’
"å~°∞ =Úxy=Ù<åfl~°∞. JѨC_»Ñ¨C_»∞ "å~°∞ QÍOz# k=º^Œ~°≈<åÅ∞ ZO`«\ ˜
^•i¢^•ºxfl, P"Õ^Œ##∞, |Ç≤Ï+¨¯~°}#∞, ZHõÃãHͯÅ#∞ ÖˇH˜¯OK«Hõ Ѩ^Õ Ñ¨^Õ
¢Ñ¨Ü«∞uflOKÕ ã≤÷uH˜ "åix Ñ≤zÛ"åix KÕã≤#q. ÉÏǨϺK≥·`«#º~°Ç≤Ï`«∞Öˇ· ÉèíH˜Î
w`åÅ#∞ PÅÑ≤OK«_»OÖ’, #$`«ºO KÕÜ«∞_»OÖ’ ~°∞z QÆey#"åÔ~· JǨÏiflâ◊Å∂
1. D WÅ∞¡ L#fl KÀ@ ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O Ô~O_»∞ ã¨ÎOÉèÏÅ∞ =∂¢`«"Õ∞ q∞ye L<åfl~Ú.
190 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

¢áê~°÷#ÅÖ’#∞, ^蕺#OÖ’#∞, âߢ™êÎ^茺ܫ∞#OÖ’#∞ Pã¨H˜ÎѨ~°∞Öˇ· "å~°∞ q~å

lÖÏ¡~°∞. ÉèíQÆ=^ŒÌ~°≈#"Õ∞ "åi rq`« UÔH·Hõ ÅHõΔ ºOQÍ =∂iOk. "Õ^ŒÑ¨Ù~å}
`«O¢`« ¢QÆO^ä•ÅÖ’ ¿Ñ~˘¯#fl ã¨<åflºã¨ rq`« xÜ«∞=∂Å∞ `«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ
=∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ áê\˜OK«™êQÍ~°∞. ѨQÆ\ ˜ "Õà◊ =∞~î°OÖ’#∞, K≥@∞ì ¢H˜O^Œ† J~°ú~å¢u
"Õà◊ ã¨g∞ѨOÖ’x â◊‡âß#OÖ’#∞, QÆOQÍf~°OÖ’#∞ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªO
Kå~°∞† `«Ñ¨ã¨∞û PK«iOKå~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J#∞+≤ªOz K«∂Ñ≤# J#∞Ѩ=∂#
`«Ñ¨™êº^Œ∞Å QÆ∞iOz *Ï˝Ñ¨HõO "åi `«áÈyflx ¢Ñ¨[˚fiÅ#O KÕã≤Ok. ^蕺#O
H˘#™êyOK«_®xÔH· P Ü«Ú=‰õΩÅ∞ Ѩã¨∞ÎÅ∞ =ÙO_ç Kå=_®xÔH·<å ã≤^Œú"≥∞ÿ<å~°∞.——
P ~ÀAÅ QÆ∞iOz HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
''¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å x~åº}Ï#O`«~°O "Õ∞O =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°OÖ’ Z<Àfl
áê~°=∂i÷Hõ ™ê^èŒ#Å∞ KÕâß=Ú. "Õ‰õΩ=*Ï=Ú# =¸_»∞ QÆO@ňH ÖËKÕ "åà◊¡O.
^ŒO`«^è•=#O "≥Ú^ŒÖˇ·# HÍÅHõ$`åºÅ∞ f~°∞ÛH˘x ™êfl#O KÕã≤ H˘O^Œ~°∞, KÕÜ«∞
‰õΩO_® H˘O^Œ~°∞ – ¢áê~°÷<å =∞Ok~°OÖ’ KÕi [Ѩ^蕺<åÅÖ’ =ÚxyáÈÜÕ∞
"åà◊¡O. PǨ! P ~ÀAÖ’¡ Z@∞=O\˜ "≥·~åQƺO L#fl^À! ¢Ñ¨Ñ¨OK«O LO^• ÖË^•
J<Õ ^蕺¿ã =∂‰õΩ LO_Õk HÍ^Œ∞. WO\’¡ QÆ$Ç≤Ï}˜ U ¢Ñ¨HÍ~°OQÍ LO@∞O^À P
¢Ñ¨HÍ~°OQÍ â◊t (™êfiq∞ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ) ~å¢uO|=à◊√¡ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ¿ã=,
J~°Û# "≥Ú^ŒÖˇ·# HÍ~åºÅÖ’ x=∞QÆ∞fl_≥· LO_Õ"å_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠѨÓ[‰õΩ, =∂
Éè’[<åxH˜ HÍ=Åã≤# "å\˜ #xfl\˜x J`«_Õ KåÖÏ=~°‰õΩ aK«Û"≥∞uÎ `≥KÕÛ
"å_»∞..... L^ŒÜ«∞O #∞O_ç ™êÜ«∞O¢`«O <åÅ∞QÆ∞, S^Œ∞ QÆO@Å ^•HÍ [Ѩ
^蕺<åÅ∞ ™êy# ~ÀAÅ∞<åfl~Ú...... PǨ! UO J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ~ÀA Åq.
"Õ∞ =∂ ~ÀAÖ’¡ QÆ_çÑ≤# rq`« q^è•<åxfl K«∂ã≤ Éèí∂`åÖË ÉèíÜ«∞Ѩ_Õq JO>Ë,
WHõ =∞#∞+¨μºÅ =∂@ K≥áêÊÖÏ!——1
#ˆ~O¢^Œ∞xH˜ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰õΩ J`«_»∞ W~°"≥· <åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å∂
ѨxKÕâß_»<Õ K≥ѨCHÀ"åe. P"Õâ◊O`À J`«_»∞ ѨxKÕã≤#@∞¡ HõxÑ≤OKÕk. "Õ‰õΩ=<Õ
x¢^Œ ÖËKÕ"å_»∞. Ñ≤^ŒÑ¨, ''ÖË=O_ç, ÖË=O_ç! k"åº=∞$`åxfl ¢QÀÅÉ’ÜÕ∞ g∞
~°O^Œ~°∂ ÖË=O_ç!—— JO@∂ JO^Œih x¢^Œ #∞O_ç ÖË¿Ñ"å_»∞. `«~°∞"å`«
JO^Œ~°∂ ^蕺#OÖ’ ‰õÄ~°∞Û<Õ"å~°∞. Éèí[#, K«~åÛ^Œ∞ÅÖ’ =∞^蕺ǨÏflO ^•HÍ
QÆ_ç¿Ñ"å~°∞. â◊t JO`«Ö’ =O@, ѨÓ[ "≥Ú^ŒÖˇ·#q ѨÓiÎKÕã≤ "åix Éè’[<åxH˜
Ñ≤eKÕ"å_»∞. P `«~°∞"å`« ‰õÄ_® K«~°ÛÅ∞, Éèí[# H˘#™êˆQq. ™êÜ«∞O¢`«O
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, 8= ã¨OѨÙ@O, ѨÙ@ 223–24.
 =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O 191

Ǩ~°u. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ L^ŒÜ«∞O ¢áê~°OÉèí"≥∞ÿ# Éèí[# Éè’[#O, q¢âßOu

Un ÖˉõΩO_® ~å¢u ^•HÍ H˘#™êy# ~ÀAÅ∞ ‰õÄ_® ÖËHõáÈÖË^Œ∞. H˘xfl
ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ _®ÉÏ g∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx JO^Œ~°∂ Hõeã≤ ~å¢u ÉÏQÍ ¢á⁄^Œ∞ÌáÈÜÕ∞
^•HÍ ~å=∞<å=∞ [ѨO KÕ¿ã"å~°∞.
#ˆ~O¢^Œ∞x ^蕺#=∞Ü«∞ rq`«O f¢=`«~°=∞~ÚOk. ''J`«_»∞ ~å¢u `˘q∞‡k
QÆO@ʼnõΩ ‰õÄ~°∞Ûx L^ŒÜ«∞O 5 QÆO@Å =~°‰õΩ J>Ë¡ ^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞fl_≥·
LO_Õ"å_»∞. P `«~°∞"å`« ÖËz ™êfl<åxH˜ "≥àı¡"å_»∞. XHõ HõO|o HõÑ≤Ê#@∞¡QÍ
Jã¨OMϺHõOQÍ ^À=∞Å∞ P`«_ç â◊s~°O g∞^Œ ¢"åe LO_Õq. P ^蕺¿ã J`«_çH˜
LO_Õk HÍ^Œ∞. =∞Ǩt=Ù_»∞ ^蕺#=∞QÆ∞fl_≥·#@∞¡QÍ J`«_»∞ ‰õÄ_® ^蕺#OÖ’
Å~ÚOzáÈÜÕ∞"å_»∞. WO¢kÜ«∂Å∞, =∞#ã¨∞û ѨÓiÎQÍ J`«_ç Jnè#OÖ’ LO_Õq.
ѨiѨÓ~°‚ ã¨=∞`åã≤÷uÖ’ LO_Õ"å_»∞ J`«_»∞. Wk ã¨`«Î fiQÆ∞} ÅHõΔ}O. Wk q#fl
q+¨Ü«∞O HÍ^Œ∞, <Õ#∞ P`«_ç ¢Ñ¨Hõ¯<Õ LO_ç ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ K«∂ã≤# q+¨Ü«∞O—— Jx
HÍÖÏO`«~°OÖ’ ǨÏi (™êfiq∞ `«∞sÜ«∂#O^Œ) K≥áêÊ_»∞.
ã¨=∂[ =ºuiHõÎ`« ÖË^• |Ç≤Ï+¨¯~°}, ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ |Å=O`åÅ`À P
Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞Å ÉÏǨϺ rq`«O ™êyOk. JO`«~°OQÆ rq`«"≥∂ [ѨO,
^•i¢^ŒºO
^蕺#O, âߢ™êÎ^茺ܫ∞<å^Œ∞Å`À ÉèíQÆ=<å‡~°æOÖ’ ™êyOk.
^•i¢^ŒºO "åi`À x~°O`«~° q∞¢`«`«fiO KÕã≤Ok. ã¨∞ˆ~O¢^Œ∞_»∞
¢Ñ¨u <≥ÖÏ JkèHõ`«=∞OQÍ ~°∂. 100 Wã¨∂Î=KåÛ_»∞. |Å~åO, '=∞—, =∞i
H˘O^Œ~°∞ JѨC_»Ñ¨C_»∞ ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOKÕ"å~°∞. HÍx ^•^•Ñ¨Ù 15 =∞OkH˜
J#fl =¢™êÎÅ∞, J^≥Ì, W`«~° Y~°∞ÛʼnõΩ D "≥Ú`«ÎO ã¨iáÈÜÕ∞k HÍ^Œ∞. ^•xx
QÆ∞iOz ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
''_»|∞ƒ ÖËx HÍ~°}OQÍ H˘xfl™ê~°∞¡ =∞~îåxfl =¸ã≤"Õ^•Ì=∞#∞H˘<åfl#∞.
HÍx â◊tx JO^Œ∞‰õΩ XÑ≤ÊOK«ÖËHõáÈÜ«∂#∞. J`«_Õ D =∞~îåxH˜ =¸Åã¨ÎOÉèíO.
=∞~î°OÖ’ J#flO "≥∞`«∞‰õΩÖˇ·<å ÖËx ~ÀAÅ∞ L<åfl~Ú. aèHΔÍ@# =Å# J#flO
Åaè¿ãÎ, LѨC LO_Õk HÍ^Œ∞. H˘xfl ~ÀAÅ∞ ˆH=ÅO J#flO, LѨC =∂¢`«"Õ∞
LO_Õq. HÍx Z=fi~°∂ U=∂¢`«O ÅHõΔ ºÃÑ@ìÖË^Œ∞...... XHÀ¯™êi <≥Å á⁄_»=Ù<å
J#flO, LѨC, L_çH˜Oz# ^˘O_®‰õΩ‰õÄ~° =∂¢`«"Õ∞ =∂ Éè’[#O ..... â◊t
Éè’[#O ã≤^ŒúO KÕã≤ =∂ HÀã¨O "Õz LO_ç, z=iH˜ [Ѩ^蕺<åÅ #∞O_ç |Å
=O`å# =∞=∞‡efl W=`«Å‰õΩ ÖψQ"å_»∞. P`«_ç ¢¿Ñ=∞ ZO`« J^Œ∞ƒù`=« ∞~ÚOk.——1
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 8, ѨÙ@, 224.
192 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

^Œ∞ã¨∞ÎÅ q+¨Ü«∞OÖ’#∂ JO`Õ. JO^ŒiH© L=∞‡_çQÍ XHõ ѨOK≥, XHõ

`«∞"åfiÅ∞ =∂¢`«"Õ∞ L<åfl~Ú. |Ü«∞\˜H˜ "≥àı¡"å~°∞ "å\˜x ^èŒiOKåe. WHõáÈ`Õ
XHõ H“Ñ‘#O, XHõ `«∞"åfiÅ∞ =∂¢`«"Õ∞ "åi ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞.
WO\˜ ã¨=∞㨺Å∞ XHõ =OHõ, =∞~î° ^•i¢^ŒºO =∞~À =OHõ LH˜¯iaH˜¯i
KÕã¨∞Î#flѨÊ\˜H© #ˆ~O¢^Œ∞x ^ŒÜ«∂¢~°Ì ǨÏ$^ŒÜ«∞O ã¨^• Ѩ~°∞Å HÀã¨O `«Ñ≤Oz
áÈÜÕ∞k. XHõ ~ÀA J`«_»∞ |Å~åOÉ’ã¨∞ WO\’¡ ‰õÄ~°∞Ûx
^ŒÜ«∂¢~°Ì ǨÏ$^ŒÜ«∞O
L<åfl_»∞. hu=∂e# rq`«O QÆ_»∞ѨÙ`«∞<åfl_»x ѨÅ∞=ÙiKÕ
"≥e"ÕÜ«∞|_ç# q∞¢`«∞_˘Hõ_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ K«∂_»_®xH˜ JHõ¯_»‰õΩ ~å=_»O
`«@ã≤÷OzOk. =∂@Å =∞^茺֒ =OQÆ"åã≤ Ѩ¢uHõ‰õÄ, `å~°ˆHâ◊fi~° t"åÅÜ«∞
x~åfiǨωõΩxH© =∞^茺 L#fl`« <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl "åº*ˇºO QÆ∞iOz#
¢Ñ¨™êÎ=# =zÛOk. ^•xx QÆ∞iOz# "å~°Î <å\˜ "å~åÎѨ¢uHõÅÖ’ "≥Å∞=_çOk.
P "åº*ˇºÑ¨Ù áÈHõ_»#∂, "å^ÀѨ"å^•Å#∂ Ziy=Ù#fl #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "å\˜x ѨiǨÏ
ã≤ã¨∂Î, ''<Õ#∞ Hõ#∞Hõ P PÅÜ«∞ x~åfiǨωõΩx <åºÜ«∞"åk<≥·`Õ WÖÏ WÖÏ "åkOKÕ
"å}˜‚—— JO@∂ qaè#fl "å^•Å#∞ `≥eÜ«∞*ˇáêÊ_»∞. Jq∞`« Pâ◊Û~åºxH˜ Ö’<≥·#
q∞¢`«∞_»∞ P "å^Œ# ÅxflO\˜h `«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ ¢"åã¨∞H˘<åfl_»∞.
Ñ≤^ŒÑ¨ u#flQÍ PÅÜ«∞ x~åfiǨωõΩx =^ŒÌ‰õΩ áÈ~Ú P "å^•Å #xflO\˜x
`≥eÑ≤, ã¨<å‡#OQÍ ~°∂. 250/– áêi`À+≤HõO ‰õÄ_® ѨÙK«∞ÛH˘<åfl_»∞. =∞~åfl_»∞
J`«_»∞ D q+¨Ü«∞O K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ #"åfi_»∞. nxx QÆ∞iOz
q#fl â◊~°`ü P¢QÆǨϟ^Œ¢QÆ∞_»Ü«∂º_»∞. JO^Œ∞‰õΩ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ''áÈhÖË!
J`«_»∞ ^•i¢^ŒºOÖ’ rqã¨∞Î<åfl_»∞. J`«_çH˜ ZÖÏO\˜ ã¨Ç¨Ü«∞=¸ <Õ#∞
KÕÜ«∞ÖË#∞. D q^èŒOQÍ<≥·<å J`«_çH˜ XHõ ѨÓ@ uO_çÔH·<å U~åÊ@∞ [iy
#O^Œ∞‰õΩ <å‰õΩ ã¨O`«$Ñ≤ÎQÍ LOk—— J<åfl_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞xk JO`«\ ˜ ^ŒÜ«∂¢~°Ì
ǨÏ$^ŒÜ«∞O.
P^蕺u‡Hõ rq`«OÖ’ J^茺ܫ∞<åxH˜ Jq∞`« =ÚYº`«fiO LOk. ã¨^• ÉèíQÆ
=O`«∞x zO`«#Ö’<Õ =∞#ã¨∞#∞ ÅQÆflO KÕÜ«∞ÖË#ѨC_»∞, =∞#ã¨∞û x=∞fl ã≤÷`«∞ʼnõΩ
kQÆ*ÏiáȉõΩO_® Ѩi~°H˜ΔOK«_®xH˜ J^茺ܫ∞#O LѨÜ≥∂QÆ
J^茺ܫ∞#O
Ѩ_»∞`«∞Ok. x["≥∞ÿ# *Ï˝#Ñ≤áê㨠QÆÅ"å~°∞ =∞#ã¨∞û
x=∞flã≤÷`«∞ʼnõΩ kQÆ*Ï~°_»O #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞H˘O\Ï~°∞. Hõ#∞Hõ J^茺ܫ∞<åxfl XHõ
`«Ñ¨ã¨∞ûQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞ =∞# ѨÓ~°∞fiÅ∞. ''<Õ~°∞ÛHÀ=_»=¸, <ÕiÊOK«_»=¸
 =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O 193

¢Ñ¨^è•#O. J^Õ `«Ñ¨ã¨∞û, J^Õ `«Ñ¨ã¨∞û——1 JO@∞<åfl_»∞ <åHõ =∞ø^ŒæÅ∞º_»<Õ |∞∞+≤

ã¨`«Î=Ú_»∞.
#∂`«# ã¨=∂*Ïxfl ~°∂á⁄OkOѨ =zÛ# D H˘`«Î ã¨<åflºã¨∞Å∞ n<À¡ XHõ
#∂`«#`åfixfl ¢Ñ"¨ tÕ OѨ*âË ß~°∞. ™ê^è•~°}OQÍ "Õ^•Å∞, LѨx+¨`∞« ÅÎ ∞, w`«ÖÏO\˜
^è•i‡Hõ ¢QÆO^ä•Å∞ =∂¢`«"Õ∞ ã¨<åflºã¨∞Å ™êfi^蕺ܫ∞OÖ’ KÀ@∞KÕã¨∞H˘O\Ï~Ú.
HÍx =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î° ã¨<åflºã¨∞Å∞ W`«~° ¢QÆO^ä•Å#∞ ‰õÄ_® J^茺ܫ∞#O
KÕâß~°∞. ''ã¨=∂[ Hõ~°Î"åºÅ‰õΩ ¢áê^è•#ºO HõeÊOz ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i¢`«Ö’
L^ŒƒùqOz# ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞ ™ê^èŒ∞=ÙÅ ã¨OѶ¨∞O—— Jx ~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨<åflºã¨ ã¨OѶ¨∞O
QÆ∞iOz Jaè=i‚OzOk ™È^Œi x"Õk`«. ã¨=∂[O #∞O_ç "≥·^˘ÅQƉõΩO_®,
^•x`À<Õ `å=Ú ÃÑ#"Õã¨∞H˘x rqOKåe HÍ|\˜ì "å~°∞ ™ê=∂lHõ ã¨O|Okè`«
`«H˜¯# ¢QÆO^ä•Å#∂ J^茺ܫ∞#O KÕâß~°∞. =∂~ü¯@fi~Ú<£ ¢QÆO^ä•Å#∞, The
Innocents At Home, The Innocents Abroad ÖÏO\˜ ¢QÆO^ä•Å#∞ W+¨ìѨ_ç
K«k"å_»∞ â◊t. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ J`«_»∞ `«#‰õΩ ZO`À #zÛ# QÆ}˜`« áê~î°º
ѨÙã¨ÎHÍxfl fã¨∞H˘x c[QÆ}˜`« ã¨=∞㨺Å#∞ Ѩi+¨¯iOK«_»O Hõ^Œ∞Ì.
*Ï˝# xkèQÍ q~åle¡# #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ P Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ `«`«Î fiO,
=∞`«O, K«i¢`«, ™êOѶ≤∞Hõ K«i¢`«, ™êÇ≤Ï`«ºO, Hõà◊, q*Ï˝#O "≥Ú^ŒÖˇ·# `«~°QÆ`«∞Å∞
x~°fiÇ≤ÏOKå_»∞. ™ê=∂#ºOQÍ J`«_»∞ LѨ<åºã¨ ^èÀ~°}˜Ö’ `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ
"å_»∞† JO>Ë J@∂ W@∂ ѨKå~°∞¡ KÕã¨∂Î =∂\Ï¡_Õ"å_»#fl=∂@. H˘xfl ã¨O^Œ~åƒù
ÅÖ’ `À@Ö’x aÅfi=$HõΔO h_»# `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. ÉèÏ~°fÜ«∞
`«`«Î fi, áêâßÛ`«º `«`«Î fi, É∫^Œú `åuÎ fiHõ zO`«#Å∞ D `«~°QÆ`«∞ÅÖ’ KÀ@∞KÕã¨∞
H˘<åfl~Ú. â◊~°`ü‰õΩ J`«_»∞ ã¨Ow`«O <ÕiÊOKå_»∞. HÍmH˜ ѨMÏfi*ò "å~ÚOK«_»O
<ÕiÊOKå_»∞. JѨC_»Ñ¨C_»∞ JO^Œ~°∂ Hõeã≤ Éèí[#Å∞ KÕ¿ã"å~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂
ÅÖ’ |Å~åO É’ãπ, ysâò, ~å=∞K«O¢^Œ^Œ`åÎ ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å Wà◊¡‰õΩ "≥o¡ JHõ¯_» Éèí[
#Å∞ KÕÜ«∞_»=¸ Hõ^Œ∞Ì.
WO`«\ ˜ Hõ~îÀ~°=∞Ü«∞ rq`«OÖ’ ‰õÄ_® P Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞ "Õ_»∞
"Õ_»∞HõÅ∂ q<À^•Å∂ HõÅ∂ q<À^•Å#∞ =^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞. XHõ ~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨=∂kè ã≤÷ux Jaè#~ÚOz K«∂áê_»∞. XHõ
~°ã¨QÆ∞ÖÏ¡#∞ <À\’¡ LOK«∞H˘x xâ◊ÛÅOQÍ xÅ|_®¤_»∞. Hõà◊√¡ q∞}HõiOK«

1. ™êfi^蕺ܫ∞ ¢Ñ¨=K«<Õ U"Õu <åHÀ =∞ø^Œæźó I `«kú `«Ñ¨ ã¨Îkú `«Ñ¨ó II

– `≥·uÎsÜ≥∂Ѩx+¨`ü, 1.17

S 15
194 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ÖË^Œ∞. XHõ 'Éèí‰õΩÎ_»∞— J`«_»∞ Ѩ_çáȉõΩO_® Pã¨~åQÍ Ñ¨@∞ìH˘<åfl_»∞. HÍ¿ãѨ\ ˜

`«~°∞"å`« #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ~°ã¨QÆ∞ÖÏ¡#∞ <À\’¡ LOK«∞H˘<Õ Hõà◊√¡ `≥~°z ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
K≥¿ÑÊ q^èŒOQÍ, ''<Õ#∞ ÉÏQÍ<Õ L<åfl#∞—— J<åfl_»∞. JO^Œ~°∂ aQÆæ~°QÍ #"åfi~°∞.
=∞~À ~ÀA XHõ ™È^Œ~°∞_»∞ Ѩ_»∞H˘x, ÉèíQÆ=^ŒÌ~°≈#O HõÅ∞QÆ#O^Œ∞# [xO
z# Ѩ@ì~åx ^Œ∞óYO`À ÉèíiOK«ÖË#@∞¡QÍ, ''JÜ≥∂º, XHõ HõuÎx W=fiO_ç. WHõ
rqOK«_»OÖ’ ZÖÏO\˜ ¢Ñ¨Ü≥∂[#=¸ ÖË^Œ∞. WHõ nxx ÉèíiOK«ÖË#∞—— J<åfl_»∞.
"≥O@<Õ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ QÆOcè~°OQÍ, ''WkQÀ, h ¢Ñ¨Hõ¯<Õ HõuÎ LOk! ѨÙK«∞ÛH˘x
á⁄_»∞K«∞HÀ—— J<åfl_»∞. JO^Œ~°∂ ѨQÆÅ|_ç #"åfi~°∞.
=∞~î° x~°fiǨÏ}, ‰õΩ@∞O| ã¨=∞㨺Å∞ Ug #ˆ~O¢^Œ∞x P^蕺u‡Hõ J`«∞º#fl`«
ÉèÏ=Éèí∂=ÚÅ#∞ K«eOѨ*ËÜ«∞ÖË^Œ∞. P`«_ç =∞#ã¨∞û ã¨^• J`«∞º#fl`« ÉèÏ=
Éèí∂=ÚÖ’¡<Õ ã¨OK«iOK«™êyOk. XHõ ~ÀA ™êÜ«∞O¢`«O 4
J`«∞º#fl`«
ÉèÏ=Éèí∂=ÚÖ’¡
QÆO@Å∞ JÜ«ÚºO_»=K«∞Û. P ~ÀA #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ K«∂_»_®xH˜
P`«_ç ™È^Œ~°∞_≥·# =∞¿ÇÏO¢^Œ∞_»∞ =∞~îåxH˜ =KåÛ_»∞. "≥∞>ˇ¡H˜¯
"Õ∞_» g∞k =™ê~åÖ’H˜ =zÛ#ѨC_»∞ JHõ¯_» #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ѨKå~°∞¡ KÕã¨∂Î HõxÑ≤O
Kå_»∞. ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î<åfl_À ÖËHõ Z=Ô~·<å P`«}˜‚ #_çÑ≤ã¨∞Î<åfl~À `≥eÜ«∞~åÖË^Œ∞.
JÖÏO\˜ ã≤÷uÖ’ P`«_»∞<åfl_»∞ – xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ# Hõà◊√¡, T~°úfi=ÚY"≥∞ÿ# ^Œ$+≤ì,
âßs~°Hõ㨇 $uÖËx PHõ$u, k=º `Õ[ã¨∞û`À ¢Ñ¨HÍtOKÕ =ÚMÏHõ$u! K≥iyáÈx
Ѩ~°=∞ ¢Ñ¨âßO`«`« P ¢áêO`«=∞O`å P=iOz LOk.
=∞¿ÇÏO¢^Œ∞_»∞ KåÖÏ™ê~°∞¡ #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ Ñ≤eKå_»∞, ã¨ÊO^Œ# ÖË^Œ∞. J`«_»∞
#_»∞ã¨∂Î `«# ¢Ñ¨Hõ¯‰õΩ =zÛ#ѨC_»∞ aQÆæ~°QÍ Ñ≤ez K«∂âß_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H©
#ˆ~O¢^Œ∞x #∞O_ç ZÖÏO\˜ ["å|∞ ÖË^Œ∞. =∞¿ÇÏO¢^Œ∞xH˜ ÉèíÜ«∞O "Õã≤Ok. "≥#∞
Hõ‰õΩ HÍã¨Î ^Œ∂~°O "≥à◊¡QÍ JHõ¯_» ~åMÏÖò, â◊~°`ü ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ Ug∞ áêÅ∞É’Hõ xÅ
|_ç HõxÑ≤OKå~°∞. ''=∞^蕺ǨÏflO XHõ\ ˜#fl~° #∞O_ç WÖψQ L<åfl_»∞. J`«}˜‚ D
ã≤÷uÖ’ "Õ∞O Z#fl_»∂ K«∂ã≤Ok ÖË^Œ∞. H˘xfl ~ÀAÅ∞ [Ѩ^蕺<å^Œ∞ÅÖ’ ÉÏQÍ
Å~ÚOzáÈ~Ú L<åfl_»∞. ã¨qHõÅÊ ã¨=∂kè, xifiHõÅÊ ã¨=∂kè JO@∂ ÉÏQÍ
Ö’`≥·# q+¨Ü«∂Å#∞ QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞`«∂ L<åfl_»∞. zO`«#Ö’ P`«_ç =∞#ã¨∞û
J`«∞º#fl`« ã≤÷`«∞ÅÖ’ <≥ÅH˘x L#flk. #∞=Ùfi ¢Ñ¨Ü«∞uflOz J`«_ç =∞#ã¨∞û#∞
™ê=∂#º ã≤÷uH˜ fã¨∞‰õΩ~åQÆÅ"Õ"≥∂ K«∂_»∞. WÖÏ J`«∞º#fl`« ã≤÷`«∞ÅÖ’ =∞#ã¨∞û
<≥ÅH˘<Õ ^Œâ◊Ö’ â◊s~°O ~åeáÈ`«∞O^Œx QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞. =∂ JO^ŒiH©
ZO`À PO^Àà◊#QÍ LOk—— Jx "å~°∞ =∞¿ÇÏO¢^Œ∞x`À K≥áêÊ_»∞.
 =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O 195

pHõ\ ˜ Ѩ_»™êyOk. =∞¿ÇÏO¢^Œ∞_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞x ¢Ñ¨Hõ¯‰õΩ "≥o¡ aQÆæ~°QÍ J`«}˜‚

¿Ñ~°∞ÃÑ\˜ì Ñ≤Å∞=™êQÍ_»∞. Ѷ¨e`«O â◊¥#ºO. HÍà◊√¡ Ü«∂O¢uHõOQÍ #_»∞ã¨∂Î<Õ
L<åfl~Ú† K«∂Ѩ٠ZHõ¯_À K«∂ã¨∂Î#fl@∞¡QÍ LOk. J`«_»∞ =∂=¸Å∞ ã≤÷uH˜ =KÕÛ
ã¨∂K«#Å∞ Ug∞ HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞. =∞¿ÇÏO¢^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® Z_»`≥QÆHõ aQÆæ~°QÍ
Ñ≤Å=_»"Õ∞QÍHõ, u@ì_»O ‰õÄ_® ¢áê~°OaèOKå_»∞. JÖÏ U_≥xq∞k xq∞ëêÅ∞
QÆ_çzáÈÜ«∂~Ú. P `«~°∞"å`« #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ¢Hõ=∞¢Hõ=∞OQÍ ™ê^è•~°} ã≤÷uÖ’H˜
~å™êQÍ_»∞. J#O`« *’ºu~°‡Ü«∞ Ö’HÍxfl uÅH˜Oz# P`«_ç <Õ¢`åÅ∞ "≥Å∞QÆ∞
pHõ@∞¡ =∂i=∂i =KÕÛ D Ö’HÍxfl ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ K«∂ã¨∂Î#fl@∞¡QÍ JxÑ≤O
Kå~Ú. #∂`«# Ö’HÍxfl K«∂ã¨∂Î#fl@∞¡QÍ P`«_ç Hõà◊√¡ ^Õxh xÅHõ_»QÍ K«∂_»ÖËHõ
áÈ`«∞<åfl~Ú. z=~°‰õΩ Jã¨Ê+¨ì ã¨fi~°OÖ’, ''Uq∞\˜k, Uq∞\˜k—— J<Õ =∂@Å∞
P`«_ç <À\˜ #∞O_ç "≥Å∞=_®¤~Ú. KåÖÏ¿ãѨ٠QÆ_»z# `«~°∞"å`Õ J`«_»∞ ѨÓiÎ
ÉÏǨϺ㨇 $uÖ’H˜ ~åQÆeQÍ_»∞.
P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞, J#∞Éèí"åÅ∞, J^茺ܫ∞#O, "Õ_»∞HõÅ∂ q<À^•Å`À
QÆ_»záÈ`«∞#fl Ü«Ú=t+¨μºÅ rq`«OÖ’ XHõ =ÚYº ã¨OѶ¨∞@# [iyOk. Ü«Ú=
t+¨μºÅÖ’ XHõ_≥·# ÉÏ|∂~åO `«e¡Ü≥ÿ∞# =∂`«Oyh ^Õq
ÃÑiyOk ã≤Onä:
PO\òѨÓ~ü
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å t+¨μº~åÅ∞. PÜ«∞# t+¨μºÅ Ѩ@¡ ‰õÄ_®
P"≥∞‰õΩ Z#ÖËx ¢¿Ñ=∂aè=∂<åÅ∞<åfl~Ú. _çÃãO|~ü <≥ÅÖ’
XHõ ~ÀA "åix P"≥∞ `«=∞ WO\˜H˜ PǨfixOzOk. P"≥∞ WÅ∞¡ HõÅHõ`åΉõΩ
^•^•Ñ¨Ù 24 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’x PO\òѨÓ~ü J<Õ ¢QÍ=∞OÖ’ LOk. P"≥∞ PǨfi
<åxfl ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘x PO\òѨÓ~ü‰õΩ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞, ÉÏ|∂~åO, â◊~°`ü, â◊t,
`å~°H±, HÍm, x~°O[<£, QÆOQÍ^èŒ~ü, âß~°^• "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» ‰õÄ_® "åi ™ê^èŒ<å
=∞Ü«∞ rq`«O H˘#™êyOk. H˘xfl ~ÀAÅ `«~°∞"å`« ~åMÏÖò ‰õÄ_® "åix
KÕ~°∞H˘<åfl_»∞.
XHõ ~ÀA ~å¢u ^èŒ∞x ~°yeÛ JO^Œ~°∂ ^•x K«∞@∂ì ‰õÄ~°∞Ûx ¢Ñ¨QÍ_è»
^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. Jyfl *ÏfiÅÅ∞ ÃÑ·ÃÑ·H˜ ÖËã¨∂Î=ÙO_»QÍ "å~°O^Œi
=∞#ã¨∞ûÅÖ’ `åºQÍyfl f¢=`«~°"≥∞ÿ ¢Ñ¨[˚fieOK«™êyOk. U^À P"Õâ◊O P=Ç≤ÏOz
#@∞¡ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ã¨<åflºã¨ =∞ǨÏ`åÎ fixfl QÆ∞iOz L^•…\ ˜OK«™êQÍ_»∞. Uã¨∞
¢H©ã¨∞Î#∞ QÆ∞iOp =∂\Ï¡_®_»∞. PÜ«∞# t+¨μºÅ∞ ZÖÏ PÜ«∞# ã¨O^Õâßxfl
¢Ñ¨Ñ¨OK«=∞O`«\Ï ¢Ñ¨Kå~°O KÕâß~À, J^Õ q^èŒOQÍ `«=∞ rq`åÅ#∞ ‰õÄ_®
JOH˜`«O KÕÜ«∂Åx L^ÕfiQÆÉèíi`«OQÍ ¢Ñ¨ã¨OyOKå_»∞. J™ê^è•~°}=∞~Ú# ¢Ñ¨âßO
`«`« "åiÖ’ <≥ÅH˘Ok. JO^Œ~°∂ KåÖÏ¿ãѨ٠^蕺#O KÕâß~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
196 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

"åi ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’ "≥eyOz# ã¨<åflºã¨ *’ºu <å_»∞ *Ï[fiź=∂#OQÍ "≥Å∞QÆ

™êyOk. P `«~°∞"å`Õ <å_»∞ ¢H˜ã¨‡ãπ‰õΩ =ÚO^Œ\ ˜ ~À[<Õ ã¨OQÆu [1886
_çÃãO|~ü 24= `Õn] "åiH˜ *Ï˝Ñ¨HõO =zÛOk. ''QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ =∞=∞‡efl ã¨<åflºã¨∞
Å∞QÍ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. HÍx XHõ =º=ã‘÷Hõ$`« ã¨OѶ¨∞OQÍ "Õ∞=Ú =º=ǨÏiOKå
Å#fl ÉèÏ=# x*ÏxH˜ =∂‰õΩ PO\òѨÓ~üÖ’<Õ |ÅѨ_çOk—— Jx HÍÖÏO`«~°OÖ’
`å~°H± (™êfiq∞ t"å#O^Œ) K≥áêÊ~°∞. XHõ "å~°O ~ÀAÅ∞ PO\òѨÓ~üÖ’ QÆ_çÑ≤
JO^Œ~°∂ HõÅHõ`åΉõΩ uiy=KåÛ~°∞.
P Ü«Ú=‰õΩÅ∞ PO`«iHõOQÍ ã¨<åflºã¨∞Å∞QÍ<Õ =º=ǨÏiã¨∞Î<åfl~°∞. ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ "åiÖ’ H˘O^ŒiH˜ HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ W=fi<Õ WKåÛ~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H©
ÉÏǨϺOQÍ ‰õÄ_® ѨiѨÓ~°‚ ã¨<åflºã¨∞Å∞QÍ LO_»QÀ~å_»∞
q~°*Ï Ç¨ÏŸ=∞O
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞. q~°*ÏǨϟ=∞=∞<Õ ¢Hõ`«∞=Ù#∞ x~°fiÇ≤ÏOz, P
Ǩϟ=∞‰õΩO_»O =ÚO^Œ∞ H˘xfl ¢Ñ¨u[˝Å∞ fã¨∞H˘#flѨC_Õ XHõ =ºH˜Î ѨiѨÓ~°‚
ã¨<åflºã≤QÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_»`å_»∞. Hõ#∞Hõ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ q~°*ÏǨϟ=∞O KÕÜ«∞
QÀ~å_»∞. P Ǩϟ=∞ =∞O¢`åÅ∞ `«#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#x HÍm K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ #ˆ~O¢^Œ∞_»∞
Ѩ~°=∂#O^ŒÉèíi`«∞_»Ü«∂º_»∞.
1887 [#=i =¸_»= "å~°OÖ’ XHõ ~ÀA L^ŒÜ«∞O JO^Œ~°∂ QÆOQÍ
#kÖ’ ™êfl#O KÕã≤ ѨÓ*Ï=∞Ok~°OÖ’H˜ "≥àÏ¡~°∞. Ü«∞^䕢ѨHÍ~°O ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚
ʼnõΩ â◊t ѨÓ[KÕâßHõ JO^Œ~°∂ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ P~åkèOKå~°∞. P `«~°∞"å`«
q~°*ÏǨϟ=∞O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. HÍm =∞O¢`åÅ∞ ѨiîOKå_»∞. =ÚO^Œ∞QÍ #ˆ~O
¢^Œ∞_»∞ P `«~°∞"å`« ~åMÏÖò, ÉÏ|∂~åO, x~°O[<£, â◊~°`ü, â◊t, âß~°^• ¢Ñ¨Éèí$
`«∞Å∞ z=~°# HÍm PǨï`«∞ ÅiÊOKå~°∞. D q^èŒOQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Ü«Ú=
t+¨μºÅ∞ #ˆ~O¢^Œ∞x <Õ`«$`«fiOÖ’ ã¨<åflºã¨∞ÅÜ«∂º~°∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ "åiH˜ ã¨<åflºã¨
<å=∞^èÕÜ«∂Å∞ WKåÛ_»∞. ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ <å=∞^èÕÜ«∂xfl `å#∞ ã‘fiHõiOK«QÀ~å_»∞
#ˆ~O¢^Œ∞_»∞. HÍx â◊t ÉèíH˜Î HÍ~°}OQÍ P`«_çH˜ P ¿Ñ~°∞#∞ WKåÛ_»∞† `«#∞
qqkèëê#O^Œ <å=∞^èÕÜ«∂xfl ã‘fiHõiOKå_»∞.1

1. Ü«Ú= t+¨μºÅ ã¨<åflºã¨ <å=∞^èÕÜ«∂Å∞:

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ – ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
~åMÏÖò – ™êfiq∞ ¢|Ǩ‡#O^Œ
ÉÏ|∂~åO – ™êfiq∞ ¢¿Ñ=∂#O^Œ
x~°O[<£ – ™êfiq∞ x~°O[<å#O^Œ

 =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O 197

#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ qqkèëê#O^Œ <å=∞^èÕÜ«∂xfl ã‘fiHõiOz#ѨÊ\˜H©, P ¿Ñi@

JѨC_»∞ PÜ«∞# K«ÖÏ=∞}˜ HÍÖË^Œ∞. <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ã¨O|OkèO
z# "åº*ˇºO XHõ\ ˜ H˘#™êQÆ∞`«∂#flk. P Ѩiã≤÷uÖ’ ¿Ñ~°∞ =∂iÊ_À, ã¨<åflºã¨O
ã‘fiHõiOK«_»"≥∂ "åº*ˇºOÖ’ `«#‰õΩ J™êѶ¨ÖϺxfl "å\˜Å¡*ËÜ«∞=K«∞Û#x J`«_»∞
ÉèÏqOKå_»∞. PÜ«∞# '™êfig∞r— J<Õ <å=∞^èÕÜ«∞O`À <å\˜ #∞O_ç ¿Ñ~˘¯#
|_®¤~°∞. WHõ #∞O_ç =∞#=¸ PÜ«∞##∞ JÖψQ ¿Ñ~˘¯O^•O.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ™ê÷Ñ≤OK«#∞#fl XHõ #∂`«# Ü«ÚQÆ LëÈ^ŒÜ«∂aè=ÚYOQÍ
D Ü«Ú=t+¨μºÅ∞ =ÚO^Œ_»∞QÆ∞ "Õã¨∂Î=ÙO>Ë, ã¨=∂[O "åix JOwHõiOK«_®xH˜
ã¨OHÀzOzOk. ''#ˆ~O¢^Œ∞xH˜ Ñ≤zÛѨ\ ˜ìOk. UO =∂\Ï¡_»∞
ã¨=∂[ ^Œ$HõÊ^äŒO
`«∞<åfl_À, UO PÖ’zã¨∞Î<åfl_À, UO KÕã¨∞Î<åfl_À Un J~°÷O
HÍ=_»O ÖË^Œ∞. â◊OHõ~åKå~°∞ºÅ#∞ J^茺ܫ∞#O KÕã¨∞Î<åfl~°@, LѨx+¨`«∞ÎÅ∞,
ѨOK«^Œj HõO~î°ã¨÷O KÕã¨∞Î<åfl~°@! `«ÖÏ`ÀHÍ ÖË^Œ∞—— JO@∂ ѨÅ∞=Ù~°∞


Ü≥∂w<£ – ™êfiq∞ Ü≥∂QÍ#O^Œ
â◊t – ™êfiq∞ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ
â◊~°`ü – ™êfiq∞ âß~°^•#O^Œ
HÍm – ™êfiq∞ JÉèË^•#O^Œ
`å~°H± – ™êfiq∞ t"å#O^Œ
ǨÏi – ™êfiq∞ `«∞sÜ«∂#O^Œ
QÆOQÍ^èŒ~ü – ™êfiq∞ JYO_®#O^Œ
ǨÏi ¢Ñ¨ã¨#fl – ™êfiq∞ q*Ï˝<å#O^Œ
âß~°^•¢Ñ¨ã¨#fl – ™êfiq∞ ¢uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ
ã¨∞É’^è£ – ™êfiq∞ ã¨∞É’^è•#O^Œ
ÖÏ@∂ – ™êfiq∞ J^Œ∞ƒù`å#O^Œ
ÃÑ^ŒÌ QÀáêÖò – ™êfiq∞ J^≥· fi`å#O^Œ
g~°O^Œ~°∂ XˆH ~ÀA# ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛHÀÖË^Œ∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’ Ü«∂=`«∞Î ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
Ѩ~°º\˜Oz#ѨC_»∞, ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ `«=∞#∞ J#∞ã¨iOK«‰õÄ_»^Œ<Õ L^ÕÌâ◊O`À ™êfiq∞
q"ÕHÍ#O^Œ `«=∞ <å=∞^èÕÜ«∂xfl Ô~O_»∞™ê~°∞¡ =∂~°∞ÛH˘<åfl~°∞. 1891 Ѷ≤¢|=i #∞O_ç 1892
JHÀì|~ü =~°‰õΩ: q"ÕHÍ#O^Œ† 1892 JHÀì|~ü #∞O_ç 1893 "Õ∞ =~°‰õΩ: ã¨zÛ^•#O^Œ.
1893 "Õ∞ <≥Å áêâßÛ`åºxH˜ |Ü«∞Å∞^Õi#ѨÊ\˜ #∞O_ç x~°O`«~°OQÍ q"ÕHÍ#O^Œ
<å=∞^èÕÜ«∂xfl ã‘fiHõiOKå~°∞.
198 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

"åºMϺ#O KÕÜ«∞™êQÍ~°∞. P Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ Z~°∞QÆx"å~°∞ =∂¢`«"Õ∞ HÍ^Œ∞,

Ziy#"å~°∞, ѨiK«Ü«∞ã¨∞÷Å∞ Ãã·`«O P q^èŒOQÍ<Õ ÉèÏqOKå~°∞. Hõ#∞Hõ
"åiH˜ ™êÜ«∞O KÕÜ«∞_»"≥∂, "åix JOwHõiOK«_»"≥∂ J<Õ =∂@ˆH
KÀ@∞ÖËHõáÈ~ÚOk.
ã¨=∂[O JÖÏ ¢Ñ¨=iÎOK«_»OÖ’ Pâ◊Û~°ºO Ug∞ ÖË^Œ∞. <å\˜ =OQÆ^Õâ◊OÖ’
ã¨<åflºã¨∞Ö’, =∞~îåÖ’ KåÖÏ J~°∞^Œ∞. L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞O_ç =KÕÛ ã¨<åflºã¨∞ÖË
JHõ¯_»Hõ¯_» `å~°ã¨Ñ¨_Õ"å~°∞. "å~°∞ H“Ñ‘#O =∂¢`«O ^èŒiOz, [\Ï^è•~°∞Öˇ·,
™êfl#O "≥Ú^ŒÖˇ·# ÉÏǨϺ áêiâ◊√^•úºxfl JO`«QÍ Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® rqOKÕ
"å~°∞. "åiHõO@∂ x~°O`«~°"≥∞ÿ# KÀ@∞ LO_Õk HÍ^Œ∞. aèHΔÍ#flO uO@∂ U^À
K≥@∞ì ¢H˜O^Œ HÍÅO "≥à◊¡|∞KÕÛ"å~°∞. "åiH˜ HÍã¨Î J#flO ÃÑ@ì_®xfl ¢Ñ¨[Å∞ ÃÑ^ŒÌ
q+¨Ü«∞OQÍ ZOK«ÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© "åiѨ@¡ ™ê=∂#ºOQÍ Z=~°∂ ÃÑ^ŒÌQÍ
=∞~åº^Œ =∞#fl# K«∂¿Ñ"å~°∞ HÍ~°∞.
=∞~˘Hõ =~°æ ã¨<åflºã¨∞Å∞ =OQÆ^Õâ◊OÖ’ HõxÑ≤OKÕ"å~°∞. "å~°∞ '"≥·~åy— Jx
¿Ñ~˘¯#|_Õ "≥·+¨‚= ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞. g~°∞ UH±`å~° J<Õ UHõ`«O¢f "å^ŒºO g∞@∞
H˘O@∂ ~å^è•Hõ$+¨μ‚Å ¢¿Ñ=∞ QÆ∞iOz =OQÆÉèÏ+¨Ö’ w`åÅ∞ QÍ#O KÕã¨∂Î aèHΔÍ
@# KÕ¿ã"å~°∞. P áê@Å HÀã¨O gix ¢Ñ¨[Å∞ ™ê=∂#ºOQÍ P^ŒiOz#ѨÊ\˜H©
gix P^蕺u‡Hõ"å^Œ∞Å∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OKÕ"å~°∞ HÍ~°∞.
~å=∞Hõ$+¨‚ ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞ D Ô~O_»∞ HÀ=ʼnõÄ K≥O^Œx"å~°∞. g~°∞ =∞Oz
q^•º=O`«∞Å∞, P^èŒ∞xHõ q^Œº #Éèíºã≤Oz#"å~°∞. JO^Œ~°∂ HõÅã≤Hõ@∞ìQÍ XˆH
KÀ@ x=ã≤OKå~°∞. giÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ ¢j=∞O`«∞Å ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ [x‡OKå~°∞.
HÍx WO\˜x =^ŒeÃÑ\˜ì '^ŒÜ«∂ºÅ H˘OѨ— Jx ¿Ñ~˘¯#|_Õ XHõ áê_»∞|_»¤
WO\’¡ rqã¨∞Î<åfl~°∞. ~å¢`«∞à◊√¡ x¢^Œ‰õΩ ã¨fiã≤ÎK≥Ñ≤Ê P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªã¨∞Î
<åfl~°∞. â◊√¢Éèí"≥∞ÿ# =¢™êÎÅ∞ ^èŒiã¨∞Î<åfl~°∞. W=hfl <å\˜ ã¨=∂[OÖ’ qO`«QÍ
HõxÑ≤OKå~Ú. "åi ÅHΔͺ<Àfl, Pã¨H˜Î<À ã¨=∂[O J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#fl@∞¡QÍ `≥e
Ü«∞_»O ÖË^Œ∞. ã¨O^ÕÇ¨Ï ^Œ$+≤ì`À<Õ "åix <å\˜ =OQÆ^Õâ◊ ã¨=∂[O K«∂ã≤O^Œx
K≥ѨÊ_»O ã¨||∞.
ã¨~°à◊ ǨÏ$^ŒÜ«ÚÖˇ·# =∞Ç≤ÏàÏ=∞ `«Å∞¡Å∞ P Ü«Ú=‰õΩŠѨ@¡ ™ê#∞Éèí∂u
Hõ#|~°Kå~°∞. ''JÜ≥∂º! D Ü«Ú=¢áêÜ«∞OÖ’ WÖÏO\˜ XHõ rq`åxfl
Z#∞flH˘<åflˆ~!—— JO@∂ P"Õ^Œ# K≥Ok, WO\˜H˜ uiy "≥o¡á⁄=∞‡x
"åiH˜ Ç≤Ï`ÀѨ^Õâ◊O KÕâß~°∞. WHõ Ñ≤Å¡Ö’, "å~°∞ gkäÖ’ áÈ`«∞#flѨC_»∞,
 =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O 199

''Ѩ~°=∞ǨÏOã¨O áÈ`«∞#flk—— Jx J~°∞ã¨∂Î, ÉÏ`«∞ÖÏ¡ Jaè#~Úã¨∂Î "åi "≥O@

ѨiÔQ`ÕÎ"å~°∞.1
Ü«Ú=‰õΩÅ∞, ¢j=∞O`«∞Å∞, q^•º=O`«∞Å∞, POQÆ¡O <Õ~°∞ÛH˘#fl"å~°∞ –
g~°∞ Hõeã≤Hõ@∞ìQÍ XHõ áê_»∞|_»¤ '^ŒÜ«∂ºÅ H˘OѨ—Ö’ UO KÕã¨∞Î<åfl~À `≥Å∞ã¨∞
HÀ=_®xH˜ =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î° ã¨g∞ѨOÖ’ x=ã≤ã¨∞Î#fl "å~°∞ ZO`À Pã¨H˜Î Hõ#
|~°Kå~°∞. H˘O^ŒiH˜ "åi rq`åÅ#∞ QÆ∞iOz ã¨Oâ◊Ü«∞=¸ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ~å¢`«O`å <å=∞ã¨OH©~°Î#O, <å@ºO, áê@ÅÖ’ "å~°∞ KÕ¿ã â◊|ÌO
~å¢uѨÓ@ <≥ÅH˘#fl ¢Ñ¨âßO`«`«#∞ ÉèíQÆflOKÕã≤ K«∞@∞ì¢Ñ¨Hõ¯Å"åi x¢^Œ#∞ áê_»∞
KÕÜ«∞_»O ‰õÄ_® Hõ^Œ∞Ì. gix UO KÕÜ«∂Ö’ áêÅ∞É’Hõ "å~°∞ qã¨∞ÎÉ’Ü«∂~°∞. XHõ
~ÀA ~å¢u =∞~î°O #∞O_ç XHõ ¢ã‘Î áê_»∞`«∞#fl áê@ q#=zÛOk. ã¨∞¢âß=ºOQÍ
XHõ ¢ã‘Î áê_»_»O q#QÍ<Õ W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞"å~°∞ `«=∞ ã¨O^ÕǨÏO ã¨Ô~·#^Õ#x
xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. "åix <Õ~°O KÕã¨∂Î=ÙO_»QÍ<Õ Ñ¨@∞ìHÀ"åÅx H˘O^Œ~°∞ K«_ô
K«Ñ¨C_»∞ ÖˉõΩO_® =∞~î°OÖ’H˜ "≥àÏ¡~°∞. J_»∞QÆ∞Ö’ J_»∞QÆ∞ "Õã¨∞H˘O@∂ áê@
q#=ã¨∞Î#fl QÆk "≥·Ñ¨ÙQÍ "≥àÏ¡~°∞. ~î°‰õΩ¯# Ѩ@∞ìH˘O^•=∞x ֒ѨeH˜ "≥o¡ KÕ¿ãÎ
JHõ¯_» áê_»∞`«∞#fl =ºH˜Î XHõ ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ – â◊~°`ü! J`«_çk ¢ã‘Î HõO~î°ã¨fi~°O! "åi
=ÚMÏÅÖ’ HõuÎ"Õ@∞‰õΩ <≥`«∞Î~°∞K«∞Hõ¯ ÖË^Œ∞! U^À ‰õΩO\˜™ê‰õΩ K≥Ñ≤Ê K«Ñ¨C#
|Ü«∞@‰õΩ *Ï~°∞H˘<åfl~°∞! D suÖ’ =ºuˆ~Hõ`«, ã¨Oâ◊Ü«∞O, H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
P"≥∂^ŒO`À ã¨=∂[O P Ü«Ú=ã¨<åflºã¨∞Å#∞ K«∂_»™êyOk.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ∞ ‰õÄ_® XHõ ¢Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ x=∞QÆ∞fl
ÅÜ«∂º~°∞. Ü«Ú=‰õΩÅ∞, XHõ L#fl`å^Œ~°≈O HÀã¨O ã¨O™ê~° rq`åxfl `«ºlOz#
q∞+¨#sÅ ¢Ñ¨Ü«∞`«flO "å~°∞ `«=∞ "≥·Ñ¨Ù# LO>Ë ÉÏQÆ∞O@∞O^Œx "å~°∞ TÇ≤ÏOK«∞
H˘<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ XHõ ~ÀA "å~°∞ =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~îåxH˜
=zÛ Uã¨∞¢H©ã¨∞Î H©iÎx, ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« ¢áêâ◊™êκxfl UHõ~°∞=Ù ÃÑ\Ïì~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨‚
t+¨μºÅÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ ɡ·aÖò, =ÚYº"≥∞ÿ# W`«~° ¢ÔH·ã¨Î= ¢QÆO^ä•Å#∞ ‰õΔΩ}‚OQÍ
K«kq L<åfl~°∞. =zÛ# "å~°∞ UHõ~°∞=Ù ÃÑ\˜ì#^ŒO`å g~°∞ F~°∞Ê`À q<åfl~°∞.

1. áêÅ#∂ h\˜x "Õ~°∞Ѩ~°z áêÅ#∞ =∂¢`«O ¢`åQÆQÆÅ ™ê=∞~°÷ºO ǨÏO㨉õΩ

LO^ŒO\Ï~°∞. P q^èŒOQÍ ã¨O™ê~°O #∞O_ç ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ "Õ~°∞KÕã≤, PÜ«∞#Ö’ =∞#ã¨∞û#∞
ÅQÆflO KÕÜ«∞QÆÅ ã¨=∞~°∞÷Å<Õ J~°÷OÖ’ ã¨<åflºã¨∞Å∞ Ѩ~°=∞ǨÏOã¨Å∞QÍ ¿Ñ~˘¯#|_»∞`«∞<åfl~°∞.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P q^èŒOQÍ<Õ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_®¤~°∞. HÍx =OQÆÉèÏ+¨Ö’ 'ǨÏOã¨O— JO>Ë ÉÏ`«∞
Jx J~°÷O. Ѩ~°=∞ǨÏOã¨O JO>Ë 'ÃÑ^ŒÌÉÏ`«∞— Jx J~°÷O.
200 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

z=iH˜ "å~°O^Œ~°∂ k¢Qƃù=∞K≥O^Õ suÖ’ ™êfig∞r ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« ã≤^•úO`åÅ#∞

qâ◊nHõiOKå~°∞. U suÖ’ K«∂ã≤<å Jq "Õ^•O`« ã≤^•úO`åÅ =ÚO^Œ∞
kQÆ^Œ∞_»∞¿Ñ#x x~°∂Ñ≤OKå~°∞. gi =^ŒÌ `«=∞ ѨѨCÅ∞ L_»Hõ=x ¢QÆÇ≤ÏOz#
q∞+¨#sÅ∞ "Õˆ~ ¢Ñ¨Ü«∞`åflÖ’¡ kQÍ~°∞. J=ã¨~°"≥∞ÿ#O`« _»|∞ƒ =Ú@ì*ˇ|∞`å=∞h,
¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O ѨÙK«∞ÛHÀ=∞h `«=∞ =∂=¸Å∞ ^èÀ~°}˜Ö’ ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå~°∞. Ü«Ú=
ã¨<åflºã¨∞Å∞ P PHõ~°¬}‰õΩ Ö’#∞HÍHõáÈ=_»O`À z=~°‰õΩ ¢ã‘ÎÅ#∞ ‰õÄ_® ã¨~°Ñ¶¨~å
KÕÜ«∞_®xH˜ ã¨OHÀzOK«x Ç‘Ï#ã≤÷uH˜ P q∞+¨#sÅ∞ kQÆ*Ï~å~°∞. HÍx, 'HÍq∞h
HÍOK«<åÅ∞ =∞x+≤H˜ |^Œúâ◊¢`«∞=ÙÅ∞— Jx É’kèOz# QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ t+¨μºÅ#∞ D
PHõ~°¬}Å∞ K«eOѨ*ËÜ«∞QÆÅ"å? `«=∞ ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅhfl qѶ¨Å=∞ÜÕ∞ºã¨iH˜ "å~°∞
`«ÅkOK«∞H˘x "≥o¡áÈÜ«∂~°∞.
|Å~åOÉ’ã¨∞ WO\˜ #∞O_ç ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Jã¨∞÷Å HõÅâßxfl fã¨∞‰õΩ=zÛ,
^•xx q_çQÍ XHõ QÆkÖ’ J=∞iÛ P QÆkÖ’<Õ ^蕺#O "≥Ú^ŒÖˇ·# P^蕺u‡Hõ
~å=∞Hõ$+¨‚ P~å^èŒ#
™ê^èŒ#Å∞ P Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞Å∞ J#∞+≤ªOK«™êQÍ~°∞. ™êfiq∞
~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ =∞~î°OÖ’ x~°O`«~°OQÍ x=ã≤OK«<å~°O
aèOz#ѨC_»∞ P QÆkx fiÛk^•Ì_»∞. QÆk =∞^茺֒ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ z¢`«Ñ¨\Ïxfl
J=∞iÛ x`«ºÑ¨Ó[‰õΩ ¢jHÍ~°O K«∞\Ïì_»∞. ™êfig∞r`À ã¨Ç¨ ѨÅ∞=Ù~°∞ ™È^Œ~°
t+¨μºÅ‰õÄ, ã¨∞ˆ~O¢^•^Œ∞ʼnõΩ Wk #K«ÛÖË^Œ∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞#∞ JiÛOK«
=∞x Z=i`À#∂ K≥ѨÊÖË^Œx "å~°∞ `«=∞ Jaè¢áêÜ«∞O =ºHõÎO KÕâß~°∞. JO`ÕQÍHõ
q~°*ÏǨϟ=∞O x~°fiiÎOz Ü«∞^ä•qkèQÍ ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘#fl `«~°∞"å`« ѨÓ*Ïk
¢Hõ`«∞=ÙÅ JQÆ`«ºO ÖË^Œ#flk "åi "å^ŒO.
XHõ ~ÀA ѨÓ*Ï=∞Ok~°OÖ’ xÅ|_Õ P~å^èŒ##∞ ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜ã¨∂Î "å_çQÍ
"Õ_çQÍ ™êfig∞r "åkOK«™êQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfiq∞ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ ‰õÄ_®
Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ# ["å|∞eKåÛ_»∞. HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ "å^•Å∞ `å~°™ê÷~Úx KÕ~°∞H˘<åfl~Ú.
XHõ Ѷ¨∞@ìOÖ’ ™êfiq∞ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ ™êfig∞r A@∞ì Ѩ@∞ìH˘x D_»∞ÛH˘O@∂
ѨÓ*Ï=∞Ok~°O #∞O_ç |Ü«∞\˜H˜ ¢`Àã≤"Õâß_»∞. JO`å Hõà◊√¡=¸ã≤ `≥~°KÕ@O`«
Ö’<Õ [iyáÈ~ÚOk. Ñ≤^ŒÑ¨ `«# K«~°º‰õΩ Ñ¨âßÛ`åÎѨO K≥Ok ™êfig∞rx HõΔ=∂
Ѩ} HÀ~å_»∞. =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ HõΔq∞OK«_»O =∂¢`«"Õ∞ HÍHõ P`«_ç QÆ∞~°∞ÉèíH˜Îx
™êfig∞r ZO`«QÍ<À âߡѶ≤∞OKå~°∞. D q+¨Ü«∞OQÍ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ ÉèË^•aè¢áêÜ«∂Å∞
`«ÖˇuÎ#ѨÊ\˜H© ~å=∞Hõ$+¨‚ P~å^èŒ# =∂¢`«O H˘#™êyOk.
™êfiq∞ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ ѨÓ*Ï q^è•<åxfl K«∂ã≤#"å~°∞ JHõ¯_» QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ
k=º™êxfl^茺 J#∞Éèí∂u á⁄O^•~°#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. ã¨r=ÙÅ~Ú# "åiH˜
 =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O 201

ZÖÏ ã¨Hõ֒ѨKå~åÅ∞ KÕ™êÎ"≥∂, J^Õ q^èŒOQÍ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞ PÜ«∞# P~åkèO

Kå_»∞. PÜ«∞#‰õΩ <≥·"Õ^ŒºO JiÊOK«|_çOk. á⁄Q͉õΩ ÖÏO\˜ PÜ«∞# LѨÜ≥∂yO
z# `«k`«~° Ѩ^•~å÷Å∞ ‰õÄ_® JiÊOѨ|_®¤~Ú. P~å¢uHõO x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
P~å¢uHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ''*ˇ· QÆ∞~°∞^Õ"å, ¢j QÆ∞~°∞^Õ"å—— Jx JO^Œ~°∂ HõÅã≤
LK«ÛiOKÕ"å~°∞† H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ QÆ∞~°∞w`« â’¡HÍÅ∞ áê~åÜ«∞} KÕ¿ã"å~°∞.
náê~å^èŒ# Hõ#∞flÅѨO_»∞=QÍ LO_Õk. JO^Œ~°∂ =ÚHõÎHõO~î°O`À '[Ü«∞ t=
FOHÍ~°—1 J<Õ áê@ áê_Õ"å~°∞.
~ÀAÅ∞ QÆ_çKÕH˘nÌ Ñ¨Ó*Ï q^è•<åxfl =∞iO`«QÍ ¢Hõ=∞|núHõiOKå_»∞
~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ ™êfiq∞. ã¨O㨯 $`«OÖ’ K«Hõ¯x Jaèx"Õâ◊O QÆÅ PÜ«∞# `«y#
=∞O¢`åÅ∞ KÕiÛ ~å=∞Hõ$+¨‚ ѨÓ*Ï Ñ¨^Œúux ~°∂á⁄OkOKå~°∞.
x`«º ѨÓ*Ë H͉õΩO_® t=~å¢u, HÍmѨÓ[ ÖÏO\˜ qâı+¨ Ѩ~°fik<åÅ#∞,
¢H˜ã¨‡ãπ#∞ "å~°∞ L`«û=O =∂ki [~°∞ѨÙH˘<åfl~°∞.
=_ç=_çQÍ ™êyáÈ`«∞#fl HÍÅáÈHõ_»Ö’ P Ü«Ú=ã¨<åflºã¨∞Å∞ ÉèíQÆ=^Œ#∞
Éèí∂ux =∂¢`«"Õ∞ `«=∞ UÔH·Hõ ÅHõΔ ºOQÍ ÔQ·H˘x Hõ~îÀ~° `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«O QÆ_»Ñ¨
™êQÍ~°∞. rqã¨∞Î<åfl=∂ ÖË^• J<Õ ã¨∞Êù~°} ‰õÄ_® ÖˉõΩO_®
™êfig∞r
=∂~°æ^Œ~°fiHõ`«fiOÖ’
"å~°∞ QÆO@ŠѨ~°ºO`«O ^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞flÅ∞ HÍ™êQÍ~°∞†
^èŒ∞x ~°yeOz ^•x K«∞@∂ì ‰õÄ~°∞Ûx ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOK«
™êQÍ~°∞. HÍx J^茺ܫ∞#"≥∞ÿ<å, ™ê^èŒ#Å~Ú<å Un q∞ug∞~°‰õΩO_® Ѩ~°º"ÕH˜ΔO
Kå~°∞ ™êfig∞r. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ Hõ~îÀ~° `«Ñ¨=∂K«iOK«_®xH˜ LѨ¢Hõq∞Oz
#ѨC_»∞ "åix "åiOz, ''Uq∞\˜? JO^Œ~°∂ ~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏOã¨Å~ÚáÈ"å
Åx L^ÕÌâ◊=∂? Jk Z#fl\˜H© ™ê^茺O HÍ^Œ∞. ~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨠XHõ¯™êi
=∂¢`«"Õ∞ [x‡™êÎ~°∞—— J#_»O Hõ^Œ∞Ì. H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’, ''™È^Œ~°∞ÖÏ~å! QÆ∞~°∞
^Õ=ÙÅ∞ K≥Ñ≤Ê# p=∞, K«ÔH¯~° H˘O_» LѨ=∂#O =∞~°záÈÜ«∂~å? g∞‰õΩ XHõ
K«ÔH¯~° ѨÅ∞‰õΩ KåÅ∞. HÍx g∞~°∞ UHõ"≥Ú`«ÎOQÍ K«ÔH¯~° H˘O_»<Õ fã¨∞‰õΩáÈ"åÅx
ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. JÖÏO\˜ ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ KÕÜ«∞HõO_ç—— JO@∂ ¢¿Ñ=∂aè=∂<åÅ`À
"åiH˜ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKÕ"å~°∞. Z=Ô~·<å PÜ«∞# =∂@#∞ g∞i Hõ~îÀ~°
™ê^èŒ#Ö’¡ =∞QÆ∞flÅ~Ú`Õ, ''q∞=∞‡efl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ <å ÉÏ^茺`«Ö’ =^ŒeÃÑ\˜ì

1. [Ü«∞ t= FOHÍ~° Éèí[ t= FOHÍ~° I

¢|Ǩχ q+¨μ‚ ã¨^•t"å ǨÏ~°Ç¨Ï~° ǨÏ~° =∞ǨÏ^Õ"å II
202 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

"≥àÏ¡~°x =∞~°záÈHõO_ç—— Jx ¢áê^äÕÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ K≥Ñ≤Ê `«=∞ ^•iH˜ fã¨∞‰õΩ

=KÕÛ"å~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ K≥ѨÊ_»O =Å¡ =∂¢`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† ™êfig∞r =ºH˜Î`«fiO
‰õÄ_® "åi g∞^Œ ZO`À ¢Ñ¨ÉèÏ=O K«∂Ñ≤Ok. ™êfig∞r =ÚY=~°Ûã¨∞û, =∂@
f~°∞, Hõà◊√¡, "åi Ѩ@¡ PÜ«∞# ¢Ñ¨=iÎOz# f~°∞`≥#∞flÅ∞, JO`≥O^Œ∞‰õΩ H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ PÜ«∞# HÀѨyOK«∞H˘#fl ^èÀ~°}© Jhfl HõÅã≤ P Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞Å
qÅHõΔ}"≥∞ÿ# <Õ`«QÍ PÜ«∞##∞ ~å}˜OѨ*Ëâß~Ú.
HÍx ™êfig∞r "åiH˜ ZÖÏ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz#ѨÊ\˜H©, z=iH˜
p"å@∞¡ ÃÑ\˜ì#ѨÊ\˜H© ^•xH˜ "≥#∞Hõ#∞#flk PÜ«∞# x™êfi~°÷ ¢¿Ñ=∞ XHõ¯>Ë J#flk
xifi"å^•Oâ◊O. Wk ¢Ñ¨u XHõ¯iH© `≥eÜ«∞xk HÍ^Œ∞. XHõ™êi ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
¢uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ K≥áêÊÃÑ@ì‰õΩO_® =∞~î°O #∞O_ç "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. P`«_ç ã¨=∞㨺
HÍã¨Î qaè#fl"≥∞ÿ#k. ''#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ `«~°K«∞ WO\˜H˜ "≥o¡=ã¨∞Î<åfl_»∞, ‰õΩ@∞O|
"åº*ˇºO #_çÑ≤ã¨∞Î<åfl_»∞. <å‰õΩ ‰õÄ_® ZHõ¯_» JÖÏ WO\˜H˜ "≥àÏ¡Å<Õ HÀÔ~¯
HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Õ"≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl#∞—— J<Õ"å_»`«_»∞. #ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ZHõ¯_»
L#flѨÊ\˜H© JHõ¯_ç Ѩiã≤÷`«∞Å∞ J`«_ç =∞#ã¨∞ûÃÑ· ¢Ñ¨ÉèÏ=O K«∂Ѩ=Ù† HÍx `«#‰õΩ
JÖÏO\˜ q~åQÆO ™ê^茺O HÍ^Œx `«Åz J`«_»∞ ÉÏ^èŒÑ¨_®¤_»∞. D q^èŒOQÍ =∞~î°O
#∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi# J`«#∞ Ѩk"≥∞ÿà◊¡ Hõ<åfl Z‰õΩ¯= ^Œ∂~°O "≥à◊¡ÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
^•O`À H˘kÌ ~ÀAÖ’¡<Õ =∞~îåxH˜ uiy=KÕÛâß_»∞. JѨC_»∞ ¢|Ǩ‡#O^Œ ™êfiq∞
J`«_ç`À, ''ZO^Œ∞‰õΩ WÖÏ KÕâß=Ù? #∞=Ùfi ZHõ¯_»‰õΩ áÈ`å=Ù? ZHõ¯_»‰õΩ "≥o¡<å
#ˆ~O¢^Œ∞x ¢¿Ñ=∞#∞ ZHõ¯_≥·<å K«qK«∂_»QÆÅ"å?—— Jx J_çQÍ_»∞. D suÖ’ `«#
ã¨=∞㨺Å∂, ‰õΩ@∞O| ã¨=∞㨺Å∂ JxflO\˜x Ju¢Hõq∞Oz JO^Œih ¢¿Ñ=∂aè
=∂<åÅ`À ÃÑ#"Õâß~°∞ ™êfig∞r.
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ XHõ ~ÀA ÉèÏ=áê~°=â◊º ã≤÷uÖ’, ''r=ÙʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»_»O
J™ê^茺O, ¿ã= KÕÜ«∞_»O =∂¢`«"Õ∞ ™ê^茺O—— Jx =zOK«_®xfl ™êfig∞r XHõ
#∂`«# ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=_»O QÆ∞iOz WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ K«∂âßO.
r=ÙÅ#∞ ÉèíQÆ=O`«∞xQÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz "åiH˜ ¿ã= KÕÜ«∞_»"Õ∞ =ÚH˜ÎH˜ =∂~°æ=∞#fl
™êfig∞r ÉèÏ=##∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ÅÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. D q+¨
Ü«∞OQÍ JѨC_»Ñ¨C_»∞ "å^ÀѨ"å^•Å∞ `«Öˇ`«Î_»O Hõ^Œ∞Ì. ¢¿Ñ=∂#∞~åQÍÅ`À
™êfig∞r ¢Hõ=∞¢Hõ=∞OQÍ "åiÖ’ P ÉèÏ=##∞ áê^Œ∞Q˘ÅÊ*Ëâß~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
ã¨O^Õâ◊=¸, ^•x #∂`«#`åfihfl, ^•xx U q^èŒOQÍ ¢Ñ¨[Ö’¡H˜ fã¨∞‰õΩ"≥àÏ¡e
 =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O 203

J#fl q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOp PÜ«∞# "åiH˜ qâ◊^ŒÑ¨~°z ¢Hõ=∞¢Hõ=∞OQÍ "åix P

^•iÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå~°∞.
g\˜`ÀÉÏ@∞ ™êfig∞rH˜ L#fl =∞~À =ÚYº"≥∞ÿ# HÍ~°ºO. `«H˜¯# ™È^Œ~°
ã¨<åflºã¨∞Å `«e¡`«O¢_»∞Å#∞ ã¨OÉÏoOK«_»O. ''D 'J#~å÷ʼnõΩ— JxflO\˜H© #ˆ~O
¢^Œ∞_Õ HÍ~°}O. J`«_Õ =∂ Ñ≤Å¡Å#∞ áê_»∞KÕã¨∞Î<åfl_»∞. J`«_»∞ ÖËHõáÈ`Õ "å~°∞
`«=∞ K«^Œ∞=ÙÅ#∞ H˘#™êyOKÕ"å~°∞—— Jx ѨÅ∞=Ùi `«e¡`«O¢_»∞Å∞ ™êfig∞rÃÑ·
xO^Œ"Õâß~°∞. "å~°∞ =zÛ#ѨC_»ÖÏ¡ "åi xO^ŒÅ∞ ã¨Ç≤ÏOz, FÑ≤QÍæ =∂\Ï¡_ç
"åiH˜ LѨKå~åÅ∞ KÕã≤ =∞s ѨOÑ≤OKÕ"å~°∞.
¢|ǨχK«~°ºO, x~å_»O|~°`«, P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ J<Õ =¸_»∂ ã¨<åflºã≤H˜
=∞øeHõ P=â◊ºHÍÅ∞QÍ ¿Ñ~˘¯#|_®¤~Ú. ¢|ǨχK«~°ºO J#flk HÍ=∂xH˜ Jf`«OQÍ
xÅ∞= h~°∞:
rq`«O QÆ_»Ñ¨_»O, x~å_»O|~°`« JO>Ë J=ã¨~åxH˜ q∞Oz
|ã¨KÕ¿ã ã¨<åflºã≤ ã¨OK«Ü«∞#O KÕã¨∞HÀHõáÈ=_»O† rqOK«_®xH˜ U "Õ∞~°‰õΩ
Ju Hõx+¨ª J=ã¨~åÅ∞ HÍ=Åã≤=™êÎÜ≥∂ "å\˜x =∂¢`«"Õ∞
ã¨<åflºã≤ LѨÜ≥∂yOKåe. P `«~°∞"å`« =KÕÛq P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞, `«Ñ¨ã¨∞û
™êfi^蕺ܫ∞O =O\˜q.
=~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î° ã¨<åflºã¨∞ÅÖ’ D =∞øeHõ ÅHõΔ}ÏÅhfl ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ
<≥ÅH˘x L#flq. ÉèQí =Æ O`«∞_Õ =∞x+≤QÍ J=`«iOz# QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ ™êOQÆ`º« O "åiH˜
z#fl`«#OÖ’<Õ HõeyOk. PÜ«∞# J#∞¢QÆǨÏO =Å¡ ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂ux =∂¢`«"Õ∞
rq`« ÅHõΔ ºOQÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz "å~°∞ `«Ñ¨ã¨∞ûÖ’ =∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. `«Ñ¨ã¨∞û‰õΩ J<ÕHõ
=∂~åæÅ∞, q^è•<åÅ∞ ¿Ñ~˘¯#|_®¤~Ú. "å\˜Ö’ XHõ\ ˜ ¢Ñ¨¢=[#O. JO>Ë XˆH
KÀ@ |㨠KÕÜ«∞‰õΩO_® ã¨OK«iOK«_»O.
''xÅ∞= h~°∞, |ã¨KÕ¿ã ã¨<åflºã≤ J^èÀQÆu áêÅ=Ù`å~°∞—— JO\Ï~°∞. h~°∞
¢Ñ¨=Ç≤Ïã¨∂Î<Õ LO_®e, ÖËHõáÈ`Õ ^•<À¡ Jâ◊√^ŒúO KÕi ¢`åQÆ_®xH˜ x~°∞ѨÜ≥∂QÆ
=∞=Ù`«∞Ok. ã¨<åflºã≤ XˆH KÀ@ |ã¨#∞ H˘#™êy¿ãÎ P KÀ@∞`À#∞, JHõ¯_ç
=º‰õΩÎÅ`À#∞ J`«_çH˜ J#∞~°H˜Î [xOz ÉèíQÆ=<å‡~åæxH˜ P@OHõO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
Hõ#∞Hõ ã¨<åflºã≤ Ѩܫ∞#O H˘#™êyã¨∂Î<Õ LO_®e.
ã¨<åflºã¨Ñ¨Ù `«H˜¯# xÜ«∞=∂ʼnõΩ J^ŒÌOѨ\ ˜ì# rq`«O QÆ_»∞ѨÙ`«∞#fl =~åǨÏ
#QÆ~° =∞~î° ã¨<åflºã¨∞Å∞ f~°÷Ü«∂¢`«‰õΩ "≥àÏ¡Å#∞H˘<åfl~°∞. Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å∞, ѨÓs
[QÆ<åfl^äŒO, HÍj `«k`«~° ˆHΔ¢`åʼnõΩ "≥à◊¡QÀ~å~°∞. 1888 #∞O_Õ Ñ¨Å∞=Ù~°∞
204 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

f~°÷Ü«∂¢`«Å‰õΩ "≥à◊¡_®xH˜ ¢áê~°OaèOKå~°∞. ^•^•Ñ¨Ù XHõ\ ˜#fl~° ã¨O=`«û~åÅ

áê@∞ =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~îåxfl XHõ `«áÈ=∞Ü«∞ ˆHΔ¢`«OQÍ =∂iÛ# `«^Œ#O`«~°O
ã¨<åflºã¨ rq`« `«~°∞"å~Ú Ñ¨i=∂}O ¢áê~°OÉèí=∞~ÚOk. ¢áê~°OÉèíOÖ’ ™êfig∞r
WÖÏ f~°÷Ü«∂¢`«Å∞ KÕ¿ã"åix QÆi›Oz#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’#∞ P L`«∞û
Hõ`« "≥ÚÅÔH`«Î <å~°OaèOzOk. PÜ«∞# ‰õÄ_® `«#HõO@∂ H˘xfl HÍ~°º¢Hõ=∂Å#∞
~°∂á⁄OkOK«∞H˘<åfl~°∞.


ÉèÏ~°`« Ѩ~°º@#
D qÉèÏQÆOÖ’
ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞O`«\Ï Ñ¨~°º\˜Oz ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ã≤÷uQÆ`«∞Å#∞ ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ
K«∂_»_»O. `å#∞ <Õ~°∞ÛH˘O@∂, ã¨=∂*ÏxH˜ <Õ~°Ê_»O.
Ѩ~ånè#OÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ÉÏxã¨`«fiOÖ’ ¢=∞QÆæ_®xH©, ^•x J^èÀQÆuH©,
`«H˜¯# ã¨O㨯~°ÎÅ∞ ¿Ñ~˘¯#fl@∞¡ HÍ~°}O =∞`«O HÍ^Œ∞† =∞`«O ¿Ñi@
~å[H©Ü«∂Å∂, =¸_è»#=∞‡HÍÅ∂ ¢Ñ¨|Å_»"Õ∞ HÍ~°}=∞x ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ
ZuÎ K«∂Ѩ_»O.
x["≥∞ÿ# =∞`« =∂~°æOÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ѩܫ∞xOK«‰õΩO_®, áê=∞~°∞Å ¢ã‘ÎÅ
L^Œú~°} [~°∞QƉõΩO_® ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ѨÙ~ÀQÆq∞OK«^Œx ¢QÆÇ≤ÏOK«_»O.
~åAÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x áœ~°∞Å ^Œ∞óã≤÷ux "åi ^Œ$+≤ìH˜ `≥zÛ "åi ÉÏ^茺`«#∞
[˝Ñ≤ÎH˜ `Õ=_»O.
áê=∞~° ¢Ñ¨[Å ã≤÷uQÆ`«∞Å#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~°K«_®xH˜ `å#∂, `«# ™È^Œ~°
ã¨<åflºã¨∞Å∂ `«=∞ rq`åÅ#∞ JOH˜`«O KÕÜ«∂Åx xâ◊Û~ÚOK«∞HÀ=_»O.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ L^Œú~°} HÍ~åºxfl áêâßÛ`«ºO #∞O_Õ ¢áê~°OaèOKåe, ZO^Œ∞
HõO>Ë áêâßÛ`«ºOÖ’ ÖËKÕ XHõ JÅ Ãã·`«O ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ HõzÛ`«OQÍ
P"≥∂^Œ=Ú¢^Œ á⁄O^Œ∞`«∞O^Œx ¢QÆÇ≤ÏOK«_»O.
ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜ =∂¢`"« ∞Õ HÍ^Œ∞, `å=Ú Ö’Hõ=∞O`«\ ˜ HÀã¨O XHõ ã¨O^ÕâO◊ `À
U`≥Oz#O^Œ∞# áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ#∞ ã¨O^Œi≈OKåÅx xâ◊Û~ÚOK«∞HÀ=_»O.
Hõ<庉õΩ=∂iÖ’ ^蕺#=∞QÆ∞flÖˇ· ã¨∞ã¨Ê+¨ì`«#∞ ã¨O`«iOK«∞HÀ=_»O.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ¿Ñ^ŒÅ HÀã¨O, ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ ã¨O^Õâßxfl áêâßÛ`åºxH˜
JOkOK«_»O HÀã¨O áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ |Ü«∞Å∞^Õ~°_»O.
 |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl~°∞
JxˆH`«#∞_»=QÆ∞=Ú
U WÅ∞¡, ã¨ÉèÏ, x#∞fl Ѩ@ìQÆÅ^Œ∞?
PHõã¨"Õ∞ h WO\˜ HõѨC, QÆ_ç¤ ‰õΩÑ¨Ê =∞OK«O†
Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ ÅaèOKÕ^Õ Éè’[#O,
Jk ~°∞zHõ~°"≥∂ HÍ^À ÅH˜ΔOK«‰õΩ
nè~°ã¨<åflºã‘ ѨÅ∞‰õΩ=∂
FO `«`ü ã¨`ü FO Jx.

`«e¡`«O¢_»∞Å∞, K«∞\ÏìÅ∂, ѨHͯÅ∂, q∞¢`«∞Å∞ JO^Œih =^ŒeÃÑ\˜ì XO@iQÍ

rqOKåe† U ã¨÷ÅOÖ’#∂ ã≤÷~°OQÍ LO_çáȉõΩO_® ã¨OKå~°O KÕã¨∂Î<Õ LO_®e†
P`«‡ XHõ¯>Ë `À_»∞
KÕ`«Hõ¢~°, Hõ=∞O_»ÅO =∂¢`«"Õ∞ fã¨∞H˘x "≥àÏ¡e. P`«‡#∞
=∂¢`«"Õ∞ `À_»∞QÍ KÕã¨∞HÀ"åe – XHõ ã¨<åflºã≤ D q^èŒOQÍ
rqOKåÅx HÀ~°∞H˘O\Ï_»∞. ™êfig∞r Pâ◊Ü«∞O ‰õÄ_® J^Õ. JÖÏO\˜ rq`«O
HÀã¨O PÜ«∞# Ѩi`«Ñ≤OKå~°∞. HÍx PÜ«∞# XO@iQÍ áÈ=_»O ™È^Œ~°
t+¨μºÅ‰õΩ ã¨∞`«~å=¸ W+¨ìO ÖË^Œ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞† |Ü«∞Å∞^Õ~åÅx J#∞H˘#flѨC
_»ÖÏ¡ U"Õ"À J"åO`«~åÅ∞ "å\˜ÖÏ¡~Ú. XHõ™êi |Ü«∞Å∞^Õ~åÅ#∞H˘#flѨC_»∞
qѨs`«OQÍ [fi~°O =zÛOk† <å_ç ‰õÄ_® |ÅÇ‘Ï#OQÍ H˘@∞ìHÀ™êyOk. PÜ«∞#
=∞$u K≥O^Œ∞`åˆ~"≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_ç ¢¿Ñ=∂#O^Œ™êfiq∞ Éè’~°∞# qÅÑ≤OKå~°∞.
=∂\Ï¡_Õ ã≤÷uÖ’ ÖË#ѨÊ\˜H©, ''U_»=‰õΩ ÉÏ|∂~åO! <Õ#∞ KÕÜ«∞=Åã≤# Ѩx
É’Öˇ_»O`« LOk. ^•x Ѩi}Ï=∞O WѨC_çѨC_Õ ¢QÆÇ≤Ïã¨∞Î<åfl#∞. P HÍ~°ºO
ѨÓ~°ÎÜÕ∞º^•HÍ <Õ#∞ =∞~°}˜OK«#∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. =∞O^Œ∞Å`À#∞, ™È^Œ~°
ã¨<åflºã¨∞Å J‰õΩOiî`« ¿ã"åâ◊√¢â◊¥+¨Å`À#∞ PÜ«∞# P~ÀQƺO ¢Hõ=∞OQÍ
HÀÅ∞H˘Ok. P `«~°∞"å`« ™È^Œ~° t+¨μºÅ`À ѨiѨi q^è•Å K«iÛOz z=iH˜
"åi ã¨=∞‡u`À PÜ«∞# Ѩ~°º@#‰õΩ ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°∞.
1888= ã¨O=`«û~°O =∞^茺 =~°‰õΩ PO\òѨÓ~ü ÖÏO\˜ ã¨g∞Ѩ ¢áêO`åʼnõΩ
XHõ\ ˜ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ "≥o¡=KåÛ~°∞. KåÖÏ ^Œ∂~° ¢Ñ¨^ÕâßʼnõΩ ZHõ¯_çH© "≥à◊¡ÖË^Œ∞.

207
208 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

1887 j`«HÍÅOÖ’ PÜ«∞#‰õΩ =¸¢`«Ñ≤O_®Å‰õΩ ã¨O|OkèOz# ã¨=∞㨺

U~°Ê_çOk. JѨC_»∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å q#flѨO "Õ∞~°‰õΩ "≥·^Œº<å^äŒO ÖÏO\˜
¢Ñ¨^ÕâßÖ’¡ H˘O`«HÍÅO QÆ_çáê~°∞. PÜ«∞# ^Œ∂~° ¢Ñ¨Ü«∂}O
HÍj KÕã≤ "≥o¡#k "å~°}Ïã≤ (HÍj) =∂¢`«"Õ∞. "å~°}, Jã≤ J<Õ
#^Œ∞Å =∞^茺 "≥Åã≤# ѨÙ}ºˆHΔ¢`«O HÍj. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ qâ◊fi<å^äŒ∞_»<Õ ¿Ñi@
JHõ¯_» H˘Å∞"≥· L<åfl_»∞. Ö’HÍÅ#∞ Ѩi~°H˜ΔOKÕ L=∂^Õq HÍjÖ’ J#flѨÓ~°‚
<å=∞^èÕÜ«∞O`À "≥Åã≤, Ö’HÍxH˜ J#flO ¢Ñ¨™êkã¨∂Î, Ѩi~°H˜Δ™ÈÎOk. =∞Ǩâ◊‡âß#
"å\˜HõQÍ D ã¨÷ÅO ¿Ñ~˘¯#|_»∞K«∞#flk. D ˆHΔ¢`«OÖ’ =∞~°}˜OKÕ "å~°O^ŒiH©
=ÚH˜Î Åaèã¨∞ÎO^Œx âߢ™êÎÅ∞ =zã¨∞Î<åfl~Ú. WHõ¯_Õ x"åã¨O U~°Ê~°K«∞H˘x
`«Ñ¨ã¨∞û, P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ª¿ãÎ Z#ÖËx Ѷ¨ÅO ¢áêÑ≤Îã¨∞ÎO^Œx ÃÇ·ÏO^Œ=ÙÅ
qâßfiã¨O. ™êfig∞r ‰õÄ_® `«=∞ Ѩi¢"å[Hõ rq`åxfl HÍjˆHΔ¢`«O #∞O_Õ
¢áê~°OaèOKå~°∞.
¢¿Ñ=∂#O^Œ ™êfiq∞, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μº_≥·# Ѷ¨H©~üÉÏ|∞ ¢Ñ¨Éèí$`«∞
Å`À ™êfig∞r HÍj "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» ^•^•Ñ¨Ù "å~°O ~ÀAÅ∞ |ã¨KÕâß~°∞. áê=#
QÆOQÍ#k, |∞^Œ∞ú_»∂ â◊OHõ~°∞_»∂ É’kèOz# ã¨÷ÖÏÅ∞, Jã¨OMϺHõ"≥∞ÿ# ^Õ"å
ÅÜ«∂Å∞, ÉèíQÆ=O`«∞x H©iÎx QÍ#O KÕã¨∂Î, [Ѩ^蕺<åÅÖ’ =ÚxyL#fl ã¨<åflºã¨
|$O^•Å∂ ™êfig∞rx áê~°=â◊ºOÖ’ =ÚOK≥`åÎ~Ú.
HÍjÖ’x JO^Œ"≥∞ÿ# ^Õ"åÅÜ«∂ÅÖ’ ^Œ∞~åæ^Õq PÅÜ«∞O XHõ\ ˜. XHõ
~ÀA ™êfig∞r JHõ¯_»‰õΩ "≥o§ ^Õqx ^Œi≈OK«∞H˘x, XHõ J_»∞QÆ∞ "≥_»Å∞Ê QÆÅ
HÍeÉÏ@ QÆ∞O_® uiy =ã¨∞Î<åfl~°∞. P ÉÏ@‰õΩ XHõ "≥·Ñ¨Ù
'¢Ñ¨uѶ¨∞\˜Oz
xÅ|_»∞—
ÃÑ^ŒÌ H˘Å#∞, =∞~˘Hõ "≥·Ñ¨Ù Z`≥η# ¢Ñ¨Ç¨ÏsQÀ_» L<åfl~Ú.
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ XHõ HÀ`«∞Å QÆ∞OѨ٠PÜ«∞#‰õΩ Z^Œ∞Ô~·Ok.
™êfig∞r #_»Hõ"ÕQÆO `«yæOk† =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à◊¡_®xH˜ ã¨Oâ◊~ÚOKå~°∞. PÜ«∞#
"≥#∞HõO[ "ÕÜ«∞_»O QÆ=∞xOz# P HÀ`«∞Å QÆ∞OѨ٠PÜ«∞# "≥·Ñ¨Ù ^Œ∂ã¨∞‰õΩ~å™ê
yOk. ™êfig∞r "≥#∞kiy Ѩ~°∞ÔQ`«Î™êQÍ~°∞. HÀ`«∞Å∞ ‰õÄ_® =^ŒeÃÑ@ì‰õΩO_®
PÜ«∞##∞ `«~°∞=∞™êQÍ~Ú. PÜ«∞# "ÕQÆO ÃÑiˆQH˘nÌ HÀ`«∞Å "ÕQÆO ‰õÄ_®
JkèHõ"≥∞ÿ PÜ«∞# g∞^Œ Ѩ_ç Hõ~°=É’Ü«∂~Ú. WHõ ã¨OÉÏoOK«∞HÀÖËx xã¨ûǨÜ«∞
ã≤÷uH˜ ™êfig∞r QÆ∞~°Ü«∂º~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XHõ =$^Œúã¨<åflºã≤ HõO~î°ã¨fi~°O WÖÏ
q#=zÛOk: ''PQÆ∞, Py Z^Œ∞~À¯, [O`«∞=ÙÅ#∞ ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜OK«∞.—— D =∂@Å∞
q#QÍ<Õ ™êfig∞rÖ’ #∂`«<À`åûǨÏO ÃÑÅ∞¡aH˜Ok. Ѩ~°∞ÔQ`«Î_»O Páê~°∞.
^è≥·~°ºOQÍ xÅ|_ç HÀ`«∞Å"≥·Ñ¨Ù fHõΔ‚OQÍ `«^ÕHõOQÍ K«∂âß~°∞. JO`Õ Jq "≥#∞Hõ‰õΩ
 *ˇ·Ñ¨Ó~ü, 1891 
 ^Œi≈Oz# H˘xfl ѨÙ}ºˆHΔ„`åÅ∞

 HÍj 

 |$O^•=#O 

 Hõ<庉õΩ=∂i 
™êfig∞r =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ `«Ñ¨"≥Ú#iÛ# ^ŒH˜Δ}Ï„QÆ tÅÅ∞
 HõÅ∞ã¨∞H˘#fl H˘O^Œ~°∞ =∞Ǩ~åAÅ∞

 Jr`ü ã≤OQ∑   Kå=∞ ~å*ËO„^Œ =_»Ü«∂~ü 

MË„f "≥∞ÿã¨∂~ü

 ÉèÏ㨯~° ¿ã`«∞Ѩu 
~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~°O
 K≥·<≥·fl PѨÙÎÅ∞ H˘O^Œ~°∞

 JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò   aeyi JÜ«∞ºOQÍ~ü 

 _®Hõì~ü #OAO_»~å=Ù   ~å[O JÜ«∞º~ü 

 ã¨~ü ã¨∞„|Ǩχ}º JÜ«∞º~ü 

<åºÜ«∞=¸iÎ
 =∂`«$=¸iÎ N âß~°^•^Õq 
 K≥<≥·fl, 1897 
 |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl~°∞ 209

`«QÆæ™êQÍ~Ú. Ñ≤^ŒÑ¨ ™êfig∞r =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êy#ѨC_»∞ Jq "≥#‰õΩ¯ uiy

ѨÖÏÜ«∞#O z`«ÎyOKå~Ú.
D ã¨OѶ¨∞@# ™êfig∞r =∞#ã¨∞ûÃÑ· K≥^Œ~°x =Ú¢^Œ "Õã≤Ok. ¢Ñ¨Hõ$u
L^Œú $`åÅ#∞, ã¨=∞㨺Å#∞ ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜Oz xÅ|_®e, "å\˜H˜ Z#fl_»∂ ^•™ÈǨÏO
H͉õÄ_»^Œ<Õ áê~î°O D ã¨OѶ¨∞@# #∞O_ç ™êfig∞r <Õ~°∞ÛH˘<åfl~°∞. PÜ«∞# KÕã≤#
ѨÅ∞ ¢Ñ¨ã¨OQÍÅÖ’ D ã¨OѶ¨∞@# #∞O_ç `å#∞ <Õ~°∞ÛH˘#fl áê~î°O ¢Ñ¨ÉèÏ=O
LO_»_»O K«∂_»=K«∞Û.
HÍjÖ’ |ã¨KÕã≤# ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r ѨÅ∞=Ù~°∞ ã¨<åflºã¨∞Å#∞, ã¨~°fiA˝Å#∞
HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. "åiÖ’ ¢`≥·eOQÆ™êfiq∞, ÉèÏ㨯~å#O^Œ =ÚY∞ºÅ∞.
Q˘Ñ¨Ê =∞Ǩ`«∞‡xQÍ MϺuQÍOKå~°∞ ¢`≥·eOQÆ™êfiq∞. 1868 [#=iÖ’
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ HÍj ã¨O^Œi≈Oz#ѨC_»∞ DÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x, ''DÜ«∞#Ö’
x["≥∞ÿ# Ѩ~°=∞ǨÏO㨠ÅHõΔ}ÏÅ∞<åfl~Ú—— Jx "åºMϺxOKå~°∞. =∞}˜Hõi‚HÍ
Ѷ¨∞@ìOÖ’ x=ã≤ã¨∞Î#fl ¢`≥·eOQÆ™êfiq∞x ™êfig∞r ^Œi≈OKå~°∞. ''¢`≥·eOQÆ™êfiq∞
Ug∞ =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞, =∞ø#OQÍ L<åfl~°∞. JÖÏQÆx PÜ«∞# LѨ^Õâ◊O Ug∞
KÕÜ«∞ÖË^Œx ÉèÏqOK«~å^Œ∞. =∞ø#"Õ∞ PÜ«∞# LѨ^Õâ◊O—— JO@∂ HÍÖÏO`«~°OÖ’
PÜ«∞# QÆ∞iOz ™êfig∞r "åºMϺxOKå~°∞.
`«=∞ ™êfi^蕺ܫ∞, `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«O =Å# ÉèÏ㨯~å#O^Œ Z#ÖËx Q“~°=
=∞~åº^ŒÅ#∞ á⁄O^•~°#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. ™ê=∂#ºOQÍ PÜ«∞# kQÆO|~°O
QÍ<Õ rqOKÕ"å~°∞. DÜ«∞##∞ ‰õÄ_® ™êfig∞r HõÅ∞ã¨∞
ÉèÏ㨯~å#O^Œ`À
H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r =ÚMÏ~°qO^•# `åO_»qã¨∞Î#fl k=º
`Õ[ã¨∞û#∞ K«∂ã≤ ÉèÏ㨯~å#O^Œ PÜ«∞##∞ P^Œ~åaè=∂<åÅ`À PǨfixOKå~°∞.
"åi^ŒÌ~°∂ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞H˘<åfl~°∞. ã¨OÉèÏ+¨} =∞^茺֒
ÉèÏ㨯~å#O^Œ, ''HÍq∞h HÍOK«<åÅ#∞ ã¨=¸ÅOQÍ Z=~°∂ `«ºlOK«ÖË~°∞——
J<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''™êfig∞, g∞ˆ~=∞O@∞<åfl~°∞? "å\˜x ã¨OѨÓ~°‚OQÍ
`«ºlOz# =º‰õΩÎÅ∞ ZO^Œ~À L<åfl~°∞! XHõ ã¨<åflºã≤ rq`«=¸, ÅHõΔ º=¸ J^Õ
Hõ^•! HÍq∞h HÍOK«<åÅ#∞ ‰õÄHõ\ ˜ "Õà◊¡`À ã¨Ç¨ ÃÑHõeOz "Õã≤# =ºH˜Îx <Õ#∞
K«∂âß#∞—— J<åfl~°∞. P =∂@Å∞ qx ÉèÏ㨯~å#O^Œ z#flQÍ #qfi, ''#∞=Ùfi z#fl
"å_çq. hˆHO `≥Å∞ã¨∞?—— J<åfl_»∞. Wk q<åflHõ ™êfig∞r T~°ˆH LO_»ÖËHõ
áÈÜ«∂~°∞. HÍq∞hHÍOK«<åÅ#∞ [~ÚOz# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∞Ǩϟ#fl`« rq`«O
™êfig∞r =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^ŒeOk. ^•xx q=iOz, L^ÕfiQÆO`À `«=∞ ÉèÏ=#Å#∞

S 16
210 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

¢Ñ¨Hõ\ ˜OKå~°∞. ™êfig∞r L^ÕfiQÆѨ٠"≥Å∞¡=#∞ QÆ=∞xOz# ÉèÏ㨯~å#O^Œ ¢Ñ¨Hõ¯#

L#fl"åi`À, ''PǨ! DÜ«∞# <åÅ∞Hõ g∞^Œ ã¨~°ã¨fif^Õq H˘Å∞"≥· LOk. D`«_ç
=∞#ã¨∞û =∞Ǩϟ[˚fiÅ HÍOu`À ¢Ñ¨HÍtã¨∞Î#flk—— J<åfl_»∞.
^•^•Ñ¨Ù "å~°O ~ÀAÅ∞ HÍjˆHΔ¢`«OÖ’ QÆ_çÑ≤, ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r =~åǨÏ
#QÆ~° =∞~îåxH˜ uiy=KÕÛâß~°∞. H˘xfl ~ÀAÅ∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å`À QÆ_çÑ≤#
Ñ≤^ŒÑ¨ UHÍO`« rq`«O QÆ_»Ñ¨_®xH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
=∞m¡ ™êfig∞r HÍj "≥àÏ¡~°∞. `«=∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤Ü≥ÿ∞# JYO_®#O^Œ
^•fi~å JHõ¯_» ¢Ñ¨=∞^•^•ãπ q∞¢`å J<Õ ã¨O㨯 $`« ѨO_ç`«∞x`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ
"≥∞ňQ J=HÍâ◊O ™êfig∞rH˜ HõeyOk. "åi^ŒÌi =∞^茺 <≥ÅH˘#fl ¿ãflǨÏO n~°…
HÍÅO H˘#™êyOk. âߢ™êÎÅÖ’ `«=∞‰õΩ Hõey# ã¨Oâ◊Ü«∂Å#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ#∂,
HÍÖÏO`«~°OÖ’ ÖËYÅ ^•fi~å#∂ ™êfig∞r DÜ«∞#‰õΩ `≥eÑ≤ x=$uÎ KÕã¨∞
H˘<åfl~°∞.
HÍj #∞O_ç JÜ≥∂^茺 ÅHÀflÅ g∞^Œ∞QÍ ™êfig∞r P¢QÍ "≥àÏ¡~°∞. "≥ÚQÆÖÏ
~¸Å Hõ@ì_®Å∞, ™ê‡~°Hõ zǨflÅ∞ ™êfig∞rx ZO`«QÍ<À PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú.
L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
¢Ñ¨`ÕºHõOQÍ `å*ò=∞ǨÏÖò JO^ŒK«O^•Å#∞ ѨÅ∞=∂~°∞¡ ѨÅ∞
HÀ}ÏÅÖ’ ™êfig∞r `«xqf~å uÅH˜Oz =ÚQÆ∞úÅÜ«∂º~°∞.
''J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# D HõàÏYO_»OÖ’x XHõ K«^Œ~°Ñ¨Ù JOQÆ∞àÏxfl FÑ≤Hõ`À ѨiH˜Oz
J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ XHõ ~ÀA Ѩ_»∞`«∞Ok. ‰õÄÅOHõ+¨OQÍ nxx J~°÷O
KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ Hõhã¨O P~°∞ <≥ÅÅ∞ Ѩ_»∞`«∞Ok—— Jx ™êfig∞r "åºMϺxOKå~°∞.
P¢QÍ #∞O_ç ™êfig∞r |$O^•=#O |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. z=i 30 "≥∞ÿà◊¡
^Œ∂~°O PÜ«∞# HÍe#_»Hõ<Õ "≥àÏ¡eû=zÛOk. |$O^•=#O WHõ Ô~O_»∞ "≥∞ÿà◊√¡
=∂¢`«"Õ∞ LO^Œ#QÍ ™êfig∞rx PHõe, JÅã¨@ P=Ç≤ÏO
'<åÖ’#∂
‰õΩÅ`«`«fi=∂?— Kå~Ú. ^•iÖ’ XHõ =ºH˜Î ‰õÄ~°∞Ûx `åÑ‘QÍ Ç¨ïHͯ`À á⁄QÆ
¢`åQÆ∞`«∂ LO_»_»O ™êfig∞r HõO@Ѩ_çOk. HÍã¨Î á⁄QÆ
Ñ‘Å∞¿ãÎ L`åûǨÏO =ã¨∞ÎO^Œx ™êfig∞r J`«}˜‚ ã¨g∞Ñ≤Oz `«=∞ PHÍOHõΔ#∞
`≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. JO^Œ∞‰õΩ P =ºH˜Î, ''J^≥ÖÏ ™êfig∞? <Õ#∞ =∞~°∞QÆ∞^˘_»∞¡ â◊√¢ÉèíO
KÕ¿ã"å}˜‚. <å ǨïHͯ LѨÜ≥∂yOz g∞~°∞ á⁄QÆ ¢`åQÆ_»=∂?—— Jx J_çQÍ_»∞.
'x["Õ∞ Hõ^•! W`«QÍ_ç ǨïHͯ LѨÜ≥∂yOz <Õ#∞ á⁄QÆ ¢`åQÆ_»=∂?— J#∞H˘x
™êfig∞r JHõ¯}∞‚O_ç Hõ^eŒ "≥oá¡ È™êQÍ~°∞. JÖÏ HÍã¨Î ^Œ∂~°O "≥àQ¡◊ Í<Õ Ç¨Ï~îå`«∞QÎ Í
PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ ~î°‰õΩ¯# D PÖ’K«# "≥∞^ŒeOk: 'Uq∞\˜! <Õ<˘Hõ ã¨<åflºã≤x.
 |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl~°∞ 211

‰õΩÅ`«`«fiO, ‰õΩŢѨu+¨ª ÖÏO\˜ "å@xflO\˜h `«ºlOKå#x ¢Ñ¨u[˝ KÕâß#∞ Hõ^•!

XHõ¯ HõΔ}OÖ’ WÖÏ ##∞fl <Õ#∞ =∞izáÈÜ«∂<Õ!— D PÖ’K«# "≥∞^Œb"≥∞^ŒÅQÍ<Õ
™êfig∞r ã≤QÆ∞æ`À aHõ¯K«zÛáÈÜ«∂~°∞. "≥O@<Õ "≥#∞Hõ‰õΩ uiy J`«_ç =^ŒÌH˘zÛ,
''™È^Œ~å! á⁄QÆ ã≤^ŒúOKÕ~Ú—— J<åfl~°∞. P =ºH˜Î =∞m¡, ''™êfig∞, g∞~˘Hõ ã¨<åflºã≤,
<Õ<À Jã¨Ê $â◊√º}˜‚—— J<åfl_»∞. WѨC_»∞ ™êfig∞rÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨Oâ◊Ü«∞=¸ ÖË^Œ∞,
Jã¨OkQÆúOQÍ L<åfl~°∞. P =ºH˜Î =∂@Å#∞ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® P`«_ç ǨïHͯ
LѨÜ∂≥ yOz á⁄QÆ ¢`åy# `«~∞° "å`Õ JHõ¯}∞‚O_ç |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. `«ÑC¨ KÕÜ∞« _»"∂≥ ,
á⁄~°|_»_»"≥∂ <Õ~°O HÍ^Œ∞† `«Ñ¨C Jx `≥Å∞ã¨∞H˘x ^•xx ã¨ik^Œ∞ÌHÀ=_»"Õ∞
ѨÙ~ÀQÆ=∞# =∂~°æO. rq`«OÖ’ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º Ѩiã≤÷`«∞ÅxflO\˜h =∞#O ã¨=∞~°÷OQÍ
Z^Œ∞~À¯=_»O J™ê^茺O† HÍx "å@xflO\˜ #∞O_ç QÆ∞}áê~î°O <Õ~°∞ÛHÀ=_»O
™ê^茺"Õ∞† QÆ∞}áê~î°O <Õ~°∞ÛHÀ"åe. JѨC_Õ rq`«OÖ’ ѨÙ~ÀQÆq∞Oz ÅHõΔ ºO
™êkèOK«QÆÅ∞QÆ∞`åO.
1888 PQÆãπìÖ’ ™êfig∞r |$O^•=#O KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. |Å~åOÉ’ã¨∞
|$O^•=#OÖ’ xi‡Oz# 'HÍÖÏÉÏ|∞ ‰õΩO[O— J<Õ Hõ$ëê‚ÅÜ«∞OÖ’ |ã¨KÕâß~°∞.
Hõ$+¨μ‚_»∞ `«# k=º=∞Ü«∞ bÅÅ#∞ [iÑ≤On, Hõ$+¨μ‚x
|$O^•=#OÖ’
`«ÅOѨÙÅÖ’ =ÚxyáÈ~Ú# QÀÑ≤HõÅ∞ `«=∞ rq`åÅ∞ QÆ_ç
Ñ≤#n, K≥·`«#∞ºxH© PÜ«∞# t+¨μºÅ‰õÄ ÉèíH˜Îx ÃÑOá⁄Ok#n D QÆ_»¤ g∞^Õ.
''#ˆ~O¢^Œ∞_»∞ ÉÏǨϺOQÍ XHõ *Ï˝xQÍ HõxÑ≤Oz#ѨÊ\˜H© P`«_»∞ PO`«~°OyHõOQÍ
Q˘Ñ¨Ê Éèí‰õΩÎ_»∞. J`«_»∞ HÀ=∞Å"≥∞ÿ# ǨÏ$^ŒÜ«∞O QÆÅ"å_»∞—— J<Õ"å~°∞ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞. ÉèíH˜Î QÆ∞ÉÏoOKÕ |$O^•=#OÖ’ ™êfig∞rÖ’ ÉèíH˜Î ÉèÏ=#Å∞ ~°yÖÏ~Ú.
XHõ =∂=¸Å∞ Éèí‰õΩÎx =∂ki JHõ¯_»∞#fl ѨÙ}ºf~å÷ÅÖ’ ™êfl<åÅ∞, yi
¢Ñ¨^ŒH˜Δ}Å∞, [Ѩ`«áê^Œ∞Å`À ™êfig∞r ~ÀAÅ∞ QÆ_»Ñ¨™êQÍ~°∞.
|$O^•=#O Hõ$+¨μ‚xH˜ K≥Ok#^Õ J~Ú<å JHõ¯_» ~å[ºáêÅ# KÕã¨∞Î#flk
~å^è•^Õq. Hõ$+¨μ‚xÔH· `«# ^ÕǨ`«‡Å#∞ JiÊOz Hõ$+¨‚=∞Ü«∞OQÍ ~°∂á⁄Ok ÉèíH˜ÎH˜
~å^è•^Õq HÍ~°∞}ºO
=∂~°∞¿Ñ~°∞QÍ q~åle¡Ok ~å^èŒ. |$O^•=#OÖ’x Éèí‰õΩÎÅ∞
Ãã`· O« Hõ$+¨μx‚ ¿Ñ~°∞ K≥Ñʨ ‰õΩO_®, ''~å^èÕ ~å^è—Õ — J<Õ ã¨‡i™êÎ~∞° .
XHõ ~ÀA ™êfig∞r QÀ=~°ú# yi ¢Ñ¨^ŒH˜Δ} KÕã¨∞Î<åfl~°∞. PǨ~°O HÀã¨O Z=ih
Ü«∂zOK«‰õÄ_»^Œh, Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ ÅaèOKÕk =∂¢`«"Õ∞ ã‘fiHõiOKåÅh PÜ«∞#
ã¨OHõeÊOK«∞H˘<åfl~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA =∞^蕺ǨÏfl=∞ÜÕ∞ºã¨iH˜ PÜ«∞#‰õΩ ÉÏQÍ
PHõe "ÕÜ«∞™êyOk. WO`«Ö’ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ÃÑ^ŒÌ"å# ‰õΩiã≤Ok. PHõb, "å#
212 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

L^Œú $u`À PÜ«∞# ã¨Ê $ǨÏ`«Ñ≤Ê ¢H˜O^ŒÑ¨_çáÈÜÕ∞ ã≤÷uH˜ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. J~Ú#ѨÊ

\˜H© PǨ~°O HÀã¨O Z=ih Ü«∂zOK«ÖË^Œ∞. "å##∞ ‰õÄ_® MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞
‰õΩO_® =ÚO^Œ∞‰õΩ #_»=™êQÍ~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ "≥#∞Hõ #∞O_ç Z=~À Ñ≤ez#@¡
~ÚOk. HÍx P Ñ≤Å∞ѨÙ#∞ q##>Ë¡ ™êfig∞r #_»záÈ™êQÍ~°∞. Ñ≤ez# HõO~î°O
PÜ«∞##∞ ã¨g∞Ñ≤OzOk. =zÛ# =ºH˜Î XHõ Éèí‰õΩÎ_»∞. ''™êfig∞r! g∞‰õΩ PǨ~°O
`≥KåÛ#∞, u#O_ç—— JO@∂ J`«_»∞ PÜ«∞##∞ "≥O|_çOKå_»∞. Wk x[OQÍ<Õ
~å^è•^Õq Hõ$áêHõ\ÏHõΔ"Õ∞<å Jx `≥Å∞ã¨∞HÀQÀi ™êfig∞r `«=∞ â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ
"ÕQÆOQÍ #_»=™êQÍ~°∞. JѨÊ\˜H© Éèí‰õΩÎ_»∞ =^ŒÅÖË^Œ∞. XHõ "≥∞ÿÅ∞ ^Œ∂~°O #_çz#
`«~°∞"å`Õ P Éèí‰õΩÎ_»∞ ™êfig∞rx ã¨g∞Ñ≤OK«QÆeQÍ_»∞. PÜ«∞# Z^Œ∞@‰õΩ =zÛ
¢Ñ¨}q∞e¡# P Éèí‰õΩÎ_»∞ "åiH˜ PǨ~°O ã¨=∞iÊOKå_»∞. ~å^è•^Õq HÍ~°∞}Ϻxfl
`«ÅK«∞H˘x Hõà◊√¡ K≥=∞‡yÖ¡QÍ ™êfig∞r, ''*ˇ· ~å^èÕ, *ˇ· Hõ$ëê‚—— JO@∂ Éèí‰õΩÎ_»∞
ã¨=∞iÊOz# PǨ~åxfl ã‘fiHõiOKå~°∞.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r ~å^蕉õΩO_»OÖ’1 ™êfl#O KÕÜ«∞_®xH˜ "≥àÏ¡~°∞. P
~ÀAÖ’¡ PÜ«∞# ˆH=ÅO XHõ H“Ñ‘#O =∂¢`«"Õ∞ ^èŒiOKÕ"å~°∞† PÜ«∞# =^ŒÌ
=∂~°∞ QÆ∞_»¤ ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. PÜ«∞# H“Ñ‘#O LuH˜ P~°"Õã≤,
~å^è•^Õq ÃÑ\˜ì# ™êfl<åxH˜ hà◊¡Ö’ kQÍ~°∞. ™êfl#O =ÚyOz QÆ@∞ì g∞^Œ‰õΩ
ѨsHõΔ
=zÛK«∂¿ãÎ H“Ñ‘#O HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. K«∞@∞ì¢Ñ¨Hõ¯Å "≥uH˜
K«∂_»QÍ K≥@∞ì g∞^Œ L#fl XHõ HÀu P H“Ñ‘#O KÕuÖ’ LOK«∞H˘x Ǩ~ÚQÍ
‰õÄ~°∞Ûx LOk. P HÀu =^ŒÌ #∞O_ç P =¢™êÎxfl ~å|@∞ìHÀ=_»O JO`«
ã¨∞ÅÉèí=∂? PÜ«∞# =^ŒÌ =∞~À =¢ã¨ÎO ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. WHõ Tà’¡H˜ "≥à◊¡_»O ZÖÏ?
™êfig∞r HÀѨO ~å^èŒ g∞^Œ‰õΩ =∞o¡Ok† '`«b¡! <Õ#∞ Tà’¡H˜ "≥à◊¡ÖË#∞. Hõ#∞Hõ
J_»qÖ’H˜ áÈ`«∞<åfl#∞. JHõ¯_Õ Ñ¨_ç=ÙO_ç PHõe`À, Ѩã¨∞ÎÅ`À JÅ=∞\˜Oz K«zÛ
áÈ`å#∞— Jx J#∞H˘x =_çQÍ J_»qÖ’H˜ #_çzáÈ™êQÍ~°∞. WHõ¯_» ‰õÄ_® XHõ
Éèí‰õΩÎ_»∞ =KåÛ_»∞. J`«_ç KÕuÖ’ ¢H˘`«Î HÍëêÜ«∞ =¢ã¨ÎO XHõ\ ˜ LOk. ^•xx
™êfig∞rH˜ ã¨=∞iÊOKå_»`«_»∞. Hõà◊¡ "≥O@ h~°∞ ^è•~°QÍ ¢ã¨qã¨∂Î ™êfig∞r
P =¢ã¨ÎO ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞. uiy H˘Å#∞ QÆ@∞ì =^ŒÌ‰õΩ =zÛ K«∂¿ãÎ, Pâ◊Û~°ºO!
™êfig∞r H“Ñ‘#O PÜ«∞# P~°"Õã≤# KÀ>Ë LOk!

1. ‰õΩO_»O JO>Ë z#fl H˘Å#∞. ~å^èŒ rq`«O`À ã¨O|O^èŒO Hõey=Ù#fl D H˘Å#∞

ѨÙ}ºf~°÷OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_»∞`«∞#flk.
 |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl~°∞ 213

ÉèíQÆ=O`«∞}Ë‚ KÕÜ«¸`«QÍ KÕã¨∞H˘x, =∞~À Pã¨~å Un ÖˉõΩO_® rqOKÕ

=ºH˜ÎH˜ WÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ZO`À ¢Ñ¨^è•#"≥∞ÿ#q. Jq P =ºH˜Î qâßfi™êxfl
Ѩ\ ˜+¨ªOKÕ™êÎ~Ú. J_»qÖ’#∞, ã¨=Ú¢^ŒOÖ’#∞, QÆ∞@ìg∞^Œ, H˘O_»g∞^Œ, QÆ∞ǨÏ
Ö’#∞ ZHõ¯_» rqOz#ѨÊ\˜H©, ZHõ¯_»‰õΩ "≥o¡#ѨÊ\˜H© ÉèíQÆ=^Œ#∞¢QÆǨÏO `«#ÃÑ·
LOk, P J#∞¢QÆǨÏO `«##∞ Z@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞O_≥·<å HÍáê_»∞`«∞O^Œ<Õ
qâßfi™êxH˜ D ã¨OѶ¨∞@#Å∞ J^ŒÌO Ѩ_»`å~Ú. =Ú#∞Ѩ\ ˜Hõ<åfl f¢=OQÍ J`«_»∞
[Ѩ^蕺<åÅ∞ J#∞+≤ª™êÎ_»∞.
|$O^•=#O #∞O_ç ™êfig∞r ǨÏi^•fi~ü |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. PHõe, JÅ
ã¨@Å`À PÜ«∞# Ǩ„`«ãπ Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. JHõ¯_» ã¨Ç¨Ü«∞
¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~üQÍ =º=ǨÏiã¨∞Î#fl =ºH˜Î â◊~°â◊ÛO¢^Œ QÆ∞áêÎ.
¢Ñ¨^äŒ=∞ t+¨μº_»∞
J`«_»∞ ã¨[˚#∞_»∞† J`«_»∞ „Ѩ=iÎOKÕ f~°∞ ZO`À K«Hõ¯QÍ
LO_Õk, ^ÕǨÏ^•~°_è ºO QÆÅ"å_»∞. J`«_»∞ ™êfig∞rx K«∂ã‘K«∂_»QÍ<Õ PÜ«∞# Ѩ@¡
PHõi¬`«∞_»Ü«∂º_»∞. U^À `≥eÜ«∞x â◊H˜Î `«##∞ ™êfig∞r "≥·Ñ¨Ù PHõi¬™ÈÎO^Œx
J`«_»∞ ¢QÆÇ≤ÏOKå_»∞. Hõ#∞Hõ u#flQÍ PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ áÈ~Ú, ''™êfig∞r, PHõeQÍ
LO^•?—— Jx J_çQÍ_»∞. ™êfig∞r, ''J=Ù#∞—— Jx K≥ѨÊQÍ<Õ J`«_»∞, ''=∂
WO\˜H˜ ~°O_ç—— Jx ™ê^Œ~°OQÍ PǨfixOKå_»∞. ''<Õ#∞ =¿ãÎ #∞=Ùfi Uq∞™êÎ=Ù?——
Jx Ñ≤Å¡"å_çÖÏ L`åûǨÏOQÍ J_çQÍ~°∞ ™êfig∞r. ''F <å PѨÎq∞¢`«=∂! <å
ǨÏ$^ŒÜ«∂<Õfl Ñ≤O_ç =∞^èŒ∞~° ÉèíHΔͺÅ∞ KÕã≤ ã¨=∞iÊ™êÎ#∞—— J<Õ XHõ áê~°ã‘Hõ
w`åxfl ["å|∞QÍ áê_ç K≥áêÊ_»∞ â◊~°`ü. D ["å|∞ qx =ÚQÆ∞úÖˇ·# ™êfig∞r,
â◊~°`ü WO\˜H˜ "≥àÏ¡~°∞. ™êfig∞rH˜ K«Hõ¯x qO^Œ∞ KÕâß_»∞ â◊~°`ü.
P ~ÀA qkè x~°fiǨÏ} =ÚyâßHõ â◊~°`ü ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ =zÛ, ''™êfig∞r!
<å‰õΩ 'q^•º— HÍ"åe—— J<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''h‰õΩ q^•º HÍ"åÅO>Ë h
JO^Œ"∞≥ #ÿ =ÚMÏxH˜ |∂_ç^Œ ѨÓã¨∞HÀ"åe† ÖËHáõ È`Õ ##∞fl =^ŒeÃÑ@∞ì—— J<åfl~°∞.
â◊~°`ü HõΔ}O ‰õÄ_® PÅ㨺O KÕÜ«∞‰õΩO_® u#flQÍ =O@QÆkÖ’H˜ "≥o¡ á⁄~Úº
#∞O_ç |∂_ç^Œ fã¨∞H˘x =ÚY=∞O`å ѨÙÅ∞=ÚH˘x =zÛ ™êfig∞r =ÚO^Œ∞
xÅ|_®¤_»∞. â◊~°`ü =ÚMÏxfl K«∂ã≤ ™êfig∞r á⁄@ìK≥Hõ¯ÅÜÕ∞ºÖÏ #"åfi~°∞. Jã¨Å∞
q+¨Ü«∞O Wk: â◊~°`ü J_çyOk P^蕺u‡Hõ *Ï˝#O. nxH˜ ã¨iáÈe# ã¨O㨯 $`«
Ѩ^ŒO 'q^•º—. ™êfig∞r ã¨∂zOzOk Éèí~°`üK«O¢^Œ ˆ~ QÆ∞}ÏHõ~ü ~°zOz#
'q^•º–ã¨∞O^Œ~°∞_»∞— J<Õ <å@HõOÖ’x Hõ^ä•<å~ÚHõÜ≥ÿ∞# q^•º, Hõ^ä•<åÜ«∞‰õΩ_≥·#
ã¨∞O^Œ~°∞}˜‚ K«∂ã≤ ѨeH˜# =K«#O. Wk J~°÷O KÕã¨∞HÀ‰õΩO_®, ™êfig∞r K≥Ñ≤ÊOk
214 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

JHõΔ~åÖÏ áê\˜OKå_»∞ â◊~°`ü. #=ÙfiH˘#flѨÊ\˜H© â◊~°`ü ÉèíH˜Î¢Ñ¨Ñ¨`«∞ÎÅ∞ ™êfig∞rx

Pâ◊Û~°ºOÖ’ =ÚOK≥`«ÎHõáÈÖË^Œ∞.
H˘xfl ~ÀAÅ∞ JHõ¯_» QÆ_çÑ≤# Ñ≤^ŒÑ¨ JHõ¯}∞‚O_ç |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜
™êfig∞r `«Ü«∂~°Ü«∂º~°∞. JѨC_»∞ â◊~°`ü PÜ«∞#`À, ''™êfig∞r, ##∞fl g∞ t+¨μº
xQÍ ã‘fiHõiOK«O_ç—— Jx ¢áê^äÕÜ«∞Ѩ_®¤_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''<å‰õΩ t+¨μº_ç
"≥·`Õ P^蕺u‡Hõ rq`«OÖ’ ã¨=∞ã¨Î=¸ á⁄O^Œ=K«∞Û#x ÉèÏqã¨∞Î<åfl"å? Wk ÉèíQÆ
=O`«∞x Ö’Hõ=∞<Õ ÉèÏ=#`À #∞=Ùfi UO x~°fiiÎOz<å ѨÙ~ÀQÆq∞OK«QÆÅ∞QÆ∞`å=Ù.
<Õ#∞ ‰õÄ_® JѨC_»Ñ¨C_»∞ WHõ¯_»‰õΩ =zÛ LO\Ï#∞. HÍx WѨC_»∞ <Õ#∞ Ç≤Ï=∂
ÅÜ«∂ʼnõΩ "≥o¡ f~åe—— J<åfl~°∞.
â◊~°`ü =^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞† ''g∞~°∞ ZHõ¯_»‰õΩ "≥o¡<å <Õ#∞ q∞=∞‡efl J#∞ã¨
i™êÎ#∞—— J<åfl_»∞ ã≤÷~° xâ◊ÛÜ«∞O`À. J`«_ç ã≤÷~° xâ◊ÛÜ«∂xfl QÆ=∞xOz#
™êfig∞r, ''JÖÏQÍ! x[OQÍ<Õ h =Å¡ ##∞fl J#∞ã¨iOK«_»O ™ê^茺"Õ∞<å? P
=∞<Àxâ◊ÛÜ«∞O hÖ’ LO^•? J~Ú`Õ KÕ`« aèHΔÍáê¢`« ѨÙK«∞ÛH˘x #∞=Ùfi Ѩx
KÕã¨∞Î#fl P Ô~·Å∞ ¿ãì+¨<£‰õΩ áÈ~Ú JHõ¯_» |~°∞=ÙÅ∞ "≥∂¿ã ‰õÄbÅ =^ŒÌ aèHõΔ
Ji÷Oz ~å—— J<åfl~°∞. â◊~°`ü HõΔ}O ‰õÄ_® ã¨OHÀzOK«ÖË^Œ∞. `«HõΔ}"Õ∞ |Ü«∞Å∞
^Õ~å_»∞. ™êfig∞r K≥Ñ≤Ê#>Ë¡ aèHõΔ Ji÷Oz fã¨∞‰õΩ=KåÛ_»∞. P `«~°∞"å`« ‰õÄ_®
J`«}˜‚ x~åHõiOK«_®xH˜ ™êfig∞rH˜ ZÖÏO\˜ HÍ~°}=¸ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. <å_»∞
"åi =∞^茺 "≥Ú^ŒÖˇ·# ÉÏO^èŒ=ºO, QÆ∞~°∞ – t+¨º ÉÏO^èŒ"åºxH˜ XHõ ã¨i¢H˘`«Î
ÉèÏ+¨ºO K≥Ñ≤ÊOk.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r HõÅ`«QÍ L<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O Uq∞@x â◊~°`ü
J_çy#ѨC_»∞ HÍ¿ãѨ٠JO`«~°∞‡Y∞Öˇ· LO_çáÈ~Ú# ™êfig∞r P `«~°∞"å`« WÖÏ
J<åfl~°∞: ''<åÜ«∞<å! <Õ#∞ x~°fiiÎOK«=Åã≤# =∞ǨHÍ~°ºO
'<åHõO@∂ XHõ
Ѩx L#flk—
XHõ\ ˜ LOk. HÍx JO^Œ∞‰õΩ `«y# ™ê=∞~°÷ºOHÍx, J~°›`«
HÍx <åÖ’ ÖË=x J#∞H˘#flѨC_»∞ <å =∞#ã¨∞û `«Å¡_çe¡
áÈ`«∞Ok. Ѩx JO>Ë =∂=¸Å∞ Ѩx HÍ^Œ∞† =∞# =∂`«$^Õâßxfl ѨÙ#ifli‡OK«
=Åã≤# =∞ǨHÍ~°ºO Jk. P^蕺u‡Hõ`« WHõ¯_» J_»∞QÆO\˜áÈ~ÚOk. PHõe,
Ѩã¨∞ÎÅ∞ ^Õâ◊O JO`«\Ï qÅÜ«∞`åO_»=O KÕã¨∞Î<åfl~Ú. ÉèÏ~°`«O =∞m¡
"Õ∞ÖÁ¯<åe† `«# áê~°=∂i÷Hõ`«`À Ö’HÍ<Õfl [~ÚOKåe.—— U^À =∞Ǩϟ#fl`« â◊H˜Î
P"ÕtOz#@∞¡ ™êfig∞r =∂\Ï¡_»_»O q#fl â◊~°`ü Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞_≥· ‰õÄ~°∞ÛO_ç
áÈÜ«∂_»∞. ™êfig∞r =∂\Ï¡_»_»O PѨQÍ<Õ â◊~°`ü PÜ«∞#`À, ''™êfig∞r! WkQÀ
 |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl~°∞ 215

g∞ t+¨μº}˜‚ <Õ#∞ L<åfl#∞. g∞~°∞ `«ÅÃÑ\˜ì# HÍ~°ºO xq∞`«ÎO <Õ#∞ UO KÕÜ«∂Ö’

P^ÕtOK«O_ç—— JO@∂ `«# ǨÏ$^ŒÜ«∂O`«~åà◊O #∞O_ç ѨeHÍ_»∞. "≥O@<Õ
™êfig∞r, ''XHõ aèHΔÍáê¢`«, Hõ=∞O_»ÅO ѨÙK«∞ÛH˘x WO\˜O\˜H˜ áÈ~Ú aèHΔÍ@#
KÕã≤~åQÆÅ"å?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ â◊~°`ü ''KÕã≤~åQÆÅ#∞—— Jx ^Œ$_è»OQÍ
["åaKåÛ_»∞. ™êfig∞r P =∂@ qx ZO`À ã¨O`À+≤OKå~°∞.
â◊~°`ü `«# L^ÀºQÍxH˜ uÖ’^ŒHÍezÛ ™êfig∞r`À |Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞. ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ
=∞OQÍ "å~°∞ ǨÏ$+‘ˆHâò "≥àÏ¡~°∞. JѨÊ\˜ ^•HÍ Ç¨~ÚQÍ rq`«O QÆ_»∞ѨÙ`«∞#fl
â◊~°`ü ã¨<åflºã¨ rq`«OÖ’x Ü«∂`«#Å#∞ Z^Œ∞~˘¯#
t+¨μºx ÉèÏ~°O
=Ç≤ÏOz# QÆ∞~°∞=Ù ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. KåÖÏ^Œ∂~°O #_»=_»O, PHõe^ŒÑ¨CÅ#∞
ÉèíiOK«_»O J`«_çH˜ =∞s ¢H˘`«Î† J`«_»∞ ZO`À Hõ+¨ìѨ_®¤_»∞.
HÍx ™êfig∞r =¸sÎÉèíqOz# ¢¿Ñ=∞ã¨fi~°∂ѨÙÖˇ· t+¨μºx |~°∞=ÙÅ#∞ `å"Õ∞ ã‘fiHõ
iOKå~°∞. |~°∞=ÙÅ#∞ =∂¢`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, t+¨μº}Ë‚ PÜ«∞# "≥∂âß~°∞. HÍÖÏO`«
~°OÖ’ â◊~°`ü WÖÏ J<åfl_»∞:
''XHõ Ѩ~åºÜ«∞O Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ "Õ∞q∞^ŒÌ~°O HÍe#_»Hõ# "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞
PHõe ^ŒÑ¨CÅ`À <å‰õΩ ã¨Ê $ǨÏ`«Ñ≤ÊOk. JѨC_»∞ <å =¸\Ï=ÚÖˇ¡<ÕQÍHõ ##∞fl
‰õÄ_® ™êfig∞r "≥∂ã¨∞ÔHàÏ¡~°∞. =∞~˘Hõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ "Õ∞O XHõ U~°∞
^•@=Åã≤=zÛOk. P U~°∞ Jq∞`« "ÕQÆO`À ¢Ñ¨=Ç≤Ïã¨∂Î#flk. P ¢áêO`«O ÉÏQÍ
*Ï~°∞_»∞QÍ LO_»_»O`À <Õ#∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤#∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r #=Ùfi`«∂ ##∞fl
XHõ QÆ∞¢~°O g∞^Œ ‰õÄ~ÀÛɡ\ ˜ì, `å=Ú QÆ∞¢~°O HõàÏ¡xfl ѨÙK«∞ÛH˘x #_çKå~°∞.
QÆ∞¢~åxfl #_çÑ≤ã¨∂Î #kx ^•\Ï~°∞. PÜ«∞# <å HÀã¨O `«=∞ ¢áê}ÏÅ<Õ Ñ¨}OQÍ
X_®¤~°∞. q∞¢`«∞ÖÏ~å! PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz <Õ#∞ UO K≥ѨÊ#∞! ¢¿Ñ=∞, ¢¿Ñ=∞, ¢¿Ñ=∞
– D XHõ¯ =∂@ `«Ñ¨Ê WOˆHg∞ K≥ѨÊÖË#∞. <å‰õΩ ÉÏQÍ Jã¨fiã¨÷`«QÍ L#flѨC_»∞
<å ã¨Op, <å Hõ@∞ì|@ìÅ∞, WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë <å áê^Œ~°HõΔÅ#∞ Ãã·`«O PÜ«∞#
"≥∂âß~°∞.——
HÍÖÏO`«~°OÖ’ XHõ™êi =∞#ã¨∞û HÍã¨Î K«OK«Å=∞=QÍ, â◊~°`ü, ''™êfig∞r,
##∞fl =^ŒeÃÑ>Ëì™êÎ~å?—— Jx ™êfig∞rx J_çQÍ_»∞. ''=¸~°∞ö_®! h K≥ѨCÅ∞
‰õÄ_® <Õ#∞ "≥∂âß#x =∞~°záÈÜ«∂"å?—— JO@∂ ™êfig∞r J`«}˜‚ ã¨∞u"≥∞`«ÎQÍ
p"å@∞¡ÃÑ\Ïì~°∞.
XHõ™êi ™êfig∞r â◊~°`üÅ∞ XHõ H©HÍ~°}ºO QÆ∞O_® "≥à◊√Î<åfl~°∞. ^•iÖ’
XHõ KÀ@ (=∞x+≤) H˘xfl Z=ÚHõÅ∂, ¢Ñ¨Hõ¯<Õ HÍëêÜ«∞=¢™êÎÅ∞ K≥ÖÏ¡K≥^Œ~°∞QÍ
216 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Ѩ_ç=Ù<åfl~Ú. ''â◊~°`ü, JkQÀ K«∂_»∞. ѨÙÖ’ ÖËHõ =∞ˆ~^À ¢‰õÄ~°=∞$QÆ"≥∂ WHõ¯_»

XHõ ã¨<åflºã≤x K«OÑ≤ ux=ÙO@∞Ok—— JO@∂ ™êfig∞r P Z=ÚHõÅ QÆ∞@ì#∞
â◊~°`ü‰õΩ K«∂Ñ≤OKå~°∞. â◊~°`ü J^ŒO`åK«∂ã≤ qã¨∞ÎÉ’Ü«∂_»∞ "≥O@<Õ ™êfig∞r,
''UO <åÜ«∞<å, ÉèíÜ«∞OQÍ LO^•?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ â◊~°`ü, ''ÖË^Œ∞,
ÖË^Œ∞. ¢Ñ¨Hõ¯# g∞~°∞ L#flѨC_»∞ <å ÔHO^Œ∞‰õΩ ÉèíÜ«∞O?—— Jx ["åaKåÛ_»∞.
™êfig∞r â◊~°`ü`Àáê@∞ ™ê^è•~°} ã¨<åflºã¨∞ÅÖÏ ã¨¢`åÅÖ’ |㨠KÕã¨∂Î,
ã¨fiÜ«∞OQÍ =O_»∞H˘x ux ¢Ñ¨Ü«∂}O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ^•i á⁄_»=Ù<å Z<Àfl Hõ^äŒÅ∞
K≥Ñ≤Ê t+¨μº}˜‚ PÜ«∞# P#OkOѨ*Ëâß~°∞. |∞xÜ«∞<£
'#∞"˘fiHõ ã¨OÔHÅ—
(Bunyun) ~°zOz# 'Ü«∂„u‰õΩŠѨÙ~ÀQÆu— (Pilgrim's
Progress) J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHõO #∞O_ç H˘xfl Hõ^äŒÅ∞ K≥áêÊ~°∞. Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ŠѨi
ã¨~åÅ∞ ™êfig∞rx Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú. Z`≥η# Ѩ~°fi`åÅ∂, =∞OK«∞
tY~åÅ∂, QÆOQÍ#n PÜ«∞#‰õΩ UHÍO`« rq`åhfl, ^蕺<åhfl [˝Ñ≤ÎH˜ `≥KåÛ~Ú.
`«#`À â◊~°`ü LO_»_»O JѨC_»∞ PÜ«∞#‰õΩ ÉèÏ~°OQÍ `ÀzOk.
XHõ ~ÀA â◊~°`ü H˜K«∞Û_ô =O_»∞`«∞<åfl_»∞. ™êfig∞r J`«_ç`À, ''â◊~°`ü,
#∞=Ùfi XHõ ã¨OÔHÅÖÏ <å HÍà◊¡#∞ Hõ\ ˜ì Ѩ_Õâß=Ù. <Õ#∞ UHÍH˜QÍ áÈ`«∞#fl
"å}˜‚. #∞=Ùfi <å rq`«OÖ’ ¢Ñ¨"ÕtOz <å‰õΩ ÉèÏ~°=∞~ÚáÈÜ«∂=Ù. WHõ #∞=Ùfi
<å`À ~å=_»O ã¨||∞ HÍ^Œ∞. W^Œ∞QÀ <å ^•i# <Õ#∞ áÈ`«∞<åfl#∞—— JO@∂
KÕuHõ¢~°, Hõ=∞O_»ÖO ѨÙK«∞ÛH˘x =_ç=_çQÍ JHõ¯_» #∞O_ç Hõ^ŒeáÈÜ«∂~°∞. â◊~°`ü
qKå~°OQÍ JÖÏ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂_»∞.
=¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å¿ãѨ٠QÆ_çKåHõ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r HõO~î°
ã¨fi~°O q#Ѩ_çOk: ''â◊~°`ü, F â◊~°`ü! PHõe =∞O_çáÈ`ÀOk. u#_®xH˜ U^≥·<å
LO^•?—— ''WѨC_Õ W™êÎ#∞—— JO@∂ =∞ǨÏ^•#O^ŒO`À QÆO`«∞ÖËã¨∂Î PÜ«∞#‰õΩ
H˜K«∞Û_ô =_ç¤OKå_»∞ â◊~°`ü. ''#∞=Ùfi u<åfl"å <åÜ«∞<å?—— Jx PáêºÜ«∞OQÍ
™êfig∞r J`«}˜‚ J_çQÍ~°∞. ''g∞~°∞ ÖˉõΩO_® <Õ<≥ÖÏ u#QÆÅ#∞?—— Jx
["åaKåÛ_»∞ â◊~°`ü. x~å…O`«áÈÜ«∂~°∞ ™êfig∞r. ''#∞=Ùfi x[OQÍ<Õ <å HÍà◊¡‰õΩ
ã¨OÔHÅ"Õ J~ÚáÈÜ«∂=Ù. <Õ#∞ KåÖÏ^Œ∂~°O "≥o¡áÈÜ«∂#∞. JѨC_»∞ =∞#ã¨∞ûÖ’,
'JÜ≥∂º, J`«_˘Hõ =¸~°∞ö_»∞! Un J`«_çH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. J`«}˜‚ XO@iQÍ =^Œe
=KÕÛâß<Õ!— J<Õ PÖ’K«# "≥∞keOk. WHõ UO KÕÜ«∞#∞! uiy =KÕÛâß#∞.
K«∂_»∞, h HÀã¨"Õ∞ uiy ~å=Åã≤=zÛOk—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. `«~°∞"å`« W^ŒÌ~°∂
Hõeã≤ H˜K«∞Û_ô u<åfl~°∞.
 |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl~°∞ 217

Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ÅÖ’ J`«∞º#fl`«"∞≥ #ÿ ¢Ñ^¨ âÕ ßÅÖ’ "≥Åã≤# Hˆ ^•~ü<å^ä,£ |¢n<å^ä£

ÖÏO\˜ ѨÙ}ºˆHΔ¢`åÅ∞ ^Œi≈OKåÅx ™êfig∞r HÀiHõ. HÍx â◊~°`ü Jã¨fiã¨∞÷_»Ü«∂º_»∞.
Hõ#∞Hõ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆÖËHõáÈÜ«∂~°∞. W^ŒÌ~°∂ =∞m¡ Ǩ„`«ãπ
=~åÇ¨Ï #QÆ~°OÖ’#∂
uiy=KåÛ~°∞. JHõ¯_» ™êfig∞r =∞ÖËiÜ«∂ "å`«|_®¤~°∞.
WÖÏ W^ŒÌ~°∂ Jã¨fiã¨∞÷Öˇ· =∞s |ÅÇ‘Ï#OQÍ `«Ü«∂~°Ü«∂º~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
f~°÷Ü«∂¢`«ÅÔH· JHõ¯_»H˜ =zÛ# ™êfiq∞ t"å#O^Œ "åiH˜ `å~°ã¨Ñ¨_ç ™êfig∞rx
=~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~îåxH˜ `À_˘¯x =KåÛ_»∞. Jk 1888 ã¨O=`«û~åO`«O.
™êfig∞r =∞~îåxH˜ uiy =zÛ# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ÅÖ’
ѨÅ∞=Ù~°∞ f~°÷Ü«∂¢`«Å‰õΩ "≥àϧ~°∞. XHõ U_®k HÍÅO ™êfig∞r JHõ¯_Õ LO_ç
áÈÜ«∂~°∞. P ~ÀAÅ QÆ∞iOz â◊~°`ü WÖÏ Jaè=i‚OKå_»∞:
''Jq L¢kHõÎÉèíi`«"≥∞ÿ# ~ÀAÅ∞. HõΔ}O ‰õÄ_® q¢âßOu LO_Õk HÍ^Œ∞.
J<Õ‰õΩÅ∞ =KÕÛ"å~°∞, áÈÜÕ∞"å~°∞† ѨO_ç`«∞Å∞ =zÛ QÀ+≤ª [i¿Ñ"å~°∞. ™êfig∞r
HõΔ}O ‰õÄ_® |^ŒúHõOQÍ QÆ_»Ñ¨ÖË^Œ∞. JѨC_»Ñ¨C_»∞ PÜ«∞# UHÍO`«OQÍ L#fl
ѨC_»∞ 'ǨÏiÉ’Öò, ǨÏiÉ’Öò!1 PÜ«∞##∞ ZÅ∞ÔQuÎ Ñ≤Å=O_ç— 'J=∂‡, J=∂‡—
JO@∂ ѨKå~°∞¡ KÕ¿ã"å~°∞. <Õ#∞ ^Œ∂~°OQÍ xÅ|_ç W^ŒO`å QÆ=∞xOKÕ"å}˜‚.
JÖÏO\˜ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡, '™êfig∞r, U^≥·<å uO\Ï~å?— Jx
J_çy`Õ U^À `«=∂ëêQÍ |^Œ∞Å∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞. XHõ Ñ≤zÛ"å_çÖÏ L^ÕfiQÆO`À
LO_Õ"å~°∞! "Õ‰õΩ=*Ï=Ú<Õ ÖËz, 'k"åº=∞$`åxfl ¢QÀÖË"å~å, ÖË=O_ç! ÖË=O_ç!
ÖË=O_ç!— Jx áê_»∞`«∂ `«H˜¯# "åix ÖË¿Ñ"å~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ JO^Œ~°∂ HõÅã≤ ^蕺#O
KÕ¿ã"å~°∞.——
1889 [#=i =∂™êO`å# =∂`«$=¸iÎ ¢j âß~°^•^Õq, ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤
XHõi`À Hõeã≤ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å [#‡ã¨÷Å=∞~Ú# HÍ=∂~°∞ʉõÄ~ü‰õΩ ™êfig∞r
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. ^•iÖ’ PO\òѨÓ~üÖ’ "å~°∞ "å~°O ~ÀAÅ∞ |ã¨KÕâß~°∞.
HÍ=∂~°∞ʉõÄ~ü "≥àı¡ ^•iÖ’ [fi~°O =zÛOk, "åO`«∞ÅÜ«∂º~Ú. Hõ#∞Hõ "å~°∞
HÍ=∂~°∞ʉõÄ~ü "≥à◊§‰õΩO_®<Õ uiy ~å=Åã≤=zÛOk.
"Õ^•O`« J^茺ܫ∞#O, ^≥·=zO`«#, [Ѩ^蕺<åÅ ÖÏO\˜ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#
Å`À ™êfig∞r =∞~î°OÖ’ ~ÀAÅ∞ "≥à◊¡|∞K«Û™êQÍ~°∞. JѨC_»∞ "Õ^•O`« ¢QÆO^ä•Å∞

1. ǨÏiÉ’Öò JO>Ë Ç¨Ïi <å=∂xfl LK«ÛiOK«O_ç Jx J~°÷O.

218 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

H˘#_®xH˜ `«y# Pi÷Hõ™ÈÎ=∞`« ÖË^Œ∞. HÍj "åã¨Î=ÙºÅ~Ú# ¢Ñ¨=∞^Œ^•ã¨ q∞¢`å

=^ŒÌ H˘xfl ¢QÆO^ä•Å∞ fã¨∞H˘x K«k"å~°∞. `«=∞‰õΩ Hõey# ã¨Oâ◊Ü«∂Å#∞ PÜ«∞
^Õxx Z#∞flHÀ"åe?
#‰õΩ L`«Î~°O ^•fi~å `≥eÜ«∞*Ëã≤, x=$uÎ KÕã¨∞H˘<åfl~°∞.
áê}˜x 'Jëêì^蕺~Ú— ÖÏO\˜ ã¨O㨯 $`« "åºHõ~°} ¢QÆO^ä•
Å#∞ J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞QÀ~å~°∞. P q+¨Ü«∞O ¢Ñ¨=∞^•^•ã¨ q∞¢`«‰õΩ `≥Å∞ѨÙ`«∂,
''áê}˜x q~°z`« Jëêì^蕺~Ú =∂‰õΩ ZO`À LѨܫÚHõÎOQÍ LO@∞O^Œx g∞~°∞
ÉèÏq¿ãÎ (g∞‰õΩ ™ê^茺=∞~Ú`Õ, W+¨ì=∞~Ú`Õ) ^•xx =∂‰õΩ Ñ¨OÑ≤Oz, ã¨Ç¨Ü«∞O
KÕÜ«∞O_ç. P[<å‡O`«O "Õ∞O g∞‰õΩ |∞∞}Ѩ_ç LO\ÏO. =∞~î°OÖ’ nHõΔ, ¢Ñ¨[˝,
ã¨∞xt`«"≥∞ÿ# "Õ∞^èŒã¨∞û QÆÅ "åiH˜ H˘^Œ=ÖË^Œ∞. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ J#∞¢QÆǨÏO`À "å~°∞
ã¨`«fi~°"Õ∞ áê}˜x Jëêì^蕺~Úx ã¨=∞¢QÆOQÍ J^茺ܫ∞#O KÕã≤, =OQÆ^Õâ◊OÖ’ "Õ^Œ
ѨÙ#~°∞^Œú~°} KÕ™êÎ~°x <å #=∞‡HõO——1 Jx PÜ«∞#‰õΩ ™êfig∞r q#flqOKå~°∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r ǨÏ$^ŒÜ«∞O ã¨^• UHÍO`«"å™ê<Õfl JaèÅ+≤O
zOk. Ô~O_»∞™ê~°∞¡ KÕã≤# f~°÷Ü«∂¢`«Å∞ PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ QÍ_è»"≥∞ÿ# PÖ’K«#
Å#∞ ÖË=<≥`åÎ~Ú. JkèHõ HÍÅO W@∞=O\˜ rq`«O QÆ_»áêÅ<Õ L`«∞ûHõ`«
PÜ«∞#Ö’ ÃÑ~°∞QÆ™êyOk.
HÍx QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ JѨÊyOz# ÉÏ^茺`« ™êfig∞r L`«∞ûHõ`«‰õΩ J_»∞¤Hõ@ì
"Õã≤Ok. K«i¢`«Ö’<Õ q#∂`«fl ã¨<åflºã¨ ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∂xfl ~°∂á⁄OkOz, ^•x
ÉÏ^茺`«#∞ ™êfig∞rH˜ JѨÊyOKå~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞. `«H˜¯# Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞Å
ÉÏ^茺`« ‰õÄ_® ™êfig∞r^Õ##fl q+¨Ü«∞O q_çQÍ K≥ѨÊ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. "åi ã¨~°fi`À
=ÚY"≥∞#ÿ qHÍ™êxH˜ ™êfig∞r ÉÏ^躌 `« =Ç≤ÏOKå~°∞. D Ѩiã≤u÷ Ö’ "åi`Àáê@∞
rqOK«_»O `«Ñ¨Êxã¨i J~ÚOk. Pã¨H˜Î, ÉÏ^茺`«Å =∞^茺 ™êfig∞r =∞#ã¨∞û
Tyã¨ÖÏ_çOk.
JÖψQ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞‰õΩ JѨÊyOz# =∞ǨÏ`å¯~°ºOÖ’x =∞~À
ÉèÏQÆ=¸ PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^ŒeOk. WÖÏ J#_»O Hõ<åfl J^Õ PÜ«∞#
=∞#ã¨∞û#∞ ¢Ñ¨^è•#OQÍ P¢Hõq∞OzO^Œx K≥ѨÊ=K«∞Û – ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨O^Õâßxfl
Ö’Hõ=∞O`«\Ï ¢Ñ¨Kå~°O KÕÜ«∞_»"Õ∞ Jk. KÕѨ XHõ>ˆ HÍx ^•xx Ñ≤Å¡Å r~°‚â◊H˜Î
„ѨHÍ~°O ѨÙÅ∞ã¨∞, ѨK«Û_ç, "ÕѨÙ_»∞ÖÏQÆ Ñ¨Å∞ ~°HÍÅ∞QÍ XH˘¯Hõ¯iH˜ XHÀ¯
q^èŒOQÍ =O_ç ÃÑ_»∞`«∞Ok `«e¡ – Wk ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ K≥¿ÑÊ L^•Ç¨Ï~°}. J^Õ

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 3.

 |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl~°∞ 219

suÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨O^Õâßxfl Ö’Hõ=∞O`«\Ï Kå\Ïe. HÍx JO^ŒiH© XˆH

q^èŒOQÍ ^•xx JOkOK«_»O ã¨||∞ HÍ^Œ∞. ¢Ñ¨[Å#∞ ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ HõÅ∞ã¨∞HÀ
‰õΩO_® ^•xx Z=iH˜, ZÖÏ JOkOKåÖ’ x~°‚~ÚOK«_»O J™ê^茺O. Hõ#∞Hõ
"åix `«Ñ¨Êxã¨iQÍ HõÅ∞ã¨∞HÀ"åÅx ™êfig∞r xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
"≥àÏ¡Åx f~å‡xOK«∞H˘#fl ™êfig∞r "≥O@<Õ JHõ¯_» #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õ~°
QÀ~å~°∞. ‰õΩ@∞O| ^≥·#ºã≤÷u ‰õÄ_® JO^Œ∞‰õΩ XHõ HÍ~°}O HÍ=K«∞Û. ¢Ñ¨=∞^•
‰õΩ@∞O| ^≥·#º ã≤÷u ^•ãπ‰õΩ PÜ«∞# WÖÏ ¢"åâß~°∞: ''HõÅHõ`åΠѨiã¨~åÖ’¡ rqã¨∞Î
#flO`« ^•HÍ U ^•s L#fl@∞¡ `ÀK«_»O ÖË^Œ∞. <å `«b¡,
W^ŒÌ~°∞ ™È^Œ~°∞Å∂ HõÅHõ`åÎÖ’<Õ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. <Õ<Õ ÃÑ^ŒÌ"å}˜‚, `«~°∞"å`« "å_»∞
ZѶπ.U. ѨsHõΔʼnõΩ K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl_»∞. z=i"å_»∞ Ѩã≤"å_»∞. ѨÓ~°fiO "åà◊¡ ã≤÷u
ÉÏQÆ∞O_Õk. HÍx =∂ `«O¢_ç =∞~°}Ï#O`«~°O Ѩiã≤÷u ^•~°∞}OQÍ Ñ¨i}q∞O
zOk† Ѩã¨∞ÎÅ∞ L#fl ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ ‰õÄ_® ÖËHõáÈÖË^Œ∞. D H˘~°`« KåÅ^Œ#fl@∞¡
H˘O^Œ~°∞ ^•Ü«∂^Œ∞Å∞ "åix Ñ≤¢`åi˚`«OQÍ =zÛ# WO\˜ #∞O_ç "≥Å¡Q˘\Ïì~°∞.
L#fl`« <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ ^•"å "ÕÜ«∞_»O`À WO\’¡ XHõ ÉèÏQÆO ~å|@∞ìHÀQÆe
QÍ~°∞† HÍx JO`å áÈ~ÚOk, "åº*ˇºO JO>Ë ã¨=∞ã¨ÎO HÀÖ’Ê=_»"Õ∞ Hõ^•!
''HõÅHõ`åΠѨiã¨~åÖ’¡ x=ã≤¿ãÎ gi ^≥·#º ã≤÷ux <Õ#∞ K«∂_»==Åã≤
=ã¨∞ÎOk. JѨC_»∞ ~°*’QÆ∞}O ¢Ñ¨HÀÑ≤Oz, JǨÏOHÍ~°O K≥ň~y ##∞fl HÍ~°º
~°OQÆOÖ’H˜ ^Œ∂Hõ_®xH˜ L|ÖÏ@Ѩ_Õ@∞¡ KÕ™ÈÎOk. W@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ <å
ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ ^•~°∞}"≥∞ÿ# Ü«Ú^ŒúO K≥ň~QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞ˆH <å Ѩiã≤÷u ÉèíÜ«∂
=ǨÏOQÍ LO^Œx ¢"åâß~°∞. WѨC_»∞ "åº*ˇºO =Úyã≤Ok. Hõ#∞Hõ H˘xfl ~ÀAÅ∞
WHõ¯_» LO_ç Ѩiã≤÷`«∞Å∞ K«Hõ¯|~°z# Ñ≤^ŒÑ¨ D KÀ\˜H˜ ã¨fiã≤Î K≥Ñ≤Ê =∞m¡ WHõ¯_»‰õΩ
~å‰õΩO_® LO_®Åx ##∞fl Pj~°fikOK«O_ç.——1
`«=∞ n~°…"≥∞ÿ# Ѩܫ∞#O QÆ∂iÛ ™êfig∞r ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ K≥áêÊ~°∞.
"≥Ú^Œ\’¡ "å~°∞ JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOK«ÖË^Œ∞† Z=i<≥·<å XHõ ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤x
`À_»∞QÍ "≥O@ɡ@∞ìH˘x "≥à◊¡=∞x "å~°∞ XuÎ_ç KÕâß~°∞. HÍx J@∞=O\˜k
UHÍO`« rq`«O JxÑ≤OK«∞HÀ^Œx ™êfig∞r "åºMϺxOKå~°∞. z@ìz=iH˜ `«=∞
Jaè¢áêÜ«∞O`À "åix UH©ÉèíqOѨ*ËÜ«∞QÆeQÍ~°∞. H˘xfl ~ÀAÅ∞ =∞~î°OÖ’ LO_ç
1889 _çÃãO|~üÖ’ =∞~î°O #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 8.

220 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r `«=∞ =^ŒÌ XHõ KÕuHõ¢~°, XHõ Hõ=∞O_»ÅO, w`« ѨÙã¨ÎHõO XHõ\ ˜,
The Imitation of Christ (¢H©ã¨∞Î J#∞Hõ~°}) ¢Ñ¨u XHõ\ ˜ =∂¢`«"Õ∞ LOK«∞
H˘<åfl~°∞. `«=∞HõO@∂ ã≤÷~°"≥∞ÿ# <å=∞^èÕÜ«∞O Un ã‘fiHõiOK«
Ü«∞u ~åA
ÖË^Œ∞† Z=~°∂ QÆ∞iÎOK«‰õΩO_® LO_»_®xH˜ `«=∞#∞ qaè#fl
<å=∞^èÕÜ«∂Å`À ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. `«=∞ POQÆ¡ ¢áêg}Ϻhfl `«=∞ |Ǩï=ÚY ¢Ñ¨*Ï˝
áê@"åÅ#∂ ™ê^茺=∞~Ú#O`«=~°‰õÄ PÜ«∞# Kå@∞HÀÖË^Œ∞. J<ÕHõ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
PǨ~°O HÀã¨O J<Õfi+≤OK«‰õΩO_® Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ ÅaèOKÕ PǨ~å<Õfl ã‘fiHõiO
Kå~°∞. Hõ#∞Hõ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ =~°∞ã¨QÍ S^Œ∞ ~ÀAÅ∞ Ãã·`«O x~åǨ~°OQÍ
QÆ_»Ñ¨_»O [iyO^Œx ™êfig∞r K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì. J_»q, H˘O_», Kå=_ç, 㨢`åÅÖ’
ZHõ¯_» KÀ@∞ ÅaèOz<å JHõ¯_» PÜ«∞# |ã¨KÕâß~°∞. Z\˜ì Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡#∂ _»|∞ƒ
`åHõ~å^Œx ã¨OHõeÊOK«∞H˘<åfl~°∞. HÍ|\˜ì J<ÕHõ „Ѩ^ÕâßÅ∞ PÜ«∞# HÍe#_»Hõ<Õ
"≥à◊¡=Åã≤=zÛOk† Z=Ô~·<å =∞s |Å=O`«O KÕ¿ãÎ Ô~·Å∞ \˜ÔH@∞ì =∂¢`«O
ѨÙK«∞Û‰õΩ<Õ"å~°∞. XHõ ã¨<åflºã≤ ZÖÏ rqOKåÅx âߢ™êÎÅ∞ xˆ~ÌtOKåÜ≥∂ `«∞.K«.
`«Ñ¨ÊHõ JÖψQ `«=∞ rq`åxfl =∞ÅK«∞H˘<åfl~°∞ P Ü«∞u ~åA.
HÍj ~°=∞‡x PǨfixã¨∂Î ¢Ñ¨=∞^• ^•ãπ JѨC_»Ñ¨C_»∞ ™êfig∞rH˜ L`«Î
~åÅ∞ ¢"åâß~°∞. PÜ«∞# =^ŒÌ H˘xfl ~ÀAÅ∞ LO_ç âߢ™êÎÅÖ’ `«=∞‰õΩ Hõey#
ã¨Oâ◊Ü«∂Å#∞ ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ PÜ«∞# =ÚY`«ó x=$uÎ KÕã¨∞HÀ=K«∞Û#<Õ `«ÅOѨÙ`À
™êfig∞r HÍjH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. "≥·^Œº<å^äŒO KÕ~°∞H˘#flѨC_»∞ JÅǨÉÏ^£Ö’
Ü≥∂QÍ#O^Œ™êfiq∞H˜ J=∞‡"å~°∞ áÈã≤#@∞¡ `≥eã≤Ok. "≥O@<Õ ™êfig∞r
JÅǨÉÏ^£ "≥àÏ¡~°∞. HÍx JѨÊ\˜ˆH XHõi^ŒÌ~°∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ Ü≥∂QÍ
#O^Œ‰õΩ ¿ã"åâ◊√¢â◊¥+¨Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® "åi`À Hõeâß~°∞.
Ü≥∂QÍ#O^Œ HÀÅ∞H˘<åfl_»∞. WO`«Ö’ ™êfig∞rx QÆ∞iOz J<Õ‰õΩʼnõΩ `≥eã≤
áÈ~ÚOk. ¢Ñ¨u ~ÀE ™êÜ«∞O¢`«O "å~°∞ PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ ~å™êQÍ~°∞. ™êfig∞r
¢Ñ¨ã¨OQÆ=¸, áê@Å HÍ~°º¢Hõ=∞=¸ ¢Ñ¨u ~ÀE [iQÍ~Ú. D ~ÀAÖ’¡<Õ
Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ J<Õ =∞Ǩ`«∞‡x QÆ∞iOz ™êfig∞r q<åfl~°∞. PÜ«∞##∞ ^Œi≈OK«∞
HÀ"åÅx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x ™êfig∞r Ѷ¨∂rѨÓ~ü "≥àÏ¡~°∞.
Ѷ¨∂rѨÓ~üÖ’ UHÍO`«OQÍ XHõ QÆ∞ǨÏÖ’ rqã¨∞Î#fl Ü≥∂yѨÙOQÆ=Ù_»∞
Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ. ~ÀAÅ `«~°|_ç, <≥ÅÅ `«~°|_ç ‰õÄ_® ^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞fl_≥·
LO_»QÆÅ `«áÈ^èŒ#∞_»∞ PÜ«∞#. z#fl`«#O #∞O_Õ „Hõ=∞OQÍ `«‰õΩ¯= PǨ~°O
ã‘fiHõiã¨∞Î#fl PÜ«∞#, z=iH˜ XHõ Ñ≤_çÔH_»∞ "Õáê‰õΩ ÖËHõ H˘xfl q∞iÜ«∂Å∞
 |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl~°∞ 221

=∂¢`«"Õ∞ uO@∂ rqOK«™êQÍ~°∞. QÆ∞ǨÏÖ’<Õ ^蕺#OÖ’ =Úxy Z<Àfl ~ÀAÅ∂,

<≥ÅÅ∂ LO_Õ"å~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# UO ux rqOKå~À Z=iH©
`≥eÜ«∞^Œ∞. Hõ#∞Hõ PÜ«∞##∞ Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ (QÍex PǨ
Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ
~°OQÍ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘<Õ =Úx) Jx ¢Ñ¨[Å∞ ¿Ñ~˘¯<Õ"å~°∞.
^蕺#OÖ’ Å~ÚOz LO_»x ~ÀAÖ’¡ QÆ∞Ç¨Ï g∞^Œ #∞#fl QÆkÖ’ LO_Õ"å~°∞,
`«=∞#∞ K«∂_»_®xH˜ =KÕÛ"åiH˜ LѨK«~°ºÅ∞ KÕ¿ã"å~°∞. ¢j~å=Úx q¢QÆǨxH˜
ѨÓ[Å∞ KÕ¿ã"å~°∞, Ǩϟ=∂Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ"å~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz
JѨÊ\˜ˆH qx, PÜ«∞# KèåÜ«∂z¢`åxfl LOK«∞H˘x ѨÓ[Å∞ ‰õÄ_® KÕ¿ã"å~°∞.
HÍã¨Î ÖÏ=ÙQÍ, Z`«∞ÎQÍ LO_Õ"å~°∞ PÜ«∞#. PÜ«∞#‰õΩ XHõ HõO\’¡
=∂¢`«"Õ∞ K«∂Ѩ٠LOk. `å#∞ q#fl"åiÖ’ Ju ¢âß=º"≥∞ÿ# HõO~î°ã¨fi~°O
PÜ«∞#^Õ#x ™êfig∞r ¢"åã≤=Ù<åfl~°∞. `«=∞ rq`«OÖ’ z=i Ѩ^Õà◊√¡ Z=i
^Œ$+≤ìÖ’#∂ Ѩ_»‰õΩO_® PÜ«∞# rqOKå~°∞. ''Ü≥∂QÆâߢ™êÎxH˜ XHõ L^•Ç¨Ï~°}
QÍ#∞, Ѩq¢`«`«, q#¢=∞`«, ¢¿Ñ=∞ʼnõΩ ã¨r= ^Œ$ëêìO`«OQÍ#∞ ¢Ñ¨âßO`«OQÍ
PÜ«∞# rq`«O QÆ_»zOk.——1 `å#∞ Jaè=∂xOz, ¿ã=ÅOkOz# L#fl`«"≥∞ÿ#
=∞Ǩ`«∞‡ÅÖ’ Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ XHõix ™êfig∞r "åºMϺxOKå~°∞.
ÉÏÉÏѨ@¡ ™êfig∞r ZO`À PHõi¬`«∞ÅÜ«∂º~°∞. ÉÏÉÏ ‰õÄ_® ™êfig∞r Ѩ@¡
ZO`À PáêºÜ«∞`« K«∂áê~°∞. XHõ™êi PÜ«∞##∞ K«∂ã≤ JHõ¯}∞‚O_ç |Ü«∞Å∞^Õi
"≥o¡áÈ"åÅ#∞H˘<åfl~°∞ ™êfig∞r. HÍx ÉÏÉÏ PáêºÜ«∞`å, q#¢=∞"≥∞ÿ# q#fl
Ѩ=¸ PÜ«∞# `«# x~°‚Ü«∂xfl =∂~°∞ÛH˘<ÕÖÏ KÕâß~Ú.
¢Ñ¨u ~ÀA ÉÏÉÏ =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ ѨQÆ\ ˜Ñ¨Ó@#∞ ™êfig∞r QÆ_çáê~°∞. ''Ü«∂=r˚q
`«=¸ <Õ#∞ <Õ~°∞ÛH˘O\Ï#∞—— J<Õ"å~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞. P q+¨Ü«∞OÖ’#∂
Hõ~°‡Ü≥∂QÆ ÉèÏ=#Å∞ ™êfig∞r PÜ«∞#‰õΩ x["≥∞ÿ# t+¨μºxQÍ<Õ xeKå~°∞.
Ѩiã≤÷`«∞Å∞, =º‰õΩÎÅ∞, ã¨OѶ¨∞@#Å∞ – WÖÏ JxflO\˜#∞O_ç
PÜ«∞# <Õ~°∞ÛH˘O@∂<Õ L<åfl~°∞. Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ L#fl`À#fl`« ã≤÷ux K«∂ã≤#
™êfig∞r PÜ«∞# #∞O_ç ‰õÄ_® <Õ~°∞ÛHÀ"åÅx Lqfià◊¥¡~å~°∞. HÍx LѨ^Õâ◊=∞<Õ
¢Ñ¨ã¨H˜Î ~åQÍ<Õ ÉÏÉÏ `«Ñ¨CH˘<Õ"å~°∞. LѨ^ÕâßÅ∞ qO@∂ Z=~°∂ ѨÙ~ÀQÆ
q∞OK«ÖË~°h, ã¨fi¢Ñ¨Ü«∞`«flO`À áê@∞|_ç`Õ<Õ Ñ¨Ù~ÀQÆu ™ê^茺=∞h PÜ«∞#

1. DÜ«∞# rq`«K«i¢`«#∞ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ ¢"åã≤ L<åfl~°∞† K«∂_»O_ç, ÖË=O_ç,

"Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 7.
222 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

qâßfiã¨O. HÍx ™êfig∞r =^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞. U"Õ"À ¢Ñ¨â◊flÅ∞ J_çy PÜ«∞# J#∞Éèí=

ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# ["å|∞Å∞ Pã¨H˜ÎQÍ q<Õ"å~°∞. ÉÏÉÏ =zOz# Ô~O_»∞ ÉèÏ=#Å∞
™êfig∞r HÍÖÏO`«~°OÖ’ É’kèOz# Hõ~°‡Ü≥∂QÆ ÉèÏ=#ʼnõΩ P^è•~°¢áêÜ«∞"≥∞ÿ#qQÍ
LO_»_»O K«∂_»=K«∞Û.
™êfig∞r : ¢áê~°OÉèí ^Œâ◊Ö’x ™ê^茉õΩʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ Ǩϟ=∞O, ѨÓ[
"≥Ú^ŒÖˇ·#q `«y#q. g∞ Ô~O^Œ∞‰õΩ "å\˜x J#∞+≤ªã¨∞Î<åfl~°∞?
ÉÏÉÏ : Uq∞\˜, Hõ~°‡ÅO>Ë XHõ =ºH˜Î `«# xq∞`«Î"Õ∞ PK«iã¨∞Î<åfl_»x
#∞"≥fiO^Œ∞‰õΩ ÉèÏqOKåe? W`«~°∞Å HÀã¨=¸ Hõ~°‡Å∞ PK«iOK«=K«∞Û Hõ^•!
Ѩ#∞Å∞ q_çzÃÑ\ì #Hõ¯~°ÖË^Œ∞, Jxfl Ѩ#∞Å∂ KÕÜ«∞=K«∞Û. HÍx `«#
HÀã¨O HÍ^Œ∞, W`«~°∞Å HÀã¨O. JÖÏ KÕ¿ã@ѨC_»∞ Jk P^蕺u‡Hõ ѨÙ~ÀQÆuH˜ ^•i
fã¨∞ÎOk. D ÉèÏ=# HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfig∞r É’kèOz# Hõ~°‡Ü≥∂QÍxH˜ XHõ
¢Ñ¨^è•# ¢áêuѨkHõQÍ q~åle¡Ok.
=∞~˘Hõ™êi ™êfig∞r J_çQÍ~°∞.
™êfig∞r : ZÖÏ Ñ¨x KÕÜ«∞_»O?
ÉÏÉÏ : ÅHΔͺhfl ™ê^èŒ##∂ UHõO KÕ~Ú.
nxx q=iã¨∞Î#flѨC_»∞ `«=∞ Hõ~°‡Ü≥∂QÆ ¢Ñ¨ã¨OQÍÅÖ’ ™êfig∞r WÖÏ
¢Ñ¨™êÎqOKå~°∞:
''Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ XHõ™êi Hõ~°‡ ~°Ç¨Ï™êºxfl QÆ∂iÛ <å`À WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
'ÅHΔͺhfl ™ê^èŒ##∞ UHõO KÕ~Ú.— g∞~°∞ U Ѩx KÕã≤<å P Ѩx `«Ñ¨Ê =∞ˆ~n
Ü≥∂zOK«HõO_ç. P Ѩxx XHõ P~å^èŒ#QÍ, L#fl`«"≥∞ÿ# P~å^èŒ#QÍ, P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ g∞ rq`«O Ü«∂=`«∞Î ^•xH˜ JOH˜`«O KÕã≤ KÕÜ«∞O_ç.——
ÉÏÉÏ XHõ ǨÏ~î°Ü≥∂y. ^ÕǨxfl ѨiѨÓ~°‚ P~ÀQƺ ã≤÷uÖ’ LOK«∞HÀ=_®xH˜
ǨÏ~î°Ü≥∂QÆO `«y# tHõΔ} QÆ~°Ñ¨Ù`«∞Ok. ÉÏÉÏ =^ŒÌ ǨÏ~î°Ü≥∂QÆO <Õ~°∞ÛHÀ"åÅx
™êfig∞r JaèÅ+≤OKå~°∞. ^•xHÀã¨O XHõ ~ÀA Z#∞fl
ǨÏ~î°Ü≥∂QÆOÖ’
L`«∞ûHõ`« H˘<åfl~°∞. ^•xx QÆ∞iOz n~°…OQÍ PÖ’zã¨∂Î =∞OK«O g∞^Œ
Ѩ_»∞H˘x=Ù<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ JѨC_»∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
PÜ«∞# =ÚO^Œ∞ HõxÑ≤OKå~°∞. U^À qKå~°OQÍ ™êfig∞rH˜ ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù xÅ|_ç
PÜ«∞#<Õ `«^ÕHõOQÍ K«∂_»™êQÍ~°∞. Ô~O_»∞ =¸_»∞ QÆO@Å∞ QÆ_çKå~Ú.
 |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl~°∞ 223

ã¨OѨÓ~°‚OQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ JiÊOK«∞H˘#fl `å#∞ WѨC_»∞ =∞~˘Hõ QÆ∞~°∞=Ù#∞

P¢â◊~ÚOKåÅ#∞HÀ=_»O `«¿ÑÊ"≥∂#x ™êfig∞rH˜ ã¨∞ÊùiOzOk. U^À ^À+¨O
KÕâß#<Õ P"Õ^Œ#`À PÜ«∞# ‰õÄ_® Ѩ_»∞H˘x ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ K«∂ã¨∞ÎO_ç
áÈÜ«∂~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ J^Œ$â◊º=∞~ÚáÈÜ«∂~°∞. ǨÏ~î°Ü≥∂QÆO
<Õ~°∞ÛHÀ"åÅ<Õ JaèÖÏ+¨#∞ `å`å¯eHõOQÍ ™êfig∞r q~°q∞OK«∞H˘<åfl~°∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© ǨÏ~î°Ü≥∂QÆO Ѩ@¡ ™êfig∞rH˜ QÆÅ L`«∞ûHõ`« `«QÆæÖË^Œ∞. XHõ\ ˜
Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_çKåHõ =∞m¡ L`«∞ûHõ`« `«ÖˇuÎOk. "≥O@<Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
^Œ~°≈#=¸ HõeyOk. D q^èŒOQÍ PÜ«∞# J#∞H˘#flѨC_»ÖÏ¡ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
^Œ~°≈#O HõÅ∞QÆ™êyOk.1 `å=Ú Ç¨Ï~î°Ü≥∂QÆO <Õ~°∞ÛHÀ=_»O ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
JOwHõiOK«_»OÖË^Œ#fl q+¨Ü«∞O ™êfig∞r J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. n~°…OQÍ PÖ’
zOz# ™êfig∞rH˜ JO`å J~°÷=∞~ÚOk – ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Ü«ÚQÆѨÙ~°∞+¨μ_»∞. D
Ü«ÚQÆOÖ’ P^蕺u‡Hõ rq`åxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ#q fã¨∞‰õΩx =zÛ# "å~°∞. `«#‰õΩ
Uk J=ã¨~°"≥∂ PÜ«∞#‰õΩ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞† ^•xx PÜ«∞# J#∞¢QÆÇ≤ÏOKå~°∞
‰õÄ_®. Hõ#∞Hõ WHõg∞^Œ@ =∞~˘Hõix P¢â◊~ÚOz H˘`«ÎQÍ Un <Õ~°∞ÛHÀ=Åã≤Ok
ÖË^Œ∞ – D ^Œ$_è» xâ◊ÛÜ«∂xH˜ ~åQÍ<Õ ™êfig∞rÖ’x =∞<ÀKåOK«ÅºO
`˘ÅyáÈ~ÚOk.
™êfig∞r =ºH˜Î`«fiO Ѩ@¡ PHõi¬`«∞Öˇ·#"å~°∞ J<Õ‰õΩÅ∞ ~ÀE PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ
~å=_»=¸, PÜ«∞# áê@Å∞, =∂@Å∞ q#_»=¸ Ѷ¨∂rѨÓ~üÖ’ k#K«~°ºQÍ
Ѩi}q∞OzOk. HÍx =KÕÛ"åi áêâßÛ`«º "åº"≥∂Ǩxfl
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ™êfig∞r QÆ=∞xOK«HõáÈÖË^Œ∞. "åi #_»Hõ, ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞, ¢Ñ¨=~°Î#
J=ã¨~°"≥∞ÿ#
ã¨O㨯~°}Å∞ Jhfl áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $uH˜ J^ŒÌO Ѩ\Ïì~Ú. áêâßÛ`«∞ºÅ#∞
J#∞HõiOK«_»"Õ∞ JÉèí∞º^ŒÜ«∞=∞x "å~°∞ ÉèÏqOz#@∞¡QÍ
HõxÑ≤OzOk. JHõ¯_» #∞O_ç HÍj "åã¨Î=ÙºÖˇ·# ¢Ñ¨=∞^Œ ^•ãπ‰õΩ, ''q^ÕjÜ«ÚÅ∞
WHõ¯_çH˜ Z@∞=O\˜ <åQÆiHõ`«#∞ H˘x`≥KåÛ~°∞? PǨ! "å~°∞ Z@∞=O\˜ SÇ≤ÏHõ

1. ™êfig∞r `«# D J#∞Éèí"åÅ#∞ 'h HÀã¨O XHõ áê@ áê_»∞`å#∞— J<Õ Hõq`«Ö’
¢Ñ¨™êÎqã¨∞Î<åfl~°∞. – ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç! ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 409
#∞=Ùfi
<å "≥#∞Hõ<Õ xÅ|_ç L<åfl=x
`≥Å∞ã¨∞, Hõ#∞Hõ<Õ
"≥#∞kiy h #=Ùfi =ÚMÏxfl K«∂™êÎ#∞ ....
224 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

"åº"≥∂Ǩxfl HõeÊOKå~°∞! ^Œ∞~°ƒÅ ǨÏ$^ŒÜ«ÚÖˇ·# gix P qâ◊fi<å^äŒ∞_Õ

ã¨O~°H˜ΔOK«∞QÍHõ!——1 Jx XHõ ÖËYÖ’ ¢"åâß~°∞. D ¢Ñ¨[Å#∞ áêâßÛ`«º
"åº"≥∂ǨÏO #∞O_ç ZÖÏ q_çÑ≤OKåÖ’ XHõ ~ÀA PÜ«∞# =∂@Ö’¡ ã¨Ê+¨ìOQÍ
¢Ñ¨™êÎqOKå~°∞. ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ P=â◊ºHõ"≥∞ÿ# ã¨O㨯~°}Å∞ U =∂~°æOÖ’ [~°QÍÖ’
PÜ«∞# =∂@Å∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥eáê~Ú:
''L#fl^ŒO`å |Å=O`«OQÍ fã≤ áê~°"ÕÜ«∞_»"≥∂, =∞# ã¨O㨯 $uÖ’x
JOâßÅ#xflO\˜x x+¨ÊHõΔáê`«OQÍ `«∂Å<å_»_»O =Å¡<À HÍ^Œ∞ =∞#O ã¨O㨯~°}
Å#∞ fã¨∞‰õΩ~å=Åã≤Ok. ^•xH˜ |^Œ∞Å∞ JѨiq∞`«"≥∞ÿ# ¢¿Ñ=∞#∞ <å\Ïe,
Z#ÖËx ã¨Ç¨Ï#O áê\˜OKåe.
''q^Œº#∞ "åºÑ≤OѨKÕÜ«∂e. ã¨Ç¨Ï[OQÍ Jaè=$kúH˜ HÍ~°}=∞=Ù`«∞Ok. D
Jaè=$kú ÉÏǨϺOQÍ L`ÕÎl`«"≥∞ÿ#k HÍHõ, ֒ѨŠ#∞O_Õ L^ŒƒùqOz#^≥·
LO@∞Ok. =∞#O JOkOKÕ q^Œº ‰õÄ_® D ^Œ$HõÊ^äŒO`À ‰õÄ_ç# q^ŒºQÍ
LO_®e. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« =∞ǨÏ`åºxfl ZÅ∞ÔQuÎ Kå\Ïe† Juâ◊Ü≥∂‰õΩÎʼnõΩ
áȉõÄ_»^Œ∞. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’x P^Œ~å≈Å#∞ ¢Ñ¨[Å∞ K≥·`«#ºÑ¨Ói`«∞Öˇ· J=QÆ`«O
KÕã¨∞H˘<ÕÖÏ KÕÜ«∂e.
''XHõ¯ q+¨Ü«∞O =∞~°záȉõÄ_»^Œ∞ – Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O hu q~°∞^Œú"≥∞ÿ#k
HÍ^Œ∞! ^•<À¡ Ö’`«∞QÍ =Ú#QÆO_ç, ^•x =∞ǨÏ`åºxfl g∞~°∞ H˘Å==K«∞Û.
Hõà◊√¡=¸ã¨∞H˘x áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $uH©, PKå~°=º=Ǩ~åÅ J@ìǨ™êʼnõÄ, ÃÑ·ÃÑ·
"≥∞~°∞QÆ∞ʼnõÄ ÉÏxã¨Å∞ HÍHõO_ç. g∞ =∂`«$^Õâ◊O QÆ∞iOz J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞O_ç.
g∞ *Ïu, ^•x r=<å^è•~° ¢áêuѨkHõ L^ÕÌâ◊O Uq∞@#flk Hõ#∞Q˘#O_ç.
''ÉèÏ~°`«^Õâ◊ P^Œ~å≈Å∂, ^Œ$âߺÅ∂ =∞ǨÏ`«Î~°"≥∞ÿ#q HÍ=x <Õ_»∞ =∞#O
ÉèÏqã¨∞Î<åflO. =∞#O HõΔ}O =∂¢`«"Õ∞ PÖ’zOK«=K«∞Û, J~Ú#ѨÊ\˜H© =∞#O JÖÏ
PÖ’zã¨∞Î<åflO, JÖÏO\˜ =∂#ã≤Hõ ^Œ∞~åHõ~°¬}‰õΩ Ö’#Ü«∂ºO. WÖÏO\˜ q<å
â◊#O Hõ<åfl P"Õ^Œ# HõeyOKÕ ã≤÷u =∞# ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i¢`«Ö’ ã¨OÉèíqOz
LO_»^Œ∞. x*ÏxH˜ =∞# ^Õâ◊OÖ’ qÅÜ«∞`åO_»=O KÕã¨∞Î#fl ¿Ñ^ŒiHõO U^À
`≥Å∞™ê? =∞# <åQÆ~°Hõ`« P^蕺u‡Hõ H˘Å|^ŒÌ#∞ =∞#O Hõ#∞Q˘#HõáÈ=_»"Õ∞.
=∞#Å#∞ =∞#O J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#flѨC_»∞, Hõ#∞Q˘#flѨC_»∞ =∞# ã¨=∞㨺Å∞
`˘ÅyáÈ`å~Ú.——
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 24.
 |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl~°∞ 225

™êfig∞rx K«∂_»_®xH˜ =KÕÛ"åi ã¨OYº ¢Hõ=∞OQÍ ÃÑ~°QÆ™êyOk. ~Àãπ,

ÃÑxflOQÆì<£ ÖÏO\˜ XHõi^ŒÌ~°∞ POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ Ãã·`«O ™êfig∞rH˜ ѨiK«Ü«∞=∞Ü«∂º~°∞.
¿ã<åkèѨuÜ≥ÿ∞# i=_£ – HÍ~°flH± ‰õÄ_® ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞
áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ
¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞ PǨfi#O H˘<åfl_»∞. P`«_çH˜ "Õ^•O`«O Ѩ@¡ ZO`À Pã¨H˜Î LOk. HÍx
=∞# ^Õâ◊O QÆ∞iOp, ã¨O㨯 $ux QÆ∞iOp P áêâßÛ`«∞ºÅ∞
`≥Å∞ã¨∞H˘#fl^ŒO`å ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ ^•fi~å<Õ. "å~°∞ x*ÏÅ#∞ =¢H©HõiOz,
x*ÏʼnõΩ =ºuˆ~HÍ~å÷ÖË K≥|∞`«∂ =KåÛ~°∞. áêâßÛ`«∞ºÅ∞ D Hõ@∞ìHõ^äŒÅ<Õ
ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞x #=Ú‡`«∂=KåÛ~°∞. nxx ™êfig∞r J~°÷OKÕã¨∞HÀHõáÈÖË^Œ∞. JÖψQ
"åiÖ’ H˘O^ŒiH˜ x[OQÍ<Õ ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ ã¨OѨuÎ á⁄O^•Å<Õ L`«∞ûHõ`«
LO_»_»O ‰õÄ_® ™êfig∞r ¢QÆÇ≤ÏOK«HõáÈÖË^Œ∞. D ~ÀAÖ’¡<Õ ÃÑxflOQÆì<£
^ŒOѨ`«∞Å∞, ''™êfig∞r, g∞~°∞ WOQÆ¡O_»∞‰õΩ "≥àÏ¡e. JHõ¯_» g∞ ÉèÏ=#Å#∞
¢Ñ¨Kå~°O KÕÜ«∂e—— Jx PÜ«∞##∞ HÀ~å~°∞. áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ ~å=Åã≤OkQÍ
™êfig∞r JO^Œ∞H˘#fl ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞ PǨfi#O W^Õ. HÍx ™êfig∞r JѨC_»∞
g\˜#xflO\˜h PÖ’zOKÕ ã≤÷uÖ’ ÖË~°∞. Hõ~îÀ~°"≥∞ÿ# `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«=¸,
™ê^èŒ#ÖË PÜ«∞# Hõà◊¡ =ÚO^Œ∞ ^Àº`«Hõ=∞Ü«∂º~Ú.
=∞~À <≥Å ~ÀAÅ∞ Ѷ¨∂rѨÓ~üÖ’<Õ ™êfig∞r |ã¨KÕâß~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
ǨÏ$+‘ˆHâòÖ’ JÉèË^•#O^Œ "åºkè¢QÆã¨∞÷_≥·#@∞¡ PÜ«∞#‰õΩ Hõ|∞~°∞ =zÛOk. JÉèË^•
#O^Œ#∞ HÍjH˜ `À_˘¯x ~å=_®xH˜ U~åÊ@∞¡ KÕã≤, `å=¸ HÍjH˜ "≥O@<Õ
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. HÍjÖ’ JÉèË^•#O^Œ‰õΩ KÕ^À_»∞"å^À_»∞QÍ LO@∂ PÜ«∞#‰õΩ
#Ü«∞=∞ÜÕ∞º^•HÍ ™êfig∞r JHõ¯_Õ LO_çáÈÜ«∂~°∞.
1890 U¢ÃÑÖòÖ’ |Å~åOÉ’ã¨∞ HÍÅ^èŒ~°‡O K≥O^•_»<Õ "å~°Î ™êfig∞rH˜
JOkOk. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Éèí‰õΩÎÅH©, t+¨μºÅH© `«ÅÖ’ <åÅ∞HõÖÏ "≥∞Åy# =ºH˜Î
|Å~åO. Éèí‰õΩÎÅÖ’ PÜ«∞#‰õΩ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ qt+¨ì
'ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖËx ™ê÷<åxfl ˆH\Ï~ÚOKå~°∞. J@∞=O\˜ =ºH˜Î =∞~°}"å~°Î
ã¨<åflºã≤x HÍ#∞
<Õ#∞—
™êfig∞rx Jq∞`«OQÍ ¢‰õΩOQÆnã≤Ok. D q^èŒOQÍ ™È^Œ~°
ã¨<åflºã¨∞ŠѨ@¡ ™êfig∞rH˜ QÆÅ J#∞~åQÆO, Éèí‰õΩÎx =∞~°}O
Ѩ@¡ PÜ«∞# Ѩ_»¤ P"Õ^Œ# ѨO_ç`«∞_»~Ú# ¢Ñ¨=∞^• ^•ãπ‰õΩ Pâ◊Û~°ºO HõeyOk.
''XHõ ã¨<åflºã≤H˜ WO`«\ ˜ J#∞~åQÆ=¸, |O^èŒ=¸ ÉèÏ=º=∂?—— JO@∂ q㨇ܫ∞O
K≥O^•~åÜ«∞#. ''"Õ∞O ~°ã¨Ç‘Ï#∞Å"≥∞ÿ# ã¨<åflºã¨∞ÅO HÍ=Ú. XHõ =ºH˜Î ã¨<åflºã≤
J~Ú#O`« =∂¢`å# P`«_»∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞~ÖËx"å_»=Ù`å_®?—— Jx PÜ«∞#‰õΩ
™êfig∞r ["åaKåÛ~°∞.
S 17
226 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

|Å~åO#∞ HÀÖ’Ê~Ú ^Œ∞óY™êQÆ~°OÖ’ =Úxy=Ù#fl P ‰õΩ@∞OÉÏxfl

™êO`«fi# Ѩ~°K«_®xH˜ ™êfig∞r HõÅHõ`åÎ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. D™êi PÜ«∞#
=∞m¡ =∞~î°OÖ’
=∞~î°OÖ’ =¸_»∞ <≥ÅÅ∞ |ã¨KÕâß~°∞. D ~ÀAÅ∞ =∞~î°O
Ö’x ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ =~°¢Ñ¨™ê^ŒOQÍ Ñ¨i}q∞OKå~Ú.
™êfig∞r |Ǩï=ÚY ¢Ñ¨*Ï˝áê@"åÅ∞ Z<Àfl s`«∞Ö’¡ =ºHõÎ=∞Ü«∂º~Ú. PÜ«∞#`À
QÆ_»Ñ≤# ¢Ñ¨u HõΔ}=¸ =∞~î°"åã¨∞ʼnõΩ XHõ QÆ∞}áê~î°=∞~ÚOk. =∞~îåxfl ZO`«
QÍ<À P^Œiã¨∂Î =zÛ# |Å~åO, PÜ«∞# `«~°∞"å`« "Õ∞ <≥ÅÖ’ ã¨∞ˆ~O¢^Œ<å^ä£
q∞¢`å – W^ŒÌ~°∂ =∞$u K≥O^Œ_»O`À Pi÷HõOQÍ =∞~î°O H˜¡+¨ì Ѩiã≤÷ux K«q
K«∂ã≤Ok. u#_®xH˜ Uq∞ ÖˉõΩO_® H˘xfl ~ÀAÅ∞ "å~°∞ QÆ_»Ñ¨=Åã≤ =zÛOk.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Éèí‰õΩÎÖˇ·# ysâò, '=∞— ÖÏO\˜ "åix ™êfig∞r HõÅ∞ã¨∞HÀQÍ<Õ "å~°∞
"≥O@<Õ KÕÜ«¸`«xKåÛ~°∞. HÍx "å~°∞ JO`« ^èŒ#=O`«∞Å∞ HÍ~°∞. "å~°∞
JOkOz# "≥Ú`«ÎO`À Y~°∞ÛÅ#∞ U^À H˘O`« "Õ∞~°‰õΩ ã¨~°∞ÌH˘<åfl~°∞ P Ü«Ú=
ã¨<åflºã¨∞Å∞.
WÖÏ =∞~î°O Ѩiã≤÷u K«Hõ¯k^ŒÌ=Åã≤=ÙO_»QÍ, ™êfig∞r =∞#ã¨∞û#∞ =∞~À
`«ÅOѨ٠JÅ¡HõÖ’¡ÅѨ~°K«™êyOk. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Jã≤÷HõÅ#∞ QÆOQÍf~°OÖ’ ZHõ¯
_≥·<å XHõ KÀ@ ¢Ñ¨u+≤ªOz XHõ ^Õ"åÅÜ«∞O xi‡OKåÅx ™êfig∞r ZO`«QÍ<À
JaèÅ+≤OKå~°∞. HÍx =∞~î°O Jaè=$kúH˜ J~Ú`Õ<ÕO, ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ^Õ"åÅÜ«∞
x~å‡}ÏxH˜ J~Ú`Õ<ÕO x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOK«_»O ™ê=∂#º"≥∞ÿ# ѨxHÍ^Œ∞.
ã¨∞ˆ~O¢^Œ<å^ä£ q∞¢`å 1000 ~°∂áêÜ«∞Å∞ W™êÎ#x "åQÍÌ#O KÕâß_»∞. ¢Ñ¨=∞^•
^•ãπ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»`å_»x ZO`À #=∞‡HõOQÍ L<åfl~°∞ ™êfig∞r. HÍx PÜ«∞# =^ŒÌ
#∞O_ç ÃÑ·HõO ~åHõáÈ=_»O ™êfig∞rx qKå~åxH˜ QÆ∞iKÕã≤Ok.


 Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ ™ê#∞=ÙÖ’¡

^Õ=`«Å Ѩ~°fi`åÖˇ·# Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å#∞ ¢Ñ¨u XHõ¯~°∂ XHõ¯™êÔ~·<å

ã¨O^Œi≈OKåe. Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ rqOK«_»=∞O>Ë Ñ¨~°=∞t=Ùx
™êxfl^茺OÖ’ rqOK«_»"Õ∞ (yi~å*ò â◊$OˆQ =∞Ǩ^Õ= ã¨O¿Ñ¶∞)
J=Ù`«∞Ok.
ó ÉèíQÆ"å<£ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞

=∞~î°O Jaè=$kú K≥O^•e, ^Õ"åÅÜ«∞ x~å‡}O [~°QÍe – Wq ™êfig∞rÖ’

x~°O`«~°O "≥∞^Œ∞Å∞`«∞#fl PÖ’K«#Å∞. HÍx g\˜#xflO\˜h q∞Oz PÜ«∞#
=∂`«$^Õq Pjã¨∞ûÅ∞
=∞#ã¨∞û UHÍO`« rq`«O HÀã¨O Ѩi`«Ñ≤OzOk. Ç≤Ï=∂
ÅÜ«∂ÅÖ’ H˘O`«HÍÅO QÆ_»Ñ≤# JYO_®#O^Œ ™êfiq∞
JѨC_Õ uiy=KåÛ~°∞. PÜ«∞# `≥eÑ≤# =~°‚#Å∞, Ü«∂¢`å qâıëêÅ∞ ™êfig∞r
L`«∞ûHõ`«#∞ =∞iO`« LnÌÑ≤OѨ*Ëâß~Ú. ''QÆOQÍf~°OÖ’ XHõ KÀ@ n~°…HÍÅO
^蕺#O K≥Ü«∂ºÅ#∞‰õΩO@∞<åfl#∞...... Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ʼnõΩ XHõ¯ Ѩ~°∞QÆ∞Ö’ "≥àÏ¡Åx
`«Ñ≤OzáÈ`«∞<åfl#∞—— Jx PÜ«∞# ¢"åâß~°∞. D L^ÕÌâ◊O`À<Õ PÜ«∞# XHõ\ ˜
Ô~O_»∞™ê~°∞¡ |Ü«∞Å∞^Õ~°_»O ‰õÄ_® `«@ã≤÷OzOk. HÍx U"À P@OHÍÅ∞ HõeˆQq†
¢Ñ¨u™êi U^À HÍ~°}OQÍ PÜ«∞# "≥#∞Hõ‰õΩ uiy ~å=Åã≤ =zÛOk. Hõ#∞Hõ
D™êi =∂`«$=¸iÎ ¢j âß~°^•^Õq Pjã¨∞ûÅ∞ á⁄Ok =∞s |Ü«∞Å∞^Õ~åÅx
x~°‚~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. =∂`«$^Õq J#∞¢QÆǨÏO LO>Ë ã¨=∞ã¨ÎO ™ê^茺"Õ∞#x
PÜ«∞#‰õΩ QÆ\ ˜ì #=∞‡HõO.
JYO_®#O^Œ#∞ "≥O@ɡ@∞ìH˘x "≥àÏ¡Åx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x, PÜ«∞#`À
HõÅã≤ "≥o¡ =∂`«$^Õqx ^Œi≈OK«∞H˘<åfl~°∞. ''J=∂‡! J`«∞º#fl`« J#∞Éèí∂u
á⁄O^Œ‰õΩO_® <Õ#∞ uiy ~å#∞—— Jx =∂`«$^Õq`À ™êfig∞r K≥áêÊ~°∞. ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å k=º<å=∞O ¿Ñi@ =∂`«$^Õq PÜ«∞##∞ Pj~°fikOKå~°∞. `«~°∞"å`«
JYO_®#O^Œ`À, ''<åÜ«∞<å! <å ã¨OѨuÎ<Õ (™êfig∞r<Õ) h‰õΩ JѨÊyã¨∞Î<åfl#∞.

227
228 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

h‰õΩ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ ¢áêO`åÅ∞ ã¨∞Ѩiz`åÅ∞. #ˆ~<£ Éè’[<åxH˜ J=ã¨÷Ѩ_»‰õΩO_®

K«∂ã¨∞HÀ—— Jx K≥áêÊ~°∞. D q^èŒOQÍ =∂`«$^Õq Pjã¨∞ûÅ∞ á⁄Ok 1890
EÖˇ· PY~°∞# ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. ''<Õ#∞ XHõ™êi ã¨Ê $t¿ãÎ P =ºH˜Î
rq`«OÖ’ =∂~°∞Ê HõÅQÍe. J\˜ì â◊H˜Îx ã¨=Úáêi˚OK«‰õΩO_® uiy ~å#∞—— Jx
`«=∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å`À `≥eÑ≤, ã¨∞n~°… Ü«∂¢`«‰õΩ ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
QÆOQÍf~°O "≥O|_ç #_çz "≥àÏ¡Åx ™êfig∞r J#∞H˘<åfl~°∞. PQÆã¨∞ì <≥Å
™êfig∞r, JYO_®#O^Œ ÉèÏQÆÅ∂Ê~ü KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. JHõ¯_» QÆOQÍf~°OÖ’ XHõ
KÀ@ |ã¨KÕâß~°∞. ¢Ñ¨Ü«∂}Ѩ٠|_»eHõ`À#∞, PHõe`À#∞
ÉèÏQÆÅ∂Ê~üÖ’
"åi =ÚMÏÅ∞ "å_çáÈ~Ú#ѨÊ\˜H©, P =^Œ<åÅÖ’ ^ÕnѨº
=∂#OQÍ ¢Ñ¨HÍtOKÕ P^蕺u‡Hõ `Õ[ã¨∞û "åix W`«~°∞Å Hõ<åfl qt+¨ì"≥∞ÿ#"åiQÍ
K«∂Ñ≤Ok. ™êfig∞r Ѩ@¡ J<Õ‰õΩÅ∞ PHõi¬`«∞ÅÜ«∂º~°∞. "åiÖ’ XHõ~°∞ P Tà’¡
ã¨∞¢Ñ¨ã≤^Œ∞ú_≥·# ‰õΩ=∂~ü x`åº#O^Œ ã≤OQ∑. P`«_ç q∞¢`«∞_»~Ú# =∞#‡^äŒ<å^ä£
KÒ^èŒ∞s J<Õ =ºH˜Î WO\’¡ ™êfig∞rH˜, JYO_®#O^Œ‰õΩ |㨠U~åÊ@∞¡ KÕâß~°∞.
D W^ŒÌ~°∞ ã¨<åflºã¨∞Å#∞ QÆ∞iOz "≥Ú^Œ\’¡ =∞#‡^äŒ<å^ä£ Q˘Ñ¨ÊQÍ ÉèÏqOK«
ÖË^Œ∞. ZO^Œ~À ã¨<åflºã¨∞Å∞ =ã¨∂ÎáÈ`«∂ LO\Ï~°∞, "åà◊¡ÖÏO\˜ "åˆ~ D W^ŒÌ~°∂
#x J`«_»∞ J#∞H˘<åfl_»∞. XHõ ~ÀA =∞^蕺ǨÏfl Éè’[<å#O`«~°O JO^Œ~°∂
‰õÄ~°∞Ûx q¢âßOu fã¨∞H˘O@∞<åfl~°∞. =∞#‡^äŒ<å^ä£ "åi`À =∂\Ï¡_»_»O W+¨ìO
ÖË#@∞¡ HÍã¨Î ^Œ∂~°OQÍ ‰õÄ~°∞Ûx É∫^Œú=∞`«O QÆ∞iOz# POQÆ¡ ѨÙã¨ÎHõO XHõ\ ˜
K«^Œ=™êQÍ_»∞. HÍ¿ãѨ٠QÆ_çzOk. ™êfig∞r J`«_ç`À, ''UO ѨÙã¨ÎHõO Jk?—— Jx
J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ =∞#‡^äŒ<å^ä£ Ñ¨Ùã¨ÎHõO ¿Ñ~°∞ `≥eÑ≤, ''g∞‰õΩ POQÆ¡O `≥Å∞™ê?——
Jx J_çQÍ_»∞. ''U^À H˘kÌQÍ—— Jx ™êfig∞r ["åaKåÛ~°∞. ã¨OÉèÏ+¨} H˘#
™êyOk. POQÆ¡ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’x ѨÅ∞ ¢QÆO^ä•Å #∞O_ç L^•Ç¨Ï~°}Å∞ K«∂ѨÙ`«∂
J#~°æà◊OQÍ ™êfig∞r =∂\Ï¡_»™êQÍ~°∞. xâıÛ+≤ì`«∞_»Ü«∂º_»∞ =∞#‡^äŒ<å^ä£. XHõ
ã¨<åflºã≤ POQÆ¡OÖ’, JO^Œ∞<å WO`« J#~°æà◊OQÍ =∂\Ï¡_»_»O P ~ÀAÖ’¡ TǨ
f`«O! HÍ¿ãѨ\’¡<Õ ™êfig∞r áêO_ç`åºhfl, "Õ∞^èŒã¨∞û#∂ ¢QÆÇ≤ÏOKå_»∞ =∞#‡^äŒ
<å^ä£. Ü≥∂QÆO, LѨx+¨`«∞ÎÅ ÖÏO\˜ J<ÕHõ q+¨Ü«∂ÅÖ’ ™êfig∞rH˜ Jáê~°"≥∞ÿ#
*Ï˝#O LO^Œx H˘kÌ ~ÀAÖ’¡<Õ P`«_çH˜ J=QÆ`«"≥∞ÿOk.
JHõ¯_» ™êfig∞r |㨠KÕã≤# ~ÀAÖ’¡ J<Õ‰õΩÅ∞ PÜ«∞# =^ŒÌH˘zÛ ™êÇ≤Ï`«ºO,
`«`«Î fiâߢã¨ÎO, =∞`«O ÖÏO\˜ ѨÅ∞ q+¨Ü«∂Å#∞ QÆ∞iOz =ÚK«Û\˜OKå~°∞. ™êfig∞r
"Õ∞^è•â◊H©Î, "å~°∞ q=iOKÕ (H˘`«Î) `«~°Ç¨ JO^Œih PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú.
 Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ ™ê#∞=ÙÖ’¡ 229

XHõ ~ÀA ™êfig∞rx P Tà’¡x ¢j=∞O`«∞Å =^ŒÌ‰õΩ fã¨∞‰õΩ"≥o¡ Ѩi

K«Ü«∞O KÕ™êÎ#x =∞#‡^äŒ<å^ä£ K≥áêÊ_»∞. ''<å |O_çÖ’<Õ áÈ^•O. g∞‰õΩ ¢â◊=∞
LO_»^Œ∞—— Jx ‰õÄ_® K≥áêÊ_»∞. HÍx ™êfig∞r JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOK«Hõ, ''Jk
ã¨<åflºã¨ ^èŒ~°‡O HÍ^Œ∞. ¢j=∞O`«∞Å#∞ P¢â◊~ÚOK«_»O ã¨<åflºã¨ Ѩ^ä•xH˜ q~°∞^ŒúO——
Jx x~˘‡Ç¨Ï=∂@OQÍ K≥¿ÑÊâß~°∞. ™êfig∞r Ѩi`åºQÆO =∞#‡^äŒ<å^ä£ÃÑ· K≥~°y
áÈx =Ú¢^Œ"Õã≤Ok.
XHõ ~ÀA ™êfiq∞ "≥∞Å¡QÍ áê_»∞H˘O@∞<åfl~°∞. Jk q#fl =∞#‡^äŒ<å^ä£,
''™êfig∞r, g∞‰õΩ áê_»_»O =KåÛ?—— Jx J_çQÍ_»∞. ''U^À HÍã¨Î =K«∞Û—— J<åfl~°∞
™êfig∞r. ™êfig∞r K≥Ñ≤Ê# 'U^À HÍã¨Î =K«∞Û— ÖÏO\˜
HÍÖÏxH˜ Jf`«"≥∞ÿ# =∂@ʼnõΩ Ñ¨ÓiÎ J~°÷O JѨÊ\˜ˆH `≥eã≤=Ù#fl =∞#‡^äŒ<å^ä£
ã¨Ow`«O
PÜ«∞##∞ áê_»=∞x |Å=O`«O KÕâß_»∞. KåÖÏ¿ãѨ٠ã¨OHÀ
zOz# `«~°∞"å`« ™êfig∞r áê_®~°∞. ''J`«_»∞ áê_»∞`«∞#flѨC_»∞, <åÖ’x =ºH˜Î
<å^Œã¨fi~°O q#fl <åQÆ∞áê=ÚÖÏ xâ◊ÛÅOQÍ xÅ|_çáÈÜ«∂_»∞—— Jx ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚ÖË âߡѶ≤∞Oz# ™êfig∞r áê@ ZÖÏ LO@∞Ok! =∞#‡^äŒ<å^ä£ P áê@Ö’
"≥∞ÿ=∞~°záÈÜ«∂_»∞. =∞~åfl_»∞ ™êfig∞r J#∞=∞u`À ѨÅ∞=Ù~°∞ ã¨Ow`« q^•fiOã¨∞
Å#∞ WO\˜H˜ PǨfixOKå_»∞. ~å¢u ™êfig∞r áê_»\ÏxH˜ `«y# U~åÊ@∞
KÕâß_»∞. ~å¢u `˘q∞‡k Ѩk QÆO@ÅHõÖÏ¡ HÍ~°º¢Hõ=∞O ѨÓ~°Î=Ù`«∞O^Œx ÉèÏqOz#
=∞#‡^äŒ<å^ä£ PǨfix`«∞ʼnõΩ ~å¢u Éè’[<åÅ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. áê@Å∞
¢áê~°OÉèí=∞Ü«∂º~Ú. 9,10,11 QÆO@Å∂ QÆ_»záÈ`«∂<Õ L<åfl~Ú. ™êfig∞r
ã¨Ow`«O PQÆÖË^Œ∞. Z=~°∂ Hõ^ŒÖË¡^Œ∞. PHõe ^ŒÑ≤ÊHõÅ ^蕺¿ã Z=iH© ÖË^Œ∞.
=∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O =¸_»∞ QÆO@Å ^•HÍ ™êfig∞r áê_®~°∞. Z=~°∂ ‰õÄ~°∞Û#fl
KÀ@∞ #∞O_ç J@∂ W@∂ Hõ^ŒÖË¡^Œ∞. `«|ÖÏ "å~ÚOz# =ºH˜Î KÕ`«∞Å∞
"≥Ú^Œ∞ÌÉÏi PÑ≤# `«~°∞"å`«<Õ P ã¨Ow`« HÍ~°º¢Hõ=∞O =ÚyOѨÙ#‰õΩ =zÛOk.
K«∞@∞ìѨHõ¯Å L#fl XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ KÀ@¡‰õΩ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ "≥à◊§_»O `«Ñ¨Ê ™êfig∞r
ÉèÏQÆÅ∂Ê~üÖ’<Õ `«=∞ ã¨=∞Ü«∞=∞O`å QÆ_çáê~°∞. ã¨g∞ѨOÖ’x <å^äŒ#QÆ~ü
XHõ *ˇ·# ˆHΔ¢`«O. ѨÅ∞=Ù~°∞ *ˇ·# ã¨<åflºã¨∞Å∞ JHõ¯_»
*ˇ·# ã¨<åflºã¨∞Å`À
x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. *ˇ·# =∞`åxfl ã¨<å`«# ^èŒ~°‡OÖ’ XHõ
ÉèÏQÆOQÍ<Õ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞. ™êfig∞r XHõ ~ÀA JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡ P ã¨<åflºã¨∞Å`À
*ˇ·#=∞`«O QÆ∞iOz KåÖÏ¿ãѨ٠ã¨OÉèÏ+≤OKå~°∞. D J#∞Éèí=O PÜ«∞#‰õΩ ZO`À
`«$Ñ≤ÎxzÛOk.
230 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r ÉèÏQÆÅ∂Ê~ü #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ KåÖÏ™ê~°∞¡ ¢Ñ¨Ü«∞uflOz

#ѨÊ\˜H© =∞#‡^äŒ<å^ä£ PÜ«∞##∞ q_çzÃÑ@ìÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ XHõ ~ÀA P`«_»∞
WO\’¡ ÖË#ѨC_»∞, ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ =^ŒÌ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x ™êfig∞r, JYO_®
#O^ŒÅ∞ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å "≥·Ñ¨ÙQÍ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. WO\˜H˜ uiy =KåÛHõ
=∞#‡^äŒ<å^ä£ [iyOk `≥Å∞ã¨∞H˘x ZO`À P"Õ^Œ# K≥O^•_»∞. |¢n<å^ä£
"≥àÏ¡Åx XHõ™êi ™êfig∞r K≥Ñ≤Ê#@∞¡ *Ï˝Ñ¨HõO =zÛ J`«_»∞ JÖ’‡~å ^•HÍ
"≥o§ ™êfig∞r HÀã¨O "≥^ŒHÍ_»∞. HÍx JO`«Ö’<Õ ™êfig∞r JHõ¯}∞‚O_ç
"≥o§áÈÜ«∂~°∞.
`«~°∞"å`« W^ŒÌ~°∂ "≥·^Œº<å^äŒOÖ’ |ã¨KÕâß~°∞. JHõ¯_» ÉÏ|∂ ~å*ò <å~å
Ü«∞}ü É’ãπ J<Õ =ºH˜Îx HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. PÜ«∞# ¢|Ǩχã¨=∂[ ¢Ñ¨Kå~°‰õΩxQÍ
ã¨OѶ¨∞OÖ’ P^Œ~°}©Ü«ÚxQÍ MϺuQÍOKå_»∞. z#fl`«#OÖ’
POQÆ¡ x¿+^èŒO
POˆQ¡Ü«∞ "åº"≥∂ǨÏOÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâßhfl, ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
ã¨O|OkèOz# Jxfl q+¨Ü«∂Åh DÜ«∞# ^Õfi+≤OKå_»∞† `«e¡^ŒO¢_»∞Å
=∞~°}Ï#O`«~°O áêâßÛ`«º "åº"≥∂Ǩxfl qkeOK«∞H˘x ÉèÏ~°`«^Õâßhfl, ^•x
=∞ǨÏ`åÎ fihfl H©iÎOK«™êQÍ_»∞. áêâßÛ`«º "åº"≥∂ǨÏO ZO`« f„=OQÍ LO_Õ^À
J^Õ f„=`«#∞ ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜OK«_»OÖ’#∂ K«∂Ñ≤OK«™êQÍ_»∞. POˆQ¡Ü«ÚÅ PKå~°
=º=Ǩ~åÅ∞, ã¨O㨯 $u =∂¢`«"Õ∞ HÍHõ á⁄~°áê@∞QÍ Z=Ô~·<å ã¨Éèí∞ºÅ∞ POQÆ¡
Ѩ^•Å#∞ LѨÜ≥∂yOz<å ‰õÄ_® XHõ Ѩ^•xH˜ ÃÑ·™ê K˘Ñ¨C# [i=∂<å
qkè™êÎ_»@.
=$^Œ∞ú_≥·# ~å*ò <å~åÜ«∞}ü É’ãπ ÉèÏ"åÅѨ@¡ =∞~åº^Œ K«∂áêÅ<Õ
L^ÕÌâ◊O`À ™êfig∞r `«=∞‰õΩ POQÆ¡"åã¨<Õ JO@#@∞¡ =º=ǨÏiOKå~°∞†
JYO_®#O^Œ#∞ ‰õÄ_® J>Ë¡ =º=ǨÏiOK«=∞<åfl~°∞. ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# ɡOQÍb ÉèÏ+¨
Ö’<Õ ã¨OÉèÏ+¨}Å∞ ™êQÍ~Ú. ™êfig∞rH˜ POQÆ¡O H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® `≥eÜ«∞^Œx
~å*ò<å~åÜ«∞}ü #=∂‡_»∞. XHõ ~ÀA =∂@Å =∞^茺֒ `˘O^Œ~°áê@∞# ~å*ò
<å~åÜ«∞}ü <À@ 'Ѩ¡ãπ— (plus) J<Õ Ñ¨^ŒO ^˘i¡Ok. P Ѩ^ŒO ™êfig∞rH˜ J~°÷
=∞~ÚO^À ÖË^À J<Õ ã¨O^ÕǨÏO`À "Õà◊√§#∞ ‰õÄ_çHõ QÆ∞~°∞ÎÖÏ KÕã≤ K«∂Ñ≤OKå_»∞.
HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfig∞r ¿Ñ~°∞ [QÆkfiMϺu QÍOz#ѨC_»∞ PÜ«∞# á⁄Ok#
Pâ◊Û~°ºO =~°‚<åf`«O. ''™êfig∞r XHõ qz¢`«"≥∞ÿ# =ºH˜Î—— Jx "åºMϺxOKå
~°@!
 Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ ™ê#∞=ÙÖ’¡ 231

"≥·^Œº<å^äŒO #∞O_ç Ѷ¨∂rѨÓ~ü g∞^Œ∞QÍ W^ŒÌ~°∂ HÍj KÕ~°∞H˘<åfl~°∞.

HÍjÖ’ ¢Ñ¨=∞^•^•ãπ WO\’¡ |ã¨KÕâß~°∞. HÍjÖ’ L#flѨÊ\˜H© Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ÅÖ’x
=∞OK«∞Ѩ~°fi`« tM~åÅ#∞ uÅH˜OKåÅ<Õ L`«∞ûHõ`« ™êfig∞rÖ’
'ã¨=∂[O g∞^Œ
Ñ≤_»∞QÆ∞ÖÏ Ñ¨_»`å#∞— xO_çáÈ~ÚOk. XHõ ~ÀA ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜
ѨÅ∞=Ù~°∞ =KåÛ~°∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r U^À P"Õâ◊O
P=Ç≤ÏOz#@∞¡ ¢Ñ¨=∞^•^•ãπ`À, ''WѨC_»∞ <Õ#∞ HÍj #∞O_ç "≥o¡áÈ`«∞<åfl#∞.
ã¨=∂[O g∞^Œ U^À XHõ ~ÀA Ñ≤_»∞QÆ∞ÖÏ Ñ¨_»`å#∞† D ã¨=∂[O XHõ ‰õΩHõ¯ÖÏ
##∞fl J#∞ã¨iã¨∞ÎOk. JO`«^•HÍ D #QÆ~°OÖ’ J_»∞QÆ∞ÃÑ@ì#∞—— J<åfl~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨
P ™êfi=Úe^ŒÌ~°∂ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
|^Œs<å^ä£ "≥àÏ¡Å#fl^Õ "åi Ü≥∂K«#. HÍj #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi# "å~°∞
JÜ≥∂^茺, <≥·x\ÏÖò g∞^Œ∞QÍ JÖ’‡~å "≥àÏ¡~°∞. ^•iÖ’ HÍ¢H˜Ñ¶¨∂\ò J<Õ KÀ@∞
KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. HÀã‘, ã¨∂Ü«∞Öò J<Õ z#fl #^Œ∞Å∞ ã¨OQÆ
=∞x+‘ qâ◊fi=¸ q∞OKÕ JO^Œ"≥∞ÿ# H˘O_» ¢áêO`«O Jk. ã¨OQÆ=∞ ã¨÷ÖÏxH˜
XˆH J=∞iHõ
ã¨g∞ѨOÖ’ XHõ ÃÑ^ŒÌ ~åqK≥@∞ì LOk. K«∞@∂ì Z`«Î~Ú#
H˘O_» tY~åÅ∞. ''D ¢áêO`«O Ѩ~°=∂^Œ∞ƒù`«OQÍ LOk. ^蕺<åxH˜ ZO`À
J#∞"≥·# KÀ@∞ Wk—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r K«∞@∂ìK«∂ã¨∂Î. JÖÏ K≥ѨÊ_»O`À PQÆ
ÖË^Œ∞† #kÖ’ ™êfl#=∂K«iOz f~°OÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx ¢Ñ¨QÍ_è» ^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞fl
ÅÜ«∂º~°∞.
™êfig∞r rq`«OÖ’ J^˘Hõ =ÚYº`«fiO =Ç≤ÏOz# ~ÀA. PÜ«∞# HÍÖÏO
`«~° rq`«OÖ’#∞, LѨ<庙êÅÖ’#∞, ¢Ñ¨}ÏoHõÅÖ’#∞ HÍ#=KÕÛ XHõ J^Œ∞ƒù`«
"≥∞ÿ# ÉèÏ=##∞ <å\˜ ^蕺#OÖ’ XHõ J#∞Éèí∂uQÍ á⁄O^•~åÜ«∞#. ^蕺#O
=ÚyOz ÖË=QÍ<Õ PÜ«∞# JYO_®#O^Œ`À, ''<å rq`«OÖ’ XHõ =∞Ǩϟ#fl`«
"≥∞ÿ# HõΔ}O Wk. rq`«Ñ¨Ù JO`«∞|@ìx z‰õΩ¯=Ú_»∞Ö’¡ Ju=ÚYº"≥∞ÿ# XHõ
^•xH˜ D ~åqK≥@∞ì ¢H˜O^Œ <å‰õΩ Ñ¨iëê¯~°O ÅaèOzOk. =∞x+≤H© Ö’HÍxH©
=∞^茺 ¢Ñ¨QÍ_è»"≥∞ÿ# ã¨"≥∞ÿHõº`« <≥ÅH˘x LO_»_»O <Õ#∞ QÍOKå#∞. ¢Ñ¨Ñ¨OK«OÖ’
L#fl ã¨=∞ã¨Î=¸ D =∂#= â◊s~°OÖ’#∂ LOk. Ü«∂=¢`«ÊѨOKåhfl <Õ#∞ XHõ
J}∞=ÙÖ’ K«∂âß#∞—— J<åfl~°∞. P ~À[O`å ™êfig∞r L#fl`«"≥∞ÿ# =∞#óã≤÷uÖ’
LO_çáÈÜ«∂~°∞† `å=Ú J#∞Éèí∂uÖ’ á⁄Ok# q+¨Ü«∞O QÆ∂iÛ JYO_®#O^Œ`À
=∂\Ï¡_®~°∞. XHõ HÍy`«OÖ’ ¢H˜Ok q^èŒOQÍ ¢"åã¨∞H˘<åfl~°∞ ‰õÄ_®.
232 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''¢áê~°OÉèíOÖ’ "å‰õΩ¯ LO_Õk. Ñ≤O_®O_®Å∞ XˆH J=∞iHõÖ’ LO_Õq.

=ºH˜ÎQÆ`« P`«‡ XHõ (ã¨r=) ^ÕǨÏOÖ’ <≥ÅH˘#fl@∞¡, qâßfi`«‡ ã¨r= ¢Ñ¨Hõ$uÖ’,
JO>Ë =∞#‰õΩ ^Àº`«Hõ=∞=Ù`«∞#fl ¢Ñ¨Ñ¨OK«OÖ’ <≥ÅH˘x LOk. HÍm=∂`« t=Ù}˜‚
PeOQÆ#O KÕã¨∞H˘x=ÙOk. Wk HõÅÊ# HÍ^Œ∞. XHõ\ ˜ (¢Ñ¨Hõ$u) =∞~˘Hõ ^•xx
(P`«‡) P=iOK«_»O, ÉèÏ=# – ^•xx =ºHõÎO KÕ¿ã "å‰õΩ¯`À#∂ áÈÅÛ=K«∞Û.
Jq Jaè#fl"≥∞ÿ#q. =∞#¿ãû "å\˜x qÉèílã¨∞ÎOk. "å‰õΩ¯ ÖˉõΩO_® ÉèÏ=# ÖË^Œ∞.
Hõ#∞Hõ ¢áê~°OÉèíOÖ’ "å‰õΩ¯ LO_Õ^Œx K≥ѨÊ|_çOk. qâßfi`«‡ Ü≥ÚHõ¯ D ^≥· fi`«
ã≤÷u âßâ◊fi`«=∞~Ú#k. âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# ™êHÍ~° x~åHÍ~åÅ∞ J<Õ Ô~O_ç\ ˜
ã¨OÜ≥∂QÍ<Õfl =∞#O K«∂ã¨∞Î<åflO.——
HÍ¢H©Ñ¶¨∂\ò #∞O_ç ™êfi=Ú e^ŒÌ~°∂ JÖ’‡~å "≥·Ñ¨ÙQÍ #_»Hõ ™êyOKå~°∞.
JÖ’‡~å‰õΩ Ô~O_»∞ "≥∞ÿà◊§^Œ∂~°OÖ’ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ â◊‡âß#"å\˜Hõ XHõ\ ˜ LOk.
P KÀ@∞ KÕ~°∞H˘<Õã¨iH˜ PHõe^ŒÑ¨CÅ`À ™êfig∞r ã¨Ê $ǨÏ
Ѷ¨H©~ü WzÛ#
^Àã¨HÍÜ«∞
HÀÖ’ÊÜÕ∞ ã≤÷uH˜ =KåÛ~°∞. PÜ«∞##∞ JHõ¯_» ‰õÄ~ÀÛɡ\ ˜ì
JYO_®#O^Œ hà◊§ HÀã¨O "≥^Œ∞H˘¯O@∂ "≥àϧ_»∞. P â◊‡âß#
"å\˜Hõ Ѩ~°º"ÕHõΔ‰õΩ_»~Ú# AeÊùHõ~ü Jb J<Õ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ Ѷ¨H©~ü â◊‡âß#"å\˜Hõ
ã¨g∞ѨOÖ’ XHõ QÆ∞_çÃãÖ’ x=ã≤ã¨∞Î<åfl_»∞. J`«_ç=^ŒÌ PǨ~°O JO@∂ U^≥·<å
L#fln JO>Ë, Jk XHõ ^Àã¨HÍÜ«∞ =∂¢`«"Õ∞. ™êfig∞r Ѩiã≤÷u K«∂_»QÍ<Õ
J`«_»∞ Ѩ~°∞ÔQ`«∞ÎH˘O@∂ =zÛ P ^Àã¨HÍÜ«∞#∞ PÜ«∞#‰õΩ WKåÛ_»∞. =∞s
|ÅÇ‘Ï#OQÍ L#fl ™êfig∞r P HÍÜ«∞#∞ `«# <À\˜H˜ JOkOK«=∞<åfl~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ P Ѷ¨H©~ü, ''™êfig∞, <Õ <˘Hõ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú}˜‚—— J<åfl_»∞. ''J~Ú`Õ
Uq∞\˜! J^À ÃÑ^ŒÌ q+¨Ü«∞O HÍ^Œ∞. =∞#=∞O^Œ~°=¸ ™È^Œ~°∞Å"Õ∞ Hõ^•?—— Jx
#=Ùfi`«∂ ™êfig∞r J_çQÍ~°∞. Ѷ¨H©~ü P ^Àã¨HÍÜ«∞#∞ ™êfig∞rH˜ uxÑ≤OKå_»∞.
™êfig∞r |_»eHõ fiOk. ''x*ÏxH˜ P =ºH˜Î <å ¢áê}^•`«. P q^èŒOQÍ
rq`«OÖ’ Z#fl_»∂ <Õ#∞ JÅã≤™⁄Åã≤áÈÖË^Œ∞—— Jx HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfig∞r
K≥áêÊ~°∞.
1890 PQÆã¨∞ì <≥ÖÏY~°∞H˜ ™êfi=Úe^ŒÌ~°∂ JÖ’‡~å KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. JHõ¯_»
JOÉÏ^Œ`ü J<Õ =ºH˜Î L^•º#QÆ$ǨÏOÖ’ "åi^ŒÌ~°∂ |ã¨KÕâß~°∞. âß~°^•#O^Œ,
Hõ$áê#O^Œ JѨÊ\˜ˆH JÖ’‡~åÖ’ L<åfl~°∞. "å~°∞ ÖÏÖÏ |¢nëê J<Õ ¢Ñ¨=ÚY∞x
WO\’¡ |ã¨KÕâß~°∞. "å~°∞ =zÛ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. P `«~°∞"å`«
"å~°O^Œ~°∂ ÖÏÖÏ |¢nëê WO\’¡ |ã¨KÕâß~°∞.
 Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ ™ê#∞=ÙÖ’¡ 233

WHõ¯_» ¢Ñ¨Éèí∞`Àfi^ÀºyÜ≥ÿ∞# ¢jHõ$+¨‚ *’+≤ J<Õ =ºH˜Î`À ™êfig∞r ã¨∞n~°…

K«~°ÛÅ∞ [iáê~°∞. '=∞`åÅ P^Œ~°≈O `åºQÆO— J#flk ™êfig∞r Jaè¢áêÜ«∞O.
nxx QÆ∞iOz "å^ÀѨ"å^•Å∞ ‰õÄ_® [iQÍ~Ú. JHõ¯_ç ¢Ñ¨[Å q#fláêxfl
=∞xflOz ™êfig∞r ^ŒÜ«∞ºOѨ\ ˜ì# XHõ =ºH˜Î Ѩiã≤÷ux #Ü«∞OKÕâß~°∞ ‰õÄ_®.
H˘xfl ~ÀAÅ∞ JHõ¯_» |ã¨KÕã≤# ™êfig∞r UHÍO`« rq`«O HÀã¨O
Ѩi`«Ñ≤OKå~°∞. Hõ#∞Hõ XHõ ~ÀA JO^Œi=^•Ì ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x H˘xfl "≥∞ÿà◊¡
^Œ∂~°OÖ’ L#fl XHõ QÆ∞ǨÏ#∞ ZOK«∞H˘x JHõ¯_Õ LO_ç
HÍ™ê~ü ^Õq QÆ∞ǨÏÖ’
f¢="≥∞ÿ# ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOK«™êQÍ~°∞. P QÆ∞Ç¨Ï HÍã¨~å^Õq1
PÅÜ«∂xH˜ ã¨g∞ѨOÖ’ LOk. ^Œ@ì=∞~Ú# J~°}º ¢áêO`«O Jk. H˘O`« HÍÅO
JHõ¯_» x=ã≤Oz# ™êfig∞r U^À XHõ â◊H˜ÎKÕ ¢¿Ñˆ~Ñ≤`«∞Öˇ·#@∞¡QÍ =∞m§ uiy
ÖÏÖÏ WO\˜H˜ =KåÛ~°∞. f¢="≥∞ÿ# `«áÈ=∞Ü«∞ rq`« Ѩ~°º=™ê#OQÍ ™êfig∞r
=ÚMÏ~°qO^ŒO k=º `Õ[ã¨∞û`À ÉèÏã≤e¡Ok. ''UHÍO`« rq`åhfl f¢= ™ê^èŒ#
Å#∂ JaèÅ+≤Oz D q^èŒOQÍ ™êfig∞r UHÍO`«OÖ’ rq`«O QÆ_»Ñ≤#ѨC_»ÖÏ¡
U^À XHõ â◊H˜Î PÜ«∞##∞ ¢¿Ñˆ~Ñ≤Oz |Ü«∞\˜H˜ fã¨∞H˘x=ã¨∂Î#fl@∞¡QÍ JxÑ≤O
KÕk. PÜ«∞# HÀã¨"Õ∞ XHõ =∞ǨÏ`å¯~°ºO "Õz=ÙOk. P HÍ~°ºO ѨÓiÎKÕ¿ã^•HÍ
PÜ«∞# UHÍO`« rq`«O QÆ_»Ñ¨‰õΩO_® P â◊H˜Î J_»∞¤H˘O@∞#fl@∞¡QÍ `À™ÈÎOk——
Jx JYO_®#O^Œ "åºMϺxOKÕ"å~°∞.
ÖÏÖÏ WO\’¡ H˘xfl ~ÀAÅ∞QÍ |㨠KÕã¨∞Î#fl ™êfig∞rH˜ Jâ◊xáê`«O
ÖÏO\˜ "å~°Î JOkOk† PÜ«∞# ™È^Œs=∞}∞ÅÖ’ XHõ~°∞ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞H˘
™È^Œi =∞$u
<åfl~°∞. D qëê^ŒHõ~°"≥∞ÿ# ^Œ∞~°…@# ™êfig∞rx k¢Q̓ùOuH˜
QÆ∞iK≥Ü«∞º@"Õ∞HÍHõ ¢Ñ¨QÍ_è» zO`«#Ö’ =ÚOz"Õã≤Ok.
™êfig∞r`À ÉÏźOÖ’ P@ÖÏ_ç# J`«ºO`« ã¨xflÇ≤Ï`«∞~åÅ∞ P"≥∞. z#fl`«#OÖ’<Õ
P"≥∞‰õΩ q"åǨÏO KÕâß~°∞. HÍx P"≥∞ "≥·"åÇ≤ÏHõ rq`«O ™êѶ‘QÍ ™êQÆÖË^Œ∞.
KèåO^Œã¨"≥∞ÿ# PKå~°Ñ¨~åÜ«∞}∞Å WO@ "≥∞\˜ì# P"≥∞ ã¨~°∞̉õΩáÈÖËHõáÈ~ÚOk.
q"åǨÏO [iy# <å\˜#∞O_Õ qëê^Œ=¸, Hõhflˆ~ P"≥∞‰õΩ q∞yÖÏ~Ú. rq`«OÖ’
WHõ ÉèíiOK«ÖËx qëê^ŒO =ÚOK«∞H˘zÛ#ѨC_»∞ `«# rq`åxfl JO`«O
KÕã¨∞H˘Ok. ''=∞m¡ uiy ~å‰õÄ_»^Œx H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ ¢H˜`«O Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ʼnõΩ

1. 'HÍ™ê~ü— (ˆHã¨s J<Õ =∂@‰õΩ ~°∂áêO`«~°O) JO>Ë ã≤OǨÏO. ã≤OǨÏ"åÇ≤Ïh ^Õq,

^Œ∞~°æ.
234 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

"≥àÏ¡#∞† <å ™È^Œi P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞H˘#fl^Œ<Õ "å~°Î <å‰õΩ JHõ¯_» JOkOk. <å
^Œ∞~°ƒÅ"≥∞ÿ# ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ JѨC_»∞ ã¨O`«iOK«∞HÀÉ’`«∞#fl ¢Ñ¨âßO`«`« ^Œ∂~°
"≥∞ÿOk——1 Jx ™êfig∞r ¢"åâß~°∞. ''¢ã‘ÎʼnõΩ q^Œº <Õ~åÊe, `«=∞ ™⁄O`« HÍà◊¡
g∞^Œ xÅ|_Õ@∞¡ "åix fiÛk^•Ìe—— Jx ™êfig∞r ¢ã‘Î [<À^Œú~°}ÔH· P¢HÀtOK«
_®xH˜ =¸Å"≥∞ÿ# ¢áêuѨkHõ#∞ D ^Œ∞~°…@#Ö’ =∞#O K«∂_»=K«∞Û.
JÖ’‡~å #∞O_ç Hõ~°‚¢Ñ¨Ü«∂QÆ, ~°∞¢^Œ¢Ñ¨Ü«∂QÆÅ g∞^Œ∞QÍ ™êfig∞r, âß~°^•
#O^Œ, JYO_®#O^Œ, Hõ$áê#O^ŒÅ∞ ¢j#QÆ~ü KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. JÅHõ#O^Œ #n
f~°OÖ’ `«∞sÜ«∂#O^Œ XHõѨC_»∞ x=ã≤Oz# ‰õΩ\©~°OÖ’ JO^Œ~°∂ |ã¨KÕâß~°∞.
JHõ¯_» ^•^•Ñ¨Ù XHõ\ ˜#fl~° <≥ÅÅ HÍÅO aèHΔÍ@# KÕã¨∂Î rqOKå~°∞. `«=∞ ѨÓiÎ
ã¨=∞Ü«∂xfl ¢áê~°÷#, ^蕺#O, âߢ™êÎ^茺ܫ∞<åÅÖ’ QÆ_çáê~°∞.
¢j#QÆ~üÖ’ `«=∞ z#fl<å\˜ áê~î°âßÅ Láê^蕺ܫÚ}˜‚ XHõix ™êfig∞r
HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O `«@ã≤÷OzOk. DÜ«∞# W\©=e HÍÅOÖ’ ¢ÔH·ã¨Î==∞`«O ѨÙK«∞Û
H˘<åfl_»∞. ™êfig∞r Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« =∞ǨÏ`åÎ fixfl PÜ«∞# ^Œ$+≤ìH˜ `≥zÛ#ѨC_»∞, P
Láê^蕺ܫÚ_»∞ `å#∞ `«Ñ¨C KÕã≤#@∞¡ ¢QÆÇ≤ÏOz =∞m§ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxH˜
~å"åÅx Ѩi`«Ñ≤OKå_»∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’ ã¨<åflºã¨∞ŠѨ@¡ Jq∞`« Q“~°==∞~åº
^ŒÅ∞ áê\˜Oz gÖˇ·#ѨC_»ÖÏ¡ "åix `«# WO\˜H˜ PǨfixOz ¿ãqOKå_»∞.
JHõ¯}∞‚O_ç JO^Œ~°∂ >ˇ¢Ç‘Ï KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. XHõ ¢QÍ=∞O QÆ∞O_® "≥à◊√
`«∞#flѨC_»∞ ~å¢u HÍ™êyOk. PHõe`À "å~°∞ #Hõ#HõÖÏ_»™êQÍ~°∞. XHõ áê_»∞|_»¤
㨢`«OÖ’ ™ê=∂#∞¡ kOz, aèHõΔÔH· |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. Zxfl Wà◊¡Ö’
^Œ∞_»∞¤Hõ¢~° <≥uÎ`Õ Ü«∂zOz<å ¢Ñ¨Ü≥∂[#O ÖËHõáÈ~ÚOk. gix Z=~°∂
^•#O
Jã¨Å∞ Ѩ\ ì̃OK«∞HÀÖË^Œ∞. ''Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ ¢áêO`«OÖ’x (QÍ~å›Öò)
=∞#∞+¨μÖÏ¡ ^•#q∞KÕÛ"å~°∞ =∞Ô~=fi~°∂ ÖË~°∞. HÍx "å~°∞ ^•#O W"åfiÅO>Ë
=∞#O ^Œ∞_»∞¤ Hõ¢~° Z`åÎe—— J<Õ ™ê"≥∞`« XHõ\ ˜ LOk. ^•xx JYO_®#O^Œ
*Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞H˘<åfl_»∞. Hõ#∞Hõ JO^Œ~°∂ KÕuHõ¢~°Å#∞ ZuÎ ''Éè’[#O ÃÑ@ìHõáÈ`Õ
¢QÍ=∂xfl H˘Å¡Q˘_»`åO—— JO@∂ aQÆæ~°QÍ P"Õâ◊O`À ˆHHõÅ∞ÃÑ\˜ì ¢QÍ=∞ã¨∞÷Å
#O^Œih ÉèíÜ«∞ÃÑ\Ïì~°∞. JO`Õ, PǨ~°O`Àáê@∞, J=ã¨~°"≥∞ÿ#=hfl "å~°∞ L#fl
KÀ\˜ˆH `«#∞flH˘O@∂ =KåÛ~Ú. HÍ=Åã≤#=hfl "åiH˜ WzÛ ÉèíÜ«∞Éèí‰õΩÎÅ`À
¢QÍ=∞ã¨∞÷ÅO^Œ~°∂ KÕ`«∞Å∞ Hõ@∞ìH˘x xÅ|_®¤~°∞!

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 289.

 Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ ™ê#∞=ÙÖ’¡ 235

>ˇ¢Ç‘ÏÖ’ XHõ áê_»∞|_ç# `À@Ö’ ã¨<åflºã¨∞Å∞ |ã¨KÕÜ«∞_®xH˜ Ô~O_»∞

QÆ^Œ∞Å∞ Hõ@ì|_ç=Ù<åfl~Ú. ™êfig∞r, ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ P QÆ^Œ∞Ö’¡ |ã¨KÕâß~°∞.
QÆOQÍf~°OÖ’ P QÆ^Œ∞Å∞ L<åfl~Ú. WHõ¯_» aèHΔÍ@#`À á⁄@ìáÈã¨∞H˘O@∂,
~À[O`å ™êfig∞r, `«H˜¯#"å~°∞ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#ÅÖ’ QÆ_»Ñ¨™êQÍ~°∞. >ˇ¢Ç‘Ï
ã¨O™ê÷# k"å#∞ ~°Ñ¶¨Ú<å^ä£ Éèí\ÏìKå~°º`À "åiH˜ ѨiK«Ü«∞O HõeyOk. PÜ«∞#
q#flѨO "Õ∞~°‰õΩ ™êfig∞r PÜ«∞#‰õΩ H˘xfl ~ÀAÅ∞ JukäQÍ L<åfl~°∞. ™êfig∞rx
U^À ~°HõOQÍ ¿ãqOKåÅ<Õ f¢= "庉õΩÅ`« k"å<£Ö’ [xOzOk. QÆOQÍf~°OÖ’
XHõ UHÍO`«"≥∞ÿ# KÀ@ x=ã≤ã¨∂Î [Ѩ^蕺<åÅ∞ J#∞+≤ªOKåÅ<Õ JaèÖÏ+¨
™êfig∞rÖ’ HõeyOk. k"å<£ `«# "庉õΩÅ`«#∞ =ºHõÎO KÕã≤#ѨC_»∞ ™êfig∞r
`«=∞ JaèÖÏ+¨#∞ "≥Å¡_çOKå~°∞. QÆOQÍ#n qÅOQÆ<å #^Œ∞Å ã¨OQÆ=∞ ™ê÷#"≥∞ÿ#
QÆ}üâò¢Ñ¨Ü«∂QÆÖ’ ™êfig∞r HÀã¨O XHõ ‰õΩ\©~°O xi‡Oz WKåÛ_»∞ k"å#∞.
k"å#∞ xi‡Oz# ‰õΩ\©~°OÖ’ x=ã≤OK«_®xH˜ ™êfig∞r ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°∞.
HÍx ÉèíQÆ=kfiÖÏã¨O =∞~À q^èŒOQÍ LOk. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ JYO_®#O^Œ Jã¨fiã¨∞÷
_»Ü«∂º_»∞† âßfiã¨<åà◊O "åѨ٠(bronchitis) "åºkè u~°QÆɡ\ ˜ìOk. H˘O_»QÍe
PÜ«∞#‰õΩ Ñ¨_»ÖË^Œ∞, J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ j`«HÍÅO ‰õÄ_® ã¨g∞Ñ≤OK«™êyOk.
PÜ«∞##∞ kQÆ∞= ¢áêO`åʼnõΩ `«~°eOK«=Åã≤# JQÆ`«ºO U~°Ê_çOk. Hõ#∞Hõ
‰õΩ\©~°OÖ’ x=ã≤OKåÅ<Õ ¢Ñ¨}ÏoHõ#∞ =^ŒÅ∞H˘x JO^Œ~°∂ |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜
ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°∞. ¢Ñ¨Ü«∂}ÏxH˜ HÍ=Åã≤# QÆ∞¢~åÅ#∞ k"å<Õ U~åÊ@∞KÕã≤, ^•i
Y~°∞ÛÅ xq∞`«ÎO H˘O`« ÃÑ·HõO ‰õÄ_® WKåÛ_»∞. ^•^•Ñ¨Ù W~°"≥· ~ÀAÅ∞ >ˇ¢Ç‘ÏÖ’
QÆ_»Ñ≤# D ã¨<åflºã¨∞Å∞ _≥¢Ç¨_»∂<£‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
^•iÖ’ ~å*òÑÓ¨ ~ü‰Ωõ ã¨g∞ѨOÖ’ "å~°∞ áÈ`«∞#flѨC_»∞, "åiH˜ HÍã¨Î =ÚO^Œ∞QÍ
=∞~˘Hõ ã¨<åflºã≤ "≥à◊√`«∂ LO_»_»O HõO@|_çOk. K«∂_»_®xH˜ PÜ«∞# `«∞sÜ«∂
#O^ŒÖÏ HõxÑ≤OKå_»∞. Hõ#∞Hõ "ÕQÆOQÍ "≥o¡ PÜ«∞##∞ ã¨g∞
'<å ™È^Œ~°∞xH˜
KÀ@∞ W=fiQÆÅ~å?—
Ñ≤OKå~°∞. ''J=Ù#∞, W`«_»∞ =∞# Ǩψ~!—— JO@∂ ˆHHõÃÑ\Ïì_»∞
"åiÖ’ XHõ~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ XHõ ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤x HõÅ∞ã¨∞
HÀ=_»OÖ’ "å~°∞ á⁄Ok# P#O^ŒO =~°‚<åf`«O. JO^Œ~°∂ HõÅã≤ _≥¢Ç¨_»∂<£
"≥àÏ¡~°∞. =ÚO^Œ∞QÍ XHõ "≥·^Œ∞ºxH˜ JYO_®#O^Œ#∞ K«∂Ñ≤OKå~°∞. PÜ«∞#
=∞O^Œ∞ezÛ H˘O_» ¢áêO`åʼnõΩ "≥à◊§‰õÄ_»^Œx ÃÇÏK«ÛiHõ KÕâß_»∞.
_≥¢Ç¨_»∂<£Ö’ "≥O@<Õ JYO_®#O^Œ HÀã¨O XHõ KÀ@∞ "≥^ŒHÍe. ™êfig∞r
WO\˜O\˜H© "≥o§ JYO_®#O^Œ HÀã¨O KÀ@∞ J_çQÍ~°∞. PÜ«∞# q#fláêxfl
Z=~°∂ Ѩ\ ˜ìOK«∞H˘#fl áêáê#áÈÖË^Œ∞. z=iH˜ XHõ "åºáê~°ã¨∞÷_»∞, x~å‡}O
236 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

WOHÍ Ñ¨ÓiÎQÍx `«=∞ H˘`«Î WO\’¡ "å~°∞ x=ã≤OK«_®xH˜ ã¨=∞‡uOKå_»∞. WÅ∞¡

x~å‡}ÏxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ™ê=∞¢y, HõÅѨ "≥Ú^ŒÖˇ·# =ã¨∞Î=ÙÅ∞ K≥ÖÏ¡K≥^Œ~°∞QÍ
Ѩ_ç=Ù#fl P ã¨÷ÅOÖ’ P ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞ |ã¨KÕâß~°∞. HÍx JYO_®#O^Œ‰õΩ P KÀ@∞
U=∂¢`«O J#∞‰õÄeOK«ÖË^Œ∞.
=∞~˘Hõ KÀ@∞ HÀã¨O "≥`«‰õΩ`«∞#flѨC_»∞ ™êfig∞r `«=∞ áê~î°âßÅ
ã¨Ç¨^蕺~ÚÜ≥ÿ∞# ǨÏ$^ŒÜü∞ÉÏ|∞#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O `«@ã≤÷OzOk. J`«_»∞ =∞#ó
ã¨∂ÊùiÎQÍ JYO_®#O^Œ‰õΩ `«# WO\’¡ |㨠U~åÊ@∞ KÕâß_»∞. P =∞^茺 ǨÏ$^ŒÜü∞
ÉÏ|∞ ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O ѨÙK«∞ÛH˘<åfl_»∞. J`«_ç WO\’¡ |㨠KÕã≤#ѨC_»∞ XHõ ~ÀA
™êfig∞r H˘O^Œ~°∞ ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ`À "åkOK«_»O [iyOk. ™êfig∞r
ÉèÏ=#Å#∞ "å~°∞ JOwHõiOK«#∂ÖË^Œ∞, =ºuiHõÎ ÉèÏ=#Å#∞ =ºHõÎO KÕÜ«∞#∂
ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. Jã¨=∞~°÷`å, HÀѨ=¸ =ÚÑ≤ÊiQ˘#QÍ "å~°∞ JHõ¯}∞‚O_ç "≥o§
áÈÜ«∂~°∞. `«=∞‰õΩ `«Å^•K«∞HÀ=_®xH˜ KÀ\˜zÛ# =ºH˜Î WO\’¡ WÖÏ
[iy#O^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r ZO`«QÍ<À qKå~°O "≥e|∞zÛ, ǨÏ$^ŒÜü∞‰õΩ HõΔ=∂Ѩ}
‰õÄ_® K≥áêÊ~°∞. WHõ¯_» =∞~À ã¨=∞㨺 `«ÖˇuÎOk. ÃÇ·ÏO^Œ= rq`åxH˜ JÅ=_ç#
JYO_®#O^Œ ¢ÔH·ã¨Î= PKå~°=º=Ǩ~åÅ`À xO_ç# P WO\’¡ W=∞_»ÖËHõ
áÈÜ«∂_»∞. ^•O`À JO^Œ~°∂ =∞m§ áê`« KÀ\˜ˆH |㨠=∂~åÛ~°∞.
™êfig∞r =∞m§ We¡Å∂¡ ZH˜¯ kQÆ™êQÍ~°∞. ''<å ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤ Jã¨fiã¨∞÷_≥·
L<åfl_»∞. g∞ WO\’¡ `«Å^•K«∞HÀ=_®xH˜ HÍã¨Î KÀ\˜zÛ, J<åflxH˜ U~åÊ@∞
KÕã≤ÃÑ@ìQÆÅ~å?—— Jx J<ÕHõ KÀ@¡ J_çQÍ~°∞. HÍx ZHõ¯_» #∞O_ô ™ê#∞‰õÄÅ
ã¨ÊO^Œ# ÅaèOK«ÖË^Œ∞. z=iH˜ J#O`« <å~åÜ«∞}ü J<Õ Ñ¨O_ç`«∞_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ
XHõ z#fl WÅ∞¡ J^≥‰Ì Ωõ ѨÙK«∞ÛH˘x, ã¨<åflºã¨∞Å |ã¨H,© Éè’[<åxH© U~åÊ@∞ KÕâß_»∞.
_≥¢Ç¨_»∂<£Ö’ "å~°∞ ^•^•Ñ¨Ù =¸_»∞ "å~åÅ∞ QÆ_çáê~°∞. P `«~°∞"å`«
Hõ$áê#O^Œ#∞ `À_çzÛ JYO_®#O^Œ#∞ JÅǨÉÏ^£‰õΩ Ñ¨OÑ≤Oz, ™êfig∞r
âß~°^•#O^Œ`À Hõeã≤ ǨÏ$+‘ˆHâò "≥·Ñ¨ÙQÍ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
JO^Œ"≥∞ÿ# Ѩ~°fi`åÅ∞, ѨK«Ûx K≥@∞ìKÕ=∞Å`À xO_ç# ^Œ@ì"≥∞ÿ# J~°}ϺÅ∞,
á⁄Oyá⁄~°e ¢Ñ¨=Ç≤Ïã¨∂Î Z#fl\˜H© ZO_çáÈx r=#kÜ≥ÿ∞# QÆOQÍ#k,
™ê^èŒ∞ |$O^•Å∞, J<ÕHõ ^Õ"åÅÜ«∂Å`À WѨÊ\˜H© XHõ `«áÈ
qz¢`"« ∞≥ #ÿ =∞Ǩ`«∞‡Å∞
Éèí∂q∞QÍ qÅã≤Å∞¡`«∞#flk ǨÏ$+‘ˆHâò. ™êfig∞r, âß~°^•
#O^ŒÅ∞ K«O_ôâ◊fi~°∞x PÅÜ«∞O ã¨g∞ѨOÖ’ XHõ ‰õΩ\©~°O xi‡OK«∞H˘x
rqOK«™êQÍ~°∞.
 Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ ™ê#∞=ÙÖ’¡ 237

Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ ¢áêO`åÅÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ =∞Ǩ`«∞‡Å#∞ ^Œi≈OK«∞H˘<åfl~°∞. ^ÕǨÏ

ã¨Ê $Ç¨Ï J#fl^Õ ÖˉõΩO_®, ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ#∞ QÆ∞iOz HõÅ`« K≥O^Œ‰õΩO_® rq
ã¨∂Î#fl ZO^Œi<À ™êfig∞r JHõ¯_» K«∂âß~°∞. XHõ =ºH˜Î K«∂_»_®xH˜ Ñ≤zÛ"å_çÖÏ
L<åfl_»∞. XO\˜ g∞^Œ QÆ∞_»¤ Ñ‘eHõ ‰õÄ_® ÖˉõΩO_® u~°∞QÆ∞`«∞#fl P =ºH˜Î Ñ≤šʼnõΩ
XHõ P@ =ã¨∞Î=Ù. P`«}˜‚ K«∂_»QÍ<Õ ~åà◊√§~°∞=fi_»O Ñ≤šʼnõΩ XHõ P@. `«=∂ëê
Uq∞@O>Ë P`«_»∞ ‰õÄ_® ^•xx q<À^ŒOQÍ<Õ ÉèÏqOKÕ"å_»∞. "å~°O`å ~åà◊√§
~°∞=fi_»O =Å# P`«_ç â◊s~°=∞O`å ~°HõÎã≤HõÎ=∞~ÚOk. J~Ú#ѨÊ\˜H© Jk P`«_çH˜
ÉÏ^èŒQÍ JxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. ~åà◊√§ ~°∞=Ùfi`«∂ Ñ≤Å¡Å∞ K«Ñ¨Ê@∞¡H˘_»∞`«∂ ˆHiO`«
Å`À P#OkOz#>Ë¡ J`«_»∞ ‰õÄ_® P#OkOKå_»∞. XHõ™êi ™êfig∞r J`«}˜‚
fã¨∞‰õΩ"≥o§ J`«_ç QÍÜ«∂Å#∞ Hõ_çy, =∞O^Œ∞ ѨÓâß~°∞. ~°HõÎO ¢ã¨qã¨∞Î#flѨC_»∞
J`«_»∞ ZÖÏ #"åfi_À, ™êfig∞r J`«_çH˜ â◊√¢â◊¥+¨ KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ ‰õÄ_® P#O
^ŒO`À Ѩ~°=tOzáÈÜ«∂_»∞. =∞^茺=∞^茺֒, ''JO`å <å `«O¢_ç bÅ—— JO@∂
=∞m¡ #=fi™êQÍ_»∞.
H˘O^Œ~°∞ =∞Ǩ`«∞‡Å∞ Z=ih `«=∞ ^Œi KÕ~°x=fi~°∞. JO^Œ∞HÀã¨O "å~°∞
J=ÅOaOKÕ Ñ¨^Œú`«∞Å∞ qz¢`«OQÍ LO\Ï~Ú. H˘O^Œ~°∞ =∞#∞+¨μÅ#∞ K«∂_»QÍ<Õ
~åà◊√¡ ~°∞=Ùfi`å~°∞. =∞~˘Hõ~°∞ `å#∞ rqã¨∞Î#fl QÆ∞Ç¨Ï K«∞@∂ì =∞x+≤ Z=ÚHõÅ#∞
Ѩ~°z LOK«∞`å~°∞! K«∂¿ã"åiH˜ P`«_»∞ â◊"åÅ#∞ u<Õ"å_çÖÏ HõxÑ≤OK«_»O`À
Z=Ô~·<å P`«}˜‚ ã¨g∞Ñ≤¿ãÎ X@∞ì! ^•O`À P`«_»∞ ‰õÄ_® ZÖÏO\˜ P@O
HÍÅ∂ ÖˉõΩO_® xifiѶ¨∞flOQÍ ™ê^èŒ#ÅÖ’ Å~ÚOzáÈ`å_»∞. W@∞=O\˜ ѨÅ∞
=Ù~°∞ ã¨<åflºã¨∞Å#∞ ™êfig∞r ^Œi≈OKå~°∞.
D֒Ѩ٠Hõ$áê#O^Œ ™êfiq∞ uiy =KåÛ_»∞. `å=Ú x=ã≤ã¨∞Î#fl ‰õΩ\©~åxfl
HÍã¨Î ÃÑ^ŒÌkQÍ KÕÜ«∂Å#∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r `«Ñ¨Ê `«H˜¯# "å~°O`å "≥^Œ∞~°∞
ÉÁOQÆ∞Å∞ `Õ=_®xH˜ J_»qÖ’H˜ "≥àϧ~°∞. "å~°∞ uiy =KÕÛ
=∞m¡ ã¨iH˜ ™êfig∞r qѨs`«"≥∞ÿ# [fi~°O`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∂ HõxÑ≤O
=∞$`«∞º=Ù X_çÖ’
Kå~°∞. [fi~°O`Àáê@∞ Q˘O`«∞"åѨ٠<˘Ñ≤Ê (diphtheria)
‰õÄ_® PÜ«∞#‰õΩ ™ÈH˜Ok. JHõ¯_» "≥·^Œº ™œHõ~åºÅ∞ =∞$QƺO. P^Œ~°} Hõ~°=~Ú#
P Ѩiã≤÷uÖ’ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ¢áêi÷OK«_»O `«Ñ¨Ê =∞~À=∂~°æO Un "åiH˜ HõxÑ≤OK«
ÖË^Œ∞. ™êfig∞r <å_ç |ÅÇ‘Ï#OQÍ H˘@∞ìH˘O@∂ ¢Hõ=∞¢Hõ=∞OQÍ PyáÈÜÕ∞ ã≤÷uH˜
kQÆ*ÏiOk† â◊s~°O K«Å¡|_»™êyOk. JO^ŒiH© #=∞‡HõO áÈ~ÚOk† "å~°∞ qÅ
Ñ≤OK«<å~°OaèOKå~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ JѨC_»∞ Z‰õ¯_» #∞O_À XHõ ™ê^èŒ∞=Ù JHõ¯_»‰õΩ
238 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=KåÛ_»∞. `«# ã¨Op #∞O_ç HÍã¨Î `Õ<≥, H˘xfl Éèí™ê‡Å∞ fã≤, "å\˜x `Õ<≥Ö’ ~°OQÆ
iOz ™êfig∞r <À\’¡ áÈâß_»∞. ã¨Or=xÖÏ Ñ¨xKÕã≤Ok P B+¨^èŒO. HÍ¿ãѨ\ ˜
HõÖÏ¡ ™êfig∞r â◊s~°O "Õ_≥H˜¯Ok, ã¨Ê $Ç¨Ï ‰õÄ_® =zÛOk.
=∞iH˘O`«¿ãѨ\ ˜H˜ ™êfig∞r Hõà◊√§ `≥iz "≥∞Å¡QÍ =∂\Ï¡_®~°∞. HÍx
=∂@Å∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ ÖËHõáÈ=_»O`À XHõ ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤ PÜ«∞# <À\˜ =^ŒÌ `«#
K≥qx PxOz =∂@Å∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ q<åfl_»∞. ''™È^Œ~°∞ÖÏ~å zOuOK«HõO_ç, <Õ#∞
Kå=#∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.
|Ü«∞\˜H˜ ™êfig∞rH˜ =zÛ# [fi~°O =∞$`«∞º=ÚYO ^•HÍ fã¨∞‰õΩ"≥o¡#ѨÊ
\˜H©, PO`«iHõOQÍ Jk PÜ«∞#‰õΩ XHõ J^Œ∞ƒù`« ã¨O^Õâßxfl JO^Œ*Ëã≤Ok. P
J~°úÉÏǨϺ K≥·`«#º ã≤÷uÖ’ PÜ«∞# H˘Hõ =∞Ǩã¨`«ºO Pq+¨¯ $`«=∞~ÚOk. `å#∞
D Ö’HõOÖ’ x~°fiiÎOK«=Åã≤# =∞ǨÏ`å¯~°ºO XHõ\ ˜ LOk. P HÍ~°ºO ѨÓ~°ÎÜÕ∞º
^•HÍ q¢âßOu J#fl^Õ ÖË^Œx P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«#‰õΩ `≥eã≤#@∞¡ ™êfig∞r
`«^Œ#O`«~°O K≥áêÊ~°∞. PÜ«∞#Ö’ JѨiq∞`«"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ â◊H˜Î Lá⁄ÊOQÆ_»O
™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ QÆ=∞xOK«HõáÈÖË^Œ∞. P â◊H˜Î HÍ~Àº#∞‡Y=∞=_®xH˜ `«y#
ã¨=∞Ü«∞O HÀã¨=¸, KÀ@∞ HÀã¨=¸ "Õz=Ù#fl@∞¡QÍ `ÀzOk.
Hõ~îÀ~° ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOK«_®xH˜ ™êfig∞r ǨÏ$+‘ˆHâò #∞O_ç ǨÏi^•fi~ü
"≥àÏ¡~°∞. ǨÏi^•fi~ü ã¨g∞ѨOÖ’x HõOYÖò J<Õ KÀ@ ™êfiq∞ ¢|Ǩ‡#O^Œ JѨÊ
\˜ˆH ™ê^èŒ<å=∞Ü«∞ rq`«O QÆ_»Ñ¨Ù`«∞<åfl_»∞. ™êfig∞r ~åHõ
=∞~˘Hõ '=~åǨÏ
#QÆ~° =∞~î°O—
`≥eÜ«∞QÍ<Õ ¢|Ǩ‡#O^Œ "≥o§ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl_»∞.
`«^Œ∞Ѩi `«H˜¯# ã¨<åflºã¨∞Å∞ ‰õÄ_® =zÛ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞.
JO^Œ~°∂ HõÅã≤ ã¨Ç¨Ï~å<£Ñ¨Ó~ü‰õΩ "≥àϧ~°∞. JHõ¯_» |ã¨KÕã≤=Ù#fl JYO_®#O^Œ
JѨÊ\˜ˆH g∞~°\ò "≥o§áÈÜ«∂_»∞. ^•O`À g~°O^Œ~°∂ g∞~°\ò‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
g∞~°\òÖ’ Ü«∞*Ë˝â◊fi~°ÉÏ|∞ J<Õ =ºH˜Î WO\’¡ JO^Œ~°∂ |ã¨KÕâß~°∞. ǨÏ$+‘ˆHâòÖ’
™êfig∞r [|∞ƒ Ѩ_ç#ѨÊ\˜ #∞O_ç JO`«^•HÍ Ñ¨ÓiÎQÍ HÀÅ∞HÀÖË^Œ∞. PÜ«∞#‰õΩ
=∞iO`« zH˜`åû, áœ+≤ìHõ PǨ~°=¸ P=â◊ºHÍÅ~Ú<å~Ú. Hõ#∞Hõ Ѩk¿ÇÏ#∞
~ÀAÅ∞ JHõ¯_Õ LO_çáÈ~Ú, Ü«∞*Ë˝â◊fi~°ÉÏ|∞ q∞¢`«∞_≥·# ¿ã\òr J<Õ =ºH˜Î WO\’¡
|ã¨KÕâß~°∞.
JѨÊ\˜ˆH JHõ¯_çH˜ f~°÷Ü«∂¢`«Å‰õΩ =zÛ=Ù#fl JYO_®#O^Œ "åix KÕ~°∞H˘
<åfl_»∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ ¿ã\òr WO\’¡ |ã¨KÕã≤ P^蕺
u‡Hõ ™ê^èŒ#Ö’¡ =ÚxyáÈ=_»O`À P ã¨÷ÅO =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~îåxfl `«ÅÑ≤OѨ
 Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ ™ê#∞=ÙÖ’¡ 239

KÕã≤Ok. [Ѩ^蕺<åÅ∞, ¢áê~°÷#, Éèí[#, âߢ™êÎ^茺ܫ∞<åÅ`À "å~°∞ ~ÀAÅ∞

QÆ_»Ñ¨™êQÍ~°∞. `«=∞ Éè’[<å^Œ∞Å#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ "åˆ~ =O_»∞H˘<Õ"å~°∞. ™êÜ«∞O
¢`åÖ’¡ HÍã¨Î ^Œ∂~°O ѨKå~°∞¡ KÕã≤~å=_»"≥∂ ÖË^• ¢Ñ¨Hõ¯<Õ L#fl "≥∞ÿ^•#OÖ’
Ãã·x‰õΩÅ Hõ"å`«∞, ¢H©_»=O\˜q uÅH˜OK«_®xH˜ "≥àı§"å~°∞.
Hõ#fl`«e¡ÖÏ JHõ¯_» JO^ŒiH© =O_ç =_ç¤OK«_»O QÆ∞iOz `«∞sÜ«∂#O^Œ
U=∞O@∞<åfl~À qO^•O: ''g∞~°\òÖ’ [iy# XHõ ã¨OѶ¨∞@# QÆ∞iOz K≥|∞`å#∞.
<å =∞#ã¨∞ûÖ’ âßâ◊fi`«OQÍ xÅzáÈ~Ú# ã¨OѶ¨∞@# Jk:
`«e¡ÖÏ =O_ç
=_ç¤OKå~°∞ P ~ÀA =∂ JO^ŒiH© ѨÙÖÏ=Ù =O_ç =_ç¤OKå~°∞ ™êfig∞r.
'KåÖÏ ÉÏQÆ∞Ok— Jx "Õ∞O K≥ѨÊQÍ<Õ =O_ç#^ŒO`å PÜ«∞#
=∂ˆH =_ç¤OKÕâß~°∞. PÜ«∞# Ñ≤_çÔH_»∞ ‰õÄ_® <À@ɡ@∞ìHÀÖË^Œ∞. 'g∞~°∞ ‰õÄ_®
u#O_ç— J#fl q#fláêxH˜ ["å|∞QÍ, 'W=hfl <Õ#∞ HÍ=Åã≤#O`« u<åfl#∞. g∞‰õΩ
=_ç¤OK«_»O`À <å =∞#ã¨∞û P#O^ŒO`À xO_çáÈ~ÚOk. HÍã¨Î ‰õÄ_®
q∞QÆÅÛ‰õΩO_® JO`å u#O_ç— J<åfl~°∞. D ã¨OѶ¨∞@# ÃÑ^ŒÌ^Õg∞ HÍ^Œ∞. HÍx
<å =∞#ã¨∞ûÖ’ Jk K≥iyáÈx =Ú¢^Œ"Õã≤Ok. Zxfl ¢Ñ¨Ü«∂ã¨Å∞, ZO`«\ ˜ ¢¿Ñ=∞,
Z<≥flxfl Hõ^ä•Hõ=∂q∞+¨μÅ∞, ZO`« ¢Ñ¨Ü«∂}O – Jhfl <å =∞<ÀѶ¨ÅHõOÃÑ·
"≥∞^ŒÅ∞`«∞<åfl~Ú!——
¿ã\òr WO\˜H˜ ã¨g∞áê# XHõ ¢QÆO^ä•ÅÜ«∞O LOk. JHõ¯_» #∞O_ç
™êfig∞r HÀã¨O JYO_®#O^Œ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ `≥zÛ~Ú=fi_»O Ѩiáê\˜. XHõ ~ÀA
™êfig∞r Sir John Lubbock ™êÇ≤Ï`«º ã¨OѨÙ\ÏÅ∞ fã¨∞‰õΩ~°=∞‡<åfl~°∞. JYO_®
#O^Œ x`«ºO XHõ ã¨OѨÙ\Ïxfl `Õ=_»=¸, ™êfig∞r ^•xx K«kq =∞~åfl_»∞ uiy
WzÛ"ÕÜ«∞_»=¸ [~°∞QÆ∞`ÀOk. ¢QÆO^ä•ÅÜ«∂kèHÍiH˜ ã¨O^ÕǨÏO HõeyOk† XHõ
ã¨OѨÙ\Ïxfl XˆH ~ÀAÖ’ K«kq =ÚyOK«_»O J™ê^茺O – ™êfig∞r x[OQÍ
K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl~å ÖËHõ K«^Œ∞=Ù`«∞#fl@∞¡ #\˜ã¨∞Î<åfl~å? XHõ ~ÀA `«# ã¨O^ÕǨxfl
QÆ∞iOz ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ JYO_®#O^Œ<Õ J_çQÍ_»∞. nxx QÆ∞iOz q#fl ™êfig∞r
u#flQÍ ¢QÆO^ä•ÅÜ«∂kèHÍix HõÅ∞ã¨∞H˘x, `å#∞ ˆH=ÅO K«^Œ=_»O =∂¢`«"Õ∞
KÕÜ«∞_»O ÖË^Œh, P ã¨OѨÙ\ÏÅÖ’ #∞O_ç U ¢Ñ¨â◊fl<≥·<å, U q^èŒOQÍ<≥·<å `«##∞
J_»QÆ=∞h J`«_çH˜ K≥áêÊ~°∞. W^Õ J^Œ#∞ J#∞H˘x P ¢QÆO^ä•ÅÜ«∂kèHÍi
¢Ñ¨â◊flÅ =~°¬O ‰õΩiÑ≤Oz ™êfig∞rx ѨsH˜ΔOKå~°∞. U=∂¢`«O `«_»∞=ÚHÀ‰õΩO_®
Jxfl ¢Ñ¨â◊flʼnõÄ ã¨∞ã¨Ê+¨ìOQÍ ™êfig∞r ["å|∞ eKåÛ~°∞. P `«~°∞"å`« W^≥ÖÏ
™ê^茺=∞~ÚO^Œx ™êfig∞rx JYO_®#O^Œ J_çy#ѨC_»∞ PÜ«∞# WÖÏ
240 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

["åaKåÛ~°∞: ''Un <Õ#∞ XHÀ¯ Ѩ^ŒOQÍ K«^Œ=#∞† XHÀ¯ "åHõºOQÍ#∂, H˘xfl

ã¨=∞Ü«∂Ö’ ¿Ñ~åÅ∞ ¿Ñ~åÅ∞QÍ#∞ K«^Œ=_»O =Å# Jq∞`« "ÕQÆOQÍ
K«^Œ∞=QÆÅ∞QÆ∞`å#∞.——
ÉèíQÆ=^Œ<Õfi+¨}Ö’<Õ rq`«O QÆ_»Ñ¨_»O Jã≤^è•~å ¢=`«O ÖÏO\˜^Œx
Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î =zã¨∞Î#flk.1 ¢Ñ¨u HõΔ}=¸ J¢Ñ¨=∞`«ÎOQÍ =º=ǨÏiOK«HõáÈ`Õ
=∂~°æO #∞O_ç "≥·^˘ÅˆQ ¢Ñ¨=∂^•Å∞ D rq`«OÖ’
'UHÍO`«"å™êxH˜
áÈ`«∞<åfl#∞— HÀH˘Å¡Å∞. ™⁄O`åÅ∞, |O^è•Å∞ Jhfl áê~°=∂i÷Hõ =∂~°æOÖ’
P@OHÍÅx ZOz "å\˜x `«ºlOz ã¨<åflºã¨O ã‘fiHõi™êÎ_»∞
=∞x+≤. HÍx J`«_ç Z~°∞Hõ ÖˉõΩO_®<Õ q∞¢`«∞Å∞, t+¨μºÅ∞, ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞,
=∞~î°O JO@∂ ¢H˘`«Î |O^è•Å∞ `«yeOK«∞H˘O\Ï_»∞. ZO`À J¢Ñ¨=∞`«ÎOQÍ
=º=ǨÏiOK«HõáÈ`Õ D |O^è•Å∞ Ãã·`«O P^蕺u‡Hõ rq`åxH˜ P@OHÍÅ∞QÍ
Ѩi}q∞™êÎ~Ú. JÖÏO\˜ |O^èŒ<åÖ’¡ ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O `å#∞ z‰õΩ¯=_»∞`«∞#fl@∞¡QÍ
™êfig∞rH˜ `ÀzOk. ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å`À [Ѩ^蕺<åÅ∂, P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å
`À<Õ ~ÀAÅ∞ QÆ_çKå~Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H© "åi`À HõÅã≤ LO_»_»O PÜ«∞#‰õΩ XHõ
J_»¤OH˜QÍ<Õ JxÑ≤OzOk. ǨÏ$+‘ˆHâòÖ’#∂, Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡#∂ `«#‰õΩ `å~°ã¨
Ѩ_»¤ ã¨<åflºã¨∞Å∞ PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ `«à◊√‰õΩ¯# "≥∞kÖÏ~°∞. ZÖÏO\˜ |O^è•Å∂
ÖˉõΩO_® ã¨~°fiã¨fi`«O¢`«OQÍ "å~°∞ QÆ_»∞ѨÙ`«∞#fl rq`åÅ∞ ™êfig∞rx QÍ_è»"≥∞ÿ#
zO`«#‰õΩ Ö’#∞ KÕâß~Ú. XHõ QÆ\ ˜ì x~°‚Ü«∂xH˜ PÜ«∞# =KåÛ~°∞.
XHõ ~ÀA JYO_®#O^Œ#∞ Ñ≤ez `å#∞ UHÍO`«OÖ’H˜ "≥à◊§QÀ~°∞
`«∞#fl@∞¡QÍ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞ ™êfig∞r. JO^Œ∞‰õΩ JYO_®#O^Œ, ''=∞^茺 ¢áêK«º
¢áêO`åʼnõΩ "≥àϧÅ<Õ <å PHÍOHõΔ#∞ ¢Ñ¨Hõ¯‰õΩ ÃÑ\˜ì <Õ#∞ D Ü«∂¢`«Ö’
áêÖÁæ#_»O g∞ HÀã¨"Õ∞. WѨC_»∞ ##∞fl =^ŒeÃÑ\˜ì "≥o§áÈ`å=∞O@∞<åflˆ~!——
J<åfl_»∞ P"Õ^Œ#`À. P =∂@Å∞ q#fl ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''™È^Œ~° ã¨<åflº
ã¨∞ÖË J~Ú#ѨÊ\˜H© |O^èŒO |O^èŒ"Õ∞† P^蕺u‡Hõ rq`åxH˜ "å~°∞ ‰õÄ_® J_»¤O
‰õΩÖË. #∞"Õfi K«∂_»∞, >ˇ¢Ç‘ÏÖ’ h‰õΩ [|∞ƒ KÕã≤Ok. JѨC_»∞ <Õ#∞ ‰õÄ_® ™ê^èŒ#
ÖËg J#∞+≤ªOK«ÖËHõáÈÜ«∂#∞ Hõ^•! ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤ J<Õ =∂Ü«∞#∞ Ãã·`«O JkèQÆ
q∞OK«‰õΩO>Ë `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«OÖ’ ѨÓiÎQÍ =Ú#QÆÖËO. `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«OÖ’
ѨÓiÎQÍ =ÚxyáÈ"åÅx <Õ#∞ `«Åz#ѨC_»ÖÏ¡ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ U^À P@OHÍÅ#∞

1. ‰õΔΩ~°ã¨º^è•~å xt`å ^Œ∞~°`«ºÜ«∂ ^Œ∞~°æO Ѩ^äŒó I – Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î 1.3.14

 Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ ™ê#∞=ÙÖ’¡ 241

HõeÊã¨∞Î#fl@∞¡QÍ `Àã¨∞Î#flk. WѨC_»∞ <Õ#∞ UHÍO`«OÖ’H˜ áÈ`«∞<åfl#∞. ZHõ¯_çH˜

"≥àı§n, ZHõ¯_» |㨠KÕ¿ãn Z=iH© K≥ѨÊ#∞.—— JO^Œ∞‰õΩ JYO_®#O^Œ, ''g∞~°∞
áê`åàÏxH˜ "≥o§#ѨÊ\˜H© <Õ#∞ "≥^ŒH˜ `≥Å∞ã¨∞H˘O\Ï#∞—— J<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ
["å|∞QÍ ™êfig∞r =∞ø#OQÍ #qfi T~°‰õΩ<åfl~°∞.
K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ<Õ Z=iH© K≥áêÊÃÑ@ì‰õΩO_® XHõ ~ÀA g∞~°\ò #∞O_ç
™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õi "≥àÏ¡~°∞. Jk [#=i 1891.

S 18
 ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ ...

ÉèÏ~°fÜ«ÚÖË ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i¢`«#∞ ~°zOKåe. Hõ#∞=∞~°∞ÔQ·#, HõѨÊ|_ç

=Ù#fl =∞# ¢áêp# x^èŒ∞Å#∞ "≥eH˜ fã¨∞‰õΩ=KÕÛ ¢Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’
kQÆO_ç.

ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

g∞~°\ò #∞O_ç ™êfig∞r _èçb¡ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» ¿ã\ò âߺ"£∞ÖÏÖò J<Õ =ºH˜Î WO\’¡
|ã¨KÕâß~°∞. â◊`åÉÏÌŠѨ~°ºO`«O ~å[ =OjÜ«ÚʼnõΩ _èçb¡ ~å[^è•h #QÆ~°OQÍ
q~åle¡Ok. _èçb¡Ö’x ¢Ñ¨u ¢áêO`«=¸ K«i¢`å`«‡Hõ"≥∞ÿ#k,
_èçb¡Ö’
™êO㨯 $uHõ"≥∞ÿ# ¢Ñ¨`ÕºHõ`«#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#flk. ™êfig∞rH˜
K«i¢`« JO>Ë ZO`À W+¨ìO. ÉèÏ~°`«^Õâ◊, ¢Ñ¨Ñ¨OK« K«i¢`«Å#∞ ‰õΔΩ}‚OQÍ J^茺
Ü«∞#O KÕâß~°∞ PÜ«∞#. Hõ#∞Hõ PÜ«∞#‰õΩ _èçb¡ ã¨O^Œ~°≈#O Ѩ~°=∂#O^ŒÉèíi`«
=∞~ÚOk. ~å[¢áê™ê^•Å∞, =∞ã‘^Œ∞Å∞, ~åu Hõ@ì_®ÅÖÏO\˜ ѨÅ∞ ã¨O^Œ~°≈<å
ã¨÷ÖÏÅ∞ PÜ«∞# uÅH˜OKå~°∞. =∞ǨÉèÏ~°`« HÍÅO #∞O_ç _èçb¡x ѨiáêeOz#
J<ÕHõ ~å[=OâßÅ Kåi¢`«Hõ zǨflÅ#∞ ‰õÄ_® K«∂âß~°∞. WÖÏ ^•^•Ñ¨Ù Ѩk
~ÀAÅ∞ _èçb¡Ö’ uiQÍ~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ XHõ ~ÀA PÜ«∞#‰õΩ `«=∞ ™È^Œ~°
ã¨<åflºã¨∞Å∞ `å~°ã¨Ñ¨_®¤~°∞. J^˘Hõ `«=∂ëê ã¨OѶ¨∞@#.
g∞~°\òÖ’ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å#∞ =^Œe =KÕÛ@ѨC_»∞, `«##∞ Z=~°∂
"≥O|_çOK«‰õÄ_»^Œx ™êfig∞r "åix ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. "åix =∞m¡ _èçb¡Ö’
K«∂ã≤#ѨC_»∞ "å~°∞ `«##∞ "≥O|_çOz =ã¨∞Î<åfl~°x PÜ«∞# JáÈǨÏѨ_®¤~°∞.
™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O "åiÔHO`À P#O^ŒO Hõey#ѨÊ\˜H©, ™êfig∞rH˜
=∂¢`«O Jk #K«ÛÖË^Œ∞. ''##∞fl "≥O|_çOK«‰õÄ_»^Œx g∞‰õΩ ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥áêÊ#∞
Hõ^•! <åHõO@∂ H˘O`« Ѩx LOk. Hõ#∞Hõ ##∞fl "≥O|_çOK«HõO_ç. Wk q#flѨO
HÍ^Œ∞, P^Õâ◊O. <å áê`« ã¨O|O^è•Åhfl `≥QÆ`≥OѨÙÅ∞ KÕã¨∞HÀÉ’`«∞<åfl#∞. <å

242
 ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ ... 243

P`«‡ =∂~°xæ ~ˆ âÌ O◊ Kտ㠄Ѩ^âÕ ßʼnõΩ <Õ#∞ "≥àÏÎ#∞. <Õ#∞ "≥à§ı k J~°}ºO HÍ=K«∞Û,
Z_®i HÍ=K«∞Û, Ѩ~°fi`«O HÍ=K«∞Û, ¢Ñ¨[Å∞ x=ã≤OKÕ Ñ¨@ì}O HÍ=K«∞Û. ^Õx
QÆ∞iOp HõÅ`« K≥O^ŒHõ "≥à◊√`«∞<åfl#∞—— Jx "åi`À x+¨¯~°¬QÍ K≥¿ÑÊâß~°∞.
™êfig∞r x+¨¯~°¬ ã¨OÉèÏ+¨}, ã¨OHõÅÊ=¸ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ f„="≥∞ÿ#
k¢Q̓ùOu HõeyOKå~Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë "å~°∞ ѨxQÆ@∞ìH˘x PÜ«∞##∞ "≥O|_çOK«
ÖË^Œ∞. Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ JÖÏ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O `«@ã≤÷OzOk. JO`Õ. [iyOk
Wk: `«=∞#∞ Z=~°∂ QÆ∞iÎOK«~å^Œ<Õ L^ÕÌâ◊O`À JHõ¯_»Hõ¯_» ¿Ñ~°∞¡ =∂~°∞ÛH˘O@∂
™êfig∞r Ѩ~°º\˜OKå~°∞. _èçb¡Ö’ PÜ«∞# ¿Ñ~°∞ qqkèëê#O^Œ. ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞
ˆH=ÅO _èçb¡ ã¨O^Œ~°≈<å~°÷O =zÛ#ѨC_»∞ qqkèëê#O^Œ J<Õ POQÆ¡O =∂\Ï¡_Õ
ã¨<åflºã≤ QÆ∞iOz qx PÜ«∞##∞ K«∂_»_®xH˜ =KåÛ~°∞. P =ºH˜Î ™êHΔÍ`«∞Î
™êfig∞r J~Ú LO\Ï~°x "å~°∞ HõÅÖ’ Ãã·`«O TÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞. D q^èŒOQÍ
Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O [iyOk.
™êfig∞r WK«Ûù"Õ∞~°‰õΩ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ PÜ«∞##∞ XO@iQÍ =^Œe
ÃÑ\Ïì~°∞.. P `«~°∞"å`« ‰õÄ_® ™êfig∞r H˘xfl ~ÀAÅ∞ _èçb¡Ö’<Õ QÆ_çáê~°∞.
|ã¨Å∞ "Õ~°~Ú#ѨÊ\˜H© Éè’[# ã¨=∞Ü«∂xH˜ JO^Œ~°∂ ¿ã~îür WO\’¡ HõÅ∞ã¨∞H˘<Õ
"å~°∞. H˘xfl ~ÀAÅ∞ QÆ_çKåHõ XH˘¯Hõ¯~°∂ XHÀ¯ kâ◊Ö’ `«=∞ Ѩܫ∞<åxfl
H˘#™êyOKå~°∞. ™êfig∞r ~å[ѨÙ~îå}Ï "≥·Ñ¨Ù "≥àÏ¡~°∞.
XO@i`«#OÖ’ b#=∞~Ú# =ºH˜ÎÖÏ ™êfig∞r ã¨OKå~°O KÕâß~°∞. XO@i
ã¨<åflºã≤ rq`« q^è•<åxfl Jaè=i‚OKÕ ^èŒ=∞‡Ñ¨^ŒO1 K«~°}ÏÅ∞ PÜ«∞#
㨇 $uѨ^äŒOÖ’ "≥∞^ŒÖÏ~Ú:
^ÕxH© cèuÅ¡Hõ, ^Õxh MÏ`«~°∞KÕÜ«∞Hõ
^•s `≥#∂fl ÖˉõΩO_®
Y_»æ=∞$QÆOÖÏ UHÍO`«OQÍ ã¨OK«iã¨∂Î
=ÚO^Œ∞H˜ ™êQÆ∞!
^èŒfi#∞ʼnõΩ HõOÑ≤OK«x ã≤OǨÏOÖÏ
=ÅÖ’ z‰õΩ¯HÀx "åÜ«Ú=ÙÖÏ
ѨOHõOÖ’ ѨÙ\˜ì<å Hõà◊OHõ=∞=x Ѩ^Œ‡OÖÏ
ã¨OK«iOK«∞ #∞=Ùfi Y_»æ=∞$QÆOÖÏ!

1. É∫^Œú=∞`« ¢QÆO^äŒO.
244 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

D K«~°}ÏÅ∞ ™êfig∞rx L^ÕfiQÆÉèíi`«∞}˜‚ QÍqOKå~Ú. D P^Œ~å≈<Õfl

=∞#ã¨∞ûÖ’ áê^Œ∞Q˘Å∞ѨÙH˘x ~å[ѨÙ~îå}Ï kâ◊QÍ #_»Hõ™êyOKå~°∞.
~å[ѨÙ~îå}Ï J#QÍ<Õ K«@∞‰õΩ¯# *Ï˝Ñ¨HÍxH˜ =KÕÛq â∫~°ºO, ™êǨÏã¨O,
`åºQÆO HõÅQÆÅã≤# K«i¢`«Å∞. ~å[ѨÙ~îå}Ï J<Õ ¿Ñ~°∞ qO>Ë<Õ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ
PàÏfi~üÖ’
=∞#ã¨∞ûÖ’¡ g~°O L^Œƒùqã¨∞ÎOk. ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i¢`« ã¨OH˜ΔѨÎ`«
~å[ѨÙ~îå}Ï K«i¢`« J#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. P K«i¢`«`À
áê@∞ ~å[ѨÙ~îå}Ï#∞ P=iOz=Ù#fl Ѩ~°fi`«¢âı}∞Å∞, ã¨∞^Œ∂~°OÖ’ HÍ#=KÕÛ
Ѩ~°fi`« tY~åÅ∞, K«Å∞=~åu ~å[¢áê™ê^•Å∞ – Jhfl Hõeã≤ XHõ J`«º^Œ∞ƒù`«
^Œ$âߺxfl ™êfig∞r ^Œi≈OKå~°∞.
1891 Ѷ≤¢|=iÖ’ PàÏfi~ü Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’ ™êfig∞r kQÍ~°∞. JHõ¯_» XHõ
QÆ=∞ºO ÖˉõΩO_® #_»=™êQÍ~°∞. ÉÏ@‰õΩ W~°∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ Ñ¨Ù+¨ÊÉèíi`« L^•º#=<åÅ∞,
qã¨Î $`«"≥∞ÿ# ѨK«Ûx á⁄ÖÏÅ∞, ÉÏ~°∞Å∞fi# Wà◊√¡ – WÖÏ HÍ#=ã¨∞Î#fl ã¨∞O^Œ~°
^Œ$âߺÅ#∞ `«xqf~å uÅH˜ã¨∂Î z=~°‰õΩ ¢Ñ¨Éèí∞`«fi "≥·^ŒºâßÅ =^ŒÌ‰õΩ =KåÛ~°∞.
JHõ¯_» QÆ∞~°∞K«~°}ü ÖÏ㨯~ü J<Õ _®Hõì~ü |Ü«∞@ xÅ|_ç L<åfl_»∞. ™êfig∞r
=ºH˜Î`«fiO P`«}˜‚ ZO`«QÍ<À PHõi¬OzOk. ™êfig∞r u#flQÍ J`«}˜‚ ã¨g∞Ñ≤Oz,
''ã¨<åflºã¨∞Å∞ |ã¨KÕÜ«∞_®xH˜ WHõ¯_» U^≥·<å ã¨÷ÅO LO^•?—— Jx J_çQÍ~°∞.
QÆ∞~°∞K«~°}ü PÜ«∞##∞ JHõ¯_»∞#fl |*Ï~°∞ gkäH˜ fã¨∞‰õΩx "≥àÏ¡_»∞. XHõ ^Œ∞HÍ}O
ÃÑ·# ã¨<åflºã¨∞Å∞ |ã¨KÕÜ«∞_®xH˜ XHõ ¢Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# QÆk LOk. P QÆkx
™êfig∞rH˜ K«∂Ñ≤Oz, PÜ«∞# JHõ¯_» |ã¨KÕÜ«∞_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# U~åÊ@∞¡
KÕâß_»∞.
™êfig∞r =^ŒÌ ѨiK«Ü«∞ Ѩ„`åÅ∞ Ug ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ Éè’[<åxH©, |ã¨H©
ZÖÏO\˜ U~åÊ@∂¡ ÖË=Ù. JѨC_»∞ P ^Œ∞HÍ}ÏxH˜ ã¨g∞ѨOÖ’ x=ã≤ã¨∞Î#fl XHõ
=$^Œ∞ú~åe HÍ~°∞}ºO
=$^Œ∞ú~åÅ∞ ™êfig∞r Ѩ@¡ Pã¨H˜Î Hõ#|~°zOk. P"≥∞ Páêº
Ü«∞OQÍ PÜ«∞##∞ 'ÖÏÖÏ— (a_®¤!) Jx ã¨OÉ’kèOzOk.
ã¨fiÜ«∞OQÍ `«<Õ K«áêfÅ∞ KÕã≤ ~ÀE `≥zÛ ™êfig∞rH˜ uxÑ≤OKÕk. H˘xfl ã¨=∞
Ü«∂ÅÖ’ ~å=∞¿ãflÇ≤Ï J<Õ "≥·+¨‚= ã¨<åflºã≤`À ™êfig∞r aèHΔÍ@#‰õΩ "≥o¡ QÀ^èŒ∞=∞
Ñ≤O_ç ¿ãHõiOz `≥KÕÛ"å~°∞. ~å=∞¿ãflÇ≤Ï K«áêfÅ∞ `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞QÍ W^ŒÌ~°∂
Hõeã≤ u<Õ"å~°∞. D q^èŒOQÍ PàÏfi~üÖ’ ™êfig∞r ~ÀAÅ∞ QÆ_»=™êQÍ~Ú.
¢áê~°OÉèíOÖ’ ™êfig∞rx QÆ∞iOz JHõ¯_ç ¢Ñ¨[Å∞ JO`«QÍ `≥Å∞ã¨∞HÀÖË^Œ∞.
`«~°∞"å`« ¢Hõ=∞OQÍ [#O ~å™êQÍ~°∞. L^ŒÜ«∞O, ™êÜ«∞O„`«O ™êfig∞r ÉèíH˜Î
 ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ ... 245

w`åÅ∞ áê_Õ"å~°∞. Jk q#_®xˆH [#O `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ =KÕÛ"å~°∞. XHõ

~ÀA "åiÖ’ XHõ =ºH˜Î, ''™êfig∞r, g∞~°∞ U ‰õΩÅã¨∞÷Å∞?—— Jx ‰õΩ`«∂ǨÏÅO`À
áê~°=â◊º ã≤÷`«∞ÅÖ’
J_çQÍ_»∞. ''HÍÜ«∞ã¨∞÷}˜‚—— Jx ["åaKåÛ~°∞ ™êfig∞r. =∞~˘Hõ
=ºH˜Î, ''g∞ Ô~O^Œ∞‰õΩ HÍëêÜ«∞=¢™êÎÅ∞ ^èŒiOKå~°∞?—— Jx
J_çy#ѨC_»∞, ''ZO^Œ∞HõO>Ë Jq aèHõΔQÍà◊¡ |@ìÅ∞ HÍ|\˜ì—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.
P ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r [QÆ[˚#x ^蕺ã¨Ö’ =Úxy LO_Õ"å~°∞. H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ PÜ«∞# [QÆ[˚#x`À Ju ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ÅQÆ∞`«∂=Ù#fl@∞¡ Hõx
Ñ≤OKÕk. ''J=∂‡——, ''J=∂‡—— J<Õ =∂@Å∞ `«Ñ¨Ê=∞ˆ~n PÜ«∞# <À@ =KÕÛq
HÍ=Ù. =¸ã¨∞H˘#fl Hõà◊¡ #∞O_ç h~°∞ ^è•~°Å∞ Hõ>Ëìk. WÖÏO\˜ áê~°=â◊º ã≤÷`«∞ÅÖ’
PÜ«∞# LO_Õ"å~°∞. PÜ«∞# ã¨OÉèÏ+≤OKÕ"å~°∞, "Õ^Œ LѨx+¨`«∞ÎÅ #∞O_ç
=∞O¢`åÅ∞ áê~åÜ«∞} KÕ¿ã"å~°∞. Hõà◊¡"≥O@ h~°∞ ^è•~°Å∞ ‰õ_»∞`«∂=ÙO>Ë Hõ$+¨μ‚x
QÆ∞iOp, [QÆ[˚#xx QÆ∞iOp L^ÕfiQÆÉèíi`«∞Öˇ· áê_Õ"å~°∞. JHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ#
"åiÖ’ ÉèíHÍκ"Õâ◊O ÃÑÅ∞¡aH˜ "å~°∞ "≥∞ÿ=∞~°záÈÜÕ∞"å~°∞.
QÆ∞~°∞K«~°}ü ^•fi~å ™êfig∞r QÆ∞iOz q#fl =∞øbfi XHõ~°∞ PÜ«∞# Ѩ@¡
ZO`À PHõi¬`«∞_»Ü«∂º_»∞. D =∞øbfi XHõ L#fl`« áê~î°âßÅÖ’ L~°∂Ì, áê~°ã‘HõO
É’kèOKÕ Láê^蕺ܫÚ_»∞. `«~°K«∞ P W^ŒÌ~°∂ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘x PÜ«∞#`À
=∂\Ï¡_Õ"å~°∞. Y∞~å<£Ö’ ™êfig∞rH˜ QÆÅ Jáê~° áêO_ç`«ºO JѨC_»∞ "≥Å¡
_»~ÚOk.
™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O [#O `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ ~å™êQÍ~°∞. ‰õΩÅ=∞`«
q=HõΔ ÖˉõΩO_® Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅÖ’ ѨÅ∞ âßYÅ "å~°∞, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅÖ’ ѨÅ∞
âßYÅ"å~°∞ =KåÛ~°∞. =KÕÛ Éè‰í Ωõ ÅÎ ã¨OYº ÉÏQÍ ÃÑiˆQã¨iH˜ PàÏfi~ü ã¨O™ê÷#OÖ’
Ѩ^Œgq~°=∞} KÕã≤# WO[h~ü J~Ú# ѨO_ç\ò â◊OÉèí∞<å^ä£ J<Õ =ºH˜Î WO\’¡
™êfig∞r |㨠KÕÜ«∞_®xH˜ U~åÊ@∞¡ [iQÍ~Ú.
Hõhã¨O XHõ¯ ~À*ˇ<· å ™êfig∞rx `«# WO\˜H˜ PǨfixOz qO^Œ∞ KÕÜ∂« Åx
=∞øbfi L|ÖÏ@Ѩ_®¤_»∞. â◊OÉèí∞<å^ä£ Ñ¨Ó~åfiKå~°ã¨OѨ#∞fl_≥·# ¢ÉÏǨχ}∞_»∞.
PÜ«∞# WO\’¡ ™êfig∞r |㨠KÕã¨∂ÎO_»_»O =Å# PÜ«∞# ã¨=∞‡uOKåe Hõ^•
Jx ÉèÏqOz# =∞øbfi, â◊OÉèí∞<å^ä£ =^ŒÌÔHo¡, ''g∞~°∞ WO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOKåe.
PKå~°=O`«∞Öˇ·# ¢ÉÏǨχ}∞ÅKÕ`« =O@ KÕ~Ú™êÎ#∞. ‰õΩsÛÅ∞ |Å¡Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#
"å\˜x ¢ÉÏǨχ}∞ÅKÕ`« â◊√¢ÉèíO KÕ~Ú™êÎ#∞. ¢ÉÏǨχ}∞Å Wà◊¡ #∞O_ç áê¢`«™ê=∞„y
`≥Ñ≤ÊOz =_»¤# KÕ~Ú™êÎ#∞. PKå~åÅ∞ áê\˜OK«_»OÖ’ ZÖÏO\˜ Ö’@∞áê@∞¡
246 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

~å‰õΩO_® K«∂ã¨∞H˘O\Ï#∞—— JO@∂ L^ÕfiQÆÉèíi`«∞_≥· q#flqOK«∞H˘<åfl_»∞. =∞øbfi

ÉèíH˜Î¢Ñ¨Ñ¨`«∞ÎʼnõΩ =ÚQÆ∞ú_»~Ú# â◊OÉèí∞<å^ä£, ''g∞~°∞ J@∞=O\˜ U~åÊ@∞¡ Ug KÕÜ«∞
#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. g∞ ÉèíH˜Î XHõ¯>Ë KåÅ∞. g∞ WO\’¡ Éè’[#O KÕÜ«∞_®xH˜ <Õ#∞ ‰õÄ_®
ã≤^ŒÌ"Õ∞. ™êfig∞r XHõ =ÚHõÎѨÙ~°∞+¨μ_»∞. PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz WHõ K≥ѨÊ_®xH˜
U=ÚOk! PÜ«∞# ZHõ¯_»~Ú<å Éè’[#O KÕÜ«∞=K«∞Û—— Jx K≥áêÊ_»∞.
PàÏfi~ü ã¨O™ê÷#Ѩ٠k"å<£ J~Ú# "Õ∞[~ü ~å=∞K«O¢^Œ ™êfig∞rx QÆ∞iOz
qx, PÜ«∞##∞ `«# WO\˜H˜ PǨfixOKå_»∞. P ã¨O™ê÷<ånèâ◊√_≥·# =∞OQÆàò
aèHΔÍ@# ZO^Œ∞‰õΩ?
ã≤OQ∑H˜ áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $uѨ@¡ "åº"≥∂ǨÏO Z‰õΩ¯=.
PÖ’K«#ÅÖ’, KÕ`«ÅÖ’ Jhfl POˆQ¡Ü«ÚŠѨ^Œú`«∞Å∞ J#∞ã¨
iOK«_»OÖ’ Jq∞`« Pã¨H˜Î QÆÅ"å_»∞. k"å<£‰õΩ Jk ã¨∞`«~å=¸ #K«Û^Œ∞. ~åA
™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀQÆey`Õ ÉÏQÆ∞O@∞O^Œx k"å<£ ÉèÏqOKå_»∞. Hõ#∞Hõ ~åA‰õΩ,
''POQÆ¡ÉèÏ+¨Ö’ Jáê~° Jaèx"Õâ◊O QÆÅ XHõ Q˘Ñ¨Ê ™ê^èŒ∞=Ù WHõ¯_» L<åfl~°∞—— Jx
¢"åâß_»∞. ~åA =∞~åfl_Õ k"å<£ WO\˜H˜ =zÛ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl_»∞.
~åA =zÛ ™êfig∞rH˜ #=∞㨯iOz, ‰õÄ~°∞Ûx ã¨OÉèÏ+¨} ¢áê~°OaèOKå_»∞.
~åA : ™êfig∞r! g∞~°∞ q^•ºã¨OѨ#∞flÅx q<åfl#∞. g∞ K«^Œ∞=Ù‰õΩ g∞~°∞
Ô~O_»∞ KÕ`«∞ÖÏ Pi˚OK«=K«∞Û Hõ^•! ZO^Œ∞H˜ÖÏ aèHΔÍ@# KÕã¨∞Î<åfl~°∞?
™êfig∞r : ~å*Ï, ~å[ºO Ѩ@¡ x~°fiiÎOK«=Åã≤# ÉÏ^茺`«Å∞ Z<Àfl g∞‰õΩ
L<åfl~Ú. J=hfl =^ŒeÃÑ\˜ì g∞~°∞ ZO^Œ∞‰õΩ "Õ@ Jn Wn JO@∂ POˆQ¡Ü«Ú
Å`À HõÅã≤ ã¨=∞Ü«∞=∞O`å =$^ä•KÕã¨∞Î<åfl~°∞?
U=∂¢`«O ã¨OHÀzOK«‰õΩO_® ™êfig∞r "Õã≤# ¢Ñ¨â◊fl JHõ¯_»∞#fl "å~°O^ŒiH©
k¢Q̓ùOu HõeyOzOk. ~åA ^•xx `ÕeQÍæ fã¨∞H˘<åfl_»∞.
~åA : Ѷ֨ Ï<å HÍ~°}=∞x K≥Ñʨ _®xH˜ UnÖË^∞Œ . <å‰õΩ Jk ÉÏQÍ #zÛOk.
™êfig∞r : JÖψQ <å‰õΩ ‰õÄ_® Wk ÉÏQÍ #zÛOk. <Õ#∞ aèHΔÍ#flO
uO\Ï#∞.
HÍ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞"å`« ~åA, ''™êfig∞r, <å‰õΩ q¢QÆǨ~å^èŒ# Ѩ@¡ #=∞‡HõO
q¢QÆǨ~å^èŒ#: ÖË^Œ∞. <å QÆu U=∞=Ù`«∞Ok?—— Jx J_çQÍ_»∞. D ¢Ñ¨â◊fl
q=~°} ~åA z#flQÍ #=Ùfi`«∂ ѨiǨã¨Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ J_çQÍ_»∞.
PÜ«∞# ¢Ñ¨tflOz# f~°∞ ™êfig∞rH˜ z¢Ô~uÎOzOk.
 ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ ... 247

™êfig∞r : g∞~°∞ ѨiǨÏã≤ã¨∞Î<åfl~°x ÉèÏqã¨∞Î<åfl#∞.

~åA : ÖË^Œ∞ ™êfig∞r! JO^ŒiÖÏ ZO^Œ∞HÀ <Õ#∞ =∞\˜ìx, K≥@∞ì#∞,
~åux, Hõ>ˇì#∞ P~åkèOK«ÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞. Ѩ~°Ö’HõOÖ’ ^Œ∞óYO J#∞ÉèíqOK«_»"Õ∞
<å `«Å~å`å?
™êfig∞r : =∞Ozk, ¢Ñ¨u XHõ¯~°∂ "åi"åi #=∞‡HÍʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ
rqOKåe. J^Õ =∞Ozk.
JHõ¯_»∞#fl "åiÖ’ Z=~°∂ D ~°Hõ"≥∞ÿ# ["å|∞ Z^Œ∞~°∞ K«∂_»ÖË^Œ∞.
™êfig∞r q¢QÆǨ~å^èŒ#Ѩ@¡ ã¨∞=ÚY∞Å∞. ™êfig∞r ~åA‰õΩ `«y#suÖ’ q=iOz
K≥áêÎ~°x "å~°O^Œ~°∂ Z^Œ∞~°∞K«∂âß~°∞. HÍx ["å|∞ K≥áêÊHõ ™êfig∞r `«=∞
^Œ$+≤ìx P QÆk K«∞@∂ì ™êiOKå~°∞. JHõ¯_» QÀ_»‰õΩ ¢"ÕÖÏ_»∞`«∞#fl XHõ z`«Î~°∞=Ù
PÜ«∞##∞ PHõ@∞ìH˘Ok. "≥O@<Õ ^•xx kOÑ≤ fã¨∞‰õΩ~°=∞‡<åfl~°∞.
™êfig∞r : D z`«Î~°∞=ÙÖ’ L#flk Z=~°∞?
k"å<£ : Jk ~åAQÍi z`«Î~°∞=Ù.
Ñ≤^ŒÑ¨ ™êfig∞r k"å<£`À J#fl =∂@Å∞ JO^Œih ǨÏ_»ÅQ˘\Ïì~Ú.
™êfig∞r : k"åh˚, D z`«Î~°∞=Ù g∞^Œ L=∞‡O_ç.
JO^Œ~°∂ k¢Q̓ùO`«∞Öˇ· KÕ+¨ìÅ∞^ŒH˜¯ xÅ|_çáÈÜ«∂~°∞. ™êfig∞r Jk
Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_®, ''L=∞‡O_ç k"å<£!—— Jx =∞m¡ k"å<£`À K≥áêÊ~°∞. k"å<£
Hõ^ŒÅÖË^Œ∞. "≥O@<Õ ™êfig∞r JHõ¯_»∞#fl `«H˜¯# "åix L^ÕÌtOz, ''k"å<£ HÍHõ
áÈ`Õ g∞Ö’ Z=Ô~·<å =ÚO^Œ∞‰õΩ ~°O_ç. D z`«Î~°∞=ÙÖ’ ¢Ñ¨`ÕºHõ`« U=ÚOk? =\˜ì
HÍy`«"Õ∞ Hõ^•! nx g∞^Œ L=∞‡_®xH˜ ZO^Œ∞‰õΩ `«@Ѩ\Ï~Úã¨∞Î<åfl~°∞?—— Jx
J_çQÍ~°∞.
JHõ¯_»∞#fl `«H˜¯# "åiÖ’ ‰õÄ_® Z=~°∂ ™êfig∞r K≥Ñ≤Ê#@∞¡ KÕÜ«∞_®xH˜
™êǨÏã≤Oz =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åÖË^Œ∞. "å~°O^Œ~°∂ ™êfig∞rx, ~åA#∞ =∂iÛ =∂iÛ
qã¨∞ÎÉ’~Ú K«∂ã¨∂Î xÅ|_çáÈÜ«∂~°∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r =∞m¡ k"å<£`À,
''Uq∞\˜, JÖψQ xÅ|_çáÈÜ«∂~°∞! D z`«Î~°∞=Ù g∞^Œ L=∞‡O_ç—— Jx HÍã¨Î
<˘H˜¯ K≥áêÊ~°∞. PÃÑ·# k"å<£ LO_»|@ìÖËHõáÈÜ«∂_»∞† HõOÑ≤OKÕ ã¨fi~°OÖ’,
''™êfig∞r, U=∞O@∞<åfl~°∞? J~°÷=∞ÜÕ∞º@@∞¡ K≥ѨÊO_ç. Wk ~åAQÍi z`«Î
~°∞=Ù. nx g∞^Œ <Õ<≥ÖÏ L=∞‡QÆÅ#∞?—— Jx J_çQÍ_»∞.
248 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r : J~Ú`Õ Uq∞\˜? ~åAQÍi z`«Î~°∞"Õ HÍx ™êHΔÍ`«∞Î ~åAQÍ~°∞

HÍ^Œ∞ Hõ^•! D z`«Î~°∞=ÙÖ’ ~åAQÍ~°∞ ã¨r=OQÍ ÖË~°∞. Wk =\˜ì HÍy`«O
=ÚHõ¯ =∂¢`«"Õ∞. ~åAQÍi Z=ÚHõÖ’, HõO_»~åÖ’, ~°HõÎ"≥∂ n<À¡ ÖË=Ù. Wk
=∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞, #_»=ÖË^Œ∞, ~åAQÍiÖÏ =º=ǨÏiOK«ÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© nx
g∞^Œ L=∞‡_®xH˜ g∞Ô~=~°∂ ™êǨÏã≤Oz =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åÖË^Œ∞. ZO^Œ∞‰õΩ?
ZO^Œ∞HõO>Ë D z`«Î~°∞=ÙÖ’ ~åAQÍi ¢Ñ¨uaOÉÏxfl g∞~°∞ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. nx
g∞^Œ Lq∞‡`Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ ~åAQÍi<Õ J==∂xã¨∞Î#fl@∞¡ ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞.
WÖÏ K≥Ñ≤Ê ™êfig∞r ~åAQÍi "≥·Ñ¨Ù uiy ã¨OÉèÏ+¨} H˘#™êyOKå~°∞:
''K«∂_»O_ç ~å*Ï! D z`«Î~°∞=Ù g∞~°∞ HÍ^Œ∞† HÍx XHõ ~°HõOQÍ g∞ˆ~. JO^Œ∞ˆH
nxÃÑ· L=∞‡=∞#flѨC_»∞ g∞ Ѩ@¡ ÉèíH˜Î¢Ñ¨Ñ¨`«∞ÎÅ∞ Hõey# g∞ ¿ã=‰õΩÅ∞ x~åHõiO
Kå~°∞. Wk g∞ ¢Ñ¨uaO|O. D z`«Î~°∞=Ù#∞ K«∂ã¨∞Î#flѨC_»∞ "åi =∞kÖ’ g∞ˆ~
xÅ∞™êÎ~°∞. JO^Œ∞=Å¡<Õ g∞ Ѩ@¡ K«∂¿Ñ =∞~åº^•=∞#fl#Å#∞ D z`«Î~°∞=٠Ѩ@¡
‰õÄ_® K«∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞. ~åu`À#∞, =∞\˜ì`À#∞, K≥Hõ¯`À#∞ ~°∂á⁄OkOz#
^≥·=q¢QÆǨÅ#∞ P~åkèOKÕ Éèí‰õΩÎÅ q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® W^Õ =iÎã¨∞ÎOk. "å~°∞
P~åkèOKÕ q¢QÆǨÏO "åiH˜ P Ѩ~°=∂`«‡#∞ [˝Ñ≤ÎH˜ `≥ã¨∞ÎOk. Z<Àfl KÀ@¡‰õΩ
f~°÷Ü«∂¢`« KÕâß#∞. U ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»∂, 'F ~å~¸, x#∞fl P~åkèã¨∞Î<åfl#∞. F
=∞\©ì, ##∞fl J#∞¢QÆÇ≤ÏOK«∞— Jx ¢áêi÷OK«_»O <Õ#∞ K«∂_»ÖË^Œ∞. ~å*Ï!
ã¨~åfiO`«~åºq∞Ü≥ÿ∞#, Ѩ~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙ_≥·# P Pk^Õ=Ù}Ë‚ ¢Ñ¨u XHõ¯~°∂
P~åkèã¨∞Î<åfl~°∞. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ‰õÄ_® "åi "åi ѨiѨHõfi`«‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ
J#∞¢QÆÇ≤Ï™êÎ_»∞.——
q¢QÆǨ~å^èŒ##∞ QÆ∞iOz D J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# PK«~°}Ï`«‡Hõ q=~°} ~åA
QÍiH˜ Hõ#∞qѨC HõeyOzOk. KÕ`«∞Å∞ *’_çOz ~åAQÍ~°∞ ™êfig∞r`À, ''g∞~°∞
<å‰õΩ Hõ#∞qѨC HõeyOKå~°∞. ™êfig∞r, WO`«^•HÍ WÖÏO\˜ q=~°}#∞ <Õ#∞
Hõhqh Z~°∞QÆ#∞. J*Ï˝#OÖ’ =Úxy L<åfl#∞. <å QÆu Uq∞\˜? <å Ѩ@¡
Hõ~°∞} =Ç≤ÏOK«O_ç—— Jx q#¢=∞OQÍ J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''~å*Ï! ÉèíQÆ
=O`«∞xH˜ `«Ñ¨Ê Z=iH© Z=i Ѩ\Ï¡ Hõ~°∞} K«∂ѨQÆÅ ã¨=∞~°÷`« ÖË^Œ∞. PÜ«∞#
Hõ~°∞}ÏѨÜ≥∂xkè. PÜ«∞##∞ ¢áêi÷OK«O_ç. PÜ«∞# q∞=∞‡efl Hõ~°∞}˜™êÎ~°∞——
J<åfl~°∞.
HÍ¿ãѨ\H˜ ˜ ™êfig∞r ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞. ™êfig∞r "≥oá¡ È~Ú# `«~∞° "å`«
‰õÄ_® ~åA f„=OQÍ Ü≥∂zã¨∂Î HÍ¿ãѨ٠J>Ë¡ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂_»∞. Ñ≤^ŒÑ¨
 ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ ... 249

k"å<£`À, ''k"åh˚! WÖÏO\˜ Q˘Ñ¨Ê =∞Ǩ`«∞‡}˜‚ <Õ#∞ WO`«^•HÍ HõÅ∞ã¨∞HÀÖË^Œ∞.

ZÖÏQÆ<åfl ¢Ñ¨Ü«∞uflOz H˘O`«HÍÅO PÜ«∞##∞ WHõ¯_» LO_Õ@@∞¡ K«∂_»O_ç——
J<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ k"å<£, ''<å â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ ¢Ñ¨Ü«∞ufl™êÎ#∞.
'¿Ñ^ŒÅ#∞ HÍx <å ¢Ñ¨Ü«∞`«flO ã¨Ñ¶¨bHõ$`«=∞=Ù`«∞O^À ÖË^À K≥ѨÊÖË#∞.
J#∞=∞uOKåe—
ZO^Œ∞HõO>Ë PÜ«∞# ã¨~°fiã¨fi`«O¢`«∞_»∞, ÃÑ·QÍ L^ÕfiQÆÉèíi`«∞_»∞——
J<åfl_»∞. P `«~°∞"å`« k"å<£ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘x ~åAQÍi q#fláêxfl
`≥eáê_»∞. "≥Ú^Œ\’¡ ™êfig∞r gÅ∞HÍ^Œ<åfl~°∞. z=iH˜, U ã¨=∞Ü«∞OÖ’<≥·<å㨈~
¿Ñ^ŒÅ#∞, ™ê=∂#∞ºÅ#∞ `«=∞#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ J#∞=∞u¿ãÎ<Õ `å#∞ P
Éèí=OuÖ’ |ã¨KÕ™êÎ#x K≥áêÊ~°∞.
WHõ¯_» ™êfig∞r ™êOQÆ`«ºOÖ’ `«=∞ rq`åÅ#∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ =∂~°∞Û
H˘<åfl~°∞. ZO^Œ~À PÜ«∞##∞ =∂~°æ^Œi≈QÍ KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. ѨÅ∞=Ù~°∞ PÜ«∞#
=^ŒÌ‰õΩ "≥à◊¡_»O K«∂ã≤# XHõ =$^Œ∞ú_»∞ ‰õÄ_® "≥o¡ `«#‰õΩ
'ã¨fiÜ«∞OHõ$+≤ QÆÅ ^•i K«∂Ѩ=∞x Ji÷OKå_»∞. ™êfig∞r H˘xfl LѨ^ÕâßezÛ
=ºH˜Î<Õ ÉèíQÆ=O`«∞_»∂
W+¨ìѨ_»`å_»∞—
"å\˜ ¢Ñ¨HÍ~°O #_»K«∞HÀ=∞x K≥áêÊ~°∞. HÍx P =$^Œ∞ú_»∞
PÜ«∞# K≥Ñ≤Ê#^Õn áê\˜OK«‰õΩO_® Ѩ^Õ Ñ¨^Õ =zÛ `«#‰õΩ
^•iK«∂Ѩ=∞x J_çˆQ"å_»∞. ™êfig∞r D =º=Ǩ~åxfl H˘xfl ~ÀAÅ ^•HÍ
FÑ≤QÍæ ã¨Ç≤ÏOKå~°∞. P =$^Œ∞ú_»∞ Ug∞ ã¨=ºOQÍ KÕ¿ã@@∞¡ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ
XHõ ~ÀA J`«_»∞ =zÛ#ѨC_»∞ ™êfig∞r J`«}˜‚ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_®
‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞. P =$^Œ∞ú_»∞ J_çy# U ¢Ñ¨â◊fl‰õÄ |^Œ∞Å∞ K≥ѨÊ_»OQÍx, P`«
_ç`À =∂\Ï¡_»_»OQÍx KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. ^•^•Ñ¨Ù XHõ\ ˜#fl~° QÆO@Å ¿ãѨ٠D q^èŒOQÍ
QÆ_çzOk. Z=iH© Ug∞ J~°÷O HÍÖË^Œ∞. ™êfig∞r tÖϢѨu=∞ÖÏ ‰õÄ~°∞ÛO_ç
áÈÜ«∂~°∞. W^ŒO`å K«∂ã≤ Ѩ@ì~åx HÀѨO`À P =$^Œ∞ú_»∞, ''WHõÃÑ· =Ú=∂‡\˜H©
D ™êfiq∞ =^ŒÌ‰õΩ ~å<Õ~å#∞—— Jx aQÆæ~°QÍ K≥Ñ≤Ê |Ü«∞\˜H˜ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞.
P`«_»∞ "≥o¡áÈÜ«∂Hõ ™êfig∞r q~°QÆ|_ç #"åfi~°∞. XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ JO^Œ∞‰õΩ
HÍ~°}O Uq∞@x J_çy#ѨC_»∞ ™êfig∞r ™œ=∞ºOQÍ WÖÏ J<åfl~°∞:
''™È^Œ~°∞ÖÏ~å! <Õ#∞ g∞ HÀã¨O ¢áê}ÏÅ∞ Ãã·`«O JiÊOK«_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ
L<åfl#∞. ZO^Œ∞HõO>Ë <Õ#∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ KÕÜ«∞_®xH˜ g∞~°∞ `«Ü«∂~°∞QÍ L<åfl~°∞
HÍ|\˜ì. JO^Œ∞‰õΩ HÍ=Åã≤# â◊H˜Î™ê=∞~å÷ºÅ∂ g∞Ö’ L<åfl~Ú. D =$^Œ∞ú_»∞
q+¨Ü«∞ ã¨∞MÏÅ "≥O@ Ѩ~°∞ÔQuÎ `«# rq`«OÖ’ `˘OÉèˇ·âß`«O HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞.
W`«_»∞ P^蕺u‡Hõ rq`åxH© J~°∞›_»∞ HÍ_»∞, Ö∫H˜Hõ rq`åxH© J#~°∞›_»∞. '^•i
250 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

K«∂ѨO_ç, Hõ~°∞}˜OK«O_ç— Jx J_çy#O`« =∂¢`å# ã¨=∞ã¨ÎO ¢áêÑ≤Îã¨∞ÎO^Œx

W`«_»∞ ÉèÏqã¨∞Î<åfl_»∞. Jk ™ê^茺=∂? ÉèíQÆ=`åûHΔÍ`å¯~°O á⁄O^•ÅO>Ë
ã¨fiÜ«∞OHõ$+≤ LO_®e. Ug∞ KÕÜ«∞x ™È=∞iáÈ`«∞#∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ J#∞¢QÆ
Ç≤Ï™êÎ_®? ^è≥·~°º â∫~åºÅ∞ H˘~°=_ç# =ºˆHÎ ™È=∞iáÈ`«∞QÍ LO\Ï_»∞. g~°∞_≥·#
J~°∞˚#∞_»∞ D q^èŒOQÍ ^è≥·~°º â∫~åºÅ∞ HÀÖ’ÊÜÕ∞ ã≤÷uH˜ =zÛ#ѨC_»∞ ¢jHõ$+¨μ‚_»∞
P`«_çH˜ w`ÀѨ^Õâ◊O KÕâß_»∞. ¢Ñ¨uѶ¨ÖÏ¿ÑHõΔ~°Ç≤Ï`«OQÍ Hõ~°‡Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz P`«_»∞
L#fl`« ã≤÷ux á⁄O^Œ_®xH©, PO`«iHõ Ѩq„`«`«x ã¨O`«iOK«∞HÀ=_®xH©,
ÉèíQÆ=O`«∞x â◊~°}∞*ÁzÛ rqOK«_®xH© =∂~°æO K«∂áê_»∞. JO^Œ∞=Å# |e+¨μªÖˇ·
LO_»O_ç, ѨÙ~°∞ëÈz`«OQÍ =∞ã¨Å∞HÀO_ç. |e+¨μªÅ∂, ѨÙ~°∞ëÈz`«OQÍ =∞ã¨Å∞
H˘<Õ =º‰õΩÎÅ∞ ^Œ∞~å‡~°∞æÖˇ·#ѨÊ\˜H© "åix <Õ#∞ Q“~°q™êÎ#∞. ZO^Œ∞HõO>Ë P
|Å"Õ∞ U^À XHõ ~ÀA P`«}˜‚ ^Œ∞~å‡~°æO #∞O_ç ã¨<å‡~°æOÖ’H˜ #_çÑ≤OK«_»"Õ∞
HÍHõ, ™êfi~å÷hfl `«ºlOѨ*Ëã≤ z@ìz=iH˜ P`«}˜‚ ÉèíQÆ=O`«∞x =^ŒÌ‰õΩ KÕ~°∞ã¨∞ÎOk.——
PàÏfi~üÖ’ ™êfig∞r H˘O^ŒiH˜ =∞O¢`«nHõΔ xKåÛ~°∞. PK«~°}Ï`«‡HõOQÍ
[ѨO, ¢áê}ÏÜ«∂=∞O <ÕiÊOKå~°∞. |e+¨μªÅ∞QÍ, ѨÙ~°∞ëÈz`«OQÍ "å~°∞ ÉèÏã≤ÖÏ¡
Åx PÜ«∞# É’kèOKå~°∞. JO`ÕQÍHõ PÜ«∞# LѨ^ÕâßÅ
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i¢`«#∞ ¢Ñ¨ÉèÏ=O`À ѨÅ∞=Ù~°∞ L#fl`« q^Œº`Àáê@∞ ã¨O㨯 $`«O
ÉèÏ~°fÜ«ÚÖË ‰õÄ_® JÉèíºã≤OKå~°∞. ã¨O㨯 $`« J^茺ܫ∞<åxfl ™êfig∞r
~°zOKåe
ZO`À ¢áÈ`«ûÇ≤ÏOKå~°∞. PÜ«∞# LѨ^ÕâßÅ "Õ∞~°‰õΩ
PàÏfi~°∞Ö’x Ü«Ú=‰õΩÅ∞ J<Õ‰õΩÅ∞ ã¨O㨯 $`«O <Õ~°∞ÛHÀ™êQÍ~°∞. ã¨O㨯 $`«O
ZO^Œ∞‰õΩ <Õ~°∞ÛHÀ"åe J#fl „Ѩâ◊flH˜ ["å|∞QÍ ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞:
''ã¨O㨯 $`«O J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞O_ç. J~Ú`Õ ^•x`Àáê@∞ áêâßÛ`«º q*Ï˝
<åhfl JÉèíºã≤OK«O_ç. ^Õx<≥·<å ‰õÄÅOHõ+¨OQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀO_ç. ZO^Œ∞HÀ `≥Å∞™ê?
`«y# ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#fl=∞~Ú#ѨC_»∞ =∞# K«i¢`«#∞ g∞~°∞ âߢã‘ÎÜ«∞OQÍ ~°zOK«
QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O K«ÖÏ=∞}˜Ö’=Ù#fl ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i¢`« `å~°∞=∂~°~Ú#k.
^•xÖ’ HÍÅ¢Hõ=∂#∞™ê~°OQÍ Un á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«|_»ÖË^Œ∞. =∞# K«i¢`«#∞ ~°zOz
#k POˆQ¡Ü«ÚÅ∞. "å~°∞ ~°zOz#k K«kq`Õ XO@|>Ëìk ^Œ∞~°ƒÅ`« =∂¢`«"Õ∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë "å~°∞ =∞# Ѩ`«<åxfl QÆ∞iOz ¢"åâß~°∞. =∞# PKå~° =º=Ǩ~åÅ∞,
<åQÆ~°Hõ`«, ã¨O㨯 $u, "å~°ã¨`«fiO, =∞`«O, `«`«Î fiOÖÏO\˜ JOâßÅ#∞ Ug
Z~°∞QÆx "å~°∞ =∞# K«i¢`« ZÖÏ ã¨iQÍ ¢"åÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞? HÍx XHõ
q+¨Ü«∞O. QÆ`« K«i¢`«#∞ ZÖÏ Ñ¨iâ’kèOKåÖ’ "å~°∞ K«∂Ñ≤OKå~°∞. P =∂~åæxfl
 ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ ... 251

J#∞ã¨iOz =∞#O ã¨fi`«O¢`«OQÍ =∞# K«i¢`«#∞ Ѩiâ’kèOKåe† "Õ^•Å∞,

ѨÙ~å}ÏÅ∞, ѨÙ~å`«# âߢ™êÎÅ∞ J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∂e. "å\˜ P^è•~°O`À Ü«∞^ä•~°÷
"≥∞ÿ# P`«‡ã¨∂ÊùiÎx HõeyOKÕ K«i¢`«#∞ ~°zOKåe. ÉèÏ~°fÜ«ÚÖË ÉèÏ~°`«^Õâ◊
K«i¢`«#∞ ~°zOKåe. Hõ#∞=∞~°∞ÔQ·#, HõѨÊ|_ç=Ù#fl =∞# „áêp# x^èŒ∞Å#∞ "≥eH˜
`≥KÕÛ ¢Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ LO_»O_ç. a_»¤#∞ áÈQ˘@∞ìH˘#fl =ºH˜Î a_»¤ ÅaèOKÕ^•HÍ ZÖÏ
Jq¢âßO`«OQÍ LO\Ï_À, J^Õ q^èŒOQÍ =∞Ǩϟ#fl`«"≥∞ÿ# =∞# QÆ`«K«i¢`« ¢Ñ¨u
ÉèÏ~°fÜ«Úx =∞#ã¨∞ûÖ’ =Ú¢k`«=∞ÜÕ∞º ^•HÍ q¢â◊q∞OK«HõO_ç. x["≥∞ÿ#
*ÏfÜ«∞ q^Œº W^Õ. D *ÏfÜ«∞ q^Œº "åºÑ≤ÎÖ’ L#flO`«=~°‰õÄ x["≥∞ÿ# *Ïf
Ü«∞`åÉèÏ=O *ÏQÆ$`«O K≥O^Œ∞`«∞Ok.——
™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#fl "åiÖ’ XHõ ¢ÉÏǨχ} ÉÏÅ∞_»∞ ‰õÄ_® L<åfl_»∞.
™êfig∞r Ѩ@¡ J`«_»∞ JѨiq∞`« ÉèíH˜Î¢Ñ¨Ñ¨`«∞ÎÅ∞ HõeyL<åfl_»∞. LѨ#Ü«∞#O
‰õΩÅ ã¨O™ê¯~åÅ∞
[iÑ≤OKÕ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ#ѨÊ\˜H© Pi÷Hõ ™È÷=∞`« ÖË#O^Œ∞#
J`«_çH˜ LѨ#Ü«∞#O WOHÍ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. D ã¨OQÆu `≥Å∞ã¨∞
H˘#fl ™êfig∞r `«=∞ =^ŒÌ‰õΩ =KÕÛ "åiÖ’ HÍã¨Î ™È÷=∞`« QÆÅ XHõ =ºH˜Î`À D
q+¨Ü«∞O K≥áêÊ~°∞: ''D ÉÏÅ∞xH˜ `«y# =Ü«∞ã¨∞û =zÛ#ѨÊ\˜H© ™È÷=∞`«
ÖË#O^Œ∞=Å# LѨ#Ü«∞# ã¨O™ê¯~°O [~°QÆÖË^Œ∞. P`«_çH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_»O
QÆ$ǨÏã¨∞÷Å~Ú# g∞ JO^Œi Hõ~°Î=ºO. J`«_˘Hõ ¢ÉÏǨχ} ÉÏÅ∞_»∞. P ‰õΩÖÏxH˜
`«y# ã¨O™ê¯~° Hõ~°‡Å∞ KÕÜ«∞‰õΩO_® LO_»_»O ÉèÏ=ºO HÍ^Œ∞. J`«_çH˜ LѨ
#Ü«∞#O [iÑ≤Oz, P`«_ç K«^Œ∞=Ù‰õΩ HÍ=Åã≤# U~åÊ@∂¡ g∞~°∞ KÕ¿ãÎ <Õ#∞
KåÖÏ ã¨O`À+≤™êÎ#∞.—— PàÏfi~°∞ #∞O_ç "≥o¡áÈ~Ú# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® =∞~°záÈ
‰õΩO_® nxQÆ∞iOz L`«Î~°O ¢"åã≤, P ÉÏÅ∞xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O JOkO^Œx ~°∂_èç
KÕã¨∞H˘<åfl~°∞ ™êfig∞r.
''WHõ¯_» Z=Ô~·<å =∞Ǩ`«∞‡Å∞ L<åfl~å?—— Jx XHõ ~ÀA ™êfig∞r Éèí‰õΩÎ
Å#∞ J_çQÍ~°∞. =$^Œ∞ú_≥·# "≥·+¨‚= ¢|ǨχKåi XHõ~°∞ L#fl@∞¡ "å~°∞ K≥áêÊ~°∞.
XHõi^ŒÌ~°∞ Éèí‰õΩÎÅ`À XHõ ~ÀA ™êfig∞r PÜ«∞##∞ K«∂_»
™êfig∞r q#¢=∞`«
_®xH˜ "≥àϧ~°∞. P "≥·+¨‚= ¢|ǨχKåi "Õ^•O`« ã¨<åflºã¨∞Å#∞
^Õfi+≤™êÎ_»∞. Hõ#∞Hõ ™êfig∞r JHõ¯_»‰õΩ "≥à◊§QÍ<Õ PÜ«∞# ã¨<åflºã¨∞Å#∞ `«∂Å<å_»
™êQÍ_»∞. P`«_ç Ѩ~°∞+¨"≥∞ÿ# =∂@Åhfl ™êfig∞r q#¢=∞OQÍ q<åfl~°∞. JO`Õ
QÍHõ, ''™êfig∞! ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iOp, P^蕺u‡Hõ rq`«O QÆ∞iOp g∞ =ÚY`å
`≥Å∞ã¨∞HÀQÀi =KåÛ#∞. U^≥·<å LѨ^Õâ◊O KÕÜ«∞O_ç—— Jx "Õ_»∞‰õΩ<åfl~°∞ ‰õÄ_®.
252 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r q#¢=∞`«#∂, ÉèíH˜Îh K«∂ã≤ P ¢|ǨχKåi, ''áÈhÖˇO_ç. <å‰õΩ g∞Ѩ@¡

^Õfi+¨OHÍh, HÀѨOHÍh ÖË=Ù. u#_®xH˜ U^≥·<å g∞‰õΩ `≥™êÎ#∞, LO_»O_ç——
J<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''g∞‰õΩ P ¢â◊=∞ =^ŒŒ∞Ì. WѨC_Õ ux =KåÛ#∞——
J<åfl~°∞. `«# q#fláêxfl ™êfig∞r x~åHõiOK«QÍ<Õ =$^Œ∞ú_»∞ =∞m¡ áê`« ã≤÷uH˜
=KåÛ_»∞. P¢QÆǨϟ^Œ¢QÆ∞_≥·, ''WHõ¯}∞‚O_ç "≥o¡áÈ, HõxÑ≤OK«‰õΩO_® áÈ—— Jx
JiKå_»∞. q#¢=∞`«`À ™êfig∞r PÜ«∞#‰õΩ #=∞㨯iOz |Ü«∞\˜H˜ =KÕÛâß~°∞.
|Ü«∞\˜H˜ ~å=_»"Õ∞ PÅ㨺O, JO`«¿ãѨ٠J}K«∞H˘#fl^ŒO`å XHõ¯™êi LaH˜
=zÛ#@∞¡ q~°QÆ|_ç #=fi™êQÍ~°∞. ''FÇπÏ, ZÖÏO\˜ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# =∞Ǩ`«∞‡x
=^ŒÌ‰õΩ ##∞fl fã¨∞H˘x =KåÛ~°∞!—— JO@∂ #=fi™êQÍ~°∞. Éèí‰õΩÎÅ∞ ‰õÄ_® ™êfig∞r
#=Ùfi`À [`«Hõeáê~°∞.
XHõ ~ÀA ™êfig∞rx t+¨μº_˘Hõ_»∞ `«# WO\˜H˜ qO^Œ∞‰õΩ PǨfixOKå_»∞.
™êfig∞r "≥o¡#ѨC_»∞ P`«_»∞ ™êfl#O KÕÜ«∞_®xH˜ =ÚO^Œ∞ XO\˜H˜ K«=Ú~°∞
~åK«∞H˘O@∞<åfl_»∞. ™êfig∞rx K«∂_»QÍ<Õ PÜ«∞##∞ ™ê^Œ
K«=Ú~°∞ ZO^Œ∞‰õΩ?
~°OQÍ PǨfixã¨∂Î, ''™êfig∞r! ™êfl#O KÕÜ«∞_®xH˜ =ÚO^Œ∞
XO\˜H˜ K«=Ú~°∞ ~åK«∞H˘#flO^Œ∞=Å# U^≥·<å "Õ∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^•?—— Jx
J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''J=Ù#∞, 161 âı~°∞ (50 ¢QÍ=ÚÅ∞) K«=Ú~°∞#∞
XO\˜H˜ Ѩ\ ˜ì¿ãÎ Jk 41 âı~°∞ (250 ¢QÍ=ÚÅ) <Õux P~°yOK«_»O`À ã¨=∂#O——
Jx ["åaKåÛ~°∞.
XHõ™êi ™êfig∞r XHõ t+¨μºx PǨfi#O "Õ∞~°‰õΩ P`«_ç WO\˜x áê=#O
KÕâß~°∞. Éè’[<å#O`«~°O q¢âßOu fã¨∞H˘O@∞#flѨC_»∞ P t+¨μº_»∞, ''™êfig∞r!
ã¨`«ºã¨O^èŒ`«, Ѩq„`«`«, x™êfi~°÷ Hõ~°‡, x*ÏÜ«∞f JO@∂
x*ÏÜ«∞fQÍ g∞~°∞ É’kèã¨∞Î<åfl~°∞. ѨxKÕã¨∞‰õΩO@∂ rqOKÕ =ºH˜Î g\˜x
rqOK« ™ê^茺=∂?
áê\˜OK«QÆÅ∞QÆ∞`å_»x <Õ#∞ J#∞HÀ#∞. JO^Œ∞<å ™⁄O`«
"åºáê~åÅ∞ KÕã¨∞H˘O@∞#fl"å~°∞ ã¨`«ºã¨O^èŒ∞Å∞QÍ#∂, x*ÏÜ«∞fѨ~°∞Å∞QÍ#∂
=º=ǨÏiOK«_»O D ~ÀAÖ’¡ J™ê^茺O. x*ÏÜ«∞fQÍ, hu "åºáê~°O KÕã≤ D
Ö’HõOÖ’ rqOK« ™ê^茺=∂?——
™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''nxx QÆ∞iOz <Õ#∞ n~°…OQÍ PÖ’zOKå#∞.
x*ÏÜ«∞fQÍ ã¨OáêkOK«_®xH˜ U XHõ¯~°∂ W+¨ìѨ_»_»O ÖË^Œ#fl^Õ <å‰õΩ ÅaèOz#
["å|∞. J^Õ x[O! W^ŒO`å Z=~°∞ PÖ’zã¨∞Î<åfl~°∞? nxx QÆ∞iOz
 ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ ... 253

PÖ’zOK«_®xH˜ ‰õÄ_® Z=~°∂ W+¨ìѨ_»_»O ÖË^Œ∞ ‰õÄ_®. W@∞=O\˜ ã¨=∞㨺

XHõ\ ˜ LO^Œx ‰õÄ_® Z=~°∂ ¢QÆÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞ ‰õÄ_®. ¢Ñ¨ã¨∞Î`« q^•ºq^è•#"Õ∞ D
Ѩ`«<åxH˜ HÍ~°}O.
''=º=™êÜ«∞O =$uÎQÍ Z#∞flHÀ=_»O =∞Oz^Œx <å Jaè¢áêÜ«∞O. HÍx
nxx QÆ∞iOz Z=i`À<≥·<å ¢Ñ¨™êÎq¿ãÎ, 'q^•º=O`«∞}˜‚ J~Ú# <Õ<Õq∞\˜ =º=
™êÜ«∞O KÕÜ«∞_»"Õ∞q∞\˜? ^Õâ◊OÖ’x ¢Ñ¨u XHõ¯~°∂ Ô~·`«∞
"åº=™ê~ÚHõ q*Ï˝#
âߢã¨ÎO HÍ"åe
HÍ=_»=∂? WѨÊ\˜ˆH ^Õâ◊O Ô~·`«∞Å`À xO_çáÈ~Ú=ÙOk.
JO^Œ∞=Å#<Õ ^Õâ◊O WO`«QÍ Ñ¨`«#=∞~ÚOk— JO\Ï_»∞.
HÍx Wk Z#fl\˜H© x[O HÍ^Œ∞. ~å=∂Ü«∞}O K«^Œ=O_ç. [#‰õΩ_»∞ XHõ KÕ`ÀÎ
<åQÆe ѨÙK«∞ÛH˘x á⁄ÖO ^Œ∞#∞fl`«∂, =∞~À KÕ`ÀÎ "Õ^•^茺ܫ∞#O KÕã≤#@∞¡
JO^Œ∞Ö’ ¢Ñ¨™êÎqOKå~°∞. =∞# ¢áêp# =∞ǨÏ~°∞¬Å∞ Hõ~°¬‰õΩÅ∞QÍ ‰õÄ_®
q~ålÖÏ¡~°∞.
''=º=™êÜ«∞O JO>Ë ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O =∞# Ô~·`«∞Å∞ J=ÅOaã¨∞Î#fl áê=∞~°
`«#"≥∞ÿ# "åº=™ê~ÚHõ =$uÎx QÆ∞iOz HÍ^Œ∞ <Õ#∞ ¢Ñ¨™êÎqã¨∞Î#flk. J"≥∞iHÍ#∞
K«∂_»O_ç. "åº=™ê~ÚHõ ~°OQÍxfl âߢã‘ÎÜ«∞OQÍ Ñ¨Ù~Àaè=$kú QÍqOK«_»O
=¸ÅOQÍ =∂¢`«"Õ∞ "å~°∞ ã¨~°fi¢`å WO`« Jaè=$kúx ™êkèOK«QÆeQÍ~°∞. J^Õ
q^èŒOQÍ =∞#O ‰õÄ_® =º=™êÜ«∂xfl XHõ q*Ï˝# âߢã¨ÎOQÍ <Õ~°∞ÛHÀ"åe.
âߢã‘ÎÜ«∞ q^è•#O`À ^•xx ÃÑOá⁄OkOKåe.
''<Õ_À, XHõ ¢QÍ=∞ã¨∞÷_»∞ Ô~O_»∞ POQÆ¡ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ u~°QÆ"Õ¿ãÎ KåÅ∞, Ѩ@ì
}ÏxH˜ Ѩ~°∞QÆ∞f™êÎ_»∞. ¢QÍ=∞OÖ’ P`«_çH˜ ZO`À á⁄ÅO LO@∞Ok, HÍx J`«
_çH˜ Jk KåÅ^Œ∞. Ѩ@ì}OÖ’ L^ÀºQÆO KÕÜ«∂Åx Lqfià◊¥§~°∞`å_»∞, Ѩ@ì} rq
`åxfl K«qK«∂_®Åx `«Ñ≤™êÎ_»∞. P HÍ~°}OQÍ<Õ W`«~° *Ï`«∞Å "åiÖÏ Ç≤ÏO^Œ∞
=ÙÅ∞ ¢Ñ¨QÆu ™êkèOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
''JO`ÕHÍHõ =∞# ^ÕâO◊ Ö’ =∞~°} âß`«O Z‰õΩ¯=. Ѩiã≤u÷ WÖψQ H˘#™êy`Õ
Ju ã¨fiÅÊHÍÅOÖ’ =∞# ^Õâ◊O J^èÀQÆuáêÅ=Ù`«∞Ok. nxHõO`«\ ˜H© =ÚYº
HÍ~°}O WHõ¯_» "åº=™ê~ÚHõ L`«ÊuÎ ã¨iѨ_#ç O`«QÍ ÖË^∞Œ . ѨO@ʼnõΩ P^è•~°"∞≥ #ÿ
¢QÍ=∂ÅÖ’ x=ã≤OKÕ"åiH˜ Ѩ@ì} "åº"≥∂ǨÏO! =º=™êÜ«∞^•~°∞x ‰õΩ=∂~°∞_»∞
HÍã¨Î K«^Œ∞=ÙH˘O>Ë KåÅ∞ "å~°ã¨`«fiOQÍ =ã¨∞Î#fl `«=∞ ‰õΩÅ=$uÎH˜ ã¨fiã≤Î
K≥|∞`å_»∞† L^ÀºQÍ~°÷O Ѩ@ì}ÏxH˜ áÈ`å_»∞.
254 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''¢QÍ=∂ÅÖ’ rqOK«_»O =Å# PÜ«Úã¨∞û ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok† "åº^èŒ∞Å∞ JHõ¯_»

KåÖÏ `«‰õΩ¯=. q^•º=O`«∞Å∞ ¢QÍ=∂Ö’¡ x=ã≤OѨ<å~°Oaè¿ãÎ ¢QÍ=∂Å∞ ѨÙ~Àaè
=$kú K≥O^Œ_®xH˜ P™ê¯~°O LOk. JHõ¯_» âߢã‘ÎÜ«∞s`åº ™êQÆ∞KÕ¿ãÎ =O@ kQÆ∞
|_ç JkèHõ=∞=Ù`«∞Ok. D q^èŒOQÍ =º=™êÜ«∞^•~°∞ÅÖ’ *ÏQÆ$`«O HõeyOK«
=K«∞Û. "åi `≥eq`Õ@Å∞ ÃÑOá⁄O^Œ∞`å~Ú. "å~°∞ =∞ixfl =∞Oz q+¨Ü«∂Å#∞
<Õ~°∞ÛHÀQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. =∞# ^ÕâßxH˜ J`«ºO`« P=â◊ºHõ"≥∞ÿ#k ‰õÄ_® `«`«Êùe`«OQÍ
™êkèOK«=K«∞Û.——
t+¨μº_»∞ : =∞# ^ÕâßxH˜ J`«ºO`« P=â◊ºHõ"≥∞ÿ#k Jx g∞~°<åfl~°∞ Hõ^•,
J^Õq∞\˜ ™êfig∞r?
™êfig∞r : WOˆHq∞\˜? J¢QÆ=~å‚Å"åiH©, x=∞fl‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok#"åiH©
=∞^茺 XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# ™œ¢ÉèÏ`«$`«fiO ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞O^ŒO\Ï#∞! h É’\˜ q^•º
=O`«∞Å∞ ¢QÍ=∂ʼnõΩ áÈ~Ú, =º=™êÜ«∞O KÕѨ\ ˜ì ¢QÍ=∞ã¨∞÷Å`À Hõeã≤ rqã¨∂Î,
"åix g∞ |O^èŒ∞=ÙÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz, "≥∞ÿ¢fÉèÏ=O`À "≥∞ÅQÆO_ç! "å~°∞ g∞
HÀã¨O `«=∞ ¢áê}ÏÅ#∞ Ãã·`«O JiÊOK«_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ LO\Ï~°x g∞~°∞
¢QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞. <Õ_»∞ =∞#O =ÚYºOQÍ KÕÜ«∞=Åã≤Ok Uq∞\˜? áê=∞~°∞ʼnõΩ ‰õÄ_®
q^Œº <Õ~°Ê_»O, x=∞fl ‰õΩÅã¨∞÷ʼnõΩ ‰õÄ_® J`«∞º#fl`« ã¨`åºÅ#∞ É’kèOK«_»O,
"åiѨ@¡ ¢¿Ñ=∞, ™ê#∞Éèí∂u K«∂Ñ≤OK«_»O. W=hfl [~°∞QÆ∞`å~Ú.
t+¨μº_»∞: ZÖÏ [~°∞QÆ∞`å~Ú, ™êfig∞r?
™êfig∞r : Uq∞\©! "≥o§ ¢QÍ=∞ã¨∞÷Å`À HõÅã≤ rqOz K«∂_»∞. q^•º
=O`«∞Å`À ™êOQÆ`«ºO <≥~°Ñ¨_®xH˜ "å~°∞ ZO`« L`«∞ûHõ`« K«∂ѨÙ`å~À JѨC_»∞
h‰õΩ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. *Ï˝#Ñ≤áê㨠JO^ŒiÖ’#∂ LOk. XHõ q^•º=O`«∞_»∞ ¢QÍ=∂xH˜
"≥o`Õ ¢QÍ=∞ã¨∞÷Å∞ P`«}˜‚ Ѩi"Õ+≤ªOz, P`«_»∞ K≥¿ÑÊ =∂@Å∞ ZO`« Pã¨H˜Î`À
qO\Ï~À Hõ^•! ¢QÍ=∞ã¨∞÷ÅÖ’x D L`«∞ûHõ`«#∞ q^•º=O`«∞Å∞ LѨÜ≥∂yOK«∞
HÀ"åe. "åix ™êÜ«∞O ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ `«=∞ Wà◊¡‰õΩ PǨfixOz, Hõ^äŒÅ∞,
^Œ$ëêìO`åÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜ =¸ÅOQÍ "åiH˜ q^Œº QÆ~°áêe. nxx *ÏfÜ«∞
™ê÷~ÚÖ’, XHõ *ÏfÜ«∞ L^Œº=∞OQÍ x~°fiÇ≤Ï¿ãÎ, W`«~° =∂~åæÅÖ’ "≥ÜÕ∞ºà◊¡Ö’
™êkèOKÕ^•xHõ<åfl #∂~°∞ Ô~@∞¡ Ѷ¨e`åxfl Ѩ^Õà◊¡Ö’<Õ =∞#O ™êkèOK«QÆÅO.
^•^•Ñ¨Ù U_»∞ "å~åÅ∞ PàÏfi~°∞Ö’ QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« ™êfig∞r JHõ¯}∞‚O_ç
|Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°∞. HÍx ™êfig∞rx =^ŒeÃÑ@ì_®xH˜ JHõ¯_»∞#fl
 ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ ... 255

"åÔ~=~°∂ ã≤^ŒúOQÍ ÖË~°∞. ''<Õ#∞ "≥àϧe. ã¨<åflºã≤ ã¨^• Ѩ~°º\˜ã¨∂Î<Õ LO_®e——

Jx K≥Ñ≤Ê, =∂~üÛ 28 = `Õn# JHõ¯}∞‚O_ç ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. ¢Ñ¨u
XHõ¯~°∂ K≥=∞‡ye¡# Hõà◊§`À PÜ«∞#‰õΩ áê^•aè=O^Œ#O
q_çzÃÑ@ìO
KÕã≤#ѨC_»∞ ™êfig∞r Ãã·`«O L^ÕfiQÆÉèíi`«∞ÅÜ«∂º~°∞. =∞#ó
ã¨∂ÊùiÎQÍ "åix Pj~°fikOKå~°∞. HÍx PÜ«∞# "≥à◊¡Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞ Hõ^•! <ÕiÊã¨∂Î,
É’kèã¨∂Î =∂#"åoH˜ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»∞`«∂, ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^蕺xã¨∂ΠѨ~°º\˜OK«_»"Õ∞
Hõ^• PÜ«∞# Hõ~°Î=ºO!
q∞¢`«∞ÅÖ’ H˘O^Œ~°∞ Ѩ@∞ì|\˜ì ™êfig∞r`À Hõeã≤ H˘O`«^Œ∂~°"≥∞ÿ<å "≥o§
PÜ«∞#‰õΩ g_À¯Å∞ W"åfiÅ<Õ L^ÕÌâ◊O`À |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. ™êfig∞r HÍe#_»Hõ<Õ
"≥àÏ¡Å#∞H˘<åfl~°∞. HÍx "åi q#flѨO =∞xflOz ^•^•Ñ¨Ù 18 "≥∞ÿà◊§ ^Œ∂~°OÖ’x
áêO_»∞áÈÖò J<Õ T~°∞ ^•HÍ Z_»¡|O_çÖ’ Ѩܫ∞xOK«_®xH˜ ã¨=∞‡uOKå~°∞.
áêO_»∞áÈÖòÖ’ ã¨∞¢Ñ¨ã≤^Œú"≥∞ÿ# PO[<ÕÜ«∞™êfiq∞ ^Õ"åÅÜ«∞O XHõ\ ˜ LOk.
P ~å¢u ™êfig∞r P PÅÜ«∞OÖ’ QÆ_çáê~°∞. =∞~åfl_»∞ JO^Œ~°∂ Hõeã≤ ^•^•Ñ¨Ù
16 "≥∞ÿà◊√¡ J~°}º =∂~°æO QÆ∞O_® #_çz "≥àÏ¡~°∞. ¢‰õÄ~° =∞$QÍÅ∞ ã¨OK«iOKÕ
¢áêO`«O Jk. HÍx ™êfig∞r`À Hõeã≤ áÈ`«∞#fl"å~°∞ ^•xx QÆ∞iOz PO^Àà◊#
K≥O^ŒÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë ™êfig∞r =∂@Å∞, Hõ^äŒÅ∞, Ǩ™Èº‰õΩÎÅ∞ "åix Ѩiã¨~å
Å#∞ HÍx, ã¨=∞Ü«∂xfl QÆ∞iOz HÍx ã¨∞ÊùiOѨhÜ«∞‰õΩO_® KÕâß~Ú. JO^Œ~°∂
Hõeã≤ `«Ç¨¡ ¢QÍ=∞O KÕ~°∞H˘x, P ~å¢u hÅHõO~î° =∞Ǩ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ QÆ_çáê~°∞.
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ ZÖÏ hÅHõO~î°∞_»Ü«∂º_»∞? nxx QÆ∞iOz XHõ Hõ^äŒ LOk.
^Õ=`«Å∞, ~åHõΔã¨∞Å∞ áêÅã¨=Ú¢^•xfl zeHÍ~°∞. ^•<À¡ #∞O_ç S~å=`«=∞<Õ XHõ
Q˘Ñ¨Ê U#∞QÆ∞, LK≥·Û„â◊==∞<Õ QÆ∞¢~°O, JuÖ’Hõ ™œO^Œ~°º
hÅHõO~î°∞_»∞: ~åtÜ≥ÿ∞# Hõ#º, #=~°`åflÅ∞ ÖÏO\˜ J=¸Åº"≥∞ÿ#q
"åºMϺ#O
L^ŒƒùqOKå~Ú. ^Õ=`«Å∞, ~åHõΔã¨∞Å∞ Jhfl ™êfinè#O KÕã¨∞H˘
<åfl~°∞. z=~°QÍ Ç¨ÖÏǨÏÅO L^ŒƒùqOzOk. ^•x fHõ}Δ`«#∞ ÉèíiOK«ÖËHõ JO^Œ~°∂
`«Ö’ k‰õį áêiáÈÜ«∂~°∞. P ǨÖÏǨÏÅO Ö’HÍÅ<Õ ^ŒÇ≤ÏOz"Õ¿ã@∞¡QÍ LOk.
Hõ#∞Hõ UO KÕÜ«∂Ö’ áêÅ∞É’Hõ z=iH˜ JO^Œ~°∂ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞}˜‚ â◊~°}∞*ÁKåÛ~°∞.
áêÅã¨=Ú¢^•xfl zeH˜#ѨC_»∞ L^ŒƒùqOz# U ã¨OѨuÎh MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞Hõ Ѩ~°
"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ JO`«~°∞‡Y∞_≥· ^蕺#=∞QÆ∞fl_≥· LO_çáÈÜ«∂_»∞. WѨC_»∞ ã¨∞~åã¨∞~°∞Å
P~°Î<å^•Å∞ PÅH˜Oz "åi ã¨Ç¨Ü«∂~°÷O "≥o§, KÕ`«∞Å∞ KåÑ≤ P ǨÖÏǨÏÖÏxfl
256 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

fã¨∞H˘x ~î°‰õΩ¯# ¢q∞OˆQâß_»∞. Jk PÜ«∞# HõO~î°OÖ’ LO_çáÈ=_»O`À HõO~î°O

hÅ=∞~ÚáÈ~ÚOk.
™êfig∞r WO^Œ∞‰õΩ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# XHõ "åºMϺ#q∞KåÛ~°∞. =∞x+≤ Ö’HõOÖ’
rqã¨∞Î<åfl_»∞. J`«_»∞ ã¨O™ê~°=∞<Õ ™êQÆ~åxfl zÅHõi™êÎ_»∞. WO¢kÜ«∂#O^ŒO
HõeyOKÕ J<ÕHõ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ JO^Œ∞Ö’ #∞O_ç L^Œƒùqã¨∞Î<åfl~Ú. "å\˜x
J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl_»∞. HÍx D J#∞Éèí"åÅÖ’ J<å㨉õΩÎ_≥· "≥·^˘Åy LO\Ï_»∞
ã¨<åflºã≤. JO`«~°∞‡Y∞_≥· P`å‡#O^•xfl K«qK«∂ã¨∞Î#fl P`«_»∞ =∂Ü«∞ JOkOKÕ
=∞#ã¨∞û#∞ PHõi¬OKÕ U =ã¨∞Î=Ù#∂ ã‘fiHõiOK«_»∞. z@ìz=~°QÍ =KÕÛk
=∞~°}=∞<Õ q+¨O. ^•xx K«∂ã≤ ÉèíÜ«∞Ѩ_ç, =}H˜áÈ`«∂ Ѩ~°∞ÔQuÎ `«# =^ŒÌH˘zÛ
â◊~°}∞*ÁKÕÛ"åix, =∞Ǩ^Õ=ÙxÖÏ, "åi J*Ï˝<åxfl #tOѨ*Ëã≤ =∞~°} ÉèíÜ«∞O
#∞O_ç HÍáê_»`å_»∞ ã¨<åflºã≤. P`«‡™êHΔÍ`å¯~°O á⁄Ok# =ºH˜ÎH˜ =∞~°} ÉèíÜ«∞O
ÖË^Œx ‰õÄ_® ¢QÆÇ≤ÏOѨ*Ëã¨∞Î<åfl_»∞.
D q^èŒ"≥∞ÿ# Hõ^äŒÅ∂, "åºMϺ<åÅ∂ qO@∂ ™êfig∞r`Àáê@∞ Ѩ^≥Ìxq∞k
"≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’x <å~åÜ«∞}˜ J<Õ ¢QÍ=∞O ^•HÍ q∞¢`«∞ÅO`å "≥àÏ¡~°∞. HÍã¨Î
*ˇ·Ñ¨Ó~üÖ’
^Œ∂~°=∞#∞H˘x ¢áê~°OaèOz# "å~°∞ ^•^•Ñ¨Ù Ü«∂Éèˇ· "≥∞ÿà◊§‰õΩ
ÃÑ·QÍ<Õ ™êfig∞r`Àáê@∞ HõÅã≤ =KåÛ~°∞. WHõ JO`«‰õΩq∞Oz
"å~°∞ `«##∞ J#∞ã¨iOz ~å=_®xH˜ ™êfig∞r ã¨∞`«~å=¸ W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ
JHõ¯_» "åiH˜ g_À¯eKåÛ~°∞. JHõ¯}∞‚O_ç Ѩ^ŒÇ¨~°∞ "≥∞ÿà◊√¡ HÍe#_»Hõ# "≥o§ Ô~·ÖˇH˜¯
*ˇ·Ñ¨Ó~ü KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. PàÏfi~°∞Ö’ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl XHõ Éèí‰õΩÎ_»∞ JHõ¯_» ™êfig∞rH˜
™êfiQÆ`«O ѨeHÍ_»∞.
*ˇ·Ñ¨Ó~üÖ’ ™êfig∞r Ô~O_»∞ "å~åÅ∞ QÆ_çáê~°∞. XHõ Q˘Ñ¨Ê ã¨O㨯 $`« ѨO_ç
`«∞_»∞ JHõ¯_» L<åfl_»∞. PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ "≥o§ ™êfig∞r ã¨O㨯 $`« "åºHõ~°}
¢QÆO^äŒ=∞~Ú# áê}˜x Jëêì^蕺~Úx <Õ~°∞ÛHÀQÀ~å~°∞. P
=¸_»∞ QÆO@Ö’¡
áê}˜h ã¨∂¢`«O ѨO_ç`«∞_»∞ Q˘Ñ¨Ê q^•fiOã¨∞_»∞. HÍx PÜ«∞#H˜ W`«~°∞ʼnõΩ
<Õˆ~Ê ¢Ñ¨uÉèí ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_»z#ѨÊ\˜H©
™êfig∞r "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨∂¢`åxfl Ãã·`«O J~°÷O KÕã¨∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. <åÅ∞QÆ= ~ÀA
P ѨO_ç`«∞_»∞, ''™êfig∞r, =¸_»∞ ~ÀAÅ∞QÍ <Õ~°∞Û‰õΩO@∞<åfl ZÖÏO\˜
¢Ñ¨Ü≥∂[#=¸ ÖË^Œ∞. <å =^ŒÌ JÉèíºã≤OK«_»O g∞‰õΩ JO`«QÍ ¢Ñ¨Ü≥∂[#O LO_»
^Œx J#∞H˘O@∞<åfl#∞—— Jx ™êfig∞r`À K≥áêÊ_»∞. ѨO_ç`«∞x =∂@‰õΩ ™êfig∞r
JOwHõiOKå~°∞. HÍx Pã¨H˜Îx HÀÖ’ÊÖË^Œ∞† P ã¨∂¢`åÅ#∞ <Õ~°∞Û‰õΩx f~åÅx
 ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ ... 257

ã¨OHõeÊOK«∞H˘<åfl~°∞. ã¨fiÜ«∞OQÍ `å"Õ∞ <Õ~°∞ÛHÀ™êQÍ~°∞. =¸_»∞ ~ÀAÖ’¡

™êkèOK«ÖËxk ˆH=ÅO =¸_»∞ QÆO@Ö’¡<Õ ã¨fiÜ«∞OHõ$+≤`À ™êfig∞r ™êkèOKå~°∞.
`«~°∞"å`« P ѨO_ç`«∞x =^ŒÌ‰õΩ áÈ~Ú ã¨∂¢`å~°÷=¸. "åºMϺ#=¸ `≥eáê~°∞.
P ѨO_ç`«∞_»∞ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞_»Ü«∂º_»∞. D q^èŒOQÍ ã¨fiÜ«∞OQÍ `å"Õ∞ XHÀ¯
ã¨∂¢`åhfl ™êfig∞r <Õ~°∞ÛH˘<åfl~°∞.
*ˇ·Ñ¨Ó~ü ã¨O™ê÷# ¿ã<åkèѨuÜ≥ÿ∞# ã¨~åÌ~ü ǨÏsã≤OQ∑ ™êfig∞rH˜ ѨiK«Ü«∞=∞
Ü«∂º_»∞. PÜ«∞# PǨfi#O ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘x ™êfig∞r PÜ«∞# WO\’¡ H˘xfl
~ÀAÅ∞ |ã¨KÕâß~°∞. ǨÏsã≤OQ∑‰õΩ "Õ^•O`« ã≤^•úO`åŠѨ@¡
'ã¨r= Hõ$+¨μ‚}˜‚
K«∂_»O_ç—
QÆ\ ˜ì #=∞‡HõO LOk. HÍx q¢QÆǨ~å^èŒ# ÖÏO\˜ "å\˜ Ѩ@¡
P`«_çH˜ #=∞‡HõO ÖË^Œ∞. D q+¨Ü«∞O ™êfig∞r QÆO@Å
`«~°|_ç P`«_çH˜ q=iOz K≥Ñ≤Ê#ѨÊ\˜H© P`«_»∞ ^•xx #=∞‡ÖË^Œ∞. XHõ ~ÀA
™êÜ«∞O¢`O« W^Œ~Ì ∂° HÍe#_»H#õ áÈ`«∞<åfl~°∞. JѨC_»∞ Z^Œ∞~°∞QÍ Hõ$+¨μx‚ q¢QÇÆ ¨ xfl
Tˆ~yã¨∂Î XHõ Éèí[# |$O^ŒO ~å™êyOk. W^ŒÌ~°∂ HÍ¿ãѨ٠xÅ|_ç Tˆ~yOѨÙ
K«∂âß~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r ǨÏsã≤OQ∑#∞ `åH˜, ''ǨÏsã≤OQ∑r, J^Œ∞QÀ
K«∂_»O_ç, Hõ$+¨μ}‚ ‚˜ ã¨r=OQÍ K«∂_»O_ç—— J<åfl~°∞. ǨÏsã≤OQ∑ K«∂ã≤#ѨC_»∞ JHõ¯_»
q¢QÆǨxH˜ =∂~°∞QÍ x[OQÍ<Õ Hõ$+¨μ‚_»∞ xÅ|_ç L<åfl_»∞. ǨÏsã≤OQ∑ #=∞‡ÖËHõ
áÈÜ«∂_»∞. áê~°=âߺxH˜ Ö’<≥·# P`«_ç Hõà◊√§ xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ<å~Ú† Hõà◊¡ #∞O_ç h~°∞
^è•~°Hõ\ ˜ìOk. P ã≤÷u LѨâ◊q∞OKåHõ P`«_»∞, ''™êfig∞r, QÆO@Å `«~°|_ç
q=iOz<å ™êkèOK«ÖËxk g∞ ã¨Ê~°≈ JÅ"ÀHõQÍ ™êkèOzOk. <Õ#∞ Hõ$+¨μ‚}˜‚
^Œi≈OKå#∞—— J<åfl_»∞ QÆ^Œæ^Œ ã¨fi~°O`À!
=∞~˘Hõ ~ÀA ѨÅ∞=Ù~°∞ q∞¢`«∞Å`À ™êfig∞r ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. P ã¨=∞
Ü«∞OÖ’ ѨO_ç\ò ã¨∂~°*ò <å~åÜ«∞}ü J<Õ =ºH˜Î JHõ¯_çH˜ =KåÛ_»∞. *ˇ·Ñ¨Ó~üÖ’
ã¨∞¢Ñ¨ã≤^Œú ѨO_ç`«∞_çQÍ PÜ«∞# ¿Ñ~°∞á⁄O^•_»∞. ™êfig∞r
'g∞~°∞ U
J=`å~°O?
q∞¢`∞« Å =ÚK«Û\˜ã∞¨ #Î fl^ŒO`å HÍ¿ãѨ٠q#fl `«~∞° "å`« PÜ«∞#,
''™êfig∞r, <Õ <˘Hõ "Õ^•Oux. J=`å~°O J<Õ =∂@<Õ <Õ#∞
#=∞‡#∞. J=hfl ѨÙ~å}ÏÅ∞ =zOKÕ Hõ@∞ìHõ^äŒÅ∞. =∞# =∞O^Œ~°=¸ Ѩ~°¢|Ǩχ
ã¨fi~°∂ѨÙÅO. WÖÏ=Ù#flѨC_»∞ <å‰õÄ XHõ J=`å~åxH© `å~°`«=∞º "Õ∞q∞\˜?—— Jx
J_çQÍ_»∞. "Õ^•O`åxfl ã¨=Úz`«OQÍ J~°÷OKÕã¨∞HÀx P ѨO_ç`«∞_ç ¢Ñ¨â◊fl ™êfig∞
rH˜ pH͉õΩ HõeyOzOk. P`«_çH˜ HÍã¨Î Ѷ¨∂@∞QÍ ["åa"åfiÅ#∞H˘x, ''x["Õ∞.
g∞~°∞ K≥Ñ≤ÊOk =Ú=∂‡\˜H© x[O. g∞~°∂ J=`å~°=¸ Jaè#flO. HÍx KÕѨ,
S 19
258 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

`åÉËÅ∞, ѨOk – g\˜x ‰õÄ_® Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ J=`å~°OQÍ Ñ¨iQÆ}˜ã¨∞Î<åfl~°∞.

n<À¡ g∞~°∞ U J=`å~°O?—— Jx J_çQÍ~°∞ ™êfig∞r. JHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ#
"å~°O^Œ~°∂ Ѷ¨∞ÁÅ∞¡# #"åfi~°∞.
D ~ÀAÖ’¡ ‰õÄ_® ™êfig∞r JѨC_»Ñ¨C_»∞ =~åǨÏ#QÆ~° =∞~îåxH˜ L`«Î
~åÅ∞ ¢"å¿ã"å~°∞. "å\˜ =¸ÅOQÍ PÜ«∞# |ã¨KÕã≤# KÀ@∞ L*Ï˚~ÚOѨÙQÍ
"åiH˜ `≥eã≤Ok. D suÖ’ ™êfig∞r *ˇ·Ñ¨Ó~üÖ’ LO@∞#fl
J#∞ã¨iOKÕ
JYO_®#O^Œ
q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞H˘#fl ™êfiq∞ JYO_®#O^Œ PÜ«∞##∞
K«∂_»_®xH˜ =KåÛ~°∞. ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ÅÖ’ JYO_®#O^Œ‰õΩ
™êfig∞r Ѩ@¡ ¢Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# JHõ¯~°, Q“~°=O L<åfl~Ú† PÜ«∞##∞ ™êHΔÍ`«∞Î
QÆ∞~°∞=ÙQÍ<Õ ÉèÏqOKå~°∞. XHõ ~ÀA ™êfig∞r q∞¢`«∞Å`À =∂\Ï¡_»∞`«∂#flѨC_»∞,
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ JYO_®#O^Œ PÜ«∞# =ÚO^Œ∞H˘zÛ xÅ|_®¤~°∞. ™êfig∞r "≥Ú^Œ\
P#OkOz<å, `«=∞ P#O^À^ÕfiQÍxfl |Ü«∞@‰õΩ "≥e|∞K«ÛÖË^Œ∞. JYO_®#O^Œ∞x
ã¨∞u"≥∞`«ÎQÍ =∞O^Œeã¨∂Î, ''WHõ ##∞fl J#∞ã¨iOKå=O>Ë [iˆQk "Õ~°∞—— JO@∂
ÉèíÜ«∞ÃÑ\˜ì ѨOÑ≤Oz"Õâß~°∞. JYO_®#O^Œ JѨÊ\˜H˜ "≥o§áÈ~Ú#ѨÊ\˜H© =∞m§
ѨÅ∞KÀ@¡ ™êfig∞rx "≥O|_çOK«Hõ áÈÖË^Œ∞.
*ˇ·Ñ¨Ó~üÖ’ Ô~O_»∞ "å~åÅ∞ QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« ™êfig∞r Pr‡~ü "≥àϧ~°∞.
ѨÅ∞=Ù~°∞ ÃÇ·ÏO^Œ=, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ ~åAŠ㨇 $u zǨflÅ=∞Ü«∞OQÍ Pr‡~ü#∞
¿Ñ~˘¯#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. JHõ¯_ç JHõƒ~ü ~å[¢áê™ê^ŒO
Pr‡~üÖ’
`«k`«~° =ÚYº"≥∞ÿ# KÀ@¡#∞ ™êfig∞r ã¨O^Œi≈OKå~°∞. Pr‡~ü
=∞ã‘^Œ∞‰õΩ (^Œ~åæ) XHõ qt+¨ì`« LOk. Jk ã¨∞¢Ñ¨ã≤^Œú =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ ™ê^èŒ∞=~Ú#
"≥∞ÿ#∞nÌ<£ zèã‘Î ã¨=∂kè K≥Ok# KÀ@∞. P ^Œ~åæ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙʼnõÄ, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú
ʼnõÄ Ñ¨q¢`« ã¨÷ÅOQÍ q~ålÅ∞¡`«∞#flk. D =∞Ǩ`«∞‡_»∞ rqOz# HÍÅOÖ’
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∂, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ∂ ã¨iã¨=∂#∞Å∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_®¤~°∞.
=∞`«™ê=∞~°™êºxH˜ XHõ L^•Ç¨Ï~°}QÍ ÉèÏã≤Å∞¡`«∞#fl P =∞Ǩ`«∞‡x ã¨=∂kè D
Ô~O_»∞ =∞`åÅ"åiH˜ WѨÊ\˜H© L=∞‡_ç ã¨÷ÅOQÍ LOk. ã¨$+≤ìHõ~°ÎÜ≥ÿ∞# ¢|Ǩχ
^Õ=Ùx PÅÜ«∂Å∞ |Ǩï J~°∞^Œ∞. "å\˜Ö’ XHõ\ ˜ Pr‡~üÖ’ LOk. ™êfig∞r P
PÅÜ«∂xfl ‰õÄ_® ^Œi≈OK«∞H˘<åfl~°∞.
U¢Ñ≤Öò 14 = `Õn# Pr‡~ü #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi, ™êfig∞r =∞øO\ò
P|∂ "≥àÏ¡~°∞. ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x XHõ ¢Ñ¨ã≤^Œú "Õã¨q q_çk ˆHO„^ŒO Jk.
JHõ¯_»∞#fl *ˇ·# ^Õ"åÅÜ«∂ÅÖ’ kÖÏfi~å PÅÜ«∞O XHõ\ ˜. JO^•xH©, QÆOcè~°`«H©
 ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ ... 259

tÅÊ Hõà◊ʼnõÄ PÅ"åÅ"≥∞ÿ P PÅÜ«∞O q~ålÅ∞¡`«∞#flk. 13 = â◊`å|ÌOÖ’

W^ŒÌ~°∞ ~å[‰õΩ=∂~°∞Å ¢Ñ¨Ü«∞`«fl Ѷ¨ÅOQÍ P PÅÜ«∞O xi‡OK«|_çOk. ^•x
=∞øO\ò P|∂Ö’
x~å‡}ÏxH˜ 14 ã¨O=`«û~åÅ∞ Ѩ\ ˜ìOk. H˘xfl ~ÀAÅáê@∞
P PÅÜ«∂xfl ™êfig∞r ã¨∞xt`«OQÍ Ñ¨iH˜OKå~°∞. JHõ¯_˘Hõ
K≥~°∞=Ó, ^•x f~°OÖ’ H˘xfl x\Ï~°∞QÍ xÅ|_ç=Ù#fl tÅÅ∞ L<åfl~Ú. P
tÅÅ∞ qz¢`« PHõ$uÖ’ L<åfl~Ú† XHõ\ ˜ XHõ ã¨<åflºã≤x ¢áê~°÷# KÕã¨∞Î#fl@∞¡QÍ
LO@∞Ok, =∞~˘Hõ\ ˜ hà◊¡Ö’ ^Œ∂HõÉ’`«∞#fl HõÑ¨Ê PHõ$uÖ’=ÙOk. "å\˜x ‰õÄ_®
™êfig∞r P#O^ŒOQÍ uÅH˜OKå~°∞.
JHõ¯_» ‰õÄ_® ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#fl"åiH˜ H˘~°`« ÖË^Œ∞. ™êÜ«∞O ã¨=∞
Ü«∂Å∞ "åi`Àáê@∞ kQÆ∞= Hõ#|_»∞`«∞#fl JO^Œ"≥∞ÿ# K≥~°∞=Ù#∞ "≥∞ÿ=∞~°z
K«∂ã¨∂Î H˘O_» g∞^Œ ™êfig∞r #_»=_»O i"åA. XHõ ~ÀA
tÅÅ g∞^Œ
‰õÄ~°∞Ûx áê_»_»O
JO^Œ~°∂ HõÅã≤ #_»∞ã¨∞Î#flѨC_»∞ ™êfig∞r Éèí‰õΩÎÅ`À P
HÍeÉÏ@ #∞O_ç ¢Ñ¨Hõ¯‰õΩ #_çz JHõ¯_»∞#fl tÅÅ g∞^Œ
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. ™êÜ«∞O ã¨=∞Ü«∞=¸, ¢Ñ¨Hõ$u ™œO^Œ~°º=¸ Hõeã≤ ™êfig∞r
=∞#ã¨∞û#∞ PǨ¡^ŒÑ¨iKå~Ú. "≥∞ÿ=∞~°z# ã≤÷uÖ’ PÜ«∞# áê_»<å~°OaèOKå~°∞.
JÖÏ H˘xfl QÆO@Å áê@∞ áê_®~°∞. JHõ¯_» #_»záÈ`«∞#fl Ü«∂=#‡On PÜ«∞#
áê@Å#∞ qO@∂ "≥∞=ÿ ∞~°z L#flKÀ@<Õ xÅ|_çáÈÜ«∂~°∞. H˘O^Œ~∞° POˆQÜ ¡ Ú« Å∞
‰õÄ_® P áê@Å∞ qO@∂, QÍÜ«∞‰õΩ}˜‚ K«∂_®Å<Õ P`«∞~°`«`À xÅ|_çáÈÜ«∂~°∞.
z=iH˜ ™êfig∞r áê_»_»O PÑ≤ ~åQÍ<Õ JO^Œ~°∂ PÜ«∞#‰õΩ ¢Ñ¨}q∞ÖÏ¡~°∞.
=∞øO\ò P|∂Ö’x XHõ áê_»∞|_ç# QÆ∞ǨÏÖ’ LO_ç ™êfig∞r `«Ñ¨ã¨∞û
KÕã¨∞HÀ™êQÍ~°∞. XHõ ~ÀA ¢Ñ¨Éèí∞`«fi <åºÜ«∞"åkÜ≥ÿ∞# XHõ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_»∞
J@∞"≥·Ñ¨ÙQÍ "≥à◊§_»O `«@ã≤÷OzOk. ™êfig∞r =ºH˜Î`«fiO
QÆ∞Ç¨Ï "åã¨O
ZO`«QÍ<À PHõ@∞ìHÀ=_»O`À J`«_»∞ PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ "≥o§
=∂\Ï¡_®_»∞. ™êfig∞r XHõ ™ê^è•~°} ã¨<åflºã≤ HÍ^Œ∞† "Õ∞^èŒã¨∞ûÖ’#∞, P^蕺u‡Hõ`«
Ö’#∞ J`«∞º#fl`«∞Åx J`«_»∞ HÍ¿ãѨ\’¡<Õ ¢QÆÇ≤ÏOKå_»∞. D ã¨OѶ¨∞@<å#O`«~°O
J`«_»∞ ™êfig∞r#∞ ѨÅ∞=∂~°∞¡ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl_»∞. XHõ ~ÀA J`«_»∞, ''™êfig∞r,
<Õ#∞ g∞‰õΩ U ~°HõOQÍ<≥·<å ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»QÆÅ<å?—— Jx ™êfig∞rx J_çQÍ_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''"å<åHÍÅO =™ÈÎOk. D QÆ∞ǨωõΩ `«Å∞ѨÙÅ∞ ÖË=Ù. g∞~°∞
`«Å∞ѨÙÅ∞ KÕ~Ú¿ãÎ ÉÏQÆ∞O@∞Ok—— J<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ P <åºÜ«∞"åk WÖÏ
J<åfl_»∞: ''™êfig∞r! WÖÏO\˜ J=HÍâ◊O WzÛ#O^Œ∞‰õΩ ^èŒ#∞º}˜‚. HÍx <å^˘Hõ
q#flѨO. <å H˘Hõ Éèí=Ou LOk. <Õ#∞ XO@iQÍ<Õ x=ã≤ã¨∞Î<åfl#∞. g∞‰õΩ
260 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ã¨=∞‡`«"≥∞ÿ`Õ JHõ¯_çH˜ =zÛ LO_»=K«∞Û. HÍx <Õ<˘Hõ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú}˜‚. g∞

Éè’[<åxH˜ ¢Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# U~åÊ@∞¡ KÕ~Ú™êÎ#∞.—— ™êfig∞r Éè’[#O q+¨Ü«∞OÖ’
Ѩ\ ˜ìOѨÙÅ∞ ÖˉõΩO_® P <åºÜ«∞"åk`À áê@∞ P`«_ç Éèí=OuH˜ "≥àÏ¡~°∞.
WHõ¯_» ™êfig∞rH˜ ѨÅ∞=Ù~°∞ ѨiK«Ü«∞=∞Ü«∂º~°∞. "åiÖ’ XHõ~°∞ MË¢f
=∞Ǩ~åA =ºH˜ÎQÆ`« HÍ~°º^Œi≈Ü≥ÿ∞# =Úh¬ [Q∑"≥∂ǨÏ<£ÖÏÖò. [Q∑"≥∂ǨÏ<£ =zÛ
'ã¨~°fi¢`å ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚
#ѨC_»∞ ™êfig∞r H“Ñ‘#^è•iÜ≥ÿ∞ x¢kã¨∞Î<åfl~°∞. PÜ«∞##∞
QÍOK«∞K«∞<åfl#∞— K«∂ã≤# [Q∑"≥∂ǨÏ<£, 'FÇπÏ! Ѩk=∞OkÖ’ Ѩ^ŒH˘O_»=
"å_çÖÏ L#fl ã¨<åflºã≤! ^˘OQÆÅ =Ú~îå, "≥∂ã¨QÍà◊§ QÆ∞OѨىõΩ
K≥Ok# =∞~˘Hõ_»∞!— Jx J#∞H˘<åfl_»∞. WO`«Ö’ ™êfig∞r "Õ∞ÖÁ¯<åfl~°∞. "≥O@<Õ
PÜ«∞#`À, ''™êfig∞! g∞~˘Hõ ÃÇ·ÏO^Œ= ã¨<åflºã≤. XHõ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Úx`À |ã¨KÕã≤
L<åflˆ~q∞\˜? g∞ PǨ~åxfl J`«_»∞ `åHõ=Åã≤=ã¨∞ÎOk Hõ^•!—— J<åfl~°∞. D
¢Ñ¨â◊fl ™êfig∞rÖ’ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# L^ÕfiQÍxfl ~°yeÛOk. JyflQÀà◊O #∞O_ç *ÏfiÅÅ∞
ZQÆã≤Ѩ_»∞`«∞#fl@∞¡ PÜ«∞# =∂\Ï¡_®~°∞: ''g∞ˆ~=∞O@∞<åfl~°∞? <Õ <˘Hõ ã¨<åflºã≤x.
g∞ ™ê=∂lHõ Hõ@∞ìÉÏ@¡#xflO\˜h ^•\˜=zÛ# =ºH˜Îx. <Õ#∞ =∞~°∞QÆ∞^˘_»∞¡
â◊√¢ÉèíO KÕ¿ã =ºH˜Î`À HõÅã≤ Éè’[#O KÕÜ«∞=K«∞Û. ÉèíQÆ=O`«∞_»O>Ë <å‰õΩ ÉèíÜ«∞O
ÖË^Œ∞† ZO^Œ∞HõO>Ë nxH˜ PÜ«∞# P"≥∂^Œ=Ú¢^Œ LOk Hõ#∞Hõ. âߢ™êΊѨ@¡
‰õÄ_® <å‰õΩ ÉèíÜ«∞O ÖË^Œ∞, Jq ‰õÄ_® nxx J#∞=∞uã¨∞Î<åfl~Ú. HÍx <Õ#∞
g∞‰õΩ, P ¢Ñ¨[ʼnõΩ, D ã¨=∂*ÏxH˜ ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl#∞. g∞‰õΩ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚
QÆ∞iOzHÍx, âߢ™êÎÅ QÆ∞iOzHÍx Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ∞. <Õ#∞ ã¨~°fi¢`å ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚
^Œi≈ã¨∞Î<åfl#∞. Ju™ê=∂#º"≥∞ÿ# ¢áê}˜Ö’ ‰õÄ_® PÜ«∞<Õ H˘Å∞"≥· LO_»_»O
K«∂ã¨∞Î<åfl#∞. L#fl`«"≥∞ÿ#n, J^èŒ=∞"≥∞ÿ#n JO@∂ <å‰õΩ Un ÖË^Œ∞. t= t=!——
[Q∑"≥∂ǨÏ<£ k¢Qƃù=∞ K≥O^•_»∞. P`«_çH˜ ™êfig∞r Ѩ@¡ Jáê~°"≥∞ÿ# ÉèíH˜Î¢Ñ¨Ñ¨`«∞ÎÅ∞
HõeQÍ~Ú. MË¢f =∞Ǩ~åA W@∞=O\˜ ã¨<åflºã≤x HõÅ∞ã¨∞H˘O>Ë =∞Oz^Œx
J`«_»∞ ÉèÏqOz, ™êfig∞rx ~å[¢áê™ê^•xH˜ PǨfixOKå_»∞. Ô~O_»∞ ~ÀAÅ
`«~°∞"å`« =™êÎ#<åfl~°∞ ™êfig∞r.
JѨC_»∞ MË¢f =∞Ǩ~åA ~å*Ï Jl`üã≤OQ∑. PÜ«∞#`À ™êfig∞r QÆ∞iOz
[Q∑"≥∂ǨÏ<£ `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. ã¨fiÜ«∞OQÍ `«<Õ "≥o§ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘O\Ï#
<åfl_»∞ =∞Ǩ~åA. D q+¨Ü«∞O q#fl ™êfig∞r PÅ㨺O KÕÜ«∞‰õΩO_® u#flQÍ
~å[¢áê™ê^•xH˜ "≥àϧ~°∞. PÜ«∞##∞ P^Œ~åaè=∂<åÅ`À =∞Ǩ~åA PǨfixOz,
LѨK«~°ºÅ∞ KÕâß_»∞. Ñ≤^ŒÑ¨ =∞Ǩ~åA, ''™êfig∞r, rq`«O JO>Ë Uq∞\˜?—— Jx
J_çQÍ_»∞. P ¢Ñ¨â◊fl‰õΩ ™êfig∞r J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# "åºMϺ#O WKåÛ~°∞: ''`«##∞
 ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ ... 261

J}z"ÕÜ«∞_®xH˜ L#∞‡Y=∞ÜÕ∞º Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ Ãã·`«O XHõ rq `«##∞ ã¨∞=ºHõÎO

KÕã¨∞H˘x qHÍã¨Ñ¨~°K«∞HÀ=_»"Õ∞ rq`«O.—— D "åºMϺ#O
'rq`«=∞O>Ë =∞Ǩ~åA‰õΩ ÉÏQÍ #zÛOk. =∞m§, ''™êfig∞r, q^Œº JO>Ë
Uq∞\˜?—
Uq∞\˜?—— Jx J_çQÍ_»∞. P ¢Ñ¨â◊fl‰õΩ ™êfig∞r, ''H˘xfl
ÉèÏ=#Å∞ =∞# #~°#~åÖ’¡ ri‚OK«∞‰õΩáÈ=_»"Õ∞ q^Œº—— Jx ["åaKåÛ~°∞.
D ã¨=∂"Õâ◊O 1891 E<£ 4 = `Õn# [iyOk. ™êfig∞rH©, MË¢f
=∞Ǩ~åA‰õÄ =∞^茺 D q^èŒOQÍ ¢áê~°OÉèí=∞~Ú# "≥∞ÿ¢u ™êfig∞r rq`«OÖ’
MË¢f =∞Ǩ~åA XHõ q_»nÜ«∞ÖËx JOâ◊OQÍ =∂iOk.
™êfig∞r Ѩ@¡ Jq∞`«OQÍ PHõi¬`«∞_≥·# =∞Ǩ~åA XHõ ~ÀA, ''™êfig∞r!
g∞~°∞ <å`À =∂ ~å[^è•xH˜ =zÛ x=ã≤OKåe. <Õ#∞ =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ g∞‰õΩ
¿ã=KÕ™êÎ#∞—— Jx ™êfig∞r`À q#flqOKå_»∞. ™êfig∞r HõΔ}O¿ãѨ٠Ü≥∂zOz
Ñ≤^ŒÑ¨ P ¢Ñ¨uáê^Œ#‰õΩ P"≥∂kOKå~°∞. EÖˇ· 24 = `Õn# =∞Ǩ~åA`À
|Ü«∞Å∞^Õi PQÆãπì 7= `Õn# MË¢f KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. ^•iÖ’ ™êfig∞r`À J<ÕHõ
q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz =ÚK«Û\˜OK«_®xH˜ =∞Ǩ~åA‰õΩ J=HÍâ◊O zH˜¯Ok.
MË¢fÖ’ "Õ^•O`« ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ∞, áê@Å∞, Éèí[#Å`À ™êfig∞r ~ÀAÅ∞ QÆ_ç
Kå~Ú. PÜ«∞# ^Õx QÆ∞iOz =∂\Ï¡_ç<å ^•<À¡ ã¨Ê+¨ìOQÍ ^èŒfixOz# q+¨Ü«∂Å∞
Ô~O_»∞: =∂`«$^Õâ◊O Ѩ@¡, ÃÇ·ÏO^Œ= ã¨O㨯 $u Ѩ@¡ PÜ«∞#‰õΩ#fl ¢¿Ñ=∞,
Jaè=∂#O. MË¢fÖ’ x=ã≤Oz#ѨC_»∞ ~å[¢Ñ¨™ê^ŒOÖ’ =∂¢`«"Õ∞ ™êfig∞r `«=∞
ã¨=∞Ü«∞=∞O`å "≥zÛOK«ÖË^Œ∞. ~ÀE "≥o§ [#™ê=∂<åºxfl HõÅ∞ã¨∞H˘x "åi`À
Hõeã≤ Éè’[#O ‰õÄ_® KÕâß~°∞, "åi r=#ã¨~°ox ã¨∞xt`«OQÍ Ñ¨iH˜OKå~°∞.
XHõ ~ÀA MË¢f =∞Ǩ~åA, ''™êfig∞r, ã¨`«ºO JO>Ë Uq∞\˜?—— Jx
™êfig∞rx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''JkfifÜ«∞"≥∞ÿ#^Õ ã¨`«ºO. JqzÛù#flOQÍ
ã¨`«º=∞O>Ë Uq∞\˜?
=∞x+≤ ^•x "≥Ñ· Ù¨ QÍ<Õ Ñ¨Ü∞« xã¨∞<Î åfl_»∞. J`«_∞» ã¨`º« O #∞O_ç
ã¨`åºxH˜ Ѩܫ∞#O KÕã¨∞Î<åfl_»∞† Jã¨`«ºO #∞O_ç ã¨`åºxH˜
HÍ^Œ∞—— J<åfl~°∞. JO`ÕHÍHõ nx J~°÷O K≥ѨÊ<å~°OaèOKå~°∞: *Ï˝#O, J#∞Éèí=O,
P~å^èŒ<å Ѩ^Œú`«∞Å∞ Jhfl P XˆH ã¨`«ºO "≥·Ñ¨ÙQÍ "≥àı§ =∂~åæÅ∞. ã¨<åflºã≤
J~Ú<å, QÆ$ǨÏã¨∞÷_»~Ú<å, "å~°∞ ã¨`«ºã¨O^èŒ∞Å~Ú`Õ U =∂~°æO QÆ∞O_®#~Ú<å
P ã¨`åºxfl KÕ~°∞HÀ=K«∞Û#x `Õ@`≥šѨiKå~°∞.
XHõ ~ÀA ~å[ã¨ÉèíÖ’ XHõ #~°ÎH˜ ã¨Ow`« HÍ~°º¢Hõ=∞O U~åÊ@~ÚOk. P
HÍ~°º¢Hõ=∞OÖ’ áêÖÁæ#=Åã≤OkQÍ ™êfig∞rH˜ =∞Ǩ~åA q#flѨO ѨOÑ≤OKå_»∞.
262 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

`å<˘Hõ ã¨<åflºã≤#h, JÖÏO\˜ HÍ~°º¢Hõ=∞OÖ’ áêÖÁæ#~å^Œh ™êfig∞r ¢Ñ¨`«∞º`«Î~°O

ѨOáê~°∞. D ã¨OQÆu ZÖÏQÀ P #~°ÎH˜ K≥q#Ѩ_çOk. XHõ =∞Ǩ`«∞‡_»∞QÍ MË¢f
#~°ÎH˜ <ÕiÊ# áê~î°O
JO`«\Ï MϺuQÍOz# ™êfig∞r `«# ã¨Ow`« HÍ~°º¢Hõ=∂xH˜
~å#x K≥ѨÊ_»O P"≥∞‰õΩ ZO`À ^Œ∞óYO HõeyOzOk. HÍx
D q+¨Ü«∞OÖ’ P"≥∞ Ug∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© `«# =∞<À"Õ^Œ##∞
™êfig∞rH˜ ZÖÏÔQ·<å `≥eÜ«∞*ËÜ«∂Åx =∂¢`«O x~°‚~ÚOK«∞H˘Ok.
ã¨Ow`« HÍ~°º¢Hõ=∞O ¢áê~°OÉèí=∞~ÚOk. P"≥∞ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ã¨∂~°^•ãπ
H©~°Î# XHõ\ ˜ áê_çOk.
F ¢Ñ¨Éèí∂! <åÖ’x J=QÆ∞}ÏÅ#∞ ѨiQÆ}˜OK«É’‰õΩ
h ¿Ñ~°∞, F ¢Ñ¨Éèí∂, ã¨=∞^Œi≈ J<åfl~°∞ Hõ^•!
XHõ W#∞Ѩ =ÚHõ¯ PÅÜ«∞OÖ’x q¢QÆǨÏOQÍ LOk
=∞~˘Hõ =ÚHõ¯ Hõ™ê~Ú"åx KÕuÖ’ HõuÎQÍ ~°∂á⁄OkOk
HÍx Jq Ѩ~°∞ã¨"Õkx ã¨Ê $tOz#ѨC_»∞
Ô~O_»∂ XˆH =∂ki |OQÍ~°OQÍ =∂iáÈ`å~Ú.
Hõ#∞Hõ, ¢Ñ¨Éèí∂, <åÖ’x J=QÆ∞}ÏÅ#∞ ѨiQÆ}˜OK«É’‰õΩ......1
ã¨g∞ѨOÖ’x QÆkÖ’<Õ ™êfig∞r |ã¨KÕã≤ L<åfl~°∞. D áê@Ö’x ÉèÏ=O
™êfig∞rx ¢Ñ¨QÍ_è» zO`«#Ö’ =ÚOz"Õã≤Ok: ''W^Õ<å <å ã¨<åflºã¨ ã≤÷u? <Õ#∞
XHõ ã¨<åflºã≤x. =º`庙êxfl K«∂Ѩ_»O <å‰õΩ Ü«ÚHõÎ=∂? XHõ #~°ÎH˜ HÍ|\˜ì
P"≥∞#∞ K«∂_»HõáÈ=_»O ã¨|ÉÏ? ã¨~°fi¢`å <≥ÅH˘x L#flk ÉèíQÆ=O`«∞_Õ J~Ú`Õ,
P J#∞Éèí∂u <å‰õΩ LO_»_»O x[=∞~Ú`Õ <Õ#∞ Z=ih ¢`Àã≤ѨÙK«Û~å^Œ∞.—— D
x~åú~°}‰õΩ =zÛ# ™êfig∞r "≥O@<Õ "≥o§ ã¨Ow`« HÍ~°º¢Hõ=∞OÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞.
MË¢f ~å[¢áê™ê^ŒOÖ’ ™êfig∞r L#flѨC_»∞ ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’x Q˘Ñ¨Ê
ã¨O㨯 $`« ѨO_ç`«∞_≥·# <å~åÜ«∞}^•ãπ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
'ã¨=∞ã¨ÎO
<Õ~°∞ÛH˘<åfl~°∞!—
nxx XHõ J=HÍâ◊OQÍ fã¨∞H˘x ã¨O㨯 $`« "åºHõ~°}
J^茺ܫ∞#O ¢áê~°OaèOKå~°∞ ™êfig∞r. áê}˜x "åºHõ~°}
ã¨∂¢`åʼnõΩ Ñ¨`«O[e ¢"åã≤# =∞ǨÉèÏëêºxfl ™êfig∞r <Õ~°∞ÛHÀ™êQÍ~°∞. H˘xfl

1. ã¨∂~°^•ãπ q~°z`« '¢Ñ¨Éèí∞ "Õ∞ˆ~ J=QÆ∞} z`«Î <å ^èŒ~À— Jx Ç≤ÏOn áê@‰õΩ
¿ãfiKåÛù#∞"å^ŒO.
 ~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ ... 263

~ÀAÅ∞ <Õ~°ÊQÍ<Õ Ñ¨O_ç`«∞_çH˜ ™êfig∞r "Õ∞^è•â◊H˜Î J=QÆ`«=∞~ÚOk. Hõ#∞Hõ

PÜ«∞#, ''™êfig∞r, g∞ÖÏO\˜ q^•ºi÷ ÅaèOK«_»O JѨÓ~°fiO. <Õ#∞ <ÕiÊ, g∞~°∞
<Õ~°∞ÛHÀ=_®xH˜ WOHõ Un ÖË^Œ∞. <å‰õΩ `≥eã≤#^ŒO`å g∞‰õΩ <ÕiÊOKå#∞† g∞~°∞
‰õÄ_® ^•xx K«Hõ¯QÍ ¢QÆÇ≤ÏOKå~°∞—— J<åfl_»∞ ™êfig∞r`À. ™êfig∞r PÜ«∞#‰õΩ
ѨÅ∞=∂~°∞¡ #=∞㨯iOz, ^èŒ#º"å^•Å∞ `≥eÑ≤ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞.
=∞Ǩ~åA, ™êfig∞r Hõeã≤ Z<Àfl=∂~°∞¡ QÆ∞¢~°Ñ¨Ù™êfis KÕã¨∞H˘O@∂
ã¨g∞ѨOÖ’x J_»=ÙÅÖ’H˜ "≥à◊§_»O Hõ^Œ∞Ì. XHõ ~ÀA J_»qÖ’ XHõ ã¨#flx ¢`À=
QÆ∞O_® W^ŒÌ~°∂ "≥à◊√`«∞<åfl~°∞. Ô~O_»∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ ^Œ@ìOQÍ
'<å =Å# U ¢áê}©
cèuÅ¡‰õÄ_»^Œ∞!— ÃÑiy# =Úà◊§á⁄^ŒÅ∞ ™êfig∞r g∞^Œ Ѩ_ç QÆ∞K«∞ÛHÀ‰õÄ_»^Œx
=∞Ǩ~åA `«# KÕ`«∞Å`À "å\˜x ¢Ñ¨Hõ¯‰õΩ <≥\ ˜ì Ѩ@∞ì
H˘<åfl_»∞. JѨC_»∞ =Úà◊√¡ QÆ∞K«∞ÛH˘x =∞Ǩ~åA KÕ`«∞Å #∞O_ç ~°HõÎO ¢ã¨qOK«
™êyOk. Jk K«∂ã≤ ™êfig∞r ǨÏ$^ŒÜ«∞O ¢^ŒqOzáÈ~ÚOk. ™êfig∞r L^ÕfiQÍxfl
J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#fl =∞Ǩ~åA #=Ùfi`«∂, ''Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞ ™êfig∞r! "Õ∞O HõΔ¢u
Ü«ÚÅO Hõ^•! ^èŒ~°‡~°HõΔ} =∂ Hõ~°Î=ºO Hõ^•!—— Jx J<åfl_»∞.
=∞~˘Hõ ~ÀA ™êfig∞r`À =∞Ǩ~åA Ѩi"å~°ã¨"Õ∞`«OQÍ "Õ@‰õΩ "≥àÏ¡~°∞.
JO^Œ~°∂ `«∞áê‰õΩÅ∞ ^èŒiOz L<åfl~°∞. ™êfig∞r =^ŒÌ XHõ KÕuHõ¢~° =∂¢`«"Õ∞
LOk. ^•iÖ’ XHõ KÀ@ JO^Œ~°∂ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞. ™êfig∞r HÍã¨Î
^Œ∂~°OÖ’ XHõ K≥@∞ì ¢H˜O^Œ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ XHõ ѨÙe P K≥@∞ì "≥·Ñ¨ÙQÍ
^Œ∂ã¨∞‰õΩ"≥o¡Ok. P ǨÏ~îå`«Êi}Ï=∞O #∞O_ç `Õ~°∞H˘#fl =∞Ǩ~åA, `«H˜¯#"å~°∞
™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ Ñ¨~°∞QÆ∞nâß~°∞. JO`«Ö’ P ѨÙe J^Œ$â◊º=∞~ÚOk. XHõ `«∞áê
H©x `«=∞ =^ŒÌ LOK«∞HÀ=∞x JѨC_»∞ =∞Ǩ~åA ™êfig∞r`À K≥áêÊ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ
™êfig∞r, ''XHõ ã¨<åflºã≤H˜ ~°HõΔ}Ï~°÷O `«∞áêH© J=ã¨~°O ÖË^Œ∞. U ѨÙb "åix
Ug∞ KÕÜ«∞^Œ∞. <å =Å# U ¢áê}© cèuÅ¡‰õÄ_»^Œ∞——1 J<åfl~°∞.
=∞Ǩ~åA q#fláêxfl =∞xflOz ™êfig∞r PÜ«∞#‰õΩ =∞O¢`«nHõΔ Xã¨QÍ~°∞.
™êfig∞rH˜ U q^èŒOQÍ<≥·<å ¿ã=KÕÜ«∞_»O `«# ÉèÏQƺOQÍ =∞Ǩ~åA ѨiQÆ}˜O
Kå_»∞. PÜ«∞# =ÚO^Œ∞ "≥∂Hõie¡ ¿ã= KÕÜ«∞_®xH˜ ã≤^Œú=∞Ü«∂º_»∞. `å#∞
=∞Ǩ~åA#<Õ q+¨Ü«∞O =∞~°záÈ~Ú XHõ ™ê=∂#∞ºxÖÏ ™êfig∞rH˜ LѨK«~°ºÅ∞
KÕâß_»∞. PÜ«∞# x¢kã¨∞Î#flѨC_»∞ HÍà◊√§ X`åÎ_»∞† PÜ«∞#‰õΩ g=# gKå_»∞.
1. '<å =Å# U ¢áê}© cèuÅ¡‰õÄ_»^Œ∞— J#flk ã¨<åflºã¨ nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘O@∞#flѨC_»∞ KÕ¿ã
¢Ñ¨u[˝ÅÖ’ XHõ\ ˜.
264 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

~å¢`«∞ÅÖ’ ™êfig∞r x¢kã¨∞Î#flѨC_»∞ "Õ∞ÖÁ¯x PÜ«∞# HÍà◊¡#∞ ã¨∞u"≥∞`«ÎQÍ

X`åÎ_»∞. WOHÍ Z<Àfl z#flz#fl ¿ã=Å∞ ‰õÄ_® KÕâß_»∞. W`«~°∞Å ã¨=∞HõΔOÖ’
‰õÄ_® W=hfl KÕÜ«∞_®xH˜ Ãã·`«O P`«_»∞ ã¨OHÀzOK«ÖË^Œ∞.
MË¢f =∞Ǩ~åA‰õΩ
QÆ∞~°∞=ÙQÍ
HÍx ™êfig∞r JÖÏ KÕÜ«∞=^ŒÌx "åiOKå~°∞† ''UHÍO`«OÖ’
g∞~°∞ ¿ã=ÅOkOK«O_ç. <Õ#∞ HÍ^Œ##∞. HÍx g∞ ¢Ñ¨[Å
=ÚO^Œ∞ <å‰õΩ WÖÏ g∞~°∞ ¿ã=ÅOk¿ãÎ "å~°∞ g∞ Ѩ@¡ Hõey=Ù#fl =∞~åº^•
=∞#fl#Å∞ `«QÆ∞æ`å~Ú—— J<åfl~åÜ«∞#.
=∞Ǩ~åA `«=∞ Ѩ@¡ K«∂ѨÙ`«∞#fl JHõ¯~° K«∂ã≤ ™êfig∞r PÜ«∞##∞
Jq∞`«OQÍ ¢¿Ñq∞OK«_»O`Àáê@∞, PÜ«∞# =¸ÅOQÍ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ Q˘Ñ¨Ê "Õ∞Å∞
X#QÆ∂~°∞`«∞O^Œx ‰õÄ_® PtOKå~°∞. q*Ï˝# âߢã¨ÎOÖ’ ZO`À L`«∞ûHõ`«
K«∂áê~°∞ ™êfig∞r. PÜ«∞# q#flѨO "Õ∞~°‰õΩ ~å[¢áê™ê^ŒO g∞^Œ ^Œ∂~°^Œi≈x,
ã¨∂HõΔ ‡^Œi≈x ÖÏO\˜ ѨiHõ~åÅ`À XHõ z#fl Ѩiâ’^èŒ<åâßÅ#∞ U~°Ê~°Kå_»∞
=∞Ǩ~åA. W^ŒÌ~°∂ QÆO@ŠѨ~°ºO`«O JHõ¯_» QÆ_ç¿Ñ"å~°∞. ™êfig∞r =^ŒÌ Éè∫uHõ
~°™êÜ«∞#, YQÀà◊âߢ™êÎÅÖ’x ¢áê^äŒq∞Hõ ã¨∂¢`åÅ#∞ =∞Ǩ~åA <Õ~°∞ÛH˘<åfl_»∞.
=∞Ǩ~åA‰õΩ ã¨O`å#O ÖË^Œ∞. PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ J^˘Hõ ÃÑ^ŒÌ Ö’@∞QÍ<Õ
LOk. XHõ ~ÀA ™êfig∞r`À D q+¨Ü«∞O ¢Ñ¨™êÎqOKå_»∞† ''™êfig∞r, <å H˘Hõ
ã¨O`å# =~°O
‰õΩ=∂~°∞_»∞ [x‡OKåÅx g∞~°∞ Pj~°fikOK«O_ç. g∞~°∞
Pj~°fik¿ãÎ <å ¢áê~°÷# `«Ñ¨Ê‰õΩO_® D_Õ~°∞`«∞Ok—— J<åfl_»∞.
™êfig∞r =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ =∞Ǩ~åA#∞ Pj~°fikOKå~°∞.
~Ô O_»∞#fl~° <≥ÅʼnõΩ ÃÑQ· Í MË¢fÖ’ QÆ_Ñç #≤ ™êfig∞r 1891 JHÀì|~ü 27 =
`Õn# JHõ¯_» #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi "≥o¡ Pr‡~üÖ’ =¸_»∞ "å~åÅ∞ QÆ_çáê~°∞.
Ñ≤^ŒÑ¨ JѨÊ\˜ ÉÁOÉÏ~Ú – QÆ∞[~å`ü "≥·Ñ¨ÙQÍ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.


 ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ <å QÆ∞iOz J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ „Ѩ™êÎqOKÕ"åˆ~!
"å\˜x WѨC_çѨC_Õ J~°÷OKÕã¨∞HÀ<å~°OaèOKå#∞. Ö’HÍ<Õfl L„~°∂
`«Å∂yOKÕ JѨiq∞`« â◊H˜Î <åÖ’ <≥ÅH˘x LO_»_»O WѨC_»∞ <Õ#∞
x[OQÍ „QÆÇ≤Ïã¨∞Î<åfl#∞.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

„áêp# HÍÅOÖ’ Hõ~å‚=u Jx ¿Ñ~˘¯#|_ç# JǨÏ=∞‡^•ÉÏ^£ QÆ∞[~å`ü

ã¨∞ÖÏÎ#∞Å ~å[^è•xQÍ qÅã≤e¡Ok. J`«ºO`« JO^Œ"≥∞ÿ# #QÆ~åÅÖ’ ^•xx
JǨÏ=∞‡^•ÉÏ^£Ö’
XHõ\ ˜QÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. *ˇ·#
^Õ"åÅÜ«∂Å∞, =∞ã‘^Œ∞Å∞ WѨÊ\˜H© P #QÆ~° ™êO㨯 $uHõ
Ѷ¨∞#`«#∞ K≥ѨÊHõ K≥|∞`«∞<åfl~Ú. ™êfig∞r g\˜ #xflO\˜h fiHõQÍ H˘xfl
~ÀAÅáê@∞ ã¨O^Œi≈OKå~°∞. aèHΔÍ@# KÕã≤ rqOKå~°∞. *ˇ·#=∞`åxH˜
PÅ"åÅ"≥∞ÿ# P #QÆ~°OÖ’ PÜ«∞# *ˇ·# ѨO_ç`«∞Å#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀQÆeQÍ~°∞. "åi
ã¨Ç¨Ü«∞O`À PÜ«∞# `«=∞ *ˇ·#=∞`« *Ï˝<åxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘<åfl~°∞. H˘xfl
~ÀAÅ∞ JHõ¯_» QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« "å^•fi<£ g∞^Œ∞QÍ eOc¤ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. aèHõΔ
ã‘fiHõiã¨∂Î ^•i „ѨHõ¯# QÆ_»∞ѨÙ`«∂ PÜ«∞# Ѩܫ∞xOKå~°∞.
eOc¤Ö’ ѨÅ∞KÀ@¡ u~°∞QÍ_ç# ™êfig∞r z=iH˜ ã¨<åflºã¨∞Å∞ |ã¨KÕÜ«∞
_®xH˜ XHõ KÀ@∞ L#fl@∞¡ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. [#ã¨OKå~°O ÖËx =∂~°∞=¸Å P
WÅ∞¡ LOk. ™êfig∞r JHõ¯_çH˜ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_»∞#fl ã¨<åflº
ã¨<åflºã≤
¿Ñi@...
ã¨∞Å∞ PÜ«∞##∞ PáêºÜ«∞OQÍ PǨfixOz, W+¨ì"≥ÚzÛ#xfl
~ÀAÅ∞ JHõ¯_» LO_»=K«∞Û#x K≥áêÊ~°∞. PHõe`À#∂,
|_»eHõ`À#∂ J
Åã≤™⁄Åã≤áÈ~Ú# ™êfig∞r "åi LѨK«~°ºÅ∞ ã‘fiHõiOz JHõ¯_Õ
|ã¨KÕâß~°∞. HÍx Jk ZÖÏO\˜ ã¨÷Å"≥∂ JѨC_»∞ PÜ«∞#‰õΩ `≥eÜ«∞ÖË^Œ∞. XHõ\ ˜
Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_çKå~Ú. XHõ ~ÀA „ѨHõ¯ QÆk #∞O_ç ¢ã‘ÎÅ∂, ѨÙ~°∞+¨μÅ∂

265
266 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

P_»∞`«∂ áê_»∞`«∂ QÀÅQÀÅ KÕã¨∞Î#fl â◊ÉÏÌÅ∞ q#=KåÛ~Ú. f~å "≥o¡ K«∂¿ãÎ P

ã¨<åflºã¨∞Å∞ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å ¿Ñi@ HÍ=∞ "åOKè«Å#∞ f~°∞ÛH˘O@∞#fl "å~°x
™êfig∞rH˜ J~°÷=∞~ÚáÈ~ÚOk. WOHõ HõΔ}O ‰õÄ_® JHõ¯_» LO_»_»O „Ѩ=∂^Œ=∞x
„QÆÇ≤ÏOz, `«HõΔ}"Õ∞ JHõ¯}∞‚O_ç "≥o¡áÈ"åÅx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. QÆk `«Å∞ѨÙÅ∞
`≥~°=_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. HÍx `«Å∞ѨÙÅ∞ |Ü«∞\˜ #∞O_ç QÆ_çÜ«∞ÃÑ@ì|_ç
LO_»_»O`À `≥~°K«∞HÀÖË^Œ∞. PÜ«∞# `«Ñ≤ÊOK«∞H˘xáȉõΩO_® XHõ =ºH˜Î HÍѨÖÏQÍ
L<åfl_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r HõÅ`« K≥O^ŒÖË^Œ∞.
Ñ≤^ŒÑ¨ P |$O^ŒO <åÜ«∞‰õΩ_»∞ ™êfig∞rx Ñ≤ez WÖÏ J<åfl_»∞: ''g∞~˘Hõ
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ã¨<åflºã≤. J™ê^è•~°}"≥∞ÿ# PHõ~°¬}â◊H˜Î U^À g∞Ö’ LOk. g∞~°∞ Uà◊¡
Ѩ~°ºO`«O „|ǨχK«~°º„=`«O x+¨ªQÍ áê\˜ã¨∂Î#fl =ºH˜ÎÖÏ `≥Å∞™ÈÎOk. g∞
n~°…HÍeHõ `«Ñ¨óѶ¨ÖÏxfl "Õ∞O á⁄O^ŒÉ’`«∞<åflO. JO^Œ∞ xq∞`«ÎO "Õ∞O [~°∞Ѩ
É’ÜÕ∞ XHõ „Hõ`«∞=ÙÖ’ g∞ „|ǨχK«~°º rq`åxfl =∞O@QÆÅ∞ѨÙ`åO. P „Hõ`«∞=Ù
=¸ÅOQÍ =∂‰õΩ J™ê^è•~°} â◊‰õΩÎÅ∞ Åaè™êÎ~Ú.—— JѨC_»∞ ™êfig∞r HÍã¨Î
K«eOKå~°∞. HÍx ^Õxh |Ü«∞\˜H˜ =ºHõÎO KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. "å~°∞ K≥Ñ≤ÊOk Jã¨Å∞
Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ#>Ë¡ =º=ǨÏiOKå~°∞.
JѨC_»Ñ¨C_»∞ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#fl "åiÖ’ XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ JHõ¯_»
L<åfl_»∞. P`«_ç ^•fi~å ™êfig∞r P ã¨O™ê÷# Ü«Ú=~å[~Ú# ~îå‰õÄ~ü ™êÃÇÏÉò‰õΩ
q=~åÅhfl `≥eÜ«∞Ѩiz ã¨Ç¨Ü«∞O HÀ~å~°∞. Ü«Ú=~åA "≥O@<Õ Éèí@∞Å#∞
ѨOÑ≤Oz ™êfig∞rx JHõ¯}∞‚O_ç |Ü«∞@‰õΩ `≥Ñ≤ÊOKå_»∞. P `«~°∞"å`« Ü«Ú=~åA
PǨfi<åxfl =∞xflOz ~å[„áê™ê^ŒOÖ’ ™êfig∞r x=ã≤OK«™êQÍ~°∞. JHõ¯_»
ѨÅ∞=Ù~°∞ ѨO_ç`«∞Å`À ã¨O㨯 $`«OÖ’ "å^ÀѨ"å^•Å∞ ‰õÄ_® PÜ«∞# KÕâß~°∞.
eOc¤Ö’ H˘xfl ~ÀAÅ∞ QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« Ü«Ú=~åA #∞O_ç ѨiK«Ü«∞
Ѩ„`åÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x ™êfig∞r A<åQÆ_è£ "≥àÏ¡~°∞. eOc¤ J#∞Éèí=O `«~°∞"å`«
`å=Ú "≥∞ňQ =º‰õΩÎÅ |㨠KÕ¿ã KÀ@¡ Ѩ@¡ ™êfig∞r
A<åQÆ_è£Ö’
J„Ѩ=∞`«ÎOQÍ L<åfl~°∞. A<åQÆ_è£Ö’ P ã¨O™ê÷# k"å<£
J~Ú# ǨÏi^•ãπ qǨs^•ãπ ^ÕâßÜü∞‰õΩ JukäQÍ ™êfig∞r L<åfl~°∞.
ǨÏi^•ãπ ™êfig∞r Ѩ@¡ Jq∞`«OQÍ PHõi¬`«∞_»Ü«∂º_»∞: ''PÜ«∞# x~å_»O
|~°`«, q#„=∞`«, J<ÕHõ Hõà◊ÅÖ’#∞ q*Ï˝#âߢã¨ÎOÖ’#∞ PÜ«∞#‰õΩ QÆÅ „ѨuÉèí,
qâßÅ ÉèÏ"åÅ∞, =∞`«O Ѩ@¡ QÆÅ J=QÍǨÏ#, Z=i<≥·<å W>Ëì =ÚQÆ∞úÅ#∞
KÕÜ«∞QÆÅ "åHõÊ\˜=∞, JO^Œih PHõi¬OKÕ ã¨"≥∂‡Ç¨ÏHõ â◊H˜Î, J™ê^è•~°}"≥∞ÿ#
 ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ 267

=ºH˜Î`«fiO =∞=∞‡efl ZO`«QÍ<À PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú. ã¨Ow`«OÖ’ Ãã·`«O PÜ«∞#‰õΩ

K«Hõ¯x ¢áêg}º=ÚOk† ÉèÏ~°fÜ«∞ Hõà◊ÅÖ’x Jxfl JOâßÅ∂ `≥eã≤# =ºH˜ÎÖÏ
L<åfl~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞. PÜ«∞# áêHõâߢã¨ÎOÖ’‰õÄ_® ¢áêg}∞º_»∞. ~°∞zHõ~°"≥∞ÿ#
~°ã¨QÆ∞ÖÏ¡Å∞ `«Ü«∂~°∞KÕã≤ WKåÛ~°∞. "Õ∞=Ú PÜ«∞# Ѩ@¡ Jq∞`« ÉèíH˜Î„ѨѨ`«∞ÎÅ`À
"≥∞ÅQÍO—— JO@∂ HÍÖÏO`«~°OÖ’ PÜ«∞# „"åâß~°∞.
A<åQÆ_è£ K«i„`« „Ѩã≤kú K≥Ok# „Ѩ^Õâ◊O. JHõ¯_ç ѨÙ~å`«# Éèí=O`«∞Å∞,
áê_»∞|_ç# ™ê‡~°Hõ zǨflÅ∞ ™êfig∞rH˜ K«i„`«ÃÑ·#∞#fl l*Ï˝ã¨#∞ ¢¿Ñˆ~Ñ≤OKå~Ú.
LѨ~ü HÀ\òÖ’x ѨÙ~å`«# HÀ@, ~å[ѨÙ~îå}Ï ~åAŠѨÙ~å`«# ~å[„áê™ê^ŒO,
ѨÙ~å`«# ÉÏ=ÙÅ∞, É∫^Œ∞úÅ HÍÅO<å\˜ Hõ„áêHÀ\˜Ü«∂ QÆ∞ǨÏÅ#∞ ZO`À L`«∞ûHõ
`«`À ™êfig∞r ã¨O^Œi≈Oz K«∂âß~°∞. #QÆ~°O "≥Å∞ѨŠQÆÅ Jâ’‰õΩx tÖÏâßã¨
#O PÜ«∞##∞ ZO`«QÍ<À PHõi¬OzOk. Jk XHõ ÃÑ^ŒÌ tÅ g∞^Œ „Ѩu+≤ª`«"≥∞ÿ
LOk. Jâ’Hõ K«„Hõ=iÎ, =∞~À W^ŒÌ~°∞ ~åAÅ tÖÏâßã¨<åÅ∞ ^•<À¡ L<åfl~Ú.
A<åQÆ_è£Ö’ ™êfig∞r Uã¨∞„H©ã¨∞Î, S~Àáê <åQÆ~°Hõ`« ÖÏO\˜ q+¨Ü«∂Å#∞
QÆ∞iOz Z‰õΩ¯=QÍ „Ѩã¨OyOKå~°∞. áêâßÛ`«∞ºÅ <≥·uHõ`«#∞ ѨÙ#~°∞r˚qOѨ*ËÜ«∞
_»OÖ’ Uã¨∞„H©ã¨∞Î „ѨÉèÏ"åxfl K«Hõ¯QÍ qâı¡+≤Oz K«∂áê~°∞. ~åÃѶÖò `≥·Å=~°‚
z¢`åÅ∞, Ãã~ÚO\ò ¢á¶êxûãπ (Jã≤ûã‘ "åã¨Î=Ùº_»∞) ÉèíH˜Î„ѨѨ`«∞ÎÅ∞, „|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ#
K«~üÛÅ∞, tÅ∞= Ü«Ú^•úÅ∞ (Crusades), áêâßÛ`«∞ºÅ ~å[H©Ü«∞ =º=ã¨÷Å∞, =∞`«
rq`«O, ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂ÅÖÏO\˜=hfl XHõ ã¨<åflºã≤Ü≥ÿ∞# Uã¨∞„H©ã¨∞Î É’^èŒ#
Å`À U^À ~°HõOQÍ ZÖÏ =Ú_ç=_ç=Ù#fl"À PÜ«∞# q=iOz K≥áêÊ~°∞. HÍx
ZHõ¯_» #∞O_ç „áê~°OaèOz<å ã¨<å`«# ^èŒ~°‡"≥∞ÿ# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åhfl, ÉèÏ~°`«^Õâßhfl
ã¨Ê $tOK«‰õΩO_® PÜ«∞# „Ѩã¨OQÆO ã¨=∂ѨÎO HÍ^Œ∞. áêâßÛ`«º =∞`« ÉèÏ=#Å
Ö’#∞, ™ê=∂lHõ r=# „ã¨=OuÖ’#∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« „ѨÉèÏ=O U "Õ∞~°‰õΩ LO^À
"å~°∞ qâ◊nHõiOz K≥áêÊ~°∞. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å rq`«O ZÖÏ HÍÖÏ=â◊ºHõ`«#∞
D_Õˆ~ÛÖÏ ~å}˜OzO^À PÜ«∞# qѨÙbHõiOz `≥eáê~°∞.
A<åQÆ_è£ #∞O_ç Ô~O_»∞ "≥∞ÿà◊§ ^Œ∂~°OÖ’ y~åfl~ü LOk. Wk Ç≤ÏO^Œ∂,
É∫^Œú, *ˇ·# =∞`«ã¨∞÷ŠѨÙ}ºˆHΔ„`«OQÍ q~åle¡Ok. Wk Ѩk Ѩ~°fi`åÅ „âı}˜.
y~åfl~ü
g\˜Ö’ Ju Z`≥·#k Î QÀ~°Mò<å^ä£ tY~°O. nx Z`«∞Î 3600
J_»∞QÆ∞Å∞. D tY~å„QÍxfl KÕ~°_®xH˜ Ѩ~°fi`«OÖ’ Ѩk"ÕʼnõΩ
ÃÑ·QÍ "≥∞@∞¡ K≥Hõ¯|_ç=Ù<åfl~Ú. D Ѩ~°fi`åÅÖ’x XHõ QÆ∞ǨÏÖ’ LO_ç ™ê^èŒ#efl
J#∞+≤ªOKå~°∞ ™êfig∞r. A<åQÆ_è£ k"å<£ XHõ q∞„`«∞}˜‚ ѨOÑ≤ ™êfig∞r
J=ã¨~åÅ#∞ K«∂âß_»∞.
268 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

H˘xfl ~ÀAÅ∞ JHõ¯_» QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« ™êfig∞r A<åQÆ_裉õΩ uiy

=KåÛ~°∞. JHõ¯_Õ LO_ç ã¨g∞ѨOÖ’x ѨÙ}ºˆHΔ„`åÅ∞ ã¨O^Œi≈OKå~°∞.
`«^Œ#O`«~°O „ѨÉèÏã¨f~°÷OQÍ Ñ¨Ù~å}ÏÅÖ’ MϺuQÍOz# ™È=∞<å^䣉õΩ
"≥àÏ¡~°∞ ™êfig∞r. NHõ$+¨μ‚x HÍÅOÖ’<Õ Ü«∂^Œ=‰õΩÅã¨∞÷Å∞ Ѩ~°ã¨Ê~°O H˘@∞ìH˘x
™È=∞<å^ä£Ö’ =∞$uK≥O^Œ_»=¸, Ü≥∂QÆã≤÷uÖ’ Pã‘#∞_≥·# Hõ$+¨μ‚_»∞ "Õ@QÍx
ÉÏ}O`À `«=∞ WǨÏrq`åxH˜ ã¨fiã≤Î K≥Ñ≤ÊOn WHõ¯_Õ. WHõ¯_»
"≥Åã≤# t"åÅÜ«∞O ^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅÖ’ XHõ\ ˜. D PÅÜ«∞O =¸_»∞ ™ê~°∞¡
Ѩ~å~Ú"åiKÕ ^èŒfiOã¨O QÍqOK«|_ç =∞m¡ xi‡OK«|_çOk. ™êfig∞r HÍÅOÖ’
L#fl ^Õ"åÅÜ«∞O WO_À~ü ~å}˜Ü≥ÿ∞# JǨÏÖϺÉÏ~ÚKÕ xi‡OK«|_çOk.1 D
PÅÜ«∞OÖ’ ™êfig∞r P~åkèOKå~°∞. =¸_»∞ #^Œ∞Å ã¨OQÆ=∞ ™ê÷#OÖ’ PÜ«∞#
™êfl#=∂K«iOKå~°∞. WHõ¯_» HõKü ~åA#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x ѨÅ∞=∂~°∞¡ ã¨∞n~°…OQÍ
ã¨OÉèÏ+≤OKå~°∞. ™êfig∞r |Ǩï=ÚY „Ѩ*Ï˝áê@"åÅ#∞ K«∂ã≤ ~åA Pâ◊Û~°º
K«H˜`«∞_»Ü«∂º_»∞: ''™êfig∞r! J<ÕHõ „QÆO^ä•Å∞ Ѩiî¿ãÎ `«Å uiyáÈ`«∞Ok Hõ^•!
J>Ë¡ g∞ „Ѩã¨OQÍÅ∞ q<åfl <å `«Å y„~°∞# uiyáÈ`«∞#flk. WO`« *Ï˝<åhfl, Wxfl
„ѨuÉèíÅ#∞ ZÖÏ LѨÜ≥∂yOK«É’`«∞<åfl~°∞? ™êfig∞r, XHõ q+¨Ü«∞O K≥|∞`å#∞†
J#∞Ѩ=∂#"≥∞ÿ# H˘xfl HÍ~åºÅ#∞ ™êkèOK«‰õΩO_® g∞~°∞ q„â◊q∞OK«~°∞—— J<åfl_»∞
ã¨O„Éèí=∂â◊Û~åºÅ`À =∞Ǩ~åA. JO`å qx ™êfig∞r =∞ø#OQÍ #"åfi~°∞.
=∞m¡ A<åQÆ_裉õΩ uiy =zÛ# ™êfig∞r, ^•xx ˆHO„^ŒOQÍ KÕã¨∞H˘x
HõkäÜ«∞"å~ü, HõKü ÖÏO\˜ KÀ@¡‰õΩ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ "≥o¡=KåÛ~°∞. z=~°QÍ JHõ¯}∞‚O_ç
áÈ~°∞|O^Œ~ü |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
„jHõ$+¨μx‚ ÉÏź¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞QÍ q~åle¡# ‰õΩKÕÅ∞_»∞ (ã¨∞^•=Ú_»∞) rqOz#
T~°∞ áÈ~°∞|O^Œ~ü. ÉèÏQÆ=`«Ñ¨Ù~å}O ã¨∞^•=∂ѨÙi Jx D Tix ¿Ñ~˘¯O@∞
áÈ~°∞|O^Œ~üÖ’
#flk. ‰õΩKÕÅ∞x ¿Ñi@ „áêp# ^Õ"åÅÜ«∞O XHõ\ ˜ WHõ¯_»
LOk. ™êfig∞r P PÅÜ«∞OÖ’ P~åkèOKå~°∞. P ã¨O™ê÷#
k"å#~Ú# â◊OHõ~ü áêO_»∞~°OQÆ ™êfig∞r Ѩ@¡ ZO`À PHõi¬`«∞_≥·<å_»∞. Q˘Ñ¨Ê
"Õ^ŒÑ¨O_ç`«∞_≥·# PÜ«∞# P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "Õ^•Å#∞ J#∞=kã¨∞Î<åfl_»∞. ™êfig∞rH˜
QÆÅ Jáê~° âߢã¨Î*Ï˝#O K«∂ã≤ k"å<£ ѨÅ∞ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ `«# J#∞"å^•xH˜
™êfig∞r ã¨Ç¨Ü«∞O HÀ~å_»∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® P#O^ŒOQÍ JHõ¯_» H˘xfl ~ÀAÅ∞

1. ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ™êfi`«O„`åº#O`«~°O ã¨=Ú„^Œf~°OÖ’ XHõ „H˘`«Î PÅÜ«∞O xi‡OѨ|_çOk.

 ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ 269

|ã¨KÕã≤ k"å<£ J#∞"å^Œ HÍ~°ºOÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕâß~°∞. ^•x`Àáê@∞, WHõ¯_»

áê}˜x ã¨∂„`åÅ#∞, Ѩ`«O[e =∞ǨÏÉèÏ+¨º J^茺ܫ∞<åhfl ѨÓiÎKÕâß~°∞.
áêO_»∞~°OQÆ ã¨O㨯 $`« ѨO_ç`«∞_ÕHÍHõ, ZO`À ~å[H©Ü«∞ Ѩ~°Ñ¨f, JO`«ã¨∂Î
L#fl =ºH˜Î. Ü«ÚHõÎ=Ü«∞ã¨∞¯_»∞ HÍx XHõ ÉÏÅ∞_»∞ ~åAQÍ Jaè+≤‰õΩÎ_»=_»O =Å#
ѨiáêÅ# Jã¨Î=ºã¨Î ã≤÷uÖ’ Ѩ_çáÈ~ÚOk. Hõ#∞Hõ POQÆ¡ „ѨÉèí∞`«fiO áêO_»∞
~°OQƉõΩ x~°fiǨÏ}Ï ÉÏ^茺`«#∞ JѨÊyOzOk. PÜ«∞# ã¨O™ê÷<åxfl ã¨=∞~°÷OQÍ
áêeOK«_»O`À áê@∞, H˘xfl S~Àáê ^ÕâßÅ#∂ ã¨O^Œi≈Oz =KåÛ_»∞. P
ã¨O^Œ~°≈<åÅ =Å# „ÃѶOKü, [~°‡<£ ÖÏO\˜ H˘xfl S~Àáê ÉèÏ+¨Å#∞ ‰õÄ_®
<Õ~°∞ÛHÀQÆeQÍ_»∞. `«# =∂`«$ÉèÏ+¨Ü≥ÿ∞# =∞~åsî HÍHõ U_»∞ ÉèÏ+¨Å∞ PÜ«∞#‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞. PÜ«∞#‰õΩ ™⁄O`«OQÍ XHõ ÃÑ^ŒÌ „QÆO^ä•ÅÜ«∞O LOk. Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O
„QÆO^ä•ÅÜ«∞OÖ’ PÜ«∞# "≥zÛOKÕ"å_»∞. P „QÆO^ä•ÅÜ«∞O ™êfig∞rx ZO`«QÍ<À
PHõi¬OzOk. JO^Œ∞ xq∞`«Î"Õ∞ =∞m¡ PÜ«∞# WHõ¯_»‰õΩ =KåÛ~°∞. W+¨ì"≥∞ÿ#xfl
~ÀAÅ∞ LO_»_®xH©, „QÆO^ä•ÅÜ«∂xfl LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ=_®xH© ™êfig∞rH˜
=∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ áêO_»∞~°OQÆ J#∞=∞u xKåÛ_»∞.
áêO_»∞~°OQƉõΩ W^ŒÌ~°∞ ‰õΩ=∂~°∞Å∞, =ÚQÆ∞æ~°∞ ‰õΩ=∂Ô~ÎÅ∞ L<åfl~°∞. XHõ
~ÀA "å~°O^Œi`Àáê@∞ ™êfig∞r ã¨=Ú„^Œf~åxH˜ "≥àÏ¡~°∞. =ÚQÆ∞æ~°∞ ÉÏeHõÅ∂
Wã¨∞HõÖ’ WÅ∞¡ Hõ\ ˜ì, K«Ñ¨Ê@∞¡ H˘\˜ì áê_»∞`«∂ ^•x K«∞@∂ì
Ñ≤Å¡Å`À
u~°∞QÆ∞`«∂ P_»∞H˘O@∞<åfl~°∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® "åi`Àáê@∞
K«Ñ¨Ê@∞¡ H˘_»∞`«∂ K«∞@∂ì u~°∞QÆ∞`«∂ P#OkOKå~°∞. P `«~°∞"å`« W^ŒÌ~°∞
ÉÏÅ∞~°#∞ `«=∞ Éèí∞[O g∞^Œ Z`«∞ÎH˘x, Ѩ_»=Ö’ HÍã¨Î^Œ∂~°O h\˜Ö’H˜ áÈ~Ú,
JHõ¯_» "åiH˜ D^Œ_»O <ÕiÊOKå~°∞. k"å<£`À KåÖÏ¿ãѨ٠QÆ∞„~°Ñ¨Ù ™êfis KÕâß~°∞.
PÜ«∞# ÉèÏ~°º‰õΩ „H˘`«Î „H˘`«Î =O@HÍÅ∞ KÕÜ«∞_»O <ÕiÊOKå~°∞.
J#∞"å^ŒÑ¨Ù Ѩx HÍ~°}OQÍ ™êfig∞r`Àáê@∞ =∂\Ï¡_ÕH˘nÌ PÜ«∞# „ѨQÍ_è»
*Ï˝#O, #∂`«# ÉèÏ"åÅ∞ K«∂ã≤ k"å<£ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞_»Ü«∂º_»∞. XHõ ~ÀA,
''™êfig∞r! =∞# ^Õâ◊OÖ’ g∞~°∞ Q˘Ñ¨ÊQÍ U^À ™êkèOK«
=∞m¡ XHõ
QÆÅ~°x <å‰õΩ JxÑ≤OK«_»OÖË^Œ∞. g∞ ÉèÏ=#Å#∞ U^À H˘kÌ
㨇 $u
=∞Ok ã‘fiHõiOK«=K«∞Û. g∞~°∞ áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ#∞ ã¨O^Œi≈O
Kåe. JHõ¯_ç „Ñ¨[Å∞ q∞=∞‡efl J~°÷OKÕã¨∞H˘O\Ï~°∞† g∞ =∞ǨÏ`åÎ fixfl „QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞.
âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# =∞# ã¨<å`«#^èŒ~å‡xfl JHõ¯_» É’kèOK«_»O ^•fi~å áêâßÛ`«º
ã¨O㨯 $uÃÑ· g∞~˘Hõ =∞Ǩϟ[˚ fiÅHÍOux „Ѩã¨iOѨ*ËÜ«∞QÆÅ~°∞. <Õ#∞ áêâßÛ`«º
^ÕâßÅ#∞ ã¨O^Œi≈OKå#∞, ѨÅ∞=Ù~°∞ "Õ∞^è•=ÙÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl#∞. "å~°∞
270 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ÃÇ·ÏO^Œ=âߢ™êÎÅ#∞, ÃÇ·ÏO^Œ= `«`åÎ fiÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ ZO`À P`«∞~°`«`À

L<åfl~°∞. g∞~°∞ áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥o¡, =∞# "Õ^Œ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O QÆ∞iOz "åiH˜
<˘H˜¯=Hͯ}˜¿ãÎ J^˘Hõ =∞ǨÏ`å¯~°º=∞=Ù`«∞Ok.—— J<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r,
''WÅ∂¡"åH˜b ÖËx ã¨<åflºã≤x <Õ#∞. <å‰õΩ D ^Õâ◊O Uq∞\˜! P ^Õâ◊O Uq∞\˜!
J=ã¨~°=∞~Ú`Õ <Õ#∞ "≥à◊`å#∞. Jk ZÖÏ ™ê^茺"≥∂ ‰õÄ_® <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞——
J<åfl~°∞ x|^ŒúOHÍx suÖ’. `«~°∞"å`« k"å<£, ''™êfig∞r! g∞~°∞ „ÃѶOz ÉèÏ+¨
<Õ~°∞ÛHÀ"åe. Jk g∞‰õΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞Ok—— J<åfl~°∞. ^•O`À ™êfig∞r
JHõ¯_Õ „ÃѶOz ÉèÏ+¨ <Õ~°∞ÛHÀ=_»O „áê~°OaèOKå~°∞. JHõ¯_» #∞O_ç PÅO|*Ï~ü
=∞~î°OÖ’x1 `«=∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ „ÃѶOz ÉèÏ+¨Ö’ XHõ L`«Î~°O „"åâß~°∞.
áêO_»∞~°OQÆ =∂@Å∞ ™êfig∞r ǨÏ$^ŒÜ«∞O`«~åàÏÅÖ’ U^À XHõ áÈQÆ∞#∞
ÖÏy#@¡xÑ≤OzOk. U^À `≥eÜ«∞x XHõ "庉õΩÅ`«Ö’ PÜ«∞# =ÚxyáÈ~Ú#
ã¨=∞Ü«∞=∞k. =∂`«$^Õâ◊"≥∞ÿ# ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ U^≥·<å KÕÜ«∂e.
™êfig∞r
"庉õΩÅ`«
U^≥·<å JO>Ë P^蕺u‡Hõ ѨÙ#~°∞r˚=#"Õ∞. ^•xx ZÖÏ
KÕÜ«∂e? "≥o¡# KÀ@¡ÖÏ¡ Ô~O_»∞ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅ#∞ PÜ«∞#
K«∂âß~°∞. XHõ "≥·Ñ¨Ù H˘xfl „Hõ`«∞=ÙÅ#∞, ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞, ™ê÷xHõ PKå~åÅ#∞
QÆ\ ˜ìQÍ Ñ¨@∞ìH˘x, 'W^Õ =∞`«O, W^Õ P^蕺u‡Hõ`«— J<Õ J*Ï˝<åO^èŒHÍ~°OÖ’
=Úxy=Ù#fl ѨÓ~åfiKå~° Ѩ~åÜ«∞}∞Å∞. =∞~À "≥·Ñ¨Ù =∞`åxfl ã¨O㨯iOK«É’`«∞<åfl
=∞x K≥ѨCH˘O@∂ J#=ã¨~°"≥∞ÿ# áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $ux „ѨH˜ΔѨÎOKÕã≤, ÉèÏ~°`«^Õâ◊
"å~°ã¨`«fi ã¨O㨯 $u<Õ „Éèí+¨μìѨ\ ˜ìã¨∞Î#fl ã¨OѶ¨∞ã¨O㨯~°ÎÅ∞. D Ô~O_»∞ |$O^•Å∂
x~å‡}Ï`«‡HõOQÍ Ug∞ ™êkèOK«ÖËHõáÈÜ«∂Ü«∞x ™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. Hõ#∞Hõ
x~å‡}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ ѨÙ#~°∞r˚=#O HõeyOK«_®xH˜ `å#∞ XHõ #∂`«#
Ѩ^ä•xfl Pq+¨¯iOKåe.
P ѨÙ#~°∞r˚=# "Õ∞k?
x["≥∞ÿ# =∞`åxfl P=iOK«∞H˘x=Ù#fl =∞e<åÅ~Ú# J#=ã¨~° „Hõ`«∞=ÙÅ∞,
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å ÖÏO\˜ "å\˜x JO\˜ÃÑ@∞ìH˘x „ѨQÆuh, =∂~°∞ÊÅ#∂ „`Àã≤
~å[#fl ѨÓ~åfiKå~°Ñ¨~åÜ«∞}`«fiO ZO`«=∂„`«O HÍ^Œ∞ ѨÙ#~°∞r˚=#O J#flk†
JO`ÕQÍHõ qHÍã¨O ¿Ñi@ x["≥∞ÿ# ã¨<å`«# ^èŒ~å‡<Õfl ‰õÄHõ\ ˜„"Õà◊¡`À ÃÑHõeOz
"ÕÜ«∞_»=¸ HÍ^Œ∞. KÕÜ«∞=Åã≤O^ŒO`å x["≥∞ÿ# =∞`åxfl P=iOK«∞H˘x=Ù#fl
1. =∞#O ™êfig∞r rq`«Ü«∂„`«#∞ J#∞ã¨iã¨∞Î<åflO. D =∞^茺֒, =~åÇ¨Ï #QÆ~°OÖ’
x~°fiÇ≤ÏOѨ|_»∞`«∞#fl =∞~î°O JHõ¯_» #∞O_ç PÅO|*Ï~ü J<Õ KÀ@∞‰õΩ =∂~°Û|_çOk. nxx
QÆ∞iOz `«~°∞"å`« K«∂^•ÌO.
 ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ 271

=∞e<åxfl ѨÓiÎQÍ `˘ÅyOz ^•xx ѨO_ç`«∞_»∞ – áê=∞~°∞_»∞, ¢ã‘ΖѨÙ~°∞+¨μ_»∞,

Ü«Ú=‰õΩ_»∞ – =$^Œ∞ú_»∞, ¿Ñ^Œ"å_»∞ – ^èŒx‰õΩ_»∞ J<Õ `å~°`«=∞ºO ÖˉõΩO_®
JO^ŒiH© JOkOK«_"» ∞Õ . ™êfig∞r ^Œ$+≤Öì ’ W^Õ Jã¨Ö#·ˇ ã¨O㨯~°}, ѨÙ#~°∞r˚=#O.
ã¨=∂[O `«=∞ ÉèÏ=#Å#∞ ã‘fiHõiOKÕ Ñ¨iѨHõfi ã≤÷uÖ’ LO^• J<Õ
ã¨Oâ◊Ü«∞O ™êfig∞rH˜ HõÅ∞QÆHõáÈÖË^Œ∞. `«=∞ ÉèÏ=#Å#∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ =∞Ǩ~åAÅ,
k"å#∞Å, ѨO_ç`«∞Å, „Ѩ=ÚY∞Å =ÚO^Œ∞ "≥e|∞KåÛ~°∞ ™êfig∞r. "åiÖ’
J<Õ‰õΩÅ∞ "å\˜x ã‘fiHõiOKå~°∞. HÍx <å\˜ ã¨=∂[ ã≤÷u JO^Œ∞‰õΩ aè#flOQÍ
LOk. Uk K≥Ñ≤Ê<å áêâßÛ`«∞º_Õ K≥áêÊe, P`«_»∞ K≥Ñ≤ÊO^Õ "Õ^ŒO, P`«_»∞ KÕ¿ã^Õ
ã¨iÜ≥ÿ∞#k, J^Õ „âı+¨ª"≥∞ÿ#^Œx „Ѩ[Å∞ QÆ∞_ç¤QÍ #q∞‡# HÍÅO Jk. Hõ#∞Hõ `«=∞
ÉèÏ=#Å∞ ‰õÄ_® áêâßÛ`«ºO #∞O_ç kQÆ∞=∞u JÜÕ∞ºÑ¨HõΔOÖ’ "å\˜H˜ P^Œ~°}Ï,
P"≥∂^Œ=¸ Z‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~Ú† P ÉèÏ=#Å∞ ã¨`«fi~°"Õ∞ "åºÑ≤Î K≥O^Œ_®xH˜
Jk ^ÀǨÏ^ŒO KÕã¨∞ÎO^Œx PÜ«∞#‰õΩ `ÀzOk. HÍ|\˜ì `å=Ú áêâßÛ`«º^ÕâßÅ∞
"≥à◊¡_»O J=ã¨~°=∞<Õ Ü≥∂K«# PÜ«∞#Ö’ |ÅѨ_»™êyOk. HÍx PÜ«∞#
ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ ѨÓiÎQÍ Pnè#∞_≥· rqã¨∞Î#fl XHõ ã¨<åflºã≤. Hõ#∞Hõ HÍÅO HõÅã≤=zÛ
`«y# „`À= ÉèíQÆ=O`«∞_Õ K«∂Ñ≤OKÕ ^•HÍ "Õz=ÙO_®Åx x~°‚~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
XHõ ~ÀA "Õ‰õΩ= *Ï=Ú# ™êfig∞r ã¨=Ú„^Œ f~åxH˜ "≥àÏ¡~°∞. Hõ#∞K«∂ѨÙ
"Õ∞~° =~°‰õΩ qã¨ÎiOz=Ù#fl P he [ÖÏ~°‚=OÖ’ JHõ¯_»Hõ¯_» `≥Å¡x J
ÅÅ∞
L"≥fi`«∞Î# ÖËz ^ÀQÍ_»∞`«∞<åfl~Ú. "å\˜x „ѨâßO`«OQÍ ™êfig∞r K«∂ã¨∂Î=ÙO_ç
áÈÜ«∂~°∞. JѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’, '<Õ#∞ ‰õÄ_® J
ÅÅ`À
xO_ç=Ù#fl D ã¨=Ú„^•xfl ^•\˜ ZHõ¯_À ã¨∞^Œ∂~° ^ÕâßxH˜ "≥o¡f~åe— J<Õ
PÖ’K«# "≥∞^ŒeOk. HõΔ} =∂„`«O PÖ’zOz ™êfig∞r ã¨=∞ã¨ÎO ÉèíQÆ=O`«∞xH˜
JiÊOz ÖËz #_»=™êQÍ~°∞.
áÈ~°∞|O^Œ~üÖ’ „uQÆ∞}Ïf`«#∞1 ™êfig∞r HÍHõ`åmÜ«∞OQÍ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O
[iyOk. |Å∂p™ê÷<£2 Z_®i QÆ∞O_® XHõ ™ê^èŒ∞=ÙÅ |$O^ŒO`À XHõ ѨÙ}º
Hˆ „Δ `åxH˜ „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ "≥à√◊ `«∞<åfl~°∞. HÍx =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥àH¡ı ˘nÌ „ѨÜ∂« }O =∞s
„â◊=∞`À ‰õÄ_ç=Ù#fl^Œ=_»O`À XO>ˇ g∞^Œ ™êfis KÕã¨∂Î "≥àÏ¡Å#∞H˘<åfl~°∞ "å~°∞.
HÍx ÃÑ·HõO ÖË^Œ∞. JѨC_»∞ áÈ~°∞|O^Œ~ü „ѨÉèí∞`«fi x~åfiǨωõΩ_»~Ú# áêO_»∞~°OQÆ
1. âß~°^•„Ѩã¨#fl ã¨<åflºã¨ <å=∞^èÕÜ«∞O ™êfiq∞ „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ. D ¿Ñ~°∞ n~°…OQÍ
LO_»_»O =Å# ™êfig∞r ^•xx ã¨O„QÆÇ≤ÏOz '„uQÆ∞}Ïf`«— Jx Ñ≤Å∞=™êQÍ~°∞.
2. WѨC_»∞ áêH˜™ê÷<£Ö’ LOk.
272 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

QÆ∞iOz q<åfl~°∞. POQÆ¡O =∂\Ï¡_Õ ã¨<åflºã≤ XHõ~°∞ PÜ«∞#‰õΩ JukäQÍ L<åfl~°h,

áêO_»∞~°OQÆ PÜ«∞# Ѩ@¡ ZO`À =∞~åº^•=∞#fl#Å∞ K≥e¡ã¨∞Î<åfl~°h `≥Å∞ã¨∞H˘#fl
'Ö’HÍxfl P ã¨<åflºã≤ |$O^ŒO P ã¨<åflºã≤ ^•fi~å áêO_»∞~°OQÆ #∞O_ç
L„~°∂`«Å∂yOKÕ Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O á⁄O^•Åx x~°‚~ÚOzOk. P |$O^ŒOÖ’
â◊H˜Î <åÖ’ LOk— POQÆ¡O `≥eã≤# UÔH·Hõ ã¨<åflºã≤ „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ. Hõ#∞Hõ
PÜ«∞##∞ P POQÆ¡O =∂\Ï¡_Õ ã¨<åflºã≤x HõÅ∞ã¨∞HÀ=∞x "å~°∞ J_çQÍ~°∞.
POQÆ¡O =∂\Ï¡_Õ ã¨<åflºã≤ J#flѨC_Õ „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ‰õΩ PÜ«∞# ™êfig∞r
J~Ú=ÙO\ψ~"≥∂##fl ã¨O^ÕǨÏO ~åHõáÈÖË^Œ∞. JO^Œ~°∂ HõÅã≤ POQÆ¡O =∂\Ï¡_Õ
P ã¨<åflºã≤x HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ "≥àÏ¡~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ áêO_»∞~°OQÆ Éèí=#O
"Õ∞_» g∞^Œ ™êfig∞r ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ^Œ∂~°O #∞O_ç „uQÆ∞}Ïf`«#∞ K«∂_»QÍ<Õ
™êfig∞r Jq∞`å#O^ŒO á⁄O^•~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# `«# =^Œ‰Ì Ωõ =zfl#ѨC_»∞
HÀáêxfl „Ѩ^Œi≈ã¨∂Î, ''##∞fl "≥O|_çOz ~å=^ŒÌx Zxfl™ê~°∞¡ K≥Ñ≤Ê<å q#"ÕO!——
J<åfl~°∞. HÍx ™êfig∞rx K«∂_»_»OÖ’ „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ Ѩ~°=∂#O^Œ Éèíi`«∞_»
Ü«∂º_»∞. ™êfig∞r HÀáêxfl Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® Ѩiã≤÷ux q_»=∞~°z K≥áêÊ_»∞.
''<Õ#∞ Z=ih Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞=∞x J_»QÆ#∞. XHõ ã¨<åflºã≤ _»|∞ƒ J_»QÆ_»O
ã¨||∞ HÍ^Œ∞. qkè #_çÑ≤OKÕ =∂~°æOÖ’ "≥à◊¡_»"Õ∞ P`«_ç ^èŒ~°‡O—— Jx x+¨¯~°¬QÍ
™êfig∞r K≥¿ÑÊâß~°∞. qKå~°O`À `«ÅkOK«∞H˘x „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ "≥#∞kiQÍ_»∞.
J^ŒO`å XHõ¯ HõΔ}"Õ∞! ™êfig∞r `«=∞#∞ `å=Ú J^Œ∞ѨÙÖ’ LOK«∞HÀÖËHõ
áÈÜ«∂~°∞. „uQÆ∞}Ïf`«#∞ =∞m¡ Ñ≤eKå~°∞. W^ŒÌ~°∂ UHÍO`«OÖ’ KåÖÏ¿ãѨÙ
=ÚK«Û\˜OK«∞H˘x P#OkOKå~°∞† ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° *Ï˝Ñ¨HÍÅÖ’ =ÚxyáÈÜ«∂~°∞.
JѨC_»∞ ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''âß~°^•! QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ ##∞fl QÆ∞iOz J<ÕHõ
q+¨Ü«∂Å∞ „Ѩ™êÎqOKÕ "åˆ~! "å\˜x WѨC_çѨC_Õ J~°÷OKÕã¨∞HÀ<å~°OaèOKå#∞.
Ö’HÍ<Õfl L„~°∂`«Å∂yOKÕ JѨiq∞`« â◊H˜Î <åÖ’ <≥ÅH˘x L#fl^Œx WѨC_»∞ <Õ#∞
x[OQÍ „QÆÇ≤Ïã¨∞Î<åfl#∞.——
`«~°∞"å`« „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ‰õÄ, `«H˜¯# ã¨<åflºã¨∞ʼnõÄ J=ã¨~°"≥∞ÿ# Pi÷Hõ
ã¨Ç¨Ü«∞O JO^ÕÖÏ ™êfig∞r U~åÊ@∞KÕâß~°∞.
áÈ~°∞|O^Œ~ü #∞O_ç ™êfig∞r ^•fi~°Hõ "≥àÏ¡~°∞. =∞^èŒ∞~åѨÙi „Ѩ*ÏhHÍxfl
[~åã¨O^èŒ∞_ç ^ŒO_»Ü«∂„`«Å #∞O_ç HÍáê_»_®xH˜ Hõ$+¨μ‚_»∞ ã¨=Ú„^Œ =∞^茺OÖ’
=^ŒeÃÑ@ì‰õΩO_® xi‡Oz# #QÆ~°O Jk. HÍx P<å\˜ ^•fi~°Hõ <å=∞~°∂áêÅ∞
"≥O|_çOKÕ ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. Jk "≥Åã≤ LO_ç# KÀ@ „Ѩã¨∞Î`«O
JYO_®#O^Œ ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨ J
ÅÅ∞ L"≥fi`«∞# Î ÖËzѨ_∞» `«∞<åfl~Ú. Pkâ◊OHõ~∞° Å∞
 ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ 273

™ê÷Ñ≤Oz# âß~°^•=∞~î°OÖ’ ™êfig∞r |ã¨KÕâß~°∞. H˘xfl ~ÀAÅ∞ JHõ¯_» QÆ_»Ñ≤

HõKüÛ =∞Ǩ~åA PǨfi#O "Õ∞~°‰õΩ JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡~°∞.
''g∞~°∞ áê`åàÏxH˜ "≥o¡<å JHõ¯_» ‰õÄ_® q∞=∞‡efl "≥O|_ç™êÎ#∞—— Jx
*ˇ·Ñ¨Ó~üÖ’ K≥Ñ≤Ê "≥o¡áÈ~Ú# JYO_®#O^Œ ™êfig∞rx J#∞ã¨iã¨∂Î<Õ L<åfl_»∞.
PÜ«∞# ^•fi~°Hõ =zÛ#ѨC_»∞ ™êfig∞r =∞Ǩ~åA PǨfi<åxfl =∞xflOz HõKüÛ
„áêO`«OÖ’x =∂O_ôfi J<Õ KÀ\˜H˜ "≥àÏ¡~°x `≥eã≤Ok. JYO_®#O^Œ =∂O_ôfi
KÕˆ~ã¨iH˜ ™êfig∞r <å~åÜ«∞} ã¨~À=~åxH˜ |Ü«∞Å∞^Õi "≥o¡#@∞¡ `≥eã≤Ok.
"≥O@<Õ JHõ¯_»‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞. P ^•i |OkáÈ@∞ ^˘OQÆÅ PÅ"åÅO.
J~Ú#ѨÊ\˜H© ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ L`«∞ûHõ`«`À `≥yOz |Ü«∞Å∞
^Õ~å_»∞. ^•iÖ’ |OkáÈ@∞¡ PÜ«∞##∞ z`«HõÉÏk ^ÀK«∞H˘<åfl~°∞. WO`«
^Œ∞~°=ã¨÷‰õΩ QÆ∞iÜ≥ÿ∞#ѨÊ\˜H© WOHÍ J<ÕHõ KÀ@¡ ™êfig∞rx "≥O|_çOz z=iH˜
=∂O_ôfiÖ’ ÉèÏ\˜Ü«∂ J<Õ =ºH˜Î WO\’¡ ™êfig∞r |ã¨KÕã≤=Ù<åfl~°x `≥Å∞ã¨∞H˘x,
JYO_®#O^Œ JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡_»∞. JYO_®#O^Œ#∞ K«∂_»QÍ<Õ ™êfig∞r
P#OkOKå~°∞† *ˇÑ· Ó¨ ~ü #∞O_Õ `«##∞ PÜ«∞# "≥O|_çã∂¨ Î ~å=_»=¸, |OkáÈ@∞¡
H˘@ì_»=¸ qx ™êfig∞r K«eOzáÈÜ«∂~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© XO\iQÍ "≥àÏ¡Å<Õ
JaèÅ+≤OKå~°∞. ''W^Œ∞QÀ K«∂_»∞ QÆOQÍ! <åHõO@∂ Ѩ#∞Å∞<åfl~Ú. #∞=Ùfi <å`À
HõÅã≤=ÙO>Ë <Õ#∞ "å\˜x x~°fiiÎOK«ÖË#∞—— JO@∂ `å#∞ XO@iQÍ "≥àÏ¡Å<Õ `«#
JaèÖÏ+¨#∞ =ºHõÎOKÕâß~°∞. HÍx ™êfig∞r`À áê@∞ "≥àÏ¡Åx JYO_®#O^Œ QÆ\ ˜ì
Ѩ@∞ì^ŒÅ`À L<åfl_»∞. ZÖÏÔQ·<å P`«}˜‚ P „Ѩܫ∞`«flO #∞O_ç PÑ≤OKåÅ<Õ
L^ÕÌâ◊O`À ™êfig∞r, ''WÖÏ K«∂_»∞, <Õ#∞ x[OQÍ K≥_çáÈÜ«∂#∞. JO^Œ∞ˆH x#∞fl
<å`À ~å=^ŒÌO@∞<åfl#∞—— J<åfl~°∞. HÍx J=hfl #"Õ∞‡ =ºHÍÎ JYO_®#O^Œ!
''J~Ú`Õ Uq∞\˜? g∞~°∞ K≥_çáÈ~Ú LO>Ë Jk U q^èŒOQÍ <åÃÑ· ^Œ∞¢+¨ÊÉèÏ=O
K«∂ѨÙ`«∞Ok? <Õ#∞ q∞=∞‡efl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl#∞. g∞~°∞ ã¨[˚#∞Öˇ·<å, ^Œ∞~°˚#∞Öˇ·<å
^•<À¡ ZÖÏO\˜ =∂~°∂Ê ÖË^Œ∞. áÈhÖˇO_ç. <Õ#∞ g∞ HÍ~åºxH˜ J_»¤OQÍ xÅ|_»
^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞. q∞=∞‡efl K«∂_®Å<Õ f~°x `«Ñ¨# ##∞fl =∞käOz"Õã≤Ok. Jk
WѨC_»∞ D_ÕiOk. WHõ g∞~°∞ XO@iQÍ<Õ "≥à◊¡=K«∞Û—— J<åfl_»∞ JYO_®#O^Œ.
P`«_ç J"åº[ „¿Ñ=∞, qâßfiã¨=¸ K«∂ã≤ ™êfig∞r HõO@ `«_çɡ\Ïì~°∞.
JYO_®#O^Œ Ѩ@∞ì^ŒÅ‰õΩ „¿Ñ=∂aè=∂<åÖË HÍ~°}=∞x K≥ѨÊÖËO. W^ŒÌ~°∂
|Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞#flѨC_»∞ =∂`«$^Õq ™êfig∞rx HõO\˜H˜ Ô~ѨÊÖÏ K«∂ã¨∞HÀ=∞x
K≥ѨÊ_»O ‰õÄ_® P`«_»∞ ã¨^• ™êfig∞rx J#∞ã¨iOK«_®xH˜ XHõ HÍ~°}=∞x
J#∞HÀ=K«∞Û.
S 20
274 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∞~åfl_»∞ ™êfig∞r Éèí∞*ò |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. P =∞~åfl_»∞ PYO_®#O^Œ

‰õÄ_® |Ü«∞Å∞^Õi PÜ«∞##∞ Éèí∞*òÖ’ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r
P`«_ç`À WÖÏ J<åfl~°∞: ''=∞#O Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ WHõ¯_» |㨠KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞.
=∞Ǩ~åA =∞#Å#∞ ÉÏQÍ K«∂ã¨∞H˘O@∞<åfl_»∞. HÍx W^ŒO`å K«∂ã≤ W`«~°∞Å∞
=∞#O PÜ«∞##∞ JO\˜ÃÑ@∞ìH˘x ã¨∞YÉè’QÍÅ∞ J#∞Éèíqã¨∂Î#fl=∞x ÉèÏq™êÎ~°∞.
ˆ~¿Ñ =∞#O WHõ¯_» #∞O_ç |Ü«∞Å∞^ÕiáÈ"åe.—— J#∞H˘#fl>Ë¡ =∞~åfl_»∞ W^ŒÌ~°∂
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. W^ŒÌ~°∂ q_çq_çQÍ „Ѩܫ∂}O KÕã≤#ѨÊ\˜H© ^•iÖ’ XHõ\ ˜
Ô~O_»∞ KÀ@¡ ™êfig∞rx JYO_®#O^Œ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O `«@ã≤÷OzOk.
Éèí∞*ò #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi# ™êfig∞r =∂O_ôfi g∞^Œ∞QÍ áÈ~°∞|O^Œ~ü uiy
=zÛ áêO_»∞~°OQÆ WO\’¡ |ã¨KÕâß~°∞. D™êi ™êfig∞r ã¨O㨯 $`«OÖ’
ã¨OÉèÏ+≤OK«_®xH˜ tHõΔ} á⁄O^•~°∞. `«~°∞"å`« JHõ¯}∞‚O_ç A<åQÆ_è£ g∞^Œ∞QÍ
QÆ∞[~å`üÖ’x áêe\Ï<å KÕ~°∞H˘<åfl~°∞.
áêe\Ï<åÖ’x â◊„`«∞O[Ü«∞ Ѩ~°fi`«O *ˇ·#∞ʼnõΩ J`«ºO`« Ѩq„`«"≥∞ÿ# ã¨÷ÅO.
P Ѩ~°fi`«O g∞^Œ ѨÅ∞ ^Õ"åÅÜ«∂Å∞ L<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ǨÏ#∞=∞O`«∞x
áêe\Ï<åÖ’
PÅÜ«∞=¸, ÃÇÏOQÆ~ü J<Õ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ =∞Ǩ`«∞‡x ã¨=∂nè
KåÖÏ MϺuQÍOz#q. ™êfig∞r Ѩ~°fi`« tY~°O g∞kÔHH˜¯
PÅÜ«∂Å#∞ ^Œi≈OK«∞H˘<åfl~°∞. „ѨHõ$u â’Éèí#∞ P™êfikOKå~°∞. ѨÅ∞ KÀ@¡
áê_®~°∞, ã¨Ow`« "å^•ºÅ∞ ‰õÄ_® "å~ÚOKå~°∞.
áêe\Ï<å #∞O_ç <å_çÜ«∂_£‰õΩ "≥o¡# ™êfig∞r JHõ¯_» k"å<£ WO\’¡ |ã¨
KÕâß~°∞. JHõ¯_»∞#fl „QÆO^ä•ÅÜ«∂xH˜ "≥o¡ ~°q=~°‡ `≥·Å=~°‚z„`åÅ#∞ K«∂ã≤
P#OkOKå~°∞.
JHõ¯}∞‚O_ç PÜ«∞# |~À_® "≥àÏ¡~°∞. JѨÊ\˜ˆH ѨiK«Ü«∞"≥∞ÿ# eOc¤
=∞Ǩ~åA [ã¨fiO`üã≤OQ∑ ^ŒH˜Δ} =∞Ǩ~å¢+¨ìÖ’x Ѩ~°fi`«"å㨠ã¨÷Å"≥∞ÿ# =∞Ǩ|ÖË
â◊fi~ü =zÛ#@∞¡ `≥eã≤, JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» =∞Ǩ~åA`À áê@∞ ^•^•Ñ¨Ù
Ô~O_»∞#fl~° <≥ÅÅ∞ |ã¨KÕâß~°∞. PÜ«∞#`À âߢã¨ÎK«~°ÛÅ∞ [iáê~°∞. JHõ¯}∞‚O_ç
™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ ã≤^Œú=∞~Ú#ѨC_»∞ =∞Ǩ~åA, ''™êfig∞r! <å`À áê>Ë
=zÛ eOc¤Ö’<Õ âßâ◊fi`«OQÍ LO_çáÈO_ç—— Jx "Õ_»∞H˘<åfl_»∞. ™êfig∞r z#flQÍ
#=Ùfi`«∂, ''„Ѩã¨∞Î`«O Jk ™ê^茺O HÍ^Œ∞, =∞Ǩ~å*Ï! <Õ#∞ x~°fiiÎOK«=Åã≤#
HÍ~°ºO LOk. q„âßOu J#flk <å H˜Ñ¨C_»∞ ÖË^Œ∞. <å rq`«OÖ’ q„âßOu J<Õ
~ÀAÅ∞ ~åã≤ÃÑ\˜ì=ÙO>Ë JѨC_»∞ =zÛ g∞`À LO\Ï#∞—— J<åfl~°∞.
 ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ 275

1892 E<£Ö’ ™êfig∞r MÏO_®fi KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. JHõ¯_» ǨÏi^•ãπ ÉÏ|∞

J<Õ <åºÜ«∞"åk WO\’¡ |ã¨KÕâß~°∞. JHõ¯}∞‚O_ç WO_À~ü "≥o¡ =KåÛ~°∞. WO_À~ü
~å}˜Ü≥ÿ∞# JǨÏÖϺÉÏ~Ú ã¨‡ $u zǨflÅ#∞ ã¨O^Œi≈OKå~°∞.
MÏO_®fiÖ’ ™êfig∞r |Ç≤Ï~°OQÆ LѨ<åºã¨O XHõ\ ˜ U~åÊ@∞KÕÜ«∂Åx
ǨÏi^•ãπ J#∞H˘<åfl_»∞. ™êfig∞r JO^Œ∞‰õΩ W+ì̈Ѩ_»ÖË^Œ∞. ''|Ç≤Ï~°OQÆ LѨ<庙êÅ
=Å# „ѨÜ≥∂[#O â◊¥#ºO. =∞# "å~°ã¨`«fi"≥∞ÿ# QÆ∞~°∞t+¨º
|Ç≤Ï~°OQÆ Ñ¨~°OѨ~° su`À ‰õÄ_ç# É’^èŒ<Õ „âı+¨ª"≥∞ÿ#k. WO^Œ∞Ö’
„Ѩã¨OQÍÅ =Å#
„ѨÜ≥∂[#O â◊¥#ºO q^•ºi÷ QÆ∞~°∞=Ù#∞ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ HõÅ∞ã¨∞HÀ=K«∞Û† PÜ«∞#
„¿Ñ=∞‰õΩ áê„`«∞_»∞ HÍ=K«∞Û. "åi =∞^茺 `«O„_ç – `«#Ü«ÚÅ
ã¨O|O^èŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok. J@∞=O\˜ É’^èŒ# =Å# =∂„`«"Õ∞ „ѨÜ≥∂[#O
LO@∞Ok—— Jx ™êfig∞r Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ǨÏi^•ãπ |Å=O`«
ÃÑ\˜ì#ѨC_»∞ ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''g∞~°∞ WO`«QÍ J_»∞QÆ∞`«∞#flѨC_»∞ <Õ#∞
HÍ^Œ#ÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞. HÍx WO`«=~°‰õΩ <Õ#∞ "ÕkHõ g∞^Œ LѨ#ºã≤OzOk ÖË^Œ∞.
"ÕkHõ g∞^Œ P~ÀǨÏ} J=~ÀǨÏ}ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ ZÖÏ HõO~î°ã¨fi~åxfl
=∂~°∞ÛHÀ"åÖ’ <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© <å „Ñ¨ãO¨ QÆO q#_®xH˜ J<Õ‰Ωõ Å∞
L`«∞ûHõ`«QÍ L<åfl~°O>Ë <Õ#∞ „Ѩã¨Oy™êÎ#∞. L`«∞ûHõ`«QÆÅ"å~°∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ LO>Ë
LѨ<åºã¨‰õΩx „ѨuÉèí K«Hõ¯QÍ "≥Å¡_»=Ù`«∞Ok.—— HÍx HÍ~°}ÏO`«~åÅ =Å# P
|Ç≤Ï~°OQÆ LѨ<åºã¨O [~°QÆÖË^Œ∞.
MÏO_®fiÖ’ L#flѨC_»∞ J"≥∞iHÍÖ’x zHÍQÀÖ’ [~°∞QÆ#∞#fl ã¨~°fi=∞`«
=∞Ǩã¨Éèí#∞ QÆ∞iOz# Jaè„áêÜ«∂Å∞ =∞iO`« ã¨Ê+¨ì=∞Ü«∂º~Ú. ^•xx QÆ∞iOz
HõkäÜ«∞"å~üÖ’ PÜ«∞# q<åfl~°∞. WѨC_»∞ P =∞Ǩã¨Éèí
zHÍQÀ
QÆ∞iOz
QÆ∞iOz =∞ixfl q=~åÅ∞ `≥eã≤#ѨC_»∞ PÜ«∞# ǨÏi^•ãπ`À,
''<å „Ñ¨Ü∂« }Ѩ٠Y~°∞ÛÅ#∞ Z=Ô~<· å Éèií Oz, `«H¯˜ # q+¨Ü∂« Å∞
‰õÄ_® ™ê#∞‰õÄÅOQÍ [iy`Õ <Õ#∞ JHõ¯_»‰õΩ "≥à◊`å#∞—— J<åfl~°∞.
MÏO_®fiÖ’<Õ WOHÍ KåÖÏ ~ÀAÅ∞ ™êfig∞rx LO_»=∞x ǨÏi^•ãπ "Õ_»∞
H˘<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''q∞„`«=∂! LO_®Å<Õ LOk. <Õ#∞ =zÛ#
=∂~°æOÖ’ „Ѩu XHõ¯~°∂ <å Ѩ@¡ Z#ÖËx „¿Ñ=∂aè=∂<åÅ#∞ K«∂Ñ≤OKå~°∞. HÍx
~å"Õ∞â◊fi~°O "≥àÏ¡Åx ã¨OHõeÊOK«∞H˘<åfl#∞. WÖÏ „Ѩu KÀ\Ï KåÖÏHÍÅO QÆ_çÑ≤`Õ
<Õ#∞ ~å"Õ∞â◊fi~°O "≥à◊¡ÖË#∞—— J<åfl~°∞. JHõ¯}∞‚O_ç ÉÁOÉÏ~ÚÖ’x „Ѩã≤^Œú <åºÜ«∞
"åkÜ≥ÿ∞# ¿ã\ò ~å"£∞^•ãπ KèåaÖò^•ãπ#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ ѨiK«Ü«∞ Ѩ„`«O`À
276 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞#flѨC_»∞ ǨÏi^•ãπ, ''™êfig∞r! D

<åºÜ«∞"åk g∞‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»`å~°x Ptã¨∞Î<åfl#∞. x[OQÍ<Õ g∞‰õΩ L[˚fiÅ"≥∞ÿ#
Éèíq+¨º`«∞Î LOk—— J<åfl_»∞. ''LO_»=K«∞Û. ^•x QÆ∞iOz `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍx <å
rq`«OÖ’ J<ÕHõ J™ê^è•~°} HÍ~åºÅ∞ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞x <å QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ K≥Ñ≤Ê
=Ù<åfl~°∞—— Jx <˘H˜¯=Hͯ}˜Oz Ô~·Å∞Ö’ ÉÁOÉÏ~Ú |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
1892 EÖˇ· =∂™êO`«OÖ’ ™êfig∞r ÉÁOÉÏ~Ú KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. ~å"£∞^•ãπ
KèåaÖò^•ãπ WO\’¡ PÜ«∞# |ã¨KÕâß~°∞. JHõ¯_» "Õ^•^茺ܫ∞#O „áê~°OaèOKå~°∞.
JHõ¯_çH˜ 20 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’ L#fl JO^Œ"≥∞ÿ# ™êÖˇû\ò nqx
QÆ`« [#‡Ö’
É∫^Œ∞ú_»∞
ã¨O^Œi≈Oz Hõ<Õ›s QÆ∞ǨÏÅ∞ uÅH˜Oz P#OkOKå~°∞. É∫^Œú
HÍÅѨ٠„áê~°OÉèíOÖ’ É∫^Œúaè‰õΔΩ=ÙÅ∞ x=ã≤Oz# QÆ∞ǨÏÅ∞
Jq. JHõ¯_» "≥Ú`«ÎO 109 QÆ∞ǨÏÅ∞<åfl~Ú. |∞^ŒúѶ¨∞’+¨μ_»∞ `«=∞ t+¨μºÅ`À JHõ¯_»
x=ã≤Oz, Ñ≤^ŒÑ¨ NÅOHõ, |~å‡ "≥o¡#@∞¡ K≥ѨÊ|_»∞`«∞#flk.
™êfig∞r HÍÅOÖ’ D QÆ∞ǨÏÅ∞ |Ü«∞\˜ „ѨѨOKåxH˜ JO`«QÍ `≥eÜ«∞=Ù.
™êfig∞r JHõ¯_»‰õΩ "≥o§#ѨC_»∞ PÜ«∞#H˜ QÆ`«[#‡ *Ï˝Ñ¨HÍÅ∞ QÆ∞~°∞ÎH˜ =zÛ#@∞¡
ã¨^•#O^Œ =zOKå~°∞: ''™êfig∞r J"≥∞iH͉õΩ "≥à◊¡_®xH˜ =ÚO^Œ∞ ѨtÛ=∞
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ Ѩ~°º\˜OKå~°∞. JѨC_»∞ Hõ<Õ›s QÆ∞ǨÏÅ#∞ ã¨O^Œi≈OKå~°∞. P
ã¨÷ÅO PÜ«∞##∞ Jq∞`« áê~°=â◊ºOÖ’ =ÚOK≥uÎOk. QÆ`«[#‡Ö’ `å=Ú JHõ¯_»
rqOz#@∞¡ ™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. P QÆ∞ǨÏÅ LxH˜ P ~ÀAÖ’¡ ÃÑ^ŒÌQÍ Z=iH©
`≥eÜ«∞^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r "å\˜ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞H˘x JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡~°∞.
Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ P QÆ∞ǨÏÅ#∞ H˘#∞QÀÅ∞KÕã≤, "å\˜x `«=∞ Éèíq+¨º HÍ~°ºOÖ’ XHõ
ˆHO„^ŒOQÍ ~°∂á⁄OkOKåÅx PÜ«∞# PtOKå~°∞.——
Hõ<Õ›s QÆ∞ǨÏÅ ÖÏO\˜ QÆ∞ǨÏÅ#∞ xi‡OK«_®xH˜‰õÄ_® ™êfig∞r „Ѩ}ÏoHõ
~°∂á⁄OkOKå~°∞. ™êfig∞r áêâßÛ`«º t+¨μº~åÅ~Ú# ™È^Œi „H˜Ããì·<£ WÖÏ
„"åã≤Ok: ''=¸_»∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ ã¨=Ú„^ŒO`À P=$`«"≥∞ÿ# XHõ nqx ZOÑ≤Hõ KÕÜ«∂e.
W^ŒÌiH˜ =∂„`«"Õ∞ x"åã¨Ü≥∂Qƺ"≥∞ÿ# z#flz#fl QÆ∞ǨÏÅ#∞ JHõ¯_» xi‡OKåe.
QÆ∞ǨÏÅ =∞^茺 ™êfl<å~°÷O h\˜`À xO_ç=Ù#fl JO^Œ"≥∞ÿ# H˘Å#∞Å∞ LO\Ï~Ú.
„`åQÆ∞ h~°∞ „Ѩ`ÕºHõ Q˘\ÏìÅ ^•fi~å Jxfl QÆ∞ǨÏʼnõΩ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∞|_»∞`«∞Ok.
JO^Œ~°∂ ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ „áê~°÷#Å∞ [~°∞ѨÙHÀ=_®xH˜ J#∞=~Ú# tÅÅ∞ =∞ÅK«
|_ç# ã¨ÎOÉèÏÅ`À ‰õÄ_»∞H˘#fl „áê~°÷<å =∞Ok~°O XHõ\ ˜ LO@∞Ok. ѨÓ[HõO@∂
q_çQÍ XHõ "ÕkHõ LO@∞Ok – W@∞=O\˜ KÀ@∞ Åaè¿ãÎ ZO`« ÉÏQÆ∞O@∞Ok
 ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ 277

Jx ™êfig∞r HõÅQÆ<åfl~°∞.—— „Ѩ}ÏoHõ QÆ∞iOz q=iã¨∞Î#flѨC_»∞ PÜ«∞#

=∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^Œe#q Hõ<Õ›s QÆ∞ǨÏÖË Jx „H˜Ããì·<£ „"åã≤Ok.
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ Ô~O_»∞ <≥ÅÅ∞ QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« ™êfig∞r =∞m¡ ѨÓ<å
"≥àÏ¡~°∞. ÉÁOÉÏ~Ú Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’ PÜ«∞# Ö’Hõ=∂#º ÉÏÅQÆOQÍ^èŒ~°
uÅH±`À
uÅH±#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. uÅH± qMϺ`« q^•fiOã¨∞_»∞, ^ÕâÉ◊ ‰íè Ωõ _Î ∞» .
uÅH± ‰õÄ_® ™êfig∞r`À ѨÓ<å "≥àÏ¡~°∞. PÜ«∞# =^ŒÌ
™êfig∞r Ѩk ~ÀAÅ∞ |ã¨KÕâß~°∞. uÅH±`À J^≥· fi`«O QÆ∞iOp, "Õ^•O`«O
QÆ∞iOp ™êfig∞r n~°…OQÍ K«iÛOKå~°∞. W`«~°∞ Öˇ=i`À#∞ PÜ«∞# ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ
"≥∞ÅQÆÖË^Œ∞. '^ŒHõ¯<£ Hõ¡Éò— J<Õ ã¨OѶ¨∞OÖ’ uÅH± ã¨Éèí∞º_»∞. „Ѩu "å~°=¸
ã¨Éèí∞ºÅO^Œ~°∂ ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ K«iÛOK«∞HÀ=_»O Hõ^Œ∞Ì. J@∞=O\˜ XHõ ã¨=∂"Õâß
xH˜ ™êfig∞rx uÅH± `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. P ~ÀA HÍj<å^ä£ QÀqO^Œ<å^ä£ J<Õ
=ºH˜Î `«`«Î fiâߢã¨ÎO QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOKå_»∞. JO^Œ~°∂ ^•xx Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ
ã‘fiHõiOKå~°∞. HÍx ™êfig∞r ÖËz xÅ|_ç PÜ«∞# "≥e|∞zÛ# Jaè„áêÜ«∞O
`«`«Î fiOÖ’x XHõ ѨHΔÍxH˜ K≥Ok#^Õ#x ZuÎ K«∂Ñ≤, ^•x =∞~À ѨHΔÍxfl J#~°æà◊
"≥∞ÿ# POQÆ¡OÖ’ q=iOz K≥áêÊ~°∞. ™êfig∞r Jáê~° *Ï˝#ã¨OѨuÎ JO^Œih
PHõ@∞ìH˘#fl^Œx „Ѩ`ÕºHõOQÍ K≥ѨÊ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞.
D ã¨OѶ¨∞@<å#O`«~°O ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ J<Õ‰õΩÅ∞ ~å™êQÍ~°∞.
"åi`À PÜ«∞# w`«, LѨx+¨`«∞ÎÅ QÆ∞iOz ‰õÄÅOHõ+¨OQÍ K«iÛOKå~°∞. HÍx
PÜ«∞#‰õΩ [#O QÆ∞q∞QÆ∂_»_»O #K«ÛÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ XHõ ~ÀA uÅH± =∞Ǩâ◊Ü«Ú
x`À, ''<Õ#∞ ˆ~Ѩ٠|Ü«∞Å∞^Õ~°∞`å#∞—— J<åfl~°∞. =∞~åfl_»∞ K≥Ñ≤Ê#>Ë¡ Z=~°∂
x„^ŒÖË=Hõ =ÚO^Õ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. uÅH±`À `«<≥=~°~ÚOn ™êfig∞r "≥Å¡_çOK«
ÖË^Œ∞. uÅH± ™êfig∞r QÆ∞iOz HÍÖÏO`«~°OÖ’ WÖÏ „"åâß~°∞:
''™êfig∞r <å`ÀÉÏ@∞ Zxq∞^À Ѩ^À ~ÀAÅ∞ |㨠KÕâß~°∞. JѨÊ\˜H˜ PÜ«∞#
qâ◊fiqMϺ`«∞_»∞ HÍÖË^Œ∞. Jk 1892. PÜ«∞# <å=∞^èÕÜ«∞O Uq∞@x J_çy
#ѨC_»∞, 'ã¨<åflºã≤— Jx =∂„`«O K≥áêÊ~°∞. PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅ∞ Ug KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
PÜ«∞# J^≥· fi`«O QÆ∞iOp, "Õ^•O`«O QÆ∞iOp =∂„`«"Õ∞ =∂\Ï¡_®~°∞. W`«~°∞Å`À
HõÅã≤"≥∞Åã≤ LO_»_®xH˜ PÜ«∞# W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞. PÜ«∞# =^ŒÌ ze¡QÆ=fi ‰õÄ_® ÖË^Œ∞.
XHõ lOHõK«~°‡O, XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ |@ìÅ∞, XHõ Hõ=∞O_»ÅO – W"Õ PÜ«∞# Pã≤Î.——
ѨÓ<å #∞O_ç ™êfig∞r =∞Ǩ|ÖËâ◊fi~ü "≥àÏ¡~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜ `«~°QÆuÖ’<Õ PÜ«∞#
Ô~·Å∞ „Ѩܫ∂}ÏÅ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ JaèÅ+≤™êÎ~°∞. =∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨Ï "åºkè HÍ~°}OQÍ
278 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r `«~°K«∞ =¸„`«qã¨~°˚# KÕÜ«∞=Åã≤=KÕÛk. JO^Œ∞‰õΩ `«y# ™œHõ~åºÅ∞

"≥Ú^Œ\ ˜ `«~Q° uÆ Ö’ LO_Õq. Hõ#∞Hõ Z=Ô~<· å ÃÑH· Oõ W=fi_®xH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ
ã¨<åflºã¨∞Å∞
#ѨC_»∞ "≥Ú^Œ\ ˜ `«~°QÆu \˜ÔH\ò H˘x W=fi=∞<Õ"å~°∞. WÖÏ
x¢+¨ÊÜ≥∂[‰õΩÖÏ? =∞Ǩ|ÖËâ◊fi~ü |Ü«∞Å∞^Õi# ™êfig∞r `«=∞‰õΩ ˆH\Ï~ÚOz#
ã¨÷ÅOÖ’ HÍà◊√¡ KåѨÙH˘x #_»∞O "åÖÏÛ~°∞. P ÃÑ>ˇìÖ’ ÃÑ^ŒÌ
=∞#∞+¨μÅ∞ H˘O^Œ~°∞ ‰õÄ_® „Ѩܫ∂}O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. "åiÖ’ XHõi^ŒÌiH˜ ™êfig∞r
WÖÏ #_»∞O "åÅÛ_»O #K«ÛÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ POQÆ¡OÖ’, ''W@∞=O\˜ ã¨<åflºã¨∞ÖË
ÉèÏ~°`«^Õâßxfl ã¨~°fi<åâ◊#O KÕâß~°∞—— JO@∂ "åºMϺxOK« <å~°OaèOKå~°∞.
W^ŒO`å Ѩ_»∞H˘<Õ ™êfig∞r q<åfl~°∞. HÍx "å~°O^Œ~°∂ D q+¨Ü«∂<Õfl THõ
^ŒOѨÙ_»∞QÍ =∂\Ï¡_»∞H˘O@∂ áÈ`«∂=ÙO>Ë WHõ ™êfig∞r ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
~î°‰õΩ¯# ÖËz ‰õÄ~°∞Ûx, ''Uq∞\˜, U=∞O@∞<åfl~°∞? ã¨<åflºã¨∞Å∞ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl
áê_»∞KÕâß~°<å g∞~°∞ JO@∞#flk! x*ÏxH˜ "å~°∞ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl Ѩi~°H˜ΔOz,
ã¨r=OQÍ xeÑ≤=ÙOKå~°∞: |∞^Œ∞ú_»∞, â◊OHõ~°∞_»∞, K≥·`«<åº^Œ∞ ÅO^Œ~°∂ Z=~°∞?
g~°O^Œ~°∂ =∞# ^ÕâßxH˜ UO KÕâß~À HÍã¨Î Ü≥∂zOz K«∂_»O_ç—— J<åfl~°∞. P
`«~°∞"å`« ã¨<åflºã¨∞Å∞ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ JOkOz# ¿ã=ÅxflO\˜x Kåi„`«Hõ
P^è•~åÅ`À =~°∞㨄Hõ=∞OÖ’ q=iOz K≥áêÊ~°∞. POQÆ¡OÖ’ ™êfig∞r "åQÍú\ ˜,
"≥e|∞zÛ# ÉèÏ=#Å∞ P ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨μÅ#∞ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å#∞ KÕâß~Ú. P
`«~°∞"å`« "å~°∞ ÃÑ^Œq qÑ≤Ê`Õ X@∞ì!
qÅÑ≤OKÕ a_»¤‰õΩ ™êfig∞r „¿Ñ=∞=¸iÎÜ≥ÿ∞# `«e¡QÍ =º=ǨÏiOz#
ã¨OѶ¨∞@# XHõ\ ˜ =∞ǨÏ|ÖËâ◊fi~üÖ’ [iyOk. JHõ¯_» ™êfig∞r _®Hõì~ü "≥∂~À
ѨO`ü qâ◊fi<å^ä£ *’+‘ J<Õ =ºH˜Î WO\’¡ ^•^•Ñ¨Ù XHõ <≥Å
qÅÑ≤ã¨∞Î#flѨC_»∞
J‰õΩ¯# KÕ~°∞ÛH˘<Õ
~ÀAÅ∞ QÆ_çáê~°∞. JѨC_»∞ *’+‘H˜, Hõ=∞Å J<Õ Ô~O_»=
`«e¡ ‰õΩ=∂Ô~ΠѨÙ\˜ì Pˆ~_»∞ <≥ÅÖˇ·Ok. U^À HÍ~°}OQÍ Hõ=∞Å
~å„u x„^ŒáȉõΩO_® Z_»`≥QƉõΩO_® U_»∞ã¨∂Î=ÙOk. ~å„`«O`å
P a_»¤`Àáê@∞, `«e¡ ‰õÄ_® x„^ŒÖˉõΩO_® ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞. Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ Wk
QÆ=∞xOz# ™êfig∞r P a_»¤ `«e¡`À, ''g∞~°∞ ѨQÆÅO`å ѨxKÕã¨∂Î LO\Ï~°∞.
~å„u a_»¤ HÍ~°}OQÍ q„âßOu ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ ~å„uà◊√¡ a_»¤#∞ <å =^ŒÌ q_çz
ÃÑ@ìO_ç. <Õ#∞ K«∂ã¨∞H˘O\Ï#∞—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r WO\˜H˜ =zÛ# Jukä, ÃÑ·QÍ
XHõ ã¨<åflºã≤ ‰õÄ_®. PÜ«∞# =^ŒÌ ZÖÏ a_»¤#∞ q_çzÃÑ@ì_»=∞x P"≥∞
ã¨OHÀzOzOk HÍx ™êfig∞r |Å=O`«ÃÑ\˜ì JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOѨ*Ëâß~°∞.
 ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ 279

`«~°∞"å`« UO [iyO^À Hõ=∞Å ™È^ŒiÜ≥ÿ∞# ÅH©ΔÉÏ~Ú ~å*ò"å_Õ

HÍÖÏO`«~°OÖ’ WÖÏ K≥Ñ≤ÊOk: ''Hõ=∞Å#∞ X_çÖ’ LOK«∞H˘x ™êfig∞r ^蕺#
=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. xâ◊ÛÅOQÍ P"≥∞ x„kOzOk. PÜ«∞# ‰õÄ_® ~å„`«O`å ^蕺#O
Ö’<Õ QÆ_çáê~°∞. XHõ\ ˜ HÍ^Œ∞, Ô~O_»∞ HÍ^Œ∞ H˘xfl ~ÀAÅ∞ WÖψQ QÆ_çKå~Ú.——
n<À¡ qz„`«O Uq∞@O>Ë D Hõ=∞ÖË HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êOw¡ ~å*ϺxH˜
~å}˜ J~ÚOk. P"≥∞ ¿Ñ~°∞ JѨC_»∞ ã¨~°ã¨fifÉÏ~Ú ™êÇ‘ÏÉÏ. XHõ ~å}˜QÍ P"≥∞
J<ÕHõ ã¨"åà◊¡#∞ Z^Œ∞~À¯=Åã≤ =zÛOk. ''Z<Àfl qѨs`« Ѩi}Ï=∂ÅÖ’#∂ <å
™È^Œi =∂#ã≤Hõ ã¨=∞`ÒÖϺxfl HÀ֒ʉõΩO_® =º=ǨÏiOzOk. ™êfig∞r
Pjã¨∞ûÖË WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}=∞#_»OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞.——
=∞Ǩ|ÖËâ◊fi~ü #∞O_ç JHÀì|~ü 10= `Õn „áêO`å# ™êfig∞r H˘ÖϛѨÓ~ü
"≥àϧ~°∞. H˘ÖϛѨÓ~ü =∞Ǩ~å}˜H˜ K«∂Ѩ=Åã≤# ѨiK«Ü«∞ Ѩ„`«O ™êfig∞r =^ŒÌ
'|OQÍ~°=¸ LOk. ™êfig∞r "≥o¡# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞Ǩ~å}˜ JHõ¯_»
=„*ÏÅ∂ ÖË^∞Œ . JѨC_»∞ x~åfiǨωõΩ_»∞QÍ L#fl ~å=Ù™êÃÇÏÉò ÅHõΔ ‡}~å=Ù
J=ã¨~°OÖË^Œ∞— QÀÖò"åů~ü ™êfig∞rx ™ê^Œ~°OQÍ PǨfixOz, [#
ã¨OKå~°OÖËx, ^Œ∂~°OQÍ L#fl XHõ WO\’¡ PÜ«∞#‰õΩ |㨠U~åÊ@∞KÕâß_»∞.
=∞Ǩ~å}˜ =zÛ# `«~°∞"å`« ™êfig∞rx ~å[„áê™ê^•xH˜ `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. Q˘Ñ¨Ê
Éèí‰õΩÎ~åÅ~Ú# =∞Ǩ~å}˜ ™êfig∞rH˜ áê^ŒÑ¨Ó[ KÕã≤Ok. "≥O_ç Ñ¨à‹¡OÖ’
|OQÍ~°O, =„*ÏÉèí~°}ÏÅ∞, _»|∞ƒ LOz ™êfig∞rH˜ ã¨=∞iÊOzOk. "å\˜x
K«∂ã≤# ™êfig∞r, ''<Õ<˘Hõ ã¨<åflºã≤x. D =„["≥·_»∂~åºÅ∞ <å‰õΩ x¢+¨ÊÜ≥∂[#O——
JO@∂ q#Ü«∞OQÍ "å\˜x u~°ã¨¯iOKå~°∞. `«~°∞"å`« =∞Ǩ~å}˜ =∞s
|Å=O`«O KÕã≤#ѨC_»∞ Ô~O_»∞ HÍëêÜ«∂O|~åÅ#∞ =∂„`«O ã‘fiHõiOKå~°∞.
`«^Œ#O`«~°O, ''ã¨<åflºã¨∞Å =^ŒÌ ZO`« `«‰õΩ¯= =ã¨∞Î=ÙÅ∞O>Ë JO`« =∞Ozk——
JO@∂ `«=∞ =^ŒÌ JѨÊ\˜ˆH L#fl QÆ∞_»¤Å#∞ JHõ¯_» =^ŒeÃÑ>Ëìâß~°∞.
t"år K«„Hõ=iÎ =Oâ◊ã¨∞÷Å ~å[^è•xQÍ H˘ÖϛѨÓ~ü q~åle¡Ok. t"år
Ѩ@¡ ™êfig∞rH˜ QÆÅ Q“~°==∞~åº^ŒÅ∞ =~°‚<åf`«O. POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ t"år QÆ∞iOz
„"åã≤# z„`«}Å∞ áêH˜ΔHõ"≥∞ÿ#=h, Jq J<ÕHõ KÀ@¡ ^À+¨Ñ¨Ói`åÅh ™êfig∞r
Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. t"år QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞`«∞#flѨC_»∞ PÜ«∞# ÉèÏ=áê~°=â◊º
ã≤÷`«∞ÅÖ’H˜ "≥o¡áÈ=_»O Hõ^Œ∞Ì. ''Ѩ~°"Õ∞â◊fi~åOâ◊QÍ [x‡Oz# =ºH˜Î t"år——
J<Õ"å~°∞ ™êfig∞r.
280 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

H˘ÖϛѨÓ~üÖ’#∂ ™êfig∞r H˘xfl „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞. "å\˜x q#fl XHõ

=ºH˜Î PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅÖ’x XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ÉèÏ=#Å#∞ WÖÏ QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞H˘<åfl_»∞:
''™êfig∞r =∂\Ï¡_ç# Ô~O_»∞ "åHͺÅ∞ <å‰õΩ ÉÏQÍ *Ï˝Ñ¨Hõ=Ú<åfl~Ú. '<å =∞`«O
U^À `≥Å∞™ê? ^•x XHõ qѨ¡"å`«‡Hõ tâ◊√"Õ É∫^Œú=∞`«O. ^•xx J#∞HõiOK«
_®xH˜ KÕã≤# _˘OHõ u~°∞QÆ∞_»∞ „Ѩܫ∞`«fl"Õ∞ ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O. Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`åxfl
S~Àáê"å~°∞ ZÖÏ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀQÆÅ~°∞? "å~°∞ Ѩ\Ï\’Ѩ"≥∞ÿ# rq`«O "≥O@
Ѩ~°∞QÆ∞nã¨∞Î<åfl~°∞.— WHõ¯_» „¿ÑHõΔ‰õΩÅÖ’ XHõ~°∞, '=∂O™êǨ~°∞Å∞ ZÖÏ =∞`åxfl
J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅ~°∞?— Jx JO^Œ∞H˘<åfl_»∞. 'J
ÖÏ J#HõO_ç. g∞ „áêp#
|∞∞+¨μÅ∞ =∂O™êǨ~°∞ÖË! L`«Î~°~å=∞ K«i„`«Ö’ g∞~°∞ K«^Œ=ÖË^•?— Jx J_çy#
™êfig∞r P „QÆO^äŒO #∞O_ç H˘xfl â’¡HÍÅ∞ L^•Ç¨ÏiOKå~°∞. =∂O™êǨ~åxH˜
=∞^ŒÌ`«∞xã¨∂Î PÜ«∞# KÕã≤# „Ѩã¨OQÆO q#fl J<Õ‰õΩÅÖ’ PÜ«∞# ‰õΩÅO QÆ∞iOz
ã¨O^ÕǨÏO `«ÖˇuÎOk. HÍx PÜ«∞##∞ „ѨtflOKÕ ™êǨÏã¨O Z=i‰õΩOk?——
1892 JHÀì|~ü =∞^躌 HÍÅOÖ’ H˘ÖÏ›ÑÓ¨ ~ü #∞O_ç ™êfig∞r ɡÖÏæ"∞£ "≥àÏ¡~∞° .
JHõ¯_» XHõ =∞~åsî q∞„`«∞x WO\’¡ |ã¨KÕâß~°∞. PÜ«∞#
q#∂`«fl ã¨<åflºã≤:
ɡÖÏæ"£∞Ö’
‰õΩ=∂~°∞_≥·# „á⁄ÃѶã¨~ü l.Zãπ. ÉèÏ>Ë ã¨O㨇~°}Å∞ ZO`À
Pã¨H˜ÎHõ~°"≥∞ÿ#q. `å"≥ÚHõ q#∂`«fl ã¨<åflº¿ã HÍHõ XHõ #∂`«#
Ü«ÚQÆѨ٠"ÕQÆ∞AHõ¯ ÉèÏã≤Å∞¡`«∞#fl@∞¡ ™êfig∞r WHõ¯_» Jaè=ºHõÎO HÍ=_»O K«∂™êÎO:
''XHõ ~ÀA L^ŒÜ∞« O 6 QÆO@ÅѨC_»∞ ѨiK«Ü∞« Ѩ„`«O ѨÙK«∞ÛH˘x ™êfig∞r
=∂ WO\˜H˜ =KåÛ~°∞. K«∂_»QÍ<Õ W>Ëì PHõi¬OKÕ J^Œ∞ƒù`« =ºH˜Î`«fiO PÜ«∞#k.
PÜ«∞# QÆ∞iOz =∂‰õΩ JѨC_»∞ Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍx PÜ«∞# =∂ WO\’¡ |ã¨
KÕã#≤ H˘kÌ ~ÀAÖ’¡<Õ J<ÕHõ q+¨Ü∂« Å∞ =∂‰õΩ `≥eÜ«∞™êQÍ~Ú. XHõ q#∂`«fl
ã¨<åflºã≤ÖÏ HõxÑ≤OKå~åÜ«∞#. „Ѩ=~°Î#, ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞, ÉèÏ=#, PǨ~°O W`åºk „Ѩu
XHõ¯ JOâ◊OÖ’#∂ PÜ«∞# ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã¨∞Å Hõ<åfl ZO`À aè#flOQÍ L<åfl~°∞.
''HÍëêÜ«∂O|~åÖË ^èŒiOKå~°∞. HÍx |xÜ«∞<£ ‰õÄ_® ^èŒiOKå~°∞.
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞ |xÜ«∞<£ ^èŒiOK«~°∞. ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞ `«=∞
=^ŒÌ LOK«∞H˘<Õ Ü≥∂QÆ^ŒO_®xH˜1 |^Œ∞Å∞QÍ DÜ«∞# á⁄_»"≥·# KÕuHõ„~° LOK«∞
H˘<åfl~°∞. ã¨<åflºã¨∞Å∞ POQÆ¡O =∂\Ï¡_»_»O "Õ∞O Hõhqh Z~°∞QÆO. PÜ«∞#
J#~°æà◊OQÍ POQÆ¡O =∂\Ï¡_®~°∞. =∞`«O, `åuÎ fiHõ`« ÖÏO\˜ JOâßÅÖ’ =∂„`«"Õ∞

1. ^蕺<åxH˜ ‰õÄ~°∞Û<Õ@ѨC_»∞ gѨ٠=OQƉõΩO_® LO_»_®xH˜ ã¨<åflºã¨∞Å∞ KÕu Ñ≤_çQÍ

LѨÜ≥∂yOK«∞H˘<Õ Y PHõ$uÖ’x H˘Ü«∞º^ŒO_»O.
 ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ 281

H͉õΩO_® PÜ«∞# |Ǩï=ÚY „Ѩ*Ï˝^èŒ∞s}∞Å∞QÍ HÍ#=KåÛ~°∞. D JOâßÅhfl

PÜ«∞##∞ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã¨∞Å #∞O_ç qaè#∞flÅ∞QÍ KÕâß~Ú. W"Õ =∂‰õΩ
Pâ◊Û~åºxfl HõeyOKåÜ«∞#∞H˘O>Ë PÜ«∞# PǨ~° Ѩ^Œú`«∞Å∞ =∞=∞‡efl k¢Q̓ùO`«∞
Å#∞ KÕâß~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA Éè’[#O KÕÜ«∞QÍ<Õ `åO|∂ÅO J_çQÍ~°∞. "Õ∞O
qã¨∞ÎáÈÜ«∂O. P `«~°∞"å`« PÜ«∞# J_çyOk á⁄Q͉õΩ! XHõ ã¨<åflºã≤ #∞O_ç
W@∞=O\˜k "Õ∞O HõÅÖ’ Ãã·`«O Z^Œ∞~°∞K«∂_»ÖË^Œ∞. =∂ =ÚMÏÅÃÑ· ^Àº`«Hõ=∞=Ù
`«∞#fl Ǩ=ÉèÏ"åÅ#∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#fl PÜ«∞#, 'g∞ ã¨O^ÕǨÏO ã¨|ÉË! <Õ#∞
„ÉÏǨχ}∞}˜‚ HÍ#∞ HÍx ã¨<åflºã≤x. W@∞=O\˜ q+¨Ü«∂ʼnõΩ <Õ#∞ ^Œ∂~°OQÍ
LO_®Åx g∞~°∞ J#∞HÀ=_»O <åºÜ«∞"Õ∞. HÍx UO K≥Ü«∞º#∞! <Õ#∞ g\˜x
=^ŒÅÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞— J<åfl~°∞. PÜ«∞# x*Ïxfl ‰õΩO_»|^ŒÌÅ∞ H˘\˜ì#@∞¡ K≥ѨÊ_»O
=∂ =∞#ã¨∞ûÖ’¡ PÜ«∞# Ѩ@¡ Q˘Ñ¨Ê ã¨^Œaè„áêÜ«∂xfl HõeyOzOk.
''™êfig∞r H˘#™êyOKå~°∞. PÜ«∞# =∂@Å∞ =∞=∞‡efl QÆO^Œ~°QÀà◊OÖ’
=ÚOK≥`åÎ~Ú: 'WÖÏ K«∂_»O_ç! <Õ#∞ HõÅHõ`åÎ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞OÖ’ K«^∞Œ =ÙH˘x Ѩ@ì
Éèí„^Œ∞}‚Ü«∂º#∞. ã¨OѨ#fl rq`åxfl QÆ_çÑ≤# XHõ Ü«Ú=‰õΩ}˜‚. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞
HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ =Ú#∞Ѩ٠<Õ#∞ =∂=¸Å∞ rq`«O QÆ_çáê#∞. PÜ«∞##∞
HõÅ∞ã¨∞H˘#fl `«~°∞"å`« rq`«O QÆ∞iOz <å "≥·Yi =∂iáÈ~ÚOk. HÍx H˘xfl
JÅ
"å@¡#∞ =^ŒÅ∞HÀÖËHõáÈÜ«∂#∞.—
''D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XHõ~°∞, 'g∞~°∞ =∂O™êǨ~°O ‰õÄ_® uO\Ï~å?— Jx
J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''<Õ#∞ ™ê^è•~°} ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xH˜
K≥Ok# "å}˜‚ HÍ#∞† Ѩ~°=∞ǨÏO㨠ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ã¨∞÷}˜‚. "Õ∞O U PǨ~å<≥·fl<å
ã‘fiHõiOK«=K«∞Û. JÜ«∂z`«OQÍ ÅaèOK«HõáÈ`Õ x~åǨiQÍ<Õ rqOKåe. XHõ
Ѩ~°=∞ǨÏO㨠ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xH˜ K≥Ok# ã¨<åflºã≤ ‰õΩÅ=∞`å^Œ∞ʼnõΩ Jf`«OQÍ
Z=i #∞O_ç J~Ú<å PǨ~°O ã‘fiHõiOK«=K«∞Û—— J<åfl~°∞.
''=∂‰õΩ PÜ«∞# QÆ∞iOz# QÆO^Œ~°QÀà◊=¸, q㨇ܫ∞=¸ JkèHõ=∞Ü«∂º~Ú†
ZÖÏO\˜ x~åú~°}‰õÄ ~åÖËHõ ã¨`«=∞`«=∞~Ú#ѨC_»∞ =∂ ǨÏ$^ŒÜ«∞ ã¨ÊO^Œ#Å#∞
J~°÷O KÕã¨∞H˘#fl =ºH˜ÎÖÏ PÜ«∞# =∂\Ï¡_®~°∞. x["≥∞ÿ# =∞`«O WÖÏO\˜ PKå~°
=º=Ǩ~åʼnõÄ xÜ«∞=∂ʼnõÄ Jf`«"≥∞ÿ#k. ÉÏǨϺ =º=Ǩ~å^Œ∞Å Hõ<åfl
PO`«iHõ rq`«"Õ∞ =ÚYº"≥∞ÿ#^Œx J^Œ∞ƒù`«OQÍ q=iOz, =∞`«O QÆ∞iOp,
ã¨<åflºã¨O QÆ∞iOp XHõ H˘`«Î ^Œ$HõÊ^ä•xfl =∂Ö’ [xOѨ*Ëâß~°∞.——
ѨÅ∞=Ù~°∞ ѨO_ç`«∞Å`À n~°…"≥∞ÿ# K«~åÛQÀ+¨μªÅÖ’ ‰õÄ_® ™êfig∞r
áêÖÁæ<åfl~°∞. WÖÏO\˜ ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ‰õÄ_® ™êfig∞r J™ê^è•~°} Ѩi=∂}O
282 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=ºHõÎ=∞~ÚOk. Z@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’<≥·<å PÜ«∞# x„QÆǨxfl HÀÖ’Ê~°∞.

™êfig∞r`À [iy# XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ "å^Œ#ÅÖ’<Õ „Ѩ`«º~°∞÷Å∞ YOQÆ∞uO\Ï~°∞.
PÃÑ·# "åkOK«_®xH˜ ÉèÏ=#Å∞ ã¨∞ÊùiOK«#ѨC_»∞ P"ÕâßxH©, HÀáêxH© Ö’<≥·
J~°∞™êÎ~°∞, u_»`å~°∞. HÍx ™êfig∞r QÍOcè~°º=¸, „ѨâßO`«`å ^Õx=ÖÏ¡ ÉèíQÆflO
HÍ^Œ∞. J^Õ k=ºHÍO`«∞b<Õ z~°∞#=ÙfiÅ∞ zO^Õ =ÚMÏ~°qO^ŒO`À J#~°æà◊OQÍ,
xâ◊ÛÜ«∞OQÍ `«=∞ ÉèÏ=#Å∞ =ºHõÎO KÕ¿ã"å~°∞.
H˘xfl ~ÀAÅ∞ QÆ_çKåHõ ǨÏiáê^Œ q∞„`å J<Õ =ºH˜Îx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜
™êfig∞r "≥àÏ¡~°∞. J`«_çH˜ ã¨<åflºã¨∞ŠѨ@¡ ã¨^Œaè„áêÜ«∞O ÖË^Œ∞. ǨÏiáê^Œq∞„`å
ǨÏiáê^Œ q∞„`å
^Œ$+≤ìÖ’ ã¨<åflºã≤ JO>Ë<Õ ^ŒQÍHÀ~°∞† J`«_ç Jaè„áêÜ«∞OÖ’
=∞`«O, ^Õ=Ù_»∞ ÖÏO\˜=hfl x~°~°÷HÍÅ∞. U^À Ü«∂zOK«
_®xHÀ ÖË^• =∞~åsî "åi`À HõÅã≤ LO_»_»O W+¨ìO ÖËHÀ ™êfig∞r WHõ¯_çH˜
=zÛ=ÙO\Ï~°x ǨÏiáê^Œq∞„`å ÉèÏqOKå_»∞. HÍx HÍ¿ãѨ٠=∂\Ï¡_Õã¨iH˜
™êfig∞r =∞ǨÏ`åÎ fixfl J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘x PÜ«∞# Ѩ@¡ ÉÏQÍ PHõi¬`«∞_»Ü«∂º_»∞.
™êfig∞rx `«# WO\’¡ |㨠KÕÜ«∞=∞x JÉèíºi÷OKå_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''P
=∞~åsî q∞„`«∞x`À <Õ#∞ P#O^ŒOQÍ<Õ L<åfl#∞. XHõ ɡOQÍbx K«∂ã≤# "≥O@<Õ
WHõ¯_»‰õΩ =KÕÛ¿ãÎ PÜ«∞# ÉÏ^èŒÑ¨_»`å_»∞. PÜ«∞#, PÜ«∞# ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ∞
##∞fl ZO`À Jaè=∂#OQÍ K«∂ã¨∞H˘O@∞<åfl~°∞—— J<åfl~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H©
=∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O LáêǨ~°O ã‘fiHõiOK«_®xH˜ =™êÎ#x K≥áêÊ~°∞.
=∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O xs‚`« ã¨=∞Ü«∂xH˜ ™êfig∞r "≥à◊¡ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ^•O`À
PÜ«∞# HÀã¨O ÉèÏ>Ë WO\˜H˜ "≥àÏ¡_»∞ ǨÏiáê^Œ q∞„`å. JHõ¯_» ѨÅ∞=Ù~°∞
ѨO_ç`«∞Å∞, <åºÜ«∞"å^Œ∞Å∞, „Ѩ=ÚY∞Å∞ `«=∞#∞ Ѩi"Õ+≤ìOz LO_»QÍ ™êfig∞r
‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. "å~°∞ J_»∞QÆ∞`«∞#fl „Ѩâ◊flÅxflO\˜H© POQÆ¡, Ç≤ÏOn, =OQÆ,
ã¨O㨯 $`« ÉèÏ+¨Ö’¡ ™êfig∞r J#~°æà◊OQÍ ã¨=∂^è•<åeã¨∞Î<åfl~°∞. ǨÏiáê^Œ q∞„`å
‰õÄ_® J>Ë¡ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂_»∞. `«H˜¯# "å~°O^Œ~°∂ "≥o¡áÈ~Ú# `«~°∞"å`«
™êfig∞r ǨÏiáê^Œ`À, ''xs‚`« ã¨=∞Ü«∂xH˜ g∞ WO\˜H˜ ~åÖËHõáÈ~Ú#O^Œ∞‰õΩ
HõΔq∞OKåe. WO`«=∞Ok WHõ¯_» "Õz=Ù#flѨC_»∞ gi #O^Œih =^ŒeÃÑ\˜ì
~å=_®xH˜ =∞#㨯iOK«ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ ™êfig∞rx `«# WO\’¡ |ã¨KÕÜ«∞
=∞x =∞m¡ ǨÏiáê^Œ JÉèíºi÷OKå_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''ÉèÏ>Ë P"≥∂k¿ãÎ
=™êÎ#∞—— J<åfl~°∞. ZO`À „|u=∂Å∞H˘#fl `«~°∞"å`« ÉèÏ>Ë P"≥∂kOKå_»∞.
=¸_»∞ ~ÀAÅ∞ ǨÏiáê^Œ WO\’¡ QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« JHõ¯}∞‚O_ç WHõ
|Ü«∞Å∞^Õ~°∞`å#<åfl~°∞ ™êfig∞r. ''XHõ ã¨<åflºã≤ =¸_»∞ ~ÀAÅ Hõ<åfl Z‰õΩ¯=
 ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ 283

XHõ #QÆ~°OÖ’ |㨠KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞, XHõ ~ÀA Hõ<åfl Z‰õΩ¯= XHõ „QÍ=∞OÖ’ |ã¨
KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞. XHõ KÀ@ H˘xfl ~ÀAÅ áê@∞ |㨠KÕ¿ãÎ J#∞~°H˜Î [xã¨∞ÎOk.
J#∞~°H˜Îx ÃÑOá⁄OkOKÕ „Ѩu q+¨Ü«∂xH© "Õ∞O ^Œ∂~°OQÍ LO_®e——
J<åfl~åÜ«∞#. HÍx ™êfig∞r ™êOQÆ`åºxfl XHõ =∞ǨÉèÏQƺOQÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz#
ǨÏiáê^Œ q∞„`å, ™êfig∞rx ÉÏQÍ XuÎ_çH˜ QÆ∞iKÕâß_»∞. Hõ#∞Hõ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞
~ÀAÅ∞ LO\Ï#x K≥Ñ≤Ê `˘q∞‡k ~ÀAÅ∞ P`«_ç WO\’¡ |ã¨KÕâß~°∞.1
™êfig∞r ™êOQÆ`«ºOÖ’ ǨÏiáê^Œ q∞„`å P#O^ŒOQÍ QÆ_çáê_»∞. `«#
Ѩi„"å[Hõ rq`«O QÆ∞iOz P`«_ç`À J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ ™êfig∞r =ÚK«Û\˜O
'=∂#ã≤Hõ â◊H˜Îx
Kå~°∞. ã¨<åflºã¨∞ÅH˜, ã¨÷ÅO ÖË^Œx PÜ«∞##∞ `«iq∞Q˘\˜ì#
=$^ä• KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞— ã¨OѶ¨∞@#Å∞ L<åfl~Ú. ÉÏQÍ PHõeQÍ L#fl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
ÉÏQÍ HÍ~°O ^Œ\ ˜ìOz# PǨ~°Ñ¨^•~å÷Å∞ W=fiQÍ <À\˜Ö’,
Hõ_»∞ѨÙÖ’ =∞O@Å∞ ѨÙ\˜ì PÜ«∞# ÉÏ^èŒÑ¨_»¤ ~ÀAÅ∞ J<ÕHõO. PÜ«∞##∞ ^˘OQÆ
QÍ<À, QÆ∂_è»KåiQÍ<À J#∞=∂xOz ~°HõΔHõÉèí@∞Å∞ PÜ«∞#ÃÑ· xѶ¨∂ LOz#
ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. HÍx ã¨=∞ã¨Î=¸ [QÆ[˚#x bÖÏqÖÏã¨=∞x ѨiQÆ}˜Oz
`«=∞ ^•iÖ’ XO@iQÍ Ñ¨Ü«∞xOKå~°∞ ™êfig∞r.
™êfig∞r`À =∂\Ï¡_ÕH˘nÌ =∞`«O, `«`«Î fiO QÆ∞iOz =∂„`«"Õ∞ HÍHõ, `«H˜¯#
™êÇ≤Ï`åºÅÖ’#∂ PÜ«∞#‰õΩ K«Hõ¯x „Ѩ"Õâ◊O LO^Œx ǨÏiáê^Œ „QÆÇ≤ÏOKå_»∞. XHõ
~ÀA ™êfig∞r POQÆ¡OÖ’ Ǩ㨺„Ѩ^è•#"≥∞ÿ# #=Å Pickwick Papers #∞O_ç
n~°…"≥∞ÿ# qÉèÏQÍÅ#∞ J>Ë¡ L^•Ç¨Ïiã¨∂Î =∂\Ï¡_®~°∞. Wk ǨÏiáê^Œ∞}˜‚ Jq∞`«
Pâ◊Û~°ºOÖ’ =ÚOK≥uÎOk. ÉÏźOÖ’ XHõ™êi, S^•~°∞ <≥ÅʼnõΩ =Ú#∞ѨÙ
XHõ™êi, "≥~°ã≤ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ =∂„`«"Õ∞ P ѨÙã¨ÎHÍxfl K«kq#@∞¡ ™êfig∞r `≥eáê~°∞.
Ô~O_»∞™ê~°∞¡ K«kq#O`« =∂„`å# Wxfl ÉèÏQÍÅ∞ HõO~î°ã¨÷=∞=Ù`åÜ«∂ Jx
ǨÏiáê^Œ∞_»∞ ã¨Oâ◊Ü«∞O "≥e|∞zÛ#ѨC_»∞ ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞:
''^ÕǨÏOÖ’ ѨxKÕ¿ã â◊‰õΩÎÅ#∞ xÜ«∞O„uOK«_»O =Å# =∂#ã≤Hõâ◊H˜Î W#∞=∞
_çã¨∞ÎOk. Hõ#∞Hõ ^ÕǨÏOÖ’ ѨxKÕ¿ã Éè∫uHõ â◊‰õΩÎÅ#∞ xÜ«∞O„uOz, á⁄^Œ∞Ѩ٠KÕã≤
"å\˜x =∂#ã≤Hõ â◊H˜ÎQÍ, P^蕺u‡Hõ â◊H˜ÎQÍ =∂~°∞ÛHÀ"åe. ^Õxx QÆ∞iOp
Ѩ~åºÖ’zOK«‰õΩO_® J~°÷OÖËx WO„kÜ«∞ ã¨∞MÏÅÖ’ ^≥·Ç≤ÏHõ â◊‰õΩÎÅ#∞ =$^ä•KÕ¿ãÎ

1. ™êfig∞r |㨠KÕã≤# WÅ∞¡ „Ѩã¨∞Î`«O ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ ɡÖÏæ"£∞ ˆHO„^ŒOÖ’

JO`«~åƒùQÆOQÍ L#flk.
284 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

„Ѩ=∂^ŒO† Wk =∞#ã¨∞ûÖ’x ^è•~°}Ïâ◊H˜Î ™ê=∞~å÷ºxfl (Retentive Faculty)

#tOѨ*Ëã¨∞ÎOk. =∞~À q+¨Ü«∞O: #∞=Ùfi Uk KÕã≤<å =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ KÕÜ«∂e.
XHõ™êi XHõ ã¨<åflºã≤ W`«Î_ç =O@áê„`«Å#∞ `À=∞_»O K«∂âß#∞. `À=Ú`«∞#fl
H˘nÌ Jq |OQÍ~°∞ áê„`«ÅÖÏ "≥∞~°ã≤áÈ™êQÍ~Ú. ѨÓ[, ^蕺<åÅ#∞ ZO`«
™ê=^è•#OQÍ, =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ KÕ™êÎ~À J^Õ f~°∞Ö’<Õ áê„`«Å#∞ `À=Ú`«∞<åfl~°∞.——
D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r =^ŒÌ „ÃÑO¶ z ã¨Ow`«O QÆ∞iOz# XHõ ѨÙã¨HÎ Oõ LO_Õk.
J<ÕHõ ~°∞QƇ`«Å xq∞`«ÎO qaè#fl"≥∞ÿ# =∞O^Œ∞Å∞ ǨÏiáê^Œ ѨÙK«∞ÛH˘O@∞
<åfl_»∞. JÖÏ „Ѩu^•xH© =∞O^Œ∞Å∞ ѨÙK«∞ÛHÀ=_»O âßs~°Hõ P~ÀQͺxH˜ ǨxHõ~°
=∞x ™êfig∞r P`«_çH˜ Ç≤Ï`«=Ù K≥áêÊ~°∞: ''^•^•Ñ¨ÙQÍ Jxfl
~°∞QƇ`«Å∞ "åº^èŒ∞Å∂ =∞<À[x`« ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ#q (Psychosomatic).
^•^•Ñ¨ÙQÍ
=∞#ã¨ûO|O^èŒ"≥∞ÿ#q =∂#ã≤Hõ ã≤÷`«∞Å#∞ =∂~°∞Ê KÕ1 Ü«∞_»O =¸ÅOQÍ J<ÕHõ
~°∞QƇ`«Å#∞ #Ü«∞O KÕÜ«∞=K«∞Û. JO`ÕQÍHõ, ã¨^• ~°∞QƇ`«#∞
QÆ∞iOKÕ Ü≥∂zã¨∂Î LO_»_O» =Å# „ѨÜ∂≥ [#O Uq∞\˜? hu=∞O`«OQÍ rqOK«∞.
=∞#ã¨∞û#∞ L#fl`«Ñ¨iKÕ ÉèÏ=#Å#∞ QÆ∞iOz PÖ’zOK«∞. L`åûǨÏOQÍ LO_»∞.
â◊s~åxfl =º^èŒÃÑ>Ëì ÖË^• `«^Œ#O`«~° HÍÅOÖ’ ѨâßÛ`åÎáêxH˜ ^•i f~ÚOKÕ
ã¨∞YÉè’QÍÅÖ’ Å~ÚOzáȉõΩ. W^ŒO`å áê\˜¿ãÎ JO`å K«Hõ¯|_»∞`«∞Ok.
=∞~°}O JO^ŒiH© `«Ñ¨Ê^Œ∞. #∞=Ùfi, <Õ#∂, =∞#ÖÏO\˜"åà◊¥¡ =∞~°}˜OK«_»O =Å#
Éèí∂q∞ JHõΔO XiyáÈ`«∞O^• Uq∞\˜? =∞#O ÖˉõΩO_® D „ѨѨOK«O ™êQÆ^Œx
JǨÏOHõiOK«‰õÄ_»^Œ∞.——
É’Öˇ_x» fl =∞O^Œ∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘<Õ JÅ"å@∞#∞ ǨÏiáê^Œ P ~ÀA#∞O_ç
q_çzÃÑ\Ïì_∞» .
=∂`«$^Õâ◊O HÀã¨O U^≥·<å KÕã≤ f~åÅ<Õ f„= "庉õΩÅ`« JѨC_»Ñ¨C_»∞
™êfig∞rÖ’ L^ÕfiQÆÉèíi`« „Ѩ"åǨÏOÖÏ |Ü«∞Öˇfi_»ÖËk. XHõ
aèHõΔ W=fi_»=∂,
W=fiHõáÈ=_»=∂?
~ÀA PÜ«∞# "å~åÎÑ„¨ uHõ K«^∞Œ =Ù`«∞<åfl~°∞. HõÅHõ`åÎÖ’ XHõ
=ºH˜Î PHõe`À JÅ=∞\˜Oz =∞~°}˜Oz# "å~°Î JO^Œ∞Ö’
=zÛOk. P ^Œ∞~°…@# PÜ«∞##∞ qKå~°OÖ’ =ÚOz"Õã≤Ok. f„="≥∞ÿ# =º^èŒ`À,

1. 1970ÖÖ’ ã¨OѨÓ~°‚ P~ÀQƺO J<Õ ÉèÏ=# [xOz <Õ_»∞ j„Ѷ¨∞QÆu# ÃÑOá⁄O^Œ∞

`«∞#flk. âßs~°Hõ P~ÀQƺO ^≥|ƒu#flѨC_»∞ â◊s~åxH˜ zH˜`û« KÕÜ∞« _»O =∂„`«O KåÅ^Œ∞† =∞#ã¨∞û,
L^ÕfiQÍÅ∞, JÅ"å@∞¡, Ѩiã≤÷`«∞Å ÖÏO\˜ =∞x+≤ =ºH˜Î`åfixfl „ѨÉèÏq`«O JxflO\˜x ѨiQÆ}#

 ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ 285

"å_çáÈ~Ú# =ÚYO`À PÜ«∞# ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞. Jk K«∂ã≤# ǨÏiáê^Œ

JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O Uq∞@x J_çy#ѨC_»∞ ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''áêâßÛ`«º
^ÕâßÅÖ’ Z<Àfl ^è•i‡Hõ ã¨Oã¨÷Å∞ L<åfl~Ú. ^è•i‡Hõ HÍ~åºÅ HÀã¨O "å~°∞ ZO`À
Y~°∞Û KÕã¨∞Î<åfl~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© JHõ¯_» ã¨=∂[O |Ç≤Ï+¨¯iOK«_»O =Å#
=∞~°}˜OKÕ"å~°∞ J<Õ‰õΩÅ∞. ã¨=∂[O ¿Ñ^ŒÅ#∞ ã‘fiHõiOK«^Œ∞† |Ç≤Ï+¨¯iã¨∞ÎOk.
=∞# ^Õâ◊O ¿Ñ^Œ ^Õâ◊"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H©, ^èŒ~°‡O KÕÜ«∂Å#flk ã¨=∂[OÖ’ xÜ«∞=∞OQÍ
L#flO^Œ∞ =Å# ¿Ñ^ŒÅ<À, aèHõΔQÍà◊¡<À ã¨=∂[O |Ç≤Ï+¨¯iOK«_»OÖË^Œ∞† XHõ
Ñ≤_çÔH_»∞ aÜ«∞º"≥∂, XHõ =Ú^ŒÌ J#fl"≥∂ á⁄O^Œ‰õΩO_® Z=~°∂ U WO\˜ #∞O_ç
"≥#∞Hõ‰õΩ uiyáÈ=_»O J~°∞^Œ∞. Hõ#∞Hõ =∞# ^Õâ◊OÖ’ Hõ~°=Ù "å\˜Å¡x HÍÖÏÅÖ’
PHõeÉÏ^èŒ`À =∞~°}˜OKÕ"å~°∞ |Ǩï J~°∞^Œ∞. PHõe ÉÏ^èŒ`À XHõ =ºH˜Î =∞$u
K≥O^•_»<Õ "å~°Î WѨC_Õ <Õ#∞ „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ qO@∞<åfl#∞.——
''HÍx ™êfig∞r! aèHõΔQÍà◊¡‰õΩ aèHõΔ "ÕÜ«∞_»O =$^ä• Yˆ~Û Hõ^•! =∞#O WKÕÛ
J#fl"≥∂, =ã¨∞Î=ÙÖ’ "åiH˜ "Õ∞Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ H©_Õ KÕ™êÎÜ«∞x <å
Jaè„áêÜ«∞O. =∞#O WKÕÛ _»|∞ƒ`À QÆO*Ï~Ú, ™ê~å~Ú „`åy "å~°∞ K≥_çáÈ`åˆ~
`«Ñ¨Ê, x~å‡}Ï`«‡HõOQÍ Un [~°QÆ^Œ∞—— J<åfl_»∞ ǨÏiáê^Œ.
''XHõ ÃÑ·™ê WzÛ Jk "å_»∞ UO KÕã¨∞Î<åfl_»x ÖˇHõ¯QÆ\ ˜ì #∞"≥fiO^Œ∞‰õΩ h
`«Å „|^ŒÌÅ∞ H˘@∞ìH˘O\Ï=Ù? h =^ŒÌ _»|∞ƒ LOk, W=Ùfi, JO`Õ. #∞=Ùfi
W=fi‰õΩO_® `«iq∞Q˘_ç`Õ "å_»∞ UO KÕ™êÎ_»∞? ^˘OQÆ`«#O KÕ™êÎ_»∞. QÆO*Ï~Ú,
™ê~å~Ú „`åy`Õ Jk P XHõ¯}˜‚ =∂„`«"Õ∞ ÉÏkèã¨∞ÎOk. ^˘OQÆ`«#O KÕ¿ãÎ
ã¨=∂[=∞O`«\ ˜h Jk ÉÏkèã¨∞ÎOk Hõ^•!—— Jx ™êfig∞r "åºMϺxOKå~°∞.
=∞Oz r`«O ÅaèOKÕ L^ÀºQÆ"Õ∞ ǨÏiáê^Œ KÕã¨∞Î<åfl_»∞. P`«_ç ÃÑ· JkèHÍ
~°∞Å∞ POˆQ¡Ü«ÚÅ∞. "å~°∞ `«##∞ Hõã¨~°∞HÀ=_»O ǨÏiáê^Œ‰õΩ
W`«~°∞Å∞ =∞#‰õΩ
J^ŒÌO ÖÏO\˜"å~°∞ ã¨∞`«~å=¸ W+¨ìO ÖË^Œ∞. `«# Jã¨O`«$Ñ≤Îx J`«_»∞
|Ç≤Ï~°OQÆOQÍ<Õ „Ѩ^Œi≈OKå_»∞. D q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞H˘x
™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞:
''WÖÏ K«∂_»∞! _»|∞ƒ HÀã¨O #∞"Õfi D Ѩx ZOK«∞‰õΩ<åfl=Ù. h‰õΩ W=fi
=Åã≤# r`«O HõzÛ`«OQÍ Wã¨∞Î<åfl~°∞. 'F! g~°∞ ##∞fl ÉÏxã¨QÍ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞—

 Ö’H˜ fã¨∞HÀ"åÅ<Õ x[O <Õ_»∞ |Ǩïà◊ „ѨKå~°O á⁄OkOk. #∂ˆ~à◊¡‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠™êfig∞r
D ÉèÏ=##∞ =ºHõÎOKÕÜ«∞_»O QÆ=∞<å~°›O.
286 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

JO@∂ ZO^Œ∞‰õΩ P~ÀÑ≤ã¨∞Î<åfl=Ù? z#fl q+¨Ü«∂xfl ZO^Œ∞‰õΩ JO`« ÃÑ^ŒÌk

KÕ™êÎ=Ù? Z=~°∂ x#∞fl ÉÏxã¨#∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. #∞=Ùfi ÉÏxã¨QÍ LO_»_®xH˜
HÍ~°}O #∞"Õfi. WѨC_»∞ J#∞H˘<åfl h L^ÀºQÍxH˜ ~år<å=∂ KÕÜ«∞=K«∞Û!
JkèHÍ~°∞Å#∞ `«Ñ¨C|@ì_»O ZO^Œ∞‰õΩ? „Ѩã¨∞Î`« Ѩiã≤÷`«∞Å∞ h‰õΩ ™ê#∞‰õÄÅOQÍ
ÖË=O>Ë JO^Œ∞‰õΩ =∞Ô~=ih `«Ñ¨CѨ@ìÉ’‰õΩ† x#∞fl #∞"Õfi `««Ñ¨C|@∞ìHÀ. #∞=Ùfi
"åi „H˜O^Œ ѨxKÕÜ«∞_»=¸ KÕÜ«∞HõáÈ=_»=¸ "åiH˘Hõ ÖˇHõ¯ Jx #∞=Ùfi
ÉèÏqã¨∞Î<åfl"å? #∞=Ùfi "≥·^˘Åy`Õ P ™ê÷#OÖ’ ѨxKÕÜ«∞_®xH˜ =O^ŒÖ=∞Ok
HÍK«∞H˘x=Ù<åfl~°∞. h QÆ∞iOz #∞=Ùfi HõÅ`«K≥O^Œ∞† h Hõ~°Î"åºÅ#∂, ÉÏ^茺`«
Å#∂ QÆ∞iOz PÖ’zOz K«∂_»∞† JO`«\ ˜`À PѨÙ. =ÚO^Œ∞ h‰õΩ #∞=Ùfi
=∞Oz"å_çqQÍ LO_»∞. JѨC_»∞ h K«∞@∂ì L#fl Ö’Hõ=∞O`å =∞OzQÍ
HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. W`«~°∞ÅÖ’ LO_Õ =∞Ozx =∂„`«"Õ∞ JѨC_»∞ #∞=Ùfi K«∂™êÎ=Ù.
=∞#O K«∂¿ã ÉÏǨϺ„ѨѨOK«O =∞# „ѨuaO|"Õ∞. W`«~°∞Å#∞ `«Ñ¨C|>Ëì
JÅ"å@∞ =∂#∞HÀ† #∞=Ùfi ^Õfi+≤ã¨∞Î#fl "å~°O^Œ~°∂ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ x#∞fl
ã‘fiHõiOK«_»O K«∂™êÎ=Ù. Pâ◊Û~°ºÑ¨_Õ q+¨Ü«∞"Õ∞QÍx, Wk x[O. =∞# =∂#ã≤Hõ
ã≤÷ux |>Ëì W`«~°∞Å∞ =∞#`À "≥∞ÅQÆ∞`å~°∞. W`«~°∞Å∞ =∞#`À "≥∞ňQ f~°∞ K«∂ã≤
=∞# =∂#ã≤Hõ ã≤÷ux, =∂#ã≤Hõ ѨiѨHõfi`«#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.——
™êfig∞r D LѨ^ÕâßÅ∞ ǨÏiáê^Œ q∞„`å rq`åxfl *ÏQÆ$`«O KÕâß~Ú.
™êfig∞r =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiOÖ’ ÉèíQÆ=næ`« ѨiîOK« <å~°OaèOKå_»∞ ǨÏiáê^Œ.
WO`«^•HÍ J~°÷OHÍx J<ÕHõ ã¨`åºÅ∞ J`«_»∞ „QÆÇ≤ÏOK«QÆe
x["≥∞ÿ#
Láê^蕺ܫÚ_»∞ QÍ_»∞. =∞`«=¸, `åuÎ fiHõ`«ÖÏO\˜ Ѩi^èŒ∞Å#∞ Ju„Hõq∞Oz
™êÇ≤Ï`«º*Ï˝#O ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ"åÅx K≥Ñ≤Ê, ™êfig∞r
^ä•=∞ãπ HÍÔ~·¡Öò (Thomas Carlyle) ~°zOz# „QÆO^ä•Å#∞, EÖòû "≥~üfl (Jules
Verne) ~°zOz# #=ÅÅ#∞ ǨÏiáê^Œ#∞ K«^Œ==∞<åfl~°∞. ™êfig∞r É’^èŒ<å
Ѩ^Œúux QÆ∞iOz ǨÏiáê^Œ WÖÏ „"åâß_»∞:
''™êfig∞r x["≥∞ÿ# Láê^蕺ܫÚxQÍ ÉèÏã≤OKå~°∞. ɡ`«ÎO ѨÙK«∞ÛH˘#fl
Láê^蕺ܫÚx =ÚO^Œ∞ J}y=∞}y ‰õÄ~°∞Ûx XHõ q^•ºi÷ <Õ~°∞ÛH˘#fl@∞¡QÍ
HÍ^Œ∞ ™êfig∞r =^ŒÌ <Õ~°∞ÛHÀ=_»O. J`«∞º#fl`«"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å#∞ Ãã·`«O PÜ«∞#
q<À^ŒOQÍ, ѨiǨã¨Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ, #=ÙfiÅ`À HõÅQÆeÑ≤ É’kèOKÕ"å~°∞. PÜ«∞#
=^ŒÌ‰õΩ qaè#fl ~°HÍÅ =º‰õΩÎÅ∞ =KÕÛ"å~°∞† H˘O^Œ~°∞ PÜ«∞# "Õ∞^è•â◊H˜Îx QÆ∞iOz
qh, H˘O^Œ~°∞ PÜ«∞# `≥eq`Õ@Å#∞ ѨsH˜ΔOK«_®xH©, H˘O^Œ~°∞ ™êfi~°÷O HÀã¨=¸,
 ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ 287

H˘O^Œ~°∞ LѨ^Õâ◊O á⁄O^Œ_®xH©, H˘O^Œ~°∞ PÜ«∞# Ѩ@¡ Pi¬OK«|_ô, H˘O^Œ~°∞

PÜ«∞# k=º™êxfl^茺OÖ’ <≥ÅH˘<Õ „ѨQÍ_è» „ѨâßO`«`«#∞ K«qK«∂_»_®xH© ~å=_»O
Hõ^Œ∞Ì. =KÕÛ =º‰õΩÎÅ∞ ZÖÏO\˜ "åÔ~·#ѨÊ\˜H© "åi L^ÕÌâßxfl W>Ëì XHõ¯ K«∂ѨÙÖ’<Õ
„QÆÇ≤ÏOKÕ"å~°∞ ™êfig∞r† "åi JO`«~°OQÆOÖ’ K˘K«∞ÛH˘xáÈ~Ú "åi =∞#ã¨∞û#∞
PÜ«∞# K«kq#@∞¡QÍ LO_Õk. K«^∞Œ =ÙHÀ‰õΩO_® `«ÑÊ≤ OK«∞HÀ=_®xH˜ XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞
PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ =zÛ `å#∞ ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘O\Ï#x K≥áêÊ_»∞. =∞~°∞HõΔ}"Õ∞
™êfig∞r, '`«=Ú‡_»∂! =ÚO^Œ∞QÍ #∞=Ùfi ZO.U. ѨÓiÎKÕã≤, `«~°"å`« ã¨<åflºã¨O
ѨÙK«∞ÛHÀ. ã¨<åflº™ê„â◊=∞ rq`«O`À áÈe¿ãÎ ZO.U.Ö’ L`«Î~°‚=∞=_»O ZO`À
ã¨∞ÅÉèíO— J<åfl~°∞. ™êfig∞r =∂ JO^Œi ǨÏ$^ŒÜ«∂Å#∞ ZÖÏ K«∂~°Q˘<åfl~À
Jx PÖ’z¿ãÎ<Õ k¢Qƃù=∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. <å WO\˜ =ÚOy@ L#fl K«O^Œ#=$HõΔO
„H˜O^Œ ‰õÄ~°∞Ûx PÜ«∞# <å‰õΩ J#∞„QÆÇ≤ÏOz# LѨ^ÕâßÅ#∞ Z#fl\˜H© <Õ#∞
=∞~°záÈÖË#∞.——
ɡÖÏæ"£∞Ö’ ™êfig∞r ѨÅ∞ KÀ@¡ LѨ<庙êÅ∂, K«~°ÛÅ∂ KÕâß~°∞. =∞`«O,
`åuÎ fiHõ`« ÖÏO\˜"Õ H͉õΩO_® q*Ï˝#âߢã¨ÎO, ™êOѶ≤∞Hõ âߢã¨ÎO ÖÏO\˜ JOâßÅ
Ö’#∂ PÜ«∞#‰õΩ QÆÅ Jaèx"Õâßxfl K«∂ã≤ [#O qã¨∞ÎÉ’
áêiâ◊√^Œúº Ü«∂~°∞. HÍx ZÖÏO\˜ L^ÕÌâßÅ∂, L#fl`« ÅHΔͺÅ∂
P=â◊ºHõ`«
ÖˉõΩO_® áê=∞~°∞Å∞ "å_çáÈ=_»O K«∂ã≤ PÜ«∞# Jq∞`«
P"Õ^Œ# K≥O^•~°∞. ™ê=∂#º áêiâ◊√^Œú ºO q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® "å~°∞ J*Ï˝#OÖ’
LO_çáÈ=_»O PÜ«∞# =∞#ã¨∞û‰õΩ HΔÀÉèí HõeyOzOk. ™êfl#O KÕ¿ã H˘Å#∞Ö’<Õ áê„`«Å∞
"≥Ú^ŒÖˇ·#q `À=∞_»O, |@ìÅ∞ L`«Hõ_»O, JO`ÕHÍHõ J^Õ h\˜x „`åQÆ_®xH˜
LѨÜ≥∂yOK«_»O =O\˜q KÕã¨∂Î rqOKÕ "åix L^ÕÌtOz, ''W@∞=O\˜ [<åxH˜
`≥eq`Õ@Å∞O\ÏÜ«∞x ZÖÏ J#∞HÀ=_»O!—— Jx ™êfig∞r "åáÈÜ«∂~°∞.
™êfig∞r Ãã·^•úOuHõ =∞ø_论xfl P=¸ÖÏ„QÆO YO_çOKÕ"å~°∞. PÜ«∞#
=ÚO^Œ∞ Z=Ô~·<å UHõѨHõΔ ÉèÏ=#Å#∞ "≥e|∞zÛ`Õ PÜ«∞#
Ãã·^•úOuHõ =∞ø_軺O:
=∞O_çѨ_Õ"å~°∞. x~å^è•i`« ÉèÏ=##∞ "≥ÚO_çQÍ Ñ¨@∞ìH˘x
XHõ Hõ^äŒ
„"ÕÖÏ_»∞`«∞#fl =¸~°∞öÅ QÆ∞iOz PÜ«∞# `«=∂ëêQÍ XHõ
Hõ^äŒ K≥¿ÑÊ"å~°∞:
XHõ ~åA `«# ~å[ºO g∞^Œ á⁄~°∞QÆ∞ ~åA ^ŒO_≥uÎ ~åÉ’`«∞<åfl_»<Õ "å~°Î
qx J`«º=ã¨~° ã¨ÅǨ ã¨OѶ¨∂xfl ã¨=∂"Õâ◊ѨiKå_»∞. PQÆ"Õ∞Ѷ¨∂Å g∞^Œ ^ŒO_≥uÎ
=ã¨∞Î#fl â◊„`«∞¿ã##∞ ZÖÏ Z^Œ∞~À¯"åe, ZÖÏO\˜ „ѨuK«~°ºÅ∞ KÕѨ\Ïìe Jx
288 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

~åA ã¨ÅǨã¨OѶ¨∞ ã¨Éèí∞ºÅ#∞ J_çQÍ_»∞. WO[h~°∞¡ ÖËKå~°∞. ~å[^è•x K«∞@∂ì

ÃÑ^ŒÌ Z`≥·Î# =∞\˜ìQÀ_»#∞ Hõ\ ˜ì, ^•x K«∞@∂ì HõO^ŒHõO „`«qfiOKåÅx ã¨ÅǨ
WKåÛ~°∞. HÍx =„_»OQÆ∞Å∞, ''=∞\˜ìQÀ_» x¢+¨ÊÜ≥∂[#O. =~°¬O ‰õΩi¿ãÎ Jk Hõiy
áÈ`«∞Ok. HÍ|\˜ì HõÅѨ`À QÀ_»#∞ xi‡OKåe—— Jx ã¨ÅǨ WKåÛ~°∞. Wk q#fl
K«~°‡HÍ~°∞Å∞, ''Jq Ô~O_»∂ ѨxH˜~å=Ù. `ÀÅ∞`À xi‡`«"≥∞ÿ# QÀ_» Hõ<åfl
ã¨∞~°H˜Δ`«"≥∞ÿ#k =∞~˘Hõ\ ˜ ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞. JѨC_»∞ Hõ=∞‡~°∞Å∞ ÖËz, ''JO^Œ~°∂
=¸~°öOQÍ PÖ’zã¨∞Î<åfl~°∞. W#∞Ѩ QÀ_» Hõ<åfl Ѩ\ ˜+¨ª"≥∞ÿ#k =∞~˘Hõ\ ˜ LO^•?——
Jx J_çQÍ~°∞. <åºÜ«∞"å^Œ∞Å∞ =^ŒeÃÑ_»`å~å! ''U^≥·<å K«@ì|^ŒúOQÍ KÕÜ«∞_»"Õ∞
=∞Ozk. Ѩ~å~Ú"åi Pã≤Îx ^Ò~°˚#ºOQÍ ÔH·=ã¨O KÕã¨∞HÀ=_»O K«@ì „Ñ¨HÍ~°O
<Õ~°=∞x â◊„`«∞=Ù‰õΩ q=iOz K≥|∞^•O. QÀ_» x~å‡}ÏxH˜ ^èŒ#O ZO^Œ∞‰õΩ
=$^ä•KÕÜ«∂e?—— Jx "å~°∞ "åkOKå~°∞. z=~°QÍ ÖËz#"å~°∞ ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞Å∞.
JO`«^•HÍ ã¨ÅǨezÛ# "åix K«∂ã≤, ѨiǨã¨OQÍ #qfi WÖÏ J<åfl~°∞: ''g∞
JO^Œi =∂@Ö’¡ J~°÷O Ѩ~°÷O LO^•? JO^Œ~°∂ "≥„i"åà◊¡ÖÏ „¿ÑÖÏѨ#Å∞
KÕâß~°∞. =ÚO^Œ∞QÍ Ü«∂QÍÅ∞ x~°fiiÎOz ^Õ=`«Å#∞ P#OkOѨ*ËÜ«∂e. P
`«~°∞"å`« D â◊„`«∞=ÙÅ∞ =∞#Å#∞ HõkeOK«QÆÅ~å?—— J<åfl~°∞. D ~°HõOQÍ
PÖ’K«#Å∞, "å^Œ„Ѩu"å^•Å∞, `«~°¯q`«~å¯Å∞, Ѷ¨∞~°¬}, QÀÅ, QÆO^Œ~°QÀà◊O
W`åº^Œ∞ÅÖ’ gi =Úxy=ÙO_»QÍ â◊„`«∞Ãã·#ºO `«∞áê#∞ÖÏ q~°∞K«∞‰õΩѨ_ç
#QÆ~åxfl <ÕÅ=∞@ìO KÕã≤ "≥o¡áÈ~ÚOk. Ãã·^•úOuHõ =∞ø_軺O q<åâ◊<åxH˜
^•ifã¨∞ÎO^ÕQÍx Z#fl_»∂ x~å‡}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ# ^Õn KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r ǨÏiáê^Œ`À zHÍQÀ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí QÆ∞iOz
„Ѩ™êÎqOz, JO^Œ∞Ö’ áêÖÁæ<åÅ<Õ `«=∞ JaèÖÏ+¨#∞ =ºHõÎOKÕâß~°∞. Wk qx
L`åûǨÏÉèíi`«∞_≥·# ǨÏiáê^Œ "≥O@<Õ K«O^•Å∞ ¿ãHõiOz
ǨÏiáê^Œ q∞„`å‰õΩ
nHõΔ
™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ `«y# U~åÊ@∞¡ KÕ™êÎ#<åfl_»∞.
''=^Œ∞Ì <åÜ«∞<å! "≥O@<Õ Un KÕÜ«∞=^Œ∞Ì. ~å"Õ∞â◊fi~°O
"≥àÏ¡Åx „"≥Ú‰õΩ¯H˘<åfl#∞. Hõ#∞Hõ JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡ f~åe. P `«~°∞"å`« K«∂^•ÌO——
Jx K≥Ñ≤Ê Ç¨Ïiáê^Œ#∞ "åkOKå~°∞.
™êfig∞r ɡÖÏæ"£∞ ~å=_®xH˜ H˘kÌ HÍÅO =Ú#∞Ѩ٠ǨÏiáê^Œ ã¨f=∞}˜
Ü≥ÿ∞# WO^Œ∞=∞u `«#∞ XHõ QÆ∞~°∞=Ù #∞O_ç =∞O„`«nHõΔ á⁄O^•Å<Õ HÀiHõ
"≥e|∞zÛOk. JO^Œ∞‰õΩ Ç¨Ïiáê^Œ, ''#∞=Ùfi ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞H˘<Õ QÆ∞~°∞=Ù <å‰õÄ
Q“~°=hÜ«Ú_≥·# =ºH˜ÎQÍ LO_®e. J@∞=O\˜ =ºH˜Î `å~°ã¨Ñ¨_ç#ѨC_»∞ =∞#O
 ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ 289

W^ŒÌ~°O nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘O^•O—— J<åfl_»∞. WѨC_»∞ W^ŒÌ~°∂ nHõΔ ã‘fiHõiOKåÅ<Õ `«=∞

JaèÖÏ+¨#∞ ™êfig∞r=^ŒÌ =ºHõÎO KÕâß~°∞. =ÚO^Œ∞ HÍã¨Î ã¨Oâ◊~ÚOz<å `«~°∞"å`«
"åi HÀÔ~¯Å∞ =∞xflOKå~°∞. D ^ŒOѨ`«∞ŠѨ@¡ ™êfig∞r J"åº[ „¿Ñ=∞#∞
K«∂Ñ≤OKå~°∞. PÜ«∞# áêâßÛ`åºxH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ =ÚO^Œ∞ WO^Œ∞=∞uH˜
„"åã≤# ÖËY "åi Ѩ@¡ PÜ«∞#‰õΩ#fl „¿Ñ=∂aè=∂<åxfl Kå\˜ K≥ѨÊ_»"Õ∞ HÍHõ, XHõ
QÆ$Ç≤Ï}˜ Hõ~°Î"åºxH˜ J^ŒÌO Ѩ>ËìkQÍ ‰õÄ_® LOk:
''ZšѨC_»∞ Hõ$ëê‚iÊ`«OKÕã≤ rq`åÅ∞ QÆ_»∞ѨÙ`«∂=ÙO_»O_ç. =∞#O
ÉèíQÆ=O`«∞x KÕuÖ’x P@ÉÁ=∞‡Å=∞x ã¨^• QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ. ZšѨC_»∞ Ѩq„`«∞
~åeqQÍ<Õ LO_»∞. "åHͯܫ∂ÅÖ’<Õ QÍHõ, `«ÅOѨÙÅÖ’ ‰õÄ_® JѨq„`«∞~åeq
H͉õΩO_Õ@∞¡ „â◊^Œú =Ç≤ÏOK«∞. h‰õΩ KÕ`«<≥·#O`«QÍ Ñ¨~ÀѨHÍ~°O KÕ~Ú. =∞<À"åHͯ
Ü«∂ÅKÕ Ñ¨ux ¿ãqOK«_»"Õ∞, ã¨uH˜ „Ѩ^è•# qkè Jx ã¨^• QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ.
J=HÍâ◊O L#flO`«=~°‰õΩ „Ѩu ~ÀE w`å^茺ܫ∞#O KÕ~Ú... J=∂‡! Z‰õΩ¯=
„"åÜ«∞_»O J#=ã¨~°O. h „âıÜ«∞ã¨∞ûˆH <Õ#∞ ZšѨC_»∞ „áêi÷ã¨∞Î<åfl#x #=Ú‡.
h‰õΩ ã¨`«fi~°"Õ∞ ã¨O`å# ÉèÏQƺO HõÅQÍÅx ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ „áêi÷ã¨∞Î<åfl#∞.——1
1892 JHÀì|~ü =∂™êO`«OÖ’ ™êfig∞r QÀ"å "≥àÏ¡~°∞. JѨC_»∞ QÀ"å
áÈ~°∞Ûwã¨∞ "åi =Åã¨. WHõ¯}∞‚O_ç ™êfig∞r „"åã≤#
QÀ"å
¢ÔH·ã¨Î= =∞~î°O ÖËYÅÖ’ 'ã¨zÛ^•#O^Œ— Jx ã¨O`«HõO KÕÜ«∞_»O K«∂™êÎO.
QÆ∞[~å`ü, ~å[™ê÷<£ÅÖ’ LѨÜ≥∂yOz# 'q"ÕHÍ#O^Œ—
<å=∞^èÕÜ«∂xfl PÜ«∞# WHõ¯_» LѨÜ≥∂yOK«ÖË^Œ∞.
ɡÖÏæ"£∞ „Ѩ=ÚY∞ÅÖ’ XHõÔ~·# +≤~åæOHõ~ü, =∂~Àæ"åÖ’x `«# q∞„`«∞_≥·#
ã¨∞„ÉÏÜü∞ <åÜ«∞H± J<Õ =ºH˜ÎH˜ ™êfig∞rx ѨiK«Ü«∞O KÕã¨∂Î XHõ ÖËY „"åâß_»∞.
™êfig∞r Ô~·Å∞ ky#ѨC_»∞, `«##∞ PǨfixOK«_®xH˜ Ô~·Å∞ xÅÜ«∞O =^ŒÌ
U~åÊ@∞¡ Ѷ¨∞#OQÍ KÕã≤=ÙO_»_»O K«∂âß~°∞. =O^ŒÖ=∞Ok ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ PÜ«∞#‰õΩ
Ѷ¨∞#OQÍ ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞. `«~°∞"å`« QÆ∞„~°Ñ¨Ù|O_çÖ’ PÜ«∞##∞ Pã‘#∞Å#∞
KÕã≤ Tˆ~yOѨÙQÍ ã¨∞„ÉÏÜü∞ <åÜ«∞H± WO\˜H˜ `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. ã¨O㨯 $`«OÖ’#∞,
âߢ™êÎÅÖ’#∞ ã¨∞„ÉÏÜü∞ <åÜ«∞H±‰õΩ K«Hõ¯x Jaèx"Õâ◊O LOk. J`«_»∞ XHõ
PÜ«Úˆ~fi^Œ "≥·^Œ∞º_»∞ ‰õÄ_®. ™êfig∞r ã¨~°fi`À=ÚY „Ѩ*Ï˝áê@"åÅ#∞ K«∂ã≤
<åÜ«∞H± Ѩ~°=∂#O^ŒÉèíi`«∞_»Ü«∂º_»∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 69.

S 21
290 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r QÀ"å "≥à◊¡_®xH˜ XHõ =ÚYº"≥∞ÿ# HÍ~°}O LOk. ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O

QÆ∞iOp, „Ѩ`ÕºH˜Oz ¢ÔH·ã¨Î= ^èŒ~°‡âߢã¨ÎO QÆ∞iOp PÜ«∞# ‰õÄÅOHõ+¨OQÍ `≥Å∞ã¨∞
HÀQÀ~å~°∞. „áêp# ^Õ"åÅÜ«∂Å∂, =∞~îåÅ∂ QÀ"åÖ’ HÀH˘Å¡Å∞. JHõ¯_»
J~°∞^≥·# „áêp# „QÆO^ä•Å∞ Åaè™êÎ~Ú. ™êfig∞r L`«∞ûHõ`«#∞ „QÆÇ≤ÏOz# <åÜ«∞H±
PÜ«∞##∞ `«# ¢ÔH·ã¨Î= q∞„`«∞_»~Ú# PÅfiÔ~ãπ‰õΩ Ñ¨iK«Ü«∞O KÕâß_»∞. J`«_»∞
q^•ºkè‰õΩ_»∞. PÅfiÔ~ãπ ™êfig∞r`À =∂\Ï¡_ç#ѨC_»∞ PÜ«∞#‰õΩ QÆÅ „ѨQÍ_è» *Ï˝#
ã¨OѨuÎx QÆ∞iÎOKå_»∞. Hõ#∞Hõ ~åKèÀÖò =∞~îåÅÜ«∞OÖ’ PÜ«∞# |㨠KÕÜ«∞_®xH˜
U~åÊ@∞¡ KÕã≤~ÚKåÛ_»∞. D =∞~îåÅÜ«∞O =∂~Àæ"å #∞O_ç <åÅ∞QÆ∞ "≥∞ÿà◊¡
^Œ∂~°OÖ’ LOk. QÀ"åÖ’x Ju„áêp#"≥∞ÿ# D =∞~îåÅÜ«∞OÖ’ =∞Ô~Hõ¯_®
ÅaèOK«x J~°∞^≥·# J<ÕHõ ѨÙã¨ÎHÍÅ∂, „"å`«„Ѩ`«∞Å∂ ѨkÅѨ~°K«|_ç L<åfl~Ú.
™êfig∞r JHõ¯_» =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ |ã¨KâÕ ß~°∞. JHõ¯_»∞#fl ¢HÔ ã· =Î̈ =∞`« „QÆO^ä•
Å#∞ Ѩiâ’kèOKå~°∞. PÜ«∞#‰õΩ QÆÅ J™ê^è•~°} *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î, „ѨQÍ_è»*Ï˝#O,
¢HÔ ã· =Ψ O QÆ∞iOz# PÜ«∞# ÉèÏ=#Å∞ JHõ¯_ç á¶ê^ŒsÅ#∞ Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú.
P `«~°∞"å`« =∂~Àæ"å‰õΩ uiy=zÛ# ™êfig∞r =∞m¡ <åÜ«∞H± WO\’¡ |ã¨
KÕâß~°∞.1 XHõ ~ÀA PÜ«∞# áê_»∞`«∞#flѨC_»∞ MÏ~°∞Ñπr J<Õ =ºH˜Î `«|ÖÏ
"å~ÚOKå~°∞. Q˘Ñ¨Ê q^•fiOã¨∞_»∞QÍ ¿Ñ~°∞ QÍOz# J`«_çH˜ `«|ÖÏ "å~Úã¨∞Î
#flѨC_»∞ =ÚYOÖ’ J<ÕHõ qHõ$`«"≥∞ÿ# Ǩ=ÉèÏ"åÅ∞ „ѨHõ\ ˜OK«_»O Ѩiáê\˜.
Jk QÆ=∞xOz# ™êfig∞r áê@Å∞ =Úyã≤# `«~°∞"å`« PÜ«∞#`À P J
Å"å@∞#∞
=∂#∞HÀ=∞x K≥áêÊ~°∞. HÍx J
ÖÏ =ÚYOÖ’ qHõ$`«"≥∞ÿ# Ǩ=ÉèÏ"åÅ∞ =ºH©Î
HõiOK«‰õΩO_® `«|ÖÏ "å~ÚOK«_»O J™ê^茺=∞x "åkOKå_»∞ MÏ~°∞Ñπr. HÍx
J`«_»∂, JHõ¯_»∞#fl JO^Œ~°∂ q„ÉèÏO`«∞ÅÜÕ∞º suÖ’ ã¨fiÜ«∞OQÍ `å"Õ∞
"å~ÚOz, K«∂Ñ≤, `å=Ú K≥Ñ≤ÊOk KÕã≤ K«∂áê~°∞ ™êfig∞r.


1. ™êfig∞r |ã¨KÕã≤# QÆk WѨC\˜H© K«Hõ¯QÍ K«∂ã¨∞HÀ|_»∞K«∞#flk. <åÜ«∞H± „áê^äÕÜ«∞
Ѩ_»_»O =Å# `«=∞ KèåÜ«∂z„`åxfl ™êfig∞r J`«_çH˜ WKåÛ~°∞. P KèåÜ«∂z„`«=¸ WѨÊ\˜H©
ã¨∞~°H˜Δ`«OQÍ LOk. HÍÖÏO`«~°OÖ’ <åÜ«∞H± ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘x ™êfiq∞ ã¨∞„|Ǩχ}Ϻ#O^Œ
f~°∞÷Å∞ J<Õ <å=∞^èÕÜ«∂xfl ã‘fiHõiOKå~°∞. DÜ«∞# ™êfig∞r x=ã≤Oz# QÆkÖ’<Õ `«∞kâßfiã¨
q_çKå~°∞.
 ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«OÖ’

<Õ#∞ H˘xfl HÍ~åºÅ∞ x~°fiiÎOKåÅx ÉèíQÆ=`«ûOHõÅÊO J~Ú`Õ,

JO^Œ∞Hõ=ã¨~°"≥∞ÿ# â◊H˜Îx PÜ«∞<Õ J#∞„QÆÇ≤Ï™êÎ_»∞.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

=∂~Àæ"å #∞O_ç ^è•~åfi_£ g∞^Œ∞QÍ ™êfig∞r "≥∞ÿã¨∂~ü Ѩ~°QÆ}ÏÖ’x1

ɡOQÆ∞à◊¥~°∞‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» "≥·^Œº qÉèÏQÆѨ٠JkèHÍiÜ≥ÿ∞# _®Hõì~ü ѨÅ∞Ê J<Õ
"≥∞ÿã¨∂~üÖ’
=ºH˜Î WO\’¡ PÜ«∞# |ã¨KÕâß~°∞. ѨÅ∞Ê ˆH~°à◊Ö’x2 Dà◊=
(Ezhava) =~åæxH˜ K≥Ok# =ºH˜.Î L#fl`« ‰õΩÅã¨∞Å ÷ KÕ`« J}z
"ÕÜ«∞|_ç, Ç≤ÏOã¨Å‰õΩ |e J~Ú#"å~°∞ Dà◊= =~°æO"å~°∞. Hõ#∞Hõ `«y# J~°›`«
L#flѨÊ\˜H© P`«_çH˜ u~°∞"å#∂¯~üÖ’ „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆO ÅaèOK«ÖË^Œ∞. JO^Œ∞
=Å# P`«_»∞ "≥∞ÿã¨∂~ü Ѩ~°QÆ}ωõΩ ~å=Åã≤# JQÆ`«ºO U~°Ê_çOk. `«=∞ r`«OÖ’
K≥ѨCHÀy#O`« ÃÑ·HõO, MÏm ã¨=∞Ü«∞O Dà◊= =~°æO"åi „ѨQÆu HÀã¨O Y~°∞Û
KÕâß_»∞ ѨÅ∞Ê.
L#fl`« ‰õΩÖÏÅ"åiKÕ`« J}z"ÕÜ«∞|_Õ q^è•#O QÆ∞iOz XHõ ~ÀA
ѨÅ∞Ê, ™êfig∞r`À K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ PÜ«∞#, ''g∞ Ô~O^Œ∞‰õΩ „ÉÏǨχ}∞Å "≥#∞Hõ
áÈ"åe? g∞ =~°æOÖ’<Õ L^•`«Î ѨÙ~°∞+¨μ_≥=~À `≥Å∞ã¨∞‰õΩx P`«}˜‚ g∞ <åÜ«∞‰õΩ
xQÍ ZO^Œ∞‰õΩ ã‘fiHõiOK«‰õÄ_»^Œ∞?—— Jx J_çQÍ~°∞. ™êfig∞r ÃÑ· ã¨ÅǨ#∞
áê\˜Oz _®Hõì~ü ѨÅ∞Ê N<å~åÜ«∞} QÆ∞~°∞ =^ŒÌ‰õΩ "≥àÏ¡_»∞. N<å~åÜ«∞} QÆ∞~°∞
Dà◊= =~åæxfl L#fl`«ã≤÷uH˜ ÖË=<≥`«Î_»O ˆH~°à◊ K«i„`«Ö’ XHõ =ÚYº Ѷ¨∞@ìO.
1. <Õ\ ˜ Hõ~åfl@Hõ ~å¢+¨ìO.
2. P<å\˜ H˘zÛ, u~°∞"å#∂¯~ü ã¨O™ê÷<åÅ∞ qb#"≥∞ÿ <Õ_»∞ ˆH~°à◊ ~å¢+¨ìOQÍ
~°∂á⁄OkOk.

291
292 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

"≥∞ÿã¨∂~°∞ Ѩ~°QÆ}Ï k"å<£ J~Ú# âıëê„k JÜ«∞º~ü‰õΩ JukäQÍ ™êfig∞r

=¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ "å~åÅ∞ QÆ_çáê~°∞. "≥∞ÿã¨∂~ü ~å[ã¨ÉèíÖ’x „Ѩ=ÚY∞ÅÖ’
ѨÅ∞=Ùix ™êfig∞r JHõ¯_Õ HõÅ∞ã¨∞HÀQÆeQÍ~°∞.
=∞`«=∞<Õ Ñ¨ikèx Ju„Hõq∞Oz JO^Œ~°∂ ™êfig∞rx Jaè=∂xOKå~°∞.
™êfig∞rH˜ Y∞~å<£Ö’ ‰õÄ_® K«Hõ¯x Jaèx"Õâ◊O LO_»_»OK«∂ã≤ "≥∞ÿã¨∂~ü ã¨O™ê÷#O
Ö’x H“xûÅ~°Ö¡ ’ XHõ~Ô #· J|∞ÌÖò ~°ÇϨ =∂<£ Pâ◊Û~°ºK«H`˜ ∞« _≥<· å_»∞. Y∞~å<£Ö’ J|∞ÌÖò
~°Ç¨Ï=∂<£‰õΩ QÆÅ ã¨Oâ◊Ü«∂Å∞ H˘xflO\˜x ™êfig∞r x=$uÎ KÕÜ«∞_»O qâı+¨O.
™êfig∞r *Ï˝#=¸, J`«∞º#fl`« P^Œ~å≈Å∂ K«∂ã≤# k"å<£ PÜ«∞##∞
"≥∞ÿã¨∂~ü =∞Ǩ~å[~Ú# Kå=∞~å*ËO„^Œ =_»Ü«∂~ü‰õΩ
Jã¨`«ºO
ѨÅ∞Hõ_»=∂?
ѨiK«Ü«∞O KÕâß_»∞. D ѨiK«Ü«∂#O`«~°O ™êfig∞r "≥∞ÿã¨∂~ü
=∞Ǩ~åA JukäQÍ ~å[„áê™ê^ŒOÖ’<Õ |ã¨KÕâß~°∞† `«#‰õΩ
™ê^茺"≥∞ÿ#O`« ã¨=∞Ü«∞O ™êfig∞r`À<Õ =∞Ǩ~åA QÆ_çáê_»∞.
XHõ ~ÀA ѨÅ∞=Ù~°∞ ~å[ã¨ÉèíÖ’x „Ѩ=ÚY∞Å ã¨=∞HõΔOÖ’ =∞Ǩ~åE,
™êfig∞r =∂\Ï¡_»∞HÀ™êQÍ~°∞.
=∞Ǩ~åA : ™êfig∞r! <å ã¨aè‰õΩÅ QÆ∞iOz g∞~°∞ U=∞#∞H˘O@∞<åfl~°∞?
™êfig∞r : =∞Ǩ~å*Ï! g∞~°∞ qâßÅǨÏ$^ŒÜ«ÚÅ∞. HÍx ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=âß`«∞Î
q∞=∞‡efl Ѩi"Õ+≤ìOz ã¨aè‰õΩÅ∞<åfl~°∞. ã¨aè‰õΩÅ∞ ZHõ¯_»∞#flѨÊ\˜H© ã¨aè‰õΩÖË! "åix
QÆ∞iOz ÃÑ^ŒÌQÍ K≥ѨÊ_®xH˜ Ug∞ ÖË^Œ∞.
=∞Ǩ~åA : JÖÏ HÍ^Œ∞ ™êfig∞r! Hõhã¨O <å k"å<£<≥·<å g∞~°∞
XѨCH˘#=Åã≤O^Õ. PÜ«∞# ‰õΩâß„QÆ|∞kú, qâßfiã¨áê„`«∞_»∞.
™êfig∞r : HÍx =∞Ǩ~å*Ï, k"å<£ JO>Ë<Õ ~åA#∞ ^Àz POˆQ¡Ü«Ú_çH˜
K≥e¡OKÕ"å_Õ Hõ^•!1
D ã¨OÉèÏ+¨} H˘#™êyOK«_®xH˜ W+¨ìѨ_»x =∞Ǩ~åA "Õˆ~ q+¨Ü«∂Å
QÆ∞iOz =∂\Ï¡_®_»∞. P `«~°∞"å`« UHÍO`«OÖ’ ™êfig∞r`À WÖÏ ã¨OÉèÏ+≤OK«
™êQÍ_»∞.
=∞Ǩ~åA : „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ∞Öˇ·# ™êfig∞r! H˘xfl q+¨Ü«∂Å∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ
=∂\Ï¡_»_»O H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ÃÑ^ŒÌ ã¨=∞㨺QÍ Ñ¨i}q∞ã¨∞ÎOk. ã¨ÉèÏ

1. J^蕺ܫ∞O 18 Ö’ K«∂_»O_ç.
 ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«OÖ’ 293

„Ѩ=ÚY∞Å ã¨=∞HõΔOÖ’<Õ "åix QÆ∞iOz WÖÏ =∂\Ï¡_ç`Õ "åiÖ’ Z=Ô~·<å

q∞=∞‡efl q+¨O ÃÑ\˜ì K«OѨ_®xH˜ ‰õÄ_® ™êǨÏã≤OK«=K«∞Û.
™êfig∞r : KÕÜ«∞h! „áê}O áÈ`«∞O^Œx ÉèíÜ«∞Ѩ_ç XHõ x["≥∞ÿ# ã¨<åflºã≤
ã¨`«ºã¨O^èŒ`«#∞ =^Œe"Õ™êÎ_®? =∞Ǩ~å*Ï! XHõ"Õà◊ g∞ ‰õΩ=∂~°∞_Õ ˆ~Ѩ٠<å
=^ŒÌ‰õΩ =zÛ, ''=∂ <å#fl#∞ QÆ∞iOz g∞ Jaè„áêÜ«∞O Uq∞\˜?—— Jx J_çQÍ_»#∞
‰õΩO^•O. g∞Ö’ ÖËx QÆ∞}QÆ}ÏÅhfl UHõ~°∞=ÙÃÑ\˜ì, q∞=∞‡efl 'WO„^Œ∞_»∞,
K«O„^Œ∞_»∞— Jx „Ѩâ◊Oã≤™êÎ<å Uq∞\˜? <Õ#∞ Jã¨`«ºO ѨÅ∞Hõ_»=∂! Jk Z#fl\˜H©
[~°QÆ^Œ∞.
ã¨`«ºã¨O^èŒ`« q+¨Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r ^Œ$_è»z`«∞ÎÖˇ· q~ålÖÏ¡~°∞. JÖÏQÆx,
x[O ¿Ñi@ W`«~°∞Å =∞#ã¨∞û <˘Ñ≤ÊOK«_»O PÜ«∞#‰õΩ ã¨∞`«~å=¸ #K«Û^Œ∞. XHõ
=ºH˜ÎÖ’x ^Œ∞~°ƒÅ`«#∞ P`«_ç ã¨=∞HõΔOÖ’<Õ K≥ѨÊ_»=¸, P`«_ç ã¨^Œ∞æ}ÏÅ#∞ P`«_ç
Ѩ~ÀHõΔOÖ’ âߡѶ≤∞OK«_»=¸ Q˘Ñ¨Ê"åi <≥·[O. ™êfig∞r P QÆ∞}ÏxH˜ PÅ"åÅO.
HÍÖÏO`«~°OÖ’ `«=∞ t+¨μºÅ Ѩ@¡ ‰õÄ_® ™êfig∞r WÖψQ =º=ǨÏiOKå~°∞.
^Œ∞~°ƒÅ`«#∞ ZuÎ K«∂Ñ≤#ѨC_Õ `«=∞#∞ ã¨ik^Œ∞ÌHÀ=_®xH˜ "åiH˜ P™ê¯~°O
Åaèã¨∞ÎOk. ã¨^Œ∞æ}ÏÅ#∞ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ âߡѶ≤∞¿ãÎ JǨÏOHÍ~°O `«Öˇ`«∞Î`«∞Ok† Hõ#∞Hõ<Õ
™êfig∞r ^•xx `«Ñ≤ÊOKå~°∞.
"≥∞ÿã¨∂~°∞ =∞Ǩ~åA ~å[„áê™ê^ŒOÖ’ JukäQÍ L#flѨC_»∞ ™êfig∞rH˜
XHõ P¢ã≤ìÜ«∂ QÍÜ«∞‰õΩx`À ѨiK«Ü«∞O HõeyOk. áêâßÛ`«º ã¨Ow`«O QÆ∞iOz
PÜ«∞#`À ™êfig∞r =ÚK«Û\˜OK«_»O K«∂ã≤ JO^Œ~°∂ q㨇ܫÚÅÜ«∂º~°∞. J^Õ
q^èŒOQÍ XHõ ~ÀA q^Œ∞º`ü âßY HÍi‡‰õΩ_»∞ XHõx`À PÜ«∞# q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î QÆ∞iOz
K«iÛOK«_»O ‰õÄ_® JO^Œih Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å#∞ KÕã≤Ok.
™êfig∞rH˜ HÍ#∞HõÅ∞ W"åfiÅx "≥∞ÿã¨∂~ü k"å<£ JaèÅ+≤OKå_»∞. XHõ ~ÀA
PÜ«∞# `«# ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩ_»∞ XHõix ™êfig∞r`À áê@∞ ^Œ∞HÍ}ÏÅ∞#fl gkäH˜
ѨOÑ≤Oz, ™êfig∞r Uk HÀi<å H˘x W=fi=∞x P^ÕtO
ã¨<åflºã¨O
Kå_»∞. ^Œ∞HÍ}ÏxH˜ "≥o¡# ™êfig∞r XHõ z#flÑ≤Å¡"å_çÖÏ
P#O^ŒO`À „Ѩu =ã¨∞Î=Ù#∂ ZO`À Pã¨H˜Î`À K«∂âß~°∞. `«~°∞"å`« P
ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩx`À, ''g∞ k"å#∞ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® <å‰õΩ U^≥·<å W=fiQÀi`Õ D Tà’¡
ÅaèOKÕ „âı+¨ª"≥∞ÿ# K«∞@ì XHõ\ ˜ H˘x W=fiO_ç. Jk KåÅ∞—— J<åfl~°∞. K«∞@ì H˘x
WzÛ#ѨC_»∞ PÜ«∞# L`åûǨÏOQÍ á⁄QÆ„`åQÍ~°∞. ^•x Ys^Œ∞ XHõ ~°∂áê~Ú.
294 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

XHõ ~ÀA ™êfig∞r =ÚYº=∞O„u`Àáê@∞ =∞Ǩ~åA#∞ K«∂_»_®xH˜

"≥àÏ¡~°∞. JѨC_»∞ =∞Ǩ~åA, ''™êfig∞r, g∞‰õΩ <Õ#∞ UO KÕÜ«∂e?—— Jx
™êfig∞rx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r „Ѩ`«ºHõΔOQÍ ZÖÏO\˜
'g∞‰õΩ UO
KÕÜ«∂e?— ["å|∂ W=fiÖË^Œ∞. HÍx PÜ«∞# K≥Ñ≤Ê# ^•<À¡ PÜ«∞#
ÉèÏq„Ѩ}ÏoHõ ™ê~åOâ◊O ^Àº`«Hõ=∞~ÚOk. =ÚO^Œ∞QÍ
ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠Q˘Ñ¨Ê`«#O, ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ =∞ǨÏ`«Î fiO =O\˜ "å\˜x QÆ∞iOz
^•^•Ñ¨Ù XHõ QÆO@¿ãѨ٠=∂\Ï¡_®~°∞. `«^Œ#O`«~°O áêâßÛ`«º "≥·*Ï˝xHõ ÉèÏ=#Å∞,
ã¨O™ê÷QÆ`«"≥∞ÿ# HÍ~°ºx~°fiǨÏ} =∂„`«"Õ∞ JѨC_»∞ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ P=â◊ºHÍÅx
<˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ ã¨OѨuÎx áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ
JOkOKåÅx `Õ@`≥Å¡O KÕâß~°∞. `å#∞ áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥o¡ „ѨKå~°O
KÕÜ«∞#∞#fl@∞¡ Ѩ~ÀHõΔOQÍ ã¨∂K«#„áêÜ«∞OQÍ `≥eáê~°∞. z=~°QÍ, ''=∞Ǩ~å*Ï!
<å‰õΩ UO HÍ"åÅ<Õ Hõ^• J_çQÍ~°∞! <å‰õΩ HÍ=Åã≤Ok Wk: áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ∞
=∞#‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOKåe. U ~°HõOQÍ<À `≥Å∞™ê? =∞# Pi÷Hõ =º=ã¨÷#∞
ÃÑOá⁄OkOKÕ suÖ’ =∞#‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®e. =∞# „Ѩ[ʼnõΩ P^èŒ∞xHõ
=º=™êÜ«∞O, P^èŒ∞xHõ Ѩx`«#OÖ’ "≥∞ʼnõΩ=Å∞, P^èŒ∞xHõ q*Ï˝#O "≥Ú^ŒÖˇ·#q
<ÕiÊOKåe—— Jx J<åfl~°∞. L^ÕfiQÆÉèíi`«"≥∞ÿ# ™êfig∞r ÉèÏ=#Å#∞ ™ê=^è•#OQÍ
q#fl =∞Ǩ~åA, ™êfig∞r áêâßÛ`«º^ÕâßʼnõΩ "≥o¡ f~åÅh, JO^Œ∞HõÜÕ∞º Y~°∞Û
`å<Õ Éèíi™êÎ#h `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. HÍx P ã¨Ç¨Ü«∂xfl ZO^Œ∞HÀ ™êfig∞r "≥O@<Õ
ã‘fiHõiOK«ÖË^Œ∞.
=∞Ǩ~åA, k"å#∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ѨÙ#~°∞r˚=<åxH˜ J=`«iOz# =∞Ǩ`«∞‡
xQÍ ™êfig∞rx ѨiQÆ}˜OKå~°#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍÉ’^Œ∞. `å#∞ "≥∞ÿã¨∂~°∞ #∞O_ç
^èŒfix =Ú„^Œ}
|Ü«∞Å∞^Õ~°É’`«∞#fl@∞¡ PÜ«∞# K≥ѨÊ_»O "å~°∞ ÉèíiOK«ÖËHõáÈ
Ü«∂~°∞. PÜ«∞#‰õΩ ÃãÅq=fi_®xH˜ "å~°∞ U=∂„`«O W+¨Ñì _¨ Ö» ^Ë ∞Œ .
HÍx `«Ñ¨ÊHõ "≥o¡ f~åÅ#fl ™êfig∞r ã¨OHõÅÊO K«∂âßHõ "å~°∞, ''™êfig∞r! g∞~°∞
"≥o¡áÈ~Ú#ѨÊ\˜H© g∞ *Ï˝Ñ¨HÍ~°÷O U^À XHõ\ ˜ ѨkÅѨ~°K«∞HÀ"åÅx JaèÅ+≤
ã¨∞Î<åflO. Hõ#∞Hõ g∞ HõO~î°ã¨fi~åxfl ^èŒfix=Ú„^Œ} KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ J#∞=∞uOK«O_ç——
Jx PÜ«∞##∞ JÉèíºi÷OKå~°∞. ™êfig∞r JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOK«_»O`À PÜ«∞#
HõO~îã° fi¨ ~°O ^èfiŒ x„QÍǨÏHõÜ∞« O„`«O (Phonogram) Ö’ ^èfiŒ x=Ú„^Œ} QÍqOK«|_çOk.1

1. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’#∞, áêâßÛ`«º^ÕâßÅÖ’#∞ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ ™êfig∞r HõO~î°ã¨fi~°O ^èŒfix

=Ú„^Œ} KÕÜ«∞|_çOk. HÍx „Ѩã¨∞Î`«O ^Õ<À¡#∂ PÜ«∞# HõO~î°ã¨fi~°O ÖË^Œ∞† K≥iyáÈ~ÚOk.
 ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«OÖ’ 295

™êfig∞rH˜ áê^ŒÑ¨Ó[ KÕÜ«∞QÀ~å_»∞ =∞Ǩ~åA. HÍx JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r

㨿ãq∞~å ã¨=∞‡uOK«ÖË^Œ∞.
H˘xfl ~ÀAÅ `«~°∞"å`« "≥∞ÿã¨∂~°∞ #∞O_ç H˘zÛ |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ ™êfig∞r
ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°∞. PÜ«∞##∞ HÍ#∞HõÅ`À =ÚOK≥uÎ"ÕÜ«∂Åx =∞Ǩ~åA JaèÅ
+≤OKå_»∞. HÍx ™êfig∞r Un ã‘fiHõiOK«ÖË^Œ∞. =∞Ǩ~åA
'Un =^Œ∞Ì—
=∞s XuÎ_ç KÕÜ«∞_»O`À z=iH˜, ''=∞Ǩ~å*Ï! HõzÛ`«OQÍ
U^≥·<å WzÛ f~åÅx g∞~°∞ ÉèÏq¿ãÎ J֒ǨÏO`À KÕã≤# ǨïHͯ XHõ¯\˜ =∂„`«O
W=fiO_ç. <åHõk LѨÜ≥∂yã¨∞ÎOk—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. =∞Ǩ~åA „âı+¨ª"≥∞ÿ# #Å¡
KÕ==∂#∞ (Ebony) HõÅѨ`À #y+‘Å∞ =∞Åz `«Ü«∂~°~Ú# ǨïHͯ#∞ ™êfig∞rH˜
HÍ#∞HõQÍ ã¨=∞iÊOKå_»∞. ™êfig∞r |Ü«∞Å∞ ^Õ~°∞`«∞#flѨC_»∞ =∞Ǩ~åA PÜ«∞#
áê^•Å =^ŒÌ "≥∂HõiÖÏ¡_»∞. =ÚYº=∞O„u XHõ <À@¡Hõ@ì ™êfig∞rH˜ W=fiÉ’Ü«∂_»∞.
HÍx ™êfig∞r ^•xx x~åHõiã¨∂Î, ''g∞~°∞ <å‰õΩ U^≥·<å KÕ¿ã f~åÅ#∞H˘O>Ë
Ô~·Å∞ \˜ÔH\ò H˘x W=fiO_ç—— J<åfl~°∞. J>Ë¡ Ô~O_»= `«~°QÆu Ô~·Å∞ \˜ÔH\ò`À áê@∞,
H˘zÛ k"å<£ J~Ú# â◊OHõ~°Ü«∞º‰õΩ XHõ ѨiK«Ü«∞ Ѩ„`«O ‰õÄ_® =ÚYº=∞O„u
™êfig∞rH˜ JO^Œ*Ëâß_»∞. ™êfig∞r "≥∞ÿã¨∂~°∞ #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
P<å_»∞ H˘zÛH˜, u~°∞"å#∂¯~ü ã¨O™ê÷<åxH˜ Ô~·Å∞ ™œHõ~°ºO ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ
u~°∞K«∂Û~ü áÈ"åÅO>Ë W~°"≥· XHõ¯ "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’x ëÈ~°#∂~ü ^•HÍ Ô~·Å∞Ö’
u~°∞K«∂Û~üÖ’
Ѩܫ∞xOz, JHõ¯_» #∞O_ç =∞ˆ~^≥·<å "åǨÏ#OÖ’ "≥à◊¡=Åã≤
=ÙOk. ™êfig∞r P W~°"≥· XHõ¯ "≥∞ÿà◊√¡ Z_»¡|O_çÖ’ "≥àÏ¡~°∞.
PÜ«∞# "≥àı¡ ^•iÖ’ ã¨∞„|Ǩχ}º JÜ«∞º~ü WÅ∞¡ LOk. PÜ«∞# H˘zÛ ã¨O™ê÷#
q^•ºkèHÍi. WO\˜ |Ü«∞@ xÅ|_ç=Ù#fl PÜ«∞##∞ ™êfig∞r K«∂ã≤, ''WHõ¯_»
™êfl<åxH˜ ™œHõ~°ºO U^Œ<åfl LO^•?—— Jx J_çQÍ~°∞. ™êfig∞r "Õ+¨ÉèÏ+¨Å∂,
=ºH˜Î`«fi=¸ K«∂ã≤ =ÚQÆ∞ú_»~Ú# JÜ«∞º~ü PÜ«∞# ™êfl<åxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
™œHõ~åºÅ∞ KÕ~ÚOz W=fi_»"Õ∞HÍHõ, `«=∞ á⁄~°∞yO\’¡ PÜ«∞# |㨠KÕÜ«∞_®xH˜
‰õÄ_® U~åÊ@∞ KÕâß_»∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r Q˘O`«∞<˘Ñ≤Ê`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl~°∞.
PÜ«∞##∞ "≥·^ŒºâßʼnõΩ `À_˘¯x "≥o¡ zH˜`«û ‰õÄ_® JÜ«∞º~ü KÕ~ÚOKå_»∞.
u~°∞K«∂Û~üÖ’ H˘xfl ~ÀAÅ∞ QÆ_çÑ≤# `«^Œ#O`«~°O ™êfig∞r HÀ_»∞OQÆ
HÀ_»∞OQÆÅ∂¡~üÖ’
Å∂¡~ü‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. Jk q^•ºˆHO„^ŒOQÍ ÉÏã≤Å∞¡`«∞#flk.
JHõ¯_» "≥Åã≤# ÉèíQÆ=u ^Õ"åÅÜ«∞O ZO`À MϺuQÍOzOk.
™êfig∞r P PÅÜ«∞ ^Œ~°≈<åxH˜ "≥o¡#ѨC_»∞ PÅÜ«∞ „Ѩ"ÕâßxH˜ JÉèíºO`«~°
296 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ÃÑ\Ïì~°∞. ˆH~°à◊‰õΩ |Ü«∞\˜ #∞O_ç =KÕÛ"å~°∞ U ‰õΩÅã¨∞÷Ö’ `≥eÜ«∞HõáÈ=_»O

=Å# PÜ«∞#‰õΩ PÅÜ«∞ „Ѩ"Õâ◊O ÅaèOK«^Œx PÅÜ«∞ JkèHÍ~°∞Å∞ K≥áêÊ~°∞.
™êfig∞r PÅÜ«∞ ã¨g∞ѨOÖ’x XHõ =∞„iK≥@∞ì „H˜O^Œ „ѨâßO`«OQÍ ‰õÄ~°∞Ûx
[QÆ[˚#xx =∂#ã≤HõOQÍ P~åkèOK«™êQÍ~°∞.
JHõ¯_»∞#fl Ü«Ú=‰õΩ_˘Hõ_»∞ ™êfig∞rx ѨiǨã¨O KÕÜ«∂Å<Õ L^ÕÌâ◊O`À
PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ =KåÛ_»∞. XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ =∂@Ö’¡<Õ PÜ«∞# ™ê=∂#∞ºÅ∞ HÍ~°x
„QÆÇ≤ÏOz, `«HõΔ}"Õ∞ uiy "≥o¡áÈÜ«∂_»∞.
HÍ¿ãѨ\’¡ H˘_»∞OQÆÅ∂¡~ü Ü«Ú=~åAÅ~Ú# H˘K«∞Û}˜‚ `«Oa~å<£, Éèí@ì<£
`«Oa~å<£Å∞ PÅÜ«∂xH˜ =KåÛ~°∞. "åix ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ P Ü«Ú=‰õΩ_»∞
fã¨∞‰õΩ"≥àÏ¡_»∞. Ü«Ú=~åA e^ŒÌ~°∂ ã¨O㨯 $`«OÖ’#∂, âߢ™êÎÅÖ’#∂ K«Hõ¯x
„áêg}ºO L#fl"å~°∞. "åi`À J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ ™êfig∞r ã¨O㨯 $`«OÖ’<Õ
=∂\Ï¡_®~°∞. `«#‰õΩ PÅÜ«∞ „Ѩ"Õâ◊O ÅaèOK«HõáÈ=_®xH˜ QÆÅ HÍ~°}Ïxfl "åi
=ÚY`«ó `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞ ™êfig∞r. PÜ«∞#`À HÍ¿ãѨ٠=∂\Ï¡_»_»O`À<Õ PÜ«∞#
P^蕺u‡Hõ B#fl`åºhfl, âߢã¨ÎѨi*Ï˝<åhfl „QÆÇ≤ÏOz# Ü«Ú=~åAÅ∞ PÜ«∞##∞
PÅÜ«∞OÖ’H˜ `À_˘¯x "≥à◊¡QÀ~å~°∞. HÍx `å=Ú ™ê÷xHõ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞
LÅ¡OѶ≤∞OK« ^ŒÅK«∞HÀÖË^Œx `≥eÑ≤ ™êfig∞r "≥Å∞ѨŠ#∞O_Õ [QÆ[˚#xx
P~åkèOKå~°∞.
ÉèíQÆ=f PÅÜ«∞O ã¨g∞ѨOÖ’<Õ ™êfig∞r |ã¨KÕâß~°∞. ™êfig∞r
áêO_ç`åºxfl K«∂ã≤# Ü«Ú=~åAÅ∞ „Ѩu ~ÀE =zÛ =∞„iK≥@∞ì „H˜O^Œ ‰õÄ~°∞Ûx
PÜ«∞#`À =∂\Ï¡_®~°∞, "å^•Å∂ KÕâß~°∞. „Ѩu™êi "åˆ~ Ѩ~å[Ü«∞O
K«qK«∂âß~°∞. =¸_»= ~ÀA "≥o¡#ѨC_»∞ ™êfig∞r „ѨQÍ_è»"≥∞ÿ# ^蕺#OÖ’
LO_»_»O "å~°∞ K«∂âß~°∞. PÜ«∞# ^蕺#O =ÚyOѨÙ#‰õΩ =KÕÛ^•HÍ "Õz=ÙO_ç,
`«~°∞"å`« PÜ«∞# áê^•Å =^ŒÌ "≥∂Hõie¡ #=∞㨯iOz uiy "≥o¡áÈÜ«∂~°∞.
P `«~°∞"å`« ~åK«‰õΩ@∞OÉÏxH˜ K≥Ok# H˘O^Œ~°∞ ¢ã‘ÎÅ∞ =zÛ ™êfig∞rx
HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞† PÜ«∞#`À ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# ã¨O㨯 $`«OÖ’ =∂\Ï¡_®~°∞. ¢ã‘ÎÅ∞
ã¨O㨯 $`«OÖ’ WO`« J#~°æà◊OQÍ =∂\Ï¡_»_»O K«∂ã≤ ™êfig∞r Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞
ÅÜ«∂º~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ =∞ˆ~ „áêO`«OÖ’#∂ WÖÏO\˜k ™êfig∞rH˜ `å~°ã¨
Ѩ_»ÖË^Œ∞. PÜ«∞# ZO`À ã¨O`À+≤OKå~°∞.
™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O Ü«Ú=~åAÅ∞ <åÅ∞QÆ= ~ÀA "≥o¡#ѨC_»∞ =∞„iK≥@∞ì
„H˜O^Œ Z=~°∂ ÖË~°∞. ™êfig∞r H˘zÛ "≥o¡áÈ~Ú#@∞¡ "åiH˜ `≥eã≤Ok.
 ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«OÖ’ 297

H˘zÛ lÖÏ¡Ö’x Z~åfl‰õΩàÏxH˜ ™êfig∞r Ѩ_»=Ö’ "≥àÏ¡~°∞. Jk 1892

_çÃãO|~ü <≥Å. K«O^Œ∂ÖÏÖò, ~å=∞Ü«∞º J<Õ W^ŒÌ~°∞ „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ ™êfig∞rx
HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r Ѩ@¡ ZO`À PHõi¬`«∞Öˇ·# P
Kè«\ÏìOa
™êfiq∞`À
W^ŒÌ~°∂ PÜ«∞##∞ `«=∞ Wà◊¡‰õΩ fã¨∞H˘x"≥àÏ¡~°∞. ''POQÆ¡O
`≥Å∞™ê?—— J#fl "åi „Ѩâ◊fl‰õΩ, Ç≤ÏOnÖ’, ''U^À H˘kÌQÍ
`≥Å∞ã¨∞—— Jx ™êfig∞r ["åaKåÛ~°∞. PÜ«∞# POQÆ¡OÖ’ xëê‚`«∞Åx P
`«~°∞"å`« "åiH˜ `≥eã≤Ok.
POQÆ¡OÖ’ J#~°æà◊OQÍ =∂\Ï¡_Õ ã¨<åflºã≤ XHõ~°∞ =KåÛ~°<Õ "å~°Î HÍiÛ
K«∞ÛÖÏ "åºÑ≤OzOk. Z~åfl‰õΩà◊OÖ’x J<Õ‰õΩÅ∞ ™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O =KåÛ~°∞.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ Kè«\ÏìOa ™êfi=ÚÅ∞ ‰õÄ_® Z~åfl‰õΩà◊OÖ’<Õ |㨠KÕâß~°∞.
ã¨O㨯 $`«OÖ’ K«Hõ¯x Jaèx"Õâ◊=¸, „ѨQÍ_è» âߢã¨Î*Ï˝#=¸ QÆÅ ã¨<åflºã≤
PÜ«∞#. ™êfig∞rx QÆ∞iOz qx PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ =KåÛ~°∞. HÍx
JHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ L#fl [#ã¨O^ÀǨxfl K«∂ã≤ HÍã¨Î ^Œ∂~°O #∞O_Õ ™êfig∞rx
^Œi≈Oz uiy "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. Éèí‰õΩÎÅ #∞O_ç Kè«\ÏìOa ™êfiq∞ =zÛ "≥o¡# ã¨OQÆu
`≥Å∞ã¨∞H˘#fl ™êfig∞r, ''JO`«\ ˜ Q˘Ñ¨Ê =∞Ǩ`«∞‡_»∞ ##∞fl "≥`«∞‰õΩ¯O@∂
~å=_»=∂! <Õ<Õ "≥à◊`å#∞—— JO@∂ PÜ«∞##∞ K«∂_»_®xH˜ "≥àÏ¡~°∞.
Kè«\ÏìOa ™êfiq∞H˜ Ç≤ÏOn `≥eÜ«∞#O^Œ∞=Å¡ "åi^ŒÌ~°∂ ã¨O㨯 $`«OÖ’
=∂\Ï¡_»∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r`À UHÍO`«OQÍ =∂\Ï¡_»QÀi PÜ«∞##∞ XHõ K≥@∞ì
„H˜OkH˜ fã¨∞H˘x "≥o¡ Kè«\ÏìOa ™êfiq∞ =∂\Ï¡_»™êQÍ_»∞. JѨC_»∞ P K≥@∞ì g∞^Œ
XHõ HÀu LOk. W^ŒÌ~°∂ =∂@Ö’¡Ñ¨_»¤ HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ P HÀu K≥@∞ì H˘=∞‡Å#∞
J^ÕѨxQÍ TѨ™êyOk. `«^ÕHõOQÍ P HÀux K«∂ã¨∂Î ™êfig∞r, ''<å =∞#ã¨∞ûÖÏ
D HÀu ‰õÄ_® JâßO`«OQÍ LOk—— Jx "åºMϺxOKå~°∞. "≥O@<Õ Kè«\ÏìOa
™êfiq∞, ''WÖÏ áÈÅÛ_»O g∞ ÖÏO\˜ ÃÑ^ŒÌ"åiˆH K≥Å∞¡`«∞Ok—— J<åfl_»∞.
P `«~°∞"å`« ã¨OÉèÏ+¨} z#∞‡„^Œ1 g∞^Œ =∞o¡Ok. ''z#∞‡„^Œ‰õΩ J~°÷O
Uq∞\˜?—— Jx ™êfig∞r J_çQÍ~°∞. Kè«\ÏìOa ™êfiq∞ `«q∞à◊ „QÆO^ä•Å#∞ K«Hõ¯QÍ
1. KÕu K«∂ѨÙ_»∞ "ÕÅ∞ =∞_çz ÉÁ@# "ÕÅ∞#∞ `å‰õΩ`«∞#flѨC_»∞, `«H˜¯# =¸_»∞ "Õà◊¥¡
u#flQÍ xÅ|_ç=Ù#fl =Ú„^Œ Wk. ^ŒH˜Δ}Ï=¸iÎ, JÜ«∞ºÑ¨Ê =O\˜ H˘O^Œ~°∞ ^Õ=Ùà◊√¡ z#∞‡„^Œ
K«∂ѨÙ`«∂ ‰õÄ~°∞Ûx LO_»_»O K«∂_»=K«∞Û. D =Ú„^ŒÖ’ K«∂ѨÙ_»∞"ÕÅ∞ =∞x+≤† ÉÁ@#"ÕÅ∞
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞† u#flQÍ xÅ|_ç=Ù#fl =¸_»∞ "Õà◊√¡ =∞x+≤x ã¨O™ê~°OÖ’ |OkèOKÕ
JǨÏOHÍ~°O, Hõ~°‡, =∂Ü«∞ J<Õ =¸_»∞ J*Ï˝<åÅ∞. =∞x+≤ P J*Ï˝<åÅ #∞O_ç q_ç=_ç,
q#„=∞`«`À `«Å=Oz, ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ P~åkèOKåÅx P =Ú„^Œ‰õΩ J~°÷O.
298 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

J^茺ܫ∞#O KÕã≤# =ºH˜Î, Hõ#∞Hõ z#∞‡„^Œ‰õΩ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# q=~°} xKåÛ~°∞. P

q=~°} qx ™êfig∞r ZO`À ã¨O`À+≤Oz, PÜ«∞# KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x, ''KåÖÏ
ÉÏQÆ∞Ok—— Jx Ç≤ÏOnÖ’ K≥áêÊ~°∞.
™êfig∞r ã¨∞„âß=º"≥∞ÿ# HõO~î°ã¨fi~°O Kè«\ÏìOa ™êfiq∞x ZO`«QÍ<À
PHõ@∞ìH˘Ok† ''|OQÍ~°∞ ‰õΩO_»#∞ `«\ ˜ì#ѨC_»∞ ^èŒfixOKÕ H˜OH˜}©<å^ŒO ÖÏO\˜k
PÜ«∞# HõO~î°ã¨fi~°O! PǨ, UO =∂^èŒ∞~°ºO!—— J<Õ"å~°Ü«∞#. ™êfig∞r <Õ„`åÅ#∞
‰õÄ_® PÜ«∞# ZO`«QÍ<À „Ѩâ◊Oã≤OKå~°∞. ™êfig∞rx Kè«\ÏìOa ™êfiq∞, PÜ«∞#
t+¨μº_»~Ú# <å~åÜ«∞}QÆ∞~°∞ ã¨∞ÎuOz, âߡѶ≤∞OKå~°∞. ''™êfig∞r ѨH˜Δ~å*ˇ·#
QÆ~°∞`«‡O`«∞_»~Ú`Õ <Õ#∞ ˆH=ÅO XHõ ^À=∞#∞—— J<åfl~°∞ Kè«\ÏìOa ™êfiq∞. HÍx
™êfig∞r =∂O™êǨ~°O u#_»O =∂„`«O "å~°∞ P"≥∂kOK«ÖË^Œ∞. ''P XHõ¯ Ö’@∞
=∂„`«O ÖˉõΩO>Ë PÜ«∞# XHõ k=ºÑ¨Ù~°∞+¨μ_Õ—— J<Õ"å~°@ Kè«\ÏìOa ™êfiq∞.
™êfig∞r ‰õÄ_® Kè«\ÏìOa ™êfiq∞KÕ ÉÏQÍ PHõi¬`«∞Å~Ú<å~°∞. ''<Õ#∞ XHõ
x["≥∞ÿ# =∞x+≤x ˆH~°à◊Ö’ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl#∞—— Jx ™êfig∞r „"åã≤=Ù<åfl~°∞.
H˘zÛ #∞O_ç WOHÍ ^ŒH˜Δ}Ï# L#fl u~°∞"å#∂¯~ü "≥·Ñ¨ÙQÍ ™êfig∞r
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. =ÚQÆú=∞<ÀǨÏ~° „ѨHõ$u`ÀÉÏ@∞ PÜ«∞# ^•^•Ñ¨Ù 140 "≥∞ÿà◊√¡
Ѩܫ∞xOK«=Åã≤=ÙOk. H˘zÛ k"å<£ HÍ~°º^Œi≈Ü≥ÿ∞#
u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’
~å=∞Ü«∞º~ü ™êfig∞rH˜ `À_»∞QÍ u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O ^•HÍ
"≥à◊¡_®xH˜ HÍ~åºÅÜ«∞ ã≤|ƒOk XHõix U~åÊ@∞ KÕâß_»∞. P`«_»∞ XHõ
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_»∞. P`«_ç`À 1892 _çÃãO|~ü 13= `Õk# ™êfig∞r
u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O KÕ~°∞H˘<åfl~°∞.
u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ „á⁄ÃѶã¨~ü ã¨∞O^Œ~°~å=∞ JÜ«∞º~ü#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜
™êfig∞r "≥àÏ¡~°∞. PÜ«∞# u~°∞"å#∂¯~ü =∞Ǩ~åA JÅ∞¡_»~Ú# Ü«Ú=~åA
=∂~åÎO_»=~°‡‰õΩ Láê^蕺ܫÚ_»∞. JѨC_»∞ Ü«Ú=~åA ZO.U K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl_»∞.
WO\˜ =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡#ѨC_»∞ 12 Uà◊¡ ÉÏÅ∞_≥·# JÜ«∞º~ü Ô~O_»= ‰õΩ=∂~°∞_»∞ WO\˜
QÆ∞=∞‡O =^ŒÌ xÅÉ_ç=Ù<åfl_»∞. ™êfig∞r `«ÅáêQÍ, ^Œ∞ã¨∞ÎÅ#∞ K«∂ã≤ P ÉÏÅ∞_»∞
PÜ«∞##∞ XHõ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚxQÍ ÉèÏqOKå_»∞. ֒ѨeH˜ "≥o¡ `«O„_ç`À W^ŒÌ~°∞
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ∞ PÜ«∞##∞ K«∂_»_®xH˜ =KåÛ~°x K≥áêÊ_»∞! u~°∞=#O`«
ѨÙ~°OÖ’ ™êfig∞r ã¨∞O^Œ~°~å=∞ JÜ«∞º~ü WO\’¡ |ã¨KÕâß~°∞.
WO\’¡H˜ "≥à◊¡QÍ<Õ `«#‰õΩ `À_»∞QÍ =zÛ# P =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ q∞„`«∞xH˜
Éè’[# U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∞=∞x ™êfig∞r HÀ~å~°∞. QÆ`« Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞QÍ PÜ«∞#
 ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«OÖ’ 299

‰õÄ_® áêÅ∞ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞ ѨÙK«∞ÛHÀÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© `À_»∞QÍ =zÛ# =ºH˜Î

PHõex =ÚO^Œ∞QÍ fiÛ J`«}˜‚ uiy ѨOÑ≤OKå~°∞.
HÍ¿ãѨ٠=∂\Ï¡_»QÍ<Õ ™êfig∞r XHõ J™ê^è•~°}"≥∞ÿ# =ºH˜Î Jx JÜ«∞º~ü
„QÆÇ≤ÏOKå_»∞. H˘zÛÖ’ |Ü«∞Å∞^Õi#ѨÊ\˜ #∞O_ç PÜ«∞# ^•^•Ñ¨Ù Ѩã¨∞Î#fl@∞¡
`≥Å∞ã¨∞H˘#fl JÜ«∞º~ü, ''™êfig∞r, g∞‰õΩ ZÖÏO\˜ PǨ~°O HÍ"åe?—— Jx
J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''g∞~°∞ UO ÃÑ\˜ì<å <å‰õΩ ã¨=∞‡`«"Õ∞. ã¨<åflºã¨∞Å∞
~°∞K«∞Å∞ K«∂ã≤ u#~°∞—— Jx ["åaKåÛ~°∞.
™êfig∞r =ºH˜Î`«fi=¸, ã¨∞„âß=º"≥∞ÿ# HõO~î°ã¨fi~°=¸, Hõà◊¡Ö’¡ ^Àº`«Hõ=∞ÜÕ∞º
„ѨHÍâ◊=¸ JÜ«∞º~ü#∞ Jq∞`«OQÍ PHõi¬OKå~Ú. PÜ«∞#`À =∂\Ï¡_»∞`«∂
LO_çáÈ"åe, PÜ«∞# ã¨=∞HõΔOÖ’<Õ LO_çáÈ"åe J#∞HÀ=_»O`À <å_»∞ JÜ«∞º~ü
Ü«Ú=~åA‰õΩ áê~îåÅ∞ K≥ѨÊ_®xH˜ ‰õÄ_® "≥à◊¡ÖË^Œ∞. ™êÜ«∞O„`«O W^ŒÌ~°∂
u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O HõàÏâßÅÖ’ ~°™êÜ«∞xHõâßY PKå~°º Ѩ^Œqx JÅOHõiOz
=Ù#fl ~°OQÍKåix K«∂_»_®xH˜ "≥àÏ¡~°∞. Ü«∂=`«∞Î ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ *Ï˝xQÍ,
"Õ∞^è•qQÍ PÜ«∞#‰õΩ Q˘Ñ¨Ê MϺu LOk. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# WO\’¡
ÖË#O^Œ∞# W^ŒÌ~°∂ u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O Hõ¡|∞ƒ‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°
„Ѩ=ÚY∞ÅÖ’ ѨÅ∞=Ùix ™êfig∞r JHõ¯_» HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Hõ¡|∞ƒÖ’ <å~åÜ«∞} g∞#<£, „ÉÏǨχ}∞_≥·# k"å#∞ ¿Ñ+¨¯~ü
L<åfl~°∞. <å~åÜ«∞} g∞#<£ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞#flѨC_»∞ k"å<£‰õΩ
KÕ`«∞Å∞ *’_çOz #=∞㨯iOKå_»∞. W`«~°∞ʼnõΩ ã¨=∂#"≥∞ÿ#
W`«~°∞Å#∞
Q“~°qOKåe
Q“~°=O W=fi_®xH˜ P<å\˜ „ÉÏǨχ} ã¨=∂[O ã≤^ŒúOQÍ
ÖË^Œ∞. g∞#<£‰õΩ KÕ`«∞Å∞ *’_çOz #=∞㨯iOK«‰õΩO_® k"å<£
`«# ‰õΩ_çKÕux HÍã¨Î ÃÑ·ÔHuÎ P`«_ç #=∞™ê¯~åxfl P"≥∂kOKå_»∞. ™êfig∞r
xt`«"≥∞ÿ# K«∂Ѩ٠nxx QÆ=∞xOK«HõáÈÖË^Œ∞. HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ k"å<£ |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∂
™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ =zÛ `«Å=Oz, KÕ`«∞Å∞ É’_çOz #=∞㨯iOKå_»∞. ™êfig∞r
PÜ«∞#‰õΩ „Ѩu #=∞™ê¯~°O KÕÜ«∞‰õΩO_®, ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O „ѨHÍ~°O
'<å~åÜ«∞}— Jx =∂„`«O J<åfl~°∞. ™êfig∞r `«#‰õΩ „Ѩu#=∞™ê¯~°O KÕÜ«∞Hõ
áÈ=_»O J==∂#OQÍ ÉèÏqOz k"å<£ ‰õΩÑ≤`«∞_»Ü«∂º_»∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r
„ѨâßO`«OQÍ, ''<å~åÜ«∞} g∞#<£ g∞‰õΩ #=∞㨯iOz#ѨC_»∞ „Ѩu#=∞™ê¯~°O
KÕÜ«∞‰õΩO_® g∞ ‰õΩÅ PkèHͺxfl „Ѩ^Œi≈OKÕ JÅ"å@∞#∞ áê\˜Oz#ѨC_»∞
<Õ<≥O^Œ∞‰õΩ ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xfl áê\˜OK«‰õÄ_»^Œ∞? W`«~°∞ʼnõΩ ã¨<åflºã≤
300 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ZÖÏ #=∞㨯iOKåÖ’ J^Õ suÖ’<Õ #=∞㨯iOKå#∞—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r

["å|∞#∞ k"å#∞ ri‚OK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂_»∞. HÍx P `«~°∞"å`« `«# ™È^Œ~°∞}˜‚
ѨOÑ≤ Ѩ~ÀHõΔOQÍ ™êfig∞rH˜ HõΔ=∂Ѩ} `≥Å∞ѨÙH˘<åfl_»∞. K«∂_»_®xH˜ D
ã¨OѶ¨∞@# z#fl^Õ J~Ú#ѨÊ\˜H©, JO`«=∞Ok ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ L#fl P KÀ@
™êfig∞rx qt+¨ì =ºH˜ÎQÍ Kå\˜K«∂Ñ≤Ok.
P `«~°∞"å`« ™êfig∞r Ü«Ú=~å[~Ú# =∂~åÎO_»=~°‡#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
"åi^ŒÌ~°∂ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz =ÚK«Û\˜OK«∞ H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r Ѩ@¡
Jq∞`«OQÍ PHõi¬`«∞_≥·# Ü«Ú=~åA PÜ«∞# KèåÜ«∂z„`«O fã≤, ^•xx
„ѨuÉèÏ=O`«"≥∞ÿ# XHõ z`«Î~°∞=ÙQÍ ~°∂á⁄OkOz, K≥<≥·flÖ’ [iy# HõàτѨ^Œ~°≈
#‰õΩ ‰õÄ_® ѨOÑ≤OKå_»∞.
™êfig∞rx QÆ∞iOz q#fl ѨO_ç`«∞Å∞, "Õ∞^è•=ÙÅ∞, ™ê=∂#∞ºÅ∞ PÜ«∞##∞
HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ ~å™êQÍ~°∞. ™êfig∞r ѨeH˜# „Ѩu =∂@Ö’#∂ XHõ L[˚fiÅ`«
HÍ#~å=_»O JÜ«∞º~ü QÆ=∞xOKå_»∞. Hõ#∞Hõ PÜ«∞##∞ XHõ
'â◊H˜Îx LѨ<åºã¨O W=fi=Åã≤OkQÍ JÉèíºi÷OKå_»∞. JO^Œ∞‰õΩ
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
„Ѩ™êk™êÎ_»∞— ™êfig∞r `å#∞ JO`«^•HÍ |Ç≤Ï~°OQÆ „Ѩã¨OQÍÅ∞ Ug
KÕÜ«∞ÖË^Œh, HÍ^Œ∞‰õÄ_»^Œx „Ѩܫ∞ufl¿ãÎ q∞yÖËk J=¿ÇÏà◊#,
Ѩ~å[Ü«∞"Õ∞ Jh x~åHõiOKå~°∞. HÍx JÜ«∞º~ü JO`«\ ˜`À =^ŒeÃÑ>Ëì ~°HõO
HÍ^Œ∞. J"≥∞iHÍÖ’ [~°∞QÆÉ’ÜÕ∞ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« „ѨuxkèQÍ
™êfig∞r áêÖÁæ<åÅx "≥∞ÿã¨∂~ü =∞Ǩ~åA JÉèíºi÷Oz# ã¨OQÆu JÜ«∞º~ü‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞. Hõ#∞Hõ P ã¨OQÆu „Ѩ™êÎqã¨∂Î, ''D z#fl "ÕkHõˆH g∞~°∞ `«@Ѩ\Ï
~Úã¨∞Î<åfl~°O>Ë, JO`« Q˘Ñ¨Ê =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ ZÖÏ =º=ǨÏiOK«QÆÅ~°∞?—— Jx
J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r u#flQÍ ["åa=fi‰õΩO_®, ''##∞fl `«# ѨiHõ~°OQÍ
KÕã¨∞HÀ"åe, `«^•Ìfi~å <Õ#∞ H˘xfl HÍ~åºÅ∞ x~°fiiÎOKåÅx P ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
ã¨OHõeÊ¿ãÎ JO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# â◊H˜Îh PÜ«∞<Õ „Ѩ™êk™êÎ_»∞—— J<åfl~°∞.
''JÖÏ XHõ Ѷ¨ÖÏ<å =ºH˜ÎH˜ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PÜ«∞# â◊H˜Î™ê=∞~å÷ºÅ∞
„Ѩ™êk™êÎ~å, JÖÏ „Ѩ™êkOK«_»O ™ê^茺"Õ∞<å?—— J<Õ ã¨O^ÕǨÏO JÜ«∞º~ü
"≥e|∞KåÛ_»∞. JO`Õ, Lá⁄ÊOQÆ∞`«∂ ÖËKå~°∞ ™êfig∞r. ''g∞~°∞ <å=∞=∂„`«Ñ¨Ù
"≥·k‰õΩÅ∞. g∞ x`«º ѨÓ[, áê~åÜ«∞} JO`å x~°∞ѨÜ≥∂QÆO. ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’
qâßfiã¨O ÖˉõΩO_® g∞~°∞ g\˜x J#∞+≤ªã¨∞Î<åfl~°∞. ÖˉõΩO>Ë rq`å=â◊ºHÍÅ#∞
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ „Ѩ™êkOK«QÆÅ∞QÆ∞`å_® J<Õ ã¨O^ÕǨÏO g∞‰õΩ =ã¨∞ÎO^•?—— JO@∂
 ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«OÖ’ 301

Ñ≤_»∞QÆ∞ÖÏ QÆi˚OKå~°∞. ''ã¨"≥∞‡@áÈ@¡ÖÏ L<åfl~Ú PÜ«∞# ѨÅ∞‰õΩÅ∞—— Jx

JÜ«∞º~ü „"åâß~°∞.
JÜ«∞º~ü ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ∂, |Ü«∞\˜ #∞O_ç =KÕÛ"å~°∂ ™êfig∞rx
HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O XHõ =∞ǨÏ^•ƒùQƺOQÍ ÉèÏqOKå~°∞. „Ѩu =ºH˜Î`À#∂ "åi =∞<À
ã≤÷uH˜ `«Q@æÆ ∞¡ =∂\Ï¡__» O» ™êfig∞rH˜ Hõ~`° Ö« Ï=∞ÅHõO. Hõ#∞Hõ PÜ«∞#`À "≥∞Åy#
„Ѩu XHõ¯~°∂ ã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^•~°#_»O J`«∞ºH˜Î HÍ^Œ∞. ÃãÊ#û~ü, ¿+H±ûÑ≤Ü«∞~ü,
HÍo^•ã¨∞, _®ifi<£ Ѩi}Ï=∞"å^ŒO, Ü«¸^Œ∞Å K«i„`«, P~°º <åQÆ~°Hõ`«, W™ê¡O,
¢ÔH·ã¨Î=O ÖÏO\˜ PÜ«∞# =ÚK«Û\˜Oz# JOâßÅ∞ HÀH˘Å¡Å∞. JHõ¯_» |㨠KÕã≤#
H˘kÌ ~ÀAÅÖ’ ™êfig∞r H˘xfl `«q∞à◊ =∂@Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»O qâı+¨O.
‰õΩÅ`«`«fi „H“~°ºO QÆ∞iOz ɡOQÆà◊¥~°∞Ö’ _®Hõì~ü ѨÅ∞Ê `«=∞`À K≥Ñ≤Ê#
=∂@Å∞ JHõΔ~°ã¨`«º=∞x ™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. ‰õΩÅ`«`«fiO ¿Ñi@ Zxfl Ѷ¨∞’~åÅ∞
[~°QÆ_®xH˜ P™ê¯~°O LO^À J=hfl WHõ¯_» H˘#™êQÆ∞
‰õΩÅ`«`«fi
„H“~°ºO
`«∞<åfl~Ú. x=∞fl ‰õΩÅã¨∞÷ʼnõΩ PÅÜ«∞ „Ѩ"Õâ◊O ÖË^Œ∞,
J„QÆ=~å‚Å "åi g^äŒ∞Ö’¡H˜ g~°∞ „Ѩ"ÕtOK«~å^Œ∞, "åix
Hõ<≥fluÎ K«∂_»‰õÄ_»^Œ∞, âߢ™êÎ^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞~å^Œ∞. g@xflO\˜H© Ѩ~åHÍ+¨ªQÍ XHõ
Ѷ¨ÖÏ<å ‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok# ¢ã‘ÎʼnõΩ q"åǨÏO x¿+kèOѨ|_çOk. ‰õΩÅ`«`«fiO ¿Ñi@
[~°∞QÆ∞`«∞#fl D ^Œ=∞#HÍO_»`À ¢ÔH·ã¨Î= á¶ê^ŒsÅ∞ W^Õ J^Œ#∞QÍ =O^ŒÖÏk
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ#∞ ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞QÍ =∂~åÛ~°∞. ™êfig∞r WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞:
''=∞#O Z@∞=O\˜ Ǩ™êºã¨Ê^Œ"≥∞ÿ# ã≤÷uH˜ kQÆ*ψ~"≥∂ Hõ^•! XHõ
áêH©"å_»∞, áêH©"å_ç ã≤÷uÖ’ Z=i =^ŒÌÔH·<å =¿ãÎ, ¿Ñ¡QÆ∞ "åºkèÖÏ J`«}˜‚
`«iq∞"Õ™êÎO. HÍx XHõ á¶ê^Œs =zÛ J`«_ç <≥uÎ# XHõ K≥Oɡ_»∞ hà◊√¡
‰õΩ=∞‡iOz, H˘xfl „áê~°÷<å =∞O„`åÅ∞ Q˘}˜y# `«~°∞"å`«, J`«_»∞ XHõ HÀ@∞
^èŒiOz, Jk ZO`« ziyáÈ~Ú#^≥·<å 㨈~ – ã¨<å`«<åKå~°Ñ¨~åÜ«∞}∞_≥·# XHõ
ÃÇ·ÏO^Œ=Ùx WO\’¡H˜ =¿ãÎ, J`«_çH˜ ‰õÄ~ÀÛ=_®xH˜ XHõ ‰õΩsÛ "Õã≤, ǨÏ$^ŒÜ«∞
ѨÓ~°fiHõOQÍ Hõ~°KåÅ#O KÕÜ«∞‰õΩO_® LO_Õ ^è≥·~°ºO Z=i‰õΩOk? WO`«Hõ<åfl
^Ò~åƒùQƺO Uq∞\˜ LO@∞Ok? D ^ŒH˜Δ} ^Õâ◊OÖ’, D á¶ê^ŒsÅ∞ =zÛ UO
KÕã¨∞Î<åfl~À K«∂_»O_ç. ÅHõΔÖÏk x=∞fl‰õΩÅã¨∞÷Å#∞ `«=∞ =∞`«OÖ’ HõÅ∞ѨÙH˘O@∞
<åfl~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞Å JkèHÍ~°O ZHõ¯_» Z‰õΩ¯= L#fl^À, ZHõ¯_»
Éèí∂q∞ „Ѩu JOQÆ∞à◊O „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Pã≤ÎQÍ L#fl^À, ZHõ¯_» ~å[‰õΩ@∞OÉÏxH˜
K≥Ok# ¢ã‘ÎÅ∞ Ãã·`«O „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ LOѨÙ_»∞QÆ`≥ÎÅ∞QÍ rqOK«_®xfl Q˘Ñ¨ÊQÍ
302 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ÉèÏq™êÎ~À – P u~°∞"å#∂¯~üÖ’ ^•^•Ñ¨Ù W~°"≥· S^Œ∞ âß`«O „Ѩ[Å∞ ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞QÍ

=∂iáÈÜ«∂~°∞.——1
Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ã¨"≥∞ÿHõº`«ˆH KÕ@∞QÍ ^•Ñ¨ÙiOK«#∞#fl P~°º–„^•q_»
ã¨=∞㨺 JO‰õΩ~åxfl ™êfig∞r P<å\˜ u~°∞"å#∂¯~üÖ’ K«∂_»QÆeQÍ~°∞. L`«Î~° kâ◊
P~°º–„^•q_»
#∞O_ç =zÛ# „ÉÏǨχ}∞Å (P~°∞ºÅ) ÉèÏ=#Å∂, PkèHõº=¸
ã¨=∞㨺 ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ~Ú# „^•q_»∞Å#∞ J}z"ÕÜ«∞_®xfl
=ºuˆ~H˜ã¨∂Î JHõ¯_»Hõ¯_» x~°ã¨# ã¨fi~åÅ∞ |Ü«∞Å∞^Õ~å~Ú.
q^•ºkè‰õΩ_≥·# „á⁄ÃѶã¨~ü ã¨∞O^Œ~°O Ñ≤à‹·¡ ÖÏO\˜ "å~°∞‰õÄ_® `«=∞#∞ `å=Ú
„^•q_»∞Å=∞h, ™ê=∂#ºOQÍ ÉèÏqOѨ|_»∞`«∞#fl@∞¡ 'Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞— HÍ=∞h
¿Ñ~˘¯#_»O ™êfig∞rx Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å#∞ KÕã≤Ok. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JÜ«∞º~ü
ÖÏO\˜ =º‰õΩÎÅ UHõ"≥Ú`«Î aè#fl"≥∞ÿ# ÉèÏ=# ‰õÄ_® ™êfig∞rH˜ JOwHÍ~°
Ü≥∂QƺOQÍ JxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. W@∞=O\˜ P~°º, „^•q_» J<Õ "Õ~åÊ@∞<Õ ™êfig∞r
ã¨=∞‡uOK«ÖË^Œ∞. #Å¡QÍ L#fl „ÉÏǨχ}∞Å∞ HõzÛ`«OQÍ „^•q_»∞ŠѨÓsfi‰õΩÅ
#∞O_ç =zÛ#"åˆ~† Hõ#∞Hõ W@∞=O\˜ qÉèí[# J#=ã¨~°=∞x PÜ«∞#
Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. ™êfig∞r Jaè„áêÜ«∂xfl "å~°∞ P"≥∂kOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
J^Õ q^èŒOQÍ PǨ~° q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® ™êfig∞r L^ÕÌâßÅ∞ "åix
Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å#∞ KÕâß~Ú. „áêp# HÍÅOÖ’ „ÉÏǨχ}∞Å∞ Ü«∂QÍÅÖ’ Ѩâ◊√=Ù
Å#∞ |e WKåÛ~°∞, "å\˜ =∂Oã¨O P~°yOKå~°∞† `Õ<≥ HõeÑ≤# =∞^èŒ∞=<Õ áê#HõO
Ju^äŒ∞ʼnõΩ WKåÛ~°∞. nx QÆ∞iOz# x^Œ~°≈<åÅ∞ "Õ^•ÅÖ’ L<åfl~Ú.
`«^Œ#O`«~°O É∫^Œú=∞`«O "åºÑ≤OK«_»O`À D ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xH˜ HÍÅO
K≥e¡áÈ~ÚOk. â◊H˜Î=∞O`«=¸, PkèHõº=¸ QÆÅ „ѨѨOK«^ÕâßÅ~Ú# „a\˜+π
™ê„=∂[ºO`ÀQÍx, ÖË^• ^•xH˜ "≥Å∞ѨÅ#∞#fl ^ÕâßÅ`ÀQÍx ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
áÈ\©KÕã≤ „ѨQÆu ™êkèOKåÅO>Ë Ç≤ÏO^Œ∞=ÙʼnõΩ =∂O™êǨ~°O P=â◊ºHõ=∞x
™êfig∞r Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. nxx ‰õÄ_® "å~°∞ P"≥∂kOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
JÜ«∞º~ü ‰õΩ=∂~°∞_≥·# ~å=∞™êfiq∞âߢã≤Î`À ™êfig∞r `≥eÑ≤# Jaè„áêÜ«∂Å∞
x["≥∞ÿ#
PÜ«∞# Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ x~°fiiÎOK«QÀi# HÍ~åºxH˜ J^ŒÌOѨ_»∞`«∞
^Õâ◊ÉèíH˜Î <åfl~Ú. ''^Õâ◊ÉèíH˜Î, ^Õâ◊ÉèíH˜Î JO@∞<åfl~°∞. x*ÏxH˜ J^Õq∞\˜?
J^˘Hõ JO^èŒqâßfiã¨=∂? ÖË^• L^ÕfiQÍÅ LÃÑÊ<å? HÍ^Œ∞.
^Õâ◊„Ѩ[ʼnõΩ ¿ã=KÕÜ«∂Å<Õ =∞Ǩ L`«∞ûHõ`Õ x*ÏxH˜ ^Õâ◊ÉèíH˜Î. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@, 61.
 ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«OÖ’ 303

Ü«∂=`«∞Î K«∂âß#∞. J*Ï˝#=¸, ^Œ∞óY=¸, jÅ~åÇ≤Ï`åºÖË HõO@|_®¤~Ú. <å

ǨÏ$^ŒÜ«∞O ÉèíQÆ∞æ# =∞O_çOk. D JiëêìÅ#∞ ‰õÄHõ\ ˜"Õà◊¡`À ã¨Ç¨ ÃÑHõeOz
"ÕÜ«∂Åx `«Ñ≤OzáÈ`«∞<åfl#∞. '"åi ^Œ∞+¨¯~°‡ Ѷ¨ÅO Jk, JO^Œ∞ˆH HõëêìÅ#∞Éèí
qã¨∞Î<åfl~°∞— JO@∂ Hõ~°‡ã≤^•úO`«O =e¡ã¨∞ÎO\Ï~°∞. ^ŒÜ«∞KÕã≤ JÖÏ =∂\Ï¡_»HõO_ç.
Hõ+¨ìѨ_»_»O "åi Hõ~°‡ J~Ú`Õ, ^•#∞flO_ç "åiH˜ q=ÚH˜Î HõeyOK«_»O =∞# Hõ~°‡.
ÉèíQÆ=^ŒÌ~°≈#O á⁄O^ŒQÀi`Õ =∂#=¿ã= KÕÜ«∞O_ç. <å~åÜ«∞}∞x á⁄O^•ÅO>Ë
PHõe`À JÅ=∞\˜ã¨∞Î#fl ÅHõΔÖÏk ^Œi„^Œ <å~åÜ«∞}∞ʼnõΩ ¿ã=KÕÜ«∞O_ç. J^Õ
x["≥∞ÿ# ^Õâ◊ÉèíH˜Î.——
W@∞=O\˜ ÉèÏ=#Å#∞ ™êfig∞r JHõ¯_» J<Õ‰õΩÅ =^ŒÌ =ºHõÎO KÕâß~°∞.
Ü«∂=^•ƒù~°`« ^Õâßxfl ZÖÏO\˜ ã¨O㨯~°}Å ^•fi~å fiÛk^•ÌÖ’ ™êfig∞r
`≥eáê~°∞. ™êfig∞r q[Ü«∞=¸, PÜ«∞# Kè«\ÏìOa™êfiq∞ „ѨÉèí$`«∞Å#∞
HõÅ∞ã¨∞H˘x =ÚK«Û\˜OK«_»=¸ HÍÖÏO`«~°OÖ’ ˆH~°à◊ K«qK«∂ã≤# ™ê=∂lHõ
qѨ¡"åʼnõΩ XHõ c[OQÍ "≥Å∞Q˘O^•Ü«∞#_»OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞.
™êfig∞r u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ |ã¨KÕã≤#ѨC_»∞ HõÅHõ`åΉõΩ K≥Ok#
=∞#‡^äŒ<å^ä£ J<Õ =ºH˜Î HÍ~åºÅÜ«∞O Ѩx g∞^Œ u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O =KåÛ_»∞.
PÜ«∞# K≥<≥·flÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞ „Ѩ^è•# QÆ}‰õΩ_»∞QÍ L^ÀºQÆO KÕã¨∞Î<åfl_»∞. PÜ«∞#
™êfig∞rH˜ ѨiK«Ü«∞=∞Ü«∂º_»∞. u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜
™êfig∞r ã≤^Œú=∞=Ù`«∞#flѨC_»∞ =Orâ◊fi~°âߢã≤Î J<Õ Ñ¨O_ç`«∞_»∞ PÜ«∞##∞
K«∂_»_®xH˜ =KåÛ_»∞. ˆH=ÅO H˘kÌ xq∞ëêÅ∞ =∂„`«"Õ∞ "å~°∞ =∂\Ï¡_»∞HÀ
QÆeQÍ~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© =∂\Ï¡_ç |Ü«∞\˜H˜ =zÛ# âߢã≤Î, ™êfig∞rH˜ ã¨O㨯 $`«
"åºHõ~°}OÖ’ QÆÅ „ѨuÉèí#∞ âߡѶ≤∞OKå_»∞.
`˘q∞‡k ~ÀAÅ∞ u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ QÆ_çÑ≤, 1892 _çÃãO|~°∞ z=~°Ö’
™êfig∞r Hõ<庉õΩ=∂i |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.


 H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞

=∞#Å#∞ Ü«∞^ä•~°÷"≥∞ÿ# =∞x+≤QÍ ~°∂á⁄OkOK«_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ#

qK«HõΔ}Ï*Ï˝#O, ã¨=∂[ „âıÜ«∞ã¨∞ûHÀã¨O HÍ=Åã≤# K≥·`«<åºÅ#∞
JOkOKÕ `«`«Î fi=¸, =∞`«=¸ <Õ_»∞ J=ã¨~°O.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

™êfig∞r rq`«OÖ’#∂, =∞ǨÏ`å¯~åºÅ∞ ™êkèOK«_»OÖ’#∂ `«q∞à◊<å_»∞ H©ÅHõ

áê„`« =Ç≤ÏOzOk. áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥àÏ¡Å<Õ L^ÕfiQÆO PÜ«∞#‰õΩ WHõ¯_»
`«q∞à◊<å_»∞‰õΩ
#∞O_Õ, =ÚYºOQÍ Hõ<庉õΩ=∂s^ÕqH˜ „"≥ÚH˜¯, JHõ¯_»
áÈ=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ PÜ«∞# J#∞+≤ªOz# ^蕺<å#O`«~°O HõeyOk. P ã¨OѶ¨∞@
#‰õΩ =ÚO^Œ∞ PÜ«∞# Ѩi„"å[Hõ rq`«OÖ’ [iy# H˘xfl
ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ѨiH˜OK«=Åã≤=ÙOk. Jq [iy# ã¨÷Å=¸, HÍÅ=¸ HõzÛ`«OQÍ
`≥eÜ«∞HõáÈ=_»O =Å# "å\˜x WHõ¯_» ã¨O„QÆǨÏOQÍ á⁄O^Œ∞Ѩ~°KåO.
XHõ =ºH˜Î XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ™êfig∞r`À áê@∞ „Ѩܫ∂}˜OK«™êQÍ_»∞.
P`«_∞» q^•ºkè‰Ωõ _»∞. K«H¯õ x Ö’Hõ*Ï˝#=¸, ‰õΩâß„QÆ|∞nú ã¨O`«iOK«∞H˘#fl =ºH˜ÖÎ Ï
qK«HõΔ}Ï *Ï˝<åxfl
HõxÑ≤OKå_»∞. HÍx J^Œ∞ƒù`åÅ#∞ W>Ëì #"Õ∞‡=ºH˜ÎÖÏ L<åfl_»∞.
LѨÜ≥∂yOK«∞ `å#∞ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ÅÖ’ x=ã≤Oz# q+¨Ü«∞O ™êfig∞r
„Ѩ™êÎqOK«QÍ<Õ P`«_»∞, ''™êfig∞r, JHõ¯_» ã≤^ŒúQÆ}ÏÅ#∞
HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~å?—— Jx J_çQÍ_»∞, J`«_»∞ ZO`«^Œ∂~°O =~°‰õΩ áÈ`å_À
K«∂^•Ì=∞#∞H˘#fl ™êfig∞r ã¨OÉèíqOK«x H˘xfl J^Œ∞ƒù`åÅ#∞ UHõ~°=ÙÃÑ\Ïì~°∞.
=∞Ǩ`«∞‡Å~Ú# ã≤^Œ∞úÅ∞ `«=∞ =^ŒÌ‰õΩ =zÛ#@∂¡, „ѨѨOK«O JO`«O QÆ∞iOz
`«=∞`À K≥Ñ≤Ê#@∂¡ `≥eáê~°∞. D Ü«ÚQÍO`«O ZѨC_À, „Ѩà◊Ü«∞O ZѨC_»∞
ã¨OÉèíqã¨∞ÎO^À, `«^Œ∞Ѩi Ü«ÚQÆO „áê~°OÉèí=∞~Ú#ѨC_»∞ U U ã≤^ŒúѨÙ~°∞+¨μÅ∞
Z=Ô~=~°∞QÍ [x‡Oz U q^èŒOQÍ =∂#"åoH˜ ZÖÏ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤Ï™êÎ~À

304
 H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ 305

Juâ◊Ü≥∂‰õΩÎÅ∞ *’_çOz ™êfig∞r Hõ@∞ìHõ^äŒÅ∞ JÖÏ¡~°∞. P ã¨Ç¨Ï „Ѩܫ∂}©‰õΩ_»∞

ã¨Oâ◊Ü«∞~°Ç≤Ï`«OQÍ JO`å q#™êQÍ_»∞. P `«~°∞"å`« WO`«^•HÍ Wxfl
J^Œ∞ƒù`åÅ#∞ q=iOz K≥Ñ≤Ê# ™êfig∞rx Hõ$`«[˝`åѨÓ~°fiHõOQÍ Éè’[<åxH˜
PǨfixOKå_»∞.
P ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r KÕuÖ’ _»|∞ƒ LOK«∞H˘<Õ"å~°∞ HÍ~°∞. Z=Ô~·<å \˜ÔH\ò
H˘x~Ú¿ãÎ, ^•xx=∂„`«O ѨÙK«∞ÛH˘x Ѩܫ∞xOKÕ"å~°∞. PǨ~°O, ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞, |ã¨
W`åº^Œ∞Åhfl ÉèíQÆ=O`«∞x g∞^Õ =^ŒeÃÑ>Ëì¿ã"å~°∞. P ~ÀA P =ºH˜Î
ã¨=∞iÊOz# PǨ~°O ã‘fiHõiOKå~°∞. `«~°∞"å`« XHõ HõΔ}O P`«}˜‚ „ѨâßO`«OQÍ
K«∂âß~°∞. P =ºH˜ÎH˜ ‰õΩâß„QÆ|∞kú, qâßÅǨÏ$^ŒÜ«∞O L<åfl~Ú. HÍx Ô~O\˜h
K≥_»Q˘\˜ìOk P`«_ç =¸_è»#=∞‡HõO. J`«_çH˜ ã¨`åºxfl Z~°∞Hõ Ѩ~°K«QÀi#
™êfig∞r PáêºÜ«∞OQÍ P`«_ç`À WÖÏ J<åfl~°∞:
''WO`« K«^Œ∞=Ó, `≥eq`Õ@Å∂ L#fl #∞=Ùfi <Õ#∞ K≥Ñ≤Ê# HõeÊ`« Hõ^äŒÅ
#xflO\˜h #=Ú‡`«∞<åfl"Õ? q∞„`«=∂, #∞=Ùfi |∞kúâßeq. hÖÏO\˜ "å~°∞
q"ÕHÍxfl LѨÜ∂≥ yOKåe Hõ^•? P^蕺u‡Hõ`« J#flk K«=∞`å¯~°=¸, QÍ~°_ô HÍ^Œ∞,
q∞„`«=∂! g\˜Ö’ Pã¨HΘ L#flO`« ^•HÍ =∞x+≤ HÀÔ~¯Å‰õΩ ÉÏxã¨QÍ#∞, ™êfi~°Ñ÷ ~¨ ∞° _»∞
QÍ#∞ LO_çáÈ`å_»∞. ã¨∞QÆ∞}ÏÅ∞, 㨄`«Ê=~°Î#ÅÖ’<Õ x["≥∞ÿ# â◊H˜Î LOk. P â◊H˜Îx
á⁄O^Œ_»"Õ∞ P^蕺u‡Hõ`«. L^ÕfiQÍÅ#∂, HÀÔ~¯Å#∂ [~ÚOK«_»"Õ∞ P^蕺u‡Hõ`«.
rq`« ã¨=∞㨺Å#∞ Ѩi+¨¯iOK«_®xH˜ x~°∞ѨÜ≥∂QÆ"≥∞ÿ# QÍ~°_ôÅ "≥O\ "≥à◊¡_»O
=∞# â◊H˜Îx =$^ä• KÕÜ«∞_»"Õ∞ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞ HÍ^Œ∞. Jk =∞#ã¨∞û#∞ áê_»∞KÕ
ã¨∞OÎ k. D J|^Œ"ú ∞Õ <Õ_∞» ^Õâ◊ <≥u· Hõ`#« ∞ H©}Δ O˜ Ѩ*ãË ∞¨ #Î flk. =∞#Å#∞ Ü«∞^ä•~°"÷ ∞≥ #ÿ
=∞x+≤QÍ ~°∂á⁄OkOK«_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# qK«HõΔ}Ï*Ï˝#O, ã¨=∂[„âıÜ∞« ã¨∞û
HÀã¨O HÍ=Åã≤# K≥·`«<åºÅ#∞ JOkOKÕ `«`Ϋ fi=¸, =∞`«=¸ <Õ_∞» J=ã¨~°O.
XHõ ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ ™êfig∞r "Õãq¨ HÍÅOÖ’ L`«~Î „° Ѩ^âÕ òÖ’ ~Ô Å· ∞Ö’ „ѨÜ∂« }O
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. PÜ«∞#`Àáê@∞ XHõ "åºáê~°ã¨∞÷_»∞ ‰õÄ_® „Ѩܫ∂}O KÕã¨∞Î<åfl_»∞.
™êfig∞r =^ŒÌ ÃÑ·HõOQÍx =∞ˆ~ q^èŒ"≥∞ÿ# ™œHõ~åºÅ∂ ÖËHõ
N~å=Ú_»∞ PǨ~°O áÈ=_»O K«∂ã≤ J`«_»∞ PÜ«∞##∞ z#flK«∂Ѩ٠K«∂_»_»"Õ∞QÍHõ
ѨOÑ≤OKå~°∞
ѨiǨã¨O ‰õÄ_® KÕÜ«∞™êQÍ_»∞. „Ѩu ¿ãì+¨#∞Ö’#∞ Ô~·Å∞
Py#ѨC_»∞ ã¨∞+¨μìQÍ uO@∂, ™êfig∞rx ѨiǨÏã≤OK«_»O H˘#™êyã¨∂Î<Õ
=KåÛ_»∞. z=iH˜ ^•sѶ¨∂\ò J<Õ ¿ãì+¨<£ =zÛOk. Jk q∞@ì=∞^蕺ǨÏflO ZO_»
=∞O_çáÈ`«∞#flk. PHõe^ŒÑ¨CÅ`À ™êfig∞r JÅ=∞\˜ã¨∞Î<åfl~°∞. ™êfig∞r =^ŒÌ
Hõhã¨O Hõ=∞O_»ÅO ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’x ѨOki „H˜O^Œ
S 22
306 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

‰õÄ~ÀÛ=_®xH˜ "≥àÏ¡~°∞. ™ê=∂#∞Å∞ "≥∂¿ã ‰õÄb"å_»∞ JHõ¯_» PÜ«∞#‰õΩ KÀ@∞

W=fi_®xH˜ x~åHõiOKå_»∞. KÕ¿ãkÖËHõ =∞O_»∞>ˇO_»Ö’ PÜ«∞# Hõ\ ˜Hõ <ÕÅ g∞^Œ
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞.
JHõ¯_çH˜ ‰õÄ_® P "åºáê~°ã¨∞÷_»∞ =zÛ PÜ«∞#‰õΩ Z^Œ∞~°∞QÍ K«Hõ¯x
Pã¨#O g∞^Œ ɡ·~îå~ÚOKå_»∞. Éè’[#O `≥Ñ≤ÊOK«∞H˘x PÜ«∞# =ÚO^Õ
u#™êQÍ_»∞. JO`«\ ˜`À PQƉõΩO_® ™êfig∞r`À, ''UÜü∞ ã¨<åflºã‘! ^èŒ<åxfl
`«ºlOz#O^Œ∞ =Å# h‰õΩ "å\˜e¡# Hõëêìxfl K«∂âß"å? u#_®xH˜HÍh, ^•Ç¨ÏO
f~°∞ÛHÀ=_®xH˜HÍh h‰õΩ =∂~°æO ÖˉõΩO_®áÈ~ÚOk. <å =∂ki #∞=Ùfi ‰õÄ_®
ZO^Œ∞‰õΩ ã¨OáêkOK«‰õÄ_»^Œ∞!—— Jx Q˘_»= KÕ¿ã ^èÀ~°}˜Ö’ =∂\Ï¡_®_»∞.
™êfig∞r Ug∞ =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞. Ñ≤^ŒÑ¨ J`«_»∞ ѨÓsÅ∞, Å_»∂¤Å∞ `≥Ñ≤ÊOK«∞H˘x
u<åfl_»∞. uO@∂ ™êfig∞rx K«∂ã¨∂Î ''ã¨Oáê^Œ<åѨ~°∞_»<≥·# <å‰õΩ Ñ¨ÓsÅ∞, Å_»∞¡
Åaèã¨∞Î<åfl~Ú. ã¨OáêkOK«x h‰õΩ P‰õe^ŒÑ¨CÅ∞, =∞O_»∞>ˇO_» =∂„`«"Õ∞
^ŒHͯ~Ú. „Ѩu XHõ¯~°∂ `«=∞ J~°›`« "Õ∞~°ˆH á⁄O^Œ∞`å~°∞—— JO@∂ `«`ÀÎ fiѨ^Õâ◊O
KÕâß_»∞. ™êfig∞r „ѨâßO`«OQÍ JO`å q<åfl~°∞. PÜ«∞# =ÚYHõ=oHõÅÖ’
ZÖÏO\˜ =∂~°∂Ê ÖË^Œ∞.
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ^Œ$â◊ºO =∂iOk! JHõ¯_çH˜ XHõ JѨiz`« =ºH˜Î =KåÛ_»∞.
J`«_ç KÕ`«∞Ö’¡ XHõ á⁄@¡O, =∞Ozh~°∞, Pã¨#O "≥Ú^ŒÖˇ·#q L<åfl~Ú. Pã¨<åxfl
h_»Ö’ Ѩ~°z u#flQÍ J`«_»∞ ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ =KåÛ_»∞. ''™êfig∞r, g∞ HÀã¨O
Éè’[#O `≥KåÛ#∞ ~°O_ç—— Jx PǨfixOKå_»∞. W@∞=O\˜ ã¨OѶ¨∞@# [~°∞QÆ∞
`«∞O^Œx ™êfig∞r HÍã¨Î~Ú<å Z^Œ∞~°∞K«∂_»ÖË^Œ∞, #=∞‡ÖËHõáÈÜ«∂~°∞ ‰õÄ_®.
'T~°∂ ¿Ñ~°∂ `≥eÜ«∞x D KÀ@ ##∞fl PǨfixã¨∞Î#fl ^≥=~°∞? W`«_»∞
#<≥flO^Œ∞‰õΩ PǨfixOKåe, nxH˜ J~°÷O Uq∞\˜?— Jx PÖ’zOK«™êQÍ~°∞. Wk
K«∂ã≤# "åºáê~°ã¨∞÷_çH˜ ZHõ¯_À K«∞~°∞‰õΩ¯=∞Ok. `å#∞ ÉèÏqOz#@∞¡ PÜ«∞#
™ê=∂#º"≥∞ÿ# =ºH˜Î HÍ~°x J`«_çH˜ J=QÆ`«O HÍ™êyOk. [~°∞QÆ∞`«∞#flk J`«_»∞
k¢Q̓ùOu`À K«∂_»™êQÍ_»∞.
P JѨiz`« =ºH˜Î =∞m¡, ''™êfig∞r, ~°O_ç, `«fi~°QÍ =zÛ Éèí∞lOK«O_ç——
Jx ™êfig∞r`À K≥áêÊ_»∞.
™êfig∞r : K«∂_»∞ <åÜ«∞<å! ##∞fl Z=iQÍ<À ÉèÏqOz á⁄~°áê@∞QÍ
Ñ≤Å∞ã¨∞Î<åfl=Ù. x#∞fl <Õ#∞ K«∂ã≤Ok‰õÄ_® ÖË^Œ∞.
JѨiz`« =ºH˜Î : ÖË^Œ∞ ™êfig∞r, <Õ#∞ K«∂ã≤# ã¨<åflºã≤ ™êHΔÍ`«∞Î g∞ˆ~!
^•<À¡ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞.
 H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ 307

™êfig∞r (Pâ◊Û~°ºOQÍ) : ##∞fl K«∂âß"å? ZHõ¯_» K«∂âß=Ù?

JѨiz`« =ºH˜Î : <åk q∞~îå~Ú ^Œ∞HÍ}O. =∞^蕺ǨÏflO Éè’[<å#O`«~°O
JÅ"å@∞ „ѨHÍ~°O HÍã¨Î ‰õΩ#∞‰õΩ fâß#∞. JѨC_»∞ N~å=Ú_»∞ HõÅÖ’
HõxÑ≤OKå_»∞. q∞=∞‡efl K«∂Ñ≤ã¨∂Î, 'WkQÀ <å ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞QÍ
Ѩã¨∞Î`À L<åfl_»∞. "≥O@<Õ ÖËz ѨÓsÅ∞, q∞~îå~ÚÅ∞ Jhfl fã¨∞H˘x Ô~·Å∞
xÅÜ«∂xH˜ "≥à◊√¡— Jx P^ÕtOKå_»∞. <Õ#∞ ~î°‰õΩ¯# ÖËKå#∞. JѨC_»∞ `≥eã≤Ok
Jk HõÅ Jx. Hõ#∞Hõ ^•xx JÅHõΔ ºÑ¨~°z =∞m¡ Ѩ_»∞H˘<åfl#∞. J"åº[
Hõ~°∞}Ï™êQÆ~°∞_≥·# N~å=∞K«O„^Œ∞_»∞ =∞m¡ ##∞fl `«\ ˜ì ÖËáê_»∞. P `«~°∞"å`« <Õ#∞
L¿ÑH˜ΔOK«ÖËHõáÈÜ«∂#∞. PÜ«∞# P^Õâ◊O "Õ∞~°‰õΩ Jhfl `«Ü«∂~°∞KÕã≤ fã¨∞‰õΩ
=KåÛ#∞. <Õ#∞ HõÅÖ’ K«∂ã≤# g∞ˆ~ ™êHΔÍ`«∞Î WHõ¯_»∞<åfl~°∞. ^Œ∂~°O #∞O_Õ
q∞=∞‡efl QÆ∞iÎOKå#∞. ~°O_ç, ÉÏQÍ PHõe`À LO_ç=ÙO\Ï~°∞. "Õ_ç K«ÖÏ¡iáÈHõ
=ÚO^Õ Éè’[#O KÕÜ«∞O_ç.
™êfig∞r ÉèÏ"À^ÕfiQÆO =~°‚<åf`«O. HõO@ h~°∞ „ã¨qã¨∂ÎO_»QÍ P JѨiz`«
=ºH˜ÎH˜ Hõ$`«[˝`«Å∞ `≥eáê~°∞. P`«_»∞ PÜ«∞##∞ "åiã¨∂Î, ''<å‰õΩ Hõ$`«[˝`«Å∞
`≥Å∞ѨHõO_ç ™êfig∞r! JO`å N~å=∞K«O„^Œ∞x J#∞„QÆǨÏ"Õ∞—— J<åfl_»∞.
[~°∞QÆ∞`«∞#fl^ŒO`å P "åºáê~°ã¨∞÷_»∞ K«∂ã¨∂Î<Õ L<åfl_»∞. ™êHΔÍ`«∞Î
N~å=Ú_Õ =zÛ Éè’[#O ѨOÑ≤OKå_»O>Ë DÜ«∞# ZO`«\ ˜ Q˘Ñ¨Ê =∞Ǩ`«∞‡_≥·
LO\Ï~À#x ÉèÏqOz# P`«_»∞ `«##∞ `å#∞ J^Œ∞ѨÙÖ’ LOK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
`«HõΔ}"Õ∞ Ѩ~°∞ÔQ`«∞ÎH˘O@∂ =zÛ ™êfig∞r áê^•Å „"≥∂Å "åeáÈ~Ú `«##∞
HõΔq∞OK«=∞x Ji÷OKå_»∞. ™êfig∞r =∞ø#OQÍ J`«}˜‚ Pj~°fikOz, Éè’[<åxH˜
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞.
P "åºáê~°ã¨∞÷_»∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ ™êfig∞rH˜ XHõ™êi WÖÏ JxÑ≤OzOk: 'x["Õ∞
Hõ^•! <å HÍà◊¥¡ KÕ`«∞Å∂ ÉÏQÍ<Õ L<åfl~Ú! <Õ#∞ WO\˜O\˜H© "≥o¡ aèHõΔHÀi
ѨÙe ‰õÄ_®
u#_»O <åºÜ«∞"Õ∞<å?— ã¨||∞ HÍ^Œx PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ«∞O
J~°÷O KÕã¨∞H˘#flk K≥Ñ≤ÊOk. D ~ÀAÖ’¡ XHõ ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤H˜ PÜ«∞# WÖÏ
„"åâß~°∞: ''<Õ#∞ ã≤QÆ∂æ Å*Ï˚ ÖˉõΩO_®, H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_®
=∂#ã≤Hõ P"Õ^Œ# ÖˉõΩO_®, HÍH˜ÖÏ W`«~°∞Å Wà◊¡Ö’ aèHõΔ HÀ~°∞`«∂ u~°∞QÆ∞
`«∞<åfl#∞.—— D ÉèÏ=# "≥∞^ŒÅQÍ<Õ PÜ«∞# XHõ x~°‚Ü«∂xH˜ =KåÛ~°∞.
''<å‰õΩ PǨ~°O ã¨=∞iÊOKÕ ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ <å =Å# UO „ѨÜ≥∂[#O? "å~°∞
XHõ Ñ≤_çÔH_»∞ aÜ«∞ºO á⁄^Œ∞Ѩ٠KÕã¨∞HÀQÆey`Õ ™⁄O`« a_»¤Å‰õΩ Jk XHõ ~ÀA
308 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

PǨ~åxH˜ ã¨iáÈ`«∞O^Õ! J^ŒO`å 㨈~, D â◊s~åxfl Ѩi~°H˜ΔOz UO KÕã¨∞HÀ

"åe? WHõÃÑ· <Õ#∞ aèHΔÍ@#‰õΩ áÈ#∞—— Jx ™êfig∞r ^Œ$_è»OQÍ x~°‚~ÚOK«∞
H˘<åfl~°∞. U^À XHõ J~°}ϺxH˜ áÈ~Ú `«Ñ¨ã¨∞û KÕã≤, â◊s~°O â◊√+≤¯OѨKÕã≤
ZO_»∞\ωõΩÖÏ ~åeáÈÜÕ∞ ^•HÍ LѨ"åã¨O KÕÜ«∂Åx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
D Hõ$`«xâ◊ÛÜ«∞O`À XHõ J_»qÖ’H˜ „Ѩ"ÕtOz J<åflǨ~åÅ∞ ÖˉõΩO_®
XHõ ~À[O`å #_çKå~°∞. ™êÜ«∞O„`«=∞ÜÕ∞ºã¨iH˜ ã¨Ê $ǨÏ`«¿ÑÊ ã≤÷uÖ’ XHõ K≥@∞ì
„H˜O^Œ ‰õÄÅ|_ç ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^蕺xOK«™êQÍ~°∞.
^蕺#O HÍã¨Î ÉèíQÆfl=∞~Ú#ѨC_»∞...
PǨ .... J^Œ∞QÀ HÍ#=ã¨∞Î#flq Ô~O_»∞ JyflQÀàÏÅ∞....
Jq .... ã¨O^ÕǨÏ"Õ∞ ÖË^Œ∞! ѨÙe Hõàı¡!
J^Œ∞QÀ, P Hõà◊√¡ ã¨g∞Ñ≤ã¨∞Î<åfl~Ú, W^Œ∞QÀ =KÕÛâß~Ú!
™êfig∞r â◊s~°=¸, =∞#ã¨∂û H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® K«eOK«Ö^Ë ∞Œ . ÉèÏ~°OQÍ Hõ^eŒ
=ã¨∂Î=Ù#fl P ѨÙe ZO^Œ∞HÀ PÜ«∞#‰õΩ H˘O`« ^Œ∂~°OÖ’ =zÛ Ñ¨_»∞H˘Ok.
ѨÙe "≥·Ñ¨Ù PáêºÜ«∞OQÍ ™êfig∞r K«∂âß~°∞.
â◊√+¨¯"≥∞ÿ# ^Œ~°Ç¨ã¨O P =ÚMÏ# "≥e¡qiã≤Ok. '㨈~ <å =∂ki D ѨÙe
‰õÄ_® Ѩã¨∞Î`À L#fl@∞¡Ok. W^ŒÌ~°=¸ Ѩã¨∞ÎÖË. D <å â◊s~°O =Å# Ö’HÍxH˜
U „ѨÜ≥∂[#=¸ HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx `ÀK«_»OÖË^Œ∞. D ѨÙeÔH·<å LѨÜ≥∂QÆѨ_ç`Õ
Jk P#OkKåeû# q+¨Ü«∞O— Jx ÉèÏqOKå~°∞. „ѨâßO`«OQÍ, xâ◊ÛÅOQÍ,
K≥@∞ì‰õΩ ÉÏQÍ P#∞H˘x, Hõà◊√¡=¸ã¨∞H˘x, WѨC_»∞ ѨÙe <å g∞^Œ ^Œ∂HõÉ’
`«∞#flk Jx J#∞H˘<åfl~°∞. XHõ HõΔ}O, Ô~O_»∞ HõΔ}ÏÅ∞, XHõ xq∞+¨O JÖÏ
ã¨=∞Ü«∞O QÆ_»záÈ`«∞#flk. Hõà◊√¡ `≥iz K«∂âß~°∞. JHõ¯_» ѨÙe *Ï_»ÖË^Œ∞. Jk
"≥o¡áÈ~ÚOk. PǨ! ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ `«##∞ U ~°HõOQÍ HÍáê_»∞`«∞<åfl_À
`«ÅK«∞H˘x „^ŒqOzáÈÜ«∂~°∞. P ~å„u JHõ¯_Õ P`«‡zO`«#Ö’ QÆ_çáê~°∞.
`≥Å¡"åiOk. x#fl\˜ JÅã¨@, „â◊=∞ Un â◊s~°OÖ’ HÍ#~åÖË^Œ∞. =∞#â◊≈s~åÅ∞
XHõ #∂`«# â◊H˜Îx á⁄Ok#@∞¡QÍ JxÑ≤OzOk. `«=∞ Ü«∂„`«#∞ H˘#™êyOKå~°∞.
=∞~˘Hõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ =∞O_»∞>ˇO_»Ö’ ™êfig∞r JÅã≤™⁄Åã≤áÈ~Ú Xà◊¡O`å
K≥=∞@Å∞ Ѩ\ ˜ì PHõe^ŒÑ≤ÊHõÅ`À XHõ¯ J_»∞QÆ∞ ‰õÄ_® =ÚO^Œ∞‰õΩ "ÕÜ«∞ÖËx
ã≤÷uÖ’ XHõ K≥@∞ì h_»Ö’H˜ áÈ~Ú ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. JѨC_»∞ "≥∞~°∞ѨÙÖÏO\˜ XHõ
 H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ 309

PÖ’K«# PÜ«∞# =∞kÖ’ "≥∞^ŒeOk. ''P`«‡ ã¨~°fiâ◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ#^Œ<Õ =∂@

Jã¨`«ºO HÍ^Œ∞! J@∞=O@ѨC_»∞ PHõe^ŒÑ¨CÅ∞ ZHõ¯}∞‚Oz =KåÛ~Ú? â◊s~åxH©
=∞#ã¨∞û‰õÄ Hõey# JÅã¨\Ï JÅ∞Ñ¨Ó <åHõx <Õ<≥O^Œ∞‰õΩ
<Õ#∞
^Œ∞~°ƒÅ∞}Ï‚? ÉèÏqOKåe? <Õ <≥ÖÏ ^Œ∞~°ƒÅ∞xQÍ LO_»QÆÅ#∞?—— JO@∂
™êfig∞r PÖ’zOKå~°∞. P HõΔ}"Õ∞ PÜ«∞# â◊s~°=∞O`«\Ï
XHõ â◊H˜Î "≥Å∞¡= „Ѩ=Ç≤Ïã¨∂Î#fl@∞¡ JxÑ≤OzOk. PÜ«∞# =∞#ã¨∞û qã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ#
HÍOux ã¨O`«iOK«∞H˘Ok. JÅã¨\Ï, ^Œ∞~°ƒÅ`å JO>Ë Uq∞\’ ‰õÄ_® `≥eÜ«∞
‰õΩO_® ZyiáÈÜ«∂~Ú. `å#∞ Z#fl\˜H© ^Œ∞~°ƒÅ`«‰õΩ ^•™ÈǨÏO H͉õÄ_»^Œ<Õ
^Œ$_è» xâ◊ÛÜ«∞O`À ™êfig∞r ÖËz #_»Hõ™êyOKå~°∞. D q^èŒOQÍ `«=∞ âßs~°Hõ
^Œ∞~°ƒÅ`«#∞ P`«‡|ÅO`À [~ÚOz# ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ J<ÕHõO. nxx HÍÖÏO`«~°OÖ’
PÜ«∞# `«=∞ „Ѩã¨OQÍÅÖ’ „Ѩ™êÎqOKå~°∞:
''J#flOÖËHõ HÍà◊§<ÀÑ≤Ê`À qã≤y <Õ<≥<Àfl™ê~°∞¡ =∞$`«∞º=ÚYOÖ’ Ѩ_®¤#∞.
H˘xfl ~ÀAÅáê@∞ <å‰õΩ PǨ~°O ÅaèOKÕk HÍ^Œ∞. J<ÕHõ™ê~°∞¡ =ÚO^Œ∞‰õΩ
J_»∞QÆ∞ "≥Ü«∞ºÖËHõáÈÜÕ∞"å}˜‚† <Õ<˘Hõ K≥@∞ì „H˜O^Œ K«uH˜ÅѨ_Õ"å}˜‚ – „áê}O
áÈ`«∂#fl@¡xÑ≤OKÕk. =∂\Ï¡_»ÖËHõáÈÜÕ∞"å}˜‚. PÖ’zOK«ÖËHõáÈÜÕ∞"å}˜‚. J~Ú<å
z=iH˜ <å =∞#ã¨∞û D ÉèÏ"åxH˜ =∞~°ÖËk. 'h‰õΩ ÉèíÜ«∞O ÖË^Œ∞, =∞$`«∞º=Ù ÖË^Œ∞†
PHõe^ŒÑ¨CÅ∞ ÖË=Ù, '™È-ǨÏO— '™È-ǨÏO— ã¨=∞ã¨Î „ѨHõ$f UHõ"≥∞ÿ<å x#∞fl
J}QÆ„^˘Hõ¯ÖË^Œ∞† Jk h |O@∞. „ѨÉèí∞=ÙʼnõΩ „ѨÉèí∞=Ùq. ^Õ=Ùà◊¡‰õΩ ^Õ=Ù_»=Ù. h
â◊H˜Îx |Å¡QÆ∞kÌ „ѨHõ\ ˜OK«∞! HÀÖ’Ê~Ú# h ™ê„=∂*Ϻxfl uiy ™êfinè#O KÕã¨∞HÀ!
ÖË, Öˇ=Ú‡! =ÚO^Œ∞‰õΩ #_»∞=Ù. ZHõ¯_® PQƉõΩ!— JѨC_»∞ <Õ#∞ nè~°∞xÖÏ ÖË™êÎ#∞.
JÖÏ <Õ#∞ D<å_»∞ WHõ¯_» ã¨r=Ù_»<≥· L<åfl#∞.
''JO^èŒHÍ~°O P=iOz#ѨC_»ÖÏ¡ ã¨`åºxfl L^•…\ ˜OK«∞. JO^Œ∞‰õΩ „Ѩu‰õÄÅ
"≥∞ÿ#^ŒÖÏ¡ JO`«iOzáÈ=Åã≤O^Õ. ZO^Œ∞HõO>Ë W^ŒO`å ã¨fiѨfl"Õ∞ Hõ#∞Hõ. HõëêìÅ∞
H˘O_»O`«QÍ HõxÑ≤Oz<å, Ѩiã≤÷`«∞Åhfl ÉèíÜ«∞OHõ~åÅ∞QÍ, x~åâß[#HÍÅ∞QÍ
L#flѨÊ\˜H© J=hfl =∂ÜÕ∞. ^•xH˜ ÉèíÜ«∞Ѩ_»=^Œ∞Ì – Jk `˘ÅyáÈ`«∞Ok. ^•xfl
J}zÃÑ@∞ì. Jk J^Œ$â◊º=∞=Ù`«∞Ok. ^•xfl `˘H˜¯"≥~Úº. Jk K«ã¨∞ÎOk.
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ.——1
Ѩi„"å[Hõ rq`«O QÆ∞iOz HÍÖÏO`«~°OÖ’ XHõ t+¨μºx`À ™êfig∞r WÖÏ
K≥áêÊ~°∞: ''PǨ, P ~ÀAÖ’¡ <Õ#∞ Ѩ_ç# áê@∞¡! XHõ™êi =~°∞ã¨QÍ =¸_»∞
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 2, ѨÙ@ 291.
310 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

~ÀAÅ∞ J<åflǨ~åÅ∞ ÖˉõáÈ=_»O`À ã¨Ê $ǨÏ`«Ñ≤Ê gkä =∞^茺֒ Ѩ_çáÈÜ«∂#∞.

ZO`«¿ãѨ٠P ã≤÷uÖ’ L<åfl<À `≥eÜ«∞^Œ∞. ã¨Ê $ǨÏÖ’H˜ =zÛ#ѨC_»∞ <å |@ìÅhfl
`«_çã≤áÈ~Ú L<åfl~Ú. ÉèÏs =~°¬O ‰õΩiã≤O^Œx „QÆÇ≤ÏOKå#∞. P `«_ç <å‰õΩ
#∂`«<À`åûǨÏO HõeyOzOk. ÖËz xÅ|_ç Hõ+¨ìѨ_»∞`«∂ #_»= ™êQÍ#∞. HÍã¨Î
^Œ∂~°OÖ’x XHõ =∞~îåxfl KÕ~°∞H˘<åfl#∞, JHõ¯_» <å‰õΩ ÅaèOz# PǨ~°O <å
„áê}ÏÅ#∞ ~°H˜ΔOzOk.——
~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ Ô~·Å∞Ö’ ™êfig∞r Ѩܫ∞xã¨∞Î#flѨC_»∞ P ÃÑ>ˇìÖ’ PÜ«∞#
HÍHõ W^ŒÌ~°∞ POˆQ¡Ü«ÚÅ∞<åfl~°∞. ™êfig∞rH˜ POQÆ¡O `≥eÜ«∞^Œx ZOz PÜ«∞##∞
=¸~°∞öÅ#∞
ѨiǨã¨O KÕã¨∂Î xOkã¨∂Î #=ÙfiHÀ™êQÍ~°∞. ™êfig∞r
Z^Œ∞~À¯=_»O... „ѨâßO`«OQÍ L<åfl~°∞. `«=∞‰õΩ POQÆ¡O `≥eã≤#@∞¡ =ºHõÎO
KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. Ô~·Å∞ XHõ ¿ãì+¨<£Ö’ Py#ѨC_»∞ JHõ¯_»∞#fl XHõ
=ºH˜Î`À, ''hà◊√¡ HÍ"åe—— Jx POQÆ¡OÖ’ J_çQÍ~°∞. ™êfig∞r POQÆ¡OÖ’
=∂\Ï¡_»_»O q#fl P POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ k¢Q̓ùOu K≥O^•~°∞. "å~°∞ ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ
=zÛ, ''"Õ∞=Ú WO`«QÍ q∞=∞‡efl ѨiǨã¨O KÕã¨∂Î#flѨÊ\˜H© g∞~°∞ x~°ã¨#QÍ
XHõ¯ =∂@ ‰õÄ_® =∂\Ï¡_»‰õΩO_® LO_çáÈÜ«∂ˆ~, ZO^Œ∞‰õΩ?—— Jx J_çQÍ~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''Jk ZO^Œ∞HÍ? ZO^Œ∞‰õO>Ë, q∞„`«∞ÖÏ~å, <Õ#∞ =¸~°∞öÅ#∞
HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O Wk "≥Ú^Œ\ ˜™êi HÍ^Œ∞—— Jx ["åaKåÛ~°∞. P POˆQ¡Ü«ÚÅ∞
P„QÆǨϟ^Œ„QÆ∞ÅÜ«∂º~°∞. PÜ«∞##∞ H˘@ì_®xH˜ ã≤^ŒúѨ_®¤~°∞. ™êfig∞r ‰õÄ_®
JO^Œ∞‰õΩ `«Ü«∂~°∞QÍ ÖËz xÅ|_®¤~°∞. PÜ«∞# ^Œ$_è»HÍÜ«∂hfl, |e+¨ª"≥∞ÿ#
Éèí∞[㨯O^è•Å#∂ K«∂ã≤# POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ PÜ«∞# Ѩ@¡ J}‰õΩ=QÍ "≥∞ÅQÆ_»"Õ∞
„âıÜ«∞㨯~°=∞x ÉèÏqOz, H˜‰õΩ¯~°∞=∞#ÖË^Œ∞.
`«~°∞"åuk MË„fÖ’ [iy# ã¨OѶ¨∞@#. XHõ Ѷ¨ÖÏ<å Tà’¡ „Ѩ[Å∞
`«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ =KåÛ~°∞. ™êfig∞r "åi`À Z_»`≥QƉõΩO_®
=∂\Ï¡_»∞`«∂<Õ L<åfl~°∞. ™êfig∞r =∂@Ö’¡<Õ P ã¨OѶ¨∞@#
J=∞$`«OHõ<åfl
~°∞zHõ~°O
QÆ∞iOz qO^•O: ''#=∞‡â◊HõºO HÍ^Œ∞, HÍx Z_»`≥QƉõΩO_®
=¸_»∞ ~å„`«∞à◊√¡ ѨQÆà◊√¡ <å‰õΩ HõΔ}O ‰õÄ_® q„âßOu ÖË^Œ∞,
x„^•Ç¨~åÅ∞ ÖË=Ù. Z=~°∂ D q+¨Ü«∞O Ѩ\ ˜ìOK«∞H˘#fln ÖË^Œ∞. "å~°∞ =ã¨∂Î<Õ
L<åfl~°∞, <Õ#∞ =∂\Ï¡_∞» `«∂<Õ L<åfl#∞. =¸_»= ~ÀA ~å„u J~ÚOk. JѨÊ\˜H˜
JO^Œ~°∂ "≥o¡áÈ~Ú#@∞¡<åfl~°∞. JѨC_»∞ x=∞fl‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok# XHõ =ºH˜Î <å
=^ŒÌ‰õΩ =KåÛ_»∞. '™êfig∞r! =¸_»∞ ~ÀAÅ∞QÍ x„^•Ç¨~åÅ∞ ÖˉõΩO_® g∞~°∞
=∂\Ï¡_»∞`«∂<Õ LO_»_»O <Õ#∞ QÆ=∞xã¨∂Î<Õ=Ù<åfl#∞. <å =∞#ã¨∞û P"Õ^Œ#`À
 H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ 311

`«Å¡_çe¡áÈ`«∞#flk. PHõb, JÅ∞Ñ¨Ó g∞‰õΩ ‰õÄ_® LO\Ï~Ú Hõ^•! XHõ QÍ¡ã¨∞

h~°∞ ‰õÄ_® g∞~°∞ „`åQÆÖË^Œ∞!— J<åfl_»∞ PáêºÜ«∞`å#∞~åQÍÅ∞ L\˜ìѨ_Õ
ã¨fi~°OÖ’. P`«_ç „¿Ñ=∂aè=∂<åÅ∞ ##∞fl Hõ^ŒeOz"Õâß~Ú. 'u#_®xH˜ #∞=Ùfi
U"≥∞ÿ<å W™êÎ"å?— Jx J_çQÍ#∞. 'W"åfiÅ<Õ <å =∞#ã¨∞û `«Ç¨Ï`«Ç¨Ï K≥O^Œ∞
`«∞#flk. HÍx UO KÕÜ«∞QÆÅ#∞? <Õ#∞ x=∞fl ‰õΩÅã¨∞÷}˜‚, K≥ѨCÅ∞ ‰õΩ>Ëì"å}˜‚. <Õ#∞
K«áêfÅ∞ `«Ü«∂~°∞KÕã≤ g∞‰õΩ W=fiÖË#∞. Ñ≤O_ç `«k`«~° Ѩ^•~å÷Å∞ fã¨∞H˘zÛ
W™êÎ#∞. g∞ˆ~ KÕã¨∞H˘x u#O_ç— J<åfl_»`«_»∞. JO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞, 'Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞.
#∞"Õfi `«Ü«∂~°∞KÕã≤ Ѩ„\Ï! <Õ#∞ uO\Ï#∞— J<åfl#∞. J`«_»∞ ǨÏ_»eáÈÜ«∂_»∞.
K≥ѨCÅ∞ ‰õΩ>Ëì "å_»~Ú# J`«_»∞ XHõ ã¨<åflºã≤H˜ PǨ~°O WKåÛ_»x `≥e¿ãÎ
tH˜ΔOѨ|_»`å_»∞† JO`ÕHÍ^Œ∞ ^Õâ◊|Ç≤Ï+¨¯~°} KÕ™êÎ~°∞ ‰õÄ_®. HÍx <Õ#∞ J`«}˜‚
™êO`«fi# ѨiKå#∞† 'h‰õΩ tHõΔ Ñ¨_»‰õΩO_® <Õ#∞ K«∂ã¨∞H˘O\Ï#∞— Jx "åQÍÌ#O
KÕâß#∞. P`«_»∞ <å =∂@Å#∞ JO`«QÍ #q∞‡#@∞¡ÖË^Œ∞. HÍx <å Ѩ@¡QÆÅ
Jaè=∂#OH˘nÌ K«áêfÅ∞ fã¨∞H˘KåÛ_»∞. <Õ#∞ "å\˜x u<åfl#∞. ^Õ"ÕO„^Œ∞_»∞ XHõ
|OQÍ~°∞ HõÅâ◊OÖ’ J=∞$`åxfl `≥zÛ WzÛ<å, Jk ‰õÄ_® WO`« ~°∞zQÍ
LO_»^Œx <å‰õΩ JxÑ≤OzOk. <å ǨÏ$^ŒÜ«∞O „¿Ñ=∞`À#∞, Hõ$`«[˝`«`À#∞
á⁄Oyá⁄~°eOk. Hõà◊√¡ K≥=∞‡yÖÏ¡~Ú.
''MË„f =∞Ǩ~åA`À ѨiK«Ü«∞O HõeQÍHõ <Õ#∞ PÜ«∞#`À D q+¨Ü«∞O
K≥áêÊ#∞. PÜ«∞# "≥O@<Õ P =ºH˜Îx ~°Ñ≤ÊOKå~°∞. `«# `«Ñ¨C‰õΩ tHõΔ Ñ¨_»∞`«∞O^Œx
J`«_»∞ ǨÏ_»eáÈ`«∂<Õ =KåÛ_»∞. =∞Ǩ~åA J`«}˜‚ "≥∞K«∞ÛH˘x É’Öˇ_»O`«
^èŒ#=¸, =ã¨∞Î=ÙÅ∂ |Ǩ˙HõiOz ѨOÑ≤OKå~°∞.——
HõKü „áêO`«OÖ’ ™êfig∞r Ѩܫ∞#O KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ [iy# ã¨OѶ¨∞@# Wk.
PÜ«∞# Z_®i QÆ∞O_® áÈ`«∞<åfl~°∞. =∞O_»∞>ˇO_», ^•Ç¨ÏO`À PÜ«∞# Q˘O`«∞
ZO_çáÈ~ÚOk. Hõ#∞K«∂Ѩ٠"Õ∞~°Ö’ [#ã¨OKå~°O HõxÑ≤OK«
ZO_»=∂q
ÖË^Œ∞. PÜ«∞# #_»∞ã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ^Œ∂~°OÖ’
XHõ „QÍ=∞O HõxÑ≤OzOk. h\˜ H˘Å#∞Å∞ ‰õÄ_® HõxÑ≤OKå~Ú. PÜ«∞#
=∂@Ö’¡<Õ qO^•O:
''<Õ<˘Hõ™êi ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ѨtÛ=∞ „áêO`«OÖ’, ã¨=Ú„^Œ f~°Ñ¨Ù Z_®i
„Ѩ^Õâ◊OÖ’ Ѩܫ∞xã¨∞Î<åfl#∞. „Ѩܫ∂}=∞O`å HÍe#_»Hõ<Õ. Z<Àfl ~ÀAÅ∞ P
Z_®iÖ’ #_çKå#∞. K«H¯õ x K≥~∞° =ÙÅ∞, "å\˜ K«∞@∂ì =$HõÑΔ O¨ ‰õΩÅÎ ∞, `«Å„H˜O^Œ∞Å∞QÍ
„ѨuaOaOz, Hõ#∞flŠѨO_»∞= KÕã¨∞Î#fl P K≥@¡ h_»Å#∞ „Ѩu ~ÀE K«∂ã≤
Pâ◊Û~°ºÑ¨_Õ"å}˜‚. 'ZO`« J^Œ∞ƒù`«OQÍ LOk! Wk Z_®i „Ѩ^Õâ◊=∞\?— Jx
312 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

J#∞H˘<Õ"å}˜‚. JO^Œ"≥∞ÿ# P K≥~°∞=ÙÅ∞, K≥@∞¡, "≥ÚHõ¯Å∞ K«∂ã¨∂Î ^•^•Ñ¨Ù <≥Å

~ÀAÅ∞ #_çKå#∞. XHõ ~ÀA ÉÏQÍ ^•Ç¨ÏO "Õã≤, hà◊√¡ „`åQÍÅx XHõ x~°‡Å
=∞<ÀǨÏ~° [ÖÏâ◊Ü«∞O =^ŒÌ‰õΩ "≥àÏ¡Åx K«∂âß#∞. HÍx ^ŒQÆæ~°‰õΩ "≥à◊¡QÍ<Õ Jk
J^Œ$â◊º=∞~ÚOk. ѨÙã¨ÎHÍÅÖ’ K«kq# ZO_»=∂=ÙÅ∞ W"Õ Jh, „Ѩu
~ÀE D ZO_»=∂=ÙÅ#∞ K«∂ã¨∂Î ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHõáÈÜ«∂#h <å HõѨC_»∞
K«@∞‰õΩ¯# ã¨∞ÊùiOzOk. =∞~åfl_»∞ =∞m¡ #_»Hõ ™êyOKå#∞, P K≥~°∞=Ù =∞m¡
HõxÑ≤OzOk HÍx Jk K≥~°∞=Ù HÍ^Œ∞, ZO_»=∂q J<Õ *Ï˝#O ‰õÄ_® ~î°‰õΩ¯#
HõeyOk.——1
ZO_»=∂q QÆ∞iOz ™êfig∞r `«=∞ „Ѩã¨OQÍÅÖ’ J_»áê^Œ_»áê
„Ѩ™êÎqOK«_»O =∞#O K«∂™êÎO:
''D [QÆ`«∞Î q+¨Ü«∞O ‰õÄ_® J\˜ì^Õ. [QÆ`«∞Î J<Õ ZO_»=∂qÖ’ =∞#
=∞O^Œ~°O k#k#O, <≥Å<≥Å, U>Ë\Ï „Ѩܫ∂}O KÕã¨∞Î<åflO. HÍx ZO_»=∂q
Jx `≥Å∞ã¨∞HÀÖˉõΩ<åflO. D J*Ï˝#O XHõ ~ÀA `˘ÅyáÈ`«∞Ok. HÍx Jk
=∞m¡ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ѨÓ~°fiHõ~°‡ |ÅO =Å# D â◊s~°O xez=ÙO_®e. HÍ|\˜ì
D ZO_»=∂=ÙÅ∞ =∞m¡ HõxÑ≤™êÎ~Ú. Hõ~°‡|O^èŒO LO_Õ@O`« HÍÅO D [QÆ`«∞Î
=∞#efl =^ŒÅ^Œ∞. ¢ã‘ÎÅ∞, ѨÙ~°∞+¨μÅ∞, [O`«∞=ÙÅ∞, `«~°∞ Å`å^Œ∞Å∞, J#∞~åQÍÅ∞,
ÉÏ^茺`«Å∞ – W"Õg q_»∞==Ù. HÍx "å\˜H˜ =Ú#∞Ѩ\ ˜ |ÅO LO_»^Œ∞.——1
ǨÏ$+‘ˆHâòÖ’ XHõ Q˘Ñ¨Ê ã¨<åflºã≤x ™êfig∞r HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. PÜ«∞#
L#fl`« P^蕺u‡Hõ ã≤÷`«∞Å#∞ á⁄Ok# =ºH˜ÎÖÏ HõxÑ≤OK«QÍ, ™êfig∞r PÜ«∞#
Ѩi=~°Î#
=^ŒÌÔHo¡ =∂\Ï¡_»<å~°OaèOKå~°∞. `«=∞ „Ѩܫ∂} qâıëêÅ∞
K≥Ok# KÀ~°∞_»∞ QÆ∞iOz K≥|∞`«∂ `å=Ú HõÅ∞ã¨∞H˘#fl =∞Ǩ`«∞‡Å#∞ QÆ∞iOz
„Ѩ™êÎqOKå~°∞. =∂@Å =∞^茺֒ Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ ¿Ñ~°∞
K≥ѨÊQÍ<Õ P ã¨<åflºã≤ Hõà◊¡"≥O@ h~°∞ ^è•~°Hõ\ ˜ìOk. QÆ^Œæ^Œã¨fi~°OÖ’ PÜ«∞#,
''™êfig∞r! g∞‰õΩ ÉÏÉÏ `≥Å∞™ê?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''`≥Å∞ã¨∞—— Jx ™êfig∞r
["åaKåÛ~°∞. ''PÜ«∞# P„â◊=∞OÖ’ [iy# ^˘OQÆ`«#O QÆ∞iOz `≥Å∞™ê?——
J#fl „Ѩâ◊fl‰õΩ, ''`≥Å∞ã¨∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.
''XHõ ~ÀA PÜ«∞# P„â◊=∞OÖ’ XHõ ^˘OQÆ „Ѩ"ÕtOKå_»∞. PÜ«∞##∞
K«∂_»QÍ<Õ ÉèíÜ«∞Ѩ_çáÈ~Ú, `å#∞ ^˘OyeOz# =ã¨∞Î=ÙÅ =¸@#∞ JHõ¯_Õ
Ѩ_Õã≤ Ѩ~°∞QÆ∞ ÅOH˜OK«∞H˘<åfl_»∞. "≥O@<Õ PÜ«∞# P =¸@#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x,
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 4, ѨÙ@, 209,210
 H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ 313

^˘OQÆ#∞ "≥O|_çOz H˘xfl "≥∞ÿà◊√¡ Ѩ~°∞ÔQuÎ Z@ìˆHʼnõΩ J`«}˜‚ Ѩ@∞ìH˘<åfl~°∞. P

=¸@#∞ P`«_ç áê^•Å =^ŒÌ LOz, KÕ`«∞Å∞ *’_çOz, K≥=∞‡ye¡# Hõà◊¡`À,
'<åÜ«∞<å!, x*ÏxH˜ W=hfl h"Õ. h =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ #∞=Ùfi fã¨∞H˘#flѨC_»∞
J_»∞¤Ñ¨_ç#O^Œ∞‰õΩ ##∞fl HõΔq∞OK«∞. g\˜x ѨÙK«∞ÛHÀ— Jx „áê^èÕÜ«∞Ѩ_®¤_»∞—— Jx
™êfig∞r P Hõ^äŒ#O K≥Ñ≤Ê, ''x[OQÍ<Õ ÉÏÉÏ XHõ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# =ºH˜Î—— J<åfl~°∞.
=∞ø#OQÍ qO@∂=Ù#fl P ã¨<åflºã≤ Hõ^äŒ#O ѨÓiÎHÍQÍ<Õ ™êfig∞rx
K«∂ã¨∂Î, „ѨâßO`«OQÍ ''™êfig∞r, D Hõ^äŒÖ’ =zÛ# ^˘OQÆ#∞ <Õ<Õ—— J<åfl_»∞.
™êfig∞r Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞ÅÜ«∂º~°∞. ã¨<åflºã≤ H˘#™êyOKå_»∞:
''P ~ÀA ÉÏÉÏ#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O <å rq`«OÖ’ J#∞HÀx Q˘Ñ¨Ê
=∞Å∞ѨÙQÍ Ñ¨i}q∞OzOk. <å =∂~°æO `«Ñ¨Êx <Õ#∞ „QÆÇ≤ÏOKå#∞. Sâ◊fi~åºÅÖ’
ÔHÖÏ¡ J`«∞º#fl`«"≥∞ÿ# Sâ◊fi~°º=∞~Ú# ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ á⁄O^Œ_®xH˜ D =∂~åæxfl
ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞H˘<åfl#∞.——
P `«~°∞"å`« PÜ«∞# ã¨<åflºã≤QÍ `å#∞ á⁄Ok# J#∞Éèí"åÅ#∞ ™êfig∞r`À
K≥áêÊ~°∞. ~å„u ÉÏQÍ „á⁄^Œ∞ÌáÈÜÕ∞ ^•HÍ W^ŒÌ~°∂ =ÚK«Û\˜OK«∞H˘<åfl~°∞.
PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O ™êfig∞rH˜ XHõ =∞^èŒ∞~å#∞Éèí==∞~ÚOk. ''Z=ih
áêÑ≤QÍ ^Œ∂+≤OK«~å^Œ∞. áêÑ≤Ö’ ‰õÄ_® XHõ =∞Ǩ`«∞‡_»∞<åfl_»∞. PÜ«∞# U^À
XHõ ~ÀA Jaè=ºHõÎ=∞=Ù`å_»∞—— JO@∂ HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfig∞r `«=∞ LѨ<åº
™êÅÖ’ „Ѩ™êÎqOK«_»O D ã¨<åflºã≤x =∞#ã¨∞ûÖ’ LOK«∞H˘<Õ J#_»OÖ’
ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞.
D ã¨<åflºã≤ WÖÏ LO>Ë H˘O^Œ~°∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞ JÖÏ LO\Ï~°∞:
XHõ™êi ™êfig∞r XHõ áÈbã¨∞ JkèHÍiH˜ JukäQÍ L<åfl~°∞. P`«_»∞
Éèí‰õΩÎ_»∞, x`«ºO âߢ™êÎ^茺ܫ∞#O KÕ™êÎ_»∞. P`«_»∞ ™êfig∞r Ѩ@¡ Jáê~°
ã¨<åflºã¨∞Å∞
ÉèíH˜Î„ѨѨ`«∞ÎÅ∞ K≥e¡OKÕ"å_»∞. P`«_ç <≥Å r`«O ~°∂ 125/–.
KÕ¿ã 'ã¨Ç¨Ü«∞O— HÍx J`«_ç Y~°∞ÛÅ∞ JO`«‰õΩ Ô~O_çO`«Å∞. XHõ ~ÀA
™êfig∞r nxx QÆ∞iOz J`«}˜‚ J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ P
JkèHÍi #"Õfiã≤, ''™êfig∞r! D Y~°∞ÛʼnõΩ x*ÏxH˜ g∞ÖÏO\˜ ã¨<åflºã¨∞ÖË
ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã¨∞Î<åfl~°∞—— J<åfl_»∞. P ["å|∞ ™êfig∞rH˜ qz„`« =∞xÑ≤OzOk.
''Jk ZÖÏ?—— Jx J_çQÍ~°∞. P JkèHÍi =∞m¡ #=Ùfi`«∂ WÖÏ J<åfl_»∞: ''W^˘Hõ
ѨÙ}ºf~°÷O. WHõ¯_çH˜ ã¨<åflºã¨∞Å∞ J<Õ‰õΩÅ∞ =™êÎ~°∞. JO^Œ~°∂ g∞ ÖÏO\˜
ã¨[˚#∞Å∞ HÍ~°∞. <å‰õΩ Z=i g∞^Œ#<åfl ã¨O^ÕǨÏO Hõey`Õ "åix â’kè™êÎ#∞.
314 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

H˘O^Œ~°∞ ~°Hõ~°HÍÅ s`«∞Ö’¡ `«=∞ =^ŒÌ É’Öˇ_»O`« _»|∞ƒ ^•z LOK«∞`å~°∞. P

ÃÑ·HõO K«@ìq~°∞^Œú"≥∞ÿ# =∂~°æOÖ’ ¿ãHõiOѨ|_ç#^Œx <å‰õΩ ã¨O^ÕǨÏO Hõey`Õ,
"åi #∞O_ç |Å=O`«OQÍ x*Ïxfl ~å|_»`å#∞. Mˇ·^Œ∞ #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ=_®xH˜
_»|∞ƒ#∞ <å‰õΩ WzÛ, Hõ$`«[˝`« ‰õÄ_® K≥ѨCH˘x „|`«∞‰õΩr=Ù_® J#∞H˘x
Ѩ~°∞QÆ∞f™êÎ~°∞. D ~°HõOQÍ _»|∞ƒ <å‰õΩ Åaèã¨∞ÎOk. x[O K≥|∞`«∞<åfl#∞,
™êfig∞r! =∞ˆ~ suÖ’#∂ <Õ#∞ ÅOK«O ѨÙK«∞ÛHÀ=_»O ÖË^Œ∞.—— ™êfig∞r
#"Õfiâß~°∞.
XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ™êfig∞r JÅ"å@∞ „ѨHÍ~°O #_»z áÈ`«∞<åfl~°∞.
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ "≥#∞Hõ #∞O_ç Z=~À PÜ«∞##∞ Ñ≤ez#@∞¡ qxÑ≤OzOk. uiy
HÍ~åQÍ~°O
K«∂¿ãÎ QÆ∞„~°O g∞^Œ#∞#fl XHõ áÈbã¨∞ JkèHÍi, P`«_ç
Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞ „ѨHõ¯# H˘O^Œ~°∞ áÈbã¨∞Å∂ =ã¨∂Î HõxÑ≤OKå~°∞. ^ŒQÆæ~°‰õΩ
~åQÍ<Õ P JkèHÍi ™êfig∞r`À, ''#∞=Ùfi Z=iq?—— Jx
"≥Ú~°@∞QÍ J_çQÍ_»∞. P ~ÀAÖ’¡ ã¨<åflºã¨∞Å#∞ ã¨Oâ◊Ü«∂`«‡Hõ ^Œ$+≤ì`À K«∂_»_»O
Hõ^Œ∞Ì. ã¨<åflºã≤ JO>Ë<Õ ™È=∞i, ^˘OQÆ, QÆ∂_è»Kåi Jx J#∞HÀ=_»O Ѩiáê\˜!
™êfig∞r „ѨâßO`«OQÍ, ''<Õ<˘Hõ ã¨<åflºã≤x—— Jx K≥áêÊ~°∞. ''ã¨<åflºã¨∞ÅO^Œ~°∂
"≥∂ã¨QÍà◊√¡—— Jx JkèHÍi K≥|∞`«∂, ''<å`Àáê@∞ ~å, x#∞fl HÍ~åQÍ~°OÖ’
„`Àã≤# `«~°∞"å`Õ =∞~À Ѩx—— J<åfl_»∞. HõÅ`«, ÉèíÜ«∞O ÖÏO\˜q Z~°∞QÆx "å~°∞
™êfig∞r! Hõ#∞Hõ ^è≥·~°ºOQÍ, HÍx =∞$^Œ∞=ÙQÍ, ''Zxfl ~ÀAʼnõΩ?—— Jx J_çQÍ~°∞.
''Ѩk¿ÇÏ#∞ ~ÀAʼnõΩ, ZO^Œ∞‰õΩ, XHõ <≥Å ‰õÄ_® LO_»=K«∞Û—— J<åfl_»∞
JkèHÍi.
™êfig∞r =ÚYOÖ’ Jã¨O`«$Ñ≤Î ^Àº`«Hõ=∞~ÚOk. PÜ«∞# P JkèHÍiH˜
WOHÍ ^ŒQÆæ~°QÍ "≥o¡, Hõ$`«[˝`åѨÓ~°fiHõOQÍ ''JÜ«∂º! XHõ <≥Å =∂„`«"Õ∞<å? P~°∞
<≥ÅÖˇ·<å ##∞fl HÍ~åQÍ~°OÖ’ LOK«‰õÄ_»^•? ÖˉõΩO>Ë Hõhã¨O =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞
<≥ÅÅÔH·<å „Ñ¨Ü«∞uflOK«‰õÄ_»^•!?—— Jx J_çQÍ~°∞.
P =∂@Å∞ q#fl JkèHÍi k¢Q̓ùO`«∞_»Ü«∂º_»∞. HÍà◊¥¡ KÕ`«∞Å∂ Ѩ@∞ìH˘x
„|u=∞ÖÏ_ç `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ=_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKÕ "åˆ~ JO`«^•Hõ P`«_çH˜
`å~°ã¨Ñ¨_®¤~°∞. WHõ¯_» XHõ ã¨<åflºã≤ Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ HÍ~åQÍ~°OÖ’ QÆ_»Ñ¨_®xH˜
J#∞=∞u HÀi xÅ|_ç=Ù<åfl_»∞. ''ZO^Œ∞‰õΩ, HÍ~åQÍ~°"åã¨O JaèÅ+≤ã¨∞Î<åfl=Ù?——
JO@∂ Pâ◊Û~°ºáÈ`«∂ P JkèHÍi J_çQÍ_»∞. ã¨∞u"≥∞`«Îx ã¨fi~°OÖ’ ™êfig∞r
WÖÏ ["åaKåÛ~°∞:
 H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ 315

''<Õ#∞ WѨC_»∞ QÆ_∞» ѨÙ`«∞#fl rq`«O Hõ<åfl HÍ~åQÍ~°rq`«O ZO`À #Ü«∞O.

L^ŒÜ«∞O #∞O_ç ™êÜ«∞O„`«O ^•HÍ D =∞O_»∞>ˇO_»Ö’ #_»=_»O Hõ<åfl HÍ~åQÍ
~°OÖ’x Ѩ#∞Å∞ Hõiî#O HÍ=Ù. WHõ¯_» PǨ~°O Åaèã¨∞ÎO^Œ<Õ ZÖÏO\˜ ѨÓp ÖË^Œ∞†
KåÖÏ =∂~°∞¡ Ѩã¨∞ÎÅ∞ LO_»=Åã≤# JQÆ`«ºO U~°Ê_»∞`«∞Ok. HÍx HÍ~åQÍ~°OÖ’
Ô~O_»∞ ѨÓ@ÖÏ Éè’[<åxH˜ H˘~°`« LO_»^Œ∞. Hõ#∞Hõ ##∞fl H˘xfl <≥ÅÅÔH·<å
HÍ~åQÍ~°OÖ’ LOz`Õ, x*ÏxH˜ q∞=∞‡efl <å „âıÜ≥∂aèÖÏ+≤QÍ ÉèÏq™êÎ#∞.——
áÈbã¨∞ JkèHÍiÖ’ K≥ň~y# L^ÕfiQÆO =~°‚<åf`«O. WÖÏO\˜ =ºH˜Î ‰õÄ_®
LO\Ï_®? Jx J`«_çH˜ JxÑ≤OzOk. x~åâß xã¨Ê $ǨÏÅ∞, Jx+¨ìO P`«_ç
=ÚYOÖ’ „ѨuѶe¨ OKå~Ú. ''"≥oá¡ È WHõ¯_»#∞O_ç!—— Jx aQÆ~æ Q° Í Jiz, QÆ∞„~åxfl
JkeOKå_»∞.
`«~°∞"å`«k ‰õÄ_® áÈbã¨∞ÅH˜ ã¨O|OkèOz# ã¨OѶ¨∞@<Õ! D ã¨OѶ¨∞@#
=~åÇ¨Ï #QÆ~° ~ÀAÖ’¡ [iy LO_»=K«∞Û. ™êfig∞r, ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ Ti
HÍëêÜ«∂O|~°O
t"å~°∞ „áêO`«OÖ’ XHõ áê_»∞|_»¤ Éèí=#OÖ’ P^蕺u‡Hõ
^èŒiOK«HõáÈ`Õ... ™ê^èŒ#Å∂, J^茺ܫ∞#=¸ KÕã¨∂Î rqã¨∂Î#fl ~ÀAÅq.
PÜ«∞# ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ q∞„`«∞_≥·# XHõ =ºH˜Î <Õ~° Ѩiâ’^èŒHõ
âßYÖ’ áÈbã¨∞ JkèHÍiQÍ L<åfl_»∞. J<ÕHõ Ѩ`«HÍÅ∂, a~°∞^Œ∞Å∂ J`«_»∞
ã¨=Úáêi˚OKå_»∞. XHõ ~ÀA J`«_»∞ ™êfig∞rx ™êÜ«∞O„`«O qO^Œ∞ Éè’[<åxÔH·
`«# WO\˜H˜ PǨfixOKå_»∞. J>Ë¡ ™êfig∞r "≥àÏ¡~°∞. ѨÅ∞=Ù~°∞ =KåÛ~°∞, "≥àÏ¡~°∞.
HÍx qO^Œ∞ U~åÊ@¡‰õΩ ZÖÏO\˜ ã¨∂K«#Å∂ Hõ#|_»ÖË^Œ∞.
P JkèHÍi U"Õ"À q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»™êQÍ_»∞. WO`«Ö’
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ J`«_ç ^èÀ~°}˜Ö’ =∂~°∞Ê =zÛOk. ™êfig∞r "≥·Ñ¨Ù u~°™ê¯~° ^èÀ~°}˜Ö’
K«∂ã¨∂Î, ''WÖÏ K«∂_»∞! WHõ x*Ïxfl ^•z „ѨÜ≥∂[#O ÖË^Œ∞. h HõÅ¡ÉÁe¡
Hõ|∞~°¡`À ##∞fl "≥∂ã¨yOK«ÖË=x h‰õΩ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. #∞=Ófi, h J#∞Ü«∂
Ü«ÚÅ∂ P^蕺u‡Hõ`« J<Õ <≥ѨO`À „ѨÉèí∞`«fi =ºuˆ~Hõ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ ™êyã¨∞Î<åfl
~°x #=∞‡HõOQÍ <å‰õΩ `≥eÜ«∞=zÛOk. x*O K≥ѨC—— JO@∂ QÆkÌOKå_»∞.
D ǨÏ~îå`«Êi}Ï=∂xfl ™êfig∞r H˘OK≥O ‰õÄ_® Z^Œ∞~°∞K«∂_»ÖË^Œ∞.
''„ѨÉèí∞`«fi =ºuˆ~Hõ HÍ~°ºHõÖÏáêÅO@∞<åfl~°∞, P^蕺u‡Hõ`« J<Õ <≥ѨO`À
JO@∞<åfl~°∞. "å\˜H© =∂‰õΩ ã¨O|O^èŒO Uq∞\˜?—— Jx HõzÛ`«OQÍ ™êfig∞r
J_çQÍ~°∞. ''J^Õ Hõ^• <Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO@∞#flk!—— J<åfl_»∞ P JkèHÍi.
''J^˘Hõ ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# ‰õΩ„@, ^•xH˜ #∞"Õfi <åÜ«∞‰õΩ_çq. x[O K≥ѨC. `«Ñ¨C
XѨCH˘O>Ë tHõΔ `«yæOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl™êÎ#∞—— J<åfl_»∞ =∞m¡. P„QÆǨϟ^Œ„QÆ∞Öˇ·
316 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ÖËKå~°∞ ™êfig∞r. ''JO`å g∞‰õΩ `≥eã≤=ÙO>Ë, "Õ∞O x=ã≤ã¨∂Î#fl Éèí=<åxfl

ZO^Œ∞‰õΩ ™È^• KÕÜ«∞~å^Œ∞? JHõ¯_çˆH =zÛ =∞=∞‡efl Mˇ·^Œ∞ KÕÜ«∞=K«∞Û Hõ^•?——
J<åfl~°∞ ^è≥·~°ºOQÍ.
JO`«\ ˜`À PQÆÖË^Œ∞. =∞ø#OQÍ "≥o¡ QÆk `«Å∞ѨÙÅ∞ ayOKå~°∞. JkèHÍi
"≥·Ñ¨Ù fHõΔO‚ QÍ K«∂_»™êQÍ~°∞. ™êfig∞r |e+¨ª"≥∞ÿ# ^ÕǨÏO, ÉèíQÆ∞æ=∞xÑ≤OKÕ
K«∂ѨÙÅ∂ K«∂ã≤ P JkèHÍi QÆ_»QÆ_»ÖÏ_çáÈÜ«∂_»∞. fHõΔ}OQÍ K«∂ã¨∂Î ™êfig∞r
P`«}˜‚ ã¨g∞Ñ≤OKå~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ QÆOcè~°OQÍ WÖÏ J<åfl~°∞: ''^˘OQÆ`«#OQÍ ##∞fl
WHõ¯_»‰õΩ ~°Ñ≤ÊOz, ÖËxáÈx <Õ~å~ÀѨ}Å∞ <å g∞^Œ "≥∂ѨÙ`«∞<åfl=Ù. Wk g∞
ѨxÖ’ XHõ ÉèÏQÆO. HÍx <Õ#∞ <Õ~°∞ÛH˘#flk Uq∞\’ `≥Å∞™ê? Z=~°∞
J==∂xOz<å HÀѨyOK«∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞ J#fl^Õ. <Õ#∂ XHõ JѨ~åkèQÍ, ‰õΩ„@
Ѩxfl# =ºH˜ÎQÍ LO_ç=ÙO>Ë g∞~°∞ 'ã¨Ç¨Ü«∞O— Jx J#_®xH˜ ‰õÄ_® J=HÍâ◊O
WzÛ=ÙO_»#∞. Q˘O`«∞ #∞eq∞ LO_Õ"å}˜‚. HÍx <Õ<˘Hõ ã¨<åflºã≤x Hõ#∞Hõ
q∞=∞‡e UO KÕÜ∞« ‰õΩO_® =^Œe"Õã∞¨ <Î åfl#∞.—— WÖÏ JO@∂ |Ü«∞\˜H˜ "≥oá¡ ÈÜ«∂~°∞.
P JkèHÍi ÉèíÜ«∞O`À a„~°aQÆ∞ã¨∞‰õΩáÈÜ«∂_»∞. D ã¨OѶ¨∞@<å#O`«~°O P
JkèHÍi =∞~î°O "≥·Ñ¨ÙQÍ `«Å J~Ú<å ÃÑ@∞ìH˘x Ѩ_»∞H˘O>Ë X@∞ì.
`«~°∞"åu ã¨OѶ¨∞@# L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ [iyOk. P ~ÀAÅÖ’
™êfig∞r ~À[O`å #_»=_»O, "≥#∞uiy K«∂_»‰õΩO_® =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈ=_»O,
Ü«∂zOK«‰õΩO_® Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ ÅaèOKÕ PǨ~å<Õfl ã‘fiHõiOK«_»O J<Õ
xÜ«∞=∂Å#∞ áê\˜OKå~°∞. XHõ™êi Ô~O_»∞ ~ÀAÅáê@∞ ZÖÏO\˜ PǨ~°=¸
PÜ«∞#‰õΩ ÅaèOK«ÖË^Œ∞. =∞~åfl_»∞ =∞^蕺ǨÏflO XHõ ^èŒ#=O`«∞x WO\˜ Jâ◊fiâßÅ
QÆ∞O_® PÜ«∞# "≥à◊√`«∞<åfl~°∞. QÆ∞„~åÅ#∞ K«∂ã¨∞H˘<Õ Ñ¨x=∞x+≤ JHõ¯_» xÅ|_ç
L<åfl_»∞. J`«_»∞ ™êfig∞rx K«∂_»QÍ<Õ PÜ«∞# Ѩiã≤÷ux J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl_»∞.
PÜ«∞##∞ ã¨g∞Ñ≤Oz q#„=∞OQÍ, ''ÉÏÉÏr!, <Õ_»∞ g∞~°∞ U^≥·<å u<åfl~å?—— Jx
J_çQÍ_»∞. ''ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. J`«_»∞ PÜ«∞##∞ Jâ◊fiâßÅÖ’H˜
fã¨∞H˘x"≥o¡, Pã‘#∞Å#∞ KÕã≤ „`åQÆ_®xH˜ =∞Ozhà◊√¡ WKåÛ_»∞. Ñ≤^ŒÑ¨ K«áêf,
ѨK«Û_ç WKåÛ_»∞. P ѨK«Û_ç ÉÏQÍ HÍ~°OQÍ LOk. ™êfig∞rH˜ HÍ~°O JO>Ë
=∞Ǩ W+¨ìO. D Ѩi„"å[Hõ ~ÀAÖ’¡ J<ÕHõ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ PÜ«∞#‰õΩ ÅaèOz#
‰õÄ~°, ѨÙÅ∞ã¨∞ JO`å Hõeã≤ XHõ¯ q∞~°Ñ¨HÍÜ«∞ =∂„`«"Õ∞. Hõ#∞Hõ PÜ«∞# ^•xH˜
ÉÏQÍ JÅ"å@∞ Ѩ_çáÈÜ«∂~°∞. HÍx XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞QÍ Ñ¨ã¨∞Î#fl Hõ_»∞ѨÙ
Ö’H˜ HÍ~°OQÍ L#fl ѨK«Û_ç áÈQÍ<Õ Hõ_»∞Ѩ٠=∞O_çáÈ`«∞#fl@∞¡ ÉÏ^èŒ HõeyOk.
ÉÏ^èŒ `«@∞ìHÀÖËHõ ™êfig∞r <ÕÅ g∞^Œ á⁄~°¡™êQÍ~°∞.
 H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ 317

P Ѩx=∞x+≤H˜ UO KÕÜ∂« Ö’ áêÅ∞É’Hõ x~å…O`«áÈÜ«∂_»∞. XHõ ã¨<åflºã≤H˜

=∞Oz KÕÜ«∞É’~Ú WÖÏ Ç¨x KÕâß"Õ∞#x J`«_»∞ `«Å¡_çe¡áÈ~Ú KÕ`«∞Å`À `«Å
ÉÏ^Œ∞H˘O@∂, ''JÜ≥∂º, ZO`« ѨxKÕâß#∞! XHõ ™ê^èŒ∞=Ù „áê}OáÈÜÕ∞ ÖÏO\˜
Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ# Ѩxx Hõ^• KÕâß#∞!—— JO@∂ qÅÑ≤OK«™êQÍ_»∞.
JѨC_»∞ `«Å g∞^Œ XHõ QÆOѨ#∞ "≥∂ã¨∞H˘O@∂ XHõ =ºH˜Î J@∞ "≥·Ñ¨ÙQÍ
=KåÛ_»∞. Ѩx=∞x+≤ U_»∞Ѩ٠qx JHõ¯_»‰õΩ =zÛ K«∂âß_»∞. J`«}˜‚ K«∂ã≤#
™êfig∞r, ''P QÆOѨ֒ U=ÚOk?—— Jx J_çQÍ_»∞. ''zO`«ÑO¨ _»∞—— J<åfl_»∞ P =ºH˜.Î
''P! J^Õ <åH˜Ñ¨C_»∞ HÍ=Åã≤Ok—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. H˘OK≥O zO`«Ñ¨O_»∞
fã¨∞H˘x hà◊¡Ö’ HõiyOz „`åQÍ~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ Hõ_»∞ѨÙ<˘Ñ≤Ê „Hõ=∞OQÍ
`«yæáÈ~ÚOk. P `«~°∞"å`« `«# „Ѩܫ∂}Ïxfl ™êfig∞r H˘#™êyOKå~°∞.
XHõѨC_»∞ ™êfig∞r XHõ \˜Éˇ\ò ‰õΩ@∞O|O`À |㨠KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk.
\˜Éˇ\òÖ’ H˘xfl „áêO`åÖ’¡ XHõ ¢ã‘Î, ѨÅ∞=Ù~°∞ ѨÙ~°∞+¨μÅ#∞ q"åǨÏO
KÕã¨∞HÀ=_»O Hõ^Œ∞Ì. ™êfig∞r |ã¨KÕã≤=Ù#fl ‰õΩ@∞O|OÖ’x
=∂ˆ~
P^Œ~å≈Å∞ P~°∞QÆ∞~°∞ ™È^Œ~°∞Å∂ XˆH ¢ã‘Îx q"åǨÏO KÕã¨∞H˘<åfl~°∞.
™êfig∞r "åi`À ã¨Ç¨Ï[OQÍ "≥∞ÅQÆ_»O „áê~°OaèOz#
`«~°∞"å`« D q+¨Ü«∞OQÍ `«=∞ Jaè„áêÜ«∂xfl "åiH˜ `≥eáê~°∞. áêu„=`åºxfl
q=iOz K≥Ñ≤Ê, XHõ ¢ã‘ΠѨÅ∞=Ù~°∞ ѨÙ~°∞+¨μÅ#∞ q"åǨÏO KÕã¨∞HÀ=_»O
ã¨iHÍ^Œ<åfl~°∞. Wk q#fl "åiÖ’ XHõ =ºH˜Î ã¨Ç¨Ï<åxfl HÀÖ’Ê~Ú, ''ã¨<åflºã¨∞Öˇ·#
g∞~°∞ W`«~°∞Å#∞ ™êfi~°÷Ѩ~°∞Å∞QÍ LO_»=∞x É’kèOK«_»O UO <åºÜ«∞O?
'D"≥∞#∞ <Õ#∞ =∂„`«"Õ∞ J#∞ÉèíqOz ã¨∞dOKåe† W`«~°∞ʼnõΩ W=fi‰õÄ_»^Œ∞— Jx
ÉèÏqOK«_»O `«Ñ¨C Hõ^•! „Ѩu XHõ¯~°∂ `«#HõO@∂ =∂„`«"Õ∞ XHõ ÉèÏ~°º#∞
J#∞ÉèíqOK«_»O ™êfi~°÷O Hõ^•! JO^Œ∞Ö’#∞ ™È^Œ~°∞Å∞QÍ Ñ¨Ù\˜ì#"å~°∞ `«=∞‰õΩ
K≥Ok#=xfl\˜h ã¨=∞OQÍ Ñ¨OK«∞HÀ"åe – ÉèÏ~°º`À ã¨Ç¨!—— J<åfl_»`«_»∞.
áêu„=`«º ^èŒ~°‡O „ѨHÍ~°OQÍ#∞, `«~°¯suÖ’#∞ xt`«OQÍ Ñ¨iH˜¿ãÎ P`«_ç "å^ŒO
֒ѨÉèí∂~Ú+¨ª"≥∞ÿ=ÙO_»=K«∞Û. ‰õΩâß„QÆ|∞kú`À ^Õx<≥·<å P^Œiã¨∂Î<À ÖË^•
=ºuˆ~H˜ã¨∂Î<À =∂\Ï¡_»=K«∞Û. J~Ú#ѨÊ\˜H© P H˘O_»*Ïu „Ѩ[Å x~å_»O|~°
„ÉèÏ`«$`åfixfl `«ÅK«∞H˘x ™êfig∞r qã¨∞ÎÉ’Ü«∂~°∞.
D q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz `«=∞ =∞ǨÉèÏ~°`« „Ѩã¨OQÆOÖ’ ™êfig∞r „Ѩ™êÎqO
Kå~°∞. áêO_»=ÙÅ∞ S^Œ∞QÆ∞ix Ѩi}Ü«∞=∂_ç# „^ÒѨkx QÆ∞iOz K≥|∞`«∂ WÖÏ
J<åfl~°∞: ''„^ÒѨk ѨOK«áêO_»=ÙʼnõΩ L=∞‡_ç ÉèÏ~°º J~ÚOk. „Ѩu ã¨=∂[
ѨÙ~Àaè=$kúÖ’#∂ ^ŒâÅ◊ ∞O\ÏÜ«∞x g∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. D WuǨã¨OÖ’ „áêp# HÍÅѨÙ
318 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Ѩiã≤÷u J^Œ∞ƒù`«OQÍ z„uOK«|_çOk. WuǨ㨠~°K«~Ú`« S^Œ∞QÆ∞~°∞ ™È^Œ~°∞Å∞

XˆH Hõ#º#∞ ÃÑàÏ¡_ç# =$`åÎO`åxfl `≥eÊ ^•xH˘Hõ ã¨=∂^è•<åxfl HÍ~°}Ïxfl
J<Õfi+≤OK«_®xH˜, ^•xH˜ H˘O`« "≥∞~°∞QÆ∞Å∞ k^ŒÌ_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞: 'Jk
`«e¡ P[˝! qѨs`« q"åǨÏ"≥∞ÿ<å ^•xH˜ `«e¡ J#∞=∞u LOk.— D f~°∞QÍ
K≥ѨCH˘O@∂ áÈ`å_»∞. „Ѩu ^Õâ◊OÖ’#∞ XˆH ¢ã‘Î J<ÕHõ=∞Ok – XHõ ‰õΩ@∞O|O
Ö’x ™È^Œ~°∞Å#O^Œih, L=∞‡_çQÍ q"åǨÏO KÕã¨∞H˘<Õ XHõ ^Œâ◊ LO_Õk.
„Ѩã¨∞Î`«O D ã¨OѶ¨∞@# P ^Œâ◊#∞ – |Ǩï Éèí~°Î $`åfixfl – ã¨∂z™ÈÎO^Œ#_»O
ã¨Ê+¨ìO.——1
W^Õ q^èŒOQÍ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å #∞O_ç Hõ<庉õΩ=∂i =~°‰õΩ x=ã≤Oz#
qaè#fl"≥∞ÿ# „Ѩ[Å PKå~° =º=Ǩ~åÅ∞ ™êfig∞rH˜ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ `≥eã≤ LO_»_»O
=Å# ™ê=∂lHõ ã¨O㨯~°}#∞ XHõ qã¨Î $`« ^Œ$HõÊ^äŒO`À PÜ«∞# K«∂_»QÆeQÍ~°∞.
ã¨fiH©Ü«∞ H˘Å|^ŒÌ`À W`«~°∞Å PKå~° =º=Ǩ~åÅ#∞ K«∂_»_»O Hõ<åfl "åi
^Œ$HõÊ^äŒO`À<Õ ™ê#∞Éèí∂u`À ™êfig∞r ѨiH˜OKå~°∞. J^Õ q^èŒOQÍ ÉèÏ~°fÜ«∞
ã¨O㨯 $u J<Õ P^蕺u‡Hõ <åQÆ~°Hõ`«#∞ H˘Å|^ŒÌQÍ ÔQ·H˘x "åi ѨÙ~Àaè=$kúH©
™êfig∞r „Ѩܫ∞uflOKå~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 7, ѨÙ@, 73.

 Hõ<庉õΩ=∂iÖ’
q#∂`«fl ^蕺#O
Hõ<庉õΩ=∂iÖ’, ‰õΩ=∂s =∂`« X_çÖ’, ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠^ŒH˜Δ}Ï„QÆOÖ’x
P =∞ǨtÅ g∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx zO`«# KÕâß#∞. <å =∞#ã¨∞ûÖ’ XHõ
=∞Ǩ„Ѩ}ÏoHõ L^Œ~ÚOzOk.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

=~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î° ™ê÷Ѩ#`À ™êfig∞r rq`«OÖ’x `˘e Ѷ¨∞@ìO ѨÓ~°Î~ÚOk.

=∞~î°OÖ’ Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_çÑ≤ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ÅÖ’ ã¨∂ÊùiÎx xOáê~°∞†
=∞~î° rq`åxH˜ XHõ PHõ$ux HõeÊOKå~°∞. 1888Ö’
Ѩi„"å[Hõ Ѩi„"å[‰õΩxQÍ PÜ«∞# rq`«OÖ’x Ô~O_»= Ѷ¨∞@ìO
rq`«O :
ã¨O„QÆǨÏO „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. "≥Ú^Œ\ ˜™êi HÍj, JÜ≥∂^茺, ÅHÀfl,
P„QÍ, |$O^•=#O g∞^Œ∞QÍ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ʼnõΩ "≥àÏ¡~°∞.
„ѨHõ$u ™œO^Œ~åºhfl, P^蕺u‡Hõ B#fl`åºhfl JHõ¯_» K«qK«∂ã≤# ™êfig∞r H˘xfl
HÍ~°}ÏÅ =Å# =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~îåxH˜ uiy ~å=Åã≤ =zÛOk. 1890Ö’
=∞m§ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å#∞ ã¨O^Œi≈OKå~°∞. HÍx ã¨`«fi~°"Õ∞ uiy =KÕÛâß~°∞.
1891 Ö’ `«=∞ „Ѩ}ÏoHõÖ’ H˘kÌ =∂~°∞ÊÅ∞ KÕâß~°∞.
''#∞=Ùfi JaèÅ+≤OK«=Åã≤#k h =ÚH˜Î HÍ^Œ∞† „ѨѨOKåxH˜ h_»xKÕÛ
=∞„iK≥@∞ìÖÏ q~ålÖÏ¡e—— Jx QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ XHõ™êi K≥Ñ≤Ê# =∂@Å∞ ™êfig∞r
*Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞H˘x LO\Ï~°∞. „Ѩu™êi ''uiy~å#∞—— Jx K≥Ñ≤Ê "≥àı§"å~°∞.
HÍx JÖÏ "≥o¡# „Ѩu™êi "≥#∞Hõ‰õΩ uiy ~å=Åã≤ =zÛOk. Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å
Ö’x XHõ QÆ∞ǨÏÖ’ PÜ«∞# rqOz LO_»=K«∞Û, ÉÏǨϺ„ѨѨOK«O`À ZÖÏO\˜
ã¨O|O^èŒ=¸ ÖˉõΩO_® ÉèíQÆ=^•úºã¨Ö’ Å~ÚOz "≥∞ÿ=∞~°záÈ~Ú LO_»=K«∞Û.
`«^•Ìfi~å WO`«^•HÍ U`≥Oz# =∞# =∞Ǩ=Ú#∞Å HÀ=Ö’ XHõ ã¨OYº ÃÑiy

319
320 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

LO_»=K«∞Û, JO`Õ. „ѨѨOK« ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’ =∂~°∞Ê =zÛ LO_»^Œ∞, „ѨѨOK«

zO`«<å "≥·YiÖ’ qѨ¡"å`«‡Hõ Ѩi}Ï=∞O KÀ@∞KÕã¨∞H˘x LO_»^Œ∞.
Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ŠѨ@¡ `«=∞‰õΩ#fl JѨiq∞`« =∞‰õΩ¯=‰õΩ uÖ’^ŒHÍezÛ
™êfig∞r `«=∞ ^Œ$+≤ìx „Ѩ[Å g∞^Œ ™êiOK«_»O =∂#"åo ÉèÏQƺ=∞<Õ K≥áêÊe.
JO^Œ∞‰õΩ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨OHõÅÊO ‰õÄ_® XHõ HÍ~°}"Õ∞! ѨÅ∞=∂~°∞¡ ™êfig∞r
QÆ∞ǨÏÅÖ’ P"åã¨O KÕâß~°∞. HÍx Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ PÜ«∞# JHõ¯_»
QÆ_»Ñ¨ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ''QÆ∞ǨÏÅ #∞O_ç Z=~À ##∞fl |Å=O`«OQÍ Ñ¨@∞ìH˘x
|Ü«∞@‰õΩ „`Àã≤"Õã≤, '"≥à◊√¡, "≥o¡ uiy~å— JO@∞#fl@∞¡ JxÊOKÕk—— Jx
HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfig∞r K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì. PÜ«∞# qѨs`«OQÍ Ñ¨~°º\˜OKå~°∞.
™È^Œ~° ã¨<åflº™È, =∞Ô~=~°∂ `«=∞ "≥O@ ~å‰õÄ_»^Œ<Õ q+¨Ü«∞OÖ’ PÜ«∞#
x+¨¯~°¬QÍ =º=ǨÏiOKå~°∞. ˆH=ÅO KÕu Hõ„~°, Hõ=∞O_»ÅO, XHõ\ ˜ Ô~O_»∞
ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ fã¨∞H˘x, ÉèíQÆ=O`«∞x J#∞„QÆǨxfl =∂„`«"Õ∞ P^è•~°O KÕã¨∞H˘x
™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. ~å[ѨÙ~îå}Ï, QÆ∞[~å`ü, ÉÁOÉÏ~Ú, "≥∞ÿã¨∂~ü,
ˆH~°à◊ÅÖ’ PÜ«∞# Ѩ~°º@# ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ H˘#™êyOk†
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ^ŒH˜Δ}Ï„QÆ"≥∞ÿ# Hõ<庉õΩ=∂iÖ’ =ÚyOѨÙ#‰õΩ =zÛOk.
D <åÅ∞QÆ∞#fl~° ã¨O=`«û~åŠѨi„"å[Hõ rq`«OÖ’ ™êfig∞r =∞Ǩ~åAÅ
~å[„áê™ê^•ÅÖ’ rqOKå~°∞, x~°∞¿Ñ^ŒÅ QÆ∞_çÃãÅÖ’ =ã≤OKå~°∞, ã¨=∂[O
|Ç≤Ï+¨¯iOz# JO@~åx "åi`À "≥∞ÅQÍ~°∞. =∞Ǩ~åAÅ
rq`« `À#∞, =∞O„`«∞Å`À#∞ K«~°ÛÅ∞ [iáê~°∞. ѨO_ç`«∞Å`À
q^è•#O
"å^ÀѨ"å^•Å∞ KÕâß~°∞. =Ú`≥ÎѨ٠zѨÊÅ∞ ¿ãHõiOKÕ"å_»∞
ã¨=Ú„^ŒOÖ’ Ö’`«∞QÍ =Úxy J<Õfi+≤OKÕ suÖ’ PÜ«∞# ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞<Õ
ã¨=Ú„^ŒOÖ’ =Úxy ã¨`åº<Õfi+¨} KÕâß~°∞. „Ѩ[Å ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ∞, Pâßx~åâ◊Å∞,
P^Œ~å≈Å∞, #=∞‡HÍÅ∞ Jhfl „Ѩ`«ºHõΔOQÍ K«∂âß~°∞. âߢ™êÎÅÖ’ QÆÅ *Ï˝<åxH˜
n>ˇÿ# Pi÷Hõâߢã¨Î Ѩi*Ï˝#O ‰õÄ_® PÜ«∞# ã¨O`«iOK«∞H˘<åfl~°∞. „Ѩ[Å rq`«
q^è•<åxfl xˆ~ÌtOKÕ Pi÷Hõâߢã¨ÎOÖ’ PÜ«∞#‰õΩ QÆÅ qâı+¨=∞~Ú# *Ï˝#O =Å#
^Õâ◊ Ѩiã≤÷ux PÜ«∞# ã¨Ê+¨ìOQÍ PHõoOѨ٠KÕã¨∞HÀQÆeQÍ~°∞.
''™êfig∞r D HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ #∂`«# J#∞Éèí"åÅ#∞ J<Õfi+≤ã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞.
q#∂`«fl PÖ’K«#Å∞ U"≥·<å ã¨∞Êùi™êÎÜ«∂ Jx Ѩi`«Ñ≤OKå~°∞. ^è•i‡Hõ, ™ê=∂lHõ
Jaè„áêÜ«∂Å ¿ãHõ~°} H˘#™êyOKå~°∞. Ѩ~°ã¨Ê~° "≥·~°∞^•úºÅ#∞ J~°÷OKÕã¨∞H˘
<åfl~°∞. "å\˜x áÈeÛ K«∂âß~°∞. qaè#fl „Ѩ^ÕâßÅÖ’ <≥ÅH˘#fl `åuÎ fiHõ zO`«<å
 Hõ<庉õΩ=∂iÖ’ q#∂`«fl ^蕺#O 321

^èÀ~°}∞Å#∞, ™ê÷xHõ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ™ê=∂#º „Ѩ[Å

rq`åÅ#∞ xt`«OQÍ Ñ¨ijeOKå~°∞—— Jx ™êfig∞r Ѩi„"å[Hõ rq`«O QÆ∞iOz
PÜ«∞# ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ÅÖ’ XHõ~°∞ Jaè=i‚OKå~°∞.
JO`ÕHÍ^Œ∞. D Ѩi„"å[Hõ rq`«OÖ’ ™êfig∞r J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ <Õ~∞° ÛH˘
<åfl~°∞ ‰õÄ_®. J<ÕHõ q+¨Ü∂« Å∞ J<Õ‰Ωõ ʼnõΩ J<ÕHõ q^è•Å∞QÍ <ÕiÊOKå~°∞ ‰õÄ_®.
<Õ~°∞ÛH˘#flq
'<Õ~°∞ÛHÀ=_»=¸ <Õ~°Ê_»=¸ `«Ñ¨ã¨∞û— Jx LѨx+¨`«∞ÎÅ∞
=zOKÕ P `«Ñ¨ã¨∞û J#∞+≤ªã¨∂Î<Õ ^Õâ◊=∞O`å Ѩ~°º\˜OKå~°∞.
Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å#∞ ã¨O^Œi≈Oz# Ü«∂„`«Ö’¡ LѨx+¨`«∞ÎÅ∞, „|Ǩχã¨∂„`åÅ∞, =ÔQ·~å
J^茺ܫ∞#O KÕâß~°∞. *ˇ·Ñ¨Ó~üÖ’ ã¨O㨯 $`« "åºHõ~°}=¸, JǨÏ=∞‡^•ÉÏ^£Ö’
*ˇ·#, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ ™êÇ≤Ï`åºÅ#∞ J^茺ܫ∞#O KÕâß~°∞. QÀ"åÖ’ ¢ÔH·ã¨Î= ^èŒ~°‡
âߢã¨ÎO PáÈâ◊# Ѩ\Ïì~°∞. áÈ~°∞|O^Œ~üÖ’ H˘xfl <≥ÅÅ∞ |ã¨KÕã≤ P ã¨O™ê÷#ѨÙ
k"å#∞#∞O_ç "≥·kHõ =∞`åhfl, "≥·kHõ `«`åÎ fiÅ#∞ <Õ~°∞ÛH˘<åfl~°∞.
„QÆO^äŒÑ¨~î°#O ^•fi~å =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, rq`«OÖ’ `«=∞‰õΩ Z^Œ∞Ô~·#
ã¨OѶ¨∞@#Å #∞O_ç ‰õÄ_® PÜ«∞# „Ѩu HõΔ}=¸ <Õ~°∞ÛH˘O@∂<Õ L<åfl~°∞.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ MË„fÖ’ #~°ÎH˜ #$`«ºOKÕã≤# ã¨OѶ¨∞@#. ã¨∂~°^•ã¨∞ áê@ q#QÍ<Õ
™êfig∞r `«=∞ á⁄~°áê@∞#∞ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. `«~°∞"åu ã¨OѶ¨∞@# |$O^•=<åxH˜
"Õàı¡ ^•iÖ’ PÜ«∞#Ö’ [xOz# ‰õΩÅ q=HõΔ. Jn XHõ¯ HõΔ}"Õ∞, =∞~°∞HõΔ}"Õ∞
P ÉèÏ=# `˘ÅyOk. HÍjÖ’ PÜ«∞# HÀ`«∞Å #∞O_ç áê~î°O <Õ~°∞ÛH˘#fl q+¨Ü«∞O
WHõ¯_» „Ѩ™êÎqOK«_»O Jã¨OQÆ`«O HÍ^Œ∞. D q^èŒOQÍ „ѨHõ$u, Ѩiã≤÷`«∞Å∞,
ã¨OѶ¨∞@#Å∞ W`åº^Œ∞Å#∞O_ç ã¨^• <Õ~°∞ÛH˘O@∂ PÜ«∞# ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Ѩ~°º@#
H˘#™êyOKå~°∞.
^èŒx‰õΩ_≥·<å, ^Œi„^Œ∞_≥·<å† #QÆ~°"åã¨Î=Ùº_≥·<å, „QÍ=∞ã¨∞÷_≥·<å – JO^ŒiH©
^Œ∞óMÏÅ∞ LO\Ï~Ú, HÀÔ~¯Å∞ LO\Ï~Ú, Pâ◊Å∞ LO\Ï~Ú, x~åâ◊Å∂
LO\Ï~Ú, g\˜ =∞^茺 z#flz#fl ã¨∞MÏÅ∞ ‰õÄ_® LO\Ï~Ú. „ѨuHõΔ}=¸
™êfig∞r D ã¨`åºxfl „Ѩ`«ºHõΔOQÍ ^Œi≈OKå~°∞. Ö’HõOÖ’ U „QÆO^äŒ=¸ JOkOK«
ÖËx *Ï˝<åxfl D J#∞Éèí"åÅ∞ PÜ«∞#‰õΩ ã¨O`«iOѨ*Ëâß~Ú.
™êfig∞r W`«~°∞ʼnõΩ <ÕiÊOz#q HÀH˘Å¡Å∞. PàÏfi~ü =∞Ǩ~åA‰õΩ
q„QÆǨ~å^èŒ#, MË„f =∞Ǩ~åA‰õΩ P^蕺u‡Hõ`«, =∞`«O`Àáê@∞ Éè∫uHõâߢã¨ÎO,
~°™êÜ«∞#âߢã¨ÎO, YQÀà◊âߢã¨ÎO <ÕiÊOKå~°∞† D Ѩ~°º@#Ö’ PÜ«∞##∞
HõÅ∞ã¨∞H˘#fl „Ѩu XHõ¯~°∂ U^À XHõ\ ˜ <Õ~°∞ÛH˘<åfl~°#flk u~°∞QÆ∞ÖËx

S 23
322 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ã¨`«ºO. ã¨fi„Ѩܫ∞`«flO, x*ÏÜ«∞fQÍ rqOK«_»O =∂„`«"Õ∞ HÍHõ, â◊s~åxH˜

K«=Ú~°∞ ~åK«∞HÀ=_»O =Å# HõeˆQ „ѨÜ≥∂[#O ÖÏO\˜ Ju™ê=∂#º"≥∞ÿ#q
‰õÄ_® ™êfig∞r <ÕiÊOKå~°∞. "≥∞ÿã¨∂~°∞ =∞Ǩ~åA ™êfig∞r ã¨ÉèíÖ’ Jã¨`«ºO
ѨÅ∞Hõ_®xH˜ x~åHõiOz# ã¨OѶ¨∞@# XHõ¯>Ë JHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# „Ѩu
XHõ¯iH© Z<Àfl QÆ∞}áê~îåÅ∞ <ÕiÊ=ÙO@∞O^Œ#_»OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸
ÖË^Œ∞!
g@xflO\˜H© `«Å=∂xHõOQÍ ÉèÏã≤e¡Ok *ˇ·Ñ¨Ó~ü ã¨OѶ¨∞@#! ZÖÏO\˜
"å^•Å`À#∂ #ˆ~O„^Œ∞_»∞ „ѨÉèÏq`«O HÍ#ѨC_»∞ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P`«_çH˜
J#∞Éèí=*Ï˝<åxfl „Ѩ™êkOz# suÖ’, *ˇ·Ñ¨Ó~ü ¿ã<åkèѨuÜ≥ÿ∞# ǨÏiã≤OQ∑
ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iOz# ZÖÏO\˜ q=~°}#∂ 㨿ãq∞~å JOwHõiOK«#ѨC_»∞
P`«_çH˜ ã¨r="≥∞ÿ# Hõ$+¨μ‚x ^Œ~°≈#O HõeyOz# â◊H˜Îã¨OѨ#∞flÖˇ·# =∞Ǩ`«∞‡Å∞
™êfig∞r. PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl, PÜ«∞#‰õΩ Ñ¨iK«Ü«∞"≥∞ÿ# „Ѩu =ºH©Î P^蕺u‡Hõ
Ѩ^äŒOÖ’ ѨÙ~ÀQÆu á⁄Ok=ÙO\Ï~°∞, ÉèíQÆ=O`«∞x "≥·Ñ¨ÙQÍ =ÚO^Œ_»∞QÆ∞
"Õã≤=ÙO\Ï~°#_»OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨Oâ◊Ü«∞=¸ ÖË^Œ∞.
™êfig∞r Ѩi„"å[Hõ rq`« Ѷ¨∞\ÏìÅ#∞ =ÚyOKÕ =ÚO^Œ∞ XHõ „Ѩâ◊fl‰õΩ
["å|∞HÀã¨O „Ѩܫ∞ufl^•ÌO. ™êfig∞r x~°∞¿Ñ^ŒÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x, "åi`À rqO
=∞Ǩ~åAÅ#∞ K«_»O x["Õ∞ J~Ú#ѨÊ\˜H© =∞Ǩ~åAÅ∞, k"å#∞Å∞,
ZO^Œ∞‰õΩ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞? `«H˜¯# L#fl`åkèHÍ~°∞Å =O\˜ "åix Z‰õΩ¯=QÍ
HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O =∞#O K«∂ã¨∞Î<åflO. J^≥O^Œ∞‰õΩ?
WO^Œ∞‰õΩ ["å|∞ HÍ"åÅO>Ë P<å\˜ ~å[H©Ü∞« Ѩiã≤u÷ x J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O
J`«º=ã¨~O° .
=∞Ǩ~åAÅO>Ë ã¨=Ú„^ŒQ∞Æ Ñ¨Ù_Î ∞» , K«O„^ŒQ∞Æ Ñ¨Ù_Î ∞» , ǨÏ~°∞¬_∞» , ~å[~å[KÀà◊√_»∞
ÖÏO\˜ K«„Hõ=~°∞ÎÅ∞ ~î°‰õΩ¯# =∞#‰õΩ *Ï˝Ñ¨HÍxH˜ =™êÎ~°∞. `«=∞ â◊H˜Î™ê=∞~å÷ºÅ`À
â◊„`«∞=ÙÅ#∞ QÆ_»QÆ_»ÖÏ_çOz, „Ѩ[Å#∞ HõO\˜H˜ Ô~ѨÊÖÏ HÍáê_®~°∞ "å~°∞. HÍx
„a\˜+π"åi HÍÅOÖ’x ~åAÅ∞ ˆH=ÅO H©Å∞ÉÁ=∞‡Å∞ =∂„`«"Õ∞† áêʼnõΩÅ∞
POˆQ¡Ü«ÚÅ∞.
1858 PQÆãπì 2= `Õn# „a\˜+π „ѨÉèí∞`«fiO ÉèÏ~°`«^Õâßxfl ѨÓiÎQÍ `«#
Pnè#OÖ’H˜ `≥K«∞ÛH˘Ok. 1876 Ö’ qHÀìiÜ«∂ =∞Ǩ~å}˜ `«##∞ `å#∞
'ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ™ê„=∂l˝—QÍ „ѨHõ\ ˜OK«∞H˘Ok. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ =¸_»∞
~°HÍŠѨiáêÅ<å Ѩ^Œú`«∞Å#∞ KÕѨ\Ïì~°∞.
 Hõ<庉õΩ=∂iÖ’ q#∂`«fl ^蕺#O 323

1. H˘xfl „áêO`åÅÖ’ =∞Ǩ~åAÅ áêÅ##∞ J>Ë¡ H˘#™êQÆxKåÛ~°∞.

=∞Ǩ~åA, „Ѩ^è•#=∞O„u =O\˜"å~°∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÖË. HÍx „a\˜+π „ѨÉèí∞`«fi
„Ѩuxkè (Resident) XHõ~∞° JHõ¯_Õ x=ã≤™êÎ_∞» . P`«_ç WKåÛù#∞™ê~°"∞Õ =∞Ǩ~åA
=º=ǨÏiOKåe. [=Ú‡–HÍj‡~ü, Å_®H± =O\˜ „áêO`åÅ∞ D HÀ=‰õΩ K≥O^•~Ú.
2. H˘xfl „áêO`åÅÖ’ QÆ=~°fl~°∞, ã¨Ç¨Ü«∞ QÆ=~°fl~°∞, Hõg∞+¨#~ü JO@∂
POˆQ¡Ü«ÚÖË Ñ¨ÓiÎQÍ Ñ¨iáêÅ# H˘#™êyOKå~°∞. Jr‡~ü, JO_»=∂<£ xHÀÉÏ~ü,
J™êûO, =OQÆ~å¢+¨ìO, ÉÁOÉÏ~Ú, =∞„^•ã¨∞ ÖÏO\˜ Ѩ~°QÆ}ÏÅ∞ D =~åæxH˜
K≥O^•~Ú.
3. Wq H͉õΩO_® 500 Hõ<åfl Z‰õΩ¯= ã¨O™ê÷<åÅ∞<åfl~Ú. ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£,
"≥∞ãÿ ∂¨ ~ü, |~À_®, "å~°}Ïã≤, PàÏfi~ü, H˘zÛ, *ˇÑ· Ó¨ ~ü, áÈ~°∞|O^Œ~,ü u~°∞"å#∂¯~ü
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ q D HÀ=‰õΩ K≥O^•~Ú. WHõ¯_» =∞Ǩ~åAÅ∞ L<åfl~°∞. gix
'™ê=∞O`«∞Å∞— Jh, D Ѩ~°QÆ}ÏÅ#∞ '™ê=∞O`« ~å*ϺÅ∞— (Princely States)
Jh POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë '„ѨÉèí∞`«fiO— JO>Ë „a\˜+π „ѨÉèí∞`«fiO
XHõ¯>Ë Hõ#∞Hõ.
D =∞Ǩ~åAʼnõΩ Ñ¨ÓiÎ JkèHÍ~åÅ∞ ÖË=Ù. g~°∞ „ѨHõ¯#∞#fl ã¨O™ê÷<åÅ
`À#∞, á⁄~°∞QÆ∞ ^Õâ◊O`À#∞ ZÖÏO\˜ ã¨O|O^èŒ=¸ ÃÑ@∞ìHÀ~å^Œ∞. ã¨O™ê÷#
~°HõΔ}ÖÏO\˜q POˆQ¡Ü«∞ JkèHÍ~°∞ÖË K«∂ã¨∞H˘<åfl~°∞. ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥áêÊÅO>Ë D
=∞Ǩ~åAʼnõΩ ÃÑ^ŒÌQÍ ZÖÏO\˜ Ѩh LO_Õk HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ g~°∞ "Õ@,
q<À^•Å∞, áêâßÛ`«º "åº"≥∂Ǩ^Œ∞ÅÖ’ HÍÅO "≥à◊¡|∞KåÛ~°∞. ZÖÏÔQ·<å POˆQ¡Ü«Ú
Å#∞ „Ѩâ◊Oã≤Oz `«=∞ ~å[iHÍxfl xÅ∞ѨÙHÀ=_»"Õ∞ giÖ’ ѨÅ∞=Ùi ^èպܫ∞O.
J^Õ POˆQ¡Ü«ÚÅ HÀiHõ ‰õÄ_®.
HÍx „Ѩ[ʼnõΩ "Õ∞Å∞ KÕÜ«∞QÀi# ~åAÅ∞‰õÄ_® ѨÅ∞=Ù~°∞ ÖËHõáÈÖË^Œ∞.
HÍx WO^Œ∞=Å# „Ѩ[ÅÖ’ *ÏQÆ$u [xOz, `«=∞ JkèHÍ~åxH˜ =ÚѨC
HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Õ"≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_»¤ POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ PÜ«∂~åAÅ =∞Oz „ѨÜ∞« `åflÅ#∞
J_»∞H¤ À=_®xH˜ ‰õÄ_® "≥#∞HÍ_»Ö^Ë ∞Œ . JO^Œ∞‰õΩ P ã¨O™ê÷#Ѩ٠k"å#∞ ã¨Ç¨ÏHõiO
K«_»O Hõ^Œ∞Ì. ™ê=∂#ºOQÍ P`«_»∞ POˆQ¡Ü«ÚÅ =`åÎã¨∞^•~°∞xQÍ LO\Ï_»∞.
JO^Œ∞=Å# =∞Ǩ~åAÅ U „Ѩܫ∞`«fl=¸ POˆQ¡Ü«ÚʼnõΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®
[~°QÆ_®xH˜ P™ê¯~°OÖË^Œ∞.
Ѩ~°º=™ê#O? áê=∞~°∞Å∞ J^èÀQÆuáêÅÜ«∂º~°∞. XHõ "≥·Ñ¨Ù D '=∞Ǩ~å
AÅ∞—, =∞~À"≥·Ñ¨Ù POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ – =∞^≥ÌÅ ÖÏO\˜ Ѩiã≤÷u "åik. "åiH˜ K«^Œ∞=Ù
324 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ã¨O^躌 Å∞ â◊¥#ºO, ǨωõΩ¯Å∂ÖË=Ù† á⁄ÅOÖ’ #∞^Œ∞\˜ K≥=∞@ zO^ÕÖÏ „â◊q∞OKåe,

`«^•Ìfi~å ÅaèOKÕ Ñ¶¨Å™êÜ«∞O Ѩ#∞flQÍ K≥e¡OKåe. "å~°∞ KÕÜ«∂eûOk JO`Õ.
Jxfl ^Œ∞óMÏÅ#∂ ã¨Ç≤ÏOz, W^ŒÌiH© T_çQÆO KÕÜ«∞=Åã≤# Ѩiã≤÷uÖ’
"å~°∞<åfl~°∞. Hõ~°=Ù HÍÅOÖ’ ZO`À „áê}#+¨ìO [iyOk. JѨC_»∞ ‰õÄ_®
"åiH˜ Z=~°∂ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
D Ѩiã≤÷ux K«∂ã≤ ™êfig∞r „^ŒqOzáÈÜ«∂~°∞. =∞Ǩ~åAÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞
H˘x "åi Hõ~°Î"åºxfl "åiH˜ Z~°∞HõѨ~°K«QÀ~å~°∞ PÜ«∞#. áœ~°∞Å#∞ HÍáê_»_»O
HõΔ„uÜ«Úx Hõ~°Î=º=∞x "åi`À <˘H˜¯=Hͯ}˜OKåÅ#∞H˘<åfl~°∞. XHõi^ŒÌ~°~Ú<å
=∞#ã¨∞û =∂~°∞ÛH˘x ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ =∞Oz KÕ™êΈ~"≥∂ Jx ™êfig∞r `«Ñ≤OzáÈÜ«∂~°∞.
D L^ÕÌâ◊O`À<Õ =∞Ǩ~åAÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞, "åi`À KåÖÏ¿ãѨ٠=∂\Ï¡_®~°∞.
H˘O^Œ~°∞ ~åAÅ∞ PÜ«∞# ÉèÏ=#ʼnõΩ ã¨ÊOkOz "≥O@<Õ H˘xfl ã¨`å¯~åºÅ∞
„áê~°OaèOKå~°∞ ‰õÄ_®.
=∞Ǩ~åAÅ=^ŒÌ =∞Ǩ`«∞‡Å∞ =∞O„`«∞ÖÏ¡ q~åle¡ "åiH˜ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO
=Ç≤ÏOK«_»O ѨÙ~å}ÏÅÖ’#∂, K«i„`«Ö’#∂ K«∂_»=K«∞Û. ^Œâ◊~°^äŒ∞xH˜ =ã≤+¨μª_»∞,
t"årH˜ ã¨=∞~°÷ ~å=∞^•ã¨∞, ǨÏiǨÏ~° |∞Hõ¯~åÜ«∞Å∞‰õΩ q^•º~°}∞º_»∞ – WÖÏ D
=Ú#∞Å =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiOÖ’ =∞Ǩ~åAÅ∞ K«i„`« ã¨$+≤ìOKå~°∞. ™êfig∞r ‰õÄ_®
=∞Ǩ~åAÅ∞ `«=∞ q^èŒ∞ºHõÎ^èŒ~å‡Å#∞ q㨇iOz#ѨC_»∞ "å\˜x QÆ∞~°∞ÎKÕâß~°∞.
JO^Œ∞ xq∞`«Î"Õ∞ "åix HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. D q^èŒOQÍ `«=∞ Hõ~°Î"åºxfl x~°fiiÎã¨∞Î#fl
ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ ÉèÏ~°`«^Õâßhfl, ^•x Ѩi=∂}ÏÅ#∂, ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∂, "åi
qaè#fl Ѩi=∂}ÏÅ#∂ `≥Å∞ã¨∞H˘O@∂ Ѩi„"å[‰õΩxQÍ ™êfig∞r Ѩ~°º\˜OKå~°∞.
™êfig∞r <Õ~°∞ÛH˘<åfl~°∞, <ÕiÊOKå~°∞, K«∂âß~°∞, `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞,
Ѩiâ’kèOKå~°∞ – W=hfl [iQÍ~Ú. HÍx q"ÕHÍ#O^Œ J<Õ =∞Ǩϟ#fl`« =∂#ã¨O
Jq„âßO`«OQÍ LO_çáÈ~ÚOk! QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ xˆ~ÌtOz#
Ѩi„"å[Hõ rq`«O: HÍ~°ºO, =∂#"åoH˜ XHõ =∞Ǩϟ#fl`« ã¨O^Õâ◊O J<Õ
=ÚyOѨÙ
JyflHõ}Ïxfl ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ ѨkÅѨ~°K«∞H˘x ^•xx Ö’HÍxH˜
ZÖÏ JOkOKåe J<Õ `«Ñ¨#`À Ѩ~°º\˜OKå~°∞. J^˘Hõ¯>Ë PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl
ѨÓiÎQÍ P„Hõq∞OzOk. P =∂~°æO ‰õÄ_® ÉèíQÆ=O`«∞_Õ K«∂ѨÙ`å_»x PÜ«∞#
„ѨQÍ_è» #=∞‡HõO. „Ѩ}ÏoHõÅ∞ ÖË=Ù, WÅ∂¡"åH˜b ÖË^Œ∞, |O^èŒ∞=ÙÅ∞ ÖË~°∞,
Z=~°∂ ÖË~°∞ – PÜ«∞#`Àáê@∞ L#flk ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∂„`«"Õ∞! ~å[„áê™ê^ŒOÖ’
rqOz<å, QÆ∞_çÃãÖ’ x=ã≤Oz<å P ÉèíQÆ=O`«∞_ç<Õ Pã¨~åQÍ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞
™êfig∞r.
 Hõ<庉õΩ=∂iÖ’ q#∂`«fl ^蕺#O 325

D <åÅ∞QÆ∞#fl~° ã¨O=`«û~åÅÖ’ ™êfig∞r á⁄Ok# J#∞Éèí"åÅ∞ Z<Àfl,

<Õ~°∞ÛH˘#fl áê~îåÅ∞ J<ÕHõO. WHõg∞^Œ@? QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =ÚY`«ó <Õ~°∞ÛH˘#fl"å\˜x,
=∂~åæ<Õfi+¨} rq`«OÖ’ `å<Õ <Õ~°∞ÛH˘#fl"å\˜x *’_çOz XHõ =∂~°æO
J<Õfi+≤Oz f~åe. =∞m¡ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O „ѨѨOK« "ÕkHõÃÑ· `«ÖˇuÎ
xÅ|_»_®xH˜, ã¨`«ºÜ«ÚQÆO =∞m¡ JO‰õΩiOK«_®xH˜ <Õ\ ˜ =∂#"åoH˜ XHõ
=∂~°æO K«∂áêeû=ÙOk.
JO^ΰ䛽 UO K͆Ƕe?
''=ÚO^Œ∞QÍ J#∞Éèí"åÅ#∞ á⁄O^Œ∞, Ñ≤^ŒÑ¨ n~°…OQÍ zO`«#KÕ~Ú, `«~°∞"å`«
HÍ~åºK«~°}Ö’H˜ kQÆ∞——1 Jx =zã¨∞Î<åfl~Ú âߢ™êÎÅ∞. J#∞Éèí"åÅ∞ á⁄O^Œ_»O
[iyáÈ~ÚOk. WHõ zO`«# KÕÜ«∂e. JO^Œ∞‰õΩ XHõ „ѨâßO`«"≥∞ÿ# KÀ@∞
J=ã¨~°O. Jk Uk?
ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù JÅÅ∞ L"≥fi`«∞Î# ÖËz Ѷ¨∞’+≤Oz<å, <≥ÅH˘x=Ù#fl „ѨâßO`«`«
K≥‰õΩ¯K≥^Œ~°‰õ xÅ|_Õ `«Ñ¨ã¨∞û KÕã¨∞Î#fl Hõ<庉õΩ=∂s^Õq "≥Åã≤# ÉèÏ~°`«^Õâ◊ѨÙ
^ŒH˜Δ}Ï„QÍxfl ™êfig∞r ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞H˘<åfl~°∞.
u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O #∞O_ç ^•^•Ñ¨Ù 55 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’ Hõ<庉õΩ=∂i
LOk. =ÚHõ¯_»e ã¨OQÆ=∞ f~°÷O Jk. KÕ`« [Ѩ=∂Å`À xÅ|_ç# ÉèíOy=∞Ö’
WHõ¯_» ^Œ~°≈#q∞ã¨∞Î#flk ‰õΩ=∂s^Õq. 1892 _çÃãO|~°∞
Hõ<庉õΩ=∂iÖ’
PY~°∞# ™êfig∞r WHõ¯_»‰õΩ =KåÛ~°∞. ^Õqx P~åkèOz#
`«~°∞"å`« ã¨=Ú„^Œf~åxH˜ "≥àÏ¡~°∞. PÜ«∞# =∞#ã¨∞û <å_»∞ J#∞Ѩ=∂#
„ѨâßO`«`«Ö’ b#"≥∞ÿ=ÙOk.
''J#∞Éèí=O, J#∞Éèí=O, J#∞=ÉèíѨÓ~°fiHõOQÍ `≥Å∞ã¨∞H˘O>Ë<Õ ^Õx<≥·<å
#=Ú‡`å#∞, J#∞Éèí=O Hõ<åfl `«‰õΩ¯= ™ê÷~ÚÖ’ L#fl ZÖÏO\˜ „Ѩ=∂}Ïhfl
JOwHõiOK«#∞—— Jx Ѩi`«Ñ≤OzáÈ~Ú# PÜ«∞#‰õΩ HÍ=Åã≤#xfl J#∞Éèí"åÅ∞
ÅaèOKå~Ú. PO`«iHõ rq`åxH˜ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ P^蕺u‡Hõ ã≤÷`«∞Å
Ѩ~åHÍ+¨ìÜ≥ÿ∞#, âߢ™êÎÅ∞ =zOKÕ xifiHõÅÊ ã¨=∂kè ã≤÷ux PÜ«∞# á⁄O^Õ
=Ù<åfl~°∞. JO`«‰õΩ q∞Oz# J#∞Éèí="≥∂, JaèÖÏëÈ, J=ã¨~°"≥∂ WOˆHn ÖË^Œ∞.
XHõ ™ê^è•~°}"≥∞ÿ# =∞Ǩ`«∞‡x rq`«O WO`«\ ˜`À PyáÈ`«∞Ok. P `«~°∞"å`«
J<Õfi+¨} LO_»^Œ∞† `«=∞ Hõ~°‡Ñ¶¨ÅO fˆ~ ^•HÍ rqOz â◊s~åxfl `«ºl™êÎ_»∞.
1. '„â◊=}O, =∞##O, xkè^•ºã¨#O—‰õΩ J#∞"å^ŒO.
326 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

HÍx ™êfig∞r D J#∞Éèí"åxfl á⁄Ok# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® „ѨâßO`«`«

ÖˉõΩO_® `«Ñ≤OzáÈÜ«∂~°∞. ZO^Œ∞‰õO>Ë ™êfig∞r D WÅÃÑ·H˜ XHõ ã¨O^Õâ◊O`À
U`≥Oz#"å~°∞ Hõ#∞Hõ. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ѨÙ~°=∂~ÚOz# =∞ǨÏ`å¯~°ºO ™êkèOKÕ
=~°‰õΩ PÜ«∞#‰õΩ P `«Ñ¨# #∞O_ç q=ÚH˜Î ÖË^Œ∞. P `«Ñ¨<Õ PÜ«∞##∞ D
<åÅ∞QÆ∞#fl~° Uà◊√¡QÍ Ü«∂=^•ƒù~°`«^Õâ◊O Ѩ~°º\˜OѨ*Ëã≤Ok.
Ѩiã≤÷`«∞Å ^•fi~å á⁄Ok# *Ï˝#O, QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =^ŒÌ <ÕiÛ# áê~îåÅ∞,
Ѩi„"å[Hõ rq`«OÖ’ QÆ_çOz# J#∞Éèí"åÅ∞, ã‘fiÜ«∞ J#∞Éèí∂u – D
<åÅ∞yO\˜ #∞O_ç ^Õâ◊ „ѨQÆuH˜ =∂~°æO Hõ#∞Q˘<åe. ^Õâ◊ „ѨQÆu =ºH˜Î „ѨQÆux
|\˜ì LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ `å=Ú J<Õfi+≤OK«É’ÜÕ∞ =∂~°æO =ºH˜Î „ѨQÆux, ^Õâ◊
„ѨQÆux ã¨"≥∞ÿHõºÑ¨~°KÕkQÍ LO_®e.
P =∂~°æO Uk?
n~°…OQÍ PÖ’zOK«QÀ~å~°∞ ™êfig∞r.
Hõ<庉õΩ=∂s^Õqx P~åkèOKå~°∞, ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ „áêi÷OKå~°∞.
`«=∞`Àáê@∞ =zÛ# =∞#‡^äŒ<å^ä£ z#fl ‰õΩ=∂Ô~Î#∞ ^ÕqQÍ ÉèÏqOz ѨÓlOKå~°∞.
^•i K«∂Ñ≤OK«=∞x =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ ^ÕqH˜ "≥Ú~°ÃÑ@∞ìH˘<åfl~°∞.
ã¨=Ú„^ŒO ֒ѨŠÔ~O_»∞ H˜Ö’ g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’x tÅÅ∞ ™êfig∞r ^Œ$+≤ìx
PHõi¬OKå~Ú. JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡ UHÍO`«OQÍ ‰õÄ~°∞Ûx, „ѨQÍ_è»OQÍ ^蕺xOz, ^Õq
J#∞„QÆǨÏO`À ^•i Hõ#∞Q˘<åÅx PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ«∞O JaèÅ+≤OzOk.
JHõ¯_» Ô~O_»∞ tÅÅ∞<åfl~Ú† XHõ\ ˜ =∞s ÃÑ^ŒÌk, =∞~˘Hõ\ ˜ z#flk. P
ÃÑ^ŒÌ tÅ g∞^Œ XHõ „ѨHõ¯# ^Õq xÅ|_ç `«Ñ¨=∂K«iOz#@∞¡ SuǨϺO. JHõ¯_ç
áê^•Å QÆ∞~°∞ÎÅ∞ ™êHΔÍ`«∞Î P ^Õq"Õ Jx K≥ѨCH˘O\Ï~°∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ^Õq k=ºáê^•Å =Ú„^ŒÅ∞#fl P tÅ#∞ 'Náê^Œ tÅ— Jx
^ŒH˜Δ}Ï„QÆ
tÅ g∞^Œ...
¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞. HÍx JHõ¯_çH˜ "≥à_¡◊ O» ZÖÏ? ^Œ∞OQÆÅ`À
KÕiÛHõ\ ˜ì# `≥Ñ¨Ê (Catamaran) g∞^Œ fã¨∞‰õΩ"≥à◊¡=∞x JHõ¯_ç
*ÏÅ~°∞Å#∞ PÜ«∞# J_çQÍ~°∞. "å~°∞ _»|∞ƒ K≥e¡OK«=∞<åfl~°∞. PÜ«∞# =^ŒÌ _»|∞ƒ
ÖËHõáÈ=_»O`À P *ÏÅ~°∞Å∞ x~åHõiOKå~°∞. D^Œ∞H˘x "≥à◊¡_»O Hõ<åfl =∞~À
=∂~°æO HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. WHõ ^ÕxHÀã¨=¸ Z^Œ∞~°∞K«∂_»‰õΩO_®, `≥yOz
ã¨=Ú„^ŒOÖ’ ^Œ∂H˜, P tÅ "≥·Ñ¨ÙQÍ ™êfig∞r D^Œ™êQÍ~°∞.
™êfig∞r Hõ<庉õΩ=∂i KÕ~°QÍ<Õ ã¨^•t=O Ñ≤à‹¡· J<Õ =ºH˜Î PÜ«∞##∞
K«∂âß_»∞. ™êfig∞r =ºH˜Î`«fiO Ѩ@¡ W>Ëì PHõi¬`«∞_≥·# ã¨^•t=O PÜ«∞##∞
 Hõ<庉õΩ=∂iÖ’ q#∂`«fl ^蕺#O 327

"≥O|_çOKå_»∞. ™êfig∞r ã¨=Ú„^ŒOÖ’ ^Œ∂H˜ D^Œ∞H˘O@∂ "≥à◊¡_»O ã¨^•t=O`À

áê@∞ =∞iH˘O^Œ~°∞ ‰õÄ_® K«∂âß~°∞. L`«∞ûHõ`«, QÆO^Œ~°QÀà◊O P=iOK«_»O`À
"å~°∞ ™êfig∞rx "≥O|_çOKå~°∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r "åi`À `«=∞#∞ QÆ∞iOz
HõOQÍ~°∞ Ѩ_»=^ŒÌx K≥Ñ≤Ê "åix uiy "≥o¡á⁄=∞‡<åfl~°∞. PǨ~°O QÆ∞iOz
J_çy#ѨC_»∞, ''<å‰õΩ U^≥·<å W"åfiÅx g∞~°∞ =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ JaèÅ+≤¿ãÎ, J^Œ∞QÀ
JHõ¯_» HõxÑ≤ã¨∞Î#fl P z#fl ~°O„^èŒOÖ’ áêÅ∞, ѨO_»∞¡, H˘|ƒiÉÁO_®O ÖÏO\˜q
U^≥·<å `≥zÛ LOK«O_ç. |Ǩïâß J=ã¨~°O LO_»HõáÈ=K«∞Û<Õ"≥∂! J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ
fã¨∞H˘x uO\Ï#∞—— J<åfl~°∞. ã¨^•t=O JÖψQ KÕâß_»∞.
™êfig∞r tÅ g∞^Œ Pã‘#∞ÅÜ«∂º~°∞. K«∞@∂ì qã¨Î $`«"≥∞ÿ# ã¨=Ú„^ŒO.
Jˆ~aÜ«∂ ã¨=Ú„^ŒO, |OQÍàÏMÏ`«O, Ç≤ÏO^Œ∂ =∞Ǩã¨=Ú„^ŒO ã¨OQÆq∞OKÕ
KÀ@∞ Jk. PÜ«∞#‰õΩ =ÚO^Œ∞, PÜ«∞# ^Œ$+≤ì Ѩ_Õ KÀ@ ^Õq áê^ŒÑ¨^•‡Å∞.
WOHÍ HÍã¨Î =ÚO^Œ∞ [QÆ[˚#x PÅÜ«∞O "≥Åã≤=ÙOk. JHõ¯}∞‚O_ç ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
"åºÑ≤OzOk.
™êfig∞r „ѨQÍ_è» ^蕺#O J#∞+≤ªOKå~°∞.
JHõ¯_» =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ x~°O`«~åÜ«∞OQÍ PÜ«∞# ^蕺#OÖ’
b#"≥∞ÿáÈÜ«∂~°∞.
U ^≥·"åxfl ™êfig∞r ^蕺xOKå~°∞? U ^≥·"åhfl HÍ^Œ∞† PÜ«∞# ^蕺xOzOk
ÉèÏ~°`«^Õâßxfl. K«i„`«#∞ ‰õÄÅOHõ+¨OQÍ J^茺ܫ∞#O KÕã≤#"å~°∞ PÜ«∞#.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i„`« =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, „ѨѨOK« ^ÕâßÅ K«i„`«Å∞
™êfig∞r Ãã·`«O PÜ«∞#‰õΩ Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHõO JO>Ë J`«∞ºH˜Î HÍ^Œ∞.
J#∞+≤ªOz#
^蕺#O
PÜ«∞# PÖ’K«#Å∞ y„~°∞# uiQÍ~Ú: ''q*Ï˝#O W`«~°
^ÕâßʼnõΩ áÈ=_®xH˜ =Ú#∞¿Ñ `«# ã¨fiQÆ$ǨÏOQÍ KÕã¨∞H˘#flk
D „áêp# Éèí∂q∞<Õ! P^蕺u‡Hõ*Ï˝# PQÆ=∞<åxfl ã¨∂zOKÕ ã¨∂úÅ zǨflÖÏ
J#fl@∞¡ =∞# JYO_» Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ Ѩ~°fi`« ѨO‰õΩÎÅ∞ ™Èáê# Ѩ~°OѨ~°Å∞QÍ
ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# tt~° H˜s\ÏÅ#∞ ^èŒiOz, PHÍâ◊OÖ’xH˜ J`«∞º#fl`«OQÍ "åºÑ≤ã¨∂Î#flk
WHõ¯_Õ! U<å_À Ö’HõOÖ’ J=`«iOz# J`«ºO`« ѨÓ[hÜ«ÚÖˇ·# |∞∞+≤ã¨`«Î=ÚÅ
áê^Œã¨Ê~°≈KÕ Ñ¨q„fÉèí∂`«"≥∞ÿ# ˆHΔ„`åÅ∂ D ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’<Õ L<åfl~Ú! =∂#=Ùx
JÉèíºO`«~° „ѨHõ$ux QÆ∂iÛ, PO`«iHõ „ѨѨOKåxfl QÆ∂iÛ Ñ¨iâ’^èŒ#Å∞ „Ѩ„Ѩ^äŒ
=∞OQÍ „áê~°OÉèí=∞~ÚOk WHõ¯_Õ! r"å`«‡ J=∞$`«`åfixfl QÆ∂iÛ, ÉèíQÆ=O`«∞x
ѨiáêÅ<å Hõ~°Î $`åfixfl QÆ∂iÛ, „ѨHõ$uÖ’ – =∞x+≤Ö’ JO`«~åºq∞QÍ L#fl
328 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ QÆ∞iOz# ã≤^•úO`åÅ∞ `˘Å∞^˘ÅÎ |Ü«∞Å∞^ÕiOk WHõ¯}∞‚O_Õ!

=∞`«^èŒ~°‡O, `«`«Î fiâߢ™êÎÅH˜ K≥Ok# J`«∞º#fl`« P^Œ~å≈Å∞ `«=∞ Ѩ~°=∞
„áêѨº™ê÷<åxfl á⁄O^ŒQÆeyOk WHõ¯_Õ! „ѨѨOKåxfl ѨÅ∞=∂~°∞¡ =ÚOz ÖË=<≥uÎ#
P^蕺u‡Hõ *Ï˝#O, `«`«Î fiq^Œº J<Õ =∞Ǩϟ`«∞ÎOQÆ `«~°OQÍÅ∞ |Ü«∞Å∞^ÕiOn D
^Õâ◊O #∞O_Õ! =∂#=HÀ\˜Ö’ â◊√+≤¯Oz xs˚="≥∞ÿáÈ`«∞#fl *Ï`«∞Å#∞ =∞~°Å
XHõ™êi ѨÙ#~°∞r˚qOѨ*Ëã≤, [=ã¨`åfiÅ∞ KÕ‰õÄ~°Û_®xH˜ JÖÏO\˜ `«~°OQÆ*ÏÅO
WHõ |Ü«∞Å∞^Õ~°=Åã≤ L#flk ‰õÄ_® D ÉèÏ~°`«ˆHΔ„`«O #∞O_Õ! =O^ŒÖÏk q^Õj
^•_»∞Å#∞, aè#flaè#fl"≥∞ÿ# PKå~° ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å ã¨"Õ∞‡à◊#O =Å# Hõey#
=O^ŒÖÏk qѨ¡"åÅ#∞ ÉèíiOz xez# ÉèÏ~°`«Éèí∂q∞ W^Õ! K≥‰õΩ¯K≥^Œ~°x
â∫~°ºO`À#∞, q<åâ◊"≥∞~°∞QÆx K≥·`«#º „ѨÉèíÅ`À#∞, Ö’HõOÖ’x U â‹·Å~å*Ï<≥·fl<å
q∞OK«QÆey# ã¨∞ã≤÷~°`«fiO`À#∞ xezOk D Ѩq„`«^Õâ◊"Õ∞! P^ŒºO`åÅ∞ÖËHõ,
J=∞$`«"≥∞ÿ Xáêʈ~ x`åº`«‡ ZÖÏO\˜^À, D Ѩq„`« ^Õâ◊ rq`«O ‰õÄ_®
JÖÏO\˜^Õ!——1
`åuÎ fiHõ zO`«#ÅÖ’ J`«∞º#fl`« tMÏ~åÅ#∞ Jkè~ÀÇ≤ÏOz# "åiQÍ <Õ\ ˜H©
*Ï˝#∞Å∞ ã¨∞ÎuOKÕ =∞Ǩ=Ú#∞Å#∞ JOkOz# P ÉèÏ~°`«O ZHõ¯_»? Jâ’‰õΩ_»∞,
ã¨=Ú„^ŒQÆ∞ѨÙÎ_»∞ ÖÏO\˜ K«„Hõ=~°∞ΊѨiáêÅ#Ö’ ã¨fi~°‚
P ÉèÏ~°`«O Ü«ÚQÍxfl K«qK«∂ã≤# ÉèÏ~°`« "≥∞Hõ¯_»? „wã¨∞, ~À"£∞, ѨtÛ=∞
ZHõ¯_»?
Pã≤Ü«∂, `«∂~°∞Ê P„Ѷ≤HÍ, PˆQflÜ«∞ – Pã≤Ü«∂ ^ÕâßÅ∞,
K≥·<å ÖÏO\˜ J<ÕHõ Ѩ~å~Ú ^ÕâßÅ`À "å}˜[º ã¨O|O^è•Å∞ U~°Ê~°K«∞H˘x
ã¨=Ú„^•xfl ^•\˜Oz "åix `«# "≥·Ñ¨ÙQÍ PHõ@∞ìH˘#fl ÉèÏ~°`« "≥∞Hõ¯_»? „wã¨∞,
=∞^茺 Pã≤Ü«∂, NÅOHõ, |~å‡, *Ï"å, ã¨∞=∞„`å, HÍOÉ’_çÜ«∂, K≥·<å, \˜Éˇ\ò
„ѨÉèí$`« ^ÕâßÅ #∞O_ç =zÛ# q^•º~°∞÷ʼnõΩ L#fl`« q^ŒºÖ’ tHõΔ}xzÛ# `«HõΔtÅ,
#ÅO^•, q„Hõ=∞jÅ, q[Ü«∞ѨÙi, HÍOpѨÙ~° qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å#∞ Hõey=Ù#fl P
ÉèÏ~°`«O ZHõ¯_»? J[O`å, ZÖ’¡~å, QÆ<Õs, =∞Ǩ|eѨÙ~°O ÖÏO\˜ „Ѩ^ÕâßÅÖ’
J=∞~°"≥∞ÿ# z`«Î~°∞=ÙÅ#∞, tÖÏÊÅ#∞, QÆ∞ǨÅÜ«∂Å#∞ JiÊOz# tÅ∞ÊÅ∞,
z„`«HÍ~°∞Å∞, HõàÏHÍ~°∞Å∞ rqOz# ÉèÏ~°`« "≥∞Hõ¯_»? YQÀà◊âߢã¨ÎOÖ’ P~°ºÉèí@∞ì,
*’ºuâß≈¢ã¨ÎOÖ’ =~åǨÏq∞Ç≤Ï~°∞_»∞, QÆ}˜`«âߢã¨ÎOÖ’ ÉèÏ㨯~°~åÜ«∞_»∞, PÜ«∞#
‰õΩ=∂Ô~Î J~Ú# bÖÏ=u, "≥·^Œºâߢã¨ÎOÖ’ â◊√„â◊√`«∞_»∞, K«~°‰õΩ_»∞, ~å[H©Ü«∞
âߢã¨ÎOÖ’ Kå}‰õΩº_»∞ J„QÆQÆ}∞ºÅ∞QÍ q~åle¡# ÉèÏ~°`« "≥∞Hõ¯_»?

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@, 177.

 Hõ<庉õΩ=∂iÖ’ q#∂`«fl ^蕺#O 329

™êfig∞r zO`«#Å∞ y„~°∞# uiQÍ~Ú...

y„~°∞# uiy P=e"≥·Ñ¨Ù# HÍ#=zÛOk „Ѩã¨∞Î`« ÉèÏ~°`«O: ''Jxfl KÀ@¡,
„ѨHõ¯Å Z^Œ∞@ "≥#∞Hõ ‰õÄeáÈ`«∞#fl =∞\˜ì QÀ_»ÅÃÑ·, tkäÖÏÅÃÑ·, HõѨC#∞
HÀÖ’Ê~Ú, |Ü«∞\˜H˜ HÍ#=KÕÛ "≥^Œ∞~°∞ "å™êÅ<Õ Jã≤÷ѨO[~åÅ∞#fl ‰õΩ\©~°
ã¨=¸Ç¨Å∞† Z<Àfl â◊`åÉÏÌÅ∞QÍ J#∞Éèíqã¨∂Î#fl <≥·~åâ◊º ^•i„^•ºÅKÕ =ÚMÏÖ’¡
Ö’`≥·# ˆ~YÖË~°Ê_ç, peHõ¿ÑeHõÅ∞ ‰õ@∞ìH˘x, W@∂ J@∂ u~°∞QÍ_Õ
â◊ÖϺ=t+¨ì^ÕǨïÖˇ·# Ü«Ú=‰õΩÅ∞, =$^Œ∞úÅ∞† Jxfl KÀ@¡ ã¨~°fi™ê=∂#ºOQÍ
ã¨OK«iOKÕ P=ÙÅ∞, Z^Œ∞ÌÅ∞, ^Œ∞#flÅ∞ – "å\˜Ö’ ‰õÄ_® JÖÏO\˜^Õ J~Ú#
^Ò~°ƒÅºO, „`À=Å „ѨHõ¯# ÃÑO@Å∞, K≥`«Î‰õΩѨÊÅ∞ – Wk <Õ\ ˜ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O!
''Ju„Ѩâ◊ã¨Î ™œ^èŒ~å*ÏÅ#∞ P#∞H˘<Õ r~å‚=ã¨÷Ö’x ѨÓiQÆ∞_çÃãÅ∞†
^Õ"åÅÜ«∂ʼnõΩ Juã¨g∞ѨOÖ’<Õ ÃÑO@áÈQÆ∞Å∞† JuqÅ∞"≥·# =Å∞=Å∞
JÅOHõ~°}Å∞ ^èŒiOz# "åi „ѨHõ¯<Õ #_»Ü«∂_Õ H“Ñ‘#=∂„`« ^è•~°∞Öˇ·#
ã¨<åflºã¨∞Å∞† ã¨OѨ^ŒÅ`À Hõ_»∞áê~° ux uiˆQ "åix HÍOuqÇ‘Ï# <Õ„`åÅÖ’,
^≥·#º ^Œ$‰õΩ¯Å`À K«∂ã¨∞Î#fl J<åfl~°∞ÎÖˇ·# x~°∞¿Ñ^ŒÅ∞† – gi`À ‰õÄ_çO^Õ =∞#
ã¨fi^Õâ◊O!——1
ZO^Œ∞‰õΩ? ZO^Œ∞‰õΩ D `«Å„H˜O^Œ∞Öˇ·# Ѩi}Ï=∞O?
™êfig∞r zO`«#Å∞ =∞m¡ y„~°∞# uiQÍ~Ú...
''ѨÅ∞=Ù~°∞ zO`«<åjÅ∞~°∞, ã¨O㨯~°ÎÅ∞ "åáÈÜÕ∞@@∞¡ ÉèÏ~°`«^Õâ◊
Ѩ`«<å=ã¨÷‰õΩ HÍ~°}O =∞`«=∂? HÍ<Õ HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë, =∞`åxH˜ P~ÀÑ≤OKÕ
Jáê~å÷xH˜ ÉÏ^茺`« =∞`åxk HÍ^Œ∞. ^•x `«¿ÑÊg∞ ÖË^Œ∞. U =∞`«=¸ „Ѩ[Å#∞
Ç≤ÏOã≤OK«ÖË^Œ∞. U =∞`«=¸ =∂O„u‰õΩÅ#∞ xO_»∞„áê}ÏÅ`À HÍeÛ K«OѨÖË^Œ∞.
Z#fl_»∂ U =∞`«=¸ WÖÏO\˜ Ѩx KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ „Ѩ[Å#∞ WÖÏO\˜
Ѩ#∞ʼnõΩ Ñ¨ÙiH˘ÖËÊk Uk? ~å[H©Ü«∂ÖËQÍx =∞`«O =Ú=∂‡\˜H© HÍ^Œ∞.
WÖÏO\˜ ~å[H©Ü«∂Å∞ =∞`«O ¿Ñ~°∞ ÃÑ@∞ìH˘O>Ë P ^À+¨O Z=ik?——2
''^Õâ◊OÖ’x q^•º|∞^Œ∞úÅhfl ~å*ϺkèHÍ~°O, QÆ~°fiO QÆÅ U H˘kÌ=∞Ok
ÔH·=ã¨OÖ’<Õ LO_»_»"Õ∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Ѩ`«<åxH˜ =ÚYº HÍ~°}O. =∞m¡ =∞#O
Jaè=$kú K≥O^•ÅO>Ë, =∞#O J^Õ q^è•<åxfl J#∞ã¨iOKåe. JO>Ë
1. ÖË=O_ç "Õ∞ÖÁ¯#O_ç, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@, 177.
2. ÖË=O_ç "Õ∞ÖÁ¯#O_ç,, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@, 109.
330 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

[#™ê=∂#ºOÖ’ q^•º"åºÑ≤Î QÍqOKåe. ã¨OѶ¨∞ã¨O㨯~°} q+¨Ü«∂Ö’¡ XHõ

J~°úâ◊`å|ÌO Q˘Ñ¨Ê P~åƒù@O ÖË=nÜ«∞|_çOk. QÆ`« Ѩk ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ J<ÕHõ KÀ@¡ Ѩ~°º\˜OKå#∞. ZHõ¯_» K«∂ã≤<å ã¨OѶ¨∞ã¨O™ê¯~°
ã¨OѶ¨∂ÖË ‰õΩѨÊÅ∞`≥ѨÊÅ∞QÍ HõxÑ≤OKå~ÚHÍx, 'ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨μÅ∞—QÍ K«ÖÏ=∞}˜
J=Ù`«∞#fl "å~°∞, Z=i ~°HÍÎxfl Ñ‘eÛ `å=Ú 'ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨μÅ∞—QÍ JxÑ≤OK«∞
H˘O@∞<åfl~À, JÖÏO\˜ [#™ê=∂<åºxfl L^ŒúiOK«_®xÔH· U~°Ê_»¤ XHõ¯ ã¨OѶ¨∞O
‰õÄ_® <å‰õΩ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ∞ ZO`«=∞Ok ã≤áê~ÚÅ#∞ "≥O@
ɡ@∞ìH˘KåÛ~°∞? ZO`«=∞Ok POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ =KåÛ~°∞? ˆH=ÅO P~°∞ ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ
`«=∞ `«O„_»∞Å, ™È^Œ~°∞Å Q˘O`«∞Å#∞ `≥QÆ#iˆH =O^ŒÖ=∞Ok ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
HÍHõ =∞ˆ~ ^Õâ◊OÖ’ L<åfl~°∞? U_»∞ â◊`åÉÏÌÖ’¡ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ∞ P~°∞ HÀ@∞¡
J~Ú<å~°∞. #∂~°∞ ã¨O=`«û~åÅ ¢ÔH·ã¨Î= ѨiáêÅ#Ö’ W~°"≥· ÅHõΔÅ =∞Ok
u~°∞"å#∂¯~ü Ѩ~°QÆ}ÏÖ’ =∂„`«"Õ∞ ¢ÔH·ã¨Î=ÙÖˇ·<å~°∞. ZO^Œ∞‰õΩ P q^èŒOQÍ
[iyOk? ã¨fi`«O„`«"≥∞ÿ# PÖ’K«<åâ◊H˜Î ^Õâ◊O #∞O_ç ѨÓiÎQÍ ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨ÖÏÜ«∞#
=∞~ÚOk? ǨÏã¨ÎH“â◊ÅO L#fl =∞# tÅ∞ÊÅ∞, HõàÏHÍ~°∞Å∞ S~Àáê"åi`À
áÈ\©Ö’ ZO^Œ∞‰õΩ <å<å\˜H© JO`«iã¨∞Î<åfl~°∞? J<ÕHõ =O^ŒÅ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
^Œ$_è»OQÍ áê`«∞‰õΩáÈ~Ú# POˆQ¡Ü«∞ HÍi‡‰õΩÅ#∞, [~°‡<£ HÍi‡‰õΩÅ∞ U â◊H˜Î`À
Hõ^ŒeÛ"ÕÜ«∞QÆeQÍ~°∞? q^Œº, q^Œº, XHõ¯ q^Œº =ÖË¡!....
''HÍx =∞# ÉÏÅ∞~°∞ <Õ~°∞ã¨∂Î#fl q^Œº x~åâß[#Hõ=∞~ÚOk. áê~î°âßÅÖ’
ÉÏÅ∞_»∞ <Õ~°∞ÛH˘<Õk â◊¥#ºO. "å_ç z`«Îã¨O™ê¯~°O ѨÓiÎQÍ ^èŒfiOã¨=∞=Ù`«∞Ok.
Ѷ¨e`«O „â◊^•úqÇ‘Ï#`« ÖËHõ J„â◊^Œú. "Õ^Œ"Õ^•O`åÅxflO\˜H© H©ÅHõO „â◊^Œú.
#zˆH`«∞}˜‚ Ü«∞=Ú_ç =ÚO^Œ∞ =ÚMÏ=Úd xeÑ≤ „ѨtflOѨKÕã≤# „â◊^Œú! „â◊^Œú =Å#
D Ö’HõO #_»∞™ÈÎOk. JÖÏO\˜ „â◊^Œú („Ѩã¨∞Î`«O) #t™ÈÎOk! 'J[˝âßÛ„â◊^Œú
^è•#â◊Û ã¨Oâ◊Ü«∂`å‡ q#â◊ºu—1 – JA˝_»∞, „â◊^•úqÇ‘Ï#∞_»∞, ã¨Oâ◊Ü«∂`«∞‡_»∞
q<åâ◊O áêÅ=Ù`å_»∞. HÍ|\˜ì =∞#O q<åâßxH˜ ã¨g∞ѨOÖ’ L<åflO.
''q^•º"庿ÑÎ nxH˜ `«~°}ÀáêÜ«∞O. JxflO\˜Hõ<åfl =ÚYº=∞~ÚOk P`«‡
*Ï˝#O. P`«‡*Ï˝#O J#QÍ<Õ [_»Å∞, ^ŒO_»O, Hõ=∞O_»ÅO ^èŒiOz H˘O_»HÀ#
Ö’¡H˜ "≥à◊¡_»O Jx <å Jaè„áêÜ«∞O HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ <å L^ÕÌâ◊"Õ∞q∞\˜? ã¨O™ê~°
|O^è•Å#∞ KèÕkOz "≥∂HΔÍxfl „Ѩ™êkOѨ*Ë¿ã *Ï˝#O, SÇ≤ÏHõ"≥∞ÿ# Éè∫uHõ
ã¨OѨ^ŒÅ#∞ HõÅ∞QÆ*ˇÜ«∞º^•? xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ HõÅ∞QÆ*Ëã¨∞ÎOk...
1. ÉèíQÆ=næ`«, 4,40.
 Hõ<庉õΩ=∂iÖ’ q#∂`«fl ^蕺#O 331

''ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ `«ÖˇuÎ# U ã¨O„Ѩ^•Ü«∞"≥∞ÿ<å – D q+¨Ü«∞OÖ’ XˆH

Jaè„áêÜ«∞O Hõey=ÙOk. J^Õ=∞O>Ë r"å`«‡Ö’ JYO_»â◊H˜Î LOk. Jaè=ºH©ÎHõ~°}
Ö’x ÉèË^ŒO =∂„`«"Õ∞QÍx, Ñ≤Ñ‘eHÍk „|ǨχѨ~°ºO`«O JO^ŒiÖ’#∞ XˆH P`«‡
ÉèÏã≤Å∞¡`«∞#flk. (h~°∞ áê~°_®xH˜) '=º=™êÜ«∞^•~°∞ P@OHÍÅ∞ `˘Åy™êÎ_»∞.—
(áê`«O[Å Ü≥∂QÆã¨∂„`«O ÔH·=źáê^ŒO–3). J=HÍâ◊O zHõ¯QÍ<Õ P â◊H˜Î ã¨Ô~·#
HÍÅOÖ’, ã¨~Ô #· ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Jaè=ºHõ=Î ∞=Ù`«∞Ok. Jaè=ºHõ=Î ∞~Ú<å, HÍHõáÈ~Ú<å
„|Ǩ‡kã¨ÎOÉèí Ѩ~°º`«O XˆH â◊H˜Î JxflO\’¡#∞ <≥ÅH˘x LOk. =∞#O „Ѩu
QÆ∞=∞‡O =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ P â◊H˜Îx *ÏQÆ$`«O KÕÜ«∞=Åã≤=ÙOk.
''Ô~O_»=k: nx`Àáê@∞ q^Œº <Õ~åÊe. K≥ѨÊ_®xH˜ Wk ã¨∞ÅÉèí"Õ∞. HÍx
PK«~°}~°∂ѨOÖ’H˜ `Õ=_»O ZÖÏ? ã¨~°fiã¨OQÆѨi`åºQÆ∞Å∂, x™êûfi~°÷Ѩ~°∞Å∂,
^ŒÜ«∂¢~°ÌǨÏ$^ŒÜ«ÚÅ∂ J~Ú# =∞ǨÏhÜ«ÚÅ∞ "ÕÖ=∞Ok =∞# ^Õâ◊OÖ’ L<åfl~°∞.
U ÖÏÉèÏhfl HÍOH˜ΔOK«Hõ P^蕺u‡Hõ É’^èŒ QÍqOKÕ"å~°∞ U q^èŒOQÍ
Ѩ~°º\˜ã¨∞Î<åfl~À, J^Õ q^èŒOQÍ =∞#‰õΩ HÍ=Åã≤#@∞¡ "åiÖ’ ã¨QÆO=∞Ok<≥·<å U
Y~°∂ÛÖËHõ =∞#O Láê^蕺ܫÚÅ∞QÍ#∞, q^•º"åºÑ≤Î KÕ¿ã"å~°∞QÍ#∞ ã¨∞tH˜Δ`«∞Å#∞
KÕÜ«∞=K«∞Û.——1
HÍx ^ÕxÔH·<å _»|∞ƒ J=ã¨~°O. U Ѩx [~°QÍÅ<åfl _»|∞ƒ J=ã¨~°O.
JO^Œ∞‰õΩ =∂~°æ"Õ∞q∞\˜? _»|∞ƒ ZHõ¯_»∞O^À, JHõ¯}∞‚O_ç á⁄O^•e. áêâßÛ`«º
^ÕâßÅÖ’ L#fl _»|∞ƒ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ~å"åe. JO^Œ∞ xq∞`«ÎO ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
áêâßÛ`«º^ÕâßÅ =ÚO^Œ∞ KÕ`«∞Å∞ *’_çOz, H˜=∞‡#‰õΩO_®, =Oy q#„=∞OQÍ
xÅ|_®ÖÏ? HÍ^Œ∞. WHõ¯_»∞#fl ^•xx JHõ¯_» W^•ÌO, JO^Œ∞‰õΩ =∂~°∞QÍ
JHõ¯_»∞#fl _»|∞ƒ ѨÙK«∞ÛH˘O^•O.
WHõ¯_» ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ L#fl ^Õq∞\˜? "ÕÖÏk ã¨O=`«û~åʼnõΩ =Ú#∞ѨÙ
rqOz# |∞∞+¨μÅ∞ =∞#‰õΩ "å~°ã¨`«fiOQÍ WzÛ áÈ~Ú# P^蕺u‡Hõ`«,
P^蕺u‡Hõ`«, P^蕺u‡Hõ`« =∂„`«"Õ∞ =∞# =^ŒÌ L#flk. âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# P
P^蕺u‡Hõ`«#∞ áêâßÛ`«º^ÕâßʼnõΩ JOk^•ÌO.
áêâßÛ`«º^ÕâßʼnõΩ "≥à◊¡_»O ZÖÏ?
WO`«=~°‰õΩ U ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ `«##∞ Ѩi~°H˜Δã¨∂Î =KåÛ_À P ÉèíQÆ=O`«∞_Õ
nxH© ^•i K«∂Ñ≤™êÎ_»x ™êfig∞rH˜ ã¨Ê+¨ì=∞~ÚOk.

1. ÖË=O_ç "Õ∞ÖÁ¯#O_ç,, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@, 113–115.

332 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r ^蕺#O ѨÓ~°Î~ÚOk.

WO`«Ö’ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_»záÈÜ«∂~Ú. Wk 1892 _çÃãO|~ü 24=
`Õn #∞O_ç 26= `Õn ֒Ѩ٠[iy=ÙO_»=K«∞Û.1
<åÅ∞QÆ= ~ÀA XHõ `≥Ñ¨Ê g∞^Œ ™êfig∞rx f~åxH˜ `À_˘¯x =KåÛ~°∞.
WO`«Ö’ PÜ«∞# QÆ∞iOz qx J<Õ‰õΩÅ∞ PÜ«∞##∞ K«∂_»_®xH˜ JHõ¯_»‰õΩ
=KåÛ~°∞. `«=∞#∞ QÆ∞iOz J_çy# Jxfl „Ѩâ◊flʼnõÄ ™êfig∞r WzÛ# XˆH
ã¨=∂^è•#O: ''<Õ#∞ N~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨠t+¨μº}˜‚. PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz
Ö’HõO `«fi~°Ö’<Õ `≥Å∞ã¨∞HÀÉ’`«∞#flk.—— ''™êfig∞r, tÅ g∞^Œ g∞~°∞ UO KÕâß~°∞?
ZÖÏO\˜ J#∞Éèí∂u á⁄O^•~°∞?—— Jx H˘O^Œ~°∞ „ѨtflOKå~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r
WÖÏ J<åfl~°∞: ''ÉÏǨϺOQÍ#∞, PO`«iHõOQÍ#∞ <Õ#∞ WO`« HÍÅOQÍ ^Õxx
J<Õfi+≤ã¨∂Î uiQÍ<À Jk WHõ¯_» <å‰õΩ ÅaèOzOk.——
Hõ<庉õΩ=∂i #∞O_ç =∞^Œ∞Ô~·H˜ =zÛ# ™êfig∞r JHõ¯_» ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~°
=∞Ǩ~å[~Ú# ÉèÏ㨯~° ¿ã`«∞Ѩux HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ q^Œº, =º=™ê
Ü«∂aè=$kú =O\˜ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ QÆÅ J<ÕHõ ã¨=∞㨺Å∞,
=∞^èŒ∞Ô~·Ö’
"å\˜H˜ Ѩiëê¯~åÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜ QÆ∞iOz =∞Ǩ~åA‰õΩ
qѨÙÅOQÍ ™êfig∞r `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. ™êfig∞r "Õ+¨ÉèÏ+¨Å Ѩ@¡, „ѨQÍ_è» *Ï˝#O
Ѩ@¡ Jq∞`«OQÍ PHõi¬`«∞_≥·# =∞Ǩ~åA PÜ«∞#‰õΩ t+¨μº_»Ü«∂º_»∞. J"≥∞iHÍÖ’
[~°∞QÆ#∞#fl ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#=Åã≤OkQÍ ™êfig∞rx „|u=∞
ÖÏ_®_»∞ =∞Ǩ~åA. Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O x~°‚Ü«∂xfl ÉèíQÆ=O`«∞xˆH =^ŒeÃÑ\˜ì
=∞Ǩ~åA =^ŒÌ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x ™êfig∞r ~å"Õ∞â◊fi~°O "≥·Ñ¨ÙQÍ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
ÅOHõÖ’ ã‘`«#∞ K≥~° #∞O_ç q_çÑ≤Oz uiy =zÛ# N~å=Ú_»∞
ã¨fiǨϙêÎÅ`À „Ѩu+≤ªOz# ^Õ"åÅÜ«∞O ~å"Õ∞â◊fi~°=∞x SuǨϺO. ~å"Õ∞â◊fi~°O
~å"Õ∞â◊fi~°OÖ’
"≥à◊¡_»OÖ’ ™êfig∞r ZO`À L`«∞ûHõ`« K«∂¿Ñ"å~°x WO`«‰õΩ
=Ú#∞¿Ñ K«∂âßO. PÜ«∞# JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡ ~å"Õ∞â◊fi~° t=Ù}˜‚
P~åkèOKå~°∞. JHõ¯}∞‚O_ç =∞„^•ã¨∞ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.

1. D KÀ@ 1970 Ö’ JO^Œ"≥∞ÿ# ™ê‡~°Hõ =∞O_»Ñ¨O XHõ\ ˜ xi‡OK«|_çOk. 'q"ÕHÍ#O^Œ

ˆHO„^ŒO— ã¨Oã¨÷ „Ѩܫ∞`«flO =Å# xi‡`«"≥∞ÿ# D J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# =∞O_»áêxfl x`«ºO "ÕÖÏk
ã¨O^Œ~°≈‰õΩÅ∞ uÅH˜Oz P#O^ŒÉèíi`«∞Å=Ù`«∞<åfl~°∞.
 Hõ<庉õΩ=∂iÖ’ q#∂`«fl ^蕺#O 333

~å"Õ∞â◊fi~°O #∞O_ç =∞„^•ã¨∞ |Ü«∞Å∞^Õi# ™êfig∞r ^•iÖ’ áêO_çKÕÛi

"≥àÏ¡~∞° . JHõ¯_» =∞#‡^ä<Œ å^ä£ Éè\í ÏìKå~°º‰õΩ JukäQÍ H˘xfl ~ÀAÅ∞ L<åfl~°∞. WHõ¯_»
PÜ«∞# XHõ ã¨<å`«# ѨO_ç`«∞x`À Hõiî#OQÍ "åkOK«=Åã≤
áêO_çKÕÛiÖ’
=zÛOk. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O HÍÖÏf`«"≥∞ÿ#k, Hõ#∞Hõ ZÖÏO\˜
ã¨O㨯~°}Ï ^•xH˜ J=ã¨~°OÖË^Œx ѨO_ç`«∞x "å^Œ#. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r WÖÏ
J<åfl~°∞: ''Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« ÉèÏ=#Å#∞ qâı¡+≤Oz K«∂_®e, ã¨Oâ’kèOz K«∂_®e.
q^•º=O`«∞_≥·# „Ѩu ÃÇ·ÏO^Œ=Ùx Hõ~°Î=º=∞k. WO^Œ∞‰õΩ, =ÚO^Œ∞ =∞# ã¨O‰õΩz`«
Jaè„áêÜ«∂Å #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_®e† =~°Î=∂#HÍÅO Jq∞`«"ÕQÆO`À „ѨQÆu
Ѩ^äŒOÖ’ "≥à◊√`«∂=ÙO_»_»O K«∂_®e. =∞# PKå~° ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∞ U"≥·#ѨÊ\˜H©
Jq =∞# ™êOѶ≤∞Hõ r=<åxHÀ, `åuÎ fiHõ "≥·YiHÀ XHõ P@OHõOQÍ LO_Õ
ѨHõΔOÖ’ "å\˜x `«∞OQÆÖ’ `˘H˜¯ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyáÈ"åe.——
XHõ ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»∞ ã¨=Ú„^ŒO ^•\˜ "≥à◊¡_»"Õ∞ XHõ áêѨHõ$`«ºO Jx K≥¿ÑÊ
@O`«\ ˜ ã¨O‰õΩz`« "≥·Yi QÆÅ P ѨO_ç`«∞_»∞ ™êfig∞r qâßÅ ÉèÏ"åÅ#∞
ri‚OK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
™êfig∞r =∞„^•ã¨∞ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.


 K≥<≥·flÖ’

áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥o§ f~åe. WѨC_»∞ <Õ#∞ JO^Œ∞‰õΩ `«Ü«∂~°∞QÍ

L<åfl#∞. ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ Ñ¨xKÕ^•ÌO. Ѷ¨e`«O [QÆ[˚#x
J#∞„QÆÇ≤Ïã¨∞ÎOk. P"≥∞ <å`À =∂\Ï¡_çOk.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

ÉèíQÆ=O`«∞x „Ѩ}ÏoHõÅ∞ z„`«"≥∞ÿ#q, PK«~°} q^è•<åÅ∞ JO`«Hõ<åfl qz„`«OQÍ

LO\Ï~Ú. „ѨѨOK«O =∂~°∞=¸ÅÖ’¡ Z=Ô~=~À [x‡™êÎ~°∞† JHõ¯_»Hõ¯_»
q_çq_çQÍ H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. XHõ xs‚`«
K≥<≥·fl
"Õz=ÙOk ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "å~°∞ UHõ=∞=Ù`å~°∞† XHõ K«i„`« ~°∂á⁄O^Œ∞
`«∞Ok. J@∞=O\˜ qz„`«"≥∞ÿ# K«i„`«ÅÖ’ XHõ>Ë ™êfig∞r
K≥<≥·fl "≥à◊§_»O. PÜ«∞# =OQÆ^Õâ◊OÖ’ [x‡OKå~°∞. Z=~°∂ `«=∞#∞ QÆ∞iÎOK«‰õÄ_»
^Œx JѨC_»Ñ¨C_»∞ ¿Ñ~°∞ ‰õÄ_® =∂~°∞ÛH˘x Ѩ~°º\˜Oz# P ã¨<åflºã≤ HÀã¨O K≥<≥·fl
=∞Ǩ#QÆ~°O "Õz=ÙO^ŒO>Ë #=∞‡â◊Hõº=∂? HÍx Jk JHõΔ~° ã¨`«ºO. ™êfig∞r
HÀã¨O K≥<≥·fl "Õz=ÙOk!
zHÍQÀ #QÆ~°OÖ’ 1893 EÖˇ· <≥ÅÖ’ „ѨѨOK« =ã¨∞΄Ѩ^Œ~°≈#Ö’ XHõ
ÉèÏQÆOQÍ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí XHõ\ ˜ [~°QÆÉ’`«∞#fl^Œx 1892 „áê~°OÉèíOÖ’<Õ
K≥<≥·flÖ’ `≥eÜ«∞=zÛOk. 1892 =∞^茺 HÍÅOÖ’ 'k Ç≤ÏO^Œ∂—
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí‰õΩ k#Ѩ„uHõÖ’ nxx QÆ∞iOz# XHõ „ѨHõ@# "≥Å∞=_çOk.
Z=~°∞ áÈ`å~°∞?
ã¨Éèí#∞ QÆ∞iOz# q=~åÅ∞ `≥Å∞ѨÙ`«∂, Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxH˜
„ѨuxkèQÍ XHõ~°∞ "≥àÏ¡Åx ‰õÄ_® ^•<À¡ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞|_çOk. HÍx q^ÕâßʼnõΩ
"≥à◊¡_®xH˜ Z=~°∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åÖË^Œ∞. D q+¨Ü«∞OQÍ 'k Ç≤ÏO^Œ∂— Ѩ„uHõ
ã¨Oáê^Œ‰õΩ_»∞ `«# ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞OÖ’, ''Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O „Ѩã¨∞Î`« ã¨=∂[ áÈHõ_»Ö’

334
 K≥<≥·flÖ’ 335

Z^Œ∞~°ÜÕ∞º ã¨=∞㨺ʼnõΩ Ñ¨iëê¯~°O K«∂ѨQÆeˆQkQÍ ÖË^Œ∞—— Jx "åºMϺxOKå_»∞.

Wk ÃÑ^ŒÌ q"å^•xH˜ ^•ifã≤Ok. nxx P^Œiã¨∂Î, =ºuˆ~H˜ã¨∂Î "庙êÅ∞ 'k
Ç≤ÏO^Œ∂— Ѩ„uHõÖ’ „ѨK«∞i`«=∞Ü«∂º~Ú.
''Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« ѨÙ#ifl~å‡}O J™ê^茺O. Wk xs˚=OQÍ Ñ¨_ç=ÙOk. ^•xH˜
HÍÅO fiOk. ^•x z@ìz=i J^蕺ܫ∞O „"åÜ«∞_»O [iyáÈ~ÚOk.—— ''D
Ç≤ÏO^Œ∂^Õâ◊O XHõ =∞Ǩ`«∞‡}˜‚ ~°∂á⁄OkOK«ÖË^Œ∞. ã¨fi`«O„`«OQÍ PÖ’zOK« QÆÅ,
ã¨pÛùÅ ã¨OѨuÎQÆÅ, J‰õΩOiî`« nHΔÍHõOHõ}∞_≥·#, S~Àáê#∞ Ö’HõOÖ’ J„QÆQÆ}º
^Õâ◊OQÍ ~°∂á⁄OkOK«_®xH˜ áê@∞Ѩ_ç# =∞Ǩg~°∞Å ã¨~°ã¨# xÅ|_» ^Œy# XHõ
=∞ǨÏhÜ«Ú}˜‚ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ~°∂á⁄OkOK«ÖË^Œ∞.—— – W@∞=O\˜ Jaè„áêÜ«∂Å∞
"≥Å∞=_®¤~Ú.
=∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#É’ÜÕ∞k Z=~À `ÕÅÖË^Œ∞. ã¨<å`«#∞Å∞, ѨO_ç`«∞Å∞
=O\˜ "åÔ~=~°∂ ã¨=Ú„^ŒO ^•\˜ P ã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åÖË^Œ∞.
ã¨=Ú„^ŒO ^•\˜ "≥o`Õ J`«_»∞ ‰õΩÅ„Éèí+¨μì_»=_»"Õ∞ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. J`«_»∞
‰õΩÅO #∞O_ç "≥e"ÕÜ«∞|_»`å_»∞! 1892 PQÆãπìÖ’ Wk XHõ ã¨"åÅ∞QÍ<Õ
ѨiQÆ}˜OѨ|_çOk. ''™⁄O`« ‰õΩÅã¨∞÷Å =ºuˆ~Hõ x<å^•Å#∞ ã¨OÉÏoOK«∞H˘x,
ã¨=Ú„^ŒO ^•\˜ ^è≥·~°ºOQÍ P ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæx Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O
QÆ∞iOz qâ◊^ŒÑ¨~°K«_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ L#fl XHõ¯ ã¨<å`«# ѨO_ç`«∞_»∞ L<åfl_® Jx
<Õ#∞ ã¨"åÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl#∞. áÈh Z=Ô~·<å "≥o¡<å JHõ¯_» „Ѩã¨OyOK«_®xH˜
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ Q˘Ñ¨ÊQÍ U=ÚOk? '„ѨѨOKåxH˜ JOkOK«_®xH˜ =∂ =^ŒÌ
Ug∞ ÖË^Œ∞— Jx =∂„`«"Õ∞ K≥ѨÊQÆÅO—— Jx XHõ =ºH˜Î „"åâß_»∞. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxH˜
„ѨuxkèQÍ Z=~°∂ zHÍQÀ‰õΩ "≥à◊¡ˆ~"≥∂#<Õ ã¨OkQÆú Ѩiã≤÷u <≥ÅH˘Ok.
zHÍQÀ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí HÍ~°ºHõ~°ÎÅÖ’ XHõÔ~·# _®Hõì~ü ÉÏ~Àãπ, P
=∞Ǩã¨Éèí q=~åÅ∞ =∞„^•ã¨∞ ¢ÔH·ã¨Î= HõàÏâßÅ „á⁄ÃѶã¨~ü J~Ú# _®Hõì~ü qeÜ«∞O
q∞Å¡~ü‰õΩ `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J"≥∞iHÍÖ’x Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨q∞u
(Hindu League) `À ã¨xflÇ≤Ï`« ã¨O|O^èŒO Hõey=Ù#fl Ü≥∂y áê~°÷™ê~°kä
JÜ«∞ºOQÍ~ü J<Õ =ºH˜ÎH˜ ‰õÄ_® P =∞Ǩã¨Éèí q=~åÅ∞ `≥eâß~Ú. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«
„ѨuxkèQÍ Z=ix ѨOáêe, Z=~°∞ "≥àÏ¡e J<Õ „Ѩâ◊fl gi =∞#ã¨∞ûÅ#∞ `˘Åz
"Õã≤Ok. áê~°÷™ê~°kä âߢ™êÎ^茺ܫ∞#O KÕã≤# =ºH˜Î, *Ï˝x, HÍx ‰õΩÅ xÜ«∞=∂Å
HÍ~°}OQÍ PÜ«∞# ã¨Oâ◊~ÚOKå_»∞.
336 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

áê~°÷™ê~°kä JÅ∞¡_»∞ JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò.1 ™êfig∞r rq`«OÖ’

âßâ◊fi`«OQÍ KÀ@∞KÕã¨∞H˘x H©iÎ=∞O`«∞_≥·# DÜ«∞# q∞Å¡~ü q^•ºi÷. `«#
`≥eq`Õ@Å`À#∞, „ѨuÉèí`À#∞ 26 Uà◊¡ „áêÜ«∞OÖ’<Õ K≥<≥·fl
JÅã≤OQÆ
ÃÑ~°∞=∂àò
ѨK«ÛÜ«∞Ñ¨Ê HõàÏâßʼnõΩ J#∞ÉO^èŒ q^•ºã¨Oã¨÷Ü≥ÿ∞# L#fl`«
áê~î°âßÅÖ’ „Ѩ^è•<Àáê^蕺ܫ∞ Ѩ^Œqx JÅOHõiOKå_»∞.
<≥Å r`«O =O^Œ ~°∂áêÜ«∞Å`À `«e¡`«O„_»∞Å#∞, ÉèÏ~°º, #Å∞QÆ∞~°∞ Ñ≤Å¡Å#∞
áÈ+≤OK«=Åã≤# ÉÏ^茺`« W`«_ç g∞^Œ LOk. HÍx ¿Ñ^ŒiHõO DÜ«∞# L#fl`å
^Œ~å≈ʼnõΩ P@OHõO HÍÖË^Œ∞. ã¨=∂[ ã¨OˆHΔ=∂xH©, „Ѩ*Ï¿ã=H© `«##∞ JOH˜`«O
QÍqOK«∞H˘#fl DÜ«∞# `«#ÖÏO\˜ Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ ‰õÄ_»QÆ@∞ìH˘x âߢ™êÎ^茺ܫ∞#O
Ö’#∞, ã¨=∂[ ¿ã=Ö’#∞ áêÖÁæO@∂ rqOK«™êQÍ_»∞. giÖ’ =ÚY∞ºÅ∞ P~ü.U.
Hõ$+¨‚=∂Kåi, l.l. #~°ã≤OǨKåi, „á⁄ÃѶã¨~ü ZO.Ñ≤. #OAO_»~å=Ù, aeyi
JÜ«∞ºOQÍ~ü, \˜.P~ü. ÉÏÖÏr~å=Ù, ~å[=∞Ü«∞º~ü, [ã≤ìãπ Zãπ. ã¨∞„|Ǩχ}º
JÜ«∞º~ü, ã≤OQÍ~°"ÕÅ∞ "≥Ú^ŒeÜ«∂~ü „ѨÉèí$`«∞Å∞.
JÅã≤OQÆ`À ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí QÆ∞iOz áê~°÷™ê~°kä „Ñ¨™êÎqOKå_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ J~°›=∞~Ú# =ºH˜Î Z=Ô~·<å LO>Ë ã¨∂zOK«=∞x ‰õÄ_® K≥áêÊ_»∞.
K≥<≥·flÖ’ =∂„`«"Õ∞ HÍHõ, JѨÊ\˜ˆH ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ J<ÕHõ „áêO`åÅÖ’ ã¨~°fi=∞`«
=∞Ǩã¨Éèí#∞ QÆ∞iOz "å~°Î "åºÑ≤OzOk. J<Õ‰õΩÅ∞ P ã¨Éèí QÆ∞iOz K«iÛOKå~°∞.
HÍx Z=~°∂ ^•xH˜ JO`«QÍ „áê^è•#ºO W=fiÖË^Œ∞. JÅã≤OQÆ =∞Ǩã¨Éèí
„áê^è•<åºxfl J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘<åfl_»∞. Z=ix ѨOáêe, JO^Œ∞‰õΩ J~°∞›Öˇ=~°∞
J#fl „Ѩâ◊fl P`«_ç =∞#ã¨∞û#∂ f„=OQÍ HõÅz"Õã≤Ok. `«# ÉÏ=QÍ~°~Ú#
„á⁄ÃѶã¨~ü ~°OQÍKåi`À D q+¨Ü«∞O „Ѩ™êÎqOz PÜ«∞##∞ áêÖÁæ#=∞x
HÀ~å_»∞. PÜ«∞# ‰õÄ_® x~åHõiOKå_»∞. D Ѩiã≤÷uÖ’<Õ ™êfig∞r K≥<≥·flÖ’
HÍÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞.
Jk 1893 „áê~°OÉèí HÍÅO. ™êfig∞r 31 = ã¨O=`«û~°OÖ’ J_»∞QÆ∞
ÃÑ\Ïì~°∞. K≥<≥·fl =zÛ# ™êfig∞r âßO^äÀ"£∞Ö’x =∞#‡^äŒ<å^ä£ WO\’¡ |ã¨KÕâß~°∞.
POQÆ¡O =∂\Ï¡_Õ ã¨<åflºã≤ XHõ~°∞ =KåÛ~°<Õ "å~°Î K≥<≥·flÖ’
#∂`«#
J^蕺ܫ∞O
HÍiÛK«∞ÛÖÏ "åºÑ≤OzOk. ÃÇ·ÏO^Œ=ÙÅÖ’ J`«ºkèHõ ã¨OMϺ‰õΩ
ʼnõΩ <å\˜ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# qâßfiã¨~åÇ≤Ï`«ºO
<≥ÅH˘#fl HÍÅO Jk. Hõ#∞Hõ POQÆ¡O =∂\Ï¡_Õ ã¨<åflºã≤ J<Õ "åˆ~Î J<Õ‰õΩÅ∞
1. DÜ«∞# ¿Ñ~°∞ =∞Ǩq+¨μ‚=Ù ¿Ñ~°~Ú# 'Jà◊yÜ«∞ ã≤OQÆÃÑ~°∞=∂àò—. ™êfig∞r PÜ«∞##∞
'JÅã≤OQÆ— Jx ¿Ñ~˘¯<Õ"å~°∞. P ¿Ñˆ~ ã≤÷~°Ñ¨_çáÈ~ÚOk.
 K≥<≥·flÖ’ 337

™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ ~å=_®xH˜ HÍ~°}=∞~ÚOk. âßO^äÀ"£∞Ö’x =∞#‡^äŒ<å^ä£ WO\’¡

KåÖÏ=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. "åiÖ’ Z‰õΩ¯==∞Ok
q^•ºkè‰õΩÅ∞, „ѨQÆujÅ ^Œ$HõÊ^äŒOQÆÅ"å~°∞. "å~°∞ J_çy# „Ѩâ◊fl ÅxflO\˜H©
™êfig∞r =∞$^Œ∞=∞^èŒ∞~°OQÍ, HÍx ^Œ$_è»xâ◊ÛÜ«∞OQÍ ["å|∞ezÛ Ü«Ú=‰õΩÅ#∞
Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ìHÀQÆeQÍ~°∞. JO^Œ∞=Å# XHõ ~ÀA PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ P `«~åfi`« „Ѩu~ÀA PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ‰õΩO_® LO_»ÖËHõáÈÜÕ∞
"å~°∞. WÖÏ q<Õ JÅã≤OQÆ, PÜ«∞# q∞„`«∞Å∂ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O
`«@ã≤÷OzOk. JѨÊ\˜ #∞O_ç „áê~°OÉèí=∞~ÚOk ™êfig∞r rq`«OÖ’ XHõ
#∂`«<å^蕺ܫ∞O.
™êfig∞r XHõ qz„`«"∞≥ #ÿ =ºH˜.Î PÜ«∞# =∂@Å∞ qO@∞#flѨC_»∞ PÜ«∞#‰õΩ
`≥eÜ«∞x^ŒO@∂ Ug∞ ÖË^Œx JxÑ≤ã¨∞ÎOk! <Õ_»∞ "Õ^Œ"Õ^•O`åÅ QÆ∞iOz
=∂\Ï¡_»`å~°∞, =∞~åfl_»∞ q*Ï˝#O, P =∞~åfl_»∞ "åb‡H˜, HÍo
=∞#ã¨∞û#∞
PHõ@∞ìH˘<Õ
^•ã¨∞, Éèí=Éèí∂u "≥Ú^ŒÖˇ·# ÉèÏ~°fÜ«∞ ™êÇ≤Ïf J#~°…~°`åfl
q=~°}Å∞ Å#∞ QÆ∞iOz† Ǩϟ=∞~ü, qi˚Öò, ¿+H±ã≤ÊÜ«∞~ü, ɡ·~°<£ ÖÏO\˜
áêâßÛ`«º ™êÇ≤Ïf"Õ`«ÎÅ∞† D ~ÀA „\’[<£ Ü«Ú^ŒúO, ˆ~ѨÙ
áêO_»=ÙÅ∞, P `«~°∞"å`« ÃÇÏÖˇ<£, Ñ≤^ŒÑ¨ „^ÒѨk† „w‰õΩ Hõà◊, ÉèÏ~°fÜ«∞ Hõà◊
JO@∂ PÜ«∞# ã¨Ê $tOK«x JOâ◊O Un LO_»^Œ∞. XHõ ã¨<åflºã≤H˜ Wxfl
q+¨Ü«∂ÅÖ’ ‰õÄÅOHõ+¨ *Ï˝#O LO_»_»O Z=iH˜ Pâ◊Û~°ºO HõeyOK«^Œ∞!
„Ѩâ◊flÅ∞ J_çˆQ "åi =∞#óã≤÷ux J~°÷OKÕã¨∞H˘x JO^Œ∞‰õΩ `«y#@∞¡
["åa=fi_»O ™êfig∞rH˜QÆÅ qâı+¨ „ѨuÉèí. XHõ Ѷ¨ÖÏ<å =ºH˜Î =∞#ã¨∞û#∞
J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘x ZÖÏ PÜ«∞# ["å|∞ W=fiQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~°x J_çy#ѨC_»∞
™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''â◊s~åxH˜ "≥·^Œ∞ºÅ∞ L#fl@∞¡ =∂#ã≤Hõ "≥·^Œ∞ºÅ∞
ã¨<åflºã¨∞Å∞. zH˜`«û‰õΩ =Ú#∞¿Ñ ~°∞QƇ`« HÍ~°}Ïhfl, ÅHõΔ}ÏÅ#∂ "≥·^Œ∞ºÅ∞
J~°÷OKÕã¨∞H˘<Õ suÖ’<Õ ã¨<åflºã¨∞Å∞‰õÄ_® „Ѩâ◊fl‰õΩ |^Œ∞Å∞ K≥ѨÊ_®xH˜ =ÚO^Õ
"åi =∞#óã≤÷ux J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀQÆÅ~°∞.——
ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# "åiÖ’ Z=iÖ’<≥·<å XHõ ^Œ∞~åÖ’K«<À, `«Ñ¨C_»∞ PÖ’K«<À
"≥∞^ŒÅQÍ<Õ ™êfig∞r `«HõΔ}"Õ∞ QÆ∞iÎOK«QÆeˆQ"å~°∞. JÖÏ U^≥·<å [iy`Õ "≥O@<Õ
PÜ«∞# ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ J^À ~°Hõ"≥∞ÿ# #=Ùfi#∞ zOkOK«QÍ PÜ«∞# P ã¨^Œ~°∞ =ºH˜Îx
XHõ Ѩ~åºÜ«∞O `Õiáê~° K«∂™êÎ~°∞. HÍx PÜ«∞# ^ŒÜ«∂¢~°Ì ǨÏ$^ŒÜ«ÚÅ∞ Hõ#∞Hõ
"å\˜x ÃÑ^ŒÌq KÕÜ«∞‰õΩO_® Ju =∂=¸Å∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz HõΔq∞™êÎ~°∞.
''PÜ«∞# k=º ã¨=∞HõΔOÖ’ LO_»_»=∞#flk ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# =∞O^Œ∞QÆ∞O_»∞
S 24
338 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™ê=∂#∞ =ÚO^Œ∞ LO_»_»O ÖÏO\˜k. HÍx ^ŒÜ«∂ã¨fi~°∂ѨÙÖˇ·# ™êfig∞r =∞#

^Œ∞â◊Û~°ºÅxflO\˜h HõΔq∞™êÎ~°<Õ PÖ’K«<Õ ã¨Oâ◊Ü«∞O ÖˉõΩO_® PÜ«∞# ã¨=∞HõΔOÖ’
LO_»xzÛOk—— Jx „"åã¨∞Î<åfl~°∞ PÜ«∞# t+¨μºÅÖ’ XHõ~°∞.
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl XHõ #∂`«# ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’ JOkOK«_®xH˜ Z=~°∂ ÖË~å
Jx K≥<≥·fl Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«Ñ≤OzáÈ~Ú#ѨC_»∞ XHõ „ѨHÍâ◊=∂#"≥∞ÿ# *’ºuÖÏ
ÉèÏã≤OKå~°∞ ™êfig∞r. PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl „Ѩu HõΔ}=¸ P Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ
„H˘`«Î `˘e ã¨O[ÖÏ JxÑ≤OzOk. „Ѩâ◊flʼnõΩ HõΔ}O ‰õÄ_® `«_»∞=ÚHÀ‰õΩO_®
PÜ«∞# WzÛ# ["å|∞Å∞ "åi =∞#ã¨∞ûÅ#∞ W>Ëì ^ÀK«∞H˘<åfl~Ú.
XHõ ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O ã¨=Ú„^Œf~°Ñ¨Ù WO\’¡ ™êfig∞r ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞.
Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O ѨÅ∞=Ù~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ =KåÛ~°∞.
„H˜O^Œ `«~°OQÍÅ`À Lá⁄ÊOQÆ∞`«∞#fl heã¨=Ú„^ŒO, ÃÑ·# qã¨Î $`«"≥∞ÿ# hÖÏHÍâ◊O.
XHõ~°∞ WÖÏ J_çQÍ~°∞.
„Ѩâ◊fl : ™êfig∞r, Hõ$+¨μ‚}˜‚ hÅ"Õ∞Ѷ¨∞âߺ=ÚxQÍ ZO^Œ∞‰õΩ Jaè=i‚™êÎ~°∞?
™êfig∞r : ZO^Œ∞HõO>Ë qã¨Î $`«=∞~Ú#^ŒO`å he ~°OQÆ∞Ö’ LO@∞Ok.
g∞ ã¨g∞ѨOÖ’x JO`«iHΔÍxfl (Space) K«∂_»O_ç, ^•xH˜ ~°OQÆ∞ ÖË^Œ∞. HÍx
ÃÑ·# qã¨Î $uOz=Ù#fl Ѩiq∞uÖËx PHÍâßxfl K«∂_»O_ç. Jk
Hõ$+¨μ‚_»∞ ZO^Œ∞‰õΩ he~°OQÆ∞Ö’ LOk. ã¨=Ú„^Œ [ÖÏxfl KÕ`«∞Ö’¡H˜ fã¨∞H˘x
hÅ"Õ∞Ѷ¨∞KåÛùÜ«∂
~°∂ѨÙ_»∞?
K«∂_»O_ç. ^•xH˜ ~°OQÆ∞ ÖË^Œ∞. HÍx qâßÅ"≥∞ÿ# ã¨=Ú„^•xfl
K«∂_»O_ç, Jk he~°OQÆ∞Ö’ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. g∞ ã¨g∞ѨOÖ’x
<ÕÅ#∞ K«∂_»O_ç, Jk qaè#fl ~°OQÆ∞Ö’¡ LOk. HÍx ^Œ∂~°OQÍ HõxÑ≤OKÕ
H˘O_»#∞ K«∂_»O_ç, ^•x ~°OQÆ∞ hÅO. Hõ$+¨μ‚_»∞ ã¨~åfiO`«~åºq∞, „ѨHõ$u
JO`«\Ï K˘K«∞ÛH˘xáÈ~Ú "åºÑ≤Oz# "å_»∞. PÜ«∞# J#O`«∞_»x K«∂Ѩ_®xˆH
hÅ"Õ∞Ѷ¨∞âߺ=ÚxQÍ Jaè=i‚OѨ|_»∞`«∞<åfl_»∞.
„áêK«º, áêâßÛ`«º `«`åÎ fiÅ#∞ QÆ∞iOz K«~°Û =zÛOk. XHõ q^•ºi÷
ÃãÊ#û~ü#∞ Jq∞`«OQÍ âߡѶ≤∞OKå_»∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''ÃãÊ#û~ü
'„QÆÇ≤ÏOѨ*ÏÅxk— Jx =zOz#k ^Õxx? =∞#O K≥¿ÑÊ
ÃãÊ#û~ü UO
K≥|∞`«∞<åfl_»∞? '=∂Ü«∞— HÍ^•! D áêâßÛ`«º `åuÎ fi‰õΩÅ∞ '„QÆÇ≤ÏOѨ*ÏÅxk—
J<Õ ÉèÏ=##∞ `«ÅK«∞H˘O>Ë<Õ ÉèíÜ«∞Ѩ_çáÈ`å~°∞. HÍx =∞#
`åuÎ fi‰õΩÅ∞ `≥yOz ^•<À¡H˜ ^Œ∂H˜ ^•xx [~ÚOKå~°∞. áêâßÛ`«º "åQÍ_»O|~°
`«`åÎ fixH©, „áêK«∞ºÅ J#∞Éèí∂uH© W^Õ `Õ_®.——
 K≥<≥·flÖ’ 339

ã¨=∂[O „Éèí+¨μìѨ\ ˜ìOk, ^•xx ã¨O㨯iOKåÅ<Õ P~å@O <å\˜

Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ HõxÑ≤OzOk. HÍx ^•x HÀã¨O "å~°∞ ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞H˘#fl
Uk ã¨=∂[
=∂~°æO x~å‡}Ï`«‡HõOQÍ ÖË^Œx ™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOKå~°∞.
ã¨O㨯~°}? „Éèí+¨μìѨ@ì_®xH©, u~ÀQÆ=∞<åxH© =∞# =∞`«=¸, ã¨O㨯 $`Õ
HÍ~°}=∞x #q∞‡# P Ü«Ú=‰õΩÅ∞ =∞# "å~°ã¨`åfi<Õfl
q㨇iã¨∂Î, J=¿ÇÏà◊#QÍ =∂\Ï¡_»<å~°OaèOKå~°∞. ™êfig∞r ^•xx P"≥∂kOK«
ÖË^Œ∞. =∞# Ѩ`«<å=ã¨÷‰õΩ HÍ~°}O =∞# =∞`«"≥∂, <åQÆ~°Hõ`À, ã¨O㨯 $`À HÍ^Œ∞†
"å\˜x ã¨=Úz`«OQÍ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀHõáÈ=_»=¸, PÖ’K«<å~°Ç≤Ï`«OQÍ
qâı¡+¨}Ï~°Ç≤Ï`«OQÍ áêâßÛ`«º Ö∫H˜Hõ ã¨O㨯 $ux JÖψQ ã‘fiHõiOz J#∞ã¨iOK«
_»"Õ∞ =∞# Ѩ`«<å=ã¨÷‰õΩ HÍ~°}OQÍ PÜ«∞# ѨiQÆ}˜OKå~°∞. ã¨=∂[ ã¨O㨯~°}
JHõ¯ˆ~¡^Œ#flk Z#fl\˜H© PÜ«∞# L^ÕÌâ◊O HÍ^Œ∞† HÍx P ã¨O㨯~°} JO`«~°OQÆO
#∞O_ç ~å"åÖË HÍx |Ü«∞\˜#∞O_ç HÍ^Œx PÜ«∞# <˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞. JO>Ë
=∞# "å~°ã¨`åfixfl J=QÍǨÏ# KÕã¨∞HÀ=_»O ^•fi~å ã¨=∂*Ïxfl ã¨O㨯iOKåÖË
QÍx áêâßÛ`«º^ÕâßÅ #∞O_ç J~°∞=Ù `≥K«∞ÛH˘#fl ÉèÏ=#Å#∞ *ÁÑ≤ÊOK«_»O ^•fi~å
HÍ^Œx ™êfig∞r Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞.
''™êfig∞r, Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’x =ÚMϺOâßÅ∞ Uq?—— Jx XHõ HõàÏâßÅ
„á⁄ÃѶã¨~ü J_çQÍ~°∞. ''ÉèíQÆ=kfiâßfiã¨O, "Õ^•ÅѨ@¡ qâßfiã¨O, Hõ~°‡ ã≤^•úO`«O,
ѨÙ#~°˚#‡ ã≤^•úO`«O. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxH© `«H˜¯# =∞`åÅH© L#fl
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«
=ÚMϺOâßÅ∞ =ÚYº"≥∞ÿ# `Õ_® Uq∞\’ `≥Å∞™ê? =∞x+≤ Jã¨`«ºO #∞O_ç
ã¨`º« O "≥Ñ· Ù¨ QÍ Ñ¨Ü∞« xã¨∞<Î åfl_»x `«H¯˜ # =∞`åÅ∞ =zã¨∞<Î åfl~Ú.
J`«_»∞ ã¨`«ºO #∞O_ç ã¨`åºxH˜, x=∞fl ã¨`«ºO #∞O_ç L#fl`«"≥∞ÿ# ã¨`åºxH˜
Ѩܫ∞xã¨∞Î<åfl_»O@∞Ok Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O. "Õ^•Å#∞ Ö’`«∞QÍ J^茺ܫ∞#O KÕ¿ãÎ
JHõ¯_» ™ê=∞~°ã¨ºO J<Õ ÉèÏ=<Õ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞ ÉèÏ=<å ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’
"Õ^•Å#∞ J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∂e.——
XHõ ~ÀA q^•ºkè‰õΩÅ∞ H˘O^Œ~°∞ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ =KåÛ~°∞.
'Z~°∞QÆ|_»xk ™êfig∞r `«##∞`å#∞ J^≥· fiuQÍ ÉèÏq™êÎ~°∞. J^≥· fi`«O Ѩ~°=∞
<Õ#∞ ã¨`åºxfl QÆ∞iOz K≥|∞`«∞Ok. ''„áê}O, Ö’HõO, Ѩ~°=∞
`≥Å∞ã¨∞H˘<åfl#∞— ã¨`«ºO J<Õ qÉèí[#Å∞ ÖË=Ù† L#flk XHõ¯>Ë, J^Õ <Õ#∞——
J#fl^Õ ^•x ÉèÏ=O. =zÛ# "å~°∞ D ÉèÏ=##∞ P"≥∂kOK«x =º‰õΩÎÅ∞. XHõ
340 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ã¨"åÅ∞ qã≤i#>Ë¡ ™êfig∞r`À, ''g∞~°∂ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ XHõ¯>Ë Jx K≥|∞`«∞<åfl~°∞.

nx ^•fi~å g∞ ÉÏ^茺`«#∞ Hõ_çy"Õã¨∞H˘<åfl~°∞. g∞~°∞ `«Ñ¨C KÕ¿ãÎ J_»∞¤H˘<Õ
^≥=~°∞? ã¨Ô~·# =∂~°æO #∞O_ç "≥·^˘Åy`Õ ã¨ik^ÕÌ^≥=~°∞?—— Jx J_çQÍ~°∞. J^Õ
L^•…@#`À ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''<Õ#∞ ÉèíQÆ=O`«∞x`À `å^•`«‡ºO K≥Ok
=Ù<åfl#x x[OQÍ „QÆÇ≤ÏOz=ÙO>Ë `«Ñ¨C_»∞ =∂~°æOÖ’ "≥à◊¡<Õ"≥à◊¡#∞. ##∞fl
ã¨ik^ŒÌ_®xHÀ, J_»∞¤HÀ=_®xHÀ Z=i J=ã¨~°=¸ LO_»^Œ∞.——
™êfig∞r ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~° ~å[„áê™ê^ŒOÖ’ |ã¨KÕã≤ L#flѨC_»∞ ‰õÄ_®
W@∞=O\˜ "å^Œ# XHõ\ ˜ `«ÖˇuÎOk. Z~°∞QÆx Ѩ~°=∞ ã¨`åºxfl `≥Å∞ã¨∞HÀÖË=∞x
XHõ =ºH˜Î ѨiǨÏã≤OK«™êQÍ_»∞. HÍ¿ãѨ٠ã¨Ç¨Ï#O =Ç≤ÏOz# ™êfig∞r ã¨Ê+¨ìOQÍ,
''Z=~°∂ Z~°∞QÆxk <Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl#∞—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r PHõ$f, PÜ«∞#‰õΩ QÆÅ q+¨Ü∞« Ѩi*Ï˝#=¸, #∂`«# ^Œ$HõÊ^ä•Å`À
PÜ«∞# ÉèÏ=#Å#∞ qâı¡+≤OKÕ f~°∞`≥#∞flÅ∂ K≥<≥·fl Ü«Ú=‰õΩÅ#∞, „Ѩ`ÕºH˜Oz
JÅã≤OQÆ#∞ Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú. J>Ë¡ ™êfig∞r
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí‰õΩ ‰õÄ_® K≥<≥·fl Ü«Ú=‰õΩŠѨ@¡ PHõi¬`«∞ÅÜ«∂º~°#_»OÖ’
"≥à◊`å~å?
ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞. ''Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O QÆ∞iOz#
PÜ«∞# ã¨i„H˘`«Î qâı¡+¨}Å∞ x*ÏxH˜ K≥<≥·flÖ’<Õ P^Œ~°}‰õΩ <ÀK«∞H˘x,
ã‘fiHõiOѨ|_®¤~Ú. JHõ¯_Õ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨O^Õâ◊O `«HõΔ}O ã‘fiHõiOѨ|_çOk——
Jx ™êfig∞r POˆQ¡Ü«∞ rq`« K«i„`«HÍ~°∞Å∞ „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
JÅã≤OQÆ WHõÃÑ· PÅ㨺O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. XHõ ~ÀA ''™êfig∞r, g∞ Ô~O^Œ∞‰õΩ
zHÍQÀÖ’ [~°∞QÆ#∞#fl ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#‰õÄ_»^Œ∞?—— Jx ™êfig∞rx
J_çQÍ_»∞. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''<å‰õΩ ZÖÏO\˜ JÉèíºO`«~°=¸ ÖË^Œ∞. Z=Ô~·<å
ѨOÑ≤`Õ <Õ#∞ "≥à◊`å#∞—— J<åfl~°∞. JѨC_»∞ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’x XHõ =ºH˜Î `«HõΔ}"Õ∞
™êfig∞rH˜ H˘O`« _»|∞ƒ (~°∂ 2/´) WKåÛ~°∞. ™êfig∞r ã¨fiǨϙêÎÅ`À P ÃÑ·HõO
ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞. ''"≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ PÜ«∞# KÕ`ÀÎ _»|∞ƒ ѨÙK«∞ÛHÀ=_»O JѨC_Õ
K«∂âß#∞—— Jx JÅã≤OQÆ HÍÖÏO`«~°OÖ’ K≥áêÊ_»∞. KÕuÖ’x ÃÑ·HõO K«∂ã≤
#=Ùfi`«∂, ''<Õ#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀÉ’ÜÕ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ aèHõΔQÍxH˜ D ÃÑ·HõO W™êÎ#∞——
J<åfl~°∞. J>Ë¡ KÕâß~°∞ ‰õÄ_®. J"≥∞iHÍ "≥à◊¡_»O QÆ∞iOz ZÖÏO\˜ x~°‚Ü«∂xH©
™êfig∞r ~åHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H©, '<Õ <≥O^Œ∞‰õΩ áêÖÁæ#‰õÄ_»^Œ∞?— J<Õ ÉèÏ=# PÜ«∞#
=∞#ã¨∞ûÖ’ Ѩ^ÕѨ^Õ "≥∞^ŒÅ™êyOk. JÅã≤OQÆ ‰õÄ_® J=HÍâ◊O zH˜¯#ѨC_»ÖÏ¡
D q+¨Ü«∞OÖ’ ™êfig∞rÃÑ· ã¨∞u"≥∞`«ÎQÍ XuÎ_ç KÕã¨∂Î<Õ =KåÛ_»∞.
 K≥<≥·flÖ’ 341

P ~ÀAÖ’¡ K≥<fl·≥ Ö’ 15 Hõ<åfl Z‰õΩ¯= Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« ã¨Oã¨Å÷ ∞ L<åfl~Ú. HÍx

D ã¨Oã¨÷Å <åÜ«∞‰õΩÅ∞HÍh, Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« Jkè<Õ`«Å∞HÍh ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞
HÀ=_»O `«@ã≤O÷ K«Ö^Ë ∞Œ . ѨÅ∞=Ù~°∞ q^•º~°∞Å÷ ∞, Láê^蕺ܫÚÅ∞,
k#Ѩ„uHõÅÖ’
„ѨÉèí∞`«fi JkèHÍ~°∞Å∞, <åºÜ«∞"å^Œ∞Å∞ =zÛ ™êfig∞rx
HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. HÍx [#O `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ =KåÛ~°∞. ™ê=∂#ºOQÍ "å~°∞
™êÜ«∞O„`«O 4 #∞O_ç ~å„u 10 QÆO@Å =~°‰õΩ PÜ«∞#`À =ÚK«Û\˜OKÕ"å~°∞.
K≥<≥·fl ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ XHõ@~Ú# 'u~°∞=o¡ˆH¯}˜ ™êÇ≤Ï`«º ã¨Éèí— ™êfig∞rx
ѨÅ∞=∂~°∞¡ PǨfixOz LѨ<庙êÅ∞ U~åÊ@∞ KÕã≤Ok. `«^•Ìfi~å K≥<≥·flÖ’
™êfig∞r ¿Ñ~°∞ ÉÏQÍ "åºÑ≤ÎÖ’H˜ =zÛOk. ™êfig∞r JHõ¯_» KÕã≤# „Ѩã¨OQÍÅ
QÆ∞iOz# "å~°ÎÅ∞ H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ k#Ѩ„uHõÅÖ’ "≥Å∞=_®¤~Ú.
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O =∞iÜ«Ú ã¨=∂[âߢã¨ÎO QÆ∞iOz =OQÆ^Õâ◊ ã¨<åflºã≤
^•^•Ñ¨Ù 32 Uà◊¡ =Ü«∞ã¨∞QÆÅ =OQÆ^Õâ◊ ã¨<åflºã≤ XHõ~°∞ K≥<≥·fl
=KåÛ~°∞. PÜ«∞# HõÅHõ`åÎ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞ ™êfl`«HÀ`«Î~°∞Å∞ (ZO.U)1.
q^•º=O`«∞Öˇ·# ^•^•Ñ¨Ù 100 =∞Ok ÃÇ·ÏO^Œ=ÙÅ∞ PÜ«∞#`À
u~°∞=o¡ˆH¯}˜ ™êÇ≤Ï`«º ã¨ÉèíÖ’ QÆ`« "å~°O =ÚK«Û\˜OKå~°∞. "åiÖ’
k"å<£ |ǨÏ^Œ∂~ü ~°Ñ¶¨Ú<å^äŒ~å=Ù ‰õÄ_® L<åfl~°∞. P ã¨<åflºã≤
„Ѩã¨OQÍOâßÅ∞ WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ 'WO_çÜ«∞<£ ™È+≤Ü«∞Öò iá¶ê~°‡~ü—
Ѩ„uHõÖ’ "≥Å∞=_®¤~Ú...
"Õ^Œ=∞`«O, rq`«O QÆ∞iOp Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O =zOKÕ P^Œ~°≈O, „âß^Œú
„H˜Ü«∞Å∞, ¢ã‘Îq^Œº, Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ „ѨQÆu "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜ QÆ∞iOp ™êfig∞r KÕã≤#
„Ѩã¨OQÍÅÖ’x ÉèÏ=#Å#∞ ÃÑ· x"ÕkHõ ‰õΩ¡Ñ‘ÎHõiOzOk.
K≥<≥·flÖ’x J_»Ü«∂~üÖ’ <≥ÅH˘#fl k=º*Ï˝# ã¨=∂[OÖ’ (Theosophical
Society) ‰õÄ_® ™êfig∞r XHõ\ ˜ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ „Ѩã¨OyOKå~°∞. "åi Ѩ„uHõÜ≥ÿ∞#
'k käÜ≥∂ã¨Ñ¶≤ãπì— 1893 =∂~üÛ ã¨OzHõÖ’ P "å~°Î „ѨK«∞i`«=∞~ÚOk.
„Ѩã¨OQÍÅ∞, ã¨OÉèÏ+¨}Å∞, g\˜Hõ<åfl Z‰õΩ¯=QÍ ™êfig∞r k=º`Õ[ã¨∞û,
=ºH˜Î`«fiO =O^ŒÖ=∞Okx PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú. ™êfig∞r J#∞„QÆǨÏÉèÏ+¨}O =Å#
H˘O^Œi rq`åÅÖ’ Ãã·`«O =∂~°∞Ê =zÛOk. XHõi^ŒÌi QÆ∞iOz K«∂^•ÌO.
JÅã≤OQÆ#∞ QÆ∞iOz =ÚO^Õ K«∂ã≤=Ù<åflO. ™êfig∞rѨ@¡ ѨÓiÎQÍ PHõi¬`«∞_≥·#
1. x*ÏxH˜, ™êfig∞r Ѩ@ìÉèí„^Œ∞Å∞ (a.U.) =∂„`«"Õ∞.
342 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=ºH˜Î J`«_∞» . `«# `«∞kâßfi㨠=~°‰Ωõ P`«_∞» ™êfig∞r HÀã¨"∞Õ , ™êfig∞r ^蕺ã¨Ö’<Õ
rqOKå_»∞. ''=∞# JÅã≤OQÆ =O\˜ "å~°∞ Ö’HõOÖ’ Z=~°∂ ÖË~°∞. H˜Oz`«∞Î
‰õÄ_® ™êfi~°÷OÖËx, WO`« Hõ~îÀ~°OQÍ „â◊q∞OKÕ, QÆ∞~°∞=٠Ѩ@¡ WO`«\ ˜ ÉèíH˜Î
„ѨѨ`«∞ÎÅ∞, WO`« q#„=∞`åÉèÏ=O QÆÅ t+¨μº}˜‚ D Ö’HõOÖ’ K«∂_»_»O ZO`À
J~°∞^Œ∞—— Jx ™êHΔÍ`«∞Î QÆ∞~°∞"≥·# ™êfig∞r „Ѩâ◊Oã¨ÅO^Œ∞H˘#fl âߡѶ¨∞hÜ«Ú_»∞
JÅã≤OQÆ. ™êfig∞r k=º=∞Ü«∞ K«i„`« D Ö’HõOÖ’ xez=Ù#flO`« ^•HÍ
JÅã≤OQÆ H©iÎK«O„kHõÅ∞ „ѨHÍtã¨∂Î<Õ LO\Ï~Ú.1
`«~°∞"åu =ºH˜Î 'H˜_ç—. Wk PÜ«∞#‰õΩ ™êfig∞r ÃÑ\˜ì# =Ú^Œ∞Ì¿Ñ~°∞. PÜ«∞#
Jã¨Å∞ ¿Ñ~°∞ ã≤OQÍ~°"ÕÖò "≥Ú^ŒeÜ«∂~ü. PÜ«∞# ¢ÔH·ã¨Î= HõàÏâßÅÖ’ q*Ï˝#âߢã¨Î

1. JÅã≤OQÆ XHõ Q˘Ñ¨Ê ^Õâ◊Éèí‰õΩÎxQÍ ‰õÄ_® q~ålÖÏ¡_»∞. `«q∞à◊ =∞ǨHõq ã¨∞„|Ǩχ}º

ÉèÏ~°u ã¨fiÜ«∞OQÍ DÜ«∞##∞ „Ѩ™êÎqOz âߡѶ≤∞OKå~°∞. 'WO_çÜ«∂— J<Õ `«q∞à◊ *ÏfÜ«∞
"å~°Ñ¨„uHõÖ’ (11.5.1909) ''JÅã≤OQÆ J<ÕHõ =∞OzѨ#∞Å x~°fiǨÏ}Ö’ áêÖÁæ<åfl_»∞. HÍx
PÜ«∞# ^Õâ◊ÉèíH˜Î JO`«QÍ "≥Å¡_çHÍÖË^Œ∞. <ÕѨ^䌺OÖ’ L#flѨÊ\˜H© PÜ«∞# ^Õâ◊ÉèíH˜Î
âߡѶ¨∞hÜ«∞"≥∞ÿ#k—— Jx ã¨∞„|Ǩχ}º ÉèÏ~°u „"åâß~°∞.
ã¨∞„|Ǩχ}º ÉèÏ~°u ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O `«@ã≤÷OK«ÖË^Œ∞. HÍx ™êfig∞r ÉèÏ=#Å∞
DÜ«∞##∞ ÉÏQÍ PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú. ™êfig∞r „ѨÉèÏ=O ã¨∞„|Ǩχ}º ÉèÏ~°u w`åÅÖ’
H˘\ÁìzÛ#@¡ HÍ#=ã¨∞ÎOk. ™êfig∞r ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤Ü≥ÿ∞# JÉèË^•#O^Œ#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»"Õ∞
HÍHõ PÜ«∞# g∞^Œ áê@Å∞ ‰õÄ_® ÉèÏ~°u ~°zOKå~°∞. ™êfig∞r ™È^Œ~°∞_≥·# Éèí∂¿ÑO„^Œ<å^ä£
^Œ`åÎ g∞^Œ ‰õÄ_® áê@Å∞ ~°zOKå~°∞. ™êfig∞r áêâßÛ`«º t+¨μº~åÅ∂, HÍÖÏO`«~°OÖ’
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨=¸, ¢ã‘Î L^Œú~°} HÀã¨=¸ áê@∞Ѩ_ç# "å~°∂ J~Ú# ™È^Œi
x"Õk`«#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x, P"≥∞#∞ `«=∞ *Ï˝# QÆ∞~°∞=ÙQÍ ã‘fiHõiOKå~°∞ ã¨∞„|Ǩχ}º ÉèÏ~°u.
D"≥∞ g∞^Œ ‰õÄ_® áê@Å∞ ~°zOK«_»O`Àáê@∞ '*Ï˝#~°^äŒO— J<Õ `«# ѨÙã¨ÎHÍxfl x"Õk`«‰õΩ
JOH˜`«O KÕâß~°∞.
ã¨∞„|Ǩχ}º ÉèÏ~°u XHõ™êi x"Õk`«`À, ''=∂É’\˜ Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOK«
_®xH˜ K≥<≥·flÖ’ *ÏfÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩÅO@∂ Z=~°∂ ÖË~°∞. "Õ∞O UO KÕÜ«∂e?—— Jx J_çQÍ~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ x"Õk`«, ''ZO^Œ∞‰õΩ? JÅã≤OQÆ L<åfl~°∞ Hõ^•! ™ê=∂#º q+¨Ü«∂Ö’¡ h‰õΩ ZÖÏO\˜
ã¨O^ÕǨÏO `«ÖˇuÎ<å PÜ«∞# #∞O_ç x=$uÎ KÕã¨∞HÀ=K«∞Û—— Jx K≥Ñ≤ÊOk.
™êfig∞rKÕ Jq∞`«OQÍ „ѨÉèÏq`«∞Öˇ·# *ÏfÜ«∞ HõqÜ≥ÿ∞# ã¨∞„|Ǩχ}º ÉèÏ~°u ™êfig∞r g∞^Œ
~°zOz# áê@Å∞ Ug ÅaèOK«HõáÈ=_»O =∞# ^Œ∞~°^Œ$+¨ìO. PÜ«∞# ~°zOz LO\Ï~°<Õ
q+¨Ü«∞OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞. PÜ«∞# ~°zOz# J<ÕHõ w`åÅ∞ HÍ#~åHõáÈÜ«∂
Ü«∞x PÜ«∞# rq`« K«i„`« ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î#flk. ™êfig∞r g∞^Œ „"åã≤# áê@Å∞ ‰õÄ_® "å\˜Ö’
LO_ç=ÙO_»=K«∞Û!
 K≥<≥·flÖ’ 343

âßYÖ’ LѨ J^蕺Ѩ‰õΩ_»∞. ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« ÉèÏ=#Å „ѨÉèÏ=O`À Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl

PÜ«∞# f„=OQÍ q=∞i≈OKÕ"å_»∞. ™êfig∞r QÆ∞iOz qx, PÜ«∞#`À
"åkOK«_®xH˜ XHõ ~ÀA =KåÛ_»∞. P ã¨OѶ¨∞@# QÆ∞iOz
H˜_ç
HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfig∞r `«=∂ëêQÍ, '''=KåÛ#∞, K«∂âß#∞,
[~ÚOKå#∞— J<åfl_»∞ JÅ<å_»∞ EeÜ«∞ãπ ã‘[~ü. HÍx H˜_ç '=KåÛ_»∞,
K«∂âß_»∞, [~ÚOѨ|_®¤_»∞— —— J<Õ"å~°∞. ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#fl `«~°∞"å`« H˜_ô
`«# rq`åxfl ѨÓiÎQÍ ™êfig∞r HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ JOH˜`«O KÕâß_»∞.
XHõ ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O "Õà◊. Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O <å_»∞ ‰õÄ_® ™êfig∞rx
HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ ѨÅ∞=Ù~°∞ =KåÛ~°∞. P ~ÀA ™êfig∞r =∞#ã¨∞û ѨÓiÎQÍ
ÉèíQÆ=^•úºã¨Ö’ Å~ÚOz LOk. PÜ«∞#Ö’ k=ºâ◊H˜Î Ѩ~°=à◊√¡ „`˘‰õΩ¯`«∞#flk.
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# áê~°=â◊º ã≤÷ux á⁄O^•~°∞. P ã≤÷uÖ’<Õ,
''WѨC_»∞ Z=Ô~·<å ##∞fl ã¨Ê $t¿ãÎ "å~°∞ =∞Ǩ`«∞‡Å~ÚáÈ`å~°∞—— J<åfl~°∞. P
|$O^ŒOÖ’ H˜_ô L<åfl_»∞. Ѩ~°º=™ê<åÅ#∞ QÆ∞iOz J`«_»∞ PÖ’zOK«ÖË^Œ∞.
~î°‰õΩ¯# "≥o¡ ™êfig∞rx ã¨Ê $tOKå_»∞. q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î „Ѩã¨iOz#@∞¡ U^À XHõ
L^ÕfiQÆO P`«_çÖ’ „Ѩ"ÕtOzOk. ™êfig∞r =zOz#>Ë¡ P`«_ç rq`«O P
`«~°∞"å`« ѨÓiÎQÍ =∂iáÈ~ÚOk. WO\˜H˜ "≥à◊¡_»"Õ∞ =∂#∞H˘#fl J`«_»∞
HÍÖÏO`«~°OÖ’ ã¨<åflºã≤ÖÏ `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«O QÆ_çáê_»∞.
P`«_çH˜ 'H˜_ç— J<Õ ¿Ñ~°∞ ™êfig∞r ÃÑ@ì_»O ‰õÄ_® ZO`À Pã¨H˜ÎHõ~°"≥∞ÿ#
L^ŒO`«O. ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀHõ=Ú#∞¿Ñ P`«_»∞ `«# rq`åxfl Hõ@∞ìÉÏ@¡`À
=∞ÅK«∞H˘<åfl_»∞. áêÅ∞, Ѩà◊√¡ =∂„`«"Õ∞ P`«_»∞ PǨ~°OQÍ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘<Õ"å_»∞.
WO^Œ∞=Å# P`«}‚˜ `«q∞à◊ ÉèÏ+¨Ö’ 'H˜o— (zÅ∞Hõ) Jx ã¨OÉ’kèOKåÅx ™êfig∞r
JaèÅ+≤OKå~°∞. ™êfig∞r LKåÛ~°}Ö’ 'o— '_ç—QÍ =∂iáÈ~Ú 'H˜_ç— J~ÚOk.
HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfig∞r Jaè=∞`«O "Õ∞~°‰õΩ '„Ѩ|∞^Œú ÉèÏ~°`«— J<Õ POQÆ¡
=∂ã¨Ñ¨„uHõ K≥<≥·flÖ’ „áê~°OaèOK«|_ç#ѨC_»∞ ^•x HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ ÉÏ^茺`«#∞ H˜_ç
=Ç≤ÏOKå_»∞.
XHõ ~ÀA H˘O^Œ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ã¨~°^•QÍ, „á⁄^Œ∞ÌѨÙK«Û_»OHÀã¨O POQÆ¡O
=∂\Ï¡_Õ ã¨<åflºã≤x K«∂_»QÀi =KåÛ~°∞. "å~°∞ =zÛ#ѨC_»∞
q. ã¨∞„|Ǩχ}º
JÜ«∞º~ü ™êfig∞r ǨïHͯ „`åQÆ∞`«∞<åfl~°∞. ã¨QÆO *Ï„QÆ^Œ=ã¨÷Ö’, ã¨QÆO
ã¨fiáêfl=ã¨÷Ö’ `ÕeáÈ`«∞#fl@∞¡QÍ PÜ«∞# HõxÑ≤OKå~°∞.
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ HÍ¿ãѨ٠"Õz=Ù<åfl~°∞. "åiÖ’ XHõ~∞° ''™êfig∞r! ÉèíQÆ=O`«∞_»O>Ë
344 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Uq∞\˜?—— Jx ™êfig∞rx J_çQÍ_»∞. ™êfig∞r P „Ѩâ◊fl#∞ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ#@∞¡QÍ

ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ `«Å ÃÑ·ÔHuÎ, ''=∞Ozk, q∞„`«=∂! â◊H˜Î JO>Ë Uq∞\˜? HÍã¨Î
q=iOK«∞ K«∂^•ÌO—— J<åfl~°∞. Ü«Ú=‰õΩÅ∞ D „Ѩâ◊fl#∞ U=∂„`«O Z^Œ∞~°∞
K«∂_»ÖË^Œ∞. XHõi=ÚMÏÖÁHõ~°∞ K«∂ã¨∞H˘O@∂ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Öˇ· xÅ|_çáÈÜ«∂~°∞.
"≥O@<Õ ™êfig∞r, ''Uq∞\˜k! â◊H˜Î ÖˉõΩO_® ^≥·#Ok# rq`«O ÖË^Œ∞. J@∞=O\˜
z#fl Ѩ^•<Õfl g∞~°∞ q=iOK«ÖËHõáÈ`«∞<åfl~°∞. ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ QÆ∞iOz q=iOK«
=∞x ##∞fl J_»∞QÆ∞`«∞<åflˆ~!—— J<åfl~°∞. P Ü«Ú=‰õΩÅ∞ J_çy# „Ѩu „Ѩâ◊fl‰õÄ
JÖÏO\˜ Z^Œ∞~°∞ „Ѩâ◊flÅ ~°∂ѨOÖ’<Õ ["å|∞ eKåÛ~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ "å~°∞ ÃãÅ=Ù
ѨÙK«∞ÛH˘x "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. XHõ =ºH˜Î =∂„`«O "åi`À "≥o¡áȉõΩO_® ™êfig∞r
HÀã¨O "Õz=Ù<åfl_»∞. P =ºH˜Î ã¨∞„|Ǩχ}º JÜ«∞º~ü. ™êfig∞r Ѩ@¡ Jq∞`«OQÍ
PHõi¬`«∞_≥·# JÜ«∞º~ü ~ÀE PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ ~å™êQÍ_»∞.
„Ѩu ~ÀE "≥∞s<å ã¨=Ú„^Œf~°OÖ’ ѨKå~°∞¡ KÕÜ«∞_»O ™êfig∞rH©,
t+¨μºÅ‰õÄ JÅ"å@~ÚáÈ~ÚOk. XHõ ~ÀA ™êfig∞r JÜ«∞º~ü`À, ''=∞Ozk,
<åÜ«∞<å! h‰õΩ =∞Å¡Ü«Ú^ŒúO `≥Å∞™ê?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''`≥Å∞ã¨∞—— Jx JÜ«∞º~ü
["åa=fiQÍ<Õ, ''JÖÏ J~Ú`Õ ~å, XHõ Ѩ@∞ìѨ_»^•O—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. D
ã¨OѶ¨∞@<å#O`«~°O ™êfig∞rx 'ѨÇ≤ÏÖÏfi<£ ™êfiq∞— Jx JÜ«∞º~ü ¿Ñ~˘¯#
™êQÍ_»∞.
ÉÏÖÏr~å=Ù#∞ K«∂_»_®xH˜ ™êfig∞r u~°∞=o¡ˆH¯}˜ ã≤OQÆ~åKåi gkäÖ’x
P`«_ç WO\˜H˜ JѨC_»Ñ¨C_»∞ "≥à◊¡_»O Hõ^Œ∞Ì. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ÉÏÖÏr U^À
Ѩ#∞Ö’¡ L#flѨC_»∞ ™êfig∞r "Õz=ÙO_Õ"å~°∞. P ã¨=∞Ü«∂
`«q∞à◊ =O@HÍÅ
Ѩ@¡ „Ñ‘u
ÅÖ’ Hõà◊√¡=¸ã¨∞H˘x 'FO— J<Õ „Ѩ}= =∞O„`åxfl ™êfig∞r
aQÆæ~°QÍ LK«ÛiOKÕ"å~°∞. P FOHÍ~° <å^Œ=¸, â◊H©Î WO\˜<Õ
Hõ^ŒeOz"Õ¿ãkQÍ LO_Õ=@! "≥o¡#ѨC_»ÖÏ¡ ÉÏÖÏr ÉèÏ~°º#∞ Kå~°∞ J_çy ѨÙK«∞Û
H˘<Õ"å~°∞. J>Ë¡ JѨÊ_®Å∞, =_çÜ«∂Å∞ ÖÏO\˜q ‰õÄ_® W+¨ìOQÍ u<Õ"å~°∞.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r UHÍO`«OQÍ L#flѨC_»∞ =∞#‡^äŒ<å^ä£ PÜ«∞#
=^ŒÌH˘zÛ, ''™êfig∞r! J`«∞º#fl`« "Õ^•O`« `«`åÎ fiÅ∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#flѨÊ\˜H©
H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ q„QÆǨÅ#∞ P~åkèã¨∞Î<åflˆ~?—— Jx J_çQÍ_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''=∞#‰õΩ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ Ѩ~°fi`åÅ∞<åfl~Ú
Hõ^•, JO^Œ∞ˆH—— J<åfl~°∞. =∞Ǩϟ#fl`«"≥∞ÿ# P Ѩ~°fi`«~å*ÏÅ#∞ K«∂ã¨∞Î#flѨC_»∞
^•x ã¨$+≤ìHõ~°Î#∞ P~åkèOK«‰õΩO_® LO_»ÖËO J#fl^•x<Õ ™êfig∞r JÖÏ
ã¨∂zOKå~°∞.
 K≥<≥·flÖ’ 345

™ê^è•~°}OQÍ ™êfig∞r Z=ih `«Ñ¨C|@ì_»"≥∂, QÆi›OK«_»"≥∂ KÕ¿ã"å~°∞

HÍ~°∞. HÍx XHõ ~ÀA XHõ „ÉÏǨχ}∞_»∞ =zÛ PÜ«∞#`À, ''™êfig∞r! ã¨O^蕺
=O^Œ#O J#∞+≤ªOK«_®xH˜ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ fiHõ LO_»_»OÖË^Œ∞. JÖÏ
J#∞+≤ªOK«HõáÈ=_»O `«áêÊ?—— Jx J_çQÍ_»∞. L~°∞=ÚÖÏ QÆi˚ã¨∂Î ["åaKåÛ~°∞
™êfig∞r: ''„áêp# |∞∞+¨μʼnõΩ, =∞#ÖÏ =∞O^ŒQÆ=∞#O H͉õΩO_® JOQÆÅ∞ "Õã¨∂Î
#_»z# =∞Ǩ"Õ∞^è•=ÙʼnõΩ, Z=i =ÚO^Œ∞ #∞=Ùfi ˆH=ÅO XHõ ѨÙ~°∞QÆ∞"À, P
=∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÅ~Ú# |∞∞+¨μʼnõΩ fiHõ ÅaèOzOk. h‰õΩ fiHõ ^˘~°HõÖË^Œ∞,
JO`Õ Hõ^•!——
W^Õ q^èŒOQÍ =∞~˘Hõ ~ÀA XHõ =ºH˜Î =zÛ "Õ^ŒHÍÅ |∞∞+¨μÅ LѨ^ÕâßÅ∞
''J~°÷OѨ~°÷OÖËx Ñ≤zÛ‰õÄ`«Å—— =∂ki L<åflÜ«∞x K≥áêÊ_»∞. JѨC_»∞ ‰õÄ_®
™êfig∞r ÉèíQÆ∞æ# =∞O_ç WÖÏ ["åaKåÛ~°∞: ''ѨÓ[hÜ«ÚÖˇ·# „áêp# |∞∞+¨μÅ#∞
WÖÏ `«∂Å<å_»_®xH˜ h ÔHO`« ^è≥·~°ºO! q∞_çq∞_ç K«^Œ∞=ÙÅ∞ h "≥∞^Œ_»∞#∞
áê_»∞KÕâß~Ú. "å~°∞ Pq+¨¯iOz# ã¨`åºÅ#∞ #∞=Ùfi ZѨC_»~Ú<å qâı¡+≤Oz
K«∂âß"å? qâı¡+¨} JÖÏ LOK«∞, "Õ^•Å#∞ XHõ¯™ê~°~Ú<å K«kq K«∂âß"å?
K«kq K«∂_»∞, "å~°∞ L^À…+≤OzOk JѨC_»∞ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. ^è≥·~°º=ÚO>Ë Jk
KÕã≤K«∂_»∞.——
XHõ ~ÀA =∞#‡^äŒ<å^ä£ =O\=∞x+≤ "≥∞ÿã¨∂~°∞ =∞Ǩ~åA ™êfig∞rH˜
HÍ#∞HõQÍ WzÛ# ǨïHͯ#∞ ‰õΩ`«∂ǨÏÅOQÍ K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞. Jk QÆ=∞xOz#
™êfig∞r, ''h‰õΩ Jk HÍ"åÖÏ?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''J=Ù#∞—— Jx K≥ѨÊ_®xH˜
ã¨Oâ◊~Úã¨∂Î J`«_»∞ xÅ|_çáÈÜ«∂_»∞. P`«_ç "åÅHõO W>Ëì „QÆÇ≤ÏOz# ™êfig∞r
ǨïHͯ#∞ P =O@=∞x+≤H˜ WKÕÛâß~°∞. ''#∞=Ùfi K«∂ã≤ qã¨∞ÎÉ’ÜÕ∞ =ã¨∞Î=Ù hˆH
™⁄O`«O—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. `«=∞ =^ŒÌ#∞#fl U =ã¨∞Î=Ù#∞ K«∂ã≤ Z=Ô~·<å
Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å~Ú`Õ "≥O@<Õ ^•xx P =ºH˜ÎˆH W=fi_»O ™êfig∞r <≥·[O.
K≥<≥·flÖ’ ™êfig∞rH˜ XHõ qz„`«=∞~Ú# J#∞Éèí=O HõeyOk. H˘xfl
„¿Ñ`å`«‡Å∞ PÜ«∞##∞ W|ƒOkÃÑ\Ïì~Ú. PÜ«∞# =∞#ã¨∞û HõÅ`«K≥O^Õ q^èŒOQÍ,
''Wk [~°∞QÆÉ’`ÀOk——, ''Jk [~°∞QÆÉ’`ÀOk—— JO@∂
„¿Ñ`å`«‡Å#∂
Hõ~°∞}˜OK«_»O
PÜ«∞#`À K≥Ñʨ ™êQÍ~Ú. J=hfl J|^•úÅx `«~∞° "å`« `ÕÖqË .
"≥Ú^Œ\’¡ ™êfig∞r g\˜x Jã¨Å∞ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. HÍx WÖÏ
H˘xfl ~ÀAÅ∞ x~°O`«~åÜ«∞OQÍ [iy#ѨC_»∞, ™êfig∞rÖ’ ã¨Ç¨Ï#O #tOzOk.
PÜ«∞# HÀáêxfl K«∂ã≤# P „¿Ñ`å`«‡Å∞ PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ =zÛ, `«=∞ xHõ$+¨ì
Ѩiã≤÷ux `≥eÜ«∞*Ëã≤, `«=∞‰õΩ ã¨^Œæu J#∞„QÆÇ≤ÏOK«=∞x "Õ_»∞H˘<åfl~Ú. "å\˜
346 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

"Õ_»∞HÀÅ∞#∞ =∞xflOz# ™êfig∞r XHõ ~ÀA "≥∞s<å ã¨=Ú„^Œ f~åxH˜ "≥àÏ¡~°∞.

KÕ`« Ñ≤_çÔH_»∞ =∞\˜ì fã¨∞H˘x, ^•xx `«~°Ê} „^Œ"åºÅ∞QÍ ÉèÏqOz, P „¿Ñ`å`«‡Å
ã¨^Œæu HÀã¨O ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ „áêi÷OKå~°∞. P `«~°∞"å`« P „¿Ñ`å`«‡Å∞
HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ™êfig∞r "≥∞s<å ã¨=Ú„^Œf~°OÖ’ „ѨâßO`«OQÍ
ѨKå~°∞¡ KÕÜ«∞_»O Hõ^Œ∞Ì. XHõ ~ÀA PÜ«∞# JÖÏ Ñ¨Kå~°∞¡ KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ H˘O^Œ~°∞
=∞`«ûºHÍ~°∞Å Ñ≤Å¡Å#∞ K«∂_»_»O `«@ã≤÷OzOk.
ZO^ΰ䛽
ã¨$+≤ìOKå~°∞?
`≥·Åã¨O™ê¯~°OÖËx `«Å, QÆ∞O@Å∞ Ѩ_»¤ Hõà◊√¡, "≥#∞fl‰õΩ
J`«∞‰õΩ¯áÈ~Ú# Hõ_»∞ѨÙ`À "åi xHõ$+¨ì Ѩiã≤÷ux K«∂ã≤
™êfig∞r HÀ=∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞O „^ŒqOzáÈ~ÚOk. ''ÉèíQÆ=O`«∞_®! gix ZO^Œ∞‰õΩ
ã¨$+≤ìOKå=Ù? <å ǨÏ$^ŒÜ«∞O `«Å¡_çe¡áÈ`«∞#flk! ZO`« HÍÅO „ѨÉè’, ZO`«
HÍÅO!—— JO@∂ Hõhfl~°∞ „ã¨qã¨∂Î PÜ«∞# „áêi÷OKå~°∞.
¿Ñ^ŒÅ#∞ K«∂ã≤#ѨC_»ÖÏ¡ PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ«∞O `«Å¡_çe¡áÈ`«∞Ok. "åiH˜
U^≥<· å KÕÜ∂« ÅO>Ë _»|∞ƒ HÍ"åe, JO^Œ∞HÀã¨O áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥àÏ¡e, JHõ¯_»
=∞# P^蕺u‡Hõ ã¨OѨuÎx ^è•~åà◊OQÍ "åiH˜ ѨOz WzÛ,
áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ
"≥àÏ¡e
"åi =^ŒÌ #∞O_ç Q˘Ñ¨Ê Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O á⁄Ok, uiy =zÛ
D áê=∞~° „Ѩ[Å#∞ L^ŒúiOK«_»O`À ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
HÀÖ’Ê~Ú# =∞ǨÏ`åÎfixfl ѨÙ#~°∞^ŒúiOKåÅ<Õ ÉèÏ=# PÜ«∞#Ö’ L"≥fi`«∞Î# ÖË=_»O
Hõ^Œ∞Ì. XHõ ~ÀA K≥<≥·fl q∞„`«∞ʼnõΩ ^•xx QÆ∞iOz ™êfig∞r `≥eáê~°∞:
''=∞# P^蕺u‡Hõ ã¨OѨ^Œ#∞ qiqQÍ Ñ¨Oz W=fi=Åã≤# `«~°∞}O Pã¨#fl
=∞~ÚOk. „áêp# |∞∞+¨μÅ∞ =∞#‰õΩ JOkOz# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl PK«~°}
Ü«Ú`«OQÍ ~°∂ѨÙk^ÕÌ HÍÅO =KÕÛã≤Ok. áê~°=∂i÷Hõ ã¨OѨuÎ Jáê~°OQÍ xÅfi=Ù#fl
=∞# „áêp# HÀ@#∞ Ѩ~å~Ú"å~°∞ =zÛ =Ú@ì_çOKÕ ^•HÍ "Õz=ÙO_»_»=∂?
=∞# HÀ@Ö’ U â◊„`«∞=Ó „Ѩ"ÕtOK«ÖË_»x Éèí∞*ÏÅ∞ K«~°∞K«∞H˘O@∂ T~°ˆH
LO_»_»=∂? U Ѩh KÕÜ«∞‰õΩO_® =Ú_»∞K«∞H˘x Ѩ_ç=ÙO_»_»=∂? ÖËHõáÈ`Õ
ѨÓ~°fiHÍÅOÖ’ [iy#@∞¡ =∞# ã¨<å`«#^èŒ~°‡ =∞ǨÏ`åÎ fixfl Ö’Hõ=∞O`«\Ï
„ѨKå~°O KÕÜ«∞_»=∂? ™ê=∂lHõ =~åæÅ#∞ ™ê÷xHõ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ Ѩ@∞ìH˘x
„"ÕÖÏ_»∞`«∂ ã¨O‰õΩz`« ѨikèÖ’ Ѩ_ç=ÙO_»_»=∂ ÖËHõ Ü«∂=„`«ÊѨOKåhfl =∞#
zO`«<å ã¨OѨuÎ`À xOÑ≤"Õã≤, `«^•Ìfi~å ÉèÏ~°`«^Õâ◊ „ѨQÆux JaèÅ+≤OK«_»=∂?
Uk KÕÜ«∂e? =∞#O "Õ∞Å∞HÀQÀi`Õ =∞# ^Õâ◊O â◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ LO_®e,
SHõ=∞`«ºO`À ÉèÏã≤ÖÏ¡e, â◊‰õΩÎÅ #xflO\˜h XˆH kâ◊QÍ =∞o¡OKåe.——
 K≥<≥·flÖ’ 347

™êfig∞r ÉèÏ=# K≥<≥·fl q∞„`«∞ʼnõΩ K«Hõ¯QÍ J~°÷=∞~ÚOk† ''J=Ù#∞,

™êfig∞r. =∞#O "Õ∞Å∞H˘<Õ f~åe. ^•xx ™êkèOK«_®xˆH g∞~°∞ [x‡OKå~°∞.
g∞~°∞ =∞Ǩ^Œ∞ƒù`« HÍ~åºÅ#∞ x~°fiiΙêÎ~°∞—— Jx "å~°∞ K≥áêÊ~°∞. K≥ѨÊ_»O
=∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, ™êfig∞r q^Õâ◊ Ѩܫ∞<åxH˜ _»|∞ƒ ‰õÄ_® =ã¨∂Å∞KÕÜ«∞
<å~°OaèOKå~°∞. K≥ѨCHÀ^ŒQÆæ "≥Ú`«ÎO =ã¨∂Å~ÚOk. _»|∞ƒ#∞ K«∂ã≤#ѨC_»∞
™êfig∞r k¢Qƃù=∞K≥O^•~°∞ '<å P^Œ~å≈ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ<Õ HÍ~åºÅ#∞
x~°fiiÎã¨∞Î<åfl<å? ˆH=ÅO L`«∞ûHõ`« „¿Ñ~°} ##∞fl ÖÏH˘¯xáÈ`«∞#fl^•? ÖËHõ <å
„Ѩ}ÏoHõʼnõΩ "≥#∞Hõ x[OQÍ<Õ |Å"≥∞ÿ# L^ÕÌâ◊O LO^•?— Jx PÜ«∞#
ǨÏ$^ŒÜ«∞O `«~°˚#Éèí~°˚#ʼnõΩ QÆ∞iÜ≥ÿ∞Ok. ''J=∂‡, [QÆ[˚#h! h ã¨OHõÅÊO
Uq∞\’ `≥eÜ«∞*Ë~Ú. ã¨=∞™êÎhfl x~°fiiÎOѨ*Ë¿ãk #∞"Õfi! <Õ#∞ h KÕuÖ’ ˆH=ÅO
XHõ ѨiHõ~åxfl =∂„`«"Õ∞ Hõ^•!—— JO@∂ ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ „áêi÷OKå~°∞.
PÜ«∞# XHõ ã¨<åflºã≤. Ö’HõO f~°∞`≥#∞flÅ∞ PÜ«∞#‰õΩ „H˘`«Î. Hõh qh
Z~°∞QÆx, ѨiK«Ü«∞ã¨∞÷ÅO@∂ Z=~°∂ ÖËx „ѨѨOKåxH˜ PÜ«∞# "≥àÏ¡e. XHõ
q#∂`«fl ã¨=∂*Ïxfl K«∂_®e, XHõ #∂`«# ã¨O^Õâßxfl "åiH˜ JOkOKåe –
=∞#ã¨∞û ã¨Oâ◊Ü«∂xH˜ Ö’#=_»O ã¨Ç¨Ï["Õ∞ Hõ^•! ã¨=∞kèHÀ`åûǨÏO`À `«=∞HÀã¨O
_»|∞ƒ =ã¨∂Å∞KÕã≤# Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ Ñ≤ez ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''q∞„`«∞ÖÏ~å,
áêâßÛ`«º^ÕâßxH˜ "≥àı¡ q+¨Ü«∞OQÍ <ÕxѨC_»∞ Ug∞ K≥ѨÊÖË#∞. [QÆ[˚#x
ã¨OHõÅÊO Uq∞\’ `≥eÜ«∂e. <Õ#∞ "≥à◊¡_»O `«# P^Õâ◊=∞x P"≥∞ <å‰õΩ
„QÆÇ≤ÏOѨ*ËÜ«∂e. P"≥∞ k=ºÇ¨Ï™êÎÅ∞ ##∞fl Ѩ@∞ìH˘x `À_˘¯x "≥à◊¡x^Õ <Õ<≥ÖÏ
JO^èŒHÍ~°OÖ’ J_»∞y_»#∞? <Õ#∞ "≥àÏ¡Å#flk P"≥∞ ã¨OHõÅÊ=∞~Ú`Õ _»|∞ƒ =∞m¡
=ã¨∞ÎOk. Hõ#∞Hõ „Ѩã¨∞Î`åxH˜ D _»|∞ƒ#∞ ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ qxÜ≥∂yOK«O_ç.——
™êfig∞r<Õ ã¨~°fiã¨fiOQÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz# Ü«Ú=‰õΩÅ∞ PÜ«∞# K≥Ñ≤Ê#>Ë¡ KÕâß~°∞.
=∞#ã¨∞ûÖ’x ÉèÏ~°O kyáÈ~Ú#@∞¡QÍ ™êfig∞r „ѨâßOu á⁄O^•~°∞.
™êfig∞r x~°‚Ü«∂xH˜ ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~°O =∞Ǩ~åA =∞#ã¨∞û =∂~°∞Û
HÀ=_»=¸ XHõ HÍ~°}O HÍ=K«∞Û. ™êfig∞r ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~°OÖ’ L#flѨC_»∞
PÜ«∞# q^Õj Ѩ~°º@#‰õΩ =∞Ǩ~åA ™ê#∞‰õÄÅOQÍ ã¨ÊOkOK«_»"Õ∞ HÍHõ Ѩk
"ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∂xfl ‰õÄ_® „ѨHõ\ ˜OKå_»∞. HÍx K≥<≥·fl Éèí‰õΩÎÅ∞
_»|∞ƒ HÀã¨O PÜ«∞##∞ ã¨O„ѨuOz#ѨC_»∞ x~åHõiOKå_»∞. JO`ÕHÍ^Œ∞† K≥ÑC¨ _»∞
=∂@Å∞ qx ™êfig∞rx ã¨O^ÕÇ≤ÏOKå_»∞ ‰õÄ_®! ''™êfig∞r XHõ ɡOQÍb,
q^•ºkè‰õΩ_»∞. |Ǩïâß PÜ«∞#‰õΩ ~å[H©Ü«∂Å`À „Ѩ"Õ∞Ü«∞O LO_ç=ÙO_»=K«∞Û.
JO`≥O^Œ∞‰õΩ, <å áêÅ##∞ ‰õÄÅ^ÀÜ«∞_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKÕ =ºH˜Î ‰õÄ_® HÍ=K«∞Û——
348 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=O\˜ ÖËxáÈx J#∞=∂<åÅ∞ =∞Ǩ~åAÖ’ `«Öˇ`åÎ~Ú. D q+¨Ü«∞O q#flѨC_»∞

™êfig∞r =∞#ã¨∞û ZO`« =º^äŒ K≥Ok=ÙO@∞Ok! |Ǩïâß JO^Œ∞=Å¡<Õ"≥∂
ã¨=∞™êÎhfl [QÆ[˚#x áê^ŒÑ¨^•‡Å =^ŒÌ JiÊOz, P"≥∞ P^Õâ◊O HÀã¨O ™êfig∞r
"Õz=Ù<åfl~°∞ HÍÉ’Å∞. ã¨OÉèÏ+¨}Å`À#∞, q∞„`«∞Å`À#∞ ™êfig∞r K≥<≥·flÖ’
~ÀAÅ∞ QÆ_»∞ѨÙ`«∞#flѨÊ\˜H©, [QÆ[˚#x =∂~°æxˆ~Ìâ◊O xq∞`«ÎO PO`«iHõOQÍ
ǨÏ$^ŒÜ«∞O „^ŒqOKÕÖÏ ™êfig∞r „áêi÷OK«™êQÍ~°∞.
W@∞=O\˜ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ™êfig∞r =∞#ã¨∞û#∞ ÉÏQÍ
P"Õ^Œ#‰õΩ QÆ∞iKÕâßÜ«∞#_»OÖ’ ã¨O^ÕǨÏOÖË^Œ∞. ''<å „Ñ¨}ÏoHõÅhfl h~°∞QÍi
áÈÜ«∂~Ú.... |~°∞"≥·# x@∂ì~°∞Ê`À "å\˜#xflO\˜H© uÖ’^ŒHÍeã¨∞Î<åfl#∞†
ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨OHõÖÏÊ#∞™ê~°O [~°∞QÆh, Wk <å #∞k\˜„"å`Õ `«Ñ¨Ê "ÕÔ~=ih
<Õ#∞ `«Ñ¨CѨ@ì_»O ÖË^Œ∞... "≥∞ÿã¨∂~ü =∞Ǩ~åA, '|Ǩïâß— ##∞fl ѨOѨÙ`åˆ~"≥∂
K«∂™êÎ#∞. '|Ǩïâß— ZO^Œ∞HõO>Ë ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«OÖ’x =∞Ǩ~åAÅ "åQÍÌ<åÅ#∞
Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ qâ◊fiã≤OK«ÖËO† ZO^Œ∞HõO>Ë "å~°∞ ~å[Ѩل`«∞Å∞ HÍ~°∞ Hõ^•!
~å[Ѩل`«∞Å∞ „áê}ÏÅ∞ `«ºl™êΈ~ `«Ñ¨Ê P_ç#=∂@ `«Ñ¨Ê~°∞. áÈhÖË, J#∞Éèí"åÅ
#∞O_Õ =∞x+≤ <Õ~°∞ÛH˘O\Ï_»∞, D „ѨѨOK«OÖ’ J#∞Éèí="Õ∞ JxflO\˜H© q∞Oz#
QÆ∞~°∞=Ù—— JO@∂ ™êfig∞r P"Õ^Œ#`À P `«~°∞"å`« JÅã≤OQƉõΩ „"åâß~°∞.
D ~ÀAÖ’¡ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’x PѨÙÎÅ∞ ™êfig∞rx JHõ¯_çH˜ ~å=Åã≤OkQÍ
Ѩ^ÕѨ^Õ PǨfixOK«™êQÍ~°∞. "åi PǨfi<åxfl ™êfig∞r x~åˆHΔѨ}©Ü«∞OQÍ
ã‘fiHõiOKå~°∞. D PǨfi#OÖ’ U^≥·<å ^≥·=ã¨OHõÅÊO LO_»
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’
=K«∞Û#x ™êfig∞r ÉèÏqOK«HõáÈÖË^Œ∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ x*Ï"£∞
H˘Å∞=ÙÖ’ pѶπ WO[h~°∞QÍ L#fl ÉÏ|∞ =∞^èŒ∞ã¨∂^Œ# Kè«@s˚H˜ `«Ou"å~°Î
ѨOÑ≤OKå~°∞. Ѷ≤„|=i 9= `Õn# ™êfig∞rH˜ Ѷ¨∞#"≥∞ÿ# |Ç≤Ï~°OQÆ ™êfiQÆ`À`«û
"åxH˜ U~åÊ@∞, 10= `Õn# =∞^èŒ∞ã¨∂^Œ<£ WO@ qO^Œ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞|_®¤~Ú.
Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’ ™êfig∞rH˜ ™êfiQÆ`«O ѨÅ∞Hõ_®xH˜ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞, =∞ǨÏ=∞‡n
Ü«ÚÅ∞ HõÅã≤ ^•^•Ñ¨Ù 500 =∞Ok "Õz=Ù<åfl~°∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ J`«∞º#fl`«
Ѩ^Œ=ÙÅÖ’ L#fl =º‰õΩÎÅ∂, ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨μÅ∂ ‰õÄ_® =KåÛ~°∞. HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞
^èŒiOz, KÕ`« Hõ=∞O_»ÅO`À "≥Ú^Œ\ ˜ `«~°QÆu ÃÑ>ˇì #∞O_ç ky# ™êfig∞rx
JHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# "åiÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ ѨÓÅ=∂ÖÏÅOHõ$`«∞x KÕã≤ ™ê^Œ~°OQÍ
PǨfixOKå~°∞. HõÅHõ`åÎÖ’<Õ ™êfig∞`À ѨiK«Ü«∞=Ú#fl HÍmK«~°}ü J<Õ =ºH˜Î
PÜ«∞##∞ JO^ŒiH© ѨiK«Ü«∞O KÕâß_»∞.
 K≥<≥·flÖ’ 349

=∞~åfl_»∞ áêÅ∞, ѨO_»∞¡, q∞~îå~ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅ~Ú# Z<Àfl HÍ#∞HõÅ∞

ѨÙK«∞ÛH˘x ã≤H˜O^Œ~åÉÏ^£ #∞O_ç =O^Œ=∞Ok ™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O =KåÛ~°∞.
`«=∞ Tà’¡x "≥∞ǨÏ|∂Éò HõàÏâßÅÖ’ LѨ#ºã≤OK« =Åã≤OkQÍ "å~°∞ ™êfig∞rx
PǨfixOKå~°∞. ™êfig∞r WO`«^•HÍ |Ç≤Ï~°OQÆ „Ѩã¨OQÍÅ∞ Ug KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. HÍx
WѨC_»∞ ZO^Œ∞HÀQÍx JOwHõiOKå~°∞.
P ~ÀA QÀÖÁ¯O_» HÀ@#∞ ã¨O^Œi≈Oz uiy =KÕÛã¨iH˜, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’
J`«ºO`« „Ѩ=ÚY∞_»∂, x*Ï"£∞ ÉÏ==∞ik J~Ú# #"åÉò |ǨÏ^Œ∂~ü ã¨~ü
Y∞s¬^£ ~°≠Ï PO`«~O° yHõ HÍ~°º^Œi≈ PÜ«∞# HÀã¨O "Õz=Ù<åfl_»∞. =∞~åfl_»∞ L^ŒÜ∞« O
#"å|∞#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=Åã≤OkQÍ ™êfig∞rH˜ P`«_»∞ PǨfi#O JO^Œ*Ëâß_»∞.
=∞~åfl_»∞ HÍmK«~°}ü`À áê@∞ ™êfig∞r #"å|∞ ~å[„áê™ê^•xH˜ "≥àÏ¡~°∞.
Y∞s¬^£ ~°≠Ï qâßÅ =∞<ÀÉèÏ"åÅ∞ QÆÅ =ºH˜Î. =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_Õ J~Ú#ѨÊ\˜H©
Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å #∞O_ç Hõ<庉õΩ=∂i =~°‰õΩ "≥Åã≤=Ù#fl
#"å|∞`À
ÃÇ·ÏO^Œ= ѨÙ}ºf~å÷Å#∞ JxflO\˜h P`«_»∞ ã¨O^Œi≈OKå_»∞.
P`«_çx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»OÖ’ ™êfig∞r ‰õÄ_® ã¨O`À+¨Éèíi`«∞ÅÜ«∂º~°∞. W^ŒÌ~°∂
^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ QÆO@Å∞ÃÑ·QÍ =∂\Ï¡_»∞H˘<åfl~°∞. Ç≤ÏO^Œ∂, ¢ÔH·ã¨Î=, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞
=∞`åÅÖ’x J<ÕHõ JOâßÅ#∞ QÆ∞iOz "å~°∞ K«iÛOK«∞H˘<åfl~°∞. Y∞s¬^£ ~°≠Ï
q„QÆǨ~å^èŒ##∞ P"≥∂kOK«x =ºH˜Î. P`«_çH˜ ÉèíQÆ=^•~å^èŒ# Ѩi}Ï=∞„Hõ=∂xfl
QÆ∞iOz ™êfig∞r qâ◊^ŒÑ¨iKå~°∞. J`«∞º#fl`« "Õ^•O`« `«`åÎ fiÅ#∞ QÆ∞iOz
q=iOz K≥áêÊ~°∞ ™êfig∞r. q=iã¨∞Î#flѨC_»∞ PÜ«∞# Hõà◊¡Ö’ ÉèÏã≤e¡#
„ѨHÍâ◊=¸, =ÚMÏ~°qO^•# ^Àº`«Hõ=∞~Ú# `Õ[ã¨∂û, ÉèÏ"åÅÖ’x ã¨Ê+¨ì`«
K«∂ã≤ #"å|∞ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞_≥· =∞iO`« L`«∞ûHõ`«`À q<åfl_»∞. z=iH˜ `å#∞
áêâßÛ`«º^ÕâßÅ∞ "≥à◊¡#∞#fl q+¨Ü«∞O „Ѩ™êÎqOz#ѨC_»∞ #"å|∞ P „Ѩuáê^Œ#‰õΩ
™ê#∞‰õÄÅOQÍ ã¨ÊOkOz, `«# =O`«∞QÍ "Õ~Ú ~°∂áêÜ«∞Å∞ W™êÎ#x "åQÍÌ#O
KÕâß_»∞. K≥<≥·flÖ’ ÖÏQÍ<Õ WHõ¯_» ‰õÄ_® _»|∞ƒ x~åHõiOKå~°∞ ™êfig∞r† ''#"åc˚,
HÍÅO WOHÍ Pã¨#flO HÍÖË^Œ∞. ÉèíQÆ=^•^Õâ◊O =zÛ#ѨC_»∞ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® g∞‰õΩ
`≥eÜ«∞*Ë™êÎ#∞—— JO@∂ #"å|∞ =^ŒÌ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞.
=∞Hͯ =∞ã‘^Œ∞, Kåi‡<å~ü, Ѷ¨ÅH±<å=∂, x*Ï"£∞ ~å[„áê™ê^•Å∞,
|+‘~üÉÏQ∑ "≥Ú^ŒÖˇ·# ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’x =ÚYº"≥∞ÿ# KÀ@∞¡ ã¨O^Œi≈OKå~°∞.
13= `Õn L^ŒÜ«∞O „Ѩ^äŒ=∞ =∞O„u`À ã¨Ç¨ ѨÅ∞=Ù~°∞ „Ѩ=ÚY∞Å#∞
™êfig∞r HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. "å~°∞ ‰õÄ_® PÜ«∞# áêâßÛ`«º^ÕâßÅ „Ѩܫ∂}ÏxH˜
350 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_®xH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ =KåÛ~°∞. =ÚO^Õ xâ◊ÛÜ«∞O KÕã≤#@∞¡ P ~ÀA

™êÜ«∞O„`«O "≥∞ǨÏ|∂Éò HõàÏâßÅÖ’ 'áêâßÛ`åºxH˜ "≥à◊¡_»OÖ’x <å L^ÕÌâ◊O—
J<Õ JOâ◊O g∞^Œ „Ѩã¨OyOKå~°∞. S~Àáê"åi`À Hõeã≤ P
'áêâßÛ`åºxH˜
"≥à◊¡_»OÖ’x
ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ 1000 =∞OkH˜ ÃÑ·QÍ áêÖÁæ<åfl~°∞. ™êfig∞r
<å L^ÕÌâ◊O— POQÆ¡ÉèÏëê =HõÎ $`«fi=¸, áê@==¸ "åix Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞
Å#∞ KÕã≤Ok. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« „áêâ◊ã¨Îº=¸, ã¨<å`«# ÃÇ·ÏO^Œ=
ã¨=∂[=¸, ã¨O㨯 $f, "Õ^Œ"Õ^•O`« ÉèÏ=#Å∂, ѨÙ~å}ÏÅ∞ É’kèOKÕ <≥·uHõ
P^Œ~å≈Å∂ WÖÏ J<ÕHõ JOâßÅ QÆ∞iOz "åi =ÚY`«ó "≥Å∞=_ç# ÉèÏ=<å
`«~°OQÍÅ∞ „â’`«Å#∞ #∂`«# Ö’HÍxH˜ fã¨∞‰õΩ"≥àÏ¡Ü«∞x K≥ѨÊ_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î
HÍÉ’^Œ∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊ B#fl`åºxfl |Ǩï=ÚYOQÍ Kå\˜K≥Ñ≤Ê# `«~°∞"å`« z=~°QÍ
™êfig∞r `å=Ú áêâßÛ`«º^ÕâßÅ∞ "≥à◊¡_»OÖ’x L^ÕÌâßxfl =ºHõÎO KÕâß~°∞: ''=∞#
=∂`«$^ÕâßxH˜ #∂`«# „áê}Ïhfl, L^ÕfiQÍhfl ZH˜¯OKåe. JO^Œ∞ xq∞`«Î"Õ∞ D
áêâßÛ`«º^ÕâßÅ „Ѩܫ∂}O—— Jx K≥|∞`«∂ `«# „Ѩã¨OQÍxfl =ÚyOKå~°∞.
=∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O ÉËQÆO |*Ï~°∞Ö’x ÉϺO‰õΩ ™⁄O`«^•~°∞Å∞ H˘O^Œ~°∞
¿ã\ò "≥∂fÖÏÖò J<Õ =ºH˜Î <Õ`«$`«fiOÖ’ =zÛ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. "å~°∞
‰õÄ_® PÜ«∞# „Ѩܫ∂}ÏxH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕ™êÎ=∞x "åQÍÌ#O KÕâß~°∞. J^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ѨÙ}Ë#∞O_ç ‰õÄ_® ™êfig∞rH˜ PǨfi#O =zÛOk. HÍx P
PǨfi<åxfl PÜ«∞# "≥O@<Õ P"≥∂kOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. P =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA H˘xfl
ÃÇ·ÏO^Œ= PÅÜ«∞ tkäÖÏÅ#∞, ÉÏÉÏ +¨~åѶ¨ÙnÌ<£ ã¨=∂kè, ã¨~ü ™êÖÏ~°˚OQ∑
~å[Éèí=#O ™êfig∞r uÅH˜OKå~°∞.
JfO„kÜ«∞ â◊‰õΩÎÅ∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#fl XHõ Ü≥∂yx ™êfig∞r
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. U =ã¨∞Î=Ù#∞ HÀ~°∞H˘<åfl ^•xx ~°Ñ≤ÊOK«QÆÅ
â◊H˜Î=∞O`«∞_»∞ PÜ«∞#. H˘O^Œ~°∞ q∞„`«∞Å`À ™êfig∞r
JfO„kÜ«∞ â◊‰õΩÎÅ∞ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ "≥àÏ¡~°∞. JѨC_® Ü≥∂y
„Ѩ^Œi≈OKÕ
Ü≥∂y`À
[fi~°O`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl_»∞. ™êfig∞r PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡
PÜ«∞# â◊‰õΩÎÅ#∞ „Ѩ^Œi≈Oz K«∂Ѩ=∞x J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ
P Ü≥∂y, ''`«Ñ¨Ê‰õΩO_® „Ѩ^Œi≈Oz K«∂ѨÙ`å#∞. HÍx JO`«‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠g∞~°∞
<å `«Å g∞^Œ KÕ~Ú LOz Pj~°fikOKåe. <å [fi~°O #Ü«∞=∞=Ù`«∞Ok——
J<åfl_»∞. ™êfig∞r J>Ë¡ KÕâß~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ P Ü≥∂y "åi`À, ''g∞‰õΩ HÍ=Åã≤#q
XHõ HÍy`«O g∞^Œ „"åã≤ <å‰õΩ W=fiO_ç—— J<åfl_»∞. P „áêO`«OÖ’ ÅaèOK«x
„^•HõΔ, Hõ=∞ÖÏѶ¨ÖÏÅ ÖÏO\˜ ѨO_»¡ ¿Ñ~°¡#∞ „"åã≤ PÜ«∞#‰õΩ WKåÛ~°∞. XHõ
 K≥<≥·flÖ’ 351

H“Ñ‘#O =∂„`«"∞Õ ^èiŒ Oz L#fl P Ü≥∂yH˜, ™êfig∞r XHõ âßÅ∞= WKåÛ~°∞. ^•xx
PÜ«∞# HõѨCH˘<åfl_»∞. ^•xÖ’ #∞O_ç QÆ∞`«∞ÎÅ∞QÆ∞`«∞ÎÅ∞QÍ „^•HõΔ, Hõ=∞ÖÏѶ¨ÖÏÅ∞
"≥Ú^ŒÖˇ·# "å~°∞ HÀ~°∞H˘#fl=hfl fã≤~ÚKåÛ~°∞. Pq~°∞¡„QƉõΩ¯`«∞#fl "Õ_ç"Õ_ç J#flO
‰õÄ_® `≥Ñ≤ÊOKå_»∞! "å\˜x u#=∞x ™êfig∞r`À K≥áêÊ_»∞. J^Õ^À QÍ~°_ô
U"≥∂#x `«Åz# q∞„`«∞Å∞ ™êfig∞rx u#‰õΩO_® J_»∞¤H˘<åfl~°∞. HÍx
ã¨fiÜ«∞OQÍ P Ü≥∂y "å\˜x u#<å~°OaèOK«QÍ<Õ JO^Œ~∂° u<åfl~°∞. Jhfl ÉÏQÍ<Õ,
~°∞zQÍ<Õ L<åfl~Ú. z=~°QÍ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# QÆ∞ÖÏcѨÙ=ÙfiÅ#∞ `≥Ñ≤ÊOKå_»∞. P
QÆ∞ÖÏcÅ ˆ~‰õΩÅ∞ H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® "å_»Hõ, =∞OK«∞aO^Œ∞=ÙÅ`À ZO`À `å*ÏQÍ
L<åfl~Ú. Jq XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ HÍ=Ù, É’Öˇ_»xflѨÙ=ÙfiÅ∞.1 ''Wk ZÖÏ?—— Jx
™êfig∞r J_çy#ѨC_»∞, ''JO`å ǨÏã¨ÎÖÏѶ¨∞=O—— J<åfl_»∞ P Ü≥∂y!
JHõ¯}∞‚Oz uiy =KåÛHõ ‰õÄ_® ™êfig∞r P Ü≥∂y QÆ∞iOKÕ PÖ’zã¨∂Î
LO_çáÈÜ«∂~°∞. PÜ«∞# W^ŒO`å ZÖÏ KÕÜ«∞QÆeQÍ_»x n~°…OQÍ PÖ’zOz#
`«~°∞"å`« ™êfig∞rH˜ ÅaèOz# Ü«ÚH˜ÎÜ«ÚHõÎ"≥∞ÿ# ["å|∞ '=∞#ã¨∞û— J#fl^Õ.
=∞#ã¨∞û#∞ =â◊Ѩ~°K«∞H˘O>Ë â◊H˜Î L^Œƒùqã¨∞ÎOk† W`«~°∞Å =∞#ã¨∞ûÅ#∞ ‰õÄ_®
`«# WK«Ûù "Õ∞~°‰õΩ =º=ǨÏiOѨ*Ë¿ã ã¨=∞~°÷`« Åaèã¨∞ÎOk. ZO^Œ∞HõO>Ë P^è•~°OÖ’
=∞#ã¨∞ûÅhfl Ѩ~°ã¨Ê~°O ã¨"≥∞ÿHõº"≥∞ÿ#"Õ Hõ#∞Hõ. =ºH˜ÎQÆ`« =∞#ã¨∞û JO@∂
„Ѩ`ÕºHõOQÍ Un ÖË^Œ∞. =∂#ã≤Hõ â◊H˜Îx K«∂Ñ≤Oz, ''JHõ¯_» U#∞QÆ∞ LOk—— Jx
K≥a`Õ P =∞~À =ºH˜ÎH˜ U#∞QÆ∞ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. Jk =∂#ã≤Hõâ◊H˜Î ã¨$+≤ìOKÕ
J^Œ∞ƒù`«O!
=∂#ã≤Hõ â◊H˜ÎH˜ XHõ x^Œ~°≈<åxfl „Ѩ`«ºHõΔOQÍ K«∂ã≤# ™êfig∞rH˜
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ [iy# |Ç≤Ï~°OQÆ LѨ<åºã¨O Q˘Ñ¨Ê ã¨∂ÊùiÎx, K˘~°=#∞
WzÛO^Œ#_»O J`«∞ºH˜Î HÍ^Œ∞. Ѷ≤„|=i 17= `Õn# K≥<≥·flH˜ uiy =zÛ#
™êfig∞r áêâßÛ`«º^ÕâßÅ∞ "≥à◊¡_»OÖ’ =∞iO`« ™ê#∞‰õÄÅ`«`À ã¨ÊOkOz#@∞¡
HõxÑ≤OKå~°∞. PÜ«∞# ã¨OÉèÏ+¨}Å∂, „Ѩã¨OQÍÅ∂ ÃÑ· q+¨Ü«∂xfl ã¨∂zã¨∞Î#fl@∞¡
QÍ<Õ L<åfl~Ú.
Hõ#fl`«e¡x, ѨÙ\˜ìO\˜x, ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞Å#∞ q_çzÃÑ\˜ì =zÛ n~°…HÍÅ
=∞~ÚOk. HÍx "åi QÆ∞iOz# *Ï˝Ñ¨Hõ=¸, "åi ˆHΔ=∂xÔH· „áê~°÷#Å∂ rq`«

1. nxx QÆ∞iOz ™êfig∞r '=∞#â◊≈‰õΩÎÅ∞— J<Õ `«=∞ „Ѩã¨OQÆOÖ’ q=iOKå~°∞. K«∂_»O_ç:

ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 3, ѨÙ@Å∞ 198.
352 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Ѩ~°ºO`«O PÜ«∞#Ö’ LO@∂<Õ =KåÛ~Ú. `«e¡ *Ï˝Ñ¨HõO HõΔ}O ‰õÄ_® PÜ«∞##∞

=^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞. rq`«OÖ’ `å#∞ ™êkèOz# Ѷ¨∞# HÍ~åºÅxflO\˜H© HÍ~°}Éèí∂`«∞
~åÅ∞ `«# `«ÖË¡ Jx PÜ«∞# ѨÅ∞=∂~°∞¡ K≥Ñ≤Ê=Ù<åfl~°∞.
`«e¡ *Ï˝Ñ¨HõO`À ZO`ÀHÍÅO Z_»ÉÏã≤ L#flѨÊ\˜H©, JOu=∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
HõÅ`« K≥O^Œ_»O
Ѩ~°∞QÆ∞ Ѩ~°∞QÆ∞# =zÛ `«e¡ JO`«º„H˜Ü«∞Å#∞ W`«~°∞Å
`À_®Ê@∞ ÖˉõΩO_® `å<˘Hõ¯_Õ x~°fiiÎOz# Pkâ◊OHõ~°∞Å ã¨<åflºã¨ Ѩ~°OѨ~°H˜
K≥Ok#"å~°∞ Hõ^• ™êfig∞r!
ˆH=ÅO *Ï˝Ñ¨HÍÅ∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† gÖˇ·#ѨC_»ÖÏ¡ `«=∞ `«e¡H©, ™È^Œ~°
™È^Œs=∞}∞ÅH© â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ ™êfig∞r ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞<ÕKÕâß~°∞. QÆuÖËx
Ѩiã≤÷uÖ’ ‰õΩ@∞OÉÏxfl `å#∞ =^Œe ~å=_»O QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀÖËx =ºH˜Î HÍ^Œ∞
PÜ«∞#. ™êfig∞r ‰õΩ@∞O| Ѩiã≤÷ux QÆ∞iOz `≥eã≤#ѨC_»∞ MË„f =∞Ǩ~åA,
PÜ«∞# `«e¡H˜ „Ѩu <≥ÖÏ ~°∂. 100/– ѨOÑ≤OK« <å~°OaèOKå_»∞. Hõ#∞Hõ
™êfig∞rH˜ H˘O`«Ö’ H˘O`« =∞<ÀÉèÏ~°O `«yæOk.
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ XHõ ~ÀA PÜ«∞# Hõ#fl HõÅ PÜ«∞# =∞#óã≤Îq∞`åxfl
HÀÖ’ÊÜÕ∞ÖÏ KÕã≤Ok. `«=∞ `«e¡ =∞~°}˜Oz#@∞¡ ™êfig∞r HõÅ Hõ<åfl~°∞. PÜ«∞#
=∞#ã¨∞û =~°‚<åf`«"≥∞ÿ# P"Õ^Œ#‰õΩ Ö’#~ÚOk. Jk XHõ "≥·Ñ¨Ù! PÜ«∞##∞
áêâßÛ`«º^ÕâßÅ∞ "≥à◊¡=∞x q∞„`«∞Å∞ |Å=O`«ÃÑ@ì_»O =∞~À "≥·Ñ¨Ù. D Ô~O\˜
=∞^蕺 ™êfig∞r =∞#ã¨∞û #eyáÈ~ÚOk. `«=∞ =∂#ã≤Hõ ã≤÷ux =∞#‡^äŒ<å^ä£`À
™êfig∞r =ºHõÎOKÕâß~°∞. ‰õΩOÉèíHÀ}O ã¨g∞ѨOÖ’x =ÅOÔQ·=∂<£ J<Õ Tà’¡ L#fl
*’㨺O K≥¿ÑÊ =ºH˜Îx HõÅ∞ã¨∞HÀ=∞x =∞#‡^äŒ<å^ä£ ã¨ÅǨ WKåÛ_»∞. P =ºH˜Î ¿Ñ~°∞
QÀqO^Œâ‹\ ˜ì. [iyOn, [~°∞QÆÉ’ÜÕ∞n K≥ѨÊQÆÅ ã¨=∞~°∞÷_»∞. "≥∞ÿã¨∂~ü =∞Ǩ~åA,
K≥<≥·fl Ѩ~°QÆ}Ï QÆ=~°fl~ü ÖÏO\˜ „Ѩ=ÚY∞Å∞ P`«}˜‚ ã¨O„ѨuOKÕ"å~°∞. J`«_»∞
gkäÖ’ "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞ Ti „Ѩ[Å∞ =∞~åº^ŒÑ¨Ó~°fiHõOQÍ ÖËz xÅ|_Õ"å~°∞! P
=ºH˜Îx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ ™êfig∞r JOwHõiOKå~°∞. ™êfig∞r, =∞#‡^äŒ<å^ä£,
JÅã≤OQÆ, =∞~˘Hõ~°∞ P *’㨺O K≥¿ÑÊ =ºH˜Îx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
D #Å∞QÆ∞~°∂ Ô~·Å∞Ö’ ‰õΩOÉèíHÀ}O "≥o¡ JHõ¯_» #∞O_ç H˘O`«^Œ∂~°O HÍe
#_»Hõ# "≥o§ P T~°∞ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. XHõ â◊‡âß#O ã¨g∞ѨOÖ’ P *’㨺O K≥¿ÑÊ
=ºH˜Î ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl_»∞. JÅã≤™⁄Åã≤# Hõà◊√¡, HÍ~°∞#Å∞Ѩ٠~°OQÆ∞Ö’ K«∂_»QÍ<Õ
cèuQ˘ÖËÊ PHõ$uÖ’ L<åfl_»`«_»∞. =ÚO^Œ∞ J`«_»∞ gix Jã¨Å∞ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞.
HÍ¿ãѨ٠xsH˜ΔOz WHõ ÖÏÉèíO ÖË^Œ#∞H˘x g~°∞ JHõ¯}∞‚O_ç "≥o¡áÈ"åÅx
ÖËz#ѨC_»∞ J`«_»∞ "åix ‰õÄ~ÀÛ=∞<åfl_»∞. J`«_ç „QÍ=∞º `«q∞àÏxfl JÅã≤OQÆ
 K≥<≥·flÖ’ 353

`«~∞° =˚ ∂ KÕã≤ ™êfig∞rH˜ K≥áêÊ_»∞. Ñ≤^ÑŒ ¨ J`«_∞» ÃÑxûÖò`À H˘xfl z„`åÅ∞ wâß_»∞.
HÍ¿ãѨ\H˜ Öõ Ï¡ P`«_ç =∞#ã¨∞û xâ◊ÛÅã≤u÷ Ö’ UHÍ„QÆ=∞=_»O ™êfig∞r QÆ=∞xOKå~°∞.
P ã≤÷uÖ’<Õ HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ J`«_»∞ ™êfig∞r ¿Ñ~°∞, "åi =Oâ◊=$HõΔOÖ’x ѨÓsfi‰õΩÅ
¿Ñ~°∞¡ "≥Ú^ŒÖˇ·# =ºH˜ÎQÆ`« q=~åÅ∞ `«_»∞=ÚHÀ‰õΩO_® K≥áêÊ_»∞. JO`å HõzÛ`«OQÍ
K≥áêÊ_»∞. z=iH˜ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ™êfig∞rx Ѩi~°H˜Δã¨∂Î LO_»_»O QÆ∞iOp
`≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. ''g∞~°∞ ^Õâ◊=∞O`«\Ï Ñ¨~°º\˜ã¨∞Î#flѨC_»∞ „Ѩu Ѷ¨∞@ìOÖ’#∂
PÜ«∞# g∞`À<Õ L<åfl~°∞. g∞ `«e¡x QÆ∞iOz# "å~°Î J|^ŒúO, g∞~°∞ HõÅ`«
K≥O^ŒHõO_ç. JO`ÕHÍ^Œ∞, P^蕺u‡Hõ`«#∞ É’kèOK«_®xH˜ g∞~°∞ `«fi~°Ö’ ã¨∞^Œ∂~°
^ÕâßʼnõΩ "≥à◊¡=Åã≤ LO@∞Ok—— Jx ‰õÄ_® J`«_»∞ K≥áêÊ_»∞.
™êfig∞r =∞#ã¨∞ûÖ’x ÉèÏ~°O kyáÈ~ÚOk. JO^Œ~°∂ JHõ¯}∞‚O_ç u#flQÍ
K≥<≥·fl uiy =KåÛ~°∞. P *’ã¨∞º_»∞ K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∞O „^èŒ∞gHõiã¨∞Î#fl@∞¡QÍ,
™êfig∞r `«e¡ ˆHΔ=∞OQÍ L<åfl~°<Õ `«Ou HõÅHõ`åÎ #∞O_ç =zÛOk.
J_»Ü«∂~üÖ’x käÜ≥∂™êѶ≤HõÖò ™⁄Ãã·\ ©Ö’ (k=º*Ï˝# ã¨=∂[OÖ’)
™êfig∞r LѨ#ºã≤OKå~°x =Ú#∞¿Ñ K≥ѨC‰õΩ<åflO. P ™⁄Ãã·\ ©H˜ J"≥∞iHÍÖ’ ѨÅ∞
âßYÅ∞<åfl~Ú. XHõ"Õà◊ `å#∞ J"≥∞iHÍ "≥àı¡Ñ¨HõΔOÖ’ "åi
J#∞„QÆǨÏ
xq∞`«ÎO
ѨiK«Ü«∞ Ѩ„`«O `«#‰õΩ LѨÜ≥∂QÆOQÍ LO@∞O^Œ#∞H˘x
™êfig∞r P ™⁄Ãã·\ © J^茺‰õΔΩ_≥·# HõÅflÖò PÖϯ\ò#∞ HõÅ∞ã¨∞
H˘<åfl~°∞. ''ѨiK«Ü«∞ Ѩ„`«O W=fiQÆÅO. HÍx g∞~°∞ =∂ ™⁄Ãã·\ ©Ö’ KÕ~åe—— J<Õ
+¨~°`«∞ ÃÑ\Ïì_»∞ PÖϯ\ò. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''J^≥ÖÏ ™ê^茺O? g∞ ã≤^•úO`å
ÅÖ’ KåÖÏ"å\˜ Ѩ@¡ <å‰õΩ Jã¨Å∞ #=∞‡HõO ÖË^Œ∞. J@∞=O@ѨC_»∞ g∞
™⁄Ãã·\ ©Ö’ <Õ <≥ÖÏ KÕ~°QÆÅ#∞?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''J~Ú`Õ <Õ#∞ g∞‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O
KÕÜ«∞ÖË#∞—— J<åfl_»∞ x+¨¯~°¬QÍ PÖϯ\ò.
=º‰õΩÎÅ#∞ P„â◊~Ú¿ãÎ ^ŒˆH¯k ^Œ∞óY"Õ∞ Hõ#∞Hõ ÉèíQÆ=O`«∞}Ë‚ P„â◊~ÚOKåe.
Z=~°∞ x~åHõiOz#ѨÊ\˜H© x~åHõiOK«x, ã¨^• J#∞„QÆÇ¨Ï =$+≤ì ‰õΩiÑ≤OKÕ XHõ
Hõ~°∞}Ïã≤O^èŒ∞=Ù `«=∞#∞ ã¨^• ã¨~°fi"Õà◊ÖÏ Ñ¨i~°H˜Δã¨∂Î LO_»_»O ™êfig∞rH˜
`≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. ''<å Ѩ@¡ ™ê#∞Éèí∂u QÆÅ"å~°∞ Z=~°∞O\Ï~°∞? Z=fi~°∂ ÖË~°∞
XHõ¯~°∞ `«Ñ¨Ê——1 Jx HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfig∞r "åáÈÜ«∂~°∞ Hõ^•, P UÔH·Hõ =ºH˜Î<Õ
P„â◊~ÚOKåÅ#∞H˘<åfl~°∞ ™êfig∞r. P"≥∞ =∂`«$=¸iÎ N âß~°^•^Õq. `«=∞
L^ÕÌâßxfl ã¨Ê+¨ìѨ~°z =∂`«$^Õq J#∞=∞uh, Pjã¨∞ûÅ#∞ PÜ«∞# á⁄O^ŒQÀ~å~°∞.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 8, ѨÙ@ 304.

S 25
354 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

„âıÜ≥∂aèÖÏ+¨μÅ∂, q∞„`«∞Å∂ ™êfig∞r áêâßÛ`«º „Ѩܫ∂}ÏxH˜ HÍ=Åã≤#

U~åÊ@∞¡ `«fii`« Ѩ~°K«™êQÍ~°∞. HÍx ™êfig∞r ѨÓiÎQÍ JO`«~°∞‡Y∞Öˇ· L<åfl~°∞.
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ J#∞„QÆÇ¨Ï P^Õâ◊O HÀã¨O "Õz=Ù<åfl~°∞. z=iH˜
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞
Ñ≤Å∞ã¨∞Î<åfl~°∞ Jn „áêÑ≤ÎOzOk. XHõ ~ÀA ~å„u ™êfig∞r =∞QÆ`« x„^ŒÖ’
L<åfl~°∞. PÜ«∞# Hõà◊¡ =ÚO^Œ∞ JÅÅ∞ á⁄OˆQ ã¨=Ú„^ŒO
HõxÑ≤OzOk. P f~°OÖ’ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ xÅ|_ç L<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ h\˜ g∞^Œ
#_»∞ã¨∂Π֒ѨeH˜ áÈ=<å~°OaèOKå~°∞. HÍã¨Î ^Œ∂~°O "≥o¡ "≥#∞Hõ‰õΩ uiy K«∂ã≤
™êfig∞rx Ñ≤Å∞ã¨∂Î `«=∞#∞ J#∞ã¨iOK«=∞x K≥áêÊ~°∞. D ^Œ$â◊ºO HõxÑ≤OK«_»O
XHõ ~ÀA HÍ^Œ∞, Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ HÍ^Œ∞, KåÖÏ ~ÀAÅ∞ H˘#™êyOk.
™êfig∞r QÆkH˜ „ѨHõ¯#∞#fl QÆkÖ’ #~°ã≤OǨKåi Ѩ_»∞H˘<Õ"å_»∞. ~å„`«∞à◊¡Ö’
™êfig∞r Z=i`À<À =∂\Ï¡_»∞`«∂O_»_»O PÜ«∞# q<Õ"å_»∞. P ã¨OÉèÏ+¨}
KåÖÏ¿ãѨ٠H˘#™êQÆ_»O Hõ^Œ∞Ì. #~°ã≤OǨKåiH˜ Ug∞ J~°÷O HÍÖË^Œ∞. z=iH˜ XHõ
~ÀA PÜ«∞# u#flQÍ ™êfig∞r<Õ J_çQÍ_»∞: ''™êfig∞r! ~å„`«∞à◊¡Ö’ g∞~°∞
Z=i`À =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞?—— ™êfig∞r U"Õ"À K≥Ñ≤Ê =∞ÉèíºÃÑ@ìEáê~°∞. HÍx
#~°ã≤OǨKåi =^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞. z=~°QÍ ™êfig∞r WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
''zHÍQÀ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí QÆ∞iOz# ÉèÏ=#‰õΩ <Õ#∞ ^•^•Ñ¨Ù ã¨fiã≤Î
K≥áêÊ#∞. HÍx J<ÕHõ ~å„`«∞Å #∞O_ç N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ^Œ~°≈#q∞ã¨∞Î<åfl~°∞. Z_»`≥QÆ
‰õΩO_® <å`À, '#∞=Ùfi <å HÀã¨O =∞ǨHÍ~°ºO KÕÜ«∂e. #∞=Ùfi "≥àı¡ f~åe.
XHõ¯\˜ =∂„`«O xâ◊ÛÜ«∞OQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ – P =∞Ǩã¨Éèí h xq∞`«Î"Õ∞ U~åÊ@=Ù
`«∞#flk. ã¨Oâ◊~ÚOK«‰õΩ. h „Ѩã¨OQÆO qx [#O Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å=Ù`å~°∞— Jx
K≥|∞`«∞<åfl~°∞. <Õ#∞ ã¨Oâ◊~ÚOKÕH˘nÌ PÜ«∞# Ѩ^ÕѨ^Õ Ñ¨@∞ì|_»∞`«∞<åfl~°∞.
z=iH˜ PÜ«∞# P^Õâßxfl t~°™ê=Ç≤ÏOK« xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl#∞. W^Œ∞QÀ ã≤^Œú
=∞=Ù`«∞<åfl#∞.——
D ã¨OѶ¨∞@<å#O`«~°O ™êfig∞rÖ’ `«ÖˇuÎ# ã¨Oâ◊Ü«∂Åhfl `˘Åy
áÈÜ«∂~Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H© =∂`«$^Õq #∞O_ç J#∞[˝#∞, Pjã¨∞ûÅ#∞ á⁄O^ŒQÀi
™êfig∞r `«=∞ L^ÕÌâßxfl q=iã¨∂Î âß~°^•#O^Œ‰õΩ L`«Î~°O
=∂`«$^Õq
^Œ~°≈#O
„"åâß~°∞: ''<Õ#∞ áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥àÏ¡Åx QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞
P^Õtã¨∂Î#fl@∞¡ <å‰õΩ ^Œ~°≈#O ÅaèOzOk. <å =∞#ã¨∞û
K«OK«Å ã≤÷uÖ’ LOk. =∂`«$^ÕqH˜ <å Ѩiã≤÷ux `≥eÜ«∞*Ëã≤ P"≥∞ Jaè„áêÜ«∞O
<å‰õΩ „"å~Ú.——
 K≥<≥·flÖ’ 355

âß~°^•#O^Œ =∂`«$^Õq =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ D q+¨Ü«∞O „Ѩ™êÎqOz, ''J=∂‡!

g∞ Jaè„áêÜ«∞O #ˆ~<£ `≥Å∞ã¨∞HÀQÀ~°∞`«∞<åfl_»∞—— Jx K≥áêÊ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ
=∂`«$^Õq, ''XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÖ’¡ K≥|∞`å#∞—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r Jaè=∞`«O
`≥Å∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞ =∂`«$^Õq =∞#óã≤÷u =~°‚<åf`«O. ZO^Œ∞HõO>Ë ™êfig∞r
[QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙQÍ q~ålÅ¡É’=_»O P"≥∞‰õΩ ã¨Ê+¨ìOQÍ qk`«O. ^•xx QÆ∞iOz XHõ
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ^Œ$âߺhfl P"≥∞ QÍOz=Ù<åfl~°∞:
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂`«$^Õq QÆOQÍf~°OÖ’x hÖÏO|~° =ÚYs˚ WO\’¡
x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. P ~ÀA áœ~°‚q∞ ~å„u. ѨÓ~°‚K«O„^Œ∞x K«Å¡x H˜~°}ÏÅ∞ K«∞@∞ì
„ѨHõ¯ÅO`å „Ñ¨ã¨iOz „ѨѨOKåxfl XHõ ã¨fiѨflÖ’HõOQÍ =∂iÛ"ÕÜ«∞_»"Õ∞QÍHõ,
QÆOQÍ#k z~°∞ JÅÅÃÑ· Ѩ_ç „Ñ¨uѶ¨eOK«_»O`À, P ã¨fiѨflÖ’HõOÖ’ QÆOQÆ XHõ
"≥O_ç #kÖÏ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∂Î#flk. P PǨ¡^ŒHõ~° Ѩiã¨~åÖ’¡ ѨÓiÎQÍ "≥∞ÿ=∞~°z
áÈ~Ú# =∂`«$^Õq "≥∞Å¡QÍ "≥o¡ QÆOQÍ Ñ¶¨∞@ìO "≥∞@¡ g∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx P „ѨHõ$u
™œO^Œ~åºxfl „QÀÖÏ~°∞. JѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ JHõ¯_» ™êHΔÍ`«¯iOz,
"≥#∞Hõ #∞Oz =∂`«$^Õqx „`Àã≤"Õ¿ã@@∞¡QÍ =zÛ ~î°‰õΩ¯# QÆOQÆÖ’ kQÍ~°∞.
ky# "å~°∞ J>Ë¡ ^•<À¡ Hõ~°yáÈÜ«∂~°∞. =∂`«$^Õq k¢Q̓ùOu`À P KÀ@∞#∞
J>Ë¡ K«∂ã¨∂Î ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞. =∞~°∞HõΔ}O ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r J^Õ KÀ@
™êHΔÍ`«¯iOKå~°∞. PÜ«∞# P h\˜x ^Àã≤à◊¡Ö’ fã¨∞H˘x, ''*ˇ· N~å=∞Hõ$+¨‚!—— Jx
x<å^ŒO KÕã¨∂Î „Ѩ[Å g∞^Œ zÅHõiOKå~°∞. D ^Œ$â◊ºO =∂`«$^Õq =∞#ã¨∞ûÖ’
K≥~°yáÈx =Ú„^Œ#∞ "Õã≤Ok.
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ QÆOQÍ[ÅOÖ’ Hõ~°yáÈ~Ú ^•xx ™êfig∞r „Ѩ[Å g∞^Œ
K«Å∞¡`«∞#fl P ^Œ$â◊ºO QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ LѨ^ÕâßÅ#∞, P^Œ~å≈Å#∂ ™êfig∞r „ѨKå~°O
KÕÜ«∞É’ÜÕ∞ HÍ~åº~°OÉèíOQÍ LO_»É’=_»O Jx =∂`«$^Õq „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. W^Õ
H͉õΩO_® =∂`«$^ÕqH˜ ‰õÄ_® XHõ HõÅ =zÛOk. ^•<À¡ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞
HõxÑ≤OKå~°∞† `«=∞#∞ J#∞ã¨iOK«=∞x ™êfig∞rx ~°=∞‡x Ñ≤Å∞ã¨∂Î ã¨=Ú„^Œ
JÅÅ g∞^Œ PÜ«∞# #_»z"≥àÏ¡~°∞. =∂`«$^ÕqH˜ JO`å ã¨∞ã¨Ê+¨ì=∞~ÚOk. Hõ#∞Hõ
`«=∞ J#∞„QÆÇ¨Ï Pj~åfi^•Å#∞ `≥Å∞ѨÙ`«∂ ™êfig∞rH˜ XHõ L`«Î~°O „"åâß~°∞.
=∂`«$^Õq ÖËY JOk#ѨC_»∞ ™êfig∞r `«=∞ L^ÕfiQÍÅ#∞ J}K«∞HÀÖËHõ
áÈÜ«∂~°∞. Hõà◊√¡ J„â◊√ѨÓi`åÅÜ«∂º~Ú. `«=∞ L^ÕfiQÍÅ#∞ W`«~°∞Å∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ
‰õÄ_»^Œx ~î°‰õΩ¯# `«=∞ QÆkÖ’H˜ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞"å`« ã¨=Ú„^Œf~å
xH˜ áÈ~Ú Ñ¨Kå~°∞¡ KÕâß~°∞. ''J=Ù#∞, WѨC_»∞ JO`å ã¨Ê+¨ì=∞~ÚáÈ~ÚOk.
356 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∂~°æO qã¨Ê+¨ìOQÍ HõxÑ≤ã¨∞Î#flk. [QÆ[˚#x ã¨OHõÅÊO J=QÆ`«=∞~ÚOk—— Jx

`«=∞`À `å=Ú K≥ѨCH˘<åfl~°∞.
ã¨=Ú„^Œ f~°O #∞O_ç =∞#‡^äŒ<å^ä£ WO\˜H˜ uiy =ã¨∞Î#flѨC_»∞ ™êfig∞r
=^Œ<å~°qO^ŒO ^ÕnѨº=∂#OQÍ „ѨHÍtã¨∂Î=ÙOk. JHõ¯_» PÜ«∞# „Ѩã¨OQÆO
q#QÀi ѨÅ∞=Ù~°∞ q∞„`«∞Å∞ ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ L<åfl~°∞. ֒ѨʼnõΩ "≥à◊¡QÍ<Õ "åi`À
ã¨Ê+¨ìOQÍ WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''J=Ù#∞. áêâßÛ`«º^ÕâßÅ∞ "≥àı¡f~åe. WѨC_»∞ <Õ#∞
ã≤^ŒúOQÍ L<åfl#∞. ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ Ñ¨xKÕ^•ÌO. Ѷ¨e`åxfl [QÆ[˚#x
„Ѩ™êkã¨∞ÎOk. [QÆ[˚#x <å`À =∂\Ï¡_çOk.—— ™êfig∞r `Õ*’q~å[=∂#
=ÚMÏ~°qO^Œ=¸, ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# PÜ«∞# =∂@Å∂ JO^Œih Ѩ~°=∂#O^Œ
Éèíi`«∞Å#∞ KÕâß~Ú.
`«^Œ∞Ѩi ã¨=∞㨺 _»|∞ƒ! ''<Õ#∞ J"≥∞iHÍ "≥àÏ¡Å#flk [QÆ[˚#x ã¨OHõÅÊ
=∞~Ú`Õ _»|∞ƒ ‰õÄ_® P"Õ∞ JO^Œ*Ëã¨∞ÎOk—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. [#™ê=∂#ºO
#∞O_ô, ¿Ñ^ŒÅ #∞O_ô =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∂Å#fl^Õ ™êfig∞r
¿Ñ^ŒÅ Jaè=∞`«O. ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨μÅ, ^èŒ#=O`«∞Å #∞O_ç _»|∞ƒ
^èŒ#"Õ∞
HÍ"åe ѨÙK«∞ÛHÀ=^ŒÌx ™êfig∞r x+¨¯~°¬QÍ K≥áêÊ~°∞. ~å=∞<å^äŒ
ѨÙ~° =∞Ǩ~åA, =∞i WOHÍ XHõi^ŒÌ~°∞ ã¨OѨ#∞flÅ =^ŒÌ
á⁄Ok# J#∞Éèí="Õ∞ WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. ™êfig∞r J"≥∞iH͉õΩ "≥àı¡ ѨHõΔOÖ’ ѨÓiÎ
ÉÏ^茺`«#∞ `å<Õ =Ç≤Ï™êÎ#x XHõ ã¨OѨ#∞fl_»∞ ‰õÄ_® "åQÍÌ#O KÕã≤=Ù<åfl_»∞.
Ñ≤^ŒÑ¨ PÜ«∞##∞ ã¨O„ѨuOz#ѨC_»∞ Ju `«‰õΩ¯= "≥Ú`åÎxfl =∂„`«"Õ∞ WKåÛ_»∞.
D q+¨Ü«∞O ™êfig∞rH˜ JÅã≤OQÆ `≥eÑ≤#ѨC_»∞ PÜ«∞# HÍã¨Î ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞.
JO^Œ∞ˆH WHõÃÑ· ^èŒ#=O`«∞Å =^ŒÌ‰õΩ "≥à◊¡=^ŒÌx ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥¿ÑÊâß~°∞.
=∂~üÛ–U„Ñ≤ÖòÖ’ K≥<≥·fl „âıÜ≥∂aèÖÏ+¨μÅ∞ ™êfig∞r áêâßÛ`«º „Ѩܫ∂}ÏxÔH·
ÃÑ·HõO =ã¨∂Å∞KÕÜ«∞ <å~°OaèOKå~°∞. JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò <Õ`«$`«fiOÖ’ H˘O^Œ~°∞
XHõ |$O^ŒOQÍ KÕi ѨxKÕÜ«∞™êQÍ~°∞. ™êfig∞r t+¨μºÅ#∞, „âıÜ≥∂aèÖÏ+¨μÅ#∞,
q∞„`«∞Å#∞ J<Õ‰õΩÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x ÃÑ·HõO =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOK«∞
H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r q^Õj „Ѩܫ∂}ÏxH˜ Ü«Ú=‰õΩÖË Z‰õΩ¯= "≥Ú`«ÎO =ã¨∂Å∞
KÕâß~°∞† Jk ‰õÄ_® =∞^茺`«~°QÆu „Ѩ[Å =^ŒÌˆH Z‰õΩ¯=QÍ "å~°∞ "≥àÏ¡~°∞.
''[QÆ[˚#x ã¨OHõÅÊO J^Õ J~Ú`Õ <Õ#∞ áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥à◊`å#∞. JO^Œ∞‰õΩ
J=ã¨~°"≥∞ÿ# _»|∞ƒ [#™ê=∂#ºO #∞O_ç ~å"åe. ZO^Œ∞HõO>Ë <Õ#∞ áêâßÛ`«º
^ÕâßʼnõΩ áÈ=_»O [#™ê=∂#ºO HÀã¨"Õ∞, ¿Ñ^ŒÅ HÀã¨"Õ∞—— J<Õ Hõ^• ™êfig∞r
Ü«Ú=‰õΩÅ`À =Hͯ}˜Oz L<åfl~°∞!
 K≥<≥·flÖ’ 357

JÅã≤OQÆ, `«k`«~°∞Å∞ ˆ~~ÚO|=à◊√¡ „â◊q∞OKå~°∞. WO\˜O\˜H© "≥àÏ¡~°∞.

H˘O^Œ~°∞ _»|∞ƒ W=fi_®xH˜ 㨿ãq∞~å x~åHõiOKå~°∞. H˘O^Œ~°∞ WKåÛ~°∞, HÍx
J=∞~åº^ŒÅ∞, u@∞¡ =_ç¤Oz# `«~°∞"å`Õ! JÅã≤OQÆ, q∞„`«∞Å∞ g\˜x Jã¨Å∞
Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. XHõ =∞ǨÏ`å¯~°ºOÖ’ `å=Ú x=∞QÆ∞flÅ"≥∞ÿ L<åfl=∞x =∂„`«"Õ∞
ÉèÏqã¨∂Î "å~°∞ ѨxKÕâß~°∞. K≥<≥·flÖ’ _»|∞ƒ =ã¨∂Å∞KÕ¿ã ÉÏ^茺`«#∞ q∞„`«∞ʼnõΩ
JѨÊyOz JÅã≤OQÆ ÉˇOQÆà◊¥~°∞, ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~°O, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ "≥Ú^ŒÖˇ·# Tà◊√§
"≥o¡ ÃÑ·HõO =ã¨∂Å∞ KÕã¨∞H˘x =KåÛ_»∞.
™êfig∞r ‰õÄ_® H˘O^Œix HõÅ∞ã¨∞H˘x D q+¨Ü«∞OQÍ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞.
<åºÜ«∞=¸iÎ ã¨~ü ã¨∞„|Ǩχ}º JÜ«∞º~ü#∞ PÜ«∞# "≥o¡ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O QÆ∞iOz
~å=∂#∞*ÏKåi WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞: ''XHõ ~ÀA L^ŒÜ«∞O ™êfig∞r KÕuHõ„~°`À
QÆOcè~°OQÍ "≥∞ÿÖÏѨÓ~ü Å*ò K«~üÛ ~À_»∞¤ g∞^Œ∞QÍ x\Ï~°∞QÍ ^Œ$+≤ìx ™êiOz
"≥à◊√`«∞<åfl~°∞. PÜ«∞# "≥#∞Hõ ^•^•Ñ¨Ù Ѩk¿ÇÏ#∞ W~°"≥· =∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞
=ã¨∞Î<åfl~°∞. XHõ Tˆ~yOѨÙQÍ "å~°∞ "≥à◊√`«∂=ÙO_»_»O <åºÜ«∞=¸iÎx HõÅ∞ã¨∞H˘x
ã¨Ç¨Ü«∞O HÀ~°_®xˆH! ™êfig∞r "Õ+¨ÉèÏ+¨Å∂, =ºH˜Î`«fi=¸ ~À_»∞¤ g∞^Œ xÅ|_ç
=Ù#fl JO^Œih PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú. J<Õ‰õΩÅ∞ PÜ«∞##∞ J#∞ã¨iOz #_»=™êQÍ~°∞,
<Õ#∞ ‰õÄ_®. <åºÜ«∞=¸iÎ WO\˜x KÕ~°∞H˘#flѨC_»∞ ÃÑ^ŒÌ [#ã¨=¸Ç¨Ï"Õ∞
™êfig∞r "≥#∞Hõ QÆ∞q∞QÆ∂_ç LOk. <Õ#∞ ™êfig∞rx "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜™êi,
z=i™êi K«∂ã≤Ok P XHõ¯ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ =∂„`«"Õ∞.——1
¿Ñ^ŒÅ#∞, áê=∞~°∞Å#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOK«_»O =Å¡<Õ =∞# ^Õâ◊O Ѩ`«#O
K≥OkO^Œ<Õ Ü«∞^ä•~å÷xfl „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ Kå\˜K≥Ñ≤Ê# =ºH˜Î ™êfig∞rÜÕ∞! ^Õâ◊ „ѨQÆu
HÀã¨O KÕÜ«∞É’ÜÕ∞ U HÍ~°º"≥∞ÿ<å "åix L^ŒúiOK«_»O`À<Õ
Ѩã≤Ñ≤Å¡Å „áê~°OaèOKåÅx PÜ«∞# „ѨQÍ_è» qâßfiã¨O. Jk =∞#ã¨∞ûÖ’
=pÛ~åx =Ú^Œ∞Ì
=∂@Å P#O^ŒOÖ’ LOK«∞H˘<Õ Ñ¨#∞ʼnõΩ ~°∂ѨHõÅÊ# KÕâß~°∞. ''¿Ñ^ŒÅ
ѨÙ~Àaè=$kúÔH· _»|∞ƒ ¿ãHõiOKåÅx q^ÕâßʼnõΩ áÈ`«∞<åfl#∞.
JO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# _»|∞ƒ "åi #∞O_Õ ã‘fiHõi™êÎ#∞—— JO@∂ "åi =^ŒÌ #∞O_Õ
ÃÑ·HõO =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∂Åx PÜ«∞# JaèÅ+≤OKå~°∞. _»|∞ƒ =ã¨∂Å∞ KÕã≤ "≥Ú^Œ\
¿ãHõiOz# ~°∂. 200/– ™êfig∞rH˜ ã¨=∞iÊOKå~°∞. ^•xx ѨÙK«∞ÛH˘#fl ™êfig∞r

1.HÍÖÏO`«~°OÖ’ K≥<≥·flÖ’ ™êfig∞r `«=∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÖ#∞ ™êfiq∞ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ ^•fi~å

H˘#™êyOz#ѨC_»∞ "å\˜H˜ ÃÑ^ŒÌ JO_»QÍ xez# =ºH˜Î ~å=∂#∞*ÏKåi.
358 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

"≥O@<Õ |*Ï~°∞‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. Ñ≤Å¡Å HÀã¨O q∞~îå~ÚÅ∞, ÉÁ=∞‡Å∞ H˘#∞QÀÅ∞

KÕâß~°∞. "å\˜x fã¨∞H˘x "≥o¡ PÜ«∞# |ã¨KÕã≤# WO\˜H˜ K«∞@∞ì„ѨHõ¯Å
x=ã≤ã¨∞Î#fl Ñ≤Å¡ÅO^ŒiH© ѨOzÃÑ\˜ì P#OkOKå~°∞.
™êfig∞rH˜ Ñ≤Å¡ÅO>Ë =∞Ǩ„Ñ‘u. "åiH˜ PÜ«∞# Hõ^äŒÅ∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞,
"Õ_»∞HõÅ∞ q<À^•Å∞ KÕã≤ K«∂¿Ñ"å~°∞. ÉÏÖÏr~å=Ù WO\’¡ P`«_ç ‰õΩ=∂~°∞_≥·#
z#fl Ñ≤Å¡"å_ç HÀã¨O H˘xfl ǨÏã¨ÎÖÏѶ¨∞= QÍ~°_ôÅ∞ ‰õÄ_® KÕã≤ K«∂Ñ≤OKå~°@.
HõuÎ`À `«=∞ KÕux QÆ\ ˜ìQÍ #iˆH"å~°∞ ™êfig∞r. HÍx JO^Œ∞O_ç K«∞Hõ¯ ~°HõÎO
‰õÄ_® „ã¨qOK«^Œ∞! Wk K«∂ã≤ Ñ≤Å¡Å∞ Pâ◊Û~åº#O^•Å∞ á⁄O^Œ_»O K«∂ã≤ PÜ«∞#
‰õÄ_® ZO`À ã¨O`À+≤OKÕ"å~°@.
H˘kÌ H˘kÌQÍ _»|∞ƒ =ã¨∂Å~ÚOk. "≥Ú^Œ@ x~åHõiOz# ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~°
=∞Ǩ~åA ‰õÄ_® `«H˜¯# =∞Ǩ~åAÅ∂, WOHÍ Ñ¨Å∞=Ù~°∂ Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O
KÕÜ«∞_»O QÆ∞iOz q#fl `«~°∞"å`« `å#∂ ~°∂. 500/– WKåÛ_»∞. D q^èŒOQÍ
K≥<≥·fl „âıÜ≥∂aèÖÏ+¨μÅ∞ ~°∂. 4,000/– =ã¨∂Å∞ KÕâß~°∞.
ÃÑxã¨∞ûÖÏ~ü J<Õ F_»Ö’ "Õ∞ 31 = `ÕkH˜ ™êfig∞rH˜ Ô~O_»= `«~°QÆu
\˜ÔH@∞ì H˘#∞QÀÅ∞ KÕâß~°∞. 179 áœO_»∞¡ (~°∂. 2685/–) ™êfig∞rH˜ ~˘Hõ¯OQÍ
WKåÛ~°∞.
™êfig∞r ‰õÄ_® =∂#ã≤HõOQÍ `«=∞ J"≥∞iHÍ „Ѩܫ∂} U~åÊ@¡Ö’
x=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞.


 XO@iQÍ "≥àÏ¡~å?

™È^Œ~å! <å ǨÏ$^ŒÜ«∞O qâßÅ"≥∞ÿOk, =∞iO`«QÍ qâßÅ"≥∞ÿOk. <Õ#∞

ã¨ÊOkOK«_»O <Õ~°∞ÛH˘<åfl#∞. x["Õ∞ ™È^Œ~å, <Õ#∞ f„=OQÍ
ã¨ÊOkOK«_»O <Õ~°∞ÛH˘<åfl#∞.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

™êfig∞r K≥<≥·fl t+¨μºÅ∞ ã¨=∞kèHÀ`åûǨÏO`À „Ѩܫ∂} U~åÊ@∞¡ KÕâß~°∞. ^•<À¡

J#∞HÀx XHõ =∂~°∞Ê =zÛOk. ™êfig∞r MË„fÖ’ L#flѨC_»∞ `«#‰õΩ Ñ¨Ù„`«„áêÑ≤Î
HõÅQÍÅx ™êfig∞rx Pj~°fikOK«=∞<åfl_»∞ =∞Ǩ~åA.
=∞m¡ 1893 [#=i 26 = `Õn# =∞Ǩ~åA‰õΩ Ñ¨Ù„`À^ŒÜ«∞
MË„fH˜
=∞~ÚOk. `«=∞ P#O^•xfl L`«û=OQÍ [~°∞ѨÙHÀ"åÅx
=∞Ǩ~åA JaèÅ+≤OKå_»∞. ™êfig∞r Pj~åfi^ŒO =Å#<Õ `«#‰õΩ Ñ¨Ù„`«∞_»∞
[x‡OKå_»x QÆ\ ˜ìQÍ #q∞‡# =∞Ǩ~åA P "Õ_»∞HõÅÖ’ ™êfig∞r `«Ñ¨Ê‰õΩO_®
áêÖÁæ<åÅx PtOKå_»∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r K≥<≥·flÖ’ |㨠KÕã≤=Ù<åfl~°x
`≥Å∞ã¨∞H˘x `«# =ºH˜ÎQÆ`« HÍ~°º^Œi≈Ü≥ÿ∞# =Úh¬ [QÀ‡Ç¨Ï<£ÖÏÖò#∞ K≥<≥·fl‰õΩ
ѨOÑ≤OKå_»∞.
1893 U„ÃÑÖò <≥ÅÖ’ XHõ ~ÀA =∞#‡^äŒ<å^ä£ WO\’¡ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ =Úh¬
„Ѩ`«ºHõΔ=∞Ü«∂º_»∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r WO\’¡ ÖË~°∞. Hõ#∞Hõ WO\˜ Ѩx=∞x+≤`À,
''™êfig∞r ZHõ¯_»?—— Jx J_çQÍ_»∞. ''ã¨=Ú„^ŒO ÃÑ·H˜ "≥àÏ¡~°∞—— Jx J`«_»∞
["åaKåÛ_»∞. 'ã¨=Ú„^ŒO ÃÑ·H˜— J<Õ =∂@‰õΩ ã¨=Ú„^ŒO ^•\˜ áêâßÛ`åºxH˜
"≥àÏ¡~°x ÉèÏqOz# =Úh¬ [QÀ‡Ç¨Ï<£, ''Uq∞\©! JO`«Ö’<Õ ™êfig∞r
áêâßÛ`åºxH˜ "≥o§áÈÜ«∂~å?—— Jx PO^Àà◊#`À J_çQÍ_»∞. Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ

359
360 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

P`«_ç K«∂Ѩ٠JHõ¯_» „"ÕÖÏ_»∞`«∞#fl HÍëêÜ«∂O|~åÅ g∞^Œ Ѩ_çOk. "å\˜x

K«∂ã≤# `«~°∞"å`Õ ™êfig∞r "≥o¡=ÙO_»~°x =Úh¬ TÑ≤i Ñ‘Å∞ÛH˘<åfl_»∞.
ã¨iQÍæ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r =KåÛ~°∞. HÍ¿ãѨ٠ѨKå~°∞¡ KÕÜ«∞\ÏxH˜
=∞#‡^äŒ<å^ä£`À PÜ«∞# ã¨=Ú„^Œf~åxH˜ "≥àÏ¡~°∞. `«# ~åHõÖ’x L^ÕÌâßxfl =Úh¬
[QÀ‡Ç¨Ï<£ `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞: ''JO`ÕHÍ^Œ∞† `«=∞ áêâßÛ`«º „Ѩܫ∂}ÏxH˜ _»|∞ƒ
KåÅHõáÈ`Õ P "≥Ú`«ÎO =∞Ǩ~åAQÍ~°∞ W"åfiÅ#∞H˘<åfl~°∞—— JO@∂ =∞Ǩ~åA
Jaè=∞`åhfl `≥eáê_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''„Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# [QÀ‡Ç¨Ï<£! <Õ#∞
J"≥∞iH͉õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ WOHÍ XHõ\ ˜#fl~° <≥Å =∂„`«"Õ∞ LOk. WѨC_»∞
<Õ <≥ÖÏ ~åQÆÅ#∞?—— Jx J_çQÍ~°∞. [QÀ‡Ç¨Ï<£ =^ŒÖË¡^Œ∞. ''g∞~°∞ JHõ¯_»‰õΩ
~å=_»O =¸ÅOQÍ g∞ „Ѩܫ∂} U~åÊ@¡Ö’ ZÖÏO\˜ P@OHõ=¸
"å\˜Å¡‰õΩO_® K«∂ã¨∞H˘O\Ï#x =∞Ǩ~åA =∞s =∞s K≥áêÊ~°∞—— Jx `≥eÑ≤
z=iH˜ ZÖÏQÀ ™êfig∞rx XÑ≤ÊOKå_»∞. =Úh¬ [QÀ‡Ç¨Ï<£`À ™êfig∞r MË„f
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
=ÚO^Œ∞QÍ ™êfig∞r ÉÁOÉÏ~Ú "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ
„|Ǩχ#O^Œ, `«∞sÜ«∂#O^ŒÅ#∞ PÜ«∞# HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. g~°O^Œ~°∂ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ
t+¨μº_»~Ú# HÍmѨ^ŒÑ¶¨∞’+π WO\’¡ |ã¨KÕâß~°∞. JHõ¯_»
'ã¨~°fi=∞`« ™êÜ«∞O„`«O "Õà◊Ö’¡ J<Õ‰õΩÅ∞ ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ =KÕÛ"å~°∞.
=∞Ǩã¨Éèí
<å xq∞`«Î"Õ∞!—
™êfig∞r ‰õÄ_® U^À XHõ JOâ◊O g∞^Œ =∂\Ï¡_Õ"å~°∞. XHõ
~ÀA J<å~ÀQƺ HÍ~°}OQÍ PÜ«∞# `«∞sÜ«∂#O^Œ#∞
„Ѩã¨OyOK«=∞<åfl~°∞. `«∞sÜ«∂#O^Œ‰õΩ W+¨ìO ÖËHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r =∂@#∞
HÍ^Œ#ÖËHõ HÍ¿ãѨ٠„Ѩã¨OyOKå_»∞.
„Ѩã¨OyOK«QÍ<Õ ™êfig∞r `«∞sÜ«∂#O^Œ`À, ''ǨÏs, "å~°∞ QÆ$ǨÏã¨∞÷Å∞.
"åi`À ã¨<åflºã¨O QÆ∞iOp, "≥·~åQƺO QÆ∞iOp ZO^Œ∞‰õΩ „Ѩã¨OyOKå=Ù? #∞=Ùfi
ã¨<åflºã≤"≥· LO_»=K«∞Û. HÍx "å~°∞ ã¨O™ê~°∞Å∞ Hõ^•! "åiH˜ „ѨÜ≥∂[Hõ~°"≥∞ÿ#k
U^≥·<å K≥Ñ≤Ê=ÙO_®e. #∞=Ùfi K≥Ñ≤ÊO^ŒO`å qx "å~°∞ =}H˜áÈ~Ú=ÙO\Ï~°∞†
"åi =∞#ã¨∞ûÅ∞ QÆO^Œ~°QÀàÏxH˜ Ö’<≥·=ÙO\Ï~Ú. "å~°∞ „QÆÇ≤ÏOK«QÆey#, J~°÷O
KÕã¨∞HÀQÆey# q+¨Ü«∂Å<Õ #∞=Ùfi =∂\Ï¡_®e. „Ѩ[Å`À =∂\Ï¡_»∞`«∞#flѨC_»∞
"åi HÀã¨"Õ∞ =∂\Ï¡_»∞—— J<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ `«∞sÜ«∂#O^Œ, ''<å „Ñ¨ã¨OQÆO g∞~°∞
qO@∞<åfl~°x ÉèÏqOK«QÍ<Õ <Õ#∞ QÆO^Œ~°QÀà◊OÖ’ Ѩ_çáÈÜ«∂#∞. <Õ#∞
 XO@iQÍ "≥àÏ¡~å? 361

=∂\Ï¡_»∞`«∞#flk Jã¨OQÆ`«OQÍ LO_»‰õÄ_»^Œ<Õ ÉèíÜ«∞O`À `≥eq`«‰õΩ¯=QÍ

=∂\Ï¡_®#∞—— J<åfl_»∞.
XHõ ~ÀA `«∞sÜ«∂#O^Œ`À ™êfig∞r WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''ǨÏs! <Õ#∞
J"≥∞iHÍ "≥à◊√`«∞<åfl#∞. JHõ¯_» [~°∞QÆ#∞#fl ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí ZO^Œ∞HÀ
`≥Å∞™ê? JO`å (`«# Kèåfx `«\ ˜ì K«∂ѨÙ`«∂) nx HÀã¨"Õ∞. nx HÀã¨"Õ∞
(`«# HÀã¨"Õ∞) ã¨=∞ã¨Î=¸ KÕã¨∞Î<åfl~°∞.——
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ H˘xfl ~ÀAÅ∞ QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« ™êfig∞r, [QÀ‡Ç¨Ï<£Å∞
MË„fH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. „|Ǩχ#O^Œ, `«∞sÜ«∂#O^ŒÅ∞ J|∂ ~À_»∞¤ ^•HÍ
PÜ«∞#`À "≥àÏ¡~°∞. ™êfig∞r, [QÀ‡Ç¨Ï<£Å∞ U„Ñ≤Öò 21 =
'<å ǨÏ$^ŒÜ«∞O
qã¨Î $uOzOk—
`Õn ~å„u 9 QÆO@ʼnõΩ MË„f KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. ~å[„áê™ê
^ŒOÖ’ Z@∞K«∂ã≤<å L`«û= "å`å=~°}O Hõ#Ѩ_»∞`«∞#flk.
Z_»`≥QƉõΩO_® =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ∞ "Õ_»∞HõÅ∞ H˘#™êQÍ~Ú. P@áê@Å`À
#QÆ~°O P#O^ŒOÖ’ =ÚxyáÈ~ÚOk. ™êfig∞rx K«∂ã≤# =∞Ǩ~åA P#O^ŒO
=~°‚<åf`«O. Ѩã≤a_»¤#∞ fã¨∞‰õΩ=zÛ =∞Ǩ~åA ™êfig∞r #∞O_ç Pjã¨∞ûÅ∞
á⁄O^•_»∞. MË„fÖ’ =¸_»∞ "å~åÅ∞ QÆ_»Ñ≤ JHõ¯}∞‚O_ç ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
MË„f #∞O_ç [QÀ‡Ç¨Ï<£`À |Ü«∞Å∞^Õi# ™êfig∞r J|∂~À_»∞¤Ö’ =∞m¡
„|Ǩ‡#O^Œ, `«∞sÜ«∂#O^ŒÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜
"å~°∞ Z_»¡|O_çÖ’ =KåÛ~°∞. ™êfig∞r "åi`À, ''F, g∞~°∞ Z_»¡|O_çÖ’
=KåÛ~å? g∞ ™œHõ~åº~°÷O ÉÏQÍ ZO_»∞QÆ_ç¤ Ñ¨~°z LOKå~å?—— Jx J_çQÍ~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ "å~°∞, ''ÖË^Œ∞, JO^Œ∞ˆH<Õ"≥∂ Xà◊¡O`å XHõ>Ë <˘Ñ¨CÅ∞—— J<åfl~°∞.
"≥O@<Õ ™êfig∞r, ''|O_ç"å_çH˜ <åÅ∞QÆ∞ J}ÏÅ∞ WzÛ=ÙO>Ë J`«_Õ ^Œ@ìOQÍ
QÆ_ç¤Ñ¨iz LOKÕ"å_»∞. JO`«=∂„`«O g∞~°∞ PÖ’zOK«ÖËHõáÈÜ«∂~å?—— Jx
ã¨∞u"≥∞`«ÎQÍ p"å@∞¡ ÃÑ\Ïì~°∞. ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘<Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r
J`«∞º#fl`«"≥∞ÿ# =∞#óã≤÷uÖ’ L<åfl~°∞. PÜ«∞# `«∞sÜ«∂#O^Œ`À, ''„|Ǩ‡#O^Œ#∞
WHõ¯_» q_çzÃÑ\˜ì, #∞=Ùfi =∞~îåxH˜ uiy "≥à◊√¡. JHõ¯_» QÆ∞~°∞^Õ=ÙŠѨ#∞Å∞
KÕã¨∞H˘O@∂ =∞~îåxfl =$kúѨ~°K«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOK«∞—— J<åfl~°∞.
<å\˜ ™êfig∞r PHõ$u `«∞sÜ«∂#O^Œ =∞#ã¨∞ûÖ’ âßâ◊fi`«OQÍ xez
áÈ~ÚOk: ''P ~ÀA ™êfig∞r K≥Ñ≤Ê#=hfl <å =∞#ã¨∞ûÖ’ J>Ë¡ LO_çáÈÜ«∂~Ú.
PÜ«∞# xÅ|_»¤ f~°∞`≥#∞flÅ∞, =∂@Å∞, "å\˜ L^ÕfiQÆO, "å\˜Ö’ *ÏÅ∞"åi#
362 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

â’HõO <å Hõà◊¡ =ÚO^Œ∞ ^Àº`«Hõ=∞=Ù`«∞<åfl~Ú† P =∂@Å∞ WOHÍ <å K≥=ÙÖ’¡

=∂~°∞„"≥∂QÆ∞`«∞<åfl~Ú. PÜ«∞# <å`À, 'ǨÏs! g∞~°O^Œ~∂° =∞`«O, =∞`«O JO@∂
U^À K≥|∞`«∞<åflˆ~, J^Õq∞\’ <å‰õΩ Wã¨∞=∞O`« ‰õÄ_® J~°÷O HÍÖË^Œ∞— J<åfl~°∞.
D =∂@Å∞ K≥|∞`«∞#flѨC_»∞ PÜ«∞# =ÚMÏ# ^Œ∞~°ƒù~°"≥∞ÿ# qëê^ŒKåÛùÜ«∞Å∞
JÅ=ÚH˘<åfl~Ú. ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ L^ÕfiQÆѨ٠"≥Å∞¡= á⁄Oyá⁄~°e J}yáÈ~Ú
#ѨÊ\˜H©, JO^Œ∞=Å¡<À U"≥∂ PÜ«∞# â◊s~°O XHõ™êi =}H˜Ok. P L^ÕfiQÆѨÙ
"≥Å∞¡=Å =∞^茺 PÜ«∞# `«=∞ KÕux Kèåf g∞^Œ LOK«∞H˘x, '™È^Œ~å, <å
ǨÏ$^ŒÜ«∞O qâßÅ"≥∞ÿOk, =∞iO`«QÍ qâßÅ"≥∞ÿOk. <Õ#∞ ã¨ÊOkOѨK«_»O
<Õ~°∞ÛH˘<åfl#∞. x["Õ∞ ™È^Œ~å! <Õ#∞ f„=OQÍ ã¨ÊOkOK«_»O <Õ~°∞ÛH˘<åfl#∞—
J<åfl~°∞. PÜ«∞# ã¨fi~°O QÆ^Œæ^Œ=∞~ÚOk. WOˆHg∞ =∂\Ï¡_»ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. H˘xfl
xq∞ëêÅ ¿ãѨ٠JHõ¯_» J™ê^è•~°}"≥∞ÿ# „ѨâßO`«`« ~å[ºO KÕã≤Ok. ™êfig∞r
Hõà◊√¡ P„~°Ì=∞Ü«∂º~Ú.——
D ã¨OѶ¨∞@##∞ =i‚ã¨∞Î#flѨC_»∞ `«∞sÜ«∂#O^Œ ‰õÄ_® L^ÕfiQÆO`À
`«Å¡_çe¡áÈ~Ú#@∞¡ HõxÑ≤OKå_»∞. =¸ã¨∞H˘#fl Hõà◊¡ #∞O_ç h~°∞ ^è•~°Hõ\ ˜ìOk.
PÜ«∞# =^Œe# ÉèÏ~°"≥∞ÿ# x@∂ì~°∞Ê JHõ¯_» <≥ÅH˘#fl „ѨâßO`«`«#∞ ÉèíQÆflO
KÕã≤Ok. ''™êfig∞r D q^èŒOQÍ K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ <å =∞#ã¨∞ûÖ’ UO "≥∞^ŒeO^À
`≥Å∞™ê? |∞^Œ∞úx 㨇 $`«∞Å∞! '™êfig∞r ѨÅ∞‰õΩÅ∂, L^ÕfiQÆ=¸ JK«ÛO
|∞^Œ∞xú qÖÏ L<åfl~Ú!— J<Õ PÖ’K«# <åÖ’ [xOzOk. =∂#"åo ã¨=∞ã¨Î
^Œ∞óMÏÅ qÖÏáêÅ∂ ™êfig∞r ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ „Ѩu^èŒfixOK«_»O q#QÆeQÍ#∞.
=∂#"åo ^Œ∞óMÏÅxflO\˜h LѨâ◊q∞OѨ*Ë¿ã B+¨^èŒO `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã XHõ Ju
ÃÑ^ŒÌ HÍQÆ∞ÖÏ PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ«∞O <å‰õΩ HÍ#=zÛOk.——
D ã¨OѶ¨∞@# QÆ∞iOz K≥|∞`«∞#flѨC_»∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ [iy# =∞~˘Hõ
ã¨OѶ¨∞@##∞ ‰õÄ_® `«∞sÜ«∂#O^Œ *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞H˘<åfl~°∞: ''JѨC_»∞ ™êfig∞r
|Å~åO WO\’¡ |ã¨KÕ™ê~°∞. <Õ#∞ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=
JO^ŒiHÀã¨O
qÅÑ≤OKå~°∞
_®xH˜ "≥o¡#ѨC_»∞ PÜ«∞# f„="≥∞ÿ# PÖ’K«#Ö’¡ =Úxy
áÈ~Ú#@∞¡QÍ =™ê~åÖ’ XO@iQÍ Ñ¨Kå~°∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. <å
~åHõ#∞ PÜ«∞# QÆ=∞xOK«ÖË^Œ∞. PÜ«∞# PÖ’K«#ʼnõΩ ÉèíQÆflO HõeyOK«~å^Œ<Õ
L^ÕÌâ◊O`À =∞ø#OQÍ xÅ|_çáÈÜ«∂#∞. H˘O`«¿ãѨ٠QÆ_»záÈ~ÚOk. PÜ«∞# Hõà◊¡
"≥O@ h~°∞ ^è•~°Hõ\ ˜ìOk. "≥∞Å¡x ã¨fi~°OÖ’ g∞~åÉÏ~Ú áê@ XHõ\ ˜ áê_®~°∞.
 XO@iQÍ "≥àÏ¡~å? 363

''Ñ≤^ŒÑ¨ Ñ≤@ìQÀ_»‰õΩ P#∞H˘<åfl~°∞. =ÚMÏxfl KÕ`«∞Ö’¡ HõѨCH˘x ǨÏ$^ŒÜ«∞O

HõiyáÈÜÕ∞@O`« qëê^ŒHõO~î°O`À, 'PǨ, <å ^Œ∞óMÏxfl Z=~°∞ „QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ~°∞!
<å ^Œ∞óMÏxfl Z=~°∞ „QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ~°∞!— JO@∂ P áê@Ö’x K«~°}ÏÅ∞ áê_®~°∞.
™êfig∞rÖ’x ^Œ∞óY=¸, â’Hõ=¸ JHõ¯_»O`å â’Hõ=∞Ü«∞O QÍqOz#@∞¡
JxÑ≤OzOk. '^Œ∞óMÏÅ∞ HõeyOKÕ P"Õ^Œ# ^Œ∞ódOKÕ =ºH˜ÎH˜ `«Ñ¨Ê =∞Ô~=iH˜
J~°÷=∞=Ù`«∞Ok!— J<Õ K«~°}ÏÅ∞ P Ѩiã≤÷`«∞Å<Õ â’HõOÖ’ =ÚOz"Õâß~Ú.
PÜ«∞# ã¨fi~°O XHõ ÉÏ}OÖÏ <å ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl KèÕkOzOk. <å Hõà◊¥¡
P¢~°Ì=∞~Ú<å~Ú. HÍx ™êfig∞r ^Œ∞óMÏxH˜ HÍ~°}O <å‰õΩ `≥eÜ«∞ÖË^Œ∞. Jk <å
ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl "庉õΩŠѨ~°zOk. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ <å‰õΩ JO`å `Õ@`≥Å¡=∞~ÚOk.
™êfig∞r ^Œ∞óYO =ºH˜QÎ `Æ "« ≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞, Jk „ѨÑO¨ K«ÑÙ¨ ^Œ∞óYO. Ö’HõOÖ’x
^Œ∞óY=∞O`å ã‘fiHõiOz# =ºH˜ÎÖÏ PÜ«∞# qÅÑ≤OKå~°∞. ¿Ñ^Œ™ê^ŒÅ∞, J}z
"ÕÜ«∞|_ç#"å~°∞ =O\˜ JO^Œi HÀã¨=¸ PÜ«∞# qÅÑ≤OKå~°∞!——
J|∂ ~À_»∞¤ #∞O_ç ™êfig∞r Ô~·Å∞Ö’ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. PÜ«∞#`Àáê@∞
XHõ q∞„`«∞_»∞ ‰õÄ_® „Ѩܫ∂}O KÕã¨∞Î<åfl_»∞. JѨC_»∞ \˜ÔH\ò ѨsHõΔ‰õΩ_»∞ JHõ¯_çH˜
=KåÛ_»∞. P`«_»∞ XHõ POˆQ¡Ü«Ú_»∞. P q∞„`«∞_»∞ ÃÑ>ˇìÖ’
P`«‡Q“~°=O Ѩܫ∞xOK«~å^Œx Hõ@∞=ÙQÍ K≥Ñ≤Ê P`«}˜‚ P ÃÑ>ˇì #∞O_ç
J=ã¨~°O
kyá⁄=∞‡x |Å=O`«ÃÑ\Ïì_»∞† `«#‰õΩ `Àz# Ô~·ÖËfi âßã¨#O
XHõ\ ˜ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. P q∞„`«∞_»∞ ‰õÄ_® XHõ Ô~·ÖËfi L^Àºy HÍ=_»O`À JÖÏO\˜
âßã¨#O Un ÖË^Œx K≥Ñ≤Ê |Ü«∞@‰õΩ "≥à◊¡_®xH˜ x~åHõiOKå_»∞. `«##∞
XHõ ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞ JkèˆHΔÑ≤OK«_»O ã¨Ç≤ÏOK«ÖËx P POˆQ¡Ü«ÚxH˜ HÀѨO
=ÚOK«∞H˘zÛOk. z=iH˜ ™êfig∞r *’HõºO KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. Jk ‰õÄ_® P
POˆQ¡Ü«Ú}˜‚ ™êO`«fi# Ѩ~°K«ÖË^Œ∞. P`«_»∞ P„QÆǨÏO`À ™êfig∞r`À Ç≤ÏOnÖ’
=∂\Ï¡_»™êQÍ_»∞:
ѨsHõΔ‰õΩ_»∞ : #∞"≥fiO^Œ∞‰õΩ n<À¡ *’HõºO KÕã¨∞H˘O@∞<åfl=Ù?
™êfig∞r : "≥Ú^Œ\ ˜ `«~°QÆu „Ѩܫ∂}©‰õΩ}˜‚ '#∞=Ùfi— JO@∂ J=∞~åº^ŒQÍ
ã¨OÉ’kèã¨∞Î<åflˆ~! =ÚO^Œ∞QÍ W`«~°∞Å`À =∞~åº^ŒQÍ „Ѩ=iÎOK«_»O <Õ~°∞ÛHÀO_ç.
ѨsHõΔ‰õΩ_»∞ : á⁄~°áê>Ë, =∞xflOK«O_ç. <å‰õΩ Ç≤ÏOn ã¨iQÍ `≥eÜ«∞^Œ∞.
W`«_»∞ (this man)...
364 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r (J_»∞¤Ñ¨_ç) : Ç≤ÏOn ã¨iQÍ `≥eÜ«∞^Œ<åfl~°∞. HÍx WѨC_»∞ g∞

=∂`«$ÉèÏ+¨Ü≥ÿ∞# POQÆ¡O ‰õÄ_® g∞‰õΩ ~å^Œx `≥Å∞ã¨∞Î#flk. 'W`«_»∞— Jx HÍ^Œ∞
'g~°∞— (this gentleman) Jx ã¨OÉ’kèOKåe.
`«# `«Ñ¨C#∞ „QÆÇ≤ÏOz# P ѨsHõΔ‰õΩ_»∞ K«Ñ¨C# ÃÑ>ˇì #∞O_ç "≥o¡
áÈÜ«∂_»∞.
D ã¨OѶ¨∞@##∞ „Ѩ™êÎqã¨∂Î ™êfig∞r [QÀ‡Ç¨Ï<£`À WÖÏ J<åfl~°∞:
''POˆQ¡Ü«ÚÅ`À =º=ǨÏiã¨∞Î#flѨC_»∞ =∞# P`«‡Q“~°"åxfl =^ŒÅ∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞.
ã¨=Úz`«∞Å~Ú# "åiH˜ `«y# =∞~åº^Œ K≥e¡OK«#O^Œ∞ =Å# POˆQ¡Ü«ÚÅ∞
=∞#Å#∞ J==∂xã¨∞Î<åfl~°∞. P`«‡Q“~°=O =ÚYºO, W`«~°∞ʼnõΩ ‰õÄ_®
=∞~åº^Œx"åfie.——
=∞m¡ K≥<≥·fl uiy ~å=_®xH˜ `«y#O`« ã¨=∞Ü«∞O ÖËHõáÈ=_»O =Å¡<À
U"≥∂ ÉÁOÉÏ~Ú #∞O_Õ J"≥∞iH͉õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞#fl@∞¡ U„ÃÑÖò 27 = `Õn#
K≥<≥·fl q∞„`«∞ʼnõΩ ™êfig∞r `≥eÜ«∞ѨiKå~°∞. PÜ«∞# K≥<≥·fl
áêâßÛ`«º
„Ѩܫ∂} U~åÊ@∞¡ ~å=_»O ÖË^Œx `≥eÜ«∞QÍ<Õ JÅã≤OQÆ ÉÁOÉÏ~Ú |Ü«∞Å∞
^Õ~å_»∞. ™êfig∞r, [QÀ‡Ç¨Ï<£Å∞ MË„f #∞O_ç ÉÁOÉÏ~Ú
KÕ~°∞H˘#flѨC_»∞, Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’ "åiH˜ JÅã≤OQÆ ™êfiQÆ`«O K≥áêÊ_»∞.
™êfig∞r „Ѩܫ∂}Ѩ٠U~åÊ@¡hfl „â◊^ŒúQÍ K«∂_»=∞x MË„f =∞Ǩ~åA
[QÀ‡Ç¨Ï<£#∞ P^ÕtOKå_»∞. ™êfig∞rx =∞Oz =∞Oz ^Œ∞HÍ}ÏʼnõΩ fã¨∞‰õΩ"≥o¡
J=ã¨~°"≥∞ÿ# =ã¨∞Î=ÙÅhfl [QÀ‡Ç¨Ï<£ H˘#∞QÀÅ∞ KÕâß_»∞. ™êfig∞r =^ŒÌO@∞<åfl
‰õÄ_® q#‰õΩO_® qÅ∞"≥·# ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ H˘<åfl_»∞† Y~°∞ÛʼnõΩ ÃÑ·HõO WKåÛ_»∞. "Õ∞
31 = `Õn# ™êfig∞r ÉÁOÉÏ~Ú #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ Jxfl U~åÊ@∂¡
[iQÍ~Ú. [áê<£ ^•HÍ "≥àı¡ ÃÑx#∞ûÖÏ~ü F_»Ö’ ™êfig∞r HÀã¨O JO`«‰õΩ
=Ú#∞¿Ñ H˘#fl Ô~O_»= `«~°QÆu \˜ÔH\ò ~°^Œ∞ÌKÕã≤, "≥Ú^Œ\ ˜ `«~°QÆu \˜ÔH\ò
H˘<åfl~°∞. ^ä•=∞ãπ ‰õΩH± HõOÃÑh ^•fi~å D U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∞|_®¤~Ú
JѨÊ\˜ #∞O_ç ™êfig∞rx 'q"ÕHÍ#O^Œ— Jx ¿Ñ~˘¯#_»OÖ’ aè<åflaè
q"ÕHÍ#O^Œ
„áêÜ«∂Å∞<åfl~Ú. MË„fÖ’<Õ PÜ«∞# P <å=∞^èÕÜ«∂xfl
ã‘fiHõiOKå~°<Õ Jaè„áêÜ«∞O ã¨~°fi[<å"≥∂^ŒO. P ã¨OѶ¨∞@#
QÆ∞iOz JÅã≤OQÆ WÖÏ JO@∞<åfl_»∞:
 XO@iQÍ "≥àÏ¡~å? 365

''ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ "Õ∞O L#flѨC_»∞ XHõ ~ÀA, '™êfig∞r g∞~°∞ J"≥∞iHÍ

"≥à◊√`«∞<åfl~°∞. JHõ¯_» ã¨=∞Ü«∞O ZO`À J=¸Åº"≥∞ÿ#k. Hõ#∞Hõ g∞‰õΩ XHõ
QÆ_çÜ«∂~°O J=ã¨~°O— Jx PÜ«∞#`À K≥áêÊO. '"≥O@<Õ H˘#O_ç— J<åfl~åÜ«∞#.
'g∞ ¿Ñ~°∞ =Ú„k`«"≥∞ÿ# H˘xfl HÍ~°∞¤Å∞ ‰õÄ_® KåÖÏ J=ã¨~°O— J<åflO.
'=∞Ozk, =O^Œ HÍ~°∞¤Å∞ =Ú„kOK«O_ç— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. 'HÍ~°∞¤Ö’ U ¿Ñ~°∞
=Ú„kOKåe?— Jx J_çQÍO. JѨC_»∞ ™êfig∞r 'ã¨zÛ^•#O^Œ— ¿Ñi@ ¿Ñ~˘¯#
|_»∞`«∂=KåÛ~°∞. '™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ Jx =Ú„kOK«O_ç— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.——
q∞ye# ~ÀAÅhfl ™êfig∞r ѨÓiÎQÍ ^蕺#OÖ’ QÆ_çáê~°∞. „ѨѨOKåxfl
=∞~°záÈ~Ú ^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞flÅ~Ú#ѨÊ\˜H© ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å#∂, =∞~îåhfl
=∞#ã¨∞û #∞O_ç PÜ«∞# `˘ÅyOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞~î°O
PÅO|*Ï~üÖ’ x~°fiÇ≤ÏOѨ|_»∞`«∞#flk. =∞~î°"åã¨∞Å∞ ZÖÏ rqã¨∞Î<åfl~°∞, =∞~î°O
ZÖÏ x~°fiÇ≤ÏOѨ|_»∞`«∞#flk J<Õ PÖ’K«#Å∞ PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ K≥ň~QÍ~Ú.
Jhfl ã¨=ºOQÍ<Õ [~°∞QÆ∞`å~Ú, QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ ã¨~°fi^• "åix HÍáê_»∞`«∂<Õ
LO\Ï~°x xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x ™êfig∞r ™êO`«fi# K≥O^•~°∞.
1893 "Õ∞ 31= `Õn ™êfig∞r J"≥∞iHÍ |Ü«∞Å∞^Õˆ~ ~ÀA. q^ÕâßÅ∞,
F_» „Ѩܫ∂}O, ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛHÀ=_®Å∞, â◊√ÉèÏHÍOHõΔÅ∞, =¸\Ï=ÚÖˇ¡Å∞ –
W=hfl PÜ«∞#‰õΩ „H˘`«.Î `«=∞ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞, `«=∞#∞ *Ï„QÆ`QΫ Í
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞!
K«∂ã¨∞HÀ=Åã≤# ÉÏ^茺`« ÖÏO\˜q PÜ«∞# ã¨<åflºã¨ "≥·YiH˜
ѨÓiÎQÍ ã¨iѨ_»xq! HÍx QÆ`«ºO`«~°O ÖË^Œ∞. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ HÍ~åº~°÷=¸,
=∂`«$^Õâ◊ „ѨQÆu ™êkèOK«_»O HÀã¨"Õ∞ Hõ^• PÜ«∞# Ѩܫ∞#O! Hõ#∞Hõ JO^Œ∞‰õΩ
J=ã¨~°"≥∞ÿ#=hfl KÕ¿ã f~åe!
JѨiz`« ^Õâ◊OÖ’, "åi PKå~°=º=Ǩ~åÅ#∞ ZÖÏ áê\˜OKåÖ’,
XO@iQÍ UO KÕÜ«∞É’`å<À J<Õ HõÅ`« ™êfig∞r =∞#ã¨∞û#∞ P=iOK«Hõ
áÈÖË^Œ∞. 'Ѩk "ÕÅ "≥∞ÿà◊√¡ ^•\˜ Hõ^• áÈ`«∞<åfl#∞! JHõ¯_çH˜ "≥o¡ XO@iQÍ UO
™êkèOK«É’`å#∞?— Jx Ѩ^Õ Ñ¨^Õ PÜ«∞# =∞#ã¨∞û zO`«# KÕÜ«∞™êyOk.
"Õ~Ú ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ`À ™êfig∞r F_» "≥∞@∞¡ ZHõ¯™êQÍ~°∞. JO`«^•HÍ
PÜ«∞##∞ J#∞ã¨iã¨∂Î =zÛ# [QÀ‡Ç¨Ï<£, JÅã≤OQÆ PÜ«∞# áê^ŒÑ¨^•‡Å‰õΩ
#=∞㨯iOz ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞.
366 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

QÆO@Å∞ QÆ}QÆ}=∞x „"≥∂QÆ_»O`À „|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# P F_» ã¨=Ú„^Œ

`«~°OQÍÅ#∞ pÅ∞ÛH˘O@∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ™êyOk.
Ü«∂=^•ƒù~°`«^Õâ◊O Ѩ~°º\˜Oz# ™êfig∞r ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ HÀã¨O ã¨∞^Œ∂~°
^ÕâßxH˜ "≥à◊√`«∞<åfl~°∞. [QÆ[˚#x J#∞„QÆǨÏ=¸, QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ Pjã¨∞ûÅ∂,
„âıÜ≥∂aèÖÏ+¨μÅ #=∞‡HÍhfl ÃÑ@∞ì|_çQÍ fã¨∞H˘x ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’
áêÖÁæ#_®xH˜ PÜ«∞# áÈ`«∞<åfl~°∞.
F_» ÃÑ·ÉèÏQÆO g∞^ŒH˜ =zÛ ™êfig∞r xÅ|_®¤~°∞. ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù hÅO
~°OQÆ∞‰õÄ PHÍâ◊Ѩ٠hÅO ~°OQÆ∞‰õÄ „Ѩã¨∞Êù@OQÍ
XO@iQÍ
"≥à◊√`«∞<åfl~å?
`å~°`«=∞ºO K«∂¿Ñ HÍëêÜ«∂O|~åÅ#∞ ™êfig∞r ^èŒiOz
L<åfl~°∞. `«=∞‰õΩ g_À¯Å∞ K≥ѨÊ_®xH˜ =zÛ# JO^ŒiH©
Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å∂ ZuÎ Pj~åfi^ŒO KÕã¨∂Î =ÚÃÑ·Êù Ô~O_Õà◊¡ P |∞∞+≤ѨÙOQÆ=Ù_»∞
xÅ|_ç L<åfl_»∞.
™êfig∞rH©, f~åxH© =∞^茺#∞#fl ^Œ∂~°O „Hõ=∞OQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ =zÛOk.
PÜ«∞# Hõà◊√¡ P¢~°Ì"≥∞ÿ<å~Ú.
Éèí=`åi}˜x `«ÅK«∞H˘<åfl~°∞† QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞ `«ÅK«∞H˘<åfl~°∞, âß~°^•
=∂`«#∞ `«ÅK«∞H˘<åfl~°∞† ™È^Œ~° t+¨μºÅ#∞ `«ÅK«∞H˘<åfl~°∞† `«=∞‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O
KÕã≤# =∞Ǩ~åAÅ#∂, q^•º=O`«∞Å#∂, [#™ê=∂<åºhfl `«ÅK«∞H˘<åfl~°∞.
"åi`ÀÉÏ@∞ [#‡xzÛ# `«e¡ =ÚYO *Ï˝Ñ¨HõO =KÕÛ LO@∞Ok! z=~°‰õΩ `å#∞
ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞=Åã≤# áê=∞~° ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ #O^Œih ™êfig∞r [˝Ñ≤ÎH˜
`≥K«∞ÛH˘<åfl~°∞.
™êfig∞r ^Œ$+≤ì =∞~À "≥Ñ· Ù¨ #‰õΩ uiyOk. ''`åºQÆÉ∂íè q∞ #∞O_ç Éè’QÆÉ∂íè q∞H˜
"≥à◊√`«∞<åfl#∞† =Ú#∞Å∞, |∞∞+¨μÅ∞, Ü≥∂QÆ∞Å∞, ã≤^Œ∞úÅ∞, Éèí‰õΩÎÅ∞, =Ú‰õΩÎÅ∞
rqOz# Ѩq„`« ^Õâ◊O #∞O_ç áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ∞, q*Ï˝#"Õ`«ÎÅ∞, ~å[H©Ü«∞
"Õ`«ÎÅ∞, Pi÷Hõ"Õ`«ÎÅ∞ rqã¨∞Î#fl ^ÕâßxH˜ "≥à◊√`«∞<åfl#∞. Ü«ÚQÍŠѨ~°ºO`«O
=∞Ǩϟ#fl`« <åQÆ~°Hõ`«#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘x ã¨r="≥∞ÿ qÅã≤Å∞¡`«∂#fl Ѩq„`« ^Õâ◊O
#∞O_ç Ѩã≤HõO^Œ∞ J~Ú# S~Àáê <åQÆ~°Hõ`« "åºÑ≤Oz# „H˘`«Î ^ÕâßxH˜
"≥à◊√`«∞<åfl#∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ <åQÆ~°Hõ`«#∞ P ^ÕâßxH˜ JOk™êÎ#∞. ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
P ^Õâ◊Ѩ٠Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∂xfl `≥™êÎ#∞. Wk JO`« ã¨∞ÅÉèíOQÍ [iˆQ Ѩx HÍ^Œ∞.
WHõg∞^Œ@ <å rq`«Ñ¨~°ºO`«O Ѩi„â◊=∞, Hõ~îÀ~° Ѩi„â◊=∞, HõΔ}O ‰õÄ_® fiHõ
 XO@iQÍ "≥àÏ¡~å? 367

Z~°∞QÆx Ѩi„â◊"Õ∞! D â◊s~°O ~åeáÈÜÕ∞@O`« ^•HÍ, Z=ÚHõÅ∞ K≥ÖÏ¡K≥^Œ~°ÜÕ∞º

^•HÍ, #~åÅhfl z\˜¡áÈÜÕ∞ ^•HÍ Ñ¨i„â◊q∞™êÎ#∞. J"≥∞iHÍÖ’#∂, S~ÀáêÖ’#∂
ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ`«#∞ „ѨKå~°O KÕ™êÎ#∞.
''ÉèÏ~°fÜ«∞ ¿Ñ^Œ „Ѩ*ÏhHõO HÀã¨O JHõ¯_» x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOz
=∂`«$^ÕâßxH˜ uiy=™êÎ#∞. P `«~°∞"å`« ¿Ñ^ŒÅ rq`å~°÷O ã¨Oã¨÷Å∞ <≥ÅH˘eÊ
"å\˜Ö’ Jq„âßO`«OQÍ „â◊q∞™êÎ#∞.
''WO`«\ ˜ Hõ~îÀ~° Ѩi„â◊=∞ <Õ#∞ KÕÜ«∞QÆÅ<å? <å‰õΩ JO`«\ ˜ â◊H˜Î LO^Œx
ÉèÏq¿ãÎ JǨÏOHÍ~°O ##∞fl kQÆ„q∞OQÆ^•? [QÆ[˚#x a_»¤QÍ, QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ
t+¨μºxQÍ LO_Õ <å HÍ~åºxfl x~°fiiΙêÎ#∞.——
–™êfig∞r ǨÏ$^ŒÜ«∞O „^ŒqOzáÈ~ÚOk. ''㨈~fiâ◊fis, QÆ∞~°∞^Õ"å—— JO@∂
ÃÑ·ˆH aQÆæ~°QÍ J<Õâß~°∞.
hÅO ~°OQÆ∞ ã¨=Ú„^ŒOÃÑ· Ѩܫ∞xã¨∞Î#fl PÜ«∞# x*ÏxH˜ XO@iQÍ
"≥àÏ¡~å? ÖË^Œ∞! |Ǩïâß PÜ«∞# `À\˜ „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅ∞ JO`«^•HÍ =∞Ô~=i`À#∂
„Ѩܫ∂}O KÕã≤=ÙO_»~°∞!
JÖÏ PÜ«∞#‰õΩ `À_»∞QÍ Z=~°∞ "≥àÏ¡~°∞?
QÆOQÆ, Ü«∞=Ú#, ã≤O^èŒ∞, #~°‡^Œ, HÍ"Õi QÀ^•=s #^Œ∞Å∂, =∞^èŒ∞~åu
=∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ# ÉèÏ~°fÜ«∞ P`«‡ PÜ«∞#‰õΩ `À_»∞QÍ "≥àÏ¡~Ú.
Q“s tY~°O, HÍOK«# tY~°O, ^èŒ=à◊yi, qO^茺Ѩ~°fi`åÅ∞, `«∂~°∞Ê
ѨtÛ=∂Å∞QÍ =~°∞ã¨Å∞ ni# Hõ#∞=∞Å ™⁄|QÆ∞Å∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#fl ÉèÏ~°`«
^Õâ◊Ѩ٠QÆOcè~°"≥∞ÿ# P`«‡ PÜ«∞#‰õΩ `À_»∞QÍ "≥àÏ¡~Ú.
ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ ã¨`«ºO PÜ«∞#‰õΩ `À_»∞QÍ "≥o¡Ok. ^•x ѨÙ~å}
Hõq`«fiO PÜ«∞#‰õΩ `À_»∞QÍ "≥o¡Ok. ZÖ’¡~åÖ’#∞, J[O`åÖ’#∞,
kÖÏfi~åÖ’#∞, `«O*Ï=Ó~°∞Ö’#∞ "≥e¡qiã≤# HõàÏ`«‡Hõ`« PÜ«∞#‰õΩ `À_»∞QÍ
"≥o¡Ok.
`«∞Åã‘^•ã¨∞, g∞~åÉÏ~Ú, K«O_ô^•ã¨∞, `«∞HÍ~åO, PO_®àò (QÀ^•^Õq),
`åºQÆ~åA „ѨÉèí$`«∞Å∞ ÃÑOz áÈ+≤Oz# ã¨Ow`«O PÜ«∞#‰õΩ `À_»∞QÍ "≥o¡Ok.
368 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

P `«`åÎ fiÅxflO\˜ JѨ~å=`å~°OQÍ q~åle¡# N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ PÜ«∞#‰õΩ

`À_»∞QÍ "≥àÏ¡~°∞.
D Ö’HõOÖ’ "≥Åã≤=Ù#fl ^Õ=`«Å J#∞„QÆǨÏO PÜ«∞#‰õΩ `À_»∞QÍ "≥o¡Ok.
P ^Õ=`«ÅO^ŒiH© Jkè^Õ=`«Ü≥ÿ∞# PkѨ~åâ◊H˜Î PÜ«∞#‰õΩ `À_»∞QÍ "≥o¡Ok.
g\˜ JxflO\˜h q∞Oz, QÆ∞ѨCQÆ∞ѨC=∞x ÖËz# ^Œ∞=Ú‡ Hõ}ÏÅ∞ QÀà◊¡
ã¨O^Œ∞Ö’¡ W~°∞HÀ¯QÍ, ^•xx fã≤"ÕÜ«∞_®xH˜ ‰õÄ_® P™ê¯~°O ÖˉõΩO_® Éèí∂q∞x
^Œ∞#∞flH˘O@∂áÈÜÕ∞ <åQÆe "≥#∞"≥O@ =KÕÛ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ HÀ\Ï#∞HÀ@¡ x~°∞¿Ñ^ŒÅ
ǨÏ$^ŒÜ«∂Å∞ – =∞O_»∞>ˇO_»Ö’ =ÚK≥Û=∞@Å∞ áÈã¨∂Î=ÙO>Ë ^•xx `«∞_»∞K«∞HÀ=
_®xH˜ ‰õÄ_® gÅ∞ÖˉõΩO_® `«Å g∞k QÆ_ç¤"≥∂ѨÙ#∞ XHõ KÕ`ÀÎ#∂, K«OHõ#∞OK«∞
H˘#fl Ѩã≤a_»¤#∞ XHõ KÕ`ÀÎ#∂ Ѩ@∞ìH˘x ÉèÏ~°OQÍ LKåÛù fiã¨xâßfi™êÅ∞ KÕã¨∂Î
#_çKÕ HÀ\Ï#∞HÀ@¡ ¿Ñ^Œ¢ã‘ΊǨÏ$^ŒÜ«∂Å∞–
™êfig∞H˜ `À_»∂h_»QÍ "≥àÏ¡~Ú.


 JO`«~å˚fÜ«∞
~°OQÆOÖ’

S 26
D qÉèÏQÆOÖ’
'J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å!— J<Õ =∂@Å ^•fi~å "ÕÅ=∞Ok „Ѩ[Å
ǨÏ$^ŒÜ«∂Å#∞ PHõ@∞ìH˘x, zHÍQÀ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí =¸ÅOQÍ
JO`«~å˚fÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ `«=∞#∞ Jaè=ºHõÎO KÕã¨∞HÀ=_»O.
J<ÕHõ „ѨuѶ¨∞@#Å#∞ ã¨OÉÏoOK«∞HÀ=_»O.
S^ŒOâߊѨ#∞Å =¸ÅOQÍ „áêp# ÉèÏ~°`« P^蕺u‡Hõ ã¨O^Õâßxfl
áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ JOkOK«_»O.
'<åÅ∞QÆ∞ Ü≥∂QÍÅ∞—, 'J#∞ëêª# "Õ^•O`«O— ÖÏO\˜ =∞Ǩϟ#fl`« HÍ#∞HõÅ#∞
`«=∞ „Ѩã¨OQÍÅ ^•fi~å Ö’HÍxH˜ JOkOK«_»O.
qaè#fl PѨÙÎÅ, t+¨μºÅ ^•fi~å Ѩ#∞Å#∞ qã¨Î $`«Ñ¨~°K«_»O.
H˘O^ŒiH˜ P^蕺u‡Hõ rq`«OÖ’ tHõΔ}x=fi_»O.
zO`«<åjÅ∞~°∞, q*Ï˝#"Õ`«ÎÅ∞, áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ∞, HõàÏHÍ~°∞Å∞ÖÏO\˜
"åix HõÅ∞ã¨∞H˘x "åix „ѨÉèÏq`«O KÕÜ«∞_»O.
J"≥∞iHÍ, WOQÆ¡O_£, ÖË^• =∞Ô~Hõ¯_≥·<å 㨈~ P^蕺u‡Hõ L#fl`À#fl`« ã≤÷`«∞Ö’¡
q~ålÅ¡_»O.
¿Ñ^ŒiHõO, "åºkè, =¸_è»#=∞‡HÍÅ ã¨=∂Ǩ~°"Õ∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞x #q∞‡#
áêâßÛ`«∞ºÅ‰õΩ Hõ#∞qѨC HõeyOz, Ü«∞^ä•~°÷"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ`«#∞ "åiH˜
J=QÆ`«O KÕÜ«∞_»O.
^•^•Ñ¨Ù <åÅ∞QÆ∞#fl~° ã¨OIIÅ∞ áêâßÛ`«º^ÕâßÅÖ’ x=ã≤Oz# `«~°∞"å`«
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ `«=∞‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒO KÕ¿ã H˘O^Œ~°∞ t+¨μºÅ`À
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~°_»O.
 ã¨=Ú„^Œ Ü«∂#O
~°O_ç, =∞#∞+¨μÅ=O_ç. g∞ ã¨O‰õΩz`« ^Œ$HõÊ^äŒO #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ
=zÛ, ^Œ$+≤ìx qã¨Î $`«O KÕÜ«∞O_ç. ^ÕâßÅ∞ ѨÙ~ÀQÆq∞OK«_»O K«∂_»O_ç.
=∞x+≤x g∞~°∞ „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl~å? g∞ ^Õâßxfl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl~å?
J~Ú`Õ~°O_ç. L#fl`«"≥∞ÿ#, L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å HÀã¨O =∞#O
áê@∞Ѩ_»^•O.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

F_» g∞k rq`«O „áê~°OÉèOí Ö’ ™êfig∞rH˜ JO`« Pã¨HHΘ ~õ O° QÍ ÖË^xŒ K≥ѨÊ=K«∞Û.

Ѩ_»∞HÀ=_®xH˜ x~°O`«~°=∞~Ú# ã¨÷Å=∞O@∂ XHõ\ ˜ ÖˉõΩO_® Hõ@∞ì|@ìÅ`À
Ѩ~°º\˜Oz# =ºH˜Î PÜ«∞#. ^•^•Ñ¨Ù QÆ`« S^Õà◊√¡QÍ PÜ«∞#
™œO^Œ~Àºáê㨉õΩ_»∞
rq`«O J=~À^è•Å∞ ÖˉõΩO_® „Ѩ=Ç≤ÏOKÕ J~°}º"åÇ≤ÏxÖÏ
ã¨~°fiã¨fi`«O„`«OQÍ QÆ_»zOk. WѨC_»∞ ÃÑ>ËìÉË_®, ÉÏ^茺`«, ã¨∞^Œ∂~° ^ÕâßxH˜
áÈ`«∞<åfl#<Õ ã¨OHÀK«O – JO`å HõÅã≤ PÜ«∞# =∞#ã¨∞û#∞ HÍã¨Î ã¨OHõ@Ѩ~°z
LO\ÏÜ«∞#_»OÖ’ ã¨O^ÕǨÏOÖË^Œ∞. HÍx P`«‡*Ï˝h, ™œO^Œ~Àºáê㨉õΩÅ∂ J~Ú#
™êfig∞r XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÖ’¡<Õ =∞#ã¨∞û#∞ ‰õΩ^Œ∞@|~°K«∞H˘<åfl~°∞. QÆkÖ’
L#flѨC_»∞ ÉèíQÆ=^•úºã¨Ö’ Å~ÚOz PO`«iHõ ™œO^Œ~åºxfl „QÀÖÏ~°∞. |Ü«∞@‰õΩ
=zÛ#ѨC_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ã¨$lOz# „ѨHõ$u ™œO^Œ~°ºOÖ’ `«#‡Ü«ÚÅÜ«∂º~°∞.
ã¨=Ú„^Œ Ü«∂#O ™êfig∞rH˜ XHõ „H˘`«Î J#∞Éèí=O. JѨiq∞`«OQÍ
qã¨ÎiOz# ã¨=Ú„^ŒO, ^•<À¡ L"≥fi`«∞Î# ÖËzѨ_Õ `«~°OQÍÅ∞, #∂`«<À`åûǨxfl
JOkã¨∞Î#fl suÖ’ gKÕ QÍÅ∞Å∞, qâßÅ"≥∞ÿ# PHÍâ◊O Jhfl PÜ«∞#‰õΩ „H˘`«ÎQÍ
L<åfl~Ú. „H˘`«Î =º‰õΩÎÅ∞, „H˘`«Î Ѩiã¨~åÅ∞, „H˘`«Î PǨ~å^Œ∞ʼnõΩ „Hõ=∞OQÍ
™êfig∞r JÅ"å@∞Ѩ_®¤~∞° . POˆQÜ ¡ Ú« Å PKå~°=º=Ǩ~åÅ#∞ ‰õÄ_® <Õ~∞° ÛH˘<åfl~°∞.
`À\˜ „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® ™êfig∞rÖ’ XHõ qÅHõΔ}=∞~Ú# =ºH˜Îx K«∂âß~°∞.
™œ[#ºÑ¨Ó~°fiHõ"≥∞ÿ# PÜ«∞# „Ѩ=~°Î#, J#∞~åQÆ ^Œ$‰õΩ¯Å∞, x~°‡Å"≥∞ÿ# =ÚMÏ
~°qO^ŒO, P =ÚMÏ~°qO^•# `åO_»qOKÕ `Õ[ã¨∞û, HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ Jhfl

371
372 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r Ѩ@¡ W`«~°∞ʼnõΩ Z#ÖËx Q“~°==∞~åº^ŒÅ#∞ HõeyOKå~Ú. „Ѩ`ÕºH˜Oz

F_» ÔHÃÑì<£ ™êfig∞r Ѩ@¡ ZO`À PHõi¬`«∞_»Ü«∂º_»∞. fiHõ ÅaèOz#ѨC_»ÖÏ¡
P`«_»∞ ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ =zÛ =∂\Ï¡_Õ"å_»∞† ™êfig∞r fiHõQÍ Ñ¨Kå~°∞¡
KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ =zÛ HõÅ∞ã¨∞H˘<Õ"å_»∞† ™êfig∞rH˜ F_»O`å „uÑ≤Ê K«∂Ñ≤ã¨∂Î,
F_»Ö’x Ü«∞O„`åÅ#∞ QÆ∞iOz q=iOz K≥¿ÑÊ"å_»∞.
™êfig∞rH˜ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’<Õ Ñ¨iK«Ü«∞"≥∞ÿ# KèåaÖò^•ãπ ‰õÄ_® J^Õ F_»Ö’
„Ѩܫ∂}O KÕã¨∞Î<åfl_»∞. PÜ«∞# ™êfig∞r`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞Åy#@∞¡ HÍx, "Õˆ~
ã¨Ç¨Ü«∂Å∞ JOkOz#@∞¡ HÍx ^•YÖÏÅ∞ ÖË=Ù.
D „Ѩܫ∂}Ѩ٠qâıëêÅ#∞ ™êfig∞r =∂@Ö’¡<Õ K«∂^•ÌO:1 ''ÉÁOÉÏ~Ú
#∞O_ç "Õ∞O H˘ÅOÉ’ KÕ~åO. =∂ F_» ˆ~=ÙÖ’ XHõ ~ÀA ѨÓiÎQÍ PyOk. D
J=HÍâßxfl ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘x T~°∞ K«∂_»É’Ü«∂O. g^äŒ∞Ö’¡
H˘ÅOÉ’
uiQÍO† <å‰õΩ *Ï˝Ñ¨HõO L#flO`« =~°‰õΩ K«∂ã≤Ok XHõ¯
PÅÜ«∂xfl =∂„`«"Õ∞. P PÅÜ«∞OÖ’ |∞^ŒúÉèíQÆ"å#∞x q„QÆǨÏO KåÅ ÃÑ^ŒÌk
„Ѩu+≤ª`«"≥∞ÿ LOk. |∞^Œ∞ú_»∞ x~åº}OÖ’H˜ „Ѩ"Õtã¨∂Î#fl suÖ’ LOk P
q„QÆǨÏO. PÅÜ«∞OÖ’x É∫^Œú aè‰õΔΩ=ÙÅ`À =∂\Ï¡_®Åx „Ѩܫ∞uflOKå#∞† HÍx
"åiH˜ ã≤OǨÏà◊ ÉèÏ+¨ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~ ÉèÏëê `≥eÜ«∞HõáÈ=_»O`À <å „Ñ¨Ü«∞`«flO
Ѷ¨eOK«ÖË^Œ∞. JHõ¯}∞‚O_ç ^•^•Ñ¨Ù 80 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’ =∞^茺 NÅOHõÖ’ "≥Åã≤#
#QÆ~°O HÍO_ô. NÅOHõ É∫^Œú=∞`« ˆHO„^ŒO Jk. JHõ¯_çH˜ "≥à◊¡_®xH˜ ã¨=∞Ü«∞O
zHõ¯ÖË^Œ∞. WHõ¯_ç É∫^Œ∞úÅ∞ QÆ$ǨÏã¨∞÷Å∞ – ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅO^Œ~°∂ – =∂O™êǨ~°∞Å∞†
É∫^Œúaè‰õΔΩ=ÙÅ∞ =∂„`«O âßHÍǨ~°∞Å∞. ã≤OǨÏà◊ ^ÕjÜ«ÚÅ "Õ+¨^è•~°}, =ÚMÏHõ$u
g∞ `«q∞à◊√Å =∂kˆ~ L<åfl~Ú. "åi ÉèÏ+¨ <å‰õΩ JO`«∞|@ìÖ^Ë ∞Œ . HÍx LKåÛ~°}
=∂„`«O g∞ `«q∞à◊OÖÏ LOk.
''=∂ ~Ô O_»= =∞lb Ñ≤<åOQ∑. Wk =∞ÅÜ«∂ nfiѨHÅõ ÊOÖ’x ã¨=Ú„^Œf~°O
"≥O@#∞#fl XHõ Éèí∂YO_»O. =∞ÅÜ«∂"åã¨∞Å∞ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ∞. ѨÓ~°fiO"å~°∞
=~°Î‰õΩÅ áêe@ =∞ǨÉèíÜ«∞OHõ~°∞Å∞QÍ „Ѩã≤kúÔHH˜¯# F_»
Ñ≤<åOQ∑
^˘OQÆÅ∞. HÍx WѨC_»∞ J"≥∂Ѷ¨∞"≥∞ÿ# Ѷ≤~°OQÆ∞Å∞ J=∞~°Û
|_ç=Ù#fl Ü«Ú^Œú<ÒHõÅ ^è•\˜H˜ `«@∞ìHÀÖËHõ ^˘OQÆ`«#O q_çzÃÑ\˜ì „ѨâßO`«"≥∞ÿ#
=$`«∞ÎÅ#∞ KÕã¨∞H˘O@∂ L<åfl~°∞.
1. ™êfig∞r `«=∞ „Ѩܫ∂}Ѩ٠q=~åÅ#∞ JÅã≤OQÆ „ѨÉèí$`« K≥<≥·fl q∞„`«∞ʼnõΩ 1893
EÖˇ· 10 = `Õn# [áê<£ #∞O_ç ÖËY =¸ÅOQÍ `≥eáê~°∞. (q"ÕHÍ#O^Œ ™êÇ≤Ï`«º ã¨~°fiã¨fiO
ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@Å∞ 70–74)
 ã¨=Ú„^Œ Ü«∂#O 373

''Ñ≤<åOQ∑ #∞O_ç ã≤OQÆѨÓ~ü áÈÜÕ∞ ^•iÖ’ L#fl`«"≥∞ÿ# Ѩ~°fi`åÅ`À

JÅ~å~°∞`«∞#fl ã¨∞=∞„`å nfiѨKåÛùÜ«∞Å#∞ K«∂âßO. ѨÓ~°fiHÍÅOÖ’ F_»
^˘OQÆʼnõΩ P@Ѩ@∞ìÅ~Ú# J<ÕHõ „áêO`åÅ#∞ F_» ÔHÃÑì<£ <å‰õΩ K«∂Ñ≤OKå_»∞.
''¢Ããì~Ú\òû Ãã\˜Öò"≥∞O\òû‰õΩ ã≤OQÆѨÓ~ü =ÚYºÑ¨@ì}O. JHõ¯_» K«Hõ¯x
=$HõΔ*Ï`«∞Å∞O_Õ XHõ L^•º#O LOk. UiÛ‰õÄiÛ# J`«º^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# J<ÕHõ
ã≤OQÆѨÓ~ü
`åà◊=$HΔÍÅ∞ JO^Œ∞Ö’ L<åfl~Ú. qã¨#Hõ„~°ÅÖÏ LO_ç
'ÉÏ@™ê~°∞Å `åà◊=$HõΔ— (traveller's palm) =∞x ¿Ñ~°∞
QÍOz# K≥@∞¡ JHõ¯_» HÀH˘Å¡Å∞. Ѩ#㨠ÖÏO\˜ (breadfruit) K≥@∞¡ JO`«\Ï
qã¨ÎiOz L<åfl~Ú. `«q∞à◊<å_»∞Ö’ qiqQÍ LO_Õ =∂q∞_ç K≥@¡ÖÏ WHõ¯_»
„ѨMϺuQÍOz# =∞OQÆ∞™ê÷<£ K≥@∞¡ HÀH˘Å¡Å∞. J~Ú<å "å\˜x =∂q∞_çѨO_»¡`À
áÈÅÛÖËO. WHõ¯_ç „Ñ¨[Å∞ `«q∞à◊√ÅÖÏQÍ<Õ L<åfl~°∞† HÍx #Å∞ѨÙ~°OQÆ∞
q+¨Ü«∞OÖ’ áÈe¿ãÎ `«q∞à◊√ÅÖ’ ã¨QÆO HõO>ˇ `«‰õΩ¯"Õ. ã≤OQÆѨÓ~üÖ’ XHõ K«Hõ¯x
z„`«=ã¨∞Î „Ѩ^Œ~°≈#âßÅ LOk. `«=∞Åáê‰õΩÅ JÅ"å@∂, WO„kÜ«∞"åOKè« WHõ¯_»
JkèHõOQÍ HÍ#=™êÎ~Ú. WHõ¯_» x"åã¨O U~°Ê~°K«∞H˘#fl S~ÀÑ‘Ü«ÚÅ∞ U^À `«=∞
„Ѩ^äŒ=∞ Hõ~°Î=ºOÖÏ g\˜Ö’ áêÖÁæO@∞<åfl~°∞.
''`«~°∞"å`« "Õ∞O ǨOHÍOQ∑Ö’ PQÍO. WHõ¯_»‰õΩ ~åQÍ<Õ K≥·<å =zÛ#@∞¡QÍ
JxÑ≤ã¨∞ÎOk. WHõ¯_» K≥·<å "å`å=~°}O JO`« Z‰õΩ¯=QÍ LOk. Ѩi„â◊=∞Å∂,
ǨOHÍOQ∑
"å}˜[º=¸ JO`å K≥·hÜ«ÚÅ KÕ`«∞Ö’¡<Õ LOk. ǨOHÍOˆQ
x["≥∞ÿ# K≥·<å. F_» ÅOQÆ~°∞ kOK«QÍ<Õ, „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅ#∞
f~åxH˜ KÕ~°Û_®xH˜ =O^ŒÅH˘nÌ K≥·hÜ«ÚŠѨ_»=Å∞ K«∞@∞ì=Ú\Ïì~Ú. D
Ѩ_»=ʼnõΩ Ô~O_»∞ K«∞Hͯ#∞Å∞ LO_»_»O Pâ◊Û~°ºO Hõeyã¨∞ÎOk. Ѩ_»= "å_»∞ `«#
‰õΩ@∞O|O`À Ѩ_»=Ö’<Õ HÍѨÙ~°=ÚO\Ï_»∞. J`«_ç ÉèÏ~°º XHõ K«∞Hͯxx KÕ`«∞Å
`À#∞, Ô~O_»= K«∞Hͯxx HÍe`À#∂ "Õã¨∂Î, K«∞Hͯ#∞Å =^ÕÌ LO@∞Ok. giÖ’
#∂\˜H˜ `˘OÉèˇ·=∞Ok `«=∞ Ñ≤Å¡Å#∞ KÕ`«∞Å∂ HÍà◊¥¡ =∂„`«"Õ∞ Hõ^ŒÅ_®xH˜
gÅ∞KÕã≤, `«=∞ gѨÙʼnõΩ Hõ@∞ìH˘O\Ï~°∞. `«e¡ `«# ѨxÖ’ ã¨`«=∞`«=∞=Ù`«∂
LO@∞Ok. XHõ "≥·Ñ¨Ù ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ |~°∞=ÙÅ#∞ `Àã¨∂Î, Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# "≥∞ʼnõΩ=`À
XHõ Ѩ_»= g∞k #∞O_ç =∞~˘Hõ Ѩ_»= g∞kH˜ ^Œ∂‰õΩ`«∂O_»QÍ D K«O\˜a_»¤Å∞
`«=∞ ˆHg∞ Ѩ@ì#@∞¡ HÍà◊√¡ P_çOK«∞H˘O@∂ LO_»_»O K«∂_»_®xH˜ XHõ qO`«
^Œ$â◊ºOQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. `«e¡ WzÛ# aÜ«∞ºÑ¨Ù ~˘>ˇì =ÚHõ¯#∞ p‰õΩ`«∂ "å_»∞
„ѨâßO`«OQÍ LO\Ï_»∞. K≥·<å tâ◊√=Ù XHõ "Õ^•Ou. =∞# ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉÏÅ∞_»∞
KÕ`«∞ÅÃÑ· HÍà◊¡ÃÑ· „áê‰õΩ`«∂#flѨC_»∞ D K≥·<å tâ◊√=Ù „ѨâßO`«OQÍ Ñ¨xÖ’H˜
374 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

"≥à◊`å_»∞. J=ã¨~°O J<Õ ã≤^•úO`åxfl J`«_»∞ K«Hõ¯QÍ PHõoOѨ٠KÕã¨∞H˘<åfl_»∞.

K≥·<å"å~°∞QÍx ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞QÍx ã¨Î|ú`« K≥Ok# <åQÆ~°Hõ`«`À LO_»_®xH˜
HÍ~°}O ^Œ∞ã¨Î~°"≥∞ÿ# "åi ^•i¢^Œº"Õ∞. x`åº=ã¨~åÅ#∞ QÆ∂iÛ# kQÆ∞ÖË, ™ê^è•~°}
ÉèÏ~°fÜ«Ú}˜‚QÍx, K≥·hÜ«Ú}˜‚QÍx =∞~˘Hõ q+¨Ü«∂xfl QÆ∞iOz PÖ’zOѨx=fi^Œ∞.
''ǨÏOHÍOQ∑ ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# #QÆ~°O. #QÆ~åxHõ<åfl KåÖÏ K«Å¡QÍ LO_Õ
H˘O_»K«iÜ«∞ÅÖ’#∞, P H˘O_» tY~åÅÖ’#∞ D Ѩ@ì}O xi‡`«"≥∞ÿ LOk.
H˘O_»Å ÃÑ·H˜ x\Ï~°∞QÍ áÈÜÕ∞ „\Ï"£∞ |à◊√¡ L<åfl~Ú. Pqiâ◊H˜Î`À#∞, k@ì"≥∞ÿ#
fQÆÅ`À#∞ P „\Ï=ÚÅ∞ #_»∞™êÎ~Ú.
''"Õ∞O ǨOHÍOQ∑Ö’ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞O_ç HÍO@<£ K«∂_»_®xH˜ "≥àÏ¡O.
HÍO@<£ #kH˜ Z#Éèˇ· "≥∞ÿà◊√¡ ZQÆ∞=Ö’ LOk. P #k Ju qâßÅOQÍ
LO_»_»O`À ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ F_»Å∞ ^•<À¡ ã¨∞<åÜ«∂ã¨OQÍ
HÍO@<£
~åHõáÈHõÅ∞ KÕã¨∂ÎO\Ï~Ú. ǨOHÍOQ∑, HÍO@<£Å =∞^茺
J<ÕHõ F_»Å∞ ~åHõáÈHõÅ∞ ™êyã¨∂Î LO\Ï~Ú. XHõ ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O XHõ
F_»Ö’ |Ü«∞Å∞^Õi =∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O HÍO@<£ KÕ~åO. PǨ! UO ^Œ$â◊ºO.
HõÅHõÅ"≥∞ÿ, r=O L\˜ìѨ_»∞`«∞#fl^• J#fl@∞¡#flk. h\˜ LѨi`«ÖÏxfl ѨÓiÎQÍ
HõÑ≤Ê"Õã¨∂Î Zxfl Ѩ_»=Å∞! ˆH=ÅO Jq Ѩ_»=ÖËHÍ=Ù, Wà◊¡ÖÏ LѨÜ≥∂QÆѨ_Õ QÆ∂\˜
Ѩ_»=Å∞ =O^ŒÖH˘nÌ "å\˜Ö’ L<åfl~Ú. "å\˜Ö’ KåÖÏÉèÏQÆO K«Hõ¯x
x"åã¨Ü≥∂Qƺ"≥∞ÿ# ÃÑ^ŒÌѨ_»=Å∞. "å\˜H˜ K«∞@∂ì =™ê~åÅ∞, =∞^茺֒ ~°Ç¨Ï^•~°∞¡
Hõeã≤, Ô~O_»∞ =¸_»∞ JO`«ã¨∞ÎÅ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ Wà◊¡ÖÏ L<åfl~Ú. J=hfl h\˜
LѨi`«ÅO g∞^Œ `ÕÅ∞`«∞<åfl~Ú!
''q^ÕjÜ«ÚÅ∞ |ã¨KÕÜ«∞_®xH˜ K≥·<å „Ñ¨Éèí∞`«fiO ˆH\Ï~ÚOz# XHõ
Éèí∂ÉèÏQÆO g∞^Œ "Õ∞O kQÍO. D =∞Ǩ#QÆ~°O #kH˜ W~°∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ "≥∞ÿà◊¡H˘nÌ
qã¨ÎiOz LOk. WHõ¯_» „`˘H˜¯ã¨ÖÏ_»∞`«∂, „`Àã¨∞H˘O@∂, Lá⁄ÊOQÆ∞`«∂,
Ѷ¨∞’+¨ÃÑ_»∞`«∂ =∞Ǩ~°}ºO J<Õ@∞¡=Ù#fl [#ã¨=¸Ç¨ÏO HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. WO`«
[<åÉèÏ L<åfl, WO`« HÍ~Àº#∞‡Y"≥∞ÿ# ã¨O^Œ_ç`À L<åfl W@∞=O\˜
JѨiâ◊√„Éèí"≥∞ÿ# #QÆ~åxfl <Õ#∞ ZHõ¯_® K«∂_»ÖË^Œ∞. <Õ#∞ K≥¿ÑÊk ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
HõxÑ≤OKÕ =ÚiH˜ Ѩ@ì}O =O\˜^Œx HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë #Å∞ã¨O`« Jâ◊√^•ú<≥·fl<å
K≥·hÜ«ÚÅ∞ K«∂ã¨∂Î, =keÃÑ@ì~°∞. HÍx D K≥·<å"å_»∞ [#‡Ö’ ZѨC_»∂ ™êfl#O
KÕÜ«∞#x â◊Ѩ^äŒO KÕâß_® J<Õ@∞¡ LO_»_»O =Å#, JѨiâ◊√„ÉèíOQÍ LO^Œ<åfl#∞!
 ã¨=Ú„^Œ Ü«∂#O 375

''„Ѩu WÅ∂¡ XHõ ^Œ∞HÍ}"Õ∞† ÃÑ· JO`«ã¨∞ÎÖ’ [#O HÍѨÙ~°O KÕã¨∂Î „H˜Ok
ÉèÏQÍxfl ^Œ∞HÍ}OQÍ LOK«∞H˘O\Ï~°∞. g^äŒ∞Å∞ ZO`« W~°∞‰õΩQÍ L<åflÜ«∞O>Ë
=∞#O áÈ`«∞#flѨC_»∞ gkäH˜ W~°∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ L#fl ^Œ∞HÍ}ÏÅ∞ =∞#‰õΩ `«QÆ∞Å∞`«∂
LO\Ï~Ú. „Ѩu Ѩk J_»∞QÆ∞ÅH© XHõ =∂Oã¨O JOQÆ_ç LOk. "å\˜Ö’
‰õΩHõ¯=∂Oã¨O, Ñ≤e¡=∂Oã¨O J"Õ∞‡ JOQÆà◊√¡ ‰õÄ_® L<åfl~Ú. J~Ú`Õ Ju
c^Œ"å~°∞ =∂„`«"Õ∞ ‰õΩHõ¯Å#∂ Ñ≤Å∞¡Å#∂ uO\Ï~°∞.
''K≥·<å ¢ã‘ÎÅ∞ =ÚMÏÅ#∞ Z#fl_»∂ K«∂Ñ≤OK«~°∞. L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅÖ’ =∂ki giH˜ Ѷ¨∞’ëê Ѩ^Œúu LOk. ‰õÄb ¢ã‘ÎÅ#∞ =∂„`«"Õ∞
K«∂_»QÆÅO. "åi áê^•Å∞ z#flÑ≤Å¡Å áê^•ÅO`« z#flqQÍ LO\Ï~Ú. "åi
#_»Hõ#∞ #_»Hõ J#ÖËO, Jk ‰õΩO@_»O =∂„`«"Õ∞.
''<Õ#∞ J<ÕHõ ^Õ"åÅÜ«∂Å#∞ ^Œi≈OKå#∞. HÍO@<£Ö’x Ju ÃÑ^ŒÌ
^Õ"åÅÜ«∞O, „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞ É∫^Œú K«„Hõ=iÎ1, É∫^Œú=∞`åxH˜ K≥Ok# "≥Ú^Œ\ ˜
S^Œ∞=O^ŒÅ =∞Ok *Ï˝Ñ¨HÍ~°÷O xi‡`«=∞~ÚOk. P ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ „Ѩu+≤ª`«
=∞~Ú# =¸iÎ |∞^ŒúÉèíQÆ"å#∞x^Õ† PÜ«∞#‰õΩ „ѨHõ¯# HÍã¨Î „H˜O^Œ∞QÍ P K«„Hõ=iÎ
q„QÆǨÏO „Ѩu+≤ª`«=∞~Ú LOk† W~°∞"≥·Ñ¨ÙÅ H˘Ü«∞º`À ã¨∞O^Œ~°OQÍ =∞ÅK«|_ç#
t+¨μºÅ q„QÆǨÅ∞ L<åfl~Ú.——
JHõ¯_»∞#fl XHõ K≥·<å =∞~îåÅÜ«∂xfl ã¨O^Œi≈OK«QÀ~å~°∞ ™êfig∞r. HÍx U
=∞~î°OÖ’#∂ q^ÕjÜ«ÚÅ#∞ J#∞=∞uOK«~°∞. ֒ѨeH˜ "≥à◊¡_®xH˜ =∂~°æO U^≥·<å
LO^• Jx ‰õÄ_® =zÛ# ^Œ∞ÉÏã‘x ™êfig∞r J_çQÍ~°∞.
H˘@ì_®xH˜ =zÛ#"å~°∞
q#„=ÚÅÜ«∂º~°∞ J`«_∞» J™ê^茺=∞x `≥ˆQã≤ K≥¿ÑÊâß_»∞. D „Ѩu‰õÄÅ`«Å∂,
x~åHõ~}° Å∂ L`«∞ûHõ`#« ∞ h~°∞QÍ~°Û_®xH˜ |^Œ∞Å∞ ™êfig∞rÖ’
=∞iO`« Pã¨H˜Îx ÃÑOKå~Ú. ''|Ǩïâß q^ÕjÜ«Ú_»∞ Z=Ô~·<å =∞~î°OÖ’H˜ "≥o`Õ
U=∞=Ù`«∞Ok?—— Jx ™êfig∞r J_çQÍ~°∞. ''^≥|ƒÅ∂ `«#∞flÖË—— J<åfl_»∞ P ^Œ∞ÉÏã‘.
™êfig∞r =^ŒeÃÑ>ËÖì Ï ÖË~∞° . ''K«O¿Ñ™êÎ~å Uq∞\˜? ~°O_ç, "≥o§ K«∂^•ÌO!—— JO@∂,
P`«}˜‚ ‰õÄ_® ÖÏH˘¯x =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. H˘O^Œ~°∞ [~°‡h „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅ∂
"åi`ÀÉÏ@∞ "≥àÏ¡~°∞. XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ J_»∞QÆ∞Å∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ "Õ¿ãÖ’QÍ<Õ, =∞~î°OÖ’
#∞O_ç H˘O^Œ~°∞ KÕ`«∞Ö’¡ Hõ„~°Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x Ѩ~°∞ÔQ`«∞ÎH˘O@∂ =KåÛ~°∞. JO`Õ,
^Œ∞ÉÏ㑠ѨÖÏÜ«∞#O z`«ÎyOK«_®xH˜ ã¨Oã≤^Œ∞ú_»Ü«∂º_»∞. ™êfig∞r J`«}˜‚ Ѩ@∞ìH˘x
PÑ≤, ''#∞=Ùfi Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î, <Õ#∞ =^ŒÌ##∞. HÍx 'ÉèÏ~°fÜ«∞ Ü≥∂y— J#_®xH˜
1. +≤ ǨfiOQ∑–\˜ („H©.ѨÓ. 221–206)† `«=∞‰õΩ =ÚO^Œ∞ ~åAÅ∞ L<åfl~°_®xfl
x~åHõiOz, `«#<Õ '"≥Ú^Œ\ ˜ K«„Hõ=iΗQÍ W`«_»∞ „ѨHõ\ ˜OK«∞H˘<åfl_»∞.
376 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

K≥·<å ÉèÏ+¨Ö’ U=∞O\Ï~À HÍã¨Î K≥Ñ≤Ê =∞s, Ѩ~°∞ÔQ`«∞Η— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.

^Œ∞ÉÏã‘ K≥áêÊ_»∞. P =∂@#∞ ™êfig∞r aQÆæ~°QÍ K≥áêÊ~°∞.
'Ü≥∂y— J<Õ =∂@ XHõ =∞O„`«OÖÏ Ñ¨xKÕã≤Ok. H˘@ì_®xH˜ Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î
H˘O@∂ =zÛ# "å~°∞ ™êfig∞r áê^•Å „"≥∂Å "åeáÈÜ«∂~°∞. ÖËzxÅ|_ç
ZO`À q#„=∞OQÍ KÕ`«∞Å∞ *’_çOz PÜ«∞#‰õΩ #=∞㨯iOKå~°∞. `«~°∞"å`«
KÕ`«∞Å∞ *’_çOK«∞H˘<Õ PÜ«∞# #∞O_ç U^À Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂Î#fl@∞¡ U^Õ^À K≥áêÊ~°∞.
"åi =∂@Ö’¡ 'Hõ|\òÛ—1 J<Õ Ñ¨^ŒO =∂„`«"Õ∞ ™êfig∞rH˜ J~°÷=∞~ÚOk. "å~°∞
U^À `åÜ≥∞`«∞Î J_»∞QÆ∞`«∞<åfl~°x ™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. ^•xx ~°∂_èç
KÕã¨∞HÀQÀ~å~°∞. HÍx ^Œ∞ÉÏã‘ „ѨHõ¯# LO>Ë QÆ^•! ÉèíÜ«∞Ѩ_ç áêiáÈ~Ú# J`«_»∞
HÍã¨Î ã¨∞~°H˜Δ`«"≥∞ÿ# ^Œ∂~°OÖ’ xÅ|_ç L<åfl_»∞. Hõ„~°Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x H˘@ì_®xH˜
=zÛ# "å~°∞ áê^•Å g∞^Œ Ѩ_çáÈ~Ú #=∞㨯iOz# qz„`åxfl K«∂ã≤ J`«_»∞
`«# Hõà◊¡#∞ `å<Õ #=∞‡ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. WÖÏO\˜ J#∞Éèí"åxfl J`«#∞ `«#
rq`«OÖ’ á⁄O^ŒÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r J_»QÆQÍ<Õ, ''J=Ù#∞. "å~°∞
`åÜ≥∞`«∞ÎÖË J_»∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. Éèí∂`«„¿Ñ`åÅ#∞ `«iq∞Q˘@ì_®xH©, ^Œ∞+¨ìâ◊‰õΩÎÅ#∞
JO`«O KÕÜ«∞_®xH© "åiH˜ g∞ â◊H©Î, ~°HõΔ}Ï HÍ"åÅ@—— J<åfl_»∞ ^Œ∞ÉÏã‘.
™êfig∞r `«=∞ *Ë|∞ #∞O_ç XHõ HÍy`«O fâß~°∞. ^•xx z#flz#fl
=ÚHõ¯Å∞QÍ KÕâß~°∞. "å\˜ g∞^Œ 'FO— Jx ã¨O㨯 $`«OÖ’ „"åã≤ "å~°O^ŒiH©
WKåÛ~°∞. U^À J~°∞^≥·# xkè ÅaèOz#@∞¡QÍ P#OkOz# "å~°∞ ÉèíH˜Î„ѨѨ`«∞ÎÅ`À
"å\˜x `«=∞ t~°ã¨∞ûʼnõΩ X`«∞ΉõΩ<åfl~°∞. P `«~°∞"å`« Q“~°=ѨÓ~°fiHõOQÍ
™êfig∞rx =∞~î°OÖ’H˜ fã¨∞H˘x "≥àÏ¡~°∞.
J^˘Hõ ѨÙ~å`«# Hõ@ì_»O. H˘xflKÀ@¡ tkäÖÏ=ã¨÷Ö’ LOk. HÍx Pâ◊Û~°ºO!
JHõ¯_» H˘xfl ѨÙ~å`«#=∞~Ú# ã¨O㨯 $`« `åà◊Ѩ„`åÅ∞, JO^Œ∞<å ѨÙ~å`«# =OQÆ
eÑ≤Ö’ L<åfl~Ú. ~î°‰õΩ¯# ™êfig∞rH˜ `å#∞ WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ K«∂ã≤# XHõ
^Õ"åÅÜ«∞O *Ï˝Ñ¨HÍxH˜ =zÛOk. „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞ É∫^Œú K«„Hõ=iÎ HÀã¨O xi‡`«=∞~Ú#
^Õ"åÅÜ«∞O Jk. |∞^Œ∞ú_»∞ `«=∞ S^Œ∞ =O^ŒÅ t+¨μºÅ`À Pã‘#∞_≥· L#fl
z`«Î~°∞=Ù ‰õÄ_® JHõ¯_» LOk. =ÚYOÖ’x Hõ=oHõÅx|\˜ì t+¨μºÅÖ’ H˘O^Œ~°∞
ɡOQÍbÅÖÏ L<åfl~°∞. ™êfig∞r K«i„`« q^•ºi÷ Hõ^•! D P^è•~åÅ∞ PÜ«∞#‰õΩ
Kåi„`«Hõ x*ÏÅ#∞ H˘xflO\˜x `Õ@`≥Å¡O KÕâß~Ú – XHÍ<˘Hõ HÍÅOÖ’ K≥·<å‰õÄ
=OQÆ^ÕâßxH© =∞^茺 ã¨xflÇ≤Ï`«"≥∞ÿ# ~åHõáÈHõÅ∂, ã¨O|O^è•Å∂ LO_Õq†
1. Hõ=K«O (`åÜ≥∞`«∞Î) J<Õ ã¨O㨯 $`« Ѩ^•xH˜ ~°∂áêO`«~°O.
 ã¨=Ú„^Œ Ü«∂#O 377

=OQÆ^Õâ◊OÖ’x É∫^Œú ã¨<åflºã¨∞Å∞ J<Õ‰õΩÅ∞ K≥·<å "≥o¡ É∫^Œú=∞`åxfl "åºÑ≤OѨ

*Ëâß~°∞. "≥Ú`åÎxH˜ K≥·<å <åQÆ~°Hõ`« g∞^Œ ÉèÏ~°fÜ«∞ zO`«<å^èÀ~°}∞Å „ѨÉèÏ=O
ZO`À LO_Õk.
HÍO@<£ #∞O_ç ™êfig∞r [áê<£ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. JHõ¯_» #∞O_ç =∞~˘Hõ
ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞ ™êfig∞r`À HõÅã≤ Ѩܫ∞#O KÕâß_»∞. P =ºH˜Î ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x
J`«ºO`« ã¨OѨ#∞flÅÖ’ XHõ~°∂, L‰õΩ¯ Hõ~å‡QÍ~° JkèѨf J~Ú# ã¨~ü ["£∞Ã+_ô˚
\Ï\Ï. ™êfig∞r =∂@Ö’¡ K«∂^•ÌO:
''=ÚO^Œ∞QÍ <åQÆ™êH© J<Õ ˆ~=Ù#∞ KÕ~°∞H˘<åflO. F_» #∞O_ç ky H˘xfl
QÆO@Å¿ãѨ٠P #QÆ~åxfl uiy K«∂âßO. PǨ! ZO`«=∂~°∞Ê! „ѨѨOK«OÖ’
J`«ºO`« Ѩiâ◊√„Éèí"≥∞ÿ# "åiÖ’ [áêhÜ«ÚÅ∞ XHõ~°∞. ã¨=∞ã¨ÎO Ѩiâ◊√„ÉèíOQÍ,
㨄Hõ=∞OQÍ L<åfl~Ú. ^•^•Ñ¨Ù g^äŒ∞Åhfl qâßÅOQÍ, u#flQÍ, =~°∞ã¨QÍ J=∞i
=Ù<åfl~Ú. "åi z#fl Wà◊√¡ ѨO[~åÅÖÏ L<åfl~Ú. ^Õ=^•~°∞ =$HΔÍÅ`À xO_ç
ã¨^• ã¨ã¨ºâߺ=∞ÅOQÍ L#fl z#fl QÆ∞@ìÅ∞ ^•^•Ñ¨Ù „Ѩu „QÍ=∂xH© #QÆ~åxH©
<ÕѨ^䌺OQÍ ÉèÏã≤Å∞¡`«∞<åfl~Ú. á⁄\˜ìQÍ, `≥Å∞Ѩ٠~°OQÆ∞Ö’, qz„`« "Õ+¨^è•~°}`À
‰õÄ_»∞H˘#fl [áêhÜ«ÚÅ "≥Y· ~°∞Å∂, ÃãQ· ÅÆ ∂ JxflO\’¡#∞ JO^ŒO L\˜Ñì _¨ ∞» `«∞Ok.
[áê<£ JO^Œ"∞≥ #ÿ ^ÕâO◊ . ^•^•Ñ¨Ù „Ѩu WO\˜ ÃÑ~°\Ö˜ ’ XHõ `À@ `«Ñʨ Hõ LO@∞Ok.
z#flK≥@∞¡, z#fl ѨzÛHõ |Ü«∞à◊√¡, z#fl z#fl Hõ$„u=∞"≥∞ÿ# h\˜„Ѩ"åǨÅ∞, z#fl
~åu =O`≥#Å∞ [áêhÜ«ÚÅ â‹·eÖ’ J=∞~°Û|_ç L<åfl~Ú.
''<åQÆ™êH© #∞O_ç HÀÉË KÕ~°∞H˘<åflO. [áê<£ ֒Ѩe „áêO`«O K«∂_»QÀi
<Õ#∞ F_» ky <ÕÅ g∞^Œ∞QÍ Ü≥∂HÀǨ=∂ "≥àÏ¡#∞. [áê<£ ֒Ѩe „áêO`«OÖ’
=¸_»∞ ÃÑ^ŒÌ #QÆ~åÅ#∞ K«∂âß#∞† Jq ÃÑ^ŒÌ áêi„âßq∞Hõ #QÆ~°"≥∞ÿ# X™êHÍ,
áê`« ~å[^è•xÜ≥ÿ∞# HÀº\’, „Ѩã¨∞Î`« ~å[^è•xÜ≥ÿ∞# \’HÀº. HõÅHõ`åÎ Hõ<åfl
^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ Ô~@∞¡ ÃÑ^ŒÌk \’HÀº† [<åÉèÏ ‰õÄ_® ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ Ô~@∞¡
LO@∞Ok. áêãπáÈ~üì ÖˉõΩO_® [áê<£ ֒Ѩe „áêO`åÅÖ’ q^ÕjÜ«ÚÅ∞
Ѩܫ∞xOK«_®xH˜ J#∞=∞u W=fi|_»^Œ∞.
''„Ѩã¨∞Î`« J=ã¨~åÅ#∞ QÆ∞iOz [áêhÜ«ÚʼnõΩ K«Hõ¯x J=QÍǨÏ# LO^Œx
`Àã¨∞Î#flk. "åi =^ŒÌ K«Hõ¯x „Hõ=∞|^Œú"≥∞ÿ# Ãã·#ºO LOk. "åi JkèHÍ~°∞ÅÖ’
XHõ~°∞ Hõ#∞Q˘#fl JkfifÜ«∞"≥∞ÿ# `«∞áêH©Å`À P Ãã·#ºO Ѩ\ ˜+¨ªOQÍ LOk.
<ÒHÍ^ŒàÏhfl "å~°∞ qã¨Î $uã¨∞Î<åfl~°∞. XHõ [áê<£ WO[h~ü xi‡Oz# ^•^•Ñ¨Ù
"≥∞ÿÅ∞ á⁄_»=ÙQÆÅ ™⁄~°OQÆO XHõ\ ˜ <Õ#∞ K«∂âß#∞.
378 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''JyæÃÑ>ˇìÅ Hõ~å‡QÍ~åÅ ^Œ$â◊º"Õ∞ ^Œ$â◊ºO! J=ã¨~°"≥∞ÿ# ã¨=∞™êÎhfl `«=∞

^Õâ◊OÖ’<Õ L`«ÊuÎ KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’ "å~°∞ ѨÓiÎQÍ x=∞QÆ∞flÖˇ· L<åfl~°∞. K≥·<å‰õÄ
[áê<£‰õÄ =∞^茺 [áê<£"åi Pqi F_»Å ~åHõáÈHõÅ∞<åfl~Ú† `«fi~°Ö’<Õ
ÉÁOÉÏ~ÚH© Ü≥∂HÀǨ=∂‰õÄ =∞^茺 ‰õÄ_® "å~°∞ F_»Å ~åHõáÈHõʼnõΩ U~åÊ@∞
KÕÜ«∂Å#∞H˘<åfl~°∞.
''J<ÕHõ ^Õ"åÅÜ«∂Å#∞ ã¨O^Œi≈OKå#∞. JxflO\’¡#∂ ѨÙ~å`«# =OQÆ
eÑ≤Ö’ „"åÜ«∞|_ç=Ù#fl ã¨O㨯 $`« =∞O„`åÅ∞ HÍ#=KåÛ~Ú. ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞ÅÖ’ U
H˘kÌ=∞O^À ã¨O㨯 $`«O `≥eã≤#"å~°∞<åfl~°∞. "å~°∞ `≥e"≥·#"å~°∞. „ѨQÆu, „ѨQÆu
J<Õ P^èŒ∞xHõ ã¨∂ÊùiÎ D ѨÙ~ÀÇ≤Ï`« =~°æOÖ’#∂ K˘K«∞ÛH˘xáÈ~ÚOk.——
™êfig∞r Ѩ@¡ \Ï\Ï ÉÏQÍ PHõi¬`«∞_»Ü«∂º_»∞. PÜ«∞# HÍÖÏO`«~°OÖ’
™êfig∞r QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOz#ѨC_»∞, ''™êfig∞r [áê<£ ã¨O^Œi≈Oz#ѨC_»∞
PÜ«∞##∞ K«∂ã≤# [áêhÜ«ÚÅ∞ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞ÅÜ«∂º~°∞.
\Ï\ωõΩ
XHõ ã¨ÅǨ |∞^Œ∞úxH©, ™êfig∞rH˜ ZO`À ™ê~°∂ѨºO L#fl@∞¡ "å~°∞
ÉèÏqOKå~°∞—— J<Õ"å~°∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® \Ï\Ï Ñ¨@¡ ZO`À
PHõi¬`∞« ÅÜ«∂º~°∞. PÜ«∞# XHõ áêi„âßq∞Hõ"`Õ .Ϋ PÜ«∞# `«ÅK«∞H˘O>Ë áêi„âßq∞Hõ
~°OQÆOÖ’ J<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ∞ fã¨∞‰õΩ~åQÆÅ~°x ™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOK«HõáÈÖË^Œ∞.
JO`ÕQÍHõ [áê<£Ö’x JyæÃÑ>ˇìÅ Hõ~å‡QÍ~åxfl K«∂ã≤# *Ï˝Ñ¨HõO ™êfig∞r
=∞#ã¨∞ûÖ’ K≥~°QÆx =Ú„^Œ"Õã≤Ok. XHõ ~ÀA PÜ«∞# \Ï\Ï`À, ''g∞Ô~O^Œ∞‰õΩ
JyæѨÙÅ¡Å∞ [áê<£ #∞O_ç ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ kQÆ∞=∞u KÕã¨∞H˘O@∞<åfl~°∞?
JO^Œ∞=Å# g∞‰õΩ H˘O`« ÖÏÉèíO L#fl=∂@ x["Õ∞. HÍx ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ã¨OѨ^Œ
[áê<£‰õΩ Hõ^• `«~°eáÈ`«∞#flk! g∞~°∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’<Õ XHõ JyæÃÑ>ˇìÅ Hõ~å‡QÍ~°O
„áê~°OaèOK«=K«∞Û Hõ^•! g∞‰õΩ ÖÏÉèÏxH˜ ÖÏÉèí=¸ ^Œ‰õΩ¯`«∞Ok, x~°∞^ÀºQÆO`À
JÖÏ¡_»∞`«∞#fl ÉèÏ~°fÜ«ÚÅÖ’ ѨÅ∞=ÙiH˜ Ѩx ‰õÄ_® ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. ÉèÏ~°`«^Õâ◊
ã¨OѨ^Œ =#~°∞Å∞ =∞Ô~Hõ¯_çH© áȉõΩO_® Ѩi~°H˜ΔOѨ|_»`å~Ú—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r ^Õâ◊ÉèíH©Î, PK«~°}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ# *Ï˝#=¸, ÉèÏ~°`«^Õâ◊ JÉèí∞º#fluH˜
PÜ«∞# K«∂Ñ≤# =∂~°æ=¸ \Ï\Ï =∞#ã¨∞ûÖ’ ÉÏQÍ <å@∞‰õΩáÈÜ«∂~Ú. PÜ«∞#
™êfig∞r ÉèÏ=##∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ `«=∞ ã¨Oã¨÷Ö’ J=∞Å∞KÕâß_»∞. P
`«^Œ#O`«~°O (1898 #=O|~ü 23 = `Õn#) ™êfig∞rH˜ WÖÏ „"åâß~°∞:
''[áê<£ #∞O_ç zHÍQÀ ^•HÍ <Õ#∞ g∞`À „Ѩܫ∂}O KÕã≤# q+¨Ü«∞O
g∞~°∞ =∞~°záÈ~Ú=ÙO_»~°x Pt™êÎ#∞. <å_»∞ g∞~°∞ =ºHõÎO KÕã≤# ÉèÏ=#Å∞ <å
 ã¨=Ú„^Œ Ü«∂#O 379

=∞#ã¨∞ûÖ’ WOHÍ `å*ÏQÍ "≥∞^ŒÅ∞`«∞<åfl~Ú. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅÖ’ U^À `«áÈ=∞Ü«∞

rq`«OÖ’ áêÖÁæ<Õ ^èÀ~°}˜ Z‰õΩ¯= J=Ù`«∞#fl^Œx g∞~°∞ K≥áêÊ~°∞. JÖÏO\˜
=∞<À"≥·Yix ^èŒfiOã¨O KÕÜ«∞_»O HÍ^Œ∞, ã¨Ô~·# kâ◊Ö’H˜ =∞o§OK«_»"Õ∞ =∞#
Hõ~°Î=º=∞x `≥eáê~°∞. <å ÉèÏ~°`«^Õâ◊ q*Ï˝# Ѩiâ’^èŒ<å ã¨Oã¨÷ QÆ∞iOz g∞~°∞
qx=ÙO\Ï~°∞. P „Ѩ}ÏoHõÖ’ g∞ ÉèÏ=#Å#∞ *’_çOKåÅ#∞H˘O@∞<åfl#x g∞‰õΩ
`≥Å∞ѨÙH˘O@∞<åfl#∞.——
K≥·<å J~Ú<å, [áê<£ J~Ú<å ^Õxx K«∂ã≤<å, Uk q<åfl ™êfig∞r
=∞#ã¨∞ûÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ „ѨQÆu XHõ¯>Ë Hõ^ŒÖÏ_»∞`«∂O_Õk. ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ZO`À
"≥#∞Hõ =zÛ# ^ÕâßÅ∞ ÉÏ}OÖÏ ^Œ∂ã¨∞H˘x =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈ`«∞#flѨC_»∞, ÉèÏ~°`«
^ÕâßxH˜ =∂„`«O ZO^Œ∞‰õΩ D u~ÀQÆ=∞#O? „Ѩܫ∂}OÖ’ HõO@|_»¤ ^Œ$âߺÅ∞
HõeyOz# ã¨O`À+¨O =∞#ã¨∞û#∞ `«\ ˜ìÖËÑ≤<å "≥O@<Õ PÜ«∞# ÉèÏ~°`«^Õâßxfl
`«ÅK«∞H˘x P"Õ^Œ# K≥O^•~°∞. [áê<£#∞ âߡѶ≤∞ã¨∂Î J^Õ "≥·YiÖ’ ÉèÏ~°`åxfl
q=∞i≈Oz# PÜ«∞# ÖËY WÖÏ H˘#™êyOk:
''[áêhÜ«ÚÅ QÆ∞iOz <å =∞#ã¨∞ûÖ’x^ŒO`å D z#fl ÖËYÖ’ „"åÜ«∞ÖË#∞.
XHõ HÀiHõ =∂„`«O LOk: =∞# Ü«Ú=‰õΩÅ∞ „Ѩu U_»∂ [áê<£, K≥·<å
"≥o¡~å"åe. L`«¯ $+¨ì`«H©, ™œ[<åºxH© WOHÍ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl ™êfiÑ≤flHõ [QÆ`«∞ÎQÍ
[áêhÜ«ÚÅ∞ ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. HÍx g∞~À, rq`« Ѩ~°ºO`«=¸ x¢+¨ÊÜ≥∂[#"≥∞ÿ#
=∂@Å∞, =º~°÷ „ѨÖÏáêÅ∞, g∞ˆ~O „Ѩ[Å∞! ~°O_ç, D ^Õâ◊ „Ѩ[Å#∞ =zÛ
K«∂_»O_ç, uiy "≥o¡ ã≤QÆ∞æ`À g∞ =ÚMÏÅ#∞ =¸ã¨∞HÀO_ç. =\˜ì =Úã¨e`«#O!
|Ü«∞\˜H˜ =¿ãÎ g∞ ‰õΩÅO „Éèí+¨μìѨ\ ˜ìáÈ`«∞O^Õ! J<ÕHõ â◊`åÉÏÌÅ∞QÍ ã¨Êù\ ˜H©HõiO
z# =¸_è»qâßfi™êÅ ÉèÏ~°O g∞ `«Å#∞ J}QÆ„^˘‰õΩ¯`«∂Ok. D PǨ~°=∂,
P PǨ~°=∂? Wk ã¨Ê $â◊º"≥∞ÿ#^•, Jã¨Ê $â◊º"≥∞ÿ#^• J<Õ "å^Œ#Ö’¡<Õ g∞ â◊H˜Î
Ü«∂=`«∂Î =$^ä• J~ÚáÈ`«∞#flk..... WѨC_»∞ =∞@∞‰õΩ g∞~°∞ UO
KÕã¨∞Î<åfl~°∞?.... KÕ`«∞Ö’¡ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x, ã¨=Ú„^Œf~°OÖ’ ѨKå~°∞¡KÕã¨∂Î,
S~ÀÑ‘Ü«ÚÅ∞ Hõ#∞Q˘#fl ~°ã¨YO_®Å#∞ HõO~î°ã¨÷O KÕã¨∞Î<åfl~°∞† =ÚÃÑ·Êù ~°∂áêÜ«∞Å
QÆ∞=∞™êΠѨxHÀã¨O, =∞ǨJ~Ú`Õ, Ü«Ú=ÉèÏ~°`« L`«¯ $+¨ì ÅHõΔ º"≥∞ÿ# XHõ
<åºÜ«∞"åkQÍ HÍ=_»O HÀã¨O QÆ\ ˜ìQÍ „Ѩܫ∞uflã¨∞Î<åfl~°∞. nxH˜`À_»∞ =∞# „Ѩu
q^•ºi÷ HÍà◊¡ g∞^Œ Ѩ_ç 'J#flOÃÑ@∞ì— Jx J_»∞‰õΩ¯x uiˆQ Ѩã¨∞ÎÅ`À JÅ=∞
\˜OKÕ Ñ≤Å¡Å =¸Hõ =∞~˘Hõ\ ˜. Wk Hõ^• ÅHõΔ}O! q∞=∞‡efl, g∞ ѨÙã¨ÎHÍÅ#∞,
HÀ@∞Å#∞, Ü≥∂Qƺ`åѨ„`åÅ#∞ =ÚOz"ÕÜ«∞_®xH˜ ã¨=Ú„^ŒOÖ’ Kåe#O`« h~°∞
ÖˉõΩO_® áÈ~ÚO^•?
380 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''~°O_ç, =∞#∞+¨μÅ=O_ç! „ѨQÆuH˜ ã¨^• P@OHõOQÍ L#fl ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞Å

=Ú~îå#∞ zè<åflaè#flO KÕÜ«∞O_ç. "åi ǨÏ$^ŒÜ«∂Å∞ Z#fl\˜H© qHÍã¨O K≥O^Œ=Ù.
J<ÕHõ â◊`åÉÏÌÅ =¸_è»#=∞‡HÍʼnõÄ, UHõK«Ûù„`åkèѨ`åºxH© "å~°∞ "å~°ã¨∞Å∞.
=ÚO^Œ∞ áœ~ÀÇ≤Ï`åºxfl ‰õÄHõ\ ˜„"Õà◊¡`À ÃÑHõeOz "ÕÜ«∞O_ç. ~°O_ç, =∞#∞+¨μÅ
=O_ç. g∞ ã¨O‰õΩz`« ^Œ$HõÊ^äŒO #∞O_ç |Ü«∞\˜H˜ =zÛ, ^Œ$+≤ìx qã¨Î $`«O
KÕÜ«∞O_ç. ^ÕâßÅ∞ ѨÙ~ÀQÆq∞OK«_»O K«∂_»O_ç. =∞x+≤x g∞~°∞ „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl~å?
g∞ ^Õâßxfl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl~å? J~Ú`Õ ~°O_ç. L#fl`«, L`«¯ $+¨ì q+¨Ü«∂Å HÀã¨O
=∞#O áê@∞Ѩ_»^•O. "≥#H˜¯ uiy K«∂_»HõO_ç, Jk =∂„`«O =^Œ∞̆ =∞#
„¿Ñ=∞‰õΩ áê„`«∞Å~Ú#"å~°∂, J`«ºO`« PѨÙÎÅ∂ qÅÑ≤OK«_»O K«∂ã≤<å "≥#H˜¯
u~°QÆHõO_ç. "≥#H˜¯ K«∂_»HõO_ç, =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à◊¡O_ç.——
[áê<£Ö’x HÀÉË #QÆ~°OÖ’ ÃÑxã¨∞ûÖÏ~ü F_» #∞O_ç ky, ZO„ÃÑãπ PѶπ
WO_çÜ«∂ J<Õ F_»Ö’ "åO‰õÄ=~ü "≥·Ñ¨ÙQÍ ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. P F_»
E<£ 14= `Õn# Ü≥∂HÀǨ=∂ ˆ~=Ù #∞O_ç |Ü«∞Å∞
J"≥∞iHÍ
"≥·Ñ¨ÙQÍ
^ÕiOk. D „Ѩܫ∂}O JO`« ã¨∞Hõ~°OQÍ ™êQÆÖË^Œ∞.
Z=ÚHõÅ∞ H˘iˆH K«ex `«@∞ìHÀ=_®xH˜ PÜ«∞# =^ŒÌ Lxfl
^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ÖË=Ù. L`«Î~° Ѩã≤Ѷ≤H± „áêO`åÅÖ’ EÖˇ· <≥ÅÖ’ WO`« Hõ~îÀ~°"≥∞ÿ# K«e
LO@∞O^Œx PÜ«∞#QÍh, K≥<≥·fl t+¨μºÅ∞QÍh TÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞. ÔHÃÑì<£ `«# Lxfl
^Œ∞ã¨∞ÎÅ#∞ ™êfig∞rH˜ WKåÛ_»∞. P ^Œ∞ã¨∞ÎÖË PÜ«∞##∞ H˘O`«Ö’ H˘O`«
Ѩi~°H˜ΔOKå~Ú. PÜ«∞# W|ƒOk<À, Hõëêì<Àfl U =∂„`«O Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ#@∞¡QÍ
"åO‰õÄ=~ü‰õΩ Jaè=ÚYOQÍ 'WO_çÜ«∂ 㨄=∂l˝— "≥à◊¡™êyOk.


 J"≥∞iHÍ

<Õ#∞ „ѨѨOKåxH˜ JOkOKÕ ã¨O^Õâ◊O XHõ\ ˜ LOk. ÉèíÜ«∞O HÍx,

Éèíq+¨º`«∞Î QÆ∞iOz# ã¨OHÀK«O HÍx ÖˉõΩO_® ^•xx <Õ#∞
JOk™êÎ#∞.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

™êfig∞r ã¨∞n~°… ã¨=Ú„^ŒÜ«∂#O =Úyã≤, PÜ«∞# `«=∞ áê^ŒÑ¨^•‡Å#∞

"≥∂Ѩ#∞#fl J"≥∞iHÍ QÆ∞iOz HÍã¨Î `≥Å∞û‰õΩO^•O. "≥·âßźOÖ’ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
Ô~O_»∞ Ô~@∞¡ ÃÑ^ŒÌk J"≥∞iHÍ. „Ѩ[ÅÖ’ ^•^•Ñ¨Ù 11 âß`«O
ã¨=∂[O
#Å¡*Ïu "å~°∞. "å~°∞ HÍHõ `≥Å¡"å~°∞, Ô~_£ WO_çÜ«∞#∞¡,
[áêhÜ«ÚÅ∞, K≥·hÜ«ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#"å~°∞ JHõ¯_» =ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. Pi÷Hõ~°OQÆO
Ö’#∞, ~å[H©Ü«∂ÅÖ’#∞ ¢ã‘ÎʼnõΩ ™êfi`«O„`«ºO ÖËHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H©, ã¨=∂[OÖ’
"åi Q“~°= =∞~åº^ŒÅ‰õΩ Ö’@∞ ÖË^Œ∞.
S~ÀáêÖ’ =∂kiQÍ<À, ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ =∂kiQÍ<À HÍHõ J"≥∞iHÍÖ’
~å[H©Ü«∞ ã¨"≥∞ÿHõº`« HÍ#=zÛOk. "≥·âßźOÖ’ ÃÑ^ŒÌ^Œ~Ú#ѨÊ\˜H© PKå~°
=º=Ǩ~åÅÖ’ `å~°`«=∞º"≥∂, ÉèÏëê ã¨=∞™Èº, „ѨQÆuH˜ P@OHÍÖˇ·# =∞~À
J_»¤O‰õΩÖ’ JHõ¯_» JO`«QÍ ÖË=Ù. ^Õâ◊ ™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~åxfl HÍx, ~°HõΔ}#∞ HÍx
ÉèíOQÆѨ~°KÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOKÕ á⁄~°∞QÆ∞ ^ÕâßÅ∂ ÖË=Ù.
„ѨHõ$u =#~°∞Å∂, J@∞=O\˜"Õ J~Ú# =∂#= „Ѩܫ∞`åflÅ∂ KÕÜ«¸`«
x=fi_»O =Å# ã¨OѨuÎ =#~°∞ÅÖ’ J"≥∞iHÍ P<å_»∂ „ѨѨOK«OÖ’ „Ѩ^äŒ=∞
™ê÷#OÖ’ LO_Õk. <ÕÅÉÁQÆ∞æ, W#∞=Ú, K«=Ú~°∞ ÖÏO\˜q
ã¨OѨuÎ
=#~°∞Å∞
JHõ¯_» ѨÙ+¨¯ÅO. nxH˜ `À_»∞ ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O ‰õÄ_®
`«fii`«QÆu# ѨÙ~ÀQÆq∞OzOk. „ѨHõ$u =#~°∞Å#∞
ã¨=Úz`«OQÍ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘<Õ |∞kú‰õΩâ◊Å`«, „H˘`«Îq Hõ#∞Q˘#_»OÖ’ „ѨuÉèí
381
382 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

HõÅQÆÅã≤ J"≥∞iH͉õΩ D ã¨OѨuÎ =#~°∞Å#∞ JOkOKå~Ú. ''D ^Õâ◊OÖ’ ^èŒ#O

#kÖÏ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞Î#flk. ™œO^Œ~°ºO ^•x z~°∞ JÅ, q^Œº ^•x ÃÑ^ŒÌ JÅ.
ã¨OѨ^ŒÖ’ g~°∞ á⁄~å¡_»∞`«∞<åfl~°∞.... WHõ¯_» J^Œ∞ƒù`«=∞~Ú# `Õ[ã¨∞û, â◊H˜Î
„ѨHõ\ ˜`«=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. PǨ! UO |ÅO, UO HÍ~°º`«`«Ê~°`«, UO áœ~°∞+¨O!——1
Jx Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞ÅÜ«∂º~°∞ ™êfig∞r. J<ÕHõ ÖËYÖ’¡ PÜ«∞# J"≥∞iHÍ â◊H˜Îh,
„ѨuÉèí#∂ "Õ<Àà◊¡ âߡѶ≤∞OKå~°∞.
™êfig∞r âߡѶ≤∞OK«_®xH˜ HÍ~°}O ÖËHõáÈÖË^Œ∞. "å~°∞ J"≥∞iHÍÖ’ J_»∞QÆ∞
ÃÑ\˜ì# 1890ÅÖ’<Õ #∂`«# Pq+¨¯~°}Å∞ =Ú=∞‡~°OQÍ ™êQÍ~Ú. 1892 Ö’
JÅQÍ˚O_»~ü „QÍǨÏOɡÖò >ˇeá¶È<£ Hõ#∞Q˘#_»OÖ’
#∂`«#
Pq+¨¯~°}Å∞ =ÚO^Œ_»∞QÆ∞ "Õâß_»∞† q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î ã¨Ç¨Ü«∞O`À #∂ºÜ«∂~ü¯
#∞O_ç zHÍQÀ‰õΩ PÜ«∞# >ˇeá¶È<£ ^•fi~å =∂\Ï¡_®~°∞. J^Õ
ã¨O=`«û~°O #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ Dãπì"Õ∞<£ „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ Dãπì"Õ∞<£ HÀ_»H± HõOÃÑh
„áê~°OaèOKå_»∞. 1893Ö’ ÃÇÏ„há¶È~ü¤ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ ÃÑ„\’Å∞`À ѨxKÕ¿ã
Ü«∞O„`åxfl (gasoline engine) #_çÑ≤OKå_»∞. P ã¨O=`«û~°"Õ∞ xHÀÖÏ >ˇ™ê¡
q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î Ѩ~°º=™ê#O (polyphase alternating current) H˘ÅOaÜ«∞<£
„ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈#Ö’ „Ѩ^Œi≈Oz K«∂áê_»∞.
HÍx _»|∞ƒ, WO„kÜ«∞ ã¨∞MÏÅ "≥O@ Ѩ~°∞ÔQ`«Î_»OÖ’ =∞#∞+¨μÅ rq`«O
L#fl`« P^Œ~å≈ʼnõΩ ^Œ∂~°=∞~ÚOk. J"≥∞iHÍ „Ѩ[ʼnõΩ D "ÕQÍxfl WzÛOk
„á⁄>ˇã¨ìO\ò =∞`« ã¨O㨯~°Î J~Ú# HÍefi<£ =∞`« ã≤^•úO`åÖË.
rq`«
^Œ$HõÊ^äŒO HÍefi<£ UO K≥áêÊ_»∞? ''H˘O^Œ~°∞ ã¨fi~åæxH˜ áÈ`å~°∞,
H˘O^Œ~°∞ #~°HÍxH˜ áÈ`å~°∞ – nxx ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ZѨC_À
x~åú~°} KÕâß_»∞. ã¨fi~åæxH˜ "≥àı¡^≥=~°∞? ^èŒ#=O`«∞Å∞, P~ÀQƺ=O`«∞Å∞,
P#O^ŒOQÍ LO_Õ"å~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë _»|∞ƒ, P~ÀQƺO, P#O^ŒO J<Õq
ÉèíQÆ=^Œ#∞„QÆǨxH˜ zǨflÅ∞. Z=iH˜ Wq L<åflÜ≥∂ "åiH˜ ÉèíQÆ=^Œ#∞„QÆǨÏO
L#fl@∞¡ J~°÷O. Hõ#∞Hõ "å~°∞ ã¨fi~åæxH˜ áÈ`å~°∞.——
HÍefi<£ ã≤^•úO`«O „Ѩ[ʼnõΩ rq`«OÃÑ· XHõ L^Œú $ux HõeÊOzOk.
#~°HÍxH˜ áÈ=_®xH˜ Z=~°∂ ã≤^ŒúOQÍ ÖË~°∞. Hõ#∞Hõ _»|∞ƒ QÆ_çOK«_»OÖ’
JO^Œ~°∂ `«Å=Ú#HõÅ=™êQÍ~°∞. c^Œ™ê^ŒÅ#∞ ^ÀÑ≤_ôH˜ QÆ∞iKÕã≤, ^Œ∞~°ƒÅ

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 220–21.

 J"≥∞iHÍ 383

^ÕâßÅ#∞ ÉÏxã¨Å∞QÍ KÕã¨∞H˘x, qK«HõΔ}Ï~°Ç≤Ï`«OQÍ áÈ\©Ñ¨_ç U^À q^èŒOQÍ

_»|∞ƒ QÆ_çOKåÅ<Õ L^ÕfiQÆO áêâßÛ`«º^ÕâßÅÖ’ HõeyOzOk D HÍefi<£
ã≤^•úO`«"Õ∞.1 D ^Œ$HõÊ^ä•xfl ™êfig∞r `«=∞ „Ѩã¨OQÍÅÖ’ f„=OQÍ YO_çOKå~°∞.
''L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ `«`åÎfixfl J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ áêâßÛ`«∞ºÅ‰õΩ
KåÖÏHÍÅO Ѩ_»∞`«∞Ok. "å~°O^ŒiH© ~°∂áê~Ú, J}Ï, ÃÑ·ã¨ÖË ã¨~°fiã¨fiO. =∞`«O
=∞`«O
=Å# ã¨OѨ^ŒHÍh, P~ÀQƺOHÍh, n~å…Ü«Ú=ÙHÍh ÅaèOKÕ
ѨHõΔOÖ’ ^•xx `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ P„â◊~Ú™êÎ~°∞† ÖˉõΩO>Ë
^•x ^ŒiH˜ KÕ~°~°∞.... Wk KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ ^Õâ◊O† J`«ºkè‰õΩÅ∞ =∞`«O QÆ∞iOz
JO`«QÍ Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ~°∞. 99.9 âß`«O J\˜ì"åˆ~. ˆH=ÅO ^Õâ◊ÉèíH˜Î ¿Ñi>Ë
¢ÔH·ã¨Î==∞`«O `«# LxH˜x Kå@∞H˘O@∞#flk, JO`Õ† JO`«HõO>Ë =∞ˆ~g∞ ÖË^Œ∞——
Jx ™êfig∞r „"åã¨∞Î<åfl~°∞.2
Ü«¸^Œ∞ =∞`«OÖÏO\˜ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ =∞`åÅ∞ `«Ñʨ ¢HÔ ã· =Ψ =∞`«OÖ’ ^•^•Ñ¨Ù
200 âßYÅ∞<åfl~Ú. D 200 âßYÅ∞ ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ ÅHõΔÅ ã¨Oã¨÷Å =¸ÅOQÍ
ѨxKÕã¨∞Î<åfl~Ú. Pã≤Ü«∂, P¢Ñ¶≤HÍÅÖ’x [#∞Å =∞`«O =∂~°Û_»"Õ∞ gi UÔH·Hõ
HÍ~°ºO. nxHÀã¨O P ~ÀAÖ’¡ „Ѩu U\Ï ^•^•Ñ¨Ù 33 HÀ@¡ _®Å~°∞¡ Y~°∞Û
KÕ¿ã"å~°∞. J"≥∞iHÍÖ’ „á⁄>ˇã¨ìO\ò âßY"å~°∞ JkèHõOQÍ L<åfl~°∞. Hͺ^äŒe‰õΩ¯Å∞
"åiÖ’ ã¨QÆO =∂„`«"Õ∞. ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« âßYÅÖ’ „ÃÑãπa\©iÜ«∞<£ (presbyterian),
¿ÑѨÖò (papal), ZÑ≤™È¯áêeÜ«∞<£ (Episcopalian), HÍO„yˆQ+¨#Öò
(Congregational), "≥∞^ä•_çãπì (Methodist), Ü«¸x>ËiÜ«∞<£ (Unitarian),
ÉÏÑ≤ìãπì (Baptist), =∂#ã≤Hõ zH˜`«û (Mind-cure), „H˜ã≤ìÜ«∞<£ Ãã·<£û (Christian
Science), ã≤Êi\˜["£∞ (Spiritism), Z=Å∂º+¨x["£∞ (Evolutionism) ÖÏO\˜
âßYÅ∞ „Ѩ[Å#∞ J`«ºkèHõOQÍ PHõi¬OKå~Ú.
200 ‰õΩ ÃÑ·QÍ âßYÅ∞ L#flѨÊ\˜H©, 33 HÀ@¡ _®Å~°¡‰õΩ ÃÑ·QÍ =ºÜ«∞O
KÕã¨∞Î#flѨÊ\˜H© J"≥∞iHÍ „Ѩ[ÅÖ’ 46 âß`«O =∂„`«"Õ∞ U^À XHõ =∞`«âßY‰õΩ
K≥Ok#"åÔ~· L<åfl~°∞. `«H˜¯# "å~°O`å ^èŒ#"Õ∞ ÅHõΔ ºOQÍ KÕã¨∞H˘x rq`åÅ∞
QÆ_»∞ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
q*Ï˝<åaè=$nú, „Ѩ*Ï™êfi=∞º ã≤^•úO`åŠѨÙ~Àaè=$nú J<Õ‰Ωõ Å#∞ =∞`«âßYÅ
Ѩ@¡ qâßfi™êxfl HÀÖ’ÊÜÕ∞ÖÏ KÕâß~Ú. g~°∞ #∂`«# ÉèÏ"åÅ#∞ JaèÅ+≤OKå~°∞.

1. HÍÖÏO`«~°OÖ’ D ã≤^•úO`«OÖ’ J<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ∞ KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 215–16.
384 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Z=∞~°û<£ (Ralph Waldo Emerson, 1803–82) Jf`« `«`«Î fiâߢã¨ÎO

(Transcendentalism) =ÚYº"≥∞ÿ# XHõ ã¨Oã¨÷QÍ ZkyOk. nxx SHÀº^Œº=∞OQÍ
(Concord Movement) ‰õÄ_® ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞. ^äÀ~À (Henry
=∞`åf`«"≥∞ÿ#
David Thoreau, 1817 - 62) D L^Œº=∞OKÕ PHõ@∞ìH˘#
ã¨Oã¨÷Å∞
|_ç# #∂`«# zO`«<åjÅ∞~°Ö’ XHõ~°∞. Q˘Ñ¨Ê HõqÜ≥ÿ∞#
"åÖòìq\ò"Õ∞<£ (Walt Whitman), D ã¨Oã¨÷‰õΩ K≥Ok# =ºˆHÎ! D ã¨Oã¨÷‰õΩ
K≥Ok# J<ÕHõ zO`«<åjÅ∞~°ÃÑ· ÃÇ·ÏO^Œ= ÉèÏ=#Å „ѨÉèÏ=O LOk. J"≥∞iHõ<£
~°K«~Ú`«Å∞ nxx QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOK«HõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© „ÃѶOKü *Ï˝xÜ≥ÿ∞#
~À=∂~ÀÖÏ nxx ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥eÑ≤=Ù<åfl_»∞.1 ''Z=∞~°û<£ „¿Ñ~°}‰õΩ =¸ÅHÍ~°}O
U^À `≥Å∞™ê? D ѨÙã¨ÎHõO, D ÉèíQÆ=næ`Õ! PÜ«∞# HÍÔ~¡·Öò#∞ (Carlyle)
K«∂_»_®xH˜ "≥àÏ¡_∞» . HÍÔ~Ö¡· ò PÜ«∞#‰õΩ ÉèQí =Æ næ`« |Ǩ˙HõiOKå_»∞. P ѨÙã¨HÎ "õ ∞Õ
Z=∞~°û<£ SHÀº^Œº=∂xH˜ HÍ~°}Éèí∂`«=∞~ÚOk. J"≥∞iHÍÖ’x ÃÑ^ŒÌ ã¨Oã¨÷Åhfl
U^À XHõ q^èŒOQÍ D ã¨Oã¨÷‰õΩ |∞∞}Ѩ_ç<å~Ú——2 JO@∞<åfl~°∞ ™êfig∞r.
=∂#ã≤Hõ zH˜`«û, „H˜ã≤ìÜ«∞<£ Ãã·<£û, ã≤Êi\˜["£∞, Z=Å∂º+¨x["£∞ ÖÏO\˜
=∞`« âßYÅÖ’ ÃÇ·ÏO^Œ= ã≤^•úO`åÅ „ѨÉèÏ=O JkèHõOQÍ HÍ#=ã¨∞ÎOk.
¢ÔH·ã¨Î==∞`«O D q^èŒOQÍ J<ÕHõ âßYÅ∞QÍ =º=ǨÏiã¨∞Î#flѨÊ\˜H©, "≥Ú`«ÎO
g∞^Œ HÍã¨Î x~åâßxã¨Ê $ǨÏÖ’¡ Ѩ_çO^Œ#=K«∞Û. „Ѩ`ÕºH˜Oz ɡ·aÖò ã¨Ê+≤ì"å^•xfl
_®ifi<£ Ѩi}Ï=∞"å^ŒO `«∞`«∞ÎxÜ«∞Å∞ KÕã≤#ѨC_»∞ ¢ÔH·ã¨Î=
¢ÔH·ã¨Î= =∞`«
P<å\˜ Ѩiã≤÷u =∞`«O XH˜O`« HõOÑ≤OzOk. ^•x`ÀÉÏ@∞ 'L#fl`«™ê÷~Ú
q=∞~°≈— (Higher Criticism) ¿Ñi@ [~°‡<£ *Ï˝#∞Å∞ ɡ·aÖò
Kåi„`«Hõ ã¨`åºÅÃÑ· ã¨O^ÕǨÅ#∞ ÖË=nâß~°∞. D ã¨Oã¨÷ ‰õÄ_® |ÅOQÍ áê^Œ∞‰õΩ
áÈ~ÚOk. "å}˜[º ~°OQÆ Jaè=$kú ^èŒ#=O`«∞}˜‚ =∞iO`« ^èŒ#=O`«∞xQÍ#∂,
¿Ñ^Œ"å}˜‚ =∞iO`« ¿Ñ^Œ"å}˜‚QÍ#∞ KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ K«~üÛÅ ™ê=∂lHõ <åºÜ«∞O
QÆ∞iOz Ѩâ◊flÅ∞ `«Öˇ`«Î™êQÍ~Ú. „ÃÑãπa\©iÜ«∞#∞¡ K«~üÛÅ#∞ f„=OQÍ
„ѨuѶ¨∞\˜OKå~°∞. "åiH˜ [#™ê=∂#ºOÖ’ K«Hõ¯x =∞^ŒÌ`«∞ ÅaèOzOk.
J"≥∞iHõ<£ á¶ê^ŒsÅ∞ D „H˘OQ˘`«Î `«~°OQÍÅ#∞ „ѨuѶ¨∞\˜Oz ÃÑ^ŒÌQÍ Ug∞
KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ^•O`À K«~üÛŠѨ@¡ qâßfiã¨O HÀÖ’Ê~Ú# J<ÕHõ âßYÅ∞

1. The Life of Vivekananda, J^蕺ܫ∞O 3.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 7, ѨÙ@ 84.
 zHÍQÀ, ÃãÃÑìO|~ü 1893 
  „ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈# : XHõ qÉèÏQÆO 
ˆ~MÏz„`«O

 P~üì W<£ã≤ì@∂º\ò 
K«i„`å`«‡Hõ 'zHÍQÀ LѨ<庙êÅ∞— [iy# ã¨÷ÅO
 ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí "ÕkHõ g∞^Œ =∞`« „Ѩux^èŒ∞Å∞ 

 ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí "ÕkHõÃÑ· 

1. g~üK«O^£ QÍOnè 3. ^èŒ~°‡áêÅ∞_»∞ 4. ™êfig∞r
 áêâßÛ`«º HÍ~åºK«~°}Ö’

 ˆH^äÕ Ãã<£|~üfl   q∞Ãããπ ¿ÇÏÖò 

 ¿ÇÏÖò ™È^Œs=∞}∞Å∞ 
¿ÇÏiÜ«∞\ò "≥∞HõO_ô¡, "Õ∞s ¿ÇÏÖò, Wã¨ÉˇÖò "≥∞HõO_ô¡, ¿ÇÏiÜ«∞\ò ¿ÇÏÖò
 áêâßÛ`«º HÍ~åºK«~°}Ö’

 q∞Ãããπ ™ê~å |∞Öò   q∞ãπ *’ÃãÃѶ·<£ "≥∞H“¡_£ 

 W.\˜. ã¨ìs¤   ¢á¶êxûãπ ÖˇQÍæ\ò 

 áêâßÛ`«º HÍ~åºK«~°}Ö’

 *Ï<£ Ñ≤. eÜ«∂<£   q∞Ãããπ eÜ«∂<£ 

 „á⁄ÃѶã¨~ü *ˇ.ÃÇÏKü. Ô~·\ò   PÅ<£ 

 áêâßÛ`«º HÍ~åºK«~°}Ö’

 q∞ãπ ÃÇÏ„x\Ïì =ÚÅ¡~ü 

 g∞_£ ™È^Œs=∞}∞Å∞ (H˜O^Œ) 

ÃÑ· =~°∞㨠: `«∞sÜ«∂#O^Œ, *ˇã‘û g∞_£, _À~°nä
„H˜Ok =~°∞㨠: QÍs "≥·HÍѶπ, ~åÖòÊù, ÃÇÏÖˇ<£ g∞_£, Peãπ ÃÇÏ<£û|~À
 HõÅ∞ã¨∞H˘#fl "Õ∞^è•=ÙÅÖ’ H˘O^Œ~°∞

 „á⁄ÃѶã¨~ü =∂H±û =ÚÅ¡~ü   xHÀÖÏ >ˇ™ê¡ 

q*Ï˝#"Õ`«Î

 "Õ∞_»"£∞ ™ê~å ɡ<£Ç¨~üì   "Õ∞_»"£∞ Z=∂‡ HÍÖËfi 

QÍÜ«∞x
 HõÅ∞ã¨∞H˘#fl "Õ∞^è•=ÙÅÖ’ H˘O^Œ~°∞

 ~åH±ÃѶš~ü   WOQÆ~ü™êÖò 
áêi„âßq∞Hõ"Õ`«Î J*˽ܫ∞"åk

 *ˇ.Z<£. \Ï\Ï 
 „á⁄ÃѶã¨~ü áêÖò _»∂ºã¨<£  áêi„âßq∞Hõ"Õ`«Î
 áêâßÛ`«º t+¨μºÅÖ’ H˘O^Œ~°∞

 *ˇ.*ˇ QÆ∞_çfi<£   ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ 

 ™È^Œi x"Õk`«   ™È^Œi „H˜Ããì·<£ 

 P^蕺u‡Hõ =∞HÍOÖ’, „y<ÕHõ~ü 1894 
 Ѩ„uHõÅÖ’
„Ѩã¨OQÍÅ „ѨHõ@#Å∞
 ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz áêâßÛ`«º Ѩ„uHõÅÖ’
 q∞+¨#sÅ∞ WzÛ# `«Ñ¨C_»∞ z„`åÅ∞ 

¢ã‘ÎÅ∞
tâ◊√=ÙÅ#∞ "≥Úã¨à◊¡‰õΩ
"Õã¨∞Î<åfl~°∞!

„‰õÄ~°=∞$QÍÅ
~ÀQÍÅ "åº^èŒ∞Å=∞Ü«∞"≥∞ÿ# ^Õâ◊O
ÉèÏ~°`«O

¢ã‘ÎÅ ã¨r=
^ŒÇ¨Ï#O!

=¸_è»#=∞‡HÍÅ`À
tâ◊√=ÙÅ∞ H͉õΩʼnõΩ, ~å|O^Œ∞ʼnõΩ
PǨ~°OQÍ "ÕÜ«∞|_»∞`«∞<åfl~°∞!
 ÅO_»<£, 1986 
 J"≥∞iHÍ 385

L`«Ê#fl"≥∞ÿ<å~Ú. ™êfig∞r J"≥∞iHÍÖ’ HÍe_ç#ѨC_»∞ ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O D q^èŒOQÍ

HÍã¨Î ^Œ∞~°ƒÅ ã≤÷uÖ’ HÍ#=zÛOk.
JO`ÕQÍHõ, 19 = â◊`å|Ì L`«Î~å~å÷# J"≥∞iHÍÖ’ L„kHõÎ`å, ^Ò~°˚#º=¸
qѨs`«OQÍ „áê|źO =Ç≤ÏOKå~Ú. Ü«∞[=∂#∞ʼnõÄ HÍi‡‰õΩʼnõÄ =∞^茺
Jaè„áêÜ«∞ÉèË^•Å∂, ã¨=∞㨺Å∂ JkèHõ=∞Ü«∂º~Ú. 1892 Ö’
^ÕjÜ«∞
ã¨=∞㨺Å∞
"≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ W^˘Hõ áÈ~å@OQÍ, ã¨"≥∞‡QÍ Ñ¨i}q∞OzOk.
^•O`À Tˆ~yOѨÙÅ∞, ÉÏO|∞ „¿ÑÅ∞à◊√¡, `«∞áêH© HÍÅ∞ÊÅ∞,
Mˇ·^Œ∞ ÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ K≥^Œ∞~°∞=∞^Œ∞~°∞QÍ [~°∞QÆ™êQÍ~Ú.
1893 Ö’ ^Õâ◊O Ü«∂=`«∂Î Pi÷Hõ ã¨=∞㨺`À `«Å¡_çe¡áÈ~ÚOk. "≥O_ç
ã¨=∞㨺1 HÍ~°}OQÍ J<ÕHõ q∞Å∞¡Å∞, ÉϺO‰õΩÅ∞ =¸`«Ñ_¨ ®¤~Ú. ™êfig∞r J"≥∞iHÍ
#∞O_ç „"åã≤# "≥Ú^Œ\ ˜ ÖËYÖ’<Õ, ''„ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄ_® Y~°∞ÛÅ#∞ J^Õq^èŒOQÍ
xÅHõ_» KÕÜ∞« _®xH˜ âßã¨#O KÕÜ∞« _»O =Å#, U W`«~° ^Õâ=◊ ¸ ^•x ã¨g∞ѨOÖ’H˜
~åÖËHõáÈ`ÀOk——2 JO@∂ ^•xx ã¨∂zOKå~°∞. J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’ =º=™êÜ«∞
~°OQÆO H©Δ}˜OzOk. W`«~° =$`«∞ÎÅ∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ Hõ~å‡QÍ~åÅ∞ JkèHõ=∞Ü«∂º~Ú.
nx`Àáê@∞ #Å¡*Ïu „Ѩ[Å ã¨=∞㨺Å∞ `«Ö`ˇ åÎ~Ú. 1892 Ö’ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ\˜#ì
âßã¨#O „ѨHÍ~°O #Å¡*Ïu „Ѩ[Å F@∞ ǨωõΩ¯ LѨã¨OǨÏiOK«|_çOk. ã¨~°fi`À
=ÚYOQÍ "åix J}QÆ„^˘Hõ¯_®xH˜ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ KÕÜ∞« |_®¤~Ú. ''WѨC_À, "åÔ~=i
™⁄`«∂Î HÍ~°∞. "åi „áê}ÏʼnõΩ qÅ∞= ÖË^Œ∞. U=∂„`«O q∞+¨ ^˘iH˜<å, "åà◊¡#∞
xÅ∞=Ù<å HÍeÛK«OѨÙ`å~°∞. "åà◊¡#∞ HÍeÛ K«O¿Ñ ǨÏO`«‰õΩÅ#∞ tH˜ΔOKÕ âßã¨#O
ÖË^Œ∞! "åà◊√¡ #Å¡"åà◊√¡ HÍ|\˜ì =∞#∞+¨μºÖË HÍ~°@! áÈh "åà◊√¡ Ѩâ◊√=ÙÖˇ·<å HÍ~°∞.
Jx Hõ^• `≥Å¡"å~°∞ Jaè„áêÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞——3 Jx ™êfig∞r „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
1. XHõ ^Õâ◊ ã¨OѨ^Œ#∞ qÅ∞=QÆ@ì_®xH˜ „áê~°OÉèíOÖ’ "≥O_çx LѨÜ≥∂yOKå~°∞. JO>Ë,
XHõ ^Õâ◊OÖ’ "≥O_ç xÅfi ZO`« LO^À, Jk "åi ã¨OѨ^Œ ã≤÷u H˘Å`«QÍ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞.
1821 Ö’ „a@#∞ "≥O_çH˜ |^Œ∞Å∞QÍ |OQÍ~åxfl ã¨OѨ^Œ H˘Å`«QÍ =∂~°∞ÛH˘Ok. 1870 Ö’
D Ѩ^Œúux [~°‡h, „á¶ê<£û J#∞ã¨iOKå~Ú. 1893 Ö’ J"≥∞iHÍ D Ѩ^Œúux J#∞ã¨iOz
"≥O_ç <å}ËÅ#∞ =Ú„kOK«_»O xeÑ≤"Õã≤Ok. "≥O_çx ÃÑ@∞ì|_çQÍ LOK«∞H˘#fl J<ÕHõ ã¨Oã¨÷Å∞
^≥|ƒu<åfl~Ú. ÉϺO‰õΩÅ∞, ™⁄~°OQÆ HÍi‡‰õΩÅ∞, =º=™êÜ«∞^•~°∞Å∞ D „ѨÉèí∞`«fi H˘`«Î
ã≤^•úO`åxfl „ѨuѶ¨∞\˜OKå~°∞. 1890Ö’ W^˘Hõ ÃÑ^ŒÌ áÈ~å@OQÍ Ñ¨i}q∞OzOk. ™êfig∞r
"≥O_ç <å}ÏÅ#∞ xÅfiQÍ LOK«∞HÀ"åÅ#fl ã≤^•úO`åxˆH =∞^ŒÌ`«∞xKåÛ~°∞.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 76.
3. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 106.

S 27
386 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

^ÕjÜ«∞ ã¨=∞㨺Å∞ D ~°HOõ QÍ `«Ö`ˇ QΫ Í, [~°‡h XHõ â◊H=Θ ∞O`«"∞≥ #ÿ ^ÕâO◊ QÍ
~°∂á⁄Ok J"≥∞iHÍ Éè„í ^Œ`Hˆ« =ÚѨC "å\˜Ö@¡Ë @∞¡ ã¨"åÅ∞QÍ xezOk. WO^Œ∞=Å#
J"≥∞iHÍ `«# q^Õj ã≤^•úO`åÅ#∞ ã¨=iOK«∞HÀ=Åã≤# JQÆ`«ºO U~°Ê_çOk. D
q^èŒOQÍ ~å[H©Ü«∞ ~°OQÆOÖ’#∂ XHõ =ºuˆ~Hõ"≥∞ÿ# LÃÑÊ# HÍ#=zÛOk.
WHõ ã¨=∂[OÖ’x ™ê^è•~°} Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ ѨiH˜^•ÌO. ™êfig∞r J"≥∞iHÍ
"≥o¡#ѨC_»∞ =∞`«O ^•^•Ñ¨Ù H˘#TÑ≤i`À H˘@∞ì‰õΩO\’Ok. ^Õ=Ù_»∞
'=∞$uK≥O^•_»∞— J<Õ ÉèÏ=# áê^Œ∞HÀ™êyOk. ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O
ã¨=∂[OÖ’x
™ê^è•~°}
„ѨHÍ~°O 'K«~üÛ— ÉèíQÆ=O`«∞x ^ÕǨÏO. ^ÕǨÏ"≥∞ÿ# K«~üÛ`À
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ r="≥∞ÿ# ^Õ=Ù_»∞ ã¨"≥∞ÿHõº=∞~Ú#ѨC_Õ PÜ«∞# 'ã¨r=Ù_»∞—.
HÍx K«~üÛ `«# "≥·Yi`À Q“~°"åxfl HÀÖ’Ê™êyOk. ^Õ=Ùx
^Œ$+≤ì K«~üÛ ÃÑ·#∞O_ç =∞~°eáÈ~Ú#@∞¡ JxÑ≤OzOk. ^ÕǨÏO #∞O_ç „áê}O q_ç
=_ç`Õ Jk =∞~°}"Õ∞ Hõ^•! JO^Œ∞ˆH K«~üÛ #∞O_ç q_ç=_ç# ^Õ=Ù}˜‚ '=∞~°}˜Oz#
^Õ=Ù_»∞— Jx ÉèÏqOK«™êQÍ~°∞. W@∞=O\˜ ÉèÏ=<å, qâßfiã¨~åÇ≤Ï`«º=¸ ã¨=∂[OÖ’
qã¨Î $`«OQÍ `«Öˇ`«Î™êQÍ~Ú. ^Õ=Ù_»∞ 'x„+¨¯q∞OK«_»O—`À áê@∞ PÜ«∞# XѨÊO^ŒO
g∞^Œ1 xi‡`«=∞~Ú# 㨢`«Ê=~°Î#Å∂ J^Œ$â◊ºO HÍ™êQÍ~Ú.
¢ã‘Î q^•º "åºÑ≤Î „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. ^•x`ÀÉÏ@∞ =∂#=`å"å^Œ
ÉèÏ=#Å`À ‰õÄ_»∞H˘#fl ã¨O㨯~°} ã¨Oã¨÷Å∞ Ãã·`«O L^ŒƒùqOK«™êQÍ~Ú. K«~üÛÅÖ’
Pk"å~°Ñ¨Ù „Ѩã¨OQÍÅÖ’ =∂#=`å"å^Œ ÉèÏ=#Å∞ É’kèOѨ <å~°OaèOKå~°∞.
"≥·*Ï˝xHõ~°OQÆOÖ’x #∂`«# Pq+¨¯~°}Å∞ „Ѩ[Å "ÕÖÏk ã¨O=`«û~åÅ
ÉèíQÆ=kfiâßfi™êhfl, =∞`«O Ѩ@¡QÆÅ #=∞‡HÍhfl ==Ú‡ KÕÜ«∞<å~°OaèOKå~Ú.
Éèí∂QÆ~°ƒùâߢã¨Î Ѩiâ’^èŒ#Å∞ ɡ·aÖò =zOKÕ ã¨$+≤ì ÉèÏ=##∞ ‰õÄHõ\ ˜ „"Õà◊¡`À
ÃÑHõeOz"ÕÜ«∞™êQÍ~Ú.2 z=~°QÍ _®ifi<£ Ѩi}Ï=∞"å^Œ ã≤^•úO`«O „ѨuáêkOѨ
|_çOk. ^•O`À ѨÙ~å`«# =∞`« ã≤^•úO`åÅ „áê|źO K«uH˜ÅѨ_çOk.

1. Ü«¸^Œ∞–¢ÔH·ã¨Î= =∞`åÅ „ѨHÍ~°O ã¨<å‡~°æO, 㨄`«Ê=~°Î# Jhfl ã¨Ç¨Ï[ XѨÊO^•Å∞.

^Õ=Ù_»∞ "≥∂ã¨ãπ‰õΩ 10 P^ÕâßezÛ, P 㨄`«Ê=~°Î# xÜ«∞=∂Å#∞ áê\˜Oz#O`«=~°‰õΩ
„Ѩ[Å#∞ `å#∞ ~°H˜Δ™êÎ#x "åQÍÌ#O KÕâß_»∞. Wk ^Õ=ÙxH©, =∞x+≤H© =∞^茺 [iy#
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ XѨÊO^•ÅÖ’ XHõ\ ˜. P_»"£∞, <À"å, J„|ǨO, "≥∂ã¨ãπ, _Õq_£ „ѨÉèí$`«∞Å`À
^Õ=Ù_»∞ KÕã¨∞H˘#fl XѨÊO^•Å#∞ QÆ∞iOz 'áê`« x|O^èŒ#— (Old Testament)Å „QÆO^äŒO
`≥Å∞ѨÙ`«∞#flk.
2. H˘xfl "ÕÅ Uà◊¡ „H˜`«O U_»∞ ~ÀAÖ’¡ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Ö’HÍxfl ã¨$+≤ìOz#@∞¡ ɡ·aÖò

 J"≥∞iHÍ 387

`«^Œ#O`«~°O HÍefi<£ ã≤^•ú`«O |Ü«∞Å∞^ÕiOk. ~À=∂~ÀÖÏ ¿Ñ~˘¯#fl@∞¡

^èŒ#O J"≥∞iHÍ "åã¨∞Å áêe@ '=∞~À ^Õ=Ùx—QÍ Ñ¨i}q∞OzOk. ã¨∞„Ѩã≤^Œú
J"≥∞iHõ<£ zO`«<åjÅ∞Ö’ XHõ~°∞ WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞† ''=∞`« ã≤^•úO`åÅ∞ =∞x+≤x
xÜ«∞O„uOK«ÖËx Ѩiã≤÷u Z^Œ∞~°~Ú#ѨC_»∞ P`«_»∞ `«##∞ ѨÓiÎ ¿ãfiKåÛùrqQÍ
ÉèÏqOKå_»∞. D ¿ãfiKåÛùÜ«Ú`« áÈHõ_» ã¨=∂[ JHΔÍ<Õfl "åeÛ"Õã¨∞ÎO^Õ"≥∂#x
P`«_»∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤_»∞. =∞`«=¸, áê`« #=∞‡HÍÅ∂ J„QÍã¨#OÖ’ ÖË#ѨC_»∞
`å#∞QÍ XHõ J„QÍã¨<åxfl ã¨$+≤ìOK«∞H˘<åfl_»∞.——1 P J„QÍã¨#"Õ∞ '_»|∞ƒ—.
D q^èŒOQÍ _»|∞ƒ ‰õÄ_»QÆ@ì_»O „áê~°OaèOz „ѨѨOK« ^ÕâßÅÖ’ J`«ºO`«
ã¨OѨ#fl ^Õâ◊OQÍ J"≥∞iHÍ JÅ~åi# `«~°∞}OÖ’<Õ H˘ÅO|ãπ J"≥∞iHÍ#∞
Hõ#∞Q˘x 400 Uà◊§ÜÕ∞º ã¨O^Œ~ƒ° Où (1892) ã¨g∞Ñ≤OzOk.
ã¨~°fi=∞`«
=∞Ǩã¨Éèí P ã¨O^Œ~åƒùxfl L`«û=OQÍ [~°∞ѨÙHÀ"åÅx f~å‡xOz#
zHÍQÀ „Ѩ[Å∞ XHõ „ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈# U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
„ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈#‰õΩ W^˘Hõ =ÚYºHÍ~°}=∞~Ú#ѨÊ\˜H,© =∞~À ~Ô O_»∞ HÍ~°}ÏÅ∞
‰õÄ_® L<åfl~Ú. qHÀìiÜ«∂ =∞Ǩ~å}˜ ã≤OǨã¨#O Jkè+Oª≤ z# ~°[`À`«û=O
1851 Ö’ ÅO_»<£Ö’ "≥·Éèí=OQÍ [iyOk. P ã¨O^Œ~åƒùxfl ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘x
ÅO_»<£Ö’ U~åÊ@∞ KÕã≤# „Ѩ^Œ~°≈##∞ 60 ÅHõΔÅ Hõ<åfl Z‰õΩ¯==∞Ok K«∂ã≤,
P#OkOKå~°∞. J^Õq^èOŒ QÍ 1889 Ö’ áêºiãπÖ’ XHõ „Ѩ^~Œ ≈° # [iyOk. P
„Ѩ^~Œ ≈° ##∞ ^•^•Ñ¨Ù =¸_»∞#fl~° HÀ@¡ =∞Ok uÅH˜Oz, P#OkOKå~°∞. „ѨѨOK«
J^Œ∞ƒù`åÅÖ’ XHõ>ˇÿ# DѶ≤Öò QÀѨÙ~åxH˜ (Eiffel Tower) P ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’<Õ
„áê~°OÉè’`«û=O [iyOk. áêºiãπ „Ѩ^Œ~°≈# ÅO_»<£ „Ѩ^Œ~°≈# Hõ<åfl â’ÉèÏÜ«∞
=∂#OQÍ x~°fiÇ≤ÏOѨ|_çOk. D Ô~O_ç\ ˜x q∞Oz# suÖ’ XHõ „Ѩ^Œ~°≈##∞
U~åÊ@∞ KÕÜ«∞QÀiOk J"≥∞iHÍ. JO^Œ∞‰õΩ D ã¨O^Œ~åƒùxfl ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘Ok.
Éè∫uHõ „ѨѨOK«OÖ’ =∞x+≤ ™êkèOz# „ѨQÆuh, ^•x`Àáê@∞ zO`«<å
„ѨѨOK«OÖ’ P`«_ç JÉèí∞º^ŒÜ«∂hfl P „Ѩ^Œ~°≈#Ö’ J<Õ‰õΩʼnõΩ `≥eÜ«∞*ˇáêÊÅx
xâ◊Û~ÚOKå~°∞. ¢ã‘ΊѨÙ~ÀQÆf, Ѩ„uHõÅ∞, "≥·^ŒºO, =∞^Œºáê# x¿+^èŒO, Pi÷Hõ
=º=ã¨÷, ã¨Ow`«O, ~å[H©Ü«∂Å∞, tHΔ͇㨇 $u ÖÏO\˜ W~°"≥· âßYÅÖ’ =∞`åxH˜

 =zã¨∞Î#flk. HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«"Õ∞ D „ѨѨOK«O L#fl@∞¡ Éèí∂QÆ~°ƒùâߢã¨Î Ѩiâ’^èŒ#Å∞

ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
1. Alexis de Tocqueville ~°zOz# Democracy in America.
388 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

‰õÄ_® XHõ KÀ@∞ ˆH\Ï~ÚOK«|_çOk. Kèå~°¡ãπ Hõ~ÀÖò áÈh J<Õ <åºÜ«∞"åk

ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí#∞ ã¨=∂"Õâ◊Ѩ~°∞^•Ì=∞<Õ Jaè„áêÜ«∞O "≥e|∞KåÛ_»∞. P`«_ç
Jaè„áêÜ«∞O P"≥∂kOK«|_çOk. zHÍQÀ „ÃÑãπa\©iÜ«∞<£ K«~üÛ =∞`«É’^茉õΩ_≥·#
*Ï<£ ÃÇÏ„h ÉÏ~Àãπ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí áêÅHõ=~°æ ã¨q∞uH˜ J^茺‰õΔΩxQÍ
xÜ«∞q∞`«∞_»Ü«∂º_»∞.
"≥·*Ï˝xHõ ѨÙ~Àaè=$nú, =∞`«O Ѩ@¡ qâßfiã¨~åÇ≤Ï`«º=¸ =O\˜ HÍ~°}ÏÅ
=Å# „ѨHõOѨ#Å∞ K«qK«∂ã≤# ¢ÔH·ã¨Î==∞`åxfl x|ƒ~°Ñ¨~°K«_»O ¢ÔH·ã¨Î=ÙʼnõΩ
Jx"å~°º"≥∞ÿ# P=â◊ºHõ`« J~ÚOk. ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí#∞ ã¨=∂"Õâ◊Ѩ~°K«_®xH˜
W^˘Hõ =ÚYºHÍ~°}O. ''ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí ¢ÔH·ã¨Î= =∞`åxfl „ѨѨOK«OÖ’ L`«¯ $+¨ì
=∞`«OQÍ fiÛk^Œ∞Ì`«∞Ok—— Jx áÈh Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤_»∞. J<ÕHõ ^ÕâßÅ #∞O_ç,
J<ÕHõ =∞`«âßYÅ "åix PǨfixOz, "åix `«=∞ `«=∞ =∞`åÅ ã≤^•úO`åÅ#∞
qâ◊nHõiOKÕÖÏ KÕã≤, ¢ÔH·ã¨Î==∞`« Ѷ¨∞#`«#∞ ™ê÷Ñ≤OKåÅx "åi HõÅ.1 ~À=∞<£
Hͺ^äŒe‰õΩ¯Å HÍi¤#Öò2 J~Ú# y|ƒ<£û n<À¡ ZO`À L`åûǨÏO Hõ#|iKå_»∞.
HÍx ÉèíQÆ=O`«∞x Ѩ^äŒHõO Z=i ÔH~°∞Hõ?
nxH˜ ã¨O|OkèOz# Ѩ#∞ʼnõΩ 1890 JHÀì|~üÖ’ NHÍ~°O K«∞\Ïì~°∞. áÈh
J^躌 Hõ`Δ « =Ç≤ÏOz# ã¨OѶ∞¨ O JHÀì|~ü 30 = `Õn# ã¨=∂"Õâ=◊ ∞~ÚOk. 10,000
L`«Î~åÅ∞, 40,000 q[˝Ñ¨ÙÎÅ =O\˜q „ѨѨOK« ^ÕâßÅxflO\˜H© ѨOѨ|_®¤~Ú.
„ѨѨOK« ^ÕâßÅxflO\˜ #∞O_ç 3000 =∞Ok ã¨ÅǨ^•~°∞Å∞ xÜ«∞q∞`«∞
ÅÜ«∂º~°∞. nxÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞O_ç D „H˜Ok "å~°∞ ZOÑ≤HõKÕÜ«∞|_®¤~°∞: 1.
l.Ü«∞ãπ. JÜ«∞º~ü (K≥<≥·flÖ’x k Ç≤ÏO^Œ∂ k#Ѩ„uHõ ã¨Oáê^Œ‰õΩ_»∞), 2. Ñ≤.Ñ≤.
#QÆ~°¯~ü (ÉÁOÉÏ~Ú), 3. „Ѩ`åѨK«O„^Œ =∞AO^•~ü (HõÅHõ`åÎ). =∞ǨÉ’kè
™⁄Ãã·\ © „Ѩ^è•# HÍ~°º^Œi≈Ü≥ÿ∞# ^èŒ~°‡áêÅ, ÉÁOÉÏ~Ú *ˇ·#=∞`« ã¨<åflºã≤Ü≥ÿ∞#
=Úx P`å‡~åOr`À P ã¨OѶ¨∞O "å~°∞ ã¨~°fi=∞`«=∞Ǩã¨Éèí q+¨Ü«∞OQÍ

1. D Jaè„áêÜ«∂xfl ™êfig∞r ‰õÄ_® "≥Å¡_çOK«HõáÈÖË^Œ∞. ¢ÔH·ã¨Î= =∞`åxH˜ "å~°∞

„áê^è•#ºq∞KåÛ~°#fl q+¨Ü«∞O „Ѩux^èŒ∞Å x+¨ÊuÎ #∞O_ç ‰õÄ_® =∞#O TÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
"≥Ú`«ÎO „Ѩux^èŒ∞Å∞ 170. ^•<À¡ ¢ÔH·ã¨Î= =∞`åxH˜ K≥Ok#"å~°∞ 100 =∞Ok. `«H˜¯#
=∞`åÅxflO\˜H© HõeÑ≤ 70 =∞Ok „Ѩux^èŒ∞Å∞.
2. XHõ ^Õâ◊OÖ’x Hͺ^äŒe‰õΩ¯ =∞`åkèHÍix HÍi¤#Öò Jx ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
J"≥∞iHÍÖ’x Hͺ^äŒe‰õΩ¯ =∞`åkèHÍi y|ƒ<£û.
 J"≥∞iHÍ 389

ã¨O„ѨuOKå~°∞. k Ç≤ÏO^Œ∂ Ѩ„uHõÖ’ l.Zãπ. JÜ«∞º~ü „"åÜ«∞_»O =Å¡<Õ

ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí QÆ∞iOz J<Õ‰õΩʼnõΩ `≥eã≤Ok.
¢ÔH·ã¨Î==∞`« L`«¯ $+¨ì`«#∞ Ö’Hõ=∞O`å Kå@_®xˆH ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí
ã¨=∂"Õâ◊=∞=Ù`«∞#flѨÊ\˜H©, ÉÏÑ≤ìãπì, POy¡Hõ<£ K«~üÛ ÖÏO\˜ H˘xfl ¢ÔH·ã¨Î=
=∞`«ã¨Oã¨÷Å∞ P „Ѩܫ∞`«flO `«Ñ¨Êx YO_çOK«_»O`À áê@∞, P ã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#É’
=∞x `≥ˆQã≤ K≥¿ÑÊâß~Ú. POy¡Hõ<£ K«~üÛ P~üÛa+¨Ñπ, ÉÏ~Àã¨∞‰õΩ „"åã≤# ÖËYÖ’,
''ã¨iã¨=∂#"≥∞ÿ# ™ê÷~ÚÖ’x =∞`åÅ∞ =∂„`«"Õ∞ W@∞=O\˜ XHõ =∞Ǩã¨ÉèíÖ’
áêÖÁæ#QÆÅ=Ù. JÖÏ H͉õΩO_® ã¨~°fi =∞`åÅ#∂ áêÖÁæ#=∞x g∞~°∞
PǨfixOK«_»O =Å# <Õ#∞ WO^Œ∞Ö’ áêÖÁæ#ÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞—— Jx „"åâß_»∞.
ÉÏ~Àãπ KÕã¨∞Î#fl D „Ѩܫ∞`åflxfl ''Uã¨∞„H©ã¨∞ΉõΩ q~°∞^Œú"≥∞ÿ# =OK«# Ѩ^äŒHõO—— Jx
ǨOHÍOQ∑ á¶ê^ŒsÅ∞ YO_çOKå~°∞.
D ~°HõOQÍ PǨfi#=¸, „ѨuѶ¨∞@Å∂ HõÅQÆÅã≤# XHõ Ѩiã≤÷uÖ’
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí U~åÊ@~ÚOk.


 `˘e<åà◊√¡

ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜ XHõ =ºH˜Îx (™êfig∞r) ѨOѨÙ

`«∞<åfl#∞. q^•ºkè‰õΩÅ~Ú# =∞# PKå~°∞º ÅO^Œih UHõOKÕã≤<å
"å~°O`å DÜ«∞# *Ï˝<åxH˜ ™ê\˜~å~°∞.
ó „á⁄ÃѶã¨~ü ÃÇÏ„h Ô~·\ò
(ѨiK«Ü«∞ Ѩ„`«OÖ’)

~Ô O_»∞ <≥ÅÅ∞! ^•^•Ñ¨Ù 13,000 H˜.g∞. ^Œ∂~°O! JѨiz`« „Ѩ^ÕâßxH˜ XHõ

Ü«Ú=ã¨<åflºã≤ XO@i Ѩܫ∞#O! Z<Àfl P@OHÍÅ =∞^茺 XO@i „Ѩܫ∂}O!
WѨC_»∞ `«ÅK«∞H˘<åfl ‰õÄ_® =∞#ã¨∞û HÍã¨Î LeH˜¯Ñ¨_»∞
=ã¨O`«HÍÅ
=∞O^ŒÑ¨=#O
`«∞Ok. ™êfi~°÷O Wã¨∞=∞O`« ‰õÄ_® ÖËx W@∞=O\˜ =∞Ǩ`«∞‡
Å#∞ QÆ∞iOKÕ â◊OHõ~åKå~°∞ºÅ∞, ''„ѨâßO`«`«#∂, =∞ǨÏ`åÎ fihfl
ã¨O`«iOK«∞H˘#fl =∞Ǩ`«∞‡Å∞ L<åfl~°∞. „áê‰õΩH˘O@∂ =KÕÛ =ã¨O`«HÍÅ
=∞O^ŒÑ¨=#OÖÏ "å~°∞ =∂#"åoH˜ Ç≤Ï`«O KÕ™êÎ~°∞. D ã¨O™ê~° ™êQÆ~åxfl
"å~°∞ ^•\Ï~°∞† W`«~°∞Å∞ ‰õÄ_® P q^èŒOQÍ<Õ ^•\ÏÅ<Õ L^ÕÌâ◊O`À H˜Oz`«∞Î
‰õÄ_® ™êfi~°÷O ÖˉõΩO_® áê@∞Ѩ_»`å~°∞. ã¨∂~°∞ºx fHõΔ‚ H˜~°}ÏÅ`À ^ŒÇ≤ÏOѨ
|_ç# Éèí∂q∞x K«O„^Œ∞x j`«Å H˜~°}ÏÅ∞ ã¨Ç¨Ï[OQÍ K«Å¡|~°KÕ@@∞¡, W`«~°∞Å
^Œ∞óMÏÅ#∞ ÉÏѨ_®xH˜ áê@∞Ѩ_»_»O "åi <≥·[=∞=Ù`«∞Ok——1 Jx =zOKå~°∞.
''W`«~°∞Å ^Œ∞óMÏÅ#∞ ÉÏѨ_®xH˜ áê@∞Ѩ_»_»O—— J#flk ™ê=∂#ºOQÍ XHõ
=∞Ǩ`«∞‡x rq`«OÖ’ P^蕺u‡Hõ`«‰õΩ ã¨O|OkèOz#kQÍ LO@∞Ok. `«=∞#∞
"≥^Œ‰õΩ¯O@∂ =KÕÛ"åiH˜HÍx, H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ã¨fiÜ«∞OQÍ `å"Õ∞ "≥^Œ‰õΩ¯O@∂
"≥à‹·§<å "å~°∞ H˘O^Œi rq`åÅÖ’ *Ï˝#náêxfl "≥ey™êÎ~°∞† P^蕺u‡Hõ`« J<Õ

1. q"ÕHõK«∂_®=∞}˜, 37, 38.

390
 `˘e<åà◊√¡ 391

=∞Ǩϟ#fl`« ã¨Ç¨Ü«∞O JOk™êÎ~°∞. t+¨μºÅ áêáêÅ#∞ ã‘fiHõiOz QÆ∞~°∞=Ù

âßs~°HõOQÍ#∂ =∂#ã≤HõOQÍ#∂ ÉÏ^èŒÅ#∞ÉèíqOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. J~Ú#ѨÊ\˜H© P
ÉÏ^èŒÅ#∞ ã‘fiHõiOz t+¨μºÅ#∞ ѨÙ~ÀQÆu Ѩ^äŒOÖ’ Ѩܫ∞xOѨKÕ™êÎ~°∞ P Hõ~°∞}Ï
ã≤O^èŒ∞=ÙÅ∞.
™êfig∞r q+¨Ü«∞OÖ’, PÜ«∞# WO`«Hõ#fl J<ÕHõ "≥∞@∞¡ „H˜Ok#∞O_ç áê@∞
Ѩ_»=Åã≤ =zÛOk. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ P^蕺u‡Hõ rq`«OHõ<åfl =ÚO^Œ∞QÍ ™ê=∂#º
rq`åxH˜ PÜ«∞# ã¨Oã≤^ŒúѨ~°K«=Åã≤ =zÛOk. ''^Õ=`«Å=O_ç, W`«~°∞Å#∂
^Õ=`«Å∞QÍ =∂~°ÛO_ç—— J#flk "åi `å~°Hõ=∞O„`«"≥∞ÿ<å, nxx JOwHõiOz
PK«~°}Ö’ ÃÑ@ìQÆÅ ã≤÷uÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ÖË~°x PÜ«∞# „QÆÇ≤ÏOK«HõáÈÖË^Œ∞.
POˆQ¡Ü«Úx áê^•Å „H˜O^Œ #ey, `«# ã¨O㨯 $uh, <åQÆ~°Hõ`«#∂ q㨇iOz,
ˆH=ÅO ÉÏxã¨QÍ rqã¨∂Î#fl P`«_»∞ ^Õ=`« J=_»O ZÖÏ ™ê^茺O? Hõ#∞Hõ<Õ,
''=∞#∞+¨μºÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK«O_ç, JO^Œ∞ xq∞`«ÎO ã¨~°fi„`å q^•º"åºÑ≤Î
QÍqOK«O_ç—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. Ѩâ◊√„áêÜ«ÚÅ∞QÍ rqã¨∞Î#fl "åix =∂#=
™ê÷~ÚH˜ Z^ŒQÆ*ËÜ«∞_»"Õ∞ ™êfig∞r P^Œ~å≈ÅÖ’ XHõ\ ˜. JѨÊ\˜ ÉèÏ~°fÜ«ÚxH˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ#k P^蕺u‡Hõ PǨ~°O HÍ^Œ∞, Hõhã¨O ã¨QÆO Hõ_»∞Ѩ٠xO_Õ PǨ~°"Õ∞
J#flk PÜ«∞# K«Hõ¯QÍ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ P`«_çH˜ =ÚO^Œ∞QÍ
Hõ_»∞Ѩ٠xO_® PǨ~°O J=ã¨~°O. JO^Œ∞‰õΩ _»|∞ƒ HÍ"åe. Hõ#∞Hõ x^èŒ∞Å HÀã¨O
"≥`«HÍe J<Õ xâ◊ÛÜ«∂xH˜ =KåÛ~°∞ ™êfig∞r.
™ê^è•~°}"≥∞ÿ# =∞Ǩ`«∞‡Å∞, ''_»|∞ƒ#∞, HÀÔ~¯Å#∞ `«ºlOz ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚
"≥^ŒHõO_ç—— Jx K≥¿ÑÊ ã≤÷uÖ’ LO\Ï~°∞. HÍx ™êfig∞r =∂„`«O, ''_»|∞ƒ HÀã¨O
"≥^ŒHõO_ç, K«Hõ¯x rq`«O QÆ_»Ñ¨O_ç, `«^Œ#O`«~°"Õ∞, ^•x Ѩ~°º=™ê#OQÍ
P^蕺u‡Hõ rq`«O qHõã≤ã¨∞ÎOk—— Jx K≥ѨÊ=Åã≤# ã≤÷uÖ’ L<åfl~°∞. ^èŒ<åxfl
`«ºlOz# P Ü«∞u~åA ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ HÀã¨O x^èŒ∞Å#∞ J<Õfi+≤OKå~°∞.
ã¨∞^Œ∂~°OÖ’x D ^ÕâßxH˜ JO^Œ∞xq∞`«Î"Õ∞ PÜ«∞# =KåÛ~°∞† Ü«∂`«#Å∞,
P@OHÍÅ∞, ^Œ∞óMÏÅ∞, „^ÀǨÅ∞, „ѨuѶ¨∞@#Å∞, q=∞~°≈Å∞ Jhfl ÉèíiOKå~°∞.
ZO`«\ ˜ =∞Ǩϟ#fl`« `åºQÆO Wk! ZO`«\ ˜ =∞Ǩϟ#fl`« HÍ~°∞}ºO!
P Hõ~°∞}Ï™êQÆ~°∞Öˇ·# ™êfig∞rx, ^•^•Ñ¨Ù =∞~˘Hõ 500 =∞Okx fã¨∞‰õΩ
=zÛ# 'WO_çÜ«∂ 㨄=∂l˝— EÖˇ· 27 = `Õn# "åO‰õÄ=~ü KÕ~°∞H˘Ok.
"åO‰õÄ=~ü #∞O_ç zHÍQÀ 2000 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’ LOk,
zHÍQÀ
Ô~·Å∞Ö’ J~Ú^Œ∞ ~ÀAÅ „Ѩܫ∂}O. Ô~O_»∞ "≥·Ñ¨ÙÅ ~°=∞}©
Ü«∞"≥∞ÿ# „ѨHõ$u ^Œ$âߺÅ#∞ P#O^ŒO`À uÅH˜ã¨∂Î ™êfig∞r Ѩܫ∞xOKå~°∞.
392 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

qã¨∞QÆ∞ Ѩ~°z# F_» Ü«∂#O `«~°∞"å`« D Ô~·Å∞ „Ѩܫ∂}O #∂`«<À`åûǨÏO

HõeyOzOk. EÖˇ· 30= `Õn# PÜ«∞# zHÍQÀ KÕi=ÙO\Ï~°∞.
WzÛѨÙK«∞ÛHÀ=_®Å∞, ÉË~°™ê~åÅ∞ KÕÜ«∞_»O ÖÏO\˜ Ö∫H˜Hõ =º=Ǩ~å ÖËg
™êfig∞rH˜ Jã¨Å∞ `≥eÜ«∞=Ù. Hõ#∞Hõ PÜ«∞# „Ѩu KÀ\Ï "≥∂ã¨áÈÜ«∂~°∞. Ô~·Å∞
#∞O_ç ™ê=∂#∞¡ kOK«_®xH˜ ‰õÄ_® ZO`À Z‰õΩ¯= ‰õÄb WzÛ ZÖÏQÀ
|Ü«∞@‰õΩ =KåÛ~°∞. ZHõ¯_» K«∂ã≤<å [#O "≥Å∞¡=ÖÏ L<åfl~°∞. „ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈#
ã¨O^Œi≈OѨ =zÛ# [#ã¨O^ÀǨÏO!
zHÍQÀ J#∞Éèí=O PÜ«∞#‰õΩ Ñ¨ÓiÎQÍ „H˘`«Îk. Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’ ky#
PÜ«∞# XHõ HõΔ}O ã¨OkQÍú=ã¨÷Ö’ Ѩ_®¤~°∞. ZHõ¯_»‰õΩ áÈ"åÖ’ `≥eÜ«∞^Œ∞.
^èÀ=u, `«ÅáêQÍ`À L#fl PÜ«∞# "Õ+¨^è•~°} P Ѩ~å~Ú ^Õâ◊OÖ’ qO`«QÍ
HõxÑ≤OzOk. Ñ≤Å¡Å∞ U^À qO`«=∞x+≤x K«∂ã¨∂Î#@∞¡ QÀÅKÕã¨∂Î PÜ«∞# "≥O@
|_®¤~°∞. `«H˜¯# "å~°∞ ‰õÄ_® PÜ«∞##∞ U^À qO`« K«∂ã¨∞Î#fl@∞¡QÍ K«∂â߈~
`«Ñ¨Ê Z=~°∂ PÜ«∞#‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_®xH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åÖË^Œ∞. "≥∞ÿ„u, „¿Ñ=∞
ÖÏO\˜q K«∂Ñ≤Oz ¿ãflǨÏǨϙêÎÅ∞ KåÑ≤ PÜ«∞##∞ P^ŒiOK«_®xH˜ P Ѩ~å~Ú
^Õâ◊OÖ’ Z=~°∂ L#fl@∞¡ `≥eÜ«∞ÖË^Œ∞.
™êfig∞rH˜ UOKÕÜ«∂Ö’ áêÅ∞É’ÖË^Œ∞. z=iH˜ XHõ Ǩϟ@ÖòÖ’ |ã¨KÕÜ«∞
_®xH˜ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. JO^Œ∞HÀã¨O XHõ Ǩϟ@Öò U*ˇO\ò#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘
<åfl~°∞. `«=∞ Ǩϟ@Öò Ju „âı+¨ª"≥∞ÿ#^Œx J`«_»∞ K≥áêÊ_»∞. JO`å JQÆ=∞ºQÀ
K«~°OQÍ HÍ#=KÕÛ P #∂`«# „ѨѨOK«OÖ’ =∞Oz Ǩϟ@ÖòÖ’<Õ |ã¨KÕÜ«∞QÀi
™êfig∞r P`«_ç`À "≥àÏ¡~°∞. `«# ÃÑ>ˇìÅ#∞, =¸\Ï=ÚÖˇ¡Å#∞ QÆkÖ’ Ѩ_Õã≤
ǨÏ=∞‡Ü«∞º J#∞H˘x, ã≤Îq∞`«OQÍ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. Jxfl ã¨=∞㨺Å#∞, HõÅ`«Å#∞
„ѨHõ¯‰õΩ <≥\ ˜ì"Õã≤ =∞#ã¨∞û#∞ „ѨâßO`«=∞Ü«∞O KÕÜ«∞_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞.
=∞~åfl_»∞ „ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈##∞ uÅH˜OK«_®xH˜ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» PÜ«∞#
K«∂ã≤#=hfl q#∂`«fl"≥∞ÿ#g, „H˘O„Q˘`«ÎqQÍ HõxÑ≤OKå~Ú. =~°∞ã¨QÍ Ñ¨<≥flO_»∞
~ÀAÅ∂ "≥o¡ Ü«∞O„`åÅ∞, HõàÏ`«‡Hõ =ã¨∞Î=ÙÅ∞, "≥·*Ï˝xHõ
„Ѩ^Œ~°≈#Ö’
J^Œ∞ƒù`åÅ∞ =O\˜ J<ÕHõ qÉèÏQÍÅ#∞ ѨiH˜OKå~°∞. h\˜
Ü«∂qi, q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î `À_®Ê@∞`À ѨxKÕ¿ã Ü«∞O„`åÅ#∞ ™êfig∞r „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ
JHõ¯_Õ K«∂âß~°∞. =∂#= "Õ∞^èŒã¨∞û Pq+¨¯iOz# J^Œ∞ƒù`åÅxflO\˜h K«∂ã≤
PÜ«∞# Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞ÅÜ«∂º~°∞.
UO K«∂ã≤<å, UO q<åfl ™êfig∞r =∞#ã¨∞û U^À PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`«∂<Õ
LO^Œx K≥áêÊe. "ÕÖ=∞Ok [#ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ ™êfig∞r UHÍH˜QÍ L<åfl~°∞.
 `˘e<åà◊√¡ 393

ѨiK«Ü«∞ã¨∞÷_À, ¿ãflÇ≤Ï`«∞_À Jx K≥ѨCHÀ=_®xH˜ JHõ¯_» <å J#fl "åÔ~=~°∂

ÖË~°∞. ¿ãflÇ≤Ï`«∞xQÍ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞HõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H©, PÜ«∞##∞ z#fl|∞K«Û
‰õΩO_® LO_ç=ÙO_»=K«∞Û Hõ^•! HÍx [iyOk J^Õ.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r „Ѩ^Œ~°≈##∞ uÅH˜ã¨∂Î "≥à◊√`«∞<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
Z=~À "≥#∞Hõ #∞O_ç PÜ«∞# `«ÅáêQÍ Ñ¨@∞ìH˘x ÖÏQÍ~°∞. ™êfig∞r "≥#‰õΩ¯
uiy K«∂âß~°∞. P =ºH˜Î K«Hõ¯x ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOz ^Œ~å˚QÍ
J==∂<åÅ∞
HõxÑ≤OKå_»∞. ''<å `«ÅáêQÍ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ ÖÏQÍ~°∞?—— Jx
ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# POQÆ¡OÖ’ ™êfig∞r „ѨtflOKÕã¨iH˜ P =ºH˜Î Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞_≥·<å_»∞†
ã≤QÆ∞æ`À "≥o¡áÈÜ«∂_»∞.
=∞~˘Hõ™êi XHõ =ºH˜Î ™êfig∞r "≥#∞HõQÍ =zÛ PÜ«∞##∞ Ѩ@∞ìH˘x
<≥\Ïì_»∞. HÍã¨Î HÀѨO`À ZO^Œ∞HõÖÏ KÕâß=x ™êfig∞r P =ºH˜Îx xÅnã≤
J_çy#ѨC_»∞ J`«_»∞ HõΔ=∂Ѩ} K≥¿ÑÊ ^èÀ~°}˜Ö’, ''g∞Ô~O^Œ∞‰õΩ WÖÏ q_»∂¤~°OQÍ
^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOKå~°∞? JO^Œ∞ˆH—— J<åfl_»∞. W@∞=O\˜ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ KåÖÏ
[iQÍ~Ú. ''Q˘Ñ¨Ê <åQÆ~°‰õΩÅ=∞x Kå@∞H˘<Õ g∞ ^Õâ◊OÖ’<Õ XHõ™êi '<Õ#∞ XHõ
Ç≤ÏO^Œ∞=Ù— J~Ú#O^Œ∞# ‰õÄ~ÀÛ=_®xH˜ <å‰õΩ ‰õΩsÛ ‰õÄ_® W=fiÖË^Œ∞—— Jx
™êfig∞r „"åâß~°O>Ë PÜ«∞# ÉèíiOz# J==∂<åÅ∞ Z<≥fl<Àfl!
H˘xfl ~ÀAÅ `«~°∞"å`« É’ã¨ì<£Ö’ XHõ™êi PÜ«∞# „áê}ÏÅ∞ HÍáê_»∞HÀ=
_®xH˜ Ѩ~°∞ÔQ`«Î=Åã≤=zÛOk. XHõ ~ÀA XHõ gkä QÆ∞O_® #_çzáÈ`«∞#flѨC_»∞
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PÜ«∞# Éèí∞*ÏxH˜ U^À QÆ\ ˜ìQÍ `«yeOk. "≥#‰õΩ¯ uiy K«∂¿ãã¨iH˜
ѨÙ~°∞+¨μÅ∞, ÉÏÅ∞~°`À ‰õÄ_»∞H˘#fl XHõ QÆ∞OѨ٠PÜ«∞#ÃÑ· ^•_ç KÕÜ«∞_®xH˜
=™ÈÎOk. ZÖÏQÀ gkä =∞Å∞ѨÙÖ’x XHõ pHõ\ ˜ „áêO`åxH˜ Ѩ~°∞QÆ∞nã≤ "åi
^•_ç #∞O_ç ™êfig∞r `«Ñ≤ÊOK«∞H˘<åfl~°∞.
„Hõ=∞OQÍ ™êfig∞r Ѩ„uHõÅ ^Œ$+≤ìÖ’H˜ =KåÛ~°∞. PÜ«∞##∞ „ѨѨOK«
„Ѩ^Œ~°≈#Ö’ HõÅ∞ã¨∞H˘x, Ǩϟ@ÖòÖ’ HõÅ∞ã¨∞H˘x Ѩ„uHõÅ∞ „"åÜ«∞™êQÍ~Ú.
H˘O^Œ~°∞ ™êfig∞r |㨠KÕã≤# Ǩϟ@Öò "Õ∞<Õ[~ü#∞
Ѩ„uHõÅ∞
HõÅ∞ã¨∞H˘x, P`«_»∞ JOkOz# U"Õ"À ã¨=∂Kå~åÅ#∞
„ѨK«∞iOKå~°∞. ™êfig∞r ¿Ñ~°∞#∞ ™êfiq∞ q"ÕHÍ<ÀO^Œ, q"ÕHÍ<˘O_», ™êfiq∞
q"ÕHÀº#O^Œ, ~å*Ï ™êfiq∞ q"ÕHÀº#O^Œ `«k`«~° s`«∞Ö’¡ „ѨK«∞iOz XHõ
ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∂xfl ~°∂á⁄OkOKå~°∞. JxflO\˜H© q∞Oz PÜ«∞##∞ ã¨OkQÆú
Ѩiã≤÷uÖ’ WiH˜OKå~°∞ ‰õÄ_®. ^•xx QÆ∞iOz ™êfig∞r =∂@Ö’¡<Õ K«∂^•ÌO:
394 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''HõѨÙ~°ÎÖÏ =∞Ǩ~åA WHõ¯_» L<åfl_»∞. zHÍQÀÖ’ H˘O^Œ~°∞ PÜ«∞#‰õΩ

„|Ǩχ~°^äŒO Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. <Õ#∞ PÜ«∞##∞ XHõ ~ÀA HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl#∞. HÍx
PÜ«∞# =∞Ǩ~åA! <å ÖÏO\˜ |∞Hͯ Ѷ¨H©~°∞`À =∂\Ï¡_»`å_®! XHõ "≥„i
=∞Ǩ~å¢+¨ì „ÉÏǨχ}∞_»∞, ^èÀ=u Hõ@∞ìH˘x, QÀ\˜`À wz# ÉÁ=∞‡Å#∞ ã¨O`«Ö’
J=Ú‡`«∞<åfl_»∞. W`«_»∞ P ~å*ωõΩ =ºuˆ~HõOQÍ J<ÕHõ Hõ@∞ìHõ^äŒÅ#∞ Ѩ„uHÍ
qÖËY~°∞ʼnõΩ K≥áêÊ_»∞. D ~å*Ï x=∞fl ‰õΩÅã¨∞÷_»h, D ~åAÅO^Œ~°∂ ˆH=ÅO
ÉÏxã¨Åh, ã¨~°fi™ê^è•~°}OQÍ g~°∞ huÉÏǨϺ"≥∞ÿ# rq`åÅ∞ QÆ_»Ñ¨Ù`å~°h, =∞i
W@∞=O\˜"Õ U"Õ"À UHõ~°∞=Ù ÃÑ\Ïì_»∞. 'x*ÏÜ«∞fѨ~°∞Öˇ·#— D J"≥∞iHÍ Ñ¨„uHÍ
qÖËY~°∞Å∞ J`«_»∞ K≥Ñ≤Ê# HÍHõ=∞‡Hõ^äŒÅ‰õΩ H˘O`« „áê^è•#ºq∞zÛ, P J"å‰õΩÅ∞
K«"å‰õΩÅ∞ <Õ#∞ K≥áêÊ#x, ##∞fl PHÍâßxH˜ Z`«∞Î`«∂, =∞~åfl_Õ `«=∞ Ѩ„uHõÅÖ’
D ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞O_ç =zÛ# "Õ∞^è•qx (##∞fl L^ÕÌtOz) QÆ∂iÛ U"Õ∞"≥∂
ã¨qã¨~Î O° QÍ „ѨK∞« iOKå~°∞. P =∞Ǩ~å¢+ì¨ „ÉÏǨχ}∞_»∞ HõÑÓ¨ ~°ÎÖÏ ~åA#∞ QÆ∂iÛ
K≥Ñ≤Ê#^ŒO`å <å‰õΩ Páêk™êÎ~°x <Õ#∞ HõÅÖ’ ‰õÄ_® TÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞. Wk
=∞OzˆH [iyO^• J#fl@∞¡ ^•x`À zHÍQÀ ã¨OѶ¨∞O `«HõΔ}"Õ∞ P ~å*Ï#∞
|Ç≤Ï+¨¯iOzOk.... D "å~åÎѨ„uHÍ ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞ <å ^ÕjÜ«Ú}˜‚ |Ç≤Ï+¨¯
iOK«_»OÖ’ #<Õfl Z‰õΩ¯=QÍ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘<åfl~°∞. UkU"≥∞ÿ<å D ^Õâ◊OÖ’
^èŒ# "≥·Éèí=O Hõ<åfl, a~°∞^Œ∞Å Hõ<åfl, "Õ∞^èŒã¨∞ûˆH Z‰õΩ¯= Q“~°==ÚO^Œx D
q+¨Ü«∞O =ºHõÎO KÕã¨∞Î#flk.——1
W=hfl XHõ =OHõ† HÍx ™êfig∞r _»|∞ƒ ã¨=∞㨺<Õ =ÚYºOQÍ Z^Œ∞~˘¯#
=Åã≤ =zÛOk. „Ѩܫ∂} Y~°∞ÛʼnõΩ LO>Ë KåÅ∞, J"≥∞iH͉õΩ "≥o¡áÈ=K«∞Û†
JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡Hõ 'ZÖÏQÆ~Ú<å— ã¨OÉÏoOK«∞HÀ=K«∞Û#x
^èŒ# ÖËq∞
PÜ«∞<å, PÜ«∞# K≥<≥·fl t+¨μºÅ∂ ÉèÏqOKå~°∞. D
'ZÖÏQÆ~Ú<å— JO>Ë – ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ÖÏ ^ŒH˜Δ}, K«O^• W"Õg ÖËHõáÈ`Õ aèHõΔ
ÖÏO\˜ "å\˜`À ~ÀAÅ∞ QÆ_»Ñ¨=K«∞Û Jx J~°÷O. HÍx J"≥∞iHÍÖ’ W"Õg
‰õΩ^Œ~°=x "å~°∞ `«ÅOK«ÖË^Œ∞. aèHõΔ"≥∞`«Î_»O J"≥∞iHÍÖ’ K«@ì„ѨHÍ~°O <Õ~°O. WHõ
ã¨<åflºã≤QÍ Ñ¨~°º\˜ã¨∂Î rqOK«_»O TǨf`«"≥∞ÿ#k!
K≥<≥·fl q∞„`«∞ÅÖ’ XHõÔ~·# =~°^Œ~å=Ù zHÍQÀÖ’x `«# J"≥∞iHÍ q∞„`«∞xH˜
™êfig∞r QÆ∞iOz „"åã≤=Ù<åfl_»∞. P`«_»∞, P`«_ç ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ∂ ™êfig∞rx
ZO`À P^ŒiOKå~°∞. "åi ѨiK«Ü«∞O XHõ Z_®iÖ’ h\˜ K≥Å=∞ÖÏ (Oasis)
™êfig∞rH˜ ÅaèOzOk. z=i ^•HÍ ™êfig∞r "åix =∞~°záÈÖË^Œ∞. J~Ú
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 77.
 `˘e<åà◊√¡ 395

#ѨÊ\˜H© ^èŒ#ÖËq∞`À J"≥∞iHÍÖ’ rqOK«_»O JO`« ã¨∞ÅÉèíO HÍ^Œ∞. =ã¨∞Î=ÙÅ

^èŒ~°Å∞ qѨs`«O. ^Õxx `åH˜<å É’Öˇ_»O`« Ys^Œ∞ K≥|∞`«∞<åfl~°∞. ^•x`ÀÉÏ@∞
™êfig∞rH˜ J"≥∞iHÍ _®Å~ü qÅ∞= QÆ∞iOz JO`«QÍ `≥eÜ«∞#O^Œ∞#, "≥o¡#
„ѨuKÀ\Ï ZO`À H˘O`« "≥∂™êxH˜ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞. KÕ`«#∞#fl _»|∞ƒ â◊~°"ÕQÆO`À
Hõ~°yáÈ™êyOk.
_»|∞ƒ W|ƒOkx ZÖÏ ã¨OÉÏoOKåÖ’#x PÖ’zã¨∞Î#fl ™êfig∞rH˜ Ñ≤_»∞QÆ∞
ÖÏO\˜ =∞~˘Hõ "å~°Î JOkOk. ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí ÃãÃÑìO|~ü <≥ʼnõΩ "å~Ú^•
"ÕÜ«∞|_»¤k. ^•O`À WOHÍ XHõ <≥Å PÜ«∞# zHÍQÀÖ’
Ѩ^Õ Ñ¨^Õ
ѨsHõΔÅ∞
QÆ_»Ñ¨=Åã≤# JQÆ`«ºO U~°Ê_çOk. JO^Œ∞‰õΩ HÍ=Åã≤# ÃÑ·HõO
PÜ«∞# =^ŒÌ ÖËHõáÈ=_»O J<Õ ã¨=∞㨺 XHõ "≥·Ñ¨Ù LO_»QÍ,
J>Ë¡ ÃãÃÑìO|~ü ^•HÍ U^À~°HõOQÍ QÆ_»Ñ≤#ѨÊ\˜H© ã¨~°fi=∞`«=∞Ǩã¨ÉèíÖ’ XHõ
„ѨuxkèQÍ PÜ«∞# áêÖÁæ#QÆÅ∞QÆ∞`å~å J<Õ „Ѩâ◊fl L`«Ê#fl=∞~ÚOk. ã¨=Úz`«
"≥∞ÿ# ѨiK«Ü«∞Ѩ„`«O ÖˉõΩO_® Z=ih J#∞=∞uOK«‰õÄ_»^Œx HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞
KÕ`«∞Å∞ =Ú_»∞K«∞H˘<åfl~°∞.
W=hfl [~°∞QÆ∞`«∞#flq J<ÕHõ "ÕÅ "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’x XHõ JѨiz`«
^Õâ◊OÖ’ UHÍH˜QÍ, KÕ`« ze¡QÆ=fiÖËx XHõ =ÚÃÑ·Êù Uà◊¡ Ü«Ú=‰õΩxH˜! HÍx P
Ü«Ú=‰õΩxH˜ ÉèíQÆ=O`«∞x Ѩ@¡ Z#ÖËx #=∞‡HõO LOk, P`«‡qâßfiã¨O LOk,
`å<˘Hõ =∞ǨÏ`å¯~°º ™ê^èŒ#ÔH· [x‡Oz# =ºH˜Î#<Õ #=∞‡HõO LOk, JO^Œ∞
HÀã¨O `«#‰õΩ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ P^Õâß#∞„QÆǨÏO „Ѩ™êkOKå_»<Õ #=∞‡Hõ=¸ LOk!
PÜ«∞# xã¨Ê $Ç¨Ï K≥O^ŒÖË^Œ∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© D "Õ∞~°‰õΩ ^Œ∂~åÖ’K«# ÖˉõΩO_® =KÕÛâß<Õ Jx ™êfig∞rH˜
`«# g∞^•, `«##∞ ѨOÑ≤Oz# "åi g∞^• J#∞`åѨO HõÅ∞QÆHõáÈÖË^Œ∞. WO`«‰õÄ
PÜ«∞##∞ ѨOÑ≤# "åiÖ’ =Úh¬ [QÀ‡Ç¨Ï<£ÖÏÖò, MË„f =∞Ǩ~åA ÖÏO\˜ Ö’HÍ#∞
Éèí=OQÆŠѨÅ∞=Ù~°∞ LO_»<Õ L<åfl~°∞. ѨiK«Ü«∞Ѩ„`«O J=ã¨~°=∞x Z=~°∂
PÖ’zOK«HõáÈ=_»O â’K«hÜ«∞O. D q+¨Ü«∞OQÍ x"Õk`« Pâ◊Û~°ºáÈ`«∂ WÖÏ
JOk: ''J"≥∞iHÍ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å<À, xÜ«∞=∞x|O^èŒ#Å<À P K≥<≥·fl t+¨μºÅ∞
Jã¨Å∞ Z~°∞QÆ~°∞. ™êfig∞r Ѩ@¡ "åi‰õΩ#fl JѨiq∞`« #=∞‡HõO ^•xx QÆ∞iOz
"åix PÖ’zOѨ*ËÜ«∞x=fiÖË^Œ∞. ™êfig∞r "≥o`Õ KåÅ∞, Jxfl `«Å∞ѨÙÅ∂ "åi
HÀã¨O "å@O`«@ J"Õ `≥~°K«∞H˘O\Ï~Ú, Jxfl J=HÍâßÅ∂ PÜ«∞##∞
"≥`«∞H˘¯O@∂ =™êÎÜ«∞x "åi ^Œ$_è»#=∞‡HõO. t+¨μºÅ Hõ<åfl "Õ~ÚÔ~@∞¡ x+¨¯à◊OHõ
ǨÏ$^ŒÜ«ÚÅ∞ ™êfig∞r. `«=∞‰õΩ ÉèíQÆ=O`«∞x P^Õâß#∞„QÆǨÏO LOk Hõ#∞Hõ
396 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ZÖÏO\˜ P@OHÍÅ∂ ^•iÖ’ "å\˜Å¡=x PÜ«∞# ‰õÄ_® ^Œ$_è»OQÍ #=∂‡~°∞.

ã¨O™ê÷QÆ`« s`åº =º=ǨÏiOK«_»O Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® ÖË^Œ#_®xH˜
D XHõ¯ L^•Ç¨Ï~°} KåÅ^•? ÖˉõΩO>Ë Ü«∂=¢`«ÊѨOK«Ñ¨Ù _»|∂ƒ, |Å=¸
ˆHO„nHõ$`«"≥∞ÿ Jáê~°â◊H˜Î`À q~ålÅ∞¡`«∞#fl XHõ ^ÕâßxH˜ ѨiK«Ü«∞Ѩ„`«"≥∂, =∞~À
PkèHÍiHõ =∞^ŒÌ`À ÖˉõΩO_® XHõix ѨOѨ_®xH˜ ™êǨÏã≤™êÎ~å?——
ã¨~fi° =∞`« =∞Ǩã¨ÉÖíè ’ XHõ „ѨuxkèQÍ áêÖÁæ#_»O „Ѩâßfl~°H÷ =õ ∞~Ú#ѨC_»∞,
XHõ ¢¿ÑHõΔ‰õΩxQÍ JO^Œ∞Ö’ áêÖÁæ<åÅ<åfl ™êfig∞r WOHÍ <≥Å~ÀAÅ∞ zHÍQÀÖ’
LO_ç f~åe. HÍx KÕ`«#∞#fl ÃÑ·HõO HõiyáÈ`«∞#fl "ÕQÆO
É’ã¨ì<£Ö’
K«∂ã¨∂Î=ÙO>Ë Jk ™ê^茺O HÍ^Œx `ÀzOk. QÆ`«ºO`«~°O
Uq∞@x n~°…OQÍ PÖ’zOz# ™êfig∞rH˜ ™êO`«fi#Ѩ~°KÕ suÖ’ É’ã¨ì<£ QÆ∞iOz
"å~°Î =zÛOk. É’ã¨ì<£ zHÍQÀ #∞O_ç 985 "≥∞ÿà◊¡^Œ∂~°OÖ’ LOk† zHÍQÀ Hõ<åfl
JHõ¯_» Y~°∞ÛÅ∞ `«‰õΩ¯=. Hõ#∞Hõ JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡Åx PÜ«∞# xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
Ѩ<≥flO_»∞ ~ÀAÅ∞ zHÍQÀÖ’ QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« ™êfig∞r Ô~·Å∞Ö’ É’ã¨ì<£‰õΩ
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
ÉèíQÆ=O`«∞_»<Õ =∞Ǩϟ#fl`«â◊H˜Îx qâ◊fiã≤Oz, ˆH=ÅO PÜ«∞# J#∞„QÆǨÏOÃÑ·
P^è•~°Ñ¨_ç rqOKÕ"å~°∞ ZÖÏO\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’#∂ Ѩi`«ºlOѨ|_»ÖË^Œ∞. HÍx P
J#∞„QÆǨÏO ZÖÏ Ñ¨xKÕã¨∞ÎO^À, U =∂~°æOÖ’ =∞#Å#∞
J#∞„QÆǨÏ=∞<Õ HÍáê_»∞`«∞O^À ÉèíQÆ=O`«∞xˆH Z~°∞Hõ. ÉèíQÆ=O`«∞x bÅÅ∞
J^Œ∞ƒù`«O
J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ q! =∂=¸Å∞ =∞x+≤ rq`«OÖ’ Wk x[=∞~Ú`Õ,
ÉèíQÆ=O`«∞x P^Õâß#∞„QÆǨÏO`À ѨxKÕ¿ã ™êfig∞r ÖÏO\˜ J#∞„QÆǨÏáê„`«∞Å
rq`«OÖ’ Jk =Ú=∂‡\˜H© x["Õ∞! J>Ë¡ [iyOk ‰õÄ_®. ã¨~°fi„`å
QÍ_è®O^èŒHÍ~°O P=iOz# QÆkÖ’ `«Å¡_çÖË¡ =ºH˜ÎH˜ ZHõ¯}∞‚O_À =ã¨∞Î#fl ã¨#flx
XHõ HÍOu H˜~°}O WKÕÛ #=∞‡Hõ=¸, ™êO`«fi<å =∂ki ™êfig∞r g∞^Œ ‰õÄ_®
Ô~·Å∞ „Ѩܫ∂}OÖ’ qâßfiã¨H˜~°}O XHõ\ ˜ „Ѩã¨iOzOk.
P Ô~·Å∞Ö’ ™êfig∞r`Àáê@∞ Ѩܫ∞#O KÕã≤# =ºH˜Î q∞ãπ ˆH^äŒi<£ P|\ò
âß<£ÉÏ<£. ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ ˆH>ˇ âß<£ÉÏ<£QÍ ¿Ñ~˘¯#|_Õ P 54 Uà◊¡ =∞Ç≤Ïà◊ ™êfig∞r
Ѩ@¡ Jq∞`«OQÍ PHõi¬`«∞~åÅ~ÚOk. ^•O`À PÜ«∞##∞ ã¨g∞Ñ≤Oz ã¨OÉèÏ+≤OK«
™êyOk. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« „ѨuxkèQÍ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜ =zÛ#
ÃÇ·ÏO^Œ= ã¨<åflºã≤ PÜ«∞<Õ Jh, PÜ«∞# „Ѩã¨∞Î`« Ѩiã≤÷f `≥Å∞ã¨∞H˘#fl ˆH^äŒi<£
`«# WO\’¡ JukäQÍ |㨠KÕÜ«∞=∞x ™êfig∞rx PǨfixOzOk. ^•xx ™êHΔÍ`«∞Î
[QÆ[˚#x PǨfi#OQÍ<Õ ã‘fiHõiOKå~°∞ ™êfig∞r.
 `˘e<åà◊√¡ 397

É’ã¨ì<£‰õΩ ã¨g∞ѨOÖ’x XHõ „QÍ=∞O "≥∞\òHÍѶπ. JHõ¯_» ˆH^äŒi<£‰õΩ XHõ

L^•º#QÆ$ǨÏ=¸, á⁄ÖÏÅ∂ L<åfl~Ú. `«# WO\˜H˜ P"≥∞ „cr "≥∞_Àãπ
(=∞O^Œ=∂~°∞`« ѨzÛHõ|Ü«∞Å∞) Jx ¿Ñ~°∞ÃÑ@∞ìH˘Ok. WO\˜
=∞O^Œ=∂~°∞`«
ѨzÛHõ |Ü«∞Å∞ g∞^Œ „^•HõΔfQÆÅ∞ JÅ∞¡H˘x L<åfl~Ú. ã¨g∞ѨOÖ’ PO|Öò
ѨÙëêÊÅ∞ qHõã≤Oz# XHõ z#fl H˘Å#∞ LOk. ^•x K«∞@∂ì
^Õ=^•~°∞ (Pine) =$HΔÍÅ∞ ^Œ@ìOQÍ ÃÑiy L<åfl~Ú. P „ѨHõ$u JO^•xfl
kfiQÆ∞}©H$õ `«O KÕã∂¨ Î „ѨH¯õ <Õ =∞~°‡~°^fiŒè #∞Å`À ~Ô O_»∞ ÃãÅÜÕ∞à◊√¡ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞<Î åfl~Ú.
"å\˜ Ô~O_»∞ f~åÖ’¡#∂ Ѩã¨∞Ѩ٠K«∞Hõ¯Å∞QÆÅ he~°OQÆ∞ ѨÙëêÊÅ∞ (Forgetme-
nots) HÀH˘Å¡Å∞QÍ Ñ¨Óz L<åfl~Ú. „ѨHõ$ux P~åkèOKÕ, JkfifÜ«∞"≥∞ÿ# „ѨHõ$u
™œO^Œ~º° OÖ’ ÉèQí =Æ O`«∞x =∞ǨÏ`åÎ fixfl QÍOKÕ ™êfig∞rH˜ D „Ѩ^âÕ O◊ Jq∞`«OQÍ
#K«Û_»OÖ’ qO`Õg∞ ÖË^Œ∞. =∞ǨÏ^•#O^ŒO`À PÜ«∞# JHõ¯_» |㨠KÕâß~°∞.
[QÆ[˚#x J#∞„QÆǨÏOKÕ ™êfig∞rH˜ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiOÖ’ XHõ "å~°kèQÍ
J=∞i# ˆH^äŒi<£ XHõ ã¨∞„Ѩã≤^Œú =∞Ç≤Ïà◊. P"≥∞ XHõ „áêã¨Oy‰õΩ~åÅ∞, P"≥∞ Ju
^ŒQiæÆ |O^è∞Œ "≥#· „á¶êOH˜<¡ £ ɡO[q∞<£ âß<£ÉÏ<£ XHõ Q˘Ñ¨Ê zO`«<åjÅ∞_»∞, J<ÕHõ
„QÆO^ä•Å ~°K~« Ú`«, ã¨=∂[ ¿ã=‰õΩ_»∞, `«`Ϋ fiâߢãOΨ Ѩ@¡ K«H¯õ x Jaè~∞° z QÆÅ =ºH˜.Î
ã¨=∂[OÖ’ ¿Ñ~°∞„Ѩu+¨ªÅ∞#fl ˆH^äŒi<£ `å~°ã¨Ñ¨_»_»O P ã¨OH˜¡+¨ì Ѩiã≤÷uÖ’
™êfig∞rH˜ XHõ J#∞HÀx "Õ∞Å∞QÍ Ñ¨i}q∞OzOk. ˆH^äŒi<£ =¸ÅOQÍ PÜ«∞#
ѨÅ∞=Ù~°∞ „ѨMϺ`« =º‰õΩÎÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀQÆÅ P™ê¯~°O ÅaèOzOk. P ~°HõOQÍ
PÜ«∞# HõÅ∞ã¨∞H˘#fl =º‰õΩÎÅÖ’ XHõˆ~ *Ï<£ ÃÇÏ„h Ô~·\ò. ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’
™êfig∞r áêÖÁæ#_»OÖ’ DÜ«∞# H©ÅHõ áê„`« =Ç≤ÏOKå~°∞. Hõ#∞Hõ ã¨~°fi=∞`«
=∞Ǩã¨Éèí ã¨=∂"Õâ◊=∞ÜÕ∞º zHÍQÀ #∞O_ç ^Œ∂~°OQÍ "≥o¡áÈ~Ú#@∞¡QÍ JxÑ≤Oz
#ѨÊ\˜H© x*ÏxH˜ JO^Œ∞Ö’ áêÖÁæ#_®xH˜ ™ê#∞‰õÄŠѨiã≤÷uH˜ ã¨g∞ѨOÖ’<Õ
[QÆ[˚#x PÜ«∞##∞ `À_˘¯x "≥o¡O^Œx K≥ѨÊ=K«∞Û!
™êfig∞r "≥∞\òHÍѶπÖ’ |㨠KÕã≤#ѨC_»∞ J"≥∞iHÍÖ’ "Õã¨qHÍÅO. D
~ÀAÖ’¡ [#O ™ê=∂#ºOQÍ Ñ¨@ì}ÏÅ #∞O_ç ã¨=Ú„^Œf~åʼnõÄ, j`«Å
„Ѩ^ÕâßʼnõÄ áÈ=_»O i"åA. "Õã¨q =Úyã≤ j`«HÍÅO
É’ã¨ì<£
~ÀAÅ∞
„áê~°OÉèí=∞ÜÕ∞º@ѨC_»∞ uiy =™êÎ~°∞. Hõ#∞Hõ D ~ÀAÖ’¡
Z=ih HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»"∂≥ , `«~Q° `Æ ∞« Å∞ #_»Ñ_¨ "» ∂≥ , „ѨãO¨ QÍÅ∞
W=fi_»"≥∂ ™ê^茺O HÍ^Œ∞. ™êfig∞rH˜ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ D ~ÀAÅ∂
ÉÏQÍ LѨܫÚHõÎOQÍ<Õ QÆ_çKå~Ú. ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜
ã¨Oã≤^Œú=∞ÜÕ∞º ~ÀAÅ∞QÍ "å\˜x PÜ«∞# ѨiQÆ}˜OKå~°∞.
398 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

XHõ ~ÀA ã¨g∞ѨOÖ’ L#fl ¢ã‘ÎÅ K≥~°™êÅ ã¨O~°HõΔ‰õΩ~åÅ~Ú# q∞Ãããπ

*Ï#û<£ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ =zÛOk. P K≥~°™êÅ#∞ ã¨O^Œi≈OK«_®xH˜
P"≥∞ ™êfig∞rx PǨfixOzOk. J>Ë¡ ™êfig∞r ^•xx ã¨O^Œi≈Oz =KåÛ~°∞.
''WHõ¯_» ^•xx K≥~°™êÅ Jx ¿Ñ~˘¯#~°∞, ã¨O㨯~°}ÏÅÜ«∞=∞O\Ï~°∞. <Õ#∞
J"≥∞iHÍÖ’ K«∂ã≤# "å\˜ JxflO\˜Ö’ Jk J`«∞º`«Î=∞"≥∞ÿ#k. Mˇ·nÅ∞ WHõ¯_»
ZO`« ^ŒÜ«∞`À K«∂_»|_»∞`«∞<åfl~À, U q^èŒOQÍ "å~°∞ ã¨O㨯iOѨ|_ç, =∞Oz
áœ~°∞Å∞QÍ ã¨OѶ¨∞OÖ’H˜ uiy ѨOѨ|_»∞`«∞<åfl~À, Wk ZO`« J^Œ∞ƒù`«OQÍ#∞,
ã¨∞O^Œ~°OQÍ#∞ LO^À g∞~°∞ HõàÏ¡~å K«∂¿ãÎQÍx #=∞‡ÖË~°∞. PǨ! ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
c^ŒÅ#∞, J<å^äŒÅ#∞ QÆ∂iÛ `«Åz#ѨC_»∞ ÉÏ^èŒ`À <å ǨÏ$^ŒÜ«∞O Z\Ï¡
`«Ñ≤™ÈÎO^À! "åiH˜ QÆuÖË^Œ∞, `«Ñ≤ÊOK«∞H˘<Õ J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. ÃÑ·H˜ ~å=_®xH˜
^•iÖË^Œ∞——1 JO@∂ JHõ¯_» ‰õÄ_® ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ QÆ∞iOKÕ ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞ ™êfig∞r.
_»|∞ƒ "åÜ«Ú"ÕQÆO`À HõiyáÈ™êyOk† ™êfig∞r =^ŒÌ WOHÍ 130 _®Åˆ~¡
q∞ye=Ù<åfl~Ú. _»|∞ƒ ã¨=∞㨺 XHõ =OHõ, ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#QÆÅ<å
J<Õ ã¨OkQÆúO =∞~À=OHõ, =ÚO^Œ∞"≥#∞HõÅ∞ `≥eÜ«∞x Ö’HõO
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
JÉèíÜ«∞O
XHõ "≥·Ñ¨Ù – ™êfig∞r Ѩiã≤÷ux =∞#O H˘O`« TÇ≤ÏOK«∞HÀ
=K«∞Û. ''WHõ¯_»‰õΩ ~å=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ =∞<ÀǨÏ~°OQÍ
HõxÑ≤Oz# HõÅÅhfl HõiyáÈ~Ú J™ê^茺"≥∞ÿ# "å\˜x Z^Œ∞~˘¯# =Åã≤ L<åfl~Ú.
D ^Õâßxfl =^Œe"Õã≤ uiy JHõ¯_çH˜ ~å"åÅx Z<Àfl™ê~°∞¡ <å‰õΩ `«ÅOѨÙ
HõeyOk. HÍx ^Œ$_è»ã¨OHõÅ∞Ê_»<≥· L<åfl#∞. <å‰õΩ ÉèíQÆ=^•^Õâ◊O LOk. <å‰õΩ
J#º=∂~°æ"Õ∞n HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞. PÜ«∞# k=º<Õ„`åÖË ##∞fl HõxÃÑ\˜ì
L<åfl~Ú——2 Jx HõÅ`«K≥Ok ™êfig∞r „"åâß~°∞.
„"åÜ«∞_»O =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† ''Ѩã¨∞ÎÅ∞O@∞<åfl#∞. _»|ƒO`å HõiyáÈ~ÚOk.
JHõ¯_çH˜ uiy ~å=_®xHõ~Ú<å ÃÑ·HõO ѨOÑ≤OK«∞—— Jx JÅã≤OQƉõΩ `«Ou
ѨOáê~°∞. uiy ÉèÏ~°`«^Õâ◊O KÕ~°_®xH˜ ‰õÄ_® KÕ`« _»|∞ƒ ÖˉõΩO_®
áÈ`«∞O^Õ"≥∂#x ™êfig∞r HõÅ`«K≥O^•~°∞. HõÅ`«, QÆO^Œ~°QÀàÏÅ`À 'J~°ú =∞$`«
„áêÜ«Úx—QÍ <ÕÅg∞^Œ Ѩ_»∞H˘<åfl~°∞. PÜ«∞# „"åã≤#>Ë¡ JѨC_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞x
^Œ$‰õΩ¯Å∞ PÜ«∞# g∞^Œ „Ѩã¨iOKå~Ú. PÜ«∞# =~°^•ÉèíÜ«∞ǨϙêÎÅ#∞ ™êfig∞r
"≥·Ñ¨Ù ™êKå~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ JHõ¯_» „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ<å~°∞! ™êfig∞r
=^ŒÌH˘zÛ PÜ«∞##∞ `åH˜, ''Uq∞\˜k! ÖË <åÜ«∞<å! Ö’HõO áÈHõ_» `«ÅáÈã≤
WO`«QÍ JâßOu K≥O^Œ‰õΩ—— Jx K≥Ñ≤Ê =∂Ü«∞"≥∞ÿ<å~°∞.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@Å∞ 77, 78.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@Å∞ 76.
 `˘e<åà◊√¡ 399

N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å JÉèíÜ«∞O`À ™êfig∞r ZO`À ™êO`«fi# á⁄O^•~°∞.

ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ ™êfig∞r áêÖÁæ#_®xH˜ gÅ∞QÍ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«Å∞ѨÙÅ∞
`≥~°Kå~°∞. JO^Œ∞ÔH· „á⁄ÃѶã¨~ü *Ï<£ ÃÇÏ„h Ô~·\ò =¸ÅOQÍ =∂~°æO U~°Ê_çOk.
É’ã¨ì<£Ö’<Õ „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ ™êfig∞r ~°=∂ÉÏ~Ú |$O^•Å Ѩ@¡ „ѨuѶ¨∞@#
K«∂Ѩ=Åã≤# JQÆ`«ºO HõeyOk. JHõ¯_» XHõ =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∞OÖ’ PQÆã¨∞ì
~°=∂ÉÏ~Ú
<≥ÖÏY~°∞# „Ѩã¨OyOK«_®xH˜ ™êfig∞rH˜ PǨfi#O =zÛOk.
|$O^•Å∞ ~°=∂ÉÏ~ÚH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O JOkã¨∂Î#fl ã¨OѶ¨∞O Jk.
~°=∂ÉÏ~Ú XHõ =∞~åsî ÉÏÅq`«O`«∞=Ù. `«# 22 = U@
XHõ ɡOQÍbx q"åǨÏO KÕã¨∞H˘x Ô~O_Õà◊¡Ö’ =∞m¡ q`«O`«∞=~ÚOk. P
`«~°∞"å`« WOQÍ¡O_£ "≥o¡ ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O ѨÙK«∞ÛH˘Ok. Ñ≤^ŒÑ¨ J"≥∞iHÍ áÈ~Ú
JHõ¯_» J<ÕHõ ˆHO„^•Å∞ <≥ÅH˘eÊOk. J"≥∞iHÍÖ’ x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOz ÉèÏ~°`«
^Õâ◊OÖ’x ÉÏÅq`«O`«∞=ÙʼnõΩ áê~î°âßÅÅ∞ „áê~°OaèOKåÅ#flk P"≥∞ ÅHõΔ ºO.
ÅHõΔ º"Õ∞"≥∂ L#fl`«"≥∞ÿ#^Õ QÍx P"≥∞ PK«~°} q^è•#O P"≥∂^ŒÜ≥∂Qƺ"≥∞ÿ#kQÍ
ÖË^Œ∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ¢ã‘ÎʼnõÄ, q`«O`«∞=ÙʼnõÄ ÅaèOKÕ x~å^Œ~°}#∞ JuÇ‘Ï
#OQÍ z„uOz x^èŒ∞Å∞ =ã¨∂Å∞ KÕã≤Ok. ¢ã‘ÎÅ∞ `«=∞#∞ PÅÜ«∞ Tˆ~yOѨÙ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~°^äŒK«„HÍÅ „H˜O^Œ JiÊOK«∞H˘x „áê}`åºQÆO KÕÜ«∞_»O, P_»tâ◊√=Ù
Å#∞ QÆOQÆÖ’ "≥Úã¨à◊¡‰õΩ "ÕÜ«∞_»O ÖÏO\˜ J<ÕHõ Hõ@∞ìHõ^äŒÅ∞ K≥Ñ≤ÊOk. P"≥∞‰õΩ
x^èŒ∞Å∞ ÅaèOK«_»O J#flk ѨHõ¯H˜ÃÑ_ç`Õ, ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ∞ D Hõ@∞ìHõ^äŒÅ#∞
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« =ºuˆ~Hõ „ѨKå~åxH˜ K«Hõ¯QÍ LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
™êfig∞r `«=∞ LѨ<庙êÅÖ’ ~°=∂ÉÏ~Ú Hõ@∞ìH^õ ÅŒä #∞ zè<åflaè#flO KÕâß~°∞.
W=hfl Hõ@∞ìH^õ ÅŒä x K≥ÑÊ≤ , Jã¨Å∞ Ѩiã≤u÷ x `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. WѨC_»∞ P~°OÉè=í ∞~Ú#
D ã¨=∞㨺 n~°…HÍÅO ™êfig∞r HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ P@OHõOQÍ<Õ LO_çáÈ~ÚOk.
ˆH^äŒs<£ ™êfig∞r Ѩ@¡ Q“~°==∞~åº^ŒÅ∞ =ºHõÎO KÕã≤#ѨÊ\˜H©, ™êfig∞r
"Õ+¨^è•~°}, qz„`« PKå~° =º=Ǩ~åÅ#∞ HÍã¨Î ѨiǨã¨Ñ¨Ó~°fiHõ"≥∞ÿ# ^èÀ~°}˜Ö’<Õ
K«∂ã≤O^Œ#=K«∞Û. W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞ "åih, q∞„`«∞Å#∂ Ñ≤ez, ''ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞O_ç
=zÛ# qz„`«O—— JO@∂ ™êfig∞rx "åiH˜ ѨiK«Ü«∞O KÕã≤Ok. JxflO\˜h
™êfig∞r ã¨Ç≤ÏOKå~°∞.
XHõ ~ÀA Hˆ ^äsŒ <£ |O^è∞Œ =~Ú# ɡO[q∞<£ ™êfig∞r`À =∂\Ï¡_∞» `«∞<åfl_»∞.
"≥Ú^Œ\’¡ P`«_çH˜ ™êfig∞r Ѩ@¡ JO`« Q˘Ñ¨Ê Jaè„áêÜ«∞O ÖË^Œ∞. HÍx =∂\Ï¡_Õ
H˘nÌ P`«_ç Jaè„áêÜ«∞O =∂iáÈ~ÚOk. Ѩ~°º=™ê#OQÍ ™êfig∞r Ѩ@¡ P`«_»∞
Jq∞`«OQÍ PHõi¬`∞« _≥<· å_»∞. É’ã¨<ì Ö£ ’x `«# WO\˜H˜ qKÕÛÜ«∞=∞x PǨfixOKå_»∞.
400 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

D ~ÀAÖ’¡<Õ „á⁄ÃѶã¨~ü Ô~·\ò#∞ ™êfig∞rH˜ ѨiK«Ü«∞O KÕã≤Ok ˆH^äŒi<£.

™êfig∞rx QÆ∞iOz q#fl ~Ô \· ò PÜ«∞##∞ `«#`À H˘xfl ~ÀAÅ∞ |ã¨KÕÜ«∞=∞x
PǨfixOKå_»∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# É’ã¨ì<£‰õΩ ^•^•Ñ¨Ù
ã¨∂~°∞º_»∞
„ѨHÍtOK«_®xH˜
30 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’x Jxfl™ê¯ fi"£∞ J<Õ „áêO`«OÖ’x XHõ
Ü≥∂Qƺ`åѨ„`«=∂? „ѨâßO`«"≥∞ÿ# „QÍ=∞OÖ’ ÃãÅ=ÙÅ#∞ QÆ_»Ñ¨_®xH˜ =KåÛ_»∞.
PQÆã¨∞ì 26, 27 `ÕnÅ∞ PÜ«∞#`À ™êfig∞r QÆ_çáê~°∞.
„á⁄ÃѶã¨~ü q^•ºkè‰õΩ_»∞. W^ŒÌ~°∂ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz =ÚK«Û\˜OK«∞H˘<åfl~°∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ J<ÕHõ KÀ@¡ [iy#>Ë¡ WHõ¯_® [iyOk. H˘kÌ¿ãѨÙ
=∂\Ï¡_»QÍ<Õ ™êfig∞r J™ê=∂#∞ºÅx Ô~·\ò‰õΩ J=QÆ`«=∞~ÚOk. ã¨~°fi=∞`«
=∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜ gÅ∞O_»^Õ"≥∂#x HõÅ`«K≥Ok# ™êfig∞r`À,
''Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« „ѨuxkèQÍ g∞~°∞ áêÖÁæ<Õ f~åe. g∞ QÆ∞iOz J"≥∞iHÍ
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë J^˘Hõ¯>Ë `«Ñ¨Ê =∞~À =∂~°æO ÖË^Œ∞—— Jx K≥Ñ≤Ê Ô~·\ò PÜ«∞##∞
L`åûǨÏѨiKå_»∞. ''HÍh JO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ѨiK«Ü«∞ Ѩ„`«"≥∂, Ü≥∂Qƺ`å
Ѩ„`«"≥∂ <å =^ŒÌ ÖË=Ù—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r ã¨OHÀzã¨∂Î! ''™êfig∞r! g∞‰õΩ
Ü≥∂Qƺ`åѨ„`«=∂? ã¨∂~°∞º_»∞ „ѨHÍtOK«_®xH˜ Ü≥∂Qƺ`åѨ„`«O J_çy#@∞¡QÍ
LOk Wk—— J<åfl_»∞ Ô~·\ò.
Ô~·\ò JHõ¯_ç`À PyáȉõΩO_®, ™êfig∞rx ZÖÏÔQ·<å ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’
XHõ „ѨuxkèQÍ áêÖÁæ<Õ@@∞¡ KÕã≤f~åÅx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl_»∞. ''™êfig∞r!
g∞~°∞ áêÖÁæ#_®xH˜ <å â◊H˜Î=OK«# ÖˉõΩO_® `À_»Ê_»`å#∞—— Jx ™êfig∞rH˜
"åQÍÌ#O KÕâß_»∞ ‰õÄ_®. ™êfig∞r Hõà◊¡Ö’ #=∞‡Hõ=∞<Õ "≥∞~°∞Ѩ٠"≥∞iã≤Ok.
=∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#É’ÜÕ∞ „Ѩux^èŒ∞Å#∞ ZOÑ≤HõKÕ¿ã ã¨OѶ¨∂xH˜ J^茺‰õΔΩ
_»~Ú# _®Hõì~ü ÉÏ~Àãπ‰õΩ XHõ L`«Î~°O „"åâß_»∞: ''ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#
_®xH˜ XHõ =ºH˜xΠѨOѨÙ`«∞<åfl#∞. q^•ºkè‰Ωõ Å~Ú# =∞# PKå~°∞º ÅO^Œih UHõO
KÕã≤<å "å~°O`å DÜ«∞# *Ï˝<åxH˜ ™ê\˜~å~°∞—— JO@∂ „á⁄ÃѶã¨~ü Ô~·\ò P
L`«Î~°OÖ’ „"åâß_»∞. ™êfig∞r =^ŒÌ ÃÑ·HõO ÖË^Œx „QÆÇ≤ÏOz zHÍQÀ "≥à◊¡_®xH˜
ÃÑ·Hõ=¸, JHõ¯_» W`«~° „Ѩux^èŒ∞Å`À áê@∞ |ã¨KÕÜ«∞_®xH˜ ѨiK«Ü«∞ Ѩ„`åÅ∞
‰õÄ_® WKåÛ_»∞. x¢+¨¯q∞Op x¢+¨¯q∞OK«Hõ HÍáê_»∞`«∞#fl QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞
`«ÅK«∞H˘x ™êfig∞r ѨÙÅH˜`åO`«~°OQÆ∞ÅÜ«∂º~°∞.
¿ãÅO "≥àÏ¡Hõ „á⁄ÃѶã¨~ü‰õΩ `«# Hõ$`«[˝`«Å∞ `≥Å∞ѨÙH˘O@∂ ™êfig∞r
ÃãÃÑìO|~ü 4 = `Õn# XHõ ÖËY „"åâß~°∞: ''g∞~°∂, Q“~°=hÜ«Ú~åÖˇ·# g∞
N=∞uQÍ~°∞, g∞ =Ú^Œ∞Ìa_»¤Å∞ <å =∞#ã¨∞ûÃÑ· K≥~°yáÈx =Ú„^Œ"Õâß~°∞. g∞`À
 `˘e<åà◊√¡ 401

L#flO`« HÍÅO ã¨fi~°æOÖ’ L#fl@∞¡ ÉèÏqOKå#∞. =~åÅ#∞ „Ѩ™êkOKÕ P

ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ `«# J=¸Åº"≥∞ÿ# n"≥#Å#∞ g∞ÃÑ· =i¬OK«∞QÍHõ!——1
P ÖËY`Àáê@∞ `«=∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ K≥ň~y# L^ÕfiQÍxH˜ J^ŒÌOѨ>Ëì suÖ’
'ÉèíQÆ=^Œ<Õfi+¨}—2 J<Õ Hõq`«#∞ ‰õÄ_® „"åã≤ ѨOÑ≤OKå~°∞. `«=∞ HõëêìÅÖ’,
„Ѩܫ∂ã¨ÅÖ’ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ U q^èŒOQÍ HõxÑ≤OK«x `À_»∞QÍ LO_ç =∂~°æ^Œ~°≈
Hõ`«fiO =Ç≤Ïã¨∞Î<åfl_À D Hõq`«Ö’ J^Œ∞ƒù`«OQÍ ™êfig∞r =i‚OKå~°∞.
zHÍQÀ |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ =ÚO^Œ∞ XHõ "å~°O ™êfig∞r ã¨`«fi~°OQÍ
ѨxKÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. PQÆã¨∞ì 27= `Õn Pk"å~°O <å_»∞ PÜ«∞#
HÍ~åº~°OÉèíO
Jxfl™ê¯ fi"£∞Ö’x XHõ K«~üÛÖ’ LѨ#ºã≤OKå~°∞. ''ÉèÏ~°`«
^ÕâßxH˜ `«HõΔ} P=â◊ºHõ`« ™êOˆHuHõ q^Õº HÍx =∞`«O
HÍ^Œ∞—— J<Õ JOâßxfl P „Ѩã¨OQÆOÖ’ <˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞. P „Ѩã¨OQÆO
L^ÕfiQÆ=¸, Lá⁄ÊOˆQ HÍ~°º`«`«Ê~°`«Å`À xO_çáÈ~ÚOk. Jk q#fl „â’`«Å∞
‰õÄ_® P L^ÕfiQÍxH˜ ã¨ÊOkOz, J@∞=O\˜ q^Œº#∞ `«HõΔ}"Õ∞ J=∞Å∞Ѩ~°KÕ
HõàÏâßÅ#∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ™ê÷Ñ≤OK«_®xH˜ x^èŒ∞Å∞ =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞<å~°OaèOKå
~°@! ™êfig∞r QÆ∞iOp, Jxfl™ê¯ fi"£∞Ö’ PÜ«∞# QÆ_»Ñ≤# ~ÀAÅ QÆ∞iOp N=∞u
Ô~·\ò n~°…=∞~Ú# q=~°} WKåÛ~°∞:
''PÜ«∞# ™ê=∂#ºOQÍ "≥∂HÍÅ∞ kQÆ∞= ^•HÍ =KÕÛ á⁄_»"≥·# HÍëêÜ«∞ѨÙ
JOw ^èŒiOKÕ"å~°∞. á¶ê^ŒsÅ∞ ^èŒiOKÕ =∂kiQÍ Jk LOk. á⁄_»"≥·#,
=∞O^Œ=∞~Ú# XHõ HÍëêÜ«∞ =¢™êÎxfl #_»∞=Ú‰õΩ ayOK«∞H˘<Õ"å~°∞. HÍà◊¡#∞ HÍã¨Î
D_»∞ã¨∂Î #_»∞ã¨∂Î#fl@∞¡QÍ HõxÑ≤Oz<å PÜ«∞# #_»HõÖ’ XHõ „Ѩ`ÕºHõ sîq LOk.
ÃÑ·ÔHuÎ# `«Å, u#flx "≥∞_», ã¨∞xt`« ^Œ$‰õΩ¯Å∂ PÜ«∞#‰õΩ XHõ PkèHÍiHõ "≥·Yix
HõeÊOKå~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞ PÜ«∞##∞ ^•@∞H˘O@∂ "≥àı¡ „Ѩu XHõ¯~°∂ XHõ¯ HõΔ}O
Py PÜ«∞##∞ K«∂_»‰õΩO_® LO_»ÖËHõáÈÜ«∂~°O>Ë Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. PÜ«∞#
"≥∞Å¡QÍ #_»∞™êÎ~°∞, PÜ«∞#Ö’ `˘O^Œ~À, "ÕQÆ"≥∂ HõxÑ≤OK«^Œ∞. PÜ«∞# qâßÅ
<Õ„`åÅ∞ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ xѨCÅ∞ =i¬™êÎ~Ú.
''„ѨâßO`«OQÍ ‰õÄ~°∞Ûx=Ù#fl PÜ«∞# H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ `«Å ÃÑ·ÔHuÎ
^Œ$+≤ìx ÃÑ·HõѨCˆHã≤ „uÑ≤Ê 't= t=— J#_»O Hõ^Œ∞Ì. PÜ«∞# L^ÕfiQÆO JyflѨ~°fi`«Ñ¨Ù
ÖÏ"åÖÏ "åºÑ≤Oz JHõ¯_»∞#fl JO^Œih =∂_çÛ"Õ¿ãkQÍ LO_Õk.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@Å∞ 84.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 360.

S 28
402 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''XHõ™êi PÜ«∞#`À XHõ=ºH˜Î, '¢ÔH·ã¨Î= =∞`«"Õ∞ JO^Œih ~°H˜Δã¨∞ÎOk— Jx

K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ ™êfig∞r `«=∞ qâßÅ <Õ„`åÅ#∞ P`«_ç "≥·Ñ¨ÙQÍ „uÑ≤Ê 'JÖÏ J~Ú`Õ
Jk ZO^Œ∞‰õΩ WkäÜ≥∂Ñ≤Ü«∂ „Ѩ[Å#∞, Jaã‘xÜ«∂ „Ѩ[Å#∞ ~°H˜ΔOK«ÖË^Œ∞?——
Jx ~î°‰õΩ¯# J_çQÍ~°∞. JO`Õ HÍ^Œ∞, J^Õ L^ÕfiQÆO`À JÖÏ ~°H˜Δã¨∞ÎO^Œx Éèí~À™ê
Wã¨∞Î#fl áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ "≥·Yix f„=OQÍ YO_çOKå~°∞. P ^ÕâßÅÖ’ [iˆQ
<Õ~åÅ∞, ¢ã‘ΊѨiã≤÷u, ã¨=∂[OÖ’ <≥ÅH˘#fl Jqhu, =∞^ŒºO „ѨÉèÏ=O,
^˘OQÆ`«<åÅ∞, ~å[H©Ü«∞ ‰õΩ„@Å∞, ǨÏ`«ºÅ∞ W`åº^Œ∞Å *Ïa`å =e¡OKå~°∞.
PÜ«∞# =∂@Ö’¡ JO^Œ~°∂ "≥∞ÿ=∞~°záÈÜ«∂~°∞ – ¢ã‘ÎÅ Hõà◊√¡ "≥∞~°âß~Ú, K≥H˜¯à◊√¡
L^ÕfiQÆO`À Z„~°ÉÏ~å~Ú. z#flÑ≤Å¡Å∞ Ãã·`«O PÜ«∞# `«=∞`À K≥Ñ≤ÊOk
*Ï˝Ñ¨Hõ=ÚOK«∞H˘x J^Õ =∂\Ï¡_®~°∞. z„`«HÍ~°∞Å∞ `«^ÕHõOQÍ K«∂ã¨∂Î PÜ«∞#
z„`åxfl wÜ«∞<å~°OaèOKå~°∞.
''D Ö’HõOÖ’ ã¨`«ºO JO@∂ U^≥·<å LOn JO>Ë Jk P^蕺u‡Hõ
rq`«O =∂„`«"Õ∞ JO@∂ QÆ_»Ñ¨_®xH˜ PÜ«∞# tHõΔ} á⁄Ok#@∞¡QÍ
JxÑ≤OzOk. ÉèíQÆ=O`«∞x Ѩ@¡ „¿Ñ=∞, =∞x+≤ Ѩ@¡ „¿Ñ=∞ W"Õ ã¨`«º=∞x PÜ«∞#
#=∞‡HõO.——
D q^èŒOQÍ ™êQÆ∞`«∞Ok N=∞u Ô~·\ò n~°…q=~°}. _»|∞ƒ q+¨Ü«∞OÖ’
™êfig∞r J<åã¨HõÎ`«#∞ QÆ∞iOz P"≥∞ „Ѩ`ÕºHõOQÍ WÖÏ "åºMϺxOzOk:
''Z=Ô~·<å ™êfig∞rH˜ _»|∞ƒ W=fi_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOz#ѨC_»∞, "å~°∞ `«=∞ ˆH^À
H©_»∞ `«ÅÃÑ\˜ì#@∞¡ "≥·^˘ÅˆQ"å~°∞. 'PǨ! ã¨iѨ_ç#O`« HõëêìÅ#∞ <Õ#∞
J#∞ÉèíqOKå#∞. "å\˜Ö’ ##∞fl Z‰õΩ¯=QÍ Ñ¨sH˜ΔOzOk U^À `≥Å∞™ê? _»|∞ƒ#∞
ѨkÅѨ~°K«_»"Õ∞— JO@∂ Ñ≤Å¡"å_çÖÏ PÜ«∞# K≥¿ÑÊ"å~°∞. _»|∞ƒ ÖˉõΩO_® Ug∞
KÕÜ«∞ÖËO J<Õ ã≤÷uÖ’ ‰õÄ_® PÜ«∞# _»|∞ƒ#∞ u~°ã¨¯iOK«_»O "Õ∞O #=∞‡ÖËHõ
áÈÜ«∂O. _»|∞ƒ Ѩ@¡ XHõ =ºH˜Î WO`« J<åã¨HõÎ`«`À LO_»QÆÅ~å J<Õ PÖ’K«#
PÜ«∞# "≥o¡áÈ~Ú# KåÖÏ ~ÀAÅ ^•HÍ =∂ =∞#ã¨∞ûÅÖ’ áê^Œ∞‰õΩáÈ~ÚOk.——
J<ÕHõ KÀ@¡ #∞O_ç ™êfig∞rH˜ PǨfi<åÅ∞ ~å™êQÍ~Ú. "å\˜x
ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘x ™êfig∞r ¿ãÅO, =∂™êK«∞Ãã\òû ÖÏO\˜ KÀ@¡‰õΩ "≥o¡
LѨ<庙êÅ∞ KÕâß~°∞. =∂™êK«∞Ãã\òûÖ’ q∞Ãããπ L_£û J<Õ =∞Ç≤ÏàÏ=∞}˜ WO\’¡
™êfig∞r XHõ "å~°O |ã¨KÕâß~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# Ô~O_»∞ K«~üÛÅÖ’
„Ѩã¨OyOKå~°∞. q∞Ãããπ L_£û L^•º#OÖ’ Ñ≤Å¡Å HÀã¨=¸, Ü«Ú=‰õΩÅ HÀã¨=¸
XHõ ~ÀA „Ѩã¨OyOKå~°∞. JHõ¯}∞‚O_ç ÃãÅѨ٠ѨÙK«∞ÛH˘x áÈ`«∞#flѨC_»∞
KÕuHõ„~°, ^Œ∞ѨÊ\˜, ÃÑ>ˇì#∞ `«=∞ *Ï˝Ñ¨HÍ~°÷O JHõ¯_» q_çzÃÑ\˜ì "≥àÏ¡~°∞.
 `˘e<åà◊√¡ 403

¿ãÅOÖ’ PÜ«∞# "≥Ú^Œ\ ˜ LѨ<åºã¨O JHõ¯_ç „Ñ¨[ÅÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O

QÆ∞iOz XHõ #∂`«# ^Œ$HõÊ^ä•xfl [xOѨ*Ëã≤Ok. ''ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ `«HõΔ}
P=â◊ºHõ`« =∞`«O HÍ^Œ∞, ™êOˆHuHõ q^Õº—— J<Õ JOâßxfl PÜ«∞# <˘H˜¯=Hͯ}˜Oz
#ѨC_»∞ W^ŒÌ~°∞ ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ∞ ^•xx P"Õâ◊ѨÓi`«∞Öˇ· „ѨuѶ¨∞\˜OKå~°∞†
„Ѩâ◊flÅ =~°¬O ‰õΩiÑ≤OKå~°∞. ™êfig∞r H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® ã¨Ç¨Ï#O HÀ֒ʉõΩO_®
ã¨=∂^è•<åeKåÛ~°∞. D ã¨OѶ¨∞@# z#fl^Õ J~Ú#ѨÊ\˜H˜ ~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÅ
^èÀ~°}˜x ™êfig∞rH˜ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ ã¨∂zOzO^Œ<Õ K≥áêÊe.
ÃãÃÑìO|~ü 4= `Õn# ™ê~°\’QÍ ¢ã≤ÊOQ∑û J<Õ KÀ@ ™êfig∞r Ô~O_»∞
~ÀAÅ∞ 'ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ áêÅ#—, 'ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ "≥O_ç
K«ÖÏ=∞}˜— J<Õ JOâßÅÃÑ· „Ѩã¨OyOKå~°∞.
D q^èŒOQÍ zHÍQÀ "≥à◊¡_®xH˜ =ÚO^Õ ™êfig∞r =¸_»∞ "å~åÅÖ’ 11
„Ѩã¨OQÍÅ∂, ã¨OÉèÏ+¨}Å∂ QÍqOKå~°∞. qaè#fl `«~°QÆ`«∞ʼnõΩ K≥Ok# J"≥∞iHÍ
^Õâ◊Ѩ٠„Ѩ[Å#∞ ‰õÄ_® HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞: ~°=∂ÉÏ~Ú ˆHO„^ŒOÖ’ „Ѩã¨OyOKå~°∞†
K≥eq∞`À "≥∞Åy# á¶ê^ŒsÅ#∞, UǨϺÉèÏ=O`À "≥∞Åy# á¶ê^ŒsÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞
H˘<åfl~°∞† K≥~°™êÅÖ’ Mˇ·nÅ`À =∂\Ï¡_®~°∞† =∞Ç≤ÏàÏ =∞O_»eÖ’ =∂\Ï¡_®~°∞†
Ñ≤Å¡Å`À =∂\Ï¡_®~°∞† ^Õâ◊OÖ’x ѨÅ∞=Ù~°∞ "Õ∞^è•=ÙÅ#∞ PHõ@∞ìHÀQÆeQÍ~°∞.
W=hfl PÜ«∞# zHÍQÀ kyfi[Ü«∂xH˜ <åOkQÍ J=∞i<å~Ú.
„ѨâO◊ ã¨Å∂, =ºuˆ~Hõ`Å« ∂ XHõ^•x"≥O@ XHõ\ ˜ Z^Œ∞~°=Ù`«∞O_»QÍ ^•^•Ñ¨Ù
=¸_»∞ "å~åÅ∞ QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« ™êfig∞r zHÍQÀ‰õΩ uiy "≥àÏ¡~°∞. P ã¨iˆH
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ PÜ«∞##∞ „ѨuxkèQÍ ã‘fiHõiã¨∞Î#fl@∞¡
zHÍQÀÖ’ JkèHÍ~°Ñ¨Ó~°fiHõ"≥∞ÿ# ÖËY ÃãÃÑìO|~ü 2= `Õn# PÜ«∞#‰õΩ
JOkOk. ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ѨiK«Ü«∞ Ѩ„`åÅ∞,
Ü≥∂Qƺ`åѨ„`åÅ∞ WѨC_»∞ PÜ«∞# =^ŒÌ L<åfl~Ú. ã¨=∞kèHÀ`åûǨÏO`À#∂,
„ѨQÍ_è» #=∞‡HõO`À#∂ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#_®xÔH· ™êfig∞r zHÍQÀ
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
Ô~·Å∞Ö’ "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞ ™êfig∞r XHõ =~°Î‰õΩ}˜‚ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r
"≥à◊¡=Åã≤# KÀ\˜H˜ ^•i K«∂Ñ≤ ™êÜ«∞O KÕ™êÎ#x J`«_»∞ =∂@ WKåÛ_»∞. HÍx
zHÍQÀ Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’ ky#ѨC_»∞ J`«_»∞ JO`å q㨇iOz P^Œ~åÉÏ^Œ~åQÍ
"≥o¡áÈÜ«∂_»∞. áÈ`Õ áÈÜ«∂_»∞ÖË J#∞H˘x _®Hõì~ü ÉÏ~Àãπ z~°∞<å=∂ HÀã¨O
™êfig∞r "≥kHÍ~°∞. HÍh Jk ^˘~°HõÖË^Œ∞!
404 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

~Ô Å· ∞ xÅÜ«∞O #QÆ~åxH˜ Dâß#ºO "≥Ñ· Ù¨ LOk. P „áêO`«OÖ’ [~°‡h"å~°∞

Z‰õΩ¯=QÍ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. ÉèÏëê ã¨=∞㨺 HÍ~°}OQÍ ™êfig∞rH˜ Z=i #∞O_ô
™êÜ«∞O JO^ŒÖË^Œ∞. JO`ÕHÍHõ ™êfig∞rx XHõ #Å¡*Ïu =ºH˜ÎQÍ ZOz P
„áêOfÜ«ÚÅ∞ PÜ«∞##∞ U=yOK«∞H˘x, Jã¨Å∞ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. U^Œ<åfl
Ǩϟ@Öò‰õΩ áÈ^•=∞<åfl ^•i K«∂¿Ñ <å^äŒ∞_≥=~°∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ~åÖË^Œ∞. ^•O`À U
ã¨Ç¨Ü«∞=¸ ÅaèOK«x k‰õΩ¯`ÀK«x ã≤÷uÖ’ JÅã≤™⁄Åã≤áÈÜ«∂~°∞ ™êfig∞r.
pHõ\ ˜ Ѩ_»™êyOk. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ÖÏQÍ<Õ J"≥∞iHÍÖ’#∂ Ô~·Å∞ xÅÜ«∞O
Ö’x ã¨~°‰õΩ Ô~·Å∞ ÃÑ>ˇìÅ∞ ¿Ñ^ŒÅ‰õÄ, QÆuÖËx"åiH© `«Å^•K«∞H˘<Õ ™ê÷=~åÅ∞.
™êfig∞r ‰õÄ_® JÖψQ XHõ Ô~·Å∞ ÃÑ>ˇì#∞ Z#∞flH˘x ^•<À¡ P ~å„u QÆ_çáê~°∞.
WHõ XˆH ~ÀAÖ’ J"≥∞iHÍ#∞ HõOÑ≤OѨ*ËÜ«∞#∞#fl PÜ«∞# <å_»∞ x~å^Œ~°}‰õΩÖ’<≥·
XHõ Ô~·Å∞ ÃÑ>ˇìÖ’ Ѩ_ç=ÙO_»=Åã≤=zÛOk!
L^ŒÜ«∞=∞~ÚOk, ã¨∂~°∞º_»∞ L^Œ~ÚOKå_»∞. ™êfig∞r =∞#ã¨∞ûÖ’#∂
#=∞‡HõO JO‰õΩiOzOk. Ô~·Å∞ xÅÜ«∞O #∞O_ç |Ü«∞\˜H˜ =zÛ HÍà◊√¡ fã¨∞‰õΩ
áÈ`«∞#fl "≥·Ñ¨ÙQÍ #_»∞ã¨∂Î#fl ™êfig∞r `å<˘Hõ qâßÅ"≥∞ÿ#
`«Å∞ѨÙ
`≥~°K«∞H˘Ok
gkä QÆ∞O_® áÈ`«∞#fl@∞¡ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖÏ
ÉèÏqOz WO\˜O\˜H© "≥o¡ ã¨Ç¨Ü«∞O HÀã¨O `«Å∞ѨÙÅ∞
`«\Ïì~°∞. HÍx PÜ«∞# L#flk J"≥∞iHÍÖ’#x `≥eÜ«∞*ËÜ«∞|_çOk! ã¨Ç¨Ü«∞O
ÅaèOK«HõáÈQÍ, PÜ«∞# =ÚYO g∞^Õ `«Å∞ѨÙÅ∞ =¸Ü«∞|_®¤~Ú. ™êfig∞r
xã¨Ê $Ç¨Ï K≥O^•~°∞. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ K«∂¿Ñ =∂~°æO HÀã¨O Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂Î gkä
=¸Å# ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞.
Ö’HõO KÕÜ«¸`«x=fix KÀ@ ÉèíQÆ=O`«∞x ǨϙêÎÅ∞ KåK«∞H˘O\Ï~Ú.
Ö’HõO `«Å∞ѨÙÅ∞ =¸`«|_ç# KÀ@ ÉèíQÆ=^•Ìfi~åÅ∞ `≥~°K«∞H˘O\Ï~Ú. HõzÛ`«OQÍ
JÖψQ [iyOk. ™êfig∞r ‰õÄ~°∞Û#fl KÀ\˜H˜ Z^Œ∞~°∞QÍ L#fl WO\˜ `«Å∞ѨÙÅ∞
Éèíà◊√¡# `≥~°K«∞H˘<åfl~Ú. QÍOcè~°ºO L\˜ìѨ_»∞`«∞#fl XHõ =∞Ç≤Ïà◊ P WO\’¡ #∞O_ç
™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ =zÛ, Ju HÀ=∞Å HõO~î°ã¨fi~°OÖ’, ''g∞~°∞ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’
áêÖÁæ#_®xH˜ =KåÛ~å?—— Jx J_çyOk. JѨÊ\˜ #∞O_ç „áê~°OÉèí=∞~ÚOk XHõ
k"åº#∞|O^èŒO† ™êfig∞r rq`«OÖ’ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# ™ê÷#O ã¨O`«iOK«∞H˘Ok P
=∞Ç≤ÏàÏ=∞`«e¡. P"≥∞ q∞Ãããπ ¿ÇÏÖò. P"≥∞ ‰õΩ@∞O|O ™êfig∞r rq`«OÖ’
q_»nÜ«∞ÖËx XHõ ÉèÏQÆOQÍ q~åle¡Ok.
 `˘e<åà◊√¡ 405

™êfig∞r Ѩiã≤÷ux „QÆÇ≤ÏOz# q∞Ãããπ ¿ÇÏÖò PÜ«∞##∞ ™ê^Œ~°OQÍ `«#

WO\’¡H˜ `À_˘¯x "≥o¡Ok. P"≥∞ `À_®Ê@∞`À ™êfig∞r ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí
HÍ~°ºx~åfiǨωõΩÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞† XHõ „ѨuxkèQÍ P"≥∂^ŒO á⁄O^•~°∞.
~ÀAÅ∞ QÆ_çKå~Ú. ^蕺#O, „áê~°÷#Å`À ™êfig∞r HÍÅO QÆ_»Ñ¨™êQÍ~°∞.


 J"≥∞iHÍ
™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å!
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’x Pâ◊Ü«∂Å#∞ QÆ∞iOz ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ „Ѩã¨O
yOѨ <å~°OaèOKå~°∞. PÜ«∞# =ÚyOz #ѨC_»∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O
ã¨$lOѨ|_çOk.
ó ™È^Œi x"Õk`«

ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí zHÍQÀ HõàÏ ã¨Oã¨÷Ö’ (Art Institute) 1893 ÃãÃÑìO|~ü

11 = `Õn ™È=∞"å~°O #∞O_ç 27 = `Õn =~°‰õΩ [iyOk. P Éèí=#O
q∞zQÆ<£ Z"≥#∂ºÖ’ LOk. „ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈#Ö’ J^˘Hõ
H˘ÅO|ãπ
ǨÖò
JOQÆO, z`«Î~°∞=ÙÅ∞, tÖÏÊÅ∞, HõOK«∞q„QÆǨÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#
HõàÏ`«‡Hõ JOâßÅ`À Jk ‰õÄ_»∞H˘x LOk. P Éèí=#O
JѨC_Õ „H˘`«ÎQÍ Hõ@ì|_çOk. ^•<À¡ J<ÕHõ Kå=_»∞ÅÖ’ „Ѩ^Œi≈`« =ã¨∞Î=ÙÅ∞
J=∞~°Û|_»ÖË^Œ∞† MÏmQÍ L<åfl~Ú. P Kå=_»∞Å∞ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí‰õΩ
ˆH\Ï~ÚOѨ|_®¤~Ú. "å\˜Ö’ XHõ\ ˜ H˘ÅO|ãπ ǨÖò.
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí H˘ÅO|ãπ ǨÖòÖ’ „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. JO^Œ∞Ö’x
„H˜Ok JO`«ã¨∞ÎÖ’#∞, ÃÑ· JO`«ã¨∞ÎÖ’#∞ HõeÑ≤ ^•^•Ñ¨Ù 4000 =∞Ok ‰õÄ~ÀÛ
=K«∞Û. HÍ~°º„Hõ=∂Å ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J<Õ‰õΩʼnõΩ KÀ@∞ ^˘~°HõÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ <åÅ∞QÆ=
~ÀA #∞O_ç HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ "å+≤OQÆì<£ ǨÖòÖ’ [iQÍ~Ú. P ǨÏÖòÖ’ WOHÍ
H˘xfl "ÕÅ =∞Ok ‰õÄ~ÀÛ=K«∞Û. "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ [iy# HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞
<åÅ∞QÆ= ~ÀA JO^Œi HÀã¨=¸ =∞m¡ XHõ™êi x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
„Ѩu ~ÀE =¸_»∞ qÉèÏQÍÅ∞QÍ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ x~°fiÇ≤ÏOѨ|_®¤~Ú. „Ѩu
qÉèÏQÆOÖ’ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ ^•^•Ñ¨Ù 2–3 QÆO@Å¿ãѨ٠[iQÍ~Ú. Jxfl
qÉèÏQÍʼnõΩ JkèHõ ã¨OYºÖ’ [#O ǨÏ[~°Ü«∂º~°∞. "åiÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ Z‰õΩ¯=
=∞Ok HÍ=_»O QÆ=∞<å~°›O.

406
 J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! 407

"ÕkHõ#∞ ^•^•Ñ¨Ù 50 J_»∞QÆ∞Å á⁄_»=Ù, 15 J_»∞QÆ∞Å "≥_»Å∞Ê`À

~°∂á⁄OkOKå~°∞. ã≤ã≤~À1, _≥=∞ã¨ÎhãπÅ2 áêÅ~åu tÖÏq„QÆǨÅ∞ P "ÕkHõ#∞
JÅOHõiOKå~Ú. D q„QÆǨʼnõΩ =∞^茺 ã≤OǨã¨#O ÖÏO\˜
"ÕkHõ
XHõ Z`«Î~Ú# W#∞Ѩ Pã¨#O J=∞~°Û|_ç LOk. "≥Ú^Œ\ ˜
~ÀA P Pã¨#O J"≥∞iHÍ Hͺ^äŒeH± =∞`«ã¨∞÷ÅO^ŒiH© <åÜ«∞‰õΩ_≥·# HÍi¤#Öò
y|ƒ<£û‰õΩ ˆH\Ï~ÚOK«|_çOk. D Pã¨<åxH˜ Ô~O_»∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ =~°∞㨉õΩ 30
K˘Ñ¨C# =¸_»∞ =~°∞ã¨ÅÖ’ K≥Hõ¯‰õΩsÛÅ∞ J=∞~åÛ~°∞. LѨ<åºã¨"ÕkHõ (rostrum)
‰õÄ_® „Ѩ^è•# "ÕkHõ g∞^Œ J=∞~°Û|_çOk. "ÕkHõ "≥#∞Hõ "≥·Ñ¨Ù QÀ_»Å#∞
JO^Œ"≥∞ÿ# [áêhÜ«∞, Ç≤Ï„|∂ z`«Î~°∞=ÙÅ`À JÅOHõiOKå~°∞. _≥=∞ã¨Îhãπ
tÖÏq„QÆǨxH˜ Z_»=∞ "≥·Ñ¨Ù ‰õΩ_çKÕux ÃÑ·ÔHuÎ, XHõ qǨÏOQÍxfl ZQÆ∞~°"Õã¨∂Î
xÅ|_ç=Ù#fl q∞#~åfi (~À=∞<£ q^•ºkè^Õ=`«) ~åy q„QÆǨxfl J=∞iÛ LOKå~°∞.
ÃãÃÑìO|~ü 11 = `Õn L^ŒÜ«∞O ™êfig∞r`Àáê@∞ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí
„Ѩux^èŒ∞ÅO^Œ~°∂ H˘ÅO|ãπ ǨÖòÖ’x XHõ qÉèÏQÆOÖ’ ã¨=∂"Õâ◊=∞Ü«∂º~°∞. P
ǨÖòÖ’ <åÅ∞QÆ∞"ÕʼnõΩÃÑQ· Í ¢ãΑ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ Pã‘#∞Öˇ· L<åfl~°∞.
"≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA
=O^ŒÖ=∞Ok ã¨÷ÖÏÉèÏ=OKÕ `«Å∞ѨÙÅ =^•Ì, |Ü«∞\Ï
xÅ|_ç=Ù<åfl~°∞. WO`«=∞Ok ã¨=∂"Õâ◊=∞~Ú#ѨÊ\˜H© JHõ¯_» „ѨQÍ_è»"≥∞ÿ#
„ѨâßO`«`« ~å[ºO KÕã≤Ok. P "≥·Ñ¨ÙQÍ XHõ ѨH˜Δ Zyi "≥o`Õ ^•x Ô~Hõ¯Å ã¨=fi_ç
‰õÄ_® qxÑ≤OKÕ@O`« xâ◊≈|ÌO KÀ@∞KÕã¨∞H˘#fl@∞¡ <å_»∞ JHõ¯_» ‰õÄ~°∞Û#fl XHõ
=ºH˜Î Jaè=i‚OKå_»∞.
L^ŒÜ«∞O 10 QÆO@Å~ÚOk. ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#fl =ÚYº"≥∞ÿ#
10 =∞`åÅ~Ú# „|Ǩχã¨=∂[O, Ü«¸^Œ∞, W™ê¡O, Ç≤ÏO^Œ∂, É∫^Œú, `å"À,
Hõ#∂Êùº+≤Ü«∞, +≤O\’, *Á~å¢+≤ìÜ«∞, Hͺ^äŒeH±, „wH± K«~üÛ, „á⁄>ˇã¨ìO\ò =∞`åÅ#∞
ã¨∂zOKÕ suÖ’ JHõ¯_»∞#fl #∂º e|sì QÆO@ 10 ™ê~°∞¡ „"≥∂yOk.3 ǨÖò
„ѨHõ¯#∞O_ç „Ñ¨ux^èŒ∞Å Tˆ~yOѨ٠|Ü«∞Å∞^ÕiOk. HÍi¤#Öò y|ƒ<£û, áÈhÅ∞
Ѩ~°ã¨Ê~°O KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x ã¨∞n~°…"≥∞ÿ# P Tˆ~yOѨÙ# =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO

1. =∂~°¯ãπ @∞eÜ«∞ãπ ã≤ã≤~À („H©.ѨÓ. 106–43) ~À=∞<£ "Õ∞^è•q. |Ǩï=ÚY

„Ѩ*Ï˝=O`«∞_≥·# P`«_»∞ ~å[H©Ü«∞, `åuÎ fiHõ ~°OQÍÅÖ’ L`«¯ $+¨ì „QÆO^ä•Å#∞ ~°zOKå_»∞.
2. _≥=∞ã¨Îhãπ („H©.ѨÓ. 386–322) „wã¨∞ ^ÕâßxH˜ K≥Ok# =∞Ǩϟ#fl`« =HõÎ.
3. Hͺ^äŒeH±, „wH± K«~üÛ, „á⁄>ˇÃãìO\ò =∞`åÅ∂ ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« âßYÅ∞. Hõ#∞Hõ "å\˜x
XHõ\ ˜QÍ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞. HÍ|\˜ì ÖˇHõ¯‰õΩ 12 L#flѨÊ\˜H© "≥Ú`«ÎO 10QÍ<Õ QÆ}˜OK«|_®¤~Ú.
408 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=Ç≤ÏOKå~°∞. "åi "≥#∞Hõ „ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈# =∞Ç≤ÏàÏ qÉèÏQÆѨ٠<åÜ«∞‰õΩ~åÖˇ·#

q∞Ãããπ áê@ì~ü áê=∞~ü, LѨ<åÜ«∞‰õΩ~åÅ∞ q∞Ãããπ KåÔ~¡ãπ ÃÇÏKü. ÃÇÏ„#_ç<£Å∞
"≥àÏ¡~°∞. "åi "≥#∞Hõ „Ѩux^èŒ∞Å∞ "≥àÏ¡~°∞. ''Jk J`«º^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ^Œ$â◊ºO. qaè#fl,
qz„`«=∞~Ú# ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞† Z<Àfl ~°HÍÅ \’Ñ‘Å∞† J<ÕHõ ~°OQÆ∞Å JOwÅ∞† "å~°∞
^èŒiOz# qaè#fl tÅ∞=Å∞, K«O„^Œ=OHõ ÖÏO\˜ zǨflÅ∞† =ÚO_»# t~°ã¨∞ûÅ∞,
J<ÕHõ ~°HÍÅ∞QÍ JÅOHõiOK«∞H˘#fl `«ÅÅ`À Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å#∞ KÕ¿ãÖÏ ™êyOk
P Tˆ~yOѨٗ— Jx XHõ „¿ÑHõΔ‰õΩ_»∞ Jaè=i‚OKå_»∞. JO^Œ~°∂ <≥=∞‡kQÍ, QÆOcè
~°OQÍ #_»∞ã¨∂ΠǨÅ∞Ö’H˜ =zÛ "ÕkHõ#∞ JÅOHõiOKå~°∞. „¿ÑHõΔHõ ã¨O^ÀǨÏO
Z_»`≥QÆx Hõ~°`åà◊ ^èŒfi#∞Å∞ KÕã¨∂Î "åiÖ’ ã¨=∞kèHÀ`åûǨxfl [xOѨ*Ëã≤Ok.
HÍi¤#Öò y|ƒ<£û "ÕkHõ =∞^茺֒x J^茺‰õΔΩx Pã¨#OÖ’ Pã‘#∞_»Ü«∂º_»∞.
PÜ«∞#‰õΩ ‰õΩ_ç "≥·Ñ¨Ù K≥·<å #∞O_ç =zÛ# S^Œ∞QÆ∞~°∞ É∫^Œú aè‰õΔΩ=ÙÅ∞, Z_»=∞ "≥·Ñ¨Ù
„Ѩux^èŒ∞Å∞
„w‰õΩ K«~üÛ „Ѩ^è•# a+¨ÑπÅ∂ Pã‘#∞ÅÜ«∂º~°∞. `«H˜¯# "å~°∞
`«H˜¯# Pã¨<åÅÖ’ Pã‘#∞ÅÜ«∂º~°∞. JO^Œ~°∂ `«=∞ ^ÕâßxH©,
=∞`åxH© `«y#@∞¡ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOz=Ù<åfl~°∞. y|ƒ<£û ÖË`« Z~°∞Ѩ٠~°OQÆ∞ JOw
^èŒiOKå~°∞. É∫^Œú aè‰õΔΩ=ÙÅ∞ ^èŒ=à◊ =¢™êÎÅ∞ ^èŒiOKå~°∞. ¢w‰õΩÅ∞ #Å¡x ~°OQÆ∞
JOwÅ∞ ^èŒiOz, ^ŒO`«O ~°OQÆ∞ KÕuHõ„~°Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x L<åfl~°∞. Hõ#∂Êùº+≤Ü«∞#∞¡
K≥·<å ^Õâ◊Ѩ٠ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOKå~°∞. P„Ѷ≤HÍ Ü«Ú=~åA K«Hõ¯x
ZO„ÉÏ~Ú_»s KÕã≤# ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOKå_»∞. „|Ǩχã¨=∂*ÏxH˜ K≥Ok#
„Ѩ`åÑπK«O„^Œ =∞AO^•~ü #Å¡\ ˜ S~ÀÑ‘Ü«∞ ^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ L<åfl_»∞.
™êfig∞r Z~°∞ѨÙ~°OQÆ∞ ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞, Ѩã∞¨ ѨÙ~°OQÆ∞ `«ÅáêQÍ ^èiŒ Oz HõxÑ≤OKå~°∞.
PÜ«∞# 31= Pã¨#OÖ’ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. PÜ«∞# „ѨHõ¯# ÉÁOÉÏ~ÚH˜ K≥Ok#
#QÆ~°¯~ü, P `«~°∞"å`« NÅOHõ "åã¨Î=Ùº_≥·# ^èŒ~°‡áêÅ∞_»∞, Ñ≤^ŒÑ¨ =∞OA^•~ü
Pã‘#∞ÅÜ«∂º~°∞. *ˇ·#=∞`« „ѨuxkèÜ≥ÿ∞# g~üK«O^£ QÍOnè, käÜ≥Ú™êѶ≤HõÖò ™⁄Ãã·\ ©
„Ѩux^èŒ∞Å~Ú# *Ï˝#K«O„^Œ K«„Hõ=iÎ, q∞Ãããπ JhɡÃãO\ò ‰õÄ_® áêÖÁæ<åfl~°∞.
JO^Œ~∂° `«=∞ `«=∞ Pã¨<åÅÖ’ Pã‘#∞Öˇ· L<åfl~°∞. JHõ¯_» „ѨQÍ_è"» ≥∞ÿ#
xâ◊≈|ÌO <≥ÅH˘Ok. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ Ñ≤Ü«∂<À "å^ŒºO "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. `«^Œ#O`«~°O
ǨÅ∞Ö’ ‰õÄ~°∞Ûx L#fl ^•^•Ñ¨Ù <åÅ∞QÆ∞"ÕÅ =∞Ok ÖËz
HÍ~°º„Hõ=∂Å
„áê~°OÉèíO xÅ|_ç, ''ÉèQí =Æ O`«∞}˜‚ ã¨∞uÎ OK«O_ç...—— J<Õ ¢HÔ ã· =Ψ ã¨∞Îux
QÍ#OKÕâß~°∞. `«~∞° "å`« ''Ѩ~Ö° ’HõOÖ’x =∂ Ñ≤`å...—— J<Õ
„áê~°#÷ #∞ =ÚHõÎHõO~î°O`À ѨeHÍ~°∞. P `«~°∞"å`« HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ „áê~°OÉèí=∞
 J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! 409

Ü«∂º~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA PǨfi<ÀѨ<庙êÅ∂, JO^Œ∞‰õΩ „Ѩux^èŒ∞Å ["å|∞Å∞

KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú. JO^Œ~°∂ LѨ<庙êÅ#∞ ã≤^ŒúO KÕã¨∞H˘x =KåÛ~°∞. ^•^•Ñ¨Ù
JO^Œi LѨ<庙êʼnõÄ K«Hõ¯x ã¨ÊO^Œ# ÅaèOzOk. H˘O^Œi LѨ<庙êʼnõΩ
Hõ~°`åà◊^èŒfi#∞Å∞ q∞#∞fl=Ú\Ïì~Ú.
„Ѩux^èŒ∞ÅÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ „Ѩã¨OyOz#"å~°∞ „wH± K«~üÛ P~üÛa+¨Ñπ
J~Ú# *Ï<ÕÎ. `«=∞ „Ѩã¨OQÍO`«OÖ’ KÕ`«∞Å∞ ÃÑ·ÔHuÎ, ''ÃÑ·ÔHuÎ# KÕ`«∞Å`À,
ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ Lá⁄ÊOˆQ „¿Ñ=∞`À D =∞Ǩϟ#fl`« ^Õâßxfl Pj~°fikã¨∞Î<åfl#∞†
ã¨O`À+¨Ñ¨~°∞Å∂, J^Œ$+¨ì=O`«∞Å∂ J~Ú# J"≥∞iHÍ „Ѩ[Å#∞ Jaè#Okã¨∞Î
<åfl#∞—— Jx K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ „¿ÑHõΔ‰õΩÅ∞ KåÖÏ¿ãѨ٠Hõ~°`åà◊^èŒfi#∞Å`À `«=∞
ã¨ÊO^Œ##∞ =ºHõÎO KÕâß~°∞.
=∞AO^•~ü „Ѩã¨OQÍxH© K«Hõ¯x ™êfiQÆ`«O ÅaèOzOk. Ѩk
ã¨O=`«û~åʼnõΩ ÃÑ·QÍ J"≥∞iHÍÖ’ x=ã≤ã¨∞Î#fl PÜ«∞#‰õΩ J<Õ‰õΩÅ`À ѨiK«Ü«∞O
LOk.
Hõ#∂Êùº+≤Ü«∞<£ =∞`« „ѨuxkèÜ≥ÿ∞# ѨÙOQ∑ HÍfiOQ∑ Ü«¸ „Ѩã¨OyOK«_®xH˜
ÖËz xÅ|_®¤_»∞. ''DÜ«∞#‰õΩ ^ŒH˜¯# ™êfiQÆ`«O ÖÏO\˜k "ÕkHõ g∞^Œ =∞Ô~=iH©
ÅaèOK«ÖË^Œ∞—— Jx _®Hõì~ü ÉÏ~Àãπ "åºMϺxOKÕ "Õ∞~°‰õΩ PÜ«∞#‰õΩ ™êfiQÆ`«O
ÅaèOzOk. ¢ã‘ÎÅ∂ ѨÙ~°∞+¨μÅ∂ ÖËz xÅ|_ç `«=∞ \’Ñ‘Å∞, KÕu~°∞=∂à◊√¡
"≥Ú^ŒÖˇ·#q KÕ`«∞Ö’¡H˜ fã¨∞H˘x TѨÙ`«∂ `«=∞ P#O^•xfl =ºHõÎO KÕâß~°∞. ''HÍx
D ™êfiQÆ`«O PÜ«∞# =∞`«O HÀã¨O HÍ^Œ∞. n~°…HÍÅO K≥·<å "åi Ѩ@¡ J"≥∞iHÍ
"å~°∞ „Ѩ=iÎOz# f~°∞`≥#∞flʼnõΩ HõΔ=∂Ѩ} HÀ~°_®xˆH, QÍÜ«∞Ѩ_ç# K≥·hÜ«ÚÅ
ǨÏ$^ŒÜ«∂ʼnõΩ ™êO`«fi# HõeyOK«_®xˆH D ™êfiQÆ`«O—— Jx áÈh `«=∞
LѨ<åºã¨OÖ’ "åºMϺxOKå_»∞.
NÅOHõ É∫^Œú=∞`åxH˜ „ѨuxkèÜ≥ÿ∞# ^èŒ~°‡áêÅ∞_»∞ `«# LѨ<åºã¨O`À
„¿ÑHõΔ‰õΩÅ#∞ k¢Q̓ùO`«∞Å#∞ KÕâß_»∞. ã¨Ê+¨ìOQÍ, aQÆæ~°QÍ „Ѩã¨OyOz# PÜ«∞#
HõO~î°ã¨fi~°=¸, „Ѩu XHõ¯ih PHõ@∞ìH˘<Õ ~°∂Ѩ=¸, qâßÅ"≥∞ÿ# #∞^Œ∞~°∂
|∞^Œ∞úx ^Œ∂`«QÍ PÜ«∞##∞ ^Œi≈OѨ*Ëâß~Ú.
#Å∞QÆ∞i LѨ<庙êÅ`À L^ŒÜ«∞Ѩ٠HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ ѨÓ~°ÎÜ«∂º~Ú.
=∞^蕺ǨÏfl HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ XHõi `«~°∞"å`« XHõ~°∞QÍ „Ѩã¨OyOK«
<å~°OaèOKå~°∞.
™êfig∞r?
410 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∞ø#=Ú„^Œ =Ç≤ÏOz# =ºH˜ÎÖÏ PÜ«∞# ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. PÜ«∞#

=∞kÖ’ UÜÕ∞ JÅÅ∞ L"≥fi`«∞Î# ÖËz J}yáÈÜ«∂Ü≥∂, UÜÕ∞ L^ÕfiQÆ „Ѩ"åǨÅ∞
á⁄Oy á⁄~°e =ÚMÏ~°qO^•# k=º=∞Ü«∞"≥∞ÿ# „ѨâßO`«`«QÍ
'™È^Œ~°
™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å!— ÉèÏã≤OKåÜ≥∂ Z=i ÔH~°∞Hõ? ˆ~~ÚO|=à◊¥¡, J#=~°`«=¸
`«##∞ ~°H˜Δã¨∞Î#fl QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞ `«ÅK«∞H˘<åfl~å? `«##∞
ÉÏxã¨QÍ KÕã¨∞H˘#fl HÍoHÍ^Õqx `«ÅK«∞H˘<åfl~å? Pjã¨∞ûÅ#∞ „Ѩ™êkOz
PáêºÜ«∞OQÍ ™êQÆ#OÑ≤# Nâß~°^•=∂`«#∞ `«ÅK«∞H˘<åfl~å? Z=~°∞
["åa=fiQÆÅ~°∞?
HÍ~°º„Hõ=∞ x~åfiǨωõΩ_»∞ ѨÅ∞=∂~°∞¡ PǨfixOz#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r ÖËz
"≥à◊¡ÖË^Œ∞† ''WѨC_»∞ HÍ^Œ∞ `«~°∞"å`«—— JO@∂ "å~Ú^• "Õã¨∂Î<Õ =KåÛ~°∞.
=∞^蕺ǨÏflO QÆ_»z ™êÜ«∞O„`«O HÍ™êyOk. |Ǩïâß DÜ«∞# =∂\Ï¡_»ˆ~"≥∂#<Õ
ã¨O^ÕǨÏO `«H˜¯# "åiÖ’ `«Öˇ`«ÎHõáÈÖË^Œ∞. WHõ *ÏѨºO KÕÜ«∞ÖËx Ѩiã≤÷u
Pã¨#fl"≥∞ÿ#ѨC_»∞ ™êfig∞r ÖËKå~°∞. XHõ HõΔ}O ã¨~°ã¨fif^Õqx `«ÅK«∞H˘<åfl~°∞.
''J"≥∞iHÍ ^Õâ◊Ѩ٠™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å—— JO@∂ ã¨OÉ’kèOKå~°∞. ''JO`Õ.
`«~°∞"å`« =∂@ =∂\Ï¡_»ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. JHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# JO^Œih U^À
=∞Ǩϟ`åûǨÏO P=Ç≤ÏOzOk. =O^ŒÖ=∞Ok `«=∞ L`åûǨxfl J}K«∞HÀÖËHõ
ÖËz xÅ|_®¤~∞° . K≥=ÙÅ∞ zÅ∞¡Å∞Ѩ_@Õ @∞¡ JHõ¯_» Hõ~`° åà◊^fiŒè #∞Å∞ q∞#∞fl=Ú\Ïì~Ú——
JO@∂ XHõ „¿ÑHõΔ‰õΩ_»∞ „"åâß_»∞. Ñ≤^ŒÑ¨ ™êfig∞r Ô~O_»∞ xq∞ëêÅ¿ãѨÙ
=∂\Ï¡_®Åx „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. HÍh P Hõ~°`åà◊^èŒfi#∞ÅÖ’ PÜ«∞# =∂\Ï¡_»
ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. W@∞=O\˜ Ѷ¨∞#"≥∞ÿ# ™êfiQÆ`«=∂ J#∞H˘x PÜ«∞# HÍã¨Î
K«eOzáÈÜ«∂~°∞. PÜ«∞# WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞:
''XHõ J`«º^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ã¨Ow`«O`À#∞ (=∞OQÆà◊ `«∂~åº~å"åÅ∞), HÍ~°º
HõÖÏѨO`À#∞, LѨ<庙êÅ`À#∞ P =∞Ǩã¨Éèí "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. `«^Œ∞Ѩi XH˘¯Hõ¯
„Ѩuxkèx ѨiK«Ü«∞O KÕÜ«∞QÍ XH˘¯Hõ¯ˆ~ "ÕkHõ#∞ JÅOHõiOz „Ѩã¨OyOKå~°∞.
JѨC_»∞ <å ǨÏ$^ŒÜ∞« O ^Œ_^» _Œ Ö» Ï_çOk† <ÀÔ~O_çáÈ~ÚOk. â◊s~°O HõOÑ≤OzOk.
JO^Œ∞=Å¡ L^ŒÜ«∞Ѩ٠ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ „Ѩã¨OyOK«_®xH˜ ™êǨÏã≤OK«ÖËHõáÈÜ«∂#∞.
=∞AO^•~ü K«Hõ¯x „Ѩã¨OQÆO KÕâß_»∞. K«„Hõ=iÎ =∞iO`« J^Œ∞ƒù`«OQÍ „Ѩã¨OyO
Kå_»∞. "åi^ŒÌ~°∂ qâı+¨ „Ѩâ◊Oã¨ÅO^Œ∞H˘<åfl~°∞. =ÚO^Œ∞QÍ<Õ K«Hõ¯QÍ `«Ü«∂~°∞
KÕã¨∞H˘#fl LѨ<庙êÅ`À "å~°∞ ã¨Oã≤^Œ∞úÖˇ· =KåÛ~°∞. <Õ<˘Hõ =¸~°∞ö}˜‚, <Õ<å Ѩx
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. HÍh ã¨~°ã¨fif^Õqx „áêi÷Oz "ÕkHõ ÃÑ·H˜ =KåÛ#∞. _®Hõì~ü ÉÏ~Àãπ
##∞fl ѨiK«Ü«∞O KÕâß~°∞. <Õ#∞ ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ „Ѩã¨OyOKå#∞. P =∞Ǩã¨Éèí#∞
 J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! 411

L^ÕÌtã¨∂Î, 'J"≥∞iHÍ^Õâ◊Ѩ٠™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å!— Jx ã¨OÉ’kèOKå#∞.

JO`Õ, Ô~O_»∞ xq∞ëêÅáê@∞ K≥=ÙÅ∞ yOQÆ∞~°∞=∞<Õ@∞¡ Hõ~°`åà◊^èŒfi#∞Å∞
K≥ň~QÍ~Ú. `«~°∞"å`Õ „Ѩã¨OQÆO H˘#™êyOK«QÆeQÍ#∞.——1
™êfig∞r UO „Ѩã¨OyOKå~°∞?
K«i„`« ѨÙ@ÅÖ’ #"≥∂^≥·# P LѨ<åºã¨OÖ’x H˘xfl ÉèÏQÍÅ∞ Wq....2
''=∂‰õΩ g∞ ~˘ã¨y# =∞#óѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# ™êfiQÆ`åxfl ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘x D
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ g∞`À =ÚK«Û\˜OK«_»O <å‰õΩ =∞Ǩ#O^Œ^•Ü«∞HõO. „ѨѨOK«OÖ’x
J`«ºO`« „áêp# Ü«∞u ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O ¿Ñ~° g∞‰õΩ <å Jaè"å^•Å∞† ã¨=∞ã¨Î
=∞`åʼnõÄ ã¨=∞ã¨Î ^èŒ~å‡Å‰õÄ `«e¡ J#^ŒQÆæ ã¨<å`«# ^èŒ~°‡O ¿Ñ~° g∞‰õΩ <å
Jaè"å^•Å∞† <å<å*Ï`«∞Å`À, <å<åã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å`À ‰õÄ_ç# ÉèÏ~°`«
[#ã¨Ç¨Ï„™êÅ ¿Ñi@ g∞‰õΩ <å Jaè"å^•Å∞—— JO@∂ `«=∞ LѨ<庙êxfl
™êfig∞r „áê~°OaèOKå~°∞.
''ã¨Ç¨Ï<åxfl, ã¨~°fi=∞`« ã¨`«º`åfixfl Ö’HÍxH˜ É’kèOz# ã¨<å`«# ^èŒ~°‡O <å
^èŒ~°‡=∞x QÆifiã¨∞Î<åfl#∞. ã¨~°fi=∞`« ã¨Ç¨Ï<å<Õfl HÍHõ, ã¨~°fi=∞`åÅ∂ ã¨`åºÅ<Õ "Õ∞O
qâ◊fiã≤™êÎO—— JO@∂ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« B#fl`åºxfl Kå\˜K≥áêÊ~°∞.
''ã¨=∞ã¨Î =∞`åÅ #∞O_ç, ã¨=∞ã¨Î ^ÕâßÅ #∞O_ç Ѩ~°Ñ‘_ç`«∞Öˇ·, â◊~°}ÏQÆ`«∞Öˇ·
=zÛ# "åiH˜ â◊~°}º"≥∞ÿ# ^Õâ◊O <å ^Õâ◊=∞x QÆifiã¨∞Î<åfl#∞. ~À=∞<£Å x~°O‰õΩ
â◊`åfixH˜ QÆ∞iÜ≥ÿ∞ `«=∞ ^Õ"åÅÜ«∞O `«∞`«∞ÎxÜ«∞Öˇ·# U@<Õ ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
=zÛ, â◊~°}∞ á⁄Ok# Ü«¸^Œ∞Å#∞– x["≥∞ÿ# Ü«¸^Œ∞Å∞ J#^ŒQÆæ"åiÖ’
q∞ye# "åix – =∂ H“y@ KÕ~°∞ÛH˘<åfl=∞x `≥Å∞Ѩ_®xH˜ QÆifiã¨∞Î<åfl#∞.
=∞Ǩ*Á~åã¨ìsÜ«∞ ã¨OѶ¨∞OÖ’ âı+≤Oz# "åiH˜ â◊~°}∞ Xã¨y – <Õ\ ˜H© "åix
P^Œiã¨∂Î#fl (ã¨<å`«#) ^èŒ~°‡O <å ^èŒ~°‡=∞x QÆifiã¨∞Î<åfl#∞—— JO@∂ ÉèÏ~°`«^Õâ◊
B#fl`åfixfl ™êfig∞r <˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞.
âßMÏaè=∂#O, =∞`« =∞ø_軺O ÖÏO\˜ "å\˜x YO_çOz Jq ÖË#\˜ì XHõ
ã¨=∂*Ïxfl ~°∂á⁄OkOKåÅ<Õ ã¨^Œ∞^ÕÌâ◊O`À, ''"å\˜H˜ J=™ê# ã¨=∞Ü«∞O
Pã¨#fl=∞~ÚOk. D =∞Ǩã¨Éèí Q“~°"å~°÷O <Õ\ ˜ L^ŒÜ«∞O „"≥∂yOK«|_ç# QÆO@

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 93–94.

2. ѨÓiÎ LѨ<åºã¨O HÀã¨O ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 1, ѨÙ@Å∞ 39–62
K«∂_»O_ç.
412 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ã¨~°fiq^è•Öˇ·# ã¨fi=∞`« ^Œ∞~°aè=∂<åxH©, Ѩ~°=∞`« ^ÕfiëêxH© – HõuÎ`À QÍx=fiO_ç,

HõÅO`À QÍx=fiO_ç ™êyOK«|_Õ <å<åq^è•Öˇ·# Ç≤ÏO㨉õΩ =∂„`«"Õ∞QÍHõ, XHõ¯
QÆ=∂º<Õfl „áêÑ≤OK«É’ÜÕ∞ [#O H˘O^ŒiÖ’x x+¨μª~° ^Õfi+¨ÉèÏ"åʼnõÄ âßOuáê~î°O
HÍQÆÅ^Œx <Õ#∞ =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ Ptã¨∞Î<åfl#∞—— JO@∂ `«=∞ „Ѩã¨OQÍxfl
=ÚyOKå~°∞.
`«~°∞"å`«....
''LѨ<åºã¨O =Úyã≤Ok, L^ÕfiQÆÉèíi`«∞Öˇ· J>Ë¡ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞. <å
„Ѩã¨OQÆ"Õ∞ JxflO\˜Hõ<åfl J„QÆQÆ}º=∞~ÚO^Œx Ѩ„uHõÅhfl „"åâß~Ú. J"≥∞iHÍ
JO`«\Ï <å ¿Ñ~°∞ =∂~À‡yOk. ÉèÏ+¨ºHÍ~°∞_≥·# N^èŒ~°∞Å"å~°∞, '=¸HõO Hõ~Àu
"åKåÅO – =¸QÆ"å}˜‚ Ãã·`«O =∞Ǩ=HõÎQÍ =∂~°∞™êÎ_»∞— JO@∂ Ü«∞^ä•~å÷<Õfl
=zOKå_»∞. P ÉèíQÆ=O`«∞x áê=# <å=∂xH˜ *ˇ·——1 JO@∂ ÖËYÖ’ ™êfig∞r
„"åã¨∞Î<åfl~°∞.
z#fl LѨ<åºã¨"Õ∞ J~Ú#ѨÊ\˜H© Jk =∞`« K«i„`«Ö’<ÕQÍHõ, „ѨѨOK«
K«i„`«Ö’ Ãã·`«O ã¨∞=~å‚HõΔ~åÅ`À ed`«"≥∞ÿ# XHõ ѨÙ@QÍ q~åle¡Ok. ''PÜ«∞#
J^Œ∞ƒù`« â◊H˜Î =∂@Ö’¡ JyflHõ}ÏÅ∞ q~°l=∂‡~Ú—— Jx ~À=∂~ÀÖÏ
„"åã¨∞Î<åfl~°∞. HÍh P JyflHõ}ÏÅ∞ ^ŒQÆúOKÕ¿ã H˜~°}ÏÅ∞ HÍ=Ù,
Ö’Hõ `åѨOKÕ "å_çáÈ`«∞#fl ǨÏ$^ŒÜ«∞ Ѩ^•‡Å#∞ qHõã≤OѨ*Ë¿ã j`«Å H˜~°}ÏÅ∞!
Hõ#∞Hõ<Õ P ǨÅ∞Ö’ Pã‘#∞Öˇ· L#fl ã¨=∞ã¨Î ǨÏ$^ŒÜ«∂Å∂ =ÚHõÎHõO~î°O`À
L`åûǨÏѨÓi`«OQÍ âߡѶ≤∞OKå~Ú. "ÕÖÏk ǨÏ$^ŒÜ«∂Å#∞ ^ÀK«∞H˘<Õ P k=ºâ◊H˜Î
ZHõ¯}∞‚Oz =zÛOk? Jk ZÖÏO\˜ â◊H˜Î?
™êfig∞r JO^Œih ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞Å∞QÍ ÉèÏqOz ã¨OÉ’kèOz#
™œ„ÉèÏ`«$`«fi"Õ∞ [#OÖ’ XHõ L^ÕfiQÆÉiíè `«"∞≥ #ÿ ã¨∂ÊùixÎ ~°yeOzO^Œx K≥Ñʨ =K«∞Û.
HÍh ™êfig∞rH˜ =ÚO^Õ JHõ¯_» W^ŒÌ~°∞ '™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å— Jx
ã¨OÉ’kèOz „Ѩã¨OyOKå~°∞. ™êfig∞r 23 = =HõÎ. 5 = =HõÎ J~Ú# q∞ãπ
JQÆ™êì, 20 = =HõÎÜ≥ÿ∞# „á⁄ÃѶã¨~ü Ñ≤<åãπ K≥~åãπ ‰õÄ_® ÃÑ· q^èŒOQÍ
ã¨OÉ’kèOKÕ „Ѩã¨OyOKå~°∞. gà◊√¡ HÍHõ =∞iH˘O^Œ~°∞ ‰õÄ_® ™œ„ÉèÏ`«$`«fi
ÉèÏ=##∞ <˘H˜¯=Hͯ}˜Oz „Ѩã¨OyOKå~°∞. Hõ#∞Hõ ™êfig∞r q[Ü«∂xH˜ P
=∂@Ö’, ™œ¢ÉèÏ`«$`«fi ÉèÏ=<À =∂„`«"Õ∞ HÍ~°}O HÍ^Œ∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 94.

 J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! 413

"Õ∞s Å∂~¸ |~ü¯ WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞:

''™êfig∞r =∂@Å∞ qx Hõ~°`åà◊^èŒfi#∞Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ =ÚO^Œ∞ „¿ÑHõΔ‰õΩÅ∞
=∞ø#OQÍ, „ѨâßO`«OQÍ L<åfl~°∞, ™êfig∞r =∂\Ï¡_»_»"Õ∞ `«~°∞"å~Ú Hõ~°`åà◊
^èŒfi#∞Å∞ KÕâß~°x J#∞HÀ~å^Œ∞. JO^ŒiH© K«Hõ¯x P^Œ~°} ÅaèOzOk. HÍh P
P^Œ~°}‰õΩ J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ∞<åfl~Ú. „Ѩ`ÕºHõ ~å[H©Ü«∞ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xH˜
K≥Ok#"å~°∞, „Ѩ`ÕºHõ =∞`«âßY‰õΩ K≥Ok#"å~°∞, JѨÊ\˜ˆH z~°Ñ¨iz`«∞Å∞,
=Ú#∞Ѩ٠J"≥∞iHõ#¡KÕ Ñ‘_çOѨ|_ç# *ÏuH˜ K≥Ok#"å~°∞ HÍ=_»O HÍ~°}OQÍ
"åiH˜ K«Hõ¯x P^Œ~°} ÅaèOzOk. L^ŒÜ«∞O #∞O_ç ™êÜ«∞O„`«O ^•HÍ
™œ„ÉèÏ`«$`åfixfl QÆ∞iOz ѨÅ∞=Ù~°∞ „Ѩã¨OyOKå~°∞. Hõ#∞Hõ D HÍ~°}ÏÅ =Å#
™êfig∞rH˜ K«Hõ¯x P^Œ~°} ÅaèOK«ÖË^Œ∞. PÜ«∞#‰õΩ ÅaèOz# P^Œ~°}‰õΩ UÔH·Hõ
HÍ~°}O P^蕺u‡Hõ â◊H˜Î.——
™êfig∞r =∂@Ö’¡ qO^•O:
''zHÍQÀÖ’ <å "≥Ú^Œ\ ˜ LѨ<åºã¨OÖ’ <Õ#∞ JO^Œih 'J"≥∞iHÍ ^Õâ◊OÖ’x
™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å— Jx ã¨OÉ’kèOK«QÍ<Õ, JO^Œ~°∂ ÖËz P#O^ŒO`À
Hõ~°`åà◊^èŒfi#∞Å∞ KÕÜ«∞_»O g∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. HÍh JÖÏ "å~°∞ áê~°=â◊ºO
K≥O^Œ_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞\’ `≥Å∞™ê? U^À J^Œ∞ƒù`«â◊H˜Î <åÖ’ LO^Œx g∞~°∞
J#∞HÀ=K«∞Û. x["Õ∞ <åÖ’ JÖÏO\˜ â◊H˜Î LOk, Jk W^Õ – XHõ¯™êi ‰õÄ_®
HÍ=∞ÉèÏ=# <åÖ’ „Ѩ"ÕtOK«_®xH˜ <Õ#∞ J#∞=∞uOK«ÖË^Œ∞. <å =∞#ã¨∞û, <å
PÖ’K«#Å∞, ™ê=∂#ºOQÍ =∞x+≤ P =∂~°æOÖ’ Y~°∞Û KÕ¿ã â◊‰õΩÎÅxflO\˜H© XHõ
L#fl`« kâ◊Ö’ áÈÜÕ∞@@∞¡ tHõΔ} xKåÛ#∞. Z=~°∂ PѨÖËx XHõ =∞Ǩâ◊H˜ÎQÍ
Jk ~°∂á⁄OkOk.——
áê=# rq`« â◊H˜Î J@∞=O\˜k. ''qâ◊√kú #∞Oz xâ◊≈|Ì`« #∞OKÕ J"≥∂Ѷ¨∞
"å‰õΩ¯ "≥Å∞=_»∞`«∞Ok——1 JO\Ï~°∞ ™êfig∞r. P â◊H˜Î`À ‰õÄ_»∞H˘#fl =∂@ÖË
P<å_»∞ "ÕÖÏk ǨÏ$^ŒÜ«∂Å#∞, `«^Œ#O`«~°O J"≥∞iHÍ Ü«∂=`«∞Î#∞, „Ѩã¨∞Î`«O
„ѨѨOKå#flO`å P„Hõq∞OKå~Ú.
zHÍQÀ „Ѩã¨OQÍÅ qaè#fl Ѩi=∂}ÏÅ#∞ QÆ∞iOz ™È^Œi x"Õk`«
q=~°}#∞ ѨiH˜^•ÌO:

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 1, ѨÙ@ 310.

414 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ KÕã≤# „Ѩã¨OQÆO QÆ∞iOz UO

K≥áêÊe! Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ =∞`« ã≤^•úO`åÅ#∞ QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»<å~°OaèOKå~°∞
PÜ«∞#. PÜ«∞# =ÚyOz#ѨC_»∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O ã¨$lOѨ|_çO^Œx K≥ѨÊ=K«∞Û...
''J@∞=O\˜n =∂#ã≤Hõ ˆHΔ„`«O, J@∞=O\˜n ÉèÏ=<å™êQÆ~°O– `å~°∞}º
ѨÓ~°‚O† ã¨OHΔÀÉèí=∞Ü«∞O† P`«‡â◊H˜Î`À, P`«‡qâßfiã¨O`À ѨiѨÓ~°‚O† J~Ú<å
H“`«∂ǨÏÖÏÜ«Ú`«O† J`«ºO`« *Ï„QÆ`åѨÓ~°‚O – q"ÕHÍ
UO „Ѩã¨OyOKå~°∞?
#O^Œ∞Å∞ LѨ#ºã≤OK«_®xH˜ ÖËz#ѨC_»∞ "å~°∞ Z^Œ∞~˘¯#fl
"åi =ÚO^Œ∞#fl ã¨^Œã¨∞û.
''nxH˜ ã¨iQÍ =ºuiHõÎ"≥∞ÿ#k PÜ«∞# "≥#∞Hõ=Ù#fl P ™êQÆ~°O† P^蕺u‡Hõ
qHÍã¨O`À ‰õÄ_ç# „ѨâßO`« =∞Ǩ™êQÆ~°O† PÜ«∞# "≥#∞Hõ#∞#flk XHõ qz„`«
„ѨѨOK«O. U „ѨѨOK«O `«# HÍÖÏxfl "Õ^•Å`À QÆ}˜ã¨∞ÎO@∞O^À, `«# QÆ`åxfl
LѨx+¨`«∞ÎÅ`À *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞H˘O@∂ LO@∞O^À, ^Õx`À áÈeÛ#ѨC_»∞
É∫^Œ=ú ∞`«O x#fl"≥Ú#fl\˜kQÍ HõxÑ≤ã∂¨ OÎ @∞O^À, U „ѨÑO¨ K«O qq^èŒ =∞`«âßYÅ`À
xO_ç=Ù#fl^À, U „ѨâßO`« „ѨѨOKåxfl L+¨‚=∞O_»Å ã¨∂~°ºHÍOu =ÚOK≥`«∞Î
`«∂O^À, Ü«ÚQÆÜ«ÚQÍÅ #∞Oz Ü≥∂yѨÙOQÆ=ÙÅ∞ `«=∞ Ѩ^Œ Ѩ~åQÆO`À U
„ѨѨOK«Ñ¨Ù ^•~°∞Å ^èŒ∂ox Ѩq„fHõiã¨∂Î =ã¨∞Î<åfl~À – J@∞=O\˜ áê=#
„ѨѨOK«O ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ "≥#∞Hõ L#fl „ѨѨOK«O. "Õ~Ú =∂@ÖˇO^Œ∞‰õΩ Jk
áê=# ÉèÏ~°`«^Õâ◊O – D ^Õâ◊O "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ #∞Oz KÕã¨∞Î#fl `«# ~å¢+‘ìÜ«∞
qHÍã¨<å Ü«∞`«flOÖ’ Z<Àfl q+¨Ü«∂Å#∞ Ѩiâ’kèOzOk† Z<Àfl q+¨Ü«∂Å#∞
|∞∞A=Ù KÕã≤Ok† WOK«∞q∞OK«∞ Jxfl q+¨Ü«∂Å#∂ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞H˘Ok. XHõ¯
q+¨Ü«∞O =∂„`«O – `«#Ö’x ã¨OѨÓ~°‚ SHõ=∞`«º=¸, q™êÎ~°=¸ J~Ú# `«#
^Õâ◊HÍÖÏÅ XHõ z=i#∞Oz WOH˘Hõ z=i =~°‰õΩ `«#Ö’ L#fl ã¨OѨÓ~°‚
SHõ=∞`«ºO, qâßÅ=¸ q™êÎ~°=¸ J~Ú# `«# ^Õâ◊HÍÖÏÅÖ’ H˘xfl =¸Å"≥∞ÿ#,
=ÚYº"≥∞ÿ# ã¨`åºÅ#∞ QÆ∂iÛ `«# ^ÕjÜ«ÚÅO^Œ~°∂ UHõ„w=ÙÅh, `«^•Ìfi~å
áê~°=∂i÷HõOQÍ, ™êO㨯 $uHõOQÍ `«#Ö’ ѨiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# SHõ=∞`«ºO L#fl^Œ<Õ
q+¨Ü«∞O =∂„`«O – ÉèÏ~°`«^Õâ◊O „QÆÇ≤ÏOK«ÖËHõáÈ~ÚOk.
''WHõ Wq, D Ô~O_»∞ =∞<À„Ѩ"åǨÅ∞, Ô~O_»∞ qâßÅzO`«<å #^Œ∞Å∞ –
XHõ\ ˜ „áêK«ºO, =∞~˘Hõ\ ˜ P^èŒ∞xHõO. qâ◊fi=∞`« =∞Ǩ"ÕkHõÃÑ· xÅ|_»¤
HÍëêÜ«∂O|~° ^è•i J~Ú# Ѩi„"å[‰õΩ_»∞ D Ô~O_»∞ „Ѩ"åǨÅ HõÅ~ÚHõ‰õΩ
™ê÷#=∞Ü«∂º_»∞ `å`å¯eHõOQÍ<≥·<å! =ºH˜Î`åfiaè=∂# â◊¥#∞º_≥·# D =∞Ǩ=ºH˜Î
 J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! 415

^•fi~å ã¨OÉèí="≥∞ÿ# P HõÅ~ÚHõ XHõ „ѨK«O_»"≥∞ÿ# PѶ¨∂`«O HõeyOzOk. P

PѶ¨∂`«Ñ¨Ù Ѷ¨e`«"Õ∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« =¸Åã¨`åºÅ ~°∂Ñ‘Hõ~°}O. ZO^Œ∞HõO>Ë
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ JHõ¯_» L^À…+≤OzOk `«# ™êfi#∞Éèí=O HÍ^Œ∞. Jã¨ÖÏÜ«∞#
`«# QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞ QÆ∂iÛ K≥ѨÊ_®xÔH·<å P ã¨^•=HÍâßxfl qxÜ≥∂yOK«ÖË^Œ∞.
D Ô~O_çO\˜H© |^Œ∞Å∞ PÜ«∞# ^•fi~å qxÑ≤OzOk ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ
KÕ`«#H©, `«=∞ ã¨∞n~°… QÆ`«O ^•fi~å ã¨∞xiÌ+¨ìO QÍqOK«|_ç# ã¨=∞ã¨Î ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ
^èŒ~°‡ã¨O^Õâ◊Ѩ٠"å}˜.
''áêâßÛ`«∞ºÅ Ü«∞ø=#HÍÅOÖ’, =∞^蕺ǨÏflHÍÅOÖ’ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
JHõ¯_»ÖÏ LѨ#ºã≤ã¨∂ÎO>Ë, „ѨâßO`« =∞Ǩ#QÆ~°Ñ¨Ù P=e f~å#, J~°úÉèí∂QÀà◊ѨÙ
pHõ\ ˜h_»Ö’ x^Œ∞iã¨∂Î#fl *Ïu XHõ\ ˜ (ÉèÏ~°`«^Õâ◊O) `«=∞"≥·¿Ñ J„QÆã¨~°=∞ø`«∞#fl
L+¨ã¨∞û ^•fi~å "≥∂ã¨∞H˘x ~å|_»∞`«∞#fl P k=ºã¨O^Õâß=∞$`«O HÀã¨O – U
ã¨O^Õâß=∞$`«O `«=∞Ö’<Õ xH˜ΔѨÎ"≥∞ÿ=Ù#fl =∞Ç≤Ï=∂â◊‰õΩÎÅ ~°Ç¨Ï™êºxfl „ѨHÍâ◊O
KÕÜ«∞QÆÅ^À– P ã¨O^Õâß=∞$`«O HÀã¨O ZO`À `«Ç¨Ï`«Ç¨Ï`À HÍK«∞H˘x LOk.
''`«=∞ `«=∞ „Ѩ`ÕºHõ =∞`«âßYÅ, =∞`«ã¨Oã¨÷Å „Ѩux^èŒ∞Å∞QÍ W`«~°
=∞`«„Ѩ=HõÎÅ∞ ‰õÄ_® ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ`Àáê@∞ P "ÕkHõÃÑ· Pã‘#∞Öˇ· L<åfl~°∞.
HÍx XHõ =∞ǨÏ`«Î~°"≥∞ÿ# =∞`åxfl „ѨKå~°O KÕã≤# Q“~°=O ^ŒH˜¯Ok "åiH˘Hõ¯iˆH.
PÜ«∞# ѨÅ∞‰õΩÅÖ’<Õ P =∞`«O Z@∞=O\˜^ŒO>Ë – qq^èŒ J=ã¨÷Å ^•fi~å,
qq^èŒ Ñ¨iã≤÷`«∞ÅÖ’ J<ÕHõ=∞Ok ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ∞ XˆH QÆ=∂ºxfl KÕ~°_®xH˜ KÕ¿ã
„Ѩܫ∂}ÏÖË qq^èŒ =∞`åÅ∞† D =∞`åÅhfl z=iH˜ KÕˆ~q P =∞Ǩ=∞`«OÖ’–
J@∞=O\˜k P =∞ǨÏ`«Î~° =∞`«O. D qq^èŒ, qaè#fl =∞`åÅxflO\˜h QÆ∂iÛ D
q+¨Ü«∞OÖ’ ÖË^• =∞~˘Hõ q+¨Ü«∞OÖ’QÍx, D HÍ~°}OQÍ ÖË^• =∞~˘Hõ
HÍ~°}OQÍ QÍx, D =∞`«OQÍx ÖË^• =∞~˘Hõ =∞`«OQÍx ã¨`«º=∞xQÍx, Jxfl
=∞`åÅ∂ ã¨`åºÖË Jh, W=hfl 'ã¨∂„`Õ=∞}˜QÆ}Ï W=,— JO>Ë ã¨∂„fHõiOѨ|_ç#
=∞}˜Ç¨~°OÖÏ Jhfl <åÖ’<Õ J#∞ã¨∂º`åÅh, =∂#=*Ïux ÃÑ·ÔHuÎ, Ѩq„fHõ
iOKÕ J™ê^è•~°}"≥∞ÿ# Ѩq„`«`«#∞, â◊H˜Îx ZHõ¯_≥Hõ¯_» K«∂™êÎ"À JHõ¯_» <Õ<Õ
„ѨHõ\ ©Éèí∂`«∞_»<Ò`«∞<åfl#h `≥Å∞ã¨∞HÀ— Jx Ѷ¨∞’+≤Oz# XHõ =∞ǨѨÙ~°∞+¨μ}˜‚
QÆ∂iÛ K≥ѨÊ_®xˆH <ÕxHõ¯_»‰õΩ =zÛ=Ù<åfl#x PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞.
''™êfig∞r É’kèOzOk ѨO_ç`«∞Å =∂ki HÍ^Œ∞, PkèHÍiHõ ѨÙ~°∞+¨μxÖÏ!
ZO^Œ∞HõO>Ë `å#∞ „ѨKå~°O KÕã≤# ã¨`åºÅ Ö’`«∞Ö’¡H˜ ky, "å\˜x
™êHΔÍ`«¯iOK«∞H˘#fl `«~°∞"å`Õ, PKå~°º ~å=∂#∞AÅÖÏ uiy =zÛ,
416 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

K«O_®Å∞~°‰õΩ, JO`«ºAʼnõΩ, q^ÕjÜ«ÚʼnõΩ P ~°Ç¨Ï™êºÅ#∞ `≥ÖÏÊ~°∞

PÜ«∞#.——1
LѨ<åºã¨O =Úyã≤Ok. ‰õÄ~°∞Ûx L#fl ¢ã‘ÎÅ∂ ѨÙ~°∞+¨μÅ∂ XHõi<˘Hõ~°∞
<≥@∞ìH˘O@∂ PÜ«∞##∞ ã¨g∞Ñ≤OK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. PÜ«∞# ^Œ∞ã¨∞ÎÅ#∞
`åHõ_®xH˜ J<Õ‰õΩÅ∞ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. P ~ÀA JHõ¯_» L#fl
'J=∂‡,
^•i K«∂ѨÙ!—
q∞Ãããπ áê¡*ˇ\ò WÖÏ JO@∞<åfl~°∞: ''P Ü«Ú=‰õΩ_»∞ ÖËz
xÅ|_ç, 'J"≥∞iHÍ^Õâ◊Ѩ٠™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å!— Jx
ã¨OÉ’kèOK«_»"Õ∞ PÅ㨺O! JHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# JO^Œ~°∂ ÖËz xÅ|_ç
Hõ~°`åà◊^èŒfi#∞Å∞ KÕâß~°∞. `å"≥∞O^Œ∞‰õΩ JÖÏ KÕã¨∞Î<åfl~À "åiH˜ `≥eÜ«∞~åÖË^Œ∞.
LѨ<åºã¨O =Úyã≤Ok. ÉÏ~°∞Å∞ ÉÏ~°∞Å∞QÍ ¢ã‘ÎÅ∞ ÖËz ɡOpÅ g∞^Œ #_»∞ã¨∂Î
PÜ«∞##∞ ã¨g∞Ñ≤OKå~°∞. XHõ™êi ^ŒQÆæiH˜ "≥o¡ PÜ«∞##∞ K«∂¿ãÎ KåÅ∞#x "å~°∞
ÉèÏqOz#@∞¡QÍ LOk. 'F Ü«Ú=‰õΩ_®! D ¢ã‘ÎÅ ^•_çx `«@∞ìHÀQÆey`Õ #∞=Ùfi
x[OQÍ ÉèíQÆ=O`«∞_ç"Õ— Jx <åÖ’ <Õ#∞ K≥ѨCH˘<åfl#∞.——
™êfig∞r q[Ü«∞O K«i„`å`«‡HõO. ''ǨÏs! ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí nx
xq∞`«Î"Õ∞ x~°fiÇ≤ÏOѨ|_»∞`ÀOk. <å =∞#ã¨∞û J^Õ K≥|∞`ÀOk. Wk „^èŒ∞gHõ$`«O
HÍ=_»O #∞=Ùfi Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ K«∂™êÎ=Ù—— Jx PÜ«∞# J"≥∞iH͉õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~°
_®xH˜ =Ú#∞Ѩ٠K≥Ñ≤ÊOk P<å_»∞ |∞∞A=~ÚOk.
HÍh ™êfig∞r?
D H©iÎ, ã¨O^Œ_ç`À PÜ«∞# Lá⁄ÊOyáÈÜ«∂~å?
ÖË^Œ∞. <å_»∞ `«# QÆkH˜ uiy =zÛ ~å„u Ѩ_»∞H˘<åfl~°∞. PÜ«∞# Hõà◊¡
=ÚO^Œ∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊"Õ∞ HõxÑ≤OzOk! ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x x~°∞¿Ñ^ŒÅ HÀã¨"Õ∞ PÜ«∞#
ǨÏ$^ŒÜ«∞O ã¨ÊOkOzOk, ¿Ñ^ŒiHõOÖ’#∂ Ü«∂`«#ÅÖ’#∂ "å_çáÈ`«∞#fl ™È^Œ~°
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ HÀã¨"Õ∞! "å~°∞ J#∞Éèíqã¨∞Î#fl HõëêìÅ∞ XHõ "≥·Ñ¨Ù, WHõ¯_» J"≥∞iHÍ
™œÉèÏQƺO =∞~˘Hõ "≥·Ñ¨Ù. Ô~O_çO\˜h áÈeÛ# ™êfig∞r Hõà◊√¡ P¢~°Ì"≥∞ÿ<å~Ú† Hõà◊√¡
=∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, `«Å ‰õÄ_® `«_çã≤áÈ~ÚOk. ''J=∂‡! [QÆ[˚#h! D ¿Ñ~°∞
„Ѩu+¨ªÅ∞ <å ÔHO^Œ∞‰õΩ? <å =∂`«$^Õâ◊O ¿Ñ^ŒiHõOÖ’ „=∞yæáÈ`«∞#flѨC_»∞ D
HÀÖÏǨÏÖÏÅ`À <å‰õΩ UO „ѨÜ≥∂[#O? áê=∞~° ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ L^ŒúiOKÕk
Z=~°∞? "åiH˜ <Õ<≥ÖÏ `À_»Ê_»QÆÅ#∞? J=∂‡, ^•i K«∂ѨÙ!—— JO@∂ PÜ«∞#
=∂#ã≤HõOQÍ „áêi÷OKå~°∞.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 1, ѨÙ@ 32–36.
 J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! 417

=∞~°∞<å_»∞ [~°∞QÆÉ’ÜÕ∞k Uq∞\’ ™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOK«HõáÈÖË^Œ∞.

¿Ñ~°∞„Ѩu+¨ªÅ∞ ã¨~°fi„`å "åºÑ≤Oz `å<˘Hõ ™ê~°fi[h# =ºH˜ÎQÍ q~ålÅ¡#∞<åfl#h,
`«# =ºH˜ÎQÆ`« rq`åxH˜ `≥~° Ѩ_»É’`«∞#fl^Œh PÜ«∞#‰õΩ
=∞~°∞<å_»∞
ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. XHõ¯ ~ÀAÖ’ [~ÚOK«_»O, XHõ¯ HõΔ}OÖ’
[~ÚOK«_»O, XHõ¯ K«∂ѨÙÖ’ [~ÚOK«_»O Jx K≥|∞`«∞O\Ï~°∞ Hõ^•, HõzÛ`«OQÍ
J^Õ ™êfig∞r rq`«OÖ’ [iyOk. zHÍQÀ g^äŒ∞Ö’¡ PÜ«∞# xÅ∞"≥`«∞Î z„`åÅ∞
KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú. ''ÃÇ·ÏO^Œ= ã¨<åflºã≤ q"ÕHÍ#O^Œ—— ¿Ñi@ g^äŒ∞Ö’¡ áÈ`«∞#fl
"å~°∞ XHõ HõΔ}O Py, K«∂ã≤ `«Å=Oz KÕ`«∞Å∞ *’_çOz PÜ«∞#‰õΩ #=∞㨯iOz
"≥à◊¡™êQÍ~°∞.
=∞~°∞<å_»∞ Ѩ„uHõÅÖ’ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí, ^•xÖ’ J„QÆQÆ}∞ºÅ∞ ™êfig∞r
J#fl "åˆ~ΠѨ`åHõ ji¬Hõ J~ÚOk:
H˘xfl JOâßÅÖ’ J„QÆQÆ}∞ºÅ∞QÍ q~åle¡# =ºH˜Î „ÉÏǨχ}
ã¨<åflºã≤Ü≥ÿ∞# ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ.1 <åiO[ ~°OQÆ∞ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞† HÍëêÜ«∞
~°OQÆ∞ `«ÅáêQ͆ K«Hõ¯QÍ fiÛkkÌ# =ÚMÏ~°qO^ŒO† ^Œ$_è»"≥∞ÿ# â◊s~°O†
JO^Œ"≥∞ÿ# =ÚYO† qâßÅ"≥∞ÿ# #Å¡x fHõΔ‚"≥∞ÿ#, Z=i JO`«~°OQÍ<≥·fl<å
K˘K«∞ÛH˘xáÈ~Ú K«∂¿ã <Õ„`åÅ∞† ZO`À „Ѩã¨#fl"≥∞ÿ# PHõ$u† U
ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ L#flѨÊ\˜H© ã¨~°∞fiÅ#∂ PHõ@∞ìH˘<Õ =ºH˜Î`«fiO`À JO^ŒiH©
W+¨μìÅÜ«∂º~°∞ JÜ«∞#. WHõ PÜ«∞# POQÆ¡ÉèÏëê áê@=O J^Œ∞ƒù`«O†
=∂`«$ÉèÏ+¨ÖÏ J#~°æà◊OQÍ „Ѩã¨OyOKå~°∞.2
– zHÍQÀ J_»fiˆH\ò
D suÖ’ J<ÕHõ Ѩ„uHõÅ∞ „"åâß~Ú. P ~ÀA =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#fl
q∞ãπ =∞„<À WÖÏ „"åâß~°∞:
''Jxfl q^è•ÖÏ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí q[Ü«∞=O`«=∞~ÚOk.
JO^Œ∞HÀã¨O „â◊q∞Oz# JO^ŒiH©, „Ѩ`ÕºH˜Oz _®Hõì~ü ÉÏ~Àãπ‰õΩ W^˘Hõ

1. ™êfig∞rx P Ѩ„uHõÅ∞ WÖÏ ã¨OÉ’kèOKå~Ú.

2. ™êfig∞r HÍã¨Î Si+π (S~å¡O_»∞) LKåÛ~°}`À POQÆ¡O =∂\Ï¡_Õ"å~°@. zHÍQÀÖ’
PÜ«∞# |ã¨KÕã≤# WO\˜ Ü«∞[=∂x eÜ«∂<£ nxx ZuÎ K«∂Ñ≤ ѨiǨÏã≤OK«_»O Hõ^Œ∞Ì.
JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r `å=Ú HõàÏâßÅÖ’ Si+π „á⁄ÃѶã¨~ü XHõi =^ŒÌ POQÆ¡O <Õ~°∞ÛHÀ=_»"Õ∞
HÍ~°}=∞x K≥áêÊ~°∞.

S 29
418 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∞ǨÏ`«Î~° q[Ü«∞O. PÜ«∞# nxHÀã¨O Ô~O_Õà◊√¡ Jq„âßO`«OQÍ

„â◊q∞OKå~°∞.... nxÖ’ JO^Œih P=¸ÖÏ„QÆO PHõ@∞ìH˘#fl =ºH˜Î ™êfiq∞
q"ÕHÍ#O^Œ. zHÍQÀ #QÆ~å<Õfl PÜ«∞# `«# áê^•„HÍO`«O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞.——
HÍx nxH˜ Ô~O_»="≥·Ñ¨Ù ‰õÄ_® LOk. zHÍQÀ „Ѩ^è•# k#Ѩ„uHõÅ~Ú#
zHÍQÀ _≥·b „\˜|∂º<£, zHÍQÀ _≥·b #∂ºãπ ÖÏO\˜q ™êfig∞r LѨ<åºã¨O
=∞~À "≥·Ñ¨Ù
J^Œ∞ƒù`«OQÍ LO^ŒxQÍx, Q˘Ñ¨Ê „ѨÉèÏ=O HõeÊOzO^ŒxQÍx
"åºMϺxOK«ÖË^Œ∞. ÃãÃÑìO|~ü 12 = `Õn <å\˜ zHÍQÀ _≥·b
#∂ºãπ J<ÕHõ LѨ<庙êÅ#∞ „ѨK∞« iOzOk HÍx ™êfig∞r „ѨãO¨ QÍxfl „ѨK∞« iOK«
ÖË^Œ∞† ˆH=ÅO 'q"ÕHÍ#O^Œ „Ѩã¨OyOKå~°∞— Jx =∂„`«O „Ѩ™êÎqOzOk.
ã¨Ç¨Ï[OQÍ JO`«=∞Ok KåÖÏ¿ãѨ٠Hõ~°`åà◊^èŒfi#∞Å∞ KÕâß~°x‰õÄ_® P Ѩ„uHõ
¿Ñ~˘¯#ÖË^Œ∞.
H˘xfl Ѩ„uHõÅÖ’ W`«~° =‰õÅÎ `À ™êfig∞rx áÈÅ∞ã¨∂,Î PÜ«∞##∞ âß¡Ñ∞≤¶ ã¨∂Î
#~°‡QÆ~°ƒùOQÍ J„Ѩu+¨ª áêÅ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ ‰õÄ_® „Ѩܫ∞`åflÅ∞ [iQÍ~Ú.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ zHÍQÀ J_»fiˆH\ò, WO\©iÜ«∞~ü ÖÏO\˜ Ѩ„uHõÅ∞. WO\©iÜ«∞~ü
(1893 ÃãÃÑìO|~ü 28) WÖÏ „ѨK«∞iOzOk: ''PÜ«∞# POQÆ¡ "åHõÊ\˜=∞
J^Œ∞ƒù`«O. `«=∞ =∂`«$ÉèÏ+¨ =∂kiQÍ<Õ POQÆ¡O =∂\Ï¡_®~°∞. HÍx =∞AO^•~ü
POQÆ¡O ‰õÄ_® WO^Œ∞‰õΩ fã≤Hõ@∞ì HÍ^Œ∞. JO`ÕHÍHõ P^蕺u‡Hõ`«Ö’#∂, =∞`«O
Ѩ@¡ L#fl Pã¨HÖΘ ’#∂ q"ÕHÍ#O^Œ Hõ<åfl =∞AO^•~ü J„QÆQ}Æ ∞ºxÖÏ HõxÑ≤OKå_»∞.——
HÍx WÖÏO\˜ Jaè„áêÜ«∂Å#∞ =ºHõÎO KÕã≤# Ѩ„uHõÅ∞ x+¨ÊHõΔáê`« "≥·Yix
J=ÅOaOKÕ Ñ¨„uHõÅ∞ HÍ^Œ#_»O ã¨`«º^Œ∂~°O HÍ^Œ∞. ¢ÔH·ã¨Î==∞`« Jaè=∂x
HÍ=_»O =Å¡<Õ =∞AO^•~ü#∞ WO\©iÜ«∞~ü Ѩ„uHõ ‰õÄ_® „Ѩâ◊Oã≤OzOk. D
kQÆ∞= "åºMϺ#O nxx =∞#‰õΩ K≥ѨÊHõ K≥|∞`«∞Ok:
''=∞AO^•~ü „|Ǩχã¨=∂*ÏxH˜ K≥Ok# =ºH˜Î. „|Ǩχã¨=∂[O Ç≤ÏO^Œ∂
=∞`« Ѩi}Ï=∞OQÍ K≥ѨÊ=K«∞Û. <Õ_»∞ Jk ZO`À "åºÑ≤Î QÍOK«∞K«∞#flk. ^•x
ѨÙ~ÀQÆu Ѩ~åHÍ+¨ªQÍ Uã¨∞„H©ã¨∞Î#∞ '^Õ=‰õΩ=∂~°∞_»∞— Jh, 'Ö’Hõ~°HõΔ‰õΩ_»∞— Jh
ã‘fiHõiOzOk.——
P^Œ~°} x~å^Œ~°}Å∞ ZÖÏ L#flѨÊ\˜H© JxflO\˜h JkèQÆq∞Oz ™êfig∞r
MϺuQÍOKå~°∞. J<ÕHõ Ѩ„uHõÅ∞ PÜ«∞##∞ „Ѩâ◊Oã≤OKå~Ú. ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí
HÍ~°ºx~åfiǨωõΩÅ∂, P ã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#fl"å~°∂ ã¨"≥∞ÿHõºOQÍ PÜ«∞##∞
âߡѶ≤∞OKå~°∞.
 J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! 419

ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ ™êfig∞r „Ѩã¨OyOz# 'zHÍQÀ LѨ<庙êÅ∞— <Õ_»∞

=∂#"åo K«i„`«Ö’ ã¨∞=~å‚HõΔ~åÅ`À ed`«"≥∞ÿ# XHõ ѨÙ@QÍ q~ålÅ∞¡`«∞<åfl~Ú†
„ѨѨOK« =∞`« zO`«<å^èÀ~°}˜Ö’ XHõ Q˘Ñ¨Ê =∞Å∞ѨÙQÍ
zHÍQÀ LѨ<åºã¨O:
XHõ ^Œ$HÀ¯}O
ѨiQÆ}˜OѨ|_»∞`«∞<åfl~Ú. ™êfig∞r LѨ<庙êÅÖ’ =∞#‰õΩ
ÅaèOz#q P~°∞. Jq: 1. ™êfiQÆ`åxH˜ „Ѩ`«∞º`«Î~°O.
2. =∞# qÉèË^•Å‰õΩ HÍ~°}O? 3. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O 4. =∞`«O: ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ã¨`«fi~°
P=â◊ºHõ`« HÍ^Œ∞. 5. ÃÇ·ÏO^Œ==∞`« ™êѶ¨Åº`Õ É∫^Œú=∞`«O. 6. `«∞k ã¨=∂"Õâ◊
„Ѩã¨OQÆO. g\˜Ö’#∂ 1,3 =∂„`«"Õ∞ ѨÓiÎQÍ ÅaèOKå~Ú.1
D LѨ<庙êÅÖ’ ™êfig∞r áêâßÛ`«º ã¨O^Õâ◊Ѩ٠™ê~åOâßxfl K«∂_»=K«∞Û.
1. ™êfiQÆ`åxH˜ „Ѩ`«∞º`«Î~°O
D LѨ<åºã¨O ™êfig∞rH˜ JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ QÆ∞iÎOѨÙ#∞ `≥zÛOk.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊, Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« Ѷ¨∞#`«#∞ ã¨O„QÆǨÏOQÍ, ã¨Ê+¨ìOQÍ D „Ѩã¨OQÆOÖ’
`Õ@`≥Å¡O KÕâß~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O U q^èŒOQÍ W`«~° ^ÕâßʼnõΩ P„â◊Ü«∞O WzÛO^À,
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O ZÖÏ qâ◊fi"åºÑ¨Î"≥∞ÿ# =∞`«OQÍ q~åle¡O^À WO^Œ∞Ö’ PÜ«∞#
qѨÙbHõiOKå~°∞. ''^Õxh ^Õfi+≤OK«Hõ Q“~°qOKåÅ<Õ ã≤^•úO`åxfl #=∞‡_»O`À
áê@∞, ã¨HõÅ =∞`åÅ∂ ã¨`«º"Õ∞#x "Õ∞O JOwHõiã¨∞Î<åflO ‰õÄ_®—— Jx PÜ«∞#
„Ѩã¨OyOz#ѨC_»∞ „â’`«Å∞ k¢Qƃù=∞ K≥O^•~°<Õ K≥áêÊe. ZO^Œ∞HõO>Ë D ÉèÏ=#
P ~ÀAÖ’¡ Hõhqh Z~°∞QÆxk, JO`≥O^Œ∞‰õΩ áêâßÛ`«∞ºÅ TǨÏÖ’¡ ‰õÄ_®
"≥∞^ŒÅÖË^Œ∞. ã¨HõÅ =∞`åÅ∂ ã¨`«º"Õ∞, ã¨HõÅ =∞`åÅ∂ XˆH ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ QÆ∞iOKÕ
„Ѩ™êÎqã¨∞Î<åfl~Ú. Hõ#∞Hõ Jxfl =∞`åÅ#∂ JOwHõiOKåÅx K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞,
ÉèíQÆ=næ`«#∞ (4.11) L^•Ç¨ÏiOz#ѨC_»∞ J"≥∞iHÍ"åiH˜ Jk XHõ „H˘`«Î
„ѨѨOKå<Õfl ã¨$lOzO^Œ#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞.
2. =∞# qÉèË^•Å‰õΩ HÍ~°}O?
=∞<À^Œ$HõÊ^ä•Å∞ qâßÅ"≥∞ÿ LO_®Åx D LѨ<åºã¨OÖ’ ™êfig∞r
<˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞. 'ÉÏq HõѨʗ Hõ^äŒ K≥Ñ≤Ê, =∞#O ã¨O‰õΩz`« Ѩi^èŒ∞Å #∞O_ç
|Ü«∞\˜H˜ ~å"åÅx ã¨∂zOKå~°∞.

1. Wq ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 1, ѨÙ@Å∞ 39–62.

420 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

3. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O
''Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« P^Œ~å≈Å#∞ QÆ∞iOz ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ „Ѩã¨OyOK«
<å~°OaèOKå~°∞. PÜ«∞# =ÚyOz#ѨC_»∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O ã¨$lOѨ|_çOk—— Jx
U =∞`åxfl ™È^Œi x"Õk`« ã¨∂zOzO^À ^•xx D „Ѩã¨OQÆOÖ’ ™êfig∞r
J^Œ∞ƒù`«OQÍ Jaè=i‚OKå~°∞.
q∞+¨#sÅ „ѨKå~° „ѨÉèÏ=O`À JHõ¯_»∞#fl „¿ÑHõΔ‰õΩÅÖ’ ã¨QÆO =∞Ok
J~Ú<å K≥·<å, [áê<£, ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ÖÏO\˜ „áêK«º^ÕâßÅ#∞ ''J<åQÆ~°Hõ P@qHõ
*Ï`«∞Å∞ x=ã≤ã¨∂Î#fl ^Õâ◊—— =∞x ÉèÏqOKå~°∞. ''~å~Úh ~°Ñ¨Ê#∂ ѨÓlOKÕ"å~°∞,
Jã¨OMϺHõ ^Õ=`«Å∞#fl"å~°∞, ~°^äŒK«„HÍÅ „H˜O^ŒÑ¨_ç P`å‡~°Ê} KÕã¨∞H˘<Õ"å~°∞——
Jx "å~°∞ ѨiQÆ}˜OKå~°∞.
HÍx ™êfig∞r, ''J=∞$`«Ñ¨Ù„`«∞ÖÏ~å!—— PǨ! UO =∞^èŒ∞~°"å‰õΩ¯! UO Pâß
[#Hõ"≥∞ÿ# k=º<å=∞O! ™È^Œ~°∞ÖÏ~å! D ¿Ñ~°∞`À– J=∞$`«Ñ¨Ù„`«∞Å<Õ ¿Ñ~°∞`À–
q∞=∞‡efl ã¨OÉ’kèOK«x=fiO_ç – x[OQÍ ÃÇ·ÏO^Œ=ÙÅ∞ q∞=∞‡efl áêѨÙÅ#_®xH˜
x~åHõi™êÎ~°∞. g∞~°∞ ÉèíQÆ=O`«∞x a_»¤Å∞, J=∞$`« ã¨O`å#O, áê=#∞Å∞,
ѨiѨÓ~°∞‚Å∞. g∞~°∞ Éèí∂^Õ=`«Å∞! áêѨÙÖÏ? =∞x+≤x áêÑ≤ J#_»"Õ∞ áê`«HõO†
=∂#= ã¨fiÉèÏ"åxH˜ JѨH©iÎ!—— Jx QÆi˚OKå~°∞ Hõ^•, Jk "åi ^Œ$Hõ$^ä•xfl
P=¸ÖÏ„QÆO =∂iÛ"Õã≤Ok. "å~°∞ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞ÅÜ«∂º~°∞. WO`«\ ˜ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#
P^蕺u‡Hõ x^èŒ∞Å`À JÅ~å~°∞`«∞#fl"å „áêK«º^ÕâßÅ∞ J#∞H˘x q㨇ܫÚÅÜ«∂º~°∞!
D LѨ<åºã¨O Ö’Hõ zO`«<å ^èÀ~°}∞ʼnõΩ ™êfig∞r JOkOz# XHõ
=∞ǨÏ`«Î~° HÍ#∞Hõ JO>Ë Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍÉ’^Œ∞. nx =¸ÅOQÍ PÜ«∞#
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« Ü«∞^ä•~°÷ ™ê~åxfl |Ü«∞\˜H˜ fã¨∞‰õΩ~å=_»"Õ∞ HÍHõ „ѨѨOKåxˆH
H˘xfl J^Œ∞ƒù`« ÉèÏ=#Å#∞ "≥Å¡_çOKå~°∞. "å\˜Ö’ H˘xflO\˜x ѨiH˜^•ÌO:
1. =∂#=Ùx QÆ∂iÛ# #∂`«# K≥·`«#º ^Œ$HõÊ^äŒO:
''„ѨѨOK«OÖ’ rqã¨∞Î#fl ^Õ=`«ÖÏ~å! g∞~°∞ áêѨÙÖÏ?—— D S^Œ∞ Ѩ^•Å∞
– XHõ =∞O„`«OÖÏ XHõ J}∞ÉÏO|∞ÖÏ Ñ¨_çOk. ''=∞x+≤ áêÑ≤, J*Ï˝x,
QÆuÖËx"å_»∞—— Jx É’kèã¨∂Î=zÛ# ^Õâ◊O Jk. JO^Œ∞Ö’#∂ É’ã¨ì<£ á¶ê^Œs
J~Ú# *’ã¨Ñ¶π ‰õΩH± áêѨO QÆ∞iOz XHõ Hõq`«#∞ ~°zOz K«k"å_»∞. `«##∞
áêáê`«∞‡_»O@∂, Ç‘Ï#∞_»O@∂, ¢ÔH·ã¨Î==∞`«O `«Ñ¨Ê QÆ`«ºO`«~°O ÖË^Œx PÜ«∞#
JO^Œ∞Ö’ ~°zOzOk ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ<Õ k¢Q̓ùOu QÍqOzOk. ^•xx QÆ∞iOz 'k
FÃÑ<£ HÀ~üì— J<Õ Ñ¨„uHõ WÖÏ „ѨK«∞iOzOk: ''ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ JO`å
 J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! 421

„ѨâßO`«OQÍ [iyOk. "≥Ú^Œ@ P „ѨâßO`«`«#∞ ÉèíQÆflѨ~°zOk Ç≤ÏO^Œ∞"À,

=Úã≤¡"≥∂, Ü«¸^Œ∞_À HÍ^Œ∞† ™êHΔÍ`«∞Î XHõ ¢ÔH·ã¨Î=Ù_Õ J=_»O â’K«hÜ«∞O.——
P ã≤÷uÖ’, ''g∞~°∞ áêѨÙÅ∞ HÍ~°∞, g∞~°∞ Éèí∂q∞ g∞^Œ ã¨OK«iOKÕ ^Õ=`«Å∞——
Jx „Ѩã¨OyOK«_»O P „Ѩ[ʼnõΩ k¢Qƃù=∂#O^•xfl K«qK«∂Ñ≤ LO@∞Ok,
J=∞$`«aO^Œ∞=ÙÅ#∞ xOÑ≤=ÙO@∞O^Œ#_»OÖ’ ã¨O^ÕǨÏOÖË^Œ∞. D S^Œ∞ Ѩ^•Å
=∞O„`«OÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞ Ѩ^•Å∞ P#O^ŒO, qâßfiã¨O, Q“~°=O, g~°O, â◊H,Θ
¿ãfiK«Ûù Jx Ü«∂=`«∞Î ã¨[˚#`«fiѨ٠ã¨O^Õâßxfl Hõey=Ù<åfl~Ú. z=i Ô~O_»∞Ѩ^•Å∞
=ºuˆ~Hõ"≥∞ÿ# ^Œ∞óY "≥·Yi`À ‰õÄ_»∞H˘#fl ã¨=∞ã¨Î QÆ∞}ÏʼnõΩ ã¨"≥∞‡@áÈ@∞QÍ
Ѩ_®¤~Ú. ''=∞x+≤ k=Ùº_»∞, P`«_»∞ `«# k=º`åfixfl Jaè=ºHõÎO KÕ¿ãÎ KåÅ∞——
J<Õ XHõ #∂`«# ã¨O^Õâßxfl D LѨ<åºã¨O ^•fi~å ™êfig∞r JOkOKå~°∞.
2. #∂`«# „ѨHÍâ◊O`À ‰õÄ_»∞H˘#fl =∞`«O: Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«=∞O>Ë ~å~¸
~°Ñ¨ÊÅ#∞ ѨÓlOK«_»O, =¸_è»#=∞‡HÍŠѨÙ@ì Jx q∞+¨#sÅ∞ „ѨKå~°OKÕã≤,
W`«~°∞Å#∞ ‰õÄ_® H˘O`«"Õ∞~°ÔH·<å qâ◊fiã≤OKÕÖÏ KÕã≤# P HÍÅOÖ’ Ç≤ÏO^Œ∂
=∞`«O QÆ∞iOz# x["≥∞ÿ# ÉèÏ=##∞, XHõ #∂`«# ÉèÏ=##∞ D „Ѩã¨OQÆO
^•fi~å ™êfig∞r JOkOKå~°∞. `«^•Ìfi~å 'qâ◊fi[h# =∞`«O— J<Õ J^Œ∞ƒù`«
ÉèÏ=##∞ PÜ«∞# WHõ¯_» JOkOKå~°∞:
''Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« Pâ◊Ü«∂Å ™ê~°O Wk. ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»∞ `«# „Ѩ}ÏoHõ
ÅxflO\˜h J=∞Å∞Ѩ~°K«_»OÖ’ qѶ¨Å"≥∞ÿ LO_»=K«∞Û. HÍx ZѨC_≥·<å qâ◊fi[h#
=∞`«O JO@∂ XHõ\ ˜ ™ê÷Ñ≤`«=∞"åÅO>Ë, Jk ^Õâ◊HÍÖÏʼnõΩ Jf`«"≥∞ÿ#kQÍ
LO_®e. P =∞`«O Z=ix QÆ∞iOz „ѨKå~°O KÕã¨∞ÎO^À, P ÉèíQÆ=O`«∞xÖÏ
Ѩi^èŒ∞Å∞ ÖËx^≥· LO_®e. ã¨∂~°∞º_»∞ `«# H˜~°}ÏÅ#∞ JO^Œi g∞^• ã¨=∂#OQÍ
„Ѩã¨iOKÕ@@∞¡ Jk Hõ$+¨‚Éèí‰õΩÎÅ, ¢H©ã¨∞ÎÉèí‰õΩÎÅ, *Ï˝#∞Å, áêѨÙÅ „ѨÉèí$`«∞ ÅO^Œih
ã¨=∂#OQÍ K«∂_®e. Jk „ÉÏǨχ} =∞`«OQÍ<À, É∫^Œú=∞`«OQÍ<À, ¢ÔH·ã¨Î==∞`«O
QÍ<À, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ =∞`«OQÍ<À H͉õΩO_®, g@xflO\˜H© XkÌHõQÍ LO_ÕkÖÏ,
WOHÍ Ñ¨Ù~ÀQÆu K≥O^Œ_®xH˜ P™ê¯~°O LO_ÕkÖÏ LO_®e. Ѩâ◊√„áêÜ«ÚÖˇ·#
J<åQÆ~°Hõ =∂#=ÙÅ #∞O_ç, DÜ«∞# ‰õÄ_® =∂#==∂„`«∞_Õ<å Jx ã¨=∂[O
ÉèíÜ«∞Éèí‰õΩÎÅ`À „"≥ÚˆH¯ ã≤÷uH˜, `≥eq`Õ@Å`À#∞, ã¨^Œ∞æ}ÏÅ`À#∞ L#flu K≥Ok
=∂#=<≥·*ÏxH˜ J`«∞º#fl`«OQÍ q~ålÖË¡ ã¨`«∞Ê~°∞+¨μÅ =~°‰õΩ, JO^Œih
W=Ú_»∞ÛH˘x, PeOQÆ#O KÕã¨∞H˘<Õ qâßÅ ^Œ$HõÊ^äŒO Hõey#kQÍ LO_®e. P
=∞`«OÖ’ W`«~° =∞`«ã¨∞÷Å#∞ Ç≤ÏOã≤OK«_»=¸, ã¨Ç¨Ï#~°Ç≤Ï`«OQÍ „Ѩ=iÎOK«_»=¸
LO_»^Œ∞. P =∞`«O ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅO^ŒiÖ’#∞ k=º`«fiO <≥ÅH˘x LO_»_®xfl
422 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

JOwHõiã¨∞ÎOk. =∂#"åo `«# Ü«∞^ä•~°÷"≥∞ÿ# k=º`åfixfl „QÆÇ≤ÏOK«_®xH˜ `À_»Ê_»

_»"Õ∞ P =∞`« L^ÕÌâ◊O. ^•x â◊H˜Î Ü«∂=`«∂Î JO^Œ∞ˆH LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞Ok.
J@∞=O\˜ =∞`åxfl JOkOK«O_ç.——
3. =∞`« ™ê=∞~°ã¨ºO: ''ÃÇ·ÏO^Œ=ÙxH˜ „ѨѨOK«OÖ’x =∞`åÅhfl, qq^èŒ
Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’#∞, ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’#∞ L#fl ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅO^Œ~°∂ XˆH QÆ=∞ºO "≥·Ñ¨ÙQÍ
Kտ㠄Ѩܫ∂}"Õ∞... XˆH HÍOu qq^èŒ ~°OQÆ∞Å J^•ÌÅ QÆ∞O_® „Ѩã¨iOz qq^èŒ
~°OQÆ∞ÅÖ’ HÍ#=ã¨∞OÎ k. =∞#Å#∞ =∂~°∞ÛHÀ=_®xH˜ D "≥q· ^蕺Å∞ P=â◊ºHõO...
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ =∂„`«"Õ∞ ~°H˜ΔOѨ|_»`å~°∞, `«H˜¯# "å~°∞ Ѩi~°H˜ΔOѨ|_»~°x
ã¨O㨯 $`« `«`«Î fi™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ ZHõ¯_»<åfl „Ѩ™êÎqOK«|_çO^• Jx Hõ#∞Q˘#=∞x
<Õ#∞ „ѨѨOKåxH˜ ã¨"åÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl#∞.——
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞ rq`åxfl XHõ „ѨÜ≥∂QÆ ˆHΔ„`«OQÍ KÕã¨∞H˘x,
''=∞`åÖˇ<Àfl =∂~åæÅxfl—— J<Õ ã¨`åºxfl J#∞Éèí=ѨÓ~°fiHõOQÍ „QÆÇ≤ÏOz,
"≥Å¡_çOz# q+¨Ü«∂xfl WHõ¯_» "≥e|∞KåÛ~°∞.
D ÉèÏ=# ‰õÄ_® J"≥∞iHÍÖ’ XHõ Q˘Ñ¨Ê qѨ¡=OQÍ Ñ¨i}q∞OzO^Œ#
_»OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞. ''¢ÔH·ã¨Î==∞`«O `«Ñ¨Ê `«H˜¯# U =∞`«=¸
ã¨`«ºO HÍ^Œ∞. Uã¨∞„H©ã¨∞Î `«Ñ¨Ê =∞ˆ~ ~°HõΔ‰õΩ_»∂ ÖË_»∞—— J#flk ¢ÔH·ã¨Î==∞`« xtÛ`«
Jaè„áêÜ«∞O. HÍx HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ D ÉèÏ=# zHõ¯^Œ#O `«yæOk. 19 =
â◊`å|ÌOÖ’ <≥ÅH˘#fl ÉèÏ=# QÆ∞iOz ÃÑiÇ≤ÏÜ«∂ã≤O^ä£ J<Õ =ºH˜Î WÖÏ
„"åã¨∞Î<åfl~°∞: ''Jxfl =∞`åÅ∂ ã¨=∂#"≥∞ÿ#^Œ#_»O x[O HÍ^Œ∞. JÖψQ XHõ
=∞`«O `«Ñ¨Ê `«H˜¯# =∞`åÅhfl `«ÃÑ·Ê#=x K≥ѨÊ_»=¸ x[O HÍ^Œ∞. „áêp#
¢ÔH·ã¨Î==∞`«OÖÏ H͉õΩO_®, <Õ\ ˜ ¢ÔH·ã¨Î==∞`«O, Jxfl =∞`åʼnõÄ ã¨=Úz`«
™ê÷<åxfl W"åfie.——
''¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O `«Ñ¨Ê QÆ`«ºO`«~°O ÖË^Œ∞—— J<Õ ã≤÷u #∞Oz, U^À H˘kÌ=∞Ok
XHõ "≥∞@∞ì ky=zÛ#ѨÊ\˜H©, HÍ~åºK«~°}Ö’ nxx ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« <åÜ«∞‰õΩÅ∞
JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. P Ѩiã≤÷uÖ’ ™êfig∞r "≥Å¡_çOz# =∞`«™ê=∞~°ã¨º ÉèÏ=#
„áê^è•#ºO =Ç≤Ïã¨∞ÎOk.
4. q*Ï˝#O – =∞`«™ê=∞~°ã¨ºO: q*Ï˝#=¸, =∞`«=¸ Ѩ~°ã¨Ê~° q~°∞^Œú
"≥∞ÿ#=x áêâßÛ`«∞ºÅ∞ Pk #∞O_ç ÉèÏqã¨∂Î=KåÛ~°∞. Ô~O_çO\˜H© "≥·~°∞^ŒúºO ÖË^Œ∞,
Jq Ѩ~°ã¨Ê~° J#∞|O^èŒO QÆÅ=x D LѨ<åºã¨O ^•fi~å L^•…\ ˜OKå~°∞:
 J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! 423

''UHõ`«fi ã≤÷ux Pq+¨¯iOK«_»"Õ∞ q*Ï˝#O. ѨiѨÓ~°‚ UHõ`«fi ã≤÷ux

ã¨O`«iOK«∞HÀQÍ<Õ q*Ï˝#O WHõ =ÚO^Œ∞‰õΩáÈHõ PyáÈ`«∞Ok. `«# ÅHΔͺxfl
KÕ~°∞HÀ=_»"Õ∞ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. J^Õ q^èŒOQÍ, U =Ú_ç ã¨~°‰õΩ #∞O_ç ã¨=∞ã¨Î
Ѩ^•~å÷Å∞ ã¨$lOѨ|_»∞`«∞#fl"À, ^•xx Hõ#∞Q˘#fl `«~°∞"å`« ~°™êÜ«∞#âß„ã¨ÎO
ѨÙ~ÀQÆq∞OK«^Œ∞. U =¸Å â◊H˜Î #∞O_ç â◊‰õΩÎÅhfl Pq~°ƒùqã¨∞Î#fl"À, ^•xx
Hõ#∞Q˘#fl `«~°∞"å`« Éè∫uHõâߢã¨ÎO PyáÈ`«∞Ok. =∞~°}O`À ‰õÄ_»∞H˘#fl D
„ѨѨOK«OÖ’, =∞~°}ÏxH˜ Jf`«"≥∞ÿ# XˆH rqx Hõ#∞Q˘#QÍ<Õ, =∂~°∞`«∂=Ù#fl
„ѨѨOK«OÖ’ Ѩi}q∞OK«x XˆH P^è•~°=∞~Ú# P`«}˜‚ Hõ#∞Q˘#QÍ<Õ, U XˆH
P`«‡ #∞O_ç W`«~° P`«‡Å∞ "≥Å∞=_»∞`«∞#fl@∞¡ =∂Ü«∞ =Å# HÍ#=ã¨∞ÎO^À P
P`«‡#∞ HõxÃÑ@ìQÍ<Õ =∞`«q*Ï˝#O ѨiѨÓ~°‚=∞=Ù`«∞Ok.——
5. =∞`«O J#flk PK«~°}Ï`«‡Hõ q*Ï˝#O: ''ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»∞ =∂@Ö’¡#∞,
ã≤^•úO`åÅÖ’#∞ rqOK«QÀ~°_»∞. WO„kÜ«∂ʼnõΩ =â◊Ѩ_ç# =∂=¸Å∞ rq`åxH˜
Jf`«"≥∞ÿ# rq`åÅ∞ L<åflÜ«∞O>Ë, P`«_»∞ "å\˜x =ÚMÏ=Úd K«∂_®Åx
JaèÅ+≤™êÎ_»∞.... Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«=∞<Õk U^À XHõ ã≤^•úO`å<Àfl XHõ ã¨∂„`å<Àfl
qâ◊fiã≤OK«_»O HÀã¨O áÈ~å\ÏÅÖ’#∞, „Ѩܫ∞`åflÅÖ’#∞ Wq∞_çáÈ^Œ∞. ˆH=ÅO
qâßfiã¨O =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, J#∞Éèí∂u, J#∞Éèí∂u á⁄Ok `«^•`«‡ºO K≥O^Œ_»"Õ∞
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O. x~°O`«~° „Ѩܫ∞`«flO ^•fi~å ѨiѨÓ~°‚ã≤÷ux á⁄O^Œ_»=¸,
k=º`åfixfl ã¨O`«iOK«∞HÀ=_»=¸, ÉèíQÆ=^•aè=ÚYOQÍ áÈ=_»=¸, PÜ«∞##∞
™êHΔÍ`«¯iOK«∞HÀ=_»"Õ∞ "åi =∂~°æOÖ’x UÔH·Hõ ^èպܫ∞O. ÉèíQÆ=O`«∞x
™êxfl^茺OÖ’H˜ "≥o¡, PÜ«∞##∞ ^Œi≈Oz, ã¨fi~°æOÖ’x Ñ≤`«ÖÏ Ñ¨iѨÓ~°‚ ã≤÷ux
á⁄O^Œ_»"Õ∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ =∞`«O—— Jx ™êfig∞r QÆi˚OK«_»O q#fl „â’`«Å∞
Páê^Œ=∞ã¨ÎHõO HõOÑ≤OzáÈÜ«∂~°∞. ''H˘xfl ã≤^•úO`åÅ#∞ qâ◊fiã≤OKåe, ÖˉõΩO>Ë
#~°HõO—— J<Õ WO`«^•HÍ "åiH˜ É’kèOѨ|_çOk. HÍx ''ã¨`åºxfl =ÚMÏ=Úd
HõÅ∞ã¨∞HÀ=K«∞Û—— JO@∂ ™êfig∞r QÆi˚OKå~°∞.
4. =∞`«O: ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ã¨`«fi~° P=â◊ºHõ`« HÍ^Œ∞
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ =∞ǨÏ`åÎ fixfl, ^•x P^蕺u‡Hõ B#fl`åºxfl "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞
LѨ<庙êÅÖ’ ã¨Ê+¨ìOKÕã≤, J"≥∞iHÍ „Ѩ[ʼnõΩ x*Ïxfl „QÆÇ≤ÏOѨ*Ëâß~°∞ ™êfig∞r.
D <åÅ∞QÆ= LѨ<åºã¨OÖ’, W@∞=O\˜ XHõ ^ÕâßxH˜ =∞`åxfl É’kèOK«_®xH˜
q∞+¨#sÅ#∞ ѨOÑ≤OK«_»O J=ã¨~°=∂ J<Õ „Ѩâ◊fl#∞ ÖË=<≥`åÎ~°∞. =∞`å<Àfl,
P^蕺u‡Hõ`«<À ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ „H˘`«ÎQÍ Z=~°∂ É’kèOѨ#=ã¨~°OÖË^Œ∞† Hõ#∞Hõ
PǨ~°"Õ∞ "åi `«HõΔ} P=â◊ºHõ`« Jx ã¨Ê+¨ìO KÕâß~°∞. ''J*Ï˝#∞Å P`«‡Å#∞
424 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

~°H˜ΔOK«_®xH˜, =∞`«„ѨKå~°‰õΩÅ#∞ ѨO¿Ñ ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ~Ú# g∞~°∞ "åi â◊s~åÅ#∞

Ѩã¨∞ÎÅ #∞O_ç Ѩi~°H˜ΔOK«_®xH˜ ZO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOK«~°∞?—— JO@∂ "åix
f„=OQÍ q=∞i≈OKå~°∞. ''PHõe`À JÅ=∞\˜ã∞¨ #Î fl „Ѩ[ʼnõΩ =∞`« „ѨKå~°O KÕÜ∞« _»O
"åix JQ“~°=Ѩ~°K«_»=∞=Ù`«∞Ok—— JO@∂ "åiH˜ =∂#=`«fiO`À K≥áêÊ~°∞.
5. ÃÇ·ÏO^Œ==∞`« ™êѶ¨Åº`Õ É∫^Œú=∞`«O
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ <å=∞=∂„`åxH˜ HÍ#=KÕÛ ^Õ"åÅÜ«∞ P~å^èŒ# =O\˜q
É∫^ŒúO #∞Oz ã‘fiHõiOK«|_®¤~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞, Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’x =∞iH˘xfl
JOâßÅ∞ ‰õÄ_® D q^èŒOQÍ<Õ É∫^ŒúO #∞Oz „QÆÇ≤ÏOK«|_»¤"Õ. ''É∫^Œú=∞`«O
ÖˉõΩO_® Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O rqOK«ÖË^Œ∞. J^Õq^èŒOQÍ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O ÖˉõΩO_®
É∫^ŒúO rqOK«ÖË^Œ∞.—— É∫^Œú=∞`åxfl ÃÇ·ÏO^Œ==∞`« ™êѶ¨Åº`«QÍ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞
™êfig∞r. P q+¨Ü«∂xfl D „Ѩã¨OQÆOÖ’ ã¨Ê+¨ìOKÕâß~°∞.
6. `«∞k ã¨=∂"Õâ◊ „Ѩã¨OQÆO
''HÍ=Åã≤Ok HõÅǨÏO HÍ^Œ∞, ã¨Ç¨ÏHÍ~°O.—— ''^èŒfiOã¨O HÍ^Œ∞, SHõº`«.——
''â◊„`«∞`«fiO HÍ^Œ∞, âßOuÜ«Ú`« ã¨=∞#fiÜ«∞O.—— – D ã¨O^Õâ◊O`À ™êfig∞r
=∞Ǩϟ#fl`« zHÍQÀ LѨ<庙êÅ∞ =Úyâß~Ú.
zHÍQÀ LѨ<庙êÅÖ’ =∞`« =∞ø_軺O QÆ∞iOz ™êfig∞r „Ѩ™êÎqOK«_®xH˜
XHõ =ÚYºHÍ~°}O LOk – JѨC_»∞ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’#∞ `«H˜¯# KÀ@¡ Ç≤ÏO^Œ∂
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ HõÅǨÅ∞, „áê~°OÉèí"≥∞ÿ P HÍ~°}OQÍ
=∞`« =∞ø_軺O Ç≤ÏO™êHÍO_», Ѷ¨∞’~°Ç¨Ï`«ºÅ∞ [iQÍ~Ú. PQÆã¨∞ì 11 =
QÆ∞iOz ZO^Œ∞‰õΩ
„Ѩã¨OyOKå~°∞? `Õn# =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ∂ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∂ x~°fiÇ≤ÏOz# =∞`«
Ѩ~°"≥∞ÿ# Tˆ~yOѨ٠#∞O_ç ã¨=∞㨺 „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.
`«~°∞"å`« Ѷ¨∞’~°Ç¨Ï`«ºÅ∞ H˘#™êQÍ~Ú. nxx QÆ∞iOz "å~°ÎÅ∞ J"≥∞iHÍÖ’x
=ÚYº Ѩ„uHõÅxflO\˜Ö’#∞ "≥Å∞=_®¤~Ú. HõzÛ`«OQÍ ™êfig∞r "å\˜x K«kq
=ÙO\Ï~°∞. D HõÅǨÅ#∞ ã¨∂zã¨∂Î #∂ºÜ«∂~ü¯ >ˇÿ"£∞û (1893 PQÆã¨∞ì 15)
WÖÏ „"åã≤Ok:
''ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã≤O¡ HõÅǨÅ∞ KåÖÏ=~°‰Ωõ `«QÍæ~Ú. JO^Œ∞‰õΩ
POˆQ¡Ü«∞ áêÅ##∞ =∞#O Jaè#OkOKÕ f~åe. POQÆ¡ „ѨÉèí∞`«fiO ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
#∞O_ç "≥^· ˘Åy`Õ UO [~°∞QÆ∞`«∞O^À WѨC_»∞ =∞m¡ `«Öuˇ #Î HõÅǨÏO ã¨∂zã¨∞OÎ k.——
D q^èŒOQÍ Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã≤¡O ã¨=∞㨺#∞ HÍ~°}OQÍ K«∂Ñ≤, POˆQ¡Ü«ÚÅ
áêÅ##∞ ã¨=∞i÷OK«_»O ™êfig∞rx HõzÛ`«OQÍ ÉÏkèOz=ÙO@∞Ok.
 J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! 425

D ~ÀAÖ’¡ 'Ѩ~°=∞ǨÏO㨠~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞— J<Õ z#fl ѨÙã¨ÎHÍxfl ™êfig∞r

ѨOÑ≤}© KÕâß~°∞. Wk näã≤ìH± HÍfi~°ìs¡ Ô~=Óº (1879 JHÀì|~ü) J<Õ Ñ¨„uHõÖ’
„Ѩ`åѨK«O„^Œ =∞AO^•~ü ~°K«#‰õΩ =∞e=Ú„^Œ}QÍ
LѨ<庙êÅ
H˘#™êyOѨÙ
ѨiQÆ}˜OѨ|_çOk. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å t+¨μº_»∂, ™êfig∞r
q∞„`«∞_»∂ J~Ú# ǨÏ~°"≥∂ǨÏ<£ q∞„`å1 nxx zHÍQÀÖ’
ѨOÑ≤}©KÕÜ«∞_®xH˜ ^èŒ~°‡áêÅ∞xKÕ`« ѨOÑ≤OKå~°∞. PÜ«∞# "å\˜x ™êfig∞rH˜
JO^Œ*ËÜ«∞_»O`Àáê@∞ `å#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ H˘xfl „Ѩ`«∞Å#∞ ѨOÑ≤}©KÕâß_»∞.
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí Ѩk¿ÇÏ_»∞ ~ÀAÅ∞ [iyOk. ™êfig∞r ѨÅ∞=∂~°∞¡
LѨ#ºã≤OKå~°∞. „Ѩ^Œ~°≈#âßÅÖ’x q*Ï˝# qÉèÏQÆOÖ’#∂ PÜ«∞# ѨÅ∞=∂~°∞¡
„Ѩã¨OyOKå~°∞. J<ÕHõ qO^Œ∞ÅÖ’ áêÖÁæx "å\˜Ö’#∂ PÜ«∞# „Ѩã¨OyOKå~°∞.
q∞Ãããπ áê@~ü áê=∞~ü WzÛ# qO^Œ∞Ö’ PÜ«∞# =∞Ç≤Ïà◊Å ã≤÷uQÆ`«∞Å#∞ QÆ∞iOz
„Ѩã¨OyOKå~°∞. W"Õ H͉õΩO_® ÉèíQÆ=¢`ÕÊ=∞, "Õ^ŒHÍÅO<å\˜ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O:
"Õ^•O`«O, ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x P^èŒ∞xHõ =∞`åÅ∞, Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« ™ê~åOâ◊O =O\˜
JOâßÅÃÑ· J<ÕHõ „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞. HÍx W=hfl JÅÉèϺÅ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H©
PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅxflO\˜H© K«Hõ¯x ™êfiQÆ`«O ÅaèOzOk. [#ã¨O^ÀǨxfl J^Œ∞ѨÙ
KÕÜ«∞_®xH˜, =ÚO^Œ∞QÍ<Õ J#∞=∞u á⁄Ok# "åiH˜ =∂„`«"Õ∞ „Ѩ"Õâ◊O HõeÊOK«
|_çOk. J~°úO`«~°OQÍ „â’`«Å∞ "≥o¡áȉõΩO_® LO_»_®xH˜ ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍxfl
z@ìz=i HÍ~°º„Hõ=∞OQÍ U~åÊ@∞ KÕ¿ã"å~°∞. ™êfig∞r POQÆ¡ â‹·b, POQÆ¡ ÉèÏ+¨#∞
Jq∞`« H“â◊ÅOQÍ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘<Õ f~°∞`≥#∞flÅ∂ ZO`À âߡѶ≤∞OѨ|_®¤~Ú.
„Ѩ`ÕºHõOQÍ „Ѩâ’fl`«Î~åÅ qÉèÏQÍʼnõΩ K«Hõ¯x ã¨ÊO^Œ# ÅaèOzOk.
"ÕkHõ g∞^Œ Z=Ô~·<å JO`«∂á⁄O`«∂ ÖˉõΩO_® „Ѩã¨Oyã¨∞Î#flѨC_»∞,
=O^ŒÖ=∞Ok ÖËz |Ü«∞@‰õΩ "≥o¡áÈ= <å~°OaèOKÕ"å~°∞. "≥O@<Õ HÍ~°ºx~åfi
ǨωõΩ_»∞ ÖËz, ''=O^Œ# ã¨=∞~°Ê}‰õΩ =ÚO^Œ∞ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ „Ѩã¨Oy™êÎ~°∞——
Jx „ѨHõ\ ˜OKÕ"å_»∞. JO`Õ, |Ü«∞\˜H˜ áÈ`«∞#fl [#O ~î°‰õΩ¯# uiy =zÛ
QÆÑπK«∞ÑπQÍ ‰õÄ~°∞Û<Õ"å~°∞. z#fl qã¨#Hõ„~°Å`À qã¨∞~°∞H˘O@∂, =ÚMÏ#
1. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å t+¨μºÅ∞ „Ѩu XHõ¯~°∂ =ºH˜Î`«fiO QÆÅ"åiQÍ ÉèÏã≤ÖÏ¡~°∞. ǨÏ~°"≥∂ǨÏ<£
N~å=∞Hõ$+¨‚–q"ÕHÍ#O^Œ ™êÇ≤Ï`åºxfl „ѨKå~°O KÕÜ«∞@OÖ’ ѨÓiÎQÍ `«##∞ JOH˜`«O KÕã¨∞
H˘<åfl_»∞. ™êfig∞r zHÍQÀ LѨ<åºã¨O`À áê@∞, J<ÕHõ ѨÙã¨ÎHÍÅ#∂, Hõ~°Ñ¨„`åÅ#∂
=Ú„kOz Lz`«OQÍ Ñ¨OzÃÑ\Ïì~°∞. ¿Ñ^ŒiHõOÖ’ Wk KÕâß_»#_»O QÆ=∞<å~°›O. HÍÖÏO`«
~°OÖ’ D`«_ç ¿Ñ^ŒiHÍxfl `˘ÅyOK«_»OÖ’ ™êfig∞r ‰õÄ_® `À_»Ê_®¤~°∞. ǨÏ~°"≥∂ǨÏ<£
rq`«K«i„`« '^≥·=O`À ã¨Ç¨Ïr=#O – 2— Ö’ á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«|_çOk.
426 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

L`åûǨÏO á⁄Oyá⁄~°ÅQÍ, ™êfig∞r KÕÜ«∞#∞#fl J~°QÆO@ „Ѩã¨OQÆO q#\ÏxH˜

Z<Àfl QÆO@Å THõ^ŒOѨÙ_»∞ „Ѩã¨OQÍÅ#∞ Éèíiã¨∂Î ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜÕ∞"å~°∞.
JO`«=∂„`«OKÕ`« ™êfig∞r ã¨^• "åi`À =∞$^Œ∞=∞^èŒ∞~°OQÍ, ™œ=∞ºOQÍ
=∂\Ï¡_ç LO\Ï~°#∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞. ÃãÃÑìO|~ü 22 = `Õn# ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’
Ju=ÚYº"≥∞ÿ# JOâ◊O g∞^Œ K«~°Û [iyOk. ''=∞`«
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«
Ѩi~°HõΔ‰õΩ_»∞ =∂iÊ_»∞Å`À ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O W`«~° =∞`åÅ∞ `«∞_çzÃÑ@∞ì‰õΩ
áÈÜÕ∞ÖÏ KÕÜ∂« ÖÏ?—— J#fl^Õ P JOâ◊O. ™êfig∞r P K«~Û° Ö’
áêÖÁæ#ÖË^Œ∞. D K«~°Û Ѩ~°º=™ê#O U^≥·#ѨÊ\˜H©, Jã¨Å∞ P ÉèÏ=<Õ ™êfig∞rH˜
#K«ÛÖË^Œ#_»OÖ’ ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞. J^Õq^èŒOQÍ ÃãÃÑìO|~ü 25 = `Õn#
Ô~=Ô~O_£ *Ï~ü˚ \˜. ÃÑO`≥HÀãπì Ç≤ÏO^Œ∞=∞`åxfl x=∞fl™ê÷~ÚH˜ kQÆ*ÏiÛ Ñ¶¨∂@∞QÍ
q=∞i≈OKå_»∞. áœ~ÀÇ≤Ï`«ºO KÕã¨∞Î#fl =O^ŒÖ=∞Ok "Õâ◊ºÅ QÆ∞iOz `«#‰õΩ
`≥Å∞ã¨h, "å~°∞ áœ~ÀÇ≤Ï`«ºO KÕã¨∞Î#flO^Œ∞# "Õâ◊ºÖˇ·<å~°h, "Õâ◊ºÅ~Ú#O^Œ∞#
áœ~ÀÇ≤Ï`«ºO KÕã¨∞Î<åfl~°h U^Õ^À `«ÖÏ`ÀHÍ ÖˉõΩO_® „Ѩã¨OyOKå_»∞.
D „¿ÑÖÏѨ#`À ™êfig∞r P„QÆǨϟ^Œ„QÆ∞ÅÜ«∂º~°∞. HÍx `«# Jaè„áêÜ«∞O
"≥e|∞K«Û_®xH˜HÍh, `«`å¯~°}OQÍ Ñ¨„uHõÅ "å^ÀѨ"å^•Ö’¡ z‰õΩ¯HÀ=_®xH˜HÍh
PÜ«∞# ã¨∞`«~å=¸ W+¨Ñì _¨ Ö» ^Ë ∞Œ . ã¨=Úz`« `«~∞° }O HÀã¨O PÜ«∞# "Õz=Ù<åfl~°∞.
XHõ ~ÀA PÜ«∞# LѨ#ºã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ „Ѩã¨OQÍxfl PѨÙ*Ëã≤ „â’`«Å#∞
L^ÕÌtOz WÖÏ J_çQÍ~°∞: ''g∞~°∞ ÃÇ·ÏO^Œ= âߢ™êÎÅ∞ U"≥·<å K«k"å~å? Jq UO
=zã¨∞Î<åflÜ≥∂ g∞‰õΩ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ `≥Å∞™ê? JÖÏ K«kq#"å~°∞ Z=Ô~·<å LO>Ë
^ŒÜ«∞KÕã≤ KÕ`«∞Öˇ`«ÎO_ç.—— P ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ ¢ÔH·ã¨Î= `«`«Î fiA˝Å∞ J<Õ‰õΩÅ∞
L#flѨÊ\˜H© =¸_À <åÅ∞QÀ KÕ`«∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ ÃÑ·H˜ ÖËKå~Ú. =ÚMÏ#
^Àº`«Hõ=∞ÜÕ∞º XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# *Ïe`À ™êfig∞r „â’`«Å "≥·Ñ¨Ù ^Œ$+≤ìx ™êiOKå~°∞.
`«~°∞"å`« x\Ï~°∞QÍ xÅ|_ç, ''J~Ú#ѨÊ\˜H© =∞=∞‡efl Ç‘Ï#OQÍ q=∞i≈OK«
_®xH˜ ™êǨÏã≤OKå~°∞!—— J<åfl~°∞ QÆOcè~° ã¨fi~°OÖ’. D q^èŒOQÍ ¢ÔH·ã¨Î= ^Õâ◊OÖ’
¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ #_»∞=∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« Ѩi~°HõΔ‰õΩxQÍ ™êfig∞r ÉèÏã≤ÖÏ¡~°∞.
''Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O Juã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#n, „âı+¨ª`«=∞"≥∞ÿ#n J#fl=∂@ x[=∞~Ú`Õ
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ x~°∞¿Ñ^ŒÖˇ· L<åfl~°∞? ZO^Œ∞=Å# ѨÅ∞=∂~°∞¡ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
J#∞ºÅ‰õΩ ÉÏxã¨QÍ LO_»_»O [iyOk?—— – D „Ѩâ◊fl#∞ J<ÕHõ Ѩ~åºÜ«∂Å∞
™êfig∞r Z^Œ∞~˘¯<åfl~°∞. ''¢ÔH·ã¨Î= =∞`«"Õ∞ x*ÏxH˜ J`«ºO`« „âı+¨ª"≥∞ÿ# =∞`«O.
ZO^Œ∞HõO>Ë ¢ÔH·ã¨Î= ^ÕâßÅ∞ â◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ#qQÍ, ã¨∞ã¨OѨ#flOQÍ L<åfl~Ú Hõ#∞Hõ——
 J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! 427

J<Õ "≥·YiÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ „Ѩã¨OyOKå~°∞. WO^Œ∞‰õΩ ã¨=∂^è•#O J#fl@∞¡QÍ

™êfig∞r ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ ÃãÃÑìO|~ü 19 = `Õn# WÖÏ „Ѩã¨OyOKå~°∞:
''„áêK«º ^ÕâßÅ #∞O_ç =zÛ# "Õ∞=Ú WHõ¯_» ~ÀA H˘Hõ Jaè„áêÜ«∞O
qO@∞<åflO. "Õ∞O JOwHõiOz f~åÅ<Õ ^èÀ~°}˜Ö’<Õ P Jaè„áêÜ«∂xfl "≥e
|∞K«∞Û`«∞<åfl~°∞. Jk ZÖÏO\˜ Jaè„áêÜ«∞O? "Õ∞=Ú ¢ÔH·ã¨Î= =∞`åxfl JOwHõ
iOz f~åÅ#fl^Õ Jk. ZO^Œ∞‰õΩ? ZO^Œ∞HõO>Ë ¢ÔH·ã¨Î= ^ÕâßÅ∞ ã¨∞ã¨OѨ#fl"≥∞ÿ#q
Hõ#∞Hõ. "Õ∞=¸ =∂ Hõà◊¡`À K«∂ã¨∞Î<åflO, Jaè„áêÜ«∂Å∞ qO@∞<åflO. x["Õ∞,
„ѨѨOK«OÖ’<Õ WOQÆ¡O_»∞ ã¨∞ã¨OѨ#fl"≥∞ÿ# ¢ÔH·ã¨Î= ^Õâ◊OQÍ q~ålÅ∞¡`«∞#flk. HÍx
^•x HÍà◊√¡ ZHõ¯_»∞<åfl~Ú? 25 HÀ@¡ Pã≤Ü«∂"åã¨∞Å Q˘O`«∞HõÅ g∞^Œ! K«i„`«#∞
"≥#∞Hõ‰õΩ „uѨÊO_ç. ¢ÔH·ã¨Î= S~Àáê ã¨OѨuÎ ÃãÊ~Ú<£ #∞Oz =zÛOk. "≥∞H˜ûHÀÃÑ·
^•_ç KÕÜ«∞_»O =Å# ÃãÊ~Ú<£‰õΩ P ã¨OѨuÎ ÅaèOzOk. JO>Ë ™ê\˜ =∞#∞+¨μÅ
Q˘O`«∞Å#∞ `≥QÆ#~°Hõ_»O ^•fi~å =∂„`«"Õ∞ ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O ã¨OѨ^Œ#∞
‰õÄ_»Éˇ\ ˜ìOk. P ~°Hõ"≥∞ÿ# ã¨OѨ^Œ#∞ ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»∞ PtOK«_»∞.——
HÍÖÏO`«~°OÖ’ XHõ ÖËYÖ’#∂ nxx QÆ∞iOz PÜ«∞# „Ѩ™êÎqOKå~°∞:
''P^蕺u‡Hõ`«‰õΩ ã¨O|OkèOz# q+¨Ü«∂Ö’¡ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ Z^Œ∞~°∞
xÅ|_»QÆÅ ^Õâ◊O =∞~˘Hõ\ ˜ ÖË^Œ∞† HÍx J^ÕO z„`«"≥∂QÍx ¢ÔH·ã¨Î= ^ÕâßÅ #∞O_ç
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
WHõ¯_»‰õΩ =zÛ# "å~°O^Œix, XHõ Ñ≤zÛ Jaè„áêÜ«∞O
P^蕺u‡Hõ QÆ∞~°∞=Ù P"ÕtOzOk. ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞ JkèHÍ~°=O`«∞Å∂ ã¨OѨ#∞flÅ∂
Jh, Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞HÍ~°h, Hõ#∞Hõ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O Hõ<åfl ¢ÔH·ã¨Î=
=∞`«O Q˘Ñ¨Ê^Œh "åi Jaè„áêÜ«∞O. ã¨iQÍ W^Õ HÍ~°}O =Å# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O
XHõ Q˘Ñ¨Ê =∞`«O JxÑ≤OK«∞H˘O@∞O^Œx, ¢ÔH·ã¨Î==∞`«O P =∂@‰õΩ `«QÆ^Œx
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ "åiH˜ `«y#@∞¡ ã¨=∂^è•#q∞™êÎ~°∞. HÍ|>Ëì Ѩâ◊√`«∞ź"≥∞ÿ# D
Ö’HõOÖ’ "≥∂™êx^Õ ÃÑ·K≥~Úº. =∞Oz`«#O ZѨC_»∂ ^≥|ƒuO@∞Ok. Éè∫uHõ
q*Ï˝#OÖ’ áêâßÛ`«∞ºÅ∞ ZO`« B#fl`åºxfl ™êkèOz<å, áê~°=∂i÷Hõ q^ŒºÖ’
"åiOHÍ Ñ¨ã≤Ñ≤Å¡Å`À ã¨=∂#∞ÖË#x <å‰õΩ `À™ÈÎOk. Éè∫uHõ q*Ï˝#O, Éè∫uHõ
ã¨OѨ^ŒÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ KÕ‰õÄ~°ÛQÆÅ^Œ∞. P^蕺u‡Hõ q*Ï˝#O âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#
„|Ǩ‡#O^•xfl „Ѩ™êkã¨∞ÎOk. XHõ"Õà◊ J=∞$`«`«fiO (âßâ◊fi`« rq`«O) J<Õk
ÖË^Œ#∞H˘<åfl, P^蕺u‡Hõ ÉèÏ"åÅ∞ P^Œ~å≈Å∞QÍ =∂#=Ù_çH˜ Jq∞`« P#O^•xfl
Hõeyã¨∞Î<åfl~Ú. „áêѨOzHõ`« J<Õ =¸_è»`«fiO, JkèHõ"≥∞ÿ# HÀÔ~¯Å#∞ ˆ~ÔHuÎOz,
ã¨Ê~°÷Å#∞ [xOѨ*Ëã≤, z=iH˜ =ºH˜Îx, ã¨OѶ¨∂xfl ‰õÄ_® #tOѨ*Ëã¨∞ÎOk.——1
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@Å∞ 118–119.
428 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∞~˘Hõ™êi ™êfig∞r WÖÏ „Ѩ™êÎqOKå~°∞:

''WOQÆ¡O_»∞ =∂‰õΩ ^Õâ◊áêÅ##∞ QÆ∞iOz <Õ~°Ê=K«∞Û. ZO^Œ∞HõO>Ë P
Hõà◊Ö’ Jxfl^ÕâßÅÖ’#∂ Jk J„QÆQÆ}ºOQÍ ~å}˜ã¨∞Î#flk. =º=™êÜ«∞O, q*Ï˝#O
"≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜x H“â◊ÅOQÍ KÕÜ«∞QÆÅ ã¨=∞~°÷`«#∞ J"≥∞iHÍ =∂‰õΩ <Õ~°Ê=K«∞Û.
"Õ∞O g∞ áê^•Å =^ŒÌ ‰õÄ~°∞Ûx <Õ~°∞ÛH˘O\ÏO. HÍx–——, WO`«^•HÍ ™êfig∞r
HõO~î°ã¨fi~°O =∞$^Œ∞=∞^èŒ∞~°OQÍ, ™œ=∞ºOQÍ LOk. WHõ¯_» PÜ«∞# HõO~î°O
QÍOcè~åºxfl ã¨O`«iOK«∞H˘Ok. PÜ«∞# H˘#™êyOKå~°∞: ''HÍx ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
P^蕺u‡Hõ`«#∞ É’kè^•Ì=∞x U ^Õâ◊=¸ ÉèÏqOK«#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. P^蕺u‡Hõ`«#∞
ÉèÏ~°`«^Õâ◊"Õ∞ „ѨѨOKåxHõO`«\ ˜H© É’kèã¨∞ÎOk.——
ã¨~fi° =∞`« =∞Ǩã¨Éíè „Ñ¨[ÅÖ’ Q˘Ñ¨Ê *ÏQÆ$ux HõeyOzO^Œ#_»OÖ’ ZÖÏO\˜
ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞. ™ê=∂#ºOQÍ „áêK«º^ÕâßÅ =∞`«=¸, P ^Õâ◊ã¨∞÷Å~Ú#
ã¨<åflºã¨∞Å∂ JO>Ë<Õ =∂Ü«∞Å∂ =∞O„`åÅ∞, ~ÀQÆx"å~°}
™êfig∞r ÖÏO\˜ z\ϯÅ∂, ǨÏã¨ÎÖÏѶ¨∞"åÅ`À ‰õÄ_»∞H˘#fl^Õ#x P
`À_®Ê@∞
~ÀAÖ’¡ ѨiQÆ}˜OK«_»O Hõ^Œ∞Ì. HÍx „áêK«º^ÕâßÅ #∞O_ç
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#fl *Ï˝#∞Å∞ ^•xx `«Ñ¨C Jx x~°∂Ñ≤OKå~°∞.
Hõ#∂Êùº+≤Ü«∞ =∞`«ã¨∞÷_≥·# ѨÙOQ∑ HÍfiOQ∑ Ü«Ú, [áê#∞ É∫^Œú=∞`åxH˜ K≥Ok#
Ǩϟi<£ \’H©, NÅOHõ É∫^Œú=∞`«ã¨∞÷_»∞ ^èŒ~°‡áêÅ∞_»∞, ÉèÏ~°`«^Õâ◊ „|Ǩχã¨=∂[ã¨∞÷
Öˇ#· =∞AO^•~ü, #QÆ~¯° ~ü ÖÏO\˜ "å~°∞ ã¨ÉÖíè ’ Q˘Ñ¨Ê ã¨ÊO^Œ##∞ [xOѨ*âË ß~°∞.
`«`«Êùe`«OQÍ `åuÎ fiHõ`«, zO`«#ÅÖ’ „áêK«º^Õâ◊ =∞`åÅ∞ =∞Ǩϟ#fl`«"≥∞ÿ#=x
áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ, „Ѩ`ÕºH˜Oz ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sʼnõΩ ã¨∞ã¨Ê+¨ì=∞~ÚOk. ¢ÔH·ã¨Î==∞`«
PkèHͺxfl „ѨѨOK« "åºÑ¨ÎOQÍ Kå\˜K≥ѨÊ_®xH˜ U~åÊ@∞KÕã≤# =∞Ǩã¨Éèí "åiH˜
„Ѩu‰õÄÅ=∞~ÚOk.
^•<À¡ ™êfig∞r =O`«∞?
Jk „Ѩ`ÕºHõ`«#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘Ok. ÉÏǨϺOQÍ ZQÆã≤# L`åûǨÏѨÙ@ÅÅ
Ö’<ÕQÍHõ, L^ÕfiQÆ „Ѩ"åǨÅÖ’<ÕQÍHõ, #~°#~åÖ’¡H© K˘K«∞Û‰õΩáÈ~Ú#
#∂`«<À`ÕÎ[OÖ’ ‰õÄ_® PÜ«∞# =O`«∞ JkèHõO. PÜ«∞# „ѨÉèÏ=O ZO`«
ã¨∞ã≤÷~°"≥∞ÿ#^ŒO>Ë, ^•xx ''XHõ¯ =∂@Ö’ K≥ѨÊ_®xHÀ „"åÜ«∞_®xHÀ ‰õΩkˆ~Ѩx
HÍ^Œ∞—— Jx "Õ∞s Å∂~¸ |~ü¯ "åºMϺxOzOk. `«~°∞"åu J^蕺ܫ∂ÅÖ’ nxx
QÆ∞iOz q=~°OQÍ K«∂^•ÌO.
 J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! 429

ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ J<ÕHõ ¢ÔH·ã¨Î= âßYÅ „Ѩux^èŒ∞Å∞ áêÖÁæ<åfl~°∞.

É∫^ŒúO, *ˇ·#O, Hõ#∂Êùº+≤Ü«∞=∞O@∂ J<ÕHõ =∞`åÅ
^Õx „Ѩuxkè?
„Ѩux^èŒ∞Å∞ áêÖÁæ<åfl~°∞. "åiÖ’ „Ѩu XHõ¯~°∂ `«=∞ ã¨Oã¨÷
ѨiK«Ü«∞Ѩ„`«O`À =KåÛ~°∞† ã¨=Úz`« suÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞.
™êfig∞r U =∞`« „ѨuxkèQÍ áêÖÁæ<åfl~°∞?
U =∞`« „ѨuxkèQÍ#∂ HÍ^Œ∞. U =∞`«, ã¨Oã¨÷, âßY"å~°∞ WzÛ#
ѨiK«Ü«∞Ѩ„`«=¸ PÜ«∞# =^ŒÌ ÖË^Œ∞. ™êfig∞r XHõ Ç≤ÏO^Œ∞=Ù. HÍx PÜ«∞##∞
U ÃÇ·ÏO^Œ=ã¨O™ê÷ ѨOÑ≤OK«ÖË^Œ∞. ã¨=Ú„^ŒO ^•\˜`Õ ‰õΩÅO „Éèí+¨μìѨ\ ˜ìáÈ`«∞Ok
Hõ^•! Hõ#∞Hõ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞O_ç H˘O^Œ~°∞ "≥o¡#ѨÊ\˜H© Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« „ѨuxkèQÍ
Z=~°∂ "≥à◊¡ÖË^Œ∞. JÖÏ XHõ „Ѩuxkèx ѨOѨ_»OÖ’ =∂#= „Ѩܫ∞`«flO qѶ¨Å
=∞~Ú#ѨC_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞_Õ ™êfig∞rx ѨOÑ≤OKå~°∞. Z<Àfl=∂~°∞¡ ã¨OHΔÀÉèÏÅH˜
QÆ∞Ô~·#ѨC_»∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O ÉèíQÆ=O`«∞x =Å<å, J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μÅ =Å<å
Ѩi~°H˜ΔOѨ|_»_»O Ö’Hõqk`«O. WѨC_»∞ ‰õÄ_® P ÉèíQÆ=O`«∞_Õ ™êfig∞rx
ZOÑ≤Hõ KÕã≤ ѨOÑ≤Oz Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl HÍáê_®_»∞.
|Ǩïâß J^Õ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’x Ѷ¨∞#`« HÍÉ’Å∞! Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxH˜
™ê÷Ѩ‰õΩ_»O@∂ Z=~°∂ ÖË~°∞. U =∞x+≤ rq`«O`À#∂ =Ú_çѨ_çOk HÍ^Œ∞†
âßâ◊fi`« ã¨`åºÖË nxH˜ ѨÙ<åk Hõ#∞Hõ ã¨<å`«#^èŒ~°‡=∞x ¿Ñ~°∞QÍOzOk. Hõ#∞Hõ
U „Ѩ`ÕºHõ =ºH˜Î, ã¨Oã¨÷, =º=ã¨÷ ZOÑ≤Hõ KÕÜ«∞‰õΩO_®, âßâ◊fi`« ã¨`åºÅ â◊ˆHÎ
ZOÑ≤Hõ KÕã≤#@∞¡QÍ ™êfig∞r "≥àÏ¡~°∞.
™êfig∞rx áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ Ñ¨OÑ≤Oz#"å~°∞ PÜ«∞##∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«
„ѨuxkèQÍ x~°‚~ÚOz ѨOÑ≤OK«ÖË^Œ∞. PÜ«∞# J"≥∞iHÍ "≥à◊¡_®xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O
KÕã≤, PÜ«∞# UO KÕÜ«∂Ö’ PÜ«∞#ˆH =^ŒeÃÑ\Ïì~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë PÜ«∞# XHõ
ã¨O^Õâ◊O`À "≥à◊√`«∞<åfl~°x PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl J<Õ‰õΩʼnõΩ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ
`≥Å∞ã¨∞. `å=Ú „ѨѨOKåxH˜ JOkOK«_®xH˜ ã¨O^Õâ◊O XHõ\ ˜ LO^Œx `«=∞
ÉèÏ~°fÜ«∞ Ѩ~°º@#ÅÖ’ Hõ~îÀ~°"≥∞ÿ# `«áÈ=∞Ü«∞ rq`« Ѷ¨e`«OQÍ ™êfig∞r
„QÆÇ≤ÏOKå~°∞. J^Õ q^èŒOQÍ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl J<Õ‰õΩÅ∞ „ѨѨOKåxH˜
JOkOK«_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ â◊H˜Î PÜ«∞#Ö’ á⁄Oyá⁄~°Å_»O
QÆ∞iÎOKå~°∞. ''J~°∞^≥·# H˘xfl HÍ~åºÅ#∞ x~°fiiÎOKÕ ^•HÍ g∞~°∞ q„â◊q∞OK«~°∞——
Jx HõKü =∞Ǩ~åA ™êfig∞r`À K≥Ñ≤Ê=Ù<åfl~°∞. ''„ѨѨOKå<Õfl =∂iÛ fiÛk^ŒÌQÆÅ
â◊H˜Î <åÖ’ <≥ÅH˘x LO_»_»O „QÆÇ≤Ïã¨∞Î<åfl#∞—— Jx áÈ~°∞|O^Œ~üÖ’ ™êfig∞r,
„uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ`À K≥áêÊ~°∞.
430 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

P â◊H˜Î "Õ∞ÖÁ¯#flk, HÍ~åºK«~°}‰õΩ LѨ„Hõq∞OzOk!

D ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí ™êkèOzOk Uq∞\˜ J<Õ „Ѩâ◊fl `«Öˇ`«∞Î`«∞#flk.
''|Ǩïâß =∞`«=∞ø_è»∞ºÅ∞ =∞iO`« =∞`«=∞ø_论xfl ã¨O`«
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí
UO ™êkèOzOk iOK«∞H˘<åfl~°∞, qâߊǨÏ$^ŒÜ«ÚÅ∞ =∞iO`« qâßÅ
ǨÏ$^ŒÜ«ÚÅÜ«∂º~°∞—— Jx "Õ∞s Å∂~¸ |~ü¯ „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∞O, HÍx =Ú=∂‡\˜H© x[O!
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí ^•fi~å ¢ÔH·ã¨Î==∞`« PkèHͺxfl „ѨѨOKåxH˜ `≥eÜ«∞
*ËÜ«∂Åx JaèÅ+≤Oz# "å~°∞ ™êfig∞r, „áêK«º^Õâ◊ =∞`« „Ѩux^èŒ∞Å ™êѶ¨ÅºO
=Å# `«=∞ Pâ◊Ü«∞O <≥~°"Õ~°HõáÈ=_»O`À P„QÆÇ≤ÏOKå~°∞. ™êfig∞rx Ô~O_»∞
KÕ`«∞Å∂ KåÑ≤ PǨfixOz# J"≥∞iHÍ „Ѩ[Å∞ ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ#∞ H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ
|Ç≤Ï+¨¯iOKå~°<Õ K≥áêÊe. ÉèÏ~°fÜ«∞ =∞`«O, ã¨=∂[O, PKå~° =º=Ǩ~åÅ
ÖÏO\˜ "å\˜x q∞+¨#sÅ∞ Jaè=i‚Oz JOkOz# ã¨=∂Kå~°O =¸ÅOQÍ<Õ
WO`«^•HÍ `≥Å∞ã¨∞H˘#fl J"≥∞iHÍ ã¨=∂[O ™êfig∞r LѨ<庙êÅ`À x*Ïxfl
PHõoOѨ٠KÕã¨∞H˘Ok. q`«O`«∞=ÙÅ#∞ ã¨r=OQÍ ^ŒÇ¨Ï#O KÕÜ«∞_»O, ~°^äŒK«„HÍÅ
„H˜O^ŒÑ¨_ç [#O „áê}`åºQÆO KÕã¨∞HÀ=_»O, P_» tâ◊√=ÙÅ#∞ "≥Úã¨à◊¡‰õΩ Z~°QÍ
"ÕÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÖˇ·# Hõ@∞ìHõ^äŒÅ`À ÉèÏ~°`«^Õâßxfl QÆ∞iOz q∞+¨#sÅ∞ „ѨKå~°O
KÕã≤#q Juâ◊Ü≥∂‰õΩÎÅx J"≥∞iHÍ"åã¨∞ʼnõΩ J=QÆ`«=∞~ÚOk. JO^Œ∞=Å#
q∞+¨#sʼnõΩ =ºÜ«∞O KÕã¨∂Î#fl x^èŒ∞Å#∞ J"≥∞iHÍ"å~°∞ `«yæOK«<å~°OaèOKå~°∞†
q∞+¨#sÅ P^•Ü«∞O `«QÆæ™êyOk.
''=∞`«=∞ø_軺Ѩ٠"≥<≥fl=ÚHõ q~°QÆÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H©, `«=∞ g∞^Œ "≥Ú^Œ\ ˜
ã¨"≥∞‡@ áÈ@∞ Ѩ_ç#@∞¡ "å~°∞ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞—— Jx "Õ∞s Å∂~¸ |~ü¯
„"åã¨∞Î<åfl~°∞. K«~üÛx, q∞+¨#sÅ#∞ „ѨuѶ¨∞\˜ã¨∂Î ÖËz# i"≥·=eãπì (Revivalist)
ã¨Oã¨÷ „ѨQÆu nxx „^èŒ∞gHõiOzOk. D ã¨Oã¨÷ ѨÙ~Àaè=$kúx Z^Œ∞~À¯=_®xH˜
K«~üÛ, q∞+¨#sÅ∞ ZO`À áê@∞Ѩ_»=Åã≤# JQÆ`«ºO U~°Ê_çOk. "åiÖ’ H˘O^Œi
=∞`«=∞ø_軺O `å~°™ê÷~ÚH˜ áÈ~ÚOk.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ qâßÅǨÏ$^ŒÜ«ÚÅ∞ „áêK«º^Õâ◊ =∞`« Pâ◊Ü«∂Å
PkèHͺxfl QÆ∞iÎOKå~°∞. WO`«\ ˜ Q˘Ñ¨Ê P^Œ~å≈Å∞QÆÅ XHõ ^ÕâßxH˜ q∞+¨#sÅ#∞
ѨOѨ_O» =$^ä• Jx „QÆÇÏ≤ OKå~°∞. ÉèÏ~°`^« âÕ ßxfl QÆ∞iOp, Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O QÆ∞iOp
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»OÖ’ Pã¨H˜Î Hõ#|iKå~°∞. ''™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ HÍ~°º™ê^èŒ#Å =Å#
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O L^ÕfiQÆÉèíi`«=∞~ÚOk. ^•x â◊‰õΩÎÅ∞ #∂`«# K≥·`«<åºxfl
 J"≥∞iHÍ ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! 431

ã¨O`«iOK«∞H˘<åfl~Ú. POQÆ¡=∞Ü«∞"≥∞ÿ#^Õ, x™êû~°"≥∞ÿ#^Õ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«=∞x WO`«

^•HÍ J"≥∞iHÍ „Ѩ[Å∞ ÉèÏqã¨∂Î=KåÛ~°∞. ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ =ÚY`«ó x["≥∞ÿ#
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O "åiH˜ ÅaèOzOk.... PÜ«∞##∞ ѨOÑ≤Oz#O^Œ∞‰õΩ J"≥∞iHÍ,
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ Hõ$`«[˝`«Å∞ `≥Å∞ѨÙH˘O@∞#flk—— Jx „ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈#âßÅ
q*Ï˝# qÉèÏQÆѨ٠J^茺‰õΔΩ_≥·# ÃãflÖò "åºMϺxOKå_»∞.
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí J^茺‰õΔΩ_≥·# _®Hõì~ü ÉÏ~Àãπ ‰õÄ_® ™êfig∞rH˜ J`«ºO`«
Q“~°=™ê÷#O WKåÛ_»∞: ''D =HõÎ XHõ L#fl`« ‰õΩÅã¨∞÷_≥·# Ç≤ÏO^Œ∞=Ù, ã¨<å`«#
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxH˜ „Ѩuxkè. ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ Jã¨OMϺ‰õΩÖˇ·# „Ѩ[Å#∞
PHõ@∞ìH˘#fl "åiÖ’ PÜ«∞# „Ѩ^äŒ=ÚÅ∞—— Jx PÜ«∞# „"åâß~°∞.
J"≥∞iH͉õΩ x["≥∞#ÿ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl JOkOK«_=» ¸, ™êfig∞rH˜ QÆ∞iÎOѨÙ
~å=_»=¸ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí ™ê^èŒ#Ö’¡ XHõ "≥·Ñ¨Ù =∂„`«"Õ∞. =∞~À "≥·Ñ¨Ù P
=∞Ǩã¨Éèí, ™êHΔÍ`«∞Î ÉèÏ~°`«^Õâ◊O‰õÄ_® ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ#∞ QÆ∞iÎOKÕÖÏ KÕã≤Ok.
''™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ J"≥∞iHÍ HÍ~°ºÑ¨Ù Ѩ~°º=™ê#O U^≥·#ѨÊ\˜H© XHõ¯\˜
=∂„`«O q㨇iOK«ÖËx x[O: <åQÆ~°Hõ`« ѨÙ~Àaè=$kú K≥Ok# P ^Õâ◊ „Ѩ[Å
Hõà◊¡‰õΩ x["≥∞ÿ# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O JO>Ë Uq∞\’ PÜ«∞# ^Œi≈OѨ*Ëâß~°∞† ^•x
qÅ∞=#∞ "åi ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’ ÃÑOá⁄OkOKå~°#_»OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸
ÖË^Œ∞. D XHõ¯ =∞ǨÏ`å¯~°ºO xq∞`«Î"Õ∞ Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨=∂[O ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ‰õΩ
Hõ$`«[˝`å|^Œú"≥∞ÿ LO_®e—— Jx 'WO_çÜ«∞<£ q∞„~°~ü— (1894 Ѷ≤„|=i 21)
¿Ñ~˘¯Ok.
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí =Úyã≤# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® J"≥∞iHÍÖ’ H˘O`«HÍÅO
LO_ç ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ =∞ǨÏ`åÎ fixfl JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ „ѨKå~°O KÕÜ«∞QÀ~å~°∞
™êfig∞r. PÜ«∞# ^Œ$+≤ìÖ’, ''zHÍQÀ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí ÉèÏ~°`«^ÕâßxH©,
ÉèÏ~°fÜ«∞ zO`«<å^èÀ~°}∞ʼnõÄ ÅaèOz# XHõ =∞ǨÏ`«Î~° q[Ü«∞O. "Õ^•O`«
`«~°OQÆO „ѨѨOKå<Õfl „Ѩ^ŒH˜Δ} KÕã≤~å=_®xH˜ D q[Ü«∞O `À_»Ê_çOk.——
^•x`ÀÉÏ@∞, ''J"≥∞iHÍÖ’ ZQÆ¿ã XHõ JÅ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ã¨Ç¨Ï„㨠`«~°OQÍÅ#∞
L`«Ê#flO KÕã¨∞ÎOk.—— `«^•Ìfi~å `«=∞ =∂`«$^Õâ◊ „ѨQÆuH˜ P™ê¯~°O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œx
PÜ«∞# „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. Hõ#∞Hõ J"≥∞iHÍÖ’ LO_ç `«=∞ HÍ~åºxfl H˘#™êyOKå~°∞.


 '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}—

J"≥∞iH͉õΩ '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— J#fl@∞¡QÍ ™êfig∞r =KåÛ~°∞.

JHõ¯_» `«=∞ P^蕺u‡Hõ HÍ~åºxfl H˘#™êyOKå~°∞. "≥o¡# „Ѩu KÀ\Ï
P^蕺u‡Hõ c*ÏÅ#∞ <å\Ï~°∞. Jã¨OMϺHõ"≥∞ÿ# „Ѩ[efl Pj~°fikOKå~°∞.
ó "Õ∞s Å∂~¸ |~ü¯

ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèÏ#O`«~°O ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞#fl~° ã¨O=`«û~åÅ∞ ™êfig∞r

J"≥∞iHÍÖ’ QÆ_çáê~°∞. =∞^茺֒ 1895 ÃãÃÑìO|~ü #∞O_ç #=O|~°∞ ^•HÍ
XHõ™êi WOQÆ¡O_»∞ "≥o¡ =KåÛ~°∞. D XHõ¯ =º=^è•#O `«Ñ¨Ê
'^≥·=O =∂#∞+¨ 1896 U„ÃÑÖò 15 ^•HÍ ™êfig∞r QÆ_»Ñ≤# J"≥∞iHÍ rq`«O
~°∂¿Ñ}—
ZO`À L`ÕÎ[Éèíi`«OQÍ ™êyOk. XHõ ~ÀA XHõ =¸ÅÖ’,
=∞~åfl_»∞ ã¨∞^Œ∂~°„áê`«OÖ’ PÜ«∞# LѨ<庙êÅ∞ [iQÍ~Ú. q„âßOu, ã‘fiÜ«∞
ã¨∞Y ™œHõ~åºÅ∞ Ug Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® PÜ«∞# HÍ~åºK«~°}Ö’<Õ LO_çáÈ
Ü«∂~°∞. ™êfiq∞ JÉèË^•#O^Œ WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞:
''™êfig∞rH˜ J"≥∞iHÍÖ’ Z^Œ∞Ô~·<å HõëêìÅ∂, W|ƒO^Œ∞Å∂ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞
HÍ=Ù. PǨ~°O, ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞, Ѩiã≤÷`«∞Å∞ ÖÏO\˜q PÜ«∞# âßs~°Hõ P~ÀQͺxfl
„‰õΩOQÆnâß~Ú. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ K«eHÍÅOÖ’ PÜ«∞# =^ŒÌ "Õã¨qHÍÅ
^Œ∞ã¨∞ÎÖË LO_»_»O Hõ^Œ∞Ì. "å\˜`À<Õ ã¨~°∞ÌH˘<Õ"å~°∞. J"≥∞iHÍ "å`å=~°}O
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ =∂iáÈ`«∞Ok† P =∂~°∞Ê ‰õÄ_® f„=™ê÷~ÚÖ’ LO@∞Ok. H˘xfl
ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ W`«~°∞ʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_®xH˜ `«=∞ ™œHõ~åºÅ#∞ PÜ«∞#
x~åHõiOK«_»O Ѩiáê\˜. `«=∞ J=ã¨~åÅ#∞ PÜ«∞# ™ê=∂#ºOQÍ "≥e|∞KÕÛ
"å~°∞ HÍ~°∞. `À_˘¯x "≥àı¡"å~°∞ WKÕÛ "å\˜`À<Õ ã¨iÃÑ@∞ìH˘<Õ"å~°∞.—— KÕ`« XHõ¯
ã¨Op ѨÙK«∞ÛH˘x H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ XˆH ~ÀA =¸_»∞ LѨ<庙êÅ∞ Wã¨∂Î
™êfig∞r Ѩܫ∞xOKå~°∞.
432
 '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— 433

''#ˆ~<£ „ѨѨOKåxH˜ É’kè™êÎ_»∞—— J#fl QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =K«<åxfl D J"≥∞iHÍ

~ÀAÅ∞ |∞∞A=ÙѨ~°Kå~Ú. J"≥∞iHÍ Ñ¨Ù}ºO KÕã¨∞H˘#fl^Œ<Õ Ñ¨iQÆ}˜OKåe –
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ J#∞„QÆǨÏ=¸, =∂`«$^Õq Pjã¨∞ûÅ∂, Hõ~îÀ~° ™ê^èŒ#Å∂, Ѩi„"å[Hõ
rq`«=¸, f„= `«Ñ¨ã¨∞ûŠѶ¨e`«OQÍ PÜ«∞#Ö’ „¿Ñˆ~Ñ≤`«"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ â◊H˜Îx
„Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ á⁄Ok# J"≥∞iHÍ Hõ^• ÉèÏQƺâße! ''J"≥∞iH͉õΩ XHõ ^Õ=^Œ∂`«QÍ
™êfig∞r qKÕÛâß~°∞. JHõ¯_» `«=∞ P^蕺u‡Hõ HÍ~åºxfl H˘#™êyOKå~°∞. "≥o¡# „Ѩu
KÀ\Ï P^蕺u‡Hõ c*ÏÅ#∞ <å\Ï~°∞. Jã¨OMϺHõ"≥∞ÿ# „Ѩ[efl Pj~°fikOKå~°∞——
Jx "Õ∞s Å∂~¸ |~ü¯ „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
''„áêK«º^ÕâßʼnõΩ |∞^Œ∞ú_»∞ XHõ ã¨O^Õâßxfl JOkOz#@∞¡QÍ áêâßÛ`«º
^ÕâßʼnõΩ JOkOK«_®xH˜ <å =^ŒÌ ã¨O^Õâ◊O LOk—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.
™êfig∞r KÕѨ\ ˜ì# D =∞ǨÏ`«Î~° HÍ~åºxfl =¸_»∞ Ѷ¨∞\ÏìÅ∞QÍ qÉèílOK«
=K«∞Û. ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèÏ#O`«~°O (1893 ÃãÃÑìO|~ü 27) ™êfig∞r rq`«O
„Ѩܫ∂}ÏÅ`À#∞, LѨ<庙êÅ`À#∞ QÆ_»zOk. q„âßOf
J"≥∞iHÍ HÍ~°ºO:
=¸_»∞ Ѷ¨∞\ÏìÅ∞
q~å=∞=¸ ÖËx D HÍ~°ºOÖ’ JÅã≤áÈ~Ú, `«=∞ HÍ~åºK«~}°
q^è•<åxfl =∂~°∞ÛHÀ"åÖÏ J<Õ „Ѩâ◊fl`À 1894 =∂~üÛ
"≥Ú^Œ\ ˜ "å~°OÖ’ ™êfig∞r zHÍQÀ‰õΩ uiy=KåÛ~°∞. ^•^•Ñ¨Ù D P~°∞<≥ÅÅ∂
™êfig∞r =∞ǨÏ`å¯~°ºOÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ Ѷ¨∞@ìO.
1895 [#=i ^•HÍ, JO>Ë ^•^•Ñ¨Ù Ѩk <≥ÅÅ#∞ Ô~O_»= Ѷ¨∞@ìOQÍ
ѨiQÆ}˜OK«=K«∞Û. D HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ |Ç≤Ï~°OQÆ LѨ<庙êÅHõ<åfl `«~°QÆu
„Ѩã¨OQÍÅÖ’ PÜ«∞# Z‰õΩ¯= Pã¨H˜Î Hõ#|iKå~°∞. ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞H˘#fl t+¨μºÅ`À
ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ JO`«~ÀºQÆ rq`«O QÆ_çáê~°∞. `«=∞ HÍ~åºxfl H˘#™êyOKÕ
xq∞`«ÎO t+¨μºÅ#∞ fiÛk^ŒÌ_»OÖ’ x=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞.
™êfig∞r =∂`«$^Õâ◊O uiy =KÕÛ=~°‰õΩ (1896 _çÃãO|~ü 16), JO>Ë
^•^•Ñ¨Ù XHõ ã¨O=`«û~°O 11 <≥ÅÅ HÍÖÏxfl PÜ«∞# KÕѨ\ ˜ì# =∞ǨÏ`å¯~°OÖ’x
=¸_»= Ѷ¨∞@ìOQÍ ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û. PÜ«∞# Ô~O_»=™êi áêâßÛ`åºxH˜ "≥o¡ =zÛ#
HÍÖÏxfl (1899 PQÆã¨∞ì 26 #∞O_ç 1900 EÖˇ· 20) ‰õÄ_® =¸_»= Ѷ¨∞@ìO
„H˜OkˆH fã¨∞HÀ=K«∞Û.
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#fl "åiÖ’ *Ï<£ Ñ≤. eÜ«∂<£ XHõ~°∞.
DÜ«∞# zHÍQÀÖ’ „Ѩ=ÚY =ºH˜Î. =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ<Õ „Ѩux^èŒ∞ÅÖ’
S 30
434 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

H˘O^ŒiH˜ `«# WO\’¡ |㨠U~åÊ@∞ KÕÜ«∞=K«∞Û#x HÍ~°ºx~åfiǨωõΩÅ`À

K≥áêÊ_»∞. DÜ«∞# =∞`«=∞ø_论xfl P=¸ÖÏ„QÆO x~°ã≤™êÎ_»∞.
eÜ«∂<£
WO\’¡ ã¨O‰õΩz`« ^Œ$HõÊ^ä•Å∞ÖËx qâßÅǨÏ$^ŒÜ«ÚÅ#∞ =∂„`«"Õ∞
`«# WO\˜H˜ ѨOÑ≤OK«=∞<åfl_»∞. Hõ#∞Hõ ™êfig∞rH˜ |ã¨
PÜ«∞# WO\’¡ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
"≥Ú^Œ\ ˜ LѨ<åºã¨O [iy# ~å„u ™êfig∞r PÜ«∞# WO\˜H˜ "≥àÏ¡~°∞.
u#flQÍ `«=∞‰õΩ ˆH\Ï~ÚOz# QÆkÖ’H˜ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. PÜ«∞<Õ HÍHõ P WO\’¡
=∞iH˘O^Œ~°∞ Ju^äŒ∞Å∞ ‰õÄ_® L<åfl~°∞. `≥Å¡*Ïu "å~°∞ `«Ñ¨Ê =∞Ô~=~°∂ giH˜
ã¨∞`«~å=¸ #K«Û~°∞. Hõ#∞Hõ eÜ«∂<£ ã¨f=∞}˜Ü≥ÿ∞# Zq∞b, „ѨHõ¯#∞#fl
Ǩϟ@ÖòÖ’ ™êfig∞rH˜ |㨠U~åÊ@∞ KÕÜ«∞=K«∞Û#x Éèí~°Î‰õΩ ã¨∂zOzOk.
eÜ«∂<£ ã¨OkQÆúOÖ’ Ѩ_®¤_»∞.
UO KÕÜ«∂Ö’ áêÅ∞áÈHõ u#flQÍ J`«_»∞ ™êfig∞r QÆkÖ’H˜ "≥àÏ¡_»∞.
PÜ«∞#`À HÍ¿ãѨ٠=∂„`«"Õ∞ =∂\Ï¡_ç LO\Ï_»∞. J`«_ç QÆO^Œ~°QÀà◊O =∞@∞
=∂Ü«∞=∞~ÚOk. u#flQÍ ÉèÏ~°º ^ŒQÆæ~°ÔHo¡ WÖÏ K≥áêÊ_»∞: ''WkQÀ K«∂_»∞! D
ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞ W+¨ì"≥∞ÿ#xfl ~ÀAÅ∞ WHõ¯_Õ |㨠KÕ™êÎ_»∞. W@∞=O\˜ "Õ∞^è•q
WO`«=~°‰õΩ =∞# WO\’¡ JukäQÍ L#flk ÖË^Œ∞. `«H˜¯# Ju^äŒ∞Å∞ JO^Œ~°∂ WÅ∞¡
q_çz "≥o¡áÈ~Ú<å HõÅ`« K≥O^Œ#∞.—— HÍã¨ÎO`« ã¨OÉèÏ+¨}`À<Õ eÜ«∂<£#∞
™êfig∞r JO`«QÍ „ѨÉèÏq`«O KÕâß~°∞.
~ÀAÅ∞ QÆ_çKÕH˘nÌ Zq∞b ‰õÄ_® `«# Jaè„áêÜ«∂xfl =∂~°∞ÛH˘x
™êfig∞r Ѩ@¡ Jq∞`« P^Œ~åaè=∂<åÅ`À "≥∞ÅyOk. ™êfig∞r 'J=∂‡— Jx
ã¨OÉ’kèOz# H˘O^ŒiÖ’ Zq∞b XHõ`≥. LѨ<庙êÅ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ "≥o¡#
™êfig∞r JHõ¯_» ÅaèOz# ÃÑ·HÍxfl KÕu~°∞=∂Å∞Ö’ Hõ\ ˜ì `≥KÕÛ"å~°∞† "≥Ú^Œ\’¡
PÜ«∞# =^ŒÌ 'Ѩ~°∞û— ÖË^Œ∞. P ÃÑ·HÍxfl J>Ë¡ Zq∞bH˜ WKÕÛ"å~°∞. P ÃÑ·HÍxfl
ÖˇH˜¯Oz P"≥∞ ÉϺOH±Ö’ [=∞KÕ¿ãk.
Zq∞b, P"≥∞ HÀ_»Å∂ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ ™êfig∞r LѨ<庙êÅ∞
q#_®xH˜ "≥à◊¡_»O Hõ^Œ∞Ì. P HÀ_»Å∞ Ü«∞ø=#OÖ’<Õ Éèí~°Î#∞ HÀÖ’Ê~ÚOk.
™êfig∞r P"≥∞#∞ ZO`À T~°_çOz, ™êO`«fi#Ѩ~°KÕ"å~°∞.1

1. D"≥∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfig∞r ~°K«#Å∞ K«kq "å\˜ "Õ∞~°‰õΩ `«# rq`åxfl fiÛk^Œ∞Ì
HÀ=_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOzOk. z=i ^•HÍ L#fl`« P^蕺u‡Hõ rq`«O QÆ_»Ñ≤ =∞~°}˜OzOk.
 '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— 435

eÜ«∂<£ =∞#∞=∞~åÖˇ·# HÍsfleÜ«∂ HÍOHõ~ü JѨC_»∞ Pˆ~à◊¡ ÉÏeHõ. P"≥∞

Ѩ@¡ ™êfig∞r ZO`À PáêºÜ«∞OQÍ LO_Õ"å~°∞. P"≥∞‰õΩ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz
Z<Àfl Hõ^äŒÅ∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞. HÀ`«∞Å∞, <≥=∞à◊√¡, =∞„iK≥@∞¡
`«ÅáêQÍ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜ QÆ∞iOz "å~°∞ K≥¿ÑÊ Hõ^äŒÅ#∞ P ÉÏeHõ
q<åºã¨O
PÜ«∞# X_çÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx Pã¨HQΘ Í q<Õk. P"≥∞ áê~ ѨÙã¨HÎ ÍÅ
#∞Oz PÜ«∞# Z<Àfl „Ѩâ◊flÅ∞ J_çˆQ"å~°∞. áê~ѨÙã¨ÎHõOÖ’x „ѨѨOK«Ñ¨@OÖ’
ÉèÏ~°`«^Õâßxfl K«∂Ñ≤OKÕ"å~°∞. JѨC_»∞ ‰õÄ_® PÜ«∞# =∞#ã¨∞û ÉèÏ~°`«^Õâßxfl
QÆ∞iOKÕ Ü≥∂zã¨∂Î, ''J"≥∞iHÍÖ’x Ñ≤šʼnõΩ K«^Œ∞=ÙHÀ=_®xH˜ L#fl ™œHõ~åºÅ∞
ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠Ñ≤šʼnõΩ ÖË=Ù Hõ^•—— Jx "庉õΩÅ`« K≥O^•~°∞.
™êfig∞r `«ÅáêQÍ HÍsfleÜ«∂‰õΩ ZO`À qz„`«OQÍ HõxÑ≤OzOk.
„Ѩu™ês ^èŒiOKÕ@ѨC_»∞ `«ÅáêQÍ#∞ PÜ«∞# `«ÅO`å K«∞@∞ìHÀ=_»O P"≥∞‰õΩ
q<À^ŒOQÍ LO_Õk. ^•xx K«∞@∞ìH˘<Õ q^è•<åxfl Ѩ^Õ Ñ¨^Õ KÕã≤ K«∂Ñ≤OK«=∞x
PÜ«∞##∞ "ÕkèOKÕk. ™êfig∞r ‰õÄ_® qã¨∞QÆ∞ K≥O^Œ‰õΩO_® P"≥∞‰õΩ '`«ÅáêQÍ
q<åºã¨O— KÕã≤ K«∂Ñ≤OKÕ"å~°∞.
HÍx XHõ q+¨Ü«∞O. ™êfig∞r ^蕺#=∞QÆ∞flÖˇ· L#flѨC_»∞ =∂„`«O P ÉÏeHõ
"ÕkèOK«^Œ∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# `«=∞‰õΩ `≥eã≤# =∂=¸Å∞ ™êfig∞r HÍ^Œ∞,
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞##∞ "ÕkèOK«‰õÄ_»^Œx P"≥∞‰õΩ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ `≥eã≤Ok.
ÉÏÅÉÏeHõŠѨ@¡ ™êfig∞r ã¨^• J#∞~åQÆO`À "≥∞ňQ"å~°∞. "å~°∞ ‰õÄ_®
PÜ«∞#`À ã¨Ç¨Ï[OQÍ HõÅã≤áÈÜÕ∞"å~°∞. ™êfig∞r XHõ xiÌ+¨ì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XHõ
L^•º#OÖ’ HÍ¿ãѨ٠‰õÄ~°∞Û<Õ"å~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XHõ `«e¡ `«# ÉÏeHõ`À
J@∞ "≥·Ñ¨ÙQÍ x`«ºO ^Œ∞HÍ}ÏxH˜ "≥àı¡k. ™êfig∞r ‰õÄ~°∞Ûx LO_»_»O K«∂ã≤ XHõ
~ÀA PÜ«∞# =^ŒÌH˘zÛ, ''D J=∂‡~Úx g∞ =^ŒÌ =^Œe "≥à◊¡<å? ^Œ∞HÍ}O
#∞O_ç uiy =ã¨∞Î#flѨC_»∞ `À_˘¯x "≥à◊`å#∞—— Jx J_çy#O^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r
P#O^ŒOQÍ JOwHõiOKå~°∞. `«e¡ uiy =KÕÛ^•HÍ P ÉÏeHõ‰õΩ Hõ^äŒÅ∞ K≥|∞`«∂,
P_»∞H˘O@∂ PÜ«∞# HÍÅO QÆ_ç¿Ñ"å~°∞. WÖÏ H˘xfl ~ÀAÅ∞ [iyOk.1

1. D ÉÏeHõ ÃÑiy ÃÑ^ŒÌÜ«∂ºHõ, ™êfig∞r KèåÜ«∂z„`åxfl PÜ«∞#‰õΩ K«∂Ñ≤Oz, ''DÜ«∞#

QÆ∞~°∞Î<åfl~å?—— Jx `«e¡ J_çyOk. P"≥∞ "≥O@<Õ PÜ«∞##∞ QÆ∞~°∞ÎѨ\ ˜ìOk. HÍÖÏO`«~°OÖ’
P"≥∞ zHÍQÀ ~å=∞Hõ$+¨‚ "Õ^•O`« ã¨OѶ¨∞O`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ÅyOk. ''™êfig∞r
™êOQÆ`«ºO`À WÖÏ ZO^Œi rq`åÅ∞ k=ºÑ¨^äŒO "≥·Ñ¨Ù uiQÍÜ≥∂ Hõ^•!—— Jx q㨇ܫ∞O
K≥OkOk "Õ∞s Å∂~¸ |~ü¯.
436 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

XHõ ~ÀA ™êfig∞r „ѨâßO`«OQÍ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. Zq∞b PÜ«∞#

ã¨g∞ѨOÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx=ÙOk. P „ѨQÍ_è» xâ◊≈ÉÏÌxfl ÉèíOQÆO KÕã¨∂Î, ''J=∂‡! g∞
^Õâ◊OÖ’ giÖÏ ##∞fl =∞Ô~=~°∂ PHõ@∞ìHÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞——
™êfig∞rx
PHõ@∞ìH˘Ok J<åfl~°∞. ''JÖÏ q∞=∞‡efl PHõi¬OzOk Z=~°∞ ™êfig∞r?—— Jx
`«=∂ëêQÍ J_çyO^•"≥∞. ™êfig∞r Ѷ¨‰õΩ¯# #qfi, ''PHõi¬O
zOk ¢ã‘Î HÍ^Œ∞† ã¨O™ê÷QÆ`«OQÍ HÍ~åºK«~°}#∞ x~°fiiÎOKÕ J"≥∞iHÍ "åi „ѨuÉèí.
#Å∞QÆ∞~°∞ HõÅã≤ WHõ¯_» ѨxKÕ¿ã f~°∞ ##∞fl ZO`«QÍ<À PHõ@∞ìH˘Ok—— J<åfl~°∞.
`«=∂ëêQÍ =∂„`«"Õ∞ H͉õΩO_®, L^ÕÌâ◊ѨÓ~°fiHõOQÍ ‰õÄ_®, ''q∞=∞‡efl
PHõ@∞ìH˘#flk Z=~°∞?—— Jx Zq∞b J_çyOk. ZO^Œ∞HõO>Ë ™êfig∞r `«=∞
q[Ü«∞O`À qâ◊fiqMϺ`«∞ÅÜ«∂º~°∞ Hõ#∞Hõ† PÜ«∞# =ºH˜Î`«fiO Ѩ@¡, "Õ+¨ÉèÏ+¨Å
Ѩ@¡ PHõi¬`«∞Öˇ·# H˘O^Œ~°∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ PÜ«∞# K«∞@∂ì QÆ∞q∞QÆ∂_®~°∞. |Ǩïâß
P ¢ã‘ÎÅÖ’ Z=Ô~·<å PÜ«∞##∞ `«∞K«ÛùÉèÏ=#`À ã¨g∞Ñ≤¿ãÎ, "åi ÉÏi #∞O_ç
PÜ«∞##∞ Ѩi~°H˜ΔOKåÅ<Õ ã¨^Œ∞^ÕÌâ◊O`À<Õ JÖÏ „ѨtflOzOk. XHõ ~ÀA ^•xx
QÆ∞iOz ™êfig∞r`À K≥ѨÊ#∞ ‰õÄ_® KÕÑ≤ÊOk.
Zq∞b ã¨^Œ∞^ÕÌâ◊O ™êfig∞r ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl Hõ^ŒeOz"Õã≤Ok. PáêºÜ«∞`«`À
P"≥∞ KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x, '' J"≥∞iHÍ^Õâ◊OÖ’x <å „Ñ≤Ü«∞`«=∞ `«b¡! ##∞fl
QÆ∞iOz HõÅ`« K≥O^ŒHõO_ç. J<å^äŒQÍ <Õ#∞ gkä „Ñ¨Hõ¯# =∞„iK≥@∞ì „H˜O^Œ
Ѩ_»∞H˘x x„kOKå#∞, „¿Ñ=∞`À XHõ Ô~·`«∞ WzÛ# *Ï= =∂„`«"Õ∞ „`åy
rqOKå#∞. J^Õ q^èŒOQÍ <Õ#∞ =∞Ǩ~åAÅ ~å[„áê™ê^•ÅÖ’ JukäQÍ
L<åfl#∞ ‰õÄ_®, ~å„`«O`å ¿ã=‰õΩ~åO„_»∞ <≥=∞eÑ≤OKè«Ñ¨Ù g=#Å`À
qã¨∞~°∞`«∂O>Ë x„kOKå#∞. PHõ~°¬}, =jHõ~°}=∞O>Ë Uq∞\’ <å‰õΩ ÉÏQÍ
`≥Å∞ã¨∞. <å QÆ∞iOz HõÅ`« K≥O^ŒHõO_ç—— Jx q#„=∞`«`À K≥áêÊ~°∞.
HÍÖÏO`«~°OÖ’ PÜ«∞# XO@iQÍ WHõ¯_® JHõ¯_® Z<Àfl Wà◊¡Ö’ |ã¨
KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. JѨC_»∞ WO\˜H˜ "≥Å∞ѨŠXHõ `«áêÖÏ ÃÑ>ˇì#∞
LOKÕ"å~°∞. `«áêÖÏ |O„\’`«∞ L`«Î~åÅ#∞ ^•<À¡ "Õã≤ áÈÜÕ∞"å_»∞. ™êfig∞r
=KåÛHõ Jq fã≤ K«k"Õ"å~°∞. "å\˜Ö’ ^èŒ#=O`«∞Öˇ·#, q^•º=O`«∞Öˇ·# H˘O^Œ~°∞
Ü«Ú=`«∞Å L`«Î~åÅ∞ ‰õÄ_® LO_Õq. `«=∞#∞ q"åǨÏO KÕã¨∞HÀ=∞x "å~°∞ P
L`«Î~åÅ∞ „"å¿ã"å~°∞. W@∞=O\˜ L`«Î~åʼnõΩ ™êfig∞r ["åÉË WKÕÛ"å~°∞ HÍ~°∞.
H˘O^Œ~°∞ u#flQÍ =zÛ nxx QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»<å~°OaèOKÕ"å~°∞. "åi`À
™êfig∞r, ''K«∂_»O_ç, <Õ<˘Hõ ã¨<åflºã≤x. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ã¨<åflºã¨∞Å∞ q"åǨÏO
 '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— 437

KÕã¨∞HÀ~°∞. "åiH˜ ¢ã‘Î ÅO^Œ~°∂ `«e¡`À ÖË^• ™È^Œs=∞}∞Å`À ã¨=∂#∞Å∞. Hõ#∞Hõ

q"åǨÏO „Ѩ㨈HÎ ÖË^Œ∞—— Jx `≥ˆQã≤ K≥¿ÑÊ"å~°∞. "åiH˜ D ã¨=∂^è•#O ZO`À
Pâ◊Û~°ºO HõeyOKÕk. J~Ú#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r JO`«~°OQÍxfl J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘x
=∞ø#OQÍ uiy "≥o¡áÈÜÕ∞"å~°∞.
q"åǨÏO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ™êfig∞rx „Ѩ`«ºHõΔOQÍ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl ¢ã‘ÎÅ∞
ÖËHõáÈÖË^Œ∞. XHõ™êi XHõ N=∞O`«∞~åÅ∞, ''™êfig∞! <å`Àáê@∞ <å `«~°QÆ#O`«
Pã≤Îx `«=∞ áê^•„HÍO`«O KÕ™êÎ#∞—— JOk. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''WÖÏ K«∂_»O_ç,
<Õ<˘Hõ ã¨<åflºã≤x. <å‰õΩ q"åÇ¨Ï "Õ∞q∞\˜! <å‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ
¢ã‘ÎÅO^Œ~°∂ <å‰õΩ `«e¡`À ã¨=∂#O—— J<åfl~°∞.
''J"≥∞iHõ<£ =x`«Å∞ Z‰õΩ¯= ÉèÏ"À^ÕfiQÆO QÆÅ"å~°∞. „¿Ñ=∞ Ñ≤zÛ JkèHõO.
J~Ú`Õ <Õ<˘Hõ HÍ=∞ÉèÏ=# ÖËx qO`« Ѩâ◊√=Ù#∞. JO^Œ∞=Å# <å Ѩ@¡ "åiH˜
P q^èŒ"≥∞ÿ# ÉèÏ=<Õ ~å^Œ∞. "å~°∞ <å Ѩ@¡ JkèHõ Q“~°=O K«∂Ñ≤™êÎ~°∞.
"å~°O^Œ~°∂ ##∞fl '`«O„_ç— Jx QÍx, '™È^Œ~å— Jx QÍx ã¨OÉ’kèOKÕ@@∞¡
KÕ™êÎ#∞. W`«~° ÉèÏ=O`À "åix <å ^Œi KÕ~°x=fi#∞. „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ "åi#O^Œih
^•iÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ=KåÛ#∞——1 Jx ™êfig∞r „"åâß~°∞.
`«#`À ™êOQÆ`«ºO Hõey# „Ѩu XHõ¯i`À#∞ ™êfig∞r XHõ a_»¤ÖÏ
"≥∞ÅQÍ~°∞. "å~°∞ ‰õÄ_® PÜ«∞##∞ „¿Ñ=∞`À P~åkèOKå~°∞. J"≥∞iHÍ PKå~°
=º=Ǩ~åÅ#∞ ™êfig∞rH˜ <ÕiÊOKå~°∞. ™êfig∞r ‰õÄ_®
<Õ~°∞ÛH˘O@∞<åfl~°∞
ZO`À Pã¨H˜ÎQÆÅ q^•ºi÷ÖÏ "å\˜#xflO\˜h <Õ~°∞ÛH˘<åfl~°∞.
"≥∞@∞¡ ZˆH¯@ѨC_»∞ kˆQ@ѨC_»∞ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ =ÚO^Œ∞QÍ "≥àÏ¡ÖÏ ÖËHõ ¢ã‘ÎÖÏ ÖÏO\˜
q+¨Ü«∂Å∞ ‰õÄ_® PÜ«∞# J_çy `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
Zq∞b XHõ ¢ã‘ÎÅ "≥·^ŒºâßÅ J^茺‰õΔΩ~åÅ∞. ™êfig∞r ZO`À Pã¨H˜Î`À "≥o¡
P "≥·^ŒºâßÅ#∞ ã¨O^Œi≈OKå~°∞. JHõ¯_» tâ◊√ =∞~°}ÏÅ âß`«O QÆ∞iOz q=~åÅ∞
‰õÄ_® J_çy `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
zHÍQÀÖ’x z„`« =ã¨∞΄Ѩ^Œ~°≈#âßÅÅ∞, áê~î°âßÅÅ∞, qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞,
HõàÏ=∞Ok~åÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜x PÜ«∞# uÅH˜OKå~°∞. `«^•Ìfi~å áêâßÛ`«∞ºÅ
rq`« ã¨∂ÊùiÎx J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. XHõ „âı+¨ª"≥∞ÿ#

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 209.

438 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

HõàÏã¨$+≤ìx, HõàÏ`«‡Hõ"≥∞ÿ# XHõ Éèí=<åxfl, Jaè=ºHõÎ=∞ÜÕ∞º J^Œ∞ƒù`« „ѨuÉèí ÖÏO\˜k

U^≥·<å PÜ«∞# "≥à◊√`«∞#fl ^•iÖ’ K«∂_»_»O [iy`Õ J>Ë¡ PyáÈ~Ú, K«∂ã≤,
P™êfikOz, ^•<À¡ Å~ÚOzáÈÜÕ∞"å~°∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ rq`«O`À HõÅã≤áÈ~Ú ^•x
Ö’`«∞Å#∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#fl@∞¡QÍ WHõ¯_» ‰õÄ_® áêâßÛ`«º rq`«Ñ¨Ù Ö’`«∞Å#∞
PHõoOѨ٠KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞.
XHõ ~ÀA =∞^蕺ǨÏflO Zq∞b, ™êfig∞rx XHõ ã¨Ow`« HÍ~°º„Hõ=∂xH˜
`À_˘¯x "≥o¡Ok. ™êfig∞r ZO`À „â◊^ŒúQÍ áê@Å∞ q<åfl~°∞. HÍx ZO^Œ∞HÀ
`«Å#∞ XHõ "≥·Ñ¨ÙQÍ HÍã¨Î =Oz, =ÚYHõ=oHõÅÖ’ J~°÷OHÍx
áêâßÛ`«º
ã¨Ow`«O
"≥·Yi L\˜ìѨ_Õ@@∞¡ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. HÍ~°º„Hõ=∞O ѨÓiÎHÍQÍ<Õ
Zq∞b PÜ«∞#`À, ''ã¨Ow`åxfl P#OkOKå~å?—— Jx
J_çyOk. ''"£∞... P#OkOKå#∞—— J<åfl~°∞ J~åúOwHÍ~°O`À ™êfig∞r.
''ZO^Œ∞‰õΩ, Uq∞\˜ ã¨OQÆu?—— Jx Zq∞b J_çyOk. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r WÖÏ
J<åfl~°∞: ''Ô~O_»∞ q+¨Ü«∂Å∞ <å‰õΩ J~°÷O HÍÖË^Œ∞. "≥Ú^Œ\ ˜k "åi „ѨHõ@#.
'W^Õ HÍ~°º„Hõ=∞O ˆ~Ѩ٠™êÜ«∞O„`«O ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∞Ok— J<åfl~°∞. =∞^蕺ǨÏflѨÙ
áê@Å#∞ ZÖÏ ™êÜ«∞O„`«O q#QÆÅO? ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ L^ŒÜ«∞O, =∞^蕺ǨÏflO,
™êÜ«∞O„`«O, ~å„u JO@∂ „Ѩu "Õà◊‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ ~åQÍÅ∞ L<åfl~Ú. „Ѩu
~åQÍxH© aè#fl"≥∞ÿ# QÆ∞}ÏÅ∞<åfl~Ú. „Ѩu XHõ¯\© qÅHõΔ}"≥∞ÿ#k. =∞^蕺ǨÏfl
~åQÍxfl ™êÜ«∞O„`«O qx P#OkOK«ÖËO. =∞~˘Hõ\ ˜: D ã¨Ow`«OÖ’ JO`«~°O
KåÖÏ L#fl@∞¡ `Àã¨∞Î#flk. Hõ#∞Hõ =∂^èŒ∞~°ºO `«yæ#@∞¡QÍ JxÑ≤ã¨∞Î#flk.
~°O„^è•Å`À ‰õÄ_ç# A#∞fl#∞ (swiss cheese) L^ŒÜ«∞O u#_®xH˜ <å‰õΩ
WKåÛ~°∞ Hõ^•, ^•xÖÏ LOk D ã¨Ow`«O.——
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ áêâßÛ`«º ã¨Ow`«Ñ¨Ù Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl ‰õÄ_® ™êfig∞r
„QÆÇ≤ÏOK«HõáÈÖË^Œ∞. `«=∞ q∞„`«∞_≥·# „Ñ≤Ü«∞<å^ä£ ã≤<å›`À =ÚK«Û\˜ã¨∞Î#flѨC_»∞,
''^•xÖ’ ã¨"Õ∞‡à◊#Ѩ٠ѨiѨÓ~°‚`« LOk. Jk =∞#‰õΩ WOHÍ ~åÖË^Œ∞. JÅ=_»x
=∞# K≥=ÙʼnõΩ Jk „âß=ºOQÍ LO_»^Œ∞. QÍÜ«∞‰õΩÅ∞ #Hõ¯ÅÖÏ Tà◊Å∞
ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°#∞H˘O\ÏO. <å‰õΩ ‰õÄ_® "≥Ú^Œ\’¡ J@∞=O\˜ Jaè„áêÜ«∞"Õ∞
LO_Õk. HÍx P ã¨Ow`åxfl „â◊^ŒúQÍ qx, ã¨∂HõΔ ‡^Œ$+≤ì`À ѨijeOz# `«~°∞"å`«
^•xx JO`«HõO`«‰õΩ J~°÷O KÕã¨∞H˘x ^•x =∞ǨÏ`«Î fiOÖ’ Ѩ~°=â◊√}ˇÿ‚áÈÜ«∂#∞.
„Ѩu Hõà◊ q+¨Ü«∞OÖ’#∞ JO`Õ. L#fl`« ™ê÷~ÚÖ’ z„uOz# z„`«Ñ¨\Ïxfl
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ K«∂ã≤#ѨC_»∞ ^•<À¡ ™œO^Œ~°ºO ZHõ¯_»=ÙO^À „QÆÇ≤ÏOK«ÖËO. JO`Õ
H͉õΩO_® Hõ#∞fl ã¨∞tH˜Δ`«O HÍHõáÈ`Õ, P z„`«OÖ’x ã¨∞xt`«"≥∞ÿ# "≥∞~°∞QÆ∞Å∞,
 '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— 439

~°OQÆ∞Å HõÅ~ÚHõÅ∞, P HõàÏYO_»OÖ’x PO`«iHõ „ѨuÉèí#∞ „QÆÇ≤ÏOK«ÖËO——1

J<åfl~°∞.
D ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ „ѨѨOK«OÖ’x =∞Ǩ"Õ∞^è•=ÙÅ∞ H˘O^Œ~°∞ „ѨѨOK«
„Ѩ^Œ~°≈# uÅH˜OK«_®xH˜ =KåÛ~°∞. "åiÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ zO`«<åjÅ∞~°`À#∞,
q*Ï˝#"Õ`«ÎÅ`À#∞ ™êfig∞rH˜ ѨiK«Ü«∞O HõeyOk. ã¨~°fi=∞`«
q*Ï˝#"Õ`«ÎÅ`À
=∞Ǩã¨Éèí‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠zHÍQÀÖ’ PQÆã¨∞ì 21 #∞O_ç 25
=~°‰õΩ q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î QÆ∞iOz [iy# ã¨^Œã¨∞ûÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜ =zÛ# q*Ï˝#
"Õ`«Î‰õΩ ™êfig∞r ѨiK«Ü«∞O KÕÜ«∞|_®¤~°∞. q^Œ∞º`ü ™ê^èŒ<åxfl Hõ#∞Q˘#fl „á⁄ÃѶã¨~ü
ZeëꄈQ, PÜ«∞# ÉèÏ~°º `«=∞ WO\’¡ D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ qO^Œ∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
zHÍQÀ #∞O_ç ^•^•Ñ¨Ù 90 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’x "≥i‡Å<£ #nf~°OÖ’ ¢ã‘ì@~ü J<Õ
Tà’¡ "å~°∞ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. D ã¨^Œã¨∞ûÖ’ ã¨∞„Ѩã≤^Œú Éè∫uHõâߢã¨Î"Õ`«ÎÅ~Ú#
ÖÏ~ü¤ ÔHefi<£, „á⁄ÃѶã¨~ü ÃÇÏ~°‡<£ "å<£ ǨÏÖò‡Ç¨ÏŸÖò¤*ò ‰õÄ_® áêÖÁæ<åfl~°∞.
q^Œ∞ºK«ÛùH˜Îx QÆ∞iOz ™êfig∞r‰õΩ#fl J=QÍǨÏ# K«∂ã≤ P q*Ï˝#"Õ`«ÎÅ∞
qã¨∞ÎÉ’Ü«∂~°∞.
ã¨∞„Ѩã≤^Œú J*˽ܫ∞"ån (agnost), =HÍÎ J~Ú# ~å|~üì WOQÆ~ü™êÖò#∞
™êfig∞r zHÍQÀÖ’ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. PÜ«∞# ‰õÄ_® ™êfig∞rKÕ PHõ@∞ìHÀ|_®¤_»∞.
™êfig∞r PÜ«∞#`À ѨÅ∞=∂~°∞¡ =∞`«, `åuÎ fiHõ q+¨Ü«∂Å#∞
~å|~üì
WOQÆ~åûÖò`À QÆ∞iOz K«iÛOKå~°∞. ™êfig∞r `≥yOѨÓ, ^•Ñ¨iHõO
ÖˉõΩO_® =∂\Ï¡_Õ ^èÀ~°}˜ PÜ«∞##∞ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞}˜‚
KÕâß~Ú. XHõ™êi PÜ«∞# ™êfig∞r`À u#flQÍ, ''™êfig∞r! #∂`«# ÉèÏ"åÅ#∞
"≥e|∞K«∞Û`«∞#flѨC_»∂, J"≥∞iHÍ ™ê=∂lHõ PKå~° =º=Ǩ~åÅ#∂ „Ѩ[Å#∂
q=∞i≈ã¨∞Î#flѨC_»∂ HÍã¨Î *Ï„QÆ`«Î =Ç≤ÏOK«O_ç—— Jx ã¨∞u"≥∞`«ÎQÍ ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞.
''ZO^Œ∞‰õΩ?—— Jx ™êfig∞r J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ WOQÆ~ü™êÖò, ''g∞~°∞ XHõ =∞`«
É’^茉õΩxQÍ Ü«∂Éèˇ· ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O WHõ¯_»‰õΩ =zÛ=ÙO>Ë q∞=∞‡efl Li
f¿ã"å~°∞ ÖË^• ã¨r=OQÍ `«QÆ∞Åɡ>Ëì"å~°∞. WOHÍ H˘O`«HÍÅO =ÚO^Õ =zÛ
LO>Ë ~åà◊√¡ ~°∞qfi q∞=∞‡efl "≥à◊¡Q˘\˜ì LO_Õ"å~°∞—— J<åfl_»∞. ™êfig∞r
a`«Î~°É’Ü«∂~°∞† J"≥∞iHÍÖ’ WO`«\ ˜ =∞`«=∞ø_軺=¸, ã¨O‰õΩz`« =∞#ã¨Î`«Î fi=¸
LO_ç=ÙO\ÏÜ«∞x PÜ«∞# #=∞‡ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 8, ѨÙ@Å∞ 261–62.

440 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r, WOQÆ~ü™êÖò ѨÅ∞=∂~°∞¡ `«=∞ ÉèÏ=#Å#∞ Ѩ~°ã¨Ê~°O =ºHõÎO

KÕã¨∞H˘#flѨÊ\˜H© ã≤^•úO`«Ñ¨~°OQÍ "å~°∞ aè#fl"≥∞ÿ#"å~°∞. WOQÆ~ü™êÖò =∞`åÅ
Ѩ@¡ #=∞‡HõOÖËx =ºH˜Î† ÉèíQÆ=O`«∞x LxH˜x ã¨O^ÕÇ≤Ï™êÎ_»∞. ™êfig∞r ã¨<å`«#
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxH˜ K≥Ok#"å~°∞, W`«~° =∞`åÅ∞ ‰õÄ_® ã¨`«º"Õ∞#x JOwHõiOKÕ
=ºH˜Î† rq`å<Õfl ÉèíQÆ=^•Ü«∞`«ÎOKÕã≤ rqã¨∞Î<åfl~°∞.
XHõ ~ÀA WOQÆ~ü™êÖò ™êfig∞r`À WÖÏ J<åfl~°∞: ''„ѨѨOKåxfl J#∞Éèí
qOKåe, „ѨѨOK«O #∞O_ç ZO`« á⁄O^ŒQÆÅ"≥∂ JO`«\ ˜h á⁄Okf~åe. Hõ=∞ÖÏ
Ѷ¨ÖÏxfl P™êO`«O Ñ≤O_ç#@∞¡, z=i ÉÁ@∞ì ^•HÍ „ѨѨOKåxfl J#∞ÉèíqOKåe.
ZO^Œ∞HõO>Ë =∞#‰õΩ ~°∂_èQç Í `≥eã≤Ok D rq`«O XHõ¯\˜ =∂„`«"∞Õ . =∞m¡ =∞~˘Hõ
rq`«O LO^À ÖË^À Z=i ÔH~°∞Hõ!—— JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r WÖÏ |^Œ∞Å∞ K≥áêÊ~°∞:
''<Õ#∞ g∞`À ѨÓiÎQÍ UH©Éèíq™êÎ#∞. <å =^ŒÌ ‰õÄ_® XHõ ѨO_»∞ LOk.
^•xx ѨÓiÎQÍ Ñ≤O_»∞HÀ=_»"Õ∞ <å HÀÔ~¯ ‰õÄ_®. =∞#‰õΩ#fl `Õ_® ѨO_»¡Ö’<Õ.
g∞~°∞ HÀˆ~k Hõ=∞ÖÏѶ¨ÅO. <å‰õΩ W+¨ì"≥∞ÿ#k =∂q∞_ç. D Ö’HõOÖ’ rqOz,
Hõ_»∞áê~° ux, „`åy, H˘OK≥O Éè∫uHõâߢã¨Î*Ï˝#O ã¨=Úáêi˚¿ãÎ KåÅx g∞ ÉèÏ=O.
HÍx P ÉèÏ=O JO^ŒiH© ~°∞zã¨∞ÎO^Œ#_®xH˜ g∞‰õΩ UO JkèHÍ~°O LOk? <å
Hõk U=∂„`«O y@ì^Œ∞. ѨO_»∞ Éèí∂g∞‡^Œ ZÖÏ Ñ¨_»∞`«∞O^À, q^Œ∞º`«Î~°OQÆO <å
#~åÅ#∞ ZÖÏ K«eOѨ*Ëã¨∞ÎO^À – W@∞=O\˜ "å\˜x `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»"Õ∞ <å Ѩx
J~Ú`Õ, <Õ#∞ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞H˘O\Ï#∞. =ã¨∞ΠǨÏ$^ŒÜ«∂O`«~åàÏxfl, =ã¨∞Î
=¸Å`«`åÎ fixfl „QÆÇ≤ÏOKåÅx <å JaèÖÏ+¨. g∞~°∞ „QÆÇ≤ÏOK«QÀˆ~k r=O Ü≥ÚHõ¯
=ºHõÎ~°∂áêÅ#∞, <Õ#∞ „QÆÇ≤ÏOKåÅ#∞H˘O@∞#flk r"å<Õfl.——
HÍ¿ãѨ٠=∞ø#O =Ç≤ÏOz =∞m¡ ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''„ѨѨOK«"≥∞ÿ#
Hõ=∞ÖÏѶ¨ÖÏxfl P™êO`«O ~°ã¨O Ñ≤O_®Å<åfl~°∞. Jk ‰õÄ_® <å‰õΩ JOwHÍ~°"Õ∞.
^•xH˜ Ãã·`«O g∞ =∂~°æO Hõ<åfl „âı+¨ª"≥∞ÿ# =∂~°æO <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. P =∂~°æOÖ’
<å‰õΩ ZO`À Z‰õΩ¯= ~°ã¨O Åaèã¨∞ÎOk. <å‰õΩ =∞~°}O ÖË^Œx `≥Å∞ã¨∞. Hõ#∞Hõ
<Õ#∞ `˘O^Œ~°Ñ¨_»#∞. =∞~°} ÉèíÜ«∞O ÖË#O^Œ∞# <≥=∞‡kQÍ ~°ã¨O Ñ≤O_»∞`å#∞.
<å‰õΩ Hõ~°Î"åºÅ∞ ÖË=Ù. ÉèÏ~°º, Ñ≤Å¡Å∞, Pã≤Î, ã¨∞YO ÖÏO\˜ |O^è•Å∞ Ug ÖË=Ù.
JO^Œ∞=Å¡ ¢ã‘ÎÅ∞, ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ J<Õ `å~°`«=∞ºO ÖˉõΩO_® JO^Œih <Õ#∞
„¿Ñq∞OK«QÆÅ#∞. PǨ! =∞x+≤x ÉèíQÆ=O`«∞xQÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz „¿Ñq∞OK«_»O
Ö’x P P#O^•xfl TÇ≤ÏOz K«∂_»O_ç! D =∂~°æOÖ’ Hõ=∞ÖÏѶ¨ÖÏxfl Ñ≤O_ç
K«∂_»O_ç, ÅHõΔÔ~@∞¡ Z‰õΩ¯= ~°ã¨O Åaèã¨∞ÎOk. D q^è•#OÖ’ PYi ÉÁ@∞ì ^•HÍ
g∞‰õΩ ÅÉèíº=∞=Ù`«∞Ok.——
 '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— 441

™êfig∞r ѨiK«Ü«∞ ÉèÏQƺO á⁄Ok, `«=∞ rq`åÅ#∞ ™ê~°÷HõO KÕã¨∞H˘#fl

Z=∂‡ HÍÖËfi
=º‰õΩÅÎ Ö’ XHõ~∞° Z=∂‡ HÍÖËfi. P"≥∞ JѨC_»∞ H©iÎ tY~å„QÍxfl
Jkè~ÀÇ≤ÏOz# XHõ 'X¿Ñ~å— QÍÜ«∞x. „á¶ê#∞û ^Õâ◊ã¨∞÷~åÖˇ·#
P"≥∞ JHõ¯_®, WOQÆ¡O_»∞Ö’#∂ ã¨∞„Ѩã≤^Œú QÍÜ«∞xQÍ q~ålÅ∞¡`«∞#flk.
H©iÎ tY~å„QÍxfl Jkè~ÀÇ≤ÏOz# =º‰õΩÎÅ rq`åÅ∞ â’HõѨÓi`«"≥∞ÿ
LO_»_»O ã¨`«º^Œ∂~°O HÍ^Œ∞. HÍÖËfi WO^Œ∞‰õΩ q∞#Ǩ~ÚOѨ٠HÍ^Œ∞. ''â’HÍxfl
J}K«∞H˘x W`«~°∞Å HÀã¨O áê_»`å#∞—— Jx P"≥∞ XHõ™êi K≥Ñ≤ÊOk. JO`«\ ˜
^Œ∞óYOÖ’#∂, â’HõOÖ’#∂ P"≥∞‰õΩ#fl ™êO`«fi# P"≥∞ UÔH·Hõ ‰õΩ=∂Ô~Î. HÍx qkè
qHõ\Ï@ìǨã¨OÖ’ XHõ ~ÀA ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ P ÉÏeHõ JyflH˜ PǨïu J~Ú
áÈ~ÚOk. ~°OQÆã¨÷ÅO g∞^Œ QÍ#O KÕã¨∞Î#fl HÍÖËfi D qëê^Œ "å~°Î qhq#QÍ<Õ
=¸~°ÛùáÈ~ÚOk. J@∞ `«~°∞"å`« P"≥∞ rq`åxH˜ ZÖÏO\˜ PÅO|<å ÖˉõΩO_®
áÈ~ÚOk. ѨÅ∞=∂~°∞¡ P"≥∞ P`«‡Ç¨Ï`«º‰õΩ „Ѩܫ∞uflOzOk.
PYiH˜ XHõ ~ÀA ã¨g∞ѨOÖ’x XHõ U\˜Ö’ ^Œ∂H˜ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞HÀ
"åÅx WO\’¡ #∞O_ç |Ü«∞Å∞^ÕiOk. HÍx U^À ã¨"≥∂‡Ç¨Ï#â◊H˜ÎH˜ Ö’<≥·#@∞¡
P"≥∞ „Ѩ"Õ∞Ü«∞O ÖˉõΩO_®<Õ HÍà◊√¡ XHõ ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åe WO\˜H˜ P"≥∞#∞ D_»∞Û‰õΩ
áÈÜ«∂~Ú. D q^èŒOQÍ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ [iyOk – U\˜ "≥·Ñ¨Ù "≥à◊¡_»=¸ z=iH˜
¿ãflÇ≤Ï`«∞~åe WO\˜x KÕ~°_»=¸ Ѩiáê\˜.
Pâ◊Û~°ºO Jk HÍ^Œ∞† P ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åe WO\’¡<Õ ™êfig∞r |㨠KÕã≤ L<åfl~°∞–
J^Õ Pâ◊Û~°ºO! D suÖ’ ™êfig∞r k=ºã¨=∞HõΔOÖ’H˜ Z=∂‡ HÍÖËfi =zÛKÕiOk.
''™êfig∞r =∂\Ï¡_»_®xH˜ =ÚO^Œ∞QÍ #∞=Ùfi <À~°∞ qѨʉõÄ_»^Œ∞——
Jx P"≥∞‰õΩ K≥áêÊ~°∞. P"≥∞ QÆkÖ’H˜ "≥o¡#ѨC_»∞ ™êfig∞r ^蕺#=∞QÆ∞flÖˇ·
L<åfl~°∞. Hõ=∞ÖÏѨO_»∞ ~°OQÆ∞ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOz L<åfl~°∞. ^Œ$+≤ì <ÕÅ"≥·Ñ¨Ù ™êiOz
L<åfl~°∞. H˘xfl HõΔ}ÏÅ∞ ^˘i¡áÈÜ«∂~Ú. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PÜ«∞# `«Å ÃÑ·ÔH`«Î‰õΩO_®<Õ
=∂\Ï¡_»™êQÍ~°∞.
™êfig∞r : J=∂‡~¸! ZO`«\ ˜ ã¨OHõ@ Ѩiã≤÷uÖ’ L<åfl=Ù! „ѨâßO`«OQÍ
LO_»∞. Jk ZO`À P=â◊ºHõO.
HÍÖËfi ¿Ñ~°∞ Ãã·`«O Z~°∞QÆx ™êfig∞r WÖÏ K≥Ñ≤Ê, P"≥∞#∞ QÆ∞iOp, P"≥∞
ã¨=∞㨺ŠQÆ∞iOp, HõÅ`«Å#∞ QÆ∞iOp K≥ѨÊ<å~°OaèOKå~°∞. HÍÖËfi Ju
ã¨xflÇ≤Ï`« ¿ãflÇ≤Ï`«∞ʼnõΩ Ãã·`«O P q=~åÅ∞ `≥eÜ«∞=Ù.
442 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

HÍÖËfi : W=hfl g∞‰õΩ ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞? <å QÆ∞iOz WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ

Z=Ô~·<å g∞‰õΩ K≥áêÊ~å?
z~°∞^Œ~°Ç¨ã¨O =ÚMÏ~°qO^•# qÅã≤Å¡QÍ ™êfig∞r `«ÖˇuÎ K«∂âß~°∞.
=¸~°öOQÍ „ѨtflOKÕ XHõ z#flÑ≤Å¡#∞ K«∂ã¨∞Î#fl@∞¡QÍ LO^• K«∂ѨÙ.
™êfig∞r : Z=~°∂ K≥ѨÊÖË^Œ∞. Jk J=ã¨~°=∞#∞H˘O@∞<åfl"å? J=∂‡~¸,
#∞=Ùfi <åH˘Hõ `≥~°z# ѨÙã¨ÎHõO ÖÏO\˜ ^•xq. JO`å =∞~°záÈ. L`åûǨÏOQÍ
LO_»∞, ã¨O`À+¨OQÍ LO_»∞. P~ÀQͺxfl *Ï„QÆ`«ÎQÍ K«∂ã¨∞HÀ. UHÍO`«OÖ’
‰õÄ~°∞Ûx h ˆH¡âßÅ#∞ QÆ∞iOz J^ÕѨxQÍ PÖ’zã¨∂Î L^ÕfiQÆO K≥O^Œ‰õΩ. h
L^ÕfiQÍÅ#∞ U^À XHõ ÉÏǨϺq+¨Ü«∞O "≥·Ñ¨ÙQÍ =∞o¡OK«∞. h P^蕺u‡Hõ`«‰õΩ Jk
ZO`À J=ã¨~°O. h Hõà◊‰õΩ ‰õÄ_® J`«º=ã¨~°O.
D ã¨=∂"Õâ◊O HÍÖËfi rq`«OÖ’ XHõ #∂`«<À^蕺ܫ∂xfl `≥~°zOk. P"≥∞
=∞#ã¨∞û#∞ Ñ‘_çã¨∞Î#fl QÆO^Œ~°QÀàÏÅ∂, ã¨O^ÕǨÅ∂, ã¨=∞㨺Å∂ Ѩ\ÏѨOK«
ÅÜ«∂º~Ú. P"≥∞ rq`«O =∞m¡ #∂`«<À`åûǨÏO`À „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. P"≥∞ `«#
HõàÏ`«‡Hõ rq`åxfl Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O H˘#™êyOzOk. ''P"≥∞ =∞Ǩϟ#fl`«"≥∞ÿ#
=∞Ç≤ÏàÏ~°`fl« O. PHÍâ◊O Z`«∞‰Î Ωõ Zky# ^Õ=^•~°∞ K≥@∞ì `«∞áê#∞#∞ „ѨuѶ∞¨ \˜Oz
áÈ~å_»_»O =∞ǨÏ`«Î~° ^Œ$â◊ºO HÍ^•?—— Jx HÍÖËfi QÆ∞iOz HÍÖÏO`«~°OÖ’
™êfig∞r „"åâß~°∞. ''™êfig∞r ZÖÏO\˜ HõxHõ@∞ì, ã¨"≥∂‡Ç¨Ï#â◊H˜Î LѨÜ≥∂yOK«
ÖË^Œ∞. JÖÏ J~Ú`Õ <å rq`«OÖ’ WO`«\ ˜ =∂~°∞Ê#∞ fã¨∞‰õΩ=zÛ# P â◊H˜Î
Uq∞\˜? Jk PÜ«∞# 㨢`«Ê=~°Î<åâ◊H˜Î, =∂#ã≤Hõ Ѩq„`«`«, ^Œ$_è»z`«ÎO—— Jx
HÍÖËfi „"åã≤Ok.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r HÍÖËfi`À =∂\Ï¡_»∞`«∞#flѨC_»∞ J=∞~°`«fi ã≤÷ux QÆ∞iOz
„Ѩ™êÎqOKå~°∞† XHõ =ºH˜Î `«# =ºH˜Î`åfixfl HÀÖ’Ê~Ú qâ◊fiÉèÏ=#Ö’ SHõº=∞ÜÕ∞º
ã≤÷u Jk Jx q=iOKå~°∞. ''JÜ≥∂º!—— JO@∂ K«eOz
J=∞~°`«fi ã≤÷u
JO>Ë Uq∞\˜? áÈ~Ú JizOk HÍÖËfi† ''™êfig∞r! P ã≤÷u <å‰õΩ =^Œ∞Ì.
<å‰õΩ <å =ºH˜Î`«fiO HÍ"åe. <Õ<˘Hõ „Ѩ`ÕºHõ =ºH˜Îx J<Õ
ã≤÷uÖ’<Õ ã¨^• LO_çáÈ"åe. Z@∞=O\˜ ™ê^è•~°}"≥∞ÿ# ã≤÷u J~Ú#ѨÊ\˜H© <å‰õΩ
Wk KåÅ∞. <å‰õΩ qâ◊fiÉèÏ=# =^Œ∞Ì. JѨiq∞`« SHõºã≤÷u ‰õÄ_® =^Œ∞Ì. g\˜x
QÆ∞iOz q#_®xˆH <å‰õΩ ÉèíÜ«∞OQÍ LOk—— JOk HÍÖËfi.
XHõ a_»¤#∞ ã¨=Ú^•~ÚOKÕ ^èÀ~°}˜Ö’ HÍÖËfi‰õΩ x[O J~°÷=∞ÜÕ∞ºÖÏ
K≥áêÊ~°∞. ''WÖÏ K«∂_»=∂‡! XHõ ~ÀA =~°¬Ñ¨Ùz#∞‰õΩ XHõ\ ˜ ã¨=Ú„^ŒOÖ’ Ѩ_çOk.
 '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— 443

qã¨Î $uOz# ã¨=Ú„^ŒOÖ’ `«#∞ XO@iQÍ LO_»_»O K«∂ã≤ hÖψQ cèu K≥Ok
qÅÑ≤OK«<å~°OaèOzOk. Jk K«∂ã≤ ã¨=Ú„^ŒO #qfiOk. Ñ≤^ŒÑ¨ P =~°¬Ñ¨Ù
z#∞‰õΩ`À, ''#∞"≥fiO^Œ∞‰õΩ U_»∞ã¨∞Î<åfl=Ù?—— Jx J_çyOk. ''ZHõ¯_» <Õ#∞ ÖˉõΩO_®
áÈ`å<À#x ÉèíÜ«∞OQÍ LOk—— JOk =~°¬Ñ¨Ùz#∞‰õΩ. aQÆæ~°QÍ ã¨=Ú„^ŒO #qfiOk.
`«~∞° "å`« =∞$^Œ∞=ÙQÍ P =~°¬ÑÙ¨ z#∞‰õΩ`À WÖÏ JOk: ''h ÉèÜí ∂« xH˜ HÍ~°}"Õ∞q∞\’
<å‰õΩ J~°÷O HÍÖË^Œ∞. #∞=Ùfi, hÖÏO\˜ Jã¨OMϺHõ"≥∞ÿ# h `À\˜ =~°¬Ñ¨Ùz#∞‰õΩÅ
HõÅ~ÚHõÜÕ∞ <Õ#∞. Hõ#∞Hõ #∞=Ùfi <åÖ’ KÕi#ѨC_»∞ x*ÏxH˜ h `À\˜ "åi`À
KÕ~°∞`«∞<åfl=#fl=∂@. z#∞‰õΩQÍ L#fl #∞=Ùfi ã¨=Ú„^ŒOQÍ =∂~°∞`«∞<åfl=Ù.
ã¨=Ú„^ŒOQÍ LO@∂ ã¨`«ÊùÖÏxfl W=fi_»"Õ∞HÍ^Œ∞† #∞=Ùfi `«ÅK«∞H˘O>Ë U^À XHõ
~ÀA# XHõ ã¨∂~°ºH˜~°}O ã¨Ç¨Ü«∞O`À ÃÑ·H˜ "≥o¡, =∞m¡ =~°¬Ñ¨Ùz#∞‰õΩ"≥·
Éèí∂g∞‡^ŒÑ¨_ç ^ŒÑ≤ÊHõQ˘#fl „ѨѨOK«Ñ¨Ù ^•Ç¨xfl f~°∞™êÎ=Ù† „áê}˜HÀ\˜ˆH XHõ
=~°„Ѩ™ê^Œ=∞=Ù`å=Ù.—— J^Õq^èŒOQÍ =ºH˜Î`åfixfl HÀÖ’Ê=_»=∞#flk x*ÏxH˜ Q˘Ñ¨Ê
=ºH˜Î`åfixfl á⁄O^Œ_»=∞x P"≥∞‰õΩ J=QÆ`«O KÕâß~°∞ ™êfig∞r.
zHÍQÀÖ’ ™êfig∞r HõÅ∞ã¨∞H˘#fl =∞~˘Hõ „Ѩ=ÚY∞_»∞, `«^Œ#O`«~° HÍÅOÖ’
„ѨѨOK«OÖ’<Õ J`«ºO`« ã¨OѨ#∞flÅÖ’ XHõÔ~·# ~åH±ÃѶš~ü. P<å_»∞ PÜ«∞# JO`«
~åH±ÃѶš~ü`À
ã¨∞„Ѩã≤^Œ∞ú_»∞ HÍ_»∞. ™êfig∞rx QÆ∞iOz PÜ«∞# ѨÅ∞=Ù~°∞
q∞„`«∞Å^•fi~å q<åfl_»∞. HÍx ZO^Œ∞HÀ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞
HÀ=_®xH˜ ã¨OHÀzOKå_»∞. ѨÅ∞KÀ@¡ |ã¨KÕã¨∂Î LѨ<庙êÅ∞ KÕã¨∂Î#fl ™êfig∞r
XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ~åH±ÃѶš~ü q∞„`«∞x WO\’¡ |ã¨KÕÜ«∞_»O `«@ã≤÷OzOk.
JѨC_»∞ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ"åÅ#fl „¿Ñ~°} XHõ ~ÀA ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ~åH±ÃѶš~üÖ’
[xOzOk. P L^ÕfiQÆO`À ã¨~åã¨i ™êfig∞r |ã¨KÕã≤# q∞„`«∞_ç WO\˜H˜
"≥àÏ¡_»∞. `«Å∞ѨÙÅ∞ `≥~°z# Ѩx=∞x+≤x „ѨHõ¯‰õΩ „`Àã≤, J#∞=∞u ÖˉõΩO_®
u#flQÍ ™êfig∞r QÆkÖ’H˜ "≥àÏ¡_»∞.
™êfig∞r JѨC_»∞ U^À „"åã¨∞H˘O@∂ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. WO`« "ÕQÆOQÍ
~åH±ÃѶš~ü =zÛ#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r Hõhã¨O =ÚYO ÃÑ·ÔHuÎ =zÛO^≥=~À ‰õÄ_®
K«∂_»ÖË^Œ∞. HÍ¿ãѨ٠QÆ_»zOk. HÍÖËfi "≥o¡# ~ÀA [iy#>Ë¡ P ~ÀE [iyOk.
`«Å kOz# ã≤÷uÖ’<Õ ™êfig∞r ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ~åH±ÃѶš~ü rq`«O QÆ∞iOz, P`«_çH˜
`«Ñ¨Ê =∞Ô~=iH© `≥eÜ«∞x P`«_ç QÆ`«O QÆ∞iOz K≥ѨʙêQÍ~°∞. z=iH˜, ''g∞~°∞
‰õÄ_»Éˇ\ ˜ì# ^èŒ#O x*ÏxH˜ g∞‰õΩ K≥OkOk HÍ^Œ∞. Ö’HõÇ≤Ï`å~°÷O ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
g∞ =^ŒÌ P ^èŒ<åxfl ^•z LO\Ï_»∞, JO`Õ. Hõ#∞Hõ P ^èŒ#O`À Ö’‰õΩʼnõΩ =∞Oz
KÕÜ«∞O_ç—— J<åfl~°∞.
444 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r =∂@Å∞ ~åH±ÃѶš~ü‰õΩ ~°∞zOK«ÖË^Œ∞. `å#∞ UO KÕÜ«∂Ö’

W`«~°∞Å`À K≥Ñ≤ÊOK«∞HÀ=_»O J`«_çH˜ ã¨∞`«~å=¸ #K«Û^Œ∞. ^•O`À ã¨Éèíº`«
HÀã¨"≥∞ÿ<å #=∞™ê¯~°O ‰õÄ_® K≥ѨʉõΩO_® "ÕQÆOQÍ QÆkÖ’ #∞O_ç "≥o¡áÈÜ«∂_»∞.
HÍx ™êfig∞r =ºH˜Î`«fiѨ٠ѨikèÖ’H˜ =zÛ# =ºH˜Î PÜ«∞# PHõ~°¬}#∞ `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ
QÆÅ_®? ~åH±ÃѶš~ü g∞^• ™êfig∞r â◊H˜Î ѨxKÕã≤Ok.
XHõ "å~°O QÆ_»zOk. XHõ „Ѩ*Ïã¨Oã¨÷‰õΩ JuÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«ÎO q~åà◊OQÍ
W=fi_®xH˜ ~åH±ÃѶš~ü xâ◊Û~ÚOKå_»∞. ^•xÔH·# „Ѩ}ÏoHÍ q=~åÅ∞
á⁄O^Œ∞Ѩ~°z# HÍy`«O ѨÙK«∞ÛH˘x =Ú#∞ѨÙÖψQ J^Õ "ÕQÆO`À ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ
=KåÛ_»∞. „H˜`«O™êi ÖψQ J#∞=∞u ÖˉõΩO_® PÜ«∞# QÆkÖ’H˜ "≥àÏ¡_»∞. P
~ÀA ‰õÄ_® ™êfig∞r U^À K«^Œ∞=ÙH˘O@∞<åfl~°∞. `å#∞ `≥zÛ# HÍy`åxfl
~åH±ÃѶš~ü PÜ«∞# =ÚO^Œ∞ Ѩ_Õã≤, ''WkQÀ, nxx K«^Œ=O_ç. g∞~°∞ <å‰õΩ
Hõ$`«[˝`« K≥áêÊeû LO@∞Ok—— J<åfl_»∞.
™êfig∞rÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨ÊO^Œ<å HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞, `«ÖˇuÎ ‰õÄ_® ~åH±ÃѶš~ü#∞
K«∂_»ÖË^Œ∞. „ѨâßO`«OQÍ JO`å K«k"å~°∞. K«k"åHõ, ''Hõ$`«[˝`«Å∞ K≥ѨÊ=Åã≤Ok
<Õ#∞ HÍ^Œ∞, g∞ˆ~—— J<åfl~°∞. „Ѩ*Ïã¨OˆHΔ=∂xH˜ ~åH±ÃѶš~ü `«# rq`«OÖ’ WzÛ#
Ju ÃÑ^ŒÌ q~åà◊O J^Õ!
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèÏ#O`«~°O ™êfig∞r ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ <≥ÅÅ∞ zHÍQÀÖ’<Õ
QÆ_çáê~°∞. D HÍÅOÖ’ PÜ«∞# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O, J^≥· fi`«O, ѨÙ#~°˚#‡, ‰õΩÅO,
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
=~å‚„â◊=∞O, ÃÇ·ÏO^Œ= ã¨=∂[ PKå~°=º=Ǩ~åÅ∞, x™êfi~å÷
^•i K«∂ѨÙ`«∞<åfl_»∞ Å#∞ QÆ∞iOz Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« ÉèÏ=# ÖÏO\˜ ѨÅ∞ JOâßÅÃÑ·
LѨ<庙êÅ∞ KÕâß~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# Wà◊√¡,
Ǩϟ@à◊¡Ö’ |㨠KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. ''<å ˆHk ã¨OÉèíqOz<å Jk ÉèíQÆ=O`«∞_Õ
„Ѩ™êkã¨∞Î<åfl_»#∞H˘x `«^Œ#∞QÆ∞}OQÍ rq`åxfl QÆ_»Ñ¨ÙH˘O@∞<åfl#∞. J"≥∞iH͉õΩ
=zÛ# "≥Ú^Œ\’¡ h~°∞ q_çz# KÕѨÖÏ L<åfl#∞. ÉèíQÆ=^ÕK«Ûù#∞ J#∞ã¨iOѨHõ,
<åÃÑ· <Õ#∞ P^è•~°Ñ¨_ç LO\Ï<Õ"≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤#∞. Jk ZO`« Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ#
^Œ∞âıÛ+¨ì, Jk ZO`« Hõ$`«Ñ¶¨∞fl`«. U Ѩ~°=∞ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ <Õ#∞ Ç≤Ï=∞tY~åÅÖ’,
=∞O_»∞`«∞#fl ÉèÏ~°`«^Õâ◊ "≥∞ÿ^•<åÅÖ’ u~°∞QÆ∞`«∞#flѨC_»∞, HõxÃÑ\˜ì=Ù<åfl_À,
PÜ«∞# WHõ¯_» Ãã·`«O ##∞fl HõxÃÑ\˜ì #_çÑ≤ã¨∞Î<åfl_»x <Õ#∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ
QÆ∞iÎã¨∞Î<åfl#∞. L`«Î"≥∂`«Î=Ú_≥·# PÜ«∞#‰õΩ [Ü«∞=∞QÆ∞QÍHõ! „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ <Õ#∞
<å áê`«Ñ¨^Œú`«∞Ö’¡H˜ =KåÛ#∞. Z=~À XHõ~°∞ <å‰õΩ P„â◊Ü«∞q∞zÛ PǨ~°
 '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— 445

q∞ã¨∞Î<åfl~°∞. Z=~À XHõ~°∞ <å =^ŒÌH˘zÛ ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∂iÛ „Ѩã¨OyOK«=∞x

HÀ~°∞`«∞<åfl~°∞. "åix ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ ѨOѨÙ`«∞<åfl_»h, PÜ«∞# P[˝#∞ áê\˜OK«_"» ∞Õ
<å Hõ~°Î=º=∞h <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. <å J=ã¨~åÅ#xflO\˜h PÜ«∞<Õ K«∂ã¨∞H˘O@∞
<åfl_»∞. PÜ«∞# P*Ë˝ <≥~°"Õ~°∞QÍHõ!——1 Jx ™êfig∞r „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
Z_»`≥QÆx LѨ<庙êÅ∞, `«~°QÆ`«∞Å∞, „Ѩâ’fl`«Î~åÅ∞, „Ѩܫ∂}ÏÅ`À
™êfig∞r rq`«O ZO`« ǨÏ_®q_çQÍ ™êyO^À, JO`«QÍ
J`«∞º#fl`«
ã≤÷`«∞ÅÖ’ PÜ«∞# =∞#ã¨∞û L#fl`« ã≤÷`«∞ÅÖ’ <≥ÅH˘O@∂ =zÛOk.
PÜ«∞# ZHõ¯_» |ã¨KÕã≤#ѨÊ\˜H©, U ѨxÖ’ x=∞QÆ∞flÖˇ·
L#flѨÊ\˜H© ÉèíQÆ=^•úºã¨Ö’<Õ q~ålÖÏ¡~°∞.
<Õ#∞ h ѨHõ¯<Õ L<åfl#∞
J<Õ h uÜ«∞ºx ѨÅ∞‰õΩÅ∞
<å‰õΩ qxÑ≤™êÎ~Ú
"≥O@<Õ QÆ∞O_≥ k@=٠Ѩ_»∞`«∞Ok
#∞=Ùfi <å`À LO>Ë
"≥~Úº =∞$`«∞º=ÙÅ∞ ‰õÄ_®
##∞fl ÉèíÜ«∞ÃÑ@ìÖË=Ù.
#∞=Ùfi Ѩã≤a_»¤Å∞ Hõ#∞Ô~ѨÊÅ∞ =¸¿ã
`«e¡ *’Åáê@ áê_»∞`å=Ù
J=∂Ü«∞Hõ a_»¤Å P@áê@Ö’¡
#∞=Ùfi "åi „ѨHõ¯Ö’ xÅ|_ç LO_»_»O
<Õ#∞ K«∂™êÎ#∞.
Ѩq„`«¿ãflǨÏO
KÕ`«∞Å∞ Hõe¿Ñ@ѨC_»∞
"åi =∞^茺 xeKÕk J`«_Õ
J=∞‡ =Ú^Œ∞ÌÖ’¡ J=∞$`«O xO¿Ñk J`«_Õ
'J=∂‡— J<Õ a_»¤Å =∂@Ö’¡x =∂^èŒ∞~°ºO ‰õÄ_® J`«_Õ

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 89.

446 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

„áêp# „Ѩ=HõÎÅ∞ ѨÓlOzOk

<å ^Õ=Ù_»"≥·# x<Õfl
=∞`åÅhfl ѨÙ\˜ìOk
h #∞O_Õ
"Õ^•Å∞, ɡ·aÖò, Y∞~å#∞
=ÚHõÎHõO~î°O`À áê_Õk
x<Õfl.
„ѨK«O_» r=# „Ѩ"åǨÏOÖ’
Jxfl JO`«~å`«‡Å P`«‡=Ù
#∞"Õfi! #∞"Õfi.
FO `«`ü ã¨`ü FO
#∞=Ùfi <å ^Õ=Ù_çq
„Ñ≤Ü«∞`«=∂!
<Õ#∞ h "å}˜‚, h "å}˜‚.1
–™êfig∞r K≥O`« ã¨^• ã¨~°fi"Õà◊ÖÏ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞<åfl_»∞† PÜ«∞<Õ ^•i
K«∂ѨÙ`«∞<åfl_»x D Hõq`«Ö’ K«∂_»=K«∞Û.
„á⁄ÃѶã¨~ü Ô~·\ò‰õΩ „"åã≤# L`«Î~°OÖ’ ™êfig∞r Ô~·\ò Ñ≤šʼnõΩ WÖÏ „"åâß~°∞:
''Pf‡Ü«ÚÖÏ~å! g∞ `«e¡Hõ<åfl, `«O„_çHõ<åfl PÜ«∞# (ÉèíQÆ=O`«∞_»∞) g∞‰õΩ J`«ºO`«
ã¨xflÇ≤Ï`«∞_»∞. g∞~°∞ J=∂Ü«∞‰õΩÅ∞, ѨÙëêÊÖÏ¡ Ѩq„`«∞Å∞. g∞~°∞ P q^èŒOQÍ<Õ
LO_»O_ç. g∞‰õΩ PÜ«∞# HõxÑ≤™êÎ_»∞. „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# Pã≤ì<£! #∞=Ùfi P_»∞H˘O@∞
#flѨC_»∞ h`À ‰õÄ_® P_»_®xH˜ =∞~˘Hõ P@QÍ_»∞<åfl_»∞. x#∞fl „¿Ñq∞OKÕ
W`«~°∞Å Hõ<åfl x#∞fl PÜ«∞# Z‰õΩ¯=QÍ „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl_»∞. FǨϟ! PÜ«∞# ZO`À
ã¨~°^•QÍ LO\Ï_»∞. PÜ«∞# ZѨC_»∂ P@ÖÏ_»∞`«∞O\Ï_»∞–XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ =∞#O
ã¨∂~°∞º_»∞, K«O„^Œ∞_»∞ Jx K≥ÑC¨ H˘<Õ ÃÑ^ŒÌ |O`«∞Å`À P_»∞`«∞O\Ï_»∞. XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞
g∞ ÖÏO\˜ Ñ≤Å¡Å`À #=Ùfi`«∂ ˆHiO`«Å∞ H˘_»∞`«∂ P_»∞H˘O\Ï_»∞. PÜ«∞##∞
K«∂ã≤, PÜ«∞#`À P_ç`Õ ZO`« ÉÏQÆ∞O@∞O^À! „¿Ñ=∂ã¨Ê^•! D q+¨Ü«∞O QÆ∂iÛ
Ü≥∂zOK«∞.——2

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@Å∞ 362–63.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 90.
 '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— 447

ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ `«# "≥O>Ë L<åfl_»x J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=_»O =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞†

ÉèíQÆ=^•úºã¨Ö’ "≥∞ÿ=∞~°z, P^蕺u‡Hõ J`«∞º#fl`« ã≤÷`«∞Å#∞ ™êfig∞r J#∞Éèí∂`«O
KÕã∞¨ HÀ™êQÍ~°∞. q„âßOf q~å=∞=¸ ÖËx HÍ~åºK«~} ° =∞^躌
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ~ÀAÅ#∞ QÆ_»Ñ¨™êQÍ~°∞. ÉÏǨϺ„ѨѨOK«O ‰õÄ_® PÜ«∞#
x~À^èŒO
ÉèíQÆ=#‡Ü«∞"≥∞ÿ# PO`«iHõ rq`åxH˜ U q^èŒOQÍ#∂ J_»∞¤Ñ¨_»
ÖË^Œ∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ „\Ï"£∞Ö’ „Ѩܫ∂}O KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ ‰õÄ_® PÜ«∞#
^蕺#=∞QÆ∞flÅÜÕ∞º"å~°∞. PÜ«∞# kQÆ=Åã≤# KÀ@∞#∞ „\Ï"£∞ ѨÅ∞=∂~°∞¡
K«∞\˜ì=zÛ#ѨÊ\˜H© PÜ«∞#‰õΩ P ^蕺¿ã ÖˉõΩO_® ^蕺#OÖ’ Å~ÚOz LO_Õ"å~°∞.
z=iH˜ Z‰õΩ¯= ^Œ∂~°O „Ѩܫ∂}O KÕã≤#O^Œ∞# J^Œ#OQÍ Z‰õΩ¯= ÃÑ·HõO K≥e¡Oz
„H˜OkH˜ kˆQ"å~°∞. W@∞=O\˜ Ѩiã≤÷u ã¨∞`«~å=¸ #K«Û#ѨÊ\˜H© PÜ«∞#
xã¨ûǨÜ«Ú_»∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊"≥∞ÿ<å, J"≥∞iHÍ J~Ú<å QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ ¿Ñ~˘¯#fl@∞¡
'^蕺#ã≤^Œ∞ú_»∞— ^蕺#ã≤^Œ∞ú_»∞QÍ<Õ q~ålÖÏ¡_»∞!
XHõ~ÀA ™êfig∞r q∞zQÆ<£ ã¨~À=~° f~°OÖ’ xÅ|_ç=Ù<åfl~°∞. ã¨Ç¨Ï[O
QÍ<Õ L#fl`« ã≤÷`«∞ÅÖ’ Å~ÚOKÕ =∞#ã¨∞û P „ѨHõ$u ™œO^Œ~°ºO uÅH˜OK«_»O`À<Õ
`«\ÏÅ∞# JO`«~°∞‡Y=∞=Ù`«∞Ok. J>Ë¡ P ~ÀA ‰õÄ_® ™êfig∞rH˜ [iyOk.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ XHõ ~ÀA PÜ«∞##∞ ã¨Ê $tOz#ѨC_»∞ [iyO^Õ
WHõ¯_® [iyOk. K≥@∞¡, ã¨∂~°∞º_»∞, Wà◊√¡, PÜ«∞# xÅ|_ç=Ù#fl ã¨~À=~°O`À
ã¨Ç¨ ã¨=∞ã¨ÎO y~°y~å uiyáÈ`«∂, ZyiáÈ`«∂ J}∞=ÙÅ∞QÍ Ñ¨yeáÈ~Ú, K≥ÖÏ¡
K≥^ŒÔ~· ZHõ¯_À =∂Ü«∞=∞Ü«∂º~Ú. JO`å Hõ~°yáÈ~Ú PÜ«∞# xifiHõÅÊã¨=∂kèÖ’
Å~ÚOѨ#∞<åfl~°∞. P HõΔ}OÖ’ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ JHõ¯_» N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ<å~°∞.
™êfig∞rx `åH˜, ''#ˆ~<£, h Ѩx WOHÍ LOk—— Jx K≥Ñ≤Ê PÜ«∞##∞ P Ѩ~åHÍ+¨ª
ã≤÷uÖ’ Å~ÚOz áȉõΩO_® ÉÏǨϺK≥·`«<åºxH˜ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞.
™êfig∞r LѨ<庙êʼnõΩ „ѨuKÀ\Ï K«Hõ¯x P^Œ~°} ÅaèOzOk. qâßÅ
^Œ$HõÊ^äŒO QÆÅ Ü«¸x>ËiÜ«∞#∞¡ PÜ«∞##∞ ZO`À W+¨ìѨ_ç
'*’<åÖÏ
|Ü«∞@‰õΩ =KåÛ#∞!—
PǨfixOKå~°∞. Ü«¸x>ËiÜ«∞<£ ¢ÔH·ã¨Î= á¶ê^ŒsÅ∞ PÜ«∞##∞
`«=∞ K«~üÛH˜ PǨfixOK«_»O`Àáê@∞, LѨ<åºã¨O KÕÜ«∞=∞x
q[˝Ñ≤Î KÕâß~°∞.
HÍx ™êfig∞r =ºHõÎO KÕã≤# ÉèÏ=#Å∞ JO`« ã¨∞ÅÉèíOQÍ JOwHõiOKÕq
HÍ=Ù Hõ^•! HÍÖÏÅѨ~°ºO`«O ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz `å=Ú q#fl Jaè„áêÜ«∂Åhfl
UHõѨHõΔ"≥∞ÿ#q, JO^Œ∞<å J<ÕHõ"≥∞ÿ#q ѨÓiÎQÍ `«Ñ¨CÅ`«_»Hõ Jx XHõ~°∞ =z¿ãÎ
448 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

~î°‰õΩ¯# "å~°∞ ZÖÏ JOwHõi™êÎ~°∞? HÍx =zã¨∞Î#flk ™ê^è•~°}"≥∞ÿ# =ºH˜Î HÍ_»∞.

ÉèíQÆ=^•^Õâ◊O á⁄Ok É’kèOѨ J~°∞^≥Oz# =ºH˜Î. Hõ#∞Hõ "å~°∞ ™êfig∞r
ÉèÏ=#Å#∞ #=∞‡ÖˉõΩO_®#∂ LO_»ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. JO^Œ∞=Å¡ „Ѩâ◊flÅ =~°¬O
‰õΩiÑ≤OKå~°∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® JO^Œ∞‰õΩ n@∞QÍ ["å|∞ eKåÛ~°∞. x*Ïxfl
^è≥·~°ºOQÍ <˘H˜¯=Hͯ}˜OKÕ `≥yOѨ٠PÜ«∞#‰õΩ LOk. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ u#flQÍ
["å|∞ K≥áêÊ~°∞, H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ Ѷ~≤ O° y QÆ∞O_»∞ÖÏ ¿ÑÖÏ~°∞, H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
ã¨~°^•QÍ ["å|∞eKåÛ~°∞.
WÖψQ XHõ™êi PÜ«∞# q∞xÜ«∂áÈeãπÖ’ =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞. JѨC_»∞
ã¨ÉèíÖ’ #∞O_ç XHõ =ºH˜Î ÖËzxÅ|_ç, ''J=Ù#∞ ™êfig∞r, g∞ ^Õâ◊OÖ’ `«Å∞¡Å∞
`«=∞ Ñ≤Å¡Å#∞ "≥Úã¨e <À\’¡H˜ qã≤i"Õ™êÎ~°@ HÍ^•!—— Jx J_çQÍ_»∞. ѨiǨã¨
^èÀ~°}˜Ö’ #=Ùfi`«∂, ''J=Ù#∞, x["Õ∞. ##∞fl ‰õÄ_® J>Ë¡ qã≤i"Õâß~°∞. J~Ú<å
<Õ#∞ g∞ *’<åÖÏ1 "≥Úã¨e <À\˜ #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞H˘x =KÕÛâß#∞—— J<åfl~°∞
™êfig∞r. „â’`«Å∞ Q˘Å∞¡# #"åfi~°∞.
x[O K≥ѨÊ_®xH˜ `≥yOѨ٠LO_®e. JO^Œ∞=Å# HõeˆQ Ѩ~°º=™ê<åÅ#∞
Z^Œ∞~À¯=_®xH˜ K≥‰õΩ¯K≥^Œ~°x =∞#ã¨∞û LO_®e. J@∞=O\˜ `≥yOѨÓ, =∞#ã¨∂û
x[O #∞O_ç =∂„`«"∞Õ =™êÎ~Ú. JO>Ë K≥¿ÑÊ =ºH˜Î ã¨`º« x+¨μ_ª ·≥ LO_çf~åÅ#fl =∂@.
XHõ™êi ™êfig∞r ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂ux QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOKå~°∞. ÉèíQÆ=`åûHΔÍ
`å¯~°O á⁄Ok# =ºH˜Î Z@∞=O\˜ Ѩiã≤÷uÖ’#∂ HõÅ`« K≥O^Œ_»∞, PO^Àà◊#
K≥O^Œ_»∞ Jx K≥áêÊ~°∞. „â’`«ÅÖ’ q^•º=O`«∞Öˇ·# H˘O^Œ~°∞
`«∞áêH©
`«∂\ÏÅ =~°¬OÖ’
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl~°∞. HÍx "å~°∞ J^Œ∞ѨÙÖˉõΩO_®
rq`åÅ∞ QÆ_»∞ѨÙ`«∞<åfl~°∞. ™êfig∞r =K«<åÅ#∞ ѨsH˜ΔOz
K«∂_®Åx "å~°∞ x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. PÜ«∞##∞ XHõ LѨ<庙êxH˜ PǨfi
xOKå~°∞. ™êfig∞r "≥àÏ¡~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜ #∞Op ™êfig∞rx ѨsH˜ΔOK«_»"Õ∞

1. áê`« x|O^èŒ#Ö’x (Old testament) XHõ Hõ^äŒ WHõ¯_» „Ѩ™êÎqOKå~°∞. *’<å J<Õ =ºH˜Î
ÉèíQÆ=O`«∞x P[˝#∞ kèHõ¯iOKå_»∞. JO^Œ∞=Å# PÜ«∞# P[˝ „ѨHÍ~°O XHõ ™⁄~°KÕѨ *’<å#∞
„q∞OyOk. =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ ˆ~~ÚO|=à◊√¡ *’<å ™⁄~°KÕѨ á⁄@ìÖ’<Õ LO_çáÈÜ«∂_»∞.
JѨC_»∞ =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ „áêi÷OKå_»∞. P `«~°∞"å`« P KÕѨ f~åxH˜ =zÛ
*’<å#∞ Lq∞‡"Õã≤Ok.
 '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— 449

"åi=ÚM’º^ÕÌâ◊O J#fl@∞¡ „Ѩ=iÎOKå~°∞. XHõ K≥Hõ¯ÃÑ>ˇì#∞ `«Å„H˜O^Œ∞Å∞QÍ "Õã≤,

''W^Õ "ÕkHõ, nx g∞^Œ xÅ|_Õ „Ѩã¨OyOKåe—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r ZÖÏO\˜
JÉèíºO`«~°=¸ K≥ѨʉõΩO_® JO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOKå~°∞. „Ѩã¨OyOK«<å~°OaèOKå~°∞.
HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ „Ѩã¨OQÆOÖ’ b#"≥∞ÿáÈ~Ú Ñ¨iã¨~åÅ#∞ =∞~°záÈÜ«∂~°∞.
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ K«∞@∂ì `«∞áê‰õΩÅ∞ ¿ÑÅ™êQÍ~Ú. K≥=ÙÅ#∞ zÅ∞¡Å∞Ѩ~°KÕ
¿ÑÅ∞_»∞ â◊ÉÏÌÅ∞. H˘xfl `«∂\ÏÅ∞ ™êfig∞r K≥=ÙÅ „ѨHõ¯QÍ ^Œ∂ã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~Ú.
JHõ¯_» ǨǨHÍ~åÅ∂, QÆO^Œ~°QÀà◊=¸ ~å[º"Õ∞eOk. HÍx ™êfig∞r "≥·YiÖ’
ZÖÏO\˜ =∂~°∂Ê ÖË^Œ∞. D L„kHõΠѨiã≤÷u PÜ«∞# g∞^Œ ZÖÏO\˜ „ѨÉèÏ==¸
K«∂ѨÖË^Œ∞. PÜ«∞# „Ѩã¨OQÆO H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ LOk. ѨsH˜ΔOz# "å~°∞ Ѩ~ål`«∞
ÅÜ«∂º~°∞. Jã¨Å∞ Ug∞ [~°QÆ#@∞¡ xs‚`« ã¨=∞Ü«∂xH˜ ™êfig∞r „Ѩã¨OQÆO
=ÚyOKå~°∞. P Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ѨâßÛ`åÎÑѨ _¨ ç ™êfig∞rx HõqΔ ∞OK«=∞x "Õ_∞» H˘<åfl~°∞.
™êfig∞r ZO`À L`åûǨÏO`À LѨ<åºã¨O KÕã¨∞Î#fl `˘e ~ÀAÅ∞ Jq. XHõ
ã¨Op =∂„`«"Õ∞ PÜ«∞# =^ŒÌ LO_Õk. XHõ KÀ\˜H˜ "≥o¡ „Ѩã¨OQÆO KÕã≤, "≥O@<Õ
=∞~À KÀ\˜H˜ "≥àı¡"å~°∞. D suÖ’ XHõ™êi XHõ TiH˜
'=ÚO^Œ∞ ##∞fl
HÍáê_»O_ç— "≥àÏ¡~°∞. PÜ«∞##∞ PǨfixOz# ã¨Oã¨÷ J^茺‰õΔΩ_»∞ HÍ¿ãѨ\’¡
„Ѩã¨OQÆO „áê~°OaèOK«=K«∞Û#x K≥Ñ≤Ê, ™êfig∞rx XHõ
QÆkÖ’H˜ fã¨∞ÔHàÏ¡_»∞. P QÆkÖ’ "≥Å∞`«∞~°∞ KåÅHõ HÍã¨Î =∞ã¨HõQÍ LOk. PÜ«∞#
uiy =KÕÛ^•HÍ ‰õÄ~°∞ÛO^•=∞#∞H˘x ™êfig∞r JHõ¯_»∞#fl XHõ ‰õΩsÛÖ’
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. P ‰õΩsÛ ZѨC_»∞ qiyѨ_»^•=∂ Jx HÍK«∞H˘x L#fl@∞¡QÍ
PÜ«∞# ‰õÄ~ÀÛQÍ<Õ Jk qiy „H˜O^ŒÑ¨_çáÈ~ÚOk. ™êfig∞r ^•<À¡ W~°∞‰õΩ¯
áÈÜ«∂~°∞. |Ü«∞\˜H˜ ~å=_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKÕH˘nÌ Ñ¨iã≤÷u =∞iO`« J^è•fi#flO
HÍ=_»O`À WHõ ÖÏÉèíO ÖË^Œ#∞H˘x ‰õΩsÛx ÃÑ#"Õã¨∞H˘#fl@∞¡QÍ J>Ë¡ LO_ç
áÈÜ«∂~°∞.
H˘O`«¿ãѨ٠QÆ_»KåHõ P ã¨Oã¨÷ J^茺‰õΔΩ_»∞ =zÛ, ''™êfig∞r, ~°O_ç. JO^Œ~°∂
g∞ HÀã¨"Õ∞ xsH˜Δã¨∞Î<åfl~°∞—— J<åfl_»∞. „H˜O^ŒÑ¨_ç=Ù#fl P ã≤÷uÖ’<Õ ™êfig∞r,
''"å~°∞ xsH˜ΔOK«_»O 㨈~. =ÚO^Œ∞ ##∞fl HÍáê_»O_ç. P `«~°∞"å`Õ "åiH˜ <Õ#∞
U^≥<· å KÕÜ∞« QÆÅ∞QÆ∞`å#∞—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r Ѩiã≤u÷ K«∂_»QÍ<Õ PÜ«∞# Ѩ~∞° QÆ∞#
=zÛ ™êfig∞r ÖË=_®xH˜ ™êÜ«∞O KÕâß_»∞. D ã¨OѶ¨∞@##∞ QÆ∞iOz
HÍÖÏO`«~°OÖ’ „Ѩ™êÎqOz#ѨC_»ÖÏ¡ ™êfig∞r "≥∞ÿ=∞~°z #"Õfi"å~°∞† q<Õ"åix
Ãã·`«O á⁄@ìK≥‰õ¯ÅÜÕ∞ºÖÏ #qfiOKÕ"å~°∞.

S 31
450 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∞x+≤Ö’ "≥∞ÿ„fÉèÏ=O, PáêºÜ«∞`å, =∞Oz`«#=¸ <≥ÅH˘x L#fl>Ë¡

^Õfi+¨O, ѨQÆ, K≥_»∞ ‰õÄ_® LO\ÏÜÕ∞"≥∂! =∞`«O, *Ïu, ÉèÏ+¨, W`åºk U^À XHõ
*Ïu =∞ø_軺O =º`庙êxfl `«#‰õΩ `å<Õ HõeÊOK«∞H˘x XHõi Ѩ@¡ =∞~˘Hõ~°∞
^Õfiëêxfl ÃÑOK«∞H˘O\Ï~°∞ =∞#∞+¨μÅ∞. Ö’Hõ=∞O`å W^Õ
`«O`«∞. J"≥∞iHÍÖ’ ‰õÄ_® =~°‚=∞ø_軺O P ~ÀAÖ’¡ qÅÜ«∞ `åO_»=O KÕã≤Ok.
#Å¡*Ïu [#∞Å HÍÜ«∞Hõ+¨ìO`À L#fl`«∞Öˇ·<å "åix ÉÏxã¨Å∞QÍ KÕã¨∞H˘<åfl~°∞
`≥Å¡*Ïu"å~°∞. #Å¡*Ïu"åi ǨωõΩ¯Å∞ ѨiǨÏiOKå~°∞. |Ç≤Ï~°OQÆ „Ѩ^ÕâßÅÖ’
"åiH˜ „Ѩ " Õ â ◊ O ÖË ^ Œ ∞ . Ǩ Ï Ÿ@à◊ § Ö’ ‰õ Ä _® "åix JO@~åx"å~° ∞ QÍ
ѨiQÆ}˜OKå~°∞.
J<ÕHõ KÀ@¡ ™êfig∞rx ‰õÄ_® J"≥∞iHõ#∞¡ J==∂xOKå~°∞. ™êfig∞rx
LѨ<庙êxH˜ PǨfixOz PÜ«∞# HÀã¨O XHõ Ǩã¨ìÖòÖ’<À, XHõ Ǩϟ@ÖòÖ’<À
XHõ QÆk Hˆ \Ï~ÚOz LOKÕ"å~°∞. f~å ™êfig∞r `≥Å*¡ Ïu =ºH˜Î HÍ~°x `≥eÜ«∞QÍ<Õ
P Ǩϟ@Öò Ü«∞[=∂x ™êfig∞r HÀã¨O ˆH\Ï~ÚOz# QÆkx W=fi_®xH˜
x~åHõiOKÕ"å_»∞. ^•O`À HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ ™êfig∞r |㨠HÀã¨O "Õ̂~ KÀ@∞ K«∂_»=Åã≤
=KÕÛk. XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÖ’¡ P „áêO`«=∞O`å ™êfig∞r ¿Ñ~°∞ =∂~À‡yáÈÜÕ∞k.
Ѩ„uHõÅÖ’ PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz# "å~°ÎÅ∞ „ѨK«∞i`«=∞=Ù`å~Ú, ZHõ¯_» K«∂ã≤<å
PÜ«∞# KèåÜ«∂z„`åÅ∞ HÍ#=™êÎ~Ú. D H©i΄Ѩu+¨ªÅ∞ K«∂_»QÍ<Õ J^Õ Ç¨ÏŸ@Öò
Ü«∞[=∂#∞Å∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ =zÛ ™êfig∞rx HõΔ=∂Ѩ} HÀ~°_»O ‰õÄ_® Hõ^Œ∞Ì. J<ÕHõ
ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ Éè’[#O ÖˉõΩO_® Ǩϟ@à◊¡ #∞O_ç ™êfig∞rx ѨOÑ≤"ÕÜ«∞_»O ‰õÄ_®
[iyOk. HΔ“~°âßÅÖ’ Ãã·`«O PÜ«∞#‰õΩ u~°ã¨¯ $`Õ ÅaèOzOk.
''áêâßÛ`«º^ÕâßÅÖ’x x=∞fl =~°æO "å~°∞ áê=∞~°∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞,
ã¨O™ê¯~°Ç‘Ï#∞Å∞ ‰õÄ_®. XHõ™êi <Õ#∞ XHõ ÅO_»<£ gkä QÆ∞O_® "≥à◊√`«∞<åfl#∞.
JѨC_»∞ <Õ#∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ "Õ+¨^è•~°}Ö’<Õ L<åfl#∞. P gkä "≥O@ XHõ ÉÁQÆ∞æ|O_ç
"≥o¡Ok. |O_ç `ÀÅ∞`«∞#fl =ºH˜Î <å ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ K«∂ã≤ XHõ ÃÑ^ŒÌ ÉÁQÆ∞æ =ÚHõ¯#∞ <å
g∞kH˜ ~°∞"åfi_»∞. J^Œ$+ì̈=âß`«∞Î Jk <å g∞^Œ Ѩ_‰» Ωõ O_® <å K≥qx ~åã¨∞H˘O@∂
"≥o¡Ok—— Jx ™êfig∞r XHõ™êi K≥áêÊ~°∞.
`«##∞ J==∂xOz# KÀ@¡Ö’ ™êfig∞r `å#∞ #Å¡*Ïu =ºH˜Î HÍ#x
`≥eÑ≤=ÙO>Ë KåÅ∞† PÜ«∞#‰õΩ P^Œ~°} ÅaèOKÕk. D q+¨Ü«∞OQÍ HÍÖÏO`«~°OÖ’
PÜ«∞# t+¨μºÅÖ’ XHõ~°∞ J_çy#ѨC_»∞ ™êfig∞r, ''Uq∞\˜! XHõix H˜OK«Ñ¨~°z
<Õ#∞ L#fl`«∞}˜‚ HÍ=_»=∂? JO^Œ∞HÀã¨O <Õ#∞ [x‡OK«ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞.
 '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— 451

=∞~˘Hõ™êi ‰õÄ_® W^Õ „Ѩâ◊fl‰õΩ PÜ«∞#, ''Jk <å ™È^Œ~°∞}˜‚ <Õ<Õ u~°ã¨¯iOK«_»O
HÍ^•?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''^èŒ=à◊=~°∞‚Öˇ·# P~°∞ºÅ∞ <å ѨÓsfi‰õΩÅx K≥ѨÊ_®xH˜
QÆifi™êÎ#∞, Ѩã¨∞Ѩ٠~°OQÆ∞QÆÅ =∞OQÀÅ∞Å∞ <å ѨÓsfi‰õΩÅx K≥ѨÊ_®xH˜ =∞iO`«
QÆifi™êÎ#∞. #Å∞ѨÙ~°OQÆ∞ QÆÅ h„QÀÅ∞ <å ѨÓsfi‰õΩÅ∞ Jx K≥ѨÊ_®xH˜ ZO`«QÍ<Õ
QÆifi™êÎ#∞—— J<Õ"å~°∞ ™êfig∞r.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞rx `«=∞Ö’ XHõiQÍ KÕã∞¨ H˘x, PÜ«∞# q[Ü«∂xfl
`«=∞ q[Ü«∞OQÍ #Å¡*Ïu"å~°∞ ZOz P#O^ŒÉèíi`«∞Å=_»=¸ Hõ^Œ∞Ì. XHõ Tà’¡
Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O ™êfig∞rx "≥·Éèí"À¿Ñ`«OQÍ PǨfixOKå~°∞. JѨC_»∞ #Å¡*Ïu
áÈ~°ì~ü XHõ_»∞ ™êfig∞r =^ŒÌH˘zÛ, ''=∂Ö’ XHõ~°∞ WO`« H©iÎx á⁄O^Œ_»O
=∂HõO^ŒiH© ZO`À QÆ~fi° OQÍ LOk—— JO@∂ PÜ«∞#`À Hõ~K° åÅ#O KÕÜ∞« QÀ~å_»∞.
™êfig∞r ‰õÄ_® KÕ`«∞Å∞ KåÑ≤ P`«}˜‚ ™ê^Œ~°OQÍ PǨfixOz, ''Hõ$`«[˝`«, ™È^Œ~å!
Hõ$`«[˝`«—— J<åfl~°∞.
XHõ™êi N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å`À XHõ Éèí‰õΩÎ_»∞, ''g∞~°∞ Wxfl q+¨Ü«∂Å∞ ZÖÏ
K≥ѨÊQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞?—— Jx Pâ◊Û~°ºáÈ`«∂ J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#, ''<Õ<å
~åã¨∞Å#∞
K≥|∞`«∞<åfl#∞! <å `«e¡ HÍm=∂`« Hõ^• ##∞fl K≥ѨÊxã¨∞Î#flk!
„`Àã≤ WKÕÛ^≥=~°∞? ^è•#ºO H˘eKÕ KÀ@ #∞=Ùfi K«∂_»ÖË^•? XHõ_»∞ H˘Å∞ã¨∂Î
LO\Ï_»∞, =∞~˘Hõ_»∞ ^è•#ºO =ÚO^Œ∞‰õΩ `Àã¨∂Î=ÙO\Ï_»∞.
J>Ë¡ HÍm=∂`« <å "≥#∞Hõ LO_ç =ÚO^Œ∞‰õΩ `Àã¨∂Î LO@∞Ok—— J<åfl~°∞.
QÆ∞~°∞=ÙQÍi rq`«OÖ’ [iyO^Õ t+¨μºx rq`«OÖ’#∂ [iyOk.
''™êfig∞r K≥Ñ≤ÊOk Z#fl_»∂ =∞m¡ K≥ѨÊ~°∞. „Ѩu~ÀE PÜ«∞# „H˘`«Î
q+¨Ü«∂ÖË =∂\Ï¡_»`å~°∞—— Jx „"åã¨∂ÎOk ™È^Œi x"Õk`«. JÖÏ ''~åã¨∞Å#∞
„`Àã≤ WKÕÛ^≥=~°∞?——
™êfig∞r rq`«OÖ’ [iy# Z<Àfl J^Œ∞ƒù`åÅÖ’ Wn XHõ\ ˜!
™êfig∞r XHõ "å~°OÖ’ 12 #∞O_ç 14 ^•HÍ „ѨãO¨ QÍÅ∞, H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
~ÀA‰õΩ =¸_»∞ „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕÜ«∞_»O Ѩiáê\˜. „Ѩã¨OQÍÅ∞ ѨÓiÎHÍQÍ<Õ
™⁄=∞‡ã≤e¡ Ѩ~°∞Ѩ٠g∞^Œ Ѩ_çáÈÜÕ∞"å~°∞. ''ˆ~Ѩ\ ˜ „Ѩã¨OQÍxH˜ UO KÕÜ«∂e?
^ÕxÃÑ· „Ѩã¨OyOKåe?—— Jx `«#Ö’ `å#∞ J#∞H˘<Õ"å~°∞. JѨC_»∞ P J^Œ∞ƒù`«O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ZHõ¯}∞‚OKÀ XHõ =ºH˜Î =∂\Ï¡_»`å_»∞† =∞~åfl\˜ PÜ«∞#
„Ѩã¨OQÍxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ÉèÏ"åÅ∞ JO^Œ∞Ö’ LO\Ï~Ú. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ P
HõO~î°^èŒfix ã¨∞^Œ∂~°O #∞O_ç q#=ã¨∞ÎOk. „Hõ=∞OQÍ Jk ^ŒQÆæ~°=Ù`«∂ z=iH˜
452 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

PÜ«∞# „ѨHõ¯#∞O_ç qxÑ≤ã¨∞ÎOk. H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ „ѨHõ¯<Õ xÅ|_ç XHõ =ºH˜Î

=∂\Ï¡_»∞`«∞#fl@∞¡QÍ LO@∞Ok. =∞iH˘xfl "Õà◊ÅÖ’ Ô~O_»∞ HõO~îåÅ∞ K«iÛOK«∞
H˘O\Ï~Ú. ™êfig∞r PÖ’K«#ŠѨikèÖ’H˜ ~åx ÉèÏ=#Å∞ P K«~°ÛÖ’ =ºHõÎ=∞=Ù
`å~Ú. n<À¡ Pâ◊Û~°ºO Uq∞@O>Ë P HõO~î°^èŒfi#∞Å#∞ ™êfig∞r =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞,
„ѨHõ¯ QÆ^Œ∞Ö’¡x "å~°∞ ‰õÄ_® qx=ÙO\Ï~°∞!
HÍx ™êfig∞r W@∞=O\˜ ã¨OѶ¨∞@#ʼnõΩ Z‰õΩ¯= „áê^è•#ºq∞=fi~°∞.
''™êfig∞r! x#fl ~å„u g∞~°∞ Z=i`À =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞? aQÆæ~°QÍ KåÖÏ
L`åûǨÏOQÍ =∂\Ï¡_®ˆ~!—— Jx Z=Ô~·<å J_çy`Õ, ™êfig∞r =∞$^Œ∞=ÙQÍ #qfi,
P „Ѩâ◊fl#∞ ^•@"ÕÜ«∞É’ÜÕ∞"å~°∞. =∞s Ѩ@∞ì|\˜ì J_çy#ѨC_»∞, ''J=hfl
=∂#ã≤Hõ â◊‰õΩÎÅ∞—— Jx K≥¿ÑÊ"å~°∞. =∞#ã¨∞û‰õΩ XHõ „Ѩâ◊flQÍx, ã¨=∞㨺QÍx W¿ãÎ
^•xH˜ ["å|∞ =∞#¿ãû Hõ#∞Q˘O@∞Ok. =∞#ã¨∞û‰õΩ =∞#O ZO`« tHõ} Δ xKåÛ"≥∂,
U "Õ∞~°‰õΩ =∞#O =∞#ã¨∞û#∞ xÜ«∞O„uOKå"≥∂ JO`« `«fi~°QÍ =∞#ã¨∞û‰õΩ ["å|∞
Åaèã¨∞ÎOk. xÜ«∞O„u`«"≥∞ÿ# Ѩq„`«"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û ã¨fiÜ«∞OQÍ `å<Õ QÆ∞~°∞"≥· ã¨^Œ~°∞
=ºH˜HÎ ˜ ^•i K«∂ѨÙ`«∞O^Œ#_»O W^Õ. nxx q=iã¨∂Î ™êfig∞r, ''"Õ^HŒ ÍÅ |∞∞+¨μÅ∞
‰õÄ_® LѨx+¨`«∞ÎÅ#∞ D q^èŒOQÍ<Õ J#∞„QÆÇ≤ÏOKå~°∞—— J<åfl~°∞. x["Õ∞ Hõ^•!
POQÆ¡OÖ’ LѨx+¨`«∞ÎÅ#∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOz# "å~°∞ Hõ^• ™êfig∞r!
D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞rÖ’ J<ÕHõ Ü≥∂QÆ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ Jaè=ºHõ=Î ∞Ü«∂º~Ú. XHõ¯™êi
`åH˜#O`« =∂„`å# H˘O^Œi rq`« "≥·Yix PÜ«∞# =∂~°ÛQÆeQÍ~°∞. ã¨∞^Œ∂~°OÖ’
[~°∞QÆ∞`«∞#flk gH˜ΔOK«QÆeQÍ~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ PÜ«∞#
JfO„kÜ«∞
â◊‰õΩÎÅ∞ t+¨μºÅ∞ nxx ѨsH˜ΔOz, J>Ë¡ [iy#@∞¡ „^èŒ∞gHõiOKå~°∞.
J<ÕHõ ã¨Oâ◊Ü«∂Å`À, „Ѩâ◊flÅ`À H˘@∞ìq∞\Ïì_»∞`«∂ =zÛ#
=º‰õΩÎÅ∞, <À~°∞ qѨÊHõ =Ú#∞¿Ñ P „Ѩâ◊flʼnõΩ ™êfig∞r ["å|∞Å∞ W=fi_»O
K«∂âß~°∞. ˆH=ÅO XHõ¯ K«∂ѨÙÖ’<Õ XHõ =ºH˜Î QÆ`« [#‡Å∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x P`«_ç
=∞#ã¨∞û#∞ `≥~°z# ѨÙã¨ÎHõOÖÏ PÜ«∞# K«^Œ=QÆeQÍ~°∞.
zHÍQÀÖ’x ã¨∞ã¨OѨ#∞fl_≥·# XHõ =ºH˜Î ™êfig∞r Ü≥∂QÆâ◊‰õΩÎÅ#∞ QÆ∞iOz
q<åfl_»∞. HÍx ã¨Oâ◊Ü«∂`«‡Hõ ^Œ$+≤ì`À ™êfig∞r =^ŒÌH˘zÛ, ''JÖÏ J~Ú`Õ <å
QÆ`«[#‡#∞ QÆ∞iOz K≥ѨÊO_ç K«∂^•ÌO. <å =∞#ã¨∞û#∞ K«^Œ=QÆň~"≥∂ K«∂™êÎ#∞——
J<åfl_»∞. W@∞=O\˜ â◊‰õΩÎÅ#∞ qxÜ≥∂yOK«_®xHÀ, W`«~°∞Å =ÚO^Œ∞ „Ѩ^Œi≈OK«
_®xHÀ ™êfig∞rH˜ ã¨∞`«~å=¸ W+¨Oì ÖË^∞Œ . Hõ#∞Hõ XHõ Hõ} Δ O¿ãѨ٠ã¨OHÀzOKå~°∞.
HÍx =zÛ# =ºH˜Î, =∞s Ѩ@∞ì|@ì_»O`À `«=∞ ^Œ$+≤ìx J`«_ç g∞^Œ ™êiOKå~°∞.
P`«_ç JO`«~°OQÆOÖ’x ã¨=∞™êÎhfl ÃÑHõeOz UHõ"≥Ú`«ÎOQÍ |Ü«∞\˜H˜ qã≤i"Õ¿ã
 '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— 453

suÖ’ PÜ«∞# ^Œ$+≤ì K˘K«∞Û‰õΩáÈ~ÚOk. ^•O`À P =ºH˜Î ~îåÔ~uÎáÈ~Ú, ''F

™êfig∞r, #<ÕflO KÕã¨∞Î<åfl~°∞! <å rq`« ~°Ç¨Ï™êºÅ#xflO\˜h ÃÑHõeOz |Ü«∞\˜H˜
fã¨∞‰õΩ=KÕÛÖÏ L<åfl~°∞—— JO@∂ qÅqÖÏ¡_®_»∞.
™êfig∞r `«=∞ Ѩ~°º@#Ö’ XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ q∞Ãããπ ÉÏw¡ WO@ |ã¨
KÕâß~°∞. JHõ¯_» ‰õÄ_® ™êfig∞r `«=∞ Ü≥∂QÆâ◊‰õΩÎÅ#∞ „Ѩ^Œi≈Oz#@∞¡ `≥eÜ«∞
=™ÈÎOk. P WO\˜H˜ =zÛ# Ju^äŒ∞ÅÖ’ XHõ~°∞ ™êfig∞rx,
`åà◊O "Õã≤#
QÆkÖ’ #∞O_ç q∞ã¨ì~ü ÉÏw¡ J^茺ܫ∞# QÆkÖ’ LOz, P QÆkH˜ `åà◊O
ayOz, `åà◊O K≥qx `«# =^ŒÌ LOK«∞H˘<åfl_»∞. Jk ZO`À
qâßÅ"≥∞ÿ# WÅ∞¡. P WO\˜H˜ =∞~À"≥·Ñ¨Ù#QÆÅ PǨfix`«∞Å QÆkÖ’ JO^Œ~°∂
ã¨=∂"Õâ◊=∞Ü«∂º~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r JHõ¯_» „Ѩ`«ºHõΔ=∞Ü«∂º~°∞. QÆkH˜ `åà◊O
"Õã≤=zÛ# =ºH˜Î Ѩ~°∞ÔQ`«∞ÎH˘O@∂ "≥o¡ QÆk `«Å∞ѨÙÅ∞ `≥iKå_»∞. Pâ◊Û~°ºO! QÆkH˜
`åà◊O "Õã≤#ѨC_»∞ ™êfig∞r U ÉèíOy=∞Ö’ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~À WѨC_»∂ J>Ë¡
‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞.
''W@∞=O\˜ QÍ~°_ôÅÖ’ <å‰õΩ Ñ≤ã¨~°O`« ‰õÄ_® #=∞‡HõO ÖË^Œ∞. Wq
„ѨHõ$uH˜ Jf`«"≥∞ÿ#qQÍ `À™êÎ~Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H© Wq ‰õÄ_® „ѨHõ$u xÜ«∞=∂Å
"Õ∞~°ˆH [~°∞QÆ∞`å~Ú. ǨÏ~î°Ü≥∂QÆ∞Å∞ g\˜x JÅ"ÀHõQÍ KÕ™êÎ~°∞—— Jx XHõ
Ѩ„uHõ‰õΩ WzÛ# ÉèË\ ©Ö’ ™êfig∞r `≥eáê~°∞. QÆ∞ǨÏÖ’ `«##∞ x~°ƒOkèOK«∞H˘x
J<ÕHõ ã¨O=`«û~åÅ∞ J<åflǨ~åÅ∞ ÖˉõΩO_® rqOz# XHõ =ºH˜Î `«#‰õΩ `≥Å∞ã¨x
™êfig∞r K≥áêÊ~°∞. XHõ =ºH˜Îx <ÕÅÖ’ áêuÃÑ\˜ì, P =∞\˜ì g∞^Œ ÉÏs¡ ѨO_çOz,
HÀ`« HÀã≤ `«~°∞"å`« <ÕÅ#∞ „`«qfi P =ºH˜Îx ã¨r=OQÍ |Ü«∞\‰õΩ fã¨∞‰õΩ=zÛ#
L^ŒO`«O QÆ∞iOz ‰õÄ_® PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞. W@∞=O\˜ JfO„kÜ«∞ â◊‰õΩÎÅ#∞
™êfig∞r Z#fl_»∂ P^蕺u‡Hõ Jaè=ºH˜ÎQÍ ÉèÏqOK«ÖË^Œ∞. D â◊‰õΩÎÅ#∞ PÜ«∞#
ZO`À J~°∞^Œ∞QÍ `«Ñ¨Ê „Ѩ^Œi≈OzOk ÖË^Œ∞.
™êfig∞r `«=∞ JfO„kÜ«∞ â◊‰õΩÎÅ#∞ „Ѩ^Œi≈OKå~å ÖË^•, „Ѩ^Œi≈¿ãÎ
ZO^Œ∞‰õΩ „Ѩ^Œi≈OKå~°∞ J#flq ["å|∞ ÅaèOK«x „Ѩâ◊flÅ∞. J^Œ∞ƒù`åÅÖ’#∞,
=∂Ü«∞=∞O„`åÅÖ’#∞, =∂#"åoH˜ <å\˜ #∞O_ç <Õ\ ˜ ^•HÍ
=∞#ã¨∞ûÅ#∞
PHõ@∞ìH˘<åfl~°∞ QÆÅ ã¨"≥∂‡Ç¨Ï#O QÆ∞iOz ™êfig∞r Z~°∞QÆHõ áÈÖË^Œ∞.
J@∞=O\˜ QÍ~°_ôÅ#∞ „Ѩ^Œi≈¿ãÎ `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ [#O
=™êÎ~°<Õ q+¨Ü«∞O PÜ«∞#‰õΩ `≥eÜ«∞Ok HÍ^Œ∞. HÍx J@∞=O\˜ [#ÉÏǨïàϺxfl
PÜ«∞# PtOK«~°∞. ''=∞x+≤ k=Ùº_»∞. P k=º`åfixfl J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=_»"Õ∞
454 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∂#=rq`«Ñ¨Ù Ѩ~°=∂=kè—— J<Õ ã¨`åºxfl áêâßÛ`«∞ºÅ‰õΩ Kå\˜K≥áêÊÅ<Õ

=∞Ǩϟ#fl`« ã¨O^Õâ◊O`À "≥o¡#"å~°∞ ™êfig∞r. Hõ#∞Hõ W@∞=O\˜ â◊‰õΩÎÅ#∞ PÜ«∞#
„Ѩ^Œi≈OK«ÖË^Œ∞.
JfO„kÜ«∞ â◊‰Ωõ ÅÎ #∞ „Ѩ^iŒ ≈OK«=Åã≤# J=ã¨~O° ‰õÄ_® PÜ«∞#‰õΩ ~åÖË^∞Œ .
PÜ«∞#Ö’ H˘Å∞"≥·=Ù#fl P^蕺u‡Hõâ◊H˜Î "å\˜Hõ<åfl Z<ÀflÔ~@∞¡ ã¨"≥∂‡Ç¨ÏHõâ◊H˜Î QÆÅk
Hõ^•! áê=# =∞#ã¨∞¯Å∞ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ PÜ«∞#Ѩ@¡ PHõi¬`«∞Å∞ HÍ=_»OÖ’
Pâ◊Û~°ºO ÖË^∞Œ . [#™ê=∂#ºO ‰õÄ_® XHõ Hõ}Δ O xÅ|_ç Pâ◊Û~°ºOQÍ K«∂¿ã@O`«QÍ
PÜ«∞#Ö’ P^蕺u‡Hõ `«~O° QÍÅ∞ Lá⁄ÊOQÍ~Ú. ã¨[#˚ ∞Å∞ PÜ«∞# ^Œi*Ëi, PÜ«∞#
xˆ~ÌtOz# =∂~°æOÖ’ "≥à◊¡_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞.
^•^•Ñ¨ÙQÍ ™êfig∞r q∞„`«∞Å Wà◊Ö¡ ’<Õ |ã¨KâÕ ß~°∞. ÃÑ^Œ"Ì å~°∞ PÜ«∞##∞ `«=∞
™⁄O`« ‰õΩ=∂~°∞xQÍ Ñ¨iQÆ}O˜ Kå~°∞. eÜ«∂<£ ^ŒOѨ`∞« Å∞, ¿ÇÏÖò ^ŒOѨ`∞« Å∞, q∞Ãããπ
™ê~å =O\˜"å~°∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ PÜ«∞##∞ ‰õΩ=∂~°∞xQÍ ÉèÏqOK«_»"Õ∞ HÍ^Œ∞, P
ÉÏO^èŒ=ºO`À<Õ PÜ«∞#`À "≥∞ÅQÍ~°∞. z#fl"å~°∞– ¢ã‘ÎÖˇ·<å ѨÙ~°∞+¨μÖˇ·<å –
PÜ«∞##∞ `«=∞ ™È^Œ~°∞xQÍ ÉèÏqOKå~°∞. ™êfig∞rÖ’x Ѩq„`«`« „ѨÉèÏ=O
JO`«\ ˜k!
™êfig∞rx J<Õ‰õΩÅ∞ ‰õΩ=∂~°∞xQÍ#∞, ™È^Œ~°∞xQÍ#∞ ÉèÏqOKå~°#flѨC_»∞
^•x QÍ_è»`«#∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=_»O J=ã¨~°O. W^ŒO`å [~°∞QÆ∞`«∞#flk
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ HÍ^Œ∞, J"≥∞iHÍÖ’. ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ W@∞=O\˜
ZšʼnõΩ
Jf`«∞_»∞
ÉÏO^èŒ"åºÅ∞ „H˘`«Î HÍ^Œ∞. HÍx J"≥∞iHÍÖ’ W@∞=O\˜
"≥·Yix TÇ≤ÏOK«`«~°O HÍ^Œ∞. JO`ÕHÍHõ, *Ïu=∞ø_軺O,
=~°‚=∞ø_軺O qÅÜ«∞`åO_»==∂_ç# HÍÅO Jk. ™êfig∞r XHõ ÉÏxã¨^Õâ◊O #∞O_ç
"≥o¡#"å~°∞. #Å¡*Ïu „Ѩ[Å#∞ ^Õfi+≤OKÕ "Õ∞~°‰õΩ ÖËHõáÈ~Ú<å, ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∂
J"≥∞iHõ#∞¡ =∞#∞+¨μÅ∞QÍ<Õ Ñ¨iQÆ}˜OK«ÖË^Œ∞. J@∞=O\˜ J"≥∞iHÍÖ’ D q^èŒOQÍ
Jã¨OMϺHõ =∞#ã¨∞ûÅ#∞ ^ÀK«∞HÀ=_»O QÆ=∞<å~°›O. =∞`«O, *Ïu, =~°‚O =O\˜
qÉèË^•Å∞ "åi =∞#ã¨∞ûÅÖ’ `«Öˇ`«ÎÖË^Œ∞.
Wk ZÖÏ ™ê^茺=∞~ÚOk?
''JÇ≤ÏOã¨Ö’ <≥ÅH˘x=Ù#fl =ºH˜Î ™êxfl^茺OÖ’ (W`«~°∞Å) "≥·~åÅ∞ `˘ÅyáÈ
`å~Ú——1 JO@∞<åfl~°∞ Ѩ`«O[e =∞ǨÏi¬. ã¨`«ºx+¨μªx ™êxfl^茺OÖ’ Jã¨`«ºO
1. JÇ≤ÏO™ê „ѨuëêªÜ«∂O `«`«ûxfl^èÕ "≥·~°`åºQÆó I
– áê`«O[Å Ü≥∂QÆã¨∂„`åÅ∞, 2.35
 '^≥·=O =∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— 455

#tOzáÈ`«∞Ok. D suÖ’<Õ Ñ¨q„`«∞x ™êxfl^茺OÖ’ K≥_»∞Å∞ #t™êÎ~Ú. Jxfl

ZÅ¡Å#∂ Ju„Hõq∞Oz# P`«‡*Ï˝#OÖ’ ã¨∞„Ѩu+≤ª`«∞Öˇ·#"å~°∞ ™êfig∞r. PÜ«∞#
™êxfl^茺OÖ’ ZÖÏO\˜ q=HΔÍ `«Öˇ`«Î_»O J™ê^茺O. ã¨∞ã¨OѨ#∞fl_≥·# ~åH±ÃѶš~ü
#∞O_ç ™ê=∂#º #Å¡*Ïu áÈ~°ì~ü ^•HÍ JO^Œih „¿Ñ=∞=∞Ü«∞ <Õ„`åÅ`À ™êfig∞r
K«∂_»QÆeQÍ~°∞. „Ѩu XHõ¯iH© "åiH˜ ã¨=Úz`«"≥∞ÿ# Q“~°= =∞~åº^ŒÅ∞ PÜ«∞#
WKåÛ~°∞. "å~°∂, Hõhã¨O P ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’<≥·<å PÜ«∞##∞ ã¨=∂# ^Œ$+≤ì`À
K«∂âß~°∞.
™êfig∞r zHÍQÀÖ’ L#flѨC_»∞ PÜ«∞# P^蕺u‡Hõ â◊H˜Î QÆ∞iOz ã¨~°fi„`å
=∂\Ï¡_∞» HÀ™êQÍ~°∞. WO^Œ∞=Å# J<Õ‰Ωõ Å∞ PÜ«∞#`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ÅQÆ_®xH©,
UHÍO`«OQÍ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH© JaèÅ+≤OKå~°∞. PÜ«∞# ã¨=∞HõΔOÖ’ =∞#ã¨∞û
„ѨâßO`«OÖ’ Å~ÚOzáÈ=_»O „QÆÇ≤ÏOz# "å~°∞ Ѩ^Õ Ñ¨^Õ ~å™êQÍ~°∞. ™êfig∞r
‰õÄ_® HÍ~°∞}º=¸~°∞ÎÖˇ· JO^Œih P^ŒiOz, "åiH˜ =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩÅÜ«∂º~°∞.


 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞

ÉèQí =Æ O`«∞ _˘Hõ_∞» L<åfl_»∞. PÜ«∞<Õ `«e,¡ PÜ«∞<Õ `«O„_ç. `«# a_»Å¤ #∞
PÜ«∞# Z#fl_»∂ =^ŒeÃÑ@ì_»∞, Z#fl\˜H© =^ŒeÃÑ@ì_»∞, =^ŒÅ_»∞,
=^ŒÅ_»∞. <å P`«‡ <åÜ«∞HÍ! <å ^Õ=Ù_®! h‰õΩ [Ü«∞O! [Ü«∞O!
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ ã¨O^Õâ◊O JOkOKåe – Wk ™êfig∞r áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ

q[Ü«∞OÖ’ XHõ "≥·Ñ¨Ù. =∞~À "≥·Ñ¨Ù, QÆ`« "≥·Éèí=O á⁄O^ÕÖÏ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl
L^ŒúiOK«_»O, JO^Œ∞ÔH·# HÍ~åºK«~°} „Ѩ}ÏoHõ‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
'ÖˇHõÛ~ü |∂º~À—
x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOK«_»O. HÍx [iyOk =∞~˘Hõ\ ˜. HÍ~åºK«~°}
„Ѩ}ÏoHõ ^•HÍ ZO^Œ∞‰õΩ, ^≥·#Ok# Y~°∞ÛňH ÃÑ·HõO JO^Œ_»O ÖË^Œ∞.
''x~°∞¿Ñ^ŒÖˇ·# <å ^Õâ◊OÖ’x ™È^Œ~°∞ʼnõΩ ™êÜ«∞O HÀ~°_®xÔH· <Õ xHõ¯_çH˜
=zÛ=Ù<åfl#∞† ¢ÔH·ã¨Î= ^Õâ◊OÖ’ Ѩ~å~Ú =∞`«ã¨∞÷ʼnõΩ ™êÜ«∂xfl á⁄O^Œ_»O ZO`«
Hõ+¨ì"≥∂ ѨÓiÎQÍ <å‰õΩ J~°÷=∞~ÚOk—1 JO@∂ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ ÃãÃÑìO|~ü
20 = `Õn# ™êfig∞r ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
Hõ#∞Hõ x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOKÕ L^ÕÌâ◊O`À LѨ<庙êÅ∞ KÕÜ«∂Åx ™êfig∞r
xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. ''<å „Ñ¨}ÏoHõÅ xq∞`«ÎO f„=OQÍ áê@∞Ѩ_»É’`«∞<åfl#∞.
<å „Ñ¨}ÏoHõÅ#∞ "≥O@<Õ |Ü«∞@ÃÑ@ì#∞. "å\˜x <ÕѨ^䌺OÖ’ LOK«∞H˘x, `«H˜¯#
=HõÎÅ =∂kˆ~ <Õ#∂ ѨxKÕ™êÎ#∞—— Jx JÅã≤OQƉõΩ PÜ«∞# „"åâß~°∞. `«H˜¯#
=HõÎÅx ™êfig∞r ã¨∂zOzOk ѨÓ<å‰õΩ K≥Ok# ¢ÔH·ã¨Î= =∞Ç≤Ïà◊ ‰õΩ=∂i ™È~°c˚,
ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ *ˇ·# =∞`« „ѨuxkèQÍ áêÖÁæ#fl g~üK«O^£ QÍOnè. JѨÊ\˜ˆH
"åi^ŒÌ~°∂ J<ÕHõ KÀ@¡ „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕã≤ x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOѨ<å~°OaèOKå~°∞.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 1, ѨÙ@, 58.

456
 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 457

D „Ѩã¨OQÆ „Ѩ}ÏoHÍ Ñ¨^äŒHõOÖ’ XHõ ÉèÏQÆOQÍ =¸_»∞ ã¨O=`«û~åʼnõΩ

'¿ã¡@<£ Öˇ·ã≤Ü«∞O ÖˇHõÛ~ü |∂º~À—`À ™êfig∞r XHõ XѨÊO^ŒO ‰õΩ^Œ∞~°∞ÛH˘<åfl~°∞.
P XѨÊO^ŒO „ѨHÍ~°O PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍʼnõΩ ÃÑ·HõO =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞|_»∞`«∞Ok†
"å~°∞ =ÚO^Œ∞QÍ x~°‚~ÚOK«|_ç# "≥Ú`åÎxfl ™êfig∞rH˜ JO^Œ*Ë™êÎ~°∞. D suÖ’
™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ∞ H˘#™êQÍ~Ú.
#=O|~ü 20 = `Õn# zHÍQÀ #∞O_ç ™êfig∞r =∂º_çã¨<£‰õΩ ÉÜ«∞Å∞
^Õ~å~°∞. D ~ÀAÅ∞ L`ÕÎ[Éèíi`«"≥∞ÿ#qQÍ QÆ_çKå~Ú. HÍã¨Î ‰õÄ_® q„âßOu
ÖˉõΩO_® ™êfig∞r ÉÁOQÆ~°OÖÏ y~°y~å uiQÍ~°∞. ^•^•Ñ¨Ù "Õ~Ú "≥∞ÿà◊¡ ѨikèÖ’
L#fl q™ê¯xû<£, q∞#fl™È\Ï, JÜ≥∂"å J<Õ =¸_»∞ ~å¢ëêìÅÖ’ Z_»`≥QÆHõ
„Ѩܫ∂}O KÕã¨∂Î PÜ«∞# LѨ<庙êÅ∞ KÕâß~°∞. 1894 [#=iÖ’ zHÍQÀ uiy
=KåÛ~°∞.
`å#∞ [x‡Oz# ‰õΩ@∞OÉÏxfl ã¨<åflºã≤ Ѩi`«ºl™êÎ_»∞. HÍx „ѨѨOK«=∞<Õ
JuÃÑ^ŒÌ ‰õΩ@∞OÉÏxfl ã‘fiHõi™êÎ_»∞. JHõ¯_» ‰õÄ_® `«e¡, `«O„_ç, ™È^Œ~°∞Å∞,
™È^Œs=∞}∞Å∞, |O^èŒ∞=ÙÅ∞ LO\Ï~°∞. HÍx P ÉÏO^èŒ"åºÅ∞
¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|O
ã¨O‰õΩz`«"≥∞ÿ#q H͉õΩO_® qã¨Î $uOz#, qâßÅ"≥∞ÿ# Ѩi
=∂}OÖ’ LO\Ï~Ú. ~°HõÎã¨O|O^è•Å∞ HÍh, „ѨѨOK«O`À ZÖÏO\˜ ã¨O|O^è•Å∞
HÍh ÖËx áê=#"≥∞ÿ# |O^èŒ∞`«fiO Jk.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∂, t+¨μºÅ∂ ™êfig∞r ™È^Œ~°∞Å∞QÍ,
‰õΩ=∂~°∞Å∞QÍ q~åle¡#>Ë¡, J"≥∞iHÍÖ’ ‰õÄ_® J<Õ‰õΩÅ∞ PÜ«∞#‰õΩ ã¨xflÇ≤Ï`«
|O^èŒ∞=ÙÅ∞QÍ "≥∞ÅQÍ~°∞. ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|O P HÀ=‰õΩ K≥Ok#k. "≥Ú^Œ\’¡
k‰õΩ¯ÖËx ã≤÷uÖ’ gkä „Ñ¨Hõ¯# ‰õÄ~°∞Û#flѨC_»∞, `«# WO\˜ `«Å∞ѨÙÅ∞ `≥~°z
PÜ«∞#‰õΩ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí‰õΩ ^•i K«∂Ñ≤# =ºH˜Î q∞Ãããπ ¿ÇÏÖò. P"≥∞#∞
™êfig∞r '=∞^Œ~ü K«~üÛ— Jx ã¨OÉ’kèOKÕ"å~°∞. ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞
P"≥∞‰õΩ 56 Uà◊√¡. D"≥∞#∞ ™êfig∞r ™êHΔÍ`«∞Î `«e¡QÍ<Õ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞. q∞Ãããπ
¿ÇÏÖò ‰õÄ_® ™êfig∞rx `«# ‰õΩ=∂~°∞xQÍ<Õ ÉèÏqOzOk. áêâßÛ`«∞ºÅ PKå~°
=º=Ǩ~åÅ∞ áê\˜OK«_»O `≥eÜ«∞x ™êfig∞rH˜ "å\˜x <ÕiÊOK«_»O`ÀÉÏ@∞ H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ PÜ«∞##∞ =∞O^ŒeOK«_»O ‰õÄ_® Hõ^Œ∞Ì. q∞ã¨ì~ü ¿ÇÏÖò#∞ 'á¶ê^Œ~ü
áÈÑπ— Jx ™êfig∞r ã¨OÉ’kèOKÕ"å~°∞.
¿ÇÏÖò ^ŒOѨ`«∞ʼnõΩ W^ŒÌ~°∞ ‰õΩ=∂Ô~ÎÅ∞ – "Õ∞s ¿ÇÏÖò, ǨiÜ«∞\ò ¿ÇÏÖò† XHõ
‰õΩ=∂~°∞_»∞ – âß=ÚºÖò. "åiH˜ ã¨=∞=Ü«∞ã¨∞¯Öˇ·# =~°∞㨉õΩ ™È^Œs=∞}∞Å∞
458 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

W^ŒÌ~°∞ – Wã¨ÉˇÖò "≥∞H˜h¡, ǨiÜ≥∞\ò "≥∞Hõh¡† g~°∞ ‰õÄ_® P ‰õΩ@∞O|O`À<Õ

LO@∞<åfl~°∞.
D #Å∞QÆ∞~°∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ™êfig∞r Hõ<åfl z#fl"å~°∞. giH˜ ™êfig∞r J<ÕHõ
L`«Î~åÅ∞ „"åâß~°∞. D L`«Î~åÅ #∞O_ç ™êfig∞r rq`«OÖ’ D ¢ã‘ÎʼnõΩ
QÆÅ ™ê÷#O ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥eÜ«∞=ã¨∞ÎOk. ''<å L`ÕÎ[Éèíi`«, "ÕQÆ=O`«"≥∞ÿ# rq`«OÖ’
g∞ˆ~ ã¨∞=∞^è∞Œ ~° ã¨Ow`«OQÍ ÉèÏã≤Å∞¡`∞« <åfl~°∞. g∞‰õÄ, J=∞‡‰õÄ ã¨=∞ãÎ̈ Pjã¨∞ûÅ∂
Åaè™êÎ~ÚQÍHõ—— JO@∂ gix QÆ∞iOz „"åã≤=Ù<åfl~°∞.
`˘Å∞`« ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|"Õ∞ ™êfig∞r HÍ~åºÅÜ«∞ ˆHO„^Œ=∞~ÚOk. ™êfig∞r
ÖËYʼnõΩ L`«Î~°„Ѩ`«∞º`«Î~åÅ#∞ K«∂ã¨∞HÀ=_»O`Àáê@∞ PÜ«∞# ѨÙã¨ÎHÍÅ∞, ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞
ÖÏO\˜ JxflO\˜h "åˆ~ ѨkÅѨ~°KÕ"å~°∞. PÜ«∞#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨC_»∞ ^èŒ#
ã¨Ç¨Ü«∞O ‰õÄ_® KÕâß~°∞. ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥áêÊÅO>Ë, JÅã≤™⁄Åã≤ =KÕÛ =ºH˜ÎH˜
„ѨâßO`«`«#∞, q„âßOux JOkOKÕ WÅ∞¡ÖÏ, `«∞áê#∞ "ÕQÆO`À LѨ<庙êÅ∞ WzÛ
JÅã≤áÈ~Ú uiy=KÕÛ ™êfig∞rH˜ „ѨâßO`«=∞~Ú# PǨ¡^ŒHõ~° "å`å=~°}Ïxfl
HõeÊOKå~°∞ ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|O "å~°∞.
JѨC_»Ñ¨C_»∞ ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|O`À |㨠KÕã¨∞Î#fl ™êfig∞r 1894 Ѷ≤„|=i
12= `Õn# _≥„\Ï~Ú\ò "≥àÏ¡~°∞. zHÍQÀ #∞O_ç ^•^•Ñ¨Ù 270 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’
_≥„\Ï~Ú\’¡
LOk _≥„\Ï~Ú\ò. ™êfig∞r J"≥∞iHÍ HÍ~åºK«~°}‰õΩ
_≥„\Ï~Ú\ò XHõ ™ê÷=~°"≥∞ÿO^Œ#=K«∞Û. q`«Î<åÅ∞ <å@_®xH˜
=ÚO^Œ∞ á⁄ÅO ^Œ∞xfl ã≤^ŒúѨ~°Kåe. ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ`å c*ÏÅ#∞ J"≥∞iHÍ
J<Õ ˆHΔ„`«O ã‘fiHõiOKåÅO>Ë, JO^Œ∞‰õΩ J"≥∞iHÍ „Ѩ[Å =∞#ã¨∞ûÅ∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊
Ü«∞^ä•~°÷ ã≤÷uQÆ`«∞Å#∞ „QÆÇ≤ÏOKåe. HÍx Ѩiã≤÷u JÖÏ ÖË^Œx D֒Ѩ٠QÍ<Õ
™êfig∞r ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ∞, ~°=∂ÉÏ~Ú |$O^•Å∞
ÖÏO\˜q HõeÊOz K≥Ñ≤Ê#q, x*ÏxH˜ =ºuˆ~Hõ"≥∞ÿ# z„`«}ÖË "åiH˜ `≥Å∞ã¨∞.
¿Ñ^ŒiHõO, PHõe, Ѩã¨∞ÎÅ∞, Hõ~°=Ù, JO@∞"åº^èŒ∞Å`À#∞, a_»¤Å#∞ "≥Úã¨à◊¡ <À\’¡
qã≤i"Õ¿ã =∞Ç≤Ïà◊Å∞, ~°^äŒ K«„HÍÅ „H˜O^Œ P`å‡Ç¨ïu KÕã¨∞H˘<Õ Éèí‰õΩÎÅ`À#∞
xO_ç# Ѷ∞¨ ’~°"∞≥ #ÿ ^ÕâO◊ QÍ ÉèÏ~°`^« âÕ ßxfl J"≥∞iHõ#∞¡ ÉèÏqOKå~°∞. J=hfl x*ÏÅ∞
HÍ=x Ü«∞^ä•~°÷ Ѩiã≤÷ux `≥eÜ«∞*ËÜ«∞_»O ™êfig∞r „Ѩ^äŒ=∞ Hõ~°Î=ºO. _≥„\Ï~Ú\ò
LѨ<庙êÅÖ’ ™êfig∞r J^Õ KÕâß~°∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ`«Ö’x qq^èŒ
Ѩi=∂}ÏÅ∞ PÜ«∞# LѨ<庙êÅÖ’ =ÚMϺOâßÖˇ·#ѨÊ\˜H©, „Ѩu „Ѩã¨OQÆO
Ö’#∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠"åã¨ÎqHõ z„`åxfl "åi =ÚO^Œ∞OK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞.
 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 459

W@∞=O\˜ J"åã¨ÎqHõ z„`åxfl J"≥∞iHõ#¡‰õΩ „Ѩ^Œi≈Oz K«∂Ñ≤# á¶ê^ŒsÅ#∞,

q∞+¨#sÅ#∞ „ѨuѶ¨∞\˜OK«=Åã≤# J=ã¨~°O ™êfig∞rH˜ Jx"å~°º=∞~ÚOk.
™êfig∞r _≥„\Ï~Ú\ò ~ÀAÅ∞ ZÖÏ LO_»É’`åÜ≥∂ ã¨∂zOKÕ suÖ’ XHõ
„ѨHõ$u "≥·Ñ¨s`«ºO [iyOk. PÜ«∞# _≥„\Ï~Ú\ò KÕ~°∞H˘#fl ~ÀA# „ѨK«O_»"≥∞ÿ#
=∞OK«∞ `«∞áê#∞ K≥Å~ˆ yOk. #QÆ~"° ∞Õ ã¨~fi° <åâ◊#"≥∞ÿ áÈ`«∞O^Õ
=∞OK«∞ `«∞áê#∞ "≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_Õ@O`« L^Œú $`«OQÍ K≥ň~yOk P =∞OK«∞
ã¨∂K«#
`«∞áê#∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® `«=∞ áêâßÛ`«º HÍ~åºK«~°}Ö’
J`«ºO`« f„="≥∞ÿ# „ѨuѶ¨∞@##∞ JHõ¯_» K«qK«∂âß~°∞. ™êfig∞r _≥„\Ï~Ú\’¡
q∞Ãããπ ÉÏw¡ J<Õ =∞Ç≤Ïà◊ WO\’¡ |ã¨KÕâß~°∞. q∞zQÆ<£ QÆ=~°fl~°∞QÍ Ñ¨xKÕã≤#
*Ï<£ ǨÏ_»û<£ q`«O`«∞=Ù P"≥∞. P"≥∞ J<ÕHõ ™ê=∂lHõ ¿ã"åHÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’
áêÖÁæx „Ѩ[ÅÖ’ ZO`À „áêK«∞~°ºO ã¨=Úáêi˚OK«∞H˘#flk. zHÍQÀ „ѨѨOK«
„Ѩ^Œ~°≈# HÍ~°ºHõ~°ÎÅÖ’ XHõ~°∞QÍ P"≥∞ =º=ǨÏiOzOk. _≥„\Ï~Ú\ò =zÛ#ѨC_»∞
™êfig∞rH˜ Ѷ¨∞#"≥∞ÿ# ™êfiQÆ`«O WzÛO^•"≥∞. _≥„\Ï~Ú\òÖ’x ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨μÅ∞
300 =∞Ok, á¶ê^ŒsÅ∞, a+¨Ñ¨CÅ∞ Ü«¸^Œ∞=∞`« QÆ∞~°∞=ÙÅ∞, „á⁄ÃѶã¨~°∞¡, "Õ∞Ü«∞~ü
"≥Ú^ŒÖˇ·#"å~°∞ P ™êfiQÆ`À`«û=OÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞.
=∞OK«∞ `«∞áê#∞ =ã¨∞Î#fl ã¨∂K«# P ™êfiQÆ`À`«û=OÖ’<Õ ~°∂_èç J~ÚOk.
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ XHõ =∞Ç≤Ïà◊ ÖËz ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ =zÛOk. PÜ«∞# Z^Œ∞@ xÅ|_ç
„ѨuѶ¨∞\˜ã¨∂Î <À\˜H˜ ǨÏ^Œ∂ÌѨ^Œ∂Ì ÖˉõΩO_® PÜ«∞##∞ <å<å ^Œ∞~åƒù+¨ÖÏ_çOk.
aQÆæ~°QÍ J~°=™êyOk `«H˜¯#"å~°∞ *’HõºOKÕã¨∞H˘x P"≥∞#∞ |Ü«∞\˜H˜ ѨOÑ≤O
Kå~°∞. HÍx ™êfig∞r „ѨâßO`«`Q« Íx, QÍOcè~º° OQÍx K≥‰Ωõ ¯K≥^~Œ Ö° ^Ë ∞Œ . Wk JO^ŒiH©
Pâ◊Û~°ºOQÍ HõxÑ≤OzOk. PÜ«∞# Ѩ@¡ "åiH˜QÆÅ Q“~°=O W#∞=∞_çOzOk.
_≥„\Ï~Ú\òÖ’ XHõ "å~°O QÆ_çÑ≤, =¸_»∞ „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕ¿ã@@∞¡QÍ U~åÊ@∞¡
KÕâß~°∞. HÍx „Ѩ[Å #∞O_ç J#∞HÀ#O`«QÍ P^Œ~°}Ï, ™êfig∞r =∞ixfl
„Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕÜ«∂Åx "å~°∞ K«∂Ñ≤Oz# L`åûǨÏ=¸ PÜ«∞# „Ѩܫ∂}Ïxfl
"å~Ú^• "Õ~ÚOKå~Ú. WHõ¯_» K«Hõ¯x P^Œ~°} ÅaèOz#>Ë¡ ™êfig∞rx Ѷ¨∂@∞QÍ
q=∞i≈Oz# "å~°∂ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. „Ѩ`ÕºH˜Oz PÜ«∞# ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ QÆ∞iOz
KÕã≤# "åºMϺ<åÅ∞ ^•~°∞}"≥∞ÿ# x~°ã¨#ʼnõΩ QÆ∞~°Ü«∂º~Ú. WO`«Ö’ zHÍQÀ‰õΩ
uiy "≥oá¡ È~Ú# ™êfig∞r P x~°ã#¨ ʼnõΩ |^Œ∞Å∞ K≥Ñʨ _®xH˜ =∞m¡ _≥„\Ï~Ú\ò‰Ωõ
~å=Åã≤=zÛOk. "≥Ú`«ÎO g∞^Œ Ѷ≤„|=i 12 #∞O_ç 23 =~°‰õΩ "≥Ú^Œ\ ˜™êi,
`«^Œ∞Ѩi =∂~üÛ 9 #∞O_ç 30 =~°‰õΩ Ô~O_»=™êi ™êfig∞r _≥„\Ï~Ú\òÖ’
QÆ_çáê~°∞. D HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ 8 |Ç≤Ï~°OQÆ LѨ<庙êÅ∞ KÕâß~°∞. W"Õ H͉õΩO_®
460 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

K«∞@∞ì„ѨHõ¯Å QÆÅ Tà◊¡Ö’#∞ „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞. `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∞, ÉèË\ ©Å∞

ÖÏO\˜q ‰õÄ_® x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
q=∞~°≈Å∞, J==∂<åÅ∞, =^ŒO`«∞Å∞–WÖÏ Jxfl\Ï q∞Ãããπ ÉÏw¡
™êfig∞rH˜ XHõ Ѩi~°HõΔ‰õΩ~åeQÍ xezOk. =∞`«=∞ø_軺O `åO_»qOz# P
~ÀAÖ’¡ Ѩ~å~Ú =∞`åxH˜ K≥Ok# XHõ =ºH˜ÎH˜ WO\’¡ P„â◊Ü«∞O W=fi_»=∞<Õk
`«H˜¯# ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ #∞O_ç ^•~°∞}"≥∞ÿ# q=∞~°≈Å#∂, q~À^è•hfl PǨfixOK«_»"Õ∞
J=Ù`«∞Ok. HÍx ÉÏw¡ g\˜#xflO\˜h JѨiq∞`« ÉèíH˜Î`À#∞, =∞#óÃã÷·~°ºO`À#∞
„ѨuѶ¨∞\˜OzOk. ÉÏw¡H˜ `˘q∞‡^Õà◊¡ =∞#∞=∞~åÅ∞ LOk. ¢ÔH·ã¨Î"Õ`«~°∞xH˜ WO\’¡
|㨠WzÛ#O^Œ∞‰õΩ áê~î°âßÅÅÖ’ `À\˜ q^•º~°∞÷Å∞ P"≥∞#∞ ZQÆ`åo KÕâß~°@!
z#flÑ≤Å¡ÅÖ’ Ãã·`«O =∞`« *Ïu =∞ø_軺O ZO`«QÍ áê^Œ∞‰õΩáÈ~ÚO^À K≥ѨÊ_®xH˜
W^˘Hõ L^•Ç¨Ï~°}.
ZHõ¯_»‰õΩ "≥o¡<å ™êfig∞rH˜ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ Z^Œ∞Ô~·# „Ѩâ◊flÅ∞ =¸_»∞.
=¸_»∞ „Ѩâ◊flÅ∞
ÉèÏ~°`«^Õâßxfl QÆ∞iOz á¶ê^ŒsÅ∞, q∞+¨#sÅ∞, ~°=∂ÉÏ~Ú
=sæÜÚ« Å∞ ZÖÏO\˜ z„`åxfl „Ѩ^iŒ ≈Oz K«∂áê~À D „Ѩâfl◊ Å
#∞O_ç `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. P „Ѩâ◊flÅ∞:
1. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ tâ◊√=ÙÅ#∞ "≥Úã¨e <À\’¡ qã≤i"Õ™êÎ~å?
2. [#∞Å∞ [QÆ<åfl^äŒ ~°^KŒä „« HÍÅ „H˜O^Œ Ѩ_ç P`å‡Ç¨ïu KÕã∞¨ H˘O@∞<åfl~å?
3. Éèí~°Î =∞~°}˜¿ãÎ J`«_ç`Àáê@∞ ÉèÏ~°º#∞ ã¨r=OQÍ ^ŒÇ¨Ï#O KÕ™êÎ~å?
XHõ™êi Ü«¸x>ËiÜ«∞<£ K«~Ûü Ö’ ™êfig∞r „ѨãO¨ QÍ#O`«~O° , ''WHõ „Ѩâfl◊ Å∞
J_»QÆQÀˆ~"å~°∞ J_»QÆ=K«∞Û—— Jx „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. XHõ HÍy`«O g∞^Œ „Ѩâ◊flÅ∞
„"åã≤ XHõ ÃÑ>ˇìÖ’ "ÕÜ«∂e. ™êfig∞r "å\˜x K«∂ã≤ ["å|∞e™êÎ~°∞. "å\˜Ö’
‰õÄ_® WÖÏO\˜ „Ѩâ◊flÖË Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú. "å\˜H˜ ™êfig∞r ѨiǨã¨OQÍ#∞,
Ǩ㨺ѨÓ~°fiHõOQÍ#∞ ["å|∞Å∞ K≥áêÊ~°∞. P `«~°∞"å`« QÆOcè~°OQÍ WÖÏ J<åfl~°∞:
''HÍx q∞„`«∞ÖÏ~å, XHõ¯ q+¨Ü«∞O <Õ#∞ ~°∂_èçQÍ K≥ѨÊQÆÅ#∞. "Õ∞O Z#fl_»∂
=∞O„`«QÆ`≥ÎÅ#∞ ã¨r=^ŒÇ¨Ï#O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.——1 ™êfig∞r D =∂@Å∞ K≥ѨÊQÍ<Õ P
ã¨ÉèÏ=∞O_»Ñ¨O Hõ~°`åà◊^èŒfi#∞Å`À =∂~À‡yOk.
1. ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« „ѨHÍ~°O Z=~°∂ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œi≈OK«_»"≥∂, PÜ«∞#`À „Ѩ`«ºHõΔOQÍ
ã¨O|O^èŒO ÃÑ@∞ìHÀ=_»"≥∂ J™ê^茺O. ÉèíQÆ=O`«∞xH© =∞x+≤H© =∞^茺 "å~°kèQÍ L#fl"å~°∞
^Õ=Ѩل`«∞_≥·# Uã¨∞„H©ã¨∞Î. =∞x+≤ PÜ«∞#<Õ „áêi÷OKåe. Wk ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« ã≤^•úO`«O. HÍx

 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 461

=∞~˘Hõ™êi ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''"Õ∞O =∞`«=∞ø_è»∞ºÅO. J~Ú`Õ

=∞=∞‡efl "Õ∞"Õ∞ Ç≤ÏOã≤OK«∞H˘O\ÏO, =∞=∞‡efl "Õ∞=Ú ÃÑ^ŒÌ ~°^äŒ K«„HÍÅ „H˜O^Œ
P`å‡~°Ê} KÕã¨∞H˘O\ÏO, =∂ Q˘O`«∞Å<Õ #~°∞H˘¯O\ÏO, =Úà◊¡ Ѩ_»HõÅ g∞^Œ
â◊Ü«∞x™êÎO. HÍx g∞~°∞ =∞`À<å‡^Œ∞Å∞. Ѩ~°∞Å Q˘O`«∞Å#∞ `≥QÆ#~°∞‰õΩ`å~°∞,
Ѩ~°∞Å#∞ Ѩ@∞ìH˘x JyflH˜ PǨïu KÕ™êÎ~°∞, =Úà◊¡ Ѩ_»HõÅ g∞^Œ |Å=O`«OQÍ
Ѩ_»∞HÀɡ_»`å~°∞. HÍx q∞=∞‡efl K«Hõ¯QÍ Ñ¨i~°H˜ΔOK«∞H˘O\Ï~°∞!——
''¢ÔH·ã¨Î=Ù_»∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙQÍQÍx, É∫^Œ∞ú_»∞QÍQÍx =∂~°#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞. ÖË^•
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙQÍx, É∫^Œ∞ú_»∞QÍx ¢ÔH·ã¨Î=ÙxQÍ =∂~°#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞. HÍx „Ѩu =ºH©Î W`«~°∞Å
ÉèÏ"åÅ#∞ – W`«~° =∞`« ™ê~åxfl – „QÆÇ≤Ïã¨∂Î=ÙO_ç `«=∞
=∞`« =∂iÊ_®?
=ºH˜Î`åfixfl xÅ∞ѨÙH˘x, ã‘fiÜ«∞qHÍ㨠xÜ«∞=∂#∞™ê~°O
1
Jaè=$kúQÍOKåe—— Jx `«=∞ zHÍQÀ LѨ<庙êÅÖ’<Õ ã¨Ê+¨ìOQÍ "≥Å¡_çOz#
™êfig∞r Ãã·`«O =∞`« =∂iÊ_ç ã¨=∞㨺#∞ Z^Œ∞~˘¯#=Åã≤ =zÛOk! ™êfig∞r H©iÎ
"åºÑ≤ÎQÍOKÕH˘nÌ PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz Hõ@∞ìHõ^äŒÅ∞, =^ŒO`«∞Å∞ J^Õ "ÕQÆO`À
"åºÑ≤OKå~Ú. JO^Œ∞Ö’ XHõ\ ,˜ PÜ«∞# JO^Œih Ç≤ÏO^Œ∞=∞`«OÖ’H˜ =∂~°∞ã¨∞<Î åfl
~°<Õk. WѨÊ\˜ˆH PÜ«∞# KåÖÏ=∞Okx `«=∞ =∞`«OÖ’H˜ =∂iÛ"Õâß~°∞,
JO^Œ∞HÀã¨"Õ∞ _≥„\Ï~Ú\òH˜ =KåÛ~°<Õ =^ŒOu "åºÑ≤OK«™êyOk. q∞Ãããπ ÉÏw¡
WO\’¡ XHõ ¢ã‘Î ™êfig∞rx ^Œ∞~åƒù+¨ÖÏ_»_®xH˜ HÍ~°}O W^Õ. ''=∞`«O QÆ∞iOz
É’kèOK«_®xH˜ XHõ ¢ÔH·ã¨Î"Õ`«~°∞}˜‚ _≥„\Ï~Ú\ò‰õΩ fã¨∞‰õΩ~å=Åã≤# J=ã¨~°O
U"≥ÚzÛOk! J"≥∞iHÍ =zÛ#ѨÊ\˜ #∞O_ç PÜ«∞# J<Õ‰õΩÅ#∞ =∞`«O
=∂~°∞ÛH˘<ÕÖÏ KÕâß~°@—— Jx XHõ Ѩ„uHõ „"åã≤Ok.
XHõ ~ÀA „Ѩã¨OQÍ#O`«~°O XHõ Ѩ„uHÍqÖËYi ã¨fiÜ«∞OQÍ nxx QÆ∞iOz
J_çQÍ_»∞. HõΔ}O ‰õÄ_® PÅ㨺O KÕÜ«∞‰õΩO_® ™êfig∞r *Ë|∞ #∞O_ç XHõ ѨÙã¨ÎHõO
fâß~°∞. ''„H©.ѨÓ. 200 Uà◊¡ „H˜`«O Jâ’Hõ K«„Hõ=iÎ „"åã≤# âßã¨#O Wk. nxx
K«kq`Õ g∞‰õΩ ã¨Ô~·# ["å|∞ Åaèã¨∞ÎOk—— JO@∂ P âßã¨<åxfl K«k"å~°∞:

 x[OQÍ ÉèíQÆ=O`«∞x`À ã¨O|O^èŒO ÃÑ@∞ìHÀQÆÅ, ÉèíQÆ=^ŒÌ~°≈<åÅ∞ á⁄Ok ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u

á⁄Ok#"å~°∞ J<Õ‰õΩÅ∞ JHõ¯_® L<åfl~°∞. "åih, J@∞=O\˜ ÉèÏ=#Å∞ QÆÅ"åih
ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ „Ѩ`«º~°∞÷Åx K«~üÛ xO^Œ "Õã≤Ok† "åix Jxfl q^è•Å∞QÍ J}z"Õã≤Ok.
Ѩ~åHÍ+¨ªQÍ J<ÕHõ=∞Ok ¢ã‘ÎÅ#∞ =∞O„`«QÆ`≥ÎÅ∞QÍ =Ú„^Œ"Õã≤ JyflH˜ PǨïu QÍqOzOk.
^•xx ™êfig∞r WHõ¯_» „Ѩ™êÎqã¨∞Î<åfl~°∞.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 1, ѨÙ@ 61.
462 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''=∞`« âßYÅ =∞^茺 =º`庙êÅ∞ LO_»_»O ã¨Ç¨Ï[O. HÍx "å\˜ =∞^茺 XHõ
™ê=∂#º =∞øeHõ`« LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ `«=∞ =∞`«O QÆ∞iOz Q˘Ñ¨Ê K≥ѨCHÀ=_»O
HÍx, W`«~° =∞`åÅ#∞ JQ“~°=Ѩ~°K«_»O HÍx K≥Ü«∞º‰õÄ_»^Œ∞. „Ѩu =∞`åxfl
ã¨∞ǨÏ$^•ƒù=O`À K«∂_®e† "å\˜H˜ ã¨=Úz`« Q“~°"åxfl W"åfie. D ã¨∞ǨÏ$^•ƒù
=O`À W`«~°∞ʼnõΩ ¿ã= KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ XHõ =ºH˜Î `«# =∞`« H©iÎx W#∞=∞_çOѨ
*Ë™êÎ_»∞. JÖÏ KÕÜ«∞x =ºH˜Î `«# =∞`«q<åâßxH˜ HÍ~°}Éèí∂`«∞_»=Ù`å_»∞.——
Wk K«kq ™êfig∞r, Jâ’Hõ K«„Hõ=iÎ QÆ∞iOz H˘#™êyOKå~°∞: ''"Õ∞^è•q
Ü≥ÿ∞# D K«„Hõ=iÎ Ü«Ú^ŒúO =^ŒÌ<åfl_»∞. ^•x Ѩ~°º=™ê#OQÍ<Õ W`«~° ^ÕâßÅ∞
"åÜ«Ú"ÕQÆO`À ѨÙ~Àaè=$kú K≥Ok#ѨC_»∞, ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "≥#∞Hõ|_çáÈ~ÚOk. ^•x
Pi÷Hõã≤÷u Jã¨Î=ºã¨Î=∞~ÚOk. Z_»`≥QÆx â◊H©Î, ~°Hõ΄Ѩ"åǨÏ=¸ `«H˜¯# ^ÕâßÅ#∞
ã¨∞ã¨OѨ#flO KÕã≤#ѨC_»∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ^•xx =i˚OzOk. ^•x Ѩ~°º=™ê#OQÍ
^•x ã¨OѨ#fl`« H©Δ}˜OzOk.——
`«~°∞"å`« P qÖËYi, ''D 19 = â◊`å|ÌѨ٠P=â◊ºHõ`«Å#∞ ѨÓiÎKÕÜ«∞
_®xH˜ áÈ\©Å∞Ѩ_»∞`«∞#fl áêâßÛ`«º^ÕâßÅ∞ JÇ≤ÏO㨠ÖÏO\˜ ã≤^•úO`åÅ∞ ã‘fiHõiOѨ
™ê^茺=∂?—— Jx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''ZO^Œ∞‰õΩ, ã≤OǨÏ|ÅO`À "Õ∞Hõ
=∞$^Œ∞`åfixfl [`«Ñ¨~°K«ÖË=∂?—— Jx J_çQÍ~°∞.
XHõ™êi ™êfig∞r, ''„áêp# ÃÇ·ÏO^Œ= `«`«Î fi*Ï˝#∞Å∞ É’kèOzOk Uq∞\˜?——
J<Õ JOâ◊O g∞^Œ „Ѩã¨OyOKå~°∞. D „Ѩã¨OQÆO q∞Ãããπ ÉÏw¡ WO\’¡ [iyOk.
<åºÜ«∞"å^Œ∞Å∞, <åºÜ«∞=¸~°∞ÎÅ∞, q∞+¨#sÅ∞, Ãã·xHÍkèHÍ
Uã¨∞¢H©Îã¨∞ΉõΩ ~°∞Å∞, áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# J<ÕHõ ~°OQÍʼnõΩ K≥Ok#
Jaè=ÚYOQÍ
u~°QÆO_ç =º‰õΩÎÅ∞ =KåÛ~°∞. ÉÏw¡ WO\’¡ QÆ^Œ∞Å∞, Kå=_»∞Å∞ „â’`«Å`À
„H˜H˜¯iã≤áÈÜ«∂~Ú. ™êfig∞r Ô~O_»∞ QÆO@Å ¿ãѨ٠„Ѩã¨OyO
Kå~°∞. nxx 'PYi ¿ÑÅ∞_»∞— JO@∂ Ѩ„uHõÅ∞ Jaè=i‚OKå~Ú. HÍx Ѩ„uHõÅ
"åºMϺ<åÅ∞ ѨHõΔáê`«"≥∞ÿ#q. PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍOâ◊O =^ŒeÃÑ\˜ì, ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ
QÆ∞iOz K≥Ñ≤Ê#q =∂„`«"Õ∞ Jq „ѨK«∞iOKå~Ú. "å\˜Ö’ H˘xfl\˜x K«∂^•ÌO:
''Uã¨∞¢H©ã¨∞Î `«# ~°HõÎO`À =∞#‰õΩ ã¨fi~°æ~å*Ϻxfl WzÛ#@∞¡QÍ g∞ `«`«Î fiO
K≥|∞`«∞#flk. HÍx W@∞=O\˜ ÉèÏ=# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ ÖË^Œ∞. XHõi ~°HõÎO`À
ã¨fi~åæxH˜ "≥à◊¡_®xH˜ ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»∞ 㨿ãq∞~å W+¨ìѨ_»_»∞.
''XHõ q+¨Ü«∞O K≥¿ÑÊ f~åe. q∞=∞‡efl f„=OQÍ q=∞i≈ã¨∞Î<åfl#x
ÉèÏqOK«HõO_ç. g∞~°∞ q∞+¨#sʼnõΩ tHõΔ}, q^Œº, ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞, r`«O Jhfl Wã¨∞Î<åfl~°∞.
 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 463

ZO^Œ∞‰õΩ? =∂ ^ÕâßxH˜ =zÛ =∂ ѨÓsfi‰õΩÅ#∞, =∞`«O ¿Ñi@ =∂ ^Õâ◊OÖ’x

ã¨=∞™êÎxfl q=∞i≈OK«_®xH˜. "å~°∞ =∂ ^Õ"åÅÜ«∂Å „ѨHõ¯<Õ xÅ|_ç, 'q„QÆǨ
Å#∞ P~åkèOKÕ J*Ï˝#∞ÖÏ~å! g∞~°∞ #~°HÍxˆH áÈ`å~°∞— Jx aQÆæ~°QÍ ˆHHõÅ∞
ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ`À D q^èŒOQÍ „Ѩ=iÎOK«_®xH˜ ™êǨÏã≤™êÎ~å?
™êǨÏã≤OK«~∞° . ZO^Œ∞HõO>Ë "åi Y_®æÅ∞ X~° #∞O_ç |Ü«∞\˜H˜ ^Œ∂ã¨∞‰õΩ=™êÎÜ∞« x
q∞+¨#sʼnõΩ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. HÍx ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»∞ âßOuHÍ=Ú‰õΩ_»∞. q∞+¨#sÅ
J~°÷~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# "åQÆ∞_»∞ qx, '=¸~°∞öefl =∂\Ï¡_»∞HÀh— Jx âßO`«OQÍ #qfi
"≥o¡áÈ`å_»∞. P`«_ç "≥·Mi Jk.——
™êfig∞r P"Õâ◊O`À WÖÏ J<åfl~°∞: ''XHõ KÕ`« ɡ·aÖò, =∞~À KÕ`« Y_»æ=¸
ѨÙK«∞ÛH˘x g∞~°∞ =ã¨∞Î<åfl~°∞. g∞ =^ŒÌ L#flk x#fl "≥ÚÅÔHuÎ# =∞`«O. g∞~°∞
É’kèOK«_®xH˜ ~å=_»=∂, g∞ Uã¨∞„H©ã¨∞ÎÖÏ Ñ¨q„`«∞Öˇ·# =∂ |∞∞+¨μÅKÕ "ÕÖÏk
ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ É’kèOѨ|_»∞`«∂ =ã¨∞Î#fl „Ѩ[ʼnõΩ! g∞~°∞ =∞=∞‡efl „`˘H˜¯"Õã¨∞Î
<åfl~°∞. g∞ áê^•Å „H˜O^ŒÑ¨_ç=Ù#fl ^èŒ∂oH˜ ã¨=∞OQÍ =∞=∞‡efl ѨiQÆ}˜ã¨∞Î<åfl~°∞.
J=¸Åº"≥∞ÿ# =#º=∞$QÍÅ#∞ <åâ◊#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. g∞ „`åQÆ∞_»∞ JÅ"å@∞`À#∞,
q<À^•Å`À#∞ =∂ „Ѩ[Å#∞ J==∂xã¨∞Î<åfl~°∞. =∂ ¢ã‘ÎÅ#∞ H˜OK«Ñ¨~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞.
JO`≥O^Œ∞‰õΩ, g∞ =∞`«O Hõ<åfl U q^èŒOQÍ#∂ fã≤áÈx, =∂#=`«fiO`À
xO_ç=Ù#flO^Œ∞ =Å# g∞ =∞`«O Hõ<åfl L#fl`«"≥∞ÿ# =∂ =∞`åxfl JѨMϺu
áêÖË˚Ü«∞ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. D ~°HõOQÍ J<ÕHõ ~°HÍÅ∞QÍ g∞ Hõ<åfl L#fl`«"≥∞ÿ# XHõ
^ÕâßxH˜ g∞ =∞`«O „ѨKå~°O KÕÜ«∞_®xH˜ "≥o¡, 'ã¨`«fi~°"Õ∞ „ѨKå~°O KÕÜ«∞
ÖˉõΩ<åflO—, '¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ =∞O^ŒH˘_çQÍ "åºÑ≤ã¨∞Î#flk— JO@∂
Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å=Ù`«∞<åfl~°∞ ‰õÄ_®! Jk ZO^Œ∞‰õΩ `«fii`«QÆu# "åºÑ≤OK«ÖË^À
`≥Å∞™ê? ZO^Œ∞‰õO>Ë g∞~°∞ g∞ Uã¨∞„H©ã¨∞Î ÖÏO\˜ "å~°∞ HÍ~°∞ Hõ#∞Hõ. "Õ∞O
Uã¨∞„H©ã¨∞Î#∞ H©iÎOK«QÆÅ=¸, Q“~°qOK«QÆÅ=¸ ‰õÄ_®. g∞~°∂ PÜ«∞#ÖÏ
x~å_»O|~°∞Å∞QÍ, Ju™ê=∂#∞ºÅ∞QÍ, „¿Ñ=∞ ã¨O^Õâßxfl "≥∂ã¨∞H˘x, W`«~°∞Å
HÀã¨O rqOz, ѨxKÕã≤, Hõ+¨ìѨ_Õ "å~°∞QÍ =∂ QÆ∞=∞‡O =^ŒÌ‰õΩ =¿ãÎ q∞=∞‡efl
"Õ∞O ã‘fiHõiOK«=∞#∞‰õΩO@∞<åfl~å? `«Ñ¨Ê‰õΩO_® HÍ^Œ∞. J@∞=O\˜ =ºH˜Î XHõ~°∞
=¿ãÎ PÜ«∞##∞ "Õ∞O =∂ |∞∞+¨μÅH˜KÕÛ Q“~°==∞~åº^ŒÅ`À PǨfix™êÎO, PÜ«∞#
=∂@Å∞ PÅH˜™êÎO.
''=∞=∞‡efl ^Œ∞~åƒù+¨ÖÏ_»_®xH©, q=∞i≈OK«_®xH© tHõΔ}xzÛ =∂ ^ÕâßxH˜
=∞#∞+¨μÅ#∞ ѨOÑ≤ã¨∞Î<åfl~°∞. "å~°∞ =∞=∞‡efl QÆi›Oz#^•O\’¡ "Õ~ÚÖ’ XHõ¯
464 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=O`«∞ <Õ#∞ WHõ¯_» "≥Å¡_ç¿ãÎ g∞~°∞ ǨǨHÍ~åÅ∞, P~åƒù@=¸ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. 'F,

=∞=∞‡efl `åHõ ‰õÄ_»^Œ∞. "Õ∞O J"≥∞iHõ#¡O. „ѨѨOK«OÖ’x Ü«∂=#‡Okh "Õ∞O
^Œ∞~åƒù+¨ÖÏ_»=K«∞Û, QÆi›OK«=K«∞Û, q=∞i≈OK«=K«∞Û, U^≥·<å K≥ѨÊ=K«∞Û. HÍx
=∞=∞‡efl g∞~°∞ Ug∞ J#‰õÄ_»^Œ∞, `åH˜`Õ "Õ∞O =Ú‰õΩoOK«∞‰õΩáÈ`åO!—....
J#∞‰õΩO@∂ XHõ¯\˜ =∞~°záÈHõO_ç. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅO^Œ~°∂ HõÅã≤ Ç≤ÏO^Œ∂=∞Ǩ
ã¨=Ú„^ŒOÖ’x |∞~°^Œ#O`å fã≤ áêâßÛ`«º^ÕâßÅÃÑ· qã≤i"Õã≤<å g∞~°∞ =∂‰õΩ
KÕã¨∞Î#fl „H“~åºÅÖ’ HÀ\˜Ö’ XHõ¯ =O`«∞ ‰õÄ_® D_»∞ HÍ^Œ∞....
''‰õ#∞Hõ ™È^Œ~°∞ÖÏ~å! g∞~°∂, g∞ ^Õâ◊=¸ rqOKåÅO>Ë Uã¨∞„H©ã¨∞Î =^ŒÌ‰õΩ
uiy "≥à◊¡O_ç. g∞~°∞ ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞ HÍ~°∞! '^Õ=‰õΩ=∂~°∞xH˜ `«Å^•K«∞HÀ=_®xH˜
KÀ@∞ÖË^Œ∞— Jx =zOz# P =ºH˜Î =^ŒÌ‰õΩ uiy "≥à◊¡O_ç. 'Ѩ‰õΔΩʼnõΩ QÆ∂à◊√¡
L<åfl~Ú, =∞$QÍʼnõΩ QÆ∞ǨÏÅ∞<åfl~Ú. HÍx ^Õ=‰õΩ=∂~°∞xH˜ `«Å^•K«∞HÀ=_®xH˜
KÀ@∞ÖË^Œ∞.— HÍx g∞ =∞`«O P_»O|~°OQÍ É’kèOѨ|_»∞`«∞#flk. KÀ^ŒºO
K«∂_»O_ç!——
Ѷ„≤ |=i 23 = `Õn# _≥„\Ï~Ú\ò #∞O_ç ™êfig∞r FÇ≤ÏÜ≥∂ J<Õ #QÆ~åxH˜
"≥àÏ¡~°∞. HÍx _≥„\Ï~Ú\òÖ’ PÜ«∞# L`«Ê#flO KÕã≤# `«~°OQÆO, _èôH˘x zO^Œ~°
=O^Œ~° HÍ™êyOk. PÜ«∞##∞ „ѨuѶ¨∞\˜ã¨∂Î á¶ê^ŒsÅ∞ Ѩ„uHõ
á¶ê^ŒsÅ
„ѨuѶ¨∞@# ÅÖ’ „"åâß~°∞. z=iH˜ =∂~üÛ 5 = `Õn# XHõ |Ç≤Ï~°OQÆ
ã¨=∂"Õâßxfl U~åÊ@∞KÕâß~°∞. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl U "Õ∞~°‰õΩ
^Œ∂+≤OK«=KÀÛ P "Õ∞~°‰õΩ ^Œ∂+≤Oz, z=~°QÍ, ''Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ ~°HõΔ‰õΩ_»O@∂
Z=~°∂ ÖË~°∞. Uã¨∞„H©ã¨∞Î =∂„`«"Õ∞ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl ~°H˜ΔOK«QÆÅ_»∞—— Jx UHõ„w=OQÍ
f~å‡xOKå~°∞. nxH˜ H˘#™êyOѨÙQÍ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÖ’¡ XHõ „ÃÑãπɡ>ËiÜ«∞<£
K«~Ûü `«=∞ ™êO=`«ûiHõ ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ POˆQÜ ¡ Ú« Å∞ ÉèÏ~°`^« âÕ ßxfl J}z LOK«_O»
<åºÜ«∞"Õ∞#<Õ f~å‡<åxfl P"≥∂kOzOk. q`«O`«∞=ÙÅ#∞ ã¨r=OQÍ ^ŒÇ¨Ï#O
KÕÜ∞« _»O, P_» tâ◊√=ÙÅ#∞ "≥Úã¨à¡◊ <À\’¡ qã≤i"ÕÜ∞« _»O, =∂#= ~°HOÎõ `À ^•Ç¨ÏO
f~°∞ÛHÀ=_®xH˜ `«ÇϨ `«ÇϨ ÖÏ_Õ ^Õ=`«Å#∞ P~åkèOK«_O» ÖÏO\˜ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞
áê\˜OKÕ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ ã¨O㨯iOz f~åÅx "å~°∞ x~°‚~ÚOKå~°∞.
JO`ÕH͉õΩO_® Ѷ≤„|=i 28 = `Õn #∞O_ç =∂~üÛ 4 = `ÕnÖ’QÍ ÉèÏ~°`«
^ÕâßxH˜ q∞+¨#sÅ∞QÍ "≥à◊¡_®xH˜ tHõΔ} á⁄O^Œ∞`«∞#fl Ü«Ú=‰õΩÅ HÀã¨O Ô~O_»=
„ѨѨOK« =∞Ǩã¨Éèí ‰õÄ_® JHõ¯_» U~åÊ@∞ KÕÜ«∞|_çOk. WO^Œ∞Ö’ 300
q^•ºã¨Oã¨÷ʼnõΩ K≥Ok# 1200 =∞Ok Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ∞ áêÖÁæ<åfl~°∞.
 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 465

=∂~üÛ 9 = `Õn# =∞m¡ ™êfig∞r _≥„\Ï~Ú\ò‰õΩ =KåÛ~°∞† D™êi áê=∞~ü

J<Õ =ºH˜Î WO\’¡ |ã¨KÕâß~°∞. DÜ«∞# _≥„\Ï~Ú\òÖ’x ã¨OѨ#∞flÅÖ’ XHõ~°∞.
É’Öˇ_»O`« Ѩ~°Ñ¨u L#fl =ºH˜Î† zHÍQÀ „ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈##∞ =º=ã‘÷HõiOz#
"åiÖ’ „Ѩ^è•#∞_»∞† ~å+¨ì, ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`åfiÅÖ’ J<ÕHõ Ѩ^Œ=ÙÅ#∞ JÅOHõiOz#
=ºH˜Î. J~°"≥· Uà◊¡ ÃÑ·|_»¤ DÜ«∞#‰õΩ ã¨=∞=Ü«∞ã¨∞¯Öˇ·# q∞„`«∞Å∞ J<Õ‰õΩÅ∞<åfl~°∞.
`«=∞ |$O^•xfl '=$^Œ∞úÅ Hõ¡Éò— Jx ¿Ñ~˘¯<Õ"å_»∞. J"≥∞iHÍÖ’ ™êfig∞rH˜ ZO`À
ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã≤# =º‰õΩÎÅÖ’ DÜ«∞# XHõ~°∞. J<ÕHõ™ê~°∞¡ `«# WO\’¡ qO^Œ∞
U~åÊ@∞KÕã≤, J<ÕHõ=∞Ok „Ѩ=ÚY∞Å#∞ PǨfixOz ™êfig∞rH˜ ѨiK«Ü«∞O
KÕâß_»∞. ''q∞+¨ì~ü áê=∞~ü „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ∞_»∞, ã¨~°^• =∞x+≤, ã¨[˚#∞_»∞, ^èŒ#=O`«∞_»∞.
<å Ѩ@¡ ZO`À Jaè=∂#O`À L<åfl_»∞——1 Jx ™êfig∞r „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
áê=∞~ü ã¨~°^• "≥·Yi ™êfig∞r `«=∞ ÖËYÖ’ „Ѩ™êÎqOKå~°∞: ''WHõ¯_ç Ѩ„uHõ
ÅÖ’ ##∞fl QÆ∞iOz „"åã≤# qO`« q+¨Ü«∞O XHõ\ ˜ LOk: '~°≠O~°≠Ï=∂~°∞`«O
ÖÏO\˜ XHõ ÃÇ·ÏO^Œ= ã¨<åflºã≤ =zÛ áê=∞~°∞QÍiH˜ JukäQÍ L<åfl~°∞.
áê=∞~°∞QÍ~°∞ Ç≤ÏO^Œ∞"≥·áÈ~Ú, ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "≥àÏ¡Å#∞H˘O@∞<åfl~°∞. áê=∞~°∞QÍiH˜
Ô~O_»∞ ã¨O㨯~°}Å∞ K≥Ü«∂ºÅx LOk. "å\˜Ö’ XHõ\ ˜: PÜ«∞# ÖÏOQ∑ ǨÏ∫ãπ
J<Õ á⁄ÅOÖ’ ÃÑOK«|_ç# QÆ∞„~åÅ`À [QÆ<åfl^䌙êfiq∞ ~°^äŒO ÖÏyOK«_»O.
Ô~O_»=k *ˇsû P=Ù#∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ P~åkèOKÕ QÀ=ÙQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«_»O.—
`«=∂ëêQÍ LOk Hõ^•! „ÃѶOz QÆ∞„~åÅ∞, *ˇsû P=ÙÅO>Ë PÜ«∞#‰õΩ Ñ¨OK«
„áê}ÏÅ∞. PÜ«∞# =^ŒÌ Jq KåÖÏ L<åfl~Ú.——2
áê=∞~ü WO\’¡ QÆ_»Ñ¨Ù`«∂<Õ ™êfig∞r `«=∞ „Ѩã¨OQÍÅ#∞ H˘#™êyOKå~°∞.
JѨÊ\˜ˆH Ѩ„uHõÅ∞ PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz J<ÕHõ Jaè„áêÜ«∂Å#∞ =ºHõÎO KÕÜ«∞_»O`À
WѨC_»∞ PÜ«∞# „ѨãO¨ QÍʼnõΩ =Ú#∞Ѩ\ ˜ Hõ<åfl JkèHõ ã¨OYºÖ’ [#O ~å™êQÍ~°∞.
=∂~üÛ 11 = `Õn# 'ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞—
J<Õ JOâ◊O g∞^Œ ™êfig∞r „Ѩã¨OyOKå~°∞. PÜ«∞# JѨÊ\˜ ^•HÍ KÕã≤#
„Ѩã¨OQÍÅÖ’ Wk P}˜=Ú`«ºOQÍ ÉèÏqOѨ|_çOk. P ~ÀA PÜ«∞# Ô~O_»∞#fl~°
QÆO@Å¿ãѨ٠„Ѩã¨OyOKå~°∞. `«=∞#∞ ^Œ∞~åƒù+¨ÖÏ_ç# Ü«∂=#‡Ok <Àà◊¥¡
=¸`«Ñ¨_ÕÖÏ KÕã≤Ok P „Ѩã¨OQÆO† ^•x`ÀÉÏ@∞ ZѨÊ\˜ÖÏ P „Ѩã¨OQÆOÖ’
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ ÉèÏ=#Å∞ *ÏÅ∞"å~å~Ú.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 125.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 123.

S 32
466 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r KÕã≤# D LѨ<åºã¨O q<åflHõ H˘O`«HÍÅO á¶ê^ŒsÅ∂ Ѩ„uHõÅ∂

ã¨^Œ∞Ì=∞}y#@∞¡ HõxÑ≤OKå~Ú. HÍx PÜ«∞#ÃÑ· =∞~À HÀ}O #∞O_ç ^•_ç
„áê~°OaèOKå~°∞. ™êfig∞r „Ѩ=~°Î##∞ Hõà◊OH˜`«Ñ¨~°z =∂\Ï¡_»<å~°OaèOKå~°∞.
"≥Ú^Œ\’¡ =^ŒO`«∞Å∞ "åºÑ≤OѨ*Ëâß~°∞. P `«~°∞"å`« |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ<Õ =∂\Ï¡_»
™êQÍ~°∞.
D =^ŒO`«∞Å∞ ã¨=∞㨺Å#∞ ã¨$+≤ìOKå~Ú. H˘xfl Wà◊¡"å~°∞ ™êfig∞rx `«=∞
Wà◊¡‰õΩ PǨfixOz#ѨC_»∞, „Ѩ`«º~°∞÷Å∞ P WO\’¡ D =^ŒO`«∞ŠѨÙ~å}O q¿ÑÊ
"å~°∞. Ѩ~°º=™ê#O? ™êfig∞r "≥o¡#ѨC_»∞ P WÅ∞¡ QÆ_çÜ«∞ÃÑ\˜ì LO_»_»O`À
PÜ«∞# uiy áÈ=Åã≤=KÕÛk. HÍx J<ÕHõ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ x[O `≥eâßHõ J^Õ
WO\˜"å~°∞ ™êfig∞rx HõΔq∞OK«=∞x "Õ_»∞H˘x, =∞m¡ PǨfixOK«_»O Hõ^Œ∞Ì.
™êfig∞r HõÅ`« K≥O^ŒÖË^Œ∞, xã¨Ê $Ç¨Ï K≥O^ŒÖË^Œ∞. ã¨~°fiHÍÅ ã¨~åfi=ã¨÷ÅÖ’
ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ P^è•~°O KÕã¨∞H˘x rq`«O QÆ_çáê~°∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz <å\˜ J"≥∞iHÍÖ’ Ô~O_»∞ q^è•Å~Ú# Jaè„áêÜ«∂Å∞
LO_Õq. XHõ\ ˜, WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞ K«∂âßO. JO>Ë, =¸_è»#=∞‡HÍŠѨÙ@ì, PHõe
Ѩã∞¨ ÅÎ `À JÅ=∞\˜OKÕ ^ÕâO◊ ÖÏO\˜ Jaè„áêÜ«∂Å∞. =∞~˘Hõ\ ,˜
QÍ~°_ô
„Ѩ^Œ~°≈#Å∞ =^Œ∞Ì QÍ~°_ôÅ∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ =∞Ǩ`«∞‡Å∞ HÀH˘Å¡Å∞, "å~°∞ Uk
HÍ"åÅ<åfl KÕÜ«∞QÆÅ ã¨=∞~°∞÷Å∞† ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥áêÊÅO>Ë, XHõ
=∞Ǩ`«∞‡_»O>Ë PÜ«∞#‰õΩ QÍ~°_ô Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHõ"≥∞ÿ LO_®e. "≥Ú^Œ\ ˜ Jaè„áê
Ü«∞O`À ™êfig∞rx Ug∞ KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz "å~°∞ K≥Ñ≤Ê#
‰õ@∞ìHõ^äŒÅ #xflO\˜h ™êfig∞r ~°∂ѨÙ=∂áê~°∞. Hõ#∞Hõ „Ѩ`«º~°∞÷Å∞ Ô~O_»=
Jaè„áêÜ«∂xfl Ѩ@∞ìH˘<åfl~°∞. ''q"ÕHÍ#O^Œ x*ÏxH˜ XHõ =∞Ǩ`«∞‡_»~Ú=ÙO>Ë
PÜ«∞# QÍ~°_ôÅ∞ „Ѩ^Œi≈OKåe—— Jx ZÅ∞ÔQuÎ x#kOK«™êQÍ~°∞. D"≥xOQ∑
#∂ºãπ WÖÏ „"åã≤Ok:
QÍ~°_ôÅ∞ „Ѩ^Œi≈OKåe
`«=∞#∞ x~°∂Ñ≤OK«∞HÀ=_®xH˜ q"ÕHÍ#O^Œ‰õΩ W^˘Hõ K«Hõ¯x
P™ê¯~°O. `å#∞ QÍ~°_ôÅ∞ „Ѩ^Œi≈OK«QÆÅ#x PÜ«∞# x~°∂Ñ≤OKåe.
ÖˉõΩO>Ë <À~°∞ =¸ã¨∞HÀ"åe. Ü«¸x>ËiÜ«∞<£ K«~üÛÖ’ „Ѩã¨OyOK«
#∞#fl q"ÕHÍ#O^Œ QÍ~°_ôÅ∞ „Ѩ^Œi≈Oz `«=∞#∞ x~°∂Ñ≤OK«∞
H˘O\Ï~å, ÖËHõáÈ`Õ ˆH=ÅO <À\˜ =∂@Å „Ѩ`åѨO`À
PyáÈ`å~å?...
 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 467

WO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r ["åa=fi_®xH˜ =ÚO^Œ∞ PÜ«∞# Jaè=∂#∞ÅÖ’

¿ÑÔ~xflHõQÆ#fl F.Ñ≤. >ˇÖò\ÏH±, '~°Ç¨Ï™êºÅ∂ QÍ~°_ôÅ∂— J<Õ JOâ◊OÃÑ· `«y#
["å|∞ „"åã≤ ѨOáê~°∞. ^•<À¡x H˘xfl ÉèÏQÍÅ∞:
''Uã¨∞„H©ã¨∞Î JO`«º^Œâ◊Ö’ =¸~°∞öÅ∞ WÖψQ JiKå~°∞. tÅ∞= "ÕÜ«∞_®xH˜
P*Ï˝Ñ≤OK«_»O [iyáÈ~ÚOk. PÜ«∞# =∞~°}Ïxfl "åOzèOz# ^Œ∞+¨ì |$O^ŒO,
'U^≥·<å QÍ~°_ô „Ѩ^Œi≈Oz x#∞fl HÍáê_»∞HÀ— Jx ZÅ∞ÔQuÎ JiKå~°∞. Uã¨∞„H©ã¨∞Î
`«HõΔ}"Õ∞ #_»∞O ayOz QÍ~°_ô „Ѩ^Œi≈OKå~å? ÖË^Œ∞† „ѨâßO`«OQÍ "åi`À,
'"≥∂Ãããπ#∂ `«H˜¯# n~°…^Œ~°∞≈Å#∂ g∞~°∞ #=∂‡~å? =∞$`«∞_»∞ „áê}O =zÛ
ÖËz#ѨC_»∞ ‰õÄ_® g∞~°∞ #=∞‡ÖË^Õ!— J<Õ Hõ^• K≥áêÊ~°∞. =¸~°∞öÖË QÍ~°_ôÅ#∞
J¿ÑH˜Δ™êÎ~°∞.
''J"≥∞iHÍ LxH˜H˜ =Ú#∞¿Ñ ã¨O㨯 $uÖ’ B#fl`åºxfl ã¨O`«iOK«∞H˘Ok
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ . JHõ¯_ç "Õ∞^è•=ÙÅ∞ `å=Ú QÍ~°_Åô ∞ „Ѩ^iŒ ≈ã¨∞#Î @∞¡ Z#fl_»∂ "≥Å_¡ Oç K«
ÖË^Œ∞. n~°…HÍÅ LѨ"å™êÅ∞, J^茺ܫ∞#O, l`ÕO„kÜ«ÚÖˇ· rqOK«_»O, ^蕺#O
"≥Ú^ŒÖˇ·#q J#∞+≤ªOz "å~°∞ L#fl`« P^蕺u‡Hõ â◊H˜Îx á⁄O^•~°∞. Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Öˇ·,
k¢Q̓ùO`«∞ÅÜÕ∞º suÖ’ "å~°∞ J^Œ∞ƒù`åÅ∞ ã¨$lOK«QÆÅ â◊H˜ÎâßÅ∞~°∞...
''„ѨâßO`«`,« Ѩq„`«`,« `åºQÆjÅ`«, ™œ„ÉèÏ`«$`åfiÅ ã¨O^Õâßxfl q=iOK«_O» Ö’
q"ÕHÍ#O^Œ q[Ü«∞O á⁄Ok=ÙO>Ë– =∞`«=∞ø_軺Ѩ٠„QÆ∞_ç¤ Hõà◊¡#∞ `≥~°=_»OÖ’
PÜ«∞# q[Ü«∞O á⁄Ok=ÙO>Ë– ã¨Ç¨Ï#~°Ç≤Ï`« K≥q\˜ K≥=ÙÅ#∞ `≥~°=_»OÖ’
PÜ«∞# q[Ü«∞O á⁄Ok=ÙO>Ë– ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅÖ’ ÖËx H˘xfl =∞Ozq ¢ÔH·ã¨Î"Õ`«~°∞ÅÖ’
LO_»=K«∞Û#x PÜ«∞# |∞∞A=٠Ѩiz=ÙO>Ë– g\˜xflO\˜H© q∞Oz =∂#"åo
Hõ~îÀ~° ǨÏ$^ŒÜ«∂efl PÜ«∞# „^ŒqOѨ*ËÜ«∞QÆey`Õ– PÜ«∞# KÕÜ«∞QÆeQÍ~°#fl^Õ
ã¨`«ºO– PÜ«∞# HÍ~°ºO =$^ä•HÍÖË^Œ#fl^Õ `å`«Ê~°ºO.——
P `«~°∞"å`« ™êfig∞r `«=∞ Jaè„áêÜ«∂xfl J^Õ Ñ¨„uHõ qÖËYiH˜ qã¨Ê+¨ìOQÍ
=ºHõÎO KÕâß~°∞. Jk P Ѩ„uHõÖ’ Ѷ≤„|=i 17 = `Õn# „ѨK«∞i`«=∞~ÚOk.
x["≥∞ÿ# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’
QÍ~°_ôʼnõΩ ™ê÷#O ÖË^Œ∞
<å =∞`åxfl x~°∂Ñ≤OK«∞HÀ=_®xH˜ ZÖÏO\˜ QÍ~°_ôÅ∞ <Õ#∞ KÕÜ«∞ÖË#∞.
"≥Ú^Œ@QÍ, QÍ~°_ôÅ∂ J^Œ∞ƒù`åÅ∂ KÕã¨∂Î uiˆQ =ºH˜Îx HÍ#∞ <Õ#∞. Ô~O_»=kQÍ,
U Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« „ѨuxkèQÍ <Õ#∞ =KåÛ<À, P x["≥∞ÿ# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O
QÍ~°_ôÅ#∞, J^Œ∞ƒù`« ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ P^è•~°OQÍ ÔQ·H˘#ÖË^Œ∞. J^Œ∞ƒù`« ã¨OѶ¨∞@#
468 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ÅO@∂ "Õ\h˜ "Õ∞O JOwHõiOK«O. JfO„kÜ«∞ ã¨OѶ∞¨ @#Å∞ H˘xfl [~°Q_Æ O»

x["Õ∞. HÍx Jg H˘xfl xÜ«∞=∂Å "Õ∞~°Hˆ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. "å\˜H,© =∂ =∞`åxH©
ZÖÏO\˜ ã¨O|O^èŒ=¸ ÖË^Œ∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ J^Œ∞ƒù`« ã¨OѶ¨∞@#Å∂, QÍ~°_ôÅ∂
[~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x WHõ¯_ç Ѩ„uHõÅ∞ Jaè=i‚OKÕ^ŒO`å x[O HÍ^Œ∞. =∞Ǩ`«∞‡Å∞
"å\˜ *’eH˜ áÈ~°∞. _»|∞ƒ HÀã¨O g^ä∞Œ Ö’¡ q<åºã¨O K«∂¿Ñ"åˆ~ g\˜x „Ѩ^iŒ ≈™êÎ~∞° .
ã¨`åºxfl „QÆÇÏ≤ OKåÅ<Õ L`«∞ûHõ`« QÆÅ"å~°∞ =∂„`«"∞Õ Ü«∞^ä•~å÷xfl J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ
QÆÅ~°∞† U^À Pëê=∂+‘QÍ `≥Å∞ã¨∞HÀQÀˆ~"åiH˜ Un J~°÷O HÍ^Œ∞.
QÍ~°_ô ¿Ñi@ ™êfig∞rx J„Ѩu+¨ª áêÅ∞KÕÜ«∂Å#∞H˘#fl q∞+¨#sʼnõÄ,
`«H˜¯#"åiH© PÜ«∞# ["å|∞ '‰õΩHõ¯ HÍ@∞‰õΩ K≥ѨC ^≥|ƒÖÏ— Ѩi}q∞OzOk. P
`«~°∞"å`« QÍ~°_ô QÆ∞iOz „Ѩ™êÎq¿ãÎ X@∞ì.
á¶ê^ŒsÅ „ѨuѶ¨∞@#Ö’ H˘O`« `«~°¯O LO^Œ#∞HÀ=K«∞Û, q∞+¨#sÅ =ºuˆ~Hõ
`«#∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û, =∞`«=∞ø_è»∞ºÅ P"Õâßxfl J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. HÍx
ã¨fi^Õâã◊ ∞¨ _÷ ∂» , N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ #∞ ^Œi≈Oz# =ºH©Î J~Ú# „Ѩ`åÑπ
=∞AO^•~ü
„ѨKå~°O
K«O„^Œ =∞AO^•~ü P á¶ê^ŒsÅ |$O^ŒO`À KÕ~Ú HõÅѨ_»O
J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖËO. Jã¨∂Ü«∞ KÕÜ∞« x^Õ=ÚOk! `å#∞ ã¨∞„Ѩã^≤ úŒ
„|Ǩχã¨=∂[ <Õ`Q« Í N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ =^Œ‰Ì Ωõ "≥o#¡ ѨC_»∞ Hˆ =ÅO HõàÏâßÅ q^•ºi÷QÍ,
`«# „ѨãO¨ QÆO q<Õ „â’`«QÍ L#fl XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ <Õ_∞» `«#<Õ q∞OzáÈ~Ú J"≥∞iHÍ
„Ѩ[ŠǨÏ$^ŒÜ«∂Å#∞ ^ÀK«∞H˘O@∞#ѨC_»∞ P ™ê^è•~°} =ºH˜Î `«Å„H˜O^Œ∞Å=
_»OÖ’ qO`Õg∞ ÖË^Œ∞. ÉÁOÉÏ~Ú "åã¨Î=Ùº_»∂, ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#fl
=ºH©Î J~Ú# #QÆ~°¯~ü ‰õÄ_® =∞AO^•~ü`À KÕ`«∞Å∞ Hõeáê_»∞.
=∞OA^•~ü <Õ`«$`«fiOÖ’ „ѨK«∞i`«=∞=Ù`«∞#fl Ѩ„uHõÖ’ (Unity and the
Minister) ™êfig∞rx PˆHΔÑ≤ã¨∂Î PÜ«∞# „"åã≤Ok 1894 "Õ∞ 16 = `Õn#
(Boston Daily Advertiser) É’ã¨ì<£ _≥·b J_»fiÔ~ì·[~ü J<Õ Ñ¨„uHõ L^•Ç¨Ïiã¨∂Î
WÖÏ „"åã≤Ok:
''ÉÏ|∞ #ˆ~O„^Œ<å^ä£ ^Œ`åÎ / q"ÕHÍ#O^Œ „|Ǩχã¨=∂[ #=|$O^•=<£
<å@Hõ "ÕkHõ g∞^Œ #\˜OK«_®xH© áê_»_®xH© =∂ =^ŒÌ‰õΩ =KÕÛ ~ÀAÅ #∞O_ç
=∂‰õΩ Ñ¨iz`«∞_»∞.1 Zxfl Ѩ„uHõÅ∞ ZO`«QÍ PÜ«∞##∞ âߡѶ≤∞ã¨∂Î „"åã≤<å,
1. ™êfig∞r „|Ǩχã¨=∂*ÏxH˜ "≥o¡ =ã¨∂Î#fl Ü«Ú=„áêÜ«∞OÖ’ XHõ™êi XHõ <å@HõOÖ’
ã¨<åflºã≤QÍ #\˜OKå~°∞. =∞AO^•~ü D x*Ïxfl ^•z 'q"ÕHÍ#O^Œ XHõ ã¨<åflºã≤ HÍ_»∞†
ã¨<åflºã≤QÍ <å@HõOÖ’ #\˜Oz# =ºH˜Î =∂„`«"Õ∞— Jx „ѨKå~°O KÕâß_»∞.
 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 469

PÜ«∞# QÆ∞iOp, PÜ«∞# „Ѩ=~°Î# QÆ∞iOp „H˘`«ÎQÍ =∂‰õΩ Jq K≥ѨÊÉ’ÜÕ∞k

Un ÖË^Œ∞. =∂‰õΩ =∞Oz q∞„`«∞Öˇ·# PÜ«∞# W\©=e HÍÅOÖ’ Q˘Ñ¨Ê „Ѩã¨OQÍÅ∞
KÕã≤ J"≥∞iHÍÖ’ *’Ǩ~°∞¡ JO^Œ∞H˘O@∞<åfl~°∞. HÍx PÜ«∞# É’kèã∞¨ #Î flk ã¨<å`«#
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O HÍ^Œ∞† J^˘Hõ „H˘`«Î Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« âßY. ã¨<å`«# ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»∞
ã¨=Ú„^•xfl ^•@_»∞, Z_»`≥QƉõΩO_® á⁄QÆ„`åQÆ_»∞, "Õ∞¡K«∞ÛùÅ PǨ~°O u#_»∞.
HÍx g@xflO\˜h =∂ q∞„`«∞_»∞ KÕã¨∞Î<åfl_»∞. XHõ ã¨<å`«# Ç≤ÏO^Œ∞=Ù‰õΩ K≥e¡OK«
=Åã≤# Q“~°"åxfl "Õ∞O PÜ«∞#‰õΩ W=fiÖËO. PÜ«∞# H©iÎx „ѨKå~°O KÕÜ«∞_®xH˜
JO^Œ~°∂ „Ѩܫ∞uflOK«=K«∞Û. HÍx PÜ«∞# KÕã¨∞Î#fl Hõ~°_»∞QÆ\ ˜ì# =¸~°ö`åfixfl
"Õ∞O ã¨Ç≤ÏOK«ÖËO.——
nx`ÀÉÏ@∞ ~°=∂ÉÏ~Ú =~°æO "å~°∞ ‰õÄ_® JyflH˜ P[ºOÖÏ `«=∞ =O`«∞
JѨxO^ŒÅ∞, Hõ@∞ìHõ^äŒÅ∞ „ѨKå~°O KÕâß~°∞. ''~°=∂ÉÏ~Ú =~°æO "å~°∞ <å g∞^Œ
P~ÀÑ≤ã¨∞Î#fl xO^ŒÅ#∞ QÆ∞iOz qx <Õ#∞ Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂#∞.
~°=∂ÉÏ~Ú
=~°æO "å~°∞ =∞x+≤ ZO`« *Ï„QÆ`«ÎQÍ "≥∞Åy<å J`«_ç g∞^Œ Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ#
JѨ"å^Œ∞Å#∞ PáêkOKÕ"å~°∞ H˘O^Œ~∞° LO\Ï~°∞. zHÍQÀÖ’
JÖÏO\˜q <å‰õΩ x`åº#∞Éèí"åÅ∞. JO`ÕQÍHõ D ¢ã‘ÎÅ∞ =ÚYºOQÍ ¢ÔH·ã¨Î=ÙÖ’¡
¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞!——1 JO@∂ „"åã¨∞Î<åfl~°∞ ™êfig∞r.
™êfig∞r QÆ∞iOz J|^•úÅ∂, =^ŒO`«∞Å∂ „ѨKå~°O KÕÜ∞« _»OÖ’ =∞AO^•~ü,
#QÆ~°¯~ü, ~°=∂ÉÏ~Ú =sæÜ«ÚÅ`À KÕ`«∞Å∞ HõeÑ≤# =∞~˘Hõ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ K≥Ok#
=ºHÎ̃ ‰õΩ=∂i HÍsfleÜ«∂ ™È~°c˚. ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ D"≥∞ ‰õÄ_® áêÖÁæ#flk.
áêsû =x`«Ü≥ÿ∞# D"≥∞ ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O ѨÙK«∞ÛH˘Ok. D"≥∞#∞ _®Hõì~ü ÉÏ~Àãπ,
''áêѨO #∞O_ç ~°H˜ΔOѨ|_ç# áêsû ¢ã‘ÎʼnõΩ D"≥∞ Q˘Ñ¨Ê L^•Ç¨Ï~°}—— Jx
"åºMϺxOKå~°∞.
™êfig∞r =∂~åæxH˜ P@OHÍÅ∞ HõeÊOz# =∞~˘Hõ =~°æO "å~°∞ k=º*Ï˝#
ã¨=∂[ã¨∞÷Å∞. J"≥∞iHÍ |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ =ÚO^Œ∞ K≥<≥·flÖ’ "åix HõÅ∞ã¨∞H˘x
XHõ ѨiK«Ü«∞ Ѩ„`«O W=fi=∞x J_çy#ѨC_»∞ "å~°∞ x~åHõiOK«_»O WO`«‰õΩ
=Ú#∞¿Ñ K«∂âßO. J"≥∞iHÍ =zÛ# `˘e<åà◊¡Ö’ ã¨iѨ_ç#O`« ÃÑ·HõO ÖËHõ,
^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ÖËHõ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞#flѨC_»∞, D ã¨OQÆu q#fl k=º*Ï˝# ã¨=∂[ <Õ`,« ''PǨ!
D ^ŒÜ∞« ºO K«eÖ’ Kå=É’`«∞<åfl_»∞! ã¨O`À+¨O!—— Jx "åºMϺxOKå_»∞. HÍx

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 313–14.

470 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

P`«_»∞ PtOz#@∞¡ [~°QÆÖË^Œ∞. zHÍQÀ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ ™êfig∞r q[Ü«∞

^Œ∞O^Œ∞aè „"≥∂yOz#ѨC_»∞ k=º*Ï˝# ã¨=∂[ã¨∞÷Å∞ `«=∞ `«Ñ¨C#∞ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞.
J"≥∞iHÍÖ’#∂, ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’#∂ L#fl ™êfig∞r Jaè=∂#∞
k=º*Ï˝# ã¨=∂[ã¨∞÷Å Å`À PÜ«∞# `«=∞ PѨÙ_ Î <» Õ Ñ¨OK« ~°OQÆ∞Å z„`åxfl „Ѩ^iŒ ≈OѨ
„Ѩܫ∞`«flO
„ѨÜ∞« uflOKå~°∞. JO`≥O^Œ∞‰õΩ, ™êfig∞r q[Ü«∂xH˜ ™Èáê<åÅ∞
J=∞iÛOk `å"Õ∞#x ‰õÄ_® „ѨKå~°O KÕã¨∞HÀ™êQÍ~°∞. JÅã≤OQÆ`À<Õ WÖÏO\˜
„Ѩܫ∞`«flO KÕã≤ q[Ü«ÚÅÜ«∂º~°∞. HÍx ™êfig∞r "≥O@<Õ „QÆÇ≤ÏOz JÅã≤OQƉõΩ
WÖÏ „"åâß~°∞:
''#∞=Ùfi k=º*Ï˝# ã¨=∂[O "åi`À KÕ`«∞Å∞ HõÅ∞ѨÙ`«∞<åfl"å?... k=º*Ï˝#
ã¨=∂[O"åi`À <å‰õΩ ã¨O|O^èŒ=Ú#fl@∞¡ U =∂„`«O J#∞=∂#O Hõey<å
J"≥∞iHÍÖ’#∂, WOQÆ¡O_»∞Ö’#∂ <å L^Œº=∞O ѨÓiÎQÍ K≥_çáÈ`«∞Ok. q"ÕHõ
=O`«∞ÅO`å "åik `«Ñ¨C_»∞ =∂~°æ=∞x ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. x[OQÍ "å~°∞ P
q^èŒOQÍ<Õ ÉèÏqOѨ|_»∞`«∞<åfl~°∞. P q+¨Ü«∞O h‰õΩ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞.——1
JÅã≤OQÆ, `«H˜¯#"å~°∂ J„Ѩ=∞`«∞ÎÅ~Ú<å~°∞. k=º*Ï˝# ã¨=∂[ã¨∞÷Å
^èպܫ∞O <≥~°"Õ~°ÖË^Œ∞. `«=∞ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ qѶ¨Å=∞~Ú#ѨC_»∞ "å~°∂ ™êfig∞rH˜
W|ƒOk HõeyOKÕ L^ÕÌâ◊O`À ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ`À KÕ`«∞Å∞ Hõeáê~°∞.
™êfig∞rx „ѨuѶ¨∞\˜Oz Ug∞ KÕÜ«∞ÖËx ã≤÷uÖ’ q∞+¨#sÅ∞ =∞~À Ü«ÚH˜Î
Ѩ<åfl~°∞† PÜ«∞##∞ `«=∞ "≥·Ñ¨Ù‰õΩ „uѨCHÀ=_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. `«=∞`À
KÕ~°=∞h, `«=∞ ã≤^•úO`«O „ѨHÍ~°O ¢ÔH·ã¨Î= =∞`åxfl É’kèOK«=∞h K≥áêÊ~°∞.
x~åHõi¿ãÎ „Ѩ=∂^Œ=∞h ÉèíÜ«∞ÃÑ\Ïì~°∞. WHõ¯_» ‰õÄ_® ™êfig∞r „ѨâßO`«OQÍ
"åix „ѨuѶ¨∞\˜OKå~°∞. "åi ɡ^ŒiOѨÙÅ∞ ™êfig∞r =^ŒÌ Ѷ¨eOK«ÖË^Œ∞.
g~°O^Œ~°∂ ™êfig∞r QÆ∞iOz JѨ"å^Œ∞Å∞ „ѨKå~°O KÕâß~°∞. HÍx ™êfig∞r
HõÅ`« K≥O^ŒÖË^Œ∞. JO^Œ~°∂ HõOHõ}O Hõ@∞ìH˘x ~°∂ѨÙ=∂Ѩ_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOz
#ѨC_»∞ ‰õÄ_® ™êfig∞r "åiH˜ ZÖÏO\˜ H©_»∂ `«ÅÃÑ@ì Ü«∞uflOK«ÖË^Œ∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@Å∞ 5–6† k=º*Ï˝# ã¨=∂[ã¨∞÷Å∞ ¿Ñ~˘¯<Õ,

''=∞Ǩ`«∞‡Å ~åHõ—— ÖÏO\˜ ÉèÏ=#Å∞ x~å^è•~°"≥∞ÿ#=x J"≥∞iHÍ Ñ¨„uHõÅ∞ „Ѩ™êÎqOKå~Ú.
Wk „Ѩ[ÅÖ’ k=º*Ï˝# ã¨=∂[ã¨∞÷ŠѨ@¡ JѨ#=∞‡HÍxfl HõeyOzOk. ™êfig∞r JÅã≤OQÆ#∞
ÃÇÏK«ÛiOK«_®xH˜ Wn XHõ HÍ~°}O J~Ú=ÙO_»=K«∞Û.
 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 471

''ÉèíQÆ=^Œ#∞„QÆǨÏO =Å# JO`å ã¨=∞‰õÄ~°∞`«∞Ok.... KèåO^Œã¨∞Öˇ·#

=∞`åkèHÍ~°∞Å∞ (á¶ê^ŒsÅ∞) <å‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ L<åfl~°∞. „Ѩ`«ºHõΔOQÍ <å`À
`«O\ÏÅ∞ Ѩ_»ÖËHõ, "å~°∞ <å‰õΩ JO`«~åÜ«∂Å∞ Hõeyã¨∂Î, ^Œ∂+≤ã¨∂Î, ##∞fl
JѨMϺu áêÅ∞ KÕÜ«∂Å#∞H˘O@∞<åfl~°∞. =∞# =∞AO^•~°∞ "åiH˜ `À_≥·<å_»∞.
Jã¨∂Ü«∞`À J`«_çH˜ Ñ≤zÛѨ\ ˜ìOk. <Õ<˘Hõ "≥∂ã¨QÍ}‚h, =OK«‰õΩ}‚h "åiH˜ ÖËx
áÈxq ZH˜¯OKå_»∞. <Õ#∞ `«Ñ¨C^•~°∞¡ `˘‰õΩ¯`«∂ J"≥∞iHÍÖ’ áêÑ≤+≤ì rq`«O
QÆ_»Ñ¨Ù`«∞<åfl#x HõÅHõ`åÎÖ’ „ѨKå~°O KÕã¨∞Î<åfl_»∞. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ J`«}˜‚ J#∞
„QÆÇ≤ÏOK«∞QÍHõ! ™È^Œ~å! qѶ¨∂flÅ∞ "å\˜Å¡‰õΩO_® U ã¨`å¯~åºhfl ™êkèOK«ÖËO.
z=i ^•HÍ Z=~°∞ xÅ|_»QÆÅ~À "åˆ~ [~Ú™êÎ~°∞——1 Jx „"åã¨∞Î<åfl~°∞ ™êfig∞r.
Ãã·^•úOuHõ =∞ø_軺=¸, Jã¨∂Ü«∂ xO_ç# =∞x+≤ UO KÕÜ«∞_®xÔH·<å
"≥#∞nÜ«∞_»∞. HÍx Ö’HÍxH˜ XHõ ã¨O^Õâ◊O JOkOKåÅ<Õ
q+¨O UO ÉèQí =Æ ^•[˝ á⁄Ok [x‡Oz# =ºH˜xÎ , ã¨^• ã¨~fi° "ÕàÖ◊ Ï N~å=∞
KÕã¨∞ÎOk?
Hõ$+¨μ‚Å∞ JO_»QÍ LO_ç =∂~°æO K«∂ѨÙ`«∞#fl =ºH˜Îx U
„ѨuѶ¨∞@# UO KÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞?
`«^Œ∞Ѩi ‰õΩÜ«ÚH˜ÎQÍ á¶ê^ŒsÅ∞ ™êfig∞rÃÑ· ¢ã‘ÎÅ#∞ „ѨÜ≥∂yOKå~°∞.
PÜ«∞##∞ <≥·uHõOQÍ Ñ¨`«#O QÍq¿ãÎ ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«ÎO W™êÎ=∞x "åiH˜ Z~°Eáê~°∞.
HÍx HõàÏâßÅ q^•ºi÷QÍ L#flѨC_»∞ `«=∞#∞ ^Œi*Ë~°É’~Ú# XHõ ¢ã‘Î`À,
''=∞$`«∞º=Ù =∞# "åH˜e `«_»∞`«∞#flk. ^•xx „ѨuѶ¨∞\˜OK«_®xH˜ U"≥∞ÿ<å
™ê^èŒ#Å∞ KÕâß"å? D `«∞K«Ûù "åOKè«`À Ѩi`«Ñ≤ã¨∞Î<åfl"Õ!—— Jx ѨeH˜# XHõ
=ºH˜Îx U ¢ã‘Î Ãã·`«O UO KÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞? =zÛ#"å~°O`å Ѩ~ål`«∞Öˇ· u~°∞QÆ∞=ÚYO
Ѩ\Ïì~°∞.
WO`«Hõ<åfl UO KÕÜ«∞_®xH© á¶ê^ŒsʼnõΩ áêÅ∞É’ÖË^Œ∞. WHõ PÜ«∞#ÃÑ· q+¨
„ѨÜ≥∂QÆO [~°Ñ¨_»O =¸ÅOQÍ =∂„`«"Õ∞ `å=Ú „|uH˜ |@ìQÆ@ìQÆÅ=∞x ZOz,
P „Ѩܫ∞`«flOÖ’ =ÚxyáÈÜ«∂~°∞. _≥„\Ï~Ú\òÖ’ ™êfig∞rx XHõ qO^Œ∞‰õΩ PǨfi
xOKå~°∞. qO^Œ∞Ö’ WzÛ# HÍѶ‘ „`åQÆ_®xH˜ ™êfig∞r <À\˜ ^•HÍ fã¨∞H˘KåÛ~°∞.
ã¨^• ã¨~fi° "ÕàÖ◊ Ï PÜ«∞#‰õΩ `À_»∞h_»QÍ LO_ç Ѩi~°HãΔ˜ ∞¨ #Î fl N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ ∞ JHõ¯_»
„Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ, ''P HÍѶ‘ „`åQƉõΩ, ^•<À¡ q+¨O Hõeáê~°∞—— Jx ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@, 139.

472 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

^•O`À ™êfig∞r J„Ѩ=∞`«∞ÎÅÜ«∂º~°∞. á¶ê^ŒsÅ PYi „Ѩܫ∞`«flO ‰õÄ_®

qѶ¨Å=∞~ÚOk.
"≥Ú^Œ\’¡ ™êfig∞r WÖÏO\˜ „ѨuѶ¨∞@#ʼnõΩ JO`«QÍ „áê^è•#ºq∞=fiÖË^Œ∞.
HÍx q+¨„ѨÜ≥∂QÆ=¸, JO`«Hõ<åfl hK«"≥∞ÿ# JѨxO^ŒÅ∞ PáêkOK«_»=¸, q^Õj
á¶ê^ŒsÅ`À KÕ`∞« Å∞ HõeÑ≤ =∂`«$^Õâã◊ ∞¨ Å÷ ∞ H˘O^Œ~∞° ¿ÇÏÜ«∞OQÍ
™êfig∞r
„Ѩܫ∞`«flO „Ѩ=iÎOK«_»=¸ K«∂âßHõ ™êfig∞r `å=Ú ‰õÄ_® U^≥·<å „Ñ¨u
K«~°º KÕã≤ f~åÅx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. `«=∞ ^Õâ◊ „Ѩ[Å∞
WO^Œ∞‰õΩ n>ˇÿ# ["å|∞ K≥áêÊÅx PÜ«∞# PtOKå~°∞. Hõ#∞Hõ K≥<≥·flÖ’x
JÅã≤OQƉõΩ 1894 U„ÃÑÖò 9 = `Õn# D q+¨Ü«∞OQÍ ÖËY „"åâß~°∞:
''XHõ Ѩx KÕÜ«∞QÆey`Õ KÕ~Ú. K≥<≥·flÖ’ XHõ „|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éèí
U~åÊ@∞ KÕÜ«∞QÆÅ"å? ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~°O ~å*ÏQÍi<À ÖËHõ J@∞=O\˜ =∞~À
„Ѩ=ÚY∞}À‚ J^茺‰õΔΩxQÍ KÕã≤, <Õ#∞ WHõ¯_» =Ç≤Ïã¨∞Î#fl Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« „áêux^茺O
g∞ JO^ŒiH© ã¨=∞‡`«OQÍ LO^Œx f~å‡#O KÕã≤, P f~å‡<åxfl zHÍQÀ ÃÇÏ~åÖò¤,
WO@~ü F+¨<£, #∂ºÜ«∂~ü¯ ã¨<£, _≥„\Ï~Ú\ò Hõ=∞i¬Ü«∞Öò J_»fi~ü>ˇÿ[~ü ÖÏO\˜
Ѩ„uHõʼnõΩ Ñ¨OÑ≤OK«∞.... zHÍQÀ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèÏ^茺‰õΔΩ_»~Ú# _®Hõì~ü
ÉÏ~Àã¨∞QÍiH˜ ‰õÄ_® ѨOÑ≤OK«∞....
''ZO`« „|Ǩ‡O_»=∞~Ú# ã¨Éèí#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞QÆey`Õ JO`« ÃÑ^ŒÌ ã¨Éèí
U~åÊ@∞KÕ~Ú. ¿ÇÏ=∂¿ÇÏg∞ÅO^Œih ^•<À¡ KÕ~°∞Û. `«=∞ ^Õâ◊O HÀã¨=¸, =∞`«O
HÀã¨=¸ g~°∞ D ã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. D ã¨=∂"Õâßhfl, ^•x L^ÕÌâßhfl
`å=Ú P"≥∂kã¨∞Î<åfl=∞<Õ L`«Î~åÅ#∞ "≥∞ÿã¨∂~ü =∞Ǩ~å*ÏQÍi #∞O_ç, PÜ«∞#
k"å<£ #∞O_ç ã¨OáêkOK«∞. J^Õq^èOŒ QÍ MË„f =∞Ǩ~åAQÍiq ‰õÄ_® `≥ÑÊ≤ OK«∞.
h‰õΩ gÖˇ·#O`« P~åƒù@O KÕã≤, JkèHõ ã¨OYºÖ’ [#O ã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ<Õ@∞¡ K«∂_»∞.
##∞fl WHõ¯_»‰õΩ Ñ¨OÑ≤Oz# K≥<≥·fl Ç≤ÏO^Œ∂ã¨=∂[O <Õ#∞ WHõ¯_» KÕã≤# ѨxH˜ `«#
ѨÓiÎ P"≥∂^Œ=Ú„^Œ "Õã≤ f~å‡xOKåe.
''WѨC_Õ Wk h‰õΩ ™ê^茺Ѩ_»∞`«∞O^Õ"≥∂ „Ѩܫ∞uflOz K«∂_»∞. W^Õ=∞O`«
Ѷ¨∞#HÍ~°ºO HÍ^Œ∞. h‰õΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ L#fl Jxfl „áêO`åÅ #∞O_ç ™ê#∞
Éèí∂u ÖËYÅ∞ ã¨OáêkOz, "å\˜x =Ú„kOz, ™ê^茺=∞~Ú#O`« `«fi~°Ö’
"å\˜x J"≥∞iHÍ Ñ¨„uHõʼnõΩ Ñ¨OÑ≤OK«∞. <å ™È^Œ~°∞ÖÏ~å! Wk =∞#ÔHO`À
ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»∞`«∞Ok. „|Ǩχã¨=∂[ã¨∞÷Å∞ <å<å~°HÍÖˇ·# J|^•úÅ∞ „ѨKå~°O
 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 473

KÕÜ«∞_®xH˜ „Ѩܫ∞uflã¨∞Î<åfl~°∞. ™ê^茺=∞~Ú#O`« `«fi~°Ö’ =∞#O "åi <Àà◊√§

=¸~ÚOKåe.——1
HÍx ™êfig∞r Z^Œ∞~°∞K«∂ã≤#O`« ã¨∞ÅÉèíOQÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ Ug∞ [~°QÆ
ÖË^Œ∞. =¸_»∞ <≥ÅÅ∞ "ÕzK«∂ã≤# ™êfig∞r P"Õ^Œ# JOK«∞# xÅ|_ç, 1894
E<£ 28 = `Õn# K≥<≥·flH˜ WÖÏ „"åâß~°∞: ''ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ ##∞fl ZÖÏ H˘xÜ«∂_»∞`«∞<åfl~°<Õ q+¨Ü«∂<Õfl Ѩ^ÕѨ^Õ h
=∞O^ŒH˘_ç`«#O
L`«Î~åÅ∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl~Ú. Jk =∞x^ŒÌi =∞^茺 q+¨Ü«∞"Õ∞.
JÅã≤OQÆ Ñ¨OÑ≤# XHõ =¸_»∞ JOQÆ∞àÏÅ =ÚHõ¯ `«Ñ¨Ê ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x Ѩ„uHõÅ∞
UO „"åã¨∞Î<åflÜ≥∂ <å‰õΩ H˜Oz`≥·Î<å `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. ^•xH˜`À_»∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
Ö’x ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞ K≥Ñ≤Ê#^ŒO`å, WHõ¯_» q∞+¨#sÅ∞ J`«ºO`« "≥∞ʼnõΩ=`À ¿ãHõiOz,
„Hõ=∞O `«Ñ¨ÊHõ „ѨK«∞iã¨∞Î<åfl~°∞. "å~°∞ WO\˜O\˜H˜ áÈ~Ú „ѨKå~°O KÕã≤ <å
q∞„`«∞Öˇ·# "åix <å‰õΩ ^Œ∂~°O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. <å‰õΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# =∂@ XHõ¯\˜
‰õÄ_® ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞O_ç ~åHõáÈ=_»O =Å¡, "åi P@Å∞ K«Hõ¯QÍ ™êQÍ~Ú.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x ÃÇ·ÏO^Œ= Ѩ„uHõÅ∞ ##∞fl PHÍâßxH˜ Z`«∞Î`«∂ âߡѶ≤∞Oz LO_»
=K«∞Û. HÍx "å\˜Ö’ XHõ¯ "åHõº"≥∞ÿ<å J"≥∞iHÍ KÕ~°ÖË^Õ! JO^Œ∞=Å¡ WHõ¯_ç "å~°∞
##∞fl "≥∂ã¨QÍ}‚x ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. q∞+¨#sÅ „ѨKå~°O, ^•xH˜ `À_»∞ WHõ¯_»∞#fl
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ "åiH˜ JOkOKÕ `À_®Ê@∞`À <Õ#∞ x~°∞`«Î~°∞_»<≥·<å#∞. <Õ#∞QÍ
K≥ѨÊ_®xH˜ <å =^ŒÌ XHõ¯ =∂>ˇÿ<å ÖË^Œ∞...
''U JkèHÍ~° Ѩ„`åÅ∂ ÖˉõΩO_® <Õ#∞ WHõ¯_»‰õΩ =KåÛ#∞. „|Ǩχ
ã¨=∂[ã¨∞÷Å∂, ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ∂ KÕã¨∞Î#fl „ѨKå~°O =ÚO^Œ∞ <Õ#∞ "≥∂ã¨QÍ}˜‚
HÍ#x ZÖÏ x~°∂Ñ≤OK«∞HÀQÆÅ#∞? H˘xfl =∂@Å∞ K≥ѨÊ_»O Hõ<åfl, ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ#
Ѩx =∞~˘Hõ\ ˜ ÖË^xŒ WѨC_»∞ `«Å∞ã¨∞<Î åfl#∞. =∞„^•ã¨∞Ö’#∞, HõÅHõ`åÎÖ’#∞ H˘O`«=∞Ok
ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨μÅ#∞ PǨfixOz, ã¨Éèí U~åÊ@∞KÕã≤, P ã¨ÉèíÖ’ <å‰õÄ, <å Ѩ@¡ ^ŒÜ«∞
EÑ≤# J"≥∞iHõ#¡‰õÄ ^èŒ#º"å^•Å∞ `≥Å∞ѨÙ`«∂ f~å‡#O KÕÜ«∞_»O, P f~å‡<åxfl
P ã¨ÉèÏ HÍ~°ºx~åfiǨωõΩÅ ^•fi~å J"≥∞iH͉õΩ Ñ¨OѨ_»O, L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ XHõ „Ѩu
_®Hõì~ü ÉÏ~Àã¨∞QÍiH˜ ѨOѨ_»O† ^•xx É’ã¨ì<£Ö’#∂, #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’#∞, zHÍQÀ
Ö’#∞ qq^èŒ Ñ¨„uHõÅÖ’ „ѨK«∞iOK«=∞x HÀ~°_»O JO`« Hõ+¨ì=∞~Ú# Ѩx HÍ^Œx
<Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. HÍx JO`«=∂„`«O ѨxKÕÜ«∞_»O ‰õÄ_® ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@, 140.

474 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

^Œ∞+¨¯~°HÍ~°º=∞x <Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl#∞. XHõ ã¨O=`«û~°OÖ’ <å‰õΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ#

"å~°∞ XHõ¯~°∂ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. HÍx JO^Œ~°∂ „Ѩu‰õÄÅ∞ˆ~! g∞ Wà◊¡Ö’ ##∞fl
QÆ∞iOz g∞~°∞ UO K≥ѨCH˘x UO „ѨÜ≥∂[#O? ^•xfl QÆ∞iOz WHõ¯_ç "åiH˜
UO `≥Å∞ã¨∞? D q+¨Ü«∞OQÍ Ô~O_»∞ <≥ÅÅ „H˜`«"Õ∞ JÅã≤OQƉõΩ „"åâß#∞.
PY~°∞‰õΩ J`«_»∞ <å‰õΩ „Ѩ`«∞º`«Î~°O ‰õÄ_® „"åÜ«∞ÖË^Œ∞. J`«_ç ǨÏ$^ŒÜ«∞O
^Œ∞~°ƒÅ"≥∞ÿáÈ~ÚO^Œx ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl#∞. =ÚO^Œ∞QÍ g∞~°∞ D q+¨Ü«∂xfl QÆ∂iÛ
PÖ’zOz, P `«~°∞"å`« D L`«Î~åxfl =∞„^•ã¨∞ "åiH˜ K«∂ѨO_ç. JO`ÕQÍHõ <å
™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ ˆHâ◊=K«O„^Œ¿ã<£#∞ QÆ∞iOz J~°÷~°Ç≤Ï`«OQÍ =∂\Ï¡_»_»O, <Õ#∞
Uk „"åã≤<å J^ŒO`å =∞„^•ã¨∞"å~°∞ k=º*Ï˝#ã¨=∂[O "åiH˜ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞_»O
<å‰õΩ q~À^èŒ∞Å#∞ ã¨$+≤ìOzOk. PǨ! x["≥∞ÿ# â◊H˜Î™ê=∞~å÷ºÅ∞, |∞kúQÆÅ"å_»∞
XHõ¯_≥·<å ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ <å‰õΩ JO_»QÍ LO>Ë ZO`« ÉÏQÆ∞O_Õk! HÍx ^≥·=
ã¨OHõÅÊ"Õ∞ <Õ~°"Õ~°∞`«∞Ok. <Õ#∞ =∂„`«O D ^Õâ◊OÖ’ "≥∂ã¨QÍ_ç<≥·áÈÜ«∂#∞....
''„ѨuHõΔ}O ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞O_ç U^À =ã¨∞ÎO^Œx xsH˜ΔOKå#∞. Jk
~å<ÕÖË^Œ∞. =ÚYºOQÍ QÆ`« Ô~O_»∞ =∂™êÅ∞QÍ <Õ#∞ J#∞HõΔ}O =º^äŒ`À ‰õΩq∞e
áÈÜ«∂#∞. PY~°∞‰õΩ XHõ¯ "å~åÎѨ„uHõ ‰õÄ_® ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞O_ç ~åÖË^Œ∞. <å
q∞„`«∞Å∞ "Õz=Ù<åfl~°∞. <≥ÅÅ `«~°|_ç JÖÏ HÍK«∞H˘x L<åfl~°∞. HÍx U XHõ¯\©
~åÖË^Œ∞. J^èŒ=∞ѨHõΔO XHõ¯ =∂@ ‰õÄ_® qxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ J<Õ‰õΩÅ∞
x~åâ◊K≥Ok, z@ìz=~°‰õΩ ##∞fl =^Œe"Õâß~°∞.——1
HÍx D L`«Î~°O JO^Œ_®xH˜ =ÚO^Õ K≥<≥·flÖ’x PѨÙÎÅ∞ HÍ~åºK«~°}‰õΩ
kQÍ~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© Ç≤ÏO^Œ∞=ÙňH K≥Ok# =∞O^ŒH˘_ç`«#O =Å<å, `å=Ú
UO KÕã¨∞Î<åfl"≥∂ ™êfig∞rH˜ `≥eÜ«∞Ѩ~°KåÅ<Õ PÖ’K«# ÖËHõ
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
#= *ÏQÆ$u
áÈ=_»O =Å<å ™êfig∞r =º^äŒ K≥O^Œ=Åã≤=zÛOk. ™êfig∞r
KÕã¨∞Î#fl HÍ~åºxfl âߡѶ≤∞ã¨∂Î WO_çÜ«∂Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ
K≥<≥·flÖ’ U„ÃÑÖò 28 = `Õn# ѨK«ÛÜ«∞Ñ¨Ê Ç¨Å∞Ö’ |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éèí [iyOk.
JkèHõ ã¨OYºÖ’ [#O ^•<À¡ áêÖÁæ<åfl~°∞. ~å*Ï ã¨~ü ~å=∞™êfiq∞ "≥Ú^ŒeÜ«∂~ü,
k"å<£ |ǨÏ^Œ∂~ü Zãπ. ã¨∞„|Ǩχ}º JÜ«∞º~ü, ã≤.S.W. ÖÏO\˜ „Ѩ=ÚY∞Å∞
ѨÅ∞=Ù~°∞ áêÖÁæx ™êfig∞rx Z_»`≥QƉõΩO_® „Ѩâ◊Oã≤OKå~°∞. ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~°O
=∞Ǩ~åA, ~åÜü∞ |Ǩ^Œ∂~ü Zãπ. âı+¨Ü«∞º a.U. ÖÏO\˜"å~°∞ `«Ou, ÖËYÅ
=¸ÅOQÍ `«=∞ Jaè#O^Œ#Å∞ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@, 174–176.
 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 475

nxH˜ H˘#™êyOѨÙQÍ HõÅHõ`åÎÖ’#∂ W@∞=O\˜ |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éèí [iyOk.

D ã¨Éèí U~åÊ@∞KÕÜ«∞_®xH˜ ã¨∂ÊùiÎ HõÅHõ`åÎ „Ѩ[ʼnõΩ =∞ǨÉ’kè ™⁄Ãã·\ © HÍ~°º
^Œi≈Ü≥ÿ∞# ^èŒ~°‡áêÅ∞x #∞O_ç ÅaèOzOk. DÜ«∞# ™êfig∞r`Àáê@∞ ã¨~°fi=∞`«
=∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. =∞AO^•~ü =∂ki H͉õΩO_® DÜ«∞# ™êfig∞r
QÆ∞iOp, PÜ«∞# Ѷ¨∞#q[Ü«∂xfl QÆ∞iOp âߡѶ≤∞ã¨∂Î WO_çÜ«∞<£ q∞„~°~ü U„ÃÑÖò
12 = `Õn ã¨OzHõÖ’ WÖÏ "åºMϺxOKå~°∞: ''ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí q[Ü«∞=O`«O
HÍ=_®xH˜ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ =ÚYº HÍ~°}O. Hõ#∞Hõ „Ѩu ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»∂
PÜ«∞#‰õΩ Jaè#O^Œ#Å∞ ѨOÑ≤OKåe.—— JO`ÕHÍHõ U„ÃÑÖò <≥ÅÖ’ PÅO|*Ï~ü
=∞~îåxH˜ "≥o¡ ™êfig∞r ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí
q=~åÅ∞ `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. P `«~°∞"å`« HõÅHõ`åÎÖ’ |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éèí [iyOk.
XHõ\ ˜ "≥O@ XHõ\ ˜QÍ ‰õΩOÉèíHÀ}O, ɡOQÆà◊¥~°∞ ÖÏO\˜ J<ÕHõ KÀ@¡
ã¨ÉèíÅ∞ [iQÍ~Ú. "å\˜ q=~åÅ∞, P ã¨ÉèíÅÖ’ KÕÜ«∞|_ç# f~å‡<åÅ ÖÏO\˜q
™êfig∞rH˜ ѨOÑ≤OKå~°∞. Z^Œ∞~°∞`≥#∞flÅ∞ K«∂ã¨∂Î#fl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ HÍ~°º~°∂ѨO
^•ÅÛ_»O K«∂ã≤ ™êfig∞r [QÆ[˚#x J#∞„QÆǨxfl `«ÅK«∞H˘x „^ŒqOzáÈÜ«∂~°∞:
''[QÆ^ŒO|‰õΩ [Ü«∞O! <å TǨωõΩ q∞Oz#O`« [Ü«∞O KÕ‰õÄiOk. „Ѩ=HõÎ
Q“~°qOѨ|_®¤_»∞. f„=OQÍ, xã¨ûOâ◊Ü«∞OQÍ PÜ«∞# J#∞„QÆǨÏO K«∂ã≤
Ѩã≤a_»¤ÖÏ qÅÑ≤ã¨∞Î<åfl#∞. ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! PÜ«∞# `«# ¿ã=‰õΩ}˜‚ Z#fl_»∂
q_»<å_»_»∞. <Õ#∞ ѨOѨÙ`«∞#fl L`«Î~°O ^•fi~å ã¨OQÆ`«∞Åhfl qâ◊^Œ=∞=Ù`å~Ú.
J"≥∞iHÍ „Ѩ[Å =^ŒÌ‰õΩ „ѨHõ\ ˜OѨ|_ç# H˘xfl HÍy`åÅ∞ ~å#∞<åfl~Ú....
™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! D L`«Î~°O g∞‰õΩ Jxfl q+¨Ü«∂Å∂ `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. W@∞=O\˜
J#∞„QÆÇ¨ xfl K«q K«∂ã¨∂Î J#∞Hõ}
Δ O <Õ#∞ PÜ«∞# ã¨O~°H} Δõ Ö’ L<åfl#x `≥eã≤<å
JѨC_»Ñ¨C_»∞ qâßfiã¨O ã¨#flyÅ∞¡`ÀOk. H˘xfl™ê~°∞¡ x~°∞`åûǨÏѨ_»∞`«∞<åfl#∞.
<Õ<≥O`«\ ˜ ^Œ∞~å‡~°∞æ}˜‚? ™È^Œs=∞}∞ÖÏ~å! ÉèíQÆ=O`«∞_»∞<åfl_»∞– [QÆ[˚#‰õΩ
_»∞<åfl_»∞. [QÆ[˚#x LOk. "å~°∞ `«=∞ a_»¤Å#∞ q_»<å_»~°∞ Z#fl\˜H©, Z#fl\˜H©,
Z#fl\˜H!© qѨs`« ã≤^•úO`åÅ#∞ „ѨH¯õ ‰õΩ<≥\,ì˜ Ñ¨ãÑ≤ Å≤ Å¡ ∞QÍ PÜ«∞# â◊~}° ∞ KÕ~O° _ç.
Z‰õΩ¯= „"åÜ«∞ÖË#∞. P_»^•xÖÏ qÅÑ≤ã∞¨ <Î åfl#∞. <å ǨÏ$^ŒÜ∞« <å^ä•! h‰õΩ [Ü«∞O,
h‰õΩ =∞OQÆà◊O!——1 JO@∂ `«=∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ Lá⁄ÊOQÆ∞`«∞#fl L^ÕfiQÍ#flO`å
¿ÇÏÖò ™È^Œs=∞}∞ʼnõΩ =ºHõÎO KÕâß~°∞ ™êfig∞r.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@Å∞ 181–182.

476 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ã¨fi^Õâ◊ã¨∞÷_≥·# =∞AO^•~ü ™êfig∞rH˜ Z<Àfl Hõ+¨ì#ëêìÅ#∞ HõeÊOKå_»∞.

J~Ú#ѨÊ\˜H© P`«}˜‚ ™êfig∞r Z#fl_»∂ ^Õfi+≤OK«ÖË^Œ∞. WëêìxëêìÅ∞ ÖËx
=∞Ǩ`«∞‡xQÍ<Õ PÜ«∞# ã¨^• q~ålÖÏ¡~∞° . J"≥∞iHÍ „Ѩ[ʼnõΩ
â◊„`«∞=٠Ѩ@¡ Ãã·`«O
„^ŒqOKÕ =∞#ã¨∞û J=QÆ`O« KÕÜ∞« _®xH˜ H˘xfl ã¨ÉÅ íè ∞, „ѨâO◊ ™ê`«‡Hõ „ѨãO¨ QÍÅ∞
J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨC_»∞ KÕÜ«∞=∞x ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ „¿Ñˆ~Ñ≤OKå~°∞.
PtOz# ^•xHõ<åfl Z‰õΩ¯=QÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ [iy#ѨC_»∞
[QÆ[˚#x J#∞„QÆǨÏO `«ÅK«∞H˘x „^ŒqOzáÈÜ«∂~°∞. JѨC_Õ EÖˇ· <≥ÅÖ’
=∞AO^•~ü ~°zOz# XHõ ѨÙã¨ÎHõO "≥Å∞=_çOk. ^•xx QÆ∞iOz "Õ∞s ¿ÇÏÖò‰õΩ
WÖÏ „"åâß~°∞: ''<å q∞„`«∞_»∞ =∞AO^•~ü ѨÙã¨ÎHÍxfl WO\©iÜ«∞~ü Ѩ„uHõ
„ѨâO◊ ã≤ã∂¨ Î "åºMϺxOK«_O» K«∂âß#∞. PÜ«∞# ÃÑ^Œ"Ì å_»∞, ã¨[#˚ ∞_»∞† ã¨fi^ÕjÜ«ÚÅ
HÀã¨O ZO`À KÕã≤# =ºH˜Î.—— `«=∞#∞ <å<å ^Œ∞~åƒù+¨ÖÏ_ç, `«=∞ „Ѩ=~°Î# QÆ∞iOz
JѨ"å^Œ∞Å∞ „ѨKå~°O KÕã≤# XHõ =ºH˜Îx âߡѶ≤∞OK«_®xH˜ ZO`« qâßÅǨÏ$^ŒÜ«∞O
LO_®e!
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å #∞Oz PÜ«∞# <Õ~°∞ÛH˘#flk J^Õ! XHõ™êi N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
Ü«Ú= #ˆ~<£`À, ''ÉèíQÆ=O`«∞xÖ’ rqOKÕ"åix H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ Ö∫H˜‰õΩÅ∞
q=∞i≈™êÎ~°∞, ѨiǨÏã≤™êÎ~°∞. U#∞QÆ∞ QÆOcè~°OQÍ "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞ gkä ‰õΩHõ¯Å∞
^•x "≥#∞Hõ "≥Ú~°∞QÆ∞`«∂ Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î`å~Ú. U#∞QÆ∞ "å\˜x H˜OK«`«Î~Ú<å ÖˇHõ¯
KÕã¨∞ÎO^•? <åÜ«∞<å, x#∞fl ѨÅ∞=Ù~°∞ "≥#∞Hõ #∞O_ç ^Œ∂+≤ã¨∞Î<åfl~°#∞HÀ, "åix
#∞=Ùfi UO KÕ™êÎ=Ù?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ #ˆ~<£, ''J^Õ, gkä‰õΩHõ¯Å∞ <å
"≥#∞Hõ "≥Ú~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú J#∞H˘x MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞#∞—— J<åfl_»∞. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
#qfi, ''=^Œ∞Ì <åÜ«∞<å! JO`«^∂Œ ~°O áÈ=^Œ∞.Ì JO^ŒiÖ’#∂ L#fln P ÉèQí =Æ O`«∞_Õ
Hõ^•! Ü«∂=`«∞Î K«~åK«~° „ѨѨOK«OÖ’#∂ PÜ«∞<Õ q~ålÅ∞¡`«∞<åfl_»∞. Hõ#∞‰õ
JxflO\˜H© ã¨=Úz`« Q“~°=q∞"åfie—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r ^•<Õfl áê\˜OKå~°∞.
''¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ∞ <å `«`åÎ fixfl J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. HÍ=∞ HÍOK«<å
Å#∞ U =∂„`«O ã¨~°‰õΩ K≥Ü«∞ºx"åix "å~°∞ Z#fl_»∂ K«∂ã≤ LO_»~°∞. Wk
™ê^茺=∞x "å~°∞ "≥Ú^Œ\ #=∞‡ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. áêѨO U q^èŒOQÍ #=∞‡QÆÅ∞QÆ∞
`å~°∞! „|ǨχK«~°ºO q+¨Ü«∞OÖ’#∂, Ѩq„`«`«Ö’#∂ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ#fl Pâ◊Ü«∂Å∞
áêâßÛ`«∞ºÅ‰õΩ<åflÜ«∞x g∞~°∞ ÉèÏqOK«‰õÄ_»^Œ∞——1 Jx „"åã¨∞Î<åfl~åÜ«∞#.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 15.

 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 477

ÉèQí =Æ O`«∞xÖÏ ^è~Œ å‡xfl qâ◊fiã≤Oz# "å~°∞ PÜ«∞#. ''^è~Œ À‡ ~°HuΔõ ~°H`Δ˜ ó« ——
Jx „QÆÇ≤ÏOz# =ºH˜Î PÜ«∞#. Hõ#∞Hõ PÜ«∞# ^ÕxH© [OHõÖË^Œ∞, ã¨OHÀzOK«ÖË^Œ∞.
^èŒ~°‡O PÜ«∞##∞ q_çzÃÑ@ìÖË^Œ∞. á¶ê^ŒsÅ`Àáê@∞ `«H˜¯# JO^Œi „ѨuѶ¨∞@#
Å#∂ Ju„Hõq∞Oz „Ѩ[Å∞ ™êfig∞rx P^ŒiOKå~°∞, Jaè=∂xOKå~°∞. J^Õ
ÖËYÖ’ ™êfig∞r WÖÏ H˘#™êyOKå~°∞:
''WѨC_»∞ [#O `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ <å =^ŒÌ‰õΩ =ã¨∞Î<åfl~°∞. q+¨Ü«∞
"åOKè«Å#∞ x[OQÍ x„QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ"å~°∞ L<åfl~°x =O^ŒÖÏk áêâßÛ`«∞ºÅ‰õΩ
WѨC_»∞ #=∞‡HõO HõeyOk. ã¨<å`«# `«`«Î fi q+¨Ü«∞OÖ’ "åiÖ’ Q“~°=, P^Œ~°
ÉèÏ"åÅ∞ ÃÑOá⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú. F~°∞Ê`À Z=~°∞ "Õz=ÙO\Ï~À "åiH˜ ã¨~°fiO
ã≤kúã¨∞ÎOk.——1
`«=∞#∞ „ѨuѶ¨∞\˜Oz# q∞+¨#sÅ#∞, á¶ê^ŒsÅ#∞ ™êfig∞r D suÖ’ XHõ
L#fl`« ^Œ$HõÊ^äŒO`À K«∂âß~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞† "å~°∞ HõeÊOKÕ W|ƒO^Œ∞Å#∞ `å=Ú
áê~î°O <Õ~°∞ÛHÀ=_®xH˜ XHõ P™ê¯~°OQÍ =∂~°∞ÛH˘<Õ Ñ¨i}u
Ѩiã≤÷`Õ
P™ê¯~°OQÍ....
á⁄Ok# =ºH˜ÎQÍ PÜ«∞# ÉèÏã≤ÖÏ¡~°∞. XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’
PÜ«∞# XHõ q∞+¨#s QÆkÖ’ |㨠KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk.
P`«_»∞ "≥Ú^Œ@ ™êfig∞r q∞„`«∞xQÍ LO_ç, Ñ≤^ŒÑ¨ q∞+¨#sQÍ =∂i# =ºH˜Î.
PÜ«∞# XHõ q∞+¨#s Hõ#∞Hõ ™êfig∞r ÉèÏ=#Å∞ P`«_çÖ’ ZO`À ^Õfiëêxfl
~°yÖÏÛ~Ú. P ^Õfiëêxfl P`«_»∞ ™êfig∞r g∞^Œ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ<Õ „Ѩ^Œi≈OKå_»∞.
D q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz q∞„`«∞_˘Hõ_»∞, ''™êfig∞! g∞‰õΩ W|ƒOk Hõeyã¨∂Î,
q∞=∞‡efl ^Õfi+≤OKÕ XHõ =ºH˜`Î À g∞Ô~O^Œ∞‰õΩ |ã¨KâÕ ß~°∞?—— Jx ™êfig∞rx J_çQÍ_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r #qfi, ''F, ##∞fl <Õ#∞ J^Œ∞ѨÙÖ’ LOK«∞HÀ=_®xH˜
P`«_»∞ <å‰õΩ XHõ P™ê¯~°O Wã¨∞Î<åfl_»∞! ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ P`«}˜‚ J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞
QÍHõ!—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r _≥„\Ï~Ú\ò ~ÀAÅ∞ „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ#∞ ã¨OÉÏoOK«∞
HÀ=_»OÖ’<Õ QÆ_»záÈ~Ú#ѨÊ\˜H© H˘O^Œ~°∞ ã¨∞=∞#ã¨∞¯Å∞ PÜ«∞#‰õΩ KÕ~°∞=
JÜ«∂º~°∞. "åiÖ’ =ÚYº"≥∞ÿ# =ºH˜Î q∞ãπ „H˜Ããì·<£ „w<£ã≤ì_»Öò (HÍÖÏO`«~°OÖ’
™È^Œi „H˜Ãã<ì· )£ . ™êfig∞rH© D"≥∞‰õÄ =∞^躌 "≥eq¡ iã≤# ã¨O|O^èOŒ `«O„_ô ‰õΩ=∂Ô~ÅÎ
J#∞ÉO^èŒOQÍ âßâ◊fi`«OQÍ q~åle¡Ok. HÍÖÏO`«~°OÖ’ D"≥∞ ™È^Œi x"Õk`«`À
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 15.
478 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ¿ã"åHÍ~åºÖ’¡ áêÖÁæx, W`ÀkèHõOQÍ ¿ã=ÅOkOzOk. =∞~˘Hõ~°∞

q∞Ãããπ "Õ∞s Ѷ¨OˆH. D"≥∞ ‰õÄ_® HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfig∞r ã¨xflÇ≤Ï`« t+¨μº~åO„_»
ÅÖ’ XHõÔ~·<å~°∞.
™êfig∞r `«=∞ LѨ<庙êÅ HÀã¨O XHõ ÖˇHÛõ ~ü |∂º~À`À =¸_Õà‰¡◊ Ωõ
XѨÊO^ŒO KÕã∞¨ H˘<åfl~°∞ Hõ^•! "åi ǨÏ^Œ∞Ì g∞i# „Ѩ"∞Õ Ü«∞O HÍ~°}OQÍ XѨÊO^ŒO
QÆ_»∞=٠ѨÓiÎ HÍHõ=Ú#∞¿Ñ PÜ«∞# ^•x #∞O_ç "≥·^˘ÅQÍ~°∞.
ÖˇHõÛ~ü |∂º~À #∞O_ç
"≥·^˘ÅQÆ_»O
"å~°∞ U~åÊ@∞ KÕ¿ã HÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’ =∂„`«"Õ∞ ™êfig∞r
áêÖÁæ<åÅ#flk XHõ =OHõ. =∞Ô~=Ô~·<å PǨfixOz ™êfig∞r
"≥o`Õ JHõ¯_» ÅaèOKÕ xkèÖ’ Ãã·`«O ÖˇHõÛ~ü |∂º~À "å~°∞ `«=∞ "å\Ï#∞ =Ú@ì
*ˇÑ¨Ê=∞x J_çQÍ~°∞. T~°∂~å u~°∞QÆ∞`«∂ ã¨~°¯ãπ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ [i¿Ñ"å~°∞
„ѨKå~°O KÕ¿ã@@∞¡ `«=∞#∞ "å~°∞ „ѨKå~°O KÕÜ«∞_»O ™êfig∞r ri‚OK«∞HÀÖËHõ
áÈÜ«∂~°∞. x~å_»O|~° =∞#ã¨∞¯Öˇ·# ™êfig∞rx "å~°∞ Ѷ¨∞’~°OQÍ ^ŒQÍ KÕâß~°∞. D
HÍ~°}ÏÅ =Å# ™êfig∞r "åi`À `≥QÆ`≥OѨÙÅ∞ KÕã¨∞HÀ=Åã≤ =zÛOk.
''_≥„\Ï~Ú\òÖ’ KÕã#≤ LѨ<庙êxH˜ 900 _®Å~°∞,¡ JO>Ë ~°∂. 2,700/– =KåÛ~Ú.
`«H˜¯# LѨ<庙êÅÖ’ 2,500 _®Å~°∞¡, JO>Ë ~°∂. 7,500/– ã¨OáêkOKå#∞.
HÍx <å KÕuÖ’ Ѩ_çOk 200 _®Å~°∞¡ =∂„`«"Õ∞. LѨ<庙êÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕ¿ã
XHõ ã¨Oã¨÷ ##∞fl Ѷ¨∞’~°OQÍ ^ŒQÍ KÕã≤Ok. WѨC_»∞ "åi`À `≥QÆ`≥OѨÙÅ∞
KÕã¨∞H˘<åfl#∞——1 Jx 1894 EÖˇ· 11 = `Õn# JÅã≤OQƉõΩ PÜ«∞# „"åâß~°∞.
JѨÊ\˜ˆH ÖˇHõÛ~ü |∂º~À XѨÊO^ŒOÖ’ ã¨O`«HõO KÕã≤#O^Œ∞# ^•xÖ’#∞O_ç
"≥·^˘ÅQÆÖË#x ™êfig∞r J#∞H˘<åfl~°∞. ^•x`À PÜ«∞# HÍã¨Î P^Œ∞~åÌ K≥O^•~°∞.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞OQÍ xÅ|_®¤_»∞ áê=∞~ü. PÜ«∞# <åºÜ«∞"å^Œ∞Å`À
=∂\Ï¡_ç, Z<Àfl „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã≤ ™êfig∞rx P ÖˇHõÛ~ü |∂º~À Hõ|O^èŒ Ç¨Ï™êÎÅ
#∞O_ç q_çÑ≤OKå_»∞.
EÖˇ· 26 = `Õn# ™êfig∞r „w<ÕHõ~ü‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. „w<ÕHõ~ü ~ÀAÅ∞
™êfig∞rH˜ XHõ „H˘`«Î J#∞Éèí=OQÍ ~°∂á⁄O^•~Ú. qâßÅ =∞<ÀÉèÏ"åÅ∞#fl
H˘O^Œ~∞° HõÅã≤ JHõ¯_» XHõ =∞`« ã¨Oã¨#÷ ∞ <≥ÅH˘ÖÏÊ~°∞. qq^èŒ
't"À-ǨÏO—
JO@∞<åfl#∞! =∞`åÅ"åi „ѨãO¨ QÍÅ∞ U~åÊ@∞KÕâß~°∞. WO^Œ∞‰õΩ ã¨∂„`«^•è i
q∞ãπ ™ê~å á¶ê~°‡~ü. D"≥∞ ™êfig∞rx #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’
HõÅ∞ã¨∞H˘x PÜ«∞##∞ „w<ÕHõ~ü‰õΩ PǨfixOzOk.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 183.
 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 479

^Œ@"ì ∞≥ #ÿ J_»q. JO^Œ"∞≥ #ÿ qâßÅ #nf~°O– ™êfig∞r JHõ¯_» |ã¨KâÕ ß~°∞.

Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡x ^Œ@ì"≥∞ÿ# J~°}ϺÅÖ’#∂, QÆOQÍ f~°OÖ’#∂ rqOѨQÀi#
™êfig∞rH˜ J\˜ì "å`å=~°}O J"≥∞iHÍÖ’ ÅaèOK«_»O`À PÜ«∞# =∞#ã¨∞û
JѨiq∞`« PǨ¡^•xfl K«qK«∂ã≤Ok. „áêp# QÆ∞~°∞‰õΩÅ q^è•#OÖ’ PÜ«∞# XHõ
^Õ=^•~°∞ =$HõOΔ „H˜O^Œ ‰õÄ~°∞Ûx `«~Q° `Æ ∞« Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ`«
Ѩ@¡ JaèÖÏ+¨QÆÅ ¢ã‘ÎÅ∂ ѨÙ~°∞+¨μÅ∂ PÜ«∞##∞ Ѩi"Õ+≤ªOz áê~îåÅ∞ q<åfl~°∞.
''„Ѩu L^ŒÜ«∞O <Õ#∞ XHõ ^Õ=^•~°∞ =$HõΔKåÛùÜ«∞Ö’ ÃÇ·ÏO^Œ= Ѩ^ŒúuÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx
„Ѩ=K«#O KÕâß#∞... XHõ ã¨O=`«û~°O [O`«∞=ÙÖÏ QÆ_»Ñ≤# `«~°∞"å`« <ÕÅÃÑ·
Ѩ~°∞O_ç J_»qÖ’ K≥@∞ì „H˜O^Œ ^蕺#O KÕÜ«∞_»O!... ta~°OÖ’x "å~°O^Œ~°∂
P~ÀQƺ=O`«∞Å∞, Ü«∞ø=#∞Å∞, |∞∞A=~°Î#∞Å∞, Ѩq„`«∞Å∞. <Õ#∞ 't"À-ǨÏO—,
't"À-ǨÏO— Jx "åiH˜ K≥a`Õ "å~°∞ P q^èŒOQÍ<Õ LK«Ûi™êÎ~°∞. x+¨¯Ñ¨@∞Å∞,
x~°‡Å∞Å∞ J~Ú#@∞=O\˜ g~°∞ J„ѨuǨÏ`«"≥∞ÿ# nè~°∞Å∞. JO^Œ∞ˆH <Õ#∞
P#O^•hfl, Q“~°"åhfl J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl#∞——1 JO@∂ ™êfig∞r „"åâß~°∞. D
^Õ=^•~°∞ =$HõΔO HÍÖÏO`«~°OÖ’ '™êfig∞r ÃÑ·<£—QÍ „Ѩã≤kúQÍOzOk. JHõ¯_»
=ÚYºOQÍ J=^èŒ∂`« w`«, ~å[Ü≥∂QÆO "≥Ú^ŒÖˇ·#q ™êfig∞r <ÕiÊOKå~°∞.
™êfig∞r ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ "å~åÅ∞ „w<ÕHõ~üÖ’ QÆ_çáê~°∞. ''„Ѩã¨OQÍÅ∞,
áê~îåÅ∞, =#Éè’[<åÅ`À HÍÅO "ÕQÆOQÍ Ñ¨~°∞ÔQ`«∞Î`«∂ LOk—— JO@∂ PÜ«∞#
„"åâß~°∞. PÜ«∞#‰õΩ q„âßOu `«Ñ¨Êxã¨~°~ÚOk. ''„w<ÕHõ~üÖ’ ~ÀA‰õΩ U_≥xq∞k
QÆO@Å∞ „Ѩã¨OyOK«=Åã≤ =zÛOk – q„âßOu JO>Ë J^Õ. HÍx P „Ѩã¨OQÆ
=∞O`å ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∂iÛ#^Õ. ^•x`Àáê@∞ Jk â◊HÎ̃x Wã¨∞ÎOk——2 Jx ™êfig∞r
„"åâß~°∞. D ~ÀAÅ∞ PÜ«∞# =∞#ã¨∞û‰õΩ ZO`À ™êO`«fi# HõeyOKå~Ú. D
~ÀAÅ#∞ PÜ«∞# 'ã¨fi~°æÖ’Hõ Ѩiã≤÷u— Jx Jaè=i‚OKå~°∞. ''K≥@¡ „H˜O^Œ x„kOz,
x=ã≤Oz, É’kèOK«_»O H˘xfl ~ÀAÖË J~Ú#ѨÊ\˜H© =∞m¡ ã¨fi~°æÖ’Hõ Ѩiã≤÷uÖ’
LO_»_»O QÆ∞iOz—— JO@∂ P ~ÀAÅ#∞ PÜ«∞# „Ѩ™êÎqOKå~°∞.
=∞#ã¨∞û‰õΩ q„âßOu x=fi_»"Õ∞ HÍHõ „w<ÕHõ~üÖ’ QÆ_çÑ≤# ~ÀAÅÖ’ ™êfig∞r
rq`«OÖ’ =ÚYºáê„`« =Ç≤ÏOK«É’ÜÕ∞ XHõ =ºH˜Î ‰õÄ_® ѨiK«Ü«∞O JÜ«∂º~°∞.
P"≥∞ q∞Ãããπ ™ê~å |∞Öò. JHõ¯_» ™êfig∞r HõÅ∞ã¨∞H˘#fl =∞~˘Hõ =ºH˜Î _®Hõì~ü
Å∂~Ú l. *Ë<£û.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 190.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 198.
480 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

„w<ÕHõ~ü ~ÀAÅ∞ ™êfig∞r HÍ~°º„Ѩ}ÏoHõÖ’ XHõ Q˘Ñ¨Ê =∞Å∞ѨÙQÍ

Ѩi}q∞OKåÜ«∞#=K«∞Û.
`«=∞ „Ѩã¨OQÍŠѨ@¡ PHõi¬`«∞Öˇ· `«=∞ ^ŒiKÕi# "åiÖ’ H˘O^Œ~°~Ú<å
rq`«OÖ’ P^蕺u‡Hõ Ѩ~°=∂=kèx KÕ~°∞HÀ"åÅ<Õ q+¨Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r ZO`À
Pã¨H˜Î K«∂áê~°∞. HÍx P^蕺u‡Hõ ѨÙ~Àaè=$kú J<Õk LѨ<åº
`«~°QÆu
„Ѩã¨OQÍÅ∞ ™êÅ∞ q#_»O =¸ÅOQÍHÍh, "Õ∞^è•â◊H˜Î`ÀHÍh ã≤kúOKÕk
HÍ^Œx =∞# LѨx+¨`«∞ÎÅ∞ ã¨Ê+ì̈OQÍ =zã¨∞Î<åfl~Ú.1 JO^Œ∞‰õΩ
ã¨=Úz`« QÆ∞~°∂Ѩ^Õâ◊O J=ã¨~°O. "å~°∞ xˆ~ÌtOz# =∂~°æOÖ’ x~°O`«~åÜ«∞OQÍ
P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOKåe. ''D q^èŒOQÍ XHõ¯iÔH·<å ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»QÆey<å
<å rq`«O ™ê~°÷Hõ"≥∞ÿ#@∞¡ ÉèÏq™êÎ#∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.
D L^ÕÌâ◊O`À HÍ~åºK«~°}Ö’ kQÍÅx ™êfig∞r J#∞H˘<åfl~°∞. WO`«Ö’
™êfig∞r áêâßÛ`«º rq`«OÖ’ ^•^•Ñ¨Ù XHõ\ ˜#fl~° ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_»záÈÜ«∂~Ú.
#∂ºÜ«∂~ü¯, zHÍQÀ, „|∂H˜¡<£ÅÖ’ ÉÁOQÆ~°OÖÏ y~°y~å u~°∞QÆ∞`«∞#fl ™êfig∞r
=∞m¡ 1894 _çÃãO|~ü 26 = `Õn# #∂ºÜ«∂~ü¯ =KåÛ~°∞. `«=∞ #∂`«# „Ѩ}ÏoHõ
„ѨHÍ~°O áê~îåÅ∞ „áê~°OaèOK«_®xH˜ „ѨÜ∞« uflOKå~°∞. zHÍQÀÖ’ ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|O
PÜ«∞#‰õΩ KÀ@∞ WzÛ#@∞¡ #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ Hõ~üflã‘ ^ŒOѨ`«∞Å∞ ™êfig∞rx `«=∞
WO\˜H˜ PǨfixOKå~°∞. "åi WO\˜x ™êfig∞r `«=∞ #∂ºÜ«∂~ü¯ ˆHO„^ŒOQÍ
KÕã¨∞H˘<åfl~°#_»O J`«∞ºH˜Î HÍ^Œ∞.
`«∞áê#∞ÖÏ Ñ¨i„Éèíq∞ã¨∂Î „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕÜ«∞_»=¸, x^èŒ∞Å∞ ã¨=Úáêi˚OK«
_»=¸ `«=∞‰õΩ ã¨=Úz`«OQÍ ™êfig∞rH˜ JxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. ''QÆ`« ã¨O=`«û~°O D
^Õâ◊OÖ’ <Õ#∞ Z<Àfl „Ѩã¨OQÍeKåÛ#∞. Z<Àfl Jaè#O^Œ#Å∞ JO^Œ∞H˘<åfl#∞.
HÍx W^ŒO`å <å HÀã¨"Õ∞ KÕâß#x QÆ∞iÎOKå#∞. F~°∞Ê`À xi‡OK«∞H˘#fl L^•`«Î
jÅO, ã¨`«º^Œ~°≈<åxÔH· KÕ¿ã f„=™ê^èŒ# J<Õ"Õ ÉèÏqHÍÅOÖ’ =∂#="åoÖ’
Ѩi}Ï=∞O Hõey™êÎ~Ú. HÍ|\˜ì D ã¨O=`«û~°O D q^è•#OÖ’ ѨxKÕÜ«∂Åx
J#∞H˘O@∞<åfl#∞ – H˘O^Œ~°∞ ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ |$O^•xfl ~°∂á⁄OkOz, J^≥· fi`«
1. <åÜ«∞=∂`å‡ „Ѩ=K«<Õ# ÅÉè’º
# "Õ∞^èŒÜ«∂ # |Ǩï<å „â◊√`Õ# I
"Õ^•^茺ܫ∞#OKÕQÍh, |∞kú ‰õΩâ◊Å`«KÕQÍh, Jáê~°"≥∞ÿ# áêO_ç`«ºOKÕQÍh D P`«‡
á⁄O^Œ|_»^Œ∞.
– Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î, 1.2.23
 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 481

™êHΔÍ`å¯~åxÔH· `«y# tHõΔ} x=fi^ŒÅK«∞H˘<åfl#∞——1 JO@∂ `«=∞ L^ÕÌâßxfl

™êfig∞r =ºHõÎO KÕâß~°∞.
W@∞=O\˜ L^ÕÌâßxH˜ =∞~˘Hõ HÍ~°}O ‰õÄ_® LOk. D HÍ~°}O JO`«QÍ
|Ü«∞\˜H˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍx D HÍ~°}O LO_»_»"Õ∞"≥∂ x["Õ∞. `«=∞ `«~°∞"å`«
J"≥∞iHÍÖ’ `«# HÍ~åºK«~°}#∞ H˘#™êyOK«_®xH˜ H˘O^Œix fiÛk^ŒÌ_»O ‰õÄ_®
PÜ«∞# L^ÕÌâ◊"Õ∞. ''D ã¨O^Õâßxfl ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõÄ, J"≥∞iHÍÖ’
J"≥∞iHõ#¡‰õÄ É’kèOKåe—— Jx PÜ«∞# J<åfl~°x ™È^Œi „H˜Ãã·ì<£ „"åã≤Ok.
JѨÊ\˜ˆH „w<ÕHõ~üÖ’ PÜ«∞# WÖÏO\˜ XHõ „Ѩܫ∞`«flO „áê~°OaèKå~°∞.
q∞Ãããπ ™ê~å WO\’¡ ‰õÄ_® QÆ`« JHÀì|~üÖ’ WÖÏO\˜ `«~°QÆ`«∞Å#∞ „áê~°O
aèOKå~°∞. D L^ÕÌâ◊O`À<Õ 1894 #=O|~üÖ’ PÜ«∞# '"Õ^•O`« ™⁄Ãã·\ ©— J<Õ
ã¨Oã¨÷#∞ #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞.
1895 [#=iÖ’ D `«~°QÆ`«∞Å xq∞`«ÎO ™êfig∞r Ô~O_»∞ QÆ^Œ∞Å∞
ÉÏ_»∞QƉõΩ fã¨∞H˘<åfl~°∞. QÆ`« ã¨O=`«û~°O #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl
eÜ«∂<£ ÖÏ<£û|~üæ WO^Œ∞‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕâß_»∞. „Ѩã¨OQÍÅ∞ =∂#∞HÀ=_»O`À
_»|∞ƒ HÀã¨O ™êfig∞r W|ƒOk Ѩ_»=Åã≤ =zÛ#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# D rq`å<Õfl
JaèÅ+≤OKå~°∞. ''<Õ xѨC_»∞ ZO`À ã¨O`À+¨OQÍ L<åfl#∞. ÖÏ<£û|~ü,æ <Õ#∂ Hõeã≤
H˘O`« J#flO, ‰õÄ~°QÍx ÖËHõ ÉÏs¡QÍx =O_»∞H˘x Éè’[#O `«fi~°QÍ =ÚyOz,
„"åã¨∞HÀ=_»OÖ’#∂, „QÆO^äŒ Ñ¨~î°#OÖ’#∂ QÆ_»∞ѨÙ`«∞<åfl#∞. l*Ï˝ã¨∞=ÙÖˇ· =zÛ#
¿Ñ^Œ"åix P^Œiã¨∞Î<åfl#∞. P q^èŒOQÍ <Õ#∞, WO`«‰õΩ =Ú#∞ѨÙHõ<åfl WѨC_»∞
J"≥∞iHÍÖ’ ÉÏQÍ ã¨<åflºã≤ rq`«O QÆ_»∞ѨÙ`«∞<åfl#∞——2 JO@∂ „"åã¨∞Î<åfl~°∞
™êfig∞r.
™êfig∞r rq`«OÖ’ „Ѩ=ÚY ™ê÷#O =Ç≤ÏOz# H˘O^Œ~°∞ D `«~°QÆ`«∞Å
^•fi~å<Õ "åiH˜ ѨiK«Ü«∞=∞Ü«∂º~°∞. "≥∞H“¡_£ ™È^Œs=∞}∞Å∞, q∞ãπ ™ê~å ˆH¡<£
(HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™È^Œi ^Õ==∂`«), q∞ãπ Zãπ.W. "åÖ’¤ (HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™È^Œi
ǨÏi^•ã≤) "åiÖ’ =∞K«∞Û‰õΩ H˘O^Œ~°∞.
`˘e ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r x=ã≤Oz# z#fl QÆkÖ’ `«~°QÆ`«∞Å∞ [iQÍ~Ú.
`«~°QÆ`«∞ʼnõΩ Ç¨[~°~Ú# "å~°∞ ˆH=ÅO =ÚQÆ∞æ~°∞. HÍx P ã¨OYº, Pâ◊Û~°º
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 322.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 311.

S 33
482 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

áÈÜÕ∞@O`«QÍ ÃÑiyOk. D `«~Q° `Æ ∞« Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞#flѨC_»∞ ™êfig∞r, „â’`«Å∞ <ÕÅ

g∞^Õ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. ÅHΔÍkèHÍ~°∞Å∞ Ãã·`«O PÜ«∞# áê^•Å „"≥∂Å ‰õÄ~°∞Ûx
áê~îåÅ∞ q<åfl~°∞. D `«~°QÆ`«∞ʼnõΩ ~°∞ã¨∞=Ú Ug∞ =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞|_»ÖË^Œ∞.
Ѩ~°º=™ê#O? KÕuÖ’ ze¡QÆ=fiÖËx ~ÀAÅ∞ ‰õÄ_® ÖËHõáÈÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ
JѨC_»Ñ¨C_»∞ x^èŒ∞Å HÀã¨O ‰õÄ_® ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞.
_»|∞ƒ HÀã¨O W|ƒOkѨ_∞» `«∞#fl WÖÏO\˜ ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ™êfig∞rH˜ H˘O^Œ~∞°
ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_»O Hõ^Œ∞Ì. HÍx "å~°∞ Ѷ¨ÖÏ<å KÀ>Ë `«~°QÆ`«∞Å∞ [~°áêe,
Ѷ¨ÖÏ<å "åi<Õ PǨfixOKåÅ<Õ x|O^èŒ#Å∞ ÃÑ\˜ì#ѨC_»∞ ™êfig∞r "åix
„`Àã≤~å[<åfl~°∞.
WHõ¯_» ‰õÄ_® ™êfig∞rH˜ W|ƒO^Œ∞Å∞ `«Ñʨ ÖË^∞Œ . WHõ¯_» W|ƒOk ÃÑ\˜#ì "å~°∞
„¿Ñ`å`«‡"å^Œ∞Å∞ (Spiritualists). ™êfig∞r =Å# ZHõ¯_» `«=∞ 'r=<Àáêkè—H˜
ÉèíOQÆO "å\˜Å∞¡`«∞O^À#x [OH˜ "å~°∞ ™êfig∞r |㨠KÕã≤
„¿Ñ`å`«‡"å^Œ∞Å
ɡ^ŒiOѨÙÅ∞
=Ù#fl WO\˜ =^ŒÌH˘zÛ, `«~°QÆ`«∞Å#∞ xeÑ≤"ÕÜ«∞=∞x "åH˜e
=^ŒÌ xÅ|_ç JiKå~°∞. xÅѨHõáÈ`Õ |Å=O`«OQÍ `å"Õ∞
PÑ≤"ÕÜ«∞=Åã≤ =ã¨∞ÎO^Œx ÉèíÜ«∞ÃÑ\Ïì~°∞. J~°÷OѨ~°÷O ÖËx H˘xfl ã≤^•úO`åÅ#∂,
|∞kúH˜ á⁄O`«#ÖËx ÉèÏ=#Å#∂ g~°∞ É’kèã¨∂Î=KåÛ~°∞. „¿Ñ`å`«‡Å`À ã¨O|O^èŒO
ÃÑ@∞ìH˘x, QÍ~°_ôÅ∞ KÕÜ«∞_»O "åi ÅHõΔ ºO. W@∞=O\˜q „Ѩ^Œi≈Oz "å~°∞
„Ѩ[Å#∞ `«=∞ "≥·Ñ¨Ù PHõi¬OK«∞H˘<åfl~°∞. `«=∞ |$O^ŒOÖ’ XHõix KÕ~°∞ÛHÀ=
_®xH˜ 25 #∞O_ç 100 _®Å~°¡ ^•HÍ ~°∞ã¨∞=Ú =ã¨∂Å∞ KÕ¿ã"å~°∞. "åi
ÃÑOѨÙ#‰õÄ, ^ŒQÍ Ñ¨#∞ʼnõÄ JO`«~åÜ«∞OQÍ ™êfig∞r =zÛ#ѨC_»∞ "å~°∞
P„QÆǨϟ^Œ„QÆ∞ÅÜ«∂º~°∞.
`«^Œ∞Ѩi Ѷ¨∞@ìOQÍ "å~°∞ ™êfig∞rx `«=∞ |$O^ŒOÖ’ KÕ~°=∞x |Å=O`«O
KÕÜ«∞_»"Õ∞QÍHõ, KÕ~°HõáÈ`Õ `«O`å=∞x ɡ^ŒiOKå~°∞. HÍx ™êfig∞r? _»|∞ƒ`À
H˘#ÖËx, cèu K≥O^Œx, =¸sÎÉèíqOz# `≥yOѨÙ#‰õΩ JѨ~°~°∂Ѩ"≥∞ÿ# XHõ =ºH˜Îx
„Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ PÜ«∞#Ö’ K«∂âß~°∞. ''<Õ#∞ ã¨`«ºO HÀã¨O rqã¨∞Î<åfl#∞, ã¨`åºxfl
P^è•~°OQÍ KÕã¨∞H˘x rqã¨∞Î<åfl#∞, ã¨`«ºO U<å_»∂ Jã¨`«ºO`À KÕ`«∞Å∞ HõÅѨ^Œ∞.
D „ѨѨOK«=∞O`å <å‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ `«~°e=zÛ<å <Õ#∞ ã¨`«º=∂~°æOÖ’<Õ
áÈ`å#∞. z=iH˜ ã¨`«º"Õ∞ [~Úã¨∞ÎOk—— Jx "åi`À u#flQÍ K≥¿ÑÊâß~°∞.
™êfig∞rx „ѨuѶ¨∞\˜Oz# =∞~˘Hõ |$O^ŒO "å~°∞ ¿ãfiKåÛùÜ«Ú`« zO`«<å
jÅ∞~°∞ (free thinkers). <åã≤ΉõΩÅ∞, Éè∫uHõ"å^Œ∞Å∞, ã¨Oâ◊Ü«∞"å^Œ∞Å∞, ¿ÇÏ`«∞
 „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ∞ 483

"å^Œ∞Å∞, =∞`« =ºuˆ~‰õΩÅ∞ – gi |$O^ŒO Jk. "å~°∞ ™êfig∞rx XHõ ~å„u

qO^Œ∞‰õΩ PǨfixOKå~°∞. `«=∞ `≥eq`Õ@Å`À, "å^Œ<å Ѩ\ ˜=∞`À ™êfig∞rx
=∞\˜ìHõiÑ≤OK«=K«Ûx QÍe"Õ∞_»Å∞ Hõ@∞ìH˘<åfl~°∞. HÍx áêѨO!
¿ãfiKåÛùÜ«Ú`«
zO`«<åjÅ∞~°
"åˆ~ =∞\˜ìHõiKå~°∞. ɡ·aÖò, Y∞~å<£, J<ÕHõ =∞`åÅ∞,
„ѨuѶ¨∞@# q*Ï˝#O, =∞#ã¨Î`«Î fiâß„ã¨ÎO – WÖÏ ™êfig∞r qã¨Î $`« *Ï˝#O
=ÚO^Œ∞ "å~°∞ h~°∞QÍiáÈÜ«∂~°∞. "å~°∞ ™êfig∞r`À „¿Ñ=∞`À
"≥∞Åy, K≥eq∞`À ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞.
D q^èŒOQÍ q*Ï˝#âߢã¨Î"Õ`«ÎÅ∞ H˘O^Œ~°∞ XHõ™êi ™êfig∞rx qO^Œ∞‰õΩ
PǨfixOKå~°∞. '"Õ∞^è•Ñ¨~°"≥∞ÿ#— `«=∞ ÉèÏ=#Å∞ K≥Ñ≤Ê ™êfig∞rx uHõ=∞Hõ ÃÑ@ì_»O
"åi L^ÕÌâ◊O. HÍx W`«~° KÀ@¡Ö’ [iy#>Ë¡ WHõ¯_® [iyOk. P^蕺u‡Hõ=∞<Õ
Y_®æxfl KÕuÖ’ [oÑ≤ã¨∂Î "åi "å^Œ#Å #xflO\˜h ™êfig∞r peÛ K≥O_®_®~°∞.
rq`«O, „áê}O ÖÏO\˜ J<ÕHõ „Ѩâ◊flʼnõΩ áêâßÛ`«º q*Ï˝#O ["å|∞Å∞ K≥ѨÊÖËHõ
q㨇ܫ∞O K≥O^Œ_»O ZuÎ K«∂áê~°∞. q*Ï˝#Ѩ~°"≥∞ÿ# *Ï˝#O ѨiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# *Ï˝#O
HÍ^Œx `«~°¯Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ x~°∂Ñ≤OKå~°∞. ''P ~ÀA ™êfig∞rx "å^Œ#Ö’ ÔQÅ"åÅx
=zÛ# "å~°O^Œ~°∂ =∞~åfl\˜ #∞Op q^•º~°∞÷Å∞QÍ PÜ«∞# áê^•Å =^ŒÌ ‰õÄ~°∞Ûx
áê~îåÅ∞ q#_®xH˜ =KåÛ~°∞—— Jx „"åã¨∞Î<åfl_»∞ ÖÏ<£û|~üæ.


 nfiѨ=#OÖ’
k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞
k=ºK≥·`«#º=∞Ü«∞"≥∞ÿ# `«=∞ Ô~Hõ¯Å g∞^Œ =∞=∞‡efl ZH˜¯OK«∞H˘x, `«=∞
ã¨fi™ê÷#"≥∞ÿ# J`«ºO`« L#fl`« „áêO`«OÖ’x J^Œ∞ƒù`« Ö’HÍʼnõΩ
™êfig∞r Zy~å~°∞.
ó ™È^Œi „H˜Ãã·ì<£

JÅÅ∞ ã¨^Œ∞Ì=∞}˜QÍHõ ã¨=Ú„^ŒOÖ’ ™êfl#O KÕ^•Ì=∞#∞‰õΩO>Ë Jk J™ê^茺O –

D ã¨`åºxfl ã¨Ê+¨ìOQÍ ™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. ZOK«∞H˘#fl H˘kÌ=∞OkH˜ tHõΔ}xzÛ
"åix x["≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ rq`«OÖ’ ã¨∞„Ѩu+≤ª`«∞Å#∞
^蕺#Ü≥∂y
QÍqOKåÅ#fl ÉèÏ=# ™êfig∞rÖ’ „w<ÕHõ~ü ~ÀAÅ #∞O_Õ
„ѨQÍ_è»=∞=Ù`«∂ =zÛOk. JO^Œ∞ HÀã¨O "Õz=ÙO_»_»O x¢+¨ÊÜ≥∂[#=∞x
„QÆÇ≤ÏOz# ™êfig∞r gã¨∂Î#fl „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ#∞ XHõ "≥·Ñ¨Ù ã¨OÉÏoã¨∂Î,
ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞H˘#fl H˘kÌ=∞Ok rq`åÅÖ’ P^蕺u‡Hõ *’ºux "≥eyOKå~°∞.
`å=Ú ZOK«∞H˘#fl H˘kÌ=∞OkH˜ ™êfig∞r ^蕺#OÖ’ tHõΔ}xKåÛ~°∞. HÍx
H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ tHõΔ} xKÕÛ@ѨC_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ `å"Õ∞ „ѨQÍ_è» ^蕺#OÖ’
=∞QÆ∞flÅ=_»O Hõ^Œ∞Ì. ÉÏǨϺ „ѨѨOK« ã¨∞Êù~°} PÜ«∞#Ö’ ѨÓiÎQÍ Å∞ѨÎ=∞ÜÕ∞ºk.
âßs~°Hõ 㨇 $u P=¸ÖÏ„QÆO HÀÖ’Ê~Ú XHõ tÖÏq„QÆǨÏOÖÏ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜÕ∞
"å~°∞. |Ǩïâß PÜ«∞# =∞$u K≥O^•ˆ~"≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_ç H˘O^Œ~°∞ ÖËz Ѩ~°∞QÆ∞Å∞
fã≤# ã¨O^Œ~åƒùÅ∂ L<åfl~Ú. `«~°QÆ`«∞Å ã¨=∞Ü«∞OÖ’ D q^èŒOQÍ ^蕺#OÖ’
Å~ÚOzáÈ=_»O ã¨∞`«~å=¸ PÜ«∞#‰õΩ W+¨Oì ÖË^∞Œ . <ÕiÊã¨∞#Î flѨC_»∞ PKå~°∞ºxQÍ
LO_®ÖË QÍx Ü≥∂yQÍ =º=ǨÏiOK«‰õÄ_»^Œx J#∞H˘<Õ"å~°∞. HÍx Jk
PÜ«∞#‰õΩ ™ê^茺O HÍÖË^Œ∞. H˜Oz`«∞Î „¿Ñ~°} Ãã·`«O W>Ëì PÜ«∞##∞ „ѨQÍ_è»
^蕺#=∞QÆ∞flx QÍqOKÕk.

484
 nfiѨ=#OÖ’ k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞ 485

WÖÏO\˜ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ `«#‰õΩ ÉÏǨϺ㨇 $u ZÖÏ ~°Ñ≤ÊOKåÖ’ H˘O^Œ~°∞ Ju

ã¨xflÇ≤Ï`« t+¨μºÅ‰õΩ PÜ«∞# `≥eáê~°∞. "åiH˜ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ =∂@Ö’, ÉèíQÆ=<åfl
=∂Å<À K≥Ñ≤Ê, `å#∞ „ѨQÍ_è» ^蕺#OÖ’ Å~ÚOz L#flѨC_»∞ "å\˜x K≥=ÙÅ =^ŒÌ
aQÆæ~°QÍ LK«Ûi¿ãÎ `å#∞ ÉÏǨϺ㨇 $uÖ’H˜ ~åQÆÅ#x q=iOKå~°∞. D q^èŒOQÍ
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° K«i„`« ѨÙ#~å=$`«=∞~ÚOk! QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ rq`«OÖ’ x`«ºHõ$`«º"≥∞ÿ#
Wk, ã¨∞^Œ∂~°OÖ’ PÜ«∞# J#∞OQÆ∞ t+¨μºx rq`«OÖ’ ã¨OÉèíqOzOk!
^蕺<åxH˜ ã¨O|OkèOz# J#∞Éèí"åÅ∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† ™êHΔÍ`«∞Î ÉèíQÆ=O`«∞
x`À PÜ«∞# ã¨OÉèÏ+≤Oz# ã¨OѶ¨∞@#Å∂ [iQÍ~Ú. D HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ H˘xfl
~ÀAÅ∞ PÜ«∞# i_£˚b "Õ∞#~ü J<Õ WO\’¡ q_çk KÕâß~°∞.1
qz„`«"≥∞ÿ#
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ #QÆ~° t"å~°∞Ö’ L#fl D WÅ∞¡ ÖˇÔQæ\ò J<Õ =ºH˜ÎH˜ K≥OkOk.
JHõ¯_» PÜ«∞#`Àáê@∞ q∞ãπ "≥∞H“¡_£, P"≥∞ ™È^ŒiÜ≥ÿ∞# ÃÑ„\©
ã¨ì~°˚ãπ, P"≥∞ Ѩ^ŒÇ¨ˆ~à◊¡ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Ǩeã¨ì~ü, Ѩ^≥Ìxq∞^Õà◊¡ ‰õΩ=∂Ô~Î PÖòɡ~åìÅ∞
|ã¨KÕâß~°∞. ™êfig∞r Ǩeã¨ì~ü Ѩ@¡ ZO`À =∞‰õΩ¯= K«∂áê~°∞. ''W`«_çHõ<åfl
„Ñ‘uáê„`«∞_≥·# Ü«Ú=‰õΩ}˜‚ <Õ#∞ K«∂_»ÖË^Œ∞—— Jx ™êfig∞r "åºMϺxOKÕ"å~°∞.
J^Õq^èŒOQÍ HÍÖÏO`«~°OÖ’ Ǩeã¨ì~ü ‰õÄ_® ''q"ÕHÍ#O^Œ Hõ<åfl =∞Ǩϟ#fl`«
=ºH˜Îx <å rq`«OÖ’ K«∂_»ÖË^Œ∞—— J<Õ"å_»∞. "åi^ŒÌi =∞^茺 JѨÓ~°fi"≥∞ÿ#
„¿Ñ=∂#∞ÉO^èŒO <≥ÅH˘Ok.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r `«=∞ QÆkÖ’ L#flѨC_»∞ Ǩeã¨ì~ü P "≥·Ñ¨ÙQÍ "≥à◊√
`«∞<åfl_»∞. ǨÏ~îå`«∞QÎ Í ™êfig∞r QÆkÖ’ #∞O_ç #qfi# â◊|OÌ q#=zÛOk. ™êfig∞r
P#O^ŒOQÍ #=Ùfi`«∞<åfl~°∞, =∞^茺 =∞^茺֒ PÜ«∞# Z=i`À<À =∂\Ï¡_»_»=¸
qxÑ≤OzOk. HÍ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞"å`« PÜ«∞# |Ü«∞\˜H˜ =zÛ#ѨC_»∞ Ǩeã¨ì~ü
PÜ«∞#`À, ''™êfig∞! QÆkÖ’ g∞~°∞ Z=i`À =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞?—— Jx J_çQÍ_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''Z=i`À#∂ =∂\Ï¡_Ö» ^Ë ∞Œ . QÆkÖ’ XO@iQÍ ^蕺#=∞QÆ∞fl_»<·≥
L<åfl#∞—— J<åfl~°∞. ''JÖÏ J~Ú`Õ #=Ùfi q#=zÛO^Õ!—— JO@∂ ã¨O^ÕǨÏO
"≥e|∞KåÛ_»∞ Ǩeã¨ì~ü. HÍ¿ãѨ٠=∞ø#O =Ç≤ÏOKåHõ ™êfig∞r, ''F J^•?
ÉèQí =Æ O`«∞_»∞<åfl_Õ, PÜ«∞# qz„`«"∞≥ #ÿ "å_»∞—— J<åfl~°∞. ÉèQí =Æ O`«∞_»<Õ =∞Ǩϟ#fl`«
â◊H˜Î`À `«=∂ëêQÍ =∂\Ï¡_ç #=ÙfiH˘<Õ@O`« „Ѩ`«ºHõΔOQÍ PÜ«∞##∞ ™êfig∞r
^Œi≈OKå~°∞.
1. #∂ºÜ«∂~ü¯ #∞O_ç ^•^•Ñ¨Ù 90 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’x D WO\’¡ ™êfig∞r =¸_»∞™ê~°∞¡
|㨠KÕâß~°∞. nx QÆ∞iOz D ѨÙã¨ÎHõO Ô~O_»= ã¨OѨÙ@OÖ’x 44 = J^蕺ܫ∞OÖ’
qѨÙÅOQÍ á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«|_çOk.
486 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Ǩeã¨ì~ü rq`«OÃÑ· ™êfig∞r K≥iyáÈx „ѨÉèÏ==Ú„^Œ "Õâß~°∞. HÍÖÏO`«

~°OÖ’ Ǩeã¨ì~ü ‰õΩ=∂~°∞_»∞ XHõ™êi `«O„_çx `åuÎ fiHõ q+¨Ü«∂Ö’¡ ã¨O^ÕǨÅ∞
J_çy#ѨC_»∞, ''g\˜x QÆ∞iOz <Õ#∞ QÍ_è»OQÍ Ü≥∂zOzOk ÖË^Œ∞. HÍx
ÉèíQÆ=O`«∞_»O@∂ XHõ~°∞ L<åfl~°∞, Jk =Ú=∂‡\˜H© ã¨`«ºO. ZO^Œ∞HõO>Ë ™êfig∞r
JÖÏ K≥áêÊ~°∞—— J<åfl_»∞ Ǩeã¨ì~ü. J`«_çH˜ ™êfig∞r Ѩ@¡ JO`«\ ˜ JK«OK«Å
qâßfiã¨O LOk!
™êfig∞r =∂#ã≤Hõâ◊H˜Î, PK«~°}Ü«Ú`« „ѨuÉèí Ǩeã¨ì~ü#∞ ZO`«QÍ<À
PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú. ™êfig∞r =∂#ã≤Hõâ◊H˜Îx „Ѩ^Œi≈OKÕ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# XHõ ã¨OѶ¨∞@#
i_£˚b "Õ∞#~üÖ’ [iyOk. ™êfig∞r, Ǩeã¨ì~ü ѨzÛHõ|Ü«∞Å∞
QÀÖòÊù: =∂#ã≤Hõ g∞^Œ #_»záÈ`«∞<åfl~°∞. JHõ¯_» ÖˇQÆæ\ò‰õΩ ™⁄O`«=∞~Ú# QÀÖòÊù
UHÍ„QÆ`«
(golf) "≥∞^
ÿ •#O LOk. ™êfig∞rH˜ QÀÖòÊù QÆ∞iOz `≥eÜ«∞^Œ∞.
Hõ#∞Hõ "≥∞ÿ^•#OÖ’ XHõ *ˇO_® ZQÆ∞~°∞`«∂ LO_»_»O K«∂ã≤ Ǩeã¨ì~ü#∞ ^•xx
QÆ∞iOz J_çQÍ_»∞. QÀÖòÊù P@ QÆ∞iOz Ǩeã¨ì~ü qѨÙbHõiOz# `«~°∞"å`«,
''"≥Ú^Œ@ P_Õ"åiH˜ P *ˇO_® „H˜O^Œ L#fl QÆ∞O@Ö’ |Oux "ÕÜ«∞_®xH˜ 4,
7 ÖËHõ 9 J=HÍâßÅ∞ W=fi|_»`å~Ú—— J<åfl_»∞. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''<Õ#∞ XHõ¯
„Ѩܫ∞`«flOÖ’<Õ QÆ∞O@Ö’ |Ou "Õ™êÎ#∞. HÍ"åÅO>Ë Ñ¨O^≥O HÍ~Ú—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r JѨÊ\˜^•HÍ QÀÖòÊù P_ç Z~°∞QÆ~∞° , Hõ#∞Hõ Jk J™ê^躌 =∞#∞H˘<åfl_»∞
Ǩeã¨ì~ü. ''ѨO^ÕxH˜ <Õ#∞ ã≤^ŒúO. g∞~°∞ XˆH „Ѩܫ∞`«flO`À |Oux QÆ∞O@Ö’
"ÕÜ«∞QÆey`Õ g∞‰õΩ 50 ÃãO\òû W™êÎ#∞—— J<åfl_»∞. ''JÖÏ "ÕÜ«∞ÖËHõáÈ`Õ <Õ#∞
XHõ _®Å~ü W™êÎ#∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. JѨC_»∞ JHõ¯_»‰õΩ =zÛ# ÖˇQÆæ\ò ‰õÄ_®
ѨO^≥OÖ’ áêÖÁæ<åfl_»∞. ''™êfig∞r |Oux "ÕÜ«∞QÆey`Õ Ñ¨k _®Å~°∞¡ W™êÎ#∞——
J<åfl_»`«_»∞. ™êfig∞r Hõ„~° KÕ`«Ñ¨ÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞. HÍ¿ãѨ٠xt`«OQÍ *ˇO_® "≥·Ñ¨Ù
^Œ$+≤ìx ™êiOz# `«~°∞"å`« |Oux KåHõK«HõºOQÍ H˘\Ïì~°∞. |Ou ã¨iQÍæ "≥o¡
QÆ∞O@Ö’ Ѩ_çOk!
JO^Œ~°∂ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞ÅÜ«∂º~°∞. ''J=Ù#∞ ™êfig∞r, XHõ ^≥|ƒ`À |Oux
QÆ∞O@Ö’ "ÕÜ«∞_»O g∞ Ü≥∂QÆâ◊H˜Î`À<å?—— Jx J_çQÍ_»∞ ÖˇÔQæ\ò. JO^Œ∞‰õΩ
™êfig∞r, ''WÖÏO\˜ ã¨fiÅÊ q+¨Ü«∂ʼnõΩ <Õ#∞ Ü≥∂QÆHõâ◊H˜Îx LѨÜ≥∂yOK«#∞——
J<åfl~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ q=iOKå~°∞: ''<Õ#∞ KÕã≤O^Õq∞\’ g∞‰õΩ Ô~O_»∞ =∂@Ö’¡
K≥|∞`å#∞. "≥Ú^Œ@ ^Œ∂~åxfl Hõà◊¡`À H˘eKå#∞, ^•x`Àáê@∞ <å KÕu |ÅO
<å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. Ô~O_»=kQÍ D ѨO^≥OÖ’ [~Ú¿ãΠѨk#fl~° _®Å~°∞¡ Åaè™êÎÜ«∞x
<å =∞#ã¨∞û‰õΩ K≥áêÊ#∞. P `«~°∞"å`« |Oux H˘\Ïì#∞.——
 nfiѨ=#OÖ’ k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞ 487

™êfig∞r =∂#ã≤Hõ â◊H©Î, PK«~°}Ü«Ú`« „ѨuÉèÏ D ã¨OѶ¨∞@# =¸ÅOQÍ

ã¨Ê+¨Oì QÍ `≥Å∞ã¨∂#Î flq. J^Õã=¨ ∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# Ü≥∂QÆâH◊ Θ ã¨OѨ#∞flÅx JHõ¯_»∞#fl
"åiH˜ J=QÆ`«=∞~ÚOk.
D ~ÀAÖ’¡ ã¨~fi° ™ê=∂#ºOQÍ ™êfig∞r Ü≥∂QÆO, "Õ^•O`«O =O\˜ JOâßÅ
g∞^Õ LѨ<庙êÅ∞ KÕâß~°∞. D ~ÀAÖ’¡<Õ PÜ«∞# `«=∞ =∞ǨÏ`«Î~° HÍ#∞HõÜ≥ÿ∞#
'<åÅ∞QÆ∞ Ü≥∂QÍÅ∞— QÆ∞iOz `«~°QÆ`«∞Å∞ „áê~°OaèOKå~°∞.
<åÅ∞QÆ∞
Ü≥∂QÍÅ∞
<Õ_»∞ „ѨѨOK«=∞O`å „Ñ¨MϺuQÍOz# '<åÅ∞QÆ∞ Ü≥∂QÍÅ∞—
ÉèÏ=# ™êfig∞r „Ѩ„Ѩ^=Œä ∞OQÍ Ö’HÍxH˜ JOkOKå~°∞. ''J<ÕHõ
=∂~åæÅ ^•fi~å XHõ¯ QÆ=∂º<Õfl KÕ~°QÆÅ=∞<Õk "Õ^•O`« =∞`«OÖ’x =∞Ǩϟ^•`«Î
Pâ◊Ü«∞O† Hõ~°‡, ÉèíH˜Î, Ü≥∂QÆO, *Ï˝#O Jx g\˜x <Õ#∞ ã¨∂÷ÅOQÍ <åÅ∞QÆ∞QÍ
=sæHõiOKå#∞. J~Ú<å D =∂~åæÅ∞ XHõ^•x`À XHõ\ ˜ KÕ~°<Õ KÕ~°#O`« "ÕÔ~·#q
HÍ=x QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀO_ç. XHõ Ü≥∂QÆO =∞~À Ü≥∂QÆOÖ’ HõÅã≤áÈ`«∞Ok. HÍx
ZO^Œ∞Ö’ Uk „Ѩ^è•#OQÍ LO^À ^•xH˜ P ¿Ñ~°∞ ÃÑ_»`å~°∞. Hõ~°‡Ü≥∂QÍxH˜
`«Ñ¨Ê W`«~° Ü≥∂QÍʼnõΩ ˆH=ÅO Jã¨=∞~°∞÷Öˇ·#"å~°∞ H˘O^Œ~°∞, Láê㨉õΩÅ∞
=∂„`«"Õ∞ J~Ú#"å~°∞ H˘O^Œ~°∞, *Ï˝<å#º qÇ‘Ï#∞Öˇ·#"å~°∞ H˘O^Œ~°∞ L<åfl~°x
HÍ^Œ∞. Z=iÖ’ U q^èŒO U Ѩ^äŒO „Ѩ^è•#OQÍ LO^À J<Õ^•xfl J#∞ã¨iOz
D qÉèÏQÍÅ∞ U~°Ê~°K«|_®¤~Ú——1 Jx nxx QÆ∞iOz ™êfig∞r „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
''=∂Ö’ H˘O^Œ~°O ™êfig∞r x~°fiÇ≤ÏOz# XHõ¯ `«~°QÆux ‰õÄ_® q_çzÃÑ>Ëì
"å~°O HÍ=Ú. ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÆO, *Ï˝#Ü≥∂QÆO ÖÏO\˜ `«~°QÆ`«∞Å#∞ H˘#™êyOKåO.
^•x`Àáê@∞ ~å[Ü≥∂QÆ, Hõ~°‡Ü≥∂QÆ =∂~åæÖ’¡#∂ ã¨OK«iOKåO. PǨ! ZO^Œ∞‰õΩ
<åÅ∞QÆ∞ Ü≥∂QÍÅ∞ =∂„`«"Õ∞ L<åfl~Ú? P~°∞ Ü≥∂QÍÅ∞, Zxq∞k Ü≥∂QÍÅO@∂
LO_ç=ÙO>Ë WOHÍ Z‰õΩ¯=QÍ ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ#∞ qx LO_»=K«∞Û Hõ^•!——
JO@∂ „"åã¨∞Î#flk ÖÏ~å.
1895 ™êfig∞r Hõ~îÀ~° Ѩi„â◊=∞ KÕã≤# ã¨O=`«û~°O. „Ѩu‰õÄŠѨ=<åÅ#∞
ã¨OÉÏoOK«_»O, |Ç≤Ï~°OQÆ `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∞ W=fi_»O, „Ѩâ’fl`«Î~åÅO@∂ J<ÕHõ
HÍ~°º„Hõ=∂Å`À xifi~å=∞OQÍ PÜ«∞# rq`«O QÆ_»zOk.
q„âßOuÔH·...
„Ѩã¨OQÍÅ ^•fi~å „Ñ¨[Å ^Œ$+≤ìx PHõ@∞ìHÀ=_»O [iy
áÈ~ÚOk. WHõ Ѩk=∞Ok =zÛ<å KåÅ∞, "åiÖ’ x["≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ *ÏQÆ$u

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 2, ѨÙ@, 74.

488 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Hõey¿ãÎ KåÅ∞#<Õ f~°∞Ö’ PÜ«∞# HÍ~åºK«~} ° #∞ H˘#™êyOKå~°∞. ''<å LѨ<庙ê

ʼnõΩ WOHÍ "ÕÖ=∞Ok `«~°e =KÕÛÖÏ KÕÜ«∞QÆÅ#∞. HÍx `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ
[<åxfl ã¨g∞HõiOK«_»O <å L^ÕÌâ◊O HÍ^Œ∞. [#ã¨O^ÀǨÏO HÍ^Œ∞, x["≥∞ÿ#
P^蕺u‡Hõ Ѩ~°=∂=kèx KÕ~°∞HÀ"åÅx `«Ñ≤OzáÈÜÕ∞ H˘kÌ=∞Ok =∂„`«"Õ∞ <å
HÍ~åºxfl q[Ü«∞=O`«O KÕÜ«∞QÆÅ~°∞. <å Ü«∂=r˚q`« „Ѩܫ∞`«flOÖ’ XˆH XHõ¯_»∞
=ÚH˜Î Ѩ^äŒOÖ’ "≥à◊¡_®xH˜ <Õ#∞ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»QÆey`Õ <å „Ñ¨Ü«∞`«flO qѶ¨ÅO
HÍÖË^Œh, q[Ü«∞=O`«=∞~ÚO^Œh ÉèÏq™êÎ#∞—— J<åfl~åÜ«∞#.
q„âßOuÔH· ™êfig∞r â◊s~°O `«Ñ≤OzáÈ~ÚOk. ''D ã¨O=`«û~°O Ѩ#∞Å
ÉèÏ~°O KåÖÏ Z‰õΩ¯=<Õ ÉèÏqã¨∞Î<åfl#∞. ZO^Œ∞HõO>Ë qѨs`«OQÍ JÅã¨@ K≥O^Œ∞
`«∞<åfl#∞. K«Hõ¯x q„âßOu HÍ"åÅx JxÑ≤ã¨∞Î#flk.... „áê}ÏezÛ „â◊q∞OKå#∞.
<å HÍ~åºÅÖ’ ã¨`«ºc[O U^≥·<å LO_ç=ÙO>Ë HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ Jk `«Ñ¨ÊHõ "≥ÚÅÔHuÎ
f~°∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ ã¨=∞ã¨Î q+¨Ü«∂ÅÖ’#∞ <Õ#∞ HõÅ`« K≥O^Œ‰õΩO_®<Õ
LO@∞<åfl#∞. LѨ<庙êÅÖ’#∂, `«~°QÆ`«∞ÅÖ’#∂ <å‰õΩ pH͉õΩ HõÅ∞QÆ∞`ÀOk.
WOQÆ¡O_»∞Ö’ H˘xfl <≥ÅÅ∞ ѨxKÕã≤, WO_çÜ«∂‰õΩ uiy "≥o¡ H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ
áê@∞QÍx ÖËHõ âßâ◊fi`«OQÍ<À K«uH˜ÅѨ_»=Åã≤O^Õ. 'ѨxKÕÜ«∞x ™ê^èŒ∞=Ù—QÍ
<Õ#∞#flk ÖË^Œ∞. WO^Œ∞Ö’ <å‰õΩ HÍã¨Î ‰õÄ_® ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞. „"åÜ«∞_®xHõ~Ú#
XHõ <À\ò ѨÙã¨ÎHõO <å =^ŒÌ LOk. Jk <å`À Ö’Hõ=∞O`å uiy =zÛOk. U_Õà◊¡
„H˜`«O ^•<À¡ <Õ#∞ „"åã≤#k – ZHõ¯_≥·<å UHÍO`« „Ѩ^Õâßxfl ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞H˘x,
=∞~°}Ïxfl Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂ΠѨ_ç=ÙO_®eûO^Õ.— <Õ_»∞ K«∂ã¨∞Î<åfl#∞. HÍx WO`«
Hõ~°‡#∞ J#∞ÉèíqOK«=Åã≤=ÙOk Hõ^•! WѨC_»∞ <å Hõ~°‡ fiáÈ~ÚO^Œx
ÉèÏq™êÎ#∞. „ѨKå~°O, Ö’HõˆHΔ=∞O ÖÏO\˜ Ѩ#∞Å #∞O_ç ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ <å‰õΩ
q=ÚH˜Î Hõey™êÎ_»x #=Ú‡`«∞<åfl#∞—— Jx „"åã¨∞Î<åfl~°∞ ™êfig∞r.
HÍx ÉèíQÆ=O`«∞x „Ѩ}ÏoHõ Z=iÔH~°∞Hõ! ™êfig∞r =∞#â◊≈s~åÅ∞ q„âßOux
PtOKå~Ú. HÍx PÜ«∞#‰õΩ ÅaèOz#q =∞m¡ Ü«∂`«#Å∞! ™êfig∞r #∂ºÜ«∂~ü¯
HÍ~åºK«~°}Ö’ KåÖÏ ã¨Ç¨Ü«∞=∞OkOz# ÖÏ<£û|~üæ E<£
=∞m¡
Ü«∂`«#Å∞
<≥ÖÏY~°∞# "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. Hõ#∞Hõ ã¨Ç¨Ü«∂xH˜ Z=~°∂ ÖËHõ
áÈ=_»O`À ™êfig∞r `«=∞ J=ã¨~åÅ`À ã¨Ç¨ Jhfl ã¨fiÜ«∞OQÍ
K«∂ã¨∞HÀ=Åã≤ =zÛOk. ''ÖÏ<£û|~üæ =∞~ÀKÀ@ x=ã≤OK«_®xH˜ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞.
<Õ#∞ UHÍH˜<≥·<å#∞. ѨO_»∞¡, áêÅ∞, ZO_ç#Ѩà◊√¡ (yO[Å∞) =O\˜q <å „Ñ¨ã¨∞Î`«
PǨ~°OÖ’ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO KÀ@∞KÕã¨∞H˘O@∞<åfl~Ú. Wk „âı+¨ª"≥∞ÿ#kQÍ#∞,
 nfiѨ=#OÖ’ k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞ 489

P~ÀQƺHõ~°"≥∞ÿ#kQÍ#∞ HõxÑ≤™ÈÎOk. D "Õã¨qÖ’ <å |~°∞=Ù 30 #∞O_ç 40

áœO_»¡‰õΩ `«QÆ∞æ`«∞O^Œ#∞H˘O@∞<åfl#∞——1 Jx PÜ«∞# „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
`«~°QÆ`«∞Å ÉÏ^茺`« ‰õÄ_® ™êfig∞r g∞^Õ Ñ¨_çOk. =KÕÛ "åi ¿Ñ~°∞¡
#"≥∂^Œ∞ KÕã¨∞HÀ=_»=¸, "åiH˜ q=~åÅ∞ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞_»=¸ PÜ«∞<Õ KÕã¨∞HÀ
"åeû=zÛOk. H˘kÌHÍÅO D Ѩxx q∞ãπ ¿ÇÏq∞¡<£ J<Õ P"≥∞ KÕã≤Ok. WѨC_»∞
ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞rÜÕ∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ''¿Ñ~°∞¡ „"åã¨∞H˘x q[˝Ñ¨ÙÎÅ#∞ ѨOÑ≤OK«_»O
ÃÑ^ŒÌ Ѩ<Õ. P Ѩxx x~°fiiÎã¨∞Î#flO^Œ∞‰õΩ "åi^ŒÌiH© <å ^èŒ#º"å^•Å∞. HÍx Wk
<å ™È=∞i`«#"Õ∞#x „QÆÇ≤ÏOKå#∞. W`«~°∞Å g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_»_»O J<åºÜ«∞O.
™È=∞i`«#O Ѷ¨e`«O ZšѨC_»∂ áêѨ"Õ∞. HÍ|\˜ì WHõ =ÚO^Œ∞ P Ѩxx <Õ<Õ
x~°fiiΙêÎ#∞. Hõ#∞Hõ Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ Z=~°∂ <å HõÅ`«‰õΩ HÍ~°}=∞=~°∞——2 JO@∂
„"åã¨∞Î<åfl~°∞ ™êfig∞r.
"≥Ú`åÎxH˜ #∂ºÜ«∂~ü¯ HÍ~°ºO, Pâ◊Ü«∂xH˜ K≥Ok#O`« =~°‰õΩ ™êfig∞rH˜
Ѷ¨∞#q[Ü«∞OQÍ<Õ Ñ¨i}q∞OzOk. HÍx x^èŒ∞Å∞ PtOz#O`«QÍ ÅaèOK«ÖË^Œ∞.
''`«~°QÆ`«∞Å∞ [iyáÈ`«∞<åfl~Ú. „â’`«Å ã¨OYº q™êÎ~°O. HÍx ~å|_ç J^≥̉õΩ
‰õÄ_® ã¨iáÈ#O^Œ∞# qKåiã¨∞Î<åfl#∞. XHõ "å~°O K«∂ã≤ P `«~°∞"å`« g\˜x
=Úy™êÎ#∞——3 JO@∂ „"åã¨∞Î<åfl~°∞ ™êfig∞r. HÍx q^•º~°∞÷Å L`«∞ûHõ`« HÍ~°}OQÍ
™êfig∞r P `«~°QÆ`«∞ʼnõΩ ã¨fiã≤Î K≥ѨÊÖËHõáÈÜ«∂~°∞. "å~°∞ ¿Ñ^Œ"å~°∞ HÍ=_»O`À
J=ã¨~°"≥∞ÿ# ÃÑ·HõO K≥e¡OK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© "åi Pã¨H©Î, L`«∞ûHõ`å
K«∂ã≤ ™êfig∞r `«~°QÆ`«∞Å#∞ H˘#™êyOKå~°∞.
PtOz#O`« q„âßOu ™êfig∞rH˜ ÅaèOK«HõáÈ~Ú<å H˘O`«Ö’H˘O`«
ÅaèOK«HõáÈÖË^Œ∞. q∞ãπ "≥∞H“¡_£ ^•fi~å „á¶êxûãπ ÖˇÔQæ\ò ™êfig∞rH˜ ѨiK«Ü«∞ã¨∞÷
ÃÑsû =∞HÍO
_»Ü«∂º_»∞. P`«_»∞ P^蕺u‡Hõ l*Ï˝ã¨∞=Ù. ™êfig∞r`À
ѨiK«Ü«∞=∞Ü«∂ºHõ PÜ«∞# Ѩ@¡ ZO`À JHõ¯~° =Ç≤ÏOKå_»∞.
ÃÑsû J<Õ KÀ@ QÆÅ `«# =∞HÍO‰õΩ ™êfig∞rx PǨfixOKå_»∞. 1895 E<£
7 = `Õn# ™êfig∞r ÃÑsû =∞HÍO‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. q∞ãπ "≥∞H“¡_£, P"≥∞ ™È^ŒiÜ≥ÿ∞#
ÃÑ„\© ã¨ì~°˚ãπ „ѨÉèí$`«∞Å∞ ‰õÄ_® JHõ¯_» L<åfl~°∞. ™êfig∞r JHõ¯_» =∞Ǩ#O^ŒOQÍ
~ÀAÅ∞ QÆ_»áê~°∞. =∂#ã≤HÀÖÏ¡ã¨O`À WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞:
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@, 342.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@, 325.
3. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@, 334.
490 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''<Õ#∞ WO`«=~°‰õΩ K«∂ã≤# "å@xfl\˜Ö’ Wk XHõ J`«ºO`« ™œO^Œ~°º

=O`«"≥∞ÿ# „áêO`«O. XHõ ã¨~À=~åxfl TÇ≤ÏOK«∞. =∞Ǩ~°}ºO`À ‰õÄ_ç#
Ѩ~°fi`åÅ∞ ^•xx P=iOz L<åfl~Ú. WHõ¯_» "Õ∞O UHÍO`«OQÍ L<åflO. ZO`«
q„âßOu^•Ü«∞HõO. #QÆ~åÅ ã¨O‰õΩÅOÖ’ HÍÅO QÆ_çáêHõ WHõ¯_» <å ÔHO`«
Ǩ~ÚQÍ LO^À #∞=Ùfi TÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û. WHõ¯_» LO_»_»O <åH˘Hõ #∂`«#
rq`åxfl „Ѩ™êkOzOk. UHÍO`«OQÍ J~°}ºOÖ’H˜ áÈ~Ú âßO`åº#O^•Å`À
w`« K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl#∞.——1
XHõ ~ÀA L^ŒÜ«∞O LáêǨ~°O fã¨∞HÀ=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ ™êfig∞r
`«=∞ QÆk#∞O_ç |Ü«∞\˜H˜ =KåÛ~°∞. PÜ«∞# KÕuÖ’ w`« LOk. PÜ«∞#
"≥∞H“¡_`£ À, ''*’!2 J^Œ∞QÀ P ^Õ=^•~°∞ =$HõOΔ „H˜O^Œ ‰õÄ~°∞Ûx
xifiHõÅÊ w`« K«^Œ∞=ÙH˘O\Ï#∞. PǨ~°O `«Ü«∂~°~Ú# `«~°∞"å`«
ã¨=∂kèÖ’
=™êÎ#∞. PǨ~°O „|Ǩ‡O_»OQÍ LO_®e—— J<åfl~°∞. J~°QOÆ @
`«~°∞"å`« ™êfig∞rx Ñ≤Å=_®xH˜ "≥∞H“¡_£ JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡Ok. HÍx JHõ¯_» P"≥∞
K«∂ã≤# ^Œ$â◊ºO =~°‚<åf`«O –
xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ# tÅÊOÖÏ ™êfig∞r ‰õÄ~°∞Ûx=Ù<åfl~°∞. J~°úxg∞e`« <Õ„`åÅ
#∞O_ç „ã¨qOz# Hõhfl\˜`À PÜ«∞# ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞ `«_ãç =≤ Ù<åfl~Ú. "≥∞H“¡_£ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ "≥o¡
K«∂ã≤Ok. âßfi㨠ѨÓiÎQÍ PyáÈ~Ú=ÙOk. ™êfig∞r =∞$u K≥O^•~°x ÉèíÜ«∞Ѩ_ç
Ѩ~°∞ÔQuÎÔHo¡ `«H˜¯#"åi`À, ''K«Ñ¨C# ~°O_ç. ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ =∞#efl =^Œe
"≥o¡áÈÜ«∂~°∞—— Jx LH˜¯iaH˜¯~°=Ù`«∂ K≥Ñ≤ÊOk. ÃÑ„\©, ÖˇÔQæ\ò `«k`«~°∞ÅO^Œ~°∂
JHõ¯_çH˜ Ѩ~°∞QÆ∞# "≥àÏ¡~°∞. ™êfig∞r Ѩiã≤÷u K«∂ã≤ JO^Œ~°∂ U_»fi™êQÍ~°∞.
U_≥xq∞k xq∞ëêÅ∞ QÆ_»záÈ~Ú#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r ã≤÷uÖ’ ZÖÏO\˜
=∂~°∂Ê ÖË^Œ∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ÖˇQÆæ\ò, ''ÖË^Œ∞. PÜ«∞# ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞.
PÜ«∞##∞ `«\ ˜ì, TÑ≤ ÖËѨÙ^•O—— JO@∂ ™êfig∞rx ã¨g∞Ñ≤OKå_»∞. „ѨQÍ_è»
^蕺#=∞QÆ∞flÖˇ· L#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«##∞ Z=~°∂ `åHõ~å^Œx ™êfig∞r K≥ѨÊ_»O
"≥∞H“¡_£‰õΩ *Ï˝Ñ¨HõO =zÛOk. "≥O@<Õ P"≥∞, ''=^Œ∞Ì, JÖÏ KÕÜ«∞HõO_ç—— Jx
JizOk.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 337.

2. "≥∞H“¡_£#∞ ™êfig∞r WÖÏ ã¨OÉ’kèOKÕ"å~°∞.
 nfiѨ=#OÖ’ k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞ 491

=∞~À S^Œ∞ xq∞ëêÅ∞ QÆ_K» å~Ú. JѨC_»∞ ™êfig∞rÖ’ âßfiã≤ã∞¨ #Î fl zǨflÅ∞

^Àº`«Hõ=∞Ü«∂º~Ú. "≥∞Å¡"≥∞Å¡QÍ PÜ«∞# Hõà◊√¡ qáêÊ~å~Ú. U^À `«=∞Ö’
=∂\Ï¡_»∞H˘O@∞#fl@∞¡ ''<Õ <≥=~°∞? <Õ#∞ ZHõ¯_»∞<åfl#∞?—— Jx Ô~O_»∞ =¸_»∞™ê~°∞¡
ѨeHÍ~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ PÜ«∞# ѨÓiÎQÍ ÉÏǨϺ㨇 $uÖ’H˜ =KåÛ~°∞. =∞=∞‡efl K«∂ã≤
HÍã¨Î ã≤QÆ∞æѨ_»∞`«∂ ÖËKå~°∞. ''q∞=∞‡ÅflO^Œih ÉèíÜ«∞ÃÑ>Ëìâß<å! FÑ≤Hõ =Ç≤ÏOK«O_ç.
WÖÏO\˜ ã≤÷u JѨC_»Ñ¨C_»∞ <å‰õΩ HõÅQÆ_»O Hõ^Œ∞Ì. ÉèíÜ«∞Ѩ_»HõO_ç, =∞~°}˜OK«#∞.
g∞ ^Õâ◊OÖ’ <å ^ÕǨxfl `«ºlOK«#∞. ÃÑ„\©, PHõeQÍ LOk. u#_®xH˜ "≥à◊^•O——
JO@∂ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
™êfig∞r J`«∞º#fl`«"≥∞ÿ# xifiHõÅÊ ã¨=∂kè ã≤÷uÖ’ =∞QÆ∞flÖˇ·# ã¨OѶ¨∞@#Ö’¡
W^˘Hõ\ ˜.
ÃÑsû J~°}ϺÅÖ’ HÀH˘Å¡Å∞QÍ ÃÑiy# H˘O_»~åq (birch) K≥@¡ Ѩ@ìÅ`À
™êfig∞r Ô~O_»∞ z#fl ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ `«Ü«∂~°∞KÕâß~°∞. "å\˜ÃÑ·# POQÆ¡OÖ’#∞,
ã¨O㨯 $`«OÖ’#∞ „"åã≤ q∞ãπ "≥∞H“¡_£H©, P"≥∞ ™È^Œs=∞}˜H©
ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ
=#O
WKåÛ~°∞. P K≥@∞ì Ѩ@ì g∞^Œ "Õ∞s ¿ÇÏÖò‰õΩ XHõ ÖËY ‰õÄ_®
„"åâß~°∞: ''<ÕxѨC_»∞ „"åã≤# H˘O_»~åq Ѩ„`«O g∞^Œ<Õ ÉèÏ~°`«
^Õâ◊OÖ’x Ѩq„`«„QÆO^ä•Åhfl ~°zOK«|_®¤~Ú. HÍ|\˜ì h H˜Ñ¨C_»∞ P ã¨O㨯 $`«O
„"åã¨∞Î<åfl#∞. 'L=∂Ѩuó `åfiO ã¨^• ~°HõΔ`«∞ – L=∂Ѩu ã¨^• x#∞fl ~°H˜Δ™êÎ_»∞.——1
ÃÑsû =∞HÍOÖ’ q_çk KÕÜ«∞_»O ™êfig∞rÖ’ XHõ #∂`«<À`åûǨxfl ~°yeOzOk.
ÃÑsû =∞HÍOÖ’ ^•^•Ñ¨Ù Ѩk ~ÀAÅ∞ QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« ™êfig∞r ã¨Ç¨Ï„ã¨
nfiѨ =<åxH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. PÜ«∞# #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ L#flѨC_Õ D =<åxH˜
"ÕOKÕÜ«∞=∞x PǨfi#O =zÛOk. ''Ѩk ~ÀAÅ `«~°∞"å`« WHõ¯}∞‚O_ç |Ü«∞Å∞^Õi
ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =<åxH˜ "≥à◊√Î<åfl#∞. xÜ«∞q∞`« "Õà◊Ö’¡ ^蕺#O KÕ™êÎ#∞. ˆH=ÅO
UHÍO`«OÖ’ LO\Ï#∞. D PÖ’K«<Õ =∞Ǩϟ`åûǨÏHõ~°OQÍ ÖË^•!——2 JO@∂
P#O^ŒO`À „"åã¨∞Î<åfl~°∞ ™êfig∞r.
#∂ºÜ«∂~ü¯‰õΩ 300 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’ Ãã~ÚO\ò ÖÏÔ~<£û #k „Ѩ=Ç≤Ïã¨∂Î
LOk. P #kÖ’ <≥ÅH˘x=Ù#fl ÅOHõÅÖ’ ÃÑ^ŒÌk ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#O. #n
f~åxH˜ HÍã¨Î ^Œ∂~°OÖ’ ~åà◊¡`À ‰õÄ_»∞H˘#fl „áêO`«OÖ’x XHõ ÃÑ^ŒÌ tÅ g∞^Œ

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 339.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 337.
492 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

XHõ JO^Œ"≥∞ÿ# "Õ∞_» =ÙOk. P "Õ∞_» ™êfig∞r t+¨μº~åÖˇ·# q∞ãπ "Õ∞s Ze[ɡ`ü
@@Û~ük. JHõ¯_» |㨠KÕã≤ `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«=∞x ™êfig∞rx @@Û~ü
™ê^Œ~°OQÍ PǨfixOzOk. ÉèíQÆ=^•Ç¨fi#OQÍ ÉèÏqOz 1895 E<£ 18 =
`Õn# ™êfig∞r JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. PÜ«∞# HÀã¨O WO\˜x „H˘`«Î^Œ#O L\˜ìѨ_ÕÖÏ
~°∂á⁄OkOz '™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ‰õΩ ã¨∞™êfiQÆ`«O— J<Õ `À~°}O Hõ\ ˜ìOzOk
@@Û~ü.
J^˘Hõ =#„áêO`«O. UѨÙQÍ ^Œ@ìOQÍ Zky# K≥@∞¡, tÅÅ∞, ã¨g∞ѨOÖ’
„Ѩ=Ç≤Ïã¨∞Î#fl #k P „áêO`åxfl XHõ `«áÈÉèí∂q∞QÍ ™êfig∞rH˜ ã¨∞ÊùiOѨ*Ëâß~Ú.
|Ǩïâß ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O ~ÀAÅ∞ PÜ«∞#‰õΩ *Ï˝Ñ¨HÍxH˜ =zÛ=ÙO_»=K«∞Û. QÆOQÍ#n
f~°OÖ’x ѨOK«=\© =# „Ѩ^Õâ◊O PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÃÑ· K≥~°yáÈx =Ú„^Œ "Õã≤Ok
Hõ^•!
™êfig∞r JHõ¯_»‰õΩ KÕ~°∞H˘#_®xH˜ =Ú#∞¿Ñ =ÚQÆ∞æ~°∞ #Å∞QÆ∞~°∞ q^•º~°∞÷Å∞
=KÕÛâß~°∞. "≥Ú`«ÎO q^•ºi÷h q^•º~°∞÷Å∞ Ѩ<≥flO_»∞=∞Ok. "å~°∞: q∞ãπ @@Û~ü,
_®Hõì~ü "≥·\ò, q∞Ãããπ Ѷ¨OˆH, "Õ∞s Å∂~¸, eÜ«∂<£ ÖÏ<£û|~üæ, ÃãìÖÏ¡ ˆHOÑπɡÖò,
"åÅì~ü QÆ∞_£ WÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞, q∞ãπ ~°∂`ü Ze¡ã‘, q∞ãπ "åÖ’¤, q∞ãπ „H˜Ããì·<£.
=∞~˘Hõ~°∞ Z=~À `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. HÍx UHõHÍÅOÖ’ Ѩk=∞Ok Hõ<åfl Z‰õΩ¯=
=∞Ok JHõ¯_» LO_»ÖË^Œ#flk =∂„`«O `«^䌺O.
_≥„\Ï~Ú\òÖ’ ™êfig∞r LѨ<åºã¨O qx PÜ«∞# Ѩ@¡ PHõi¬`«∞Å~Ú# q∞ãπ
„H˜Ãã·ì<£ „w<£Ãã·ì_»Öò, q∞Ãããπ "Õ∞s ã‘. Ѷ¨OˆHÅ∞ JHõ¯_»‰õΩ z=~°QÍ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞.
™êfig∞rx XO@iQÍ HõÅ∞ã¨∞HÀ"åÅx PtOz#ѨÊ\˜H©
'Uã¨∞„H©ã¨∞Î#∞ #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ "åiH˜ P P™ê¯~°O ÅaèOK«Ö^Ë ∞Œ . Jq~å=∞OQÍ
JaèÅ+≤Oz#@∞¡—
„ѨÜ∂« }O KÕã∞¨ #Î fl ™êfig∞r QÆ∞iOz "åiH˜ ZÖÏO\˜ Éè’QÆ\Ïì
JO^ŒÖË^Œ∞. |Ǩïâß PÜ«∞# ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ uiy "≥o¡áÈ~Ú LO\ψ~"≥∂#<Õ
PÖ’K«# ‰õÄ_® "åiH˜ ~åHõáÈÖË^Œ∞. ^•^•Ñ¨Ù XHõ\ ˜#fl~° ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_çz#
`«^Œ∞Ѩi ™êfig∞r ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ q_çk KÕã≤# ã¨=∂Kå~°O JѨC_Õ "åiH˜
JOkOk. =∞ˆ~g∞ PÖ’zOK«‰Ωõ O_® u#flQÍ "≥o¡ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘x LѨ^âÕ O◊
á⁄O^•Åx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. „H˜Ããì·<£ WÖÏ „"åã¨∞Î#flk:
''"Õ∞O JHõ¯_»‰õΩ KÕ~°∞H˘<Õã¨iH˜ ÉÏQÍ pHõ\ ˜Ñ¨_çáÈ~ÚOk. JO^Œ∞‰õΩ `À_»∞
*’~°∞QÍ "å# ‰õΩ~°∞ã¨∂Î#flk. =∂‰õΩ ^•i ã¨iQÍ `≥eÜ«∞^Œ∞. XHõ KÀ@
qKåiOz#ѨC_»∞, 'qz„`«"≥∞ÿ# ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOz# XHõ q^Õj =ºHÎ̃— |㨠KÕã≤=Ù#fl
 nfiѨ=#OÖ’ k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞ 493

KÀ@∞ QÆ∞iOz `≥eÜ«∞=zÛOk. "Õ∞O "≥à◊¡=Åã≤Ok JHõ¯_çˆH Jx „QÆÇ≤ÏOK«∞

H˘<åflO. J^Œ$+¨ì=âß`«∂Î KÕ`« ÖÏO`«~°∞ ѨÙK«∞ÛH˘x XHõ =ºH˜Î =∂ =ÚO^Œ∞QÍ
"≥à◊√`«∞<åfl_»∞. P "≥Å∞`«∞~°∞Ö’ QÆ∞@ìÅ g∞^Œ ZHõ¯™êQÍO. *Ï# ZH˜¯`Õ =¸~°
*Ï~°∞`«∞#flk. "≥Ú`åÎxH˜ P WO\˜x KÕ~°∞HÀQÆeQÍO. WO\˜ „áêOQÆ}OÖ’H˜
KÕˆ~ã¨iH˜ ™êfig∞r HõOK«∞HõO~î°O ֒ѨŠ=∂~À‡QÆ∞`«∞#flk.
''™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞ PÜ«∞#`À UO =∂\Ï¡_®Ö’ "Õ∞O `«Ü«∂~°∞
KÕã∞¨ H˘<Õ "≥àÏ¡O. HÍx PÜ«∞##∞ „Ѩ`º« HõOΔ QÍ K«∂ã≤#ѨC_»∞ ã¨=∞ã¨OÎ =∞~°záÈÜ«∂O.
'"Õ∞O _≥„\Ï~Ú\ò #∞O_ç =ã¨∞Î<åflO. q∞ãπ Ѷ≤eÑπû =∞=∞‡efl ѨOÑ≤OzOk.— Jx
XHõ~°O K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ =∞~˘Hõ~°~, 'Uã¨∞„H©ã¨∞Î D Ö’HõOÖ’ rqOz=ÙO>Ë ZÖÏ
PÜ«∞##∞ P„â◊~ÚOz LO_Õ"å~°"∂≥ JÖÏ q∞=∞‡efl JaèÅ+≤Oz =KåÛO— J<åflO.
''™êfig∞r P^Œ~åaè=∂<åÅ`À =∞=∞‡efl K«∂âß~°∞. 'PǨ! <å‰õΩ =∂„`«O
Uã¨∞„H©ã¨∞Î =∂ki â◊H˜Î LO>Ë g∞‰õΩ D HõΔ}"Õ∞ =ÚH˜Î WKÕÛ "å}˜‚— J<åfl~åÜ«∞#
=∞^èŒ∞~°OQÍ. Ñ≤^ŒÑ¨ =∞=∞‡efl `«H˜¯# "åi`À KÕ~°∞ÛH˘<åfl~°∞.——
D q^èŒOQÍ ¿ÑÔ~xflHõQÆ#fl Ѩ<≥flO_»∞=∞OkH˜ P ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’
P^蕺u‡Hõ ™œ^èŒÑ¨Ù =ÚY^•fi~åxfl `≥iKå~°∞ ™êfig∞r.
`«~°QÆ`«∞Å∞, ^≥·#Ok# HÍ~åºÅ∞, ^蕺#O, P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#ÅO@∂ D
~ÀAÅ∞ JO^ŒiH© XHõ `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«OQÍ QÆ_çKå~Ú. w`«, LѨx+¨`«∞ÎÅ∞,
„|Ǩχã¨∂„`åÅ∞, <å~°^Œ ÉèíH˜Îã¨∂„`åÅ∞, ɡ·aÖò W`åºk J<ÕHõ
`«áÈ=∞Ü«∞
rq`«O
q+¨Ü«∂OâßÅÃÑ· ™êfig∞r `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. D
~ÀAÖ’¡ PÜ«∞# =∞Ǩϟ#fl`« =∂#ã≤Hõ ã≤÷uÖ’ q~ålÖÏ¡~°∞.
''`«∞áê#∞ÖÏ u~°∞QÆ∞`«∂ LѨ<庙êÅ∞ KÕã≤# ã¨<åflºã≤ JHõ¯_» ÖË~°∞† `«=∞Ö’
á⁄Oyá⁄~°ÖË „ѨâßO`«`«#∂, Ѩ~°=∂#O^•hfl ѨiѨHõfi`« K≥Ok# t+¨μºÅ
ǨÏ$^ŒÜ«∞ã‘=∞ÅÖ’ xO¿Ñ |∞∞+≤ã¨`«Î=Ú_»∞ =∂„`«"Õ∞ JHõ¯_»∞<åfl_»∞. JO^èŒHÍ~åxfl
`˘ÅyOz, Z„~°ÉÏi# PHÍâ◊O X_çÖ’ ^ÀQÍ_»∞`«∂, Ñ≤Å¡QÍÅ∞Å`À HõÅã≤ U`≥OKÕ
H˘O„Q˘`«Î LëÈ^ŒÜ«∞OÖÏ PÜ«∞# =ÚY`«ó *ÏÅ∞"åˆ~ "å‰õΩ¯Å∞ ZO`«\ ˜ =∞^èŒ∞~åu
=∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ#q!—— JO@∂ HÍÖÏO`«~°OÖ’ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ „"åâß~°∞.
JHõ¯_» |㨠KÕã≤# =º‰õΩÎÅÖ’ XHõÔ~·# q∞ãπ "åÖ’¤ "åºMϺ<åÅ#∞1 K«∂^•ÌO:

1. ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =# „Ѩã¨OQÍOâßÅ#∞ q^•º~°∞÷ÅÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ „"åã¨∞H˘<åfl~°∞. HÍx Ug

ã¨=∞„QÆOQÍ ÖË=Ù. "åÖ’¤ ‰õÄ_® „"åã¨∞H˘#fl^Œx Ziy# ™È^Œi ^Õ==∂`« 1907Ö’ P"≥∞#∞

 494 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''P KÀ@∞ x*ÏxH˜ =∂‰õΩ XHõ Ѩq„`« ^Õ"åÅÜ«∞=∞~ÚOk. =$HΔÍ„QÍÅ#∞#fl

P‰õΩÅ∞ P‰õΩѨK«Ûx ã¨=Ú„^ŒOÖÏ =∂ HÍà◊¡ „H˜O^Œ HõkÖÏ~Ú. ÃÑ^ŒÌ WÅ∞¡ JO@∂
Un JHõ¯_» =∂ HõO@Ѩ_»ÖË^Œ∞. J<ÕHõ "≥∞ÿà◊¡ Ѩ~°ºO`«O x~å‡#∞+¨º"≥∞ÿ# ^Œ@ì"≥∞ÿ#
J_»q =∞^茺֒ "Õ∞O q_çk KÕâßO. Ãã~ÚO\ò ÖÏÔ~<£û #kÖ’ JHõ¯_»Hõ¯_» J<ÕHõ
ÅOHõÅ∞ L<åfl~Ú. P ÅOHõÅÖ’x Éè’[#âßÅÅ #∞O_ç, Ǩϟ@à◊¡ #∞O_ç q∞}∞‰õΩ
q∞}∞‰õΩ=∞O@∞#fl náêÅ "≥Å∞`«∞~°∞ HÍ#=zÛOk. ^Œ∂~°O HÍ~°}OQÍ D
^Œ$âߺÅ∞ x*ÏxH˜ z„`«^Œ$âߺŠ=∂ki `ÀKå~Ú. =∂ UHÍO`åxH˜ ÉèíOQÆO
"å\˜Å¡*Ë¿ã =∂#= HõO~î° ^èŒfix Un JHõ¯_» qxÑ≤OK«^Œ∞. `«∞"≥∞‡^ŒÅ ~°≠OHÍ~åÅ∞,
Ѩ‰õΔΩÅ H˜ÅH˜ÖÏ~å"åÅ∞, QÍe gÜ«∞_»O =Å# P‰õΩÅ∞ KÕ¿ã =∞~°‡~° ^èŒfix
=∂„`«"Õ∞ =∂‰õΩ q#=KåÛ~Ú. K«∞@∂ì L#fl ^Œ$â◊ºO H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ "≥<≥flÅÖ’
`«_»ã≤#@∞¡QÍ HÍ#=KÕÛk. P K«O„^Œ∞x aO|O „H˜O^Œ h\˜Ö’ „ѨuaOaOzOk.
=∞#ã¨∞û#∞ PǨ¡^Œ=∞Ü«∞O KÕ¿ã W@∞=O\˜ „ѨHõ$u ^Œ$âߺÅÖ’ b#"≥∞ÿáÈ~Ú
„ѨÑO¨ Kåxfl "Õ∞O =∞~°záÈ~Ú, „ѨÑO¨ K«O =∞=∞‡efl =∞~°záÈ~Ú „¿Ñ=∞ XáêÊ~°QÍ
U_»∞ "å~åÅ∞ QÆ_çáêO. =∂‰õΩ J`«ºO`« „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ∞_≥·# PKå~°º=~°∞ºx Pã¨H˜Î
[xOѨ*Ë¿ã ѨÅ∞‰õΩÅ∞ PÅH˜OKåO.
''J@∞=O\˜ áê=# "Õà◊Ö’¡ "Õ∞O á⁄Ok# P^蕺u‡Hõ ã¨ÊO^Œ#, `«^•Ìfi~å
"Õ∞O ã¨O`«iOK«∞H˘#fl B#fl`«ºO Z=~°=¸ =∞~°záÈÖËO† D "Õà◊Ö’¡ ™êfig∞r
`«=∞ ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl ѨiѨÓ~°‚OQÍ `≥~°z K«∂Ñ≤OKå~°∞. `å=Ú K«qK«∂ã≤#
áÈ~å\ÏÅ#xflO\˜h =∞m¡ J>Ë¡ =∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. "Õ∞O L<åfl=∞<Õ
^蕺¿ã ÖˉõΩO_® ™êfig∞r ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈ=_»O Hõ^Œ∞Ì. PÜ«∞# zO`«<å „ã¨=OuH˜
ÉèíOQÆO "å\˜e¡ PÜ«∞#‰õΩ W|ƒOk HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Õ"≥∂#x "Õ∞O xâ◊≈|ÌOQÍ
‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜÕ∞"å~°O. `å=Ú ‰õÄ~°∞Û#fl Pã¨#O #∞O_ç ÖËz, =™ê~åÖ’
#_»∞ã¨∂Î, LÃÑÊ#ÖÏ, ѨiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# J#∞Éèí∂u`À ™êfig∞r =∂\Ï¡_Õ"å~°∞. D
"Õà◊Ö’¡ PÜ«∞#Ö’ J#∞~åQÆ=¸, „ѨâßO`«`å H˘\ÁìzÛ#@∞¡ á⁄Oyá⁄~°ÖËq.

 HõÅ∞ã¨∞H˘x "å\˜x „ѨK«∞iOK«=∞x HÀiOk. JO^Œ∞‰õΩ "åÖ’¤ 'D „"å`«ÅÖ’ J=ã¨~°"≥∞ÿ#

ã¨=~°}Å∞ KÕã≤ P `«~°∞"å`« „ѨK«∞iOKÕ Ñ¨HõΔOÖ’ g\˜x h‰õΩ x~åˆHΔѨ}©Ü«∞OQÍ JOkOK«
QÆÅ#∞. <Õ#∞ g\˜x ã¨ik^ŒÌÖË#∞. ZO^Œ∞HõO>Ë g\˜x K«^Œ∞=<å~°Oaè¿ãÎ <å „"å`«Ö’x
Ö’@∞áê>Ë¡ <å‰õΩ HõxÑ≤™êÎ~Ú— Jx K≥Ñ≤Ê, `«# „"å`«„Ѩux ^Õ==∂`«‰õΩ JOkOzOk. "å\˜Ö’
J=ã¨~°"≥∞ÿ# ã¨=~°}Å∞ KÕã≤ ^Õ==∂`« =Ú„kOzOk. W^Õ <Õ_»∞ |Ǩïà◊ „áêK«∞~°ºO á⁄Ok
Jã¨OMϺ‰õΩÅÖ’ J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ ã¨∂ÊùiÎx ~°yeã¨∞Î#fl Inspired Talks („Ѩɒ^èŒ
~°`åflHõ~°O) ѨÙã¨ÎHõO.
 nfiѨ=#OÖ’ k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞ 495

''™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ =O\˜ =∞Ǩ`«∞‡Å`À U~°Ê_ç# P^蕺u‡Hõ ™êOQÆ`«ºO

P[<å‡O`«O H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. JqzÛù#fl „ѨQÍ_è» P^蕺u‡Hõ "å`å=~°}OÖ’ "Õ∞O
rqOKåO. JѨC_»Ñ¨C_»∞ PÜ«∞# `«=∂ëêQÍ#∂, qz„`«OQÍ#∂, ѨiǨã¨Ñ¨Ó~°fi
HõOQÍ =∂\Ï¡_Õ"å~°∞. W`«~°∞Å #∞O_ç =KÕÛ ["å|∞Å#∞ JOwHõiOKÕ"å~°∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© `«=∞ rq`« =∞ǨÏ`å¯~°ºO #∞O_ç PÜ«∞# Z#fl_»∂ "≥·^˘ÅQÆÖË^Œ∞.
ѨÙ~å} Hõ^äŒÅ‰õΩ HÍ}ÏzQÍ ™êfig∞r ÉèÏã≤ÖÏ¡~°∞. P Hõ^äŒÅ <ÕѨ^䌺OÖ’x
=∞Ǩϟ#fl`« P^蕺u‡Hõ ã¨`åºÅ#∞ q_»=∞~°z K≥ѨÊ_»O =∂„`«O =∞~°KÕ"å~°∞ HÍ~°∞.
â◊H˜Îã¨OѨ#∞flÖˇ·# W@∞=O\˜ PKå~°∞ºx =^ŒÌ áê~îåÅ∞ <Õ~°∞ÛH˘<Õ J^Œ$+¨ì=O`«∞Å∞
D q^•º~°∞÷Å∞. WO^Œ∞HÀã¨O "å~°∞ `«=∞#∞ `å"Õ∞ âߡѶ≤∞OK«∞HÀ"åe.——
`«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»O`À áê@∞ "Õ^•O`« „QÆO^ä•Å#∞ ‰õÄ_® ™êfig∞r
J^躌 Ü«∞#O KÕã∂¨ Î =KåÛ~°∞. JO^Œ∞ xq∞`«OÎ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ #∞O_ç â◊OHõ~,° ~å=∂#∞[,
=∞^è•fiKå~°∞ºÅ ÉèÏëêºÅ#∞ `≥Ñ≤ÊOKå~°∞. ''ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ
=¸_»∞ `«`åÎ fiÅ∞:
"å~°ã¨`«fiO
=#OÖ’ LO@∞#flѨC_»∞ J=™ê÷„`«Ü«∞OÖ’x "Õ^•O`« `«`«Î fiO
QÆ∞iOz POQÆ¡OÖ’ XHõ „QÆO^äŒO ~°zOKåe——1 Jx =ÚO^Õ
PÜ«∞# J#∞H˘<åfl~°∞. JO^Œ∞HÀã¨O =¸_»∞ ÉèÏëêºÅ∂ ™êOQÀáêOQÆOQÍ
J^茺ܫ∞#O KÕâß~°∞. „Ѩu PKå~°∞º_»∂ `«=∞ ã≤^•úO`åÅ#∞ „ѨuáêkOK«_®xH˜
âß„™êÎÅ#∞ ã¨=iOz ÉèÏ+¨ºO K≥ѨÊ_»O K«∂ã≤ PÜ«∞# ^蕺#OÖ’ Å~ÚOzáÈ~Ú
ã¨fiÜ«∞OQÍ `å"Õ∞ „H˘`«Î "åºYºÅ#∞ Hõ#∞Q˘<åfl~°∞.
J^≥· fi`«O, qtëêì^≥· fi`«O, ^≥· fi`«O – D =¸_çO\˜ `åuÎ fiHõ =∂~åæÅ#∞
ã¨=∞#fiÜ«∞ Ѩ~°K«_»O ™êfig∞r JOkOz# "å~°ã¨`åfiÅÖ’ XHõ\ ˜. ™ê=∂#ºOQÍ
D =¸_»∂ Ѩ~°ã¨Ê~° q~°∞^Œú"≥∞ÿ#qQÍ#∞, =ºuiHõÎ"≥∞ÿ#qQÍ#∞ ѨiQÆ}˜OѨ|_»
`å~Ú. D =¸_»∂ "Õ^•O`åxH˜ =¸_»∞ ™Èáê<åÅ∞, XHõ =∞x+≤ P^蕺u‡Hõ
„ѨQÆuH˜ D =¸_»∞ ™Èáê<åÅ∂ P=â◊ºHÍÅx „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ Ö’HÍxH˜ ™êfig∞r
Kå\˜K≥áêÊ~°∞. P "å~°ã¨`«fiO QÆ∞iOz ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞r K≥Ñ≤ÊOk qO^•O:
''WѨC_»∞ <Õ#∞ Hõ#∞Q˘#fl q+¨Ü«∂xfl g∞‰õΩ K≥|∞`«∞<åfl#∞. Jxfl =∞`åÅ∂
"Õ^•O`«OÖ’ Wq∞_ç=Ù<åfl~Ú. JO>Ë – ^≥· fi`«, qtëêì^≥· fi`«, J^≥· fi`« ã≤^•úO`åÖ’¡
Wq∞_ç=Ù<åfl~Ú. Jq XHõ ^•x `«^Œ∞Ѩi =∞~˘Hõ\ ˜ =™êÎ~Ú. =∂#=Ùx

1. HÍx ™êfig∞r PHÍOHõΔ <≥~°"Õ~°ÖË^Œ∞. W@∞=O\˜ „QÆO^ä•xfl ~°zOK«_®xH˜ PÜ«∞#‰õΩ

ã¨=∞Ü«∞O zHõ¯ÖË^Œ∞.
496 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

P^蕺u‡HÍaè=$kúH˜ D =¸_»∂ =¸_»∞ ™Èáê<åÅ∞. "å\˜Ö’ „Ѩun J=ã¨~°"Õ∞.

W^Õ =∞`« ™ê~°O. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ *Ïu, =∞`«, PKå~åʼnõΩ "Õ^•O`åxfl
J#fi~Ú¿ãÎ, Jk Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«=∞=Ù`«∞Ok. "Õ^•O`«OÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ ™Èáê#"≥∞ÿ#
^≥· fi`åxfl S~ÀáêÖ’x qq^èŒ *Ï`«∞Å Pâ◊Ü«∂ʼnõÄ ÉèÏ"åʼnõÄ J#∞=iοãÎ Jk
¢ÔH·ã¨Î==∞`«O J=Ù`«∞Ok. Ü«¸^Œ∞Å, J~°|∞ƒÅ ÉèÏ"åʼnõΩ ^≥· fi`« ã≤^•úO`åxfl
J#∞=iÎOѨ*Ë¿ãÎ Jk =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ =∞`«=∞ø`«∞Ok. J^≥· fi`åxfl Ü≥∂QÆ ^Œ$+≤ì
~°∂ѨOÖ’ J#fi~Ú¿ãÎ Jk É∫^Œú=∞`«O J=Ù`«∞Ok. W>Ë¡ `«H˜¯#q ‰õÄ_® ....
nxx QÆ∞iOz XHõ „QÆO^äŒO ~°zOKåÅ#∞H˘O@∞<åfl#∞. Hõ#∞Hõ<Õ =¸_»∞ ÉèÏëêºÅ∞
ѨOѨ=∞x „"åâß#∞.——1
HÍÖÏO`«~°OÖ’ XHõ™êi t+¨μº_˘Hõ~°∞ ™êfig∞r`À, ''D q^èŒOQÍ =¸_»∞
`«`åÎ fiÅ∂ =¸_»∞ ™Èáê<åÅ=_»O x[=∞~Ú`Õ WO`«‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠U PKå~°∞º_»∂
nxx QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOK«ÖË^Õ?—— Jx J_çQÍ_»∞. ''ZO^Œ∞HõO>Ë JO^Œ∞HÀã¨"Õ∞
[x‡Oz# "å}˜‚ <Õ#∞ ‰õ#∞Hõ. P HÍ~°ºO <å HÀã¨"Õ∞ ˆH\Ï~ÚOK«|_çOk—— J<åfl~°∞
™êfig∞r.
=∞^蕺ǨÏfl HÍ~°º„Hõ=∂Å QÆ∞iOz q∞Ãããπ Ѷ¨OˆH WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞:
''=∞^蕺ǨÏfl "Õà◊Ö’¡ ™ê=∂#ºOQÍ "Õ∞O ѨKå~°∞¡ KÕ¿ã"å~°O. WO\˜ #∞O_ç
q∞@ìѨÖÏ¡Å ^•i QÆ∞O_® H˘O`« kQÆ∞=# „Ѩ=Ç≤ÏOKÕ #k
=∞^蕺ǨÏflO
^•HÍ "≥à◊¡_»"Õ∞ =∂‰õΩ #zÛ# =∂~°æO. ^•iÖ’ J<ÕHõ KÀ@¡
ѨzÛHõ|Ü«∞à◊¡ g∞^Œ ™êfig∞rx Ѩi"Õ+≤ìOz ‰õÄ~°∞Û<Õ"å~°O. PÜ«∞# ‰õÄ_®
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz =∂‰õΩ K≥¿ÑÊ"å~°∞. XHõ ѨH˜Δ, XHõ ѨÙ=Ùfi,
XHõ ã‘`åHÀHõzÅ∞Hõ W`åºk Ju z#fl „ѨHõ$u „¿Ñ~°} KåÅ∞, ™êfig∞r
=∂\Ï¡_»<å~°Oaè™êÎ~°∞† "Õ^•ÅÖ’x Hõ^äŒÅ∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞† ÉèÏ~°fÜ«∞ Hõq`«Å∞ QÍ#O
KÕ¿ã"å~°∞.——
™êÜ«∞OHÍÅ ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ™êfig∞r q^•º~°∞÷Å#∞ „Ѩã¨OyOK«=∞<Õ"å~°∞.
WO^Œ∞Ö’ Z=iH© q∞#Ǩ~ÚOѨ٠ÖË^Œ∞. „Ѩã¨OQÆO #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞HÀQÀˆ~"å~°∞
`«~°QÆ`«∞ʼnõΩ Ç¨[~°∞ HÍHõáÈ=_»O Hõ^Œ∞Ì. ™êÜ«∞O„`«O QÆ_çKÕH˘nÌ ™êfig∞r
„Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ JO`«~°∞‡Y∞ÅÜÕ∞º"å~°∞† PÜ«∞# ѨÅ∞‰õΩÅ∞ „Ѩ`«ºHõΔ k=º"å‰õΩ¯ÅÖÏ

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 331.

 nfiѨ=#OÖ’ k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞ 497

q#=KÕÛq. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ~å„`«O`å =∂\Ï¡_Õ"å~°∞. "åÖ’¤ WÖÏ „"åã¨∞Î#flk:

''PÜ«∞# =∂`À =∂\Ï¡_»∞`«∂#fl@∞¡ JxÑ≤OKÕk HÍ^Œ∞. U^À ã¨∞^Œ∂~° Ö’HÍÅÖ’
ã¨OK«iã¨∂Î `«=∞Ö’ `å"Õ∞ =∂\Ï¡_»∞H˘O@∞#fl@∞¡QÍ LO_Õk.
™êÜ«∞O„`«O
"Õà◊Ö’¡ HÍx „Ѩu =∂\Ï JyflHõ}OÖÏ "≥Å∞=_Õk – JO`« Ö’`≥·#
kQÍ, J~°÷=O`«"≥∞ÿ#kQÍ, JK«OK«Å ^Œ$_è»`«fiO`À ‰õÄ_ç#kQÍ,
=∂ ǨÏ$^ŒÜ«∂Å#∞ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ ã¨Ê $tOKÕkQÍ, q#fl"å~°∞ Z#fl\˜H© =∞~°záÈÖË
#\˜ìkQÍ LO_Õk. "Õ∞O „ѨâßO`«`«Ö’ Å~ÚOz áÈ~Ú#"åiQÍ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜÕ∞
"å~°O. ZHõ¯_» =∂ LKåÛù fi㨠xâßfi™êÅ ã¨=fi_ç PÜ«∞# zO`«<å „ã¨=OuH˜
ÉèíOQÆO "å\˜Å¡*Ëã¨∞ÎO^À, ZHõ¯_» P J^Œ∞ƒù`« =K«<åÅÖ’ XHõ^•xfl HÀÖ’Ê`å"Õ∞"≥∂
#<Õ ÉèíÜ«∞O HÍ~°}OQÍ "Õ∞O âßfi㨠aQÆ|\˜ì ‰õÄ~°∞Û<Õ"å~°O.——
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ™êfig∞r Ѩ_»Hõ ‰õΩsÛÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#=∞QÆ∞flÅÜÕ∞º
"å~°∞. q^•º~°∞÷Å∞ PÜ«∞# =ÚO^Œ∞ <ÕÅ g∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#OÖ’ x=∞QÆ∞flÅÜÕ∞º
"å~°∞. QÆO@ŠѨ~°ºO`«O D ^蕺#O H˘#™êˆQk.
J^茺ܫ∞#O, P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ XHõ =OHõ ™êQÆ∞`«∞#flѨÊ\˜H© JHõ¯_»
`ÕeHõ HõΔ}ÏÅ∞
"Õ_»∞HõʼnõÄ q<À^•Å‰õÄ H˘^Œ∞= ÖË^Œ∞. Ǩ㨺 Hõ^äŒÅ‰õΩ
™êfig∞r =^ŒÌ H˘~°`« ÖË^Œ∞. ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ PÜ«∞#
K≥Ñ≤Ê# XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ Hõ^äŒÅ#∞ K«∂^•ÌO.
1. #~°=∂O㨠ÉèíHõΔ‰õΩÅ∞ x=ã≤OKÕ nqH˜ q∞+¨#s XHõ~°∞ "≥àÏ¡~°∞. "≥à◊¡QÍ<Õ
JHõ¯_ç „Ñ¨[Å#∞ K«∂ã¨∂Î, ''<å ™È^Œ~°∞ÖÏ~å! <å‰õΩ =ÚO^Œ∞ WHõ¯_çH˜ XHõ
q∞+¨#s =KåÛ~°∞ Hõ^•! PÜ«∞# g∞‰õΩ ~°∞zOKå_®?—— Jx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ
P „Ѩ[Å∞ WÖÏ J<åfl~°∞:
''J=Ù#∞. ÉÏQÍ ~°∞zOKå_»∞. PǨ! PÜ«∞# =∞Ǩ '~°∞z—QÍ L<åfl_»∞!——
2. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Ö’HÍxfl ã¨$+≤ìOK«_»O QÆ∞iOz XHõ q∞+¨#s ã¨∞n~°…OQÍ
q=iOz K≥|∞`«∞<åfl_»∞:
''„áê~°OÉèíOÖ’ JO`å â◊¥#º"Õ∞. `«~°∞"å`« ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ |OHõ=∞\˜ì`À
P_»"£∞#∞ ã¨$+≤ìOKå_»∞. `«_ç=∞\˜ì`À L#fl P`«}˜‚ P~°Éˇ@ì=Åã≤ =zÛOk.
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ K«∞@∂ì HõÅÜ«∞Eâß_»∞. ã¨g∞ѨOÖ’ HõxÑ≤Oz# HõOK≥ g∞^Œ P`«}˜‚
P~°"Õâß_»∞.
S 34
498 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

'á¶ê^Œ~ü!— J#fl XHõ HõO~î°O „â’`«Å #∞O_ç q#=zÛOk. 'á¶ê^Œ~ü, P HõOK≥

ZHõ¯}∞‚O_ç =zÛOk? ^•xx ã¨$+≤ìOzO ^≥=~°∞?— Jx J_çQÍ_»∞ P „â’`«.
q∞+¨#s P„QÆǨϟ^Œ„QÆ∞_»Ü«∂º_»∞! '<À~°∞=¸ã¨∞HÀ. WÖÏQÍ „Ѩâ◊flÅ_»QÆ_»O?
K«∂_»É’`Õ =∂ r=<å^è•~å<Õfl áê_»∞KÕ¿ã@@∞¡<åfl"Õ!— JO@∂ QÆ|QÆÉÏ |Ü«∞\˜H˜
"≥o¡áÈÜ«∂_»∞.
q∞Ãããπ Ѷ¨OˆH WÖÏ „"åã¨∞Î#flk: ''á⁄@ì K≥Hõ¯ÅÜÕ∞ºÖÏ #"Õfi"å~°O. H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ™êfig∞r =O@=∞x+≤ÖÏ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOz =zÛ, ''Éè’[#O
`«Ü∂« ~°~ÚOk—— JO@∂ HõzÛ`«OQÍ =O@"åxÖÏ LK«ÛiOK«_O» K«∂¿ã,Î Hõ_∞» ѨÙ|ƒ
#=fix"å~°∞ Z=~°∂ LO_»~°#_»O J`«∞ºHÎ̃ HÍ^Œ∞. Éè’[<åÅ |Å¡ =^ŒÌ‰õΩ áÈ`Õ, =∂
„Ѩ=~°#Î #∂, KÕ+Åì¨ #∂ PÜ«∞# J#∞HõiOz K«∂Ѩ_O» K«∂ã≤ q~°Q|Æ _ç #"Õfi"å~°O.
^Õ<À¡#∂ Z=i =∞#ã¨∂û QÍÜ«∞Ѩ_Õ suÖ’ `«=∂ëê KÕÜ«∞~°∞. JO`å ˆH=ÅO
`«=∂ëê, ˆH=ÅO q<À^ŒO =∂„`«"Õ∞.——
D =∞HÍO rq`«O P áêâßÛ`«∞ºÅ‰õΩ Hõ#∞qѨCQÍ ÉèÏã≤e¡Ok. „Ѩ`ÕºH˜Oz
P ¢ã‘ÎÅ∞ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# Hõ$„u=∞`«fiOÖ’<Õ rqOK«_®xH˜ JÅ=_®¤~°∞. ™êfig∞r
Hõ$„u=∞`«fiO =^Œ∞Ì ^•xx zè<åflaè#flOKÕã≤ ã¨`«º=∞<Õ "≥Å∞QÆ∞Ö’ rqOK«_®xH˜
"åiH˜ `À_»Ê_®¤~∞° . XHõ ã¨OѶ∞¨ @# ѨiH˜^•ÌO. ¢ãÅΑ ∞ =∂=¸Å∞QÍ
"≥∞@∞¡ Z‰õΩ¯`«∞#flѨC_»∞ ‰õÄ_® ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ KÕ`«∞Å∞ JOkOz `À_»Ê_®e. Wk
JHõ¯_ç ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O. nxx QÆ∞iOz „H˜Ãã·ì<£ WÖÏ „"åã¨∞Î#flk:
''WHõ¯_Õ"≥∂ |O_»~åà◊¡ g∞^Œ Ãã·`«O "Õ∞O =∞~˘Hõi `À_®Ê@∞ ÖˉõΩO_® ZHõ¯
=Åã≤ LOk. U ѨÙ~°∞+¨μ_»∂ =∂‰õΩ KÕ`«∞ÅOkOK«ÖË^Œ∞. ™êfig∞r =∂ ÉèÏ=#Å#∞
J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘x WÖÏ J<åfl~°∞: 'g∞~°∞ =$^Œ∞ú~åà◊√¡QÍ<À, |ÅÇ‘Ï#OQÍ<À,
QÆuÖËx ã≤÷uÖ’<À LO_ç=ÙO>Ë <Õ#∞ g∞‰õΩ `À_»Ê_®e. HÍx g∞~°∞ ÉÏQÍ<Õ
L<åfl~°∞ Hõ^•! g∞~°∞ D HÍÅ∞=#∞ ^•@QÆÅ~°∞, D |O_»~åà◊¡ g∞^Œ `À_®Ê@∞
ÖˉõΩO_® ZHõ¯QÆÅ~°∞. <å ÔHÖÏ ™ê^茺"≥∂ J>Ë¡ g∞‰õÄ ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. Hõ#∞Hõ
<Õ <≥O^Œ∞‰õΩ g∞‰õΩ `À_»Ê_®e? g∞~°∞ ¢ã‘ÎÅ∞ HÍ=_»O =Å<å? ÖËHõáÈ`Õ Wk ¢ã‘ÎH˜
ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ K«∂¿Ñ B^•~°º=∂? D B^•~°ºO "≥#∞Hõ HÍ=∞O LO@∞O^Œx g∞‰õΩ
`≥eÜ«∞^•?— ZO`«\ ˜ J^Œ∞ƒù`« =K«<åÅ∞! ¢ã‘ÎÅ#∞ x[OQÍ Q“~°qOK«_»=∞O>Ë
Uq∞\’ <å_»∞ ™êfig∞r =K«<åÅÖ’ „QÆÇ≤ÏOKåO.——
ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ q_çk KÕã≤# "åiÖ’ XHÍ"≥∞ `«H˜¯# "åiÃÑ· PkèHõºO
K«ÖÏ~ÚOKÕ ã¨fiÉèÏq. Wk „QÆÇ≤ÏOz# ™êfig∞r P"≥∞ =∞<À"≥·YiÖ’ =∂~°∞Ê
 nfiѨ=#OÖ’ k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞ 499

fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. P ¢ã‘Î J<ÕHõ „Ѩ}ÏoHõÅ∞ „Ѩuáêkã¨∞ÎOk. JxflO\˜h

„ѨâßO`«OQÍ PÅH˜ã¨∂Î ™êfig∞r =∞ø#O =Ç≤Ï™êÎ~°∞. HÍx PYi HõΔ}OÖ’
JxflO\˜h =∂iÛ"Õ™êÎ~°∞. "≥Ú^Œ@ P ¢ã‘ÎH˜ ~À+¨O Hõey<å `«~°∞"å`« #=Ùfi`«∂,
''PÜ«∞# HÀã¨"Õ∞ „Ѩ}ÏoHõÅ∞ ~°∂á⁄OkOKå#∞. PYi HõΔ}OÖ’ `«Å„H˜O^Œ∞Å∞
KÕ™êÎ~°∞. PÜ«∞# =∂~°æOÖ’<Õ PÜ«∞# "≥à◊`å~°∞. HõOK«∞ áê„`«Å ^Œ∞HÍ}OÖ’
U#∞QÆ∞ *Á~°|_ç#@∞¡QÍ LO@∞Ok PÜ«∞# f~°∞—— JO@∞Ok.
D q^èŒOQÍ Hõ$„u=∞`«fi ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# x~å_»O|~°`«`À rq`åxfl ZÖÏ
QÆ_»áêÖ’ JHõ¯_»∞#fl "åiH˜ ™êfig∞r <ÕiÊOKå~°∞.
=O@`À ã¨Ç¨ Jxfl Ѩ#∞ÅÖ’#∞ ã¨=∂#OQÍ JO^Œ~°∂ áêÅ∞ѨOK«∞HÀ
"åÅx „áê~°OÉèíOÖ’<Õ x~°‚~ÚOKå~°∞. HÍx q^•º~°∞÷ÅÖ’ Z=~°∂ WÖÏO\˜
Ѩ#∞Å∞ KÕã≤#"å~°∞ HÍHõáÈ=_»O`À WO\˜ Ѩ#∞Å =~°‰õΩ
=O@
H˘O`« „â◊=∞ `«Ñ¨ÊÖË^Œ∞. ™êfig∞r ^•xx Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞.
''<Õ#∞ =O@ KÕ™êÎ#∞—— JO@∂ JѨC_»Ñ¨C_»∞ ™êfig∞r ~°OQÆOÖ’H˜ kˆQ"å~°∞.
''JÜ≥∂º!—— JO@∂ ÖÏ<£û|~üæ JiKÕ"å_»∞. ™êfig∞r áêHõâߢã¨Î <≥·Ñ¨Ù}ºO
#∂ºÜ«∂~ü¯ ~ÀAÖ’¡<Õ PÜ«∞#‰õΩ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. ™êfig∞r =O@ JO>Ë, Hõà◊¡Ö’
h~°∞ `≥ÑÊ≤ OKÕ HÍ~°O XHõ "≥Ñ· Ù¨ † =O@ QÆkÖ’x áê„`«ÅxflO\˜h =∞m¡ `À=∞=Åã≤#
JQÆ`«ºO =∞~À "≥·Ñ¨Ù! JHõ¯_»∞#fl J<Õ‰õΩÅHõ<åfl z#fl"åÔ~·# ™êfig∞r XHõ `«O„_çÖÏ,
`«e¡ÖÏ, ‰õΩ@∞O| ÃÑ^ŒÌQÍ #_»∞O ayOz WO\˜ Ѩ#∞ÅÖ’ `«Å=Ú#HõÅ=_»O
"å~°O^ŒiH© ™êfig∞r Ѩ@¡ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ Q“~°==∞~åº^ŒÅ#∞ W#∞=∞_çOѨ
*Ëã≤Ok. ''PÜ«∞# =O@ ~°∞zQÍ<Õ LOk. HÍx 'x*ÏxH˜— HÍ~°=∞O>Ë JO`«
Ѷ¨∂>ˇÿ# HÍ~°O. ^•xH˜ `À_»∞ =∞™êÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. Jk u#_»O =Å#
„áê}O áÈHõáÈ~Ú<å 㨈~ – HÍ~°O =∞=∞‡efl ^•^•Ñ¨Ù P ã≤÷uH˜ fã¨∞ÔHo¡Ok –
<Õ#∞ u<åÅx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl#∞. P =∞Ǩ =∞Ǩ q"ÕHÍ#O^Œ∞_Õ <å HÀã¨O
=O@ KÕâß~°O>Ë, <Õ#∞ KÕÜ«∞QÆeyO^ŒÖÏ¡ ^•xx u#_»"Õ∞—— J#flk q∞Ãããπ Ѷ¨OˆH.
XHõ™êi `å=Ú =O_ç# =O@ QÆ∞iOz ™êfig∞rÜÕ∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’
`«=∂ëêQÍ K≥Ñ≤ÊOk WHõ¯_» „Ѩ™êÎqOK«_»O Jã¨OQÆ`«O HÍÉ’^Œ∞. "Õ∞s ¿ÇÏÖò‰õΩ
PÜ«∞# WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞: ''x#fl ~å„u <Õ<˘Hõ =O@HõO `«Ü«∂~°∞KÕâß#∞. Jk
‰õΩO‰õΩ=∞ѨÙ=Ùfi, ÖÏ"≥O_»~ü, *ÏѨ„u, *Ïl HÍÜ«∞, K«Å= q∞iÜ«∂Å∞, *ÏlHÍÜ«∞
K≥Hõ¯, Å=OQÍÅ∞, UÅHͯܫ∞, g∞QÆ_», x=∞‡~°ã¨O, h~°∞e¡, ZO_»∞„^•HõΔ, ÉÏ^ŒO,
q∞iÜ«∂Å∞, =i J#flO HõeÑ≤ `«Ü«∂~°∞KÕã≤Ok. Jk ZO`« ÉÏQÆ∞O^Œ#∞H˘<åfl=Ù!
500 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

^•xfl <Õ#∞ u#ÖËHõáÈÜ«∂#∞. WOQÆ∞= ÖË^Œ∞. WOQÆ∞= "Õ¿ãÎ Jk "≥∞`«Î|_ç

QÆ∞@∞‰õΩ¯# q∞OQÆ_®xH˜ gÅ∞QÍ LO_Õk.——1
ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ=# =∞HÍO ã¨g∞ѨOÖ’ XHõ K«~üÛ LOk. XHõ Pk"å~°O
JHõ¯_» P~å^èŒ#Ö’ ™êfig∞r áêÖÁæ<åfl~°∞. É’^茉õΩ_»∞ `«# „Ѩã¨OQÆO =ÚyOz,
''Uã¨∞„H©ã¨∞Î HÀã¨O g∞ =^ŒÌ L#fl^ŒO`å WzÛ"ÕÜ«∞O_ç——
z#flÑ≤Å¡"å_Õ J<åfl_»∞. `«^Œ∞Ѩi XHõ =ºH˜Î HÍ#∞HõÅ∞ ¿ãHõiOK«_®xH˜ XHõ
PÜ«∞#
Ñ¨à‹¡O ѨÙK«∞ÛH˘x „Ѩu =ºH˜Î =^ŒÌ‰õÄ "≥àÏ¡_»∞. ѨÅ∞=Ù~°∞
`«=∞‰õΩ `Àz#O`« ÃÑ·HõO P Ñ¨à‹¡OÖ’ "Õâß~°∞.
Ñ¨à‹¡O ѨÙK«∞ÛH˘#fl =ºH˜Î ™êfig∞r =ÚO^Œ∞ ‰õÄ_® ѨàÏ¡xfl *Ïáê_»∞. JO`Õ,
™êfig∞r `«=∞ *Ë|∞Ö’x "≥Ú`«ÎO ÃÑ·HÍxfl Ñ¨à‹¡OÖ’ "Õâß~°∞. Jk ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«ÎO!
™êfig∞r`Àáê@∞ "≥o¡# q∞ãπ @@Û~ü Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞~åÅ~ÚOk. P"≥∞ "≥∞Å¡QÍ,
''™êfig∞r, g∞ Ô~O^Œ∞‰õΩ JO`« ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«ÎO K≥e¡OKå~°∞?—— Jx J_çyOk. ''g∞
=^ŒÌ L#fl^ŒO`å W=fiO_»x Hõ^• É’^茉õΩ_»∞ K≥áêÊ_»∞. <å =^ŒÌ JO`« "≥Ú`«ÎO
LOk Hõ#∞Hõ JO`å WzÛ"Õâß#∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r z#flÑ≤Å¡"å_ç =∂ki!
™êfig∞r QÆ_»Ñ≤# D ~ÀAÅ#∞ qt+¨ìOQÍ K«∂¿Ñq PÜ«∞# L#fl`«
P^蕺u‡Hõ ã≤÷`«∞Å∞. PÜ«∞#`À HõÅã≤ ã¨Ç¨Ïr=#O KÕã≤# t+¨μºÅO^Œ~°∂ nxx
„^èŒ∞gHõiOKå~°∞. D ã≤÷uÖ’ <≥ÅH˘x=Ù#fl ~ÀAÅÖ’<Õ
Ü«∞u w`«O
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# Hõq`«ÅÖ’ XHõ@~Ú# 'Ü«∞uw`«O— JHõ¯_»
~°zOKå~°∞. q∞Ãããπ Ѷ¨OˆH WÖÏ „"åã¨∞Î#flk: ''XHõ ~ÀA =∞^蕺ǨÏflO PÜ«∞#
ã¨<åflºã¨ =∞ǨÏ`«Î fiO QÆ∞iOz K≥|∞`«∞<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ JHõ¯_» #∞O_ç ÖËz
"≥o¡áÈÜ«∂~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ uiy=zÛ#ѨC_»∞ PÜ«∞# KÕuÖ’ D Hõq`«
„Ѩ`«ºHõΔ=∞~ÚOk.—— Ѩ^Œ=¸_»∞ K«~°}ÏÅ∞ QÆÅ D Hõq`« ã¨<åflºã¨O Q˘Ñ¨Ê`«<åhfl,
J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ ã≤÷u =∞ǨÏ`åÎ fihfl Kå\˜K≥|∞`«∞#flk.2
`«=∞ J`«∞º#fl`« =∂#ã≤Hõ ã≤÷ux QÆ∞iOz ™êfig∞r WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞:
''D „Ѩ^Õâßxfl <Õ#∞ ZO`«QÍ<À W+¨ìѨ_»∞`«∞<åfl#∞. q∞`« Éè’[#O, JkèHõ
^蕺#O, ã¨OÉèÏ+¨}, J^茺ܫ∞<åÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl. <å P`«‡#∞ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# „ѨâßO`«`«

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 35.

2. POQÆ¡OÖ’ ™êfig∞r ~°zOz# D Hõq`« `≥Å∞QÆ∞ J#∞"å^ŒO ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!,
ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 378–382 Ö’ K«∂_»=K«∞Û.
 nfiѨ=#OÖ’ k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞ 501

P=i™ÈÎOk. x`«ºO <å‰õΩ Hõ~°Î=ºO Ug∞ ÖË^Œx `À™ÈÎOk† <ÕxѨC_»∞ x~°=kèHõ

q„âßOuÖ’#∞, „ѨâßO`«`«Ö’#∞ L<åfl#∞. Hõ~°Î ÉèíQÆ=O`«∞_»∞† =∞#O ˆH=ÅO
LѨHõ~°}ÏÅO† PÜ«∞# <å=∞O ^èŒ#º=∞øQÍHõ! HÍ=∞, HÍOK«#, H©iÎ J<Õ
|O^茄`«Ü«∞O <å #∞O_ç „Ñ¨ã¨∞Î`«O `˘ÅyáÈ~Ú#@∞¡ JxÑ≤ã¨∞Î#flk. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
H˘xfl™ê~°∞¡ <Õ#∞ ÉèÏqOz#@∞¡ WHõ¯_® =∞~˘Hõ™êi ÉèÏqOKå#∞. '<å #∞O_ç
ã¨HõÅ |O^è•Å∂ g_çáÈÜ«∂~Ú† ã¨HõÅ ã¨∞Hõ$`åÅ∂ ÖËHõ ^Œ∞+¨¯ $`åÅ∂, ã¨~°fi
„ÉèÏO`«∞Å∂, J*Ï˝#=¸ J^Œ$â◊º"≥∞ÿ<å~Ú. QÆ∞}Ïf`«Ñ¨^äŒOÖ’ ã¨OK«iã¨∞Î<åfl#∞.—
U qkèx <Õ#∞ áê\˜™êÎ#∞? ^Õxfl LÅ¡OѶ≤∞™êÎ#∞? P =∞Ǩϟ#fl`«ã≤÷u #∞O_ç
K«∂¿ãÎ D Ö’HõO XHõ =ÚiH˜ QÆ∞O@ÖÏ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. 'ǨÏi FO `«`«û`ü— – L#fl
^Œ`«_Õ! J#º"Õ∞n ÖË^Œ∞† <Õ#∞ hÖ’ L<åfl#∞† #∞=Ùfi <åÖ’ L<åfl=Ù. F ^Õ"å
#∞"Õfi <å âßâ◊fi`« â◊~°}ºO. FO âßOu âß≈Ou âß≈Ouó.——1
D ~ÀAÖ’¡ PÜ«∞#Ö’ P^蕺u‡Hõâ◊H˜Î á⁄Oyá⁄~°eO^Œ<Õ K≥áêÊe. ''<Õ#∞
„Ѩu ~ÀE ǨÏ$^ŒÜ«∞ qHÍ™êxfl J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl#∞——2 JO@∂ ™êfig∞r „"åâß~°∞.
D ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ ™êfig∞r =∞~˘Hõ™êi xifiHõÅÊ ã¨=∂kè ã≤÷ux
á⁄O^•~°∞. q∞Ãããπ Ѷ¨OˆH WÖÏ „"åã¨∞Î#flk: ''P<å\˜ L^ŒÜ«∞O `«~°QÆ`«∞Å∞ ÖË=Ù.
™êfig∞r =∂ W^ŒÌi`À, 'HÍã¨Î #_»z=^•ÌO, =™êÎ~å?—— Jx
xifiHõÅÊ J_çQÍ~°∞. "Õ∞O ã¨O`À+¨OQÍ |Ü«∞Å∞^Õ~åO. H˘O_» g∞^Œ
ã¨=∂kèÖ’
J~° "≥∞ÿÅ∞ ^Œ∂~°O #_çz=ÙO\ÏO. ^Œ@ì"≥∞ÿ# J_»q, ã¨~°fi„`å
xâ◊≈|ÌO. ™êfig∞r HÍã¨Î ^Œ∂~°O =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥o¡ XHõ ÃÑ^ŒÌ FH± (ã≤O^Œ∂~° =$HõΔO)
K≥@∞ì „H˜O^Œ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. "Õ∞=¸ "≥o¡ P K≥@∞ì „H˜O^Œ ‰õÄ~°∞Û<åflO. U^À
K≥ѨÊÉ’`«∞<åfl~°x "Õ∞O Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞Î#flѨC_»∞ ™êfig∞r ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ, ''=∞#O
^蕺#O KÕ^•ÌO. Jâ◊fi`«÷=$HõΔO „H˜O^Œ ‰õÄ~°∞Û#fl |∞^Œ∞úxÖÏ =∞#=¸ J=Ù^•O——
J<åfl~°∞. P `«~°∞"å`« =∂@Å∞ ÖË=Ù. PÜ«∞#Ö’ ZÖÏO\˜ K«Å#=¸ ÖË^Œ∞.
PÜ«∞# XHõ HõOK«∞ q„QÆǨÏOÖÏ J~ÚáÈÜ«∂~å JxÑ≤OzOk. qã¨∞ÎáÈ`«∂ "Õ∞O
PÜ«∞#<Õ K«∂ã¨∂ÎO_çáÈÜ«∂O. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ XHõ L~°∞=Ú Liq∞ ÉèÏsQÍ =~°¬O
‰õΩ~°=™êyOk. ™êfig∞rÖ’ ÉÏǨϺ㨇 $u ѨÓiÎQÍ ÖË^Œ∞. <Õ#∞ Q˘_»∞QÆ∞ `≥~°z
PÜ«∞# `«Å g∞^Œ Ѩ@∞ìH˘x gÅ~Ú#O`« =~°‰õΩ =~°¬O PÜ«∞#ÃÑ· Ѩ_»‰õΩO_®

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 346.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 357.
502 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

K«∂ã¨∞H˘<åfl#∞. WO\’¡ "Õ∞O Hõ#|_»HõáÈ=_»O`À ѨÅ∞=Ù~°∞ Q˘_»∞QÆ∞Å∂, =~°¬O

HÀ@∞¡ Ѩ@∞ìH˘x JHõ¯_»‰õΩ =KåÛ~°∞. JO^Œ~°=¸ „ѨâßO`«OQÍ ™êfig∞rx K«∂ã¨∂Î
xÅ|_çáÈÜ«∂O. KåÖÏ¿ãѨ\ ˜H˜ PÜ«∞#‰õΩ ÉÏǨϺ㨇 $u HõeyOk.1 „ѨâßO`«OQÍ
=∂ JO^Œih K«∂âß~°∞. =∞ø#OQÍ #qfi, '=∞m¡ XHõ™êi <Õ#∞ HõÅHõ`åÎ =~°¬OÖ’
`«_çã≤#@∞¡QÍ LOk— J<åfl~°∞.—— #ˆ~O„^Œ∞xQÍ L^ÀºQÍ<Õfi+¨}Ö’ JÅ=∞\˜ã¨∂Î
ã¨Ê $ǨÏ`«Ñ≤Ê Ñ¨_çáÈ~Ú, =∞#ã¨∞ûÖ’ #∞O_ç `≥~°Å∞ `˘ÅyáÈ~Ú# J^Œ∞ƒù`«
J#∞Éèí"åxfl ã¨∂zã¨∞Î<åfl~å ™êfig∞r?
™êfig∞r`À áê@∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ x=ã≤Oz# ÉèÏQƺâßÅ∞Ô~·# P
Ѩ<≥flO_»∞ =∞Ok QÆ∞iOz K«∂^•ÌO.
1. q∞ãπ @@Û~ü : 63 Uà◊¡ =Ü«∞ã¨∞¯~åÖˇ·# D"≥∞ ¢ÔH·ã¨Î= "≥∞^ä•_çãπì âßY‰õΩ
K≥Ok#k. ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«OÖ’#∂, ^•x PKå~° =º=Ǩ~å^Œ∞ÅÖ’#∂ ÉÏQÍ Ti
áÈ~Ú# D"≥∞ ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ∞ PÅH˜OKÕH˘nÌ P"≥∞Ö’ Ti Hõ~°_»∞QÆ\ ˜ì#
Jaè„áêÜ«∂Å∞ =∞@∞=∂Ü«∞O HÍ™êQÍ~Ú. J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’ #∂`«# ÉèÏ"åÅ#∞
P"≥∞ K«Ñ¨C# ã‘fiHõiOK«ÖËHõáÈ~ÚOk. D =∂#ã≤Hõ áÈ~å@O âßs~°Hõ ~°∞QƇ`«QÍ
Ѩi}q∞OzOk. â◊s~°O Jã¨fiã¨÷`«‰õΩ QÆ∞Ô~·#ѨC_»∞ P"≥∞ Ô~O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞
`«~°QÆ`«∞ʼnõΩ Ç¨[~°∞ HÍÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O ™êfig∞rH˜ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞ã¨∞.
''D ~°∞QƇ`« âßs~°Hõ"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞. =∞#ã¨∞ûÖ’ [iˆQ áÈ~å@=¸, HõÅ`å
~°∞QƇ`«QÍ Ñ¨i}q∞OKå~Ú. @@Û~ü nxx `«@∞ìHÀÖˉõΩ#flk—— J<åfl~°∞ XHõ™êi
™êfig∞r. HÍx ™êfig∞r ™êOQÆ`«ºO =Å# rq`«OÖ’ ™ê#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ#∞
P"≥∞ á⁄O^ŒQÆeyOk.
2. _®Hõì~ü "≥·\ò : DÜ«∞# _≥ɡ· ƒù Uà◊¡ ÃÑ·|_»¤ =ºH˜Î. ˆHO„a_£˚ qâ◊fiq^•º
ÅÜ«∞OÖ’ q^Œº #Éèíºã≤OKå_»∞. `«=∂ëêQÍ =∂\Ï¡_»`å_»∞. ™êfig∞r ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ
=#OÖ’ J^≥· fi`« ã≤^•úO`åxfl Z‰õΩ¯=QÍ É’kèOKå~°∞. Hõ#∞Hõ „Ѩã¨OQÍÅ∞ =Úyã≤
#ѨC_»∞ "≥·\ò, ''™êfig∞r! z=iH˜ q+¨Ü«∞O W^Õ – <Õ#∞ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚, ã¨=∞ã¨ÎO

1. áêâßÛ`«º^ÕâßÅÖ’ ™êfig∞r =¸_»∞™ê~°∞¡ xifiHõÅÊ ã¨=∂kè ã≤÷ux á⁄Ok#@∞¡QÍ

PÜ«∞# rq`« K«i„`«HÍ~°∞Å∞ H˘O^Œ~°∞ K≥|∞`«∞<åfl~°∞. "≥Ú^Œ\ zHÍQÀ q∞zQÆ<£ ã¨~À=~°
f~°OÖ’, Ô~O_»=™êi ÃÑsû =∞HÍOÖ’, =¸_»=™êi WHõ¯_» ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’. HÍx
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’#∂, áêâßÛ`«ºOÖ’#∂ PÜ«∞# ѨÅ∞=∂~°∞¡ D J#∞Éèí∂ux á⁄O^•~°#_»O
xifi"å^•Oâ◊O. ÃÑsû J#∞Éèí=O `«^Œ∞Ѩi, ''W@∞=O\˜ ã≤÷u <å‰õΩ `«~°K«∂ ~å=_»O Hõ^Œ∞Ì——
Jx D q+¨Ü«∂<Õfl PÜ«∞<Õ „^èŒ∞gHõiã¨∞Î<åfl~°∞.
 nfiѨ=#OÖ’ k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞ 503

<Õ<Õ, JO`ÕHõ^•?—— Jx ™êfig∞rx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r z#flQÍ

#=Ùfi`«∂, ''J=Ù#∞, q∞„`«=∂! g∞~°∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞. JO>Ë g∞Ö’ L#fl x["≥∞ÿ#
Ѩ^•~°÷O ÉèíQÆ=O`«∞_Õ—— J<åfl~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ "≥·\ò `«~°QÆuH˜ PÅ㨺OQÍ
=KÕÛ"å_»∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r ѨiǨã¨OQÍ, ''WkQÀ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =ã¨∞Î<åfl_»∞,
WkQÀ ã¨=∞ã¨Î=¸ J~Ú# =ºH˜Î =ã¨∞Î<åfl_»∞—— J<Õ"å~°∞. JO^Œ~°∂ Ѷ¨∞ÁÅ∞¡#
#"Õfi"å~°∞.
3. q∞Ãããπ Ѷ¨OˆH : D"≥∞ Ü«Ú=u. PKå~°º=ˆ~}∞º_≥·# ™êfig∞r áê^•~°
qO^•Å =^ŒÌ `«# ã¨=∞™êÎhfl ^è•~°É’ã≤# =ºH˜ÎQÍ D"≥∞#∞ JO^Œ~°∂
ѨiQÆ}˜OKå~°∞. ™êfig∞r „Ѩã¨Oyã¨∞Î#flѨC_»∞ ^•xx „"åã¨∞HÀ=_»OÖ’ W`«~°∞
ÅO^Œ~°∂ x=∞QÆ∞flÖˇ· LO\Ï~°∞. HÍx D"≥∞ =∂„`«O QÆO^èŒ~°fi QÍ<åxfl `«ÅÑ≤OKÕ
™êfig∞r HõO~î°=∂^èŒ∞~åºxfl PÅH˜ã¨∂Î "≥∞ÿ=∞~°záÈÜÕ∞k. `«H˜¯# "å~°∞ J_»QÆ_®xH˜
[OˆH „Ѩâ◊flÅ#∞ P"≥∞ ™êǨÏã≤Oz ™êfig∞rx J_»QÆ_»O Hõ^Œ∞Ì. ™êfig∞rH˜ q„âßOu
J=ã¨~°=∞x `«H˜¯#"åi Hõ<åfl ÉÏQÍ „QÆÇ≤ÏOz# =ºH˜Î D"Õ∞. =∞#â◊≈s~åÅ∞ ã¨^•
L„kHõÎã≤÷uÖ’ LO_»‰õÄ_»^Œx "Õ_»∞HõÅ∞ q<À^•Å`À ™êfig∞rH˜ HÍã¨Î âßs~°Hõ
=∂#ã≤Hõ q„âßOu HõeˆQÖÏ D"≥∞ =º=ǨÏiOKÕk.
HÍÖÏO`«~°OÖ’ ÉèÏ~°fÜ«∞ =∞Ç≤ÏàÏ qHÍ㨠HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ x"Õk`«‰õΩ
`À_»Ê_»_®xH˜ ¢H˜Ãã·ì<£ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =zÛOk. JѨC_»∞ ¢H˜Ãã·ì<£ ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åÅ~Ú#
ѶO¨ Hˆ ‰õÄ_® P"≥∞`À HõÅã≤ ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜ ~åQÀiOk. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''#∞=Ùfi
QÆ$ǨÏã¨∞÷~åeQÍ rqã¨∞Î<åfl=Ù. h Éèí~°ÎÖ’#∞, ‰õΩ@∞O|OÖ’#∞ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œi≈OK«
_®xH˜ QÍOK« „Ѩܫ∞uflOK«∞. „Ѩã¨∞Î`åxH˜ h Hõ^Õ =∂~°æO—— Jx Ç≤Ï`«=Ù K≥áêÊ~°∞.
PYi ~ÀAÅÖ’#∂ ™êfig∞r ^蕺ã¨Ö’<Õ Ñ¶¨OˆH rqOzO^Œx K≥ѨÊ=K«∞Û.
ã¨^• ã¨~°fi"Õà◊ÖÏ ™êfig∞r ™êxfl^茺OÖ’ L#fl@∞¡QÍ ÉèÏqOz P"≥∞ rqOzOk.
''PYi HõΔ}OÖ’ JO^èŒHÍ~åxfl `˘Åyã¨∂Î XHõ *’ºu =ã¨∞ÎOk, P *’ºuÖ’
™êfig∞r *’ºu~°‡Ü«∞~°∂ѨÙÖˇ· U`≥Oz `«#‰õΩ =ÚH˜Î Hõey™êÎ~°∞—— J<Õ „ѨQÍ_è»
qâßfiã¨O P"≥∞Ö’ áê^Œ∞‰õΩáÈ~ÚOk.
4. "Õ∞s Å∂~¸ : Ü«∂Éèˇ· Uà◊¡ =Ü«∞ã¨∞¯~åÖˇ·# D"≥∞ „á¶ê<£û ^Õâ◊ã¨∞÷~åÅ∞.
25 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ x=ã≤ã¨∂Î#flk. ÉèíQÆ=O`«∞x Ѩ@¡ JO`«QÍ
#=∞‡HõO ÖËx D"≥∞ ™ê=∂lHõ HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡ K«∞~°∞QÍæ áêÖÁæ<Õk. K«∂_»QÍ<Õ
P_À =∞QÀ `≥eÜ«∞x ã¨OkQÆú`« HõeˆQ PHõ$u P"≥∞k. `«#k *Ï˝#=∂~°æ=∞x P"≥∞
K≥ѨCH˘<Õk.
504 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ ™êfig∞r D"≥∞‰õΩ ã¨<åflºã¨nHõΔ#∞, ¢H˜Ããì·<£`À HõeÑ≤

S^Œ∞QÆ∞iH˜ =∞O„`«nHõΔ#∞, „|ǨχK«~°º nHõΔ#∞ „Ѩ™êkOKå~°∞. ™êfiq∞ JÉèíÜ«∂#O^Œ
<å=∞^èÕÜ«∂xfl ™êfig∞r D"≥∞‰õΩ WKåÛ~°∞.
ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ `«~°QÆ`«∞Å∞ ѨÓiÎHÍ=_®xH˜ =ÚO^Õ D"≥∞ JHõ¯}∞‚O_ç
"≥o¡áÈ~ÚOk. `«fi~°Ö’<Õ Hͺeá¶ÈiflÜ«∂, "å+≤OQÆì<£ÅÖ’ "Õ^•O`« ˆHO„^•Å#∞
<≥ÅH˘eÊOk.
5. eÜ«∂<£ ÖÏ<£û|~üæ : ™êfig∞r #∂Ü«∂~ü¯Ö’ `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz
#ѨC_Õ PÜ«∞#`ÀÉÏ@∞ L#fl =ºH˜Î. ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ ™êfig∞r #∞O_ç
ã¨<åflºã¨ nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘#fl =∞~˘Hõ =ºH˜Î ÖÏ<£û|~üæ. DÜ«∞# ™êfiq∞ Hõ$áê#O^Œ
<å=∞^èÕÜ«∂xfl ã‘fiHõiOKå~°∞.
6. ÃãìÖÏ¡ ˆHOÑπɡÖò : ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =<åxH˜ `«~°QÆ`«∞ÅÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜
=zÛ#ѨÊ\˜H© D"≥∞ JO`«QÍ `«~°QÆ`«∞ʼnõΩ Ç¨[~°∞ HÍÖË^Œ∞. ã¨^• P^蕺u‡Hõ
™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªã¨∂Î `«# QÆkÖ’<Õ LO_çáÈÜÕ∞k. D"≥∞ ™ê^èŒ#Å∞ KÕã¨∞Î#fl^Œx
`«H˜¯#"å~°∞ JO`«QÍ #=∞‡ÖË^Œ∞. D"≥∞ =$uÎs`åº XHõ #\˜. JO^Œ=¸,
Ü«∞ø=#=¸ `«yæáÈ`«∞#flѨC_»∞ "å\˜x ѨÙ#ó„áêÑ≤ÎOK«∞HÀ=_®xH˜ ~å[Ü≥∂QÆO
JÉèíºã≤OK« <å~°OaèOzOk. ÉÏÅQÀáêÅ∞}˜‚ D"≥∞ W+¨ì^≥·=OQÍ QÆ∞iÎOz ™ê^èŒ#Å∞
<ÕiÊOKå~°∞ ™êfig∞r.
XHõ ~ÀA `«~°QÆuÖ’ ÃãìÖÏ¡#∞ QÆ∞iOz ™êfig∞r „Ѩ™êÎqã¨∂Î, ''D a_»¤
JO>Ë <å‰õΩ KåÖÏ W+¨ìO. D"≥∞ ZO`À x~å_»O|~°=∞~Ú# =ºH˜Î—— J<åfl~°∞. D
ѨÅ∞‰õΩÅ#∞ Z=~°∂ P"≥∂kOK«#@∞¡QÍ `«~°QÆuÖ’ xâ◊≈|ÌO ~å[º"Õ∞eOk.
JѨC_»∞ ™êfig∞r QÆOcè~°OQÍ WÖÏ J<åfl~°∞: ''D"≥∞#∞ <å a_»¤ Jx ZO^Œ∞‰õΩ
¿Ñ~˘¯<åfl<À `≥Å∞™ê? Jk qx J~Ú<å P"≥∞ `«# Hõ$„u=∞`åfihfl Jã¨Ç¨Ï[`åfihfl
`˘ÅyOK«∞H˘x a_»¤ÖÏ ~°∂á⁄O^•Å<Õ L^ÕÌâ◊O`À<Õ!——
HÍÖÏO`«~°OÖ’ P~åû~üì ã¨~À=~°OÖ’x XHõ nfiѨOÖ’ WÅ∞¡ Hõ@∞ìH˘x JHõ¯_»
D"≥∞ XO@iQÍ rqOzOk. `«ÅáêQÍ ^èiŒ OzOk. Ü≥∂QÆO JÉèºí ã≤OzOk. Ѩ„uHÍ
qÖËY~°∞Å∞ P"≥∞#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. P"≥∞#∞ QÆ∞iOz "å~°ÎÅ∞ Ѩ„uHõÅÖ’
~å™êQÍ~Ú.1 ™êfig∞r ã¨`åûOQÆ`åºxfl P"≥∞ H˘#™êyOzOk. q∞ãπ "≥∞H“¡_£,
1. D"≥∞#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl =º‰õΩÎÅÖ’ XHõ~°∞ #=ÖÏ ~°K«~Ú`«Ü≥ÿ∞# qÖò eqOQÆì<£ HõOѶ¨~üì.
D Ü«Ú=‰õΩ_»∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfig∞r QÆ∞iOp `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl_»∞. ÉèÏ~°`«^Õâßxfl ZO`«QÍ<À

 nfiѨ=#OÖ’ k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞ 505

„H˜Ãã·ì<£ „ѨÉèí$`«∞ʼnõΩ „"åã≤# ÖËYÅÖ’ ™êfig∞r P"≥∞ QÆ∞iOz qKåiOKÕ"å~°∞.

''„Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# a_®¤—— J<Õ P"≥∞#∞ QÆ∞iOz ™êfig∞r ÖËYÅÖ’ „Ѩ™êÎqOKÕ"å~°∞†
P"≥∞#∞ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ ‰õÄ_® ™êfig∞r „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. HÍx
P „Ѩܫ∞`«flO Ѷ¨eOK«ÖË^Œ∞. H˘O`«HÍÅO `«~°∞"å`« ™ê^è•~°} rq`«O QÆ_»Ñ¨™êy#
ÃãìÖÏ¡ 1945 Ö’ =∞~°}˜OzOk.
7,8 "åÅì~ü QÆ∞_£ WÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ : 1895 [#=iÖ’ #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’
™êfig∞r „Ѩã¨OQÆO q#fl D ^ŒOѨ`«∞Å∞ `«=∞#∞ '™êfig∞rH˜ Ѩ~°=∞ t+¨μºÅ∞—QÍ
ѨiQÆ}˜OK«∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r LѨ<åºã¨ ã¨=∂"ÕâßÅÖ’ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞
„ѨHõ\ ˜OKÕ =ºH˜ÎQÍ#∞, P^•Ü«∞O =ºÜ«∞O ÖˇHõ¯Å#∞ K«∂ã¨∞H˘<Õ =ºH˜ÎQÍ#∞ "åÅì~ü
H˘kÌHÍÅO =º=ǨÏiOKå_»∞. 1895 ÃãÃÑìO|~üÖ’ „|Ǩχ"åk<£ Ѩ„uHõ‰õΩ1
J"≥∞iHÍ U*ˇO\òQÍ#∂ L<åfl_»∞.
9. q∞ãπ ~°∂`ü Ze¡ãπ : D"≥∞ #∂ºÜ«∂~ü¯ Ѩ„uHÍ HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ Ѩx
KÕã≤Ok. |Ǩï <≥=∞‡^Œã¨∞÷~åÅ∞. „Ѩu q+¨Ü«∞OÖ’#∂ P"≥∞ `«##∞ <ÕѨ^䌺OÖ’<Õ
LOK«∞H˘<Õk. ÉèíH˜Î, „¿Ñ=∞Å=∞Ü«∞OQÍ P"≥∞ ÉèÏã≤e¡O^Œ#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍÉ’^Œ∞.
"åÖ’¤, „H˜Ããì·<£Å∞ ™êfig∞r rq`«OÖ’ =ÚYºáê„`« =Ç≤ÏOz# "å~°∞. gi
„Ѩ™êÎ=# J<ÕHõ KÀ@¡ K«∂âß=Ú. WHõ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ_® K«∂_»É’`åO.
D q^èŒOQÍ `å=Ú L#fl`« P^蕺u‡Hõ ã≤÷`«∞ÅÖ’ q~åle¡ t+¨μºÅ#∞
‰õÄ_® P ã≤÷`«∞ÅÖ’H˜ `À_˘¯x "≥o¡# ™êfig∞r ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ U_»∞
"å~åÅ∞ QÆ_çáê~°∞. JHõ¯_» #∞O_ç PQÆã¨∞ì 7 = `Õn# #∂ºÜ«∂~ü¯ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
|Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ =ÚO^Œ∞, ''D ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =<åxfl nqã¨∞Î<åfl#∞—— Jx K≥Ñ≤Ê
ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞.

 W+¨ìѨ_®¤_»∞. W`«_»∞ XHõ™êi „H˜Ããì·<£`À '™êfig∞r`À ™êOQÆ`«º=Ú#fl JO^ŒiÖ’#∂ =∂„`«"Õ∞

HÍ^Œ∞, JxflO\˜Ö’#∂ XHõ *’ºu HÍ#=ã¨∞ÎOk— J<åfl_»∞.
1. ™êfig∞r PHÍOHõΔ "Õ∞~°‰õΩ K≥<≥·flÖ’ „áê~°OaèOz# Ѩ„uHõ Wk, =∞ixfl q=~åʼnõΩ D
'™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ— ѨÙã¨ÎHõO Ô~O_»= ã¨OѨÙ@OÖ’x 31 = J^蕺ܫ∞O K«∂_»O_ç.
 H˘#™êy#
J"≥∞iHÍ ~ÀAÅ∞

<å‰õΩ "≥#∞Hõ L#fl â◊H˜Î q"ÕHÍ#O^Œ HÍ^Œ∞, ™êHΔÍ`«∂Î ÉèíQÆ=O`«∞_Õ!

ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

J"≥∞iHÍ HÍ~åºK«~°}ʼnõΩ ™êfig∞r WOQÆ¡O_»∞ „Ѩܫ∂}O XHõ q~å=∞=∞x

K≥ѨÊ=K«∞Û. WOQÆ¡O_£ q∞„`«∞Å PǨfi<åxfl ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘x ™êfig∞r JHõ¯_»‰õΩ
"≥o¡ =¸_»∞ <≥ÅÅ∞ QÆ_çáê~°∞. D ~ÀAÅ∞ PÜ«∞#‰õΩ
ÉèíQÆ=^•^Õâ◊O! H˘O`«Ö’ H˘O`« q„âßOu W=fi_»O`À áê@∞ WOQÆ¡O_£Ö’
HÍ~åºK«~°}‰õΩ QÆÅ P™ê¯~åxfl PÜ«∞# „Ѩ`«ºHõΔOQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆeQÍ~°∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi#ѨC_Õ WOQÆ¡O_£ "≥àÏ¡Å<Õ L^ÕÌâ◊O PÜ«∞#‰õΩ
ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . ã¨ÇϨ „ã¨nfiѨ =#O #∞O_ç #∂ºÜ«∂~ü¯ "≥àÏ¡Hõ P L^ÕâÌ ßxfl ~°∂_èÑç ~¨ K° ∞«
H˘<åfl~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞#‰õΩ q∞ãπ ÃÇÏ„x\Ï =ÚÅ¡~ü J<Õ =∞Ç≤Ïà◊ #∞O_ç
PǨfi#O =zÛOk. ^•x`Àáê@∞ D.\˜. ã¨ìs¤ J<Õ =ºH˜Î ‰õÄ_® WOQÆ¡O_£Ö’
HÍ~åºK«~°}‰õΩ QÆÅ J=HÍâßÅ#∞ ¿Ñ~˘¯x, ™êfig∞rx PǨfixã¨∂Î ÖËY „"åâß_»∞.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ áêºiãπÖ’ [~°∞QÆ#∞#fl `«# q"åǨxH˜ ~°=∞‡x „á¶êxûãπ ÖˇÔQ\ò
‰õÄ_® ™êfig∞rx PǨfixOKå_»∞. WOQÆ¡O_£‰õΩ "≥àı¡ J=HÍâ◊O ÅaèOK«_»O K«∂ã≤#
™êfig∞r, ''ÅO_»<£Ö’ ѨxKÕÜ«∞_®xH˜ Hõey# D J=HÍâßxfl <Õ#∞ =^ŒÅ∞HÀ
^ŒÅK«ÖË^Œ∞. g∞ PǨfi<åxfl, ^•x`Àáê@∞ ÅO_»<£ #∞O_ç =zÛ# PǨfi<åxfl,
JHõ¯_» Ѩx ™êyOK«_®xH˜ WzÛ# ÉèíQÆ=^•^Õâ◊OQÍ ÉèÏqã¨∞Î<åfl#∞——1 Jx ÖˇQÆ\ò‰õΩ

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 353.

506
 H˘#™êy# J"≥∞iHÍ ~ÀAÅ∞ 507

„"åâß~°∞. D PǨfi<åÅ#∞ ÉèíQÆ=^•^ÕâßÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz ™êfig∞r WOQÆ¡O_£

"≥àÏ¡Åx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õˆ~ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XHõ Jaè#O^Œ# ÖËY PÜ«∞#‰õΩ
=zÛOk. _≥„\Ï~Ú\òÖ’ ™êfig∞r Ѩ#∞ʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞ xzÛ# q∞ã¨ãπ ÉÏw¡ #∞O_ç
â◊√ÉèÏHÍOHõΔÅ∞
P ÖËY =zÛOk. H˘kÌ ~ÀAÅ „H˜`«"Õ∞ ™êfig∞r ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
#∞O_ç JO^Œ"≥∞ÿ# H˘xfl HÍj‡~ü âßÅ∞"åÅ#∞ `≥Ñ≤ÊOz
H˘O^ŒiH˜ |Ǩ˙HõiOKå~°∞. q∞Ãããπ ™ê~å, q∞ãπ Ѷ≤eÑπû, q∞Ãããπ ÉÏw¡ „ѨÉèí$`«∞Å∞
"åiÖ’ H˘O^Œ~°∞. ^•xx „Ѩ™êÎqã¨∂Î q∞Ãããπ ÉÏw¡ WÖÏ „"åã≤Ok:
''„Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ!
|OQÍ~°∞ [s ѨÙ=ÙfiŠѨx`«#O`À `«Ü«∂Ô~·# JO^Œ"≥∞ÿ# HÍj‡~ü âßÅ∞=
D ~ÀA L^ŒÜ«∞O JOkOk. Jaè=∂#O`À ##∞fl *Ï˝Ñ¨HõO LOK«∞H˘#flO^Œ∞‰õΩ
Hõ$`«[˝`«Å∞. ^•xx LѨÜ≥∂yã¨∞Î#flѨC_»ÖÏ¡ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz# PÖ’K«#Å∞
=∂„`«"Õ∞ H͉õΩO_®, g∞ Pjã¨∞ûÅ∞ ^•<À¡ á⁄ky=Ù<åflÜ«∞x J#∞Éèí∂u á⁄O^Œ∞
`«∞<åfl#∞. g∞ WOQÆ¡O_£ „Ѩܫ∂}O q[Ü«∞=O`«O HÍ"åÅx "Õ∞=∞O^Œ~°=¸
„áêi÷ã¨∞Î<åflO. g∞~°∞ =∞m¡ J"≥∞iH͉õΩ, JO^Œ∞<å _≥„\Ï~Ú\ò‰õΩ, JO^Œ∞<å =∂
WO\˜H˜ uiy =™êÎ~°x Ptã¨∞Î<åflO. _≥„\Ï~Ú\ò‰õΩ =zÛ#ѨC_»∞ =∂ WO\’¡<Õ
|㨠KÕÜ«∂e, nx<Õ g∞ HÍ~åºK«~°} ˆHO„^ŒOQÍ KÕã¨∞HÀ"åe.
''âߢã¨Î^茺ܫ∞#O KÕã≤# H˘O^Œix g∞ ^Õâ◊O #∞O_ç WHõ¯_»‰õΩ ~åqOz
=∂‰õΩ =∂ =∞`åhfl, `«H˜¯# =∞`åÅ#∞ QÆ∞iOp É’kèOKÕ U~åÊ@∞ g∞~°∞
KÕÜ«∞ÖË~å?... =∂ rq`åʼnõΩ „¿Ñ~°} HõeÊOK«_®xH©, =∂ ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’
ÉèíQÆ=^Œ∞nÌѨ# HõÅQÆ_®xH© Wk =∂‰õΩ J`«º=ã¨~°O.
''ã¨∞^Œ∂~°OQÍ L#fl XHõ ^Õâ◊OÖ’ `«# ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Wxfl =∞OzѨ#∞Å∞
KÕâß_»x `≥Å∞ã¨∞H˘#fl g∞ `«e¡ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® P#Ok™êÎ~°∞. <å „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ#
â◊√ÉèÏHÍOHõΔÅ#∞ P#O^ŒO`À P"≥∞‰õΩ Ñ¨OÑ≤ã¨∞Î<åfl#∞.——
z=i Ô~O_»∞ "åHͺÅ∂ ™êfig∞r ǨÏ$^ŒÜ«∂O`«~åàÏÅ#∞ ã¨Ê $tOz
LO\ÏÜ«∞#_»OÖ’ ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞. ã¨=∞kèHÀ`åûǨÏO`À#∂, â◊√ÉèÏHÍOHõΔÅ`À#∂
™êfig∞r WOQÆ¡O_£‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
1895 PQÆã¨∞ì 17 = `Õn# #∂ºÜ«∂~ü¯ #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi, 24 = `Õn#
™êfig∞r áêºiãπ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. PÜ«∞#`ÀÉÏ@∞ „á¶êxûãπ ÖˇÔQ\ò ‰õÄ_® „Ѩܫ∂}O
508 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

KÕâß_»∞. áêºiãπÖ’ q∞ãπ "≥∞H“¡_£, P"≥∞ ™È^ŒiÜ≥ÿ∞# ÃÑ„\© ã¨ì~°˚ãπ „ѨÉèí$`«∞Å∞

™êfig∞rH˜ ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞. "Õã¨qHÍÅOÖ’ áêºiãπ ÉÏQÍ "Õ_çQÍ LO@∞Ok.
JHõ¯_» K«hfl\˜`À ™êfl#O KÕÜ«∞_®xH˜, JO`≥O^Œ∞‰õΩ ™ê^茺
™êfl<åÅ QÆkÔH·
J<Õfi+¨} Ѩ_ç`Õ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ QÆOQÍ#kÖ’<Õ =Úxy LO_çáÈ"åÅx
™êfig∞r PtOz LO\Ï~°∞. HÍx qO`« Uq∞@O>Ë áêºiãπ
Ö’x Ǩϟ@à◊Ö¡ ’ Jã¨Å∞ ™êfl<åÅ QÆ^∞Œ ÖË ÖË=Ù! Ju ÃÑ^Œ"Ì #·≥ , J`«ºO`« P^è∞Œ xHõ"∞≥ #ÿ
Ǩϟ@à◊¡Ö’ ‰õÄ_® P ™œHõ~°ºO ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë „ÃѶOz"å~°∞ ™êfl#O KÕÜ«∞_»O
J~°∞^Œ∞, HÍÖÏO`«~°OÖ’ nxx QÆ∞iOz ™êfig∞r `«=∂ëêQÍ WÖÏ „"åâß~°∞:
''áêºsãπ #QÆ~°O P^èŒ∞xHõ <åQÆ~°Hõ`«‰õΩ ˆHO„^ŒO. Éè’QÍʼnõΩ, á¶êº+¨#¡‰õΩ,
LÖϡ㨠r=<åxH˜, WǨÏÖ’Hõ ã¨fi~°æ„áêÜ«∞"≥∞ÿOk. q^ŒºÅ‰õΩ, Hõà◊ʼnõΩ ˆHO„^ŒO. <å
q∞„`«∞_»∞ ~å[QÆ$Ǩxfl áÈe# XHõ Ǩϟ@Ö’¡ <å‰õΩ |㨠U~åÊ@∞KÕâß_»∞. JHõ¯_ç
Éè’[# U~åÊ@∞¡ ~å*Ïkè~åAʼnõΩ J~°›"≥∞ÿ#q. HÍx ™êfl<åxH˜ U~åÊ@∞¡? P ¿Ñˆ~
JHõ¯_» HõxÑ≤OK«^Œ∞! nxfl <Õ#∞ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ =∞ø#O`À ÉèíiOKå#∞. z=~°‰õΩ
WHõ ÉèíiOK«ÖËHõ, <å q∞„`«∞_çH˜ WÖÏ K≥áêÊeû =zÛOk: '„Ñ≤Ü«∞™È^Œ~å! D
~å[Éè’QÆO, #∞=Ófi h "å~°∂ =∂„`«O J#∞ÉèíqOK«O_ç! WHõ¯_» #∞O_ç
|Ü«∞@Ѩ_»_®xH˜ <Õ#∞ LH˜¯iaH˜¯~°=Ù`«∞<åfl#∞. WO`«\ ˜ L+¨‚ "å`å=~°}OÖ’
™êfl# ™œHõ~°ºO ÖË<ÕÖË^Œ∞! W^Õ ã≤÷uÖ’ H˘O`«HÍÅO LO>Ë <å‰õΩ Ñ≤K≥ÛH˜¯, Ñ≤zÛ
‰õΩHõ¯#ÜÕ∞º „Ѩ=∂^ŒO Z‰õΩ¯=QÍ LOk.— Wk qx <å q∞„`«∞_»∞ ZO`À ÉÏ^èŒÑ¨_ç,
Ǩϟ@Öò JkèHÍ~°∞ÅÃÑ· ZO`À HÀѨyOK«∞H˘x, <å`À WÖÏ J<åfl_»∞: 'x#∞fl <ÕxOHõ
WHõ¯_» LO_»x=fi#∞. "≥o¡ =∞Oz J#∞‰õÄÅOQÍ LO_Õ KÀ@∞ K«∂^•ÌO.— JHõ¯_ç
„Ѩ^•è #"≥∞#ÿ Ѩ<fl≥ O_»∞ Ǩϟ@à◊√¡ uiy K«∂âßO. HÍx "å\˜Ö’ ZHõ¯_® ™êfl<åxH˜
`å"Õ ÖË^Œ∞! „Ѩ`ÕºHõ ™êfl#=∞Ok~åÅ∞ H˘xfl L<åfl~Ú. JHõ¯_çH˜ Z=Ô~·<å "≥o¡
<åÅ∞ÔQ·^Œ∞ ~°∂áêÜ«∞Å∞ K≥e¡Oz XHõ™êi ™êfl#O KÕÜ«∞=K«∞Û. 㨈~fiâ◊fi~å! Uq∞\©
ã≤÷u! XHõ =$^Œ∞ú~åÅ∞ ™êfl#Ѩ٠`˘\˜ìÖ’ =Úxy "≥O@<Õ =∞~°}˜OzO^Œx P<å\˜
=∞^蕺ǨÏflO <Õ<˘Hõ "å~åÎѨ„uHõÖ’ K«k"å#∞! D q+¨Ü«∞OÖ’ _®Hõì~°¡ Jaè„áêÜ«∞O
Uk U"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H©, <å‰õΩ `Àã¨∞Î#fl x["≥∞ÿ# HÍ~°}O: Jxfl hà◊¡#∞ XHõ¯™êiQÍ
K«∂ã≤ JO^Œ∞Ö’ =Ú#QÆ_»O P"≥∞‰õΩ J^Õ "≥Ú^Œ\ ˜™êi J~Ú LO@∞Ok† P
PHõã≤‡Hõ k¢Q̓ùOux â◊s~°O `«@∞ìHÀÖËHõ P"≥∞ „áê}ÏÅ∞ HÀÖ’Ê~Ú LO@∞Ok.
WO^Œ∞Ö’ Juâ◊Ü≥∂H˜Î Ug∞ ÖË^Œ∞.——1

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@Å∞ 204–05.

 H˘#™êy# J"≥∞iHÍ ~ÀAÅ∞ 509

áêºiãπÖ’ ™êfig∞r J<ÕHõ „Ѩ^ÕâßÅ∞ ã¨O^Œi≈OKå~°∞. XHõ ~ÀA PÜ«∞#

_»K«Ûãπ _ç áÈ=∞~ü J<Õ =∞Ç≤Ïà◊`À |O_çÖ’ "≥à◊√`«∞<åfl~°∞. J^˘Hõ „QÍg∞}
„áê`«O. ^•iÖ’ ÉÏ@ "≥·Ñ¨ÙQÍ XHõ z#fl Ñ≤Å¡"å_»∞, z#flÑ≤Å¡
x["≥∞ÿ#
J#∞ëêª# "Õ^•Ou `«=∞ ^•ã‘`À #_»záÈ`«∞<åfl~°∞. "åix K«∂_»QÍ<Õ |O_ç
#_ç¿Ñ =ºH˜Î |O_çx PÑ≤, „H˜OkH˜ ky, P Ñ≤Å¡Å =^ŒÌ‰õΩ
"≥o¡ HÍ¿ãѨ٠"åix =Ú^•Ì_ç uiy=KåÛ_»∞. J`«_»∞ ~åQÍ<Õ _»K«Ûãπ, ''#∞"≥fiO^Œ∞‰õΩ
"≥o¡ P Ñ≤Å¡Å#∞ =Ú^•Ì_®=Ù? "å~°∞ N=∞O`«∞Å Ñ≤Å¡Å∞ Hõ^•?—— Jx J_çyOk.
JO^Œ∞‰õΩ P |O_ç #_ç¿Ñ =ºH˜,Î ''ZO^Œ∞‰õΩ, <Õ#∂ Q˘Ñ¨Ê ^è#Œ =O`«∞xQÍ<Õ LO_Õ"å}˜.‚
áêºiãπÖ’x XHõ ÃÑ^ŒÌ ÉϺOH±Ö’ <Õ#∞ HÍ~°ºx~åfiǨωõΩxQÍ Ñ¨xKÕâß#∞. D =∞^èÕº
P ÉϺO‰õΩ k"åÖÏ fã≤Ok. <å _»|ƒO`å áÈ~ÚOk. q∞ye# _»|∞ƒ`À QÆ∞„~°Ñ¨Ù
|O_ô, QÆ∞„~åÅ∂ H˘<åfl#∞. „QÍg∞} „áêO`«OÖ’ XHõ J^≥Ì WO\˜H˜ ‰õΩ@∞O|O`À
ã¨Ç¨ `«~°eáÈÜ«∂#∞. WkQÀ WѨC_»∞ JO^Œ~°=¸ P#O^ŒOQÍ x~å_»O|~°
rq`«O QÆ_»Ñ¨Ù`«∞<åflO—— J<åfl_»∞.
[~°∞QÆ∞`«∞#fl^ŒO`å ™êfig∞r QÆ=∞xã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞. P |O_ç #_ç¿Ñ =ºH˜Î
rq`« ^Œ$HõÊ^äŒO PÜ«∞##∞ ZO`«QÍ<À PHõ@∞ìH˘Ok. HõëêìÅ∞ =zÛ#ѨC_»∞ HõÅ`«
K≥O^Œ‰õΩO_®, "å\˜x Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ ã‘fiHõiOz ã¨O`«$Ñ≤Î`À rqã¨∞Î#fl P`«}˜‚
™êfig∞r ZO`À „Ѩâ◊Oã≤OKå~°∞. D ã¨OѶ¨∞@##∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ „Ѩ™êÎqã¨∂Î
PÜ«∞#, ''nx<Õ <Õ#∞ J#∞ëêª# "Õ^•O`«O JO\Ï#∞. P |O_ç #_ç¿Ñ =ºH˜Î XHõ
J#∞ëêª# "Õ^•Ou. J`«_»∞ "Õ^•O`« ™ê~åxfl J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘<åfl_»∞. JO`«\ ˜
ÃÑ^ŒÌ Ѩ^Œq #∞O_ç „H˜OkH˜ *Ïi Ѩ_ç#ѨÊ\˜H© J`«_»∞ ã¨=∞`ÒźO HÀÖ’ÊÖË^Œ∞.
PǨ! P`«_ç =∞#óâ◊H˜Î ZO`« J^Œ∞ƒù`«O! ÉèíQÆ=O`«∞xˆH Hõ$`«[˝`«Å∞ K≥áêÊe.
x[OQÍ<Õ P`«_»∞ XHõ "Õ^•Ou—— Jx K≥¿ÑÊ"å~°∞.
Ô~O_»∞ "å~åÅ∞ áêºiãπÖ’ |ã¨KÕã≤ „á¶êxûãπ ÖˇÔQ\ò ÃÑ„\© ã¨ì~°˚ãπ q"åǨÏO
uÅH˜Oz 1895 ÃãÃÑìO|~üÖ’ ÅO_»<£‰õΩ "≥àÏ¡~°∞ ™êfig∞r.
™êfig∞rx WOQÆ¡O_£‰õΩ PǨfixOz# "åiÖ’ XHõÔ~·# ã¨ìs¤ XHõ POQÆ¡
Ü«Ú=‰õΩ_»∞. QÍ~°_ô q^ŒºÅ Ѩ@¡ Pã¨H˜ÎQÆÅ W`«_»∞ "å\˜ HÀã¨O ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_Õà◊¡
ã¨ìs¤ „H˜`«O ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =KåÛ_»∞. k=º*Ï˝# ã¨=∂[ ã¨Éèí∞º_≥·#
W`«_»∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ PKå~° J#∞ëêª<åÅ#∞ `«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ
áê\˜OKå_»∞. JÖ’‡~åÖ’ ™êfiq∞ t"å#O^Œ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞ PÜ«∞# Ѩ@¡
Jq∞`«OQÍ PHõi¬`«∞_»Ü«∂º_»∞. P `«~°∞"å`« k=º*Ï˝# ã¨=∂*ÏxH˜ ã¨fiã≤Î K≥Ñ≤Ê,
510 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

"Õ^•O`åxfl J#∞ã¨iOK«™êQÍ_»∞. P`«_»∞ Q˘Ñ¨Ê „j=∞O`«∞_»∞, ã¨O㨯 $`«OÖ’

K«Hõ¯x „Ѩ"Õâ◊=ÚOk, Ç≤ÏO^Œ∂ ^èŒ~°‡âß„™êÎÅ#∞ JÉèíºã≤OKå_»∞. q∞ãπ =ÚÅ¡~ü
‰õÄ_® k=º*Ï˝# ã¨=∂*ÏxH˜ K≥Ok# =ºˆHÎ. D"≥∞ ‰õÄ_® `«~°∞"å`« P ã¨=∂[O
#∞O_ç "≥·^˘ÅyOk. "≥Ú^Œ\’¡ ™êfig∞r ã¨ìs¤ WO\’¡ |㨠KÕâß~°∞. P WÅ∞¡ ^äÕ"£∞û
#nf~°OÖ’ LOk. Ô~O_»∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ K≥@∞¡ UѨÙQÍ ÃÑiy=Ù<åfl~Ú.
=Ú=∞‡~°OQÍ Ñ¨xÖ’ =ÚxyáÈ"åÅ<À, XHõ „Ѩ`ºÕ Hõ „Ѩ}ÏoHõ`À<À ™êfig∞r
WOQÆ¡O_£‰õΩ "≥à◊¡ÖË^Œ∞. J"≥∞iHÍ HÍ~åºK«~°} #∞O_ç H˘O`«
'<å "≥#∞Hõ
ÉèíQÆ=O`«∞_Õ!— "Õ∞~°‰õΩ q„âßOu á⁄O^Œ_®xH˜ WOQÆ¡O_£ Ѩܫ∞#O ^ÀǨÏ^Œ
Ѩ_»∞`«∞O^Œx PÜ«∞# J"≥∞iHÍ q∞„`«∞Å∞ ÉèÏqOKå~°∞.
J"≥∞iHÍ Hõ<åfl WOQÆ¡O_£ =∞iHÍã¨Î Ѩiz`« „áêO`«OÖÏ ™êfig∞rH˜ `ÀzOk.
POˆQ¡Ü«ÚÅÖ’ J<Õ‰õΩÅ∞ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl Jaè=∂xOKå~°∞. HÍx H˘O^Œ~°∞
^ÀëêÅ∞ P~ÀÑ≤Oz |Ç≤Ï+¨¯iOKå~°∞. J"≥∞iHÍÖ’ ™êfig∞rx „ѨuѶ¨∞\˜Oz#
á¶ê^ŒsÅ∂, q∞+¨#sÅ∞ `«=∞ KåHõKH« ͺxfl WOQÆO¡ _£Ö’#∂ „Ѩ^iŒ ≈OKå~°∞. PÜ«∞##∞
QÆ∞iOz JѨ"å^Œ∞Å∞ „ѨKå~°O KÕâß~°∞. J"≥∞iHÍÖ’#∂, WHõ¯_» ‰õÄ_® "åi D
„ѨuѶ¨∞@#‰õΩ ™êfig∞r H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® [OHõÖË^Œ∞. ''ZO^Œ∞HõO>Ë <å "≥#∞Hõ L#fl
â◊H˜Î q"ÕHÍ#O^Œ HÍ^Œ∞, ™êHΔÍ`«∂Î ÉèíQÆ=O`«∞_Õ!—— J#fl^Õ ™êfig∞r J#∞Éèí=s`åº
QÆ_çOz# ^Œ$_è»qâßfiã¨O.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r q∞ãπ =ÚÅ¡~ü`À#∂, =∞~˘Hõ POˆQ¡Ü«Úx`À#∂ á⁄ÅO
QÆ@∞ì g∞^Œ #_çz "≥à◊√`«∞<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ Z^Œ∞~°∞QÍ XHõ Z^Œ∞Ì ~°OÔH "Õã¨∂Î
"ÕQÆOQÍ =ã¨∂Î#flk. P POˆQ¡Ü«Ú_»∞ XHõ¯ Ѩ~°∞QÆ∞Ö’
|∞ã¨Q˘>Ëì ã¨∞~°H˜Δ`«"≥∞ÿ# KÀ\˜H˜ KÕ~°∞H˘<åfl_»∞. =ÚÅ¡~ü â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ
=$+¨ÉèíO
Z^ΰ@
Ѩ~°∞QÆ∞fã≤, PÃÑ·# ™ê^茺OHÍHõ PÜ«∂ã¨O`À K«uH˜ÅѨ_çOk.
'D"≥∞‰õΩ ™êÜ«∞O KÕÜ«∞ÖËHõáÈ`«∞<åfl<Õ— Jx XHõ¯ HõΔ}O
Ü≥∂zOz ™êfig∞r u#flQÍ Ñ¨~°∞ÔQuÎ =ÚÅ¡~ü =ÚO^Œ∞ "≥o¡ xÅ|_®¤~°∞. KÕ`«∞Å∞
*’_çOz Hõà◊√¡ =¸ã¨∞H˘<åfl~°∞† 'JO`Õ, WOHÍ H˘xfl HõΔ}ÏÖ’¡ JO`å ã¨=∂ѨÎO—
Jx PÜ«∞#‰õΩ JxÑ≤OzOk. Z^Œ∞Ì "ÕQÆOQÍ =zÛ "å_çÜ≥ÿ∞# H˘=Ú‡Å`À `«##∞
pÅÛ#∞#fl P HõΔ}OÖ’ ‰õÄ_® ™êfig∞rÖ’ qz„`«"≥∞ÿ# PÖ’K«# `«ÖˇuÎOk. 'Z^Œ∞Ì
##∞fl ‰õΩq∞‡ H˘=Ú‡Å`À J=∂O`«O ZuÎ áê~°"Õã≤#ѨC_»∞ <Õ#∞ Zxfl J_»∞QÆ∞Å
^Œ∂~°OÖ’ áÈ~Ú Ñ¨_»`å#∞?— JO@∂ PÜ«∞# =∞#ã¨∞û ÖˇH˜¯OzOk. HÍx
P"Õâ◊O`À =ã¨∞Î#fl P Z^Œ∞̉õΩ UO JxÑ≤OzO^À U"≥∂! ™êfig∞r =ÚO^Œ∞
 H˘#™êy# J"≥∞iHÍ ~ÀAÅ∞ 511

H˘xfl J_»∞QÆ∞Å ^Œ∂~°OÖ’H˜ ~åQÍ<Õ Jk ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PyáÈ~ÚOk, KÕ`«∞Å∞

*’_çOz# ™êfig∞rx XHõ™êi `Õiáê~° K«∂ã≤Ok, `«Å uÑ≤Ê =zÛ# ^•i<Õ
"≥o¡áÈ~ÚOk.
ã¨ìs¤`À, =ÚÅ¡~ü`À J^茺ܫ∞#O, K«~°ÛÅ`À ™êfig∞r ~ÀAÅ∞ QÆ_»Ñ¨™êQÍ~°∞.
"≥Ú^Œ\’¡ XHõ <≥Å ã¨ìs¤H˜ âߢ™êÎ^茺ܫ∞#OÖ’#∞, H˘xfl ~ÀAÅ∞ J#∞"å^ŒOÖ’#∞
PÜ«∞# ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®¤~°∞. "å\˜Ö’ '<å~°^Œ ÉèíH˜Î ã¨∂„`åÅ∞—
=∂~°æÔ~\ò XHõ\ ˜. JѨC_»Ñ¨C_»∞ H˘xfl „Ѩã¨OQÍÅ∞ ‰õÄ_® KÕâß~°∞.
Ze[ɡ`ü
<ÀɡÖò
'„¿Ñ=∞#∞ QÆ∞iOz „áêK«º^ÕâßÅ ÉèÏ=#—, 'P`«‡*Ï˝#O— =O\˜q
PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍOâßÅ∞. D „Ѩã¨OQÍÅ∞ WOQÆ¡O_£Ö’ J<ÕHõ
HÍ~åºÅ‰õΩ c*ÏO‰õΩ~°"≥∞ÿ<å~Ú. ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# U HÍ~°º=¸ [~°QÆÖË^Œ∞. HÍx
D™êi ™êfig∞rH©, PÜ«∞# =¸ÅOQÍ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH© XHõ Q˘Ñ¨Ê JѨÙ~°∂Ѩ"≥∞ÿ#
HÍ#∞Hõ ÅaèOzOk. P HÍ#∞ˆH HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™È^Œi x"Õk`«QÍ qHõã≤Oz#
=∂~°æÔ~\ò Ze[ɡ`ü <ÀɡÖò.
ÖË_ô =∂~°¯ã¨ãπ WO\˜ PǨfix`«∞Å QÆkÖ’ „Ѩ„Ѩ^=Œä ∞OQÍ ™êfig∞rx <À|∞Öò
HõÅ∞ã¨∞H˘Ok. Jk #=O|~ü `˘e<åà◊√¡. <À|∞Öò WÖÏ „"åã¨∞Î#flk: ''P ~ÀA
Ѩk¿ÇÏ#∞ ÖË^• Ѩ^ÇŒ ¨ ~°∞ =∞Ok ã¨xflÇ≤Ï`« q∞„`«∞Å∞ =∂„`«"∞Õ PǨfixOѨ|_®¤~∞° .
™êfig∞rx g~°∞ Ѩi"Õ+Oì≤ z ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. ™êfig∞r Z~°∞ѨÙ~°OQÆ∞ ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞ ^èiŒ Oz
L<åfl~°∞. ã¨∞^Œ∂~° ^Õâ◊O #∞O_ç U^À XHõ ã¨O^Õâßxfl fã¨∞‰õΩ=zÛ# '^≥·=O
=∂#∞+¨ ~°∂¿Ñ}— J#fl@∞¡QÍ PÜ«∞# HõxÑ≤OKå~°∞. JѨC_»Ñ¨C_»∞ 't= t=— Jx
PÜ«∞# LK«Ûiã¨∂Î LO_»_O» =∞#ã¨∞û‰õΩ PǨ^¡ OŒ KÕ‰Äõ iÛOk. n~°H… ÍÅOQÍ „ѨQÍ_è»
^蕺#=∞Ü«∞ rq`«O QÆ_»Ñ≤# "åi =ÚMÏ~°qO^•# qÅã≤ÖË¡ „ѨâßO`«`« PÜ«∞#
=ÚMÏ# ^Àº`«Hõ=∞~ÚOk. PÜ«∞# ^Œ$+≤ìÖ’ HÀ=∞Å`«fi=¸, QÍOcè~°º=¸
HõÅQÆÅã≤ HÍ#=KåÛ~Ú. ~åÃѶÖò z„uOz# k=ºtâ◊√=Ù K«∂ѨÙÖ’ QÀK«iOKÕ
HÀ=∞Å`«fiO JÖÏO\˜k Jk... P ~ÀA PÜ«∞# =e¡Oz# ã¨O㨯 $`« â’¡HÍÅ∞
<Õ\ ˜H© <å K≥=ÙÖ’¡ „Ѩu^èŒfixã¨∞Î<åfl~Ú. ZO`«\ ˜ =∂^èŒ∞~°º"≥∞ÿ#, J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’,
K«~üÛÖ’ q#qKÕÛ áê@Å Hõ<åfl ѨÓiÎQÍ qÅHõΔ}"≥∞ÿ# ã¨Ow`«O Jk!——
„Ѩ^äŒ=∞ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’<Õ ™êfig∞r Ѩ@¡ ZO`«QÍ<À PHõi¬`«∞~åÖˇ·Ok <ÀɡÖò.
P `«~°∞"å`« XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ∞ q#flk. ™êfig∞r ÉèÏ=#Å
#xflO\˜h "≥O@<Õ <ÀɡÖò ã‘fiHõiOK«ÖËHõáÈ~ÚOk. Hõ#∞Hõ „Ѩã¨OQÆO =∞^茺֒<Õ
J<ÕHõ™ê~°∞¡, ''HÍx...™êfig∞...—— JO@∂ P"≥∞ ™êfig∞rH˜ JO`«~åÜ«∞O Hõeyã¨∂Î
512 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

„Ѩâ◊flÅ∞ J_çyOk, YO_çã¨∂Î =∂\Ï¡_çOk. <À|∞Öò "≥·Yi =Å#QÍh, „Ѩâ◊flÅ

=Å#QÍh ™êfig∞r `˘„@∞áê@∞ Ѩ_»ÖË^Œ∞. ''W>Ë¡ „Ѩâ◊flÅ_çw, „ѨuѶ¨∞\˜Oz
=∂\Ï¡_ç <Õ#∞ <å QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ`À P~°∞ ã¨O=`«û~åÅáê@∞ áÈ~å_®#∞. ^•x
Ѩ~°º=™ê#OQÍ ^•iÖ’x „Ѩu qÉèÏQÆ=¸ <Õ_»∞ <å‰õΩ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥eã≤Ok——
JO@∂ <ÀɡÖò qKå~°}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û#∞ „¿Ñˆ~Ñ≤OKå~°∞. „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ
™êfig∞r ÉèÏ"åŠѨ@¡ PHõi¬`«∞~åÖˇ·, PÜ«∞##∞ P~å^èŒhÜ«ÚxQÍ ÉèÏqOKÕ ã≤÷uH˜
P"≥∞ =zÛOk.
D "≥Ú^Œ\ ˜ „Ѩܫ∂}O WOQÆ¡O_£Ö’ ™êfig∞r Éèíq+¨º`ü HÍ~åºÅ‰õΩ NHÍ~°O
K«∞\˜ìOk. WOQÆ¡O_£ ѨxH˜ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ ™êfig∞r ZO`À #=∞‡HõO`À
L<åfl~°∞. JHõ¯_» Ѩx H˘#™êyOK«_®xH˜ `«=∞ ™È^Œ~° ã¨<åflº
WOQÆ¡O_£ #∞O_ç
|Ü«∞Å∞^Õ~°_»O ã¨∞ÅÖ’ Z=i<≥·<å ~°Ñ≤ÊOKåÅx ‰õÄ_® PÜ«∞# J#∞HÀHõ
áÈÖË^Œ∞. ã¨ìs¤ Jaè=∞`«=¸ J^Õ. =KÕÛ =ºH˜Î POQÆ¡OÖ’#∂,
âߢ™êÎÅÖ’#∂ K«Hõ¯x Jaèx"Õâ◊O QÆÅ =ºH˜ÎQÍ LO_»_»O P=â◊ºHõO. ™êfig∞r
=∞#ã¨∞ûÖ’ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ, JÉèË^•#O^Œ, „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ, âß~°^•#O^ŒÅ∞
ã¨∞ÊùiOz#ѨÊ\˜H©, P~ÀQƺs`åº ‰õÄ_® âß~°^•#O^Œ ã¨=Úz`« =ºH˜ÎQÍ PÜ«∞#‰õΩ
`ÀKå~°∞. Hõ#∞Hõ PÜ«∞##∞ ~°=∞‡#=∞x „"åâß~°∞.
^•^•Ñ¨Ù 14 "å~åÅ∞ WOQÆ¡O_£Ö’ QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« ™êfig∞r #=O|~ü
27 = `Õn# #∂ºÜ«∂~ü¯ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. P „Ѩܫ∂}O HõÖ’¡Å "å`å=~°}OÖ’
™êyOk. J\Ï¡O\˜H± =∞Ǩã¨=Ú„^ŒO QÆ∞O_® Ѩܫ∞xã¨∞Î
=∞m¡
#∂ºÜ«∂~ü¯Ö’
#flѨC_»∞ F_» qѨs`«OQÍ TyáÈ™êyOk. ™êfig∞r ã¨=Ú„^Œ
~°∞QƇ`«‰õΩ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞. _çÃãO|~ü 6 = `Õn# #∂ºÜ«∂~ü¯
KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. #∂ºÜ«∂~ü¯ ˆ~=ÙÖ’ ™êfig∞rx Hõ$áê#O^Œ PǨfixOz fã¨∞‰õΩ
"≥àÏ¡_»∞. Hõ$áê#O^Œ`À HõÅã≤ LO@∂ `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞. HÍx P KÀ@∞
™êfig∞rH˜ JO`«QÍ #K«ÛÖË^Œ∞. `«‰õΩ¯= J^≥Ì, #QÆ~°OÖ’ U „áêO`«O #∞O_»~Ú<å
JHõ¯_çH˜ ã¨∞ÅÉèíOQÍ KÕ~°∞HÀ=K«∞Û#<Õ JOâßÖË P WO\˜ ™ê#∞‰õÄÅ`«Å∞. WÅ∂¡,
Ѩiã¨~åÅ∂ Ug ™êfig∞r rq`åxH˜ Ü≥∂Qƺ"≥∞ÿ#qQÍ ÖË=Ù.
™êfig∞r WOQÆ¡O_£ "≥o¡# ~ÀAÖ’¡ Hõ$áê#O^Œ, JÉèíÜ«∂#O^ŒÅ∞ J<ÕHõ
KÀ@¡ `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. ™êfig∞r `«=∞ t+¨μºÅÖ’ "åi^ŒÌiH˜ =∂„`«"Õ∞
`«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_®xH˜ J#∞=∞u xKåÛ~°∞. uiy =zÛ# `«~°∞"å`« ™êfig∞r
=∞m¡ `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«™êQÍ~°∞.
 H˘#™êy# J"≥∞iHÍ ~ÀAÅ∞ 513

XHõ ~ÀA ™êfig∞r "åÖ’¤`À, ''WHõ¯_» Éè’[#O JO`« Ѩiâ◊√„Éèí"≥∞ÿ#kQÍ

HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞. <å HÀã¨O =O@ KÕÜ«∞QÆÅ"å?—— Jx J_çQÍ~°∞. "åÖ’¤ =∞ǨÏ
^•#O^ŒO`À P ÉÏ^躌 `«#∞ ã‘fiHõiOzOk. P ~ÀA JHõ¯_Õ =O@
"åÖ’¤: KÕã≤Ok. =∞~åfl_»∞ `«# WO\’¡ #∞O_ç =O@áê„`«Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·
ÉèíQÆ=O`«∞x
¿ãqHõ
#q fã¨∞‰õΩ=zÛ =O@KÕÜ«∞ <å~°OaèOzOk. HÍÖÏO`«~°OÖ’
™êfig∞r "åÖ’¤‰õΩ '™È^Œi ǨÏi^•ã≤— J<Õ ¿Ñ~°∞ Xã¨QÍ~°∞.
JO>Ë ÉèíQÆ=O`«∞x ¿ãqHõ Jx J~°÷O. ™êfig∞r ¿ãqHõQÍ<Õ "åÖ’¤ q~åle¡Ok.
"åÖ’¤ WÅ∞¡ „|∂H˜¡<£Ö’ LOk. ~ÀE P"≥∞ QÆ∞„~°Ñ¨Ù |O_çÖ’ Ô~O_»∞
QÆO@Å¿ãѨ٠„Ѩܫ∂}O KÕã≤ ~å"åe. L^ŒÜ«∞O U_»∞ ÖËHõ Zxq∞k QÆO@ʼnõΩ
=zÛ =O\Ï"å~°∂Ê =ÚyOz, `«H˜¯# Ѩ#∞Å∞ ѨÓiÎ KÕã¨∞H˘x ~å„u `˘q∞‡k Ѩk
QÆO@ʼnõΩ WÅ∞¡ KÕ~°∞H˘<Õk.
D q^èŒOQÍ J<ÕHõ ~ÀAÅ∞ QÆ_çKå~Ú. "åÖ’¤‰õΩ ™êfig∞r Ѩ@¡ QÆÅ ÉèíH˜Î
„ѨѨ`«∞ÎÅ∞ Z#ÖËxq.
LѨ<庙êÅ∞ Ug ÖË#ѨC_»∞ ™êfig∞r "åÖ’¤ WO\˜H˜ "≥àı¡"å~°∞.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡, ''<Õ#∞ ™êÜ«∞O KÕ™êÎ#∞—— JO@∂ PÜ«∞# ã¨fiÜ«∞OQÍ =O@ KÕÜ∞«
_»=¸ Hõ^Œ∞Ì. J@∞=O\˜ ~ÀA "åÖ’¤‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O JO`«QÍ LO_»HõáÈ=_»O`À
ÉÏ@∞, =∂=¸Å∞ Hõ<åfl Z‰õΩ¯=QÍ áê„`«Å∞ `À=∞=Åã≤ LO@∞O^Œ#fl ã¨OQÆu
`≥eã≤O^Õ Hõ^•!
`«=∞ ™⁄O`« =ºH˜ÎQÍ ™êHΔÍ`«∂Î ™êfig∞rKÕ ¿Ñ~˘¯#|_ç# ÉèÏQƺâße "åÖ’¤.
P ã¨OѶ¨∞@# ѨiH˜^•ÌO: XHõ ~ÀA XHõ =¸Å ‰õÄ~°∞Ûx "åÖ’¤ U_»∞ã¨∂Î=ÙOk.
Jk K«∂ã≤ ™êfig∞r P"≥∞ =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}"Õ∞q∞@x J_çQÍ~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ "åÖ’¤, ''<Õ#∞ g∞‰õΩ #K«ÛÖË^xŒ J#∞H˘O@∞<åfl#∞. `«H¯˜ #"å~°∞ `«Ñ¨C
KÕã≤<å g∞~°∞ #<Õfl u_»∞`«∞<åfl~°∞—— JOk. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''"åi#O^Œih
<Õ<≥ÖÏ u@ìQÆÅ#∞? P "Õ∞~°‰õΩ "å~°∞ <å‰õΩ ã¨xflÇ≤Ï`«∞Å∞ HÍ~°∞. Hõ#∞ˆH h =^ŒÌ‰õΩ
=ã¨∞Î<åfl#∞. <å‰õΩ ™⁄O`«=∞~Ú# "åix HÍHõ =∞Ô~=ix u@ìQÆÅ#∞?—— Jx
J_çQÍ~°∞. P `«~°∞"å`« ™êfig∞r HÀѨ=¸, u@∂¡ "åÖ’¤#∞ HõÅ`« K≥OkOK«ÖË^Œ∞.
™êfig∞r ™⁄O`« =ºH˜ÎÖÏ LO_»_»OÖ’<Õ P"≥∞ ã¨O`«$Ñ≤Î K≥OkOk.
"åb‡H˜ ÖËx^Õ ~å=∂Ü«∞}O ÖË^Œ∞† "åºã¨∞_»∞ ÖËx^Õ =∞ǨÉèÏ~°`«O ÖË^Œ∞†
'=∞— ÖˉõΩO_® N~å=∞Hõ$+¨‚ Hõ^ä•=∞$`«O ÖË^Œ∞ – QÆ∞_çfi<£ ÖˉõΩO_® ™êfig∞r
LѨ<庙êÅ∞ ÖË=Ù. <Õ\ ˜ „ѨѨOKåxH˜ ™êfig∞r LѨ<庙êÅ<Õ =∞Ǩϟ#fl`«
S 35
514 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êÇ≤Ï`«ºO ÅaèOK«_®xH˜ HÍ~°}Éèí∂`«∞_»∞ *’Ãã·Ü«∂ *Ï<£ QÆ∞_çfi<£. Hõ#∞Hõ Ö’HõO

QÆ∞_çfi<£‰õΩ Hõ$`«[˝`å|^Œú"≥∞ÿ LO_»_»OÖ’ Juâ◊Ü≥∂H˜Î ÖË^Œ∞. PÜ«∞# D ~ÀAÖ’¡
™êfig∞r rq`«OÖ’ =∞"Õ∞Hõ=∞Ü«∂º~°∞. ™êfig∞r LѨ<庙ê
Ö’HõO Hõ$`«[˝`å|^Œú"≥∞ÿ#
=ºH˜Î: QÆ∞_çfi<£ Å#∞ ã¨OH˜ΔѨΠÖËY#OÖ’ „"åÜ«∞_®xH˜ ѨÅ∞=Ùix xÜ«∞q∞O
Kå~°∞. HÍx Z=~°∂ xÅHõ_»QÍ LO_»ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. z=iH˜
_çÃãO|~ü 12 = `Õn ÃÇÏ~åÖò¤, =~°Öò¤ J<Õ Ô~O_»∞ Ѩ„uHõÅÖ’ „ѨHõ@# WKåÛ~°∞.
HÍ=Öˇ#∞– "å~°OÖ’ ѨÅ∞ QÆO@Å¿ãѨ٠[iˆQ LѨ<庙êÅ#∞
"ÕQÆOQÍ ã¨OH˜ΔѨΠÖËY#OÖ’ „"åÜ«∞QÆÅ XHõ JÉèíºi÷ HÍ"åe. 228,
39– Ѩ_»=∞~° gkä J<Õ z~°∞<å=∂‰õΩ ^Œ~°MÏã¨∞ÎÅ∞ ѨOѨO_ç.
D „ѨHõ@# K«∂ã≤ ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ QÆ∞_çfi<£ =KåÛ_»∞.
QÆ∞_çfi<£ 25 Uà◊¡ POQÆ¡ Ü«Ú=‰õΩ_»∞† Ѩ„uHÍ~°OQÆOÖ’ H˘xfl Uà◊¡ J#∞Éèí=O
L#fl =ºH˜Î. =¸_»∞ "å~åÎѨ„uHõʼnõΩ ã¨Oáê^Œ‰õΩxQÍ#∞, P `«~°∞"å`« qÖËYiQÍ#∞
ѨxKÕâß_»∞. QÆ∞_çfi<£#∞ K«∂_»QÍ<Õ ™êfig∞rH˜ J`«_ç Ѩ@¡ ã¨^Œaè„áêÜ«∞=¸,
™êxflÇ≤Ï`«º=¸ HõeQÍ~Ú. XHõ L^ÀºyQÍ H͉õΩO_® `«=∞ ™⁄O`«=∞x+≤QÍ<Õ
J`«}‚˜ ™êfig∞r ѨiQÆ}O˜ Kå~°∞† J>Ë¡ ã‘fiHõiOKå~°∞ ‰õÄ_®. HÍÖÏO`«~O° Ö’ QÆ∞_çfi<£
WÖÏ J<åfl_»∞: ''<å QÆ`« [#‡Å QÆ∞iOz ™êfig∞r K≥áêÊ~°∞. Wk <åÖ’, <å
rq`«OÖ’ XHõ qѨ¡"åxfl fã¨∞H˘zÛOk. <å rq`«O =∂iáÈ~ÚOk. <Õ#∞
¿Ñ^Œ"åxQÍ [x‡OKå#∞. r=#=∂~°æO J<Õfi+≤ã¨∂Î J<ÕHõKÀ@¡ JÅ=∞\˜OKå#∞.
H˘O^Œ~°∞ Q˘Ñ¨Ê"åà◊¡ =^ŒÌ ѨxKÕâß#∞. "å~°∞ <å‰õΩ Ñ¨x WKåÛ~°∞, r`«q∞KåÛ~°∞.
HÍx Z=~°∂ ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# „¿Ñ=∞#∞ W=fiÖË^Œ∞. z=iH˜ J"≥∞iHÍÖ’
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl#∞. „¿Ñ=∞O>Ë Uq∞\’ P `«~°∞"å`Õ J~°÷OKÕã¨∞
H˘<åfl#∞. r`«O L#fl^À ÖË^À, <Õ#∞ "åiH˜ =â◊√}‚Ü«∂º#∞! ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
=O\˜ XHõ =∞Ǩϟ#fl`« =ºH˜Îx <Õ#∞ K«∂ã≤ Z~°∞QÆ#∞. =∞#‰õΩ J`«ºO`«
ã¨xflÇ≤Ï`«∞Öˇ·# =ºH˜ÎÖÏ =∞#O PÜ«∞# "≥·Ñ¨Ù PHõi¬`«∞Å"≥∞ÿáÈ`åO.——
„Ѩã¨∞Î`« ã¨OH˜ΔѨΠÖËY#O P<å_»∞ JO`«QÍ „áêK«∞~°ºOÖ’ ÖË^Œ∞. L^ŒÜ«∞=¸,
™êÜ«∞O„`«=¸ ™êfig∞r `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. PÜ«∞# "ÕQÍxH˜ n@∞QÍ
`«#^≥·# "≥·YiÖ’ ã¨OH˜ΔѨΠÖËY#OÖ’ „"åã¨∞H˘x Ñ≤^ŒÑ¨ ^•xx >ˇÿѨ٠KÕã¨∞H˘O\Ï_»∞
QÆ∞_çfi<£. J`«_»∞ ¿Ñ^Œ"å_»∞ Hõ#∞Hõ r`«O ѨÙK«∞ÛH˘<Õ f~åe. Hõ#∞Hõ `«# Y~°∞ÛʼnõΩ
J=ã¨~°"≥∞ÿ#O`« _»|∞ƒ =∂„`«"Õ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x ~å„fѨQÆÅ∂ Jx K«∂_»‰õΩO_®
ѨxKÕâß_»∞. D q^èŒOQÍ =∞#‰õΩ ÅaèOz#"Õ ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅÖ’ JkèHõÉèÏQÆO.
 H˘#™êy# J"≥∞iHÍ ~ÀAÅ∞ 515

Ѷ≤„|=i „áê~°OÉèíOÖ’ #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ ™êfig∞rH˜ W^ŒÌ~°∞ "Õ∞^è•=ÙÅ`À

ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ňQ J=HÍâ◊O ÅaèOzOk. "Õ∞^è•=ÙÅ∞ =ÚQÆ∞æ~°∂ XHõ ~ÀA
HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. "Õ∞s Å∂~¸ |~ü¯ WÖÏ „"åã¨∞Î#flk:
=ÚQÆ∞æ~°∞
"Õ∞^è•=ÙÅ∞
''P^蕺u‡Hõ ~°OQÆOÖ’ "Õ∞^è•qÜ≥ÿ∞# ™êfig∞r, HõàÏ~°OQÆOÖ’
"Õ∞^è•qÜ≥ÿ∞# "Õ∞_»O ™ê~å ɡ~üflǨ~üì, q*Ï˝# ~°OQÆOÖ’
"Õ∞^è•qÜ≥ÿ∞# xHÀÖÏ >ˇ™ê¡ – D =ÚQÆ∞æi HõÅ~ÚHõ =∞#O TÇ≤ÏOK«∞H˘x
P#OkOK«=Åã≤# Q˘Ñ¨Ê ^Œ$â◊ºO. „Ѩu XHõ¯~°∂ `«=∞ ~°OQÆOÖ’ "Õ∞^è•=ÙÅ∞.
'DÜ«∞# =∂#=â◊H˜ÎH˜ q∞Oz# â◊H˜Îã¨OѨ#∞fl_»∞— Jx „Ѩu XHõ¯~°∂ `«H˜¯# W^ŒÌi
QÆ∞iOp ÉèÏqOKå~°∞. =ÚQÆ∞æi #∞O_ç J™ê^è•~°}â◊H˜Î Jaè=ºHõÎ"≥∞ÿ J<ÕHõ ã≤÷`«∞ÅÖ’
Ö’HõO K«∞@∂ì uiy =zÛOk. ™ê~å ɡ~üflǨ~üì L^ÕfiQÍÅ, WO„kÜ«∞ Ö’HõOÖ’
`«=∞ PkèHͺxfl <≥ÅH˘eÊOk. É∫kúHõ Ö’HõOÖ’ `«# PkèHͺxfl xHÀÖÏ
„Ѩ^Œi≈OKå_»∞. |∞kú, L^ÕfiQÍÅ∞ Ô~O\˜h HõÅQÆeÑ≤ J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ô~O\˜h
Ju„Hõq∞Oz# P^蕺u‡Hõ „ѨѨOK«OÖ’ `«=∞ PkèHͺxfl Kå\˜K«∂áê~°∞ ™êfig∞r.——
D =ÚQÆ∞æ~°∞ "Õ∞^è•=ÙÅ∂ 1896 Ѷ≤„|=i 5 = `Õn# ã¨=∂"Õâ◊=∞Ü«∂º~°∞.
"åi QÆ∞iOp, "åi ^•fi~å `å=Ú KÕÜ«∞#∞#fl HÍ~°ºO QÆ∞iOp ™êfig∞r WÖÏ
„"åã¨∞Î<åfl~°∞:
''„ÃѶOKü #\˜ ™ê~å ɡ~üflǨ~üì WHõ¯_» 'W*ˇ·Öò— J<Õ <å@HÍxfl „Ѩ^Œi≈ã¨∂Î
LOk. Jk „ÃÑO¶ Kü <å@HõOQÍ =∂iÛ# XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ |∞^Œ∞xú rq`«O. É’kè=$HõOΔ
(=∞„i=$HõΔO) „H˜O^Œ Pã‘#∞_»~Ú# |∞^Œ∞ú}˜‚ "Õâ◊º J~Ú# D 'W*ˇ·Öò— "≥∂ǨÏѨ~°K«
_®xH˜ „ѨÜ∞« uflã¨∞OÎ k. |∞^Œ∞_ú ∞» P"≥∞‰õΩ „ѨÑO¨ K« Jx`«º`åfixfl É’kèã∂¨ =Î ÙO\Ï_»∞.
P É’kèã¨∞Î#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P"≥∞ PÜ«∞# X_çÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx LO@∞Ok. U"≥∞ÿ<å
– =∞OzQÍ =Úy¿ã^ŒO`å =∞Oz^Õ – P "≥ÅÜ«∂Å∞ JѨ[Ü«∞O á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
ɡ~üflǨ~üì "≥ÅÜ«∂eQÍ #\˜OzOk.
''D |∞^Œ∞úx <å@Hõ"Õ∞^À K«∂_®¤xH˜ "≥àÏ¡#∞. „¿ÑHõΔ‰õΩÅ =∞^茺 L#fl ##∞fl
P"≥∞ ZÖÏQÀ K«∂ã≤ <å`À =∂\Ï¡_»_®xH˜ J=HÍâ◊O HÀiOk. P"≥∞`À áê@∞
ã¨∞„Ѩã≤^Œú QÍÜ«∞‰õΩ~åÖˇ·# =∞^•"£∞ ZO. "≥Ú~°Öò, q^Œ∞º`ü ѨiHõ~åÅ`À ѨxKÕ¿ã
>ˇ™ê¡ J<Õ =ºH˜Î ‰õÄ_® =KåÛ~°∞. =∞^•"£∞ q^•º=O`«∞~åÅ∞, `«`«Î fiâߢã¨ÎO ÉÏQÍ
K«kqOk. ZO. "≥Ú~°Öò‰õΩ „â◊^Œú HõÅ∞QÆ∞`«∂=ÙOk. HÍx >ˇ™ê¡ "Õ^•O`«OÖ’x
'„áê}O—, 'HõÖÏÊÅ∞— J<Õ q+¨Ü«∂Å∞ qx =ÚQÆ∞ú_»Ü«∂º_»∞. D ã≤^•úO`åÅ∞
=∂„`«"Õ∞ P^èŒ∞xHõ q*Ï˝#âߢ™êÎʼnõΩ ã¨iáÈ`åÜ«∞x J`«_ç Jaè„áêÜ«∞O. PHÍâ◊O,
„áê}O ~Ô O_»∂ =∞ǨÏ`«∞Î #∞O_ç ÖË^• „|ǨχO ÖËHõ Dâ◊fi~°∞_ç #∞O_ç L^Œƒqù ã¨∞#Î flq.
516 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

'â◊H—Θ , 'Ѩ^•~°O÷ — J<Õ"å\˜x ã≤u÷ â◊HΘ (Potential energy) Ö’H˜ =∂~°Û=K«Ûh, QÆ}`˜ «
âߢãΨ suÖ’ g\˜x x~°∂Ñ≤OK«=K«Ûh >ˇ™ê¡ Jaè„áêÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl_»∞. =KÕÛ"å~°O
J`«_ç =^ŒHÔÌ o¡ QÆ}`˜ ⫠ߢãΨ q^è•#OÖ’ nxfl |∞∞A=Ù KÕÜ∞« _»O K«∂_»=Åã≤=ÙOk.
''Wk ã¨Ñ¶¨Å"≥∞ÿ`Õ "Õ^•O`«OÖ’ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ qâ◊fix~å‡}Ï#flO`å ã≤÷~°"≥∞ÿ#
ѨÙ<å^Œ∞Å g∞^Œ xÅ∞Ѩ=K«∞Û#∞. "Õ^•O`«OÖ’ K≥ѨÊ|_ç# ã¨$+≤ìx QÆ∂iÛ, „Ѩà◊Ü«∞O
(=∞~°}Ï#O`«~° ã≤u÷ )ÃÑ· Z‰õΩ¯=QÍ <Õ#∞ Ѩi„â◊=∞ KÕã∞¨ <Î åfl#∞. P^è∞Œ xHõ q*Ï˝#O`À
Jq ѨÓiÎQÍ ã¨iáÈ`«∞#fl@∞¡ <å‰õΩ qã¨Ê+¨ìOQÍ HÍ#=™ÈÎOk. XHõ\ ˜ qã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ`Õ
Ô~O_»=k ‰õÄ_® ^•xfl J#∞ã¨iOz qã¨Ê+¨ì=∞=Ù`«∞Ok. „Ѩâ’fl`«Î~åŠѨ^ŒúuÖ’
`«~åfi`« <Õ<˘Hõ „QÆO^äŒO ~°zOKåÅ#∞H˘O@∞<åfl#∞. "≥Ú^Œ\ ˜ J^蕺ܫ∞O ã¨$+≤ìx
QÆ∂iÛOk. ^•<À¡ "Õ^•O`« ã≤^•úO`åʼnõÄ, P^èŒ∞xHõ q*Ï˝#âß„ã¨Î ã≤^•úO`åʼnõÄ
=∞^茺 L#fl ™ê=∞º`« ã¨∂zOѨ|_»∞`«∞Ok...
''„ÉèÏO`«∞ ÅxflO\˜ #∞O_ç q_ç=_ç, <å‰õΩ q+¨Ü«∞O qã¨Ê+¨ì=∞~ÚOk.
Hõ~°_»∞QÆ\ ˜ì, ZO_çáÈ~Ú# ¿ÇÏ`«∞ ("å^•xfl) =Ù#∞ ÉèíH˜Î („¿Ñ=∞) J<Õ =∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ#
áêHõOÖ’ (T~°Éˇ\ ˜ì) "≥∞`«ÎѨ~°z, Ü≥∂QÆ=∞<Õ =O@âßÅÖ’ ѨK«#O KÕã≤ f„="≥∞ÿ#
Hõ$+≤ J<Õ Hõ~°‡`À áÈѨÙÃÑ\˜ì, Ѩã≤a_»¤Å‰õΩ ‰õÄ_® ã¨∞ÅÉèíOQÍ r~°‚=∞ÜÕ∞º@∞¡ KÕã≤
"åiH˜ W"åfiÅx JaèÅ+≤ã¨∞Î<åfl#∞.——1
™êfig∞r âߢã‘ÎÜ«∞ =∂#ã¨O D ÉèÏ=#Å#∞ rq`åO`«O qKå~°} KÕã¨∂Î
=zÛOk. HÍÖÏO`«~°OÖ’ ÖÏǨϟ~üÖ’ PÜ«∞# „Ѩã¨OyOz# ã¨∞„Ѩã≤^Œú '"Õ^•O`«O—
J<Õ LѨ<åºã¨OÖ’#∂ PÜ«∞# `«=∞ qKå~°}#∞ H˘#™êyOK«_»O K«∂_»=K«∞Û:
''â◊H˜Î JO`å UHõ"≥∞ÿ „áê}=∞=Ù`ÀOk. „^Œ=º=∞O`å UHõ"≥∞ÿ PHÍâ◊=∞=Ù
`ÀOk. D Ô~O_»∂, WOHÍ UHõO HÍ=_»O HõxÑ≤ã¨∞ÎO^•? Jq Ô~O_»∂ XHõ\ ˜QÍ
HõiyáÈ`åÜ«∂? =∞# P^èŒ∞xHõ âߢ™êÎÅ∞ D q+¨Ü«∞OÖ’ =∞ø#O =Ç≤ÏOKå~Ú.
"å\˜ H˜Hõ¯_» WOHÍ =∂~°æO ^˘~°HõÖË^Œ∞.——2

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@Å∞ 9, 10, 12.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 290. WHõ¯_» „áê}O, PHÍâ◊O QÆ∞iOz#
UHõ`åfixfl ™êfig∞r =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞. <å_»∞ Wk q*Ï˝#ѨÓ~°fiHõOQÍ x~°∂Ѩ} HÍÖË^Œ∞. W^Õ
P `«~°∞"å`« =∞Ǩ q*Ï˝#"Õ`«Î J~Ú# S<£ã‘ì<£ q*Ï˝#ѨÓ~°fiHõOQÍ |∞∞A=٠ѨiKå_»∞. D
q^èŒOQÍ q*Ï˝#O ~°OQÆOÖ’#∞ ™êfig∞r `«=∞ „ѨÉèÏ"åxfl =^Œe "≥à◊¡_»O K«∂ã¨∞Î<åflO.
JO`ÕHÍHõ „áê}O, PHÍâ◊O ÖÏO\˜ ÉèÏ=#ʼnõΩ PÜ«∞# WzÛ# P q=~°}Å∞ ѨÓiÎQÍ „H˘`«Îq†
U ѨÙã¨ÎHõOÖ’#∞ WO`« ã¨Ê+¨ìOQÍ HÍ#~åHõáÈ=_»O QÆ=∞<å~°›O.
 H˘#™êy# J"≥∞iHÍ ~ÀAÅ∞ 517

xHÀÖÏ "≥·*Ï˝xHõ "Õ∞^èŒ#∞ Ãã·`«O Ju„Hõq∞Oz ™êfig∞r P<å_Õ zO`«#

KÕâß~°∞. [_»Ñ¨^•~°÷O, â◊H˜Î qaè#fl"≥∞ÿ#=<Õ xHÀÖÏ ‰õÄ_® ÉèÏqOKå_»∞. ''J}∞=Ù
J#flk ^Œ$_è»"≥∞ÿ#, Hõiî#"≥∞ÿ#, q_»Q˘@ìÖËx, ѨQÆ∞ÅQ˘@ìÖËxk—— Jx #∂º@<£
x~°fiK«<å<Õfl ѨO^ä˘q∞‡^Œ= â◊`å|ÌѨ٠q*Ï˝#"Õ`«ÎÅ∞ qâ◊fiã≤OKå~°∞. xHÀÖÏ ‰õÄ_®
J^Õ =Hͯ}˜OKå_»∞. [_» Ѩ^•~°÷=¸, â◊H©Î „áêuѨkHõÖ’ XHõ¯>Ë, XHõ\ ˜x
=∞~˘Hõ\ ˜QÍ =∂~°Û=K«∞Û#x J`«_»∞ #=∞‡ÖË^Œ∞† #=∞‡_®xH˜ W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞. D
q+¨Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r P`«_çHõ<åfl Z<Àfl "≥∞@∞¡ =ÚO^Œ∞<åfl~°∞.1
D =ÚQÆ∞æ~°∂ =∞m¡ XˆH™êi HõÅ∞ã¨∞HÀHõáÈ=_»O QÆ=∞<å~°›O. ''=O^ŒÖÏk
ã¨O=`«û~åʼnõΩ ÖË^• "ÕÖÏk ã¨O=`«û~åʼnõΩ XHõ™êi ~À^Œã≤Ö’ JѨÓ~°fiOQÍ
H˘xfl „QÆǨÅ ‰õÄ@q∞ ã¨OÉèíqã¨∞ÎO^Õ, J@∞=O\˜k D =ÚQÆ∞æ~°∞ "Õ∞^è•=ÙÅ
ã¨=∂"Õâ◊O. D ã¨=∂"Õâ◊O =Å# ™ê~å rq`«OÖ’#∂, xHÀÖÏ rq`«OÖ’#∂,
ã¨~°fi ™ê=∂#ºOQÍ =∂#= rq`«OÖ’#∂ ZÖÏO\˜ „ѨÉèÏ=O U~°Ê_çO^À
=∞#O ˆH=ÅO TÇ≤ÏOK«QÆÅO—— Jx áê~°=â◊ºO`À "Õ∞s Å∂~¸ |~ü¯
„"åã¨∞Î<åfl~°∞.
D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r HÍ~åºK«~°} ã¨~°fi`À=ÚYOQÍ Jaè=$kú QÍOzOk.
„Ѩã¨OQÍÅ∞ H˘#™êQÍ~Ú. <åÅ∞QÆ∞ Ü≥∂QÍÅ∞, „ѨѨOK«O,
#∂ºÜ«∂~ü¯
Ѩ#∞Å∞
™êOYºO ÖÏO\˜ „Ѩã¨OQÍÅ∂, `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∂ ™êfig∞r
KÕâß~°∞. JÉèÜ
í ∂« #O^Œ, Hõ$áê#O^ŒÅ∞ J<ÕHõ KÀ@¡ `«~Q° `Æ ∞« Å∞
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r XHõ '=∞`«™ê=∞~°ã¨º PÅÜ«∞O— xi‡OKåÅx
„Ѩܫ∞uflOKå~°∞. ''Jxfl =∞`åÅ∂ XˆH ÉèíQÆ=O`«∞x =^ŒÌ‰õΩ `À_˘¯xáÈÜÕ∞ =∂~åæÖË
J<Õ L^ÕÌâ◊O`À D PÅÜ«∞O JO^Œi P^蕺u‡Hõ ѨÙ~ÀQÆ=∞<åxH© XHõ ã¨Oã¨÷QÍ
ÉèÏã≤Å∞¡`«∞Ok——2 Jx Ѩ„uHõÅ∞ „"åâß~Ú. HÍx D Ѩ^äŒHõO q_»<å_ç#@∞¡ =∂~üÛ
<≥ÅÖ’ JÅã≤OQƉõΩ ™êfig∞r `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞.

1. ™êfig∞r ÉèÏ=# xHÀÖÏ >ˇ™ê¡#∞ PHõ@∞ìH˘Ok. ™êfig∞r K≥Ñ≤Ê# ã¨`åºxfl `«=∞

J=™ê# ~ÀAÖ’¡ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#fl P`«_»∞, "å\˜x ã‘fiHõiOKå_»∞. ^•xx QÆ∞iOz XHõ
"åºã¨O ‰õÄ_® „"åâß_»∞. n<À¡ ™êfig∞r K≥Ñ≤Ê# 'PHÍâ◊O—, '„áê}O— ÖÏO\˜ ÉèÏ=#Å#∞,
=∂@Å#∞ LѨÜ≥∂yOKå_»∞.
2. WO_çÜ«∞<£ q∞„~°~ü, 1895 [#=i 31.
518 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

=∞~˘Hõ =ÚYº"≥∞ÿ# Ѩx ‰õÄ_® ™êfig∞r D ~ÀAÖ’¡ KÕâß~°∞. Jk

=∞O„`«nHõΔ. ™êfig∞r ѨÅ∞=ÙiH˜ =∞O„`«nHõΔ Xã¨QÍ~°∞. _®Hõì~ü ¢ã‘ì\ò J<Õ =ºH˜ÎH˜
ã¨<åflºã¨nHõΔ J#∞„QÆÇ≤ÏOz, ™êfiq∞ Ü≥∂QÍ#O^Œ <å=∞^èÕÜ«∂xfl WKåÛ~°∞. "åÖ’¤,
QÆ∞_çfi<£, "å<£Ç¨ÏHõ<£Å‰õΩ „|ǨχK«~°º nHõΔ WKåÛ~°∞. "åÖ’¤‰õΩ 'ǨÏi^•ã≤— J<Õ ¿Ñ~°∞
WzÛ#>Ë¡ 'Ü«∞u =∂`«— J<Õ ¿Ñ~°∞#∞ ‰õÄ_® Xã¨QÍ~°∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’ "åÖ’¤
'™È^Œi Ü«∞u=∂`«— ¿Ñi>Ë „áêK«∞~°ºO á⁄O^•~°∞.
#∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ ™êfig∞r z=i LѨ<åºã¨O Ѷ≤„|=i 23 = `Õn# WKåÛ~°∞.
P ~ÀA ™êfig∞r N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ QÆ∂iÛ „Ѩã¨OyOKå~°∞.
=∂~üÛ 3 = `Õn# ™êfig∞r #∂ºÜ«∂~ü¯ #∞O_ç _≥„\Ï~Ú\ò "≥àÏ¡~°∞.
™êfig∞r, QÆ∞_çfi<£Å |㨠U~åÊ@∞¡ „H˜Ãã·ì<£, Ѷ¨OˆHÅ∞ K«∂ã¨∞H˘<åfl~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜™êi
_≥„\Ï~Ú\ò:
™êfig∞r "≥o¡#ѨC_»∞ „ѨuѶ¨∞@#Å∂, ["å|∞ÅO@∂
QÆO^Œ~°QÀà◊ „áê~°OÉèíO ~°≠O~°≠Ï=∂~°∞`«O ÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∞@#Å∂ [~°QÆ_»O WO`«‰õΩ
„H˜`«"Õ∞ K«∂âßO. =∞m¡ =∞~˘Hõ™êi JÖÏO\˜ „Ѩ*Ïr=<åxfl
PÜ«∞# W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞. D™êi „ѨâßO`«OQÍ "≥o¡ H˘xfl `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∞
x~°fiÇ≤ÏOKåÅh, J~°∞›Öˇ·# H˘kÌ=∞OkH˜ P^蕺u‡Hõ rq`«OÖ’ „Ѩ"ÕtOK«_®xH˜
=∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKåÅh ™êfig∞r L^ÕÌtOKå~°∞. HÍx PÜ«∞# J#∞=∞u
ÖˉõΩO_®<Õ PÜ«∞# ~åHõ#∞ `≥eÜ«∞Ѩ~°∞ã¨∂ΠѨ„uHõÅÖ’ Hõ$áê#O^Œ „ѨHõ@#Å∞
WKåÛ_»∞. =∞m¡ XHõ Ѩ„uHÍ áÈ~å@O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. `ÀѨ~üfl J<Õ á¶ê^Œs
ZѨÊ\˜ =∂ki ™êfig∞rÃÑ· JѨxO^ŒÅ∞ "≥∂Ñ≤ „"åã¨∂Î, ''q"ÕHÍ#O^Œ#∞
_≥„\Ï~Ú\ò #∞O_ç `«iq∞Q˘_»`åO—— J<åfl_»∞.
=∞~åfl_»∞ ™êfig∞r |㨠=^ŒÌ‰õΩ [#O `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ `«~°e =KåÛ~°∞.
giÖ’ JkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÅ∞ „H˘`«Î"å~°∞. H˘kÌ=∞Ok q∞„`«∞Å∞, t+¨μºÅ`À
„ѨâßO`«OQÍ ~ÀAÅ∞ QÆ_»Ñ¨QÀi# ™êfig∞rH˜ Wk ÃÑ^ŒÌ x~åâ◊QÍ Ñ¨i}q∞OzOk.
Ѩ„uHõÖ’ `ÀѨ~üfl "åºMϺ<åÅ∞ K«∂Ñ≤ã¨∂Î J<Õ‰õΩÅ∞ ™êfig∞r`À, ''g∞ Ô~O^Œ∞‰õΩ
nxH˜ Ѷ¨∂@∞QÍ ["åa=fi‰õÄ_»^Œ∞?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =K«<åÅ∞ ["å|∞QÍ qxÑ≤OKå~°∞. ''U#∞QÆ∞#∞ K«∂ã≤ ‰õΩHõ¯Å∞
"≥Úiy`Õ U#∞QÆ∞‰õΩ U=∞<åfl Ǩx "å\˜Å∞¡`«∞O^•? U#∞QÆ∞ ^•xx MÏ`«~°∞
KÕã¨∞ÎO^•?——
D"≥xOQ∑ #∂ºãπ J<Õ Ñ¨„uHõÖ’ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å KèåÜ«∂z„`åxfl =Ú„kOz,
PÜ«∞##∞ ‰õÄ_® `«Ñ¨C|\˜ì „"åã≤=ÙO_»_»O K«∂ã≤#ѨC_»∞ ™êfig∞r WHõ
 H˘#™êy# J"≥∞iHÍ ~ÀAÅ∞ 519

ÉèíiOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. nxHõO`«\ ˜H© HÍ~°}Éèí∂`«∞_≥·# Hõ$áê#O^Œ#∞ p"å@∞¡

ÃÑ\Ïì~°∞.
D Q˘_»=Å =∞^茺 ™êfig∞r `«=∞ `«~°QÆ`«∞Å#∞ „áê~°OaèOKå~°∞.
„ѨuѶ¨∞\˜OKÕ "åi <Àà◊√¡ =¸~ÚOK«_®xH˜ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ PÜ«∞# |Ç≤Ï~°OQÀ
Ѩ<庙êÅ∞ ‰õÄ_® KÕÜ«∞=Åã≤=zÛOk.
^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ "å~åÅ∞ _≥„\Ï~Ú\òÖ’ QÆ_çáêHõ ™êfig∞r É’ã¨ì<£ |Ü«∞Å∞
^Õ~å~°∞. JHõ¯_» H˘xfl LѨ<庙êeKåÛ~°∞. 1896 =∂~üÛ 25 = `Õn# É’ã¨ì<£Ö’x
Ǩ~°fi~ü¤ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞OÖ’ ™êfig∞r „Ѩã¨OyOKå~°∞. D
Ǩ~°fi~ü¤
qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞OÖ’ LѨ<åºã¨O Jq∞`«OQÍ „Ѩâ◊Oã¨ÅO^Œ∞HÀ=_»"Õ∞ HÍHõ, D
ã¨OѶ¨∞@# PÜ«∞# J"≥∞iHÍ rq`«OÖ’ XHõ =ÚYº Ѷ¨∞@ìOQÍ
qÅã≤e¡Ok. WO`« „H˜`«O ‰õÄ_® XHõ\ ˜ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ PÜ«∞# JHõ¯_» „Ѩã¨OyOz
L<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ JHõ¯_ç q^•º~°∞÷ÅÖ’ PÜ«∞# „áêK«∞~°ºO á⁄Ok=Ù<åfl~°∞. D
ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ PÜ«∞# '"Õ^•O`« ^Œ~°≈#O— J<Õ JOâ◊O g∞^Œ „Ѩã¨OyOKå~°∞.
™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅÖ’ J`«ºO`« L`«¯ $+¨ì`«#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#fl "å\˜Ö’ Wk
XHõ\ ˜QÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_»∞`«∞#flk.1 „Ѩã¨OQÍ#O`«~°O „Ѩâ’fl`«Î~åÅ HÍ~°º„Hõ=∞O
‰õÄ_® [iyOk.
ÉèÏ~°fÜ«∞ `«`«Î fiâߢã¨Î Ѷ¨∞#`«#∞ K«∂ã≤# Ǩ~°fi~ü¤ „á⁄ÃѶã¨~°∞¡ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞
ÅÜ«∂º~°∞. PK«~°}Ï`«‡HõOQÍ qKå~°} KÕÜ«∞_®xH˜ ÉèÏ~°fÜ«∞ `«`«Î fiâߢã¨ÎO
LѨܫÚHõÎ"≥∞ÿ#k HÍ^Œh, ^•<À¡ qKå~°}ˆH KÀ@∞ÖË^Œh "å~°∞
Ѩ^Œ=ÙÅ∂ Ѩ\ÏìÅ∂
JHõ¯ˆ~¡^Œ∞
ÉèÏqOKå~°∞. HÍx ™êfig∞r „Ѩã¨OQÆO "åiH˜ Hõ#∞qѨC
J~ÚOk. ™êfig∞r LѨ<åºã¨O =Ú„kOK«|_ç#ѨC_»∞ ^•x
LáÈ^•…`«OÖ’ Ǩ~°fi~ü¤ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞ „á⁄ÃѶã¨~°~Ú# Ô~=Ô~O_£ ã≤.ã≤. Z=Ô~\ò,
''„áêK«º zO`«#Å#∞ áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ fã¨∞‰õΩ=KÕÛ `«=∞ „Ѩܫ∞`«flOÖ’ ™êfiq∞
q"ÕHÍ#O^Œ q[Ü«∞=O`«∞ÅÜ«∂º~°∞.... "Õ∞O áêâßÛ`«º^ÕâßÅÖ’ qq^èŒ`«fiO
(manifold) QÆ∞iOz qã¨Î $`«OQÍ qKå~°} KÕã¨∞Î<åflO. HÍx D qq^èŒ`«fiO
ZHõ¯_» <≥ÅH˘x LO^À P UHõ`«fiO QÆ∞iOz J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® qq^èŒ`åfixfl
ZÖÏ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_»O? D q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz „áêK«º^ÕâßÅ∞ =∞#‰õΩ

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@Å∞ 16–17.

520 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

<Õ~°∞Ê`å~Ú. D áê~îåxfl [Ü«∞„Ѩ^ŒOQÍ É’kèOz#O^Œ∞‰õΩ q"ÕHÍ#O^Œ‰õΩ "Õ∞O

Hõ$`«[˝`å|^Œ∞úÅO—— Jx „"åâß~°∞.
™êfig∞rH˜ „áêK«º`«`«Î fiâߢã¨Î qÉèÏQÆ J^茺HõΔ Ñ¨^Œq (Chair of Eastern
Philosophy) ã¨=∞iÊOK«_®xH˜ Ǩ~°fi~ü¤ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛOk.
Wk XHõ J#∞Ѩ=∂#"≥∞ÿ# ã¨OѶ¨∞@#. Ǩ~°fi~ü¤ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O #∂~°∞
ã¨O=`«û~åʼnõΩ ÃÑ·|_»¤ "å~°ã¨`«fiO ã¨O`«iOK«∞H˘#flk. P qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O #∞O_ç
WO`«\ ˜ Ѩ^Œq á⁄O^Œ_»O J™ê^è•~°}O. HÍx `å#∞ ã¨<åflºã≤#h, ã¨<åflºã≤H˜
W@∞=O\˜ Ѩ^Œ=ÙÅ∂ Ѩ\ÏìÅ∂ ã¨=Úz`«O HÍ=h ™êfig∞r ^•xx =∞~åº^ŒÑ¨Ó~°fi
HõOQÍ x~åHõiOKå~°∞.
™êfig∞r „Ѩã¨OQÆO Ǩ~°fi~ü¤ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞ „á⁄ÃѶã¨~°¡#∂, q^•º~°∞÷Å#∂
Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ìH˘Ok. JHõ¯_» XHõ ~ÀA „Ѩã¨OQÍ#O`«~°O
Z=~°∞ ѨO_ç`«∞_»∞? W^ŒÌ~°∞ q^•º~°∞÷Å∞ Ѩ~°ã¨Ê~°O WÖÏ =∂\Ï¡_»∞H˘<åfl~°∞:

"≥Ú^Œ\ ˜ q^•ºi÷ : q"ÕHÍ#O^Œ „Ѩã¨OQÆO q<åfl#∞. x~åâ◊ K≥O^•#∞.

Ô~O_»= q^•ºi÷ : ZO^Œ∞‰õΩ?
"≥Ú^Œ\ ˜ q^•ºi÷ : U^À ''DÜ«∞# =∞ǨѨO_ç`«∞_»∞, „ѨQÍ_è» `«`åÎ fiÅ#∞
QÆ∞iOz „ѨãO¨ yã¨∞<Î åfl~°∞—— Jx K≥ÑC¨ H˘O@∞<åfl~°∞. HÍx JÖÏ Ug∞ HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ !
Ô~O_»= q^•ºi÷ : PÜ«∞# ÉèÏ=#Å∞ „ѨQÍ_è»"≥∞ÿ#q HÍ=x h ÔHO^Œ∞‰õΩ
JxÑ≤ã¨∞Î#flk?
"≥Ú^Œ\ ˜ q^•ºi÷ : ZO^Œ∞HõO>Ë PÜ«∞# K≥Ñ≤Ê# „Ѩf =∂\Ï <å‰õΩ
J~°÷=∞~ÚOk Hõ^•!
J~°÷O HÍx suÖ’ =∂\Ï¡_Õ =ºˆHΠѨO_ç`«∞_»x P q^•ºi÷ ÉèÏ=#!
_≥„\Ï~Ú\òÖ’ ™êfig∞r ã¨~°fi`À=ÚY q^Œfi`«∞Î Jaè=ºHõÎ"≥∞ÿ# ã¨OѶ¨∞@#Å∞
‰õÄ_® L<åfl~Ú. XHõ ã¨OÉèÏ+¨}Ï HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ XHõ ¢ã‘Î PÜ«∞#`À, ''™êfig∞!
~°™êÜ«∞#âߢ™êÎxfl J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ U „QÆO^ä•Å∞
ã¨~°fi`À=ÚY K«^" Œ åe?—— Jx J_çyOk. "≥O@<Õ ~°™êÜ«∞#âߢãΨ „QÆO^ä•Å
q^Œfi`«∞Î
ÃÑ^ŒÌ *Ïa`å#∞ UHõ~°=Ù ÃÑ\Ïì~°∞. =∞~˘Hõ~°∞ YQÀà◊âߢã¨ÎO
QÆ∞iOz J>Ë¡ „ѨtflOz#ѨC_»∞ ~î°‰õΩ¯# ™êfig∞r #∞O_ç ["å|∞ =zÛOk. Wk
JHõ¯_»∞#fl"åix Pâ◊Û~°ºOÖ’ =ÚOK≥u`Î ,Õ `«~∞° "åu „Ѩâfl◊ ‰õΩ ™êfig∞r WzÛ# ["å|∞
JO^Œih k¢Q̓ùO`«∞Å#∞ KÕã≤Ok. XHõ ¢ã‘Î Uã¨∞„H©ã¨∞Î#∞ QÆ∞iOz HÍ¿ãѨÙ
 H˘#™êy# J"≥∞iHÍ ~ÀAÅ∞ 521

„Ѩã¨OyOz, ''™êfig∞, 'Uã¨∞„H©ã∞¨ —Î J<Õ Ñ¨^•xH˜ J~°O÷ Uq∞\˜?—— Jx J_çyOk.

`«H}Δõ "Õ∞ ™êfig∞r ["åaKåÛ~°∞.1 JѨC_»∞ PÜ«∞# =ÚMÏ~°qO^•# z~°∞#=Ùfi
"≥e¡qiã≤O^Œ@! ''DÜ«∞# *Ï˝<åxH©, _≥„\Ï~Ú\òÖ’ `«=∞#∞ `å=Ú ™êO㨯 $uHõ
Ѩi~°HõΔ‰õΩÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«∞H˘<Õ H˘O^Œ~°∞ ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨μÅ *Ï˝<åxH© L#fl
`å~°`«=∂ºxfl ѨiH˜¿ãÎ <å‰õΩ ã≤QÆ∞æQÍ LOk—— Jx P HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ áêÖÁæ#fl XHõ
¢ãΑ "åºMϺxOzOk. D ã¨OѶ∞¨ @# D"≥xOQ∑ #∂ºãπ Ѩ„uHõÖ’ „ѨK∞« i`«=∞~ÚOk
‰õÄ_®.
D q^èŒOQÍ ã¨~°fi`À=ÚY q^Œfi`«∞Î#∞ ™êfig∞r ZÖÏ ã¨O`«iOK«∞H˘<åfl~°∞?
^•xx QÆ∞iOz ã¨fiÜ«∞OQÍ PÜ«∞<Õ XHõ™êi WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''<Õ#∞ ^Õxx
K«∂ã≤<å Jk J>Ë¡ <å =∞#ã¨∞û JO`«~åO`«~åàÏÖ’¡ áê^Œ∞‰õΩáÈ`«∞Ok. `«~°∞"å`«
J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨC_»∞ <å‰õΩ Jk K«@∞‰õΩ¯# ã¨∞Êùiã¨∞ÎOk.——
=∞~À™êi WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''<Õ#∞ â◊OHõ~åKå~°∞ºÅ =∂#™êxfl ^蕺x¿ãÎ
â◊OHõ~∞° }Ë‚ J~ÚáÈ`å#∞, |∞^Œ∞xú =∂#™êxfl ^蕺x¿ãÎ |∞^Œ∞} ú ‚Ë J~ÚáÈ`å#∞. XHõ
„Ѩ`ÕºHõ q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz „ѨQÍ_è»OQÍ zO`«# KÕã≤, =∞#ã¨∞û#∞ UHÍ„QÆO
KÕã≤#ѨC_»∞ P q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz ã¨=∞ã¨Î ÉèÏ=#Å∞ <å =∞<ÀÉèí∂q∞x KÕ~°∞`å~Ú.
JO`«^•HÍ <å‰õΩ `ÀK«x ÉèÏ=#Å∂, PÖ’K«#Å∂ [x™êÎ~Ú† Jq <å‰õΩ
ã¨∞ã¨Ê+¨ìOQÍ QÀK«i™êÎ~Ú. <å‰õΩ WÖÏ =zÛ# "å\˜x "≥∞ÿ=∞~°z# ã≤÷uÖ’
=∂\Ï¡_»∞H˘O@∂ áÈ`å#∞. <Õ#∞ ѨO_ç`«∞}˜‚ HÍ#∞, XHõ ™ê^è•~°} =ºH˜Îx Jx
g∞ˆH `≥Å∞ã¨∞.——
™êfig∞rH˜ QÆÅ WO`«\ ˜ "Õ∞^èŒã¨∞û „Ѩ[Å#∞ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å#∞ KÕã≤O^ŒO>Ë
PÜ«∞# áê=#`«fiO `«# ^ŒQÆæ~°H˜ "≥o¡# "åix PHõi¬OzOk, ã¨∞ÎuOѨ*Ëã≤Ok. XHõ
~ÀA „Ѩã¨OQÍ#O`«~°O ™êfig∞rx Jaè#OkOz PÜ«∞#‰õΩ
ѨÙh`«
ǨÏã¨ÎO
Hõ$`«[˝`« `≥Å∞Ѩ_®xH˜ q∞ãπ =∂~°æÔ~\ò ‰õΩH± J<Õ ¢ã‘Î =zÛOk.
P"≥∞ XHõ Láê^蕺~Úx. ™ê^è•~°}OQÍ P"≥∞ L^Õfiy HÍ^Œ∞.
HÍx P <å\˜ ™êfig∞r „Ѩã¨OQÆO`À K«eOzáÈ~ÚOk. Hõ#∞Hõ „Ѩã¨OQÆO ѨÓiÎ
HÍQÍ<Õ u#flQÍ ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡Ok. PÜ«∞#`À Hõ~°KåÅ#O KÕã≤Ok. U^À

1. 'Uã¨∞„H©ã¨∞Η J#flk POQÆ¡OÖ’ 'rã¨ãπ ¢ÔH·ãπì— (Jesus christ). Uã¨∞„H©ã¨∞Î J~åq∞H± ÉèÏ+¨
=∂\Ï¡_Õ"å~°∞. P ÉèÏ+¨Ö’ 'rã¨ãπ— JO>Ë =ÚH˜Î (Salvation). '¢ÔH·ãπì— JO>Ë Ñ¨Ùh`«∞_≥·# =ºH˜Î
(The Anointed). JO>Ë 'Uã¨∞„H©ã¨∞Η JO>Ë '=∞#Å#∞ áêáêÅ #∞O_ç q=Ú‰õΩÎÅ#∞
KÕÜ«∞_®xH˜ ѨÙh`«∞_≥· U`≥Oz# ^Õ=‰õΩ=∂~°∞_»∞— Jx J~°÷O.
522 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

L^ÕfiQÆO P"≥∞#∞ P=Ç≤ÏOzOk. P"≥∞ Ug∞ =∂\Ï¡_»ÖËHõáÈ~ÚOk. J>Ë¡ WO\˜H˜

"≥o¡áÈ~ÚOk. ™êfig∞r k=ºã¨Ê~°≈ HõeyOz# áê~°=â◊ºO P"≥∞Ö’ á⁄Oy
á⁄~°eOk. ™êfig∞r ѨÙh`« ǨÏã¨ÎO `åH˜# `«# KÕux P"≥∞ =¸_»∞ ~ÀAÅ
^•HÍ Hõ_»QÆ<ÕÖË^Œ@!
J<ÕHõ KÀ@¡ LѨ<庙êezÛ U„ÃÑÖò „áê~°OÉèOí Ö’ ™êfig∞r zHÍQÀ "≥àÏ¡~∞° .
™êfig∞r J"≥∞iHÍ HÍ~åºK«~°}Ö’ PÜ«∞# ѨÙã¨ÎHÍÅ „ѨK«∞~°} =∞~À
Ѩi=∂}O. PÜ«∞# |Ç≤Ï~°OQÆ LѨ<庙êÅ, `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍŠѨ~°º=™ê<åÅÖ’
W^˘Hõ\ ˜. ™êfig∞r `«=∞ „Ѩã¨OQÍÅ =¸ÅOQÍ H˘O^ŒiH˜
ѨÙã¨ÎHÍÅ
„ѨK«∞~°}
=∂~°æ^Œ~°≈‰õΩÅÜ«∂º~°∞† "åi rq`åÅÖ’ k¢Q̓ùOu HõeyOKÕ
Ѩi=~°Î#Å∞ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. P ã¨`å¯~°ºO HÍÖÏŠѨ~°ºO`«O
H˘#™êQÆ_®xH˜ PÜ«∞# ѨÙã¨ÎHõ „ѨK«∞~°} HÍ~°º„Hõ=∞O ^ÀǨÏ^ŒO KÕã≤Ok. ''<Õ#∞
WHõ¯}∞‚O_ç "≥àÏ¡Hõ <å ѨxH˜ ^ÀǨÏ^ŒHÍ~°∞Å∞QÍ LO_Õ Ô~O_»∞ áê~î°º ѨÙã¨ÎHÍÅ#∞
nHõ`Δ À „"åÜ«∞_®xH˜ „áê~°OaèOKå#∞. "å\˜x `«fi~°Ö’ ѨÓiÎKÜ
Õ ∂« Å#∞H˘O@∞<åfl#∞.
<Õ#∞ "≥àı¡ ֒ѨÙQÍ <åÅ∞QÆ∞ z#fl ѨÙã¨ÎHÍÅ#∞ ‰õÄ_® `«fi~°Ö’ ѨÓiÎKÕÜ«∂Åx <å
L^ÕÌâ◊O——1 Jx 1895 Ö’ N=∞u |∞Öò‰õΩ ™êfig∞r „"åâß~°∞.
™êfig∞r ~°zOz# ѨÓiΠѨÙã¨ÎHõO '<å S~Àáê Ü«∂„`«.—2 Ô~O_»=™êi
áêâßÛ`«º^ÕâßʼnõΩ PÜ«∞# "≥o¡#ѨC_»∞ ~°zOz# ѨÙã¨ÎHõO Wk. ~å=∞Hõ$+¨‚
=∞~î° ÉˇOQÍb Ѩ„uHõÜ≥ÿ∞# 'L^Àƒ^èŒ<£—Ö’ ^è•~å"åÇ≤ÏHõQÍ
'<å Ѩܫ∞#O—
"≥Å∞=_çOk. P<å\˜ S~Àáê, K«i„`«, Ǩ㨺O =O\˜ J<ÕHõ
qâıëêOâßÅ`À ‰õÄ_»∞H˘#flkQÍ D ѨÙã¨ÎHõO ÉèÏã≤e¡Ok.
™êfig∞rH˜ `«y#O`« ã¨=∞Ü«∞O ÅaèOz LO>Ë P^蕺u‡Hõ`« =∂„`«"Õ∞
H͉õΩO_® `«H˜¯# ~°OQÍÅÖ’ ‰õÄ_® J^Œ∞ƒù`« ~°K«#Å∞ KÕã≤=ÙO_Õ"å~°x g\˜
#∞O_ç ã¨Ê+¨ì=∞=Ù`«∞#flk.
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’x U âßYÜ≥ÿ∞<å, ^•xHõO@∂ LѨx+¨`«∞ÎÅ∞, w`«, „|Ǩχ
ã¨∂„`åÅ<Õ „Ѩ™ê÷#„`«Ü«∂xH˜ XHõ ÉèÏ+¨ºO LO_®e. ÖˉõΩO>Ë, "Õ^•O`«`«`åÎ fixfl
`«=∞ ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’ q=iOKÕ „QÆO^ä•Å~Ú<å ~°zOK«|_ç LO_®e. â◊OHõ~°,

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 414.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 264 #∞Oz á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«|_çOk.
 H˘#™êy# J"≥∞iHÍ ~ÀAÅ∞ 523

~å=∂#∞[, =∞^è•fiKå~°∞ºÅ =O\˜ "Õ^•O`åKå~°∞ºÅ∞ `«=∞ =∂~åæxfl ™ê÷Ñ≤OK«

_®xH˜ WÖÏO\˜ „QÆO^ä•Å#∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. „Ѩã¨∞Î`«
"Õ^•O`« `«`«fi
„QÆO^äŒO HÍÖÏxHõ O @∂ U`≥ O z# Ü« Ú QÆ < åÜ« ∞ ‰õ Ω _≥ · # ™êfig∞r
JÖÏO\˜ „QÆO^äŒO XHõ\ ˜ ~°zOKåÅ#∞HÀ=_»OÖ’ Pâ◊Û~°ºO
ÖË^Œ∞. `«=∞ L`«∞ûHõ`«#∞ JÅã≤OQƉõΩ =ºHõÎO KÕâß~åÜ«∞#:
''"Õ^•O`« ã≤^•úO`«O g∞^Œ XHõ L¢^ŒæO^ä•xfl „"å¿ã ѨxÖ’ x=∞QÆfl"≥∞ÿ
L<åfl#∞. "Õ^•O`«O g∞^Œ „u=∞`« ã≤^•úO`åʼnõΩ ã¨O|OkèOz# ÉèÏQÍÅ#∞ "Õ^•Å
#∞O_ç „HÀ_ôHõiã¨∞Î<åfl#∞. D ѨxH˜ #∞=Ùfi XHõix ã¨OáêkOzÃÑ\˜ì ™êÜ«∞Ѩ_»
QÆÅ"å? J`«_»∞ =ÚO^Œ∞QÍ J^≥· fi`«Ñ¨~°"≥∞ÿ#, `«~°∞"å`« qtëêì^≥· fi`«Ñ¨~°"≥∞ÿ#,
`«^Œ#O`«~°O ^≥· fi`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# ÉèÏQÍÅ#∞ ã¨OÇ≤Ï`«Å #∞O_ç, „ÉÏǨχ}ÏÅ #∞O_ç,
LѨx+¨`«∞ÎÅ #∞O_ç, ѨÙ~å}ÏÅ #∞O_ç ¿ãHõiOKåe. „Ѩu ÉèÏQÍhfl ji¬HõÅ „H˜O^Œ
qÉèílOz ^•x ¿Ñ~°∞, J^蕺ܫ∞O ¿Ñ~°∞, „QÆO^äŒO ¿Ñ~°∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ „"åÜ«∂e. D
ã≤^•úO`« „QÆO^ä•xfl ~°zOK«‰õΩO_® áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ#∞ =^Œe~å=_»O â’K«hÜ«∞O.
JëÈì`«Î~°â◊`« (108) LѨx+¨`«∞ÎÅ`À `«q∞à◊ eÑ≤Ö’ "≥∞ÿã¨∂~ü #∞O_ç „Ñ¨K«∞iOѨ|_»¤
XHõ „QÆO^ä•xfl „á⁄ÃѶã¨~ü _»∂ºÃã<£ „QÆO^ä•ÅÜ«∞OÖ’ K«∂âß#∞. ^Õ=<åQÆieÑ≤Ö’
P „QÆO^äŒO Åaè¿ãÎ <å H˘Hõ „Ѩu ѨOѨÙ. ÖˉõΩO>Ë `«q∞à◊ eÑ≤Ö’x „QÆO^ä•<Õfl
ѨOÑ≤OK«∞. XHõ HÍy`«O g∞^Œ `«q∞à◊ JHõΔ~åÅ∞, ã¨OÜ«ÚHÍÎHõΔ~åÅ∞ „"åã≤, "å\˜H˜
Z^Œ∞~°∞QÍ <åQÆi eÑ≤Ö’x JHõΔ~åÅ∞ „"å¿ãÎ, <Õ#∞ `«q∞à◊ =~åæÅ#∞ (JHõΔ~åÅ#∞)
<Õ~°∞ÛH˘O\Ï#∞——1 JO@∂ JÅã≤OQƉõΩ ™êfig∞r „"åâß~°∞. D „QÆO^äŒO
„"åÜ«∞|_ç=ÙO>Ë Jk =∂#"åoH˜ ™êfig∞r JiÊOz# =∞Ǩϟ#fl`« HÍ#∞HõQÍ
q~ålÖË¡k! HÍx Jk [~°∞QÆÖË^Œ∞.
J"≥∞iHÍÖ’ L#fl `˘e<åà◊¡Ö’ P ^Õâ◊O QÆ∞iOz XHõ ѨÙã¨ÎHõO ~°zOKåÅ#∞
H˘<åfl~°∞ ™êfig∞r. Jk ‰õÄ_® [~°QÆÖË^Œ∞.
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O QÆ∞iOz JÅ"ÀHõQÍ J=QÆ`«=∞ÜÕ∞º XHõ „QÆO^äŒO ~°zOKå
Åx ™êfig∞r PtOKå~°∞:
''ÃÇÏ· O^Œ= ã≤^•úO`åÅ#∞ POQÆO¡ Ö’H˜ `«~°∞˚=∂KÕã,≤ ^Œ∞ã¨~Î "° ∞≥ #ÿ `«`Ϋ fiâߢ™êÎxfl,
QÆǨÏ#"≥∞ÿ# áœ~å}˜Hõ "åV‡Ü«∂xfl, ÉèíÜ«∂#Hõ"≥∞ÿ qO`«Q˘e¿Ñ =∂#ã≤Hõâߢ™êÎxfl
ã¨∞ÅÉèOí QÍ#∂, ã¨~à° O◊ QÍ#∂, [<å#∞"≥∂^ŒOQÍ#∂, "Õ∞^è•=ÙÖˇ#· "åi =∞#ã¨∞ûʼnõΩ
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@Å∞ 76–77.
524 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

J#∞QÆ∞}OQÍ#∂ `«Ü«∂~°ÜÕ∞º XHõ =∞`åxfl ~°∂á⁄OkOK«_»=∞<Õk – P

„Ѩܫ∞`«flO KÕã≤# "åiH˜ =∂„`«"Õ∞ J=QÆ`«O HÍQÆÅ^Œ∞.
''„QÆÇ≤ÏOK«_®xH˜ ^Œ∞ã¨Î~°"≥∞ÿ# J^≥· fi`åxfl, HõàÏ`«‡Hõ"≥∞ÿ#kQÍ, ^≥·#Ok#
rq`«OÖ’ ã¨r="≥∞ÿ#kQÍ KÕÜ«∂e. ^Œ∞ˆ~ƒù^Œº"≥∞ÿ# ѨÙ~å}ÏÅÖ’ #∞O_ç ã¨∞ÅÉèíOQÍ
J~°÷=∞ÜÕ∞º <≥·uHõ ã¨∂„`åÅ∞ "≥Å∞=_®e. ÉèíÜ«∞O HõeyOKÕ Ü≥∂QÆ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å
#∞O_ç J`«ºO`« âߢã‘ÎÜ«∞=¸, PK«~°} Ü≥∂Qƺ=¸ J~Ú# =∂#ã≤Hõâߢã¨ÎO
D=ʼnõΩ ~å"åe – W^ŒO`å Ѩã≤ÉÏÅ∞_çÔH·<å J~°÷=∞ÜÕ∞º\@∞=O\˜ ã≤÷ux
á⁄O^•e. W^Õ <å rq`À^ÕÌâ◊O. n<À¡ <Õ<≥O`« ^•HÍ [Ü«∞O á⁄O^ŒQÆÅ<À P
Ѩ~°=∂`«∞‡_çˆH Z~°∞Hõ.——1
~°K«<å"åºã¨OQÆOÖ’ ™êfig∞rH˜ QÆÅ L`«∞ûHõ`« z=i ^•HÍ HÍã¨ÎO`« ‰õÄ_®
`«QÆæÖË^Œ∞. 1901 Ö’ PÜ«∞# =∂Ü«∂=uH˜ "≥o¡#ѨC_»∞ L`ÕÎ[Éèíi`«=∞~Ú# `«=∞
„áêã¨OyHõ rq`«O #∞O_ç "≥·^˘Åy âı+¨rq`åxfl „QÆO^äŒ
`«H˜¯#
„QÆO^ä•Å∞ ~°K#« Ö’ QÆ_Ñ» ɨ ’`«∞#fl@∞¡ `«=∞ t+¨μºÅ`À K≥áêÊ~°∞. `«~∞° "å`«
ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ uiy =KåÛHõ, ''Ö’HÍxH˜ ÉèÏ~°`«^Õâ◊
ã¨O^Õâ◊O——, ''k=º*Ï˝# ã¨O^Õâ◊O—— J<Õ Ô~O_»∞ „QÆO^ä•Å#∞ ~°zOѨ<å~°OaèOKå~°∞.
JO^Œ∞ HÀã¨O áê~î°º„Hõ=∞}˜HõÅ#∞ ‰õÄ_® ~°∂á⁄OkOK«∞H˘<åfl~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊
K«i„`«, ^•x <åQÆ~°Hõ`« qHÍã¨O QÆ∞iOz# XHõ „QÆO^ä•xfl „"åÜ«∂Åx XHõ
áê~î°º„Hõ=∞}˜Hõ#∞ ‰õÄ_® ~°zOKå~°∞. HÍx W"Õg ã¨Ñ¶¨bHõ$`«O HÍÖË^Œ∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@Å∞ 15.

 WOQÆ¡O_£Ö’
~å„u <å QÆkÖ’H˜ "≥o¡ Ѩ_»∞H˘O\Ï#∞. HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ Ѩ~°=∂#O^Œ
ã¨fi~°∂Ñ≤}˜Ü≥ÿ∞# [QÆ[˚#xx K«∂™êÎ#∞. =∞#∞+¨μÅ∞, [O`«∞=ÙÅ∞,
PHÍâ◊O, Éèí∂q∞ W`åºk ã¨=∞ã¨Î=¸ P#O^ŒO`À á⁄Oyá⁄~°Å_»O
J#∞Éèí∂`«=∞ÜÕ∞ºk. `«^Œ#O`«~°O <Õ#∞ Ѩ_»∞HÀÖËHõáÈÜÕ∞"å}˜‚.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
~Ô O_»=™êiQÍ 1896 U„ÃÑÖòÖ’ ™êfig∞r ÅO_»<£‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. PÜ«∞# PǨfi<åxfl
ѨÙ~°ã¯¨ iOK«∞H˘x JѨÊ\˜Hˆ JHõ¯_»‰Ωõ =zÛ# âß~°^•#O^Œ ã¨sì `¤ À |ã¨KãÕ ≤ L<åfl_»∞.
H˘xfl Uà◊¡ `«~°∞"å`« âß~°^•#O^Œ#∞ ™êfig∞r HõÅ∞ã¨∞
=∞m¡
WOQÆ¡O_£Ö’
HÀ=_»O`À ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞e^ŒÌ~°∂ Ѩ~°=∂#O^ŒÉèíi`«∞
ÅÜ«∂º~°∞. âß~°^•#O^Œ`À áê@∞ ™êfig∞r ™È^Œ~°∞_≥·#
=∞¿ÇÏO„^Œ<å^äŒ ^Œ`åÎ ÃÑ·K«^Œ∞=ÙÅ HÀã¨O ÅO_»<£‰õΩ =KåÛ_»∞. PÜ«∞##∞ ã¨O㨯 $`«
xѶ¨∞O@∞"≥·# '"åK«ã¨Ê`«ºaè^•#O— J<Õ „QÆO^ä•xfl fã¨∞‰õΩ~°=∞‡x ™êfig∞r K≥áêÊ~°∞.
P „QÆO^äŒO ÅaèOK«QÍ<Õ ^•xx K«^Œ=_»OÖ’ =ÚxyáÈÜ«∂~°∞. ^•x`À ã¨iáÈeÛ
`«=∞ „QÆO^ä•Å#∞ ã¨ik^ŒÌ_»O ÖÏO\˜ Ѩ#∞ÅÖ’ x=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. D ~ÀAÖ’¡
PÜ«∞# ɡ·H± (bike) #_»Ñ¨_»O ‰õÄ_® <Õ~°∞ÛH˘<åfl~°∞.
âß~°^•#O^Œ =ÚY`«ó PÅO|*Ï~ü =∞~î° qâıëêÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å J#∞„QÆǨÏO`À `«=∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ‰õÄ_® "Õà◊¥¡
#∞`«∞#fl=x ZO`À `«$Ñ≤Î K≥Ok ÅO_»<£ HÍ~åºK«~°}Ö’ „â◊^Œú =Ç≤ÏOKå~°∞.
^•^•Ñ¨Ù XHõ "å~°O ™êfig∞r ã¨ìs¤`À |ã¨KÕâß~°∞. PÜ«∞#`Àáê@∞
=∞iH˘O^Œ~°∞ ‰õÄ_® |ã¨KÕâß~°∞. J^˘Hõ Ü«Ú=‰õΩÅ
^≥·#Ok#
rq`«O
|$O^ŒOQÍ XáêÊiOk. *Ï<£ á¶êH±û (23), QÆ∞_çfi<£ (25),
=∞¿ÇÏO„^Œ<å^ä£ (26), âß~°^•#O^Œ (30), ™êfig∞r (33),
ã¨ìs¤ (36), q∞ãπ =ÚÅ¡~ü (45). ~å„`«∞à◊√¡ ™ê^è•~°}OQÍ ™êfig∞r ^蕺#OÖ’
525
526 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

QÆ_¿ç Ñ"å~°∞. D J#∞Éè"í åÅ#∞ PÜ«∞# H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÖÖ’ W`«~∞° Å`À ѨOK«∞HÀ=
_»=¸ Hõ^Œ∞Ì. L^ŒÜ«∞O ^•^•Ñ¨Ù `˘q∞‡k QÆO@ʼnõΩ PÜ«∞# LáêǨ~°O
ã‘fiHõiOKÕ"å~°∞. `«^Œ#O`«~°O "åÅ∞ ‰õΩsÛÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx QÆ∞_çfi<£, âß~°^•#O^ŒÅ`À
HÍ¿ãѨ٠=ÚK«Û\˜OKÕ"å~°∞.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ k#Ѩ„uHõÅ∞ K«kq „ѨѨOK«OÖ’ <≥ÅH˘x=Ù#fl ^•~°∞}
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ K«∂ã≤ PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ«∞O „^ŒqOzáÈÜÕ∞k. ~°ëêºÖ’ *Ï~ü Ô~O_»=
xH˘Åãπ K«„Hõ=iΠѨ\Ïìaè¿+Hõ =∞Ǩϟ`«û= ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ [iy# ǨÏ`«ºÅ QÆ∞iOz#
"å~°ÎÅ∞ P Ѩ„uHõÅ#∞ xOÑ≤"Õâß~Ú. Ѩ\Ïìaè¿+Hõ =∞Ǩϟ`«û"åxfl uÅH˜OK«_®xH©,
JHõ¯_» Lz`«OQÍ ÅaèOK«É’ÜÕ∞ JO^Œ"≥∞ÿ# HõÑπ (enameled cup) HÀã¨=¸
ã¨∞^Œ∂~° „QÍ=∂Å #∞O_ç =zÛ# x~°∞¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ ^•^•Ñ¨Ù 2000 =∞Ok
„`˘H˜¯ã¨ÖÏ@Ö’#∂ áÈbã¨∞Å ^Ò~°˚#ºO =Å<å ǨÏ$^ŒÜ«∞ q^•~°HõOQÍ
=∞~°}˜OK«_»O qx ™êfig∞r ǨÏ$^ŒÜ«∞O P"Õ^Œ#`À `«Å¡_çe¡áÈ~ÚOk. WOQÆ¡O_£
<åQÆ~°Hõ`å „Ñ¨QÆux, JO`«QÍ Ñ¨Ù~ÀQÆq∞OK«x ~°ëêº <åQÆ~°Hõ`«#∞ `«∞Å<å`«‡Hõ
ѨijÅ#KÕã≤ ã¨ìs¤, QÆ∞_çfi<£Å∞ K«iÛOK«∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r =∞ø#OQÍ ‰õÄ~°∞ÛO_ç
áÈÜ«∂~°∞. `«~°∞"å`« ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ WÖÏ J<åfl~°∞:
''ZO`«\ ˜ â’HõO! ZO`« ^Œ∞óYO! ˆH=ÅO XHõ HõÑπ HÀã¨O ã¨∞^Œ∂~° „QÍ=∂Å
#∞O_ç #QÆ~åxH˜ =KåÛ~°∞ áêѨO P J=∂Ü«∞‰õΩÅ∞. WO`«=∞Ok ^Œ∞~°‡~°}O
K≥O^•ˆ~! XHõ HõÑπ HÀã¨O Jã¨∞=ÙÅ∞ ÉÏ™ê~°O>Ë JHõ¯_» ZO`«\ ˜ ^•i„^ŒºO
qÅÜ«∞`åO_»=O KÕ™ÈÎO^À Hõ^•! ZO`« ^•~°∞}O!——
JѨC_»∞ ÅO_»<£Ö’ ^•^•Ñ¨Ù JO^Œi <Àà◊¡Ö’#∂ <å#∞`«∞#fl XHõ Jqhu
Hõ~°"≥∞ÿ# ã¨OѶ¨∞@##∞ „Ѩ™êÎqã¨∂Î ™êfig∞r WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''XHõ *Ïu #tã¨∞Î#fl
^Œ#_®xH˜ "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨OˆH`«O Jk ֒֒ѨŠ„‰õΩo¡áÈ=<å~°OaèOK«_»"Õ∞! P
`«~°∞"å`« â◊„`«∞=Ù =™êÎ_»∞, ã¨~°fi<åâ◊#O KÕ™êÎ_»∞. POQÆ¡ *Ïu D ѨO^ä•Ö’<Õ
™êyO^ŒO>Ë ^•x q<åâ◊O `«^䌺O. ™ê=∂lHõ Jqhu #∞OKÕ `«H˜¯# Jxfl
Jqh`«∞Å∂ ѨÙ@∞ìH˘™êÎ~Ú.——
™êfig∞r XHõ™êi QÆ∞_çfi<£`À, ''D „Ѩ[Å #~°#~åÖ’¡ "Õ^•O`åxfl
H˘#™êy#
„Ѩ=Ç≤ÏOѨ*ËÜ«∞‰õΩO_® D ^Õâ◊O #∞O_ç uiy "≥à◊¡#∞——
LѨ<庙êÅ∞ J<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ ÅaèOz# U J=HÍâßhfl *Ï~°q_»∞=‰õΩO_®
"≥o¡ „Ѩã¨OyOz =KåÛ~°#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. L#fl`«
„âı}˜H˜ K≥Ok# „Ѩ[Å∞, JO`≥O^Œ∞‰õΩ, =∞Ô~Hõ¯_çH© "≥à◊¡x ~å[=Oâ◊ã¨∞÷Å∞ Ãã·`«O
 WOQÆ¡O_£Ö’ 527

™êfig∞r LѨ<庙êʼnõΩ „â’`«Å∞QÍ =KåÛ~°∞. XHõ™êi Z=i HõO\Ï Ñ¨_»‰õΩO_®

=∞Ǩ~å}˜ HÀ_»Å∞ ‰õÄ_®, ™êfig∞r „Ѩã¨OQÆO q#_®xH˜ =zÛOk.
H˘xfl ~ÀAÅ∞ ã¨ìs¤ WO\’¡ QÆ_»Ñ≤# `«~°∞"å`«, #QÆ~° t"å~°¡Ö’x q∞ãπ
=ÚÅ¡~ü WO\’¡ ™êfig∞r |㨠KÕâß~°∞. JHõ¯_®, =∞iH˘xfl KÀ\Ï¡ PÜ«∞#
`«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. ÅO_»<£ Ç≤ÏO^Œ∂ J™Èã≤ÜÕ∞+¨<£Ö’ PÜ«∞# „Ѩã¨OyOz
#ѨC_»∞ ^•^•ÉèÏÜü∞ <Ò~Àr ‰õÄ_® Ǩ[~°Ü«∂º_»∞. P<å\˜ ™êfig∞r „Ѩã¨OQÆO
q#fl"åi ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’ q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î ÖÏO\˜ „ѨHõOѨ<åÅ∞ ÖËKå~Ú.
„Ѩã¨OQÍÖË HÍHõ J<ÕHõ KÀ@¡ `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∞ ‰õÄ_® ™êfig∞r KÕâß~°∞.
J<Õ‰õΩÅ∞ PÜ«∞##∞ `«=∞ Wà◊§‰õΩ PǨfixOz `«=∞ JuH˘kÌ=∞Ok q∞„`«∞Å`À
Hõeã≤ q_çQÍ PÜ«∞# „Ѩã¨OQÆO q<åfl~°∞. ™êfig∞rx ™ê^Œ~°OQÍ PǨfixOz
JxaÃãO\ò „Ѩã¨OQÆO KÕ~ÚOzOk. P „Ѩã¨OQÆ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ HõÅflÖò PÖϯ\ò
‰õÄ_® áêÖÁæ#_»O qâı+¨O.
XHõ ~ÀA L^ŒÜ«∞O ™êfig∞r `«~°QÆ`«∞ʼnõΩ "≥à◊¡_®xH˜ ã≤^Œú=∞=Ù`«∞<åfl~°∞.
PÜ«∞# QÆk "Õ∞_» g∞^Œ LOk. JHõ¯}∞‚Oz g^äŒ∞Å#∞ K«∂âß~°∞. L^ŒÜ«∞HÍÅѨÙ
ã¨O^Œ_ç, `˘O^Œ~° JHõ¯_» HÍ#=KåÛ~Ú. XHõ "≥·Ñ¨Ù "ÕQÆOQÍ
LÖϡ㨠ÉÏÅ∞_»∞ –
[QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù
Ѩ~°∞ÔQ`ÕÎ QÆ∞„~°Ñ¨Ù|O_»∞¡. L`ÕÎ[Éèíi`«OQÍ Hõ^Œe "≥à◊√`«∞#fl
¢ãÅΑ ∂ ѨÙ~°∞+¨μÅ∂ =∞~À "≥Ñ· Ù¨ . W=hfl K«∂ã≤#ѨC_»∞ ™êfig∞rÖ’
ZO^Œ∞HÀ LÖÏ¡ã¨ÉèÏ=O [xOzOk. PÜ«∞# LÖÏ¡ã¨Éèíi`«OQÍ áê_®~°∞:
KÕ`« Kè«„`«O, t~°ã¨∞# \’Ñ‘,
QÆOѨÅH˘nÌ áœ_»~ü ѨÙÅ∞=ÚH˘#fl =ÚYO,
Ѩ~°∞QÆ∞Öˇ`ÕÎ ¢ã‘ÎÅ∞.....
™êfig∞r áê@, PÜ«∞# HõO~î°ã¨fi~°OÖ’ ^èŒfixOz# ѨiǨã¨O =∞¿ÇÏO„^Œ∞}˜‚
Hõ_»∞ѨÙ|ƒ #qfiOKå~Ú. áê_ç# Ñ≤^ŒÑ¨ ™êfig∞r âß~°^•#O^Œ`À, ''D ¢ã‘ÎÅ∞
WO`« áœ_»~ü =ÚMÏ# ѨÙÅ∞=ÚH˘<åflˆ~, n#flO`å QÀH˜ fÜ«∂ÅO>Ë áê~°,
ÖˉõΩO>Ë QÆ_ç¤HÀ¿ã Ü«∞O„`«"≥∂ J=ã¨~°O—— J<åfl~°∞.
`«~°QÆ`«∞Å "Õà◊ HÍ=™ÈÎOk. ™êfig∞r J^Õ =∂#ã≤Hõ ã≤÷uÖ’ XHõ ÉÏÅ∞xÖÏ
#=Ófi ѨiǨ™êÅ`À LÖÏ¡ã¨Éèíi`«OQÍ q<Àkã¨∞Î<åfl~°∞. „ѨHõ¯# L#fl"åi áê~å≈fiã≤÷
(rib) <˘‰õΩ¯`«∂ H˜`«H˜`«Å∞ ÃÑ\Ïì~°∞. WÖÏ JO^Œ~°∂ #=ÙfiH˘O@∂ "≥∞@¡ g∞^Œ∞QÍ
528 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

„H˜OkH˜ kQÍ~°∞. kQÆ∞`«∞#fl ™êfig∞r ã≤÷u ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ =∂iáÈ~ÚOk. PÜ«∞#

QÆOcè~° =Ú„^Œ =Ç≤ÏOKå~°∞† PÜ«∞# JO`«~°∞‡Y∞Å=Ù`«∂#fl@∞¡ =ÚY=¸, Hõà◊¥¡
ã¨∂zOKå~Ú. „ѨQÍ_è»"≥∞ÿ# „ѨâßO`«`« PÜ«∞#Ö’ HÍ#=zÛOk. „H˜OkH˜ ky "≥o¡
ã¨~åã¨i `«~°QÆu QÆkÖ’H˜ "≥àÏ¡~°∞. ''QÆkÖ’H˜ =zÛ# PÜ«∞# q<À^•Å∞ KÕã≤#
ÉÏÅ∞_»∞ HÍ^Œ∞† ÉèíQÆ=`åûHΔÍ`å¯~°O á⁄Ok#, ã¨^• ã¨~°fi"Õà◊ÖÏ ÉèíQÆ=O`«∞x
™êOQÆ`åºxfl á⁄O^Œ∞`«∂=Ù#fl, ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂uѨ~°∞_≥·# [QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù—— JO@∂
„"åã¨∞Î#flk "Õ∞s Å∂~¸ |~ü¯.
D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r `«=∞ |ã¨Ö’ ^•^•Ñ¨ÙQÍ Éè’[#O KÕã≤ Z~°∞QÆ~∞° . „Ѩu
~ÀE Z=~À XHõ~°∞ PÜ«∞##∞ fã¨∞‰õΩ"≥àı¡"å~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ Z=~°<åfl
PǨfixOz LO\Ï~°∞. HÍx ™êfig∞r P q+¨Ü«∞O =∞~°záÈÜÕ∞"å~°∞. Éè’[<åxH˜
‰õÄ~°∞Û#fl `«~∞° "å`Õ P q+¨Ü∞« O *Ï˝ÑH¨ Oõ =KÕÛk. "≥O@<Õ P Éè’[#O J~°Oú `«~O° QÍ
PÑ≤"Õã≤ `˘O^Œ~° `˘O^Œ~°QÍ |Ü«∞\˜H˜ "≥o¡áÈÜÕ∞"å~°∞.
™êfig∞r *Ï˝# Ѩi=∂}ÏʼnõΩ J=^èŒ∞Å∞ ÖË=Ù. PÜ«∞#`À LO@∞#fl „Ѩu
XHõ¯~°∂ PÜ«∞# ã¨~°fi`À=ÚY *Ï˝<åxfl K«∂ã≤ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞ÅÜ«∂º~°∞. QÆ∞_çfi<£`À
~å[H©Ü«∂Å∞ =ÚK«Û\˜™êÎ~°∞. Ǩ~°fi~ü¤ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞OÖ’
*Ï˝#
Ѩi^èŒ∞Å∞
K«i„`« âßYÖ’ Ѩ\ÏìÅ∞ ã¨=Úáêi˚Oz# á¶êH±û`À K«i„`«
QÆ∞iOz K«iÛOKÕ"å~°∞. Hˆ =ÅO ã¨OѶ∞¨ @#Å∞ =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞,
K«i„`«Ö’x Ju z#fl JOâßÅ∞ Ãã·`«O PÜ«∞#‰õΩ `≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. uO_çáÈ`«∞
J~Ú# ~À=∞<£ K«„Hõ=iÎ q@ìeÜ«∞ãπ J™êû"£∞ #∞O_ç "≥∞ÿ<åÑ≤@ìÅ#∞ `≥Ñ≤ÊOz
"å\˜x áêÅÖ’#∞, <ÕuÖ’#∞ =O_çOK«∞H˘x u#_»O QÆ∞iOz K≥¿ÑÊ"å~°∞.
J"≥∞iHÍ |à◊¡Ö’ K«„HÍÅ∞ ZÖÏ `«Ü«∂~°∞KÕ™êÎ~À q=iOKÕ"å~°∞. W\©=e
[~°‡hÖ’x "≥·*Ï˝xHõ Pq+¨¯~°}Å#∞ QÆ∞iOz qѨÙbHõiOKÕ"å~°∞. Ü«¸^Œ∞
`«`åÎ fiÅ∞, áê~°jHõ PKå~°=º=Ǩ~åÅ∞, S~Àáê ~å[H©Ü«∞ =º=ã¨÷, YQÀà◊âߢã¨ÎO
W`åºk qaè#fl ~°OQÍÅÖ’ PÜ«∞#‰õΩ#fl ‰õÄÅOHõ+¨ Ѩi*Ï˝<åxH˜ Ѩi^èŒ∞ÖË¡=Ù.
"å\˜#O`å T~°ˆH K≥ѨʉõΩO_® <Õ\ ˜ =∂#= r=# ã¨~°o`À Ѩ~°ã¨Ê~° ã¨O|O^èŒO
HõeÊOz =∂\Ï¡_»_»OÖ’ PÜ«∞# JkfifÜ«ÚÅ∞. ZHõ¯_» =∂\Ï¡_ç<å, U
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂\Ï¡_ç<å, ^Õxx QÆ∞iOz =∂\Ï¡_ç<å ÉèÏ~°`«^Õâ◊=¸, ^•x
Ѷ¨∞#`å PÜ«∞# =∂@Ö’¡ ^Àº`«Hõ=∞ÜÕ∞º f~°∞`å~Ú.
™êfig∞r ZHõ¯_» rqOz<å P ã¨÷ÅO`À `å^•`«‡ º"≥∞ÿáÈ`å~°∞. P =∂@Å∞,
P PKå~°=º=Ǩ~å^Œ∞ÅxflO\˜Ö’ PÜ«∞# ™ê÷x‰õΩÅÖÏQÆ =∂iáÈ~Ú#@∞¡QÍ
 WOQÆ¡O_£Ö’ 529

LO@∞Ok. =∞¿ÇÏO„^Œ∞_»∞ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ „â◊^Œú K«∂Ѩ#ѨC_»∞

`ÕeHõ HõΔ}ÏÅ∞
=∞O^ŒeOKÕ"å~°∞. PÜ«∞# ѨiǨ™êÅ∞ K≥Ü«∞º‰õΩO_®
LO_»_»O JO@∂ LO_»^Œ∞. PÜ«∞#`Àáê@∞ L#fl"å~°∞
Hõ_»∞ѨÙ|ƒ #=fi‰õΩO_® LO_»ÖË~°∞.
áê~î°âßÅÖ’¡ Ñ≤Å¡Å#∞ ɡ`«ÎO`À H˘@ì_»O QÆ∞iOz# „Ѩ™êÎ=# XHõ ~ÀA
=zÛOk:
ã¨ìs¤ : Z=Ô~·<å Ñ≤Å¡Å#∞ H˘@ì_»O K«∂¿ãÎ <å‰õΩ HÀѨO =ÚOK«∞H˘ã¨∞ÎOk.
QÆ∞_çfi<£ : Ñ≤Å¡Å<Õ ZO^Œ∞‰õΩ, QÍ_ç^Œ J~Ú<å㨈~, Z=Ô~·<å "å\˜x H˘@ì_»O
K«∂¿ãÎ <å‰õΩ `å~°™ê÷~ÚÖ’ HÀѨO =ã¨∞ÎOk.
™êfig∞r : x["Õ∞. "åi "åi *Ïu g∞^Œ J#∞~°H˜Î `«Ñ¨Ê^Œ∞ Hõ^•!
#=fi‰õΩO_® ™êfig∞r nxx <˘H˜¯=Hͯ}˜Oz#ѨC_»∞ Z=~°∂ `«=∞ #=Ùfi#∞
J}K«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. á⁄@ìK≥Hõ¯ÅÜÕ∞ºÖÏ #qfiOk QÆ∞_çfi<Õ!
WOQÆ¡O_£Ö’#∂ ™êfig∞r HÍ~°ºO JO`« ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ#kQÍ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
JHõ¯_» ‰õÄ_® PÜ«∞# á¶ê^ŒsÅ „ѨuѶ∞¨ @#Å#∞ Z^Œ∞~˘¯#=Åã≤ =zÛOk. á¶ê^ŒsÅ
ѨÙ~°=∂~ÚOѨÙÅ`À Ѩ„uHõÅ∞ PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz "å~°ÎÅ∞
H˘xfl Q˘}∞QÆ∞_»∞Å∞
„ѨK«∞iOK«_»O =∂#∞H˘<åfl~Ú. PÜ«∞# „Ѩã¨OyOKÕ KÀ@¡Ö’
Ãã·`«O H˘O^Œ~°∞ ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ∞ z#flz#fl Q˘_»=Å∞ HõeÊOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflO
Kå~°∞. WÖψQ XHõ ~ÀA XHõ =ºH˜Î, ™êfig∞r „Ѩã¨OQÆO ѨÓiÎHÍQÍ<Õ ÖËz, ''g∞~°∞
=ÚO^Œ∞QÍ<Õ „Ѩã¨OQÍxfl `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® WÖÏ =∂\Ï¡_»_»O =∂#∞H˘x,
„"åã¨∞H˘x ã≤^OúŒ KÕã≤ =∂\Ï¡_`ç Õ ÉÏQÆ∞O@∞Ok—— J<åfl_»∞. ™êfig∞r =∞m¡ ÖËKå~°∞.
=∞m¡ „Ѩã¨OyOK«™êQÍ~°∞. PÜ«∞# „Ѩã¨OQÆ =∞ǨÏ`«Î fiO „â’`«Å#∞ ѨÓiÎQÍ
ã¨"≥∂‡Ç≤Ï`«∞Å#∞ QÍqOzOk – QÆO^Œ~°QÀà◊O ã¨$+≤ìOKåÅx „Ѩܫ∞uflOz#
q∞+¨#s =∂Ü«∞"≥∞ÿáÈÜ«∂_»∞!
=∞~˘Hõ™êi ™êfig∞r `«=∞ „Ѩã¨OQÆO ѨÓiÎKÕã¨∞Î#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JHõ¯_»
‰õÄ~°∞Ûx=Ù#fl XHõ ã¨∞„Ѩã≤^Œú `«`«Î fiA˝_»∞ ÖËz, ''g∞~°∞ KåÖÏ ÉÏQÍ „Ѩã¨OyOKå~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ <å ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõ Jaè#O^Œ#Å∞. HÍx XHõ¯ q+¨Ü«∞O. g∞ =∂@Ö’¡
#∂`«# ÉèÏ"åÅ∞ Ug ÖË=Ù—— J<åfl_»∞. ™êfig∞r ã¨∞„âß=º QÆOcè~° ã¨fi~°O
H˘#™êyOk: ''<Õ#∞ g∞`À ã¨`º« "Õ∞ K≥áêÊ#∞. ã¨`åºxfl QÆ∞iOz K≥áêÊ#∞. Ü«ÚQÍÅ
Ѩ~°ºO`«O "≥Åã≤=Ù#fl Ѩ~°fi`åÅ ÖÏO\˜ J<åkÜ≥ÿ∞# ã¨`åºxfl, =∂#"åo ÖÏO\˜
S 36
530 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

Ju „áêp# ã¨`åºxfl, ÉèíQÆ=O`«∞xÖÏ âßâ◊fi`«OQÍ q~ålÖË¡ ã¨`åºxfl K≥áêÊ#∞.

ZÖÏ K≥a`Õ g∞~°∞ P ã¨`åºxfl g∞ rq`«OÖ’ áê\˜OK«_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl™êÎ~À JÖÏ
<Õ#∞ K≥Ñ≤Ê=ÙO>Ë Jk KåÅ^•?—— ™êfig∞r K≥Ñ≤Ê =ÚyOK«_»"Õ∞ PÅ㨺O –
''J^Œ∞ƒù`«O! ZO`«\ ˜ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ["åÉ’ K«∂_»O_ç—— JO@∂ J<ÕHõ HõO~î°ã¨fi~åÅ∞
QÆkÖ’ „Ѩu^èŒfixOKå~Ú† ^•x`Àáê@∞ Hõ~°`åà◊^èŒfi#∞Å∞ q∞#∞fl=Ú\Ïì~Ú.
ZÖÏO\˜ „ѨuѶ¨∞@#ʼnõÄ K«eOK«‰õΩO_®, „â’`«Å#∞ ™êfig∞r ZÖÏ =∞O„`«
=ÚQÆ∞úÅ#∞ KÕâß~°∞ J#fl^•xH˜ W^˘Hõ L^•Ç¨Ï~°}.
''<Õ#∞ ZÖÏ ã¨`«º ™êHΔÍ`å¯~°O á⁄O^•<À g∞‰õΩ K≥|∞`å#∞—— JO@∂
™êfig∞r H˘#™êyOKå~°∞. P ~ÀA x+¨¯Å‡+¨=¸ áê=#=¸ J~Ú# N~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å rq`«O, ^Œ$_è» ã¨OHõÅÊO`À PÜ«∞# X#iOz#
ã¨`«º
™êHΔÍ`å¯~°O ã¨`åº<Õfi+¨}, PÜ«∞# Pq+¨¯~°}, JxflO\˜H© q∞Oz, 'ZHõ¯_»
<Õ#∞ L<åfl<À JHõ¯_» ã¨`«ºO LO@∞Ok— Jx PÜ«∞#
Ö’HÍxH˜ Kå\˜K≥ѨÊ_»O ÖÏO\˜q ™êfig∞r ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ QÆOcè~° ã¨fi~°OÖ’
WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
''<å‰õΩ ã¨`«º ™êHΔÍ`å¯~°O HõeyOk. ZO^Œ∞HõO>Ë Jk <å ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’
JѨÊ\˜ˆH <≥ÅH˘x=ÙOk Hõ#∞Hõ. ã¨`«º=∞<Õk D =∞`«OÖ’<À, P =∞`«OÖ’<À
LO^Œx TÇ≤ÏOK«∞HÀHõO_ç, P`«‡=OK«# KÕã¨∞HÀHõO_ç. g∞ =∞`«O g∞‰õΩ ã¨`åºxfl
JOkOK«ÖË^Œ∞. g∞ˆ~ ^•xx g∞ =∞`åxH˜ JOkOKåe. ã¨`åºxH˜ „Ѩ[Å∞,
=∞`åKå~°∞ºÅ∞ J<ÕHõ ¿Ñ~°∞¡ ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞† "å~°O`å ''ã¨`«º ™êHΔÍ`å¯~åxH˜ nxx
#=∞‡O_ç, ^•xx #=∞‡O_ç—— JO@∂=ÙO\Ï~°∞. HÍx <Õ#∞ K≥|∞`«∞<åfl#∞:
J=¸Åº ~°`«fl=∞~Ú# ã¨`«ºO g∞Ö’<Õ LOk. L#flk XHõ¯>Ë. „â◊^ŒúQÍ q#O_ç:
P ã¨`«ºO ™êHΔÍ`«∂Î g∞ˆ~!——
Q˘}∞QÆ∞_»∞Ö’, „ѨuѶ¨∞@#Ö’ Uk `«ÖˇuÎ<å ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ∞ J<Õ‰õΩÅ
rq`åÅÖ’ Ѩi=~°Î##∞ fã¨∞‰õΩ=KåÛÜ«∞#_»O =∂„`«O =Ú=∂‡\˜H© x[O. ÃÑ·
„Ѩã¨OQÆO q#_®xH˜ "≥o¡# XHõ ¢ã‘Î HÍÖÏO`«~°OÖ’ WÖÏ K≥Ñ≤ÊOk: ''K«~üÛÖ’
x~°fiÇ≤ÏOKÕ LѨ<庙êʼnõΩ ã¨„Hõ=∞OQÍ Ç¨[~°ÜÕ∞º^•xfl. JO^Œ~°∂ "≥àÏ¡~°∞,
JO^Œ~°∂ "≥o¡f~åe HÍ|\˜ì <Õ#∂ "≥àÏ¡#∞. P „Ѩã¨OQÍÅ∞ xs˚="≥∞ÿ#q, ã¨∂ÊùiÎ
~°Ç≤Ï`«=∞~Ú#q, qã¨∞QÆ∞ ѨÙ\˜ìOKÕq. HÍx ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ∞ q#fl `«~°∞"å`«
<å ^è•i‡Hõ rq`«OÖ’ XHõ *’ºu "≥eyOk. PÜ«∞# Jaè„áêÜ«∂Å∞ Ü«∞^ä•~°÷
=∞~Ú#q, ã¨r="≥∞ÿ#q. Jq <å rq`å<Õfl =∂iÛ"Õâß~Ú.——
 WOQÆ¡O_£Ö’ 531

™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅÖ’ HõÖ’¡ÅO ã¨$+≤ìOK«_®xHõO@∂ =KÕÛ"å~°∞ ‰õÄ_®

Hõ^∞Œ .Ì giÖ’ J<Õ‰Ωõ Å∞ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ ѨxKÕã≤ Ѩ^gŒ q~°=∞} KÕã#≤ POˆQÜ ¡ Ú« Å∞†
POQÆ¡ „ѨÉèí∞`«fiO `«=∞`À =∞~åº^•=∞#fl#Å`À =º=ǨÏiOKå
K«i„`«Ö’
„Ѩ[˝ Åx ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ HÀ~°_®xfl g~°∞ =ºuˆ~H˜OKÕ"å~°∞. giÖ’
H˘O^Œ~°∞ XHõ™êi ™êfig∞r LѨ<庙êxH˜ =KåÛ~°∞. ™êfig∞r
„áê~°OaèOz H˘xfl xq∞ëêÖË J~Ú=ÙO@∞Ok. JO`«Ö’ XHõ_»∞ ÖËz ÉÁOQÆ∞~°∞
Q˘O`«∞`À, ''PǨ J^Œ∞ƒù`«O, ÉÏQÍ =∂\Ï¡_®~°∞, Hõ$`«[˝`«, Hõ$`«[˝`«!—— JO@∂
aQÆæ~°QÍ JiKå_»∞. JO^Œ~°∂ =ÚMÏÅ∞ „uÑ≤Ê J`«}˜‚ K«∂âß~°∞. HÍx ™êfig∞r
Z_»`≥QƉõΩO_® „Ѩã¨OQÆO KÕã¨∂Î=ÙO_»_»O`À P`«}˜‚ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. POˆQ¡Ü«Ú_»∞
=^ŒÖË¡^Œ∞. Ѩ^ÕѨ^Õ J^Õ K≥|∞`«∂ W|ƒOk HõeyOK«™êQÍ_»∞. JO^ŒiH© Ѩ@ì~åx
HÀѨO =zÛ#ѨÊ\˜H© Z=~°∂ Ug∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
™êfig∞r JѨC_»∞ |∞^Œ∞ú}˜‚ QÆ∞iOz „Ѩã¨Oyã¨∞Î<åfl~°∞. |∞^Œ∞úx `åºQÆ=¸,
„ѨâßO`«`« – âßOu ã¨~°fi„`å <≥ÅH˘#_®xH˜ PÜ«∞# ã¨O^Õâ◊O=¸ÖÏO\˜ "å\˜x
q=iã¨∞Î<åfl~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J`«QÍ_»∞ =∞m¡ ÖËz, ''g∞~°∞ K≥|∞`«∞#flk `«Ñ¨C.
ã¨~ü =∂xÜ«∞~ü qeÜ«∞"£∞û ~°zOz# ѨÙã¨ÎHõOÖ’, '|∞^Œ∞ú_»∞ XHõ ™êfi~°÷Ѩ~°∞_»∞,
^Œ∞+¨μì_»∞, ÉèÏ~°º#∞ ‰õΩ=∂~°∞}˜‚ =^ŒeÃÑ\˜ì# „^ÀÇ≤Ï, <åã≤ΉõΩ_»∞— JO@∂ ¿Ñ~˘¯#
|_ç=ÙOk! ã¨=∂[O HÀã¨O H˘xfl xÜ«∞=∞x|O^èŒ#Å∞ `«Ñ¨Ê JO`« Q˘Ñ¨ÊQÍ
PÜ«∞# UO K≥áêÊ~°∞? ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOK«x PÜ«∞# ã≤^•úO`åÅ#∞
XHõ =∞`«=∞x ѨiQÆ}˜OK«_»"Õ∞ `«Ñ¨C#fl~° `«Ñ¨C—— Jx aQÆæ~°QÍ K≥áêÊ_»∞.
JѨÊ\˜H© ™êfig∞r P`«}˜‚ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀHõ, |∞^Œ∞úx „¿Ñ=∞, ^•#jÅ`« ÖÏO\˜
ã¨^Œ∞æ}ÏÅ#∞ ã¨∂ÊùiÎ=∞O`«OQÍ K≥ѨʙêQÍ~°∞† <Õ\ ˜H© PÜ«∞# ÖÏO\˜ =∞Ǩ`«∞‡Å∞
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ rqã¨∞<Î åfl~°x ã¨∂zOKå~°∞. JѨC_»∞ =∞m¡ P POˆQÜ ¡ Ú« _»∞, ''g∞~°∞
`«Ñ¨C_»∞ Jaè„áêÜ«∂Å∞ "≥Å¡_çã¨∞Î<åfl~°∞. =∞Ǩ`«∞‡ÅO@∂ g∞~°∞ K≥|∞`«∞#fl
Ü«∂=#‡On ^˘OQÆÅ∞, ˆH=ÅO ^˘OQÆÅ∞. WÖÏO\˜ "å~°∞ =zÛ#ѨC_»∞ <Õ#∞
áÈbã¨∞Å ã¨Ç¨Ü«∞O`À "åiÃÑ· xѶ¨∂ LOKå#∞. H˘xfl KÀ@¡ #∞O_ç "åix
`«iq∞Q˘\Ïì#∞ ‰õÄ_®! ^˘OQÆÅ∂, "≥∂ã¨QÍàı¡ HÍëêÜ«∞O ^èŒiã¨∞Î<åfl~°∞. „Ѩ[Å∞
"åix ™ê^èŒ∞=ÙÅx ¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~°∞—— J<åfl_»∞.
W^ŒO`å K«∂ã≤ WHõ ã¨ìs¤ ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. ÖËz P POˆQ¡Ü«Úx =^ŒÌ‰õΩ
"≥o¡, ''PѨÙ. <Õ#∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ L#flѨC_»∞ J<ÕHõ=∞Ok ™ê^èŒ∞=ÙÅ#∞ K«∂âß#∞,
=∂\Ï¡_®#∞. "å~°O`å Ѩq„`«∞Å∞—— Jx HÀѨOQÍ K≥ÑÊ≤ `«# KÀ\˜H˜ uiy "≥àÏ¡_∞» .
532 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

P POˆQ¡Ü«Ú_»∞ ™êfig∞rx XHõ `«q∞à◊√_»#∞H˘<åfl_»∞. HõÅHõ`åÎÖ’ É∫

|*Ï~üÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ `«q∞à◊ _®Hõì~°∞¡ x=ã≤OKÕ"å~°∞. "åiÖ’ ѨÅ∞=Ùi ¿Ñ~°¡ z=~°
'™êfiq∞— ~å=_»O Hõ^Œ∞Ì. ^•xx |\˜ì '™êfiq∞— q"ÕHÍ#O^Œ ‰õÄ_® XHõ `«q∞à◊√_»x
J`«_»∞ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl_»∞. HÍx PÜ«∞# XHõ ɡOQÍb Jx `≥eÜ«∞QÍ<Õ
™êfig∞r`À, ''F, q∞=∞‡efl XHõ `«q∞à◊√xQÍ ÉèÏqOKå#∞. WѨC_»∞ K«∂¿ãÎ =∞~˘Hõ
ɡOQÍb Jx `≥Å∞™ÈÎOk. ã≤áê~ÚÅ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ q∞=∞‡ÅflO^Œih
"Õ∞"Õ∞ ~°H˜ΔOKåO. Wk g∞‰õΩ `≥eÜ«∞Ok HÍ^Œ∞!—— J<åfl_»∞.
WO`«Ö’ ã¨ìs¤ XHõ¯ Ѩ~°∞QÆ∞# P`«_ç =^ŒÌ‰õΩ =zÛ, ''`Õ~°QÍ ~°H˜ΔOK«ÖË^Õ!
_»|∞ƒ ѨÙK«∞ÛH˘<Õ Hõ^• P Ѩx KÕâß~°∞!—— J<åfl_»∞ HÀѨOQÍ. ã¨ìs¤ â◊s~°O
HÀѨO`À HõOÑ≤OzOk. P`«}˜‚ J=∂O`«O XHõ =¸@ÖÏ |Ü«∞\˜H˜ qã≤i"ÕÜ«∂
Åx ã¨ìs¤H˜ JxÑ≤OzOk.
™êfig∞r „Ѩã¨OQÍxfl ã¨OH˜ΔѨΠÖËY#OÖ’ #"≥∂^Œ∞ KÕã¨∞H˘O@∞#fl QÆ∞_çfi<£
JѨC_»Ñ¨C_»∞ HÀѨOQÍ P`«}˜‚ K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞. WHõ `«##∞ J^Œ∞ѨÙÖ’ LOK«∞HÀÖËHõ
áÈÜ«∂_»∞† ã¨Ç¨Ï<åxfl HÀÖÁÊ~Ú K˘Hͯ =∞_»`«Å#∞ ÃÑ·H˜ ÖÏH˘¯O@∂ XHõ
=Ú+≤ìѶ¨∂`«O`À J`«_çH˜ |∞kúK≥áêÊÅx „Ѩã¨OQÆO =ÚyOѨ٠HÀã¨O `«Ç¨Ï`«Ç¨Ï
ÖÏ_»∞`«∂ "Õz=Ù<åfl_»∞. Ѩ~å~Ú ^Õâ◊OÖ’, Ѩ~å~Ú „Ѩ[Å =∞^茺 L#fl D
ã≤÷uÖ’, D QÆO^Œ~°QÀà◊O ZHõ¯_»‰õΩ ^•ifã¨∞ÎO^À#x âß~°^•#O^Œ, =∞¿ÇÏO„^Œ∞_»∞
PO^Àà◊#`À ‰õÄ~°∞Ûx=Ù<åfl~°∞.
WO`«^•HÍ [~°∞QÆ∞`«∞#flk H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® „Ѩã¨Oyã¨∞Î#fl
™êfig∞r D Ѷ¨∞@ìOÖ’ P POˆQ¡Ü«Úx "≥·Ñ¨Ù ^Œ$+≤ìx ™êiOKå~°∞. JÖÏ ^Œ$+≤ìx
™êiOz#ѨC_»∞ PÜ«∞# PHõ$`Õ =∂iáÈ~ÚOk. „ѨâßO`«OQÍ, QÆOcè~°OQÍ
HÍ#=KÕÛ PÜ«∞# WѨC_»∞ K«∂_»_®xˆH ÉèíÜ«∞OQÍ L<åfl~°∞. „Ѩà◊Ü«∞HÍÅ
~°∞„^Œ∞xÖÏ P POˆQ¡Ü«ÚxÃÑ· ^Œ$+≤ìx ˆHO„nHõiOz ^•^•Ñ¨Ù 35 xq∞ëêÅ∞
POˆQ¡Ü«ÚÅ K«i„`«#∂, "å~°∞ KÕã≤# ^Œ∞~åQÆ`åÅ#∂, JѶ¨∂~Ú`åºÅ#∂ UHõ~°=Ù
ÃÑ\Ïì~°∞. S^Œ= â◊`åaÌ =∞^茺֒ ÃÇÏOy+πì, ǨÏ∫~åû HÍÅO #∞O_ç JѨÊ\˜ ^•HÍ
"å~°∞ ^Õâ◊^ÕâßʼnõÄ "≥o¡ JHõ¯_ç „Ñ¨[Å#∞ ÉÏxã¨Å∞QÍ KÕã¨∞HÀ=_®hfl, JHõ¯_»
"å~°∞ [iÑ≤# ÉèíÜ«∂#Hõ Hõ$`åºÅ#∂, Ѷ¨∂`«∞HÍÅ#∂ `«y# P^è•~åÅ#∞
L^•Ç¨Ïiã¨∂Î ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
JO^Œ~°∂ xâıÛ+¨μìÖˇ· ™êfig∞r<Õ K«∂ã¨∂Î=ÙO_çáÈÜ«∂~°∞. PÜ«∞# POQÆ¡
áêO_ç`åºxfl K≥áêÊÖÏ? K«i„`«Ö’ PÜ«∞#‰õΩ QÆÅ ã¨∞xt`« *Ï˝<åxfl K≥áêÊÖÏ?
 WOQÆ¡O_£Ö’ 533

K«i„`«#∞ qѨÙbHõiOK«_»OÖ’x PÜ«∞# „ѨuÉèí#∞ ¿Ñ~˘¯<åÖÏ? =∞O„`«=ÚQÆ∞úÖˇ·

#@∞¡QÍ JO^Œ~°∂ J>Ë¡ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞.
™êfig∞r „Ѩ`«ºHõΔ `åH˜_ç`À P POˆQ¡Ü«Ú_»∞ ‰õΩѨʉõÄeáÈÜ«∂_»∞. `«#
`«Ñ¨C#∞ J`«_»∞ „QÆÇ≤ÏOz qÅÑ≤OK« <å~°OaèOKå_»∞. KÕu~°∞=∂Å∞`À Hõà◊√¡
`«∞_»∞K«∞H˘O@∂ "≥H˜¯"≥H˜¯ U_»fi™êQÍ_»∞.
P `«~°∞"å`« ™êfig∞r `«=∞ ^Œ$+≤ìx P`«_ç "≥·Ñ¨Ù #∞O_ç „uÑ≤Ê „â’`«Å "≥·Ñ¨Ù
™êiOKå~°∞. PÜ«∞# PHõ$u, HõO~î°ã¨fi~°O =∂~å~Ú. âßO`« QÆOcè~°∞ÅÜ«∂º~°∞.
"≥∞Å¡x ã¨fi~°OÖ’, ''WHõ =∞#O „Ѩ`åºÇ¨~°O, ^è•~°}Å#∞ K«∂^•ÌO...—— JO@∂
PÑ≤# KÀ@ #∞O_ç `«=∞ „Ѩã¨OQÍxfl H˘#™êyOKå~°∞.
=∂=ÚÅ∞QÍ [iˆQ '„Ѩâ’fl`«Î~åÅ— HÍ~°º„Hõ=∞O P ~ÀA KÀ@∞KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞.
LѨ<åºã¨O ѨÓiÎHÍQÍ<Õ J<Õ‰õΩÅ∞, ''™êfig∞r! ã¨Ç¨Ï#O JO>Ë Uq∞\’ D ~ÀA
g∞~°∞ =∂‰õΩ PK«~°}Ï`«‡HõOQÍ K«∂Ñ≤OKå~°∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r`À.
P POˆQ¡Ü«ÚxÖ’ ‰õÄ_® Ѩi=~°Î# HõxÑ≤OzOk. „ѨâßO`«OQÍ ÖËz ã¨ìs¤
=^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ HõΔ=∂Ѩ} K≥Ñ≤Ê |Ü«∞\˜H˜ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. JHõ¯_»∞#fl Ü«Ú=‰õΩÅ∞ P`«}˜‚
=kÖË@@∞ìQÍ ÖË~°∞. „Ѩã¨OQÍ#O`«~°O "å~°∞ WO\˜ „áêOQÆ}OÖ’ QÆ∞q∞QÆ∂_ç P
q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz Ѷ¨∂@∞QÍ =∂\Ï¡_»∞H˘O@∞#flѨC_»∞ ™êfig∞r „ѨâßO`«OQÍ,
''P q+¨Ü«∞O WO`«\ ˜`À =^ŒeÃÑ@ìO_ç. J`«_»∞ ‰õÄ_® <å~åÜ«∞}∞_Õ#x =∞~°z
áÈHõO_ç—— J<åfl~°∞. D ã¨OѶ¨∞@#<Õ PÜ«∞# ÖˇÔQ\ò‰õΩ „"åã≤# ÖËYÖ’ „Ѩ™êÎqOz
LO_®e: ''<Õ#∞ F~°∞ÊÖ’#∂, ™ê#∞Éèí∂uÖ’#∂ <å áê~îåÅ#∞ „Ѩux`«ºO <Õ~°∞Û
H˘O@∞<åfl#O>Ë #∞=Ùfi ã¨O`À+¨Ñ¨_»`å=Ù. D L#fl`«"≥∞ÿ# |Å=`«Î~° POQÀ¡
WO_çÜ«∞#¡Ö’ ‰õÄ_® <Õ#∞ k=º`åfixfl ^Œi≈OK«_®xH˜ P~°Oaèã¨∞Î<åfl##∞
H˘O@∞<åfl#∞. ^ŒÜ«∞º=∞<Õk XHõ\ ˜ LO>Ë P ^ŒÜ«∂º<Õfl „Ѩ`«ºHõΔOQÍ „¿Ñq∞OK«QÆeˆQ
ã≤÷uH˜ KÕ~°∞HÀÉ’`«∞<åfl#x ÉèÏqã¨∞Î<åfl#∞.——1
|Ü«∞@#∞#fl W`«~°∞Å∞ HõeÊOKÕ ã¨=∞㨺Å∞ XHõ "≥·Ñ¨Ù LO_»QÍ, ™êfig∞r
POˆQ¡Ü«∂aè=∂#∞Å #∞O_ç ‰õÄ_® ã¨=∞㨺Å∞ ~å™êQÍ~Ú. ™êfig∞r „QÆO^ä•Å∞
„ѨK«∞iOK«_»OÖ’ ã¨ìs¤H©, J"≥∞iHÍÖ’ ÖˇÔQ\ò, "åÖ’¤ „ѨÉèí$`«∞Å =∞^茺 Jaè„áêÜ«∞

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@Å∞ 41–42.

534 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ÉèË^•Å∞ `«Öˇ`åÎ~Ú. J"≥∞iHÍÖ’ U „QÆO^ä•Å∞ „ѨK«∞iOKåe, WOQÆ¡O_£Ö’ "Õ\ ˜x

„ѨK∞« iOKåÅ<Õ q+¨Ü∞« OÖ’ ã¨=∞㨺 U~°Ê_çOk. J<ÕHõ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ ™ê~å *’HõºO
KÕã¨∞H˘x ã¨=∞㨺 [\˜ÅO H͉õΩO_® QÆ\ ˜ìQÍ „Ѩܫ∞uflOzOk.
ã¨ìs¤
=∞#ã¨∞û =∂~°∞ÛHÀ=_»O ™êfig∞r ^Œ$+≤ìÖ’ JO^Œ~°∂ ã¨=∂#∞ÖË. PÜ«∞# Z=i "≥·Ñ¨Ó
"≥ÚQÆ∞æ K«∂ѨÖË~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© Éèí‰õΩÎÅ =∞^茺 <≥ÅH˘#fl D
"≥·Yi PÜ«∞#‰õΩ P"Õ^Œ<åÉèíi`«OQÍ Ñ¨i}q∞OzOk. WO^Œ∞‰õΩ `À_»∞ ™êfig∞rx
J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’ ‰õÄ_® ã¨ìs¤Ö’ Ö’@∞áê@∞¡ HÍ#=KåÛ~Ú.
ã¨ìs¤ k=º*Ï˝# ã¨=∂[ ã≤^•úO`åÅ`À „ѨÉèÏq`«∞_≥·# =ºH˜Î† âßHÍǨ~°O
JÅ=~°K«∞H˘<åfl_»∞. WÖÏO\˜ q+¨Ü«∂Ö’¡ =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ J`«_çH˜ H˘xfl xtÛ`åaè
„áêÜ«∂Å∞ L<åfl~Ú. =∂O™êǨ~°O, á⁄QÆ„`åQÆ_»O ÖÏO\˜ ™êfig∞r JÅ"å@¡#∞
P`«_»∞ ri‚OK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂_»∞. ÃÑ·QÍ J`«_çÖ’ H˘O`« Ñ≤ã≤<åi`«#O KÀ@∞KÕã¨∞
H˘Ok. á⁄Q͉õΩ W`åºk q+¨Ü«∂Ö’¡ K«=HõÉÏ~°∞ "å\˜<Õ ™êfig∞rH˜ W=fi™êQÍ_»∞.
''PǨ, D =∞x+≤ KÕ`«∞Ö’¡ Ѩ_®¤<Õ! W`«_»∞ <å „áê}ÏÅ∞ `À_Õã¨∞Î<åfl_Õ!—— Jx
™êfig∞r ÉÏ^èŒÑ¨_Õ@O`«QÍ ã¨ìs¤ =º=ǨÏiOKå_»∞.
J^Õq^èŒOQÍ =ÚÅ¡~ü "≥ÚO_çѨ@∞ì^ŒÅ ‰õÄ_® ™êfig∞rH˜ P"Õ^Œ#
HõeyOzOk. QÆ∞_çfi<£, á¶êH±û, =∞¿ÇÏO„^•^Œ∞Å∞ P WO\’¡ LO_»_»O P"≥∞‰õΩ
ã¨∞`«~å=¸ #K«ÛÖË^Œ∞. Wk ‰õÄ_® J<ÕHõ Jaè„áêÜ«∞ÉèË^•Å‰õÄ, =∞#™êÎáêÖ‰õÄ
^•ifã≤Ok.
Jk ÉèÏ~°`«^Õâ◊"≥∞ÿ<å, J"≥∞iHÍ J~Ú<å, WOQÆ¡O_£ J~Ú<å ™êfig∞r
™ê^è•~°} rq`åxH˜ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õÄ ÃÑ^ŒÌQÍ ZÖÏO\˜ =∂~°∂Ê ÖË^Œ∞.
|Ç≤Ï~°OQÆ „Ѩã¨OQÍÅ∞, LѨ^ÕâßÅ∞† PO`«iHõOQÍ ã¨^•
=∂~°∞ÊÖËx
ÉèíQÆ=^•úºã¨
ÉèíQÆ=^•úºã¨Ö’ Å~ÚOz# =∞#ã¨∞û† g\˜`Àáê>Ë q~ålÖË¡
`«=∂ëê, q<À^Œ „Ѩ=$uÎ. "åÅ∞ ‰õΩsÛÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx „ѨQÍ_è»
zO`«#Ö’ =Úxy LO\Ï~°∞. P =∞ø<åxfl ÉèíQÆflѨ~°∞ã¨∂ΠǨÏ~îå`«∞ÎQÍ '™È-ǨÏO,
™È-ǨÏO— JO@∂ HÀ=∞Å ã¨fi~°OÖ’ LK«Ûi™êÎ~°∞. ã¨#flx ã¨fi~°OÖ’ ɡOQÍb
áê@Å∞ áê_»`å~°∞. JO`«~°OQÆOÖ’ ã¨^• P#O^Œ=¸, ÉèíQÆ=^•úºã¨ JqzÛù#OQÍ
XHõ P~å^èŒ#QÍ q~ålÅ∞¡`«∞O_»_»O P áê@Ö’¡#∂, PÜ«∞# =ÚMÏ~°qO^ŒO
Ö’#∂ ^Àº`«Hõ=∞=Ù`«∞Ok.
™êÜ«∞O„`åÅÖ’ ™êfig∞r á¶êH±û ÖÏO\˜ Z=i`À<≥·<å Hõeã≤ "åǨºoH˜
"≥o¡=KÕÛ"å~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ "Õ_çh\˜ ™êfl#O KÕã≤ `«=∞ QÆkÖ’H˜ "≥o¡
 WOQÆ¡O_£Ö’ 535

„ѨâßO`«OQÍ Ñ¨_»∞H˘<Õ"å~°∞. HÍx ™êfig∞r Ѩ_»∞HÀ=_»O x„kOK«_®xH˜ HÍ^Œ∞.

ã¨^• ã¨~°fi"Õà◊ÖÏ ÉèíQÆ=^•úºã¨Ö’#∂, Ѩ~°=∂#O^ŒOÖ’#∂ PÜ«∞# q~ålÖÏ¡~°∞.
^•xx QÆ∞iOz ã¨fiÜ«∞OQÍ XHõ™êi PÜ«∞<Õ WÖÏ J<åfl~°∞:
[QÆ[˚#x
™êHΔÍ`å¯~°O ''~å„u QÆkÖ’H˜ "≥o¡ Ѩ_»∞H˘#fl HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ <åÖ’
Ѩ~°=∂#O^Œ `«~°OQÍÅ∞ Lá⁄ÊOQÆ∞`å~Ú. P `«~°∞"å`« <Õ#∞
Ѩ_»∞HÀÖËHõáÈÜÕ∞"å}˜‚. =¸sÎÉèíqOz# Ѩ~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ≤}˜Ü≥ÿ∞# [QÆ[˚#x
^Œ~°≈#O <å‰õΩ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =∞#∞+¨μÅ∞, [O`«∞=ÙÅ∞, PHÍâ◊O, Éèí∂q∞ W`åºk
ã¨=∞ã¨Î=¸ P#O^ŒO`À á⁄Oyá⁄~°Å_»O J#∞Éèí∂`«=∞ÜÕ∞ºk. Ñ≤^ŒÑ¨ QÆk =∞^茺֒
<å@ºO KÕÜ«∞<å~°Oaè™êÎ#∞. P P#O^•xfl ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ J}K«∞HÀÖË#x
JxÑ≤ã¨∞ÎOk. „ѨѨOK«=∞O`å P#O^Œ=∞Ü«∞OQÍ L#fl@∞¡O@∞Ok.—— nxx XHõ
~ÀA K≥|∞`«∞#flѨC_»∞ ™êfig∞r P P#O^Œáê~°=â◊º ã≤÷uÖ’H˜ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞†
z#flÑ≤Å¡"åxÖÏ #$`«ºO KÕâß~°∞. JHõ¯_»∞#fl JO^Œih PáêºÜ«∞OQÍ K«∂ã¨∂Î,
''P#O^ŒOQÍ LO_»O_ç, Z#fl_»∂ HõÅ`« K≥Ok JÅã≤™⁄Åã≤ LO_»HõO_ç. ã¨~°fi„`å
^Õq H˘Å∞"≥· L#flk, ã¨~°fi„`å P#O^Œ"Õ∞ xO_ç LOk—— J<åfl~°∞.
ÅO_»<£Ö’ L#flѨC_»∞ ™êfig∞r P^蕺u‡Hõâ◊HÎ̃ Z‰õΩ¯=QÍ Jaè=ºHõÎ=∞~Ú#@∞¡
=∞¿ÇÏO„^Œ<å^ä£ ^Œ`åÎ `«# ѨÙã¨ÎHõOÖ’ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞: ''P`«‡*Ï˝#=¸, P^蕺u‡Hõâ◊H©Î
PÜ«∞#Ö’ á⁄Oyá⁄~°ÖÏ~Ú. P â◊‰õΩÎÅ#∞ PÜ«∞# W`«~°∞Å`À
|∞^Œ∞úxÖÏ
áêÅ∞ѨOK«∞HÀ=_»=¸ ÅO_»<£Ö’ Z‰õΩ¯=QÍ HÍ#=zÛOk.——
*Ï`«Hõ Hõ^äŒÅ #∞O_ç J<ÕHõ Hõ^äŒÅ∞ ™êfig∞r K≥áêÊ~°∞. ''D ~ÀAÖ’¡ PÜ«∞#
<å‰õΩ P^èŒ∞xHõ |∞^Œ∞úxÖÏ `ÀKå~°∞—— Jx =∞¿ÇÏO„^Œ∞_»∞ „"åã¨∞Î<åfl_»∞.
ÅO_»<Ö£ ’<Õ *Ï˝#Ü≥∂QÆ `«~Q° `Æ ∞« Å∞ [iQÍ~Ú. ''ÉèÏ~°fÜ«∞ "å~°ã`¨ fi« OÖ’#∂,
ÉèÏ=#ÅÖ’#∂ TiáÈ~Ú# "åiˆH *Ï˝#Ü≥∂QÆ ÉèÏ=#Å∞ J„QÍǨϺO. JO`«\ ˜
"å~°ã¨`«fiOÖËx áêâßÛ`«º^Õâ◊ã¨∞÷Å~Ú# g∞~°∞ "å\˜x ZÖÏ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀQÆe
QÍ~°∞?—— Jx ™È^Œi „H˜Ãã·ì<£#∞ Z=~À J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ P"≥∞, ''™êfig∞r
„Ѩã¨Oyã¨∞Î#flѨC_»∞ ˆH=ÅO ÉèÏ=#Å#∞ =ºHõÎO KÕÜ«∞_»O`À PyáÈ~°∞. „â’`«Å
=∂#ã≤Hõã≤÷ux ÃÑOá⁄OkOz P K≥·`«#ºã≤÷uÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ"≥o¡# `«~°∞"å`Õ „Ѩã¨O
yOKÕ"å~°∞. Hõ#∞Hõ PÜ«∞# ÉèÏ=#Å#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’ =∂‰õΩ ZÖÏO\˜
W|ƒOn HõÅ∞QÆÖË^Œ∞—— Jx ["åazÛOk.
D *Ï˝#Ü≥∂QÆ „Ѩã¨OQÍÅ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’<Õ ÔHÃÑì<£ ¿ãqÜ«∞~ü, PÜ«∞# ÉèÏ~°º
„Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ¿ãqÜ«∞~ü POQÆ¡ Ãã·xHõ qÉèÏQÆOÖ’
536 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

ѨxKÕâß_»∞. ™êfig∞r „Ѩã¨OQÆO XHõ\ ˜ qx |Ü«∞@‰õΩ =zÛ# J`«_»∞ JHõ¯_»

xÅ|_ç L#fl "≥∞H“¡_£`À, ''D Ü«Ú=‰õΩ}˜‚ g∞‰õΩ `≥Å∞™ê? x[OQÍ<Õ DÜ«∞#
=∞Ǩ`«∞‡_Õ<å?—— Jx J_çQÍ_»∞. ''J=Ù#∞—— JOk "≥∞H“¡_£.
¿ãqÜ«∞~ü
^ŒOѨ`«∞Å∞ "≥O@<Õ ¿ãqÜ«∞~ü, ''JÖÏ J~Ú`Õ DÜ«∞##∞ J#∞ã¨iOKåe,
DÜ«∞#`À HõÅã≤ ÉèíQÆ=`åûHΔÍ`å¯~°O á⁄O^•e—— J<åfl_»∞.
`«~°∞"å`« u#flQÍ `«# ÉèÏ~°º =^ŒÌH˘zÛ, ''<Õ#∞ D ™êfiq∞H˜ t+¨μº}‚=_®xH˜
#∞=Ùfi JOwHõi™êÎ"å?—— Jx J_çQÍ_»∞. ''ã¨~ˆ —— Jx ["åazÛ# q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü,
''<Õ#∂ PÜ«∞# t+¨μº~åe#=_®xH˜ g∞~°∞ JOwHõi™êÎ~å?—— Jx J_çyOk.
#=Ùfi`«∂, ''<å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞—— Jx ¿ãqÜ«∞~ü ["åaKåÛ_»∞. ™êfig∞r`À D
q^èŒOQÍ "≥Ú^ŒÖˇ·# "åi ™êOQÆ`«ºO rq`åO`«O H˘#™êyOk.
WOQÆO¡ _£Ö’ ‰õÄ_® ™êfig∞r „ѨãO¨ QÍʼnõΩ K«H¯õ x ã¨ÊO^Œ# ÅaèOzOk.
POQÆO¡ Ö’ PÜ«∞#‰õΩ QÆÅ J™ê^è•~°} áêO_ç`«º=¸, "åQÍú\ ©, #∂`«# ÉèÏ=#Å
QÆ∞iOz Ѩ„uHõÅ∞ „Ѩâ◊Oã≤Oz „"åâß~Ú. POy¡Hõ<£ K«~üÛ
WOQÆ¡O_£Ö’
(Anglican Church) á¶ê^ŒsÅ∞ ™êfig∞rx JOwHõiOKå~°∞,
q[Ü«∞O
PÜ«∞##∞ „ѨuѶ¨∞\˜OK«ÖË^Œ∞. P K«~üÛ =º=ã¨÷Ö’x J`«∞º#fl`«
™ê÷#O =Ç≤ÏOz# H˘O^Œ~°∞ ™êfig∞rH˜ ã¨xflÇ≤Ï`« q∞„`«∞Å~Ú<å~°∞ ‰õÄ_®.
ˆH#<£ Ǩgãπ POy¡Hõ<£ K«~üÛH˜ K≥Ok# =ºH˜Î, ™êfig∞r`Àáê@∞ ã¨~°fi=∞`«
=∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ<åfl_»∞. JHõ¯_» ™êfig∞r „Ѩã¨OQÆO q#fl `«~°∞"å`« PÜ«∞# Ѩ@¡
Pã¨H˜Î K≥O^•_»∞. P`«_»∞ ÅO_»<£Ö’x Ãã~ÚO\ò *Ë"£∞û K«~üÛÖ’ Ô~O_»∞
„Ѩã¨OQÍeKåÛ_»∞. "å\˜Ö’ ™êfig∞rx âߡѶ≤∞OK«_»O`Àáê@∞, ™êfig∞r ÉèÏ=#Å∞
U q^èŒOQÍ Uã¨∞„H©ã¨∞Î É’^èŒ#Å`À ™ê=∞~°ã¨ºO K≥Ok=Ù<åflÜ≥∂ ‰õÄ_® `≥eáê_»∞.
JO`ÕHÍHõ ÉèíH˜Î – Éèí‰õΩÎ_»∞ ÖÏO\˜ ™êfig∞r ÉèÏ=#Å#∞ ã‘fiHõi¿ãÎ ¢ÔH·ã¨Î==∞`åxH˜
"Õ∞ÖÁ#QÆ∂~°∞`«∞O^Œh ã¨∂K«#„áêÜ«∞OQÍ K≥áêÊ_»∞.
QÍ~°_ôÅ∞ „Ѩ^Œi≈OK«_»=¸, JfO„kÜ«∞ â◊‰õΩÎÅ#∞ Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∞_»=¸
™êfig∞rH˜ ã¨∞`«~å=¸ #K«Û^Œ∞. _≥„\Ï~Ú\òÖ’ nxx XHõ ã¨"åÅ∞QÍ fã¨∞HÀ
=∞#flѨC_»∞ ‰õÄ_® PÜ«∞# JÖÏO\˜ "å\˜x „Ѩ^iŒ ≈OK«_®xH˜
JfO„kÜ«∞
â◊‰õΩÎÅ∞
x~åHõiOKå~°∞. HÍx H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ WÖÏO\˜q PÜ«∞#‰õΩ
Jf`«OQÍ [iyáÈÜ«∂~Ú. =∞¿ÇÏO„^Œ∞}˜‚ ^•^•Ñ¨Ù XHõ\ ˜#fl~°
ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ Ñ‘_çã¨∞Î#fl [fi~åxfl #Ü«∞O KÕâß~°∞. J^Õ q^èŒOQÍ âß~°^•#O^Œ
[fi~åhfl #Ü«∞O KÕâß~°∞.
 WOQÆ¡O_£Ö’ 537

=∞~˘Hõ™êi PÜ«∞# `«~°QÆu x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#flѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ JHõ¯_»∞#fl

"åi`À, ''##∞fl J_»QÍÅ#∞H˘O@∞#fl „Ѩâ◊flÅ∞ XHõ HÍy`«O g∞^Œ „"åã≤ =∞_»z
LOK«∞HÀO_ç—— J<åfl~°∞. "å~°O`å J>Ë¡ KÕâßHõ, „Ѩu XHõ¯~°∂ „"åã≤ LOK«∞H˘#fl
„Ѩâfl◊ #∞ K≥ÑÊ≤ , JO^Œ∞‰õΩ ["å|∞ ‰õÄ_® `≥eáê~°∞. JO`ÕHÍHõ „Ѩu „Ѩâfl◊ #∂ K≥ÑÊ≤ ,
P „Ѩâ◊fl#∞ J_çy# =ºH˜Î QÆ∞iOz ‰õÄ_® K≥áêÊ~°∞.
WOQÆ¡O_£Ö’ ™êfig∞r „á⁄ÃѶã¨~ü =∂H±û =ÚÅ¡~ü#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. PÜ«∞#
Ѩ@¡ ™êfig∞r Jáê~° Q“~°=O =ºHõÎOKÕâß~°∞. ''<å Jaè„áêÜ«∞O Uq∞\’ `≥Å∞™ê?
"Õ^•Å‰õΩ `å#∞ „"åã≤# ÉèÏëêºxfl ѨÙ#~°∞^ŒúiOK«_®xH˜
=∂H±û =ÚÅ¡~ü`À
™êÜ«∞<åKå~°∞º_Õ =∞m¡ =∂H±û =ÚÅ¡~üQÍ J=`«iOKå_»∞. D
Jaè„áêÜ«∞O <å‰õΩ ZO`À HÍÅO #∞Oz LOk. =∂H±û =ÚÅ¡~ü#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl
`«~°∞"å`« ~°∂_èç J~ÚOk. D ^Õâ◊OÖ’ ‰õÄ_® "Õ^•Å q+¨Ü«∞OÖ’#∂, "Õ^•O`«
q+¨Ü«∞OÖ’#∂ JO`« Ѩ@∞ì^ŒÅ, JO`« áêO_ç`«ºO QÆŠѨO_ç`«∞_»∞ HõxÑ≤OK«_»∞.
JO`ÕQÍHõ N~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠѨ@¡ PÜ«∞#‰õΩ#fl Q“~°=O ZO`« QÍ_è»O! ZO`«
JQÍ^èŒO! ÉèíQÆ=O`«∞x J=`å~°OÖ’ PÜ«∞#‰õΩ qâßfiã¨=ÚO^Œx h‰õΩ `≥Å∞™ê?
<Õ#∞ PÜ«∞#‰õΩ JukäQÍ L#flѨC_»∞ <å ÔHO`« Q“~°= =∞~åº^ŒÅ∞ K«∂áê_À!...
<å‰õΩ g_À¯Å∞ K≥¿ÑÊ@ѨC_»∞ P =$^Œ∞úx Hõà◊¡Ö’ hà◊√¡ „Hõ=∂‡~Ú——1 JO@∂
™êfig∞r `«=∞ t+¨μº_≥·# â◊~°â◊ÛO„^Œ`À XHõ™êi K≥áêÊ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ â◊~°â◊ÛO„^Œ,
''™êÜ« ∞ #∞_Õ =∂H± û =ÚÅ¡ ~ ü Q Í [x‡¿ãÎ , PÜ« ∞ # D Ѩ q „`« Éè Ï ~° ` «
^Õâ◊OÖ’ [x‡OK«‰õΩO_® "Õ∞¡K«∞Ûù_»∞QÍ ZO^Œ∞‰õΩ [x‡OKå_»∞?—— Jx J_çQÍ_»∞.
ÉèÏ"À^ÕfiQÆO`À ™êfig∞r JO^Œ∞‰õΩ WÖÏ ["åaKåÛ~°∞:
''<Õ#∞ P~°∞º}˜‚, W`«_»∞ "Õ∞¡K«∞Ûù_»∞ J<Õ ÉèÏ=O J*Ï˝#O #∞O_ç [xã¨∞ÎOk.
"Õ^•Å‰õΩ ÉèÏ+¨ºO „"åã≤ *Ï˝#`Õ[OÖÏ „ѨHÍtã¨∞Î#fl P =∞ǨÏhÜ«ÚxH˜ ‰õΩÅÉèË^•
ÖËq∞\˜? Jq J~°~÷ Ç° Ï≤ `åÅ∞. =∂#"åoH˜ "Õ∞Å∞ KÕÜ∞« _®xH˜, PÜ«∞# WK«Ûù =zÛ#
KÀ@ =∂#"åHõ$u ^•ÅÛ=K«∞Û. =ÚYºOQÍ ã¨OѨ^ŒÖ’#∞, *Ï˝#OÖ’#∞ =<≥flÔHH˜¯#
P ^Õâ◊OÖ’ [x‡OK«HõáÈ`Õ, WO`«\ ˜ |$ǨÏ`«Î~°"≥∞ÿ# ã¨OѨÙ\ÏÅ#∞ „ѨK«∞iOK«
_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ^èŒ#O PÜ«∞# ZHõ¯}∞‚O_ç ã¨OáêkOK«QÆÅ_»∞? |∞∞ˆQfi^ŒO
„ѨK«∞iOK«_®xH˜ Dãπì WO_çÜ«∂ HõOÃÑh `˘q∞‡k ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ PÜ«∞#‰õΩ
WzÛO^Œx #∞=Ùfi q#ÖË^•? P ^èŒ#O ‰õÄ_® ã¨iáÈÖË^Œ∞. <≥Åã¨i LѨHÍ~°"Õ`«#O

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 8, ѨÙ@ 47.

538 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

g∞^Œ =∞# ^Õâ◊OÖ’x =O^ŒÖÏk "≥·kHõ ѨO_ç`«∞Å#∞ xÜ«∞q∞OKåeû =zÛOk.

*Ï˝#O HÀã¨O J@∞=O\˜ J"≥∂Ѷ¨∞"≥∞ÿ# `«$+¨‚, q^Œº‰õΩ JO`« q™êÎ~°OQÍ ^èŒ#O
"≥zÛOK«QÆey# "åÔ~=Ô~·<å D ^Õâ◊OÖ’, D Ü«ÚQÆOÖ’ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~å? `«#
LáÈ^•…`«OÖ’ ã¨fiÜ«∞OQÍ =∂H±û =ÚÅ¡ˆ~ "Õ^Œ ã¨∞Ѩi+¨¯ $`« =Ú„^Œ}H˜ W~°"≥·
S^Õà◊√¡ „"å`«„Ѩ`«∞Å∞ `«Ü«∂~°∞KÕâß#x „"åâß~°∞. JK«∞Û "ÕÜ«∞_®xH˜ =∞~À W~°"≥·
ã¨O=`«û~åÅ∞ Ѩ\ ˜ìOk. D XHõ¯ „ѨK«∞~°} HÀã¨"Õ∞ #ÅÉèˇ· S^Õà◊√¡ „â◊q∞OK«_»O
™ê=∂#º =∂#=Ù_çH˜ ™ê^茺=∂? =ÚO^Œ∞ <Õ#∞ K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz
PÖ’zOK«∞! =∂H±û =ÚÅ¡ˆ~ ™êÜ«∞<åKå~°∞º_»#_»O <å "≥„i TÇ¨Ï JO\Ï"å?——1
`«=∞‰õΩ WO`« =∞~åº^•=∞#fl#Å∞ QÆÅ =∂H±û =ÚÅ¡~ü#∞ ™êfig∞r 1896
"Õ∞ 28 = `Õn# PÜ«∞# WO\’¡ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ''ZO`«\ ˜ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# =ºH˜Î
PÜ«∞#! H˘kÌ ~ÀAÅ „H˜`«O <Õ#∞ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl#∞. HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl#_»O
Hõ<åfl PÜ«∞#‰õΩ #=∞㨯iOK«_®xH˜ "≥àÏ¡##_»O ã¨||∞. ZO^Œ∞HõO>Ë N~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å#∞ „¿Ñq∞OKÕ Z=i<≥·<å㨈~ "≥o¡ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xfl XHõ f~°÷Ü«∂„`«QÍ<Õ
<Õ#∞ ѨiQÆ}˜™êÎ#∞—— JO@∂ „|Ǩχ"åk<£ Ѩ„uHõ‰õΩ ™êfig∞r „"åâß~°∞.
™êfig∞r HõÅ∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞ =∂H±û =ÚÅ¡~ü 70 Uà◊¡ =$^Œ∞ú_»∞. ''PÜ«∞#
z#fl WO\˜x JO^Œ"≥∞ÿ# `À@ Ѩi"Õ+≤ìOz LOk. K≥@∂¡ KÕ=∞Å∂, fQÆÅ∂,
ѨÙ=ÙfiÅ`À P KÀ@∞ „áêp# |∞∞+¨μÅ `«áÈ=#OQÍ <å‰õΩ JxÑ≤OzOk. PÜ«∞#,
PÜ«∞# ÉèÏ~°º =ã≤+¨μª_»∞, J~°∞O^èŒuÖÏ rqã¨∞Î<åfl~°∞. „|Ǩχ~°∞¬Å∞, ~å[~°∞¬Å∞,
=∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÖˇ·# "å#„Ѩã¨∞÷Å∞ QÆ_»Ñ≤# rq`åxfl <å‰õΩ "å~°∞ [˝Ñ≤ÎH˜ `≥KåÛ~°∞....
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OѨ\Ï¡, "Õ^•O`«OѨ\Ï¡ PÜ«∞#‰õΩ#fl „â◊^ŒúÖ’ ã¨QÆ"≥∞ÿ<å <å‰õΩ LO_»
‰õÄ_»^• JxÑ≤™ÈÎOk—— JO@∂ `«=∞ ã¨=∂"ÕâO◊ QÆ∞iOz ™êfig∞r Jaè=i‚OKå~°∞.
=∂H±û =ÚÅ¡~ü =^ŒÌ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘O@∞#flѨC_»∞ ™êfig∞r PÜ«∞#`À,
''g∞ Ô~ѨC_»∞ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ~åÉ’`«∞<åfl~°∞?—— Jx J_çQÍ~°∞. =$^Œ∞ú_≥·# P
|∞∞+≤=~°∞ºx =ÚMÏ~°qO^ŒO qHõã≤OzOk. Hõà◊√¡ ^è•~°Å∞ Hõ\Ïì~Ú† "≥∞Å¡QÍ `«Å
TѨÙ`«∂ PÜ«∞#, ''<Õ#∞ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =¿ãÎ =∞m¡ WHõ¯_çH˜ uiy ~åÖË#∞. g∞~°∞
##∞fl JHõ¯_Õ ^ŒÇ¨Ï#O KÕÜ«∂eû =ã¨∞ÎOk—— J<åfl~°∞.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠѨ@¡ =∂H±û =ÚÅ¡~ü‰õΩ Z#ÖËx Q“~°==∞~åº^ŒÅ∞ L<åfl~Ú.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å rq`«K«i„`«#∞ ~°zOKåÅh, JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r `À_»Ê_®Åh
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 8, ѨÙ@Å∞ 47–48.
 WOQÆ¡O_£Ö’ 539

PÜ«∞# ™êfig∞rx J_çQÍ~°∞. PÜ«∞#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ã¨=∂Kå~åhfl, qâıëêÅ#∂

ѨOÑ≤OK«=∞x ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ‰õΩ ™êfig∞r ÖËY „"åâß~°∞.
=∂H±û =ÚÅ¡~ü Ѩ@¡ WO`« Q“~°=O L#flѨÊ\˜H©, =∂H±û =ÚÅ¡~ü`À ã¨Ç¨
áêâßÛ`«º *Ï˝#∞ʼnõΩ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOp, ^•x P^蕺u‡Hõ, ™êO㨯 $uHõ
"å~°ã¨`«fiO QÆ∞iOp ã¨iÜ≥ÿ∞# J=QÍǨÏ# ÖË^Œx ™êfig∞rH˜ `≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞.
=∂H±û =ÚÅ¡~ü ‰õÄ_® H˘xfl "庙êÅÖ’ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O QÆ∞iOp, ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
QÆ∞iOp H˘xfl Ü«∞^ä•~°÷OHÍx ÉèÏ=#Å#∞ =ºHõÎO KÕâß~°∞. ^•xx QÆ∞iOz,
''„á⁄ÃѶã¨~ü =∂H±û =ÚÅ¡~ü Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl QÆ∞iOz KÕã≤# ~°K«#ÅxflO\˜Ö’
z=~°‰Ωõ U^À XHõ H˜OK«Ñ~¨ K° Õ =∂@#∞ KÕ~∞° ™êÎ_∞» Jx <Õ <≥ÑC¨ _»∂ ÉèÏqOKÕ"å}˜.‚
HÍx HÍÅ„Hõ=∂# ã¨`åºxfl ѨÓiÎQÍ QÆ∞iÎOKÕ HÍÅO =KÕÛ f~°∞`«∞Ok. ™ê^茺"≥∞ÿ
#O`« `«fi~°Ö’ PÜ«∞# W\©=Å „ѨK∞« iOz# '"Õ^•Ou["£∞— ("Õ^•O`« =∞`«O) J<Õ
„QÆO^ä•xfl K«^=Œ O_ç. ^•<À¡ PÜ«∞# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O, ^•<À¡x ѨÙ#~°̊#‡ "≥Ú^ŒÅ~Ú#
^ŒO`å kQÆq∞Oy#@∞¡ g∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞ÎOk——1 Jx PÜ«∞# „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
ÉèÏëêâߢãOÎ̈ ã¨Ç¨ Ü«∞O`À áêâßÛ`«º ѨO_ç`∞« Å∞ "Õ^•Å HÍÖÏxfl QÆ}O˜ K«_O»
‰õÄ_® ã¨iHÍ^Œx ™êfig∞rH˜ `≥Å∞ã¨∞. ''"Õ^•Å#∞ QÆ∂iÛ áêâßÛ`«ºO KÕã≤#
ã≤^•úO`åÅÃÑ· <å‰õΩ #=∞‡HõO ÖË^Œ∞. "å~°∞, <Õ_»∞ "Õ^•Å∞ U^À Ѷ¨ÖÏ<å HÍÖÏxH˜
K≥Ok#=x x~°‚~ÚOz, ˆ~Ѩ٠WOH˘Hõ "Õ~Ú ã¨O=`«û~åÅ∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ `≥™êÎ~°∞——2
Jx PÜ«∞# „"åã¨∞Î<åfl~°∞. Jaè„áêÜ«∞O U^≥·<å ™êfig∞rH˜ z=i ^•HÍ =∂H±û
=ÚÅ¡~ü Ѩ@¡ QÆÅ =∞~åº^•=∞#fl#ÅÖ’ ZÖÏO\˜ =∂~°∂Ê ÖË^Œ∞.
XHõ ~ÀA =∞^蕺ǨÏflO Éè’[<å#O`«~°O "åÅ∞‰õΩsÛÖ’ ™êfig∞r q„âßOu
fã¨∞H˘O@∞<åfl~°∞ – zO`«#Ö’<À, ^蕺#OÖ’<À =∞QÆ∞flÖˇ· LO_»=K«∞Û. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
PÜ«∞# =ÚYOÖ’ f„="≥∞#ÿ ÉÏ^èŒ ^Àº`«H=õ ∞~ÚOk. `«~∞° "å`«
QÆ∞O_≥ áÈ@∞
QÍ_è»OQÍ âßfiã≤ã¨∂Î á¶êH±û`À, ''ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ QÆ∞O_≥Ö’ qѨs`«
"≥∞ÿ# ÉÏ^èŒ HõeyOk† QÆ∞O_≥ PyáÈ`«∞O^Õ"≥∂ #xÑ≤OzOk. =∂ <å#fl QÆ∞O_≥
áÈ@∞`À<Õ =∞~°}˜OKå~°∞. QÆ∞O_≥[|∞ƒ =∂ "å~°ã¨`«fiO—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r P~ÀQƺO H©Δ}˜OK«_»O |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ `≥eÜ«∞=zÛOk. Hõ#∞Hõ
ã≤fi@˚~å¡O_£Ö’ H˘xfl ~ÀAÅ∞ PÜ«∞# q„âßOu fã¨∞HÀ=_®xH˜ t+¨μºÅ∞ U~åÊ@∞

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 327.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 344.
540 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

KÕâß~°∞. WO`«Ö’ WOQÆ¡O_£Ö’#∂ J<Õ‰õΩÅ∞ ™êfig∞r =∂~°æO J#∞ã¨iOK«_®xH˜

ã≤^ŒúѨ_®¤~°∞. q∞ãπ =ÚÅ¡~ü `«# Jáê~° ã¨OѨ^Œ fã¨∞H˘x
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ HÍ~°ºOÖ’
WOQÆ¡O_£ t+¨μºÅ∞ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ "≥o¡, âı+¨rq`åxfl JHõ¯_» QÆ_»áêÅx xâ◊Û
~ÚOK«∞H˘Ok. ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ XHõ
P„â◊=∞O <≥ÅH˘eÊ JHõ¯_Õ rqOKåÅx x~°‚~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
™êfig∞r ÉèÏ~°`«^Õâ◊ HÍ~åºK«~°}Ö’ PÜ«∞# ™È^Œ~° t+¨μºÅ∞ JѨÊ\˜ˆH
`«=∞#∞ JOH˜`«O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. HÍx =∞Ç≤Ïà◊Å HÀã¨O PÜ«∞# `«ÅÃÑ\˜ì#
Ѩ#∞ʼnõΩ WOHÍ NHÍ~°O K«∞@ì|_»ÖË^Œ∞. P HÍ~°ºx~°fiǨÏ}‰õΩ =∂~°æÔ~\ò <À|∞Öò
#_»∞OayOzOk. <À|∞Öò x~°‚Ü«∞O ™êfig∞rx P#O^•aúÖ’ FÅÖÏ_çOzOk:
''<å =∂@ qâ◊fiã≤OK«∞. Ö’HÍxfl L„~°∂`«Å∂yOKÕ â◊H˜Î hÖ’ xH˜ΔѨÎ"≥∞ÿ
LOk. Wk ã¨`«ºO. hÖÏO\˜ "å~°∞ W`«~°∞Å∂ "≥Å∞=_»`å~°∞. nè~°"å‰õΩ¯Å∂,
nè~°`«~°"≥∞ÿ# KÕ`«Å∂ =∞#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ L<åfl~Ú. F =∞ǨÏhÜ«ÚÖÏ~å! ÖË=O_ç,
"Õ∞ÖÁ¯#O_ç, Ö’HõO ^Œ∞óYO`À =∂_çáÈ`ÀOk. g∞~°∞ x„^ŒáÈQÆÅ~å? x„kã¨∞Î#fl
^Õ=`«Å∞ "Õ∞ÖÁ¯<Õ =~°‰õΩ, Ö’#∞#fl ^≥·=O 'F— Jx ѨeˆH =~°‰õΩ =∞#O ZÅ∞ÔQuÎ
Ñ≤Å∞^•ÌO QÍHõ! WO`«Hõ<åfl =∞ǨÏ`å¯~°ºO U=ÚOk?——1 JO@∂ <ÀɡÖò‰õΩ ™êfig∞r
„"åâß~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 39.

 S~Àáê Ü«∂„`«

„ѨѨOK«"Õ∞ XHõ ÉÏÅ„H©_» – „ѨKå~°O KÕÜ«∞_»=¸, É’kèOK«_»=¸

JxflO\˜h KÕˆ~Û K≥|∞`«∞<åfl#∞.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

ã≤fi@˚~å¡O_£Ö’ H˘xfl ~ÀAÅ∞ QÆ_»Ñ¨=∞x „Ѩuáê^Œ# KÕã≤#ѨC_»∞ ™êfig∞r ZO`À

ã¨O`À+≤OKå~°∞. ã≤fi@˚~å¡O_£ J#QÍ<Õ ™êfig∞rH˜ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å∂, "å\˜ J`«º^Œ∞ƒù`«
Ѩiã¨~åÅ∂ *Ï˝Ñ¨HÍxH˜ =zÛ=ÙO\Ï~Ú. ''PǨ! =∞OK«∞
ã≤fi@˚~å¡O_£Ö’
Ѩ~°fi`« tY~åÅ#∞ uÅH˜OK«_®xH˜, ã¨∞n~°…"≥∞ÿ# H˘O_»
ÉÏ@ÅÖ’ #_çz"≥à◊¡_®xH˜ <å =∞#ã¨∞û ZO`« `«Ñ≤ã¨∞Î#fl^À `≥Å∞™ê?—— J<åfl~°∞
™êfig∞r ÉèÏ"À^ÕfiQÆO`À.
S~ÀáêÖ’x ã¨∞O^Œ~"° ∞≥ #ÿ Ѩ~fi° `«„âı}∞ÅÖ’ XHõ\ Ü
˜ ∞ÿ≥ # PÖòÊ û ã≤fi@˚~å¡O_£Ö’
<≥ÅH˘#flk. ^Õâ◊ qã‘Î~°‚OÖ’ 60% ã¨÷ÖÏxfl P Ѩ~°fi`«„âı}˜ P„Hõq∞OzOk.
10,000 #∞O_ç 15,000 J_»∞QÆ∞Å Z`«∞Î QÆÅ 71 tY~åÅ∞ P „âı}Ö˜ ’ L<åfl~Ú.
J`«ºO`« Z`≥·Î# '=∞øO\ò ÉÏ¡OH±— ã¨∞„Ѩã≤^Œú *ˇh"å #QÆ~°O #∞O_ç 40 "≥∞ÿà◊¡
^Œ∂~°OÖ’ LOk. "ÕÖÏk Ç≤Ï=∂h#^•Å∞ P Ѩ~°fi`« „âı}˜Ö’ Hõ^Œ∞Å∞`«∞<åfl~Ú.
"ÕÅH˘nÌ [Åáê`åÅ∞ Ѩ_»∞`«∞<åfl~Ú. 100 J_»∞QÆ∞Å Z`«∞Î 340 J_»∞QÆ∞Å
"≥_»Å∞ÊQÆÅ Ju ÃÑ^ŒÌ Ô~·<£ [Åáê`«O JHõ¯_Õ "≥Åã≤=ÙOk. D „ѨHõ$u ^Œ$âߺÅhfl
™êfig∞r Hõà◊¡Ö’ XHõ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ HõÅ#∞ HõeÊOѨ*Ëâß~Ú. Ѩi„"å[Hõ ã¨<åflºã≤
rq`«O =∞m¡ PÜ«∞# Hõ#∞Å =ÚO^Œ∞ Jã¨Ê+¨ìOQÍ "≥∞^ŒeOk.
1896 EÖˇ· 19 = `Õn# ™êfig∞r ÅO_»<£ #∞O_ç ã≤fi@˚~å¡O_£ |Ü«∞Å∞
^Õ~å~°∞. ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞, q∞ãπ =ÚÅ¡~ü ‰õÄ_® PÜ«∞#`ÀÉÏ@∞ "≥àÏ¡~°∞.
^•iÖ’ XHõ ~ÀA ~å„u áêºiãπÖ’ QÆ_çÑ≤ =∞~åfl_»∞ *ˇh"å KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. "å~°∞
541
542 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

|ã¨KÕã≤# Ǩϟ@Öò XHõ JO^Œ"≥∞ÿ# ã¨~À=~°f~°OÖ’ LOk. *ˇh"å KÕ~°∞H˘<åflHõ

™êfig∞r XHõ ÉÏÅ∞_Õ JÜ«∂º~°x K≥áêÊe – JO`«ÖÏ „ѨHõ$ux P™êfikã¨∂Î
P#O^ŒÑ¨~°=â◊√ÅÜ«∂º~°∞.
H˘Ü«∞º KÕuѨ#∞Å, H˘Ü«∞º tÖÏÊÅ „Ѩ^Œ~°≈#âßÅ#∞ K«∂ã¨∂Î "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA
QÆ_çáê~°∞. P ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O QÍe`À xOÑ≤# ɡÅ∂<£ ™êÜ«∞O`À QÆQÆ#gkäÖ’
ã¨OKå~°O KÕâß~°∞. ''ÃÑ·H˜–ÃÑ·H˜–ÃÑ·H˜! ɡÅ∂<£ WÖÏ ÃÑ·ÃÑ·H˜ áÈ`«∂<Õ=ÙOk. XHõ
ѨH˜Δ PHÍâ◊=∂~°æOÖ’ JÅ"ÀHõQÍ ZyiáÈ`«∞#fl@∞¡QÍ D ɡÅ∂<£ `ÕÅ∞`«∂
"≥à◊√`«∂#flk. ɡÅ∂<£ #∞O_ç K«∂ã≤#ѨC_»∞ ã¨∂~åºãÎ̈=∂#O J`«º^Œ∞ƒù`« ^Œ$â◊ºOQÍ
HõxÑ≤OzOk—— JO@∂ ™êfig∞r „"åâß~°∞. ÃÑ·#∞O_ç „H˜OkH˜ K«∂ã≤#ѨC_»∞
ã≤fi@˚~å¡O_£ ^Õâ◊O Ü«∂=`«∞Î XHõ z`«Î~°∞=ÙÖÏ Hõ#|_»_»O K«∂ã≤ PÜ«∞# L`åûǨÏO
J=^èŒ∞Å∞ ^•\˜Ok.
=∞øO\ò ÉÏ¡OH± tY~åxfl ã¨O^Œi≈OKåÅ<Õ P`«∞~°`«`À JO^Œ~°∂ ™È"Õ∞h
„QÍ=∞O KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. "≥àı¡ ^•i Hõ#∞ÅѨO_»∞= Kտ㠄ѨHõ$u ~°=∞}©Ü«∞ ^Œ$âߺÅ
H˘Å∞"≥· LOk. J<ÕHõ H˘O_»Å`À P=$`«"≥∞ÿ# „áêO`«O Jk.
=∞OK«∞ Ѩ~°fi`«
„âı}∞ÅÖ’
HÍx Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ =∞OK«∞Ѩ~°fi`åʼnõÄ WHõ¯_ç "å\˜H©
`å~°`«=∞ºO LO^Œx ™êfig∞r "åºMϺxOKå~°∞. =∞øO\ò
ÉÏ¡OH± „Ѩ^Œi≈Oz# ^Œ$â◊ºO Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ÅÖ’ Ãã·`«O `å#∞ K«∂_»x J~°∞^≥·#
^Œ$â◊ºOQÍ PÜ«∞# Jaè=i‚OKå~°∞. =∞øO\ò ÉÏ¡OH±#∞ K«∂_»QÍ<Õ ^•xx
P~ÀÇ≤ÏOKåÅ<Õ L`«∞ûHõ`« PÜ«∞#Ö’ [xOzOk. HÍx Ѩ~°fi`å~ÀǨÏ}Ö’ tHõΔ}
á⁄Ok#"å~°∞ =∂„`«"Õ∞ ^•xx P~ÀÇ≤ÏOK«QÆ~°x #K«Û*ˇÑ≤Ê PÜ«∞##∞ P
„Ѩܫ∞`«flO #∞Oz q~°q∞OѨ*Ëâß~°∞.
„ѨѨOK«OÖ’ JO^Œ"≥∞ÿ# Ç≤Ï=∂h#^•Ö’¡ XHõ>ˇÿ# "≥∞~ü – _ç – ˆQ¡ãπ JHõ¯_Õ
<≥ÅH˘x LOk. ^•x<≥·<å ^•\ÏÅx ™êfig∞r JaèÅ+≤Oz P „Ѩܫ∞`«flOÖ’
^•xÖ’H˜ kQÍ~°∞. J#∞H˘#flO`« ã¨∞ÅÉè™í ê^躌 OQÍ HõxÑ≤OK«Ö^Ë kŒ . #_»Hõ ™êyOz#
HÍ¿ãѨ\ ˜ˆH ™êfig∞rH˜ „â◊=∞ `≥eÜ«∞=zÛOk. ^•xx ^•\˜# `«~°∞"å`« XHõ
x\ÏÔ~·# „áêO`«O Z^Œ∞~°~ÚOk. ^•xx ^•@QÆey`Õ<Õ „QÍ=∂xfl KÕ~°∞HÀ=_»O
™ê^茺O. ^•xx P~ÀÇ≤ÏOz#ѨC_»∞ Z`«∞Î HÍ~°}OQÍ QÍeÖ’ PH˜û[<£ `«QÆæ_»O`À
™êfig∞rH˜ `«Å uiyOk.
Ãã~ÚO\ò „á¶êxûãπ [x‡Oz# e\˜Öò Ãã~ÚO\ò ɡ~åfl_£¤ J<Õ Tix "å~°∞
ã¨O^Œi≈OKå~°∞. JO^Œ"≥∞ÿ# ‰õΩHõ¯Ñ≤šʼnõΩ P T~°∞ MϺuQÍOzOk. P ‰õΩHõ¯
 S~Àáê Ü«∂„`« 543

Ñ≤Å¡Å#∞ K«∂ã≤# ™êfig∞r "å\˜Ö’ XHõ¯^•<≥·fl<å ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ fã¨∞H˘x "≥àÏ¡Åx

JaèÅ+≤OKå~°∞. HÍx J=hfl JѨÊ\˜ˆH H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞|_®¤~Ú.
XHõ ~ÀA JO^Œ~°∂ XHõ =∞OK«∞H˘O_»#∞ Z‰õΩ¯`«∞<åfl~°∞. ™êfig∞r
LѨx+¨`ü =∞O„`åÅ∞ LK«Ûiã¨∂Î "å\˜x qѨÙbHõiã¨∂Î =ã¨∞Î<åfl~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡
"å\˜ ÉèÏ=OÖ’ =∞QÆ∞flÖˇ·áÈ~Ú =∞ø#O ^•ÖÏÛ~°∞. PÜ«∞# QÆ=∞#"ÕQÆO `«yæOk.
|Ǩïâß PÜ«∞#‰õΩ W|ƒOk HõeyOK«~å^Œ<Õ L^ÕÌâ◊O`À `«H˜¯#"å~°∞ HÍã¨Î
=ÚO^Œ∞QÍ #_»=™êQÍ~°∞. „Hõ=∞OQÍ ™êfig∞r ÉÏQÍ "≥#Hõ|_çáÈÜ«∂~°∞. W#∞Ѩ
P^è•~°OQÆÅ KÕuHõ„~°#∞ =∞OK«∞ g∞^Œ P#∞ã¨∂Î PÜ«∞# #_»∞ã¨∞Î<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
P KÕuHõ„~° =∞OK«∞Ö’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~ÚOk. PÜ«∞#‰õÄ_® =∞OK«∞Ö’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ
™êQÍ~°∞. HÍx ѨÓiÎQÍ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈÜÕ∞O`«Ö’ J^Œ$+¨ì=âß`«∂Î HÍáê_»|_®¤~°∞. P
~ÀA `å#∞ =∞OK«∞Ö’ ã¨r= ã¨=∂kè H͉õΩO_® `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ=_»O ÉèíQÆ=O`«∞x
J#∞„QÆÇϨ "Õ∞#x P `«~∞° "å`« ™êfig∞r `«H¯˜ #"åi`À K≥áêÊ~°∞. Jk qx JO^Œ~∂°
x~å…O`«áÈÜ«∂~°∞. ÉèQí =Æ O`«∞x J#∞„QÆÇ¨ xH˜ Hõ$`«[`˝ « K≥eO¡ z, WHõÃÑ· =∞Ô~ѨC_»∂
™êfig∞rx XO@iQÍ =^ŒeÃÑ@ì~å^Œx x~°‚~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
uiy =ã¨∞Î#flѨC_»∞ XHõ JO^Œ"≥∞ÿ# z#fl K«~üÛ `å~°ã¨Ñ¨_çOk. ^•iÖ’
=ã¨∞Î#flѨC_»∞ ™êfig∞r H˘xfl ã¨∞QÆO^èŒÉèíi`« ѨÙëêÊÅ#∞ ¿ãHõiOKå~°∞. "å\˜x
q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü‰õΩ JOkOz "Õ∞s=∂`« áê^•Å „"≥∂Å ã¨=∞iÊOK«=∞<åfl~°∞.
''P"≥∞ ‰õÄ_® <å `«ÖË¡ Hõ^•!—— J<åfl~åÜ«∞#. J~Ú#ѨÊ\˜H© ¢ÔH·ã¨Î"Õ`«~°∞_»~Ú#
`å#∞ ѨÙëêÊÅ∞ JiÊ¿ãÎ K«~üÛÖ’x "å~°∞ JÉèíºO`«~°O K≥ѨÊ=K«∞Û<Õ"≥∂#x q∞Ãããπ
¿ãqÜ«∞~ü ^•fi~å ã¨=∞iÊOKå~°∞!
PÖòÊ û Ѩ~°fi`åÅ =∞<ÀǨÏ~° Ѩiã¨~åÅÖ’ PÖòÃÑ·<£ „QÍ=∞OÖ’ q„âßOu
fã¨∞H˘O@∞#flѨÊ\˜H© ™êfig∞r =º=Ǩ~åÅxfl\˜ #∞O_ç
q„âßOu
=∞$QƺO
"≥·^˘ÅQÆQÆeQÍ~å JO>Ë ÖË^Œ<Õ K≥áêÊe. ''q„âßOu J<Õ
Ѩ^Œ"Õ∞ <å #∞^Œ∞@ „"åã≤ÖË^Œ∞—— JO@∂ HÍÖÏO`«~°OÖ’
PÜ«∞# "åºMϺxOK«_»O, PÜ«∞# Ü«∂=r˚q`åxH˜ PáêkOK«∞HÀ=K«∞Û.
Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ XHõ P„â◊=∞O <≥ÅH˘eÊ „ѨâßO`« rq`«O QÆ_»áêÅ#∞H˘#fl
¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å x~°‚Ü«∂xH˜ PÖòÃÑ·<£ „QÍg∞} rq`«O NHÍ~°O K«∞\˜ìO^Œx
K≥Ñʨ =K«∞Û. Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ `«Ñʨ xã¨iQÍ P„â◊=∞O <≥ÅH˘ÖÏÊÅ<Õ L^ÕâÌ O◊ WѨC_»∞
"åi =∞#ã¨∞ûÖ’¡ ã≤÷~°Ñ¨_çOk. JO^Œ∞HÀã¨O ™êfig∞r JÖ’‡~å "åã¨Î=Ùº_»~Ú#
ÖÏÖÏ |„nëê‰õΩ *Ï|∞ „"åâß~°∞.
544 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

WO`«Ö’ K≥<≥·fl #∞O_ç ™êfig∞rH˜ JÅã≤OQÆ ÖËY JOkOk. „|Ǩχ"åk<£

Ѩ„uHõ „ѨK«∞iOK«_»O ZO`À Hõ+¨ìOQÍ LO^Œh, Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O Un JO^ŒÖË^Œh
J`«_»∞ „"åâß_»∞. '' h L`«Î~°O ^•fi~å „|Ǩχ"åk<£ Ѩ„uHõ Pi÷Hõ ^Œ∞óã≤÷uÖ’
LO^Œx `≥eã≤Ok. ÅO_»<£‰õΩ uiy "≥àÏ¡Hõ h‰õΩ ™êÜ«∞O KÕÜ«∞_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl
™êÎ#∞..... JÖÏO\˜ Ѩ„uHõ ã¨Ç¨Ï[OQÍ, ã¨fiH©Ü«∞ ã¨Ç¨Ü«∞O ^•fi~å<Õ #_»"åe.
=∞#O P q^èŒOQÍ `«Ñ¨ÊHõ KÕ^•ÌO. H˘xfl <≥ÅÅ∞ FÑ≤Hõ =Ç≤ÏOK«∞——1 JO@∂
P`«_çH˜ ["å|∞ „"åâß~°∞ ™êfig∞r.
`«^Œ∞Ѩi PѶ¨∂`«OQÍ =KåÛ~Ú J"≥∞iHÍ L`«Î~åÅ∞. ™êfig∞r #∞O_ç
ã¨<åflºã¨nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘#fl "åiÖ’ XHõÔ~·# eÜ«∂<£ ÖÏ<£û|~üæ (™êfiq∞ Hõ$áê#O^Œ)
™êfig∞r #∞O_ç "≥·^˘ÅQÆ <å~°OaèOKå_»∞. 1894 „áê~°OÉèí
Hõ$áê#O^Œ HÍÅOÖ’ P`«_»∞ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl_»∞. k=º*Ï˝#
=∞#ã¨∞û =∂~°∞ÛHÀ=_»O
ã¨=∂[ ã¨Éèí∞º_≥·# P`«_»∞ ~°ëêº^ÕâßxH˜ K≥Ok# XHõ
Ü«¸^Œ∞_»∞. ZÖÏO\˜ L#fl`« ÅHΔͺÅ∂ ÖˉõΩO_® rq`«O QÆ_»Ñ≤# =ºH˜Î J`«_»∞.
''„¿Ñq∞OK«_®xH˜ Z=~°∂ ÖË~°∞, „Ѩܫ∞uflOK«_®xH˜ Un ÖË^Œ∞. =∞^èŒ∞~° ã¨fiáêflÅ#∞
HõeÊOz ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl „ѨHÍâ◊=O`«O KÕÜ«∞_®xH˜ Un ÖË^Œ∞—— JO@∂ `«##∞
QÆ∞iOz P`«_»∞ „"åã¨∞H˘<åfl_»∞. ™êfig∞r ™êOQÆ`«ºO P`«_çH˜ P =∞^èŒ∞~° ã¨fiáêflxfl
ÅaèOѨ*Ëã≤Ok. HÍx P ǨÏ~îå`ü =∂^èŒ∞~åºxfl P`«_»∞ `«@∞ìHÀÖËHõáÈ~Ú LO\Ï_»∞
HÍÉ’Å∞! P`«_çÖ’ ÉèíH˜Î, HÍ~°∞}ºO, qâßÅǨÏ$^ŒÜ«∞O, c^Œ™ê^ŒÅѨ@¡ ™ê#∞Éèí∂u
ÖÏO\˜ Z<Àfl ã¨^∞Œ }æ ÏÅ`Àáê@∞ ™êfi~°=÷ ¸, q∞ug∞i# HÀѨ=¸, P`«‡ HõxHõ~=° ¸,
Jã¨∂Ü«∂ "≥Ú^ŒÖˇ·# ^Œ∞~°∞æ}ÏÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú. g\˜ HÍ~°}OQÍ P`«_»∞
ã¨fiÜ«∞OQÍ `«#∂ Hõ+¨ìѨ_ç, W`«~°∞ʼnõÄ HõëêìÅ∞ "å\˜Å¡*Ëâß_»∞. 1895 Ö’
#∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ `«~Q° `Æ ∞« Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz#ѨC_»∞ ™êfig∞rH˜ KÕ^À_»∞"å^À_»∞QÍ P`«_∞»
L<åfl_»∞. `«^Œ#O`«~°O ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ ™êfig∞r =^ŒÌ ã¨<åflºã¨nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x
Hõ$áê#O^Œ <å=∞^èÕÜ«∂xfl ã¨O`«iOK«∞H˘<åfl_»∞.
1895 EÖˇ·Ö’ P`«_ç QÆ∞iOz J<ÕHõ qѨs`« "å~°ÎÅ∞ ™êfig∞rH˜
JO^Œ™êQÍ~Ú. Ñ≤^ŒÑ¨ J<Õ‰õΩʼnõΩ P`«_»∞ „"åã≤# ÖËYÅ #∞O_ç P`«_ç =∂#ã≤Hõ
ã≤÷u Jã¨Î=ºã¨ÎOQÍ LO^Œx `≥eÜ«∞=zÛOk. ™êfig∞r HÍ~åºK«~°}ˆH J_»¤O‰õΩÅ∞
HõeÊOKÕ suÖ’ P`«_»∞ =º=ǨÏiOKå_»∞. ™êfig∞r JO`«∞ÖËx P"Õ^Œ# K≥O^•~°∞.
D q+¨Ü«∞OQÍ QÆ∞_çfi<£‰õΩ ™êfig∞r „"åã≤# ÖËY J`«º^Œ∞ƒù`«O:
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 49.
 S~Àáê Ü«∂„`« 545

''qq^èŒ ÖËYÅ ^•fi~å Hõ$áê#O^Œ∞_ç QÆ∞iOz ZO`À `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl#∞.

J`«}˜‚ K«∂ã≤ qKå~°Ñ¨_»∞`«∞<åfl#∞. J`«_çÖ’ U^À =„Hõ`« HõxÑ≤™ÈÎOk. J`«_ç
^•i# P`«}˜‚ áÈx=Ùfi. J`«}˜‚ QÆ∞iOz g∞ Ô~=~°∂ ÉÏ^èŒÑ¨_»=^Œ∞Ì.
''##∞fl <˘Ñ≤ÊOK«_»=∂? ^Õ=^•#=Ùʼnõį_® ##∞fl <˘Ñ≤ÊOKÕ â◊H˜Î ÖË^Œ∞.
Hõ#∞Hõ xtÛO`«QÍ LO_»∞. JK«OK«Å"≥∞ÿ# „¿Ñ=∞, ѨiѨÓ~°‚ x™êfi~°÷O ã¨~åfixfl
[~Úã¨∞ÎOk. "Õ^•O`«∞Å=∞~Ú# =∞#O U ã¨OHõ@O "å\˜e¡<å, U q+¨=∞
ã¨=∞㨺Å∞ Z^Œ∞Ô~·<å, '<å ÔHO^Œ∞‰õΩ P q^èŒOQÍ HõxÑ≤ã¨∂Î#flk? „¿Ñ=∞KÕ nxfl
ZO^Œ∞‰õΩ [~ÚOK«ÖË#∞?— Jx =∞#Å#∞ =∞#O „ѨtflOK«∞HÀ"åe.....
''=∞ǨÏ`å¯~åºÅ ™ê^èŒ#‰õΩ x~°O`«~° n~°…HÍÅ „Ѩܫ∞`«flO J=ã¨~°O. Jk
Ѷ¨eOK«HõáÈ~Ú<å =∞#O HõÅ`« K≥O^Œ‰õÄ_»^Œ∞. P^蕺u‡HÍyflKÕ `«iq∞"ÕÜ«∞|_»∞
`«∞#flѨC_»∞ J<Õ‰õΩÅ∞ Ѩ`«#O K≥O^Œ_»O, HõëêìÅ∞ "å\˜Å¡_»O, J„ѨuǨÏ`«"≥∞ÿ#
P@OHÍÅ∞ á⁄_»ã¨∂Ѩ_»O, =∂#= ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ ™êfi~°÷O "≥Ú^ŒÖˇ·# Ñ≤âßKåÅ∞
Hõ~Àî ~°OQÍ ÃÑ#QÆ∞ÖÏ_»_O» ã¨ÇϨ [O. D qâ◊fiOÖ’ x„âı≈Ü«∞`«‰Ωõ ^•i Hõi#î OQÍ#∞,
x\Ï~°∞QÍ#∞ LO@∞Ok. J<Õ‰õΩÅ∞ ™êѶ¨Åº=∞=_»O Pâ◊Û~°ºO. HÍx J<ÕHõ=∞Ok
Ѩ_çáÈ=_»OÖ’ Pâ◊Û~°ºOÖË^Œ∞. ã¨Ç¨Ï„™êkèHõ"≥∞ÿ# Ѩ`«<åÅ =Å¡<Õ #_»=_ç U~°Ê_»∞
`«∞Ok.
''<å |_»eHõ KåÖÏ=~°‰õÄ fiOk. H˜\ ˜H©Ö’ #∞O_ç K«∂ã≤#ѨC_»∞ <å
=ÚO^Œ∞#fl Ѷ¨∞hÉèíqOz# =∞OK«∞ „Ѩ"åǨÅ∞ HõxÑ≤Oz Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ L<åfl<å
JxÑ≤™ÈÎOk. ZO`À „ѨâßO`«OQÍ L<åfl#∞. <å #~åÅ∞ ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# |ÖÏxfl
ѨÙOAH˘<åfl~Ú. #∞=Ùfi „"åã≤#@∞=O\˜ z#fl z#fl HõÅ`«Å∞ ##∞fl Jã¨Å∞
ã¨Ê $tOK«_»OÖË^Œ∞. D Ñ≤Å¡Å P@ =Å# <Õ <≥ÖÏ K«e™êÎ#∞? „ѨKå~°O, „Ѩɒ^èŒO
W`åº^Œ∞Å`À ‰õÄ_ç# D Ö’Hõ"Õ∞ XHõ Ñ≤Å¡Å P@.....
''H˘xfl ~ÀAÅ „H˜`«O Hõ$áê#O^Œ∞xH˜ *Ï|∞ „"åÜ«∂Å<Õ J}K«∞HÀÖËx HÀÔ~¯
JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ HõeyOk. J`«_»∞ kQÆ∞Å∞Ѩ_ç ##∞fl `«Åz LO_»=K«∞Û. JO^Œ∞ˆH
P`«_çH˜ „¿Ñ=∞ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# *Ï|∞ „"åâß#∞. J"≥∞iHÍ #∞O_ç JOk# ã¨=∂Kå~°O
=Å#, P q^èŒOQÍ ZO^Œ∞‰õΩ [iyO^À <å‰õΩ `≥eã≤Ok. Ѷ¨∞hÉèíqOz# D
=∞OK«∞„Ѩ"åǨÅ =^ŒÌ ¿ãHõiOz# H˘xfl ѨÙëêÊÅ#∞ J`«_Hç ˜ ѨOÑ≤OKå#∞. P`«_Hç ˜
H˘O`« ÃÑ·HõO, JkèHõOQÍ „¿Ñ=∞ ѨOѨ=∞x "åÖ’¤‰õΩ „"åâß#∞. „¿Ñ=∞ U<å\˜H©
#tOK«^Œ∞. a_»¤Å∞ UO KÕã≤<å, ZÖÏ L<åfl `«O„_ç „¿Ñ=∞ Z#fl\˜H© ã¨=∞ã≤áÈ^Œ∞.

S 37
546 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

J`«_∞» <å a_».¤ J`«_∞» ^Œ∞óã≤u÷ Ö’ L#flO^Œ∞# <å „¿Ñ=∞, <å ã¨Ç¨ Ü«∂Ö’¡ P`«_Hç ˜
W`«~°∞Å`À ã¨=∂#OQÍ HÍh ÖËHõ JkèHõOQÍ HÍh áêÅ∞ LOk.——1
`«=∞ „¿Ñ=∞#O`å ~°OQÆiOz ™êfig∞r Hõ$áê#O^Œ‰õΩ XHõ L`«Î~°O „"åâß~°∞.
ã¨g∞ѨOÖ’x =∞OK«∞Ѩ~°fi`åÅ =^ŒÌH˜ "≥o¡ P`«_ç HÀã¨O XHõ ѨÙ+¨ÊO HÀã≤ ^•xx
‰õÄ_® P ÖËY`Àáê@∞ ѨOÑ≤OKå~°∞:
''Ѩq„`«∞_»=ÙQÍ "≥∞ÅQÆ∞. Jxfl\˜Hõ<åfl Z‰õΩ¯=QÍ x+¨¯Ñ¨@OQÍ LO_»∞. XHõ¯
HõΔ}"≥∞ÿ<å ÉèíQÆ=kfiâßfi™êxfl HÀ֒ʉõΩ. JѨC_»∞ h‰õΩ ^•i HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. Uk
ã¨`«ºO J#flk x`«ºO. ã¨`«ºO HÍx^•xfl Z=~°∂ xÅ∞Ѩ*ÏÅ~°∞. J<Õfi+¨}
^•fi~å „Ñ¨u q+¨Ü«∞O "≥Å¡_ç J=Ù`«∞#fl D `«~°∞}OÖ’ =∞#O [x‡OK«_»O =Å#
LѨHÍ~°O á⁄O^•O. W`«~°∞Å∞ UO `«Åz<å, UO KÕã≤<å 㨈~, #∞=Ùfi =∂„`«O
h áê=#`«fi, <≥·uHõ=~°Î#, ÉèíQÆ=^ŒƒùH˜Î ™ê÷Ü«ÚÅ#∞ kQÆ*Ï~°Û‰õΩ. JxflO\˜
Hõ<åfl =ÚYºOQÍ ~°ÇϨ 㨺 ã¨OѶ∂¨ Å q+¨Ü∞« OÖ’ J„Ѩ=∞`«OÎ QÍ LO_»∞. ÉèQí =Æ O`«∞}˜‚
„¿Ñq∞OKÕ "å_≥=fi_»∂ "≥∂™êxfl K«∂ã≤ ÉèíÜ«∞Ѩ_»#=ã¨~°O ÖË^Œ∞. Éèí∞qÖ’QÍx,
kqÖ’QÍx Ѩq„`«`« XHõ¯>Ë ã¨~Àfi`«¯ $+¨ì=∞~Ú# k=ºâ◊H˜Î.... #∞=Ùfi =∂„`«O
ÉèíQÆ=O`«∞x KÕux q_»∞=‰õΩO_® LO_»∞. Jk KåÅ∞...
''x#fl '=∂O\˜~À™ê— Ö’x Ѷ¨∞hÉèíqOz# =∞OK«∞„Ѩ"åǨÏO =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡,
ã¨^• =∞OK«∞`À xO_ç# „áêO`«OÖ’ ѨÓz# H˘xfl ^Œ$_è»"≥∞ÿ# ѨÙëêÊÅ#∞
¿ãHõiOKå#∞. D SÇ≤ÏHõ rq`«O J<Õ =∞OK«∞Ö’ #∞=Ùfi JÖÏO\˜ P^蕺u‡Hõ
Ãã÷·~åºxfl á⁄O^Œ∞`å=<Õ L^ÕÌâ◊O`À P ѨÙëêÊÅÖ’ XHõ ^•xx D L`«Î~°O`Àáê@∞
ѨOѨÙ`«∞<åfl#∞.——2
`«~°∞"å`« HõÅHõ`åÎ #∞Oz =zÛ# XHõ L`«Î~°O ã¨=∞㨺#∞ `≥zÛOk. P
ã¨O=`«û~°O N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å [#‡k<À`«û=O ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ [iáê~°∞. ^•<À¡
"Õâ◊ºÅ∂
H˘O^Œ~°∞ "Õâ◊ºÅ∞ áêÖÁæ<åfl~°∞. D q+¨Ü«∞O qx H˘O^Œ~°∞ P
Éèí‰õΩÎ~åO„_Õ L`«û=OÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜ ã¨OHÀzOKå~°∞. D q+¨Ü«∞OQÍ
™êfig∞r Jaè„áêÜ«∞"Õ∞q∞\’ `≥Å∞Ѩ=∞x =∞~î°O #∞O_ç
L`«Î~°O =zÛOk. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r „"åã≤# ["å|∞ PÜ«∞# HÍ~°∞}º "≥Å∞¡=‰õÄ,
™ê=∂lHõ ã¨Ê $ǨωõÄ XHõ L`«¯ $+¨ì L^•Ç¨Ï~°}QÍ ÉèÏã≤Å∞¡`«∂#flk:
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@Å∞ 50–53.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 63.
 S~Àáê Ü«∂„`« 547

''D q+¨Ü«∞OÖ’ <å x~°‚Ü«∞O Wk:

''1. ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O ÖÏO\˜ Q˘Ñ¨Ê f~°÷ã¨÷ÖÏxH˜ "Õâ◊ºÅ#∞ ~åx=fiHõáÈ`Õ, "å~°∞
=∞Ô~Hõ¯_çH˜ áÈ`å~°∞? „Ѩ`ÕºH˜Oz áêáê`«∞‡Å HÀã¨"Õ∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ J=`«iOKå_»∞†
JO`«QÍ Ñ¨Ù}Ϻ`«∞‡Å HÀã¨O HÍ^Œ∞.
''2. #~°Hõ ^•fi~åÖˇ·# ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨ ÉèË^ŒO, ‰õΩÅ, ^èŒ#, q^•ºk =º`庙êÅ#∞
Ö’HÍxH˜ =∂„`«"Õ∞ Ѩiq∞`«O KÕ~Ú. Ѩq„`« f~°÷ ã¨÷ÖÏÖ’¡ JÖÏO\˜ ÉèË^•Å∞
Z_»`≥QÆHõ áê\˜ã¨∂ÎO>Ë, "å\˜H© #~°HÍxH© `Õ_® U=ÚOk?
''3. =∞#k =∞ǨÏ`«~Î "° ∞≥ #ÿ [QÆ<åfl^äŒ Hˆ „Δ `«O. ѨÙ}Ϻ`«∞‡Å‰õÄ, áêáê`«∞‡Å‰õÄ,
™ê^èŒ∞=ÙʼnõÄ, ^Œ∞~å‡~°∞æʼnõÄ =Ü≥∂ÉèË^ŒO áê\˜OK«Hõ ¢ã‘ÎʼnõÄ, ѨÙ~°∞+¨μʼnõÄ,
ÉÏÅʼnõÄ – JO^ŒiH© JHõ¯_» ã¨=∂#"≥∞ÿ# ǨωõΩ¯ LOk. ã¨O=`«û~°OÖ’ XHõ¯
~À[~Ú<å "ÕÖÏk ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ∞ áêѨÉèÏ"åhfl, ÉèË^ŒÉèÏ"åhfl q㨇iOz, „ѨÉèí∞
<å=∂xfl QÍ#O KÕã¨∂Î, PÅH˜ã¨∂Î "≥∞ÅQÆ_»O J<Õ^Õ Ñ¨~°=∞ „âıÜ«∞㨯~°"≥∞ÿ#
q+¨Ü«∞O.
''4. f~°÷ ã¨÷ÅOÖ’<Õ XHõ¯ ~ÀA K≥_»∞ ÉèÏ=# J}yáÈHõáÈ`Õ P ֒ѨO
g∞kQÍx, "åik HÍ^Œ∞. ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ =zÛ# "åi#O^Œih H˘@∞ìH˘xáÈQÆÅ P^蕺u‡Hõ
L`«∞ÎOQÆ `«~°OQÍxfl ã¨$+≤ìOK«O_ç.
''5. ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’<Õ D"≥∞ "Õâ◊º, J`«_»∞ x=∞fl‰õΩÅã¨∞÷_»∞, W`«_»∞
¿Ñ^Œ"å_»∞, J`«_»∞ áê=∞~°∞_»∞ Jx q"ÕzOKÕ"å~°∞ (g∞~°∞ ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨μÅ<Õ "å~°∞)
ZO`« `«‰õΩ¯==∞Ok =¿ãÎ JO`« =∞Ozk. ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨ =º`庙êhfl, ‰õΩÅ
`å~°`«=∂ºhfl QÆ=∞xOKÕ"å~°∞, Éèí‰õΩÎÅ∞QÍ #\˜OKÕ"å~°∞ =∞# „ѨÉèí∞=Ù#∞ J~°÷O
KÕã¨∞HÀQÆÅ~å? =O^ŒÖÏk =ºaèKåi}∞Å∞ =zÛ, PÜ«∞# áê^ŒÑ¨^•‡Å „"≥∂Å
J=#`« t~°ã¨∞¯Å"åÅx „áêi÷ã¨∞Î<åfl#∞. XHõ¯ ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤ J~Ú<å ~åHõáÈ~Ú<å
Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞. F =ºaèKåi}∞ÖÏ~å ~°O_ç! F `åQÆ∞É’`«∞ÖÏ~å ~°O_ç! KÀ~°∞ÖÏ~å
~°O_ç! g∞~°O`å ~°O_ç! N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å "åH˜e g∞ JO^ŒiH© `≥~°∞=|_ç=ÙOk.
'^èŒx‰õΩ_»∞ ã¨fi~°æ™ê„=∂[ºOÖ’ „Ѩ"ÕtOK«_»O Hõ<åfl, ã¨∂kɡ[˚OÖ’ XO>ˇ ^Œ∂~°_»O
ã¨∞ÅÉèíO.— JÖÏO\˜ „‰õÄ~° ~åHõΔ㨠ÉèÏ"åÅ∞ g∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ KÀ@∞KÕã¨∞HÀx=fiHõO_ç.
''6. HÍx H˘O`« ™êOѶ≤∞Hõ Éèí„^Œ`« J=ã¨~°O. =∞#O ^•<≥flÖÏ ã¨=∞‰õÄ~°Û
QÆÅO? H˘O^Œ~°∞ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ (=ÚYºOQÍ =$^Œ∞úÅ∞) D L`«û=O <å_»∞ Éèí„^Œ`«
HÍáê_Õ"å~°∞QÍ =∞ã¨Å∞HÀ"åe. L`«û= „áêOQÆ}O K«∞@∂ì "å~°∞ u~°∞QÆ∞`«∂, U
548 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

¢ã‘ÎQÍx, U ѨÙ~°∞+¨μ_»∞QÍx =∂@Ö’QÍx, „Ѩ=~°Î#Ö’QÍx Jã¨Éèíº`« Hõ#|i¿ãÎ, P

=ºH˜Îx `À@ P=~°} |Ü«∞\˜H˜ ѨOÑ≤"≥Ü«∂ºe. 㨄`«Ê=~°Î# Hõey L#fl ¢ã‘Î,
ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ – "å~°∞ Ü≥∂QÆ∞ºÖˇ·<å, =ºaèKåi}∞Öˇ·<å ‰õÄ_® – "å~°∞ Éèí‰õΩÎÖË,
Q“~°=hÜ«ÚÖË.——1
XHõ HÀ}O #∞O_ç K«∂ã≤#ѨC_»∞, WÖÏO\˜ z#fl z#fl J_»¤O‰õΩÅ∂,
ã¨=∞㨺Å∂ ™êfig∞rH˜ J=ã¨~°=∞<Õ K≥áêÊe. H˜Oz`«∞Î LnÌѨ#`À<Õ ^蕺#OÖ’#∂,
ã¨=∂kèÖ’#∂ Å~ÚOzáÈÜÕ∞ =ºHÎ̃ PÜ«∞#. PÖòÃÑ·<£ ÖÏO\˜ „ѨâßO`« „áêO`åÅ∞
PÜ«∞##∞ UHõ"≥Ú`«ÎOQÍ `«=∞Ö’ Å~ÚOѨKÕã¨∞HÀ‰õÄ_»^Œ<Õ L^ÕÌâ◊O`À QÆ∞~°∞^Õ=ÙÖË
g\˜x HõeÊOz LO_®e!
ã≤@˚~å¡O_£ #∞O_ç ™êfig∞r [~°‡h "≥àÏ¡~°∞. =ÚO^Œ∞QÍ "å~°∞ ÃÇ·Ï_çÖò|~üæ
J<Õ TiH˜ "≥àÏ¡~°∞. [~°‡hÖ’x Q˘Ñ¨Ê ¿Ñ~°∞QÍOz# qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞ JHõ¯_»
[~°‡hÖ’ <≥ÅH˘x=Ù<åfl~Ú. "å\˜x ã¨O^Œi≈OKå~°∞. P Tà’¡x
„áêp#"≥∞ÿ# HÀ@#∞ ‰õÄ_® ã¨O^Œi≈OKå~°∞. JHõ¯_»∞#fl XHõ
<ÕÅ=∂oQÆÖ’ LOK«|_ç# „ѨѨOK«OÖ’x Ju ÃÑ^ŒÌ „^•HõΔ™ê~å *Ï_ôx K«∂âß~°∞.
Ô~·<£ #k QÆ∞O_® ã‘ì=∞~üÖ’ Ѩܫ∞xOz "å~°∞ HÀÖ’<£ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. JHõ¯_» H˘xfl
~ÀAÅ∞ QÆ_áç ê~°∞. |OQÍ~°∞ Ѩx`«#O`À#∂, H˘Ü«∞º Ѩx`«O`À#∂ Hõ#∞ÅѨO_»∞=
KÕ¿ã K«~üÛÅ#∞ ã¨O^Œi≈OKå~°∞.
[~°‡h ~å[^è•x ɡi¡<£. „ѨѨOK«OÖ’ J`«ºO`« â◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ# Ãã·xHõ|ÅO
QÆÅ ^Õâ◊OQÍ P<å_»∞ [~°‡h ѨiQÆ}˜OѨ|_»¤k. JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡Åx ™êfig∞r
ZO`«QÍ<À JaèÅ+≤OKå~°∞. ɡi¡<£ #QÆ~° ™œO^Œ~åºhfl, Sâ◊fi~° ã¨=∞$kúh K«∂ã≤
PÜ«∞# Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞ÅÜ«∂º~°∞.
™êfig∞r |$O^ŒO `«^Œ∞Ѩi H©Öò #QÆ~åxH˜ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» „á⁄ÃѶã¨~ü
áêÖò _»∂ºã¨<£#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. [~°‡<£ `«`«Î fiâߢã¨Î âßYÖ’ „á⁄ÃѶã¨Ô~·#
áêÖò _»∂ºã¨<£`À
PÜ«∞# „áêK«º^ÕâßÅ `«`åÎ fiÅѨ@¡ ZO`À Pã¨H˜ÎQÆÅ =ºH˜Î.
ã¨O㨯 $`«OÖ’ K«Hõ¯x áêO_ç`«ºO QÆ_çOz# _»∂ºã¨<£ ÉèÏ~°`«
^Õâßxfl ZO`«QÍ<À Jaè=∂xOKå_»∞, ÉèÏ~°`«^Õâßxfl ã¨O^Œi≈OKå_»∞ ‰õÄ_®.
„á⁄ÃѶã¨~ü, PÜ«∞# ã¨f=∞}© ™êfig∞rx PǨfixOKå~°∞. ™êfig∞r, „á⁄ÃѶã¨~ü –
W^ŒÌ~°∂ ZO`À Pã¨H˜Î`À Ѩ~°ã¨Ê~° ÉèÏ=#Å#∞ K«iÛOK«∞H˘<åfl~°∞. `å#∞

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@Å∞ 57–58.

 S~Àáê Ü«∂„`« 549

ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =zÛ#ѨC_»∞ K«∂ã≤# ^Œ$âߺÅ#∂, á⁄Ok# J#∞Éèí"åÅ#∂

_»∂ºã¨<£ q=iOKå_»∞. W^ŒÌi =∞^茺 K«Hõ¯x "≥∞ÿ„u ÃÑOá⁄OkOk.
áêÖò _»∂ºã¨<£ WO\’¡ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ ™êfig∞r |ã¨KÕâß~°∞. JHõ¯_»
‰õÄ_® XHõ™êi PÜ«∞# J"Õ∞Ü«∞ *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î "≥Å¡_»~ÚOk. XHõ ~ÀA ™êfig∞r
XHõ HÍ=ºO K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl~°∞. JѨC_»∞ JHõ¯_çH˜ =zÛ# áêÖò _»∂ºã¨<£ ™êfig∞rx
Ñ≤eKå_»∞, =∂\Ï¡_®Åx „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. HÍx ™êfig∞r #∞O_ç ZÖÏO\˜
ã¨ÊO^Œ<å ÖË^Œ∞. XHõ\ ˜ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ Ñ≤ez PÜ«∞# "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. H˘xfl ~ÀAÅ
`«~°∞"å`« XHõ ~ÀA D q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz PÜ«∞# ™êfig∞r`À „Ѩ™êÎqOKå_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r `å#∞ K«^Œ=_»OÖ’ x=∞QÆ∞fl_≥· L#flO^Œ∞# PÜ«∞# Ñ≤Å∞ѨÙ#∞
q#ÖË^Œx K≥áêÊ~°∞. D ["å|∞ áêÖò _»∂ºã¨<£‰õΩ `«$Ñ≤Î HõeyOK«ÖË^Œ∞. P
~ÀA W^ŒÌ~°∂ =∂\Ï¡_»∞H˘O@∞#flѨC_»∞, P HÍ=ºO #∞O_ç ™êfig∞r J<ÕHõ
L^•Ç¨Ï~°}Å#∞ ¿Ñ~˘¯#_»O K«∂ã≤ áêÖò _»∂ºã¨<£ qã¨∞ÎÉ’Ü«∂_»∞. ™êfig∞r
*Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î P`«}˜‚ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞}˜‚ KÕã≤Ok.
=∂H±û =ÚÅ¡~ü‰õÄ, áêÖò _»∂ºã¨<£‰õÄ =∞^茺 ZO`À `å~°`«=∞ºO LOk.
=∂H±û =ÚÅ¡~üÖÏ DÜ«∞# `«# Jaè„áêÜ«∂Å#∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ =ºHõÎO KÕÜ«∞ÖËHõ
áÈÜ«∂_»∞. POQÀ¡–WO_çÜ«∂ JkèHÍ~°∞Å P^Œ~°}Ï, WOQÆ¡O_£Ö’x `«H˜¯#
ѨO_ç`«∞Å ã¨Ç¨ÏHÍ~°=¸ J=ã¨~°"≥∞ÿ#O^Œ∞# ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ѩ@¡ QÆÅ Pã¨H˜Î<À,
L`«∞ûHõ`«<À áêÖò _»∂ºã¨<£ ÉÏǨ@OQÍ "≥Å¡_çOK«ÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ <≥ÅÅ∞ S~Àáê Ü«∂„`«ÅÖ’ „ѨâßO`«OQÍ QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`«
ÃãÃÑìO|~ü 17 = `Õn# ™êfig∞r WOQÆ¡O_£ uiy =KåÛ~°∞. PÜ«∞# P~ÀQƺO
H˘O`«=~°‰õΩ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_çOk. =∞m¡ WOQÆ¡O_£Ö’ `«=∞ HÍ~åº
'L=∂^ÕqÖÏ
K«~°}#∞ „áê~°OaèOKå~°∞. WO`«Ö’ J"≥∞iHÍ HÍ~åºK«~°}#∞
=iúÅ∞¡QÍHõ!—
H˘#™êyOK«_®xH˜ JÉèË^•#O^Œ `«fi~°Ö’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞O_ç
~å#∞#fl "å~°Î ‰õÄ_® PÜ«∞#‰õΩ P#O^•xfl HõeyOzOk. ¿ÇÏiÜÕ∞\ò ¿ÇÏÖò
q"åÇ¨Ï "å~°Î ‰õÄ_® JHõ¯_» PÜ«∞# HÀã¨O Z^Œ∞~°∞K«∂™ÈÎOk. PÜ«∞#
¿ÇÏiÜÕ∞\ò‰õΩ WÖÏ ["å|∞ „"åâß~°∞:
''„Ѩu ^•xh ™ê^茺=∞~Ú#O`« =~°‰õΩ K«Hõ¯QÍ x~°fiiÎOKåe. h q+¨Ü«∞OÖ’
<å‰õΩ `≥eã≤#O`« =~°‰õΩ, hk âßO`« ã¨fiÉèÏ=O. ^•x =Å# h‰õΩ ZO`À F~°∞Ê,
ã¨Ç¨Ï#â◊H˜Î L<åfl~Ú.
550 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

''h‰õÄ, h Éèí~°Î‰õÄ ã¨HõÅ â◊√ÉèÏÅ∂ HõÅ∞QÆ∞QÍHõ! hÖÏO\˜ =∞Oz, `≥e"≥·#,

„¿Ñq∞OKÕ, JO^Œ"∞≥ #ÿ ÉèÏ~°º ^ŒH¯õ _»O `«# =∞ǨÏ^•ƒùQºÆ =∞x J`«_∞» ã¨^• QÆ∞iÎOKÕ@∞¡
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ KÕ™êÎ_»∞QÍHõ! WO`« `«fi~°Ö’ J\Ï¡O\˜H± =∞Ǩã¨=Ú„^•xfl ^•\˜
~å=_»O ™ê^茺O HÍ^Œx ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl#∞. h q"åǨxfl uÅH˜OKåÅx <Õ#∞
JaèÅ+≤ã¨∞Î<åfl#∞. D Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ <Õ#∞ K≥Ü«∞ºQÆeyOk =∂ „QÆO^ä•Ö’¡x XHõ
^•<À¡ #∞O_ç L^•Ç¨ÏiOK«_»"Õ∞:
'D rq`«OÖ’ HÀ~°^Œy#=hfl á⁄O^Œ_®xH˜ h Éèí~°Î‰õΩ ™êÜ«∞O KÕã¨∂Î
JqzÛù#fl"≥∞ÿ# P`«_ç „¿Ñ=∞#∞ ã¨^• J#∞Éèíqã¨∂ÎO\Ï=Ù QÍHõ! =∞#∞=∞Å#∞,
=∞#∞=∞~åà◊#¡ ∞ K«∂ã≤, rq`« <å@HõO =Úy¿ã ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#fl=∞~Ú#ѨC_»∞, U
áê=<åO|∞=ÙÅ ã¨Ê~°≈ =Å# ã¨HõÅ ÉèË^•Å∂ Å~ÚOz =∞#=∞O`å UHõ=∞ø`å"≥∂,
P J#O`« ã¨zÛ^•#O^Œ ™êQÆ~åxfl KÕ~°_®xH˜ g∞~°∞ XO_˘~°∞Å∞ ã¨Ç¨Ü«∞O
KÕã¨∞H˘O\Ï~°∞ QÍHõ!—1
'#∞=Ùfi rq`åO`«O L=∂^ÕqÖÏ Ñ¨u„=`«QÍ#∂, Ѩiâ◊√^Œ∞ú~åeQÍ#∂
q~ålÅ∞¡`å=Ù QÍHõ! h Éèí~°Î L=∂^ÕqѨ@¡ `«# „áê}Ïxfl LOK«∞H˘#fl Ѩ~°=∞
t=ÙxÖÏ LO\Ï_»∞ QÍHõ! LO\Ï_»∞ QÍHõ!—2
ZO^Œ∞HÀ ÅO_»<£ HÍ~åºK«~°} QÆ∞iOz ™êfig∞rH˜ XHõ ã¨O^ÕǨÏO LO_»<Õ
LOk. ''ÅO_»<Ö£ ’ Ѩx „Hõ=∞OQÍ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`ÀOk. `«~Q° `Æ ∞« Å∞ JO`«HOõ `«‰Äõ
qã¨Î $`«=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. D ÖˇHõ¯#∞|\˜ì D Ѩx =$kú K≥O^Œ∞
ÉèÏ~°`«O `«∞O^Œ#_»OÖ’ ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞. POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ ã≤÷~°z`«∞ÎÅ∞,
PǨfixã¨∞Î#flk
qâ◊fiã¨hÜ«ÚÅ∞. HÍx <Õ#∞ =^ŒeÃÑ_ç`Õ D ™œ^èŒO ‰õΩѨÊ
‰õÄÅ∞`«∞Ok. U^À XHõ\ ˜ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ ã¨=∞~°∞÷_»∞
L^Œƒùq™êÎ_»∞. Uk =∞Oz^À ÉèíQÆ=O`«∞_çH˜ `≥Å∞ã¨∞——3 JO@∂ PÜ«∞# JÅã≤OQƉõΩ
„"åâß~°∞.
WOQÆ¡O_»∞ Ѩ#∞Å Jaè=$kúH˜ `å#∞ JHõ¯_» LO_»_»O ZO`À P=â◊ºHõ=∞x
™êfig∞rH˜ `≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. 1897 U„ÃÑÖòÖ’ PÜ«∞# ~°ëêº "≥àÏ¡Åx ‰õÄ_®

1. Wq =∞ǨHõq HÍo^•ã¨∞ 'Jaè*Ï˝# â߉õΩO`«Å"£∞— <å@HõOÖ’ â◊‰õΩO`«Å "≥∞\˜ìxO\˜H˜

áÈ`«∞#flѨC_»∞ P"≥∞ `«O„_çÜ≥ÿ∞# Hõ}fi =∞ǨÏi¬ =K«<åÅ∞.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 68.
3. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 75.
 S~Àáê Ü«∂„`« 551

xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. HÍx ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ XHõ ~ÀA =∂`«$^ÕâßxH˜ uiyáÈ#∞#fl@∞¡

„ѨHõ\ ˜OKå~°∞. PÜ«∞# D q+¨Ü«∞O K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ PÜ«∞# q∞„`«∞Å∂, t+¨μºÅ∂,
q^•º~°∞÷Å∂ x[OQÍ<Õ k¢Q̓ùOu K≥O^•~°∞.
''WOH˘Hõ =¸_»∞ „ѨãO¨ QÍÅ`À <å ÅO_»<£ HÍ~åºK«~}
° ѨÓiÎ HÍÉ’`«∞#flk.
Ѩx 'LK«Ûã≤÷u— JO^Œ∞H˘#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^•xx =^ŒeÃÑ@ì_»O ã¨=∞O[ã¨O
HÍ^Œx JO^Œ~°∂ Jaè„áêÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. HÍx PѨÙÎ_≥·# ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ '„áêp#
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~°— =∞O@∞<åfl_»∞. ^•x<Õ <Õ#∞ t~°™ê=Ç≤Ïã¨∞Î<åfl#∞——1
Jx PÜ«∞# '*’— ‰õΩ „"åâß~°∞.
rq`«OÖ’ U x~°‚Ü«∂xfl J~Ú<å ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨OHõÅÊO „ѨHÍ~°"Õ∞ Hõ^•
™êfig∞r <≥~°"Õˆ~Û"å~°∞! P ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ PÜ«∞# ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ uiy "≥àÏ¡Åx
ã¨OHõeÊ¿ãÎ ^•xx [=^•@∞`å~å Uq∞\˜? #=O|~ü =∞^茺֒ XHõ ~ÀA PÜ«∞#
q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü#∞ Ñ≤ez, <ÕÑ≤Öòû #∞O_ç W@b g∞^Œ∞QÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "≥àı¡
F_»Ö’ gÅ~Ú#O`« `«fi~°Ö’ <åÅ∞QÆ∞ \˜ÔH@∞¡ H˘#=∞<åfl~°∞. ™êfig∞r ǨÏ~îå`ü
x~°‚Ü«∂Å∂, =∂~°∞ÊÅ∂ P"≥∞‰õΩ „H˘`«Î HÍ^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© P"≥∞ HÍã¨Î
LeH˜Ñ¨_çOk. HÍx "≥O@<Õ _çÃãO|~ü 16 = `Õn# |Ü«∞Å∞^Õˆ~ F_»Ö’ <åÅ∞QÆ∞
\˜ÔH¯@∞¡ H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤Ok. ™êfig∞r, ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞, QÆ∞_çfi<£ – gˆ~ P
#Å∞QÆ∞~°∞.
™êfig∞r "≥o¡áÈ`«∞<åfl~°<Õ "å~°Î JO^Œi =∞#ã¨∞ûÅ#∂ â’Hõ`«Ñ¨ÎO KÕã≤Ok.
g_À¯Å∞ qO^Œ∞Å∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. J<ÕHõ KÀ@¡ PÜ«∞# Q“~°"å~°÷O qO^Œ∞Å∞
U~åÊ@∞KÕâß~°∞. PÜ«∞# ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ |Ü«∞Å∞^Õˆ~ =ÚO^Œ∞
^èŒ∂ox Ãã·`«O
„¿Ñq∞™êÎ#∞!
XHõ q∞„`«∞_»∞ PÜ«∞#`À, ''™êfig∞r! Ѩ\Ï\’Ѩ=¸, ã¨OѨfÎ
JkèHõOQÍ L#fl áêâßÛ`«º^ÕâßÅÖ’ <åÅ∞ˆQà◊√¡ QÆ_çáê~°∞.
WkQÀ WѨC_»∞ =∂`«$^ÕâßxH˜ uiy "≥à◊√`«∞<åfl~°∞. g∞ =∂`«$^Õâ◊O QÆ∞iOz
WѨC_»∞ UO J#∞H˘O@∞<åfl~°∞?—— Jx J_çQÍ_»∞. ™êfig∞r Hõà◊¡Ö’ P#O^Œ H˜~°}
ѨÙO[O "≥e¡qiã≤Ok. PÜ«∞# =ÚMÏ~°qO^•# Ѩ~°=∂#O^ŒO ^Àº`«Hõ=∞~ÚOk.
ÉèÏ"À^ÕfiQÆO`À, ''JHõ¯_» #∞O_ç =KÕÛ =ÚO^Œ∞ <Õ#∞ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl „¿Ñq∞OKå#∞.
WѨC_À ÉèÏ~°fÜ«∞ ^èŒ∂o Ãã·`«O <å‰õΩ Ñ¨~°=∞áê=#OQÍ `Àã¨∞Î#flk. JHõ¯_»
gã¨∞Î#fl QÍe Ãã·`«O áê=#O. J^˘Hõ ѨÙ}º Éèí∂q∞. J^˘Hõ f~°÷ ã¨÷ÅO—— J<åfl~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 93.

552 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

™êfig∞r F_» =∂`«$^ÕâO◊ "≥Ñ· Ù¨ QÍ ™êyOk. ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`∞« Å`À PÜ«∞#

WÖÏ J<åfl~°∞: ''WѨC_»∞ <å =∞#ã¨∞ûÖ’ L#flk UÔH·Hõ zO`«# =∂„`«"Õ∞. Jk
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O KÕ~°∞HÀ"åÅx <Õ#∞ P`«∞~°`«`À Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞Î<åfl#∞.——


 'J—HÍ~åk ã¨∂z
JYO_®#O^Œ ™êfiq∞ (QÆOQÍ^èŒ~ü) : 227,
235, 239, 240.
J^≥· fi`«O : 115–117, 130.
J#fl^• QÆ∞Ç¨Ï : 135, 139.
JÉèË^•#O^Œ ™êfiq∞, (HÍm) : 162, 163,
225, 549.
J"≥∞iHÍ : ã¨O™ê÷QÆ`« HÍ~åºK«~°} „ѨuÉèí
436† *Ïu, =~°‚ =∞ø_軺O 450, 460†
#Å¡ *Ïu „Ѩ[Å ã¨=∞㨺Å∞ 385†
¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O ¿Ñ~°∞‰õΩ =∂„`«"Õ∞ 383,
464† ÉèíQÆ=næ`« „ѨÉèÏ=O 384† K≥~°
™êÅÅ∞ 398† "≥O_ç ã¨=∞㨺 385.
JÅã≤OQÆ : 336, 341, 342, 544.
J=`å~°O : 257, 258.
Jâ’Hõ K«„Hõ=iÎ : 461.
Jëêì=„Hõ ã¨OÇ≤Ï`« : 115.
Pkâ◊OHõ~°∞_»∞ : 3.
P^蕺u‡Hõ`« : 545† J#∞Éè∂í u 75 x["≥∞#ÿ
305† ÉÏǨϺ"≥∞ÿ#k 158† "≥Ú^Œ\ ˜
"≥∞@∞ì 118† ã¨OѨuÎ 7.
P~°º–„^•q_» : 302.
PǨ~°O : „|Ǩχã¨=∂[ã¨∞÷Å 61† =∂Oã¨O
280† N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å 106.
Dâ◊fi~°HÀ@∞Å∞ : 76, 96, 97.
Dâ◊fi~° K«O„^Œ q^•º™êQÆ~ü : 29, 142.
LѨx+¨`«∞ÎÅ∞ : 3, 452.
Uã¨∞„H©ã¨∞Î : 521.
Hõ^äŒÅ∞ : #~°=∂O㨠ÉèíHõΔ‰õΩÅ∞ 497† =$^Œ∞ú
~åÅ∞–=ÚÖÏ¡ 19† ™⁄~°KÕѨ–*’<å
448† Ãã·^•úOuHõ =∞ø_軺O 288† ã¨$+≤ì
497.
553
Hõ~°‡Ü≥∂QÆO : 222.
HÍefi<£ : 382.
HÍm=∂`« : 146, 148–150.
‰õΩÅO : P~°º–„^•q_» ã¨=∞㨺 302† PÅÜ«∞
J#∞=∞u 296† W`«~°∞Å#∞ Q“~°qO
Kåe 299† Dà◊= =~°æO 291†
‰õΩÅã¨O™ê¯~åÅ∞ 251† „H“~°ºO : 301†
áÈ`«∞Ok : 335, 380† =¸_è» #=∞‡HõO
33, 380† ™œ„ÉèÏ`«$`«fiO J=ã¨~O° :
254.
¢HÔ ã· =Ψ q∞+¨#sÅ∞ : 59, 462† J"≥∞iHÍÖ’
P^Œ~°} 403, 447† J"≥∞iHÍÖ’ „Ѩu
Ѷ¨∞@# 403, 459, 471–473†
^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ 301† ÉèÏ~°`«
^Õâ◊O QÆ∞iOz 419, 425, 430,
458, 460† ÅO_»<£Ö’ P^Œ~°} 536†
ÅO_»<£Ö’ „ѨuѶ¨∞@# 529† =~°Ç¨Ï
#QÆ~° =∞~î°OÖ’ 199.
ˆHâ◊=K«O„^Œ ¿ã<£ : 60, 97.
QÍ~°_ô q^ŒºÅ∞ : 305, 466–468, 536.
ys+πK«O„^Œ Ѷ¨∞’+π : 64, 65, 182, 186.
QÆ∞~°∞=Ù : 66, 83, 93, 391† QÆ∞~°∞
¿ã= 106† ѨsHõΔ 108.
QÆ$ǨÏã¨∞÷Å∞ : 27, 289, 503.
zHÍQÀ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí : 406, 407,
475† Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« „Ѩuxkè? 335†
™êkèOzOk Uq∞\˜? 430† ™êfig∞r
"≥à◊¡_®xH˜ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ J#∞[˝ 354†
™êfig∞r „Ѩuxkè 404† ™êfig∞r
"≥Ú^Œ\ ˜ „Ѩã¨OQÆO 410† `«=∞ HÀã¨O
361† L^ÕÌâ◊O : 339.
K≥_»∞ : 151.
554 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1

K≥<· å : ÉèÏ~°fÜ«∞ zO`«#Å „ѨÉÏè =O 377† áê@Å∞ : DÖÏQÆ∞ =º~°=÷ ÚQÆ 82† F „ѨÉ∂íè !
K≥·<å tâ◊√=Ù 373† K≥·<å"å_»∞ 374. <åÖ’x 262† K≥ѨÊQÍ#∂ ÖË=Ú 145†
[QÆ`«∞Î : ZO_»=∂q 312. #∞=Ùfi <å "≥#∞Hõ<Õ 223† <Õ#∞ h
*ˇ·# =∞`«O : 229. ѨHõ¯<Õ 445† ^ÕxH© cèuÅ¡Hõ 243†
=∞~°Å∞ =∞#™ê 81.
\Ï\Ï : 378. áêѨO : ^Œ∞~°ƒÅ`« =∂„`«"Õ∞ 51† áêÑ≤
`«O„`«O (`åO„uHõO) : 126. Ö’#∂ =∞Ǩ`«∞‡_»∞ 313.
`«Ñ¨ã¨∞û : 62, 193. áê~°=â◊º ã≤÷u : 68, 158.
`«∞sÜ«∂#O^Œ, ™êfiq∞ (ǨÏi) : 191, ѨÙ~°∞ëÈz`«O : 250.
239, 273 „ѨѨOKåxfl J#∞Éèí=qOKåe : 440.
„uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ, ™êfiq∞ (âß~°^Œ) : 271 „Ѩ|∞^Œú ÉèÏ~°`« : 343.
¢`≥·eOQÆ ™êfiq∞ : 209 „Ѩ=∞^•^•ãπ q∞„`« : 210, 219.
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O : 80. „¿Ñ=∂#O^Œ, ™êfiq∞ (ÉÏ|∂~åO) : 195.
^蕺# ã≤^Œ∞ú_»∞ : 12, 85, 92. |Å~åO É’ãπ : 186.
^蕺#O : 21, 24, 62, 120, 128, ÉÏ~Àãπ, _®Hõì~ü : 388.
160–161, 521. ÉÏÖÏr~å=Ù : 344.
k=º*Ï˝# ã¨=∂[ã¨∞÷Å∞ : 464 |∞^Œ∞ú_»∞ : 3, 43, 44, 166, 167,
nHõΔ : 118 433† É∫^Œú=∞`«O 424.
^Õ"ÕO„^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü : 60, 66. „|Ǩχ"åk<£ : 544.
^Œ∞óYO : 132, 172† ^Õ=Ù_»∞ ZO^Œ∞‰õΩ? „|Ǩχã¨=∂[O : 59–61.
142 ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ : 74, 84, 446† P„â◊~ÚO
^Œ∞~åæ„Ѩ™ê^£ : 10, 11 K«_O» 155, ^Œ~≈° # =∂~°Oæ 303† =∞$u
^Õâ◊ÉèíH˜Î : 302. K≥O^•_»∞ 386† q„QÆǨ~å^èŒ# 246†
#=q^è•<£ : 60. ã¨fiÜ«∞OHõ$+≤ J=ã¨~°O 250.
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : 99 ÉèíQÆ=næ`« : 3, 113† J"≥∞iHÍÖ’ 384.
<å~åÜ«∞} QÆ∞~°∞, N : 291, 298. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O : 327, 551† <å\˜ ~å[H©
Ü«∂Å∞ 323† JO^ŒiH© â◊~°}º"≥∞ÿ#
<å~åÜ«∞} ^•ãπ, ѨO_ç`« : 262.
411† P^蕺u‡Hõ`« É’kèOKÕ 428†
x*ÏÜ«∞f : 252.
™œ„ÉèÏ`«$`«fiO J=ã¨~°O 254† ã¨O㨯~°
x`«º ã≤^Œ∞ú_»∞ : 97. }Å∞ 224† QÆ∞iOz ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ∞
hÅHõO~î°∞_»∞ : qâ◊nHõ~°} 256. 225, 420, 426, 430, 448,
<≥áÈeÜ«∞<£ : 50. 458, 464† ã¨<åºflã¨∞Å =O`«∞ 278†
ѨOK«=\˜ : 120. ѨÙ~ÀQÆuH˜ =∂~°æO 330, 331, 379†
Ѩ`«O[e Ü≥∂QÆã¨∂„`«O : 62. K«i„`« 244, 250† Ѩ`«<åxH˜ HÍ~°}O
Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ : 220–222† KÀ~°∞xH˜ 329, 357, 462.
J#∞„QÆǨÏO 313. ÉèÏ㨯~å#O^Œ : 209.
 'J—HÍ~åk ã¨∂z
aèHõΔ : 285.
Éèí∞=<Õâ◊fis ^Õq : 14–18, 23, 24,
26, 29.
Éèí∂`« ^ŒÜ«∞ : 129, 130.
=∞O„`«QÆ`≥ÎÅ∞ : 460.
=∞O„`«nHõΔ : 118, 119.
=∞AO^•~ü, „Ѩ`åѨ K«O„^Œ : 418.
=∞`«O : x["≥∞ÿ# =∞`«O 281† ¢ÔH·ã¨Î=
402, 422, 427, 460. 496.
PK«~°}Ï`«‡Hõ q*Ï˝#O 423† =∞`«
=∂iÊ_ç : J"≥∞iHÍ =O`«∞ 383† =∞`«
=∂iÊ_ç JHõ ¯ ˆ ~ ¡ ^ Œ ∞ : 234, 461†
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ 496† "≥Ú`«ÎO "Õ^•O
`«OÖ’ Wq∞_ç LOk 496† <åQÆ~H° `õ ‰« Ωõ
ѨÙ<åk 2† P^Œ~≈° O `åºQÆO : 233.
=∞`« ™ê=∞~°ã¨ºO : 422, 517.
=∞¿ÇÏO„^Œ<å^ä£ QÆ∞áêÎ ('=∞—) : 182.
=∞¿ÇÏO„^ŒÖÏÖò ã¨~å¯~ü, _®Hõì~ü : 156.
=∞¿ÇÏO„^Œ∞_»∞ (=∞¿ÇÏO„^Œ<å^ä£ ^Œ`åÎ) :
144, 535.
=∂H±û =ÚÅ¡~ü : 7, 537, 538.
=∂`«$=¸iÎ „j âß~°^•^Õq : 65, 120,
179, 182, 227, 228, 355.
=Úh¬ [QÀ‡Ç¨Ï<£ÖÏÖò : 260, 359.
=¸_è»#=∞‡HõO : 33.
Ü«∞^Œ∞=∞e¡H± : 89.
~°=∂ÉÏ~Ú : `«Ñ¨C_»∞ „ѨKå~°O 399.
~å^èŒ : 127, 212.
~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨OѶ¨∞O : 193† =∂`«$=¸iÎ
„j âß~°^•^Õq 175† HÍjѨÓ~üÖ’
155† PO\òѨÓ~üÖ’ 196† ys+π
186† ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^ä£ q∞„`å 185,
186† |Å~åOÉ’ãπ 186† ~å=∞Hõ$+¨‚
P~å^èŒ# 200† =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O
185, 187, 188–204.
555
~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ, ™êfiq∞ (â◊t) : 190,
191, 200.
~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ ∞ „j : 6, 68, 157† Jxfl <Àà◊¡
^•fi~å uO@∞<åfl#∞ 170† J=`å~°O
72, 90† Jã¨∞÷Å∞ 178, 182, 183†
PǨ~°O 106† #ˆ~<£ É’kè™êÎ_»∞ 433†
<Õ#∂ [QÆ[#˚ h JÉè^Ë OŒ 171† ÉèQí =Æ O
`«∞}˜‚ K«∂âß#∞ 84† =∞Ǩã¨=∂kè
179† ã¨=∂kè 100† ã¨~°fiã¨=∞~°∞÷Å∞
125† ™ê=∞~°ã¨º „Ѩ=HõÎ 6.
~å=∞"≥∂ǨÏ# ^Œ`åÎ : 9.
ÅHõΔ ºO : 42.
"å=∂Kå~°O : 126.
q[Ü«∞Hõ$+¨‚ QÀ™êfiq∞ : 60, 97.
q„QÆǨ~å^èŒ# : q=~°} 246.
q*Ï˝#O : 423.
q^Œº : 261† `«~°∞}ÀáêÜ«∞O 330† `«e¡
#∞Oz : 18, 28† „Ѩã¨∞Î`«O : 253†
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ : 224†
q~°*ÏǨϟ=∞O : 196.
qeÜ«∞O ¿ÇÏã‘ì : 67, 68.
"Õ^•O`«O : 495† J#∞ëêª# : 509.
"Õ^•Å∞ : 3† "Õ^•HÍÅO : 539.
"≥·+¨‚= =∞`«O : 129.
=º=™êÜ«∞O : 253.
"åºkè, =∞#óâ◊H˜Î`À #Ü«∞O : 170.
â◊~â° Û◊ O„^Œ QÆ∞áêÎ, (™êfiq∞ ã¨^•#O^Œ) : 213
âß~°^•#O^Œ, ™êfiq∞ (â◊~`° )ü : 199, 512,
525.
t"å#O^Œ, ™êfiq∞ (`å~°H±) : 196.
NHõ$+¨μ‚_»∞ : 3.
ëȯѨ<Õ~ü : 7.
ã¨Ow`«O : 52, 53.
556 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1
㨠O 㨠¯ ~° } Å∞ : 5, 59, 224, 339†
J"≥∞iHÍÖ’ HÍefi<£ 382, ™êfig∞r
Jaè„áêÜ«∞O 339†
ã¨O㨯 $u : 6, 224.
ã¨`«ºO : 261† `≥yOѨ٠Wã¨∞ÎOk : 448†
^Œi≈OKÕ J~°›`« 62† g∞ˆ~ : 530†
Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∞ 65.
ã¨<åflºã≤, ã¨<åflºã¨O : 66, 140, 184,
186, 203, 220, 256, 262,
279, 287, 293, 295, 299,
337, 457, 520† #H˜b ã¨<åflºã¨∞Å∞
266, 313† xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#ʼnõΩ
Jf`«OQÍ 260† =∞`åÅ P^Œ~°≈O
233.
ã¨=∞#fiÜ«∞ „Ѩ=HõÎ : 6.
ã¨=∂[O : <å\˜ : 57, 58.
ã¨=∂kè : 100, 159.
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
(#ˆ~<£, #ˆ~O„^Œ∞_»∞)
JO`«~∞° ‡Y ^蕺#OÖ’ : 21, 24, 38, 41,
43, 62, 67, 161, 191, 194,
231, 435, 484, 496,
Hõ<庉õΩ=∂iÖ’ 327–332† „\Ï"£∞Ö’
447† ѨOK«=\˜Ö’ 160† X_çÖ’
tâ◊√=Ù`À 279
J"≥∞iHÍÖ’ „ѨuѶ¨∞@#Å∞ : 459† ¢ÔH·ã¨Î=
q∞+¨#sÅ∞ 403, 459, 460, 464,
470, 471, 473† k=º*Ï˝ #
ã¨=∂[ã¨∞÷Å∞ 469† „¿Ñ`å`«‡"å^Œ∞Å∞
482† =∞AO^•~ü 468† ~°=∞ÉÏ~Ú
469.
™ê=∞~°ã¨º „Ѩ=HõÎ : 6
™êfi^蕺ܫ∞O : 62, 193.
ã≤OQÍ~°"ÕÅ∞ "≥Ú^ŒeÜ«∂~ü : (H˜_ç) : 342.
ã≤^Œ∞úÅ∞ : 110.
ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^ä£ q∞„`å : 79, 182, 184,
185.
¿ã= : 130, 303.
Ãã·`å#∞ : 51.
Ãã_¡· <» £ Öˇã· Ü
≤ ∞« O („ѨãO¨ QÍÅ |∂º~À) : 457.
ǨÏ~î°Ü≥∂QÆO : 222.
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O : 420, 421, 496† QÍ~°_ô
q^ŒºÅ‰õΩ KÀ@∞ ÖË^Œ∞ : 467† „Ѩ™ê÷#
„`«Ü«∞O 522† ÉèÏ~°fÜ«∞ <åQÆ~°H`õ ‰« Ωõ
ѨÙ<åk : 2† =ÚMϺOâßÅ∞ : 339.
Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∞ 65† Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ
=∞O^ŒH˘_ç`«#O 473†
Ç‘Ï~å#O^Œ∞_»∞ : 171–72.
J"≥∞iHÍÖ’ Ü«∂`«#Å∞ : 393 – 395,
450, 474† J==∂<åÅ∞ 460†
qiy# ‰õΩsÛÖ’ 449† ã¨~°‰õΩÅ Ô~·Å∞
ÃÑ>ˇìÖ’ 404.
Jã¨fiã¨÷`« : 237, 537.
P^蕺u‡Hõ â◊H˜Î : 309, 413, 429, 444,
453, 501, 535† Ö’HÍxfl L„~°∂`«
Å∂yOKÕ 272.
Pjã¨∞ûÅ∞ : 264, 401, 491, 505, 550
LѨ^ÕâßÅ∞ : J"≥∞iHÍ "åiH˜ 464† P`«‡
|ÅO 309† P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞HÀ"åÅ#fl
=ºH˜ÎH˜ 442† Hõ$áê#O^Œ‰õΩ 546†
 'J—HÍ~åk ã¨∂z
QÆ$Ç≤Ï}∞ʼnõΩ 289† 503† `«Ñ¨C|>Ëì
JÅ"å@∞ =∂#∞HÀ 280† x*ÏÜ«∞f
rq`«O J=ã¨~°O 252† ÉèÏ~°fÜ«Ú
ʼnõΩ 379† =∂#ã≤Hõ â◊HÎ̃ ÃÑOѨ٠283†
qK«HõΔ}Ï *Ï˝#O 305† â◊~°â◊ÛO„^Œ
QÆ∞ѨΉõΩ 214† ã¨O㨯 $`«O <Õ~°∞ÛHÀ"åe
250.
Dâ◊fi~°HÀ\˜ : 97.
HÍ~°O W+ì̈O : 316.
HÍ~°∞}ºO : 108, 192, 337, 363,
391† „¿Ñ`å`«‡ÅѨ@¡ 345† "Õâº◊ ŠѨ@¡
546.
‰õΩÅO : Ѩ\ ˜ìOѨ٠211† q^èŒ∞ʼnõΩ Jf`«O
311, 316.
*Ï˝# xkè : 193, 226, 228, 239,
263, 268, 337, 400, 483,
520, 528.
*Ï˝# Ñ≤áê㨠: 49, 88, 239, 257.
`«O„_ç : 30, 31, 47† =∞~°}O : 133.
`«e¡ : q^Œº : 18, 26, 28, 33, 65†
*Ï˝Ñ¨HÍÅÖ’ : 352.
`≥yOѨ٠: 33, 36, 37, 292, 310,
314, 316, 363, 448† `«∞áêH©
`«∂\ÏÅ =ÚO^Œ∞ 449† ѨÙe=ÚO^Œ∞
263, 308.
`À|∞@∞ì=ÙÅ∞ : 14.
^Άǰ : 36,56.
^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ : 54, 260, 392, 399.
nHõΔ : âßOÉèíg 119† ~å=∞<å=∞ : 161.
^Œ$âߺÅ∞, ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂`«∞Å∞ : 127,
128, 177, 340, 452, 485,
530† J^≥· fi`« 117† PO`«iHõ `≥~°Å∞
557
`˘ÅQÆ_O» 144† Hõ=Å 127† HÍm 148,
149, 535† *’ºu~°‡Ü«∞ „ѨHÍâ◊O 40,
42, 167† xifiHõÅÊ ã¨=∂kèÖ’ 164,
447, 490† Ѩ~°=∂#O^ŒO 62†
|∞^Œ∞úx 43† É’kèK≥@∞ì „H˜O^Œ 167†
„|ǨχÜ≥∂x 161† =∞x+‘–qâ◊fi=¸
231† ~å^èŒ 125† N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ ã¨Ê~°≈
86, 89, 117.
^蕺# ã≤^Œ∞ú_»∞ : 39, 82, 92, 447.
^蕺# tHõΔ} : 61, 67, 120, 121.
x„kOKÕ f~°∞ : 40, 42.
Ѩi„"å[Hõ rq`« ã¨O„QÆǨÏO : 319–324.
ѨÇ≤ÏÖÏfi<£ ™êfiq∞ : 344.
Ñ≤Å¡Å`À : 358, 435, 446† Ñ≤šʼnõΩ
`«e¡QÍ 279.
„¿Ñ=∞ : 57, 202, 215.
„¿Ñ=∞ ÉèíH˜Î : 124.
=¸_è»#=∞‡HõO : 33.
Ü≥∂QÍÅ∞ : N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ JOkOz#
"≥Å∞QÆ∞ : 131.
Ö’HõzO`«<å ^èÀ~°}∞Å∞ „uÑ≤Ê# "å~°∞ : 7.
=O@ : 499.
q"åÇ¨Ï „Ѩ™êÎ=# : 79, 122, 141, 436.
gi`À : Jl`ü ã≤ O Q∑ (MË „ f =∞Ǩ  ~åA)
260† H˘_»∞OQÆÅ∂¡~ü Ü«Ú=~åAÅ∞
296† H˘ÖϛѨÓ~ü =∞Ǩ~å}˜ : 279†
Kå=∞ ~å*ËO„^Œ =_»Ü«∂~ü ("≥∞ÿã¨∂~ü
=∞Ǩ~åA) 292† Kè«\ÏìOa™êfiq∞
297† \Ï\Ï 378† ¢`≥·eOQÆ™êfiq∞
209† <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ 99† ѨÅ∞Ê,
_®Hõì~ü 291† Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ 220–
222† áÈbãπ 37, 314, 315†
558 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 1
ÉÏÅ QÆOQÍ^èŒ~° uÅH± 277† ÉèÏ㨯~°
¿ã`«∞Ѩu 332† ÉèÏ㨯~å#O^Œ 209†
=∞OQÆà◊ ã≤OQ∑ (PàÏfi~ü =∞Ǩ~åA)
246† =∞#‡^äŒ<å^ä£ KÒ^èŒ∞s 228†
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ Ѷ¨H©~ü 232† =∞ǨÏ=∞‡n
Ü«ÚÅ∞ 33, 232, 265, 259, 292,
298† =∂~åÎO_» =~°‡ (u~°∞=#O`«
ѨÙ~°O Ü«Ú=~åA) 300† "≥∂~À ѨO`ü
278† ~å*ò <å~åÜ«∞}ü É’ãπ 230†
ÖÏÖÏ |„nëê 232† â◊OHõ~ü áêO_»∞
~°OQÆ, k"å<£ 268† âıëê„k JÜ«∞º~ü
292† ã¨<å`«# ѨO_ç`∞« _»∞ 333† ã¨~åÌ~ü
ǨÏsã≤OQ∑ 257† ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^ä£ Éˇ#s˚
48† ǨÏi^•ãπ qǨs^•ãπ ^ÕâßÜü∞
(A<åQÆ_è£ k"å<£) 266† ǨÏiáê^Œ
q∞„`å 282.
q^ÕjÜ«ÚÅ`À : WOQÆ~ü™êÖò, ~å|~üì 439†
Z=∂‡ HÍÖËfi 441† q*Ï˝#"Õ`«ÎÅ`À
439† Hõ~üflã‘ ^ŒOѨ`«∞Å∞ 480† ¢H˜Ãã·ì<£
„w<£ã≤ì_»Öò (™È^Œi ¢H˜Ãã<ì· )£ 477, 492,
535† "Õ∞s ѶO¨ Hˆ , q∞Ãããπ 477, 492†
ˆH>ˇ âß<£ÉÏ<£ 396† ™ê~å |∞Öò,
q∞Ãããπ 479† ™ê~å ɡ~üflǨ~üì 515†
xHÀÖÏ >ˇ™ê¡ 515† ÃãqÜ«∞~ü ÔHѨì<£
535, 543† áê¡*ˇ\ò, q∞Ãããπ 416†
q∞Ãããπ ÉÏw¡ 459, 507† áê=∞~ü
465† ™ê~å á¶ê~°‡~ü q∞ãπ 478† áêÖò
_»∂ºÃã<£ 548† =∂H±û =ÚÅ¡~ü 537–
539† =∂~°æÔ~\ò Ze[ɡ`ü <ÀɡÖò
(™È^Œi x"Õk`«) 511, 540† "≥∞H“¡_£
‰õΩ@∞O|O 485, 536† "Õ∞sZÅ[ɡ`ü
>ˇ@Û~ü, q∞ãπ 492† "Õ∞s Å∂~¸
(JÉèÜí ∂« #O^Œ) 503† ~åH±ÃÑŶ ~¡ ü 443†
eÜ«∂<£ ÖÏ<£û|~üæ (Hõ$áê#O^Œ) 481,
488, 544† ÖˇÔQæ\ò ‰õΩ@∞O|O 489,
506† "åÖ’¤, q∞ãπ 493, 513† ã¨ìs¤
W.\˜. 506, 509, 525, 534†
*Ï<£ a. eÜ«∂<£ 433† *Ï<£ ÃÇÏ„h
Ô~·\ò 400† ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|O : 404,
457, 458.
"≥·^Œº Ѩi*Ï˝#O : 156.
t"åOâ◊O : 124.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ÉèÏ=# : 81, 82, 91,
92, 97, 120, 121, 144, 150,
169, 176, 319† [QÆ[˚#x Ѩx
HÀã¨O [x‡Oz# "å_»∞ 95† *Ï˝x–
Éèí‰õΩÎ_»∞ 211† #~°<å~åÜ«∞} J=
`å~°O 83† <å ‰õΩ=∂~°∞_»∞ 104† <Õ<Õ
J`«}˜‚ 105† =∂Ü«∞#∞ xeÑ≤=ÙOK«
„áê~°÷# 124† "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨=∂"ÕâßÅ∞
79, 82, 86, 89.
ã¨Ow`«O : 52, 55, 229, 259, 438†
áêâßÛ`«º 438.
ã¨`«ºã¨O^èŒ`« : 293, 482, 528.
ã¨`«Î fiQÆ∞}O : 120, 191.
ã¨<åflºã¨O : 145, 229, 260, 264,
279, 293, 295, 299, 345,
402, 436, 471, 498, 500,
520† xÜ«∞=∂ʼnõΩ Jf`«O 260†
`«∞áêH© J=ã¨~°O ÖË^Œ∞ 263† q#∂`«fl
ã¨<åflºã≤ 280.
ã¨=∞#fiÜ«∞ „Ѩ=HõÎ : 6.
™ê=∂#∞Å∞ : 277, 320.
™È^Œi =∞$u : 233.
ã¨÷ÖÏÅ∞ : ÉèÏ~°`«^Õâ◊O : JÖ’‡~å 232†
JǨÏ=∞‡^•ÉÏ^£ 265† Pr‡~ü 258†
 'J—HÍ~åk ã¨∂z
PàÏfi~ü 244† Z~åfl‰õΩà◊O 297† Hõ<åº
‰õΩ=∂s 325† Hõ<Õ›s QÆ∞ǨÏÅ∞ 276†
HÍ„H©Ñ¶¨∂\ò 231† HÍj 208, 209,
231, ‰õΩOÉèíHÀ}O 352† H˘ÖϛѨÓ~ü
279† HÀ_»∞OQÆÅ∂¡~ü 295† MÏO_®fi
275† MË„f 261† QÆÜ«∞ 167, 168†
y~åfl~ü 267† QÀ"å 289: Ѷ¨∂rѨÓ~ü
220 K≥<≥·fl 336† A<åѶ¨∞_£ 266†
*ˇ·Ñ¨Ó~ü 256† >ˇ„Ç‘Ï 234† _≥„Ǩ_»∂<£
235† _èçb¡ 242† u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O
298† áêO_çKÕÛi 333† áêe\Ï<å
274† áÈ~°∞|O^Œ~∞° 268† ѨÓ<å 277†
|$O^•=#O 211† ɡÖÏæO 280†
ÉÁOÉÏ~Ú 267, 360† ÉèÏQÆÅ∂Ê~ü
228† Éèí∞*ò 274† =∞^èŒ∞Ô~· 332†
=∞Ǩ|ÖËâ◊fi~ü 278† =∂O_ôfi 274†
"≥∞ÿã¨∂~ü 291† g∞~°\ò 238† =∞øO\ò
J|∂ 258† eOc¤ 265† "≥·^Œº<å^äŒO
559
230† ǨÏi^•fi~ü 238† ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
348. J"≥∞iHÍ: Jxfl™ê¯ fi"£∞ 400†
„w<ÕHõ~ü 479† zHÍQÀ 392, 404,
434, 455, 522† _≥„\Ï~Ú\ò 458,
465, 518† #∂ºÜ«∂~ü¯ 480, 481,
512† ÃÑsû =∞HÍO 489: É’ã¨ì<£
393† =∂™êK«∞Ãã\òû 402† q∞zQÆ<£
ã¨~À=~° f~°O 447† q∞xÜ«∂áÈeãπ
448† "≥∞\òHÍѶπ 397† ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ
=#O 491† ¢ã@ ì‘ ~ü 439† Ǩ~°fi~ü¤ qâ◊fi
q^•ºÅÜ«∞O 519.
`«H˜¯# ã¨÷ÖÏÅ∞ : H˘ÅOÉ’ 372† K≥·<å
373† [áê<£ 377† [~°‡h 548†
áêºiãπ 508† =∞ÅÜ«∂ ÃÑ<åOQ∑
372† ÅO_»<£ 510† 525, 535†
ã≤OQÆѨÓ~ü 373† ã≤fi@˚~å¡O_£ 541†
ǨOHÍOQ∑ 373.
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« Ѩi~°HõΔ_»∞_»∞ : 426.
K≥<≥·fl N~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°OÖ’x N~å=∞Hõ$+¨‚ ^Õ"åÅÜ«∞=¸
JHõ¯_» P~åkèOѨ|_»∞`«∞#fl ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
 ã¨=∞„QÆ, 㨄áê=∂}˜Hõ rq`« QÍ^äŒ

J#∞ã¨$[#:
™êfiq∞ *Ï˝#^•#O^Œ

~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O
^À=∞ÅQÆ∂_», ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ – 500 029
 Published by
Adhyaksha
Ramakrishna Math
Domalguda, Hyderabad - 29

© Ramakrishna Math, Hyderabad

All rights reserved

XIV - 7M5C - 05 - 2012

12018 .
(set)
12019(set)

Printed in India at
Graphica Printers
Hyderabad.
 POQÆ¡ ~°K«#‰õΩ
™êfiq∞ JYO_®#O^Œ
Pjã¨∞ûÅ∞

g∞ JO^Œi L`åûǨÏÉèíi`«"≥∞ÿ# „Ѩܫ∞`åflÅ =Å#

™êfig∞r D „QÆO^äŒOÖ’ H˘Å∞=Ùni J#∞„QÆÇ≤ÏOKå~°∞.
g∞ ã¨"≥∞ÿHõº „Ѩܫ∞`«fl=¸, JK«OK«Å ÉèíH©Î HÍ~°}OQÍ
D „QÆO^äŒ Ñ¨Ù@ÅÖ’
™êfig∞r
âßâ◊fi`«OQÍ rq™êÎ~°∞!
# `«„`« ã¨∂~ÀºÉèÏu # K«O„^Œ`å~°HõO
<Õ=∂ q^Œ∞º`À ÉèÏOu ‰õΩ`À- Ü«∞=∞yfló I
`«"Õ∞= ÉèÏO`«=∞#∞ÉèÏu ã¨~°fiO
`«ã¨ºÉèÏ™ê ã¨~°fiq∞^ŒO qÉèÏu II
''JHõ¯_» ã¨∂~°∞º_»∞ „ѨHÍtOK«_»∞. K«O„^Œ `å~°HõÅ∞ Jã¨ÖË „ѨHÍ
tOK«=Ù. "≥∞~°Ñ¨ÙÅ∞ ‰õÄ_® "≥∞~°==Ù. WHõ D Jyfl =∂@ ZO^Œ∞‰õΩ!
P`«‡ „ѨHÍtã¨∂Î LO>Ë Jhfl ^•xx J#∞ã¨iOz „ѨHÍt™êÎ~Ú. ^•x
"≥Å∞QÆ∞`À<Õ W^ŒO`å "≥eyOѨ|_»∞`«∞#flk.——
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ‰õΩ ÉÏQÍ #zÛ# Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î =∞O„`«O
 q[˝Ñ≤Î
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ =∞ǨÏr˚q`« QÍ^äŒ#∞ qâ◊nHõiOKÕ ã¨OѨÙ\ÏÅÖ’
Ô~O_»=n, PYin Wk. áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ #∞Oz ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
uiy =zÛ# PÜ«∞#, K«i„`«Ö’ XHõ "≥∞ÿÅ∞~å~ÚQÍ q~ålÖË¡
ÉËÅ∂~ü =∞~î°O ™ê÷Ñ≤OK«_»O, [QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙQÍ ÉèÏã≤Å¡_»O D ã¨OѨÙ
@OÖ’ qѨÙÅOQÍ KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú.
™êfig∞r ã¨=∞„QÆ rq`« K«i„`« `≥Å∞QÆ∞Ö’ "≥Å∞=_®Å#fl J<Õ‰õΩÅ
PHÍOHΔÍ, „áê~°÷#Å∂ D „QÆO^äŒO "≥Å∞QÆ∞ K«∂_»_®xH˜ HÍ~°}
=∞Ü«∂ºÜ«∞x "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨OѨÙ@ q[˝Ñ≤ÎÖ’ q#flqOK«∞H˘<åflO. P
„áê~°#÷ ÖË D ~Ô O_»= ã¨OѨÙ@O "≥Å∞=_»_O» Ö’#∂ ^ÀǨÏ^ŒOKÕâß~Ú.
D Ô~O_»∞ ã¨OѨÙ\ÏÅ∞ "≥Å∞=_»_»OÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞ ã¨Ç¨ÏHÍ~åÅ∞
JOkOz# Ü«∂=#‡OkH© =∞~˘Hõ™êi ǨÏ$`«∂Ê~°fiHõ Hõ$`«[˝`«Å∞
`≥Å∞ѨÙH˘O@∞<åflO† "å~°O^ŒiH© ÉèíQÆ=O`«∞x J#∞„QÆǨÏO
„áêÑ≤ÎOKåÅx „áêi÷ã¨∞Î<åflO.
D =∞ǨϢ^ŒæO^ä•xfl K«k"Õ áê~î°‰õΩÅO^Œ~°∂ ™êfig∞r JOkOz#
ã¨∂ÊùiÎ`À `«=∞ rq`åÅ#∞ `«iOѨ*Ëã¨∞HÀQÆey`Õ D =∂ Hõ$+≤
ã¨Ñ¶¨bHõ$`«=∞~ÚO^Œx Pt™êÎO.

1–1–2006
HõÅÊ`«~°∞ Ѩ~°fik<À`«û=O } – „ѨHÍâ◊‰õΩÅ∞

vii
.
 
q+¨Ü«∞ ã¨∂zHõ
V ÉËÅ∂~ü =∞~î°O
31. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "Õ∞ÖÁ¯O@∞#flk! . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

"Õ∞Å∞H˘Å∞Ѩ٠1† ~°zã¨∞Î#flk [QÆ[˚#<Õ! 2† =¸_»∞ JOâßÅ „Ѩ}ÏoHõ 2†

HÍ~åºK«~°} Ѩ^äŒHõO – qaè#fl Jaè¢áêÜ«∂Å∞ 7† „|Ǩχ"åk<£ 8† ¢Ñ¨|∞^Œú ÉèÏ~°`«O 9†
Ñ≤šŠѨ¢uHõ 10† q"ÕHÍ#O^Œ WÖÏ ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞ 10† ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O 12†
=∞Ç≤Ïà◊ŠѨx 13.
32. ã¨fi^ÕâßQÆ=∞#O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞ 14† W@bÖ’ 15† „H©ã¨∞Î =∂~°æ=∂? 15† „H©ã¨∞Î [x‡OK«

ÖË^•? 16† ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ=# 17† Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl H˜OK«Ñ¨i¿ãÎ..... 18† „jÅOHõ
HÍ#=ã¨∂Î#flk! 19.
33. NÅOHõÖ’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

WO_çÜ«∂ ™êfiQÆ`«O 20† „jÅOHõÖ’ Ѷ¨∞# ™êfiQÆ`«O 21† „Ѩ=∂^ŒO 22†

H˘O^Œ~°∞ É∫^Œ∞úÅ x~°ã¨# 23† *Ïá¶êflÖ’ 23† `«q∞à◊<å_»∞ #∞O_ç PǨfi#O 24.
34. `«q∞à◊<å_»∞Ö’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

=∞m¡ `«q∞à◊ QÆ_»¤g∞^Œ 25† ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~°O 25† x["≥∞ÿ# P~å^èŒ# 26†

Ѩ~°=∞‰õΩ_ç, =∂<å=∞^Œ∞Ô~· 28† =∞^Œ∞Ô~· 29† ‰õΩOÉèíHÀ}O 29† J^Œ∞ƒù`åÅ∞ =^Œ∞Ì 30†
Ô~·Å∞ Ѩ\Ïì g∞^Œ `«Å P#∞Û^•O 30.
35. K≥<≥·flÖ’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

K≥<≥·fl Ü«Ú=‰õΩÅ g∞^Õ <å Pâ◊ 32† ™êfiQÆ`« U~åÊ@∞¡ 33† =∞`«ûºHÍ~°∞Å
P#O^ŒO 34† ™êfig∞r qKÕÛã¨∞Î<åfl~°∞! 34† '‰õΩ=∂~å, ~å!— 35† '=∞^Œ<å ~å!— 35†
*Ï˝#ã¨O|O^èŒ =¸iÎ 35† ˆHã≤Öò ÔH~°fl<£Ö’ 36† #=~å„u 37† ã¨<åflº™êxH˜ J~°›`« 38†
w`å ÉÏ}©Ö’ 40† 'q[Ü«∂xH˜ HÍ~°}Éèí∂`«∞_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞_Õ!— 41† ™ê~°fi[h#
PÅÜ«∞O 42† „¿Ñ=∞=¸iÎ 44† `«q∞à◊√ŠѨ@¡ Pâ◊ 44† „¿Ñ=∞=¸iÎ 44† K≥<≥·flÖ’
âßâ◊fi`« ã¨Oã¨÷ 45† ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞ 45† 'JyflѨ~°fi`«OÖÏ „|^ŒÌÅ=Ù`å#∞!— 46.
ix
 x

36. HõÅHõ`åÎÖ’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

PǨfi# ã¨OѶ¨∞O 47† L¿ÑO¢^Œ∞x ¢Ñ¨Ü«∞`«flO 48† ™êfiQÆ`«O 48† áê`« Ѩi
K«Ü«∞ã¨∞÷Å∞ 49† QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ bÖÏ qÖÏã¨O 50† q^Õº P=â◊ºHõO 51† q[Ü«∞Hõ$+¨‚
QÀ™êfiq∞`À 52† Hõ~°=Ó, ™êfiQÆ`À`«û= Y~°∞ÛÅ∂ 53† PÅO|*Ï~ü =∞~î°O 55†
H˘O^Œ~°∞ ™È^Œ~° t+¨μºÅ ÉèË^•aè¢áêÜ«∂Å∞ 56† PÅO|*Ï~ü =∞~î°OÖ’ ™êfiQÆ`«O 58†
`«e¡ X_çÖ’ 58† JqzÛù#fl Jq¢âßO`«`« 60† =∞x+≤x ¢¿Ñq∞Oz# =∞Ǩ=∞h+≤ 60†
"≥·+¨‚"åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ 62† *Ï˝#=∂? Hõ~°‡=∂? 65† ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ 66† ¢ã‘Î
q^Œº 66† ''"Õ~Ú [#‡Å∞ Z`«∞Î`å#∞—— 68† '<åÜ«∞<å, `«Å∞Ѩ٠`≥~°∞!— 69† ~å[
Ü≥∂y 70† QÆ`«[#‡ 71† ¢¿Ñ`å`«‡ Ѩ@¡ Ãã·`«O HÍ~°∞}ºO 71† ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ#∞
ѨOÑ≤OK«_O» 71† _®i˚eOQ∑Ö’ 73† 'ã¨~fi° ¢`å <Õ<—Õ 74† Hˆ =Å ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ∞ P^蕺u‡HõO
HÍ^Œ∞ 75† =∞m¡ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ 75† PÅO|*Ï~ü =∞~î°OÖ’ 76† ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° ¢Ñ¨"Õâ◊
x¿+^èŒO 77† QÆ∞_ç¤Ö’ "≥∞Å¡ 78.
37. ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

¿ã= P=â◊ºHõ=∂? 79† ¿ã"å^Œ~°≈O HÀã¨O XHõ ã¨Oã¨÷ 80† =∂`«$^Õq

Pjã¨∞ûÅ∞ 80† ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ 82† 'N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ K≥áêÊ~å?— 83† '^•™ê#∞
^•ã¨∞}˜‚ <Õ#∞— 84† H˘#™êy# ã¨O^ÕǨÅ∞ 89† ã¨OѶ¨∞ [#x 89† JÖ’‡~å 91†
_®Hõì~ü ÉÏ~Àãπ „ѨuѶ¨∞@# 91† ã¨`«ºx+¨ª`À Ö’Hõ q*Ë`« JÜ«∂º~°∞ 92† HÍj‡~üÖ’ 95†
'W^Õ<å h K«^∞Œ =Ù?— 96† =∞~î° ™ê÷Ñ#¨ HÔ · „ѨÜ∞« `«flO 96† ѨO*ÏÉòÖ’ 97† f~°÷~å"£∞ 98†
'J@∞=O\˜ =ºH˜Î <å QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞— 99† '##∞fl Q“~°qOKåÖÏ?— 99† H˘xfl HõÅ`«Å∞ 99†
_≥„Ǩ_»∂<£Ö’ 100† '=∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ ã¨∞ÎuOK«O_ç— 100† PàÏfi~üÖ’ 101† QÆ∞_çÃãÖ’
qO^Œ∞ Éè’[#O 101† ~å[„áê™ê^ŒOÖ’ 102.
38. hÖÏO|~° =∞~î°OÖ’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ tHõΔ} 103† '™ê÷ѨHÍÜ«∞ K«— 104† 'Éèí∂HõOѨO HõeyOz#—

„Ѩã¨OQÆO 105† hÖÏO|~° =∞~î°O 106† JO@~åx`«# x~°∂‡Å#Ö’ „Ѩ^äŒ=∞
„Ѩܫ∞`«flO 107† Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xQÍ! 109† P~°u w`«O 110† N~å=∞Hõ$+¨‚ [Ü«∞O
`«∞º`«û=O 110† 'WOQÆO¡ _çzÛ# =∞~À HÍ#∞Hõ— 110† =∂`«$^Õq Pjã¨∞ûÅ HÀã¨O 111†
™È^Œi x"Õk`« 111† ¢ã‘ÎÅ HÀã¨O =∞~î°O 112† qt+¨ì"≥∞ÿ# =∞Ǩ`«∞‡_»∞! 113†
JyflѨ~°fi`« „Ѩ=∂^ŒO 114† ¿Ñ¡QÆ∞ x"å~°} 115† ¿ã= KÕÜ«∞O_ç, ¿Ñ~°∞, MϺu
=^Œ∞Ì 117† ^èŒ~°‡áêÅ∞x`À 118.
 xi

39. JÖ’‡~åÖ’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

=∞m¡ L`«Î~° ÉèÏ~°`«OÖ’ 120† =∞ǨÏ=∞‡^•#O^Œ 121† huÉÏǨïºÅ‰õΩ
J#∞„QÆǨÏO 122† JÖ’‡~åÖ’ 122† áÈbã¨∞Å ã¨O^ÕǨÏO 123† '`åH˜`Õ *Ï˝#O— 123†
QÆ∞ǨÏÅÖ’ `«Ñ¨ã¨∞û 124† Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ x„+¨¯=∞} 125† QÆ∞_çfi<£ =∞$u 125†
~å["£∞ JÜ«∞º~ü =∞$u 127† QÆO^èŒ~°fi ^Œ~°≈#O 128† „¿Ñ=∞<Õ JiÊã¨∞Î<åfl#∞ 128†
QÆ∂\˜Ñ¨_»=Ö’¡ "åã¨O 129† =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ ¢ã‘Î Paè*Ï`«ºO 130† Kè≥OѶ≤∞*òMÏ<£ 131†
J~°<ú åsâ◊fi~°∞_»∞ 132† XHõ q<À^ŒÉiíè `« z„`«O 132† H©~Δ É° "íè åx 134† EÖˇ· 4 134†
'áê^Œ Ѩ^•‡Å#∞ ã¨Ê $tOKå#∞— 135.
40. J=∞~°<å^ä£ ^Œ~°≈#O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

J=∞~°<å^ä£ Ü«∂„`« 136† J=∞~°<å^ä£ ^Œ~°≈#O 139† J=∞~°<å^äŒ∞_»∞ Xã¨y#

J=∞~°`«fiO 140† x"Õk`« "庉õΩÅ`« 142† N#QÆ~üÖ’ =∞~î° ™ê÷Ѩ#ÔH· „Ѩܫ∞`«flO 142†
HÍm=∂`« tâ◊√=ÙQÍ 143† HÍm ^Œ~°≈#O 143† H©Δ~°Éèí"åx 146† [QÆ[˚#x
=∂\Ï¡_çOk 146† P"≥∞ =∞Ü«∞OQÍ 147† Ѷ¨H©~ü âßѨO 148† 'h Ñ≤ÅHõ PÜ«∞#
KÕuÖ’— 149† J<å~ÀQƺO 149† J`«∞º#fl`« ã≤÷`«∞ÅÖ’ 150† =∞~î°OÖ’ 151† ¢ã‘Î
q^Œº‰õΩ NHÍ~°O 152† ÉÏeHõÅ áê~î°âßÅ „áê~°OÉèíO 153† '"å~°∞ ZHõ¯_çH˜
áÈ`å~°∞?— 154† =ÚYº"≥∞ÿ# HÍ~°ºO 154.
41. #∂`«# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O . . . . . . . . . . . . . . . 155

QÀ=Úd QÆOQÀ„u 155† Ѩq„`« Éèí∂q∞ 156† ÉËÅ∂~ü =∞~î° „áê~°OÉèíO 156†
ã¨÷ÖÏxfl K«^Œ∞#∞ KÕ¿ã Ѩ#∞Å∞ 157† =∂`«$^Õq Pjã¨∞ûÅ∞ 157† =∞~î° ™ê÷Ѩ# 158†
^èŒ~°‡ ˆHΔ„`«O 159† ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O 160† #∂`«# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O 161†
ã¨<åflºã¨=∂~°æ =∞øeHÍOâßÅ∞ 162† ~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞ 162† =∞~î°
Éèíq+¨º`«∞Î 165† '#∞"Õfi â◊~°}∞ N~å=∞Hõ$ëê‚!— 166† N~å=∞Hõ$+¨‚ PÅÜ«∞O 167† =∞~î°
xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å∞ 169† J`«∞º#fl`« ã≤÷u #∞Oz ~°∂á⁄OkOz# xÜ«∞=∂Å∞ 170†
„¿Ñ=∞ ÃÑOá⁄OkOK«O_ç 170.
42. ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

=∂~°æ^Œi≈QÍ 172† q#„=∞`« – áê~°=â◊ºO 173† '+¨Ø ÖËã¨∞ qѨÊ#∞— 173†

=∞~°}O JOK«∞# 174† ™êfig∞r =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO 176† ã¨<åflºã¨O 176†
ã¨O™ê~°O 177† <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ 177† #∂`«# „ѨѨOKåxfl ~°∂á⁄Ok™êÎO! 181†
'â◊H˜Îx „Ѩã¨iOѨ*Ëã¨∞Î<åfl#∞!— 182† `«q∞à◊OÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ „Ѩܫ∞`«flO 183†
 xii

=OQÆ ÉèÏëê Ѩ„uHõ 184† Ѩi}Ï=∞"å^ŒO 184† q#„=∞`«Ö’ q#„=∞`« 190† q∞ãπ
=ÚÅ¡~ü HõeÊOz# P"Õ^Œ# 190† ™êfig∞r =∂~°æO 193† J^≥· fi`« P„â◊=∞O 193†
Ü≥∂QÍ#O^Œ ™êfiq∞ x¢+¨¯=∞} 194† =∞m¡ ¿Ñ¡QÆ∞ 194† HÍm=∂`« ã¨=∞HõΔOÖ’ 195.
VI [QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù
43. áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ∞ : Ô~O_»= Ü«∂¢`« . . . . . . . . . . . . . 199
'=∞~°}O JOK«∞# xÅ|_®¤#∞— 199† |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞ 200† „Ѩܫ∂}
\˜Ñ¨Ê}∞Å∞ (notes) 201† K≥<≥·fl <ÒHÍ„â◊Ü«∞OÖ’ 201† JÅã≤OQÆ Ñ¨@¡ ™êfig∞r
„¿Ñ=∞ 202† H˘ÅOÉ’Ö’ 203† „Ѩܫ∂}O 203† `«~°OQÆOÖÏ Lá⁄ÊOˆQ
PÖ’K«#Å∞ 204† 'D <åQÆ~°Hõ`« "≥#∞Hõ<å?— 205† ÅO_»<£Ö’ 206† ã¨ìs¤ `«Ñ¨C_»∞
^èÀ~°}˜ 206† iKü=∞O_£ 207† 'W^À Hõq`«fi ™ê~°O!— 208.
44. i_£˚b "Õ∞#~üÖ’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209

i_£˚b "Õ∞#~ü 209† `«∞sÜ«∂#O^Œ ÉèíH˜Î 210† `«∞sÜ«∂#O^Œ‰õΩ tHõΔ} 210†

i_£˚b "Õ∞#~ü ~ÀAÅ∞ 211† „ѨâßO`«`« 211† =∞m¡ q#^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞ 213†
z„`«HÍi}˜ 214† k=º=∂#=Ù_»∞ 214† 'Ü«∂`«#Å∞ <å‰õÄ L<åfl~Ú!— 215†
'=∞~°}Ïxfl JaèÅ+≤OK«∞!— 218† q"åǨÏ=∞<Õ `«Ñ¨ã¨∞û 218† â◊H˜Î „Ѩ™êkOK«_»O 219.
45. #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221

Ѩ#∞ŠѨ@¡ ã¨O`«$Ñ≤Î 221† â◊H˜Î ™⁄~°OQÆO 222† 'áêáêxfl Z^Œ∞~À¯O_ç!— 222†
ÖÏ<£û|~üæ HõeÊOz# P"Õ^Œ# 223† L^ÕfiQÍÅ∞: âßs~°Hõ ~°∞QƇ`« 224† '<å P`«‡
qã¨Î $u™ÈÎOk!— 225.
46. ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

g∞_£ ™È^Œs=∞}∞Å∞ 227† áê¡*ˇ\ò WO\’¡ 228† Ñ≤Å¡"åxÖÏ... 229† ™êfig∞r

QÆ∞iOz <å@HõO 229† "Õ^•O`« Ѩ~°º=™ê#"≥∞ÿ# #$`«ºO 230† XHõ =∞~°}
=^ŒOu 230† H˘xfl =º^äŒÅ∞ 231† *’ºu~°‡Ü«∞ =∂#=Ù_»∞ 233† 'á⁄_çz
K«∂_»∞ `≥Å∞ã¨∞ÎOk!— 234† ã¨OkQÆú Ѩiã≤÷u 235† q∞Ãããπ ÖˇQÆæ\ò „Ѩܫ∞`«fl=¸,
Ѩ~å[Ü«∞=¸ 236† `«e¡ *Ï˝Ñ¨HÍÅÖ’ 237† ã¨∞n~°… „ѨâßO`«`« HÍ"åe! 238†
|e^•#O [~°∞QÆ∞`ÀOk 239† XHõ =ºH˜Îx ã¨[˚#∞xQÍ =∂~°ÛQÀi`Õ... 240† g∞_£
™È^Œs=∞}∞Å WO\’¡ 241† r=# ã¨~°o 241† =∂O™êǨ~°O ZO^Œ∞‰õΩ? 242†
 xiii

H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ 243† Ñ≤Å¡Å`À ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iOz 245† „Ѩã¨OQÍÅ∞ 246†

QÆO^Œ~°QÀà◊O ã¨$+≤ìOKÕ =º‰õΩÎÅ∞ 247† 'W^Õg∞ „H˘`«Î HÍ^Œ∞!— 248† '#+¨ìO <å‰õΩ
HÍ^Œ∞— 249.
47. L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

FHÍ¡O_£ =∞`« ã¨^Œã¨∞û 250† "≥Úã¨à◊¡‰õΩ "ÕÜ«∞_»O : `«=∂ëê 251† '<Õ#∞ ã¨"≥∞‡
KÕ™êÎ#∞!— 253† HÍÖÏxH˜ Jf`«OQÍ... 254† „Ѩã¨OQÍÅ∞ 254† ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz
XHõ ÉèË\ © 255† HÍÅO <å KÕ`«∞Ö’¡! 259† [QÆ[˚#x J#∞„QÆÇ≤Ïã¨∞ÎOk 260† ^蕺#
J#∞Éèí=O 261† ^蕺#O QÆ∞iOz# Ü«∞^ä•~°÷O 263† h HÀã¨O ^蕺#O KÕ™êÎ#∞ 263†
PÜ«∞# ™êHΔÍ`«∂Î ^Õ=Ù_Õ! 264† H˘xfl =∞^èŒ∞~° Ѷ¨∞@#Å∞ 265† =∞ø# QÆ∞~°∞=Ù 266†
Ö’HõO áêzHõÖÏ@ 268† '=∞m¡ =™êÎ#∞— 268.
48. J"≥∞iHÍÖ’ H˘#™êy# ~ÀAÅ∞ . . . . . . . . . . . . . . 270

=∂~°∞`«∞#fl =∂#ã≤Hõ `«~°OQÍÅ∞ 270† ™êfig∞r QÍOz# ^Œ$â◊ºO 272† #K«Ûx

"å~°∞ 273† JO`«~O° QÆ"∞Õ „Ѩ^•è #O 273† P^蕺u‡Hõ`å? Hõ_∞» Ѩ٠<˘áêÊ? 274†
p"å@∞¡! 274† Ǩ<£û|~À qz„`« J#∞Éèí=O 275† „\Ï"£∞ Ѩܫ∞#O 276†
'=$^Œ∞úx—ÖÏ! 276† 'ÉÏO|∞ qã¨∞~°∞`å#∞!— 277† =∞m¡ ÉÏO|∞Å∞! 278† q^Œ∞º^•
Ѷ¨∂`«O 280† "Õ^•O`«O ZO^Œ∞‰õΩ É’kèOKå~°∞? 280† _»|∞ƒ HÀã¨O „Ѩã¨OQÆO 282.
49. J"≥∞iHÍÖ’ z=i ~ÀAÅ∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . 283

^Œ∞O^Œ∞_»∞‰õΩ ÉÏÅ∞xÖÏ 283† QÍe =∞~° (windmill) =∞~°=∞‡`«∞ 284† ^ÕǨÏ

^蕺™ê? 285† 'ã¨=∞ã¨ÎO <åÖ’<Õ— 285† J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# „ѨâßO`« ã≤÷u 286†
ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl Z^Œ∞~˘¯x ÖÏQÆ... 288† 'ã≤OÇ¨Ï Ç¨Ï$^ŒÜ«∂xfl ^蕺x^•ÌO— 289† `«∞áêH©
HÍÅÛ_»O 290† HͺOÑπ WifiOQ∑ r=# ã¨~°o 291† ™êfig∞r ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤~°∞! 292†
„ѨѨOK«O : Jk Uq∞\˜? 293† âß<£„á¶êxû™È¯Ö’ 294† =∂#= ã¨O|O^è•Å
Z_»ÉÏ@∞.... 294† #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ 295† „ѨãO¨ QÍÅ∞ 295† '™êfig∞r ã¨OHõÅÊO!— 296†
^ÕÇ¨Ï HÍ~åQÍ~°OÖ’ 296† ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ zǨÏflO 297† Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x Éèí∂`«
QÆ}ÏÅ∞ 297† J"≥∞iH͉õΩ g_À¯Å∞ 297.
50. JO`«~å˚fÜ«∞ ~°OQÍxH˜ g_À¯Å∞ . . . . . . . . . . . . . . 299

áêºiãπ „ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈# 299† `«∞áêH©x Hõ#∞Q˘#fl =ºH˜Î`À 300†

„Ѩ^Œ~°≈#Ö’ 301† Z=∂‡ HÍÖËfi 301† =∞`« K«i„`«Å ã¨^Œã¨∞û 301† z„`«Hõà◊Ö’x
 xiv

ã¨∂HõΔ ‡`«Å∞ 302† ã¨<åflºã¨O =Å# UO Åaèã∞¨ OÎ k? 302† H˘#™êy# „ѨÜ∂« }ÏÅ∞ 303†
"Õâ◊ºÅ‰õΩ J#∞„QÆǨÏO 304† ÉèÏ~°`«O PǨfixã¨∞Î#flk 304† F_»Ö’ 306.
51. áêâßÛ`«º HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307

áêâßÛ`«º HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ 307† J"≥∞iHÍ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ „ѨÉèÏ=O 308†

WOQÆ¡O_»∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ „ѨÉèÏ=O 309† HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ : S^Œ∞ JOâßÅ∞ 309†
„Ѩã¨OQÍÅ∞ 309† `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∞ 310† JO`«~ÀºQÍÅ∞ 310† K«~°ÛÅ∞ 311† UO
KÕâß~°∞? 311† ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ`« 313† „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ 314† x["≥∞ÿ#
=∞`«O 316† JO`«O ÖËx HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ 317.
52. áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318

=ºH˜ÎQÆ`« =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO 318† q∞„`«∞Å∞ 318† t+¨μºÅ∞ 319† JO^Œ~°∂

„ÉÏǨχ}∞ÖË! 320† [QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù 320† ã¨xflÇ≤Ï`« |O^èŒ∞=Ù 322† ^Õâ◊ÉèíH˜Î 322†
ÉÏÅ∞x ÖÏO\˜ ™êfig∞r! 324† J^ŒÌOÖ’ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞! 332† „"å`« Ѩx 332† `«Ñ¨C
^•i Ѩ\ ˜ì#"åi Ѩ\Ï¡ JK«OK«Å „¿Ñ=∞ 334† HÍ~°∞}º=¸iÎÜ≥ÿ∞# QÆ∞~°∞=Ù 335.
53. =∂Ü«∂=uÖ’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ 337† ÉËÅ∂~ü =∞~î°OÖ’ 337† ¿ãqÜ«∞~ü =∞~°}O QÆ∞iOz 339†

=∂Ü«∂=u "≥Ñ· Ù¨ QÍ 339† =∂Ü«∂=u ѨÜ∞« #O 341† J^≥· fi`« P„â◊=∞OÖ’ 344† t=
K≥·`«#ºOÖ’ 346† P~å^èŒ# ã¨=∞㨺 346† QÆ∞~°∞=Ù ¿ã= 347† QÆ∞„~°Ñ¨Ù ™êfis 348†
ã¨fi^ÕjÜ«Úx`À „Ѩܫ∂}=∂? 349† MË„f =∞Ǩ~åA PHõã≤‡Hõ =∞~°}O 350.
54. `«∂~°∞Ê =OQÆ^Õâ◊OÖ’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352

q^•º~°∞÷ʼnõΩ UO J=ã¨~°O? 352† H˘xfl „Ѩ}ÏoHõÅ∞ 353† ÉËÅ∂~ü =∞~î°

áêÅHõ =~°æO 353† f~°÷Ü«∂„`« 354† ÉèÏ~°`«^Õâ◊ *ÏQÆ$u 355† '<å L|ƒã¨O #Ü«∞
=∞=Ù`«∞O^•?— 355† =¸_»∞ f~°÷ ã¨÷ÖÏÅ∞ 356† J=`å~°=∂? 356† K«O„^Œ<å^ä£,
HÍ=∂Yº 357.
55. F ÉèÏ~°`«=∂! "Õ∞Å∞HÀ! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358

ÉèÏ~°`«^Õâßxfl „¿Ñq∞OKå~°∞ 358† UO KÕâß~°∞? 359† ÉèÏ~°fÜ«∞

„Ѩã¨OQÍÅ∞ 359† Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O 360† Uk =∞`«O? 360† =∞`«"Õ∞ „áêuѨkHõ 361†
¿ã= – ^èŒ~°‡O : `«HõΔ} Hõ~°Î=ºO 361† *ÏQÆ$u J<Õ =∞Ǩ=∞O„`«O 362†
 xv

™êfi`«O„`«º áÈ~å\ÏxH˜ c[O 364† ™êfi`«O„`«ºO QÆ∞iOz# ÉèÏ=# 365† áê=∞~°∞

Å#∞ ZO^Œ∞‰õΩ L^ŒúiOKåe? 366† „âßq∞‰õΩÅ∞ áêeOKÕ HÍÅO 367† =∞`«OÖ’
Pi÷HÍOâ◊O 367† =∞#O KÕÜ«∞=Åã≤Ok 368.
56. #Å∞QÆ∞iÖ’ XHõiQÍ! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369

ÉËÅ∂~ü =∞~î°OÖ’ 369† ™êfig∞r QÆk 370† zH˜`«ûÅ∞ 370† 'â◊√„HÍ

Kå~°∞ºÅ∞— 371† ÉÏź <Õ™êÎÅ`À 372† 'ÉèÏQ∑— ‰õΩHõ¯ 373† áêiâ◊√^Œºú O – ã¨fiK«Û`ù « 374†
[Ѩ^蕺<åÅ∞ 375† xÜ«∞=∞=¸, ǨÏ$^ŒÜ«∞HÍ~°∞}º=¸ 377† [Ѩ ^蕺<åÅ∞ ZѨC_»∞
KÕÜ«∂e? 379† ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å`À 379† HÍ~°=∞O>Ë =∞Ǩ W+¨ìO 380†
^Œi„^Œ<å~åÜ«∞} ¿ã= 381† ¿Ñ^ŒÅ HÀã¨O „^ŒqOzáÈÜ«∂~°∞ 382† |OQÍ~°∞
QÆ_çÜ«∂~°O 384† DÜ«∞<Õ q"ÕHÍ#O^Œ 384.
57. ^≥·"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386

WkQÀ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ L<åfl_»∞! 386† 'WkQÀ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ# ÉèíQÆ=O`«∞_»∞!— 388†

f~°÷O 389† ^≥·=OQÍ 390† 'ã¨∂~°º K«O„^Œ∞Å#∞ x~Àkè™êÎ#∞!— 390† QÍÜ«∞„f^Õq
^蕺ã¨Ö’ 391† ^Œ∞~åæ ѨÓ[ 392† „áêi÷Oz `≥K«∞ÛH˘#fl [fi~°O 393† HÍm
ѨÓ[ 394† "≥Ú‰õΩ¯ <≥~°"Õ~°Û_»O 394† [áê<£ #∞Oz PǨfi#O 395† ™êfi`«O„`åºxfl
Ü«∂zOK«=^Œ∞Ì 396† ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ ™ê#∞Éèí∂u 397† QÆÜ«∞Ö’ 398† ˆH^•ˆ~â◊fi~°
PÅÜ«∞OÖ’ 398† ã¨Ç¨Ï„㨠t"åÅÜ«∂Å∞ 399† ¿ã"å„â◊=∞O 400† 'J#O`« ™êQÆ~°O—
PÜ«∞# 402† uiy ÉËÅ∂~°∞ =∞~îåxH˜ 402.
58. QÆQÆ# K«O„^Œ∞_»∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403

'<å‰õΩ PâßÉèíOQÆO HõeyOK«~°∞!— 403† „|Ǩ‡#O^Œ J#∞Éèí=O 404†

„¿Ñ=∂#O^Œ J#∞Éèí=O 405† q*Ï˝<å#O^Œ Ü«ÚH˜Î 406† ™êfig∞r ǨÏ$^ŒÜ«∞O 406†
Ѩq„`« QÆ_çÜ«∂~°O 406† ™êfig∞r ^Õâ◊ÉèíH˜Î 414† q^Œ∞º^•Ñ¶¨∂`«O 415† ^≥·"åOâ◊
ã¨OÉèí∂`«∞_»∞ 416† N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å`À Jaè#flOQÍ 417† Éèˇ·~°=ÙŠѨǨ~åÖ’ 417†
™êfig∞r ™êHΔÍ`«∂ΠѨ~°"Õ∞â◊fi~°∞_Õ! 418† =∂`«$^Õq ^Œ$+≤ìÖ’ 418.
59. `«e¡x q∞Oz# =∞‰õΩ¯= . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421

Kèåf g∞^Œ Éèíiã¨∂Î 421† `«e¡QÍ 421† „¿Ñ=∞ P^è•~°O 422† nHõΔ 422† ZÖÏ
=∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞? 423† ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ∞ 424† #∂~°∞™ê~°∞¡ *Ïi
 xvi

#ѨÊ\˜H© 424† Hõ#∞flÅ #∞Oz HÍOu 424† '<å ѨÙ~°∞ëÈz`«"≥∞ÿ# ‰õΩ=∂~°∞_çq

#∞=Ùfi— 425† 'q∞=∞‡efl =^Œe"Õ™êÎ#∞!— 425† 'PÜ«∞# HõΔq∞™êÎ~°∞!— 426† '#∞"˘fiHõ
Ѩ~°=∞ǨÏOã¨=Ù J=Ù`å=Ù!— 427† P~å^èŒ<å, ¿ã"å? 427† '=∞\˜ì ‰õΩO_»Ö’ h~°∞
W=Ùfi— 428† HÍe #_»Hõ# ¿ã= 428† ‰õΩ=∂~å! 428† '##∞fl P~åkèOK«∞— 429†
J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μÖÏ? 430† LѨx+¨`«∞ÎÅ |∞∞ëê? 431† Hõ#∞flÅ PHõ~°¬} 432† nHΔÍ
q^è•#O 432† „H˘`«Î =∞`«=∂? 433† Pj~°fikã¨∞Î<åfl#∞! 434† q#„=∞`« 434†
ã¨<åflºã¨ rq`«Ñ¨Ù Hõ~îÀ~åÅ∞ 435† Pjã¨∞ûÅ J~°÷O 435† ™ê=¸Ç≤ÏHõ `åºQÆO 435†
™êfig∞r ѨÓ[ 436† J#∞HõiOK«‰õΩ! 436† QÆ∞~°∞=٠Ѩ@¡ qâßfiã¨O 437† ã¨<åflºã≤H˜
Ü«∂[=∂#ºO ‰õÄ_»^Œ∞ 438† '=™êÎ~°x xsH˜Δã¨∞Î<åfl#∞!— 438† 'ÉÏ^茺`« fã¨∞
H˘O\Ï#∞!— 438† =ã¨O`«O – ã¨<åflºã≤ 439† W`«~°∞Å∞ rqOѨ `å=Ú JaèÅ
+≤OKå~°∞ 440† =ÚH˜Î `«^䌺O 441† <≥·*ÏxH˜ `«QÆæ =∂~°æO 441† =∂#ã≤Hõ ^Œ∞óMÏxfl
`˘ÅyOKå~°∞ 442† nHõΔ 442† `«e¡ Hõ<åfl.... 443.
60. HÍ~°∞}º=¸iÎÜ≥ÿ∞# QÆ∞~°∞=ÙQÍ! . . . . . . . . . . . . . . . 445

ã¨=∞™êÎhfl ^•Kå~°∞ 445† '=∂Ü«∞`À „H©_çã¨∞Î<åfl#∞— 447† Jxfl =∞#ã¨∞ûÅÖ’

<≥ÅH˘#fl =ºH˜Î 447† =∞O„`« nHõΔ 447† ^蕺# q^è•#O! 448† Ô~O_»∞ Ѩ_»=Ö’¡
„Ѩܫ∂}O 448† Éèíq+¨º`«∞Î JOK«<åÅ∞ 449† =ÚH©Î : |O^èŒ=¸ 450† #~°HÍxH˜
"≥o¡<å.... 452.
61. q"ÕHõ–P#O^Œ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459
„ѨHõ$u xÜ«∞=∞O 459† KèåÜ«∂z„`åÅ∞ 459† P^蕺u‡Hõ ~°OQÆOÖ’
<≥áÈeÜ«∞<£ 461† Hõà◊√¡ 461† JOQÍÅ∞ 462† HõO~î°ã¨fi~°O 462† POQÆ¡O 463†
~°∂áêO`«~°O 463† S~Àáê QÆ∞~°∞"å? 464† ÉèÏ~°`« =∂`« 465.
62. 'Jâ◊s~°"å}˜QÍ LO\Ï#∞— . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468

„j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å [Ü«∞Ou 468† „|ǨχK«~°º â◊H˜Î 470† ^ÕǨÏO ~åeáÈh! 470†

'P ¢ã‘Î HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞!— 471† ÖˇHõ¯QÆ\ ˜ì WKÕÛâß#∞! 471† ^•i WKÕÛ f~åe 472†
`å=Ú "≥·^˘ÅQÆ∞`«∞<åfl~°∞ 472† '##∞fl <Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl#∞!— 474† x"Õk`«
WO\’¡ 474† z=i ã¨=∞㨺 ‰õÄ_® Ѩi+¨¯ $`«=∞~ÚOk 474† JHõ¯_»... 475†
'WOH˘Hõ q"ÕHÍ#O^Œ LO>Ë... 476† ã¨∞+¨μ=∂fl QÆ∞O_®... 477† 'ÉÏQÍ L<åfl#∞!— 478†
x¢+¨¯q∞ã¨∞Î<åfl~°∞! 478† =zÛOk HõiyáÈ~ÚOk! 480† rqã¨∞Î<åfl~°∞ 481.
 xvii

63. ''q∞=∞‡efl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl#∞!—— . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483

„¿Ñ=∞=∞Ü«∞ ã¨fi~°O 483† 'g∞~°∞ ã≤OÇ¨Ï ã¨^Œ$â◊√Å∞!— 485† |e+¨ª`«
ã¨O^Õâ◊O 486† =∞x+≤ JHõ¯~° 486† k=º`åfixfl Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∞_»O! 487† "≥Ú^Œ\ ˜
Ѩi=∂}O 487† |∞∞+¨μÅ∞ HõO_ç! 489† k=º`«fiO : Ô~O_»= Ѩi=∂}O 490†
<åÅ∞QÆ∞ Ü≥∂QÍÅ∞ 490† ã¨O^Õâ◊Ѩ٠W~°∞ áê~å≈fiÅ∞ 491† ™êfig∞r Ѩ^äŒO 492†
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O HÀã¨O 493† Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O HÀã¨O 494† JO`«~å˚fÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ 495†
#∂`«# Ü«ÚQÆ LëÈ^ŒÜ«∞O 497† „Ѩܫ∞uflOz áê@∞Ѩ_»^•O! 498.
H˘#™êˆQ Ѩܫ∞#O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499

'J—HÍ~åk ã¨∂z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503

S2
 F"£∞
Ѩ~°`«`Õfi ã¨^• b<À
~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨=∂[˝Ü«∂ I
Ü≥∂ ^èŒ~°‡ ™ê÷Ѩ#~°`Ò
gˆ~â◊O `«O #=∂=∞ºÇ¨ÏO II

ã¨^• ÉèíQÆ=O`«∞x`À `å^•`«‡º ã≤÷uÖ’

L#fl"åÔ~·#ѨÊ\˜H©, N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å J#∞„QÆǨÏ
ѨÓi`« P^Õâ◊O`À P^蕺u‡Hõ`«#∞ ã¨∞™ê÷Ñ≤OK«
_®xH˜ „â◊q∞Oz#"å~°∂, t"åOâ◊`À q~å
le¡#"å~°∂ J~Ú# ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ‰õΩ
„Ѩ}q∞Å∞¡`«∞<åfl#∞.
– ™êfiq∞ âß~°^•#O^Œ
 zHÍQÀ, 1893 
 zHÍQÀ, 1894 
ÉËÅ∂~ü =∞~î°O
D qÉèÏQÆOÖ’
áêâßÛ`«ºO #∞Oz uiy ~åQÍ<Õ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ U =∞`« <åÜ«∞
‰õΩxHÀ, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩxHÀ ÅaèOK«x, K«i„`å`«‡Hõ ™êfiQÆ`«O
á⁄O^•~°∞.
H˘ÅOÉ’ #∞Oz JÖ’‡~å ^•HÍ Ñ¨~°º\˜Oz, J#∞ºÅ ѨiáêÅ#Ö’
ÉÏxã¨Ö·ˇ x„^•}OÖ’ L#fl ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ `«=∞ Jã¨^$Œ â◊ „ѨãO¨ QÍ
Å`À "Õ∞ÖÁ¯ÖÏÊ~°∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ „áêp# "≥·Éèí=O, ^•xx HÀÖ’Ê~Ú# HÍ~°}O, ^•xx
uiy á⁄O^Œ_®xH˜ UO KÕÜ«∂Ö’ `≥Å∞Ѩ_»O.
¿ã= – ^èŒ~°‡ É’^èŒ#.
x["≥∞ÿ# =∞`« É’^èŒ#.
™ê=∂lHõ ã¨Ê $ǨÏ`À ‰õÄ_ç# P^蕺u‡Hõ`«#∞ „Ѩ[ʼnõΩ LѨ
^ÕtOK«_»O.
J=∞~°<å^ä£ t=Ù}˜‚ ^Œi≈Oz 'WKåÛù =∞~°}— =~°O á⁄O^Œ_»O.
`«=∞ Ѩ#∞ʼnõΩ „Ѩ^è•# ˆHO„^Œ"≥∞ÿ# ÉËÅ∂~ü =∞~î° ™ê÷Ѩ#.
XHõ #∂`«# ã¨<åflºã¨ =∂~åæxfl Ö’HÍxH˜ JOkOK«_»O.
Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ tHõΔ}.
 ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "Õ∞ÖÁ¯O@∞#flk!
rq`« J=ã¨÷ÅxflO\˜Ö’#∞ ã¨O㨯~°}Å∞ QÍqOz#"å~°∞ J<Õ‰õΩ
Å∞<åfl~°∞. HÍx ^Õâ◊ ¢Ñ¨[Å∞ XHõ =∞øeHõ ^Œ∞~°ƒÅ`«fiO`À#∂, P`«‡
#∂º#`åÉèÏ=O`À#∂ ¢=∞yæ L<åfl~°∞. P ~°∞QƇ`«#∞ ~°∂ѨÙ=∂Ѩ_»O
P=â◊ºHõ"≥∞ÿOk. =∞# *ÏfÜ«∞ P`«‡#∂º#`åÉèÏ= *Ï_®ºxfl =^ŒeOK«∞
H˘<ÕÖÏ KÕã≤# =ºH˜Î q"ÕHÍ#O^Õ!
ó ~å*Ïr

áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥o¡ =∞# P^蕺u‡Hõ "å~°ã¨`åfihfl, ã¨O㨯 $uÖ’x Q˘Ñ¨Ê

^Œ<åhfl JHõ¯_» Kå\˜K≥Ñ≤Ê#ѨC_Õ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ JO`«~°OQÍxfl ™êfig∞r *ÏQÆ$`«O
QÍqOKå~°∞. P q^èOŒ QÍ PÜ«∞# áêâßÛ`«º q[Ü«∞O ÉèÏ~°fÜ«Ú
"Õ∞Å∞H˘Å∞ѨÙ
ʼnõΩ XHõ "Õ∞Å∞H˘Å∞Ѩ٠J~ÚO^Œx K≥ѨCHÀ"åe. ''g∞~°∞
ÉÏxã¨Å∞, g∞~°∞ x~°~°÷‰õΩÅ∞, g∞HõO@∂ ZÖÏO\˜ "å~°ã¨`«fi=¸ ÖË^Œ∞. "Õ∞O =KÕÛ
ã¨=∞ã¨ÎO g∞‰õΩ JOkOKåO—— Jx POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ K≥ѨÊ_»O qh, "åi J}z"Õ`«
=Å<å `å=Ú =∞#∞+¨μºÅ=∞<Õ q+¨Ü«∞O ‰õÄ_® =∞~°záÈ~Ú QÍ_è»ã¨∞+¨μÑ≤ÎÖ’
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ =ÚxyáÈÜ«∂~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊ =∞ǨÏ`åÎ fihfl, P^蕺u‡Hõ "å~°ã¨`åfihfl
™êfig∞r áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ Kå\˜ K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ qã¨∞ÎÉ’~ÚOk áêâßÛ`«º"Õ∞
HÍ^Œ∞, ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ‰õÄ_®! '`å=Ú x[OQÍ<Õ WO`« =∞ǨÏ`«Î fiO ã¨O`«iOK«∞H˘#fl
"å~°=∂, P^蕺u‡Hõ ~°OQÆOÖ’ [QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞ HÍQÆÅ J~°›`« L#fl"å~°=∂?— Jx
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ zO`«# KÕÜ«∞<å~°OaèOKå~°∞. D zO`«##∞ "åiÖ’ *ÏQÆ$`«O
KÕã≤#q ™ê~°fiHÍb#"≥∞ÿ# ™êfig∞r ÖËYÖË J#_»O xifi"å^•Oâ◊O.
Ѩ~°=∞áê=#∞Öˇ·# ™êfig∞r zO`«#Å∞ ÖËYÅ ^•fi~å<Õ =∞#‰õΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞
Ö’H˜ =KåÛ~Ú. ÖËYÅ =¸ÅOQÍ<Õ `«=∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ =∞ǨÏ`å¯~åºxfl ™êfig∞r
¢áê~°OaèOKå~°x K≥ѨÊ=K«∞Û. `«Ñ¨ã¨∞û, P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞, ÉèíQÆ=^Œ#∞¢QÆǨÏO
=Å# áê=#`«#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#fl =∞#ã¨∞ûÖ’ L^ŒƒùqOz# zO`«#Å∞ Ö’HÍ<Õfl

1
2 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Hõ^ŒeOz"ÕÜ«∞QÆÅ=#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë J\˜ì =∞#ã¨∞ûÖ’

zO`«#Å#∞ L^ŒƒùqOѨKÕ¿ãk ™êHΔÍ`«∞Î [QÆ[˚#xÜÕ∞ HÍ|\˜ì. ''LuÎ+¨ª`«! *ÏQÆ$`«
– ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∞#‰õΩ JO_»QÍ
~°zã¨∞Î#flk
[QÆ[˚#<Õ! L<åfl_»∞. WO`«Hõ<åfl Z‰õΩ¯= ¢"åÜ«∞ÖË#∞. =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆO
_»<Õ K≥|∞`«∞<åfl#∞. D ÖËY#∞ Z=~°∞ K«^Œ∞=Ù`å~À "åiH˜
<å â◊H˜Î ã¨O¢Hõq∞ã¨∞ÎOk. ¢â◊^Œú =Ç≤ÏOK«O_ç. =ÚO^Œ∞‰õΩ, =Ú#∞‡O^Œ∞‰õΩ! F Ѩ~°
"Õ∞â◊fi~å! Z=~À KÕ~Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x <å KÕ`« D q^èOŒ QÍ ¢"å~Úã¨∞<Î åfl~°∞. =ÚO^Œ∞‰õΩ
#_»=O_ç, F Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å!——1 Jx `«=∞ ÖËYÅ QÆ∞iOz ™êfig∞r ¢"åã¨∞Î<åfl~°∞.
D q^èŒOQÍ [QÆ[˚#x KÕuÖ’ ѨiHõ~°"≥∞ÿ ™êfig∞r ÖËYÅ∞ JOkOKå~°∞.
™êfig∞r ÖËYÅ∞ =∞~À =∞ǨÏ`åÎ fixfl ‰õÄ_® ã¨O`«iOK«∞H˘<åfl~Ú. PÜ«∞#
™È^Œ~° t+¨μºÅ∂, ѨÅ∞=Ù~°∞ J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∂ ¢"åã≤# ÖËYÅ∞ W`«~°∞Å KÕu
¢"å`«Ö’ L<åfl~Ú, ã¨O`«HõO =∂¢`«O "å~°∞ KÕâß~°∞. HÍx ™êfig∞r ÖËYÅhfl
PÜ«∞<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ ¢"åâß~°∞. PÜ«∞# ¢"åã≤# ÖËYÅÖ’ 778 ÖËYÅ∞ =∂¢`«"Õ∞
ÅaèOKå~Ú. P ÖËYÅ∞ q"ÕHÍ#O^Œ ™êÇ≤Ï`«º ã¨~°fiã¨fiOÖ’ (9,10 ã¨OѨÙ\ÏÅÖ’)
á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«|_®¤~Ú. TÑ≤iã¨Å∞Ѩx Ѩ#∞Å =∞^茺 Wxfl ÖËYÅ∞ ¢"åÜ«∞_»O
Pâ◊Û~°ºO!
™êfig∞r ÉèÏ~°fÜ«∞ =∞ǨÏ`å¯~°º ¢Ñ¨}ÏoHõÖ’x =ÚYº"≥∞ÿ# =¸_»∞
JOâßÅ#∞ PÜ«∞# ÖËYÅ ^•fi~å =∞#O `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.
1. "Õ∞Å∞H˘Å∞Ѩ٠: HÍÖÏŠѨ~°ºO`«O ÉÏxã¨`«fiOÖ’ ¢=∞yæ# HÍ~°}OQÍ
^Œ∞~°ƒÅ∞Öˇ·, x¢^•}"≥∞ÿ L#fl ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∂=ã¨~°O "Õ∞Å∞H˘Å∞ѨÙ.
™êfig∞r ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ¢"åã≤# ÖËYÅxflO\˜Ö’#∂ PÜ«∞# ÉèÏ"À^ÕfiQÆO =∞#‰õΩ
ã¨Ê+¨ìOQÍ HÍ#=ã¨∞ÎOk.
''ÖË=O_ç! ÖË=O_ç! n~°…~å¢u JO`«i™ÈÎOk. ѨQÆÅ∞ ã¨g∞Ñ≤ã¨∞Î#flk.
=¸_»∞ JOâßÅ =∞Ǩϟ#fl`« `«~°OQÆO L"≥fi`«∞Î# ÖËzOk. P `«~°OQÆ
„Ѩ}ÏoHõ x~å…`åxfl Un ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜OK«ÖË^Œ∞. <å =`«ûÖÏ~å!
L`åûǨÏO! L`ÕÎ[O! ¢¿Ñ=∞, <å a_»¤ÖÏ~å! ¢¿Ñ=∞, qâßfiã¨O, JѨiq∞`«

1. 1894Ö’ PÅO|*Ï~ü =∞~î° ™È^Œ~° t+¨μºÅ‰õΩ ™êfiq∞ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ ¿Ñi@ ™êfig∞r

¢"åã≤# ÖËY #∞O_ç á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«|_çOk.
– ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, 9= ã¨OѨÙ@O.
 ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "Õ∞ÖÁ¯O@∞#flk! 3

qâßfiã¨O, W"Õ HÍ"åe. ÉèíÜ«∞Ѩ_»HõO_ç. ÉèíÜ«∞"Õ∞ =∞ǨáêѨO. g∞ JO^ŒiH© <å

Pjã¨∞ûÅ∞.——1
2. *ÏQÆ$u : "Õ∞ÖÁ¯#fl "å~°∞ =∞m¡ x¢kOK«~å^Œ∞. "å~°∞ *ÏQÆ$u K≥O^•e.
^•xx q^Œº =¸ÅOQÍ JOkOKåe.
''Ü«∞^ä•~°÷"≥∞ÿ# *Ïu ‰õΩ\©~åÅÖ’ x=ã≤™ÈÎOk. "å~°∞ `«=∞ =∂#=`åfihfl,
=ºH˜Î`åfihfl =∞~°záÈÜ«∂~°∞. "å~°∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ, ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ
áê^•Å ¢H˜O^Œ ¢`˘H˜¯"ÕÜ«∞|_®¤~°∞. *Ë|∞Ö’ <åÅ∞QÆ∞ ~°∂HõÅ∞#fl "åÔ~=Ô~·<å 㨈~,
"åi áê^•Å ¢H˜O^Œ ¢`˘H˜¯"ÕÜ«∞|_»_®xˆH `å=Ú [x‡OKå=∞x `«ÅKÕ ã≤÷uH˜
=KåÛ~°∞. "å~°∞ HÀÖ’Ê~Ú# =ºH˜Î`åfixfl "åiH˜ uiy JOkOKåe. "åix
q^•º=O`«∞Å#∞ KÕÜ«∂e..... áê=∞~° [#∞ʼnõΩ q^ŒºxzÛ, "åix L^ŒúiOK«_»O
=Å¡<Õ XHõ *Ïu ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok.——2
HÍx ^•<À¡ XHõ z‰õΩ¯ LO^Œx ™êfig∞r QÆ=∞xOK«HõáÈÖË^Œ∞.
''XHõ"Õà◊ =∞#O ¢Ñ¨u ¢QÍ=∞OÖ’ XHõ áê~î°âßÅ ™ê÷Ñ≤OKÕ ã≤÷uÖ’
L<åfl=∞#∞H˘O^•O. HÍx ¿Ñ^ŒÑ≤Å¡Å∞ r=<ÀáêkèÔH· á⁄ÖÏʼnõΩ "≥à◊`å~°∞QÍx,
áê~î°âßÅʼnõΩ ~å~°∞. =∞# =^•Ì ^èŒ#O ÖË^Œ∞. "åi<å áê~î°âßʼnõΩ ~°Ñ≤ÊOK«ÖËO.
ã¨=∞㨺 Ѩi+¨¯iOѨ*ÏÅxkQÍ HõxÑ≤™ÈÎOk. HÍx n#∞flO_ç <åH˘Hõ ^•i
HõxÑ≤™ÈÎOk. Jk Wk: H˘O_» =∞ǨÏ=∞‡^Œ∞ =^ŒÌ‰õΩ ~åHõáÈ`Õ =∞ǨÏ=∞‡^Œ∞ H˘O_»
=^ŒÌ‰õΩ "≥àÏ¡e. c^Œ"å_»∞ áê~î°âßʼnõΩ ~åÖË#ѨC_»∞, q^Õº JHõ¯_çH˜ "≥o¡ KÕ~åe.
ZÖÏ? <å ™È^Œ~° t+¨μºÅ#∞ g∞~°∞ K«∂âß~°∞ Hõ^•! J\˜ì ™êfi~°÷~°Ç≤Ï`«∞Å∂,
L`«Î=ÚÅ∂, q^•º=O`«∞Å∂ J~Ú# "åix, =O^ŒÅ =∞Okx ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠Jxfl
"≥·Ñ¨ÙÅ #∞O_ç ã¨OáêkOK«QÆÅ#∞. ¢Ñ¨[ÅÖ’ ¢Ñ¨u XHõ¯i QÆ∞=∞‡O =^ŒÌ‰õΩ, ¢QÍ=∞
¢QÍ=∂xH˜ g~°∞ =∞`«O`À áê@∞ q^Œº#∞ ‰õÄ_® fã¨∞H˘x "≥àÏ¡e. J^Õq^èŒOQÍ
q`«O`«∞=ÙÅ#∞ ã¨OѶ¨∞\˜`«Ñ¨~°z ¢ã‘ÎʼnõΩ J^蕺Ñ≤HõÅ∞QÍ KÕÜ«∂Å<Õ PÖ’K«#
LOk.——3
U ~°Hõ"≥∞ÿ# q^Œº QÆ~°áêe?
1. 1894, "Õ∞ 28 = `Õn JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò‰õΩ ™êfig∞r ¢"åã≤# ÖËY #∞O_ç.
(ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, 9= ã¨OѨÙ@O.)
2,3. 1894, E<£ 20 = `Õn ǨÏi^•ãπ qǨs^•ãπ ^ÕâßÜü∞ (k"åh˚)H˜ ™êfig∞r
¢"åã≤# ÖËY #∞O_ç. (ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, 9= ã¨OѨÙ@O.)
4 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''ÔH"≥∞~å ѨÙK«∞ÛH˘x "åi =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡, "åiH˜ YQÀà◊ ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ#q QÍx,

ÖËHõ U W`«~°"≥∞ÿ# ÉÁ=∞‡Å#∞, qq^èŒ ^ÕâßÅ K«i¢`«Å‰õΩ ã¨O|OkèOz# JOâß
Å#∞ K«∂Ñ≤ã¨∞Î<åfl~°#∞H˘O^•O. P q^èŒOQÍ QÀ¡|∞Å ^•fi~å, ^Õâ◊ Ѩ\ÏÅ ^•fi~å
ZO`« q^Œº <Õ~°Ê=K«∞Û? P É’^èŒ# JO`å <À\˜`À<Õ. q^Œº á⁄O^Œ_®xH˜ Hõ#∞fl
XHõ¯\˜ =∂¢`«"Õ∞ ^•fi~°O HÍ^Œ∞. K≥=ÙÅ∞ ‰õÄ_® P Ѩx KÕÜ«∞QÆÅ=Ù. P q^èŒOQÍ
"åiH˜ Pâ◊Ü«∂Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. <≥·uHõ ^Œ$HõÊ^äŒO JÅ=_»∞`«∞Ok. Jaè=$kú
K≥O^Œ_®xH˜ J=HÍâ◊O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =∞# Ѩx WO`«\ ˜`À ã¨i. q∞yeOk "åˆ~
<≥~°"Õ~°∞ÛH˘O\Ï~°∞.——1
HÍx D q^Œº#∞ QÆ∞iOz#O`« =~°‰õΩ XHõ q+¨Ü«∞OÖ’ |Ǩï *Ï¢QÆ`«ÎQÍ
=º=ǨÏiOKåÅx ™êfig∞r ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. Jk – =∞`« KÕ`«# #∞O_ç ¢Ñ¨[Å#∞
"≥·^˘ÅQƉõΩO_® KÕÜ«∞_»O:
''"åi "åi =∞`åxH˜ ^≥|ƒ `«QÆÅx suÖ’ áê=∞~° [#∞Å#∞ L^ŒúiOK«_»O
– J<Õ P^Œ~å≈xfl =ÚO^Œ∞OK«∞HÀO_ç ..... g∞~°∞ [#™ê=∂<åºxfl L^ŒúiOK«
QÆÅ~å? "åi ™êfiÉèÏqHõ"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ <≥·*O ‰õΩO@∞Ѩ~°K«Hõ, "å~°∞ HÀÖ’Ê~Ú#
=ºH˜Î`åfixfl uiy "åiH˜ JOkOK«QÆÅ~å? ã¨=∞`«fiOÖ’#∞, ™êfi`«O¢`«ºOÖ’#∞,
HÍ~°º^ŒHõΔ`«Ö’#∞, â◊H˜ÎÖ’#∞ áêâßÛ`«∞º ÅO^Œi Hõ<åfl g∞~°∞ áêâßÛ`«∞ºÅ∞
HÍQÆÅ~å? J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P^蕺u‡Hõ ã¨O㨯 $uÖ’#∞, ã¨fiÉèÏ"åÅÖ’#∞ g∞~°∞
ѨiѨÓ~°∞‚Öˇ·# Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞QÍ LO_»QÆÅ~å?..... ^•xx =∞#O KÕ¿ã f~åe.
^•xx ™êkèOK«_»O H˘~°ˆH g∞~°∞ [x‡OKå~°∞.——2
g\˜x ã¨O™ê÷QÆ`«OQÍ PK«~°}~°∂ѨOÖ’ ÃÑ@ì_»OÖ’ ¢â◊^Œú =Ç≤ÏOKå~°∞
™êfig∞r:
''<å rq`« Pâ◊Ü«∞O W^Õ – L`«Î=∞ ÉèÏ"åÅ#∞ ¢Ñ¨u QÆ∞=∞‡O =^ŒÌ‰õΩ H˘x
áÈÜÕ∞ XHõ Ü«∞O¢`åOQÍxfl ™ê÷Ñ≤OKåe. Ñ≤^ŒÑ¨ ¢ã‘ÎÅ∞, ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ `«=∞ qkèx
`å"Õ∞ x~°‚~ÚOK«∞H˘O\Ï~°∞. ¢Ñ¨^è•#"≥∞ÿ# rq`« ã¨=∞㨺Å#∞ QÆ∂iÛ =∞# ѨÓsfi
‰õΩÅ∞, W`«~° ^ÕâßÅ "å~°∞ Uq∞ PÖ’zOKå~À, P q+¨Ü«∂Å#∞ "åiH˜ `≥eÜ«∞
*ËÜ«∞O_ç. =ÚYºOQÍ W`«~°∞Å∞ UO KÕã¨∞Î<åfl~À K«∂ã≤# `«~°∞"å`« "åix

1. 1894, E<£ 20 = `Õn ǨÏi^•ãπ qǨs^•ãπ ^ÕâßÜü∞H˜ (k"åh˚H˜) ™êfig∞r ¢"åã≤#

ÖËY #∞O_ç. – ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, 9= ã¨OѨÙ@O.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O. 9, ѨÙ@ 108.
 H˘ÅOÉ’, 1897 
  K≥<≥·fl, 1897 
xÅ|_»¤"å~°∞ : 1. JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò 2. QÆ∞_çfi<£ 3. ZO.Z<£. ɡ#s˚
‰õΩsÛÖ’ ‰õÄ~°∞Û#fl"å~°∞ : 2. t"å#O^Œ 3. ™êfig∞r 4. x~°O[<å#O^Œ 5. ã¨^•#O^Œ
„H˜O^Œ ‰õÄ~°∞Û#fl"å~°∞ : 2. aeyi JÜ«∞ºOQÍ~ü 4. _®. #OAO_»~å=Ù

 ˆHã≤Öò Hõ~üfl<£ 
„Ѩã¨∞Î`« q"ÕHÍ#O^Œ QÆ$ǨÏO, K≥<≥·fl
1897 Ѷ≤„É=i 6 #∞Oz 15 =~°‰õΩ ™êfig∞r |ã¨KÕã≤# q_çk
  HõÅHõ`åÎ, 1897 
xÅ|_»¤"å~°∞ : 1. âßOu~å"£∞ 2. @~üfl|∞Öò 3. „ѨHÍâß#O^Œ
5. ™êfig∞r 6. ÔHÃÑì<£ ¿ãqÜ«∞~ü 7. t"å#O^Œ
‰õΩsÛÖ’ ‰õÄ~°∞Û#fl"å~°∞ : 1. JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò 2. ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ 3. „¿Ñ=∂#O^Œ
4. q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü 5. J^Œ∞ƒù`å#O^Œ 6. `«∞sÜ«∂#O^Œ 7. ã≤.l. #~°ã≤OǨKå~°º
„H˜O^Œ ‰õÄ~°∞Û#fl"å~°∞ : 2. Ǩiã¨<£ (H˘ÅOÉ’)

 HÍj‡~ü Ѩ_»= QÆ$ǨÏOÖ’, 1898 

 ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O : <åÅ∞QÆ∞ ^Œâ◊Å∞

 =~åÇ¨Ï #QÆ~° =∞~î°O 

1886–1892

 PÅO|*Ï~ü =∞~î°O 
1892–1898

 hÖÏO|~° =∞~î°O 
1898–1899

 ÉËÅ∂~ü =∞~î°O 
1899 #∞Oz
  ÉËÅ∂~ü =∞~î°O : XHõ qÉèÏQÆO 
‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù Hõ@ì_»O "Õ∞_» ‰õΩ_ç =¸ÅÖ’ ™êfig∞r QÆk†
Hõ@ì_»O „ѨHõ¯# '™êfig∞r =∂q∞_ç K≥@∞ì—

 ™êfig∞r QÆk 
  ÉËÅ∂~ü =∞~î°O, 1899 
Ô~O_»=™êi áêâßÛ`åºxH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ =ÚO^Œ∞ ~ÀA
xÅ|_»¤"å~°∞ : 1. ^Õ"ÕO„^Œ<å^ä£ =∞AO^•~ü 2. x~°‡ÖÏ#O^Œ 3. q~°*Ï#O^Œ 4. t"å#O^Œ 5. `«∞sÜ«∂#O^Œ
6. JYO_®#O^Œ 7. q*Ï˝<å#O^Œ 8. âß~°^•#O^Œ 9. ã¨zÛ^•#O^Œ.
‰õΩsÛÖ’ ‰õÄ~°∞Û#fl"å~°∞ : ™êfig∞r, „ѨHõ¯# „|ǨχKåi Ǩψ~O„^Œ<å^ä£. |Å¡g∞k "å~°∞ : 2. ™È=∂#O^Œ 3. HõàϺ}Ï#O^Œ
4. J^≥· fi`å#O^Œ 5. P`å‡#O^Œ 6. ¢uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ 7. ã¨∞ˆ~â◊fi~å#O^Œ 8. É’^è•#O^Œ
9. „|ǨχKåi #O^ŒÖÏÖò 10. MË_® 11. „ѨHÍâß#O^Œ 12. „Ѩ*Ë<£ 13. â◊√^•ú#O^Œ. <ÕÅ g∞^Œ : xâ◊ÛÜ«∂#O^Œ
 PÅO|*Ï~ü =∞~î°O, 1897 
 Hͺeá¶ÈiflÜ«∂, 1900 
 ɡÖÏæ"£∞, 1892 
 #∂ºÜ«∂~ü¯ , 1895 
 ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "Õ∞ÖÁ¯O@∞#flk! 5

x~°‚~ÚOK«∞HÀx=fiO_ç. ~°™êÜ«∞# Ѩ^•~å÷Å#∞ XHõ KÀ@ KÕ~°Û_»"Õ∞ =∞# Ѩx.

¢Ñ¨Hõ$`Õ ^•x q^è•<åÅ ##∞ã¨iOz ã¨Êù\ ˜H©Hõ~°}O KÕã≤ f~°∞`«∞Ok. Hõ+≤ìOz
ѨxKÕÜ«∞O_ç. Ãã÷·~°ºOQÍ LO_»O_ç. ÉèíQÆ=O`«∞x Ü«∞O^Œ∞ qâßfiã¨O`À "≥∞ÅQÆO_ç.
<Õ xѨC_À, `«fi~°Ö’<À =™êÎ#∞.——1
''JHõ¯_» "åix ã¨OѶ¨∞\˜`«Ñ¨~°z HÍ~°º^Œi≈ ÉÏ^茺`«, HÀâßkèHÍi ÉÏ^茺`«
#∞"Õfi =Ç≤ÏOK«_®xH˜ `«Ü«∂~°∞QÍ LO_»∞† WHõ¯_ç <å q∞¢`«∞Å`À#∞, ™ê#∞Éèí∂u
Ѩ~°∞Å`À#∞ ã¨~åã¨i L`«Î~°¢Ñ¨`«∞º`«Î~åÅ#∞, ÖÏ"å^ÕgÅ#∞ ZѨC_»∞ ™êy™êÎ"À
JѨC_»∞ h‰õÄ, <å‰õÄ "Õ∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok ..... Ѩ#O`å #∞"Õfi KÕã¨∂Î
¢Ñ¨=ÚY∞Å#∞ HÍ~°ºx~åfiǨωõ ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ "Õã¨∞HÀ† "åi ¿Ñ~°∞‰õΩ =∞Oz qÅ∞=
LO@∞Ok.——2
3. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ : D Ѩ#∞Åhfl ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å k=º<å=∞O ¿Ñi@
PÜ«∞##∞ ˆHO¢^ŒOQÍ KÕã¨∞H˘x [~°QÍe.
''=∞¢^•ã¨∞Ö’ XHõ ^Õ"åÅÜ«∞O xi‡OK«_®xH˜ "≥∞ÿã¨∂~°∞Ö’#∞, W`«~°
¢áêO`åÅÖ’#∞ x^èŒ∞Å#∞ ¿ãHõiOK«_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflOK«∞. P ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’
¢QÆO^ä•ÅÜ«∞O XHõ\ ˜ LO_®e. HÍ~åºÅÜ«∂xH˜, ã¨<åflºã¨∞Öˇ·# ¢Ñ¨Kå~°‰õΩÅ∞,
J~°úO`«~°OQÍ =KÕÛ Éˇ·~åQÆ∞Å∞ |㨠KÕÜ«∞_®xH˜ H˘xfl QÆ^Œ∞Å∞ LO_®e.
''ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# =∂~°æO LOk: XHõ ‰õΩ\©~åxfl fã¨∞H˘x ^•xfl QÆ∞~°∞ =∞ǨÏ
~å*ò PÅÜ«∞OQÍ KÕã¨∞HÀ"åe. ã¨Ç¨Ü«∞O á⁄O^Œ_®xH©, ѨÓlOK«_®xH© ¿Ñ^ŒÅ#∞
JHõ¯_»‰õΩ KÕ~°x"åfie. L^ŒÜ«∞O, ™êÜ«∞O¢`«O JHõ¯_» ѨÙ~å} Hõ^äŒÅ∞ qxÑ≤O
Kåe. `«^•Ìfi~å [#∞ʼnõΩ g∞~°∞ É’kèOѨ^ŒÅz# q+¨Ü«∂Å #xflO\˜h
É’kèOK«=K«∞Û. ¢Hõ"Õ∞}Ï ¢Ñ¨[ʼnõΩ ^•<À¡ Jaè~°∞z HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. "åˆ~ P PÅ
Ü«∂xfl x~°fiÇ≤ÏOK«QÆÅ~°∞. H˘xfl ã¨O=`«û~åÖ’¡ D ‰õΩ\©~° ^Õ"åÅÜ«∞"Õ∞ XHõ
=∞Ǩϟ#fl`«"≥∞ÿ# ã¨Oã¨÷QÍ ~°∂á⁄O^Œ=K«∞Û. HΔÍ=∞x"å~°} xq∞`«Î"≥∞ÿ "≥àı¡ "å~°∞
¢Ñ¨u lÖÏ¡Ö’#∞ "≥Ú^Œ@ XHõ ˆHO¢^Œ™ê÷<åxfl x~°‚~ÚOK«∞H˘x JHõ¯_» XHõ ‰õΩ\©~°
PÅÜ«∞O ¢áê~°OaèOKåe. JHõ¯}∞‚O_ç =∞# Ѩ#∞Åhfl ™êQÆ∞`«∂=ÙO_®e.3
D PÅÜ«∞OÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P~å^茺 ^≥·=OQÍ LO_®Åx ã¨∂zã¨∞Î
<åfl~°∞. ZO^Œ∞‰õΩ?
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O, 9, ѨÙ@ 107.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O, 9, ѨÙ@ 204.
3. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O, 10, ѨÙ@ 157–58.
6 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ZO`À HÍÅO ÉÏ^èŒÅ‰õΩ Ö’#~ÚOk. ã¨<å`«# ^èŒ~°‡O ZO`À

HÍÅO HõëêìÅ áêÅ~ÚOk. HÍx ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ^ŒÜ«∂=∞Ü«Ú_»∞. `«# a_»¤Å#∞
L^ŒúiOK«_®xH˜ PÜ«∞# =∞~À™êi J=`«iOKå_»∞. ÉÏQÆ∞ Ѩ_»_®xÔH· J<å^äŒÅ‰õΩ
=∞~˘Hõ J=HÍâ◊O ^ŒH˜¯Ok. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å áê^•¢HÍO`«"≥∞ÿ`ÕQÍx ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
L^Œiú OѨ|_»^∞Œ . PÜ«∞# rq`«O, ã¨O^ÕâßÅ∞ ^Õâ^◊ âÕ ßO`«~åÅÖ’ "åºÑ≤Î QÍOKåe.
ÃÇÏ· O^Œ= ã¨=∂[OÖ’x #~°#~åÅÖ’H˜ Jq áêH˜áÈ"åe.—— (ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!,
ã¨OѨÙ@O, 9. 250)
''¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å rq`«O XHõ k=º*’ºu, ^•x J^Œ∞ƒù`« `Õ[OÖ’ Ç≤ÏO^Œ∂
=∞`« Ѩ~å=kè JO`å Ü«∞^ä•~°÷ ~°∂ѨOÖ’ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. âߢ™êÎÅÖ’
¢Ñ¨uáêkOz# `«`«Î fi*Ï˝<åx HõO`«\ ˜H© PÜ«∞# ¢Ñ¨`«ºHõΔ x^Œ~°≈#O. |∞∞+¨μÅ∞,
J=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ ^Õxx É’kèOѨ<≥OKå~À P `«`åÎ fiÅ #xflO\˜h PÜ«∞# `«#
rq`«OÖ’ ¢Ñ¨^Œi≈OKå~°∞. ¢QÆO^ä•Å∂, ã≤^•úO`åÅ∂ – DÜ«∞# "å\˜ PK«~°},
J#∞Éèí=O. S^Œ∞ "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ *ÏfÜ«∞ P^蕺u‡Hõ rq`å#flO`å DÜ«∞#
`«# Ü«∂Éèˇ· XHõ¯ ã¨O=`«û~åÅ rq`«OÖ’ QÆ_çÑ≤, ÉèÏq`«~åÅ"åiH˜ `å<˘Hõ
¢Ñ¨`«ºHõΔ x^Œ~°≈#OQÍ xezáÈÜ«∂~°∞.—— (9.274)
WHõ¯_» =∞#O XHõ q+¨Ü«∞O ã¨Ê+¨ìOQÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe. WѨÊ\˜ˆH
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ P~åkèOѨ|_»∞`«∂#fl ^Õ=`«Å ã¨OYº‰õΩ XHõ\ ˜ KÕ~°Û_»O HÀã¨O
™êfig∞r ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ =∞# =ÚO^Œ∞ LOK«ÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ =∂~°∞QÍ XHõ
P^Œ~°≈hÜ«ÚxQÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ QÆ∞iÎOѨ*Ëã¨∞Î<åfl~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å<Õ ¢Ñ¨`ÕºHõ
=ºH˜Î HÍ^Œ∞† ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å<Õ `«`«Î fi"Õ∞ WHõ¯_» ã¨∂zOѨ|_»∞`«∞#flk. ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ QÆ_»Ñ≤# rq`«O, É’kèOz# P^Œ~å≈Å∞ =∞# rq`« P^Œ~å≈Å∞QÍ
~°∂á⁄O^•e. J^Õ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å x["≥∞ÿ# P~å^èŒ#.
''PÜ«∞# áê=# <å=∞O ZO`« JkèHõOQÍ "åºÑ≤Î K≥Ok`Õ JO`« =∞Ozk.
HÍx XHõ q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤ LOk. Ö’HÍxH˜ XHõ ¢Ñ¨`ÕºHõ
ã¨O^Õâ◊q∞=fi_®xˆH =∞ǨÜ≥∂QÆ∞Å∞ Pq~°ƒùq™êÎ~°∞. ¿Ñ~°∞¢Ñ¨u+¨ªÅÔH· HÍ^Œ∞. HÍx
"åi J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞ P =∞ǨÏhÜ«ÚÅ É’^èŒ#Å#∞ "≥#‰õΩ¯<≥\ ˜ì "åi ¿Ñ~°¡ HÀã¨"Õ∞
ÃÑ#QÆ∞ÖÏ_»∞`«∞O\Ï~°∞. W^Õ ¢Ñ¨Ñ¨OK« K«i¢`«. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ¿Ñ~°∞#∞ [#O JOw
HõiOz<å, JOwHõiOK«HõáÈ~Ú<å <Õ#∞ ÖˇHõ¯ÃÑ@ì#∞. HÍx PÜ«∞# É’^èŒ#Å∞,
rq`«O, ã¨O^Õâ◊O Ö’Hõ=∞O`«\Ï "åºÑ≤ÎKÕÜ«∞_®xÔH· ¢áê}ÏÅ#∞ JiÊOK«_®xH˜
Ãã·`«O <Õ#∞ ã¨Oã≤^Œ∞ú}˜‚—— (9.258) Jx ™êfig∞r ¢"åã¨∞Î<åfl~°∞.
 ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "Õ∞ÖÁ¯O@∞#flk! 7

áêâßÛ`«ºOÖ’ ™êfig∞r J#∞Éèí"åÅ∞ ÃÑOá⁄O^ÕH˘nÌ PÜ«∞# ÉèÏ~°`«^Õâß

xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# `«# HÍ~åºK«~°} Ѩ^äŒHõOÖ’ ‰õÄ_® H˘xfl =∂~°∞ÊÅ∞ KÕÜ«∞
QÀ~å~°∞:
''áê=∞~° [#∞Ö’¡ q^•º"åºÑ≤Î KÕÜ«∂Å<Õ <å L^ÕÌâßxfl ¢Ñ¨ã¨∞Î`åxH˜ "å~Ú^•
"Õâß#∞. Jk <≥=∞‡k <≥=∞‡kQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. L`åûǨÏѨÓi`«∞Öˇ·# =∞`« ¢Ñ¨Kå~°
‰õΩÅ∞ ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O <å‰õΩ J=ã¨~°O. =∞¢^•ã¨∞Ö’ =∞# H˜Ñ¨C_»∞
HÍ~åºK«~°} Ѩ^äŒHõO–
qaè#fl Jaè¢áêÜ«∂Å∞ XHõ HõàÏâßÅ J=ã¨~°O. ^•<À¡ qq^èŒ =∞`åÖ’¡x ™ê=∞~°™êº
Å#∞, =º`庙êÅ#∞ J^茺ܫ∞#O KÕ~ÚOKåe. ã¨O㨯 $`«O,
"Õ^•O`«OÖ’x qq^èŒ ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∂Å∞, S~Àáê ÉèÏ+¨Å∞ JO^Œ∞Ö’ É’kèOѨ
|_®e. ^ÕjÜ«∞ ÉèÏ+¨Ö’¡#∞, POQÆ¡OÖ’#∞ Ѩ¢uHõÅ∞ ¢Ñ¨K«∞iOK«_®xH˜ XHõ =Ú¢^Œ
}ÏÅÜ«∞O HÍ"åe.—— (9.292)
''W^Õ `«~°∞}O, Wk KÕ*ÏiáÈ`Õ Z#fl_»∂ HÍÅO HõÅã≤~å^Œ∞. qaè#fl
^Œ$HõÊ^ä•ÅÖ’ q+¨Ü«∂Å#∞ qKå~°} KÕã≤# `«~°∞"å`« WѨC_»∞ <å =∞#ã¨∞û D
¢H˜Ok Ѩ^äŒHõOÖ’ ˆHO¢nHõ$`«"≥∞ÿOk. =ÚO^Œ∞QÍ =∞¢^•ã¨∞Ö’ ^èŒ~°‡âߢã¨Î HõàÏâßÅ
(Theological College) <˘Hõ ^•xfl ¢áê~°OaèOKåe. Ñ≤^ŒÑ¨ ^•x Pâ◊Ü«∂Å#∞
qã¨Î $`«Ñ¨~°Kåe. JHõ¯_» Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ "Õ^•Å∂, "å\˜ ÉèÏëêºÅ∂, `«`åÎ fiÅ∂
"å\˜`ÀÉÏ@∞ W`«~° =∞`åÅ QÆ∞iOz J=QÍǨÏ# <Õ~åÊe. P HõàÏâßÅ XHõ
JOQÆOQÍ POQÆ¡OÖ’#∞, ¢áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Ö’#∞ XHõ Ѩ¢uHõ ‰õÄ_® ¢áê~°OaèO
Kåe.——1
Ѩ¢uHõ ¢áê~°OaèOKåÅ<Õ ¢Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ ™êfig∞r =Ú=∞‡~°OQÍ L<åfl~°∞:
''ZÖÏÔQ·<å Ѩ¢uHõ#∞ "≥Å∞=iOKåÅ#∞H˘O@∞<åfl#∞. #∞=Ùfi ¢Ñ¨K«∞iOKÕ
Ѩ¢uHõ KÒHõÉÏ~°∞k HÍHõ, ã≤÷~°"≥∞ÿ#kQÍ L^•`«Î"≥∞ÿ#kQÍ LO_®e. h‰õΩ _»|∞ƒ
ѨOѨÙ`å#∞..... Ѩx ¢áê~°OaèOK«∞. WHõ¯_» H˘O^Œ~°∞ K«O^•^•~°∞Å#∞ KÕiÊ™êÎ#∞.
<Õ#∞ ‰õÄ_® Ѩ¢uHõ‰õΩ H˘xfl "庙êÅ∞ ¢"å™êÎ#∞† JѨC_»Ñ¨C_»∞ J"≥∞iHõ<£
~°K«~Ú`«ÅKÕ ¢"å~ÚOz ‰õÄ_® ѨOѨÙ`å#∞. #∞=Ùfi ‰õÄ_® JHõ¯_» âßâ◊fi`« qÅ∞=
Å∞#fl ~°K«#Å∞ KÕÜ«∞QÆÅ ~°K«~Ú`«Å#∞ H˘O^Œix ã¨OáêkOK«∞.——2

1. 1895 [#=i 3= `Õn ™êfig∞r, <åºÜ«∞=¸iÎ ã¨~ü ã¨∞¢|Ǩχ}º JÜ«∞º~ü‰õΩ ¢"åã≤#

ÖËY #∞O_ç.
2. 1895 "Õ∞ 6= `Õn ™êfig∞r, JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò‰õΩ ¢"åã≤# ÖËY #∞O_ç.
8 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r ÖËYÅ∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ =ÚYºOQÍ, K≥<≥·fl‰õΩ, HõÅHõ`åΉõΩ ¢"åÜ«∞

|_®¤~Ú. K≥<≥·flÖ’ JÅã≤OQÆ ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ ™êfig∞r P^Õâ◊O "Õ∞~°‰õΩ "≥O@<Õ
¢|Ǩχ"åk<£
'~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨OѶ¨∞O— XHõ^•xfl U~åÊ@∞KÕã≤ Ѩx ¢áê~°OaèO
Kå~°∞. ™êfig∞r WK«Ûù "Õ∞~°‰õΩ =∞~˘Hõ Ѩx ‰õÄ_» "≥O@<Õ
¢áê~°OÉèí=∞~ÚOk. Jk '¢|Ǩχ"åk<£— J<Õ POQÆ¡ Ѩ¢uHõ. P Ѩ¢uHõ ¢áê~°OaèO
K«_»OÖ’x L^ÕÌâ◊O JÅã≤OQÆ WÖÏ q=iOKå~°∞:
''™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiOÖ’ '¢|Ǩχ"åk<£— J<Õ Ñ¨¢uHõ ¢áê~°O
aèOKåÅx f~å‡xOKå~°∞. ÃÇ·ÏO^Œ=^èŒ~å‡xfl P^è•~°O KÕã¨∞H˘x "Õ^•O`åxfl
qѨÙbHõiOK«_»=¸, =∂#"åoH˜ ™ê=∂lHõѨ~°"≥∞ÿ#, ¢Hõ=∞tHõΔ}Ѩ~°"≥∞ÿ# ѨÙ~Àaè
=$kúÔH· Hõ$+≤KÕÜ«∞_»=¸ – Wq D Ѩ¢uHõ ÅHΔͺÅ∞....——
1895 ÃãÃÑìO|~ü 15= `Õn '„|Ǩχ"åk<£— J<Õ POQÆ¡ Ѩ¢uHõ "≥Ú^Œ\ ˜
ã¨OzHõ q_»∞^ŒÅ~ÚOk. JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò P Ѩ¢uHõ ã¨Oáê^Œ‰õΩ_»Ü«∂º_»∞.
¿ã=‰õÄ, q#¢=∞`«‰õÄ ¢Ñ¨u~°∂Ѩ"≥∞ÿ q~åle¡# JÅã≤OQÆ <å=∞^èÕÜ«∞O Ѩ¢uHõÖ’
ZHõ¯_® JK«∞Û HÍÖË^Œ∞. D Ѩ¢uHõ‰õΩ Ñ¨OÑ≤# Pj~°fiK«# ã¨O^Õâ◊OÖ’ ™êfig∞r
WÖÏ ¢"åâß~°∞:
''=ÚH˜ÎH˜ =∂~°æO W^Õ##fl suÖ’ '„|Ǩχ"åk<£— q[Ü«∂xÔH· Hõ$+≤K≥~Úº.
ѨiѨÓ~°‚ qâßfiã¨O J=ã¨~°O. D Ѩ¢uHõ h W+¨ì^Õ=`«QÍ =∂~åe. h ÅHΔͺxfl
ZÖÏ ã≤kúOK«∞HÀ"åÖ’ JѨC_Õ h‰õΩ J=QÆ`«=∞=Ù`«∞Ok.——
™êfig∞r Pj~°fiK«<åÅ#∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ áê^Œ∞Q˘Å∞ѨÙH˘x JÅã≤OQÆ Ñ¨x
KÕÜ«∞™êQÍ_»∞. ã¨fiÅÊ P^•Ü«∞O QÆÅ"å_≥·#ѨÊ\˜H©, WO\˜ ã¨=∞㨺Å∞, `«H˜¯# Ѩ#∞
ÅxflO\˜h Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® J`«_»∞ Ѩ¢uHõ‰õΩ ¿ã=ÅOkOKå_»∞. #∂ºÜ«∂~ü¯,
ÅO_»<£ ÖÏO\˜ KÀ@¡ #∞O_ç ™êfig∞r P Ѩ¢uHõ‰õΩ K«O^•^•~°∞Å#∞ KÕiÊOKå~°∞.
JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò ÉÏ=QÍÔ~·# PKå~°º ~°OQÍKåi, K≥<≥·flÖ’x ¢Ñ¨=ÚY∞Å∞
H˘O^Œ~°∞ Ѩ¢uHõÖ’ ¢"å¿ã"å~°∞. ¢áê~°OÉèíOÖ’ ã≤.l. #~°ã≤OǨKå~ü, P~ü.U.
Hõ$+¨‚=∂Kå~ü, l. "ÕOHõ@ ~°OQÍ~å=Ù J<Õ"å~°∞ Ѩ¢uHõ "≥Å∞=_»_»OÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞O
JOkOKå~°∞. JÅã≤OQÆ`À HõÅã≤ ѨÅ∞=Ù~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® Ѩx KÕâß~°∞. XHõ
"≥·Ñ¨Ù â◊OHõ~°∞_»∞, ~å=∂#∞A_»∞, ã¨^•t= ¢|¿ÇχO¢^Œ∞_»∞, Ѩ`«O[e ¢QÆO^ä•Å J#∞
"å^ŒO† HÍO\ò "≥Ú^ŒÖˇ·# áêâßÛ`«º `«`«Î fiA˝Å ~°K«#Å∞† ¢Ñ¨^è•# =∞`åÅ QÆ∞iO
z# "庙êÅ∞† ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ, ^èŒ~°‡áêÅ∞x, =∂H±û=ÚÅ¡~ü
ÖÏO\˜ J<Õ‰õΩÅ ~°K«#Å`À '„|Ǩχ"åk<£— Ѩ¢uHõ q[Ü«∞=O`«OQÍ #_çzOk.
 ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "Õ∞ÖÁ¯O@∞#flk! 9

™êfig∞r ã¨Ç¨Ï¢ã¨ nfiѨ =#OÖ’ |ã¨KÕã≤ L#flѨC_»∞ ~°zOz# 'Ü«∞uw`«O—

Hõq`«#∞ `«=∞ ¢Ñ¨^äŒ=∞ HÍ#∞HõQÍ '„|Ǩχ"åk<£‰õΩ— ѨOÑ≤OKå~°∞. PÜ«∞#
=∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fi Ѷ¨e`«OQÍ, JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò xifi~å=∞ Hõ$+≤ HÍ~°}OQÍ
'„|Ǩχ"åk<£— q[Ü«∞=O`«OQÍ H˘#™êyOk.1 ™êfig∞r D Ѩ¢uHõÃÑ· ZO`À Pâ◊
ÃÑ@∞ìH˘<åfl~°∞. x^èŒ∞Å H˘~°`« HÍ~°}OQÍ Ñ¨¢uHõ#∞ #_»Ñ¨_®xH˜ ÉÏQÍ W|ƒOk
U~°Ê_»¤Ñ¨C_»∞ ™êfig∞r, ''„|Ǩχ"åk<£ Pi÷Hõ ^Œ∞óã≤÷ux QÆ∂iÛ h L`«Î~°O ^•fi~å
`≥Å∞ã¨∞H˘<åfl#∞. <Õ#∞ ÅO_»<£‰õΩ uiy "≥àÏ¡Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOK«_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞
ufl™êÎ#∞. Ѩ¢uHõ ¢Ñ¨=∂}Ïxfl kQÆ*Ï~°x=fiHõ H˘#™êyOK«∞.... ^è≥·~°ºO =Ç≤ÏOK«∞.
'¢|Ǩχ"åk<£— XHõ =∞}˜ – Jk JO`«iOK«‰õÄ_»^Œ∞. JÖÏO\˜ Ѩ¢uHõ ã¨Ç¨Ï
[OQÍ, `«# HÍà◊§g∞^Œ `å#∞ xÅ|_®e. =∞#O P q^èŒOQÍ `«Ñ¨ÊHõ KÕ^•ÌO.
H˘xfl <≥ÅÅ∞ FÑ≤Hõ =Ç≤ÏOK«∞——2 Jx ¢"åâß~°∞. ѨÅ∞ ÖËYÅÖ’ PÜ«∞# D Ѩ¢uHõ
QÆ∞iOz ¢Ñ¨™êÎqOK«_»=¸, á⁄~°áê@¡#∞ ZuÎ K«∂Ñ≤OK«_»=¸ =∞#O K«∂_»=K«∞Û.
'„|Ǩχ"åk<£— L#fl`« ¢Ñ¨=∂}ÏÅÖ’ H˘#™êQÆ_»O =Å# =∞`«O, `«`åÎ fiÅ
QÆ∞iOz H˘O`« J=QÍǨÏ# QÆÅ"åˆ~ P Ѩ¢uHõ#∞ K«kq J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀQÆe
¢Ñ¨|∞^Œú ÉèÏ~°`«O
QÍ~°∞. HÍx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å, ™êfig∞r, `«H˜¯# `«`«Î fiA˝Å
ÉèÏ=#Å∞ [#™ê=∂<åºxH˜ Ãã·`«O JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_®
Åx JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò JaèÖÏ+¨. ZO^ŒŒ∞HõO>Ë [#™ê=∂<åºxfl KÕ~°∞HÀ=_»"Õ∞
™êfig∞r ¢Ñ¨^è•<À^ÕÌâ◊O Hõ#∞Hõ. JÅã≤OQÆ, _®II #OAO_»~å=Ù`À PÖ’zOz
=∞~À Ѩ¢uHõ ¢áê~°OaèOK«_®xH˜ ™êfig∞r JOwHÍ~°O HÀ~å_»∞. ¢H˘`«Î Ѩ¢uHõ
¢áê~°OaèOK«_»OÖ’ ™êfig∞r JO`«QÍ Pã¨H˜Î Hõ#|~°K«ÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H©
Ü«Ú=‰õΩÅ L`åûǨxH˜ J=~À^èŒO HõeÊOK«~å^Œx ã¨=∞‡uOKå~°∞. D ¢H˘`«Î
1. ¢|Ǩχ"åk<£ "≥Å∞=_»_»OÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ Ѩk ã¨O=`«û~åÅ∞ WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ ¿Ñ~˘¯#fl
=ÚQÆ∞æ~°∞ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕâß~°∞. 1905 – 1909 ^•HÍ JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àı ^•x ÉÏ^茺`«
=Ç≤ÏOK«=Åã≤ =zÛOk. ѨHõΔѨ¢uHõQÍ ¢áê~°OÉèí"≥∞ÿ# ¢|Ǩχ"åk<£ 1899 #=O|~ü #∞O_ç
=∂ã¨Ñ¨¢uHõQÍ "≥Å∞=_»™êyOk. 1909 "Õ∞ 11 = `Õn JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò HÍÅ^èŒ~°‡O
K≥O^•_»∞. 1912 =~°‰õΩ Z<Àfl W|ƒO^Œ∞Å`À "≥Å∞=_»∞`«∂ =zÛ# P Ѩ¢uHõ, P `«~°∞"å`«
PyáÈ~ÚOk. JÅã≤OQÆ q∞¢`«∞Å∞ ZO`«QÍ<À ¢Ñ¨Ü«∞uflOz#ѨÊ\˜H© P Ѩ¢uHõ#∞ ѨÙ#~°∞^ŒúiOK«
ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
HÍÖÏO`«~°OÖ’ 1914Ö’ K≥<≥·fl, ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O, 'k "Õ^•O`« ˆHã¨i— J<Õ POQÆ¡ =∂ã¨
Ѩ¢uHõ#∞ ¢áê~°OaèOz, '|Ǩχ"åk<£— Ѩxx H˘#™êy™ÈÎOk.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O, 10, ѨÙ@ 49.
10 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Ѩ¢uHõ‰õΩ '¢Ñ¨|∞^Œú ÉèÏ~°`«O— Jx ¿Ñ~°∞ÃÑ\Ïì~°∞. Wk ‰õÄ_® POQÆ¡ =∂ã¨Ñ¨¢uˆH.

Ü«Ú=‰õΩ_»∂, q^•ºkè‰õΩ_»∂ J~Ú# Ñ≤.P~ü. ~å[O JÜ«∞º~ü P Ѩ¢uHõ‰õΩ
ã¨Oáê^Œ‰õΩ_»Ü«∂º_»∞. '„|Ǩχ"åk<£— =Ú¢k`«=∞ÜÕ∞º J^Õ =Ú¢^Œ}âßÅÖ’ '„Ѩ|∞^Œú
ÉèÏ~°`«O— ‰õÄ_® =Ú¢kOѨ|_çOk. 1896 EÖˇ·Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨OzHõ "≥Å∞
=_çOk. P ~ÀAÖ’¡<Õ ^•xH˜ =¸_»∞ "ÕÅ=∞Ok K«O^•^•~°∞Å∞ LO_Õ"å~°∞.1
_®Hõì~ü #OAO_»~å=Ù Ñ≤Å¡Å HÀã¨O XHõ Ѩ¢uHõ ¢áê~°OaèOKåÅ#∞H˘<åfl~°∞.
^•xx ¢áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∂Î ™êfig∞r WÖÏ ¢"åâß~°∞: ''Ñ≤šʼnõΩ #∞=Ùfi `«ÅÃÑ\˜ì# Ѩ¢uHõ
Ñ≤šŠѨ¢uHõ
q+¨Ü«∞OÖ’ h‰õΩ <å ѨÓiÎ P"≥∂^ŒO LOk. <å‰õΩ KÕ`«
<≥·#O`« ™êÜ«∞O ‰õÄ_® KÕ™êÎ#∞.... ^•xx ã¨fi`«O¢`«"≥∞ÿ#
^•xflQÍ KÕ~Ú... ã¨O㨯 $`« "åV‡Ü«∞OÖ’ J<ÕHõ KÀ@¡ "≥e¡qiã≤# J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#
Hõ^äŒÅ#∞ Ju ã¨∞ÅÉèíâ‹·eÖ’ u~°QÆ~å¿ãÎ Jk Ѩ¢uHõ‰õΩ =ÚMϺOâ◊=∞=Ù`«∞Ok.
<å‰õΩ fiHõ zH˜¯#ѨC_»ÖÏ¡ gÖˇ·#xfl Hõ^äŒÅ#∞ ¢"åã≤ ѨOѨÙ`å#∞—— (10.22).
'qO`« Ö’HõOÖ’ Peãπ— (Alice in Wonderland) ÖÏO\˜ XHõ Ñ≤šŠѨÙã¨ÎHÍxfl
ã¨fiÜ«∞OQÍ `å<Õ ¢"åÜ«∞QÀ~å~°∞ ™êfig∞r.
™êfig∞r ÉèÏ=#Å∞ D ~°HõOQÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ `«q∞à◊
<å_»∞Ö’ HÍ~°º~°∂ѨO ^•ÖÏÛ~Ú. 'Ö’HÀѨHÍi— ÖÏO\˜ ѨÅ∞ `«q∞à◊ Ѩ¢uHõÅÖ’
™êfig∞r ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ∞ J#∞=kOѨ|_ç "≥Å∞=_»™êQÍ~Ú.
q"ÕHÍ#O^Œ WÖÏ
¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞ JO`ÕQÍHõ ¢QÍg∞} ¢áêO`åÅÖ’ PÜ«∞# ÉèÏ=#Å∞ ¢Ñ¨Kå~°O
QÍqOKÕ ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ PÜ«∞# rq`«HÍÅOÖ’<Õ `«q∞à◊
<å_»∞Ö’ H˘#™êQÍ~Ú. <å¢\ÏOѨe¡ ã¨g∞ѨOÖ’x "å}˜Ü«∞OÉÏ_çH˜ K≥Ok#
¢j "ÕOHõ@™êfiq∞ <åÜ«Ú_»∞ XHõ ã¨O㨯~°Î. PÜ«∞#‰õΩ POQÆ¡O `≥eÜ«∞^Œ∞.
™êfig∞r J"≥∞iHÍÖ’ WzÛ# ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ `«q∞à◊ J#∞"å^•Å#∞ Ѩ¢uHõÖ’ PÜ«∞#
K«∂âß~°∞. Jq K«∂ã‘, P Ѩ¢uHõÅÖ’ ¢Ñ¨K«∞i`«"≥∞ÿ# ™êfig∞r KèåÜ«∂z¢`åxfl
K«∂ã‘ PHõi¬`«∞_≥·# PÜ«∞# ™êfig∞r ÉèÏ=#Å#∞ ¢Ñ¨Kå~°O KÕÜ«∞_»"Õ∞ `«#

1. HÍx ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=âß`«∞Î 1898 "Õ∞ <≥Å ~å[O JÜ«∞º~ü `«# 26= U@ HÍÅ^èŒ~°‡O
K≥O^•_»∞. ^•O`À P Ѩ¢uHõ =¸`«Ñ¨_»=Åã≤ =zÛOk. ~å[O JÜ«∞º~ü '¢Ñ¨|∞^Œú ÉèÏ~°`«O—Ö’
"Õ^•O`«O QÆ∂iÛ ~°zOz# ѨÅ∞ "庙êÅ#∞ á⁄O^Œ∞Ѩ~°z HÍÖÏO`«~°OÖ’ Rumbles in Vedanta
¿Ñi@ ѨÙã¨ÎHõOQÍ "≥Å∞=iOKå~°∞. "Õ^•O`«O g∞^Œ XHõ 㨢áê=∂}˜Hõ ¢QÆO^äŒOQÍ Jk <Õ\ ˜H©
q~ålÅ∞¡`«∞#flk. '¢Ñ¨|∞^Œú ÉèÏ~°—`åxfl =^ŒeÃÑ@ì_®xH˜ ™êfig∞rH˜ =∞#㨯iOK«ÖË^Œ∞. J<ÕHõ
¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ `«~°∞"å`« ™êfig∞r ^•xx JÖ’‡~å #∞O_ç "≥Å∞=iOK«QÆeQÍ~°∞.
 ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "Õ∞ÖÁ¯O@∞#flk! 11

ÅHõΔ ºOQÍ KÕã¨∞H˘<åfl_»∞. PÜ«∞# *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î J"≥∂Ѷ¨∞O. ™êfig∞r â◊OMÏ~å"å

Åhfl PÜ«∞#‰õΩ HõO~îÀáê~î°O. ™êfig∞r =∂kˆ~ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOz "ÕkHõ g∞^Œ
xÅ|_ç "å\˜x J>Ë¡ XѨÊ*ˇ¿ÑÊ"å_»∞. z=~°QÍ, ''q"ÕHÍ#O^Œ J"≥∞iHÍÖ’ D
~°HõOQÍ ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞—— Jx =ÚyOKÕ"å_»∞. Wk [#∞Å#∞ qѨs`«OQÍ PHõ@∞ì
H˘Ok.
™êfig∞r ¿ã=–^èŒ~°‡ ÉèÏ=##∞ ‰õÄ_® "ÕOHõ@™êfiq∞ HÍ~åºK«~°}Ö’
K«∂Ñ≤OKå~°∞. ¿Ñ^ŒÅ HÀã¨O ZO`À ÉÏ^èŒÑ¨_»¤ PÜ«∞#, "åi HÀã¨O Z<Àfl Ѩ#∞Å∞
KÕѨ\Ïì~°∞. P L^ÕÌâ◊O`À, 'q"ÕHÍ#O^Œ "Õ^•O`« ã¨OѶ¨∞O— ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. ^•xx
QÆ∞iOz HÍÖÏO`«~°OÖ’ ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞rH˜ L`«Î~°O ^•fi~å `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞
‰õÄ_®! JO^Œ∞‰õΩ Jaè#Okã¨∂Î ™êfig∞r WÖÏ ¢"åâß~°∞:
N ÔH. "ÕOHõ@™êfiq∞ <åÜ«Ú_»∞,
q."Õ. ã¨OѶ¨∞O,
¢¿Ñ=∂ã¨Ê^•!
g∞ Jaè=∂<åxH˜ Hõ$`«[˝`«Å∞. "Õ^Œ=∞`åxfl ¢Ñ¨Kå~°O KÕÜ«∞_®xÔH· g∞~°∞
q[Ü«∞=O`«OQÍ XHõ ã¨OѶ¨∂xfl ¢áê~°OaèOz# ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ <å â◊√ÉèÏHÍOHõΔÅ∞
JO^Œ∞HÀO_ç. g∞ ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅhfl q[Ü«∞=O`«=∞QÆ∞QÍHõ! JO^Œi ã¨Éèí∞ºÅ‰õÄ <å
Hõ$`«[˝`«, â◊√ÉèÏHÍOHõΔÅ∞.
ÉèíQÆ=`Õû=Ö’ g∞
q"ÕHÍ#O^Œ
™êfig∞r rq`« HÍÅOÖ’<Õ PÜ«∞# ¿Ñi@, PÜ«∞# Pâ◊Ü«∂Å ã¨∂ÊùiÎ`À
x~°fiÇ≤ÏOK«|_ç# `«q∞à◊<å_»∞‰õΩ K≥Ok# ã¨OѶ¨∞O W^˘Hõ¯>Ë J~Ú=ÙO_»=K«Ûx
JxÑ≤ã¨∂Î#flk. `«=∞ ¿Ñi@ ã¨OѶ¨∞O U~°Ê_ç LO_»_»O =Å# ã≤QÆ∞æѨ_À U"≥∂
™êfig∞r `«=∞ ¿Ñ~°∞#∞ ѨÓiÎQÍ ¢"åÜ«∞‰õΩO_® q."Õ. ã¨OѶ¨∞O Jx ¢"åâß~°∞.1
D q^èŒOQÍ J<ÕHõ =∂~åæÅÖ’ ™êfig∞r ÉèÏ=#Å∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ PK«~°}
~°∂áêxfl ^•ÅÛ™êQÍ~Ú.

1. "ÕOHõ@™êfiq∞QÍi D ¢Ñ¨Ü«∞`«fl"Õ∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ <å¢\ÏOѨe¡Ö’ ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°

âßY L^ŒƒùqOK«_®xH˜ HÍ~°}=∞~ÚOk.
12 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

D HÍ~°º¢Hõ=∂ÅxflO\˜H© ˆHO¢^ŒOQÍ q~ålÅ¡=Åã≤#q ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~îåÅ∞.

¢áê~°OÉèíHÍÅOÖ’ =~åǨÏ#QÆ~°OÖ’#∞, Ñ≤^ŒÑ¨ PÅO|*Ï~üÖ’#∞ <≥ÅH˘#fl
=∞~î°OÖ’ x=ã≤Oz# ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ ™êfig∞r ѨÅ∞
~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O
ÖËYÅ∞ ¢"åâß~°∞. "å\˜Ö’ "åi rq`åÅ#∞ ÉèíQÆ=`«Ê~°"≥∞ÿ#
rq`åÅ∞QÍ fiÛk^Œ∞ÌHÀ"åÅx Ѩ^ÕѨ^Õ =Hͯ}˜Oz L<åfl~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
¿Ñi@ ™ê÷Ñ≤`«O HÍ#∞#fl D =∞~î°O =¸_»∞ q+¨Ü«∂ÅÖ’ ¢â◊^Œú =Ç≤ÏOKåÅx
™êfig∞r JaèÅ+≤OKå~°∞. Jq: 1. J^茺ܫ∞#O, ¢Ñ¨Kå~°O 2. ¿ã= 3. P^蕺u‡Hõ
™ê^èŒ#Å∞.
g\˜Ö’ '¿ã=— J<Õ JOâßxfl ™êfig∞r =∞s =∞s =Hͯ}˜OKå~°∞. ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å#∞ ˆHO¢^ŒOQÍ KÕã¨∞H˘x ¿ã"åHÍ~åºÅhfl [~°QÍe† WO\˜O\˜H© "≥o¡ ¿ã"å
HÍ~°º¢Hõ=∂ÅÖ’ áêÖÁæ<åÅ<Õ ÉèÏ=#Å#∞ Ѩ^ÕѨ^Õ "墉õΩzÛ=Ù<åfl~°∞:
H˘xfl q+¨Ü«∂Å#∞ QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀO_ç –
1. =∞#O ã¨<åflºã¨∞ÅO. ÉèíH˜Î, =ÚH˜Î, Éè’QÆO "≥Ú^ŒÖˇ·# JxflO\˜h =∞#O
`«ºlOKåO.
2. Ö’HÍxH©, J^èŒ=Ú_ç =~°‰õΩ ¢Ñ¨uXHõ¯iH© J`«∞º`«Î=∞"≥∞ÿ# "Õ∞Å∞
KÕ‰õÄ~°Û_»O – W^Õ =∞# ¢=`«O. =ÚH˜ÎQÍx, #~°HõOQÍx – ^•x=Å¡ Uk
Z^Œ∞Ô~·<å 㨈~!
3. [QÆ`«¯ÖϺ}ÏxH˜ ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨠J=`«iOKå~°∞. PÜ«∞##∞
=∂#=Ù_»xQÍx, ^≥·=O Jx QÍx, J=`å~°=∞xQÍx g∞ W+¨ìO =zÛ#@∞¡
Ñ≤Å∞K«∞HÀO_ç. g∞‰õΩ J~°÷"≥∞ÿ# suÖ’ PÜ«∞##∞ XѨCHÀO_ç.
4. PÜ«∞# =ÚO^Œ∞ ¢Ñ¨}q∞e¡# "å_»∞ `«HõΔ}"Õ∞ "Õ∞eq∞ |OQÍ~°OQÍ
=∂iÛ"ÕÜ«∞|_»`å_»∞. D ã¨O^Õâßxfl fã¨∞H˘x „Ѩu QÆ∞=∂‡xH© "≥à◊¡O_ç. g∞Ö’x
JâßOu ѨÓiÎQÍ JO`«iã¨∞ÎOk. ÉèíÜ«∞Ѩ_»=^Œ∞Ì. ÉèíÜ«∂xH˜ `å"≥Hõ¯_»? ^ÕxÔH·<å
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩO_»_»"Õ∞ g∞ rq`« ÅHõΔ}O. WO`«=~°‰õΩ g∞~°∞ PÜ«∞# <å=∂xfl, g∞
jÖÏxfl "åºÑ≤Î KÕâß~°∞. =∞Oz^Õ. WѨC_»∞ ^•xfl ã¨"≥∞ÿHõº"≥∞ÿ# q^è•#OÖ’ "åºÑ≤Î
KÕÜ«∞O_ç. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ g∞ "≥O@ L<åfl_»∞. ^è≥·~°ºO =Ç≤ÏOK«O_ç.1

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 287.

 ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "Õ∞ÖÁ¯O@∞#flk! 13

DÖ’QÍ ~å=∞Hõ$+¨‚ – q"ÕHÍ#O^Œ P^Œ~å≈ÅKÕ PHõ@∞ìHÀ|_ç# Ü«Ú=‰õΩÅ∞

ѨÅ∞=Ù~°∞ `«=∞ rq`åxfl ÉèíQÆ=O`«∞x HÀã¨=¸, =∂`«$^Õâ◊O HÀã¨=¸ JOH˜`«O
KÕÜ«∞_®xH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ =∞~î°OÖ’ KÕ~å~°∞.
x~åfiǨωõΩʼnõΩ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ XHõ P=~°Î# q^è•# xÜ«∞=∂xfl
PÜ«∞# JaèÅ+≤OKå_»∞. =ÚO^Œ∞QÍ ¢|Ǩ‡#O^Œ™êfiq∞ J^茺‰õΔΩ_»∞, x~°‡ÖÏ#O^Œ
™êfiq∞ ¢Ñ¨^è•# HÍ~°º^Œs≈ – HÀâßkèHÍs, ã¨^•#O^Œ ™êfiq∞ ¢QÆO^ä•ÅÜ«∂kèѨuQÍ
¢áê~°OaèOK«=K«∞Û. ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ™êfiq∞, JÉèË^•#O^Œ™êfiq∞, `«∞sÜ«∂#O^Œ
™êfiq∞, ¢uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ™êfiq∞ – g~°∞ `«~°QÆ`«∞Å#∞, ¢Ñ¨Kå~° HÍ~åºxfl x~°fi
Ç≤ÏOK«=K«∞Û. |∞^Œ∞ú_»∞ `«# =∞~îåxfl x~°fiÇ≤ÏOz# suÖ’ x~°fiǨÏ} ÉÏ^茺`«Å∞
LO_®Åx ™êfig∞r ѨÅ∞ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ ã¨∂¢`åÅ∞ `≥eáê~°∞. PÅO|*Ï~ü =∞~î°
"åã¨∞Å∞ ¿ã"åHÍ~åºÅÖ’ L`åûǨÏO`À áêÖÁæO@∞<åfl~°x `≥eã≤ ™êfig∞r ZO`À
ã¨O`À+≤OKå~°∞.
WÖÏO\˜ =∞~îåÅ∞ ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ L^ŒƒùqOKåÅx ™êfig∞r JaèÅ+≤OKå~°∞:
''HõÅHõ`åÎÖ’ L#fl =∞# =∞~î°O =O\˜k ¢Ñ¨u lÖÏ¡Ö’#∞ "≥Åã≤#ѨC_»∞ <å
ǨÏ$^ŒÜ«∂cè+¨ìO <≥~°"Õi#@¡=Ù`«∞Ok——1
=∞Ç≤Ïà◊ŠѨx HÀã¨=¸ ™êfig∞r Ü≥∂zã¨∂Î<Õ =KåÛ~°∞. =∂`«$=¸iÎ
¢jâß~°^•^Õqx ˆHO¢^ŒOQÍ KÕã¨∞H˘x `«HõΔ}"Õ∞ LѨ„Hõq∞OKåÅx PÜ«∞# Ѩ^äŒHõO.
PÜ«∞# WÖÏ ¢"åâß~°∞: ''=∂`«$=¸iÎ ¢j âß~°^•^ÕqH˜ XHõ
=∞Ç≤Ïà◊ŠѨx KÀ@∞ ~°∂á⁄OkOK«QÆey`Õ <å PO^Àà◊# ^•^•Ñ¨Ù `«yæ
áÈ`«∞Ok, J~°÷=∞=Ù`«∂#fl^•? Ô~O_»∞ =¸_»∞ "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞ÅÖ’ U^≥·<å
XHõ ã¨÷ÅO K«∂_»O_ç. ã¨÷ÅO qâßÅOQÍ LO_®e. Hõ@ì_»O QÆ\ ˜ìQÍ LO_®e ...
=∞# q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz HõÅ`« K≥O^•eû# Ѩx ÖË^Œ∞. JO`å ¢Hõ=∞OQÍ
[~°∞QÆ∞`«∞Ok .... XHõ KÀ@O@∂ U~°Ê_ç`Õ =∂`«$^Õqx ˆHO¢^ŒOQÍ KÕã¨∞H˘x
Q“s=∂, QÀÖÏÑπ =∂ ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ *ÏQÆ$ux Hõey™êÎ~°∞ QÍHõ!——
D q^èŒOQÍ ™êfig∞r Ѩ^äŒHÍÖˇ·# =∞~îåÅ∂, ¿ã"åHÍ~°º=¸, Ѩ¢uHõÅ∂
ÃÑOá⁄O^Œ™êQÍ~Ú. ^Õâ◊O `«# n~°…x¢^Œ #∞O_ç "Õ∞ÖÁ¯#™êyOk. WÖÏ K«Hõ¯QÍ
^Œ∞xfl ã≤^ŒúO KÕã≤# á⁄ÅOÖ’ `«=∞ ã¨O^Õâ◊ c*ÏÅ#∞ K«Å¡_®xH˜ ™êfig∞r =∂`«$

^Õâßaè=ÚY∞Öˇ·<å~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O, 10, ѨÙ@ 162

S3
 ã¨fi^ÕâßQÆ=∞#O

<Õ#∞ Z=ix? Pã≤Ü«∂ "åã≤<å? S~Àáê "åã≤<å? J"≥∞iHÍ

"åã≤<å? D =ºH˜Î`åfiÅ qO`« ã¨"Õ∞‡à◊<åxfl <åÖ’ J#∞Éèí∂u K≥O^Œ∞
`«∞<åfl#∞.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

=¸_»∞#fl~° ã¨O=`«û~åÅ ¢H˜`«O ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞O_ç ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.

[QÆ[˚#x J#∞¢QÆǨÏ=¸, QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ P^Õâ◊=¸, =∂`«$^Õq Pjã¨∞ûÅ∂ –
g\˜x `À_»∞ KÕã¨∞H˘x XO@iQÍ ã¨∞^Œ∂~° ^ÕâßxH˜ "≥o¡ XHõ
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞ =∞ǨHÍ~åºxfl x~°fiÇ≤ÏOz <Õ_»∞ PÜ«∞# =∞~°e=ã¨∞Î<åfl~°∞.
|Ǩïâß P<å_»∞ P HÍ~åºxfl ˆH=ÅO ™êfig∞r q[Ü«∞=∞<Õ "Õ∞~°ˆH ÉèÏqOz
LO_»=K«∞Û. HÍx P q[Ü«∞O ÉèÏ~°`«^Õâ◊ P^蕺u‡Hõ`«‰õΩ q[Ü«∞O, Ö’HõO
áÈHõ_»Ö’ XHõ ¢H˘`«Î =∞Å∞ѨÙ#∞ fã¨∞‰õΩ=zÛ# =∞ǨÏ`å¯~°º=∞x <Õ\ ˜ K«i¢`«
¢^èŒ∞gHõiã¨∂Î#flk. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ Jk WOHÍ ã¨Ê+¨ìOQÍ J=QÆ`«=∞=Ù`«∞O^Œ#_»OÖ’
ZÖÏO\˜ ã¨Oâ◊Ü«∞=¸ ÖË^Œ∞. ™êfig∞rH˜ D q+¨Ü«∞O `≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞.
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ JOkOz# HÍ~åºxfl `«# â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ K«Hõ¯QÍ <≥~°"ÕiÛ# ã¨O`«$Ñ≤Î`À
PÜ«∞# |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
ÅO_»<£ #∞O_ç Ô~·Å∞ ^•fi~å 1896 _çÃãO|~ü 16= `Õn ™êfig∞r ÉèÏ~°`«
^ÕâßxH˜ u~°∞QÆ∞ Ѩܫ∞#=∞Ü«∂º~°∞. POˆQ¡Ü«∞ q∞¢`«∞Å∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ Ô~·Å∞ xÅÜ«∂
xH˜ =zÛ PÜ«∞#‰õΩ g_À¯Å∞ `≥eáê~°∞. ™êfig∞r`ÀÉÏ@∞ ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞
‰õÄ_® |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ~å^ŒÅK«∞H˘#fl QÆ∞_çfi<£, =∂~°æ=∞^茺OÖ’
"åix HõÅ∞ã¨∞H˘O\Ï#x K≥áêÊ_»∞. ™êfig∞r, ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å ÉèÏ~°`«^Õâ◊
Ѩܫ∞#O ¢áê~°OÉèí=∞~ÚOk.

14
 ã¨fi^ÕâßQÆ=∞#O 15

PÖòÊû Ѩ~°fi`åÅ#∞ ^•\˜ ¢á¶ê<£û QÆ∞O_® Ô~·Å∞ W@b KÕiOk. ã¨∞n~°…

"å~°ã¨`åfixfl ѨÙ}˜H˜ ѨÙK«∞ÛH˘#fl W@b Éèí=# x~å‡}=¸, `«H˜¯# JO^•Å∂
™êfig∞rx PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú. q∞ÖÏ<£Ö’x K«~üÛ, Ñ≤™ê #QÆ~°O
W@bÖ’
Ö’x "åe# QÀѨÙ~°=¸, eÜ≥Ú<å~À¤ _®qhû qâ◊fiqMϺ`«
'z=i qO^Œ∞— (Last Supper) `≥·Å=~°‚ z¢`«=¸, á¶ê¡Ô~<£ûÖ’x K«i¢`å`«‡Hõ"≥∞ÿ#
¢Ñ¨^ÕâßÅ∂, z¢`«âßÅÅ∂ "≥Ú^ŒÖˇ·#q uÅH˜Oz ™êfig∞r Ѩ~°=â◊O K≥O^•~°∞.
~À"£∞ #QÆ~°OÖ’ ™êfig∞r XHõ "å~°O QÆ_çáê~°∞. JHõ¯_» Ѩ~°º\˜ã¨∞Î#fl ¿ÇÏÖò
^ŒOѨ`«∞Å#∞ PÜ«∞# HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. "å~°O`å Hõeã≤ ~À"£∞Ö’x K«i¢`å`«‡Hõ
¢H©ã¨∞Î =∂~°æ=∂?
¢áêO`åÅ#∞ ã¨O^Œi≈OKå~°∞. ™êfig∞r Kåi¢`«Hõ J=QÍǨÏ#
JO^Œih Pâ◊Û~°ºÑ¨~°zOk. ¢Ñ¨u ¢áêO`«O QÆ∞iOp, "å\˜
Kåi¢`«Hõ ¢áê^è•#ºO QÆ∞iOp, ~À"£∞ <åQÆ~°Hõ`« QÆ∞iOp ™êfig∞r J#~°æà◊OQÍ
=∂\Ï¡_»_»O qx, P |$O^ŒOÖ’x XHõ~°∞ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞_≥·, ''™êfig∞r! ~À"£∞
#QÆ~°OÖ’x ¢Ñ¨u ~å~Ú QÆ∞iOp g∞‰õΩ WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ `≥eã≤#@∞ìO^Õ!—— Jx
"åºMϺxOKå_»∞.
Jk ¢H˜ã¨‡ãπ ã¨=∞Ü«∞O. ^Õâ◊=∞O`å ѨO_»∞QÆ L`åûǨÏ=¸, "Õ_»∞HõÅ
=∞Ü«∞OQÍ LOk. ÉÏÅ¢H©ã¨∞Î#∞ X_çÖ’ LOK«∞H˘#fl "Õ∞s ¢Ñ¨u=∞Å#∞ ¢Ñ¨uKÀ\Ï
q„Hõ~Úã¨∞Î<åfl~°∞. ^Œ∞HÍ}ÏÅ∂, "åºáê~°=¸ ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠ѨO_»∞QÆ ã¨O^Œ_çx
™êfig∞rH˜ QÆ∞~°∞Î KÕã≤Ok.
"å\˜Hõ<£Ö’x Ãã~ÚO\ò Ñ‘@~ü K«~üÛ K«∂ã≤ ™êfig∞r =ÚQÆ∞úÅÜ«∂º~°∞.
Ãã~ÚO\ò áêÖò, Ãã~ÚO\ò Ñ‘@~ü ÖÏO\˜ ™ê^èŒ∞ã¨`«Î=ÚÅ∞ LѨ^ÕtOz# P
áê=# ã¨÷ÅOÖ’ ™êfig∞r ¢Ñ¨âßO`«z`«∞ÎÖˇ· ^蕺#=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. `«~°∞"å`« P
K«~üÛ x~å‡}OÖ’x HõàÏ`«‡Hõ`«#∞ ™êfig∞r `«^ÕHõOQÍ K«∂ã¨∞Î#flѨC_»∞ XHõ~°∞,
''™êfig∞r! XHõ K«~üÛH˜ WO`« P_»O|~°O, _®|∂ J=ã¨~°=∂? ÅHõΔÖÏk ¿Ñ^Œ
"å~°∞ PHõe`À JÅ=∞\˜ã¨∞Î#flѨC_»∞ WHõ¯_» ^èŒ#O WÖÏ "≥zÛã¨∞Î<åflˆ~!—— JO@∂
"åáÈÜ«∂~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r WÖÏ ["åaKåÛ~°∞:
''Uq∞\˜? ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ ZO`«~Ú<å W=fi=K«∞Û. D P_»O|~åÅ
=¸ÅOQÍ ¢H©ã¨∞Î rq`« =∞ǨÏ`åÎ fixfl [#∞Å∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘O\Ï~°∞. `«#
HõO@∂ Ug∞ ÖËx x~°∞¿Ñ^Œ J~Ú#ѨÊ\˜H©, `«# ã¨~Àfi#fl`« =ºH˜Î`«fi jÅOKÕ HõàÏ
`«‡Hõ ÉèÏ=<å ã¨∂ÊùiÎx D "Õ∞~°‰õΩ =∂#"åoH˜ ¢Ñ¨™êkOKå_»∞. HÍx XHõ q+¨
Ü«∞O QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe. PO`«iHõ Ѩq¢`«`« ÃÑOá⁄O^Œ_®xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞HÍ~°∞Å∞QÍ
16 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

=∂¢`«"Õ∞ ÉÏǨϺ HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ qÅ∞= LO@∞Ok. Jq g∞ PO`«iHõ

rq`åxfl =ºHõÎO KÕÜ«∞x =∞~°∞HõΔ}"Õ∞ "å\˜x x~åÌH˜Δ}ºOQÍ #eÑ≤"ÕÜ«∞O_ç.——
HÍx ™êfig∞r D =∞#óã≤÷u =∞~åfl_»∞ H˘#™êQÆÖË^Œ∞. K«~üÛ P_»O|~°O
PÜ«∞##∞ XH˜O`« PO^Àà◊#‰õΩ QÆ∞iKÕã≤Ok. <å_»∞ ¢H˜ãπ=∞ãπ Ѩ~°fik#O. PÜ«∞#
Ñ‘@~üû K«~üÛ =ÚYº ¢áê~°÷#Ö’ ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å`À Hõeã≤ áêÖÁæ<åfl~°∞. K«~üÛ
P_»O|~åxfl, Ju =ºÜ«∂xfl K«∂ã≤, ''Wk ¢H©ã¨∞Î =∂~°æ=∂? `«Å^•K«∞HÀ=_®xH˜
Ãã·`«O KÀ@∞ÖËHõ rqOz# P x~å_»O|~° =ºH˜Î J#∞Ü«∂Ü«ÚÖÏ g~°∞?—— Jx
¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å`À QÆ∞ã¨QÆ∞ã¨QÍ K≥áêÊ~°∞.
1896 _çÃãO|~ü 30= `Õn <ÕÑ≤Öòû #∞O_ç <ÒHõÖ’ ™êfig∞r |$O^ŒO
|Ü«∞Å∞^ÕiOk. <ÒHõ Ãã·^£ <ÒHÍ¢â◊Ü«∂xfl ã¨g∞Ñ≤ã¨∂Î#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞rH˜
¢H©ã¨∞Î [x‡OK«ÖË^•?
XHõ qz¢`«"≥∞ÿ# HõÅ =zÛOk. QÆ_»¤O L#fl XHõ =$^Œ∞ú_»∞
PÜ«∞# HõÅÖ’ HõxÑ≤OKå_»∞. P HõÅ QÆ∞iOz ™êfig∞r
`«~°K«∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞: ''WOQÆ¡O_»∞ #∞O_ç uiy =ã¨∞Î#flѨC_»∞ XHõ qz¢`«"≥∞ÿ# HõÅ
Hõ<åfl#∞. =∞^茺^èŒ~å ã¨=Ú¢^ŒO g∞^Œ∞QÍ =∂ <ÒHõ Ѩܫ∞xã¨∞Î#flѨC_»∞ <Õ#∞
x¢kã¨∞Î<åfl#∞. JѨC_»∞ =$^Œ∞ú_≥·# |∞∞+≤ ÖÏO\˜ XHõ =ºH˜Î <å HõÅÖ’ HõxÑ≤O
Kå_»∞. PÜ«∞# <å`À, '=∂ ¢áêp# ã≤÷ux =∂‰õΩ =∞m¡ ѨÙ#~°∞^ŒúiOz W=fiO_ç.
"Õ∞O ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ¢áêp# |∞∞+≤ã¨`«Î=ÚÖˇ·# ^äÕ~åѨ٢`«1 ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∂xH˜ K≥Ok#
"å~°O. "Õ∞O É’kèOz# ã¨`åºÅ#∂, P^Œ~å≈Å#∂ ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞, ¢H©ã¨∞Î J<Õ =ºH˜Î
É’kèOz#@∞¡QÍ ¢Ñ¨Kå~°O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. x*ÏxH˜ ¢H©ã¨∞Î Jx ¿Ñ~˘¯#|_Õ =ºH˜Î
Z=~°∂ Jã¨Å∞ [x‡OK«ÖË^Œ∞. D ¢áêO`åxfl ¢`«qfi K«∂¿ãÎ <Õ#∞ K≥Ñ≤Ê# ^•xH˜
J<ÕHõ x^Œ~°≈<åÅ∞ |Ü«∞@Ѩ_»`å~Ú— J<åfl_»∞. "≥O@<Õ <Õ#∞, 'U KÀ@
¢`«"åfie?— Jx J_çQÍ#∞. JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞# @s¯H˜ ã¨g∞ѨOÖ’x XHõ ¢áêO`åxfl
K«∂Ñ≤, 'WkQÀ, WHõ¯_Õ— J<åfl_»∞. P HõΔ}OÖ’ <å HõÅ K≥^ŒiáÈ~ÚOk. "≥O@<Õ
<ÒHõ ÃÑ·ÉèÏQÍxH˜ áÈ~Ú ÔHÃÑì<£`À, 'WѨC_»∞ ã¨=∞Ü«∞O ZO`«?— Jx J_çQÍ#∞.
JO^Œ∞‰õΩ J`«_»∞, 'J~°ú~å¢u— J<åfl_»∞. Ñ≤^ŒÑ¨, '=∞#O WѨC_»∞ U ¢áêO`«OÖ’
L<åflO?— Jx J_çQÍ#∞. <å ¢Ñ¨â◊fl‰õΩ J`«_»∞, '¢H©\ò nfiѨ ã¨g∞ѨOÖ’! JkQÀ
K«∂_»O_ç! JHõ¯_Õ @s¯, ¢H©\ò nfiѨ=¸ L<åfl~Ú— Jx ["åaKåÛ_»∞. Wk
ˆH=ÅO HõÖÏ! ÖË^• n<À¡ H˘O`≥·<å x[O LO^•? Z=i ÔH~°∞Hõ?—— (ÖË=O_ç,
"Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O. 8, ѨÙ@ 291)
1. É∫^Œú=∞`«OÖ’x XHõ =~°æO "å~°∞.
 ã¨fi^ÕâßQÆ=∞#O 17

Uã¨∞¢H©ã¨∞Î K«i¢`å`«‡Hõ`«#∞ ™êfig∞r WO`«^•HÍ ã¨Oâ◊~ÚOzOk ÖË^Œ∞.

HÍx D HõÅ PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ ¢ÔH·ã¨Î==∞`«O QÆ∂iÛ Ñ¨Å∞ ¢Ñ¨â◊flÅ#∞ ÖË=
nã≤Ok. ¢ÔH·ã¨Î= =∞`å~°OÉèí=∞x ɡ·aÖò ¿Ñ~˘¯#flk HÍHõ WOHÍ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞
L<åflÜ«∞x PÜ«∞# #=∂‡~°∞. ^äÕ~åѨ٢`«∞Å∞ rqOz#@∞¡ `≥e¿Ñ ¢áêO`«"≥∞ÿ#
JÖˇQÍ˚O¢_çÜ«∂Ö’ ÉèÏ~°fÜ«∞, ¢w‰õΩ, DlÑ≤¬Ü«∞<£ ÉèÏ=#Å ã¨OQÆ=∞O <≥ÅH˘#fl
q+¨Ü«∞O ™êfig∞rH˜ `≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. ™êfig∞r JO`«\ ˜`À PyáÈÖË^Œ∞.
ѨÙ~å`«`«Î fi âߢã¨ÎA˝_≥·# `«# POˆQ¡Ü«∞ q∞¢`«∞_»∞ XHõiH˜ n<À¡x x*Ïx*ÏÅ∞
Ѩiâ’kèOz Hõ#∞Q˘#=∞x ¢"åâß~°∞.1
HÍx Kåi¢`«Hõ ã¨`åºÅ∞ ™êfig∞r ÉèíH˜ÎÉèÏ=##∞ Z#fl_»∂ P@OHõѨ~°K«ÖË^Œ∞.
¢H©ã¨∞ΠѨ@¡ PÜ«∞#‰õΩ QÆÅ ÉèíH˜Î¢Ñ¨Ñ¨`«∞ÎÅ∞ Z#fl\˜H© K≥‰õΩ¯K≥^Œ~°ÖË^Œ∞. ''<Õ#∞ ‰õÄ_®
áêÅã‘Î<åÖ’ ¢H©ã¨∞Î`À HõÅã≤ rqOz LO>Ë PÜ«∞# áê^•Å#∞ Hõhfl\˜`À HÍ^Œ∞,
<å ǨÏ$^ŒÜ«∞ ~°∞kè~°O`À Hõ^• Hõ_çy LO_Õ"å}˜‚!—— Jx XHõ™êi ÉèÏ"À^ÕfiQÆOÖ’
ѨeH˜# P ÉèÏ=#Ö’ H˜Oz`«Î~Ú<å =∂~°∞Ê HõÅ∞QÆÖË^Œ∞.
<ÒHõ ã¨∂Ü«∞*ò HÍÅ∞= QÆ∞O_® Ѩܫ∞xOK«™êyOk. Éè∫uHõOQÍ<Õ HÍHõ,
=∂#ã≤HõOQÍ ‰õÄ_® S~Àáê#∞ =^Œe =KÕÛã¨∞Î<åfl~°∞ ™êfig∞r. ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ=
ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ=# #Å∞ PÜ«∞##∞ ¢Hõ=Ú‡HÀ™êQÍ~Ú. ''ã¨∂Ü«∞*ò #∞O_ç Pã≤Ü«∂
¢áê~°OÉèí=∞=Ù`ÀOk. =∞m¡ Pã≤Ü«∂‰õΩ =KÕÛâß#∞. <Õ <≥=
ix? Pã≤Ü«∂"åã≤<å? S~Àáê"åã≤<å? J"≥∞iHÍ"åã≤<å? <åÖ’ D =ºH˜Î`åfiÅ
qO`« ã¨"Õ∞‡à◊<åxfl J#∞Éèí∂u K≥O^Œ∞`«∞<åfl#∞——2 Jx PÜ«∞# ¢"åâß~°∞.
HÍx PÜ«∞#Ö’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz# `«ÅOѨÙÅ∞ `«Öˇ`«∞Î`«∞<åflÜ«∞#fl^Õ
x[O. <ÒHõ U_≥<£#∞ ã¨g∞Ñ≤OzOk. <ÒHõ #∞O_ç ky ѨÅ∞ KÀ@∞¡ uiy
K«∂ã¨∂Î=Ù#flѨC_»∞, JHõ¯_» gkäÖ’ `«=∞Åáê‰õΩÅ∞ J"Õ∞‡ =ºH˜Î XHõ_»∞ ǨïHͯ
¢`åQÆ∞`«∂ LO_»_»O ™êfig∞r HõO@|_çOk. JO`Õ, `«#`À =zÛ# POˆQ¡Ü«∞

1. ™êfig∞r =∞~°}Ï#O`«~°O nxx QÆ∞iOz# XHõ "å~åÎOâ◊O HõÅHõ`åÎ ¿ãì\òû=∞<£

Ѩ¢uHõÖ’ "≥Å∞=_çOk. H˘O^Œ~°∞ POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ ¢H©\ò nfiѨOÖ’ ¢`«=fiHÍÅ∞ ¢áê~°OaèOKå~°∞.
¢ÔH·ã¨Î= =∞`« ¢áê~°OÉèíO QÆ∞iOz ѨÅ∞ x*ÏÅ∞ P ¢`«=fiHÍÅÖ’ "≥Å∞QÆ∞ K«∂âßÜ«∞x P "å~°Î
`≥eÑ≤Ok. Wq ™êfig∞r ã¨Oâ◊Ü«∂xfl ¢^èŒ∞gHõiOKÕÖÏ L<åfl~Ú. HÍx D x*ÏÅ#∞ P^èŒ∞xHõ
Ѩiâ’^茉õΩÅ∞ ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞HÀÖË^Œ∞.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O. 10, ѨÙ@ 98.
18 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

q∞¢`∞« Å#∞ =∞~°záÈÜ«∂~°∞, ã¨=∞ã¨OÎ =∞~°záÈÜ«∂~°∞. XHõ ã¨Q@Æ ∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚxÖÏ

P =ºH˜Î "≥·Ñ¨ÙQÍ Ñ¨~°∞QÆ∞fâß~°∞. J`«}˜‚ ã¨g∞Ñ≤Oz, ''™È^Œ~å! P ǨïHͯ HÍã¨Î
W™êÎ"å? <Õ#∂ XHõ™êi á⁄QÆ Ñ‘Å∞™êÎ#∞—— Jx J_çQÍ~°∞. J`«_»∞ ǨïHͯ#∞
JOk=fiQÍ<Õ P#O^ŒOQÍ ™êfig∞r Ñ‘ÅÛ™êQÍ~°∞. PÜ«∞#`À =zÛ# q∞¢`«∞Å∞
™êfig∞r ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ=##∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. ''`«=∞Åáê‰õΩÅ∞ J"Õ∞‡
=ºH˜Î #∞O_ç ǨïHͯ HÀã¨O PÜ«∞# „|u=∞ÖÏ_ç#ѨC_»∞ PÜ«∞# =ÚMÏ# ^Àº`«Hõ
"≥∞ÿ# ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ=##∞ <Õ#∞ =∞~°záÈÖË#∞—— Jx ¢j=∞u ¿ãqÜ«∞~ü HÍÖÏO`«
~°OÖ’ K≥áêÊ~°∞. ™êfig∞r Z=~À `≥Å∞ã¨∞H˘#fl P `«=∞Åáê‰õΩÅ∞ J"Õ∞‡ =ºH˜Î
PÜ«∞#‰õΩ áê^•aè=O^Œ#O KÕâß_»∞.
™êfig∞r =ã¨∞Î#fl <ÒHõÖ’ W^ŒÌ~°∞ ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« ¢Ñ¨Kå~°‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® Ѩܫ∞
xã¨∞Î<åfl~°∞. ™êfig∞r`À "åkOz, ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« B#fl`åºxfl <≥ÅH˘ÖÏÊÅx "å~°∞
JaèÅ+≤OKå~°∞. HÍx ™êfig∞r`À =∂\Ï¡_ç#ѨC_»∞ Ѩiã≤÷u
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl q+¨q∞OzOk† "å~°∞ Ѩ~å[Ü«∞O K«qK«∂_»™êQÍ~°∞. PÜ«∞
H˜OK«Ñ¨i¿ãÎ.....
#`À "åkOz [~ÚOK«ÖË=∞x ¢QÆÇ≤ÏOz# "å~°∞ Ç≤ÏO^Œ∂
=∞`åxfl xOkã¨∂Î, JQ“~°=Ѩ~°∞ã¨∂Î =∂\Ï¡_»<å~°OaèOKå~°∞. ™êfig∞r ã¨Ç¨Ï
#O`À JO`å q<åfl~°∞. "åi ^Œ∞~åƒù+¨, ѨiǨã¨O ǨÏ^Œ∞Ìg∞i#ѨC_»∞ PÜ«∞#
"≥∞Å¡QÍ ÖËz, u#flQÍ XHõ ¢Ñ¨Kå~°‰õΩx =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ P`«_ç
K˘Hͯ ѨÙK«∞ÛH˘x, `«=∂ëêQÍ, J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ f¢=OQÍ, ''WOHÍ U^≥·<å
=∂\Ï¡_®=O>Ë J>Ë¡ ã¨=Ú¢^ŒOÖ’H˜ qã≤i"Õ™êÎ#∞—— J<åfl~°∞. P ¢ÔH·ã¨Î= ¢Ñ¨Kå~°
‰õΩÅ∞ QÆ_»QÆ_»ÖÏ_çáÈÜ«∂~°∞. ™êfig∞r Ñ≤_çH˜eÖ’ zH˜¯# =ºH˜Î ÉèíÜ«∞Ѩ_çáÈ~Ú,
''=^ŒeÃÑ@ìO_ç. WHõ Ug∞ =∂\Ï¡_»#∞—— J<åfl_»∞. P ¢Ñ¨Kå~°‰õΩ_»∞ `«^Œ#O`«~°O
™êfig∞r Ѩ@¡ ZO`À =∞~åº^Œ`À "≥∞ÅQÍ_»∞.
D ã¨OѶ¨∞@##∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ ¢Ñ≤Ü«∞<å^ä£ ã≤<å›`À ¢Ñ¨™êÎqOz J`«_ç`À,
''<åÜ«∞<å! Z=Ô~·<å h `«e¡x ^Œ∂+≤¿ãÎ #∞=Ùfi UO KÕ™êÎ=Ù?—— Jx J_çQÍ~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ ¢Ñ≤Ü«∞<å^ä£, ''"å}˜‚ =^ŒeÃÑ@ì#∞. J`«_çH˜ XHõ K«Hõ¯x QÆ∞}áê~î°O
<Õ~°∞Ê`å#∞—— Jx ["åaKåÛ_»∞. ''ÉÏQÍ K≥áêÊ=Ù. J^Õ ÉèÏ=# =∞# Ѩq¢`« ^Õâ◊ѨÙ
x["≥∞ÿ# `«e¡Ü≥ÿ∞# h ™⁄O`« =∞`«O Ѩ\Ï¡ L#fl@¡~Ú`Õ, XHõ ÃÇ·ÏO^Œ= ™È^Œ~°∞_»∞
¢ÔH·ã¨Î=ÙxQÍ =∞`«O =∂~°∞ÛHÀ=_»O J<Õ q+¨Ü«∂xfl #∞=Ùfi Z#fl_»∂ ri‚OK«∞HÀ
ÖË=Ù. HÍx h Hõà◊¡ =ÚO^Õ =∞`« =∂iÊ_ç x`«ºO [~°∞QÆ∞`«∂<Õ LOk. #∞=Ùfi
^•xx QÆ∞iOz L^•ã‘#OQÍ L<åfl=Ù. h qâßfiã¨O ZHõ¯_»∞Ok? ZHõ¯_»∞Ok h
 ã¨fi^ÕâßQÆ=∞#O 19

^Õâ◊ÉèíH˜Î? h Hõà◊¡ =ÚO^Õ ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« ¢Ñ¨Kå~°‰õΩÅ∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl J=¿ÇÏà◊#

KÕã¨∂Î, =∞`«=∂iÊ_ç KÕã¨∞Î<åfl~°∞. nxx x~ÀkèOK«_®xH˜ g∞Ö’ ZO^Œ~°∞
¢Ñ¨Ü«∞uflã¨∞Î<åfl~°∞? D Ѷ¨∞’~°O K«∂ã≤ ZO^Œi ~°HõÎO L_çH˜áÈ`«∂#flk?—— Jx
™êfig∞r J_çQÍ~°∞.
[#=i 15= `Õn L^ŒÜ«∞O. <å\˜ ã¨∂~Àº^ŒÜ«∞O ™êfig∞rH˜ ÉèÏ~°`«
Éèí∂ÉèÏQÍxfl K«∂Ñ≤OzOk – ã¨∞^Œ∂~°OÖ’ ¢jÅOHõ HÍ#=zÛOk.1 ÉÏÅÉèÏ#∞x
ÖË`« Z~°∞Ѩ٠~°OQÆ∞ <ÕѨ^䌺OÖ’ ÉèÏ~°`« Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’x
¢jÅOHõ
HÍ#=ã¨∂Î#flk! ^Œ$â◊ºO ™êfig∞rx L`ÕÎ[Ѩ~°zOk. ¢Hõ=∞OQÍ Z`≥η# `å\˜
K≥@∂¡, Ѩã¨∞ѨÙѨK«Û ~°OQÆ∞ Wã¨∞Hõ#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#fl
ã¨=Ú¢^Œf~°=¸ HÍ#~å™êQÍ~Ú. ™êfig∞r <ÒHõ #∞O_ç kQÆ_®xH˜ `«Ü«∂
~°Ü«∂º~°∞.

1. JѨÊ\’¡ ¢jÅOHõ ‰õÄ_® POˆQ¡Ü«ÚÅ áêÅ# ¢H˜O^Œ ¢a\˜+π WO_çÜ«∂Ö’ XHõ ÉèÏQÆOQÍ
LO_Õk.
 NÅOHõÖ’

™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ#∂, ~°K«#Å#∂ <Õ#∞ ‰õΔΩ}‚OQÍ K«k

"å#∞. P `«~°∞"å`« <å ^Õâ◊ÉèíH˜Î "Õ~Ú Ô~@∞¡ ÃÑiyOk. Ü«Ú=‰õΩÖÏ~å!
PÜ«∞# ~°K«#Å∞ K«^Œ"åeûOkQÍ q∞=∞‡efl HÀ~°∞H˘O@∞<åfl#∞.
ó =∞Ǩ`å‡ QÍOnè

áêâßÛ`«º HÍ~åºxfl `«#∞ q[Ü«∞=O`«OQÍ <≥~°"Õ~°Û_»O ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ =∞ǨÏ^•

#O^ŒO HõeyOzO^Œx ™êfig∞rH˜ `≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. `«#‰õΩ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ѷ¨∞#OQÍ
™êfiQÆ`«O ѨÅ∞‰õΩ`«∞O^Œx ‰õÄ_® ™êfig∞rH˜ `≥Å∞ã¨∞. HÍx
WO_çÜ«∂ ™êfiQÆ`«O
JO^Œ∞ÔH·# U~åÊ@¡ QÆ∞iOKÀ, ¢jÅOHõ #∞O_ç `«q∞à◊
<å_»∞ Ü«∂=`«∞Î ¢Ñ¨*ÏhHõO Hõ$`«xâ◊ÛÜ«∞O`À ™êfiQÆ`«Ñ¨Ù U~åÊ@¡Ö’ =Úxy=ÙO\Ï
~°h PÜ«∞# J#∞HÀÖË^Œ∞. âßs~°HõOQÍ ÉÏQÍ JÅã≤áÈ~Ú# PÜ«∞#, ''WѨC_»∞
q¢âßOuÔH· Ѩi`«Ñ≤ã¨∞Î<åfl#∞. U^À H˘O`« q¢âßOu Åaèã¨∞ÎO^Œx Ptã¨∞Î<åfl#∞,
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ##∞fl =^ŒeÃÑ_»`å~°x J#∞H˘O@∞<åfl#∞. H˘<Õflà◊¡áê@∞ =¸QÆQÍ
LO_çáȉõÄ_»^• Jx ZO`« Ѩi`«Ñ≤ã¨∞Î<åfl<À `≥Å∞™ê?—— Jx XH˜O`« q¢âßOuÔH·
`«Ñ≤OKå~°∞. JÖÏQÆx q¢âßOu HÀã¨O PÜ«∞# ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ uiy ~åÖË^Œ∞,
JHõ¯_® Hõ~îÀ~°OQÍ ¢â◊q∞OKåÖËû LO@∞Ok† JHõ¯_» `å#∞ JOkOK«=Åã≤#
ã¨O^Õâ◊O XHõ\ ˜ L#fl^Œh PÜ«∞# ¢QÆÇ≤ÏOKÕ L<åfl~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ö’HÍxH˜
JOkOz# *Ï˝#Yx, P^蕺u‡Hõ xkè QÆ∞iOz _≥¢\Ï~Ú\òÖ’ XHõ™êi ™êfig∞r
¢Ñ¨ã¨Oyã¨∞Î<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PÜ«∞# L`ÕÎl`«∞Öˇ·<å~°∞† PÜ«∞# ^ÕǨÏO XH˜O`«
HõOÑ≤OzOk.
''ÉèÏ~°`«^Õâ◊O <å =∂@Å∞ K≥=ÙÅѨÊyOz q<Õ f~åe! <Õ#∞ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl
‰õÄHõ\ ˜ ¢"Õà◊¡`À ã¨Ç¨ ¢Ñ¨HõOÑ≤OѨ*Ë™êÎ#∞. ^•x *ÏfÜ«∞ <å_»∞Å ^•fi~å XHõ

20
 NÅOHõÖ’ 21

q^Œ∞º`ü k¢Q̓ùOu HõeÊ™êÎ#∞! "Õz=ÙO_»O_ç! ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ##∞fl ZÖÏ ã¨=∂^Œ

iã¨∞ÎO^À K«∂_»É’`å~°∞. WHõ¯_» JO^ŒiH© ã¨∞<åÜ«∂ã¨OQÍ ÅaèOKÕ suÖ’ <å
ǨÏ$^ŒÜ«∞ ~°∞kè~åxfl zOkOz "Õ^•O`«O QÆ∂iÛ q=iOKå#∞† HÍx ^•xx
Ü«∞^ä•~°÷OQÍ ã‘fiHõiOK«_»O ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜, <å ™⁄O`« ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =∂¢`«"Õ∞
`≥Å∞ã¨∞. P ÉèÏ~°`«^Õâ◊O <å‰õΩ Ñ¶¨∞#OQÍ ™êfiQÆ`«O ѨÅ∞‰õΩ`«∞Ok!—— Jx
L¢^ÕHõOQÍ Ñ¨eHÍ~°∞ PÜ«∞#.
1897 [#=i 15= `Õn <ÒHõ H˘ÅOÉ’ <ÒHÍ¢â◊Ü«∂xfl KÕiOk.
™êfig∞rH˜ ™êfiQÆ`«O K≥ѨÊ_®xH˜ PÜ«∞# ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤
¢jÅOHõÖ’ Ѷ¨∞#
™êfiQÆ`«O
Ü≥ÿ∞# x~°O[<å#O^Œ ™êfiq∞ =KåÛ~°∞. ¢jÅOHõ PǨfi#
ã¨OѶ¨∞ ¢Ñ¨uxkèÜ≥ÿ∞# Ǩºiã¨<£ Ѩ_»=Ö’ "≥o¡ ™êfig∞rx
PǨfixOKå~°∞.
™êfig∞rx f~åxH˜ `À_˘¯x ~å=_®xÔH· ã‘ì"£∞É’\ò XHõ\ ˜ ã≤^ŒúOQÍ LOk.
Jk ™êÜ«∞O¢`«O "Õà◊. ™êfig∞r ZH˜¯# É’\ò "≥∞Å¡QÍ f~åxfl ã¨g∞Ñ≤OzOk.
f~°OÖ’ "ÕÖÏk=∞Ok QÆ∞q∞QÆ∂_ç L<åfl~°∞. Hõ~°`åà◊ ^èŒfi#∞Å∂, [Ü«∞ Ѷ¨∞’+¨Å∂
™êQÆ~° `«~°OQÆ QÆOcè~° Ѷ¨∞’+¨#∞ kQÆq∞OQÍ~Ú. ™êfig∞rx XHõ™êi `«xqf~å
K«∂_» _®xÔH· JHõ¯_» Wã¨∞Hõ "Õ¿ãÎ ~åÅx [#O QÆ∞q∞QÆ∂_ç L<åfl~°∞. PǨfi# ã¨OѶ∞¨
J^茺‰õΔΩ_≥·# Ñ≤. ‰õΩ=∂~°™êfiq∞, ™êfig∞rx ã¨∞QÆO^èŒ ‰õΩã¨∞=∞ =∂ÖÏÅOHõ$`«∞Å#∞
KÕã≤, ѨÙ+¨ÊQÆ∞K«ÛùO ã¨=∞iÊOKå~°∞. P `«~°∞"å`« ™êfig∞rx ™êfiQÆ`åÅOHÍ~°â’aè`«
"≥∞ÿ# ѨOki =^ŒÌ‰õΩ `«∞~°OQÆ â◊Hõ@OÖ’ Tˆ~yOѨÙQÍ fã¨∞‰õΩ"≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» ky
™êfig∞r ѨOkiÖ’H˜ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯}∞‚O_ç `«=∞ |㨠=^ŒÌ U~åÊ@∞ KÕã≤# ѨOki
=^ŒÌ‰õΩ Tˆ~yOѨÙQÍ J~°∞^≥OKå~°∞. Tˆ~yOѨÙÖ’ Ѩ`åHÍÅ∞, JÅOHÍ~°Ü«Ú`«
"≥∞ÿ# Kè«¢`«Kå=∞~å^Œ∞Å∞, <å^Œã¨fi~°O W`åºk `«q∞à◊√Å ã¨O㨯 $f ¢Ñ¨fHõÅhfl
HÍ#=KåÛ~Ú. ^•i "≥O@ JO`«\Ï `À~°}ÏÅ∞ ¢"ÕÖÏ_»QÆ\ ˜ì L<åfl~Ú.
ѨOkiÖ’H˜ ¢Ñ¨"ÕtOK«QÍ<Õ JHõ¯_» J=∞iÛ LOz# =∞<ÀǨÏ~°"≥∞ÿ# XHõ
Hõ$¢u=∞ ã¨Ç¨Ï¢ã¨^Œà◊ Hõ=∞ÅO qHõã≤OzOk. ^•<À¡ #∞O_ç XHõ Ñ≤@ì i=Ùfi# ÃÑ·H˜
ZyiáÈ~ÚOk. ™êfig∞r g∞^Œ, PÜ«∞#`À Hõeã≤ =zÛ# "åiÃÑ·# ѨÙ+¨Ê=$+≤ì
‰õΩiã≤Ok. ™êfig∞r, `«H˜¯#"å~°∞ "ÕkHõ #ÅOHõiOK«QÍ<Õ `Õ"å~° w`åÅ∞ QÍ#O
KÕÜ«∞|_®¤~Ú. ™êfig∞rx âߡѶ≤∞ã¨∂Î ~°zOz# ã¨O㨯 $`« ã¨∞Îu áê~åÜ«∞} KÕã≤,
22 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfiQÆ`ÀѨ<åºã¨O ѨiîOKå~°∞. P Ñ≤^ŒÑ¨ ™êfig∞r ÖËz ™êfiQÆ`åxH˜ ã¨ÊOkã¨∂Î

‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞.1
H˘ÅOÉ’Ö’ ™êfig∞r <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ∞ |㨠KÕã≤# Éèí=Ou XHõ f~°÷
ã¨÷ÅOQÍ =∂iOk. ¢ã‘ÎÅ∂, ѨÙ~°∞+¨μÅ∂ KÕ`« HÍ#∞HõÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x PÜ«∞##∞
P~åkèOKÕ suÖ’ ~å™êQÍ~°∞. WO`«Ö’, PÜ«∞# u~°∞*Ï˝# ã¨O|O^èŒ~ü2 J=`å~°
=∞<Õ Ñ¨ÙHÍ~°∞ "åºÑ≤OzOk. D "å~°Î â‹·= =∞`åxfl P^ŒiOz# ¢jÅOHõÖ’
ã¨`«fi~°"Õ∞ "åºÑ≤OzOk. `«`«Êùe`«OQÍ ™êfig∞r |㨠KÕã≤# ã¨÷ÅOÖ’#∞, |Ü«∞@‰õΩ
áÈ`«∞#flѨC_»∞ PÜ«∞# ^Œ~°≈<å~°÷O ¢Ñ¨[Å∞ `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ ~å™êQÍ~°∞.
[#=i 17= `Õn ™êÜ«∞O¢`«O ™êfig∞r ã¨g∞ѨOÖ’x t"åÅÜ«∂xH˜
"≥àÏ¡~∞° . ^•i "≥O@ Wà◊¡ =ÚO^Œ∞ ~°OQÆ=e¡HÅõ #∞ fiÛkkÌ, "å\˜ =∞^躌 HõÅâßÅ∞
LOz, náêÅ∞ "≥eyOz PÜ«∞#‰õΩ ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞. PÜ«∞# t"åÅÜ«∞OÖ’H˜
¢Ñ¨"ÕtOz#ѨC_»∞, ''[Ü«∞ [Ü«∞ =∞Ǩ^Õ=!—— J#fl [Ü«∞Ѷ¨∞’+¨ =∂~°∞„"≥∂yOk.
™êfig∞r =∞~åfl_»∞ K≥Å¡Ü«∞º J<Õ Jaè=∂x WO\˜H˜ PǨfix`«∞Öˇ· "≥àÏ¡~°∞.
^•i "≥O@ =∞m¡ J"Õ ^Œ$âߺÅ∞. "ÕÖ=∞Ok ÉÏ@‰õΩ W~°∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ xÅ|_ç PÜ«∞#
g∞^Œ ѨÙ+¨Ê=$+≤ì ‰õΩiÑ≤OKå~°∞. JO^ŒiH© ™êfig∞r qÉèí∂u ѨOz WKåÛ~°∞. P
WO\’¡H˜ "≥o¡#ѨC_»∞ JHõ¯_» QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ (¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å) z`«Î~°∞=Ù ¢"ÕÖÏ_ç
LO_»_»O HõO@|_çOk. "≥O@<Õ ™êfig∞r ÉèíH˜Î¢Ñ¨Ñ¨`«∞ÎÅ`À QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ
z`«Î~°∞=Ù‰õΩ #=∞㨯iOKå~°∞.
¢jÅOHõ#∞ Ѩ~°º\˜Oz K«∂_®Åx ™êfig∞r JaèÅ+≤OKå~°∞. =ÚO^Œ∞QÍ
HÍO_ô =~°‰õΩ Ô~·Å∞Ö’ Ѩܫ∞xOz, JHõ¯}∞‚O_ç QÆ∞¢~°Ñ¨Ù|O_çÖ’ J#∂~å^èŒÑ¨Ù~åxH˜
¢Ñ¨=∂^ŒO
"≥àÏ¡Åx x~°‚~ÚOKå~°∞. HÍO_ôÖ’ |∞^Œ∞úx Ѩ#∞fl ѨkÅѨ~°K«
|_ç L#fl PÅÜ«∂xfl ™êfig∞r ã¨O^Œi≈OKå~°∞. JHõ¯_»
#∞O_ç J#∂~å^èŒÑ¨Ù~åxH˜ áÈ`«∞#fl ^•iÖ’ XHõ ¢Ñ¨=∂^ŒO [iyOk. |O_ç XHõ

1. ¢jÅOHõ #∞O_ç ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ü«∂=`«∞Î ™êfig∞r KÕã≤# ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ∞ ™ê\˜ÖËxq† ¢Ñ¨u

ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∂ `«Ñ¨ÊHõ K«^Œ==Åã≤#q. ÉèÏ~°`«^Õâ◊ "å~°ã¨`«fiO, ^•x Ѷ¨∞#`«, ^•xx ZO^Œ∞‰õΩ
HÀÖ’ÊÜ«∂O, HÀÖ’Ê~Ú# ^•xx ѨÙ#~°∞^ŒúiOK«_»O ZÖÏ J#fl JOâßʼnõΩ D ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ∞
J^ŒOÌ Ñ¨_∞» `«∞<åfl~Ú. K«^∞Œ =~°∞Å =∞#ã¨∞ûÅÖ’ q^Œ∞º`ü ¢ÑH¨ Oõ Ѩ<åÅ∞ HõeyOKÕ D ¢Ñ㨠O¨ QÍÅ∞
'ã¨O^Õâ◊ `«~°Oy}˜— (Lectures from Colombo to Almora) ¿Ñi@ MϺuQÍOKå~Ú.
2. <åÜ«∞<å‡~°∞ÅÖ’ X‰õ~°∞.
 NÅOHõÖ’ 23

H˘O_» ÉÏ@ g∞^Œ∞QÍ áÈ`«∞#flѨC_»∞ =ÚO^Œ∞ "≥·Ñ¨Ù K«¢HõO qiyOk. J^Œ$+¨ì

=âß`«∂Î K«¢HõO |O_ç #∞O_ç q_çáÈÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r, `«H˜¯#"å~°∞
¢|uH˜ |Ü«∞\Ѩ_»_»O ÉèíQÆ=O`«∞x J#∞¢QÆǨÏ"Õ∞! P KÀ@ =∞~À QÆ∞¢~°Ñ¨Ù|O_ç
ÅaèOKÕ J=HÍâ◊O Ug∞ ÖË^Œ∞. XˆH XHõ¯ Z_»¡|O_ç =∂¢`«"Õ∞ ÅaèOzOk.
JO^Œ∞Ö’ ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å#∞, ™ê=∂#∞Å#∞ ZH˜¯OKå~°∞. ™êfig∞r,
`«k`«~°∞Å∞ H˘xfl "≥∞ÿà◊√¡ #_»==Åã≤ =zÛOk. P `«~°∞"å`« H˘xfl Z_»¡ |O_»∞¡
ÅaèOKå~Ú. P ~å¢u Z_»¡ÉO_»¡Ö’<Õ QÆ_çáê~°∞. ^•^•Ñ¨Ù 25 "≥∞ÿà◊¡ Hõ<åfl Z‰õΩ¯=
^Œ∂~°O HÍe#_»Hõ# Ѩܫ∞xOz, Zxq∞k QÆO@Å∞ PÅ㨺OQÍ JO^Œ~°∂
J#∂~å^èŒÑ¨Ù~°O KÕ~°∞H˘<åfl~°∞.
J#∂~å^èŒÑ¨Ù~°OÖ’ ¢áêp# PÅÜ«∂Å#∞, É∫^Œú ã¨∂ÎáêÅ#∞ ™êfig∞r
^Œi≈OKå~°∞. É’kè=$HõΔO ¢H˜O^Œ P~åkèOKå~°∞. |∞^ŒúQÆÜ«∞Ö’x É’kè=$HõΔO #∞O_ç
fã¨∞‰õΩ=zÛ# =$HõΔâßY Jk. JHõ¯_» ™êfig∞r KåÖÏ¿ãѨÙ
H˘O^Œ~°∞ É∫^Œ∞úÅ ^蕺#=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. |∞^Œ∞úx =∞Ç≤Ï=∞Ö’#∞, Hõ~°∞}Ö’#∞
x~°ã¨#
b#"≥∞ÿáÈ~Ú# ™êfig∞r É∫^Œ∞úÅ #∞O_ç x~°ã¨##∞ Z^Œ∞~°∞
K«∂ã≤ LO_»~°∞. HÍx P x~°ã¨# ~å<Õ =zÛOk.
P ~ÀA ™êfig∞r É’$kè=$HõΔO ¢H˜O^Œ `«=∞ ¢Ñ¨ã¨OQÆO ¢áê~°OaèOKå~°∞.
^•^•Ñ¨Ù =¸_»∞"ÕÅ =∞Ok PÜ«∞# ¢Ñ¨ã¨OQÆO q#_®xH˜ ã¨=∂"Õâ◊=∞~Ú<å~°∞.
XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ =∂@ÖË ™êfig∞r =∂\Ï¡_ç LO\ψ~"≥∂! JO`«Ö’ É∫^Œú=∞`åxH˜
K≥Ok# aè‰õΔΩ=ÙÅ∞, QÆ$ǨÏã¨∞÷Å∞, ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ∞, Ñ≤Å¡Å∞ ÃÑ^ŒÌ QÆ∞OѨÙQÍ =zÛ P
ã¨÷ÖÏxfl P¢Hõq∞OKå~°∞. ¢Ñ¨ã¨OQÆO q#_®xH˜ =zÛ# ¢Ñ¨[Å#∞, áê~°¢^ÀÖË
L^ÕÌâ◊O`À ÃÑ^ŒÌ =∞^≥ÌÅÅ∞, *ËQÆO@Å ÖÏO\˜ "å^•ºÅ∞ ¢"≥∂yOz ÃÑ^ŒÌ ^èŒfi#∞Å∞
ѨÙ\˜ìOKå~°∞. JHõ¯_» Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÖ‰õΩ, É∫^Œ∞úʼnõΩ =∞^茺 XHõ ÃÑ^ŒÌ ~°QÆ_Õ K≥ň~y
LO_Õk. HÍx ™êfig∞r Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ#∞ ¢Ñ¨âßO`«OQÍ LO_»=∞x "Õ_»∞H˘<åfl~°∞.
~°QÆ_» `«Ñ≤ÊáÈ~ÚOk. HÍx ¢Ñ¨ã¨OQÆ HÍ~°º¢Hõ=∞O [~°QƉõΩO_®<Õ [#O
"≥o¡áÈÜ«∂~°∞.
J#∞~å^èŒÑ¨Ù~°O #∞O_ç *Ïá¶êfl 125 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’ LOk. Ô~·Å∞ ™œHõ~°ºO
ÖË^Œ∞. |O_»¡Ö’ ~ÀA‰õΩ ^•^•Ñ¨Ù =ÚÃÑ·Êù "≥∞ÿà◊√¡ ¢Ñ¨Ü«∂}O KÕã≤ [#=i 24=
*Ïá¶êflÖ’
`Õn ™êfig∞r *Ïá¶êfl KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. D ¢Ñ¨Ü«∂}O ZO`«
¢Ñ¨Ü«∂ã¨`À ‰õÄ_»∞H˘#fl^À K≥ѨÊ#=ã¨~°O ÖË^Œ∞. `«=∞
âßs~°Hõ P~ÀQͺ<Àfl, ¢â◊=∞Å<À ™êfig∞r Z=iH© =ºHõÎO KÕ¿ã"å~°∞ HÍ~°∞. PÜ«∞#
24 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ZѨÊ\˜ÖÏ P#O^ŒOQÍ, L`åûǨÏOQÍ L<åfl~°∞. *Ïá¶êflÖ’, "≥o¡# KÀ@ÖÏ¡ =Ú#∞

ÃÑ#fl_»∂ Hõhqh Z~°∞QÆx suÖ’ PÜ«∞#‰õΩ Ñ¶¨∞#™êfiQÆ`«O ÅaèOzOk. =∞`«
q=HõΔ Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∂, É∫^Œ∞úÅ∂, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ∂, ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∂
PÜ«∞#‰õΩ ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞. Jxfl Wà◊¡ =ÚO^Œ∞ ~°OQÆ=e¡HõÅ#∞ fiÛ
kkÌ, "å\˜ =∞^茺 HõÅâßÅ∞ J=∞iÛ LOKå~°∞. Tˆ~yOѨÙÖ’ ^•^•Ñ¨Ù Ѩk¿ÇÏ#∞
"ÕÅ =∞Ok áêÖÁæ<åfl~°∞. "åiÖ’ Z=~°∂ áê^Œ~°HõΔÅ∞ ^èŒiOK«HõáÈ=_»O qâı+¨O.
JO^Œ~°∂ Hõ~°nÑ≤HõÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x L<åfl~°∞. ^•^•Ñ¨Ù 15 "ÕÅ =∞Ok náêÅ∞
ѨÙK«∞ÛH˘x ™êfig∞rx `À_˘¯x "≥à◊¡_»O Hõ#∞flÅѨO_»∞=QÍ L#fl^ŒO>Ë Juâ◊Ü≥∂H˜Î
HÍ^Œ∞. *Ïá¶êfl Ѩܫ∞#O`À ™êfig∞r ¢jÅOHõ q[Ü«∞O ѨÓ~°Î~ÚOk. *Ïá¶êflÖ’
‰õÄ_® PÜ«∞# XHõ ¢Ñ¨ã¨OQÆO KÕâß~°∞.
™êfig∞r ¢jÅOHõ#∞ KÕ~°∞H˘#flѨC_Õ `«q∞à◊<å_»∞Ö’ J<ÕHõ KÀ@¡ #∞O_ç
PÜ«∞#‰õΩ PǨfi<åÅ∞ =KåÛ~Ú. HõÅHõ`åΉõΩ "≥àı¡ ^•iÖ’
`«q∞à◊<å_»∞ #∞O_ç `«=∞ ~å*Ϻxfl áê=#O KÕÜ«∞=∞x ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~° ~åA
PǨfi#O ™êfig∞rH˜ PǨfi#O ѨOáê~°∞. P PǨfi<åÅ#∞ ѨÙ~°ã¨¯
iOK«∞H˘x [#=i 26= `Õn JHõ¯_»‰õΩ =ã¨∞Î#fl@∞¡QÍ ™êfig∞r PÜ«∞#‰õΩ *"å|∞
ѨOáê~°∞.
™êfig∞r `«q∞à◊<å_»∞Ö’ J_»∞y_»_»=¸, JHõ¯_» H˘xfl ~ÀAÅ∞ |ã¨KÕã≤#
Ñ≤^ŒÑ¨ HõÅHõ`åΉõΩ "≥à◊¡_»=¸ `«q∞à◊<å_»∞ P^蕺u‡Hõ K«i¢`« ѨÙ@ÅÖ’ K≥iyáÈx
XHõ J^蕺ܫ∞OQÍ xezáÈ~ÚOk.


 `«q∞à◊<å_»∞Ö’

PǨ! ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ q"ÕHÍ#O^Œ#∞ fiÛk^•Ì~°∞. q"ÕHÍ#O^Œ

#∂`«# ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ~°∂ѨtÅ∞ÊÅÖ’ ¢Ñ¨^äŒ=∞¢âı}˜H˜ K≥Ok#"å~°∞.

ó =∞ǨHõq ã¨∞¢|Ǩχ}º ÉèÏ~°u

™êfig∞r ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ `«q∞à◊<å_»∞‰õΩ 1893 ¢áê~°OÉèíOÖ’ =zÛ=Ù<åfl~°∞.

<å_»∞ PÜ«∞# Z=~°∂ Z~°∞QÆx XHõ =∂=¸Å∞ ã¨<åflºã≤. `«q∞à◊<å_»∞ PÜ«∞#
Q˘Ñ¨Ê^Œ<åxfl Hõ#∞Q˘#flk, PÜ«∞# ¢Ñ¨uÉèí#∞, J~°›`«#∞, â◊H˜Îx
=∞m¡ `«q∞à◊ ¢QÆÇ≤ÏOzOk. PÜ«∞##∞ áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ Ñ¨OѨ_»OÖ’
QÆ_»¤g∞^Œ
J¢QÆ™ê÷#O =Ç≤ÏOzOk. <Õ_»∞ PÜ«∞#‰õΩ ™êfiQÆ`«O ѨÅHõ_»O
Ö’#∂ JѨiq∞`« P#O^ŒO á⁄OkOk.
[#=i 26= `Õn =∞OQÆà◊"å~°O <å_»∞ `«=∞ áêâßÛ`«º t+¨μºÅ`À *Ïá¶êfl
#∞O_ç ã‘ì=∞~°∞Ö’ ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. áêH± [Åã¨Okè, =∞<åfl~ü ã≤O^èŒ∞âßY
QÆ∞O_® ^•^•Ñ¨Ù Ü«∂Éèˇ· "≥∞ÿà◊√¡ Ѩܫ∞xOz ™êÜ«∞O¢`«O 3 QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞OÖ’
áêO|<£‰õΩ =KåÛ~°∞. ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~° ~åA =∞~À Ѩ_»=Ö’ =zÛ ™êfig∞rx
`À_˘¯x "≥àı§ÖÏ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. HÍx ~åA ~åHõ PÅ㨺=∞=_»O`À ™êfig∞r
"Õz=ÙO_»=Åã≤ =zÛOk. ^•^•Ñ¨Ù S^Œ∞ QÆO@ʼnõΩ =∞<ÀǨÏ~°OQÍ JÅOHõiOѨ
|_ç# Ѩ_»=Ö’ ~åA =KåÛ_»∞. ™êfig∞r P Ѩ_»=Ö’H˜ "≥àÏ¡~°∞.
~å*ˇ·# ÉèÏ㨯~° ¿ã`«∞Ѩu, ™êfig∞r HõÅ∞ã¨∞H˘#fl ^Œ$â◊ºO =∞#ã¨∞ûÅ#∞ ѨÙÅ
~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~°O
HõiOѨ*Ëã≤Ok. ~åE, PÜ«∞#`À =zÛ# "å~°∂ ™êfig∞rH˜
™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°O KÕâß~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ ~åA, PÜ«∞##∞
ã≤OǨã¨#OÖ’ Pj#∞Å#∞*Ëã≤ ™êfig∞r áê^Œ~°HõΔÅ#∞ PÜ«∞# áê^•Å‰õΩ

25
26 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

^èŒiOѨKÕã¨∂Î, ''J=¸Åº"≥∞ÿ# =„*Ïxfl t~°ã¨∞û# ^èŒiOK«_»O Hõ<åfl nx<Õ =∞Ǩ

ÉèÏQƺOQÍ Ñ¨iQÆ}˜ã¨∞Î<åfl#∞—— Jx ѨeHÍ_»∞.
Ѩ_»= áêO|<£#∞ KÕ~°∞H˘Ok. JHõ¯_» QÆ∞q∞QÆ∂_ç# Jã¨OMϺHõ ¢Ñ¨[Å
[Ü«∞[Ü«∞^è•fi<åÅ, "≥·Éèí"À¿Ñ`« ™êfiQÆ`åÅ <ÕѨ^䌺OÖ’ JÅOHõiOѨ|_ç# XHõ
ѨOkiÖ’H˜ ™êfig∞rx `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» PÜ«∞#‰õΩ Ñ¶¨∞#OQÍ ™êfiQÆ`«O
ѨeH˜, ™êfiQÆ`«Ñ¨¢`«O K«k"å~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r ã¨ÊOkã¨∂Î ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞.
Ñ≤^ŒÑ¨ ã¨g∞ѨOÖ’x XHõ Éèí=#OÖ’1 PÜ«∞#‰õΩ |㨠U~åÊ@∞KÕâß~°∞. P Éèí=
<åxH˜ ™êfig∞rx fã¨∞H˘xáÈ`«∞#flѨC_»∞ ~åA PÜ«∞##∞ ~å["åǨÏ#OÖ’
Pã‘#∞Å#∞ KÕã≤, `å#∞ Ѩi"å~° ã¨"Õ∞`«OQÍ HÍe#_»Hõ# =KåÛ_»∞. HÍã¨Î ^Œ∂~°O
"≥à◊¡QÍ<Õ |O_çH˜ ѨÓxÛ# QÆ∞¢~åÅ#∞ qÑ≤Ê"ÕÜ«∞=∞x P^ÕtOz, `«H˜¯# "åi`À
HõÅã≤ ã¨fiÜ«∞OQÍ ~å*Ë |O_çx ÖÏQÆ∞H˘x "≥àÏ¡_»∞.
=∞~åfl_»∞ ™êfig∞r, ~åE, `«H˜¯# "å~°∂ ~å"Õ∞â◊fi~° PÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡~°∞.
JHõ¯_» ™êfig∞rH˜ ~åK«=∞~åº^Œ ÅaèOzOk. U#∞QÆ∞Å∞, QÆ∞¢~åÅ∞, XO>ˇÅ∞,
PÅÜ«∞ zǨflÅ∞ HõÅQÆÅã≤# Tˆ~yOѨ٠PÜ«∞##∞ PǨfixOzOk† PÅÜ«∞ ™È΢`«
QÍÜ«∞‰õΩÅ∞ Z^Œ∞~°∞"≥o¡ ™êfig∞rH˜ ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ ™êfig∞r ~å"Õ∞â◊fi~°
t=Ù}˜‚ P~åkèOKå~°∞. PÅÜ«∞ PÉèí~°}ÏÅ∞ PÜ«∞#‰õΩ K«∂Ñ≤OKå~°∞. P `«~°∞"å`«
PÜ«∞# PÅÜ«∞O K«∞@∂ì uiy K«∂âß~°∞. PÅÜ«∞OÖ’x ã¨∞¢Ñ¨ã≤^Œú "Õ~Ú
ã¨ÎOÉèÏÅ =∞O_»Ñ¨OÖ’ #∞O_ç ™êfig∞r =ã¨∂Î#flѨC_»∞, JHõ¯_» QÆ∞q∞QÆ∂_ç=Ù#fl
Jã¨OMϺHõ Éèí‰õΩÎʼnõΩ J#∞¢QÆǨÏÉèÏ+¨}O KÕÜ«∞=∞x ~åA "Õ_»∞H˘<åfl_»∞.
¢Ñ¨[ÅÖ’ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞}˜‚ QÍOz, "åiH˜ ¿ã= KÕÜ«∞_»"Õ∞ x*"≥∞ÿ# P~å^èŒ#
J<Õ `«`åÎ fiOâßxfl `ÕeHõQÍ J~°÷=∞ÜÕ∞º suÖ’ ™êfig∞r JHõ¯_» ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞:
''XHõ_»∞ ™È=∞i, =∂Ü«∞Å=∂i, "≥∂ã¨QÍ_»∞, Ug∞ Ѩx
x["≥∞ÿ# P~å^èŒ# KÕÜ«∞_»∞. HÍx t=Ùx Hõ#∞flÅ JO^•xfl, =Ú‰õΩ¯ K«Hõ¯^Œ<åxfl,
W`«~° J=Ü«∞"åÅ ™œO^Œ~åºxfl T~°ˆH Jaè=i‚ã¨∂Î ™È΢`åÅ∞ KÕã¨∂Î=ÙO\Ï_»∞.
Ô~O_À"å_»∞ t=Ùx ã¨O`å#"≥∞ÿ# ^Œi¢^Œ∞Å#∞, n#∞Å#∞, ã¨=∞ã¨Î [O`«∞*ÏÖÏxfl,
Jk Wk J#_»"≥∞O^Œ∞‰õΩ? ã¨=∞ã¨Î ã¨$+≤ìh – HõxÃÑ@∞ì‰õΩx ¿ãqã¨∂Î LO\Ï_»∞.
gi^ŒÌiÖ’ t=ÙxH˜ Z‰õΩ¯= ¢Ñ≤Ü«Ú_≥=~°∞? xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ PÜ«∞# a_»¤Å‰õΩ
¿ã=KÕ¿ã"å_Õ! `«O¢_çH˜ ¿ã=KÕÜ«∞QÀˆ~"å_»∞ =Ú#∞‡O^Œ∞ PÜ«∞# Ñ≤šʼnõΩ ¿ã=

1. D Éèí=#O ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O 'q"ÕHÍ#O^Œ ÉèÏ㨯~°O—QÍ ¿Ñ~˘¯#|_»∞`ÀOk.

 `«q∞à◊<å_»∞Ö’ 27

KÕÜ«∂e... ™êfi~°÷Ѩ~°∞_»∞ ã¨=∞ã¨Î ^Õ"åÅÜ«∂Å#∞ ^Œi≈ã¨∂Î Jxfl f~å÷Å#∞ ¿ãqã¨∂Î,

z~°∞`«Ñ¨ÙeÖÏ â◊s~°=∞O`å ÉÁ@∞¡ ^èŒiOz#ѨÊ\˜H© J`«_»∞ t=ÙxH˜ ã¨∞^Œ∂~°OQÍ<Õ
LO\Ï_»∞.—— (ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 37–38)
™êfig∞r ã¨O^Õâßxfl `«HõΔ}"Õ∞ ~åA HÍ~åºK«~°}Ö’ ÃÑ\Ïì_»∞. =∞~åfl_Õ "ÕÖ
=∞Ok ¿Ñ^ŒÖ‰õΩ PÜ«∞# J#fl^•#O KÕâß_»∞. ™êfig∞r `«=∞ k=ºáê^•~°qO^•
Å#∞ `«# ~å[ºOÖ’ "≥∂Ñ≤# 㨇 $uzǨÏflOQÍ 40 J_»∞QÆ∞Å Z`«∞ÎQÆÅ
q[Ü«∞ã¨∂Îáêxfl xi‡OKå_»∞.1
JHõ¯}∞‚O_ç ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~åxH˜ Z_»¡|O_çÖ’ ¢Ñ¨Ü«∂}O H˘#™êyOk.
"Õ‰õΩ=# |Ü«∞Å∞^Õi# "å~°∞ =∞^茺^•iÖ’ XHõ 㨢`«OÖ’ LáêǨ~°O ѨÙK«∞Û
H˘<åfl~°∞. ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~åxfl ã¨g∞Ñ≤ã¨∞Î#flѨC_»∞ XHõ K≥~°∞=Ù#∞ ^•\˜ "≥à◊¡=Åã≤
=zÛOk. ^•xx "å~°∞ ¢Ñ¨Éèí∞`«fi Ѩ_»=Ö’ ^•\Ï~°∞. K≥~°∞=Ù#∞ ^•@QÍ<Õ
™êfig∞rH˜ ™êfiQÆ`«O ѨÅ∞‰õΩ`«∞#fl@∞¡ Ѷ≤~°OQÆ∞Å∞ ¢¿ÑÖÏ~Ú, `å~åA=fiÅ∞
PHÍâ◊OÖ’H˜ Zy~å~Ú. K≥~°∞=Ù QÆ@∞ì, ™êÜ«∞O¢`«"Õà◊, PHÍâ◊OÖ’ JO^Œ"≥∞ÿ#
`å~åA=fiÅ q<庙êÅ`À P „Ѩ^Õâ◊O XHõ J`«º^Œ∞ƒù`« ^Œ$â◊ºOQÍ QÀK«~°
=∞~ÚOk. "ÕÖÏk ¢Ñ¨[Å∞ JHõ¯_» QÆ∞q∞QÆ∂_ç L<åfl~°∞. P `«~°∞"å`« Tˆ~yOѨÙ,
™êfiQÆ`« HÍ~°º¢Hõ=∞=¸ "≥·Éèí=OQÍ x~°fiÇ≤ÏOѨ|_®¤~Ú.
HÍã¨Î ^Œ∂~°O ™êfig∞r ¢Ñ¨Éèí∞`«fi "åǨÏ#OÖ’ "≥àÏ¡~°∞. ~åA HÍe#_»Hõ#
PÜ«∞##∞ J#∞ã¨iOKå_»∞. Ñ≤^ŒÑ¨ ~åA q#flѨO "Õ∞~°‰õΩ ™êfig∞r ѨšH©Ö’
"≥àÏ¡~°∞. ™êÊg∞r |㨠KÕÜ«∞_®xH˜ U~åÊ@∞ KÕã≤# 'â◊OHõ~° qÖÏ¡— J<Õ Éèí=#OÖ’

1. P ã¨∂ÎѨOÖ’ ¢H˜Ok =K«<åÅ∞ K≥Hõ¯|_ç=Ù<åfl~Ú:

''ã¨`º« "Õ∞= [Ü«∞`Õ! ~å=∞<å^äÑŒ Ù¨ ~° ~å[~Ú# ÉèÏ㨯~° ¿ã`«∞ѨuKÕ xi‡`«"∞≥ #ÿ 㨇 $u zǨÏflO
Wk. ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ`«#∞ áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ ¢Ñ¨Kå~°O KÕÜ«∞_®xÔH· ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
KÕѨ\ ˜ì# x™êfi~°÷ HÍ~åºÅ Ѷ¨e`«OQÍ K«i¢`« Hõhqh Z~°∞QÆx q[Ü«∞=¸, H©sÎ PÜ«∞##∞
=iOKå~Ú. P `«~°∞"å`« =∂`«$^ÕâßxH˜ uiy =ã¨∂Î PÜ«∞# WHõ¯_» J_»∞y_®~°∞. PÜ«∞#
`«=∞ áêâßÛ`«º t+¨μºÅ`À ÉèÏ~°`« Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ `«=∞ k=ºáê^•~°qO^•Å#∞
"≥∂Ñ≤# Ѩq¢`« ã¨÷ÅOÖ’ D ã¨∂ÎѨO xi‡`«"≥∞ÿ#k. 27 [#=i 1897.——
¢Ñ¨ã¨∞Î`«O HÍ#=KÕÛ q[Ü«∞ ã¨∂ÎѨO W\©=e HÍÅOÖ’ xi‡`«=∞~ÚOk. 1950ÅÖ’
~å"Õ∞â◊fi~°OÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞ ѨÙ#~å"å㨠HÍ~åºÅÖ’ áêÖÁæ#fl ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ ã¨<åflºã¨∞Å∞ ZO`«
¢Ñ¨Ü«∞uflOz#ѨÊ\˜H© ~åA xi‡Oz#@∞¡ K≥ѨCH˘<Õ XHõ q[Ü«∞ ã¨∂ÎѨ"≥∂, ^•xx QÆ∞iOz#
ã¨=∂Kå~°"≥∂ ÅaèOK«ÖË^Œ∞.
28 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

H˘O`«¿ãѨ٠q¢âßOu fã¨∞H˘#fl `«~°∞"å`«, PÜ«∞##∞ ~å[ã¨Éèí‰õΩ Q“~°=ѨÙ~°

ã¨û~°OQÍ `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. ~å[ã¨ÉèíÖ’ JѨÊ\˜ˆH "ÕÖ=∞Ok ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ
L<åfl~°∞. ~åAQÍi ™È^Œ~°∞_≥·# ~å*Ï k#Hõ~° ¿ã`«∞Ѩu ™êfiQÆ`« Ѩ¢`åxfl K«kq,
^•xx XHõ |OQÍ~°∞ #y+‘`À ‰õÄ_ç# ¿Ñ\˜HõÖ’ J=∞iÛ ™êfig∞rH˜ ã¨=∞iÊO
Kå_»∞. JHõ¯_» ™êfig∞r XHõ =∞ǨϟѨ<åºã¨O KÕâß~°∞.
™êfig∞r ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~° q[Ü«∂xH˜ *Ï˝Ñ¨Hõ zǨÏflOQÍ =∞¢^•ã¨∞ Hõ~°=Ù
x"å~°} xkèH˜ ¢Ñ¨[Å∞ K«O^• áÈQÆ∞KÕ¿ã Ѩ^äŒHÍxfl ~åAQÍ~°∞ ¢Ñ¨Hõ\ ˜OKå~°∞.
=∞~åfl_»∞ ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#s áê~î°âßÖÖ’ ™êfig∞r XHõ ¢Ñ¨ã¨OQÆO KÕâß~°∞.
™êfig∞r Q“~°"å~°÷O ~åAQÍ~°∞ ^Œ~åƒ~°∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. P ^Œ~åƒ~°∞Ö’ ~åA
QÍiH˜ '~å[i¬— J<Õ a~°∞^Œ∞#∞ ™êfig∞r Xã¨QÍ~°∞. ~åAQÍ =º=ǨÏiã¨∂Î J^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ |∞∞+≤QÍ#∂ q~ålÅ∞¡`«∞<åfl_»x P a~°∞^Œ∞‰õΩ J~°÷O. P ~ÀA ~åA
HÀÔ~¯ "Õ∞~°‰õΩ 'ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ â◊HÍκ~å^èŒ#— J<Õ JOâ◊OÃÑ· á¶È<À¢QÍѶπÖ’ (^èŒfix
¢QÍǨÏHõ Ü«∞O¢`«O) ™êfig∞r ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞.
K≥<≥·flH˜ =ã¨∂Î#fl ^•iÖ’ ™êfig∞rH˜ J<ÕHõ KÀ@¡ #∞O_ç PǨfi<åÅ∞
=KåÛ~Ú. PÜ«∞#‰õÄ ^ÕǨÏO J<Õk XHõ\ ˜ LO^Œh, ^•xH˜ q¢âßOf x¢^• J=
ã¨~°=∞h Éèí‰õΩÎÅ∞ q㨇iOz#@∞¡QÍ `Àã¨∞Î#flk. D ¢Ñ¨Ü«∂
Ѩ~°=∞‰õΩ_ç,
=∂<å=∞^Œ∞Ô~·
}OÖ’ HõΔ}O ‰õÄ_® x¢kOK«‰õΩO_® PÜ«∞# QÆ_çÑ≤# ~ÀAÅ∞
H˘xfl L<åflÜ«∞O>Ë Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. âßs~°Hõ ¢â◊=∞Å#∞
H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® ÖˇH˜¯OK«Hõ `«=∞ â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ PǨfi<åÅ#∞ =∞xflOKå~°∞.
[#=i 31 `Õn J~°ú~å¢u ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~°O #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi Ѷ≤¢|=i
1 = `Õn "Õ‰õΩ=*Ï=Ú# Ѩ~°=∞‰õΩ_ç KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. QÆ∞¢~°Ñ¨Ù |O_çÖ’ 23 "≥∞ÿà◊√§
Ѩܫ∞xOz# ™êfig∞r x¢kOK«ÖË^Œx „Ѩ`ÕºH˜Oz K≥ѨÊ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. Ѩ~°=∞‰õΩ_çÖ’
ã¨=∞iÊOz# ™êfiQÆ`« Ѩ¢`åxH˜ ã¨ÊOkã¨∂Î JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∂^è•#OQÍ ™êfig∞r
¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞.
Ѩ~°=∞‰õΩ_çÖ’ H˘xfl QÆO@Å¿ãѨ٠=∂¢`«"Õ∞ QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« ™êfig∞r
JHõ¯}∞‚O_ç 15 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’x =∂<å=∞^Œ∞Ô~·H˜ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» =∂<å
=∞^Œ∞Ô~· ѨÙ~°[#∞Å`À t=QÆOQÆ ¢Ñ¨*ÏhHõ=¸ Hõeã≤ ™êfig∞rH˜ Ѷ¨∞#OQÍ
™êfiQÆ`O« ѨeHÍ~°∞. P Tà◊¡ [g∞O^•~°∞Å∂ P ™êfiQÆ`« HÍ~°º¢H=õ ∞OÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞.
¢Ñ¨ã¨OQÍ#O`«~°O P<å\˜ ~å¢u ™êfig∞r JHõ¯_Õ QÆ_çáê~°∞.
 `«q∞à◊<å_»∞Ö’ 29

L^ŒÜ«∞O Ô~·Å∞Ö’ |Ü«∞Å∞^Õi# ™êfig∞r |$O^ŒO, Ѩk#fl~° QÆO@ʼnõΩ

=∞^Œ∞Ô~· KÕ~°∞H˘Ok. JHõ¯_» PÜ«∞# ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤Ü≥ÿ∞# t"å#O^Œ™êfiq∞ PÜ«∞
=∞^Œ∞Ô~· ##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. JHõ¯_» ‰õÄ_® Ѷ¨∞#™êfiQÆ`«O ÅaèO
zOk. P `«~°∞"å`« ~å=∞<å^äŒÑ¨Ù~°Ñ¨Ù ~åAQÍi '~å=∞<å^äŒ
HÀ\˜— J<Õ ~å[ Éèí=#OÖ’ ™êfig∞r |ã¨KÕâß~°∞. Ü«∞^䕢ѨHÍ~°O WHõ¯_» ‰õÄ_®
Éèí‰õΩÎÅ∞ `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ ™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O =KåÛ~°∞. H˘O^Œ~°∞ ѨO_ç`«∞Å∞
=zÛ ™êfig∞r`À KåÖÏ¿ãѨ٠=∂\Ï¡_®~°∞. =ÚH˜Î, =∂Ü«∞, É∫^Œú`«`åÎ fiÅ =O\˜
JOâßÅ∞ "åi K«~°ÛÖ’¡ KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú. P `«~°∞"å`« ™êfig∞r g∞<åH©Δ ^Õ"å
ÅÜ«∂xH˜ "≥o¡ ^≥·=^Œ~°≈#O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. ѨÓ~°‚‰õΩOÉèíO`À PÅÜ«∞ ã≤|ƒOk
™êfig∞rH˜ ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞† ^Õ"åÅÜ«∞ PÉèí~°}ÏÅ∞ `≥zÛ PÜ«∞#‰õΩ K«∂Ñ≤O
Kå~°∞. "å\˜Ö’ 'QÆ[ "≥∂u— (U#∞QÆ∞ =Ú`«ºO) ¿Ñ~˘¯#^Œy#k.
JHõ¯_» #∞O_ç <Õ\ ˜"£ HõàÏâßʼnõΩ "≥àÏ¡~°∞. ™êÜ«∞O¢`«O 5 QÆO@Å
¢áêO`«OÖ’ JHõ¯_» PÜ«∞#‰õΩ Ñ¶¨∞#™êfiQÆ`« q∞KåÛ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ã¨ÊOkã¨∂Î
™êfig∞r ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞. ''ã¨<åflºã¨∞ʼnõÄ ^ÕǨÏO JO@∂ XHõ\ ˜ LOk——
Jx QÆ∞~°∞ÎKÕã≤ `«=∞ JÅã¨@#∞ =ºHõÎO KÕã¨∂Î, =¸_»∞ "å~åÅáê@∞ Z_»`≥QÆ
‰õΩO_® Ѩܫ∞xOK«=Åã≤ =zÛ#O^Œ∞# `å#∞ ã¨∞n~°…OQÍ ¢Ñ¨ã¨OyOK«ÖËHõáÈ`«∞
#flO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r qKå~°O "≥e|∞KåÛ~°∞.
~å¢u Ѩk#fl~°‰õΩ ™êfig∞r Ô~·Å∞Ö’ ‰õΩOÉèíHÀ}ÏxH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. P
150 "≥∞ÿà◊¡ =∞^茺 ^Œ∂~°OÖ’ <≥ÅH˘#fl ^•^•Ñ¨Ù Jxfl Ô~·Å∞ xÅÜ«∂ÅÖ’#∞
Éèí‰õΩÎÅ∞ "ÕÖÏkQÍ QÆ∞q∞QÆ∂_®~°∞. u~°∞zÛÖ’ Ô~·Å∞ 25
‰õΩOÉèíHÀ}O
xq∞ëêÅ∞ PyOk. JHõ¯_» XHõ ™êfiQÆ`« Ѩ¢`«O K«kq
™êfig∞rH˜ ã¨=∞iÊOKå~°∞. `«O*Ï=Ó~°∞Ö’#∂ J>Ë¡ [iyOk.
zHÍQÀÖ’ ™êfig∞r á⁄Ok# JYO_» q[Ü«∂xfl ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘x
‰õΩOÉèíHÀ}OÖ’#∂ J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞rx âߡѶ≤∞ã¨∂Î |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨ÉèíÅ∞
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O ™êfig∞r ã¨fiÜ«∞OQÍ =zÛ áêÖÁæ#fl Jaè#O^Œ# ã¨Éèí#∞
ѨÙ~°[#∞Å∞ Ѷ¨∞#OQÍ [iáê~°∞. ѨÙ~°[#∞Å `«~°Ñ¶¨Ù#, q^•º~°∞÷Å `«~°Ñ¶¨Ù# áÈ~°ì~ü
\∫<£Ç¨Å∞Ö’ Ô~O_»∞ ™êfiQÆ`« Ѩ¢`åÅ#∞ ã¨=∞iÊOKå~°∞. JHõ¯_» '"Õ^•O`«
¢Ñ¨Kå~°O— J<Õ JOâ◊O g∞^Œ ™êfig∞r ã¨∞n~°…OQÍ ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞.
K≥<≥·flÖ’ PÜ«∞# ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ∞ H˘#™êyOK«=Åã≤ LOk. q¢âßOu J~°∞^≥·
áÈ`ÀO^Œx ¢QÆÇ≤ÏOz# J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞, PÜ«∞# ‰õΩOÉèíHÀ}OÖ’ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞
|ã¨KÕã≤ q¢âßOu fã¨∞HÀ=_®xH˜ `«y# U~åÊ@∞¡ KÕâß~°∞. JѨC_»∞ u~°∞zÛH˜
S4
30 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

K≥Ok# J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞ H˘O^Œ~°∞ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘x, ‰õΩOÉèíHÀ}OÖ’ |ã¨

KÕÜ«∞É’ÜÕ∞ =¸_»∞ ~ÀAÖ’¡ XHõ ~ÀA ~°^Œ∞ÌKÕã¨∞H˘x u~°∞zÛH˜ =zÛ áê=#O
KÕÜ∞« =∞x Ji÷OKå~°∞. 750 =∞Ok q^•º~°∞Å÷ ∞ ã¨O`«HÍÅ∞ KÕã#≤ q#fláêxfl "å~°∞
™êfig∞r =ÚO^Œ∞ LOKå~°∞. ™êfig∞r q#¢=∞OQÍ P PǨfi<åxfl u~°ã¨¯iOKå~°∞.
™êfig∞r <åÅ∞ˆQà◊¡ ¢H˜`«O K≥<≥·fl‰õΩ =zÛ=Ù#flѨC_»∞ XHõ ~ÀA `«=∞ `«e¡
K«xáÈ~Ú#@∞¡ HõÅ Hõ<åfl~°∞. ^•<À¡x x*Ïxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xÔH· =ÅOÔQ·=∂<£
Ö’x QÀqO^ŒK≥\ ˜ì J<Õ ¢¿Ñ`å`«‡Å`À =∂\Ï¡_Õ =ºH˜Î =^ŒÌ‰õΩ
J^Œ∞ƒù`åÅ∞ =^Œ∞Ì
PÜ«∞##∞ `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. HõÅ x[O HÍ^Œx `≥eÑ≤,
™êfig∞r P~å\Ïxfl LѨâ◊q∞OѨ*Ëâß_»∞ QÀqO^ŒK≥\ ˜ì. J`«_»∞ ‰õΩOÉèíHÀ} ™êfiQÆ`«
ã¨Éèí [#ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ xÅ|_ç LO_»_»O K«∂ã≤ ™êfig∞r, P`«}˜‚ Ñ≤ez, `«~°∞
"å`« `«=∞#∞ q_çQÍ HõÅ∞ã¨∞HÀ=∞<åfl~°∞. QÀqO^ŒK≥\ ˜ì =zÛ#ѨC_»∞ ™êfig∞r
J`«}˜‚, ''g∞‰õΩ J^Œ∞ƒù`«â◊‰õΩÎÅ∞ L<åflÜ«∞x <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. Jk g∞‰õΩ _»|∂ƒ,
MϺf qiqQÍ ã¨=∞‰õÄiÛÃÑ@ì_»O x[O. HÍx P^蕺u‡‰õ`« q+¨Ü«∞OÖ’ g∞~°∞
XHõ¯ J_»∞QÆ∞ Ãã·`«O ѨÙ~ÀQÆq∞OK«ÖË^Œ∞. ZHõ¯_» ¢áê~°OaèOKå~À JHõ¯_Õ Py
áÈÜ«∂~°∞. J^Õ Hõ^• x[O? ÉèíQÆ=^Œaè=ÚYOQÍ g∞ =∞#ã¨∞û HÍã¨Î~Ú<å
"≥o¡O^•?—— Jx J_çQÍ~°∞. QÀqO^ŒK≥\ ˜ì ™êfig∞r =ºHõÎѨ~°z# x*Ïxfl JOw
HõiOKå_»∞. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''g∞ =∞#ã¨∞û ÉèíQÆ=O`«∞x "≥·Ñ¨Ù =∞~°Å‰õΩO>Ë D
â◊‰õΩÎÅ =Å# ¢Ñ¨Ü≥∂[#O UO LOk? ÉèíQÆ=^•#O^•xfl XHõ™êi g∞~°∞ K«q
K«∂¿ãÎ, P `«~°∞"å`« W=hfl x~°~°÷HÍÅx ¢QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞—— Jx, QÀqO^ŒK≥\ ˜ìx
PeOQÆ#O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. z¢`«O Uq∞@O>Ë, <å\˜#∞O_ç QÀqO^ŒK≥\ ˜ì J^Œ∞ƒù`«
â◊‰õΩÎÅ∞ ã¨=∞ã≤áÈÜ«∂~Ú. PÜ«∞# ÉèíQÆ=O`«∞xÔH· =∞<À"庉õΩÅ`«`À, ã¨O™ê~åxfl
`«ºlOz# =ºH˜ÎÖÏ rqOKå_»∞.
‰õΩOÉèíHÀ}O #∞O_ç K≥<≥·fl (194 "≥∞ÿà◊√¡) Ѩܫ∞#O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. Ѷ≤¢|=i
5= `Õn ~å¢u 10–45 QÆO@ʼnõΩ Ô~·Å∞ |Ü«∞Å∞^ÕiOk. ™êfiq∞ x~°O[<å#O^Œ,
™êfiq∞ t"å#O^Œ, QÆ∞_çfi<£, u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ ™êfig∞rx
Ô~·Å∞ Ѩ\Ïì g∞^Œ
`«Å P#∞Û^•O
HõÅ∞ã¨∞H˘#fl ¢á⁄ÃѶã¨~ü ~°OQÍKå~°º ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ ™êfig∞r`À
Ѩܫ∞xOKå~°∞. ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ XHõ ~ÀA =ÚO^Õ
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. D ¢Ñ¨Ü«∂}OÖ’#∞ ^•iá⁄_»=Ù<å Ѷ¨∞#™êfiQÆ`åÅ∞ PÜ«∞#
HÀã¨O HÍK«∞H˘x L<åfl~Ú. ''*ˇ· ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ =∞ǨÏ~å*òrH© *ˇ·—— J<Õ x<å
^•Å∞ q∞#∞fl=Ú\Ïì~Ú. =∂Ü«∞=~°O Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’ Ô~·Å∞ ¢Ñ¨"ÕtOz#ѨC_»∞
 `«q∞à◊<å_»∞Ö’ 31

ã¨=∞Ü«∞O ~å¢u 11–30 QÆO@Å~Ú LO@∞Ok. JHõ¯_» Ѩk xq∞ëêÅ∞ Ô~·Å∞

PyOk. JHõ¯_» ‰õÄ_® "ÕÖ=∞Ok QÆ∞q∞QÆ∂_®~°∞. ™êfiQÆ`«Ñ¨¢`«O K«kq,
ã¨=∞iÊOKå~°∞.
=∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O P~°∞ QÆO@ʼnõΩ Ô~·Å∞ K≥OQÆÅÊ@∞ì KÕiOk. The
Madras Mail, The Hindu Ѩ¢uHÍ qÖËY~°∞Å∞ JHõ¯_» Ô~·Å∞Ö’ ZHͯ~°∞. "å~°∞
K≥<≥·fl ^•HÍ ™êfig∞r`À ÉèË\ © [iÑ≤, "å\˜x Ѩ¢uHõÅÖ’ ¢Ñ¨K«∞iOKå~°∞.
K≥<≥·flH˜ =ÚO^Œ∞#fl XHõ ¿ãì+¨<£Ö’ Ô~·Å∞ PQÆ^Œ∞. HÍx ™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O
`«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ =zÛ# [#O Ô~·Å∞#∞ H˘OK≥O¿ãѨ~Ú<å PÑ≤OK«=∞x ¿ãì+¨#∞
=∂ã¨ì~ü#∞ "Õ_»∞H˘<åfl~°∞. J`«_»∞ JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOK«ÖË^Œ∞. ™êfig∞rx XHõ™êi
J~Ú<å HõàÏ¡~å K«∂_»_®xH˜ QÆ∞q∞QÆ∂_ç# P [#ã¨=¸Ç¨ÏO, XHõi "≥O@
XHõ~°∞QÍ Ô~·Å∞Ѩ\ÏìÅ g∞^Œ J_»¤OQÍ Ñ¨_»∞H˘<åfl~°∞. QÆ`«ºO`«~°O ÖËHõ Ô~·Å∞#∞
PѨ=Åã≤ =zÛOk. ™êfig∞r L^ÕfiQÆO`À K«eOzáÈÜ«∂~°∞. |Ü«∞@‰õΩ =zÛ
PáêºÜ«∞ѨÓi`«"≥∞ÿ# ^Œ$‰õΩ¯Å`À [#ã¨=¸Ç¨xfl K«∂ã≤, `«=∞ Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å∞
ÃÑ·ÔHuÎ "åix =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ Pj~°fikOKå~°∞. Ô~·Å∞ Hõ^ŒeOk.


 K≥<≥·flÖ’
ÉèíQÆ=`Õû=HÍ =iúÅ∞¡!
ã¨<å`«# =ÚxQÆ} K«~°} ¿ã=HÍ =iúÅ∞¡!
âßOu ¢Ñ¨=HõΉõΩ ™êfiQÆ`«O!
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ¢Ñ¨â◊ã¨Î `«#Ü«ÚxH˜ ã¨∞™êfiQÆ`«O!
ó K≥<≥·fl ™êfiQÆ`« Hõ=∂#∞ (arch)ÅÖ’x "åHͺÅ∞

™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ#∞ Hõ#∞Q˘#flk `«q∞à◊<å_Õ Jx ã¨QÆ~°fiOQÍ K≥ѨCHÀ=K«∞Û.

|Ǩïâß JO^Œ∞=ÖË¡<Õ"≥∂ ™êfig∞rH˜ `«q∞à◊<å_»∞ Ѩ@¡ ZO`À #=∞‡HõO. PÜ«∞#
`«q∞à◊<å_»∞Ö’ KÕã≤# ¢Ñ¨ã¨OQÍÅÖ’ D #=∞‡Hõ=¸, Pâ◊Å∂
K≥<≥·fl Ü«Ú=‰õΩÅ g∞^Õ
<å Pâ◊
ã¨Ê+¨ìOQÍ K«∂_»=K«∞Û. ''K≥<≥·fl1 Ü«Ú=‰õΩÖÏ~å! g∞ g∞^Õ
Pâ◊Å∞ ÃÑ@∞ìH˘<åfl#∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. JO^Œ∞ˆH `«=∞
ÖËYÅÖ’ ¢Ñ¨™êÎqOz L<åfl~°∞. J^ÕHÍHõ, PÜ«∞# Ñ≤Å∞ѨÙ#‰õΩ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ K≥q
Xyæ, XHõ ã¨∞ã≤÷~°"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ ˆHO¢^ŒO `«q∞à◊<å_»∞Ö’ <≥ÅH˘ÖÏÊeûOkQÍ K≥<≥·fl
ѨÙ~°[#∞ÖË PÜ«∞#‰õΩ q#flqOKå~°∞.
`å#∞ Hõ#∞Q˘#fl XHõ ã¨<åflºã≤ áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ
q[Ü«∞ ˆH`«<åxfl ZQÆ∞~°"Õã≤ =∂`«$^ÕâßxH˜ uiy=ã¨∂Î#flѨC_»∞ `«q∞à◊<å_»∞,
=ÚYºOQÍ K≥<≥·fl ZO`« =∞ǨÏ^•#O^ŒO á⁄Ok=ÙO@∞Ok! PÜ«∞#‰õΩ WzÛ#
™êfiQÆ`«O ÖÏO\˜k JO`«^•HÍ U ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩxH©, =∞ˆ~ W`«~° <åÜ«∞
‰õΩxH© WzÛ=ÙO_»ÖË^Œx The Hindu ÖÏO\˜ k#Ѩ¢uHõÅ∞ "åºMϺxO
Kå~Ú.

1. <Õ\ ˜ '`«q∞à◊<å_»∞— <å_»∞ K≥<≥·fl (=∞¢^•ã¨∞) =∂QÍ}OQÍ ¿Ñ~˘¯#|_»¤k. `«q∞à◊<å_»∞,

^•x K«∞@∂ì=Ù#fl H˘xfl ¢áêO`åÅ∞ HõÅã≤# „áêO`«=∞x WHõ¯_» 'K≥<≥·fl—H˜ J~°÷O K≥ѨCHÀ"åe.

32
 K≥<≥·flÖ’ 33

™êfig∞rH˜ ™êfiQÆ`O« K≥Ñʨ _»O HÀã¨O 1896 _çÃãO|~ü =∂™êO`«OÖ’ U~åÊ@∞¡

¢áê~°OÉèí"≥∞ÿ<å~Ú. _çÃãO|~ü 21= `Õn JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò `«k`«~°∞Å∞ "≥∞s<å
ã¨=Ú¢^Œf~°OÖ’ <≥ÅH˘x=Ù#fl H“ã≤Öò ÔH~°fl<£1 (Castle
™êfiQÆ`« U~åÊ@∞¡
Kernen) J<Õ Éèí=#OÖ’ ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ ™êfiQÆ`« ã¨OѶ¨∂xfl
U~°Ê~°Kå~°∞. ™êfig∞r t+¨μºÖˇ·# JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò, ÉÏÖÏr~å=Ù, Ñ≤. ã≤OQÍ~°
"ÕÅ∞ "≥Ú^ŒeÜ«∂~ü, K≥<fl·≥ ѨÙ~°¢Ñ=¨ ÚY∞Öˇ#· q. ÉèÏ+¨ºO JÜ«∞ºOQÍ~ü, q. Hõ$+¨™‚ êfiq∞
JÜ«∞º~ü, q.ã≤. âıëêKå~°º, ¢á⁄ÃѶã¨~ü ~°OQÍKå~°º, ¢á⁄ÃѶã¨~ü ÔH. ã¨∞O^Œ~°~å=∞
JÜ«∞º~ü, _®Hõì~ü #OAO_»~å=Ù, Ñ≤.P~ü. ã¨∞O^Œ~° JÜ«∞º~ü D ™êfiQÆ`« ã¨OѶ¨∞
ã¨Éèí∞ºÅ∞. <åºÜ«∞=¸iÎ ã¨∞¢|Ǩχ}º JÜ«∞º~ü D ã¨OѶ¨∞ J^茺‰õΔ`« ÉÏ^茺`«#∞
ã‘fiHõiOKå~°∞. käÜ≥∂™êѶ≤HõÖò ™⁄Ãã·\ ©H˜ K≥Ok# HõÅflÖò PÖϯ\ò, ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
¢ÔH·ã¨Î= =∞`« ¢Ñ¨Kå~å~°÷O =zÛ# _®Hõì~ü Ѷ¨~À*ò ‰õÄ_® D ™êfiQÆ`« ã¨OѶ¨∞OÖ’
ã¨Éèí∞ºÅ=_»O QÆ=∞<å~°›O.
ZQÆ∂‡~°∞ Ô~·Å∞ xÅÜ«∞O #∞O_ç HÍã≤Öò ÔH~°fl<£ ^•HÍ JÅOHÍ~°Ü«Ú`«"≥∞ÿ#
Hõ=∂#∞Å∞ (arches), `À~°}ÏÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q J=∞~°Û_®xH˜ U~åÊ@∞¡ KÕâß~°∞.
HÍã≤Öò ÔH~°fl<£‰õΩ Z^Œ∞~°∞QÍ XHõ ѨOki xi‡OKå~°∞. ™êfig∞r |㨠KÕÜ«∞_®xH©,
PÜ«∞# ™êfiQÆ`« U~åÊ@¡ HÀã¨=¸ HõÅflÖò PÖϯ\ò XHõ Éèí=<åxfl, XHõ ǨÅ∞#∞
ã≤^ŒúO KÕã≤ LOKå_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r HÍã≤Öò ÔH~°fl<£Ö’<Õ |㨠KÕâß~°∞.
™êfig∞r ~åHõ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x `«q∞à◊<å_»∞Ö’x W`«~° ¢áêO`åÅ #∞O_ç ‰õÄ_®
[#O `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ K≥<≥·fl ~å™êQÍ~°∞. "åiÖ’ Ü«Ú=‰õΩÅ∂, q^•º~°∞÷Å∂
JkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÅ∞. |Ü«∞\˜ Tà◊¡ #∞O_ç ѨsHõΔÅ∞ ¢"åÜ«∞_®xH˜ =zÛ# q^•º
~°∞÷Å∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ ѨsHõΔÅ∞ =Úyã≤# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® ™êfig∞rx ^Œi≈OK«_»OHÀã¨O
K≥<≥·flÖ’<Õ LO_çáÈÜ«∂~°∞. |㨠J^≥Ì ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flѨÊ\˜H©, `«HõΔ}"Õ∞ WO\˜H˜ uiy
~°=∞‡x `«e¡`«O¢_»∞Å∞ áÈ~°∞ÃÑ_»∞`«∞#flѨÊ\˜H© MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞Hõ "å~°∞ ™êfig∞rÔH·
"Õz=Ù<åfl~°∞. ~ÀAÅ∞ QÆ_çKÕH˘nÌ, '™êfig∞r ZѨC_»∞ =ã¨∞Î<åfl~°∞?— J#fl ¢Ñ¨â◊fl
JO^Œi =∞#ã¨∞ûÖ’¡#∂ "≥∞^ŒÅ™êyOk.

1. K≥<≥·fl "≥∞s<å ã¨=Ú¢^Œf~°OÖ’ <≥ÅH˘x=Ù#fl D JO^Œ"≥∞ÿ# Éèí=#OÖ’ =∞OK«∞QÆ_»¤Å#∞

xÅfiKÕÜ«∞_»O =Å# Jk SãπǨÏ∫ãπ Jx ¿Ñ~˘¯#|_çOk. ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ U`≥Oz#
~ÀAÖ’¡ D Éèí=<åxfl PÜ«∞#‰õΩ |ã¨QÍ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O 'q"ÕHÍ#O^Œ QÆ$ǨÏO—QÍ
¿Ñ~°∞ =∂~°Û|_ç, =¸ºlÜ«∞"£∞, ™êfig∞r á¶È\’ QͺÅs J=∞~°Û|_®¤~Ú. K≥<≥·fl ¢j~å=∞Hõ$+¨‚
=∞~î° âßYQÍ q~ålÅ∞¡`ÀOk.
34 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

K≥<≥·fl ã¨g∞ѨOÖ’x XHõ Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’ ™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O [#O

Ô~·Å∞Ѩ\ÏìÅ g∞^Œ J_»¤OQÍ Ñ¨_»∞HÀ=_»O WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ K«∂âßO. P
|$O^ŒOÖ’ ã¨∂~°*ò~å=Ù1 J<Õ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ L<åfl_»∞. =∞Ǩ
=∞`«ûºHÍ~°∞Å
P#O^ŒO ~å¢+¨ì‰õΩ K≥Ok# DÜ«∞# ™êfig∞r =∂`«$^ÕâßQÆ=∞#O
QÆ∞iOz qx PÜ«∞# ^Œ~°≈<å~°÷O =KåÛ_»∞. Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’
™êfig∞rx K«∂ã≤# `«~°∞"å`« PÜ«∞# K≥<≥·fl "≥à◊¡^ŒÅK«∞H˘<åfl_»∞† HÍx ¢Ñ¨Ü«∂
}ÏxH˜ ã¨iѨ_» ÃÑ·HõO ÖË^Œ∞ Hõ#∞Hõ ã¨=Ú¢^Œf~°O "≥O@ #_»=<å~°OaèOKå_»∞.
^•iÖ’ =∞`«ûºHÍ~°∞Å QÆ∞_çÃãÅ∞ L<åfl~Ú. Jxfl QÆ∞_çÃãÅÖ’#∞ =~°∞ã¨QÍ náêÅ∞
"≥eyOѨ|_ç P ¢áêO`«O ¢Ñ¨HÍâ◊=O`«OQÍ ^Àº`«Hõ=∞~ÚOk. JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O
`≥eÜ«∞x ã¨∂~°*ò~å=Ù JHõ¯_»∞#fl "åiÖ’ XHõix ^•xx QÆ∞iOz J_çQÍ_»∞.
''Uq∞\©, g∞‰õΩ `≥eÜ«∞^•? [QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞ K≥<≥·fl qKÕÛã¨∞Î<åfl~°∞—— J#fl ["å|∞
=zÛOk. ™êfig∞r ~åHõ QÆ∂iÛ ¿Ñ^ŒÖˇ·# =∞`«ûºHÍ~°∞ʼnõΩ Ãã·`«O `≥eã≤ LO_»_»O
PÜ«∞#‰õΩ Pâ◊Û~°ºO HõeyOzOk.
ZQÆ∂‡~°∞ ~Ô Å· ∞ xÅÜ«∞O #∞O_ç "≥∞s<å ^•HÍ ÉÏ@Åhfl `À~°}ÏÅ`À kfiQÆ∞}©
Hõ$`«"≥∞ÿ# JO^•Å#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘<åfl~Ú. ''q"ÕHÍ#O^• =iúÅ∞¡!, ''ÉèíQÆ=`Õû=HÍ
=iúÅ∞¡!——, ''ã¨<å`«# =ÚxQÆ} K«~°} ¿ã=HÍ =iúÅ∞¡!——, ''P^èŒ∞
™êfig∞r
qKÕÛã¨∞Î<åfl~°∞!
xHõ ÉèÏ~°`=« ∂ =iúÅ∞¡!——, ''™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ‰Ωõ ã¨∞™êfiQÆ`O« !——,
''âßOu ¢Ñ=¨ Hõ‰Î Ωõ ™êfiQÆ`O« !——, ''¢j~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ ¢Ñ⨠ã◊ Ψ `«#Ü«ÚxH˜
ã¨∞™êfiQÆ`«O!—— ''ѨÙ~°∞+¨ ã≤OǨxH˜ ™ê^Œ~° ™êfiQÆ`«O!—— ÖÏO\˜ =K«<åÅ∞#fl
Ѩk¿ÇÏ_»∞ JÅOHÍ~°Ü«Ú`«"≥∞ÿ# Hõ=∂#∞Å∞ (arch) ^•i á⁄_»=Ù<å xi‡`«
"≥∞ÿ<å~Ú. ''UHõO ã¨`ü q„áê |Ǩï^è• =^ŒxΗ— (ã¨`«ºO XHõ¯>Ë =∞Ǩ`«∞‡Å∞ ^•xx
ѨÅ∞ ~°HÍÅ∞QÍ ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞) J#fl "Õ^Œ =K«#=¸ ѨÅ∞KÀ@¡ HÍ#=zÛOk.
Ѷ≤¢|=i 6= `Õn "Õ‰õΩ=*Ï=Ú #∞O_Õ Ô~·Å∞ xÅÜ«∞O =^ŒÌ‰õΩ [#O `«O_ÀѨ
`«O_®Å∞QÍ ~å™êQÍ~°∞. \˜ÔH\ò L#fl"åiH˜ =∂¢`«"Õ∞ Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’H˜ J#∞
=∞u L#flѨÊ\˜H©, Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’ Wã¨∞Hõ"Õ¿ãÎ ~åÅ#O`«QÍ [#O ¢H˜H˜¯iã≤
L<åfl~°∞. Ѩ`åHÍÅ∞, `À~°}ÏÅ`À Ô~·Å∞ xÅÜ«∞O Hõ#∞flŠѨO_»∞=QÍ LOk.
™êfig∞r Ѩܫ∞xOz# Ô~·Å∞ L^ŒÜ«∞O U_»∞#fl~° QÆO@ʼnõΩ =zÛ KÕiOk.
™êfig∞r Ô~·Å∞ #∞O_ç kQÆQÍ<Õ ''*ˇ· q"ÕHÍ#O^•!—— J#fl [Ü«∞[Ü«∞^è•fi<åÅ∞

1. HÍÖÏO`«~°OÖ’ xâ◊ÛÜ«∂#O^Œ™êfiq∞ ¿Ñi@ ™êfig∞r t+¨μº_»Ü«∂º_»∞.

 K≥<≥·flÖ’ 35

q∞#∞fl=Ú\Ïì~Ú. ™êfig∞r g∞^Œ Ѩhfl\˜ =~°¬O zÅHõiOKå~°∞, QÆ∞ÖÏc

Ѩӈ~‰õΩÅ∞ K«ÖÏ¡~°∞. <åºÜ«∞=¸iÎ ã¨∞¢|Ǩχ}º JÜ«∞º~ü ™êfig∞rx ѨÙ+¨Ê=∂ÖÏ
ÅOHõ$`«∞x QÍqOz, ѨÙ+¨ÊQÆ∞K«ÛùO ã¨=∞iÊOz ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞. ™êfig∞r`À
ÉÏ@∞ ™êfiq∞ x~°O[<å#O^Œ, ™êfiq∞ t"å#O^Œ ‰õÄ_® Ô~·Å∞ #∞O_ç kQÍ~°∞.
"åi`ÀÉÏ@∞ ¢ÉÏǨχ}∞xÖÏ HõK«ÛáÈã≤ ^èÀ=u ^èŒiOz# QÆ∞_çfi<£ kQÆ_»O JO^Œ
ih Pâ◊Û~°ºÑ¨~°zOk. [#ã¨=∞‡~°ÌO HÍ~°}OQÍ ™êfig∞r Ju <≥=∞‡kQÍ<Õ |Ü«∞
@‰õΩ ~åQÆeQÍ~°∞. ÉϺO_»∞ "å^ŒºO ¢"≥∂yOk.
sîqQÍ L#fl Ô~O_»∞ `≥Å¡QÆ∞¢~åÅ∞ ѨÓxÛ# |O_çÖ’ ™êfig∞rx Pã‘#∞Å#∞
KÕâß~°∞. P |O_çx J<ÕHõ |à◊√¡ Tˆ~yOѨÙQÍ J#∞ã¨iOKå~Ú. =O^Œ‰õΩ ÃÑ·QÍ
'‰õΩ=∂~å, ~å!—
~°HõΔHõÉèí@∞Å∞ ~åHõáÈHõÅ#∞ ¢Hõ=∞|^ŒúO KÕÜ«∞™êQÍ~°∞. ^•i
á⁄_»=Ù<å ™êfig∞rÃÑ· ѨÙ=ÙfiÅ=~°¬O ‰õΩiã≤Ok. ѨO_»∞¡ "≥Ú^Œ
Öˇ·# HÍ#∞HõÅ#∞ Z_»`≥~°Ñ≤ ÖˉõΩO_® ã¨=∞iÊOKå~°∞.
™êfig∞rH˜ K≥<≥·fl áœ~°∞Å∞ JiÊã¨∂Î#fl h~å[<åÅ#∞ uÅH˜OK«_®xH˜
PÜ«∞# ¢Ñ¨^äŒ=∞ t+¨μº_≥·# ™êfiq∞ ã¨^•#O^Œ JHõ¯_»‰õΩ =zÛ=Ù<åfl~°∞. ¢H˜H˜¯iã≤#
[#ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ LO_»‰õΩO_® ^•iÖ’ XHõ ¢Ñ¨Hõ¯# xÅ|_ç `«=∞ QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ
`«q∞à◊<å_»∞ âߡѶ≤∞ã¨∂Î ¢Ñ¨}q∞Å¡_»O =∞ǨÏ^•#O^ŒO`À K«∂ã¨∂Î=ÙO_çáÈÜ«∂_»∞.
P ^•iÖ’ =ã¨∞Î#flѨC_»∞ ™êfig∞r ^Œ$+≤ì PÜ«∞# g∞^Œ Ѩ_çOk. PáêºÜ«∞`«
Hõ@ìÅ∞ `≥OK«∞HÀQÍ, ''‰õΩ=∂~å, ã¨^•#O^•! WHõ¯_»‰õΩ ~å—— Jx ™êfig∞r ˆHHõ"Õã≤,
|O_çx PÑ≤Oz, `«=∞ ¢Ñ≤Ü«∞`«=∞ ‰õΩ=∂~°∞}˜‚ ¢Ñ¨Hõ¯# ‰õÄ~ÀÛɡ@∞ìH˘<åfl~°∞.
^•iÖ’ XHõ KÀ@ [#ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ Hõ+¨ìѨ_ç ^•iKÕã¨∞H˘O@∂ XHõ =$^Œ∞ú
~åÅ∞ =zÛ ™êfig∞rH˜ ¢Ñ¨}q∞e¡Ok. ¢jÅOHõÖ’ ¢áê~°OÉèí"≥∞ÿ# ÉèÏ=# WHõ¯_®
"åºÑ≤OzOk† P =$^Œ∞ú~åÅ∞ ™êfig∞rx u~°∞*Ï˝# ã¨O|O^èŒ~ü
*Ï˝#ã¨O|O^èŒ =¸iÎ
J=`å~°OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OzOk. JÖψQ K≥|∞`«∂ *Ï˝#ã¨O|O^èŒ
=¸iÎ J=`å~°"≥∞ÿ# ™êfig∞rH˜ ¢Ñ¨}q∞e¡ `«# áêáêÅ #∞O_ç `å#∞ q=ÚH˜Î
á⁄Ok#@∞¡QÍ `≥eÑ≤Ok.
'PO¢^èŒ ¢Ñ¨HÍtHõ— HÍ~åºÅÜ«∞O Z^Œ∞@‰õΩ =zÛ#ѨC_»∞ Tˆ~yOѨ٠HÍ¿ãѨÙ
PyOk. JHõ¯_» ѨOki "Õã≤=Ù<åfl~°∞. K≥<≥·flÖ’ x=ã≤OKÕ `≥Å∞QÆ∞"åi `«~°Ñ¶¨Ù#
'=∞^Œ<å ~å!—
JHõ¯_» ™êfig∞rH˜ ™êfiQÆ`«O WKåÛ~°∞. <å_»∞ =ã¨O`« ѨOK«q∞
Ѩ~°fik#O† =∞#‡^äŒ∞_»∞ ÖË^• =∞^Œ#∞}˜‚ âߡѶ≤∞OKÕ ~ÀA Jk.
JO^•xH˜ =∂~°∞¿Ñ~°∞ =∞#‡^äŒ∞_»∞. P ™êfiQÆ`«OÖ’ =∞#‡^äŒ∞}˜‚, ™êfig∞rx áÈeÛ
¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞. ''=∞#‡^äŒ∞_»∞ ѨÓÅÉÏ}O`À ÔQÅ∞™êÎ_»∞† g∞~°∞ g∞ k=ºâ◊H˜Î`À,
36 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

g∞ HõO~î°ã¨fi~°O`À, g∞ =K«#â◊H˜Î`À ÔQeKå~°∞—— Jx "å~°∞ P ™êfiQÆ`« Ѩ¢`«OÖ’

`≥eÑ≤=Ù<åfl~°∞. =∞~˘Hõ KÀ@ ã¨O㨯 $`« ™êfiQÆ`«Ñ¨¢`«O ã¨=∞iÊOKå~°∞.
™êfig∞r Tˆ~yOѨ٠zO`å¢k¿Ñ@, <ÕÑ≤Ü«∞~ü áê~ü¯, =∞øO\ò~À_£, "åÖÏ*Ï
~À_£, KÕáêH±, ÃÑ·¢HÍѶπì û~À_£, cKü~À_£ QÆ∞O_® "≥o¡Ok. zO`å¢k¿Ñ@Ö’#∞, ѨÅ∞
W`«~° KÀ@¡Ö’#∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ™êfig∞rH˜ Hõ~°∂Ê~° Ǩ~°u Ѩ\Ïì~°∞. ^Õ=`å q¢QÆǨ
Å#∞ Tˆ~yOѨ٠xq∞`«ÎO |Ü«∞@‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈ`«∞#flѨC_»∞ áê\˜OKÕ qkèqÇ≤Ï`«
ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∂Åhfl P Tˆ~yOѨÙÖ’ `«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ áê\˜OKå~°x K≥ѨÊ_»O
Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞.
KÕáêH± =^ŒÌ XHõ Éèí[# |$O^ŒO Tˆ~yOѨÙÖ’ Hõeã≤Ok. JHõ¯_» ~å*Ï
Dâ◊fi~°^•ãπ |ǨÏ^Œ∂~ü U~åÊ@∞KÕã≤# JO^Œ"≥∞ÿ# Hõ=∂#∞ XHõ\ ˜ LOk. Tˆ~
yOѨ٠^•xx ^•@∞`«∞#flѨC_»∞ ÉϺO_£ |$O^ŒO ‰õÄ_® [`« KÕiOk. ˆHã≤Öò
ÔH~°fl<£ ^•HÍ D |$O^ŒO "å^•ºÅ∞ "å~Úã¨∂Î =zÛOk.
PYiH˜ Tˆ~yOѨ٠cKü~À_£ KÕiOk. JHõ¯_» ‰õÄ_® Tˆ~yOѨÙÖ’ Jã¨O
MϺ‰õΩÅ∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. giÖ’ q^•º~°∞÷Å∞ JkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÅ∞. D q^•º
~°∞÷Å∞, ™êfig∞r ZO`« K≥Ñ≤Ê<å q#‰õΩO_®, QÆ∞¢~åÅ∞ qÑ≤Ê"Õã≤ ã¨fiÜ«∞OQÍ `å"Õ∞
™êfig∞r |O_çx ˆHã≤Öò ÔH~°fl<£ ^•HÍ ÖÏQÍ~°∞. Jk ZO`« J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ^Œ$â◊ºO!
L^ŒÜ«∞O `˘q∞‡k#fl~° ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r ˆHã≤Öò ÔH~°fl<£ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞.
JHõ¯_» U~åÊ@∞ KÕã≤# ѨOkiÖ’ PÜ«∞#‰õΩ Ñ¶¨∞#™êfiQÆ`«O WKåÛ~°∞. P Éèí=Oux
J`«ºO`« ã¨∞O^Œ~°OQÍ JÅOHõiOz L<åfl~°∞. JHõ¯_» ‰õÄ_®
ˆHã≤Öò ÔH~°fl<£Ö’
™êfig∞rH˜ Ѷ¨∞# ™êfiQÆ`«O ÅaèOzOk. ã¨O㨯 $`«OÖ’#∂,
Hõ#fl_»OÖ’#∂ ™êfiQÆ`« Ѩ¢`åÅ∞ K«k"å~°∞. XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ‰õΩ¡Ñ¨Î"≥∞ÿ# ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ
J#O`«~°O HÍ~°º¢Hõ=∞O =Úyã≤Ok. ™êfig∞rH˜ q¢âßOu J=ã¨~°"≥∞ÿ#O^Œ∞#,
ã¨∞¢|Ǩχ}º JÜ«∞º~ü JO^ŒiH© ÃãÅqzÛ Ñ¨OÑ≤"Õâß~°∞.
™êfig∞r `«=∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å`À ֒ѨeH˜ "≥o¡ LáêǨ~°O ѨÙK«∞ÛH˘x
q¢âßOu fã¨∞H˘<åfl~°∞. HÍx Jk KåÖÏ¿ãѨ٠H˘#™êQÆÖË^Œ∞. K≥<≥·flÖ’ PÜ«∞#
HÍ~°º¢Hõ=∂Å#∞ ~°∂_èçѨ~°K«_®xH˜ JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ ™êfig∞r QÆk
Ö’H˜ "≥àÏ¡~°∞.1 ''<Õ#∞ UÜÕ∞ JOâßÅ g∞^Œ ¢Ñ¨ã¨OyOKåÖ’, "å\˜x g∞ˆ~ ZOÑ≤Hõ
1.D Éèí=#O <åÅ∞QÆ∞ JO`«ã¨∞ÎÅ∞ QÆÅk. ¢H˜Ok JO`«ã¨∞Î Éèí∂=∞\ÏìxH˜ kQÆ∞=# LOk.
^•xg∞^Œ =¸_»∞ JO`«ã¨∞ÎÅ∞<åfl~Ú. g\˜Ö’ Ô~O_À JO`«ã¨∞ÎÖ’ ™êfig∞r |㨠KÕâß~°∞.
¢Ñ¨ã¨∞Î`«O ^•xx ^蕺#=∞Ok~°OQÍ ~°∂á⁄OkOKå~°∞.
 K≥<≥·flÖ’ 37

KÕã≤ <å‰õΩ `≥eÑ≤`Õ KåÅ∞—— Jx ™êfig∞r K≥áêÊ~°∞. '<å L^Œº=∞ ¢Ñ¨}ÏoHõ—,

'ÉèÏ~°fÜ«∞ |∞∞+≤=ˆ~}∞ºÅ∞—, 'ÃÇ·ÏO^Œ= rq`«O: "Õ^•O`«O—, 'ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ÉèÏq
ÉèÏQÀº^ŒÜ«∞O— ÖÏO\˜ <åÅ∞QÆ∞ =ÚMϺOâßÅ#∞ "å~°∞ ZOÑ≤Hõ KÕâß~°∞.
™êfig∞r K≥<≥·flÖ’ `˘q∞‡k ~ÀAÅ∞ |ã¨KÕâß~°∞. Jk K≥<≥·fl ѨÙ~°[#∞ʼnõΩ
XHõ #=~å¢u. ¢Ñ¨u ~ÀE ™êfig∞r ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ`À, ÉèË\ ©Å`À ˆHã≤Öò ÔH~°fl<£ XHõ
#=~å¢u P#O^Œ ã¨O`«QÍ =∂iOk. P k=ºÑ¨Ù~°∞+¨μx ™êxfl^茺
ÉèÏQƺO á⁄Ok# ¢Ñ¨u XHõ¯~°∂ Ѩ~°=∂#O^Œ™êQÆ~°OÖ’
=Úxy`ÕÖÏ~°x K≥ѨÊ_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍÉ’^Œ∞. xs‚`« ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’<Õ ™êfig∞rx
HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ J#∞=∞u xKåÛ~°∞. HÍx [iyOk "Õ~°∞. L^ŒÜ«∞O #∞O_ç
™êÜ«∞O¢`«O ^•HÍ, J^Õ q^èŒOQÍ ~å¢u ‰õÄ_® Z_»`≥~°Ñ≤ ÖˉõΩO_® ѨÙ~°∞+¨μÅ∂
¢ã‘ÎÅ∂ =zÛ ™êfig∞rx ^Œi≈OK«∞HÀ™êQÍ~°∞. ™êfig∞r u~°∞*Ï˝# ã¨O|O^èŒ~ü
J=`å~°=∞<Õ ÉèÏ=# "åºÑ≤Oz#O^Œ∞=Å# [#ã¨=¸Ç¨ÏO WOHÍ JkèHõ"≥∞ÿOk.
x`«º=¸ ѨÅ∞=Ù~°∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ™êfig∞rx ^Œi≈OK«∞H˘x PÜ«∞# áê^Œ
Ѩ^•‡Å ¢"≥∂ŠѨÙëêÊÅ∞ JiÊOz, ѨÓlOKå~°∞. u~°∞Ѩu #∞O_ç =zÛ# XHõ
=$^Œ∞ú_»∞ ™êfig∞r áê^•Å‰õΩ ¢Ñ¨}q∞e¡, PÜ«∞##∞ ѨÓÅ =∂ÖÏÅOHõ$`«∞x KÕã≤,
''g∞~°∞ "≥·MÏ#ã¨∞x1 J=`å~°"Õ∞—— Jx âߡѶ≤∞Oz Hõà◊√¡ K≥=∞‡yÅ¡QÍ ÃãÅ=Ù
ѨÙK«∞ÛH˘x "≥o¡áÈÜ«∂_»∞.
=zÛ# "å~°O^Œ~°∂ ™êfig∞rH˜ ™êfiQÆ`«O ѨÅ∞Hõ_®xH©, P~åkèOK«_®xH©
=∂¢`«"Õ∞ =KåÛ~°x ÉèÏqOK«~å^Œ∞. PÜ«∞#`À "åkOz, PÜ«∞##∞ `«=∞ ^•iH˜
fã¨∞‰õΩ~åQÆÅ=∞x H˘O^Œ~°∞† PÜ«∞# "Õ∞^èŒ#∞ ѨsH˜ΔOK«_®xH˜ H˘O^Œ~°∞† PÜ«∞
#<Õ Ñ¨sH˜ΔOK«_®xH˜ H˘O^Œ~°O@∂ qaè#fl `«~°Ç¨ =º‰õΩÎÅ∞ JHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊
"≥∞ÿ<å~°∞. W"Õg ™êfig∞rH˜ ¢H˘`«Î HÍ^Œ∞. ZÖÏO\˜ Ѩiã≤÷u<≥·<å JO^Œ∞‰õΩ `«y#@∞¡
Z^Œ∞~˘¯x, q[Ü≥∂¿Ñ`«∞Öˇ· ™êfig∞r q~ålÖÏ¡~°∞. L^•Ç¨Ï~°}QÍ XHõ ã¨OѶ¨∞@#
ѨiH˜^•ÌO:
XHõ ~ÀA XHõ ѨO_ç`«∞_»∞ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ =KåÛ_»∞.
''¢ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ =∂¢`«"Õ∞ ã¨<åflº™êxH˜ J~°›`« LOk. g∞~°∞ ¢ÉÏǨχ}Ë`«~°∞Å∞.
JÖÏO@ѨC_»∞ g∞Ô~ÖÏ ã¨<åflºã≤ J=Ù`å~°∞?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r,

1. "≥·MÏ#ã¨∞x =∞Ǩq+¨μ‚=Ù J=`å~°OQÍ Ñ¨iQÆ}˜™êÎ~°∞† PÜ«∞# ¿Ñi@ XHõ =∞`«âßY

LOk. D =$^Œ∞ú_»∞ "≥·MÏ#㨠=∞`«âßY‰õΩ K≥Ok# =ºH˜Î.
38 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''¢Ñ¨u ¢ÉÏǨχ}∞_»∂, 'Ü«∞=∂Ü«∞ ^èŒ~°‡~å*ÏÜ«∞ z¢`«QÆ∞áêÎÜ«∞ "≥· #=∞ó—1 Jx

áê~åÜ«∞}O KÕã¨∂Î Z=i áê^ŒÑ¨^•‡Å ¢"≥∂ŠѨÙ=ÙfiÅ∞ JiÊã¨∞Î<åfl~À P z¢`«
QÆ∞ѨÙÎx =OjÜ«Ú}˜‚ <Õ#∞. Hõ#∞Hõ ¢ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ ã¨<åflºã¨O
ã¨<åflº™êxH˜ J~°›`«
ѨÙK«∞ÛH˘<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ LO>Ë <å‰õΩ "åiHõ<åfl Z‰õΩ¯= ǨωõΩ¯
L#flk—— Jx ["åaKåÛ_»∞. `«~°∞"å`« P ѨO_ç`«∞x`À, ''g∞~°∞ ã¨O㨯 $`«OÖ’
##∞fl ¢Ñ¨tflOKå~°∞. HÍx g∞ ã¨O㨯 $`« LKåÛ~°}Ö’ HõΔq∞OK«~åx ^À+¨O LOk.
'# "Õ∞¡zÛù`«O "≥· # JѨÉèÏ+≤`«O "≥· I— Jx áê}˜x QÆi›ã¨∞Î<åfl_»∞. JO^Œ∞=Å#
D q"å^•xfl H˘#™êyOKÕ J~°›`« g∞‰õΩ ÖË^Œ∞—— Jx K≥Ñ≤Ê, q"å^•xfl =ÚyOѨÙ
#‰õΩ `≥KåÛ~°∞.
 Ѷ≤¢|=i 7 : ¢Ñ¨â’fl`«Î~åÅ∞ 
L^ŒÜ«∞O ^•^•Ñ¨Ù 200 =∞Ok ˆHã≤Öò ÔH~°fl<£ Z^Œ∞@ "Õã≤# ѨOkiÖ’
ã¨=∂"Õâ◊=∞Ü«∂º~°∞. P ~ÀA '¢Ñ¨â’fl`«Î~åÅ∞— HÍ~°º¢Hõ=∞O [~°∞QÆ#∞#flk.
=∞#ã¨∞û‰õÄ, [_»=ã¨∞Î=ÙʼnõÄ =∞^茺#∞#fl =º`åºã¨O Uq∞\˜, ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ x~å
HÍ~°∞_®, ™êHÍ~°∞_® ÖÏO\˜ J<ÕHõ ¢Ñ¨â◊flÅ∞ P ¢Ñ¨â’fl`«Î~° HÍ~°º¢Hõ=∞OÖ’ KÀ@∞
KÕã¨∞H˘<åfl~Ú. ™êfig∞r P ¢Ñ¨â◊flÅxfl\˜H© FÑ≤Hõ`À, ã¨Ê+¨ìOQÍ ["å|∞ eKåÛ~°∞.
L^ŒÜ«∞O `˘q∞‡k QÆO@Å ¢áêO`«OÖ’ HÍ~°º¢Hõ=∂xfl "å~Ú^• "Õã≤, =∞m¡
™êÜ«∞O¢`«O H˘#™êQÆ∞`«∞O^Œx ¢Ñ¨Hõ\ ˜OKå~°∞.
™êÜ«∞O¢`«O u~°∞Ѩ`«∂Î~ü #∞O_ç â‹·==∞`«ã¨∞÷Å∞ H˘O^Œ~°∞ J^≥· fi`«O QÆ∞iO
z# XHõ ¢Ñ¨â◊flѨ¢`«O ѨÙK«∞ÛH˘x =KåÛ~°∞. ™êfig∞r "åiH˜ ["å|∞Å∞ W=fi
_®xH˜ ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°∞.
¢Ñ¨â◊fl : J=ºHõÎ"≥∞ÿ# Ѩ~°=∂`«‡ #∞O_ç =ºHõÎ"≥∞ÿ HÍ#=ã¨∂Î#fl D Ö’HõO
ZÖÏ Jaè=ºHõÎ=∞ø`«∞#flk?
~î°‰õΩ¯# ™êfig∞r ["åaKåÛ~°∞.
™êfig∞r : ZÖÏ, ZO^Œ∞‰õΩ, ZHõ¯}∞‚O_ç ÖÏO\˜ ¢Ñ¨â◊flÅ∞ WǨxH˜ ã¨O|O
kèOz#q. HÍx Ѩ~°=∂`«‡ Ö’HÍf`«∞_»∞. =∂~°∞ÊÅ∞, HÍ~åºHÍ~°} xÜ«∞u ÖÏO\˜

1. '^èŒ~°‡~å*ˇ·# Ü«∞=ÚxH©, z¢`«QÆ∞ѨÙÎxH© #=∞㨯iã¨∞Î<åfl#∞— – ã¨O^蕺=O^Œ#O

(¢uHÍÖÏ¡Ö’ KÕÜ«∞=Åã≤# ¢áê~°÷#) =∞O¢`åÅÖ’ XHõ\ ˜. Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åE, z¢`«QÆ∞ѨÙÎ_»∂
HÍÜ«∞ã¨÷‰õΩÖÏxH˜ (~å[=Oâ◊O) =¸ÅѨÙ~°∞+¨μÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_»∞`«∞<åfl~°∞. ™êfig∞r
HÍÜ«∞ã¨÷ ‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok#"å~°∞.
 K≥<≥·flÖ’ 39

"å\˜H˜ Jf`«∞_»∞. Hõ#∞Hõ g∞ ¢Ñ¨â◊fl ã¨|ɡ·#k HÍ^Œ∞. ã¨|ɡ·# ¢Ñ¨â◊fl J_»QÆO_ç,

["å|∞ K≥|∞`å#∞.
D q^èŒOQÍ "åi ¢Ñ¨â◊flÅxflO\˜H© `«y# ["å|∞Å∞ "≥O@"≥O@<Õ =KåÛ~Ú.
¢Ñ¨â◊flÅ_çy DÜ«∞##∞ LH˜¯iaH˜¯i KÕ^•ÌO, W~°HÍ@OÖ’ ÃÑ_»^•=∞x Z=~°<åfl
ÉèÏq¿ãÎ, Jk á⁄~°ÉÏ@x JѨC_»∞ "åiH˜ `Õ@`≥Å¡=∞~ÚOk. ¢Ñ¨â◊flÅ_çy#"å~°∞
ã¨Î|∞úÖˇ·<å~°∞.
Jxfl ¢Ñ¨â◊flʼnõÄ QÆOcè~°OQÍ ["åazÛ# ™êfig∞r Ñ≤^ŒÑ¨ Hõ~°∞}Ï=¸~°∞Î
Öˇ·<å~°∞. ¢Ñ¨âßO`«OQÍ WÖÏ J<åfl~°∞: ''ÉèíQÆ=O`«∞x ¿ãqOK«_®xH©, PÜ«∞#
J#∞¢QÆǨÏO á⁄O^Œ_®xH© ¢âı+¨ª"≥∞ÿ# =∂~°æO ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ ¿ã= KÕÜ«∞_»"Õ∞† ‰õΔΩ^è•~°∞Î
ʼnõΩ PǨ~°O ã¨=∞iÊOK«_»O, ^Œ∞óYO`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#fl"åix ™êO`«fi#Ѩ~°
K«_»O, x~å^è•~°∞Öˇ·# "åiH˜ KÕÜ«¸`«xzÛ Ñ¨i~°H˜ΔOK«_»O, ~ÀQÆ∞ʼnõΩ â◊√¢â◊¥+¨
KÕÜ«∞_»O – W"Õ J=ã¨~°"≥∞ÿ#q.——
™êfig∞r =K«<åÅ`À ѨÙÅH˜`åO`«~°OQÆ∞Öˇ·# â‹·=ÙÅ∞ q#¢=∞OQÍ PÜ«∞#
=^ŒÌ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. P ~ÀA P^蕺u‡Hõ`« QÆ∞iOz XHõ
¢Ñ¨HÍâ◊O ^Àº`«Hõ"≥∞ÿO^Œx "åi =ÚMÏÅ∞ K≥ѨÊHõ K≥áêÊ~Ú.
P `«~°∞"å`« ™êfig∞rx ã¨∞Îuã¨∂Î ~°zOz# XHõ ã¨O㨯 $`« â’¡HõO K«kq,
PÜ«∞#‰õΩ ã¨=∞iÊOKå~°∞. =∞m¡ ¢Ñ¨â’fl`«Î~åÅ HÍ~°º¢Hõ=∞O H˘#™êyOk.
¢Ñ¨â◊fl : Hõ~°‡, qkè – g\˜ =∞^茺QÆÅ `å~°`«=∞ºO Uq∞\˜?
™êfig∞r : XHõ~°∞ X#iOz# KÕ`«Å Ѷ¨Å"Õ∞ Hõ~°‡. Z=~À =∞# g∞^Œ
|Å=O`«OQÍ ¢Ñ¨Ü≥∂yã¨∞Î#fl^Œx ÉèÏqOѨ|_Õk qkè. Hõ~°‡ J#flk =∞#O KÕã≤#,
KÕã¨∞Î#fl KÕ`«Å Ѷ¨ÅOQÍ LO_»_»O =Å# =∞#O ^•xx =∂~°Û=K«∞Û. JO>Ë
=∞# Hõ~°‡#∞ =∞#O x~°‚~ÚOK«∞HÀ=K«∞Û. HÍx qkè JO^Œ∞‰õΩ =ºuˆ~Hõ"≥∞ÿ#k.
=∞# rq`åxfl =∞#‰õΩ #zÛ# suÖ’ =∞ÅK«∞HÀ=K«∞Û##fl ÉèÏ=##∞ Jk
JOwHõiOK«^Œ∞.
`≥Å∞QÆ∞"å_≥·# „á⁄ÃѶã¨~ü Ñ≤. ÅH©Δ ‡#~°ã¨∞ ¢Ñ¨â◊flÅ∞ J_»QÆ_»O ¢áê~°OaèOz#
`«~∞° "å`« <å\˜ ¢Ñ⨠’fl`«~Î åÅ HÍ~°º¢H=õ ∞O áêHÍ#Ѩ_k¤» . PÜ«∞# É∫^ŒOú ѨÙK«∞ÛH˘#fl
=ºH˜Î. PÜ«∞# q∞¢`«∞_≥·# Z<£.ÔH. ~å=∞™êfiq∞ JÜ«∞º~ü JѨÊ\˜ˆH The Awakener
of India J<Õ Ñ¨¢uHõ#∞ #_»∞ѨÙ<åfl_»∞. ^•<À¡ #~°ã¨∞ "庙êÅ∞ ¢"åã¨∂Î=KåÛ_»∞.
WѨC_»∞ ™êfig∞r ã¨Ç¨Ü«∞O`À The Awakened India (¢Ñ¨|∞^Œú ÉèÏ~°`«O†
40 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

*ÏQÆ$`«O K≥Ok# ÉèÏ~°`«O) J<Õ "Õ^•O`« Ѩ¢uHõ ¢áê~°OÉèí=∞=_»O #~°ã¨∞‰õΩ

#K«ÛÖË^Œ∞. ™êfig∞r KÕ`«Å∞ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl *ÏQÆ$`«O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞† JO^Œ∞‰õΩ
=∂~°∞QÍ `«=∞ Ѩ¢uˆH ÉèÏ~°`«^Õâßxfl *ÏQÆ$`«O KÕã≤O^Œx ~å=∞™êfiq∞ JÜ«∞º~ü
Jaè¢áêÜ«∞O. Hõ#∞Hõ É∫^Œú=∞`« ÉèÏ=#Å∂, "Õ^•O`«=¸ QÆ∞iOz# K«~°Û J=ã¨~°
=∞x #~°ã¨∞ Jaè¢áêÜ«∞Ѩ_®¤_»∞. ™êfig∞r JO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOKå~°∞. "Õ^•O`«O
QÆ∞iOz# #~°ã¨∞ =ºHõÎO KÕã≤# ¢Ñ¨u YO_»##∂ q_çq_çQÍ fã¨∞H˘x ™êfig∞r
ã¨=Úz`«"≥∞ÿ# ["å|∞eKåÛ~°∞.
 Ѷ≤¢|=i 8 : ™êfiQÆ`«O 
JO^Œ~°∂ Z<Àfl Pâ◊Å`À xsH˜ΔOz# ~ÀA Jk. ™êÜ«∞O¢`«O <åÅ∞QÆ∞#fl~°
QÆO@ʼnõΩ ™êfig∞rH˜ qHÀìiÜ«∂ ǨÖòÖ’ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ ™êfiQÆ`«O ѨÅ∞Hõ_®xH˜
U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∞|_®¤~Ú. qHÀìiÜ«∂ ǨÖò ã¨g∞ѨOÖ’#∂, ^•iá⁄_»=Ù<å Wã¨∞Hõ
"Õ¿ãÎ ~åÅ#O`« [#O QÆ∞q∞QÆ∂_®~°∞. ™êfig∞r ~åHõ =Ú#∞¿Ñ ǨÅ∞ xO_ç
áÈ~ÚOk. Hõhã¨O Ѩk"ÕÅ =∞Ok |Ü«∞@ xÅ|_®¤~°∞. [#ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ ZO`À
¢â◊=∞`À ^•iKÕã¨∞H˘O@∂ "ÕkHõ =^ŒÌ‰õΩ ™êfig∞r ~åQÆeQÍ~°∞. ѨÙ~° ¢Ñ¨=ÚY∞Å∞
ѨÅ∞=Ù~°∞ JѨÊ\˜ˆH "ÕkHõ#∞ JÅOHõiOz L<åfl~°∞. K≥<≥·fl ™êfiQÆ`« ã¨OѶ¨∞O,
"≥·kHõ q^Œfi`ü ã¨Éèí, K≥<≥·fl ™ê=∂lHõ ã¨O㨯~°} ã¨OѶ¨∞O ÖÏO\˜ ã¨Oã¨÷Å∞ ™êfiQÆ`«
Ѩ¢`åÅ∞ ã¨=∞iÊOKå~Ú. MË¢f ~åA ѨOÑ≤# ™êfiQÆ`« Ѩ¢`«O K«k"å~°∞. Wq HÍHõ
ã¨O㨯 $`«O, POQÆ¡O, `«q∞à◊O, `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨ÅÖ’ W~°"≥· ™êfiQÆ`« Ѩ¢`åÅ∞
K«^Œ∞=|_®¤~Ú.
WO`«Ö’ |Ü«∞@ xÅ|_ç=Ù#fl [#ã¨=¸Ç¨ÏO Hõ@ìÅ∞ `≥OK«∞H˘Ok.
™êfig∞r P~°∞|Ü«∞@‰õΩ =zÛ ¢Ñ¨ã¨OyOKåÅx ˆHHõÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞. `«HõΔ}"Õ∞ ™êfig∞r
ã¨ÊOkOKå~°∞. ~î°‰õΩ¯# ÖËz, ''<Õ#∞ ¢Ñ¨[Å HÀã¨O =KåÛ#∞.
w`å ÉÏ}©Ö’
|Ü«∞@ L#fl"åih <Õ#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ"åe—— JO@∂ |Ü«∞@‰õΩ
=KåÛ~°∞. PÜ«∞# HÀã¨O "Õz=Ù#fl 'HÀKü— |O_ç g∞kÔHH˜¯ xÅ|_®¤~°∞. JѨC_»∞
P Jã¨OMϺHõ [# ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ L`åûǨÏO Ѩ~°=à◊√¡ `˘H˜¯Ok. "åix L^ÕÌtOz
¢Ñ¨ã¨OyOKåe, "åi L`«∞ûHõ`«#∞ ã¨Ñ¶¨bHõ$`«O KÕÜ«∂Åx ™êfig∞r ¢Ñ¨ã¨OyOK«
<å~°OaèOKå~°∞:
''`å<˘Hõ\ ˜ `«Å¿ãÎ ^≥·=O =∞~˘Hõ\ ˜ `«Åã¨∞ÎOk. D ™êfiQÆ`«Ñ¨¢`« ã¨=∞~°Ê},
JO^Œ∞‰õΩ ¢Ñ¨`«∞º`«Î~°O WOw¡+¨μ"åi PKå~å#fl#∞ã¨iOz [~°QÍÅx U~åÊ@∞
KÕâß~°∞. HÍx ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨OHõÅÊO =∞~Àq^èŒOQÍ LOk. <Õ xѨC_»∞ ~°^äŒO
 K≥<≥·flÖ’ 41

g∞^Œ xÅ|_ç ÉèíQÆ=næ`« Ѷ¨∞@ìOÖ’ÖÏ JHõ¯_»Hõ¯_» K≥^Œ~°∞=∞^Œ∞~°∞QÍ ‰õÄ~°∞Û#fl D

¢¿ÑHõΔ‰õΩÅ#∞ L^ÕÌtOz ¢Ñ¨ã¨OyOK«=Åã≤ =zÛOk—— ..... JO@∂ H˘xfl xq∞ëêÅ
áê@∞ ¢Ñ¨ã¨OyOz LO\Ï~°∞. JO`«Ö’ [#ã¨=∞‡~°ÌO q∞ug∞iáÈ~ÚOk. JO^Œ∞
=Å#, ''q∞¢`«∞ÖÏ~å! g∞ L`åûǨÏO <å‰õΩ ZO`À P#O^•xfl Hõey™ÈÎOk. g∞
Ѩ@¡ <å‰õΩ HÀѨO =zÛO^Œx g∞Ô~O`« =∂¢`«O J#∞HÀHõO_ç. g∞~°∞ K«∂ѨÙ`«∞#fl
D L`åûǨxH˜ <Õ#∞ KåÖÏ ã¨O`À+≤ã¨∞Î<åfl#∞. ZO`«\ ˜ L`åûǨÏO? J^Õ HÍ=Å
ã≤Ok. ^•xfl ã¨∞ã≤÷~°O KÕã¨∞HÀO_ç .... q∞¢`«∞ÖÏ~å, WѨÊ\˜H˜ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞Û
H˘O@∞<åfl#∞. g∞~°O`å HÀ~°∞H˘#fl suÖ’ ¢Ñ¨ã¨OyOK«_»O ™ê^茺O HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ
<Õ\ ˜H˜ ##∞fl K«∂_»_»O`À<Õ `«$Ñ≤Î K≥O^ŒO_ç. =∞~À ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ¢Ñ¨ã¨Oy™êÎ#∞.
L`åûǨÏѨÓi`«"≥∞ÿ# g∞ ™êfiQÆ`åxH˜ Hõ$`«[˝`«Å∞—— Jx `«=∞ ¢Ñ¨ã¨OQÍxfl
=ÚyOKå~°∞.
 Ѷ≤¢|=i 9
™êfig∞r Ô~O_»∞ ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞. JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò u~°∞=o¡ˆH¯}˜
™êÇ≤Ïf ã¨=∂*ÏxH˜ ™êfig∞rx PǨfixOKå_»∞. JHõ¯_» ™êfig∞r, '=∞#
=ÚO^Œ∞#fl Ѩx— ji¬Hõ ¢H˜O^Œ ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞. <å\˜ ™êÜ«∞O¢`«O qHÀìiÜ«∂
ǨÖòÖ’ ™êfig∞r "≥Ú^Œ\ ˜ ¢Ñ¨ã¨OQÆO [iyOk. ^•x ji¬Hõ, '<å L^Œº=∞
¢Ñ¨}ÏoHõ—.
™êfig∞r áêâßÛ`«º q[Ü«∂xH˜ `å"Õ∞ HÍ~°}=∞x H˘O^Œ~°∞ ¢Ñ¨Kå~°O
KÕã¨∞H˘O@∞<åfl~°∞. ^•xx YO_çOz, Ü«∞^ä•~°÷ ã≤÷u Uq∞\’ D ¢Ñ¨ã¨OQÆO ^•fi~å
™êfig∞r q_»=∞~°z `≥eáê~°∞. P ¢Ñ¨ã¨OQÆOÖ’ ѨÅ∞=Ùi x[
'q[Ü«∂xH˜ ã≤÷ux PÜ«∞# =ºHõÎO KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. k=º*Ï˝#
HÍ~°}Éèí∂`«∞_»∞
ÉèíQÆ=O`«∞_Õ!— ã¨=∂[O "å~°∂, ¢|Ǩχã¨=∂[ã¨∞÷Å∂, ¢ÔH·ã¨Î= á¶ê^ŒsÅ∞
x*ÏxH˜ PÜ«∞#‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. ÃÑ·QÍ PÜ«∞#‰õΩ
Zxfl J_»¤O‰õΩÅ∞ HõeyOKåÖ’ Jhfl KÕâß~°#fl q+¨Ü«∞O ã¨<åflºã≤Ü≥ÿ∞# PÜ«∞#
xã¨ûOHÀK«OQÍ, ^è≥·~°ºOQÍ "≥Å¡_çOKå~°∞. ™êfig∞r KÕã≤# D ¢Ñ¨`«ºHõΔ ^•_ç ѨÅ∞
=ÙiH˜ #K«ÛÖË^Œ∞. ™êfig∞rH˜ Ju ã¨xflÇ≤Ï`«∞_»∂, K≥<≥·fl ™êfiQÆ`« ã¨OѶ¨∞ J^茺‰õΔΩ_»∂
J~Ú# <åºÜ«∞=¸iÎ ã¨∞¢|Ǩχ}º JÜ«∞º~ü, ™êfig∞r`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ÅQÆ_»O
=∂<Õâß~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë PÜ«∞# k=º*Ï˝# ã¨=∂[OÖ’ Jq∞`« ¢áê^è•#ºO
=Ç≤ÏOz# ã¨Éèí∞º_»∞ Hõ#∞Hõ. HÍx WÖÏO\˜ U ã¨=∞㨺Å∂ ™êfig∞r g∞^Œ H˜Oz`«∞Î
¢Ñ¨u‰õÄÅ`«#∂ K«∂ѨÖË^Œ∞. `«=∞ ã≤÷ux QÆ∂iÛ PÜ«∞# ¢|Ǩ‡#O^Œ ™êfiq∞H˜
42 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

¢"åâß~°∞: ''k=º*Ï˝# ã¨=∂[ã¨∞÷Å∂, `«k`«~°∞Å∂ ##∞fl ÉèíÜ«∞ÃÑ@ìEâß~°∞.

HÍ|\˜ì "åiH˜ <å Jaè¢áêÜ«∂Å#∞ H˘O`« q_»=∞iÛ K≥ѨÊ=Åã≤ =zÛOk. "åi`À
HõÅ=#O^Œ∞=Å¡ <Õ#∞ J"≥∞iHÍÖ’ L#flO`«HÍÅO "å~°∞ ##∞fl W|ƒOk ÃÑ\Ïì~°x
h‰õΩ `≥Å∞ã¨∞.... #∞=Ùfi ÉèíÜ«∞Ѩ_»#=ã¨~°O ÖË^Œ∞. <Õ#∞ UHÍH˜QÍ Ñ¨x
KÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ã¨^• <å`À<Õ L<åfl_»∞.——1

 Ѷ≤¢|=i 10 
ÃÇ·ÏO^Œ= ã¨O㨯~°} ã¨OѶ¨∞O ™êfig∞rx JukäQÍ PǨfixOzOk.
'ã¨O㨯~°}, ã¨O㨯~°}"åk— ÖÏO\˜ JOâßÅÃÑ· `«=∞ Jaè¢áêÜ«∂Å#∞ JHõ¯_»
™êfig∞r qѨÙbHõiOKå~°∞† P JOâ◊OÃÑ· ѨÅ∞=Ù~°∞ =ºHõÎO KÕã≤# ã¨O^ÕǨÅ#∞
x=$uÎ KÕâß~°∞. HÍ~°º¢Hõ=∞O ѨÓ~°ÎÜ«∂ºHõ JHõ¯}∞‚O_ç ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~°∞
`«∂O_»QÍ P ã¨OѶ¨∞O "å~°∞ XHõ JO^Œ"≥∞ÿ# qã¨#Hõ¢~°#∞ ™êfig∞r HÍ#∞HõQÍ
ã¨=∞iÊOKå~°∞.
 Ѷ≤¢|=i 11 
L^ŒÜ«∞O ™êfig∞r Å*ò K«~üÛ ~À_»∞¤Ö’ L#fl <åºÜ«∞=¸iÎ ã¨∞¢|Ǩχ}º
JÜ«∞º~ü WO\˜H˜ PǨfix`«∞Öˇ· "≥àÏ¡~°∞. Å_»∞¤, HÍѶ‘ "≥Ú^ŒÖˇ·#q ™êfig∞rH˜
ã¨=∞iÊOKå~°∞. "å\˜x PÜ«∞# HÍã¨Î ~°∞z K«∂âß~°∞. P
™ê~°fi[h# PÅÜ«∞O
~ÀA ¢á⁄ÃѶã¨~ü ã¨∞O^Œ~°O JÜ«∞º~ü ‰õÄ_® JHõ¯_Õ L<åfl~°∞.
u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’#∂ ™êfig∞r`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞Åy# =ºH˜Î PÜ«∞#. Éè’[#
q+¨Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r ÃÑ^ŒÌQÍ Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ~°x PÜ«∞# `≥eáê~°∞. <å_»∞
<åºÜ«∞=¸iÎ`À ™êfig∞r `«=∞, '™ê~°fi[h# PÅÜ«∞O— ÉèÏ=# QÆ∂iÛ =ÚK«Û
\˜OKå~°∞: Ç≤ÏO^Œ∂, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞, ¢ÔH·ã¨Î=, É∫^Œ∞úÅO^Œih ™œ¢ÉèÏ`«$`«fi ÉèÏ=
#`À P PÅÜ«∞OÖ’ ã¨=∂"Õâ◊Ѩ~°K«_»O ™ê^茺O† P PÅÜ«∞ x~å‡}"Õ∞ q#∂
`«flOQÍ LO@∞Ok. Jxfl =∞`åʼnõΩ K≥Ok# ¢Ñ¨=HõÎÅ tÖÏq¢QÆǨÅ∂ ^•<À¡
á⁄O^Œ∞Ѩ~°z LO\Ï~Ú. P PÅÜ«∞O "≥#∞Hõ ¢áêOQÆ}OÖ’ XHõ ã¨ÎOÉèíOÃÑ· 'FO—
K≥H˜¯=ÙO@∞Ok.
P ~ÀA qHÀìiÜ«∂ ǨÖòÖ’ ™êfig∞r, ''ÉèÏ~°fÜ«∞ |∞∞+¨μÅ∞—— J#fl ji¬Hõ
¢H˜O^Œ Ô~O_»= |Ç≤Ï~°OQÆ ¢Ñ¨ã¨OQÆO KÕâß~°∞.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 101.
 K≥<≥·flÖ’ 43

 Ѷ≤¢|=i 12 
HÍã≤Öò ÔH~°fl<£‰õΩ Z_»`≥QÆx [#O ~å™êQÍ~°∞. ™êÜ«∞O¢`«O <åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å
=ÚÃÑ·Êù xq∞ëêʼnõΩ ™êfig∞r Ç≤ÏO^Œ∂ käÜ≥∂ÖÏlHõÖò L#fl`« áê~î°âßʼnõΩ
"≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» PÜ«∞#‰õΩ Ô~O_»∞ ™êfiQÆ`« Ѩ¢`åÅ∞ ã¨=∞iÊOKå~°∞. ™êfig∞r
"å\˜x ã‘fiHõiOz, ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞. D HÍ~°º¢Hõ=∂#O`«~°O ÃÑ~°O|∂~ü J#fl^•#
ã¨=∂[O P~°= "åi¬HÀ`«û=OÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. D HÍ~°º¢Hõ=∂xfl ѨK«ÛÜ«∞ѨÊ
ǨÖòÖ’ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. JHõ¯_» ‰õÄ_® ™êfig∞r ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞.
 Ѷ≤¢|=i 13 
™êÜ«∞O¢`«O ѨK«ÛÜ«∞Ñ¨Ê Ç¨ÖòÖ’, 'ÃÇ·ÏO^Œ= rq`«O – "Õ^•O`«O— J<Õ
ji¬Hõ ¢H˜O^Œ 3= |Ç≤Ï~°OQÆ ¢Ñ¨ã¨OQÆO KÕâß~°∞ ™êfig∞r. P ~ÀA "ÕkHõ#∞
l. ã¨∞¢|Ǩχ}º JÜ«∞º~ü1 ‰õÄ_® JÅOHõiOKå~°∞. ¢Ñ¨ã¨OQÆO =∞^茺֒ ™êfig∞r
Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ Ñ≤Å∞ѨÙxKÕÛ ¢Ñ¨™êÎ=# =zÛOk: ''"≥Ú^Œ@ =∞# Ü«Ú=‰õΩÅ∞
|e+¨μªÅ∞ HÍ"åe. =∞`« x+¨ª P `«~åfi`« ^•#O`«@ J^Õ =ã¨∞ÎOk... ÉèíQÆ=næ`å
áê~åÜ«∞} Hõ<åfl 'Ѷ¨Ù\òÉÏÖò— P>Ë q∞=∞‡efl `«fi~°QÍ "≥∂HõΔ=∂~åæxH˜ fã¨∞H˘x
"≥à◊√`«∞Ok.... g∞ [|ƒÅ∞, HõO_»~åÅ∞ WOHÍ H˘OK≥O |ÅѨ_ç#ѨC_»∞ g∞iOHÍ
ÉÏQÍ w`«#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞——2 Jx ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞. Wk qO@∂#fl
ã¨∞¢|Ǩχ}º JÜ«∞º~ü ¢Ñ¨Hõ¯<Õ L#fl =ºH˜Î`À `«q∞à◊OÖ’, ''W^Õ <Õ#∂ Ѩ^Õ Ñ¨^Õ
K≥|∞`«∞<åfl#∞. HÍx XHõ¯~°∞ ‰õÄ_® ^•xx ÃÑ^ŒÌQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«_»O ÖË^Œ∞. WѨC_»∞
™êfig∞r K≥|∞`«∞<åfl~°∞, JO`å Hõ~°`åà◊^èŒfi#∞Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞—— J<åfl~°@.
¢Ñ¨ã¨OQÆO =ÚyOz ™êfig∞r ~åÜ«∞¿Ñ@ ¿Ñ@~°û<£ L^•º#OÖ’x ZÖò.
QÀqO^Œ^•ãπ J<Õ =ºH˜Î WO\˜H˜ "≥àÏ¡~°∞. POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ JHõ¯_»
ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ L<åfl~°∞. ™êfig∞rH˜ ™êfiQÆ`«Ñ¨¢`«O ã¨=∞iÊOKå~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ g},
y\Ï~ü "å^Œº ¢Ñ¨^Œ~°≈#Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. `«^Œ#O`«~°O ™êfig∞rH˜ <åiO[~°OQÆ∞
Ѩ@∞ì =¢™êÎÅ∞ JiÊOz PÜ«∞##∞ ѨÙ+¨Ê=∂ÖÏÅOHõ$`«∞x KÕâß~°∞.
 Ѷ≤¢|=i 14 
Ǩ~ü‡ã¨ì<£ ã¨~°¯ãπ P=~°}Ö’ ™êfig∞r z=i |Ç≤Ï~°OQÆ ¢Ñ¨ã¨OQÆO KÕâß~°∞.
^•^•Ñ¨Ù =¸_»∞"ÕÅ =∞Ok Ǩ[~°Ü«∂º~°∞. ji¬Hõ 'ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ÉèÏqÉèÏQÀº^ŒÜ«∞O—.
1. HÍÖÏO`«~°OÖ’ DÜ«∞# k Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨Oáê^Œ‰õΩÅÜ«∂º~°∞.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O. 6, ѨÙ@ 133–134.
44 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''™êfig∞r ¢Ñ¨ã¨OQÆâ◊H˜Î <å_»∞ Ѩ~åHÍ+¨ª‰õΩ KÕ~°∞H˘Ok. "ÕkHõ g∞^Œ J@∂ W@∂

ѨKå~°∞¡ KÕã¨∂Î PÜ«∞# ¢Ñ¨ã¨OyOK«_»O XHõ ã≤OǨÏO UHÍO`«OÖ’ ѨKå~°∞¡ KÕã¨∂Î,
QÆi˚ã¨∂Î#fl@∞¡ LOk. PÜ«∞# HõO~î°O Jxfl "≥·Ñ¨ÙÖÏ ¢Ñ¨u^èŒfixOz, ¢â’`«Å ǨÏ$^Œ
Ü«∂ÅÖ’ K˘K«∞ÛH˘xáÈ~Ú#@∞¡ LOk—— Jx ã¨∞O^Œ~°~å=∞ JÜ«∞º~ü ¢"åâß~°∞.
D ¢Ñ¨ã¨OQÆOÖ’<Õ ™êfig∞r `«q∞à◊ ¢Ñ¨[ŠѨ@¡ QÆÅ `«=∞ Pâ◊#∂, `«=∞
#=∞‡HÍhfl =ºHõÎO KÕâß~°∞: ''K≥#flѨÙi Ü«Ú=‰õΩÖÏ~å! <å Pâ◊Å∞ g∞ g∞^Õ
L<åfl~Ú. g∞ *Ïu Ñ≤Å∞ѨÙ#∞ g∞~°∞ PÅH˜™êÎ~å?——1 Wk
`«q∞à◊√ŠѨ@¡ Pâ◊
`«=∞ z=i ¢Ñ¨ã¨OQÆO HÍ=_»O =Å¡<À U"≥∂ PÜ«∞#
`«q∞à◊√ŠѨ@¡ JO`«\ ˜ Jaè=∂<åxfl =ºHõÎO KÕâß~°∞. PÜ«∞# ¢Ñ¨ã¨OQÆO ѨÓiÎ
HÍQÍ<Õ Hõ~°`åà◊ ^èŒfi#∞Å∞ q∞#∞fl=Ú\Ïì~Ú. ''WHõ g∞^Œ@ ™êfig∞r ¢Ñ¨u ã¨O=`«û
~°=¸ K≥<≥·flH˜ qKÕÛ™êÎ~°∞—— Jx ¢Ñ¨Hõ\ ˜OK«|_»¤k. HÍx ^Õ=Ùx ã¨OHõÅÊ"Õ∞q∞\’
JÖÏ L#fl@∞¡ ÖË^Œ∞!
™êfig∞r `«=∞`À<Õ J#=~°`«O LO_çáÈ"åÅ<Õ PHÍOHõΔ Z=iH˜ =∞@∞‰õΩ
LO_»^Œ∞? HÍx K≥<≥·fl`À<Õ PÜ«∞# L^Œº=∞ HÍ~°ºO PyáÈ^Œ∞ Hõ^•! PÜ«∞#
¢¿Ñ=∞=¸iÎ
Ѩܫ∞#O H˘#™êQÍe. WOHÍ Jã¨OMϺHõ ǨÏ$^ŒÜ«∂ʼnõΩ
™êO`«fi#O HõeyOKåe, WOHÍ Z<Àfl Ѩ#∞ʼnõΩ ~°∂ѨHõÅÊ#
KÕÜ«∂e. HÍ|>Ëì PÜ«∞# 15= `Õn |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ x~°‚~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
=∞~À q+¨Ü«∞O. ™êfig∞r K≥Ñ≤Ê#@∞¡, ''ã¨<åflºã¨∞ʼnõÄ â◊s~°O JO@∂ XHõ\ ˜
LOk—— Hõ^•! x~°O`«~° Ѩܫ∞#=¸, J@∂ W@∂ u~°∞QÍ_»_»=¸ PÜ«∞#
^ÕǨ~ÀQͺxfl ^≥|ƒfâß~Ú. ''XH˜O`« q¢âßOu ÅaèOK«‰õΩO>Ë WOHÍ P~°∞ <≥ÅÅ∞
¢áê}O`À LO\Ï<À ÖË^À `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞—— Jx ¢j=∞u ™ê~å‰õΩ PÜ«∞#
¢"åâß~°∞.
™êfig∞r L^Œº=∞ HÍ~°ºO ™ê^è•~°} =∂#= ^ÕǨÏO `«@∞ìHÀQÆÅ HÍ~°º=∂?
^ÕǨÏs`åº =∂¢`«"Õ∞ Ü≥∂zOz<å ‰õÄ_® Pâ◊Û~°ºOQÍ LO@∞Ok! ™ê=∂#ºOQÍ
=∂\Ï¡_»_»OÖ’<Õ Z‰õΩ¯= â◊H˜Î =$^ä• J=Ù`«∞Ok. ÃÑ·QÍ ^èŒfix qã¨Î~°} ™ê^èŒ#O
(microphone) ÖËx P HÍÖOÖ’ "ÕÖ=∞Ok ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# ã¨ÉèíÖ’¡ JO^ŒiH©
q#|_Õ@∞¡ ¢Ñ¨ã¨OyOK«_»OÖ’ ZO`« â◊H˜Îx qxÜ≥∂yOKåÖ’ Ü≥∂zOK«O_ç!
WÖÏO\˜ ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ∞ Z<Àfl Hõ^•! W^ŒO`å Éèíiã¨∂Î PÜ«∞# rqOKåˆ~, J^Õ

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 196.

 K≥<≥·flÖ’ 45

Pâ◊Û~°ºO, =∞#O KÕã¨∞H˘#fl =∞ǨÏ^•ƒùQƺO! ™êfig∞rx '¢¿Ñ=∞=¸iΗ Jx

âߡѶ≤∞ã¨∂Î#flk XHõ ã¨∞Îu. =∞# HÀã¨O, ^Õâ◊O HÀã¨O, `«=∞ ^ÕǨ~ÀQƺ ã≤÷u`À
ã¨Ç¨ ã¨=∞ã¨ÎO `åºQÆO KÕã≤# ¢¿Ñ=∞=¸iÎ PÜ«∞#!
™êfig∞r H˘xfl ~ÀAÅ∞ `«=∞`À QÆ_çÑ≤, P `«~°∞"å`« "≥o¡áÈ`å~°#fl
q+¨Ü«∂xfl K≥<≥·fl Éèí‰õΩÎÅ∞ ri‚OK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© x[O
J^Õ##flk "åiH˜ `≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. PÜ«∞# ã¨O^Õâßxfl
K≥<≥·flÖ’ âßâ◊fi`«
ã¨Oã¨÷ ѨkÅѨ~°K«∞HÀ=_»O PÜ«∞#<Õ `«=∞ =^ŒÌ LOK«∞H˘#fl@∞¡†
WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë, ™êfig∞rH˜ ‰õÄ_® J^Õ ã¨=∞‡`«=∞x
¢QÆÇ≤ÏOz# K≥<≥·fl Éèí‰õΩÎÅ∞ JO^Œ∞HÀã¨O áê@∞Ѩ_» ¢Ñ¨Ü«∞uflOKå~°∞. K≥<≥·fl #∞O_ç
™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ =ÚO^Œ∞ ~ÀA K≥<≥·flÖ’ XHõ âßâ◊fi`« ã¨Oã¨÷ U~åÊ@∞
KÕÜ«∞_®xfl QÆ∞iOz PÜ«∞#`À =ÚK«Û\˜OKå~°∞. ã¨O=`«û~°OÖ’ XHõ™êÔ~·<å
™êfig∞r =zÛ P ã¨Oã¨÷ ã¨=Úz`« suÖ’ ™êˆQ@@∞¡ K«∂_»=Åã≤O^Œx "å~°∞
q#flqOKå~°∞. âßâ◊fi`« ã¨Oã¨÷ XHõ\ ˜ J=ã¨~°O J#flO`« ^•HÍ ™êfig∞r "åi
PHÍOHõΔ‰õΩ ã¨=∞‡uOKå~°∞. HÍx `«=∞ ~åHõ QÆ∂iÛ PÜ«∞# Ug∞ K≥ѨÊÖË^Œ∞.
JO^Œ∞‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ ''<Õ#∞ g∞ HÀã¨O <å ™È^Œ~° ã¨<庺ã≤x XHõix ѨOѨÙ`å#∞.
WHõ¯_»∞#fl „â’„uÜ«ÚňH „â’„uÜ«ÚxQÍ q~ålÖË¡ =ºH˜Î PÜ«∞#—— Jx `≥eáê~°∞.1
Ô~·Å∞Ö’ Ѩܫ∞xOK«_»O Hõ<åfl <ÒHõÖ’ "≥à◊¡_»O ^ÕǨ~ÀQͺxH˜ =∞Oz^Œx
ZOz ™êfig∞r HõÅHõ`åΉõΩ <ÒHõÖ’ |Ü«∞Å∞^Õ~° x~°‚~ÚOKå~°∞. Ѷ≤¢|=i 15=
`Õn L^ŒÜ«∞O 8 QÆO@ʼnõΩ ™êfig∞r <ÒHÍ¢â◊Ü«∂xH˜ "≥à◊¡
ÃãÅ=Ù
ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞
=Åã≤ LOk. "Õ‰õΩ=# <åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å #∞O_Õ JkèHõ
ã¨OYºÖ’ [#O JHõ¯_» QÆ∞q∞QÆ∂_»™êQÍ~°∞. ™êQÆ#O¿Ñ
L`«û"å~°÷O JHõ¯_» XHõ ѨOki xi‡OKå~°∞. U_»∞#fl~°‰õΩ ™êfig∞r J~°∞^≥OKå~°∞.
P~°º"≥·â◊º ‰õΩÅã¨∞÷Å (`≥Å∞QÆ∞ HÀ=∞@∞¡) `«~°Ñ¶¨Ù# XHõ =O^Œ# ã¨=∞~°Ê} Ѩ¢`«O

1. ™êfig∞r ¢Ñ¨™êÎqOz# =ºH˜Î ™êfiq∞ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ. ™êfig∞r J#∞¢QÆǨϢáêÜ«∞"≥∞ÿ#

P^Õâ◊O "Õ∞~°‰õΩ DÜ«∞# 1897 =∂~üÛÖ’ K≥<≥·flH˜ =KåÛ~°∞. `«áÈ=∞Ü«Ú_»∞QÍ, ÉèíQÆ=^Œ#∞
Éèí∂u á⁄Ok# =∞Ǩ`«∞‡xQÍ q~åle¡# PÜ«∞# ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨‚
=∞~îåxfl HÍã≤Öò ÔH~°fl<£Ö’ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. <Õ_»∞ ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, ¢j
âß~°^•^Õq, ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ ¿Ñi@ #_»∞Ѩ|_»∞`«∞#fl ã¨Oã¨÷ÅxflO\˜H© P^Œ∞º_»∞ DÜ«∞<Õ!
DÜ«∞# ¢áê~°OaèOz# ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°"Õ∞ ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O "≥∞ÿÖÏѨÓ~üÖ’ JÅ~å~°∞`«∞#flk.

S5
46 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

K«kq, ™êfig∞rH˜ ã¨=∞iÊOKå~°∞. ™êfig∞r JO^Œ∞‰õΩ ["å|∞QÍ ¢Ñ¨ã¨OyOK«ÖË^Œ∞.

''á⁄Oyá⁄~°ÖË ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ#∞ =ºHõÎO KÕÜ«∞_®xH˜ =∞ø#"Õ∞ J`«∞º`«Î=∞ =∂~°æO——
Jx, ™êfig∞r <ÒHõ ZHõ¯_®xH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. ǨÏ$^ŒÜ«∞ÉèÏ~°O`À#∞, K≥=∞‡
ye¡# Hõà◊¡`À#∞ ™êfig∞rx ™êQÆ#Oáê~°∞ `«q∞à◊<å_»∞ Éèí‰õΩÎÅ∞. PÜ«∞#`À
¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∂, QÆ∞_çfi<£, JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞=∂àò, #~°ã≤OǨKå~°∞ºÅ∞, H˜_ç
‰õÄ_® "≥àÏ¡~°∞.
~°∞QƇ`«, JÅã¨@ HÍ~°}OQÍ ™êfig∞r `«~°K«∂ hà◊√¡ ¢`åQÆ=Åã≤ =KÕÛk.
=∞Ozhà◊¡‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ ÖË`« H˘|ƒiHÍÜ«∞ h~°∞ ¢`åQÆ_»O ^ÕǨ~ÀQͺxH˜ =∞Oz
'JyflѨ~°fi`«OÖÏ
^Œx _®Hõì~°∞¡ ã¨ÅǨ WKåÛ~°∞. D ã¨OQÆu `≥eã≤# Éèí‰õΩÎÅ∞
¢|^ŒÌÅ=Ù`å#∞!— <ÒHõÖ’ H˘|ƒiÉ’O_®Å#∞ QÆ∞@ìÅ∞QÆ∞@ìÅ∞QÍ ¿ÑiÛÃÑ\Ïì~°∞.
™êfig∞r`À Ѩܫ∞xOK«#∞#fl ¢j=∞u ¿ãqÜ«∞~ü‰õΩ W^ŒO`å
Ug∞ J~°÷O HÍÖË^Œ∞. P"≥∞ ™êfig∞r`À, ''™êfig∞r, =∞#O ã¨~°‰õΩÅ <ÒHõÖ’<å
Ѩܫ∞xOK«É’`«∞<åflO?—— Jx J_çyOk. ™êfig∞r z#flQÍ #qfi, q+¨Ü«∞O
q=iOz K≥áêÊ~°∞.
<ÒHõ ÅOQÆ~°∞ fÜ«∞_®xH˜ WOHÍ H˘O`« ã¨=∞Ü«∞O LOk. ¢á⁄ÃѶã¨~ü
ã¨∞O^Œ~°~å=∞ JÜ«∞º~ü ‰õÄ_® ™êfig∞rx ™êQÆ#OÑ≤ ~å=_®xH˜ <ÒHõÖ’H˜ "≥àÏ¡~°∞.
JѨC_»∞ PÜ«∞#, ''™êfig∞r! áêâßÛ`«ºOÖ’ g∞~°∞ X#iOz# Ѩx U "Õ∞~°‰õΩ
"åiH˜ âßâ◊fi`« ¢Ñ¨Ü≥∂[#HÍiQÍ LO@∞Ok?—— Jx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ
™êfig∞r, ''ÃÑ^ŒÌQÍ Ug∞ K≥ѨÊÖËO. WHõ¯_® JHõ¯_® H˘xfl c*ÏÅ∞ "≥^Œ[ÖÏ¡#∞.
HÍÅ¢Hõ=∞OÖ’ Jq H˘O^ŒiÔH·<å ã¨`«ÊùÖÏxfl JOkOK«=K«∞Û—— J<åfl~°∞ q#¢=∞OQÍ.
JÜ«∞º~ü =∞m¡, ''™êfig∞r! q∞=∞‡efl "Õ∞O =∞m¡ K«∂_»QÆÅ=∂? ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«^Õâ◊
L^Œº=∞ HÍ~åºÅ#∞ H˘#™êy™êÎ~å?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''`«Ñ¨Ê‰õΩO_®, xã¨ûO
^ÕǨÏOQÍ, Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ XH˜O`« q¢âßOu fã¨∞H˘O\Ï#∞. P `«~°∞"å`« ^Õâ◊
"åºÑ¨ÎOQÍ JyflѨ~°fi`«OÖÏ ¢|^ŒÌÅ=Ù`å#∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. HÍx [QÆ[˚#x
ã¨OHõÅÊO Uq∞\’ JÖÏ L#fl@∞¡ ÖË^Œ∞!
<ÒHõ HõÅHõ`åÎ "≥·Ñ¨ÙQÍ |Ü«∞Å∞^ÕiOk.


 HõÅHõ`åÎÖ’

<å ‰õΩ=∂~å! =ÚO^Œ∞ h QÆk `«Å∞Ѩ٠`≥~°∞=Ù. |Ü«∞@‰õΩ ~å. h

^Œ$+≤ìx K«∞@∂ì „Ñ¨ã¨iOK«∞. h WO\˜ K«∞@∂ì =O^ŒÖÏk x~°∞¿Ñ^ŒÅ∞,
x~å¢â◊Ü«ÚÅ∞ PHõe`À =∞Å=∞Å =∂_çáÈ`«∞<åfl~°∞. h â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ
"åiH˜ ¿ã=ÅOkOK«∞.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

™êfig∞rx PǨfixOK«_®xH˜ [#=i <≥ÖÏY~°∞Ö’<Õ HõÅHõ`åÎÖ’ PǨfi# ã¨OѶ∞¨ O

XHõ\ ˜ U~åÊ@~ÚOk. ^Œ~°ƒùOQÍ ~åA P ã¨OѶ¨∞ J^茺‰õΔΩxQÍ#∞, ~å*Ï q#Üü∞
Hõ$+¨‚ ^Õ"£ |ǨÏ^Œ∂~ü HÍ~°º^Œi≈– HÀâßkèHÍiQÍ xÜ«Ú‰õΩÎ
PǨfi# ã¨OѶ¨∞O
ÅÜ«∂º~°∞. HÍx XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÖ’¡ ~åA `«=∞ Jâ◊HõÎ`«#∞
=ºHõÎO KÕã≤ PǨfi# ã¨OѶ¨∞O #∞Oz "≥·^˘ÅQÍ~°∞. ™êfig∞rx PǨfixOK«_»OÖ’
ѨÓ~åfiKå~°Ñ¨~åÜ«∞}∞Öˇ·# Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ K«∂Ñ≤# x~°ã¨<Õ WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O.
''™êfig∞r ¢ÉÏǨχ}Ë`«~°∞_»∞. Hõ#∞Hõ ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛHÀ=_®xH˜ PÜ«∞#‰õΩ J~°›`«
ÖË^∞Œ ——, ''ã¨=Ú¢^OŒ ^•\˜ "≥o#¡ =ºHÎ̃x ÃÇÏ· O^Œ=ÙxQÍ Ñ¨iQÆ}O˜ K«‰Äõ _»^∞Œ ——, ''ѨÓ~åfi
Kå~° Ѩ~åÜ«∞}∞Öˇ·# Ç≤ÏO^Œ∞=ÙʼnõΩ x¿+kè`«"≥∞ÿ# PǨ~åxfl uO@∞<åfl~°∞—— =O\˜
x~°ã¨#Å∞ `«Öˇ`åÎ~Ú. '=OQÆ "åã≤— Ѩ¢uHõ ‰õÄ_® ™êfig∞rH˜ x~°ã¨#QÍ ¢"åã¨∂Î
=zÛOk. HõÅHõ`åÎ L#fl`« <åºÜ«∞™ê÷# <åºÜ«∞=¸sÎ, ''q"ÕHÍ#O^Œ J<Õ <å=∞
^èÕÜ«∞O PÜ«∞# QÆ∞~°∞=Ù WzÛOk HÍ^Œ∞. J^ÕHÍHõ ã¨<åflºã≤ HÍ=_®xH˜ XHõ ¢ÉÏǨχ
}Ë`«~°∞xH˜ J~°›`« ÖË^Œ∞—— JO@∂ PǨfi# ã¨OѶ¨∂xH˜ J^茺‰õΔΩxQÍ =º=ǨÏiO
K«_»O ‰õΩ^Œ~°^Œx x~åHõiOKå_»∞. `«~°∞"å`«, 'k WO_çÜ«∞<£ q∞¢~°~ü— Ѩ¢uHÍ
ã¨Oáê^Œ‰õΩ_≥·# #ˆ~O¢^Œ<å^ä£ ¿ã<£ PǨfi# ã¨OѶ¨∂xH˜ J^茺HõΔ`« =Ç≤ÏO
Kå_»∞.

47
48 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å t+¨μº_»∂, '=ã¨∞=∞u— k#Ѩ¢uHõ =º=™ê÷Ѩ‰õΩ_»∂ J~Ú#

L¿ÑO¢^Œ<å^ä£1, ™êfig∞r ~åHõ#∞ HõÅHõ`åÎ"åã¨∞ʼnõΩ `≥Å∞Ѩ_»OÖ’ ZO`À ¢â◊=∞
Ѩ_®¤_»∞. "ÕÖÏk Hõ~°Ñ¨¢`åÅ#∞ =Ú¢kOz #QÆ~°O Ü«∂=`«∂Î
L¿ÑO¢^Œ∞x ¢Ñ¨Ü«∞`«flO
ѨOzÃÑ\Ïì_»∞. ™êfig∞r ~åHõ ã¨=∞Ü«∞O, KÀ@∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#
ã¨=∂Kå~åÅ∞ á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«|_ç# ¢Ñ¨Hõ@# J@ìÅ#∞ #QÆ~°OÖ’x =ÚYº
¢áêO`åÅÖ’ J=∞~åÛ_»∞. `«=∞ k#Ѩ¢uHõÖ’ ™êfig∞r KèåÜ«∂z¢`«O`À "å~°Î#∞
¢Ñ¨K«∞iOKå_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© [#O =™êÎ~å J<Õ ã¨O^ÕǨÏO `«Öˇ`«ÎHõáÈÖË^Œ∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë Jk Ju j`«HÍÅO, Ô~·Å∞ ~åHõ ‰õÄ_® "Õ‰õΩ=<Õ! J~Ú#ѨÊ\˜H©
L¿ÑO¢^Œ ''¢Ñ¨Hõ@# J@ìÅ∞ J<ÕHõO J=∞iÛÃÑ\ÏìO† Ü«∂Éèˇ· "ÕÅ Hõ~°Ñ¨¢`åÅ∞,
Ѩk"ÕÅ '=ã¨∞=∞u— k# Ѩ¢uHõÅ∞ [<åxH˜ Lz`«OQÍ Ñ¨OzÃÑ@ì|_®¤~Ú. Hõ#∞Hõ
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ J#∞¢QÆǨÏO =Å¡ ˆ~Ѩ٠ã≤Ü«∂ÖÏú Ô~·Å∞ xÅÜ«∞O [#ã¨O^ÀǨÏO`À
xO_çáÈ`«∞Ok Jx ^Œ$_è»OQÍ #=Ú‡`«∞<åfl#∞—— Jx <˘H˜¯ =Hͯ}˜OKå_»∞.
JHõΔ~åÖÏ J>Ë¡ [iyOk.
"å~°O ~ÀAÅ <ÒHÍ ¢Ñ¨Ü«∂}O JÅã≤áÈ~Ú# ™êfig∞r â◊s~åxH˜ XH˜O`«
q¢âßOu HõeÊOzOk. POˆQ¡Ü«∞ t+¨μºÅ∂, `«=∞ ¢¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ K≥<≥·fl t+¨μºÖˇ·#
JÅã≤OQÆ, #~°ã≤OǨKå~°º, H˜_ç `«=∞`À LO_»_»O PÜ«∞#
™êfiQÆ`«O
ã¨O`ÀëêxH˜ =ÚYºHÍ~°}=∞~ÚO^Œx K≥áêÊe. <ÒHõ ÔHÃÑì<£`À,
`À\˜ ¢Ñ¨Ü«∂}˜‰õΩÅ`À ™êfig∞r ¿ãflǨxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘<åfl~°∞. `«=∞HÀã¨O
¿ÑiÛÃÑ\˜ì# H˘|ƒiÉ’O_®Å#∞ "åi`À áêÅ∞ѨOK«∞H˘<åfl~°∞.
<ÒHõ HõÅHõ`åÎÖ’ QÆOQÍ#kÖ’ ¢Ñ¨"ÕtOK«QÍ<Õ ™êfig∞r QÆOQÍf~°OÖ’x
¢áêO`åÅ#∞ `«=∞ t+¨μºÅ‰õΩ q=iOz K≥áêÊ~°∞. Ѷ≤¢|=i 18= `Õn# <ÒHõ |_£˚
|_£˚ <ÒHÍ¢â◊Ü«∞OÖ’ ¢Ñ¨"ÕtOz#ѨC_»∞ HõÅHõ`åÎ PǨfi# ã¨OѶ¨∂xH˜ K≥Ok#
W^ŒÌ~°∞ ã¨Éèí∞ºÅ∞ =ÚO^Œ∞H˘zÛ PǨfi# HÍ~°º¢Hõ=∂Å#∞ ™êfig∞rH˜ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞.
H˜_»¤~üѨÓ~ü <ÒHÍ¢â◊Ü«∞OÖ’ <ÒHõ ÅOQÆ~°∞ kOѨQÍ<Õ ™êfig∞r ky, `«=∞
HÀã¨O U~åÊ@∞ KÕã≤# ¢Ñ¨`ÕºHõ Ô~·Å∞Ö’ L^ŒÜ«∞O ^•^•Ñ¨Ù U_»∞#fl~°‰õΩ ã≤Ü«∂ÖÏú
KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. JѨÊ\˜ˆH ^•^•Ñ¨Ù W~°"≥· "ÕÅ =∞Ok JHõ¯_»‰õΩ `«~°e=zÛ
L<åfl~°∞. JHõ¯}∞‚O_ç ™êfig∞rx Tˆ~yOѨÙQÍ QÆ∞¢~°Ñ¨Ù|O_çÖ’ `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞.

1. DÜ«∞# rq`« K«i¢`«#∞ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ '^≥·=O`À ã¨Ç¨Ïr=#O–2—

K«∂_»QÆÅ~°∞.
 HõÅHõ`åÎÖ’ 49

Ѩ`åHÍÅ∞, `À~°}ÏÅ∞, ѨÓÅ^ŒO_»Å∞, JÅOHÍ~°Ü«Ú`«"≥∞ÿ# Hõ=∂#∞Å`À HõÅHõ`åÎ

L`«û= ™œO^Œ~åºxfl ã¨O`«iOK«∞H˘#flk. WHõ¯_» Ãã·`«O |O_çH˜ ѨÓxÛ# QÆ∞¢~å
Å#∞ qÑ≤Ê"Õã≤, Ü«Ú=‰õΩÖË ã¨fiÜ«∞OQÍ |O_çx ÖÏQÆ∞H˘x "≥àÏ¡~°∞. ™êfig∞r
|O_çÖ’ ÖËz xÅ|_ç KÕ`«∞Å∞ *’_çOz, Ô~O_»∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ QÆ∞q∞QÆ∂_ç L#fl
¢Ñ¨[ʼnõΩ #=∞㨯iã¨∂Î "≥àÏ¡~°∞. J<ÕHõ |à◊√¡ ™êfig∞r |O_çx J#∞ã¨iOKå~Ú.
Tˆ~yOѨ٠=ÚO^Œ∞QÍ Ç¨ºiã¨<£ gkä QÆ∞O_® "≥o¡Ok. JHõ¯_» XHõ WO\˜
"Õ∞_» g∞^Œ [@^è•iÜ≥∞ÿ # XHõ ã¨<åflºã≤ xÅ|_ç ~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å∂ ÃÑHÔ· uÎ ™êfig∞rx
Pj~°fikOKå_»∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® `«Å=Oz P Pjã¨∞ûÅ#∞ ã‘fiHõiOKå~°∞. P
[@^è•i ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å t+¨μº_»∂, ¢|Ǩχã¨=∂[ <åÜ«∞‰õΩÅÖ’ XHõ~°∂ J~Ú#
q[Ü«∞Hõ$+¨‚ QÀ™êfiq∞. ™êfig∞r ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =^ŒÌ‰õΩ ~åHõ=Ú#∞¿Ñ q[Ü«∞Hõ$+¨‚
QÀ™êfiq∞x ÉÏQÍ Z~°∞QÆ@"Õ∞ HÍHõ PÜ«∞# Ѩ@¡ ZO`À Q“~°=O =ºHõÎO
KÕ¿ã"å~°∞.
Tˆ~yOѨ٠Ǩºiã¨<£ gkäÖ’x iѨÊ<£ HõàÏâßÅ (¢Ñ¨ã¨∞Î`«O ã¨∞ˆ~O¢^Œ<å^ä£
HõàÏâßÅ)#∞ KÕ~°∞H˘Ok. H˘O^Œi J¢â◊^Œú HÍ~°}OQÍ HõàÏâßÅ ¢Ñ¨"Õâ◊^•fi~°O =^ŒÌ
QÆO^Œ~°QÀà◊=¸, `˘H˜¯ã¨ÖÏ\Ï KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú. Tˆ~yOѨ٠HõàÏâßÅ ¢Ñ¨"Õâ◊
^•fi~°O =^ŒÌ‰õΩ KÕ~°∞HÀQÍ<Õ, Z=~À K≥ѨÊ_®xfl |\˜ì ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ^•fi~°O `≥~°∞=
|_çOk. Tˆ~yOѨ٠=ÚO^Œ∞ ÉèÏQÆOÖ’ xÅ|_»¤ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ WÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx
TÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# xÅ¢^˘‰õΩ¯HÀÖËHõ "å~°∞ XHõi g∞^Œ XHõ~°∞QÍ Ñ¨_ç
áÈÜ«∂~°∞. ѨÅ∞=ÙiH˜ ÉÏQÍ QÍÜ«∂ÅÜ«∂º~Ú. XHõi^ŒÌ~°∞ `«=∞ =^ŒÌ#∞#fl KÕu
Hõ¢~°Å#∞ J_»¤OQÍ Kåz WOHÍ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ Ѩ_çáȉõΩO_® PÑ≤, HÍáê_®~°∞.
`«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ D "Õ∞~°‰õΩ [#O `«~°e=™êÎ~°x TÇ≤ÏOK«#O^Œ∞=Å#
PǨfi# ã¨OѶ¨∞O "å~°∞ |O^À|ã¨∞ΉõΩ áÈbã¨∞Å ã¨Ç¨Ü«∞O HÀ~°ÖË^Œ∞. áÈbã¨∞Å∞
LO_ç=ÙO>Ë |Ǩïâß D ^Œ∞~°…@##∞ x"åiOz LO_»=K«∞Û<Õ"≥∂#x Ѩ¢uHõÅ∞
"åºMϺxOKå~Ú. JHõ¯_» HÍ¿ãѨ٠Py, ÉÏQƃ*Ï~üÖ’x ~åÜü∞ Ѩâ◊√Ѩu<å^ä£ É’ãπ
|ǨÏ^Œ∂~ü Éèí=OuH˜ ™êfig∞rx `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞.
^•iÖ’ HÍ~°<£"åbãπ gkä QÆ∞O_® |O_ç "≥o¡Ok. P gkäÖ’<Õ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å t+¨μº_»∂, Dâ◊fi~°HÀ\˜QÍ PÜ«∞#KÕ Ñ¨iQÆ}˜OK«|_ç# =ºH©Î J~Ú# ѨÓ~°‚
K«O¢^ŒÑ¶¨∞’+π WÅ∞¡ LOk. JHõ¯_»‰õΩ áÈQÍ<Õ ™êfig∞r |O_çx
áê`« ѨiK«Ü«∞ã¨∞÷Å∞
PѨ=∞x, ¢uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ`À, ''ѨÓ~°∞‚_çH˜ ã¨=∂Kå~°O
`≥Å∞Ѩٗ— J<åfl~°∞. JѨC_»∞ ѨÓ~°∞‚_»∞ ™êfl#O KÕã¨∞Î<åfl_»∞. `«_ç|@ìÅ`À<Õ =zÛ
50 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞rH˜ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°O KÕâß_»∞. ÖËz xÅ|_ç, ''<Õ#∞ Ô~·Å∞ xÅÜ«∂xH˜

=KåÛ#∞. ^Œ∂~°O #∞O_Õ q∞=∞‡efl ^Œi≈OK«∞H˘<åfl#∞. HÍ~åºÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡e
Hõ#∞Hõ `˘O^Œ~°QÍ uiy =KÕÛâß#∞—— Jx J<åfl_»∞. ''Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞, ™êÜ«∞O¢`«O
~°O_ç—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.
D suÖ’ Tˆ~yOѨ٠™êyOk. [Ü«∞ [Ü«∞ ^è•fi<åÅ∞ ã¨~°fi¢`å
=∂~°∞¢"≥∂QÍ~Ú. z=iH˜ Ѩâ◊√Ѩu É’ãπ Éèí=Ou =zÛOk. P Éèí=Ou JO^Œ"≥∞ÿ#
`À~°}ÏÅ`À JÅOHõiOѨ|_ç LOk. Ѩâ◊√Ѩu ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ ^•fi~°O =^ŒÌ‰õΩ =zÛ
™êfig∞rx ã¨q#Ü«∞OQÍ Ö’Ñ¨eH˜ `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» ¢|Ǩ‡#O^Œ,
Ü≥∂QÍ#O^Œ ™êfi=ÚÅ∞ KÕ`«∞Ö’¡ ѨÓÅ=∂ÅÅ`À qHõã≤`« =^Œ<åÅ`À xÅ|_ç
L<åfl~°∞. ™êfig∞rx =∂ÖÏÅOHõ$`«∞Å#∞ KÕÜ«∞QÍ<Õ ™êfig∞r, ''QÆ∞~°∞Ѩ٢`«∞Å∞
QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ ã¨=∂#O——1 JO@∂ W^ŒÌiH© #=∞㨯iOKå~°∞. ¢|Ǩ‡#O^Œ ™êfiq∞
"≥O@<Õ, ''J#flQÍ~°∞ `«O¢_ç`À ã¨=∂#O——2 Jx K≥|∞`«∂ ¢Ñ¨}q∞ÖÏ¡~°∞. JѨC_»∞
'=∞— =zÛ #=∞㨯iOKå~°∞. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''q∞¢`«=∂!—— J<åfl~°∞. P
`«~°∞"å`« XHõi "≥O@ XHõ~°∞QÍ =zÛ #=∞㨯iOKå~°∞. P ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ XHõ
=¸ÅQÍ XHõ ɡOp g∞^Œ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Ü«Ú= t+¨μºÅÖ’ XHõÔ~·# Ǩ˙\ϯ
QÀáêÖò ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl_»∞. J`«}˜‚ K«∂_»QÍ<Õ ™êfig∞r, ''U Ǩ˙\ϯ, <Õ#∞ J^Õ
#ˆ~<£QÍ<Õ L<åfl#∞ <åÜ«∞<å! JHõ¯_» ZO^Œ∞‰õΩ ^•QÆ∞H˘<åfl=Ù? WHõ¯_»‰õΩ ~å.
=OQÆ ÉèÏ+¨#∞ <ÕxOHÍ =∞~°záÈÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞.
D q^èŒOQÍ Ñ¨k xq∞ëêÅ∞ QÆ_»záÈÜ«∂~Ú. Ѩâ◊√Ѩu ™êfig∞rx "Õ∞_»
g∞^Œ‰õΩ `À_˘¯x "≥àÏ¡_»∞. JHõ¯_» ys+π, ™êfig∞rH˜ ѨÓÅ=∂Å "Õã≤ =Oy #=∞㨯
iOK«É’Ü«∂_»∞. ™êfig∞r "≥O@<Õ P`«_ç KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ
bÖÏ qÖÏã¨O
PÑ≤, ''UO KÕã¨∞Î<åfl~°∞ l.ã≤.!3 g∞~°∞ <å‰õΩ #=∞㨯i¿ãÎ
<åˆH ^À+¨O "å\˜Å∞¡`«∞Ok. g∞ ~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ ¢Ñ¨}q∞e¡
(ǨÏ#∞=∞O`«∞xÖÏ) '*ˇ· ~å"£∞— JO@∂ ã¨=Ú¢^•xfl ^•\˜ "≥o¡=KåÛ#∞—— J<åfl~°∞.
P =∂@Å∞ qx ys+π ZO`À ã¨O`À+≤OKå_»∞.

1. QÆ∞~°∞=`ü QÆ∞~°∞Ѩ٢`Õ+¨μ I
2. *˺+¨ª ¢ÉèÏ`å ã¨=∞ Ñ≤`å I
3. ysâòK«O¢^Œ ¿Ñ~°∞Ö’x POQÆ¡OÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åÅ#∞ HõeÑ≤ ™êfig∞r J`«}˜‚ WÖÏ
ã¨OÉ’kèOK«_»O Ѩiáê\˜.
 HõÅHõ`åÎÖ’ 51

P `«~°∞"å`« ™êfig∞r '=∞—`À =∂\Ï¡_»<å~°OaèOKå~°∞: ''=∂ã¨ì~ü! D

q[Ü«∂ÅHõO`«\ ˜H© <Õ#∞ ѨiHõ~°=∂¢`«∞}˜‚. PÜ«∞<Õ ##∞fl ѨOÑ≤OKå~°∞. QÆ∞~°∞
^Õ=ÙÅ∞ <å‰õΩ QÆ∞iÎOѨ٠xKåÛ~°∞. Jk `≥eÜ«∞*Ëã≤ =∂`«$^Õqx J#∞=∞u, J#∞[˝
"Õ_»∞H˘<åfl#∞. =∂`«$^Õq Pjã¨∞ûÅ∞ á⁄O^ŒQÍ<Õ P@OHÍÅxflO\˜h ã¨∞ÅÉèíOQÍ
^•\˜ "≥à◊¡QÆeQÍ#∞† áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’x "Õ∞^è•=ÙÅ∞, q*Ï˝#"Õ`«ÎÅ ÖÏO\˜ "ÕÖ
=∞OkÖ’ <Õ#∞ J`«ºkèHõOQÍ âߡѶ≤∞OѨ|_®¤#∞. JO`å QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ bÖÏ
qÖÏã¨=∞x J#∞Éèí=ѨÓ~°fiHõOQÍ ¢QÆÇ≤ÏOKå#∞. =∂\Ï¡_»=Åã≤# q+¨Ü«∂Å∞ Z<Àfl
L<åfl~Ú, =∞~À ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ K≥|∞`å#∞.
''J~Ú`Õ WѨC_»∞ <å Jaè¢áêÜ«∞O Uq∞\’ `≥Å∞™ê? =∞# ^Õâ◊OÖ’ =∞`«
¢Ñ¨Kå~°O HÍ=Åã≤#O`« [iyOk. `«HõΔ} P=â◊ºHõ`« q^Œº. =∞x+≤H˜ =ÚYºOQÍ
q^Õº P=â◊ºHõO
Hõ@∞ìHÀ=_®xH˜ |@ìÅ∞ HÍ"åe, u#_®xH˜ PǨ~°O HÍ"åe,
K«^Œ∞=#∂ ¢"åÜ«∞#∂ <Õ~°∞ÛH˘x rq`«O QÆ_»Ñ¨_®xH˜ HÍã¨Î
ã¨OáêkOK«∞HÀ"åe† ^•xH˜ =∂~°æO K«∂áêe, J^Õ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ <Õ_»∞
=ÚMϺ=ã¨~°O. =∂ã¨ì~ü! áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ ã≤iã¨OѨ^ŒÅ∞ <å Hõà◊¡ |_ç#ѨC_»ÖÏ¡
=∂`«$^Õâ◊ ^•i¢^Œº ã≤÷u J¢â◊√=ÙÅ#∞ ~°Ñ≤ÊOzOk. "åi Sâ◊fi~°º qÉèí=O <å‰õΩ
"Õ∞Ѷ¨∞^Œ∂`«º w`åÅ<Õ1 *Ï˝Ñ¨HÍxH˜ `≥zÛOk – <åÅ∞QÆ∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ "≥∞~°∞ѨÙÖÏ¡O\˜
™œO^Œ~°º~åâ◊√Å ã¨=¸Ç¨ÏO, PHÍâ◊ǨÏ~å‡ ºÅ =~°∞ã¨Å∞, Wà◊¡Ö’ LÖÏ¡ã¨
L`åûǨÅ∞! #$`åºÅ∂ áê@Å∂! qâßÅ"≥∞ÿ# g^äŒ∞Å∞! JO`å ã¨fiK«Ûù`Õ! =∞#
^Õâ◊OÖ’<Õ ã¨~°fi¢`å K≥`åÎK≥^•~°O, ^Œ∞~åfiã¨#, r~°‚=¢ã¨Î^è•~°∞Öˇ·# =∞#∞+¨μÅ∞ –
Sâ◊fi~°º~°Ç≤Ï`«, ^Œ∞~°ƒÅ, x~°HõΔ~åã¨∞ºÖˇ·# ¢ã‘ÎÅ∂ ѨÙ~°∞+¨μÅ∂! giH˜ ¿ã=Å∞

1. 'F "Õ∞Ѷ¨∞=∂, P #QÆ~°OÖ’x Éèí=O`«∞Å#∞ h`À áÈÅÛ=K«∞Û. g∞Ö’ ѨÅ∞ ™ê^Œ$âߺ

Å∞<åfl~Ú. hÖ’ "≥∞~°∞ѨÙÅ∞ "≥∞~°ã≤ P_»∞H˘O@∞#flq. JHõ¯_» ™œO^Œ~°º=`«∞Å∞ x=ã≤ã¨∞Î
<åfl~°∞. hÖ’ WO¢^Œ^èŒ#∞ã¨∞û LOk, JHõ¯_» z`«Î~°∞=ÙÅ∞ L<åfl~Ú. hÖ’ Ñ≤_»∞QÆ∞ ^èŒfix LOk,
JHõ¯_» ã¨Ow`«=¸, =∞^≥ÌÅ ¢"≥∂QÆ∞`«∞<åfl~Ú. hÖ’ HÍOu K˘K«∞ÛH˘xáÈÜÕ∞ ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# [ÅO
LOk, JHõ¯_» "åi QÆ^Œ∞Å∞ HÍO`«∞Å∞ q~°l"Õ∞‡ #=~°`åflÅKÕ JÅOHõiOѨ|_ç L<åfl~Ú.
#∞=Ùfi J`«ºO`« Z`«∞ÎÅÖ’ ZQÆ∞~°∞`«∞<åfl=Ù, P Éèí=O`«∞Å HõѨCÅ∞ PHÍâßxfl K«∞Oaã¨∞Î
<åfl~Ú.—
– HÍo^•ã¨∞, "Õ∞Ѷ¨∞^Œ∂`«ºO, 2.1
JÅHÍѨÙi ã¨∞YÉè’QÍÅ#∞ HÍo^•ã¨∞ D q^èŒOQÍ =i‚OKå_»∞. ™êfig∞r ã¨∂zOKÕk D
w`«O`À H˘#™êˆQ w`åÅ`À Hõe¿Ñ J#fi~ÚOK«∞HÀ"åe.
52 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

X#iOKÕ^Õ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ P=â◊ºHõ"≥∞ÿ# =∞`«O Jx <å Jaè¢áêÜ«∞O. 'Ѩã¨∞Î#fl

Hõ_»∞ѨÙÖ’ =∞`«O ¢Ñ¨"ÕtOK«^Œ∞— Jx QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞ HÍ^•! D =∞`åxfl
¢Ñ¨Kå~°O KÕÜ«∞_»"Õ∞ <å ÅHõΔ ºO.
''áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ ^Œ∞~åHõ~°¬} ÅxflO\˜ #∞O_ç QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ ##∞fl ~°H˜ΔO
Kå~°∞. Pâ◊Û~°ºO Uq∞@O>Ë, H˘O^Œ~°∞ JѨÊ\˜ˆH QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ ÉèÏ=#Å#∞ `≥Å∞ã¨∞
H˘x L<åfl~°∞† H˘O^Œ~°∞ HõÅÖ’ PÜ«∞# J#∞¢QÆǨÏO á⁄Ok L<åfl~°∞. <Õ#∞
JHõ¯_» ¢ã‘ÎÅ#∞ `«e¡QÍ, ™È^Œs=∞}∞Å∞QÍ<Õ QÍOKå#∞. "å~°∂ J^Õ f~°∞Ö’ ##∞fl
ZOz ¿ã=ÅOkOKå~°∞. Jk Éè’QÆÉèí∂q∞. JHõ¯_» P^蕺u‡Hõ ¢Ñ¨Kå~°O ZO`À
J=ã¨~°O. WHõ¯_» =∞# ^Õâ◊OÖ’<À JHõ¯_ç q*Ï˝# q^Œº, L^•`«Î zO`«#Å∞,
™ê=∂lHõ ™êfi`«O¢`«ºO J=ã¨~°"≥∞ÿ L<åfl~Ú. g\˜x P^蕺u‡Hõ ¢áêuѨkHõ g∞^Œ
¢Ñ¨Kå~°O KÕÜ«∂e.——
JѨC_»∞ ™êfiq∞ ¢|Ǩ‡#O^Œ =zÛ, ''#ˆ~<£, \© HÀã¨O U~åÊ@∞¡ KÕâß~°∞——
Jx ™êfig∞r`À K≥áêÊ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''~å*Ï! =KÕÛ ^•iÖ’ q[Ü«∞
Hõ$+¨μ‚Å#∞ K«∂âß#∞. =∞~î°OÖ’ PÜ«∞#‰õΩ |㨠U~åÊ@∞ KÕã≤=ÙO_»=K«∞Û Hõ^•!——
J<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ¢|Ǩ‡#O^Œ, ''PÜ«∞#‰õΩ ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O t+¨μºÅ∂, t+¨μº~åO¢_»∂
É’Öˇ_»∞=∞Ok L<åfl~°∞. =∞~î°OÖ’ L#fl"åiˆH Ѩ_»∞HÀ=_®xH˜ *ÏQÍ ÅaèOK«_»O
Hõ+¨ìO. PÜ«∞# XO@iQÍ |㨠KÕ¿ãÎ ã¨OQÆu "Õ~°∞—— J<åfl~°∞. ''`«fi~°Ö’ XHõ ~ÀA
PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ"åe—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.
™êÜ«∞O¢`«O 4 QÆO@ʼnõΩ ™êfig∞r, POˆQ¡Ü«∞ t+¨μºÅ∞ HÍjѨÓ~üÖ’x
ÉÏÉÏ QÀáêÖòÖÏÖò ã‘Öò J<Õ =ºH˜Î JO^Œ"≥∞ÿ# QÆ$Ǩϟ^•º<åxH˜ `À_˘¯xáÈ|_®¤~°∞.
K≥<≥·fl t+¨μºÅ‰õΩ PÅO|*Ï~ü =∞~î°OÖ’ |㨠U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
¢|Ǩ‡#O^Œ ™êfiq∞`À ¢Ñ¨™êÎqOz#>Ë¡ ™êfig∞r XHõ ~ÀA q[Ü«∞Hõ$+¨‚
QÀ™êfiq∞ WO\˜H˜ "≥àÏ¡~°∞. ™êfig∞r "≥à◊¡QÍ<Õ "åi^ŒÌ~°∂ Ѩ~°ã¨Ê~°O KåÖÏ¿ãѨÙ
™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~åÅ∞ KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. P `«~°∞"å`« q[Ü«∞
q[Ü«∞Hõ$+¨‚
QÀ™êfiq∞`À
Hõ$+¨‚ QÀ™êfiq∞, ''*ˇ· ~å=∞Hõ$+¨‚! g∞ ֒ѨŠ#∞O_Õ QÆ∞~°∞
^Õ=ÙÅ∞ ã¨=∞ã¨ÎO KÕã¨∞Î<åfl~°∞. <Õ#∞ _è®HÍÖ’ ѨÓ[ KÕã¨∞
H˘O@∞<åfl#∞. <å =ÚO^Œ∞ PÜ«∞##∞ ã¨r==¸iÎQÍ QÍOKå#∞. <Õ#∞ PÜ«∞
##∞ ã¨Ê $tOKå#∞ ‰õÄ_®. ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxH˜ "≥o¡#ѨC_»∞ ѨOK«=\˜Ö’#∞, PÜ«∞#
QÆkÖ’#∞ ^Œ~°≈#O á⁄O^•#∞—— J<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''J=Ù#∞. <Õ#∂
áêâßÛ`«º ^ÕâßÖ’¡ D q^èŒOQÍ Ñ¨Å∞ ^Œ~°≈<åÅ∞ á⁄O^•#∞. <åÖ’ LO_ç PÜ«∞<Õ
 HõÅHõ`åÎÖ’ 53

HÍ~åºÅ∞ x~°fiiÎã¨∞Î<åfl~°∞, <Õ#∞ ˆH=ÅO ѨiHõ~°=∂¢`«∞}‚x ¢QÆÇ≤ÏOKå#∞——

J<åfl~°∞.
D q^èŒOQÍ ã¨OÉèÏ+¨} H˘#™êyOk. ™êfig∞r `«=∞ HÍ~Àº^Œº=∞ Ѩ^äŒHÍÅ
#hfl PÜ«∞#`À K≥Ñ≤Ê, ''g∞~°∞ ÃÑ^ŒÌ"å~°∞, QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ ã¨=∂#OQÍ ã¨∞ÎuOK«^Œy#
"å~°∞. <å Ѩ^äŒHÍÅhfl ã¨`«fi~°"Õ∞ ã¨Ñ¶¨bHõ$`«O HÍ"åÅx Pj~°fikOK«O_ç—— J<åfl~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ q[Ü«∞Hõ$+¨‚ QÀ™êfiq∞, ''J#∞H˘#flk ™êkèOK«QÆÅ ã¨=∞~°∞÷Å∞ g∞~°∞.
g∞~°∞ J#∞H˘#fl^ŒO`å [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D g∞ Ѩ^äŒHÍÅ∞ g∞ ÉèÏ=#Å∞ HÍ^Œ∞†
x*ÏxH˜ g\˜x g∞Ö’ *ÁÑ≤ÊOz# "å~°∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÖË—— J<åfl~°∞.
D suÖ’ "åi^ŒÌ~°∂ KåÖÏ¿ãѨ٠QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ, áê`« ~ÀAÅ *Ï˝Ñ¨HÍÅÖ’
=ÚxyáÈÜ«∂~°∞.
Ѷ≤¢|=i 28= `Õn ™êfig∞rH˜ ~å*Ï ã¨~ü ~å^è•HÍO`ü ^Õ"£ |ǨÏ^Œ∂Ì~ü
~å[Éèí=#OÖ’ |Ç≤Ï~°OQÆ ™êfiQÆ`À`«û=O x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. Éèí=#OÖ’ ¢Ñ¨"ÕtOK«
_®xH˜ Lz`« J#∞=∞u Ѩ¢`åÅ∞ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ á⁄O^Œ=Åã≤ LOk. "ÕÖ=∞Ok
¢Ñ¨[Å∞ JHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊=∞Ü«∂º~°∞. ™êfiQÆ`« Ѩ¢`åÅ∞ K«kq, ~°[`« ¿Ñ\˜HõÖ’
J=∞iÛ ã¨=∞iÊOKå~°∞. ™êfig∞r ¢Ñ¨`«∞º`«Î~°OQÍ ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞. D L`«û"å
#O`«~°O PÜ«∞# HõÅHõ`åÎÖ’ H˘xfl ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞.
D ™êfiQÆ`À`«û"åÅ∂, Ѩ\Ï\’áêÅ∂ Ug ™êfig∞rH˜ #K«ÛÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ
\˜H© [#∞ÅÖ’ *ÏQÆ$u HõeyOK«_®xH˜ Wq J=ã¨~°=∞x PÜ«∞#‰õΩ `≥eÜ«∞Hõ
áÈÖË^Œ∞. P HÍ~°}OQÍ<Õ PÜ«∞# D ¢|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# ™êfiQÆ
Hõ~°=Ó, ™êfiQÆ`À`«û=
Y~°∞ÛÅ∂ `À`«û"åʼnõΩ JOwHõiOKå~°∞. HÍh D L`«û"åÅ#∞ H˘O^Œ~°∞
=∞~À ^Œ$HÀ¯}OÖ’ K«∂_»<Õ K«∂âß~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =OQÆ
^Õâ◊OÖ’ f¢="≥∞ÿ# Hõ~°=ÙHÍ@HÍÅ∞ `åO_»qã¨∞Î<åfl~Ú. ''D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ D
=∞Ǩϟ`«û"åÅ∂, "≥·Éè’QÍÅ∂ J=ã¨~°=∂?—— Jx JHõ¯_»Hõ¯_® H˘xfl q=∞~°≈Å∞
`«Öˇ`åÎ~Ú. XHõ ~ÀA ™êfig∞r ÉÏź¿ãflÇ≤Ï`«∞_≥·# ¢Ñ≤Ü«∞<å^ä£ ã≤<å› nxx
QÆ∞iOz ''™êfig∞r! g∞ ~˘Hõ ™ê^èŒ∞=Ù, g∞ ™êfiQÆ`À`«û"åÅÔH· _»|∞ƒ =ã¨∂Å∞
KÕâßO. g∞~°∞ HõÅHõ`åÎ ~åHõ =Ú#∞Ѩ٠JHõ¯_» #∞O_ç `«Ou ѨOÑ≤, '=∞# ^Õâ◊OÖ’
¢Ñ¨ã¨∞Î`«O Hõ~°=Ù `åO_»qã¨∞Î#flk. Hõ#∞Hõ ##∞fl PǨfixOK«_®xH˜ XHõ¯ ÃÑ·™ê
‰õÄ_® Y~°∞Û KÕÜ«∞=^Œ∞Ì. "≥Ú`«ÎO ^èŒ<åxfl Hõ~°=Ù x"å~°} xkèH˜ WzÛ
"ÕÜ«∞O_ç— Jx JO\Ï~°x ÉèÏqOKå#∞. HÍh g∞~°∞ P q^èŒOQÍ Ug∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
ZO^Œ∞‰õΩ?—— Jx ™êfig∞r<Õ J_çQÍ_»∞.
54 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r : HÍ"åÅx <Õ#∞ JÖÏ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. [#OÖ’ *ÏQÆ$u HõÅQÍÅx

PtOKå#∞. ZO^Œ∞‰õΩ `≥Å∞™ê? *ÏQÆ$u K≥O^Œ‰õΩO_® [#O ÉèíQÆ"å<£ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å#∞ ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞H˘O\Ï~°∞? Wk <å HÀã¨=∂ [iyOk? PÜ«∞# Hõ^•
g\˜ =Å# ã¨∞¢Ñ¨ã≤^Œ∞úÅ=Ù`«∞<åfl~°∞! PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ ¢Ñ¨[Å
=∞#ã¨∞ûÖ’ ZO`« Pã¨H˜Î [xOzOk! WѨC_»∞ ¢Hõ=∞¢Hõ=∞OQÍ PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞H˘O\Ï~°∞. ^•x =Å# ^ÕâßxH˜ ¢âıÜ«∞ã¨∞û HõÅ∞QÆ^•? Ö’Hõ¢âıÜ«∞ã¨∞ûÔH·
J=`«iOz# PÜ«∞##∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ‰õΩO_® [#∞ʼnõΩ U q^èŒOQÍ ã¨OˆHΔ=∞O HõÅ∞QÆ∞
`«∞Ok? PÜ«∞##∞ ã¨iQÍ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘O>Ë =∞#∞+¨μÅ∞ ~°∂á⁄O^Œ∞`å~°∞.
J@∞=O\˜ =∞#∞+¨μÅ∞ x=ã≤OKÕ ^Õâ◊OÖ’ Hõ~°=Ù#∂, Ѩã¨∞ÎÅ#∂ áê~°¢^ÀÅ_®xH˜
ZO`«HÍÅO Ѩ_»∞`«∞Ok? JO^Œ∞ˆH HõÅHõ`åÎÖ’ *ÏQÆ$u HõÅQÍÅx JaèÅ+≤OKå#∞.
`«^•Ìfi~å ¢Ñ¨[Å∞ =ÚO^Œ∞QÍ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨O^Õâßxfl J~°÷O KÕã¨∞H˘O\Ï~°∞.
ÖËHõáÈ`Õ Wxfl P_»O|~åÅ∞ <å ÔHO^Œ∞‰õΩ? XHõ HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ h WO\˜H˜ =zÛ
JO^Œ~°=¸ Hõeã≤ P_»∞H˘<åfl"Õ∞, JO`«Hõ<åfl <Õ#∞ ÃÑ^ŒÌ"å}˜‚ J~ÚáÈÜ«∂<å
Uq∞\˜? P<å_»∞ L#fl>Ë¡ Hõ^• <Õ_»∂ L<åfl#∞. ZO^Œ∞‰õΩ? <åÖ’ U^≥·<å `Õ_®
LO^•? K≥ѨC.——
''`Õ_® ÖË^Œ∞—— Jx P q∞¢`«∞_»∞ |Ü«∞\‰õΩ K≥Ñ≤Ê<å ֒֒ѨÅ, 'g∞iѨC_»∞
k=º`«fiO ã¨O`«iOK«∞H˘<åfl~°∞— J#∞H˘<åfl_»∞.
™êfig∞r H˘#™êyOKå~°∞: ''=∞# ^ÕâßxH˜ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰õΩ Hõ~°=Ù
J#flk XHõ #Ü«∞O HÍx "åºkèQÍ Ñ¨i}q∞OzOk. áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ ZHõ¯_≥·<å
D q^èŒOQÍ LO^•? ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞‰õΩ? ZO^Œ∞HõO>Ë JHõ¯_» =∞#∞+¨μÅ∞ rqã¨∞Î
<åfl~°∞† WHõ¯_À r=K«Ûù"åÖË rqã¨∞Î<åfl~Ú. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ QÆ∞iOz K«kq,
PÜ«∞##∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘x, ™êfi~å÷xfl `«ºlOK«_»O "å~°∞ =ÚO^Œ∞QÍ <Õ~°∞ÛHÀ
"åe. P `«~°∞"å`Õ Hõ~°=Ù x"å~°}ÔH·# ã¨=Úz`« ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ KÕÜ«∞|_»`å~Ú.
<Õ#∞ ¢Hõ=∞¢Hõ=∞OQÍ P ¢Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ áêÖÁæ<åÅ#∞H˘<åfl#∞. ^•xx g∞ˆ~
K«∂_»É’`å~°∞.——
™êfiQÆ`åÅ#∂, "≥·Éèí"åÅ#∂ ™êfig∞r D ^Œ$HõÊ^äŒO`À<Õ K«∂âß~°∞. HÍh
HõÅHõ`åÎ PǨfi<å#O`«~°O ™êfig∞r =∞#ã¨∞û QÍÜ«∞Ѩ_Õ suÖ’, PǨfi#
ã¨OѶ¨∞OÖ’x H˘O^Œ~°∞, ™êfiQÆ`« =∞Ǩϟ`«û"åÅÔH·# Y~°∞ÛÅ MÏ`å#∞ PÜ«∞#‰õΩ
ѨOÑ≤Oz, ^•xx ã‘fiHõiOK«=∞x PÜ«∞##∞ J_çQÍ~°∞. ™êfig∞r nxx <åˆQO¢^Œ
<å^ä£ J<Õ Éèí‰õΩÎx`À K≥Ñ≤Ê, ''D ™êfiQÆ`åÅ∞ <å ÔHO^Œ∞‰õΩ? <Õ#∞ J"≥∞iHÍ #∞O_ç
 HõÅHõ`åÎÖ’ 55

|à◊¡ H˘nÌ ^èŒ#O fã¨∞H˘x =KåÛ#∞, <å ¿Ñ~°∞¢Ñ¨u+¨ªÅ∞ ¢Ñ¨Kå~°O KÕÜ«∞_®xH˜ D

™êfiQÆ`åÅ#∞ Z^Œ∞~°∞K«∂âß#∞. Hõ#∞Hõ D Y~°∞Û#∂ <Õ<Õ ÉèíiOKåÅx "å~°∞
ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. <Õ#∞ U=∞<åfl XHõ ¢Ñ¨^Œ~°≈hÜ«∞ =ã¨∞Î=Ù<å? ÖËHõ SO¢^Œ*Ïe
‰õΩ}Ï‚? "åà◊√¡ U=∞#∞H˘O@∞<åfl~°∞!—— Jx qKå~°O =ºHõÎO KÕâß~°∞. HÍh W^ŒO`å
`«ÅáÈã≤ =∞#ã¨∞ûÖ’ QÆO^Œ~°QÀà◊O KÀ@∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ PÜ«∞# W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞,
JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#‰õΩ ã¨=∞Ü«∞=¸ ÖË^Œ∞. ã¨=∞™êÎhfl ÉèíQÆ=^•Ü«∞`«ÎO KÕã≤ PÜ«∞#
`«=∞ HÍ~åºÅ#∞ H˘#™êyOKå~°∞.
™êfig∞r ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi#ѨC_»∞ =~åǨÏ#QÆ~°OÖ’ x~°fi
Ç≤ÏOѨ|_»∞`«∂#fl ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O PÅO|*Ï~üH˜ =∂~°Û|_çOk.
PÅO|*Ï~ü =∞~î°O
=~åǨÏ#QÆ~°OÖ’ x=ã≤Oz# Ü«Ú= t+¨μºÅ r=# ã¨~°o`À
PHõi¬`«∞Öˇ·# ѨÅ∞=Ù~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ JHõ¯_» KÕ~å~°∞† ¢áê~°O
ÉèíOÖ’ 11 =∞OkQÍ L#fl ã¨<åflºã¨∞Å ã¨OYº 23QÍ ÃÑiyOk. =~åǨÏ#QÆ~°
=∞~î°OÖ’ JO`«=∞Ok |ã¨KÕÜ«∞_®xH˜ KÀ@∞ KåÅ#O^Œ∞# 1892 Ѷ≤¢|=iÖ’
"å~°∞ PÅO|*Ï~ü‰õΩ =∞~îåxfl =∂~åÛ~°∞.
PÅO|*Ï~ü =∞~î°O ‰õÄ_® U q^èŒOQÍ#∂ =~åǨÏ#QÆ~° =∞~îåxH˜ fã≤áÈ
ÖË^∞Œ . ^ŒH}
Δ˜ âË fi◊ ~°O #∞O_ç ^•^•Ñ¨Ù J~°"∞≥ Åÿ ∞ ^Œ∂~°OÖ’ L#fl Wk ‰õÄ_® '^ŒÜ∂« ºÅ
H˘OѨ—QÍ<Õ ¿Ñ~°∞ á⁄OkOk. D Hõ@ì_»OÖ’ ^ŒÜ«∂ºÅ∞ =ã≤OK«_»O QÆ∞iOz#
Hõ^äŒÅ∞ H˘xfl ¢Ñ¨Kå~°OÖ’ L<åfl~Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H© D ã¨<åflºã¨∞Å∞ W=fiQÆey#
J^≥̉õΩ, ÃÑ^ŒÌ Hõ@ì_»OQÍ W^Õ ÅaèOzOk. Hõ#∞Hõ ^ŒÜ«∂ºÅ∞ =ã≤ã¨∂Î<åfl, XHõ
=OHõ `å=Ú ‰õÄ_® x=ã≤OK«=K«∞Û#x xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x P Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞Å∞
=∞~îåxfl WHõ¯_çH˜ =∂~åÛ~°∞.
1892 Ѷ≤¢|=i #∞O_ç 1898 Ѷ≤¢|=i =~°‰õΩ =∞~î°O PÅO|*Ï~üÖ’
x~°fiÇ≤ÏOѨ|_»∞`«∂ =zÛOk. D Pˆ~à◊¡Ö’ =∞~î°O `«# Ѩi}Ï=∞OÖ’ XHõ
=ÚYº"≥∞ÿ# JOQÆ "Õã≤Ok. L#flKÀ>Ë `≥eÜ«∞x '#ˆ~<£— ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^ŒQÍ
J"≥∞iHÍÖ’ *ÏQÆ$u Hõeyã¨∂Î LO_»_»O D ~ÀAÖ’¡ ™È^Œ~° t+¨μºÅ‰õΩ `≥eÜ«∞
=zÛOk. ''zHÍQÀÖ’ =∞Ǩ `«~°OQÍÅ#∞ ÖË=nâß_»∞ q"ÕHÍ#O^Œ—— JO@∂
"å~åÎѨ¢uHõÅÖ’ =zÛ# "å~°ÎÅ#∞ Pã¨H˜Î`À K«kq Ѩ~°=∂#O^ŒÉèíi`«∞ÅÜ«∂º~°∞
P ã¨<åflºã¨∞Å∞. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =∞Ǩã¨=∂kè `«^Œ#O`«~°O ^•^•Ñ¨Ù Pˆ~à◊√¡QÍ
`«Ñ¨ã¨∞û, f~°÷Ü«∂¢`«Å∞, P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞, J^茺ܫ∞<åÅ`À QÆ_çÑ≤# "åi
rq`«O WѨC_»∞ ¢Hõ=∞OQÍ ã¨=∂[ ^Œ$+≤ìx PHõi¬OѨ™êyOk.
56 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

D ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ ™êfig∞r 1894Ö’ =∂~üÛ 19= `Õn# ™È^Œ~°

t+¨μºÅ‰õΩ ¢"åã≤# "≥Ú^Œ\ ˜ ÖËY, U¢ÃÑÖòÖ’ "åiH˜ JOkOk. ^•x `«~°∞"å`«
=∞iH˘xfl ÖËYÅ∞ =KåÛ~Ú. D ÖËYÖ’¡ XHõ #∂`«#
H˘O^Œ~°∞ ™È^Œ~°
t+¨μºÅ
#ˆ~<£#∞ "åà◊√¡ K«∂âß~°<Õ K≥áêÊe. PÜ«∞# `≥eÑ≤# ¿ã=,
ÉèË^•aè¢áêÜ«∂Å∞ ^èŒ~°‡O ÖÏO\˜ H˘xfl Jaè¢áêÜ«∂Å∞ "åiH˜ ¢H˘`«ÎQÍ JxÑ≤O
Kå~Ú. ™êfig∞r D Jaè„áêÜ«∂Å#∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ÅÖ’
H˘O^Œ~°∞ JK«ÛO J>Ë¡ ã‘fiHõiOKå~°∞, H˘O^Œ~°∞ ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜OKå~°∞, =∞iH˘O^Œ~°∞
PÜ«∞# QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =∂~°æO #∞O_ç "≥·^˘ÅQÆ∞`«∂#fl@∞¡QÍ ÉèÏqOKå~°∞. ™êfig∞r
ÖËYÅÖ’#∞, ¢Ñ¨ã¨OQÍÅÖ’#∞ =¸_»∞ =ÚYº"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ#∞ "å~°∞ QÆ=∞xO
Kå~°∞.
1. ™êfig∞r áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ ™ê=∂#ºOQÍ J^≥· fi`« "Õ^•O`åxfl É’kèO
Kå~°∞. J^≥· fi`«O [#™ê=∂<åºxH˜ ã¨=Úz`«"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞† qt+¨ì J~°›`«Å∞ QÆÅ
JuH˘kÌ=∞OkˆH ã¨=Úz`«"≥∞ÿ#^Œx ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ÉèÏ=#. Hõ#∞Hõ n<À¡ ™êfig∞r
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ #∞O_ç "≥·^˘ÅQÆ∞`«∞<åflˆ~"≥∂#x ™È^Œ~° t+¨μºÅ‰õΩ ã¨Oâ◊Ü«∞O Hõe
yOk.1
2. ÖËYÅÖ’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOp, =∂`«$^Õq QÆ∞iOp ѨÙ@Å∞ ѨÙ@
Å∞QÍ ¢"åã¨∂Î#fl ™êfig∞r, ¢Ñ¨ã¨OQÍÅÖ’ "åix QÆ∞iOz ¢Ñ¨™êÎqOK«ÖË^Œ∞.
3. "å~°ã¨`«fi ã¨<åflºã¨ =∂~åæ^Œ~°≈O #∞O_ç "≥·^˘Åy, '¿ã=–^èŒ~°‡O—, JO>Ë
=∂#"åo ¿ã=Ö’ ã¨<åflºã¨∞Å∞ áêÅ∞ѨOK«∞HÀ"åÅ<Õ ÉèÏ=#Å∞ "åix QÆO^Œ~°
QÀà◊OÖ’ =ÚOK≥`åÎ~Ú.
D ã¨O^ÕǨÅ`À "å~°∞ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ$ǨÏã¨÷ Éèí‰õΩÎ_≥·# ys+πK«O¢^Œ
Ѷ¨∞’+π#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. PÜ«∞# nxx QÆ∞iOz ™êfig∞rH˜ ¢"åâß~°∞. ™êfig∞r
WO^Œ∞‰õΩ ["å|∞QÍ ¢"åã≤# ÖËY "åi ã¨O^ÕǨÅ#∞ H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ x=$uÎ KÕã≤Ok.
J~Ú#ѨÊ\˜H© ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ÅKÕ D ¢H˘`«Î P^Œ~å≈Å#∞ ã‘fiHõiOѨ
*ËÜ«∞_»O JO`« ã¨∞ÅÉèí`«~°O HÍÖË^Œ∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ "åiÖ’ H˘O^ŒiH©,
1. Pkâ◊OHõ~°∞Å∞ É’kèOz# J^≥· fi`«=∂~åæxH©, ™êfig∞r É’kèOz# J^≥· fi`« =∂~åæxH©
=∞øeHõOQÍ H˘xfl =º`庙êÅ∞ L<åfl~Ú. J^≥· fi`« `«`«Î fiOÖ’ HÍÖÏ#∞QÆ∞}OQÍ H˘xfl =∂~°∞ÊÅ∞
KÕã≤ ™êfig∞r É’kèOKå~°∞. P =∂~°∞ÊÅ HÍ~°}OQÍ<Õ Jk 'J#∞ëêª# "Õ^•O`«O— Jh, #g#
"Õ^•O`«O – 'neo-vedanta' Jh ¿Ñ~˘¯#|_çOk.
 HõÅHõ`åÎÖ’ 57

™êfig∞rH© =∞^茺 "åQÍfi^•Å∞ [iQÍ~Ú. D ~ÀAÖ’¡ XHõ™êi ™êfig∞r, ^Õ"ÕO¢^Œ

<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ¢áê~°OÉèíHÍÅOÖ’ ™êfig∞r =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩÅÖ’
PÜ«∞# XHõ~°∞QÍ q~ålÅ¡_»O WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞ K«∂âßO. P `«~°∞"å`« ^Õ"ÕO¢^Œ
<å^ä£ \ÏQÆ∂~°∞ =^ŒÌ #∞O_ç ¢Ñ≤Ü«∞<å^ä£âߢã≤Î J<Õ =ºH˜Î =∞~îåxH˜ =zÛ ™êfig∞r`À
J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz K«iÛOKå_»∞. z=~°QÍ P`«_»∞ ™êfig∞r`À, ''g∞ Jaè
¢áêÜ«∂ÅxflO\˜x "Õ∞O JOwHõiã¨∞Î<åflO. HÍx g∞~°∞ ¿Ñ~˘¯<Õ J=`å~° ÉèÏ=##∞
=∂¢`«O "Õ∞O JOwHõiOK«ÖËO—— Jx K≥áêÊ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''HÍh ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μÅx <Õ#∞ É’kèOK«ÖË^Õ!—— J<åfl~°∞.
HÍh ™êfig∞r =ºHõÎO KÕã≤# D Jaè¢áêÜ«∞O ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ÅÖ’
ÉèË^•aè¢áêÜ«∂Å#∞ HõeÊOzOk. ™êfig∞r K≥Ñ≤Ê#ѨC_Õ JHõ¯_» L#fl ™êfiq∞
Ü≥∂QÍ#O^Œ Hõà◊√¡ Z¢~°ÉÏ~°QÍ, HÀѨO`À ¢Ñ¨Hõ¯#∞#fl =ºH˜Î`À, ''Uq∞\˜, #ˆ~<£ UO
K≥|∞`«∞<åfl_»∞!—— J<åfl_»∞. ¢Ñ≤Ü«∞<å^ä£ "≥o¡áÈ~Ú# `«~°∞"å`« J`«_»∞ ™êfig∞r`À,
PÜ«∞# =∂@‰õΩ f¢=OQÍ x~°ã¨# =ºHõÎOKÕã≤, ''PÜ«∞# J#∞¢QÆǨÏO`À<Õ
#∞qfiO`« Q˘Ñ¨Ê"å_ç=~Ú<å=Ù—— J<åfl_»∞. ™êfig∞rH˜ W^ŒO`å XHõ "Õ_»∞HõQÍ<Õ
`ÀzOk. PÜ«∞# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘#flO`« =∞Ô~=~°∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘
<åfl~°∞! JO^Œ∞ˆH Hõ^• PÜ«∞# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞, ''J=`å~åÅÖ’ =i+¨μªÅ∞—— Jx
¢"åâß~°∞!1 ^•xx J~°÷O KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® ¢Ñ¨uѶ¨∞\˜OKÕ Ü≥∂QÍ#O^Œ`À PÜ«∞#‰õΩ
`«=∂ëê KÕÜ«∂ÅxÑ≤OzOk. Hõ#∞Hõ #=Ùfi`«∂ P`«_ç`À, ''PÜ«∞# HÍ~°}OQÍ
<å‰õΩ Q˘Ñ¨Ê`«#=∂? <å =Å¡<Õ PÜ«∞#‰õΩ Ñ¶∞¨ #`«. <Õ#∞ ÖËHáõ È`Õ PÜ«∞##∞ Z=~°∞
Ö’Hõ¢Ñ㨠^≤ ∞Œ Åú ∞ QÍqOz LO_Õ"å~°∞?—— J<åfl~°∞. Wk Ü≥∂QÍ#O^Œ HÀѨ=∞<Õ JyflH˜
P[ºO áÈã≤Ok. J`«_»∞ HÀѨOQÍ, ''¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ÖˉõΩO_® #∞=Ùfi ÖË=Ù.
PÜ«∞# ÖˉõΩO_® =∞Ǩ J~Ú`Õ h ɡ#s˚ÖÏ XHõ ÃÑ^ŒÌ <åºÜ«∞"åkq J~Ú=ÙO_Õ
"å_çq, JO`Õ—— J<åfl_»∞. D q^èŒOQÍ "å^ÀѨ"å^•Å∞ H˘#™êQÍ~Ú.
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz ™êfig∞r XHõ™êi `«=∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å`À,
''g∞~°∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘#fl ^•xHõ<åfl PÜ«∞# ZO`À Ö’`≥·#"å~°∞—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r ‰õÄ_® JO`Õ! `«H˜¯#"å~°∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘#fl ^•xHõ<åfl PÜ«∞# ÉÏQÍ
Ö’`≥·#"å~°∞. D Ô~O_»∞ Ö’`«∞Å#∞ L#flk L#fl@∞¡ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_»O ™ê^茺O
HÍ#O^Œ∞#<Õ q"å^•Å∂, ã¨=∞㨺Å∂ `«Öˇ`åÎ~Ú. HÍh ™êfig∞r qã¨Î $`«OQÍ

1. '™ê÷ѨHÍÜ«∞ K«.....— Jx ¢áê~°OÉèí=∞ÜÕ∞º ã¨∞Îu.

58 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz ¢Ñ¨Kå~°O KÕã≤=ÙO>Ë, '¢j~å=∞Hõ$+¨‚ =∞`«O— J#flk Pq~°ƒù

qOz LO_»_»O `«^䌺O. JÖÏO\˜ ã≤÷ux ™êfig∞r Ãã·`«O W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞, ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∂ P"≥∂kOK«ÖË^Œ∞. P HÍ~°}OQÍ<Õ ™êfig∞r WÖÏO\˜ U~åÊ@∞#∞ ã‘fiHõ
iOKå~°∞. HÍx <å_»∞ PÜ«∞# ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ÅÖ’ H˘O^Œ~°∞ ^•xx JOwHõiOK«
ÖË^Œ∞. HÍÅ¢Hõ=∞OÖ’ "≥∞Å¡QÍ "å~°∞ ™êfig∞r ÉèÏ=#Å#∞ JOwHõiOKå~°∞.
D Ѩiã≤÷uÖ’ ™êfig∞r WѨC_»∞ =∞~îåxH˜ uiy =ã¨∞Î<åfl~°∞. JYO_®
#O^Œ, ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ =∞~î°O "åH˜eH˜ =∂q∞_®‰õΩ `À~°
PÅO|*Ï~ü }ÏÅ∞, J~°\ ˜K≥@∞¡ Hõ\Ïì~°∞† "åH˜e =^ŒÌ XHõ ‰õΩO_»Ö’ h~°∞
=∞~î°OÖ’ ™êfiQÆ`«O
áÈã≤ ^•<À¡ H˘xfl =∂q∞_®‰õΩÅ∞ "Õã≤=ÙOKå~°∞. D q^èŒOQÍ
x~å_»O|~°OQÍ ™êfig∞rx "å~°∞ PǨfixOKå~°∞.
=∂=¸Å∞QÍ ™êfig∞r ѨQÆ\ ˜ ѨÓ@ QÀáêÖòÖÏÖò WO\’¡ |㨠KÕâß~°∞.
™êÜ«∞OHÍÅO HÍQÍ<Õ JHõ¯_» #∞O_ç t+¨μºÅ`À #_çz =∞~îåxH˜ =KÕÛâß~°∞.
~åQÍ<Õ `«=∞ ^Œ∞ã¨∞ÎÅhfl q_çz"Õã≤, H“Ñ‘#^è•iQÍ LO_Õ"å~°∞. PÜ«∞# K≥<≥·fl
t+¨μºÅ`À QÆ∞_çfi<£ ‰õÄ_® =∞~î°OÖ’<Õ |㨠KÕâß_»∞. K≥<≥·fl t+¨μºÅÖ’ W^ŒÌ~°∞
q_çQÍ =O_»∞H˘x Éè’[#O KÕ¿ã"å~°∞. QÆ∞_çfi<£, H˜_ô JO^Œi`À#∂ HõÅã≤
Éè’[#O KÕ¿ã"å~°∞. ''â◊OHõ~° t= "ÀºO "ÀºO Éè’ÖÏ<å^䣗— JO@∂ áê_»∞`«∂ XHõ
Ñ≤Å¡"åx =∂ki QÆ∞_çfi<£ <å@ºO KÕÜ«∞_»O Hõ#∞ÅѨO_»∞=QÍ LO_Õk.
™êfig∞r ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ =∞~î°OÖ’ áêiâ◊√^ŒúºO QÆ∞iOz ¢Ñ¨ã¨OyOKå~°∞.
`≥ˆ~¡ÖÏ "Õ_çKÕã≤, =_»QÆ\ ˜ì# h\˜x LѨÜ≥∂yã¨∞Î<åfl~å Jx ¢Ñ¨tflOKå~°∞. =∞~î°OÖ’
LѨÜ≥∂yOKÕ =_»áÈ`« ѨiHõ~åxfl K«∂âß~°∞. D ¢Ñ¨ã¨OQÆ"Õ∞ H͉õΩO_® Hõ^äŒÅ∞,
`«=∞ rq`« ã¨OѶ¨∞@#Å∞ QÆ∞iOz =∂\Ï¡_®~°∞. x`«ºO L^ŒÜ«∞O 8 #∞O_ç 9
QÆO@Å ^•HÍ w`« ÖË^• LѨx+¨`«∞Î `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ"å~°∞. JO^Œ~°∞
¢|ǨχKå~°∞Å∂, ã¨<åflºã¨∞Å∂ P `«~°QÆ`«∞ÅÖ’ áêÖÁæ<Õ"å~°∞.
`«fi~°Ö’<Õ XHõ ~ÀA `«=∞ `«e¡x K«∂_»_®xH˜ ™êfig∞r "≥àÏ¡~°∞. Lá⁄ÊOˆQ
L^ÕfiQÍxfl |Å=O`«OQÍ J}K«∞H˘x `«e¡ X_çÖ’ HÍ¿ãѨ٠XkyáÈÜ«∂~°∞.
`«e¡ X_çÖ’ áêâßÛ`«ºOÖ’ Ѷ¨∞#q[Ü«∂xfl ™êkèOz# ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
H˘xfl HõΔ}ÏÅáê@∞ x¢+¨¯q∞OKå~°∞. P L^•`«Î =∂`«$=¸iÎ
X_çÖ’ H˘xfl HõΔ}ÏÅ∞ ¢"åeáÈ~ÚOk #ˆ~<£ =∂¢`«"Õ∞! ZHõ¯}∞‚Oz P J¢â◊√=ÙÅ∞
=KåÛÜ≥∂ `≥eÜ«∞~åÖË^Œ∞ – ''J=∂‡, h KÕ`ÀÎ HÍã¨Î uxÑ≤™êÎ"å?—— JO@∂
Hõhfl~°∞ =Úhfl~°Ü«∂º~°∞ ™êfig∞r.
 HõÅHõ`åÎÖ’ 59

H˘xfl xq∞ëêÅ∞ =∞# =∞<À<Õ¢`«O`À P ^Œ$âߺxfl K«∂_»QÆey`Õ, L^ÕfiQÆO

JHõ¯_» á⁄Oyá⁄~°¡_»O ^Œ~°≈#q∞ã¨∞ÎOk. Zxfl Ü«∂`«#Å =∞^茺, Z\˜ì Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’
`«=∞ #=∞‡HÍxH˜ ÃÑ@ìx QÀ_» ÖÏO\˜ ‰õΩ=∂~°∞}˜‚ XHõ J`«∞º#fl`« P^Œ~°≈O HÀã¨O
JOH˜`«O KÕã≤Ok P =∞ǨÏhÜ«∞ =∂`«$=¸iÎ! =∞~°∞ ѨÓ@ uO_çH˜ UO
KÕÜ«∂Ö’ áêÅ∞áÈx ^Œ∞~°ƒù~° ã≤÷uÖ’, ã¨OáêkOz HÍáê_»∞`å_»x #=Ú‡H˘#fl
‰õΩ=∂~°∞x`À, ''<å QÆ∞iOz, ‰õΩ@∞O|O QÆ∞iOz #∞=Ùfi HõÅ`« K≥O^Œ=^Œ∞Ì.
KÕQ˘#fl P^Œ~å≈xfl HõzÛ`«OQÍ PK«iOz K«∂ѨÙ!—— Jx K≥Ñ≤Ê ^Œ$_è» ã¨OHõÅÊO`À
P ‰õΩ=∂~°∞}˜‚ Ö’HõO HÀã¨O JOH˜`«O KÕã≤# P =∂`«$=¸iÎ `åºQÆO ™ê\˜ÖËxk.
P"≥∞ X#iOz# D `åºQÍxfl ™êfig∞r Z#fl_»∂ =∞~°záÈÖË^Œ∞. `«=∞ ǨÏ$^Œ
Ü≥∂^ÕfiQÍÅ#hfl =K«<åÅÖ’H˜ `«~°∞˚=∂ KÕã≤ MË¢f =∞Ǩ~åA‰õΩ ÖËY ~°∂ѨOÖ’
¢"åâß~°∞:
''g∞~°∞ WѨÊ\˜ˆH ¢Ñ¨u <≥ÖÏ <å `«e¡H˜ Wã¨∂Î =ã¨∞Î#fl ~°∂. 100/– P"≥∞
Y~°∞ÛʼnõΩ ã¨iáÈ`«∞Ok. nx`À áê@∞ <å HÀã¨O XHõ ~°∂.100/– ‰õÄ_® Hõeã≤
ѨOÑ≤OK«O_ç. <å ~°∞QƇ`« HÍ~°}OQÍ Y~°∞ÛÅ∞ ÉÏQÍ ÃÑiyáÈÜ«∂~Ú. <å q+¨
Ü«∞OÖ’, JO>Ë <å xq∞`«ÎO JÜÕ∞º Y~°∞Û‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ, <Õ#∞
Z‰õΩ¯= HÍÅO q∞=∞‡efl W|ƒOk ÃÑ@ì#∞. =∞Ǩ J~Ú`Õ WOHÍ H˘xfl ã¨O=`«û
~åÅ∞ =∂¢`«"Õ∞ ¢|`«∞‰õΩ`å#∞. WO`«=∂¢`«O KÕ¿ãÎ<Õ <Õ#∞ ^•xx P#O^ŒO`À
ã‘fiHõi™êÎ#∞. =∞~˘Hõ\ ˜ ‰õÄ_® q∞=∞‡efl HÀ~°∞H˘O@∞<åfl#∞. <å `«e¡H˜ Wã¨∂Î
=ã¨∞Î#fl ÃÑ·HõO x~°O`«~°OQÍ JO^Õ@@∞¡ U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∞QÀ~°`å#∞. <å =∞~°}Ï
#O`«~°=¸ P"≥∞‰õΩ Jk JO^•e. HÍ~°}ÏO`«~åÅ =Å# <å Ѩ@¡ QÆÅ g∞
Hõ~°∞} J_»∞QÆO\˜#ѨÊ\˜H©, ZѨC_À ¿Ñ^Œ ™ê^èŒ∞=Ù XHõi Ѩ@¡ g∞~°∞ K«∂Ñ≤#
¢¿Ñ=∞#∞ L^ÕÌtOz, <å `«e¡H˜ JOkã¨∂Î=Ù#fl ÃÑ·HÍxfl =∂¢`«O PÑ≤"ÕÜ«∞=^ŒÌx
q#flqOK«∞H˘O@∞<åfl#∞.——1
™êfig∞rH˜ q¢âßOu Åaèã¨∞ÎO^Œ<Õ L^ÕÌâ◊O`À<Õ PÜ«∞#‰õΩ QÀáêÖòÖÏÖò
WO\’¡ |㨠U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. HÍh q¢âßOu =∂¢`O« =∞$QƺO. ~ÀE XHõ™êÔ~<· å
PÜ«∞# PÅO|*Ï~ü =∞~îåxH˜ "≥à◊¡=Åã≤ =zÛOk. Ô~O\˜H© =∞^茺 ^•^•Ñ¨Ù
=¸_»∞ "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°O LOk† ™ê=∂#ºOQÍ PÜ«∞# HÍe#_»Hõ<Õ "≥o¡=KÕÛ"å~°∞.

1. 1898, _çÃãO|~ü 1= `Õn ™êfig∞r, MË¢f =∞Ǩ~åA‰õΩ „"åã≤# ÖËY #∞O_ç

á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«|_çOk.
60 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ QÆ∞¢~°Ñ¨Ù |O_çÖ’ "≥o¡<å Jk ™œÅÉèíºOQÍ LO_Õk HÍ^Œ∞.

JqzÛù#fl
nx`Àáê@∞ PÜ«∞# ¢j~å=∞Hõ$+¨‚ Éèí‰õΩÎÅ PǨfi<åxfl
Jq¢âßO`«`« =∞xflOz "åi Wà◊¡‰õÄ "≥à◊¡=Åã≤ =KÕÛk. D ¢Ñ¨Ü«∂}ÏÅ`À
ÉÏ@∞, `«=∞#∞ ^Œi≈OѨ=KÕÛ "åi`À Jq~å=∞OQÍ
=∂\Ï¡_»=Åã≤=KÕÛk.
D ~ÀAÖ’¡ [iy# XHõ ã¨OѶ¨∞@# ™êfig∞r =∂#=`åfixH˜ J^ŒÌO
Ѩ_»∞`«∞Ok. XHõ ~ÀA QÀ~°HõΔ} ã¨OѶ¨∞ ¢Ñ¨Kå~°‰õΩ_»∞ XHõ~°∞ ™êfig∞rx
=∞x+≤x „¿Ñq∞Oz# K«∂_»_®xH˜ ֒ѨeH˜ =KåÛ_»∞. J`«_»∞ HÍëêÜ«∞O `«ÅáêQÍ
=∞Ǩ=∞h+≤ ^èŒiOz, ^•^•Ñ¨Ù XHõ ã¨<åflºã≤ "Õ+¨^è•~°}Ö’ L<åfl_»∞.
J`«_»∞ L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊ã¨∞÷_»x `≥eÜ«∞=zÛOk. J`«_ç
~åHõ#∞ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞QÍ<Õ ™êfig∞r J`«}˜‚ K«∂¿ã xq∞`«ÎO Kå=_çÖ’H˜ =KåÛ~°∞.
¢Ñ¨Kå~°‰õΩ_»∞ ™êfig∞rH˜ #=∞㨯iOz, `«# KÕuÖ’#∞#fl QÀ=∂`« z„`åxfl
WKåÛ_»∞. ™êfig∞r ^•xx JO^Œ∞H˘x HÍ¿ãѨ٠K«∂ã≤, ѨHõ¯#∞#fl =ºH˜ÎH˜
WKÕÛâß~°∞. `«~°∞"å`« W^ŒÌi =∞^茺 ¢H˜Ok q^èŒOQÍ ã¨OÉèÏ+¨} [iyOk.
™êfig∞r : g∞ ã¨OѶ¨∞ ÅHõΔ ºO Uq∞\˜?
¢Ñ¨Kå~°‰õΩ_»∞ : Hõ™ê~Ú"åx Hõ|O^èŒÇ¨Ï™êÎÅ #∞O_ç "Õ∞O QÀ=∂`«Å#∞
~°H˜Δ™êÎO. "å\˜ HÀã¨O H˘xfl "≥·^ŒºâßÅÅ#∞ ‰õÄ_® ™ê÷Ñ≤OKåO. "åºkèÑ‘_ç`«"≥∞ÿ#,
=\˜ìáÈ~Ú#, |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ# QÀ=ÙÅ#∞, Hõ™ê~Ú"åà◊¡ =^ŒÌ #∞O_ç H˘x`Õ|_ç#
QÀ=ÙÅ#∞ WHõ¯_» LOz áÈ+≤™êÎO.
™êfig∞r : Jk x[OQÍ =∞Oz Ѩ<Õ. Y~°∞ÛʼnõΩ g∞‰õΩ _»|∞ƒ ZHõ¯}∞‚O_ç
=ã¨∞ÎOk?
¢Ñ¨Kå~°‰õΩ_»∞ : g∞É’\˜ Q˘Ñ¨Ê"å~°∞ WKÕÛ q~åàÏÅ =Å# ã¨OѶ¨∞ HÍ~°º
¢Hõ=∂Å∞ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú.
™êfig∞r : WO`«=~°‰õΩ ZO`« _»|∞ƒ Y~°∞ÛKÕã≤ LO\Ï~°∞?
¢Ñ¨Kå~°‰õΩ_»∞ : =∂~åfi_ôÅ∞ WO^Œ∞‰õΩ ZO`À ã¨Ç¨Ü«∞O KÕâß~°∞. D =∞Oz
ѨxH˜ "å~°∞ ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«ÎO WKåÛ~°∞.
™êfig∞r : WѨC_»∞ =∞^茺 ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# HΔÍ=∞O qÅÜ«∞
`åO_»=O KÕã¨∞Î#flk. P HΔÍ=∞OÖ’ Ѩã¨∞ÎÅ`À =∞Å=∞Å=∂_ç `˘q∞‡k ÅHõΔÅ
=∞Ok ^Œ∞~°‡~°}O K≥O^•~°x ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ¢Ñ¨Hõ\ ˜OzOk! D HΔÍ=∞OÖ’ ¢Ñ¨[Å#∞
~°H˜ΔOK«_®xH˜ g∞ ã¨OѶ¨∞O U^≥·<å ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOzO^•?
 HõÅHõ`åÎÖ’ 61

¢Ñ¨Kå~°‰õΩ_»∞ : "Õ∞O Hõ~°=Ù HÍ@HÍÅ Ñ‘_ç`«∞ʼnõΩ ZÖÏO\˜ ã¨Ç¨Ü«∞O

KÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. QÀ=∂`«Å ã¨O~°HõΔ}ˆH =∂ ã¨OѶ¨∞O ™ê÷Ñ≤OK«|_çOk.
™êfig∞r : Hõ~°∞=Ù`À "ÕÖ=∞Ok ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞Å∞ =∞$`«∞º=Ù HÀ~°Ö’¡
z‰õΩ¯H˘xáÈ~Ú LO_»QÍ, g∞ =^ŒÌ `«y#O`« ^èŒ#O LO_ô "åiH˜ D ^Œ∞~°ƒù~°
Ѩiã≤÷uÖ’ Ñ≤_çÔH_»∞ J#flO ÃÑ@ì_»O `«HõΔ} Hõ~°Î=º=∞x g∞‰õΩ `ÀK«ÖË^•?
¢Ñ¨Kå~°‰õΩ_»∞ : Jk "Õ∞O KÕÜ«∞#=ã¨~°O ÖË^Œ∞. "åi áêѨHõ~°‡ Ѷ¨e`«OQÍ
D Hõ~°=Ù ^•Ñ¨ÙiOzOk. Hõ~°‡‰õΩ `«QÆæ Ѷ¨ÅO =zÛOk, JO`Õ!
¢Ñ¨Kå~°‰õΩx =∂@Å∞ q#_»"Õ∞ PÅ㨺O, ™êfig∞r qâßÅ <Õ¢`åÅ∞ xѨCÅ∞
‰õΩiÑ≤ã¨∞Î#fl@∞¡ HõxÑ≤OKå~Ú. PÜ«∞# =ÚYO Z¢~°ÉÏiOk. HÍh L^ÕfiQÍxfl |Å
=O`«OQÍ J}K«∞H˘x ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''`À\˜ =∂#=ÙŠѨ@¡ ™ê#∞Éè∂í u
ÖËx W@∞=O\˜ ã¨OѶ¨∂Å∞ Ѩâ◊√ѨHΔͺ^Œ∞ʼnõΩ J#fl~åâ◊√Å∞ ÃÑ\˜ì áÈ+≤ã¨∂Î, `«=∞
™È^Œ~∞° Å∞ PHõe =∞O@Å`À JÅ=∞\˜Oz K«ã∂¨ OÎ _»QÍ QÆ∞_»Ñ¡ ʨ yOz K«∂ã¨∞<Î åfl~Ú.
"åi ¢áê}ÏÅ∞ HÍáê_»_®xH˜ Ѩ>ˇì_»#flO ÃÑ@ìx WÖÏO\˜ r=HÍ~°∞}º
ã¨OѶ¨∂ÅѨ@¡ <å‰õΩ H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® #=∞‡HõO ÖË^Œ∞. ™ê#∞Éèí∂u JO`«Hõ<åfl
ÖË^Œ∞. ˆH=ÅO QÀ=ÙÅ#∞ =∂¢`«"Õ∞ ã¨O~°H˜ΔOK«_»O =Å# ã¨=∂*ÏxH˜ ¢âıÜ«∞ã¨∞û
X#QÆ∂~°∞`«∞O^Œ#_»O Ñ≤zÛ"å_ç ¢¿ÑÖÏѨ#. =∂#=ÙÅ∞ "å~°∞ KÕã¨∞H˘#fl Hõ~°‡
=Å# K«ã¨∞Î<åfl~°x ÉèÏqã¨∞Î<åfl~å g∞~°∞? J@∞=O@ѨC_»∞ D Ö’HõOÖ’ ÃÑ#QÆ∞
ÖÏ@O`å ^Õx HÀã¨O? J^ŒO`å x~°∞ѨÜ≥∂QÆ=∞x ~°∂_èç J=Ù`ÀOk Hõ^•! g∞
Ѩâ◊√ã¨O~°HõΔ} HÍ~°º¢Hõ=∞=¸ JO`Õ! g∞ ã≤^•úO`«O ¢Ñ¨HÍ~°"Õ∞ K«∂^•ÌO – QÀ=∂
`«Å∞ Jq KÕã¨∞H˘#fl Hõ~°‡#∞ |\˜ì Hõ™ê~Ú"åà◊¡ KÕ`«∞Ö’¡ zH˜¯ =∞~°}˜ã¨∞Î<åflÜ«∞x
K≥ѨÊ=K«∞Û Hõ^•! Hõ#∞Hõ P q+¨Ü«∞OÖ’#∂ "Õ∞=Ú Ug∞ KÕÜ«∞#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.——
D =∂@Å∞ q#fl ¢Ñ¨Kå~°‰õΩ_»∞ ã≤QÆ∞æѨ_ç, `«_»|_®¤_»∞. Ñ≤^ŒÑ¨ ã¨OÉÏoOK«∞
H˘x, ''g∞~°∞ K≥Ñ≤ÊOk x["Õ∞. HÍh âߢ™êÎÅ∞ P=Ù =∞# Hõ#fl`«e¡ Jx =zã¨∞Î
<åfl~Ú Hõ^•!—— J<åfl_»∞.
™êfig∞r z#flQÍ #=Ùfi`«∂ ''J=Ù#∞. P=Ù =∞# Hõ#fl`«e¡ Jx <å‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞. WO`« `≥eqQÆÅ ã¨O`å<åxfl =∞ˆ~ `«e¡ Hõ#QÆÅ^Œ∞?—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r ѨiǨ™êxfl J`«_»∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ#@∞¡Ok. `«=∞ ã¨OѶ¨∂xH˜
H˘O`« ^èŒ# ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞=∞x =∞m¡ ™êfig∞rx "Õ_»∞H˘<åfl_»∞.
S6
62 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r : <Õ#∞ ã¨<åflºã≤x, XHõ Ѷ¨H©~°∞#∞. g∞‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_®xH˜ <å

=^ŒÌ _»ÉˇƒHõ¯_» LOk? <å KÕuH˜ _»|∞ƒ =¿ãÎ "≥Ú^Œ@ ^•xfl =∂#=¿ã=ˆH qx
Ü≥∂y™êÎ#∞. "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@QÍ ã¨O~°H˜ΔOѨ|_»=Åã≤# "å_»∞ =∂#=Ù_»∞. J`«_çH˜
J#flO ÃÑ\Ïìe, q^Œº <Õ~åÊe, P^蕺u‡Hõ`«#∞ ¢Ñ¨™êkOKåe. D Ѩ#∞Åhfl KÕã≤#
`«~°∞"å`« _»É˃=∞~Ú<å q∞ye`Õ JѨC_»∞ g∞ ã¨OѶ¨∂xH˜ W=fi=K«∞Û.
Wk q#QÍ<Õ ¢Ñ¨Kå~°‰õΩ_»∞ ™êfig∞rH˜ #=∞㨯iOz ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘<åfl_»∞.
™êfig∞r JHõ¯_» L#fl "åix L^ÕÌtã¨∂Î =∂\Ï¡_»™êQÍ~°∞: ''UO =∂@Å∞! ZO`«
¿ÇÏÜ«∞O. "åi "åi Hõ~°‡#∞ |\˜ì =∞#∞+¨μÅ∞ K«ã¨∞Î<åfl~°x, "åiH˜ =∞OzKÕã≤
¢Ñ¨Ü≥∂[#"Õ∞q∞\˜? JO@∞<åfl_»∞. ^Õâ◊O q<åâ◊"≥∞ÿ, tkäÖÏ=ã¨÷‰õΩ =zÛO^Œ#
_®xH˜ WO`«Hõ<åfl x^Œ~°≈#O UO HÍ"åe? =∞# Hõ~°‡ ã≤^•úO`«O =∞#efl ZO`«QÍ
J~°÷OQÍx, ^ŒÜ«∞hÜ«∞"≥∞ÿ# ^Œ∞óã≤÷uH˜ fã¨∞H˘zÛO^À K«∂ã¨∞Î<åfl~å? =∞#∞+¨μº
Å∞QÍ [x‡Oz# "åiH˜ ™ê\˜ =∞#∞+¨μºÅ Ѩ@¡ ™ê#∞Éèí∂uÖË^Œ∞. J@∞=O\˜
"åix =∂#=ÙÅ#=KåÛ?—— D q^èŒOQÍ =∂\Ï¡_»∞`«∞#flѨC_»∞ ™êfig∞r â◊s~°O
ÉÏ^èŒ`À#∞, ^Œ∞óYO`À#∞ HõOÑ≤ã¨∂Î#fl@∞¡ HõxÑ≤OzOk.
J^≥· fi`«O QÆ∞iOz ™êfig∞r Z‰õΩ¯=QÍ =∂\Ï¡_»_»O =Å# PÜ«∞# ÉèíH˜ÎH˜
=ºuˆ~H˜, "≥·+¨‚"åxH˜ =ºuˆ~H˜ Jx H˘O^Œ~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. PÜ«∞# *Ï˝#O QÆ∞iOKÕ
=∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞, ÉèíH˜Î JO^Œ∞‰õΩ kQÆ∞= ™ê÷~ÚÖ’x^Œx
"≥·+¨‚"åxH˜
=ºuˆ~HõOQÍ
ѨiQÆ}˜ã¨∞Î<åfl~°x H˘O^Œ~°∞ J#∞H˘<åfl~°∞. 'J=∞$`« |*Ï~ü
Ѩ¢uHõ—Ö’ (1897 Ѷ≤¢|=i 8= `Õn) P Ѩ¢uHõ ã¨Oáê^Œ‰õΩ
_≥·# tt~ü‰õΩ=∂~ü Ѷ¨∞’+π WÖÏ ¢"åâß~°∞: 'k=º*Ï˝# ã¨=∂*ÏxH˜ K≥Ok#
JxɡÃãO\ò Ѩ#∞Å#∞ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀHõáÈ=_»O qKå~°Hõ~°O.
P"≥∞ w`å^èŒ~å‡xfl É’kèã¨∞Î<åfl~°∞. P"≥∞ Ѩh, ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ Ѩh XˆH
q^èŒ"≥∞ÿ#"Õ. x*ÏxH˜ JxɡÃãO\ò Ѩx, ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ Ѩx Hõ<åfl XHõ "≥∞@∞ì
"Õ∞Öˇ·#k. ZO^Œ∞HõO>Ë P"≥∞ ¢Ñ¨[ʼnõΩ ¢jHõ$+¨μ‚}˜‚ QÆ∞iOz É’kèã¨∞Î#flk. ¢jHõ$+¨μ‚}˜‚
QÆ∞iOz É’kèOK«_®xH˜ =∂~°æO WO`«=~°‰õΩ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ‰õΩ ÅaèOK«
ÖË^Œ∞.——
`«# ã¨=∞HõΔOÖ’ ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ ã¨=∞㨺Å#∞ ÖË=n¿ã^•HÍ ™ê=∂#ºOQÍ
™êfig∞r W@∞=O\˜ q=∞~°≈Å#∞ MÏ`«~°∞ KÕ¿ã"å~°∞ HÍ~°∞. XHõ ~ÀA PÜ«∞#
ã¨=∞HõΔOÖ’ <å_»∞ =zÛ# XHõ "≥·+¨‚= ™ê^èŒ∞=Ù nxx QÆ∞iOz J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ
™êfig∞r, ''ÉÏÉÏr! J"≥∞iHÍÖ’ Hõ$+¨μ‚}˜‚ QÆ∞iOz H˘xfl ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ∞ KÕã≤
 HõÅHõ`åÎÖ’ 63

=Ù<åfl#∞. <å ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ ¢Ñ¨ÉèÏ=O`À XHõ Ü«Ú=u ã¨~°fiã¨OQÆѨi`åºQÆO KÕã≤ XHõ

UHÍO`« nqÖ’ ¢jHõ$+¨‚ ^蕺#OÖ’ rq`«O QÆ_»Ñ¨™êyOk—— J<åfl~°∞.
x*ÏxH˜ "≥·+¨‚"åxHÀ, ÉèíH˜ÎHÀ ™êfig∞r, JO`≥O^Œ∞‰õΩ U =∞`« ÉèÏ=#ÅHÀ
=ºuˆ~H˜ HÍ~°∞. =∞`«™ê=∞~°™êºxfl É’kèOѨ J=`«iOz# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∞~À
áê~°‡ fiOQÍ PÜ«∞##∞ ѨiQÆ}˜OK«_»O Hõ^Œ∞Ì. K≥<≥·flÖ’ PÜ«∞# KÕã≤# 'ÃÇ·ÏO^Œ=
|∞∞+¨μÅ∞—, '¢jHõ$+¨μ‚_»∞—, 'w`«— ÖÏO\˜ ¢Ñ¨ã¨OQÍÅ#∞ qO>Ë ¢jHõ$+¨μ‚x Ѩ@¡ ZO`«\ ˜
ÉèíH˜Îx ™êfig∞r Hõey=Ù<åfl~À J~°÷=∞=Ù`«∞Ok. ¢jHõ$+¨‚ ÉèíH˜Î ¿Ñi@ P^蕺u‡Hõ
™ê^èŒ#Å∞ ¢áê~°OaèOz, 'Hõ$+¨μ‚x ¢¿Ñq∞ã¨∞Î<åflO— Jx J~°›`«ÖËx"å~°∞ J@∞=O\˜
¢¿Ñ=∞ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOK«_»O =Å# ã¨=∞ã¨ÎO q<åâßxH˜ ^•ifã≤Ok. ^•x<Õ
™êfig∞r YO_çOKå~°∞. nxx QÆ∞iOz# XHõ ã¨OÉèÏ+¨} qÉèÏQÍxfl WHõ¯_»
K«∂^•ÌO:
¢Ñ¨â◊fl : ¢¿Ñ=∞ ™ê^èŒ##∞ [#™ê=∂#ºO ZO^Œ∞‰õΩ J#∞+≤ªOK«‰õÄ_»^Œ∞?
™êfig∞r : ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O =∞# *Ïu ã¨fiÉèÏ"åxfl ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x K«∂¿ãÎ
J@∞=O\˜ ¢Ñ¨Ü«∞`«flO =Å# Hõey# Ѷ¨e`«"Õ∞q∞\’ K«∂_»∞. P ¢¿Ñ=∞ ÉèÏ"åxfl
#Å∞ k‰õΩ¯ÖÏ É’kèOK«_»O =Å# *Ïu ѨÓiÎQÍ P_»Oy`«<åxfl ã¨O`«iOK«∞
H˘Ok. *ÏuÖ’ JO^Œ~°∂ ¢ã‘ÎÖˇ·áÈÜ«∂~°∞. Xi™êû ѨÓiÎQÍ Ñ≤iH˜Ñ¨O^ŒÅ Éèí∂q∞QÍ
=∂iáÈ~ÚOk. QÆ`« <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ Uà◊√§QÍ =OQÆ^Õâ◊O ~å^è•¢¿Ñ=∞ "≥O@|_ç,
ѨÙ~°∞+¨HÍ~å<Õfl ѨÓiÎQÍ HÀÖ’Ê~ÚOk. ¢Ñ¨[Å∞ ˆHHõÅ∞ ÃÑ@ì_®xH©, U_»=_®xH©
=∂¢`«"Õ∞ ѨxH˜=™êÎ~°∞. Jk "åi *Ïu ÅHõΔ}"≥∞ÿáÈ~ÚOk. *Ïu ÉèÏ"åʼnõÄ,
PÖ’K«#ʼnõÄ ã¨∂zHõÜ≥ÿ∞# "åi "åV‡Ü«∞O "≥·Ñ¨Ù K«∂_»O_ç. D <åÅ∞QÆ∞
=O^ŒÅ Uà◊√§QÍ U~°Ê_ç# =OQÆ "åV‡Ü«∞=∞O`å D U_»∞ÊÅ`À<Õ, =¸Å∞æÅ`À<Õ
xO_çáÈ~ÚOk. g~°~°™êxfl á⁄OyOKÕ XHõ¯ HÍ"åºxfl ‰õÄ_® =∞K«∞ÛH˜
ã¨$+≤ìOK«ÖËHõáÈ~ÚOk.
¢Ñ¨â◊fl : k=º¢¿Ñ=∞‰õΩ JkèHÍ~°∞ Öˇ=~°∞?
™êfig∞r : ǨÏ$^ŒÜ∞« OÖ’ Å=ÖËâ"◊ ∞≥ <ÿ å HÍ=∞"åã¨# L#flO`«=~°‰Ωõ ¢¿Ñ=∞‰õΩ
`å=ÙÖË^Œ∞. =∞Ǩ`åºQÆ^èŒ#∞Öˇ·# ѨÙ~°∞+¨¢âı+¨μªÖË P k=º¢¿Ñ=∞‰õΩ JkèHÍ~°∞Å∞. P
=∞Ǩϟ`«Î=∞"≥∞ÿ# ¢¿Ñ=∂^Œ~å≈xfl [#™ê=∂<åºxH˜ É’kè¿ãÎ Jk "åi ǨÏ$^ŒÜ«∂
ÅÖ’ PkèѨ`«ºO KÕã¨∂Î#fl HÍ=ÚHõ`åfi<Õfl `≥eÜ«∞‰õΩO_® ˆ~ÔHuÎã¨∞ÎOk. `å#∞ ÉèíQÆ
=O`«∞x ÉèÏ~°º#x ÖËHõ ¢¿ÑÜ«∞ã≤#x ÉèÏqã¨∂Î KÕ¿ã ^蕺#OÖ’ =∞x+≤ Z‰õΩ¯=¿ãѨÙ
64 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

`«# ÉèÏ~°º#∞ QÆ∞iOKÕ zO`«# KÕÜ«∞_»O ã¨Ç¨Ï[O. ^•x =Å# "å\˜ÖË¡ Ѷ¨e`åxfl
QÆ∞iOz "Õ~°∞QÍ K≥ѨÊ#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞.
¢Ñ¨â◊fl : J~Ú`Õ QÆ$ǨÏã¨∞÷_»∞ P =∂~°æO ^•fi~å–ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ `«# Éèí~°Î ÖËHõ
¢Ñ≤Ü«Ú_»∞ Jh, `å#∞ ÉèíQÆ=O`«∞x ÉèÏ~°º#h, ¢Ñ≤Ü«Ú~åe#h ÉèÏqã¨∂Î PÜ«∞##∞
P~åkèOK«_»O =Å# – ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞HÀ=_»O Jã¨OÉèí==∂?
™êfig∞r : Z=~À H˘kÌ=∞Ok `«Ñ¨Ê, ™ê=∂#º QÆ$ǨÏã¨∞÷ʼnõΩ x[OQÍ Jk
J™ê^茺O. Jxfl =∂~åæÅ#∂ =^ŒeÃÑ\˜ì ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ# ¢Ñ¨=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# D =∂~°æO
g∞^Õ JO`« Ѩ@∞ì^ŒÅ ZO^Œ∞‰õΩ? =∞^èŒ∞~°ÉèÏ=O `«Ñ≤Ê`Õ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ P~åkèOK«
_®xH˜ W`«~° (âßO`«, ^•ã¨º, ã¨Yº, "å`«ûź) ÉèÏ"åÅ∞ ÖË"å? D <åÅ∞QÆ∞ =∂~åæ
Å#∂ J#∞ã¨iOz ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ZO^Œ∞‰õΩ P~åkèOK«
‰õÄ_»^Œ∞? "≥Ú^Œ@ ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl `≥~°∞K«∞HÀh, `«H˜¯#^ŒO`å ^•#O`«@ J^Õ
=ã¨∞ÎOk. HÍh D q+¨Ü«∞O QÆ\ ˜ìQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ, HÍ=∞O L#flO`« =~°‰õΩ ¢¿Ñ=∞
[xOK«^Œ∞. D HÍ=∞"åOKè«Å #∞O_ç q=Ú‰õΩÎ_»∞ HÍ=_®xH˜ "≥Ú^Œ@ ZO^Œ∞‰õΩ
¢Ñ¨Ü«∞uflOK«=Ù? 'J^≥ÖÏ ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok? <Õ#∞ QÆ$ǨÏã¨∞÷#∞— Jx #∞=Ùfi
J#=K«∞Û. Jk J~°÷~°Ç≤Ï`« ¢Ñ¨ã¨OQÆO. QÆ$ǨÏã¨∞÷ J~Ú#O`« =∂¢`å# WO¢kÜ«∞
Ö’Å∞_»"≥· LO_®ÖÏ? ÖËHõáÈ`Õ rq`«=∞O`å ÉèÏ~°º#∞ HÍ=∞^Œ$+≤ì`À<Õ K«∂ã¨∂Î
¢|`«HÍÖÏ? =∞^èŒ∞~°ÉèÏ"åxfl ™ê^èŒ# KÕÜ«∞_®xH˜ =∞x+≤ `«##∞ ¢ã‘ÎQÍ ÉèÏqO
KåÖÏ?
¢Ñ¨â◊fl : x["Õ∞#O_ç. ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ <å=∞ã¨OH©~°Î# KÕ¿ãÎ KåÖÏ LѨ
Ü≥∂QÆO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok† P#O^•xfl Hõeyã¨∞ÎOk. âߢ™êÎÅ∂ J>Ë¡ =zã¨∞Î<åfl~Ú.
K≥·`«#∞ºÅ∞ ‰õÄ_® [#™ê=∂<åºxH˜ J^Õ q^èŒOQÍ É’kèOKå~°∞. M’Öò (=∞$^ŒOQÆO)
"å^ŒºO "å~Úã¨∞Î#flѨC_»∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞O P#O^ŒO`À Lá⁄ÊOy <å@ºO KÕÜ«∂Åx
Ñ≤ã¨∞ÎOk.
™êfig∞r : Jk 㨈~, HÍh 'ã¨OH©~°Î#— JO>Ë <å@ºO KÕÜ«∞_»O =∂¢`«"Õ∞
J#∞HÀ=^Œ∞Ì. h‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ ÉèíQÆ=^Œ∞æ}QÍ#O KÕÜ«∞_»"Õ∞ ^•x ÉèÏ=O. "≥·+¨‚
=ÙÅÖ’ HÍ#=KÕÛ f¢="≥∞ÿ# ÉèÏ"À¢^ÕHõO, #$`«ºO =∞Oz^Õ. KåÖÏ PHõ~°¬} Hõe
yOKÕ"Õ. HÍh "å\˜x J#∞ã¨iOK«_»OÖ’ Q˘Ñ¨Ê ¢Ñ¨=∂^ŒO ‰õÄ_® LOk. ^•x
#∞O_ç x#∞fl #∞=Ùfi ~°H˜ΔOK«∞HÀ"åe. ¢Ñ¨=∂^Œ"≥∞Hõ¯_» L#fl^ŒO>Ë ¢Ñ¨u¢H˜Ü«∞Ö’<Õ.
XHõ "≥·Ñ¨Ù ÉèÏ"åÅ∞ L#fl`« ™ê÷~ÚH˜ áÈ`å~Ú. Hõ#∞flÅ "≥O@ ÉÏëêÊÅ∞ ¢ã¨q
™êÎ~Ú. =∞`«∞Î =zÛ#@∞¡ `«Å u~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞~À"≥·Ñ¨Ù ã¨OH©~°Î# PyáÈ~Ú#
 HõÅHõ`åÎÖ’ 65

=∞~°∞HõΔ}O P ÉèÏ"å"Õâ◊O ZO`« `«fi~°QÍ ÃÑ·H˜ ZQÆã≤O^À JO`« `«fi~°QÍ ¢H˜OkH˜

*ÏiáÈ`«∞Ok. JÅ ZO`« ÃÑ·H˜ ÖË¿ãÎ, ã¨=∂#"≥∞ÿ# â◊H˜Î`À Jk JO`« ¢H˜OkH˜
Ѩ_»∞`«∞Ok. P ã≤÷uÖ’ HõeˆQ ¢Ñ¨u¢H˜Ü«∞=Å¡ HõeˆQ PѶ¨∂`åxfl `«@∞ìHÀ=_»O
KåÖÏHõ+¨ìO. ã¨Ô~·# q"ÕHõO ÖËx"å_»∞ J^èŒó¢Ñ¨=$`«∞ÎÖˇ·# HÍ=∞O "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜H˜
ÖÁOyáÈ=_»O ã¨Ç¨Ï[O. W@∞=O\˜^Õ <Õ#∞ J"≥∞iHÍÖ’ ‰õÄ_® K«∂âß#∞.
J<Õ‰õΩÅ∞ K«~üÛH˜ áÈ`å~°∞. ZO`À ÉèíH˜Î`À ¢áêi÷™êÎ~°∞. ÉèÏ=Ѩ~°=â◊√Öˇ· áê_»`å~°∞.
=∞`« É’^èŒ#Å∞ qO@∂ Hõhfl~°∞ HÍ~°∞™êÎ~°∞. HÍh K«~üÛ #∞O_ç uiy ~åQÍ<Õ
Q˘Ñ¨Ê ¢Ñ¨u¢H˜Ü«∞ Hõey HÍ=∞ ¢Ñ¨=$`«∞ÎʼnõΩ Ö’<≥·áÈ`å~°∞.
¢Ñ¨â◊fl : JÖÏ J~Ú`Õ á⁄~°áê@∞¡ Ѩ_»‰õΩO_®, P^蕺u‡HõOQÍ Ñ¨Ù~ÀQÆux
™êkèOKåÅO>Ë K≥·`«#∞ºÅ∞ É’kèOz# U ÉèÏ"åÅ#∞ "Õ∞O J#∞ã¨iOKåÖ’
`≥Å∞ѨO_ç.
™êfig∞r : *Ï˝#O`À ‰õÄ_ç# ÉèíH˜Î`À ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ P~åkèOK«O_ç. ÉèíH˜Î`À
áê@∞ q"ÕHõ ÉèÏ"åxfl ‰õÄ_® KÕѨ@ìO_ç. JO`ÕQÍHõ ¢jK≥·`«#∞ºÅ #∞O_ç PÜ«∞#
ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl, PÜ«∞# ã¨HõÅÉèí∂`« ¢¿Ñ=∞#∞, ÉèíQÆ=O`«∞xÔH· PÜ«∞# Ѩ_Õ f¢=
"庉õΩÅ`«#∞ ¢QÆÇ≤ÏOz PÜ«∞# `åºQÍxfl g∞ rq`« Pâ◊Ü«∞OQÍ KÕã¨∞HÀO_ç.1
XHõ ~ÀA ™êfig∞rx ^Œi≈OK«_®xH˜ QÆ∞[~åf ѨO_ç`«∞Å∞ H˘O^Œ~°∞
=KåÛ~°∞. "å~°∞ ™êfig∞r`À `«i¯OѨQÀ~å~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r JOwHõiOKå~°∞.
"å^Œ ¢Ñ¨u"å^•Å∞ ã¨O㨯 $`«OÖ’ ™êQÍ~Ú. J<ÕHõ Jaè¢áê
*Ï˝#=∂? Hõ~°‡=∂?
Ü«∂Å QÆ∞iOz "å^Œ# [iy#ѨÊ\˜H©, ѨÓ~°fig∞=∂O㨠(Hõ~°‡
HÍO_»O), L`«Î~° g∞=∂O㨠(*Ï˝#HÍO_»O) J#fl"Õ ¢Ñ¨^è•# K«~°ÛhÜ«∂Oâß
Å~Ú#q. ™êfig∞r *Ï˝# qÉèÏQÍhfl, ѨO_ç`«∞Å∞ Hõ~°‡ qÉèÏQÍhfl P^ŒiOz
K«iÛOKå~°∞. ™êfig∞r J#~°æà◊OQÍ ã¨O㨯 $`«OÖ’ =∂\Ï¡_®~°∞. HÍh XHõ KÀ@
XHõ "åºHõ~°} ^À+¨O ^˘i¡Ok. Jk q#QÍ<Õ Ñ¨O_ç`«∞Å∞ #"åfi~°∞. "å^ŒO H˘#
™êyOk. áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ WÖÏO\˜ Z<Àfl "å^Œ#Å#∞ K«qK«∂ã≤# ™êfig∞rH˜
W^˘Hõ ÃÑ^ŒÌ q+¨Ü«∞OQÍ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. z=iH˜ ѨO_ç`«∞Å∞ ™êfig∞r Jaè
¢áêÜ«∂xfl JOwHõiOK«=Åã≤ =zÛOk. ѨO_ç`«∞Å∞ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x "≥o¡
áÈÜ«∂Hõ JHõ¯_»∞#fl "åi`À, ''áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ K«~°ÛhÜ«∂OâßxˆH ¢áê^è•#ºO
W™êÎ~°∞. "åºHõ~°} ^À+¨O ^˘i¡<å ^•xx ÃÑ^ŒÌQÍ Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ~°∞ – #=fi‰õΩO_®
<≥·<å LO\Ï~°∞!—— J<åfl~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 8, ѨÙ@ 288–290.

66 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Pâ◊Û~°ºO Uq∞@O>Ë, "å^Œ ¢áê~°OÉèíO #∞O_ç ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ ¢Ñ¨Hõ¯QÆkÖ’

‰õÄ~°∞Ûx ™êfig∞r q[Ü«∂xÔH· ^蕺# ã≤÷uÖ’ [Ѩ=∂Å KÕ`«Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x ¢áêi÷ã¨∂Î
LO_çáÈÜ«∂~°∞.
=∂~üÛ 7= `Õn ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å [#‡k<À`«û"åxfl Ü«∞^䕢ѨHÍ~°O ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°
HÍoHÍÅÜ«∞OÖ’ Ѷ¨∞#OQÍ [iáê~°∞. ™êfig∞r P L`«û=OÖ’ áêÖÁæ<åÅ#∞
H˘<åfl~°∞. L^ŒÜ«∞O `˘q∞‡k QÆO@ÅѨC_»∞ PÜ«∞# JHõ¯_»‰õΩ
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’
=zÛ#ѨC_»∞ JѨÊ\˜ˆH [#O QÆ∞q∞QÆ∂_ç L<åfl~°∞. ™êfig∞r
HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞, `«ÅáêQÍ ^èŒiOz L<åfl~°∞. áê^Œ~°HõΔÅ∞ ^èŒiOK«ÖË^Œ∞. PÜ«∞#
áÈ~Ú# KÀ@ÖÏ¡ [#O PÜ«∞##∞ "≥O|_çOKå~°∞† PÜ«∞#‰õΩ áê^•aè=O^Œ#O
KÕÜ«∞_®xH˜ LÃÑÊ#ÖÏ =Ú#∞‡O^Œ∞‰õΩ ~å™êQÍ~°∞. ™êfig∞r HÍoHÍÅÜ«∞OÖ’
¢áêi÷OKå~°∞, ~å^è•HÍO`åÅÜ«∞OÖ’ ¢Ñ¨}q∞ÖÏ¡~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ U QÆkÖ’ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ
™êxfl^茺OÖ’ z#flÑ≤Å¡"å_çQÍ Ñ¨Ó~°fiO ‰õÄ~°∞Û<åfl~À J^Õ QÆkH˜ "≥àÏ¡~°∞.
P `«~∞° "å`« áêâßÛ`«º t+¨μºÅ`À HõÅã≤ ѨOK«=\˜H˜ "≥àÏ¡~∞° . ZHõ¯_» K«∂ã≤<å
'*ˇ· ~å=∞Hõ$+¨‚!—, '*ˇ· q"ÕHÍ#O^Œ!— x<å^•ÖË q#=KåÛ~Ú. qaè#fl |$O^•Å"å~°∞
JHõ¯_»Hõ¯_» Éèí[# KÕã¨∂Î HÍ#=KåÛ~°∞. ѨOK«=\˜Ö’ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ$ǨÏã¨÷ Éèí‰õΩÎ
Öˇ·# ys+π ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ L<åfl~°∞. JHõ¯_» ™êfig∞r ¢Ñ¨ã¨OyOKåÅx JO^Œ~°∂
JaèÅ+≤OKå~°∞. ™êfig∞r LѨ¢Hõq∞OKå~°∞. HÍh K≥<≥·fl |Ç≤Ï~°OQÆ ™êfiQÆ`À`«û
=OÖ’ [iy#>Ë¡ WHõ¯_® [iyOk. PÜ«∞# ZO`« aQÆæ~°QÍ ¢Ñ¨ã¨OyOz#ѨÊ\˜H©
^•^•Ñ¨Ù 60,000 =∞Ok QÆ∞q∞QÆ∂_ç# [#ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ K≥ň~y# HÀÖÏǨÏÅO
HÍ~°}OQÍ PÜ«∞# HõO~î°ã¨fi~°O q#|_»ÖË^Œ∞. z=iH˜ ™êfig∞r ¢Ñ¨Ü«∞`åxfl q~°
q∞OK«∞H˘<åfl~°∞. <å_»∞ QÆ∞_çfi<£#∞ ¢Ñ¨ã¨OyOK«=∞<åfl~åÜ«∞#. HÀÖÏǨÏÅO
HÍ~°}OQÍ Jn ™êQÆÖË^Œ∞.
¢ã‘ÎʼnõΩ q^Œº J=ã¨~°=∞x ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ ZÅ∞ÔQuÎ Kå\˜#
HõO~î°ã¨fi~åÅÖ’ XHõ\ ˜ ™êfig∞rk. XHõ ~ÀA PÜ«∞# `«=∞ t+¨μº_≥·# â◊~°â◊ÛO¢^Œ`À
=∂\Ï¡_»∞`«∂ WÖÏ J<åfl~°∞: ''=∞# ^Õâ◊OÖ’x ¢ã‘ÎÅ#∞
¢ã‘Î q^Œº
q^•º=O`«∞efl KÕÜ«∞_®xH˜ Ü«∞^ä•~°÷"≥∞ÿ# ¢Ñ¨Ü«∞`«fl"Õ∞g∞
KÕã¨∂Î#fl@∞¡ Hõ#|_»_»O ÖË^Œ∞. ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ `«=∞ ѨÙ~°∞ëêǨÏOHÍ~åxfl =∞iO`«
Jaè=$kúѨ~°K«∞HÀ=_®xH˜ q^•º=O`«∞Å=Ù`«∞<åfl~°∞. Wà◊¡Ö’¡ "åiH˜ KåH˜s KÕÜ«∞
_®xH˜ `«=∞ rq`« ã¨~°fiã¨fiO ^è•~°áÈã¨∂Î, `«=∞ ã¨∞Y^Œ∞óMÏÖ’¡ ã¨=∞OQÍ
 HõÅHõ`åÎÖ’ 67

áêÅ∞ѨOK«∞H˘O@∂#fl ¢ã‘ÎÅ#∞ q^•º=O`«∞efl KÕã≤, =$kúÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜

=∞#"åˆ~O KÕã¨∞Î<åfl~°∞?——
t+¨μº_»∞ : ZO^Œ∞‰õΩ KÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞ =∞Ǩâ◊Ü«∂! ¢ã‘ÎÅ HÀã¨O Zxfl áê~î°
âßÅÅ∞, Zxfl HõàÏâßÅÅ∞ ™ê÷Ñ≤OK«|_®¤Ü≥∂ K«∂_»O_ç! ZO`«=∞Ok ¢ã‘ÎÅ∞ a.U.,
ZO.U. Ѩ\ÏìÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~À Hõ^•!
™êfig∞r : HÍh J^ŒO`å áêâßÛ`«º Ѩ^ŒúuÖ’<Õ LOk. =∞# *ÏfÜ«∞
q^è•#OÖ’#∞, =∞# ^è•i‡Hõ Ѩ^ŒúuÖ’#∞ Zxfl áê~î°âßÅÅ∞ ¢áê~°OaèOѨ|_®¤~Ú?
JÜ≥∂º, JÖÏO\˜ q^è•#O ѨÙ~°∞+¨μňH ÖË#ѨC_»∞ WHõ ¢ã‘ÎÅ q+¨Ü«∞O K≥áêÊÖÏ?1
HÍh WÖÏO\˜ q^Œº QÆ~°Ñ¨_®xH˜ XHõ ¢Ñ¨Ü«∞`«flO ¢áê~°OaèOKå~°∞, Jn
HõÅHõ`åÎÖ’<Õ Jx q#flѨC_»∞ ™êfig∞r ZO`À ã¨O`À+≤OKå~°∞. `«Ñ¨ã≤fih
=∂`år2 J<Õ ã¨<åflºã≤x XHõ~°∞ ''=∞ǨHÍm áê~î°âßÅ—— ¿Ñi@ XHõ áê~î°âßÅ#∞
x~°fiÇ≤ÏOK«™êyOk. ™êfig∞r â◊~°â◊ÛO¢^Œ`À Hõeã≤ P áê~î°âßʼnõΩ "≥àÏ¡~°∞.
™êfig∞r "≥à◊¡QÍ<Õ =ÚQÆ∞æ~°∞ #Å∞QÆ∞~°∞ PÜ«∞##∞ ™ê^Œ~°OQÍ PǨfixOz, "Õ∞_»
g∞kH˜ `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» `«Ñ¨ã≤fih =∂`år xÅ|_ç L<åfl~°∞. ™êfig∞rx
P^Œ~°OQÍ PǨfixOz XHõ QÆkÖ’H˜ P"≥∞ fã¨∞H˘x "≥o¡Ok. P QÆkÖ’
ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ L#fl ¢ã‘ÎÅO^Œ~°∂ ÖËz xÅ|_ç, PÜ«∞#‰õΩ #=∞㨯iOKå~°∞. =∂`år
K≥ѨÊQÍ<Õ JO^Œ~°∂ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x QÆ∞iOz# XHõ ã¨O㨯 $`« â’¡HÍxfl ¢âß=ºOQÍ
QÍ#O KÕâß~°∞. P `«~°∞"å`« `«=∞‰õΩ <ÕiÊ# P~å^èŒ# q^è•<åÅ#∞ KÕã≤
K«∂áê~°∞. g\˜x L`åûǨÏO`À#∞, P#O^ŒO`À#∞ uÅH˜Oz# `«~°∞"å`« ™êfig∞r

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 8, ѨÙ@ 40–41.

2. `«Ñ¨ã≤fih =∂`år `«q∞à◊<å_»∞‰õΩ K≥Ok#"å~°∞. D"≥∞ ѨÓ~åfi¢â◊=∞ <å=∞^èÕÜ«∞O QÆOQÍ
ÉÏ~Ú. ~åÜ«∞"ÕÅ∂~°∞Ö’x XHõ =∞Ǩ~å¢+¨ì ^ŒOѨ`«∞ʼnõΩ D"≥∞ [x‡OKå~°∞. P"≥∞ `«O¢_ç Ju
z#fl ¢áêO`åxH˜ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå_»∞. QÆOQÍÉÏ~Ú z#fl`«#OÖ’<Õ HõuÎÜ«Ú^ŒúO, QÆ∞¢~°Ñ¨Ù
™êfis "≥Ú^ŒÖˇ·# g~°Hõà◊ÅÖ’ ¢áêg}ºO QÆ_çOzOk. Ü«Ú=¢áêÜ«∞OÖ’<Õ ã¨O™ê~åxfl `«ºlO
z# D"≥∞ J<ÕHõ ™êǨÏ㨠HÍ~åºÅÖ’ áêÅ∞ѨOK«∞H˘x z=iH˜ ^Œ∂~°Ñ¨Ù |O^èŒ∞=Ó, =~°∞㨉õΩ
J`«Î J~Ú# ~°≠Ïhû~å}˜ =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡Ok. P"≥∞‰õΩ ÉÏã¨@QÍ 1857Ö’ [iy# „Ѩ^äŒ=∞
™êfi`«O¢`«º ã¨O„QÍ=∞OÖ’ QÆ∞¢~°O ZH˜¯ HõfÎ _®Å∂ ^èŒiOz Ü«Ú^ŒúO KÕã≤Ok. ~°≠Ïhû~å}˜
=∞~°}Ï#O`«~°O D"≥∞ <ÕáêÖò‰õΩ áÈ~Ú ^•^•Ñ¨Ù =ÚÃÑÊ· ù ã¨O=`«û~åÅ∞ `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«O
QÆ_çÑ≤Ok. JO^Œ∞=Å# P"≥∞ <å=∞^èÕÜ«∞O '`«Ñ¨ã≤fih =∂`år—QÍ ¢Ñ¨ã≤kú QÍOzOk. 1890Ö’
HõÅHõ`åÎÖ’ '=∞ǨHÍm áê~î°âßÅ—#∞ ™ê÷Ñ≤OzOk. 1907Ö’ P"≥∞ =∞$u K≥OkOk.
68 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

`«H˜¯# `«~°QÆ`«∞Å#∞ K«∂_»_®xH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. P `«~°∞"å`« =∂`år XHõ

Ѷ֨ Ï<å ¢ã`Α À HÍo^•ã¨ q~°z`« ~°ÑÚ¨¶ =Oâ◊ HÍ=ºOÖ’x `«$fÜ«∞ ã¨~#æ° ∞ ã¨∂zOz
^•xx q=iOK«=∞x K≥áêÊ~°∞. P q=~°}#∞ q#fl ™êfig∞r, `«Ñ¨ã≤fih =∂`år
¢ã‘Î q^Œº#∞ ¢Ñ¨Kå~°O KÕÜ«∞_®xH˜ KÕã¨∞Î#fl x~°O`«~° ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ#∂, K«Hõ¯x
Ѩ^Œú`«∞Å#∂ "Õ<Àà◊¡ âߡѶ≤∞OKå~°∞. JѨC_»∞ =∂`år ZO`À q#¢=∞OQÍ,
''™êHΔÍ`«∂Î [QÆ[˚#xQÍ ÉèÏqOz <å q^•ºi÷#∞Å#∞ ¿ãqã¨∞Î<åfl#∞. H©i΢Ѩu+¨ªÅ#∞
PtOz <Õ#∞ D áê~î°âßÅ#∞ ™ê÷Ñ≤OK«ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞. JHõ¯}∞‚O_ç Ѩ~°=∂#O^Œ
Éèíi`«∞Öˇ· ™êfig∞r =∞~îåxH˜ uiy =KåÛ~°∞.
=∂H±û=ÚÅ¡~ü "åºMϺ#O`À |∞∞ˆQfi^Œ "≥Ú^Œ\ ˜ qÉèÏQÆO q_»∞^ŒÅ~ÚOk.
^•xx XHõ ^èŒ#=O`«∞x WO\˜ #∞O_ç fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. P ¢QÆO^ä•xfl â◊~°â◊ÛO¢^Œx
K«^Œ==∞x ™êfig∞r K≥áêÊ~°∞. JѨC_»∞ ys+π ‰õÄ_® JHõ¯_»
''"Õ~Ú [#‡Å∞
Z`«∞Î`å#∞—— L<åfl_»∞. ™êfig∞r ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ J`«_ç`À, ''=∞Ozk l.ã≤.
g∞~°∞ WÖÏO\˜ "å\˜x K«^Œ=_®xH˜ ZÖÏO\˜ ¢Ñ¨Ü«∞`«fl=¸
KÕã≤Ok ÖË^Œ∞. 'Hõ$ëê‚, QÀqO^•— JO@∂<Õ g∞ HÍÖÏxfl QÆ_çÑ≤"Õâß~°∞—— J<åfl~°∞.
ÉèíHõ΢âı+¨μª_≥·# ys+π JO^Œ∞‰õΩ, ''"Õ^•Å∞ K«^Œ=_®xH˜ fiHÀ, `≥eq`Õ@Ö’ <å‰õΩ
ÖË=Ù. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ x#∞fl K«^Œ==∞<åfl~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë #∞=Ùfi Ö’HÍxH˜
É’kèOK«=Åã≤# JQÆ`«ºO LOk Hõ#∞Hõ. <å‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ,
"Õ^•Å‰õΩ ^Œ∂~°O #∞O_Õ XHõ #=∞™ê¯~°O, JO`Õ. <Õ#∞ PÜ«∞# J#∞¢QÆǨxfl
JaèÅ+≤ã¨∞Î<åfl#∞. PÜ«∞# J#∞¢QÆǨÏO =Å¡<Õ D ã¨O™ê~° ™êQÆ~åxfl ^•@∞`å#∞——
J<åfl_»∞. Ñ≤^ŒÑ¨, ''"Õ^Œ=¸~°∞ÎÖˇ·# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ #=∞™ê¯~°O—— JO@∂ P
|∞∞ˆQfi^Œ ¢QÆO^ä•xH˜ ѨÅ∞=∂~°∞¡ #=∞㨯iOKå_»∞.
™êfig∞r ¢Ñ¨âßO`«OQÍ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞rx L^ÕÌtOz
ys+π ''#ˆ~<£! x#∞fl XHõ\ ˜ J_»∞QÆ∞`«∞<åfl#∞. #∞=Ùfi "Õ^Œ"Õ^•O`åÅ#∞ J=
ã¨~°"≥∞ÿ#O`« "Õ∞~°‰õΩ J^茺ܫ∞#O KÕã≤=Ù<åfl=Ù. J+¨ìHõëêìÅ∞ Ѩ_Õ"åi qÖÏáê
ʼnõÄ, Ѩã¨∞ÎÅ`À =∂_çáÈÜÕ∞"åi P"Õ^Œ<åÉèíi`« P¢HõO^Œ#ʼnõÄ, JqhuHõ~°"≥∞ÿ#
áêáêʼnõÄ U^≥·<å ѨiǨ~°O P "Õ^•ÅÖ’ ¿Ñ~˘¯#|_ç LO^•? x#fl\˜ ^•HÍ
Ü«∂Éèˇ·=∞OkH˜ J#flOÃÑ\˜ì# P"≥∞ <Õ_»∞ `«#‰õÄ, `«# Ñ≤šʼnõÄ =∞~°∞ѨÓ@
uO_çH˜ =ÚYO "åz=Ù#flk! J^Œ∞QÀ P WO\˜ ¢ã‘ÎÃÑ· H˘O^Œ~°∞ ^Œ∞+¨μìÅ∞ J`åº
Kå~°O KÕã≤, K«OÑ≤"Õâß~°∞. D WO\’¡x q`«O`«∞=Ù QÆ~°ƒùO ^•eÛOk, Ö’HÍѨ
xO^Œ‰õΩ "≥~°z P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞H˘#flk .... #ˆ~<£, x#∞fl J_»∞QÆ∞`«∞<åfl#∞. D
 HõÅHõ`åÎÖ’ 69

JiëêìʼnõΩ h "Õ^•Å∞ U^≥·<å ™ê#∞‰õÄÅ ["å|∞ Wã¨∞Î<åflÜ«∂?—— JO@∂

L^ÕfiQÆÉèíi`«OQÍ J_çQÍ_»∞.
ysâò =∂\Ï¡_ÕH˘nÌ ™êfig∞r L^ÕfiQÆOÖ’ Å~ÚOzáÈ™êQÍ~°∞. PÜ«∞#
Hõà◊¡ #∞O_ç h~°∞ ^è•~°Hõ\ ˜ìOk. `å#∞ qÅÑ≤ã¨∂Î#flk Z=~°∂ K«∂_»~å^Œ<Õ
L^ÕÌâ◊O`À ÖËz QÆ|QÆÉÏ QÆkÖ’H˜ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. "≥O@<Õ ysâò, â◊~°â◊ÛO¢^Œ∞}˜‚
L^ÕÌtOz, ''K«∂âß"å â◊~°`ü! ZÖÏO\˜ ǨÏ$^ŒÜ«∞O! ¢¿Ñ=∞`À ZÖÏ ¢^ŒqOz
áÈ~ÚO^À K«∂_»∞! "Õ^Œ"Õ^•OQÆáê~°OQÆ`«∞_»x <Õ#∞ g∞ ™êfig∞rx Q“~°qOK«_»O
ÖË^Œ∞. W`«~°∞Å HõëêìÅ∞ K«∂ã≤ `«Å¡_çe¡áÈ~Ú `«# QÆkÖ’H˜ qÅÑ≤ã¨∂Î "≥o¡
áÈÜ«∂ˆ~, P =∞Ǩϟ#fl`« ǨÏ$^ŒÜ«∞O HÀã¨"Õ∞ PÜ«∞##∞ JO`«QÍ Q“~°qã¨∞Î<åfl#∞——
J<åfl_»∞.
â◊~°`ü, ys+πÅ∞ HÍ¿ãѨ٠=∂\Ï¡_»∞H˘O@∞#flѨC_»∞ =∞m¡ ™êfig∞r =zÛ
"åi =∂@Ö’¡ =∂@Hõeáê~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨^•#O^Œ ֒ѨeH˜ =KåÛ_»∞.
"≥O@<Õ ™êfig∞r J`«_ç`À ysâò K≥Ñ≤Ê#^ŒO`å K≥Ñ≤Ê, ''<åÜ«∞<å ã¨^•#O^•!
=∞# ^ÕâßxH˜ #∞=Ùfi U=∞<åfl KÕÜ«∞QÆÅ"å?—— Jx QÆ^Œæ^Œ ã¨fi~°OÖ’ J_çQÍ~°∞.
HõΔ}O ‰õÄ_® PÅ㨺O KÕÜ«∞‰õΩO_®, ''ÉÏxã¨#∞ "Õz=Ù<åfl#∞, P^ÕtOK«O_ç——
J<åfl_»∞ ã¨^•#O^Œ. "≥O@<Õ XHõ ѨÙ#~å"å㨠ˆHO¢^•xfl ¢áê~°OaèOK«=∞x
J`«_ç`À ™êfig∞r K≥áêÊ~°∞.
`«~°∞"å`« ys+π#∞ K«∂ã≤, ''ys+π ÉÏ|∂! XHõ ã¨OQÆu g∞‰õΩ `≥Å∞™ê?
Ö’HõOÖ’x HõëêìÅ#∞ ÉÏѨ_®xH˜, XˆH XHõ =ºH˜Î z#fl Hõëêìxfl J~Ú<å `˘Å
yOK«_®xH˜ <Õ#∞ "Õ~Ú [#‡Å∞ Z`«Î=Åã≤ =zÛ<å㨈~ JO^Œ∞‰õΩ ã≤^ŒúOQÍ
L<åfl#∞—— J<åfl~°∞.
XHõ ~ÀA Ü«Ú=‰õΩ_˘Hõ_»∞ ™êfig∞r =^ŒÌH˘zÛ ^蕺#O QÆ∞iOz `«#‰õΩ
Hõey# ã¨O^ÕǨÏO =ºHõÎO KÕâß_»∞: ''<Õ#∞ KåÖÏ¿ãѨ٠ѨÓ[ KÕã¨∞Î<åfl#∞. [ѨO
KÕã¨∞Î<åfl#∞† QÆ∞~°∞=Ù XHõi LѨ^Õâ◊O "Õ∞~°‰õΩ ^蕺# ã¨=∞
'<åÜ«∞<å, `«Å∞ѨÙ
`≥~°∞!—
Ü«∞OÖ’ =∞#ã¨∞û#∞ â◊¥#ºO KÕÜ«∞_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞uflã¨∞Î<åfl#∞.
HÍh WO`« KÕã≤#ѨÊ\˜H© =∞#ã¨∞û ¢Ñ¨âßO`«`«#∞ ã¨O`«iOK«∞
HÀ=_»O ÖË^Œ∞, J^Œ∞ѨÙÖ’ LO_»_»O ÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© QÆk `«Å∞ѨÙÅhfl
=¸ã¨∞H˘x ^蕺#OÖ’ ‰õÄ~°∞ÛO@∞<åfl#∞. Hõà◊√¡ =¸ã¨∞H˘x KåÖÏ¿ãѨ٠^蕺#O
KÕã¨∞Î<åfl#∞. =∞#âß≈Ou ÅaèOK«_»O ÖË^Œ∞. ™êfig∞r! <å‰õΩ =∂~åæO`«~°O
K«∂ѨO_ç.——
70 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r L\˜ìѨ_Õ ‰õ~°∞}`À WÖÏ J<åfl~°∞: ''<åÜ«∞<å, <å =∂@ʼnõΩ

#∞=Ùfi K≥q Xyæ`Õ, =ÚO^Œ∞ h QÆk `«Å∞ѨÙÅ∞ `≥~°z |Ü«∞@‰õΩ ~å. h ^Œ$+≤ìx
K«∞@∞ì¢Ñ¨Hõ¯Å ™êiOK«∞. h WO\˜ K«∞@∞ì¢Ñ¨Hõ¯Å =O^ŒÖÏk ¿Ñ^Œ"å~°∞, P^Œ~°}‰õΩ
<ÀK«∞HÀx"å~°∞ "å_çáÈ`«∞<åfl~°∞. h â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ "åiH˜ ¿ã=ÅOkOK«∞. XHõ_»∞
~ÀQÆ¢QÆã¨∞÷_≥· Ѩ_ç=Ù<åfl_»∞. "å_ç ã¨O~°HõΔ}‰õΩ Z=~°∂ ÖË~°∞† J`«_ç zH˜`«û‰õΩ
U~åÊ@∞ KÕã≤, J`«_çH˜ â◊√¢â◊¥+¨ ÅOkOK«∞. PHõe`À JÅ=∞\˜ã¨∞Î<åfl_»∞, J`«_çH˜
PǨ~°O W=Ùfi. J*Ï˝#OÖ’ H˘@∞ìq∞\Ïì_»∞`«∞<åfl_»∞, P J*Ï˝<åxfl `˘ÅyOK«∞† h
=∂ki q^•º=O`«∞}˜‚ QÍqOK«∞. <åÜ«∞<å! h‰õΩ <ÕxKÕÛ LѨ^Õâ◊O W^Õ – #∞=Ùfi
=∞#âß≈Ou á⁄O^ŒQÀi`Õ â◊H˜Î=OK«# ÖˉõΩO_® `«H˜¯# "åiH˜ ¿ã=ÅOkOK«∞.——
''HÍh ™êfig∞r, ¿ã=Ö’ Jx"å~°ºOQÍ HõëêìÅ∞ LO_»<Õ LO\Ï~Ú. x¢^Œ
K≥_çáÈ`«∞Ok, JHÍÅ Éè’[#O, ^Õxh ã¨iQÍ J#∞ã¨iOK«ÖË=Ú. D HÍ~°}ÏÅ
=Å# <Õ<Õ ~ÀQÆ¢QÆã¨∞÷}˜‚ HÍ=K«∞Û!—— J<åfl_® Ü«Ú=‰õΩ_»∞.
P Ü«Ú=‰õΩx =∞#óã≤÷u ™êfig∞rH˜ ÉÏQÍ J~°÷=∞~ÚOk. nx `«~°∞"å`«
J`«_ç`À =∂@Å∞ H˘#™êyOK«_®xH˜ PÜ«∞# W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ, ''<åÜ«∞<å! h
=∂@Å #∞O_ç <å‰õΩ =∂¢`"« ∞Õ HÍ^Œ∞, WHõ¯_»∞#fl JO^ŒiH© XHõ q+¨Ü∞« O J~°=÷ ∞=Ù
`«∞#flk – hÖÏO\˜ "å~°∞ ã¨fiH©Ü«∞ ã¨∞MÏxfl JaèÅ+≤OKÕ"å~°∞, ^•<À¡<Õ =∞QÆ∞flÖˇ·
LO\Ï~°∞. `«=∞ ¢áê}ÏÅ#∞ `«∞K«ÛùOQÍ ZOz, W`«~°∞ʼnõΩ ¿ã=ÅOkOK«_»O g∞
=Å¡ HÍ^Œ∞—— Jx ã¨∂\˜QÍ K≥Ñ≤Ê, q+¨Ü«∂xfl JO`«\ ˜`À PÑ≤"Õâß~°∞.
XHõ™êi ¢áê}ÏÜ«∂=∞O QÆ∞iOz J_»QÍÅx H˘O^Œ~°∞ ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ
=KåÛ~°∞. `«H˜¯#"å~°∞ J_çy# ¢Ñ¨â◊flʼnõΩ ["å|∞Å∞ K≥Ñ≤Ê, ¢áê}ÏÜ«∂=∞O
QÆ∞iOz J_»QÆHõ =Ú#∞¿Ñ ™êfig∞r `«=∞O`«@ `å"Õ∞ ^•xx
~å[Ü≥∂y
QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»™êQÍ~°∞. JѨC_»∞ =∞^蕺ǨÏflO =¸_»∞
QÆO@Öˇ· LO@∞Ok. ~å¢u U_»∞ QÆO@Å ^•HÍ Z_»`≥QƉõΩO_® =∂\Ï¡_®~°∞.
q#fl"å~°∞ ã¨O¢Éèí=∂â◊Û~åºÅÖ’ =ÚxyáÈÜ«∂~°∞. `å=Ú J_»QƉõΩO_®<Õ ZÖÏ
`«=∞ ã¨Oâ◊Ü«∂Å#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x "å\˜x x=$uÎ KÕÜ«∞QÆeQÍ~°x PÜ«∞##∞ XHõ
t+¨μº_»∞ J_çy#ѨC_»∞, ''WÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ áêâßÛ`«ºOÖ’ ѨÅ∞=∂~°∞¡
[iQÍ~Ú. [#O ã¨O¢Éèí=∂â◊Û~åºÅ`À ^•xx QÆ∞iOz ##∞fl J_çQÍ~°∞—— J<åfl~°∞
™êfig∞r. P ~ÀA ™êfig∞r =∂@Ö #∞O_ç, `«=∞ '~å[Ü≥∂QÆO— J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHõOÖ’
á⁄O^Œ∞Ѩ~°z#k PÜ«∞# ¢QÆÇ≤ÏOz# ^•xÖ’ XHõ JOâ◊O =∂¢`«"Õ∞ J#fl
q+¨Ü«∞O JO^ŒiH© J=QÆ`«=∞~ÚOk. J^Õ HÍ^Œ∞† PÜ«∞# *Ï˝#O, ѨÙã¨ÎHõ *Ï˝#O
 HõÅHõ`åÎÖ’ 71

HÍ^Œ∞, J#∞Éèí=ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# *Ï˝#O Jx JO^ŒiH© ã¨Ê+¨ì=∞~ÚOk. ''#ˆ~<£ ѨÙ@∞ìHõ

`À<Õ ^蕺#ã≤^Œ∞ú_»∞—— Jx Hõ^• QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ "åºMϺxOz L<åfl~°∞!
W`«~°∞Å =∞#ã¨∞ûÖ’x ÉèÏ"åÅ#∞ ¢QÆÇ≤ÏOK«_»O, QÆ`«[#‡, ã≤^Œ∞úÅ QÆ∞iOz
¢Ñ¨™êÎ=# H˘#™êyOk. JHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# "åiÖ’ XHõ~°∞ ™êfig∞r`À, ''g∞ QÆ`«
QÆ`«[#‡
[#‡Å QÆ∞iOz g∞‰õΩ `≥Å∞™ê?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''J=Ù#∞,
`≥Å∞ã¨∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. JHõ¯_» =∞ø#O ~å[ºO KÕÜ«∞
™êyOk. ''"å\˜ QÆ∞iOz K≥ѨÊO_ç—— Jx J_çQÍ~°∞. JѨC_®Ü«∞#, ''<å
QÆ`«[#‡Å#∞ <Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ#∞, `≥Å∞ã¨∞H˘O@∞<åfl#∞ ‰õÄ_®! HÍh "å\˜
QÆ∞iOz K≥ѨÊ_®xH˜ W+¨ìO ÖË^Œ∞—— Jx `ÕeÛ K≥áêÊ~°∞.
K≥<≥·flÖ’ ™êfig∞r |ã¨KÕã≤ L#flѨC_»∞, H˘xfl ^ŒÜ«∂ºÅ∞ PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ
=zÛ `«=∞‰õΩ ã¨^Œæu HõeyOK«=∞x q#flqOK«∞HÀ=_»O QÆ∞iOz WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞
K«∂âßO. QÀáêÖÏÖò L^•º# QÆ$ǨÏOÖ’ |㨠KÕã≤=Ù#flѨC_»∞
¢¿Ñ`å`«‡ Ѩ@¡
Ãã·`«O HÍ~°∞}ºO ‰õÄ_® JÖÏO\˜ ã¨OѶ∞¨ @# XHõ\ ˜ [iyOk. JѨC_»∞ PÜ«∞#
™êfiq∞ ¢¿Ñ=∂#O^Œ`À ‰õÄ~°∞Ûx =∂\Ï¡_∞» `«∞<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞QÎ Í
¢¿Ñ=∂#O^Œ`À, ''ÉÏ|∂~åO! WѨC_»∞ #∞=Ùfi U^≥·<å K«∂âß"å?—— Jx J_çQÍ~°∞.
''ÖË^Œ∞—— Jx ¢¿Ñ=∂#O^Œ K≥ѨÊQÍ<Õ, ''<Õ <˘Hõ ¢¿Ñ`åxfl K«∂âß#∞. ^•x "≥∞_»
#~°Hõ|_ç LOk. ¢áê^äÕÜ«∞ѨÓ~°fiHõ ^Œ$+≤ì`À, `«#‰õΩ ã¨^Œæu HõeyOK«=∞x Jk
##∞fl J_çyOk—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. WÖÏ JO@∂, KÕ`«∞Å∞ ÃÑ·ÔHuÎ P ¢¿Ñ`«O
HÀã¨O ¢áê~°÷# KÕã≤ ^•xx Pj~°fikOKå~°∞. "åHõ|∞ KÕã≤#ѨC_»∞ Jã¨Å∞ x[O
`≥eÜ«∞=zÛOk. JHõ¯_» J<ÕHõ ã¨O=`«û~åÅ ¢H˜`«O XHõ ¢ÉÏǨχ}∞_»∞ x=ã≤ã¨∂ÎO_Õ
"å_»∞. J`«_»∞ _»|∞ƒ JѨCQÍ WzÛ É’Öˇ_»O`« =_ô¤ =ã¨∂Å∞ KÕ¿ã"å_»∞. D =_ô¤
HÍ~°}OQÍ HõëêìÅáêÖˇ·# XHõ_»∞ "≥∞_» `≥QÆ#iH˜ P ¢ÉÏǨχ}∞}˜‚ K«O¿Ñâß_»∞.
JÖÏ QÆ=∞ºO ÖËHõ Ѩi¢Éèíq∞ã¨∂Î=Ù#fl P ¢ÉÏǨχ}∞_ç ¢¿Ñ`å<Õfl ™êfig∞r K«∂ã≤Ok.
J"≥∞iHÍ, K≥<≥·flÖ’ =∂ki HõÅHõ`åÎÖ’#∂ ™êfig∞r Jq¢âßO`« rq`«O
H˘#™êyOk.
K≥<≥·flH˜ XHõix ѨOѨÙ`å#x `å=Ú K≥<≥·fl q∞¢`«∞ʼnõÄ, Éèí‰õΩÎʼnõÄ "åQÍÌ#O
KÕã≤Ok ™êfig∞r =∞~°záÈÖË^Œ∞. J"≥∞iHÍÖ’ PÜ«∞# L#flѨC_»∞ ‰õÄ_® `«=∞
Ѩ#∞Å#∞ H˘#™êyOK«_®xH˜ XHõ~°∞ J=ã¨~°=∞x `Àz
~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ#∞
ѨOÑ≤OK«_»O
#ѨC_»∞ PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^Œe# "≥Ú^Œ\ ˜ =ºH˜Î ~å=∞
Hõ$ëê‚#O^Œ. J<å~ÀQƺ HÍ~°}OQÍ PÜ«∞# JѨC_»∞ "≥à◊¡ÖËHõ
áÈÜ«∂~°∞. <Õ\ ˜H© ™êfig∞r =∞#ã¨∞ûÖ’ L#fl =ºH˜Î ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Õ!
72 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ qx~°‡Å, áê=# ã¨<åflºã¨ =¸iÎQÍ q~ålÅ∞¡`«∂#fl =∞ǨÏ

hÜ«Ú_»∞. ^•xH˜ `À_»∞ qt+¨ì zO`«<åjÅ∞xQÍ ¿ÑÔ~xflHõQÆ#fl"å_»∞. ã¨O㨯 $`«O
Ö’#∂, POQÆ¡OÖ’#∂ Jaèx"Õâ◊O L#fl =ºH˜Î. HÍh PÜ«∞# |Ü«∞@‰õΩ ZHõ¯_çH©
"≥àı¡"å~°∞ HÍ~°∞. PÜ«∞# rq`«O =∞~î°OÖ’ QÆ∞~°∞^Õ=ÙŠѨÓ[`À ÃÑ#"Õã¨∞‰õΩ
áÈ~ÚOk. ^•x #∞O_ç PÜ«∞# `«##∞ "Õ~°∞KÕã≤ K«∂ã≤Ok ÖË^ŒO>Ë Juâ◊Ü≥∂H˜Î
HÍ^Œ∞. PÜ«∞# K≥<≥·flH˜ "≥à◊¡_®xH˜ ã¨=∞‡u™êÎ_®? HÍh `«=∞ Ѩ@¡ PÜ«∞#‰õΩ#fl
¢¿Ñ=∂aè=∂<åʼnõΩ ZÅ¡Å∞ ÖË=Ù J<Õ q+¨Ü«∞O ™êfig∞rH˜ `≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞.
™êfig∞rx QÆ∞~°∞=ÙQÍ<Õ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ ѨiQÆ}˜OKå~°∞. Jn ™êfig∞rH˜
`≥eÜ«∞xk HÍ^Œ∞.
Hõ#∞Hõ XHõ ~ÀA ™êfig∞r, ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ#∞ ^ŒQÆæ~°‰õΩ Ñ≤ez, ''â◊j! h‰õΩ
<å Ѩ@¡ Z#ÖËx Jaè=∂#O LOk. JO`ÕHõ^•?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''J=Ù#∞—— Jx
PÜ«∞# ["åa=fiQÍ<Õ ™êfig∞r, ''JÖÏ J~Ú`Õ XHõ Ѩx K≥~Úº. u#flQÍ z`«∂Ê~ü
‰õÄ_»e =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ JHõ¯_»=Ù#fl ᶜ*ò^•s ÉÏÅMÏ<å ^Œ∞HÍ}O #∞O_ç <å HÀã¨O
=∞Oz ~˘>ˇì#∞ fã¨∞H˘x~å—— J<åfl~°∞. J^˘Hõ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ ^Œ∞HÍ}O. ã¨<å`«#
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ P ^Œ∞HÍ}ÏxH˜ "≥à_¡◊ "» ∂≥ , "≥àÏ¡Å#∞HÀ=_»"∂≥ P ~ÀAÖ’¡ TÇ≤ÏOK«#∞
‰õÄ_® TÇ≤ÏOK«ÖËO. ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ ѨÙ@∞ìHõ`À ¢ÉÏǨχ}∞_»∞. HÍh PÜ«∞#
HõΔ}=∂¢`«O ‰õÄ_® ã¨Oâ◊~ÚOK«ÖË^Œ∞. S^•~°∞"≥∞ÿà◊√¡ HÍe#_»Hõ<Õ "≥o¡, P ^Œ∞HÍ}O
#∞O_ç ~˘>ˇì fã¨∞H˘x=zÛ ™êfig∞rH˜ WKåÛ~°∞. <Õ\ ˜ ™ê=∂lHõ Ѩiã≤÷uÖ’
W^˘Hõ Q˘Ñ¨Ê q+¨Ü«∞OQÍ =∞#‰õΩ JxÑ≤OK«^Œ∞. HÍh ‰õΩÅ=∞`åÅ∞ ã¨=∂*Ïxfl
Ѩ\ ˜ì Ñ‘_çOKÕ P ~ÀAÖ’¡ Wk ™ê=∂#º q+¨Ü«∞O HÍ^Œ∞. ™êfig∞r Ѩ@¡ ~å=∞
Hõ$ëê‚#O^Œ‰õΩ QÆÅ J"åº[ ¢¿Ñ=∞ HÍ~°}OQÍ<Õ PÜ«∞# D Ѩx KÕâß_»∞.
~˘>ˇì#∞ KÕuÖ’ LOK«∞H˘x ™êfig∞r ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ`À, ''™È^Œ~å! #∞=Ùfi
<å HÀã¨O =∞~˘Hõ\ ˜ ‰õÄ_® KÕÜ«∂e. #∞=Ùfi K≥<≥·flH˜ "≥àÏ¡e—— J<åfl~°∞. =∞m¡ J^Õ
ã≤u÷ ! =∂~°∞ =∂\Ï¡_‰» Ωõ O_® K≥<fl·≥ H˜ "≥à_¡◊ ®xH˜ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ ã¨=∞‡uOKå~°∞. D
q^èŒOQÍ ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å „ѨuxkèQÍ 1897 =∂~üÛ PY~°∞#
~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ K≥<≥·flÖ’ J_»∞y_®~°∞. PÜ«∞#`Àáê@∞ ã¨^•#O^Œ ‰õÄ_®
=KåÛ_»∞. ~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨OѶ¨∞ ¿ã"åHÍ~åºÅ‰õΩ ^ŒH˜Δ}^Õâ◊OÖ’ ¢jHÍ~°O K«∞@ì|_çOk.1

1. ™êfiq∞ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ Sãπ ǨÏ∫ãπÖ’ (¢Ñ¨ã¨∞Î`«O 'q"ÕHÍ#O^Œ QÆ$ǨÏO—) x~å_»O|

~°OQÍ `«=∞ HÍ~åºxfl ¢áê~°OaèOKå~°∞. ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ¢u=¸~°∞ÎÅ (¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞,

 HõÅHõ`åÎÖ’ 73

HõÅHõ`åÎÖ’ J<ÕHõ LѨ<庙êÅ∞ W=fi=∞x J<ÕHõ q#fláêÅ∞ =ã¨∂Î=Ù#flѨÊ

\˜H©, ™êfig∞rH˜ q¢âßOu `«Ñ¨Êxã¨i HÍ=_»O`À PÜ«∞##∞ "≥O@<Õ _®i˚eOQ∑‰õΩ
_®i˚eOQ∑Ö’
ѨOáêÅx U~åÊ@∞¡ KÕâß~°∞. =∂~üÛ 8= `Õn# ™êfig∞r
_®i˚eOQ∑‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ JѨÊ\˜ˆH "≥o¡
JHõ¯_» |ã¨KÕã≤=Ù<åfl~°∞. ™êfig∞r`Àáê@∞ ¢|Ǩ‡#O^Œ, ¢uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ,
`«∞sÜ«∂#O^Œ, *Ï˝<å#O^Œ, ys+π, QÆ∞_çfi<£, _®Hõì~ü @~üfl|∞Öò, JÅã≤OQÆ ÃÑ~°∞
=∂àò, #~°ã≤OǨKå~°∞ºÅ∞, H˜_ô ‰õÄ_® "≥àÏ¡~°∞. ™êfig∞r Ѩ@¡ Jq∞`« Q“~°"å^Œ
~åÅ∞ QÆÅ |~åÌfi<£ =∞Ǩ~åA `«=∞ ~å[Éèí=#OÖ’ XHõ qÉèÏQÍxfl ™êfig∞r |ã¨
xq∞`«ÎO ˆH\Ï~ÚOKå_»∞. JHõ¯_» Z"£∞.Z<£. ɡ#s˚ ^ŒOѨ`«∞Å JukäQÍ ™êfig∞r
|㨠KÕâß~°∞.
™êfig∞rH˜ L|ƒã¨O`Àáê@∞ =∞^èŒ∞"Õ∞ǨÏO L#fl@∞¡ D ~ÀAÖ’¡ Hõ#∞Q˘#
|_çOk. JO^Œ∞=Å# _®i˚eOQ∑Ö’ PǨ~° xÜ«∞=∞O HõzÛ`«OQÍ áê\˜OK«|_çOk.
K«áêf, J#flO, |OQÍàÏ^Œ∞OѨÅ∞ x¿+kèOѨ|_®¤~Ú. HÍѶ‘Ö’ Ãã·`«O K«ÔH¯~°
PÑ≤"Õâß~°∞. =∂O™êǨ~°O u#HõáÈ=_»O, h~°∞ ¢`åQƉõΩO_»_»O, ^ÕǨxH©
"≥∞^Œ_»∞‰õÄ Ñ¨ÓiÎ q¢âßOu – Wq HõzÛ`«OQÍ J=ã¨~°=∞x _®Hõì~°∞¡ <˘H˜¯=Hͯ}˜O
Kå~°∞. ™êfig∞r JxflO\˜H© JOwHõiOKå~°∞. x`«ºO #_»Hõ, ¢Ñ¨Hõ$u ™œO^Œ~åºxfl
P™êfikOK«_»O, ã¨OÉèÏ+¨}Å∞, q¢âßOu`À ™êfig∞r ~ÀAÅ∞ QÆ_»Ñ¨™êQÍ~°∞. ''<å
A@∞ì <≥~°ã≤ áÈ`«∞#flk. <å =ÚYO =Ú_»`«Å∞ Ѩ_»™êyOk† <å HõO_»Å∞ Hõiy
<å =Ü«∞ã¨∞û#∞ 20 Uà◊√¡ JkèHõOQÍ K«∂ѨÙ`«∞#flq. <Õ#∞ á⁄_»"≥·# QÆ_®¤xfl
ÃÑOK«QÀ~°∞`«∞<åfl#∞. WѨC_»∞ Jk <≥~°ã≤áÈ`«∞#flk. á⁄_»"≥·# QÆ_»¤O Q“~°=
ã¨∂K«HõO—— Jx ¢"åã¨∞Î<åfl~°∞ ™êfig∞r.1
¿Ñ~°∞‰õΩ q¢âßO`Õ J~Ú#ѨÊ\˜H© ѨÅ∞=ÙiH˜ ™êfig∞r ÖËYÅ∞ ¢"åã¨∂Î<Õ
L<åfl~°∞† ~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨OѶ¨∂xH˜ ã¨Ô~·# PHõ$u HõeÊOK«_»O QÆ∞iOp n~°…OQÍ
PÖ’zOKå~°∞. ¢|Ǩ‡#O^Œ`À K«iÛOz XHõ ¢áê~°OÉèí ¢Ñ¨}ÏoHõ ~°∂á⁄OkO
Kå~°∞.

 âß~°^•^Õq, q"ÕHÍ#O^Œ ™êfiq∞) ¿Ñi@ <Õ_»∞ q~ålÅ∞¡`«∞#fl ã¨=∞ã¨Î HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõÄ J^Õ

c[=∞~ÚOk. ™êfiq∞ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ `«Ñ¨ã¨∂û, L`«∞ûHõ`å, ¢Ñ¨Ü«∞`«fl=¸ <Õ_»∞ ÅHõΔÖ=∞Ok
ã¨OˆHΔ=∂xH˜ ^ÀǨÏ^ŒHÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@, 119.
74 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

XHõ ~ÀA ™êfig∞r L^ŒÜ∞« O \© ¿ãqOz #_»=™êQÍ~°∞. W^Œ~Ì ∞° Ü«Ú=‰õΩÅ∞

PÜ«∞#`Àáê@∞ "≥àÏ¡~°∞. "å~°∞ PÜ«∞#‰õΩ HÍã¨Î "≥#∞HõQÍ #_»∞ã¨∞Î<åfl~°∞. ¢Ñ¨Hõ$u
'ã¨~°fi¢`å <Õ<Õ—
ã¨O`«iOK«∞H˘#fl JO^Œ"≥∞ÿ# ^Œ$âߺÅ#∞ P™êfikã¨∂Î ™êfig∞r
P H˘O_»^•iÖ’ "≥à◊¡™êQÍ~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ, ''PǨ! ÉèíiOK«
ÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞, KåÖÏ <˘Ñ≤ÊQÍ LOk—— Jx ˆHHõÃÑ\Ïì~°∞. P Ü«Ú=‰õΩ e^ŒÌ~°∂
XHõ¯ Ѩ~°∞QÆ∞# JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡, ''U"≥∞ÿOk ™êfig∞r? <˘Ñ≤Ê ZHõ¯_»?—— Jx J_ç
QÍ~°∞. ''JkQÀ, JHõ¯_» ѨxKÕã¨∂Î=Ù#fl P ¢ã‘Î tʼnõΩ _èôH˘x ¢H˜O^ŒÑ¨_çáÈ~ÚOk.
P"≥∞‰õΩ #_»∞O ^ŒQÆæ~° ÉÏQÍ ^≥|ƒ `«yeOk—— Jx ™êfig∞r P"≥∞ <˘Ñ≤Êx `å<Õ
J#∞ÉèíqOz#@∞¡ `«=∞ #_»∞=Ú Ñ¨@∞ìH˘x K≥áêÊ~°∞.
Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ Ug∞ J~°÷O HÍÖË^Œ∞. "åiH˜ J~°÷=∞=_®xH˜ P™ê¯~°=¸
ÖË^Œ∞. =∞Ǩ`«∞‡Å KÕ`«Å∞ JO`« ã¨∞ÅÉèíOQÍ J~°÷=∞ÜÕ∞ºq HÍ=Ù. `«##∞ J=QÆ`«O
KÕã¨∞H˘#fl, `«##∞ ã¨HõÅ ¢áê}˜HÀ\˜Ö’ <≥ÅH˘x=Ù#fl K≥·`«#º =ã¨∞Î=ÙQÍ J#∞Éèí∂u
KÕã¨∞H˘#fl =∞Ǩ`«∞‡_»∞ ™êfig∞r. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ *ÏQÆ$`«O K≥OkOKÕ PÜ«∞#
LѨ<庙êÅ∞, KÕ`«Å#∞ ã¨iQÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀ#ѨC_»∞ PÜ«∞##∞ ˆH=ÅO XHõ ^Õâ◊
Éèí‰õΩÎxQÍ, ã¨O㨯~°ÎQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«_»O Hõ^Œ∞Ì. HÍh Jq x*ÏxH˜ XHõ "≥·Ñ¨Ù
=∂¢`«"Õ∞. PÜ«∞# XHõ ^Õâ◊Éèí‰õΩÎxQÍ, ã¨O㨯~°ÎQÍ, WOHÍ Z<≥fl<Àfl Ѩi=∂}ÏÅ∞
ã¨O`«iOK«∞H˘#fl =ºH˜ÎQÍ "≥Å∞Q˘O^•~°#_»O =Ú=∂‡\˜H© x[O. HÍh
g@xflO\˜h XˆH ¢`å\˜g∞^Œ xeÑ≤Ok PÜ«∞# XHõ ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄Ok#
=ºH˜Î J#fl JOâ◊"Õ∞.
ã¨~åfiO`«~åºq∞ `«`åÎ fixfl J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#fl ã≤÷uÖ’ ÅÜ«∞=∞ÜÕ∞@ѨC_»∞
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ WÖÏO\˜ J#∞Éèí"åÅ∞ U~°Ê_»_»O Hõ^Œ∞Ì. ¢áê}˜HÀ\˜ ã¨∞Y
^Œ∞óMÏÅ#∞ "å~°∞ JѨC_»∞ J#∞Éèí∂`«O KÕã¨∞H˘O\Ï~°∞. W^ŒÌ~°∞ Ѩ_»= #_ç¿Ñ
=º‰õΩÎÅ∞ H˘@∞ìH˘#flѨC_»∞, P ^≥|ƒÅ∞ `«=∞‰õΩ `«ye#@∞¡ ¢`«∞o¡Ñ¨_®¤~°∞ ¢j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ – PÜ«∞# gѨ٠‰õÄ_® Z¢~°ÉÏiOk.1 t+¨μº _˘Hõ_»∞ HÍe`À Ñ≤e¡x ¢`Àã≤
#ѨC_»∞, ''<åÜ«∞<å, Ñ≤e¡x H˘@ì=^Œ∞Ì! ZO^Œ∞HõO>Ë P Ñ≤e¡Ö’#∂ <Õ<Õ L<åfl#∞——
J<åfl~°∞ =∂`«$=¸iÎ ¢j âß~°^•^Õq.2 D q^èŒOQÍ ™êfig∞r ‰õÄ_® J#∞Éèí∂`«O
KÕã¨∞H˘#fl ã¨OѶ¨∞@# Wk. WHõ¯_» P ¿Ñ^Œ~åe <˘Ñ≤Êx ™êHΔÍ`«∂Î `«#‰õΩ Hõey#
<˘Ñ≤ÊQÍ PÜ«∞# J#∞Éèí∂`«O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞.
1. '„j~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨗 ã¨OѨÙ@O 1, ѨÙ@, 358.
2. '„j âß~°^•^Õq K«i`å=∞$`«O—, ѨÙ@, 309.
 HõÅHõ`åÎÖ’ 75

™êfig∞r |㨠KÕã≤# WO\’¡ "≥∂fÖÏÖò =ÚYs˚ J<Õ =ºH˜Î ‰õÄ_® |ã¨KÕã≤
L<åfl_»∞. W`«_»∞ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# ÉèÏ"À^ÕfiQÆ ã≤÷`«∞ʼnõΩ Ö’#=Ù
`å_»∞. JѨC_»Ñ¨C_»∞ <ÕÅ g∞^Œ ^˘~°¡_»O, á⁄~°¡_»O, ˆHHõÅ∞
ˆH=Å ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ∞
P^蕺u‡HõO HÍ^Œ∞
ÃÑ@ì_»O, HÍà◊¥¡ KÕ`«∞Å∂ H˘@∞ìHÀ=_»O ÖÏO\˜ ~°Éèí㨠ã¨$+≤ì
™êÎ_»∞. nxx J`«_»∞ P^蕺u‡Hõ áê~°=â◊ºOQÍ ¿Ñ~˘¯O\Ï_»∞.
WÖÏ ˆHHõÅ∞ ÃÑ@ì_»O, ^˘~°¡_»O ÖÏO\˜q áê~°=â◊º ã≤÷u HÍ^Œ#_»O XHõ ¢Ñ¨Hõ¯
LO_»QÍ, Ü«∞^ä•~°÷"≥∞ÿ# áê~°=â◊º ã≤÷u<Õ xÜ«∞O¢uOK«∞HÀ"åÅx ™êfig∞r ÉèÏ=#.
"≥∂fÖÏÖò`À ѨÅ∞=∂~°∞¡ nxx PѨÙHÀ=∞x #K«Û*ˇáêÊ~°∞. Jk J`«_»∞ KÕÜ«∞ÖËHõ
áÈÜ«∂_»∞. Hõ#∞Hõ XHõ ~ÀA J`«_ç Kèåfx ™êfig∞r ã¨Ê $tOKå~°∞. <å\˜ #∞O_ç
"≥∂fÖÏÖò ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ∞ J}yáÈÜ«∂~Ú. J`«_»∞ P^蕺u‡Hõ =∂~°æOÖ’ J_»∞QÆ∞
ÃÑ\Ïì_»∞. 1899Ö’ ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘x ™êfiq∞ ã¨zÛ^•#O^Œ <å=∞^èÕÜ«∞O
ã‘fiHõiOKå_»∞.
"å~°O Hõ<åfl HÍã¨Î Z‰õΩ¯=QÍ ™êfig∞r _®i˚eOQ∑Ö’ |ã¨KÕâß~°∞. JO`«Ö’
MË¢f ~åA `«=∞#∞ K«∂_»_®xH˜ HõÅHõ`åΉõΩ =zÛ# ã¨=∂Kå~°O qx PÜ«∞#
=∞m¡ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ HõÅHõ`åΉõΩ uiy "≥à◊¡=Åã≤=zÛOk. _®i˚eOQ∑Ö’ PÜ«∞#
P~ÀQƺO XH˜O`« "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_çOk. HÍh ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ HõÅHõ`åΉõΩ
uiy "≥à◊¡=Åã≤ =zÛ#O^Œ∞# PÜ«∞# q¢âßOuH˜ ÉèíOQÆO "å\˜e¡Ok. ™êfig∞r
=zÛ# Ô~·Å∞ ã≤Ü«∂ÖÏÌ ¿ãì+¨<£Ö’H˜ =zÛ#ѨC_»∞ ~åA `«<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ Ô~·Å∞Ö’H˜
"≥o¡ ™êfig∞rx ѨÙ+¨Ê=∂ÖÏÅOHõ$`«∞x QÍqOKå~°∞. Jk 1897 =∂~üÛ 21=
`Õn J~Ú=ÙO_»=K«∞Û. P ~ÀA ™êÜ«∞O¢`«O ™êfig∞r, ~åE, =∞iH˘O^Œ~°∂
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° HÍoHÍÅÜ«∂xH˜ "≥o¡ P~åkèOKå~°∞. ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å rq`«O`À
=Ú_çѨ_ç=Ù#fl KÀ@¡ #xflO\˜h ~åA‰õΩ ¢uÑ≤Ê K«∂Ñ≤OKå~°∞ ™êfig∞r.
=ÚO^Œ∞QÍ HÍoHÍÅÜ«∂hfl, ~å^è•HÍO`åÅÜ«∂hfl ^Œi≈OK«∞H˘x JO^Œ~°∂
¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ x=ã≤Oz# QÆkH˜ "≥àÏ¡~°∞. QÆk ѨÙ=ÙfiÅ`À JO^ŒOQÍ JÅOHõ
iOK«|_ç LOk. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =∞OK«O g∞^Œ ѨÙ=ÙfiÅ∞ ~åã¨∞Å∞ ~åã¨∞Å∞QÍ áÈã≤
LOKå~°∞. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ J#flQÍi ‰õΩ=∂~°∞_≥·# ~åOÖÏÖò ‰õÄ_® =zÛ=Ù<åfl_»∞.
QÆkÖ’H˜ "≥à◊¡QÍ<Õ ™êfig∞r QÆk #Å∞=¸ÅʼnõÄ Ñ¨~°∞ÔQuÎ, ¢Ñ¨uKÀ\Ï ™êëêìOQÆ
#=∞™ê¯~åÅ∞ KÕâß~°∞, L`åûǨÏO`À ^˘~å¡~°∞. Jk K«∂ã≤ ~åAQÍ~°∞, `«H˜¯#
"å~°∞ ‰õÄ_® ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~åÅ∞ KÕâß~°∞. P `«~°∞"å`« ™êfig∞r KÕ`«∞Å∞
*’_çOK«∞H˘x QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ z¢`«Ñ¨\Ïxfl `«^ÕHõOQÍ KåÖÏ¿ãѨ٠K«∂ã¨∂Î LO_ç
áÈÜ«∂~°∞. `«^Œ#O`«~°O JO^Œ~°∂ HõÅã≤ ѨOK«=\˜H˜ "≥àÏ¡~°∞.
76 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ѨOK«=\˜Ö’ ™êfig∞r áê~°=â◊º ã≤÷ux á⁄O^•~°∞. XHõ™êi ѨOK«=\˜H˜

¢Ñ¨^ŒH˜Δ} KÕã≤, JHõ¯_» ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. `«~°∞"å`« XHõ Ñ≤Å¡
"å_ç =∂ki ѨOK«=\˜Ö’x =∞¢iK≥@∞ì#∞ ZH˜¯ XHõ H˘=∞‡ g∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx TQÆ
™êQÍ~°∞. MË¢f ~åAQÍix Ñ≤ez, ''QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ ~ÀAÖ’¡ "Õ∞O WÖψQ D K≥@∞ì
g∞kH˜ ZH˜¯ P_»∞H˘x P#OkOKÕ"å~°O. <Õ_»∞ P *Ï˝Ñ¨HÍÅ∞ 㨇 $uѨ^äŒOÖ’ "≥∞^Œ
ÖÏ~Ú. QÆOQÍf~°OÖ’x D KÀ@∞ ZO`« =∞<À[˝OQÍ LO^À! ZO`« JO^Œ"≥∞ÿ#
Ѩiã¨~åÅ∞! K«∂_»O_ç—— J<åfl~°∞. P `«~°∞"å`« JO^Œ~°∂ JHõ¯_» ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#O
KÕâß~°∞. J~°QÆO@ `«^Œ∞Ѩi ™êfig∞r ÖËKå~°∞. `«^Œ#O`«~°O QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ QÆkH˜
L`«Î~å# L#fl =™ê~åÖ’H˜ "≥o¡ xÅ|_®¤~°∞.
`«~°∞"å`« ~å"£∞ÖÏÖò ¢Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ ~åAQÍix ã¨=Úz`« Q“~°==∞~åº^ŒÅ`À
PǨfixOKå~°∞† ~åA "å\˜x t~°™ê=Ç≤ÏOz ã‘fiHõiOKå_»∞. JѨC_»∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°
PÅÜ«∂Å Ü«∞[=∂xÜ≥ÿ∞# ¢`≥·Ö’Hõº a™êfiãπ ‰õΩ=∂~°∞_≥·# XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ =zÛ
™êfig∞rH˜ áê^•aè=O^Œ#O KÕâß_»∞. ™êfig∞r J`«_ç`À, ''UO <åÜ«∞<å! g∞
`«O¢_çQÍ~°∞ ZHõ¯_»?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ J`«_»∞, ''HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ L<åfl~°∞——
Jx ["åaKåÛ_»∞. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''PÜ«∞# ZO^Œ∞‰õΩ ~åÖË^Œ∞?—— Jx J_ç
QÍ~°∞. P Ü«Ú=‰õΩ_»∞ =∞ø#O =Ç≤ÏOKå_»∞. `«^Œ∞Ѩi JO^Œ~°∂ PÅO|*Ï~ü
=∞~îåxH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
=∞~î°OÖ’ ™êÜ«∞O¢`«O Ǩ~°u x~°fiiÎOKå~°∞. ¢¿Ñ=∂#O^Œ Ǩ~°u JiÊO
Kå~°∞. ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞, ¢|ǨχKå~°∞Å∞ ã¨∞¢âß=ºOQÍ ã¨∞Î`«∞Å∞ QÍ#O KÕâß~°∞. =∞^茺
=∞^茺֒ ™êfig∞r, ''*ˇ· QÆ∞~°∞, *ˇ· QÆ∞~°∞—— JO@∂ QÆOcè~°
PÅO|*Ï~ü
=∞~î°OÖ’
ã¨fi~°OÖ’ LK«ÛiOK«_»O JO^Œi ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’ P^蕺u‡Hõ
`«~°OQÍÅ#∞ ã¨$+≤ìOzOk. Ǩ~°u ѨÓiÎ HÍQÍ<Õ ™êfig∞r,
~åAQÍ~°∞ `«H˜¯# JO^Œ~°∂ QÆ∞~°∞^Õ=ÙʼnõΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°O KÕâß~°∞.
`«~°∞"å`« JO^Œ~°∂ Hõeã≤ |Ü«∞@ L#fl ÃÑ^ŒÌ QÆkÖ’H˜ =KåÛ~°∞. ™êfig∞r '=∞—`À,
''~åAQÍi`Àáê@∞ áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥à◊¡QÀ~å#∞. ã¨=Ú¢^ŒÜ«∂#O <å P~À
Qͺxfl "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~°∞ã¨∞ÎOk. HÍh Ѷ¨∞#"≥·^Œ∞ºÅ∞ Z=~°∂ <å Ѩܫ∞<åxfl P"≥∂
kOK«ÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ =∂~°∞QÍ JÖ’‡~å‰õΩ "≥à◊¡=∞x ã¨ÅǨ WKåÛ~°∞—— J<åfl~°∞.
JѨC_»∞ MË¢f ~åAQÍ~°∞, ''ã¨=Ú¢^ŒÜ«∂#O ™êfig∞r P~ÀQͺxH˜ =∞Oz^Œx <Õ#∞
ÉèÏqã¨∞Î<åfl#∞. HÍh "≥·^Œ∞ºÅ∞ ZO^Œ∞H˜ÖÏ JO@∞<åfl~À `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. ˆ~ѨÙ
POˆQ¡Ü«∞ _®Hõì~ü =ã¨∞Î<åfl_»∞. PÜ«∞# ã¨ÅǨ ¢Ñ¨HÍ~°O KÕ^•ÌO—— J<åfl~°∞.
 HõÅHõ`åÎÖ’ 77

P `«~°∞"å`« Éèí[# [iyOk. ™êfig∞r XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ áê@Å∞ áê_®~°∞.

Ñ≤^ŒÑ¨ ~åAQÍi`À PÜ«∞# x"å™êxH˜ "≥àÏ¡~°∞.
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ HÍoHÍÅÜ«∂xH˜ "≥o¡# ~ÀA =∞^äŒ∞~ü<å^ä£ ‰õΩ=∂~°∞_»∂,
PÅÜ«∞ x~å‡`« ~å}©~å㨇}˜ =∞#∞=∞_»∂, PÅÜ«∞ ^èŒ~°‡Hõ~åÎ J~Ú# ¢`≥·Ö’HõºÉÏ|∞
PÅÜ«∞OÖ’<Õ L<åfl_»∞. =ÚO^Œ∞QÍ<Õ ã¨=∂Kå~°O `≥eã≤#ѨÊ
^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° ¢Ñ¨"Õâ◊
x¿+^èŒO
\˜H© J`«_∞» ™êfig∞rx, ~åAQÍix PǨfixOK«_®xH˜ ~åÖË^∞Œ .
D "å~°Î Ѩ¢uHõÅÖ’ "≥Å∞=_çOk. P "å~°Î#∞ ¢`≥·Ö’‰õΩº_»∞
YO_çOK«QÍ, „ѨuYO_»#Å∞ Ѩ¢uHõÅÖ’ ^è•~å"åÇ≤ÏHõOQÍ ~å™êQÍ~Ú. ™êfig∞rx,
PÜ«∞# HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ ã¨^• PˆHΔÑ≤OKÕ ¢ÔH·ã¨Î= q∞+¨#sÅ∞, ¢Ñ¨`åѨK«O¢^Œ
=∞AO^•~ü D "åQÆ∞º^•úxfl Ѩ~ÀHõΔOQÍ ~°yeOKå~°∞. ™êfig∞r ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»∞
HÍ_»∞, ã¨<åflºã≤ HÍ_»∞, ¢ÉÏǨχ}∞_»∞ HÍ_»∞† PÜ«∞# â◊¥¢^Œ∞ÅÖ’ Ãã·`«O J@ì_»∞QÆ∞
"å_»∞† PÜ«∞#‰õΩ ã¨<åflºã¨ J~°›`« ÖË^Œ∞† PÜ«∞# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl É’kèOK«ÖË^Œ∞†
PÜ«∞# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« ¢Ñu¨ xkè HÍ_»∞ JO@∂ ^Œ∞¢+ʨ Kå~°O ¢áê~°OaèOKå~°∞. ™êfig∞r
g\˜H˜ YO_»# `≥Å∞ѨÖË^Œ∞. z=~°QÍ ¢`≥·Ö’‰õΩº_»∞ ¢"åã≤Ok JO^Œih Pâ◊Û~°ºOÖ’
=ÚOK≥uÎOk. P`«_»∞ WÖÏ ¢"åâß_»∞:
''™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ, PÜ«∞#`À =zÛ#"å~°∞ PÅÜ«∞O #∞O_ç "≥à◊¡Q˘@ì
|_®¤~°∞. HÍh Éè’ÖÏ<å^ä£ (PÅÜ«∞ HÀâßkèHÍi) K≥Ñ≤Ê#@∞¡ "åix ¢Ñ¨`«ºHõΔOQÍ "≥à◊¡
Q˘@ìÖË^Œ∞† "åix PǨfixOѨ <Õ#∂ "≥à◊¡ÖË^Œ∞, Z=ih ѨOѨ#∂ ÖË^Œ∞, JO`Õ.
áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ#∞ ã¨O^Œi≈Op, `«##∞ XHõ ÃÇ·ÏO^Œ=ÙxQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«∞H˘O@∞#fl
XHõix =∞ˆ~g∞ KÕÜ«∞ÖËHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© Hõhã¨O K«∂_»‰õΩO_®<≥·<å LO^•=∞#∞
H˘<åfl#∞. ™êfiq∞, `«H˜¯#"å~°∞ PÅÜ«∞O =^Œe "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞, "å~°∞ ##∞fl
HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ gÅ∞ÖË^Œx Éè’ÖÏ<å^ä£ "åiH˜ `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞..... PÅÜ«∞OÖ’x
q¢QÆǨxH˜ ѨiǨ~åaè¿+HõO KÕÜ«∂Åx g∞~°∞ K≥Ñ≤ÊOk x["Õ∞.——
JO`ÕHÍ^Œ∞† WHõÃÑ· ™êfig∞r ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° PÅÜ«∞OÖ’H˜ ¢Ñ¨"ÕtOK«‰õÄ_»^Œx
¢`≥·Ö’‰õΩº_»∞ P[˝ *Ïs KÕâß_»∞. Wk ™êfig∞rH˜ HÍã¨Î HõÅ`« HõeyOzOk. PÜ«∞#
rq`«O`À ÃÑ#"Õã¨∞‰õΩáÈ~Ú# KÀ@∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O. JHõ¯_»‰õΩ "≥à◊¡~å^ŒO>Ë .....
™êfig∞r PÖ’K«#Å∞ y¢~∞° # u~°∞QÆ™êQÍ~Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# XHõ ã¨<åflºã≤,
PÃÑ·# XHõ ѨiѨÓ~°∞‚_≥·# *Ï˝x. Hõ#∞Hõ '[~°∞QÆÉ’ÜÕ∞k [~°∞QÆ∞QÍHõ— Jx JO`å
QÆ∞~°∞^Õ=ÙňH =^ŒeÃÑ>Ëìâß~°∞.

S7
78 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

HÍh `«#ÃÑ· qkèOz# POHõΔ HÍ~°}OQÍ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ [#‡k<À`«û"åxfl

[~°∞ѨÙHÀ=_»OÖ’ P@OHõO "å\˜Å∞¡`«∞O^Õ"≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤~°∞ ™êfig∞r. ZO^Œ∞
HõO>Ë WO`«=~°‰õΩ ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å [Ü«∞Ou ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’<Õ [~°∞Ѩ|_»∞`«∂
=zÛOk. XH˜O`« x~åâß xã¨Ê $ǨÏÅ`À, ''D ã¨O=`«û~°O ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å [Ü«∞O
`«∞º`«û=O [~°∞ѨÙHÀ=_®xH˜ P™ê¯~°O L#fl@∞¡QÍ ÖË^Œ∞. <Õ#∞ áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ∞
ã¨O^Œi≈Oz =zÛ#O^Œ∞# ~å㨇}˜ L^•º# Ü«∂[=∂#ºO ##∞fl ¢Ñ¨"ÕtOK«
x=fi~°∞——1 Jx ™êfig∞r ¢"åâß~°∞.
=∞Oz q∞¢â◊=∞O HÍx K≥_»∞ ÖË^Œ∞, K≥_»∞ q∞¢â◊=∞O HÍx =∞Op ÖË^Œ∞. Wk
Ö’Hõ xÜ«∞u. JO^Œ∞ˆH =∞Ǩ`«∞‡Å∞ K≥_»∂ =^Œ∞Ì, =∞Op =^Œ∞Ì Jx Ô~O\˜h
Ju¢Hõq∞Oz "≥à◊¡_®xH˜ ¢Ñ¨Ü«∞ufl™êÎ~°∞. HÍh Ö’HõOÖ’ H˘xfl
QÆ∞_ç¤Ö’ "≥∞Å¡
HÍ~åºÅ∞ x~°fiiÎOKåÅO>Ë Ô~O\˜h ã‘fiHõiOKÕ f~åe. ÉèíQÆ
=O`«∞x PÅO|#O KÕã¨∞H˘x HÍ~åºÅ#∞ x~°fiiÎã¨∂Î L#flѨC_»∞ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º
P@OHÍÅ∞ =∞OzQÍ<Õ Ñ¨i}q∞™êÎ~Ú. ¢ÉÏǨχ}∞ÅÖ’ ¢ÉÏǨχ}∞_»∂, PKå~°∞º
ÅÖ’ PKå~°∞º_»∂, ™êHΔÍ`«∂Î ÉèíQÆ=O`«∞_Õ J=`å~°OQÍ ~°∂ѨÙ^•eÛ# =∞Ǩ
ѨÙ~°∞+¨μ_≥·# ¢j~å=∞Hõ$+¨μ‚ÖË U #ˆ~O¢^Œ∞}˜‚ âߡѶ≤∞OKå~À, ¢Ñ¨u ¢ÉÏǨχ}∞_»∂
"Õ‰õΩ=# ã¨∞ÎuOKÕ ã¨Ñ¨Î~°∞¬ÅÖ’ XHõi J=`å~°=∞x Z=ix ¢Ñ¨â◊Oã≤OKå~À P
™êfig∞r PÅÜ«∞OÖ’ ¢Ñ¨"ÕtOK«~å^ŒO@∂ POHõΔ#∞ qkèOz# P =ºH˜Îx QÆ∞iOz
UO K≥ѨÊQÆÅO?
HÍh nx ^•fi~å XHõ =∞ǨÏ`å¯~°ºO ã¨`«fi~°Ñ¨~°K«|_çOk. ''HõÅHõ`åÎÖ’
=∞~î°O ™ê÷Ñ≤OѨ|_ç#ѨC_»∞ <å =∞#ã¨∞û ‰õΩ^Œ∞@Ѩ_»∞`«∞Ok. ^Õx xq∞`«ÎO Ü«∂=
r˚q`«O Ѩ_»~åx áê@∞¡Ñ¨_®¤<À, P Ѩx <å J#O`«~°O #tOzáÈ^Œx =∞~î° ™ê÷Ѩ#
`«~°∞"å`« Pt™êÎ#∞——1 Jx ™êfig∞r ¢"åâß~°∞. XHõ âßâ◊fi`« =∞~î° x~å‡}
HÍ~åºxfl `«HõΔ}"Õ∞ ã¨`«fi~°Ñ¨iKåÜ«∞#. ''=∞# ™⁄O`« ã¨÷ÅOÖ’<Õ L`«û"åxfl [iÑ≤
f~åe. Uk U"≥∞ÿ<å Wk h ¢Ñ¨^äŒ=∞ Hõ~°Î=º=∞x [˝Ñ≤ÎH˜ LOK«∞HÀ——2 Jx ™êfiq∞
¢|Ǩ‡#O^Œ‰õΩ PÜ«∞# ¢"åâß~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 194.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 197.
 ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£

h ^•fi~å QÆ∞~°∞^Õ=ÙÖË D HÍ~åºÅhfl x~°fiiÎã¨∞Î<åfl~°∞. #∞=Ùfi

KÕã¨∞Î#flg, KÕÜ«∞É’`«∞#flg âßâ◊fi`«OQÍ xezáÈ`å~Ú. g\˜x
KÕÜ«∞_®xˆH #∞=Ùfi [x‡OKå=Ù.
ó =∂`«$=¸iÎ Nâß~°^•^Õq
(™êfig∞r`À)

™êfig∞r ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ KÕã≤# „Ѩã¨OQÍÅÖ’<Õ HÍ^Œ∞, Jxfl „Ѩã¨OQÍÅÖ’#∂,

JO`≥O^Œ∞‰õΩ, PÜ«∞# rq`« Ѩ~°ºO`«=¸ qã¨ÎiOz# XHõ ÉèÏ=# '=∞x+≤—.
¿ã=
=∞`«=¸, P^蕺u‡Hõ`å, q*Ï˝#=¸, ~å[H©Ü«∞=¸ W=hfl
P=â◊ºHõ=∂? =∞x+≤H˜ „ѨÜ≥∂[#HÍ~°∞Å∞QÍ =∂„`«"Õ∞ qÅã≤ÖÏ¡e. =∞x+≤
ѨÙ~Àaè=$kúH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOK«x ^Õxh PÜ«∞# P"≥∂kOK«ÖË^Œ∞.
Hõ#∞Hõ '¿ã=—#∞ `å~°Hõ=∞O„`«OQÍ „ѨÜ≥∂yOKå~°∞ PÜ«∞#.
HÍx ¿ã= – ^èŒ~°‡O J<Õ ÉèÏ=##∞ J<Õ‰õΩÅ∞ JOwHõiOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ ÃÑ·ÃÑ·# K«k"Õ"å~°∞, PÜ«∞# D ÉèÏ=##∞ É’kèOK«ÖË^Œx
"≥ÚO_çQÍ "åkOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å t+¨μºÅÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ ‰õÄ_®
¿ã"åÉèÏ=##∞ "≥Ú^Œ\’¡ 㨿ãq∞~å JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. nxx QÆ∞iOz WO`«‰õΩ
=Ú#∞¿Ñ K«∂ã≤=Ù<åflO.
D q^èŒOQÍ<Õ '=∞— XHõ ~ÀA ™êfig∞r`À WÖÏ J<åfl~°∞: ''¿ã=, Ö’HÍxH˜
"Õ∞Å∞ X#QÆ∂~°Û_»"Õ∞ <å ^èŒ~°‡=∞O@∂ #∞=Ùfi =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl=Ù. D Ö’Hõ"Õ∞
=∂Ü«∞ J~Ú#ѨC_»∞, Wg P =∂Ü«∞ Jnè<åÖË Hõ^•! '=∂Ü«∞— t~°ã¨∞ûÅ#∞
YO_çOz"Õã≤ =ÚH˜Î á⁄O^•Å#fl^Õ =∂#= rq`« Ѩ~°=∞QÆ=∞ºOQÍ "Õ^•O`«O
<˘H˜¯=Hͯ}˜ã∞¨ #Î flk Hõ^•! #∞=Ùfi É’kèã∂¨ #Î fl ¿ã=, `«k`«~åÅ∞ =∞x+≤x =∞iO`«QÍ
D =∂Ü«∂ Ö’HÍxH˜ |^Œ∞ú}˜‚ KÕ™êÎ~Ú Hõ^•?—— `«HõΔ}"Õ∞ ™êfig∞r WÖÏ ["å
aKåÛ~°∞: ''g∞~°∞ K≥|∞`«∞#fl =ÚH˜Î ÉèÏ=# =∂„`«O =∂Ü«∞‰õΩ Jf`«=∞~Ú#^•?
79
80 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

=∞#ã¨∞ûÖ’ `«Öˇ`ÕÎ PÖ’K«<À, ÉèÏ=<À Uk J~Ú#ѨÊ\˜H© Jk =∂Ü«∞‰õΩ Jnè#

"≥∞#ÿ ^Õ Hõ^•? P`«‡ Z#fl\˜H© |^Œ=ú ∞~Ú#k HÍ^Œ∞, Jk ã¨^• ã¨~fi° ã¨fi`«O„`«"∞≥ #ÿ ^Œx
QÆ^• "Õ^•O`« L"åK«! n<À¡ Z=i t~°ã¨∞ûÅ#∞ Z=~°∞ YO_çOK«_»O, Z=iH˜
=ÚH˜Î?—— '=∞— =∞ø#O =Ç≤ÏOKå_»∞.
''ѨÅ∞ ^ÕâßÅÖ’ <Õ#∞ Ѩ~°º\˜OK«_»OÖ’ ã¨O™ê÷QÆ`«OQÍ HÍ~°ºx~°fiǨÏ}
KÕÜ«∞‰õΩO_® „âı+¨ª"≥∞ÿ#, âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# U HÍ~åºhfl x~°fiiÎOK«ÖË=∞<Õ x~°‚Ü«∂xH˜
=KåÛ#∞.—— – D ÉèÏ=<Õ ™êfig∞r ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£
¿ã"å^Œ~°≈O HÀã¨O „áê~°OaèOK«_®xH˜ P^è•~°Éèí∂`«=∞~ÚOk. =∂#"åo ¿ã=Ö’
XHõ ã¨Oã¨÷
ã¨<åflºã¨∞Å`À QÆ$ǨÏã¨∞÷Å#∂ KÕiÛ HÍ~åºK«~°} X#iOK«_»O
™êfig∞r L^ÕÌâ◊O. HÍx ã¨<åflºã¨∞Å∞ ™êfiÉèÏqHõOQÍ HÍ~°ºx~°fiǨÏ}Ö’ áêÖÁæ#_»O
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã¨ =∂~°æO JOwHõiOK«^Œ∞. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å J#∞„QÆǨÏO =Å#
J@∞=O\˜ XHõ „Ѩܫ∞`«flO KÕѨ\Ïì~°∞ ™êfig∞r. WHõ¯_® JHõ¯_® =ºuˆ~Hõ`«Å∂,
¿ÇÏà◊#Å∂, q=∞~°≈Å∂ `«ÖˇuÎ#ѨÊ\˜H©, "å\˜x Ju„Hõq∞Oz PÜ«∞# q[Ü«∞O
™êkèOKå~°∞. WѨC_»∞ ¿ã=–^èŒ~°‡OÖ’ QÆ$ǨÏã¨∞÷Å#∞ HõÅ∞ѨÙHÀQÀ~å~°∞. N~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ nxx QÆ∞iOz |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ ZÖÏO\˜ ÉèÏ=##∂ =ºHõÎO KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
Hõ#∞Hõ<Õ PÜ«∞# ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ D „Ѩuáê^Œ##∞ =ºuˆ~H˜OK«_»O
`«@ã≤÷OzOk. Wk „QÆÇ≤ÏOz# ™êfig∞r =∂`«$^Õq Pjã¨∞ûÅ#∞ á⁄O^ŒQÀ~å~°∞.
^•x`ÀÉÏ@∞ =∂`«$^Õq `«=∞ =∞<ÀÉèÏ"åxfl =ºHõÎO KÕ¿ãÎ JO`å ã¨iáÈ`«∞O^Œx
PÜ«∞# ÉèÏqOKå~°∞.
Hõ#∞Hõ _®i˚eOQ∑ #∞O_ç uiy =zÛ# H˘kÌ ~ÀAÖ’¡<Õ =∂`«$^Õq ^Œ~≈° <å~°O÷
™êfig∞r "≥àÏ¡~°∞. =∂`«$^Õq JѨC_»∞ HõÅHõ`åÎÖ’ |ã¨KÕã≤ L<åfl~°∞. ™êfig∞r
XO@iQÍ<Õ "≥àÏ¡~°∞. =∂`«$^Õq WO\’¡ |ã¨KÕã≤=Ù#fl
=∂`«$^Õq
Pjã¨∞ûÅ∞
Ü≥∂QÍ#O^Œ`À PÜ«∞#, ''_®Hõì~°∞¡ ##∞fl q^ÕâßʼnõΩ "≥à◊¡=^ŒÌ
<åfl~°∞, JÖ’‡~å‰õΩ "≥à◊¡=∞O@∞<åfl~°∞. "≥àı¡ =ÚO^Œ∞ =∂`«$
^Õqx ^Œi≈OK«∞H˘O^•=∞x =KåÛ#∞—— Jx K≥áêÊ~°∞.
=∂`«$^Õq QÆkÖ’H˜ "≥à◊¡QÍ<Õ =ÚO^Œ∞QÍ ™êfig∞r P"≥∞‰õΩ ™êëêìOQÆ #=∞
™ê¯~°O KÕâß~°∞. HÍx =∂`«$^Õq áê^ŒÑ¨^•‡Å#∞ ã¨Ê $tOK«ÖË^Œ∞. JHõ¯_» xÅ|_»¤
XHõ =ºH˜Î`À P"≥∞ áê^•Å#∞ `åHõ=^ŒÌx PÑ≤, ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''Z=Ô~·<å
`«=∞ áê^•Å#∞ `åH˜`Õ =∂`«$^Õq JѨiq∞`« HÍ~°∞}ºO`À "åi áêáêÅ#∞
ã‘fiHõiOz, JO^Œ∞ xq∞`«ÎO `å=Ú ÉÏ^èŒ##∞Éèíq™êÎ~°∞. =∂@Å∞ ‰õÄ_® =^Œ∞Ì.
 ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ 81

g∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞Hõ"å\ÏÅ#∞ `≥~°z LOK«O_ç, g∞ „áê~°÷#Å#∞ =∞ø#OQÍ P"≥∞‰õΩ

JiÊOK«O_ç, P"≥∞ Pjã¨∞ûÅ∞ Ji÷OK«O_ç. Jk KåÅ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë g∞ =∞#ã¨∞ûÅ
Ö’`«∞Å#∞ P"≥∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘O\Ï~°∞.——
`«#‰õΩ Ñ¨Ù„`«ã¨=∂#∞_»~Ú# ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘O@∞#flѨC_»∞ Ãã·`«O
=∂`«$^Õq ã≤QÆ∞æ `≥~° #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ ~åÖË^Œ∞. â◊s~åxfl ѨÓiÎQÍ HõѨCH˘x
P"≥∞ xÅ|_®¤~°∞† P"≥∞`À u#flQÍ =∂\Ï¡_»‰õΩO_® QÀÖÏÑπ–=∂ ^•fi~å ™êfig∞r
=∂\Ï¡_®~°∞. WHõ =∂`«$^Õq Ju "≥∞Å¡QÍ K≥|∞`å~°∞. ^•xx aQÆæ~°QÍ
QÀÖÏÑπ–=∂ ™êfig∞r`À `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok.
QÀÖÏÑπ–=∂ ^•fi~å =∂`«$^Õq =∂\Ï¡_»™êQÍ~°∞:
=∂`«$^Õq: _®i˚eOQ∑Ö’ h P~ÀQƺO ZÖÏ LOk? "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_çO^•?
™êfig∞r: J=Ù#∞, J=∂‡.
=∂`«$^Õq: QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ ã¨^• h`À<Õ LO@∞<åfl~°∞. Ö’Hõ „âıÜ«∞ã¨∞ûÔH·
#∞=Ùfi WOHÍ J<ÕHõ HÍ~åºÅ∞ KÕÜ«∞=Åã≤=ÙOk.
™êfig∞r: QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ KÕ`«∞Ö’¡ <Õ#∞ ˆH=ÅO XHõ ѨiHõ~åxfl J<Õ ã¨OQÆu
„QÆÇ≤ÏOKå#∞. áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ H˘xfl =∞Ǩϟ#fl`«"≥∞ÿ# ã¨OѶ¨∞@#Å∞ [iQÍ~Ú.
=O^ŒÖÏk ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ LѨ^ÕâßÅ#∞ JOwHõiOz <å HÍ~°ºHõÖÏ
áêÅÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕâß~°∞. W^ŒO`å K«∂ã¨∞Î#flѨC_»∞ Pâ◊Û~°ºáȉõΩO_® LO_»ÖËHõ
áÈ`«∞<åfl#∞. g∞ Pjã¨∞ûÅ`À<Õ <Õ#∞ J"≥∞iHÍ "≥àÏ¡#∞. J™ê^蕺Å#∞ ™ê^茺O
KÕÜ«∞QÆÅk g∞ J#∞„QÆǨÏ"Õ∞#x <å q[Ü«∞=¸, <Õ#∞ á⁄Ok# Q“~°==¸
K≥ѨÊHõK≥áêÊ~Ú. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ 'J=∂‡— Jx Z=ix „áêi÷OKå~À P k=ºâ◊ˆHÎ
<Õ#∞ J"≥∞iHÍÖ’ XO@i`«#OÖ’ x~°∞`åûǨÏOQÍ L#flѨC_»∞ <å‰õΩ =∂~°æ^Œ~°≈
Hõ`«fiO =Ç≤ÏOzOk.
=∂`«$^Õq: P k=ºâ◊H©Î QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∂ Jaè#∞flÅ∞. h ^•fi~å QÆ∞~°∞^Õ=ÙÖË
D Ѩ#∞Åhfl KÕã¨∞Î<åfl~°∞. #∞=Ùfi PÜ«∞#‰õΩ „Ñ≤Ü«∂u„Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# t+¨μº_çg, Ѩل`«
ã¨=∂#∞_çg Hõ^•! x#∞fl ZO`«QÍ PÜ«∞# „¿Ñq∞OKå~À Hõ^•! #∞=Ùfi Ö’HÍxH˜
É’kè™êÎ=#flk ‰õÄ_® PÜ«∞# K≥¿ÑÊ=Ù<åfl~°∞ Hõ^•!
™êfig∞r: QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ ã¨O^Õâßxfl „ѨKå~°O KÕÜ«∞_»"Õ∞ <å Ѩx. JO^Œ∞
HÀã¨O âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# XHõ ã¨OѶ¨∂xfl „áê~°OaèOKåÅx J#∞H˘O@∞<åfl#∞. HÍh <Õ#∞
J#∞H˘#flO`« "ÕQÆOQÍ Jk [~°QÆ#ѨC_»∞ =∞#ã¨∞û HõÅ`« K≥O^Œ∞`«∞#flk.
82 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r WÖÏ K≥ѨÊQÍ<Õ =∂`«$^Õq u#flQÍ<Õ PÜ«∞#`À WÖÏ K≥áêÊ~°∞:

''HõÅ`« K≥O^Œ‰õΩ. #∞=Ùfi KÕã¨∞Î#flg, K≥Ü«∞ºÉ’`«∞#flg âßâ◊fi`«OQÍ xez=ÙO\Ï~Ú.
Wk x~°fiiÎOK«_®xˆH #∞=Ùfi [x‡OKå=Ù. k=º*Ï˝#O „Ѩ™êkOKÕ QÆ∞~°∞=ÙQÍ x#∞fl
"ÕÖ=∞Ok âߡѶ≤∞™êÎ~°∞. h PHÍOHõΔ#∞ `«fi~°Ö’<Õ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ <≥~°"Õ~°∞™êÎ~°∞. Wk
`«^䌺O. #∞=Ùfi KÕÜ«∞QÀi# Ѩx ã¨`«fi~°"Õ∞ [~°QÆÉ’=_»O #∞=Ùfi K«∂™êÎ=Ù.——
Ñ≤^ŒÑ¨ ™êfig∞rH˜ =∂`«$^Õq „Ѩ™ê^ŒO WKåÛ~°∞. ''*ˇ· =∂, *ˇ· =∂—— JO@∂
=∞m¡ =∂`«$^ÕqH˜ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°O KÕâß~°∞ ™êfig∞r.
WHõ ™êfig∞r ã¨Oâ◊~ÚOK«ÖË^Œ∞. 1897 "Õ∞ 1= `Õn# |Å~åO É’ãπ
WO\’¡ ã¨Oã¨÷‰õΩ ã¨O|OkèOz# JOâßÅ#∞ K«iÛOK«_»O HÀã¨O ™êfig∞r XHõ
ã¨=∂"Õâßxfl U~åÊ@∞KÕâß~°∞. D ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ N~å=∞
~å=∞Hõ$+¨‚ Hõ$+¨μ‚Å ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ∂, QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅ∂ ѨÅ∞=Ù~°∞
q∞+¨<£
áêÖÁæ<åfl~°∞. áê=∞~° [#∞Å L^Œú~°}ÔH· áê@∞Ѩ_Õ ã¨Oã¨÷
<˘Hõ^•xfl P <å_»∞ ™êfig∞r „áê~°OaèOKå~°∞. ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ ™êfig∞r WÖÏ
=∂\Ï¡_®~°∞:
''Z=i ¿Ñi@ "Õ∞O ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘<åfl"≥∂, Z=ix P^Œ~°≈OQÍ
KÕã¨∞H˘x g∞~°∞ QÆ$ǨÏã¨∞÷Å∞QÍ ã¨O™ê~° rq`«O QÆ_»Ñ¨Ù`«∞<åfl~À, Z=i
k=º<å=∞=¸, rq`«=¸, ã¨O^Õâ◊=¸ PÜ«∞# x„+¨¯q∞Oz# 12 ã¨O=`«û~åÅ
֒Ѩ٠TÇ≤ÏOK«#O`« "Õ∞~°‰õΩ „áêK«º^ÕâßÅÖ’#∂ áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’#∂
"åºÑ≤OzO^À PÜ«∞# ¿Ñi@ D ã¨Oã¨÷ ¿Ñ~˘¯#|_»∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ D ã¨Oã¨÷
'~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£— ¿Ñ~°∞#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘O@∞Ok. "Õ∞O N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨fiK«ÛùO^Œ
¿ã=‰õΩÅO =∂„`«"Õ∞. g∞~°∂ D HÍ~°ºOÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞O_ç.——
D „Ѩuáê^Œ##∞ JHõ¯_»∞#fl QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅ∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ
P"≥∂kOKå~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ L^ÕÌâ◊O, HÍ~°º„Hõ=∞O "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜
QÆ∞iOz ™êfig∞r qѨÙbHõiOKå~°∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ™êfig∞r =ºHõÎO KÕã≤# XHõ
ÉèÏ=##∞ QÆ∂iÛ „ѨQÍ_è»OQÍ Ñ¨~åºÖ’zOKåe. PÜ«∞# WÖÏ J<åfl~°∞: ''„Ѩ*Ï
™êfi=∞º „Ѩuáê^Œ#ÅÃÑ· x~°fiÇ≤ÏOѨ|_»∞`«∞#fl XHõ ã¨Oã¨÷#∞ <Õ\ ˜ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ #_çÑ≤OK«ÖËO. Hõ#∞Hõ WO^Œ∞‰õΩ =∞#O XHõ <Õ`«#∞ ZOÑ≤Hõ
KÕã¨∞HÀ"åe. PÜ«∞# P^ÕâßÅ#∞ „Ѩu ã¨Éèí∞º_»∂ JOwHõiOKÕ f~åe.——
D „ѨHÍ~°O ™êfiq∞ „|Ǩ‡#O^Œ, ™êfiq∞ Ü≥∂QÍ#O^ŒÅ∞ HõÅHõ`åÎ âßY
J^茺‰õΔΩxQÍ, Láê^茺‰õΔΩxQÍ ÉÏ^茺`« fã¨∞H˘<åfl~°∞. #ˆ~O„^Œ<å^ä£ q∞„`å
 ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ 83

(z#fl #ˆ~O„^Œ∞_»∞) HÍ~°º^Œi≈ JÜ«∂º_»∞. `«H¯˜ # ÉÏ^躌 `«Å‰õΩ ã¨É∞íè ºÅ∞ ZOÑ≤HKõ Ü
Õ ∞«
|_®¤~°∞. ™êfig∞r ã¨~åfi^茺‰õΔΩÅ∞QÍ ÉÏ^茺`« ã‘fiHõiOKå~°∞.
QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x "≥o¡áÈÜ«∂Hõ Ü≥∂QÍ
#O^Œ`À ™êfig∞r, ''D q^èOŒ QÍ Ñ¨x „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ ã¨OHõÅÊO`À
Wk ZÖÏ q[Ü«∞=O`«=∞=Ù`«∞O^À K«∂^•ÌO—— J<åfl~°∞.
Ü≥∂QÍ#O^Œ: g\˜x #∞=Ùfi áêâßÛ`«º Ѩ^Œú`«∞ÅÖ’ PK«iã¨∞Î<åfl=Ù. Wxfl
q+¨Ü«∂Å∞ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ K≥áêÊ~å?
™êfig∞r: Wk N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ÉèÏ=#‰õΩ q~°∞^Œú=∞~Ú#^Œx h‰õΩ ZÖÏ
`≥Å∞ã¨∞? Jã¨OMϺHõ ÉèÏ=#ʼnõΩ PÜ«∞# PÅ"åÅO. h ѨikèÖ’H˜ PÜ«∞##∞
W=∞_®ÛÅx K«∂ã¨∞Î<åfl"å? P Ѩikèx KèÕkOz, PÜ«∞#
'N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ÉèÏ=#Å#∞ <Õ#∞ Ö’Hõ=∞O`«\Ï „ѨKå~°O KÕ™êÎ#∞. `«=∞‰õΩ
K≥áêÊ~å?—
PÅÜ«∞O xi‡OK«=∞h, `«=∞#∞ P~åkèOK«=∞h PÜ«∞#
Z#fl_»∂ <å`À K≥Ñʨ ÖË^∞Œ . PÜ«∞# É’kèOz# P^蕺u‡Hõ ™ê^è#Œ Å∞, =∞<ÀUHÍ„QÆ`,«
^蕺#O ÖÏO\˜ L#fl`À#fl`« P^Œ~å≈Å#∞ =∞#O áê\˜OKåe, W`«~°∞ʼnõÄ
K«∂Ñ≤OKåe. ÉèÏ=#Å∞ HÀH˘Å¡Å∞, ÅHõΔ º ™ê^èŒ#‰õΩ QÆÅ =∂~åæÅ∂ HÀH˘Å¡Å∞.
WѨÊ\˜ˆH =∞`« âßYÅ`À xO_ç=Ù#fl D „ѨѨOK«OÖ’ WOH˘Hõ âßY#∞ [`«HõÅѨ
_®xH˜ <Õ#∞ [x‡OK«ÖË^Œ∞. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å áê^ŒÑ¨^•‡Å =^ŒÌ â◊~°}∞*ÁzÛ# =∞#O
J^Œ$+¨ì=O`«∞ÅO. PÜ«∞# ã¨O^Õâßxfl „ѨѨOK«=∞O`«\Ï „ѨKå~°O KÕÜ«∞_»O =∞#
Hõ~°Î=ºO.——
Ü≥∂QÍ#O^Œ ["å|∞QÍ XHõ¯ =∂@ ‰õÄ_® ѨÅ∞HõÖË^Œ∞. ™êfig∞r H˘#
™êyOKå~°∞:
''<å rq`«OÖ’ PÜ«∞# J#∞„QÆǨxfl Z<Àfl™ê~°∞¡ K«qK«∂ã≤ L<åfl#∞.
PÜ«∞<Õ <å "≥#∞Hõ xÅ|_ç D Ѩ#∞Å #xflO\˜h x~°fiiÎã¨∞Î<åfl~°∞. PHõe`À
JÅ=∞\˜Oz, JÅã≤™⁄Åã≤áÈ~Ú, K≥@∞ì „H˜O^Œ ‰õÄÅ|_ç#ѨC_»∂, H“Ñ‘<åxH˜
‰õÄ_® QÆ∞_»¤ ÖˉõΩO_® x~°∞`åûǨÏO P=Ç≤ÏOz#ѨC_»∂, KÕ`« ze¡QÆ=fi ÖˉõΩO_®
„ѨѨOKåxfl Ѩ~°º\˜Oz ~å=_®xH˜ `≥yOz#ѨC_»∂ PÜ«∞# J#∞„QÆǨÏ"Õ∞ ##∞fl
„Ѩu HõΔ}=¸ Ѩi~°H˜ΔOzOk. D q"ÕHÍ#O^Œ∞}˜‚ K«∂_®Åx zHÍQÀ g^äŒ∞Ö’¡
[#O „`˘H˜¯ã¨ÖÏ_»∞`«∂ =zÛ#ѨC_»∂, U „Ѩâ◊Oã¨Ö’ XHõ âß`«O á⁄Ok#ѨÊ\˜H©
XHõ =ºH˜Î `«ÖÏ `ÀHÍ J~°÷O HÍHõ Zyi QÆO`«∞Å∞ "Õ™êÎ_À P „Ѩâ◊Oã¨#∞
84 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

á⁄Ok#ѨC_»∂ xâ◊ÛÅOQÍ LO_»QÆÅQÆ_®xH˜ PÜ«∞# J#∞„QÆǨÏ"Õ∞ HÍ~°}O.

PÜ«∞# J#∞„QÆǨÏO =Å#<Õ „Ѩu KÀ\Ï <å‰õΩ q[Ü«∞O ÅaèOzOk. WѨC_»∞
<Õ#∞ D ^Õâ◊O HÀã¨O U^≥·<å KÕÜ«∞QÀ~°∞`«∞<åfl#∞. g∞ ã¨O^ÕǨÅ #xflO\˜h
=¸@Hõ\ ˜ì <å ѨxÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»O_ç† PÜ«∞# J#∞„QÆǨÏO`À =∞#O J~°∞^≥·#
Ѩ#∞Å#∞ ™êkèOK«_»O g∞~°∞ K«∂_»HõáÈ~°∞.——
Ü≥∂QÍ#O^Œ: #∞=Ùfi J#∞H˘#flk [iy f~°∞`«∞Ok. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ h
^•fi~å HÍ~°ºx~°fiǨÏ} KÕÜ«∞_»O <Õ#∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ K«∂ã¨∞Î<åfl#∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ã¨Oâ◊Ü«∂Å∞ `«Öˇ`«∞Î`«∞<åfl~Ú.
™êfig∞r: q+¨Ü«∞O W^Õ – t+¨μºÅ∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘#fl^•xHõ<åfl N~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ ZO`À =∞Ǩϟ#fl`«∞Å~Ú#"å~°∞. Jã¨OMϺHõ =∂~åæÅÖ’ qã¨ÎiOKÕ
Jã¨OMϺHõ P^蕺u‡Hõ ÉèÏ=#Å PÅ"åÅO PÜ«∞#. „|Ǩχ*Ï˝<åxfl |Ǩïâß
H˘Å==K«∞Û<Õ"≥∂!. HÍx =∞# QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ JO`«~°OQÆ Ö’`«∞Å#∞ H˘Å=_»O
J™ê^茺O. PÜ«∞# J#∞„QÆÇ¨Ï gHõΔ}O XHõ¯\˜ KåÅ∞, ÅHõΔÖÏk q"ÕHÍ#O^Œ∞Å∞
`«HõΔ}"Õ∞ `«Ü«∂~°=Ù`å~°∞. HÍx D™êi PÜ«∞# ##∞fl ѨiHõ~°OQÍ ÔQ·H˘x, <å
^•fi~å HÍ~åºK«~°} KÕÜ«∞QÀ~å~°O>Ë PÜ«∞# ã¨OHõÖÏÊxfl t~°™ê=Ç≤ÏOK«_»O `«Ñ¨Ê
=∞ˆ~O KÕÜ«∞QÆÅ#∞?
P `«~°∞"å`« P K«~°Û#∞ Z=~°∂ H˘#™êyOK«ÖË^Œ∞. ™êfig∞r JHõ¯}∞‚Oz
"≥o¡áÈ~Ú# `«^Œ#O`«~°O Ü≥∂QÍ#O^Œ, ™êfig∞r t+¨μº_»∞ â◊~°â◊ÛO„^Œ`À WÖÏ
J<åfl_»∞: ''#ˆ~<£ QÆ∞~°∞^Õ=ÙŠѨ@¡ K≥e¡OKÕ ÉèíH˜Î„ѨѨ`«∞ÎÅÖ’ XHõ¯ âß`«O L<åfl
<Õ#∞ J^Œ$+¨ì=O`«∞}˜‚. PÜ«∞#Ö’ |∞∞+¨μʼnõΩO_Õ "Õ^Œ*Ï˝#=¸, â◊OHõ~å
Kå~°∞ºÅ Ѩi`åºQÆ=¸, |∞^Œ∞úx ǨÏ$^ŒÜ«∞ "≥·âßź=¸, â◊√Hõ^Õ=Ùx „|Ǩχ*Ï˝#=¸
ã¨"≥∞ÿHõº"≥∞ÿ JÅ~å~°∞`«∞<åfl~Ú.——
¿ã=–^è~Œ ‡° O q+¨Ü∞« OÖ’ J^Œ∞ƒù`å#O^Œ‰Äõ ã¨O^ÕÇϨ O ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . J^Œ∞ƒù`å
#O^Œ ^•^•Ñ¨Ù x~°HõΔ~åã¨∞º_»∞. HÍx P^蕺u‡Hõ`«Ö’ J`«∞º#fl`« ã≤÷`«∞Å#∞
K«qK«∂ã≤# =ºH˜Î. ''QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ J#∞„QÆÇ¨Ï Ñ¶¨ÅOQÍ L`«Ê#fl
'^•™ê#∞^•ã¨∞}˜‚ "≥∞ÿ# J^Œ∞ƒù`« =ºH˜Î DÜ«∞#—— HÍ|\˜ì ™êfig∞r PÜ«∞#‰õΩ
<Õ#∞—
'J^Œ∞ƒù`å#O^Œ— <å=∞^èÕÜ«∞O Xã¨QÍ~°∞. XHõ ~ÀA Ü≥∂QÍ
#O^Œ, J^Œ∞ƒù`å#O^ŒÅ∞ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅ`À ™êfig∞r |Å~åO
É’ã¨∞ WO\’¡ ‰õÄ~°∞Ûx L#flѨC_»∞ ¿ã=–^èŒ~°‡O QÆ∞iOz „Ѩ™êÎ=# =zÛOk.
JѨC_»∞ ™êfig∞r`À J^Œ∞ƒù`å#O^Œ WÖÏ J<åfl~°∞:
 ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ 85

''N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ ∞ ÉèHí xÎ̃ <˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞. P^蕺u‡Hõ ™ê^è#Œ Å∞ J#∞+≤Oª z

ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄O^Œ=∞x JO^Œih „¿Ñˆ~Ñ≤OKå~°∞. HÍx #∞"Àfi JO^ŒiH©,
|Ü«∞\˜H˜ "≥o¡ É’kèOK«=∞h, ¿Ñ^ŒÅ‰õÄ, ~ÀQÆ∞ʼnõÄ ¿ã=ÅOkOK«=∞h K≥|∞`«∞<åfl=Ù.
Wk =∞#ã¨∞û#∞ |Ç≤Ï~°∞‡YO KÕ¿ã HÍ~°ºO HÍ^•? =∞#ã¨∞û ÉÏǨϺ=ÚYO HÍ=_»O
P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ<å rq`åxH˜ P@OHõO HÍ^•? JO`ÕHÍHõ =∞~îåÅ∞, P„â◊=∂Å∞,
¿ã"å„â◊=∂Å∞, ^Õâ◊ÉèíH˜Î ÖÏO\˜q áêâßÛ`«º q^è•<åÅ∞. XHõ #∂`«# ã¨<åflºã¨
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xfl ~°∂á⁄OkOKåÅ#fl h L^ÕÌâ◊=¸ J@∞=O\˜^Õ. W"Õg N~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ =zOz#@∞¡ <Õ#∞ J#∞HÀ=_»O ÖË^Œ∞.——
"≥Ú^Œ\’¡ ™êfig∞r nxx JO`«QÍ Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. ''hˆHO `≥Å∞ã¨∞?
#∞=Ùfi x~°HõΔ~åã¨∞º_»=Ù, N~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ `«y# t+¨μº_»=Ù. QÆ∞~°∞=Ù#∞ q∞Oz#
t+¨μº_»=Ù! „ѨǨ¡^Œ∞x q^•ºÉèϺã¨O PyáÈ~Ú#@∞¡ 'Hõ— J<Õ JHõΔ~°O`À h K«^Œ∞=Ù
PyáÈ~ÚOk. 'Hõ— Jx q#QÍ<Õ „ѨǨ¡^Œ∞_çH˜ Hõ$+¨μ‚x `«ÅOѨ٠=KÕÛã≤Ok† K«^Œ∞=Ù
PÃÑ·# ™êQÆÖË^Œ∞—— Jx ã¨∞u"≥∞`«ÎQÍ ["å|∞ W=fi<å~°OaèOKå~°∞. HÍx ã¨=∞Ü«∞O
QÆ_çKÕH˘nÌ PÜ«∞# ã≤÷u =∂i, PÜ«∞# Q˘O`«∞ QÍOcè~åºxfl ã¨O`«iOK«∞H˘Ok.
ÉèÏ"À^ÕfiQÆO`À PÜ«∞# =∂\Ï¡_»™êQÍ~°∞:
''g∞~°∞ Éèí‰õΩÎÅ∞, JO>Ë L^ÕfiQÆÉèíi`«∞Öˇ·# =¸~°∞öÅ∞! =∞`«O QÆ∞iOz g∞ˆHO
`≥Å∞ã¨∞? ˆH=ÅO Ñ≤Å¡Å∞ g∞~°∞. KÕ`«∞Å∞ *’_çOK«∞H˘x, 'PǨ, „ѨÉè’! g∞ <åã≤Hõ
ZO`« JO^ŒOQÍ LOk, g∞ Hõà◊√¡ ZO`«\ ˜ =∂^èŒ∞~åºxfl „Ѩã¨iã¨∞Î<å~Ú— JO@∂
J~°÷OѨ~°÷O ÖˉõΩO_® "åQÆ_»"Õ∞ g∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. WÖÏ "åy`Õ g∞ =ÚH˜Î `«^䌺O,
z=i HõΔ}OÖ’ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =™êÎ~°∞, g∞ KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x ã¨fi~åæxH˜ `À_˘¯x
"≥à◊`å~°x ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. K«^Œ∞=Ù, É’^èŒ#, =∂#=ã¨OˆHΔ=∞ HÍ~åºÅ=O\˜=hfl
g∞‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ =∂Ü«∞. ZO^Œ∞HõO>Ë N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ W=hfl
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞ Hõ#∞Hõ ÖË^• PÜ«∞# Z=~À XHõi`À, '=ÚO^Œ∞ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚
J<Õfi+≤OK«∞, `«~°∞"å`« HÍ"åÅ#∞H˘O>Ë =∂#= ã¨OˆHΔ=∞ HÍ~åºÅ∞ KÕã¨∞HÀ— Jx
K≥áêÊ~°∞ HÍ|\˜ì! ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u JO`« ã¨∞ÅÉèí=∂ Uq∞\˜! =¸~°∞öÅ KÕ`«∞Ö’¡
`«##∞ XHõ P@=ã¨∞Î=ÙQÍ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ `≥eq`«‰õΩ¯="å_»∞ HÍ^Œ∞.——
L~°∞=ÚÖÏ ™êfig∞r QÆi˚OKå~°∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’ J^Œ∞ƒù`å#O^Œ WÖÏ
J<åfl~°∞: ''ÉÏÉ’Üü∞! #ˆ~<£ QÆi˚OK«_»O qx <Õ#∞ JkiáÈÜ«∂#∞. =∂ ™È^Œ~°
ã¨<åflºã≤ XHõ~°∞ W^Õ ÉèÏ=##∞ H˘#™êyOK« „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. #ˆ~<£ =∞iO`«
f„=~°∂ѨO ^•ÖÏÛ_»∞.——
86 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r QÆ~°˚# H˘#™êyOk :

''N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ <å Hõ<åfl ѨiѨÓ~°‚OQÍ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘<åfl=∞x g∞~°∞
ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ L`«Ê#fl=∞ÜÕ∞º ã≤flQÆú L^ÕfiQÍÅ#xfl\˜h x~°∂‡eOz,
Hõ~îÀ~° =∂~°æO QÆ∞O_® Ѩܫ∞xOz ã≤kúOK«∞H˘#fl^Õ *Ï˝#=∞x g∞~°∞ ѨiQÆ}˜ã¨∞Î
<åfl~°∞. g∞~°∞ ÉèíH˜Î JO@∞#flk ˆH=ÅO XHõ L^ÕfiQÆ "≥Å∞¡=. Jk =∞x+≤x
ѨÙ~°∞+¨`«fi~°Ç≤Ï`«∞xQÍ ~°∂á⁄Okã¨∞ÎOk. g∞~°∞ P=yO[O`« J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#fl
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ Ö’HÍxH˜ É’kèOK«QÀ~°∞`«∞<åfl~°∞. "≥·^˘ÅQÆO_ç! g∞ N~å=∞Hõ$+¨μ‚
Å#∞ QÆ∞iOz Z=~°∞ zOuOKå~°∞ QÆ#∞Hõ? g∞ ÉèíH©Î, =ÚH©Î Z=iH˜ HÍ"åe? g∞
âß„™êÎÅ∞ UO =zã¨∞Î<åflÜ≥∂##fl ^•xfl QÆ∞iOz Z=~°∞ HõÅ`« K≥O^Œ∞`«∞<åfl~°∞?
™È=∞i`«#O`À x„^Œ=∞`«∞ÎÖ’ =Úxy=Ù#fl <å ^Õâ◊ã¨∞÷Å#∞ *ÏQÆ$`«O QÍqOz,
"åix "åi HÍà◊¡ g∞^Õ xÅ|_ÕÖÏ KÕã≤, "åix x["≥∞ÿ# =∞#∞+¨μÅ#∞QÍ
~°∂á⁄OkOz, Hõ~°‡Ü≥∂QÍyflx "åiÖ’ ~°yeOK«_®xH˜ ã¨O`À+¨OQÍ "Õ~Ú™ê~°∞¡
#~°HÍxH˜ "≥à◊¡_®xH© <Õ#∞ ã¨Oã≤^Œ∞ú}˜‚. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å<À =∞Ô~=i<À J#∞ã¨iOKÕ
=ºH˜Îx HÍ#∞ <Õ#∞† <å „Ñ¨}ÏoHõÅ#∞ Z=~°∞ J=∞Å∞Ѩ~°∞™êÎ~À "åix
J#∞ã¨iOKÕ =ºH˜Îx <Õ#∞. N~å=∞Hõ$+¨μ‚ÅHÀ ÖË^• =∞Ô~=iHÀ <Õ#∞ ¿ã=‰õΩ}˜‚
HÍ#∞† ã¨fiH©Ü«∞ =ÚH˜Î QÆ∞iOz MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞‰õΩO_® Ѩ~°∞ʼnõΩ Z=_»∞ ã¨Ç¨Ü«∞O
KÕ™êÎ_À, ¿ã=ÅOk™êÎ_À P`«_ç ¿ã=‰õΩ}˜‚ <Õ#∞.——
™êfig∞r ã¨fi~°O QÆ^Œæ^Œ=∞~ÚOk, â◊s~°O f„= L^ÕfiQÆ "≥Å∞¡=`À
TyáÈ~ÚOk. L^ÕfiQÍxfl J}K«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞, Hõà◊√¡ ^è•~°Hõ\Ïì~Ú. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
ÖËz XHõ Ѩ~°∞QÆ∞Ö’ `«=∞ QÆkÖ’H˜ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ UO
KÕÜ«∂Ö’ áêÅ∞É’Hõ x~å…O`«áÈÜ«∂~°∞. ™êfig∞r`À D suÖ’ =∂\Ï¡_ç
LO_»‰õÄ_»^Õ"≥∂#x ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞. HÍ¿ãѨܫ∂ºHõ XHõi^ŒÌ~°∞ PÜ«∞# QÆkÖ’H˜ "≥o¡
K«∂ã≤#ѨC_»∞ ™êfig∞r „ѨQÍ_è» ^蕺#=∞QÆ∞flÖˇ· HõxÑ≤OKå~°∞. PÜ«∞# ^ÕǨÏO
^Œ∞OQÆÖÏ a„~°ayã≤áÈ~ÚOk. J~°úxg∞e`« <Õ„`åÅ #∞O_ç h~°∞ „ã¨qã¨∂Î=ÙOk.
PÜ«∞#‰õΩ ~À=∂Oz`«=∞~ÚOk. ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ `ÕeHõQÍ TÑ≤iÑ‘Å∞ÛH˘x
xâ◊≈|ÌOQÍ |Ü«∞\˜H˜ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞.
^•^•Ñ¨Ù XHõ QÆO@¿ãѨ٠™êfig∞r P „ѨQÍ_è» ^蕺<å=ã¨÷Ö’ LO_çáÈÜ«∂~°∞.
P `«~°∞"å`« ÖËz =ÚYO Hõ_»∞QÆ∞H˘x |Ü«∞\˜H˜ =zÛ#ѨC_»∞ JHõ¯_» xâ◊≈|ÌO
~å[ºO KÕã≤Ok. =∞$^Œ∞=∞^èŒ∞~° ã¨fi~°O`À P xâ◊≈ÉÏÌxfl ÉèíQÆflO KÕã¨∂Î WÖÏ
=∂\Ï¡_®~°∞:
 ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ 87

''ÉèíH˜Îx ã¨O`«iOK«∞H˘#flѨC_»∞ P =ºH˜Î ǨÏ$^ŒÜ«∞=¸, #~åÅ∂ J`«ºO`«

=∞$^Œ∞`åfixfl á⁄O^Œ∞`å~Ú. XHõ ѨÙ=Ùfi ã¨Ê~°≈#∞ ‰õÄ_® Éèií OK«Ö#Ë O`« =∞$^Œ∞=ÙQÍ
Jq =∂iáÈ`å~Ú. WѨC_»∞ XHõ #=Å ‰õÄ_® <Õ#∞ K«^Œ=ÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞†
Z‰õΩ¯=¿ãѨ٠N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ^蕺ã¨Ö’ LO_»ÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞, PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz
=∂\Ï¡_»ÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞. HÍ¿ãѨ\’¡ J^Œ∞Ѩ٠`«Ñ≤Ê L^ÕfiQÆ "≥Å∞¡=Ö’ =ÚxyáÈ
`«∞<åfl#∞. Hõ#∞Hõ <åÖ’ ÉèHí Íκ"ÕâO◊ `«Ö`ˇ _Ϋ ®xfl ã¨^• J}K«∞HÀ=_®xˆH „ѨÜ∞« uflã¨∞Î
<åfl#∞. <å =∂`«$^ÕâßxH˜ <Õ#∞ KÕÜ«∞=Åã≤# ¿ã= WOHÍ Ñ¨ÓiÎHÍÖË^Œ∞, Ö’HÍxH˜
JOkOK«=Åã≤# ã¨O^Õâ◊O WOHÍ Ñ¨ÓiÎQÍ "åºÑ≤OK«ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ ##∞fl *Ï˝#=∞<Õ
W#∞Ѩ ã¨OÔHÅ`À |OkèOK«∞HÀ=_®xH˜ „Ѩܫ∞uflã¨∞Î<åfl#∞. ÉèíH˜Î L^ÕfiQÍÅ∞ <åÖ’
`«Öˇ`«∞Î#fl@∞¡ JxÑ≤¿ãÎ "≥O@<Õ Hõ~îÀ~°"≥∞ÿ# *Ï˝<åxfl <åÖ’ [xOѨ*Ëã¨∞H˘x, ##∞fl
^Œ$_è»Ñ¨~°K«∞H˘x P ÉèíH˜Î L^ÕfiQÍÅ#∞ `«xfl `«iq∞"Õ™êÎ#∞. PǨ, <å HÍ~°ºO WOHÍ
ѨÓiÎHÍÖË^Œ∞! N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å áê^•„HÍO`«∞}˜‚ <Õ#∞. <Õ#∞ x~°fiiÎOK«_»O HÀã¨O
PÜ«∞# `«=∞ HÍ~åºxfl =^ŒeÃÑ\˜ì "≥àÏ¡~°∞. Jk <≥~°"Õˆ~Û^•HÍ PÜ«∞# <å‰õΩ
q„âßOux=fi~°∞! PǨ, PÜ«∞# QÆ∞iOz <Õ<ÕO =∂\Ï¡_»QÆÅ#∞! PǨ, PÜ«∞#‰õΩ
<å Ѩ@¡QÆÅ „¿Ñ=∂aè=∂<åÅ∞ ZO`«\ ˜q!——
=∞m¡ ™êfig∞r ÉèíH˜Î L^ÕfiQÍÅÖ’ =∞QÆ∞flÅ=Ù`«∂#fl@∞¡ HÍ#=zÛOk. "≥O@<Õ
Ü≥∂QÍ#O^•^Œ∞Å∞ PÜ«∞#`À, ''™êfig∞r, D QÆk ÉÏQÍ "Õ_çQÍ LOk Hõ^•!
HÍã¨Î |Ü«∞@ ѨKå~°∞¡ KÕã≤=^•Ì=∂?—— Jx J_çy PÜ«∞# =∞#ã¨∞û#∞ =∞~À kâ◊
"≥·Ñ¨Ù „uáêÊ~°∞. ™êfig∞r "åi`À HõÅã≤ |Ü«∞@‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. PÜ«∞# =∂=¸Å∞
ã≤÷uH˜ ~å=_®xH˜ KåÖÏ¿ãѨ٠Ѩ\ ˜ìOk.
=∞~À™êi ‰õÄ_® ™êfig∞r N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz ÉèÏ"À^ÕfiQÆO`À WÖÏ
J<åfl~°∞: ''PÖ’K«#Å`ÀQÍx, =∂@Å`ÀQÍx, KÕ`Å« `ÀQÍx <Õ#∞ U"≥∞<ÿ å ™êkèOz
LO>Ë, „ѨÑO¨ KåxH˜ LѨÜ∂≥ QÆH~õ "° ∞≥ #ÿ XHõ¯ =∂>ˇ<ÿ å <å ÃÑ^Œ=ÙÅ #∞O_ç "≥Å∞=_ç
LO>Ë, J^ŒO`å "åi^Õ† <å^Œ#ÖË#∞. HÍh <å ÃÑ^Œ=ÙÅ #∞O_ç âßáêÅ∞ "≥Å∞
=_ç`Õ, <å ǨÏ$^ŒÜ«∞O #∞O_ç ^Õfi+¨O á⁄i¡`Õ J^ŒO`å <å^Õ, N"åik HÍ^Œ∞.
^Œ∞~°ƒÅ"≥∞ÿ# ã¨=∞ã¨Î=¸ <å^Õ. Lr˚=Hõ~°O, |Å=~°úHõO, x~°‡ÅO, áê=#O J~Ú#
ã¨~°fi=¸ N"åi „¿Ñ~°}"Õ∞, N"åi ÉèÏ+¨}"Õ∞!——1

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 205.

88 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

<å_»∞ ™êfig∞r „ѨQÍ_è» ÉèíH˜Î L^ÕfiQÍÅ∞ JO^ŒiH© qk`«=∞Ü«∂º~Ú.

WÖÏO\˜ L^ÕfiQÍʼnõΩ PÜ«∞##∞ Ö’#∞ KÕÜ∞« ‰õÄ_»^xŒ "å~°∞ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë WÖÏO\˜ J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ ã≤÷`«∞Å HÍ~°}OQÍ PÜ«∞# `«=∞
Ü«∞^ä•~°÷ ã≤÷uH˜ "≥à◊¡_»O `«@ã≤÷OK«=K«∞Û, `å<≥=~°x ѨÓiÎQÍ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ
=K«∞Û. ''#ˆ~<£ `å#∞ Z=~°x ZѨC_≥·`Õ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘O\Ï_À JѨC_»∞
^ÕǨÏ`åºQÆO KÕ™êÎ_»∞—— J<Õ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =K«<åÅ∞ "åi =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^ŒÖÏ~Ú.
"åiÖ’ =i+¨ª ™ê^èŒ∞=Ù XHõ~°∞ WÖÏ J<åfl~°∞:
''=∞#Å#∞ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ D Éèí∞qÃÑ·H˜ ZO^Œ∞‰õΩ `À_˘¯x =KåÛ~À
`≥Å∞™ê? ™êfig∞r =∞#ã¨∞û#∞ =∂=¸Å∞ q+¨Ü«∂Ö’¡ xeÑ≤ PÜ«∞##∞ n~°…HÍÅO
rqOѨ*ËÜ«∂e† `«^•Ìfi~å QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ ã¨OHõÅÊO <≥~°"Õ~åe, JO^Œ∞ˆH. ÖˉõΩO>Ë
PÜ«∞# ZѨC_»∞ HÍ"åÅ#∞H˘O>Ë JѨC_»∞ xifiHõÅÊ ã¨=∂kè ã≤÷uÖ’H˜ *Ïi
áÈ`å~°∞.——
D ã¨OѶ¨∞@<å#O`«~°O ™êfig∞r „Ѩ}ÏoHõÅ QÆ∞iOKÀ, HÍ~åºK«~°}
QÆ∞iOKÀ Z=~°∂ ZÖÏO\˜ PˆHΔѨ=¸ `≥Å∞ѨÖË^Œ∞. J<ÕHõ q+¨Ü«∂ÅÖ’ KÀ@∞KÕã¨∞
H˘#fl ã¨O^ÕǨÅ∂, QÆO^Œ~°QÀàÏÅ∂ ã¨=∞ã≤áÈ~Ú#@∞¡QÍ HõxÑ≤OzOk. x*ÏxH˜
™êfig∞r "≥#∞Hõ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÖË LO_ç ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°x JO^Œ~°∂ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞.
WHõ¯_˘Hõ q+¨Ü«∞O =∞#O =∞~°záȉõÄ_»^Œ∞. XHõ ã¨Oã¨÷ ~°∂á⁄OkOK«_»O
QÆ∞iOKÀ, `«^•Ìfi~å `«=∞ ã¨O^Õâ◊O =∂#"åo JO^Œ∞HÀQÆÅ^Œ<À N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
`«H˜¯# "åi`À K≥ѨʉõΩO_® x¢+¨¯q∞Oz LO_»=K«∞Û. HÍh J<ÕHõ™ê~°∞¡, „Ѩ`ÕºH˜Oz
HÍjѨÓ~ü ~ÀAÖ’¡ `«H˜¯# JO^Œih |Ü«∞\˜H˜ ѨOÑ≤"Õã≤, ™êfig∞r`À XO@iQÍ
J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ PÜ«∞# =ÚK«Û\˜OK«_»O QÆ∞iOz WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞ K«∂âßO.
`å=Ú =∂\Ï¡_ç# q+¨Ü«∂Å∞ Uq∞@x W^ŒÌ~°∂ |Ç≤Ï~°OQÆѨ~°K«ÖË^Œ∞. P
ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ nxx QÆ∞iOz K«iÛOz LO_»=K«∞Û<Õ"≥∂!
JO`ÕQÍHõ, N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∞Ǩã¨=∂kè `«~°∞"å`« PÜ«∞# t+¨μºÅÖ’ „Ѩu
XHõ¯~°∂ PÜ«∞# ^Œ~°≈#=¸ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fi=¸ á⁄O^•~°∞. ™êfig∞r U^À XHõ\ ˜
Ô~O_»∞ =∂„`«"Õ∞ |Ç≤Ï~°OQÆѨiKå~°∞. |Ç≤Ï~°OQÆѨ~°K«xq Z<Àfl! ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê#k
"å\˜Ö’ XHõ\ ˜ J~Ú=ÙO_»=K«∞Û.
q+¨Ü«∞O JHõ¯_ç`À PQÆÖË^Œ∞. ã¨O™ê÷QÆ`«OQÍ HÍ~åºK«~°}‰õΩ LѨ„Hõq∞OKå
Å#fl ÉèÏ=##∞ JO^Œ~°∂ H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ JOwHõiOKå~°<Õ K≥áêÊe. HÍh
 ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ 89

HÍ~åºK«~°} Ѩ^Œú`«∞ÅÖ’ ™êfig∞r J#∞ã¨iOKÕ Ñ¨^ŒúuH© `«H˜¯# "åi Ѩ^Œú`«∞ʼnõÄ

=º`åºã¨O LOk. ™êfig∞r áêâßÛ`«ºO #∞O_ç ÖËYÅ∞ „"åã≤, ¿ã=–ÅHõΔ ºO J<Õ
JOâßxfl ѨiK«Ü«∞O KÕã≤#ѨC_»∞, ^•xx `«HõΔ}"Õ∞ ã‘fiHõiOz
H˘#™êy# =Ú+‘~åÉÏ^£Ö’ HΔÍ=∞x"å~°} HÍ~åºÅÖ’ JYO_®#O^Œ
ã¨O^ÕǨÅ∞
=Ú=∞‡~°OQÍ b#"≥∞ÿáÈ=_»O QÆ∞iOz WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞
K«∂âßO. P HÍ~°º„Hõ=∞ q=~åÅ∞, [=∂Y~°∞ÛŠѨ^Œ∞Ì "≥Ú^ŒÖˇ·#q 㨄Hõ=∞OQÍ
„"åã≤=ÙOKåÅh, Ѩ„uHõʼnõΩ Ñ¨OáêÅh ™êfig∞r JaèÅ+≤OKå~°∞. [=∂Y~°∞ÛÅ∞
„"åÜ«∞_»O XHõ "≥·Ñ¨Ù LO_»QÍ, "å\˜x Ѩ„uHõÅ ^•fi~å |Ç≤Ï~°OQÆѨ~°K«_»O
=¸ÅOQÍ `«#‰õΩ „ѨKå~°O ÅaèOK«_»O JYO_®#O^Œ‰õΩ ã¨∞`«~°=¸ W+¨ìO ÖË^Œ∞.
™êfig∞r =∂~°æOÖ’<Õ „|Ǩ‡#O^Œ ‰õÄ_® [=∂Y~°∞ÛÅ q+¨Ü«∞OÖ’ HõzÛ`«OQÍ
L<åfl~°∞. JYO_®#O^Œ‰õΩ =∞~À =∂~°æO ÖËHõáÈ=_»O`À [=∂Y~°∞ÛÅ∞ „"åÜ«∞_»O
„áê~°OaèOKå_»∞. PÜ«∞# =∂#ã≤Hõ áÈ~å@O XHõ qã¨Î $`« ^Œ$â◊ºOQÍ PÜ«∞#
=∞<À<Õ„`åxH˜ QÀK«iOzOk – N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ, ''h‰õΩ <Õ#∞ HÍ"åÖÏ
ÖËHõ „Ѩ*Ïr=#O HÍ"åÖÏ?—— Jx J_çy#@∞¡ P`«_çH˜ `ÀzOk. Hõà◊√¡ ^è•~°Hõ@ìQÍ
P`«_»∞ x"ÕkHõÅ∞ „"åã≤ ѨÓiÎKÕâß_»∞.
™ê#∞‰õÄÅ „Ѩu‰õÄÅ ÉèÏ=#Å∞ D q^èŒOQÍ XHõ "≥·Ñ¨Ù ™êQÆ∞`«∂O_»QÍ
K«i„`å`«‡Hõ ã¨Oã¨÷‰õΩ c[O <å@|_çOk. ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ „Ѩ^äŒ=∞ ã¨=∂"Õâ◊O
1897 "Õ∞ 1= `Õn Pk"å~°O <å_»∞ |Å~åO É’ãπ WO\’¡ ™êfiq∞ „|Ǩ‡#O^Œ
<Õ`«Ê`«ºOÖ’ [iyOk. P =∞ǨÏnƒ["Õ∞ ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O, ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ J<Õ
Ô~O_»∞ =∞Ǩã¨Oã¨÷Å∞QÍ <Õ\ ˜H© ã¨=∞kèHÀ`åûǨÏO`À q~ålÅ∞¡`ÀOk.
D =∞Ǩã¨Oã¨÷Å JO‰õΩ~å~°Ê} QÍqOz# =∞ǨÏhÜ«∞=¸iÎQÍ =∂`«$^Õq
âß~°^•=∂`« ã¨∞Î`«∞ÅO^Œ∞H˘O@∞<åfl~°∞. ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ <≥ÅH˘ÅÊ_®xÔH· |Å~åO
É’ãπ WO\’¡ [iy# „Ѩ^äŒ=∞ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’<Õ ™êfig∞r nxx
ã¨OѶ¨∞ [#x
ZuÎK«∂áê~°∞. `«=∞ „Ѩܫ∞`åflÅ =¸ÅOQÍ ™ê÷Ñ≤`«"≥∞ÿ
#ѨÊ\˜H©, D Hõ=Å ã¨Oã¨÷Å∞ =∂`«$^Õq J#∞„QÆǨÏO =Å#<Õ ~°∂á⁄O^•Ü«∞<Õ
™êfig∞r ѨiQÆ}˜OKå~°∞.
=∂`«$^Õq 1890Ö’ f~°÷Ü«∂„`« KÕã≤#ѨC_»∞, |∞^ŒúQÆÜ«∞Ö’ „Ѩã≤kúQÍOz#
XHõ =∞~î°O K«∂_»_»O `«@ã≤÷OzOk. K«Hõ¯x ™œHõ~åºÅ`À xi‡OK«|_ç# P
=∞~î°OÖ’ Éè’[<åxH© `«H˜¯# J=ã¨~åʼnõÄ K«Hõ¯x U~åÊ@∞¡ KÕã≤=Ù<åfl~°∞. Wk
K«∂ã≤ =∂`«$^Õq =∞<À<Õ„`«OÖ’ P"Õ^Œ<å=∞Ü«∞"≥∞ÿ# ^Œ$â◊ºO ^Àº`«Hõ=∞~ÚOk –
90 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

QÆ∞~°∞^Õ=ÙŠѨ@¡ JK«OK«Å qâßfiã¨O LOK«∞H˘x PÜ«∞<Õ ÉèíQÆ=O`«∞_»x `«=∞

K«^Œ∞=Ù ã¨O^茺Å#∂, ã¨∞Yã¨O`ÀëêÅ#∂, |O^èŒ∞q∞„`«∞Å#∂ `«ºlOz =zÛ#
PÜ«∞# t+¨μºÅ~Ú# `«=∞ a_»Å¤ ∞ xÅ∞= h_» ‰õÄ_® ÖˉΩõ O_® u~°∞QÍ_»∞`«∞<åfl~°∞.
D ^Œ$â◊ºO =∂`«$^Õq Hõà◊¡#∞ h\˜`À xOÑ≤"Õã≤Ok. `«=∞ a_»¤Å‰õΩ ‰õÄ_® D
q^èŒOQÍ =∞~îåÅ∞ ~°∂á⁄O^•Åx =∂`«$ ǨÏ$^ŒÜ≥∂^ÕfiQÆO á⁄Oyá⁄~°ÅQÍ,
ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ P"≥∞ „áêi÷OKå~°∞. =∂`«$^Õq P „áê~°÷<Õ ~å=∞Hõ$+¨‚
=∞~îåÅxfl\˜H© c[OQÍ XáêÊiOk.
nxx QÆ∞iOz HÍÖÏO`«~°OÖ’ =∂`«$^Õq WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''PǨ! WO^Œ∞
HÀã¨O <Õ#∞ Hõhfl~°∞=ÚhflÔ~· QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞ ZO`«QÍ „áêi÷OKå<À `≥Å∞™ê? P
`«~°∞"å`Õ PÜ«∞# J#∞„QÆǨÏO =Å# D =∞~î°O ™ê÷Ñ≤OѨ|_çOk. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ
x¢+¨¯=∞}Ï#O`«~°O PÜ«∞# ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ∞ `«=∞ Wà◊¥¡"åH˜à◊¡`À ã¨Ç¨
ã¨=∞ã¨Î=¸ `«ºlOz XHõ J^≥Ì WO\’¡ x=ã≤OKå~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«O
H˘#™êyã¨∂Î, q_çq_çQÍ WHõ¯_® JHõ¯_® u~°∞QÍ_®~°∞. Wk ##∞fl Jq∞`«
P"Õ^Œ#‰õΩ QÆ∞iKÕã≤Ok. <Õ#∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ`À, 'F ÉèíQÆ"å<£! g∞~°∞ J~°∞^≥OKå~°∞.
giÖ’ H˘O^Œi`À „H©_çOKå~°∞. P `«~°∞"å`« x¢+¨¯q∞OKå~°∞. ^•O`À JO`å
=Úyã≤áÈ=Åã≤O^Õ<å? J^Õ =ÚyOѨ٠JO>Ë g∞~°∞ D WÅÖ’ J=`«iOz
ZO^Œ∞‰õΩ Wxfl Ü«∂`«#Å∞ J#∞ÉèíqOKåe! g^äŒ∞Ö’¡ aèHõΔ"≥∞uÎ ux, K≥@¡ „H˜O^Œ
Ѩ_=ç ÙO_Õ ã¨<åflºã¨∞Å#∞ ZO^Œi<À |$O^•=#OÖ’#∂, HÍjÖ’#∂ K«∂ã≤=Ù<åfl#∞!
J@∞=O\˜ ™ê^èŒ∞=ÙʼnõΩ D ^Õâ◊O Q˘_»∞¤áÈÖË^Œ∞! g∞ ¿Ñi@ ã¨~°fiã¨OQÆ Ñ¨i`åºQÆO
KÕã≤# <å a_»¤Å∞ uO_ç HÀã¨O aèHõΔ"≥∞`«Î_»O <Õ#∞ ã¨Ç≤ÏOK«ÖË#∞. q∞=∞‡efl WÖÏ
„áêi÷ã¨∞Î<åfl#∞: g∞ ¿Ñ~°∞ K≥ѨCH˘x ã¨O™ê~°O `«ºlOKÕ "åiH˜ ™ê=∂#º"≥∞ÿ#
uO_ç|@ì ÅaèOKåe. "å~°∞ g∞ LѨ^âÕ ßÅ#∂, Pâ◊Ü∂« Å#∂ Hˆ O„^ŒOQÍ KÕã∞¨ H˘x
XHõ KÀ@ JO`å HõÅã≤ x=ã≤OKåe. Ö∫H˜Hõ rq`«OÖ’ Ü«∂`«#Å∞ J#∞Éèíqã¨∞Î#fl
[#O, "åi =^ŒÌH˘zÛ g∞ J=∞$`« =K«<åÅ∞ PÅH˜Oz ™êO`«fi# á⁄O^•e.
JO^Œ∞xq∞`«Î"Õ∞ Hõ^• g∞ ~åHõ! "å~°∞ u~°∞QÍ_»∞`«∂O_»_»O <Õ#∞ ÉèíiOK«ÖË#∞—
Jx „áêi÷OKå#∞. P `«~°∞"å`Õ #ˆ~<£ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ W^ŒO`å ~°∂á⁄OkOKå_»∞.——
ZO`« J~°÷=O`«"≥∞ÿ# „áê~°÷#! =∂`«$`«fiѨ٠ã¨Ç¨Ï[ L^ÕfiQÆ "≥Å∞¡=`À xO_ç#
„áê~°÷#! HÍh ~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨Oã¨÷ L#fl`« Pâ◊Ü«∂Å c[O ZO`« Bz`«ºOQÍ D
„áê~°÷#Ö’ Wq∞_ç=ÙOk! QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ `«=∞ Ü«Ú= t+¨μºÅ#∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞QÍ
fiÛkkÌ, aèHõΔ fã¨∞‰õΩ~°=∞‡x P^ÕtOz#ѨC_»∞ „Ѩ^äŒ=∞ aèHõΔ Xã¨y, ã¨OѶ¨∂xH˜
 ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ 91

NHÍ~°O K«∞\˜ì#"å~°∞ =∂`«$^Õq† WѨC_»∞ `«=∞ „áê~°÷# ^•fi~å ã¨OѶ¨∂xH˜

~°∂ѨO HõeÊã¨∂Î#flk =∂`«$^ÕqÜÕ∞. Wq =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† ã¨Oã¨÷ ѨÙ~ÀQÆ=∞#OÖ’
„Ѩu ^Œâ◊Ö’ =∂`«$^ÕqÜÕ∞ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞. D HÍ~°}ÏÅ =Å¡<Õ
=∂`«$^Õqx 'ã¨OѶ¨∞ [#x— Jx ã¨∞ÎuOKå~°∞ ™êfig∞r.
Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ XHõ =∞~î°O <≥ÅH˘ÖÏÊÅx ™êfig∞r JaèÖÏ+¨. WO^Œ∞HÀã¨O
1897 "Õ∞ 6= `Õn# PÜ«∞# JÖ’‡~å‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. JÖ’‡~åÖ’ PÜ«∞##∞
JÖ’‡~å JÅOHõiOK«|_ç# XHõ QÆ∞„~°O g∞^Œ Tˆ~yOѨÙQÍ fã¨∞‰õΩ
"≥àÏ¡~°∞. ^•i"≥O|_ç ¢ã‘ÎÅ∞ ѨÙ=ÙfiÅ∞ [e¡ PǨfixOKå~°∞†
Wà◊¡Ö’ "Õ∞_» g∞^Œ #∞Oz, H˜\ ˜H©Å QÆ∞O_® ¢ã‘ÎÅ∞ ѨÙ+¨Ê=$+≤ì ‰õΩiÑ≤Oz ™êfig∞rH˜
Ѷ¨∞# ™êfiQÆ`«q∞KåÛ~°∞. Wà◊¡ =ÚOy@ *’º`«∞Å∞ "≥eyOz LOKå~°∞. Ѩ@ì}OÖ’
P#O^À`åûǨÏO "≥e¡qiã≤Ok. Ѩ@ì}O =∞^茺֒ JÅOHõiOѨ|_ç# ѨOkiÖ’
™êfig∞rH˜ "≥·Éèí"À¿Ñ`«OQÍ ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞. ™êfig∞r ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ „Ѩã¨OyOKå~°∞.
ÖÏÖÏ |„nëê J<Õ =ºH˜Î WO\’¡ PÜ«∞# |㨠KÕâß~°∞. ''JÖ’‡~å‰õΩ HÍã¨Î L`«Î~å#
L#fl XHõ "åºáê~°ã¨∞÷x `À@Ö’ <Õ#∞ „Ѩã¨∞Î`«O x=ã≤ã¨∞Î<åfl#∞. Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞
Ç≤Ï=∞tY~åÅ∞ <å =ÚO^Œ∞ L<åfl~Ú. ã¨∂~°º~°t‡Ö’ Jq "≥O_ç=Ú^ŒÌÖÏ ÉèÏã≤ã¨∂Î,
ǨÏ$^ŒÜ«∂#O^ŒHõ~°OQÍ L<åfl~Ú. ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# QÍe Ñ‘Å∞ã¨∂Î, xÜ«∞q∞`« PǨ~°O
fã¨∞H˘O@∂, Z‰õΩ¯=QÍ "åºÜ«∂=∞O KÕã¨∂Î <Õ#∞ âßs~°HõOQÍ |e+¨ªOQÍ#∞,
P~ÀQƺOQÍ#∞ L<åfl#∞——1 Jx ™êfig∞r „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
™êfig∞r ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞, t+¨μºÅ∞, áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ ‰õÄ_® "≥àÏ¡~°∞.
Ѩ#∞Å#∞ ã¨`fi« ~°Ñ~¨ K° _« ®xH˜ ™êfig∞r NÅOHõ‰Ωõ ѨOÑ≤Oz# t"å#O^Œ uiy=zÛ,
JѨÊ\˜ˆH JHõ¯_» `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«O QÆ_»∞ѨÙ`«∞<åfl_»∞. PÜ«∞# ™êfig∞rx
HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ã¨OÉèÏ+¨}Å`À, K«~°ÛÅ`À ~ÀAÅ∞ QÆ_»=™êQÍ~Ú.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨=∞㨺Å∂ H˘#™êQÍ~Ú. ™êfig∞rx zHÍQÀÖ’ HõÅ∞ã¨∞
H˘x PÜ«∞#‰õΩ q∞„`«∞_»~Ú# =ºHÎ̃ ÉÏ~Àãπ. zHÍQÀ ã¨~fi° =∞`« =∞Ǩã¨Éíè áêÅHõ=~°æ
J^茺‰õΔΩxQÍ =º=ǨÏiOz# =ºH˜Î DÜ«∞#. P `«~°∞"å`«
_®Hõì~ü ÉÏ~Àãπ PÜ«∞# ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =zÛ ¢ÔH·ã¨Î==∞`« „ѨKå~°OÖ’
„ѨuѶ¨∞@#
x=∞QÆ∞fl_»Ü«∂º_»∞. JѨC_»∞ ‰õÄ_® ™êfig∞r PÜ«∞##∞
™ê^Œ~°OQÍ PǨfixOKå~°∞† H˘O^Œ~°∞ =º‰õΩÎÅ#∂, ã¨÷ÖÏÅ#∂ PÜ«∞#‰õΩ ™êfig∞r

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 133.

92 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ѨiK«Ü«∞O KÕâß~°∞ ‰õÄ_®! HÍh ÉÏ~Àãπ, ''¢ÔH·ã¨Î= =∞`«"Õ∞ „ѨѨOK« "åºÑ¨Î"≥∞ÿ#

=∞`«=∞x——, ''ˆH=ÅO 300 Uà◊¡Ö’ ¢ÔH·ã¨Î= =∞`«O ~À"£∞, „wã¨∞ PkèHͺÅ#∞
„`Àã≤~å[#flk—— JO@∂ ã¨`«º^Œ∂~°"≥∞ÿ#, K«i„`å`«‡HõO HÍx ÉèÏ=#Å#∞ UHõ~°=Ù
ÃÑ\˜ì#ѨC_»∞ ™êfig∞r ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ™êfig∞r ^•xx „ѨuѶ¨∞\˜OKå~°∞.
"≥O@<Õ _®Hõì~ü `«# Ô~O_»= =ÚMÏxfl K«∂Ѩ™êQÍ_»∞. Ѩ„uHõÅÖ’#∂ „Ѩã¨OQÍÅ
Ö’#∂ ™êfig∞rx ^Œ∞~åƒù+¨ÖÏ_»_»=¸, PÜ«∞# QÆ∞iOz Hõ@∞ìHõ^äŒÅ∞ „ѨKå~°O
KÕÜ«∞_»=¸ P~°OaèOKå_»∞. Ѷ≤„|=i <≥ÅÖ’ „áê~°OÉèí=∞~Ú# D ã¨=∞㨺
H˘#™êyOk. ™êfig∞r Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O g\˜x ÃÑ^ŒÌQÍ Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞.
~ÀAÅ∞ ^˘~°¡™êQÍ~Ú. HÍh JÖ’‡~åÖ’ =∞~î° x~å‡}ÏxH˜ ã¨÷ÅO ÅaèOK«
ÖË^Œ∞. Ô~O_»∞#fl~° <≥ÅÅ∞ JHõ¯_» QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~åÅ#∞
‰õΩ<åfl~°∞. JHõ¯}∞‚Oz |Ü«∞Å∞^Õˆ~ =ÚO^Œ∞ „Ѩ[Å q#fláêxfl =∞xflOz ™êfig∞r
=∞m¡ H˘xfl „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞.
™êfig∞r JÖ’‡~åÖ’ L#flѨC_»∞ Jtfih‰õΩ=∂~ü ™êfig∞rx K«∂_»_®xH˜
XHõ ~ÀA =KåÛ_»∞. DÜ«∞# 19= â◊`å|ÌѨ٠J„QÆQÆ}∞ºÖˇ·# q^•º"Õ`«ÎÅÖ’XHõ~°∞.
XHõ™êi 1883Ö’ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å q#flѨO "Õ∞~°‰õΩ Jtfih
ã¨`«ºx+¨ª`À ‰õΩ=∂~ü ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ "≥àÏ¡_»∞. JѨC_»∞
Ö’Hõ q*Ë`«
JÜ«∂º~°∞ ™êfig∞r `«Å<˘Ñ≤Ê`À Ü«∂`«# Ѩ_»∞`«∂#flO^Œ∞ =Å# KåÖÏ
¿ãѨ٠"åi^ŒÌ~°∂ =∂\Ï¡_»∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. Hõ#∞Hõ Jtfih
‰õΩ=∂~ü =∞~˘Hõ ~ÀA =™êÎ#x K≥Ñ≤Ê ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. P '=∞~À
~ÀA— WѨC_»∞ ^•^•Ñ¨Ù 14 ã¨O=`«û~åÅ `«~°∞"å`« =zÛOk.
POQÆ¡O =∂\Ï¡_Õ, QÆ∞„~°Ñ¨Ù ™êfis KÕã¨∞Î#fl XHõ ™ê^èŒ∞=Ù JÖ’‡~åÖ’ |ã¨KÕã≤
L<åfl~°x qx Jtfih‰õΩ=∂~ü, PÜ«∞# `«Ñ¨ÊHõ ™êfig∞rÜÕ∞ J~Ú=ÙO\Ï~°x
TÇ≤ÏOKå_»∞. XHõ ~ÀA ™êfig∞r |㨠KÕã≤=Ù#fl WO\˜H˜ =zÛ „Ѩ"Õâ◊^•fi~°O =^ŒÌ
xÅ|_ç=Ù#fl Ü«Ú= ã¨<åflºã≤`À ''#ˆ~<£^Œ`åÎ L<åfl~å?—— Jx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ
P ã¨<åflºã≤, ''ÖË~∞° . PÜ«∞# KåÖÏHÍÅO „H˜`"« ∞Õ =∞~°}O˜ Kå~°∞.1 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
=∂„`«"Õ∞ L<åfl~°∞—— Jx ["åaKåÛ_»∞. Jtfih‰õΩ=∂~ü x~å…O`«áÈÜ«∂_»∞.

1. ã¨<åflºã¨ =∂~°æO XHõ „H˘`«Î [#‡QÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_»∞`«∞#flk. JѨÊ\˜ˆH L#fl =ºH˜Î

=∞~°}˜Oz, „H˘`«Î =ºH˜ÎQÍ [x‡Oz#@∞¡ `å`«Ê~°ºO. JO^Œ∞ˆH ã¨<åflºã¨∞Å∞ #∂`«#
<å=∞^èÕÜ«∂xfl ã¨O`«iOK«∞H˘O\Ï~°∞.
 ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ 93

`«~°∞"å`« P ã¨<åflºã≤ WO\’¡H˜ "≥o¡ ™êfig∞r`À, ''Ѩ~°=∞ǨÏOã¨^Õ=ÙÅ #ˆ~O„^Œ∞x

QÆ∞iOz XHõ =ºH˜Î "åHõ|∞ KÕâß_»∞. PÜ«∞# =∞~°}˜OKå_»h, q"ÕHÍ#O^Œ#∞
HõÅ∞ã¨∞HÀ=K«∞Û#h PÜ«∞#`À K≥áêÊ#∞—— J<åfl_»∞. ''PǨ! UO KÕâß=Ù #∞=Ùfi!
PÜ«∞##∞ `«HõΔ}"Õ∞ ~°=∞‡#∞—— Jx L`ÕÎ[Éèíi`«OQÍ K≥áêÊ~°∞. z=iH˜ ™êfig∞r
Jtfih‰õΩ=∂~ü HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. "å~°∞ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ =ÚK«Û\˜OK«∞H˘<åfl~°∞.
`«=∞#∞ '™êfig∞r— Jx Jtfih‰õΩ=∂~ü ã¨OÉ’kèOK«É’~Ú#ѨC_»∞, ''##∞fl g∞~°∞
'#ˆ~O„^•— J<Õ ã¨OÉ’kèOK«=K«∞Û—— Jx q#„=∞OQÍ ™êfig∞r K≥áêÊ~°∞. "åi
ã¨OÉèÏ+¨} ã¨∂ÊùiÎ^•Ü«∞Hõ=∞~Ú#k.
Jtfih‰õΩ=∂~ü: g∞~°∞ „ѨѨOK« Ü«∂„`« KÕã≤ =KåÛ~°∞. ÅHõΔÖÏk „Ѩ[Å
ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’ P^蕺u‡Hõ`«#∞ „Ѩ[˚ fieOѨ*Ëâß~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊ q=ÚH˜ÎH˜ =∂~°æO
Uq∞\˜?
™êfig∞r: QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ K≥Ñ≤ÊOk `«Ñ¨Ê <Õ#∞ K≥ѨÊ_®xH˜Hõ =∞ˆ~g∞ ÖË^Œ∞.
g∞~°∂ PÜ«∞# =^ŒÌ q#fl =∂@ÖË Hõ^• Jq. =∞`«"Õ∞ =∞# ^Õâ◊Ѩ٠=∞øeHõ
™ê~åOâ◊O. U ã¨O㨯~°}#~Ú<å „Ñ¨[Å∞ ã‘fiHõiOKåÅO>Ë, Jk =∞`«O QÆ∞O_®
~å"åe. nxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ KÕÜ«∞_»O ™ê^茺O HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë Jk, Éèíw~°^äŒ
„Ѩܫ∞`«fl=∞=Ù`«∞Ok Hõ#∞Hõ.
Jtfih‰õΩ=∂~ü: (ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞) HÍO„ÔQãπ HÍ~åºK«~°}ÅÖ’ g∞‰õΩ #=∞‡HõO
ÖË^•?
™êfig∞r : ÖË^Œ∞, <å‰õΩ #=∞‡HõO ÖË^Œ∞. HÍh KÕ`«∞Å∞ =Ú_»∞K«∞H˘x T~°ˆH
LO_»_»O Hõ<åfl U^À XHõ\ ˜ KÕÜ«∞@O =∞Oz^Õ Hõ^•! x„^•}OÖ’=Ù#fl =∞#
^Õâßxfl *ÏQÆ$`« Ѩ~K° _« ®xH˜ Jxfl "≥Ñ· Ù¨ Å #∞O_ç =ÚO^Œ∞‰õΩ „`ÀÜ«∞_»O J=ã¨~"° ∞Õ !
„Ѩ[Å HÀã¨O D HÍO„ÔQãπ UO KÕã≤O^À <å‰õΩ q=iOK«O_ç K«∂^•ÌO. H˘xfl
f~å‡<åÅ#∞ <≥~°"ÕiÛ"Õ¿ãÎ ™êfi`«O„`«ºO ^•#O`«@ J^Õ =ã¨∞ÎO^Œ#∞H˘O@∞<åfl~å?
^•<À¡ <å‰õΩ #=∞‡HõO ÖË^Œ∞. =ÚO^Œ∞ „Ѩ[Å∞ *ÏQÆ$`«O HÍ"åe. "åiH˜ Hõ_»∞ѨÙ
xO_® uO_ç ÅaèOKåe, P `«~°∞"å`« "å~°∞ `«=∞ ™êfi`«O„`åºxfl `å"Õ∞
"≥`«∞H˘¯O\Ï~°∞. „Ѩ[Å HÀã¨O HÍO„ÔQãπ U^≥·<å KÕã≤=ÙO>Ë <å‰õΩ ã¨O`À+¨"Õ∞.
=∞~˘Hõ\ ˜, POˆQ¡Ü«ÚÅ =∞Oz ÅHõΔ}ÏÅ#∞ =∞#O JOwHõiOKåe ‰õÄ_®.
Jtfih‰õΩ=∂~ü: g∞~°∞ '=∞`«O— Jx ^Õxx ¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~°∞? U^Œ<åfl
„Ѩ`ÕºHõ âßY<å?

S8
94 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r: QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ U=<åfl âßYÅ#∞ É’kèOKå~å? HÍx "Õ^•O`«O

ã¨=∞™êÎhfl ã¨Ê $tOz# =∞`«=∞x PÜ«∞# =zOKå~°∞. JO^Œ∞=Å# <Õ#∞ ‰õÄ_®
^•x<Õ É’kèã¨∞Î<åfl#∞. HÍh <Õ#∞ É’kèã¨∂Î#fl =∞`«™ê~°O '|ÅO—. ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’
|ÖÏxfl xOѨx =∞`«O <å ^Œ$+≤ìÖ’ =∞`«"Õ∞ HÍ^Œ∞ – Jq LѨx+¨`«∞ÎÅ∞ HÍx,
w`« HÍx, ÉèÏQÆ=`«O HÍx! |Å"Õ∞ =∞`«O, |ÅO Hõ<åfl L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ#k Un ÖË^Œ∞.
Jtfih‰õΩ=∂~ü: <Õ<ÕO KÕÜ«∂e?
™êfig∞r: g∞~°∞ q^•º~°OQÆ HÍ~åºÅÖ’ x=∞QÆfl=∞~Ú#@∞¡ q<åfl#∞. Jk
x["≥∞ÿ# Ѩx. g∞Ö’ Q˘Ñ¨Êâ◊H˜Î ѨxKÕã¨∞Î#flk. g∞‰õΩ#fl `≥eq XHõ Q˘Ñ¨Ê =~°O!
HÍh =∞#∞+¨μÅ#∞ ~°∂á⁄OkOKÕ q^Œº „Ѩ[ÅÖ’ "åºÑ≤ÎQÍOKÕ@@∞¡ K«∂_»O_ç.
`«^Œ∞Ѩi "åiÖ’ ã¨Ç¨Ï[ã≤^ŒúOQÍ ã¨O㨯 $ux W#∞=∞_çOѨ*ËÜ«∞O_ç. g∞
q^•º~°∞÷ÅÖ’ Ñ≤_»∞QÆ∞ÖÏO\˜ ^Œ$_è»"≥∞ÿ# ã¨O㨯 $ux ~°∂á⁄OkOK«O_ç. Ü«Ú=‰õΩÅ
^Œ$_è»z`«ÎO ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠ÉÏxã¨`åfixfl #∞QÆ∞æ#∞QÆ∞æ KÕÜ«Ú QÍHõ! J~°∞›Öˇ·# H˘O^Œ~°∞
Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ g∞~°∞ <å‰õΩ W=fiQÆÅ~å? JÖÏ J~Ú`Õ D Ö’HÍ<Õfl <Õ#∞
TÑ≤"Õ™êÎ#∞....
''JO@~åx"å~°∞, K≥ѨCÅ∞ ‰õΩ>Ëì"å~°∞, =∞~°∞QÆ∞^˘_»∞¡ â◊√„ÉèíOKÕ¿ã "å~°O@∂
=∞#O |Ç≤Ï+¨¯iOz# ^Œo`«∞Å =^ŒÌ‰õΩ "≥à◊¡O_ç. "≥o¡ "åi`À, 'g∞ˆ~ D ^Õâ◊ѨÙ
r=<å_ç. g∞Ö’ JѨiq∞`« â◊H˜Î LOk. P â◊H˜Î`À Ö’HÍ<Õfl TÑ≤"ÕÜ«∞=K«∞Û.
ÖË=O_ç, g∞ ã¨OÔHà◊§#∞ „`≥Oz"ÕÜ«∞O_ç. Ö’Hõ"Õ∞ q∞=∞‡efl K«∂ã≤ qã¨∞ÎÉ’`«∞Ok—
Jx K≥ѨÊO_ç. "åi HÀã¨O áê~î°âßÅÅ∞ <≥ÅH˘ÅÊO_ç. "å~°O^Œi`À LѨg`åxfl
^èŒiOѨ*ËÜ«∞O_ç.——
Jk ™êfig∞r L^ŒÜ«∞OѨÓ@ LáêǨ~°O u<Õ ã¨=∞Ü«∞O. Hõ#∞Hõ Jtfih
‰õΩ=∂~ü ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛHÀ=_®xH˜ ã≤^Œú=∞Ü«∂º_»∞. |Ü«∞Å∞^Õˆ~ =ÚO^Œ∞ PÜ«∞#
™êfig∞r`À, ''K≥<≥·fl ã¨OѶ¨∞@# QÆ∞iOz q∞=∞‡efl J_»QÍÅ#∞H˘O@∞<åfl#∞. JHõ¯_»
XHõ „ÉÏǨχ}∞_»∞ q∞=∞‡efl 'Jã¨Ê $â◊√º— Åx ã¨OÉ’kèOz#@∂¡, JO^Œ∞‰õΩ g∞~°∞,
'##∞fl JÖÏ ã¨OÉ’kèOz# =ºH˜Î Jã¨Ê $â◊√ºÅÖ’ Jã¨Ê $â◊√º_»∞— Jx ["åazÛ#@∂¡
q<åfl#∞. Wk x[=∂?—— Jx J_çQÍ~°∞.
™êfig∞r: J=Ù#∞.
Jtfih‰õΩ=∂~ü: PKå~°∞ºÅ∂, l`ÕO„kÜ«ÚÅ∂, N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å t+¨μºÅ∂
J~Ú# g∞H˜k <åºÜ«∞=∂?
 ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ 95

™êfig∞r: <åºÜ«∞=∞x <Õ#∞ K≥Ñʨ ÖË^!Õ <Õ#∞ K≥ÑÊ≤ Ok ã¨=Úz`«=∞x Z#fl_»∂

J#ÖË^Œ∞. JÖÏ "åix ^Œ∂+≤OKåÅ#∞HÀÖË^Œ∞. HÍx HÀѨOÖ’ JÖÏ K≥áêÊ#∞.
<Õ#∞ K≥Ñ≤Ê# ^•xx ã¨=∞i÷OK« „Ѩܫ∞uflOK«ÖË^Œ∞. <Õ#∞ KÕã≤Ok `«¿ÑÊ.
™êfig∞r D =∂@Å∞ q#QÍ<Õ Jtfih‰õΩ=∂~ü PÜ«∞##∞ H“yeOK«∞
H˘<åfl_»∞. `«~°∞"å`« PÜ«∞#`À, ''Ö’HÍ<Õfl g∞Ô~ÖÏ [~ÚOKå~À <å H˜Ñ¨C_»∞
J~°÷=∞~ÚOk. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ q∞=∞‡efl ZO^Œ∞‰õΩ JO`«QÍ „¿Ñq∞OKå~À ‰õÄ_®
<å H˜Ñ¨C_»∞ `≥eã≤Ok—— J<åfl_»∞. ™êfig∞r x*Ïxfl JOwHõiOK«_»O Jtfih
‰õΩ=∂~ü‰õΩ ZO`À Pâ◊Û~°ºO HõeyOK«_»OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞. KÕã≤#
`«Ñ¨CÅ#∞, ^Œ∞~°ƒÅ`«Å#∞ ã¨=∞i÷OK«∞HÀ‰õΩO_® XѨCHÀ=_»O ™ê^è•~°}"≥∞ÿ#
q+¨Ü«∞=∂ Uq∞\˜!
PQÆã¨∞ì 2= `Õn# JÖ’‡~å #∞O_ç ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. ^•iÖ’
J<ÕHõ „Ѩ^ÕâßÅ#∞ K«∂ã¨∞H˘O@∂ ÃãÃÑìO|~ü „áê~°OÉèíOÖ’ HÍj‡~ü KÕ~°∞H˘<åfl~°∞.
HÍj‡~üÖ’
JHõ¯_» ^•^•Ñ¨Ù XHõ <≥Å ~ÀAÅ∞ QÆ_çáê~°∞. HÍj‡~ü
=∞Ǩ~å[~Ú# ~å*Ï ~åOã≤OQ∑#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r
HÍ~åºK«~°}‰õΩ Jq∞`«OQÍ PHõi¬`«∞_»~Ú# =∞Ǩ~åA PÜ«∞# HÍ~åºÅ‰õΩ
J=ã¨~°"≥∞ÿ# ã¨Ç¨Ü«∞O JO^Œ*Ë™êÎ#<åfl_»∞. ™êfig∞r HÍj‡~ü‰õΩ ~å=_»O HÍj‡~ü
„Ѩ[ʼnõΩ ã¨=∞kèHÀ`åûǨÏO HõeyOzOk. ~ÀE `«O_ÀѨ_»O_®Å∞QÍ =zÛ "å~°∞
PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. J<ÕHõ ~ÀAÅ∞ QÆ∂\˜Ñ_¨ =» Ö’¡ ™êfig∞r ѨÜ∞« xOKå~°∞.
HÍj‡~ü „ѨHõ$u ™œO^Œ~åºxfl K«∂ã≤ ™êfig∞r ZO`«QÍ<À =ÚQÆ∞úÅÜ«∂º~°∞.
''D HÍj‡~ü Éèí∂`«Å ã¨fi~°æ"Õ∞. WÖÏO\˜ „Ѩ^Õâ◊O Ö’HõOÖ’ =∞Ô~Hõ¯_® ÖË^Œ∞.
H˘O_»Å∞, #^Œ∞Å∞, K≥@∞¡, Å`«Å∞, =∞$QÍÅ∞, Ѩ‰õΔΩÅ∞, ¢ã‘ÎÅ∞, ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ – ã¨~°fiO
~°=∞}©Ü«∞`«Ö’ XHõ^•x`À XHõ\ ˜ áÈ\©Ñ¨_»∞`«∞<åfl~Ú. WO`«=~°‰õΩ D „Ѩ^Õâßxfl
K«∂_»#O^Œ∞‰õΩ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ Ѩi`åѨO HõeyOk.... HÍj‡~ü#∞ QÆ∂iÛ h‰õΩ
=i‚OK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOK«#∞. D Éèí∂`«Å ã¨fi~åæxfl `«Ñ¨Ê U W`«~° ^Õâß<≥·fl<å
=^ŒeÃÑ@ì_®xH˜ WO`« qKå~°Ñ_¨ Ö» ^Ë xŒ K≥a`Õ KåÅ∞——1 Jx ™êfig∞r „"åã¨∞<Î åfl~°∞.
N#QÆ~ü ã¨g∞ѨOÖ’ XHõ PÅÜ«∞O LOk. Jk áêO_»=ÙÅ HÍÅO <å\˜
^Õ"åÅÜ«∞=∞x „Ѩfu. ™êfig∞r P PÅÜ«∞ "åã¨∞ÎHõà◊#∞ K«∂ã≤ =ÚQÆ∞úÅÜ«∂º~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@Å∞ 181–82.

96 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

P tÅÊ ™œO^Œ~åºxfl `«xqf~å uÅH˜Oz, ''D PÅÜ«∞O Hõhã¨O Ô~O_»∞ "ÕÅ

ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O^≥· LO_®e—— Jx PÜ«∞# "åºMϺxOKå~°∞. „ѨHõ¯<Õ xÅ|_ç
=Ù#fl J^Œ∞ƒù`å#O^Œ, ™êfig∞rx K«∂ã≤, ''^Õx P^è•~°OQÍ
'W^Õ<å h
K«^Œ∞=Ù?— WO`«HÍÅO „H˜`«O^≥· LO@∞O^Œx K≥|∞`«∞<åfl=Ù?—— Jx
J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''hÖÏO\˜ K«^Œ∞=Ó ã¨O^蕺ÖËx
=ºH˜Î`À J^ŒO`å q=iOK«_®xH˜ <å‰õΩ fiHõ ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞. HÍã¨Î ‰õÄ_®
qã¨∞ÎáÈÖË^Œ∞ J^Œ∞ƒù`å#O^Œ† ™êfig∞r *"åazÛ# J^Õ "ÕQÆO`À WÖÏ J_çQÍ~°∞:
''JÖÏ J~Ú`Õ h K«^Œ∞=Ù UO Q˘Ñ¨Ê K«^Œ∞=Ù? <åÖÏO\˜ =¸~°∞öxH˜ h ÉèÏ=##∞
J=QÆ`«O KÕÜ«∞ÖËHõáÈ`«∞#fl #∞=Ùfi UO ѨO_ç`«∞_çq?—— J"åHõ¯Ü«∂º~°∞ ™êfig∞r.
HÍj‡~ü „ѨHõ$u ™œO^Œ~°º=¸, Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å <ÕѨ^䌺=¸ ™êfig∞rx
Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú. JHõ¯_» XHõ =∞~î°O ™ê÷Ñ≤OK«
=∞~î° ™ê÷Ѩ#ÔH· QÀ~å~°∞. JO^Œ∞HÀã¨O „|ǨχKåi ǨÏi„Ѩã¨#fl#∞ HÍj‡~ü‰õΩ
„Ѩܫ∞`«flO
~°Ñ≤ÊOKå~°∞. PÜ«∞# XHõ WO[h~ü. PÜ«∞# =¿ãÎ =∞~î°O
HÀã¨O ã¨÷ÅO ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ™œHõ~°ºOQÍ LO@∞O^Œx ™êfig∞r L^ÕÌâ◊O.1
™êfig∞r HÍj‡~ü ™œO^Œ~åºxH˜ Jq∞`« =ÚQÆ∞úÅ~Ú#ѨÊ\˜H© J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ
=Å# PÜ«∞# JHõ¯_» Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ QÆ_»Ñ¨ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ѨO*ÏÉò ã¨O^Œi≈OKå
Å<Õ Pã¨H˜Î PÜ«∞#‰õΩ L#flѨÊ\˜H© x^èŒ∞Å H˘~°`« HÍ~°}OQÍ PÜ«∞# JHõ¯}∞‚Oz
|Ü«∞Å∞^Õ~°=Åã≤# JQÆ`«ºO U~°Ê_çOk. JHõ¯_» =∞Ǩ~åA ^•fi~å LѨ<庙êÅ#Ω
U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Å#∞H˘<åfl~°∞ ™êfig∞r. Jn [~°QÆÖË^Œ∞. ¿ãqÜ«∞~ü WzÛ# _»|∞ƒ
ã¨`«fi~°"Õ∞ Hõ~°yáÈ~ÚOk. Hõ#∞Hõ PÜ«∞# HÍj‡~ü #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
JHÀì|~ü 21= `Õn# [=¸‡ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. JHõ¯_» XHõ\ ˜ Ô~O_»∞
„Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞, K«~°ÛÅÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. JHõ¯}∞‚Oz q^Œ∞º`ü L`åÊ^ŒHõ
ˆHO„^•xH˜ "≥àÏ¡~°∞. [Åq^Œ∞º`«∞Î#∞ ZÖÏ L`«ÊuÎ KÕ™êÎ~À JHõ¯_» K«∂âß~°∞.

1. „|ǨχKåi ǨÏi„Ѩã¨#fl#∞ (™êfiq∞ q*Ï˝<å#O^Œ) =∞iH˘xfl „Ѩ^ÕâßʼnõΩ ™êfig∞r

`«=∞`ÀÉÏ@∞ fã¨∞‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» PÜ«∞#‰õΩ Ñ¨Ù~å`«# Hõ@ì_®Å∞, tÖÏÊÅ∞ K«∂Ñ≤OKå~°∞.
Ñ≤^ŒÑ¨ ÉËÅ∂~°∞Ö’ N~å=∞Hõ$+¨‚ ^Õ"åÅÜ«∂xH˜ #=¸<å ~°∂á⁄OkOK«=∞x P^ÕtOKå~°∞.
DÜ«∞# ~°∂á⁄OkOz# #=¸<åÖ’ H˘xfl =∂~°∞ÊÅ`À "≥Åã≤O^Õ ÉËÅ∂~°∞ =∞~î°OÖ’x <Õ\ ˜
N~å=∞Hõ$ëê‚ÅÜ«∞O. ǨÏi„Ѩã¨#fl ÉèíQÆ"å<£ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å „Ѩ`«ºHõΔ t+¨μº_»∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’
DÜ«∞# N~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°, N~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨#¡ ã¨~åfi^茺HõΔ Ñ¨^Œqx JÅOHõiOKå~°∞.
 ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ 97

™êOˆHuHÍaè=$kúÖ’ Jq∞`« Pã¨H˜ÎQÆÅ PÜ«∞##∞ [Åq^Œ∞º^Œ∞`åÊ^Œ# ZO`«QÍ<À

PHõ@∞ìH˘Ok. =∞Ǩ~åA „QÆO^ä•ÅÜ«∂xfl ‰õÄ_® ã¨O^Œi≈OKå~°∞.
`«^Œ∞Ѩi ™êfig∞r ѨO*ÏÉò#∞ ã¨O^Œi≈OKå~°∞. #=O|~ü 5= `Õn#
ÖÏǨϟ~ü KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. ™êO„Ѩ^•~ÚHõ ™êfiQÆ`À`«û=O `«~°∞"å`« <åˆQO„^Œ<å^ä£
ѨO*ÏÉòÖ’ QÆ∞áêÎ J<Õ =ºH˜Î WO\’¡ |㨠KÕâß~°∞. ÖÏǨϟ~üÖ’ =¸_»∞
=ÚYº"≥∞ÿ# „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞. "å\˜Ö’ '"Õ^•O`«—=∞<Õ
„Ѩã¨OQÆO ã¨∞„Ѩã≤^Œú"≥∞ÿ#k. D „Ѩã¨OQÆO q#fl f~°÷~å"£∞ WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl_»∞:
''POˆQ¡Ü«ÚÅ∞, ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ∞, „|Ǩχã¨=∂[ã¨∞÷Å∞, P~°ºã¨=∂[ã¨∞÷
ÅO@∂ Z=~°∞ D „Ѩã¨OQÆO q<åfl~À "åiH˜ Hõ#∞qѨC J~ÚO^Œ<Õ K≥áêÊe.
W@∞=O\˜ =∞Ǩq[Ü«∂xfl K«∂_»_»O JѨÓ~°fiO.——
L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅÖ’ P~°ºã¨=∂[ã¨∞÷Å∞ `«O_ÀѨ
`«O_®Å∞QÍ =zÛ áêÖÁæ<åfl~°∞. x*ÏxH˜ ™êfig∞r ѨO*ÏÉò‰õΩ "≥à◊¡_»OÖ’ XHõ
=ÚM’º^ÕÌâ◊O ‰õÄ_® LOk. ѨO*ÏÉòÖ’ P~°ºã¨=∂[ã¨∞÷ʼnõÄ, Ç≤ÏO^Œ∞=ÙʼnõÄ
=∞^茺 Jaè„áêÜ«∞ÉèË^•Å∞ `«Öˇ`åÎ~Ú. "å\˜x PÜ«∞# Ѩi+¨¯iOK«QÀ~å~°∞. HÍx
PÜ«∞# qâßÅ ÉèÏ=#Å#∞ Ô~O_»∞ ѨHΔÍÅ"å~°∂ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. Ô~O_»∞
ѨHΔÍÅ"å~°∂ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x =∂\Ï¡_®~°∞. nxx QÆ∞iOz f~°÷~å"£∞ WÖÏ
„"åã¨∞Î<åfl_»∞:
''™êfig∞r |Ç≤Ï~°OQÆ „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞. HÍx K«~åÛHÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’ÖÏ
PÜ«∞# "Õ∞^è•â◊H˜Î „Ѩã¨OQÍÅÖ’ Jaè=ºHõÎO HÍÖË^Œ<Õ K≥ѨCHÀ"åe. P~°ºã¨=∂[,
„|Ǩχã¨=∂[ <åÜ«∞‰õΩÅ`À PÜ«∞# =∂\Ï¡_»_»O q<åfl#∞. "åi „Ѩâ◊flʼnõΩ
™êfig∞r |^Œ∞Å∞ K≥Ñ≤Ê# f~°∞`≥#∞flÅ∞ J#∞Ѩ=∂#"≥∞ÿ#q. "åi `«`åÎ fiÅ#∂,
ÉèÏ=#Å#∂ =ÚHõ¯Å∞=ÚHõ¯Å∞QÍ peÛK≥O_®_ç "åix LH˜¯iaH˜¯i KÕâß~°∞. "å~°∞
|^Œ∞Å∞ K≥ѨÊ_®xH˜ Ug∞ q∞QÆÖË¡^Œ∞. HÍx XHõ q+¨Ü«∞O, ^•<À¡<Õ PÜ«∞#
"å^Œ<åѨ\ ˜=∞ „Ѩã¨∞Êù@=∞~ÚOk – "åi L^ÕfiQÍÅ#∞ QÍÜ«∞ѨiKÕ suÖ’ PÜ«∞#
XHõ¯@O>Ë XHõ¯ =∂@ ‰õÄ_® =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞. "åi ÉèÏ=#Å<Õ K≥Ñ≤Ê, ã¨fiÅÊ
=º=kèÖ’, "åi ÉèÏ=#ʼnõΩ Ñ¨\ ˜+¨ª"≥∞ÿ# „áêuѨkHõ H˘~°=_çO^Œx ã¨fiÜ«∞OQÍ
"åˆ~ JOwHõiOKÕ@@∞¡ KÕâß~°∞.——
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ „âß^ŒúHõ~°‡Å QÆ∞iOz# "å^Œ# `«ÖˇuÎOk. P~°ºã¨=∂[ã¨∞÷Å∞
D „âß^ŒúHõ~°‡Å#∞ JOwHõiOK«~°∞. Ç≤ÏO^Œ∞=ÙʼnõΩ Wk J`«ºO`« „Ѩ^è•#O. Hõ#∞Hõ
D „âß^ŒúHõ~°‡Å „áê^è•<åºxfl ZuÎK«∂Ñ≤, P~°ºã¨=∂[ã¨∞÷Å#∞ J}z"ÕÜ«∂Åx
98 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ HÀ~å~°∞. HÍx ™êfig∞r WÖÏO\˜ „H˘`«Î ã¨=∞㨺Å#∞ ã¨$+≤ìOK«

^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© |Ç≤Ï~°OQÆ „Ѩã¨OQÆOÖ’ „âß^ŒúHõ~°‡Å QÆ∞iOz
„Ѩ™êÎqOKå~°∞. ^•x P=â◊ºHõ`«#∞ J^Œ∞ƒù`«OQÍ qѨÙbHõiOKå~°∞. <å\˜
„Ѩã¨OQÆOÖ’ P~°ºã¨=∂[ã¨∞÷Å∞ J<Õ‰õΩÅ∞ áêÖÁæ<åfl~°∞. "å~°∞ ™êfig∞r Jaè„áêÜ«∂
Å#∞ JOwHõiOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. Hõ#∞Hõ PÜ«∞#`À q"å^•xH˜ ã≤^ŒúѨ_®¤~°∞. ^•xx
‰õÄ_® ™êfig∞r ã‘fiHõiOKå~°∞. "åiH˜ „âß^ŒúHõ~°‡Å Kåi„`«Hõ =ÚYº`åfixfl
qâ◊nHõiOKå~°∞.
`å`å¯eHõOQÍ<≥·<å Ô~O_»∞ ѨHΔÍÅ =∞^茺 "≥∞ÿ„fѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# XHõ ã¨`«ûO|O
^è•xfl ™êfig∞r HõeÊOKå~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë H˘#™êy# PÜ«∞# „Ѩã¨OQÆOÖ’ Ô~O_»∞
ѨHΔÍÅ"å~°∂ qiqQÍ áêÖÁæ#_»O nxx ã¨∂zã¨∞Î#flk.
™êfig∞rx ÖÏǨϟ~üÖ’ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ XHõ~ˆ =∞#O ÃÑ#· K«∂ã≤#
f~°÷~å"£∞ QÀ™êfiq∞. ÖÏǨϟ~üÖ’x XHõ HõàÏâßÅÖ’ QÆ}˜`«âߢã¨Î „á⁄ÃѶã¨~üQÍ
f~°÷~å"£∞ ѨxKÕâß_®Ü«∞#. ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ#∞ Z_»`≥QÆHõ qO@∂
=zÛ# PÜ«∞# XHõ ~ÀA `«=∞ WO\˜H˜ ™êfig∞r`Àáê@∞
QÆ∞_çfi<£ `«k`«~°∞Å#∞ ‰õÄ_® PǨfixOz qO^Œ∞ WKåÛ_»∞. P ~ÀA Éè’[<å
#O`«~°O ™êfig∞r, ''~å=Ú_»∞O_Õ KÀ@ HÍ=Ú_»∞ LO_»_»∞, ZHõ¯_» HÍ=Ú_»∞
LO\Ï_À JHõ¯_» ~å=Ú_»∞ LO_»_»∞——1 Jx „áê~°OÉèí=∞ÜÕ∞º Ç≤ÏOn w`åxfl
áê_®~°∞. ''PÜ«∞# QÍOcè~°º HõO~î°ã¨fi~°O JHõ¯_»∞#fl JO^Œi ǨÏ$^ŒÜ«∂Å#∂
ã¨∞u"≥∞`«ÎQÍ `åH˜, P w`å~å÷xfl =∞#ã¨∞ûÅ#∞ xOÑ≤"Õã≤Ok—— Jx f~°÷~å"£∞
„"åã¨∞Î<åfl~°∞.
™êfig∞r ZHõ¯_»‰õΩ "≥o¡<å „H˘`«ÎQÍ U^À XHõ\ ˜ <Õ~°∞ÛH˘<Õ J=HÍâßxfl
=∂„`«O *Ï~°q_»∞K«∞H˘<Õ"å~°∞ HÍ^Œ∞. f~°÷~å"£∞ `«# „QÆO^ä•ÅÜ«∂xfl ™êfig∞rH˜
K«∂Ñ≤OKå_»∞. ™êfig∞rx Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ìH˘#fl POQÆ¡ ~°K«~Ú`«ÅÖ’ XHõÔ~·#
"åÖòì q\ò"≥∞<£ 'ѨzÛHõ "≥ÚʼnõÅ∞— (Leaves of grass) J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl K«∂ã≤
^•xx K«^Œ=<å~°OaèOKå~°∞.
XHõ ~ÀA f~°÷~å"£∞, q∞„`«∞Å∞ ™êfig∞r`À ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ^•iÖ’
"å~°∞ H˘xfl |$O^•Å∞QÍ q_ç=_ç =∂\Ï¡_»∞H˘O@∂ #_»=™êQÍ~°∞. f~°÷~å"£∞

1. [Ǩ"£∞ ~å"£∞ =Ǩ"£∞ HÍ"£∞ #Ç‘Ï, [Ǩ"£∞ HÍ"£∞ =Ǩ"£∞ ~å"£∞ #Ç‘Ï II
 ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ 99

|$O^ŒO"å~°∞ P`«_ç`À, ''=∞Ǩ`«∞‡_»O>Ë Z=~°∞?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ

f~°~÷ å"£∞ WÖÏ ["åaKåÛ_»∞: ''XHõ =∞Ǩ`«∞‡_»∞ `«##∞ XHõ =ºH˜QÎ Í Ñ¨iQÆ}O˜ K«_∞» .
`å<Õ JO^ŒiÖ’#∂ L#fl@∞¡ ÉèÏq™êÎ_»∞. XHõ „áêO`«OÖ’x
'J@∞=O\˜ =ºH˜Î
<å QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞—
QÍe "Õ_≥H˜¯#ѨC_»∞ Jk `ÕeÔH· ÃÑ·H˜ áÈ`«∞Ok. JHõ¯_» U~°Ê_»¤
â◊¥<åºxfl xOѨ_®xH˜ „ѨHõ¯#∞#fl „áêO`åÅ QÍe JHõ¯_»‰õΩ
"åºÑ≤ã¨∞ÎOk. D q^èŒOQÍ JHõ¯_» XHõ L^Œº=∞O, ã¨∞u"≥∞`«Îx _ÀÅ#O
~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok. J^Õ q^èŒOQÍ XHõ =∞Ǩ`«∞‡_»∞ `«# rq`«O ^•fi~å ^Õâ◊OÖ’
XˆH ǨÏ$^ŒÜ«∞ ã¨ÊO^Œ##∞ HõeÊ™êÎ_»∞.—— Wk K≥|∞`«∞#flѨC_»∞ ™êfig∞r |$O^ŒO
"åix ^•\˜ "≥o¡Ok. ™êfig∞r HÍã¨Î Py D qÉèÏQÍxfl xt`«OQÍ q<åfl~°∞.
f~°÷~å"£∞ K≥Ñ≤Ê =ÚyOK«QÍ<Õ ™êfig∞r QÆOcè~°OQÍ WÖÏ <˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞:
''J@∞=O\˜ =ºH˜ÎQÍ LO_Õ"å~°∞ <å QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ~Ú# Ѩ~°=∞ǨÏO㨠~å=∞Hõ$+¨‚
^Õ=ÙÅ∞.——
™êfig∞r ÖÏǨϟ~ü #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞#flѨC_»∞ f~°÷~å"£∞ XHõ |OQÍ~°∞
KÕuQÆ_çÜ«∂~°O PÜ«∞#‰õΩ |ǨïHõiOKå_»∞. ^•xx ã‘fiHõiOz ™êfig∞r P`«}˜‚
K«∂ã≤ z~°∞#=Ùfi #"åfi~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ ^•xx f~°÷~å"£∞ *Ë|∞Ö’ LOz, ''=∞Ozk,
q∞„`«=∂! D QÆ_çÜ«∂~åxfl <Õ#∞ WHõ¯_» D *Ë|∞Ö’<Õ ^èŒi™êÎ#∞—— J<åfl~°∞.
W^ŒO`å [~°∞QÆ∞`«∞#flѨC_»∞, ''XHõ =∞Ǩ`«∞‡_»∞ JO^ŒiÖ’#∂ `å<Õ L#fl@∞¡QÍ
^Œi≈™êÎ_»∞—— Jx `«# "åºMϺ<åxfl WѨC_»∞ ™êfig∞r x~°∂Ñ≤OK«_»O |Ǩïâß
f~°÷~å"£∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ `Àz=ÙO_»=K«∞Û! D f~°÷~å"Õ∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ ã¨O™ê~°O
`«ºlOz ™êfiq∞ ~å=∞f~°÷ ¿Ñi@ „ѨѨOK« MϺuQÍOKå_»∞.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r XHõ Ѷ¨ÖÏ<å =ºH˜Îx ZO`«QÍ<À âߡѶ≤∞OKå~°∞. Jk qx
XHõ =ºH˜Î, ''HÍx ™êfig∞r, P`«_»∞ q∞=∞‡efl Q“~°qOK«_»O
'##∞fl
Q“~°qOKåÖÏ?—
ÖË^Õ!—— J<åfl_»∞. ''ZO^Œ∞‰õΩ? XHõ~°∞ ã¨[˚#∞_»"åfiÅO>Ë
ѨHõΔOÖ’ ##∞fl Q“~°qOKåÖÏ Uq∞\˜?—— Jx `«HõΔ}"Õ∞
™êfig∞r ["åaKåÛ~°∞. J_çy# =ºH˜Î J"åHõ¯Ü«∂º_»∞.
ÖÏǨϟ~ü ~ÀAÅ L`ÕÎ[O ™êfig∞r P~ÀQͺxfl HÍã¨Î „‰õΩOQÆnã≤Ok.
L|ƒã¨O, =∞^èŒ∞"Õ∞ǨʼnõΩ =¸„`«Ñ≤O_®Å ~°∞QƇ`« ‰õÄ_® [`«Hõ\ ˜ìOk. `«=∞
PÜ«Úã¨∞û `«‰õΩ¯=x ™êfig∞rH˜ `≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. P q+¨Ü«∞O
H˘xfl HõÅ`«Å∞
JѨC_»Ñ¨C_»∞ PÜ«∞# „Ѩ™êÎqOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. „Ѩã¨∞Î`« ~°∞QƇ`«Å∞
PÜ«∞##∞ n~å…Ö’K«#ʼnõΩ QÆ∞iKÕâß~Ú. ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° HÍoHÍÅÜ«∞ „Ѩ"Õâßxfl
100 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

PÜ«∞#‰õΩ x~åHõiOKå~°∞. D ã≤÷uÖ’ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ [Ü«∞Ou =∞Ǩϟ`«û"åxfl

ZHõ¯_» [iÑ≤OKåÅ<Õ „ѨQÍ_è» zO`«# XHõ "≥·Ñ¨Ù PÜ«∞##∞ ã¨`«=∞`«Ñ¨~°∞ã¨∞Î#flk.
PÜ«∞# q^ÕâßÅ #∞O_ç JѨiq∞`«OQÍ ^èŒ#O `≥zÛ=ÙO\Ï~°x ÉèÏqOz# ã¨fi^Õ
â◊ã¨∞÷Å∞, PÜ«∞# HÍ~åºK«~°}‰õΩ K«O^•e=fi_®xH˜ ã¨OHÀzOK«_»O ‰õÄ_® PÜ«∞#
HõÅ`«Å‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿO^Œ<Õ K≥ѨCHÀ"åe. `å#∞ D Ö’HõO #∞O_ç x¢+¨¯q∞OKÕ
֒Ѩ٠QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅHõO@∂ XHõ âßâ◊fi`« ã¨÷ÖÏxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Å<Õ L^ÕÌâ◊O
PÜ«∞# =∞#ã¨∞û#∞ P„Hõq∞OK«™êyOk. W@∞=O\˜ J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ =Å# `«=∞
Ü«∂„`«Å#∞ H˘#™êyOK«‰õΩO_® uiy "≥o¡áÈ"åÅx x~°‚~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
Hõ#∞Hõ WO`«‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠J#∞H˘#fl J<ÕHõ „Ѩܫ∂}ÏÅ#∞ ~°^Œ∞Ì KÕã¨∞H˘x
ÖÏǨϟ~ü #∞O_ç ™êfig∞r _≥„Ǩ_»∂<£ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» „Ѩã¨OQÍÅ∞ Ug KÕÜ«∞
^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«=∞`À L#fl q∞„`«∞ʼnõÄ,
_≥„Ǩ_»∂<£Ö’
t+¨μºÅ‰õÄ N~å=∂#∞AÅ „|Ǩχã¨∂„`« ÉèÏëêºhfl, ™êOYº
`«`«Î fiO QÆ∞iOp `«~°QÆ`«∞Å∞ [iáê~°∞. WHõ¯_» =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞ Ü«∂„`« ѨÓ~°ÎÜÕ∞º
^•HÍ D `«~°QÆ`«∞Å∞ H˘#™êQÍ~Ú. D Ü«∂„`«Ö’ PÜ«∞#`À HõÅã≤ "≥o¡#
JK«∞º`å#O^Œ`À ™êOYº `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«=∞x ™êfig∞r K≥áêÊ~°∞.
JK«∞º`å#O^Œ `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#flѨC_»∞ ™êfig∞r „ѨHõ¯<Õ ‰õÄ~°∞Ûx,
JK«∞º`å#O^Œ `˘„@∞Ѩ_ç#ѨC_»∞ `å"Õ∞ qѨÙbHõiOKÕ"å~°∞. ''™êfig∞r Q˘Ñ¨Ê
ѨO_ç`«∞_»∞. âߢ™êÎÅ∞ PÜ«∞#‰õΩ Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHõO. „|Ǩχã¨∂„`åʼnõΩ â◊OHõ~°∞Å
ÉèÏ+¨ºO, ~å=∂#∞AÅ NÉèÏ+¨ºO, =∞^è•fiKå~°∞ºÅ ÉèÏ+¨ºO ™êOQÀáêOQÆOQÍ
J^茺ܫ∞#O KÕã≤# =ºH˜Î PÜ«∞#. N=Ö¡ÉèÏKå~°∞ºÅ J#∞ÉèÏëêºxfl J^茺ܫ∞#O
KÕÜ«∞É’`«∞#fl@∞¡ K≥áêÊ~°∞, ™êOYº Ü≥∂QÍ^Œ∞Ö’¡ PÜ«∞#‰õΩ K«Hõ¯x Jaèx"Õâ◊O
LOk. w`«‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ PÜ«∞<Õ XHõ ÉèÏ+¨ºHõ~°Î J#_»O
Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞—— Jx „"åã¨∞Î<åfl_»∞ f~°÷~å"£∞.
qHÀìiÜ«∂ =∞Ǩ~å}˜ =„*’`«û=OÖ’ áêÖÁæx ÅO_»<£ #∞O_ç ã¨fi^ÕâßxH˜
uiy =KåÛ_»∞ MË„f =∞Ǩ~åA. PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ ™êfig∞r P`«∞~°`«
K≥O^•~°∞. Hõ#∞Hõ _≥„Ǩ_»∂<£ #∞O_ç PÜ«∞#, PÜ«∞#
'=∂`«$ÉèÏ+¨Ö’
ã¨∞ÎuOK«O_ç— |$O^Œ=¸ #=O|~ü 26= `Õn# |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. ^•iÖ’
_èçb¡Ö’ #@Hõ$+¨‚ J<Õ =ºH˜Î WO\’¡ =ÚO^Œ∞ |㨠KÕâß~°∞. D
#@Hõ$+¨‚ ™êfig∞r Ѩi„"å[Hõ rq`«OÖ’ Ǩτ`åãπ Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’ WO`«‰õΩ
„H˜`«"Õ∞ PÜ«∞#‰õΩ Ñ¨iK«Ü«∞ã¨∞÷_»Ü«∂º_»∞. ™êfig∞r „Ѩ^äŒ=∞ t+¨μº_≥·# â◊~°â◊ÛO„^Œ
QÆ∞áêÎ`À D`«_»∞ ѨiK«Ü«∞ ÉèÏQƺO á⁄O^•_»∞.
 ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ 101

#@Hõ$+¨‚ XHõ ~ÀA ™êfig∞r`À, ''<Õ#∞ x~°O`«~°O ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªã¨∞Î

<åfl#∞. QÆ`« P~°∞ <≥ÅÅ∞QÍ J<ÕHõ „H˜Ü«∞Å∂, QÍÜ«∞„f [Ѩ=¸, ã¨O^蕺=O^Œ
#=¸ KÕã¨∞Î<åfl#∞. HÍx WO`«^•HÍ ZÖÏO\˜ *’ºu^Œ~°≈#=¸ ÅaèOK«ÖË^Œ∞——
J<åfl_»∞ "åáÈ`«∂! JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''h‰õΩ `≥eÜ«∞x ÉèÏ+¨Ö’ =∞O„`ÀKåÛ~°}
KÕÜ«∞_»O Hõ<åfl h =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ „áêi÷OK«∞. PÜ«∞# PÅH˜™êÎ_»∞——
J<åfl~°∞. P`«_çH˜ QÍÜ«∞„f =∞O„`« JO`«~å~å÷xfl ™êfig∞r qѨÙbHõiOKå~°∞.
™êfig∞r PàÏfi~ü‰õΩ "≥à◊¡QÍ<Õ JHõ¯_» PÜ«∞#‰õΩ „|Ǩχ~°^äŒO Ѩ\Ïì~°∞. MË„f
=∞Ǩ~åA P HÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’ áêÖÁæ#ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’
PàÏfi~üÖ’
™êfiQÆ`À`«û=O "≥·Éèí"À¿Ñ`«OQÍ [iyOk. P ~ÀA W^Õ
ã¨÷ÖÏÅÖ’, KÕ`« ze¡QÆ=fi ÖˉõΩO_® ã¨<åflºã≤QÍ ~å=_»O
™êfig∞r =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^ŒeOk. PÜ«∞# Un =∞~°záÈÖË^Œ∞, „H˘`«Î =∂~°∞ÊÅ`À
PÜ«∞# Lá⁄ÊOyáÈÖË^Œ∞. PÜ«∞<å, PÜ«∞#Ö’x ã¨<åflºã‘ K≥‰õΩ¯K≥^Œ~°‰õΩO_® J>Ë¡
L<åfl~°∞. `«=∞‰õΩ P<å_»∞ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã≤#, `«=∞`À "≥∞Åy# J<Õ‰õΩÅ#∞ P [#
ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ ™êfig∞r K«∂_»HõáÈÖË^Œ∞. ™êfiQÆ`«Ñ¨Ù f~°∞`≥#∞flÅ∞ "Õ\ ˜h
Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_®, ''~å=∞¿ãflÇ≤Ï, ~å=∞¿ãflÇ≤Ï WHõ¯_»‰õΩ ~å—— Jx áê`« q∞„`«∞_»
~Ú# ã¨<åflºã≤h, `«=∞ ѨiK«Ü«∞ã¨∞÷Å~Ú# "åih ZÅ∞ÔQuÎ Ñ≤eKå~°∞.
PàÏfi~üÖ’ J<Õ‰õΩÅ∞ ™êfig∞rx `«=∞ `«=∞ Wà◊¡‰õΩ PǨfixOKå~°∞† qO^Œ∞
U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∞QÀ~å~°∞. HÍx ™êfig∞r `å"Õ∞ =™êÎ=∞x, JHõ¯_çH˜ =zÛ K«áêf
u#QÀi#@∞¡ XHõ =ºH˜ÎH˜ Hõ|∞~°∞ ѨOÑ≤OKå~°∞. PHõe`À
QÆ∞_çÃãÖ’
qO^Œ∞ Éè’[#O
JÅ=∞\˜Oz#ѨC_»∞, `«# â◊HΘ "Õ∞~°‰Ωõ K«áêfÅ∞ ÃÑ\˜ì ѨÙ}ºO
ã¨=Úáêi˚OK«∞H˘#fl =ºHÎ̃ P =$^Œ∞ú~åÅ∞. ™êfig∞r ѨOÑ≤Oz#
Hõ|∞~°∞ JO^ŒQÍ P =$^Œ∞ú~åÅ∞ #=∞‡ÖËHõáÈ~ÚOk. ™êfig∞r, PÜ«∞#
|$O^ŒO"å~°∞ "≥o¡#ѨC_»∞ PÜ«∞# Z_»ÉÏ@∞‰õΩ P"≥∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞O „^ŒqOz
áÈ~ÚOk. QÆ^Œæ^Œ ã¨fi~°OÖ’, ''~å <åÜ«∞<å! ZO`À KÕÜ«∂Å<Õ L`åûǨÏO LOk.
HÍh <Õ<À ¿Ñ^Œ~åex. qO^Œ∞‰õΩ ZHõ¯_çH˜ áÈQÆÅ#∞?—— JO@∂ `«#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ
KÕã≤# =∂=¸Å∞ K«áêfÅ#∞ ™êfig∞rH˜, |$O^ŒO"åiH˜ ÃÑ\˜ìOk. P =∂=¸Å∞
PǨ~åxfl ™êfig∞r ZO`À W+ì̈OQÍ u<åfl~°∞. `«=∞`À =zÛ# "åi`À, ''K«∂_»O_ç,
ZO`«\ ˜ ÉèíH˜Î! UO =∂`«$ǨÏ$^ŒÜ«∞O! ã¨fiǨϙêÎÅ`À D =$^Œ∞ú~åÅ∞ KÕã≤ =∞#
H˜zÛ# D K«áêfÅ∞ ™êufiHõ"≥∞ÿ#q!—— J<åfl~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ P WO\’¡ L#fl"åi ^ŒQÆæ~°,
=$^Œ∞ú~åeH˜ `≥eÜ«∞‰õΩO_®, H˘O`« ÃÑ·Hõq∞zÛ ™êfig∞r "≥o§áÈÜ«∂~°∞.
102 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

PàÏfi~üÖ’ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_çÑ≤, *ˇ·Ñ¨Ó~ü "≥o¡# ™êfig∞r JHõ¯_»

MË„f =∞Ǩ~åA Éèí=Ou <˘Hõ^•<À¡ |㨠KÕâß~°∞. JHõ¯_»∞#fl KÀ@∞¡ „Ѩu XHõ¯\©
~å[„áê™ê^ŒOÖ’
™êfig∞rH˜ áê`«~ÀAÅ#∞ *Ï˝Ñ¨HõO KÕâß~Ú. Ѩi„"å[‰õΩxQÍ
=zÛ#ѨC_»∞ W^Õ ~å[„áê™ê^ŒOÖ’ =O@"å_»∞ Jx+¨ìOQÍ
<åÅ∞QÆ∞ K«áêfÅ∞ =_ç¤OKå_»∞. <Õ_»∞, ''=∞Ǩ~åA ǨÏOã¨`«∂eHÍ`«ÅÊOÖ’
Ѩ_»∞H˘O@∞<åfl#∞. <å‰õΩ ¿ã=ÅOkOK«_®xH˜ KÕ`«∞Å∞ *’_çOK«∞H˘x Ѩx"åà◊√¡
HÍK«∞H˘x xÅ|_ç L<åfl~°∞. UO `Õ_®! x["Õ∞ – '=∞x+≤ JO`«ã¨∞Î<Õ „Ѩ[Å∞
P~åkèã¨∞Î<åfl~°∞, P`«_ç â◊s~å<Àfl, P`«‡<À HÍ^Œ∞—1—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.
*ˇ·Ñ¨Ó~ü #∞O_ç ^•^•Ñ¨Ù 90 "≥∞ÿà◊√¡ Z_®iÖ’ Ѩܫ∞xOz MË„f KÕ~°∞HÀ"åe.
H˘O^Œ~°∞ QÆ∞„~åÅ g∞^Œ, H˘O^Œ~°∞ XO>ˇÅ g∞^Œ, =∞iH˘O^Œ~°∞ ѨšH©ÅÖ’#∞
Ѩܫ∞xOKå~°∞. [#ã¨OKå~°"≥∂, K≥@∞ìKÕ=∞Ö’ Ug `å~°ã¨Ñ¨_»x, Hõ#∞K«∂ѨÙ"Õ∞~°
^•HÍ Wã¨∞Hõ =∂„`«"Õ∞ HÍ#=KÕÛ „Ѩܫ∂}O Jk. ™êfig∞r ~å=_»O =Å# ^•i
á⁄_»=Ù<å Hõ^äŒÅ∞, ã¨OѶ¨∞@#Å∞ K≥|∞`«∂ JO^Œih LÖÏ¡ã¨Ñ¨iKå~°∞. ^•iÖ’
L#fl 㨄`åÅÖ’ ™êfig∞r, |$O^ŒO"å~°∞ |ã¨KÕã≤, q„âßOu fã¨∞HÀ=_®xH˜
=∞Ǩ~åA U~åÊ@∞¡ KÕ~ÚOKå_»∞. JHõ¯_» ™êfig∞r "Õ^•O`« `«~°QÆ`«∞Å∞
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. D „Ѩܫ∂}OÖ’ ^•iÖ’ XHõ KÀ@ XHõ „¿Ñ`å`«‡#∞ K«∂ã≤#@∞¡
™êfig∞r P `«~°∞"å`« `≥eáê~°∞.
MË„fH˜ 12 "≥∞ÿà◊√¡ =ÚO^Õ =∞Ǩ~åE, =Úh¬ [QÀ‡Ç¨Ï<£ÖÏÖò ™êfig∞rH˜
Ѷ¨∞#OQÍ ™êfiQÆ`«q∞zÛ `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. H˘O_» g∞^Œ xi‡`«=∞~Ú# JO^Œ"≥∞ÿ#
Éèí=OuÖ’ ™êfig∞rH˜ |㨠U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. MË„fÖ’#∂ ™êfig∞r XHõ\ ˜ Ô~O_»∞
„Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞. Z_®i Ѩܫ∞#O ™êfig∞r P~ÀQͺxfl H˘O`« „‰õΩOQÆnã≤Ok.
[Å∞|∞, [fi~°O`À PÜ«∞# ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞.
MË„fÖ’ H˘xfl ~ÀAÅ∞ =∞Ǩ~åA`À QÆ_»Ñ≤ 1898 [#=i PY~°∞#
™êfig∞r HõÅHõ`åÎ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. PÜ«∞# ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Ü«∂„`«Å∂, *ÏQÆ$`«O QÍqOKÕ
„Ѩã¨OQÍÅ∞ ã¨=∂ѨÎ=∞~Ú<å~Ú.


1. J=™ê÷ ѨÓ[º`Õ ~å[<£ # â◊s~°"£∞ â◊si}"£∞ I
 hÖÏO|~° =∞~î°OÖ’
áêâßÛ`«º^ÕâßÅÖ’ q[Ü«∞ ^Œ∞O^Œ∞aè „"≥∂yOKå~°<À, "Õ^Œ"Õ^•O`åÅ∞
PÜ«∞#‰õΩ Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHõ=∞<À, <Õ#∞ g∞ ™êfig∞rH˜ „Ѩ}Ï=∂ÅiÊO
K«_»O ÖË^Œ∞. ¿Ñ^ŒÅ HÀã¨=¸, Ñ‘_ç`«∞Å JO^Œi HÀã¨=¸ „^ŒqOz
`«Å¡_çe¡áÈ`«∞#fl PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl K«∂¿ã <Õ#∞ „Ѩ}q∞Å∞¡
`«∞<åfl#∞.
ó ys+πK«O„^Œ Ѷ¨∞’+π

áêâßÛ`«ºO #∞Oz 1897 Ѷ≤„|=iÖ’ HõÅHõ`åΉõΩ uiy =KåÛHõ =∞m¡ áêâßÛ`«º

^ÕâßʼnõΩ 1899 E<£ 20= `Õn# |Ü«∞Å∞^Õˆ~ =~°‰õΩ ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_Õà◊√¡
™êfig∞r HõÅHõ`åÎÖ’<Õ LO_çáÈÜ«∂~°∞. D HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’
ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ
tHõΔ}
~Ô O_»∞ Ü«∂„`«Å∞ KÕâß~°∞. JÖ’‡~å "≥Ú^ŒÖ#·ˇ KÀ@¡‰Ωõ "≥Ú^Œ\ ˜
Ü«∂„`« ѨÓiÎKÕã¨∞H˘x, 1898 [#=i =∂™êO`«OÖ’
HõÅHõ`åΉõΩ uiy =KåÛ~°∞. "Õ∞ 11= `Õn ^•HÍ HõÅHõ`åÎÖ’<Õ LO_çáÈÜ«∂~°∞.
D ~ÀAÅ#∞ ^•^•Ñ¨Ù PÜ«∞# =∞~î°OÖ’<Õ QÆ_çáê~°x K≥ѨCHÀ"åe. ~åÉ’ÜÕ∞
`«~O° ã¨<åflºã¨∞Å#∞ ~°∂á⁄OkOK«_O» Ö’ PÜ«∞# ZO`À „â◊^úŒ =Ç≤ÏOKå~°∞. "åi`À
Z‰õΩ¯= HÍÅO QÆ_çáê~°∞. w`«, LѨx+¨`«∞ÎÅ∞, K«i„`«, q*Ï˝#âߢã¨ÎO ÖÏO\˜
`«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. „Ѩâ’fl`«Î~åÅ HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ "åiH˜ „áÈ`åûǨÏO
HõeÊOz, LѨ<庙êÅ∞ "åiKÕ WÑ≤ÊOKå~°∞.
WO`«Ö’ ™êfig∞r MϺu ^Õâ◊=∞O`«\Ï "åºÑ≤OK«_»O`À PÜ«∞# ^Œ~°≈<å~°÷O
J<Õ‰õΩÅ∞ ~å™êQÍ~°∞. âßâ◊fi`«=∞~Ú# =∞~î°O ™ê÷Ñ≤OK«_»OÖ’ ‰õÄ_® PÜ«∞# „â◊^Œú
=Ç≤ÏOK«=Åã≤ =zÛOk. JO`ÕQÍHõ, ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ "å~åO`«Ñ¨Ù ã¨=∂"ÕâßÖ’¡
áêÖÁæ<åfl~°∞. J^茺ܫ∞#O KÕâß~°∞, ÖËYÅ∞ „"åâß~°∞, n~°…HÍeHõ ^蕺<åÅÖ’
=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. N~å=∞Hõ$+¨‚ Éèí‰õΩÎÅ Wà◊¡#∞ áê=#O KÕã≤ "åi Ü≥∂QƈHΔ=∂Å∞
qKåiOKå~°∞.

103
104 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

„j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅÖ’ XHõ~°∞ #=QÀáêÖò Ѷ¨∞’+π. ~å=∞Hõ$+¨‚

ѨÓ~üÖ’ rqOz# P`«_»∂, P`«_ç ÉèÏ~°ºÜ≥ÿ∞# x™êÎi}© QÆ∞~°∞^Õ=ÙŠѨ@¡
1
'™ê÷ѨHÍÜ«∞ K«— JѨiq∞`« ÉèíH˜Î„ѨѨ`«∞ÎÅ∞ K≥e¡OKå~°∞. W^ŒÌ~°∂ `«=∞ WO\’¡
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ q„QÆǨxfl „Ѩu+≤ªOz P~åkèOKåÅx JaèÅ
+≤OKå~°∞. ™êfig∞rÜÕ∞ „Ѩu+≤ª¿ãÎ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ JHõ¯_» H˘Å∞"≥· LO_»_»O `«^䌺=∞x
qâ◊fiã≤Oz# P ^ŒOѨ`«∞Å∞ ™êfig∞r`À `«=∞ PHÍOHõΔ#∞ =ºHõÎO KÕâß~°∞. ™êfig∞r
=∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ JO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOKå~°∞.
1898 Ѷ≤„|=i 6= `Õn L^ŒÜ«∞O =∞~î°O #∞Oz `«H˜¯# ã¨<åflºã¨∞Å`À
=¸_»∞ Ѩ_»=ÅÖ’ ™êfig∞r ~å=∞Hõ$+¨‚ѨÓ~ü‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞,
`«ÅáêQÍ ^èŒiOz# PÜ«∞# áê^Œ~°HõΔÅ∞ ^èŒiOK«ÖË^Œ∞. "≥∞_»Ö’ HÀÖò "å~Ú^•ºxfl
„"ÕÖÏ_»nã¨∞H˘x, Éèí[# KÕã¨∂Î JO^Œ~°∂ "≥àÏ¡~°∞. ''¿Ñ^Œ „ÉÏǨχ}˜ X_çÖ’ „áêˆH
ÉèíQÆ"å<£ #∞=Ùfi Z=i"À? Ö’HÍxfl *’ºu~°‡Ü«∞O QÍqOKÕ L^•`«∞Î_® #∞=Ùfi
Z=i"À?—— J<Õ „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz# ã¨∞„Ѩã≤^Œú áê@#∞ áê_»∞H˘O@∂ "å~°∞
áÈ`«∞#fl ^Œ$âߺxfl „Ѩ[Å∞ ^•i á⁄_»=Ù<å QÆ∞OѨÙÅ∞ Hõ\ ˜ì K«∂_»™êQÍ~°∞. ''Ö’Hõ
„Ѩã≤^Œ∞ú_≥·# ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ DÜ«∞<Õ<å!—— J#fl Pâ◊Û~°ºO "åi =ÚMÏÅÖ’
^Àº`«Hõ=∞~ÚOk.
JO^Œ~°∂ #=QÀáêÖò Ѷ¨∞’+π WO\˜x KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. ѨÓ*Ï=∞Ok~°O
JO^ŒOQÍ JÅOHõiOѨ|_çOk† QÆK«∞Û K«Å∞=~åà◊¡`À `åѨ_»O KÕÜ«∞|_çOk.
JHõ¯_» HÍã¨Î Z`«Î~Ú# Ñ‘~î°O g∞^Œ Ñ≤OQÍ}©`À ~°∂á⁄OkOK«|_ç# „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
q„QÆǨÏO J=∞iÛ LOKå~°∞. QÆkÖ’x U~åÊ@∂¡, ™êfig∞r ™êxfl^茺=¸ JHõ¯_»
J^Œ∞ƒù`«=∞~Ú# P^蕺u‡Hõ "å`å=~°}Ïxfl HõeÊOKå~Ú. ™êfig∞r JHõ¯_»‰õΩ
"≥à◊¡QÍ<Õ, x™êÎi}˜ PÜ«∞#‰õΩ „Ѩ}q∞e¡, ''U^À =∂ â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ KÕâßO. QÆ∞~°∞^Õ=Ù
Å#∞ g∞ˆ~ WHõ¯_» H˘Å∞=Ùnˆ~ÖÏ KÕÜ«∂e—— Jx q#„=∞OQÍ J_çyOk. JO^Œ∞‰õΩ
™êfig∞r, ''J=∂‡! g∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∂ ã¨i, PÜ«∞# 14 `«~åÅ∂ ã¨i, WÖÏO\˜
K«Å∞=~åà◊√¡ Ѩ~°z# WO\’¡ x=ã≤Oz LO_»ÖË^Œ∞. Ju ™ê=∂#º"≥∞ÿ# QÆ∞_çÃãÖ’
Ju x~å_»O|~°∞Å∞QÍ<Õ PÜ«∞# rqOKå~°∞. g∞ÖÏO\˜ x~°‡Å =∞#ã¨∞¯Å ¿ã=#∞
ã‘fiHõiOz, WHõ¯_» H˘Å∞=Ùn~°‰õΩO_® =∞Ô~Hõ¯_» H˘Å∞=Ùn~°`å~°∞?—— J<åfl~°∞.

1. #=QÀáêÖò Ѷ¨∞’+π, x™êÎi}© Ѷ¨∞’+π ^ŒOѨ`«∞Å rq`« z„`«}Å#∞ '^≥·=O`À

ã¨Ç¨Ïr=#O–2—Ö’ K«∂_»=K«∞Û.
 hÖÏO|~° =∞~î°OÖ’ 105

Ñ≤^ŒÑ¨ qÉèí∂u JÅ^Œ∞H˘x ѨÓ*Ïi Pã¨#OÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞

JHõ¯_» H˘Å∞=Ùn~°=∞x ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ „áêi÷OKå~°∞. PÜ«∞# t+¨μº_»~Ú#
„ѨHÍâß#O^Œ ã¨=Úz`« =∞O„`åÅ∞ LK«ÛiOz ѨÓ[ x~°fiiÎOKå_»∞. <Õ_»∞
„j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å P~å^èŒ<åw`«OQÍ Jxfl KÀ\Ï¡ áê~åÜ«∞}O KÕ¿ã ã¨∞Îu <å_»∞
™êfig∞r ^蕺#O #∞O_ç PÜ«∞# =ÚY`«ó "≥Å∞=_çOk:
FO ™ê÷ѨHÍÜ«∞ K« ^èŒ~°‡ã¨º ã¨~°fi ^èŒ~°‡ ã¨fi~°∂Ñ≤}Ë I
J=`å~° =iëêªÜ«∞ ~å=∞Hõ$ëê‚Ü«∞ `Õ #=∞ó II
– ''(ã¨`«º) Ü«ÚQÆ^èŒ~å‡xfl ™ê÷Ñ≤Oz# "å~°∂, =¸sÎÉèíqOz# ã¨=∞ã¨Î
^èŒ~å‡Å~Ú# "å~°∂, J=`å~åÅÖ’ =i+¨μªÖˇ·# "å~°∂ J~Ú# „j~å=∞Hõ$+¨‚ ^Õ"å
g∞‰õΩ „Ѩ}Ï=∂Å∞.——
=∞~î°"åã¨∞ʼnõΩ ™êfig∞r WzÛ# tHõΔ}Ö’ „Ѩã¨OQÆO KÕÜ«∞_»O XHõ\ ˜.
`«H˜¯# =∞~î°"åã¨∞Å =ÚO^Œ∞ „Ѩã¨OyOKåe. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ t+¨μºÅ∂ WO^Œ∞‰õΩ
q∞#Ǩ~ÚOѨ٠HÍ~°∞. D Ѩ^ŒúuÖ’ XHõ ~ÀA ã¨∞É’^è•#O^Œ
'Éèí∂HõOѨO HõeyOz#—
„Ѩã¨OQÆO
„Ѩã¨OyOK« =Åã≤ =zÛOk. PÜ«∞# WO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOK«
ÖË^Œ∞. Z<Àfl ‰õΩO\˜™ê‰õΩÅ∞ K≥áêÊ_»∞. HÍx Ug ™êfig∞r
=ÚO^Œ∞ ѨxKÕÜ«∞ÖË^Œ∞. „Ѩã¨OyOKÕ f~åÅx ™êfig∞r x+¨¯~°¬QÍ K≥¿ÑÊâß~°∞.
M’MÏ1 =∞ǨÏ~å*ò „Ѩã¨OQÆO PÅH˜OK«_®xH˜ JO^Œ~°∂ ã¨=∂"Õâ◊=∞Ü«∂º~°∞.
JO^Œ~°∂ P`«∞~°`«`À Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞Î#fl „Ѩã¨OQÆ ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#flO HÍ™êyOk.
ã¨∞É’^è•#O^Œ WHõ qkè ÖËHõ ÖËKå_»∞. WOHÍ =∂\Ï¡_» <å~°OaèOK«ÖË^Œ∞. WO`«Ö’
=∞~î°O HõOÑ≤OK«™êyOk. |Ü«∞@ K≥@∞¡ ‰õÄHõ\ ˜"Õà◊¡`À ã¨Ç¨ XiyáÈ~Ú <ÕÅ
g∞^Œ „"åÅ∞`«∞#fl â◊|ÌO K≥=ÙÅ#∞ „|^ŒÌÅ∞ KÕÜ«∞™êyOk. Jk – 1898 E<£
12= `Õn =OQÆ^Õâ◊OÖ’ ã¨OÉèíqOz# ÉèíÜ«∞OHõ~° Éèí∂HõOѨO!
JO^Œ~°∂ |Ü«∞\‰õΩ Ñ¨~°∞ÔQuÎ "≥o¡ gkäÖ’ QÆ∞OѨÙQÍ xÅ|_®¤~°∞. x~°‡ÖÏ
#O^Œ =∂„`«O, x`«ºÑ¨Ó[ÅO^Œ∞H˘O@∞#fl QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ z`«Î~°∞=Ù#∂, PÜ«∞#
áê=# Jã≤÷HõÅ∞ ѨkÅѨ~°z# ÃÑ>ˇì#∂ KèåfH˜ ǨÏ`«∞ÎH˘x, ''*ˇ· „j~å=∞Hõ$+¨‚!——

1. =OQÆ ÉèÏ+¨Ö’ 'M’MÏ— JO>Ë tâ◊√=Ù Jx J~°÷O. ã¨∞É’^è•#O^Œ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ z#fl"å_»∞

HÍ=_»O =Å<å, Ñ≤Å¡Å =O\˜ HõÖÏ¡HõѨ@OÖËx x~å_»O|~° ã¨fiÉèÏq HÍ=_»O =Å<å JO^Œ~°∂
PÜ«∞##∞ JÖÏ ã¨OÉ’kèOKÕ"å~°∞.
106 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

JO@∂ JHõ¯_Õ xÅ|_çáÈÜ«∂_»∞. ''M’MÏ Éèí∂HõOѨO ã¨$+≤ìOKÕ@@∞¡ Hõ^•

„Ѩã¨OyOKå_»∞!—— Jx "åºMϺxã¨∂Î ™êfig∞r #=fi™êQÍ~°∞. JO^Œ~°∂ P #=Ùfi`À
[`« Hõeáê~°∞.
PÅO|*Ï~ü =∞~î°O JѨÊ\˜ˆH tkäÖÏ=ã¨÷‰õΩ kQÆ*Ïi Jxfl q^è•Å '^ŒÜ«∂ºÅ
H˘OѨ—QÍ ™ê~°÷Hõ <å=∞^èÕÜ«∞O á⁄OkOk. P WO\’¡ WHõÃÑ·# |㨠KÕÜ«∞_»O
hÖÏO|~° =∞~î°O
„Ѩ=∂^•xH˜ ^•ifã¨∞ÎO^Œ<Õ ã≤÷uH˜ D Éèí∂HõOѨO KèÕ^•xfl
HõeyOzOk. JO`ÕHÍ^Œ∞ âßâ◊fi`« =∞~î° x~å‡}ÏxÔH· JѨÊ\˜ˆH
ÉËÅ∂~°∞Ö’ ã¨÷ÅO H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤=Ù<åfl~°∞. P ã¨÷ÖÏxH˜ ã¨g∞ѨOÖ’ LO_»_»O
=∞~î° x~å‡} Ѩ#∞ʼnõΩ J#∞‰õÄÅOQÍ LO@∞O^Œ#fl HÍ~°}O =Å# =∞~îåxfl P
„áêO`åxH˜ =∂~åÛÅx xâ◊Û~ÚOKå~°∞. H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤# ã¨÷ÅO ã¨g∞ѨOÖ’x
hÖÏO|~° =ÚYs˚ WO\˜H˜ 1898 Ѷ≤„|=i 13= `Õn# `å`å¯eHõOQÍ =∞~îåxfl
=∂~åÛ~°∞. =∂`«$^Õq D WO\’¡ KåÖÏHÍÅO x=ã≤OKå~°∞† 'ѨOK«`«Ñ¨ã¨∞û—1 J<Õ
Hõ~îÀ~° „=`åxfl ‰õÄ_® WHõ¯_Õ J#∞+≤ªOKå~°∞. D ~°HõOQÍ D WÅ∞¡2 áê=#`åfixfl
ã¨O`«iOK«∞H˘Ok.
Ѷ≤„|=i 19= `Õn =∞Ǩt=~å„u Ѩ~°fik#O. ™êfig∞rH˜ Wk P#O^ŒO
W#∞=∞_çOz# ~ÀAQÍ Ñ¨i}q∞OzOk. ZO^Œ∞HõO>Ë J<ÕHõ „áêO`åÅ #∞O_ç
HÍ~åºK«~°} „ѨQÆu QÆ∞iOz# "å~°ÎÅ∞ PÜ«∞#‰õΩ JO^•~Ú. t"å#O^Œ NÅOHõ
#∞O_ç uiy =KåÛ~°∞. „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ k<å*òѨÓ~üÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞ ѨÙ#~å"åã¨
HÍ~åºÅ#∞ K«Hõ¯QÍ x~°fiiÎOz uiy =KåÛ~°∞. „|Ǩ‡#O^Œ <Õ`«$`«fiOÖ’ =∞~î°
x~°fiǨÏ}, HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ `«$Ñ≤ÎHõ~°OQÍ H˘#™êQÆ∞`«∂ =KåÛ~Ú. Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞
ʼnõÄ, „|ǨχKå~°∞ʼnõÄ `«∞sÜ«∂#O^Œ tHõΔ}xKÕÛ f~°∞`≥#∞flÅ∞ ã¨O`«$Ñ≤Î
HõeyOKå~Ú. Hõ#∞Hõ =∞Ǩt=~å„u =∞^蕺ǨÏflO z#fl ã¨=∂"Õâßxfl U~åÊ@∞KÕã≤,
™êfig∞r JO^Œih „Ѩâ◊Oã≤OKå~°∞.

1. S^Œ∞ JQÆ∞flÅ =∞^茺 ‰õÄ~°∞Ûx J#∞+≤ªOKÕ `«Ñ¨ã¨∞û#∞ 'ѨOK«`«Ñ¨ã¨∞û— JO\Ï~°∞. K«∞@∂ì

<åÅ∞QÆ∞ k‰õΩ¯ÅÖ’#∂ P~°∞ J_»∞QÆ∞Å #_»∞=∞, <åÅ∞QÆ∞ KÀ@¡ ÃÑ^ŒÌQÍ Jyflx ~°QÆ∞Å∞Û`å~°∞.
=∞O_çáÈÜÕ∞ ZO_»Ö’ P JQÆ∞flÅ =∞^茺 ‰õÄ~°∞Ûx, `«Å g∞^Œ HÍã¨∞Î#fl =∞O_»∞>ˇO_»#∞ S^Œ=
JyflQÍ ÉèÏqOz [Ѩ=¸, ^蕺#=¸, „áê~°÷<å KÕ™êÎ~°∞.
2. „Ѩã¨∞Î`«O D WÅ∞¡ ÉËÅ∂~°∞ =∞~î°O Jnè#OÖ’ LOk. =∂`«$^Õq x=ã≤Oz# QÆk
ѨÓ*Ï=∞Ok~°OQÍ LѨÜ≥∂yOѨ|_»∞`«∞#flk.
 hÖÏO|~° =∞~î°OÖ’ 107

HÍh P =∞Ǩt=~å„u Ѩ~°fik<å# Hõhã¨O XHõ¯~°∞ ‰õÄ_® LѨ"åã¨O

KÕÜ«∞HõáÈ=_»O ™êfig∞rH˜ KåÖÏ ÉÏ^èŒ HõeyOzOk. ~å„u Éè’[# ã¨=∞Ü«∞OÖ’
â◊√^•ú#O^Œ`À, ''#∞=Ùfi LѨ"åã¨O LO_»QÆÅ"å?—— Jx ™êfig∞r J_çQÍ~°∞.
''LO_»QÆÅ#∞—— J#QÍ<Õ, P`«}˜‚ LѨ"åã¨O KÕÜ«∞=∞<åfl~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© P`«_ç
P~ÀQƺ^Œ$ëêì º ѨO_»∞¡ =∂„`«O ѨÙK«∞ÛHÀ=_®xH˜ J#∞=∞uOKå~°∞.
Ѷ≤„|=i 22= `Õn „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å [Ü«∞Oux XH˜O`« qaè#flOQÍ ™êfig∞r
[iÑ≤OKåÅ#∞H˘<åfl~°∞. Jk, JO@~åx`«# x~°∂‡Å#Ö’ XHõ „Ѩܫ∞`«flO! ''=∞<À
<≥·[O #∞O_ç L^ŒƒùqOz# QÆ∞}ÏʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ „ÉÏǨχ},
JO@~åx`«#
x~°∂‡Å#Ö’
HõΔ„uÜ«∞, "≥·â◊º, â◊¥„^Œ∞ŠѨ#∞Å∞ =sæHõiOѨ|_®¤~Ú.——1
„Ѩ^äŒ=∞ „Ѩܫ∞`«flO zO`«<åje „ÉÏǨχ}∞_»∞, HÍ~°ºje HõΔ„uÜ«Ú_»∞, P~°˚<å
Ѩ~°∞_»∞ "≥·â◊√º_»∞, P[˝Å∞ áê\˜OKÕ"å_»∞ â◊¥„^Œ∞_»∞. ã¨=∂[
=º=ã¨÷ X_»∞^˘_»∞‰õΩÅ∞ ÖˉõΩO_® ™êѶ‘QÍ ™êQÆ_®xH˜ ÃÑ· <åÅ∞QÆ∞ =~åæÅ "åi
ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO J`«º=ã¨~°O. D =º=ã¨÷Ö’ =ºH˜ÎQÆ`« =∞x+≤ <≥·["Õ∞ ѨiQÆ}#
„H˜OkH˜ =ã¨∞ÎOk. ѨÙ@∞ìHõ`À „ÉÏǨχ}∞xH˜ [x‡Oz# "å_»∞ „ÉÏǨχ}∞_»∞,
â◊¥„^Œ∞xH˜ [x‡Oz#"å_»∞ â◊¥„^Œ∞_»∞ HÍ_»∞. „ÉÏǨχ}∞xH˜ [x‡Oz#"å_»∞ P
J~°›`« ֒ѨO =Å# â◊¥„^Œ∞_≥· LO_»=K«∞Û. J^Õ q^èŒOQÍ â◊¥„^Œ∞xH˜ [x‡Oz#
"å_»∞ `«# J~°›`« HÍ~°}OQÍ „ÉÏǨχ}∞_≥· ‰õÄ_® LO_»=K«∞Û.
D `å~°`«=∂ºÅ∞ ã¨=∂[ =º=ã¨÷ K«Hõ¯QÍ Ñ¨Ù~ÀQÆu QÍOK«_®xH˜ =∞#
ѨÓsfi‰õΩÅ∂, âß„™êÎÅ∂ K«∂Ñ≤# ^•i J=Ù`«∞Ok. HÍx HÍÅ „Ѩ"åǨÏOÖ’ H˘xfl
ÉèÏ=#Å∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_∞» `«∞#flq, H˘xfl ÉèÏ=#Å∞ =∞O^Œyã¨∞<Î åfl~Ú. =∞# ѨÓsfi‰õΩÅ
ã¨=∂[ =sæHõ~°} Ô~O_»= HÀ=‰õΩ K≥O^Œ∞`«∞Ok. ''=∞<À <≥·*ÏxH˜—— J#∞QÆ∞}OQÍ
=∞#∞+¨μÅ#∞ =sæHõiOK«_»O áÈ~Ú, ѨÙ@∞ìHõ ^•fi~å "åi J~°›`«Å∞ ѨiQÆ}#‰õΩ
=KåÛ~Ú. ™êfig∞r HÍÅOÖ’ D =sæHõ~°} ÉèÏ=# J@ì_»∞QÆ∞‰õΩ KÕ~°∞H˘Ok.
JO^Œ∞Hˆ , ''=∞# =∞`«O =O@ QÆkÖ’ „Ѩ"tÕ OzOk. =O@ ‰õΩO_» =∞# 'W+¨^ì =Õ `≥—·
"≥Åã≤Ok. '<Õ#∞ Ѩiâ◊√^Œ∞ú}˜‚, ##∞fl `åHõ‰õΩ— J<Õ Ñ¨Å∞‰õΩÖË =∞Ǩ"åHÍºÖˇ·
áÈÜ«∂~Ú. D ã≤÷`Õ =∞~˘Hõ â◊`å|Ì HÍÅO ™êy`Õ =∞#Ö’ „Ѩu =ºH©Î Ñ≤zÛ

1. „ÉÏǨχ} HõΔ„uÜ«∞ qâßO â◊¥„^•}ÏO K« Ѩ~°#ÎѨ I

Hõ~å‡}˜ „ѨqÉèíHÍÎx ã¨fiÉèÏ= „ѨÉèí"≥·~°∞æ}ˇÿó II
– ÉèíQÆ=næ`«, 18.41
108 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Pã¨∞Ѩ„uÖ’ KÕ~°=Åã≤ LO@∞Ok——1 JO@∂ ™êfig∞r P„QÆǨÏO`À =zOKå~°∞.

ˆH=ÅO =∂@Å`À PyáÈÜÕ∞ "≥·Yi HÍ^Œ∞ PÜ«∞#k. ^•xx ã¨O㨯iOѨ
™êǨÏã≤OKå~°∞.
JO^Œ∞HÀã¨O „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å [Ü«∞Ou =∞Ǩϟ`«û"åxfl ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞H˘
<åfl~°∞. „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅ∞ H˘O^Œi`À `«=∞ L^ÕÌâßxfl =ºHõÎO
KÕâß~°∞† „ÉÏǨχ}Ë`«~°∞ʼnõΩ P ~ÀA LѨg`«O ^èŒiOѨ*Ëã≤, QÍÜ«∞„f=∞O„`«O
LѨ^ÕtOz, „ÉÏǨχ}∞Å∞QÍ ~°∂á⁄OkOѨ|_»`å~°x `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. JO^Œ∞HÀã¨O
[Ü«∞Ou Ѩ~°fik<å# 50 =∞Ok =KåÛ~°∞. "å~°∞ QÆOQÆÖ’ ™êfl#=∂K«iOz,
„j~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ „"≥ÚH˜¯, LѨg`«O ^èŒiOKå~°∞. "åiH˜ QÍÜ«∞„f =∞O„`ÀѨ^Õâ◊O
KÕâß~°∞. x`«ºO #∂~°∞™ê~°¡~Ú<å P =∞O„`«O [Ñ≤OKåÅx ™êfig∞r K≥áêÊ~°∞.
JHõ¯_˘Hõ `«=∂ëê [iyOk. =zÛ#"åiH˜ â◊~°â◊ÛO„^Œ QÍÜ«∞„f=∞O„`«O
LѨ^ÕtOKå_»∞. ™êfig∞r Z~°∞Ѩ٠âßÅ∞"å HõѨCH˘x „ѨHõ¯<Õ xÅ|_ç ǨïHͯ`À
á⁄QÆ „`åQÆ∞`«∞<åfl~°∞. <å_»∞ LѨ^Õâ◊O á⁄Ok# "åiÖ’ XHõ~°~Ú# ǨÏiK«~°}ü
=∞e¡H± WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl_»∞: ''K«∂_»_®xH˜ PÜ«∞# á⁄QÆ „`åQÆ∞`«∞<åfl~°∞. HÍh
PÜ«∞# Hõà◊¡#∞ K«∂ã≤#ѨC_»∞ PÜ«∞# JO`«~°∞‡Y∞Öˇ· L#fl@∞¡ `≥eÜ«∞=zÛOk.
P`«‡Ö’ ã¨∞„Ѩu+≤ª`«∞Öˇ· P P#O^ŒOÖ’ Å~ÚOzáÈ`«∞<åfl~°∞. UO =∂\Ï¡_»‰õΩO_®
=∂Ö’ â◊H˜Îx „Ѩã¨iOѨ*Ëã¨∞Î<åfl~°x =∂‰õΩ J=QÆ`«=∞~ÚOk.——
„Hõ`∞« =Ù =Úyã≤Ok. JHõ¯_» LѨx+¨`∞« ÅÎ ∞, „jÉèÏ+¨ºO ÖÏO\˜ âߢãΨ „QÆO^ä•Å∞
XHõ =¢ã¨ÎO`À K«∞@ì|_ç L<åfl~Ú. ™êfig∞r "å\˜x fã≤, „Ѩu XHõ¯i `«Å g∞^Œ
P „QÆO^ä•Å#∞ `åH˜OKå~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨, ''<Õ\ ˜ #∞O_ç g∞‰õΩ "Õ^•^茺ܫ∞<åxH˜ J#∞[˝
xã¨∞<Î åfl#∞—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r ã¨fiÜ«∞OQÍ „Ѩu XHõ¯iH© LѨg`«O ^èiŒ OѨ*âË ß~°∞.
P<å\˜ ‰õΩÅ xÜ«∞=∂Å <ÕѨ^䌺OÖ’ K«∂ã≤#ѨC_»∞ D ã¨OѶ¨∞@# ™êǨϙÈ
¿Ñ`«"∞≥ #ÿ ™Èáê#OQÍ ¿Ñ~˘¯#_»OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕÇϨ =¸ ÖË^∞Œ . `å=Ú K≥ÑÊ≤ Ok
KÕã≤ K«∂Ñ≤OK«QÆÅ#x ™êfig∞r x~°∂Ñ≤Oz# XHõ ã¨OѶ¨∞@# Wk. HÍx Wk XHõ
P^Œ~°≈"≥∂, `«^Œ#O`«~°O J#∞ã¨iOѨ^Œy#^À HÍ^Œ∞.
LѨ#Ü«∞# HÍ~°º„Hõ=∞O =Úyã≤# `«~°∞"å`« =∞~î°OÖ’x ã¨<åflºã¨∞Å∞
™êfig∞rx Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xQÍ JÅOHõiOKå~°∞. â◊s~°=∞O`å qÉèí∂u ˆ~YÅ∞

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 61.

 hÖÏO|~° =∞~î°OÖ’ 109

JÅk<å~°∞. [\ÏE\Ïxfl, K≥=ÙʼnõΩ ‰õΩO_»ÖÏÅ#∞ ^èiŒ OѨ*âË ß~°∞. ~°∞„^•Hõ=Δ ∂ÅÅ∞

"Õâß~°∞. Z_»=∞ KÕuÖ’ „uâ◊¥ÖÏxfl LOKå~°∞. D q^èŒOQÍ <å_»∞ ™êfig∞r ã¨r=
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xQÍ! t=ÙxQÍ HÍ#=KåÛ~°∞. ™êfig∞r 't"åOâ◊— =∞x ™êHΔÍ`«∞Î
„j~å=∞Hõ$+¨μ‚ÖË L^•…\ ˜Oz L<åfl~°∞. ''#∞=Ùfi t=Ù_çq, <Õ#∞
â◊H˜Îx—— Jx PÜ«∞# J<ÕHõ™ê~°∞¡ ™êfig∞r`À =zOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. ™êfig∞r ‰õÄ_®
z#fl`«#O #∞O_Õ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞x Ѩ@¡ JK«OK«Å ÉèíH˜Î HõeyLO_»_»O =∞#O
WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞ K«∂âßO. ™êfig∞r Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xQÍ Ñ¨^•‡ã¨#OÖ’ Pã‘#∞Öˇ·
L<åfl~°∞. PÜ«∞# J~°úxg∞e`« <Õ„`«∞Öˇ·<å~°∞. KÕ`« `«O|∂~å ѨÙK«∞ÛH˘x g∞@∞`«∂
„j~å=Úx QÆ∞iOz# XHõ áê@ áê_®~°∞. P `«~°∞"å`« J~°QÆO@ ¿ãѨ٠JHõ¯_»
„ѨQÍ_è» „ѨâßO`«`« ~å[ºO KÕãO≤ k. `«^#Œ O`«~O° ™êfig∞r q~°z`« 'ã¨$+≤—ì 1 w`åxfl
âß~°^•#O^Œ áê_®~°∞. P áê@‰õΩ ™êfig∞r ѨH±"å*ò2 "å~ÚOKå~°∞.
áê@Å∞ ѨÓ~°ÎÜ«∂ºHõ ™êfig∞r `«=∞ JÅOHÍ~åxfl `˘ÅyOz, „ѨHõ¯<Õ L#fl
ys+π‰õΩ ^èŒiOѨKÕâß~°∞. ''ys+π Éèˇ·~°"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»x QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ K≥ѨÊ_»O
Hõ^Œ∞Ì. Hõ#∞Hõ =∞#‰õÄ PÜ«∞#‰õÄ `å~°`«=∞ºO ÖË^Œ∞.——3 JO@∂, QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ
QÆ∞iOz U^Œ<åfl ys+π#∞ K≥ѨÊ=∞<åfl~°∞. ÉèíH˜Î`À ys+π ѨÙÅH˜OzáÈÜ«∂_»∞.
''HÍ~°∞}º"Õ∞ =¸sÎÉèíqOz# =∞# „ѨÉèí∞=Ù QÆ∞iOz UO K≥ѨÊQÆÅ#∞! <å ÖÏO\˜
J#~°∞›_»∞, <Õ_»∞ ѨÙh`«∞Å~Ú# g∞ „ѨHõ¯# ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl_»O>Ë Jk PÜ«∞#
J=^èŒ∞ÖË¡x J#∞„QÆǨÏO HÍHõ =∞ˆ~q∞\˜!—— J<åfl_»∞ ys+π.
<å_»∞ <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ ~åQÍ<Õ ™êfig∞r P#O^ŒO Hõ@ìÅ∞ `≥OK«∞H˘Ok.
=Ú+‘~åÉÏ^£Ö’ J<å^äŒ â◊~°}ÏÅÜ«∞O x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl JYO_®#O^Œ ‰õÄ_®
=zÛ=Ù<åfl~°∞.
<å\˜ HÍ~°º„Hõ=∞O "≥·Éèí=OQÍ [iyOk. ™êfig∞r „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz
„H˘`«ÎQÍ ~°zOz#, ''YO_»# Éèí=|#ú#....—— J<Õ w`«O ™êÜ«∞O„`«O P~°u
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÍ#O KÕâß~°∞.4 ™êfig∞r áê_»_»O QÆ∞iOz t"å#O^Œ WÖÏ
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 415.
2. =∞$^ŒOQÆO ÖÏO\˜ ã¨Ow`« "å^ŒºO.
3. Éèˇ·~°=ÙÅ∞ ÔH·ÖÏã¨OÖ’ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x ¿ãqOKÕ XHõ =~°æO"å~°∞. "åiÖ’ XHõi JOâ◊QÍ
ys+π [x‡OKå_»x „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞.
4. D w`«O (ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 422–23) „Ѩã¨∞Î`«O ~å=∞Hõ$+¨‚
=∞~îåÅxflO\˜Ö’ ™êÜ«∞O„`«O P~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÍ#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞.

S9
110 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

„"åã¨∞<Î åfl~°∞: ''D P~°u w`åxfl ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ ~°zOK«_O» `À áê@∞ ~åQÍxfl
‰õÄ_® PÜ«∞<Õ ã¨fi~°HõÅÊ# KÕâß~°∞. ™êÜ«∞O„`«O P~°u ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ =∞$^ŒOQÆO
"å~Úã¨∂Î, PÜ«∞# D w`åxfl Éèí‰õΩÎÅ`À HõÅã≤, "≥∞ÿ=∞~°z
P~°u
w`«O
áê_Õ"å~°∞. PǨ, ZO`«\ ˜ J^Œ∞ƒù`«=∞~Ú# ^Œ$â◊ºO Jk!
ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl ^ÀK«∞H˘<Õ PÜ«∞# HõO~î°ã¨fi~°=¸, áê@ ÅÜ«∞
HõÅQÆÅã≤ JHõ¯_» XHõ „H˘`«Î k=ºÖ’HÍ<Õfl ~°∂á⁄Okã¨∞ÎOk!——
Ѷ≤„|=i 27= `Õn Pk"å~°O „j~å=∞Hõ$+¨‚ [Ü«∞Ou. ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’
`«=∞‰õΩ J#∞=∞u x~åHõiOK«_»O =Å# =∞~î°O xq∞`«ÎO ÉËÅ∂~°∞Ö’ H˘#∞QÀÅ∞
KÕã≤# ã¨÷ÅOÖ’ L`«û=O [iÑ≤OKåÅx ™êfig∞r xâ◊Û~ÚOK«∞
N~å=∞Hõ$+¨‚
[Ü«∞O`«∞º`«û=O H˘<åfl~°∞. HÍh J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ =Å# ã¨÷ÖÏxfl ™êfinè#O
KÕã¨∞HÀ=_»O ‰õΩ^Œ~°ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ ^•xH˜ „ѨHõ¯#∞#fl =∞~À
ã¨÷ÅOÖ’ L`«û=O [~°∞ѨÙH˘<åfl~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =zÛ# q∞ãπ
=ÚÅ¡~ü, q∞Ãããπ ™ê~å, q∞ãπ "≥∞Q“¡_£, q∞ãπ <ÀɡÖòÅ∞ P L`«û=OÖ’ áêÖÁæ#_»O
qâı+¨O.
D áêâßÛ`«º ¢ã‘ÎÅÖ’ q∞ãπ <ÀɡÖò ~åHõ „áê^è•#ºO =Ç≤ÏOzOk. ™êfig∞r
ÉèÏ=#Å#∞ ã‘fiHõiOz, ÉèÏ~°fÜ«∞ ¢ã‘ÎÅ L^Œú~°} HÍ~åºxÔH· P"≥∞ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
=KåÛ~°∞. P"≥∞ `«# JaèÖÏ+¨#∞ =ºHõÎO KÕã≤#ѨC_»∞ ™êfig∞r,
'WOQÆ¡O_çzÛ# ''ÉèÏ~°`« ^ÕâßÉèí∞º^ŒÜ«∞ HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ h‰õΩ Q˘Ñ¨Ê Éèíq+¨º`«∞Î
=∞~À HÍ#∞Hõ—
LO^Œx <å H˜ÑC¨ _»∞ ^Œ$_è» #=∞‡HõO HõeyO^Œx h‰õΩ =∞#óã¨∂Êù
iÎQÍ K≥|∞`«∞<åfl#∞. HÍ=Åã≤Ok ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ HÍ^Œ∞, ¢ã‘Î. ÉèÏ~°fÜ«∞ [<À^Œú~°}ÔH·,
JO^Œ∞<å =ÚYºOQÍ ¢ã‘ÎÅÔH· HÍ=Åã≤Ok Ü«∞^ä•~°÷"≥∞ÿ# XHõ ã≤=Oy. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
WO`«=~°‰õΩ Q˘Ñ¨Ê ¢ã‘ÎÅ#∞ L^ŒƒùqOѨ*ËÜ«∞ÖË^Œ∞. W`«~° ^ÕâßÅ #∞O_ç "åix
J~°∞=Ù `≥K«∞ÛHÀ=Åã≤ LOk. h q^•º|∞^Œ∞úÅ∞, ÉèÏ=ã¨Oâ◊√kú, <≥·~°‡ÅºO, JYO_»
„¿Ñ=∂#∞~åQÍÅ∞, Ѩ@∞ì^ŒÅ, JxflO\˜Hõ<åfl =ÚYºOQÍ hÖ’x g~° (Caltic)
~°HõÎO x#∞fl =∂‰õΩ HÍ=Åã≤# =ºH˜ÎQÍ ~°∂á⁄Okã¨∞Î<åfl~Ú——1 Jx ™êfig∞r
ã¨fiÜ«∞OQÍ „"åâß~°∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨=∂[ Ѩiã≤÷u, HÍÅã≤÷u ÖÏO\˜q
`≥eÜ«∞*ˇÑ≤Ê, P"≥∞#∞ ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞ ‰õÄ_®. U HõëêìÅ∞ "å\˜e¡<å Z^Œ∞~˘¯O\Ï
#x P"≥∞ K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞, P"≥∞#∞ Ô~O_»∞ KÕ`«∞ÖÏ Kåz ™êfig∞r PǨfixOKå~°∞.
P q^èŒOQÍ <ÀɡÖò ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =zÛOk. P"≥∞ HõÅHõ`åÎ KÕ~°∞H˘#flѨC_»∞
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 167.
 hÖÏO|~° =∞~î°OÖ’ 111

P"≥∞‰õΩ ™êfiQÆ`O« ѨÅ∞Hõ_®xH˜ <ÒHõÖ’H˜ ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞rÜÕ∞ "≥àÏ¡~∞° . JѨÊ\˜Hˆ

=zÛ=Ù#fl ¢ã‘ÎÅ |$O^ŒOÖ’ <ÀɡÖò KÕiáÈ~ÚOk. "å~°∞ ÉËÅ∂~°∞Ö’ „H˘`«ÎQÍ
H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤# ã¨÷ÖÏxH˜ „ѨHõ¯# L#fl XHõ áê`« Éèí=<åxH˜ =∞~°=∞‡`«∞Å∞
KÕã¨∞H˘x JHõ¯_» x=ã≤OK«™êQÍ~°∞. `«~°∞"å`« `«H˜¯# ™êfig∞r áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞
„Ѩã¨OyOKå~°∞.
<ÀɡÖò `«=∞ HÍ~åºÅ‰õΩ NHÍ~°O K«∞@ì_®xH˜ =ÚO^Œ∞ =∂`«$=¸iÎ
„j âß~°^•^Õq Pjã¨∞ûÅ∞ P"≥∞ á⁄O^•Åx ™êfig∞r JaèÅ+≤OKå~°∞. Hõ#∞Hõ
=∂~üÛ 17= `Õn# áêâßÛ`«º ¢ã‘ÎÅ#∞ =∂`«$^Õq =^ŒÌ‰õΩ
=∂`«$^Õq
Pjã¨∞ûÅ HÀã¨O `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. =∂`«$^Õq "åix PáêºÜ«∞`å#∞~åQÍÅ`À
P^ŒiOz, "åix `«=∞ „ѨHõ¯# ‰õÄ~ÀÛɡ@∞ìH˘x, "åi`À
HõÅã≤ Éè’[#O KÕâß~°∞. ã¨<å`«# „ÉÏǨχ} ‰õΩ@∞O|OÖ’ [x‡Oz# =∂`«$^Õq,
''"Õ∞¡K«∞ÛùÅ∞—— Jx ѨiQÆ}˜OѨ|_ç# áêâßÛ`«º ¢ã‘ÎÅ#∞ ã‘fiHõiOK«_»O, `«=∞ HÍ~åº
K«~°} „áê~°OÉèí q[Ü«∞OQÍ ™êfig∞r ÉèÏqOKå~°∞. ''=∂`«$^Õq WHõ¯_» L<åfl~°∞.
S~Àáê ¢ã‘ÎÅ∞, J"≥∞iHõ<£ ¢ã‘ÎÅ∞ P"≥∞ ^Œ~°≈<åxÔH· "≥àÏ¡~°∞. U=∞#∞H˘<åfl=Ù? J=∞‡
JHõ¯_» "åi „ѨHõ¯# ‰õÄ~°∞Ûx Éèí∞lOKå~°∞! Wk J^Œ∞ƒù`«OQÍ ÖË^•?——1 Jx
~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ‰õΩ ™êfig∞r „"åâß~°∞.
=∂~üÛ 25= `Õn# q∞ãπ <ÀɡÖòH˜ „|ǨχK«~°º nHõΔ xKåÛ~°∞. P"≥∞#∞
ѨÓ*Ï=∞Ok~°OÖ’H˜ `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. nHõΔ‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# „Hõ`«∞=ÙÅ∞ PK«iO
Kå~°∞. P"≥∞‰õΩ '™È^Œi x"Õk`«— Jx <å=∞^èÕÜ«∞O WKåÛ~°∞.
™È^Œi
x"Õk`«
`«~°∞"å`« KÕ`«∞Ö’¡ ѨÙ=ÙfiÅ∞ fã¨∞H˘x JHõ¯_» L#fl |∞^Œ∞úx
q„QÆǨxH˜ P"≥∞#∞ ã¨=∞iÊOK«=∞<åfl~°∞. D q^èŒOQÍ P
HÍ~°º„Hõ=∞O =Úyã≤Ok. q∞ãπ =∂~°æÔ~\ò <ÀɡÖò HÍ™êÎ, '™È^Œi x"Õk`«—
(JiÊ`«"≥∞ÿ#k) J~ÚOk.
HÍx XHõ ã¨<åflºã≤x HÍ"åÅ<Õ Pã¨H˜Î x"Õk`«‰õΩ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. 1899
=∂~üÛÖ’ P"≥∞‰õΩ '<≥·+≤ªHõ „|ǨχKåi}˜— nHõΔ#∞ ™êfig∞r J#∞„QÆÇ≤ÏOKå~°∞. J~Ú#
ѨÊ\˜H© ã¨<åflºã¨ nHõΔx=fiÖË^Œ∞. U„ÃÑÖò <≥Å ™êfig∞r Jã¨fiã¨∞÷Öˇ· Ѩ_»Hõɡ\ ˜ì#ѨC_»∞
x"Õk`« PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ áÈ~Ú, ''™êfig∞r, ã¨<åflºã¨nHõΔ á⁄O^Œ_®xH˜ <å‰õΩ WOHÍ
UO J~°›`« LO_®e?—— Jx J_çyOk. ''#∞=Ùfi#fl ã≤u÷ Ö’<Õ LO>Ë KåÅ∞—— J<åfl~°∞

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 211.

112 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r. x"Õk`« z=i ^•HÍ <≥·+≤ªHõ „|ǨχKåi}˜QÍ<Õ rqOzOk. HÍÖÏO`«

~°OÖ’ J"≥∞iHÍÖ’ i\ò˚b "Õ∞#~üÖ’ q_çk KÕã≤=Ù#flѨC_»∞ x"Õk`«‰õÄ, ™ê~å‰õÄ
HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ WKåÛ~°∞ ™êfig∞r. "å\˜x x"Õk`« ^蕺# ã¨=∞Ü«∞OÖ’
^èŒiOKÕk. ™ê^è•~°}OQÍ P"≥∞ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# Ѩã¨∞ѨÙ~°OQÆ∞ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOKÕk.1
ѨÙ~°∞+¨μÅ HÀã¨O XHõ =∞~î°O <≥ÅH˘ÖÏÊÅx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘#fl>Ë¡ ¢ã‘ÎʼnõÄ
J^Õ f~°∞Ö’ XHõ =∞~î°O <≥ÅH˘ÖÏÊÅx ™êfig∞r JaèÅ+≤OKå~°∞. ѨÙ~°∞+¨μÅ
¢ã‘ÎÅ HÀã¨O
=∞~î°O ZÖÏ x~°fiÇ≤ÏOK«|_®Ö’, ^•x xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å∞
=∞~î°O ZÖÏ LO_®Ö’ q=iOz, ÅO_»<£ #∞O_ç „|Ǩ‡#O^Œ‰õΩ
™êfig∞r XHõ ÖËY „"åâß~°∞. ^•xÖ’, ''Q“s=∂, Ü≥∂w<£ =∂
„ѨÉèí$`«∞ʼnõΩ D L`«Î~°O K«∂Ñ≤Oz, "åi ^•fi~å ¢ã‘ÎʼnõΩ W@∞=O\˜ XHõ =∞~îåxfl
<≥ÅH˘ÅÊO_ç. Q“s – =∂#∞ XHõ ã¨O=`«û~°O ^•xH˜ J^茺‰õΔΩ~åeQÍ KÕÜ«∞O_ç.
`«~°∞"å`« ^•x ##∞ã¨iOz `«H˜¯# U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∞=K«∞Û. HÍx g∞Ö’ Z=~°∂
JHõ¯_»‰õΩ "≥à◊¡‰õÄ_»^Œ∞. `«=∞ Ѩ#∞ÅxflO\˜h ã¨fiÜ«∞OQÍ "åˆ~ x~°fiiÎOK«∞
H˘O\Ï~°∞—— Jx `«=∞ JaèÖÏ+¨#∞ =ºHõÎOKÕâß~°∞. ѨÙ~°∞+¨μÅ =∞~î°O „áê~°OaèOK«
_®xH˜ =Ú#∞¿Ñ ¢ã‘ÎÅ =∞~î°"Õ∞ ~°∂á⁄O^•Åx "≥Ú^Œ\’¡ ™êfig∞r `«ÅOK«HõáÈÖË^Œ∞.
''=ÚO^Œ∞QÍ =∂`«$^Õq HÀã¨O (N âß~°^•^Õq) =∞~î°O xi‡OKåe. "≥Ú^Œ@
=∂`«$^Õq, P"≥∞ ‰õΩ=∂Ô~ÎÖË, `«~°∞"å`Õ `«O„_ô, `«#Ü«ÚÅ∂ – J~°÷=∞=Ù`ÀO^•?——
Jx t"å#O^Œ‰õΩ ™êfig∞r „"åâß~°∞.
HÍh ™êfig∞r D „Ѩܫ∞`«flO JѨC_»∞ <≥~°"Õ~°ÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ J<ÕHõ
HÍ~°}ÏÅ∞ LO_»=K«∞Û. J~Ú#ѨÊ\˜H© =∂`«$^Õq ã¨xflÇ≤Ï`« ¿ã=‰õΩÅÖ’ XHõ~°∂,
„j~å=∞Hõ$+¨μ‚ÅKÕ Dâ◊fi~°HÀ\˜Ö’ XHõ~°∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_ç#"å~°∂ J~Ú#
Ü≥∂QÍ#O^Œ ÉèÏ=# XHõ =ÚYºHÍ~°}=∞~ÚOk. ™êfig∞r „Ѩ}ÏoHõÅ#∂, L`«∞ûHõ
`«#∂ „QÆÇ≤ÏOz# `«~°∞"å`« Ü≥∂QÍ#O^Œ PÜ«∞#`À WÖÏ K≥áêÊ_»∞: ''ã¨=∂*ÏxH˜
Uk „âıÜ«∞㨯~°=∞x #∞=Ùfi ÉèÏqã¨∞Î<åfl"À ^•xx xã¨ûOHÀK«OQÍ x~°fiiÎOK«∞.
HÍx ™È^Œ~å, ^ŒÜ«∞KÕã≤ =∂`«$^Õqx WѨC_»∞ „Ѩ*Ï rq`«OÖ’H˜ kOѨ=^Œ∞Ì.

1. `«q∞à◊ =∞ǨHõq ã¨∞„|Ǩχ}º ÉèÏ~°u, ™È^Œi x"Õk`«#∞ `«# QÆ∞~°∞=ÙQÍ ã¨∞ÎuOKå~°∞.

ÉèÏ~°`«^Õâ◊O HÀã¨O `«##∞ JOH˜`«O KÕã¨∞H˘x, Ѩ#∞Å#∞ KÕã≤# "åiÖ’ P"≥∞ JkfifÜ«Ú
~åÅ∞. D"≥∞ HÍ~åºÅ∞ ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ Ѩ#∞ʼnõΩ XHõ „H˘`«Î Ѩi=∂}Ïxfl HõeÊOKå~Ú. ¢ã‘Î
q^ŒºÔH· D"≥∞ ™ê÷Ñ≤Oz# áê~î°âßÅ <Õ\ ˜H© HõÅHõ`åÎÖ’ |Ǩïà◊ „áêK«∞~°ºO á⁄Ok=ÙOk.
 hÖÏO|~° =∞~î°OÖ’ 113

[#™ê=∂#ºO JkèHõOQÍ ~å™êy`Õ `«=∞ ^ÕǨÏO Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ xÅ|_»^Œx

QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ =zOK«_»O #∞=Ùfi =∞~°záÈ~Ú LO_»=Ù. =∂`«$^Õq q+¨Ü«∞OÖ’#∂
^•xx J>Ë¡ J#fi~ÚOK«∞HÀ=K«∞Û.—— Ü≥∂QÍ#O^Œ =∂\Ï¡_»_»O ѨÓiÎHÍQÍ<Õ
™êfig∞r z~°∞#=Ùfi`À, ''QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =K«<åÅ∞ [˝Ñ≤ÎH˜ `≥zÛ ã¨=Úz`« ã¨=∞Ü«∞OÖ’
q+¨Ü«∂xfl ã¨Ê+¨ìOKÕã≤, XHõ =∞O„uQÍ =º=ǨÏiOKå=Ù. <Õ#∞ =∂`«$^Õqx
W|ƒOkÃÑ@ì#∞. `«=∞ ã¨OHõÅÊO "Õ∞~°‰õΩ P"≥∞ Ѩ#∞Å∞ KÕ™êÎ~°∞QÍHõ! P"≥∞#∞
P^ÕtOK«_®xH˜ =∞#O Z=~°O? P"≥∞ Pjã¨∞ûÅ`À Hõ^• =∞# HÍ~åºK«~°} ™êQÆ∞
`«∞#flk! =∂`«$^Õq Pjã¨∞ûÅ â◊H˜Î <å‰õΩ `≥eÜ«∞Ok HÍ^Œ∞. Jk J^Œ∞ƒù`åÅ#∞
KÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞—— J<åfl~°∞.
D ã¨OѶ¨∞@# J#O`«~°O ¢ã‘ÎÅ =∞~î° =∞<Õ ÉèÏ=##∞ =∂`«$^Õq ã¨OHõÖÏÊ
xˆH =^Œe"Õâß~°∞.1
=∂~üÛ 29= `Õn# ™êfig∞r W^ŒÌ~°∞ Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ ã¨<åflºã¨nHõΔ Xã¨QÍ~°∞.
"å~°∞ ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^ä£ É’ãπ (ã¨∞ˆ~â◊fi~å#O^Œ), J[Üü∞ ǨÏi ɡ#s˚ (ã¨fi~°∂áê#O^Œ).
™êfig∞r P~ÀQƺO ÉÏQÍ H©Δ}˜OK«_»O QÆ=∞xOz PÜ«∞##∞
qt+¨ì"≥∞ÿ#
=∞Ǩ`«∞‡_»∞!
_®i˚eOQ∑‰õΩ "≥o¡ q„âßOu fã¨∞HÀ=∞x q[˝Ñ≤Î KÕâß~°∞.
PÜ«∞#‰õΩ JO`«QÍ W+¨ìO ÖËHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H©, =∞~î°"åã¨∞Å
PHÍOHõΔ „ѨHÍ~°O =∂~üÛ 30= `Õn# _®i˚eOQ∑ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» XHõ <≥Å
q„âßOu fã¨∞HÀ=_»O`À PÜ«∞# P~ÀQƺO ÉÏQÍ Ñ¨ÙOAH˘Ok.
HÍx, ''™êfig∞r L`åûǨÏOQÍ<Õ L<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ XHõ ~ÀA L^ŒÜ«∞O
PÜ«∞# „ѨQÍ_è» =∞ø#QÍOcè~åºÅ∞ ^•ÖÏÛ~°∞. P ~ÀA ѨÓiÎQÍ PÜ«∞# Ug∞
u#ÖË^Œ∞† Z=i`À#∂ =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞. _®Hõì~ü#∞ ~åqOKå~°∞. HÍx PÜ«∞# ‰õÄ_®
™êfig∞r ~°∞QƇ`«#∞ Hõ#∞Q˘#ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. `«Å#∞ `«ÅQÆ_» g∞^Œ PxOz ~À[O`å
PÜ«∞# J>Ë¡ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞. z=iH˜ „ѨâßO`«OQÍ WÖÏ J<åfl~°∞: '=∞#O
"åiH˜ ¿ã= KÕã≤ f~åe. ã¨=∞ã¨Î=¸ `≥QÆ#q∞‡<å Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞. u~°∞QÍ_»∞`«∂ K≥@¡
„H˜O^Œ x=ã≤OK«=Åã≤# ã¨<åflºã¨∞Å"Õ∞ Hõ^• =∞#O! "åi ¿ã=ÔH· ã¨=∞ã¨Î=¸
1. ™êfig∞r PHÍOHõΔ HÍÖÏO`«~O° Ö’ HÍ~°º~°∂ѨO ^•eÛOk. =∂`«$^Õq ¿Ñi@ ¢ãÅΑ HÀã¨O,
''N âß~°^• =∞~î°O, ~å=∞Hõ$+¨‚ – âß~°^• q∞+¨<£—— J<Õ ã¨Oã¨÷Å∞ 1954Ö’ ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O
"å~°∞ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. Wq ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~îåÅ suÖ’ ѨxKÕ™êÎ~Ú† ѨÓiÎQÍ ¢ã‘ÎÖË g\˜x x~°fiÇ≤Ï
ã¨∞Î<åfl~°∞. ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’x N âß~°^•=∞~îåxfl „Ѩ^è•# ˆHO„^ŒOQÍ fã¨∞H˘x, ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
Ö’#∂, q^ÕâßÅÖ’#∂ „Ѩã¨∞Î`«O J<ÕHõ âßYÅ`À Jq q~ålÅ∞¡`«∞<åfl~Ú.
114 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

`≥QÆ#q∞‡ K≥@¡ „H˜O^Õ x=ã≤^•ÌO.— JѨC_Õ ™êfig∞r =∞ø<åxH˜ HÍ~°}O J~°÷

=∞~ÚOk – HõÅHõ`åÎÖ’ ¿Ñ¡QÆ∞ "åºkè "åºÑ≤OK«™êyOk, J<Õ‰õΩÅ∞ P "åºkèH˜ |e
JÜ«∂º~°∞—— Jx „"åã¨∞Î<åfl~°∞ ™êfig∞r`À áê@∞ _®i˚eOQ∑ "≥o¡=Ù#fl JYO_®
#O^Œ. PÃÑ·# ™êfig∞r _®i˚eOQ∑Ö’ LO_»ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. J^Õ ™êfig∞r!
™êfig∞rx `«H˜¯# =∞Ǩ`«∞‡Å #∞O_ç qt+¨ìOQÍ Hõ#|~°KÕ "å\˜Ö’
=ÚYº"≥∞ÿ#k PÜ«∞# Jáê~° HÍ~°∞}ºO J#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. `À\˜
=∞#∞+¨μÅ HÀã¨O WO`«QÍ „^ŒqOzáÈÜÕ∞ =ºH˜Îx K«∂_»_»O J~°∞^Œ∞. c^Œ™ê^ŒÅ‰õΩ,
áê=∞~°∞ʼnõΩ, HõëêìÖ’¡ JÅ=∞\˜OzáÈÜÕ∞ "åiH˜ U^≥·<å ™êÜ«∞O KÕÜ«∂Åx
PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ«∞O `«Å¡_çe¡áÈÜÕ∞k. "åix `«ÅK«∞H˘x PÜ«∞# qÅÑ≤OKå~°∞.
D ~ÀAÅ∞ JO^Œ∞‰õΩ x^Œ~°≈#O.
™êfig∞r ¿Ñ^ŒÅ HÀã¨=¸, HõëêìÅ∞ J#∞ÉèíqOKÕ"åi HÀã¨=¸ `«Å¡_çÖÏ¡
~°O>Ë Jk HÍ~°∞}ºO HÍ~°}OQÍ HÍ^Œ∞. ™êfig∞r ã≤÷u ^•xHõ<åfl J`«∞º#fl`«
=∞~Ú#k. PÜ«∞# ã≤÷ux 'qâßfi`«‡ É’^èŒO— Jx JYO_®#O^Œ Jaè=i‚™êÎ~°∞.
JO>Ë ã¨=∞ã¨Î „áê}HÀ\© `å#<Õ ÉèÏqOKÕ – J`«∞º#fl`« ã≤÷u Jk. Hõ#∞Hõ Z=~°∞
^Œ∞ódOz<å Jk PÜ«∞##∞ `«Å¡_çÅ¡*Ëã¨∞ÎOk. P ^Œ∞óMÏÅ#∞ PÜ«∞# ã¨fiÜ«∞OQÍ
`«#"Õ#x J#∞Éèí∂`«O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. WO^Œ∞‰õΩ L^•Ç¨Ï~°}QÍ ÉËÅ∂~°∞ =∞~î°OÖ’
[iy# XHõ ã¨OѶ¨∞@# QÆ∞iOz q*Ï˝<å#O^Œ WÖÏ K≥|∞`«∞<åfl~°∞:
''ÉËÅ∂~°∞ =∞~î°OÖ’ XHõ ~ÀA ~å„u Ô~O_»∞ QÆO@Å~Ú=ÙO@∞Ok.
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r x„^Œ #∞Oz ÖËz =™ê~åÖ’ ѨKå~°∞¡ KÕÜ«∞™êQÍ~°∞. JѨC_»∞
<Õ#∞ PÜ«∞##∞ ã¨g∞Ñ≤Oz, 'Uq∞\˜ ™êfig∞r, x„^Œ Ѩ@ì_»O
JyflѨ~°fi`«
„Ѩ=∂^ŒO
ÖË^•?— Jx J_çQÍ#∞. JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#, 'WÖÏ K«∂_»∞
<åÜ«∞<å! =∞Oz x„^ŒÖ’<Õ L<åfl#∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ Z=~À
##∞fl Ѩ@∞ìH˘x „`Àã¨∞Î#fl@∞¡QÍ LO_»_»O`À, x„^Œ #∞Oz ÖËKå#∞. ZHõ¯_À U^À
„Ѩ=∂^ŒO ã¨OÉèíqOzOk, JO^Œ∞=Å# J<Õ‰õΩÅ∞ ^Œ∞ódã¨∞Î<åfl~°x JxÑ≤™ÈÎOk—
J<åfl~°∞. 'ZHõ¯_À U^À „Ѩ=∂^ŒO ã¨OÉèíqOzO^Œ@, DÜ«∞#‰õΩ x„^•ÉèíOQÆ=∞
~ÚO^Œ@! Wk ã¨OÉèí==∂!— Jx <å‰õΩ JxÑ≤OzOk. <åÖ’ <Õ<Õ #=Ùfi‰õΩ<åfl#∞.
HÍh Pâ◊Û~°ºO! =∞~åfl_»∞ "å~åÎѨ„uHõÖ’ k¢Q̓ùOu HõeyOKÕ "å~°Î "≥Å∞=_çOk–
''™êfig∞rH˜ x„^•ÉèíOQÆ=∞~Ú# J^Õ Ô~O_»∞ QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ѷ≤r
ã¨g∞ѨOÖ’x XHõ nqÖ’ JyflѨ~°fi`«O „|^ŒÌÅ=_»O`À J<Õ‰õΩÅ∞ =∞$u K≥O^•~°∞,
J<Õ‰õΩÅ∞ QÆ$ǨÅ∞ HÀÖÏÊÜ«∂~°∞, ZO`À #+¨ìO ã¨OÉèíqOzOk. "å~°Î K«kq <Õ#∞
 hÖÏO|~° =∞~î°OÖ’ 115

qã¨∞ÎáÈÜ«∂#∞. Éèí∂HõOѨO `≥e¿Ñ ѨiHõ~°O Hõ<åfl ™êfig∞r <å_ô=º=ã¨÷ x~°∞Ì+ì̈OQÍ

LOk! =∞x+≤ U ^Õâ◊OÖ’ ZHõ¯_À ^Œ∞óMÏÅ∞ J#∞ÉèíqOz#ѨÊ\˜H© Jk PÜ«∞#
<å_ô=º=ã¨÷#∞ ^ŒÇ≤ÏOz"Õã≤Ok!——
"Õ∞ 3= `Õn# ™êfig∞r HõÅHõ`åÎ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞ JѨC_»∞ HõÅHõ`åÎ
=∞~°}cèu`À QÆ_»¤Hõ@∞ì‰õΩáÈ~Ú LOk. „Ѩ[Å∞ `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ #QÆ~°O =^Œe
|Ü«∞@‰õΩ áÈ`«∞<åfl~°∞. HõÅHõ`åΉõΩ =zÛ# ~À*Ë "åºkè
¿Ñ¡QÆ∞ "åºÑ≤OK«‰õΩO_® ZÖÏ x~ÀkèOKåÖ’, W@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
x"å~°}
ÉèíQÆ=O`«∞x k=º<å=∂xfl LK«ÛiOK«_»O ZÖÏ „ѨÜ≥∂[#
HÍiQÍ LO@∞O^À#x XHõ Hõ~°Ñ¨„`«O ~°zOz ^•xx =OQÆ ÉèÏ+¨Ö’#∂, Ç≤ÏOn
Ö’#∂ =Ú„kOz „Ѩ[ʼnõΩ Ñ¨OzÃÑ@ì_®xH˜ ™êfig∞r U~åÊ@∞KÕâß~°∞. ¿Ñ¡QÆ∞
"åºkè „Ñ¨Hõ@# Ѩ„uHõ J#_»O Hõ<åfl nxx ™êfig∞r ǨÏ$^ŒÜ«∞ „ѨHõ@# Ѩ„uHõ
JO>Ë ã¨||∞QÍ LO@∞Ok:
HõÅHõ`åÎ ™È^Œ~°∞ÖÏ~å!
1. g∞~°∞ P#O^ŒOQÍ LO>Ë "Õ∞O ‰õÄ_® P#O^ŒOQÍ LO\ÏO, g∞~°∞
^Œ∞ód¿ãÎ "Õ∞=Ú ‰õÄ_® ^Œ∞ód™êÎO. ^Œ∞~°ƒù~°"≥∞ÿ# D HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ "Õ∞O g∞ HÀã¨O
Z_»`≥QƉõΩO_® „áêi÷ã¨∞Î<åflO† D JO@∞"åºkè ÉèíÜ«∞O #∞Oz g∞~°∞ q=ÚH˜Î
K≥O^Œ_®xˆH, q∞=∞‡efl D "åºkè #∞Oz HÍáê_»_®xˆH "Õ∞O XHõ ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ#
=∂~°æO QÆ∞iOz Ü≥∂zã¨∞Î<åflO.
2. „áê}ÏO`«Hõ "åºkè K«∂ã≤ cèu K≥Ok J„QƉõΩÅã¨∞÷Å∂, x=∞fl‰õΩÅã¨∞÷Å∂,
^èŒ#=O`«∞_»∂, ¿Ñ^Œ"å_»∂ JO@∂ ã¨~°∞fiÅ∂ #QÆ~°O =^Œe áêiáÈ`«∞<åfl~°∞. D
"åºkè =∞#‰õΩ x[OQÍ ã¨O„Hõq∞¿ãÎ g∞‰õΩ ¿ã=ÅOkOK«_»OÖ’#∂, â◊√„â◊¥+¨
KÕÜ«∞_»OÖ’#∂ "Õ∞O #tOz#ѨÊ\˜H© J^˘Hõ Q˘Ñ¨Ê =~°OQÍ ÉèÏq™êÎO. ZO^Œ∞
HõO>Ë g∞~°O^Œ~°∂ ÉèíQÆ=`«ûfi~°∂ѨÙÅ∞. PǨÏOHÍ~°O, =¸_è»#=∞‡HõO, J*Ï˝#O
HÍ~°}OQÍ q∞=∞‡efl =∞~À q^èŒOQÍ ÉèÏqOKÕ"å_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞xˆH „^ÀǨÏO
KÕã≤#"å_»=Ù`å_»∞. `«^•Ìfi~å =∞ǨáêáêxH˜ Ö’#=Ù`å_»∞. n<À¡ H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_®
ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞.
3. HÍ~°}~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# ÉèíÜ«∞O`À P~å@O K≥O^Œ=^ŒÌx q∞=∞‡efl q#„=∞OQÍ
"Õ_»∞H˘O@∞<åflO. ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ #=Ú‡HÀO_ç. ã¨=∞㨺#∞ ã¨OÉÏoOK«∞HÀ=_®xH˜
=∞Oz =∂~°æO Hõ#∞Q˘#_®xH˜ „ѨâßO`«OQÍ „Ѩܫ∞uflOK«O_ç. ÖËHõáÈ`Õ JÖÏ
HÍ~°º=∞QÆ∞flÅÜÕ∞º "åi`À ã¨Ç¨ÏHõiOK«O_ç.
116 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

4. ÉèíÜ«∞ "≥∞O^Œ∞‰õΩ? D "åºkè HÍ~°}OQÍ „Ѩ[ÅÖ’ `«ÖˇuÎ# ÉèíÜ«∂xH©

ZÖÏO\˜ x*ÏxH© P^è•~°=¸ ÖË^Œ∞. x[O K≥áêÊÅO>Ë ¿Ñ¡QÆ∞ "åºkè L^Œú $`«OQÍ
HõÅHõ`åÎÖ’ K≥ň~QÆÖË^Œ∞. ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨OHõÅÊ"Õ∞ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. „ѨÉèí∞`«fiO
=∞#‰õΩ KåÖÏ ã¨Ç¨Ü«∞HÍiQÍ LOk. Hõ#∞Hõ ÉèíÜ«∞ "≥∞O^Œ∞‰õΩ?
5. ~°O_ç. ÉèíQÆ=O`«∞x J#O`« HÍ~°∞}ºO Ѩ@¡ #=∞‡HõO LOK«∞H˘x, D
q∞^䕺 ÉèíÜ«∞xfl =^Œe"Õ^•ÌO. PÜ«∞# J#∞„QÆǨÏO =Å# D JO@∞"åºnè, ^•xx
QÆ∞iOz# ÉèíÜ«∞=¸ ã¨=∞ã≤áÈ`å~Ú QÍHõ!
6. i. WÅ∞¡, K«∞@∞ì„ѨHõ¯Å QÆ^Œ∞Å∞, =¢™êÎÅ∞, Ѩ~°∞ѨÙ, =Ú~°∞QÆ∞ HÍÅ∞=,
"≥Ú^ŒÖˇ·# JxflO\˜h â◊√„ÉèíOQÍ LOK«∞HÀO_ç.
ii. ‰õΩo¡#, xÅfi=ÙOz# PǨ~åxfl u#HõO_ç† `å*Ï áœ+≤ìHõ PǨ~åxfl
u#O_ç. ^Œ∞~°ƒÅ ^ÕǨxˆH "åºkè ã¨∞ÅÉèíOQÍ ã¨O„Hõq∞ã¨∞ÎOk.
iii. =∂#ã≤HõOQÍ ã¨^• L`åûǨÏOQÍ LO_»O_ç. U^À XHõ ~ÀA JO`å
=∞~°}˜OKÕ f~åe. =∞#ã¨∞ûÖ’ `«Öˇ`ÕÎ ÉèíÜ«∞O HÍ~°}OQÍ Ñ≤iH˜Ñ¨O^ŒÅ∞ D
=∞~°}ÉèíÜ«∂xfl Ѩ^ÕѨ^Õ J#∞Éèíqã¨∂Î ^Œ∞óMѨ_»∞`«∞O\Ï~°∞.
iv. 'ã¨<å‡~°æOÖ’ ^èŒ#O ã¨OáêkOK«x =ºH˜Î—x, Ѩ~°∞ʼnõΩ Ç¨x HõeyOKÕ
=ºH˜xÎ Z#fl_»∂ ÉèÜ í ∞« O =^ŒeáÈ^Œ∞. Hõ#∞Hõ =∞~°}ÉèÜ
í ∂« xfl =∞#O Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl
D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ W@∞=O\˜ „Ѩ=~°Î# #∞O_ç q_ç=_»^•O.
v. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’, g∞~°∞ QÆ$ǨÏã¨∞÷Öˇ· L#flѨÊ\˜H© HÀѨ HÍ=∂Å #∞O_ç
q_ç=_ç LO_»O_ç.
vi. =^ŒO`«∞Å#∞ MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞HõO_ç.

vii. POQÆ¡ „ѨÉèí∞`«fiO Z=ih x~°ƒOkèOz \©HÍÅ∞ "ÕÜ«∞^Œ∞. Z=~°∞

ã¨=∞‡u¿ãÎ "åiˆH \©HÍÅ∞ "Õ™êÎ~°∞.
viii. =∂ "≥·^ŒºâßÅÖ’ ~ÀQÆ∞ʼnõΩ „â◊^ŒúQÍ zH˜`«û KÕÜ«∞_®xH˜ â◊H˜Î=OK«#
ÖˉõΩO_® „Ѩܫ∞ufl™êÎO. =KÕÛ"åi =∞`«O, ‰õΩÅO, Ѷ¨∞’ëê Ѩ^Œúu "≥Ú^ŒÖˇ·#
Jxfl\˜h ѨiQÆ}˜Oz zH˜`«û JO^Œ*ËÜ«∞|_»∞`«∞Ok. ^èŒ#=O`«∞Å∞ ѨÖÏÜ«∞#O
z`«ÎyOK«h. "Õ∞O ¿Ñ^ŒÅO, Hõ#∞Hõ ¿Ñ^ŒÅ P"Õ^Œ# =∂‰õΩ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞.
xã¨ûǨÜ«ÚʼnõΩ UÔH·Hõ `À_»∞ [QÆ[˚#xÜÕ∞! 'ÉèíÜ«∞Ѩ_»HõO_ç, ÉèíÜ«∞Ѩ_»HõO_ç—
JO@∂ P"≥∞ =∞#‰õΩ JÉèíÜ«∞q∞ã¨∂Î#flk.
 hÖÏO|~° =∞~î°OÖ’ 117

7. ™È^Œ~å! h‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»_®xH˜ Z=~°∂ ÖËHõáÈ`Õ ÉËÅ∂~°∞ =∞~î°OÖ’

x=ã≤ã¨∂Î#fl ÉèíQÆ"å<£ „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ¿ã=‰õΩʼnõΩ `«HõΔ}O Hõ|∞~°∞ ѨOѨÙ. "Õ∞O
KÕÜ«∞QÆÅ ã¨Ç¨Ü«∞O "≥O@<Õ JOk™êÎO. [QÆ[˚#x J#∞„QÆǨÏO`À ^èŒ# ã¨Ç¨Ü«∞O
‰õÄ_® ™ê^茺"Õ∞.
QÆ=∞xHõ: JO@∞"åºkè ÉèíÜ«∂xfl áÈQ˘@ì_®xH˜ „Ѩu KÀ\Ï x`«ºO
™êÜ«∞O„`«O <å=∞ã¨OH©~°Î# KÕÜ«∞O_ç.
HΔÍ=∞x"å~°} HÍ~åºÅ#∞ ZÖÏ x~°fiÇ≤ÏOKåÖ’ K«iÛOKå~°∞. JѨC_»∞
™È^Œ~°∞ ã¨<åflºã≤ XHõ~°∞, ''™êfig∞r! g\˜HõO`å x^èŒ∞ʼnõΩ ZHõ¯_çH˜ áÈ`åO?—— Jx
J_çQÍ~°∞. Hõ} Δ O ‰õÄ_® `å`åû~°O KÕÜ∞« ‰õΩO_® ™êfig∞r ["åaKåÛ~°∞: ''ZO^Œ∞‰õΩ,
=∞~î°O HÀã¨O „Ѩã¨∞Î`«O H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤# ã¨÷ÖÏxfl Jq∞‡"Õ^•ÌO! =∞#O ã¨<åflº
ã¨∞ÅO. aèHΔÍ#flO ux K≥@¡ „H˜O^Œ x„kOK«_®xH˜ =∞#O ã≤^ŒúOQÍ LO_®e. J>Ë¡
Hõ^• =∞#O rqOKåO! =∞# Hõà◊¡ =ÚO^Œ∞ ^Œ∞~°=ã¨÷Ö’#∞#fl "ÕÖ=∞Ok ^Œ∞óMÏxfl
ÉÏѨ_®xH˜ D =∞~îåhfl, `«H˜¯# Pã≤Îáêã¨∞ÎÅ#∂ Jq∞‡"ÕÜ«∞_»O XHõ ÃÑ^ŒÌ ã¨OQÆ`å
Uq∞\˜?——
J^Œ$+¨ì=âß`«∂Î q+¨Ü«∞O JO`«^Œ∂~°O áÈÖË^Œ∞† J=ã¨~°"≥∞ÿ# ÃÑ·HõO
K«O^•Å ~°∂ѨOÖ’ ~å™êyOk. ™È^Œi x"Õk`«, ã¨^•#O^Œ, `«H˜¯# ã¨<åflºã¨∞Å∞,
Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ D HΔÍ=∞x"å~°} HÍ~°ºOÖ’ =Ú=∞‡~°OQÍ áêÖÁæ<åfl~°∞. D ã¨Ç¨ Ü«∞HÍ~°ºO
~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨<åflºã¨∞Å#∞, ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£#∞ „Ѩ[Å =∞#ã¨∞ûÖ’ =∞~À "≥∞@∞ì
ÃÑ·H˜ fã¨∞‰õΩáÈ~ÚO^Œ#_»O J`«∞ºH˜Î HÍ^Œ∞. ''g~°∞ É’kèOK«_»O`À PyáÈ=_»O
ÖË^Œ∞† „Ѩ[Å HõëêìÅÖ’ Ãã·`«O áêÅ∞ѨOK«∞H˘O@∞<åfl~°∞, ^Œ∞óYO ÉÏѨ_®xÔH·#
HÍ~åºÅÖ’ áêÖÁæO@∞<åfl~°∞—— J<Õ JOâßxfl „Ѩ[Å∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ™êQÍ~°∞.
HΔÍ=∞x"å~°} HÍ~åºÅ∂, ¿ã=Å∂ KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ „¿Ñ=∞, ™ê#∞Éèí∂uÜÕ∞
„áê^è•#ºO =Ç≤Ï™êÎÜ«∞x WHõ¯_» ™êfig∞r „ѨHõ@# Ѩ„`«O #∞Oz, HÍ~åºK«~°}
#∞Oz „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û. J^Õ q^èŒOQÍ W@∞=O\˜ Ѩ#∞ʼnõΩ
¿ã= KÕÜ«∞O_ç,
¿Ñ~°∞, MϺu =^Œ∞Ì ¿Ñ~°∞, MϺu PtOK«‰õÄ_»^Œx ™êfig∞r <˘H˜¯=Hͯ}˜OKÕ"å~°∞.
J@∞=O\˜ XHõ ã¨OѶ∞¨ @##∞ K«∂^•ÌO. ¿ã=–^è~Œ ‡° O ÉèÏ=##∞
ã‘fiHõiOz HÍ~åºK«~°} ~°∂ѨOÖ’ „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ J=∞Å∞Ѩ~°zOk JYO_®#O^Œ.
DÜ«∞# ã¨~å…pÖ’ W^Œ~Ì ∞° J<å^äŒ Ñ≤ÅÅ¡ `À ~å=∞Hõ$+¨‚ ¿ã"åã¨Oã¨#÷ ∞ „áê~°OaèOKå~°∞.
Hõ~°=Ù`À `«e¡`«O„_»∞Å#∞, ÉO^èŒ∞=ÙÅ#∞ HÀÖ’Ê~Ú# Ñ≤Å¡Å∞ "å~°∞. D HΔÍ=∞
x"å~°}ÔH· JYO_®#O^Œ JHõ¯_» ѨxKÕâß~°∞. PÜ«∞# JÅ∞á⁄O^Œx „â◊=∞‰õΩ
118 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

=¸Å=¸Å #∞O_ç ã¨Ç¨Ü«∞O ÅaèOzOk. „ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄ_® ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã≤Ok.

K≥<≥·fl Éèí‰õΩÎÅ #∞O_ç ÃÑ·HõO ã¨g∞HõiOz ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ ѨOÑ≤OKå~°∞. =∞ǨÉ’kè
™⁄Ãã·\ © É∫^Œú ^ÕâßÅÖ’ K«O^•Å∞ „áÈQÆ∞KÕã≤ K≥ѨCHÀ^ŒQÆæ "≥Ú`«ÎO JOkOzOk.
Ñ≤^ŒÑ¨ HΔÍ=∞ x"å~°} HÍ~°ºO QÆ∞iOz "å~°∞ KÕã≤# „ѨHõ@# Ѩ„uHõÖ’ Ü«∂=`«∞Î
HΔÍ=∞ x"å~°} HÍ~åºhfl =∞ǨÉ’kè ™⁄Ãã·\ © KÕã¨∂Î#fl@∞¡ „"åã¨∞H˘<åfl~°∞. Wk
JYO_®#O^Œ#∂, `«H˜¯#"åih ÉÏkèOzOk. nxx QÆ∞iOz ™êfig∞rH˜ ‰õÄ_®
„"åâß~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r „"åã≤# ["å|∞ ã¨Ç¨ Ü«∞ HÍ~åºÅ‰õΩ XHõ =∂~°^æ iŒ ≈QÍ
LO@∞O^Œ#_»OÖ’ ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞:
''ÃÑ·#∞#fl g∞~°∞, ¿Ñ~°∞ Z=iH˜ ~å"åÖÏ Jx ÃÑ#QÆ∞ÖÏ_»∞`«∂O_»QÍ ¿Ñ^Œ
„Ѩ[Å∞ PHõe`À JÅ=∞\˜Oz Kå==Åã≤O^Õ<å? P Ѷ¨∞#`«#∞ '=∞ǨÉ’kè—
fã¨∞H˘O>Ë fã¨∞HÀx=Ùfi. ¿Ñ^ŒÅ#∞ ÖÏÉèíO á⁄O^Œx=Ùfi. Ѩx ÉÏQÍ [iyáÈ=_»O
=∞Oz^Õ. Z‰õΩ¯= L`åûǨÏO`À Ѩx ™êyOK«∞.——1
zHÍQÀ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ#fl ^èŒ~°‡áêÅ∞_»∞ "Õ∞ 8= `Õn#
=∞~îåxH˜ =KåÛ~°∞. ™êfig∞rx ZO`«QÍ<À Jaè=∂xOz# =ºH˜Î P`«_»∞. P`«_»∞
^èŒ~°‡áêÅ∞x`À
=zÛ# ~ÀA# =~°¬O ‰õΩO_»áÈ`«QÍ ‰õΩ~°∞ã¨∂#Î flk. ™êfig∞r`À
=∂\Ï¡_ç# `«~°∞"å`« ^èŒ~°‡áêÅ∞_»∞, q∞Ãããπ ™ê~å#∞ K«∂_»
QÀ~å_»∞. ™êfig∞r P`«}˜‚ `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. "å# HÍ~°}OQÍ ^•~°O`å |∞~°^Œ
=∞Ü«∞OQÍ LOk. ZO`À „Ѩܫ∂ã¨HÀiÛ W^ŒÌ~°∂ "≥àÏ¡~°∞. XHõ™êi ^èŒ~°‡áêÅ∞x
HÍà◊√¡ |∞~°^ŒÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈÜ«∂~Ú. ™êfig∞r P`«_ç #_»∞O ѨÙK«∞ÛH˘x |Ü«∞\˜H˜
ÖÏQÍ~°∞. ™ê~å WÅ∞¡ KÕ~°∞HÀQÍ<Õ ^èŒ~°‡áêÅ∞_»∞ `«=∞ HÍà◊¡#∞ Hõ_»∞QÆ∞HÀÉ’Ü«∂_»∞.
™êfig∞r P`«_ç KÕu#∞O_ç h\˜áê„`« ÖÏH˘¯x, ''g∞~°∞ <å Jukä. <Õ<Õ P Ѩx
KÕÜ«∂e—— JO@∂ ã¨fiÜ«∞OQÍ `å"Õ∞ P`«_ç HÍà◊√¡ Hõ_»∞QÆ_®xH˜ ã≤^ŒúѨ_®¤~°∞.
^èŒ~°‡áêÅ∞_»∂, ™êfig∞r áêâßÛ`«º t+¨μº~åO„_»∂ JO^Œ∞‰õΩ ã¨¿ãq∞~å ã¨=∞‡uOK«
ÖË^Œ∞. PÜ«∞# =^ŒÌ #∞O_ç h\˜áê„`«#∞ fã¨∞H˘<åfl~°∞. ''™êfig∞r! WÖÏ J#∞HÀ=
_®xH˜ g∞ ÔHÖÏ =∞#㨯iOzOk? g∞ t+¨μº~åO„_»∞ K«∂ã¨∂ÎO_»QÍ g∞iÖÏ
„Ѩ=iÎOK«_»O ã¨||∞ HÍ^Œ∞—— J<åfl_»∞ ^èŒ~°‡áêÅ∞_»∞. ™êfig∞r q#„=∞`å, ã¨Éèíº`å
JO^Œih PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 160.

 hÖÏO|~° =∞~î°OÖ’ 119

ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛHÀ=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ ^èŒ~°‡áêÅ∞_»∞, ''™êfig∞r! áêmÉèÏ+¨

`«~°QÆ`«∞Å∞ „áê~°OaèOKåÅ#∞H˘O@∞<åfl#∞. g∞~°∞ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕ™êÎ~å?—— Jx
™êfig∞rx J_çQÍ_»∞. ''`«Ñ¨Ê‰õΩO_® – <Õ#∞ g∞ „Ѩ^äŒ=∞ q^•ºi÷x J=_»O
^•fi~å—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.


 JÖ’‡~åÖ’

™êfig∞r! ~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÖ’¡, q∞=∞‡efl J=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨μxQÍ [#O

ѨiQÆ}˜Oz#ѨC_»∞ g∞~°∞ XHõ q+¨Ü«∞O *Ï˝Ñ¨HõO LOK«∞HÀO_ç –
JÖÏ Ñ¨iQÆ}˜Oz# „Ѩ^äŒ=Ú_»∞ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_»<≥·# <Õ<Õ!
ó 㨢~åÊù*ò Ǩï¿ãû<£

¿Ñ¡QÆ∞ "åºkè f„=`« HÍã¨Î `«QÆ∞æ=ÚYO Ѩ\ ˜ì# `«~°∞"å`« ™êfig∞r =∞m¡ L`«Î~°
ÉèÏ~°`åxH©, HÍj‡~ü‰õÄ "≥à◊¡QÀ~å~°∞. JÖ’‡~åÖ’ x=ã≤ã¨∂Î#fl ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞
™êfig∞rx J<ÕHõ™ê~°∞¡ PǨfixOKå~°∞. 1898 "Õ∞ 6= `Õn#
=∞m¡
L`«Î~° ÉèÏ~°`«OÖ’ ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. D™êi PÜ«∞#`Àáê@∞ XHõ ÃÑ^ŒÌ
|$O^ŒOQÍ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞, t+¨μºÅ∞, áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞
"≥àÏ¡~°∞. HõÅHõ`åÎ #∞O_ç =ÚO^Œ∞QÍ <≥·x\ÏÖò "≥àÏ¡Åx xâ◊Û~ÚOKå~°∞. D
Ü«∂„`«Ö’ ™êfig∞r =∞~À Ѩi=∂}O ã¨Ê+¨ìOQÍ Jaè=ºHõÎ=∞~ÚOk. ÉèÏ~°`«^Õâ◊
K«i„`«Ö’ PÜ«∞#‰õΩ#fl ‰õÄÅOHõ+¨ Ѩi*Ï˝#=¸, ^Õâ◊ÉèíˆHÎ Jk. XHõ™êi "≥∞H“¡_£,
''™êfig∞r, g∞‰õΩ L`«¯ $+¨ì ¿ã= ÅOkOK«_®xH˜ <Õ#∞ UO KÕÜ«∂e?—— Jx
™êfig∞rx J_çyOk. ''ÉèÏ~°`«^Õâßxfl Jaè=∂xOK«∞—— Jx ™êfig∞r ["åaKåÛ~°∞.
™êfig∞r ÉèÏ~°`^« âÕ ßxfl ZO`« QÍ_èO» QÍ „¿Ñq∞OKå~À D ~ÀAÖ’¡ `≥eÜ«∞=zÛOk.
Ô~·Å∞ =ÚO^Œ∞QÍ Py# ¿ãì+¨<£ áê\Ïfl. K«i„`«Ö’ áê@bѨل`«OQÍ
„Ѩã≤kúQÍOz# D #QÆ~°O, ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i„`«Ö’ J<ÕHõ =ÚYº ã¨OѶ¨∞@#Å#∞
K«qK«∂ã≤Ok. ™êfig∞r P #QÆ~° K«i„`« q=iã¨∞Î#flѨC_»∞, „â’`«Å∞ P „áêp#
HÍÖÏxˆH `«~°eáÈ~Ú#@∞¡ J#∞Éèí∂u K≥O^•~°∞. =ÚH˜Î #QÆ~°=∞~Ú# HÍj,
#"åÉòÅ ã≤iã¨OѨ^ŒÅ‰õΩ ™êH©ΔÉèí∂`«"≥∞ÿ xez# ÅHÀfl, |∞^Œ∞úx ÉÏÖϺhfl ã¨<åflºã¨
rq`åhfl HõàÏ¡~å uÅH˜Oz# ã¨÷ÖÏÅ QÆ∞O_® Ô~·Å∞ áÈ`«∞#flѨC_»∞ XH˘¯Hõ¯ ã¨÷ÅO

120
 JÖ’‡~åÖ’ 121

QÆ∞iOp ™êfig∞r =i‚ã¨∂Î =KåÛ~°∞. PÜ«∞#‰õΩ `≥eÜ«∞ ^ŒO@∂ XHõ #QÆ~°"≥∂,

K«i„`À ÖË^ŒxÑ≤OzOk „â’`«Å‰õΩ. ^•iÖ’ JO^Œ"≥∞ÿ# <≥=∞à◊√¡ JѨC_»Ñ¨C_»∞
ZQÆ∞~°∞`«∂ Hõ#∞flÅѨO_»∞= KÕâß~Ú. U#∞QÆ∞Å∞ `å~°ã¨Ñ¨_ç#ѨC_»∞ „áêp#
Ü«Ú^•úÅ QÆ∞iOz PÜ«∞# q=iOKå~°∞. XO>ˇÅ∞ ÉÏ~°∞Å∞fi áÈ`«∞#flѨC_»∞
„áêp# a_®~°∞Å (=~°Î‰õΩÅ ã¨=¸Ç¨ÏO) Hõ^äŒÅ∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞. ˆH=ÅO K«i„`«`À
PÜ«∞# =∂@Å∞ PyáÈÖË^Œ∞. =∞# ã¨O㨯 $u, =∞`« ÉèÏ=#Å∞ ‰õÄ_® "å\˜Ö’
KÀ@∞KÕã∞¨ H˘<Õq. QÆOQÆÖ’ ™êfl#O KÕã∂¨ Î „áêi÷OKÕ ÃÇÏ· O^Œ= q`«O`«∞=Ù, HÍj#QÆ~°
â◊‡âß#Ѩ٠"≥∞@∞¡, =~å‚„â◊=∞^èŒ~°‡OÖÏO\˜ J<ÕHõ qaè#fl ÉèÏ=#Å#∞ QÆ∞iOz‰õÄ_®
PÜ«∞# =ÚK«Û\˜OKå~°∞.
"Õ∞ 13= `Õn# "å~°∞ <≥·x\ÏÖò KÕ~°∞H˘<åfl~°∞ JHõ¯_» |ã¨KÕã≤=Ù#fl MË„f
=∞Ǩ~åA#∞ ™êfig∞r HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. `«=∞ t+¨μºÅ#∞ PÜ«∞#‰õΩ Ñ¨iK«Ü«∞O
=∞ǨÏ=∞‡^•#O^Œ
KÕâß~°∞. ™êfig∞r áêâßÛ`«º t+¨μºÅ#∞ K«∂ã≤ =∞Ǩ~åA
ZO`À ã¨O`À+≤OKå~°∞. <≥·x\ÏÖò "åã¨Î=Ùº_»∞ 㨢~åÊù*ò
Ǩ¿ãû<£. [#‡`«ó =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_≥·#ѨÊ\˜H© D`«_»∞ J^≥· fi`« "Õ^•O`åaè=∂x.
P`«_»∞ ™êfig∞r Ѩ@¡ Jq∞`«OQÍ PHõi¬`«∞_»~Ú<å_»∞. XHõ ~ÀA J`«_»∞,
''™êfig∞r! ~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÖ’¡ q∞=∞‡efl J=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨μxQÍ [#O ѨiQÆ}˜Oz
#ѨC_»∞ g∞~°∞ XHõ q+¨Ü«∞O *Ï˝Ñ¨HõO LOK«∞HÀO_ç – JÖÏ Ñ¨iQÆ}˜Oz#
„Ѩ^äŒ=Ú_»∞ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_»<≥·# <Õ<Õ—— J<åfl_»∞. ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#fl <å\˜
#∞O_ç P`«_»∞ `«##∞ ™êfig∞r t+¨μºxQÍ<Õ Ñ¨iQÆ}˜OK«∞H˘<åfl_»∞† `«# ¿Ñ~°∞#∞
=∞ǨÏ=∞‡^•#O^ŒQÍ =∂~°∞ÛH˘<åfl_»∞. W`«_çH˜ „"åã≤# ÖËYÖ’ ™êfig∞r "Õ^•O`«O,
W™ê¡"£∞Å ã¨"Õ∞‡à◊#O QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOKå~°∞.
''J#∞ëêª#ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# W™ê¡O ã¨Ç¨Ü«∞O ÖËx^Õ "Õ^•O`« ã≤^•úO`åÅ∞ ZO`«
ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#g, J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#g J~Ú#ѨÊ\˜H© Jk [#ÉÏǨïàϺxH˜ ˆH=ÅO
x~°∞ѨÜ≥∂QÍÅx <å xtÛ`åaè„áêÜ«∞O.... Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O, W™ê¡O J<Õ Ô~O_»∞
=∞Ǩϟ#fl`« ã≤^•úO`åÅ ã¨"Õ∞‡à◊#"Õ∞ – "Õ^•O`«O |∞kú (|ÅO), W™ê¡O â◊s~°O
(|ÅO) – J<Õ^Õ =∞# =∂`«$^ÕâßxH˜ Pâß[#Hõ"≥∞ÿ# LáêÜ«∞O.——1
XHõ ~ÀA x"Õk`«, `«H˜¯# áêâßÛ`«º ¢ã‘ÎÅ∞ ã¨g∞ѨOÖ’x XHõ [QÆ[˚#x
PÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡~°∞. ^•iÖ’ W^ŒÌ~°∞ ¢ã‘ÎÅ∞ ™êfig∞rx QÆ∞iOz "åix "åHõ|∞

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 220.

122 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

KÕâß~°∞. "å~°∞ ™êfig∞r |㨠KÕã≤# ã¨÷ÅO QÆ∞iOz =pÛ~åx Ç≤ÏOnÖ’ `≥eáê~°∞.
P ¢ã‘ÎÅ∞ "Õâ◊ºÅ∞. "å~°∞ ™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O =zÛ#ѨC_»∞ JHõ¯_» É’Öˇ_»O`«=∞Ok
[#O QÆ∞q∞QÆ∂_ç L<åfl~°∞. P [#O gix K«∂_»QÍ<Õ =ÚYO
huÉÏǨïºÅ‰õΩ z\˜¡OKå~°∞† "åix ֒ѨeH˜ ~åx=fi‰õÄ_»^Œx „ѨuѶ¨∞\˜O
J#∞„QÆǨÏO
Kå~°∞. HÍx "åi „ѨuѶ¨∞@##∞ ™êfig∞r Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞.
"åix ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ Ñ≤ez Pj~°fikOz, HÍ~°∞}ºO L\ì̃Ñ_¨ Q» Í KåÖÏ¿ãѨ٠=∂\Ï¡_®~°∞.
P ¢ã‘ÎÅ∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, q#fl"å~°O^Œi ǨÏ$^ŒÜ«∂Å∞ „^ŒqOzáÈÜ«∂Ü«∞#_»O
Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞.
"Õ∞ 17= `Õn# ™êfig∞r |$O^ŒO JÖ’‡~å KÕ~°∞H˘Ok. ™êfig∞r, `«H˜¯#
ã¨<åflºã¨∞Å∞ ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ x=ã≤ã¨∞Î#fl ^ä•=∞û<£ ǨÏ∫ãπÖ’ Ju^äŒ∞Å∞QÍ
JÖ’‡~åÖ’
|㨠KÕâß~°∞. áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ ã¨g∞ѨOÖ’x FˆH¡ ǨÏ∫ãπÖ’
|㨠KÕâß~°∞. JÖ’‡~åÖ’ "å~°O`å ^•^•Ñ¨Ù <≥Å ~ÀAÅ∞
QÆ_çáê~°∞. ™êfig∞r`À ã¨Ç¨Ïr=#O KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ XHõ =OHõ P^蕺u‡Hõ L#fl`«
ã≤÷`«∞ÅÖ’ Å~ÚOzáÈ=_»=¸, =∞~À =OHõ *Ï˝<åO|∞kèÖ’ =ÚxyáÈ=_»=¸
ã¨OÉèíqOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. PÜ«∞# áêÅ∞ѨOK«∞H˘#fl JOâßÅ∞ J<ÕHõO. ~À=∞<£
™ê„=∂[ºO, <Õ\ ˜ WOQÆ¡O_£, J"≥∞iHÍ, "≥ÚQÆÖÏ~¸ ™ê„=∂[ºO, K≥·<å, t"år,
|∞^Œ∞ú_»∞, ѨÙ~å}ÏÅ∞, Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å∞ – WÖÏ PÜ«∞# =ÚK«Û\˜OK«x q+¨Ü«∂Å∞
ÖË=<Õ K≥ѨCHÀ"åe.1
Ѩi„"å[Hõ ~ÀAÖ’¡ JÖ’‡~åÖ’ `«# „áê}O ~°H˜ΔOz# =Úã≤¡"£∞ Ѷ¨H©~ü#∞
™êfig∞r =∞m¡ WHõ¯_» HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ™êfiQÆ`À`«û= ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ P Ѷ¨H©~ü XHõ
=¸Å xÅ|_ç L<åfl_»∞. P`«_»∞ ™êfig∞rx QÆ∞iÎOK«ÖË^Œ∞. HÍx ™êfig∞r P`«}˜‚
QÆ∞iÎOz [<åhfl, "åi L`ÕÎ*Ïhfl Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® u#flQÍ "≥o¡ P`«}˜‚
H“yeOK«∞H˘<åfl~°∞. „ѨHõ¯# xÅ|_»¤"åiH˜ P`«}˜‚ Hõ$`«[˝`åѨÓ~°fiHõOQÍ Ñ¨iK«Ü«∞O
KÕã≤, P`«_çH˜ H˘O`« ÃÑ·HõO ‰õÄ_® WKåÛ~°∞.2
JÖ’‡~åÖ’#∂ „Ѩ[Å∞, „Ѩ=ÚY∞Å∞ J<Õ‰õΩÅ∞ =zÛ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘
<åfl~°∞. N=∞u PxɡÃãO\ò JÖ’‡~åÖ’ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.

1. D q=~°}Å∞ ™È^Œi x"Õk`« ~°zOz# Notes on some Wanderings with the

Swami Vivekananda „QÆO^äŒOÖ’ K«∂_»=K«∞Û.
2. '™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ— "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨OѨÙ@OÖ’x 13 = J^蕺ܫ∞O K«∂_»O_ç.
 JÖ’‡~åÖ’ 123

áêâßÛ`«∞ºÅ∞$ L#flO^Œ∞=Å#<À U"≥∂ ™êfig∞r KÕ`«ÅÖ’ áÈbã¨∞ʼnõΩ ã¨O^ÕǨÏO

HõeyOk. x"Õk`« PÜ«∞#`À LO_»_»O ‰õÄ_® XHõ =ÚYºHÍ~°}"≥∞ÿ LO_»=K«∞Û.
ZO^Œ∞HõO>Ë WOQÆ¡O_£Ö’ ÃÑiy#ѨÊ\˜H© P"≥∞ S~å¡O_»∞
áÈbã¨∞Å "åã¨Î=Ùº~åÅ∞† S~å¡O_»∞ qѨ¡"åÅ`À ã¨O|O^èŒO L#fl =ºH˜Î
ã¨O^ÕǨÏO
P"≥∞. x"Õk`« WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞: ''™êfig∞rÃÑ· áÈbã¨∞Å∞
xѶ¨∂ LOz# "≥·#O <Õ_»∞ `≥eã≤Ok. ™êfig∞r JO`å qx #=Ùfi`«∞<åfl~°∞.
<åˆH"≥∂ áÈbã¨∞Å KÕ+¨ìÖ’¡ U^À ^Œ∞~°∞^ÕÌâ◊O LO^ŒxÑ≤™ÈÎOk. HÍx XHõ q+¨Ü«∞O†
D „ѨÉèí∞`åfixH˜ Ñ≤zÛѨ\ ˜ì LO_®e ÖË^• P ã≤÷ux ã¨g∞Ñ≤ã¨∂ÎO_®e. PÜ«∞##∞
`åHõ_»O, ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ qѨ¡"åyfl "åºÑ≤OK«_®xH˜ HÍ~°}=∞=Ù`«∞Ok. P
qѨ¡"åyflx „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ "åºÑ≤Î QÍqOKÕ =ºH˜Îx <Õ<Õ – XHõ POˆQ¡Ü«∞ ¢ã‘Î<≥·#
<Õ<Õ – J=Ù`å#∞.——
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ HÍ~åºK«~°}Ö’ x"Õk`« =O`«∞ ZO`À „Ѩ^è•#ºO ã¨O`«iOK«∞
HÀ#∞#fl^Œx ™êfig∞rH˜ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞ã¨∞. Hõ#∞Hõ P"≥∞‰õΩ tHõΔ} x=fi_»OÖ’ qt+¨ì
„â◊^Œú =Ç≤ÏOKå~°∞. x"Õk`« JO`« ã¨∞ÅÉèíOQÍ ÉèÏ=#Å#∞
'`åH˜`Õ JOwHõiOKÕ =ºH˜Î HÍ^Œ∞. x"Õk`« „Ѩâ◊flÅ∂, "≥·Ys ™êfig∞rH˜
*Ï˝#O—
`«=∞ ^ŒH}Δ˜ âË fi◊ ~° ~ÀAÅ∞ *Ï˝ÑH¨ ÍxH˜ `≥KåÛ~Ú. N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚
Jaè„áêÜ«∂Å#∞ `«#∞ Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ ã‘fiHõiOK«HõáÈ=_»O ™êfig∞r =∞#ã¨∞ûÖ’
"≥∞^ŒeOk. `«=∞ ÉèÏ=#Å#∞ Z=i g∞^• |Å=O`«OQÍ ~°∞^ŒÌ_»O PÜ«∞#‰õΩ
ã¨∞`«~å=¸ W+¨ìO ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ x"Õk`« „ѨuѶ¨∞@#ʼnõΩ ã¨=Úz`« q=~°}ezÛ
P"≥∞#∞ P"≥∞ ^èÀ~°}˜Ö’ =^ŒeÃÑ>Ëì"å~°∞. HÍx P"≥∞‰õΩ Wã¨∂Î#fl P^蕺u‡Hõ
tHõΔ}‰õΩ ã¨fiã≤Î K≥ѨÊÖË^Œ∞† JO>Ë aè<åflaè„áêÜ«∂Å#∞ =ºHõÎO KÕã¨∞Î#fl^Œx P"≥∞#∞
„`Àã≤~å[#ÖË^Œ∞. ''áê~î°âßʼnõΩ "≥àı¡ÖÏO\˜ ~ÀAÅ∞ Jq—— Jx HÍÖÏO`«~°OÖ’
x"Õk`« „"åã≤Ok.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ™êfig∞rH©, x"Õk`«‰õÄ =∞^茺 ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# Jaè„áêÜ«∞
ÉèË^•Å∞ `«Öˇ`«Î_»O Hõ^Œ∞Ì. D HÍ~°}OQÍ W^ŒÌ~°∂ „ѨâßO`«`« ÖˉõΩO_® QÆ_»Ñ≤#
~ÀAÅ∂ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. XHõ™êi W@∞=O\˜ Ѩiã≤÷u U~°Ê_ç#ѨC_»∞ ™êfig∞r
^Œ@ì"≥∞ÿ# J~°}ºOÖ’H˜ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. L^ŒÜ«∞O J#QÍ "≥o¡# PÜ«∞#
™êÜ«∞O„`«"Õ∞ uiy=KåÛ~°∞. =∞m¡ UHÍO`« rq`«O QÆ_»áêÅx PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ«∞O
Lqfià◊¥¡iOk. Hõ#∞Hõ x"Õk`«`À, ''<Õ#∞ UHÍO`«OÖ’H˜ áÈ`«∞<åfl#∞, =KÕÛ@ѨC_»∞
„ѨâßO`«`« ã¨O`«iOK«∞H˘x =™êÎ#∞—— J<åfl~°∞.
124 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Jk „ѨâßO`«=∞~Ú# ™êÜ«∞O„`«O "Õà◊. pHõ\ ˜ „Hõ=Ú‡HÀ<å~°OaèOzOk.

PHÍâ◊OÖ’ <≥Å=OHõ#∞ K«∂ã≤# ™êfig∞r, ''JkQÀ K«∂_»∞! =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ∞
<≥Å=OHõ#∞ P~åkè™êÎ~°∞. =∞# rq`«OÖ’#∂ D <≥Å=OHõ XHõ #∂`«#
J^蕺ܫ∂xfl „áê~°Oaèã¨∞ÎOk QÍHõ!—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r =∂@Å∂, PHõ$f x"Õk`«
=∞#ã¨∞ûÖ’ „ѨâßO`«`«#∞ xOáê~Ú. ™êfig∞r =ÚO^Œ∞ P"≥∞ "≥∂Hõie¡Ok. `«=∞
J#∞OQÆ∞ ѨلuHõ `«Å#∞ ã¨Ê $tOz, KÕ`«∞Å∞ ÃÑ·ÔHuÎ Pj~°fikOKå~°∞.
XHõ™êi N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, ''HÍÅ„Hõ=∞OÖ’, #ˆ~<£ ˆH=ÅO ã¨Ê $tOz#O`«
=∂„`å# *Ï˝#O „Ѩ™êkOK«QÆÅ â◊H˜Îã¨OѨ#∞fl_»=Ù`å_»∞—— J<åfl~°∞. <å_»∞
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =∂@ÅÖ’x x*Ïxfl x"Õk`« „QÆÇ≤ÏOzOk. „ѨâßO`«=∞~Ú# P
™êÜ«∞O„`«O "Õà◊ ™êfig∞r Pjã¨∞ûÅ∞ `«# ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl xOÑ≤"Õã≤, JO`«~°O
QÆOÖ’ U"Õ"À =∂~°∞ÊÅ#∞ HõeÊOK«_»O x"Õk`«‰õΩ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥eÜ«∞=zÛOk P
~ÀA P"≥∞ ^蕺<åxH˜ ‰õÄ~°∞Û#ѨC_»∞, Z#fl_»∂ÖËx "Õ∞~°‰õΩ P"≥∞ „ѨQÍ_è»OQÍ
^蕺#O KÕÜ«∞QÆeyOk. ^蕺# Ѩ~°HÍ+¨ª ã≤÷uÖ’ <å_»∞ Ѩ~°=∞QÆ=∞ºÑ¨Ù J^Œ∞ƒù`«
^Œ$âߺÅ∞ uÅH˜OzOk!
x"Õk`«#∞ Pj~°fikOz, `«#∞ K≥Ñ≤Ê#>Ë¡ Z^Œ∞\˜ H˘O_»ÅÖ’ "≥Åã≤#
ã≤Ü«∂^Õq PÅÜ«∂xH˜ ™êfig∞r "≥àÏ¡~°∞. ^Œ@ì"≥∞ÿ# J_»=ÙÖ’¡ P ^Õ"åÅÜ«∞O
LOk. P PÅÜ«∞O „ѨHõ¯# |ã¨KÕã≤, „Ѩu ~ÀE 10 QÆO@Å
QÆ∞ǨÏÅÖ’
`«Ñ¨ã¨∞û
¿ãѨ٠JHõ¯_» #∞O_ç =∞iO`« ^Œ@ì=∞~Ú# J_»qÖ’H˜ "≥o¡
UHÍO`«"∞≥ #ÿ `«Ñ㨠∞¨ ûÖ’ =ÚxyáÈÜ«∂~°∞. HÍx [#ã¨=¸Ç¨ÏO
PÜ«∞##∞ JHõ¯_® q_çzÃÑ>Ëì@∞¡ ÖË^Œ∞. PÜ«∞# uiy =ã¨∞Î#flѨC_»∞, PÜ«∞#‰õΩ
„"≥ÚH˜¯ Pjã¨∞ûÅ∞ á⁄O^Œ_®xH˜ JHõ¯_˘Hõ QÆ∞OѨ٠ã≤^ŒúOQÍ LOk. JÖ’‡~åÖ’ |ã¨
KÕÜ«∞_®xH©, WHõ¯_» LO_»_®xH˜ ÃÑ^ŒÌQÍ `Õ_® ÖË^Œx „QÆÇ≤ÏOz# ™êfig∞r =¸_»=
~À*Ë uiy =KÕÛâß~°∞.
HÍx `å=Ú K≥Ñ≤Ê#>Ë¡, uiy =ã¨∞Î#flѨC_»∞ ™êfig∞r =ÚMÏ~°qO^ŒO
k=º`«fiO`À `Õ[ie¡Ok† ^•<À¡ #∞Oz HÍOu „Ѩã¨iã¨∞Î#fl@∞¡QÍ HõxÑ≤OzOk.
x*ÏxH˜ PÜ«∞# z@ìz=i „ѨâßO`«`«#∞ =∞m¡ XHõ™êi K«qK«∂âß~°∞, ^•xfl
fã¨∞H˘x =KåÛ~°∞.
UHÍO`« rq`«O #∞Oz uiy =zÛ# ™êfig∞r =~°∞ã¨QÍ =¸_»∞
qÜ≥∂QÍÅ#∞ ÉèíiOK«=Åã≤ =zÛOk. "≥Ú^Œ\ ˜k Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ =∞Ǩã¨=∂kè.
 JÖ’‡~åÖ’ 125

''N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å `«~°∞"å`« <Õ#∞ P~åkèOKÕ =∞ǨÏhÜ«Ú_»∞—— Jx ™êfig∞r

DÜ«∞##∞ QÆ∞iOz "åºMϺxOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. Ǩϟ=∂Å∞
Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ J#∞+≤ªOK«_»O ÉÏÉÏQÍi ™ê^èŒ# q^è•<åÖ’¡ XHõ\ ˜. J@∞
x„+¨¯=∞}
=O\˜ Ǩ Ï Ÿ=∂yflH˜ z=i PǨ ï uQÍ `« = ∞ ^Õ Ç ¨  xfl
JiÊOKå~°∞ P =∞ǨÜ≥∂y.
''JÖÏ `«=∞<Õ PǨïu KÕã¨∞HÀ=_»O `«Ñ¨C Hõ^• ™êfig∞r?—— Jx XHõ~°∞
J_çQÍ~°∞.
''<Õ<≥ÖÏ K≥ѨÊQÆÅ#∞? PÜ«∞# KÕ`«Å#∞ qKå~°} KÕ¿ã J~°›`« <å‰õΩ ÖË^Œ∞,
PÜ«∞# JO`«\ ˜ L#fl`À#fl`«∞_»∞. `å#∞ KÕã¨∞Î#fl^Õ^À ÉÏQÍ Ziy# =ºH˜Î PÜ«∞#——
J<åfl~°∞ ™êfig∞r. HÍÖÏO`«~°OÖ’ Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ K«i„`«#∞ PÜ«∞# ~°zOKå~°∞
‰õÄ_®.
''=∞~°}Ï#O`«~°O Ãã·`«O PÜ«∞# Z=iH© W|ƒOk HõeyOK«^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞.
Hõ#∞Hõ P~°∞º_»<Õ Ñ¨^ŒúuÖ’ KÕÜ«∞=Åã≤# PYi `åºQÍxfl PÜ«∞# `«=∞
^ÕǨÏO`À#∂, ã¨Ê $ǨÏ`À#∂ L#flѨC_Õ KÕã≤"Õâß~°∞. PÜ«∞##∞ <Õ#∞ ÉÏQÍ
J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#flO^Œ∞ =Å#<Õ D q^èŒOQÍ ™êǨÏã≤Oz K≥|∞`«∞<åfl#∞.
x¢+¨¯q∞Oz# P =∞ǨÏhÜ«ÚxH˜ JO[e Ѷ¨∞\˜OKÕ Hõ~°Î=ºO D ~°K«~Ú`«‰õΩ
(<å‰õΩ) LOk. Wk ~°zOK«_®xH˜ J#~°∞›_»<≥·#ѨÊ\˜H©, <Õ#∞ Jaè=∂xOz ¿ã=
KÕã≤# =∞Ǩϟ#fl`« PKå~°∞ºÅÖ’ XHõÔ~·# Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ *Ï˝Ñ¨HÍ~°÷O Wk JOH˜`«O
KÕã¨∞Î<åfl#∞——1 Jx ™êfig∞r „"åâß~°∞.
`«^Œ∞Ѩi Z=~°∂ J#∞HÀx XHõ qÜ≥∂QÆO – Jk QÆ∞_çfi<£ =∞$u. ™êfig∞r
WK«Ûù "Õ∞~°‰Ωõ , JÅã≤OQÆ ã¨Ç¨ Ü«∞O`À POQÆO¡ Ö’ XHõ k#Ѩ„uHõ „áê~°OaèOK«_®xH©,
JÅã≤OQÆ „|Ǩχ"åk<£ Ѩ„uHõ ѨxÖ’ ã¨Ç¨ÏHõiOKÕO^Œ∞‰õÄ
QÆ∞_çfi<£
=∞$u
1897 EÖˇ·Ö’ ™êfig∞r QÆ∞_çfi<£#∞ K≥<≥·fl‰õΩ Ñ¨OÑ≤OKå~°∞.
P`«_»∞ `«# q^èŒ∞ºHõÎ HÍ~åºxH˜ NHÍ~°O K«∞\Ïì_»∞. HÍx qkè
=„H˜OzOk. T\©H˜ "≥o¡# QÆ∞_çfi<£ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ >ˇÿá¶ê~Ú_£‰õΩ QÆ∞iÜ≥ÿ∞<å_»∞. z=i
HõΔ}OÖ’#∂ ™êfig∞r QÆ∞iOKÕ =∂\Ï¡_®_»∞, PÜ«∞# `«# „ѨHõ¯# LO_®Åx

1. Ѩ=ǨÏs ÉÏÉÏ QÆ∞iOz# ™êfig∞r ѨÓiÎ ~°K«#‰õΩ 'ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!—, ã¨OѨÙ@O

7, ѨÙ@ 339–352 K«∂_»O_ç.

S 10
126 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ZO`À JaèÅ+≤OKå_»∞. ™êfig∞r *Ï˝Ñ¨HÍÅÖ’<Õ Å~ÚOz QÆ∞_çfi<£ `«∞kâßfiã¨

q_çKå_»∞. JѨC_»∞ P`«_ç =Ü«∞ã¨∞û ˆH=ÅO 30 Uà◊√¡. ™êfig∞rH˜ `«##∞
JOH˜`«O KÕã¨∞H˘x, PÜ«∞# HÀã¨"Õ∞ QÆ_»Ñ≤# rq`«O Jk! P`«_»∞ q∞ãπ "≥∞H“¡_£H˜
„"åã≤# ÖËYÖ’ XHõ qÉèÏQÆO K«∂^•ÌO:
''ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =zÛ#ѨC_»∞ ™êfig∞r QÆ∞iOz <Õ#∞ U=∞#∞H˘<åfl<À
g∞‰õΩ K≥ѨÊ#=ã¨~°OÖË^Œ∞. HÍx WHõ¯_» 16 <≥ÅÅ∞ QÆ_»Ñ≤# `«~°∞"å`« ѨÓiÎQÍ g∞
ÉèÏ=#`À UH©Éèíqã¨∞Î<åfl#∞. =∞i ^Õx QÆ∞iOp <Õ#∞ HõÅ`« K≥O^Œ_»O ÖË^Œ∞.
PÜ«∞# HÍ~åºxfl <Õ#∞ KÕÜ«∞_»O ‰õÄ_® PÜ«∞# ã¨OHõÖÏÊ#∞™ê~°O =Å#<Õ.
„Ѩã¨∞Î`«O <å‰õΩ JO`«QÍ Ñ¨x ÖË^Œ∞. WO^Œ∞=Å# <Õ#∞ PÜ«∞#‰õΩ XHõ ÉèÏ~°OQÍ
LO_»‰õÄ_»^Œx '"≥∞~ÚÖò— Ѩ„uHõÖ’ ѨxKÕã¨∞Î<åfl#∞....——
™êfig∞r HÍ~åºK«~°}ÔH· ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =zÛ# QÆ∞_çfi<£, PÜ«∞#‰õΩ ÉèÏ~°OQÍ
LO_»‰õÄ_»^Œx =∞~À Ѩx K«∂ã¨∞H˘<åfl_»∞! W@∞=O\˜ ã¨Ç¨Ï$^ŒÜ«Ú}˜‚ HÀÖ’Ê=_»O
™êfig∞rx HõÅ`« K≥OkOK«_»O ã¨Ç¨Ï["Õ∞ Hõ^•! ''<å ‰õΩ_çKÕ~Ú qiyáÈ~ÚOk,
D #+¨ìO ÉèísÎ KÕÜ«∞ÖËxk—— Jx PÜ«∞# f„=ÉÏ^茉õΩ QÆ∞iÜ≥ÿ∞<å~°∞. ZHõ¯_»
PÜ«∞#‰õΩ QÆ∞_çfi<£ =∞~°}"å~°Î `≥eÜ«∞*ËÜ«∞|_çO^À JHõ¯_» |㨠KÕÜ«∞_®xH˜
PÜ«∞# W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞. Ѩ^ÕѨ^Õ QÆ∞_çfi<£ *Ï˝Ñ¨HÍÅ#∞ P KÀ@∞ QÆ∞~°∞ΉõΩ `≥ã¨∞ÎO^Œx
PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞. qÜ≥∂QÆ ÉÏ^èŒ`À PÜ«∞# `«Å¡_çÅ¡_»O HÍ#=zÛOk. P`«‡*Ï˝x
J~Ú#ѨÊ\˜H© XHõ ™ê^è•~°} =ºH˜ÎÖÏ, ''QÆ∞_çfi<£ „áê}O fã≤# P ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚
`«xfl, K«OÑ≤`Õ =∞@∞‰õΩ `«¿ÑÊq∞\˜!—— JO@∂ „¿ÑÖÏÑ≤OKÕ@O`« P"Õ^Œ# K≥O^•~°∞
PÜ«∞#. `«=∞ L^ÕfiQÍÅ#∞ Hõq`å~°∂ѨOÖ’H˜ `«~°∞˚=∂ KÕã≤, ^•xx ‰õΩ=∂~°∞x
Z_»ÉÏ@∞`À "å_çáÈ`«∞#fl q`«O`«∞=Ù `«e¡H˜ ™êfig∞r ѨOÑ≤OKå~°∞:
J=∞~° P`«‡!
`å~åYz`«"≥∞ÿ# h =∂~°æOÖ’
J„QÆѨ~°∞_»=Ù Hõ=Ú‡
ZHõ¯_» ÉèÏ==Ú z~°=ÚHõÎ"≥∂
U ^Œ$âߺxfl ^Õâ◊HÍÖÏÅ∞
Hõ#∞=∞~°∞QÆ∞ KÕÜ«∞*ÏÅ"À
 JÖ’‡~åÖ’ 127

F ^èŒ<åº`«∞‡_®!
JHõ¯_»‰õΩ j„Ѷ¨∞QÆux KÕ~°∞H˘#∞=∂!
z~°âßOu, z~° Pjã¨∞ûÅ∞
h‰õΩ `À_»∞ h_≥· LO_»∞QÍHõ...
ã¨Ê~°÷`À ‰õÄ_ç# D „ѨѨOKåxfl
h „¿Ñ=∞ ã¨∞^è•^è•~°Å`À
ã¨^• xOÃÑ`«∞Î.1
nx`À áê@∞ XHõ L`«Î~°O ‰õÄ_® ѨOÑ≤OKå~°∞:
''D WǨÏÖ’HõO #∞O_ç QÆ∞_çfi<£ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘#fl ^Œ∞óY"å~°Î qx <Õ#∞
J#∞Éèíqã¨∞Î#fl ^Œ∞óYO =~°‚<åf`«O. ZHõ¯_» #∞OKÀ =zÛ#@∞¡ Jk ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
[iyáÈ~ÚOk, Hõ#∞Hõ =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P`«_ç „Ñ¨Hõ¯# LO_»ÖËHõáÈÜ«∂#∞.
P`«_ç |∞∞}Ïxfl <Õ<≥#fl\˜H© f~°ÛÖË#∞. <å ÉèÏ=#Å`À „ѨÜ≥∂[#O á⁄O^•=∞x
Z=Ô~·<å ÉèÏq¿ãÎ, JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O QÆ∞_çfi<£ J‰õΩOiî`«, x™êfi~°÷ Ѩi„â◊"Õ∞.
^•^•Ñ¨Ù „Ѩu =∂@ P`«_ç „â◊=∞ Ѷ¨e`«OQÍ<Õ "≥Å∞QÆ∞K«∂ã≤Ok. P`«}˜‚
HÀÖ’Ê=_»OÖ’, L‰õΩ¯ ÖÏO\˜ Ѩ\ ˜+¨ª"≥∞ÿ# q∞„`«∞}©‚, JOK«OK«Å ÉèíH˜ÎQÆÅ t+¨μº}©‚,
qã¨∞QÆ∂ q~å=∞=¸ Z~°∞QÆx HÍ~°ºâ◊¥~°∞}©‚ <Õ#∞ HÀÖ’ÊÜ«∂#∞. P`«}˜‚
HÀÖ’Ê=_»OÖ’ ˆH=ÅO Ѩ~°∞Å HÀã¨"Õ∞ rqOK«_®xH˜ [x‡OKÕ"åiÖ’ XHõix
Ö’HõO HÀÖ’Ê~ÚOk.——
=¸_»= qÜ≥∂QÆ "å~°Î K≥<≥·fl #∞Oz =zÛOk – '„Ѩ|∞^Œú ÉèÏ~°`«O—
Ѩ„uHõ#∞ #_»Ñ≤ã¨∂Î =zÛ# ~å["£∞ JÜ«∞º~ü `«# 26 = U@ =∞$u K≥O^•~°∞.
"Õ^•O`«OÖ’ K«Hõ¯x L`«∞ûHõ`«, ™êfig∞r Ѩ@¡ ÉèíH˜Î„ѨѨ`«∞ÎÅ∞
~å["£∞ JÜ«∞º~ü
=∞$u
QÆÅ =ºH˜Î PÜ«∞#. PÜ«∞# =∞~°}O`À P Ѩ„uHõ PyáÈ
~ÚOk. `«=∞ t+¨μº_»~Ú# ã¨fi~°∂áê#O^Œ, ¿ãqÜ«∞~üÅ
ã¨Ç¨Ü«∞O`À P Ѩ„uHõ#∞ ѨÙ#~°∞^ŒúiOK«QÀ~å~°∞ ™êfig∞r. P q^èŒOQÍ<Õ
HÍÖÏO`«~°OÖ’ P Ѩ„uHõ JÖ’‡~å #∞Oz "≥Å∞=_» <å~°OaèOzOk.2

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 384–85.

2. „Ѩã¨∞Î`«O D Ѩ„uHõ JÖ’‡~å‰õΩ ã¨g∞ѨOÖ’x =∂Ü«∂=uÖ’x ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°, q∞+¨#¡
âßYÜ≥ÿ∞# J^≥· fi`« P„â◊=∞O #∞Oz "≥Å∞=_»∞`«∞#flk.
128 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

E<£ 16= `Õn# x"Õk`«, =∞iH˘O^Œi`À HõÅã≤ JÖ’‡~å #∞Oz HÍj‡~ü‰Ωõ

|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞ ™êfig∞r. ^•iá⁄_»=Ù<å J^Œ∞ƒù`«=∞~Ú# „ѨHõ$u ^Œ$âߺÅ∞!
"å\˜`Àáê@∞ ™êfig∞r ã¨=∞HõΔO P |$O^ŒOÖ’x "åiH˜ P
QÆO^èŒ~°fi
^Œ~°≈#O
„Ѩܫ∂}O z~°ã¨‡~°}©Ü«∞OQÍ XáêÊiOk. ^•iÖ’ XHõ QÆ∞@ì
`å~°ã¨Ñ¨_ç#ѨC_»∞ ™êfig∞r WÖÏ "åºMϺxOKå~°∞: ''D QÆ∞@ì
1
g∞^Œ QÆO^è~Œ ∞° fiÅ∞ rqã¨∞<Î åfl~°∞. ã¨fiÜ«∞OQÍ <Õ#∞ XHõix K«∂_»_O» `«@ã≤O÷ zOk.
"åi QÆ∞iOz JHõ¯_ç „Ñ¨[Å∞ K≥ѨCHÀ=_»O Hõ^Œ∞Ì. HÍh P ã¨OQÆu <å‰õΩ
`«~°∞"å`Õ `≥eã≤Ok.——
"Õ^ŒHÍÅO <å\˜ |∞∞+¨μÅ∞ rqOz# „Ѩ^Õâ◊O Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å∞. JHõ¯_»
"Õ^Œ=∞O„`åÅ∞ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ "≥∞^ŒÅ∞`å~Ú. ™êfig∞r ‰õÄ_® J<ÕHõ
=∞O„`åÅ∞ LK«ÛiOKå~°∞. "å\˜ `å`«Ê~°ºO qâ◊nHõiOKå~°∞. „Ѩ`ÕºH˜Oz
JÉèϺ~ÀÇ¨Ï =∞O„`«O, âßOu =∞O„`åÅ∞ H˘xflO\˜x "åi HÀã¨O J#∞=kOKå~°∞
‰õÄ_®.2
QÆ∞„~°|ƒO_çÖ’ "≥à◊¡=Åã≤# KÀ@¡‰õΩ PÜ«∞# áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ XH˘¯Hõ¯~°∞QÍ
=∂~°∞`«∂ PÜ«∞#`À Ѩܫ∞xOKå~°∞. ™êfig∞r `«=∞ rq`«OÖ’ [iy# J<ÕHõ
ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. K≥_»∞#∞ ÔQÅ∞=QÆey# UÔH·Hõ PÜ«Ú^èŒO „¿Ñ=∞ Jx
K≥Ñ≤Ê XHõ ã¨OѶ¨∞@# `≥eÑ≤ ^•xx q=iOKå~°∞ ‰õÄ_®.
™êfig∞r |_ç ã¨Ç¨^蕺~Ú XHõ~°∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ Q˘Ñ¨Ê ã¨OѨ#∞fl_»Ü«∂º_»∞.
P`«_çH˜ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ [|∞ƒ KÕã≤Ok. P [|∞ƒ Uq∞\’, ^•xH˜ zH˜`«û Uq∞\’
_®Hõ~ì ∞° ¡ x~°iú OK«ÖHË áõ ÈÜ«∂~°∞. JO`å ÃÑ^Œq qiz `«~∞° "å`«
„¿Ñ=∞<Õ
JiÊã¨∞Î<åfl#∞
J`«_çH˜ rq`«O g∞^Œ q~°H˜Î HõeyOk, J`«_»∞ =∞`åxfl
JaèÅ+≤OKå_»∞. `«#`À K«^Œ∞=ÙH˘#fl #ˆ~O„^Œ∞_»∞ ã¨<åflºã¨O
ã‘fiHõiOz#@∂¡, P`«_»∞ Ü≥∂QÆOÖ’ J„QÆQÆ}∞º_»h qx ™êfig∞rH˜ Hõ|∞~°∞ ѨOÑ≤,
ZÖÏÔQ·<å `«##∞ XHõ™êi HõÅ∞ã¨∞HÀ=∞x q[˝Ñ≤Î KÕâß_»∞. P`«_ç q#fláêxfl
=∞xflOz ™êfig∞r P`«}˜‚ K«∂_»_®xH˜ "≥àÏ¡~°∞.

1. ^Õ=`åQÆ}OÖ’ XHõ =~°æO"å~°∞† ã¨Ow`«, QÍ# Hõà◊ʼnõΩ Jkèëêª# ^Õ=`«Å∞.

2. JÉèϺ~ÀÇ¨Ï =∞O„`«O : FO Jã¨`À =∂ ã¨^Œæ=∞Ü«∞ I `«=∞™È =∂ *’ºu~°æ=∞Ü«∞ I
=∞$`Àº~å‡-=∞$`«O QÆ=∞Ü«∞ II FO II
 JÖ’‡~åÖ’ 129

~Ày Ѩ_»Hõ „ѨHõ¯# ‰õÄ~°∞Û#ѨC_»∞ XHõ LѨx+¨`«∞Î =∞O„`«O ™êfig∞r

=∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^ŒeOk. ''„|Ǩχ `«O Ѩ~å^• ^Àº-#º„`å`«‡<À „|Ǩχ "Õ^Œ HõΔ¢`«ÎO
`«O Ѩ~å^• ^Àº-#º„`å`«‡#ó HõΔ¢`«ÎO "Õ^ŒÖ’HÍ ã¨ÎO Ѩ~å^Œ∞ ^Àº-#º„`å`«‡#ó
Ö’HÍ<Õfi^Œ....——1
ÃÑ· =∞O„`åxfl ™êfig∞r LK«ÛiOKå~°∞. Ѩ~°º=™ê#O Pâ◊Û~°º[#HõO!
™êfig∞r D =∞O„`åxfl LK«ÛiOK«QÍ<Õ q∞„`«∞_»∞ =∞O„`å~å÷xfl J=QÆ`«O
KÕã¨∞HÀQÆeQÍ_»∞. P`«_»∞ `«# ^ÕǨÏOÖ’ XHõ #∂`«# â◊H˜Î [xOz#@∞¡
„QÆÇ≤ÏOKå_»∞† "≥·^Œ∞ºÅ∞ #Ü«∞O KÕÜ«∞ÖËx ~°∞QƇ`« #∞O_ç J`«_»∞ `«fi~°Ö’<Õ
HÀÅ∞H˘<åfl_»∞. Wk K≥Ñ≤Ê ™êfig∞r H˘#™êyOKå~°∞: ''<Õ#∞ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
g∞‰õΩ J~°÷O HÍxk K≥|∞`å#∞, H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ HÀѨO`À U^À =∂\Ï¡_»`å#∞.
HÍh <å =∞#ã¨∞ûÖ’ „¿Ñ=∞ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~n ÖË^Œ∞, =∞i ^Õxh <Õ#∞ É’kèOK«ÖË^Œx
QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀO_ç. =∞#O XHõix Jaè=∂xã¨∞Î<åfl=∞x J~°÷O KÕã¨∞H˘O>Ë =∂„`«O
KåÅ∞, JO`å ã¨=ºOQÍ LO@∞Ok.——
E<£ 20= `Õn# "å~°∞ ÉÏ~å=ÚÖÏ¡ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. JHõ¯_» ™êfig∞r,
PÜ«∞# |$O^Œ=¸ ^•^•Ñ¨Ù <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅ∞ '_»∞OQÍ— Jx ¿Ñ~˘¯#|_Õ QÆ∂\˜
Ѩ_»=Ö’¡ |㨠KÕâß~°∞. Wq ^•^•Ñ¨Ù 70 J_»∞QÆ∞Å á⁄_»=Ù,
QÆ∂\˜Ñ¨_»=Ö’¡ Ô~O_»∞ =∞OKåÅ∞ Ѩ>Ëì "≥_»Å∂Ê QÆÅq. K«∞@∂ì JO^Œ"≥∞ÿ#
"åã¨O
KåѨÅ∞ „"ÕÖÏ_»nÜ«∞|_ç XHõ PǨ¡^ŒHõ~°"≥∞ÿ# QÆk "å`å=~°
}Ïxfl HõeÊOKå~Ú. U KÀ@ HÍ=Åã≤<å KåѨÅ∞ K«∞\˜ì, "≥Å∞`«∞~À, QÍÖ’
~å=_®xH˜ gÅ∞#flk. ™êfig∞r, =∞~˘Hõ ã¨<åflºã≤ HõÅã≤ XHõ QÆ∂\˜Ñ¨_»=Ö’ |ã¨
KÕâß~°∞. q∞Ãããπ ™ê~å, q∞ãπ "≥∞H“¡_£ XHõ^•<À¡, x"Õk`«, q∞Ãããπ ¿Ñ@~üã¨<£
=∞~˘Hõ ^•<À¡ |㨠KÕâß~°∞. Éè’[#âßÅ HÀã¨O XHõ Ѩ_=» #∞ Hˆ \Ï~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
D q^èŒOQÍ <åÅ∞QÆ∞ QÆ∂\˜Ñ¨_»=Ö’¡ "å~°∞ |㨠KÕâß~°∞.

1. „ÉÏǨχ}Ïk =~°‚=ÚÅ∞, Éèí∂^•kÖ’HÍÅ∞, WO„^•k ^Õ=`«Å∞, ã¨~°fi „áê}∞Å∂

P`«‡ã¨fi~°∂ѨÙÖË, P`«‡Hõ<åfl aè#fl"≥∞ÿ#"å~°∞ HÍ~°∞. P „|ǨχHõΔ„`å^Œ∞Å∞ P`«‡ã¨fi~°∂ѨÙÅ∞ HÍ^Œx
Z=_»∞ ÉèÏq™êÎ_À, "å_çx P „|ǨχHõΔ¢`å^Œ∞ÖË Ñ¨~åÉèíq™êÎ~°∞. "Õ^•Å∞, ^Õ=`«Å∞ P`«‡
ã¨fi~°∂ѨÙÅ∞ HÍ^Œ#∞H˘x#KÀ "åˆ~ Ѩ~åÉèíqO`«∞~°∞. D P`«‡ Uk HõÅ^À, J^Õ „ѨѨOK«OQÍ
Hõ#|_»∞`«∞#flk.
–|$ǨÏ^•~°}ºHÀѨx+¨`ü, 4.5.7
130 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Ѩ_»= #_ç¿Ñ"å~°∞ `«=∞ ‰õΩ@∞O|O`À P Ѩ_»=Ö’ XHõ =¸ÅQÍ

x=ã≤™êÎ~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ Ѩ_»=#∞ `≥_»¡`À `«_»=ÙÖÏ_»∞`«∂ #_çáê~°∞† H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ Ѩ_»=‰õΩ `å_»∞Hõ\ ˜ì f~°O "≥O|_ç #_»∞K«∞H˘O@∂ D_»∞Û‰õΩ "≥àÏ¡~°∞.
Ѩ_»= Hõ^ŒÅ∞`«∂#fl@∞¡ `≥eÜ«∞‰õΩO_® Jk `ÕÅ∞`«∂ áÈÜÕ∞ÖÏ "å~°∞ „ѨuÉèÏ
=O`«OQÍ Ñ¨_»= #_çáê~°∞. rÅO #kÖ’<À, ã¨~À=~åÅÖ’<À ֒ѨeH˜ "≥à◊¡^ŒÅK«∞
H˘O>Ë "åiH˜ XHõ ~ÀA =ÚO^Õ `≥Å∞áêe. JO^Œ∞‰õΩ Zxfl ~ÀAÅ∞ Ѩ_»∞`«∞O^À
ÖˇHõ¯QÆ\ ˜ì, J=ã¨~°"≥∞ÿ#O`« PǨ~°Ñ¨^•~å÷Å∞, HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞, „QÆ∞_»∞¡, HÀà◊√¡,
ÉÏ`«∞Å∞, "≥#fl, ѨO_»∞¡, áêÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q xÅfi KÕã¨∞H˘O\Ï~°∞. g\˜x Ѩ_»=
„H˜O^Œ QÆ^Œ∞ÅÖ’ ѨkÅѨ~°∞™êÎ~°∞.
™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜, PÜ«∞#`À K«iÛOK«_®xH˜ J<ÕHõ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
HÍj‡s ѨO_ç`«∞Å∞ ~å=_»O Hõ^Œ∞Ì. ™êfig∞r qâßÅ ÉèÏ=#Å<À, '"Õ∞¡K«∞ÛùÅ∞— Jx
ѨiQÆ}˜OѨ|_»¤ áêâßÛ`«∞ºÅ`À HõÅã≤ PÜ«∞# rqOK«_®<Àfl "å~°∞ JOwHõiOK«
ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ''™êfig∞r, D ¢ã‘ÎÅ#∞ g∞`À HõÅã≤ |ã¨KÕÜ«∞_®xH˜ ZO^Œ∞‰õΩ J#∞
=∞uOKå~°∞? JO^Œ∞<å g~°∞ "Õ∞¡K«∞ÛùÅ∞, Jã¨Ê $â◊√ºÅ∞—— J<Õ"å~°∞. P ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’
„H˜Ok QÆ^Œ∞Å #∞O_ç HÀ_çÑ≤Å¡Å∞, ÉÏ`«∞Å∞ KÕ¿ã ‰õÄ`«Å∞ q#=KÕÛq. ѨO_ç`«∞Å∞
K«∞@∂ì HõÅÜ«∞K«∂¿ã"å~°∞. ™êfig∞r – `«=∞ t+¨μºÅ#∞ K«∂ã≤ Hõà◊√¡ q∞}HõiOKÕ
"å~°∞. P ѨO_ç`«∞ʼnõΩ Ug∞ J~°÷O HÍ^Œ∞. g~°∞ =∂O™êǨ~°∞Åx `≥e¿ãÎ P
ѨO_ç`«∞Å∞ =¸~°ÛùáÈÜÕ∞"å~°∞!
™êfig∞rx ã¨<å`«#∞Å∞ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. J^Õ q^èŒOQÍ PÜ«∞# áêâßÛ`«º
t+¨μºÅ#∞ `«H˜¯# áêâßÛ`«∞ºÅ∞ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. ''™êfig∞r q∞=∞‡efl ã‘fiHõiOz
#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# g∞`À =∞~åº^ŒQÍ =º=ǨÏiOK«ÖË^Œ∞† `«ÅáêQÍ ^èŒiOK«‰õΩO_®
g∞ =^ŒÌH˘zÛ =∂\Ï¡_»_»O #∞Oz! D ã¨OQÆu g∞‰õΩ J~°÷O HÍÖË^•?—— Jx "å~°∞
„ѨtflOKå~°∞. ''Ô~O_»∞ ^Õâã◊ ∞¨ Å÷ Ö’x =¸~°`ö åfixfl K«∂ã≤ =∂Ö’ "Õ∞O #=ÙfiH˘<åflO——
Jx q∞ãπ "≥∞H“¡_£ „"åã¨∞Î#flk.
ÉÏ~å=ÚÖÏ¡ #∞Oz rÅO #k g∞^Œ∞QÍ QÆ∂\˜Ñ¨_»=Ö’¡ "å~°∞ N#QÆ~ü‰õΩ
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. Hõ#∞flÅѨO_»∞= Kտ㠄ѨHõ$u ^Œ$âߺŠã¨=∂Ǩ~°OQÍ P Ѩܫ∞#O
JÅ~åiOk. ~Ô O_»= ~ÀA „ѨÜ∂« }OÖ’ XHõ „QÍ=∂xfl "å~°∞
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ ¢ã‘Î
Paè*Ï`«ºO
^•\˜ "≥à◊¡=Åã≤ =zÛOk. ™êfig∞r "åix P „QÍ=∞OÖ’H˜
`À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» XHõ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ ¢ã‘Îx "åiH˜ Ѩi
K«Ü«∞O KÕâß~°∞. P ¢ã‘Î HõO|o <Õã¨∂Î LOk. HÀ_»à◊√¡, =∞#∞=∞Å∞, =∞#∞=∞~åà◊√¡
 JÖ’‡~åÖ’ 131

"åiH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. x~°∞_»∞ ™êfig∞r HÍj‡~ü‰õΩ =zÛ#ѨC_»∞ P"≥∞#∞

HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O `«@ã≤÷OzOk. JѨC_»∞ [iy# ã¨OѶ¨∞@##∞ PÜ«∞# *Ï˝Ñ¨HõO
KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. <å_»∞ ^ŒÑ≤ÊHõ f~°∞ÛHÀ=_®xH˜ P"≥∞#∞ hà◊√¡ J_çQÍ~°∞. P"≥∞
hizÛOk. ^•Ç¨ÏO f~°QÍ<Õ ™êfig∞r P"≥∞`À, ''J=∂‡! #∞=Ùfi U =∞`åxH˜
K≥Ok# ^•xq?—— Jx J_çQÍ~°∞. P"≥∞Ö’ Paè*Ï`«ºO HÍ#=zÛOk. QÆOcè~°OQÍ,
''JÖÏ¡ HÍ~°∞}ºO =Å# <Õ#∞ XHõ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú~åex—— Jx ["åazÛOk. XHõ
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú~åeQÍ LO_»_»OÖ’ P"≥∞‰õΩ#fl Paè*Ï`«ºO ™êfig∞rx Jq∞`«OQÍ
PHõi¬OzOk. „Ѩu ÉèÏ~°fÜ«Úx =^ŒÌ D Paè*Ï`«ºO, `«# =∞`«O Ѩ@¡
Paè*Ï`«ºO, `«# =Oâß=o Ѩ@¡ Paè*Ï`«ºO, `«# ã¨O㨯 $u Ѩ@¡ Paè*Ï`«ºO,
`«# ѨÓsfi‰õΩÅѨ@¡ Paè*Ï`«ºO L#fl@¡~Ú`Õ ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠#∞^Œ∞\˜„"å`« =∞~À
q^èŒOQÍ LO_Õ^Œx |Ǩïâß PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ«∞O ÉèÏqOz=ÙO@∞Ok! Z_»`≥QÆ
‰õΩO_® ^•^•Ñ¨Ù 22 ~ÀAÅ∞ ™êfig∞r, PÜ«∞# |$O^Œ=¸ QÆ∂\˜Ñ¨_»=Ö’¡
"åã¨O KÕâß~°∞. N#QÆ~ü K«∞@∂ì "åi Ѩܫ∞#O ™êyOk. "åi Z^Œ∞@ HÍj‡~ü
K«i„`«#∞ J<ÕHõ HÀ}ÏÖ’¡ K«∂Ñ≤OKå~°∞ ™êfig∞r. "å~°∞ Éè’[#O ‰õÄ_® =∞~°z
™êfig∞r "åH± =$+≤ìÖ’ `«_»ã≤áÈ~Ú# ~ÀAÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú. HÍj‡~ü#∞
^•\˜=zÛ# J<ÕHõ HÍÅѶ¨∞\ÏìÅ∞, „Ѩ`ÕºH˜Oz Hõx+¨μ¯x HÍÅO, É∫^ŒúO K«∂Ñ≤#
ã¨[˚# „Ѩ=~°Î#, Jâ’‰õΩx =∞`«ã≤^•úO`«O, t"å~å^èŒ# K«i„`« ÖÏO\˜ PÜ«∞#
Ѩ~°Ñ≤Oz# ^Œ$âߺÅ∞ HÀH˘Å¡Å∞.
Kè≥OѶ≤∞*òMÏ<£ QÆ∞iOz PÜ«∞# `≥eÑ≤# Jaè„áêÜ«∞O zO`«<åÜ≥∂Qƺ
=∞~Ú#k. PÜ«∞# WÖÏ J<åfl~°∞: ''™ê=∂#ºOQÍ J#∞H˘#fl@∞¡ Kè≥OѶ≤∞*òMÏ<£
XHõ |OkáÈ@∞ ÖË^• ǨÏO`«‰õΩ_»∞ HÍ_»∞. <≥áÈeÜ«∞<£ÖÏ,
Kè≥OѶ≤∞*òMÏ<£
JÖˇQÍ˚O_»~üÖÏ P`«_»∞ XHõ Q˘Ñ¨Ê g~°∞_»∞. P`«_»∞ ‰õÄ_®
ã¨"≥∞ÿHõº`å ÉèÏ=#`À Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ìHÀ|_®¤_»∞† „ѨѨOKåxfl J`«_»∞ ã¨"≥∞ÿHõº
Ѩ~°K«QÀ~å_»∞. ZÖÏ XHõ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Hõ$+¨μ‚xQÍ, |∞^Œ∞úxQÍ, Uã¨∞„H©ã¨∞ÎQÍ
Jaè=ºHõÎ=∞=Ù`«∞<åfl_À J^Õ q^èŒOQÍ XˆH „áê}"Õ∞ Kè≥OѶ≤∞*òMÏ<£, JÖˇQÍ˚O_»~ü,
<≥áÈeÜ«∞<£ – D =ÚQÆ∞æi ^•fi~å Jaè=ºHõÎ=∞~ÚOk, =¸_»∞ ~°HÍÅ~Ú#
q[Ü«∂efl ã¨O`«iOK«∞H˘O^Œx `Àã¨∞Î#flk.——
t=Ù_»∞ P"åã¨O KÕ¿ã Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ Éèí∂=ÚÖ’¡ ™êfig∞rH˜ t=Ùx QÆ∞iOz#
zO`«#Å∞ JkèHõiOKå~Ú. `«# ^ÕǨÏOÖ’ áê~°fif^ÕqH˜ ã¨QÆq∞zÛ# J~°ú<åsâ◊fi~°
~°∂ѨO QÆ∞iOz XHõ ~ÀA PÜ«∞# q=iOKå~°∞. ¢ã‘ΖѨÙ~°∞+¨ `«`åÎ fiÅ ã¨OQÆ=∞O
132 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

=∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† Ô~O_»∞ =∞Ǩϟ#fl`« zO`«#Å ã¨OQÆ=∞OQÍ#∂ P ~°∂ѨO ÉèÏã≤Å¡

_®xfl ™êfig∞r <˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ `åºQÍxH˜ Jkèëêª# ^≥·=O†
áê~°fif^Õq =∂`«$=¸iÎ. W^ŒÌ~°∂ HõÅã≤=Ù#fl ~°∂ѨO `åºQÆ,
J~°ú<åsâ◊fi~°∞_»∞
=∂`«$`«fi P~å^èŒ<å ã¨OQÆ=∂xfl `≥Å∞ѨÙ`«∞#flk. t=Ù_»∞ *Ï˝#
=¸iÎ, [QÆ[˚#x „¿Ñ=∞=∞Ü«∞=¸iÎ. Ü«∞^ä•~°÷ ã≤÷uÖ’ *Ï˝#=¸, ÉèíH©Î UHõ=∞=_»O
D ~°∂ѨO ã¨∂zã¨∂ÎO^Œx K≥ѨCHÀ=K«∞Û#x PÜ«∞# qâ◊nHõiOKå~°∞.
ã¨fi~°æO #∞O_ç Éèí∂q∞ÃÑ· J=`«iOz# QÆOQÍ#k "≥Ú^Œ@ t=Ùx [\Ï
E@OÖ’ Ѩ_ç, P `«~°∞"å`« Éèí∂g∞‡^Œ #kQÍ „Ѩ=Ç≤ÏOzO^Œx XHõ ѨÙ~å}QÍ^äŒ
LOk. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r XHõ „H˘`«Î ÉèÏ+¨ºO K≥áêÊ~°∞. QÆOQÆ *ÏÅ∞"å~°_®xH˜
ZO^Œ∞‰õΩ t=Ùx [\ÏE\Ïxfl ZOK«∞H˘Ok? ZO^Œ∞HõO>Ë QÆOQÆ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞†
Jxfl #^Œ∞Å∂, [Åáê`åÅ∂ t=Éèí‰õΩÎ~åO„_»∞, t=Ù}˜‚ P~åkèOKÕ"å~°∞. Lá⁄ÊOy
„Ѩ=Ç≤ÏOKÕ #^Œ∞Å∂, Ѩ~°fi`« tY~åÅ #∞Oz „H˜O^ŒÑ¨_Õ [Åáê`åÅ∂ UO QÍ#O
KÕã¨∞Î<åfl~Ú, UO =∂\Ï¡_»∞`«∞<åflÜ≥∂ xt`«OQÍ PÅH˜¿ãÎ, Jk '"ÀºO "ÀºO,
ǨÏ~°Ç¨Ï~°—1 JO@∞#fl@∞¡ LO@∞Ok. t=Éèí‰õΩÎ~åÖˇ·#O^Œ∞=ÖË¡ QÆOQÆ t=Ùx
[\ÏE\Ïxfl "≥Ú^Œ\ ˜ P"åã¨OQÍ ZOK«∞H˘Ok.
D Ѩܫ∞#O QÆ∞iOz `å#∞ „"åã≤H˘#fl JOâßÅ ã¨O„QÆÇ¨Ï Ñ¨Ùã¨ÎHõOÖ’
(Notes on Some Wanderings with the Swami Vivekananda) ™êfig∞r
QÆ∞iOz XHõ q<À^ŒÉèíi`« z„`åxfl ™È^Œi x"Õk`« ã¨=∞iÊã¨∞Î
XHõ q<À^ŒÉèíi`«
z„`«O
#flk. Jk PÜ«∞# zO`«<å „ã¨=Oux QÆ∞iOz#k. PÜ«∞#
XHõ ÉèÏ"åxfl ZOK«∞H˘x =∂\Ï¡_»<å~°OaèOz#ѨC_»∞, J^Õ
=Ú=∂‡\˜H© x[=∞x „â’`«Å∞ ^Œ$_è»OQÍ #"Õ∞‡ q^èŒOQÍ =∂\Ï¡_Õ"å~°∞. ã¨=∞Ü«∞
ã¨O^Œ~åƒùÅ#∞ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® =∂\Ï¡_»∞`«∂<Õ LO\Ï~°∞. XHõ ~ÀA WÖψQ
L^ŒÜ«∞O ÉèíH˜Î QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»<å~°OaèOKå~°∞. t=Ù_»∞, áê~°fiu, ~å^茖Hõ$+¨μ‚Å
=∞^茺 <≥ÅH˘#fl ÉèíH˜Î QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»<å~°OaèOz# PÜ«∞# L^ŒÜ«∞HÍÅ
JÖÏÊǨ~° ã¨=∞Ü«∞O ^•\˜áÈ=_»O ‰õÄ_® `≥eÜ«∞‰õΩO_® =∂\Ï¡_»™êQÍ~°∞.
PÜ«∞#‰õΩ PHõe ÖË#>Ë¡ JxÑ≤OzOk. z=iH˜ U^À q^èŒOQÍ JÖÏÊǨ~°O

1. t=Ùx <å=∞^èÕÜ«∂Ö’¡ "ÀºO J#flk XHõ\ ˜. "ÀºO JO>Ë PHÍâ◊O ÖË^• P~°∞|Ü«∞Å∞
(space) –t=Ù_»∞ PHÍâ◊~°∂Ñ≤ ÖË^• ã¨~åfiO`«~åºq∞ Jx J~°÷O. t=Ùx <å=∞^èÕÜ«∂Ö’¡ 'ǨÏ~°—
‰õÄ_® XHõ\ ˜.
 JÖ’‡~åÖ’ 133

ã‘fiHõiOK«_®xH˜ ‰õÄ~°∞Û#ѨC_»∞ PÜ«∞#, ''"åi =∞^茺 <≥ÅH˘#fl ÉèíH˜Î L#fl@¡~Ú`Õ

P =ºH˜ÎH˜ uO_ç ZO^Œ∞‰õΩ?—— Jx J_çQÍ~°∞.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ PÜ«∞# ÉèÏ"À^ÕÌâ◊O Uq∞\’ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=_»O
KåÖÏ Hõ+¨ìO. WѨC_»∞ XHõ\ ˜ K≥|∞`å~°∞. J^Õ Ñ¨~°=∞ ã¨`«ºOÖÏ =∂\Ï¡_»`å~°∞.
=∞~°∞HõΔ}"Õ∞ ^•xH˜ =ºuˆ~Hõ"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∂xfl =ºHõÎO KÕ™êÎ~°∞. XHõ ~ÀA
H˘O^Œ~°∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞ áê^Œ~°HõΔÅ∞ ÖˉõΩO_® #_»záÈ=_»O K«∂ã≤, ''Wk J<åQÆ~°
Hõ`«—— JO@∂ ^ÕǨÏ=∂„`«"≥∞ÿ# W@∞=O\˜ `«Ñ¨ã¨∞û#∞ QÆi›OKå~°∞. HÍ¿ãѨܫ∂ºHõ,
''HÍh W@∞=O\˜ 'J<åQÆ~°Hõ`«— ÖˉõΩO_® ã¨∞YÉè’QÆ rq`«OÖ’ =∞x+≤ =Úxy
áÈ~Ú =∞QÆ\ ˜q∞<Õ HÀÖ’Ê~Ú LO\Ï_»∞—— J<åfl~°∞.
W@∞=O\˜ HÀH˘Å¡ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ™êfig∞r rq`«OÖ’ K«∂_»=K«∞Û.
`«=∞HõO@∂ XHõ Jaè„áêÜ«∞O ÖËHõáÈ=_»O =Å# WÖÏ =∂\Ï¡_®~å? ÖËHõ `«=∞
=∂@HÍi`«#O K«∂Ѩ_®xH˜ WÖÏ =∂\Ï¡_®~å? WÖÏO\˜ „Ѩâ◊flʼnõΩ ["å|∞
ÖË^Œ<Õ K≥ѨCHÀ"åe. ™êfig∞r =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† PÜ«∞# QÆ∞~°∞=~Ú# N~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† =∞# „áêp# |∞∞+¨μÅ∞, =Ú#∞Å∞ D suÖ’<Õ
=∂\Ï¡_®~°∞† âߢ™êÎÅ∞ ‰õÄ_® D =∂~åæ<Õfl J#∞ã¨iOKå~Ú.
P =∂~°æO Uq∞\˜?
„Ѩu <å}ËxH˜ Ô~O_»∞ „ѨHõ¯Å∞ LO\ÏÜ«∞x JOwHõiOKÕ =∂~°æO. ѨÓiÎQÍ
=∞Oz`«#=¸ ÖËHõ ѨÓiÎQÍ ^Œ∞+¨ì`«fi=¸ JO@∂ Ö’HõOÖ’ Un ÖË^Œ∞. xѨC
ÖËx^Õ á⁄QÆ ~å^Œ∞† =∞Oz`«#O LO>Ë, ^Œ∞+¨ì`«fi=¸ LO_Õ f~°∞`«∞Ok. JO^Œ∞
=Å# PKå~°∞ºÅ∂, âߢ™êÎÅ∂ Ô~O_»∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ K«∂ã≤, ZOK«∞H˘<Õ ÉÏ^茺`«#∞
=∞#ˆH =^Œe"Õã¨∞Î<åfl~°∞. ''<å =∞#ã¨∞û‰õΩ `ÀzOk g∞‰õΩ K≥áêÊ#∞. ^•x '`«ÖÏ
`ÀHÍ— fã≤"Õã≤ g∞~°∞ ã‘fiHõiOK«=K«∞Û——1 Jx N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞^≥·#
„QÍ=∞ºÉèÏ+¨Ö’ =zOKÕ"å~°∞. ÉèíQÆ=næ`«Ö’#∞, ''QÀѨº"≥∞ÿ# "å\˜Ö’ QÀѨº`«~°"≥∞ÿ#
*Ï˝<åxfl h‰õΩ É’kèOKå#∞. ^•xx #∞=Ùfi ã¨OѨÓ~°‚OQÍ qKå~°}KÕã≤, h
Wëêì#∞™ê~°O KÕ~Ú——2 Jx NHõ$+¨μ‚_»∞ J~°∞˚#∞x`À K≥ѨÊ_»O K«∂_»=K«∞Û.

1. 'N~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨗 ã¨OѨÙ@O 2, ѨÙ@ 270.

2. Wu `Õ *Ï˝# =∂MϺ`«O QÆ∞Ǩº^Œ∞æǨϺ`«~°O =∞Ü«∂ I
q=∞$â‹·º`«^Œâı¿+} Ü«∞^äÕK«Ûùã≤ `«^ä• ‰õΩ~°∞ II
– ÉèíQÆ=næ`«, 18,63
134 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨC_»∞ D ÉèÏ=##∞ [˝Ñ≤ÎÖ’

LOK«∞HÀ=_»O J=ã¨~°O.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ UHÍO`«OÖ’ LO_»QÀi |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
PÜ«∞#`Àáê>Ë |$O^ŒO ‰õÄ_® |Ü«∞Å∞^ÕiOk. JO^Œ~°∂ Hõeã≤ H©Δ~°Éèí"åh ^Õq
PÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡~°∞. ÃÇ·ÏO^Œ"Õ`«~°∞Öˇ=~°∂ P „áêO`åxH˜
H©Δ~°Éèí"åx
"≥o¡Ok ÖË^Œx K≥ѨCH˘O\Ï~°∞. ™êfig∞r |$O^ŒOÖ’x ¢ÔH·ã¨Î=Ù
Å~Ú# P áêâßÛ`«∞ºÖË „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ "≥o¡# "å~°x K≥ѨCHÀ=K«∞Û. `À_˘¯x "≥o¡#
Ѩ_=» "å_»∞ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_≥#· ѨÊ\˜H,© ''áê^Œ~H° ÅΔõ ∞ ^èiŒ Oz Z=~°∂ P „áêO`åxH˜
"≥à◊¡‰õÄ_»^Œ∞—— Jx PÑ≤"Õâß_»∞† P`«_»∞ ‰õÄ_® áê^Œ~°HõΔÅ∞ q_çKÕ PÅÜ«∞OÖ’H˜
"≥àÏ¡_»∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''HÍj‡~üÖ’ "≥e¡qiã≤# =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞
=∞`«O ѨÓiÎQÍ ÃÇ·ÏO^Œ==∞Ü«∞=∞~ÚáÈ~ÚOk. "å~°∞ 40 =∞Ok |∞∞+¨μÅ<Õ
P~åkèã¨∞Î<åfl~°∞, „=`åÅ∞ J#∞+≤ªOz ÃÇ·ÏO^Œ= ^Õ"åÅÜ«∂Å#∞ ã¨O^Œi≈ã¨∞Î<åfl~°∞.——
UHÍO`« rq`«O Ѩ@¡ L`«∞ûHõ`« [xOz#ѨC_»ÖÏ¡ ™êfig∞r P |$O^ŒO
#∞O_ç q_çQÍ "≥o¡áÈÜÕ∞"å~°∞. uiy =zÛ#ѨC_»∞ PÜ«∞#Ö’ #∂`«<À`åûǨÏO
„Ѩã¨∞Êù@OQÍ HõxÑ≤OKÕk† Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂ѨÙ_≥·# P ÉèíQÆ=O`«∞x áê^ŒÑ¨^•‡Å#∞
ã¨Ê $tOz#O^Œ∞# [xOz# #∂`«<À`åûǨÏ=∞x `«H˜¯#"å~°∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ
QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. JÖÏ uiy =zÛ#ѨC_»∞ H˘xfl L^ÕfiQÆÉèíi`« ÉèÏ=#Å∞ =ºHõÎO
KÕ¿ã"å~°∞† ''^ÕÇϨ O QÆ∞iOz PÖ’zOK«_O» ‰õÄ_® áêѨ"∞Õ ,—— ''JfO„kÜ«∞ â◊‰Ωõ ÅÎ #∞
Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∞_»O `«Ñ¨C——, ''=ã¨∞Î=ÙÅ∞ ÃÑ~°QÆ_»OÖË^Œ∞. Jq ZÖÏ L<åflÜ≥∂
Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ J>Ë¡ L<åfl~Ú. "å\˜Ö’ =∂~°∞ÊÅ∞ HõeyOK«_»O ^•fi~å =∞#O
Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞<åflO—— JO@∂ =zOKÕ"å~°∞.
XHõ™êi W>Ë¡ K≥áêÊÃÑ@ì‰õΩO_® UHÍO`«OÖ’H˜ "≥à◊¡QÀi# ™êfig∞r,
J=∞~ü<å^ä£ "≥àÏ¡Å#∞H˘x |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. HÍx PÜ«∞# J#∞H˘#fl =∂~°Oæ QÆ∞O_®
"≥à◊¡ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. LëÈ‚„QÆ`« HÍ~°}OQÍ Ç≤Ï=∂h#^•Å∞ Hõ~°y P =∂~åæxfl
Jã¨Î=ºã¨ÎO KÕâß~Ú. S^Œ∞ ~ÀAÅ `«~°∞"å`« PÜ«∞# u~°∞QÆ∞=ÚYO Ѩ\Ïì~°∞.
J"≥∞iHÍ ™êfi`«O`«ºk<À`«û==∞~Ú# EÖˇ· 4= `Õn ã¨g∞Ñ≤OzOk. P
|$O^ŒOÖ’ W^ŒÌ~°∞ J"≥∞iHõ#∞¡. ''PǨ, J"≥∞iHÍ *ÏfÜ«∞ Ѩ`åHõO LO>Ë "åi
™êfi`«O„`«º k<À`«û"åxfl "Õ_»∞HõQÍ [~°∞ѨÙH˘<Õ"å~°O QÆ^•!——
EÖˇ· 4
J#flk x"Õk`«. ™êfig∞r XHõ ^Œs˚x ~°Ñ≤ÊOz J"≥∞iHÍ
Ѩ`åHÍxfl ‰õΩ@ì=∞<åfl~°∞. ^•<À¡ Zxfl #HõΔ„`åÅ∞, Zxfl ˆ~YÅ∞ ÖÏO\˜ q=~åÅhfl
 JÖ’‡~åÖ’ 135

P`«_çH˜ K≥áêÊ~°∞. P`«_»∞ `«# â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ Ñ¨`åHÍxfl ‰õΩ\˜ì `≥KåÛ_»∞. K«∂_»_®xH˜
Jk JO`« Q˘Ñ¨ÊQÍ ÖËHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© EÖˇ· 4= `Õn L^ŒÜ«∂# ^•xx K«∂ã≤#
J"≥∞iHõ#∞¡ ZO`À P#O^ŒÉèíi`«∞ÅÜ«∂º~°∞. Éè’[#âßÅQÍ ˆH\Ï~ÚOz# Ѩ_»=Ö’
P Ѩ`åHÍxfl Pq+¨¯iOKå~°∞† `«~°∞"å`« JO^Œ~°∂ LáêǨ~°O ã‘fiHõiOKå~°∞. P
~ÀA JHõ¯_»∞#fl J"≥∞iHõ#¡‰õΩ XHõ z~°ã¨‡~°}©Ü«∞ k#OQÍ ÉèÏã≤OzOk.
ZO^Œ∞HõO>Ë P ~ÀA QÆ∞iOz ™êfig∞r XHõ Hõq`« ~°zOz "åiH˜ ã¨=∞iÊOKå~°∞.1
XHõ ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O ™êfig∞r UHÍO`«OQÍ XHõ PÑ≤Öò `À@Ö’ ‰õÄ~°∞Ûx
L<åfl~°∞. J^˘Hõ JѨÓ~°fi"≥∞ÿ# k#O. ZO^Œ∞HõO>Ë `«=∞#∞ QÆ∞iOz ZO`À
J~°∞^Œ∞QÍ =∂\Ï¡_Õ PÜ«∞# <å_»∞ =∂\Ï¡_®~°∞. ‰õÄ~°∞Ûx
'áê^Œ Ѩ^•‡Å#∞
ã¨Ê $tOKå#∞— L#fl ™êfig∞r KÕ`«∞Ö’¡H˜ QÆ∞ÅHõ~åà◊¡#∞ fã¨∞H˘x, "å\˜x
^˘i¡ã¨∂Î WÖÏ J<åfl~°∞: ''=∞~°}O ##∞fl ã¨g∞Ñ≤ã¨∞Î#flѨC_»∞
<å |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú. ÉèíÜ«∞"≥∂, ã¨Oâ◊Ü«∞"≥∂ Un <åÖ’ LO_»=Ù.
ÉÏǨϺ „ѨѨOK«O <å zO`«#Ö’ #∞O_ç =∂Ü«∞"≥∞ÿáÈ`«∞Ok. =∞~°}Ïxfl Z^Œ∞~À¯=
_®xH˜ ##∞fl ã≤^ŒúO KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’ <Õ#∞ b#"≥∞ÿáÈ`å#∞——† ™êfig∞r `«=∞
KÕ`«∞Ö’¡x QÆ∞ÅHõ~åà◊¡#∞ XHõ^•x`À XHõ\ ˜ `«\Ïì~°∞. ''D ~åà◊¡ÖÏ <Õ#∞ Hõ~îÀ~°"≥∞ÿ#
"å}˜‚. ZO^Œ∞HõO>Ë <Õ#∞ ÉèíQÆ=O`«∞x áê^ŒÑ¨^•‡Å#∞ ã¨Ê $tOKå#∞.——
nxH˜ H˘#™êyOѨÙQÍ ™êfig∞r `«=∞ Ѩi„"å[Hõ rq`«OÖ’ [iy# H˘xfl
ã¨OѶ¨∞@#Å∞ q=iOz K≥áêÊ~°∞. JѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ JHõ¯_»∞#fl „QÍ=∞ã¨∞÷Å∞
H˘O^Œ~°∞ KÕuH˜ Ö’`«∞QÍ QÍÜ«∞"≥∞ÿ# XHõ Ñ≤Å¡"å}˜‚ ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ fã¨∞‰õΩ=zÛ
ZÖÏÔQ·<å #Ü«∞O KÕÜ«∞=∞x Ji÷OKå~°∞. ™êfig∞r FÑ≤QÍæ P QÍÜ«∂xfl Hõ_çy,
=¢ã¨ÎO `«QÆ∞Åɡ@ìQÍ =zÛ# |∂_ç^Œ#∞ QÍÜ«∞OÖ’ "Õã≤ Hõ\ ˜ì, ~°Hõ΄™ê"åxfl PÑ≤,
ѨOÑ≤OKå~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5.

 J=∞~°<å^ä£ ^Œ~°≈#O

„ѨÉè’! Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å! z#fl`«#O #∞O_ç h â◊~°}ÏQÆ`«∞}˜‚. „^èŒ∞=

„áêO`åÖ’, Ѩ~°fi`« tMÏ~åÖ’, JQÍ^èŒ ã¨=Ú„^Œ"≥∂ ZHõ¯_» <Õ#∞
rqOz<å JHõ¯_» #∞=Ùfi <å‰õΩ `À_»∞QÍ L<åfl=Ù! #∞=Ùfi Z#fl_»∂
##∞fl =^ŒeÃÑ@ì=Ù!
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

^•^•Ñ¨Ù 12000 J_»∞QÆ∞Å Z`«∞ÖÎ ’x QÆ∞ǨÏÖ’ =∞OK«∞eOQÆOQÍ H˘Å∞=Ùni=Ù#fl

J=∞~°<å^ä£ t=Ùx ^Œ~°≈#O t=Éèí‰õΩÎʼnõΩ Ñ¨~°=∂#O^Œ^•Ü«∞HõO J#_»OÖ’
Juâ◊Ü≥∂H˜Î ÖË^Œ∞. Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ „âı}˜Ö’, =∞OK«∞Ѩ~°fi`åÅ
J=∞~°<å^ä£
Ü«∂„`«
=∞^茺 ™ê^è•~°}OQÍ =∞OK«∞`À Ѷ¨∞hÉèíqOz# QÆ∞ǨÅÜ«∞O
Jk. Pëê_è»=∂㨠áœ~°‚q∞ (QÆ∞~°∞ѨÓi‚=∞) #∞O_ç „âß=}
áœ~°‚q∞ =~°‰õΩ Éèí‰õΩÎÅ∞ JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡ P~åkèOK«_®xH˜ gÅ∞O@∞Ok. P ~ÀAÖ’¡
ã¨fi`«ã≤û^ŒúOQÍ =∞OK«∞`À JHõ¯_˘Hõ t=eOQÆO ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok. P ~ÀAÖ’¡
=∂„`«"Õ∞ JHõ¯_»‰õΩ áÈ~Ú J=∞~°<å^ä£ t=Ù}˜‚ P~åkèOK«_®xH˜ P™ê¯~°O
LO@∞Ok.
™êfig∞r J=∞~°<å^ä£ "≥à◊¡QÀi#@∞¡ =∞m¡ K≥áêÊ~°∞. ^•iÖ’#∞#fl ÃÑǨÏÖÏæ"£∞
=~°‰õΩ "≥∞H“¡_£, q∞Ãããπ ™ê~å "≥à◊¡_®xH©, x"Õk`« =∂„`«O ™êfig∞r`À J=∞~°<å^ä£
^•HÍ "≥à◊§_®xH© xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. J=∞~°<å^ä£ áÈ`«∞#fl ^•^•Ñ¨Ù 3000
=∞Ok Ü«∂„u‰õΩÅ`À HõÅã≤áÈ"åÅ#∞H˘<åfl~°∞ ™êfig∞r. 1898 EÖˇ· 26 =
`Õn# ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
J=∞~°<å^ä£ =∂~°æOÖ’ ÃÑǨÏÖÏæ"£∞ "≥Ú^Œ\ ˜ =∞lb. WHõ¯}∞‚Oz JO^Œ~°∂
QÆ∞_®~åÅÖ’ |ã¨KÕÜ«∞=Åã≤ LO@∞Ok† =∞~À ™œHõ~°ºO ÖË^Œ∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
QÆ∞_®~åÅ∞ „Ѩ`º« Hõ=Δ ∞=_»O`À, J<ÕHõ KÀ@¡ =O@ HÀã¨O á⁄~ÚºÅ∞ ~°yeOK«_O» `À

136
 J=∞~°<å^ä£ ^Œ~°≈#O 137

"ÕÖ=∞Ok rqOKÕ XHõ „H˘`«Î #QÆ~°O JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ ~°∂á⁄O^Œ_»O XHõ =∞^èŒ∞~å#∞

Éèí∂u. Ü«∂„u‰õΩÅÖ’ =O^ŒÖ=∞Ok ã¨<åflºã¨∞Å∂ L<åfl~°∞. qaè#fl ã¨O„Ѩ
^•Ü«∂Å∞, qaè#fl PKå~°=º=Ǩ~åÅ∞, qaè#fl P~å^èŒ<åѨ^Œú`«∞Å∞, qaè#fl ™ê^èŒ#
ÅO@∂ P ã¨<åflºã¨∞Å`À "≥∞ÅQÆ_»O ™êfig∞rH˜ XHõ J^Œ∞ƒù`« J#∞Éèí=OQÍ
Ѩi}q∞OzOk.
D Ü«∂„`«Ö’ ™êfig∞r XHõ x~å_»O|~°"≥∞ÿ# Éèí‰õΩÎxQÍ<Õ rqOKå~°∞.
UHÍ^Œj„=`«O, XO\˜Ñ¨Ó@ Éè’[#O – JO^Œ∞<å ã¨<å`«# Ѩ^ŒúuÖ’ =O_ç#k,
[Ѩ=∂Å`À [ѨO KÕÜ«∞_»O JO@∂ XHõ =∂=¸Å∞ ã¨<åflºã≤QÍ PÜ«∞#
rqOKå~°∞.
D [#ã¨O^ÀǨÏOÖ’ áêâßÛ`«º ¢ã‘ÎÅ∞ LO_»_»O ѨÅ∞=Ù~°∞ ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ
ã¨∞`«~å=¸ #K«ÛÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ „ѨuѶ¨∞\˜Oz, áêâßÛ`«∞ºÅ∞ |㨠KÕã≤#
QÆ∞_®~åÅ∞ `«=∞ QÆ∞_®~åÅ „ѨHõ¯# LO_»~å^Œx POHõΔÃÑ\Ïì~°∞. "åi =∞<À"≥·Yi
™êfig∞rH˜ HÀѨO `≥Ñ≤ÊOzOk. PÜ«∞# =∂#ã≤Hõ ã≤÷ux J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#fl
<åQÍ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã≤ XHõ~°∞ ™êfig∞r =^ŒÌH˘zÛ, ''™êfig∞r, g∞~°∞ Jáê~°
â◊H˜Î=∞O`«∞Å∞. HÍx ^ŒÜ«∞KÕã≤ g∞ â◊H˜Îx „ѨÜ≥∂yOK«HõO_ç—— Jx q#flqOKå_»∞.
Ѩiã≤÷ux ™êfig∞r J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞† `«=∞ QÆ∂_®~åÅ#∞ HÍã¨Î ^Œ∂~°OÖ’H˜
=∂~°∞ÛH˘<åfl~°∞. P ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O ™êfig∞r x"Õk`«#∞ ã¨<åflºã¨∞Å QÆ∞_®~åÅ
=^ŒÌ‰õΩ `À_˘¯x áÈ~Ú, "åi Pjã¨∞ûÅ∞ P"≥∞‰õΩ WÑ≤ÊOKå~°∞. P ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ
HÍ#∞HõÅ∞ ‰õÄ_® ™êfig∞r K≥e¡OKåÅ#∞H˘<åfl~°∞.
„Hõ=∞OQÍ ™êfig∞r Ѷ¨∞#`«#∞ JO^Œ~°∂ J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. PÜ«∞#
QÆ∞_®~°OÖ’ ã¨^• ã¨<åflºã¨∞Å∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»=¸, PÜ«∞# LѨ^ÕâßÅ∞ „â◊^ŒúQÍ
PÅH˜OK«_»=¸ Ѩiáê\˜ J~ÚáÈ~ÚOk. x"Õk`« ‰õÄ_® `«# x~å_»O|~°
<≥·[O`À Ü«∂„u‰õΩÅ #∞O_ç =∞~åº^•=∞#fl#Å#∞ á⁄OkOk. ѨÅ∞=Ù~°∞ x"Õk`«‰õΩ
J=ã¨~°"≥∞ÿ# ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOz Jaè=∂#O`À P"≥∞`À "≥∞ÅQÍ~°∞.
=ÚO^Œ∞QÍ<Õ x~°‚~ÚOK«∞H˘#fl@∞¡ ÃÑǨÏÖÏæ"£∞Ö’ ™ê~å, "≥∞H“¡_£ PyáÈ
Ü«∂~°∞† ™êfig∞r`À x"Õk`« =∂„`«"∞Õ "≥oO¡ k. JHõ¯_» #∞Oz J=∞~°<å^ä£ ^•^•Ñ¨Ù
30 "≥∞ÿà◊§ ^Œ∂~°OÖ’ LOk. ^•iá⁄_»=Ù<å =∞OK«∞Ѩ~°fi`åÅ∂, JO^Œ"≥∞ÿ# „ѨHõ$u
^Œ$âߺÅ∂ Hõ#∞flŠѨO_»∞= KÕâß~Ú† J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ZO`À „â◊=∞HÀiÛ
Ѩܫ∞xOK«=Åã≤ =zÛOk. `˘q∞‡k "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’x K«O^Œ<£"åsÖ’ XHõ
Ç≤Ï=∂h#^•xfl ^•@=Åã≤ =zÛOk. qѨs`«OQÍ *Ï~°∞`«∞#fl D ÉÏ@ ZO`À
„Ѩ=∂^ŒÉèíi`«=∞~Ú#k. x"Õk`«‰õΩ Wk "≥Ú^Œ\ ˜ J#∞Éèí=O. WHõ¯_» #∞O_ç Ѩ~°fi`«
138 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

P~ÀǨÏ} „áê~°OÉèí=∞=Ù`«∞Ok. Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ Ѩ~°fi`å~ÀǨÏ} XHõ „ÉèÏOu=∞Ü«∞

J#∞Éèí=OQÍ Ñ¨i}q∞ã¨∞ÎOk. XHõ Ѩ~°fi`«O HõxÑ≤ã¨∞Î#fl@∞¡QÍ LO@∞Ok, ^•xx
ZH˜¯`Õ JO`å ѨÓiÎÜ∞ÿ≥ #@∞¡QÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. HÍx Ѩ~fi° `« tY~åxfl KÕ~∞° H˘#flѨC_»∞,
„ѨHõ¯# =∞~À Ѩ~°fi`«O HÍ#=ã¨∞ÎOk. ^•xx ^•\˜`Õ =∞~˘Hõ\ ˜. D q^èŒOQÍ
Ѩ~°fi`«„âı}˜ H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. WÖÏ Zxfl Ѩ~°fi`åÅ#∞ ^•\Ï"≥∂ `≥eÜ«∞~å^Œ∞.
™êfig∞r, x"Õk`« WÖÏ H˘#™êyOz J<ÕHõ Ѩ~°fi`åÅ#∞ ^•\˜#ѨC_»∞ z=~°QÍ
Z^Œ∞~°~ÚOk XHõ U@"åÅ∞ „áêO`«O. ^•xx ^•\˜ "å~°∞ 14000 J_»∞QÆ∞Å
Z`«∞Î „Ѩ^Õâ◊OÖ’ |㨠KÕâß~°∞. P „áêO`«Ñ¨Ù Ѩ~°=∞ „ѨâßO`«`«#∞ Hõq`«QÍ
x"Õk`« ~°∂á⁄OkOzOk:
''„ѨâßO`«`« JO>Ë Uq∞\’ P ~À*Ë „Ѩ„Ѩ^=Œä ∞OQÍ K«qK«∂âß#∞ – JO`«\ ˜
„ѨâßO`«`«! ^Õ=^•~°∞ =$HΔÍÅ∞ KÕã¨∞Î#fl =∞~°‡~° ^èŒfi#∞Å#∞ QÆq∞Oz, ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ#
"åQÆ∞Å ÅǨÏi ‰õÄ_® JHõ¯_» â◊¥#ºO. "åQÆ∞ =∂„`«"Õ∞ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∂ÎOk, HÍx Jk
‰õÄ_® Uq∞\’ =∞OK«∞Ö’ Ѷ¨∞hÉèíqOz#@∞¡ =∞ø#OQÍ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∂Î#flk. K≥@∞ì
KÕ=∞Å∞ ÖË=Ù, PHÍâ◊OÖ’ K«O„^À^ŒÜ«∞O J~ÚOk – ^•^•Ñ¨Ù áœ~°‚q∞! ^•x
"≥Å∞QÆ∞Ö’ P áê=# =∞OK«∞Ѩ~°fi`åÅhfl ^èŒ=à◊=~°‚OÖ’ "≥∞~°ã≤áÈ`«∞<åfl~Ú.
J~°ú~å„u PHÍâ◊O WO`« hÅOQÍ LO_»_»O =∞Ô~Hõ¯_® K«∂_»ÖËO. ~å„u =zÛ
Ѩ~°fi`« tY~åÅ`À U^À =∂\Ï¡_»QÍ, P =∂@Å∞ #HõΔ„`åʼnõΩ "≥o¡, „ѨQÍ_è»
„ѨâßO`«`«QÍ =∂i, P Ç≤Ï=∂h#^•Å`À =ÚK«Û\˜ã¨∞Î#fl@∞¡QÍ ÉèÏã≤OzOk.——
JѨC_»Ñ¨C_»∞ ™êfig∞r ZHõ¯_»‰õΩ áÈ`«∞<åfl~À `≥eÜ«∞‰õΩO_® =∂Ü«∞=∞ÜÕ∞º
"å~°∞. x"Õk`« P ã¨=∞Ü«∂Å#∞ `«H˜¯# Ü«∂„u‰õΩÅ`À QÆ_çÑ≤Ok.
ѨOK«`«~°}˜QÍ ¿Ñ~˘¯#|_Õ S^Œ∞ #^Œ∞Å „áêO`«O =zÛOk. JHõ¯_» XHõ\ ˜
"≥#∞Hõ XHõ\ ˜QÍ S^Œ∞ #^Œ∞ÅÖ’#∞ `«_çQÆ∞_»¤Å`À<Õ #_»z "≥o¡ ™êfl#=∂K«iOK«_»O
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O. ™êfig∞r J>Ë¡ KÕâß~°∞. ѨOK«`«~°}˜ #∞Oz J=∞~°<å^ä£ t=Ù}˜‚
^Œi≈OK«∞HÀ=K«∞Û#<Õ PÖ’K«<Õ "åix Jq∞`« áê~°=â◊ºOÖ’ =ÚOz"Õã≤Ok.
Ѩܫ∞#O H˘#™êyOk. ѨšH©Ö’ "≥àı¡"å~°∞ ‰õÄ_® HÍã¨Î ^Œ∂~°O `«~°∞"å`« ѨšH©Å∞
ky #_çKÕ f~åe. Z=ÚHõÅ∞ H˘iˆH K«e, U@"åÅ∞ „áê`«O. ¢ã‘ÎÅ∂ ѨÙ~°∞+¨μÅ∂,
ã¨<åflºã¨∞Å∂, ã¨<åflºã≤#∞Å∂ |$O^•Å∞ |$O^•Å∞QÍ Ñ¨Ü«∞#O ™êyOKå~°∞.
z=i XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ QÆO@Å „Ѩܫ∂}O =∞s „Ѩ=∂^ŒÉèíi`«OQÍ Ñ¨i}
zOk. XHõ J_»∞QÆ∞ á⁄~°áê@∞# "Õ¿ãÎ =∞~°}O `«^ºŒä =∞<Õ ã≤u÷ Ö’ Ju ã¨#flx ÉÏ@
QÆ∞O_® "≥àÏ¡e. ÃÑ·QÍ U@"åÅ∞ „áêO`åÅ∞! ™êfig∞r =∞s JÅã≤áÈ~Ú
 J=∞~°<å^ä£ ^Œ~°≈#O 139

"≥#∞Hõ|_®¤~°∞. ™êfig∞r UHÍO`åxfl JaèÅ+≤Oz# HÍ~°}OQÍ PÜ«∞##∞ =^Œe

=ÚO^Œ∞QÍ áÈ`«∞#fl x"Õk`« ™êfig∞r ~åHõáÈ=_»O K«∂ã≤ xsH˜ΔOzOk. z=~°QÍ
™êfig∞r ZO`À JÅã≤áÈ~Ú =zÛ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. JѨC_»∞ ‰õÄ_® x"Õk`«`À
Ug∞ =∂\Ï¡_»‰õΩO_® P"≥∞#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à◊¡=∞x K≥Ñ≤Ê, `å=Ú JHõ¯_Õ P
ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# K«eÖ’ ™êfl#O KÕÜ«∞É’`«∞#fl@∞¡ K≥áêÊ~°∞.
z@ìz=iH˜ J=∞~°<å^ä£ QÆ∞ǨÏ#∞ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r ™êfl#O KÕã≤,
H“Ñ‘#O =∂„`«O ^èŒiOz, ^ÕǨÏ=∞O`å qÉèí∂u JÅ^Œ∞H˘x, "≥∞ÿ=∞~°z# ã≤÷uÖ’
QÆ∞ǨÏÖ’H˜ "≥àÏ¡~°∞. PÜ«∞# =ÚMÏ# z~°∞#=Ùfi qHõã≤OzOk.
J=∞~°<å^ä£ qâßfixfl ã¨$+≤ìOz, ~°HΔ̃Oz, ÉèíHÎ̃`À ¿ãqOKÕ"åiH˜ =∞~°}OÖËx
^Œ~°≈#O
J=∞~°`«fiO Xã¨QÆ_®xH˜ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ J=∞~°<å^äŒ∞xQÍ,
=∞OK«∞eOQÆOQÍ H˘Å∞=Ùni=Ù#fl J^Œ∞ƒù`« ^Œ$âߺxfl ™êfig∞r uÅH˜OKå~°∞. "≥#∞‰õ
=zÛ# Éèí‰õΩÎÅ∞ x#kOz# 'FO #=∞t≈"åÜ«∞, FO #=∞t≈"åÜ«∞!— =∞O„`«O
q∞#∞fl=Ú\˜ìOk. ™êfig∞r J=∞~°<å^äŒ∞xH˜ ™êëêìOQÆ „Ѩ}Ï=∞O KÕâß~°∞. PÜ«∞#
„Ѩ}Ï=∞O KÕã≤#ѨC_»∞ JHõ¯_»∞#fl áê=# áê=Ù~åÅ∞ ã¨=fi_ç KÕã¨∂Î ÃÑ·H˜ Zyi
áÈÜ«∂~Ú. PÜ«∞# ^ÕǨÏO ÉèíH˜Îáê~°=â◊ºO`À HõOÑ≤OzOk. PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’
U U ÉèÏ=#Å∞ L"≥fi`«∞Î# ÖËz<åÜ≥∂ Z=i ÔH~°∞Hõ! z#fl`«#O #∞Oz `«=∞
=∞#ã¨∞ûÖ’ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# J=∞~°∞xQÍ H˘Å∞=Ùni=Ù#fl P J=∞~°<å^äŒ t=Ù}˜‚
„Ѩ`«ºHõΔOQÍ uÅH˜Oz#ѨC_»∞ PÜ«∞# ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ∞ ZÖÏ JÅÖÏ¡ ZQÆã≤Ѩ_®¤Ü≥∂,
Z=~°∞ K≥ѨÊQÆÅ~°∞! PÜ«∞# ÃÑ^Œq qѨÊÖË^Œ∞. <å_»∞ JHõ¯_» PÜ«∞# J=∞~°
<å^äŒ∞}˜‚ ^Œi≈OKå~°∞! =∞~°}Ïxfl xi˚Oz# P Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞}˜‚, x*ÏxH˜ =∞~°}Ïxfl
xi˚Oz ™êfig∞r ^Œi≈Oz LO_®e! ZO^Œ∞HõO>Ë ''PÜ«∞# =∞~°}Ï<Õfl xi˚Oz
=KåÛ~°∞. PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ∞« ã¨ÊO^Œ# PyáÈ~Ú LO_®e. HÍx PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ∞« O
"åz, LaƒOk—— Jx `«~°∞"å`« PÜ«∞##∞ Ѩiâ’kèOz# "≥·^Œ∞º_»∞ "åºMϺ
xOKå_»∞.
=¸sÎÉèíqOz# „ѨâßO`«`«#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘x ™êfig∞r QÆ∞Ç¨Ï #∞Oz
|Ü«∞\˜H˜ =KåÛ~°∞. HÍ¿ãѨ٠q„âßOu fã¨∞H˘#fl `«~°∞"å`«, Éèí∞lOz JO^Œ~°∂
QÆ∞_®~åÖ’¡ q„â◊q∞OKå~°∞. ^•^•Ñ¨Ù J~°QÆO@ `«~°∞"å`« ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞:
''P =∞OK«∞eOQÆO ™êHΔÍ`«∂ΠѨ~°"Õ∞â◊fi~°∞_Õ! JHõ¯_»O`å P~å^èŒ#=∞Ü«∞"Õ∞! WO`«
JO^Œ=∞~Ú#, WO`«QÍ P`À‡^ÕfiQÍxfl "Õ∞Å∞H˘eÑ≤# KÀ\˜H˜ <ÕxO`« ^•HÍ "≥o¡Ok
ÖË^Œ∞.——
140 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

J=∞~°<å^ä£Ö’ ™êfig∞r J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ J#∞Éèí∂u á⁄O^•~°#_»O

~°∂_èç. HÍx J^Õq∞\’ ѨÓiÎQÍ PÜ«∞# Z=i`À#∂ K≥ѨÊ
J=∞~°<å^äŒ∞_»∞ ÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ^•<À¡x H˘xfl JOâßÅ#∞ JѨC_»Ñ¨C_»∞
Xã¨y# J=∞~°`«fiO
=ºHõÎO KÕÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. ™êfig∞r t+¨μº_≥·# â◊~°â◊ÛO„^Œ „"åã≤#
''ã¨OÉèÏ+¨}Å∞—— qÉèÏQÆOÖ’ D „H˜Ok q^èŒOQÍ K«∂_»=K«∞Û:
™êfig∞r HÍj‡~ü #∞O_ç uiy =zÛ Ô~O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅ~ÚOk. PÜ«∞#
P~ÀQƺO JO`«QÍ ÉÏQÍÖË^Œ∞. t+¨μº_»∞ =∞~îåxH˜ ~åQÍ<Õ „|Ǩχ#O^Œ™êfiq∞ WÖÏ
J<åfl~°∞: ''™êfig∞r HÍj‡~ü #∞Oz uiy =zÛ# `«~∞° "å`« Z=i`À#∂ =∂\Ï¡__» O»
ÖË^Œ∞. QÍ_è»"≥∞ÿ# PÖ’K«#ÅÖ’ =Úxy XˆHKÀ@ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. #∞=Ùfi "≥o¡
=∂@Ö’¡H˜ kOÑ≤, PÜ«∞# =∞#ã¨∞û#∞ HÍã¨Î |Ü«∞\˜ =º=Ǩ~åÖ’¡H˜ =∞o¡OK«∞.——
t+¨μº_»∞ ÃÑ· JO`«ã¨∞ÎÖ’x ™êfig∞r QÆkÖ’H˜ =zÛ K«∂¿ãã¨iH˜ ™êfig∞r
QÍ_è» ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÖˇ·#@∞¡ HõxÑ≤OKå~°∞. PÜ«∞# =ÚYO g∞^Œ z~°∞#=Ùfi ÖË^Œ∞.
„ѨHÍâ◊=O`«"∞≥ #ÿ HõàÖ¡◊ ’ ÉÏǨϺ^Œ$+≤ì ÖË^∞Œ . PO`«iHõOQÍ U^À ^Œi≈ã¨∞#Î fl@∞¡ LOk.
t+¨μº}˜‚ K«∂_»QÍ<Õ, ''<åÜ«∞<å, =KåÛ"å! ‰õÄ~ÀÛ—— Jx =∞m¡ =∞ø#O =Ç≤ÏOKå~°∞.
™êfig∞r Z_»=∞ Hõ#∞fl ֒ѨeÉèÏQÆO Z„~°|_ç LO_»_»O QÆ=∞xOz t+¨μº_»∞, ''g∞
Hõ#∞fl Z„~°ÉÏiOk. ZO^Œ∞‰õΩ?—— Jx J_çQÍ_»∞. ''Ug∞ ÖË^∞Œ —— JO@∂ =∞m¡ PÜ«∞#
=∞ø#O ^•ÖÏÛ~°∞. ZO`«¿ãѨ\ ˜H© ™êfig∞r =∂\Ï¡_»Hõ áÈ=_»O K«∂ã≤, t+¨μº_»∞
HõÅ`« K≥Ok ™êfig∞r áê^•Å∞ `åH˜, ''g∞~°∞ J=∞~°<å^ä£Ö’ ^Œi≈Oz# q+¨Ü«∂Å∞
H˘OK≥O <å‰õΩ K≥ѨÊ~å?—— Jx J_çQÍ_»∞. t+¨μº_»∞ `«=∞ áê^•Å∞ ã¨Ê $tOK«_»O`À
™êfig∞r QÆOcè~° "≥·Yi H˘OK≥O =∂iOk. ^Œ$+≤ì XH˜O`« ÉÏǨϺOÖ’H˜ =∞o¡
#@∞¡Ok. PÜ«∞# WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''J=∞~°<å^ä£ ^Œi≈Oz#ѨÊ\˜ #∞O_ç t=Ù_»∞,
W~°"≥· <åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å∂ <å t~°ã¨∞û g∞^Œ<Õ Pã‘#∞_≥·#@∞¡QÍ, „H˜OkH˜ kQÆ#@∞¡QÍ
<å‰õΩ JxÑ≤™ÈÎOk.—— ™êfig∞r =∂@Å`À t+¨μº_»∞ J"åHõ¯Ü«∂º_»∞.
™êfig∞r : J=∞~°<å^ä£Ö’#∂, H©Δ~°Éèí"åx PÅÜ«∞OÖ’#∂ Q˘Ñ¨Ê xÜ«∞=∞
x+¨ªÅ∞ áê\˜OKå#∞. WѨC_»∞ "≥o¡ á⁄QÆ „`åQÆ_®xH˜ á⁄Q͉õΩ ã≤^ŒúO K≥~Úº. Jxfl
q+¨Ü«∂Å∂ K≥|∞`å#∞.
t+¨μº_»∞ P#O^ŒÉèíi`«∞_≥· PÜ«∞# P[˝#∞ t~°™ê=Ç≤ÏOKå_»∞. ™êfig∞r
<≥=∞‡kQÍ á⁄QÆ Ñ‘Å∞ã¨∂Î K≥ѨÊ<å~°OaèOKå~°∞: ''J=∞~°<å^ä£ áÈÜÕ∞ ^•iÖ’,
H˘O_»ÃÑ· x\Ï~°∞QÍ ZHͯ#∞. Ü«∂„u‰õΩÅ∞ ™ê^è•~°}OQÍ P =∂~°Oæ Ö’ ѨÜ∞« xOK«~∞° .
 J=∞~°<å^ä£ ^Œ~°≈#O 141

HÍx P ^•iÖ’<Õ áÈ"åÅ<Õ Ñ¨@∞ì^ŒÅ Hõey JÖÏ KÕâß#∞. JÖÏ ZHõ¯_»O =Å¡
"å\˜e¡# „â◊=∞ <å ^ÕǨÏOÃÑ· HõxÑ≤OzOk. JHõ¯_» Z=ÚHõÅ∞ H˘iˆH K«e.
ã¨∂^Œ∞Å`À QÆ∞zÛ#@∞¡ JxÑ≤OzOk.——
t+¨μº_»∞ : J=∞~°<å^äŒ eOQÍxfl ^Œi≈OKÕ@ѨC_»∞ kQÆO|~°OQÍ áÈ=_»O
PKå~°=∞x q<åfl#∞. x["Õ∞<å?
™êfig∞r : J=Ù#∞, <Õ#∞ H“Ñ‘#O =∂„`«O ^èŒiOz, XO\˜ xO_® qÉèí∂u
JÅ^Œ∞H˘x QÆ∞ǨÏÖ’ „Ѩ"ÕtOKå#∞. <å HõѨC_»∞ K«eQÍx "Õ_çQÍx JxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
HÍx |Ü«∞\˜H˜ ~åQÍ<Õ K«e`À â◊s~°O QÆ_»¤Hõ@∞ì‰õΩáÈ~ÚOk.
t+¨μº_»∞ : g∞~°∞ Ѩq„`« áê=Ù~åÅ#∞ K«∂âß~å? P K«eÖ’ U „áê}˜HÀ\˜
HõxÑ≤OK«^Œh, HÍx JѨC_»Ñ¨C_»∞ JHõ¯_çH˜ ZHõ¯}∞‚OKÀ áê=Ù~åÅ QÆ∞OѨÙ
=ã¨∞ÎO^Œh q<åfl#∞.
™êfig∞r : J=Ù#∞. <Õ#∞ =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ `≥Å¡x áê=Ù~åÅ#∞ K«∂âß#∞.
Jq P QÆ∞ǨÏÖ’ x=ã≤™êÎÜ≥∂ ÖËHõ P „áêO`«OÖ’x H˘O_»ÅÖ’ LO\ÏÜ≥∂ <å‰õΩ
`≥eÜ«∞ÖË^Œ∞.
=∞~˘Hõ™êi nxx QÆ∞iOz ™êfig∞r „Ѩ™êÎqOz#ѨC_»∞, ™êHΔÍ`«∂Î
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_Õ `«# =ÚO^Œ∞ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ#@∂¡, PÜ«∞# `«#‰õΩ 'WKåÛù=∞$u— =~°O
J#∞„QÆÇ≤ÏOz#@∂¡ `≥eáê~°∞.
XHõ ~ÀA `«∞sÜ«∂#O^Œ`À ™êfig∞r `«=∞ J=∞~°<å^ä£ J#∞Éèí"åxfl WÖÏ
q=iOKå~°∞: ''™êHÍ~° ^Õ=Ùx LxH˜ QÆ∞iOz <Õ#∞ ["å|∞ K≥ѨÊÖË#∞. HÍx
x~°∞æ}∞_≥·# Ѩ~°=∂`«‡ XHõ~°∞ L<åfl~°∞, ^Õg ^Õ=`«Å∞<åfl~°x JHõ¯_» <å‰õΩ
xã¨ûOâ◊Ü«∞OQÍ `≥eã≤Ok.——
=∞~˘Hõ Éèí‰õΩÎx`À XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ™êfig∞r WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''J=∞~°<å^ä£
#∞Oz uiy =zÛ#ѨÊ\˜ #∞O_ç <å =∞#ã¨∞û „ѨâßO`«`« HÀã¨O `«Ñ≤™ÈÎOk. UO
KÕÜ«∞_®xH© áêÅ∞É’=_»O ÖË^Œ∞. âßâ◊fi`«OQÍ =∞ø#O =Ç≤ÏOKåÅh, U^≥·<å
QÆ∞ǨÏÖ’ âßâ◊fi`«OQÍ LO_çáÈ"åÅh JxÑ≤ã∞¨ #Î flk. J=∞~°<å^ä∞Œ _≥#· Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞
<å t~°ã¨∞û g∞^Œ Zxq∞k ѨQÆà◊¥¡, Zxq∞k ~å„`«∞à◊¥¡ Pã‘#∞_≥· L<åfl_»∞.
t~°ã¨∞û g∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx Ѩ_çѨ_ç #"åfi_»∞. '„ѨÉè’! <å ^ÕǨÏO ~°∞QƇ`«`À "å_ç
áÈ`«∞#flk. h‰õΩ #=ÙfiÖÏ@QÍ LOk!— Jx PÜ«∞#`À K≥áêÊ#∞. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ U
ã¨fi~°∂ѨOÖ’ ™êHΔÍ`«¯iOz ##∞fl J"≥∞iHÍ "≥à◊¡=∞x P^ÕtOKå~À, =∞m¡ P
S 11
142 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

~°∂Ѩ"Õ∞ ™êHΔÍ`«¯iOz ##∞fl J=∞~°<å^ä£ "≥à◊¡=∞x P^ÕtOzOk. JO^Œ∞ˆH

"≥àÏ¡#∞.——
Wq `«Ñ¨Ê `«=∞ J#∞Éèí"åÅ QÆ∞iOz ™êfig∞r =∞ˆ~ q=~°}Å∂ K≥ѨÊÖË^Œ∞.
™êfig∞r „Ѩܫ∂}Ïxfl H˘#™êy^•ÌO.
™êfig∞rH˜ J#∞Éèí∂u HõeyOk, PÜ«∞# t=^Œ~°≈#O á⁄O^•~°∞. HÍx
x"Õk`«? =∞OK«∞eOQÍxfl ^Œi≈OzOk, P"≥∞‰õΩ J^˘Hõ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# J#∞Éèí=O.
™êfig∞r QÆ∞Ç¨Ï #∞Oz |Ü«∞\˜H˜ =zÛ#ѨC_»∞ PÜ«∞# #∞O_ç
x"Õk`«
"庉õΩÅ`«
Jaè=ºHõÎ"≥∞ÿ# J#∞Éèí∂u=∞Ü«∞"≥∞ÿ# =∞Ǩϟ#fl`«*’ºux P"≥∞
QÍOzOk. Wq `«Ñ¨Ê PO`«iHõ J#∞Éèí∂`«∞Å∞ Ug P"≥∞
á⁄O^ŒÖË^Œ∞. Wk P"≥∞ =∞#ã¨∞û‰õΩ ÉÏ^èŒQÍ Ñ¨i}q∞OzOk. ™êfig∞r`À<Õ `«#
"庉õΩÅ`«#∞ =ºHõÎO KÕã≤Ok. ™êfig∞r P"≥∞#∞ ™êO`«fi#Ѩ~°z, ''WѨC_»∞ Un
h‰õΩ J~°÷O HÍ^Œ∞. HÍx #∞=Ùfi D ѨÙ}ºf~å÷xfl ^Œi≈OK«∞H˘<åfl=Ù† D J#∞Éèí=O
hÖ’ ã¨∂ÊùiÎx Hõeyã¨∞ÎOk, `«y# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êѶ¨Åº`« xKÕÛ f~°∞`«∞Ok.
HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ ^•xx #∞=Ùfi J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀQÆÅ=Ù. D f~°÷Ü«∂„`« ã¨`«ÊùÖÏxfl
U^À XHõ ~ÀA #∞=Ùfi á⁄O^Œ∞`å=Ù—— J<åfl~°∞.
J=∞~°<å^ä£ #∞Oz uiy =zÛ# ™êfig∞r ÃãÃÑìO|~ü z=i ^•HÍ
N#QÆ~üÖ’ |㨠KÕâß~°∞. HÍj‡~ü =∞Ǩ~åA KÕã≤# U~åÊ@∞ „ѨHÍ~°O PÜ«∞#‰õΩ
ã¨Hõ֒ѨKå~åÅ∞ [iQÍ~Ú. =Ú#∞Ѩ٠XHõ™êi HÍj‡~ü
N#QÆ~üÖ’ =∞Ǩ~åA PÜ«∞#`À q^•º HÍ~åºxÔH· `å#∞ ã¨÷ÅO W™êÎ#h,
=∞~î° ™ê÷Ѩ#ÔH·
„Ѩܫ∞`«flO J=ã¨~°"≥∞ÿ# ã¨÷ÖÏxfl ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞r ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞
HÀ=K«∞Û#h K≥Ñ≤Ê=Ù<åfl_»∞. P =∂@ „ѨHÍ~°O ™êfig∞r XHõ
#n f~°OÖ’x =∞<À[˝"≥∞ÿ# ã¨÷ÖÏxfl ZOÑ≤Hõ KÕâß~°∞. JHõ¯_» ¢ã‘ÎÅ HÀã¨O XHõ
=∞~î°O, ã¨O㨯 $`« HõàÏâßÅ "≥Ú^ŒÖˇ·#q x~°fiÇ≤ÏOKåÅx PÜ«∞# PtOKå~°∞.
J=∞~°<å^ä£ #∞Oz uiy =zÛ# `«~°∞"å`« ™êfig∞r ã¨^• ^蕺# ã≤÷uÖ’<Õ
L<åfl~°∞. D ã≤÷ux K«∂ã≤ PÜ«∞#`À L#fl ¢ã‘ÎÅ∞ ‰õÄ_® „ѨQÍ_è» ^蕺# rq`«O
QÆ_»Ñ¨<≥OKå~°∞. Wk qx ™êfig∞r P#OkOz ''=∞~î°O HÀã¨O ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞H˘#fl
ã¨Å÷ OÖ’ QÆ∞_®~åÅ∞ "Õã∞¨ H˘x, g∞~°∞ JHõ¯_» UHÍO`« rq`«O QÆ_Ñ» O¨ _ç. XHõ „H˘`«Î
ã¨÷ÅOÖ’ „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ ¢ã‘ÎÅ∞ J_»∞y_»_»O ™œÉèÏQͺxfl ÃÑOá⁄Okã¨∞ÎO^ŒO\Ï~°∞.
Hõ#∞Hõ g∞~°∞ JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡ ¢ã‘ÎÅ =∞~îåxH˜ NHÍ~°O K«∞@ìO_ç—— J<åfl~°∞.
 J=∞~°<å^ä£ ^Œ~°≈#O 143

HÍx ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨OHõÅÊO `«kfi~°∞^ŒúOQÍ LOk. HÍj‡~üÖ’x POˆQ¡Ü«∞

„Ѩuxkè (Resident) JO^Œ∞‰õΩ P"≥∂kOK«ÖË^Œ∞. Ô~O_»∞™ê~°∞¡ „Ѩܫ∞uflOz#ѨÊ\˜H©
P`«_»∞ 㨿ãq∞~å JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. ™êfig∞r x~åâ◊ K≥O^•~°∞. HÍx nxx
ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨OHõÅÊOQÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz q^•º HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ `«y# ã¨÷ÅO
HõÅHõ`åÎÜÕ∞#x ã¨Ê+¨ìOQÍ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞.
J^Õ q^èŒOQÍ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ „áêO`«OÖ’ ^蕺# rq`«O HÀã¨O XHõ =∞~î°O
<≥ÅH˘ÖÏÊÅ<Õ ™êfig∞r Jcè+¨ì=¸ JO`« =~°‰õΩ <≥~°"Õ~°ÖË^Œ∞. HÍx ‰õΩ=∂=Ó<£
„áêO`åÅÖ’ JO^Œ∞ÔH·# ã¨÷ÖÏxfl "≥`«H˜ Hõ#∞Q˘O\Ï=∞x ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞
`≥eáê~°∞† Jk PÜ«∞#‰õΩ H˘O`« T~°@#∞ HõeyOzO^Œ#=K«∞Û.
J=∞~°<å^ä£ Ü«∂„`« `«~°∞"å`« ™êfig∞r =∞#ã¨∞û HÍm=∂`« áê^ŒÑ¨^•‡Å#∞
JaèÅ+≤OK«™êyOk. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ "å`«ûźOÖ’, `«e¡ X_çÖ’ tâ◊√=ÙQÍ P"≥∞
áê^ŒÑ¨^•‡Å =^ŒÌ â◊~°}ÏQÆu á⁄Ok# ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° ~ÀAÅ∞
HÍm=∂`«
tâ◊√=ÙQÍ
|Ǩïâß PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^Œe LO\ÏÜÕ∞"≥∂! PÜ«∞#
ã¨^• P"≥∞ áê=# <å=∂xfl LK«Ûiã¨∂Î L<åfl~°∞† ~å=∞„Ѩ™ê^£
„^ŒqOzáÈ~Ú HÍm=∂`« g∞^Œ áê_ç# áê@Å#∞ PÜ«∞# áê_»™êQÍ~°∞. Ѩ_»=
#_ç¿Ñ =ºH˜Î <åÅ∞ˆQà◊¡ P_»Ñ≤Å¡#∞ XHõ ~ÀA ™êHΔÍ`«∂Î L=∂^ÕqÖÏ P~åkèOKå~°∞
‰õÄ_®. ''<Õ#∞ Z@∞ "≥·Ñ¨Ù uiy<å P kâ◊Ö’¡ P"Õ∞ xÅ|_ç=ÙOk. D QÆkÖ’
=∂`À P"≥∞ ‰õÄ_® "≥∞ÅQÆ∞`«∞#fl@∞¡ JxÑ≤OzOk—— J<åfl~åÜ«∞#.
''HÍm P~å^èŒ# <å „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# Ñ≤zÛ—— J<Õ"å~°∞ ™êfig∞r. ~å=∞„Ѩ™ê^£,
Hõ=∞ÖÏHÍO`«∞_»∞,1 N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ "≥Åã≤# =OQÆÉèí∂q∞Ö’ [x‡Oz# ™êfig∞rH˜
HÍm P~å^èŒ# ã¨fi`«ã≤û^ŒúOQÍ Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHõO J=_»OÖ’
HÍm
^Œ~°≈#O Pâ◊Û~°ºO ÖË^Œ∞. `«=∞ Ѩ_»=Ö’<Õ Jq∞`« UHÍO`« „áêO`«OÖ’
LO_»™êQÍ~°∞† Z=ix HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH© W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞.
PÜ«∞# Ѩ@¡ Jq∞`« ÉèíH˜Î„ѨѨ`«∞ÎÅ∞ QÆÅ XHõ _®Hõì~ü#∞ =∂„`«"Õ∞ `«=∞ =^ŒÌ‰õΩ
~å=_®xH˜ J#∞=∞uOKå~°∞. P _®Hõì~ü PÜ«∞# J=ã¨~åÅ#∞ K«∂ã¨∞H˘<åfl_»∞.
H˘xfl ~ÀAÅ∞ =∂@Å∞ =∞$QƺO. _®Hõì~ü "≥o¡#ѨC_»ÖÏ¡ ™êfig∞r „ѨQÍ_è»
zO`«<å=∞QÆ∞flÖˇ· LO_Õ"å~°∞. _®Hõì~ü ÃÑ^Œq qѨʉõΩO_® =∞ø#OQÍ uiy
=KÕÛ"å_»∞.
1. ~å=∞„Ѩ™ê^£, Hõ=∞ÖÏHÍO`«∞_»∞ N~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ =ÚO^Œ∞ =OQÆ^Õâ◊OÖ’ rqOz#
=∞Ǩ`«∞‡Å∞† HÍm Láê㨉õΩÅ∞.
144 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

x*ÏxH˜ D Ö’HõO JO>Ë Uq∞\˜ J#fl „ѨQÍ_è» zO`«#Ö’ XHõ ~ÀA

™êÜ«∞O„`«O ™êfig∞r =∞#ã¨∞û Å~ÚOzOk. ã¨∞YO, L`åûǨÏO, "≥Å∞QÆ∞ "≥Ú^Œ
Å~Ú#=hfl [QÆ[#˚ x QÆ∞}ÏÅ~Ú`Õ =∞~°}O, pHõ\ ,˜ â’HõO, ^Œ∞óYO "≥Ú^ŒÅ~Ú#
=hfl Uq∞\˜? W=hfl =∞~˘Hõi^≥· LO_»=Ù. ZO^Œ∞HõO>Ë P"≥∞ `«Ñ¨Ê ''=∞ˆ~n
ÖË^Œ∞——1 Jx Hõ^• "Õ^•Å∞ =zã¨∞Î<åfl~Ú! Hõ#∞Hõ Wq ‰õÄ_® P [QÆ[˚#x
QÆ∞}ÏÅ∞QÍ, P"≥∞ =∞~À „ѨHõ¯QÍ<Õ LO_ç=ÙO_®e! ™êfig∞r =∞#ã¨∞ûÖ’
PÖ’K«#Å∞ y„~°∞# uiQÍ~Ú.
XHõ ~ÀA pHõ\ ˜ „Hõ=Ú‡HÀ™êyOk. ã¨~°fi„`å ã¨Ç¨Ï[OQÍ „ѨâßO`«`«
JÅ=ÚH˘<Õ "Õà◊ Jk. Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å P UHÍO`« <ÕѨ^䌺OÖ’ Ѩ~°=∞ „ѨâßO`«`«
<≥ÅH˘Ok. ™êfig∞r =∞#ã¨∞û =∂„`«O JyflѨ~°fi`«OÖÏ f„="≥∞ÿ# "Õ_çq∞`À
=∞O_çáÈ`«∞#flk. JѨC_»∞ – PÜ«∞# ã¨O^ÕǨÅxflO\˜h x=$uÎ KÕã¨∞Î#fl@∞¡,
rq`«Ñ¨Ù =∞~À áê~å≈fixfl „QÆÇ≤ÏOѨ*Ëã¨∞Î#@∞¡ HÍm=∂`« PÜ«∞# =ÚO^Œ∞
„Ѩ`«ºHõΔ=∞~ÚOk. `«# Z^Œ∞@ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ HÍÅÉèíÜ«∞OHõiÜ≥ÿ∞# P"≥∞ ^Œ~°≈#O
HõÅQÆ_»O`À P J#∞Éèí∂u L^ÕfiQÆOÖ’ `«=∞ ^Œ~°≈<åxfl XHõ Hõq`«QÍ `«~°∞˚=∂
KÕâß~°∞.
#HõΔ„`åÅ∞ ã¨=∞ã≤áÈÜ«∂~Ú
"Õ∞Ѷ¨∂Å∞ "Õ∞Ѷ¨∂Å#∞ „Hõ=Ú‡`«∞<åfl~Ú
Jk ã¨ÊO^Œ=∂#, â◊|Ì=∂# QÍ_è®O^èŒHÍ~°O....
JO^èŒHÍ~°|O^èŒ∞~° PHÍâß#flO>Ë L"≥fi`«∞Î `«~°OQÍÅ`À
^ÀǨÏ^ŒO KÕã¨∂Î ã¨=Ú„^ŒO ^•x`À KÕiOk
ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# P q^Œ∞º`å¯Ou
#Å∞k‰õΩ¯ÖÏ Hõ~°¯â◊ Hõ~åà◊ =∞$`«∞º=Ù#∞ „Ѩ^Œi≈ã¨∂ÎOk.
^Œ∞óMÏÅ#∞ =∞Ǩ=∂~°∞Å#∞ "≥^Œ[Å∞¡`«∂
P#O^À<å‡^ŒO`À <å@ºO KÕã¨∂Î
~å, `«b¡ ~å

1. <ÕÇ¨Ï <å<åã≤Î H˜VÛ# I

 J=∞~°<å^ä£ ^Œ~°≈#O 145

h ¿Ñ~°∞ =∞ǨHÍo
h âßfi㨠=∞$`«∞º=Ù
HõOÑ≤ã¨∂Î#fl h „Ѩu Ѩ^ŒO
XHõ „ѨѨOKåxfl âßâ◊fi`«OQÍ `«∞_çz"Õã¨∞ÎOk.
F HÍm! ã¨~°fi<ås
~å, `«b¡! ~å.....1
„"åÜ«∞_»O ѨÓiÎKÕã≤ ÉèÏ"À^ÕfiQÆѨ٠"≥Å∞¡=Ö’ ã¨=∞`ÒźO HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞.
KÕ`«∞Ö’¡ #∞Oz HõÅO *Ïi <ÕÅ g∞^Œ Ѩ_çáÈ~ÚOk, PÜ«∞# ‰õÄ_® ã¨Ê $ǨÏ
HÀÖ’Ê~Ú <ÕÅ g∞^Œ Ѩ_çáÈÜ«∂~°∞.
`«^Œ#O`«~° HÍÅOÖ’ ™êfig∞r HÍm=∞Ü«∞OQÍ<Õ rqOKå~°∞. P"≥∞#∞
QÆ∞iOz =∂„`«"Õ∞ =∂\Ï¡_®~°∞. P"≥∞ `«`åÎ fixfl qâ◊nHõiOKå~°∞† ''ã¨∞YO HÀ~°_»"Õ∞
ã¨~°∞fiÅ ÅHõΔ º=∞x J#∞HÀ=_»O `«Ñ¨C. ã¨∞MÏxfl JaèÅ+≤OKÕ J^Õ "Õ∞~°‰õΩ
^Œ∞óMÏxfl HÍOH˜ΔOKÕ"å~°∞ ‰õÄ_® [x‡™êÎ~°∞. â’HõOÖ’#∂ ã¨∞YO LO@∞Ok.
ÉèíÜ«∞OHõ~åxfl ÉèíÜ«∞OHõ~°O HÀã¨"Õ∞ P~åkè™êÎO.
''ã¨∞Yã¨O`ÀëêÅÖ’, P#O^ŒOÖ’ [QÆ[˚#xx K«∂ã¨∞Î<åflO. J^Õ q^èŒOQÍ
^Œ∞+¨ì`«fiOÖ’#∞, ÉèíÜ«∞OHõ~°OÖ’#∞, ÉÏ^èŒÖ’#∞, =∞~°}OÖ’#∞ P"≥∞#∞ ^Œi≈OK«_»O
<Õ~°∞ÛHÀ"åe.
''J=∂‡! UO KÀ^ŒºO! h‰õΩ HõáêÅ =∂Å#∞ ^èŒiOѨ*Ëã¨∞Î<åfl~°∞, HÍx
ÉèíÜ«∞O`À QÆ_»QÆ_»ÖÏ_çáÈ`«∞<åfl~°∞† J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’ x#∞fl, 'HÍ~°∞}º=¸sΗ Jx
ã¨OÉ’kèã¨∞Î<åfl~°∞ ‰õÄ_®.
''ÉèíÜ«∞OHõ~åxfl P~åkèOK«_»O =Å# =∂„`«"Õ∞ ÉèíÜ«∂xfl [~ÚOK«=K«∞Û†
=∞~°}~°Ç≤Ï`« ã≤÷ux KÕ~°∞HÀ=K«∞Û. =∞~°}O QÆ∞iOz PÖ’zOK«O_ç, =∞~°}Ïxfl
^蕺xOK«O_ç! ÉèíÜ«∞OHõ~åxfl, ÉèíÜ«∞OHõ~åxfl ÉèíÜ«∞OHõ~åxfl P~åkèOK«O_ç!
ã¨=∞ã¨Î=¸ P"Õ∞! P"≥∞ âßѨ=¸ n"≥<Õ! g∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞O â◊‡âß#=∞"åe.
JǨÏOHÍ~°O, ™êfi~°÷O, "åOKè«Å∞ Ü«∂=`«∂Î =∞O_ç |∂_ç^Œ J=h! JѨC_»∞,
JѨC_»∞ =∂„`«"Õ∞ JHõ¯_çH˜ HÍm=∂`« qKÕÛã¨∞ÎOk. P"Õ∞ HÍÅO, P"Õ∞ Ѩi}Ï=∞O,
P"Õ∞ J#O`«â◊H˜Î!——
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 389.
146 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ã¨^• ™êfig∞r HÍm <å=∂<Õfl LK«ÛiOK«™êQÍ~°∞: ''P"Õ∞ ^ÕǨÏO, P"Õ∞

"åºkè, =º^äŒÅ xKÕÛn P"Õ∞. HÍo, HÍo, HÍo!—— JO@∂ LK«Ûiã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞.
D ~ÀAÖ’¡ PÜ«∞# HÍmѨ~°"≥∞ÿ# LѨ^ÕâßÖË KÕâß~°∞† ''ÉèíÜ«∞O =^Œ∞Ì. aèHõΔ"≥∞`«Î
‰õÄ_»^Œ∞, ǨωõΩ¯`À HÀ~°O_ç – ǨωõΩ¯`À J`«∞º#fl`«"≥∞ÿ#k HÀ~°O_ç! HÍm=∂`«
x["≥∞ÿ# Éèí‰õΩÎÅ∞ <åѨ~å~ÚÖÏ Ñ¨\ ˜+¨ªOQÍ#∂, ã≤OǨÏOÖÏ xsƒùu`À#∂ LO_®e.
„ѨѨOK«"Õ∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ #∞QÆ∞æ#∞QÆæ~ÚáÈ~Ú, ^èŒ∂oQÍ HÍà◊¡ „H˜O^Œ Ѩ_ç=Ù<åfl "å~°∞
HõÅ`« K≥O^Œ~°∞. g∞~°∞ K≥|∞`«∞#flk P"≥∞ PÅH˜OKÕ@∞¡ KÕÜ«∞O_ç. P"≥∞ =ÚO^Œ∞
Å[˚`À xÅ|_»HõO_ç. P"≥∞ ã¨~°fiâ◊H˜Î=∞O`«∞~åÅ∞. ~åà◊¡ #∞Oz ‰õÄ_® g~°∞Å#∞
L^ŒƒùqOѨ KÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞.——
HÍm=∂`« zO`«#Å∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ Ѷ¨∞hÉèíqOKÕH˘kÌ ™êfig∞r WOHÍ
UHÍO`«OÖ’ Å~ÚOz áÈ"åÅ#∞H˘<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ ǨÏ~îå`«∞QÎ Í XHõ ~ÀA H©~Δ É° "íè åh
PÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡~°∞† Z=~°∂ `«##∞ J#∞ã¨iOK« ‰õÄ_»^Œx
H©Δ~°Éèí"åx
POHõΔ qkèOKå~°∞. ^•^•Ñ¨Ù XHõ "å~°O JHõ¯_» QÆ_çáê~°∞.
x`«º=¸ P"≥∞#∞ P~åkèOKå~°∞, Ǩϟ=∂Å∞ x~°fiiÎOKå~°∞† P Éèí"åh^ÕqH˜
„Ñ‘uHõ~°"≥∞ÿ# H©Δ~°O (áêÅ∞) <≥·"Õ^ŒºOQÍ JiÊOKå~°∞. XHõ ™ê^è•~°} Ü«∂„u‰õΩxÖÏ
[Ѩ=∂ŠѨÙK«∞ÛH˘x [ѨO KÕâß~°∞. JHõ¯_»∞#fl XHõ ѨO_ç`«∞x ÉÏeHõ#∞ x`«º=¸
P~åkèOKå~°∞.
H©Δ~°Éèí"åh PÅÜ«∞O "≥ÚQÆÖÏ~¸Å ^ŒO_»Ü«∂„`«`À ^•^•Ñ¨Ù tkäÅ
=∞~ÚOk. PÅÜ«∞O ^Œ∞~°ƒù~° ã≤÷u ™êfig∞rH˜ =∞#âß≈Ou ÖˉõΩO_® KÕã≤Ok†
PÜ«∞#Ö’ WÖÏO\˜ PÖ’K«#Å∞ "≥∞^ŒÖÏ~Ú: ''D q^èŒOQÍ
[QÆ[˚#x
=∂\Ï¡_çOk
XHõ ^Õ"åÅÜ«∂xfl H˘Å¡Q˘@ì_®xH˜ ZÖÏ =∞#㨯iOzO^À?
<Õ#∞ =∂„`«O LO_ç=ÙO>Ë D ^Œ∞ëê¯~åºxfl x~ÀkèOKÕ "å}˜‚.
[QÆ[˚#xx Ѩi~°H˜ΔOK«_®xH˜ <å „áê}ÏÅ#∞ JiÊOz LO_Õ"å}˜‚——. JѨC_»∞
''<åÜ«∞<å!—— J<Õ HõO~î°ã¨fi~°O q#=zÛOk. J=Ù#∞, [QÆ[˚#x =∂\Ï¡_çOk:
''<åÜ«∞<å, <å PÅÜ«∞Ö’¡ <åã≤ΉõΩÅ∞ „Ѩ"Õt¿ãÎ =∞@∞‰õΩ Uq∞\˜? <å q„QÆǨÅ#∞
^èŒfiOã¨O KÕ¿ãÎ =∞@∞‰õΩ Uq∞\˜? ^•x =Å# h ˆHq∞\˜? #∞=Ùfi ##∞fl Ѩi
~°H˜Δ™êÎ"å? ÖË^• <Õ#∞ x#∞fl ~°H˜Δã¨∞Î<åfl<å?—— Jx P"≥∞ „ѨtflOzOk. ™êfig∞rH˜
K«∞„~°∞=∞Ok. x["Õ∞ Hõ^•! ™êfig∞r k¢Q̓ùOu K≥O^•~°∞! ''J=∂‡! J=∂‡!——
JO@∂ PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ∞« O ^Œ∞~°ƒÅ=∞~ÚOk† ''<Õ#∞ `«ÑC¨ KÕâß#∞! XHõ tâ◊√=ÙQÍ
h áê^ŒÑ¨^•‡Å =^ŒÌ LO_»_®xH˜ J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞!—— JO@∂ P„HÀtOKå~°∞!
 J=∞~°<å^ä£ ^Œ~°≈#O 147

[QÆ[˚#x ã¨OHõÖÏÊxfl `≥Å∞ã¨∞H˘#fl `«~°∞"å`« ‰õÄ_® ™êfig∞r =∞#ã¨∞û

ZO^Œ∞HÀ „ѨâßO`«`«#∞ á⁄O^ŒÖË^Œ∞. XHõ ~ÀA P PÅÜ«∞ ã¨xflkèÖ’ =∞ø#OQÍ
‰õÄ~°∞Ûx L#flѨC_»∞ =∞m¡ PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’, ''D ^Õ"åÅÜ«∞O WÖÏ
tkäÖÏ=ã¨÷Ö’ L#fl^Õ! <å =Å¡ WHõ¯_» #∂`«# ^Õ"åÅÜ«∞O xi‡`«"≥∞ÿ`Õ....—— J<Õ
PÖ’K«#Å∞ "≥∞^ŒÖÏ~Ú. JѨC_»∞ ‰õÄ_® [QÆ[˚#x =∂\Ï¡_çOk: ''<åÜ«∞<å!
PÅÜ«∂Å#∂, =∞~îåÅ#∂ <Õ#∞ xi‡OK«ÖË<å? W^Õ KÀ@ U_»O`«ã¨∞ÎÅ |OQÍ~°∞
^Õ"åÅÜ«∂xfl HõΔ}OÖ’ xi‡OK«QÆÅ#∞—— – [QÆ[˚#x HõO~î°ã¨fi~°O ã¨Ê+¨ìOQÍ
qxÑ≤OzOk. ''HÍ~°∞}ºO L\˜ìѨ_Õ P"≥∞ HõO~î°ã¨fi~°O q#fl `«~°∞"å`« „Ѩ}ÏoHõÅ∞
~°∂á⁄OkOK«_»"Õ∞ PÑ≤"Õâß#∞. JO`å P"≥∞ ã¨OHõÅÊO „ѨHÍ~°O [~°∞QÆh—— Jx
HÍÖÏO`«~°OÖ’ PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞.
XHõ "å~°O `«~°∞"å`« H©Δ~°Éèí"åx #∞O_ç ™êfig∞r N#QÆ~ü‰õΩ uiy=KåÛ~°∞.
u#flQÍ x"Õk`«, `«H˜¯#"å~°∞ |㨠KÕã≤# QÆ∂\˜ Ѩ_»=‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. KÕ`«∞Å∞ ÃÑ·ÔHuÎ
"åix Pj~°fikã¨∂Î, [QÆ[˚#xH˜ JiÊOz# H˘xfl Kå=∞Ou
P"≥∞
=∞Ü«∞OQÍ
ѨÙ=ÙfiÅ#∞ „Ѩ™ê^ŒOQÍ "åiH˜ WKåÛ~°∞. [QÆ[˚#xH˜ "Õã≤#
=∂Å#∞ XHõiH˜ WKåÛ~°∞. `«~°∞"å`« `åÑ‘QÍ ‰õÄ~°∞Ûx, ''WHõ
'ǨÏi F"£∞— ÖË^Œ∞. WHõ JO`å '^Õg— =∞Ü«∞"Õ∞! <å ^Õâ◊ÉèíH˜Î JO`å `˘Åy
áÈ~ÚOk. WHõ JO`å 'J=∞‡, J=∞‡ =∂„`«"Õ∞— —— J<åfl~°∞.
H©Δ~°Éèí"åxÖ’ QÆ_»Ñ≤# ~ÀAÅ QÆ∞iOz x"Õk`« WÖÏ „"åã¨∞Î#flk: ''™êfig∞r
ã≤÷u QÆ∞iOz <Õ#∞ q=iOK«ÖË#∞. ZO^Œ∞HõO>Ë Jk =~°‚<åf`«O. XHõ Ñ≤Å¡"å_çÖÏ
PÜ«∞# 'J=∂‡— J<Õ J#™êQÍ~°∞. HÍx PÜ«∞# ã¨fi~°O ^≥·=ã¨fi~°OÖÏ ^èŒfixOzOk†
PÜ«∞# P`«‡ Ѩ~°=∂`«‡Ü≥ÿ∞# ÉèíQÆ=O`«∞xkÖÏ `Àã¨∞Î#flk.... ÉèíQÆ=^ŒÌ~°≈#O
á⁄Ok# =ºH˜ÎÖÏ PÜ«∞# ÉèÏã≤ÖÏ¡~°∞. PÜ«∞# Hõà◊√¡ WOHÍ P ^Œ$â◊ºO K«∂ã¨∂Î#fl>Ë¡
L<åfl~Ú.——
t+¨μºÅ`À#∂, q∞„`«∞Å`À#∂ ™êfig∞r HõÅã≤ L#flѨÊ\˜H© PÜ«∞# QÆ∞iOz
"å~°∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#flk ã¨fiÅÊ"Õ∞. „ѨQÍ_è» „ѨâßO`«`«#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#fl PÜ«∞#
QÍOcè~°ºO H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ Z=ih PÜ«∞# ^Œi KÕ~°x=fi^Œ∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
PÜ«∞# „ѨѨOKåxfl =∞~°záÈ~Ú#@∞¡ #nf~°OÖ’ ѨKå~°∞¡ KÕ¿ã"å~°∞. `«=∞
K«∞@∂ì XHõ „ѨѨOK«O LO^Œ#fl q+¨Ü«∞"Õ∞ PÜ«∞# ã¨∞Êù~°}‰õΩ ~å#@∞¡QÍ LO_Õk.
J"åV͇#㨠QÀK«~°"≥∞ÿ# U^À Ö’HÍÖ’¡ PÜ«∞# ã¨OK«iã¨∞Î<åfl~°∞. ^ÕǨÏO =∂„`«"Õ∞
148 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

WHõ¯_» ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î#fl^Œx ã¨∞ÅÉèíOQÍ „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û. XHõ ~ÀA PÜ«∞#

HÍm=∂`« QÆ∞iOz `å#∞ ~°zOz# w`«OÖ’ H˘xfl K«~°}ÏÅ∞ áê_»∞H˘O@∂
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ "åi =ÚO^Œ∞H˘zÛ, ''JO`å x[OQÍ<Õ [iyOk. D w`«OÖ’ „Ѩu
K«~°}=¸ <å Hõà◊¡ =ÚO^Œ∞ [iyOk. J=Ù#∞, <Õ#∞ =∞~°}Ѩ٠=∞Ǩϟ#fl`«
PHÍ~åxfl PeOQÆ#O KÕã¨∞H˘<åfl#∞—— J<åfl~°∞.
HÍj‡~°=¸, H©Δ~°Éèí"åx ^Õ"åÅÜ«∞=¸ ™êfig∞r rq`«OÖ’ D ~°HõOQÍ
PÜ«∞# k=º`«fi Jaè=ºH©ÎHõ~°}‰õΩ x^Œ~°≈#OQÍ ÉèÏã≤Å∞¡`«∞<åfl~Ú. HÍj‡~°OÖ’#∂,
J=∞~°<å^ä£Ö’#∂, H©Δ~°Éèí"åxÖ’#∂ PÜ«∞# U U J#∞Éèí"åÅ∞ á⁄O^•~°∞, PÜ«∞#
zO`«#Å∞ U #∂`«# „ѨHÍâßxfl á⁄O^•~Ú, PÜ«∞# uÅH˜Oz# ^Œ$âßºÖˇxfl J<Õ
q+¨Ü«∂Å∞ PÜ«∞#ˆH Z~°∞Hõ. PÜ«∞# |Ü«∞\˜H˜ =ºHõÎO KÕã≤#q Ju`«‰õΩ¯=
=∂„`«"Õ∞ J#fl q+¨Ü«∞O ~°∂_èç. g\˜x Ãã·`«O HÍÖÏO`«~°OÖ’ t+¨μºÅ‰õΩ K≥Ñ≤Ê
PÜ«∞#, ''WO`«‰õΩ ÃÑ·# <Õ#∞ K≥ѨÊÖË#∞, K≥ѨÊ_»=¸ ã¨||∞ HÍ^Œ∞—— J<åfl~°∞. HÍx
WOHÍ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ =ÚYº"≥∞ÿ# ^Œ$âߺÅ#∞ `«=∞ ™È^Œ~° t+¨μºÅ`À K≥Ñ≤Ê=Ù<åfl~°∞.
Jq |Ü«∞@‰õΩ ~åÖË^Œ∞.
=∞Op K≥_»∂ HõÅã≤O^Õ „ѨѨOK«=∞#fl q+¨Ü«∞O Jxfl Ѩi=∂}ÏÅÖ’#∂
x[O. WO`«\ ˜ P^蕺u‡Hõ J#∞Éèí∂`«∞Å =∞^茺 ™êfig∞r XHõ âßáêxfl ã‘fiHõiOK«
=Åã≤ =zÛOk. XHõ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ Ѷ¨H©~ü t+¨μº_»∞ ™êfig∞r
Ѷ¨H©~ü =^ŒÌ‰õΩ JѨC_»Ñ¨C_»∞ =KÕÛ"å_»∞, PÜ«∞# Ѩ@¡ Jq∞`«OQÍ
âßѨO
PHõi¬`«∞_»Ü«∂º_»∞. XHõ ~ÀA P`«_»∞ [fi~°O`À, `«Å<˘Ñ≤Ê`À
KåÖÏ ÉÏ^èŒÑ¨_®¤_»∞. ™êfig∞r J`«_ç =^ŒÌ‰õΩ =zÛ K«∂ã≤, J`«_ç `«Å#∞ `«=∞
KÕ`«∞Å`À ã¨∞u"≥∞`«ÎQÍ X`åÎ~°∞. P`«_ç <˘Ñ≤Ê =∞@∞=∂Ü«∞=∞~ÚOk. D
ã¨OѶ¨∞@<å#O`«~°O ™êfig∞r Ѩ@¡ P`«_ç ÉèíH˜Î„ѨѨ`«∞ÎÅ∞ W#∞=∞_çOKå~Ú. PÜ«∞#
=^ŒÌ‰õΩ P`«_ç ~åHõáÈHõÅ∞ JkèHõiOKå~Ú. Wk q#fl Ѷ¨H©~ü, ™êfig∞r Ѩ@¡
P„QÆǨϟ^Œ„QÆ∞_»Ü«∂º_»∞. ZHõ¯_» t+¨μº}˜‚ HÀÖ’Ê`å<À##fl ÉèíÜ«∞O`À ™êfig∞r
QÆ∞iOz L#fln ÖËxn Hõ@∞ìHõ^äŒÅ∞QÍ Je¡ P`«_çH˜ K≥Ñ≤Ê K«∂âß_»∞. HÍx P`«_ç
=^ŒÌ D Ü«ÚH˜Î Ѷ¨eOK«ÖË^Œ∞. ™êfig∞r Hõ<åfl `«#∞ JkèHõ â◊H˜Î=∞O`«∞}‚x
x~°∂Ñ≤OK«_»O HÀã¨O, ''<å â◊H˜Î`À h ™êfig∞rx UO KÕ™êÎ<À K«∂_»∞. HÍj‡~ü
#∞O_ç "≥o¡áÈÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ PÜ«∞# "åO`«∞Å`À#∂, `«Å u~°QÆ_»O`À#∂ ÉÏ^èŒÑ¨_»
É’`«∞<åfl_»∞—— J<åfl_»∞.
 J=∞~°<å^ä£ ^Œ~°≈#O 149

J>Ë¡ [iyOk. "åO`«∞Å`À, `«Å u~°QÆ_»O`À ™êfig∞r KåÖÏ ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞.

PÜ«∞#‰õΩ ZO`À HÀѨO =zÛOk – Ѷ¨H©~ü g∞^Œ HÍ^Œ∞, QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ g∞^Œ!
''QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ LO_ô UO „ѨÜ≥∂[#O? <å J#∞Éèí∂`«∞Å∂, 'ã¨~°fiâ◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ#
P`«‡ =∞#Ö’ LOk— J#fl <å "Õ^•O`« É’^èŒ<å UO ™êkèOKå~Ú? J=hfl
ˆH=ÅO XHõ =∂O„u‰õΩx =∞O„`« P"åǨÏ# #∞Oz ##∞fl HÍáê_»ÖË^Õ!—— Jx
PÜ«∞# "åáÈÜ«∂~°∞.
1898 JHÀì|~ü 18 = `Õn# ™êfig∞r HõÅHõ`åΉõΩ uiy =KåÛ~°∞. PÜ«∞#
"庉õΩÅ`« HõÅHõ`åΉõΩ =KåÛHõ ‰õÄ_® f~°ÖË^Œ∞. XHõ ~ÀA =∂`«$^Õq ^Œ~°≈<å~°÷O
"≥àÏ¡~°∞. P"≥∞#∞ K«∂_»QÍ<Õ Ñ¶¨H©~ü âßѨO QÆ∞iOz K≥Ñ≤Ê,
'h Ñ≤ÅHõ Ѷ≤~åº^Œ∞ KÕã¨∞Î#fl ^èÀ~°}˜Ö’, ''J=∂‡! g∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ â◊H˜Î
PÜ«∞# KÕuÖ’—
Q˘Ñ¨Ê^Õ! g∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ ##∞fl HÍáê_»ÖËHõáÈÜ«∂~°∞——
J<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ =∂`«$^Õq, ''<åÜ«∞<å! P ™ê^èŒ∞=Ù ã¨=Úáêi˚Oz# ã≤^Œ∞úÅ
Ѩ~°º=™ê#"Õ∞ Jk. "å\˜ â◊H˜Îx ã‘fiHõiOKÕ f~åe. QÆ∞~°∞^Õ=ÙʼnõΩ "å\˜ Ѩ@¡
#=∞‡HõO LOk. PÜ«∞# ^Õxh #tOѨ U`≥OK« ÖË^Œ∞. Jxfl =∂~åæÅ#∂ PÜ«∞#
P"≥∂kOKå~°∞—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r =^ŒeÃÑ@ì‰õΩO_® WHõÃÑ· `å#∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞
JOwHõiOK«#<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ =∂`«$^Õq ѨiǨã¨Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ, ''<åÜ«∞<å! Jk
h‰õΩ ™ê^茺=∂? h Ñ≤ÅHõ PÜ«∞# KÕuÖ’ Hõ^• L#flk—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r =∞~îåxH˜ uiy ~å=_»O`À ã¨<åflºã¨∞Å∂, „|ǨχKå~°∞Å∂ Ѩ~°=∂
#O^ŒÉèíi`«∞ÅÜ«∂º~°∞. HÍx PÜ«∞# P~ÀQƺ ã≤÷u "åiH˜ P"Õ^Œ# HõeyOzOk.
J<å~ÀQƺO
K«∂_»_®xH˜ PÜ«∞# ~ÀyÖÏ HõxÑ≤OKå~°∞. _®Hõì~ü P~ü.ZÖò.
^Œ`åÎ, ѨÅ∞=Ù~°∞ „ѨMϺ`« _®Hõì~°∞¡ ™êfig∞rH˜ zH˜`«û KÕâß~°∞.
=∞^èŒ∞"Õ∞ǨÏ=¸, x`«ºx„^•~åÇ≤Ï`«º=¸ (insomnia) JѨC_»∞ PÜ«∞##∞ Ñ‘_çã¨∞Î
<åfl~Ú. ^•x`Àáê@∞ J=∞~°<å^ä£ Ü«∂„`« HÍ~°}OQÍ ^ÕǨÏ=¸, ǨÏ$^ŒÜ«∞=¸
|ÅÇ‘Ï#"≥∞<ÿ å~Ú. QÆ∞O_≥[|∞ƒ PÜ«∞#‰õΩ ‰õΩ@∞O| "å~°ã`¨ fi« O. ™êfig∞r ÅO_»<Ö£ ’
L#flѨC_»∞ f„="≥∞ÿ# Kèåf<˘Ñ≤Ê`À JѨÊ\˜ˆH XHõ™êi KåÖÏ ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞. nxx
QÆ∞iOz WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞ K«∂âßO.
x„^•~åÇ≤Ï`«ºO =Å# ™êfig∞r U "Õ∞~°‰õΩ Ü«∂`«#Ѩ_ç LO\Ï~À „H˜Ok
ã¨OѶ¨∞@# `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. P ã¨O=`«û~°O [#=iÖ’ PÜ«∞# |Å~åO É’ãπ
WO\’¡ |㨠KÕâß~°∞. 22= `Õn# ã¨OѨÓ~°‚ ã¨∂~°º„QÆǨÏ}O. XHõ Ñ≤Å¡"åxÖÏ
™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''„QÆǨÏ} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ UO „áêi÷™êÎ"≥∂ Jk #∂~°∞ Ô~@∞¡
150 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Åaèã¨∞ÎO^Œx Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ #=∞‡HõO. <Õ#∞ x„^ŒáÈ`å#∞. JÖÏÔQ·<å Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’

#∂~°∞Ô~@∞¡ x„^Œ Åaèã¨∞ÎO^Œx Ptã¨∞Î<åfl#∞.—— HÍx PÜ«∞# 15 xq∞ëêÅ∞
=∂„`«"Õ∞ x„^ŒáÈQÆeQÍ~°∞. "Õ∞ÖÁ¯#QÍ<Õ PÜ«∞# WÖÏ J<åfl~°∞: ''[QÆ[˚#x D
^ÕǨxH˜ QÍ_è»x„^Œ qkèOK«ÖË^Œ∞.——
P ~ÀAÅ QÆ∞iOz ™êfig∞r t+¨μº_»~Ú# ˆH^•~üÉÏÉÏ WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
''HÍã¨Î ‰õÄ_® x„^ŒÑ¨@ìHõ ÉÏ^èŒÑ¨_»¤ P ~ÀAÖ’¡ XHõ™êi ™êfig∞r <å`À, '<åÜ«∞<å!
U^≥·<å KÕã≤ <å‰õΩ HÍã¨Î x„^ŒÑ¨>Ëì@∞¡ K«∂_»∞?! #∞=Ùfi UO J_çy<å W™êÎ#∞——
J<åfl~°∞. PÜ«∞#‰õΩ x„^ŒxKÕÛ â◊H˜Î <å =^ŒÌ LO^•? ^ÕǨÏѨ~°OQÍ PÜ«∞# Ѩ_»¤
Ü«∂`«#Å∞ HÍ™êÎ ‰õÄ™êÎ HÍ^Œ∞. '*Ï˝# ã¨=Úáê~°˚<å#O`«~°O XHõ™êi ‰õÄ_®
<Õ#∞ <åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å Hõ<åfl Z‰õΩ¯=¿ãѨ٠x„kOzOk ÖË^Œ∞— Jx PÜ«∞# <å`À
K≥áêÊ~°∞.——
Wxfl ~°∞QƇ`«Å∞ KåÅ^Œ#fl@∞¡ L|ƒã¨O PÜ«∞##∞ =∞s qã≤yOzOk. H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ PÜ«∞# TÑ≤~å_»Hõ ÉÏ^èŒÑ¨_»_»O Hõ^Œ∞Ì. H˘O`« "Õ∞~°‰õΩ ^•x #∞Oz
`≥~°Ñ≤# Ѩ_»¤Ñ¨C_»∞ ^ÕÇ¨Ï Ñ¨iã≤÷u =∞s H©Δ}˜Oz LO_Õk. TÑ≤~å_»x ã¨=∞㨺
PÜ«∞##∞ `«~°K«∂ Ñ‘_çOK«™êyOk.
"≥·^Œ∞ºÅ Ѩiâ’^èŒ#Å∞ ÃÇÏK«ÛiHõ QÆO@ÖÏ „"≥∂QÍ~Ú. ǨÏ$^ŒÜ«∞O zH˜`«û‰õΩ
Jf`«"≥∞ÿ# ã≤÷uÖ’ ^≥|ƒu#fl^Œh, ZO`À J„Ѩ=∞`«ÎOQÍ LO_»HõáÈ`Õ Ñ¨~°º=™ê#O
qѨs`«OQÍ LO@∞O^Œh "å~°∞ "åºMϺxOKå~°∞. HõzÛ`«OQÍ |Ç≤Ï~°OQÆ LѨ<庙êÅ∞
KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞, L^ŒÜ«∞=¸ ™êÜ«∞O„`«=¸ QÆOQÆÖ’ Ѩ_»= „Ѩܫ∂}O KÕÜ«∂Åx
H˘xfl POHõΔÅ∞ qkèOKå~°∞. <å~å~ÚH˜ K≥Ok# [g∞O^•~°∞¡ `«=∞ Ѩ_»=Å#∞
™êfig∞r Ѩܫ∞#O HÀã¨O WKåÛ~°∞ ‰õÄ_®. ™êfig∞r ‰õÄ_® `«=∞ â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ
"≥·^Œ∞ºÅ POHõΔÅ#∞ áê\˜OKå~°∞† 㨄Hõ=∞OQÍ =∞O^Œ∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞† LѨ<åº
™êÅ∞ =∂#∞H˘<åfl~°∞.
âßs~°Hõã≤÷u D ^Œâ◊Ö’ LO_»QÍ, PÜ«∞# ã¨^• „ѨQÍ_è» ÉèíQÆ=^•úºã¨Ö’
=Úxy=Ù#fl@∞¡ K«∂ѨÙ`«∞#flk =∂#ã≤Hõã≤÷u. Z=~°∂ „ѨHõ¯# ÖËHõáÈ`Õ HÍ¿ãѨ\’¡<Õ
PÜ«∞# ^蕺#=∞QÆ∞flÅÜÕ∞º"å~°∞. PÜ«∞#‰õÄ, ÉèíQÆ=^•úºã¨
J`«∞º#fl`« Ѩ~åHÍ+¨ªH© =∞^茺 XHõ ã¨#flx `≥~° =∂„`«"Õ∞ „"ÕÖÏ_»∞
ã≤÷`«∞ÅÖ’
`«∞#fl@∞¡QÍ, U ã¨=∞Ü«∞OÖ’<≥·<å Jk ziy PÜ«∞# ã¨=∞
„QÆOQÍ ÉèíQÆ=^•úºã¨Ö’ Å~ÚOzáÈ=K«∞Û#h `«H˜¯#"åiH˜ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥eã≤Ok.
 J=∞~°<å^ä£ ^Œ~°≈#O 151

''`å#∞ Z=~°x #ˆ~<£ ZѨC_≥·`Õ „QÆÇ≤Ï™êÎ_À JѨC_»`«_»∞ ^ÕǨÏ`åºQÆO KÕ™êÎ_»∞——

J#fl QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =K«<åÅ∞ JO^Œi *Ï˝Ñ¨HÍÖ’¡ "≥∞^ŒÅ∞`«∂<Õ L<åfl~Ú. JÖÏ
Un [~°QƉõΩO_® LO_»_®xH˜ "å~°∞ ZO`À „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. PÜ«∞#`À P^蕺u‡Hõ
q+¨Ü«∂Å∞ =∂\Ï¡_»_»O =∂#∞H˘x, ã¨^• =∂=¸Å∞ q+¨Ü«∂ÖË =∂\Ï¡_»∞`«∂,
PÜ«∞##∞ q<À^ŒÉèíi`«OQÍ LO_Õ@@∞¡ K«∂ã¨∞HÀ=_»OÖ’ x=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r `«=∞ t+¨μº_≥·# â◊√^•ú#O^Œ`À =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞.
JѨC_»∞ U^À „Ѩâ◊fl J_çQÍ~°∞, â◊√^•ú#O^Œ ["åaKåÛ_»∞. ™êfig∞r =∞m¡ J^Õ
„Ѩâ◊fl J_çQÍ~°∞. â◊√^•ú#O^Œ J^Õ ["åaKåÛ_»∞. D q^èŒOQÍ Ñ¨k Ѩ<≥flO_»∞™ê~°∞¡
J^Õ „Ѩâßfl, J^Õ ["å|∂ H˘#™êQÍ~Ú. ™êfig∞r =∞#ã¨∞û JHõ¯_» ÖË^xŒ „QÆÇÏ≤ Oz
PÜ«∞##∞ ÉÏǨϺ K≥·`«#ºOÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ â◊√^•ú#O^Œ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞.
D ~ÀAÖ’¡#∂ Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞ʼnõÄ, „|ǨχKå~°∞ʼnõÄ tHõΔ} x=fi_»O
™êfig∞r ZO`À „Ѩ^è•#=∞x ѨiQÆ}˜OKå~°∞. =~åǨÏ#QÆ~° ~ÀAÅ #∞O_ç
=∞~î°OÖ’ =∞~î°OÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ KÕ~°_»O K«∂âßO. "åiÖ’
H˘O^Œ~°∞: =~åǨÏ#QÆ~° =∞~î°OÖ’ „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ KÕi# =ºH˜Î
HÍmHõ$+¨‚ (™êfiq∞ q~°*Ï#O^Œ). P`«_ç `«~°∞"å`« ã¨∞nè~ü (â◊√^•ú#O^Œ), ã¨∞jÖò
(„ѨHÍâß#O^Œ) KÕ~å~°∞. YˆQ<£ (q=∞ÖÏ#O^Œ), QÀqO^Œ (P`å‡#O^Œ), ǨÏiáê^Œ∞_»∞
(É’^è•#O^Œ)Å∞ =∞~î°O PÅO|*Ï~üÖ’ L#flѨC_»∞ KÕ~å~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ Hõ$+¨‚=¸iÎ
(™È=∂#O^Œ), ^ŒH˜Δ}~°O[<£ (HõÖϺ}Ï#O^Œ)Å∞ hÖÏO|~° =∞~î° ~ÀAÖ’¡ KÕ~å~°∞.
D Ü«Ú=ã¨<åflºã¨∞Å`À, „|ǨχKå~°∞Å`À K«~°ÛÅ∞, „Ѩâ’fl`«Î~åÅ∞, âߢ™êÎ^茺ܫ∞#O,
q=~°} ÅO@∂ ™êfig∞r J<ÕHõ QÆO@Å∞ QÆ_ç¿Ñ"å~°∞. "åiHõO@∂ HÍÅѨ\ ˜ìHõ#∞
`«Ü«∂~°∞KÕã≤ WKåÛ~°∞† xÜ«∞=∂Å∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. D xÜ«∞=∂Å#∞ Ü«Ú=
ã¨<åflºã¨∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ HÍHõ, `«=∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∂ áê\˜OKåÅx ™êfig∞r
JaèÅ+≤OKå~°∞.
`å=Ú HÍj‡~üÖ’ ~°zOz# =¸_»∞ Hõq`«Å#∞, =∞~îåxH˜ =zÛ# ~ÀA<Õ
™êfig∞r JO^ŒiH© K«kq qxÑ≤OKå~°∞. `«~°∞"å`« Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ =∞~î°OÖ’
Ǩϟ=∞O J#∞+≤ªOKå~°∞. P `«~°∞"å`« =¸_»∞ ~ÀAÅ∂ ^Œ∞~åæѨÓ[ ~ÀAÅ∞.
=OQÆ^âÕ O◊ Ö’ J`«ºO`« „Ѩãk≤ Qú ÍOz# D ѨÓ[#∞ ™êfig∞r H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
uÅH˜OK«ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ ZO`À L`«∞ûHõ`«`À, Pã¨H˜Î`À JO^Œ∞ HÀã¨O xsH˜ΔOKå~°∞.
J+¨ìq∞ ~ÀA# ÉÏQƃ*Ï~ü‰õΩ "≥o¡ =∂`«$=¸iÎ Nâß~°^•^Õqx ^Œi≈OK«∞H˘x
P"≥∞ Pjã¨∞ûÅ∞ á⁄O^•~°∞.
152 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ¢ã‘Î q^Œº‰õΩ c[O <å\˜# J„QÆQÍ=ÚÖ’¡ XHõ~°∞QÍ ™êfig∞r

q~ålÖÏ¡~°∞. D ~ÀAÖ’¡<Õ JO^Œ∞Hõ~Ú# „áê^äŒq∞Hõ Ѩ#∞Å#∞ PÜ«∞#
„áê~°OaèOKå~°∞. ÉÏQƃ*Ï~ü‰õΩ "≥o¡ =∂`«$^Õqx ^Œi≈OK«_®xfl
¢ã‘Î q^Œº‰õΩ
NHÍ~°O
^•xH˜ NHÍ~°OQÍ ÉèÏqOK«=K«∞Û. ZO^Œ∞HõO>Ë ¢ãΑ JÉè∞í º^ŒÜ∂«
xÔH·# â◊H˜Îx „Ѩ™êOkOѨ =zÛ# =∞Ǩâ◊H˜ÎQÍ =∂`«$^Õqx
PÜ«∞# ѨiQÆ}˜OKå~°∞.
''g∞Ö’ Z=~°∂ =∂`«$^Õq rq`«OÖ’x J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# „áê^è•<åºxfl WO`«
^•HÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. HÍx „Hõ=∞ „Hõ=∞OQÍ g∞‰õΩ É’^èŒÑ¨_»∞`«∞Ok. â◊H˜Î
ÖˉõΩO_® Ö’HÍxH˜ ѨÙ#~°∞r˚=#O HõÅ∞QÆ^Œ∞. Jxfl ^ÕâßÅ Hõ<åfl =∞# ^Õâ◊O U
HÍ~°}Ï# |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ "≥#∞Hõ|_çáÈ~ÚOk? ZO^Œ∞HõO>Ë JHõ¯_» â◊H˜Î (¢ã‘Î)
JQ“~°qOѨ|_»_»O =ÖË¡! P J^Œ∞ƒù`«â◊H˜Îx ѨÙ#~°∞r˚qOѨKÕÜ«∞_®xˆH =∂`«$^Õq
J=`«iOKå~°∞. P"≥∞#∞ ˆHO„^ŒOQÍ KÕã¨∞H˘x uiy QÍ~°∞æÅ∂, "≥∞ÿ„`ÕÜ«ÚÅ∂ D
Ö’HõOÖ’ L^ŒƒùqOK«#∞<åfl~°∞. „Ñ≤Ü«∞ ™È^Œ~å! WѨC_»∞ h‰õΩ Wk J~°÷O HÍ^Œ∞.
HÍx „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ h‰õΩ Wk É’^èŒÑ¨_»∞`«∞Ok——1 Jx ™êfig∞r „"åâß~°∞.
¢ã‘ΊѨx HÀã¨"Õ∞ WOQÆ¡O_£ #∞O_ç PÜ«∞#`À =zÛ# x"Õk`«#∞ =∂`«$
^Õq`À |㨠KÕÜ«∞_®xH˜ ™êfig∞r U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. XHõ "å~°O =∂`«$^Õq`À
QÆ_»Ñ≤# Ñ≤^ŒÑ¨ x"Õk`«, =∂`«$^Õq WO\˜H˜ ã¨g∞ѨOÖ’ ™êfig∞r U~åÊ@∞ KÕã≤#
J^≥Ì WO\’¡ x=ã≤OzOk. x"Õk`« =∂`«$^Õq WO\’¡ |㨠KÕÜ∞« _»=¸, „ѨH¯õ #∞#fl
ÃÇ·ÏO^Œ= ‰õΩ@∞OÉÏÅ =∞^茺 XHõ J^≥Ì WO\˜x P"≥∞ HÀã¨O U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»=¸
JO`« ã¨∞ÅÉèíOQÍ [~°QÆÖË^Œ∞. ã¨=∂[OÖ’ q`«O`«∞=ÙQÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_»¤
=∂`«$^Õq, XHõ áêâßÛ`«º ¢ãxΑ `«# WO\’¡H˜ J#∞=∞uOK«_O» J<Õ‰Ωõ ʼnõΩ ~°∞zOK«
ÖË^Œ∞. =∂`«$^Õq JÉèí∞º^ŒÜ«∞ ÉèÏ=#Å∂, ™êfig∞r HÍ~°ºO Ѩ@¡ P"≥∞‰õΩ QÆÅ
#=∞‡Hõ=¸, ™êfig∞r L^ÕfiQÆ=¸ g\˜x ™ê^茺O KÕâß~Ú.
1898 #=O|~ü 12 = `Õn# =∂`«$^Õq ÉËÅ∂~üÖ’ =∞~î°O HÀã¨O
H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤# ã¨÷ÖÏxH˜ ѨÅ∞=Ù~°∞ Éèí‰õΩÎ~åO„_»`À =zÛ P „Ѩ^Õâßxfl áê=#O
KÕâß~°∞. P ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O P"≥∞, Éèí‰õΩÎ~åO„_»∞ |Å~åOÉ’ãπ WO\˜H˜ "≥àÏ¡~°∞.
™êfig∞r, „|Ǩ‡#O^Œ, âß~°^•#O^Œ, '=∞—, ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^ä£ ^Œ`åÎ, ǨÏ~°"≥∂ǨÏ<£

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 281.

 J=∞~°<å^ä£ ^Œ~°≈#O 153

„ѨÉèí$`«∞Å∞ JHõ¯_çH˜ =KåÛ~°∞. ¢ã‘Î q^Œº HÀã¨O XHõ áê~î°âßÅ „áê~°OaèOK«_®xfl

QÆ∞iOz K«iÛOѨ <å_»∞ XHõ ã¨=∂"Õâ◊O U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. x"Õk`« P ã¨=∂"Õâß
xH˜ J^茺HõΔ`« =Ç≤ÏOz, ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ „Ѩã¨OyOzOk† P HÍ~åºxH˜ =∞^ŒÌ`«∞ W=fi=∞x
JO^Œih HÀiOk. HÍx PtOz#O`«QÍ =∞^ŒÌ`«∞ ÅaèOK«ÖË^Œ∞.
JѨC_»∞ XHõ qz„`«O [iyOk. x"Õk`« „Ѩã¨Oyã¨∞Î#flѨC_»∞ ™êfig∞r
֒ѨeH˜ =KåÛ~°∞. Z=~°∂ QÆ=∞xOK«x suÖ’ "≥∞Å¡QÍ z=i =~°∞ã¨Ö’
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. x"Õk`« =∞^ŒÌ`«∞ HÀi#ѨÊ\˜H© Z=~°∂ JO^Œ∞‰õΩ ã¨ÊOkOK«#ѨC_»∞
™êfig∞r "≥#∞Hõ #∞Oz Éèí‰õΩÎÅ#∞ `«=∞ KÕ`«∞Å`À =ÚO^Œ∞‰õΩ „`Àã≤ "åix ÖËz
xÅ|_ç U^Œ<åfl K≥Ñʨ =∞<åfl~°∞. JѨÊ\˜H© Z=~°∂ ã¨ÊOkOK«Ö^Ë ∞Œ . Hõ#∞Hõ ã¨fiÜ«∞OQÍ
PÜ«∞<Õ ÖËz ǨÏ~°"≥∂ǨÏ<£#∞ K«∂ѨÙ`«∂, ''q∞ãπ <ÀɡÖò! WkQÀ DÜ«∞# `«#
‰õΩ=∂Ô~Î#∞ ѨOѨ_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ L<åfl_»∞—— J<åfl~°∞, ™êfig∞rx K«∂ã≤# x"Õk`«
Jq∞`å#O^ŒO`À K«Ñ¨Ê@∞¡H˘\˜ì z#flÑ≤Å¡ÖÏ QÆO`«∞Å∞ "Õã≤Ok.
#=O|~ü 13 = `Õn# ÉÏeHõÅ áê~î°âßÅ ÖÏOKè«#„áêÜ«∞OQÍ „áê~°OÉèí
=∞~ÚOk. <å_»∞ HÍmѨÓ[ Ѩ~°fik#O. áê~î°âßÅ „áê~°OaèOK«_®xH˜ =∂`«$^Õq
Nâß~°^•^Õq ã¨fiÜ«∞OQÍ =KåÛ~°∞. x"Õk`« x"åã¨OÖ’<Õ
ÉÏeHõÅ áê~î°âßÅ „áê~°OaèOK«|_çOk. ™êfig∞r, „|Ǩ‡#O^Œ, âß~°^•
áê~î°âßÅ
„áê~°OÉèíO
#O^Œ, Ü≥∂w<£ =∂, QÀÖÏÑπ =∂ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å~°∞ qKÕÛâß~°∞.
=∂`«$^Õq JÅ"å@∞ „ѨHÍ~°O "≥∞Å¡x ã¨fi~°OÖ’ D HÍ~åºxH˜
`«=∞ Pjã¨∞ûÅ∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOKå~°∞. ^•xx QÀÖÏÑπ =∂ aQÆæ~°QÍ JO^ŒiH© `≥eÜ«∞
*Ëã≤Ok. [QÆ[˚#x Pjã¨∞ûÅ∞ ã¨^• D áê~î°âßÅÃÑ· =i¬OKåÅh, D áê~î°âßÅÖ’
tHõΔ} á⁄O^Œ∞`«∞#fl ÉÏeHõÅ∞ P^Œ~°≈=O`«"≥∞ÿ# ¢ã‘ÎÅ∞QÍ q~ålÖÏ¡Åx `å#∞
„áêi÷Oz#@∞¡ =∂`«$^Õq K≥áêÊ~°∞. ''Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ ¢ã‘ÎÅ∞ q^•º=O`«∞Å∞QÍ q~ålÅ¡
#∞<åfl~°#_®xH˜ =∂`«$^Õq Pjã¨∞ûÅ Hõ<åfl L`«¯ $+¨ì=∞~Ú# â◊√Éèíâ◊‰õΩ<åxfl <Õ#∞
TÇ≤ÏOK«#∞ ‰õÄ_® TÇ≤ÏOK«ÖË#∞—— Jx „"åã≤Ok x"Õk`«. ™êfig∞r Ѩ\Ï¡,
PÜ«∞# HÍ~åºK«~°} Ѩ\Ï¡ Jq∞`« Q“~°==¸, JK«OK«Å qâßfiã¨=¸ QÆÅ QÆ$ǨÏã¨÷
Éèí‰õΩÎÅ Wà◊¡ #∞O_ç ÉÏeHõÅ∞ P áê~î°âßʼnõΩ ~å™êQÍ~°∞. ÉÏeHõÅ#∞ `À_˘¯x
~å=_®xH˜ XHõ ѨiKåiHõ#∞ U~åÊ@∞KÕâß~°∞. K«i„`å`«‡Hõ"≥∞ÿ# XHõ HÍ~°ºO <å_»∞
™êfig∞r D q^èŒOQÍ „áê~°OaèOKå~°∞. ™êfig∞r x"Õk`«‰õΩ ã¨ÅǨezÛ, `«=∞
™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å#∞ P"≥∞‰õΩ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOK«_»OÖ’ áêÅ∞ѨOK«∞HÀ=∞x
K≥Ñ≤Ê, ¢ã‘Î q^Œº ѨÙ~Àaè=$kú QÍOK«_®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒO KÕâß~°∞.
154 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r #∞O_ç á⁄Oy# „¿Ñ=∞ "≥Å∞¡= x~å@OHõOQÍ JO^Œi

g∞^Œ „Ѩ=Ç≤ÏOzOk. ¢ã–Α ѨÙ~°∞+¨μ_»∞, ^èxŒ ‰õΩ_»∞ – ¿Ñ^Œ"å_»∞, Ü«Ú=‰õΩ_»∞ – =$^Œ∞_ú ∞» ,
L#fl`« ‰õΩÅã¨∞÷_»∞ – x=∞fl‰õΩÅã¨∞÷_»∞, ã¨[˚#∞_»∞ – ^Œ∞~°˚#∞_»∞
'"å~°∞ ZHõ¯_çH˜
áÈ`å~°∞?— ÖÏO\˜ ZÖÏO\˜ q=HõΔ#∂ PÜ«∞# K«∂ѨÖË^Œ∞. =zÛ#"åi
HõÖÏ¡ =∞O„`«nHõΔ Xã¨QÍ~°∞. ^Œ∞~°˚#∞Åh „Éèí+¨μìÅh PÜ«∞#
Z=ih „`Àã≤ѨÙK«ÛÖË^Œ∞. PÜ«∞# D HÍ~°∞}º "≥Å∞¡= H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ Jáê~°÷O
KÕã¨∞HÀ|_çOk. |Ǩïâß ™êfig∞rH˜ =∞#∞+¨μÅ#∞ =sæHõiOK«_»O `≥eÜ«∞ÖË^Õ"≥∂
#x H˘O^Œ~°∞ ã¨O^ÕÇ≤ÏOKå~°∞ ‰õÄ_®. D q^èŒOQÍ J<Õ‰õΩÅ∞ =∂\Ï¡_»∞HÀ=_»O
qx ™êfig∞r t+¨μº_˘Hõ~°∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞r`À<Õ nxx QÆ∞iOz „ѨtflOKå_»∞.
L\˜ìѨ_Õ „¿Ñ=∞ ^èŒfixOKÕ ã¨fi~°OÖ’ ™êfig∞r WÖÏ ["åaKåÛ~°∞:
''<åÜ«∞<å! <å‰õΩ =∞#∞+¨μÅ#∞ QÆ∞iOz `≥eÜ«∞^ŒO@∞<åfl"å! XHõ =ºH˜Îx
<Õ#∞ K«∂ã≤#ѨC_»∞, P`«_ç JO`«~°OQÆOÖ’x HÍ~åºK«~°}#∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞,
P`«_ç QÆ`« [#‡#∞ ‰õÄ_® J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀQÆÅ#∞. <Õ#∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘#fl@∞¡
J`«_»∞ „QÆÇ≤ÏOK«ÖË_»∞† P`«_ç JO`«~°OQÆOÖ’ UO [~°∞QÆ∞`«∞#fl^À <å‰õΩ `≥eã≤
áÈ`«∞Ok. J=hfl `≥eã‘ <Õ<≥O^Œ∞‰õΩ JÖÏO\˜ =ºH˜ÎH˜ =∞O„`«nHõΔ Wã¨∞Î<åfl#∞?
áêѨO, =∂#ã≤Hõ „ѨâßO`«`«ÔH· "åà◊√¡ Jxfl `«Å∞ѨÙÅ#∂ `«\Ïì~°∞. HÍx Jxfl
KÀ\Ï¡ "å~°∞ u~°ã¨¯iOѨ|_®¤~°∞. z=~°QÍ <å =^ŒÌH˘KåÛ~°∞. <Õ#∂ u~°ã¨¯i¿ãÎ
"å~°∞ ZHõ¯_çH˜ áÈ`å~°∞? JO^Œ∞ˆH "åix ã‘fiHõiã¨∞Î<åfl#∞. PǨ! ZO`« ^Œ∞ó
dã¨∞Î<åfl~À! D Ö’Hõ"Õ∞ ^Œ∞óY=∞Ü«∞O, <åÜ«∞<å!——
J<ÕHõ HÍ~åºÅ#∞ „áê~°OaèOK«_»O [iyáÈ~ÚOk. W=fi=Åã≤# ã¨O^Õâ◊O
WzÛ"ÕÜ«∞_»=∞~ÚOk. N QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ „áê~°OaèOz# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xH˜
XHõ ~°∂ѨO U~°Ê_çOk. WHõ? QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ x¢+¨¯=∞}Ï#O`«~°O
=ÚYº"≥∞ÿ#
HÍ~°ºO P ~ÀAÖ’¡<Õ „Ѩ=∞^Œ^•ã¨ q∞„`å‰õΩ „"åâ߈~ – ''ÉèíQÆ"å<£
N~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠѨq„`« Jã≤÷HõÅ#∞ „Ѩu+≤ªOK«_®xH˜ QÆOQÍ
f~°OÖ’ XHõ ã¨÷ÅO ÅaèOK«ÖË^Õ J<Õ `«ÅOѨÙ`À <å ǨÏ$^ŒÜ«∞O „|^ŒÌÅ=Ù`ÀOk,——1
P HÍ~åºxH˜ HÍÅO Pã¨#fl=∞=_»O ™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. `«=∞ rq`«OÖ’ Ju
=ÚYº"≥∞ÿ# P =∞ǨÏ`å¯~åºxfl x~°fiiÎOK«_®xH˜ PÜ«∞# `«Ü«∂~°Ü«∂º~°∞.


1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 50.
 #∂`«# ã¨<åflºã¨
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O
PǨ, ÉËÅ∂~ü =∞~î°OÖ’ ZO`« „ѨâßO`«`«! ã¨fi`«ã≤û^ŒúOQÍ JHõ¯_»
^蕺#O ã≤kúã¨∞ÎOk. JO^Œ∞ˆH #ˆ~<£ P ã¨÷ÖÏxfl ZOÑ≤Hõ KÕâß_»∞.

ó =∂`«$=¸iÎ Nâß~°^•^Õq

''=OQÆ Éèí∂q∞Ü≥ÿ∞# QÀ=Úd #∞Oz XHõ HÍ~°∞}º=∞Ü«∞ QÆOQÆ Lá⁄ÊOy

„Ѩ=Ç≤Ïã¨∞Î#flk. =∂#=ÙÖÏ~å! g∞~°O`å "ÕQÆOQÍ ~°O_ç! =zÛ P áê=# [ÖÏxfl
„QÀe, ^ŒÑ≤ÊHõ`À ZO_çáÈ~Ú# g∞ Q˘O`«∞ʼnõΩ ^•Ç¨ÏâßOu
QÀ=Úd HõeyOK«O_ç!——1 Jx N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ QÆOQÍ#kÖÏ Jaè
QÆOQÀ„u
=i‚ã¨∞Î#flk XHõ =OQÆ w`«O. r=#kÜ≥ÿ∞# QÆOQÆ [#‡™ê÷#O
QÀ=Úd. P"≥∞ Ö’‰õΩÅ áêáêÅ#∞ ÉÏѨ_®xÔH· ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ H˘Å∞=Ùni=Ù#fl
ã¨÷ÅO QÆOQÀ„u. J^Õ q^èŒOQÍ N~å=∞Hõ$+¨‚ QÆOQƉõΩ QÀ=ÚdÜ≥ÿ∞#k ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°
=∞~Ú`Õ QÆOQÀ„uÜ≥ÿ∞#k ÉËÅ∂~ü =∞~î°O. QÆOQƉõΩ `«∂~°∞Ê "≥·Ñ¨Ù# ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°=¸
ѨtÛ=∂# ÉËÅ∂~ü =∞~î°=¸ "≥Åã≤=Ù<åfl~Ú. ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O #∞O_ç N~å=∞Hõ$+¨‚
QÆOQÆ |Ü«∞Å∞^Õi, ÉËÅ∂~ü =∞~î°O KÕ~°∞H˘x J#∞„QÆÇ≤ÏOK«_®xH˜ ^•^•Ñ¨Ù
Ѩk¿ÇÏ<Õà◊√¡ Ѩ\ ˜ìOk. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å J#∞„QÆǨÏ=¸, =∂`«$^Õq Pjã¨∞ûÅ∂,
™êfig∞r x~°O`«~° „Ѩܫ∞`«fl=¸ ÉËÅ∂~ü =∞~î° Ñ¨Ù<åkQÍ ÉèÏã≤e¡#=O>Ë, N~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å `«H˜¯# t+¨μºÅ ã¨Ç¨ÏHÍ~°=¸, ™êfig∞r áêâßÛ`«º t+¨μºÅ =O`«∂ P
ѨÙ<åk g∞^Œ „|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# Hõ@ì_»"≥∞ÿ ~°∂ѨÙ^•ÖÏÛ~Ú.
ÉËÅ∂~ü =∞~î° ã¨÷Å"Õ∞ Ѩq„`« Éèí∂q∞. ''QÆOQÆ Ñ¨tÛ=∞ f~°O HÍjH˜ ã¨=∂#O——
J<Õ Ö’HÀH˜Î „ѨHÍ~°O QÆOQÍ#k ѨtÛ=∞ f~°OÖ’ "≥Åã≤=Ù#fl ÉËÅ∂~ü =∞~î°O
1. ™êfiq∞ „¿Ñ"Õ∞âß#O^Œ ~°zOz# '=OQÆ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞— Jx „áê~°OÉèí=∞ÜÕ∞º w`«O.

155
156 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

HÍjH˜ ã¨=∂#=∞~Ú#k. P ã¨÷ÅO J~°\ ˜`À@ÖÏ L#flѨC_Õ JHõ¯_» N~å=∞

Hõ$+¨μ‚Å∞ rqã¨∞Î#fl@∞¡ =∂`«$^Õq XHõ k=º^Œ~°≈#OÖ’ QÍOKå~°∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’
P"≥∞ ^•xx QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOz, ''JHõ¯_» QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞
Ѩq„`« rqã¨∂Î LO_»_O» <Õ#∞ K«∂âß#∞. QÆOQÍ#k P=e f~°OÖ’x
Éèí∂q∞
P ã¨÷ÅO =Ú#∞Ѩ٠J~°\ ˜ `À@QÍ LO_Õk. JHõ¯_» PÜ«∞#
1
rqã¨∞Î<åfl~°∞—— Jx K≥áêÊ~°∞.
D ã¨÷ÅO ™êfig∞r ^Œ∂~°^Œ$+≤ìH˜ x^Œ~°≈#"≥∞ÿ XáêÊiOk. JѨC_»∞
=∞~î°O =~åǨÏ#QÆ~°OÖ’ QÆOQÍ#k `«∂~°∞Ê f~å# LOk. áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ
"≥à◊¡_®xH˜ =ÚO^Œ∞ XHõ ~ÀA ™êfig∞r `«H˜¯# ã¨<åflºã¨∞Å`À QÆOQÍ#k ™êfl#
Ѷ∞¨ @ìO g∞^Œ xÅ|_ç ÉËÅ∂~ü#∞ K«∂ѨÙ`«∂, ''=∞# âßâ◊fi`« =∞~îO° QÆOQÍ#k P=e
f~°OÖ’ JkQÀ P KÀ@ "≥Å∞ã¨∞ÎO^Œx <å‰õΩ JxÑ≤™ÈÎOk—— J<åfl~°∞. P KÀ@∞
ÉËÅ∂~ü.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Jã≤÷HõÅ#∞ LOz ѨÓlOK«_®xˆH HÍHõ, N~å=∞Hõ$+¨‚
=∞~îåxH˜ XHõ âßâ◊fi`« ã¨Å÷ O LO_®Åx ™êfig∞r =∞#ã¨∞û Ѩ_¤» `«Ñ#¨ =~°<‚ åf`«O.
L^ÕfiQÆÉèíi`«"≥∞ÿ# PÜ«∞# ÖËYÅÖ’ nxx =∞#O K«∂_»=K«∞Û.
ÉËÅ∂~ü =∞~î°
„áê~°OÉèíO 1897 =∂~üÛ ÖË^• U„ÃÑÖòÖ’ PÜ«∞# _®i˚eOQ∑ #∞Oz
MË„f =∞Ǩ~åA#∞ K«∂_»_®xH˜ HõÅHõ`åΉΩõ =KåÛ~°∞. JѨC_»∞
=∂`«$^Õq HõÅHõ`åÎÖ’<Õ L<åfl~°∞. ™êfig∞r P"≥∞#∞ ^Œi≈OK«∞H˘x, ''J=∂‡!
=∞~îåxH˜ XHõ K«H¯õ x ã¨Å÷ O ÅaèOKåÅx „áêi÷ã∂¨ Î QÆ∞~°∞^Õ=ÙʼnõΩ 108 aÅfi^ŒàÏÅ∞
JiÊOKå#∞—— J<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ =∂`«$^Õq, ''h „áê~°÷# Ѷ¨eã¨∞ÎOk, h PHÍOHõΔ
<≥~°"Õˆ~ f~°∞`«∞Ok—— JO@∂ Pj~°fikOKå~°∞.
HÍjѨÓ~ü, áêhǨ\©, „H˘#flQÆ~ü, ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O "≥Ú^ŒÖˇ·# KÀ@¡ Éèí∂q∞
H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ ^èŒ~°Å QÆ∞iOz ã¨O„ѨuOѨÙÅ∞ ™êQÍ~Ú. HÍx U^À
HÍ~°}O =Å# P „Ѩܫ∞`åflÅ∞ Ѷ¨eOK«ÖË^Œ∞. z=iH˜ ÉËÅ∂~üÖ’ ^•^•Ñ¨Ù Ѩk
ZHõ~åÅ ã¨÷ÅO H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞|_çOk. WO^Œ∞ HÀã¨O ™êfig∞r áêâßÛ`«º
t+¨μº~åÖˇ·# q∞ãπ =ÚÅ¡~ü JO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ ~°∂. 40,000 q~åà◊O WzÛOk.
1898 Ѷ≤„|=i 25 = `Õn# P ã¨÷ÅO ™êfinè#O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞.

1. Nâß~°^•^Õq =K«<å=∞$`«O, ѨÙ@ 250.

 #∂`«# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O 157

Ѩ_=» Å∞ QÆOQÍf~°OÖ’ xe¿Ñ ã¨Å÷ OQÍ ÉËÅ∂~ü „áêO`«O LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∂
=zÛOk. ã¨÷ÅOÖ’ Dâß#º =¸ÅÖ’ Ô~O_»∞ z#fl Hõ@ì_®Å∞ L<åfl~Ú. "å\˜Ö’
XHõ\ ˜ "Õ∞_». "å\˜x =∞~°=∞‡`«∞ KÕã≤ ѨÙ#~°∞^Œúi¿ãÎ =∂„`«"Õ∞
ã¨÷ÖÏxfl P"åã¨Ü∂≥ Qƺ=∞=Ù`å~Ú. "å\˜ „ѨH¯õ # J<ÕHõ K≥@∞¡ L<åfl~Ú.
K«^Œ∞#∞ KÕ¿ã
Ѩ#∞Å∞
"å\˜Ö’ =∂q∞_ç K≥@∞ì XHõ\ ˜.1 ^ŒH˜Δ} =¸ÅÖ’ =¸_»∞
Jâ’Hõ K≥@∞¡<åfl~Ú.2 Wq HÍHõ P ã¨÷ÅOÖ’ H˘Å#∞Å∞,
H˘|ƒi, `å\˜, Y~°∂~˚ ,° *Ï„=¸Öò, Ѩ#ã¨, =∂q∞_ç, J~°\ ˜ K≥@∞¡ L<åfl~Ú. ã¨Å÷ O
QÆ∞O@Å∞, q∞@ìѨÖÏ¡Å=∞Ü«∞OQÍ LOk. ã¨÷ÖÏxfl K«^Œ∞#∞ KÕ¿ã Ѩ#∞Å HÀã¨O
q∞ãπ =ÚÅ¡~ü ~°∂. 4,000/– J^Œ#OQÍ WzÛOk. D K«^Œ∞#∞ KÕ¿ã Ѩ#∞Å
ÉÏ^茺`« q*Ï˝<å#O^Œ fã¨∞H˘<åfl~°∞. J`«_çH˜ J^≥· fi`å#O^Œ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®¤~°∞.
=∂`«$=¸iÎ Nâß~°^•^Õqx 'ã¨OѶ∞¨ [#x—QÍ ™êfig∞r ¿Ñ~˘¯#_»O WO`«‰Ωõ
=Ú#∞¿Ñ K«∂âßO. ~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨OѶ¨∂~°OÉèíO #∞O_ç Jk ѨÙ~ÀQÆq∞Oz# „Ѩu
=∂`«$^Õq
^ŒâÖ◊ ’#∂ =∂`«$^Õq J#∞„QÆÇϨ O ^ÀǨÏ^ŒO KÕã∂¨ <Î Õ =zÛOk.
Pjã¨∞ûÅ∞ ™êfig∞r`À ã¨Ç¨ ã¨<åflºã¨∞Å∞ ã¨OѶ¨∂^茺‰õΔΩÅ∞QÍ L#flѨÊ\˜H©
=∂`«$^ÕqÜÕ∞ x["≥∞ÿ# J^茺‰õΔΩ~åeQÍ q~ålÖÏ¡~°∞. =∂`«$
^Õq J#∞=∞u`À<Õ =ÚYº"≥∞ÿ# x~°‚Ü«∂Å#hfl "å~°∞ fã¨∞H˘<åfl~°∞. ''g∞ ¿Ñi@
ã¨O™ê~åxfl `«ºlOz# <å ‰õΩ=∂~°∞Å∞ `«Å^•K«∞HÀ=_®xH˜ XHõ KÀ@∞ HÍ"åe——
Jx Hõhfl~°∞=ÚhflÔ~· =∂`«$^Õq N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ „áêi÷OKå~°∞. WѨC_»∞ "åi
HõO@∂ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# KÀ@∞ U~°Ê_»∞`«∞#flѨC_»∞ P"≥∞Hõ<åfl P#OkOKÕ"å~°∞
Z=~°∞O\Ï~°∞?
J#∞„QÆǨÏ"Õ∞ =¸sÎÉèíqOz# =∂`«$^Õq áê^ŒÑ¨^•‡Å∞ ÉËÅ∂~°∞ =∞~î°OÖ’
J_»∞y_®Åx ™êfig∞r, `«H˜¯# ã¨<åflºã¨∞Å∂ JaèÅ+≤OKå~°∞. 1898 U„ÃÑÖò
<≥ÅÖ’ =∂`«$^Õq P ã¨÷ÖÏxfl „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ áê=#O KÕâß~°∞. P"≥∞`À x"Õk`«,
™ê~å |∞Öò, "≥∞H“¡_£Å∞ ‰õÄ_® =KåÛ~°∞. =∞~î° ã¨<åflºã¨∞Å∂, „|ǨχKå~°∞Å∂
=∂`«$^Õqx q#„=∞OQÍ PǨfixOKå~°∞. =∂`«$^Õq P#O^ŒO =~°‚<åf`«O.
''WѨC_»∞ <å ‰õΩ=∂~°∞Å∞ `«Å^•K«∞HÀ=_®xH˜ XHõ ã¨÷ÅO ÅaèOzOk, z=iH˜

1. ™êfig∞r D K≥@∞ì „H˜O^Œ Pã‘#∞Öˇ· K«^Œ=_»=¸, Éèí‰õΩÎÅ`À =∂\Ï¡_»_»=¸ KÕâß~°∞.

Hõ#∞Hõ P K≥@∞ì '™êfig∞r =∂q∞_ç K≥@∞ì—QÍ ¿Ñ~˘¯#|_çOk. ™êfig∞r QÆkH˜ „ѨHõ¯# Jk
WѨÊ\˜H© LOk.
2. ™êfig∞r PÅÜ«∂xH˜ „ѨHõ¯# Jq WѨÊ\˜H© JÖψQ L<åfl~Ú.

S 12
158 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ "åix J#∞„QÆÇ≤ÏOKå~°∞—— J<åfl~å"≥∞ ã¨O`À+¨Éèíi`«OQÍ. ™êfig∞r

=∂`«$^ÕqH˜ =∞~î°O „uÑ≤Ê K«∂Ñ≤, ''J=∂‡! Wk g∞ ã¨÷ÅO, JO`å K«∂_»O_ç——
J<åfl~°∞. P `«~°∞"å`« =∞~°=∞‡`«∞Å∞, #∂`«# Hõ@ì_®Å Ѩx H˘#™êyOk.
ѨÓ*Ï=∞Ok~°O, ^蕺#=∞Ok~°O "≥Ú^ŒÖˇ·#q „H˘`«ÎQÍ Hõ@ì|_®¤~Ú. WO^Œ∞HÀã¨O
q∞Ãããπ ™ê~å x^èŒ∞Å∞ ã¨=∞‰õÄiÛOk.
J^Õ ã¨O=`«û~°O HÍmѨÓ[ Ѩ~fi° k<å# (#=O|~ü 12 = `Õn#) =∂`«$^Õq
P ã¨÷ÅOÖ’ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞ JiÛOz JHõ¯_» PÜ«∞# J#∞„QÆǨxfl =i¬OѨ*Ëâß~°∞.
`å=Ú Ñ¨Ólã¨∂Î =zÛ# QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ z„`åxfl fã¨∞‰õΩ=zÛ, ã¨fiǨϙêÎÅ`À P
ã¨÷ÅOÖ’ XHõ ÉèÏQÍxfl â◊√„ÉèíO KÕã≤, JHõ¯_» P z„`åxfl J=∞iÛ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞
ѨÓlOKå~°∞. XHõ <≥ÅÖ’ =∞~°=∞‡`«∞ =ÔQ·~å Ѩ#∞Å∞ XHõ ~°HõOQÍ Ñ¨Ó~°ÎÜ«∂º~Ú.
WHõ PÅ㨺O KÕÜ«∞‰õΩO_® NQÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞ „H˘`«Î =∞~î°OÖ’ H˘Å∞=Ùn~åÛ
Å#∞H˘<åfl~°∞ ™êfig∞r.
1898 _çÃãO|~ü 9 = `Õn# â◊√„Hõ"å~°O ~ÀA ™êfig∞r rq`«OÖ’#∞,
~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î° K«i„`«Ö’#∞ XHõ ã¨fi~°‚=∞Ü«∞ k#O! P ~ÀA ™êfig∞r ÉËÅ∂~ü
=∞~î°OÖ’ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞ „Ѩu+≤ª`«∞Å#∞ QÍqOKå~°∞. ™È^Œ~°
=∞~î°
™ê÷Ѩ# ã¨<åflºã¨∞Å, t+¨μºÅ ã¨Ç¨Ü«∞O`À Jxfl âߢã¨Îq^èŒ∞Å#∂
ã¨fiÜ«∞OQÍ PÜ«∞<Õ x~°fiiÎOKå~°∞. L^ŒÜ«∞O QÆOQÆÖ’ ™êfl#O
KÕã≤, #∂`«# HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ ^èŒiOz, ѨÓ*Ï=∞Ok~°OÖ’H˜ "≥o¡, ѨÓ*Ïi
Pã¨#OÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Jã≤Hõ÷Å∞#fl
HõÅâßxfl ÉèíH˜Î „ѨѨ`«∞ÎÅ`À ѨÙ=ÙfiÅ`À P~åkèOKå~°∞. P `«~°∞"å`« QÆOQÍf~°O
"≥O|_ç Tˆ~yOѨ٠|Ü«∞Å∞^ÕiOk. XHõ `å„=∞¿Ñ\˜HÖõ ’ LOK«|_ç# N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚
áê=# Jã≤÷HõÅ#∞ ™êfig∞r `«=∞ ‰õΩ_ç Éèí∞[O g∞^Œ ÃÑ@∞ìH˘x =ÚO^Œ∞"≥àÏ¡~°∞.
Ѷ¨∞O\Ï<å^•Å∂, â◊OMÏ~å"åÅ∂ =∂~À‡QÍ~Ú. "≥àı¡ ^•iÖ’ ™êfig∞r â◊~°â◊ÛO
„^Œ`À, ''N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ™êi <å`À, '#∞=Ùfi ##∞fl h Éèí∞[O g∞^Œ "≥∂ã¨∞H˘x
ZHõ¯_»‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈ~Ú<å, Jk K≥@∞ì „H˜O^Œ J~Ú<å 㨈~, QÆ∞_çÃã J~Ú<å
JHõ¯_» <Õ#∞ x=ã≤™êÎ#∞— J<åfl~°∞. JO^Œ∞Hˆ „H˘`«Î =∞~îåxH˜ <Õ<Õ PÜ«∞# Jã≤H÷ Åõ #∞
"≥∂ã¨∞‰õΩáÈ`«∞<åfl#∞. J<Õ‰õΩÅ „âıÜ«∞ã¨∞û HÀã¨O PÜ«∞# P KÀ@ âßâ◊fi`«OQÍ
LO_çáÈ`å~°∞. Wk `«^䌺O—— J<åfl~°∞ ÉèÏ"À^ÕfiQÆO`À.
â◊~°`ü`À J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ =∂\Ï¡_»∞`«∂ "≥à◊√`«∞#fl ™êfig∞r z=iH˜,
''=∞`«âßYÅ #xflO\˜h, ã≤^•úO`åÅ #xflO\˜h ™ê=∞~°ã¨ºÑ¨~°z =∞# =∞~î°O
 #∂`«# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O 159

q~ålÅ∞¡`«∞Ok. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ qâßÅ ^Œ$HõÊ^ä•xfl Hõey=Ù#fl>Ë¡ D =∞~î°=¸

JO`«\ ˜ qâßÅ ^Œ$HõÊ^ä•xH˜ ˆHO„^ŒOQÍ ÉèÏã≤Å∞¡`«∞Ok. WHõ¯_» #∞O_ç „Ñ¨ã¨iOKÕ
™ê=∞~°ã¨º „ѨHÍâ◊ "≥Å∞¡= „ѨѨOKå#flO`å xOѨÙ`«∞Ok—— J<åfl~°∞.
WO`«Ö’ JO^Œ~°∂ =∞~îåxfl KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r `«=∞ Éèí∞[O g∞^Œ
#∞Oz Jã≤÷HõÅ ¿Ñ\˜Hõ#∞ kOz <ÕÅ g∞^Œ Ѩ~°z=Ù#fl u"åp g∞^Œ LOz, ^•xH˜
™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°O KÕâß~°∞† `«H˜¯#"å~°∞ J>Ë¡ „Ѩ}q∞ÖÏ¡~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ ™êfig∞r
‰õÄ~°∞Ûx N~å=∞Hõ$+¨‚ ѨÓ[ x~°fiiÎOKå~°∞. ѨÓ[ =ÚyOz Ǩϟ=∞O J#∞+≤Oª Kå~°∞.
™È^Œ~° t+¨μºÅ ã¨Ç¨Ü«∞O`À ã¨fiÜ«∞OQÍ `å"Õ∞ áêÜ«∞ã¨O =O_ç N~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ
x"ÕkOKå~°∞.
D PKå~° „H˜Ü«∞Å∞ ѨÓ~°ÎÜ«∂ºHõ ™êfig∞r JHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# "åi`À,
''D Ü«ÚQÆѨ٠=∞Ǩϟ#fl`« J=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞. J<Õ‰õΩÅ „âıÜ«∞ã¨∞û
HÀã¨=¸, J<Õ‰õΩÅ P#O^ŒO HÀã¨=¸ <Õ\ ˜ #∞Oz D áê=# f~°÷ã¨÷ÅOÖ’
âßâ◊fi`«OQÍ H˘Å∞"≥· D ã¨÷ÖÏxfl JkfifÜ«∞"≥∞ÿ# =∞`«™ê=∞~°ã¨º ˆHO„^ŒOQÍ
~°∂á⁄OkOKÕ@@∞¡ ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÓ~°fiHõOQÍ „áêi÷OK«O_ç—— J<åfl~°∞. JO^Œ~∂° PÜ«∞#
K≥Ñ≤Ê#>Ë¡ KÕ`«∞Å∞ *’_çOz „áêi÷OKå~°∞. JO`«\ ˜`À =∞~î° ™ê÷Ѩ# HÍ~°º„Hõ=∞O
=Úyã≤Ok.
`«~°∞"å`« JO^Œ~°∂ hÖÏO|~° =∞~î°O KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. xifiѶ¨∞flOQÍ HÍ~°º
„Hõ=∞O [iy#O^Œ∞‰õΩ JO^Œ~°∂ Ѩ~°=∂#O^ŒÉèíi`«∞ÅÜ«∂º~°∞. Ѩ<≥flO_Õà◊√¡QÍ
"≥∂ã≤# ÉèÏ~°O ™êfig∞r =∞#ã¨∞û #∞Oz kyOk. Ju
^èŒ~°‡ ˆHΔ„`«O
„ѨâßO`«OQÍ PÜ«∞# WÖÏ J<åfl~°∞: ''N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
ã¨OHõÅÊO`À PÜ«∞# ^èŒ~°‡ˆHΔ„`«O ã¨∞™ê÷Ñ≤`«"≥∞ÿOk. Ѩ<≥flO_Õà◊¡ <å kQÆ∞Å∞
fiáÈ~ÚOk.——
D q^èŒOQÍ XHõ „H˘`«Î ѨÙ}ºf~°÷O ~°∂á⁄OkOk. ^•xx QÆ∞iOz
HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfiq∞ t"å#O^Œ WÖÏ J<åfl~°∞: ''D ã¨÷ÅO x[OQÍ "≥·‰õΩO~î°"Õ∞!
NQÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ WHõ¯_» =∞#`À<Õ L<åfl~°∞† QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ t+¨μºÅ∞ WHõ¯_» ã¨∂HõΔ ‡
â◊s~°∞Öˇ· rqã¨∞Î<åfl~°∞† H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ "å~°∞ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~°∞ ‰õÄ_®! W^˘Hõ
ѨÙ}ºf~°÷O. D ã¨÷ÅѨ٠^èŒ∂o Ãã·`«O ѨÙh`«"≥∞ÿ#k.——
HÍjH˜ "≥à◊¡_»O QÆ∞iOz# „Ѩ™êÎ=# XHõ™êi =zÛ#ѨC_»∞ Éèí‰õΩÎ~åO„_»`À
=∂`«$^Õq WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~åxHÀ, ÉËÅ∂~ü =∞~îåxHÀ "≥à◊¡_»O HÍjx
160 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

^Œi≈Oz#O`« ѨÙ}ºO. HÍx #=∞‡HõO =ÚYºO. HÍjÖ’ H˘Å∞=Ùni L#fl "åˆ~

^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’#∂, ÉËÅ∂~°∞ =∞~î°OÖ’#∂ "≥Åã≤=Ù<åfl~°∞.——1
ÉËÅ∂~ü =∞~î°O D q^èŒOQÍ Ñ¨Ù}ºf~°÷OQÍ ~°∂á⁄O^Œ_»O`À =∂„`«O
PyáÈÖË^Œ∞. #∂`«# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xH˜ Jk ˆHO„^ŒOQÍ q~ålÅ∞¡`«∞#flk.
ã¨<åflºã¨
ã¨<åflºã¨ P^Œ~°≈O "Õ^ŒHÍÅO <å\˜k. HÍx HÍÖÏ#∞QÆ∞}OQÍ
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O ^•<À¡ =∂~°∞ÊÅ∞ KÀ@∞KÕã¨∞H˘O@∞<åfl~Ú. Ü«ÚQÍKå~°∞ºÅ∞
P =∂~°∞ÊÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. =∞øeHõ x|O^èŒ#Å #∞O_ç
ã¨=∂[Ѩ٠<å\˜ Ѩiã≤÷u, J=ã¨~åÅ#∞ ѨiQÆ}˜Oz "å~°∞ D =∂~°∞ÊÅ∞ KÕã¨∞Î
<åfl~°∞. "Õ^HŒ ÍÅO, LѨx+¨`å¯ÅO, ѨÙ~å}HÍÅO, `«^#Œ O`«~O° |∞^Œ∞_ú ∞» , Pkâ◊OHõ
~°∞_»∞, ~å=∂#O^Œ∞_»∞, =∞^èŒ∞ã¨∂^Œ# ã¨~°ã¨fiu ÖÏO\˜ PKå~°∞ºÅ HÍÖÏÅÖ’
ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞OÖ’ W@∞=O\˜ =∂~°∞ÊÅ∞ [~°QÆ_»O K«i„`« ã¨Ê+¨ìO
KÕã¨∞Î#flk.
"Õ^ŒHÍÅ ã¨<åflº™ê„â◊=∞ rq`«OÖ’ Hõ~îÀ~° `«Ñ¨â◊Û~°ºÅ∞, ^ÕǨÅ#∞ Hõ$tOѨ
*Ëã¨∞H˘<Õ J#∞ëêª<åÅ∞ ÖÏO\˜q „áê^è•#ºO =Ç≤ÏOKå~Ú. LѨx+¨`å¯ÅOÖ’
Hõ~îÀ~° `«Ñ¨ã¨∞ûÅ∞ =∂„`«"Õ∞ =ÚH˜Îx KÕ‰õÄ~°∞™êÎÜ«∂ J<Õ „Ѩâ◊fl `«ÖˇuÎOk† =ÚH˜ÎH˜
P^蕺u‡Hõ *Ï˝#=¸ P=â◊ºHõ=∞<Õ ÉèÏ=# <˘H˜¯=Hͯ}˜OѨ|_çOk.
WuǨã¨, ѨÙ~å} HÍÖÏÅÖ’ ã¨<åflºã¨∞Å∞ ã¨Ç¨Ïr=#O KÕÜ«∞_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOz#@∞¡ `≥eÜ«∞=™ÈÎOk. ã¨<åflº™ê„â◊=∂xfl „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ ã¨O™ê÷QÆ`«OQÍ
fã¨∞‰õΩ=zÛ# =ºH˜Î =∞Ǩg~°∞_»∞. `«~∞° "å`« |∞^Œ∞_ú ∞» J~°∞^≥Oz ã¨<åflº™ê„â◊=∞OÖ’
„Ѩ`ÕºH˜Oz S^Œ∞ =ÚMϺOâßÅ#∞ KÕ~åÛ_»∞. 1. ã¨<åflºã¨=∞O>Ë ˆH=ÅO Hõ~îÀ~°
`«Ñ¨ã¨∞û, J#∞ëêª<åÅ∂ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, J^˘Hõ rq`« q^è•#=∞<Õ ÉèÏ=##∞
`≥zÛOk† 2. ã¨<åflºã¨∞Å#∞ ã¨O™ê÷QÆ`«OQÍ fiÛk^ŒÌ_»O† 3. ã¨<åflºã¨∞Å ã¨Oã¨÷#∞
=∞`« ˆHO„^ŒOQÍ KÕÜ«∞_»O† 4. ã¨<åflºã¨∞Å ã¨Oã¨÷#∞ q^•ºˆHO„^ŒO KÕÜ«∞_»O†
5. Ö’‰õΩÅ HõëêìÅ#∞ `˘ÅyOKÕ HÍ~°ºOÖ’ ã¨<åflºã¨∞Å#∞ áêÖÁæ#*ËÜ«∞_»O.
|∞^Œ∞úx ã≤^•úO`åÅ∞ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ K˘K«∞Û‰õΩáÈ=_®xH˜ n~°… HÍÅO
Ѩ\ ˜ìOk. ^•xx „H©.â◊. 8 = â◊`å|ÌOÖ’ x~°fiÇ≤ÏOz#"å~°∞ Pkâ◊OHõ~°∞Å∞.
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ XHõ ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xfl PÜ«∞#

1. Nâß~°^•^Õq =K«<å=∞$`«O, ѨÙ@ 194.

 #∂`«# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O 161

„áê~°OaèOKå~°∞. ã¨<åflºã¨∞Å#∞ Ѩk âßYÅ∞QÍ =sæHõiOz '^Œâ◊<åg∞ ã¨O„Ѩ

^•Ü«∞O— ™ê÷Ñ≤OKå~°∞.
Pkâ◊OHõ~°∞Å =∂~°æOÖ’ *Ï˝#O =∂„`«"Õ∞ KÀ@∞KÕã¨∞H˘Ok. ã¨<åflºã¨
=∂~°æOÖ’ ~å=∂#O^Œ∞_»∞ ÉèíH˜ÎH˜ ‰õÄ_® KÀ@∞ HõeÊOKå_»∞. 12 = â◊`å|ÌOÖ’
PÜ«∞# ɡ~· åQÆ∞Å<Õ "≥+· =‚¨ ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xfl ~°∂á⁄OkOKå_»∞. ‰õΩÅ q=HõΔ
ÖˉõΩO_® ã¨<åflºã¨ =∂~åæxfl =∞Ǩg~°∞_»∂, |∞^Œ∞ú_»∂ "≥Ú^Œ@ K«∂Ñ≤#ѨÊ\˜H©,
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ ^•xx Ü«∂=#‡OkH© Pq+¨¯iOz# Ѷ¨∞#`« ~å=∂#O^Œ∞Å^Õ!
ã¨<åflºã¨∞Å∞ ã¨[˚#∞Å∞QÍ L#flO`« =∂„`å# KåÅ^Œ∞, â∫~°º=O`«∞Å∞QÍ#∂
LO_®Å<Õ ÉèÏ=##∞ HõeÊOz# =ºH˜Î 16 = â◊`å|ÌOÖ’ rqOz# =∞^èŒ∞ã¨∂^Œ#
ã¨~°ã¨fiu. D q^èŒOQÍ ~°∂á⁄Ok#"åˆ~ <åQÆ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞. g~°∞
„ÉÏǨχ} HõΔ„uÜ«∞ â◊‰õΩÎÅ q∞„â◊=∞OQÍ q~ålÖÏ¡~°∞. gix =¸_»∞ âßYÅ∞QÍ
=sæHõiOK«=K«∞Û. „Ѩu âßY 'JMÏ_®— Jx ¿Ñ~˘¯#|_çOk.
`«~°∞"å`« 19 = â◊`å|ÌO =~°‰õΩ ã¨<åflºã¨ =∂~°æOÖ’ ÃÑ^ŒÌQÍ =∂~°∞ÊÖËg
ã¨OÉèíqOK«ÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ =∂~°∞QÍ ã¨<åflºã¨ =∂~åæxH˜ ÃÑ^ŒÌ ã¨"åà◊√¡ Z^Œ∞~°
Ü«∂º~Ú. q*Ï˝#O, áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $f „ѨÉèÏ=O ÖÏO\˜ J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ =Å#
ã¨<åflºã¨=∂~°æO H˜OK«Ñ¨~°K«|_»¤k† ã¨<åflºã≤ ã¨=∂[OÖ’ Ѩ~å#flÉèí∞‰õΩ¯QÍ Ñ¨i
QÆ}˜OK«|_®¤_»∞. P `«~°∞}OÖ’<Õ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ã¨<åflºã¨
q#∞gkäÖ’ "ÕQÆ∞AHõ¯ÖÏ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ<å~°∞† ''ã¨=∂[ Hõ~°Î"åºÅ#∞ <˘H˜¯=Hͯ}˜Oz
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i„`«Ö’ ~°∂á⁄Ok# „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞ ã¨<åflºã¨ ã¨OѶ¨∞O——1 ™ê÷Ñ≤OK«|_çOk.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å [##O Jxfl q^è•Å XHõ #∂`«# Ü«ÚQÍ~°OÉèíOQÍ Ñ¨i
QÆ}˜OK«=K«∞Û. P^Œ~å≈Å∞, r=# q^è•#O, Ѩiã≤÷u, =∂#= ã¨O|O^è•Å ÖÏO\˜
Jxfl q+¨Ü«∂Ö’¡ D HÍÅO, QÆ_çz# HÍÖÏÅxflO\˜ Hõ<åfl
#∂`«#
ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O ѨÓiÎQÍ aè#fl"≥∞ÿ#k. „áêp#HÍÅ HÍ~åºK«~°}Å∞ D HÍÖÏxH˜
J#∞QÆ∞}OQÍ LO_»=Ù. Hõ#∞Hõ QÆ$Ǩϙê÷„â◊=∂xH©, ã¨<åflº™ê„â◊
=∂xH© PÜ«∞# #∂`«# Ѩi=∂}ÏÅ#∞ =sæHõiOz WKåÛ~°∞. "å\˜x =∞øeHõOQÍ
fã¨∞H˘x ™êfig∞r #∂`«# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xfl ~°∂á⁄OkOKå~°∞. 1897
=∂~üÛÖ’ _®i˚eOQ∑Ö’ L#flѨC_»∞ ™êfig∞r XHõ™êi `«∞sÜ«∂#O^Œ`À, ''ã¨<åflºã¨
=∂~°æOÖ’ <Õ#∞ qѨ¡"åxfl `≥™êÎ#∞—— J<åfl~°∞. P qѨ¡"åxfl QÆ∞iOz ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ

1. ™È^Œi x"Õk`«.
162 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

K≥áêÊÅO>Ë ã¨<åflºã¨ =∂~°æO ã¨=∂[O`À ã¨"≥∞ÿHõº=∞~ÚOk† ã¨<åflºã¨∞Å∞

ã¨=∂[O`À ã¨"≥∞ÿHõº=∞Ü«∂º~°∞.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `À`åѨÙi J<Õ ã¨<åflºã≤ #∞O_ç ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞.
'ѨÙi— J#flk Pkâ◊OHõ~°∞Å∞ =sæHõiOz# Ѩk âßYÅÖ’ XHõ âßY ¿Ñ~°∞. JO`Õ
~å=∞Hõ$+¨‚
QÍHõ =~åǨÏ#QÆ~° =∞~î°OÖ’ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Ü«Ú=Éèí‰õΩÎÅ∞
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘#flѨC_»∞, JÉèË^•#O^Œ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞
=∞~îåÅ #∞Oz fã¨∞‰õΩ=zÛ# ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã¨ =∞O„`å
Å#∞ LK«ÛiOz ã¨<åflºã¨∞ÅÜ«∂º~°∞. Hõ#∞Hõ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O „ѨHÍ~°O, ~å=∞Hõ$+¨‚
=∞~î° ã¨<åflºã¨∞Å∞ ѨÙi âßY‰õΩ K≥O^Œ∞`å~°∞. HÍx r=# q^è•#OÖ’#∂, HÍ~åº
K«~°}Ö’#∂ ~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xfl XHõ „Ѩ`ÕºHõ`«`À q"ÕHÍ#O^Œ
~°∂á⁄OkOKå~°∞.
ã¨<åflºã¨ =∂~åæxH˜ =∞øeHõOQÍ =¸_»∞ =ÚMϺOâßÅ∞ L<åfl~Ú. Jq
Ü«∞[˝O, q~°*Ï, „Ѩ„=[#O.
1. Ü«∞[˝O : „áêp# |∞∞+≤=ˆ~}∞ºÅ∞ Ü«∞[˝O ^•fi~å „Ñ¨Ñ¨OK«O`À
ã¨O|O^èŒ=ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. „Ѩu „ѨHõ$u â◊H©Î XHõ ^Õ=`«QÍ ~°∂á⁄OkOK«|_çOk.
Ü«∞*Ï˝ÅÖ’ <Õ~Ú "≥Ú^ŒÖˇ·# Ѩ^•~å÷Å#∞ PǨïuOK«_»O
ã¨<åfl ºã¨=∂~°æ
=∞øeHÍOâßÅ∞ ^•fi~å "åiH˜ <≥·"Õ^ŒºO JiÊã¨∞Î#fl@∂¡, ^•xx ã‘fiHõiOz
"å~°∞ =∞#‰õΩ =~å¬^Œ∞Å∞ Wã¨∞Î#fl@∂¡ ѨiQÆ}˜OѨ|_çOk.
„ѨHõ$f, =∞x+‘ ã¨"≥∞ÿHõº`«`À rqOKåÅ#fl^Õ nx =∞øeHõ ÉèÏ=#.
HÍx HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ =∞x+≤ W@∞=O\˜ Ü«∞*Ï˝Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«ÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
HÍÖÏ=â◊ºHõ`«Å‰õΩ J#∞QÆ∞}"≥∞ÿ# „H˘`«Î ÉèÏ=#Å∞ `«Öˇ`åÎ~Ú. <Õ~Ú "≥Ú^ŒÖˇ·#
Ѩ^•~å÷Å#∞ Ü«∞*Ï˝ÅÖ’ PǨïuOK«_®xH˜ =∂~°∞QÍ rq`å<Õfl XHõ Ü«∞[˝OQÍ
ÉèÏqOz QÆ_»áêÅ<Õ ÉèÏ=# ~°∂á⁄OkOk. D ÉèÏ=##∞ ÉèíQÆ=næ`« K«Hõ¯QÍ
qKå~°} KÕã≤Ok.
P q^èŒOQÍ XHõ ã¨<åflºã≤ `«# rq`åxfl XHõ Ü«∞[˝OQÍ, XHõ P~å^èŒ#QÍ
ѨiQÆ}˜OKåÅ<åfl~°∞ ™êfig∞r. ZÖÏ? ¿ã=–^èŒ~°‡O ^•fi~å: ''=∂#"åoH˜
¿ã=K≥Ü«∞º_»"Õ∞ qâıëêkèHÍ~°O† ZO^Œ∞HõO>Ë Jk Dâ◊fi~Àáêã¨#O Hõ#∞Hõ. ^Õ=Ù_»∞
WHõ¯_» D ã¨HõÅ =∂#"å`«‡Ö’¡#∂ L<åfl_»∞——†1 ã¨r=^≥·"åxfl ¿ãqOK«O_ç! ^Õ=Ù_»∞
„QÆ∞_ç¤"å_»∞QÍ, ‰õΩO\˜"å_»∞QÍ, ^Œi„^Œ∞_»∞QÍ, |ÅÇ‘Ï#∞_»∞QÍ, áêÑ≤+≤ìQÍ h =^ŒÌ‰õΩ
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 58.
 #∂`«# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O 163

=ã¨∞Î<åfl_»∞. P~åkèOK«_®xH˜ g∞ ÔHO`« Q˘Ñ¨Ê J=HÍâ◊O HõeyOk!——1 ~å=∞Hõ$+¨‚

q∞+¨<£ ¿ã"åHÍ~åºÅhfl D „áêuѨkHõ g∞^Œ<Õ x~°fiiÎOѨ|_»∞`«∞<åfl~Ú. ¿ã= =Å¡
W`«~°∞ʼnõΩ =∞Oz [~°∞QÆ∞`«∞#flk† ^•xx XHõ P~å^èŒ#QÍ KÕÜ«∞_»O =Å#, ¿ã=
KÕ¿ã =ºH˜ÎH© =∞Oz [~°∞QÆ∞`«∞#flk. ~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã≤ D q^èŒOQÍ
`«# rq`åxfl XHõ ¿ã=QÍ, XHõ P~å^èŒ#QÍ =∞ÅK«∞HÀQÀ~åe. "Õ^Œ ÉèÏ=#
J~Ú# 'Ü«∞*Ï˝xfl— D q^èŒOQÍ HÍÖÏ#∞QÆ∞}"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ`À ã¨<åflºã≤ rq`«O`À
ã¨"≥∞ÿHõºÑ¨iKå~°∞ ™êfig∞r.
2. q~°*Ï : ã¨<åflºã≤ `«^Œ∞Ѩi =ÚYº"≥∞ÿ# =∞øeHõ QÆ∞}O ã¨=∞„QÆ áê=#
rq`«O. nxx QÆ∞iÎOK«_®xH˜ 'q~°*Ï— J<Õ Ç¨ÏŸ=∞O x~°fiiÎOѨ|_»∞`«∞Ok. ^•x
=ÚO^Œ∞ H˘xfl „Ѩu[˝Å∞ KÕã≤ ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘O\Ï~°∞. ™êfig∞r D ÉèÏ=##∞
J>Ë¡ ã‘fiHõiOKå~°∞. D áê=# rq`«O QÆ_»Ñ¨_®xH˜ =∞# âߢ™êÎÅ∞ ã¨<åflºã≤
KÕÜ«∞=Åã≤#g, KÕÜ«∞‰õÄ_»xg JO@∂ H˘xfl x|O^èŒ#Å∞ qkèOKå~Ú† Jq
PǨ~°, =¢ã¨Î^è•~°}, PKå~° =º=Ǩ~åÅxflO\˜Ö’ XHõ n~°… Ѩ\ ˜ìHõ eã¨∞Î<åfl~Ú.
HÍx H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ''Wk KÕÜ«∂e, Jk KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞—— JO@∂ „â◊^Œú
=Ç≤ÏOK«_»OÖ’ KÕÜ«∂e KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ<Õq ÅHΔͺÅ∞QÍ Ñ¨i}q∞OK«_»O Hõ^Œ∞̆
x["≥∞ÿ# ÅHõΔ ºO =∞#ã¨∞û #∞Oz x¢+¨¯q∞ã¨∞ÎOk. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ D Ѩ\ ˜ìHõ#∞
ÉÏQÍ `«yæOz, áê=# rq`« „áêuѨkHõ#∞ XHõ ã¨∂„`«OQÍ J=∞iÛ WKåÛ~°∞.
J^Õ HÍq∞h HÍOK«# `åºQÆO. D =∞øeHõ "åOKè«Å #∞O_ç `«H˜¯# Jxfl HÀÔ~¯Å∂,
ã¨=∞㨺Å∂ [xã¨∞Î<åfl~Ú. D Ô~O\˜h `«ºlOK«_»O ã¨=∞ã¨Î HÀÔ~¯Å#∂ ‰õÄHõ\ ˜
„"Õà◊¡`À ã¨Ç¨ ÃÑHõeOK«_®xH˜ ã¨=∂#O. Hõ#∞Hõ 'HÍq∞h HÍOK«# `åºQÆO— J#flk
N~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã≤ UÔH·Hõ „=`«O.
3. „Ѩ„=[#O : XHõ ã¨<åflºã≤ ^Õ<À¡#∂ J#∞~°H˜Î K«∂Ѩx =ºH˜ÎQÍ
q~ålÖÏ¡e. XHõ ã¨÷ÅOÖ’ |㨠KÕ¿ãÎ P ã¨÷ÅO Ѩ\Ï¡, =ã¨∞Î=ÙŠѨ\Ï¡ J#∞~°H˜Î
[xã¨∞ÎO^Œx ZHõ¯_® =¸_»∞ ~ÀAÅ Hõ<åfl |㨠KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ#flk ã¨<åflºã≤
xÜ«∞=∞O. HÍx ã¨<åflº™È, QÆ$ǨϙÈ÷ – =∞x+≤QÍ [x‡Oz# „Ѩu XHõ¯xH© `å#∞
[x‡Oz# ã¨=∂*ÏxHõO@∂ x~°fiiÎOK«=Åã≤# Hõ~°Î=ºO XHõ\ ˜ LOk. PǨ~°O,
=¢™êÎÅ∞, *Ï˝#=∞O@∂ `«# rq`åxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ã¨=∞™êÎhfl =∞x+≤ ã¨=∂[O
#∞Oz á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_»∞. ^•xx J`«_»∞ uiy K≥e¡OKåe. "å\˜x uiy K≥e¡OK«
‰õΩO_® rqOK«_»O =Å#<Õ =∞x+≤ |O^è•Å‰õÄ, J#∞~°H˜ÎH© Ö’#=Ù`«∞<åfl_»h,
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 7, ѨÙ@ 112.
164 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

JÖÏ rq`«O QÆ_ç¿Ñ =ºH˜Î '^˘OQÆ— Jh ÉèíQÆ=næ`« (3.9,12) =z™ÈÎOk. Ѩi

„"å[‰õΩ_≥·# ã¨<åflºã≤ rq`«O ^•fi~å ã¨=∂*ÏxH˜ =∞Oz [iyOk† P`«_ç áê=#
rq`«=¸, LѨ^ÕâßÅ∂ „Ѩ[Å#∞ ã¨<å‡~°æO Ѩ\ ˜ìOKå~Ú. D q^èŒOQÍ P`«_»∞
`å#∞ ã¨=∂[O #∞O_ç á⁄Ok# ^•xx uiy K≥e¡OKå_»∞.
™êfig∞r HÍÖÏ#∞QÆ∞}OQÍ nxÖ’ H˘O`« =∂~°∞Ê KÕâß~°∞. u~°∞QÍ_»_»O
=^ŒeÃÑ\˜ì, XHõ ã¨÷ÅOÖ’<Õ x=ã≤ã¨∂Î x™êfi~°÷ HÍ~åºÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»O =Å#
ã‘fiÜ«∞ P^蕺u‡Hõ „ѨQÆf, `«^•Ìfi~å W`«~°∞Å „âıÜ«∞ã¨∂û X#QÆ∂~°∞`å~Ú. nx
HÀã¨O ™êfig∞r K«∂Ñ≤# ^•i Hõ~°‡Ü≥∂QÆO. ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ JOkOz#
=∞Ǩϟ#fl`« HÍ#∞HõÅÖ’ W^˘Hõ\ ˜.
D Hõ~°‡Ü≥∂QÆO ^•fi~å J<ÕHõ #∂`«<åOâßÅ∞ P^蕺u‡Hõ r=#OÖ’
KÕ~°Û|_®¤~Ú. Wq ã¨<åflºã≤H©, J^Õq^èŒOQÍ QÆ$ǨÏã¨∞÷‰õÄ =∞Ǩ=~°„Ѩ™ê^•Å∞:
i. Hõ~°‡Ü≥∂QÆ HÍ~åºK«~°} – Jk U Ѩx J~Ú<å – XHõ P~å^èŒ#QÍ
x~°fiÇ≤ÏOѨ|_»∞`«∞#flk. nx ^•fi~å Ѩx XHõ P~å^è•<åã≤÷uH˜ L^ŒúiOѨ|_çOk.
Hõ#∞Hõ =∞#O U Ѩx KÕã≤<å, ^•xx XHõ P~å^èŒ#QÍ, ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ JiÊ¿ãÎ
`«^•Ìfi~å ÉèíQÆ=`åûHΔÍ`å¯~°O á⁄O^Œ=K«∞Û.
ii. ™êfig∞r D #∂`«# =∂~åæxfl Pq+¨¯iOKÕ =~°‰õΩ, Ѩx KÕÜ«∞_®xfl
ã¨<åflºã¨∞Å∞ JQ“~°= "≥·Yi`À K«∂âß~°∞. HÍx x*ÏxH˜ L#fl`« ã≤÷`«∞Å∞ á⁄O^Œx
"å~°∞ ѨxKÕÜ«∞_®xH˜ `«=∞#∞ Jf`«∞Å∞QÍ ÉèÏqOK«∞HÀ=_»O`À "åi P^蕺u‡Hõ
„ѨQÆuH˜ Wk P@OHõ"≥∞ÿOk† "å~°∞ P^蕺u‡Hõ „ѨQÆux HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. ã¨=∂[O
"åi Ѩ@¡ #=∞‡HÍxfl HÀÖ’Ê~ÚOk. ™êfig∞r Pq+¨¯iOz# #∂`«# =∂~°æO
ã¨<åflºã¨∞Å∞ P`«‡Q“~°=O`À ã¨=∂[OÖ’ rqOK«_®xH˜ J=HÍâ◊q∞zÛOk. „Ѩu
XHõ¯~°∂ áê@∞Ѩ_ç u#_®xH˜ =∂~°æO HõeÊOzOk.
iii. ã¨=∂[O HÀã¨O áê@∞Ѩ_»_»O =Å# ã¨<åflºã≤ ã¨=∂[O`À XHõ K«Hõ¯x
J#∞|O^è•xfl U~°Ê~°K«∞HÀ=_®xH˜ D Hõ~°‡Ü≥∂QÆO ^ÀǨÏ^ŒO KÕã≤Ok.
Wq =∂„`«"Õ∞ HÍHõ, ‰õΩÅ, =∞`«, *Ïu, ÉèÏ+¨, ^Õâ◊O ÖÏO\˜ U q=HΔÍ
ÖˉõΩO_® JO^Œih ã¨=∂#OQÍ ã‘fiHõiOK«_»O D #∂`«# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ
^•Ü«∞OÖ’ XHõ =ÚMϺOâ◊"≥∞ÿ JÅ~åiOk.1
1. ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°, ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ÅÖ’ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÖË HÍHõ ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞, Ü«¸^Œ∞Å∞,
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ∞, É∫^Œ∞úÅ∞, +≤O\’ =∞`«ã¨∞÷Å∞ ‰õÄ_® ã¨<åflºã¨∞Öˇ· L<åfl~°∞. J^Õq^èŒOQÍ Jxfl

 #∂`«# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O 165

D q^èŒOQÍ, ''ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã¨ =∂~åæxH˜, HÍÖÏ=â◊ºHõ`«‰õΩ `«y#

#∂`«# ~°∂Ѩq∞KåÛ~°∞ ™êfig∞r—— JO@∞<åfl~°∞ `«∞sÜ«∂#O^Œ. WÖÏ ã¨<åflºã¨
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xH˜ ˆHO„^ŒOQÍ ÉËÅ∂~ü =∞~î°O q~åle¡Ok, q~ålÅ∞¡`ÀOk.
ÉËÅ∂~ü =∞~î° Éèíq+¨º`«∞Î QÆ∞iOz, ™êfig∞r ^•xx ™ê÷Ñ≤Oz# ~ÀA# UO
J#∞H˘<åfl~À ^•xx `«=∞ t+¨μºx`À =ºHõÎO KÕâß~°∞: ''WѨC_»∞ <å =∞#ã¨∞ûÖ’
^Àº`«Hõ=∞ÜÕ∞º ^Œ$â◊ºO Uq∞\’ `≥Å∞™ê? D =∞~î°O q^Œº‰õÄ,
=∞~î°
Éèíq+¨º`«∞Î
P^蕺u‡Hõ`«‰õÄ XHõ ˆHO„^ŒOQÍ q~ålÅ∞¡`«∞Ok. ã¨<å‡~°æQÍ=Ú
Öˇ·# QÆ$ǨÏã¨∞÷Å∞ nx K«∞@∂ì Wà◊√¡ xi‡OK«∞H˘x rq™êÎ~°∞,
=∞^茺֒ ã¨<åflºã¨∞Å∞ rq™êÎ~°∞. =∞~îåxH˜ ^ŒH˜Δ}O "≥·Ñ¨Ù POˆQ¡Ü«∞, J"≥∞iHõ<£
t+¨μºÅ∞ x=ã≤OK«_®xH˜ Wà◊√¡ xi‡`«=∞=Ù`å~Ú. D „Ѩ}ÏoHõ ZÖÏ LOk?——
''g∞ TÇ¨Ï KåÖÏ J^Œ∞ƒù`«OQÍ LOk—— J<åfl_»∞ t+¨μº_»∞. "≥O@<Õ ™êfig∞r
WÖÏ J<åfl~°∞: ''Uq∞\˜! nxfl TÇ¨Ï J#∞H˘O@∞<åfl"å? HÍ<Õ HÍ^Œ∞.
HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ ã¨=∞ã¨ÎO [iy f~°∞`«∞Ok. <Õ#∞ ѨÙ<åk =∂„`«"Õ∞ "Õã¨∞Î<åfl#∞.
Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ J<ÕHõ Jaè=$^Œ∞úÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. n<À¡ H˘O`«ÉèÏQÆO <≥~°"Õ~°_»O <å
rq`« HÍÅOÖ’<Õ K«∂_»QÆÅ#∞. =∞i, g∞ ÖÏO\˜ "åiÖ’ J<ÕHõ ÉèÏ"åÅ#∞
*ÁÑ≤Ê™êÎ#∞. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ g∞~°∞ "å\˜x <≥~°"Õ~°∞™êÎ~°∞.——1
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ XHõ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# ™ê÷#OÖ’ „Ѩu+≤ªOz# ™êfig∞r `«=∞
rq`« =∞ǨÏ`å¯~åºÅÖ’ XHõ\ ˜ <≥~°"Õi# P#O^ŒOÖ’ FÅÖÏ_®~°∞. N~å=∞Hõ$+¨μ‚
Å#∞ ˆHO„^ŒOQÍ KÕã¨∞H˘#fl D =∞~î°O HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ ZÖÏ x~°fiÇ≤ÏOѨ|_»∞`«∞O^À,
U U =∞ǨÏ`å¯~åºÅ∞ ™êkèOK«É’`«∞O^À PÜ«∞# „QÆÇ≤ÏOK«HõáÈÖË^Œ∞. "å\˜x
JѨC_»Ñ¨C_»∞ =ºHõÎO KÕâß~°∞ ‰õÄ_®. HÍx Ü«ÚQÍKå~°∞ºxQÍ, Ü«ÚQÆ<åÜ«∞‰õΩxQÍ,
[QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙQÍ q~åle¡# "å~°∞ ™êfig∞r. `å#∞ K≥Ñ≤Ê#q J>Ë¡ [~°QÍÅx PÜ«∞#
Z#fl_»∂ ÉèÏqOzOk ÖË^Œ∞. HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ ã¨=∂[OÖ’ `«Öˇ`ÕÎ =∂~°∞ÊÅ#∞
ѨiQÆ}˜Oz JO^Œ∞‰õΩ `«QÆæ@∞¡ HÍ~åºK«~°}Ö’ `«=∞#∞ J#∞ã¨iOz =KÕÛ"å~°∞
J=ã¨~°"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ#∞ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ J=HÍâ◊=¸ PÜ«∞# HõeÊOKå~°∞.

 ‰õΩÅã¨∞÷ʼnõÄg\˜ ^•fi~åÅ∞ `≥~°KÕ L<åfl~Ú. <Õ_»∞ J<ÕHõ W`«~° =∞~îåÅÖ’ ‰õÄ_® WO`«\ ˜
qâßÅ ^Œ$HõÊ^äŒO K«∂_»=K«∞Û. HÍx nx QÆ∞iOz TÇ≤ÏOK«#∞ ‰õÄ_® TÇ≤ÏOK«x XHõ
™ê=∂lHõ =∞`« ã¨Oã¨÷ <≥ÅH˘#fl HÍÅOÖ’ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ ã¨<åflºã¨
^•fi~åÅ#∞ Ü«∂=#‡OkH© `≥~°z LOKå~°#_»O QÆ=∞<å~°›O.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 8, ѨÙ@ 77.
166 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ÉËÅ∂~ü =∞~î°O ™ê÷Ñ≤`«"≥∞ÿ, N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ JHõ¯_» H˘Å∞=Ùni#ѨÊ\˜H©

1899 [#=i ^•HÍ =∞~î°O áê`« KÀ@, JO>Ë hÖÏO|~° =ÚYs˚ L^•º#QÆ$ǨÏO
Ö’<Õ H˘#™êyOk. ÉËÅ∂~ü =∞~î° ™ê÷Ѩ# <å\˜ #∞O_Õ H˘O^Œ~°∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞ „H˘`«Î
=∞~î°OÖ’ x=ã≤OK«™êQÍ~°∞. „Hõ=∞OQÍ Jxfl HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∂ „H˘`«Î =∞~î°OÖ’
[~°∞QÆ<å~°OaèOKå~Ú.
x*ÏxH˜ =∞ǨÏ`å¯~åºÅ∞ ™êkèOz# J<Õ‰õΩÅ rq`åÖ’¡ "å~°∞ `«=∞ z=i
^Œâ◊Ö’ XHõ ã¨`åºxfl "≥e|∞K«Û_»O K«∂_»QÆÅO. `å=Ú Ug∞ ™êkèOK«ÖË^Œ#fl^Õ P
ã¨`«ºO. x*ÏxH˜ Jhfl ã¨OÉèíqOKå~Ú, `å=Ú XHõ ѨiHõ~°
'#∞"Õfi â◊~°}∞
N~å=∞Hõ$ëê‚!— =∂„`«∞Å"Õ∞#x "åiH˜ `Õ@`≥Å¡=∞=Ù`«∞Ok. `«=∞ ^•fi~å
^•xx x~°fiiÎOz# ÉèíQÆ=O`«∞x Ѷ¨∞#`«#∞ "å~°∞ J=QÆ`«O
KÕã¨∞H˘O\Ï~°∞† ''^Õ"å, #∞"Õfi â◊~°}∞—— JO@∂ PÜ«∞##∞ â◊~°}∞*Á™êÎ~°∞.
W@∞=O\˜ XHõ ã≤÷ux ™êfig∞r ~ÀAÖ’¡ =∞#O K«∂ã¨∞Î<åflO. PÜ«∞# D
~ÀAÖ’¡ ~°zOz# Ô~O_»∞ w`åÅ #∞O_ç nxx =∞#O J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
Ô~O_»∂ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz PÜ«∞# ~°zOz#q.1
"≥Ú^Œ\ ˜ w`«O 'PK«}ϤÖÏ...— Jx „áê~°OÉèí=∞=Ù`«∞Ok. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
rq`« `«`åÎ fixH˜ ™êfig∞r ~åã≤# D w`«O xÅ∞=Ù@^ŒÌO. PÜ«∞# Ѷ¨∞#`«Å#∞
¿Ñ~˘¯x ''JO`«\ ˜ QÆ∞~°∞=Ù#∞ â◊~°}∞*Áã¨∞Î<åfl#∞—— Jx D áê@ =ÚQÆ∞ã¨∞ÎOk.
Ô~O_»=k 'FO „Ç‘ÏO |∞∞`«O— Jx „áê~°OÉèí=∞ÜÕ∞º w`«O. D w`åxH˜
XHõ Ѷ¨∞#`« LOk. D w`«O, XHõ „áê~°÷#QÍ, ™È΄`«OQÍ =∂„`«"Õ∞ HÍHõ XHõ
=∞O„`«OQÍ#∂ ÉèÏã≤ã¨∂Î#flk. ZO^Œ∞HõO>Ë D w`«OÖ’ N~å=∞Hõ$+¨‚ =∞O„`åxfl
™êfig∞r á⁄O^Œ∞ѨiKå~°∞. „Ѩu ѨOH˜ÎÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åhfl KÕiÛ Ñ¨iî¿ãÎ 'FO
#"≥∂ ÉèíQÆ=`Õ ~å=∞Hõ$ëê‚Ü«∞— Jx =ã¨∞ÎOk. Hõ#∞Hõ D w`åxfl áê_»_»O ^•fi~å
=∞O„`«[Ѩ Ѷ¨ÅO ‰õÄ_® ^Œ‰õΩ¯`«∞Ok.
D w`«O ~°zOz# `«~°∞"å`« XHõ ~ÀA ™êfig∞r ã¨O㨯 $`« ѨO_ç`«∞_»∂,
`«=∞ t+¨μº_»∂ J~Ú# â◊~°â◊ÛO„^Œ`À =∂\Ï¡_®~°∞. ^•xx QÆ∞iOz â◊~°â◊ÛO„^Œ
WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞: ''D ~ÀA ã¨~°ã¨fiu ™êfig∞r <åÅ∞HõÃÑ· <å@º=∂_»∞`«∞#fl@∞¡
JxÑ≤™ÈÎOk. <å`À Ô~O_»∞ QÆO@ÅÃÑ·QÍ K«Hõ¯x ã¨O㨯 $`«OÖ’ ã¨OÉèÏ+≤OKå~°∞.——

1. ѨÓiÎ w`åʼnõΩ ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 424, 425 K«∂_»O_ç.

 #∂`«# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O 167

`«~∞° "å`« ™êfig∞r P`«_Hç ˜ P w`åxfl WzÛ, ''WÖÏ K«∂_»∞, <å PÖ’K«# ÉèÏ=#Ö’
Å~ÚOK«_»O =Å# "åºHõ~°} ^ÀëêÅ∞ ^˘i¡=ÙO_»=K«∞Û. "å\˜x HÍã¨Î ã¨iK«∂_»∞——
J<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ t+¨μº_»∞, ''JÖÏ ^ÀëêÅ∞ ^˘i¡#ѨÊ\˜H© Jq ^ÀëêÅ∞ HÍ=Ù†
Jk P~°¬„ѨÜ≥∂QÆO, *Ï˝#∞ʼnõΩ ÉèÏ+¨Ö’ WzÛ# q∞#Ǩ~ÚOѨٗ— J<åfl_»∞
q#„=∞OQÍ. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''#∞=Ùfi JÖÏ K≥ѨÊ=K«∞Û, `«H˜¯# "å~°∂ nxx
JOwHõiOKåÅx x~°ƒO^èŒ"Õ∞=Ú#flk?—— J<åfl~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ZO^Œ∞HÀ
™êfig∞r w`åxfl ã¨iK«∂_»_®xH˜ â◊~°â◊ÛO„^Œ‰õΩ =∞#㨯iOK«ÖË^Œ∞.
D w`«O <åÅ∞QÆ∞ áê^•Å∞ QÆÅk. „Ѩu áê^ŒOÖ’#∂ z=i ѨOH˜Îx,
'Hõ#∞Hõ F n#|O^èŒ∂! h"Õ <å â◊~°}O— Jx á⁄O^Œ∞ѨiKå~°∞.
ÉËÅ∂~ü =∞~î°OÖ’ xi‡`«=∞ÜÕ∞º N~å=∞Hõ$+¨‚ PÅÜ«∞ ~°∂ѨO ™êfig∞r
=∞<ÀѶ¨ÅHõO g∞^Œ =Ú„k`«=∞~ÚOk. P PÅÜ«∞ x~å‡} „Ѩ}ÏoHõ#∞ ‰õÄ_®
~°zOKå~°∞. P q+¨Ü«∞OQÍ JYO_®#O^Œ`À#∂, q*Ï˝<å
N~å=∞Hõ$+¨‚
PÅÜ«∞O
#O^Œ`À#∂ K«iÛOKå~°∞. ™êfig∞r "åÜ«∞=º ÉèÏ~°`«OÖ’
Ѩܫ∞xOz#ѨC_»∞ q*Ï˝<å#O^Œ#∞ (ǨÏi„Ѩã¨#fl) `«=∞ "≥O@
`À_˘¯x "≥à◊¡_»O =Ú#∞¿Ñ K«∂âßO. JHõ¯_»∞#fl J<ÕHõ ^Õ"åÅÜ«∂Å#∞ ǨÏi
„Ѩã¨#fl‰õΩ K«∂Ñ≤Oz, J<ÕHõ "åã¨∞ÎHõà◊Å ã¨∂HΔ͇OâßÅ#∞ „QÆÇ≤ÏOKÕÖÏ KÕâß~°∞.
`å#∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’#∂, áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’#∂ Ѩܫ∞xOz#ѨC_»∞ `å~°ã¨Ñ¨_ç#
PÅÜ«∂Å∞, K«~üÛÅ∞, =∞ã‘^Œ∞Å∞, ~å[„áê™ê^•Å∞, „Ѩ^Œ~°≈#âßÅÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#
JxflO\˜Ö’x qâıëêOâßÅ#∂ ™êfig∞r J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞.
XHõ ~ÀA q*Ï˝<å#O^Œ#∞ Ñ≤ez N~å=∞Hõ$+¨‚ PÅÜ«∞O QÆ∞iOz `«=∞
ÉèÏ=#Å#∞ ™êfig∞r =ºHõÎO KÕâß~°∞. P PÅÜ«∞O ZHõ¯_» xi‡OK«|_®Ö’ ‰õÄ_®
K≥áêÊ~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ q*Ï˝<å#O^Œ`À `«=∞ ÉèÏ=#ʼnõΩ `«y#@∞¡, PÅÜ«∞ „Ѩ}ÏoHÍ
z„`åxfl ~°zOK«=∞<åfl~°∞. ''N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Jxfl =∞`åʼnõÄ, Jã¨OMϺHõ
ã≤^•úO`åʼnõÄ PÅ"åÅ"≥∞ÿ q~ålÖÏ¡~°∞. PÜ«∞# HÀã¨O xi‡`«=∞ÜÕ∞º PÅÜ«∞=¸
Jxfl "åã¨∞ÎHõà◊Å ™⁄|QÆ∞Å ã¨OQÆ=∞OQÍ ÉèÏã≤ÖÏ¡e. „w‰õΩ, ~À=∞<£, Ç≤ÏO^Œ∂,
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ "åã¨∞ÎHõà◊Å ™œO^Œ~°º=∞O`å ^•<À¡ „ѨuѶ¨eOKåe—— Jx K≥áêÊ~°∞.
q*Ï˝<å#O^Œ JO^Œ∞‰õΩ `«QÆæ@∞¡ ˆ~MÏz„`«O ã≤^ŒúO KÕâß~°∞. ™êfig∞r
ÉèÏ=#ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ Ô~O_»∞ =¸_»∞™ê~°∞¡ ˆ~MÏz„`«O ã¨ik^ŒÌ|_ç# `«~°∞"å`Õ
™êfig∞r ã¨=∞‡uOKå~°∞. HÍx q*Ï˝<å#O^Œ`À, ''N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å PÅÜ«∞O
168 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

~°∂á⁄O^Œ∞`«∞#flѨC_»∞ ^•xx uÅH˜OK«_®xH˜ <Õ#∞ D ^ÕǨÏO`À LO_»#∞.

J~Ú#ѨÊ\˜H© ÃÑ·#∞O_ç K«∂™êÎ#∞——1 J<åfl~°∞.
™êfig∞r P"≥∂kOz# ˆ~MÏz„`åxfl P^è•~°OQÍ KÕã¨∞H˘x „Ѩã¨∞Î`«
^Õ"åÅÜ«∞O xi‡`«=∞~ÚOk. HÍx N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å PÅÜ«∞O QÆ∞iOz ™êfig∞rH˜
WOHÍ H˘xfl ÉèÏ=#Å∞ L<åfl~Ú. "å\˜x WHõ¯_» „Ѩ™êÎqOK«_»O Jã¨OQÆ`«O
HÍÉ’^Œ∞:
''~åÉ’ÜÕ∞ ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’#∞, =∞~î°OÖ’#∞, „áêK«º áêâßÛ`«º tÖÏÊÅÖ’
LO_Õ J`«∞º`«Î=∞"≥∞ÿ# ^•#flO`å XHõ KÀ@ KÕ~åÛÅx <å HÀÔ~¯. ^•x x~å‡}OÖ’
tÅÊHõà◊Ö’x ÉèÏ"åÅhfl á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl™êÎ#∞. D ÉèÏ"åÅ∞ <å
„ѨѨOK« Ѩ~°º@#Ö’¡ „áÈk KÕã¨∞H˘<åfl#∞. J<ÕHõ"≥∞ÿ# ã¨ÎOÉèÏÅ`À ‰õÄ_ç# XHõ
ÃÑ^ŒÌ „áê~°÷<å =∞Ok~åxfl Hõ\ ˜ì™êÎ#∞. QÀ_»Ö’¡ ѨÓiÎQÍ qHõã≤Oz# #∂~°¡H˘Åk
Hõ=∞ÖÏÅ∞ LO\Ï~Ú. P ǨÅ∞ "Õ~Ú=∞Ok ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#O KÕÜ«∞_®xH˜
`«y#O`« qâßÅ"≥∞ÿ#kQÍ LO@∞Ok. D ~å=∞Hõ$+¨‚ ^Õ"åÅÜ«∞O, „áê~°÷<å
=∞Ok~°O HõeÑ≤ ZÖÏ xi‡OѨ|_®ÅO>Ë, ^Œ∂~å#∞flOz K«∂¿ãÎ Jk 'FO—#∞
ã¨∂zOKÕ „ѨfHõQÍ LO_®e. ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ ǨÏO㨠g∞^Œ Pj#∞Öˇ·# N~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å q„QÆǨÏO LO@∞Ok. ^•fi~åxH˜ Ô~O_»∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ ã≤OǨÏO, Q˘„Ô~Ñ≤Å¡,
XHõ^•<˘flHõ\ ˜ <å‰õΩ`«∞#fl@∞¡QÍ – =∞ǨÏ`«Î~° â◊H˜Î, ™ê^èŒ∞ÉèÏ=O „¿Ñ=∞Ö’

1. `å=Ú K≥Ñ≤Ê#>Ë¡ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å PÅÜ«∞O xi‡OK«|_ç#ѨC_»∞ ™êfig∞r x¢+¨¯q∞O

Kå~°∞. J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ =Å# PÅÜ«∞ x~å‡}Ѩ٠Ѩ#∞Å∞ "≥O@<Õ „áê~°OÉèíO HÍÖË^Œ∞. 1929
=∂~üÛ 13 = `Õn# =∂„`«"Õ∞ PÅÜ«∞ â◊O‰õΩ™ê÷Ѩ# [iyOk. D PÅÜ«∞O HÀã¨O J`«ºkèHõ
x^èŒ∞Å#∞ J"≥∞iHõ<£ Éèí‰õΩÎ~åO„_»∞ ã¨=∞‰õÄ~åÛ~°∞. J"≥∞iHÍ „áêq_≥<£û =∞~î° J^茺‰õΔΩÅ~Ú#
JdÖÏ#O^Œ „Ѩܫ∞`«flO`À 1934 Ö’ q∞ãπ ÃÇÏÅ<£ ~åÃѶÖò (ÉèíH˜Î), q∞Ãããπ P<å "ÀÔ~ûã¨ì~ü
(J#flѨÓ~°‚) J<Õ W^ŒÌ~°∂ PÅÜ«∞ x~å‡}ÏxÔH· ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«ÎO WKåÛ~°∞. 8 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å
=ºÜ«∞O`À <åÅ∞QÆ∞ ã¨O=`«û~åÅÖ’ PÅÜ«∞ x~å‡}O =Úyã≤Ok. 1938 [#=i 14 = `Õn
=∞Hõ~° ã¨O„HÍOu Ѩ~°fik<å# N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å PÅÜ«∞ ‰õΩOÉèÏaè¿+HõO "≥·Éèí"À¿Ñ`«OQÍ
[iyOk.
‰õΩOÉèÏaè¿+HÍ#O`«~°O q*Ï˝<å#O^Œ ''<å ÉÏ^茺`« fiOk—— Jx TÑ≤i Ñ‘Å∞ÛH˘<åfl~°∞.
„ѨHõ¯# xÅ|_»¤ XHõ ã¨<åflºã≤ ''™êfig∞r nxx ÃÑ·#∞O_ç K«∂™êÎ#<åflˆ~, Jk ã¨OÉèíqOzO^•?——
Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ q*Ï˝<å#O^Œ, ''J=Ù#∞, ™êfig∞r "ÕOKÕâß~°∞. PÜ«∞# =∂„`«"Õ∞
HÍ^Œ∞, N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, =∂`«$^Õq, N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅO^Œ~°∂ qKÕÛâß~°∞.
=∞#Å#∞ Pj~°fikOK«_»O <Õ#∞ K«∂âß#∞—— J<åfl~°∞.
 #∂`«# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O 169

=∞"Õ∞Hõ"≥∞ÿ#@∞¡ – „Ѩ^Œi≈OѨ|_®e. <å =∞#ã¨∞ûÖ’ WÖÏO\˜ ÉèÏ"åÅ∞<åfl~Ú.

<Õ#∞ =∞iH˘O`« HÍÅO rq¿ãÎ <Õ<Õ "å\˜x HÍ~°º~°∂ѨOÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ=™êÎ#∞.
HÍHõáÈ`Õ =ÚO^Œ∞`«~åÅ "åà◊√¡ „Hõ=∞OQÍ "å\˜x HÍ~°º~°∂ѨOÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å=
_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl™êÎ~°∞.——1
™êfig∞rH˜ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ PÜ«∞# HÍ~åºK«~°} =Úyã≤#@∞¡ Jx
Ñ≤OzOk. ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O, ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ J<Õ Hõ=Å ã¨Oã¨÷Å∞ K«Hõ¯QÍ
=∞~î°
x~°fiÇ≤ÏOѨ|_»∞`«∂O_»_»O K«∂ã≤ ™êfig∞r ã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^•~°∞.
xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å∞ "å\˜H˜ ã¨O|OkèOz# xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å#∞ „Hõ=∞|nú
HõiOKåÅx PÜ«∞# J#∞H˘<åfl~°∞. J<ÕHõ ÖËYÅÖ’ nxx
QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOKå~°∞ ‰õÄ_®. 1896 U„ÃÑÖò 27 = `Õn# ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ
„"åã≤# ÖËYÖ’ qѨÙÅOQÍ ™êfig∞r H˘xfl xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å∞ `≥eÑ≤=Ù<åfl~°∞.2
n<À¡ =∞`« x~°fiǨÏ}, x~åfiǨÏHõ |$O^ŒO, =∞~î°OÖ’x qÉèÏQÍÅ∞, ã¨<åflºã¨∞Å
r=#â‹·e ÖÏO\˜ "å\˜x QÆ∞iOz "åâß~°∞.
áêâßÛ`«ºO #∞Oz uiy =KåÛHõ ™êfig∞r t+¨μºÅÖ’ XHõÔ~·# x`åº#O^Œ
q#flѨO "Õ∞~°‰õΩ xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å#∞ „Hõ=∞|núHõiOz "å\˜H˜ XHõ ~°∂ѨHõÅÊ#
KÕâß~°∞. JѨC_»∞ =∞~î°O PÅO|*Ï~üÖ’ LOk. XHõ ~ÀA ã¨<åflºã¨∞ ÅO^Œih
XHõ KÀ@ ã¨=∂"Õâ◊ѨiKå~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ `å#∞ K≥|∞`«∞#flk XHõix „"åÜ«∞=∞<åfl~°∞.
â◊√^•ú#O^Œ P Ѩx KÕâß~°∞. ã¨=∂"Õâ◊ =ÚyOѨÙÖ’ ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞:
''Jxfl xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å#∂ HõzÛ`«OQÍ áê\˜OK«_»"Õ∞ =∞# ÅHõΔ ºO.
ZO^Œ∞HõO>Ë =∞#O ã¨<åflºã¨∞ÅO, ã¨fi`«O„`«∞ÅO. HÍx K≥_»∞Å#∞ `˘ÅyOK«_®xH˜
ã¨=Úz`« xÜ«∞=∞ x|O^è#Œ Å∞ J=ã¨~O° . =∞Oz"å\˜ ^•fi~å K≥_∞» Å#∞ `˘ÅyOz
Ñ≤^ŒÑ¨ Ô~O\˜h =^ŒeÃÑ@ì=K«∞Û. xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å ã¨`«ÊùÅO W^Õ. =∞#O
ã¨[˚#∞Å∞QÍ LO_»HõáÈ`Õ ˆH=ÅO xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å =Å# „ѨÜ≥∂[#O ÖË^Œ∞.
xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å∞ L#flѨC_Õ "å\˜x LÅ¡OѶ≤∞OKåÅ<Õ „áÈ^ŒƒÅO LO@∞Ok.
ã¨<åflºã¨∞Å∞ Z#fl\˜H© `«Ñ¨Ê@_»∞QÆ∞ "ÕÜ«∞~å^Œ∞. W`«~°∞Å ã¨OˆHΔ=∞"Õ∞ =∞# P^Œ~°≈O.
„H˘`«ÎQÍ =∞~î°OÖ’ KÕˆ~"å~°∞ D P^Œ~å≈xfl J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ"åe. JO^Œ∞ˆH D
xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å∞.——

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 8, ѨÙ@ 183.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 26.
170 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

`«~°∞"å`« â◊√^•ú#O^Œ`À, ''WÖÏ K«∂_»∞, g\˜x „â◊^ŒúQÍ „"åã≤, „Ѩ`«∞Å∞

f~Ú. '‰õÄ_»^Œ∞— ÖÏO\˜ =ºuˆ~Hõ Ѩ^•Å∞ Ug ~å‰õΩO_® Jhfl ™ê#∞‰õÄÅ
Ѩ^•Å∞O_Õ@@∞¡ K«∂_»∞—— J<åfl~°∞.
D xÜ«∞=∞ x|O^è#Œ Å∞ ™ê=∂#ºOQÍ 'ÉËÅ∂~ü =∞~î° xÜ«∞=∞ x|O^è#Œ Å∞—QÍ
¿Ñ~˘¯#|_»∞`«∞<åfl~Ú. ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~îåÅ∞ ¿Ñ~°∞‰õΩ =∂„`«O =∞~î°OQÍ#∂ PÅÜ«∞O
QÍ#∂ LO_»‰õΩO_® ã¨=∂*ÏxH˜ Ç≤Ï`«O KÕ‰õĈ~Û ã¨Oã¨÷Å∞QÍ q~ålÖÏ¡e†
~å[H©Ü«∂Å`À ZÖÏO\˜ ã¨O|O^èŒ=¸ LOK«∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞ ÖÏO\˜ ÉèÏ=#Å∞ ^•<À¡
<˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞.
D xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å∞ H͉õΩO_® hÖÏO|~° =∞~î°OÖ’#∂ ™êfig∞r H˘xfl
xÜ«∞=∂Å∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. "å\˜x ™êfig∞r K≥ѨÊQÍ t"å#O^Œ #"≥∂^Œ∞
KÕâß~°∞. D xÜ«∞=∂Å#∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ XHõ™êi ÉËÅ∂~ü
J`«∞º#fl`« ã≤÷u #∞Oz =∞~î°OÖ’ „|Ǩ‡#O^Œ QÆkÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ ã¨<åflºã¨∞Å ã¨=∞
~°∂á⁄OkOz#
xÜ«∞=∂Å∞ HõΔOÖ’ â◊√^•ú#O^Œ ѨiîOKå~°∞. ѨiîOK«QÍ<Õ „|Ǩ‡#O^Œ WÖÏ
J<åfl~°∞: ''™êfig∞r D xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å#∞ =∂=¸Å∞
ã≤÷uÖ’ =ºHõÎO KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. PÜ«∞# `«=∞ =∞#ã¨∞û#∞ J`«∞º#fl`« ã≤÷uH˜ fã¨∞‰õΩx
"≥o¡, P ã≤÷u #∞Oz K≥áêÊ~°∞† t"å#O^Œ #"≥∂^Œ∞ KÕâß_»∞. =∂#"åo ã¨OˆHΔ=∞O
HÀã¨O N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å P^Œ~å≈Å#∞ "åºÑ≤Î QÍqOK«_®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_Õ@O^Œ∞ˆH D
xÜ«∞=∂Å#∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å P^蕺u‡Hõ "å~°ã¨`åfixfl á⁄O^Œ
_®xH©, PÜ«∞#‰õΩ ¿ã=ÅOkOK«_®xH©, ¢ã‘Î – ѨÙ~°∞+¨, ^èŒxHõ – ¿Ñ^Œ, L#fl`«
‰õΩÅã¨∞÷_»∞ – x=∞fl‰õΩÅã¨∞÷_»∞ ÖÏO\˜ ZÖÏO\˜ q=HΔÍ ÖˉõΩO_® JO^ŒiH© ǨωõΩ¯
LOk. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å LѨ^ÕâßÅ#∞ áê\˜Oz, PÜ«∞#‰õΩ ¿ã=ÅOkOKÕ"å~°∞
ÉèÏQƺâßÅ∞~°∞. ™êfig∞r ~°∂á⁄OkOz# xÜ«∞=∂Å#∞ xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ Ñ¨ÓiÎ
#=∞‡HõO`À ã‘fiHõiOK«O_ç, g∞ rq`åÖ’¡ "å\˜x J=∞Å∞Ѩ~°K«O_ç, P `«~°∞"å`«
"å\˜x ^Œâ◊kâ◊ÖÏ „ѨKå~°O KÕÜ«∞O_ç. JѨC_»∞ HõeÜ«ÚQÆOÖ’x K≥_»∞Å∞ `˘Åy,
ã¨`«ºÜ«ÚQÆO qHõã≤OK«_»O K«∂™êÎ~°∞.——
J=ã¨~åxH˜ J#∞QÆ∞}"≥∞#ÿ xÜ«∞=∞ x|O^è#Œ Å#∞ Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ KÕ~∞° ÛH˘O^•
=∞x ™êfig∞r =zOz#ѨÊ\˜H© J@∞=O\˜ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ Ug
„¿Ñ=∞
ÃÑOá⁄OkOK«O_ç
[~°∞QÆÖË^Œ∞. J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ ã≤÷`«∞ÅÖ’ #∞Oz ™êfig∞r
=zOz# "å\˜x áê\˜¿ãÎ KåÅ∞##fl x~°Ü ‚ ∞« "Õ∞ WO^Œ∞‰õΩ
HÍ~°}O. XHõ™êi Ç‘Ï~å#O^Œ, „|Ǩ‡#O^Œ`À, ''=∞ǨÏ~å*ò! Ü«Ú=t+¨μºÅ‰õΩ
 #∂`«# ã¨<åflºã¨ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O 171

ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»_®xH˜ g∞~°∞ WOHÍ H˘xfl xÜ«∞=∂Å#∞ qkè¿ãÎ ÉÏQÆ∞O@∞Ok——

J<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ „|Ǩ‡#O^Œ, ''=∞#‰õΩ UO J=ã¨~°"≥∂ Jk WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ
™êfig∞r WKÕÛâß~°∞. „H˘`«ÎQÍ ZÖÏO\˜ xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å#∂ KÕ~°Û#=ã¨~°O
ÖË^Œ∞. =∞#O KÕ~°Û=Åã≤Ok „¿Ñ=∞. „¿Ñ=∞ KÕ~°ÛO_ç, ÉèíH˜Îx KÕ~°ÛO_ç. `«H˜¯# "åix
„¿Ñq∞OK«_»O ^•fi~å "å~°∂ Ѩ~°=∂=kè KÕ~°∞HÀ=_®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒO KÕÜ«∞O_ç——
J<åfl~°∞.
D q^èŒOQÍ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å∞ JOkOz, ÉËÅ∂~ü =∞~îåxfl
<≥ÅH˘ÅÊ_»O`À ™êfig∞r `«=∞ rq`« =∞ǨÏ`å¯~åºÅÖ’ J`«ºO`« „Ѩ^è•#"≥∞ÿ#
HÍ~åºxfl <≥~°"Õ~åÛ~°∞.


 ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞
q∞=∞‡efl Z=~°∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅ~°∞? JO`«ˆ~fl„`«O `≥~°K«∞HÀ‰õΩO_®
q∞=∞‡efl Z=~°∂ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀÖË~°∞. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ¯ˆ~
q∞=∞‡efl J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. `«H˜¯#"å~°∞ PÜ«∞# K≥Ñ≤ÊOk #=∂‡~°∞,
JO`Õ!
ó <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞
(™êfig∞r`À)
™êfig∞r rq`«OÖ’ =∞ǨÏ`å¯~åºÅ∞ XH˘¯Hõ¯\˜QÍ <≥~°"Õ~å~Ú. Hõ~°Î"åºÅ#∞
K«Hõ¯QÍ x~°fiÇ≤ÏOz# QÆ$Ç¨Ï Ü«∞[=∂x `«# ‰õΩ=∂~°∞Å∂, ã¨O`«f `«# =∂~°æO
=∂~°æ^Œi≈QÍ Ö’<Õ J_»∞y_»_»O K«∂ã≤ P#OkOKÕ suÖ’, N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
Ѩx `«=∞ ã¨O`«u ^•fi~å K«Hõ¯QÍ x~°fiÇ≤ÏOѨ|_»_»O K«∂ã≤
™êfig∞r Lá⁄ÊOyáÈÜ«∂~°∞.
ÉËÅ∂~ü =∞~î° ™ê÷Ѩ<å#O`«~°O ^•^•Ñ¨Ù P~°∞ <≥ÅÅ∞ ™êfig∞r HõÅHõ`åÎÖ’<Õ
LO_çáÈÜ«∂~°∞. D ~ÀAÅ#∞ PÜ«∞# =∞~î°OÖ’#∂, H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ |Å~åO
É’ãπ WO\’¡#∂ QÆ_çáê~°∞. ZHõ¯_» L#flѨÊ\˜H© #∂`«# `«~åxfl ~°∂á⁄OkO
K«_»O, ã¨<åflº™êxH˜ L#fl`« P^Œ~°≈hÜ«ÚÅ∞QÍ q~ålÖË¡ H˘O^Œ~°∞ ã¨<åflºã¨∞Å#∞
=^Œe "≥à◊¡_»O, `«^•Ìfi~å N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å =∞ǨÏ`å¯~°ºO H˘#™êˆQ@@∞¡ KÕÜ«∞_»
=∞#flk PÜ«∞# L^ÕÌâ◊O. JO^Œ∞‰õΩ `«y#@∞¡ `«=∞ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO ^•fi~å, JO`Õ
HÍHõ `«=∞ rq`«O ^•fi~å Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ ã¨^• ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»∞`«∂<Õ =KåÛ~°∞
PÜ«∞#.
™êfig∞r H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ |Å~åO É’ãπ WO\’¡ |㨠KÕÜ«∞_»O
=∞~Àq^èŒOQÍ ‰õÄ_® =∞Oz^Œ~ÚOk. ÉËÅ∂~ü =∞~î°O HõÅHõ`åÎ #∞Oz HÍã¨Î
^Œ∂~°OÖ’ LO_»_»O =Å# J<Õ‰õΩÅ∞ JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡ PÜ«∞##∞ ^Œi≈OK«∞HÀÖËHõ
áÈÜ«∂~°∞. HõÅHõ`åÎÖ’ PÜ«∞# |Å~åO É’ãπ WO\˜H˜ =zÛ# ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’
J<Õ‰õΩÅ∞ PÜ«∞##∞ ^Œi≈OK«∞HÀQÆeQÍ~°∞. `«^•Ìfi~å J<Õ‰õΩÅ∞, „Ѩ`ÕºH˜Oz

172
 ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞ 173

Ü«Ú=‰õΩÅ∞, PÜ«∞#`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ÅQÆQÆeQÍ~°∞. ™êfig∞r ÉèÏ=#ÅKÕ `«=∞

rq`åÅ#∞ J~°÷=O`«OQÍ =∂~°∞ÛHÀQÆeQÍ~°∞.
D q^èŒOQÍ XHõ™êi ™êfig∞r |Å~åO É’ãπ WO\’¡ |㨠KÕã≤=Ù<åfl~°∞.
JѨC_»∞ PÜ«∞##∞ K«∂_»_®xH˜ q[Ü«∞Hõ$+¨‚ QÀ™êfiq∞ =KåÛ~°∞. ™êfig∞r
PÜ«∞##∞ ™ê^Œ~°Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ PǨfixOKå~°∞. q[Ü«∞Hõ$+¨‚
q#„=∞`«–
áê~°=â◊ºO
QÀ™êfiq∞ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨xflÇ≤Ï`« t+¨μº_»∞. JO`ÕHÍHõ
„|Ǩχã¨=∂[ ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞rH˜ PKå~°∞ºxQÍ L#fl =ºH˜Î
‰õÄ_®. P =∞~åº^Œ xq∞`«ÎO ™êfig∞r PÜ«∞#‰õΩ áê^•aè=O^Œ#O KÕÜ«∞É’
Ü«∂~°∞. `«=∞ =ÚO^Œ∞ XHõ q^•ºi÷QÍ L#fl #ˆ~<£ <Õ_»∞ [QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙQÍ uiy
~å=_»O K«∂ã≤, P =∞~åº^Œ`À ™êfig∞rH˜ q[Ü«∞Hõ$+¨‚ QÀ™êfiq∞ áê^•aè=O^Œ#O
KÕÜ∞« É’Ü«∂~°∞. HÍx W^Œ~Ì ∂° XHõi áê^•Å#∞ =∞~˘Hõ~∞° ã¨Ê $tOK«_®xH˜ 㨿ãq∞~å
ã¨=∞‡uOK«ÖË^Œ∞. =∞m¡ XHõ™êi "å~°∞ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. HÍx Ѷ¨e`«O â◊¥#ºO.
z=iH˜ ™êfig∞r #=Ùfi`«∂ q[Ü«∞Hõ$+¨‚ QÀ™êfiq∞ KÕ~Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x, <ÕÅ g∞^Œ
Ѩ~°z=Ù#fl u"åpÃÑ· ‰õÄ~°∞Ûx PÜ«∞##∞ `«=∞ „ѨHõ¯# Pã‘#∞Å#∞ KÕâß~°∞.
q[Ü«∞Hõ$+¨‚ QÀ™êfiq∞ ÉèÏ"À^ÕfiQÆO á⁄Oyá⁄~°ÅQÍ „ѨQÍ_è» áê~°=â◊ºOÖ’
Å~ÚOzáÈÜ«∂~°∞. ZO`« „Ѩܫ∞uflOz#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# =∂\Ï¡_»ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
''NQÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOz ##∞fl Pj~°fikOKå~°∞—— JO@∂ á⁄_çá⁄_çQÍ H˘xfl
=∂@Å∞ =∂„`«"∞Õ PÜ«∞# <À\˜ #∞O_ç "≥Å∞=_®¤~Ú. ™êfig∞r ™êxfl^躌 O PÜ«∞#Ö’
P "Õ∞~°‰Ωõ k=º`«~O° QÍÅ#∞ ã¨$lOzOk. PÜ«∞# xâ◊ÛÅOQÍ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞.
PÜ«∞# Hõà◊√¡ ^è•~°Hõ\Ïì~Ú. "åix P ã≤÷uÖ’ K«∂ã≤# Éèí‰õΩÎÅ∞ W^ŒÌih Ѩi"Õ+≤ìOz
Hõ#∞ŠѨO_»∞= KÕ¿ã suÖ’ ã¨OH©~°Î#O KÕã¨∂Î #$`«ºO KÕâß~°∞.
D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞rH˜ L|ƒã¨O „ѨHÀÑ≤OzOk. P~ÀQƺO "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~°K«∞
HÀ=_®xH˜ PÜ«∞# ^Õ"£Ñ¶¨∞~ü "≥à◊¡_®xH˜ xâ◊Û~ÚOKå~°∞. „|ǨχKåi Ǩψ~O„^Œ<å^ä£
'+¨Ø ÖËã¨∞ ™êfig∞rH˜ `À_»∞QÍ "≥àÏ¡_»∞. P~ÀQƺ ã¨=∞㨺 HÍ~°}OQÍ
qѨÊ#∞— ™êfig∞r ^Õ=Ѷ¨∞~ü =zÛ# "å~°Î HõΔ}ÏÖ’¡ JHõ¯_» "åºÑ≤OzOk.
JHõ¯_» "≥∞„\˜‰õΩºÖË+¨<£ K«^Œ∞=Ù`«∞#fl =ºH˜Î ÔH.Zãπ.Ѷ¨∞’+π.1 P`«_»∞, P`«_ç q∞„`«∞_»∂
™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. Pâ◊Û~°ºO! "åà◊√¡ QÆk #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ
=zÛ# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r J^Õ ^•iÖ’ #_çz "≥à◊√`«∞<åfl~°∞. Ѩ~°∞ÔQuÎ "≥o¡
1. W`«_»∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ cǨ~üÖ’x ǨÏ*ÏsÉÏQ∑ HõàÏâßÅÖ’ `«`«Î fiâߢã¨Î LѨ<åºã¨
‰õΩ_çQÍ Ñ¨xKÕâß_»∞.
S 13
174 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

"åi^ŒÌ~°∂ ™êfig∞r áê^•Å#∞ `åH˜ „Ѩ}q∞Å¡É’Ü«∂~°∞. ™êfig∞r `«HõΔ}"Õ∞ `«=∞

áê^•Å#∞ "≥#‰õΩ¯ fã¨∞H˘<åfl~°∞† "å~°∞ `«=∞ áê^•Å#∞ `åHõ_®xH˜ PÜ«∞#
ZO^Œ∞HÀ W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞. "å~°∞ U^À =∂\Ï¡_®Åx „Ѩܫ∞uflOz#ѨC_»∞ "åix
`«=∞`À áê@∞ #_»==∞x K≥Ñ≤Ê PÜ«∞# #_»záÈ™êQÍ~°∞.
^•iÖ’ "åi Ü≥∂QƈHΔ=∂Å∞ ™êfig∞r qKåiOKå~°∞† "åiH˜ LѨ^ÕâßÅ∞
‰õÄ_® KÕâß~°∞. PǨ~°O QÆ∞iOz J_çy#ѨC_»∞, ''~ÀE HÍã¨Î <≥~Úº PǨ~°OÖ’
KÕ~°∞ÛHÀ=_»O =∞Ozk. "≥#fl ^•xHõ<åfl =∞Ozk—— J<åfl~°∞. ^Œ∂~°OÖ’ HõxÑ≤ã¨∞Î#fl
JO^Œ"≥∞ÿ# Ѩ~°fi`« „âı}˜x K«∂Ñ≤ã¨∂Î, JHõ¯_»‰õΩ q<À^•~°÷O ZѨC_≥·<å "≥àÏ¡~å Jx
J_çQÍ~°∞. "å~°∞ "≥à◊§ÖË^Œ#QÍ<Õ, ''`«°fi~°Ö’ XHõ™êi JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡~°O_ç. JÖÏ
q<À^•~°÷ Ѩ~°º@# =∞#â◊≈s~åʼnõΩ L`åûǨÏO Hõeyã¨∞ÎOk—— J<åfl~°∞.
=∂\Ï¡_»∞H˘O@∂ áÈ`«∞#flѨC_»∞ Ѷ¨∞’+π +¨Ø ÖËã¨∞ =^Œ∞Å=_»O ™êfig∞r
QÆ=∞xOKå~°∞. ^•xx ã¨iQÍ ‰õ@∞ìHÀ=∞x J`«_çH˜ K≥áêÊ~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ +¨Ø
ÖËã¨∞ QÆ∞iOz K≥ѨÊQÍ<Õ Ñ¶¨∞’+π QÆO^Œ~°QÀà◊OÖ’ Ѩ_®¤_»∞. J`«_»∞ qã¨∞ÎÉ’~Ú
xÅ|_çáÈ=_»O K«∂ã≤ ™êfig∞r =Oy, ''ã¨i, <Õ#∞ Hõ_»`å#∞—— JO@∂
Hõ@ì™êQÍ~°∞. Ѷ¨∞’+π x~å…O`«É’Ü«∂_»∞. J`«_»∞ `Õ~°∞H˘<Õ Ö’Ñ¨Ù ™êfig∞r
=ÚK«Û@QÍ ÖËã¨∞ Hõ\ ˜ì ѨÓiÎKÕâß~°∞. ™êfig∞r `«# áê^•Å#∞ `åHõ_®xH˜
J#∞=∞uOK«_»O`À U^À áêѨO KÕã≤#@∞¡ ÉèÏqOz# Ѷ¨∞’+π, ѨiǨ~°OÖÏ =∞m¡
™êfig∞r áê^•Å#∞ `åH˜ „Ѩ}q∞Å¡É’Ü«∂_»∞. WO`«‰õΩ „H˜`«OÖÏ ™êfig∞r
JO^Œ∞‰õΩ P`«}˜‚ J#∞=∞uOK«ÖË^Œ∞.
q∞„`«∞e^ŒÌ~°∂ `«=∞ q_çkH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. WO`«Ö’, ''Ö’Hõ „Ѩã≤^Œ∞úÖˇ·#
q"ÕHÍ#O^Œ—— Ѷ¨∞’+π +¨Ø ÖËã¨∞ Hõ@ì_»O QÆ∞iOz# "å~°Î q_çk JO`«\Ï
"åºÑ≤OzOk. q∞„`«∞Å∞ J<Õ‰õΩÅ∞ =zÛ ^•xx K«∂ã≤, `åHõ_»OÖ’ ã¨=∞Ü«∞O
QÆ_»zOk. +¨Ø qѨÊ_®xH˜ Z=~°∂ P`«}˜‚ J#∞=∞uOK«ÖË^Œ∞. z=iH˜ JO^Œ~°∂
x„kOKåHõ J~°ú~å„u ǨÏ$^ŒÜ«∞ÉèÏ~°O`À Ѷ¨∞’+π ÖËã¨∞ qáêÊ_»∞.
^Õ"£Ñ¶¨∞~üÖ’ ™êfig∞r P~ÀQƺO H˘O`« "≥∞~°∞QÆ~ÚOk. ™êfig∞rH˜ ‰õÄ_®
H˘O`« #=∞‡HõO ‰õΩkiOk. J"≥∞iHÍ uiy "≥à◊¡É’`«∞#fl
=∞~°}O
JOK«∞#
™ê~å, "≥∞H“¡_£ ™êfig∞rx `«=∞`ÀÉÏ@∞ ~°=∞‡x HÀ~å~°∞.
™êfig∞r `«=∞ Ѩiã≤÷u qâ◊^ŒÑ¨~°z, ''g∞`À <Õ#∞ ~åÖË#x
g∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. JO^Œ∞‰õΩ HÍ=Åã≤# |ÅO WOHÍ KÕ‰õÄ~°ÖË^Œ∞. WOHÍ ~˘OѨ
 ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞ 175

LOk. Hõ#∞Hõ Ѩܫ∞xOK«_®xH˜ gÅ∞Ѩ_»^Œ∞. WHõ¯_» <å P~ÀQƺO ‰õΩ^Œ∞@Ѩ_»∞

`«∞O^Œx qâ◊fiã≤ã¨∞Î<åfl#∞—— Jx "åiH˜ ÖËY „"åâß~°∞.
HÍx J#∞HÀ‰õΩO_® ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PÜ«∞# P~ÀQƺO ÉÏQÍ H©Δ}˜OzOk.
L|ƒã¨O „ѨHÀÑ≤OzOk. PÜ«∞# =∞~°}O JOK«∞#‰õΩ "≥o¡ uiy=KåÛ~°<Õ
K≥ѨCHÀ"åe. âß~°^•#O^Œ#∞, ã¨^•#O^Œ#∞ "≥O@<Õ ^Õ"£Ñ¶¨∞~ü‰õΩ Ñ¨OѨ=∞x
ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ `«Ou"å~°Î ѨOÑ≤OKå~°∞. XHõ~ÀA TÑ≤iÑ‘ÅÛ_»OÖ’ ÉÏQÍ
W|ƒOk Ѩ_»_»O`À PÜ«∞# =ÚYO áêeáÈ~ÚOk† ã¨xfláê`«O "å\˜e¡#@∞¡
^ÕǨÏO QÆ[QÆ[ =}Hõ<å~°OaèOzOk. K«∂ã¨∂Î P~å@Ѩ_»_»"Õ∞ `«Ñ¨Ê Z=~°∂ U
ã¨Ç¨Ü«∞=¸ JOkOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. Z`≥·Î# `«ÅQÆ_»ÃÑ· `«Å#∞ "åeÛ ™êfig∞r
=∞$`«∞º=Ù HÀã¨O xsH˜ΔOK«_®xH˜ `«Ü«∂~°Ü«∂º~°∞. XHõ ~ÀA HÍ^Œ∞, Ô~O_»∞
~ÀAÅ∞ HÍ^Œ∞, Zxq∞k ~ÀAÅ∞ D q^èŒOQÍ =∞~°}O JOK«∞# ™êfig∞r
Tyã¨ÖÏ_®~°∞. P `«~°∞"å`« Ѩiã≤÷u "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_çOk, ''XHõ r=K«Ûù=OÖÏ ##∞fl
HõÅHõ`åΉõΩ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞—— Jx PÜ«∞# „"åâß~°∞. `«=∞ xâßfiã¨O '™È-ǨÏO,
™È-ǨÏO— Jx `«=∞‰õΩ qxÑ≤Oz#@∞¡ Ñ≤^ŒÑ¨ ™êfig∞r `≥eáê~°∞.
1899 [#=i 22 = `Õn# ™êfig∞r ^Õ"£Ñ¶¨∞~ü #∞Oz HõÅHõ`åΉõΩ uiy
=KåÛ~°∞. =∞~åfl_»∞ PÜ«∞# x"Õk`«#∞ ~°=∞‡x PǨfixOKå~°∞. PÜ«∞##∞
K«∂_»_®xH˜ =zÛ# x"Õk`« WÖÏ „"åã¨∞Î#flk: ''~åA1 x#fl ~å„u uiy=KåÛ~°∞.
D ~ÀA L^ŒÜ«∞O Zxq∞k QÆO@ʼnõΩ ##∞fl ~°=∞‡<åfl~°∞. PÜ«∞##∞ K«∂ã≤
QÆO@ „H˜`«"Õ∞ uiy=KåÛ#∞. PÜ«∞# k=º`Õ[ã¨∞û`À<Õ ÉèÏã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. PÜ«∞#
~°∂ѨO J^Œ∞ƒù`«OQÍ LOk. =¸_»∞ ~å„`«∞à◊√¡ âßfiã≤OK«_®xH˜ ÉÏQÍ W|ƒOk
Ѩ_ç#@∞¡ <å`À K≥áêÊ~°∞. HÍx PÜ«∞#Ö’ Éèíq+¨º`ü „Ѩ}ÏoHõʼnõΩ H˘~°`« ÖË^Œ∞.
W@∞=O\˜ Ѩiã≤÷uÖ’ PÜ«∞##∞ <Õ#∞ K«∂ã≤Ok ÖË^Œ∞.——
=∞~î° x~°fiǨÏ}#∞ âß~°^•#O^Œ K«Hõ¯QÍ x~°fiiÎã¨∞Î<åfl~°∞† JO^Œ∞HÀã¨"Õ∞
™êfig∞r PÜ«∞##∞ J"≥∞iHÍ #∞O_ç ~°Ñ≤ÊOKå~°∞. J"≥∞iHÍÖ’ âß~°^•#O^Œ
K«Hõ¯QÍ Ñ¨x KÕÜ«∞QÆÅ~°x `≥eã≤#ѨÊ\˜H© ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ PÜ«∞# J=ã¨~°O
Z‰õΩ¯=QÍ LO^Œx ™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOK«HõáÈÖË^Œ∞. JO`ÕHÍHõ J"≥∞iHÍÖ’
JÉèË^•#O^Œ q[Ü«∞=O`«OQÍ HÍ~åºÅ∞ x~°fiiÎã¨∞Î#flO^Œ∞#, Ѩ#∞Å∞ K«Hõ¯QÍ
H˘#™êQÆ∞`åÜ«∞x ™êfig∞rH˜ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. âß~°^•#O^Œ uiy =zÛ#ѨÊ\˜
1. x"Õk`« `«=∞ ÖËYÅÖ’, "庙êÅÖ’ ™êfig∞rx ~åA, QÆ∞~°∞, t=QÆ∞~°∞, „Ѩ=HõÎ Jx
ã¨OÉ’kèOK«_»O Hõ^Œ∞Ì.
176 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

#∞O_ç HÍ~°ºx~°fiǨÏ}#∞ L`åûǨÏO`À ã‘fiHõiOKå~°∞. „Ѩâ’fl`«Î~åÅ∞, ã¨O㨯 $`«O,

„áêK«º–áêâßÛ`«º `«`«Î fiâߢã¨ÎO ÖÏO\˜ `«~°QÆ`«∞Å#∞ `«∞sÜ«∂
™êfig∞r
=∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO #O^Œ ã¨=∞~°O÷ QÍ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. x`«º=¸ ^蕺# `«~Q° ` Æ ∞« Å∞
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. UHÍO`«OÖ’ XHõ =ºH˜Î ^蕺#O KÕã¨∂ÎO_»QÍ
K«∂_»_»O Hõ<åfl ™êfig∞rH˜ =∞ˆ~n P#O^•xfl HõeyOK«^Œ#_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î
HÍ^Œ∞.
=∞~î° ^≥·#Ok# K«~°ºÅ∞ Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞Å ÉÏ^茺`«Ö’¡ JѨÊyOK«|_®¤~Ú.
ÉÏ^茺`«#∞ "å~°∞ ‰õÄ_® „QÆÇ≤ÏOKåÅx ™êfig∞r JaèÖÏ+¨. Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞Å∂,
„|ǨχKå~°∞Å∂ XHõ |$O^ŒOQÍ ~°∂á⁄Ok Ѩ#∞Å#∞ QÆ∞iOz K«iÛOKå~°∞† `«=∞Ö’
XHõix <åÜ«∞‰õΩxQÍ Z#∞flH˘x Ѩ#∞Å∞ x~°fiiÎOK«™êQÍ~°∞. "Õà◊ áê\˜OK«_»O,
Ѩq„`«`« ÖÏO\˜q HõzÛ`«OQÍ J#∞ã¨iOKå~°∞. JO^Œ~°∂ áêÅ∞ѨOK«∞HÀ=_»=¸,
ÉÏ^茺`åÜ«Ú`«OQÍ ã¨ÊOkOK«_»=¸ ™êfig∞rH˜ Jq∞`å#O^•xfl HõeyOKå~Ú.
ã¨<åflºã¨O, „|ǨχK«~°ºO, ¿ã=, =ÚH˜Î ÖÏO\˜ P^Œ~å≈Å#∞ J=HÍâ◊O zH˜¯
#ѨC_»ÖÏ¡ Ü«Ú=‰õΩÅ =∞#ã¨∞ûÖ’ áê^Œ∞Q˘eáê~°∞. JO`«Hõ<åfl PÜ«∞# „Ѩ`«ºHõΔ
rq`«O *Ï[˚fiź=∂#"≥∞#ÿ ã¨<åflº™êyflÖÏ Ü«Ú=‰õΩÅ =ÚO^Œ∞
ã¨<åflºã¨O
„Ѩ^Œi≈`«=∞~ÚOk. ''<å_»∞Åhfl Hõ}Hõ} =∞O_»_»"Õ∞ „|Ǩχ
K«~°ºO——, ''ã‘fiÜ«∞=ÚH©Î, W`«~°∞ʼnõΩ ¿ã"å J#fl^Õ =∞# P^Œ~°≈=∞x Z#fl_»∂
q㨇iOK«HõO_ç—— JO@∂ Ѩ^ÕѨ^Õ Ü«Ú=‰õΩÅ`À <˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞.
<≥·+≤ªHõ „|ǨχK«~åºxfl „áêuѨkHõQÍ fã¨∞H˘#fl ã¨<åflºã¨O – ÉèíQÆ=^Œ#∞
Éèí∂uH˜ W^˘Hõ¯>Ë `åà◊O K≥q J#fl x*Ïxfl ™êfig∞r Ѩ^ÕѨ^Õ <˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞.
XHõ ã¨<åflºã≤ rq`«O JqzÛù#flOQÍ =∞#ã¨∞û`À KÕ¿ã áÈ~å@"Õ∞ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~n
HÍ^Œ∞. P áÈ~å@OÖ’ P`«_»∞ q[Ü«∞O ™êkèOKåÅO>Ë J`«_»∞ Hõ~îÀ~° `«áÈ=∞Ü«∞
rq`«O, l`ÕO„kÜ«∞`«fiO, =∂#ã≤Hõ UHÍ„QÆ`« áê\˜OKÕ f~åe. XHõ™êi XHõ
=ºH˜Î J#=ã¨~°"≥∞ÿ# „Ѩâ◊fl J_çy#ѨC_»∞ ™êfig∞r HÀѨOQÍ, ''áÈ, "≥à◊√¡, "≥o¡
`«Ñ¨ã¨∞û KÕ~Ú. H˘O`«HÍÅO `«Ñ¨ã¨∞û J#∞+≤ª¿ãÎ =∞#ã¨∞û áê=#=∞=Ù`«∞Ok.
JѨC_»∞ W@∞=O\˜ J~°÷OѨ~°÷O ÖËx „Ѩâ◊flÅ∞ J_»QÆ=Ù—— J<åfl~°∞.
„áê~°OÉèOí Ö’ Jxfl q+¨Ü∂« Ö’¡ Hõ~Àî ~° xÜ«∞=∞O, xѶ∂¨ J=ã¨~O° J<Õ"å~°∞
™êfig∞r. ''PǨ~° xÜ«∞O„`«} Ju =ÚYºOQÍ áê\˜OKåe. PǨ~° xÜ«∞O„`«}
ÖˉõΩO_® =∞#ã¨∞û#∞ xÜ«∞O„uOK«_»O ™ê^茺O HÍ^Œ∞. J=ã¨~°O Hõ<åfl Z‰õΩ¯=
 ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞ 177

u#_»O J<ÕHõ Ǩ#∞ʼnõΩ ^•i fã¨∞ÎOk. q∞ug∞i u#_»O =Å# =∞#â◊≈s

~åÅ∞ K≥_çáÈ`å~Ú—— J<Õ"å~°∞ PÜ«∞#.
ã¨<åflºã¨∞Å∞ QÆ$ǨÏã¨∞÷Å #∞O_ç "≥·^˘Åy LO_»_»OÖ’x P=â◊ºHõ`«#∞ PÜ«∞#
ZuÎ K«∂¿Ñ"å~°∞. ''ã¨O™ê~° rq`«OÖ’ =Úxy=Ù#fl „Ѩ[Å ^ÕǨÏO #∞O_ç,
^Œ∞ã¨∞ÎÅ #∞O_ç XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# HÍ=∞ ^Œ∞~åfiã¨# ~å=_»O <å‰õΩ Z~°∞Hõ. <Õ#∞ ^•xx
ÉèíiOK«ÖËHõáÈÜ«∂#∞. nxx QÆ∞iOz <Õ#∞ âߢ™êÎÅÖ’ K«kq L<åfl#∞. Ѩi`åº
QÆ=¸, áê=#`å xO_ç# ѨÙh`«∞Å∞ ZO^Œ∞‰õΩ Ö∫H˜Hõ [#∞Å ã¨Ê~°≈#∞ ÉèíiOK«
ÖËHõáÈ`«∞<åfl~À <å H˜Ñ¨C_»∞ J=QÆ`«=∞=Ù`«∞#flk—— J<Õ"å~°∞ PÜ«∞#.
J^Õ q^èŒOQÍ Ü«Ú=ã¨<åflºã¨∞Å∂, „|ǨχKå~°∞Å∂ ¢ã‘ÎÅ`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ
"≥∞ÅQÆ_»O ™êfig∞r 㨿ãq∞~å JOwHõiOK«~°∞. =∂`«$=¸iÎ Nâß~°^•^Õq
HõÅHõ`åΉõΩ =zÛ#ѨC_»∞, P"≥∞ ¿ã=‰õΩ ‰õÄ_® Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞Å∞ JHõ¯_»‰õΩ
áÈ=_»O ™êfig∞rH˜ ã¨∞`«~å=¸ #K«Û^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë JHõ¯_» ¢ã‘ÎÅ∞ JkèHõOQÍ
LO\Ï~°∞ Hõ#∞Hõ.
ÃÑ· ™êfig∞r Jaè„áêÜ«∂Å#∞ É\˜ì PÜ«∞# ã¨O™ê~°∞Å#∂, ¢ã‘ÎÅ#∂
^Õfi+≤OKå~°x J~°÷O KÕã¨∞HÀ~å^Œ∞. H˘O^Œ~°∞ ¢ã‘Î, ѨÙ~°∞+¨ QÆ$ǨÏã¨∞÷Å∞ PÜ«∞#‰õΩ
ã¨O™ê~°O
Ju ã¨xflÇ≤Ï`« q∞„`«∞Å∞. "åi rq`åÅ#∞ `«=∞ t+¨μºÅ‰õΩ
‰õÄ_® L^•Ç¨Ï~°}QÍ PÜ«∞# K«∂Ñ≤OK«_»O Hõ^Œ∞Ì. ã¨O™ê~°
P^Œ~°≈O QÆ∞iOz ™êfig∞r WÖÏ K≥¿ÑÊ"å~°∞:
''ã¨O™ê~° P^Œ~≈° O Q˘Ñ¨Ê`«#O <å‰õΩ J~°=÷ ∞=Ù`ÀOk. ã¨<å‡~°Oæ Ö’ Pi˚OK«_O» ,
=∞Oz HÍ~åºÅÔH· ^•xx Y~°∞Û KÕÜ«∞_»O, ‰õΩ@∞OÉÏxfl Ѩi~°H˜ΔOK«_»O, ÃÑ^ŒÌʼnõΩ
¿ã= KÕÜ«∞_»O, XHõ P^蕺u‡Hõ ÅHΔͺxfl Z#∞flH˘x rq`åxfl `«iOѨ*Ëã¨∞
HÀ=_»=∞O@∂ ã¨O™ê~° rq`«O XHõ L#fl`« P^Œ~°≈=∞#_»OÖ’ ZÖÏO\˜
ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞. q"åǨÏ=¸ XHõ =∂~°æ"Õ∞† ZO^Œ∞‰õΩ? H˘O^ŒiH˜ J^Õ =∂~°æO.
HÍx ã¨<åflºã¨ rq`åxfl ã‘fiHõiOz# =ºH˜Î, „ѨѨOK«OÖ’x ã¨=∞ã¨Î=¸ ÉèíÜ«∞O`À
ÃÑ#"Õã¨∞‰õΩáÈ~ÚO^Œx „QÆÇ≤ÏOKåe. ã¨<åflºã¨O =∂„`«"Õ∞ x~°ƒùÜ«∞OQÍ rqOѨ
*Ëã¨∞ÎOk. ã¨O™ê~° P^Œ~°≈ Ѷ¨∞#`«#∞ g∞~°∞ „QÆÇ≤ÏOz rqOKåe.——
XHõ™êi <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ =∞~îåxH˜ =zÛ#ѨC_»∞ ™êfig∞r =º=ǨÏiOz#
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ f~°∞ #∞Oz ã¨O™ê~°∞Å#∞ PÜ«∞# ZO`«QÍ âß¡Ñ∞≤¶ OKå~À
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅO. ™êfig∞rx ™êHΔÍ`«∂Î P Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xQÍ<Õ
178 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ QÍOKå_»∞. ™êfig∞r ã¨=∞HõΔOÖ’ PÜ«∞# ‰õÄ~ÀÛ_»∞† KÕ`«∞Å∞

‰õ@∞ìH˘x xÅ|_Õ LO\Ï_»∞. <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ â◊~°â◊ÛO„^Œ`À =∞~îåxH˜ =KåÛ_»∞.
™êfig∞r (<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞‰õΩ #=∞㨯iOz) : ˆHΔ=∞"Õ∞<å?
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : g∞ ^Œ~°≈<å~°÷O =KåÛ#∞. *ˇ· â◊OHõ~å! *ˇ· â◊OHõ~å! <Õ_»∞
t=^Œ~°≈#=∞~ÚOk.
WÖÏ JO@∂ <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ ™êfig∞r =ÚO^Œ∞ Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å∂ *’_çOz
#=∞㨯iã¨∂Î q#„=∞OQÍ xÅ|_Õ L<åfl_»∞.
™êfig∞r : g∞ P~ÀQƺO ZÖÏ LOk?
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : ~°HõÎ=∂O™êÅ`À HõÅã≤# Z=ÚHõÅ QÆ∂_≥·#, ZO^Œ∞‰õÄ
ѨxH˜~åx D ^ÕǨÏO QÆ∞iOz ZO^Œ∞‰õΩ qKåiã¨∞Î<åfl~°∞! g∞ ^Œ~°≈#O`À <Õ#∞
`«iOKå#∞.
D q^èŒOQÍ K≥|∞`«∂ PÜ«∞# ™êfig∞rH˜ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°O KÕâß_»∞.
™êfig∞r (PÜ«∞##∞ ÃÑ·ÔH`«∞Î`«∂) : UO Ѩx KÕã¨∞Î<åfl~°∞?
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : <Õ_»∞ <å‰õΩ t=^Œ~°≈#=∞~ÚOk. ÉÏǨϺ <Õ„`åÅ`À <Õ#∞
Wk K«∂ã¨∞Î<åfl#∞. *ˇ· N~å=∞Hõ$+¨‚!
™êfig∞r (â◊~°`ü#∞ K«∂ã¨∂Î) : x["≥∞ÿ# ÉèíH˜Î =∞x+≤x ZÖÏ =∂iÛ"Õã¨∞ÎO^À
K«∂âß"å? <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ k=º`«fiOÖ’ =Úxy "≥∞ÿ=∞~°záÈÜ«∂~°∞. ^ÕǨÏ^蕺ã¨
PÜ«∞#‰õΩ ÖË<ÕÖË^Œ∞. WÖÏO\˜ =∞~À =ºH˜Îx K«∂_»ÖËO. („¿Ñ=∂#O^Œ`À)
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞‰õΩ HÍã¨Î „Ѩ™ê^ŒO Ѩ„\Ï.
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : „Ѩ™ê^Œ=∂! „Ѩ™ê^Œ=∂! (KÕ`«∞Å∞ *’_çOK«∞H˘x
™êfig∞rH˜ #=∞㨯iã¨∂Î) q∞=∞‡efl K«∂_»QÍ<Õ D ~ÀA <å =∂#=[#‡ PHõÖË
fiáÈ~ÚOk.
JѨC_»∞ ã¨<åflºã¨∞ʼnõÄ, „|ǨχKå~°∞ʼnõÄ LѨx+¨`«∞ÎÅ `«~°QÆu [~°∞QÆ∞
`«∞#flk. ™êfig∞r "åi`À, ''<Õ_»∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ qt+¨ì Éèí‰õΩÎÖÁHõ~°∞ =KåÛ~°∞. Hõ#∞Hõ
g∞‰õΩ <Õ_»∞ `«~°QÆu ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞. "≥O@<Õ JO^Œ~°∂ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ =¸ã≤"Õã≤,
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞#∞ Ѩi"Õ+≤ìOz ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® PÜ«∞# =ÚO^Œ∞
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞.
 ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞ 179

™êfig∞r (JO^Œix HõÅÜ«∞Eã¨∂Î) : K«∂_»O_ç! <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞#∞

K«∂_»O_ç. DÜ«∞# ã¨O™êi. HÍx DÜ«∞#‰õΩ Ö∫H˜Hõ ^蕺¿ã ÖË^Œ∞. ã¨^• ÉèíQÆ=
^•úºã¨Ö’<Õ Å~ÚOz LO\Ï~°∞. (<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞`À) =∂‰õÄ, „|ǨχKå~°∞ʼnõÄ
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ QÆ∞iOz HÍã¨Î U^≥·<å K≥ѨÊO_ç.
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : UO K≥|∞`«∞<åfl~°∞! g∞ˆ~=∞O@∞<åfl~°∞! PÜ«∞# QÆ∞iOz
<Õ<ÕO K≥ѨÊQÆÅ#∞? PÜ«∞# J=`å~° HÍ~°ºOÖ’ `À_»Ê_Õ =∞Ǩg~°∞Öˇ·# q∞=∞‡efl
^Œi≈OK«∞HÀ"åÅx =KåÛ#∞. WѨC_»∞ PÜ«∞# LѨ^ÕâßÅ#∞ [#O J~°÷O KÕã¨∞
H˘O\Ï~°∞. *ˇ· ~å=∞Hõ$+¨‚! *ˇ· ~å=∞Hõ$+¨‚!
™êfig∞r : N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ Ü«∞^ä•~°÷OQÍ J~°÷O KÕã¨∞H˘#flk g∞ˆ~. "Õ∞O
WHõ¯_® JHõ¯_® u~°∞QÍ_»∞`«∞<åflO, JO`Õ.
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : PǨ, g∞ˆ~=∞O@∞<åfl~°∞? g∞~°∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ KèåÜ«∞.
g∞i^ŒÌ~°∂ XˆH <å}ˇÑ¨Ù Ô~O_»∞ áê~å≈fiÅ∞. Hõà◊√¡ L#fl"å~°∞ nxx K«∂™êÎ~°∞!
™êfig∞r : D =∞~îåÅ#hfl „áê~°OaèOK«_»O ã¨Ô~·# =∂~°æ"Õ∞<å?
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : <Õ#∞ JÅ∞Ê}˜‚. <åˆHO `≥Å∞ã¨∞? g∞~°∞ UO KÕã≤<å Jk
Ö’HÍxH˜ „âıÜ≥∂^•Ü«∞Hõ"Õ∞, J=Ù#∞, „âıÜ≥∂^•Ü«∞Hõ"Õ∞!
ѨÅ∞=Ù~°∞ „|ǨχKå~°∞Å∂, ™ê^èŒ∞=ÙÅ∂ <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ áê^•Å#∞ `åH˜
#=∞㨯iOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. D K«~°º <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞Ö’ L„kHõÎ`«#∞
HõeyOzOk. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''PÜ«∞##∞ W|ƒOk ÃÑ@ìHõO_ç. PÜ«∞# ã¨OHõ@
Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞—— J<åfl~°∞. Wk qx JO^Œ~°∂ `«=∞ ™ê÷<åʼnõΩ "≥o¡ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞.
™êfig∞r : g∞Ô~O^Œ∞‰õΩ =∞~î°OÖ’ x=ã≤OK«‰õÄ_»^Œ∞? g∞ rq`«O WHõ¯_ç
„|ǨχKå~°∞ʼnõΩ XHõ L^•Ç¨Ï~°}QÍ LO@∞Ok.
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ XHõ™êi nxx QÆ∞iOz J_çQÍ#∞.
JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#, 'ã¨O™ê~°OÖ’<Õ LO_»∞— J<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ QÆ$Ǩϙê÷„â◊=∞OÖ’<Õ
LO@∞<åfl#∞. g∞ JO^Œih JѨC_»Ñ¨C_»∞ ^Œi≈OK«∞HÀQÆÅ ÉèÏQƺâße<≥·<å#∞.
™êfig∞r : g∞ TiH˜ XHõ™êi =^•Ì=∞#∞H˘<åfl#∞.
D =∂@ q#QÍ<Õ <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ P#O^ŒO`À Lá⁄ÊOyáÈÜ«∂_»∞. ''P
~ÀA ZѨC_»∞ =ã¨∞ÎOk? P ã¨÷Å"Õ∞ HÍjQÍ =∂iáÈ`«∞Ok. P ÉèÏQƺO <å‰õΩ
Åaèã¨∞ÎO^•?—— JO@∂ L^ÕfiQÆO`À J_çQÍ_»∞.
180 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r : JHõ¯_»‰õΩ ~å"åÅ<Õ LOk. [QÆ[˚#x `À_˘¯x=¿ãÎ =™êÎ#∞.

<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : q∞=∞‡efl Z=~°∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀQÆÅ~°∞? Z=~°∞
J=QÆ`O« KÕã∞¨ HÀQÆÅ~°∞? JO`«~ˆ fl„`«O `≥~K° ∞« HÀ‰õΩO_® q∞=∞‡efl Z=~°∂ J=QÆ`O«
KÕã¨∞HÀÖË~°∞. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ¯ˆ~ q∞=∞‡efl J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. `«H˜¯# "å~°∞
PÜ«∞# K≥Ñ≤ÊOk #=∂‡~°∞, JO`Õ. ÖˉõΩO>Ë q∞=∞‡efl Z=~°∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞
Hõ#∞Hõ!
™êfig∞r : WѨC_»∞ <å UÔH·Hõ PHÍOHõΔ D ^Õâßxfl *ÏQÆ$`«O KÕÜ«∞_»"Õ∞.
`«=∞ â◊H˜ÎÖ’ #=∞‡HõO HÀÖ’Ê~Ú, U q^èŒ"≥∞ÿ# ã¨ÊO^Œ<å ÖˉõΩO_® [#∞Å∞ x„^•}
ã≤u÷ Ö’ L#fl@∞¡Ok. "åix ZÖÏÔQ<· å "Õ∞Å∞H˘eÑ≤, "åiÖ’ ã¨<å`«#^è~Œ ‡° K≥`· <« åºxfl
áê^Œ∞Q˘eÑ≤`Õ, =∞# [#‡ ™ê~°÷Hõ=∞~Ú#@∞¡ „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û. D PHÍOHõΔ =∂„`«"Õ∞
LOk. =ÚH˜Î =ÔQ·~åÅhfl <å‰õΩ `«∞K«ÛùOQÍ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. <å PHÍOHõΔ
<≥~°"Õ~°_®xH˜ g∞~°∞ Pj~°fikOK«O_ç.
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Pj~°fik™êÎ~°∞. g∞ PHÍOHõΔ‰õΩ Z=~°∞
P@OHõO HõeÊOK«QÆÅ~°∞? g∞~°∞ UO J#∞H˘O@∞<åfl~À Jk [iˆQ f~°∞`«∞Ok.
™êfig∞r : PÜ«∞# Jcè+¨ìO ÖˉõΩO>Ë Un [~°QÆ^Œ∞.
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : PÜ«∞# Jcè+¨ì=¸ g∞ Jcè+¨ì=¸ XHõ¯>Ë. g∞ Jcè+¨ì"Õ∞
PÜ«∞# Jcè+¨ìO. *ˇ· ~å=∞Hõ$+¨‚! *ˇ· ~å=∞Hõ$+¨‚!
™êfig∞r : Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ |e+¨ª"≥∞ÿ# ^ÕǨÏO LO_®e. áêâßÛ`«ºO
#∞Oz uiy =zÛ#ѨÊ\˜ #∞O_ç <å P~ÀQƺO ÉÏQÍÖË^Œ∞. JHõ¯_» L#flѨC_»∞
ÉÏQÍ P~ÀQƺO`À L<åfl#∞.
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : ^ÕǨÏO ^èŒi¿ãÎ J^≥Ì WKÕÛ f~åÅx QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ K≥ѨÊ_»O
Hõ^Œ∞Ì. "åºkè, ^Œ∞óY"Õ∞ J^≥Ì. g∞ ^ÕǨÏO |OQÍ~°∞ ¿Ñ\˜Hõ. ^•xx ZO`À *Ï„QÆ`«ÎQÍ
HÍáê_®e. ^•xx Z=~°∞ KÕ™êÎ~°∞? Z=~°∞ nxx J~°÷O KÕã¨∞H˘O\Ï~°∞. N~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ =∂„`«"Õ∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. *ˇ· N~å=∞Hõ$+¨‚! *ˇ· N~å=∞Hõ$+¨‚!
™êfig∞r : =∞~î°"åã¨∞Å∞ ##∞fl ÉÏQÍ ã¨O~°H˜Δã¨∞Î<åfl~°∞.
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : Z=~°∞ ã¨O~°H˜Δã¨∞Î<åfl~À "åiˆH "Õ∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
"åiH˜ D q+¨Ü«∞O `≥eã≤<å㨈~ `≥eÜ«∞HõáÈ~Ú<å 㨈~, Wk =Ú=∂‡\˜H© x[O.
ã¨iQÍ JHõ¯~° fã¨∞HÀHõáÈ`Õ Jk xÅ=‰õΩO_® áÈÜÕ∞ „Ѩ=∂^ŒO LOk.
 ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞ 181

™êfig∞r : <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ QÍ~°∂! <Õ#∞ UO KÕã¨∞Î<åfl<À, UO K≥Ü«∞ºÖË^À

J~°÷O HÍ=_»O ÖË^Œ∞. XHõ „Ѩ`ÕºHõ ѨxÖ’, XHõ „Ѩ`ÕºHõ kâ◊Ö’ ѨxKÕÜ«∂Å<Õ
L`«∞ûHõ`« LOk, ^•x „ѨHÍ~°"Õ∞ Ѩ#∞Å∞ KÕã¨∞Î<åfl#∞. Jk =∞OzHÍ, K≥_»∞HÍ
<å‰õΩ J~°÷O HÍ=_»O ÖË^Œ∞.
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : ¿Ñ\˜Hõ WѨC_»∞ `åà◊O "ÕÜ«∞|_ç LO^Œx N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
=zOKå~°∞. Hõ#∞Hõ ѨÓiÎQÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ q∞=∞‡efl J#∞=∞uOK«~°∞,
g∞~°∞ ^•xx J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘O>Ë g∞ WÇ¨Ï rq`«O =Úyã≤áÈ`«∞Ok.
Wk q#QÍ<Õ ™êfig∞r P~°∞|Ü«∞Å∞#∞ K«∂ã¨∂Î H˘O`«¿ãѨ٠n~å…Ö’K«#Ö’
=ÚxyáÈÜ«∂~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „¿Ñ=∂#O^Œ „Ѩ™ê^ŒO `≥zÛ <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞H©,
W`«~∞° ÅH© WKåÛ_»∞. <åQÆ=∞Ǩâ◊Ü∞ü ^•xx ^Àã≤àÖ¡◊ ’ ѨÙK«∞ÛH˘x Ѩ~=° ∂#O^ŒO`À
P~°yOKå~°∞.
HÍ¿ãѨܫ∂ºHõ ™êfig∞r H˘Å#∞ „ѨHõ¯# áê~°`À U^À „`«=Ùfi`«∂O_»_»O
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ Hõà◊¡|_çOk. "≥O@<Õ JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡ PÜ«∞# KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x,
''"Õ∞O WHõ¯_» L#flѨC_»∞ g∞ Ô~O^Œ∞‰õΩ D Ѩ#∞Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞?—— Jx J_çQÍ_»∞.
™êfig∞r áê~°#∞ „ѨHõ¯# Ѩ_Õã≤ `À@Ö’ ѨKå~°∞¡ KÕã¨∂Î <åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞`À H˘xfl
ã¨OѶ¨∞@#Å∞ „Ѩ™êÎqOKå~°∞.
''WHõ¯_» XHõ #∂`«# =∂#= ã¨Oã¨÷#∞ U~°Ê~°Kåe. "å~°∞ x+¨¯Ñ¨@OQÍ
ÉèíQÆ=kfiâßfiã¨Ñ¨~°∞Öˇ·, Ö∫H˜Hõ`«#∞ ^Õhfl ÅHõΔ ºÃÑ@ì‰õÄ_»^Œ∞——1 Jx ™êfig∞r XHõ™êi
„"åâß~°∞. JO^Œ∞ÔH·# „Ѩܫ∞`åflÅ∂ PÜ«∞# Ѩ@∞ì^ŒÅ`À
#∂`«# „ѨѨOKåxfl
~°∂á⁄Ok™êÎO!
KÕâß~°∞. XHõ ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O ™êfig∞r HÍã¨Î L`ÕÎ[Éèíi`«∞Öˇ·
ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. PÜ«∞# PÖ’K«#Å∞ ZHõ¯_À L<åflÜ«∞x
J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ #_»Hõ PÑ≤ „ѨHõ¯<Õ L#fl ã¨<åflºã¨ t+¨μº_ç`À WÖÏ
J<åfl~°∞. ''WÖÏ K«∂_»∞ <åÜ«∞<å! N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ Ö’Hõ „âıÜ«∞ã¨∞ûÔH· U`≥OKå~°∞,
Ö’Hõ „âıÜ«∞ã¨∞û HÀã¨"Õ∞ rq`åxfl JOH˜`«O KÕâß~°∞. <Õ#∂ <å rq`åxfl J>Ë¡
JOH˜`«O KÕ™êÎ#∞. g∞~°∞, g∞Ö’ „Ѩu XHõ¯~°∂ JÖψQ KÕÜ«∂e. D Ѩ#∞Åhfl
P~°OÉèíO =∂„`«"Õ∞. =∞#O ~°HõÎO zOkOz ѨxKÕâßO, ^•<À¡ #∞Oz =∞Ǩ
g~°∞Å∞, ÉèíQÆ=O`«∞x Ü«Ú^Œúg~°∞Å∞ L^Œƒùq™êÎ~°∞. "å~°∞ D „ѨѨOKå<Õfl
#∂`«#OQÍ ~°∂á⁄Ok™êÎ~°∞!——

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 332.

182 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''Wk <≥=∞‡kQÍ, ZO`À <≥=∞‡kQÍ [~°QÍeû# Ѩx——1 Jx ‰õÄ_® PÜ«∞#‰õΩ

`≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. ''J~Ú#ѨÊ\˜H© <å â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ KÕ™êÎ#∞. P `«~°∞"å`« <å
L`«∞ûHõ`#« ∞, L^ÕfiQÍxfl `«H¯˜ #"åiÖ’ áê^Œ∞Q˘eÑ≤ <å Ѩxx H˘#™êy™êÎ#∞, <å‰õΩ
q„âßOu ÖË^Œ∞. <å =∞~°}O ~°}~°OQÆOÖ’<Õ! <Õ#∞ ѨxKÕÜ«∞_®xfl JaèÅ+≤
™êÎ#∞! Ãã·xHõ ѨiÉèÏ+¨Ö’ K≥áêÊÅO>Ë, rq`«O XHõ áÈ~å@O, ã¨^• ã≤^ŒúѨ_ç
LO_®e. <Õ#∞ ѨxKÕã¨∂Î<Õ rqOKåe, ѨxKÕã¨∂Î<Õ =∞~°}˜OKåe—— J<Õ"å~°∞
PÜ«∞#.
D L^ÕfiQÆO`À PÜ«∞# `«=∞ ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ#∞ ^Õâ=◊ ∞O`«\Ï Ñ¨OÑ≤OKåÅ#∞
H˘<åfl~°∞. ''=∂#= ¿ã=, ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u – W^Õ ã¨<åflºã≤ P^Œ~°≈=∞x Z#fl\˜H©
q㨇iOK«HõO_ç. ã¨^• "å\˜x Ѩ@∞ìH˘x LO_»O_ç. ã¨<åflºã¨ =∂~°æ"Õ∞ u#flx
=∂~°æO. ã¨<åflºã≤H© ÉèíQÆ=O`«∞xH© =∞^茺 U tÅÅ∂, „ѨfHõÅ∂ ÖË=Ù. '"Õ^•Å `«Å
g∞^Œ ã¨<åflºã≤ xÅ|_ç L<åfl_»∞— Jx "Õ^•ÖË =zã¨∞Î<åfl~Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë
^Õ"åÅÜ«∞O, =∞`«âßY, =∞Ǩ`«∞‡_»∞, âߢ™êÎÅ ÖÏO\˜ JxflO\˜ #∞O_ç "≥·^˘Åy
L<åfl_»∞ J`«_»∞. WÅÖ’ ã¨OKå~° ^Õ=Ù_»`«_»∞. nxx ã¨^• *Ï˝Ñ¨HõO LOK«∞HÀO_ç.
ã¨<åflºã¨ Ѩ`åHÍxfl ѨÙK«∞ÛH˘x, „ѨâßO`«`«, ¿ãfiK«Ûù, áê=#`«Å#∞ ‰õÄ_»nã¨∞H˘#fl,
nè~°ã¨<åflºã¨∞ÖÏ~å! g∞ =∂~°æOÖ’ "ÕQÆOQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆO_ç—— Jx PÜ«∞#
Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞Å#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKå~°∞. "åix ^Õâ◊OÖ’ J<ÕHõ „áêO`åʼnõΩ Ñ¨OÑ≤
JHõ¯_» =∞~îåÅ#∞ <≥ÅH˘ÅÊ_®xH˜ U~åÊ@∞¡ KÕâß~°∞. JO^Œ∞HÀã¨O =∞~î° ã¨<åflºã¨∞
Å#∞ ã¨=∂"Õâ◊Ѩ~°z `«=∞ Jaè„áêÜ«∂Å#∞ =ºHõÎO KÕâß~°∞.
"≥Ú^Œ\ ˜ Ѷ¨∞@ìOQÍ q~°*Ï#O^Œ#∞, „ѨHÍâß#O^Œ#∞ _è®HÍ Ñ¨OÑ≤OKå~°∞.
''™êfig∞r! <åˆHO `≥Å∞ã¨∞? Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ∞. <Õ#∞ "≥o¡ UO É’kèOK«QÆÅ#∞?——
'â◊H˜Îx
JO@∂ q~°*Ï#O^Œ x~åHõiOKå~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r,
„Ѩã¨iOѨ*Ëã¨∞Î<åfl#∞!— ''J^Õ É’kèOK«∞. h‰õΩ Ug∞ `≥eÜ«∞^Œx [#∞ʼnõΩ `≥eÜ«∞
*ˇ~Úº. J^Õ Q˘Ñ¨Ê"å~°Î J=Ù`«∞Ok—— Jx HõΔ}O ‰õÄ_®
PÅ㨺O KÕÜ«∞‰õΩO_® K≥áêÊ~°∞. t+¨μº_»∞ WOHÍ ã¨OHÀzOK«_»O K«∂ã≤ ™êfig∞r
L~°∞=ÚÖÏ QÆi˚OKå~°∞:
''h =ÚH˜Îx =∂„`«O J<Õfi+≤OKÕ Ñ¨HõΔOÖ’ #∞=Ùfi #~°HÍxˆH áÈ`å=Ù. h‰õΩ
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ HÍ"åÅO>Ë W`«~°∞Å =ÚH˜Î HÀã¨O áê@∞Ѩ_»∞! ã‘fiÜ«∞=ÚH˜Î

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 332.

 ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞ 183

JaèÖÏ+¨#∞ =^ŒeÃÑ@∞ì!—— `«~°∞"å`« =∞$^Œ∞=ÙQÍ WÖÏ J<åfl~°∞: ''<å a_»¤ÖÏ~å!

ѨxKÕÜ«∞O_ç! ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ Ñ¨xKÕÜ«∞O_ç! Ѷ¨e`«O QÆ∞iOz HõÅ`« K≥O^Œ
HõO_ç! W`«~∞° Å HÀã¨O ѨxKÕÜ∞« O_ç. JO^Œ∞=Å# g∞~°∞ #~°HÍxH˜ áÈ=Åã≤=zÛ<å
W`«~°∞Å HÀã¨O áê@∞Ѩ_»_»O #∞Oz "≥·^˘ÅQÆHõO_ç.——
Ñ≤^ŒÑ¨ q~°*Ï#O^Œ#∞, „ѨHÍâß#O^Œ#∞ ѨÓ*Ï=∞Ok~åxH˜ fã¨∞‰õΩáÈ~Ú,
JHõ¯_» ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#O K≥Ü«∞º=∞<åfl~°∞ ™êfig∞r. "å~°∞ ‰õÄ~ÀÛQÍ<Õ, ''<å
a_»¤ÖÏ~å! W^Œ∞QÀ, <å â◊H˜Îx g∞Ö’ „Ѩã¨iOѨ*Ëã¨∞Î<åfl#∞—— J<åfl~°∞.
âß~°^•#O^Œ#∞, `«∞sÜ«∂#O^Œ#∞ QÆ∞[~å`ü ѨOÑ≤OKå~°∞. ѨOÑ≤# XHõ <≥ÅÖ’
„ѨHÍâß#O^Œ#∞ ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ ™êfig∞r uiy ~°Ñ≤ÊOK«∞H˘<åfl~°∞. `«~°∞"å`«
XHõ <≥Å QÆ_Kç åHõ `«=∞ J"≥∞iHõ<£ t+¨μº~åÖˇ#· JÉèÜ í ∂« #O^Œ#∞ _è®HÍ Ñ¨OÑ≤OKå~°∞.
JHõ¯_» H˘xfl <≥ÅÅ∞ ѨxKÕã≤ JÉèíÜ«∂#O^Œ HõÅHõ`åΉõΩ uiy =KåÛ~°∞.1
`«~∞° "å`« =∞~˘Hõ ѨxH˜ ™êfig∞r ã≤^=úŒ ∞Ü«∂º~°∞. N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ ã¨O^Õâ=◊ ¸,
`«=∞ ÉèÏ=#Å∂ [#™ê=∂<åºxH˜ KÕ~åÅx ™êfig∞r JaèÅ+≤OKå~°∞. PÜ«∞# D
L^ÕÌâßxfl „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ HÍ~åºK«~°}Ö’ K«∂Ñ≤Ok `«q∞à◊
`«q∞à◊OÖ’
"≥Ú^Œ\ ˜ <å_»∞Ö’! P ~ÀAÖ’¡ 'Ö’HÀѨHÍi— J<Õ `«q∞à◊ "å~°Ñ¨„uHõ
„Ѩܫ∞`«flO K≥<≥·fl #∞Oz "≥Å∞=_»∞`«∞#flk. P Ѩ„uHõ ã¨Oáê^Œ‰õΩ_≥·# q.
#@~å[ JÜ«∞º~ü ^è•i‡Hõ rq`«OÖ’#∂, ™ê=∂lHõ „ѨQÆu
Ö’#∂ ZO`À Pã¨H˜ÎQÆÅ =ºH˜Î. DÜ«∞# ™êfig∞r Hõ~°‡Ü≥∂QÆO, *Ï˝#Ü≥∂QÆO,
ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÆO, zHÍQÀ =∞ǨϟѨ<庙êÅ∞, „¿Ñ=∞=∞`«O, J#∞ëêª# "Õ^•O`«O #∞Oz
H˘xfl ÉèÏQÍÅ∞ J#∞=kOz Ѩ„uHõÖ’ „ѨK«∞iã¨∂Î =KåÛ~°∞.
`«~°∞"å`« g\˜x ã¨OHõÅ#O KÕã≤ '*Ï˝# ã¨O„QÆǨÏO— ¿Ñi@ 1898 U„ÃÑÖò
1 = `Õn# q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞. nx Ô~O_»=, =¸_»= ã¨OѨÙ\ÏÅ∞ `«fi~°Ö’
q_»∞^ŒÅ=Ù`åÜ«∞x JO^Œ∞Ö’ „Ѩ™êÎqOKå~°∞. D ѨÙãÎ̈HOõ `À ™êfig∞r KèåÜ«∞z„`«O
Lz`«OQÍ W=fi|_çOk.

1. JÉèíÜ«∂#O^Œ ("Õ∞s Å∂~¸) HÍÖÏO`«~°OÖ’ Hõ$áê#O^ŒÖÏ `«# WK«Ûù "Õ∞~°‰õΩ

=º=ǨÏiOK«™êyOk. H˘xfl KÀ@¡ P"≥∞ `«##∞ K≥·`«#∞ºx Éèí‰õΩÎ~åeQÍ K≥ѨCH˘Ok. H˘O^Œ~°∞
^èŒ#=O`«∞ŠѨiK«Ü«∞O HÍ~°}OQÍ, "å~°∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ „Ѩ=iÎOK«_»"Õ∞ JO^Œ∞‰õΩ ¿ÇÏ`«∞=x
`≥eÜ«∞=zÛOk. z=iH˜ ™êfig∞r x¢+¨¯q∞OKåHõ ™êfig∞r ã¨Oã¨÷ #∞Oz "≥·^˘ÅQÆ∞`«∞#fl@∞¡ 'k
J=∞$`« |*Ï~ü Ѩ„uHõ— (1902 EÖˇ· 7) J<Õ "å~åÎѨ„uHõÖ’ „ѨHõ\ ˜OzOk.
184 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

D ѨÙã¨ÎHõO „Ѩu XHõ^•xfl ™êfig∞rH˜, XHõ „Ѩux K≥<≥·flÖ’x ~å=∞Hõ$ëê‚

#O^Œ‰Ωõ #@~å[ JÜ«∞º~ü ѨOÑ≤OKå~°∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r _®i˚eOQ∑Ö’ L<åfl~°∞.
D ѨÙã¨ÎHõO JO^Œ∞H˘x ™êfig∞r ZO`À P#OkOKå~°∞. #@~å[ JÜ«∞º~ü‰õΩ
["å|∞ ‰õÄ_® „"åâß~°∞.
_®i˚eOQ∑,
15, U„ÃÑÖò 1898
„Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ#,
g∞~°∞ 7 = `Õn# „"åã≤# ÖËMÏ, <å LѨ<庙êÅÖ’ H˘xflO\˜ `«q∞à◊
J#∞"å^Œ ã¨OHõÅ# ѨÙã¨ÎHõ=¸ JO^•~Ú. KåÖÏ ã¨O`À+¨O. `«q∞à◊<å_»∞
„Ѩ[ʼnõΩ, „Ѩ`ÕºH˜Oz g∞ Ѩ„uHõ K«O^•^•~°∞ʼnõÄ x[OQÍ g∞~°∞ Q˘Ñ¨Ê ¿ã=
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. <å Jaè„áêÜ«∂Å#∞ Jxfl KÀ@¡ „ѨKå~°=∞ÜÕ∞º@∞¡ KÕÜ«∂Å#_»OÖ’
ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞† JO^Œ∞‰õΩ `«y# =∂~°æO "å\˜x „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨ÅÖ’
J#∞=kOK«_»"Õ∞. n<À¡ g∞~°∞ J„QÆQÍ=ÚÅ=_»OÖ’ KåÖÏ P#Okã¨∞Î<åfl#∞.
g∞ „Ѩܫ∞`«flOÖ’ ã¨~°fi`À=ÚY q[Ü«∞O KÕ‰õÄ~åÅx Ptã¨∞Î<åfl#∞.
Pjã¨∞ûÅ∞ ã‘fiHõiOK«O_ç.
g∞
q"ÕHÍ#O^Œ.
=OQÆÉèÏ+¨Ö’ XHõ =∂ã¨Ñ¨„uHõ#∞ „áê~°OaèOK«_»OÖ’ x=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞
™êfig∞r. ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =zÛ=Ù#fl ™ê~å, "≥∞H“¡_£ J"≥∞iHÍ uiy "≥àı¡ =ÚO^Œ∞
=OQÆ ÉèÏëê ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. „H˘`«Î =∞~î° x~å‡}ÏxÔH· ™ê~å
Ѩ„uHõ ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«ÎOÖ’ JѨÊ\˜ˆH x^èŒ∞Å∞ ã¨=∞‰õÄiÛ WzÛOk. q∞ãπ
"≥∞H“¡_£ ‰õÄ_® `«#∞ J<ÕHõ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ á⁄^Œ∞Ѩ٠KÕã#≤ 800 _®Å~°∞¡ ™êfig∞rH˜
ã¨=∞iÊOzOk. JѨC_»∞ „ѨHõ¯# xÅ|_ç=Ù#fl „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ#∞ K«∂ã≤
™êfig∞r, ''W^Œ∞QÀ =Ú„^Œ}âßÅ „áê~°OaèOK«_®xH˜ ÃÑ·HõO =KÕÛã≤Ok. "≥O@<Õ
=OQÆÉèÏëê Ѩ„uHõ#∞ „áê~°OaèOK«∞—— J<åfl~°∞. D q^èŒOQÍ 'L^Àƒ^èŒ<£— Ѩ„uHõ
„áê~°OaèOK«|_çOk. „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ ^•x ã¨Oáê^ŒHõ`«fi ÉÏ^茺`« ã‘fiHõiOKå~°∞.
XHõ ~ÀA x"Õk`«, Ü≥∂QÍ#O^Œ, â◊~°â◊ÛO„^Œ∞Å`À HõÅHõ`åÎÖ’x JbѨÓ~ü
[O`«∞ „Ѩ^~Œ ≈° #âßʼnõΩ ™êfig∞r "≥àÏ¡~∞° . [O`«∞ „Ѩ^~Œ ≈° #âßÅ
Ѩi}Ï=∞"å^ŒO
Ѩ~°º"ÕHõΔ‰õΩ_»∞ "åix ZO`À P#O^ŒOQÍ PǨfixOz, K«∞@∂ì
„uÑ≤Ê K«∂Ñ≤OKå_»∞. JHõ¯_»∞#fl <å<å~°HÍÅ [O`«∞=ÙÅ#∞ K«∂ã¨∂Î, _®ifi<£
 ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞ 185

Ѩi}Ï=∞"å^ŒO QÆ∞iOz ÃÑ÷ Ñ#· =∂\Ï¡_™» êQÍ~°∞ ™êfig∞r. áê=ÚÅ∞ L#fl KÀ\˜H˜
=KåÛ~°∞. JHõ¯_» Xà◊¡O`å =$`åÎHÍ~° =ÅÜ«∂Å∞#fl H˘O_»zÅ∞=#∞ K«∂ã≤, ''D
H˘O_»zÅ∞= #∞O_Õ „Hõ=∞OQÍ `åÉËÅ∞ L^ŒƒùqOzOk. WÖÏO\˜ áê=Ú n~°…HÍÅO
XˆH KÀ@ L#flO^Œ∞# ^•x gѨ٠Hõiî#"≥∞ÿ# ÃÑO‰õΩÖÏ =∂iOk—— J<åfl~°∞.
`«~∞° "å`« â◊~â° Û◊ O„^Œ`À `«=∂ëêQÍ, ''`«∂~°∞Ê =OQÆ^âÕ ã◊ ∞¨ Ö÷ #·ˇ g∞~°∞ `åÉËà#¡◊ ∞
uO\Ï~°∞ Hõ^•? 'áê=Ú „Hõ"∞Õ }Ï `åÉËÅ∞QÍ ~°∂áêO`«~O° K≥OkOk— JO@∞<åfl_»∞
_®ifi<£. Hõ#∞Hõ XHõ q^èŒOQÍ K«∂¿ãÎ g∞~°∞ áê=ÚÅ#∞ ÉèíH˜ΔOKÕ"å~°∞—— J<åfl~°∞.
Wk q#fl â◊~°â◊ÛO„^Œ, ''Ѩi}Ï=∞ qkè „Ñ¨HÍ~°O XHõ [O`«∞=Ù =∞~˘Hõ\ ˜QÍ
~°∂áêO`«~O° K≥O^Œ∞`«∞#flѨC_»∞ ^•xH˜ =Ú#∞Ѩ\ ˜ ~°∂Ѩ=¸, ÅHõ} Δ ÏÅ∂ LO_»=Ù.
Hõ#∞Hõ `åÉËà◊¡#∞ u#_»O áê=ÚÅ#∞ u#_»O`À ã¨=∂#O HÍ^Œ∞—— JO@∂
x~åHõiOKå_»∞. JO^Œ~°∂ #"åfi~°∞.
WOHÍ H˘xfl [O`«∞=ÙÅ#∞ K«∂ã≤# `«~∞° "å`« ™êfig∞r JHõ¯_»∞#fl ~åO„|Ǩχ
ÉÏ|∞ WO\˜H˜ "≥àÏ¡~∞° . JHõ¯_» `Õh~°∞ ¿ãqOKå~°∞. x"Õk`« „ѨH¯õ # ‰õÄ~ÀÛ=_»=¸,
P"≥∞ `åH˜# =∞^èŒ∞~°ÉèíHõΔ ºO, `Õh~°∞ =ÔQ·~åÅ#∞ `åˆH q+¨Ü«∞OÖ’ â◊~°â◊ÛO„^Œ
ã¨OHÀzOK«_»O K«∂ã≤ ™êfig∞r, â◊~°â◊ÛO„^Œ`À x"Õk`« „ѨHõ¯# ‰õΩsÛÖ’ ‰õÄ~ÀÛ
=∞h, =∞^èŒ∞~°ÉèíHΔͺhfl, `Õh\˜h ã‘fiHõiOK«=∞h K≥áêÊ~°∞. â◊~°â◊ÛO„^Œ PÜ«∞#
P^Õâßxfl t~°™ê=Ç≤ÏOKå_»∞. ™êfig∞r h~°∞ „`åy q∞yeOk â◊~°â◊ÛO„^Œ‰õΩ
WKåÛ~°∞. â◊~°â◊ÛO„^Œ P q∞ye# h~°∞ „`åQÍ_»∞. P `«~°∞"å`« _®ifi<£ Ѩi}Ï=∞
"å^ŒO QÆ∞iOz# K«~°Û ™êyOk.
~åOÉÏ|∞ : _®ifi<£ Ѩi}Ï=∞"å^ŒO QÆ∞iOp, P "å^•xfl |∞∞A=Ù
Ѩ~°K«_®xH˜ PÜ«∞# `≥e¿Ñ HÍ~°}ÏÅ#∞ QÆ∞iOp g∞ Jaè„áêÜ«∞O Uq∞\˜?
™êfig∞r : =∂@=~°∞㨉õΩ PÜ«∞# "å^ŒO ã¨iÜ≥ÿ∞#^Œx J#∞H˘O^•O,
„áê}∞ŠѨi}Ï=∂xH˜ J^Õ xâ◊ÛÜ«∞"≥∞ÿ# HÍ~°}=∞x <Õ#∞ JOwHõiOK«ÖË#∞.
~åOÉÏ|∞ : =∞# „áêp# *Ï˝#∞Å∞ nxx QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOKå~å?
™êfig∞r : ™êOYº `«`«Î fiOÖ’ K«Hõ¯QÍ „Ѩ™êÎqOK«|_çOk. Ѩi}Ï=∞O
QÆ∞iOz# Jaè„áêÜ«∞OÖ’ „áêp# ÉèÏ~°fÜ«∞ *Ï˝#∞Å Jaè„áêÜ«∞"Õ∞ xtÛ`å
aè„áêÜ«∞=∞x <Õ##∞H˘O@∞<åfl#∞.
~åOÉÏ|∞ : ^•xx QÆ∞iOz ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥ѨÊQÆÅ~å?
186 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r : r=# ã¨OѶ¨∞~°¬} (Struggle for Existence), |Å"≥∞ÿ#^Õ

q∞QÆÅ_»O (Survival of the Fittest), ã¨fi`«ã≤û^Œú ZOÑ≤Hõ (Natural Selection)
"≥Ú^ŒÖˇ·# xÜ«∞=∂Å QÆ∞iOz g∞‰õΩ `≥e¿ã LO@∞Ok. Ju z#fl„áê}˜ Ju ÃÑ^ŒÌ
„áê}˜QÍ Ñ¨i}q∞OK«_®xÔH·# HÍ~°}ÏÅ∞QÍ g\˜x áêâßÛ`«º "Õ∞^è•=ÙÅ∞
¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~°∞.
''HÍx Ѩ`«O[e Ü≥∂QÆâߢã¨ÎOÖ’ Wq HÍ~°}ÏÅ∞QÍ „Ѩ™êÎqOѨ|_»ÖË^Œ∞.
XHõ *Ïu =∞~˘Hõ *ÏuQÍ Ñ¨i}q∞OK«_»O „ѨHõ$u Ѩi}Ï=∞ ã¨=∂Ñ≤Î =Å¡
(„ѨHõ$`åºÑ¨Ó~å`ü) JO@∞<åfl~°∞ Ѩ`«O[e.1 P@OHÍʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ ˆ~~ÚO
|=à◊√¡ áÈ~å_»_»O HÍ~°}O HÍ^Œ∞. <å „Ñ¨HÍ~°O áÈ~å\ÏÅ∂, áÈ\©Å∂, H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’, „áê}˜ ѨiѨÓ~°`‚ « K≥O^Œ_®xH˜ J_»O¤ ‰õΩÅ∞QÍ L<åfl~Ú. áêâßÛ`«∞ºÅ
Jaè„áêÜ«∞OÖÏ "ÕÖÏk „áê}∞Å∞ #tOK«_»O =Å#<Õ XHõ „áê}˜ Ѩi}
q∞ã¨∞ÎO^ŒO>Ë, J@∞=O\˜ Ѩi}Ï=∞O =Å# Ö’HÍxH˜ ZÖÏO\˜ „âıÜ«∞ã¨∂û
LO_»^Œ∞. áÈ~å\ÏÅ =Å# |Ǩïâß Éè∫uHõ =$kú LO@∞O^Œ#∞H˘<åfl P^蕺u‡Hõ
ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ W^˘Hõ ÃÑ^ŒÌ J_»¤OHõx JOwHõiOKÕ f~åe.
''=∞# ^Õâ◊ `«`«Î fiA˝Å Jaè„áêÜ«∞O „ѨHÍ~°O, „áê}=∞#flk ѨiѨÓ~°‚ P`«‡.
=∂~°∞ÊÅhfl P`«‡ Jaè=ºH©ÎHõ~°}Ö’x `å~°`«=∞º"Õ∞ J=Ù`å~Ú. Ѩi}Ï=∞ =$kúH©,
„ѨH$õ u Jaè=ºH©HÎ ~õ }
° ‰õÄ J_»O¤ ‰õΩÅ∞QÍ L#flq `˘ÅyOѨ|_®¤Hõ P`«‡ ѨiѨÓ~°O‚ QÍ
Jaè=ºHõÎ=∞=Ù`«∞Ok. „ѨHõ$u Jaè=ºH©ÎHõ~°} z#fl „áê}∞ÅÖ’ ZÖÏ L#flѨÊ\˜H©
L#fl`« „áê}∞ÅÖ’, ã¨^• J_»¤O‰õΩÅ#∞ „ѨuѶ¨∞\˜Oz [i¿Ñ áÈ~å\ÏÅ =Å¡<Õ Jq
Ѩi}q∞OK«QÆÅ∞QÆ∞`åÜ«∞#_»O ã¨||∞ HÍ^Œ∞. áÈ~å@O Hõ<åfl q^Œº, ã¨O㨯 $u,
=∞#óã¨"≥∞ÿHõº`«, ^蕺#O, =ÚYºOQÍ `åºQÆO =Å#<Õ J_»¤O‰õΩÅ∞ `˘ÅyáÈ
`«∞<åfl~Ú. JO^Œ∞‰õΩ `«QÆæ@∞¡ P`«‡ ‰õÄ_® Jaè=ºHõÎ=∞=Ù`«∞Ok... Ǩx HõeyOKÕ
"Õ~Ú =∞Okx K«OѨ_»O =Å# Ǩxx Ö’HõO #∞O_ç `˘ÅyOK« „Ѩܫ∞uflOK«_»O
=Å¡ Ö’HõOÖ’ Ǩx JkèHõiã¨∞ÎOk. HÍx LѨ^ÕâßÅ ^•fi~å Ǩx HõeyOK«‰õΩO_®
P [#∞Å#∞ PѨQÆey`Õ Ö’HõOÖ’ Ǩx LO_»^Œ∞. áêâßÛ`«∞ºÅ D áÈ~å@
ã≤^•úO`«O ZO`«\ ˜ ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#^À K«∂_»O_ç!——
™êfig∞r =∂@Å∞ qx ~åOÉÏ|∞ Pâ◊Û~°ºáÈ`«∂, ''ÉèÏ~°`« ^ÕâßxH˜ g∞
ÖÏO\˜ „áêK«º, áêâßÛ`«º `«`åÎ fiÅÖ’ Pi`Õi#"åˆ~ `«HõΔ} J=ã¨~°O. n<À¡x

1. Ѩ`«O[e Ü≥∂QÆã¨∂„`åÅ∞, 4.2.

 ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞ 187

UHõѨHΔÍ<Õfl ã‘fiHõiOKÕ <Õ\ ˜ q^•º=O`«∞Å `«Ñ¨CÅ#∞ J@∞=O\˜ =º‰õΩÎÖË

ã¨ik^ŒÌQÆÅ~°∞. Ѩi}Ï=∞"å^ŒO QÆ∞iOz# g∞ qâ◊nHõ~°} qx <Õ#∞ Ѩ~°=∂#O^Œ
Éèíi`«∞}‚Ü«∂º#∞—— J<åfl~°∞.
HÍ¿ãѨ\’¡ ™êfig∞r, `«H˜¯#"å~°∂ JHõ¯}∞Oz |Ü«∞Å∞^Õi ÉÏQƃ*Ï~üÖ’x
|Å~åO É’ãπ WO\˜H˜ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. JѨC_»∞ ~å„u 8 QÆO@Å~ÚOk. HÍ¿ãѨÙ
q„â◊q∞Oz ™êfig∞r PǨfix`«∞Å QÆkÖ’H˜ =KåÛ~°∞. JHõ¯_», PÜ«∞# [O`«∞
„Ѩ^Œ~°≈#âßÅÖ’ ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ Ñ¨i}Ï=∞"å^ŒO QÆ∞iOz =ºHõÎO KÕã≤# Jaè„áêÜ«∞O
qâ◊^ŒOQÍ q#_®xH˜ XHõ z#fl QÆ∞OѨ٠L`«∞ûHõ`«`À xsH˜Δã¨∞Î#flk. ™êfig∞r
QÆkÖ’H˜ ~åQÍ<Õ, â◊~°â◊ÛO„^Œ ^•xx QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOKå_»∞.
â◊~â° Û◊ O„^Œ : ™êfig∞r! g∞~°∞ [O`«∞„Ѩ^~Œ ≈° #âßÅÖ’ Ѩi}Ï=∞ =$kú QÆ∞iOz
=ºHõÎO KÕã≤# Jaè„áêÜ«∂xfl <Õ#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀÖËHõáÈÜ«∂#∞. ^•xx ã¨∞ÅÉèíOQÍ
J~°÷=∞ÜÕ∞ºÖÏ K≥ѨÊO_ç.
™êfig∞r : J~°÷O HÍÖË^•! U ÉèÏQÆO J~°÷O HÍÖË^Œ∞?
â◊~°â◊ÛO„^Œ : g∞~°∞ `«~°K«∂ =∂`À, ÉÏǨϺâ◊‰õΩÎÅ#∞ „ѨuѶ¨∞\˜Oz áÈ~å_Õ
â◊ˆHÎ „áê}O L#fl^Œ#_®xH˜ QÆ∞~°∞ÎQÍ, „ѨQÆuH˜ "≥Ú^Œ\ ˜ "≥∞@∞ìQÍ LO^Œx
=zOKå~°∞. WѨC_»∞ JO^Œ∞‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ K≥|∞`«∞<åflˆ~!
™êfig∞r : <Õ <≥O^Œ∞‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ K≥|∞`å#∞? #∞"Õfi ã¨iQÍ J~°÷O
KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. "å~°∞ K≥¿ÑÊ r=# áÈ~å@O, |Å"≥∞ÿ#^Õ q∞QÆÅ_»O "≥Ú^ŒÖˇ·#
xÜ«∞=∂Å∞ [O`«∞„ѨÑO¨ K«OÖ’ ã¨Ê+ì̈OQÍ K«∂ã¨∞<Î åflO. JO^Œ∞Hˆ _®ifi<£ ã≤^•úO`«O
^•^•Ñ¨Ù ã¨iÜ≥ÿ∞#^Œx `Àã¨∞Î#flk. HÍx ¿ÇÏ`«∞"å^Œ∞Å D xÜ«∞=∂Å∞ ѨÓiÎQÍ
=ºuˆ~HõOQÍ L<åfl~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =∞#O Z=ix =∞Ǩ`«∞‡Å∞QÍ, P^Œ~°≈hÜ«Ú
Å∞QÍ ã‘fiHõi™êÎ"≥∂, "åiÖ’ D ÉÏǨϺáÈ~å@O Un HÍ#~å^Œ∞. [O`«∞=ÙÅÖ’
JO`«ó„¿Ñ~°} (instinct) Z‰õΩ¯=. HÍx =∞x+≤Ö’ ÃÑiˆQ ™ê÷~ÚH˜ J`«_çÖ’
¿ÇÏ`«∞"å^ŒO (rationality) Z‰õΩ¯=QÍ HÍ#=ã¨∞ÎOk. Hõ#∞Hõ [O`«∞ „ѨѨOK«OÖ’
XHõ\ ˜ `«H˜¯# "å\˜x #tOѨ*ËÜ«∞_»OÖ’ ÃÑOѨ٠U~°Ê_Õ q^èŒOQÍ ¿ÇÏ`«∞"å^ŒO`À
xO_ç# =∂#"åoÖ’ U~°Ê_»^Œ∞.
''=∞x+≤ J`«ºO`« L#fl`« Ѩi}Ï=∞O `åºQÆO ^•fi~å =∂„`«"Õ∞ HõÅ∞QÆ∞
`«∞Ok. XHõ =ºH˜Î `«H˜¯#"åi HÀã¨O U "Õ∞~°‰õΩ `åºQÆO KÕ™êÎ_À P "Õ∞~°‰õΩ J`«_»∞
L#fl`«∞_»∞. [O`«∞*ÏÅOÖ’, U [O`«∞=Ù `«H˜¯# [O`«∞=ÙÅ#∞ Z‰õΩ¯=QÍ
188 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

=kèã¨∞ÎO^À, J^Õ [O`«∞=ÙÖ’¡ Jq∞`« |ÅO QÆÅkQÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_»∞`«∞#flk.

Hõ#∞Hõ D áÈ~å@ ã≤^•úO`«O Ô~O_»∞ "≥·Ñ¨ÙʼnõÄ ã¨=∞#fi~ÚOK«_»O ‰õΩ^Œ~°^Œ∞.
=∞x+≤ áÈ~å@O =∞#ã¨∞ûÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞#ã¨∞û#∞ xÜ«∞O„uOKÕ "Õ∞~°‰õΩ
=∞x+≤ L#fl`«∞_»=Ù`å_»∞. =∞x+≤ HÍ~åºK«~°} ѨÓiÎQÍ xÜ«∞O„uOK«|_ç#ѨC_»∞
=∂„`«"Õ∞ P`«‡ Jaè=ºHõÎ=∞=Ù`«∞Ok. â◊s~° ã¨O~°HõΔ}ÔH· [O`«∞=ÙÅÖ’ [iˆQ
áÈ~å@O, =∞x+≤Ö’ =∞#ã¨∞û#∞ xÜ«∞O„uOK«_»O ÖË^• =∞#ã¨∞û#∞ ã¨`«Î fiã≤÷uÖ’
<≥ÅH˘ÅÊ_»O HÀã¨O [iˆQ áÈ~å@OQÍ Ñ¨i}q∞ã¨∞ÎOk. Ü«∞^ä•~°÷"≥∞ÿ# K≥@∞ì,
h\˜Ö’ „ѨuaOaOKÕ ^•x h_»ÖÏ [O`«∞=ÙÅ rq`«OÖ’#∞ =∞x+≤ rq`«OÖ’#∞
áÈ~å\ÏÅ∞ qaè#flOQÍ L<åfl~Ú.——
â◊~°â◊ÛO„^Œ : JÖÏ J~Ú`Õ g∞ Ô~O^Œ∞‰õΩ ^ÕǨÏ^•~å_è ºxfl JO`«QÍ
<˘H˜¯=Hͯ}˜ã¨∞Î<åfl~°∞!
™êfig∞r : q∞=∞‡efl =∞#∞+¨μÅ<å ÉèÏqOK«∞H˘O@∞<åfl~°∞? g∞Ö’ U^À
H˘O`« ¿ÇÏ`«∞"å^ŒO LOk, JO`Õ. ^ÕǨÏ^•~°_è ºO ÖˉõΩO>Ë =∞#ã¨∞û`À ZÖÏ
áÈ~å_»`å~°∞? Ѩi}Ï=∞OÖ’x J`«∞º#fl`« ™Èáê#"≥∞ÿ# '=∞x+≤— ã≤÷uÖ’<å g∞~°∞
LO@∞<åfl~°∞? u#_»O, x„kOK«_»O, Ñ≤Å¡efl Hõ#_»O =∂„`«"Õ∞ `«Ñ¨Ê g∞Ö’
=∞ˆ~^Œ<åfl qt+¨ì`« LO^• Uq∞\˜? g∞~°∞ WOHÍ <åÅ∞QÆ∞ HÍà◊¡ [O`«∞=ÙÅ∞QÍ
H͉õΩO_® LO_»_»O g∞ J^Œ$+¨ìO. ''P`«‡KÕ`«#, (=∂<£† self-conscious)
P`«‡Q“~°=O (Ǩ˙+π† self dignity) L#fl"å_Õ =∞x+≤ (=∂#∞+π† man)—— Jx
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =zOKÕ"å~°∞. g∞~À =$^ä•QÍ [x‡Oz =∞~°}˜OKÕ „áê}∞Å∞.
ã¨fi^Õâ◊ã¨∞÷Å Jã¨∂Ü«∞‰õÄ, W`«~° ^Õâ◊ã¨∞÷Å ^ÕfiëêxH© QÆ∞iÜ≥ÿ∞ â’K«hÜ«∞ ã≤÷uÖ’
L<åfl~°∞. g∞~°∞ ˆH=ÅO =∞$QÆ„áêÜ«ÚÅ∞. JO^Œ∞ˆH q∞=∞‡efl áÈ~å_»=∞O@∞<åfl#∞.
`«`åÎ fiÅ#∂ g\˜h "å\˜h „ѨHõ¯# ÃÑ@ìO_ç. ^≥·#Ok# rq`«=¸ HÍ~åºK«~°}#∂
HÍã¨Î „ѨâßO`«OQÍ QÆ=∞xOK«O_ç. =∞#∞+¨μʼnõÄ, [O`«∞=ÙʼnõÄ =∞^茺 ã≤÷uÖ’
g∞~°∞ L#fl@∞¡ JѨC_»∞ „QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞. =ÚO^Œ∞ ^ÕǨÏ^•~å_è ºxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀO_ç.
P `«~°∞"å`Õ =∞#ã¨∞û#∞ xÜ«∞O„uOK« QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. ''<åÜ«∞=∂`å‡ |ÅÇ‘Ï<Õ#
ÅÉè’º... D P`«‡ ^Œ∞~°ƒÅ∞ʼnõΩ ÅÉèíºO HÍ^Œ∞.——1 J~°÷=∞~ÚO^•?
â◊~°â◊ÛO„^Œ : ™êfig∞r! D ^Œ∞~°ƒÅ =∞<Õ Ñ¨^•xH˜ „|ǨχK«~°ºO #∞Oz
kQÆ*Ï~°_»=∞x Hõ^• ~°K«~Ú`« (â◊OHõ~åKå~°∞ºÅ∞) J~°÷O K≥|∞`«∞<åfl~°∞.

1. =ÚO_»HÀѨx+¨`«∞Î, 3.2.4.
 ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞ 189

™êfig∞r : K≥ѨÊh! ^ÕǨÏO |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ# =ºH˜Î P`«‡#∞ á⁄O^Œ_®xH˜

J#~°∞›_»x <Õ#∞ K≥|∞`«∞<åfl#∞.
â◊~°â◊ÛO„^Œ : HÍx =¸_è»∞Å∞ J<Õ‰õΩÅ∞ ^ÕǨÏ^•~°_è ºO Hõey L<åflˆ~!
™êfig∞r : HÍã¨Î „Ѩܫ∂ã¨`À XHõ™êi "åiH˜ ã¨^•ƒù=#Å#∞ JOk¿ãÎ
^Œ∞~°ƒÅ∞Å Hõ<åfl "å~°∞ ã¨`«fi~°"Õ∞ ^•xx PK«~°}Ö’ áê\˜™êÎ~°∞. |ÅÇ‘Ï# ^ÕǨïÅ∞
HÍ=∂<Àfl, HÀáê<Àfl xÜ«∞O„uOK«_»O ^•^•Ñ¨Ù J™ê^茺=∞x h‰õΩ `≥eÜ«∞^•?
ã¨#flx "å~°∞ Ju ã¨∞ÅÉèíOQÍ HÀѨ=â◊=~°∞ÎÅ=Ù`å~°∞, HÍ=∂`«∞~°∞Å=Ù`å~°∞.
â◊~°â◊ÛO„^Œ : HÍx xÜ«∞=∂xH˜ Jf`«∞Å~Ú# "å~°∞ ‰õÄ_® L<åfl~°∞.
™êfig∞r : ÖË~°x Z=~°<åfl~°∞? XHõ™êi =∞#ã¨∞û xÜ«∞O„uOK«|_çO^ŒO>Ë
`«~∞° "å`« P`«_∞» ^ÕÇϨ ^•~°_è ºO`À L<åfl_À ÖË^• |ÅÇ‘Ï#∞_≥· L<åfl_À ѨiQÆ}#Ö’H˜
~å^Œ∞. x["Õ∞q∞@O>Ë, |e+¨ª"≥∞ÿ# ^ÕǨÏO ÖËx"å_»∞ P`«‡*Ï˝<åxH˜ J~°∞›_»∞ HÍ_»∞.
™êfig∞r L^ÕfiQÆÉèíi`«∞Öˇ· =∂\Ï¡_»_»O K«∂ã≤ t+¨μº_»∞ P ÃÑ·# P =∂@Å∞
H˘#™êyOK«^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞. „ѨâßO`«OQÍ LO_çáÈÜ«∂_»∞. HÍ¿ãѨ٠QÆ_çzOk.
™êfig∞r JHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# "åix K«∂ã¨∂Î, ''D ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞_»∞ <Õ_»∞ x"Õk`«
`åH˜# PǨ~°O u<åfl_»∞ `≥Å∞™ê? P"≥∞ `åH˜# =∞^èŒ∞~°ÉèíHõΔ ºO ‰õÄ_® u<åfl_»∞.
J^≥·<å Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞, (t+¨μº}˜‚ K«∂ã¨∂Î) P"≥∞ `åH˜# h\˜x #∞"≥fiÖÏ „`åQÍ=Ù?——
J<åfl~°∞.
â◊~°â◊ÛO„^Œ : JÖÏ KÕÜ«∞=∞x P^ÕtOzOk g∞~°∞. QÆ∞~°∞=Ù P^Õâßxfl <Õ#∞
t~°™ê=Ç≤Ï™êÎ#∞. P h\˜x „`åQÆ_»O <å‰õΩ W+¨ìO ÖËHõáÈ~Ú#Ê\©, g∞~°∞ „`åy
<å H˜KåÛ~°∞ Hõ#∞Hõ ^•xx <Õ#∞ „Ѩ™ê^ŒOQÍ ã‘fiHõiOKå#∞.
™êfig∞r : JÖÏQÍ! WѨC_»∞ h ‰õΩÅO =∞O@QÆeã≤Ok, WHõÃÑ· x<≥fl=~°∂
„ÉÏǨχ}∞xQÍ Q“~°qOK«~°∞.
â◊~°â◊ÛO„^Œ : Q“~°qOK«HõáÈ`Õ áÈx=fiO_ç, g∞~°∞ P^Õt¿ãÎ x=∞fl‰õΩÅã¨∞÷x
WO\’¡ Ãã·`«O uO\Ï#∞.
â◊~°`ü =∂@Å∞ ™êfig∞rx, JHõ¯_»∞#fl "åix Ѷ¨∞ÁÅ∞¡# #"ÕfiÖÏ KÕâß~Ú.
D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r =∞~˘Hõ =ÚYº"≥∞ÿ# Ѩx ‰õÄ_® KÕâß~°∞. N~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ x¢+¨¯q∞Oz# `«~°∞"å`« PÜ«∞# áê=# Jã≤÷HõÅ#∞ ZHõ¯_» „Ѩu+≤ªOKåÅ#fl
q+¨Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅ‰õÄ ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ‰õÄ =∞^茺 Jaè„áêÜ«∞
S 14
190 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ÉèË^•Å∞ `«Öˇ`«Î_»O WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ K«∂âßO. ~ÀAÅ∞ QÆ_çKÕH˘nÌ WOHÍ H˘xfl

Jaè„áêÜ«∞Éè^Ë •Å∞ KÀ@∞KÕã∞¨ H˘<åfl~Ú. ™êfig∞r N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ =^Œ‰Ì Ωõ ~å=_®xH˜
XHõ ~°HõOQÍ HÍ~°}"≥∞ÿ# ~å=∞K«O„^Œ ^Œ`åÎ, =∞iH˘O^Œ~°∞
q#„=∞`«Ö’
q#„=∞`«
ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ #∞O_ç HÍã¨Î "≥·^˘ÅQÆ™êQÍ_»∞. D `å`å¯eHõ
Z_»ÉÏ@∞‰õΩ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# Ѩiëê¯~°O Hõ#∞Q˘<åÅ#∞H˘<åfl~°∞
™êfig∞r. "åºkè„QÆã¨∞÷_≥· Ѩ_»Hõɡ\ ˜ì# ~å=∞K«O„^Œ#∞ "≥o¡ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
J^˘Hõ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ã¨=∂"Õâ◊O. HÍ¿ãѨ٠=ÚK«Û\˜OK«∞H˘#fl `«~°∞"å`«
~å=∞K«O„^Œ =∞~°∞QÆ∞^˘_ç¤H˜ "≥à◊¡_®xH˜ Ѩ_»Hõ g∞^Œ #∞Oz ÖËKå_»∞. ™êfig∞r
"≥O@<Õ ÖËz, HÍãÎ̈ ^Œ∂~°OÖ’ L#fl PÜ«∞# K≥ѨCÅ∞ „ѨHõ¯# ÃÑ\ì̃, PÜ«∞# "å\˜x
^èŒiOK«_»OÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕâß~°∞. ~å=∞K«O„^Œ „^ŒqOzáÈÜ«∂_»∞. ''J"≥∞iHÍ
"≥o¡# `«~°∞"å`« #∞=Ùfi ã¨∞„Ѩã≤^Œ∞ú_ç=Ü«∂º=Ù, =∞=∞‡ÅflO^Œih =∞~°záÈÜ«∂=#∞
H˘<åfl#∞. J<Õ‰õΩÅ∞ <å`À J>Ë¡ K≥áêÊ~°∞ ‰õÄ_®. HÍx #∞=Ùfi J^Õ áê`« 'aÖË—QÍ<Õ
L<åfl=Ù. hÖ’ ZÖÏO\˜ =∂~°∂Ê ÖË^Œ∞, <Õ#∞ `«Ñ¨CQÍ J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl#∞.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ x#∞fl ZO^Œ∞‰õΩ 'K«∂_®=∞}˜— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~À WѨC_Õ J=QÆ`«O
KÕã¨∞H˘<åfl#∞. ##∞fl HõΔq∞OK«∞. #∞=Ùfi HõΔq∞¿ãÎ<Õ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =^ŒÌ U^À HÍã¨Î
KÀ@∞ Åaèã¨∞ÎOk—— J<åfl_»∞ L^ÕfiQÆO á⁄Oyá⁄~°¡QÍ. J#=ã¨~°"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∞
Éè^Ë •Å#∞ =^Œe"ÕÜ∞« =∞x ™êfig∞r ‰õÄ_® q#„=∞ ^èÀ~°}Ö˜ ’ K≥áêÊ~°∞. ~å=∞K«O„^Œ
qÅÑ≤ã¨∂Î, ''HõΔq∞OKå#x #∞=Ùfi XHõ¯™êi K≥ѨÊHõáÈ`Õ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ##∞fl
ã‘fiHõiOK«~°∞—— J<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''P ÉèíÜ«∞O g∞ H˘^Œ∞Ì. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ
„ѨHõ¯# <å‰õΩ KÀ@∞ Åaè¿ãÎ g∞‰õÄ ÅaèOKÕ f~°∞`«∞Ok—— J<åfl~°∞ ^Œ$_è»OQÍ.
^•O`À ~å=∞K«O„^Œ ^Œ`åÎ ™êO`«fi# K≥O^•_»∞.
^ÕÇ¨Ï ÉÏ^èŒÅ∞ XHõ "≥·Ñ¨Ù LO_»QÍ =∞~À "≥·Ñ¨Ù ™êfig∞r =∂#ã≤Hõ ÉÏ^èŒÅ#∞
Éèií OK«=Åã≤ =zÛOk. PÜ«∞# Ѩ@¡ ZO`À ÉèHí „Î˜ ѨÑ`¨ ∞« ÅÎ `À "≥∞Åy# q∞ãπ =ÚÅ¡~ü
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r #∞Oz "≥·^˘ÅQÆ∞`«∞#fl@∞¡ „ѨHõ\ ˜OzOk.
q∞ãπ =ÚÅ¡~ü
HõeÊOz# P"Õ^Œ#
"≥ÚO_ç Ѩ@∞ì^ŒÅ, ^Œ∂~åÖ’K«# ÖˉõΩO_® =º=ǨÏiOK«_»O
P"≥∞ <≥·[O. ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ ~åHõ ѨÓ~°fiO WÖψQ XHõ ~ÀA
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ k=º*Ï˝# ã¨=∂[O #∞O_ç "≥·^˘ÅQÆ∞`«∞#fl@∞¡ „ѨHõ\ ˜OzOk. 1895
EÖˇ· 16 = `Õn#, '"≥∞„_®ãπ "≥∞~ÚÖò— Ѩ„uHõÖ’ P"≥∞ „ѨHõ@# "≥Å∞=_çOk.
P"≥∞ ǨÏ~îå`ü x~°‚Ü«∂xfl '"≥∞„_®ãπ "≥∞~ÚÖò—, '=∞ǨÉ’kè [~°flÖò— ÖÏO\˜ Ѩ„uHõÅ∞
f„=OQÍ q=∞i≈OKå~Ú. ''ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ã¨fiÜ«∞OQÍ g~åOQÆ#Å#∞ ~°∂á⁄OkOK«
ÖËHõáÈ=K«∞Û. JO^Œ∞HÀã¨O WÖÏO\˜ =∞uK≥_ç#, `«~°K«∞ ~°OQÆ∞=∂ˆ~Û ¢ã‘ÎÅ#∞
 ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞ 191

ã‘fiHõiOK«_»O =Å# ÃÑ^ŒÌQÍ =∞Oz Un [~°QÆÉ’^Œ∞. q∞ãπ =ÚÅ¡~ü K«~°º ZO`À

x~åâ◊#∞ Hõeyã¨∞Î#flk—— J<Õ "å~°Î '"≥∞„_®ãπ "≥∞~ÚÖò—Ö’ ÃãÃÑìO|~ü 30 = `Õn#
"≥Å∞=_çOk. ''WOHÍ "Õ~Ú [#‡Å∞ ZuÎ# `«~°∞"å`Õ q∞ãπ =ÚÅ¡~ü Ü«∞^ä•~°÷"≥∞ÿ#
ÃÇÏ· O^Œ= ¢ãΑ QÆ∞}QÆ}ÏÅ`À [x‡OK«_O» ™ê^躌 O—— Jx '=∞Ǩϟɒkè [~°flÖò— „"åã≤Ok.
D ã¨OѶ¨∞@<å#O`«~°"Õ∞ =ÚÅ¡~ü ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ =zÛOk. J<ÕHõ ã¨`å¯
~åºÅÖ’ ™êfig∞rH˜ =∞^ŒÌ`«∞ xzÛOk, JO`≥O^Œ∞‰õΩ ÉËÅ∂~ü =∞~î° ã¨÷Å"Õ∞ P"≥∞
K«Å∞=. HÍx P"≥∞ <≥·[ QÆ∞}O ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ `«ÖˇuÎOk† P"≥∞ ™êfig∞r #∞Oz
"≥·^˘ÅQÆ∞`«∞#fl@∞¡ „ѨHõ\ ˜OzOk. x"Õk`« WÖÏ „"åã¨∞Î#flk: ''N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞,
™êfig∞r, ^蕺#O, =∞`« ™ê=∞~°ã¨ºO ÖÏO\˜ JxflO\˜h |Ü«∞\˜H˜ qã¨i"ÕÜ«∞
É’`«∞#fl@∞¡ q∞ãπ =ÚÅ¡~ü <å`À K≥Ñ≤ÊOk. 'Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O ã¨∞~°`åaèÖÏ+¨ (eroti-
cism) QÆÅk—, '<å=∞[ѨO x¢+¨ÊÜ≥∂[#"≥∞ÿ#k—, '^蕺#O Jã¨Ç¨Ïº"≥∞ÿ#k— JO@∂
"åºMϺxã¨∞Î#flk. `«#∞ XHõ L^ÕfiQÆÉèíi`«∞~åÖˇ·# ¢ÔH·ã¨Î= =∞Ç≤Ïà◊QÍ, ã¨fi~°‚Ü«ÚQÆO
kâ◊QÍ áÈ`«∞#fl@∞¡ P"≥∞ K≥Ñ≤ÊOk. <Õ#∞ ™êfig∞rx QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOK«QÍ P"≥∞,
'PǨ, #∞=Ùfi Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ PÜ«∞##∞ Jaè=∂xOK«=Ù— Jx K≥Ñ≤ÊOk.——
q∞ãπ =ÚÅ¡~ü "≥·^˘Åy#O^Œ∞‰õΩ QÆÅ HÍ~°}ÏÅ#∞ âß~°^•#O^Œ "≥∞H“¡_£‰õΩ
WÖÏ `≥Å∞ѨÙ`«∂ „"åâß~°∞: ''áêѨO, q∞ãπ =ÚÅ¡~ü |∞^èŒ"å~°O <å_»∞ (1899
[#=i 18 = `Õn#) WOQÆ¡O_£‰õΩ |Ü«∞Å∞^ÕiOk. JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡ =∞~À ^•iÖ’
„Ѩܫ∞uflã¨∞ÎO^À U"≥∂!... |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ =ÚO^Œ∞ x"Õk`« „"åã≤# ÖËY,
QÆ∞ÖÏc=∂ÅÅ∞, ѨO_»∞¡ "≥Ú^ŒÖˇ·#q HÍmHõ$+¨‚`À P"≥∞‰õΩ Ñ¨OÑ≤OKåO. =ÚÅ¡~ü
"≥·^˘ÅQÆ_®xH˜QÆÅ H˘xfl HÍ~°}ÏÅ∞ Wq –
''1. ™êfig∞r QÍ~°_ô q^Œº „Ѩ^Œi≈OK«_®xH©, ^•xH˜ ã¨O|OkèOz XHõ
ã¨OѶ¨∂xfl „áê~°OaèOK«_®xH© „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. HÍx qѶ¨Å∞ÅÜ«∂º~°∞. PÜ«∞#
"≥·Ñ¶¨ÅºO QÆ∞iOz ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x QÍ~°_ôq^ŒºÖ’x xëê‚`«∞Öˇ·# H˘O^Œ~°∞
QÆ∞~°∞=~°∞ºÅ∞ ‰õÄ_® K≥Ñ≤Ê=Ù<åfl~°∞. JO^Œ∞=Å# =ÚÅ¡~üH˜ ™êfig∞r Ѩ@¡ QÆÅ
Jaè=∂#O "å_çáÈ~Ú XHõ ѨÙ=ÙfiÖÏ ~åeáÈ~ÚOk.
''2. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O =∞O„`«"Õ`«ÎÅ ^Õâ◊O. PǨ~°O ÖÏO\˜q ‰õÄ_® =∞#O
QÍ~°_ô =¸ÅOQÍ<Õ á⁄O^Œ∞`«∞<åflO. =∞# „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# ÉÏ=∞‡ (q∞Ãããπ ™ê~å
|∞Öò), q∞=∞‡efl, `«H˜¯# ѨÅ∞=Ùix "Õ∞O =â◊=~°∞ÎÅ#∞ KÕã≤ LOK«∞H˘<åflO.
JO^Œ∞ˆH g∞~°∞ =∂ Ѩ@¡ ÉèíH˜Î K«∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
192 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''3. `«=∞‰õΩ ÅaèOz# D J^Œ∞ƒù`« J#∞Éèí"åÅ#∞ WOQÆ¡O_£ JO`«\Ï

`≥Å∞Ѩ_»O =ÚÅ¡~ü áê=# Hõ~°Î=ºO. Hõ#∞Hõ P"≥∞ WOQÆ¡O_£‰õΩ "≥à◊¡=Åã≤ =zÛOk.
''4. "Õ∞O ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞QÍ =∂~°#O`« ^•HÍ ™êfig∞rHÀ, =∂HÀ QÆu ÖË^Œ∞.
'HÍx =ÚÅ¡~ü‰õΩ *Ï˝#™êfl#O HÍÖË^Œ#flk "Õˆ~ ã¨OQÆu— JO@∞<åfl~°∞ ™êfig∞r.——
HÍ~°}ÏÅ∞ U"≥·#ѨÊ\˜H© q∞ãπ =ÚÅ¡~ü "≥·^˘ÅQÆ_»O ¢ÔH·ã¨Î=ÙʼnõΩ P#O^•
xflzÛOk. 'WO_çÜ«∞<£ ™È+≤Ü«∞Öò iá¶ê~°‡~ü— _çÃãO|~ü 25 = `Õn# WÖÏ
„"åã≤Ok:— ''¢ÔH·ã¨Î= ™È^Œ~°∞ʼnõΩ Wk XHõ „H˜ã¨‡ãπ HÍ#∞Hõ! W^˘Hõ "å~°Î.
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl „ѨKå~°O KÕÜ«∞_®xH˜ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ „áê~°OaèOz# ã¨Oã¨÷`À
`«#‰õΩ#fl ã¨O|O^è•xfl q∞ãπ =ÚÅ¡~ü `≥QÆ`≥OѨÙÅ∞ KÕã¨∞H˘Ok. qâ◊fiã¨hÜ«∞"≥∞ÿ#
"å~°Î WѨC_Õ JOkOk.——
JO`«\ ˜h ™êfig∞r =∞ø#OQÍ ã‘fiHõiOKå~°∞. ''P^蕺u‡Hõ"åkH˜ [|∞ƒ KÕÜ«∞
^Œx q∞Ãããπ *Ï#û<£ Jaè„áêÜ«∞O. <Õ#∞ á⁄QÆ„`åQÆ_»O áêѨHõ$`«º=∞x P"≥∞H˜Ñ¨C_»∞
JxÑ≤ã¨∞Î#flk. q∞ãπ =ÚÅ¡~ü ##∞fl =^ŒeÃÑ@ì_®xH˜ ‰õÄ_® <å [É˃ HÍ~°}O.
<å‰õΩ `≥eã≤#O`« =~°‰Ωõ "åi Jaè„áêÜ«∞O Ü«∞^ä•~°"÷ ∞Õ . h Jaè„áêÜ«∞O Ü«∞^ä•~°"÷ ∞Õ
HÍx <Õ#∞ ZѨC_»∂ XHõÖψQ L<åfl#∞——1 JO@∂ PÜ«∞# ã¨ìs¤H˜ „"åâß~°∞.
eÜ«∂<£ ÖÏ<£û|~üæ (Hõ$áê#O^Œ) `«=∞ #∞Oz "≥·^˘Åy#ѨÊ\˜H© ã≤÷~°"≥∞ÿ#
„¿Ñ=∞`À P`«}˜‚ Jaè=∂xOz#>Ë¡ =ÚÅ¡~ü#∞ ‰õÄ_® ™êfig∞r Jaè=∂xOKå~°∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© Jaè=∂xOz# =ºH˜Î "≥·^˘ÅQÆ_»O =∂#ã≤HõOQÍ ÉÏ^èÕ Hõ^•! `«=∞
ÉÏ^èŒ#∞ ¢H˜Ããì·<£‰õΩ ™êfig∞r WÖÏ „"åâß~°∞: ''P"≥∞ <å #∞O_ç q_çáÈ=_»O <å‰õΩ
ÃÑ^ŒÌ ^≥|ƒ. HÍ~°}O P"≥∞#∞ JO`«QÍ „¿Ñq∞OKå#∞. JO`ÕQÍHõ P"≥∞ Q˘Ñ¨Ê
ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩ~åÅ∞, HÍ~°ºHõ~°Î. Éè∫uHõ ã¨OѨ^ŒÅ∞, `≥eq`Õ@Å∞ P"≥∞‰õΩ Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ
L<åfl~Ú. HÍx JѨC_»Ñ¨C_»∞ <å =∂kˆ~ f„="≥∞ÿ# L„^ÕHÍʼnõΩ QÆ∞~°=Ù`«∞Ok.
WѨC_»∞ P"≥∞ =Ü«∞ã¨∞û =∞xflOK«_®xH˜ =∞Oz J=HÍâ◊OQÍ LOk.——2
Jk ™êfig∞r =∂~°æO. Z=i JѨ~å^è•Å#∂ PÜ«∞# ÃÑ^ŒÌq KÕÜ«∞~°∞,
Z=i ã¨^Œ∞æ}ÏÅ#∞ z#flqQÍ K«∂_»~°∞. W`«~°∞Å J}∞=O`« =∞Ozx Ѩ~°fi`«OÖÏ
QÍOKå~°∞† Ѩ~°fi`«=∞O`« JѨ~å^è•Å#∞ J}∞=ÙQÍ K«∂âß~°∞! WO`«\ ˜ ã¨O|O^èŒO
HÍ~°}OQÍ<Õ PÜ«∞# =∂\Ï¡_ç#, zO`«# KÕã≤#, „Ѩܫ∞uflOz#, ™êkèOz# „Ѩu
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 260.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 358.
 ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞ 193

XHõ¯\© J~°÷O KÕã¨∞HÀ|_®¤~Ú. J~°÷O HÍHõáÈ~Ú<å PÜ«∞# L^ÕfiQÆ=¸, â◊H©Î „Ѩu

XHõ¯iH© „¿Ñ~°}QÍ<Õ Ñ¨i}q∞OKå~Ú. ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ J~Ú#ѨÊ\˜H©, t+¨μºÅ∞
J~Ú#ѨÊ\˜H© "åi ™ê^èŒ#Å#∞ ѨiQÆ}˜Oz ™êfig∞r "åix
™êfig∞r =∂~°æO
ÉËsA "Õ¿ã"å~°∞ HÍ~°∞. U "Õ∞~°‰õΩ x=∞QÆ∞flÖˇ· "å~°∞
ѨxKÕâß~À =∂„`«"Õ∞ PÜ«∞# K«∂âß~°∞. `«=∞ â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ Ñ¨xKÕã≤=ÙO>Ë KåÅ∞,
Ѷ¨e`«O U^≥·#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# ã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^Õ"å~°∞.
=∞x+≤ P`«‡Ö’, ^•x J#O`« â◊H˜ÎÖ’ PÜ«∞#‰õΩ J#O`« #=∞‡HõO. P
â◊H˜Î<Õ PÜ«∞# W`«~°∞ÅÖ’ ~°yeOKå~°∞, J^Õ ™êfig∞r q^è•#O.
1899 [#=iÖ’ ™êfig∞r JaèÖÏ+¨Å∞ Ô~O_»∞ <≥~°"Õ~å~Ú. ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°
^Õ"åÅÜ«∞OÖ’H˜ PÜ«∞# „Ѩ"ÕtOK«‰õÄ_»^Œx x¿+kèOz# `«~°∞"å`« N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
J^≥· fi`« P„â◊=∞O [Ü«∞Ou =∞Ǩϟ`«û"åxfl âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# KÀ@ [~°∞ѨÙHÀ"åÅx
PÜ«∞# ZO`À P`«∞~°`« K≥O^•~°∞. „H˜O^Œ\ ˜ ã¨O=`«û~°O Jk
<≥~°"Õ~°ÖË^Œ∞. ÉËÅ∂~üÖ’ ã¨÷ÅO H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤#ѨÊ\˜H© Ѩ#∞Å∞ ѨÓiÎ HÍÖË^Œ∞.
D™êi ÉËÅ∂~ü =∞~î°OÖ’ „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ N~å=∞Hõ$+¨‚ [Ü«∞Ou "Õ_»∞HõÅ∞
[~°∞ѨÙH˘<åfl~°∞. P ~ÀA [iy# |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ ™êfig∞r áêÖÁæ<åfl~°∞†
x"Õk`« LѨ#ºã≤OzOk.
Ô~O_»= JaèÖÏ+¨ – Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ P„â◊=∞O <≥ÅH˘ÅÊ_»O. WO`«^•HÍ
`«y# ã¨÷ÅO ÅaèOK«ÖË^Œ∞, WѨC_»∞ Jk ÅaèOzOk. JÖ’‡~å lÖÏ¡Ö’ Ѩ~°fi`«O
g∞^Œ 6800 J_»∞QÆ∞Å Z`«∞ÎÖ’ L#fl =∂Ü«∂=u J<Õ JO^Œ"≥∞ÿ# ã¨÷ÖÏxfl ZOÑ≤Hõ
KÕâß~°∞. ^Œ@ì"≥∞ÿ# J~°}ºO, K«∞@∂ì JO^Œ"≥∞ÿ# Ѩ~°fi`åÅ∞, „uâ◊¥Öò, #O^•^Õq
ÖÏO\˜ =∞OK«∞Ѩ~°fi`« tY~åÅ ^Œ$âߺÅ`À P ã¨÷ÅO P^蕺u‡Hõ rq`åxH˜ J^Œ∞ƒù`«
"å`å=~°}Ïxfl JOkOKÕÖÏ ÉèÏã≤OzOk.
P ã¨÷ÅOÖ’ J^≥· fi`å„â◊=∂xfl <≥ÅH˘ÖÏÊÅx ™êfig∞r PHÍOHõΔ. J^≥· fi`«
=∞#flk "Õ^•O`«OÖ’ XHõ âßY, Pkâ◊OHõ~°∞Å∞ nxH˜ „áêK«∞~°ºO HõeÊOKå~°∞. D
=∂~°æOÖ’ PHÍ~åÖ’, PÅÜ«∂Ö’, P~å^èŒ#Ö’ LO_»=Ù. J`«∞º#fl`« ã≤÷uÖ’x
™ê^茉õΩňH D =∂~°æO ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. ~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨<åflºã¨∞ÅÖ’ H˘O^ŒÔ~·<å P
J`«∞º#fl`« ã≤÷u ™ê^èŒ##∞ J#∞+≤ªOKåÅx ™êfig∞r PtOKå~°∞. JO^Œ∞HÀã¨"Õ∞
=∂Ü«∂=uÖ’ J^≥· fi`å„â◊=∞O ™ê÷Ñ≤OK«QÀ~å~°∞. 1899 =∂~üÛÖ’ P P„â◊=∞
xq∞`«ÎO „"åã≤# „ѨHõ@#Ö’ ^•x ÅHΔͺxfl „H˜Ok q^èŒOQÍ Jaè=i‚OKå~°∞:
194 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''Z=xÖ’ D qâ◊fiO LO^À, Z=_»∞ D qâ◊fiOÖ’ L<åfl_À, D qâ◊fi"Õ∞ `å<≥·

Z=_»∞<åfl_À, Z=_»∞ P`«‡Ö’ L<åfl_À, Z=xÖ’ P`«‡ LO^À, Z=_»∞ r=ÙxH˜
P`«‡Éè∂í `«∞_À, JÖÏO\˜ Ѩ~=° ∂`«‡ *Ï˝#O =Å#, JO>Ë qâßfi`«‡`«fiO ™êkèOK«_O»
=Å# ÉèÜ í ∞« O ã¨=∞ãÎ̈O `˘ÅyáÈ`«∞Ok. ^Œ∞óYO =∂Ü«∞=∞=Ù`«∞Ok. âßâ◊fi`« =ÚHÎ̃
Åaèã¨∞ÎOk... D ã≤^•úO`«O =º‰õΩÎÅ, [#ã¨=¸Ç¨Ï rq`åÅ#∞ L#fl`« ã≤÷uH˜
H˘xáÈ=_®xH˜ `«y# ^è•~åà◊"≥∞ÿ#, ѨiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# J=HÍâßxfl HõeÊOK«_®xH˜ D
Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ Ѩ~°fi`« „áêO`åÖ’¡, D ã≤^•úO`åxH˜ `˘e [#‡Éèí∂q∞Ö’ "Õ∞O D
=∞~îåxfl „áê~°Oaèã¨∞Î<åflO....——1
POQÆ¡ =∂ã¨Ñ¨„uHõ J~Ú# „Ѩ|∞^Œú ÉèÏ~°`« HÍ~åºÅÜ«∂hfl, =Ú„^Œ}âßÅ#∂
=∂Ü«∂=uH˜ =∂~åÛ~°∞. ™êfig∞r t+¨μº_≥·# ã¨fi~°∂áê#O^Œ P Ѩ„uHõ‰õΩ
ã¨Oáê^Œ‰õΩ_»~Ú<å_»∞. J^≥· fi`å„â◊=∞O ~°∂á⁄O^Œ_®xH˜ =ÚYº HÍ~°‰õΩ_≥·#
¿ãqÜ«∞~ü ^•xH˜ „ѨK«∞~°}Hõ~°ÎÜ≥ÿ∞<å_»∞.
1899 =∂~üÛ. ysâò WO\˜H˜ ã¨g∞ѨOÖ’x J^≥Ì WO\’¡ =∂`«$^Õq
x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. P"≥∞#∞ ¿ãqã¨∂Î Ü≥∂QÍ#O^Œ ‰õÄ_® JHõ¯_Õ L<åfl~°∞. HÍx
PÜ«∞#ˆH P~ÀQƺO ^≥|ƒux Ѩ_»Hõɡ\Ïì~°∞. H˘kÌ ~ÀAÖ’¡<Õ
Ü≥∂QÍ#O^Œ ™êfiq∞
x¢+¨¯=∞}
P WO\’¡<Õ Ü≥∂QÍ#O^Œ =∞Ǩã¨=∂kè K≥O^•~°∞. Jq PÜ«∞#
PYi HõΔ}ÏÅx „QÆÇ≤ÏOKÕ HÍÉ’Å∞ ™êfig∞r <å_»∞ JHõ¯_»‰õΩ
"≥àÏ¡~°∞! `«∞kâßfi㨠q_çKÕ^•HÍ PÜ«∞# „ѨHõ¯<Õ LO_çáÈÜ«∂~°∞ ™êfig∞r. <å=∞
[áê^Œ∞Å∞ Ug KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. `«=∞ J#∞OQÆ∞ ™È^Œ~°∞x „ѨâßO`«OQÍ q_çzáÈÜÕ∞ÖÏ
=^ŒeÃÑ\Ïì~°∞. ™êÜ«∞O„`«O 3 QÆO@ÅѨC_»∞ ™êfig∞r Ü≥∂QÍ#O^Œ Éè∫uHõ
HÍÜ«∂xH˜ P~°uzÛ, <≥·"Õ^ŒºO ã¨=∞iÊOKå~°∞. â◊‡âß<åxH˜ "≥à◊¡‰õΩO_® =∞ø#OQÍ
‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞. ''XHõ W@∞Hõ~å~Ú Ñ¨_çáÈ~ÚOk. WHõ XH˘¯Hõ¯\˜QÍ
ÃÑO‰õΩÅ∞, ÃÑ·HõѨC Jhfl Ѩ_çáÈ`å~Ú—— Jx „ѨâßO`«OQÍ "åºMϺxOKå~°∞.
1899 =∂~üÛÖ’ HõÅHõ`åÎÖ’ ¿Ñ¡QÆ∞"åºkè =∞m¡ `«ÖˇuÎOk. x`«ºO J<ÕHõ
„áê}ÏÅ#∞ |eQ˘#fl P "åºkè „Ñ¨[ÅÖ’ ÉèíÜ«∂O^Àà◊#Å#∞ HõeyOzOk.
=∞m¡ 1897 Ö’ D "åºkè `åO_»qOz#ѨC_»∞ "åºkè "åºÑ≤OK«
¿Ñ¡QÆ∞ _®xfl x~ÀkèOK«_®xH˜, ~ÀQÆ∞Å#∞ ~°H˜ΔOK«_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO
J<ÕHõ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã≤Ok. J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ =Å# D™êi „ѨÉèí∞`«fiO K«∂ã‘
K«∂_»#@∞¡ LO_çáÈ~ÚOk. „Ѩ[Å∞ J*Ï˝#OÖ’ Ѩ_ç=ÙO>Ë „ѨÉèí∞`«fiO UO
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 171.
 ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ∞ 195

KÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞, D 'ã¨fi^Õj—Ü«ÚÅ#∞ 'Ѩiâ◊√^ŒúO— KÕÜ«∞ÖË=∞#∞H˘x „ѨÉèí∞`«fiO KÕ`«∞Å∞

=Ú_»∞K«∞H˘Ok.
™êfig∞r JÖÏ LO_»ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ¿Ñ¡QÆ∞ =∞m¡ `«Öˇ`«∞Î`«∞O^Œx PÜ«∞#
Z^Œ∞~°∞K«∂âß~°∞. Hõ#∞Hõ "≥O@<Õ x"å~°} HÍ~°ºO KÕѨ\Ïì~°∞. =∂~üÛ 31 `Õn#
x"å~°} HÍ~°ºO „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. x"Õk`« P HÍ~°º„Hõ=∂xH˜ J^茺‰õΔΩ~åeQÍ#∂,
HÍ~°º^Œi≈QÍ#∞ =º=ǨÏiOzOk. ã¨^•#O^Œ HÍ~åºÅÜ«∞ x~åfiǨωõΩxQÍ#∞, t"å
#O^Œ, x`åº#O^Œ, P`å‡#O^ŒÅ∞ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åfiǨωõΩÅ∞QÍ#∞ =º=ǨÏiOKå~°∞.
™êfig∞r P~ÀQƺO P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉÏQÍ kQÆ*ÏiOk. JO`ÕQÍHõ, PÜ«∞#
™È^Œ~° ã¨<åflºã≤Ü≥ÿ∞# Ü≥∂QÍ#O^Œ =∞Ǩã¨=∂kè K≥Ok XHõ "å~°"Õ∞ QÆ_çzOk. P
â’HõO #∞Oz ‰õÄ_® PÜ«∞# |Ü«∞@Ѩ_»ÖË^Œ∞. HÍx ™êfig∞r `«=∞ =∞#â◊≈s~åÅ
ÉÏ^èŒÅ#∞ "Õ\ ˜h MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞‰õΩO_® ¿Ñ¡QÆ∞ f„=OQÍ "åºÑ≤Oz# =ÚiH˜"å_»Å‰õΩ
"≥o¡, JHõ¯_Õ |㨠KÕâß~°∞. JÖÏ KÕÜ«∞_»O =Å¡ =ÚiH˜ "å_»Å „Ѩ[ÅÖ’ ^è≥·~°ºO
HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx PÜ«∞# ÉèÏqOKå~°∞.
¿Ñ¡QÆ∞#∞ xÜ«∞O„uOK«_®xH˜ P =ÚiH˜ "å_»Å „áêO`åÅ#∞ â◊√„ÉèíOQÍ
LOK«∞HÀ=_»O ZO`À J=ã¨~°=∞x x"Õk`« ZO`«QÍ #K«Û*ˇÑ≤Ê#ѨÊ\˜H© „Ѩ[Å∞
^•xx Ѩ\ ˜ìOK«∞H˘#fl>Ë¡ ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ x"Õk`« ã¨fiÜ«∞OQÍ `«<Õ HÍ~åºK«~°}Ö’
kyOk. XHõ ~ÀA L^ŒÜ«∞O KÕ`« pѨÙ~°∞ ѨÙK«∞ÛH˘x g^äŒ∞Å#∞ â◊√„ÉèíѨ~°K«
<å~°OaèOzOk. Wk „Ѩ[Å Hõà◊√¡ `≥~°Ñ≤OzOk, J<Õ‰õΩÅ∞ P"≥∞`À Hõeã≤
Ѩiâ◊√„ÉèíO KÕÜ«∞<å~°OaèOKå~°∞. ã¨^•#O^Œ J<Õ‰õΩÅ =^ŒÌ K«O^•Å∞ =ã¨∂Å∞KÕã≤,
=∞#∞+¨μÅ#∞ xÜ«∞q∞Oz, `«#∞ ‰õÄ_® "åi`À HõÅã≤ g^äŒ∞Å#∞ â◊√„ÉèíѨiKå_»∞,
"åºkè„QÆã¨∞÷ʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕâß_»∞. PÜ«∞# x™êfi~°÷ ¿ã=#∞ K«∂ã≤ J<ÕHõ=∞Ok
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ PÜ«∞#`À KÕ`«∞Å∞ Hõeáê~°∞. PÜ«∞# ¿ã"åHÍ~°ºO`À Jq∞`«OQÍ
PHõ@∞ìHÀ|_ç# P Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞#∞ 'ã¨^•#O^Œ∞x ‰õΩHõ¯Å∞—QÍ ¿Ñ~˘¯<Õ "Õ∞~°‰õΩ
PÜ«∞#‰õΩ ã¨Ç¨ÏHõiOKå~°∞. D q^èŒOQÍ JO^Œ~°∂ HõÅã≤Hõ@∞ìQÍ P ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#
"åºkèx JiHõ@ì_»OÖ’ =Ú=∞‡~°OQÍ x=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞.
''¿ãfiK«ÛùQÍ LO_»_®xH˜ <å =∂ki WO`«"Õ∞~°‰õΩ „Ѩܫ∞uflOz# "å~°∞
Z=~°∂ ÖË~°∞, K«∞@∂ì Wxfl Hõ~°‡|O^è•Å∞ <åÖÏ Z=iH© ÖË=Ù. <å‰õΩ Z‰õΩ¯=QÍ
HÍm=∂`« =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOzOk U^Œx ÉèÏqã¨∞Î<åfl=Ù – `≥e"å,
ã¨=∞HõΔOÖ’ ǨÏ$^ŒÜ«∞=∂? =∞# =∂~°æ^Œi≈ [QÆ[˚#x! [iy#n, [~°∞QÆ
#∞#fln JO`å P"≥∞ P^Õâ◊O „ѨHÍ~°"Õ∞!—— Jx ™êfig∞r „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
196 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

1899 "Õ∞ <≥ÅÖ’ XHõ ~ÀA ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞rH˜ HÍmѶ¨∂\òÖ’x

HÍoHÍÅÜ«∂xfl ^Œi≈OKåÅ<Õ L`«∞ûHõ`« HõeyOk. XHõi^ŒÌ~°∞ ã¨<åflºã¨∞Å#∞
"≥O@ɡ@∞ìH˘x PÜ«∞# PÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡~°∞. PÅÜ«∂kèHÍ~°∞Å∞ PÜ«∞##∞
P^Œ~åaè=∂<åÅ`À PǨfixOKå~°∞. u#flQÍ "≥o¡ ™êfig∞r [QÆ[˚#x q„QÆǨÏO
=ÚO^Œ∞ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞, PÜ«∞# qâßÅ<Õ„`åÅ #∞O_ç h~°∞ ^è•~°Hõ\ ˜ìOk. =∞O^•~°
ѨÙ=ÙfiÅ#∞ ã¨=∞iÊOKå~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ `«H˜¯# "åih J>Ë¡ KÕÜ«∞=∞<åfl~°∞. J<ÕHõ
™È΄`åÅ`À ^Õqx ã¨∞ÎuOKå~°∞.
~åÉ’ÜÕ∞ <≥ÅÖ’ =∞m¡ áêâßÛ`åºxH˜ „Ѩܫ∂}O KÕÜ«∞É’ÜÕ∞ ã≤÷uÖ’,
[QÆ[˚#x J#∞„QÆÇ¨Ï Pj~åfi^•Å∞ JaèÅ+≤Oz PÜ«∞# |Ǩïâß HÍoHÍÅÜ«∂xfl
^Œi≈Oz P"≥∞#∞ P~åkèOz LO\ψ~"≥∂!


áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ∞ : Ô~O_»= Ü«∂„`« 197

[QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù
D qÉèÏQÆOÖ’
=∞m¡ áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥o§ `«=∞ HÍ~åºK«~}
° #∞ Ѩ~º° "ÕHOΔ˜ K«_O» .

ÉèÏ~°fÜ«∞ HÍ~åºK«~°}Ö’ ã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^Œ_»O.

„ѨѨOKåxH˜ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOK«_»O ^•fi~å [QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙQÍ

q~ålÅ¡_»O.

HÍ~°∞}º=¸iÎÜ≥ÿ∞# QÆ∞~°∞=ÙQÍ JO^Œih J#∞„QÆÇ≤ÏOK«_»O.

`«e¡ÖÏ, `«O„_çÖÏ Ü«Ú= t+¨μºÅ#∞ fiÛk^ŒÌ_»O.

''Jâ◊s~°"å}˜QÍ ^èŒfix™êÎ#∞—— JO@∂ `«=∞ ã¨fi~åxfl Ö’HÍxH˜

JOkOz x¢+¨¯q∞OK«_»O.
 áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ∞ :
Ô~O_»= Ü«∂„`«
#ˆ~<£ ™êkèOzOk HÍÖÏŠѨ~°ºO`«O xez LO@∞Ok. J`«_»∞ D
Ѩx HÀã¨"Õ∞ [x‡OKå_»∞. Ö’HÍxH˜ „ѨHÍâßxflKÕÛ PKå~°∞ºxQÍ,
[QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙQÍ J`«}˜‚ "ÕÅ=∞Ok âߡѶ≤∞™êÎ~°∞!
ó =∂`«$=¸iÎ N âß~°^•^Õq

™êfig∞r Ô~O_»=™êi 1899 E<£ 20= `Õn# áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ

|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. `«∞sÜ«∂#O^Œ, x"Õk`«Å∞ PÜ«∞#`À ÉÏ@∞ "≥àϧ~°∞. PÜ«∞#
'=∞~°}O JOK«∞# Ѩܫ∞<åxH˜ Ô~O_»∞ HÍ~°}ÏÅ∞ ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û. XHõ\ ˜, ÉÏQÍ
xÅ|_®¤#∞— H©Δ}˜Oz# PÜ«∞# P~ÀQƺO "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_»∞`«∞O^Œ<Õ #=∞‡HõO†
Ô~O_»∞ – JO`«∞ÖˉõΩO_® H˘#™êQÆ∞`«∞#fl ÉèÏ~°fÜ«∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ HÀã¨O x^èŒ∞Å∞
¿ãHõiOKÕ „Ѩܫ∞`«flO.
áêâßÛ`«ºO ^ÕâßʼnõΩ "≥à§◊ _®xH˜ `«∞sÜ«∂#O^Œ#∞ XÑ≤ÊOK«_®xH˜ Éèwí ~°^Œä
„Ѩܫ∞`«flO KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. ѨÓ~åfiKå~°Ñ¨~åÜ«∞}`«fiO, `«Ñ¨ã¨∞û PÜ«∞#Ö’x
qâıëêOâßÅ∞. P^蕺u‡Hõ J`«∞º#fl`« ã≤÷`«∞Å#∞ á⁄Ok# PÜ«∞##∞, ''"å‰õΩ≈kú,
QÆOcè~° HõO~î°ã¨fi~°O QÆÅ =ºH˜Î—— Jx ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞rÜÕ∞ âߡѶ≤∞OKå~°∞.
áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥à◊§_®xH˜ PÜ«∞# x~åHõiOz#ѨÊ_»∞ ™êfig∞r, ''WÖÏ
K«∂_»∞, ǨÏs! #∞=Ùfi JHõ¯_çH˜ =zÛ Ug∞ KÕÜ«∞#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞. "åi =∞^茺 x=ã≤¿ãÎ
KåÅ∞—— J<åfl~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© „Ѩ*Ïr=#O ã¨∞`«~å=¸ JaèÅ+≤OK«x
`«∞sÜ«∂#O^Œ D „Ѩuáê^Œ##∞ x~åHõiOKå~°∞. "≥O@<Õ ™êfig∞r `«∞sÜ«∂#O^Œ
„ѨHõ¯‰õΩ "≥o§ PÜ«∞# Éèí∞*ÏÅg∞^Œ P^Œ~°O`À KÕ`«∞Å∞ "Õâß~°∞. `«=∞ `«Å#∞
PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ«∞O g∞^Œ "åÖÏÛ~°∞, ™êfig∞r Hõà◊√§ K≥=∞‡yÖÏ¡~Ú. QÆ^Œæ^Œ ã¨fi~°OÖ’
`«∞sÜ«∂#O^Œ`À, ''QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ áê=# HÍ~åºxfl <≥~°"Õ~°Û_®xH˜ JOQÆ∞à◊O
JOQÆ∞à◊OQÍ <å rq`å<Õfl JOH˜`«O KÕã≤, D ~ÀA =∞~°}O JOK«∞# xÅ|_ç

199
200 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

L<åfl#∞! KÕ`«∞Å∞ Hõ@∞ìH˘x #∞=Ùfi K«∂ã¨∂Î T~°∞H˘O\Ï"å? D ÉèÏ~åxfl

"≥∂Ü«∞_»OÖ’ <å‰õΩ KÕ^À_»∞QÍ LO_»"å?—— Jx J_çQÍ~°∞. ™êfig∞r HõO~î°ã¨fi~°O
Jã¨Ê+¨ì"≥∞ÿOk. WHõ `«∞sÜ«∂#O^Œ ÉèíiOK«ÖËHõáÈÜ«∂_»∞† z@ìz=~°‰õΩ ™êfig∞r
q#fláêxfl =∞xflOKå_»∞.
J"≥∞iH͉õΩ `«#`À H˘xfl "Õ^•O`« „QÆO^ä•Å#∞ fã¨∞‰õΩ"≥à◊§QÀ~å_»∞
`«∞sÜ«∂#O^Œ. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''„QÆO^ä•Å∂, J^躌 Ü«∞#=¸ "å~°∞ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ
"Õ∞~°‰õΩ JÉèíºã≤OKå~°∞. HõΔ„uÜ«∞ â◊H˜Îx "å~°∞ Hõ#∞Q˘<åfl~°∞. „ÉÏǨχ} â◊H˜Îx "åiH˜
K«∂ѨQÀ~°∞`«∞<åfl#∞—— J<åfl~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâßxfl QÆ∞iOp, ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ`«
QÆ∞iOp ^è≥·~°ºOQÍ K≥Ñ≤Ê, „ѨuѶ¨∞\˜Oz# J_»¤O‰õΩÅxfl\˜h zè<åflaè#flO KÕã≤,
`«∞áê#∞ "ÕQÆO`À J"≥∞iHÍ JO`«\Ï uiy LѨ<庙êezÛ# `«=∞#∞
J"≥∞iHÍ"å~°∞ Hõ#∞Q˘<åfl~°∞. WHõ, ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞=¸ ã¨O㨯 $`«∞ÅÖ’
ÃÑiy#, ^蕺# rq`åxfl „Ѩ^è•#OQÍ fã¨∞H˘#fl `«∞sÜ«∂#O^Œ#∞ "å~°∞
K«∂_®Å#fl^Õ ™êfig∞r JaèÖÏ+¨.
x"Õk`« `«# K≥Öˇ¡e q"åÇ¨Ï q+¨Ü«∞OQÍ#∞, ¢ã‘ÎÅ áê~î°âßʼnõΩ x^èŒ∞Å∞
¿ãHõ i OK« _ ®xH˜ Q Í#∞ ™êfig∞r`À Hõ Å ã≤ "≥ à ϧÅx xâ◊ Û ~ÚOK« ∞ H˘Ok.
|Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ "å~åÅ =ÚO^Œ∞ x"Õk`« =∂`«$=¸iÎ
N âß~°^•^Õq WO\˜H˜ "≥o§ JHõ¯_» x=ã≤OK«™êyOk. =∂`«$^Õq P"≥∞‰õΩ
XHõ~ÀA qO^Œ∞ KÕâß~°∞.
™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ =ÚO^Œ∞ ѨÅ∞=Ù~°∞
„Ѩ=ÚY∞Å∞ =zÛ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® "≥o§ H˘O^Œ~°∞
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞ q∞„`«∞Å#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x =KåÛ~°∞. E<£ 19= `Õn ~å„u
™êfig∞rH˜, `«∞sÜ«∂#O^Œ‰õΩ g_À¯Å∞ qO^Œ∞ WKåÛ~°∞.
ѨÅ∞=Ù~°∞ „Ѩã¨OyOKå~°∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® 'ã¨<åflºã¨O: ^•x P^Œ~°≈O, PK«~°}—1
J<Õ JOâ◊O QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOKå~°∞. |Ü«∞Å∞^Õˆ~ ~ÀA =∂`«$^Õq `«=∞ WO\’¡
™êfig∞rH© `«∞sÜ«∂#O^Œ‰õÄ, `«H˜¯# ã¨<åflºã¨∞ʼnõÄ qO^Œ∞ KÕâß~°∞.
™êfig∞rH˜ g_À¯Å∞ K≥ѨÊ_®xH˜ J<Õ‰õΩÅ∞ <ÒHÍ„â◊Ü«∂xH˜ =KåÛ~°∞.
<å_» ∞ âß~° ^ •#O^Œ `« = Ú‡_» ∞ "åi`À J"≥ ∞ iHÍ "≥ à ◊ § =Åã≤ LOk.
Zãπ.Zãπ.QÀÖÁ¯O_» J<Õ F_»Ö’ #Å∞QÆ∞~°∂ HõÅHõ`åÎ#∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 334.

S 13
 áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ∞ : Ô~O_»= Ü«∂„`« 201

D „Ѩܫ∂}O ^•^•Ñ¨Ù 40 ~ÀAÅ∞ Ѩ\ ˜ìOk. =OQÆ Ñ¨„uHõ 'L^Àƒ^èŒ<£—

ã¨Oáê^Œ‰õΩ_≥·# „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ q#flѨO "Õ∞~°‰õΩ ™êfig∞r D „Ѩܫ∂}O
QÆ∞iOz# `«=∞ *Ï˝Ñ¨HÍÅ∞ „"åã¨∞H˘O@∂ =KåÛ~°∞. P
„Ѩܫ∂}
\˜Ñ¨Ê}∞Å∞ (notes) ã¨O㨇~°}Å∞ ^è•~å"åÇ≤ÏHõQÍ "≥Å∞=_®¤~Ú. ™êfig∞r Kåi„`«Hõ
*Ï˝<åxH©, Ǩ㨺„Ñ≤Ü«∞`åfixH© D ^è•~å"åÇ≤ÏHõ J^ŒÌO
Ѩ_»∞`«∞Ok. JO`ÕHÍHõ „QÍOkäHõOÖ’ "åºã¨ ~°K«# ™êy# P HÍÅOÖ’ "åº=ǨiHõ
ÉèÏ+¨Ö’ ™êfig∞r ~°zOK«_»O qâı+¨O. nxx ~°gO„^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü Jq∞`«OQÍ
âߡѶ≤∞OKå~°∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’ D ™êfig∞r â‹·ex XHõ ѨÓ~°fi „Ѩ=∂}OQÍ
ã‘fiHõiOz J<Õ‰õΩÅ∞ ^•xx J#∞ã¨iOKå~°∞. ™êfig∞r ~°zOz# '„áêK«ºO –
áêâßÛ`«ºO— J<Õ "åºã¨O QÆ∞iOz \ÏQÆ∂~ü, ''=∂=¸Å∞ "åº=ǨiHõ ÉèÏ+¨Ö’
`Õ*’=O`«OQÍ, â◊H˜Î=∞O`«OQÍ ZÖÏ „"åÜ«∞=KÀÛ D "åºã¨O K«^Œ=_»O =Å#
„QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û—— Jx "åºMϺxOKå~°∞.
J"≥∞iHÍ "≥àı§ ^•iÖ’ E<£ 24= `Õn# F_» K≥<≥·fl#∞
KÕ~°∞H˘O@∞O^Œ#fl "å~°Î JO^ŒQÍ<Õ K≥<≥·flÖ’ ™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O L`åûǨÏO á⁄Oy
á⁄~°eOk. HÍx ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=âß`«∞Î HõÅHõ`åÎÖ’ ¿Ñ¡QÆ∞ "åºkè
K≥<fl·≥
<ÒHÍ„â◊Ü«∞OÖ’ "åºÑ≤OK«_»O =Å# Z=~°∂ K≥<≥·flÖ’ kQÆÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ZO`«
„ѨÜ∞« uflOz#ѨÊ\˜H© F_»Ö’x "å~°∞ ky „H˜OkH˜ ~å=_®xHÀ,
„H˜O^Œ L#fl"å~°∞ F_»Ö’H˜ "≥à§◊ _®xHÀ „ѨÉ∞íè `«fiO J#∞=∞uOK«Ö^Ë ∞Œ . n<À¡ `«=∂ëê
Uq∞@O>Ë `≥Å¡"åiH˜ D xÜ«∞=∞O =iÎOK«^Œ∞. "åi ~åHõáÈHõʼnõΩ ZÖÏO\˜
PˆHΔѨ}Ï ÖË^Œ∞. ''ã¨fi^ÕjÜ«ÚÅ∞ =∂„`«"Õ∞ J#∞=∞uOѨ|_»ÖË^Œ∞. `≥Å¡"å_»∞
Ѩiâ◊√„ÉèíOQÍ LO\Ï_»∞† 'ã¨fi^Õj— Z=Ô~·#ѨÊ\˜H© J`«_»∞ JѨiâ◊√„ÉèíOQÍ LO\Ï_»∞.
¿Ñ¡QÆ∞ "åºkèx "åºÑ≤OѨ*Ë™êÎ_»∞! Hõ#∞Hõ J`«_çH˜ J#∞=∞u ÖË^Œ∞!——
=∂`«$^Õâ◊OÖ’<Õ ÉÏxã¨Å∞QÍ rqOKÕ D J=∂#∞+¨`«fiO K«∂ã≤
™êfig∞r „‰õΩOyáÈÜ«∂~°∞. É’#∞Ö’ z‰õΩ¯=_»¤ ã≤OǨÏOÖÏ PÜ«∞# J@∂ W@∂
ѨKå~°∞¡ KÕâß~°∞. ''"å~°∞ #<≥flO^Œ∞‰õΩ Mˇ·^Œ∞ KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞? <å „áê}O ZO^Œ∞‰õΩ
fÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞?—— Jx Ѩ^Õ Ñ¨^Õ K≥áêÊ~°∞. „ѨHõ¯<Õ L#fl `«∞sÜ«∂#O^Œ, ''ZO^Œ∞‰õΩ?
q∞=∞‡efl Mˇ·^Œ∞ KÕã≤#O^Œ∞=Å¡<À, K«OѨ_»O =Å¡<À UO [~°∞QÆ∞`«∞Ok?—— Jx
J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''D ^Õâ◊=∞O`å ##∞fl Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∂Î xÅ|_»_»O
#∞=Ùfi K«∂_»Ö^Ë •? <å‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ POˆQÜ ¡ Ú« Å∞ U^≥<· å KÕ¿ã ѨHOΔõ Ö’ Ü«∂=`«∞Î
^Õâ◊O u~°QÆ|_»∞`«∞Ok—— J<åfl~°∞.
202 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

㨿ãq∞~å J#∞=∞u ÅaèOK«ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ =O^ŒÅ=∞Ok Éèí‰õΩÎÅ∂,

ã¨<åflºã¨∞Å∂ z#flz#fl Ѩ_=» ÅÖ’ "≥o§ F_» ÃÑ· ÉèÏQÍxH˜ =zÛ# ™êfig∞rx K«∂ã≤
P#OkOKå~°∞. ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ, x~°ƒùÜ«∂#O^Œ ѨO_»∞¡, ѨÙ=ÙfiÅ ÖÏO\˜ J<ÕHõ
HÍ#∞HõÅ∞ fã¨∞‰õΩ"≥àϧ~°∞. K≥<≥·fl PѨÙÎÅ∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ ™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O =KåÛ~°∞.
™êfig∞r F_» ÃÑ· ÉèÏQÆOÖ’x W#∞Ѩ Hõ@Hõ\ÏÅ#∞ J#∞H˘x "åi`À =∂\Ï¡_®~°∞.
~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ q#flѨO „ѨHÍ~°O ™êfig∞r *Ï_ôÖ’ QÆOQÍ[ÅO fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞.
^•xx XHõ „`å_»∞`À Hõ\ ˜ì „H˜OkH˜ kOÑ≤ WKåÛ~°∞. `«~°∞"å`« P „`å_»∞#∞
`≥OѨ_®xH˜ ÃÑ· #∞O_ç XHõ HõuÎx Ѩ_Õâß~°∞.1
™êfig∞r =∂\Ï¡_Õ J=HÍâ◊O HÀ֒ʉõÄ_»^Œx JÅã≤OQÆ H˘ÅOÉ’ ^•HÍ
\˜ÔH\ò H˘#∞QÀÅ∞KÕã≤ XHõ „Ѩܫ∂}˜‰õΩ_çÖÏ F_»Ö’H˜ "≥àϧ_»∞. ‰õΩÅ xÜ«∞=∂Å∞
JÅã≤OQÆ Ñ¨@¡
J`«}˜‚ ã¨=Ú„^ŒÜ«∂#O KÕÜ«∞_®xH˜ J#∞=∞uOK«#ѨÊ\˜H©
™êfig∞r „¿Ñ=∞ ™êfig∞r Ѩ@¡ QÆÅ P^Œ~åaè=∂<åÅ HÍ~°}OQÍ JÅã≤OQÆ
NÅOHõ‰õΩ "≥àϧ_»∞. „|Ǩχ"åk<£ Ѩ„uHõ QÆ∞iOz ™êfig∞rx
ã¨ÅǨ J_»QÍÅ<Õ L^ÕÌâ◊O`À L<åfl_»`«_»∞.
t~À=ÚO_»#O, Ñ≤ÅHõ, ^èÀ=u, #∞^Œ∞@ <å=∂Å`À JÅã≤OQÆ Ñ¨~°=∞
ѨÓ~åfiKå~°Ñ¨~åÜ«∞}∞_≥·# „ÉÏǨχ}∞x =∂ki, ^Õxx QÆ∞iOp HõÅ`« K≥O^Œx
=ºH˜ÎÖÏ F_» ÃÑ· ÉèÏQÆOÖ’ ѨKå~°∞¡ KÕÜ«∞_»O, F_»Ö’x U PǨ~åhfl u#‰õÄ_»^Œx
`å#∞ `≥K«∞ÛH˘#fl =∞~°=∞~åÅ∞, "Õ~°∞Ãã#QÆ Ñ¨Ñ¨CÅ∞ ÖÏO\˜q JѨC_»Ñ¨C_»∞ <À\’¡
"Õã¨∞HÀ=_»O K«∂Ѩ~°∞ʼnõΩ `«=∂ëêQÍ HõxÑ≤OzOk.
™êfig∞r Ѩ@¡ JÅã≤OQƉõΩ JѨiq∞`« ÉèíH˜Î „Ѩ=`«∞ÎÅ∞<åflÜ«∞O>Ë
™êfig∞rH˜ JÅã≤OQÆ Ñ¨@¡ QÆÅ „¿Ñ=∂aè=∂<åʼnõΩ J=^èŒ∞ÖË ÖË=Ù. XHõ ã¨OѶ¨∞@#
ѨiH˜^•ÌO. "≥∞H“¡_£ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ JÅã≤OQÆ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#flk. P"≥∞ XHõ
ѨÓ~åfiKå~°Ñ~¨ åÜ«∞}∞_≥#· ÉèÏ~°fÜ«Ú}˜‚ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O W^Õ "≥Ú^Œ\ ™˜ êi. HõKÛ« áÈã≤
Hõ@∞ì‰õΩ#fl ^èÀ=u, Ñ≤ÅHõ, #∞^Œ∞@ <å=∂^Œ∞Å∞ "≥∞H“¡_£‰õΩ =∞s H˘`«Î. JÅã≤OQÆ#∞
q=∞i≈OK«<À, ѨiǨÏã≤OK«<À ‰õÄ_»^Œx ™êfig∞r ÃÇÏK«ÛiOz#ѨÊ\˜H© "≥∞H“¡_£
`«##∞ J^Œ∞ѨÙÖ’ LOK«∞HÀÖËHõáÈ~ÚOk. HÍj‡~üÖ’ L#flѨC_»∞ XHõ~ÀA P"≥∞
=∂@Ö’¡, ''UO `≥eq`«‰õΩ¯=`«#O! D JÅã≤OQÆ WÖÏ #∞^Œ∞@ ˆ~MÏz„`åÅ∞
wã¨∞H˘<åfl_Õ!—— Jx "åºMϺxOzOk. JO`Õ, ™êfig∞r HÀѨO`À, ''<À~°∞ =Ú~Úº!
1. ™êfig∞r áê=# ǨÏã¨Îã¨Ê~°≈ á⁄Ok# *Ï_ôx, HõuÎx ѨÓ*Ï=∞Ok~°OÖ’ LOz
~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ P~åkèOK«™êQÍ~°∞. Jq WѨÊ\˜H© ѨkÅOQÍ L<åfl~Ú.
 áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ∞ : Ô~O_»= Ü«∂„`« 203

WHõ J`«}˜‚ QÆ∞iOz U^≥·<å "åºMϺx¿ãÎ JѨC_»∞ `≥Å∞ã¨∞ÎOk! JÖÏ #∞=Ùfi UO

ÃÑ^ŒÌQÍ ™êkèOKå=Ù!—— Jx p"å@∞¡ ÃÑ\Ïì~°∞. JO`Õ "≥∞H“¡_£ Hõà◊§ #∞O_ç h~°∞
^è•~°Hõ\ ˜ìOk. JÅã≤OQÆ WÅ∞¡ WÅ∂¡ uiy `å=Ú J"≥∞iHÍ "≥à◊§_®xH˜ _»|∞ƒ
¿ãHõiOK«_»=¸, `«=∞ q[Ü«∂ʼnõΩ <ÕѨ^䌺OÖ’ J`«_ç x™êfi~°÷ HÍ~åºK«~°}
LO^Œx ™êfig∞rH˜ `≥eÜ«∞Ok HÍ^Œ∞† "≥∞H“¡_£‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. Hõ#∞Hõ J`«}˜‚
ÉÏǨ Ï ºzǨ  flÅ HÀ㨠O q=∞i≈OK« ~ å^Œ < åfl~° ∞ ™êfig∞r. ^•xx "≥ ∞ H“¡ _ £
LÅ¡OѶ≤∞Oz#ѨC_»∞ PÜ«∞#‰õΩ HÀѨO =zÛOk.
F_» H˘ÅOÉ’#∞ ã¨g∞Ñ≤ã¨∞Î#flk, P E<£ 27= `Õn ™êÜ«∞O„`åxfl
x"Õk`« WÖÏ =i‚ã¨∞Î#flk: ''Wk „ѨâßO`« ã¨=∞Ü«∞O. „Ѩu ~ÀE ã¨∂~°∞ºx
H˘ÅOÉ’Ö’
"≥Å∞QÆ∞ `«yæáÈ`«∞#fl D "Õà◊Ö’ ™êQÆ~°Hõ#º XHõ „H˘`«Î ~åQÆO
ã¨fi~°HõÅÊ# KÕã¨∞ÎOk – J^˘Hõ â’Hõ ~åQÆO! JÅÅ ^èŒfi#∞Å`À
HõÅã≤áÈ~Ú HõiyáÈÜÕ∞ XHõ ã¨#flx ã¨fi~°OÖ’ ^èŒfix™ÈÎOk. „Ѩu ~å„f, ~å„`«O`å
P"≥∞ â’HõѨ٠=∞~°‡~°Å∞ q#=ã¨∂Î<Õ L<åfl~Ú. HÍx D ~ÀA =∂„`«O P"≥∞ U^À
¿Ñ~°∞#∞ LK«Ûiã¨∞Î#fl@∞¡ JxÑ≤™ÈÎOk. Jk – 'ã‘`«— J<Õ ¿Ñ~°∞! JÅÅ∞ L"≥fi`«∞Î#
ÖËz F_»#∞ _èôH˘#flѨC_»∞ Jk '*ˇ· ã‘`å~å"£∞! ã‘`å~å"£∞— *ˇ·! *ˇ·! *ˇ·!— Jx
^èŒfixã¨∂Î#fl@∞¡QÍ LOk. Ѩ^Õ Ñ¨^Õ qO@∂O_»QÍ Jk ZHõ¯_À ã¨∞^Œ∂~°OÖ’
=∞ø#OÖ’ Å~ÚOzáÈ`ÀOk.——
E<£ 28= `Õn# F_» H˘ÅOÉ’ KÕ~°∞H˘Ok. K≥<≥·flÖ’ ÖÏQÍ H͉õΩO_®
JHõ¯_» F_» #∞Oz kQÆ_®xH˜ ™êfig∞rH˜ J#∞=∞u ÅaèOzOk. <å^Œãfi¨ ~° "Õ∞àÏÅ`À
™êfig∞rH˜ Ѷ¨∞#OQÍ ™êfiQÆ`«O ѨiHÍ~°∞. J^Œ∞ѨÙKÕÜ«∞ÖËx [#ã¨=¸Ç¨ÏO QÆ∞q∞
QÆ∂_çOk. ''*ˇ· t"å! *ˇ· t"å!—— J#fl x<å^ŒO PHÍâß#flO\˜Ok. ™êfig∞rx
t"å=`å~°OQÍ "å~°∞ H˘xÜ«∂_®~°∞. `«~°∞"å`« ™êfig∞rH˜ ѨO_»∞¡, áêÅ∞
ã¨=∞iÊOKå~°∞. P ~À[O`å ™êfig∞r NÅOHõÖ’ LO_çáÈÜ«∂~°∞. ''KåÖÏ ~ÀAÅ
`«~°∞"å`« 'q∞iÜ«∂Å h~°∞— (Kå~°∞), H˘|ƒiÉ’O_®O ѨÙK«∞ÛH˘<åfl#∞—— JO@∂
PÜ«∞# „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
NÅOHõ #∞Oz U_≥<£, <ÕÑ≤Öòû QÆ∞O_® „Ѩܫ∂}O ™êyOk.
K« ^ Œ ∞ =ÙHÀ=_» O Ö’#∞, 'L^Àƒ^è Œ < £ — HÀ㨠O „"åÜ« ∞ _» O Ö’#∞, x"Õ k `« ,
„Ѩܫ∂}O
`«∞sÜ«∂#O^ŒÅ`À =ÚK«Û\˜OK«_»OÖ’#∞ ™êfig∞r HÍÅO
QÆ_áç ê~°∞. PÜ«∞# P~ÀQƺO "≥∞~°∞QÆ~ÚOk. `«=∞HõO@∂ H˘xfl
"åºÜ«∂=∂Å∞ PÜ«∞# Hˆ \Ï~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. `«#∞ =∞~°záÈ`Õ *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕÜ∞« =∞x
204 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

PÜ«∞# `«∞sÜ«∂#O^Œ#∞ ÃÇÏK«ÛiOz L<åfl~°∞. „áê~°OÉèíOÖ’ H˘xfl ~ÀAÅ∞

q_ç z ÃÑ@ì ‰ õ Ω O_® "åºÜ« ∂ =∞O KÕ â ß~° ∞ . P `« ~ ° ∞ "å`« , =∂@Ö’¡ Ѩ _ ç
=∞~°záÈÜÕ∞"å~°∞. `«∞sÜ«∂#O^Œ *Ï˝Ñ¨HõO KÕ¿ãÎ, ''W"åà◊ ™ê^茺O HÍ^Œ∞. WѨC_»∞
P~ÀQƺO ÉÏQÍ<Õ LOk. JO`ÕQÍHõ <ÕxѨC_»∞ x"Õk`«`À =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl#∞.
P"≥∞ Ѩ~å~Ú ^Õâã◊ ∞¨ ~÷ åÅ∞. <å #∞Oz W=hfl <Õ~∞° ÛHÀ=_®xH˜ ã¨fi^Õâßxfl q_çzÃÑ\˜ì
=zÛOk. P"≥∞ KåÖÏ `≥e"≥·#k. P"≥∞`À =∂\Ï¡_»_»O <å‰õÄ ã¨O`À+¨^•Ü«∞Hõ"Õ∞——
JO@∂ U"Õ"À HÍ~°}ÏÅ∞ K≥Ñ≤Ê "åºÜ«∂=∂xH˜ ã¨fiã≤Î K≥¿ÑÊ"å~°∞. HÍx ZÖÏQÀ
PÜ«∞# P~ÀQƺO ÉÏQÍ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_çOk.
JÅÅ∞ âßOuOz# H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ™êfig∞r F_» ÃÑ· ÉèÏQÆOÖ’
ѨKå~°∞¡ KÕ¿ã"å~°∞. ''Ü«Ú=~åAÖÏ QÆOcè~°"≥∞ÿ# #_»Hõ, PHõ~°¬}©Ü«∞"≥∞ÿ# ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞.
K«O„^ŒH˜~°}ÏÅ =O\˜ ^ÕǨÏKåÛùÜ«∞, P`«‡ Ãã÷·~°ºO, `≥yOѨ٠q~ålÖË¡ PHõ$u,
„áêK«º^ÕâߊѶ¨∞#`«‰õÄ ^Œ$_è»`åfixH© x^Œ~°≈#OQÍ ÉèÏã≤ÖË¡ ~°∂ѨO—— Jx PÜ«∞#
PHõ$ux x"Õk`« =i‚ã¨∞Î#flk.
D Ѩܫ∂<åxfl XHõ f~°÷Ü«∂„`«QÍ Ñ¨iQÆ}˜OzOk x"Õk`«. ''™êfig∞r`À
D 6 "å~åÅ „Ѩܫ∂}O <å rq`«OÖ’ J`«ºO`« L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ# ~ÀAÅ∞.
„Ѩ Ñ ¨ O Kåxfl K« ∞ >Ë ì qÖÏã¨ Ü « ∂ „`« Ãã· ` « O QÆ ∞ ~° ∞ =Ù`À
`«~°OQÆOÖÏ
Lá⁄ÊOˆQ PÖ’K«#Å∞ "≥o§#@¡~Ú`Õ f~°÷Ü«∂„`«QÍ Ñ¨i}q∞ã¨∞ÎOk—— JO@∂ P"≥∞
„"åã¨∞Î#flk. ™êfig∞r =∂\Ï¡_»_»O q#_»=¸, PÜ«∞#
áê^ŒÑ¨^•‡Å „"≥∂Å rqOK«_»=¸ ZO`« =∞ǨÏ^•ƒùQƺ=∞x P"≥∞ *Ï˝Ñ¨HõO
KÕã¨∞H˘O@∞#flk. t=~å„u, q„Hõ=∂k`«∞ºx ã≤OǨã¨#O, Ѩ$näfi~å*ò, |∞^Œ∞úx
Hõ^äŒÅ∞ XHõ =OHõ† ‰õΩÅ, =∂#"åo, K«i„`« ÖÏO\˜ zO`«#Å∞ =∞~À =OHõ! D
q^èŒOQÍ H˘#™êQÍ~Ú ™êfig∞r PÖ’K«<å `«~°OQÍÅ∞! H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ PÜ«∞#
zO`«<å „ã¨=Oux J#∞ã¨iOK«ÖËHõ P"≥∞ yOAH˘<Õk. JѨC_»∞ ''KåÅ∞ ™êfig∞r!
WHõ <å =Å¡ HÍ^Œ∞—— J#_»O Hõ^Œ∞Ì. ™êfig∞r PÑ≤"Õ¿ã"å~°∞. HÍ¿ãѨܫ∂ºHõ =∞m§
H˘#™êyOKÕ"å~°∞! ™êfig∞r `«#`À K≥¿ÑÊ^ŒO`å `«# HÀã¨O HÍ^Œ∞, W`«~°∞Å
HÀã¨O† PÜ«∞# K≥|∞`«∞#flk ã‘fiHõiOz W`«~°∞ʼnõΩ JOkOKåÅ#flk `«#
Hõ~°Î=º=∞x x"Õk`« „QÆÇ≤ÏOK«HõáÈÖË^Œ∞. ™êfig∞r K≥Ñ≤ÊOk „"åã¨∞H˘x `«# The
Master as I Saw Him ѨÙã¨ÎHõOÖ’ á⁄O^Œ∞Ѩ~°zOk.

F_» „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅÖ’ J"≥∞iH͉õΩ K≥Ok# „ÔH·ã¨Î= =∞`« É’^茉õΩ_»∞

XHõ~°∞<åfl~°∞. PÜ«∞# ¿Ñ~°∞ Éè’ˆQâò. J`«_çH˜ q"åǨÏ"≥∞ÿ U_Õà◊§~ÚOk. `«#
 âß<£„á¶êxû™È¯, 1900 
 áêºiãπ „Ѩ^Œ~°≈# „Ѩ"Õâ◊ ^Œ$â◊ºO, 1900 

 =∞øO\ò Ö’"£ ™ê#∞=Ù, 1900 

  HõÅHõ`åÎ, 1899 
„uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ, t"å#O^Œ, ™êfig∞r, `«∞sÜ«∂#O^Œ, „|Ǩ‡#O^Œ „H˜O^Œ : ã¨^•#O^Œ
 N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ∞

„|Ǩ‡#O^Œ t"å#O^Œ „¿Ñ=∂#O^Œ Ü≥∂QÍ#O^Œ

x~°O[<å#O^Œ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ âß~°^•#O^Œ `«∞sÜ«∂#O^Œ

J^Œ∞ƒù`å#O^Œ JÉèË^•#O^Œ „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ J^≥· fi`å#O^Œ

ã¨∞É’^è•#O^Œ JYO_®#O^Œ q*Ï˝<å#O^Œ

 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ t+¨μºÅÖ’ H˘O^Œ~°∞

JK«ÖÏ#O^Œ P`å‡#O^Œ É’^è•#O^Œ HõàϺ}Ï#O^Œ

xâ◊ÛÜ«∂#O^Œ Ѩ~°=∂#O^Œ „ѨHÍâß#O^Œ ã¨^•#O^Œ

â◊√ÉèÏ#O^Œ â◊√^•ú#O^Œ ã¨fi~°∂áê#O^Œ

â◊~°â◊ÛO„^Œ K«„Hõ=iÎ
q=∞ÖÏ#O^Œ q~°*Ï#O^Œ (QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μº_»∞)
 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ KÕu„"å`« 

 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ ǨÏã¨Îˆ~Y 

 #∂ºÜ«∂~ü¯, 1895 
 #∂ºÜ«∂~ü¯, 1895 
 zHÍQÀ, 1893 
 zHÍQÀ, 1893 
 áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ∞ : Ô~O_»= Ü«∂„`« 205

ÉèÏ~°º`À#∞, P~°∞QÆ∞~°∞ Ñ≤Å¡Å`À#∞ =KåÛ_»`«_»∞. Ñ≤Å¡Å#∞ F_» ÃÑ· ÉèÏQÆOÖ’

q_çzÃÑ\˜ì P ^ŒOѨ`«∞Å∞ QÆO@ÅH˘nÌ U^À XHõ =¸Å
'D <åQÆ~°Hõ`«
"≥#∞Hõ<å?—
‰õÄ~°∞Ûx =∂@Ö’¡, #=ÙfiÖ’¡ P#Okã¨∂Î QÆ_ç¿Ñ"å~°∞. Éè’ˆQâò
^ŒOѨ`∞« Å "≥Y· i ™êfig∞rH˜ ã¨∞`«~å=¸ #K«ÛÖË^∞Œ . qã¨∞QÆ∞#∞
`«=∞ Ѩܫ∞# "åºã¨OÖ’ `«=∂ëêQÍ „Ѩ™êÎqOKå~°∞:
''=∂ F_»Ö’ W^ŒÌ~°∞ „ÔH·ã¨Î= „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅ∞<åfl~°∞. "åiÖ’ XHõ~°∞
J"≥∞iHÍ ^Õâ◊ã¨∞÷_»∞. ‰õΩ@∞O|O`À ã¨Ç¨ =KåÛ_»∞. J`«_»∞ KåÖÏ =∞Oz"å_»∞,
¿Ñ~°∞ Éè’ˆQâò. J`«_çH˜ q"åǨÏ"≥∞ÿ U_Õà◊§~ÚOk. P~°∞QÆ∞~°∞ Ñ≤Å¡Å∞ ѨÙ\Ïì~°∞.
F_»Ö’x Ѩx"å~°∞ Jk ^≥·"å#∞„QÆǨÏO JO\Ï~°∞. HÍx P Ñ≤Å¡Å∞ =∂„`«O JÖÏ
J#∞HÀ=_»O ÖË^Œ∞. J`«_ç ÉèÏ~°º _≥H± g∞^Œ XHõ =ÚiH˜ ^Œ∞ѨÊ\˜ Ѩiz, "åix
^•x g∞^Œ Ѩ_»∞HÀɡ\ ˜ìáÈÜÕ∞k. "åà◊√§ Xà◊§O`å ^Œ∞=Ú‡H˘@∞ìH˘x U_»∞ã¨∂Î, _≥H±
g∞^Œ ^˘~°∞¡`«∞O_Õ"å~°∞. _≥H± g∞^Œ „Ѩܫ∂}©‰õΩÅ∞ gÔ~Hõ¯_» HÍà◊§ „H˜O^Œ Ѩ_ç
#eyáÈ`åˆ~"≥∂#<Õ ÉèíÜ«∞O`À W+¨ìO =zÛ#@∞¡ uiˆQ"å~°∞ HÍ~°∞. P ÉèÏ~åº
Éèí~°ÎÅ∞ K«O\˜Ñ≤Å¡Å#∞ XHõ K«^Œ~°Ñ¨Ù |∞@ìÖ’ Ѩ_»∞HÀɡ\ ˜ì, `å=Ú XHõ =¸Å
‰õÄ~°∞Û<Õ"å~°∞. P S~ÀÑ‘Ü«∞ <åQÆ~°Hõ`«#∞ =∞#O "≥∞K«∞ÛHÀÖËO. =∞#O gkäÖ’
‰õÄ~°∞Ûx =ÚYO Hõ_»∞QÆ∞H˘<åfl, ѨÙH˜¯eOz L"Õ∞‡ã≤<å Jk J<åQÆ~°Hõ`« Jx
"å~°O\Ï~°∞. D Ѩ#∞Å∞ WO\’¡<Õ KÕã¨∞HÀ"åe. ÉÏQÍ<Õ LOk! <Õ#∞ q∞=∞‡efl
XHõ „Ѩâ◊fl J_»∞QÆ∞`å#∞. WÖÏ Ñ¨k=∞OkÖ’ H“QÆeOK«∞H˘x ‰õÄ~ÀÛ=_»O
<åQÆ~°Hõ"≥∞ÿ# K«~åº? WÖÏO\˜ <åQÆ~°Hõ`« "≥O@|_ç g∞~°O`å Ѩ~°∞QÆ∞Öˇ`«∞Î`«∞<åflˆ~!
g∞~°∞ D „á⁄@ÃãìO\ò =∞`« QÆ∞~°∞=Ù#∞ K«∂¿ãÎQÍx D „á⁄@ÃãìO\ò =∞`«O L`«Î~°
S~Àáê‰õΩ KÕã≤# "Õ∞Å∞ J~°÷O HÍ^Œ∞! Ѩk HÀ@¡=∞Ok POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ =∞~°}˜Oz<å
"åi =∞`« QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ |uH˜`Õ KåÅ∞. W~°"≥· ã¨O=`«û~åÖ’¡ =∞m§ Ѩk HÀ@¡=∞Ok
ѨÙ@∞ìH˘™êÎ~°∞!——
HÍx P Ñ≤šŠѨiã≤÷u K«∂ã≤# x"Õk`« "åix J>Ë¡ q_çzÃÑ@ìÖËHõ
áÈ~ÚOk. Hõ#∞Hõ XHõ `«e¡ÖÏ "åix ã¨O~°H˜ΔOK«™êyOk. ''XHõ =ºH˜Î`À PÜ«∞#
‰õΩ=∂Ô~ÎÜ≥ÿ∞# z#flÑ≤Å¡ =zÛOk. P"≥∞ ¿Ñ~°∞ @∂\˜Öò, áêѨO `«e¡ áÈ~ÚO^Œ@.
=∞# x"Õk`« D @∂\˜ÖòH©, P Éè’ˆQâò Ñ≤šʼnõÄ `«e¡ J~ÚOk——1 Jx ™êfig∞r
„"åã¨∞<Î åfl~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 301-302.

206 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

42 ~ÀAÅ „Ѩܫ∂}O EÖˇ· 31= `Õn# ÅO_»<£Ö’ =Úyã≤Ok.

L^ŒÜ«∞O 6 QÆO_»Å‰õΩ F_» ÅO_»<£ KÕ~°∞H˘Ok. Ô~O_»∞#fl~° Uà◊§‰õΩ =Ú#∞ѨÙ
ÅO_»<£Ö’
=O^ŒÅ =∞Ok =zÛ Hõhfl\˜`À g_À¯Å∞ WzÛ# P KÀ@
WѨC_»∞ ™êfig∞rx PǨfixOK«_®xH˜ x"Õk`« `«e¡, ™È^Œi,
q∞ãπ ¿ÑÃãì<£`À áê@∞ Ju `«‰õΩ¯= =∞Ok =KåÛ~°∞. J"≥∞iHÍ #∞Oz PÜ«∞#
t+¨μºÖˇ·# „H˜Ãã·ì<£, "Õ∞s Ѷ¨OˆH =KåÛ~°∞. ™êfig∞r ÅO_»<£ HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ
x~°fiǨÏ} =Ç≤ÏOz# ã¨ìs¤ ‰õÄ_® ~åÖË^Œ∞. `å#∞ ZHõ¯_»HÀ |Ü«∞\˜ TiH˜
áÈ`«∞#fl@∞¡ K≥Ñ≤Ê J`«_»∞ "≥o§áÈÜ«∂_»∞. WOQÆ¡O_£ PѨÙÎÅ∞ Z=~°∂, „Ѩ`ÕºH˜Oz
ã¨ìs¤, JHõ¯_»‰õΩ ~åHõáÈ=_»O`À ÅO_»<£ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ JO`« ÉÏQÍ ÖË=x
™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOKå~°∞.
™êfig∞r 1896Ö’ ÅO_»<£Ö’ L#flѨC_»∞ Ѩ#∞Å∞ ÉÏQÍ [iQÍ~Ú.
ÉÏ^茺`«#∞ ã¨ìs¤H˜ JѨÊyOz J"≥∞iH͉õΩ "≥o§áÈÜ«∂~°∞ ™êfig∞r. HÍx ã¨ìs¤
Ѩ # ∞Å#∞ 㨠= ºOQÍ x~° fi Ç≤ Ï OK« Ö Ë H õ á ÈÜ« ∂ _» ∞ . P`« } ˜ ‚
ã¨sì ¤
`«Ñ¨C_»∞ ^èÀ~°}˜
<åÜ«∞‰õΩxQÍ ã‘fiHõiOK«_®xH˜ `«H˜¯# "å~°∞ ã≤^ŒúѨ_»ÖË^Œ∞.
P^•Ü«∞O `«yæOk. WO`«Ö’ ™êfig∞r ÉèÏ~°`« ^ÕâßxH˜ uiy
=KÕÛâß~°∞. Ѩ#∞Å∞ ѨÓiÎQÍ ã¨ÎOaèOzáÈ=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ XHõ™êi ™êfig∞r
JHõ¯_»‰õΩ =¿ãÎ ÉÏQÆ∞O@∞O^Œx ã¨ìs¤ PtOKå_»∞. JO^Œ∞HÀã¨O 1897 =∂~üÛ /
U„Ñ≤ÖòÖ’ ™êfig∞rx PǨfixOKå_»∞ ‰õÄ_®. Ѩiã≤÷ux ã¨Ê+¨ìOQÍ J~°÷O KÕã¨∞H˘#fl
™êfig∞r JO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. HÍx P~ÀQƺO ÉÏQÍ H©Δ}˜OK«_»O =Å#
_®Hõì~°∞¡ PÜ«∞##∞ Ѩܫ∞xOK«=^ŒÌx QÆ\ ˜ìQÍ K≥áêÊ~°∞.
™êfig∞r L^ÕÌâ◊ѨÓ~°fiHõOQÍ WOQÆ¡O_£ Ѩܫ∞<åxfl ~î°ÖÏ~ÚOKå~°x ã¨ìs¤
ÉèÏqOKå_»∞. ÅO_»<£ Ѩ#∞Å∞ ~ÀA~ÀAH© kQÆ*Ïi ^•^•Ñ¨Ù ã¨ÎOaèOzáÈÜÕ∞
ã≤÷uH˜ =zÛ#ѨC_»∞ ã¨ìs¤H˜ ™êfig∞r g∞^Œ HÀѨO =zÛOk. PÜ«∞# ~åHõáÈ=_»"Õ∞
D ^Œ∞ã≤÷uH˜ HÍ~°}=∞x xO^Œ"≥∂áê_»∞. ™êfig∞r g∞^Œ J`«_ç Jx+¨ìO ÉÏQÍ
ÃÑiyOk. `«~°∞"å`« ™êfig∞rÖ’ `«Ñ¨CÅ∞ ZOK« <å~°OaèOKå_»∞. ™êfig∞r
Jaè„áêÜ«∞O, ã¨O^Õâ◊O, HÍ~åºK«~°}ÏÅhfl `«Ñ¨C, PÜ«∞# r=# ã¨~°o ‰õÄ_®
㨠i HÍ^Œ x „"åÜ« ∞ ™êQÍ_» ∞ . HÍx W"Õ g ™êfig∞rH˜ P`« _ ç Ѩ @ ¡ QÆ Å
P^Œ~åaè=∂<åÅ#∞ =∂~°ÛÖË^Œ∞† ™ê#∞Éèí∂u`À Jxfl ÖËYʼnõÄ ["å|∞eKåÛ~°∞.
^Õx`À#∂ ã¨ìs¤ =∞#ã¨∞û#∞ =∂~°ÛÖË=∞x `≥Å∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞ L`«Î~° „Ѩ`«∞º`«Î~åÅ#∞
XHõ =ÚyOѨÙ#‰õΩ `≥KåÛ~°∞ ™êfig∞r.
 áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ∞ : Ô~O_»= Ü«∂„`« 207

1899 #=O|~üÖ’ PÜ«∞# ã¨ìs¤H˜ „"åã≤# ÖËYÖ’, ''<å „Ñ¨=~°Î##∞

ã¨=∞i÷OK«∞HÀ=_»O HÍ^Œ∞—— Jx „áê~°OaèOz, ''ã¨ìs¤! =∞Ozk. <å ǨÏ$^ŒÜ«∞O
=º^èŒ K≥O^Œ∞`ÀOk. <å‰õΩ JO`å `≥Å∞ã¨∞. #∞=Ùfi Z=i Jnè#OÖ’ L<åfl"À <å‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞. x#∞fl LѨÜ≥∂yOK«∞H˘<Õ "åi KÕ`«∞Ö’¡ z‰õΩ¯H˘<åfl=Ù... „áêp# ÉèÏ~°`«
^Õâßxfl QÆ∂iÛ #∞=Ùfi Z‰õΩ¯=QÍ K≥áêÊ=Ù. ã¨ìs¤! P ÉèÏ~°`«^Õâ◊O WOHÍ ã¨r="≥∞ÿ
LOk, #tOK«ÖË^Œ∞... ÉèÏ~°`« ã¨O`å<åÖ’¡x PYi"å_»"≥·# <Õ#∞, ÉèÏ~°fÜ«∞
Ѩ^ŒúuÖ’ x#∞fl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl#∞. x#∞fl D „ÉèÏOu #∞Oz |Ü«∞@Ѩ_»"≥Ü«∞º_®xH˜
U ~À*ˇ·<å ã¨Ç¨Ï„㨠â◊s~åÅ<≥·<å JiÊ™êÎ#∞——1 Jx ™êfig∞r „"åâß~°∞.
WѨC_»∞ ã¨sì ¤ XHõ™êi =zÛ ™êfig∞rx K«∂âß_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© =∞#ã¨∞û
qÑ≤Ê J`«_»∞ Ug∞ =∂\Ï¡_»ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. ÅO_»<£ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ D q^èŒOQÍ
u~ÀQÆu Ѩ\ ˜ì# ã≤÷uÖ’#∞, J"≥∞iHÍ #∞Oz W^ŒÌ~°∞ `«=∞#∞ K«∂_»_®xH˜ ~å=_»O
™êfig∞r QÍÜ«∞Ѩ_»¤ ǨÏ$^ŒÜ«∂xH˜ ™êO`«fi# HõeyOzOk.
WOQÆ¡O_£ Ѩ#∞Å∞ Jã¨Î=ºã¨Î=∞=_»O ™êfig∞r =∞#ã¨∞û#∞ HõzÛ`«OQÍ
ÉÏkèOz LO@∞Ok. Jk PÜ«∞# P~ÀQƺOÖ’ ‰õÄ_® „ѨuѶ¨eOzOk. F_»
iKü=∞O_£ „Ѩܫ∂} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉÏQÍ L#fl PÜ«∞# P~ÀQƺO WѨC_»∞
H©Δ}˜OzOk. S^Œ∞ xq∞ëêÅ∞ #_ç¿ãÎ<Õ PÜ«∞#‰õΩ PÜ«∂ã¨O
=™ÈÎOk. x"Õk`« `«e¡, ™È^Œi, ™È^Œ~°∞_»∞ ™êfi=ÚÅx^ŒÌih `«=∞ ‰õΩ@∞O|OÖ’
XHõ~∞° QÍ K«∂ã¨∞H˘<åfl~°∞. ~ÀE "≥à§◊ _®xH˜ ™êfig∞r P~ÀQƺO Ѩ_x» =fiHõáÈ~Ú<å
PÜ«∞# JѨC_»Ñ¨C_»∞ x"Õk`« WO\˜H˜ "≥o§ =ã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞.
x"Õk`« ™È^Œ~°∞_≥·# iKü=∞O_£ Ü«Ú=‰õΩ_»∞. ™êfig∞rx Uã¨∞„H©ã¨∞Î
„Ѩu~°∂ѨOQÍ J`«_»∞ ÉèÏqOKå_»∞. ''ÉèíQÆ=O`«∞_»∞, Ö∫H˜Hõ rq`«=∞<Õ U
ã¨=∞㨺ÔH·<å Ѩiëê¯~°O ™êfig∞r =^ŒÌ Åaèã¨∞ÎOk—— Jx J`«_»∞ qâ◊fiã≤OKå_»∞.
Hõ#∞Hõ =∞#ã¨∞û qÑ≤Ê PÜ«∞#`À =∂\Ï¡_®_»∞.
™êfig∞r k=º`«fiO iKü=∞O_£#∞ ZO`«QÍ<À PHõ@∞ì‰õΩOk. ''PÜ«∞#
Ñ≤Å∞ѨÙ#∞ <å ™È^Œi t~°™ê=Ç≤ÏOzO^ŒO>Ë ^•<À¡ Pâ◊Û~°ºO Ug∞ ÖË^Œ∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë <Õ#∞ PÜ«∞##∞ K«∂âß#∞, PÜ«∞# â◊H˜Îx „QÆÇ≤ÏOKå#∞. PÜ«∞##∞
K«∂¿ãÎ KåÅ∞, PÜ«∞# =∂\Ï¡_»_»O qO>Ë KåÅ∞† JO^Œ~°∂ Wk J~°÷O
KÕã¨∞HÀQÆÅ~°∞. PÜ«∞# ã¨`åº<Õfl =∂\Ï¡_»`å~°∞† Jn XHõ ѨO_ç`«∞xÖÏ, =∞`«
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 283-284.
208 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

É’^茉õΩxÖÏ HÍHõ, P`«‡ qâßfiã¨O`À =∂\Ï¡_»`å~°∞. PÜ«∞# `«=∞`À P`«‡

qâßfi™êxfl `≥ã¨∞Î<åfl~°∞. #=∞‡HÍxfl, JÉèíÜ«∂xfl „Ѩ^•#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞—— Jx
HÍÖÏO`«~°OÖ’ „"åâß_»∞ iKü=∞O_£.
^•^•Ñ¨Ù 15 ~ÀAÅ∞ ÅO_»<£Ö’ QÆ_çÑ≤ ™êfig∞r PQÆ+¨μì 16= `Õn#
J"≥∞iH͉õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. `«∞sÜ«∂#O^Œ, W^ŒÌ~°∞ J"≥∞iHõ<£ ¢ã‘ÎÅ∞ PÜ«∞#`À
"≥àϧ~°∞. ™È^Œi q"åǨÏO HÀã¨O x"Õk`« qO|∞Ť<£Ö’ LO_çáÈ~ÚOk.
=∞m§ 10 ~ÀAÅ∞ F_» „Ѩܫ∂}O. D™êi ™êfig∞r „ѨHõ¯# ‰õÄ~°∞Û<Õ
ÉèÏQƺO „H˜Ãã·ì<£‰õÄ, "Õ∞s Ѷ¨OˆHH© ^ŒHͯ~Ú. "åiH© D ~ÀAÅ∞ z~°ã¨‡~°}©Ü«∞OQÍ
Ѩ i }q∞OKå~Ú. ~ÀE L^Œ Ü « ∞ O w`åáê~åÜ« ∞ }O,
'W^À "åºMϺ#O, "Õ^Œ=∞O„`åÅ áê~åÜ«∞}`À ~ÀAÅ∞ QÆ_çKå~Ú.
Hõq`«fi ™ê~°O!—
JÅÅ∞ ÖˉΩõ O_® ã¨=Ú„^ŒO „ѨâßO`«OQÍ LOk. "≥O_ç "≥<fl≥ Å
„ѨHÍâ◊O ~å„`«∞à◊§#∞ PǨ¡^ŒHõ~°OQÍ KÕã≤Ok. P ~å„u UHÍO`«OÖ’ ™êfig∞r
JO`«~°∞‡Y∞Öˇ· F_» ÃÑ· ÉèÏQÆO g∞^Œ QÆOcè~°OQÍ Ñ¨Kå~°∞¡ KÕâß~°∞. XHõ~ÀA WÖÏ
HÍ¿ãѨ٠ѨKå~°∞¡ KÕã≤ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ "≥#‰õΩ¯ uiy J"≥∞iHõ<£ Éèí‰õΩÎ~åO„_»#∞ K«∂ã≤,
''D =∂Ü«∞ WO`« JO^ŒOQÍ LO^ŒO>Ë D =∂Ü«∞‰õΩ "≥#∞Hõ#∞#fl ã¨`«ºO ZO`«
J^Œ∞ƒù`« JO^•xfl ã¨O`«iOK«∞H˘x LO@∞Ok!—— J<åfl~°∞.
XHõ áœ~°q‚ ∞ ~ÀA ѨÓ~°‚ K«O„^Œ∞_»∞ "≥O_ç Ѩো OÖÏ HÍ#=zÛ HÀ=∞Å"≥∞#ÿ
"≥Å∞QÆ∞ H˜~°}ÏÅ∞ „Ѩã¨iã¨∞Î<åfl_»∞. P ~å„ux, P JO^•xfl KåÖÏ ¿ãѨ٠=∞ø#OQÍ
P™êfikOKå~°∞ ™êfig∞r. Ñ≤^ŒÑ¨ "≥#∞Hõ‰õΩ uiy K«O„^Œ∞}©‚, ã¨=Ú„^•hfl K«∂ѨÙ`«∂,
''Hõq`«ÖOˇ ^Œ∞‰õΩ? Hõq`«fi ™ê~°O =∞# =ÚO^Œ∞ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∂Î Åaèã∞¨ #Î flѨC_»∞ Hõq`«Å∞
ZO^Œ∞‰õΩ?—— Jx J_çQÍ~°∞.


 i_£˚b "Õ∞#~üÖ’

J#O`«∞_≥·# Ѩ~°=∂`«∞‡x ^•fi~°O ™êfig∞rH˜ ã¨^• `≥~°KÕ LOk.

rq`«Ñ¨Ù ã¨∞Y ^Œ∞óMÏÅ∞ Ug P ^•fi~åxfl =¸ã≤ LOK«ÖË^Œ∞, ^•z
LOK«ÖË^Œ∞.
ó "Õ∞s Å∂~¸ |~üæ

™êfig∞r 1899 PQÆã¨∞ì 28 = `Õn# #∂ºÜ«∂~ü¯ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. J#∞H˘#fl

"Õà◊Hõ<åfl H˘xfl QÆO@Å =ÚO^Õ F_» <ÒHÍ„â◊Ü«∂xfl KÕ~°∞HÀ=_»O`À PÜ«∞##∞
i_£˚b "Õ∞#~ü PǨfixOK«_®xH˜ XHõi^ŒÌ~°∞ =∂„`«"Õ∞ =KåÛ~°∞. JÉèË^•#O^Œ
Tà’¡ ÖËHõáÈ=_»O =Å# PÜ«∞# ‰õÄ_® ~åÖË^Œ∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
#∞O_ç "≥∞H“¡_£ HÀã¨O XHõ ã‘™êÖ’ xÅfi ѨK«Û_ç PÜ«∞# fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. F_»
#∞Oz P ã‘™ê KÕ`« ѨÙK«∞ÛH˘<Õ PÜ«∞# kQÍ~°∞.
#∂ºÜ«∂~ü¯ #∞Oz ^•^•Ñ¨Ù 90 "≥∞àÿ ¡◊ ^Œ∂~°OÖ’x JO^Œ"∞≥ #ÿ QÆ$ǨÏO i_£b˚
"Õ∞#~ü. JHõ¯_» ™êfig∞rH˜, `«∞sÜ«∂#O^Œ‰õΩ |㨠U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.1 ™êfig∞rH˜
WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ ѨiK«Ü«∞"≥∞ÿ# ÖˇQÆæ\ò‰õΩ K≥Ok#k P ÃÑ^ŒÌ QÆ$Ç¨Ï ã¨=Ú^•Ü«∞O.
WO\˜ „Ѩ^è•# ÉèÏQÆO #∞Oz HÍã¨Î ^Œ∂~°OÖ’x XHõ WO\˜x ™êfi=Úe^ŒÌiH©
ˆH\Ï~ÚOKå~°∞. ™êfig∞r |㨠KÕã≤# HÍ~°}OQÍ P WO\˜x '™êfig∞r QÆ$Ǩϗ
=∞x ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. P "Õ∞_» WO\’¡ S^Œ∞ QÆ^Œ∞Å∞<åfl~Ú.
x*ÏxH˜ `«∞sÜ«∂#O^Œ ™êfig∞r ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤ J~Ú#ѨÊ\˜H© PÜ«∞#‰õΩ
™êfig∞r Ѩ@¡ QÆÅ ÉèíH˜Î JK«OK«ÅO. PÜ«∞# ™êfig∞r ã¨=∞HõΔOÖ’ „Ѩ=iÎOKÕ
f~°∞`≥#∞flÅ∞ K«∂¿ãÎ PÜ«∞# ™êfig∞r t+¨μº_»x W`«~°∞Å∞ á⁄~°|_»_»OÖ’
qO`Õg∞ÖË^∞Œ . i_£b˚ "Õ∞#~üÖ’ JO^Œ~∂° `«=∞ `«=∞ QÆ^∞Œ ÅÖ’ ã¨~∞° HÌ ˘#fl `«~∞° "å`«,
1. „Ѩã¨∞Î`«O i_£˚b "Õ∞#~ü ~å=∞Hõ$+¨‚ "Õ^•O`« ˆHO„^Œ âßYQÍ LOk.

209
210 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

U~åÊ@∞¡ ã¨=ºOQÍ L<åflÜ≥∂ ÖË"À K«∂_»_®xH˜ q∞Ãããπ ÖˇÔQæ\ò „Ѩu QÆkÖ’H˜

"≥o¡Ok. `«∞sÜ«∂#O^Œ QÆkÖ’H˜ "≥o¡ K«∂_»QÍ PÜ«∞# `«# Ѩ~°∞ѨÙ#∞ <ÕÅ g∞^Œ
`«∞sÜ«∂#O^Œ
Ѩ~°∞K«∞H˘x LO_»_»O HõxÑ≤OzOk. ''UO ™êfig∞, =∞OK«O
ÉèíH˜Î ÉÏQÍ ÖË^•?—— Jx J_çyOk. JO^Œ∞‰õΩ `«∞sÜ«∂#O^Œ,
''=∞OK«O ÉÏQÍ<Õ LOk. HÍx ™êfig∞r Ѩ_»∞H˘#fl J^Õ
Z`«∞ÎÖ’ <Õ#∞ Ѩ_»∞HÀ=KåÛ? JO^Œ∞ˆH Ѩ~°∞ѨÙ#∞ <ÕÅ g∞^Œ Ѩ~°∞K«∞H˘<åfl#∞—— Jx
["åaKåÛ~°∞! P ["å|∞ qx q∞Ãããπ ÖˇÔQæ\ò qã¨∞ÎÉ’~ÚOk. P"≥∞ `«∞sÜ«∂
#O^Œ#∞ ™êfig∞r t+¨μºxQÍ ÉèÏqOzOk. ™ê~å‰õΩ P"≥∞ „"åã≤# L`«Î~°OÖ’,
''™êfig∞rH˜ D q„âßOu K«Hõ¯x „ѨâßO`«`«#∞ KÕ‰õĈ~ÛÖÏ LOk. PÜ«∞# `«=∞
t+¨μºx`À (`«∞sÜ«∂#O^Œ) UHÍO`«OQÍ LO_»QÀ~°∞`«∞<åfl~°∞. P t+¨μº_»∞ ‰õÄ_®
™êfig∞r „Ѩu Hõ^ŒeHõ#∂, J=ã¨~åhfl QÆ=∞xOz, J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘x K«∂¿Ñ ÉèíH˜Î
„â◊^ŒúÅ∞ Pâ◊Û~°º[#HõOQÍ L<åfl~Ú—— Jx „"åã≤Ok.
„¿Ñ=∞, qâßfiã¨=¸ XHõ =OHõ L#flѨÊ\˜H© „Ѩu XHõ¯~°∂ `«=∞ HÍà◊¡ g∞^Œ
`å=Ú xÅ|_®e, `«=∞ â◊H˜Î=OK«# ÖˉõΩO_® HÍ~åºK«~°}‰õΩ kQÍÅ#flk ™êfig∞r
Pâ◊Ü«∞O. Z=~°∂ `«=∞#∞ P^è•~°O KÕã¨∞HÀ=_»O PÜ«∞#‰õΩ
`«∞sÜ«∂#O^Œ‰õΩ
tHõΔ} #K«Û^Œ∞. `«∞sÜ«∂#O^Œ#∞ ‰õÄ_® J^Õ q^èOŒ QÍ K«∂_»QÀ~å~°∞.
JO^Œ∞HÀã¨O `«∞sÜ«∂#O^Œ‰õΩ ‰õÄ_® XHõ k¢Qƃù=∞ zH˜`«û
KÕâß~°∞. `«∞sÜ«∂#O^Œ WÖÏ JO@∞<åfl~°∞:
''J"≥∞iHÍ "≥o¡#ѨC_»∞ i_£˚b "Õ∞#~üÖ’ q_çk KÕâßO. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r
XHõ ~ÀA ##∞fl Ñ≤ez, '<å =^ŒÌ ÃÑ·HõO Z‰õΩ¯= ÖË^Œ∞. âß<£„á¶êxû™È¯ "≥o¡
q∞„`«∞Å`À |㨠KÕÜ«∞É’`«∞<åfl#∞. WHõ #∞=Ùfi h ^•i K«∂ã¨∞HÀ— J<åfl~°∞. <å
HÍà◊¡ g∞^Œ <Õ#∞ xÅ|_»_®xÔH· PÜ«∞# XHõ J=HÍâ◊O Wã¨∞Î<åfl~°#fl q+¨Ü«∞O
J~°÷O KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® <Õ#∞ PÜ«∞# Ѩ@¡ HÀѨyOK«∞H˘<åfl#∞. HÍx Un =ºHõÎO
KÕÜ«∞‰õΩO_®, '=∞Oz Ѩx— Jx =∂„`«O K≥áêÊ#∞. 'ZHõ¯_»‰õΩ áÈ`å=Ù?— Jx
J_çQÍ~°∞. ^•xx QÆ∞iOz <Õ#∞ Un Ü≥∂zOK«ÖË^Œ∞. =∂O\ò ˆH¡Ü«∞~ü "åã¨Î=Ùº~å
Öˇ·# q∞Ãããπ Ǩ˙Å~ü ##∞fl PǨfixOz# ã¨OQÆu ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ *Ï˝Ñ¨HõO =zÛOk.
"≥O@<Õ, 'q∞Ãããπ Ǩ˙Å~ü =^ŒÌ‰õΩ áÈ`å#∞— J<åfl#∞. '=∞Ozk. JHõ¯_» XHõ
=∞~î°"≥∂ y~î°"≥∂ „áê~°OaèOK«∞— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. <åÖ’ HÀѨO á⁄Oy
á⁄~°Å∞`«∞#flk. PÜ«∞# =∞~î°O „áê~°OaèOK«=∞x K≥ѨÊQÍ<Õ ~î°‰õΩ¯#, '=∞~î°O –
y~î°O Un <Õ#∞ „áê~°OaèOK«ÖË#∞. "≥o¡ T~°ˆH LO_çáÈ`å#∞— J<åfl#∞ HÀѨOQÍ.
™êfig∞r z#flQÍ #=Ùfi`«∂, '^•<Õfl =∞~î° „áê~°OÉèí=∞O\Ï~°∞. g∞~°∞ ZHõ¯_» |ã¨
 i_£˚b "Õ∞#~ü 211

KÕ™êÎ~À JHõ¯_» =∞~î°O ã¨fiÜ«∞OÉèí∞=ÙQÍ "≥Å∞ã¨∞ÎOk— J<åfl~°∞. ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å

Ѩ@¡ PÜ«∞#‰õΩ JO`«\ ˜ #=∞‡Hõ=¸, „¿Ñ=∂ L<åfl~Ú.——
i_£˚b "Õ∞#~üÖ’ ™êfig∞r ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ <≥ÅÅ∞ QÆ_çáê~°∞. P ~ÀAÅ∞
PÜ«∞#‰õΩ K«Hõ¯x q„âßOuxKåÛ~Ú. q∞„`«∞Å∞, ѨiK«Ü«∞ã¨∞÷Å∞ J<Õ‰õΩÅ∞ =zÛ
™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. PÜ«∞# ‰õÄ_® "åi`À KåÖÏ¿ãѨÙ
i_£˚b "Õ∞#~ü
~ÀAÅ∞
ã¨O`À+¨OQÍ =ÚK«Û\˜OKå~°∞. JÉèË^•#O^Œ =zÛ ™êfig∞r`À
^•^•Ñ¨Ù Ѩk ~ÀAÅ∞ QÆ_çáê~°∞. #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ =∞~îåxH˜
™⁄O`«OQÍ XHõ Éèí=#=¸, 㨪Å=¸ U~°Ê_ç#@∞¡ PÜ«∞# ™êfig∞r`À K≥áêÊ~°∞.
Jk qx ™êfig∞r =∞ǨÏ^•#O^ŒO á⁄O^•~°∞. WOQÆ¡O_£Ö’ PyáÈ~Ú# x"Õk`«
`«# K≥Öˇ¡e q"åǨ#O`«~°O ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ =zÛOk. `«=∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ HÍ~°º
HõÖÏáêÅ HÀã¨O WOQÆ¡O_£Ö’ x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOKåÅx „Ѩ}ÏoHõ "Õã¨∞H˘Ok. HÍx
P"≥∞ „Ѩ}ÏoHõ‰õΩ ÃÑ^ŒÌQÍ P^Œ~°} ÅaèOK«ÖË^Œ∞. ¿ÇÏÖò ™È^Œs=∞}∞Å∞, ™ê~å
„ѨÉèí$`«∞Å∞ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ÖˇÔQæ\ò ^ŒOѨ`«∞Å∞ ™êfig∞r Ѩ@¡ ZO`À
Jaè=∂#OQÍ L<åfl~°∞. "≥∞H“¡_£ ™êfig∞r Ѩ@¡ ZO`À JHõ¯~°QÍ =∞ã¨Å∞H˘#flk.
™êfig∞r i_£˚b "Õ∞#~ü ~ÀAÅ∞ K«Hõ¯QÍ QÆ_çKå~Ú. xѨÙ}∞_≥·# XHõ _®Hõì~ü
=zÛ PÜ«∞#‰õΩ zH˜`û« KÕâß~°∞. JO^Œ∞=Å# P~ÀQƺO ÉÏQÍ `Õ~∞° H˘Ok. '' 'ÖˇQ@ æÆ —¡
‰õΩ@∞O| "≥·^Œ∞º_»∞ =zÛ ##∞fl K«∂ã≤áÈ`«∞<åfl_»∞. <å QÆ∞O_≥Ö’ ã¨fiÅÊ #~åÅ
HõOѨO `«Ñ¨Ê U ^À+¨O ÖË^Œh, PǨ~° xÜ«∞=∞O`À Jk `«yæáÈ`«∞O^Œh J`«_»∞
‰õÄ_® Jaè„áêÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl_»∞——1 JO@∂ ™êfig∞r „"åâß~°∞.
i_£˚b "Õ∞#~üÖ’ ã¨^• XHõ áê=#`«fiO ã¨O`«iOK«∞H˘#fl „ѨâßO`«`«
qÅã≤e¡Ok. ^•x`Àáê@∞ J^茺ܫ∞#O, K«~°Û, Ǩ™Èº‰õΩÎÅ`À ~ÀAÅ∞ ^˘~å¡~Ú.
~ÀE "Õ‰õΩ=# ™êfig∞r WO\˜x P=iOz=Ù#fl ÃÑ^ŒÌ `À@Ö’ ѨKå~°∞¡ KÕâß~°∞.
„ѨâßO`«`« JHõ¯_» XHõ =¸Å #∞#fl ^Õ=^•~°∞ =$HõΔO „H˜O^Œ ‰õÄ~°∞Ûx
^蕺#=∞QÆ∞flÅÜÕ∞º"å~°∞. `«~°∞"å`« ÖËz =∞m¡ ѨKå~°∞¡ H˘#
™êyOKÕ"å~°∞. ^•iÖ’ Ô~O_»∞ #∞Oz Pˆ~à◊¡ ֒Ѩ٠=ÚQÆ∞æ~°∞ Ñ≤Å¡Å`À HÍ¿ãѨÙ
P_»∞H˘<Õ"å~°∞, "åiH˜ _»|∞ƒ WKÕÛ"å~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ >ˇxflãπ ÖÏO\˜
P@Å∞ P_»_O» Hõ^∞Œ .Ì H˘xfl ™êÜ«∞O„`åÅÖ’ „ѨH¯õ <Õ L#fl H˘O_» =^Œ‰Ì Ωõ "≥à"¡ı å~°∞.
ÖË^• ѨzÛHõ |Ü«∞à◊¡ g∞^Œ ѨKå~°∞¡ KÕã¨∂Î P#OkOKÕ"å~°∞. Éè’[# "Õà◊, H˘xfl

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 258.

212 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ Ǩ™Èº‰õΩÎÅ=∞Ü«∞OQÍ LO_Õk, H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ™êfig∞r J`«∞º

#fl`« q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz K≥ÑÊ≤ `«H¯˜ # "åix áê~°=â◊ºOÖ’ Å~ÚOKÕÖÏ KÕ¿ã"å~°∞.
KåÔH¡\ò Sãπ„H©"£∞ PÜ«∞#‰õΩ =∞Ǩ W+¨ìO. ™êÜ«∞O„`åÅÖ’ JO^Œ~°∂ ™êfig∞r
ã¨=∞HõΔOÖ’ ã¨=∂"Õâ◊=∞ÜÕ∞º"å~°∞. K«eH˜ LѨâ◊=∞#OQÍ Jyfl „Ѩ[˚fiiÅ∞¡`«∂
LO_Õk. "åÜ«Ú náêÅ #∞O_ç PǨ^¡ HŒ ~õ "° ∞≥ #ÿ HÍOu „Ѩãi¨ ã¨∂Î LO_Õk. ™êfig∞r
„Ѩã¨OyOKÕ"å~°∞. JO`Õ, P Ѩiã≤÷`Õ =∂iáÈÜÕ∞k. ã¨=∞ã¨Î=¸ áê=#`«Ö’,
„ѨâßO`«`«Ö’ `ÕÅ∞`«∂ L#fl@∞¡ ÉèÏã≤OKÕk.
D ~ÀAÖ’¡<Õ ™êfig∞r x"Õk`« HÀã¨O 'âßOu— J<Õ Hõq`«#∞ ~°zOKå~°∞.
WOQÆ¡O_£Ö’ `«=∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ HÍ~°º„Hõ=∂ʼnõΩ JO`«QÍ P^Œ~°} ÅaèOK«x ã≤÷uÖ’
J"≥∞iHÍÖ’ H˘O`« ÃÑ·HõO ¿ãHõiOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOzOk. JO^Œ∞‰õΩ =Ú#∞ѨÙ
H˘xfl ~ÀAÅ∞ UHÍO`«OÖ’ ^蕺#=∞Ü«∞ rq`«O QÆ_»Ñ¨^ŒÅ∞K«∞H˘#flk. XHõ
ã¨<åflºã≤xH˜ ã¨=Úz`«"≥∞ÿ# =¢ã¨Î^è•~°} KÕÜ«∞QÀi#@∞¡ `≥eÑ≤Ok. JO^Œ∞‰õΩ
ã¨O`À+¨OQÍ J#∞=∞uOz# ™êfig∞r P ™êÜ«∞O„`«O D Hõq`«#∞ x"Õk`«‰õΩ
JiÊOKå~°∞.
Jk
ã¨∞YO HÍ^Œ∞ ^Œ∞óYO HÍ^Œ∞
HÍx D Ô~O\˜ #_»∞=∞ x=ã≤OKÕk
Jk
~å„u HÍ^Œ∞ ѨQÆÅ∂ HÍ^Œ∞
HÍx D Ô~O\˜x ã¨OkèOKÕk.
Jk
ã¨Ow`«OÖ’x =∞^èŒ∞~° q„âßOu
Ѩq„`«"≥∞ÿ# Hõà◊Ö’x â◊¥#º`«....
Jk
z~°∞#=Ùfi#∞ zOkOKÕO^Œ∞‰õΩ
Hõhfl~°∞ áÈÜÕ∞^ŒK«@ˆH†
J^Õ r=# QÆ=∞º™ê÷#O
âßO`Õ ^•x z~°`«~° ™ê÷#O.1

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 393–94.

 i_£˚b "Õ∞#~ü 213

=∞s K«eQÍ L#fl ™êÜ«∞O„`« "Õà◊Ö’¡ =∞O@ „ѨHõ¯# K«e HÍK«∞H˘O@∂

™êfig∞r =∂@Å∞ q#_»O XHõ =∞^èŒ∞~å#∞Éèí=O. J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz
PÜ«∞# =∂\Ï¡_Õ"å~°∞. =∞^茺֒ Z=Ô~·<å, ''™êfig∞r! g∞~°∞
=∞m¡
q#^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞
"≥e|∞KÕÛ Jaè„áêÜ«∂xfl <Õ#∞ P"≥∂kOK«ÖË#∞—— J<Õ"å~°∞.
''JÖÏ J~Ú`Õ g∞‰õΩ Jk =iÎOK«^Œ∞—— J<Õ"å~°∞ PÜ«∞#.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞~˘Hõ~°∞, ''PǨ! ™êfig∞r, „|Ǩ‡O_»O! D Jaè„áêÜ«∞"Õ∞ g∞
x["≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∞OQÍ <å‰õΩ `À™ÈÎOk—— J<Õ"å~°∞. ''PǨ! JÖÏ J~Ú`Õ P
Jaè„áêÜ«∞O g∞‰õΩ =iÎã¨∞ÎOk!—— J<Õ"å~°∞ ™êfig∞r. Un Z=i g∞^•
|Å=O`«OQÍ ™êfig∞r ~°∞^ŒÌ~°∞.
XHõ ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O ™êfig∞r „Ѩã¨Oyã¨∞ÎO_»QÍ Ñ¨k Ѩ<≥flO_»∞ =∞Ok
qO@∞<åfl~°∞. J=~À^èŒO ÖˉõΩO_® QÆOcè~°OQÍ =∂\Ï¡_»∞`«∞#fl PÜ«∞# HõO~î°ã¨fi~°O
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ HÀ=∞Å=∞~ÚOk. „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ Jã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ ZHõ¯_À ã¨∞^Œ∂~°OÖ’
^èŒfixã¨∞Î#fl@∞¡ q#=zÛOk. JHõ¯_»∞#fl JO^ŒiH© =∞ˆ~^À Ö’HÍxH˜ `À_˘¯x
áÈ|_ç#@∞¡ JxÑ≤OzOk. ™êfig∞r „Ѩã¨OyOK«_»O Páê~°∞. Z=~°∂ P Ö’HõO
#∞Oz uiy ~å=_®xH˜ W+¨ìѨ_ç#@∞¡QÍ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞, HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ JO^Œ~°∂
ÖËKå~°∞. HÍx P „ѨâßO`« Ö’Hõ „ѨÉèÏ=O #∞Oz q_ç=_»x ã≤÷uÖ’ L#fl "å~°∞
Ѩ~°ã¨Ê~°O Jaè"å^ŒO ‰õÄ_® KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. HÍ¿ãѨܫ∂ºHõ q∞Ãããπ
ÖˇQÆæ\ò P <å\˜ „Ѩã¨OQÆOÖ’ áêÖÁæ#fl XHõi QÆkÖ’H˜ "≥à◊¡_»O `«@ã≤÷OzOk. P
=ºH˜Î JO`«QÍ ^≥·=#=∞‡HõO ÖËx"å_»∞. HÍx q∞Ãããπ ÖˇQÆæ\ò "≥o¡#ѨC_»∞ P`«_»∞
Hõà◊¡ "≥O@ h~°∞ ^è•~°Hõ\ ˜ì# ã≤÷uÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O
Uq∞@x P"≥∞ J_çy#ѨC_»∞ P`«_∞» WÖÏ J<åfl_»∞: ''PÜ«∞# <å‰õΩ J=∞$`«„áêÜ«∞
"≥∞ÿ# rq`åxfl „Ѩ™êkOKå~°∞. PÜ«∞# „Ѩã¨OQÆO =∞m¡ q#^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞.——
™êfig∞r zHÍQÀ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ „Ѩã¨OyOz#ѨC_»∞ q#fl XHõ
„â’`« J#∞Éèí==¸ D q^èŒOQÍ<Õ LOk. P"≥∞ ǨiÜ≥∞\ò =∞„<À, XHõ Hõ=~Ú„u.
™êfig∞r „Ѩã¨OQÆO q#fl `«~°∞"å`« P"≥∞ WÖÏ „"åã≤Ok: ''ѨÓiÎQÍ <≥~°"Õi#,
ѨiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# H˘xfl HõΔ}ÏÅ∞ rq`«OÖ’ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. XHõ™êi
=∂„`«"Õ∞ =KÕÛ P HõΔ}ÏÅ#∞ =∞m¡ K«qK«∂_»ÖËO. JO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOK«_»=¸
=$^ä•. JO^Œ∞ˆH q"ÕHÍ#O^Œ „Ѩã¨OQÆO XHõ™êi q#fl `«~°∞"å`«, PÜ«∞#
#QÆ~°=∞O`å J<ÕHõ KÀ@¡ „Ѩã¨OyOz J<Õ‰õΩÅ#∞ PHõ@∞ìH˘#flѨÊ\˜H©, <Õ#∞
=∂„`«O "≥à◊¡ÖË^Œ∞.——
214 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

i_£b˚ "Õ∞#~üÖ’ |㨠KÕã#≤ "åiÖ’ z„`«HÍi}˜Ü∞ÿ≥ # q∞ãπ ã¨"ì ∞£ XHõ~∞° . XHõ
~ÀA ™êfig∞r P"≥∞`À, ''T~°Hõ ‰õÄ~°∞Ûx U^Õ^À Ü≥∂zã¨∞ÎO_»_»O Hõ<åfl U^À
z„`«HÍi}˜ XHõ ѨxÖ’ x=∞QÆfl=∞=QÀ~°∞`«∞<åfl#∞. g∞Ô~O^Œ∞‰õΩ ÉÁ=∞‡Å∞
wÜ«∞_»O <å‰õΩ <Õ~°Ê~å^Œ∞?—— Jx J_çQÍ~°∞. ã¨ì"£∞ JO^Œ∞‰õΩ
ã¨=∞‡uOzOk† z„`«ÖËY<åxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ™ê=∞„y H˘#∞QÀÅ∞ KÕâß~°∞. PÑ≤Öò
ѨO_»∞ ѨÙK«∞ÛH˘x tHõΔ} <å~°OaèOKÕ =ÚǨ˙~°Î ã¨=∞Ü«∂xH˜ ™êfig∞r "≥àÏ¡~°∞.
q#„=∞`«`À `«Å=OK«∞H˘x P ѨO_»∞#∞ ã¨ì"£∞‰õΩ QÆ∞~°∞^ŒH˜Δ}QÍ ã¨=∞iÊOKå~°∞.
ã¨ì"£∞‰õΩ W^Õn J~°÷O HÍHõ HÍ~°}O J_çy#ѨC_»∞ ™êfig∞r, ''<Õ#∞ g∞ q^•ºi÷x.
tHõΔ} Ѷ¨Å=O`«=∞=_®xH˜ nxx ^ŒH˜Δ}QÍ g∞‰õΩ ã¨=∞iÊã¨∞Î<åfl#∞—— J<åfl~°∞.
ã¨`«fi~°"Õ∞ PÜ«∞# K«Hõ¯QÍ z„`åÅ∞ wÜ«∞<å~°OaèOKå~°∞. ã¨ì"£∞ ^•xx QÆ∞iOz
WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞:
''ZÖÏO\˜ q^•ºi÷ PÜ«∞#! U q+¨Ü«∞"≥∞ÿ<å XHõ¯™êi K≥a`Õ KåÅ∞, W>Ëì
„QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞. PÜ«∞# =∂#ã≤Hõ UHÍ„QÆ`å, *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H©Î J^Œ∞ƒù`«O. PÜ«∞# wã≤#
z„`åÅ∞ „áê^äŒq∞Hõ ^Œâ◊Ö’x XHõ q^•ºi÷ wã≤#=x K≥ѨÊÖË#O`« K«Hõ¯QÍ L<åfl~Ú.
<åÅ∞QÆ= áê~î°O P~°OaèOz#ѨC_Õ XHõ =ºH˜Îx K«∂ã¨∂Î z„`«O wÜ«∞QÆeˆQ
"Õ∞~°‰õΩ ™êfig∞r Pi`Õ~å~°∞. `«∞sÜ«∂#O^Œ tÅÖÏ ‰õÄ~°∞Ûx LO_»QÍ PÜ«∞##∞
K«∂ã¨∂Î z„`«O wâß~°∞. x"Õk`« z„`«O ‰õÄ_® wâß~°∞. `å#∞ ‰õÄ_® z„`åÅ∞
wÜ«∞QÆÅ#x ™êfig∞rÖ’ Paè*Ï`«ºO `˘OyK«∂ã≤Ok.——1
JHÀì|~ü „áê~°OÉèíOÖ’ "≥∞H“¡_£ ™È^Œ~°∞_»∞ ÖÏãπ UOlÖòûÖ’ "åºkè„QÆã¨∞÷_≥·
#@∞¡ "å~°Î JOkOk. ™È^Œ~°∞}˜‚ K«∂_»_®xH˜ "≥∞H“¡_£ |Ü«∞Å∞^ÕiOk. P"≥∞
k=º=∂#=Ù_»∞
|O_çÖ’ Z‰õΩ¯`«∞#flѨC_»∞ ™êfig∞r P"≥∞ =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ H˘xfl
ã¨O㨯 $`« =∞O„`åÅ∞ LK«ÛiOz P"≥∞#∞ Pj~°fikOKå~°∞.
`«~°∞"å`«, ''U"≥·<å `«~°QÆ`«∞ʼnõΩ U~åÊ@∞ KÕ~Ú, JѨC_»∞ <Õ#∞ =™êÎ#∞—— J<åfl~°∞.
"≥∞H“¡_£ "≥o¡ `«# ™È^Œ~°∞}˜‚ K«∂ã≤Ok. P`«_ç Ѩiã≤÷u ZO`À PO^Àà◊#Hõ~°OQÍ
LOk. P`«_»∞ q∞Ãããπ áê¡*ˇ\ò J<Õ P"≥∞ WO\’¡ x=ã≤ã¨∞Î<åfl_»∞. "≥∞H“¡_£ `«#
™È^Œ~°∞x „ѨHõ¯# ‰õÄ~°∞Ûx P`«_ç`À ™ê#∞‰õÄÅ ^èÀ~°}˜Ö’ =∂\Ï¡_»∞`«∞#flѨC_»∞
HÍHõ`åmÜ«∞OQÍ QÀ_»#∞ K«∂ã≤Ok. JHõ¯_» ™êfig∞r KèåÜ«∂z„`«O ÃÑ^ŒÌk
„"ÕÖÏ_»∞`«∞#flk. "≥∞H“¡_£‰õΩ Jk XHõ P#O^ŒHõ~°"≥∞ÿ# k¢Q̓ùOux HõeyOzOk.
1. D z„`åÅ∞ Ug ÅaèOK«ÖË^Œ∞. HÍx D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞rx K«∂ã¨∂Î ã¨ì"£∞ wz#
z„`«O =∂„`«O ÅaèOzOk.
 i_£˚b "Õ∞#~ü 215

áê¡*ˇ\ò#∞ J_çy#ѨC_»∞ P"≥∞, ''™êfig∞r "≥Ú^Œ\ ˜ zHÍQÀ LѨ<åºã¨O qx

"≥∞ÿ=∞~°z# "åiÖ’ <Õ#∞ ‰õÄ_® XHõix. PǨ, ZO`«\ ˜ =∞Ǩ`«∞‡_®Ü«∞#!
ÉèíQÆ=O`«∞_Õ Éèí∂g∞‡^Œ‰õΩ =zÛ PÜ«∞#ÖÏ ã¨OK«iOKå~°<Õ K≥ѨCHÀ"åe. PÜ«∞#
k=º=∂#=Ù_»∞!—— J#flk. "≥O@<Õ "≥∞H“¡_£ PÜ«∞# `«#‰õΩ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞#h,
„Ѩã¨∞Î`«O PÜ«∞# `«# WO\’¡<Õ L<åfl~°x K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ áê¡*ˇ\ò Jq∞`å#O^ŒO
á⁄OkOk. `«fi~°Ö’<Õ ™êfig∞r JHõ¯_»‰õΩ =™êÎ~°∞, |Ǩïâß áê¡*ˇ\ò x"åã¨OÖ’<Õ
PÜ«∞# |㨠KÕÜ«∞_®xH˜ P™ê¯~°O LO^Œx "≥∞H“¡_£ K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ P"≥∞ á⁄Ok#
P#O^ŒO =~°‚<åf`«O.
=¸_»∞ "å~åŠ֒ѨÙ<Õ "≥∞H“¡_£ ™È^Œ~°∞_»∞ =∞$u K≥O^•_»∞.
i_£˚b "Õ∞#~ü #∞O_ç "≥∞H“¡_£ "≥o¡# `«~°∞"å`«, `«H˜¯# XHõi^ŒÌ~°∞ ‰õÄ_® "≥o¡
áÈÜ«∂~°∞. HÍx ™êfig∞r ZѨÊ\˜ÖÏ Ç¨™Èº‰õΩÅÎ `À, ã¨O`«$Ñ≤`Î À ~ÀAÅ∞ QÆ_áç ê~°∞.
HÍx PÜ«∞#‰õÄ =∞~À áê~°≈ fiO ÖËHõáÈÖË^Œ∞. k¢Q̓ùO`«∞
'Ü«∂`«#Å∞
<å‰õÄ L<åfl~Ú!—
Å#∞ PÜ«∞# Z^Œ∞~˘¯# =Åã≤=ÙOk. Ü«∂`«#Å∞ PÜ«∞#‰õÄ
L<åfl~Ú. P^蕺u‡Hõ =∞Ǩϟ^ÕfiQÆ J#∞Éèí∂`«∞Å∞ XHõ =ºH˜Î
=∞#ã¨∞û#∂, ^ÕǨhfl Ѩi=iÎOѨ*Ë™êÎ~Ú. PÜ«∞# =∞#â◊≈s~åÅ∞ Jq∞`«
HÀ=∞Å=∞=™êQÍ~Ú† q+¨Ü«∂#O^•Å Hõ<åfl L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ# k"åº#O^•Å#∞
K«qK«∂_»_®xH˜ J#∞=ÙQÍ =∂~°∞Ê K≥O^Œ∞`å~Ú. HÍx L#fl`À#fl`« P#O^•Å#∞
K«qK«∂¿ã J^Õ =∞#ã¨∞û Ü«∂`«#Å#∂ J#∞Éèíqã¨∞ÎOk. "å~°∞ J#∞Éèíqã¨∞Î#fl P
P#O^•Å Ѩi=∂}ÏÅ#∞ =∞#O J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀÖËx suÖ’<Õ "å~°∞
J#∞ÉèíqOz# Ü«∂`«#Å#∂ =∞#O „QÆÇ≤ÏOK«ÖËO. ™êfig∞r ‰õÄ_® Ü«∂`«#Å`À
`«Å¡_çÅ¡_»O Hõ^Œ∞Ì. HÍx W`«~°∞Å∞ „QÆÇ≤ÏOK«ÖËx suÖ’ "å\˜x ^•z"Õ™êÎ~°∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© Ju ã¨xflÇ≤Ï`«∞Å`À =∂„`«O PÜ«∞# `«=∞ =∂#ã≤Hõ â’HõO =ºHõÎO
KÕÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. x"Õk`« WÖÏ „"åã¨∞Î#flk:
''ÉèÏ~°`«^Õâ◊ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ ã¨$+≤ìOz# ã¨=∞㨺Å∞, ã¨ìs¤ =¸ÅOQÍ `«ÖˇuÎ#
=∂#ã≤Hõ HΔÀÉèí, ÅO_»<£ Ѩ#∞Å u~ÀQÆu ÖÏO\˜ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ PÜ«∞#
=ÚO^Œ∞ `«Öˇ`åÎ~Ú. HÍx Un PÜ«∞##∞ P@OHõѨ~°K«ÖË^Œ∞† PÜ«∞# ã¨<åflºã≤QÍ
ѨÓiÎQÍ "å\˜H˜ Jf`«OQÍ xeKå~°∞. HÍx PÜ«∞# =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ U~°Ê~°K«∞H˘#fl
ã¨O|O^è•ÅÖ’ ã¨OѶ¨∞~°¬} U~°Ê_»¤Ñ¨C_»∞ `«Å¡_çÖÏ¡~°∞, ã¨xflÇ≤Ï`«∞Å∞ q_çáÈ~Ú
#ѨC_»∞ #eyáÈÜ«∂~°∞. "å~°∞ "≥∂ã¨yOz#ѨC_»∞ zOuOKå~°∞. '<å Ѩ#∞ʼnõΩ
ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ <å`À<Õ LO_ç =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO
216 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

=Ç≤Ïã¨∞Î<åfl_»∞† ##∞fl Ѩi~°H˜Δã¨∞Î<åfl_»∞. HÍx <å ã‘fiÜ«∞ rq`«OÖ’ JO`å

`å~°∞=∂~°~ÚáÈ~ÚOk— J<åfl~åÜ«∞#. QÆ∞~°∞"å~°O ™êÜ«∞O„`«O <Õ#∂, ™ê~å
=∂\Ï¡_»∞H˘O@∞#flѨC_»∞ PÜ«∞# =∂ =^ŒÌH˘zÛ `«=∞ Ü«∂`«#ÅxflO\˜h =ºHõÎO
KÕâß~°∞. P `«~°∞"å`« <å QÆkH˜ =zÛ#ѨC_»∞ ™ê~å Hõà◊√¡ P¢~°Ì"≥∞ÿ L<åfl~Ú. XHõ
QÆO@¿ãѨ٠<Õ#∂ ™ê~å =∂\Ï¡_∞» H˘<åflO. Ñ≤^ÑŒ ¨ 'PÜ«∞#‰õΩ =∞#âß≈Ou HõÅQÍÅx
=∞#=¸ „áêi÷^•ÌO— JOk ™ê~å.
''=∞~åfl_»∞ ™êfig∞rÖ’ *Ï_» =∂„`«OQÍ ‰õÄ_® ˆH¡â◊O HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. P
=∞~åfl_»∞ =∞m¡ `«=∞ Hˆ â¡ ßÅ#∞ QÆ∞iOz <å`À K≥áêÊ~°∞. <Õ#∞ Éèií OK«ÖHË áõ ÈÜ«∂#∞†
<å QÆkÖ’H˜ Ѩ~°∞ÔQ`«∞ÎH˘x "≥o¡ U_»fi™êQÍ#∞. <å "≥#∞Hõ<Õ =zÛ# ™êfig∞r
^•fi~°O =^ŒÌ xÅ|_ç =∞m¡ WÖÏ J<åfl~°∞: 'Ö’HÍxfl ^Õfi+≤Oz ZO^Œ∞‰õΩ
Ѩ~°∞QÆ∞Öˇ`åÎ~À WѨC_»∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘O@∞<åfl#∞. _»|∞ƒ, „Ѩu+¨ªÅ#∞ ^Õfi+≤OKåÅ<Õ
J~°÷O `≥e¿Ñ â’¡HÍÅ#∞ Ü«∂=r˚q`«=¸ áê~åÜ«∞} KÕã¨∂Î =KåÛ#∞. HÍx ^•x
J~°÷O Uq∞\’ WѨC_Õ J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl#∞. WHõ <Õ#∞ ÉèíiOK«ÖË#∞. PǨ,
<ÕxѨC_»∞ ZHõ¯_»‰õΩ =zÛ KÕ~å#∞?— `«~°∞"å`« ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ <å "≥·Ñ¨Ù uiQÍ~°∞.
PÜ«∞# =ÚMÏ# â’Hõ=¸, P"Õ^Œ<å, Jqâßfiã¨=¸ ^Àº`«Hõ=∞Ü«∂º~Ú. Ñ≤^ŒÑ¨,
'Hõ#∞Hõ „j~å=∞Hõ$ëê‚! q∞=∞‡ÖËfl â◊~°}∞*Áã¨∞Î<åfl#∞. ZO^Œ∞HõO>Ë x~å_»O|~°
=º‰õΩÎʼnõΩ P„â◊Ü«∞O g∞ áê^ŒÑ¨^•‡ÖË Hõ^•!— J<åfl~°∞.
''HÍ¿ãѨ٠=∞ø#O =Ç≤ÏOz =∞m¡ H˘#™êyOKå~°∞: 'D ^ÕǨÏO tkäÅ
=∞=Ù`«∞#flk, Hõ~îÀ~° `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«OÖ’ ~åeáÈh. WHõ ~ÀE „Ѩ}==∞O„`«O
Ѩk"ÕÅ™ê~°∞¡ [Ñ≤™êÎ#∞, LѨ"å™êÅ∞O\Ï#∞. 'ǨÏ~° ǨÏ~°, "ÀºO "ÀºO— JO@∂
Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ÅÖ’, QÆOQÍf~°OÖ’ UHÍH˜QÍ rq™êÎ~°∞. =∞m¡ <å ¿Ñ~°∞
=∂~°∞ÛH˘O\Ï#∞, ã¨<åflºã¨ nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘O\Ï#∞, HÍx nx L^ÕÌâ◊O "Õ~°∞. =∞m¡,
HõzÛ`«OQÍ =∞m¡ g∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~å‰õÄ_»^Œ<Õ L^ÕÌâ◊O`À<Õ ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞Û
H˘O\Ï#∞.— ——
x"Õk`« ÃÑ· „"å`«Å∞ ™êfig∞r =∞~À "≥·Ñ¨Ù#∞ „ѨuѶ¨eã¨∞Î<åfl~Ú† PÜ«∞#
ˆH¡âßÅ∂, HõÅ`«Å∂ =∞#‰õΩ K≥ѨÊHõ K≥|∞`«∞<åfl~Ú. HõÅ`«Å JOK«∞ #∞Oz PÜ«∞#
qÅÑ≤ã¨∞Î#fl@∞¡Ok. HÍx #=∞‡HõO HÀÖ’Ê~Ú# q~°H˜Î[x`« qÖÏѨO HÍkk†
UHÍO`« rq`«O Ѩ@¡ QÆÅ qѨs`« L`«∞ûHõ`« =Å<å, Jk `«# #∞Oz ÖÏHÀ¯
|_çO^Œ<Õ HõÅ`« =Å<å ÖËz# P~°Î<å^ŒO Jk. QÆOQÍf~°OÖ’ UHÍO`«OÖ’
QÆ_ç¿Ñ `«áÈ=∞Ü«∞ rq`å<Õfl WѨC_»∂ JaèÅ+≤OKå~°∞. `«=∞ â◊H˜Îh, „¿Ñ=∞#∞ U
 i_£˚b "Õ∞#~ü 217

"Õ∞~°‰Ωõ Ö’Hõ „âıÜ∞« ã¨∞û HÀã¨O „Ѩãi¨ OѨ*âË ß~À, U "Õ∞~°‰Ωõ =∞#∞+¨μÖ’¡ HõÅã≤áÈ~Ú
Ѩx KÕâß~À P "Õ∞~°‰õΩ PÜ«∞# ^Œ∞ódOKå~°∞.
JÖÏ J~Ú`Õ J=∞$`«`«fi ã≤÷ux á⁄Ok# PÜ«∞#, ã¨O™ê~° ™êQÆ~°Ñ¨Ù
=∞~À f~åxfl KÕ~°∞H˘#fl PÜ«∞#, ÉèíQÆ=O`«∞x áê^ŒÑ¨^•‡Å#∞ ã¨Ê $tOz# PÜ«∞#
^Œ∞ódOKå~å?
''J=Ù#∞——, J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ''ÖË^Œ∞——.
PÜ«∞# x[OQÍ<Õ ^Œ∞ódOKå~°∞, 'JѨ#=∞‡HõѨ٠*Ï_»— PÜ«∞#Ö’ HÍ#~å=
_»=¸ x["Õ∞. HÍx =∞# ÉèÏ=#Ö’ PÜ«∞# ^Œ∞ódOK«ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë PÜ«∞#
ã¨^• P#O^Œ™êQÆ~°OÖ’ `ÕÅ∞`«∂<Õ HõxÑ≤OKå~°∞. XHõ¯ HõΔ}O PÜ«∞# ^Œ∞ódOz
#@∞¡ HõxÑ≤Oz#ѨÊ\˜H© =∞~°∞HõΔ}"Õ∞ PÜ«∞# k"åº#O^ŒOÖ’ =ÚyáÈÜÕ∞"å~°∞.
''PÜ«∞# UO =∂\Ï¡_ç<å, U =∞#óã≤÷uÖ’ <≥ÅH˘x L#flѨÊ\˜H© PÜ«∞# k=º`«fiO
„Ѩu HõΔ}=¸ Jaè=ºHõÎ=∞=Ù`«∂<Õ LOk. PÜ«∞# =∂\Ï¡_»∞`«∞#flѨC_»∞ PÜ«∞##∞
`«^ÕHõOQÍ K«∂¿ãÎ `≥~°K«∞H˘#fl ^•fi~åÅ QÆ∞O_® J#O`«∞_≥·# Ѩ~°=∂`«‡#∞
„Ѩ`«ºHõΔOQÍ uÅH˜ã¨∞Î<åfl~°x „QÆÇ≤Ï™êÎO. Wk ZÖÏ ™ê^茺O? '<Õ#∞— J<Õ K≥·`«<åº<Õfl
HÀÖ’Ê~Ú#O^Œ∞<å?—— Jx x"Õk`« „"åã¨∞Î#flk. ''J#O`«∞_≥·# Ѩ~°=∂`«∞‡x ^•fi~°O
PÜ«∞#‰õΩ ã¨^• `≥~°KÕ LOk. ZO^Œ∞HõO>Ë rq`«Ñ¨Ù ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ∞ Ug P
^•fi~åxfl =¸Ü«∞_»"≥∂, ^•K«_»"≥∂ KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂~Ú—— Jx "Õ∞s Å∂~¸ |~üæ
„"åã¨∞Î#flk.
rq`«OÖ’ =∂i =∂i =KÕÛ D ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ QÆ∞iOz ™êfig∞r J^Œ∞ƒù`«
"≥∞ÿ# XHõ q=~°}#∞ WHõ¯_» „Ѩ™êÎqOK«_»O Jã¨OQÆ`«O HÍÉ’^Œ∞. q∞Ãããπ ¿ÇÏÖò‰õΩ
D ~ÀAÖ’¡ „"åã≤# ÖËYÖ’ nx QÆ∞iOz PÜ«∞# "åºMϺxOKå~°∞:
''‰õΩHõ¯ "≥Úiy`Õ, ^•x Ü«∞[=∂x, ^˘OQÆ =ã¨∞Î#fl@∞¡ J„Ѩ=∞`«Î=∞=Ù`å_»∞,
ÖËHõ q∞„`«∞_»∞ =ã¨∞Î#fl@∞¡ ZOz PǨfixOK«_®xH˜ ã≤^ŒúѨ_»`å_»∞. nx J~°÷O
‰õΩHͯ, ^•x Ü«∞[=∂h XˆH <≥·[O QÆÅ"å~°<À ÖËHõ "åi =∞^茺 |O^èŒ∞`«fiO
(kinship) LO^Œ<À HÍ^Œ∞. ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ =O\˜ L^ÕfiQÍÅ∞ P q^èŒOQÍ
„Ѩ=iÎOѨ*ËÜ«∞_®xH˜ =∞#ã¨∞û#∞ „¿Ñˆ~Ñ≤™êÎ~Ú. HÍx =∞#ã¨∞û‰õÄ P L^ÕfiQÍʼnõÄ
ZÖÏO\˜ ã¨O|O^èŒ=¸ ÖË^Œ∞. ã¨∞Y^Œ∞óMÏʼnõΩ P`«‡ Jf`«"≥∞ÿ#k, Jk ã‘fiÜ«∞
<≥·[OÖ’ `«$Ñ≤Î K≥O^Œ∞`«∞Ok. U #~°Hõ=¸ ^•xx tH˜ΔOK«ÖË^Œ∞, U ã¨fi~°æ=¸
^•xH˜ ã¨∞dOѨ*ËÜ«∞ÖË^Œ∞.——
218 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

HÍx ^≥·#Ok# rq`«OÖ’ Z=Ô~·<å, U HÍ~°}OQÍ<≥·<å â’HõO`À<À,

'=∞~°}Ïxfl "Õ^Œ#`À<À LO>Ë ™êfig∞r "≥Ú^Œ\ ˜ Ѩx ^•xx f~°Û_»"Õ∞.
JaèÅ+≤OK«∞!— XHõ =∂@, XHõ Hõ^äŒ, =∞#óã¨∂ÊùiÎ Pjã¨∞ûÅO@∂ U^À XHõ
=∂~°æOÖ’ ^•xx `å`å¯eHõOQÍ<≥·<å f~°∞™êÎ~°∞.
i_£˚b "Õ∞#~üÖ’ L#fl"åiÖ’ Ü«Ú=u FeÜ«∂. D"≥∞ ™ê~å ‰õΩ=∂Ô~Î.
J<å~ÀQƺO`À ÉÏ^èŒÑ¨_»¤ P"≥∞ =∂#ã≤HõOQÍ#∂ ZO`À ÉÏ^èŒ##∞ÉèíqOzOk. P"≥∞
q"åǨÏO q_®‰õΩÅ`À =Úyã≤Ok. L#fl XˆH a_»¤ =∞~°}˜OzOk. ~å„`«∞à◊√¡ U"Õ"À
ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# HõÅÅ∞ Hõ#_»O, ÉèíÜ«∞O`À =}˜H˜áÈ~Ú ÖË=_»O`À =∞#âß≈Ou
ÖˉõΩO_® P"≥∞ HΔÀaèOzáÈ~ÚOk. ™êfig∞r P"≥∞ Ѩ@¡ ZO`À ™ê#∞Éèí∂u
K«∂áê~°∞. `«~K° ∂« P"≥∞ =^Œ‰Ì Ωõ "≥o¡ „¿Ñ=∞QÍ =∂\Ï¡_ç P"≥∞ =∞#ã¨∞û#∞ âßOuOѨ
*Ëâß~°∞. ''Pk"å~°O =∞^蕺ǨÏfl Éè’[# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r =¸_»∞ QÆO@Å¿ãѨÙ
FeÜ«∂`À UHÍO`«OQÍ =∂\Ï¡_®~°∞. ™êfig∞r D Pjã¨∞ûÅ∞ P"≥∞#∞ ѨÓiÎQÍ
=∂iÛ"Õâß~Ú—— Jx x"Õk`« „"åã¨∞Î#flk.
=∞~˘Hõ ~ÀA ™êfig∞r ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# HõÅÅ∞ QÆ∞iOz FeÜ«∂`À WÖÏ
K≥áêÊ~°∞: ''D ÉèíÜ«∞OHõ~° HõÅÅhfl =∞Oz, =∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ# HõÅÅ∞QÍ<Õ P~°OÉèí=∞=Ù
`å~Ú. „Hõ"Õ∞}Ï ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ Ñ¨i}q∞™êÎ~Ú. =∞#O ÉèíÜ«∞Ѩ٠Ѩ~åHÍ+¨ª#∞
KÕ~°∞H˘#flѨC_»∞ HõÅ K≥^ŒiáÈ`«∞Ok. J^Õ q^èŒOQÍ rq`« HõÅ ‰õÄ_®. =∞~°}O
Pã¨#fl=∞=_»O`À P HõÅ K≥^ŒiáÈ`«∞Ok. Hõ#∞Hõ =∞~°}Ïxfl JaèÅ+≤OK«∞.——
q∞Ãããπ ÖˇÔQæ\ò 22 Uà◊¡ ‰õΩ=∂Ô~Î PÖˇƒ~åì. FeÜ«∂ "≥·"åÇ≤ÏHõ rq`«=¸,
^•x ^Œ∞óMÏO`«=¸ P"≥∞ =∞#ã¨∞û#∞ HõÅz"Õâß~Ú. XHõ ~ÀA P"≥∞ ™êfig∞rx,
q"åǨÏ=∞<Õ
''rq`«OÖ’ ã¨∞Y"Õ∞ ÖË^•?—— Jx J_çyOk. ''LO^Œ=∂‡.
`«Ñ¨ã¨∞û JO^Œ∞‰õΩ q"åǨxfl XHõ Q˘Ñ¨Ê `«Ñ¨ã¨∞ûQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKåe† P
<ÕѨ^䌺OÖ’ rq`åxfl J=∞~°∞ÛHÀ"åe. XHõ `«Ñ¨ã¨∞û J#∞+≤ªã¨∞Î
<åfl=∞<Õ ÉèÏ=# `«Ñ¨Ê `«H˜¯#^ŒO`å =^Œe"ÕÜ«∂e—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.
PÖˇƒ~åì `«=Ú‡_≥·# Ǩeã¨ì~ü XHõ ~ÀA, ''<å‰õΩ D ã¨<åflºã¨ rq`«O =^Œ∞Ì
ÉÏÉ’Üü∞! <Õ#∞ q"åǨÏO KÕã¨∞H˘x Ñ≤ÖÏ¡*ˇÅ¡Å#∞ Hõ#^ŒÅK«∞H˘<åfl#∞—— J<åfl_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''JÖψQ KÕ~Ú <åÜ«∞<å! HÍx XHõ q+¨Ü«∞O. #∞=Ùfi
Hõ~îÀ~°"≥∞ÿ# =∂~åæxfl ZOK«∞H˘O@∞<åfl=x =∂„`«O =∞izáÈ=^Œ∞Ì—— J<åfl~°∞.
Ñ≤Å¡ J~Ú# „á¶êxûãπ ‰õÄ_® PÜ«∞# HÍ~°∞}Ϻxfl K«qK«∂ã≤Ok. XHõ ~ÀA
P"≥∞ `À@ #∞Oz H˘xfl ѨÙ=ÙfiÅ∞ ¿ãHõiOz ™êfig∞rH˜ WzÛOk. P ѨÙ=ÙfiÅ∞
 i_£˚b "Õ∞#~ü 219

ã‘fiHõiOz, „ѨâßO`«OQÍ, ''ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ "Õ∞O QÆ∞~°∞=ÙňH ѨÙ=ÙfiÅ∞ JiÊ™êÎO——

Jx H˘xfl ã¨O㨯 $`« =∞O„`åÅ∞ LK«ÛiOz P"≥∞#∞ nqOKå~°∞.
WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ áê¡*ˇ\ò, "≥∞H“¡_£ ™êfig∞rx ÖÏãπ UOlÖòû‰õΩ PǨfi
xOKå~°∞. P PǨfi<åxfl =∞xflOz i_£˚b "Õ∞#~ü #∞Oz |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜
™êfig∞r ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°∞. JO`«‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠XHõ J™ê^è•~°}
â◊H˜Î
„Ѩ™êkOK«_»O ã¨OѶ¨∞@# [iyOk. ZÖÏ „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ `«=∞ â◊H˜Îx
™êfig∞rH˜ „Ѩ™êkOKå~À J>Ë¡ ™êfig∞r `«=∞ â◊H˜Îx W^ŒÌiH©
J#∞„QÆÇ≤ÏOKå~°∞. `«=∞ Ѩ#∞ÅÖ’ x"Õk`« =Ç≤ÏOKÕ XHõ =ÚYº"≥∞ÿ# ™ê÷<åxfl
q∞Ãããπ ™ê~å‰õΩ ‰õÄ_® ™êfig∞r WKåÛ~°∞. ^•xx QÆ∞iOz WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞
™ê~å‰õΩ ‰õÄ_® „"åâß~°∞. ''WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ h Ѩ@¡ <å‰õΩ „¿Ñ=∞ =∂„`«"Õ∞
LO_Õk. HÍx W\©=e Ѩi}Ï=∂Å`À, <å rq`åxfl HõxÃÑ\˜ì LO_»_®xH˜
[QÆ[˚#x x#∞fl xÜ«∞q∞Oz#@∞¡Ok. WHõ #∞Oz „¿Ñ=∞‰õΩ qâßfiã¨O *’_çOѨ
|_çOk! WHõ <å q+¨Ü«∞O, <å L^Œº=∞=∂? D q+¨Ü«∞OÖ’ <å Jaè„áêÜ«∞O
Wk. #∞=Ùfi ^≥·=„¿Ñi`«∞~åÅ"≥·<å=Ù. Hõ#∞Hõ <å ÉÏ^茺`«Å #xflO\˜h, <å
Éèí∞[㨯O^è•Å #∞O_ç ^Œ∞e¿Ñã≤, h ^•fi~å J=∞‡ U P^Õâ◊O Wã¨∞ÎO^À, ^•xH˜
<Õ#∞ |^Œ∞ú}‚=Ù`å#∞.——1
<å_»∞ #=O|~ü 5= `Õn Pk"å~°O =∞^蕺ǨÏflO. ™êfig∞r x"Õk`«#∞
`À_˘¯x ™ê~å QÆkÖ’H˜ "≥àϧ~°∞. QÆk `«Å∞ѨÙÅ∞ =¸ã≤"Õã≤, `å=Ú fã¨∞‰õΩ=zÛ#
HÍëêÜ«∞ =¢™êÎÅ#∞ W^ŒÌiH© WKåÛ~°∞. `«~°∞"å`« W^ŒÌi `«ÅÅ g∞^Œ `«=∞
KÕ`«∞Å∞Oz WÖÏ J<åfl~°∞ :
''N~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨠<å‰õΩ Uk „Ѩ™êkOKå~À J^ŒO`å <Õ#∞ g∞‰õΩ
Wã¨∞Î<åfl#∞. XHõ ¢ã‘Î #∞O_ç (HÍm=∂`«) =∂‰õΩ ÅaèOzOk. <Õ#∞ W^ŒÌ~°∞ ¢ã‘ÎʼnõΩ
Wã¨∞Î<åfl#∞. ^•x`À g∞ â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ x~°fiÇ≤ÏOK«O_ç. ##∞fl <Õ#∞ #=∞‡ÖˉõΩ<åfl#∞.
ˆ~Ѩ٠UO KÕ™êÎ"À, Jk Ѩxx ZÖÏ ÉÏkèã¨∞ÎO^À `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍm=∂`« J~Ú#
¢ãΑ #∞O_ç ÅaèOzOk ¢ãÖΑ Ë Ñ¨i~°HOΔ˜ K«_O» =∞Ozk. P"≥∞ Z=~À <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.
<Õ#∞ P"≥∞#∞ Z#fl_»∂ K«∂_»ÖË^Œ∞. HÍx N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ P"≥∞#∞ ^Œi≈OKå~°∞,
(x"Õk`« =¢™êÎxfl `åH˜) WÖÏ P"≥∞#∞ ã¨Ê $tOKå~°∞. <å‰õΩ `≥eã≤#O`« =~°‰õΩ
P"≥∞ x~åHÍi. ZÖÏQÀ ÉèÏ~åxfl g∞ g∞^Œ ÃÑ_»∞`«∞<åfl#∞. „ѨâßO`«`«Ö’ Å~ÚOz

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 236.

220 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

rqOK«_®xH˜ <Õ#∞ áÈ`«∞<åfl#∞. L^ŒÜ«∞O <å =∞#ã¨∞û Ug∞ ÉÏQÀÖË^Œ∞.

=∞^蕺ǨÏfl Éè’[<åxH˜ =ÚO^Œ∞ <Õ#∞ <å QÆkÖ’H˜ "≥o¡#ѨC_»∞ nxx QÆ∞iOz
n~°…OQÍ Ü≥∂zOKå#∞. P `«~°∞"å`Õ D x~°‚Ü«∂xH˜ =KåÛ#∞. Wk <å‰õΩ
=∞ǨÏ^•#O^•xflzÛOk. q_»∞^ŒÅ á⁄Ok#@∞¡QÍ LOk. WO`«=~°‰õΩ <Õ#∞
"≥∂ã¨∞Î<åfl#∞, WѨC_»∞ =^ŒeÃÑ\Ïì#∞.——
D ã¨OѶ¨∞@# J~°÷O Uq∞\˜, Ѩ~°º=™ê#O Uq∞\˜, "åi^ŒÌi rq`åÖ’¡ D
ã¨OѶ¨∞@# =Å# UO [iyOk – nxH˜ Z=~°∞ ["å|∞ K≥|∞`å~°∞? HÍÖÏO`«
~°OÖ’ x"Õk`« ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ¢ã‘Î q^•º~°OQÆOÖ’#∞, ™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’#∞
H©ÅHõáê„`« =Ç≤ÏOz ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i„`«Ö’ ™ê÷#O á⁄OkOk. ™ê~å‰õΩ ã¨O|OkèOz
#O`« =~°‰õΩ JO`« Q˘Ñ¨Ê Ѩ#∞ÅÖ’ P"≥∞ áêÅ∞ѨOK«∞H˘#fl@∞¡ `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞.
Ô~O_»∞ ~ÀAÅ `«~°∞"å`« ™êfig∞r #∂ºÜ«∂~ü¯ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.


 #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’

<å P`«‡ qã¨ÎiOzáÈ`«∞#flk† ˆH=ÅO ~°HõÎ=∂O™êÅ`À ‰õÄ_»∞H˘#fl D

QÆ∂\˜Ö’ <Õ#∞ WOHÍ Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ =ã≤OK«ÖË#∞.

ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

J"≥∞iHÍÖ’ ™êfig∞r =^Œe "≥o§# Ѩ#∞Å#∞ H˘#™êyOz# "å~°∞ =ÚYºOQÍ

#Å∞QÆ∞~°∞. "å~°∞: âß~°^•#O^Œ, JÉèË^•#O^Œ, JÉèíÜ«∂#O^Œ, q∞ãπ "åÖ’¤.
âß~°^•#O^Œ „w<ÕHõ~ü, #∂ºÜ«∂~ü¯, É’ã¨ì<£ "≥Ú^ŒÖˇ·#
Ѩ#∞ŠѨ@¡
ã¨O`«$Ñ≤Î
„áêO`åÅÖ’ "Õ^•O`« `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. PÜ«∞#
„Ѩã¨OQÍʼnõΩ K«Hõ¯x ã¨ÊO^Œ# ÅaèOzOk† Ѩx ‰õÄ_®
xifiѶ¨∞flOQÍ ™êyOk. âß~°^•#O^Œ "≥à◊¡ÖËx ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ q∞ãπ "åÖ’¤ "Õ^•O`«
`«~°QÆ`«∞Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOzOk. 1898 [#=iÖ’ ™êfiq∞r q#flѨO "Õ∞~°‰õΩ
âß~°^•#O^Œ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ uiy =KåÛ~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ JÉèË^•#O^Œ Ѩ#∞Å#∞
H˘#™êyOK«_»O`À áê@∞ "å\˜x qã¨Î $`« Ѩiz #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ =∞~î°O HÀã¨O
ã¨÷ÅO ‰õÄ_® H˘#∞QÀÅ∞ KÕâß~°∞. D HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ JÉèíÜ«∂#O^Œ ‰õÄ_®
H©ÅHõáê„`« áÈ+≤OKå~°∞. D q^èŒOQÍ ^•^•Ñ¨Ù Pˆ~à◊¡ „H˜`«O ™êfig∞r "≥^Œ[e¡#
c[O <Õ_»∞ XHõ =$HõΔOQÍ ÃÑiy ÃÑ^ŒÌ^≥· J"≥∞iHÍÖ’x J<ÕHõ „áêO`åÅÖ’ âßM’Ѩ
âßYÅ∞QÍ qã¨ÎiOzOk.
1899 #=O|~ü 7= `Õn# #∂ºÜ«∂~ü¯ "≥o¡# ™êfig∞r =ÚO^Œ∞ "Õ^•O`«
ˆHO„^•xfl ã¨O^Œi≈OKå~°∞. #=O|~ü 10= `Õn# ™êfig∞rH˜ =∞~î°OÖ’ Ѷ¨∞#OQÍ
™êfiQÆ`«O WKåÛ~°∞. PÜ«∞# JHõ¯_» H˘xfl ~ÀAÅ∞ |㨠KÕâß~°∞. P ~ÀAÖ’¡
ZÖÏO\˜ |Ç≤Ï~°OQÆ „Ѩã¨OQÍÅ∂ PÜ«∞# KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ `«~°QÆu
„Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕã≤ „Ѩâ’fl`«Î~åÅ HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞.

S 16 221
222 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂O\òˆH¡~ü "≥o¡# `«∞sÜ«∂#O^Œ Ѩ#∞ʼnõΩ „jHÍ~°O

K«∞\˜ì#@∞¡ ã¨=∂Kå~°O ѨOÑ≤OK«_»O ™êfig∞rH˜ ZO`À P#O^•xflzÛOk.
J"≥∞iHÍ Ñ¨#∞Å D ѨÙ~ÀQÆu Ѩ@¡ ™êfig∞r ZO`À ã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^•~°∞.
™êfig∞r `«~°QÆ`«∞Å∞ ZÖÏ x~°fiÇ≤ÏOK«|_®¤~Ú? PÜ«∞# ˆH=ÅO Ѩ^•Å`À
=∂„`«O =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞, ˆH=ÅO ÉèÏ=#Å#∞ =∂„`«"Õ∞ =ºHõÎO KÕÜ«∞ÖË^Œ∞† "å\˜`À
P ÉèÏ=#Å#∞ „QÆÇ≤ÏOKÕ â◊H˜Îx ‰õÄ_® JOkOKå~°∞.
â◊H˜Î
™⁄~°OQÆO
Jã¨OMϺHõ „Ѩã¨OQÍÅ∞, Z<Àfl `«~°QÆ`«∞Å∞, =ºH˜ÎQÆ`« K«~°ÛÅ∞
– g\˜ JxflO\’¡ ~åã¨∞Å H˘nÌ JOkOKÕ@O^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#
P^蕺u‡Hõ â◊H˜Î ™⁄~°OQÆOQÍ q~ålÖÏ¡~°∞.
D ~ÀAÖ’¡ XHõ™êi PÜ«∞# `«~°QÆu x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#flѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
„Ѩã¨OyOK«_»O PÑ≤, QÆk =^Œe |Ü«∞@‰õΩ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. =zÛ#"å~°∞ x~åâ◊
K≥Ok "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. ™êfig∞r `«=∞ QÆkH˜ "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞ q∞„`«∞_˘Hõ_»∞,
''™êfig∞r! „Ѩã¨OQÆO WѨC_Õ ~°H˜Î Hõ_»∞`ÀOk. K≥ѨÊ=Åã≤# ÉèÏ=#Å#∞ =∞~°z
áÈÜ«∂~å? ÖË^• xã¨û`«∞Î= P=Ç≤ÏOzO^•?—— Jx J_çQÍ_»∞. ''ÖË^Œ∞ <åÜ«∞<å!
W"Õg HÍ~°}O HÍ^Œ∞—— JO@∂ ™êfig∞r H˘#™êyOKå~°∞: ''JѨiq∞`«"≥∞ÿ# â◊H˜Î
<åÖ’ xO_ç LO_»_»O P „Ѩã¨OQÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „QÆÇ≤ÏOKå#∞. „â’`«Å∞ P â◊H˜Î
HÍ~°}OQÍ <Õ#∞ =ºHõÎO KÕã≤# ÉèÏ=#ÅÖ’ Ö’`«∞QÍ =ÚxyáÈ~Ú HõiyáÈ=_»O
K«∂âß#∞. H˘O^Œ~°∞ `«=∞ =ºH˜Î`åfi<Õfl HÀÖ’Ê™êQÍ~°∞. 'WkQÀ, g~°O^Œ~°∂
|OHõ=∞#∞flÖÏ "≥∞`«|Î _çáÈÜ«∂~°∞. <Õ#∞ HÀ~°∞H˘#fl@∞¡ gi rq`åxfl ~°∂á⁄OkOK«
QÆÅ#∞— Jx <å‰õΩ `ÀzOk. HÍx Jk <å L^ÕÌâ◊O HÍ^Œ∞. „Ѩu ¢ã‘Î, ѨÙ~°∞+¨μ_»∂
`«=∞ =ºH˜Î`åfixfl HÀ֒ʉõΩO_® ^•x "≥·YiÖ’ Z^ŒQÍe. J^Õ <å JaèÖÏ+¨. "åi
Z^Œ∞QÆ^ŒÅÖ’ *’HõºO "Õã¨∞HÀ=_»O W+¨ìO ÖË#O^Œ∞#<Õ <Õ#∞ J~°úO`«~°OQÍ
PÑ≤"Õâß#∞.—— ''|Ǩïâß K≥ѨÊ=Åã≤Ok =∞~°záÈ=_»O =Å¡<Õ ã¨QÆOÖ’ PÑ≤"Õâß~°x
„â’`«Å∞ ÉèÏqOK«=K«∞Û—— J<åfl_»∞ P q∞„`«∞_»∞. ''"å~°∞ UO J#∞H˘O>Ë <å
ˆHq∞\˜?—— JO@∂ `«=∞^≥·# "≥·YiÖ’ ™êfig∞r ["åaKåÛ~°∞.
¢ÔH·ã¨Î= =∞`«OÖ’ 'áêѨO— J<Õk XHõ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# ÉèÏ=#† =∞x+≤ áêѨO`À
[x‡OKå_»∞, J`«_∞» áêÑ≤ J<Õ ÉèÏ=# ^•xx |ÅѨ~∞° ã¨∞OÎ k.
'áêáêxfl ™êfig∞r, ''=∞x+≤ k=Ùº_»∞—— JO@∂ ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ`#« ∞
Z^Œ∞~À¯O_ç!—
„Ѩu^èŒfixOѨ*Ëâß~°∞. nxx P ¢ÔH·ã¨Î= ^Õâ◊OÖ’ J<Õ‰õΩÅ∞
J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. XHõ ~ÀA „Ѩâ’fl`«Î~åÅ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ K«~üÛÖ’
 #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ 223

ѨxKÕã¨∞Î#fl XHõ ¢ã‘Î, ''™êfig∞r! g∞Ô~O^Œ∞‰õΩ áêѨO QÆ∞iOz Jã¨Å∞ „Ѩ™êÎqOK«_»O

ÖË^Œ∞?—— Jx J_çyOk. ™êfig∞r =ÚMÏ# Pâ◊Û~°ºO ^Àº`«Hõ"≥∞ÿOk. PÜ«∞# WÖÏ
J<åfl~°∞:
''™È^Œs! <Õ#∞ <å áêáêÅ#∞ Jaè#Okã¨∞Î<åfl#∞. áêѨO ^•fi~å<Õ <Õ#∞
ѨÙ}Ϻxfl J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘<åfl#∞. <Õ_»∞ <Õ#∞ D ã≤÷uÖ’ LO_»_®xH˜ <å
ѨÙ}ϺÅÖÏ áêáêÅ∂ HÍ~°}"Õ∞. <Õ_»∞ <Õ#∞ ѨÙ}Ϻxfl É’kèã¨∞Î<åfl#∞. <Õ<≥O^Œ∞‰õΩ
=∞x+≤ ^Œ∞~°ƒÅ`«#∞ É’kèOKåe? H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ =∞Ǩ`«∞‡ÅÖ’ ÖËx H˘xfl
ã¨^Œ∞æ}ÏÅ∞ ^Œ∞+¨μìÅÖ’ LO_»_»O g∞~°∞ K«∂_»ÖË^•? L#flk XˆH â◊H˜Î. J^Õ =∞Oz
QÍ#∂, K≥_»∞QÍ#∂ Jaè=ºHõÎ=∞=Ù`«∞Ok. ^Õ=Ù_»∞, Ãã·`å#∞ XˆH #k† h~°∞ =∂„`«O
=ºuˆ~Hõ kâ◊ÅÖ’ „Ѩ=Ç≤Ï™ÈÎOk, JO`Õ!——
¢ÔH·ã¨Î= =∞`«OÖ’ TiáÈ~Ú# P ¢ã‘Î k¢Q̓ùOu K≥OkOk. P `«~°∞"å`«
™êfig∞r =∞x+≤ k=º`«fiO QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»<å~°OaèOKå~°∞. ''P`«‡ ѨiѨÓ~°‚
"≥∞ÿOk, âßâ◊fi`«"≥∞ÿOk, <åâ◊#O ÖËxk. P P`«‡ „Ѩu XHõ¯iÖ’#∂ LOk...——
JO@∂ PÜ«∞# =∂@Å∞ H˘#™êQÍ~Ú.
P =∂@Å∞ q#fl QÆ∞~°∞^•ãπ1 HÍÖÏO`«~°OÖ’ WÖÏ „"åâß~°∞: ''`«# ã‘fiÜ«∞
k=º`åfixfl „QÆÇ≤ÏOK«_»O ^•fi~å „Ñ¨u =ºH©Î ™êHΔÍ`«∂Î ^≥·=O HÍ=K«∞Û – Wk
=∞#‰õΩ #=∞‡HõO Hõeyã¨∞ÎOk, |ÖÏxfl KÕ‰õÄ~°∞ã¨∞ÎOk ZHõ¯_≥Hõ¯_À u~°∞QÍ_ç
J<Õfi+≤Op ÅaèOK«x"åiH˜, Z<Àfl `«Å∞ѨÙÅ∞ `«\ ˜ì ‰õÄ_® `≥~°K«∞HÀx "åiH˜
™êfig∞r LѨ^Õâ◊O ZO`« Q˘Ñ¨Ê ™êO`«fi##∞ Hõeyã¨∞ÎOk! "å~°O^ŒiH© ™êfig∞r
~°HõΔ‰õΩxQÍ U`≥OKå~°∞. "åi ǨÏ$^ŒÜ«∞ ^•fi~°O =^ŒÌˆH =zÛ `«\Ïì~°∞. PÜ«∞#
`«@ì_»O qx `«Å∞ѨÙÅ∞ `≥~°z# "å~°∞ J^Œ$+¨ì=O`«∞Å∞. ZO^Œ∞HõO>Ë PÜ«∞#
~åHõÖ’ Pjã¨∞ûÅ∞ ‰õÄ_® [`«Hõeâß~Ú Hõ^•!——
#∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ ™êfig∞r XHõ P"Õ^Œ##∞ K«qK«∂_»=Åã≤ =zÛOk. Jk
PÜ«∞# J"≥∞iHõ<£ t+¨μº_≥#· ÖÏ<£û|~ü#æ ∞ =∞m¡ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O.
ÖÏ<£û|~üæ HõeÊOz# 1895 – 96 Ö’ ™êfig∞r #∞O_ç "≥·^˘ÅQÆ <å~°OaèOz#
P"Õ^Œ#
P`«_»∞, 1898 PQÆã¨∞ìÖ’ #∂Ü«∂~ü¯ ÃÇÏ~åÖò¤ J<Õ Ñ¨„uHõÖ’
™êfig∞rx, PÜ«∞# É’kèOz# Ü≥∂QÆѨ^Œú`«∞Å#∞, PÜ«∞# J"≥∞iHõ<£ t+¨μºÅ#∞
1. ǨÖO_£ ^Õâ◊ã¨∞÷_≥·# DÜ«∞#‰õΩ HÍÖÏO`«~°OÖ’ `«∞sÜ«∂#O^Œ`À KåÖÏ ~ÀAÅ∞
ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞eˆQ J=HÍâ◊O ÅaèOzOk. `«∞sÜ«∂#O^Œ DÜ«∞#‰õΩ 'QÆ∞~°∞^•ãπ— J<Õ
<å=∞^èÕÜ«∞ q∞KåÛ~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ DÜ«∞# ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘x, ™êfiq∞ J`«∞ÖÏ#O^Œ JÜ«∂º~°∞.
224 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

f„=OQÍ q=∞i≈Oz XHõ "åºã¨O „"åâß_»∞. P `«~°∞"å`« ™êfig∞r`À ^•^•Ñ¨Ù

ZÖÏO\˜ ã¨O|O^èŒ=¸ ÃÑ@∞ìHÀÖË^Œ∞.
WѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ZHõ¯}∞‚OKÀ Z^Œ∞~°Ü«∂º_»∞ ÖÏ<£û|~üæ. ™êfig∞r XHõ
~ÀA `«=∞ P~ÀQƺ ѨsHΔÍ~°÷O _®Hõì~ü Hõ~üflã‘ =^ŒÌ‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. D _®Hõì~ü ™êfig∞r
¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ ‰õÄ_®. PÜ«∞# ÖÏ<£û|~üæ QÆ∞iOz qx JO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ P`«}˜‚
`«# WO\˜H˜ ~å‰õÄ_»^Œx x¿+kèOKå_»∞. HÍx ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ <å_»∞ ÖÏ<£û|~üæ JHõ¯_»
„Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ<å_»∞.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r <å_ôã¨ÊO^Œ##∞ _®Hõì~°∞ ѨsH˜Δã¨∞Î<åfl_»∞. Jk
㨄Hõ=∞OQÍ LOk. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ <å_ô ã¨ÊO^Œ# ѨÓiÎQÍ PyáÈ~ÚOk. K«∂¿ãÎ,
^•fi~°O =^ŒÌ ÖÏ<£û|~üæ! P`«}˜‚ K«∂_»QÍ<Õ ™êfig∞r <å_ô ã¨ÊO^Œ# PyáÈ~ÚOk!
P#O^ŒOQÍ _®Hõì~ü #"åfi_»∞† ''=zÛ# =ºH˜ÎH˜ ^èŒ#º"å^•Å∞ K≥áêÊe. JO`≥O^Œ∞‰õΩ
P`«_çH˜ _»|∞ƒ ‰õÄ_® W=fi=K«∞Û. ZO^Œ∞‰õO>Ë P`«_ç ~åHõ`À ™êfig∞r <å_ô
ã¨ÊO^Œ# PyáÈ~ÚOk. Wk PÜ«∞# P~ÀQͺxfl ѨsH˜ΔOK«_»OÖ’ Q˘Ñ¨Ê ã¨Ç¨Ü«∞O
KÕã≤Ok—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r ÖÏ<£û|~üæ`À =∞$^Œ∞=∞^èŒ∞~°OQÍ HÍ¿ãѨ٠=ÚK«Û\˜O
Kå~°∞. HÍx Jk Un P`«_ç =∞#ã¨∞û#∞ =∂iÛ#@∞¡QÍ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. `«~°∞"å`«
™êfig∞r JHõ¯}∞‚Oz HõkÖÏ~°∞. ÖÏ<£û|~üæ ‰õÄ_® "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. P`«_ç Z_»ÉÏ@∞
™êfig∞r =∞#ã¨∞û#∞ Jq∞`«OQÍ ÉÏkèOzOk.
nx`Àáê@∞ ã¨ìs¤ #∞Oz =zÛ# ÖËYÅ∞ ™êfig∞r =∂#ã≤Hõ P"Õ^Œ##∞
L^ÕfiQÍÅ∞:
„ѨHÀÑ≤OѨKÕâß~Ú. PÜ«∞# =∞#óHΔÀÉèí ™È^Œ~° t+¨μºÅÃÑ·
âßs~°Hõ ~°∞QƇ`« HÀѨOQÍ Jaè=ºHõÎ=∞~ÚOk. "åiHõ<åfl PÜ«∞# „¿Ñ=∞#∞
J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#fl "åÔ~=~°∞? "åi Ѩx, ѨÙ~ÀQÆu, `«$Ñ≤Î
xKÕÛqQÍ ÖË=x "åix p"å@∞¡ ÃÑ_»∞`«∂ „"åâß~°∞:
'' '<Õ#∞ ÖË#x— =∂#ã≤HõOQÍ =º=ǨÏiOK«∞. '^èŒ<åxH˜, q^Œº‰õΩ, ã¨~åfixH˜
g∞ J#flÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç L<åflO— J<Õ ÉèÏ=# Ѩ`«<åxH˜ ^•ifã¨∞ÎOk. Ѩ„uHõ‰õΩ
HÍ=Åã≤# ^èŒ#=∞O`å <Õ#∞ =ã¨∂Å∞ KÕã≤ "庙êÅhfl <Õ#∞ „"å¿ãÎ g∞~°O^Œ~°∂
WHõ UO KÕ™êÎ~°∞? =∞# ÉÏ|∞ ÅO^Œ~°∂ JѨC_»∞ UO KÕ™êÎ~°∞? <å =O`«∞ Ѩx
<Õ#∞ =ÚyOKå#∞. q∞QÆ`å KÕÜ«∞=Åã≤# ^•xx g∞~°∞ x~°fiiÎOK«O_ç. XHõ¯ ÃÑ·™ê
J~Ú<å =ã¨∂Å∞ KÕ¿ã"åÔ~=~°∂ ÖË~°∞. U =∂„`«"≥∞ÿ<å É’^èŒ# KÕ¿ã"åÔ~=~°∂
ÖË~°∞. `«# q+¨Ü«∂Å#∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ K«∂ã¨∞HÀ=_®xH˜ HÍ=Åã≤# |∞kúQÆÅ"å~°∞
ÖË~°∞. XHõ¯ JHõΔ~°"≥∞ÿ<å „"åÜ«∞_®xH˜ ã¨=∞~°∞÷Öˇ·#"å~°∞ ÖË~°∞. HÍx ZO^Œ∞‰õÄ
 #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ 225

H˘~°QÍx g~°O^Œ~°∂ ™ê^èŒ∞ã¨`«Î=ÚÅ∞! g∞ ã≤÷u D q^èŒOQÍ LO>Ë P~°∞ <≥ÅÅ∞

Ѩ„uHõ#∞, ^èŒ<åxfl, „ѨKå~° HÍ~°º„Hõ=∞O `«k`«~åefl ÉÏÅ∞~° KÕuÖ’ LOK«∞.
"å~°∂ Ug∞ KÕÜ«∞ÖËHõ (Jã¨=∞~°∞÷Öˇ·) áÈ`Õ JxflO\˜h `≥QÆ#q∞‡ P =zÛ# ^èŒ<åxfl
^•`«Å‰õΩ WzÛ ã¨<åflºã¨∞Å∞QÍ u~°∞QÆ∞`«∂=ÙO_»O_ç.——1
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HÀѨO ã¨=∞ã≤áÈÜ«∂Hõ "åix ™êO`«fi#ѨiKå~°∞ ‰õÄ_®:
''Wk=~°Ö’ <Õ#∞ Hõ@∞=ÙQÍ „"åã≤# ÖËYÅ#∞ QÆ∞iOz Ѩ\ ì̃OK«∞HÀ=^Œ∞Ì. Jq g∞‰õΩ
=∞Oz KÕ™êÎ~Ú... <Õ#∞ H˘O`«HÍÅO HõxÑ≤OK«‰õΩO_® LO_»_»O J=ã¨~°O. P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Z=~°∂ <å‰õΩ „"åÜ«∞‰õΩO^Œ∞~°∞ QÍHõ! <å LxH˜x QÆ∂iÛ J<Õfi+≤OѨ
‰õΩO^Œ∞~°∞ QÍHõ! JÖÏ KÕÜ«∞_»O <å P~ÀQͺxH˜ J`åº=â◊ºHõO——2 Jx "åiH˜
„"åâß~°∞.
=∂#ã≤Hõ k¢Q̓ùO`«∞Å∞ âßs~°Hõ ~°∞QƇ`«Å#∞ "å\˜Å¡*Ë™êÎÜ«∞#_»O x["Õ∞.
ÃÇÏŇ~ü, Hõ~üflã‘ ÖÏO\˜ L`«Î=∞ "≥·^Œ∞ºÅ∞ PÜ«∞# âßs~°Hõ ã≤÷ux ѨsH˜ΔOz#ѨÊ\˜H©
PÜ«∞# [Å∞|∞, [fi~°O áêÅ|_®¤~°∞. HÍx D "Õ∞~°‰õΩ `«HõΔ} „Ѩu Ѩi}Ï=∂Å∞
Ju ™êuÎ fiHõ"≥∞ÿ# ^ÕǨňH "å\˜Å∞¡`å~Ú. ZO^ŒiHÀ P^蕺u‡Hõ â◊H˜Îx JѨi
q∞`«OQÍ JOkã¨∂Î#fl PÜ«∞# ^ÕǨÏO ZO`« ã¨∂HõΔ ‡`«#∞ ™êuÎfiHõ`«#∞ ã¨O`«iOK«∞
H˘x LO@∞Ok! PÜ«∞# ^ÕǨÏO QÆ∞iOz PÜ«∞#ˆH Z~°∞Hõ. ''"≥Ú`«ÎO g∞^Œ <å
â◊s~° q+¨Ü«∞OÖ’ ÉÏ^èŒÑ¨_»=Åã≤Ok Ug∞ ÖË^Œ∞. WÖÏO\˜ ~°∞QƇ`«Å`À ‰õÄ_ç#
D â◊s~°O JѨC_»Ñ¨C_»∞ =∞$^Œ∞=∞^èŒ∞~° ã¨Ow`«O JOkOKÕ, H˘xfl™ê~°∞¡
JO^èŒHÍ~°OÖ’ =¸eˆQ ѨiHõ~°O J=Ù`«∞Ok. JÖÏO\˜ Ѩ^ŒúuÖ’ „Ѩ`ÕºHõ`«
Uq∞@O>Ë, Jk J=Ü«∞"åÅ g∞^Œ ZѨC_»∂ ѨxKÕÜ«∞^Œ∞——3 JO@∂ PÜ«∞#
„"åã¨∞Î<åfl~°∞.
™êfig∞r L`ÕÎ[Éèíi`« rq`«=¸, JO^Œ∞‰õΩ `À_»∞ âßs~°Hõ ~°∞QƇ`«Å∂ XHõ
"≥·Ñ¨Ù H˘#™êQÍ~Ú. =∞~À "≥·Ñ¨Ù, PÜ«∞# P^蕺u‡Hõ â◊H˜Î
'<å P`«‡
qã¨Î $u™ÈÎOk!—
Jaè=ºH©ÎHõ~°} Ѩ~åHÍ+¨ª#∞ KÕ~°∞H˘x qã¨Î $uã¨∂Î#flk. XHõ
~ÀA PÜ«∞# JÉèË^•#O^Œ`À, ''™È^Œ~å! <å ~ÀAÅ∞ WHõ
ÖˇH˜¯OK«=Åã≤O^Õ. WHõ =¸_»∞ <åÅ∞ˆQà◊√¡ =∂„`«"Õ∞ rq™êÎ#∞—— J<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 256.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 278–79.
3. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç! ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 276–277.
226 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

JÉèíºO`«~°O K≥|∞`«∂ JÉèË^•#O^Œ, ''g∞~°∞ JÖÏ K≥ѨʉõÄ_»^Œ∞, ™êfig∞r! g∞

P~ÀQƺO ÉÏQÍ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_»∞`ÀOk. WOHÍ H˘O`«HÍÅO WHõ¯_Õ LO>Ë g∞‰õΩ
=Ú#∞Ѩ\ ˜ |Å=¸, â◊H©Î =KÕÛ™êÎ~Ú. JO`ÕHÍHõ =∞#O WѨC_Õ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞
„áê~°OaèOKåO. WOHÍ KÕÜ∞« =Åã≤Ok ZO`À LOk—— J<åfl~°∞. J~Ú`Õ ™êfig∞r
âßO`«OQÍ<Õ J~Ú#ѨÊ\˜H© WÖÏ <˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞:
''#∞=Ùfi ##∞fl J~°÷O KÕã¨∞HÀÖË=Ù. Jq∞`«OQÍ ÃÑiyáÈ`«∞#fl@∞¡ <å‰õΩ
JxÑ≤™ÈÎOk. <å P`«‡ qã¨Î $u™ÈÎOk† WHõÃÑ· D â◊s~°O ##∞fl ÉèíiOK«ÖË^Œx
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ „QÆÇ≤Ïã¨∞Î<åfl#∞. WѨC_»∞ ѨyeáÈ`å#∞. x[OQÍ<Õ K≥|∞
`«∞<åfl#∞, ˆH=ÅO ~°HõÎ=∂O™êÅ`À ‰õÄ_»∞H˘#fl D QÆ∂\˜Ö’ <Õ#∞ WOHÍ Z‰õΩ¯=
~ÀAÅ∞ =ã≤OK«ÖË#∞.——
#∂ºÜ«∂~ü¯ #∞Oz #=O|~ü 22 = `Õn# ™êfig∞r zHÍQÀ "≥àÏ¡~°∞.
JHõ¯_» ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|O "å~°∞, Z=∂‡ HÍÖËfi „ѨÉèí$`«∞Å#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x
Hͺeá¶ÈiflÜ«∂ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.


 ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’
#∞=Ùfi XHõ =ºH˜Îx ã¨[˚#∞}˜‚ KÕÜ«∞QÀi`Õ P`«_çH˜ LѨ^ÕâßÅ∞ KÕÜ«∞
=^Œ∞Ì, P`«}˜‚ ã¨O㨯iOѨ „Ѩܫ∞uflOK«‰õΩ. P`«_ç`À ã¨Ç¨Ïr=#OKÕ~Ú.
hÖ’ =∞Oz J<Õ k=º JyflHõ}ÏÅ∞ LO_Õ Ñ¨HõΔOÖ’ Jq P`«}˜‚
JO@∞H˘x ã¨[˚#∞}˜‚ KÕ™êÎ~Ú.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

zHÍQÀ #∞Oz 1899 _çÃãO|~ü 3 = `Õn# ™êfig∞r Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’x XHõ

„Ѩ^è•# #QÆ~°"≥∞ÿ# ÖÏãπ UO*ˇÖòû "≥àÏ¡~°∞. ™È^Œ~°∞}˜‚ HÀÖ’Ê~Ú# "≥∞H“¡_£ JHõ¯_»
áê¡*ˇ\ò WO\’¡ x=ã≤ã¨∞Î#flk. "åi`À HõÅã≤ |㨠KÕÜ«∞_®xH˜
g∞_£
™È^Œs=∞}∞Å∞ =ÚO^Œ∞ ™êfig∞r H˘xfl ~ÀAÅ∞ `«=∞ q^•ºi÷Ü≥ÿ∞# q∞ãπ
ÃãÊ#û~ü WO\’¡ |㨠KÕâß~°∞. ÃãÊ#û~ü ^•^•Ñ¨Ù Ѩ^Õà◊√¡QÍ
Hõ#∞K«∂ѨÙÖËx =$^Œ∞ú~åÖˇ·# `«# `«e¡x ã¨O~°H˜Δã¨∂Î =™ÈÎOk. ™êfig∞r ~ÀE P
=$^Œ∞ú~åe „ѨHõ¯# KåÖÏ¿ãѨ٠‰õÄ~°∞Ûx =∂\Ï¡_Õ"å~°∞. D ~ÀAÖ’¡ ѨÅ∞=Ù~°∞
„H˘`«Î q∞„`«∞Å#∞ "≥∞H“¡_£ PÜ«∞#‰õΩ Ñ¨iK«Ü«∞O KÕã≤Ok. JHõ¯_» ‰õÄ_® ™êfig∞r
„Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞.
™êfig∞r "≥Ú^Œ\ ˜ „Ѩã¨OQÆ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl"åˆ~ g∞_£
™È^Œs=∞}∞Å∞. ''g∞ =ÚQÆ∞æ~°∂ <å‰õΩ =Ú#∞¿Ñ `≥Å∞ã¨∞—— Jx ™êfig∞r XHõ™êi
"åi`À K≥áêÊ~°∞. ''™È^Œs=∞}∞Öˇ·# g∞ =ÚQÆ∞æ~°∂ âßâ◊fi`«OQÍ <å =∞#ã¨∞ûÖ’
xezáÈÜ«∂~°∞—— Jx PÜ«∞# =zOKÕ "Õ∞~°‰õΩ PÜ«∞# rq`«OÖ’ "å~°∞
KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~°∞.
q∞Ãããπ ˆQs g∞_£ "≥·HÍѶπ, q∞Ãããπ Peãπ g∞_£ Ǩ<£û|~À, q∞ãπ ÃÇÏÖˇ<£
g∞_£ – gˆ~ D g∞_£ ™È^Œs=∞}∞Å∞.1 g~°∞ WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ ™êfig∞r
1. HÍÖÏO`«~°OÖ’ "≥·HÍѶπ, ÃÇÏÖˇ<£Å∞ `«∞sÜ«∂#O^Œ #∞O_ç =∞O„`«nHõΔ ã‘fiHõiOKå~°∞.
"≥·HÍѶπ‰õΩ PÜ«∞# 'Åe`«— J<Õ ¿Ñ~°∞ ÃÑ\Ïì~°∞. Ǩ<£û|~À‰õΩ 'âßOu— Jx <å=∞Hõ~°}O KÕâß~°∞.

227
228 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

~å[Ü≥∂QÆO, Hõ~°‡Ü≥∂QÆO ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ K«k"å~°∞. ''ZO`«\ ˜ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ÉèÏ=#Å∞!

g\˜x ~°zOz# =ºH˜Î ZO`« J^Œ∞ƒù`«OQÍ LO\Ï~À!—— Jx `«=∞Ö’ `å=Ú
=∂\Ï¡_»∞H˘x XHõ ~°∂áêxfl ‰õÄ_® "å~°∞ TÇ≤ÏOK«∞H˘<åfl~°@! JÖÏ TǨÏÖ’
HõxÑ≤Oz# =ºH˜Î „Ѩ`«ºHõΔOQÍ =zÛ =∂\Ï¡_»É’`«∞#fl q+¨Ü«∞O Ѩ„uHõÅ ^•fi~å
`≥Å∞ã¨∞H˘#fl "å~°∞ P J=HÍâßxfl *Ï~°x=fiÖË^Œ∞† PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅ∞ q<åfl~°∞,
PÜ«∞#`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ÅQÍ~°∞, PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»OÖ’
^ÀǨÏ^ŒO KÕâß~°∞.
ÃãÊ#û~ü WO\’¡ #∞Oz ™êfig∞r áê¡*ˇ\ò WO\˜H˜ "≥àÏ¡~°∞. D"≥∞ ™êfig∞r
K«i„`å`«‡Hõ"≥∞ÿ# zHÍQÀ „Ѩã¨OQÍʼnõΩ „Ѩ`«ºHõΔ „â’`« J#fl q+¨Ü«∞O WO`«‰õΩ
„H˜`«"Õ∞ K«∂âßO. ™êfig∞r „Ѩã¨∞Î`«O `«# WO\˜x áê=#O
áê¡*ˇ\ò KÕã≤#ѨC_»∞ áê¡*ˇ\ò Ѩ~°=∂#O^ŒÉèíi`«∞~åÅ~ÚOk. áê¡*ˇ\ò
WO\’¡
WO\’¡ ™ê=∂#ºOQÍ ™êfig∞r q„âßOuÖ’<Õ ~ÀAÅ#∞
QÆ_çáê~°∞. HÍx PÜ«∞#`À rqOKÕ „Ѩu HõΔ}=¸ `«H˜¯# "åiH˜ rq`«OÖ’
z~°ã¨‡~°}©Ü«∞ HõΔ}ÏÅ=_»O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. ~°∞QƇ`«, ^Œ∞óYO, P"Õ^Œ#, â’HõO
ÖÏO\˜q Uq L#flѨÊ\˜H© PÜ«∞# =zÛ#ѨC_»∞ Jq "≥·^˘Åy JHõ¯_» L`åûǨÏ
`«~°OQÆO Lá⁄ÊOQÆ∞`«∞Ok.
áê¡*ˇ\ò WO\’¡ =O@QÆk, ™êfl<åÅQÆk „ѨHõ¯„ѨHõ¯<Õ L<åfl~Ú. ™êfig∞r
™êfl#O KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ QÆOcè~° ã¨fi~°OÖ’ ã¨O㨯 $`« â’¡HÍÅ∞ LK«ÛiOKÕ"å~°∞. "å\˜
J~°÷O `≥eÜ«∞#ѨÊ\˜H© "å\˜ ™ê~°O „QÆÇ≤ÏOz P k=ºÉèÏ=#ÅÖ’ b#"≥∞ÿáÈ~Ú
áê¡*ˇ\ò =O\ KÕÜ«∞_»O Hõ^Œ∞Ì. `«~°∞"å`« Éè’[#O. `«^Œ#O`«~°O ™êfig∞r, "≥∞H“¡_£
ѨKå~°∞¡ KÕ¿ã"å~°∞.
L^ŒÜ«∞O `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ"å~°∞. P `«~°∞"å`« ™êfig∞r =zÛ
=∞^蕺ǨÏfl Éè’[#O =O_Õ"å~°∞. ''„Ѩã¨OQÍÅ∞ =ÚyÜ«∞QÍ<Õ, áê~î°âßÅ #∞Oz
uiy=KÕÛ Ñ≤Å¡"å_çÖÏ L`åûǨÏO`À, 'WHõ =∞#O =O@ KÕÜ«∞=K«∞Û— JO@∂
=O@QÆkÖ’H˜ ™êfig∞r Ѩ~°∞ÔQ`ÕÎ"å~°∞—— Jx áê¡*ˇ\ò „"åã¨∞Î#flk. HÍx „Ѩã¨OQÆO
KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ ^èŒiOKÕ HÀ@∞ ÖÏO\˜ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ#∞ =∂~°∞ÛHÀ‰õΩO_®<Õ =O@QÆkÖ’H˜
"≥o¡áÈÜÕ∞"å~°∞. "≥∞H“¡_£ Jk ѨiH˜Oz PÜ«∞# =∂=¸Å∞ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOKÕ@@∞¡
KÕ¿ãk. =∞^蕺ǨÏfl Éè’[<å#O`«~O° U Ѩh ÖˉΩõ O>Ë `À@Ö’x zHõ¯Ñ¨Ù LÜ«∂ºÅÖ’
(hammock) Ѩ_»∞H˘x U^À K«^Œ∞=ÙH˘<Õ"å~°∞. D ~ÀAÖ’¡ PÜ«∞# „ÃѶOz
Éè∂í QÀà◊âߢãAΨ _˝ ∂» , ™ê=∂lHõ `åuÎ fi‰õΩ_»∂ J~Ú# Zeã‘ ~Ô ‰õÄ¡ (Elisee Reclus)
~°zOz# 'Éèí∂q∞ – ^•x r=~åâ◊√Å∞— (The Earth and Its Inhabitants) J<Õ
 ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 229

„QÆO^äOŒ K«^=Œ ™êQÍ~°∞. Wk JO^Œ"∞≥ #ÿ z„`åÅ`À J<ÕHõ ã¨OѨÙ\ÏÅ`À ‰õÄ_»∞H˘#fl

ÃÑ^ŒÌ „QÆO^äŒO. `«=∞‰õΩ Jq∞`«OQÍ #zÛ# JOâ◊"≥∞ÿ# '=∂#=Ùx— QÆ∞iOz#
ѨÙã¨ÎHõO HÍ=_»O`À ™êfig∞r ^•xx ÉÏQÍ W+¨ìѨ_ç K«k"å~°∞.
_çÃãO|~ü 21 = `Õn# ã¨∂~°º ѨOKåOQÆO „ѨHÍ~°O ã¨O=`«û~åk. P ~ÀA
JO^Œ~°∂ ã¨∂~°∞ºx P~åkèOKå~°∞. ™êfig∞r QÍÜ«∞„f =∞O„`«O LK«ÛiOKå~°∞.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍxH˜ ÉÜ«∞Å∞^Õ~°_»OÖ’ *ÏѨºO HÍ=_»O`À
"≥∞H“¡_£ `˘O^Œ~° KÕÜ«∞™êyOk. HÍx ™êfig∞r `åÑ‘QÍ `«ÅáêQÍ K«∞@∞ìH˘O@∂,
Ñ≤Å¡"åxÖÏ...
J^≥ÖÏ K«∞@∞ìHÀ"åÖ’ <≥=∞‡kQÍ áê¡*ˇ\ò‰õΩ q=iã¨∞Î<åfl~°∞.
"≥∞H“¡_£ `˘O^Œ~°#∞ K«∂ã≤ áê¡*ˇ\ò, ''™êfig∞r! g∞~°∞ `˘O^Œ~°
Ѩ_»HõO_ç. XHõ Hõ^äŒ K≥|∞`å#∞. XHõ =ºH˜Îx Li fÜ«∞_®xH˜ fã¨∞‰õΩ"≥àÏ¡~°∞. Jk
K«∂_»_®xH˜ [#O „`˘H˜¯ã¨ÖÏ_»∞H˘O@∂ Ѩ~°∞ÔQ`«Î™êQÍ~°∞. Jk K«∂ã≤ P =ºH˜Î
"åi`À, 'g∞~°∞ Ѩ~°∞ÔQ`«Î=^Œ∞Ì, <≥=∞‡kQÍ ~°O_ç. <Õ#∞ "≥àı¡ ^•HÍ JHõ¯_» Ug∞
[~°QÆ^Œ∞— J<åfl_»@! J^Õ q^èŒOQÍ ™êfig∞r! g∞~°∞ "≥àı¡ =~°‰õΩ JHõ¯_» Ug∞
[~°QÆ^Œ∞— JOk. Wk qx ™êfig∞r Ñ≤Å¡"åxÖÏ Hõ_»∞ѨÙ|ƒ #"åfi~°∞. HÍÖÏO`«
~°OÖ’ J<ÕHõ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ PÜ«∞# nxx QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOz Hõ_∞» ѨÙ|ƒ #"Õfi"å~°∞.
=∞~À ~ÀA L^ŒÜ«∞O áê¡*ˇ\ò WO\’¡ U~åÊ@~Ú# `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍxH˜
[#O ÉÏQÍ =KåÛ~°∞. ™êfig∞r "≥o¡ „ѨâßO`«OQÍ `«=∞ Pã¨#OÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx
^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. PÜ«∞# ^Œ$+≤ì J^èÀ=ÚY"≥∞ÿ LOk. ã¨=∞Ü«∞O
QÆ_çzOk, JO^Œ~°∂ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# ã¨"≥∂‡Ç¨Ï<åxH˜ Ö’<≥·#@∞¡ PÜ«∞#<Õ K«∂ã¨∂Î
LO_çáÈÜ«∂~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞"å`« ™êfig∞r Hõà◊√¡ `≥iKå~°∞. PÜ«∞# =ÚMÏ
~°qO^•# Ñ≤Å¡"åx x+¨¯à◊OHõ`« ÉèÏã≤e¡Ok. XHõ Ñ≤Å¡"åxÖÏ PÜ«∞# q∞Ãããπ
ÖˇÔQæ\ò`À, ''<Õ#∞ ^Õxx QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOKåe?—— Jx J_çQÍ~°∞. ZÖÏO\˜
„â’`«Å<≥·<å ã¨"≥∂‡Ç¨Ï#Ѩ~°z „Ѩã¨OyOK«_»OÖ’ Pi`Õi#, q^•ºkè‰õΩÅ∞ J<Õ‰õΩÅ∞
Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Öˇ· âߡѶ≤∞OKÕ |∞kúã¨∂HõΔ ‡`«QÆÅ PÜ«∞# ^Õxx QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOKå
Åx J_»∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞! H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ™êfig∞r Ñ≤Å¡"åxÖÏ J~ÚáÈ`å~°∞!
D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r `«‰õΩ¯=QÍ<Õ „Ѩã¨OyOKå~°#=K«∞Û. D "Õ∞~°‰õΩ
PÜ«∞# =∞ø#OQÍ LO_»_»O `å#∞ WO`« =~°‰õΩ K«∂ã≤Ok
™êfig∞r QÆ∞iOz ÖË^Œx "≥∞H“¡_£ „"åã¨∞Î#flk. HÍx J<Õ‰õ=∞Ok „Ѩ=ÚY∞Å∞
<å@HõO
=zÛ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞, ™êfig∞r ‰õÄ_® "≥o¡
ѨÅ∞=Ù~°∞ q∞„`«∞Å#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
230 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

D HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ JHõ¯_», ''ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞Oz =zÛ# <å q∞„`«∞_»∞—— J<Õ

<å@HõO „Ѩ^Œi≈OKå~°∞. W^˘Hõ Ǩ㨺Éèíi`«"≥∞ÿ# <å@HõO† ''D â◊`å|ÌѨ٠Ju
Q˘Ñ¨Ê Ǩ㨺Éèíi`« <å@HõO—— Jx „ѨHõ@#eKåÛ~°∞. `«=∂ëê Uq∞@O>Ë, D
<å@HõO ã¨∂zOKÕ 'q∞„`«∞_»∞— ™êfig∞rÜÕ∞! PÜ«∞##∞ ˆHO„^ŒOQÍ KÕã¨∞H˘x
~°∂á⁄OkOz# <å@HõO Jk. PÜ«∞# "≥Ú^Œ\ ˜™êi J"≥∞iHÍ =zÛ#ѨC_»∞
á⁄Ok# H©i΄Ѩu+¨ªÅ‰õΩ Wk „Ѩu^èŒfix. D áê„`« „Ѩ`«ºHõΔOQÍ ™êfig∞rx
ã¨∂zOK«HõáÈ~Ú<å, PÜ«∞# Pi˚Oz# H©iÎ „ѨÉèÏ=O =¸ÅOQÍ<Õ P áê„`«
~°∂á⁄OkOK«|_çOk.
JO^ŒiH© W>Ëì J~°÷=∞=Ù`«∞Ok. ™êfig∞r D <å@HõO uÅH˜Oz Hõ_»∞ѨÙ|ƒ
#"åfi~°∞.
=∞~˘Hõ™êi ÖÏãπ UO*ˇÖòûÖ’ #$`«º~°∂ѨHÍxfl uÅH˜OѨ ™êfig∞r "≥àÏ¡~°∞.
D #$`«º~°∂ѨHÍxH˜ „¿Ñ~°}xzÛ#q ™êfig∞r ÉèÏ=#ÖË. =¸_Õà¡◊ „H˜`O« ÅO_»<Ö£ ’
PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅ∞ XHõ Ü«Ú=u q#flk. JO^ŒiÖ’#∂
"Õ^•O`« Ѩ~º° =™ê#"≥∞#ÿ JѨiq∞`«"≥∞ÿ# â◊H˜Î xH˜ΔѨÎ"≥∞ÿ=ÙO^Œx ™êfig∞r "≥e|∞zÛ#
#$`ǼO
ÉèÏ=# P"≥∞#∞ Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ìH˘Ok. ''P â◊H˜Î <åÖ’
‰õÄ_® LO_ç LO>Ë ^•xx <å rq`«OÖ’ Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∂e—— Jx P"≥∞
xâ◊Û~ÚOK«∞H˘Ok. P"≥∞ XHõ #~°ÎH˜. `«#Ö’x â◊H˜Îx #$`«ºO ^•fi~å Jaè=ºHõÎO
KÕã,≤ Hõà,◊ =∞`«O ÖÏO\˜ "å\˜Ö’x ã¨∂HõΔ ‡`«Å#∞ Ö’HÍxH˜ „Ѩ^iŒ ≈Oz K«∂ѨQÀi#
P"≥∞ JO^Œ∞‰õΩ `«y#@∞¡ XHõ #$`«º~°∂ѨHÍxfl ~°∂á⁄OkOzOk. P #$`«º
~°∂ѨHÍxfl uÅH˜OKåeûOkQÍ P"≥∞, P"≥∞ `«e¡ =zÛ ™êfig∞rx PǨfixOKå~°∞.
™êfig∞r, `«H˜¯#"å~°∞ ã¨O`À+¨OQÍ "≥o¡ P"≥∞ #$`«º~°∂ѨHÍxfl uÅH˜Oz
P#OkOKå~°∞.
™êfig∞r ÖÏãπ UO*ˇÖòû =zÛ#ѨÊ\˜ #∞O_ç PÜ«∞# P~ÀQƺO H˘O`«Ö’
H˘O`« "≥∞~°∞QÆ~ÚOk. ÉÏQÍ <˘Ñ≤Ê HõeyOz#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# JÜ«∞™ê¯O`« zH˜`«û
‰õÄ_® KÕ~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. D zH˜`«û KÕã≤# =ºH˜Î q∞Ãããπ
XHõ =∞~°}
=^ŒOu
"≥∞Ť<£. D"≥∞ x~°H~Δõ åã¨∞º~åÅ∞. HÍx U^À XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ
â◊H`Θ À `å#∞ zH˜`«û KÕã¨∞Î#fl@∞¡ P"≥∞ K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì. L^ÕfiQÆO
P=Ç≤ÏOz#@∞¡ P"≥∞ `«# KÕ`«∞Å#∞ ~Ày XO\˜#O`å |∞[˚yã¨∂Î#fl ^èÀ~°}˜Ö’
ã¨Ê $tOKÕk† ~Ày â◊s~åxfl QÆ\ ˜ìQÍ J^Œ∞=Ú`«∂ =∞iÌOKÕk. JѨC_»∞ ~Ày K«~°‡O
Ñ≤ye, H˘iqx XO\˜ g∞^Œ ÃÑ\˜ì# ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ™êfig∞r WÖÏ
 ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 231

„"åã¨∞Î<åfl~°∞: ''<å‰õΩ zH˜`«û Z=~°∞ KÕã¨∞Î<åfl~À `≥Å∞™ê? XHõ "≥·^Œ∞º_»∞ HÍ^Œ∞,

¢ÔH·ã¨Î= q*Ï˝#âߢã¨Î zH˜`«û‰õΩ_»∞ HÍ^Œ∞, XHõ JÜ«∞™ê¯O`« zH˜`«û‰õΩ~åÅ∞. <å‰õΩ
zH˜`«û KÕã≤#ѨC_»ÖÏ¡ <å K«~°‡O XÅ∞™ÈÎOk... Pâ◊Û~°ºO – =∞~°Ì#O ^•fi~å P"≥∞
â◊¢ã¨ÎzH˜`«û – JO`«~°æ`« â◊¢ã¨ÎzH˜`«û ‰õÄ_® KÕã¨∞ÎO^Œx P"≥∞ ~ÀQÆ∞Å∞ <å`À
K≥|∞`«∞<åfl~°∞.——1 „áê~°OÉèíOÖ’ D zH˜`«û =Å# PÜ«∞#Ö’ HÍã¨Î QÆ∞}O
HõxÑ≤OzOk. Ñ≤^ŒÑ¨ ÃÑ^ŒÌQÍ K≥ѨCHÀ^ŒQÆæ QÆ∞}O HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
`«=∞ P~ÀQƺO QÆ∞iOz JѨC_»Ñ¨C_»∞ q∞„`«∞ʼnõÄ, ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH©
ÖËYÅ∞ „"åâß~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# QÆ∞iOz# J<ÕHõ =^ŒO`«∞Å∞ ÉèÏ~°`«
^Õâ◊OÖ’ "åºÑ≤OK«™êQÍ~Ú – ™êfig∞r =∞~°}˜Oz#@∞¡ ‰õÄ_®! nxx QÆ∞iOz
`«∞sÜ«∂#O^Œ‰õΩ ™êfig∞r WÖÏ „"åâß~°∞: ''=∞# ^Õâ◊OÖ’ ¿Ñ¡QÆ∞ "åºkè
"åºÑ≤OzO^Œ@, Z=~°∞ „|uH˜ |@ìHõ\Ïì~À, Z=~°∞ =∞~°}˜OKå~À! =∞Ozk.
'JK«∞º— #∞O_ç D ~ÀA L`«Î~°O =zÛOk. 'tHÍ~ü— ~å¢+¨ìOÖ’x '~å=∞Ѷ¨∞~ü—Ö’
J`«_»∞ ^•y=Ù<åfl_»∞. q"ÕHÍ#O^Œ K«xáÈÜ«∂_»x Z=~À J`«_çH˜ K≥áêÊ~°@,
Hõ#∞Hõ <å‰õΩ L`«Î~°O „"åâß_»∞! J`«_çH˜ ["å|∞ „"åã¨∞Î<åfl#∞!——2
P~ÀQƺ"Õ∞ H͉õΩO_® ™êfig∞r =º^äŒ K≥O^Œ_®xH˜ "Õˆ~ HÍ~°}ÏÅ∂ D
~ÀAÖ’¡ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. "≥Ú^Œ\ ˜k ÉËÅ∂~ü =∞~î°O. Jk "≥Åã≤=Ù#fl ÉÏb ѨÙ~°áêÅHõ
H˘xfl =º^äŒÅ∞
ã¨OѶ¨∞O, =∞~îåxH˜ Ѩ#∞flÅ∞ qkèOzOk. =∞~îåxfl XHõ
P~å^èŒ<å ã¨÷ÅOQÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz Ѩ#∞fl q∞#Ǩ~ÚOѨÙ
=∞OE~°∞ KÕÜ«∞‰õΩO_®, q_çkQÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz WO\˜ Ѩ#∞fl ÖÏO\˜q qkèOzOk.
^•xx „ѨuѶ¨∞\˜ã¨∂Î "åº*ˇºO "Õâß~°∞. HÍx ~°∂. 20,000/– ÃÑ·|_»¤ qÅ∞=QÆÅ
ÉËÅ∂~ü =∞~î° Pã≤Î q+¨Ü«∞OQÍ `å=Ú ZÖÏO\˜ x~°‚Ü«∞=¸ KÕÜ«∞ÖË=∞x ÉÏb
ѨÙ~°áêÅHõ ã¨OѶ¨∞ <åºÜ«∞™ê÷#O `≥eÑ≤Ok. ™êfig∞r <åºÜ«∞âߢã¨ÎO J^茺ܫ∞#O
KÕã≤#"å~°∞, <åºÜ«∞âߢãÎ̈ ã¨∂HõΔ ‡`«Å∞ `≥eã≤#"å~°∞. =∞~îåxfl `«=∞ ¿Ñi\ #"≥∂^Œ∞
KÕÜ«∞‰õΩO_® XHõ ^èŒ~°‡Hõ~°ÎÅ ã¨OѶ¨∞O ¿Ñi@ #"≥∂^Œ∞ KÕã≤=ÙO>Ë D ã¨=∞㨺
`«Öˇ`ÕÎk HÍ^Œ∞. JÖÏ KÕÜ«∞HõáÈ=_»O `«# `«Ñ¨C Jx ™êfig∞r =º^äŒK≥O^•~°∞.
D ã¨=∞㨺 ™êfig∞r =∞#ã¨∞û#∞ Ñ‘_çOzOk.3
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 295.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 329.
3. ѨÙ#ifiKå~°}‰õΩ Js˚ ÃÑ@∞ìH˘#fl, ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ `«~°∞"å`« =∞~îåxH˜
™ê#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# f~°∞Ê ÅaèOzOk.
232 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

`«~°∞"åuk #∂ºÜ«∂~ü¯ =∞~î°O QÆ∞iOz# =º^äŒ. nx J^茺‰õΔΩ_»∞ ÖˇÔQæ\ò.

PÜ«∞#‰õÄ JÉèË^•#O^Œ‰õÄ =∞^茺 Jaè„áêÜ«∞ ÉèË^•Å∞ `«Öˇ`åÎ~Ú. z=iH˜ ÖˇÔQæ\ò
J^茺HõΔ Ñ¨^ŒqH˜ ~år<å=∂ KÕâß_»∞. Wk <åºÜ«∞™ê÷# "åº*ϺŠHõ<åfl ™êfig∞rx
=∞iO`« P"Õ^Œ#‰õΩ QÆ∞iKÕã≤Ok. W^ŒÌ~°∂ =ÚYº"≥∞ÿ#"å~°∞. ™êfig∞r Z=iH˜
=∞^ŒÌ`«∞ x™êÎ~°∞? „áê~°OÉèíOÖ’ PÜ«∞# `«@ã¨÷OQÍ L<åfl~°∞. ™ê~å, "≥∞H“¡_£Å∞
ÖˇÔQæ\ò "≥·Ñ¨Ù "≥ÚQÆ∞æ K«∂áê~°∞. ''JÉèË^•#O^Œ #∞O_ç XHõ ã¨∞n~°…"≥∞ÿ# *Ï|∞
=zÛOk. J`«_»∞ ѨÓiÎQÍ `«ÅH˜O^≥·#@∞¡ JxÑ≤ã¨∞Î#flk. HÍã¨Î ^ŒÜ«∞ K«∂Ñ≤`Õ
J`«_»∞ =∞# "å_»∞ HÍ=_»O `«^䌺O——1 Jx q∞Ãããπ FÖò|∞Öò‰õΩ ™êfig∞r „"åâß~°∞.
''ã¨Ç¨Ï#O`À "Õz=ÙO_»——=∞x JÉèË^•#O^Œ‰õΩ „"åâß~°∞. z=iH˜ _®Hõì~ü áê~°¯~ü
J<Õ =ºH˜Îx J^茺‰õΔΩxQÍ KÕã≤ ã¨=∞㨺#∞ Ѩi+¨¯iOKå~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© Wk
PÜ«∞#‰õΩ =∂#ã≤Hõ HΔÀÉèí HõeyOK«HõáÈÖË^Œ∞.
=¸_»=^≥·# =º^äŒ ‰õÄ_® ÖËHõáÈÖË^Œ∞. J"≥∞iHÍÖ’ x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOѨ=zÛ#
x"Õk`«‰õÄ, "Õ∞s ¿ÇÏÖò‰õÄ =∞^茺 Jaè„áêÜ«∞ ÉèË^•Å∞ `«Öˇ`åÎ~Ú. ™êfig∞r
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ áê~°≈fiO "Õ∞sH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. "Õ^•O`« „Ѩã¨OQÍÅ#∂, *Ï˝#Ü≥∂QÆ ÉèÏ=#
Å#∂ =∂„`«"Õ∞ P"≥∞ ™êfig∞r =ÚY`«ó q#flk. Hõ#∞Hõ ÉèÏ~°fÜ«∞ ¢ã‘ÎÅ HÀã¨"≥∞ÿ#
q^Œº, Hõ~°‡Ü≥∂QÆO, HÍm P~å^èŒ#ÖÏO\˜ q+¨Ü«∂Å∞ x"Õk`« „Ѩ™êÎqOK«_»=¸,
JO^Œ∞ÔH· x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOK«_»=¸ "Õ∞sH˜ #K«ÛÖË^Œ∞. Wk P W^ŒÌi =∞^茺
ÉèË^•aè„áêÜ«∂Å#∞ ÃÑOzOk. x"Õk`« ‰õΩ=∂Ô~Î J~Ú`Õ "Õ∞s ™È^Œi† W^ŒÌiÖ’
Z=iH˜ ™êfig∞r =∞^ŒÌ`«∞ x™êÎ~°∞? ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz, ™êfig∞r ÉèÏ~°fÜ«∞
áê~å≈fixfl K«Hõ¯QÍ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#fl "≥∞H“¡_£ ÖÏO\˜ "å~°∞ x"Õk`« "≥·Ñ¨Ù
"≥ÚQÆ∞æK«∂áê~°∞. ™êfig∞r "Õ∞s =∞#ã¨∞û‰õΩ ™êO`«fi# HõeˆQÖÏ ÖËY „"åâß~°∞.
HÍx PÜ«∞# x"Õk`« "≥·¿Ñ "≥ÚQÆ∞æ K«∂Ñ≤#@∞¡ PÜ«∞# ÖËYÅ #∞O_ç ã¨Ê+¨ì
=∞=Ù`«∞Ok. '„Ñ≤Ü«∞ Ѩلf, x"Õk`å!— JO@∂ „áê~°OaèOz, 'h `«O„_ç,
q"ÕHÍ#O^Œ— JO@∂ XHõ ÖËY D ~ÀAÖ’¡ PÜ«∞# „"åâß~°∞. =∞~˘Hõ ÖËYÖ’,
''h‰õΩ ã¨=∞ã¨Î n"≥#Å∞. U =∂„`«O x~åâ◊ K≥O^Œ=^Œ∞Ì. [Ü«∞ N QÆ∞~°∂! [Ü«∞
N QÆ∞~°∂! #∞=Ùfi HõΔ„uÜ«∞ ~°HõÎO #∞O_ç ѨÙ\˜ì# ^•#=Ù. =∞# D Ѩã¨∞Ѩ٠=¢ã¨ÎO,
Ü«Ú^ŒúÉèí∂q∞Ö’ =∞$`«∞º=Ù ^•ÖËÛ L_»∞ѨÙ. P^Œ~å≈xÔH· =∞$u K≥O^Œ_»O =∞#
ÅHõΔ ºO, [Ü«∞O á⁄O^Œ_»O HÍ^Œ∞, [Ü«∞ N QÆ∞~°∂! ^Œ∞+¨ì qkè HõeÊOKÕ P=~°}
JO^èŒHÍ~°|O^èŒ∞~°O. HÍx <Õ#∞ Jnèâ◊√}˜‚. K«∂_»∞ <å KÕ~Ú Z`«ÎQÍ<Õ Jk
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 335–36.
 ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 233

Ѩ\ÏѨOK«Å=Ù`«∞Ok! W^ŒO`å J~°÷~°Ç≤Ï`«O. =∞i ÉèíÜ«∞=∂? <Õ#∞ ÉèíÜ«∂xH˜

ÉèíÜ«∂xfl† cè+¨}ÏxH˜ cè+¨}Ïxfl. <Õ#∞ x~°ƒùÜ«∞O, JkfifÜ«∞O J~Ú# UHÍxfl!
<Õ#∞ qkè xÜ«∂=∞‰õΩ}˜‚. ã¨~°fiO `«∞_çz"Õ™êÎ#∞. [Ü«∞ N QÆ∞~°∂! `«b¡! ã≤÷~°OQÍ
LO_»∞. |OQÍ~åxH˜ QÍx, =∞i ^ÕxH˜ QÍx J=Ú‡_»∞áÈ=^Œ∞.Ì =∞#O [~Ú™êÎO!——1
JO@∂ „"åã≤ x"Õk`«‰õΩ L`åûǨÏO HõeyOKå~°∞.
k=ºÑ¨Ù~°∞+¨μx rq`«O Ö’`≥·#k. "å~°∞ HõÅ`« K≥Ok#@∞¡ ™ê=∂#∞ºÅ∞
HõÅ`« K≥O^ŒÖË~°∞, "å~°∞ P#O^ŒOÖ’ `ÕeáÈ~Ú#@∞¡ ™ê=∂#∞ºÅ∞ P#O^•xfl
*’ºu~°‡Ü«∞
K«qK«∂_»ÖË~°∞. q+¨Ü«∞O Uq∞@O>Ë, "å~°∞ x*ÏxH˜ HõÅ`«
=∂#=Ù_»∞ K≥O^Œ~°∞, P#OkOK«~°∞ ‰õÄ_®. "å~°∞ Ô~O\˜H© Jf`«OQÍ
ã¨`º« ã≤u÷ Ö’ ã¨∞„Ѩu+≤`ª ∞« Öˇ· LO\Ï~°∞. Ju =∂=¸Å∞ q+¨Ü∞« O
"åix J`«∞º#fl`« ã≤÷uH˜ „¿Ñˆ~Ñ≤ã¨∞ÎOk. J`«∞º#fl`« ã≤÷u #∞O_ç "å~°∞ Ju
=∂=¸Å∞ ã≤÷uH˜ K«@∞‰õΩ¯# ky ~åQÆÅ~°∞. XHõ ~ÀA ™êfig∞r, ''ã¨`«º ™œ^èŒO——
J<Õ KÀ@ Uã¨∞„H©ã¨∞Î QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOKå~°∞. "≥∞H“¡_£ WÖÏ „"åã¨∞Î#flk: ''D
KÀ@, `«H˜¯# KÀ@¡Ö’ ™êfig∞r D™êi J<ÕHõ „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞. Jq XHõ
^•xfl XHõ\ ˜ q∞Oz#q. HÍx PÜ«∞# <å_»∞ Uã¨∞„H©ã¨∞Î QÆ∞iOz KÕã≤# „Ѩã¨OQÆO
z~°ã¨‡~°}©Ü«∞"≥∞ÿ#k. „Ѩã¨OQÆO „áê~°OaèOz# HÍ¿ãѨ\’¡<Õ PÜ«∞# Uã¨∞„H©ã¨∞ÎÖ’
„^ŒqOzáÈ~Ú#@∞¡ JxÑ≤OzOk. PÜ«∞# Páê^Œ=∞ã¨ÎHõ=¸ ^èŒ=à◊HÍOuÖ’
^ÕnѨº=∂#OQÍ „ѨHÍtOzOk. Wk <Õ#∞ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ K«∂âß#∞.——
„Ѩã¨OQÆO =ÚyOz ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°∞. JѨC_»∞
XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ =zÛ PÜ«∞#‰õΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°O KÕã≤, PÜ«∞#
áê^•Å#∞ ã¨Ê $tOKå_»∞. HõOksQÆ ‰õΩ\˜ì#@∞¡ Zyi ™êfig∞r "≥#‰õΩ¯ "≥àÏ¡~°∞†
''Z#fl_»∂ WÖÏ „Ѩ=iÎOK«‰õΩ—— J<åfl~°∞ f„=OQÍ.
k=ºÑ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ WÖÏO\˜ KÕ`«Å∞ K«∂_»=K«∞Û.
ÉèíQÆ"å<£ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å, =∂`«$=¸iÎ N âß~°^•^Õq rq`åÅÖ’ nxx `«~°K«∂
K«∂_»=K«∞Û. "å~°∞ WÖÏ x"åiOK«_®xH˜ Ô~O_»∞ HÍ~°}ÏÅ∞<åfl~Ú: 1. P^蕺u‡
HõOQÍ J`«∞º#fl`« ã≤÷`«∞Å#∞ Jkè~ÀÇ≤ÏOKÕ H˘nÌ "åi =∞#â◊≈s~åÅ∞ L#fl`«
J#∞Éèí∂`«∞Å∞ á⁄O^Œ_®xH˜ J#∞=ÙQÍ ã¨∂HõΔ ‡OQÍ, Ju ã¨∂HõΔ ‡OQÍ =∂~°`å~Ú.
Ö∫H˜Hõ "åOKè«Å∂, L^ÕfiQÍÅ∂ Z‰õΩ¯=QÍ QÆÅ ™ê=∂#∞ºÅ∞ `åHõ_»O "å~°∞
ÉèíiOK«ÖË~°∞. 2. XHõ~°∞ =∞~˘Hõix `åH˜#ѨC_»∞ W^ŒÌi =∞^茺 =∂iÊ_ç
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 352.
234 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ã¨OÉèíqã¨∞ÎOk. ™ê=∂#∞ºÅ∞ Ѩ~°ã¨Ê~°O `åH˜#ѨC_»∞, W^ŒÌ~°∂ XˆH ã≤÷uÖ’

LO_»_»O =Å# Jk W^ŒÌih ÉÏkèOK«^Œ∞. =∞Ǩ`«∞‡_»∞ P^蕺u‡Hõ â◊H˜ÎH˜ PÅ
"åÅOQÍ q~ålÅ∞¡`å_»∞. PÜ«∞# â◊H˜Î `åˆH =ºH˜ÎÖ’ „Ѩã¨iã¨∞ÎOk. HÍx P â◊H˜Îx
ã‘fiHõiOK«_®xH˜ `åH˜# =ºH˜Î J#~°∞›_≥·`Õ =∞Ǩ`«∞‡xH˜ ÉÏ^èŒ Hõeyã¨∞ÎOk. HÍjѨÓ~ü
~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r JÉèË^•#O^Œ#∞ `«=∞#∞ `åH˜#@∞¡ KÕã≤#ѨC_»∞ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞
YO_çOK«_»O WHõ¯_» *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. Hõ#∞Hõ JÖÏ Z=~°∂ `åHõ_®xH˜
"å~°∞ J#∞=∞uOK«~°∞.
WO`«\ ˜ J`«∞º#fl`« ã≤÷uÖ’ q~ålÖË¡ ™êfig∞r zO`«<å„ã¨=Oux ÉèíQÆflO
KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œx, uiy =ã¨∞Î#fl ^•iÖ’, PÜ«∞#`À Ug∞ =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞ "≥∞H“¡_£.
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r P"≥∞ "≥·Ñ¨Ù uiy, ''^•xx ZÖÏ KÕã¨∞Î<åfl~À <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞——
J<åfl~°∞. ''Uk ZÖÏ KÕã¨∞Î<åfl~°∞ ™êfig∞r?—— Jx "≥∞H“¡_£ J_çyOk. ''q∞iÜ«∂Å
h~°∞! "å~°∞ ^•<À¡ Hõi"Õáê‰õΩ#∞ `«~°∞"å`Õ "Õã¨∞Î<åfl~°∞, =ÚO^Œ∞QÍ HÍ^Œ∞——
J<åfl~°∞. `«q∞à◊<å_»∞Ö’ ™êfig∞r Jq∞`« W+¨ìOQÍ u#fl Kå~°∞<Õ WHõ¯_»
ã¨∂zã¨∞Î<åfl~°∞. ''JǨÏO H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® ÖËx, `«=∞#∞ XHõ =ÚYº =ºH˜ÎQÍ
ѨiQÆ}˜OK«∞HÀx D ã¨∞QÆ∞}O PÜ«∞# J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# QÆ∞}QÆ}ÏÅÖ’ XHõ\ ˜—— Jx
"≥∞H“¡_£ „"åã¨∞Î#flk.
ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O, P^蕺u‡Hõ`«Å QÆ∞iOz XH˜O`« J=QÍǨÏ# QÆÅ
"åiˆH P`«‡ QÆ∞iOz# ÉèÏ=#Å∞ ã¨∞ÅÉèíOQÍ J=QÆ`«O HÍ=Ù. P ÉèÏ=#Å#∞,
"å\˜ QÆ∞iOz H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® `≥eÜ«∞x áêâßÛ`«∞ºÅ‰õΩ
'á⁄_çz K«∂_»∞
`≥Å∞ã¨∞ÎOk!—
™êfig∞r =ºHõÎO KÕâß~°∞. WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞ =∞#O K«∂ã≤#@∞¡
`«=∞ ÉèÏ=#Å`À P^蕺u‡Hõ â◊H˜Îx [`«KÕiÛ PÜ«∞#
JOkOK«_»O =Å# „â’`«Å∞ ÉèÏ=#Å#∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀQÆeQÍ~°∞† XH˜O`«
J~°∞›Öˇ·# "å~°∞ Hõhã¨O P ÉèÏ=#Å#∞ `å`å¯eHõOQÍ<≥·<å J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆeQÍ~°∞.
™ê=∂#∞ºÅ∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. J~°÷O KÕã¨∞HÀÖËx"å~°∞ J_çy#ѨC_»∞ ™êfig∞r
ZO`À „â◊=∞Ѩ_ç Ѩ^Õ Ñ¨^Õ "å\˜x qѨÙbHõiOz "åiH˜ J~°÷=∞ÜÕ∞º@∞¡ KÕâß~°∞.
HÍx ˆH=ÅO "å^Œ# HÀã¨"≥∂, ‰õΩ`«~°¯OQÍ<À =∂\Ï¡_Õ =º‰õΩÎʼnõΩ "åi ^èÀ~°}˜Ö’<Õ
["åaKåÛ~°∞.
''P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#‰õΩ H˘xfl ã¨∂K«#Å∞——1 J<Õ JOâ◊O g∞^Œ XHõ ~ÀA
™êfig∞r „Ѩã¨Oyã¨∞Î<åfl~°∞. ''qâ◊fi=∞O`å U ^Œ$HÀ¯}O #∞O_ç K«∂ã≤<å, XˆH
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 3, ѨÙ@ 243.
 ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 235

Ѩ^•~°÷O—— J<Õ ÉèÏ=##∞ qâ◊nHõiã¨∞Î<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ „â’`«ÅÖ’ #∞O_ç „á¶ê<£ã‘¯

J<Õ =ºH˜Î xÅ|_ç, ''JO`å XˆH Ѩ^•~°÷O J~Ú`Õ HͺÉËrH˜ =∞x+≤H˜ UO `Õ_®?——
Jx ‰õΩ`«~°¯OQÍ „ѨtflOKå_»∞. ''HõuÎ`À á⁄_çz K«∂_»O_ç, `Õ_® `≥Å∞ã¨∞ÎOk——
J<åfl~°∞ ™êfig∞r ~î°‰õΩ¯#!
™êfig∞r „Ѩã¨OQÍŠѨ@¡ Jq∞`« Jã¨O`«$Ñ≤Î K≥Ok# "åiÖ’ „á¶ê<£ã‘¯
XHõ_»∞. ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« É’^茉õΩÅ∞ =∂„`«"Õ∞ HÍHõ, J<ÕHõ `åuÎ fiHõ É’^茉õΩÅ∞ Ãã·`«O
™êfig∞rx „ѨuѶ¨∞\˜OKå~°∞. `«=∞Hõ<åfl PÜ«∞# ã¨~Àfi`«Î=Ú_»<Õ Jã¨∂Ü«∞
HÍ~°}OQÍ H˘O^Œ~°∞, PÜ«∞# ~åHõ`À `«=∞ 'r=#O— J`«ÖωõΩ`«Å"≥∞ÿO^Œx
H˘O^Œ~°∞ – D ~°HõOQÍ J<Õ‰õΩÅ∞ ™êfig∞r Ѩ@¡ Jã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^•~°∞. giÖ’
J<Õ‰õΩÅ∞ PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍʼnõΩ Ç¨[Ô~· Jã¨O|^Œú"≥∞ÿ# „Ѩâ◊flÅ∞ "Õã≤ W|ƒOk
HõeyOK«_»O Hõ^Œ∞Ì.
H˘O^Œ~°∞ ^Œ∞~åâ◊ HÍ~°}OQÍ ™êfig∞rx W|ƒOkHõ~°"≥∞ÿ# Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡
WiH˜OK«_»O Hõ^Œ∞Ì. ™êfig∞r |Ç≤Ï~°OQÆ „Ѩã¨OQÍʼnõÄ, `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍʼnõÄ
K«Hõ¯x P^Œ~°} ÅaèOzOk. „Ѩã¨OQÍÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOz# =∞O_»
ã¨OkQÆú
Ѩiã≤÷u áêÅ∞ ZѨC_»∂ H˜@H˜@ÖÏ_Õq. XHõ ~ÀA áê¡O*ˇ\ò ǨÅ∞Ö’
™êfig∞r „Ѩã¨Oyã¨∞Î#flѨC_»∞ P ǨÅ∞ Ü«∞[=∂xÜ≥ÿ∞#
áê¡O*ˇ\ò ‰õÄ_® JHõ¯_Õ L<åfl_»∞. „`˘H˜¯ã¨ÖÏ_»∞`«∂ =zÛ# [#ã¨O^ÀǨÏO P`«_ç
=∞#ã¨∞ûÖ’ ^Œ∞~åâ◊#∞ ~ˆ HÔ uÎOzOk† ''D =ºH˜xÎ J_»O¤ ÃÑ@∞ìH˘x _»|∞ƒ ã¨Oáêk¿ãÎ
ZÖÏ LO@∞Ok!—— J<Õ ^Œ∞~åÖ’K«# `«Öuˇ OÎ k. Hõ#∞Hõ q∞Ãããπ Ǩ<£ûÉ~À`À, ''=KÕÛ
Pk"å~°O DÜ«∞# =∞m¡ WHõ¯_» „Ѩã¨Oy™êÎ~°x „ѨHõ\ ˜OK«<å?—— Jx J_çQÍ_»∞.
`«#∞ JÖÏO\˜ J#∞=∞u W=fiÖË#x P"≥∞ x~åHõiOK«_»O`À "≥O@<Õ P`«_»∞
"≥∞H“¡_£#∞ J_çy J#∞=∞u á⁄O^•_»∞. ™êfig∞rH˜ W"Õg `≥eÜ«∞=Ù. PÜ«∞#
"ÕkHõ g∞^Œ L#flѨC_Õ áê¡O*ˇ\ò, ''=KÕÛ Pk"å~°O ™êfig∞r WHõ¯_» =∞m¡
„Ѩã¨Oy™êÎ~°∞—— Jx „ѨHõ\ ˜OKå_»∞. ^•O`À ™êfig∞r q„ÉèÏOuH©, P„QÆǨxH©
Ö’<≥·, Z=~°∞ J#∞=∞uKåÛ~°x <åÅ∞QÆ∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ ^Œ$+≤ìx ™êiOKå~°∞. Ѩiã≤÷ux
J~°÷O KÕã¨∞H˘#fl "≥∞H“¡_£ K«Å¡QÍ *Ï~°∞H˘Ok. "ÕkHõ g∞^Œ L#fl ™êfig∞r P
„ѨHõ@##∞ YO_çOK«_»"≥∂ ÖËHõ JOwHõiOK«_»"≥∂ KÕÜ«∞ÖËx xã¨ûǨÜ«∞ Ѩiã≤÷uÖ’
Ѩ_çáÈÜ«∂~°∞. W@∞=O\˜ =º‰õΩÎÅ #∞O_ç "≥·^˘ÅQÍÅx PÜ«∞# Ѩ_»~åx áê@∞¡
Ѩ_»∞`«∂=ÙO>Ë, WÖÏO\˜ XHõ ã¨OѶ¨∞@# [~°QÆ_»O PÜ«∞# ri‚OK«∞HÀÖËHõ
áÈÜ«∂~°∞. Hõ#∞Hõ PÜ«∞##∞ „Ѩã¨OQÆO KÕÜ«∞_®xH˜ XÑ≤ÊOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
236 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r ÖÏãπ UOlÖòû #∞Oz |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞#flѨC_»∞ ÖÏãπ UOlÖòû

>ˇÿ"£∞û J<Õ Ñ¨„uHõ D „H˜Ok "å~°Î#∞ „ѨK«∞iOzOk:
''™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ `«fi~°Ö’ âߢ<åÊùxû™È¯ "≥à◊¡#∞<åfl~°∞. áêâßÛ`«º
^ÕâßʼnõΩ =zÛ# „áêK«º "Õ∞^è•=ÙÖ’¡ DÜ«∞# JkfifÜ«Ú_»#_»OÖ’ ZÖÏO\˜
ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞. #QÆ~°OÖ’x L#fl`«„âı}˜ „Ѩ[ÅÖ’ ã¨∂ÊùiÎx ~°yeOKå~°∞.
DÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅ∞ WO`«=~°‰õΩ q#x "åiH˜ XHõ =∂@ – `åuÎ fiHõ`«#∞ D
^Õâ◊OÖ’ É’kèOK«_»O =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞ PÜ«∞# Ѩx† =∞# „áê\ò ã¨Oã¨÷ÖÏ J<ÕHõ
™êOˆHuHõ áê~î°âßÅÅ#∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ „áê~°OaèOz `«^•Ìfi~å ÉèÏ~°`«^Õâ◊ áê=∞~°
„Ѩ[Å#∞ L^ŒúiOK«_»"Õ∞ PÜ«∞# L^ÕÌâ◊O.——
HÍx D q^èŒOQÍ ™êOˆHuHõ áê~î°âßÅÅ∞ „áê~°OaèOK«_®xH˜ x^èŒ∞Å∞
¿ãHõiOK«_®xH˜ ™êfig∞r „Ѩܫ∞uflOz#ѨC_»∞ PÜ«∞#‰õΩ JO`«O`« =∂„`«"Õ∞
P^Œ~°} ÅaèOzOk. q∞Ãããπ ÖˇQÆæ\ò ™êfig∞r q∞„`«∞ʼnõΩ
q∞Ãããπ ÖˇQÆæ\ò ÖËYÅ∞ „"åã≤Ok. ã¨O=`«û~åxH˜ #∂~°∞ _®Å~°¡ K˘Ñ¨C#
„Ѩܫ∞`«fl=¸,
Ѩ~å[Ü«∞=¸
Ѩ^Õà◊¡‰õΩ K«O^•e=fi=∞x P"≥∞ q[˝Ñ≤Î KÕã≤Ok. q∞Ãããπ ÖˇQÆæ\ò,
P"≥∞ q∞„`«∞Å∞ W^ŒÌ~°∞ `«Ñ¨Ê =∞Ô~=~°∂ _»|∞ƒ W=fi_®xH˜
=ÚO^Œ∞‰õΩ ~åÖË^Œ∞. q∞Ãããπ ÖˇQÆæ\ò D „Ѩܫ∞`«flO ѨÓiÎQÍ Ñ¨~å[Ü«∞O á⁄OkOk.
D HÍ~°}OQÍ ™êfig∞r ã¨OkQÍú=ã¨÷Ö’ Ѩ_®¤~°∞. ™êfig∞r q∞„`«∞Å =^ŒÌ
_»|∞ƒ =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOz# q∞Ãããπ ÖˇQÆæ\ò ^•x QÆ∞iOz PÜ«∞#`À
Ug∞ K≥ѨÊÖË^Œ∞. J_çw ÖË^ŒxÑ≤OK«∞H˘#fl Ѩiã≤÷u ™êfig∞rx =∞iO`« ã¨OkQÆúOÖ’
Ѩ_»"Õã≤Ok. PÜ«∞# WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞:
''N=∞u =ÚÅ¡~ü‰õΩ q∞Ãããπ ÖˇQÆæ\ò „"åã≤#O^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ HÍã¨Î ã≤QÆ∞æѨ_®¤#∞.
HÍx <å‰õΩ `≥eÜ«∞_®xH˜ =ÚO^Õ P"≥∞ P q^èŒOQÍ KÕã≤Ok. P Ѩ^äŒHõOÖ’
KÕ~°_®xH˜ W+¨ìO ÖË^Œx N=∞u ¿ÇÏÖò =∞~åº^ŒQÍ<Õ ["å|∞ „"åã≤Ok. HÍx P
L`«Î~°O "Õ∞s KÕ`« „"å~ÚOz N=∞u ¿ÇÏÖò ѨOÑ≤Ok. P L`«Î~°OÖ’ <å Ѩ@¡
`«=∞ „¿Ñ=∞ `≥eÜ«∞Ѩ~°K«|_çOk.——1
`«=∞‰õÄ, ™êfig∞rH˜ =∞^茺 =¸_À =ºH˜Î =zÛ _»|∞ƒ J_»QÆ_»O J<Õ‰õΩÅ∞
ri‚OK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. Hõ#∞Hõ "å~°∞ q∞Ãããπ ÖˇÔQæ\ò „Ѩܫ∞`åflxH˜ ™ê#∞‰õÄÅOQÍ

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 299.

 ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 237

ã¨ÊOkOK«ÖË^Œ∞. ™êfig∞r "åiˆH „¿Ñ=∞`À L`«Î~åÅ∞ „"åâß~°∞. J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’

`«=∞ Ѩ@¡ QÆÅ Jaè=∂#O HÍ~°}OQÍ WO`«\ ˜ „Ѩܫ∞`«flO KÕã≤ Ѩ~å[Ü«∞O
K«qK«∂ã≤# q∞Ãããπ ÖˇQÆæ\ò#∞ ™êO`«fi# ѨiKå~°∞.
q∞Ãããπ ÖˇQÆæ\ò „Ѩ}ÏoHõ qѶ¨Å=∞=_»O ™êfig∞rH˜ H˘O`« =∂#ã≤Hõ =º^äŒ#∞
HõeyOK«Háõ ÈÖË^∞Œ . ÉËÅ∂~ü =∞~î° Pi÷Hõ Ѩiã≤u÷ PO^Àà◊#Hõ~O° QÍ LOk. áêâßÛ`«º
^ÕâßÅÖ’ x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOK«ÖËHõáÈ~Ú# ã≤÷uÖ’ ™êfig∞r ÉèÏ~°`«^Õâ◊O uiy
"≥o¡áÈ^•=∞#∞H˘<åfl~°∞. JHõ¯_Õ x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOK«QÀ~å~°∞. HÍx
JÖÏO\˜ Ѩiã≤÷u Z^Œ∞~°∞HÍÖË^Œ∞. [QÆ[˚#x PÜ«∞#‰õΩ "≥ÚO_çKÕ~Ú K«∂ѨÖË^Œ∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍʼnõΩ U~åÊ@∞KÕã≤, g∞_£ ™È^Œs
=∞}∞Å∞ PÜ«∞##∞ PǨfixOKå~°∞. P `«~°∞"å`« Ѩiã≤÷u HÍã¨Î "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_»
™êyOk. ''K«„HõO ÃÑ·H˜ u~°∞QÆ∞`ÀOk. [QÆ[˚#x P q^èŒOQÍ uѨC`ÀOk. P"≥∞
HÍ~°ºO =Úy¿ã =~°‰õΩ ##∞fl =^ŒeÃÑ@ì^Œ∞ – Jn ~°Ç¨Ï㨺O——1 JO@∂ ™êfig∞r
„"åã¨∞Î<åfl~°∞.
JHõ¯_» KÕã≤# „Ѩã¨OQÍÅ ^•fi~å, K«O^•Å =¸ÅOQÍ ™êfig∞rH˜ Kåe#O`«
ÃÑ·HõO ÅaèOzOk. HÍx WHõ¯_® "≥∞H“¡_£ qâßÅǨÏ$^ŒÜ«∂xfl K«∂_»=K«∞Û. Pi÷Hõ
ã≤÷u ÉÏQÍÖË^Œx ÉËÅ∂~ü =∞~î°O #∞Oz L`«Î~°O =zÛ#ѨC_»∞, ™êfig∞r kQÆ∞Å∞
K≥Ok#@∞¡ HõxÑ≤OKå~°∞. ™êfig∞r kQÆ∞Å∞‰õΩ HÍ~°}O `≥Å∞ã¨∞H˘#fl "≥∞H“¡_£
"≥O@<Õ 800 _®Å~°∞¡ WzÛOk.
ÉËÅ∂~ü =∞~î° Pi÷Hõ ã≤÷u ã¨iQÍ ÖË^Œx `≥eã≤#ѨC_»∞ ™êfig∞r ÉèÏ~°`«
^ÕâßxH˜ uiy "≥o¡áÈ"åÅ#∞H˘<åfl~°∞. WѨC_»∞ g∞_£ ™È^Œs=∞}∞Å „Ѩܫ∞`«flO
`«e¡
=Å# „ѨãO¨ QÍÅ∞ U~åÊ>ˇ,ÿ `«^•Ìfi~å ÃÑH· Oõ ÅaèOzOk. Pi÷Hõ
*Ï˝Ñ¨HÍÅÖ’ ã≤÷u "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_ç# Ѩiã≤÷uÖ’ =∞m¡ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ uiy
"≥àQ¡◊ À~å~°∞. WѨC_»∞ HÍ~°}O "Õ~∞° . `«eÑ¡ @¨ ¡ x~°fiiÎOK«=Åã≤#
Hõ~°Î"åºxfl `«#∞ <≥~°"Õ~°ÛÖË^Œ<Õ P"Õ^Œ# ™êfig∞r JO`«~åO`«~åàÏÖ’¡ "≥∞^ŒÅ∞`«∂<Õ
LOk. WѨC_»∞ P P"Õ^Œ<åÉèÏ=# ÃÑ·H˜ =zÛOk. ''=ÚYºOQÍ <Õ#∞ P~ÀQƺO
xq∞`«ÎO WHõ¯_çH˜ =KåÛ#∞. <å‰õΩ P~ÀQƺO zH˜¯Ok. "åº*ˇºO Y~°∞ÛÅ xq∞`«ÎO
~°∂. 2000/– ã¨=∞‰õÄ~å~Ú. =∞Oz^Õ, <å LѨ<庙êŠѨx =Úyã≤O^Œx
<å‰õΩ `Àã¨∞Î#flk. =∞m¡ P ѨxÔH· <å P~ÀQͺxfl áê_»∞KÕã¨∞HÀ#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 292.

S 17
238 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''=∞~î°O Ѩx ѨÓiÎQÍ q~°q∞Oz, H˘O`«HÍÅO =∂ `«e¡ =^ŒÌ‰õΩ "≥à◊¡_»O

=∞Oz^Œx <å‰õΩ qã¨Ê+¨ì=∞=Ù`ÀOk. <å HÀã¨O P"≥∞ ZO`À Ü«∂`«# Ѩ_çOk.
J=™ê# ^Œâ◊Ö’ P"≥∞‰õΩ âßOu ‰õÄ~°Û_®xÔH· <Õ#∞ „Ѩܫ∞uflOKåe. ã¨iQÍ W^Õ
q^èŒOQÍ =∞ǨÏhÜ«Ú_≥·# â◊OHõ~åKå~°∞ºÅ∂ KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. `«# `«e¡
J=™ê# ã¨=∞Ü«∞Ѩ٠z=i H˘kÌ ~ÀAÖ’¡ PÜ«∞# P"≥∞ =^ŒÌ‰õΩ áÈ=Åã≤=zÛOk!
Wk h‰õΩ `≥Å∞™ê? <Õ#∞ ^•xx P"≥∂kã¨∞Î<åfl#∞. JxflO\˜h =∂#∞‰õΩ<åfl#∞.
Wk=~°Hõ\ ˜ Hõ<åfl „ѨâßO`«OQÍ L<åfl#∞——1 JO@∂ PÜ«∞# „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
`«##∞ `å#∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#fl =∞Ǩ`«∞‡_»∞ ™êfig∞r. P =∞Ǩϟ#fl`«
J#∞Éèí∂u ã≤÷uÖ’ J#=~°`«O PÜ«∞# q~ålÅ∞¡`å~°∞. xâıÛ+¨ì"≥∞ÿ#, U^À HõÅ
QÆO@∞#fl ã≤÷uÖ’ "≥∞^ŒÅ∞`«∞#fl@∞=O\˜ ã≤÷u HÍ^Œ∞ Wk. ÉèíQÆ
ã¨∞n~°… =O`«∞_≥=~°∞, „ѨÑO¨ K«O JO>Ë Uq∞\˜, `«<=≥ ~°∞, =¸_çO\˜H©
„ѨâßO`«`«
HÍ"åe! =∞^茺#∞#fl ã¨O|O^èŒO Uq∞@#flk L#flk L#fl@∞¡ ã¨Ê+¨ìOQÍ
„QÆÇ≤ÏOKÕ ã≤÷u Jk. =∞#ã¨∞û#∞ UHÍ„QÆO KÕã≤, q"ÕHõѨÓ~°fi
HõOQÍ zO`«# KÕã≤#ѨC_Õ D „ѨѨOK« ã¨`«ºO H˘\ÁìzÛ#@∞¡ P HõΔ}=∂„`åxÔH·<å
J=QÆ`«=∞=Ù`«∞Ok – D „ѨѨOK«O Jâßâ◊fi`«"≥∞ÿ#k! „ѨѨOK«O Jã¨`«º=∞x
=ºHõÎO KÕ¿ã ÉèÏ=# HÍ^Œ∞ Wk. „ѨѨOK«O Jâßâ◊fi`«"≥∞ÿ#^ŒO>Ë âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#
P#O^•xKÕÛ â◊HÎ̃~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ#^Œx J~°÷O. D „ѨѨOK«OÖ’x P#O^•Å∞ P#O^•Å∞
HÍ=Ù, ^Œ∞óMÏÅ∞ ^Œ∞óMÏÅ∂ HÍ=Ù. P#O^ŒOQÍ `Àã¨∞Î#flq |Ǩïâß ^Œ∞óMÏÅ∞QÍ
Ѩi}q∞OK«=K«∞Û. ^Œ∞óMÏÅ∞QÍ HÍ#=KÕÛq |Ǩïâß P#O^•Å∞QÍ Ñ¨i}q∞OK«
=K«∞Û. ã¨`åºxfl L#fl^Œ∞#fl@∞¡ D „ѨѨOK«O K«∂Ñ≤OK«^Œ∞. JO^Œ∞ˆH ÉèíQÆ=næ`«,
''XHõ `«Å„H˜O^Œ∞Öˇ·# ~åq K≥@∞ì——2 Jx Jaè=i‚ã¨∞Î#flk.
HÍã¨Î QÍ_è»OQÍ PÖ’zOz ã¨∞ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞HÀQÆÅ =∞#ã¨∞ûÖË D „ѨѨOK«O
#∞O_ç "≥·^˘Åy âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# „ѨâßO`«`«#∞, âßâ◊fi`« „ѨâßO`«`«‰õΩ LxH˜ J~Ú#
ÉèíQÆ=O`«∞x áê^ŒÑ¨^•‡Å#∞ J<Õfi+≤OK«_®xH˜ `«Ç¨Ï`«Ç¨Ï K≥O^Œ∞`å~Ú. P
ÉèíQÆ=O`«∞x áê^ŒÑ¨^•‡Å#∞ ã¨Ê $tOz#, „ѨѨOK« ã¨`åºxfl J#∞Éèí∂uÖ’
„QÆÇ≤ÏOz# ™êfig∞r D „ѨѨOK«O #∞O_ç, „ѨѨOK«Ñ¨Ù =∂Ü«∞ #∞O_ç ã¨∞n~°…
„ѨâßO`«`«#∞ PtOK«_»OÖ’ qO`Õ=ÚOk? ™êfig∞r =∞^èŒ∞~° ã¨fiáêflÅ∞ WÖÏ
qHõã≤ã¨∞Î<åfl~Ú.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 297.
2. T~°úfi=¸Å=∞^èŒó âßY =∞â◊fi`«÷O „áêǨï~°=ºÜ«∞"£∞ I
– ÉèíQÆ=næ`«, 15.1
 ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 239

''Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ XHõ z#fl ã¨÷ÅO H˘#∞QÀÅ∞ KÕ™êÎ#∞. z#fl ã¨÷ÅO JO>Ë

XHõ z#fl QÆ∞@ì – 6000 J_»∞QÆ∞Å Z`«∞ÎÖ’, Z#fl_»∂ Hõ~°QÆx =∞OK«∞Ѩ~°fi`«
tY~åÅ#∞ K«∂ã¨∂Î P#OkOKÕ ã¨÷Å"≥∞ÿ LO@∞Ok. JHõ¯_» h\˜ K«Å=∞Å∞, XHõ
z#fl K≥~°∞=Ù LO@∞Ok. ã≤_®~ü1 (Cedar) =$HΔÍÅ`À xO_ç# J_»=ÙÅ∞, ZHõ¯_»
K«∂ã≤<å ѨÙëêÊÅ∞, ѨÙëêÊÅ∞, ѨÙëêÊÅ∞! "å\˜ =∞^茺 <åHõO@∂ XHõ z#fl
‰õΩ\©~O° . „ѨH¯õ <Õ z#fl HÍÜ«∞QÆ∂~°Å `À@. HÍÜ«∞QÆ∂~°Å#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ Ñ¨O_ç™êÎ#∞.
^•x`Àáê@∞ – ^•x`Àáê@∞ – ^•x`Àáê@∞ – <å ѨÙã¨ÎHÍÅ∂ LO\Ï~Ú.
ZѨC_À XHõ¯ ~ÀA =∂„`«"Õ∞ =∞x+≤ =ÚMÏxfl K«∂™êÎ#∞. <å K«∞@∂ì L#fl
„ѨÑO¨ K«O tkäÅ"≥∞áÿ È~Ú#ѨÊ\˜H© <Õ#∞ HõÅ`« K≥O^Œ#∞. Ö∫H˜Hõ q+¨Ü∂« Öˇ#· ѨÊ\˜H,©
P^蕺u‡Hõ q+¨Ü«∂Öˇ·#ѨÊ\˜H© – <å Ѩ#∞Åhfl ѨÓ~°Î~Ú LO\Ï~Ú. JHõ¯_»
q„âßOu =∂„`«"Õ∞. PǨ, rq`«=∞O`å <Õ#∞ ZO`« L`ÕÎ[Éèíi`«OQÍ =º=ǨÏ
iOKå#∞! <Õ#∞ [#‡`«ó XHõ ^Õâ◊„k=∞‡ix. UO [~°∞QÆ∞`«∞O^À <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞†
Wk <å „Ñ¨ã¨∞Î`« ^Œ$â◊ºO, Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ [~°QÆÉ’ÜÕ∞k WHõg∞^Œ>Ë `≥Å∞ã¨∞ÎOk.——2
HÍx n<À¡ XHõ qO`« – D =∞^èŒ∞~° ã¨fiѨflO Un Ѷ¨eOK«É’^Œx ‰õÄ_®
™êfig∞rH˜ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞ã¨∞! ''WO^Œ∞Ö’x XHõ qO`« `≥Å∞™ê? <å ã‘fiÜ«∞
P#O^ŒO QÆ∞iOz# HõÅÅ∂, HõÅÊ#Å∂ Jhfl HõÅÅ∞QÍ<Õ Ñ¨i}q∞™êÎ~Ú† HÍx
W`«~°∞Å QÆ∞iOz <Õ#∞ =∞OzQÍ J#∞HÀ=_»O JO`å =∞OzQÍ<Õ Ñ¨i}q∞ã¨∞ÎOk——
JO@∂ P L`«Î~åxfl PÜ«∞# H˘#™êyã¨∞Î<åfl~°∞.
=∞~À ÖËYÖ’, ''<å‰õΩ q∞ye# ~ÀAÅhfl, W`«~°∞Å g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_»=Åã≤
=ã¨∞ÎO^Õ"≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl#∞. <Õ#∞ PtOz# q„âßOu, „ѨâßOu <å
ÔH#fl_»∂ „áêÑ≤ÎOK«=Ù. HÍx '[QÆ[˚#x— <å ^•fi~å W`«~°∞ʼnõΩ
|e^•#O
[~°∞QÆ∞`ÀOk "Õ∞Å∞ KÕ™ÈÎOk – <å ^Õâ◊OÖ’x H˘O^ŒiÔH·<å, `åºQÆOQÍ
ÉèÏqOz Hõ~‡° `À ã¨O`«$Ñ≤ÑÎ _¨ _» O» ã¨∞ÅÉè"í ∞Õ . =∞# =∞O^Œ~=° ¸
|e Ѩâ◊√=ÙÅ"Õ∞! „Ѩu XHõ¯~°∂ "åi "åi q^è•#OÖ’ W+¨ìѨ_Õ"å~°∞, Z‰õΩ¯=
ÉÏ^èŒ #∞Oz `«Ñ≤ÊOK«∞H˘O\Ï~°∞. „ѨuѶ¨∞\˜OKÕ"å~°∞ ÖÁOQÆnÜ«∞|_ç =∞iO`«

1. â◊O‰õΩ=Ù PHÍ~°O QÆÅ HÍÜ«∞Å∞ HÍã¨∂Î ã¨∞"åã¨<å, =∞xflHÍ QÆÅ K≥Hõ¯ LO_Õ ^Õ=^•~°∞
*Ïu =$HΔÍÅ∞.
2. 1899 _çÃãO|~ü 27 = `Õn# ™êfig∞r „H˜Ããì·<£‰õΩ „"åã≤# ÖËY #∞O_ç á⁄O^Œ∞
Ѩ~°K«|_çOk
240 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ÉÏ^èŒ<˘O^Œ∞`å~°∞. |eH˜ W+¨ìѨ_Õ"å}˜‚QÍ LO_»_®xH˜ <Õ#∞ x~°‚~ÚOK«∞H˘<åfl#∞——1

JO@∂ „"åã≤ `«=∞ ã≤÷u`ÀÉÏ@∞ rq`«Ñ¨Ù =∞Ǩϟ#fl`« ã¨`åºxfl ™êfig∞r =ºHõÎO
KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
''<Õ <≥O^Œ∞‰õΩ ã¨[˚#∞xQÍ LO_®e?—— Jx ™êfig∞r XHõ™êi `«=∞#∞ `å"Õ∞
„ѨtflOK«∞H˘x, ["å|∞ ‰õÄ_® `≥eáê~°∞† ''ZO^Œ∞HõO>Ë Jk ÉèíQÆ=O`«∞x
=∞ǨÏ`åÎ fixfl ã¨∞ÎuOK«_®xH˜ Hõ#∞Hõ. HÍ#=KÕÛ^ŒO`å PÜ«∞#
XHõ =ºH˜Îx ã¨[˚#∞xQÍ
=∂~°ÛQÀi`Õ...
=∞ǨÏ`«Î fi"Õ∞. <Õ#∞ ã¨<å‡~°æO #∞O_ç "≥·^˘Åy#ѨC_»∞ PÜ«∞#
=∞ǨÏ`åÎ fixfl u~°ã¨¯i™êÎ#∞. <Õ <≥O^Œ∞‰õΩ JÖÏ KÕÜ«∂e!
#∞"˘fiHõ =ºH˜Îx ã¨[˚#∞_çQÍ =∂~°ÛQÀi`Õ P`«_çH˜ LѨ^ÕâßÅ∞ KÕÜ«∞‰õΩ, P`«}˜‚
ã¨O㨯iOK«_®xH˜ „ѨÜ∞« uflOK«‰Ωõ . P`«_`ç À ã¨ÇϨ r=#O KÕ~Ú. hÖ’ ã¨[#˚ `«fi=∞<Õ
k=º JyflHõ}O LO_Õ Ñ¨HõΔOÖ’ Jk P`«}˜‚ ~°yeOz ã¨[˚#∞_çQÍ =∂~°∞ã¨∞ÎOk.——
XHõ™êi XHõ qǨ~°Ü∂« „`«Ö’ ™êfig∞r ÃÑ· "åºMϺ#O KÕâß~°∞. D ~ÀAÖ’¡
PÜ«∞# ѨÅ∞=Ùi Wà◊¡Ö’ |㨠KÕâß~°∞. ã¨=∞Ü«∞O ^˘iH˜#ѨC_»ÖÏ¡ ã¨g∞ѨOÖ’x
QÆ∞@ìÅ∞, #nf~åÅ∞ ÖÏO\˜ ã¨÷ÖÏʼnõΩ Ñ¨Å∞=Ùi`À qǨ~°Ü«∂„`« KÕ¿ã"å~°∞.
`«=∞`À =zÛ# ÉèÏQƺâßÅ∞~°Ö’ P^蕺u‡Hõ`«#∞ ÃÑOá⁄OkOKå~°∞. ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê#
HÍ~°}"Õ∞ PÜ«∞##∞ J<ÕHõ Wà◊¡Ö’ |㨠KÕÜ«∞xzÛO^Œx ÉèÏqOK«=K«∞Û. PÜ«∞#
'k=º JyflHõ}O— ~°yeOK«_»O`À J^Œ$+¨ì=O`«"≥∞ÿ# ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ Z<Àfl! =º‰õΩÎÅ∞
ZO^Œ~À! ™êfig∞r `«=∞ Wà◊¡Ö’ |㨠KÕã≤# ~ÀAÅ#∞ *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞H˘#fl g∞_£
™È^Œs=∞}∞ÅÖ’ XHõ~°∞ WÖÏ J<åfl~°∞:
''PǨ, ™êfig∞r |㨠KÕã≤# ã¨÷ÅOÖ’ ѨÓiÎQÍ P^蕺u‡Hõ "å`å=~°}O
"åºÑ≤Oz LO@∞Ok. XHõ™êi PÜ«∞# L^ŒÜ«∞O 10 QÆO@Å #∞O_ç ™êÜ«∞O„`«O
4 QÆO@Å ^•HÍ Z_»`≥QƉõΩO_® =∂\Ï¡_®~°∞. JHõ¯_» JѨC_»∞ <≥ÅH˘#fl P^蕺u‡Hõ
"å`å=~°}O =~°‚<åf`«O. ™êHΔÍ`«∂Î Uã¨∞„H©ã¨∞Î =∂ WO\˜H˜ qKÕÛã≤ =∂`À
L#fl@∞¡ JxÑ≤OzOk.——
™êfig∞r `«=∞ WO\˜H˜ qKÕÛã≤ =ã≤OKåÅx g∞_£ ™È^Œs=∞}∞Å∞ ZO`«QÍ<À
JaèÅ+≤OKå~°∞. ™êfig∞r J<Õ‰õΩÅ Wà◊¡Ö’ =ã≤ã¨∂Î =KåÛ~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ XHõ
~ÀA XHõ QÆ∞„~°Ñ¨Ù |O_çÖ’ ^ŒH˜Δ} áêÃã_Õ<åÖ’x g∞_£ ™È^Œs=∞}∞Å x"åã¨O
=ÚO^Œ∞ kQÍ~°∞. `«=∞ =¸@=ÚÖˇ¡Å#∞ WO\˜ =™ê~åÖ’ kOÑ≤, ''g∞`À
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 301–302.
 ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 241

x=ã≤OK«_®xH˜ =KåÛ#∞. <Õ#∞ x=ã≤OK«_»O WOHÍ P =∞Ç≤Ïà◊ ÉèíiOK«ÖË^Œ∞——

J<åfl~°∞. 'P =∞Ç≤Ïà◊— Jx ™êfig∞r ã¨∂zOzOk Z=i<À `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞.
HÍx JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ PÜ«∞# |㨠KÕã≤# WO\˜ Ü«∞[=∂#∞
g∞_£ ~åÅx J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. P `«~°∞"å`« ™êfig∞r g∞_£
™È^Œs=∞}∞Å
WO\’¡ ™È^Œs=∞}∞Å WO\’¡ KåÖÏHÍÅO |㨠KÕâß~°∞. P WO\’¡
g∞_£ ™È^Œs=∞}∞Öˇ·# =ÚQÆ∞æ~°∞, "åi `«O„_ç g∞_£, q∞Ãããπ
Ǩ<£ûÉ~À <åÅ∞ˆQà◊¡ ‰õΩ=∂Ô~Î _À~°nä, q∞Ãããπ "≥·HÍѶπ Ѩk¿ÇÏ<Õà◊¡ ‰õΩ=∂~°∞_≥·#
~åÖòÊù, Ѩx=∞x+≤ q∞ãπ ¿Ñ¶~ü ÃѶ<£¯ ûÅ∞ LO@∞<åfl~°∞.
™êfig∞r J"≥∞iHÍÖ’#∂, WOQÆ¡O_£Ö’#∂ J<Õ‰õΩÅ Wà◊¡Ö’ JukäQÍ x=
r=# ã¨~°o
ã≤OKå~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# ^≥#· Ok# rq`«O, PǨ~°O,
^Œ∞ã¨∞ÎÅ ÖÏO\˜ q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz ã¨Ê+¨ìOQÍ ã¨=∂Kå~°O
JOkOz# =ºH˜Î g∞_£ ™È^Œs=∞}∞ÅÖ’ XHõÔ~·# q∞Ãããπ Ǩ<£û|~À =∂„`«"Õ∞.
|Ü«∞@‰õΩ "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞, Z=Ô~·<å HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ =zÛ#ѨC_»∞
™êfig∞r ^Œ∞ã¨∞ÎÅ q+¨Ü«∞OÖ’ „â◊^Œú =Ç≤Ï™êÎ~°∞. HÍx WO\’¡ PÜ«∞# ^•xx
QÆ∞iOz JO`«QÍ „â◊^Œú fã¨∞HÀ~°∞† ''WO\’¡ ZO^Œ∞‰õΩ J@ìǨã¨OQÍ LO_®e?
<Õ#∞ q"åǨÏO KÕã¨∞HÀÉ’`«∞<åfl<å Uq∞\˜?—— Jx J_çˆQ"å~°∞. ™ê=∂#ºOQÍ
WO\’¡ L#flѨC_»∞ XHõ JOw ^èŒiOz, #_»∞=Ú‰õΩ XHõ `å_»∞`À ^•xx ayOz
LOKÕ"å~°∞. PÜ«∞#k JO^Œ"≥∞ÿ# LOQÆ~åÅ A@∞ì. HõuÎi¿ãÎ "å\˜ JO^ŒO `«yæ
áÈ`«∞O^Œx HõuÎiOK«∞HÀ=^ŒÌx q#flqOKÕ"å~°∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® XHõ ÉÏÅ∞xÖÏ
"åi =∂@#∞ `«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ áê\˜OKÕ"å~°∞. ''`«=∞ PHõ$u QÆ∞iOz PÜ«∞#
ZÖÏO\˜ „â◊^•ú fã¨∞HÀ~°∞. `«=∞#∞ QÆ∞iOz# PÖ’K«# H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® ÖËx
"å~°∞ PÜ«∞#—— Jx Ǩ<£ûÉ~À "åºMϺxOK«_»O Hõ^Œ∞Ì.
ѨO_»∞¡, L_»Hõɡ\ ˜ì# Ô~O_»∞ QÆ∞_»∞¡, Ô~O_»∞ ~˘>ˇì =ÚHõ¯Å∞, Ô~O_»∞ HõѨCÅ
HÍѶ‘ – Wg ™êfig∞r L^ŒÜ«∞O ѨÓ@ ѨÙK«∞ÛH˘<Õ LáêǨ~°O. Éè’[#O, HÍѶ‘
"≥Ú^ŒÖˇ·# JxflO\’¡#∂ KåÖÏ q∞`«OQÍ<Õ PÜ«∞# LO_Õ"å~°∞. =∞^蕺ǨÏfl
Éè’[#OÖ’ HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞, =∂Oã¨O KÀ@∞KÕã¨∞H˘<Õq. HÍÜ«∞^è•<åºÅ∞, ѨzÛ
|~îå}©Å∞, ^•HõΔѨO_»∞¡ PÜ«∞# W+¨ìOQÍ u<Õ"å~°∞.
XHõ ~ÀA Éè’[#OÖ’ *Ï=∞ѨO_»∞ KÕ~åÛ~°∞. |Å¡ g∞^Œ Éè’[#O J=∞~°∞ã¨∞Î
#flѨC_»∞ ™êfig∞r ѨKå~°∞¡ KÕÜ«∞™êQÍ~°∞. Dã¨ì~ü ѨO_»∞QÆ =ÚO^Œ∞ #ÅÉèˇ· ~ÀAÅ
„=`«O QÆ∞iOz „Ѩ™êÎ=# =zÛOk. `å=Ú Jq∞`«OQÍ W+¨ìѨ_Õ XHõ =O@HõO
242 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

P #ÅÉè̌· ~ÀAÅ∂ u#‰õΩO_® „=`«O PK«iOK«_»O ¢ÔH·ãÎ̈=ÙʼnõΩ Ñ¨iáê\˜. ™êfig∞r

WÖÏ J<åfl~°∞† ''=∂ ^Õâ◊OÖ’#∂ WÖÏO\˜ „=`«O PK«i™êÎ~°∞. <åÖÏO\˜
™È=∞~°∞Å∞ `«Ñ¨Ê `«H˜¯# JO^Œ~°∂ U^≥·<å XHõ\ ˜ Ѩi`«ºl™êÎ~°∞. áÈhÖˇO_ç, <Õ#∞
*Ï=∞ѨO_»∞ Ѩi`«ºl™êÎ#∞.——
™ê=∂#ºOQÍ =∞^蕺ǨÏfl Éè’[<åxH˜ Z=Ô~·<å Ju^äŒ∞Å∞ ~å=_»O Hõ^Œ∞Ì.
™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ∞ q#_®xH˜ ÖÏãπ UO*ˇÖòû #∞Oz =KÕÛ "≥∞H“¡_£, q∞Ãããπ
ÖˇQÆæ\òÅ∞ x`«ºO =∞^蕺ǨÏfl Éè’[#O JHõ¯_Õ KÕ¿ã"å~°∞. P
=∂O™êǨ~°O
ZO^Œ∞‰õΩ? ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ™êfig∞r =ÚK«Û\˜OKÕ"å~°∞† J<ÕHõ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
PÜ«∞# ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOKÕ =ÚK«Û\˜OKÕ"å~°∞. `«=∞ ǨÏ$^Œ
Ü«∞OÖ’ ã¨~°fi"Õà◊ÖÏ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ XHõ „Ѩ`ÕºHõ™ê÷#O PÜ«∞# ˆH\Ï~ÚOz
LOKå~°∞. POˆQ¡Ü«ÚÅ ÉÏxã¨Å∞QÍ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ J#∞ÉèíqOKÕ Ü«∂`«#Å∞ H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ PÜ«∞# =ÚMÏ# ^Àº`«Hõ=∞ÜÕ∞ºq. ã¨Ç¨Ï#O`À "å\˜x PÜ«∞#
ÉèíiOKÕ"å~°∞. XHõ ~ÀA PÜ«∞# WÖÏ J<åfl~°∞:
''POˆQÜ
¡ Ú« Å∞ ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜ ~å=_»O Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ#∞ [~ÚOK«_®xH© HÍ^Œ∞,
"åiH˜ <ÕiÊOK«_®xH© HÍ^Œ∞† x*ÏxH˜ "åi ~°HÍÎxfl A„~°∞HÀ=_®xH˜! HÍx UO
^Œ∞~°^Œ$+¨ìO! =zÛ# Ãã·x‰õΩÖˇ·<å, JkèHÍ~°∞Öˇ·<å 㨈~ Ju x=∞fl‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok#
"åiÖÏ, J<åQÆ~°‰õΩÅ∞QÍ „Ѩ=iÎOKå~°∞. XHõ ~ÀA <Õ#∞ gkä =¸Å# ‰õÄ~°∞Ûx
L#flѨC_»∞, P ^•i QÆ∞O_® W^ŒÌ~°∞ POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ "≥àÏ¡~°∞. "åiÖ’ XHõ_»∞ ##∞fl
HÍe`À `«<åfl_»∞: qã¨∞ÎÉ’~Ú P`«}˜‚ HÍ~°}"Õ∞q∞@x J_çQÍ#∞. JO^Œ∞‰õΩ J`«_»∞,
'=∞e#Ѩ٠=¸@ J~Ú# ÉèÏ~°fÜ«Ú_çq #∞=Ùfi. x#∞fl K«∂¿ãÎ<Õ WÖÏ U^Œ<åfl
K≥Ü«∂ºÅxÑ≤ã¨∞ÎOk— J<åfl_»∞. <Õ#∞ =^ŒÖË¡^Œ∞† 'PǨ, <Õ#∞ q∞=∞‡efl JO`«Hõ<åfl
J^èŒ=∞OQÍ Ñ¨iQÆ}˜ã¨∞Î<åfl#∞† q∞=∞‡efl =∞e# "Õ∞¡K«∞ÛùÅx Hõ^• ¿Ñ~˘¯O@∞<åflO—
J<åfl#∞. D ^èŒ∂~°Î Ãã·x‰õΩÅ∞ ZO`«=∞Ok x=∞fl‰õΩÅ ¢ã‘ÎÅ rq`åÅ#∞ <åâ◊#O
KÕâß~À `≥Å∞™ê? POˆQ¡Ü«Úx WO\’¡ U^≥·<å ^˘OQÆ`«#O KÕ¿ãÎ P ^˘OQÆ#∞
K«O¿Ñ™êÎ~°∞. áêѨO, Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ QÆ`«ºO`«~°OÖËx ã≤÷uÖ’ ‰õÄÅ|_ç U_»∞™êÎ~°∞,
JO`Õ!
''=∂‰õΩ =∂„`«O HÍã¨ÎO`« ~°}`«`«Ê~°`« LO>Ë D q^èŒOQÍ „"Õà◊¡ g∞^Œ
ÖˇH˜¯OK«QÆÅ H˘kÌ=∞Ok POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ =∞=∞‡efl áêeOK«QÆÅ~å? JO^Œ∞ˆH <Õ#∞
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ü«∂=`«∂ΠѨ~°º\˜Oz JO^Œ~°∂ =∂O™êǨ~°O ux ~°}`«`«Ê~°`«#∞
ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ"åÅx É’kèã¨∞Î<åfl#∞.——
 ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 243

L^ŒÜ«∞O ѨÓ@ „Ѩã¨OQÆ HÍ~°º„Hõ=∞O ÖËHõáÈ`Õ ™êfig∞r H˘O`«¿ãѨ٠`À@Ö’

ѨKå~°∞¡ KÕ¿ã"å~°∞, ÖË^• „QÆO^ä•ÅÜ«∂xH˜ "≥o¡ K«^Œ∞=ÙH˘<Õ"å~°∞. =∞^蕺ǨÏfl
H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ Éè’[<å#O`«~°O H˘O`«¿ãѨ٠#_»∞O "åÖËÛ"å~°∞. ÖˉõΩO>Ë
q∞Ãããπ "≥·HÍѶπ WO\˜ Ѩ#∞Å∞ KÕã¨∞H˘O@∞#flѨC_»∞ P"≥∞`À
=∂\Ï¡_Õ"å~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ P"≥∞`À Hõeã≤ `À@Ö’ ѨKå~°∞¡ KÕ¿ã"å~°∞.
ѨKå~°∞¡ KÕã¨∂ΠɡOQÍb áê@Å∞ áê_ç "å\˜ J~å÷xfl q=iOKÕ"å~°∞. ''J*Ï˝#OÖ’
=ÚxyáÈ~Ú# J*Ï˝x ~åu~°Ñ¨ÊʼnõΩ „Ѩ}q∞Å∞¡`«∞<åfl_»∞—— J<Õ ¢ÔH·ã¨Î= w`«O
áê_ç, ''JO`«\ ˜ J*Ï˝xx <Õ#∞—— JO@∂ #"Õfi"å~°∞.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ =∞^蕺ǨÏfl "Õà◊Ö’¡ ÖËYÅ∞ „"å¿ã"å~°∞. D ~ÀAÖ’¡
x"Õk`« HÀã¨O J<ÕHõ ѨÙ~å} Hõ^äŒÅ∞, '`«e¡ bÅ Öˇ~°∞QÆ Z=i `«~°O!—1 J<Õ
w`åxfl ‰õÄ_® „"åã≤ ѨOÑ≤OKå~°∞.
H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ ™êfig∞r ÉèË\ © WKÕÛ"å~°∞. ÉèË\ © ¿Ñi@ qz„`åÅ∞
[~°QÆ_»O ‰õÄ_® Hõ^Œ∞Ì. =KÕÛ"å~°∞ g∞_£ ™È^Œs=∞}∞Å`À Z_»`≥QƉõΩO_® =∂\Ï¡_»∞
`«∂=ÙO>Ë, ™êfig∞r UO =∂\Ï¡_»‰õΩO_® á⁄QÆ„`åQÆ∞`«∂ „ѨâßO`«OQÍ ‰õÄ~°∞Ûx
LO\Ï~°∞. PÜ«∞<Õ U^Œ<åfl =∂\Ï¡_®Å#∞H˘#fl XHõ ¢ã‘Î XHõ ~ÀA ÖËz
"≥o¡áÈ`«∞#flѨC_»∞, ''DÜ«∞# Uq∞\˜ WÖÏ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞? D =∞x+≤H˜
POQÆ¡O `≥eÜ«∞^•?—— Jx J_»QÆ<Õ J_çyOk.
XHõ ¢ã‘Î ‰õÄ~ÀÛɡ\ ˜ì PÜ«∞# z„`«O wÜ«∂Å#∞H˘Ok. HÍx ™êfig∞r
ZO^Œ∞HÀ JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOK«ÖË^Œ∞. ZO`« „|u=∂e#ѨÊ\˜H© XѨCHÀÖË^Œ∞. P
¢ã‘ΠǨ<£ûÉ~À ^•fi~å q#flqOz#ѨC_»∞ ™êfig∞r, ''P ¢ã‘Îx |Ü«∞@‰õΩ "≥à◊¡=∞x
K≥|∞`å"å ÖËHõ <Õ#∞ WO\˜Ö’ #∞Oz "≥o¡áÈ<å?—— J<åfl~°∞ HõzÛ`«OQÍ. P ¢ã‘Î
u~°∞QÆ∞=ÚYO Ѩ@ì=Åã≤=zÛOk.
™êÜ«∞O„`åÖ’¡ ~å„u Éè’[#O =O_»_»OÖ’ ™êfig∞r ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_Õ"å~°∞.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ã¨fiÜ«∞OQÍ PÜ«∞<Õ =O_Õ"å~°∞ ‰õÄ_®. PÜ«∞# `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã
K«áêfÅ∞ _À~°näH˜, ~åÖòÊù‰õΩ ZO`À W+¨ìO. =ÚO^Œ∞ =∞™êÖÏ k#∞ã¨∞Å#∞ #∂ˆ~
"å~°∞. xÅ|_ç #∂~°_O» PÜ«∞#‰õΩ #K«Û^Œ∞. Hõ#∞Hõ ÉÏã≤HÑõ @ ¨ ∞ì "Õã∞¨ H˘x ‰õÄ~˘Ûx
#∂ˆ~"å~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ "≥#flÖ’ `åeOѨ٠"ÕÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ>Ëì"å~°∞. ^•<À¡ ÖËKÕ
á⁄QÆ g∞_£ ™È^Œs=∞}∞ʼnõΩ Jã¨Ç¨ÏhÜ«∞OQÍ LO_Õk, =∞O@Å`À Hõà◊¡Ö’ hà◊√¡
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 395.
244 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

uiˆQq. Hõ#∞Hõ `åeOѨ٠"ÕÜ«∞_®xH˜ =Ú#∞¿Ñ, ''WkQÀ =™ÈÎOk á⁄QÆ! ¢ã‘ÎÅ∞

WHõ¯_» #∞O_ç "≥o¡áÈ"åÅx HÀ~°∞H˘O@∞<åflO—— JO@∂ aQÆæ~°QÍ „ѨHõ\ ˜OKÕ"å~°∞.
™ê=∂#ºOQÍ ™êÜ«∞O„`«O P~°∞#fl~° QÆO@ʼnõΩ ~å„u Éè’[#O =ÚyOKÕ
"å~°∞. ~å„u Éè’[#OÖ’ HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞, áêÜ«∞ã¨O, K«áêf, ѨÙÅ∞ã¨∞, KÕѨ ÖË^•
=∂Oã¨O ã¨∂ÑπÅ∞ KÀ@∞KÕã¨∞H˘O\Ï~Ú. Éè’[<å#O`«~°O K«e HÍK«∞HÀ=_®xH˜
á⁄~Úº ~°yeOKÕ"å~°∞. H˘O^Œ~°∞ ‰õΩsÛÅÖ’, H˘O^Œ~°∞ =∞OK«O g∞^Œ ™œHõ~°ºOQÍ
‰õÄ~°∞Û<Õ"å~°∞. "åÅ∞‰õΩsÛÖ’ ÉÏã≤HõѨ@∞ì "Õã¨∞H˘x ™êfig∞r ‰õÄ~°∞Û<Õ"å~°∞. H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ âߢã¨Î„QÆO^ä•Å∞ K«kq J~°÷O q=iOKÕ"å~°∞. ÖË^• U^≥·<å q+¨Ü«∞O
QÆ∞iOz =ÚK«Û\˜OKÕ"å~°∞. HÍx PÜ«∞# UO KÕã≤<å J^˘Hõ P^蕺u‡Hõ
J#∞Éèí"åxfl "åi ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’ áê^Œ∞Q˘e¿ÑkQÍ LO_Õk.
''=O@, Éè’[# ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ `«Ñ¨Ê `«H˜¯# ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ™êfig∞r Z‰õΩ¯=QÍ
#=fi_»"≥∂, ѨiǨÏã≤OK«_»"≥∂ KÕ¿ã"å~°∞ HÍ~°∞. HÍx PÜ«∞# ã¨=∞HõΔOÖ’ LO_Õ
„Ѩu HõΔ}=¸ =∞#O ÃÑOá⁄O^Œ∞`åO. ÃÑ^ŒÌQÍ ZÖÏO\˜ LѨ^ÕâßÅ∂ =∂‰õΩ
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. HÍx PÜ«∞# =∂‰õΩ Hõ#∞qѨC HõeyOKå~°∞. `«=∞ rq`«O ^•fi~å
PÜ«∞# <ÕiÊ# áê~î°O Z#fl\˜H© =∞~°záÈÖËO—— JO@∂ Ǩ<£ûÉ~À „"åã¨∞Î#flk.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r "≥·HÍѶπ`À, ''<Õ#∞ =O_ç# P =∞™êÖÏ ‰õÄ~° ZÖÏ
LOk?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''PǨ, „|Ǩ‡O_»OQÍ LOk—— JO^•"≥∞. HÍx ™êfig∞rx
JO`« ã¨∞ÅÉèíOQÍ "≥∂ã¨yOK«ÖËO. HÍ¿ãѨ٠„ѨâßO`«OQÍ LO_ç, ''x[OQÍ K≥|∞
`«∞<åfl"å ÖË^• =ÚYã¨∞Îu HÀã¨O K≥|∞`«∞<åfl"å?—— Jx ™êfig∞r J_çQÍ~°∞.
''WO^Œ∞‰õΩ ["å|∞ K≥ѨÊ_»O HÍã¨Î ã¨OHÀK«OQÍ<Õ LOk, J~Ú#ѨÊ\˜H© K≥|∞`«∞
<åfl#∞: =ÚYã¨∞Îu HÀã¨"Õ∞ „Ѩâ◊Oã≤OKå#∞—— JOk "≥·HÍѶπ.
=∞~˘Hõ ~ÀA ™êfig∞r HÀã¨O "≥·HÍѶπ =O@ KÕã¨∞Î#flk. ™êfig∞r JHõ¯_»
ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ xÅ|_çáÈ~Ú P"≥∞#∞ K«∂ã¨∂Î, ''g∞ "≥·"åÇ≤ÏHõ
rq`«O =∞^èŒ∞~°OQÍ LO^•?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''J=Ù#∞ ™êfig∞r!—— JO^•"≥∞.
™êfig∞r =∞ø#OQÍ |Ü«∞\˜H˜ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. HÍ¿ãѨ\’¡<Õ uiy =zÛ "≥·HÍѶπ`À,
''"Õ∞_»"£∞! D „ѨѨOK«OÖ’ XHõi "≥·"åÇ≤ÏHõ rq`«=∞<åfl P#O^ŒOQÍ ™êQÆ∞`«∂O_»
_»O <å‰õΩ ã¨O`À+¨OQÍ LOk—— J<åfl~°∞. ''|Ǩïâß "≥·HÍѶπ ^Œ∞óMÏxfl ™êO`«fi#
Ѩ~°K«_®xˆH ™êfig∞r P „Ѩâ◊fl "Õâß~å?—— Jx „"åã¨∞Î#flk "Õ∞s Å∂~¸ |~üæ.
ZO^Œ∞HõO>Ë "≥·HÍѶπ rq`«O x*ÏxH˜ P#O^Œ^•Ü«∞HõO HÍ^Œx HÍÖÏO`«~°OÖ’
`≥eÜ«∞=zÛOk. |Ǩïâß <å_»∞ P"≥∞ x[O K≥Ñ≤Ê=ÙO>Ë ™êfig∞r P ^Œ∞óMÏxfl
 ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 245

`˘ÅyOz LO_Õ"å~°∞. HÍx Jk [~°QÆÖË^Œ∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’ "≥·HÍѶπ z#fl

q+¨Ü«∂Ö’¡ Ãã·`«O x*Ï<Õfl =∂\Ï¡_®Åx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x rqOzOk.
Ñ≤Å¡Å`À „áêOQÆ}OÖ’ P_»∞HÀ=_»=∞O>Ë ™êfig∞rH˜ =∞Ǩ W+¨ìO. _À~°nä
q∞„`«∞Å∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ JHõ¯_»‰õΩ =KÕÛ"å~°∞. "åi KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x =$`åÎHÍ~°OQÍ
Ѩ~°∞ÔQuÎ P_»_»OÖ’ ™êfig∞r ZO`À L`«∞ûHõ`« K«∂Ñ≤OKå~°∞.
Ñ≤Å¡Å`À
ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iOz `å#∞ P@Ö’ áêÖÁæO>Ë Ñ≤ÅÅ ¡ ∞ P#Ok™êÎ~x° PÜ«∞# "åi`À
Hõeã≤ P_®~°∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "åi r=# ã¨~°ox PÜ«∞#
ã¨∂HõΔ ‡OQÍ QÆ=∞xOKå~°∞. "åi`À =∂\Ï¡_Õ"å~°∞. P@Å∞, K«^Œ∞=Ù ÖÏO\˜
q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz "åix „ѨtflOz `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ"å~°∞. Ñ≤Å¡Å ÃÑOѨHõO QÆ∞iOz
J<ÕHõ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ `«H˜¯# "åi`À =ÚK«Û\˜OKÕ "å~°∞ ‰õÄ_®! Ñ≤Å¡Å#∞ U
HÍ~°}OQÍ<≥·<å tH˜ΔOK«_»O PÜ«∞#‰õΩ ã¨∞`«~å=¸ #K«Û^Œ∞. ''Ñ≤Å¡"å_»∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_Õ
q^èŒOQÍ <Õ#∞ Un KÕÜ«∞#∞—— J<Õ"å~°∞ PÜ«∞#.
~åÖòÊù, _À~°näÅ#∞ PÜ«∞# ZO`À „¿Ñq∞OKå~°∞. "åi `«ÅÅ g∞^Œ KÕ`«∞Å∞
LOz Pj~°fikOKå~°∞ ‰õÄ_®! ~åÖòÊù ™êfig∞rx ZO`«QÍ<À „¿Ñq∞OK«_»O`Àáê@∞,
`«# â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ PÜ«∞#‰õΩ ¿ã=Å∞ ‰õÄ_® JOkOKå_»∞. PÜ«∞# áê^Œ~°HõΔÅ#∞
áêe+π KÕÜ«∞_»O, ǨïHͯ ã≤^ŒúO KÕÜ«∞_»O ÖÏO\˜ Ѩ#∞Å∞ J`«_Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ
KÕâß_»∞. XHõ ~ÀA ™êfig∞r J`«_ç`À, ''~åÖòÊù! #∞=Ùfi h Hõà◊¡#∞ K«∂_»QÆÅ"å?——
Jx J_çQÍ~°∞. ''K«∂_»ÖË#∞. HÍ"åÅO>Ë J^ŒÌOÖ’ K«∂_»QÆÅ#∞—— J<åfl_»∞ ~åÖòÊ.
"≥O@<Õ ™êfig∞r, ''ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ‰õÄ_® JO`Õ. PÜ«∞# h Hõà◊¡ÖÏ, h‰õΩ JO`«
ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ L<åfl_»∞. #∞=Ùfi PÜ«∞##∞ K«∂_»ÖËHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# h‰õΩ
J`«ºO`« ã¨xflÇ≤Ï`«∞_»∞, h ™⁄O`« =∞x+≤—— J<åfl~°∞.
''J^Œ∞ƒù`« „ѨѨOK«OÖ’ Pbãπ——, ''J^ŒÌO QÆ∞O_® Pbãπ—— J<Õ Ô~O_»∞
ѨÙã¨ÎHÍÅ#∞ PÜ«∞# ZO`À P™êfikOKå~°∞.1 ''=∞x+≤ =∂#ã¨O =º=ǨÏiOKÕ
f~°∞`≥#∞flÅ#∞ z„fHõiOz# "≥·#O =Ú=∂‡\˜H© x[O. ~°K«~Ú`«Ü≥ÿ∞# Å∂~¸ãπ
XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# PO`«iHõ *ÏQÆ$u á⁄Ok# =ºH˜ÎÜ≥ÿ∞ LO_®e. D ѨÙã¨ÎHÍÅ∞
~°zOz# PÜ«∞# =∞#ã¨∞û J™ê^è•~°}"≥∞ÿ#k. 'J^Œ∞ƒù`« „ѨѨOK«OÖ’ Pbãπ— D
â◊`å|ÌOÖ’ (19 = â◊`å|ÌO) ~°zOK«|_ç# Q˘Ñ¨Ê Ñ≤šŠѨÙã¨ÎHõO—— Jx ™êfig∞r
"åºMϺxOKÕ"å~°∞.

1. Lewis Carroll ~°zOz# Alice in Wonderland, Alice Through the Looking Glass.
246 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''[QÆ`«∞ÎÖ’ xÜ«∞=∞O HÍh, ÅOÔH HÍh ÖË^Œ∞. ZO`À ã¨O|O^èŒ=Ú#fl@∞¡

=∞#O J#∞H˘O@∞<åflO. g∞~°O`å 'J^Œ∞ƒù`« „ѨÑO¨ K«OÖ’ Peãπ— K«k"Õ LO\Ï~°∞.
ÉÏÅÉÏeHõÅ HÀã¨O D â◊`å|ÌOÖ’ ~°zOѨ|_ç# ѨÙã¨ÎHÍÅÖ’ Jk KåÖÏ
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#k. ^•xx <Õ#∞ K«kq#ѨC_»∞ KåÖÏ P#OkOKå#∞. ÉÏÅÉÏeHõÅ
HÀã¨O JÖÏO\˜ ѨÙã¨ÎHõO „"åÜ«∂Å#fl PÖ’K«# <å‰õΩ LO_Õk. ^Õxfl g∞~°∞ ZO`À
Jã¨O|^Œú=∞h, XHõ ^•x`À XHõ\ ˜ J`«Hõ^Œh ÉèÏq™êÎ~À J^Õ <å ÔH‰õΩ¯= „Ñ‘ux
HõeyOzOk. XHõ ÉèÏ=O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok, Jk =∞~˘Hõ ÉèÏ=OÖ’H˜ ^Œ∂‰õΩ`«∞Ok.
D Ô~O\˜H© ã¨O|O^èŒ "Õ∞g∞ LO_»^Œ∞. g∞~°∞ z#fl`«#OÖ’ J^Õ"≥∂ ÃÑ^ŒÌ ã¨O|O^èŒ
=∞#∞H˘<åfl~°∞. D ~°K«~Ú`« z#flѨÊ\˜ PÖ’K«#Åhfl =∞m¡ =∞#ã¨∞û‰õΩ `≥K«∞Û
H˘<åfl_»∞. tâ◊√=ÙQÍ L#flѨC_»∞ `«# ^Œ$+≤ìÖ’ Jq Ѩ~°ã¨Ê~°O K«Hõ¯x ã¨O|O^èŒO
QÆÅ"Õ. "å\˜`À WѨC_»∞ D ѨÙã¨ÎHÍxfl Ñ≤Å¡ÅÔH· ~°zOKå_»∞.
''HõÅ HõO@∞#flѨC_»∞ =∞#‰õΩ HõxÑ≤OKÕ q+¨Ü«∂Åhfl Ѩ~°ã¨Ê~° ã¨O|O^èŒO
QÆÅqQÍ<Õ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. ã¨fiáêfl=ã¨÷Ö’ Jq ã¨O|O^èŒO ÖËx=x =∞#O J#∞HÀO.
*Ï„QÆ^Œ=ã¨÷‰õΩ =zÛ# `«~°∞"å`« K«∂¿ãÎ, "å\˜ Jã¨O|^Œú`« HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. [QÆ`«∞Î
J<Õ D ã¨fiѨflO #∞O_ç "Õ∞Å∞H˘x, nxx Ѩ~°=∂~°÷O`À áÈeÛ#ѨC_»∞ J^ŒO`å
ã¨O|O^èŒO ÖËxkQÍ, J~°÷O ÖËxkQÍ, XHõ ^•xH© =∞~˘Hõ ^•xH© ã¨O|O^èŒO
ÖËx^Õ^À =∞# =ÚO^Œ∞ ™êyáÈ`«∞#fl@∞¡QÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.——1
ÖÏãπ UO*ˇÖòûÖ’#∞, ^ŒH}Δ˜ áêã¨_<Õ åÖ’#∞ ™êfig∞r ^•^•Ñ¨Ù 38 |Ç≤Ï~°OQÆ
„Ѩã¨OQÍÅ∞, `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞. "å\˜Ö’ H˘xflO\˜H˜ ~°∞ã¨∞=Ú =ã¨∂Å∞
„Ѩã¨OQÍÅ∞
KÕÜ«∞|_çOk. J<ÕHõ „Ѩã¨OQÍÅ∞ ¿+H±ûÑ≤Ü«∞~ü Hõ¡|∞ƒÖ’
[iQÍ~Ú. g∞_£ ™È^Œs=∞}∞Å WO\’¡ #∞Oz <åÅ∞QÆ∞
J_»∞QÆ∞Å∞ "Õ¿ãÎ q^Œ∞º`ü Ô~·Å∞ ™œHõ~°ºO LOk. ^•xÖ’ ZH˜¯ áêã¨_Õ<å "≥o¡
JHõ¯}∞‚Oz Hõ¡|∞ƒ‰õΩ ™êfig∞r "≥àı¡"å~°∞. ™ê=∂#ºOQÍ Ç¨<£ûÉ~À PÜ«∞#`À
"≥àı¡k. #_çz f~åÅ#∞H˘x H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ™êfig∞r P KÀ@∞ ^•HÍ
HÍe#_»Hõ# "≥à◊¡_»O Hõ^Œ∞Ì.
™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅÖ’ JO^Œih Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å#∞ KÕã≤# XHõ JOâ◊O
LOk. Jk – PÜ«∞# `«=∞ „Ѩã¨OQÍʼnõΩ ZÖÏO\˜ \˜Ñ¨Ê}∞Å∂ „"åã¨∞‰õΩx
~åHõáÈ=_»"Õ∞! ã¨=∂"ÕâßxH˜ =zÛ# `«~°∞"å`«<Õ ™ê=∂#ºOQÍ „Ѩã¨OQÍOâßxfl

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 4, ѨÙ@ 284.

 ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 247

x~°‚~ÚOKÕ"å~°∞ PÜ«∞#. HõΔ}OÖ’ P „Ѩã¨OQÍOâ◊O g∞^Œ LѨ#ºã≤OK«_®xH˜

ã≤^Œú=∞ÜÕ∞º"å~°∞. ZÖÏO\˜ `«_»ÉÏ@∂ ÖˉõΩO_® `«∂=Ú `≥~°z# `«~°∞"åu
`«~°∞"åu "≥Å∞¡=ÖÏ ÉèÏ=#Å∞ |Ü«∞\˜H˜ =™êÎ~Ú. „Ѩu XHõ¯~°∂ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞
Å=_»O `«^䌺O.
"≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA „Ѩã¨OQÍxH˜ (JOâ◊O: „¿Ñ"Õ∞ =∞`«O) =ÚO^Œ∞ XHõ ¢ã‘Î
JHõ¯_»∞#fl „á⁄ÃѶã¨~ü áêOHõ~ü`À, ''=HõÎ ¢ÔH·ã¨Î=Ù_≥·# ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»x J#∞H˘O@∞<åfl#∞,
JO`Õ Hõ^•?—— Jx J_çyOk. JO^Œ∞‰õΩ P „á⁄ÃѶã¨~ü QÆ~°fiOQÍ, ''ÖË^Œ∞. PÜ«∞#
=∞`«O =∂~°∞ÛHÀx ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»∞. x["≥∞ÿ# XHõ ÃÇ·ÏO^Œ=Ùx #∞O_ç g∞~°∞
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀÉ’`«∞<åfl~°∞—— J<åfl_»∞.
ÖÏãπ UO*ˇÖòûÖ’ XHõ™êi 'áê~°ã‘Hõ Hõà◊— J<Õ JOâ◊O g∞^Œ ‰õÄ_®
™êfig∞r „Ѩã¨OyOKå~°∞.
Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O Jxfl „Ѩã¨OQÍÅ∂ ™êѶ‘QÍ [~°QÆÖË^Œ∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
H˘O^Œ~°∞ ZÖÏÔQ·<å ™êfig∞r =ÚY`«ó Jã¨O|^Œú"≥∞ÿ# =∂@Å∞ ~°Ñ≤ÊOz PÜ«∞##∞
WiH˜OKåÅ<Õ L^ÕÌâ◊O`À „Ѩã¨OQÍʼnõΩ =KåÛ~°∞. [#=i
QÆO^Œ~°QÀà◊O
ã¨$+≤ìOKÕ =º‰õΩÎÅ∞
18 = `Õn# 'ÉèÏ~°fÜ«∞ =∞Ç≤Ïà◊— J<Õ JOâ◊O g∞^Œ ™êfig∞r
„Ѩã¨OyOKå~°∞. ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ q∞+¨#sÅ#∞ ѨO¿Ñ XHõ
K«~üÛ`À ã¨O|O^èŒ=Ú#fl ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ∞ H˘O^Œ~°∞ JHõ¯_»‰õΩ =zÛ=Ù<åfl~°∞. <å\˜
„Ѩã¨OQÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’, „â’`«Å<Õ q+¨Ü«∂Oâ◊O ¿Ñ~˘¯#=∞x ™êfig∞r HÀ~°∞
H˘<åfl~°∞. "≥O@<Õ K«~üÛ #∞Oz =zÛ# =º‰õΩÎÅ∞ `«=∞Ö’`å=Ú U^À K«iÛOK«∞
H˘<åfl~°∞. `«~°∞"å`« "åiÖ’ XHõ ¢ã‘Î ÖËz xÅ|_ç, ''"Õ∞O g∞ `åuÎ fiHõ`« Ѩ~°º=
™ê#O QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀQÀ~°∞`«∞<åflO. g∞ `«`«Î fi=¸, =∞`«=¸ g∞ ¢ã‘ÎÅ#∞ =∂
¢ã‘ÎÅ Hõ<åfl L#fl`«ã≤÷uH˜ fã¨∞‰õΩ"≥àÏ¡Ü«∂?—— Jx J_çyOk. ''ÉèÏ~°fÜ«∞ ¢ã‘ÎÅ#∞
QÆ∞iOz K≥ѨÊO_ç—— JO@∂ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ „ѨtflOK«‰õΩO_® WÖÏ K«∞@∞ì„uÑ≤Ê
=∂\Ï¡_»_»O ™êfig∞rH˜ #K«ÛÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ PÜ«∞#, ''WkQÀ K«∂_»O_ç, g∞ „Ѩâıfl
ã¨||∞QÍ ÖË^Œ∞. Z=~°∞ ÃÑ·#, Z=~°∞ „H˜O^Œ? <Õ#∞ =∂ ¢ã‘ÎÅ#∞ Q“~°q™êÎ#∞, g∞
¢ã‘ÎÅ#∂ Q“~°q™êÎ#∞—— J<åfl~°∞.
D q^èŒOQÍ qaè#fl Ѩiã≤÷uÖ’ P<å\˜ „Ѩã¨OQÆO „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk.1
„Ѩã¨OQÍ#O`«~°O „Ѩâ’fl`«Î~åÅ HÍ~°º„Hõ=∞O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. 1894Ö’ XHõ™êi
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 7, ѨÙ@ 158.
248 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

PÜ«∞# ˆHO„a_£˚Ö’ W^Õ JOâ◊O g∞^Œ „Ѩã¨OyOz#ѨC_»∞ J_çy# „Ѩâ◊flÅ<Õ

WѨC_»∂ J_çQÍ~°∞. ÃÇ·ÏO^Œ= ¢ã‘ÎÅ#∞ Ç≤ÏOã≤OK«_»O, ÉÏźq"åǨÏO, z#fl
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ `«e¡ HÍ=_»O, tâ◊√=ÙÅ#∞ "≥Úã¨à◊¡‰õΩ PǨ~°OQÍ #^Œ∞Ö’¡ áê~°
"ÕÜ«∞_»O ÖÏO\˜ „Ѩâ◊flÖË L<åfl~Ú. ™êfig∞r JxflO\˜H© FÑ≤HõQÍ ["åaKåÛ~°∞.
z=~°QÍ q"åǨÏO QÆ∞iOz „Ѩâ◊flÅ∞ J_çQÍ~°∞. "å\˜H© ["å|∞ezÛ
z=~°QÍ, ''ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ "≥·"åÇ≤ÏHõ |O^è•hfl, ÉèÏ~åº Éèí~°ÎÅ ã¨O|O^è•hfl g∞~°∞
J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅ~°#∞HÀ#∞. ZO^Œ∞HõO>Ë ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ q"åÇ¨Ï ÅHõΔ ºO q+¨Ü«∞
ã¨∞YO HÍ^Œ∞—— J<åfl~°∞. „áê~°OÉèíOÖ’ „ѨtflOz# P ¢ã‘ΠѨ^Õ Ñ¨^Õ nxx
QÆ∞iOz# „Ѩâfl◊ Å<Õ J_çy ™êfig∞rx qã≤yOzOk. ''D XHõ¯ HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ `«Ñʨ
™êfig∞r "ÕkHõ g∞^Œ HÀѨyOK«∞HÀ=_»"≥∂, qã¨∞QÆ∞K≥O^Œ_»"≥∂ <Õ#∞ K«∂_»ÖË^Œ∞.
XHõ ^Œâ◊Ö’ PÜ«∞# `«=∞ KÕ`«∞Å#∞ ÃÑ·ÔHuÎ |Å¡ g∞^Œ QÆ∞^ŒÌ_»O`À QÍÜ«∞"≥∞ÿ
LO@∞O^Õ"≥∂ #xÑ≤OzOk—— JO@∂ „"åã¨∞Î#flk Ǩ<£ûÉ~À. ''ÖË^Œ∞, g∞~°∞ J~°÷O
KÕã¨∞HÀÖË~°∞. pHõ\ ˜ UHÍO`«OÖ’, HÍ=∞ „ѨHÀѨO HÍ~°}OQÍ XHõ rqx L`«ÊuÎ
KÕ¿ã ÉÏO^èŒ=ºO ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ÖË^Œ∞—— JO@∂ ™êfig∞r <˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞.
D =∂@Å∞ q#QÍ<Õ P ¢ãΑ ÖËz xÅ|_ç, ''DÜ«∞# J|^ŒOú K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
DÜ«∞# J|^•úÅHÀ~°∞—— JO@∂ JizOk. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ QÆ∞iOz
<å Hõ<åfl g∞~°∞ ÉÏQÍ J~°÷OKÕã¨∞H˘#fl@∞¡ LOk. g∞ˆ~ „Ѩã¨OyOK«O_ç. <Õ#∞
áÈ`å#∞—— JO@∂ "ÕkHõ ÃÑ·#∞Oz kQÍ~°∞. PÜ«∞# ǨÅ∞Ö’ ã¨QÆO ^•HÍ
"≥àı¡=~°‰õΩ P ¢ã‘Î, P"≥∞ |$O^ŒO"å~°∞ "≥#∞Hõ<Õ "≥o¡ U^Õ^À „Ѩtflã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞.
WO`«Ö’ [#OÖ’ =∞~°‡~°^èŒfi#∞Å∞ ÖËKå~Ú. z=iH˜ U^À q^èŒOQÍ JO`å
ã¨^Œ∞Ì=∞}yOk. P ¢ã‘Î |Ü«∞\˜H˜ "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞ Ǩ<£ûÉ~À`À HÀѨOQÍ,
''=¸~°∞ö~åÖÏ! P =∞x+≤ x#∞fl ‰õÄ_® ^Õfi+≤ã¨∞Î<åfl_»x h‰õΩ J~°÷O HÍÖË^•?——
Jx J_çyOk. JO^Œ∞‰õΩ Ç¨<£ûÉ~À, ''ÖË^Œ∞, <å H˜OHÍ Jk J~°÷O HÍÖË^Œ∞——
J#flk „ѨâßO`«OQÍ.
™êfig∞r Ô~O_»= áêâßÛ`«º Ѩܫ∞#OÖ’ W^˘Hõ¯>Ë WO`«\ ˜ „Ѩ`«ºHõΔ
„ѨuѶ¨∞@# [iy# ã¨OѶ¨∞@#. Wk z#fl^Õ. PÜ«∞# ÃÑ^ŒÌ áÈ~å\ÏÅhfl "≥Ú^Œ\ ˜
ѨÜ∞« #OÖ’<Õ ã¨=∂Ѩ=Î ∞Ü«∂º~Ú. ÅaèOz# „Ѩu PÜ«Ú^èOŒ `À
'W^Õg∞
„H˘`«Î HÍ^Œ∞!— "å~°∞ ™êfig∞rx Z^Œ∞~˘¯<åfl~°∞. HÍx ã‘fiÜ«∞ QÍOcè~°ºO
`À#∂, ã‘fiÜ«∞ =∞ǨÏ`«Î fiO`À#∂, x+¨¯à◊OHõ rq`«O`À#∂
PÜ«∞# "åi „ѨuѶ¨∞@#ÅxflO\˜h xi˚OKå~°∞. nx QÆ∞iOz WO`« „H˜`«"Õ∞
 ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 249

qѨÙÅOQÍ K«∂âßO. D „ѨuѶ¨∞@#Å∞ ™êfig∞rH˜ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ

Ju ™ê=∂#º q+¨Ü«∞O. PÜ«∞# =∞m¡ Hõhã¨O 12 ™ê~°¡<åfl P Hõ¡|∞ƒÖ’
„Ѩã¨OyOKå~°∞.
=∞~˘Hõ ~ÀA '<å rq`«=¸ =∞ǨÏ`å¯~°º=¸— J<Õ JOâ◊O g∞^Œ
„ѨãO¨ yOz#ѨC_»∞, `«=∞ =∂`«$^Õâßxfl QÆ∞iOz hK«OQÍ =∂\Ï¡_#ç q∞+¨#sÅ#∞
f„=OQÍ q=∞i≈OKå~°∞. ''PÜ«∞# „áêOfÜ«∞"≥∞ÿ# u@¡#∞ „Ѩã¨OQÆOÖ’ LѨÜ≥∂
yOK«_»O D XHõ¯ KÀ@ =∂„`«"Õ∞ <Õ#∞ q<åfl#∞—— JO@∞#flk Ǩ<£ûÉ~À. P
"Õ∞~°‰õΩ f„=OQÍ "åix q=∞i≈Oz, uiy =ã¨∞Î#fl ^•iÖ’ PÜ«∞# Ǩ<£ûÉ~À`À,
''„Ѩã¨OQÆO ZÖÏ LOk? #zÛO^•?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''KåÖÏ ÉÏQÆ∞Ok. HÍx
„â’`«Å Jã¨O`«$Ñ≤Îx ã¨=Úáêi˚OK«∞H˘<åflˆ~"≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl#∞—— JOk
Ǩ<£ûÉ~À. P"≥∞ ÉèíÜ«∂xfl `«=∞ L^•ã‘#"≥∞ÿ# #=Ùfi`À áÈQ˘\˜ì# ™êfig∞r,
''"Õ∞_»"£∞! <å „Ñ¨ã¨OQÆO`À Jã¨O`«$Ñ≤Î K≥Ok, „â’`«Å∞ UHõ"≥Ú`«ÎOQÍ ÖËz xÅ|_ç
|Ü«∞\‰õΩ "≥o¡áÈ~Ú# ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ‰õÄ_® #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ [iQÍ~Ú. Hõ#∞Hõ
W^Õg∞ <å‰õΩ „H˘`«Î HÍ^Œ∞—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r QÆ∞iOz ѨÙHÍ~°∞¡ „ѨKå~°O KÕÜ«∞_»O q∞+¨#sÅ „ѨuѶ¨∞@#
q^è•#=∞#fl q+¨Ü«∞O `≥eã≤O^Õ. nxx ‰õÄ_® ™êfig∞r `«=∞^≥·# „ѨâßO`«`«`À,
ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤ `«~°Ç¨Ö’ Z^Œ∞~˘¯<åfl~°∞. D™êi ‰õÄ_® JÖÏO\˜
'#+¨ìO
<å‰õΩ HÍ^Œ∞—
ѨÙHÍ~°∞¡ `«Ö`ˇ åÎ~Ú. „á⁄ÃÑ㶠~¨ ü áê"£∞Hõ~ü ^ŒOѨ`∞« Å∞ PÜ«∞##∞
K«∂_»_®xH˜ =zÛ#ѨC_»∞ nxx QÆ∞iOz „Ѩ™êÎ=# =zÛOk.
™êfig∞r „ѨâßO`«OQÍ, =∞ø#OQÍ P™êO`«O qO@∂ #_»∞ã¨∞Î<åfl~°∞. z=~°QÍ
WÖÏ J<åfl~°∞: ''WkQÀ K«∂_»O_ç! <Õ#∞ Z=ix, <Õ#∞ Uq∞@#flk <å #∞^Œ∞@
„"åã≤ L#flk. g∞~°∞ ^•xx K«kq J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆey`Õ g∞~°∞ ÉèÏQƺâßÅ∞~°∞.
ÖËHõáÈ`Õ #+¨ìO <å‰õΩ HÍ^Œ∞, g∞ˆH!——


 L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’

h‰õΩ =∂#ã≤Hõ ã¨=∞㨺֒ =∞~À ~°Hõ"≥∞ÿ# ã¨=∞㨺֒ `«ÖˇuÎ`Õ ##∞fl

Ñ≤Å∞=Ù, ZHõ¯_»∞<åfl <Õ#∞ h HõO~î°ã¨fi~°O qO\Ï#∞.

ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

ÖÏãπ UO*ˇÖòû #∞Oz 1900 Ѷ≤„|=i 22 = `Õn# L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’x

âß<£„á¶êxû™È¯ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞ ™êfig∞r. Ǩ<£û|~À "å~°O =ÚO^Õ JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡
™êfig∞r „Ѩã¨OQÍʼnõΩ U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∂Åx xâ◊Û~ÚOKå~°∞.
FHÍ¡O_£
=∞`« ã¨^Œã¨∞û
HÍx D Ѩx `å#∞ ã¨=∞~°÷OQÍ KÕÜ«∞QÆÅ<å J<Õ ã¨Oâ◊Ü«∞O
P"≥∞‰õΩ ÖËHõáÈÖË^Œ∞† P"≥∞ ™È^Œs=∞}∞ʼnõΩ ‰õÄ_® P
ã¨O^ÕǨÏO HõÅ∞QÆHõáÈÖË^Œ∞. ™êfig∞rH˜ ZÖÏO\˜ ã¨OHÀK«=¸ ÖË^Œ∞.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ Ç¨<£û|~À`À, ''#∞"≥fiѨC_»∞ âß<£„á¶êxû™È¯
"≥à◊√`«∞<åfl=Ù?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''g∞~°∞ "≥à◊¡=∞O>Ë WѨC_Õ "≥à◊`å#∞—— JOk
Ǩ<£û|~À. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r z#flQÍ #qfi, ''XHõ Ѩx KÕÜ«∂Åx #∞=Ùfi
J#∞H˘O>Ë ^•#∞flO_ç x#∞fl Un "≥·^˘ÅQÆx=fi‰õÄ_»^Œ∞. W`«~°∞Å#∞ ã¨ÅǨ
J_»QÆ=^Œ∞Ì, h =∞#ã¨∞û`À ã¨O„ѨuOz `«^Œ#∞QÆ∞}OQÍ =fi=ǨÏiOK«∞—— J<åfl~°∞.
P `«~°∞"å`« Ǩ<£û|~À ZÖÏO\˜ ã¨Oâ◊Ü«∞=¸ ÖˉõΩO_® "≥O@<Õ |Ü«∞Å∞^ÕiOk.
WO`«Ö’, L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’x FHÍ¡O_£Ö’ [~°∞QÆ#∞#fl =∞`«
ã¨^Œã¨∞ûÖ’ „Ѩã¨OyOK«=∞x ™êfig∞rx PǨfixOKå_»∞ q∞Öòû J<Õ á¶ê^Œs. Hõ#∞Hõ
ã¨fiÜ«∞OQÍ `«#∞ "≥o¡ „Ѩã¨OQÍʼnõΩ U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∞#Hõ¯~°ÖË^Œx P"≥∞ ÉèÏqOzOk.
HÍx ™êfig∞r, ''P U~åÊ@∞¡ JÖÏ [~°∞QÆh, #∞=Ùfi "≥o¡ h Ѩ^äŒHõO „ѨHÍ~°O
U~åÊ@∞¡ KÕ~Ú. "å~°∞ PǨfixOz#ѨÊ\˜H© =∞#O =∞# HÍà◊¡ g∞^Œ xÅ|_»_»O
=∞Ozk. "åi PǨfi#O XHõ „ѨHõ¯ LO_»x=Ùfi, JHõ¯_» <å "≥Ú^Œ\ ˜ „Ѩã¨OQÍxfl
250
 L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 251

ã¨fi`«O„`«OQÍ KÕÜ«∞QÀ~°∞`«∞<åfl#∞. XHõ J"≥∞iHÍ ^ÕjÜ«Ú~åex <Õ#∞ #=∞‡_®xH˜

ã≤^ŒúOQÍ L<åfl#∞. J"≥∞iHÍ ^Õâ◊ ѨÙ~°∞+¨μ}˜‚ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ #=∞‡=K«∞Û. HÍx
J"≥∞iHÍ ^Õâ◊ á¶ê^Œsx Z#fl_»∂ #=∞‡ÖËO—— J<åfl~°∞. D q^èŒOQÍ ™êfig∞r
L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂ HÍ~åºÅ∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ<å~Ú.
J#∞H˘#fl>Ë¡ "≥Ú^Œ\ ˜ „ѨãO¨ QÆO ™êfig∞r ã¨fi`«O„`«OQÍ KÕâß~°∞. P `«~∞° "å`«
=∞`« ã¨^Œã¨∞ûÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. ™êfig∞rx PǨfixOz# q∞Öòû, zHÍQÀ =∞`«
=∞Ǩã¨ÉèíÖ’ „Ѩã¨OyOz# =HõÎÅÖ’ XHõ~°∞. P `«~°∞"å`« PÜ«∞# =∂#ã≤Hõ
ã≤÷uÖ’ Q˘Ñ¨Ê =∂~°∞Ê =zÛOk. JO`«‰õΩ „H˜`«O ¢ÔH·ã¨Î==∞`« =∞ø_è»∞ºxQÍ L#fl
PÜ«∞#, Ñ≤^ŒÑ¨ qâßÅǨÏ$^ŒÜ«ÚxQÍ =∂~°∞Ê K≥O^•_»∞. ''J<ÕHõ ^ÕâßÅ =∞`«
„QÆO^ä•Å∞ J^茺ܫ∞#O KÕã≤# `«~°∞"å`«, ɡ·aÖò XHõ¯>Ë ÉèíQÆ=^•fi}˜ Jx
ѨiQÆ}˜OK«_»O =∂#∞H˘<åfl#∞. rq`«Ñ¨Ù ã¨=∞„QÆ qHÍ™êxH˜ ɡ·aÖò XHõ
P@OHõOQÍ LOk.... D =ºH˜Î (™êfig∞r) <å rq`å<Õfl =∂iÛ"Õâß_»∞—— Jx
=ºHõÎO KÕ¿ã "Õ∞~°‰õΩ PÜ«∞#Ö’ =∂~°∞ÊÅ∞ =KåÛ~Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# ¢ÔH·ã¨Î=
=∞`« É’^茉õΩxQÍ<Õ H˘#™êQÍ_»∞. PÜ«∞# É’^茉õΩxQÍ LO@∞#fl Ü«¸x>ËiÜ«∞<£
K«~üÛÖ’ [iy# D ã¨^Œã¨∞ûÖ’ ™êfig∞r "Õ^•O`«O g∞^Œ „Ѩã¨OyOKå~°∞. P
„Ѩã¨OQÆ HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ áêÖÁæ#fl q∞ãπ ™ê~å á¶êH±û WÖÏ „"åã¨∞Î#flk:
''HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞, `«ÅáêQÍ ^èŒiOz# P J^Œ∞ƒù`« =ºH˜Î <≥=∞‡kQÍ,
J_»∞QÆ∞Ö’ J_»∞QÆ∞ "Õã∞¨ H˘O@∂ "ÕkHõ g∞^Œ‰Ωõ =KåÛ~°∞. ^ÕxH© ÉèÜí ∞« Ѩ_x» =ºH˜QÎ Í,
^Õxh MÏ`«~∞° KÕÜ∞« x =ºHÎ̃QÍ PÜ«∞# HõxÑ≤OKå~°∞. XHõ =∞Ǩ`«~O° QÆO „áê‰õΩ`«∂
áÈ`«∞#fl@∞¡ =∞Ǩâ◊H˜Î=∞O`«∞_≥· PÜ«∞# #_»z "≥àÏ¡~°∞. PÜ«∞# gѨ٠Hõ_ô¤ÖÏ
u#flQÍ LOk. PÜ«∞# "ÕkHõ g∞^Œ‰õΩ "≥o¡, JHõ¯_» xÅ|_ç KåÖÏ¿ãѨ٠„â’`«Å#∞
ѨiH˜OKå~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ „Ѩã¨OyOK« <å~°OaèOKå~°∞... P `«~°∞"å`« „Ѩâ’fl`«Î~åÅ
HÍ~°º„Hõ=∞O [iyOk. u#flx „Ѩâ◊fl‰õΩ u#flx ["å|∞, ѨiǨã¨Ñ¨Ó~°fiHõ"≥∞ÿ#
„Ѩâ◊fl‰õΩ J^Õ ~°HõOQÍ ["å|∞ ~î°‰õΩ¯# PÜ«∞# #∞Oz "≥Å∞=_®¤~Ú.——
''™êfig∞! g∞ ^Õâ◊OÖ’ tâ◊√=ÙÅ#∞ "≥Úã¨à◊¡‰õΩ "Õ™êÎ~°@ Hõ^•, x[=∂?——
"≥Úã¨à◊¡‰õΩ Jx XHõ ¢ã‘Î J^Õ áê`« „Ѩâ◊fl J_çyOk. ™êfig∞r ~î°‰õΩ¯#,
"ÕÜ«∞_»O: `«=∂ëê ''"Õ∞_»"£∞ g∞ Hõ$`«[˝`å x"Õ^Œ#1 HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ tâ◊√=ÙÅ#∞
=_礙êÎ~°@, x[=∂?—— JO@∂ |^Œ∞Å∞ „Ѩâ◊fl "Õâß~°∞. ™êfig∞rx J<ÕHõ=∂~°∞¡
1. Thanksgiving Day: S~Àáê #∞Oz =Å㨠=zÛ J"≥∞iHÍÖ’, ÔH#_®Ö’ ã≤÷~°Ñ¨_»¤
„Ѩ[Å∞ JHõ¯_» `å=Ú „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ ¿ã^ŒºO KÕã≤, Ѷ¨Å™êÜ«∞OQÍ á⁄Ok# ^è•<åºxfl

 252 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

W^Õ „Ѩâ◊fl J_çy=Ù<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞# qaè#fl ã¨÷ÖÏÅÖ’ qaè#fl ["å|∞Å∞

WzÛ=Ù<åfl~°∞. P ["å|∞Å∞ q<À^ŒÉèíi`«"≥∞ÿ#q, PǨ¡^ŒOQÍ #=ÙfiHÀQÆÅq.
"å\˜Ö’ H˘xflO\˜x K«∂^•ÌO:
''x["Õ∞ "Õ∞_»"£∞! <Õ#∞ =∂„`«O ZÖÏQÀ `«Ñ≤ÊOK«∞H˘x =KåÛ#∞.——
– ÖÏãπ UO*ˇÖòûÖ’
''##∂fl qã≤i"ÕÜ∞« _®xH˜ <å `«e¡ fã¨∞‰õΩ"≥oO¡ k. <Õ#∞ ÖÏ=ÙQÍ LO_»_O» `À
"≥Úã¨à◊√¡ ##∞fl „q∞OQÆ_®xH˜ x~åHõiOKå~Ú.—— – k „\˜|∂º<£Ö’
''J=Ù#∞, ##∂fl qã≤i"Õâß~°∞. <Õ#∞ ÖÏ=ÙQÍ LO_»_»O =Å# "≥Úã¨à◊√¡
„q∞OQÆÖHË áõ ÈÜ«∂~Ú. WѨC_»∞, <Õ#∞ ÖÏ=ÙQÍ L<åfl##fl PÖ’K«# `«Öuˇ #ΠѨC_»ÖÏ¡
P "≥Úã¨e ã¨OѶ¨∞@##∞ 㨇iOK«∞H˘x ™êO`«fi# K≥O^Œ∞`å#∞.—— – _≥„\Ï~Ú\òÖ’
''x["Õ∞. ##∂fl qã≤i"Õâß~°∞. HÍx g∞ *’<åÖÏQÍ <Õ#∞ |Ü«∞\˜H˜
=KÕÛâß#∞.—— – q∞<åfláÈbãπÖ’
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ™ê=∂#ºOQÍ Ñ≤Å¡Åx K≥ѨʉõΩO_® „Ѩ`ÕºH˜Oz ¢ã‘Î
tâ◊√=ÙÅ#∞ qã≤i"ÕÜ«∞_»O QÆ∞iOz „ѨtflOKå~°∞. JO^Œ∞‰õÄ ™êfig∞r ["å|∞Å∞
„Ѩâ◊flÅ_çy#"åix #qfiOKÕÖÏ L<åfl~Ú:
''J=Ù#∞, |Ǩïâß ¢ã‘Î tâ◊√=ÙÅ∞ =∞$^Œ∞=ÙQÍ LO\Ï~°∞, "≥Úã¨à◊√¡ H˘~°∞H˘¯x
u#_®xH˜ ã¨∞ÅÉèíOQÍ LO@∞O^Œx HÍÉ’Å∞ ¢ã‘Î tâ◊√=ÙÅ#∞ qã≤i"Õ¿ã"å~°∞.——
– _≥„\Ï~Ú\òÖ’
''¢ã‘Î tâ◊√=ÙÅ #O^Œih qã≤i"ÕÜ«∞_»O =Å# WѨC_»∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
¢ã‘ÎÅ∞ Hõ~°=Ü«∂º~°∞. a_»¤Å#∞ Hõ#_»O ‰õÄ_® ѨÙ~°∞+¨μÖË.——
„Ѩâ◊fl Å_çˆQ =ºH˜Î`À ã¨Ç¨ JO^Œ~°∂ Hõ_»∞ѨÙ|ƒ #"åfi~°x „Ѩ`ÕºHõOQÍ
K≥ѨÊ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ =¸~°Ñö Ù¨ „Ѩâfl◊ Å∞ "Õã∞¨ #Î flѨC_»∞ ™êfig∞r P =¸~°`ö åfixfl
ZuÎK«∂Ñ≤ "åix ѨiǨÏã≤OK«_»O`À "å~°∞ ã≤QÆ∞æѨ_ç `«Å kOK«∞HÀ=_»O Hõ^Œ∞Ì.

 ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ x"ÕkOz Hõ$`«*˝`« `≥Å∞ѨÙH˘<åfl~°∞. nxx *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞H˘x "Õ_»∞HõÅ∞

[~°∞ѨÙH˘<Õ k#O. Wk J"≥∞iHÍÖ’ #=O|~üÖ’x 4 = QÆ∞~°∞"å~°O, ÔH#_®Ö’ JHÀì|~üÖ’x
2 = ™È=∞"å~°O <å_»∞ [~°∞ѨÙHÀ=_»O P#"å~Úf. <å_»∞ „ѨÉèí∞`«fi ÃãÅ=Ù k#O.
 L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 253

XHõ™êi XHõ ¢ã‘Î JÖÏ ã≤QÆ∞æѨ_ç ‰õΩsÛ "≥#∞Hõ ^•H˘¯Ok. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''Jk
g∞ `«Ñ¨C HÍ^Œ∞, "Õ∞_»"£∞! WÖÏO\˜ „Ѩâ◊fl J_çy=ÙO>Ë <Õ#∂ J>Ë¡ ^•H˘¯x
LO_Õ"å}˜‚—— J<åfl~°∞.
HÍx L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ ‰õÄ_® „Ѩã¨OQÍÅ ^•fi~å ÃÑ^ŒÌQÍ _»|∞ƒ
ÅaèOK«ÖË^Œ∞. J=ã¨~°"≥∞ÿ#O`« „ѨKå~°O ÖËHõáÈ=_»"Õ∞ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. Ô~O_»∞
"å~åÅ∞ H˘xfl „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕã≤# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® J=ã¨~°"≥∞ÿ
'<Õ#∞
ã¨"≥∞‡ KÕ™êÎ#∞!—
#O`« _»|∞ƒ ÅaèOK«Ö^Ë ∞Œ . ''HÍx L`«~Î ° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ Pi÷
HõOQÍ ÉèíOQÆáê@∞ HõeyOk. ÖÏãπ UO*ˇÖòûÖ’ Hõ<åfl WHõ¯_»
=∞s J^è•fi#flOQÍ LOk. LѨ<åºã¨O Lz`«"≥∞ÿ`Õ QÆ∞OѨÙÅ∞ KÕ~°∞`å~°∞. _»|∞ƒ
W=fi=Åã≤=¿ãΠѨÅK«|_»`å~°∞... LѨ<åºã¨ "ÕkHõ ÖˇHõ¯_»O ^•^•Ñ¨Ù JO`«iOz
#>Ë¡! |Å=O`«OQÍ LѨ#ºã≤OK«_»O =∞$`«∞º=Ù#∞ ^ŒQÆæ~°‰õΩ `≥K«∞ÛHÀ=_»"Õ∞! <å
„Ѩܫ∂} Y~°∞ÛÅ∞ Åaè¿ãÎ WHõ¯}∞‚Oz `«fi~°Ö’ "≥o¡áÈ`å#∞. WHõ¯_» =KÕÛ "å~°O
„Ѩã¨OyOz JO`«\ ˜`À =Úy™êÎ#∞. =∞~î° q+¨Ü«∞O #∞O_ç, _»|∞ƒ q+¨Ü«∞O #∞O_ç
ZO`« `«fi~°QÍ ÉèÏ~°q=Ú‰õΩÎ_»<≥·`Õ JO`« =∞Ozk——1 Jx ™êfig∞r „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
™êfig∞rH˜ _»|∞ƒ H˘~°`« f„=OQÍ U~°Ê_ç# HÍÅѶ¨∞@ìO Wk. ÉËÅ∂~ü
=∞~îåxH˜ _»|∞ƒ J=ã¨~°O LOk – Jk ZѨC_»∂ LO_»<Õ LOk! `«=∞ `«e¡H˜
WÅ∞¡ H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ ™êfig∞r ÉËÅ∂~ü =∞~î°O #∞Oz ~°∂. 5000/–
JѨCQÍ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞. Jk uiy K≥e¡OKåe. WO\˜ q+¨Ü«∞OQÍ "≥∂ã¨yOz#
J`«Î g∞^Œ "åº*ˇºO "ÕÜ«∞_®xH˜ _»|∞ƒ HÍ"åe. PÜ«∞# #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ 1000
_®Å~°∞¡ ÖˇÔQæ\ò =^ŒÌ á⁄^Œ∞Ѩ٠KÕã≤ LOKå~°∞. Wk PÜ«∞# ~å[Ü≥∂QÆ Ñ¨Ùã¨ÎHõO
J=∞‡HÍÅÖ’ ÅaèOz# _»|∞ƒ, MË„f =∞Ǩ~åA PÜ«∞#‰õΩ JѨC_»Ñ¨C_»∞ WzÛ#
_»|∞ƒ ‰õÄ_®. `«e,¡ J=∞‡=∞‡, ™È^Œ~∞° Å HÀã¨O PÜ«∞# Hˆ \Ï~ÚOz# ÃÑH· Oõ Wk.
WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞ J<ÕHõKÀ@¡ „Ѩ™êÎqOz#@∞¡, `«=∞ `«e¡H˜ U^≥·<å KÕÜ«∂Å<Õ
L^ÕfiQÆO ™êfig∞r =∞#ã¨∞ûÖ’ ã¨^• <≥ÅH˘<Õ LOk. ''áêѨO =∂ `«e¡ q+¨Ü«∞OÖ’
<å rq`«=∞O`å P"≥∞‰õΩ z„`«=^èŒ HõeÊOKå#∞. P"≥∞ rq`«=∞O`å xifi~å=∞OQÍ
^Œ∞óYÉèÏ[#"≥∞ÿOk. gÅ∞O>Ë P"≥∞‰õΩ H˘O`« ã¨∞YO KÕ‰õÄ~°Û_»"Õ∞ <å `«∞k
„ѨÜ∞« `«flO. P q+¨Ü∞« =∞O`å ѨÓiÎQÍ PÖ’zOz ÃÑ@∞ìH˘<åfl#∞. <å rq`«=∞O`å
[QÆ[˚#xx ¿ãqOKå#∞. P Ѩx =Úyã≤Ok. WHõ P"≥∞ Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 314.

S 18
254 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

x~åHõi™êÎ#∞. `«# HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ P"Õ∞ K«∂ã¨∞HÀx=Ùfi. <Õ#∞ ã¨"≥∞‡ KÕ™êÎ#∞——1

JO@∂ ™êfig∞r „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
HÍx ™êfig∞r 'ã¨"≥∞‡— [~°QÆÖË^Œ∞. z=i^•HÍ Hõhã¨O XHõ¯ ~ÀE ‰õÄ_®
PÜ«∞# D Ѩx #∞O_ç "≥·^˘ÅQÆÖËHõáÈÜ«∂~°∞!
H˘O`«HÍÅO PÖˇ<£ J<Õ =ºH˜Î ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩxQÍ
"≥o¡=KÕÛ"å_»∞. XHõ ~ÀA „Ѩã¨OQÍxH˜ "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞ ™êfig∞r P`«_ç`À, ''<Õ_»∞
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOK«#∞<åfl#∞. Wk <å‰õΩ KåÖÏ
HÍÖÏxH˜
Jf`«OQÍ...
W+¨ì"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Oâ◊=∞x g∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. D JOâ◊O g∞^Œ
<Õ#∞ „Ѩã¨OyOK« <å~°Oaè¿ãÎ ZHõ¯_», ZѨC_»∞ PѨÙ`å<À <å‰õΩ
`≥eÜ«∞^Œ∞. Hõ#∞Hõ <Õ#∞ KåÖÏ¿ãѨ٠„Ѩã¨Oyã¨∞ÎO>Ë U^À Ãã·QÆ`À `≥eÜ«∞*Ë~Ú——
J<åfl~°∞. ã¨iQÍ 8 QÆO@ʼnõΩ „Ѩã¨OQÆO „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. 10 QÆO@Å∞ ^•\˜
#ѨC_»∞ ™êfig∞rH˜ Ãã·QÆ KÕÜ«∂Å#∞H˘<åfl_»∞ PÖˇ<£. Hõ#∞Hõ ǨÅ∞Ö’ z=i
=~°∞ã¨Ö’ xÅ|_ç, `«=∞ KÕuQÆ_çÜ«∂~åxfl qÑ≤Ê, ™êfig∞r K«∂¿ãÖÏ KÕ~Ú ÃÑ·ÔHuÎ
QÆ_çÜ«∂~åxfl P_çOKå_»∞. ™êfig∞r "≥O@<Õ P Ãã·QÆ#∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. HÍx
PѨ_®xH˜ =∂~°∞QÍ, ''JkQÀ, QÆ_çÜ«∂~°O P_çOz WHõ PѨ=∞x *Ï˝Ñ¨HõO
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. <Õ#∞ WѨC_Õ Hõ^• „áê~°OaèOKå#∞—— JO@∂ `«=∞ „Ѩã¨OQÆO
H˘#™êyOKå~°∞. KåÖÏ¿ãѨ٠„Ѩã¨OyOz# `«~°∞"å`Õ ™êfig∞r Páê~°∞.
„Ѩ`ÕºH˜Oz XHõ HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ ™êfig∞r ZHõ¯_≥Hõ¯_» |㨠KÕâß~°∞, Zxfl
„Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°#fl q+¨Ü«∂Å∞ HõzÛ`«OQÍ `≥eÜ«∞~å=_»O ÖË^Œ∞. HÍÅO
„Ѩã¨OQÍÅ∞
QÆ_çKÕH˘nÌ #∂`«# Pq+¨¯~°}Å∞ „H˘`«Î ã¨=∂Kå~åxfl
JOkã¨∞Î<åfl~Ú. âß<£„á¶êxû™È¯Ö’ D ~ÀAÖ’¡ Hõhã¨O 61
„Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕã≤#@∞¡ `≥eÜ«∞=™ÈÎOk. HÍx q∞ãπ D_® P<≥ûÖò <À@∞û fã¨∞H˘#fl
16 „Ѩã¨OQÍÅ∞ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g =∞#‰õΩ ÅaèOK«ÖË^Œ∞.
=∂~üÛ 18 = `Õn# ™êfig∞r KÕã≤# '|∞^Œ∞úx ã¨O^Õâ◊O— J<Õ „Ѩã¨OQÆO
q#fl Z~°flãπì ã≤. „É∫<£ J<Õ =ºH˜Î J#∞Éèí"åxfl K«∂^•ÌO. P`«_»∞ =∞`« q+¨Ü«∂Å
Ѩ@¡ Pã¨H˜ÎQÆÅ Ü«Ú=‰õΩ_»∞. XHõ ~ÀA J`«_»∞ q∞e\òû J<Õ =∞`« É’^茉õΩx
„Ѩã¨OQÆO q#_®xH˜ "≥àÏ¡_»∞. P<å\˜ „Ѩã¨OQÆOÖ’ P É’^茉õΩ_»∞, ''ã¨`«ºO HÀã¨O
ã¨~°fiã¨OQÆ Ñ¨i`åºQÆO QÆ∞iOz <Õ#∞ g∞`À J<ÕHõ™ê~°∞¡ K≥Ñ≤Ê L<åfl#∞. 'JÖÏO\˜
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 315.
 L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 255

=ºH˜Î XHõ~°∞ LO>Ë =∂‰õΩ K«∂ѨO_ç— Jx g∞~°∞ ##∞fl J_çQÍ~°∞. WkQÀ JO`«\ ˜
x["≥∞ÿ# ã¨<åflºã≤x g∞‰õΩ K«∂ѨÙ`å#∞. PÜ«∞# W\©=Å ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞Oz
=zÛ=Ù<åfl~°∞. PÜ«∞# ¿Ñ~°∞ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ. g∞~°O^Œ~°∂ "≥o¡ PÜ«∞#
„Ѩã¨OQÆO q<åÅx <å JaèÖÏ+¨. ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠=∞Ǩϟ#fl`« PKå~°∞ºÅ, =∞Ǩϟ#fl`«
|∞∞+≤ã¨`«Î=ÚÅÖ’ DÜ«∞# XHõ~°∞—— Jx „ѨHõ\ ˜OKå_»∞. P `«~°∞"å`« „É∫<£1 <å\˜
™êfig∞r „Ѩã¨OQÍxH˜ =KåÛ_»∞. P`«_ç 㨇 $`«∞Å#∞ ѨiH˜^•ÌO:
''"Õ∞O "≥o¡#ѨC_»∞ ™êfig∞r WOHÍ ~åÖË^Œ∞. HÍ¿ãѨܫ∂ºHõ, HÍëêÜ«∂O|~°
^è•i XHõ~°∞ „ѨHõ¯<Õ L#fl z#fl QÆkÖ’ #∞Oz "ÕkHõ "≥·Ñ¨ÙQÍ "≥àÏ¡~°∞. 'Z=sÜ«∞#?
K«„Hõ=iÎÜ≥ÿ∞ LO\Ï~å?— Jx ##∞fl <Õ<Õ „ѨtflOK«∞H˘<åfl#∞. |Ǩïâß ^Õ=Ù_»∞
„Ѩ`«ºHõΔOQÍ =zÛ #_ç¿ãÎ ZÖÏ LO@∞O^À JÖÏ LOk PÜ«∞# #_»Hõ – Ѩi
áêeOѨ [x‡Oz# =ºH˜Î #_»Hõ Jk! PÜ«∞# "ÕkHõ g∞^Œ Pã‘#∞Å=QÍ<Õ „â’`«Å
Hõ~°`åà◊ ^èŒfi#∞Å∞ q∞#∞fl=Ú\Ïì~Ú. D ^èŒfix PÜ«∞#Ö’ ZÖÏO\˜ ã¨ÊO^Œ<å
HõeyOK«ÖË^Œ∞. PÜ«∞# JO`«~°OQÆOÖ’ xO_ç=Ù#fl ѨiѨÓ~°‚ „ѨâßO`«`«‰õΩ =ÚYO
J^ŒÌO Ѩ\ ˜ìOk. HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ PÜ«∞# ÖËz „â’`«Å#∞ ѨiH˜ã¨∂Î `«=∞ KÕ`«∞Å#∞
ÃÑHÔ· `åÎ~∞° . P Hõ}
Δ "Õ∞ ã¨ÉÖíè ’ xâ◊≈|ÌO ~å[º"Õ∞eOk. 'WO`« =∞Ok „â’`«Å#∞ `«=∞
KÕ`«∞Å∞ TѨ_»O =∂„`å#<Õ PHõ@∞ìH˘#fl DÜ«∞<≥=~°∞? J<Õ‰õΩʼnõΩ <Õ`« J~Ú
=ÙO\Ï~°x `Àã¨∞Î#flk.— `«~°∞"å`« PÜ«∞# „Ѩã¨OyOK« <å~°OaèOKå~°∞. „Ѩã¨OQÆO
ѨÓiÎHÍQÍ<Õ JO^Œ~°∂ ÉÏ~°∞Å∞ fi xÅ|_ç PÜ«∞#`À Hõ~°KåÅ#O KÕâß~°∞.
J<Õ‰õΩÅ`À PÜ«∞# Ju ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ =∂\Ï¡_®~°∞. <å`À#∂ U^À K≥áêÊ~°∞.——
PÜ«∞# „Ѩã¨OQÆO q#fl \Ï"£∞ J<Õ =ºH˜Î áê~°=â◊ºO`À WÖÏ "åºMϺ
xOKå_»∞: ''<Õ#∞ XHõ =ºH˜Îx HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl#∞. PÜ«∞# =∂#==∂„`«∞_»∞ HÍ_»∞,
™êHΔÍ`«∂Î ^Õ=Ù_»∞. PÜ«∞# ã¨`«ºã¨O^èŒ∞_»∞.——
D „Ѩã¨OQÆO =ÚyÜ«∞QÍ<Õ „HÍxHõÖò Ѩ„uHõ qÖËHõi XHÍ"≥∞ ™êfig∞r`À
ÉèË\ © KÕâß~°∞. ™êfig∞r „Ѩã¨OQÆO „"åã¨∞H˘x, ^•xx Ѩ„uHõÖ’ „ѨK«∞iOK«_®xH˜
PÜ«∞# KèåÜ«∂z„`«O J_çyOk. J<ÕHõ Ѩ„uHõÅÖ’ JK«Û~Ú#
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz
XHõ ÉèË\ ©
XHõ KèåÜ«∂z„`åxfl XHõ~°∞ P"≥∞‰õΩ JOkOKå~°∞. Jk J<ÕHõ
KÀ@¡ Ѩ„uHõÅÖ’ „ѨK«∞i`«"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© ™êfig∞rH˜ P KèåÜ«∂
z„`«O JO`«QÍ #K«ÛÖË^Œ∞.
1. D`«_»∞ HÍÖÏO`«~°OÖ’ âß<£„á¶êxû™È¯ "Õ^•O`« ™⁄Ãã·\ ©`À ã¨xflÇ≤Ï`« ã¨O|O^èŒO
U~°Ê~°K«∞H˘x `«~°∞"å`« ^•x J^茺HõΔ ÉÏ^茺`« ‰õÄ_® =Ç≤ÏOKå_»∞.
256 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

qÖËHõi : ™êfig∞r! Jk g∞ÖÏ ÖË^Œ∞.

™êfig∞r (#=Ùfi`«∂) : x["Õ∞. X^ä≥Ö’¡ <å@HõOÖ’x áê„`«Ü≥ÿ∞# =¸~üÖÏ
<Õ#∞ Z=i<À K«OѨɒ`«∞#fl@∞¡#flk.
JÖÏO\˜ f~°∞`≥#∞flÅ∞ P KèåÜ«∂z„`«OÖ’ HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ
JO^Œ~°∂ #"åfi~°∞. qÖËHõi P KèåÜ«∂z„`åxfl LѨÜ≥∂yOK«ÖË^Œ∞. ÉèË\ ©
H˘#™êyOk.
qÖËHõi : zHÍQÀ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèÏ#O`«~°O g∞~°∞ g∞ =∂`«$^ÕâßxH˜
"≥o¡#ѨC_»∞ =∞Ǩ~åAÅ∞ Ãã·`«O g∞ áê^•Å‰õΩ "≥∂Hõie¡ #=∞㨯iOKå~°∞.
ѨÅ∞=Ù~°∞ =∞Ǩ~åAÅ∞ g∞~°∞ Pã‘#∞Öˇ·# |O_çx g^äŒ∞Å QÆ∞O_® ÖÏQÆ∞H˘x
"≥àÏ¡~°x Ѩ„uHõÅÖ’ "≥Å∞=_ç# "å~°ÎÅ∞ x[=∂? "Õ∞O =∂ =∞`« <åÜ«∞‰õΩÅ#∞
WÖÏO\˜ "Õ_»∞HõÅ`À Tˆ~yOK«O.
™êfig∞r : P q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOK«_»O ã¨||∞ HÍ^Œ∞. XHõ¯\˜
=∂„`«O K≥ѨÊ=K«∞Û. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ =∞`«"Õ∞ áêeã¨∞ÎOk, _»|∞ƒ HÍ^Œ∞.
qÖËHõi : ‰õΩÅO ã¨OQÆu?
™êfig∞r (#=Ùfi`«∂) : g∞ <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ1 ã¨OQÆ`Õq∞\˜? ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
Ö’x =~°‚ =º=ã¨÷#∞ áêâßÛ`«∞ºÅ∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀÖË~°∞. Jk ZÖÏO\˜ Ö’@∞
áê@∂¡ ÖËx =º=ã¨÷ Jx "Õ∞O =zOK«ÖË^Œ∞. g∞Ö’x =sæHõ~°} Ѩ^Œú`«∞Å#∞ "Õ∞O
K«∂_»HõáÈÖË^Œ∞. Jk U suÖ’#∂ =∂ =~°‚ =º=ã¨÷ Hõ<åfl „âı+¨ª"≥∞ÿ#kQÍ HõxÑ≤OK«
ÖË^Œ∞. XHõ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# ‰õΩÅ =º=ã¨÷#∞ PK«~°}Ö’ K«∂Ñ≤ q[Ü«∞O ™êkèOz#
UÔH·Hõ ^Õâ◊O ÉèÏ~°`«^Õâ◊O. D ã≤÷uÖ’ g∞ =¸_è»#=∞‡HÍÅ#∂, âßYÅ#∂ "Õ∞
"≥∞O^Œ∞‰õΩ áê\˜OKåe?
qÖËHõi : g∞~°∞ Jxfl q^è•Å∞QÍ ã¨fi`«O„`åxfl QÆ∞iOz É’kèã¨∞Î<åfl~°∞. g∞
^Õâ◊OÖ’ 'Wk u#‰õÄ_»^Œ∞—, 'Jk u#‰õÄ_»^Œ∞—, 'W`«}˜‚ D"≥∞ q"åǨÏO KÕã¨∞HÀ
‰õÄ_»^Œ∞— ÖÏO\˜ Hõ@∞ìÉÏ@∞¡ HÀH˘Å¡Å∞. g∞~°∞ É’kèã¨∞Î#fl ã¨fi`«O„`«O JHõ¯_»
PK«~°}Ö’ ™ê^茺"Õ∞<å?
1. #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’x 400 =∞Ok 'ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨μÅ∞—. ã¨=∂[OÖ’ Q˘Ñ¨Ê JO`«ã¨∞ÎÖ’#∞#fl
400 =∞Okx q∞Ãããπ Pã¨ì~ü J<Õ N=∞O`«∞~åÅ∞ ZOÑ≤Hõ KÕã≤Ok. P"≥∞ q∞„`«∞_≥·# "å\ò "≥∞H±
Peã¨ì~ü 1892Ö’ D ¿Ñ~°¡#∞ „ѨHõ\ ˜OKå_»∞. g~°∂, gi ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ∂ ã¨=∂[OÖ’
qâıëêkèHÍ~åÅ∞ á⁄O^•~°∞.
 L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 257

™êfig∞r : ™ê^茺O HÍ^Œ∞. HÍx ‰õΩÅ q^èŒ∞Å J=ã¨~åxfl ÉèÏ~°`«^Õâ◊O

JkèQÆq∞Oz áÈ#O`« =~°‰õΩ JHõ¯_» ‰õΩÖÏÅ∞ LO_»Hõ `«Ñ¨Ê=Ù.
qÖËHõi : q^Õâ◊ã¨∞÷_À, <åã≤ΉõΩ_À =O_ç# PǨ~åxfl g∞~°∞ u#‰õÄ_»^Œ<Õ
q+¨Ü«∞O x[=∂?
™êfig∞r : ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ =O@KÕ¿ã =ºH˜Îx Ѩx=∞x+≤QÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«~°∞.
P`«_»∞ J^Õ ‰õΩÖÏxH˜ ÖË^• JO`«Hõ#fl Z‰õΩ¯= ‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok# =ºH˜ÎQÍ LO_®e.
XHõ =ºH˜Î ã¨Ê $tOKÕ PǨ~°O P`«_ç =ºH˜Î`åfixfl Jaè=ºHõÎO KÕã¨∞ÎOk. =∞x+≤
`«##∞ Jaè=ºHõÎO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ^ÕǨÏO =ÚYºO. P ^ÕǨÏO PǨ~°O`À
~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ PǨ~°O q+¨Ü«∞OÖ’ „â◊^Œú J=ã¨~°=∞x <˘H˜¯=Hͯ}˜
™êÎ~°∞. H˘xfl PǨ~° Ѩ^•~å÷Å∞ P^蕺u‡Hõ ѨÙ~ÀQÆuH˜ ™ê#∞‰õÄÅOQÍ#∂, H˘xfl
„Ѩu‰õÄÅOQÍ#∂ LO\Ï~Ú. PǨ~°O HÀã¨O "Õ∞=Ú r=~åâ◊√Å#∞ =kèOK«O,
J@∞=O\˜ PǨ~°O ã¨∂÷Å^ÕǨxfl ~°∂á⁄Okã¨∞ÎOk, P^蕺u‡Hõ`«‰õΩ J#∞"≥·#
^ÕǨxfl `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞^Œ∞. „áê}O D ã¨∂÷Å^ÕǨxfl =^ŒeáÈ`«∞#flѨC_»∞
P^蕺u‡Hõ ^ÕǨhfl `À_»∞QÍ fã¨∞H˘O@∞Ok. Hõ#∞Hõ P^蕺u‡Hõ`«‰õΩ ™ê#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ#
^ÕǨÏO „Ѩ^è•#O. JO`ÕHÍHõ PǨ~°O HÀã¨O r"åÅ#∞ =kèOKÕ@ѨC_»∞ =kèOKÕ
"å}˜‚ áêѨO ‰õÄ_® K«∞@∞ìH˘O@∞Ok.
''J"≥∂‡!—— JO@∂ `«#‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ qÖËHõi z#flQÍ ˆHHõÃÑ\˜ìOk.
PǨ~° q+¨Ü«∞OÖ’ Wxfl Q˘_»=Å∞O_»_»O P"≥∞‰õΩ „H˘`«Î J~Ú=ÙO@∞Ok.
r=~åâ◊√Åhfl =∞x+≤ HÀã¨"Õ∞ ã¨$+≤ìOK«|_®¤Ü«∞<Õ ÉèÏ=# =∂„`«"Õ∞ Ziy=Ù#fl P"≥∞
™êfig∞r ÉèÏ=# q#QÍ<Õ k"≥∞‡~°É’~ÚOk. "å\˜H© „áê}O LO^Œx ™êfig∞r
K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞, ''"Õ∞HõÑ≤Å¡Å∞, HÀ_çÑ≤Å¡Å∞, Ѩâ◊√=ÙÅ∞ „¿Ñ`å`«‡Å∞QÍ u~°∞QÍ_»∞`«∞#fl
TÇ¨Ï <åÖ’ `«Öuˇ OÎ k—— JO@∂ `«=∂ëêQÍ P qÖËHiõ "åºMϺxOzOk. ™êfig∞r
H˘#™êyOKå~°∞:
''D [QÆ`«∞Î JO`å ã¨=∂#`«fiO`À ‰õÄ_»∞H˘#flk. Ju™ê^è•~°}"≥∞ÿ# „áê}˜
#∞O_ç J`«∞º#fl`« Ü≥∂y ^•HÍ JO^Œ~°∂ ã¨=∂#"Õ∞. JO`å ã¨=∂#"Õ∞.
=∞#=∞O^Œ~°=¸ ã¨=∂#∞Å"Õ∞. g∞~°∂, <Õ#∂ JO^Œ~°∂ ã¨=∂#∞ÖË.——
Wk K≥Ñ≤Ê D J~°÷O =KÕÛ ã¨O㨯 $`« â’¡HÍxfl =∞$^Œ∞=∞^èŒ∞~°OQÍ ™êfig∞r
LK«ÛiOKå~°∞. J^˘Hõ PǨ¡^ŒHõ~°"≥∞ÿ# L^ŒÜ«∞O. PÜ«∞# P QÆkÖ’ ѨKå~°∞¡
KÕã¨∂Î ["å|∞eã¨∞Î<åfl~°∞. =∞^茺=∞^茺֒ á⁄QÆ „`åQÍ~°∞.
258 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''g∞~°∞ Jxfl HÀÔ~¯Å#∂ J}K«∞HÀÖËHõáÈ`«∞<åflˆ~!—— JO@∂ `≥yOz P

qÖËHõi „ѨtflOzOk. ™êfig∞r qâßÅ"≥∞ÿ# =ÚMÏ~°qO^•# z~°∞#=Ùfi
qHõã≤OzOk. „ѨtflOz# =ºH˜ÎHõ<åfl `≥yOz, ''ÖË^Œ∞, "Õ∞_»"£∞. ##∞fl K«∂¿ãÎ
l`ÕO„kÜ«ÚxÖÏ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl<å Uq∞\˜!—— Jx PÜ«∞# ["åaKåÛ~°∞. PÜ«∞#
=ÚMÏ# qHõã≤Oz# z~°∞#=Ùfi =∂Ü«∞O HÍÖË^Œ∞.
qÖËHõi : Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ q"åǨÏO KÕã¨∞H˘O\Ï~å?
™êfig∞r : "åi "åi Wëêìxfl |\˜ì LO@∞Ok. XHõ ¢ã‘ÎH˜ ÉÏxã¨QÍ
LO_»QÀˆ~"å_»∞ q"åǨÏO KÕã¨∞H˘O\Ï_»∞. ÉÏxã¨QÍ LO_»_»O W+¨ìѨ_»x "å_»∞
q"åǨÏO KÕã¨∞HÀ_»∞.
qÖËHõi : JÖÏ JO^Œ~°∂ q"åǨÏO KÕã¨∞HÀHõáÈ`Õ [#ã¨OYº U=∞ø`«∞Ok?
™êfig∞r Hõà◊√¡ "≥∞iâß~Ú. PÜ«∞# WÖÏ J<åfl~°∞:
''[x‡OK«_»OÖ’ g∞‰õΩ JO`« P#O^ŒO LO^•? PHõe, "åºkè, J*Ï˝#O
xO_ç# D „ѨѨOK«O`À áÈ~å_»_»O `«Ñ¨Ê L#fl`«"≥∞ÿ# ^Õn g∞‰õΩ `≥eÜ«∞ÖË^•?
[x‡OK«‰õΩO_® LO_»_»OÖ’ (=∞~°}O`À) g∞ „Ѩ`ÕºHõ`«#∞ g∞~°∞ HÀÖ’Ê`«∞#fl@∞¡
JxÑ≤OK«=K«∞Û. HÍx JO^Œ∞HÀã¨O ÉèíÜ«∞Ѩ_»HõO_ç. ZO^Œ∞HõO>Ë ^•<À¡ XHõ ÖÏÉèíO
LOk – WѨÊ\˜ D ^Œ∞óY=∞Ü«∞"≥∞ÿ# PHõe, "åºkè, J*Ï˝#O xO_ç=Ù#fl D
ã≤÷u `˘ÅyáÈ`«∞Ok. Hõ#∞Hõ =∞#O ÖˉõΩO_® áÈ=_»O =∞Oz^Õ Hõ^•!
''tâ◊√=Ù ~Àkã¨∂<Î Õ D Ö’HõOÖ’H˜ =™êÎ_∞» . =ã¨∞#Î fl P`«_∞» qÅÑ≤OK«=K«∞Û!
HÍx Ö’HõO =^Œe "≥o¡áÈ=_®xH˜ =∞#O ZO^Œ∞‰õΩ qÅÑ≤OKåe? XHõ =ºH˜Î
=∞~°}˜OK«_»=∞#flk „áêK«º^ÕâßÅÖ’, áêâßÛ`«º^ÕâßÅÖ’ =ºHõÎO KÕ¿ã q^è•<åxfl
g∞~°∞ QÆ=∞xOKå~å? 'J`«_»∞ ^ÕǨxfl `«ºlOKå_»∞—— Jx "Õ∞O K≥|∞`åO, J`«_»∞
'„áê}O =^ŒeÃÑ\Ïì_»∞— Jx g∞~°∞ K≥|∞`å~°∞. J^≥ÖÏ ™ê^茺O? =∞~°}˜Oz#
^ÕǨÏO „áê}O |Ü«∞@‰õΩ áÈ=_®xH˜ J#∞=∞uOzO^• Uq∞\˜? ZO`«\ ˜
qz„`«"≥∞ÿ# ÉèÏ=#!——
qÖËHõi : HÍx ™êfig∞! "≥Ú`«ÎO g∞^Œ K«∂¿ãÎ =$^ä•QÍ rqOK«_»O Hõ<åfl
Kå=_»"Õ∞ "Õ∞Åx g∞~°∞ K≥¿ÑÊ@@∞¡Ok?
™êfig∞r : ™êfiǨ! ™êfiǨ! g∞~°∞ JÖψQ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
WÖÏ WOHÍ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ „Ѩâ◊flÅ∞ J_çy# `«~°∞"å`« ''Ô~·Å∞ ã¨=∞Ü«∞
=∞~ÚOk. <Õ#∞ |Ü«∞Å∞^Õ~åe—— JO@∂ P P_» qÖËHõi |Ü«∞Å∞^Õ~°É’~ÚOk.
 L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 259

JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''J"≥∞iHÍ "å~°O>Ë WO`Õ. D |ã¨∞û HÀã¨O ÖË^• P Ô~·Å∞

HÀã¨O ZѨC_»∂ Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î`«∂<Õ LO\Ï~°∞. Wk =^ŒeÃÑ_ç`Õ `«~°∞"å`« Ô~·Å∞ ÖË^•
Uq∞\˜?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''ã¨=∞Ü«∞O QÆ∞iOz ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõÄ, áêâßÛ`«∞ºÅ‰õÄ
L#fl ÉèÏ=#Ö’x `å~°`«=∞ºO QÆ∂iÛ <Õ#∞ ™êfiq∞H˜ qâ◊nHõiOK«_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOK«ÖË^Œ∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ JxflO\˜H©, 'ã¨iѨ_Õ@O`« ã¨=∞Ü«∞O— L#fl@∞¡
`Àã¨∞Î#flk – âßfiã≤OK«, PÖ’zOѨ, rqOK«_®x HõxflO\˜H© ã¨iѨ_Õ@O`«
ã¨=∞Ü«∞O LOk. HÍx WHõ¯_» JÖÏ HÍ^Œ∞. "Õ∞O (áêâßÛ`«∞ºÅO) HÍÅ „áê^è•#ºO`À
rqã¨∞Î<åflO. "å~°∞ (ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞) HÍÖÏxH˜ Jf`«OQÍ rqã¨∞Î<åfl~°∞—— JO@∂
P qÖËHõi `«# ÉèË\ ©x =ÚyOzOk.
P qÖËHõi =zOzOk ™êfig∞rH˜ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ =Ú=∂‡\˜H©
x[O. PÜ«∞# Un `˘O^Œ~°Ñ¨_ç KÕÜ«∞~°∞. ZѨC_»∂ PÜ«∞# Ѩ#∞ÅÖ’ x^•#O
HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. Ô~·Å∞, |O_ç JO^Œ∞HÀ=_®xH˜ Z=Ô~·<å Ѩ~°∞
HÍÅO <å
KÕ`«∞Ö’¡! ÔQ`«Î_»O K«∂¿ãÎ PÜ«∞#‰õΩ qz„`«OQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk† ''ZO^Œ∞‰õΩ,
nx `«~°∞"å`« |O_ç JO^Œ^•?—— Jx PÜ«∞# J_»QÆ_»O
Hõ^Œ∞Ì. „Ѩã¨OQÍÅ<À, `«~°QÆ`«∞Å<À ã¨HÍÅOÖ’ „áê~°OaèOK«_®xfl QÆ∞iOz PÜ«∞#
HõÅ`« K≥O^Œ~°∞. J^Õ q^èŒOQÍ ZѨC_»∞ ѨÓiÎKÕ™êÎ~À ‰õÄ_® K≥ѨÊÖËO. fã¨∞H˘#fl
q+¨Ü«∂Oâ◊O ѨÓiÎKÕ¿ã^•HÍ PÜ«∞# „Ѩã¨Oyã¨∂Î<Õ LO\Ï~°∞† J#∞H˘#fl
ã¨=∞Ü«∞O Hõ<åfl Ô~O_çO`«Å ã¨=∞Ü«∞O Ѩ\ ˜ì<å PÜ«∞# ÖˇHõ¯KÕÜ«∞~°∞. `«~°QÆ`«∞ʼnõΩ
"≥à◊¡_®xH˜ WOHÍ H˘xfl xq∞ëêÅ∞O^Œ#flO`« =~°‰õÄ QÆkÖ’<Õ fiHõQÍ ‰õÄ~°∞Ûx
LO\Ï~°∞. =∂=¸Å∞ ^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡, ‰õΩsÛÖ’ ÉÏã≤HõѨ@∞ì (Ѩ^•‡ã¨#O) "Õã¨∞H˘x
=∂\Ï¡_»∞`«∞O\Ï~°∞, „Ѩâ◊flʼnõΩ ["å|∞e™êÎ~°∞, Ǩ™êºÖÏ_»`å~°∞, á⁄QÆ„`åQÆ∞`å~°∞.
|Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ xq∞ëêÅ∞ LO^Œ#QÍ ÖËz `«=∞ QÆkÖ’H˜
"≥à◊`å~°∞. HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ ^èŒi™êÎ~°∞, QÆOcè~° "≥·YiÖ’ `«~°QÆuÖ’H˜ "≥à◊`å~°∞.
P QÍOcè~°ºO Z#fl_»∂ PÜ«∞# #∞O_ç "≥·^˘ÅyOk ÖË^Œ∞.
„Ѩã¨OQÍʼnõΩ ™ê=∂#ºOQÍ ™êfig∞r HÍã¨Î PÅ㨺OQÍ<Õ "≥àı¡"å~°∞. XHõ
~ÀA =∞^蕺ǨÏflO =¸_»∞ QÆO@ʼnõΩ ™êfig∞r NHõ$+¨μx‚ QÆ∞iOz „ѨãO¨ yOK«=Åã≤
LOk. PÜ«∞# "≥à◊¡ÖË^Œ∞. ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍʼnõΩ ã¨=∂"Õâ◊Hõ~°ÎÜ≥ÿ∞# PÖˇ<£
ѨÅ∞=∂~°∞¡ gkä =¸Å‰õΩ "≥o¡ ™êfig∞r ~åHõ HÀã¨O K«∂âß_»∞. S^Œ=™êi "≥o¡
K«∂ã≤#ѨC_»∞ gkä z=~°# ™êfig∞r #_çz~å=_»O HõxÑ≤OzOk. JѨC_»∞
ã¨=∞Ü«∞O =∞^蕺ǨÏflO =¸_»∞#fl~° J~ÚOk. JÅ"å@∞ „ѨHÍ~°O <≥=∞‡kQÍ,
260 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

QÆOcè~°OQÍ PÜ«∞# =ã¨∞Î<åfl~°∞. PÃÑ·# PÖˇ<£ LO_»|@ìÖËHõáÈÜ«∂_»∞. u#flQÍ

™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ PÜ«∞#`À Hõeã≤ #_»=™êQÍ_»∞. ™êfig∞r #_»Hõ "ÕQÆO
ÃÑ~°QÆÖË^Œ∞. z=iH˜ PÖˇ<£, ''™êfig∞r! JO^Œ~°∂ "Õz=Ù<åfl~°∞. WѨÊ\˜ˆH PÅ㨺"≥∞ÿ
áÈ~ÚOk—— Jx K≥áêÊ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''PÖˇ<£! <Õ <≥ѨC_»∂ PÅ㨺O
KÕÜ«∞#∞. Ö’HõOÖ’x ã¨=∞Ü«∞=∞O`å <å‰õΩ LOk. HÍÅ"Õ∞ <å KÕuÖ’ LOk——
J<åfl~°∞. ''„â’`«Å∞ nxx J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀÖˈ~!—— J<åfl_»∞ PÖˇ<£. HÍx ™êfig∞r
U =∂~°∂Ê ÖˉõΩO_® J>Ë¡ <≥=∞‡kQÍ #_»∞ã¨∞Î<åfl~°∞. q+¨Ü«∞O JHõ¯_ç`À PyáÈ
ÖË^Œ∞.
^•iÖ’ K≥ѨCÅ∞ áêe+π KÕ¿ã ^Œ∞HÍ}O XHõ\ ˜ LOk. áêe+π KÕ¿ã =ºH˜Î
ѨxÖˉõΩO_® LO_»_»O K«∂ã≤ ™êfig∞r u#flQÍ ^Œ∞HÍ}OÖ’H˜ "≥àÏ¡~°∞. `«=∞
K≥ѨCÅ#∞ áêe+π KÕÜ«∞=∞<åfl~°∞. `˘O^Œ~°#∞ `≥Å∞Ѩ_®xH˜ U"Õ"À Ãã·QÆÅ∞ KÕâß_»∞
PÖˇ<£. HÍx ™êfig∞r "Õ\ ˜h Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. z=iH˜ U^À ~°HõOQÍ "ÕkHõ
=^ŒÌ‰õΩ =KåÛ~°∞. 'HÍÅO <å KÕuÖ’— J<Õ ™êfig∞r =K«<åxfl „QÆÇ≤ÏOKÕ P™ê¯~°O
PÖˇ<£‰õΩ JѨC_Õ ÅaèOzOk. ™êfig∞r "ÕkHõ g∞^Œ xÅ|_®¤~°∞, PÖˇ<£ „ѨHõ¯‰õΩ
"≥o¡ xÅ|_Õ ™êfig∞rx ѨiK«Ü«∞O KÕÜ«∞<å~°OaèOKå_»∞. Ñ≤^ŒÑ¨ [iyOk WÖÏ
K≥|∞`«∞<åfl_»∞:
''™êfig∞rx ѨiK«Ü«∞O KÕã¨∂Î PÜ«∞# "≥·Ñ¨Ù K«∂âß#∞. HõΔ}OÖ’ XHõ
J^Œ∞ƒù`« J#∞Éèí∂ux K«qK«∂âß#∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r J#O`« ã¨fi~°∂ѨÙx
QÍ#∂, <Õ#∞ Ñ≤w‡ (P„Ѷ≤Hõ<£ =∞~°∞QÆ∞A˚) QÍ#∂ JxÑ≤OzOk. DÜ«∞##∞ <Õ#∞
ѨiK«Ü«∞O KÕÜ«∞_»=∂? P `«~°∞"å`« <Õ#∞ Z#fl_»∂ PÜ«∞# „ѨHõ¯# xÅ|_ç
ѨiK«Ü«∞O KÕ¿ãÎ X@∞ì! "ÕkHõ kQÆ∞= xÅ|_Õ Ñ¨iK«Ü«∞O KÕâß#∞.——
<å_»∞ PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍOâ◊O 'NHõ$+¨μ‚_»∞—. HÍx PÜ«∞# „Ѩã¨OyOzOk
'=∞ǨÏ=∞‡^£ „Ѩ=HõΗ g∞^Œ. nxx "ÕkHõ g∞^Œ<Õ PÜ«∞# x~°‚~ÚOKå~°∞. HÍx
''=∞ǨÏ=∞‡^£ „Ѩ=HõÎ QÆ∞iOz PÜ«∞# =ºHõÎO KÕã≤# ÉèÏ=#Å
[QÆ[˚#x
J#∞„QÆÇ≤Ïã¨∞ÎOk
Ö’<À, Kåi„`«Hõ QÆ}#Ö’<À, `«H˜¯# ã¨=∂Kå~åÅÖ’<À z#fl
á⁄~°áê@∞ ‰õÄ_® ^˘~°¡ÖË^Œ∞—— JO@∂ PÖˇ<£ qã¨∞ÎÉ’Ü«∂_»∞.
„Ѩã¨OQÆO =Úyã≤ ™êfig∞r ~åQÍ<Õ PÖˇ<£ PÜ«∞#`À, ''™êfig∞r! g∞ *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î
J^Œ∞ƒù`«O—— Jx "åºMϺxOKå_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''ÖË^Œ∞, PÖˇ<£! <å ^Õâßxfl
fã¨∞H˘O>Ë JHõ¯_»∞#fl J<Õ‰õΩÅ`À áÈeÛ#ѨC_»∞ <å *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î â◊¥#ºO. "≥∞HÍÖË
~°zOz# 'WOQÆ¡O_£ K«i„`«— g∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞ Hõ^•! HõO~î°ã¨÷O KÕã≤ L#fl^Œ∞#fl@∞¡
 L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 261

ѨÙ#â◊Û~°} KÕÜ«∞_®xH˜ <Õ#∞ =¸_»∞™ê~°∞¡ ^•xx K«^Œ==Åã≤=zÛOk. U

ѨÙã¨ÎHõ"≥∞ÿ<å XHõ¯™êi K«kq J>Ë¡ ѨÙ#â◊Û~°} KÕÜ«∞QÆÅ „ѨuÉèí <å `«e¡H˜ LOk——
Jx U^À =∂=¸Å∞ q+¨Ü«∞O J#fl@∞¡QÍ K≥áêÊ~°∞. ''Pâ◊Û~°ºO`À#∞, q㨇
Ü«∞O`À#∞ <Õ#∞ J"åHõ¯Ü«∂º#∞. J>Ë¡ =∞ø#OQÍ xÅ|_çáÈÜ«∂#∞. '^Õ=Ù_®!
™êfig∞r „Ѩ™êÎqOz# K«i„`« „QÆO^ä•xfl HõO~î°ã¨÷O KÕÜ«∞_®xH˜ "Õ∞O Zxfl™ê~°∞¡
K«^Œ==Åã≤ LO@∞Ok!— J<Õ PÖ’K«# <åÖ’ "≥∞^ŒeOk—— JO@∂ PÖˇ<£
„"åã¨∞Î<åfl_»∞.
`å=Ú K«kq# ѨÙã¨ÎHÍÅ#∞ JHõΔ~°O á⁄Å∞¡áȉõΩO_® JѨÊ*ˇÑ¨Ê_»O XHõ
"≥·Ñ¨Ù LO>Ë, PÜ«∞# K«kq# „QÆO^ä•Å∞ HÀH˘Å¡Å∞† U JOâ◊O g∞^≥·<å, U
ã¨=∞Ü«∞OÖ’<≥·<å „Ñ¨ã¨OyOK«_®xH˜ `«Ü«∂~°∞QÍ L#fl "Õ∞~°‰õΩ Jã¨OMϺHõ
„QÆO^ä•Å#∞ K«kq# =ºH˜Î PÜ«∞#. XHõ™êi ZQÍ˚q∞#~ü J<Õ Ñ¨„uHõ‰õΩ PÜ«∞#
ÉèË\ © WzÛ#ѨC_»∞ „áêp# ~°ëêº^Õâ◊ K«i„`«, ^Õâ◊„k=∞‡~° *ÏuÜ≥ÿ∞# `å~åÎ~°∞Å∞,
ÃãÊ~Ú<£Ö’ =¸~ü =Oj‰õΩÅ áêÅ# ÖÏO\˜ q+¨Ü«∂Å∞ Z_»`≥QÆHõ =∂\Ï¡_»∞`«∂<Õ
L<åfl~°∞. ZHõ¯_® ZÖÏO\˜ ã¨OHÀK«=¸, „Ѩu|O^èŒHõ=¸ ÖˉõΩO_® `ÕnÅ`À
ã¨Ç¨ HõzÛ`«OQÍ K≥áêÊ~°∞.
HÍx ™êfig∞r K≥Ñ≤Ê# "å\˜Ö’ `≥eq ^•fi~å PÜ«∞# QÆ_çOz# *Ï˝#HÀâß
QÍ~°O =∂„`«"Õ∞ HÍHõ ^•xH˜ Jf`«"≥∞ÿ#k U^À LOk. P 'U^À—, TǨf`«"≥∞ÿ#
U^À Éèí∂=ÚÅ #∞O_ç PÜ«∞#‰õΩ =ã¨∞Î#fl^Œx =∂„`«O J~°÷=∞=Ù`«∞#flk. `≥eq
ZHõ¯}∞‚O_ç L^Œƒùqã¨∞ÎO^À, `≥eqH˜ PÅ"åÅO U^À P ã¨÷ÅѨ٠^•fi~åÅ∞
`≥~°z=Ù#fl@∞¡ `Àã¨∞Î#flk. P ã¨÷ÅO ™êfig∞rH˜ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ [QÆ[˚#x
áê^ŒÑ¨^•‡Å∞. ''<Õ#∞ [QÆ[˚#xx qâ◊fiã≤ã¨∞Î<åfl#∞. Jqk`«"≥∞ÿ# XHõ JOâ◊O g∞^Œ
„Ѩã¨OyOKåÅO>Ë <Õ#∞ P"≥∞ L#fl^Œ<Õ ^è≥·~°ºO`À<Õ "ÕkHõ <≥‰õΩ¯`å#∞. ZO^Œ∞HõO>Ë
<å <åÅ∞Hõ g∞^Œ =∂@Å#∞ P"≥∞ <å@ºO KÕ~Úã¨∞ÎO^Œx <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞——
J<Õ"å~åÜ«∞#.
™êfig∞r |Ç≤Ï~°OQÆ „Ѩã¨OQÍÅ#∞ q#fl J<Õ‰õΩÅ∞ PÜ«∞# =^ŒÌ q_çQÍ <Õ~°∞Û
HÀ=_®xH©, LѨ^ÕâßÅ∞ á⁄O^Œ_®xH© JaèÅ+≤OKå~°∞. JO^Œ∞HÀã¨O `«~°QÆu
„Ѩã¨OQÍÅ#∞ ™êfig∞r „áê~°OaèOKå~°∞. Wq ™ê^è•~°}OQÍ
^蕺#
J#∞Éèí=O L^ŒÜ«∞O 10 ÖË^• 10:30 QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "≥Ú^ŒÅ
ÜÕ∞ºq. QÆO@ #∞Oz Ô~O_»∞#fl~° QÆO@Å ¿ãѨ٠D `«~°QÆ`«∞Å∞
[iˆQq. 30 ÖË^• 40 =∞Ok D `«~°QÆ`«∞ʼnõΩ Ç¨[~°ÜÕ∞º"å~°∞. D `«~°QÆ`«∞Å∞
262 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r |ã¨KÕã≤# WO\’¡<Õ [iˆQq. JO^ŒiH© Kåe#xfl ‰õΩsÛÅ∞ ÖÏO\˜

™œHõ~åºÅ∞ LO_Õq HÍ=Ù. J~Ú#ѨÊ\˜H© =¸_»= JO`«ã¨∞ÎÖ’x P WO\˜ Jxfl
"≥∞>ˇH¡ ¯˜ , H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ "Õ∞_» "≥∞@¡ g∞^Œ ‰õÄ_® ‰õÄ~°∞Ûx PÜ«∞# „ѨãO¨ QÍÅ#∞
„Ѩ[Å∞ q#_»O Hõ^Œ∞Ì.
™ê^è•~°}OQÍ ™êfig∞r =∞OK«O g∞^Œ ÖË^• ™Èá¶ê g∞^Œ Ѩ^•‡ã¨#O "Õã¨∞
H˘x „Ѩã¨OyOKÕ"å~°∞. PÜ«∞##∞ K«∂ã≤ J<Õ‰õΩÅ∞ J^Õ q^èŒOQÍ ‰õÄ~ÀÛ_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOKÕ"å~°∞. "åi „Ѩܫ∞`åflÅ#∂, Ѩ~å[Ü«∂Å#∂ K«∂ã≤ #=Ùfi`«∂
™êfig∞r, ''g∞ HÍà◊√¡ D Pã¨#O "Õã¨∞H˘x ‰õÄ~ÀÛ_®xH˜ tHõΔ} á⁄O^ŒÖË^Œ∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ÉÏźO #∞OKÕ =∂‰õΩ WO^Œ∞Ö’ tHõΔ} W™êÎ~°∞—— J<Õ"å~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨,
<ÕÅ g∞^Œ ‰õÄ~ÀÛÖËx H˘O^Œix Ñ≤ez `«=∞ „ѨHõ¯# ‰õÄ~ÀÛɡ@∞ìH˘<Õ"å~°∞. ''U
suÖ’ ‰õÄ~°∞Û<åfl"≥∂ J#∞H˘x HõÅ`« K≥O^ŒHOõ _ç. ™œHõ~º° OQÍ ‰õÄ~ÀÛ"åe. ^ÕÇϨ O
u#flQÍ LO_®e – JO`Õ. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^ÕǨÏO „ѨHÍâ◊=∂#OQÍ q~ålÅ∞¡
`«∞#fl@∞¡ ÉèÏqOK«∞HÀO_ç—— Jx K≥Ñ≤Ê# `«~°∞"å`« =∂„`«"Õ∞ „Ѩã¨OQÆO „áê~°OaèOKÕ
"å~°∞. 15 #∞Oz 20 xq∞ëêÅ∞ „áê~°OÉèíOÖ’<À z=~°Ö’<À JO^Œih ^蕺#O
KÕÜ«∞=∞x K≥Ñ≤Ê, `å=¸ ^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞flÅÜÕ∞º"å~°∞.
^蕺<å~°OÉèíOÖ’ ZO`À QÆOcè~°OQÍ aQÆæ~°QÍ H˘xfl ã¨O㨯 $`« â’¡HÍÅ#∞
LK«ÛiOKÕ"å~°∞. ‰õÄ~°∞Û#fl =ºH˜Î #~°#~åÖ’¡ P â◊|ÌO ѨÙÅH˜O`«#∞ Hõeyã¨∞ÎOk.
''ZO^Œ∞HõO>Ë ã¨Ô~·# P~ÀǨÏ} J=~ÀǨÏ}Å`À LK«ÛiOK«|_Õ ã¨O㨯 $`« â’¡HÍÅ∞
#~°#~åÅÖ’ ѨÙÅH˜O`«#∞ HõeyOKÕ â◊H˜Î QÆÅq Hõ#∞Hõ—— J<Õ"å~°∞ ™êfig∞r. P
`«~°∞"å`« [iˆQk ™êfig∞r ã¨=∞HõΔOÖ’ XHõ J^Œ∞ƒù`« J#∞Éèí=O.
D J#∞Éèí=O, |Ǩïâß XHõi^ŒÌiH˜ `«Ñ¨Ê, JO^ŒiH© ÅaèOzOk. PÜ«∞#
ã¨=∞HõOΔ Ö’ ‰õÄ~°∞Û#fl "å~°∞ P ^蕺# J#∞Éè"í åxfl á⁄O^Œ‰Ωõ O_® LO_»_O» ™ê^躌 =∂?
''P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <Õ#∞ <å =∞#ã¨∞û#∞ XHõ P#O^Œã≤÷uH˜ fã¨∞‰õΩáÈ`å#∞. P
`«~°∞"å`« J^Õ ã≤÷ux g∞ =∞#ã¨∞ûÅÖ’#∂ HõeÊOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl™êÎ#∞—— Jx
P ^蕺# `«~°QÆ`«∞Å QÆ∞iOz ™êfig∞r K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì.
™êfig∞r D ~ÀAÖ’¡ ~å[Ü≥∂QÆO QÆ∞iOKÕ Z‰õΩ¯=QÍ `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∞
KÕâß~°∞. ^•x PK«~°}Ï`«‡Hõ qÉèÏQÆO JO`« ã¨∞ÅÉèíO HÍ^Œx q^•º~°∞÷Å∂
„QÆÇ≤ÏOKå~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© '^蕺#ã≤^Œ∞ú—Öˇ·# ™êfig∞r ã¨=∞HõΔOÖ’ ‰õÄ~ÀÛ=_»=¸,
P ^蕺# J#∞Éèí"åxfl á⁄O^Œ_»=¸ Q˘Ñ¨Ê J^Œ$+¨ìO HÍ^•!
 L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 263

J~Ú#ѨÊ\˜H© ^蕺#O XHõ =∂~°æO =∂„`«"Õ∞#x ™êfig∞r q^•º~°∞÷Å`À

<˘H˜¯=Hͯ}˜OKÕ"å~°∞. ^蕺# J#∞Éèí=O á⁄O^Œ_»O ÅHõΔ ºO HÍ^Œ∞† `«^•Ìfi~å
ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ JaèÅ+≤OK«_»"Õ∞ ÅHõΔ º=∞x ã¨Ê+¨ìO KÕ¿ã"å~°∞.
^蕺#O QÆ∞iOz#
Ü«∞^ä•~°÷O PÜ«∞# WÖÏ J<Õ"å~°∞: ''=∞#O ZO^Œ∞HÀã¨O ^蕺#O
J#∞+≤ªã¨∞Î<åflO? ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜.
ÉèíQÆ=O`«∞_»<Õ ÅHΔͺxH˜ =∞#Å#∞ fã¨∞‰õΩ"≥à◊¡_®xH˜ XHõ =∂~°æO =∂„`«"Õ∞
~å[Ü≥∂QÆO. ~å[Ü≥∂QÆ |∞∞+≤Ü≥ÿ∞# Ѩ`«O[e =∞ǨÏi¬ D ÉèÏ=##∞ `≥eÜ«∞
*ˇÑ¨Ê_»OÖ’x XHõ¯ J=HÍâßxfl ‰õÄ_® *Ï~°q_»∞=ÖË^Œ∞. g∞~°∞ WѨC_»∞ Ü«Ú=
„áêÜ«ÚÅ∞. W^Õ `«~°∞}O. =$^•úѨºOÖ’ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ QÆ∞iOz PÖ’z^•Ì=∞#∞HÀ
HõO_ç. =$^•úѨºOÖ’ PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz PÖ’zOK«ÖËO. ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ QÆ∞iOz
PÖ’zOK«_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# â◊H˜Î Ü«Ú=„áêÜ«∞OÖ’<Õ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.——
Z=iÔH<· å D ÉèÏ=#Å#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»OÖ’<À, tHõ}Δ Ö’<À Hõ+Oì¨ Hõey`Õ
™êfig∞r Hõ~°∞}Ï=¸iÎÜ≥ÿ∞ "åiH˜ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤Ï™êÎ~°∞† ''HÍã¨Î FÑ≤Hõ
Ѩ@Oì _ç. D =∂~°Oæ Ö’ q[Ü«∞O á⁄O^•ÅO>Ë ZO`À ã¨ÇϨ #O P=â◊ºHõO—— J<Õ"å~°∞
WOHÍ "åiÖ’ ã¨O^ÕÇϨ O `«Öuˇ `Î ,Õ ''<Õ#∞ g∞`À<Õ L<åfl#∞. <å g∞^Œ HÍã¨Î #=∞‡HõO
LOK«O_ç—— JO@∂ JÉèíÜ«∞q∞KÕÛ"å~°∞. "åiˆH ^蕺# J#∞Éèí=O JOk™êÎ~°∞.
™êfig∞r „ѨHõ¯# ‰õÄ~°∞Û#fl "å~°∞ =∂„`«"Õ∞ P J#∞Éèí"åxfl á⁄O^•~å?
h HÀã¨O JO>Ë ÖË^Œ∞. PÜ«∞# Ü«Ú=„áêÜ«∞OÖ’<Õ ^蕺#ã≤^Œ∞ú_»∞. `«=∞
^蕺#O KÕ™êÎ#∞ ã¨OHõÅÊ =∂„`å#<Õ ^蕺# J#∞Éè" í åxfl KÕ‰Äõ ~°ÛQÆÅ~°∞. ^•xx
QÆ∞iOz Ǩ<£û|~À rq`« ã¨OѶ¨∞@# XHõ^•xfl ѨiH˜^•ÌO.
™êfig∞rH˜ ã¨∂Ñπ `«Ü«∂~°∞KÕã≤ WzÛ, 10.30 `«~°QÆuÖ’ Ǩ<£û|~À
áêÖÁæ<Õk. D ã¨∂Ñπ ã≤^ŒúO KÕÜ«∞_®xH˜ 3,4 QÆO@Å∞ Ѩ>Ëìk. XHõ ~ÀA P"≥∞
J#∞H˘#fl ã¨=∞Ü«∂xH˜ Ѩ#∞Å∞ ѨÓiÎKÕã¨∞HÀÖËHõáÈ~ÚOk. JѨC_»∞ `«~°QÆuH˜
|Ü«∞Å∞^Õi# ™êfig∞r P"≥∞`À, ''Uq∞\˜, #∞=Ùfi ^蕺# `«~°QÆuH˜ ~å=_»O
ÖË^•?—— Jx J_çQÍ~°∞. `å#∞ `«~°QÆuH˜ ~åÖËx HÍ~°}Ïxfl `≥eÑ≤Ok Ǩ<£û|~À.
"≥O@<Õ ™êfig∞r, ''Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞. h HÀã¨O <Õ#∞ ^蕺#O KÕ™êÎ#∞—— JO@∂ "≥àÏ¡~°∞.
Pâ◊Û~°ºO! ™êfig∞r `«~°QÆu =Úy¿ã ^•HÍ Ç¨<£û|~À ^蕺# J#∞Éèí=OÖ’<Õ
Å~ÚOzOk. ™êfig∞r `«# HÀã¨O ^蕺#O KÕã¨∞Î<åfl~°x P"≥∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘Ok.
Wk KåÖÏHÍÅO `«~°∞"å`« *Ï˝Ñ¨HõO =zÛ# Ǩ<£û|~À, ''=∞~À ã¨OQÆu `≥Å∞™ê?
264 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

<å_»∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, WѨÊ\˜H© PÜ«∞# <å HÀã¨O ^蕺#O KÕã¨∞Î<åfl~°x ã¨^•
<Õ#∞ „QÆÇ≤Ïã¨∞Î<åfl#∞—— JO@∂ „ѨâßO`«OQÍ K≥Ñ≤ÊOk.
=∞~˘Hõ ~ÀA U^À HÍ~°}OQÍ Ç¨<£û|~À x~°∞`åûǨÏO`À JÅã≤áÈ~Ú
HõxÑ≤OzOk. Jk K«∂ã≤ ™êfig∞r, ''~å, ‰õÄ~ÀÛ! =∞#O ^蕺#O KÕ^•ÌO——
J<åfl~°∞. ''PǨ, ™êfig∞r! <Õ#∞ ^蕺#O KÕã≤O^Õ ÖË^Œ∞—— JOk Ǩ<£û|~À.
''J~Ú`Õ Uq∞\˜! =zÛ <å „Ñ¨Hõ¯# ‰õÄ~ÀÛ, <Õ#∞ ^蕺x™êÎ#∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.
Ǩ<£û|~À "≥o¡ ™êfig∞r „ѨHõ¯# ‰õÄ~°∞Ûx Hõà◊√¡ =¸ã¨∞H˘#flk. ''XHõ¯ HõΔ}"Õ∞.
<Õ#∞ ZHõ¯_À `ÕÅ∞`«∂#fl ÉèÏ=# `«ÖˇuÎOk. "≥O@<Õ Hõà◊√¡ `≥iz ™êfig∞rx
K«∂âß#∞. XHõ tÖÏq„QÆǨÏOÖÏ PÜ«∞# ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. 15 – 20 xq∞ëêÅ
`«~°∞"å`« PÜ«∞# ^蕺#O =ÚyOz, ÖËKå~°∞.——
™êfig∞r ^蕺#=∞QÆ∞flÖˇ· ‰õÄ~°∞Ûx LO_»QÍ uÅH˜OK«_»"Õ∞ XHõ J^Œ∞ƒù`«
J#∞Éèí=O Hõ^•! `å=Ú K«∂ã≤# ^Œ$âߺxfl ~À_ô=∞Öò J<Õ =ºH˜Î WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞:
''HÍëêÜ«∂O|~°O ^èŒiOz, Ѩ^•‡ã¨#ã¨∞÷_≥·, XHõ^•x g∞^Œ =∞~˘Hõ\ ˜QÍ Hõ~°
Hõ=∞ÖÏÅ#∞ KÕ~°∞ÛH˘x X_çÖ’ LOK«∞H˘x, J~°úxg∞e`« <Õ„`«∞_≥· ™êfig∞r
^蕺#=∞QÆ∞flÖˇ· ‰õÄ~°∞Ûx LO_»_»O, ~åy q„QÆǨÏOÖÏ HÍ#=ã¨∞ÎOk. PǨ! PÜ«∞#
XHõ Ü≥∂y J#_»OÖ’ ã¨Oâ◊Ü«∞O ÖË^Œ∞. ÉÏǨϺ [QÆ`«∞Î ã¨∞Êù~°} Un ÖËx L#fl`«
Ö’HÍÅ ã¨∞Êù~°} =∂„`«"Õ∞ L#fl XHõ =∞Ǩϟ#fl`« P^Œ~°≈ ѨÙ~°∞+¨μ_»∞. PÜ«∞##∞
K«∂ã≤# U =ºH˜ÎÜ≥ÿ∞<å PÜ«∞#‰õΩ =∞~åº^Œ „ѨHõ\ ˜OK«‰õΩO_®, PÜ«∞##∞ JaèÅ
+≤OK«‰õΩO_®, PÜ«∞# Ѩ@¡ ÉèíH˜Î „Ѩ^Œi≈OK«‰õΩO_® LO_»_»O J™ê^茺O.——
g∞_£ ™È^Œs=∞}∞ÅÖ’ XHõÔ~·# q∞Ãããπ ÔHs "≥·HÍѶπ, ''PÜ«∞# ™êHΔÍ`«∂Î
^Õ=Ù_Õ!—— Jx "åºMϺxOzOk. P"≥∞‰õΩ JO`«\ ˜ ÉèÏ=##∞ HõeyOz# ã¨OѶ¨∞@#
QÆ∞iOz P"Õ∞ WÖÏ K≥|∞`«∞#flk: ''XHõ ~ÀA "Õ∞_» g∞^Œ
PÜ«∞# ™êHΔÍ`«∂Î
^Õ=Ù_Õ!
#∞Oz "≥∞@¡ QÆ∞O_® <Õ#∞ „H˜OkH˜ ky =ã¨∞Î<åfl#∞. <å‰õΩ
=ÚO^Œ∞ ™êfig∞r kQÆ∞`«∞<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞QÎ Í <å HÍÅ∞ *ÏiOk.
Ѩ_»É’~Ú# <Õ#∞ J>Ë¡ ™êfig∞r Éèí∞[O ѨÙK«∞ÛH˘x ã¨OÉÏoOK«∞H˘<åfl#∞. HÍx
™êfig∞rx `åHõQÍ<Õ <åÖ’ '#∞=Ùfi ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ `åHÍ=Ù— J<Õ L^ÕfiQÆO `«Öuˇ OÎ k.
<å =∞#ã¨∞û J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ ã≤u÷ H˜ L^Œiú OѨ|_çOk. P J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ
Ѩ~°=∂#O^Œ ã≤÷uÖ’ H˘xfl ~ÀAÅ∞ `ÕeáÈÜ«∂#∞. PÜ«∞# ™êHΔÍ`«∂Î ^Õ=Ù_Õ!——
`«=∞ ™È^Œi D J#∞Éèí=O QÆ∞iOz q∞ãπ ÃÇÏÅ<£ HÍÖÏO`«~°OÖ’
„Ѩ™êÎqOz#ѨC_»∞, ''P"≥∞ HõO~î°ã¨fi~°OÖ’ ^èŒfixOz# =∞~åº^•, =ºHõÎ"≥∞ÿ# ÉèíH©Î,
 L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 265

L^ÕfiQÆ=¸, „¿Ñ=∂ Jk q#fl"åiH˜ Ãã·`«O '™êfig∞r ™êHΔÍ`«∂Î ^Õ=Ù_Õ— J<Õ J^Õ

L^ÕfiQÍxfl HõeyOzOk—— Jx "åºMϺxOzOk.1
D `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅÖ’x ™êfig∞r L^ÕÌâ◊O – q^•º~°∞÷Å =∞#ã¨∞û#∞
*’ºu~å‡~°æOÖ’ „uѨÊ@"Õ∞† ™œHõ~°º=∞Ü«∞"≥∞ÿ# XHõ =∂~åæxfl
H˘xfl =∞^èŒ∞~°
Ѷ¨∞@#Å∞
=∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ# ÉèÏ+¨Ö’ `≥eÑ≤ "åix JO^èŒHÍ~° =∂~°æOÖ’
<≥@_ì O» HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ PÜ«∞# J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ KÀ@¡ q^•º~°∞Å÷ #∞
p"å@∞¡ ÃÑ@ì_»=¸, =∞#ã¨∞û‰õΩ `«yÖËÖÏ Ñ¨~°∞+¨OQÍ =∂\Ï¡_»_»=¸ Hõ^Œ∞Ì.
XHõ™êi XHõ ¢ã‘Î, ''™êfig∞r! JO^Œ~°∂ ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘O>Ë Ö’HõO QÆu
Uq∞\˜?—— Jx JÅ"å>ˇÿ# „Ѩâ◊fl "Õã≤Ok. K«@∞‰õΩ¯# =zÛOk ™êfig∞r ["å|∞:
''"Õ∞_»"£∞! Jã¨`åºxfl ÃÑ^Œ=ÙÅ g∞^Œ LOK«∞H˘x <å =^ŒÌ‰õΩ ~å=_» "≥∞O^Œ∞‰õΩ?
g∞ ã‘fiÜ«∞ ã¨∞YÉè’QÍÅ∞ `«Ñ¨Ê D Ö’HõOÖ’ =∞i ^Õxx QÆ∞iOp g∞~°∞ HõÅ`«
K≥OkO^Õ ÖË^Œ∞!——
XHõ ~ÀA ™êfig∞r `«~°QÆu PÜ«∞# ‰õΩâß„QÆ|∞kúh, *Ï˝#ã¨∂HõΔ ‡`«#∂
=ºHõÎO KÕ¿ã@@∞¡QÍ ~å}˜OzOk. =∂\Ï¡_»∞`«∞#fl PÜ«∞# ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PÑ≤"Õã≤,
''`«=∞ ¿Ñ~°∞#∞ ‰õÄ_® „"åÜ«∞ÖËx XHõ =ºH˜Î t+¨μº}˜‚ <Õ#∞. HÍx PÜ«∞# áê^Œ~H° ÅΔõ ∞
qѨÊ_®xH˜ ‰õÄ_® <Õ#∞ J~°∞›}˜‚ HÍ#∞. <å D *Ï˝<åxfl UHõ"≥Ú`«ÎOQÍ QÆOQÆÖ’
áê~°"ÕÜ«∞QÆey`Õ ZO`« ÉÏQÆ∞O@∞Ok!—— J<åfl~°∞. JѨC_»∞ XHõ ¢ã‘Î ÖËz xÅ|_ç,
''HÍx ™êfig∞r! g∞ P *Ï˝<å<Õfl Hõ^• <Õ#∞ Jq∞`«OQÍ JaèÅ+≤ã¨∞Î<åfl#∞!—— JOk.
''J^≥O^Œ∞HÀ `≥Å∞™ê "Õ∞_»"£∞? #∞"˘fiHõ =¸~°∞ö~åeq <å =∂ki!—— Jx ™êfig∞r
["åaKåÛ~°∞.
''™êfig∞r! g∞~°∞ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œi≈OKå~å?—— Jx ~À_ç=∞Öò XHõ™êi
™êfig∞rx „ѨtflOKå_»∞. ™êfig∞r #=Ùfi`«∂, ''##∞fl K«∂¿ãÎ JÖÏ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl<å?
<å ÖÏO\˜ ÖÏ=Ùáê\˜ =ºH˜Î ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ^Œi≈Oz LO\Ï_»x J#∞H˘O@∞<åfl~å?——
Jx J_çQÍ~°∞.
XHõ ~ÀA XHõ =ºH˜Î, ''™êfig∞r! Uã¨∞„H©ã¨∞Î XHõ Hõ#º QÆ~°ƒùOÖ’
[x‡OKå_»#_»OÖ’ g∞ Jaè„áêÜ«∞O Uq∞\˜?—— Jx ™êfig∞rx J_çQÍ_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''WÖÏ WHõ¯_» =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, Ü«ÚQÍÅ `«~°|_ç JxflKÀ\Ï¡
1. q∞Ãããπ "≥·HÍѶπ HÍÖÏO`«~°OÖ’ Ǩb=Ù_£Ö’ '"Õ^•O`« ™⁄Ãã·\ ©— ™ê÷Ѩ#‰õΩ HÍ~°}
Éèí∂`«∞~åÅ∞.
266 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

K≥ѨCH˘O@∂<Õ L<åfl~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’#∂ WÖψQ J<Õ‰õΩÅ K«i„`«ÅÖ’ ‰õÄ_®

K≥ѨCH˘O@∞<åfl~°∞. HÍx <å =∞@∞‰õΩ XHõ ã¨O`À+¨Hõ~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O Uq∞@O>Ë,
<å ѨÙ@∞ìHõ ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ#^Õ, <å‰õΩ ã¨=Úz`« suÖ’x `«e¡`«O„_»∞Å∞<åfl~°∞——
J<åfl~°∞.
''HÍx Hõ#º QÆ~°ƒùO ^èŒiOK«_»=∞#flk „ѨHõ$u xÜ«∞=∂xH˜ =ºuˆ~HõO Hõ^•?——
Jx H˘#™êyOKå_»∞ „ѨtflOz# =ºH˜Î.
™êfig∞r JѨC_»∞ ǨïHͯ`À á⁄QÆ „`åQÆ∞`«∞<åfl~°∞. HÍ¿ãѨ٠=∞ø#O
=Ç≤ÏOKå~°∞. ǨïHͯ֒x |∂_ç^Œ#∞ ~åÅÛ_®xH˜ ǨïHͯ#∞ `«=∞ áê^Œ~°HõΔÃÑ·
`«\Ïì~°∞. P |∂_ç^Œ u"åp g∞^Œ Ѩ_ç P ã¨÷ÖÏxfl =∞e#O KÕÜ«∞_»O QÆ∞iOz
PÜ«∞# HõÅ`« K≥Ok#@∞¡ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. `«~°∞"å`« <≥=∞‡kQÍ XHõ™êi á⁄QÆ Ñ‘eÛ
WÖÏ J<åfl~°∞:
''=∞#=∞O^Œ~°=¸ „ѨHõ$uH˜ ÉÏxã¨ÅO. D „ѨHõ$u Jkè<Õ`« ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
=∂„`«"Õ∞. PÜ«∞# WK«Ûù "Õ∞~°‰õΩ x~°fiiΙêÎ_»∞. D HõΔ}OÖ’ PÜ«∞# XHõ ~°∂ѨO
^•ÅÛ=K«∞Û. ÖË^• XHõ _»[#∞ ~°∂áêÅ∞ ^•ÅÛ=K«∞Û† #zÛ# ~°∂ѨOÖ’ ~å=K«∞Û.
=∞#O PÜ«∞##∞ ZÖÏ Ñ¨iq∞`«O KÕÜ«∞QÆÅO?——
„Ѩâ◊flÅ∞ J_çy, ["å|∞ á⁄Ok, ã¨O^ÕǨÅ#∞ x=$uÎ KÕã≤# ã¨OѶ¨∞@#Å∞
HÀH˘Å¡ÅO>Ë, ["åa=fi‰õΩO_®<Õ ã¨O^ÕǨÅ#∞ x=$uÎ KÕã≤# ã¨OѶ¨∞@#Å∂
™êfig∞r rq`«OÖ’ [iQÍ~Ú. ™êfig∞r D HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’x
=∞ø# QÆ∞~°∞=Ù
„Ѩã¨OQÍʼnõΩ HÍ~°ºHõ~°ÎQÍ L#fl PÖˇ<£ ÉèÏ~°º Z_ç`ü PÖˇ<£.
„¿Ñ`å`«‡Å#∞ P"åǨÏ# KÕã≤ =∂\Ï¡_Õ XHõ |$O^ŒOÖ’ KÕi, "åi LѨ^ÕâßÅ
"Õ∞~°‰õΩ H˘xfl ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOK«_»O`À Z_ç`ü P~ÀQƺO ^≥|ƒux, =∞#óã≤÷u
‰õÄ_® H©Δ}˜OKÕ ã≤÷uH˜ kQÆ*ÏiOk. ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_Õà◊√¡ U #=∞‡Hõ=¸ ÖˉõΩO_®
ÉÏ^èŒÑ¨_»¤ Z_ç`üx ™êfig∞rx ^Œi≈OK«∞HÀ=∞x PÖˇ<£ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKå_»∞.
Z_ç`ü XHõ ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡#ѨC_»∞ =∞~åfl_»∞
L^ŒÜ«∞O fiHõQÍ ~°=∞‡<åfl~°∞ ™êfig∞r. =∞~åfl\˜ QÆ∞iOz PÖ’zã¨∂Î ~å„u ÉÏQÍ
„á⁄^Œ∞ÌáÈÜÕ∞ ^•HÍ x„^ŒáȉõΩO_®<Õ QÆ_çÑ≤Ok P"≥∞. ™êfig∞rx J_»QÆ_®xH˜
J<ÕHõ „Ѩâ◊flÅ#∞ P"≥∞ PÖ’zOz ÃÑ@∞ìH˘Ok. =∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O "≥o¡#ѨC_»∞,
™êfig∞r |Ü«∞@‰õΩáÈ`«∞<åfl~°h, „Ѩã¨∞Î`«O Z=ih K«∂_»~°h Ǩ<£û|~À
`≥eÑ≤Ok. HÍx rq`« ã¨=∞㨺Å`À H˘@∞ìq∞\Ïì_»∞`«∂ =∞Ô~=~°∂ HÍáê_»ÖËx
 L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 267

J^èÀQÆuÖ’ ™êfig∞rÜÕ∞ â◊~°}ÏQÆu J#∞H˘x =zÛ# Z_ç`ü JO`« ã¨∞ÅÉèíOQÍ

"≥#∞k~°∞QÆ^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞. ''WѨC_»∞ ##∞fl HõÅ∞ã¨∞H˘O\Ï#x PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞.
Hõ#∞Hõ PÜ«∞# ##∞fl HõÅ∞ã¨∞H˘O\Ï~°∞—— JOk Z_ç`ü ^Œ$_è»OQÍ. z=iH˜ P"≥∞#∞
"Õ∞_» g∞^Œ QÆkÖ’ ‰õÄ~ÀÛɡ\ ˜ìOk Ǩ<£û|~À.
HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ ™êfig∞r QÆkÖ’H˜ =KåÛ~°∞. H˜\ ˜H© „ѨHõ¯#∞#fl XHõ ‰õΩsÛÖ’
‰õÄ~°∞Ûx PÜ«∞#ˆH ™⁄O`«"≥∞ÿ# QÍOcè~°ºO`À ã¨O㨯 $`« â’¡HÍÅ#∞ LK«ÛiOK«
™êQÍ~°∞. `«~°∞"å`« „ѨâßO`«OQÍ Z_ç`ü "≥·Ñ¨Ù uiy, ''U=∞=∂‡?—— Jx J_çQÍ~°∞.
JO`Õ, Z_ç`ü Ug∞ =∂\Ï¡_»ÖËHõáÈ~ÚOk. P"≥∞ JO`«~åO`«~åàÏÖ’¡ ZHõ¯_À XHõ
^•fi~°O ~ Ωõ ¯# `≥~K° ∞« H˘#fl@¡~ÚOk. ZHõ¯}∞‚OKÀ U_»∞Ê =zÛOk† Hõà√◊ ¡ ^è•~°H@
õ Qì Í
"≥H˜¯"≥H˜¯ U_»fi<å~°OaèOzOk. ™êfig∞r =∞ø#=Ú„^Œ ^•ÖÏÛ~°∞. J~°QÆO@¿ãѨÙ
Z_ç`ü qÅÑ≤OzOk. ™êfig∞r XHõ¯ =∂@ ‰õÄ_® =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞. z=iH˜, ''ˆ~ѨÙ
W^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~å—— J<åfl~°∞. Z_ç`ü "≥o¡áÈ~ÚOk. ''PÜ«∞# ™êxfl^茺O #∞Oz
|Ü«∞Å∞^Õi#ѨC_»∞ <å „Ñ¨â◊flÅxflO\˜H© ["å|∞Å∞ <åÖ’<Õ ÅaèOKå~Ú. <å
ã¨=∞㨺Å∞ ѨÓiÎQÍ `˘ÅyáÈÜ«∂~Ú. <Õ#∞ PÜ«∞##∞ Ug∞ J_»QÆÖË^Œ∞, PÜ«∞#
‰õÄ_® <å`À Ug∞ =∂\Ï¡_Ö» ^Ë ∞Œ . P ~ÀA |Ü«∞@‰õΩ =zÛ WO\˜H˜ áÈ`«∞#flѨC_»∞
gkäÖ’ Ѩ_ç=Ù#fl QÆ∞ÅHõ~åà◊¡hfl J<ÕHõ =~å‚ÅÖ’x XHõ ~°HõO ~°`åflÖÏ¡ (opal)
„ѨHÍtOKå~Ú. ZÖÏQÀ WO\˜H˜ =zÛѨ_®¤#∞. P ~ÀA rq`«OÖ’ ã¨fi~°‚=∞Ü«∞
k#OQÍ ÉèÏã≤e¡Ok—— JO@∂ HÍÖÏO`«~°OÖ’ Z_ç`ü `≥eÑ≤Ok. P `«~°∞"å`«
‰õÄ_® XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ Z_ç`ü ™êfig∞rx UHÍO`«OÖ’ HõÅ∞ã¨∞H˘#flk.
JѨC_»∞ ™êfig∞r P"≥∞‰õΩ ^蕺#O, „áê}ÏÜ«∂=∞ JÉèϺ™êÅ∞ <ÕiÊOKå~°∞.
™ê=∂#ºOQÍ L^ŒÜ«∞HÍÅѨ٠`«~°QÆ`«∞Å∞ =ÚyÜ«∞QÍ<Õ ™êfig∞r =O@
ѨxÖ’ x=∞QÆ∞flÅÜÕ∞º"å~°∞. ™ê=∂#ºOQÍ PÜ«∞# ѨÙÖÏ=Ù `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã"å~°∞.
JuH˘kÌ=∞Okx =∂„`«"Õ∞ =O@QÆkÖ’H˜ ~åxKÕÛ"å~°∞. "å~°∞ PÜ«∞#‰õΩ
ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»_»O J~°∞^Œ∞. HÍx PÜ«∞# ã¨xflkèÖ’ LO_»_»"Õ∞ Q˘Ñ¨Ê J#∞Éèí=O.
`«=∞ ã¨xflkèÖ’ LO_»_»O ^•fi~å "åiH˜ WOHÍ H˘xfl q+¨Ü«∂Å∞ `≥Å∞áêÅx
`å=Ú J#∞H˘#fl"åix =∂„`«"Õ∞ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_®xH˜ =O@ QÆkÖ’H˜ PÜ«∞#
J#∞=∞uOKÕ"å~°∞. JÖÏ J^Œ$+¨ì=O`«∞Öˇ·# H˘O^ŒiÖ’ Z_ç`ü ‰õÄ_® LOk. P
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ™êfig∞r =∂\Ï¡_ç# q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz H˘xfl ‰õΩ¡Ñ¨Î q=~åÅ∞ P"≥∞
=^Œe "≥o¡Ok.
268 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

XHõ ~ÀA ™êfig∞r w`« 18.16 = â’¡HÍxfl =∞$^Œ∞=∞^èŒ∞~°OQÍ LK«ÛiOz

^•x J~°÷O q=iOKå~°∞: ''ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ã¨~°fiÉèí∂`« ǨÏ$^ŒÜ«∂
Ö’HõO
áêzHõÖÏ@
ÅÖ’ <≥ÅH˘x "å\˜x `«# =∂Ü«∞ =Å# – Ü«∞O„`«O g∞^Œ
xÅ∞Ѩ|_ç# "å\˜ÖÏ – uiˆQ@@∞¡ KÕ™êÎ_∞» .—— nxx q=iã¨∂Î
™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞:
''WѨC_»∞ =∞#O K«∂ã¨∞Î#fl ã¨OѶ¨∞@#Åhfl =Ú#∞Ѩ٠[iyáÈ~Ú#"Õ.
P@QÍ_»∞ áêzHõÅ∞ "Õ™êÎ_»∞. JOÔHÅ∞ =™êÎ~Ú. XˆH q^èŒ"≥∞ÿ# ã¨OÜ≥∂QÆO J<ÕHõ
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ~å=K«∞Û. rq`«=¸ JO`Õ. K«„HõO u~°∞QÆ∞`«∞#flk – XHõ™êi
[iyO^Õ =∞m¡ [~°∞QÆ∞`ÀOk. JkQÀ P ‰õΩO_», P QÍ¡ã¨∞, Le¡áêÜ«∞, D
|OQÍàÏ^Œ∞OѨ – Jhfl =Ú#∞Ѩ٠XHõ™êi W^Õ KÀ@ W>Ë¡ L<åfl~Ú. WѨC_»∞
J^Õ ã¨OÜ≥∂QÆOÖ’ =∞m¡ WHõ¯_» L<åfl~Ú. =∞#O UO KÕÜ«∞QÆÅ=∞=∂‡!
rq`«K«„HõOÖ’ =∞#Å#∞ LOz „uѨC`«∞#flk PÜ«∞# Hõ^•!——
Z_ç`ü WÖÏ JOk: ''™êfig∞r D ~ÀAÖ’¡ ^ÕǨÏO #∞O_ç q=ÚH˜Î á⁄O^Œ
_®xH˜ ZO`À "庉õΩÅ`« K≥O^•~°∞. 'HÍx <Õ#∞ =∞m¡ XHõ™êi ~å=Åã≤ LOk—
Jx PÜ«∞# XHõ™êi K≥áêÊ~°∞. nxx q=iã¨∞Î#flѨC_»∞,
'=∞m¡
=™êÎ#∞—
'`å=Ú =zÛ#ѨC_»∞ =∞m¡ <Õ#∂ ~å"åÅx „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
XHõ™êi <å`À K≥áêÊ~°∞— Jx `≥eáê~°∞. "≥O@<Õ <Õ#∞,
'PÜ«∞# K≥áêÊ~°<å g∞~°∞ ~å=_»O?— Jx J_çQÍ#∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, 'PÜ«∞#
ÖÏO\˜"åi â◊H˜Î J#O`«O— J<åfl~°∞.——
WÖÏO\˜ ÉèÏ=##∞ ™êfig∞r áêã¨_Õ<åÖ’ L#flѨC_»∞ ‰õÄ_® XHõ™êi
=ºHõÎO KÕâß~°∞: ''200 ã¨OII `«~°∞"å`« `å=Ú =∞m¡ XHõ™êi =™êÎ#x
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ K≥áêÊ~°∞. <Õ#∞ PÜ«∞#`À =™êÎ#∞. Ü«∞[=∂x =ã¨∞Î#flѨC_»∞
PÜ«∞# `«# =∞#∞+¨μÅ<Õ `À_˘¯x =™êÎ_»∞ Hõ^•, J^Õ q^èŒOQÍ!——
Z_ç`ü 㨇 $`«∞Å∞ H˘#™êQÍ~Ú: ''™êfig∞r J<ÕHõ Ѩi=∂}ÏÅ∞#fl =ºH˜Î.
^•xx =i‚OK«_»O JO`« ã¨∞ÅÉèíO HÍ^Œ∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ "Õ^•O`« ˆHã¨iÖÏ
q~ålÖË¡ PÜ«∞# H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ÉÏÅ∞xÖÏ =º=ǨÏi™êÎ~°∞. HÍx <å`À
PÜ«∞# ã¨^• F~°∞ÊQÆÅ, „¿Ñ=∞QÆÅ `«O„_çQÍ "≥∞ÅQÍ~°∞. <Õ#∞ K≥¿ÑÊ q+¨Ü«∂Å∞
F~°∞Ê`À q<åfl~°∞. `«=∞#∞ '™êfig∞r— Jx ã¨OÉ’kèOK«=^ŒÌh, 'ÉÏÉÏr— Jx
ã¨OÉ’kèOK«=∞h PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞. ÉÏÉÏr JO>Ë ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ã¨<åflºã≤x
 L`«Î~° Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ 269

=∂„`«"Õ∞ QÍHõ, `«O„_çx ã¨OÉ’kèOK«_®xH© Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ# =∂@. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡

PÜ«∞# „¿Ñ=∞=∞Ü«∞=¸iÎÜ≥ÿ∞# `«e¡QÍ ‰õÄ_® <å‰õΩ HÍ#=KåÛ~°∞.
''PÜ«∞# Hͺeá¶ÈiflÜ«∂ #∞Oz |Ü«∞Å∞^Õˆ~ =ÚO^Œ∞ <å`À, '=∞m¡ h‰õΩ
=∂#ã≤Hõ ã¨=∞㨺֒, =∞ˆ~ W`«~° ã¨=∞㨺֒ Z^Œ∞Ô~·`Õ ##∞fl Ñ≤Å∞=Ù! ZHõ¯_»∞<åfl
<Õ#∞ h Ñ≤Å∞Ѩ٠qO\Ï#∞— Jx "åQÍÌ#O KÕâß~°∞. ^•xx rq`«OÖ’ J<ÕHõ™ê~°∞¡
K«qK«∂âß#∞.——

S 19
 J"≥∞iHÍÖ’
H˘#™êy# ~ÀAÅ∞
=∞#O Jã¨`«ºO #∞Oz ã¨`åºxH˜ áÈ=_»O ÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ =∂~°∞QÍ
ã¨`«ºO #∞Oz ã¨`åºxH˜ áÈ`«∞<åflO. Ѷ¨ÖÏ<å Ѩx WÖÏ KÕã¨∞Î<åfl
~°O@∂ Z=ih `«Ñ¨CѨ@ì‰õÄ_»^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "å~°∞
`«=∞ â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ =∞Oz<Õ KÕã¨∞Î<åfl~°∞ Hõ#∞Hõ.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

âß<£„á¶êxû™È¯ rq`«O ™êfig∞rH˜ K«Hõ¯x =∂#ã≤Hõ „ѨâßO`«`«#∞ HõeÊOzOk.

PÜ«∞# =∞#ã¨∞û J<ÕHõ =∂~°∞ÊʼnõÄ, J<ÕHõ x"≥∂fl#fl`åʼnõÄ QÆ∞iÜ≥ÿ∞ =º=ǨÏ
iOzO^Œx PÜ«∞# ÖËYÅ #∞O_ç J=QÆ`«=∞=Ù`«∞Ok. ÖÏãπ
=∂~°∞`«∞#fl UO*ˇÖòû #∞O_ç PÜ«∞# „"åã≤# ÖËYÅÖ’ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ#
=∂#ã≤Hõ `«~°OQÍÅ∞
x~åâß xã¨Ê $ǨÏÅ#∞ K«∂_»=K«∞Û. âß<£„á¶êxû™È¯ #∞Oz
„"åã≤# ÖËYÅ∞ PÜ«∞# =∂#ã≤Hõ „ѨâßO`«`«#∞ „ѨuѶ¨eOѨ*Ëã¨∞Î<åfl~Ú.
JHõ¯}∞‚Oz PÖˇ_® "≥o¡ JHõ¯_» #∞Oz „"åã≤# ÖËYÅ∞ PÜ«∞# XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ#
P#O^Œ áê~°=â◊ºOÖ’ Å~ÚOz#@∞¡ ã¨Ê+¨ìOKÕã¨∞Î<åfl~Ú.
ÖÏãπ UO*ˇÖòû ÖËYÅ #∞Oz:
''ZѨC_»∂ <å ã¨fiH©Ü«∞ ÉÏ^èŒÅ<Õ `«ÅáÈã¨∂Î W`«~°∞Å#∞ ÅHõΔ ºÃÑ@ì_»O
ÖË^Œ∞. <å HÀã¨O „áêi÷OK«∞. ÉÏ^èŒÑ¨_»_®xH˜ <å‰õΩ â◊H˜Î HõÅQÍÅx ^Œ$_è»"≥∞ÿ#
ã¨OHõÖÏÊÅ#∞ ѨOÑ≤OK«∞.——1 ''<Õ#∞ x[OQÍ =∞$QÆ„áêÜ«Ú_çQÍ L<åfl#∞. HÍx
<åÖ’x =∂~°Ì= ÅHõΔ}=∂! – Jk <å ֒ѨO. Jk ZO`« `«‰õΩ¯=QÍ LO>Ë
JO`« =∞Ozk. JÜ≥∂º Jk <å |ÅÇ‘Ï#`«. <å HõëêìÅhfl ^•x =¸ÅOQÍ
U~°Ê_ç#"Õ.——2

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 287.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 288.

270
 J"≥∞iHÍÖ’ H˘#™êy# ~ÀAÅ∞ 271

âß<£„á¶êxû™È¯ ÖËYÅ #∞Oz:

''QÆ_»z# Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ #∞Oz "å\˜e¡# Ü«∂`«#Å∞ <å‰õΩ J<ÕHõ
q^è•Å QÆ∞}áê~îåÖˇ·<å~Ú. =∞#O J#∞Éèíqã¨∞Î#flѨC_»∞ WHõ `«~°}ÀáêÜ«∞O ÖË#@∞¡
`Àz<å, Ѩ~°º=™ê#OÖ’ "åºkè, ^Œ∞~°^Œ$+¨ìO J<Õq =∞#‰õΩ =∞Oz<Õ Hõey™êÎ~Ú.
<Õ#∞ J#O`«"≥∞ÿ# qhÖÏHÍâßxfl, "Õ∞Ѷ¨∂Å∞ <å g∞^Œ QÆ∞q∞QÆ∂_» =™êÎ~Ú. HÍx
<Õ#∞ JYO_» qhÖÏHÍâß<Õfl. „ѨâßO`«`« <å‰õÄ, „Ѩu =ºH˜ÎH© ã¨fiÉèÏ=ã≤^Œú=∞x
<å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. P „ѨâßO`«`«#∞ K«qK«∂_» ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ`À ‰õÄ_»∞H˘#fl =∂Ü«∂
ã¨fiáêflÅ∞ – g\˜ =Å# UO „ѨÜ≥∂[#O? <å ã¨fiáêflÅ∞ JO`«iã¨∞Î<åfl~Ú. FO
`«`«û`ü!——1
''TǨf`«"≥∞ÿ# „ѨâßO`«`«#∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl#∞. P âßOu ã¨∞YO HÍ^Œ∞,
^Œ∞óY=¸ HÍ^Œ∞. Jk ã¨∞Y^Œ∞óMÏʼnõΩ Jf`«O... QÆ`« Ô~O_Õà◊√¡QÍ <Õ#∞
âßs~°HõOQÍ#∞, =∂#ã≤HõOQÍ#∞ =∞$`«∞ºÖ’Ü«∞Ö’ Ѩܫ∞xOK«_»O, nxH˜ ™êÜ«∞
Ѩ_çOk. <Õ xѨC_»∞ q+¨Ü«∂Å#∞ "å\˜ Ü«∞^ä•~°÷ ã≤÷uÖ’, „Ѩu^•xfl P
„ѨâßO`«`«Ö’, "å\˜ ѨiѨÓ~°‚ ã≤÷uÖ’ K«∂_»QÀ~°∞`«∞<åfl#∞... J<ÕHõ [#‡Å,
ã¨fi~åæÅ, #~°HÍŠѨ~°OѨ~°Å #∞O_ç =∞#O WHõ¯_» LO_ç <Õ~°∞ÛHÀ=Åã≤#
=∞Ǩϟ`«Î=∞"≥∞ÿ# QÆ∞}áê~î°O W^Õ – `«# P`«‡ `«Ñ¨Ê HÀ~°^ŒyOk, "åzèOK«^ŒyOk
=∞~˘Hõ\ ˜ ÖË^Œ∞... <Õ xѨC_»∞ ^•xfl x`«ºO ™êHΔÍ`«¯iOK«∞H˘O@∞<åfl#∞. J=Ù#∞,
<Õ#∞ '=Ú‰õΩÎ}˜‚—, =Ú‰õΩÎ}ˇ‚ÿ L<åfl#∞. <Õ#∞ UHõ"Õ∞= (XHõ¯}Ë‚)! <Õ#∞ JkfifÜ«Ú}˜‚
(Ô~O_»=k ÖËx "å}˜‚QÍ L<åfl#∞).2
D ÖËY =∞e=∂@QÍ ™êfig∞r „"åã≤Ok PÜ«∞# J`«∞º#fl`« ã≤÷uH˜
J^Œ∞ƒù`«OQÍ J^ŒÌO Ѩ_»∞`«∞Ok:
''<Õ xѨC_»∞ Ü«∞^ä•~°÷OQÍ 'q"ÕHÍ#O^Œ∞}˜‚— HÍÉ’`«∞<åfl#∞. #∞=Ùfi H©_»∞#∞
Z#fl_≥·<å J#∞ÉèíqOKå"å? Ǩ! Ǩ! Ñ≤zÛÑ≤ÖÏ¡, ã¨~°fiO =∞Oz^Õ. J~°÷O ÖËx
„Ѩã¨OQÆO. H˘O`« =∞Oz, H˘O`« K≥_»∞. <Õ#∞ =∞Ozx J#∞Éèíq™êÎ#∞† H©_»∞#∂
J#∞Éèíq™êÎ#∞, <Õ#∞ Uã¨∞„H©ã¨∞ÎQÍ L<åfl#∞, 'E_®ãπ W™ê¯iÜ«∞\ò—3QÍ L<åfl#∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@Å∞ 323–324.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@Å∞ 326–327.
3. Uã¨∞„H©ã¨∞Î t+¨μºÅÖ’ XHõ~°∞. JO`«óѨÙ~° HÍѨÖÏ^•~°∞Å #∞Oz _»|∞ƒ ѨÙK«∞ÛH˘x,
Uã¨∞„H©ã¨∞Î#∞ K«∂Ñ≤Oz, PÜ«∞##∞ tÅ∞= "ÕÜ«∞_®xH˜ HÍ~°}Éèí∂`«∞_»∞.
272 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Ô~O_»∂ <å „H©_Õ, <å q<À^Œ"Õ∞... =∞Oz ~åh, K≥_»∞ ~åh Ô~O\˜H© ™êfiQÆ`«"Õ∞.
D qâ◊fiO <å K≥=ÙÅ =^ŒÌ ^˘i¡áÈ`Õ <åˆHO? LǨf`«"≥∞ÿ# âßOux <Õ#∞. J~°÷O
KÕã¨∞HÀ=_»O =∞#‰õΩ =∞Oz ÖËHõ H©_»∞#∞ =∂„`«"Õ∞ Wã¨∞ÎOk. <Õ#∞ Jf`«∞}˜‚.
<Õ#∞ „ѨâßOux.1——
âß<£„á¶êxû™È¯Ö’ ™êfig∞r KÕã≤# „Ѩã¨OQÍÅ∞ WO`«\ ˜ J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ
ã≤÷uÖ’ #∞Oz KÕã≤#=x P „Ѩã¨OQÍÅ#∞ K«kq#ѨC_»∞ =∞#‰õΩ ã¨Ê+ì̈OQÍ J=QÆ`«
=∞=Ù`«∞Ok.
HÍx =∂~°∞`«∞#fl =∂#ã≤Hõ ã≤÷`«∞ʼnõΩ Jf`«OQÍ, PÜ«∞# ZѨC_≥·<å 㨈~
ã¨=∂kèãu÷≤ Ö’ =∞QÆfl=∞ÜÕ∞º J`«∞º#fl`« ã≤u÷ Ö’<Õ ã¨^• LO@∂ =KåÛ~°x, PÜ«∞#`À
ã¨Ç¨Ïr=#O KÕã≤# ѨÅ∞=Ùi 㨇 $`«∞Å∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl~Ú. PÜ«∞# ZO`«¿ãѨÙ
x„k™êÎ~°x ™ê=∂#ºOQÍ Z=iH© `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍx PÜ«∞# KåÖÏ `«‰õΩ¯=¿ãѨÙ
=∂„`«"Õ∞ x„kOKÕ"å~°∞. J~°ú~å„u, Ju "Õ‰õΩ=*Ï=Ú# KåÖÏ¿ãѨ٠^蕺#O KÕ¿ã
"å~°∞. PÜ«∞# QÍOz# ^Œ$âߺÖËq∞\˜, á⁄Ok# J#∞Éèí∂`«∞ÖËq∞\˜? PÜ«∞#
Z#fl_»∂ =ºHõÎO KÕã≤Ok ÖË^Œ∞.
D q^èŒOQÍ ã¨^• JO`«~°∞‡Y ã≤÷uÖ’<Õ L#flѨÊ\˜H© ™êfig∞r Z=ih
L¿ÑH˜ΔOK«ÖË^Œ∞. Jxfl ~°HÍÅ "åih HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. JO^Œi`À "≥∞ÿ„fÉèÏ=O`À
"≥∞ÅQÍ~°∞. Z_ç`ü WÖÏ „"åã¨∞Î#flk: ''PÜ«∞# ã¨~°∞fiÅ#∂
™êfig∞r QÍOz#
^Œ$â◊ºO Jaè=∂xOKå~°∞. PÜ«∞# =¸sÎÉèíqOz# HÍ~°∞}ºO.
=∞#∞+¨μÅÖ’ ZÖÏO\˜ =º`庙êhfl PÜ«∞# K«∂_»ÖË^Œ∞.
JO`≥O^Œ∞‰õΩ, =∞#∞+¨μʼnõÄ `«H˜¯# „áê}∞ʼnõÄ =∞^茺 ‰õÄ_® PÜ«∞# ZÖÏO\˜
`å~°`«=∂ºxfl QÍOK«ÖË^Œ∞. PÜ«∞#‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ =∞x+‘, ÉÏ`«∂
XHõ¯>Ë. PÜ«∞#‰õΩ JxflO\’¡#∂ ÉèíQÆ=O`«∞_Õ HõxÑ≤OKå_»∞. PÜ«∞# rq`«=¸,
HÍ~åºK«~°}Ï P ^Œ$âߺxH˜ J^ŒÌO Ѩ_»`å~Ú. `«^•Ìfi~å PÜ«∞# XHõ =∞Ǩϟ#fl`«
É’^èŒ#xKåÛ~°∞. Jk – Z=ih ^Õfi+≤OK«‰õΩO_»_»O.——
™êfig∞r `«~°K«∂ WÖÏ K≥¿ÑÊ"å~°∞: ''=∞#O Jã¨`«ºO #∞Oz ã¨`åºxH˜
áÈ=_»O ÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ =∂~°∞QÍ ã¨`«ºO #∞Oz ã¨`åºxH˜ áÈ`«∞<åflO. =∞#
^Œ$â◊ºO WÖÏ LO_®e. Ѷ¨ÖÏ<å Ѩx WÖÏ KÕã¨∞Î<åfl~°O@∂ Z=ih `«Ñ¨C Ѩ@ì
‰õÄ_»^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "å~°∞ `«=∞ â◊HΘ "Õ∞~°‰Ωõ =∞Oz<Õ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 327.
 J"≥∞iHÍÖ’ H˘#™êy# ~ÀAÅ∞ 273

Hõ#∞Hõ. Ѩ^Œ∞<≥·# HõuΠѨã≤"å_ç KÕuH˜ JOk`Õ ^•xx J`«_ç #∞Oz ÖÏHÀ¯=_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOK«HõO_ç. J`«_ç KÕuH˜ XHõ PÑ≤Öò ÖË^• XHõ ÉÁ=∞‡ W=fiO_ç. HõuÎ
„H˜O^Œ Ѩ_Õ™êÎ_»∞. xѨC#∞ `åH˜`Õ HÍÅ∞`«∞Ok. =∞#O J#∞Éèí"åÅ #∞Oz
<Õ~°∞ÛH˘O@∞<åflO.——
Z_ç`ü 㨇 $`«∞Å∞ H˘#™êQÍ~Ú: ''™êfig∞rH˜ #K«Ûx"å~°∞ Z=Ô~<· å LO\Ï~å?
L<åfl~°∞. PÜ«∞# =∞#∞+¨μÅ#∞ qÉèË^ŒO`À K«∂âß~°∞. XHõ =ºH˜Î x*ÏÜ«∞fѨ~°∞_»∞,
ã¨[˚#∞_»∞, HÍx H˘xfl Ѩi^èŒ∞Ö’¡ `«##∞ xÜ«∞O„uOK«∞H˘x
#K«Ûx "å~°∞
ѨÙ~ÀQÆq∞OK«_®xH˜ ZÖÏO\˜ „ѨÜ∞« `«fl=¸ KÕÜ∞« _»∞. =∞~˘Hõ_∞»
áêÑ≤, ^Œ∞~å‡~°∞æ_»∞, HÍx `«# áêáêÅ =¸ÅOQÍ#∂, ^Œ∞~å‡~°æO =¸ÅOQÍ#∂
rq`« áê~îåÅ#∞ <Õ~°∞ÛH˘x ѨÙ~ÀQÆq∞OKÕ "å_»∞. D W^ŒÌiÖ’ ™êfig∞rH˜ Ô~O_»=
=ºH˜Î #KåÛ_»∞. '™êfig∞rH˜ #K«Ûx "å~°∞ Z=Ô~·<å L<åfl~°O>Ë, "å~°∞ Ju HÀ=∞Å
ǨÏ$^ŒÜ«ÚÅ∞! "åi =Å# ZÖÏO\˜ „ѨÜ≥∂[#=¸ LO_»^Œx PÜ«∞#
ѨiQÆ}˜OKå~°∞. 'U^≥·<å KÕÜ«∞O_ç, ^Œ∞+¨ìHÍ~°º"≥∞ÿ<å Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞. HÍx U^≥·<å
KÕÜ«∞O_ç!— 'ã¨[˚#∞_çQÍ LO_»∞, ã¨[˚#∞_çQÍ LO_»∞— JO@∂ JO^Œ~°∂ x<å^ŒO
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. HÍx <Õ <≥O^Œ∞‰õΩ ã¨[˚#∞_çQÍ LO_®e? Jx ™êfig∞r „ѨtflOKÕ
"å~°∞.——
ÉÏǨϺ PHõ$u, ÉÏǨϺ ™œO^Œ~°ºO, ÉÏǨϺ HÍ~åºK«~°} ÖÏO\˜ ÉÏǨϺ
q+¨Ü«∂ňH áêâßÛ`«º^ÕâßÅÖ’ „áê^è•#ºO. HÍx ™êfig∞r ÉÏǨϺ q+¨Ü«∂Å#∞
J„Ѩ^è•#OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKÕ"å~°∞. Wk H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
JO`«~°OQÆ"Õ∞ "åix Pâ◊Û~°ºOÖ’ =ÚOK≥`«Î_»=¸, ™êfig∞rx P#OkOѨ
„Ѩ^è•#O
*ËÜ«∞_»=¸ Hõ^Œ∞Ì. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JO^ŒiH© XHõ QÆ∞}
áê~î°=¸ <Õ~°∞Ê`«∞Ok. XHõ ~ÀA ™êfig∞r, Z_ç`ü T~°QÍÜ«∞ H˘#_®xH˜ XHõ
^Œ∞HÍ}ÏxH˜ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» LѨCh\˜ `˘>ˇìÖ’ T~°QÍÜ«∞ xÅfi LOKå~°∞.
^•xÖ’ #∞Oz T~°QÍÜ«∞#∞ K≥Hõ¯ QÆi>ˇ`À fã≤, ã¨#flx HÍy`«Ñ¨Ù ѨàÏ¡ÅÖ’ "Õã≤
MÏ`å^•~°∞ʼnõΩ W™êÎ~°∞. ™êfig∞r ^•xx KÕuÖ’ LOK«∞H˘<åfl~°∞. uiy =ã¨∞Î#fl
ѨC_»∞ LѨCh~°∞ PÜ«∞# KÕ`«∞Å g∞^Œ∞QÍ HÍiOk. H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® ã¨OHÀzOK«
‰õΩO_® ã¨O`À+¨OQÍ ^•xx <åHÍ~°∞. 'F— JO@∂ Z_ç`ü ˆHHõÃÑ\˜ìOk. |Ç≤Ï~°OQÆ
ã¨÷ÅOÖ’ ™êfig∞r WÖÏ J<åQÆ~°HõOQÍ „Ѩ=iÎOK«_»O P"≥∞#∞ k¢Q̓ùOuÖ’
=ÚOK≥uOÎ k. HÍx ™êfig∞r H˘OK≥O ‰õÄ_® K«eOK«Ö^Ë ∞Œ . „ѨâßO`«OQÍ, ''"Õ∞_»"∞£ !
g∞ ã¨=∞¿ãº Wk. |Ü«∞@ ™⁄QÆã∞¨ QÍ L#fl@∞¡ „Ѩ=iÎOKåÅx g∞~°∞ P~å@Ѩ_`» å~°∞.
274 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

g∞^Œ$+≤ìÖ’ JO`«~°OQÆO ZÖÏ L#fl^À „Ѩ^è•#O HÍ^Œ∞, ÉÏǨϺ"Õ∞ „Ѩ^è•#O——

J<åfl~°∞.
™êfig∞r`À ã¨Ç¨Ïr=#O Kտ㠄Ѩu HõΔ}=¸ <Õ~°∞ÛHÀ=_®xH˜ U^À
LO@∂<Õ LO@∞Ok. Ǩ™êºxH© H˘~°`« LO_»^Œ∞. kQÍÅ∞Ѩ_ç Z=Ô~·<å â’HõO`À
LO>Ë, ''P`«_çÖ’ P^蕺u‡Hõ`« =∞$QƺO† |Ǩïâß Hõ_»∞ѨÙ
P^蕺u‡Hõ`å?
Hõ_»∞Ѩ٠<˘áêÊ?
<˘Ñ≤Ê LO_»=K«∞Û—— J<Õ"å~åÜ«∞#. XHõ~ÀA Z_ç`ü`À,
''"Õ∞_»"£∞! qâߊǨÏ$^ŒÜ«∞O J=ã¨~°O. ZѨC_»∂ Ô~O_»∞
=∂~åæÅ#∞ LOK«∞HÀO_ç. J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ ã≤÷`«∞ÅÖ’ <≥ÅH˘x L#flѨC_»∞
<Õ#∞, 't"À-ǨÏO, t"À-ǨÏO† <Õ<Õ t=Ù}˜‚, <Õ<Õ t=Ù}˜‚— JO@∂ LO\Ï#∞.
Hõ_»∞ѨÙ<˘Ñ≤Ê`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#flѨC_»∞, 'J=∂‡, ##∞fl ^ŒÜ«∞^ŒÅK«∞— JO@∂
LO\Ï#∞—— J<åfl~°∞!
™êfig∞r HÍã¨Î ã¨∂÷ÅHÍÜ«ÚÅ∞. XHõ~ÀA ã¨∂÷ÅHÍÜ«ÚÖˇ·# ã¨<åflºã¨∞Å
z`«Î~°∞=Ù#∞ K«∂ã≤, ''K«∂_»O_ç, P^蕺u‡Hõ"å^Œ∞Å∞ ZѨC_»∞ ÖÏ=ÙQÍ<Õ LO\Ï~°∞,
<Õ#∞ JO`Õ Hõ^•!—— JO@∂ "åºMϺxOz #"åfi~°∞.
`«=∞`À ã¨Ç¨Ïr=#O KÕ¿ã "åi rq`åÅ∂, "åi ã¨=∞㨺Å∂ JxflO\˜h
ã¨∞xt`«OQÍ QÆ=∞xOK«_»"Õ∞ HÍHõ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å#∞ "åix J_çy‰õÄ_® ™êfig∞r
`≥Å∞ã¨∞H˘<Õ"å~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ QÆ$ǨÏã¨÷ rq`«O
p"å@∞¡!
QÆ∞iOz "åiH˜ `≥e¿Ñ"å~°∞. ã¨OÉèÏ+¨}Å∞, ÉèË\ ©Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞
#flѨC_»∞ Jq∞`« =∞$^Œ∞=ÙQÍ =∂\Ï¡_Õ"å~°∞. ™ê^è•~°}OQÍ PÜ«∞# =∞$^Œ∞
ã¨fi~°OÖ’<Õ =∂\Ï¡_»`å~°∞ – XHõ¯ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«Ñ¨Ê – Jk Z=i<≥·<å p"å@∞¡
ÃÑ>Ëì@ѨC_»∞!
p"å@¡O>Ë ÃÑ^ŒÌQÍ TÇ≤ÏOK«∞HÀ#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞. ''<å`À HõÅã≤ ѨxKÕÜ«∞_®xH˜
[QÆ[˚#x =¸~°∞öÅ<Õ ZOÑ≤Hõ KÕã≤Ok——, ''=¸~°∞öÅ`À Hõ^• <Õ#∞ rqOK«=Åã≤
=zÛOk!—— – W"Õ PÜ«∞# ÃÑ>Ëì p"å@∞¡! KÕÜ«∞=Åã≤# "å\˜x Z=Ô~·<å KÕÜ«∞
#ѨC_»∞, ''#∞=Ùfi =∞Oz KÕÜ«∂Å<Õ J#∞H˘<åfl=Ù, HÍx KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ =¸~°∞ö_»
==Ù`«∞<åfl=Ù—— J<Õ"å~°∞. ™êfig∞r #∞Oz p"å@∞¡ u#_»OÖ’ J„QÆ`åO|∂ÅO
g∞_£ ™È^Œs=∞}∞Åk, "åiÖ’#∂ q∞Ãããπ Ǩ<£û|~Àk „Ѩ^äŒ=∞ ™ê÷#O! XHõ
~ÀA P"≥∞‰õΩ qO^Œ∞ ÅaèOzOk† ''#∞"˘fiHõ =_»QÆ\ ˜ì# =¸~°∞ö~åeq, x#∞fl
QÆ∞iOz U^≥·<å K≥ѨÊ=Åã≤=¿ãÎ "≥∞^Œ_»∞ÖËx =¸~°∞ö~åe=x K≥áêÊe—— JO@∂
H˘#™êyOk. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ q∞Ãããπ Pã≤Ê<åÖò ֒ѨeH˜ =zÛOk. P"≥∞#∞
 J"≥∞iHÍÖ’ H˘#™êy# ~ÀAÅ∞ 275

K«∂_»QÍ<Õ ™êfig∞r p"å@∞¡ Páê~°∞. "≥O@<Õ Ç¨<£û|~À, ''™êfig∞r! P"≥∞

~åHõ#∞ g∞~°∞ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ=^Œ∞Ì. g∞ HÀѨO f~°HõáÈ`Õ WOHÍ u\˜ì =ÚyOK«O_ç——
JOk.
™êfig∞r HÀѨO QÆ∞iOz Ǩ<£û|~À UO J#∞H˘Ok? ''U<å_»∂ PÜ«∞#
HÀѨO ##∞fl ÉÏkèOK«ÖË^Œ∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ <å‰õÄ HÀѨO =KÕÛk, <Õ#∞
QÆk #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ "≥o¡áÈÜÕ∞^•xfl. PÜ«∞# p"å@∞¡ H˘#™êˆQq—— J<Õk
Ǩ<£û|~À.
`å=Ú p"å@∞¡ ÃÑ@ì_»O QÆ∞iOz ™êfig∞r UO J#∞H˘<Õ"å~°∞? ''<Õ#∞
Z=ix Z‰õΩ¯=QÍ Jaè=∂x™êÎ<À "åix Z‰õΩ¯=QÍ p"å@∞¡ ÃÑ_»`å#∞, JO^Œ∞ˆH
p"å@∞¡ ÃÑ\˜#ì `«~∞° "å`« HõqΔ ∞OK«=∞x J_»Q#Æ ∞—— J<Õ"å~°∞ ™êfig∞r. HõqΔ ∞OK«=∞x
J_»QÆHõáÈ~Ú<å =∞~°∞HõΔ}"Õ∞ `«=∞‰õΩ "åiѨ@¡QÆÅ „¿Ñ=∞#∞ =ºHõÎO KÕ¿ã suÖ’
„Ѩ=iÎOKÕ"å~°∞.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’, „Ѩu XHõ¯~°∂ KÕ¿ã Ѩ#∞Å#∞ ZO`À âߡѶ≤∞OKÕ"å~°∞.
z#fl Ѩ#∞Å#∞ ‰õÄ_® Jq∞`«OQÍ „Ѩâ◊Oã≤OKÕ"å~°∞. D q+¨Ü«∞OÖ’ PÜ«∞#
Z#fl_»∂ "≥·^˘ÅyOk ÖË^Œ∞. ''P =ÚQÆ∞æ~°∞ ™È^Œs=∞}∞ÅÖ’ Ô~O_»=^≥·# N=∞u
Ǩ<£û|~À WHõ¯_» LOk <å‰õΩ ™êÜ«∞O KÕÜ«∞_®xH˜. P"≥∞ Ѩx KÕã¨∂Î, KÕã¨∂Î,
KÕã¨∂Î<Õ LOk. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ "åix Pj~°fikOK«∞ QÍHõ! P =ÚQÆ∞æ~°∞ ™È^Œs
=∞}∞Å∞, =ÚQÆ∞æ~°∞ ^Õ=`«Å∞. HÍ^• =∞i? JÖÏO\˜ "åix JHõ¯_»Hõ¯_» ^Œi≈OK«
_»"Õ∞ D J#~°÷ rq`åxH˜ „ѨÜ≥∂[#O——1 JO@∂ g∞_£ ™È^Œs=∞}∞Å#∞ QÆ∞iOz
™êfig∞r „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
`«# ‰õΩ=∂Ô~ÎÜ≥ÿ∞# _À~°nä Ѩ@¡ Ǩ<£û|~À‰õΩ ZO`À „¿Ñ=∞. ™êfig∞r H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ nxx QÆ∞iOz Ǩ<£û|~À#∞ ÃÇÏK«ÛiOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. ™êfig∞r`À
âß<£„á¶êxû™È¯Ö’ |㨠KÕã≤ PÜ«∞#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ã¨Ç¨
Ǩ<£û|~À
qz„`« J#∞Éèí=O
Ü«∂Å∞ KÕã≤# ~ÀAÖ’¡ J<ÕHõ™ê~°∞¡ Ǩ<£û|~À áêã¨_Õ<åÖ’x
`«# WO\˜H˜ "≥o¡ ‰õΩ=∂Ô~Î#∞ K«∂ã≤ ~å"åÅ#∞H˘Ok. XHõ
~ÀA ÃÑ>ËìÉË_® ã¨~°∞ÌH˘x |Ü«∞Å∞^ÕiOk. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ XHõ HõO~î°ã¨fi~°O, ''#∞=Ùfi
"≥à◊¡=^Œ∞Ì, JO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOK«‰õΩ—— Jx q#=zÛOk. "≥O@<Õ ZHõ¯}∞‚OKÀ
Ǩ<£û|~À‰õΩ qѨs`«"≥∞ÿ# JÅã¨@ HõeyOk! XHõ¯ J_»∞QÆ∞ ‰õÄ_® "ÕÜ«∞ÖËx
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 321.
276 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ã≤÷uÖ’ ÃÑ>ËìÉË_®#∞ JHõ¯_Õ LOz ‰õÄÅ|_çáÈ~ÚOk! n<À¡ qz„`«O Uq∞@O>Ë

P"≥∞#∞ PÑ≤Ok ™êfig∞r HõO~î°ã¨fi~°O HÍ^Œ∞, PÜ«∞# Ug∞ =∂\Ï¡_»‰õΩO_®
„ѨâßO`«OQÍ<Õ xÅ|_ç L<åfl~°∞. ''P ã¨fi~°O Z=i^À <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞—— Jx
HÍÖÏO`«~°OÖ’ Ǩ<£û|~À `≥eÑ≤Ok.
L^ŒÜ«∞O ѨÓ@ `«~°QÆ`«∞Å∞ ÖËx ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r Ǩ<£û|~À`À |Ü«∞@‰õΩ
"≥àı¡"å~°∞. ^Œ∞HÍ}ÏÅ∞, ã¨O`«Å∞, |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨÷ÖÏÅ ÖÏO\˜ Jxfl KÀ@¡‰õΩ "≥à◊¡
_»OÖ’ PÜ«∞# L`«∞ûHõ`« K«∂áê~°∞. „\Ï"£∞ÅÖ’ "≥à◊√`«∞#fl
„\Ï"£∞
Ѩܫ∞#O ѨC_»∞ u#flQÍ ‰õÄ~°∞Û<Õ"å~°∞. KÕuHõ„~°#∞ =ÚO^Œ∞ xÅɡ\ ˜ì,
^•x g∞^Œ Ô~O_»∞ J~°KÕ`«∞Å#∞ XHõ^•xÃÑ· XHõ\ ˜QÍ LOKÕ
"å~°∞. „Ѩܫ∂}O KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ‰õÄx~åQÆOÖ’ áê_Õ"å~°∞.
L^•º#O, „Ѩ^Œ~°≈#, Ѩ‰õΔΩÅ â◊~°}ÏÅÜ«∞O ÖÏO\˜ Jxfl KÀ@∂¡ uÅH˜Oz,
P#OkOKå~°∞. HÍx H˘xfl ^Œ$âߺŠHõ<åfl =∞x+‘, P`«_ç ǨÏãÎ̈H“â◊Å"Õ∞ PÜ«∞##∞
Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú. ''J<ÕHõ KÀ@¡‰õΩ "≥o¡ PÜ«∞# K«∂ã≤#ѨÊ\˜H©, Ѷ¨ÖÏ<å
KÀ@∞#∞ K«∂¿ã f~åÅ<Õ PHÍOHõΔ`À PÜ«∞# U KÀ\˜H© "≥à◊¡ÖË^Œ∞. Jxfl KÀ@¡‰õÄ
"≥àÏ¡~∞° . HÍx U KÀ@∂ PÜ«∞#‰õΩ ™⁄O`«O HÍ^Œ∞, Z=~°∂ PÜ«∞#‰õΩ J#∞ºÅ∞HÍ~°∞.
U KÀ@∞ J~Ú<å "≥o¡ K«∂ã≤#ѨC_»∞, D KÀ@∞, P KÀ@∞, D =ã¨∞Î=Ù, P
=ã¨∞Î=O@∂ q_çq_çQÍ K«∂_»_»OÖ’ PÜ«∞#‰õΩ L`«∞ûHõ`« ÖË^Œ∞. "≥Ú`«ÎO g∞^Œ P
KÀ@¡ QÆ∞O_® XHõ™êi "≥o¡=™êÎ~°∞. „ѨHõ¯#∞#fl ^Õxx QÆ∞iOp HõÅ`« K≥O^Œ‰õΩO_®
XHõ ѨH˜Δ ZyiáÈ`«∞#fl@∞¡QÍ LO@∞O^Œk—— JO@∂ Ǩ<£û|~À „"åã¨∞Î#flk.
Ǩ<£û|~À \˜Ñ¨Ê}∞Å∞ (notes) `≥e¿Ñ =∞~˘Hõ ã¨=∂Kå~°O WHõ¯_» K«∂^•ÌO.
Jk ™êfig∞r J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ ã≤÷u. P^蕺u‡Hõ rq`«OÖ’ PǨ~° „áê^è•#ºO
QÆ∞iOz ™êfig∞r J<ÕHõ „Ѩã¨OQÍÅÖ’ „Ѩ™êÎqOz L<åfl~°∞.
'=$^Œ∞úx—ÖÏ!
áê=# rq`«O QÆ_»Ñ¨x"å~°∞ `åH˜# PǨ~åxfl „j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ u~°ã¨¯iOK«_»O QÆ∂iÛ WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞ K«∂âßO. ™êfig∞r JO`«\ ˜
ã≤÷uÖ’<Õ L<åfl~°x Ǩ<£û|~À \˜Ñ¨Ê}∞Å∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl~Ú.
XHõ™êi ™êfig∞rH˜ Kèå~°¡ãπ Ñ≤. hÅû<£ J<Õ =ºH˜Î XHõ Ǩϟ@Ö’¡ qO^Œ∞
WKåÛ_»∞. q∞Ãããπ Ǩ<£û|~À, =∞~À XHõi^ŒÌ~°∞ ‰õÄ_® "≥àÏ¡~°∞. JO^Œ~°∂
Éè’[<åxH˜ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. ¿ã=‰õΩ_»∞ =zÛ JO^ŒiH© Jaè"å^ŒO KÕã≤ =_ç¤OK«
<å~°OaèOKå_»∞. P`«}˜‚ K«∂_»QÍ<Õ ™êfig∞rH˜ P`«_»∞ `åH˜# ^Õn u#ÖË#x
Ñ≤OzOk. ^•O`À PÜ«∞# Ug∞ u#ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. qO^Œ∞ WzÛ# hÅû<£‰õΩ
 J"≥∞iHÍÖ’ H˘#™êy# ~ÀAÅ∞ 277

x~åâ◊ HõeyOk. Z=iH© Un J~°÷O HÍÖË^Œ∞. P ¿ã=‰õΩ_»∞ JѨq„`«∞_»∞, JO^Œ∞ˆH

`å#∞ Éè’[#O KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂#x HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfig∞r `≥eáê~°∞.
=∞~˘Hõ™êi ‰õÄ_® D q^èŒOQÍ<Õ [iyOk. ™êfig∞r, Ǩ<£û|~À XHõ
„ÃѶOKü Ǩϟ@Öò‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. ~˘Ü«∞ºÅ "ÕѨÙ_»∞ =_ç¤OKå~°∞. JHõ¯_» ‰õÄ_® ™êfig∞r
u#_®xH˜ ã¨OHÀzOKå~°∞. P `«~°∞"å`« [iyOk Uq∞\’ Ǩ<£û|~À WÖÏ
K≥Ñ≤ÊOk: ''"≥Ú`«ÎO g∞^Œ U^À ~°HõOQÍ ™êfig∞r Éè’[#O =ÚyOKå~°∞. HÍx
WO\˜H˜ uiy =KåÛHõ "åOu KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. "≥O@<Õ <Õ#∞ 'P "ÕѨÙ_»∞ JO`Õ,
ã¨∞ÅÉèíOQÍ r~°‚O HÍ^Œ∞— J<åfl#∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, 'Jk HÍ^Œ∞. =O_ç# =ºH˜Î
JѨq„`«∞_»∞. <Õ#∞ ~å#∞~å#∂ P =$^Œ∞úxÖÏ J~ÚáÈ`«∞<åfl#∞. WÖψQ ™êy`Õ
<Õ#∞ J^•ÌÅ QÆ∂\˜Ö’<Õ rqOK«=Åã≤ =ã¨∞ÎOk HÍÉ’Å∞— J<åfl~°∞.—— ''PÜ«∞#
'=$^Œ∞ú—_»x ¿Ñ~˘¯#flk „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å<Õ. JѨq„`«∞Å∞ `åH˜# ^Õxh PÜ«∞#
ã‘fiHõiOK«ÖË~°∞. PÜ«∞# â◊s~°O ^•xx u~°ã¨¯iã¨∞ÎOk—— JO@∂ q=iã¨∞Î#flk
"Õ∞s Å∂~¸ |~üæ.
=∂~üÛ <≥Å #∞Oz ™êfig∞r âß<£„á¶êxû™È¯Ö’ =∞#ã¨∞û, =∞#ã¨Î `Ϋ fi ã¨O|O^èŒ
"≥∞ÿ#, ~å[Ü≥∂QÍxH˜ ã¨O|OkèOz# „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞. ''=ÚH˜Î =∂~°æO—— J<Õ
q+¨Ü«∂Oâ◊O g∞^Œ XHõ ~ÀA „Ѩã¨OyOKå~°∞. P „Ѩã¨OQÆO
'ÉÏO|∞
qã¨∞~°∞`å#∞!— =Úy¿ã ã¨=∞Ü«∞OÖ’, ''ˆ~Ѩ٠<Õ#∞ '=∞#ã¨∞û : ^•x â◊‰õΩÎÅ∞,
J=HÍâßÅ∞— J<Õ q+¨Ü∂« Oâ◊O g∞^Œ „ѨãO¨ yOK«É’`«∞<åfl#∞.
=zÛ q#O_ç. ^•xÖ’ qâı+¨"≥∞ÿ# XHõ "å~°Î g∞‰õΩ K≥|∞`å#∞. J=Ù#∞, XHõ
ÉÏO|∞ qã¨∞~°∞`å#∞—— J<åfl~°∞. WÖÏ K≥Ñ≤Ê =ÚMÏ~°qO^•# z~°∞#=Ùfi
qHõãO≤ K«QÍ „â’`«Å#∞ XHõ™êi ѨiH˜OKå~°∞. `«~∞° "å`« KÕ`∞« Å#∞ P_çã∂¨ ,Î ''~°O_ç,
Jk g∞‰õΩ =∞Oz KÕã¨∞ÎOk—— J<åfl~°∞.
=∞~åfl_»∞ ã¨ÉèÏ=∞O_»Ñ¨O [#O`À „H˜H˜¯iã≤áÈ~ÚOk.. ''™êfig∞r ÉÏO|∞
qã¨~°<Õ qã≤~å~°∞. [#O =∞#ã¨∞ûÖ’ Ѩ_ç, XHõ Q˘Ñ¨Ê „ѨÉèÏ=O K«∂¿Ñ suÖ’
=∂@Å – ÉÏO|∞#∞ ZÖÏ qã¨~°_»"≥∂ PÜ«∞#‰õΩ Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHõO—— JO@∞<åfl_»∞
~À_ô=∞Öò. JÖÏ PÜ«∞# qã¨i# ÉÏO|∞ Uq∞\˜? áê=#`«fiO, Ѩq„`«`«, jÅO,
㨄`«Ê=~°Î# ÖÏO\˜ ÉèÏ=#Å#∞ <˘H˜¯=Hͯ}˜OK«_»"Õ∞ P ÉÏO|∞! Wq áêâßÛ`«º
^Õâ◊ã¨∞÷ʼnõΩ `≥eã≤# q+¨Ü«∂ÖË. HÍx "åiH˜ "å\˜ ѨÓiΠѨi=∂}O, ÉèÏ~°fÜ«∞
"≥·Yi ÖÏO\˜q „H˘`«Î. HÍ=∂xfl P=¸ÖÏ„QÆO xÜ«∞O„uOK«=K«∞Û J#_»OÖ’
278 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

áêâßÛ`«º q*Ï˝#O Pã¨H˜Î K«∂Ѩ_»O ÖË^Œ∞† Hͺ^äŒeH± `«`«Î fiO, ã‘fiHõiOz#ѨÊ\˜H©

JO`«QÍ x~°ƒOkèOK«_»O ÖË^Œ∞. ™êfig∞r Ü«∞^ä•~å÷<Õfl =∂\Ï¡_®~°∞:
''P ~ÀA XHõ ÃÇ·ÏO^Œ= Ü«Ú=‰õΩ_»∞ ##∞fl K«∂_»_®xH˜ =KåÛ_»∞. J`«_ç
P~ÀQƺ ã≤÷u ÉÏQÍÖË^Œ∞. =∂@Ö’¡ J`«_»∞, '„|ǨχK«~°ºO `«k`«~åÅhfl Jã¨`«ºO.
Jk J™ê^茺O, Jk „ѨHõ$u xÜ«∞=∂xˆH =ºuˆ~Hõ=∞x ^Õâ◊OÖ’x "≥·^Œ∞ºÅ∞
Jaè„áêÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞— J<åfl_»∞. <Õ#∞ J`«_ç`À, 'áÈ, ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ uiy
"≥à◊√¡. h ѨÓsfi‰õΩÅ LѨ^ÕâßÅ∞ K«^Œ∞=Ù. Jk ™ê^茺=∞x "ÕÖÏk ã¨O=`«û~åÅ∞
"å~°∞ É’kèOK«_»"Õ∞ HÍHõ, rqOKÕ K«∂áê~°∞— J<åfl#∞.——
D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r =~°‚<åf`«"≥∞ÿ# qã¨∞QÆ∞`À „â’`«Å#∞ XHõ™êi
ѨiH˜OKå~°∞. P `«~°∞"å`« L~°∞=ÚÖÏ QÆi˚OKå~°∞:
''D ^Õâ◊Ѩ٠"≥·^Œ∞ºÖÏ~å! HÍ=∂xfl xÜ«∞O„uOK«_»O „ѨHõ$u xÜ«∞=∂xH˜
q~°∞^Œú=∞x g∞~°∞ K≥|∞`«∞<åfl~°∞. áêѨO, UO K≥|∞`«∞<åfl~À g∞‰õΩ `≥eÜ«∞_»O
ÖË^Œ∞. jÅO JO>Ë Uq∞\’ g∞‰õΩ J~°÷O HÍ^Œ∞. g∞~°∞ Ѩâ◊√„áêÜ«ÚÅ∞! Ѩâ◊√
„áêÜ«ÚÅ∞! Ѩâ◊√=ÙÅÖÏ rqOKÕ g∞~°∞ WO`«Hõ<åfl UO K≥ѨÊQÆÅ~°∞?——
`å=Ú K≥ѨÊ_®xH˜ U^≥·<å =ºuiHõÎ Jaè„áêÜ«∂Å∞ L#fl@¡~Ú`Õ K≥ѨÊ=K«∞Û
#x ã¨"åÅ∞ KÕã¨∞Î#fl "≥·YiÖ’ „â’`«Å#∞ ™êfig∞r XHõ™êi `Õiáê~° K«∂âß~°∞.
JO`å xâ◊≈|ÌO ! Z=~°∂ <À~°∞ qѨÊ_®xH˜ ™êǨÏã≤OK«ÖË^Œ∞. P ã¨ÉèíÖ’ H˘O^Œ~°∞
"≥·^Œ∞ºÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl~°x K≥ѨÊ_»O QÆ=∞<å~°›O. JO`ÕQÍHõ P 19 = â◊`å|ÌOÖ’
HÍ=∞O, jÅO, âßs~°Hõ ã¨O|O^èŒO ÖÏO\˜ =∂@Å#∞ |@ì|Ü«∞Å∞ KÕã≤ =∂\Ï¡_»
_®xH˜ [#O ã¨OHÀzOKå~°∞. ''D q+¨Ü«∂Oâ◊O g∞^Œ ÉÏǨϺ „Ѩã¨OQÍÅ#∞ D
^Õâ◊OÖ’ P^ŒiOK«~°∞—— Jx ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞r =zOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. Jk `≥eã‘
PÜ«∞# "å\˜ QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOKå~°∞. ™êfig∞r „Ѩã¨OQÆO qx J<Õ‰õΩÅ∞ =ÚYO
z\˜O¡ Kå~°∞. P `«~∞° "å`« J<Õ‰Ωõ Å∞ PÜ«∞# „ѨãO¨ QÍʼnõΩ ~å=_»O =∂#∞H˘<åfl~°∞.
H˘O^Œ~°∞, ™êfig∞r D "Õ∞~°‰õΩ =∂\Ï¡_ç LO_»‰õÄ_»^Œx PÜ«∞#‰õΩ ã¨ÅǨeKåÛ~°∞.
HÍx ™êfig∞r ^Õxh MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. JO`ÕQÍHõ† J=ã¨~°"≥∞ÿ# KÀ@¡
PÜ«∞# J^Õ suÖ’ „Ѩã¨OQÍÅ∞ H˘#™êyOKå~°∞. XHõ™êi '=∞#ó ã¨"≥∞ÿHõº`«— J<Õ
JOâ◊O g∞^Œ „ѨãO¨ yã¨∞#Î flѨC_»∞, XHõ =ºH˜Î PÜ«∞#`À `åuÎ fiHõ
=∞m¡ ÉÏO|∞Å∞!
„Ѩã¨OQÍÅ∞ HÍ"åÅx J_çQÍ_»∞. JѨC_»∞ ‰õÄ_® ™êfig∞r,
''g∞‰õΩ `åuÎ fiHõ`« HÍ"åÖÏ? JÖÏ J~Ú`Õ ÉÏO|∞Å∞ Z^Œ∞~À¯=_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ
 J"≥∞iHÍÖ’ H˘#™êy# ~ÀAÅ∞ 279

LO_»O_ç—— J<åfl~°∞. J^Õ q^èŒOQÍ PÜ«∞# H˘#™êyOz# '„ѨHõ$u – =∞x+≤,—

'P`«‡ – ÉèQí =Æ O`«∞_»∞—, 'QÆ=∞ºO— ÖÏO\˜ „ѨãO¨ QÍÅ∞ áêâßÛ`«º `åuÎ fiHõ ÉèÏ=#Å#∞
‰õÄHõ\ ˜„"Õà◊¡`À Hõ^ŒeOz "Õ¿ãqQÍ ÉèÏã≤ÖÏ¡~Ú. `«=∞ =∞`« ã≤^•úO`åÅ∞ ‰õÄHõ\ ˜
„"Õà`¡◊ À Hõ^eŒ áÈ=_»O K«∂ã≤ „â’`«Å∞ q㨇ܫÚÅ=_»O ™êfig∞rH˜ #=Ùfi `≥ÑÊ≤ OzOk.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ Ѩà◊√§ ayOz #=Ùfi#∞ PѨÙHÀ=Åã≤ =KÕÛk!
''<Õ#∞ J#O`«"≥∞ÿ# P`«‡#∞† „ѨHõ$uH˜ <å^äŒ∞_»#∞ HÍx ÉÏxã¨#∞ HÍ#x
<å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. ÉèË^•ÉèË^•Å‰õÄ, ^Õâ◊HÍÅ HÍ~°}ÏʼnõÄ Jf`«∞_»<≥·# <Õ#∞, <Õ<Õ
'™È-ǨÏO—.!——1
''âߢ™êÎÅ∞ ÖË=Ù. <ÕiÊOKÕ"å~°∞ ÖË~°∞, ^Õ=`«Å∞ ÖË~°∞, ^Õ"åÅÜ«∂Å∞,
ѨÓ*Ï~°∞Å∞, ^Õ=`«Å∞, J=`å~åÅ∞, JO`≥O^Œ∞‰õΩ ÉèíQÆ=O`«∞}Ë‚ =^ŒeÃÑ@ìO_ç.
WO`«=~°‰õΩ L#fl ã¨=∞ã¨Î ^Õ=`«Å∂ <Õ<Õ!——
– ™êfig∞r WÖÏ „Ѩã¨Oyã¨∞Î#flѨC_»∞ ã¨ÉèÏã¨^Œ∞Å∞ ã¨ÎOaèOzáÈ~Ú ‰õÄ~°∞Ûx
LO\Ï~°∞. ''<Õ#∞ áêÑ≤x——, ''<Õ#∞ J*Ï˝xx—— JO@∂ K≥ѨÊ|_ç# ÉèÏ=#Å<Õ q#
_®xH˜ JÅ"å@∞Ѩ_ç# "åiH˜ D ÉèÏ=#Å∞ q„ÉèÏOux HõeyOz LO\ÏÜ«∞#
_»OÖ’ ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞. WÖÏO\˜ XHõ „Ѩã¨OQÆOÖ’ =ÚO^Œ∞ =~°∞ã¨Ö’ ‰õÄ~°∞Ûx
L#fl =$^Œ∞ú_˘Hõ~°∞ ÖËz xÅ|_ç, ''JÜ≥∂º! ZO`« `˘O^Œ~°QÍ Ñ¨Ó~°Î=Ù`«∞O^À
JO`« `˘O^Œ~°QÍ WHõ¯}∞‚Oz `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ"åe—— JO@∂ `«# KÕuHõ„~°#∞ "ÕQÆOQÍ
T#∞ã¨∂Î #_»z |Ü«∞@‰õΩ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. ™êfig∞r z~°∞#=Ùfi`À W^ŒO`å
K«∂ã¨∂Î=Ù<åfl~°∞.
`«=∞ „Ѩã¨OQÍÅÖ’x H˘xfl ÉèÏ=#Å∞ qx, <Õ_»∞ "å~°∞ HÀѨyOK«∞
H˘#flѨÊ\˜H© =∞~åfl_»∞ "å~°∞ nx=Å# Q˘Ñ¨ÊÖÏÉèíO á⁄O^Œ∞`å~°x ™êfig∞rH˜
`≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. ''ã¨`åºxfl <Õ#∞ ^Õx`À áÈÅ∞™êÎ<À `≥Å∞™ê? Ju QÍ_è»"≥∞ÿ#
P=∞¡O`À! ZHõ¯_» Ѩ_<ç å P ã¨Ö÷ Ïxfl Jk ^ŒQOúÆ KÕã∞¨ OÎ k – =∞$^Œ∞"≥#· =ã¨∞=Î ÙÅ#∞
`«HõΔ}"Õ∞ <åâ◊#O KÕã¨∞ÎOk, Hõiî#"≥∞ÿ# ~åà◊¡=O\˜ "å\˜x H˘O`« PÅ㨺OQÍ
#tOѨ*Ëã¨∞ÎOk. HÍx U^À XHõ ~ÀA <åâ◊#O KÕ¿ã f~°∞`«∞Ok .... <Õ#∂
JO^Œ*ËÜ«∞_®xH˜ XHõ ã¨O^Õâ◊O LOk. ^•xx =∞$^Œ∞=∞^èŒ∞~° ÉèÏ+¨Ö’ =∂\Ï¡_ç
JO^ŒiH© JOkOK«_®xH˜ <å‰õΩ ã¨=∞Ü«∞O ÖË^Œ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞, =∞$^Œ∞=∞^èŒ∞~°OQÍ

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 4, ѨÙ@ 300.

280 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

=∂~°Û_®xH˜ Kտ㠄ѨÜ∞« `åflÅ∞ XHõix "≥∂ã¨QÍ}˜Q‚ Í<Õ =∂~°∞™êÎ~Ú—— Jx XHõ™êi

™êfig∞r K≥áêÊ~°∞.
™êfig∞rx '`«∞áê#∞ ã¨<åflºã≤— Jx ¿Ñ~˘¯#_»O Hõ^Œ∞Ì. HÍx WѨC_»∞ PÜ«∞#
P "Õ∞~°‰õΩ „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕÜ«∞_»OÖË^Œ∞. HÍx KÕã≤#q JO`«\ ˜ â◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ#q.
''âß<£„á¶êxû™È¯Ö’<Õ PÜ«∞# `«=∞ qt+¨ì P^蕺u‡Hõâ◊H˜Îx
q^Œ∞º^•Ñ¶¨∂`«O
Jaè=ºHõÎO KÕâß~°∞—— Jx „"åã¨∞Î#flk Ǩ<£û|~À. XˆH
"åHõºO`À ã¨ÉèÏ=∞O_»Ñ¨OÖ’ Pã‘#∞Öˇ·=Ù#fl JO^ŒiH© q^Œ∞º^•Ñ¶¨∂`«O ÖÏO\˜
J#∞Éèí"åxfl PÜ«∞# WzÛ# ã¨OѶ¨∞@# ‰õÄ_® [iyOk. ''XHõ™êi JO^Œih
ѨiH˜OKå~°∞. `«~°∞"å`« ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ 'ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç, QÆ=∞ºO KÕˆ~^•HÍ
PQÆHõO_ç— J<åfl~°∞. JHõ¯_»∞#fl Ü«∂=#‡On `«=∞ â◊s~åÖ’¡ q^Œ∞º`ü ÖÏO\˜ â◊H˜Î
„Ѩã¨iOK«_»O QÆ∞iÎOKå~°∞—— JO@∞#flk q∞Ãããπ Z_ç`ü PÖˇ<£!
™êfig∞r `«=∞ „Ѩã¨OQÍʼnõΩ =ÚO^Œ∞ Un u#~°∞. ''Jk zO`«<åâ◊H˜Îx
=∞O^Œyã¨∞ÎOk—— J<Õ"å~°∞ ™êfig∞r. „Ѩã¨OQÍ#O`«~°O u<Õ"å~°∞. ™ê^è•~°}OQÍ
Z=~À XHõ~°∞ PÜ«∞#‰õΩ qO^Œ∞ U~åÊ@∞ KÕã≤=ÙO\Ï~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
PÜ«∞# ‰õÄ_® H˘O^ŒiH˜ qO^Œ∞ W=fi_»O Ѩiáê\˜.
''<Õ_»∞ <åH˜+¨ì"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂xfl É’kèã¨∞Î<åfl#∞. ^≥· fi`« ÉèÏ"åxfl ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞
H˘x U~°Ê_»¤ =¸_èq» âßfi™êÖËg ÖËx "å`å=~°}OÖ’<Õ <Õ#∞ ÃÑiy LO>Ë ÉÏQÆ∞O_Õ
^Œx <å HÀiHõ——1 Jx `«=∞ ''Éèíq+¨º#‡`«O "Õ^•O`«=∂?——
"Õ^•O`«O J<Õ „Ѩã¨OQÆOÖ’ ™êfig∞r =zOKå~°∞. PÜ«∞# W+¨ìѨ_®¤~°∞,
ZO^Œ∞‰õΩ É’kèOKå~°∞?
É’kèOKå~°x HÍ^Œ∞ nx `å`«Ê~°ºO. HÍÖÏ=â◊ºHõ`«#∞ „QÆÇ≤ÏOK«
_»O =Å# PÜ«∞# Wk KÕâß~°∞.
W^Õ „Ѩã¨OQÆOÖ’ ™êfig∞r `≥e¿Ñ =∞~À ÉèÏ=# ZO`À PÖ’zOѨ^ŒQÆæk.
„ѨѨOK«OÖ’<Õ Ju „áêp# „QÆO^ä•Å∞ "Õ^•Å∞. P „QÆO^ä•Å∞ `≥e¿Ñ K«~°=∞
`«`«Î fiOQÍ "Õ^•O`«O ѨiQÆ}˜OK«|_»∞`«∞#flk. HÍx Jk r=# =∂~°æOQÍ WO`«
=~°‰õΩ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_»ÖË^Œx ™êfig∞r J#∞Éèí=ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∞O:
''<Õ#∞ QÆuOz# XHõ =∞ǨÏhÜ«Úx ¿ã=‰õΩ}˜‚. <Õ#∞ PÜ«∞# ^Œ∂`«#∞
=∂„`«"Õ∞. „ѨÜ≥∂QÆO KÕÜ«∂Åx <å HÀiHõ. <Õ#∞ g∞‰õΩ K≥Ñ≤Ê# "Õ^•O`« É’^èŒ#Å∞
x*ÏxH˜ Wk=~°Ö’ PK«~°}Ö’ ѨsH˜ΔOѨ|_ç#q HÍ=Ù. "Õ^•O`«O „ѨѨOK«OÖ’x
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 87.
 J"≥∞iHÍÖ’ H˘#™êy# ~ÀAÅ∞ 281

`«`Ϋ fiâߢ™êÎÅÖ’ ZO`À „áêp#"≥∞#ÿ ^Õ J~Ú<å Jk ã¨~fi° „`å „QÆ∞_ç¤ #=∞‡HÍÅ`À#∞,

㨈~fi`«~åÅ`À#∞ Hõeã≤áÈ~ÚOk.
''<Õ#∞ <å `«O„_ô XHõ¯~°"Õ∞!—— Jx Uã¨∞„H©ã¨∞Î =zOKå_»∞. g∞~°∞ P =∂@#∞
=e¡™êÎ~°∞. J~Ú<å Jk =∂#"åoH˜ LѨHõiOK«ÖË^Œ∞. ѨO^˘q∞‡k =O^ŒÅ Uà◊√¡
QÆ_»z<å [#O P =∂@#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. Uã¨∞„H©ã¨∞Î#∞ =∂#"åoH˜ ~°HõΔ‰õΩ}˜‚
KÕâß~°∞. PÜ«∞# ^Õ=Ù_»∞. =∞#O „H˜=ÚÅO! ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ‰õÄ_® JO`Õ. „Ѩu
^Õâ◊OÖ’#∂ „Ѩu âßY‰õÄ WÖÏO\˜ #=∞‡Hõ"Õ∞ "≥<≥fl=ÚHõ. "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
Ö’HõO JO`«\Ï HÀ@¡=∞Ok [#∞ʼnõΩ [QÆnâ◊fi~°∞x ѨÓ[, J=`å~åŠѨÓ[,
~°HõΔ‰õΩŠѨÓ[, „Ѩ=HõΊѨÓ[ U~°Ê_çOk. 'g∞~°∞ Jã¨Ç¨Ü«ÚÅ=∞#∞HÀO_ç,
^Œ∞óY ÉèÏQÆ∞Å=∞#∞HÀO_ç† "≥∂HõOΔ á⁄O^•ÅO>Ë g∞‰õΩ Ñ¶Ö¨ Ï<å =ºH˜Î J#∞„QÆÇϨ "≥∂,
H˘O^Œi J#∞„QÆÇϨ "≥∂ P^è•~°=∞x ÉèÏqOK«O_ç— Jx "åiH˜ <Õ~Ê° |_çOk. WÖÏO\˜
#=∞‡HÍÅÖ’ J<ÕHõ J^Œ∞ƒù`« q+¨Ü«∂Å∞ L<åflÜ«∞#_»OÖ’ ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞. HÍx
ZO`«~Ú<å =∞`« ~°OQÆOÖ’ Wq ˆH=ÅO tâ◊√áê~îåÅ∞. "å\˜ =Å# HõeˆQ "Õ∞Å∞
ã¨fiÅÊ"Õ∞. <Õ\ ˜H© [#O =∞uÎe¡ J^èŒóѨ`«#O K≥O^Œ∞`«∞<åfl~°∞. J~Ú<å WÖÏO\˜
„ÉèÏOux Ju„Hõq∞OKÕ nè~å`«∞‡Å∞ H˘O^Œ~°∞<åfl~°∞. =∞Ǩ`«∞‡Å∞ L^ŒƒùqOz,
=∞`«OÖ’ D tâ◊√áê~îåÅ∞ `˘ÅyOz, P`«‡ P`«‡#∞ P<å~åkèOKÕ Ü«∞^ä•~°÷
=∞`åxfl ã¨Ê+¨ìOQÍ, â◊H˜Î=∞O`«OQÍ x~°∂Ñ≤OKÕ HÍÅO ã¨g∞Ñ≤ã¨∞ÎOk.——1
™êfig∞r ZO^Œ∞‰õΩ "Õ^•O`«O É’kèOKå~À WHõ¯_» ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
''<Õ#∞ ^Œ∂`«#∞ =∂„`«"Õ∞—— J#_»OÖ’ Wk N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å P^Õâ◊O „ѨHÍ~°O
[~°∞QÆ∞`«∞#fl^Œx PÜ«∞# ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl~°∞. 'P`«‡ P`«‡#∞ P~åkèOKÕ— P HÍÅO
ZѨC_»∞ Pã¨#fl=∞=Ù`«∞Ok?
''L#fl^ŒO`å P`«‡ XHõ¯>Ë J<Õ "Õ^•O`«O "åºÑ≤Î K≥Ok`Õ =∂#"åo ã¨=∞ãÎ̈O
P^蕺u‡HõѨ~°=∞=Ù`«∞Ok. =∞i, Jk ™ê^茺=∂? U"≥∂, <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. H˘xfl
"ÕÅ ã¨O=`«û~åÖ’¡ JÜÕ∞º Ѩx HÍ^Œ∞. „áêp# =¸_è»qâßfi™êÅhfl `˘ÅyáÈ"åe.
=¸_è»qâßfi™êÅ#∞ xÅѨ_»OÖ’<Õ g∞~°O`å P㨉õΩÎÖˇ· L<åfl~°∞. JO`«=∂„`«"Õ∞
HÍ^Œ∞. '‰õΩ@∞O| ™È^Œ~°∞_»∞—, '=~°‚ ™È^Œ~°∞_»∞—, '^Õâ◊ ™È^Œ~°∞_»∞— J<Õ K«∞@ìiHÍÅ∞
L<åfl~Ú. "Õ^•O`« ™êHΔÍ`å¯~åxH˜ W=hfl „Ѩu|O^èŒHÍÖË. =∞`«O =∞`«OQÍ
LO_Õk ZO`À H˘kÌ=∞OkˆH. „ѨѨOK«=∞O`«\Ï =∞`« ~°OQÆOÖ’ Hõ$+≤ KÕã≤#

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 88.

282 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

"åiÖ’ JkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÅ∞ ~å[H©Ü≥∂^ÀºQÆ∞ÖË.... WHõ¯_» <Õ#∞ D ã≤^•úO`åÅ#∞

É’kèOK«QÆÅ#∞. HÍx g∞Ö’ ZO^Œ~°∞ „â◊^Œú`À JOwHõi™êÎ~°∞? HÍx ã¨`«º=∞O`å
WO^Œ∞Ö’ LOk. <Õ#∞ g∞‰õΩ ã¨`åºxfl K≥Ñ≤Êf~åe.——1
ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl „Ѩã¨OQÆ"Õ∞ âß<£„á¶êxû™È¯Ö’ KÕã≤# z=i „Ѩã¨OQÆO. ''_»|∞ƒ
HÀã¨O „Ѩã¨OyOKÕ D ã≤÷u #∞Oz <Õ#∞ q=Ú‰õΩÎ}˜‚ J=Ù`å<å?—— JO@∂ ™êfig∞r
"庉õΩÅ`« K≥O^Œ_»O Hõ^Œ∞Ì. HÍx =∞~î°O HÀã¨=¸, Ѩ#∞Å
_»|∞ƒ HÀã¨O HÀã¨=¸ PÜ«∞# Pi˚OK«=Åã≤# JQÆ`«ºO LOk. PÜ«∞#‰õΩ
„Ѩã¨OQÆO
ÖˇHõ¯Å∞ Jã¨Å∞ `≥eÜ«∞=Ù. J~Ú#ѨÊ\˜H© U^À XHõ ÖˇHõ¯
ÃÑ@∞ìH˘O\Ï~°∞. PÜ«∞# P^•Ü«∞ =ºÜ«∂Å ÖˇHõ¯Åhfl Ǩ<£û|~À K«∂ã¨∞H˘Ok.
PÜ«∞#‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕã#≤ Ǩ<£û|~À D q+¨Ü∞« OÖ’ JO`«\ ˜ xëê‚`∞« ~åÅ∞ HÍ^Œ∞.
P"≥∞ ǨÏO_ôÅ ÖÏO\˜ z#fl‰õΩO_»Å#∞ LOK«∞H˘<Õk. _»|∞ƒ =KÕÛH˘nÌ "å\˜Ö’
"Õã≤ LOKÕk. z=iH˜ fã≤ ÖˇH˜¯OKÕk. WO`« "≥Ú`«Î=∞x ™êfig∞rH˜ `≥e¿Ñk. Jk
KåÅ^ŒxÑ≤¿ãÎ ™êfig∞r =∞m¡ „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕÜ«∞<å~°OaèOKÕ"å~°∞. WÖÏ ™êyOk
PÜ«∞# rq`«O.
D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞rH˜ MË„f =∞Ǩ~åA ѨOѨÙ`«∂ =zÛ# ÃÑ·HõO
PyáÈ~ÚOk. J<ÕHõ =∂~åæÅÖ’ ™êfig∞rH˜ =∂„`«"Õ∞ HÍHõ PÜ«∞# ‰õΩ@∞OÉÏxH©
MË„f =∞Ǩ~åA ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOKå~°∞. ™êfig∞r ™⁄O`« Y~°∞ÛÅ HÀã¨=¸,
PÜ«∞# `«e¡ HÀã¨=¸ MË„f =∞Ǩ~åA „Ѩu <≥ÖÏ q_çq_çQÍ ÃÑ·HõO ѨOÑ≤OKå~°∞.
WѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞rH˜ ѨOѨÙ`«∂ =zÛ# ÃÑ·HõO =∂„`«O xeÑ≤"Õâß~°∞.
|Ǩïâß ™êfig∞rH˜ ã¨OѨ#∞flÖˇ·# J"≥∞iHõ<£ t+¨μºÅ∞ L<åfl~°∞, Hõ#∞Hõ `«#∞
ѨOѨ#Hõ¯~°ÖË^Œx =∞Ǩ~åA ÉèÏqOz LO_»=K«∞Û. D HÍ~°}OQÍ<Õ ™êfig∞r
JÅ"≥∞_® "≥àÏ¡Hõ ‰õÄ_® XHõ\ ˜ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ âß<£„á¶êxû™È¯ =zÛ „Ѩã¨OyOK«
=Åã≤ =zÛOk.
âß<£„á¶êxû™È¯ #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õˆ~ =ÚO^Œ∞ ™êfig∞r JHõ¯_» HÍ~åºK«~°}‰õΩ
XHõ '"Õ^•O`« ™⁄Ãã·\ ©—x „áê~°OaèOKå~°∞.


1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 85–86.
 J"≥∞iHÍÖ’
z=i ~ÀAÅ∞
<å =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ =¸@QÆ@∞ìH˘x, =∞Ǩ q=ÚH˜Î HõeyOKÕ "åi HÀã¨O
"Õz=Ù<åfl#∞. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å, F Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å!, <å Ѩ_»=#∞ P=e
f~åxH˜ fã¨∞‰õΩ"≥à◊√¡!
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

âß<£„á¶êxû™È¯ #∞Oz 1900 U„ÃÑÖò 11 = `Õn# ™êfig∞r JÅ"≥∞_® "≥àÏ¡~°∞.

FHÍ¡O_£‰õΩ ã¨g∞ѨOÖ’ <≥ÅH˘x=Ù#fl JO^Œ"≥∞ÿ# Ѩ@ì}O Wk. JHõ¯_» 'ã¨`«º
QÆ$ǨÏO— J<Õ ã¨Oã¨÷ Éèí=OuÖ’ ™êfig∞r |㨠KÕâß~°∞. ^•x
^ΰO^ΰ_Ȱ䛽
ÉÏÅ∞xÖÏ
=º=™ê÷Ѩ‰õΩÖˇ·# *Ï~ü˚ ~°∂~üÉÏQ∑ ^ŒOѨ`«∞Å∞, q∞ãπ Å∂ã‘Å∞
PÜ«∞##∞ ™ê^Œ~°OQÍ PǨfixOKå~°∞. P WÅ∞¡ ѨÙ=ÙfiÅ
K≥@¡`À, JO^Œ"≥∞ÿ# `À@`À P=iOѨ|_ç LOk.
ã¨`«ºQÆ$ǨÏOÖ’ Z=~°∂ á⁄QÆ „`åQƉõÄ_»^Œ<Õ xÜ«∞=∞O LOk. XHõ ~ÀA
™êfig∞rx JHõ¯_» qO^Œ∞‰õΩ PǨfixOKå~°∞, PǨfixOz# =ºH˜Î ã¨`«º QÆ$ǨÏ
ã¨Éèí∞º_»∞. P`«_»∞ qO^Œ∞ =∞^茺֒ U^À HÍ~°}OQÍ Ö’Ñ¨eH˜ "≥àÏ¡_»∞. xÜ«∞=∞O
`≥eÜ«∞x ™êfig∞r P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ǨïHͯ fã¨∞H˘x á⁄QÆ „`åQÆ<å~°OaèOKå~°∞.
JO^Œ~°∂ q㨇ܫ∞O`À K«∂_»™êQÍ~°∞. ™êfig∞rx PǨfixOz# ã¨Éèí∞º_»∞ JѨC_»∞
֒ѨŠ#∞Oz =KåÛ_»∞. ™êfig∞r á⁄QÆ „`åQÆ∞`«∂O_»_»O K«∂ã≤ HÍã¨Î HÀѨO`À,
''™êfig∞r! =∞x+≤ á⁄QÆ„`åQÍÅx ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ J#∞H˘x LO>Ë, á⁄QÆ "≥Å∞ѨeH˜
ѨOѨ_®xH˜ PÜ«∞# =∞x+≤ `«ÅÖ’ á⁄QÆ Q˘@ìO J=∞iÛ ã¨$+≤ìOz LO_Õ"å_»∞
Hõ^•!—— J<åfl_»∞. ™êfig∞r H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® K«eOK«‰õΩO_®, ''HÍx á⁄QÆ„`åˆQ
Q˘\Ïìxfl Hõ#∞Q˘<Õ `≥eq =∞#‰õΩ WzÛ L<åfl_Õ!—— J<åfl~°∞ #=Ùfi`«∂† JO^Œ~°∂
#"åfi~°∞. ™êfig∞r á⁄QÆ „`åQÆ_®xH˜ "å~°∞ J#∞=∞u WKåÛ~°x „Ѩ`ÕºHõOQÍ K≥ѨÊ
#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. ã¨`«ºQÆ$Ç¨Ï xÜ«∞=∂=o `≥eã≤=ÙO>Ë ™êfig∞r á⁄QÆ „`åˆQ"å~°∞ HÍ~°∞.

283
284 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ÖË^• á⁄QÆ„`åQÆ_®xH˜ =ÚO^Õ J#∞=∞u fã¨∞H˘<Õ"å~°#_»OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕÇϨ =¸

ÖË^Œ∞.
XHõ ~ÀA L^ŒÜ«∞Ѩ٠LáêǨ~åxH˜ LOz# A#∞fl HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
LáêǨ~åxH˜ ‰õÄ~°∞Û#fl `«~°∞"å`Õ Jk `≥eÜ«∞=zÛOk. JO^Œ~°∂ "≥^ŒHÍ~°∞.
ZHõ¯_® HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. áêÅ =∞x+≤ ^•xx `≥zÛ W=fiQÍ K«∂ã≤#@∞¡ XHõi^ŒÌ~°∞
K≥áêÊ~°∞. D L„kHõÎ`«#O`å K«∂ã¨∂Î ™êfig∞r „ѨâßO`«OQÍ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞.
ZO`« "≥^ŒH˜<å HõxÑ≤OK«HõáÈ=_»O`À JO^Œ~°∂ JÅã≤áÈ~Ú ‰õÄ~°∞Û#flѨC_»∞, ''F
J^•! <Õ<Õ ^•xx u#fl@∞ìOk—— J<åfl~°∞ „ѨâßO`«OQÍ ™êfig∞r. ѨÅ∞=Ù~°∞
™êfig∞r ^Œ∞O^Œ∞_»∞‰õΩ`«<åxfl K«∂ã≤ P#OkOz#ѨÊ\˜H©, H˘O^Œ~°∞ =ÚYO
z\˜¡OKå~°∞.
ã¨`«ºQÆ$ǨÏO J<Õk J"≥∞iHÍÖ’x ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« âßMÅÖ’ XHõ\ ˜. Uã¨∞„H©ã¨∞Î
~ÀQÆ∞Å "åº^èŒ∞Å#∞ #Ü«∞O KÕâß~°∞. Hõ#∞Hõ =∞#=¸ =∞#óâ◊H˜Îx LѨÜ≥∂yOz
"åº^èŒ∞Å#∞ #Ü«∞O KÕÜ«∞=K«∞Û##flk "åi ÉèÏ=#. `«=∞
QÍe=∞~° (windmill) ã≤^•úO`« #=∞‡HõO`À "å~°∞ `«=∞ =∞#óâ◊H˜Î`À =º‰õΩÎÅ
=∞~°=∞‡`«∞
"åº^èŒ∞Å<Õ H͉õΩO_®, áê_≥·# Ü«∞O„`åÅ#∂ =∞~°=∞‡`«∞
KÕÜ«∞=K«∞Û#x #=∞‡™êQÍ~°∞. „H˜Ok ã¨OѶ¨∞@##∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞r `≥eáê~°∞:
XHõ™êi =~°¬ÉèÏ=O HÍ~°}OQÍ ã¨`«ºQÆ$ǨÏO `À@Ö’x "≥ÚHõ¯Å∞ "å_çáÈ™ê
QÍ~Ú. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÍe=∞~° áê_»~ÚOk. JO^Œ∞=Å# ÉÏq #∞O_ç h~°∞
`À_»_»O ™ê^茺O HÍÖË^Œ∞. ã¨~°à◊ =∞#ã¨∞¯_≥·# `À@=∂e ã¨Éèí∞ºÅ#∞ Ñ≤ez, ''D
QÍe=∞~°#∞ =∞~°=∞‡`«∞ KÕ^•ÌO. 'JO`å k=º=∂#ã¨OÖ’ LOk. k=º=∂#ã¨OÖ’
ZÖÏO\˜ Ö’@∞áê@∂¡ ÖË=Ù. D QÍe=∞~° x*ÏxH˜ ÉÏQÍ<Õ LOk. h~°∞
`À_»_®xH˜ Jk ã≤^ŒúOQÍ<Õ LOk— Jx ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ JO^Œ~°=¸
=∞#ã¨∞ûÖ’ J#∞H˘O^•O—— J<åfl_»∞. JO^Œ~°∂ =∞ø#OQÍ ÖËz xÅ|_ç Ü«∞^ä•
`«^äŒOQÍ P`«_»∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ KÕâß~°∞. "å~°∂ xÅ|_®¤~°∞, QÍe=∞~° ‰õÄ_® J>Ë¡
xÅ|_çOk. z=iH˜ `À@=∂e "≥o¡ XHõ "≥∞HÍxH±#∞ fã¨∞‰õΩ=zÛ =∞~°=∞‡`«∞
KÕ~ÚOK«=Åã≤ =zÛOk.
"åºkè x"å~°}#∞ ã¨`«ºQÆ$ǨÏO "å~°∞ Q˘Ñ¨Ê q+¨Ü«∞OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«_»O
™êfig∞r P"≥∂kOK«ÖË^Œ∞. N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å J=™ê# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞#`À
XHõ~°∞, =∞#óâ◊H˜Î`À "åºkèx #Ü«∞OKÕã¨∞HÀ=∞x q#flqOKå~°∞. JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#,
''UO JÅÊ|∞kú! [QÆ[˚#xH˜ JiÊOz# =∞#ã¨∞û#∞ ~°HõÎ=∂O™ê^Œ∞Å`À ‰õÄ_ç=Ù#fl
 J"≥∞iHÍÖ’ z=i ~ÀAÅ∞ 285

D QÆ∂\˜ÃÑ· xÅѨ_»=∂?—— Jx J_çQÍ~°∞. XHõ~ÀA D L^ŒO`«O `≥eÑ≤#

™êfig∞r, ''Uã¨∞„H©ã¨∞Î ‰õÄ_® `«# â◊H˜Î`À "åº^èŒ∞Å#∞ #Ü«∞O KÕÜ«∞HõáÈ~Ú LO>Ë
PÜ«∞# WOHÍ =∞Ǩϟ#fl`«∞_≥· q~åle¡ LO_Õ"å_»∞—— Jx
^ÕǨÏ
^蕺™ê?
K≥áêÊ~°∞. Wk ‰õÄ_® ã¨`«ºQÆ$Ç¨Ï ã¨Éèí∞ºÅÖ’ Q˘}∞QÆ∞_»∞
HõeyOzOk. H˘O^Œ~°∞ ѨÙeã≤áÈ~Ú# zO`«<å ^èÀ~°}˜ #∞O_ç
™êfig∞r `«=∞#∞ q_ç=_»*Ëâß~°x P#OkOKå~°∞.
ã¨`«ºQÆ$Ç¨Ï <åÜ«∞‰õΩÅÖ’ XHõÔ~·# q∞Ãããπ ~°∂~üÉÏQ∑ XHõ~ÀA ™êfig∞r`À
„Ѩ`«ºHõΔOQÍ WÖÏ K≥Ñ≤ÊOk: ''"åº^èŒ∞Å∞ #Ü«∞O KÕÜ«∞=∞x HÀ~°∞`«∂ [#O =∂
=^ŒÌ‰õΩ =ã¨∞Î<åfl~°∞. <Õ#∞ ‰õÄ_® J<Õ‰õΩÅ ~°∞QƇ`«Å#∞ #Ü«∞O KÕâß#∞. HÍx
™êfig∞r! J^≥ÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞#fl^À <å‰õΩ `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. <å‰õΩ J~°÷OHÍx XHõ
â◊HxΘ LѨÜ∂≥ yã¨∞<Î åfl#x JxÑ≤™ÈÎOk. D PÖ’K«# <åÖ’ ÉèÜ í ∂« xfl Hõey™ÈÎOk.
D ~°HõOQÍ ~°∞QƇ`«Å#∞ #Ü«∞O KÕÜ«∞_»O =^ŒeÃÑ\ÏìÅ#∞H˘O@∞<åfl#∞.—— Wk
qx ™êfig∞r „ѨâßO`«OQÍ #"åfi~°∞. `«~°∞"å`«, ''=∞Ozk, =∞Ozk—— J<åfl~°∞.
P ~ÀAÖ’¡ ã¨`«ºQÆ$ǨÏO J<Õ‰õΩÅ∞ J#∞ã¨iOKÕ XHõ =∞`«âßYQÍ LO_Õk.
™êfig∞r ~åHõ`À ^•x ÉèÏ=#ÅÖ’ J<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ∞ KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú. "åi
ã≤^•úO`åÅ#∞ Ju„Hõq∞Oz PÜ«∞# JHõ¯_» á⁄QÆ „`åQÍ~°∞, =∂O™êǨ~°O
Éèí∞lOKå~°∞. g\˜x PÜ«∞# L^ÕÌâ◊ѨÓ~°fiHõOQÍ<Õ KÕâß~°xÑ≤ã¨∞Î#flk. ZO^Œ∞HõO>Ë
HÍ~°}O ÖˉõΩO_® Un PÜ«∞# KÕÜ«∞~°∞ Hõ#∞Hõ. D xÜ«∞=∂Å#∞ LÅ¡OѶ≤∞OK«_»O
^•fi~å "åiH˜ PÜ«∞# É’kèOKå~°∞. JO`≥O^Œ∞‰õΩ PÜ«∞# u#_»O, #_»=_»O,
r=# q^è•#O ã¨`åº<Õfi+¨μʼnõΩ XHõ áê~î°OQÍ J=∞~å~Ú. D xÜ«∞=∂Å#∞
LÅ¡OѶ≤∞OK«_»O ^•fi~å x["≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ`« U^À "åiH˜ K«∂Ñ≤OKå~°∞. P‰õΩ
‰õÄ~° =∂„`«O uO>Ë Jk P^蕺u‡Hõ`« HÍÉ’^Œx ™êfig∞r "åiH˜ J=QÆ`«O
KÕâß~°∞.
WO`« „H˜`«"Õ∞ K«∂ã≤#@∞¡ ™êfig∞r =∞#ã¨∞û J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ ã≤÷`«∞Ö’¡
q~åle¡# ~ÀAÅ∞ Wq. ã¨^• PÜ«∞# XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# áê~°=â◊º ã≤÷uÖ’ LO@∂
=KåÛ~°∞. PÜ«∞# =∂@Å∞, U^À J`«∞º#fl`« ã≤÷u #∞Oz
'ã¨=∞ã¨ÎO <åÖ’<Õ—
=∂\Ï¡_ç#@∞¡ `ÀKå~Ú. D ~ÀAÖ’¡ „"åã≤# ÖËYÅ∞ PÜ«∞#
J^Œ∞ƒù`« L^ÕfiQÆ ã≤`÷ ∞« ʼnõΩ J^ŒOÌ Ñ¨_`» å~Ú. =∂=¸Å∞ ã¨OÉèÏ+¨} ‰õÄ_® PÜ«∞#
<≥ÅH˘x=Ù#fl J`«∞º#fl`« ã≤÷`«∞Å#∞ =∞#‰õΩ Z~°∞HõѨ~°∞™êÎ~Ú.
S 20
286 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

XHõ ~ÀA PÖˇ<£ ™êfig∞rx K«∂_»_®xH˜ =KåÛ_»∞. PÜ«∞##∞ K«∂_»QÍ<Õ,

''PǨ, ™êfig∞r! g∞~°∞ JÅ"≥∞_®Ö’ L<åfl~°∞—— J<åfl_»`«_»∞. "≥O@<Õ ™êfig∞r,
''ÖË^Œ∞, PÖˇ<£! <Õ#∞ JÅ"≥∞_®Ö’ ÖË#∞, JÅ"≥∞_® <åÖ’ LOk—— J<åfl~°∞.
WHõ¯}∞‚OKÕ ™êfig∞r P J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#, áê~î°‰õΩÅ∞ HÍ¿ãѨ~Ú<å PÜ«∞#
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# L^ÕfiQÍÅÖ’ Å~ÚOzáÈÜÕ∞ ÖËY#∞ "≥∞H“¡_£‰õΩ „"åâß~°∞. P
„ѨâßO`« ã≤÷u ÖËYÖ’x H˘xfl qÉèÏQÍÅ∞:
''Hõ~°‡ KÕÜ«∞_»O ZšѨC_»∂ Hõ+¨ì"Õ∞† <å q^èŒ∞ºHõÎ Hõ~°‡Å∞ âßâ◊fi`«OQÍ
PyáÈ"åÅh, <å =∞#ã¨∞û ѨÓiÎQÍ [QÆ[˚#xÖ’ b#O HÍ"åÅh, '*’— <å HÀã¨O
„áêi÷OK«∞. P"≥∞ Ѩ#∞Å∞, P"≥∞ˆH Z~°∞Hõ....
''<å‰õΩ JYO_»"≥∞ÿ# =∞#âß≈Ou ÅaèOzOk. âßs~°Hõ q„âßOu Hõ<åfl P`«‡
âßOux Z‰õΩ¯=QÍ K«qK«∂ã¨∞Î<åfl#∞. rq`« áÈ~å\ÏÖ’¡ [Ü«∞O HõeyOk,
JѨ[Ü«∞=¸ "å\˜e¡Ok. <å =ã¨∞Î=ÙÅhfl =¸@QÆ@∞ìH˘x „Ѩܫ∂}ÏxH˜ ã≤^ŒúOQÍ
L<åfl#∞. t"å! F t"å! ##∞fl P=e f~°O KÕ~°∞Û. '*’—, <Õ#∞ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’
=@=$HõΔO „H˜O^Œ ‰õÄ~°∞Ûx, J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ~å=∞Hõ$+¨‚ =K«<å=∞$`åxfl ã¨"≥∂‡Ç≤Ï`«∞
_»<≥· P™êfikOKÕ ÉÏÅ∞}˜‚ =∂„`«"Õ∞. Wk <å ã¨Ç¨Ï[ <≥·[O. Hõ~°‡Å∞, HÍ~°º
HõÖÏáêÅ∞, [QÆkú`«O W`åº^Œ∞Åhfl <å g∞^Œ P=iOѨ|_ç#"Õ. =∞m¡ <Õ#∞ WѨC_»∞
PÜ«∞# HõO~î°ã¨fi~åxfl qO@∞<åfl#∞. <å P`«‡#∞ ѨÙÅH˜OѨ*Ë¿ã P =∞^èŒ∞~°"å}˜<Õ
PÅH˜ã¨∞Î<åfl#∞. |O^è•Å∞ qzÛù#fl=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. „¿Ñ=∞ JO`«i™ÈÎOk. Hõ~°‡
~°ã¨Ç‘Ï#=∞=Ù`ÀOk. rq`« "åº"≥∂ǨÏO `˘ÅyáÈ~ÚOk. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ HõO~î°^èŒfix
=∂„`«"∞Õ Ñ≤Å∞™ÈÎOk. 'F „ѨÉ∂íè ! <Õ#∞ =ã¨∞<Î åfl#∞, WkQÀ =ã¨∞<Î åfl#∞.— '=∞$`«∞Å∞,
=∞$`«∞Å#∞ ѨÓ_»∞™êÎ~°∞ QÍHõ! ##∞fl J#∞QÆq∞OK«∞—. '=ã¨∞Î<åfl#∞. <å „Ñ≤Ü«∞`«=∞
„ѨÉèí∂! WkQÀ =ã¨∞Î<åfl#∞.—
''J=Ù#∞ =ã¨∞Î<åfl#∞. x~åfi}O <å Z^Œ∞@ nÑ≤™ÈÎOk. J#O`«O, qã¨Î~°O
J<Õ P J#O`« âßOu ™êQÆ~°"Õ∞ ##∞fl J<ÕHõ™ê~°∞¡ P=iOz#@∞¡ J#∞Éèí∂u
K≥O^Œ∞`«∞<åfl#∞. <Õ#∞ [x‡Oz#O^Œ∞‰õΩ P#Okã¨∞Î<åfl#∞. HõëêìÅ∞ J#∞ÉèíqOz
#O^Œ∞‰õΩ P#Okã¨∞Î<åfl#∞. âßOuÖ’ (™êQÆ~°OÖ’) „Ѩ"ÕtOz#O^Œ∞‰õΩ P#Ok
ã¨∞Î<åfl#∞. XHõ¯ „áê}˜x Ãã·`«O |^Œ∞úxQÍ =^Œe"ÕÜ«∞#∞. |O^è•Å#∞ <å g∞^Œ
"Õã¨∞HÀ#∞. <å‰õΩ q^ÕǨÏ=ÚH˜Î Hõey<å, r=#∞‡H˜Î ÅaèOz<å 㨈~. D â◊s~°OÖ’x
áê`« =∞x+≤ âßâ◊fi`«OQÍ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. =∞m¡ ~å_»∞. =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩ_»∞, QÆ∞~°∞=Ù,
 J"≥∞iHÍÖ’ z=i ~ÀAÅ∞ 287

<åÜ«∞‰õΩ_»∞, PKå~°∞º_»∞ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. P ÉÏÅ∞_»∞, P q^•ºi÷, ¿ã=‰õΩ_»∞

=∂„`«"Õ∞ xez=Ù<åfl_»∞....
''HÍńѨ"åǨÏOÖ’ Ѩ_ç H˘@∞ì‰õΩáÈ`«∞#fl xq∞ëêÖË <å rq`«OÖ’
P#O^Œ=∞Ü«∞ ã¨=∞Ü«∂Å∞. <Õ#∞ =∞m¡ H˘@∞ì‰õΩáÈ`«∞<åfl#∞ – „ѨHÍtã¨∞Î#fl "≥K«Ûx
ã¨∂~°∞º_»∞ =ÚO^Œ∞<åfl_»∞. K«∞@∂ì ѨK«Ûx =$HõΔHÀ@∞¡ L<åfl~Ú. P "≥K«Û^Œ#OÖ’
ã¨=∞ã¨ÎO xâ◊ÛÅOQÍ#∞, âßOu=∞Ü«∞OQÍ#∞ LOk. "≥K«Ûx #n[ÖÏÖ’¡ xtÛO`«QÍ
H˘@∞ì‰õΩáÈ`«∞<åfl#∞. <å KÕ`«∞Å`À#∞, „"Õà◊¡`À#∞ h\˜x zOkOz, D =∞Ǩ^Œ∞ƒù`«
„ѨâßO`«`«#∞, W^ŒO`å =∞Ǩ=∂Ü«∞ Jx `ÀÑ≤OѨ*Ë¿ã D JYO_» „ѨâßO`«`«#∞
KèÕkOK«_®xH˜ <Õ#∞ ™êǨÏã≤OK«#∞.
''<å Ѩx "≥#∞Hõ Pâ◊ LOk, <å „¿Ñ=∞ "≥#∞Hõ =ºH˜Î`«fiO LOk. <å
Ѩq„`«`« "≥#∞Hõ ÉèíÜ«∞O LOk. <å <Õ`«$`«fiO "≥#∞Hõ JkèHÍ~° ^•Ç¨Ï=ÚOk!
WѨC_»∞ J=hfl J^Œ$â◊º=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. <Õ#∞ H˘@∞ì‰õΩáÈ`«∞<åfl#∞, =ã¨∞Î<åfl#∞
[#h! <Õ#∞ =ã¨∞Î<åfl#∞! h "≥K«Ûx X_çÖ’ Ö’HÍf`«"≥∞ÿ# Ö’HõOÖ’ h WK«Ûù
=zÛ# U KÀ\˜H˜ #∞=Ùfi ##∞fl Q˘xáÈ~Ú<å JHõ¯_çH˜ =™êÎ#∞. <Õ#∞ WHõ
Hõ~°Î#∞QÍ#∞, ™êH˜Δx =∂„`«"Õ∞!
''PǨ! Wk ZO`« âßO`«OQÍ LOk. <å ÉèÏ"åÅ∞ ZO`À ^Œ∂~°O #∞O_ç,
<å ǨÏ$^ŒÜ«∂O`«~åà◊OÖ’ #∞O_ç =ã¨∂Î#@∞¡<åfl~Ú. Jq Jã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# ^Œ∂~°O
#∞O_ç =KÕÛ QÆ∞ã¨QÆ∞ã¨Å∞QÍ L<åfl~Ú. =∞^èŒ∞~åu=∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ# „ѨâßO`«`« JxflO\˜
g∞^• qã¨Î $uOz#@∞¡Ok. x„^ŒÖ’H˜ *Ï~°_®xH˜ =ÚO^Œ∞ H˘xfl xq∞ëêÅ∞,
ÉèíÜ«∞O, „¿Ñ=∞, ~åQÆ^ÕfiëêÅ∞ ÖËHõ q+¨Ü«∂Å∞ h_»ÖÏ `Àz#ѨC_»∞ J#∞Éèí∂`«
=∞ÜÕ∞º „ѨâßO`«`« Jk. „Ѩu=∞Å∞, z`«Î~°∞=ÙÅ∞, K«∞@∂ì Ѩi"Õ+≤ìOz LO_»QÍ,
UHÍO`«OÖ’ =∞x+≤H˜ J#∞Éèí==∞ÜÕ∞º „ѨâßO`«`« Jk. =ã¨∞Î<åfl#∞, F „ѨÉèí∂,
=ã¨∞Î<åfl#∞.
''[QÆ`«∞Î LOk. Jk JO^ŒOQÍ#∂ ÖË^Œ∞, JO^ŒqHÍ~°OQÍ#∂ ÖË^Œ∞. U
q^èŒ"≥∞ÿ# ~åQÆ^ÕfiëêÅ#∂ HõeÊOK«#\˜ì ÉÏǨϺã¨Ê~°≈QÍ LOk. F, '*’—! Uq∞ P
P#O^ŒO! ã¨=∞ã¨ÎO Ü≥∂QƺOQÍ#∞, =∞<À[˝OQÍ#∞ LOk. <Õ#∞ q+¨Ü«∂Å∂,
ã¨∞Y^Œ∞óMÏk ^ŒfiO^•fiÅ∂ HÀÖ’Ê`«∞<åfl#∞. <å‰õΩ â◊s~° ã¨Ê $¿ÇÏ `˘ÅyáÈ`ÀOk.
FO `«`«û`ü!——1
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 341–343.
288 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

JÅ"≥∞_® #∞Oz zHÍQÀ "≥àÏ¡Å#∞H˘<åfl~°∞ ™êfig∞r. J~Ú#ѨÊ\˜H©

Pã≤Ê<åÖò ^ŒOѨ`«∞Å PǨfi#O =∞xflOz ã¨g∞ѨOÖ’x HͺÑπ WifiOQ∑ J<Õ
KÀ\˜H˜ "≥àÏ¡Å#∞H˘<åfl~°∞. Ǩ<£û|~À, ^•iÖ’ âßã¨e`ÀÎ J<Õ
ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl
Z^Œ∞~˘¯x ÖÏQÆ...
KÀ@∞ ^•HÍ "≥o¡ JHõ¯_» ™êfig∞rH˜ g_À¯Å∞ K≥Ñ≤Ê, ÖÏãπ
UO*ˇÖòû "≥o¡ `«# ‰õΩ=∂Ô~Î#∞ K«∂_»QÀiOk. HÍx `«=∞`À
~å"åÅx ™êfig∞r Ѩ@∞ì|@ì_»O`À P"≥∞ PÜ«∞#`À "≥o¡Ok.
JÅ"≥∞_® #∞Oz =ÚO^Œ∞QÍ XHõ Ô~·Å∞Ö’ "≥o¡ `«~°∞"å`« XHõ <å=Ö’
âß<£„á¶êxû™È¯ ã¨~°ã¨∞û#∞ ^•\˜, =∞m¡ <å=Ö’ âßã¨e`ÀÎ ^•HÍ "≥o¡, JHõ¯}∞‚Oz
=∞m¡ Ô~·Å∞Ö’ Ѩܫ∞xOz HͺOÑπ KÕ~°∞HÀ"åe.
Ǩ<£û|~À =∞~À XHõi^ŒÌi`À HõÅã≤ ã¨`«ºQÆ$ǨÏO #∞Oz ™êfig∞r |Ü«∞Å∞
^Õ~å~°∞. |Ü«∞Å∞^Õ~°_»OÖ’ *ÏѨºO HÍ~°}OQÍ "≥Ú^Œ\ ˜ Ô~·Å∞#∞ JO^Œ∞HÀÖËHõ
áÈÜ«∂~°∞. HÍã¨Î ^Œ∂~°O "≥o`Õ =∞~À Ô~·Å∞ JO^Œ∞`«∞O^Œx qx JO^Œ~°∂ JHõ¯_»‰õΩ
"≥àÏ¡~°∞. "å~°∞ "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞ P Ô~·Å∞ JѨC_Õ |Ü«∞Å∞^ÕiOk. HÍãÎ̈ xÅ∞Ѩ=∞x
Ô~·Å∞ #_ç¿Ñ =ºH˜Î`À Jiz K≥Ñ≤ÊOk Ǩ<£û|~À. ''g∞~°∞ Ѩ~°∞ÔQuÎ=¿ãÎ Ô~·Å∞#∞
JO^Œ∞HÀ=K«∞Û—— JO@∂ P`«_»∞ Jiz ["åaKåÛ_»∞. "åiH© Ô~·Å∞‰õÄ =∞^茺
H˘xfl J_»∞QÆ∞Å ^Œ∂~°"Õ∞ LOk, Ѩ~°∞ÔQuÎ`Õ JO^Œ∞HÀ=K«∞Û. Ǩ<£û|~À, ™êfig∞r
=OHõ K«∂ã≤Ok. #_»∞ã¨∞Î#fl ™êfig∞r Hõ^ŒÅ‰õΩO_® xÅ|_çáÈ~Ú, ''<Õ#∞
Ѩ~°∞ÔQ`«Î#∞—— J<åfl~°∞ `≥ˆQã≤. `«~°∞"åu Ô~·Å∞ ™êÜ«∞O„`«"Õ∞. Hõ#∞Hõ JO^Œ~°∂
ã¨`«ºQÆ$ǨxH˜ "≥#∞kiQÍ~°∞.
`«#‰õΩ HͺOÑπ WifiOQ∑ "≥à◊¡_®xH˜ W+¨ìO ÖË^Œx ™êfig∞r`À "å^Œ#
KÕÜ∞« _»"∞Õ *ÏáêºxH˜ HÍ~°}=∞x Ǩ<£û|~À‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r
Ѩ~°∞ÔQuÎ LO>Ë Ô~·Å∞ JOk=ÙO_Õ^Œ<Õn x["Õ∞. Ô~O_çO\˜h „Ѩ™êÎqOK«_®xH˜
W+¨ìѨ_»x Ǩ<£û|~À, ''=∞#O "≥o¡# HÍ~°∞ WO[<£ ÉÏQÍÖË^Œ∞. P *ÏѨºO =Å¡<Õ
Ô~·Å∞ JO^Œ∞HÀÖËHõáÈÜ«∂O—— JOk. "≥O@<Õ ™êfig∞r, Ǩ<£û|~À "≥·Ñ¨Ù uiy,
''Wk Jn Un HÍ~°}O HÍ^Œ∞. h ǨÏ$^ŒÜ«∞O ÖÏãπ UO*ˇÖòûÖ’ L#flO^Œ∞#<Õ
=∞#O "≥à◊¡ÖËHõáÈÜ«∂O. ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl Z^Œ∞~˘¯x ÖÏQÆ_®xH˜ D „ѨѨOK«OÖ’ U
WO[#∂ ÖË^Œ∞. XHõ Ѩx KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ KÕ~Ú, h‰õΩ Un
P@OHõO HõeyOK«ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞. ''<å rq`«OÖ’ =∞~°záÈÖËx LѨ^Õâ◊O Jk.
<Õ\ ˜H© Jk <å =∞#ã¨∞ûÖ’ `å*ÏQÍ LOk—— JO@∂ HÍÖÏO`«~°OÖ’ Ǩ<£û|~À
K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì.
 J"≥∞iHÍÖ’ z=i ~ÀAÅ∞ 289

D QÆO^Œ~°QÀà◊O ã¨=∞ã≤áÈÜÕ∞Ö’QÍ Ç¨<£û|~À ÃÑ>ˇì HõxÑ≤OK«HõáÈ=_»O

`≥eÜ«∞=zÛOk. JO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ "≥o¡# Pã≤Ê<åÖò ^ŒOѨ`«∞Å∞ ^•xx fã¨∞‰õΩ
"≥àÏ¡~°∞. Ô~·Å∞ JO^Œ∞HÀÖËHõáÈ~Ú# P =º=kèÖ’ Ǩ<£û|~À =∞#ã¨∞ûÖ’, 'Wn
=∞OzˆH. <ÕxHõ ÖÏãπ UO*ˇÖòû‰õΩ "≥à◊¡=K«∞Û— J<Õ PÖ’K«# `«ÖˇuÎOk. HÍx
WѨC_»∞ ÃÑ>ˇì HͺOÑπ WifiOQ∑Ö’ LO^Œx `≥eã≤#ѨC_»∞ ™êfig∞r, ''Pâ◊Û~°ºO!
HͺOÑπ‰õΩ "≥à◊¡‰õÄ_»^Œx ZO`«QÍ<À „Ѩܫ∞uflã¨∞Î<åfl=Ù. HÍx [QÆ[˚#x x#∞fl
JHõ¯_çH˜ ÖÏQÆ∞`ÀOk—— J<åfl~°∞. ZÖÏQÀ ã¨`«ºQÆ$ǨxH˜ uiy =zÛ# "å~°∞ XHõ
"å~°O `«~°∞"å`« HͺOÑπ WifiOQ∑ "≥àÏ¡~°∞.
"å~°∞ Ô~O_»∞ ÃÑ^ŒÌ ɡ·<å‰õΩºÅ~üû fã¨∞‰õΩ"≥àÏ¡~°∞. ~°∂~üÉÏQ∑ "å\˜x "≥∂ã¨∞‰õΩ
=KåÛ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ P`«_∞» ZO`À „â◊=∞Ѩ__» O» ™êfig∞r K«∂ã≤, ''ˆH=ÅO |OQÍàÏ
^Œ∞OѨÅ∞, P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ uO>Ë WÖψQ `«O\ÏÅ∞Ѩ_®e—— J<åfl~°∞.1 âßã¨e`ÀÎ
#∞Oz JO^Œ"≥∞ÿ# „ѨHõ$u ^Œ$âߺÅ∞ xO_ç# „áêO`«O QÆ∞O_® Ô~·Å∞ "≥o¡Ok.
^Œ$âߺÅ#∞ K«∂ã≤ P#OkOK«_»O HÀã¨"Õ∞ ™êfig∞r H˜\ ˜H© „ѨHõ¯# ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞.
q„âßOuQÍ ‰õÄ~°∞Ûx, ''<Õ#∞ <Õ<≥· LO_»_®xfl „QÆÇ≤ÏOK« <å~°OaèOKå#∞—— J<åfl~°∞.
HͺÑπ WifiOQ∑ XHõ JO^Œ"≥∞ÿ# „Ѩ^Õâ◊O. á⁄\˜ì K≥@∞¡, á⁄^ŒÅ=∞Ü«∞"≥∞ÿ#
„áêO`åÅ∞, JO^Œ"≥∞ÿ# h\˜ "åQÆ∞Å`À P „Ѩ^Õâ◊O =# rq`åxfl *Ï˝Ñ¨HõO
KÕã¨∂Î#flk. JHõ¯_» "å~°∞ QÆ∞_®~åÅÖ’ x=ã≤OKå~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜
'ã≤OÇ¨Ï Ç¨Ï$^ŒÜ«∂xfl
^蕺x^•ÌO— ~ÀA ~å„u JHõ¯_» XHõ =$HõΔO „H˜O^Œ ™êfig∞r =∞O@
"Õâß~°∞. JO^Œ~°∂ ^•x K«∞@∂ì ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. Ju „ѨâßO`«
"≥∞ÿ# ~å„u Jk. ™êfig∞r áê_®~°∞, â◊√Hõ =∞ǨÏi¬, "åºã¨∞x QÆ∞iOz# Hõ^äŒÅ∞
K≥áêÊ~°∞. P `«~°∞"å`« „ѨQÍ_è»"≥∞ÿ# „ѨâßO`« ã≤÷uÖ’ =∂\Ï¡_®~°∞:
''ÉèÏ~°`«^Õâ◊ J~°}ϺÅÖ’ rqOKÕ Ü≥∂QÆ∞Å∞QÍ =∞=∞‡efl ÉèÏqOK«∞HÀO_ç.
g∞ #QÆ~åÅ#∞, `«H˜¯# ã¨=∞™êÎhfl =∞~°záÈO_ç, ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ =∂„`«"Õ∞ `«ÅK«∞
HÀO_ç, PÜ«∞##∞ =∂„`«"Õ∞ K«∂_»O_ç. WkQÀ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞Î#fl D "åQÆ∞, Wk
QÆOQÆ. WkQÀ D =∞O@, W^Õ áê=#"≥∞ÿ# Jyfl.——
P `«~°∞"å`«, [Ѩ^蕺<åÅ∞ ZÖÏ KÕÜ«∂Ö’ ™êfig∞r <ÕiÊOKå~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨
=∞$^Œ∞ã¨fi~°OÖ’, ''ǨÏ~°, ǨÏ~°, "ÀºO, "ÀºO, ǨÏ~°, ǨÏ~°, "ÀºO, "ÀºO—— Jx
LK«ÛiOKå~°∞. ''P <å^ŒO =∂ =∞#ã¨∞ûÅ#∞ "Õ∞Å∞H˘eÊOk. =∂ PÖ’K«#Å
1. ~°∂~üÉÏQ∑ ã¨`«ºQÆ$Ç¨Ï =º=™ê÷Ѩ‰õΩÅÖ’ XHõ~°∞, âßHÍǨ~°O =∂„`«"Õ∞ ã‘fiHõi™êÎ_»∞.
290 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

#∞O_ç [QÆ`∞« Î J^Œ$â◊º=∞~ÚOk. WO`« ^•HÍ Z~°∞QÆx ÉÏǨϺã‘=∞Ö’¡ P`«‡ ~Ô Hõ¯Å∞

qÑ≤Ê ZyiOk.—— Jx „"åã¨∞<Î åfl~°∞ JHõ¯_» ™êfig∞r`À ã¨ÇϨ r=#O KÕã#≤ XHõ =ºH˜.Î
P `«~°∞"å`« JO^Œih ^蕺#O KÕÜ«∞=∞#fl ™êfig∞r, ''g∞~°∞ W+¨ìѨ_Õ ^Õx
g∞^Œ<≥·<å ^蕺xOK«=K«∞Û. <Õ#∞ ã≤OÇ¨Ï Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O g∞^Œ ^蕺xOK«É’`«∞<åfl#∞.
Jk â◊H˜Îxã¨∞ÎOk—— J<åfl~°∞.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ '^Œ$_è»`«fiO—, 'xsƒùu— ÖÏO\˜ ÉèÏ=#Å#∞ =ºHõÎO KÕã≤,
"å\˜ g∞^Œ ^蕺#O KÕÜ«∞=∞x K≥¿ÑÊ"å~°∞.
''J^˘Hõ z~°ã¨‡~°}©Ü«∞"≥∞ÿ# ˆ~~Ú. J~°}ºOÖ’ <≥ÅH˘#fl „ѨQÍ_è» „ѨâßO`«`«,
„Ѩ[˚fiiÖË¡ Jyfl „ѨHÍâ◊O, JxflO\˜H© q∞Oz P Ѩiã≤÷uH˜ ã¨r= K≥·`«#ºO HõeÊã¨∂Î
QÆOcè~°OQÍ Pã‘#∞Öˇ· L#fl ™êfig∞r `Õ[ã¨∞û =~°‚<åf`«O!—— JO@∂ =∞~˘Hõ~°∞
„"åã¨∞Î<åfl~°∞.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r JO^Œ"≥∞ÿ# h\˜"åQÆ∞ f~°O QÆ∞O_® #_»z "≥à◊√
`«∞<åfl~°∞. ^•iÖ’ XHõ =O`≥# =zÛOk. JHõ¯_» H˘O^Œ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«∞áêH©`À
QÆ∞i K«∂ã≤ HÍÅÛ_»O JÉèíºã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. "åQÆ∞Ö’ `ÕÅ∞`«∞#fl
`«∞áêH©
HÍÅÛ_»O „QÆ∞_»¡ ÃÑO‰õΩÅ∞ "åi ÅHõΔ ºO. "å\˜x XHõ ^•~°O`À ‰õÄiÛ
XHõ ~å~Ú`À Hõ\ ˜ì LOKå~°∞. h\˜ „Ѩ"åǨxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
J@∂ W@∂ Hõ^ŒÅ∞`«∞#fl „QÆ∞_»¡ ÃÑO‰õΩÅ#∞ QÆ∞i K«∂ã≤ ¿ÑÖÏÛe. HÍx Z=~°∂
JÖÏ ¿ÑÅÛÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ™êfig∞r HÍ¿ãѨ٠"åi „Ѩܫ∞`åflÅ#∞ ѨiH˜OKå~°∞,
"åi Ѩ~å[Ü«∞O K«∂ã≤ #"åfi~°∞. Wk K«∂ã≤ P Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ XHõ~°∞ PÜ«∞#
=^ŒÌ‰õΩ =zÛ, ''g∞~°∞ J#∞H˘#fl@∞¡ Wk JO`« ™ê^è•~°}"≥∞ÿ# HÍ~°ºO HÍ^Œ∞.
„Ѩܫ∞uflOz K«∂_»O_ç, g∞ˆH J~°÷=∞=Ù`«∞Ok—— J<åfl_»∞. ™êfig∞r `«∞áêH©
KÕ`«|∞K«∞ÛH˘x =~°∞ã¨QÍ ^•^•Ñ¨Ù _»[#∞ ÃÑO‰õΩÅ#∞ ¿ÑeÛ"Õâß~°∞. Ü«Ú=‰õΩÅ∞
`«=∞ q㨇ܫ∂xfl J^Œ∞ѨÙÖ’ LOK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ''g∞~°∞ `«∞áêH© HÍÅÛ_»OÖ’
xëê‚`«∞Öˇ· LO_®e, JO`Õ Hõ^•!—— Jx P Ü«Ú=‰õΩÅ∞ J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ
™êfig∞r z#flQÍ #qfi, ''q∞„`«∞ÖÏ~å! <å rq`«OÖ’ "≥Ú@ì "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ D
~À*Ë `«∞áêH© Ѩ@∞ìH˘<åfl#∞!—— J<åfl~°∞. P Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ #=∞‡ â◊HõºO HÍÖË^Œ∞.
JѨC_»∞ ™êfig∞r WÖÏ q=iOKå~°∞: ''JO`å =∂#ã≤Hõ UHÍ„QÆ`«Ö’<Õ LOk.
=∞#O UHÍ„QÆ`«`À Kտ㠄Ѩu Ѩh q[Ü«∞=O`«=∞=Ù`«∞Ok.——1
1. D ã¨OѶ¨∞@# [iy# ã¨÷ÅO HͺOÑπ WifiOQ∑ Jx HõzÛ`«OQÍ `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞.

 J"≥∞iHÍÖ’ z=i ~ÀAÅ∞ 291

HͺOÑπ WifiOQ∑Ö’ r=# ã¨~°o ^•^•Ñ¨Ù HͺOÑπ ÃÑsû, ã¨Ç¨Ï„ã¨=# nfiѨO

r=# suÖ’<Õ ™êyOk. ã¨∂~Àº^ŒÜ«∞=∞ÜÕ∞º S^Œ∞ QÆO@ʼnõΩ ™êfig∞r x„^Œ
"Õ∞ÖÁ¯<Õ"å~°∞. =∞$^Œ∞ ã¨fi~°OÖ’, ''UHõO ã¨`ü q„áê |Ǩï^è•
HͺOÑπ WifiOQ∑
r=# ã¨~°o
=^ŒxΗ—1 ÖÏO\˜ â’¡HÍÅ#∞ LK«ÛiOKÕ"å~°∞. QÆ∞_®~°O „ѨHõ¯#
xÅ|_Õ"åiH˜ P "Õ^Œ<å^ŒO =∞$^Œ∞=∞^èŒ∞~°OQÍ qxÑ≤ã¨∞ÎOk.
ã¨g∞ѨOÖ’ „Ѩ=Ç≤ÏOKÕ JO^Œ"≥∞ÿ# h\˜"åQÆ∞Ö’ `«H˜¯# "å~°∞ ™êfl#O KÕ™êÎ~°∞.
K«e Z‰õΩ¯= HÍ=_»O =Å# ™êfig∞r "åQÆ∞Ö’ ™êfl#O KÕÜ«∞~°∞. L^ŒÜ«∞O 8
QÆO@ʼnõΩ LáêǨ~°O u<Õ"å~°∞. Ѩk QÆO@ʼnõΩ ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ ^蕺#O
KÕ¿ã"å~°∞. P~°∞|Ü«∞@ K≥@∞ì „H˜O^Œ "å~°∞ ^蕺#O KÕ¿ã"å~°∞.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞r =O_Õ"å~°∞. =∞™êÖÏ PÜ«∞<Õ
#∂ˆ~"å~°∞. PÜ«∞# ã¨∞xfl`«OQÍ #∂ˆ~"å~°∞. =O@HÍÅÖ’ Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O HÍ~°O
"≥∂`å^Œ∞ q∞Oz LO@∞Ok. P HÍ~°O u#_®xH˜ `«H˜¯# "å~°∞ J=ã¨÷ Ѩ_Õ"å~°∞.
™êfig∞r „ѨHõ¯# q_çQÍ q∞iÜ«∂Å∞ LOK«∞H˘<Õ"å~°∞. XHõ q∞iÜ«∞O KÕuÖ’
fã¨∞H˘x ÃÑ·H˜ qã≤i LÖÏ¡ã¨Éèíi`«∞_≥·# Ü«Ú=‰õΩxÖÏ ^•xx <À\’¡ Ѩ_ÕÖÏ KÕã≤
u<Õ"å~°∞. XHõ™êi P<£ûÖòH˜ XHõ q∞iÜ«∞O WzÛ, ''nxx u#∞, h‰õΩ =∞Oz
KÕã¨∞ÎOk—— J<åfl~°∞. ''™êfig∞r WKÕÛ Ñ¨HõΔOÖ’ q+¨O „q∞OQÆ_®xH˜ Ãã·`«O "Õ∞O
ã¨Oã≤^Œ∞úÅO. Hõ#∞Hõ PÜ«∞# WzÛOk J>Ë¡ u<åfl#∞. JO`Õ. HÍ~°O ÉèíiOK«ÖËHõ
<Õ#∞ Ѩ_»¤ J=ã¨÷ K«∂ã≤ PÜ«∞# aQÆæ~°QÍ #"åfi~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞, `«~°∞"å`« ##∞fl
K«∂ã≤#ѨC_»ÖÏ¡, 'Uq∞\˜, WOHÍ á⁄~Úº =∞O_»∞`«∞#fl^•?— „Ѩtflã¨∂Î #"Õfi"å~°∞——
JO@∂ P<£ûÖò "åºMϺxOKÕ"å_»∞.
XHõ ~ÀA P<≥ûÖò, q∞ãπ ɡÖò HÀã¨O Ѩ\ ˜HõÉˇÅ¡O áê#HõO `«Ü«∂~°∞
KÕã¨∞Î<åfl_»∞. Ѩ\ ˜HõÉˇÅ¡O =ÚHõ¯Å#∞ HõiyOz ^•xx ÉÏQÍ Hõ^Œ∞ѨÙ`«∞<åfl_»∞.
™êfig∞r „ѨHõ¯<Õ xÅ|_ç K«∂ã¨∂Î, ''ÉÏQÍ HÍQÆɡ@∞ì. K«ÔH¯~°#∞ HÍQÆɡ>Ëì "Õ∞~°‰õΩ
`≥Å¡#=Ù`«∞Ok. P "Õ∞~°‰õΩ ^•xÖ’x =∞e#O `˘ÅyáÈ`«∞Ok—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r P"åÅ∞ KÕiÛ XHõ áê#HõO `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã"å~°∞. ™êÜ«∞O„`«
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ K«áêf KÕ¿ã"å~°∞. WO^Œ∞HÀã¨O h\˜"åQÆ∞ f~å# PÜ«∞# XHõ
ÉÁQÆ∞æ á⁄~Úºx ~°yeOKÕ"å~°∞. P h\˜x fã¨∞H˘x Ñ≤O_çx =∞iÌOz, `«\ ˜ì,

 J~Ú#ѨÊ\˜H© '=O`≥#, h\˜"åQÆ∞— ÖÏO\˜ QÆ∞~°∞ÎÅ#∞ |\˜ì P ã¨÷ÅO HͺOÑπ J~Ú=ÙO_»

=K«∞Û#x POQÆ¡ „QÆO^äŒ ~°K«~Ú`«Å TǨÏ.
1. ã¨`«ºO XHõ¯>ˆ =∞Ǩ`«∞‡Å∞ ^•xx J<ÕHõ <å=∂Å`À ¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~°∞ Jx J~°÷O.
292 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

á⁄~ÚºÖ’ HÍeÛ WKÕÛ"å~°∞. h~°∞ J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ XHõ QÆi>ˇ`À u#flQÍ "åQÆ∞Ö’

#∞Oz fã¨∞H˘<Õ"å~°∞.
™êfig∞r ÉÁQÆ∞æ á⁄~Úºx ~°∂á⁄OkOK«_»OÖ’ XHõ <≥·Ñ¨Ù}ºO „Ѩ^Œi≈OKÕ
"å~°∞. XHõ ~ÀA ~°∂~üÉÏQ∑ á⁄~Úº `«Ü«∂~°∞KÕâß_»∞, Z‰õΩ¯=QÍ ÉÁQÆ∞æÅ∞
"ÕÜ«∞_»O`À Jk =∞s ÃÑ^ŒÌ^Œ~ÚáÈ~ÚOk. ™êfig∞r =zÛ K«∂ã≤, ''ÉÏÉ’Üü∞!
Wk K«áêfÅ∞ HÍÅ∞ÛH˘<Õ á⁄~ÚºÖÏ ÖË^Œ∞. nxÖ’x =O@ K≥~°‰õΩ, ÉÁQÆ∞æÅ`À
XHõ zux `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞=K«∞Û—— JO@∂, ^•xx PiÊ, ã¨fiÜ«∞OQÍ PÜ«∞<Õ XHõ
z#fl á⁄~Úºx ã≤^ŒúO KÕâß~°∞.
¢ã‘ÎÖË ^•^•Ñ¨ÙQÍ =O@ KÕâß~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ™êfig∞r "åi
=O@#∞ <Õ~°∞ÛH˘<Õ"å~°∞. ''=∂‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ PÜ«∞# XHõ
ÉÏÅ∞xÖÏ „Ѩ=iÎOKå~°∞. PÜ«∞# P~ÀQͺxfl "Õ∞ =∞O^Œ~°=¸ „â◊^ŒúQÍ K«∂ã¨∞
H˘<åflO—— JO@∞#flk q∞Ãããπ ~°∂~üÉÏQ∑.
XHõ™êi ™êfig∞r Jã¨fiã¨∞÷Öˇ·<å~°∞. PÜ«∞# XHõ ÉÏÅ∞xÖÏ, ''<Õ#∞ XHõ
DQÆ#∞ „q∞Oy LO\Ï#x JxÑ≤™ÈÎOk. JO^Œ∞ˆH Jã¨fiã¨∞÷_»<≥·<å#∞—— J<åfl~°∞.
JO^Œ~°∂ Hõ_»∞ѨÙ|ƒ #"åfi~°∞.
™êÜ«∞O„`åÅÖ’ JO^Œ~°∂ ѨKå~°∞¡ KÕÜ«∞_»O Hõ^Œ∞Ì. ™ê=∂#ºOQÍ ™êfig∞r
„ѨâßO`«OQÍ QÆ∞_®~°OÖ’<Õ LO_çáÈÜÕ∞"å~°∞. q∞Ãããπ ~°∂~üÉÏQ∑ WÖÏ „"åã¨∞Î#flk:
''"Õ∞O "≥àı¡ ^•iÖ’ ѨxKÕã¨∞H˘O@∞#fl Hõ>ˇìÅ∞H˘>Ëì"å~°∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ `å~°ã¨Ñ¨_Õ
"å~°∞. "å~°∞ JO`« =∞Oz"å~°∞ HÍ~°∞. P ^•i QÆ∞O_® <Õ#∞ #_çz "≥àı¡^•xfl.
^Œ∞HÍ}ÏxH˜ "≥àı¡ ^•iÖ’ áê=ÚÅ∞ HÀH˘Å¡Å∞. HÍx Un ##∞fl ÉèíÜ«∂xH˜ QÆ∞i
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. k=ºÑ¨Ù~°∞+¨μx ™êxfl^茺OÖ’ <Õ#∞ L<åfl#<Õ Ü≥∂K«# ã¨^• <åÖ’
LO@∂=zÛOk. Jk <å‰õΩ â◊H˜ÎxzÛOk.——
D QÆ∞_®~åÅÖ’ UO [~°∞QÆ∞`ÀOk, "å\˜Ö’ Z=~°∞ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°<Õ
‰õΩ`«∂ǨÏÅO P „áêO`«OÖ’x "åiH˜ [xOK«_»O ã¨Ç¨Ï["Õ∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
"åiÖ’ H˘O^Œ~°∞ ֒ѨeH˜ `˘OyK«∂_»_»O Hõ^Œ∞Ì. XHõ ~ÀA
™êfig∞r ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤~°∞!
XHõ ¢ã‘Î WÖψQ ֒ѨeH˜ =zÛOk. ™êfig∞r P"≥∞#∞ `Õiáê~°
Eâß~°∞. P"≥∞Ö’ UO K«∂âß~À! XHõ ^ŒÜ«∂ºxfl K«∂ã≤ =}H˜áÈ`«∞#fl@∞¡
k¢Q̓ùOu K≥O^•~°∞.1 XHõ ~ÀA ^蕺#O HÀã¨O K≥@¡ "≥Ñ· Ù¨ JO^Œ~∂° "≥à√◊ `«∞<åfl~°∞.
1. ™êfig∞r ã¨^• J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ ã≤÷uÖ’ rqOKÕ =∞Ǩ`«∞‡Å∞. PÜ«∞# JO^ŒiÖ’#∂

 J"≥∞iHÍÖ’ z=i ~ÀAÅ∞ 293

^•iÖ’ XHõ ^Œ∞"≥fi# „H˜O^Œ Ѩ_ç=ÙO_»_»O K«∂ã≤ ™êfig∞r ^•xx KÕ`«∞Ö’¡H˜

fã¨∞H˘x, ''Wk g∞Ö’ Z=i^≥·<å<å?—— Jx J_çQÍ~°∞. "å~°∞ ''HÍ^Œ∞—— J#QÍ<Õ
U^À xѨC#∞ `åH˜#@∞¡ ^•xx qã≤i"Õâß~°∞.
XHõ ~ÀA ^蕺<å#O`«~°O q∞ãπ ɡÖò ™êfig∞r`À WÖÏ JOk:
ɡÖò : ™êfig∞r! D „ѨѨOK«O XHõ „áêp# áê~î°âßÅ Jx <å‰õΩ
JxÑ≤™ÈÎOk. WHõ¯_» =∞# =∞O^Œ~°O áê~îåÅ∞ K«^Œ∞=ÙHÀ=_®xH˜ =KåÛO.
™êfig∞r : JÖÏ Jx Z=~°∞ K≥áêÊ~°∞? <å‰õΩ JÖÏ `ÀK«_»O ÖË^Œ∞. <å‰õΩ
ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ D „ѨѨOK«O XHõ ã¨~°¯ãπ QÆ∞_®~°O. =∞# =∞O^Œ~°=¸
q^Œ∂+¨‰õΩÅO† #$`«ºO KÕã¨∞Î<åflO, Ѩ_»∞`«∞<åflO.
ɡÖò : ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨_»∞`«∞<åflO?
™êfig∞r : ZO^Œ∞‰õO>Ë Ñ¨_»_®xH˜ W+¨ìѨ_»∞`«∞<åflO Hõ#∞Hõ. Ѩ_»_»OÖ’
JÅã¨@ Hõey#ѨC_»∞ x¢+¨¯q∞™êÎO.
™êfig∞r âß<£„á¶êxû™È¯ „Ѩã¨OQÍÅÖ’ WO`«\ ˜ =∞#óã≤÷ux K«∂_»QÆÅO.
''D „ѨѨOK«"Õ∞ XHõ =∞Ǩ „H©_»——, ''„H©_»! ã¨~°fiâ◊H˜Î=∞O`«∞_≥·# ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
„H©_çã¨∞Î<åfl_»∞——, ''JO`å „H©_Õ, g∞~°∞ „H©_çã¨∞Î<åfl~°∞, Ö’HÍÅ`À
„ѨѨOK«O : P_»∞H˘O@∞<åfl~°∞.. JO`å q<À^Œ"Õ∞. =∞ˆ~ L^ÕÌâ◊=¸ ÖË^Œ∞.
Jk Uq∞\˜?
Li fÜ«∞|_Õ"å_çx <Õ<Õ. ^Œ∞+¨μìÅO^Œ~°∂ <Õ<Õ, #~°HÍÅÖ’
tHõΔÅ∞ á⁄O^Œ∞`«∞#fln <Õ<Õ, Jn q<À^Œ"Õ∞—— JO@∂ PÜ«∞# 'QÆ=∞ºO—1 J<Õ `«=∞
„Ѩã¨OQÆOÖ’ =zOKå~°∞.
HͺOÑπ WifiOQ∑Ö’ Ô~O_»∞ "å~åÅ∞ QÆ_çÑ≤ JHõ¯}∞‚Oz ™êfig∞r =∞m¡
âß<£„á¶êxû™È¯ =KåÛ~°∞. WHõ¯_» Ǩ<£û|~À ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘Ok. ™êfig∞r, _®Hõì~ü

 ZѨC_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞}Ë‚ K«∂¿ã"å~°∞. HÍx H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’, PÜ«∞# HÀ~°∞H˘O>Ë, P

^Œ$âߺxfl "≥·^˘ÅyOz XHõ =ºH˜Î =∞#ã¨∞û#∂, P`«_ç Ö∫H˜Hõ "åOKè«Å#∂ ã¨=∞„QÆOQÍ K«∂_»
QÆÅ~°∞. Jq∞`« ^Œ∞~°˚#∞Å#∞ K«∂ã≤#ѨC_»∞ "åi =∞#ã¨∞û ã≤QÆ∞æѨ_ç "≥·^˘ÅQÆ_®xH˜ `«Ç¨Ï`«Ç¨Ï
K≥O^Œ∞`«∞Ok. D ã¨OѶ¨∞@#Ö’ ™êfig∞r P ¢ã‘ÎÖ’ JÖÏO\˜ ^Œ$âߺxfl |Ǩïâß K«∂ã≤
LO\Ï~°∞. ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î° =i+¨ª ™ê^èŒ∞=Ù XHõ~°∞ D ã¨OѶ¨∞@##∞ WÖÏ qâı¡+≤Oz#@∞¡ "Õ∞s
Å∂~¸ |~üæ „"åã≤Ok.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 2, ѨÙ@ 246.
294 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Ö’QÆ<£ J<Õ =ºH˜Î WO\’¡ |㨠KÕâß~°∞. ™êfig∞r Ѩ@¡ Jq∞`« ÉèíH˜Î„â◊^ŒúÅ∞ QÆÅ
"å_»∂, ã¨[˚#∞_»∂ J~Ú# Ö’QÆ<£ PÜ«∞# HÀã¨O UO KÕÜ«∞_®xÔH·<å ã≤^ŒúOQÍ
L<åfl_»∞. HÍx P`«_ç ÉèÏ~°º, ™È^Œi, W`«~° ‰õΩ@∞O| ã¨É∞íè ºÅ∞
âß<£„á¶êxû™È¯Ö’
™êfig∞r Ѩ@¡, PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅ∞ q#_»O Ѩ@¡ Pã¨H˜Î
K«∂ѨÖ^Ë ∞Œ . PÜ«∞# JHõ¯_» |㨠KÕÜ∞« _»"∞Õ "åiH˜ ã¨∞`«~å=¸ #K«ÛÖË^∞Œ . JÖÏO\˜
Ѩiã≤÷uÖ’#∂ ™êfig∞r JHõ¯_» |㨠KÕÜ«∞_»O Ö’QÆ<£ ÉèíH˜Î„ѨѨ`«∞ÎÅ#∞ ^Œ$+≤ìÖ’
LOK«∞H˘<Õ! ''™êfig∞r =∂ WO\’¡ #∞Oz "≥o¡áÈ~Ú# `«~°∞"å`« WÅ∞¡ É’ã≤
áÈ~ÚOk. U^À ^Õ=`«ÅO^Œ~°∂ =∞=∞‡efl =^ŒeÃÑ\˜ì#@∞¡ JxÑ≤OzOk... <å‰õΩ
PÜ«∞# Uã¨∞„H©ã¨∞Η— JO@∂ HÍÖÏO`«~°OÖ’ Ö’QÆ<£ „"åã¨∞Î<åfl_»∞.
™êfig∞r JHõ¯_» L#flѨC_»∞ âß<£„á¶êxû™È¯ "Õ^•O`« ™⁄Ãã·\ © ã¨=∂"Õâ◊O
[iyOk. P ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ PÜ«∞# ÉèíQÆ=næ`« QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOKå~°∞. WOHÍ
XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞. Jq ‰õÄ_® ÉèíQÆ=næ`«, „jHõ$+¨μ‚x QÆ∞iOz#"Õ.
"Õ∞ 30 = `Õn# ™êfig∞r JHõ¯}∞‚Oz ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞. ^•O`À ™êfig∞r
Hͺeá¶ÈiflÜ«∂ Ü«∂„`« ã¨=∂ѨÎ=∞~ÚOk.
E<£ 2 = `Õn# zHÍQÀ =zÛ# ™êfig∞r <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ ~ÀAÅ∞ JHõ¯_» |ã¨
KÕâß~°∞. `«=∞ rq`«OÖ’ âßâ◊fi`« ™ê÷#O á⁄Ok# ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞OÉÏxfl "≥o¡
K«∂âß~°∞. zHÍQÀ #∞Oz |Ü«∞Å∞^Õˆ~ ~ÀA L^ŒÜ«∞O
=∂#= ã¨O|O^è•Å
Z_»ÉÏ@∞.....
™êfig∞r QÆkÖ’H˜ =zÛOk "Õ∞s ¿ÇÏÖò. ™êfig∞r =¸sÎ
ÉèíqOz# HõÅ`«QÍ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. PÜ«∞# Ѩ_»Hõ "Õã≤Ok
"Õã≤#@∞¡Ok. HÍ~°}O J_çy#ѨC_»∞, ''~å„`«O`å x„kOK«ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞.
`«~°∞"å`« =∞$^Œ∞ã¨fi~°OÖ’, ''PǨ, =∂#= ã¨O|O^è•Å Z_»ÉÏ@∞ ZO`«
Ü«∂`«#QÍ LO@∞Ok!—— J<åfl~°∞. ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞OÉÏxfl q_çz "≥à◊¡_®xH˜ PÜ«∞#‰õΩ
ZO`À Hõ+¨ìO "Õã≤Ok. ''<å ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# „¿Ñ=∞#∞ J=∞‡‰õΩ JOkOK«∞...
"Õ∞s! Hõ~°‚Hõ~îÀ~°"≥∞ÿ# <å ^Œ∞~°ƒù~° rq`«OÖ’ #∞=Ùfi =∞^èŒ∞~° =∞OAÅ ã¨fi~°OQÍ
q∞yÖÏ=Ù——1 JO@∂ XHõ™êi "Õ∞sH˜ PÜ«∞# ÖËY „"åâß~°∞.
zHÍQÀ #∞Oz E<£ 7 = `Õn# #∂ºÜ«∂~ü¯ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. "Õ^•O`«
™⁄Ãã·\ ©Ö’ |㨠KÕâß~°∞. JHõ¯_» JѨÊ\˜ˆH L#fl `«∞sÜ«∂#O^Œ, JÉèË^•#O^ŒÅ∞
™êfig∞rx K«∂ã≤ P#O^ŒÉèíi`«∞ÅÜ«∂º~°∞. x"Õk`« ‰õÄ_® JHõ¯_Õ LOk. Ѩ#∞Å∞

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 309.

 J"≥∞iHÍÖ’ z=i ~ÀAÅ∞ 295

JO`« `«$Ñ≤ÎHõ~°OQÍ ™êQÆ_»O ÖË^Œ∞. ''WHõ¯_çH˜ =KåÛHõ ã¨OѶ¨∞O ^•^•Ñ¨Ù =ÚHõ¯Öˇ·

áÈ~ÚOk. "å~°O^Œ~°∂ áÈ\Ï¡_»∞H˘<åfl~°∞. ^•xx f~°Û=Åã≤ =zÛOk——1
JO@∂ ™êfig∞r „"åã¨∞Î<åfl~°∞. PÜ«∞# q∞„`«∞ÖÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞
#∂ºÜ«∂~ü¯Ö’
ã¨OѶ¨∞O`À ã¨O|O^èŒO LOK«∞H˘<åfl~°∞, =∞iH˘O^Œ~°∞ ѨÓiÎQÍ
`≥QÆ`≥OѨÙÅ∞ KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. áê`« q∞„`«∞Å#∞ K«∂_»_»O ™êfig∞rH˜ ZO`À
P#O^•xflzÛOk. ™êfig∞r ~åHõ Ѩ„uHõÅÖ’ "≥Å∞=_çOk. ™êfig∞r H˘xfl
„Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞.
''<Õ#∞ T~°Hõ<Õ =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl#x ÉèÏqã¨∞Î<åfl~å? „â’`«Å‰õΩ, "å~°∞
„QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ q+¨Ü«∂Å∞ K≥|∞`«∞<åfl#∞. JÖÏ KÕã¨∞Î<åfl#x "å~°∂ „QÆÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞——
JO@∂ `«=∞ „Ѩã¨OQÆO QÆ∞iOz ™êfig∞r XHõ™êi "åºMϺ
„Ѩã¨OQÍÅ∞
xOKå~°∞. ''^蕺# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ZÖÏ P^蕺u‡Hõ â◊H˜Î *ÏQÆ$u
K≥O^Œ∞`«∞O^À J>Ë¡ PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅ∞ qO@∞#flѨC_»∞ ‰õÄ_® P^蕺u‡Hõ â◊H˜Î
*ÏQÆ$u K≥O^Œ_»O <Õ#∞ „QÆÇ≤ÏOKå#∞—— JO@∂ XHõ™êi JÉèË^•#O^Œ K≥áêÊ~°∞.
XHõ™êi ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍ#O`«~°O JÉèË^•#O^Œ „Ѩâ’fl`«Î~åÅ HÍ~°º„Hõ=∞O
x~°fiÇ≤ÏOK«QÀ~å~°∞. ''nx `«~∞° "å`« XHõ „Ѩâ’fl`«~Î åÅ HÍ~°º„Hõ=∞=∂? <å „Ñ¨ãO¨ QÆO
HõeÊOz# „ѨÉèÏ=O K≥_»Q˘@ì ^ŒÅKå"å?—— Jx „ѨtflOKå~°∞ ™êfig∞r. nxx
„Ѩ™êÎqOz JÉèË^•#O^Œ, ''PǨ, D Ö’HõO HÀã¨O ™êfig∞rÖ’ „j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ ZO`«\ ˜ =∞Ǩϟ#fl`« â◊H˜Îx =^Œe "≥àÏ¡~°∞! Ö’Hõ zO`«<å ^èÀ~°}˜<Õ
PÜ«∞# =∂iÛ"Õâß~°∞!—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r „Ѩâ’fl`«~Î åÅ HÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’ H˘O^Œ~∞° K«H¯õ x „Ѩâfl◊ Å∞ J_çQˆ "å~°∞.
H˘O^Œi „Ѩâ◊flÅ∞ J~°÷OÖËx n~°… „Ѩã¨OQÆOÖÏ LO_Õq. ™êfig∞r #∞Oz q#_»O
Hõ<åfl, „â’`«Å∞ „Ѩâ◊flÅ∞ J_»QÆ_»OÖ’<Õ Z‰õΩ¯= „â◊^ŒúQÍ LO\Ï~°∞. HÍx JÖÏO\˜
"å~°∞ „Ѩâ◊flÅ∞ J_çˆQ ^•HÍ ã¨Ç¨Ï#O =Ç≤ÏOz# ™êfig∞r P `«~°∞"å`« XHõ\ ˜
Ô~O_»∞ =∂@Ö’¡<Õ "åix ‰õΩH˜¯#¿Ñ#∞ÖÏ KÕ¿ã"å~°∞.
D ~ÀAÖ’¡ Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ ^•^•Ñ¨Ù 160 ZHõ~åÅ `«=∞ ™⁄O`«
ã¨÷ÖÏxfl q∞ãπ q∞hfl |∞H± J<Õ =ºH˜Î "Õ^•O`« ™⁄Ãã·\ ©H˜ ã¨=∞iÊOzOk. P
ã¨÷ÅOÖ’ XHõ P„â◊=∞O ™ê÷Ñ≤Oz ^•x ÉÏ^茺`«#∞ `«∞sÜ«∂#O^Œ =Ç≤ÏOKåÅx
™êfig∞r JaèÅ+≤OKå~°∞. ''#∞=Ùfi ^•x ÉÏ^茺`« =Ç≤ÏOKåÅ#flk [QÆ[˚#x
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 361.
296 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ã¨OHõÅÊO—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. `«∞sÜ«∂#O^Œ z#flQÍ #qfi, ''[QÆ[#˚ x ã¨OHõÅÊO?

ZO^Œ∞‰õΩ, g∞ ã¨OHõÅÊ=∞x K≥a`Õ<Õ KåÅ∞! D q+¨Ü«∞OÖ’ [QÆ[˚#x `«#
ã¨OHõÖÏÊxfl g∞‰õΩ =ºHõÎO KÕã≤O^•? g∞~°∞ J_çQÍ~å?—— Jx
'™êfig∞r J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''J=Ù#∞, P"≥∞ K≥Ñ≤ÊOk, <Õ#∞
ã¨OHõÅÊO!—
q<åfl#∞. h #~åÅ∞ Jq∞`« ã¨∂HõΔ ‡=∞~Ú`Õ #∞=Ófi [QÆ[˚#x
=K«<åÅ∞ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ PÅH˜OK«=K«∞Û—— J<åfl~°∞. ^•^•Ñ¨Ù XHõ U_®k „H˜`«O
`«∞sÜ«∂#O^Œ áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥à◊¡_®xH˜ x~åHõiOz#ѨC_»∞, ˆH=ÅO `«=∞
„¿Ñ=∞`À PÜ«∞##∞ =â◊Ѩ~°K«∞H˘#fl@∞¡QÍ D™êi ‰õÄ_® PÜ«∞##∞ ã¨=∞‡uOѨ
*Ëâß~°∞ ™êfig∞r.
|Ü«∞Å∞^Õˆ~ =ÚO^Œ∞ ™êfig∞r`À, `«∞sÜ«∂#O^Œ ''<å‰õΩ U^≥·<å LѨ^Õâ◊O
KÕÜ«∞O_ç—— Jx J_çQÍ~°∞. ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''áÈ, Hͺeá¶ÈiflÜ«∂‰õΩ "≥o¡
XHõ P„â◊=∞O ™ê÷Ñ≤OK«∞. P^蕺u‡Hõ Ѩ`åHÍxfl JHõ¯_» ZQÆ∞~°"Õ~Ú. D HõΔ}O
#∞Oz ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz# *Ï˝Ñ¨HÍÅ#∞ Ãã·`«O h PÖ’K«#Å #∞O_ç `«∞_çÑ≤
"Õ~Ú! JxflO\˜Hõ<åfl =ÚYºOQÍ, rq`åxfl QÆ_»∞ѨÙ, `«H˜¯#k [QÆ[˚#x K«∂ã¨∞
H˘O@∞Ok.—— W^Õ 'âßOu P„â◊=∞O—QÍ HÍÖÏO`«~°OÖ’ ~°∂á⁄OkOk.
EÖˇ· 3 = `Õn# #∂ºÜ«∂~ü¯ #∞Oz ™êfig∞r _≥„\Ï~Ú\ò "≥àÏ¡~°∞.
„H˜Ããì·<£#∞, P"≥∞ `«e¡x HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»"Õ∞ PÜ«∞# „Ѩ^è•<À^ÕÌâ◊O. JHõ¯_» „H˜Ããì·<£
WO\’¡ |㨠KÕâß~°∞. ¿Ñ^Œ"åÔ~·#ѨÊ\˜H© "å~°∞ `«=∞ â◊H˜ÎH˜
^ÕÇ¨Ï HÍ~åQÍ~°OÖ’
q∞Oz ™êfig∞rx K«Hõ¯QÍ K«∂ã¨∞H˘<åfl~°∞. JHõ¯_» ^•^•Ñ¨ÙQÍ
™êfig∞r q„âßOuÖ’<Õ ~ÀAÅ∞ QÆ_çáê~°∞. ã¨xflÇ≤Ï`« q∞„`«∞Å HÀã¨O XHõ\ ˜ Ô~O_»∞
ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ áêÖÁæ<åfl~°∞. ™êfig∞rH˜ JHõ¯_» ѨiK«Ü«∞"≥∞ÿ# =∞~À =ºH˜Î "Õ∞s
Ѷ¨OˆH. ™êfig∞r ÉÏQÍ zH˜¯áÈ~Ú#@∞¡, JÖ∫H˜Hõ =∞$^Œ∞`«fiO PÜ«∞#Ö’ q~ålÅ∞¡
`«∂#fl@∞¡ P"≥∞ "åºMϺxOzOk† ''P =∞Ǩ P`«‡ WOHÍ ^ÕÇ¨Ï HÍ~åQÍ~°OÖ’
Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ LO_»É’^Œx JxÑ≤OzOk. J^Õ x[=∞x ÉÏQÍ `≥eã≤#ѨÊ\˜H©
U^À Jq"ÕHõ"≥∞ÿ# #=∞‡HÍÅ`À =∞=∞‡efl =∞ÉèíºÃÑ@∞ìH˘x Hõà◊√¡=¸ã¨∞H˘<åflO——
Jx „"åã¨∞Î#fl^•"≥∞. WHõ¯_» ™êfig∞r =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ |㨠KÕâß~°∞. WHõ¯_» ‰õÄ_®
„H˜Ããì·<£ „ѨÉèí$`«∞ÅÃÑ· `«=∞ „¿Ñ=∞=$+≤ìx ‰õΩiÑ≤OKå~°∞. "åi HÀã¨O =O@ KÕâß~°∞,
=_ç¤OKå~°∞. `«~°∞"å`« =∞m¡ #∂ºÜ«∂~ü¯ uiy "≥àÏ¡~°∞.
#∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ ™êfig∞r "Õ^•O`« ã¨OѶ¨∞O Éèí=#OÖ’<Õ |㨠KÕâß~°∞.
ã¨OѶ¨∞O HÀã¨O XHõ q#flѨO `«Ü«∂~°∞KÕã≤ ™êfig∞r ^•<À¡ XHõ zǨÏflO LO_®Åx
 J"≥∞iHÍÖ’ z=i ~ÀAÅ∞ 297

JaèÅ+≤OKå~°∞. JѨC_Õ =zÛ# L`«Î~°O Hõ=~°∞ zOÑ≤ ^•x ֒Ѩe ÉèÏQÆOÖ’

PÜ«∞# XHõ zǨÏflO wâß~°∞. `«~°∞"å`« ^•xx JHõ¯_»∞#fl ÃÇÏ„h "å<£ ǨQÆ<£
J<Õ =ºHÎ̃H˜ WzÛ, ^•xx `«y# H˘Å`«ÅÖ’ z„uOK«=∞<åfl~°∞.
~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£
zǨÏflO
ǨQÆ<£ ˆ~MÏz„`åÅ∞ wÜ«∞_»OÖ’#∂, =Ú„^Œ} Hõà◊Ö’#∂
xëê‚`«∞_»∞† J`«_»∞ ™êfig∞r „|ǨχKåi t+¨μºÅÖ’ XHõ_»∞.
P`«_Õ P zǨflxfl wã≤, ѨÓiÎKÕâß_»∞. J^Õ <Õ\ ˜ ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O, ~å=∞Hõ$+¨‚
q∞+¨#¡ zǨÏflOQÍ q~ålÅ∞¡`ÀOk.
''`«~°OQÆ [ÅO Hõ~°‡#∂, Ѩ^Œ‡O ÉèíH˜Îh, L^Œ~Úã¨∞Î#fl ã¨∂~°∞º_»∞ *Ï˝<åhfl,
K«∞@∞ìH˘x LO_Õ áê=Ú Ü≥∂QÍhfl *ÏQÆ$u K≥Ok# ‰õΩO_»eh â◊H˜Îh, ǨÏOã¨
Ѩ~°=∂`«‡#∂ ã¨∂zã¨∞Î<åfl~Ú. HÍ|\˜ì D z„`«OÖ’x ÉèÏ=# Uq∞@O>Ë Hõ~°‡,
*Ï˝#, ÉèíH˜Î, Ü≥∂QÆO – g\˜ HõÅ~ÚHõ =Å¡ Ѩ~°=∂`«‡ ^Œ~°≈#O Åaèã¨∞ÎOk J<Õ^Õ——1
JO@∂ ™êfig∞r P zǨflxfl qѨÙbHõiOKå~°∞.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r ѨKå~°∞¡ KÕ¿ã xq∞`«ÎO |Ü«∞\‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. gkäÖ’
=∞e# ^ÕǨï_≥· xÅ|_ç L#fl XHõ ¿Ñ^Œ ÉÏÅ∞_»∞ ZÖÏQÀ ™êfig∞r`À J`«∞‰õΩ¯
áÈÜ«∂_»∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® Jq∞`« J#∞~åQÆO`À J`«}˜‚
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x
Éèí∂`«QÆ}ÏÅ∞
‰õÄ_® `À_˘¯x "Õ^•O`« ã¨OѶ∂¨ xH˜ "≥àÏ¡~∞° . =ã¨∂#Î fl ^•iÖ’
J`«x ÖÏO\˜ XHõi^ŒÌ~°∞ ÉÏÅ∞~°∞ [`« KÕ~°_»O`À, XHõ ¿Ñ^Œ
ÉÏÅ∞~° |$O^ŒO`À ™êfig∞r ã¨OѶ¨∞OÖ’H˜ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» xÅ|_ç L#fl „H˜Ããì·<£,
'WÖÏO\˜ "åix DÜ«∞# ZO^Œ∞‰õΩ PHõi¬ã¨∞Î<åfl~°∞?— Jx J#∞H˘Ok. P"≥∞
J#∞HÀ=_»"Õ∞ PÅ㨺O, ~î°‰õΩ¯# =zÛOk ™êfig∞r ["å|∞: ''WkQÀ K«∂_»∞, g~°∞
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x Éèí∂`«QÆ}ÏÅ∞.——
=∞~˘Hõ™êi gkä "≥O@ "≥à◊√`«∞#fl W^ŒÌ~°∞ ¿Ñ^Œ"åix K«∂ã≤, ''PǨ, g~°∞
F_çáÈÜ«∂~°∞† rq`«O gix ÔQezOk—— J<åfl~°∞ QÆ^Œæ^Œ ã¨fi~°O`À.
Hͺeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ Ѩ#∞Å∞ ѨÓiÎHÍQÍ<Õ JHõ¯}∞‚Oz u#flQÍ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
uiy "≥ o ¡ á È^•=∞#∞H˘<åfl~° ∞ ™êfig∞r. HÍx Öˇ Q Æ æ \ ò
J"≥∞iH͉õΩ g_À¯Å∞
^ŒOѨ`«∞Å∞, "≥∞H“¡_£, ™ê~å, x"Õk`« „ѨÉèí$`«∞Å∞ JѨÊ\˜ˆH
áêºiãπ "≥o¡ L<åfl~°∞. J<å~ÀQƺOQÍ L#fl q∞Ãããπ ÖˇQÆæ\ò‰õΩ JHõ¯_Õ zH˜`«û

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 8, ѨÙ@ 182.

298 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

[iyOk. "å~°∞ =∞s |Å=O`«O KÕÜ«∞QÍ ™êfig∞r áêºiãπ "≥à◊¡_®xH˜ ã¨=∞‡

uOKå~°∞.
D q^èŒOQÍ ™êfig∞r J"≥∞iHÍ ~ÀAÅ∞ Ѩiã¨=∂ѨÎ=∞Ü«∂º~Ú. 1900
EÖˇ· 26= `Õn# #∂Ü«∂~ü¯ #∞Oz ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞!


 JO`«~å˚fÜ«∞
~°OQÍxH˜ g_À¯Å∞
<Õ<˘Hõ ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄Ok# =ºH˜Îx. <å "å^ÀѨ"å^•Å∞, K«~°ÛÅ∞
ˆH=ÅO ÉÏǨϺ"≥∞ÿ#q. x*ÏxH˜ ã¨^• <Õ#∞ H˘xfl k=º zǨflÅ∞,
JÖÏO\˜ "å\˜x JaèÅ+≤™êÎ#∞.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

''P^èŒ∞xHõ <åQÆ~°Hõ`«‰õΩ ~å[^è•h, P_»O|~°=¸ q<À^Œ=¸ ã¨∞YÉè’QÍ^Œ∞ʼnõÄ

ã¨fi~°æ=¸, Hõà◊, q*Ï˝<åʼnõΩ ˆHO„^Œ=¸ – áêºiãπ.—— JHõ¯_» J"≥∞iHÍ "≥Ú^ŒÖˇ·#
J<ÕHõ ^ÕâßÅ∞ áêÖÁæ<Õ „ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈# 549 ZHõ~åÅ
áêºiãπ
„ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈# "≥∞ÿ^•#OÖ’ [iyOk. q*Ï˝#O, =∞`«O W`åºk qÉèÏQÍÅ∞
P „Ѩ^Œ~°≈#Ö’ L<åfl~Ú. ÉèÏ~°fÜ«∞ q*Ï˝#"Õ`«Î J~Ú# ã¨~ü
[QÆnâò K«O„^Œ É’ãπ P „Ѩ^Œ~°≈#Ö’ XHõ ã≤^•úO`« "åºã¨O K«^Œ∞=#∞<åfl~°∞.
zHÍQÀÖÏ JHõ¯_» ‰õÄ_® XHõ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx "≥Ú^Œ\
HÍ~°ºx~åfiǨωõΩÅ∞ JaèÅ+≤OKå~°∞. HÍx zHÍQÀÖÏ „áêK«º^Õâ◊ =∞`« ÉèÏ=#Å∞
K≥ň~y, ¢ÔH·ã¨Î= =∞`åxH˜ "≥#∞HõO[ U~°Ê_»∞`«∞O^Õ"≥∂#x cèu K≥Ok# ~À=∞<£
Hͺ^äŒe‰õΩ¯Å∞ ^•xx „ѨuѶ¨∞\˜OKå~°∞. Hõ#∞Hõ =∞`åÅ K«i„`« QÆ∞iOz# ã¨^Œã¨∞û
x~°fiÇ≤ÏOKåÅx x~°‚~ÚOKå~°∞.
1900 EÖˇ· 26 = `Õn# #∂ºÜ«∂~ü¯ #∞Oz F_»Ö’ |Ü«∞Å∞^Õi#
™êfig∞r PQÆã¨∞ì 3 = `Õn â◊√„Hõ"å~°O <å_»∞ áêºiãπ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r
„á¶ê<£û‰õΩ ~å=_»O Wk <åÅ∞QÆ=™êi. 1895Ö’ XHõ™êi, 1896Ö’ Ô~O_»∞™ê~°∞¡
PÜ«∞# =zÛ "≥àÏ¡~°∞. HÍx P =¸_»∞™ê~°∞¡ KÕiÛ "≥Ú`«ÎO g∞^Œ <åÅ∞QÆ∞
=∂™êÅ Hõ<åfl `«‰õΩ¯= ~ÀAÖË áêºiãπÖ’ QÆ_çÑ≤ LO\Ï~°∞. HÍx D™êi
UHõ"≥Ú`«ÎOQÍ 83 ~ÀAÅ∞ JHõ¯_» x=ã≤OKå~°∞.

299
300 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

„áê~°OÉèíOÖ’ ÖˇQÆæ\ò ^ŒOѨ`«∞Å`À#∂, `«H˜¯# KÀ@¡Ö’#∂ |㨠KÕã≤#

™êfig∞r ÃãÃÑìO|~ü <≥ÅÖ’ EÖòû É’~¸ J<Õ „ÃѶOz =ºH˜Î`À |㨠KÕâß~°∞.
=∞^躌 Ö’ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ WOQÆO¡ _£ "≥o¡ JHõ¯_» |㨠KÕã=≤ Ù#fl ™ê~å#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
EÖòû‰õΩ POQÆ¡O `≥eÜ«∞^Œ∞. ™êfig∞rH˜ U^À HÍã¨Î „ÃѶOz `≥Å∞ã¨∞. ^•^•Ñ¨Ù
Zxq∞^Õà◊¡ „H˜`«O áÈ~°∞|O^Œ~°∞Ö’ PÜ«∞# HÍã¨Î „ÃѶOz <Õ~°∞ÛHÀ=_»=¸,
„ÃѶOzÖ’<Õ `«=∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ ÖËYÅ∞ „"åÜ«∞_»=¸ áê~î°‰õΩʼnõΩ *Ï˝Ñ¨HõO
LO_Õ=ÙO@∞Ok. Ñ≤^ÑŒ ¨ zHÍQÀÖ’ L#flѨC_»∞ =∞m¡ PÜ«∞# „ÃÑO¶ z <Õ~∞° ÛH˘<åfl~°∞.
1900 ÃãÃÑìO|~°∞ 15 = `Õn# PÜ«∞# „H˜Ããì·<£‰õΩ, ''<≥=∞‡kQÍ =∂\Ï¡_ç`Õ <Õ#∞
„ÃѶOz J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl#∞—— Jx „"åâß~°∞. PQÆã¨∞ì 24 = `Õn#
PÜ«∞# 'Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O–`åuÎ fiHõ`«— J<Õ JOâ◊OÃÑ· „Ѩã¨OyOKå~°∞. HÍx Jk
POQÆ¡OÖ’<å, „ÃѶOzÖ’<å J#flk `≥eÜ«∞~å=_»O ÖË^Œ∞.
ÃãÃÑìO|~ü 29 = `Õn# =∞^茺ܫÚQÍÅÖ’ ZO`À „áê|źO =Ç≤ÏOz#
XHõ ¢ÔH·ã¨Î= =∞~îåxfl ™êfig∞r ã¨O^Œi≈OKå~°∞. PÜ«∞#`À ™ê~å, "≥∞H“¡_£, EÖòû
É’~¸Å∞ "≥àÏ¡~°∞. ã¨g∞ѨOÖ’ <Õ~°ã¨∞÷Å#∞ Mˇ·^Œ∞Ö’ LOKÕ pHõ\ ˜ QÆ∞ǨÏÅ∞<åfl~Ú.
"å\˜x K«∂ã≤ ™êfig∞r, ''PǨ, ^蕺<åxH˜ ZO`« J#∞"≥·# ã¨÷ÅO!—— Jx
"åºMϺxOKå~°@!
Ü«∂O„uHõ `«∞áêH©x Hõ#∞Q˘#fl =ºH˜Î Ç≤Ï~åO =∂ºy˚"£∞† J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
^•x =Å¡ ^Œ∞ódOz# =ºH˜Î ‰õÄ_®. ''<Õ#∞ =∞ˆ~n Hõ#∞Q˘#ÖË^• Uq∞\˜? D
q<åâ◊Hõ~° ѨiHõ~åxfl =∂„`«"Õ∞ <å‰õΩ Páêkã¨∞Î<åflˆ~!—— Jx
`«∞áêH©x Hõ#∞Q˘#fl
=ºH˜Î`À
J`«_»∞ qKåiOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. x*ÏxH˜ J`«_»∞ J<ÕHõ W`«~°"≥∞ÿ
#q ‰õÄ_® Hõ#∞Q˘<åfl_»∞. Z_çã¨<£ q^Œ∞º`ü |Å∞ƒ Hõ#∞Q˘#fl
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ W`«_»∞ ‰õÄ_® Hõ#∞Q˘<åfl_»∞. HÍx ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=âß`«∞Î Z_çã¨<£
=ÚO^ŒO["Õã≤, ^•xx „ѨÉèí∞`«fiѨ~°OQÍ #"≥∂^Œ∞ KÕâß_»∞. 1894Ö’ W`«_»∞
Zyˆ~ Ü«∞O„`åxfl Ãã·`«O Hõ#∞Q˘<åfl_»∞. ™êfig∞r zHÍQÀ „Ѩã¨OQÆO q#fl W`«_»∞
PÜ«∞# Ѩ@¡ PHõi¬`«∞_»Ü«∂º_»∞. áêºiãπÖ’ D`«}˜‚ ™êfig∞r HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
D`«_»∞ <å<å~°HÍÅ `«∞áêH©Å#∞ qÔH_£û J<Õ =ºH˜Î`À HõÅã≤ „Ѩ^Œi≈OKå_»∞.
áêºiãπÖ’x J„QÆQÆ}∞ºÖˇ·# z„`«HÍ~°∞Å∞, tÅ∞ÊÅ∞, XHõi^ŒÌ~°∞ q∞„`«∞Å#∞ ™êfig∞r
HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
„ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈##∞ ѨÅ∞=∂~°∞¡ ™êfig∞r ã¨O^Œi≈OKå~°∞. q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î
J^Œ∞ƒù`åÅ∞, JѨC_Õ Hõ#∞Q˘#fl 'ZH±û–ˆ~— ÖÏO\˜ ѨiHõ~åÅ∞ „Ѩ[Å#∞ Jq∞`«OQÍ
 JO`«~å˚fÜ«∞ ~°OQÍxH˜ g_À¯Å∞ 301

PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú. Éè∫uHõâߢã¨Î qÉèÏQÆO ™êfig∞rx ZO`«QÍ<À PHõ@∞ìH˘Ok.

ZO^Œ∞HõO>Ë P qÉèÏQÆOÖ’ _®Hõì~ü É’ãπ `«# "≥·*Ï˝xHõ Ѩ„`åÅ#∞ K«k"å_»∞. XHõ
„Ѩ^Œ~°≈#Ö’
ÉèÏ~°fÜ«Úx q[Ü«∞O`À ™êfig∞r Ѩ~°=∂#O^ŒO K≥O^•~°∞.
''P Ü«Ú= =OQÆ q*Ï˝x XHõ¯_Õ `«=∞ J^Œ∞ƒù`« „ѨuÉèí`À
áêâßÛ`«º ã¨a‰è Ωõ Å#∞ PâßÛ~°ºK«H`˜ ∞« Å#∞ KÕâß_»∞. ã¨QOÆ K«zÛ# `«# =∂`«$Éè∂í q∞H˜
#∂`«# r=O áÈâß_»∞. Éè∫uHõ q*Ï˝# âߢã¨Î"Õ`«ÎÖ’¡ [QÆnâò K«O„^ŒÉ’ãπ D<å_»∞
J„QÆ™ê÷#OÖ’ L<åfl_»∞. J`«_»∞ XHõ ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞, =OwÜ«Ú_»∞! =∞Ǩg~°∞_»∞.
W`«_»∞, q^•º=f QÆ∞}=f J~Ú# W`«x ÉèÏ~°º – gi^ŒÌ~°∂ U ^ÕâßʼnõΩ "≥o¡<å
JHõ¯_» ÉèÏ~°`«^Õâ◊ B#fl`åfixfl nÑ≤OѨ*Ë™êÎ~°∞——1 JO@∂ ™êfig∞r „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
„Ѩ^Œ~°≈# ÉÏǨϺ JO^•Å Ѩ@¡ ™êfig∞r ÃÑ^ŒÌQÍ PHõi¬`«∞Å∞ HÍÖË^Œ∞.
PÜ«∞#‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ D ~ÀAÖ’¡ ^蕺#O K«Hõ¯QÍ ‰õΩki#@∞¡
„"åã¨∞Î<åfl~°∞: ''W^ŒO`å [QÆ[˚#x WK«Ûù. `å#∞ UO KÕ~ÚOK«^ŒÅK«∞H˘O^À P"≥∞‰õΩ
Jk ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. P"≥∞ ÉÜ«∞@‰õΩ ZѨC_»∂ =∂\Ï¡_»^Œ∞. 'ˆH=ÅO =∞ø#O
=Ç≤ÏOz LO@∞Ok—. XHõ <≥Å #∞Op <Õ#∞ f„= ^蕺#O, „ѨÉèí∞ <å=∞ [ѨO
KÕã¨∞Î<åfl#∞.——2
ã¨∞„Ѩã≤^Œú QÍÜ«∞xÜ≥ÿ∞# Z=∂‡ HÍÖËfi ‰õÄ_® ™êfig∞r`À áê@∞ D
„Ѩܫ∂}OÖ’ áêÖÁæ#flk. ¢ÔH·ã¨Î= ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O „ѨHÍ~°O HÍÖËfi, ™êfig∞rx á¶ê^Œ~ü
(father) J<Õ ã¨OÉ’kèOzOk. XHõ ~ÀA HÍÖËfi QÍ# HõKÛÕ sH˜
Z=∂‡ HÍÖËfi
™êfig∞r q∞ã¨ì~ü ÖˇQÆæ\ò`À HõÅã≤ "≥o¡ =KåÛ~°∞. P<å\˜ HõKÕÛs
HÍÖËfix „ѨѨOK« „Ѩã≤^Œú QÍÜ«∞xQÍ ~å}˜OѨ*Ëã≤Ok. HõKÕÛs =Úyã≤# `«~°∞"å`«
™êfig∞r P"≥∞#∞ PǨ~°º (make-up) =∞Ok~°OÖ’H˜ "≥o¡ Jaè#OkOKå~°∞.
=∞~°∞<å_»∞ HÍÖËfi ™êfig∞r |㨠KÕã≤ L#fl ÖˇQÆæ\ò ^ŒOѨ`«∞Å WO\˜H˜ =zÛ#ѨC_»∞
"åi HÀã¨O „ÃѶOz *ÏfÜ«∞ w`åxfl QÍ#O KÕã≤Ok.
„ѨѨOK« „Ѩ^Œ~°≈#Ö’ XHõ qÉèÏQÆ"≥∞ÿ# =∞`« K«i„`«Å ã¨^Œã¨∞û ÃãÃÑìO|~ü
3= `Õn #∞Oz 8 =~°‰õΩ [iyOk. ™êfig∞r ÃãÃÑìO|~ü
=∞`« K«i„`«Å 7= `Õn# P ã¨^ã Œ ∞¨ ûÖ’ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ „ѨãO¨ yOKå~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜
ã¨^Œã¨∞û
„Ѩã¨OQÆOÖ’ t=eOQÆO, ™êÅ„QÍ=∞O ÖÏO\˜q HÍ=∂xfl
ã¨∂zOKÕ zǨflÅ∞ HÍ=x <˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞. ~Ô O_»= „ѨãO¨ QÆOÖ’ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 336–337.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 375.
S 21
302 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

=∞`« ÉèÏ=#ŠѨi}Ï=∂Å#∞ QÆ∞iOz =∂\Ï¡_®~°∞. PÜ«∞# „ÃѶOzÖ’ „Ѩã¨Oy™êÎ

~°x „ѨHõ\ ˜Oz#ѨÊ\˜H© x*ÏxH˜ U ÉèÏ+¨Ö’ „Ѩã¨OyOKå~À `≥eÜ«∞~å=_»O
ÖË^Œ∞.
P HÍÅOÖ’ ã¨∞„Ѩã≤^Œ∞ú_≥·# XHõ „ÃѶOz z„`«HÍ~°∞_»∞ ™êfig∞r "Õ^•O`«
ÉèÏ=#ŠѨ@¡ PHõi¬`«∞_»Ü«∂º_»∞. P`«_»∞ `«#∞ ~°zOz# z`«Î~°∞=ÙÅ∞ KÀ@∞
KÕã¨∞H˘#fl <å@HÍxH˜ ™êfig∞rx =ÚYº JukäQÍ PǨfi
z„`«Hõà◊Ö’x
ã¨∂HõΔ ‡`«Å∞
xOKå_»∞. „ÃѶOz `≥eã≤#O^Œ∞=Å# ™êfig∞r <å@HÍxfl
ã¨∞xt`«OQÍ uÅH˜OKå~°∞. <å@HõO =∞^茺֒ `≥~° g∞^Œ
HõxÑ≤Oz# XHõ z`«Î~°∞=ÙÖ’ á⁄~°áê@∞ ^˘~°¡_»O ™êfig∞r QÆ=∞xOKå~°∞. Jk
™êOˆHuHõ"≥∞ÿ# á⁄~°áê@∞, P á⁄~°áê@∞ k^ŒÌ|_ç=ÙO>Ë <å@Hõ „Ѩ^Œ~°≈# WOHÍ
ÉÏQÍ ~å}˜OKÕ^Œx ™êfig∞r Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞.
<å@HõO =Úyã≤Ok. <å@HõO QÆ∞iOz# Jaè„áêÜ«∞O `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜
=ÚYº JukäÜ≥ÿ∞# ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ P z„`«HÍ~°∞_»∂, <å@Hõ ~°OQÆ x~åfiǨωõΩ_»∂
=KåÛ~°∞.
JѨC_»∞ ™êfig∞r `«#‰õΩ <å@HõO ÉÏQÍ #zÛO^Œx "åi`À K≥áêÊ~°∞.
^•x`Àáê@∞ `å=Ú QÆ=∞xOz# ™êOˆHuHõ"≥∞ÿ# á⁄~°áê@∞#∞ ‰õÄ_® "åiH˜ ZuÎ
K«∂áê~°∞. Jk q#QÍ<Õ P ã¨∞„Ѩã≤^Œú „ÃѶOz z„`«HÍ~°∞_»∞ qã¨∞ÎÉ’Ü«∂_»∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë, z„`«Hõà◊Ö’ xëê‚`«∞_≥·# =ºH˜Î =∂„`«"Õ∞ P á⁄~°áê@∞#∞ QÆ=∞xOK«
QÆÅ_»∞ Hõ#∞Hõ. P z„`«HÍ~°∞_»∞ ™êfig∞r ZuÎ K«∂Ñ≤# á⁄~°áê@∞#∞, PÜ«∞#
`≥eÑ≤# ã¨|ɡ·# k^Œ∞ÌÉÏ@¡#∞ P#O^ŒO`À ã‘fiHõiOKå_»∞.
„á¶ê#∞ûÖ’ ™êfig∞r Ѩ@¡ Jq∞`«OQÍ PHõi¬`«∞Öˇ·# =º‰õΩÎÅÖ’ XHõ~°∞ ip¡
Ü«Ú=~åA (Duke of Richelieu). JѨC_»`_« ∞» Ü«Ú=‰õΩ_»∞. ™êfig∞r JHõ¯}∞‚Oz
|Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ `«Ü«∂~°~Ú#ѨC_»∞ XHõ ~ÀA P Ü«Ú=
ã¨<åºflã¨O =Å#
UO Åaèã¨∞ÎOk?
~åA`À, ''g∞ Ô~O^Œ∞‰õΩ ã¨~°fiã¨OQÆ Ñ¨i`åºQÆO KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞?
<å`À HõÅã≤ g∞ rq`åxfl H˘#™êyOK«‰õÄ_»^Œ∞?—— Jx
J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ P Ü«Ú=~åA, ''™êfig∞r! ã¨~°fiã¨OQÆ Ñ¨i`åºQÆO =Å# <å‰õΩ
UO Åaèã¨∞ÎOk?—— Jx J_çQÍ_»∞. ''JO^Œ∞=Å# g∞~°∞ =∞~°}Ïxfl xã¨ûOHÀ
K«OQÍ JaèÅ+≤OK«QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. ™êfig∞r H˘#™êyOKå~°∞:
''nxH˜ J~°÷O Uq∞@O>Ë, =∞~°}O QÆ∞iOz cèu K≥O^Œx ã≤÷ux <Õ#∞ g∞‰õΩ
W=fiQÆÅ#∞. =∞~°}O ã¨g∞Ñ≤Oz#ѨC_»∞, ^•xx K«∂ã≤ g∞~°∞ x~åˆHΔѨ}©Ü«∞OQÍ
 JO`«~å˚fÜ«∞ ~°OQÍxH˜ g_À¯Å∞ 303

#=ÙfiHÀQÆÅ~°∞.—— HÍx ZO^Œ∞HÀ JѨC_»∞ P Ü«Ú=~åA ™êfig∞r ã¨ÅǨ#∞

áê\˜OK«ÖË^Œ∞† J`«_»∞ Ö∫H˜Hõ rq`å<Õfl JaèÅ+≤OKå_»∞.1
JHÀì|~ü 24 = `Õn# q∞„`«∞Å`À ™êfig∞r áêºiãπ‰õΩ g_À¯Å∞ K≥áêÊ~°∞.
PÜ«∞#`À "≥∞H“¡_£, HÍÖËfi, EÖòû É’~¸, ÖÏÜ«∞ã¨<£ ^ŒOѨ`«∞Å∞ ‰õÄ_®
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. qÜ«∞<åfl, HÍ<£™êìO\ò<ÀÃÑÖò QÆ∞O_® "å~°∞
H˘#™êy#
„Ѩܫ∂}ÏÅ∞
Ѩܫ∞xOKå~°∞. HÍ<£™êìO\ò<ÀÃÑÖòÖ’ ™êfig∞r |Ç≤Ï~°OQÆ
„Ѩã¨OQÍʼnõΩ J#∞=∞u ÅaèOK«ÖË^Œ∞. HÍx Ô~O_»∞ KÀ@¡
`«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
`«~°∞"å`« "å~°∞ „wã¨∞ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_»∞#fl J<ÕHõ ^Õ"åÅÜ«∂ʼnõΩ "åix
fã¨∞H˘x "≥o¡# ™êfig∞r "å\˜ Kåi„`«Hõ „áê^è•<åºxfl "åiH˜ q=iOz K≥áêÊ~°∞.
''P ^Õ"åÅÜ«∂Å =∞ǨÏ`åÎ fihfl, JO`«~å~å÷hfl qѨÙbHõiOKå~°∞. JHõ¯_»∞#fl |e
Ñ‘~îåÅ QÆ∞O_® =∞=∞‡efl `À_˘¯x "≥o¡ JHõ¯_» [iy# PKå~° Hõ~°‡Å ÖÏO\˜
"å\˜x QÆ∞iOz qâ◊nHõiOKå~°∞—— JO@∂ „"åã¨∞Î#flk HÍÖËfi.
`«^Œ∞Ѩi "å~°∞ DlѨÙì KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. DlѨÙì ~å[^è•xÜ≥ÿ∞# ÔH·~ÀÖ’
[~°∞QÆ∞`«∞#fl „Ѩ^Œ~°≈##∞ ™êfig∞r ã¨O^Œi≈OѨ JaèÅ+≤OKå~°∞. ^•x`À áê@∞
Ñ≤~°q∞_»∞¡, ã≤ÊùOH±û2 ÖÏO\˜ J^Œ∞ƒù`åÅ#∞ uÅH˜OKå~°∞. ÔH·~ÀÖ’ [iy# XHõ
ã¨OѶ¨∞@##∞ HÍÖËfi WÖÏ `≥eÑ≤Ok:
XHõ ~ÀA ÔH·~ÀÖ’ Pã¨H˜ÎHõ~°OQÍ =∂\Ï¡_»∞H˘O@∂ "≥à◊√`«∂ ^•i `«áêÊ~°∞.
uiy uiy z=iH˜ "Õâ◊ºÅ∞ x=ã≤ã¨∞Î#fl XHõ gkäÖ’H˜ =KåÛ~°∞. tkäÅ"≥∞ÿ# XHõ
WO\’¡ ‰õÄ~°∞Ûx=Ù#fl H˘O^Œ~°∞ ¢ã‘ÎÅ∞ ™êfig∞rx PǨfixOKå~°∞. ™êfig∞r`À
"≥o¡#"å~°∞ P KÀ@∞#∞ K«Ñ¨C# ^•\˜ áÈ^•=∞x "ÕQÆOQÍ #_»==∞x PÜ«∞#`À

1. HÍÖÏO`«~°OÖ’ D Ü«Ú=~åA Ü«Ú^Œú~°OQÍxH˜ "≥à◊¡=Åã≤ =zÛOk. K«∞@∂ì ~°HõÎ

„Ѩ"åǨÏO, â◊"åÅ QÆ∞@ìÅ`À =∞~°}KåÛùÜ«∞ JÅ=ÚH˘#fl P Ѩiã≤÷uÖ’ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r
HõxÑ≤Oz, ''Ü«Ú=~å*Ï! =∞~°}Ïxfl JaèÅ+≤OK«_»O <Õ~°Ê<å?—— Jx „ѨtflOz J^Œ$â◊√º
ÅÜ«∂º~°∞. P `«~°∞"å`« „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ áêâßÛ`«º "Õ^•O`« ˆHO„^•Å`À P Ü«Ú=~åA
ã¨O|O^èŒO ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘<åfl_»∞.
2. Ñ≤~°q∞_»∞¡ : =∞~°}˜Oz# =∞Ǩ~åAÅ, =∞Ǩ~å}∞Å, „Ѩ=ÚY∞Å „|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# tÖÏ
ã¨=∂^èŒ∞Å∞.
ã≤ÊùOH±û : =∞x+≤ `«Å, ã≤OÇ¨Ï ^ÕǨÏO`À ‰õÄ_»∞H˘#fl „|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# tÖÏ q„QÆǨÏO.
304 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

K≥áêÊ~°∞. HÍx ™êfig∞r "åix Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® P ¢ã‘ÎÅ =^ŒÌ‰õΩ "≥àÏ¡~°∞.

`«~°∞"å`« Hõ~°∞}ÏѨÓi`« ã¨fi~°OÖ’ "åi`À, ''^ŒÜ«∞hÜ«∞ r=ÙÅ∞! áêѨO! `«=∞
k=º`åfixfl JO^ŒOÖ’ Jaè=ºHõOÎ KÕâß~°∞. WѨC_»∞ gi ã≤u÷ x
"Õâ◊ºÅ‰õΩ
J#∞„QÆǨÏO
K«∂_»O_ç!—— Jx K≥áêÊ~°∞. "åi ã≤÷ux K«∂ã≤ ™êfig∞r
ǨÏ$^ŒÜ«∞O „^ŒqOzáÈ~ÚOk. Hõà◊√¡ K≥=∞‡yÖÏ¡~Ú. HÍ¿ãѨ\ ˜
HõÖÏ¡ PÜ«∞# qÅÑ≤OK«™êQÍ~°∞. HõΔ}OÖ’ Ѩiã≤÷u ѨÓiÎQÍ =∂iáÈ~ÚOk. P
¢ã‘ÎÅ∞ XHõ k=ºÑ¨Ù~°∞+¨μx Z^Œ∞@ `å=Ú xÅ|_ç L#fl@∞¡ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. "åiÖ’
XHÍ"≥∞ ™êfig∞r =ÚO^Œ∞ "≥∂Hõie¡, PÜ«∞# JOw H˘ã¨#∞ =ÚkÌ_ç, ™êÊx+π
ÉèÏ+¨Ö’, ''DÜ«∞# k=ºÑ¨Ù~°∞+¨μ_»∞, DÜ«∞# k=ºÑ¨Ù~°∞+¨μ_»∞—— JOk Hõhfl\˜
^è•~°`À. XHõ k=ºÑ¨Ù~°∞+¨μx Z^Œ∞@ xÅ|_»_®xH˜ `å#∞ J#~°∞›~åe# ÉèÏqOz#
=∞~˘Hõ ¢ã‘Î KÕ`«∞Ö’¡ =ÚMÏxfl ^•K«∞H˘x qÅÑ≤OK«™êyOk. "åi #O^Œih
nqOz# `«~°∞"å`«<Õ ™êfig∞r JHõ¯}∞‚Oz HõkÖÏ~°∞.
áêºiãπ #∞Oz |Ü«∞Å∞^Õi#ѨC_»∞, DlѨÙì "≥Ú^ŒÖˇ·# „Ѩ^ÕâßÅ∞ ã¨O^Œ
i≈Oz =∞m¡ áêºiãπ‰õΩ uiy =zÛ H˘xfl „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕÜ«∂Åx ™êfig∞r J#∞
ÉèÏ~°`«O
H˘<åfl~°∞. HÍx ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨OHõÅÊ=¸, ^•xx =∂„`«"Õ∞
PǨfixã¨∞Î#flk P^è•~°O KÕã¨∞H˘x rqOKÕ ÉèíQÆ=O`«∞x a_»¤Å HÍ~°ºHõÖÏ
áêÅ∂, "≥Y· s Z=i HÔ ~°∞Hõ? ''=∂#ã≤HOõ QÍ <Õ<˘Hõ ÉèQí =Æ ^Œ#∞
Éèí∂u á⁄Ok# (mystic) =ºH˜Îx. <å "å^ÀѨ"å^•Å∞, K«~°ÛÅ∞ ˆH=ÅO ÉÏǨϺ"≥∞ÿ
#q. x*ÏxH˜ ã¨^• <Õ#∞ H˘xfl k=º zǨflÅ ÖÏO\˜ "å\˜x JaèÅ+≤™êÎ#∞——
JO@∂ ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞r `«=∞#∞ QÆ∞iOz K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì. PÜ«∞# ÉèíQÆ=^•
^Õâ◊O "Õ∞~°ˆH „Ѩun KÕâß~°∞.
ÔH·~ÀÖ’ L#flѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O uiy "≥à◊¡É’`«∞#fl@∞¡ ™êfig∞r
`≥eáê~°∞. JHõ¯_» PÜ«∞# Jã¨fiã¨∞÷ÅÜ«∂º~°∞, XHõ™êi QÆ∞O_≥áÈ@∞ ‰õÄ_®
=zÛOk. PÜ«∞# ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ uiy "≥o¡áÈ"åÅ#∞HÀ=_®xH˜ Wk HÍ~°}=∞~Ú
LO_»=K«∞Û. JO`ÕQÍHõ, PÜ«∞# rq`«OÖ’ ÃÑ#"Õã∞¨ ‰õΩáÈ~Ú# =ºH©,Î Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂
ÅÖ’x =∂Ü«∂=u =^ŒÌ J^≥· fi`å„â◊=∞OÖ’ rqã¨∞Î#fl =ºH©Î, J~Ú# ¿ãqÜ«∞~ü
JHÀì|~ü 28 = `Õn# =∞$uK≥O^•~°∞. D "å~°Î ™êfig∞rH˜ JO^ŒÖË^Œ∞. ¿ãqÜ«∞~ü
Jã¨fiã¨∞÷Öˇ· L#fl@∞¡ ™êfig∞rH˜ `≥Å∞ã¨∞. U^À PO`«iHõ „¿Ñ~°} HÍ~°}OQÍ PÜ«∞#
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ¿ãqÜ«∞~ü#∞ K«∂_®Åx `«Ñ≤OKå~°∞. Jk ‰õÄ_® ™êfig∞rx ã¨`«fi~°
Ѩ~°z LO_»=K«∞Û.
 JO`«~å˚fÜ«∞ ~°OQÍxH˜ g_À¯Å∞ 305

HÍx ™êfig∞r ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ fã¨∞‰õΩ#fl D x~°‚Ü«∞O `«H˜¯# "åix k¢Qƃù=∞Ö’

=ÚOK≥uÎOk. "åi #∞Oz q_çáÈ=_®xH˜ ™êfig∞r ZO`À ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞. J~Ú
#ѨÊ\˜H© "≥à◊¡_®xˆH xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. HÍÖËfi PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡Ok.
HÍÖËfi : ™êfig∞r! ZO^Œ∞‰õΩ ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl~°∞?
™êfig∞r : <å ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å`À rqOKåÅx JxÑ≤™ÈÎOk. Hõ#∞Hõ
<Õ#∞ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ uiy "≥àÏ¡e.
HÍÖËfi : WO`Õ<å! g∞~°∞ "≥àÏ¡e, JO`Õ Hõ^•! g∞ „Ѩܫ∂} Y~°∞ÛÅ∞ <Õ<Õ
W™êÎ#∞. HÍx, ™êfig∞r! g∞ Ô~O^Œ∞‰õΩ =∞=∞‡efl =^ŒeÃÑ\˜ì "≥àÏ¡Å#∞
H˘O@∞<åfl~°∞?
™êfig∞r Hõà◊√¡ P¢~°Ì=∞Ü«∂º~Ú. Ö’Hõ „Ѩã≤kú QÍOz# QÍÜ«∞xQÍ q~åle¡#
HÍÖËfi qâߊǨÏ$^ŒÜ«∞O ™êfig∞rx „^ŒqOѨ*Ëã≤Ok. QÆ^Œæ^Œ ã¨fi~°OÖ’ PÜ«∞#
WÖÏ J<åfl~°∞:
''<Õ#∞ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ "≥àÏ¡e. JHõ¯_» =∞~°}O <å HÀã¨O HÍK«∞H˘x LOk.
<Õ#∞ <å ™È^Œ~°∞Å`À rqOKåe.——
HÍÖËfi : HÍx, ™êfig∞r! g∞~°∞ =∞~°}˜OK«~°∞. =∂‰õΩ g∞~°∞ HÍ"åe.1
™êfig∞r : EÖˇ· 4 = `Õn <å K«~°=∞ k#"≥∞ÿ LO@∞Ok–.
P `«~°∞"å`« ã¨g∞ѨOÖ’x H˘xfl „Ѩ^ÕâßÅ∞ ã¨O^Œi≈OK«_®xH˜ "≥∞H“¡_£
„ѨÉèí$`«∞Å∞ "≥àÏ¡~°∞. HÍx ™êfig∞r "≥à◊¡ÖË^Œ∞, ^•xÖ’ ZÖÏO\˜ Pã¨H©Î PÜ«∞#
Hõ#É~°KÖ« ^Ë ∞Œ . PÜ«∞# x~°Ü
‚ ∂« xfl =∂~°ÛÖË=∞x HõzÛ`«OQÍ `≥eã≤#ѨC_»∞, PÜ«∞#‰õΩ
„ѨÜ∂« } ã¨<åflǨÅ∞ KÕâß~°∞. ''ã¨QOÆ ^Œ∞óYO`À#∞, ã¨QOÆ ÉèQí =Æ O`«∞x ã¨OHõÖÏÊxfl
P^è•~°O KÕã¨∞H˘#fl â◊~°}ÏQÆu ã≤÷uÖ’#∞ F_» g∞^Œ xÅ|_ç =∂ "≥·Ñ¨Ù KÕ`«∞Å∞

1. HÍÖÏO`«~°OÖ’ HÍÖËfi `«O„_ç =∞~°}˜Oz#ѨC_»∞ ™êfig∞r XHõ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ™êO`«fi#

ÖËY P"≥∞‰õΩ „"åâß~°∞. ™êfig∞r x¢+¨¯q∞Oz# H˘<Õflà◊¡ `«~°∞"å`« HÍÖËfi ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
=zÛOk. JѨC_»∞ ÉËÅ∂~°∞ =∞~îåxH˜ "≥o¡Ok. JHõ¯_» „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å PÅÜ«∞OÖ’ ™êfig∞r
^•Ü«∂k ™È^Œ~°∞_≥·# Ǩ|∂ÉÏ|∞ Ü«∞âò~å*ò "å~ÚOK«QÍ, ^•x <ÕѨ^䌺OÖ’ HÍÖËfi H˘xfl
áê@Å∞ áê_çOk. 1927 Ö’ ã¨Ow`«O QÆ∞iOz# H˘xfl „Ѩã¨OQÍÅ∞ J"≥∞iHÍÖ’ KÕã≤Ok.
1942 [#=i 6 = `Õn# D"≥∞ =∞$u K≥Ok# "å~°Î ~À"£∞ ~å[^è•h, ~À=∞<£ Hͺ^äŒe‰õΩ¯Å
=∞`« QÆ∞~°∞"≥·# áÈÑπ x=ã≤OKÕ „Ѩ^Õâ◊=¸ J~Ú# "åº\˜Hõ<£Ö’ „ѨHõ\ ˜OK«|_çOk.
306 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

TÑ≤, Pjã¨∞ûÅ∞ `≥Å∞ѨÙ`«∂ =∂ #∞O_ç PÜ«∞# g_À¯Å∞ fã¨∞H˘<åfl~°∞—— JO@∂

XHõ~°∞ „"åã¨∞Î<åfl~°∞. ™êfig∞r |Ü«∞Å∞^Õi# ~ÀA 1900 #=O|~ü 26 = `Õn.
F_»Ö’ ™êfig∞r "Õ+¨ÉèÏëê^Œ∞ŠѨ@¡ PHõi¬`«∞Öˇ·# ѨÅ∞=Ù~°∞ PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ
=zÛ PÜ«∞#`À J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz =ÚK«Û\˜OKå~°∞. "åiÖ’ XHõÔ~·#
F_»Ö’
HÍe¯<£û ™êfig∞r zHÍQÀ „Ѩã¨OQÍÅ∞ q#fl =ºH˜Î. POˆQ¡Ü«Ú
_≥·# „_ÕH± „ÉÏH±"≥∞<£ J<Õ =ºH˜Î ™êfig∞r`À ѨÅ∞=∂~°∞¡
"åkOKå_»∞† PÜ«∞# ‰õΩâß„QÆ |∞kúx ZO`«QÍ<À âߡѶ≤∞OKå_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H©
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ Z=~°∂ P^蕺u‡Hõ`«#∞ <Õ~°Ê#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞, JO^Œ∞HÀã¨O á¶ê^ŒsÅ#∞
ѨOѨ#Hõ¯ˆ~¡^Œx ™êfig∞r =zOK«_»O „_ÕH± ri‚OK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
D „Ѩܫ∂}O ™ê^è•~°}"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞† JO`«~å˚fÜ«∞ ~°OQÍxH˜ PÜ«∞#
g_À¯Å∞ ѨeH˜# „Ѩܫ∂}O. JO`«~å˚fÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ PÜ«∞# HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞
WѨC_»∞ K«∂^•ÌO.


 áêâßÛ`«º HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞
Hõ#∞flʼnõΩ Hõ#|_»Hõ, K≥=ÙʼnõΩ q#|_»Hõ, "≥∞Å"≥∞Å¡QÍ ~åÅ∞`«∂,
J`«ºO`« ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# ÖË`« QÆ∞ÖÏcÅ#∞ qHõã≤OѨ*Ë¿ã HÀ=∞Å hǨ~°
=~°¬OÖÏ, „ѨÑO¨ K« q*Ï˝<åxH˜ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ KÕ¿ã ^•#O x~å_»O|~°OQÍ
ѨxKÕã¨∞ÎOk, xâ◊‡|ÌOQÍ Z=iH© `≥eÜ«∞‰õΩO_®!
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

''áêâßÛ`«ºOÖ’ <å HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~Ú. ^•x „Ѩu^èŒfix

ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ qxÑ≤ã¨∞ÎOk—— Jx XHõ™êi `«∞sÜ«∂#O^Œ`À ™êfig∞r =zOKå~°∞.
™êfig∞r Ô~O_»∞™ê~°∞¡ áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥àÏ¡~°∞. "≥Ú^Œ@
áêâßÛ`«º
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ 1893 EÖˇ· z=i #∞Oz 1896 _çÃãO|~ü ^•HÍ ^•^•Ñ¨Ù
=¸_»∞#fl~° ã¨O=`«û~åÅ∞† Ô~O_»=™êi 1899 E<£ #∞Oz
1900 #=O|~ü =~°‰õΩ, ^•^•Ñ¨Ù XHõ\ ˜#fl~° ã¨O=`«û~åÅ∞† "≥Ú`«ÎOQÍ ^•^•Ñ¨Ù
S^Õà◊√¡ PÜ«∞# áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ QÆ_çáê~°∞. XHõ =¸Å #∞Oz =∞~À =¸Å
HõO@∂ "ÕÅ "≥∞ÿà◊√¡ PÜ«∞# JHõ¯_» Ѩ~°∞ÔQuÎ „â◊q∞OKå~°∞. P HÍÅOÖ’ ^èŒfix
=~°úHõ ™ê^èŒ#O (mike) ÖÏO\˜ ™œHõ~åºÅ∞ ÖË=#_»O QÆ=∞<å~°÷O. ZO`« ÃÑ^ŒÌ [#
ã¨=¸Ç¨Ï"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© JO^ŒiH© q#|_Õ@@∞¡ aQÆæ~°QÍ „Ѩã¨OyOKåe. D q^èŒOQÍ
XHõ ~ÀA HÍ^Œ∞, Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ HÍ^Œ∞† S^Õà◊√¡ „â◊q∞Oz Ѩx KÕâß~°∞.
Ô~O_»∞™ê~°∞¡ áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ PÜ«∞# Ѩܫ∞xOz# "≥Ú`«ÎO ^Œ∂~°O
^•^•Ñ¨Ù 1,07,396 H˜.g∞. KÕã#≤ „ѨãO¨ QÍÅ∞ ^•^•Ñ¨Ù 317† `«~Q° uÆ „ѨãO¨ QÍÅ∞
^•^•Ñ¨Ù 431† áêÖÁæ#fl K«~åÛ"ÕkHõÅ∞ ^•^•Ñ¨Ù 26. k¢Q̓ùOuQÍ LO^•! D
q=~åÅ∞ ‰õÄ_® WO`«=~°‰õΩ [iÑ≤# Ѩiâ’^èŒ#Å ã¨=∂Kå~åxfl |\˜ì =∂„`«"Õ∞.1
1. J"≥∞iHÍÖ’x áÈ~üìÖÏO_£ ~å=∞Hõ$+¨‚ "Õ^•O`« ˆHO„^•xH˜ K≥Ok# >ˇ~°<£û Ǩ#~ü
(Terrance Hohner), Hõ~Àe<£ HÔ hfl (Carolyn Kenny) J<Õ W^Œ~Ì ∂° Uà◊¡ Ѩ~º° O`«O D ã¨=∂Kå~°

307
 308 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ ™êfig∞r HÍ~°ºHõÖÏáêÅ QÆ∞iOz# Ѩiâ’^èŒ# WOHÍ

H˘#™êQÆ∞`«∞#flk!
D JÅ∞ѨÙÖËx „â◊=∞ Ѩ~°º=™ê#O Uq∞\˜?
ÃÇÏÅ<£ ǨÏO\˜QƤ<£ J<Õ =ºH˜Î „|Ǩχ"åk<£ Ѩ„uHõ‰õΩ XHõ ÖËY „"åã≤Ok:
''™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ „ѨÉèÏ=O J"≥∞iHÍÖ’ „ѨQÍ_è», â◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ
*ÏQÆ$uH˜ c[O "ÕãO≤ k. D *ÏQÆ$u |Ü«∞@ ‰õÄ_® „Ѩ[ÅÖ’
J"≥∞iHÍ ÉÏQÍ =ºHõÎO HÍ™êyOk. "Õ^•O`« „QÆO^ä•Å∞ ÉÏQÍ J=Ú‡_»∞
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ
„ѨÉèÏ=O áÈ`«∞<åfl~Ú. P`«‡ ÖÏO\˜ =∂@Å∞ Ѩ„uHõÅÖ’ ‰õÄ_®
q™êÎ~°OQÍ "å_»|_»∞`«∞<åfl~Ú. ǨH±ûb, ÃãÊ#û~ü ÖÏO\˜
¿Ñ~°¡ÖÏ â◊OHõ~°∞_»∞, ~å=∂#∞A_»∞ ÖÏO\˜ ¿Ñ~°∞¡ „áêK«∞~°ºO ã¨O`«iOK«∞H˘<åfl~Ú.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz# ѨÙã¨ÎHÍÖË HÍ^Œ∞, ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz# ã¨∂K«#Å∞#fl
ѨÙã¨ÎHÍÅ#∞ ‰õÄ_® „QÆO^ä•ÅÜ«∂Å∞ áÈ\©Ñ¨_ç H˘#∞QÀÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl~Ú. ëÈѨ<Õ~ü
„QÆO^ä•Å∞ ZO`À =\˜ìáÈ~Ú#@∞¡, qã¨∞QÆ∞ HõeyOKÕqQÍ LO\ÏÜ≥∂ JO^ŒiH©
qk`«"Õ∞. HÍx "Õ^•O`« <ÕѨ^䌺O L#fl UÔH·Hõ HÍ~°}OQÍ PÜ«∞# ѨÙã¨ÎHÍÅ∞
‰õÄ_® WѨC_»∞ „Ѩ[Å∞ W+¨ìѨ_ç K«^Œ∞=<å~°OaèOKå~°∞.——
WÖÏ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# ÖËY#∞ P"≥∞ XH˜O`« Ǩ㨺O *’_çOz D q^èŒOQÍ
ѨÓiÎ KÕã≤Ok: '' '™êfig∞r =∂‰õΩ ™⁄O`«O— JO@∂ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O WѨC_Õ
K≥Ñ≤Ê"ÕÜ«∞_»O =∞Ozk. Ǩϟ=∞~ü1 XHõ HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ g^äŒ∞Ö’¡ aèHõΔ"≥∞`«∞ÎH˘x
u~°∞QÍ_®_»∞. HÍx J^Õ Ç¨ÏŸ=∞~ü `«=∞ ^Õâ◊OÖ’ [x‡Oz#@∞¡ HÍÖÏO`«~°OÖ’
U_»∞ ^ÕâßÅ∞ áÈ\©Ñ_¨ ®¤~Ú. J^Õ q^èOŒ QÍ =∂ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞ (™êfig∞r) JO^Œ~∂°
™⁄O`«O KÕã¨∞H˘<Õ ~ÀA XHõ\ ˜ =ã¨∞ÎOk† ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Jã¨^Œ$â◊"≥∞ÿ# ‰õΩ=∂~°∞x
g∞^Œ `«# ǨωõΩ¯#∞ HÀÖ’Ê=K«∞Û<Õ"≥∂!——
WHõ WOQÆ¡O_»∞Ö’ ™êfig∞r „ѨÉèÏ=O QÆ∞iOz ѨiH˜^•ÌO. ã¨∞„Ѩã≤^Œú *ÏfÜ«∞
<åÜ«∞‰õΩ_»∂, „|Ǩχ ã¨=∂[ <åÜ«∞‰õΩÅÖ’x Ju =ÚY∞ºÅÖ’ XHõ~°∂ J~Ú#
 ¿ãHõ~°}‰õΩ Éèíw~°^äŒ „Ѩܫ∞`«flO KÕâß~°∞. áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ QÆ∞iOz WO`«
^•HÍ "≥Å∞=_ç# Jxfl ѨÙã¨ÎHÍÅ#∂ Ѩiâ’kèOz, PÜ«∞# ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞Oz |Ü«∞Å∞^Õi
=∞m¡ ÉèÏ~°`åxH˜ uiy=KÕÛ =~°‰õΩ „Ѩu ~ÀA ZHõ¯_» L<åfl~°∞, ZHõ¯_» „Ѩã¨OyOKå~°∞, Zxfl
ÖËYÅ∞ „"åâß~°∞ ÖÏO\˜ ã¨=∂Kå~åxfl "å~°∞ ã¨OѨÙ\©HõiOKå~°∞. ™êfig∞r Ѩܫ∞xOz#
^Œ∂~°=¸, „Ѩã¨OQÍÅ ã¨OMϺ P ã¨=∂Kå~° „áêuѨkHõ g∞^Œ QÆ}˜OK«|_çOk.
1. WeÜ«∞\ò, X_≥ã‘û J<Õ =∞ǨHÍ"åºÅ#∞ ~°zOz# „w‰õΩ Hõq. („H©.ѨÓ. 8= â◊`å|ÌO)
 áêâßÛ`«º HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ 309

a.ã≤. áêÖò 1898Ö’ WÖÏ =zOKå~°∞ : '' '™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ WOQÆ¡O_»∞Ö’

KÕã≤# „Ѩã¨OQÍÅ =Å# ÃÑ^ŒÌQÍ Ñ¨~°º=™ê<åÖËg ã¨OÉèíqOK«ÖË^Œ∞. 'PÜ«∞#
PѨÙÎÅ∂, q∞„`«∞Å∂ =∂=¸Å∞ q+¨Ü«∂Å#∞ QÀ~°O`«Å∞
WOQÆ¡O_»∞ H˘O_»O`«Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞— JO@∂ H˘O^Œ~°∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ
„ѨÉèÏ=O K≥ѨCH˘O@∞<åfl~°∞. HÍx <Õ#∞ WHõ¯_» WOQÆ¡O_»∞‰õΩ =zÛ#
`«~°∞"å`« PÜ«∞# HÍ~°ºHõÖÏáêÅ „ѨÉèÏ"åxfl ã¨~°fi„`å K«∂ã¨∞Î
<åfl#∞. q"ÕHÍ#O^Œ#∞ Jq∞`«OQÍ Q“~°qOKÕ, âߡѶ≤∞OKÕ J<Õ‰õΩÅ#∞ <Õ#∞
WOQÆ¡O_»∞Ö’x J<ÕHõ „áêO`åÅÖ’ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl#∞. <Õ#∞ q"ÕHÍ#O^Œ =∞`«
âßY‰õΩ K≥Ok# "å}˜‚ HÍ#∞† <å‰õÄ PÜ«∞#‰õÄ =∞^茺 J<ÕHõ Jaè„áêÜ«∞ ÉèË^•Å∞
L<åfl~Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H© q"ÕHÍ#O^Œ WHõ¯_» J<Õ‰õΩʼnõΩ Hõ#∞qѨC HõeyOKå~°∞,
ǨÏ$^ŒÜ«∂Å#∞ qâßÅO QÍqOKå~°x <Õ#∞ K≥¿ÑÊ f~åe. PÜ«∞# É’^èŒ#`À
WHõ¯_» J<Õ‰õΩÅ∞ „áêp# ÃÇ·ÏO^Œ= âߢ™êÎÅÖ’x J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ ã¨`åºÅ#∞
#=Ú‡`«∞<åfl~°∞. JO`ÕQÍHõ, PÜ«∞# WOQÆ¡O_»∞‰õÄ, ÉèÏ~°`«^ÕâßxH© =∞^茺 XHõ
L#fl`«"≥∞ÿ# ã¨O|O^è•xfl ~°∂á⁄OkOK«_»OÖ’ Hõ$`«Hõ$`«∞ºÅÜ«∂º~°∞...
''XHõ™êi ^ŒH˜Δ} ÅO_»<£ "≥àÏ¡#∞. JHõ¯_» XHõ gkäÖ’ XHõ =∂=¸Å∞ ¢ã‘Î
`«# ‰õΩ=∂~°∞xH˜ ##∞fl K«∂ѨÙ`«∂, 'JkQÀ K«∂_»∞ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ— Jx
K≥Ñ≤ÊOk. <Õ#∞ ^èŒiOz# HÍëêÜ«∞ `«ÅáêQÍ HÍ~°}OQÍ<Õ P"≥∞ WÖÏ K≥Ñ≤ÊO^Œx
<å‰õΩ J~°÷=∞~ÚOk. D q^èŒOQÍ [#™ê=∂#ºO ‰õÄ_® q"ÕHÍ#O^Œ#∞ Ziy
LO_»_»O K«∂âß#∞.——
WO`«\ ˜ „ѨÉèÏ"åxfl ™êfig∞r ZÖÏ K«∂áê~°∞? `«=∞ S^Œ∞ JOâßÅ
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞: HÍ~°ºHõÖÏáêÅ ^•fi~å! ™êfig∞r HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ =ÚYºOQÍ
S^Œ∞ JOâßÅ∞ S^Œ∞ JOâßÅ`À ‰õÄ_»∞H˘#flq. Jq „Ѩã¨OQÍÅ∞, `«~°QÆu
„Ѩã¨OQÍÅ∞, K«~°ÛÅ∞, JO`«~ÀºQÍÅ∞, =ºH˜ÎQÆ`« =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x ¿Ñ^ŒÅ, áê=∞~°∞Å L^Œú~°}‰õΩ x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOK«_»"Õ∞
™êfig∞r áêâßÛ`«º^ÕâßʼnõΩ "≥à_¡◊ O» Ö’x =ÚM’º^ÕâÌ O◊ . JO^Œ∞HÀã¨O áêâßÛ`«∞ºÅ#∞
Ü«∂zOK«_»O ™êfig∞r =∂~°æO HÍ<ÕHÍ^Œ∞. =∞# =^ŒÌ L#flk
„Ѩã¨OQÍÅ∞
"åiH˜ WzÛ, "åi =^ŒÌ L#flk =∞#O á⁄O^Œ_»"Õ∞ PÜ«∞#
=∂~°æO. WO^Œ∞‰õΩ ~°OQÆOQÍ KÕã¨∞H˘#flq „Ѩã¨OQÍÅ∞. =O^ŒÅ ã¨OYºÅÖ’
„Ѩã¨OQÍÅ∞ PÜ«∞# KÕã≤#ѨÊ\˜H© =∞#‰õΩ ÅaèOz#q |Ǩï H˘kÌ.
310 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

"ÕÖÏk J"≥∞iHõ#∞¡ ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ∞ q<åfl~°∞, Hõ~°`åà◊ ^èŒfi#∞Å∞

KÕâß~°∞, `«Å=Oz JOwHõiOKå~°∞. „Ѩã¨OQÍÅÖ’ PÜ«∞# JOkOz# P^蕺u‡Hõ
ÉèÏ=#ʼnõΩ, É’kèOz# P^蕺u‡Hõ`«‰õΩ XHõ L^•Ç¨Ï~°}QÍ q~åle¡# PÜ«∞#
rq`«=¸, PÜ«∞# J#O`«"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ â◊H˜Î XHõ "≥·Ñ¨Ù „ѨuѶ¨∞\˜Oz# =º‰õΩÎÅ
<Àà◊√¡ =¸ã≤"Õâß~Ú† =∞~À "≥·Ñ¨Ù L#fl`« rq`«O Ѩ@¡ x["≥∞ÿ# JaèÖÏ+¨
L#fl"åiH˜ XHõ nѨã¨ÎOÉèíOQÍ ÉèÏã≤OKå~Ú. ''q"ÕHÍ#O^Œ, PÜ«∞# ã¨O^Õâ◊=¸
x["≥∞ÿ# ¢ÔH·ã¨Î=Ù ÅO^Œi ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’ KÀ@∞ KÕã¨∞H˘<åfl~Ú—— JO@∂ JÜ≥∂"å
¿ãì\ò il+¨ì~ü J<Õ Ñ¨„uHõ "åºMÏxOzOk.
HÍx „ѨãO¨ QÍÅ∞ ™êfig∞r =∂#ã≤Hõ J=∞iHõ‰Ωõ ã¨=Úz`«OQÍ ÖË=Ù. 1894
=∂~üÛ 15 = `Õn# PÜ«∞# ¿ÇÏÖò ™È^Œs=∞}∞ʼnõΩ WÖÏ „"åâß~°∞: ''D LѨ<åº
™êÅ`À qã¨∞QÆ∞ K≥O^•#∞. qaè#fl ã¨fiÉèÏ"åÅ∞#fl J<ÕHõ
`«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∞
=O^ŒÅ =∞Ok =∂#= =∞$QÍÅ#∞ HõÅã≤#O^Œ∞ =Å# <å‰õΩ
qã¨∞QÆ∞ [x™ÈÎOk. <å‰õΩ Uk W+¨ì"≥∂ g∞‰õΩ K≥|∞`«∞<åfl#∞. <Õ#∞ „"åÜ«∞ÖË#∞†
=∂\Ï¡_»ÖË#∞† HÍx „ѨQÍ_è»OQÍ PÖ’zOK«QÆÅ#∞. P"Õâ◊O Hõey`Õ xѨCHõ}ÏÅ∞
‰õΩiÑ≤ã¨∂Î =∂\Ï¡_»QÆÅ#∞. Jn H˘kÌ=∞Ok`À<Õ† UiHÀi# U H˘kÌ =∞Ok`À<Õ
ã¨∞=∂! W+¨ì"≥∞ÿ`Õ <å Pâ◊Ü«∂Å#∞ "å~°∞ #Å∞k‰õΩ¯ÖÏ "≥^Œ[Å∞¡`å~°∞.——1
WO^Œ∞HÀã¨"Õ∞ ™êfig∞r `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ#∞ „áê~°OaèOKå~°∞. Wq
™ê=∂#ºOQÍ PÜ«∞# QÆkÖ’<À, ã¨xflÇ≤Ï`«∞Öˇ·# H˘O^Œi Wà◊¡Ö’<Õ [iˆQq. „áêp#
q^è•#O „ѨHÍ~°O ™êfig∞r <ÕÅ g∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx É’kèOKå~°∞. ™ê=∂#ºOQÍ D
`«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ∞ L^ŒÜ«∞=¸ ™êÜ«∞O„`«=¸ [iˆQq. `«‰õΩ¯= ã¨OYºÖ’<Õ
[#O g\˜Ö’ áêÖÁæ<åfl~°∞. <åÅ∞QÆ∞ Ü≥∂QÍÅ∞, J#∞ëêª# "Õ^•O`«O ÖÏO\˜
=ÚYº"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å∞ PÜ«∞# `«~°QÆ`«∞Ö’¡ „Ѩã¨OyOKå~°∞. PÜ«∞# HÍ~°ºHõÖÏ
áêÅ∞ H˘#™êyOK«_®xH˜ D `«~°QÆ`«∞ÅÖ’ #∞O_Õ H˘O^Œ~°∞ ~°∂á⁄O^•~°∞.
Hõ$áê#O^Œ, JÉèíÜ«∂#O^Œ, "åÖ’¤ ÖÏO\˜ "å~°∞ "åiÖ’ H˘O^Œ~°∞.
WOHÍ Ö’`«∞QÍ "≥àÏ¡Å#∞H˘<åfl~°∞ ™êfig∞r. ˆH=ÅO áê~îåÅ∞ rq`åxH˜
JO`«~ÀºQÍÅ∞
KåÅ=Ù, H˘O^Œi rq`åÅ<≥·<å ~°∂á⁄OkOKåÅx PÜ«∞#
JaèÅ+≤OKå~°∞. JO^Œ∞HÀã¨O ZOÑ≤Hõ KÕã≤# H˘O^Œi`À
=∞HÍ=ÚÖ’¡ x=ã≤OKå~°∞. „Ѩã¨OQÍÅ`À, Hõ@∞ìÉÏ@¡`À ‰õÄ_»∞H˘#fl rq`«

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@Å∞ 123–124.

 áêâßÛ`«º HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ 311

q^è•<åhfl JHõ¯_» É’kèOKå~°∞. <Õ\ ˜ JO`«~ÀºQÍʼnõΩ =∂~°Qæ Íq∞QÍ D =∞HÍ=ÚÅ∞

q~ålÖÏ¡~Ú.
™êfig∞r áêâßÛ`«º rq`«OÖ’ =¸_»∞ =ÚYº"≥∞ÿ# JO`«~ÀºQÍÅ#∞ K«∂_»
=K«∞Û : 1. 1894 EÖˇ· 16 #∞Oz Ô~O_»∞ "å~åÅ∞ „w<£Hõ~üÖ’† 2. 1895
E<£ #∞Oz PQÆã¨∞ì ^•HÍ ã¨Ç¨Ï„ã¨=# nfiѨOÖ’† 3. 1900 "Õ∞ <≥ÅÖ’ HͺOÑπ
WifiOQ∑Ö’. „Ѩ`ÕºH˜Oz# H˘kÌ=∞Ok`À JѨC_»Ñ¨C_»∞ PÜ«∞# =# qǨ~åÅ∞
KÕÜ«∞_»O ‰õÄ_® D qÉèÏQÍxH˜ K≥O^Œ∞`«∞Ok.
Wq HÍHõ ÉèË\ ©Å∞, K«~°ÛÅ∞ ÖÏO\˜ "å\˜ ^•fi~å ™êfig∞r |∞kúr=ÙÅÃÑ·
„ѨÉèÏ=O HõeyOKå~°∞. PÜ«∞##∞ J<Õ‰õΩÅ∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞† QÆ∞zÛQÆ∞zÛ „Ѩâ◊flÅ∞
K«~°ÛÅ∞
J_çQÍ~°∞† "åkOKå~°∞† Ѩ„uHõÅÖ’ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. ™êfig∞r
‰õÄ_® "≥o¡ J<Õ‰õΩÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. =∂H±û =ÚÅ¡~ü,
áêÖò _»∂ºã¨<£ ÖÏO\˜ "Õ∞^è•=ÙÅ∞† xHÀÖÏ >ˇ™ê¡ ÖÏO\˜ q*Ï˝#"Õ`«ÎÅ∞† ™ê~å
ɡ~üflǨ~üì ÖÏO\˜ ã¨Ow`«"Õ`«ÎÅ∞, WOQÆ~ü™êÖò ÖÏO\˜ J*˽ܫ∞"å^Œ∞Å∞, ~åH±ÃѶš~ü
ÖÏO\˜ áêi„âßq∞Hõ"Õ`«Î Å<Õ‰õΩÅÖ’ PÜ«∞# P^蕺u‡Hõ c*ÏÅ∞ <å\Ï~°∞.
™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ ã¨OHõÅ<åÅ∞ PÜ«∞# HÍÅOÖ’<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHõ ~°∂ѨOÖ’
"≥Å∞=_»<å~°OaèOKå~Ú† Hõ~°‡Ü≥∂QÆO, ~å[Ü≥∂QÆO ÖÏO\˜ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ |Ǩïà◊
„áêK«∞~°ºO QÆ_çOKå~Ú. ѨÙã¨ÎHõ „ѨK«∞~°}Ï PÜ«∞# HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ XHõ
=ÚYº"≥∞ÿ# JOâ◊"Õ∞.
™êfig∞r áêâßÛ`«º HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ S^Œ= JOâ◊"≥∞ÿ# '=ºH˜ÎQÆ`« =∂~°æ^Œ~°≈
Hõ`«fiO—#∞ `«^Œ∞Ѩi J^蕺ܫ∞OÖ’ qѨÙÅOQÍ K«∂^•ÌO.
Wxfl q^è•Öˇ·# HÍ~°ºHõÖÏáêÅ ^•fi~å ™êfig∞r áêâßÛ`åºxH˜ JOkOzOk
Uq∞\˜?
ÉèÏ~°fÜ«∞ zO`«<åjÅ∞~° HÍ~åºK«~°} QÆ∞iOz XHõ™êi ™êfig∞r WÖÏ
"åºMϺxOKå~°∞: ''=∞# „Ѩ`ºÕ Hõ ÅHõ}
Δ O âßO`«O, =∞ø#O. g\˜ "≥#∞Hõ =∞Ǩ^Œ∞ƒù`«
â◊H˜Î LOk. HÍx Jk ^Ò~°˚#º ~°∂ѨO ^èŒiOK«^Œ∞. Jk
UO KÕâß~°∞?
ZѨC_»∂ ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨OHõÅÊO Ü≥ÚHõ¯ =jHõ~°}â◊HÎ̃ ~°∂ѨOÖ’
xâ◊≈|ÌOQÍ "åºÑ≤ã¨∞ÎOk.... Hõ#∞flʼnõΩ Hõ#|_»Hõ, K≥=ÙʼnõΩ q#|_»Hõ, "≥∞Å"≥∞Å¡QÍ
~åÅ∞`«∂, J`«ºO`« ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# ÖË`« QÆ∞ÖÏcÅ#∞ qHõã≤OѨ*Ë¿ã HÀ=∞Å
hǨ~°=~°¬OÖÏ, „ѨѨOK« q*Ï˝<åxH˜ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ^•#O x~å_»O|~°OQÍ Ñ¨x
312 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

KÕã¨∞ÎOk† xâ◊≈|ÌOQÍ Z=iH© `≥eÜ«∞‰õΩO_®, HÍx ã¨~°fiã¨=∞~°÷OQÍ Ö’Hõ

q*Ï˝<å#flO`å =∂ˆ~Ûã≤Ok, Jk ZѨC_»ÖÏ KÕã≤O^À Z=iH© `≥eÜ«∞^Œ∞.
'' 'ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ „QÆO^äŒHõ~°ÎÅ ¿Ñ~°¡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O KåÖÏ Hõ+¨ìO— Jx
XHõ~°∞ <å`À J<åfl~°∞. 'J^Õ ÉèÏ~°fÜ«Úx L^ÕÌâ◊O— Jx <Õ#<åfl#∞. „áêp#
ÉèÏ~°fÜ«∞ „QÆO^äŒHõ~°ÎÅ∞ P^èŒ∞x‰õΩÅÖÏ `å=Ú „ѨHõ\ ˜OKÕ q+¨Ü«∂ÅÖ’ #∂\˜H˜
`˘O|~Ú =O`«∞# W`«~° „QÆO^ä•Å #∞Oz KÒ~°ºO KÕã¨∂Î, ÃÑ·QÍ ã≤QÆ∞æÖËHõ, 'D
ÉèÏ=#Åhfl <å"Õ— Jx LáÈ^•…`åÅ∞ „"åã¨∞H˘<Õ"å~°∞ HÍ~°∞. P =∞Ǩ"Õ∞^è•
ã¨OѨ#∞flÅ∞ =∂#"åo ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’ J^Œ∞ƒù`« Ѩi=~°Î#O HõeÊOKÕ „QÆO^ä•Å∞
„"åã≤, `«=∞ ¿Ñ~°∞<≥·<å JO^Œ∞Ö’ L^•Ç¨ÏiOK«Hõ `«=∞ „QÆO^ä•Å#∞ =∂„`«O
Éèíq+¨º`«ûO`å<åxH˜ ã¨O„Hõq∞OѨ*Ëã≤ x~å_»O|~°OQÍ =∞~°}˜OK«_»O`À `«$Ñ≤Î
K≥O^•~°∞.
''=∞# `«`«Î fiâߢ™êÎÅ#∞ ~°zOz# „QÆO^äŒHõ~°Î Öˇ=~À Z=iH˜ `≥Å∞ã¨∞? =∞#
ѨÙ~å}ÏÅ#∞ ~°zOz# "åÔ~=~À Z=i ÔH~°∞Hõ! "å~°O^Œ~°∂ "åºã¨∞_»x HÍx,
HõÑ≤Å∞_»x HÍx, U^À XHõ ™ê=∂#º <å=∞O`À =º=ǨÏiOKå~°∞. x[OQÍ g~°∞
„jHõ$+¨μ‚x a_»¤Å∞! "å~°∞ x[OQÍ w`å#∞ëêª#Ѩ~°∞Å∞! 'Hõ~°‡}˺ "åkèHÍ~°¿ãÎ =∂
Ѷ¨ÖË+¨μ Hõ^•K«#!— (Hõ~°‡ KÕÜ«∞_®xˆH h‰õΩ JkèHÍ~°O LOk HÍx, ^•x Ѷ¨ÖÏxH˜
h‰õΩ JkèHÍ~°O ÖË^Œ∞!) J<Õ ã¨∂„`åxfl J#∞ã¨iOz "å~°∞ =iÎOKå~°∞.——1
™êfig∞r HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ #∂\˜H˜ #∂~°∞ áêà◊√¡ W^Õ =∞Ǩϟ#fl`« zO`«<å
jÅ∞~° suÖ’ ™êyOk. <Õ\ ˜ q^•ºkè‰õΩÅ∞ JOwHõiOz<å, ÖËHõáÈ~Ú<å =ã¨∞^è≥·Hõ
ã¨O㨯 $u (Global Culture) JO@∂ K≥ѨCH˘<Õ <Õ\ ˜ zO`«#ʼnõΩ c[O <å\˜#
"å~°∞ ™êfig∞r J#_»OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞.
™êfig∞r `«=∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ ^•fi~å áêâßÛ`åºxH˜ =¸_»∞ =ÚYº HÍ#∞HõÅ∞
JOkOKå~°∞. Jq : 1. ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ`«. 2. „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞. 3. x["≥∞ÿ#
=∞`«O.
1. ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ`«#∞ ™êfig∞r áêâßÛ`åºxH˜ JOkOKå~°x
K≥|∞`«∞#flѨC_»∞, JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞#fl zO`«<åjÅ∞~° Ѩxx `«‰õΩ¯= KÕâß=∞#∞
HÀ~å^Œ∞. „Ѩ`ÕºH˜Oz ÃÇÏ„h _Õq_£ ^äÀ~À, ~åÖòÊù "åÖ’¤ Z=∞~°û<£, "åÖòì q\ò"≥∞<£

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@Å∞ 166–167.

 áêâßÛ`«º HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ 313

ÖÏO\˜ "åi Ѩxx =∞#O „Ѩ™êÎqOKÕ f~åe. g~°O^Œi g∞^• ÉèÏ~°fÜ«∞

zO`«#Å „ѨÉèÏ=O LOk. "åi rq`åÅÖ’#∂, ~°K«#ÅÖ’#∂ ^•xx ã¨Ê+¨ìOQÍ
ÉèÏ~°fÜ«∞
K«∂_»=K«∞Û. HÍx ™êfig∞r zHÍQÀ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’
P^蕺u‡Hõ`« „Ѩã¨OyOz, J"≥∞iHÍ ã¨=∂[O g∞^Œ K«∂Ñ≤# „ѨÉèÏ==¸,
H˘#™êy# „Ѩã¨OQÍÖË J"≥∞iHÍ ã¨=∂[OÖ’ ÉèÏ~°fÜ«∞
P^蕺u‡Hõ`«#∞ XHõ =ÚMϺOâ◊OQÍ KÕâßÜ«∞#_»O JHõΔ~° ã¨`«ºO.
P^蕺u‡Hõ`« J#flѨC_»∞–, PKå~° Hõ~°‡Å‰õΩ, ã¨O„Ѩ^•Ü«∂ʼnõΩ Jf`«"≥∞ÿ#,
^Õ"åÅÜ«∂Å∞, K«~üÛÅ∞, =∞ã‘^Œ∞Å∞ *’HõºO KÕã¨∞HÀx x~°‡Å"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ`«#∞
™êfig∞r JOkOKå~°∞. ''P^蕺u‡Hõ rq`«=∞<Õk g∞‰õÄ g∞ ^Õ=Ù_çH© =∞^茺 LO_Õ
q+¨Ü«∞O. g∞ W^ŒÌi =∞^蕺 =¸_À =ºH˜Î Z=~°∂ ~å‰õÄ_»^Œ∞——1 JO@∂ 1900Ö’
`«=∞ âß<£„á¶êxû™È¯ „Ѩã¨OQÆOÖ’ =zOKå~°∞. J@∞=O\˜ x~°‡Å"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ`Õ
PÜ«∞# JOkOz# P`«‡ ÉèÏ=#.
=∞x+≤Ö’ ^ÕǨÏO, =∞#ã¨∞û HÍHõ 'P`«‡— J<Õ =¸_Àk LOk. Jk
k=º"≥∞ÿ#k† Jxfl â◊‰õΩÎÅ#∂ ֒ѨŠW=Ú_»∞ÛH˘Ok. J^Õ Ü«∞^ä•~°÷"≥∞ÿ# =∞x+≤.
D ã¨`åºxfl J#∞Éèí∂`«O KÕã¨∞HÀ=_»"Õ∞ x["≥∞ÿ# =∞`«O. D ã¨`åºxfl „QÆÇ≤ÏOz
#ѨC_»∞ =∞x+≤ ã¨~°fiâ◊H˜Î=∞O`«∞_»=Ù`å_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë Ü«∂=`«∞Î â◊H©Î P`«‡Ö’
Wq∞_ç LOk Hõ#∞Hõ.
nx<Õ ™êfig∞r, ''„Ѩu rqÖ’#∂ k=º`«fiO QÆiƒù`«"≥∞ÿ LOk. ÉÏǨºO`«~°
„ѨHõ$u#O`å x~ÀkèOz, JO`«~°æ`«"≥∞ÿ# D k=º`åfixfl Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∞_»"Õ∞
rq`« Ѩ~°=∂=kè. nx HÀã¨O Hõ~°‡, Láêã¨#, Ü≥∂QÆ *Ï˝# =∂~åæÖ’¡ XHõ¯\˜QÍx,
H˘xflO\˜xQÍx, ÖË^• JxflO\˜hQÍx J=ÅOaOz =Ú‰õΩÅÎ ∞ HõO_ç. =∞`åxHõO`å
W^Õ ™ê~åOâ◊O. "Õ^•Å∂, ã≤^•úO`åÅ∞, Hõ~°‡HõÖÏáêÅ∂, „QÆO^ä•Å∂, ^Õ"å
ÅÜ«∂Å∂, q^èŒ∞Å∂ Jhfl J„Ѩ^è•<åOâßÅ∞——2 JO@∂ `«=∞ áê`«O[Å Ü≥∂QÆ
ã¨∂„`« "åºMϺ# „Ѩã¨OQÆOÖ’ K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
D ÉèÏ=#Å∞ áêâßÛ`«º^ÕâßʼnõΩ Ñ¨ÓiÎQÍ „H˘`«Î HÍ=Ù. WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞
=∞#O ¿Ñ~˘¯#fl H˘O^Œ~°∞ zO`«<åjÅ∞~°∞, ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ=#Å „ѨÉèÏ=O`À,
WÖÏO\˜ ÉèÏ=#Å#∞ WO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ `«=∞ ~°K«#Å ^•fi~å ѨiK«Ü«∞O KÕâß~°∞.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 7, ѨÙ@Å∞ 141.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 3, ѨÙ@Å∞ 122.
314 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

HÍx Jk H˘O^Œ~°∞ |∞kúr=ÙÅ =~°ˆH Ѩiq∞`«"≥∞ÿOk. HÍx ™êfig∞r ÖÏO\˜

^≥·"å#∞Éèí∂u á⁄Ok# =ºH˜Î ~°zOz#ѨC_»∞ Jk „â’`«Å =∞#ã¨∞ûÅÃÑ· „ѨÉèÏ=O
K«∂Ñ≤Oz f~°∞`«∞Ok. JO`ÕHÍHõ, J<ÕHõ KÀ@¡‰õΩ "≥o¡ PÜ«∞# KÕã≤# =O^ŒÅ
„Ѩã¨OQÍÅ ^•fi~å [#™ê=∂#º=¸ WO`«\ ˜ J^Œ∞ƒù`« ÉèÏ=##∞ q<Õ J=HÍâ◊O
á⁄OkOk.
J^Õ q^èŒOQÍ |∞kúr=ÙÅ g∞^• ™êfig∞r Q˘Ñ¨Ê „ѨÉèÏ=O HõeyOKå~°#_»O
xifi"å^•Oâ◊O. ™êfig∞r "≥·*Ï˝xHõ JaèÖÏ+¨ "åiH˜ Ü≥∂QÍÉèϺ™êÅÖ’ ã¨`«ºO
QÆ∞iOz# „ѨQÍ_è»"≥∞ÿ# J=QÍǨÏ##∞ HõeyOzOk. PÜ«∞# ã¨=∞™êÎhfl |∞kú
Ѩ~°OQÍ zO`«# KÕâß~°∞. <å_ô=∞O_»ÅO, ^•xH˜ "≥∞^Œ_»∞`À L#fl ã¨O|O^èŒ=¸,
<å_ô K«~°ºÅ‰õÄ =∞#ã¨∞û‰õÄ =∞^茺 QÆÅ ã¨O|O^èŒ=¸ ÖÏO\˜ ÉèÏ=#Å∞ J"≥∞iHÍ
Ö’x ã¨∞„Ѩã≤^Œú "≥·^Œ∞ºÅ#∂, ^ÕǨÏ^èŒ~°‡âߢã¨ÎA˝Å#∂ PHõ@∞ìH˘<åfl~Ú. "å~°∞ D
ÉèÏ=#Å#∞ PǨfixOKå~°∞† "å\˜x Ö’`«∞QÍ Ñ¨iâ’kèOKåÅh PtOKå~°∞. ^蕺#O
XHõ J^Œ∞ƒù`« „Ѩ„H˜Ü∞« , =i‚OѨ*ÏÅx^Œx JO`«=~°‰Ωõ ѨiQÆ}O˜ Ѩ|_»∞`«∂ =zÛOk.
HÍx ^蕺#O =∂#= L^ÕfiQÍÅÖ’ =∂~°∞ÊÅ#∂, „ѨQÆuh fã¨∞‰õΩ~åQÆÅ^Œx
PÜ«∞# =zOK«_»O J<ÕHõ=∞Ok xѨÙ}∞Å P"≥∂^ŒO á⁄OkO^Œ#_»OÖ’ ZÖÏO\˜
ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞. D L`«∞ûHõ`« HÍ~°}OQÍ<Õ „á⁄ÃѶã¨~ü qeÜ«∞O *Ë"£∞û
P^蕺u‡Hõ J#∞Éèí∂`«∞Å QÆ∞iOz Ѩiâ’kèOK« <å~°OaèOKå_»∞.
J^Õq^èOŒ QÍ ™êfig∞r q=iOz# ™êOYº`«`Ϋ fiO q^Œ∞º`ü xѨÙ}∞_≥#· xHÀÖÏ
>ˇ™ê¡#∞ Jq∞`«OQÍ P‰õ@∞ìH˘Ok. qâ◊fiã¨$+≤ì QÆ∞iOz# ™êOYº ã≤^•úO`«O
L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ#^Œx J`«_»∞ JOwHõiOKå_»∞. JO`ÕHÍHõ ™êOYºOÖ’ KÀ@∞KÕã¨∞H˘#fl
HõÖÏÊÅ∞, „áê}O, PHÍâ◊O ÖÏO\˜ ã≤^•úO`åÅ#∞ QÆ}˜`«âߢã¨ÎѨ~°OQÍ |∞∞A=Ù
KÕÜ«∞=K«∞Û#x P`«_»∞ `≥eáê_»∞.
2. P`«‡ ÉèÏ=# =∂kˆ~ „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ áêâßÛ`åºxH˜ ™êfig∞rÜÕ∞
ѨiK«Ü«∞O KÕâß~°∞. =∂H±û =ÚÅ¡~ü, 'XHõ x["≥∞ÿ# =∞Ǩ`«∞‡_»∞— (A Real
Mahatman) ¿Ñi@ „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ QÆ∞iOz JO`«‰õΩ
„j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
„H˜`«"Õ∞ ~°zOz#ѨÊ\˜H©, ™êfig∞r ^•fi~å<Õ J<Õ‰õΩÅ∞
PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’#∂, áêâßÛ`«ºOÖ’#∂ „j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å ã¨O^Õâß<Õfl ™êfig∞r fã¨∞‰õΩ"≥àÏ¡~°∞† HÍx q_çQÍ „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å<Õ =ºH˜Îx
QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOK«_®xH©, „"åÜ«∞_®xH© PÜ«∞# ã¨OHÀzOKå~°∞. ™êfig∞r
 áêâßÛ`«º HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ 315

q#„=∞`Õ WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O† JO^Œ∞‰õΩ `å=Ú J~°∞›ÅO HÍ=∞x PÜ«∞#

ÉèÏqOKå~°∞.
XHõ™êi ™êfig∞r ™È^Œ~° t+¨μºÅÖ’ XHõ~°∞ PÜ«∞##∞, ''„j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μÅx g∞~°∞ áêâßÛ`«º ^ÕâßÖ’¡ ZO^Œ∞‰õΩ É’kèOK«ÖË^Œ∞?—— Jx
J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r WÖÏ ["åaKåÛ~°∞: ''áêâßÛ`åºÅ∞ `«=∞ q*Ï˝#
âߢ™êÎxfl QÆ∂iÛ, `«`«Î fiâߢ™êÎxfl QÆ∂iÛ Z<Àfl „ѨQÆÖσùÅ∞ ѨÅ∞‰õΩ`å~°∞. Hõ#∞Hõ
Ü«ÚH˜Î ^•fi~å, "≥·*Ï˝xHõ "å^ŒO ^•fi~å, `«`«Î fiâߢã¨ÎO ^•fi~å "åi "≥·*Ï˝xHõ JǨxfl
"≥Ú^Œ@ qzÛù#flO KÕÜ«∞x^Õ JHõ¯_» #∞=Ùfi U #∂`«# ÉèÏ= x~å‡}Ïhfl QÍqOK«
ÖË=Ù. "≥·*Ï˝xHõ `«`«Î fi qKå~° =∂~°æO ^•fi~å qâ◊fi„Ѩܫ∞`«flO KÕã≤ k‰õΩ¯`ÀK«x
Ѩiã≤÷uÖ’ ã¨`åº<Õfi+¨‰õΩÖˇ· <å =^ŒÌ‰õΩ =zÛ# "åiˆH <Õ#∞ „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz
K≥|∞`å#∞. JÖÏ HÍHõ, J=`å~°"å^•xfl "åi =ÚO^Œ∞ „Ѩuáêk¿ãÎ, '#∞"Õfig∞
#∂`«# q+¨Ü«∞O K≥ѨÊÖË^Œ∞. ^•xH˜ =∂HõO`å Uã¨∞„H©ã¨∞Î L<åfl_»∞— Jx
K≥¿ÑÊ"åàı¡.——1
=∞~˘Hõ™êi `«=∞ t+¨μº_≥·# â◊~°â◊ÛO„^Œ`À ™êfig∞r WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''PÜ«∞#
Z=~°∞, ZO`« J`«∞º#fl`«∞Ö’ WѨÊ\˜H© <Õ#∞ P=QÆ`«O KÕã¨∞HÀÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞.
JO^Œ∞ˆH PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz Jxfl KÀ\Ï¡ <Õ#∞ „Ѩã¨OyOK«ÖËHõáÈÜ«∂#∞. PÜ«∞#
Z=~À PÜ«∞#ˆH Z~°∞Hõ. PÜ«∞# ^ÕǨÏO =∂„`«"Õ∞ =∂#= ^ÕǨÏOÖÏ LO_Õk,
PÜ«∞# KÕ`«Å∞, „Ѩ=~°Î# JO`å =∂#"åf`«"≥∞ÿ q~ålÖÏ¡~Ú.——
HÍ~°}O U^≥·#ѨÊ\˜H© „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOK«_®xH˜ ™êfig∞r
W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞. Ju H˘kÌ=∞Ok =^ŒÌ =∂„`«"Õ∞ PÜ«∞# „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz
=∂\Ï¡_®~°∞, "åiÖ’#∂ H˘kÌ=∞Ok =∂„`«"Õ∞ PÜ«∞##∞ ã‘fiHõiOKå~°∞. XHõ™êi
q∞Ãããπ ™ê~å‰õΩ „"åã≤# ÖËYÖ’, ''„j~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ #∞ ã‘fiHõiOz# Ju H˘kÌ=∞OkÖ’
g∞~˘Hõ~°∞—— Jx PÜ«∞# „"åâß~°∞.
"≥Ú`åÎxH˜ `«=∞ J#~°›`« HÍ~°}OQÍ<Õ „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ QÆ∞iOz „Ѩã¨O
yOK«ÖË^Œx ™êfig∞r `≥eáê~°∞. HÍx „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨O^Õâ◊O „ѨKå~°O KÕ¿ãÎ
PÜ«∞# ¿Ñ~°∞ ^•#O`«@ J^Õ „ѨKå~°OÖ’H˜ =ã¨∞ÎO^Œx ™êfig∞r #=∞‡HõO. <Õ_»∞
„ѨѨOK«=∞O`å PÜ«∞# ¿Ñ~°∞, P~å^èŒ# J#∂ǨϺsuÖ’ ÃÑOá⁄O^Œ_»O =∞#O

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 8, ѨÙ@Å∞ 19.

316 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

K«∂ã¨∞Î<åflO. P q^èŒOQÍ<Õ „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å '=∞`« ™ê=∞~°ã¨ºO— ÖÏO\˜ ÉèÏ=#Å

QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOKå~°∞. P suÖ’ ™êfig∞r <å_»∞ JOkOz# ã¨O^Õâ◊O ^•fi~å
ã¨`«ºÜ«ÚQÆ"≥∞ÿ# #∂`«# ã¨=∂[O ~°∂á⁄O^Œ∞`«∂O_»_»O q㨇iOK«ÖËx ã¨`«ºO.
3. ~°∂á⁄O^Œ∞`«∂#fl P #∂`«# ã¨=∂[O HÀã¨O PK«~°}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ# XHõ
=∞`«O QÆ∞iOp PÜ«∞# „ѨKå~°O KÕâß~°∞. ã¨O‰õΩz`«, Ãã·^•úOuHõ =∞ø_軺O QÆÅ
x["≥∞ÿ# =∞`«O
=∞`åÅ∞ Éèíq+¨`«∞ÎÖ’ ã‘fiHõiOѨ|_»=x ™êfig∞r ã¨Ê+¨ìOQÍ
„QÆÇ≤ÏOKå~°∞. Hõ#∞Hõ „ѨѨOK«O J=∞Å∞ KÕã¨∞HÀQÆÅ =∞`«
ÉèÏ=##∞ PÜ«∞# áêâßÛ`«ºOÖ’ É’kèOKå~°∞. ''HÍx Z#fl\ỖH·<å qâ◊fi[h# =∞`«O
J<Õ^˘Hõ\ ˜ "≥Å¿ãÎ, Jk `å#∞ „ѨHõ\ ˜OKÕ ÉèíQÆ=O`«∞x =∂kˆ~ ^Õâ◊HÍÖÏf`«"≥∞ÿ,
J#O`«"≥∞ÿ q~ålÖÏ¡e† Hõ$+¨μ‚}˜‚ J#∞ã¨iOKÕ "åiÖ’ J~Ú`Õ<ÕO, „H©ã¨∞Î#∞
J#∞ã¨iOKÕ"åiÖ’ J~Ú`Õ<ÕO, áê=<å`«∞‡Ö’¡ J~Ú`Õ<ÕO, áêáê`«∞‡Ö’¡ J~Ú`Õ
<ÕO, ã¨~°∞fiÅÖ’#∞ ã¨=∂#OQÍ `«nÜ«∞ ÉèÏ#∞nÑ≤Î „Ѩã¨iOKåe† Jk „ÉÏǨχ}
=∞`«OQÍ QÍx, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ =∞`«OQÍ QÍx LO_»Hõ, g\˜x JxflO\˜h `«#Ö’
W=Ú_»∞ÛH˘O@∂, WOHÍ qHÍã¨O á⁄O^Œ_®xH˜ J#O`«"≥∞ÿ# J=HÍâ◊O Hõey
LO_®e† JO`ÕHÍHõ ã¨O™ê~° ѨOHõOÖ’ á⁄~å¡_Õ Ñ¨â◊√„áêÜ«Ú_»∞ "≥Ú^ŒÅ∞H˘x
JYO_» B^•~°º nè"≥·Éèí"åÅ`À, `«# =∂#=`åfixfl QÆ∞iOz ã¨Oâ◊Ü«∞O L^Œ~ÚOѨ
KÕã¨∂Î, ™ê=∂lHõ ÉèíÜ«∞Q“~°"åã¨Ê^Œ∞_≥·, ^•^•Ñ¨ÙQÍ =∂#=HÀ\˜HõO`«‰õÄ Jf`«∞_≥·
LO_Õ =∞ǨÏhÜ«Úx =~°‰õΩ JO^ŒiH© `å"˘ã¨y "å~°Å#∞ `«# J#O`« „¿Ñ=∞
ǨϙêÎÅ`À PeOQÆ#O KÕã¨∞HÀQÆey#\˜ì^≥· LO_®e. JÖÏO\˜ qâ◊fi[h# =∞`«O
Ç≤ÏO™ê^ÕfiëêʼnõΩ `«# =º=ã¨÷Ö’ H˜Oz`«Î~Ú<å KÀ\˜=fiHõ, ã¨=∞ã¨Î ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ∂
ÉèíQÆ=`«ûfi~°∂ѨÙÖË Jx QÆ∞iÎã¨∂Î, `«# Ü«∞^ä•~°÷ k=º<≥·*Ïxfl „QÆÇ≤ÏOz =∂#=HÀ\˜H˜
`À_»Ê_»_»"Õ∞ `«# „Ѩ^è•# Pâ◊Ü«∞OQÍ QÆ}˜ã¨∞ÎOk——1 JO@∂ PÜ«∞# ^•xx
qѨÙbHõiOKå~°∞ ‰õÄ_®.
WÖÏO\˜ XHõ =∞`«O "≥Ñ· Ù¨ QÍ =ã¨∞^èH·≥ õ ã¨O㨯 $u <Õ_∞» ™êyáÈ`«∂ LO_»_O»
=∞#O „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û. nxH˜ ѨÙ<åk "Õã≤# Ѷ¨∞#`« ™êfig∞rˆH K≥O^Œ∞`«∞Ok.
"Õ^ŒHÍÅ |∞∞+¨μÅ∞, |∞^Œ∞ú_»∞, QÆ∞~°∞<å#H±, Pkâ◊OHõ~°∞_»∞, ~å=∂#∞A_»∞,
=∞^è•fiKå~°∞º_»∞ ÖÏO\˜ "åi HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ JO`«O LO@∞O^•? "åi Ѩx

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 1, ѨÙ@Å∞ 56.

 áêâßÛ`«º HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ 317

<Õ\ ˜H© =∞#∞+¨μÅ =∂#™êÅ g∞^Œ PkèHõºO K«ÖÏ~Úã¨∞Î#flk Hõ^•! "åi QÆ∞iOp,
"åi ã¨O^Õâ◊O QÆ∞iOp <Õ\ ˜H© J^茺ܫ∞#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞,
JO`«OÖËx
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ Ѩiâ’kèã¨∞Î<åfl~°∞, #∂`«# ÉèÏëêºÅ∞ Wã¨∞Î<åfl~°∞. WOHÍ
J^茺ܫ∞#O KÕ™êÎ~°∞, Ѩiâ’kè™êÎ~°∞, „H˘O„Q˘`«Î q=~°}Å∞
JOk™êÎ~°∞. Jq JO`«O ÖËxq. ™êfig∞r HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∂ J\˜ì"Õ!

S 22
 áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞

x`«ºO <Õ#∞ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å PÅÜ«∞OÖ’ ѨÓ[ KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ ™êfig∞r

áêâßÛ`«º t+¨μºÅ *Ï˝Ñ¨HÍ~°÷O ‰õÄ_® ѨÙ=ÙfiÅ#∞ ã¨=∞iÊã¨∂Î<åfl#∞.
"åiH˜ q^èÕÜ«Ú_»<≥·# ¿ã=‰õΩxQÍ ##∞fl <Õ#∞ ѨiQÆ}˜OK«∞H˘O\Ï#∞.

ó ™êfiq∞ „¿Ñ=∂#O^Œ

`«∞áê#∞ÖÏ Ñ¨i„Éèíq∞ã¨∂Î „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕã≤ „Ѩ[ÅÖ’ P^蕺u‡Hõ *ÏQÆ$ux

HõeyOK«_»O XHõ "≥·Ñ¨Ù, "åiÖ’ `«`«Î fiq+¨Ü«∂Å#∞ HÍã¨Î Ö’`«∞QÍ <Õ~°∞ÛHÀ"åÅ<Õ
L`«∞ûHõ`« L#fl "åiH˜ `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ ÖÏO\˜q =∞~˘Hõ
=ºH˜ÎQÆ`«
=∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO "≥Ñ · Ù¨ . g\˜`À ™êfig∞r =∞~˘Hõ =ÚYº"≥∞#ÿ ѨxQÍ q~åle¡Ok
=ºH˜ÎQÆ`« =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO. Wk PÜ«∞# HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’x
S^Œ= JOâ◊O. Ü«∞u ~åE, ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄Ok# =ºH©Î J~Ú# ™êfig∞r
J#∞„QÆÇ¨Ï Ñ¨ikèÖ’H˜ =KÕÛ "å~°O^Œ~°∂ P^蕺u‡Hõ *ÏQÆ$u á⁄O^Œ∞`å~°#_»OÖ’
ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞. HÍx "åiÖ’ Ju H˘kÌ=∞Ok =∂„`«"Õ∞ P^蕺u‡Hõ rq`«OÖ’
áêÖÁæx, ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u J<Õ L#fl`åâ◊Ü«∂xfl KÕQ˘x rqOK«<å~°OaèOKå~°∞.
J~°∞›Öˇ·# P H˘kÌ=∞OkH˜ P^蕺u‡Hõ L#fl`À#fl`« ^•fi~åÅ#∞ ™êfig∞r `≥iKå~°∞.
"åiH˜ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOK«_»O XHõ =ÚYº HÍ~°ºHõÖÏѨOQÍ ™êfig∞r
ѨiQÆ}˜OKå~°∞.
™êfig∞r "ÕÅ=∞Okx HõÅ∞ã¨∞H˘x LO\Ï~°∞, "åiÖ’ J<Õ‰õΩÅ∞ PÜ«∞#
rq`«O Ѩ@¡ PHõi¬`«∞Öˇ· LO\Ï~°#_»OÖ’ Juâ◊Ü≥∂HÎ̃ ÖË^Œ∞. HÍx t+¨μº_»#flѨC_»∞
™êfig∞r JO^Œ∞HÀã¨O „Ѩ`ÕºHõOQÍ H˘xfl xÜ«∞=∂Å∞
q∞„`«∞Å∞
áê\˜OKå~°∞. ''<Õ#∞ g∞ t+¨μº}‚"åe—— Jx XHõ~°∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ
PÜ«∞#`À K≥¿ÑÊ ^•HÍ, P =ºHÎ̃ P^蕺u‡Hõ rq`«O QÆ_Ñ» _¨ ®xH˜ ã≤^OúŒ QÍ L<åfl_»x

318
 áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ 319

„QÆÇ≤ÏOKÕ =~°‰õΩ ™êfig∞r Z=i rq`«OÖ’#∂ *’HõºO KÕã¨∞HÀ~°∞. "åi

rq`åÅ#∞ PÜ«∞# ã¨Ê $tOK«~°∞. ''„H˘`«Î"åix =∂‰õΩ Ñ¨iK«Ü«∞O KÕã¨∞Î#flѨC_»∞
‰õÄ_® 'W`«_»∞ t+¨μº_»∞ HÍ^Œ∞, q∞„`«∞_»∞ =∂„`«"Õ∞— Jx =∂`À ã¨Ê+¨ìOQÍ
K≥¿ÑÊ"å~°∞—— JO@∂ „H˜Ãã·ì<£ „"åã¨∞Î#flk. `«=∞`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ňQ"åi`À
=∂„`«"Õ∞ ™êfig∞r WÖÏO\˜ =º`åºã¨O K«∂áê~°∞.
„H˜Ãã·ì<£ H˘#™êyã¨∞Î#flk: ''q∞„`«∞Å`À PÜ«∞# ã¨O|O^èŒO ѨÓiÎQÍ
qaè#flOQÍ LO_Õk. "åi `«Ñ¨CÅ, ã≤^•úO`åÅ, ã¨O‰õΩz`« "≥·Y~°∞Å QÆ∞iOz
™ê=∂#ºOQÍ PÜ«∞# HõÅ`« K≥O^Õ"å~°∞ HÍ~°∞. "å\˜x QÆ∞iOz XHõ¯ =∂@
K≥Ñ≤Ê<å ‰õÄ_® J^≥Hõ¯_» "åi =ºH˜ÎQÆ`« rq`«OÖ’ *’HõºO KÕã¨∞HÀ=_»=∞=Ù`«∞O^À
#x PÜ«∞# ÉèÏqOz#@∞¡ ^Àº`«Hõ=∞ÜÕ∞ºk.
''HÍx PÜ«∞##∞ QÆ∞~°∞=ÙQÍ ã‘fiHõiOz# "åi Ѩ@¡ PÜ«∞# "≥∞ňQ f~°∞
aè#flOQÍ LO_Õk. "åi rq`åʼnõΩ `å=Ú ÉÏ^èŒ∞ºÅ=∞x „QÆÇ≤ÏOKÕ suÖ’ PÜ«∞#
=∞ã¨Å∞H˘<Õ"å~°∞. "åi `«Ñ¨CÅ#∞, |ÅÇ‘Ï#`«Å#∞ PÜ«∞#
t+¨μºÅ∞
ã¨ik^•Ì~∞° , J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ QÆi›OKå~°∞. "åi rq`«O ~°∂ѨÙk^Œ∞Ì
HÀ=_®xH˜ Uq J=ã¨~°"≥∂ "å\˜x ã¨OHÀzOK«‰õΩO_® KÕâß~°∞.—— "åiÖ’
H˘O^ŒiH˜ =∞O„`«nHõΔ „Ѩ™êkOKå~°∞, H˘O^ŒiH˜ =∞~À ~°Hõ"≥∞ÿ# nHõΔÅ∞ J#∞
„QÆÇ≤ÏOKå~°∞, =∞iH˘O^ŒiÖ’ `«=∞ gHõΔ}`À<Õ P^蕺u‡Hõ *ÏQÆ$u [xOѨ
*Ëâß~°∞.
D q^èŒOQÍ PÜ«∞# t+¨μºÅ∞QÍ ã‘fiHõiOz# áêâßÛ`«∞ºÅ∞ Ju H˘kÌ=∞Ok
QÆ∞iOz =∂„`«"Õ∞ =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ PÜ«∞# ÖÏ<£û|~üæ, "Õ∞s
Å∂~¸Å‰õΩ ã¨<åflºã¨ nHõΔ „Ѩ™êkOz "åiH˜ Hõ$áê#O^Œ, JÉèíÜ«∂#O^Œ J<Õ
¿Ñ~°∞¡ WKåÛ~°∞. „H˜Ããì·<£‰õΩ „|ǨχK«~°º nHõΔ xKåÛ~°∞. ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ |ã¨
KÕã≤# `«H˜¯#"å~°∂ ™êfig∞r 't+¨μºÅ∞— J<Õ ¿Ñ~˘¯#|_»∞`«∞<åfl~°∞. 1896
Ѷ≤„|=iÖ’ PÜ«∞# _®Hõì~ü ¢ã‘ì\ò J<Õ =ºH˜ÎH˜ ã¨<åflºã¨ nHõΔ Xã¨QÍ~°∞. P `«^Œ∞Ѩi
"å~°OÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∂, ¢ã‘ÎÅ∂ PÜ«∞# #∞Oz =∞O„`«nHõΔ Ñ¨ÙK«∞Û
H˘<åfl~°∞. J^Õ <≥ÅÖ’ PÜ«∞# QÆ∞_çfi<£‰õÄ „|ǨχK«~°º nHõΔ WKåÛ~°∞. ¿ãqÜ«∞~ü
^ŒOѨ`«∞Å∞ PÜ«∞# t+¨μºÖË. x"Õk`« PÜ«∞# áêâßÛ`«º t+¨μºÅÖ’ J„QÆQÆ}∞º
~åÖˇ#· ѨÊ\˜H© P"≥∞ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’<Õ nHõÅΔ ∞ ã‘fiHõiOzOk. giÖÏ =∞~À XHõi^Œ~Ì ∞°
ÉÏǨϺ „ѨѨOKåxH˜ `≥eã≤ LO\Ï~°∞.
320 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''[QÆ[˚#x ##∞fl D J^Œ∞ƒù`« „ѨѨOK«OÖ’H˜ `≥zÛ Ñ¨_»"Õã≤Ok. g~°∂

##∞fl J~°÷O KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞, <Õ#∂ gix J~°÷O KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. HÍx KåÖÏ ~ÀAÅ∞
WHõ¯_» x=ã≤Oz# `«~°∞"å`« XHõ q+¨Ü«∞O <å‰õΩ `≥Å∞™ÈÎOk:
JO^Œ~°∂
„ÉÏǨχ}∞ÖË! áêâßÛ`«ºOÖ’#∂ <Õ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl H˘O^Œ~°∞ <å ™⁄O`«
=∞#∞+¨μÅ∞, <å HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ <å‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞
_®xˆH JHõ¯_» L<åfl~°∞—— Jx XHõ™êi ™êfig∞r `«=∞`À "≥∞Åy# áêâßÛ`«∞ºÅ
QÆ∞iOz K≥áêÊ~°∞.
giÖ’ x[OQÍ ™êfig∞r 't+¨μºÅ∞— ZO^Œ~°∞?
XHõ™êi HõÅHõ`åÎÖ’ PÜ«∞# t+¨μº_≥·# „Ñ≤Ü«∞<å^ä£, ''™êfig∞r! g∞‰õΩ
áêâßÛ`«ºOÖ’ ZO^Œ~°∞ t+¨μºÅ∞? Ô~O_»∞ =¸_»∞ "ÕÅ=∞Ok LO\Ï~å?—— Jx
™êfig∞rx J_çQÍ_»∞.
™êfig∞r : |Ǩïâß JO`«Hõ<åfl Z‰õΩ¯"Õ LO_»=K«∞Û.
„Ñ≤Ü«∞<å^ä£ : "å~°O^ŒiH© g∞~°∞ =∞O„`«nHõΔ WKåÛ~å?
™êfig∞r : J=Ù#∞.
„Ñ≤Ü«∞<å^ä£ : „Ѩ}= =∞O„`«O [Ñ≤OK«_®xH˜ "åiH˜ J#∞=∞u WKåÛ~å?
™êfig∞r : J=Ù#∞.
„Ñ≤Ü«∞<å^ä£ : J^≥ÖÏ ™êfig∞r? „Ѩ}= =∞O„`«O [Ñ≤OK«_®xH˜ â◊¥„^Œ∞ʼnõΩ
ǨωõΩ¯ ÖË^Œ∞, „ÉÏǨχ}∞Å∞ `«Ñ¨Ê =∞Ô~=iH© P ǨωõΩ¯ ÖË^Œx K≥|∞`«∞<åflˆ~!
áêâßÛ`«∞ºÅ∞ â◊¥„^Œ∞Å∞ ‰õÄ_® HÍ~°∞, "å~°∞ "Õ∞¡K«∞ÛùÅ∞.
™êfig∞r : <å t+¨μºÅO^Œ~°∂ „ÉÏǨχ}∞ÖË!
xÜ«∞=∂Å∞ áê\˜Oz PÜ«∞# nHõΔ Xã¨y#"åix t+¨μºÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜¿ãÎ
100 =∞Ok ¿Ñ~°∞¡ ‰õÄ_® =∞#‰õΩ `≥eÜ«∞~å^Œ∞. HÍx ™êfig∞r `«=∞ t+¨μºÅ∞
[QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù
=¸_»∞ "ÕÅ=∞Ok ÃÑ·|_Õ Jx K≥áêÊ~°∞. nxx ZÖÏ J~°÷O
KÕã¨∞HÀ"åe? nHõΔ JO>Ë ˆH=ÅO XHõ =∞O„`«O K≥Ñ≤Ê W=fi_»O
=∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† t+¨μºxÖ’ P^蕺u‡Hõ â◊H˜Îx „Ѩã¨iOѨ*ËÜ«∞_»"Õ∞ x["≥∞ÿ# nHõΔ.
™êfig∞r rq`«OÖ’ ZO`À áêÅ∞ѨOK«∞H˘x PÜ«∞#‰õΩ J<ÕHõ ã¨Ç¨Ü«∂ÅOkOz#
H˘O^Œ~°∞ L<åfl~°∞. "åiH˜ PÜ«∞# qkèqÇ≤Ï`«OQÍ ZÖÏO\˜ nHõΔ#∂ Xã¨y#@∞¡
`≥eÜ«∞~å=_»O ÖË^Œ∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ „á⁄ÃѶã¨~ü Ô~·\ò, ¿ÇÏÖò ™È^Œs=∞}∞Å∞,
 áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ 321

q∞Ãããπ ÉÏw¡, Hõ~üflã‘ ^ŒOѨ`«∞Å∞, ÖˇQÆæ\ò ^ŒOѨ`«∞Å∞, _®Hõì~ü Å∂~¸ l. *Ë"£∞û,

g∞_£ ™È^Œs=∞}∞Å∞. g~°O^Œih PÜ«∞# J#∞„QÆÇ≤ÏOK«ÖË^•? "åix PÜ«∞#
`«=∞ ™⁄O`«OQÍ ã‘fiHõiOK«ÖË^•? ã‘fiHõiOKå~°<Õ WO^Œ∞‰õΩ ["å|∞.
nxx QÆ∞iOz XHõ™êi ™êfig∞r, ''™ê^è•~°} QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ P^蕺u‡Hõ â◊H˜Îx
=∞O„`«O ^•fi~å Xã¨QÆ∞`å~°∞. HÍx [QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞ =∞O„`åxfl LѨÜ≥∂yOK«~°∞——
J<åfl~°∞.
nxx qâ◊nHõiã¨∞Î#flk "Õ∞s Å∂~¸ |~üæ : ''xÜ«∞=∞x+¨ªÅ∞ ÖËx XHõ
=ºH˜ÎÖ’ `«=∞ P^蕺u‡Hõ â◊H˜Îx ™êfig∞r „Ѩã¨iOѨ*ËÜ«∞ÖË~å? PÜ«∞# `«=∞
Pjã¨∞ûÅ∞ Xã¨QÍ~°∞. |Ǩïâß, H˘xfl LѨ^âÕ ßÅ∞ KÕã=≤ ÙO\Ï~°∞. HÍx `«=∞ =^Œ‰Ì Ωõ
=zÛ# "åi ÉèÏ~åÅhfl PÜ«∞# ã‘fiHõiOKå~°∞. "åi #∞Oz PÜ«∞# Un PtOK«
ÖË^Œ∞. "å~°∞ `«=∞ Ѩ@¡ q#„=∞OQÍ LO_®e, `«=∞ É’^èŒ#Å∞ ã‘fiHõiOKåÅx
‰õÄ_® PÜ«∞# Z^Œ∞~°∞ K«∂_»ÖË^Œ∞. JOkOKÕk =∂„`«O JOkOz PÜ«∞# `«#
^èÀ~°}˜Ö’ `å#∞ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. |Ǩïâß PÜ«∞# XHõ =∞O„`åxfl ‰õÄ_® Xã¨y
LO_»~°∞. XHõix QÆ∞iOz `å=Ú `≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤Ok XHõ K«∂ѨÙÖ’<Õ „QÆÇ≤ÏOK«
QÆÅ ã¨=∞~°∞÷Å∞ PÜ«∞#. XHõ K«∂ѨÙ, XHõ ã¨Ê~°≈ – g\˜Ö’<Õ PÜ«∞# P^蕺u‡Hõ
â◊H˜Îx „Ѩã¨iOѨ*Ëâß~°∞. P â◊H˜Î "åiÖ’ J^Œ∞ƒù`åÅ∞ [xOѨ*Ëã≤Ok† =ÚH˜Î
=∂~°æOÖ’ "åix `À_˘¯x "≥o¡Ok.——
=∞O„`«nHõΔ Xã¨y H˘O^Œix ã‘fiHõiOKå~°∞, Xã¨QƉõΩO_® Ãã·`«O J<Õ‰õΩÅ#∞
ã‘fiHõiOKå~°∞. PÜ«∞# t+¨μºÅ∞ Zxfl "ÕÅ=∞O^À PÜ«∞#ˆH Z~°∞Hõ. "åiÖ’
H˘O^Œix, „Ѩ`ÕºH˜Oz HÍÖÏO`«~°OÖ’#∂ PÜ«∞# HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ áêÅ∞ѨOK«∞
H˘#fl H˘O^Œix QÆ∞iOz K«∂^•ÌO.1
 *’ã¨Ü«∂ *Ï<£ QÆ∞_çfi<£ 
DÜ«∞# QÆ∞iOz J<ÕHõ KÀ@¡ K«∂âßO. ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ∞ „"åÜ«∞_»O
=Å# '™êfig∞r QÆ}Ѩu—2 Jx DÜ«∞##∞ „¿Ñ=∂#O^Œ ™êfiq∞ ¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~°∞.

1. ™êfig∞r áêâßÛ`«º t+¨μº~åO„_»Ö’ J„QÆQÆ}∞º~åÅ∞QÍ x"Õk`«#∞ ѨiQÆ}˜™êÎ~°∞.

D"≥∞#∞ QÆ∞iOz# q=~°}Å∞ D „QÆO^äŒOÖ’ J<ÕHõ KÀ@¡ á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«|_ç LO_»_»O =Å#
WHõ¯_» „Ѩ`ÕºHõOQÍ „Ѩ™êÎqOK«_»O ÖË^Œ∞.
2. "Õ^Œ"åºã¨∞_»∞ =∞ǨÉèÏ~°`åxfl K≥|∞`«∂=ÙO_»QÍ „"åã≤Ok QÆ}Ѩu. ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍ
Å#∞ „"åã≤# =ºH˜Î HÍ=_»O =Å# QÆ∞_çfi<£ WÖÏ ¿Ñ~˘¯#|_®¤_»∞.
322 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PHÍâ◊OÖ’ "≥∞~°ã≤ =∂Ü«∞=∞ÜÕ∞º LůÖÏ ™êfig∞r rq`«OÖ’

ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ „Ѩ"ÕtOz x+¨¯q∞OKå_»∞ DÜ«∞#. 1895 _çÃãO|~üÖ’ ™êfig∞r
ã¨xflÇ≤Ï`« |O^èŒ∞=Ù
„Ѩã¨OQÍÅ#∞ ã¨OH˜ΔѨΠÖËY#OÖ’ „"å¿ã =ºH˜Î HÍ"åÅ<Õ
„ѨHõ@# KÕâß~°∞. P „ѨHõ@# ^•fi~å ™êfig∞r rq`«OÖ’
QÆ∞_çfi<£ „Ѩ"ÕtOKå_»∞.
1896 Ѷ≤„|=iÖ’ QÆ∞_çfi<£‰õΩ ™êfig∞r „|ǨχK«~°º nHõΔ Xã¨QÍ~°∞. P`«_ç
rq`«O ™êfig∞r rq`åxfl J#∞ã¨iOKÕ suÖ’ ÉèÏã≤OzOk. ™êfig∞r Z‰õΩ¯=QÍ
„â◊q∞Oz#ѨC_»∞ QÆ∞_çfi<£ ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=QÍ „â◊q∞OK«=Åã≤ =zÛOk. „Ѩã¨OQÍÅ#∞
ã¨OH˜ΔѨΠÖËY#OÖ’ „"åã¨∞HÀ=_®xH˜ P`«_»∞ U_»∞ <À@∞ ѨÙã¨ÎHÍÅ#∞ LѨÜ≥∂
yOKå_»∞.
™êfig∞r t+¨μºxQÍ, ¿ã=‰õΩxQÍ q~åle¡# QÆ∞_çfi<£Ö’ ^Õâ◊ÉèíH˜Î á⁄Oy
á⁄~°eOk. POˆQ¡Ü«ÚÅ<À, POQÆ¡ „ѨÉèí∞`åfi<Àfl ™êfig∞r q=∞i≈OK«_®xfl J`«_»∞
ri‚OK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂_»∞. XHõ ~ÀA WOQÆ¡_£ K«„Hõ=iÎÜ≥ÿ∞#
^Õâ◊ÉèíH˜Î
U_»= Z_»fi~ü¤ QÆ∞„~°O XHõ ѨO^≥OÖ’ ÔQÅ=_»O QÆ∞iOz#
„Ѩ™êÎ=# =zÛOk. QÆ∞_çfi<£ ^•xx QÆ∞iOz Q˘Ñ¨ÊQÍ ™êfig∞r ™È^Œ~°∞_≥·#
=∞¿ÇÏO„^Œ∞x`À =∂\Ï¡_∞» `«∞<åfl_»∞. ™êfig∞r J@∂ W@∂ ѨKå~°∞¡ KÕã∂¨ Î QÆ∞„~åxfl
QÆ∞_çfi<£ „Ѩâ◊Oã≤ã¨∞Î#flѨC_»ÖÏ¡ =ÚMÏxfl qHõ$`«OQÍ ÃÑ\˜ì ZQÆ`åo KÕã¨∂Î=Ù<åfl~°∞.
™êfig∞r "≥·Yi „QÆÇ≤ÏOz# QÆ∞_çfi<£ ÖËz ™êfig∞r =ÚO^Œ∞ "≥∂Hõie¡, KÕ`«∞Å∞
*’_çOz, ''™êfig∞r! g∞~°∞ U"ÕO q=∞i≈OKåÖ’, ZQÆ`åo KÕÜ«∂Ö’ JO`å D
¿Ñ^Œ QÆ∞_çfi<£ g∞^Œ K«∂ѨO_ç. QÆ∞_çfi<£ g∞ t+¨μº_»∞, g∞ ¿ã=‰õΩ_»∞. HÍx ^ŒÜ«∞KÕã≤
~å[‰õΩ@∞OÉÏxfl QÆ∞iOz Un "åºMϺxOK«HõO_ç. ^•xx D ^Õâ◊OÖ’ Z=~°∂
ÉèíiOK«ÖË~°∞. ^ŒÜ«∞=ÙOz ##∞fl Hõ~°∞}˜OK«O_ç—— J<åfl_»∞ q#„=∞OQÍ. QÆ∞_çfi<£
~å[ÉèíH˜Î JO^Œih ã¨ÎOaèOѨ*Ëã≤Ok.
=∞~˘Hõ ã¨OѶ¨∞@#Ö’ ‰õÄ_® QÆ∞_çfi<£ ~å[ qâßfi™êxfl K«∂_»=K«∞Û.
WOQÆ¡O_£‰õÄ p<å‰õÄ =∞^茺 [iy# Ü«Ú^ŒúO QÆ∞iOz# „Ѩ™êÎ=# XHõ ~ÀA
=zÛOk. ''POˆQ¡Ü«ÚÅ g~°`«fiO`À<Õ „a\˜+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO ™ê÷Ñ≤`«=∞~ÚOk† Hõ#∞Hõ
^•xx "å~°∞ ã¨O~°H˜Δ™êÎ~°∞—— J<åfl_»∞ QÆ∞_çfi<£. ™êfig∞rH˜ Wk #K«ÛÖË^Œ∞. ZO^Œ∞
HõO>Ë x["≥∞ÿ# K«i„`« Jk HÍ^Œ∞ Hõ#∞Hõ. x[OQÍ [iyOk ™êfig∞r K≥ѨÊ
<å~°OaèOKå~°∞: ''K≥·<å Ü«Ú^ŒúOÖ’ HÍx, ÖË^• =∞ˆ~ W`«~° Ü«Ú^ŒúOÖ’ HÍx,
POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ Q˘Ñ¨ÊQÍ UO KÕâß~°∞? =∂ ÉèÏ~°fÜ«∞ g~°∞ÖË ã¨~°fi„`å "≥o¡ Ü«Ú^ŒúO
 áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ 323

KÕâß~°∞, ÔQeKå~°∞, „a\˜+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO ~°∂á⁄OkOK«_®xH˜ ~°HõÎO zOkOKå~°∞,

POˆQ¡Ü«ÚʼnõΩ q[Ü«∞O ™êkèOzÃÑ\Ïì~°∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ ~°HõÎO`À#∂, ÉèÏ~°fÜ«∞
ã¨OѨuÎ`À#∂ D „a\˜+¨μ ™ê„=∂[ºO ~°∂á⁄OkOk. g∞ POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ UO
KÕâß~°∞? ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ã¨OáêkOKå~°∞, g∞~°∞ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl~°∞.——
''ÖË^Œ∞ ™êfig∞r! ZÖÏ Ü«Ú^ŒúO KÕÜ«∂Ö’ g∞ "åiH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞—— J<åfl_»∞
QÆ∞_çfi<£. JO`Õ, ™êfig∞r J^ÕѨxQÍ ‰õΩOÉèí=$+≤ì ‰õΩiÑ≤OKå~°∞: ''=∂ ÉèÏ~°fÜ«Ú
ÅHÍ Ü«Ú^ŒúO KÕÜ«∞_»O `≥eÜ«∞^Œ∞? „wã¨∞ ^Õâ◊ã¨∞÷_≥·# JÖˇQÍ˚O_»~ü Ѩi¬Ü«∂#∞
[~ÚOz, JǨÏOHÍ~°O`À ÉèÏ~°`«^Õâ◊O g∞^Œ ^ŒO_≥uÎ =zÛ#ѨC_»∞ P`«}˜‚
„ѨuѶ¨∞\˜OzOk Z=~°∞? áÈ~°ãπ J<Õ ÃÇ·ÏO^Œ= ~å*Ë Hõ^•! Jˆ~ƒÖÏ Ü«Ú^ŒúOÖ’
áê~°ãH‘ õ K«„Hõ=iÎ _®iÜ«∞ãπ H˘_À=∞#ã¨∂‰õΩ¯ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕãO≤ k ÉèÏ~°fÜ«∞ Ãã#· ºO!
P HÍ~°}OQÍ<Õ JÖˇQÍ˚O_»~ü ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ`À Ü«Ú^ŒúO KÕÜ«∂Åx xâ◊Û~ÚOKå_»∞.
#∞"Õfi"≥∂ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ Ü«Ú^ŒúO KÕÜ«∞_»O `≥eÜ«∞^Œ∞ JO@∞<åfl=Ù! HÍx XHõ
q+¨Ü«∞O† POˆQ¡Ü«ÚÅ #=∞‡Hõ„^ÀǨÏ=¸, Hõ$`«Ñ¶¨∞fl`å ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ `≥eÜ«∞^Œ∞!
g~°`«fiO xOѨÙH˘#fl "å~°∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞. Ѷ¨∞#`« =Ç≤ÏOz#k, Q˘Ñ¨Ên JO@∂
g∞~°∞ QÆifiOKÕ g∞ *Ïu ÉèÏ~°`«^Õâßxfl =OK«# ^•fi~å<Õ ÔH·=ã¨O KÕã¨∞H˘#flk!
ÉèÏ~°`«^Õâßxfl J}QÆ„^˘H˜¯ á⁄Ok# ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨OѨ^Œ`À<Õ g∞ *Ïu =$kú
á⁄OkOk. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ `«=∞ ã¨Î|ú`«#∞ q^ŒeOK«∞H˘x, x„^Œ #∞Oz "Õ∞ÖÁ¯#fl
ѨC_»∞ q∞=∞‡efl XHõ x=∞‡Ñ¨O_»∞ÖÏ Ñ≤O_ç"Õ™êÎ~°∞.——
QÆ∞_çfi<£ =^ŒÖ^¡Ë ∞Œ . ''g∞~°∞ L#fl`«"∞≥ #ÿ "åˆ~. ã¨O^ÕÇϨ O ÖË^∞Œ . HÍx g∞ „Ѩ[Å∞
`«=∞#∞ ѨiáêeOK«∞HÀÖËx "å~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâßxfl ѨiáêeOK«_®xH˜ L`«¯ $+¨μìÅ∞
=∂ POˆQ¡Ü«ÚÖË—— J<åfl_»∞. ™êfig∞r =∞iO`« HÀáÈ„k‰õΩÎÖˇ· WÖÏ H˘#™êyOKå~°∞:
''K«O„^ŒQÆ∞ѨÙÎx HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =zÛ# "≥∞QÆã¨Îhãπ <å_»∞ <≥ÅH˘#fl
L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ# ѨOKåÜ«∞f áêÅ# q^è•#O QÆ∞iOz „"åâß_»∞. <å_»∞ ^˘OQÆ`«#O
ÖË^Œ∞, „Ѩ[Å∞ ã¨`åºxfl Q“~°qOKå~°∞. <Õ\ ˜H© POˆQ¡Ü«∞ PkèѨ`«ºO „Ѩ"ÕtOK«Hõ
*ÏfÜ«∞ áêÅ# [~°∞QÆ∞`«∞#fl „áêO`åÅÖ’ [#O ã¨O`À+¨OQÍ rqã¨∞Î<åfl~°∞†
ã¨=∞㨺Å∂ `«‰õΩ¯"Õ. `«=∞ ã¨fi^Õâßxfl ã¨∞ã¨OѨ#flO KÕã¨∞HÀ=_»O XHõ¯>Ë ÅHõΔ ºOQÍ
LOK«∞H˘x POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ =º=ǨÏiã¨∞Î<åfl~°∞. WO^Œ∞Ö’ g∞ áêÅ# Q˘Ñ¨Ê^Œ<åxfl
K≥ѨCH˘O@∞<åfl=Ù!——
™êfig∞r, QÆ∞_çfi<£Å D ã¨OÉèÏ+¨} QÆ∞iOz =∞¿ÇÏO„^Œ∞_»∞ WÖÏ „"åã¨∞Î
<åfl_»∞: ''ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i„`«<À, „a\˜+π K«i„`«<À ‰õΔΩ}‚OQÍ J^茺ܫ∞#O KÕã≤# =ºH˜Î
324 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

HÍ_»∞ QÆ∞_çfi<£. "å~åÎѨ„uHõÅ q+¨Ü«∞ *Ï˝#O`À<Õ ã¨i. Hõ#∞Hõ ™êfig∞r x["≥∞ÿ#

K«i„`«#∞ `≥eÑ≤#ѨC_»∞ P`«_»∞ qã¨∞ÎÉ’Ü«∂_»∞. ™êfig∞rx „ѨuѶ¨∞\˜Oz J`«_»∞
J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ K≥Ñ≤Ê#ѨÊ\˜H© ~ÀA~ÀA‰õÄ ™êfig∞r Ѩ@¡ P`«_çH˜ L#fl
#=∞‡HõO JkèHõ=∞~ÚOk.——
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ `«=∞ „Ѩã¨OQÍÅ QÆ∞iOz QÆ∞_çfi<£ =ÚK«Û\˜Oz#ѨC_»∞
™êfig∞r ÉÏÅ∞xÖÏ ã¨O`À+≤OKÕ"å~°∞. XHõ ~ÀA QÆ∞_çfi<£, ''_≥„\Ï~Ú\òÖ’<Õ
„â’`«Å∞ JkèHõOQÍ =KåÛ~°∞! ^•^•Ñ¨Ù 6000 =∞Ok
ÉÏÅ∞x ÖÏO\˜
™êfig∞r! =KåÛ~°∞! <å\˜ g∞ „Ѩã¨OQÆO J^Œ∞ƒù`«O! =∂#"åf`«"≥∞ÿ#
U^À XHõ â◊H˜Î #∞Oz =∂@Å∞ "≥Å∞=_ç#@∞¡ JxÑ≤OzOk.
P#O^ŒO`À <å‰õΩ Ñ≤zÛѨ>Ëì@¡~ÚOk—— J<åfl_»∞. QÆ∞_çfi<£ P#O^ŒO K«∂ã≤ ™êfig∞r
‰õÄ_® ã¨O`À+≤OKå~°∞.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ™êfig∞r J`«∞º#fl`« ÉèÏ=Éèí∂=ÚÅ #∞Oz „Ѩã¨O
yOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. WO^Œ∞=Å# „Ѩã¨OQÆO =Úyã≤# `«~°∞"å`«, „Ѩã¨OQÆOÖ’ `å=Ú
UO =∂\Ï¡_çOn, „â’`«Å∞ ^•xx ZÖÏ ã‘fiHõiOzOn PÜ«∞#‰õΩ `≥ã≤¿ãk HÍ^Œ∞.
D ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ QÆ∞_çfi<£, '' ™êfig∞r! D ~ÀA g∞~°∞ J^Œ∞ƒù`«OQÍ „Ѩã¨O
yOKå~°∞—— Jx K≥¿ÑÊ"å_»∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® ÉÏÅ∞xÖÏ, ''F, JÖÏQÍ! <Õ#∞ UO
„Ѩã¨OyOKå#∞? UO „Ѩã¨OyOKå#∞?—— Jx „ѨtflOKÕ"å~°∞. QÆ∞_çfi<£ P<å\˜
„Ѩã¨OQÍxfl ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥¿ÑÊ"å_»∞. ™êfig∞r KåÖÏ ã¨O`À+¨Ñ¨_Õ"å~°∞† ''g\˜
#xflO\˜h „"åã≤ LOK«∞HÀ. <å ÔHO`À #zÛOk—— J<Õ"å~°∞.
™êfig∞r áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ #∞Oz ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ uiy =zÛ#ѨC_»∞
QÆ∞_çfi<£ ‰õÄ_® =KåÛ_»∞. `«~°∞"å`« „|Ǩχ"åk<£ Ѩ#∞Å HÀã¨O 1897 EÖˇ·Ö’
K≥<≥·fl‰õΩ =KåÛ_»∞. 1898 =∂~üÛÖ’, |Ǩïâß "Õã¨q `åѨO #∞Oz `«Ñ≤ÊOK«∞
HÀ=_®xH˜, J`«_»∞ T\© "≥àÏ¡_»∞. XHõ ~ÀA "å##∞ ‰õÄ_® Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_®
ÉÏQÍ `«_»∞ã¨∂Î J`«_çH˜ =∞Ǩ W+¨ì"≥∞ÿ# „H˜ÔH\ò P@#∞ K«∂âß_»∞. ^•x Ѩ~°º
=™ê#OQÍ =zÛ# [fi~°O z=iH˜ P`«_ç „áê}Ïxfl ǨÏiOz"Õã≤Ok. JѨC_»∞
QÆ∞_çfi<£ =Ü«∞ã¨∞û 28 Uà◊√¡ =∂„`«"Õ∞.
 ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|O 
¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|O, „Ѩ`ÕºH˜Oz #Å∞QÆ∞~°∞ ™È^Œs=∞}∞Å∞ ™êfig∞rH˜
J"≥∞iHÍÖ’ ÅaèOz# XHõ ÃÑxflkè Jx ¿Ñ~˘¯#_»OÖ’ ZÖÏO\˜ Juâ◊Ü≥∂H©Î
ÖË^Œ∞. ''g∞ #Å∞QÆ∞~°∞ ™È^Œs=∞}∞ʼnõÄ <Õ#∞ âßâ◊fi`«OQÍ |∞∞}Ѩ_ç L<åfl#∞.
 áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ 325

J"≥∞iHÍÖ’ <å‰õΩ ÅaèOz#=hfl g∞ =¸ÅOQÍ<Õ ^ŒHͯ~Ú—— Jx ã¨fiÜ«∞OQÍ

™êfig∞r „"å¿ã "Õ∞~°‰õΩ "å~°∞ PÜ«∞# rq`«OÖ’ KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~°∞.
¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O| Ü«∞[=∂x *Ï~ü˚ ¿ÇÏÖò. ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞
PÜ«∞# 64 Uà◊¡ =Ü«∞ã¨∞¯_»∞. XHõ L‰õΩ¯ HõOÃÑhÖ’ PÜ«∞# "å\Ï^•~°∞xQÍ
L<åfl_»∞. PÜ«∞##∞ ™êfig∞r, ''á¶ê^Œ~ü áÈÑπ—— Jx ã¨OÉ’kèOKÕ"å~°∞. ™êfig∞r
Ѩ#∞ÅÖ’ W`«~° ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ`À ÉÏ@∞ DÜ«∞# ‰õÄ_® áêÅ∞ѨOK«∞H˘<åfl_»∞.
`«~°∞"åu =ºH˜Î ‰õΩ@∞O| Ü«∞[=∂#∞~åÖˇ·# q∞Ãããπ ZÅ<£ ¿ÇÏÖò. JѨC_®
"≥∞‰õΩ 56 Uà◊√¡. ™ê=∂lHõѨ~°OQÍ L#fl`« ™ê÷~Ú ¢ã‘ÎÅÖ’ XHõÔ~·# D"≥∞‰õΩ J<ÕHõ
¿ã"å ã¨Oã¨÷Å`À ã¨O|O^èŒO LOk. ¢ÔH·ã¨Î= „ÃÑ㨃>ËiÜ«∞<£ =∞`«âßY`À#∂, ¢ÔH·ã¨Î=
q*Ï˝# âßY`À#∂ P"≥∞‰õΩ ã¨xflÇ≤Ï`« ã¨O|O^èŒO LOk. ã¨Ç¨Ï<åxH˜ P"≥∞ XHõ
L^•Ç¨Ï~°}QÍ q~åle¡Ok. ™êfig∞r J"≥∞iHÍ HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ `˘e<åà◊¡Ö’
XHõ ˆHO„^ŒOQÍ ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|O "≥Åã≤Ok. JO^Œ∞<å q∞Ãããπ ¿ÇÏÖò XHõ `«e¡QÍ
™êfig∞r J=ã¨~åÅ#xflO\˜h K«∂ã¨∞H˘Ok. ™êfig∞r D"≥∞#∞ '=∞^Œ~ü K«~üÛ— Jx
ã¨OÉ’kèOKÕ"å~°∞.
`«~°∞"åu "å~°∞ ¿ÇÏÖò ™È^Œs=∞}∞Å∞ – "Õ∞s ¿ÇÏÖò, ǨiÜ≥∞\ò ¿ÇÏÖò,
ǨiÜ≥∞\ò "≥∞HõO_ô¡, Wã¨ÉˇÖò "≥∞HõO_ô¡. ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞ "Õ∞sH˜ 28
Uà◊√¡, ǨiÜ≥∞\ò‰õΩ 23 Uà◊√¡. ã¨OѨ#∞flÖˇ·# ¢ã‘ÎÅ∞ r`«O ѨÙK«∞ÛH˘x L^ÀºQÆO
KÕ¿ã HÍÅO HÍ^Œk. Hõ#∞Hõ W^ŒÌ~°∂ L^ÀºQÆO KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. W^ŒÌ~°∂ K«Hõ¯QÍ Ñ≤Ü«∂<À
"å~Ú™êÎ~°∞† ''Ñ≤Ü«∂<À ™È^Œs=∞}∞Å∞—— Jx ¿Ñ~°∞ á⁄O^•~°∞. W^ŒÌi "≥·"åÇ≤ÏHõ
rq`«=¸ ™êѶ¨ÅºO á⁄O^ŒÖË^Œ<Õ K≥ѨCHÀ"åe. ™êfig∞r HÍÅOÖ’<Õ Ç¨iÜ≥∞\ò
q"åǨÏO KÕã¨∞H˘#flk† HÍx "≥·"åÇ≤ÏHõ rq`«O H˘#™êQÆÖË^Œ∞. ™êfig∞r
=∞~°}Ï#O`«~°O 1902Ö’ 72 Uà◊¡ W@b ^Õâ◊ã¨∞÷_≥·# XHõ ã¨∞ã¨OѨ#∞fl}˜‚ "Õ∞s
q"åǨÏO KÕã¨∞H˘#flk. 95 Uà◊¡ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =∞~°}˜OKÕ ^•HÍ Éèí~°Î#∞ P"≥∞
K«∂ã¨∞H˘#flk. ™È^Œs=∞}∞ e^ŒÌ~°∂ ™êfig∞rx J#flQÍiQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞.
PÜ«∞# P^蕺u‡Hõ B#fl`«ºO, PÜ«∞# ã¨O^Õâ◊O QÆ∞iOz "å~°∞ JO`«QÍ HõÅ`«
K≥Ok#@∞¡ `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® ™È^Œ~° ÉèÏ=O`À<Õ "åi`À
"≥∞ÅQÍ~°∞.
ǨiÜ≥∞\ò "≥∞HõO_ô¡, Wã¨ÉˇÖò "≥∞HõO_ô¡Å∞ ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|O`À<Õ rqOKå~°∞.
*Ï~ü˚ ¿ÇÏÖò ™È^Œi ‰õΩ=∂Ô~ÎÅ∞ g~°∞. z#flѨC_Õ `«e¡x HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. "å\ÏÅ
=∂Ô~¯\ò Ѩ`«#O`À _»|∞ƒ HÀÖ’Ê~Ú# `«O„_ç =∞~°}Ï#O`«~°O g~°∞ ¿ÇÏÖò
326 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

‰õΩ@∞O|OÖ’ Hõeã≤áÈÜ«∂~°∞. giHõO@∂ q_çQÍ _»|∞ƒ ÖËHõáÈ=_»O`À L^ÀºQÆO

KÕã≤ ã¨OáêkOK«∞H˘<Õ ã≤÷uÖ’ L<åfl~°∞. JO^Œ∞HÀã¨O XHõ tâ◊√áê~î°âßÅ#∞
x~°fiÇ≤Ïã¨∂Î =KåÛ~°∞. ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞ ǨiÜ≥∞\ò 32 Uà◊√¡
=Ü«∞ã¨∞¯~åÅ∞, Wã¨ÉˇÖò WOHÍ z#flk. gi^ŒÌ~°∂ Jq"åÇ≤Ï`«Å∞.
¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅÖ’ =∞~˘Hõ~°∞ ¿ÇÏÖò ‰õΩ=∂~°∞_≥·# ™ê"£∞. ™êfig∞r
P`«}˜‚ ''„|^Œ~ü ™ê"£∞—— Jx ¿Ñ~˘¯<Õ"å~°∞. W`«_»∞ "Õ∞s ¿ÇÏÖò Hõ<åfl <åÅ∞ˆQà◊√¡
z#fl"å_»∞. *Ï~ü˚ ¿ÇÏÖò =∞~˘Hõ ™È^Œi q∞Ãããπ *Ë"£∞û =∂º^äŒ∂ºãπ. D"≥∞#∞
™êfig∞r ''=∞^Œ~ü >ˇOѨÙÖò—— Jx ã¨OÉ’kèOKÕ"å~°∞.
g~°O^Œ~°∂ ™êfig∞r`À ÉÏQÍ ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ LO_Õ"å~°∞. HÍx Z=~°∂
™êfig∞rx QÆ∞~°∞=ÙQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«ÖË^Œ∞. "åiÖ’ ™êfig∞rH˜ J`«ºO`« ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ
"≥∞Åy# "Õ∞s ¿ÇÏÖò, ™êfig∞r `«H˜¯# "å~°∞ QÆ∞~°∞=ÙQÍ H˘xÜ«∂_»_®xfl JOw
HõiOK«ÖË^Œ∞. D q+¨Ü«∞OQÍ P"≥∞‰õÄ x"Õk`«‰õÄ =∞^茺 Jaè„áêÜ«∞ÉèË^ŒO KÀ@∞
KÕã¨∞HÀ=_»O QÆ∞iOz WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞ K«∂âßO.
¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ K≥Ok#O`« =~°‰õΩ, "å~°∞ ™êfig∞rH˜ ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩÅ∞QÍ
LO_»_»OÖ’ `«$Ñ≤Î K≥O^•~°∞. PÜ«∞# Ѩ@¡ "å~°∞ ZÖÏO\˜ „Ѩ`ÕºHõ ǨωõΩ¯#∂
K«ÖÏ~ÚOK«ÖË^Œ∞. „Ѩã¨OQÍÅ`À, „Ѩܫ∂}ÏÅ`À _»ã≤ûáÈ~Ú =zÛ# ™êfig∞rH˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ# q„âßOuH˜ U~åÊ@∞¡ "å~°∞ KÕ¿ã"å~°∞.
JHõ¯_» |㨠KÕã≤ L#flѨC_»∞ ~ÀÅ~ü ¿ã¯\ò (K«„HÍÅ∞#fl K≥ѨCÅ =O\˜q)
^èŒiOz ^Œ∂ã¨∞‰õΩáÈ=_»O ™êfig∞r <Õ~°∞ÛH˘<åfl~°∞. ^èŒfix „QÍǨÏHõ Ü«∞O„`«O
(Phonograph) JѨC_Õ Hõ#∞Q˘#|_çOk. ¿ÇÏÖò =^ŒÌ Jk LOk. ^•xÖ’
J<ÕHõ™ê~°∞¡ `«=∞ HõO~î°ã¨fi~°O #"≥∂^Œ∞ KÕã¨∞H˘x ™êfig∞r P#OkOKå~°∞. PÜ«∞#
¿ÇÏÖò ™È^Œs=∞}∞Å`À ^Œ∞HÍ}ÏʼnõΩ "≥àÏ¡~°∞, <å@HÍÅ∞ uÅH˜OK«_®xH˜ "≥àÏ¡~°∞.
'Kås¡ J`«Î— J<Õ <å@HõO uÅH˜Oz, ''#qfi #qfi <å „áê}O áÈ`«∞O^Õ"≥∂
#xÑ≤OzOk—— JO@∂ PÜ«∞# „"åã¨∞Î<åfl~°∞.
''™êfig∞r J=ã¨~åÅ#∞ K«∂ã¨∞H˘x PÜ«∞##∞ ¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|O
ã¨O~°H˜ΔOK«HõáÈ`Õ |Ǩïâß PÜ«∞# <Õ_»∞ =∞#`À LO_ç=ÙO_»ˆ~"≥∂—— Jx "≥∞H“¡_£
K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì.
¿ÇÏÖò ‰õΩ@∞O|OÖ’ "Õ∞s ¿ÇÏÖò =∂„`«"Õ∞ z=i^•HÍ ™êfig∞r t+¨μºÅ`À
ã¨O|O^èŒO LOK«∞H˘#flk† x"Õk`«, "≥∞H“¡_£Å`À L`«Î~°„Ѩ`«∞º`«Î~åÅ∞ [iÑ≤Ok.
 áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ 327

JOu=∞ HÍÅOÖ’ ~°∂. 48,500/– ÉËÅ∂~ü =∞~î°O ¿Ñi@ „"åã≤ P"≥∞

=∞~°}˜OzOk.
 q∞ãπ *’ã¨ÃѶ·<£ "≥∞H“¡_£ 
™êfig∞r rq`«OÖ’ PÜ«∞# q∞„`«∞~åeQÍ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# ™ê÷#O á⁄Ok#
=ºH˜Î q∞ãπ "≥∞H“¡_£. ™êfig∞r Hõ<åfl D"≥∞ S^Õà◊√¡ ÃÑ^ŒÌk. ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=
_®xH˜ =Ú#∞¿Ñ D"≥∞‰õΩ ÃÇ·ÏO^Œ= ÉèÏ=#Å`À ѨiK«Ü«∞O LOk† P"≥∞
ÉèíQÆ=næ`«#∞ K«kqOk. HÍx ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#fl ~ÀA #∞O_ç =∂„`«"Õ∞
D"≥∞ `«# =Ü«∞ã¨∞û ÖˇH˜¯OKÕk. JO>Ë ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#fl ~ÀA `«#
x["≥∞ÿ# [#‡k#=∞x P"≥∞ K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì. ™êfig∞r ‰õÄ_® D"≥∞#∞ `«=∞
q∞„`«∞~åeQÍ<Õ „Ѩ™êÎqOKå~°∞.
''™êfig∞rÖ’ ##∞fl PHõi¬OzOk Uq∞\’ `≥Å∞™ê? Jk PÜ«∞# JѨiq∞`«
„Ѩ=$uÎ. PÜ«∞# J#O`« ã¨fi~°∂Ñ≤QÍ ÉèÏã≤ÖÏ¡~°∞. ÃÑ·#, „H˜O^Œ, U "≥·Ñ¨Ù<≥·<å
‰õÄ_® <Õ#∞ PÜ«∞##∞ ã¨g∞Ñ≤OK«ÖËHõáÈÜ«∂#∞. JO`«\ ˜ J#O`«"≥∞ÿ# „Ѩ=$uÎ
PÜ«∞# ã¨O`«iOK«∞H˘<åfl~°∞.... <å‰õΩ =ÚH˜Î „Ѩ™êkOK«_®xˆH ™êfig∞r
J=`«iOKå~°∞—— JO@∂ ^Œ$_è» #=∞‡HõO`À P"≥∞ K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì.
™êfig∞r rq`« HÍÅOÖ’ =∂„`«"Õ∞ HÍHõ, HÍÖÏO`«~°OÖ’#∂ ÉËÅ∂~ü =∞~î°
Ѩ#∞ʼnõΩ "≥∞H“¡_£ PÅO|#QÍ LO@∂ =zÛOk. Q˘Ñ¨Ê ^èŒ#=O`«∞~åÖˇ·#ѨÊ\˜H©
J^≥Ì HÍ~°¡Ö’ „Ѩܫ∂}O KÕÜ«∞‰õΩO_® „ѨÉèí∞`«fi |ã¨∞ûÅÖ’ P"≥∞ Ѩܫ∞xOKÕk.
''ZO^Œ∞HÀ `≥Å∞™ê? D ~°HOõ QÍ _»|∞ƒ á⁄^Œ∞Ѩ٠KÕ¿ãÎ ™êfig∞r Ѩ#∞ʼnõΩ ã¨Ç¨ Ü«∞O
KÕÜ«∞=K«∞Û Hõ^•!—— J<Õk P"≥∞.
„w‰õΩ ~°K«~Ú`«Ü≥ÿ∞# xHÀãπ, "≥∞H“¡_£‰õΩ Ñ¨iK«Ü«∞ã¨∞÷_»∞. "≥∞H“¡_£ JOkOz#
1500 _®Å~°¡`À „ѨK«∞iOz# ѨÙã¨ÎHõO =¸ÅOQÍ xHÀãπ#∞ 20 = â◊`å|ÌѨÙ
J„QÆQÆ}º ~°K«~Ú`«ÅÖ’ XHõiQÍ Ö’HõO QÆ∞iÎOzOk. XHõ ~ÀA "≥∞H“¡_£ xHÀãπ#∞
WÖÏ J_çyOk:
"≥∞H“¡_£ : g∞~°∞ „áê~°÷# KÕ™êÎ~å? Jq∞`« P#O^ŒOÖ’ `ÕeÜ«∂_»∞`«∞
#flѨC_À, qѨs`«"≥∞ÿ# ^Œ∞óYOÖ’ =Úxy L#flѨC_À g∞~°∞ „áê~°÷# KÕâß~å?
xHÀãπ : ÖË^Œ∞. <Õ#∞ „áêi÷OK«#∞.
"≥∞H“¡_£ : =∞ˆ~O KÕ™êÎ~°∞?
328 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

xHÀãπ : „"å™êÎ#∞. ~°K«<å "åºÑ¨HõO <å‰õΩ ZO`À q„âßOuh, „ѨâßO`«

`«#∂ KÕ‰õÄ~°∞ã¨∞ÎOk.
"≥∞H“¡_£ : <Õ#∂ „áêi÷OK«#∞. HõëêìÅ∞ =∞#ã¨∞û#∞ Ñ‘_çOz#ѨC_»∞ ѨKå~°∞¡
KÕÜ«∞_®xH˜ |Ü«∞\˜H˜ "≥à◊`å#∞ – =∂=¸Å∞ KÀ@¡‰õΩ HÍ^Œ∞, ~°nÌ L#fl #QÆ~å
xH˜! JHõ¯_» P^Œ~åÉÏ^Œ~åQÍ "≥à◊√`«∂#fl „Ѩ[Å =ÚMÏÅ#∞ K«∂ã≤, rq`å~å÷xfl
"≥`«Hõ_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl™êÎ#∞. ÖËHõáÈ`Õ, <å‰õΩ `Àz# =∞OzѨx KÕ™êÎ#∞. ÖˉõΩO>Ë
™êfig∞r „"åã≤# P J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ÖËY K«^Œ∞=Ù`å#∞!1 <å =∂#ã≤Hõ ÉÏ^èŒ Uk
J~Ú#ѨÊ\˜H© `˘ÅyáÈ`«∞Ok.
"≥∞H“¡_£‰õÄ P"≥∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åÖˇ·# _À~å‰õÄ ™êfig∞r „Ѩ}==∞O„`« nHõΔ
WKåÛ~°∞. ''ZÖÏ ^蕺#O KÕÜ«∂e?—— Jx "å~°∞ ™êfig∞rx J_çy#ѨC_»∞, ''F"£∞
J<Õ =∞O„`åxfl XHõ "å~°O ^蕺xOK«O_ç. `«~°∞"å`« <å =^ŒÌ‰õΩ ~°O_ç——
J<åfl~åÜ«∞#. XHõ "å~°O QÆ_çKåHõ "å~°∞ uiy =KåÛ~°∞. ''<Õ#∞ XHõ *’ºu
K«∂ã¨∞Î<åfl#∞—— JOk _À~å. ''=∞Ozk. H˘#™êyOK«O_ç—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.
''ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ „ѨHÍâßxfl K«∂ã¨∞Î<åfl#∞—— JOk "≥∞H“¡_£. P"≥∞`À ‰õÄ_®,
''=∞Ozk. H˘#™êyOK«O_ç—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. ''PÜ«∞# <å‰õΩ KÕã≤# LѨ^Õâ◊O
WO`Õ—— JOk HÍÖÏO`«~°OÖ’ "≥∞H“¡_£.
 q∞Ãããπ ™ê~å |∞Öò 
XHõ ~ÀA K«~åÛ HÍ~°º„Hõ=∞O [~°∞QÆ∞`ÀOk. ^•xÖ’ XHõ~°∞, ''ѨÙh`«∞_»∞
(Saint) JO>Ë Z=~°∞?—— Jx J_çQÍ~°∞. ["å|∞ÔH· JO^Œ~°∂ ™êfig∞r =ÚYO
"≥·Ñ¨Ù K«∂âß~°∞. PÜ«∞# UO K≥ѨÊÉ’`«∞<åfl~À q<åÅ<Õ ‰õΩ`«∂ǨÏÅO`À JO^Œ~°∂
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. JHõ¯_» =∞ø#O ~å[º"Õ∞eOk. ^•xx ÉèíOQÆѨ~°∞ã¨∂Î ™êfig∞r WÖÏ
K≥áêÊ~°∞: ''q∞Ãããπ ™ê~å |∞Öò.—— D q^èŒOQÍ ™êfig∞rKÕ Ñ¨Ùh`«∞~åeQÍ
ѨiQÆ}˜OѨ|_ç# =ºH˜Î q∞Ãããπ ™ê~å. P `«~°∞"å`« P"≥∞ ''ѨÙh`«∞~åÅ∞ ™ê~å——
JO@∂ ¿Ñ~˘¯#|_çOk. ™êfig∞r P"≥∞#∞ ''nè~° =∂`å—— JO@∂ ‰õÄ_®
ã¨OÉ’kèOKÕ"å~°∞.
™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ =Ú#∞¿Ñ ÉèÏ~°fÜ«∞ `«`åÎfiÅ`À ™ê~å‰õΩ
ѨiK«Ü«∞O LOk. "≥∂Ç≤Ïh "≥∂ǨÏ<£ Kè«@s˚ J<Õ =ºH˜Î #∞Oz ÉèíQÆ=næ`«#∞ P"≥∞
ã¨=Úz`«OQÍ <Õ~°∞ÛH˘Ok. ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞ ™ê~å =Ü«∞ã¨∞û #ÅÉèˇ·
1. D ÖËY#∞ 286= ѨÙ@Ö’ K«∂_»=K«∞Û.
 áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ 329

^•\˜=ÙO@∞Ok. ™êfig∞r P"≥∞#∞ `«eQ¡ Í Ñ¨iQÆ}O˜ Kå~°∞. ™ê~å ‰õÄ_® ™êfig∞rx

‰õΩ=∂~°∞xQÍ ÉèÏqOzOk. _»|∞ƒ ™êÜ«∞O, ã¨O™ê÷Q`Æ "« ∞≥ #ÿ ã¨Ç¨ Ü«∞O JO@∂ Jxfl
~°HÍÅ∞QÍ ™êfig∞rH˜ ã¨Ç¨Ü«∞HÍiQÍ ™ê~å xÅ|_çOk. ™êfig∞rx ‰õΩ=∂~°∞x
suÖ’ J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨC_»∞ p"å@∞¡ ÃÑ@ì_®xH˜ ‰õÄ_® P"≥∞ ã¨Oâ◊~ÚOK«ÖË^Œ∞.
™êfig∞rH©, ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH© =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† JÉèíÜ«∂#O^Œ, Hõ$áê#O^Œ, QÆ∞_çfi<£,
x"Õk`« „ѨÉèí$`«∞ʼnõΩ J<ÕHõ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ P"≥∞ ^èŒ# ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã≤Ok.
 ™È^Œi „H˜Ãã·ì<£ 
™êfig∞r Hõ<åfl D"≥∞ =¸_Õà◊√¡ z#flk. [~°‡h ^Õâ◊ã¨∞÷~åÖˇ·# D"≥∞
z#fl`«#O #∞O_Õ `«e^ŒO„_»∞Å`À J"≥∞iHÍÖ’<Õ ÃÑiyOk. D"≥∞ 17 = U@
`«O„_ç =∞~°}˜OKå_»∞. JѨÊ\˜ #∞Oz `«e¡, S^Œ∞QÆ∞~°∞ K≥Öˇ¡à◊¡ ÉÏ^茺`« D"≥∞ g∞^Œ
Ѩ_çOk. ¿Ñ^ŒiHõOÖ’<Õ rqOz# D"≥∞‰õΩ ¢ÔH·ã¨Î= q*Ï˝#O Ѩ@¡ ZO`À Pã¨H˜Î
LOk. J~Ú#ѨÊ\˜H© ^•<À¡ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆHõ L#fl`« q+¨Ü«∂xÔH· JaèÅ+≤Oz
ǨÏ$^ŒÜ«∞O `«Ñ≤OzáÈ~Ú#ѨC_Õ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘<Õ J^Œ$+¨ìO D"≥∞#∞
=iOzOk. "Õ∞s Ѷ¨OˆH`À ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ∞ q#_®xH˜ "≥o¡Ok. ''S^Œ∞
xq∞ëêÅ∞ =∂„`«"Õ∞ qx LO\ÏO. rq`«=∞O`å J<Õfi+≤ã¨∞Î#fl Ѩ~°∞ã¨"Õkx
`åH˜#@∞¡QÍ =∂‰õΩ JxÑ≤OzOk—— JO@∂ „"åã¨∞Î#flk „H˜Ãã·ì<£.
ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ ™êfig∞r`À ã¨Ç¨Ïr=#O KÕã≤# ÉèÏQƺâße D"≥∞.
JHõ¯_» H˘O^ŒiH˜ =∞O„`«nHõΔ Xã¨QÍÅx ™êfig∞r JѨÊ\˜ˆH xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞.
^•xH˜ =ÚO^Œ∞ ~ÀA „H˜Ãã·ì<£`À, ''h‰õÄ nHõΔ W"åfiÅ#∞H˘O@∞<åfl#∞. HÍx x#∞fl
QÆ∞iOz <å‰õΩ JO`«QÍ `≥eÜ«∞^Œ∞. Hõ#∞Hõ nHõΔ‰õΩ #∞=Ùfi `«Ü«∂~°∞QÍ L<åfl"å
ÖË^• Jx J~°÷O HÍ=_»O ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ HÍã¨Î ã¨OHÀK«O`À, ''W`«~°∞Å
=∞#ã¨∞ûÅ#∞ K«^Œ=QÆeˆQ â◊H˜Î <åÖ’ LOk. ^•xx ZO`À J~°∞^Œ∞QÍ LѨÜ≥∂y
™êÎ#∞. h‰õÄ nHõΔ W"åfiÅ#∞HÀ=_»O =Å#, #∞=Ùfi J#∞=∞u¿ãÎ h =∞#ã¨∞û#∞
K«^Œ∞=QÀ~°∞`«∞<åfl#∞—— J<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ „H˜Ããì·<£, ''x~°ÉèíºO`«~°OQÍ K«^Œ=O_ç——
J#flk. ''ѨÓiÎQÍ K«^Œ∞==K«∞Û<å?—— Jx ™êfig∞r J_çQÍ~°∞. ''K«^Œ∞==K«∞Û——
JOk ^Œ$_è» xâ◊ÛÜ«∞O`À „H˜Ããì·<£. ''^è≥·~°ºâßeq #∞=Ùfi—— Jx „Ѩâ◊Oã≤Oz# ™êfig∞r
P"≥∞ =∞#ã¨∞û#∞ K«k"å~°∞. `«~°∞"å`« P"≥∞`À, ''h‰õΩ WOHÍ =¸_»∞ `≥~°Å∞
=∂„`«"Õ∞ L<åfl~Ú. D [#‡Ö’<Õ h =¸_»= <Õ„`«O `≥~°K«∞H˘O@∞Ok—— J<åfl~°∞.
=∞~åfl_»∞ P"≥∞‰õΩ nHõΔ Xã¨QÍ~°∞. `«~°∞"å`« D"≥∞‰õΩ „|ǨχK«~°ºO ‰õÄ_®
„Ѩ™êkOKå~°∞.
330 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

HÍx ™êfig∞r K≥Ñ≤Ê# ^•<À¡x J~°÷O Uq∞\’ „H˜Ããì·<£ J_»QÆÖË^Œ∞. HÍÖÏO`«

~°OÖ’ nxx QÆ∞iOz WÖÏ K≥Ñ≤ÊOk: ''<Õ#∞ XHõ =¸~°∞ö~åex. PÜ«∞##∞ U
„Ѩâßfl J_»QÖÆ ^Ë ∞Œ . JO^Œ~∂° „Ѩâfl◊ Å∞ J_çQÍ~°∞, PÜ«∞# #∞Oz U^≥<· å á⁄O^•Åx
„Ѩܫ∞uflOKå~°∞. PÜ«∞# =∂ HÀã¨O ZO`À „â◊q∞ã¨∞Î<åfl~°<Õ qKå~°"Õ∞ <åÖ’
LOk. HÍx PÜ«∞# *’ºu~°‡Ü«∞"≥∞ÿ# ã¨xfl^è•#OÖ’ <åÖ’x ã¨O^ÕǨÅhfl J^Œ$â◊º
=∞Ü«∂º~Ú.——
ÉèÏ~°fÜ«∞ ¢ã‘ÎÅ HÀã¨O KÕÜ«∞É’ÜÕ∞ Ѩx QÆ∞iOz ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =# ~ÀAÖ’¡
™êfig∞r „H˜Ãã·ì<£`À K«iÛOKå~°∞. ^•x „ѨHÍ~°O ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =zÛ# „H˜Ããì·<£,
x"Õk`«`À HõÅã≤ P ѨxÖ’ áêÅ∞ѨOK«∞H˘Ok. W^ŒÌ~°∂ x=ã≤Oz# WÅ∞¡ '™È^Œs
=∞}∞Å QÆ$ǨÏO—QÍ ¿Ñ~˘¯#|_çOk. QÀáêÅHõ$+¨‚ QÀYÖË, ~°gO„^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü,
ã¨~ü [QÆnâò K«O„^ŒÉ’ãπ, ã¨~Àlh <åÜ«Ú_»∞ ÖÏO\˜ "åiH˜ P QÆ$ǨÏO XHõ
ѨÙ}ºf~°÷OQÍ q~åle¡Ok.
=∞$^Œ∞Å"≥∞ÿ# k=º`«fi PHõ$u ã¨O`«iOK«∞H˘#fl =ºH˜Î „H˜Ããì·<£. D"≥∞ J<ÕHõ
P^蕺u‡Hõ „Ѩã¨OQÍÅ∞ ‰õÄ_® KÕã≤Ok. ÉèÏ~°`«^Õâßhfl, ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∂ ZO`«QÍ<À
D"≥∞ Jaè=∂xOzOk. ™êfig∞r P"≥∞ HÀã¨"Õ∞ ''JHÍÅOÖ’ qHõã≤Oz# he
ѨÙëêÊxH˜——1 J<Õ Hõq`« „"åâß~°∞. J"≥∞iHÍÖ’ =ã¨O`« HÍÅOÖ’ qHõã≤OKÕ Ñ¨Ù=Ùfi
heѨÙ+¨ÊO. Jk =ã¨O`«HÍÖÏxH˜ =ÚO^Õ j`«HÍÅOÖ’ qHõã≤Oz#@ì~Ú`Õ
f„="≥∞ÿ# K«eQÍex „ѨuѶ¨∞\˜Oz áÈ~å_»=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. „H˜Ãã·ì<£ ÉÏ^è•=∞Ü«∞"≥∞ÿ#
J<ÕHõ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ „ѨuѶ¨∞\˜ã¨∂Î rq`«O QÆ_»Ñ¨=Åã≤=zÛOk. JO`«\ ˜ Ѩi
ã≤÷`«∞ÅÖ’#∂ =∞#ã¨∞û K«eOK«‰õΩO_® LO_®Å<Õ ã¨∂ÊùiÎxã¨∂Î ™êfig∞r „"åã≤#
Hõq`« Wk. ™È^Œi „H˜Ãã·ì<£ rq`«=¸ HÀ=∞Å"≥∞ÿ# XHõ ѨÙ=Ùfi rq`«OÖÏ
q~åle¡Ok. ÉèÏ~°`«^Õâßxfl Jaè=∂xOz# =ÚY∞ºÅÖ’ XHõiQÍ P"≥∞ ÉèÏã≤e¡Ok.
 q∞ãπ ™ê~å ZÖˇ<£ "åÖ’¤ 
L`«¯ $+¨ì J"≥∞iHõ<£ zO`«<åjÅ∞~°Ö’ XHõÔ~·# ~åÖòÊù "åÖ’¤ Z=∞~°û<£‰õΩ
^Œ∂~°Ñ¨Ù |O^èŒ∞=Ù ™ê~å ZÖˇ<£ "åÖ’¤. ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞ D"≥∞ 51
Uà◊¡ =Ü«∞ã¨∞¯~åÅ∞. JO`«‰õΩ =Ú#∞¿Ñ =∂H±û =ÚÅ¡~ü ~°K«#Å∞ K«^Œ=_»O`À

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@ 382.

 áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ 331

ÉèÏ~°fÜ«∞ `«`«Î fiâߢã¨ÎO Ѩ@¡ D"≥∞‰õΩ ZO`À Pã¨H˜Î [xOzOk. 1894Ö’

„|∂H˜¡<£Ö’ ™êfig∞r „Ѩã¨OyOz#ѨC_»∞ „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ PÜ«∞##∞ K«∂ã≤Ok
JѨÊ\˜ #∞Oz PÜ«∞# ã¨xflÇ≤Ï`« t+¨μº~åO„_»Ö’ XHõÔ~·áÈ~ÚOk. „áê~°OÉèíOÖ’
#∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ U~åÊ@∞¡ q∞ãπ ¿ÇÏq∞¡<£ J<Õ =ºH©Î, `«~°∞"å`«
~°∂`ü Zbãπ KÕâß~°∞. "åi `«~°∞"å`« "åÖ’¤ P ÉÏ^茺`« ã‘fiHõiOzOk. QÆ∞_çfi<£
™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ ~åHõ =Ú#∞Ѩ٠PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅ ã¨OH˜ΔѨΠÖËY#O D"≥∞
KÕã≤Ok. ™êfig∞r ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ=# „Ѩã¨OQÍÅ∞ D"≥∞ ã¨OH˜ΔѨΠÖËY#O ^•fi~å<Õ
=∞#‰õΩ ÅaèOKå~Ú.
"åÖ’¤ WÖÏ „"åã¨∞Î#flk:
''™êfig∞r`À KåÖÏHÍÅO ã¨Ç¨Ïr=#O KÕã≤#ѨÊ\˜H© <åÖ’ ã¨<åflºã¨ ÉèÏ=#
`«Öˇ`«ÎÖË^Œ∞. PÜ«∞# áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ "≥o¡ PÜ«∞#
ѨxÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã≤#ѨC_»∞ ‰õÄ_® <å‰õΩ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ "≥àÏ¡Åx `ÀK«ÖË^Œ∞.
<Õ<˘Hõ J"≥∞iHõ<£ ¢ã‘Îx, J"≥∞iHÍÖ’<Õ rqOKåÅ<Õ ã¨OHõÅÊO`À L<åfl#∞. HÍx
™êfig∞r Ѩ@¡ <å‰õΩ#fl P^Œ~åaè=∂<åÅ∞ =~°‚<åf`«O. PÜ«∞# HÀã¨O D
Ö’HõOÖ’ <Õ#∞ Uk KÕÜ«∞_®xÔH·<å ã¨OHÀzOK«#∞.
''"≥Ú^Œ\ ˜™êi ™êfig∞r #∂ºÜ«∂~ü¯ =zÛ#ѨC_»∞ ã¨^• HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞
^èŒiOK«_»OÖ’ "≥ÚO_ç Ѩ@∞ì^ŒÅ =Ç≤ÏOKå~°∞. HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ ^èŒiOz#
PÜ«∞#`À HõÅã≤ |Ü«∞@‰õΩ "≥à◊¡_®xH˜ „Ѩ`ÕºH˜Oz ^è≥·~°ºO LO_®e. ZO^Œ∞HõO>Ë
L^ŒÜ«∞OѨÓ@ "≥à◊√`«∞#fl JO^Œi K«∂Ñ¨Ó =∂ g∞^Õ LO@∞Ok Hõ#∞Hõ. ™êfig∞r
HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ ^èŒiOz Ö’HÍxfl Jã¨Å∞ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ#@∞¡ QÆOcè~°OQÍ
~åK«sîq`À #_»∞ã¨∂Î =ÚO^Œ∞ "≥àı¡@ѨC_»∞ ™ê=∂#ºOQÍ PÜ«∞# K«∂Ѩ٠T~°úfi
=ÚYOQÍ LO@∞Ok† Z#fl_»∂ J^èÀ=ÚYOQÍ LO_»^Œ∞. `«Ou ã¨ÎOÉèÏÅ Z`«∞ΉõΩ
`«‰õΩ¯=Ö’ L#fl^Õn PÜ«∞# K«∂ѨÙÖ’ Ѩ_»^Œ∞. PÜ«∞#`À HõÅã≤ #_»=_»O ZO`À
Hõ+¨ìO† Ѩ~°∞QÆ∞ ÖÏO\˜ #_»Hõ`À <Õ#∞ HÍã¨Î "≥#∞HõQÍ "≥à◊¡QÆÅ∞QÆ∞`å#∞. =∂
W^ŒÌih K«∂¿ã"åiÖ’ Pâ◊Û~°ºO H˘\ÁìzÛ#@∞¡ HõxÑ≤OKÕk. =∞=∞‡efl K«∂ã≤, 'Wq
Uq∞\˜?— JO@∂ "å~°∞ „Ѩtflã¨∂Î#fl@∞¡ JxÑ≤OKÕk. H˘xfl ~ÀAÅ∞ QÆ_çKåHõ
™êfig∞r `«H˜¯# ~°HÍÅ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ‰õÄ_» ^èŒiOK«™êQÍ~°∞.——
J<ÕHõ =∞Ok Láê^蕺ܫÚÅ #∞Oz J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ "åÖ’¤ <Õ~°∞ÛH˘#flk.
„áê~°OÉèíOÖ’ P"≥∞‰õΩ ™êfig∞r Ѩ@¡ ѨÓiÎQÍ #=∞‡HõO ÖË^Œ∞† PÜ«∞#Ö’ U^≥·<å
^Œ∞~°ƒÅ`À, H˘~°`À Hõ#|_»∞`«∞O^Õ"≥∂#x QÆ=∞xOKÕk. ™êfig∞r |㨠KÕã≤#
332 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

QÆkÖ’ XHõ ÃÑ^ŒÌ J^ŒÌO LOk. XHõ ~ÀA ™êfig∞r KåÖÏ¿ãѨ٠^•x =ÚO^Œ∞
xÅ|_ç K«∂ã¨∞H˘O@∞<åfl~°∞, XHõ™êi HÍ^Œ∞ J<ÕHõ™ê~°∞¡.
J^ŒÌOÖ’ HÍ¿ãѨ٠xÅ|_ç `«=∞ ~°∂áêxfl J^ŒÌOÖ’ `«^ÕHõO K«∂¿ã"å~°∞.
K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞!
`«~°∞"å`« JHõ¯}∞‚Oz "≥·^˘Åy, =∞m¡ =zÛ J^ŒÌO =ÚO^Œ∞
xÅ|_Õ"å~°∞. D q^èŒOQÍ KåÖÏ¿ãѨ٠[~°QÆ_»O "åÖ’¤ QÆ=∞xOzOk.
™êfig∞rÖ’ ^Œ∞~°ƒÅ`«#∞ J<Õfi+≤ã¨∞Î#fl "åÖ’¤H˜ W^˘Hõ J=HÍâ◊O. ™êfig∞r
`«##∞ K«∂ã≤ `å<Õ P#Okã¨∞Î#fl@∞¡ P"≥∞‰õΩ JxÑ≤OzOk. nxx QÆ∞iOz PÜ«∞<Õ
K≥|∞`å~°x P"≥∞ "Õz=ÙOk.
JѨC_»∞ ™êfig∞r "åÖ’¤ "≥·Ñ¨ÙQÍ uiQÍ~°∞. ''"åÖ’¤! D qz„`«O K«∂_»∞.
K«∂_»_®xH˜ <Õ <≥ÖÏ LO\Ï<À =∞~°záÈÜ«∂#∞. JO^Œ∞ˆH J^ŒÌOÖ’ ##∞fl
ã¨∞xt`«OQÍ K«∂ã¨∞H˘O@∞<åfl#∞. HÍx J^ŒÌO =ÚO^Œ∞ #∞Oz "≥·^˘ÅQÆQÍ<Õ
=Ú#∞Ѩ\ ˜ÖÏ <å ~°∂áêxfl <Õ#∞ =∞~°záÈ`«∞<åfl#∞—— J<åfl~°∞. Jk qx "åÖ’¤
qã¨∞ÎÉ’~ÚOk. ™êfig∞rÖ’ ^Œ∞~°ƒÅ`«#∞ Z^Œ∞~°∞K«∂ã≤# "åÖ’¤, PÜ«∞# ^ÕǨÏ
^蕺ã¨#∞ Ãã·`«O Ju„Hõq∞Oz P^蕺u‡Hõ`«Ö’ ã¨^• =Úxy=Ù#fl =∞Ǩ`«∞‡_»x
x^Œ~°≈#ѨÓ~°fiHõOQÍ <å_»∞ „QÆÇ≤ÏOzOk.
''<å zO`«<å „ã¨=Ouh, =∂@Å#∂ ZÖÏ #∞=Ùfi D "Õ∞~°‰õΩ „QÆÇ≤ÏOK«
QÆeQÍ=Ù? #∞=Ùfi „"åã¨∞H˘#fl <À@∞û1 K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨC_»∞ <Õ<Õ „Ѩã¨Oyã¨∞Î#fl@∞¡QÍ
LOk—— Jx ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞rÜÕ∞ =zOKÕ "Õ∞~°‰õΩ PÜ«∞#
„"å`« Ѩx
zO`«<å ^èÀ~°}˜Ö’ =∞"≥∞ÿHõ=∞~ÚOk "åÖ’¤. ™êfig∞r áê`«O
[Å Ü≥∂QÆ ã¨∂„`åʼnõΩ "åºMϺ#O „"åã¨∞Î#flѨC_»∞ PÜ«∞# K≥|∞`«∂O_»QÍ „"åã¨∞
H˘#fl =ºH˜Î D"Õ∞. `«=∞ J#∞Éèí"åxfl "åÖ’¤ WÖÏ =ºHõÎO KÕã¨∞Î#flk: ''XHõ ã¨∂„`«O
K«^Œ=QÍ<Õ ™êfig∞r ^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞flÅÜÕ∞º"å~°∞. HõÖÏxfl ã≤~åÖ’ =ÚOz
<Õ#∞ xsH˜Δã¨∂Î LO\Ï#∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ KåÖÏ ã¨=∞Ü«∞O QÆ_»záÈÜÕ∞k.
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PÜ«∞# =∞ø#O ÉèíQÆfl"≥∞ÿ =∂@Å∞ „Ѩ"åǨÏOÖÏ "≥Å∞=_Õq. =∞m¡
PÜ«∞# ^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞flÅÜÕ∞º"å~°∞...——
#∂ºÜ«∂~ü¯ "Õ^•O`« ã¨OѶ¨∞ „ѨK«∞~°} HÍ~°ºOÖ’ "åÖ’¤ H©ÅHõáê„`«
=Ç≤ÏOzOk. "åÖ’¤ „"å`« Ѩ#∞Å#∞, QÆ∞_çfi<£ =Ú„^Œ} Ѩ#∞Å#∞, "åÅì~ü
1. ã¨Ç¨Ï„ã¨nfiѨ =#OÖ’ ™êfig∞r `«~°QÆu „Ѩã¨OQÍÅ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ "åÖ’¤ „"åã¨∞H˘#fl
<À@∞û. W"Õ HÍÖÏO`«~°OÖ’ Inspired Talks („Ѩɒ^èŒ ~°`åflHõ~°=Ú) J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHõOQÍ
"≥Å∞=_çOk.
 áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ 333

QÆ∞_£–WÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ J=∞‡HÍÅ∞, [=∂Y~°∞ÛÅ∞ „"åã¨∞H˘<Õ Ñ¨#∞Å∞

K«∂ã¨∞H˘<åfl~°∞. D suÖ’<Õ ™êfig∞r ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ XH˘¯Hõ¯\˜QÍ "≥Å∞=_®¤~Ú.
„"å`« Ѩ#∞Å`ÀÉÏ@∞ J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨC_»∞ ™êfig∞r HÀã¨O =O@ Ѩ#∞Å#∞
‰õÄ_® D"Õ∞ K«∂ã¨∞H˘#flk. 'ǨÏi^•ã≤— <å=∞^èÕÜ«∞O D"≥∞‰õΩ ™êfig∞r WKåÛ~°∞.
¿Ñ~°∞‰õΩ `«QÆæ@∞¡ ¿ã"å=∞Ü«∞OQÍ rqOz "åÖ’¤ `«# 81= U@ =∞$u K≥OkOk.
 ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ 
1896Ö’ ™êfig∞r ÅO_»<£Ö’ '*Ï˝#Ü≥∂QÆO— QÆ∞iOz KÕã≤# XHõ
„ѨãO¨ QÆOÖ’ ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`∞« Å∞ „Ѩ„Ѩ^=Œä ∞OQÍ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl q+¨Ü∞« O
WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞ K«∂âßO. ã≤fi@˚~å¡O_£Ö’ PÖòÊ û Ѩ~°fi`åÅ#∞ K«∂ã≤, Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂
ÅÖ’ JÖÏO\˜ ã¨÷ÅOÖ’ XHõ J^≥· fi`« P„â◊=∞O <≥ÅH˘ÖÏÊÅx XHõ™êi ™êfig∞r
`«=∞ JaèÖÏ+¨#∞ =ºHõÎO KÕâß~°∞. ^•x<Õ ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ P^Õâ◊OQÍ Ñ¨iQÆ
}˜OKå~°∞. ™êfig∞r`À ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =zÛ =∂Ü«∂=uÖ’ JÖÏO\˜ P„â◊=∂xfl
„áê~°OaèOKå~°∞.
ѨÙh`«=¸, k=º`«fi=¸ xO_ç# rq`«O ¿ãqÜ«∞~ü QÆ_çáê_»∞. q∞Ãããπ
¿ãqÜ«∞~ü, `«H˜¯#"å~°∞ PÜ«∞##∞ 'Ñ≤`år— Jx ã¨OÉ’kèOKå~°∞. 1900
JHÀì|~üÖ’ ¿ãqÜ«∞~ü HÍÅ^èŒ~°‡O K≥O^•_»∞. ÃÇ·ÏO^Œ= ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O „ѨHÍ~°O
PÜ«∞#‰õΩ JO`«º„H˜Ü«∞Å∞ [iáê~°∞. =∂Ü«∂=uÖ’ x=ã≤Oz# ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ
™⁄O`« `«e¡QÍ q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü q~åle¡Ok. P"≥∞#∞ JO^Œ~°∂ 'J=∂‡— J<Õ
ã¨OÉ’kèOKÕ"å~°∞. [QÆnâò K«O„^ŒÉ’ãπ ^ŒOѨ`«∞Å∞, x"Õk`«, „H˜Ããì·<£, P#O^Œ
"≥∂ǨÏ<£ É’ãπ, z`«Î~°O[<£ ^•ãπ „ѨÉèí$`«∞Å∞ P"≥∞#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x P"≥∞ r=#
ã¨~°o`À ZO`À PHõ@∞ìHÀ|_®¤~°∞. 1916Ö’ WOQÆ¡O_£‰õΩ uiy "≥o¡áÈ~ÚOk.
JHõ¯_Õ 1930 JHÀì|~üÖ’ q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü `«∞kâßfi㨠q_çzOk.
`«=∞ ÖËYÖ’ „¿Ñ=∂#O^Œ WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞: ''q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü =¸sÎ
ÉèíqOz# ã¨<åflºã¨O. P"≥∞ Éèí~°Î ‰õÄ_® JO`Õ! ™êfig∞r QÆ}ѨuÜ≥ÿ∞# QÆ∞_çfi<£,
x"Õk`« QÆ∞iOz Ü≥∂zã¨∞Î<åfl#∞. `åºQÆO Ü≥ÚHõ¯ J`«∞º#fl`« P^Œ~å≈xfl áê\˜Oz
rqOKå~°∞. <Õ#∞ x`«ºO N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ PÅÜ«∞OÖ’ ѨÓ[ KÕã∞¨ #Î flѨC_»∞ ™êfig∞r
áêâßÛ`«º t+¨μºÅ *Ï˝ÑH¨ Í~°O÷ ‰õÄ_® ѨÙ=ÙfiÅ#∞ ã¨=∞iÊã¨∞<Î åfl#∞. "åiH˜ q^èÜ
Õ Ú« _»
<≥·# ¿ã=‰õΩxQÍ ##∞fl <Õ#∞ ѨiQÆ}˜OK«∞H˘O\Ï#∞.——
S 23
334 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''#∞=Ùfi ^•<À¡ JѨ[Ü«∞O á⁄Ok<å, qã¨∞QÆ∞ ѨÙ\˜ì<å, ÉèÏ~°`«^Õâ◊O HÀã¨O

#∞=Ùfi Ѩx KÕã≤<å, KÕÜ«∞HõáÈ~Ú<å, "Õ^•O`åxfl J=ÅOaOz<å ÖËHõ ^•xfl
q_»<å_ç<å 㨈~ =∞~°}˜OKÕ ^•HÍ h‰õΩ JO_»QÍ xÅ|_ç
`«Ñ¨C ^•i LO\Ï#x "åQÍÌ#O KÕã¨∞Î<åfl#∞. 'U#∞QÆ∞ ^ŒO`åÅ∞ |Ü«∞\˜H˜
Ѩ\ ˜ì#"åi Ѩ\Ï¡
JK«OK«Å „¿Ñ=∞ =™êÎÜÕ∞QÍx, Ö’xH˜áÈ=Ù—. J^Õ q^èŒOQÍ =∞x+≤ =∂@Å∞
"≥#∞Hõ‰õΩ fã¨∞HÀ|_»=Ù. Jk h‰õΩ <Õ#∞ "åQÍÌ#O KÕã¨∞Î
1
<åfl#∞—— JO@∂ XHõ™êi ™êfig∞r x"Õk`«‰õΩ „"åâß~°∞. U<å_»∂ PÜ«∞# „¿Ñ=∞
Z=i #∞O_ô "≥·^˘ÅyOk ÖË^Œ∞. `«=∞#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀx "åi Ѩ@¡ ‰õÄ_®,
`«Ñ¨CQÍ J~°÷O KÕã¨∞H˘#fl "åi Ѩ@¡ ‰õÄ_® PÜ«∞# ã¨~°à◊OQÍ<Õ =º=ǨÏiOKå~°∞.
™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ#∞ JO^Œ~°∂ J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl~°x QÍx, JO^Œ~°∂
ã‘fiHõiOKå~°x QÍx K≥Ñʨ ÖËO. „Ѩ`ºÕ H˜Oz PÜ«∞# ~å[Ü≥∂QÆ „ѨãO¨ QÍÅ∞ H˘O^ŒiÃÑ·
J#∞z`« „ѨÉèÏ"åxfl HõeÊOKå~Ú. ~å[Ü≥∂QÆO JO^•xfl kfiQÆ∞}©Hõ$`«O KÕÜ«∞QÆÅ
XHõ =∂~°æ=∞h, QÍ~°_ô q^ŒºÅ∞ „Ѩ^Œi≈OѨ*ËÜ«∞QÆÅ XHõ =∂~°æ=∞h J<Õ‰õΩÅ∞
ÉèÏqOKå~°∞. XHõ ¢ã‘Î ™êfig∞r ¿Ñ~°∞#∞ LѨÜ≥∂yOz, P suÖ’ „Ѩã¨OyOK«_»O
‰õÄ_® "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ìOk. `«# `«~°QÆ`«∞Å∞ ™êfig∞r `«~°QÆ`«∞ʼnõΩ LáÈ^•…`«OQÍ
LO\Ï~Ú† `«# „Ѩã¨OQÍÅ∞ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ q#fl `«~°∞"å`« ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ∞
qO>Ë ÉÏQÍ J~°÷=∞=Ù`åÜ«∞x P"≥∞ „ѨHõ@#Å∞ KÕã≤Ok.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r`À „H˜Ããì·<£ D q+¨Ü«∞O K≥Ñ≤ÊOk. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r,
''áêѨO, P"≥∞ UO KÕã¨∞ÎOk! Éèí~°Î#∞ ‰õÄ_® P"≥∞ ã¨O~°H˜ΔOK«=Åã≤ LOk.
P"≥∞‰õÄ D „Ѩã¨OQÍÅ ^•fi~å H˘O`« _»|∞ƒ Åaè¿ãÎ =∞Ozk—— J<åfl~°∞. "≥O@<Õ
„H˜Ãã·ì<£, ''HÍx ™êfig∞r! P"≥∞ g∞ ¿Ñ~°∞#∞ `«Ñ¨CQÍ LѨÜ≥∂yã¨∞Î#flk. "≥Ú^Œ\ ˜
~ÀA H˘xfl "åºÜ«∂=∞ ÉèíOy=∞Å#∞ <ÕiÊã¨∞Î#flk. Ô~O_»= ~ÀA ZHõ¯_À <Õ~°∞Û
H˘#fl QÍ~°_ô q^ŒºÅ QÆ∞iOz L^•Ç¨Ï~°} K«∂Ñ≤ „Ѩã¨Oyã¨∞Î#flk. W^ŒO`å `«Ñ¨C
HÍ^•? g∞ ¿Ñ~°∞#∞ LѨÜ≥∂yOz, „Ѩ[Å #∞Oz _»|∞ƒ =ã¨∂Å∞ KÕã≤, "åix
`«Ñ¨C_»∞ =∂~°æOÖ’ fã¨∞‰õΩ"≥à◊¡_»O ã¨i HÍ^Œ∞ Hõ^•!—— JOk. JO`å „Ñ¨âßO`«OQÍ
q#fl ™êfig∞r P ¢ã‘ΠѨ\Ï¡ HÍ~°∞}ºO =Ç≤ÏOKå~°∞. „H˜Ãã·ì<£#∞ PáêºÜ«∞OQÍ
K«∂ã¨∂Î, ''áêѨO, JÉèÏQÆ∞º~åÅ∞! t= t"å—— Jx =∂„`«"Õ∞ "åºMϺxOKå~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@Å∞ 167–168.

 áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ 335

W`«~°∞Å∞ KÕ¿ã <Õ~åÅ#∞ HõΔq∞OK«_»=∞<Õ =∞Ǩϟ#fl`« QÆ∞}O ™êfig∞rÖ’

ѨiѨÓ~°‚OQÍ LOk. ™êfig∞r t+¨μº_˘Hõ_»∞, XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ™êfig∞r ¿Ñ~°∞‰õΩ
Hõà◊OHõO U~°Ê_Õ suÖ’ „Ѩ=iÎOKå_»∞. ^•xx QÆ∞iOz ™êfig∞r`À „Ѩ™êÎqOz
#ѨC_»∞ PÜ«∞#, ''PǨ, JÖÏQÍ? áêѨO J`«_»∞. t=, t"å—— Jx =∂„`«"Õ∞
J<åfl~°∞. `«#‰õΩ Z=~°∞ Hõ+Oì¨ "å\˜Å*¡ Ëã<≤ å ™êfig∞r JO`« =~°Hˆ ã¨ÊOkOKÕ"å~°∞.
J~°∞^≥·# ™êfig∞r D QÆ∞}O QÆ∞iOz ™È^Œi „H˜Ããì·<£ WÖÏ K≥|∞`«∞#flk:
''U q+¨Ü«∞"≥∞ÿ<å ™êfig∞rx W|ƒOk ÃÑ_ç`Õ XHõ¯ HõΔ}O =∂„`«"Õ∞ ^•xx
QÆ∞iOz Ü≥∂z™êÎ~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨, 't= t"å— J<Õ"å~°∞ L^ÕfiQÆÉèíi`«∞Öˇ·. JO`Õ.
^•O`À PÜ«∞#‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ P ã¨=∞㨺 ã¨=∞ã≤áÈ`«∞Ok. PÜ«∞#
't= t"å— JO@∞#ѨC_»∞ `«=∞ x["≥∞ÿ# <≥·*Ïxfl *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞H˘O@∞<åfl~°x
"Õ∞O „QÆÇ≤ÏOKå=Ú.——
™êfig∞r qaè#fl `«~Q° `Æ ∞« Å „Ѩ[Å#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. JO^Œih ã¨=∂#OQÍ
Jaè=∂xOKå~°∞. PÜ«∞# É’^èŒ<åѨ^Œúux QÆ∞iOz q∞Ãããπ
HÍ~°∞}º=¸iÎÜ≥ÿ∞# Ǩ<£û|~À WÖÏ JO@∞#flk: ''PÜ«∞#Ö’ ^Õfi+¨O =∞$QƺO.
QÆ∞~°∞=Ù
JO^Œih PÜ«∞# Jaè=∂xã¨∞#Î fl@∞¡QÍ<Õ JxÑ≤™ÈÎOk. PÜ«∞#
JO^Œih HÍ~°∞}º=∞Ü«∞ ^Œ$‰õΩ¯Å`À<Õ K«∂âß~°∞.——
D q^èŒOQÍ `«=∞ =∞Ǩϟ#fl`« HÍ~°∞}ºO`À#∂, HõΔ=∂QÆ∞}O`À#∂
ZO^ŒiHÀ P^蕺u‡Hõ ^•fi~åÅ∞ `≥iKå~°∞ ™êfig∞r. áêâßÛ`«∞ºÅ#∞ '"Õ∞¡K«∞ÛùÅ∞—
JO@∂ |Ç≤Ï+¨¯iOz# P ~ÀAÖ’¡ "åih '„ÉÏǨχ}∞Å∞— Jx ã‘fiHõiOz, "åih
|∞∞+¨μÅ#∞ QÍqOz, J<Õ‰õΩÅ∞ P~åkèOKÕ ã≤÷u "åiH˜ HõeÊOKå~°∞!
ã¨∂~°∞º_»∞ x`«ºO L^Œ~Ú™êÎ_»∞, "ÕÅ H˜~°}ÏÅ#∞ „Ѩã¨iã¨∂Î Ö’HÍxfl
P„Hõq∞ã¨∂ΠѨtÛ=∞O "≥·Ñ¨ÙQÍ Ñ¨Ü«∞xã¨∞Î<åfl_»∞. PÜ«∞# ã¨xfl^è•#OÖ’ Ö’Hõ
Hõ$`åºÅ∞ "å@O`«@ J"Õ [iyáÈ`«∞<åfl~Ú – qHõã≤OKÕq qHõã≤ã¨∞Î<åfl~Ú,
ѨO_»É’ÜÕ∞q ѨO_»∞`«∞<åfl~Ú, ѨO_ç ~åeáÈÜÕ∞q ~åeáÈ`«∞<åfl~Ú, ~åe =∞m¡
"≥ÚHõ¯QÍ "≥ÚÅKÕq "≥ÚÅ∞ã¨∞<Î åfl~Ú. g\˜ JxflO\˜H© J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ â◊HxÎ̃ ã¨∂~°∞º_»∞
JOkã¨∂Î, J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^Õx`À#∂ J#∞~°H˜Î á⁄O^Œ‰õΩO_® Ѩܫ∞#O
™êyã¨∞Î<åfl_»∞.
™êfig∞r rq`«=¸ J^Õ suÖ’ ™êyOk. PÜ«∞#`À "≥∞Åy# „Ѩu
XHõ¯~°∂ PÜ«∞# J#O`« „¿Ñ=∞#∞ K«qK«∂âß~°∞† `«=∞ =∂#ã≤Hõ ã≤÷uH˜, =∂#ã≤Hõ
336 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ѨiѨHõfi`«‰õΩ `«y#@∞¡ L#fl`«"≥∞ÿ# rq`åxfl JaèÅ+≤OKå~°∞. "åiÖ’ „Ѩu XHõ¯i

rq`«=¸ XHõ q_ç =∂~°æOÖ’ ÉèíQÆ=O`«∞x "≥·Ñ¨ÙQÍ ™êyOk. JO^Œi g∞^•
„¿Ñ=∞#∞ "≥^Œ[Å∞¡`«∂ "åix J‰õΩ¯# KÕ~°∞ÛH˘O@∂ "≥àÏ¡~åÜ«∞#.


 =∂Ü«∂=uÖ’
<å JOu=∞ k<åÅ#∞ `«H˜¯# Ѩ#∞Åhfl =^ŒeÃÑ\˜ì D ã¨~À=~°
f~°OÖ’ QÆ_»Ñ¨Ù`å#∞. ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ „"åã¨∞H˘O@∂, W+¨ì"≥∞ÿ# áê@Å∞
áê_»∞H˘O@∂ XHõ ÉÏÅ∞xÖÏ ¿ãfiK«ÛùQÍ u~°∞QÆ∞`å#∞.

ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

™êfig∞r áêâßÛ`«º Ѩܫ∞#O áêºiãπ, DlѨÙìÅ`À =Úyã≤Ok. ÔH·~À #∞Oz

1900 #=O|~ü 26= `Õn# =∂`«$^ÕâßxH˜ |Ü«∞Å∞^Õi# ™êfig∞r Ѩܫ∞xOz#
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’
F_» _çÃãO|~ü 6 ÖË^• 7= `Õn# ÉÁOÉÏ~Ú KÕ~°∞H˘Ok.
`«=∞ ~åHõ QÆ∞iOz ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ Z=iH© ™êfig∞r Hõ|∞~°∞
ѨOѨÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ ™êfig∞rH˜ ™êfiQÆ`«O ѨÅ∞Hõ_®xH˜ Z=~°∂ "≥à◊¡ÖË^Œ∞. ÉÁOÉÏ~Ú
<ÒHÍ„â◊Ü«∞O #∞Oz `«=∞ S~Àáê ^Œ∞ã¨∞ÎÅÖ’<Õ Ô~·Å∞ xÅÜ«∂xH˜ "≥o¡ ÉÁOÉÏ~Ú
–ǨÏ∫~å ZH±û„ÃÑãπ HÀã¨O PÜ«∞# "Õz=Ù<åfl~°∞. K≥<≥flH˜ K≥Ok# „á⁄ÃѶã¨~ü XHõ~°∞
™êfig∞rx JHõ¯_» QÆ∞~°∞ÎѨ\Ïì_»∞. P`«_»∞ ™êfig∞r „Ѩã¨OQÍÅ#∞ K≥<≥·flÖ’ q#fl
=ºH˜Î. D J=HÍâßxfl LѨÜ≥∂yOK«∞H˘x, Ô~·Å∞ =KÕÛ ^•HÍ ™êfig∞r`À P`«_»∞
=∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl_»∞.
_çÃãO|~ü 9= `Õn ~å„u ™êfig∞r ~åHõ ÉËÅ∂~ü =∞~î°OÖ’ ‰õÄ_® Z=iH©
`≥eÜ«∞^Œ∞. ™êfig∞r =∞~î°O KÕ~°∞H˘#flѨC_»∞ ~å„u Éè’[# "Õà◊#∞ ã¨∂zOKÕ QÆO@
„"≥∂yOk. ã¨<åflºã¨∞Å∞ ~å„u Éè’[<åxH˜ "≥à◊√`«∞<åfl~°∞.
ÉËÅ∂~ü Éè’[#O KÕã¨∂Î#fl "åi`À Ѩx=∞x+≤ XHõ_»∞ Ѩ~°∞QÆ∞# "≥o¡,
=∞~î°OÖ’
''S~Àáê =ºHÎ̃ XHõ~∞° =ã¨∞<Î åfl~°∞. PÜ«∞# =ÚY^•fi~°O ѨH¯õ #
L#fl QÀ_» ZH˜¯ ^Œ∂H˜, "≥∞ÿ^•#O ^•\˜ =∞~î°O "≥·Ñ¨ÙQÍ =ã¨∞Î<åfl~°∞——1 J<åfl_»∞.
1. P ~ÀAÖ’¡x =ÚY^•fi~°O „Ѩã¨∞Î`«O L#fl =ÚY^•fi~°O HÍ^Œ∞. Jk „Ѩã¨∞Î`«O

337
 338 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

XHõi^ŒÌ~°∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞ |Ü«∞\‰õΩ =zÛ K«∂âß~°∞. "åiH˜ #=∞‡â◊HõºO HÍÖË^Œ∞.

''PǨ, ™êfig∞r =KÕÛâß~°∞, ™êfig∞r =KÕÛâß~°∞—— JO@∂ "å~°∞ JiKå~°∞. P
J~°∞Ѩ٠qx ֒ѨŠL#fl ã¨<åflºã¨∞Å∞ |Ü«∞\‰õΩ Ñ¨~°∞ÔQ`«∞ÎH˘x =KåÛ~°∞. ã¨~°fi„`å
P#O^Œ HÀÖÏǨÏÅ=¸, '™êfig∞r, ™êfig∞r— J<Õ x<å^•Å∂ q∞#∞fl=Ú\Ïì~Ú.
™êfig∞r "åi`À, ''PÅ㨺OQÍ =¿ãÎ u#_®xH˜ Ug∞ LO_»^Œx QÀ_» ZH˜¯ ^Œ∂H˜
Ѩ~°∞QÆ∞# =KåÛ#∞—— J<åfl~°∞ `«=∞^≥·# Ǩ㨺 ^èÀ~°}˜Ö’! `«~°∞"å`« ã¨<åflºã¨∞Å∞
PÜ«∞##∞ `À_˘¯x "≥o¡, PÜ«∞#‰õΩ W+¨ì"≥∞ÿ# H˜K«∞_ô =_ç¤OKå~°∞.
™êfig∞r HõÅHõ`åΉõΩ =pÛ~åQÍ<Õ L|ƒã¨O <Õ#∞<åfl#O@∂ PÜ«∞##∞
HÍ=eOK«∞H˘#flk. ^•x`À PÜ«∞# ZO`À Ü«∂`«#Ѩ_®¤~°∞. ~å„`«∞à◊√§ ã¨xfláê`«O
(delirium) "å\˜ÖË¡ "Õ∞~°‰õΩ L|ƒã¨O „ѨHÀÑ≤OKÕk. ™êfig∞r ^•xx QÆ∞iOz
PO^Àà◊# K≥O^ŒÖË^Œ∞ – |Ǩïâß PO^Àà◊# K≥O^Õ =º=kè ‰õÄ_® ÖË^Œ∞! `«~°K«∂
HõÅHõ`åΉõΩ "≥àÏ¡~°∞, H˘xfl ~å„`«∞à◊√¡ |Å~åO É’ãπ WO\’¡<Õ |㨠KÕâß~°∞. `«e¡,
|O^èŒ∞=ÙÅ∞, q∞„`«∞Å#∞ "≥o¡ K«∂ã≤=KåÛ~°∞. `«H˜¯# ã¨=∞Ü«∂Å#∞ ™ê=∂#ºOQÍ
=∞~î°OÖ’<Õ QÆ_çáê~°∞. _çÃãO|~ü 19= `Õn# PÜ«∞# „H˜Ãã·ì<£‰õΩ WÖÏ „"åâß~°∞:
''P#O^ŒO`À#∂, „H˜Ü«∂jÅ`«`À#∂ L#fl áêºiãπ, f„=OQÍ LO_Õ
HÍ<£™êìO\ò<ÀÃÑÖò, `«à◊`«à◊ÖÏ_Õ z#fl U^ä≥<£û, Ñ≤~°q∞_»¡ ÔH·~À "≥#‰õΩ¯áÈÜ«∂~Ú.
=∞~î°OÖ’ QÆOQÍf~å# L#fl <å QÆk #∞O_ç „"åã¨∞Î<åfl#∞. WHõ¯_» KåÖÏ „ѨâßO`«O
QÍ#∂, xâ◊ÛÅOQÍ#∂ LOk. „ѨâßO`«"≥∞ÿ# ã¨∂~°º~°t‡Ö’ D qâßÅ"≥∞ÿ# #k
#$`«ºO KÕ™ÈÎOk. JѨC_»ÑC¨ _»∞ ã¨~‰° Ωõ Å`À =ã¨∞#Î fl Ѩ_=» Å `≥_¡» ã¨=fi_ç xâ◊≈ÉÏÌxfl
ÉèíQÆflO KÕ™ÈÎOk. WѨC_»∞ WHõ¯_» j`«HÍÅO. HÍx =∞^蕺ǨÏflO "≥K«ÛQÍ#∂,
„ѨHÍâ◊OQÍ#∂ LO@∞Ok. Wk ^ŒH˜Δ} Hͺeá¶ÈiflÜ«∂ j`«HÍÅO. „Ѩun "≥K«Û
QÍ#∂, |OQÍ~°∞ =<≥fl#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘h LOk. J~Ú<å QÍe K«Å¡QÍ#∞,
L`åûǨÏOQÍ#∞, LÖÏ¡ã¨OQÍ#∞ LOk.——1
™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å`À áê`« *Ï˝Ñ¨HÍÅÖ’ =ÚxyáÈ=_»O`À, ã¨<åflºã¨∞ʼnõÄ
„H˘`«Î „|ǨχKå~°∞ʼnõÄ `«~Q° `Æ ∞« Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_O» `À ™êfig∞r ~ÀAÅ∞ ^˘~°™¡ êQÍ~Ú.

 q"ÕHÍ#O^Œ PÅÜ«∞O L#fl ã¨÷ÖÏxH˜ ã¨g∞ѨOÖ’x ^•fi~°O. <å_»∞ WO`« Z`≥·Î# „ѨǨÏs
QÀ_»Å∂, ÃÑ^ŒÌ ^•fi~°=¸ ÖË=Ù.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 386.
 =∂Ü«∂=uÖ’ 339

P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å`À áê@∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ "åºÜ«∂=∞OÖ’ ‰õÄ_® áêÖÁæ<åÅx

™êfig∞r JaèÅ+≤OKå~°∞† JO^Œ∞HÀã¨O ‰õÄ_® `«~°QÆ`«∞Å∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
|Ǩïâß QÆOQÍf~°OÖ’ ѨKå~°∞¡ KÕã¨∂Î P=e f~°OÖ’x ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° PÅÜ«∞
QÀѨÙ~åÅ#∞ uÅH˜ã¨∂Î QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ`À ã¨Ç¨Ïr=#O KÕã≤# =∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ# ~ÀAÅ#∞
<≥=∞~°∞"Õã¨∞H˘x LO\ψ~"≥∂#x TÇ≤ÏOK«=K«∞Û!
¿ãqÜ«∞~ü =∞$u QÆ∞iOz q#fl ™êfig∞r ^Œ∞óYOÖ’ =ÚxyáÈÜ«∂~°∞.
''JÜ≥∂º, <Õ#∞ `«fi~°Ñ_¨ ç ~å=_»O x~°∞ѨÜ∂≥ QÆ"∞≥ Oÿ k. áêѨO, HÔ ÃÑ<ì £ ¿ãqÜ«∞~ü H˘kÌ
~ÀAÅ „H˜`«"Õ∞ =∞~°}˜OKå~°∞. D q^èŒOQÍ W^ŒÌ~°∞ POˆQ¡
¿ãqÜ«∞~ü Ü«ÚÅ∞ =∞# HÀã¨O, Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ HÀã¨O `«=∞ rq`åÅ#∞
=∞~°}O JiÊOKå~°∞——1 JO@∂ QÆ∞_çfi<£#∂ *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ H˘x ™êfig∞r
QÆ∞iOz
„"åâß~°∞. ¿ãqÜ«∞~ü QÆ_»Ñ≤# B#fl`«º rq`«O HÍ~°}OQÍ
PÜ«∞#‰õΩ ÃÇ·ÏO^Œ= ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ „ѨHÍ~°O JO`«º„H˜Ü«∞Å∞ [iáê~°∞. ''P„â◊=∞O
„ѨHõ¯QÍ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞Î#fl U\˜ f~°OÖ’, ѨÙ+¨Ê=∂ÖÏÅOHõ$`«∞x KÕã≤, „ÉÏǨχ}∞ÅKÕ
"≥∂ã¨∞H˘xáÈ|_ç, ÉÏÅ∞~°∞ "Õ^Œáê~åÜ«∞} KÕã¨∂ÎO_»QÍ P`«_»∞ ^ŒÇ¨Ï#O KÕÜ«∞
|_®¤_»∞.——2 ¿ãqÜ«∞~ü ã¨f=∞}˜x F^•~°Û_®xH˜ "≥O@<Õ =∂Ü«∂=uH˜ ™êfig∞r
"≥à◊¡QÀ~å~°∞. JO`ÕQÍHõ ¿ãqÜ«∞~ü =∞$u HÍ~°}OQÍ, 'Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ Éèíq+¨º`«∞Î
Ѩ#∞Å∞ U=∞ø`åÜ≥∂— J<Õ PO^Àà◊# ‰õÄ_® PÜ«∞#‰õΩ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ
`«HõΔ}"Õ∞ =∂Ü«∂=u "≥àϧÅx xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
<Õ\ ˜H© UHÍO`«"≥∞ÿ# `«Ñ¨ã¨∞ûÖ’ =Úxy L#fl „Ѩ^Õâ◊O =∂Ü«∂=u. ^•^•Ñ¨Ù
6500 J_»∞QÆ∞Å Z`«∞ÎÖ’ L#fl D „Ѩ^Õâ◊OÖ’ <Õ\ ˜H© ^•^•Ñ¨Ù 3 H˜.g∞. ѨikèÖ’
Wà◊√¡QÍh, =∂#= ã¨OKå~°OQÍh ÖË=Ù. Ѩ~°fi`«áê^ŒO =^ŒÌ
=∂Ü«∂=u L#fl HÍ`Àæ_»"£∞ J<Õ KÀ@∞ ^•HÍ "≥o¡ JHõ¯}∞‚Oz 65
"≥·Ñ¨ÙQÍ
"≥∞ÿà◊√¡ HÍe#_»Hõ<À ÖË^• ^ŒO_ô J#|_Õ Ñ¨Å¡H©Ö’<À "≥àÏ¡eû
LO@∞Ok. ™ê=∂#∞¡ "≥∂ã¨∞‰õΩáÈ=_®xH˜ =∞#∞+¨μÅ∞ HÍ"åe. q∞Ãããπ
¿ãqÜ«∞~ü#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ =ã¨∞Î#fl@∞¡ ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ ~åQÍ<Õ ™êfig∞r
=∂Ü«∂=uH˜ `«Ou ѨOÑ≤OKå~°∞. PÜ«∞# =zÛ KÕ~°_®xH˜ Hõhã¨O Zxq∞k
~ÀAÅ =ÚO^Œ∞QÍ Hõ|∞~°∞ ѨOÑ≤`Õ<Õ U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∞QÆÅ=∞x q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@Å∞ 384–385.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 391.
340 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

["å|∞ ѨOÑ≤Ok. HÍx `å#∞ 27 = `Õn# HõÅHõ`åÎ #∞Oz |Ü«∞Å∞^Õi 29 =

`Õn# HÍ`Àæ_»"£∞ KÕ~°∞H˘<Õ@∞¡ ѨOÑ≤Oz# `«Ou"å~°Î 25 = `Õn# =∂„`«"Õ∞
=∂Ü«∂=u KÕiOk. Hõ#∞Hõ ™êfig∞r HÀã¨O U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∞_»O ZO`À
Hõ+¨ì=∞~ÚOk.
|Ǩïâß =∂Ü«∂=uH˜ Hõ|∞~°∞ JO^ŒHõáÈ`Õ JÖ’‡~å‰õΩ áÈ"åÅx ™êfig∞r
J#∞H˘<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ JÖ’‡~åÖ’ L#fl q∞„`«∞_»∞ ÖÏÖÏ |„nëê‰õΩ ‰õÄ_® `«=∞
~åHõ QÆ∞iOz `«Ou ѨOÑ≤OKå~°∞. |„nëê `«# ™È^Œ~°∞_≥·# ÖÏÖÏ QÀqO^Œëê#∞
HÍ`Àæ_»"£∞‰õΩ Ñ¨OÑ≤OKå_»∞.
`«Ou JO^ŒQÍ<Õ =∂Ü«∂=uÖ’x q~°*Ï#O^Œ "≥O@<Õ KÕ`«Ö’¡H˜ kQÍ~°∞.
„QÍ=∂Å∞ uiy ‰õÄb =∞#∞+¨μÅ∞, ѨšH© U~åÊ@∞ KÕã≤ 28= `Õn J~°ú~å„u
HÍ`Àæ^Œ"£∞ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞!
t"å#O^Œ, ã¨^•#O^ŒÅ`À 29= `Õn L^ŒÜ«∞O S^Œ∞ QÆO@ʼnõΩ ™êfig∞r
Ô~·Å∞Ö’ =zÛ HÍ`Àæ_»"£∞ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. JÖ’‡~å |$O^ŒO"å~°∞, =∂Ü«∂=u
|$O^ŒO"å~°∞ W^ŒÌ~°∂ ™êfig∞rH˜ ™êfiQÆ`«O ѨeH˜ `«=∞ |㨉õΩ PǨfixOKå~°∞.
Jk j`«HÍÅO. Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å K«e Jq∞`« f„="≥∞#ÿ k. JO^Œ∞<å 1900–1901
<å\˜ K«e =∂=¸Å∞ Hõ<åfl ZO`À Z‰õΩ¯=QÍ LOk. ™êfig∞rH˜ L|ƒã¨O
XHõ"≥·Ñ¨Ù LO_»QÍ ^•xH˜ [fi~°O [`«KÕiOk. Hõ#∞Hõ JÖ’‡~åÖ’ HÍã¨Î q„âßOu
fã¨∞H˘x `«~°∞"å`« =∂Ü«∂=u "≥à◊¡=K«∞Û#x QÀqO^Œëê Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤_»∞.
HÍx ™êfig∞r JÖ’‡~å "≥o`Õ `«~°∞"å`« ZѨC_»∞ =∂Ü«∂=uH˜ =™êÎ~°∞, |Ǩïâß
~å‰õΩO_® áÈ=K«∞Û<Õ"≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤~°∞ q~°*Ï#O^Œ. Hõ#∞Hõ PÜ«∞# ™êfig∞rx
=∂Ü«∂=uH˜ ~°=∞‡x QÆ\ ˜ìQÍ HÀ~å~°∞. HõΔ}O =∂„`«"Õ∞, ™êfig∞r q~°*Ï#O^Œ
„Ѩܫ∂ã¨Å#∂, WO`« `«‰õΩ¯= =º=kèÖ’ U~åÊ@∞¡ KÕã≤# „ѨuÉèí#∂ „Ѩâ◊Oã≤Oz,
''W`«_Õ <å t+¨μº_»∞—— JO@∂ âߡѶ≤∞ã¨∂Î =∂Ü«∂=uˆH "≥àÏ¡Åx xâ◊Û~ÚOKå~°∞.
QÀqO^Œëê ‰õÄ_® ™êfig∞r`À =∂Ü«∂=u "≥àÏ¡Åx f~å‡xOKå_»∞. |Ǩïâß
uiy =ã¨∞Î#flѨC_≥·<å ™êfig∞rx JÖ’‡~å‰õΩ `À_˘¯x "≥à◊¡=K«∞Û#x J`«_»∞
PtOKå_»∞.
HÍ`Àæ_»"£∞ #∞Oz ™êfig∞r "≥O@<Õ |Ü«∞Å∞^Õ~åÅ#∞H˘#flѨÊ\˜H© XHõ ~ÀA
HõzÛ`«OQÍ PÜ«∞# q„âßOu fã¨∞HÀ"åÅx JO^Œ~°∂ Ѩ@∞ì|@ì_»O`À PÜ«∞# P
~ÀA JHõ¯_» |ã¨KÕâß~°∞.
 =∂Ü«∂=uÖ’ 341

HÍ`Àæ_»"£∞ #∞Oz =∂Ü«∂=u "≥à◊¡_®xH˜ S^Œ∞ ~ÀAÅ∞ Ѩ_»∞`«∞Ok† D

„Ѩܫ∂}O KåÖÏ „â◊=∞`À ‰õÄ_»∞H˘#flk. D Ü«∂„`« ѨÓiÎ ÉÏ^茺`« q~°*Ï#O^Œ
ã‘fiHõiOKå~°∞. =∂`«$=¸iÎ Nâß~°^•^Õq =^ŒÌ =∞O„`«nHõΔ,
=∂Ü«∂=u
Ѩܫ∞#O ™êfig∞r #∞Oz ã¨<åflºã¨nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘#fl =ºH˜Î DÜ«∞#.
"≥Ú^Œ\ ™˜ êi áêâßÛ`«º^ÕâßÅ∞ ã¨O^Œi≈Oz uiy =zÛ ÉËÅ∂~ü
=∞~î°OÖ’ |㨠KÕã≤# ~ÀAÖ’¡ `«=∞‰õΩ q~°*Ï#O^Œ ¿ã=ÅOkOK«_»O Ѩ@¡ ™êfig∞r
ZO`À ã¨O`À+≤OKå~°∞. WѨC_»∞ =∞m¡ QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ ¿ã=ÅOkOKÕ ÉèÏQƺO Hõey
#O^Œ∞‰õΩ q~°*Ï#O^Œ Ѩ~°=∂#O^ŒÉèíi`«∞ÅÜ«∂º~°∞. Ü«∂„`« U~åÊ@∞¡, =O@,
™êfig∞r Éè’[#O ÖÏO\˜q ã¨fiÜ«∞OQÍ PÜ«∞<Õ K«∂ã¨∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r `«H˜¯#
J=ã¨~åÅ#∞ ã¨^•#O^Œ K«∂ã¨∞H˘<åfl~°∞.
30= `Õn# JO^Œ~°∂ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. q~°*Ï#O^Œ Jq„âßO`«OQÍ
„â◊q∞OK«_»O K«∂ã≤ ™êfig∞r PO^Àà◊# K≥O^•~°∞. Hõ#∞Hõ Ѩ@∞ì|\˜ì ™êfig∞r
`«=∞ t+¨μº}˜‚ QÆ∞„~°O g∞^Œ Ѩܫ∞xOѨ*Ëâß~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA „Ѩܫ∂}O ™êѶ‘QÍ
™êyOk. ^•iÖ’ cè"£∞`åàò J<Õ ã¨~À=~° f~å# =O@ KÕã¨∞H˘x Éèí∞lOKå~°∞.
=O@ Ѩ#∞Å#∞ ™êfig∞r Ѩ~°º"ÕH˜ΔOKå~°∞. Éè’[<å#O`«~°O |Ü«∞Å∞^Õi 17 "≥∞ÿà◊¡
^Œ∂~°OÖ’x ^è•s J<Õ „Ѩ^Õâßxfl KÕ~°∞H˘x JHõ¯_»∞#fl Ѩ~åº@Hõ q_çkÖ’ ~å„u
QÆ_çáê~°∞.
=∞~åfl_»∞ "Õ‰õΩ= #∞OKÕ "å# „áê~°OÉèíO HÍ=_»O`À <å\˜ „Ѩܫ∂}O
ZO`À „â◊=∞`À ™êyOk. JO^Œ∞‰õΩ `À_»∞ =∞OK«∞ ‰õΩi¿ã „Ѩ=∂^Œ=¸ á⁄Oz
LOk. Ô~O_»∞ "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°O "≥à◊¡QÍ<Õ "å# L^Œú$`«"≥∞ÿOk. á⁄QÆ=∞OK«∞`À pHõ@∞¡
„Hõ=Ú‡HÀ™êQÍ~Ú. HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ =∞OK«∞`À <ÕÅ HõxÑ≤OK«‰õΩO_®áÈ~ÚOk.
™êfig∞r „ѨHõ$u "å`å=~°}Ïxfl K«∂ã≤ `«xqf~å P#OkOKå~°∞. ™êfig∞rx
ZÖÏ *Ï„QÆ`«ÎQÍ `À_˘¯x "≥àÏ¡Ö’ áêÅ∞É’Hõ q~°*Ï#O^Œ PO^Àà◊#`À ã¨`«=∞`«
=∞Ü«∂º~°∞. ™êfig∞r ѨšH©x "≥∂¿ã É’~¸Å‰õΩ J<ÕHõ=∂~°∞¡ HÍÅ∞*ÏiOk† HÍx
™êfig∞r U=∂„`«O HõOQÍ~°∞ K≥O^Œ‰õΩO_® `«=∂ëêQÍ =∂\Ï¡_»∞`«∂ "åix
L`åûǨÏѨiKå~°∞.
ѨšH© "≥∂¿ã É’~¸ÅÖ’ XHõ_»∞ ^Õg=∂Ǩ`«‡º â’¡HÍÅ#∞ ^À+¨Éèí∂~Ú
+¨ªOQÍ LK«Ûiã¨∂Î =KåÛ_»∞. ™êfig∞r J`«}˜‚ 'ѨO_ç\òr— Jx ã¨OÉ’kèOKå~°∞.
J`«_»∞ ѨÅ∞=∂~°∞¡ q"åǨÏO KÕã¨∞H˘#flѨÊ\˜H© „Ѩã¨∞Î`«O U ÉèÏ~åº ã¨r=OQÍ
ÖË^Œ∞. ™êfig∞r J`«}˜‚ `«=∂ëêQÍ, ''ѨO_ç\òr! =∞m¡ =∞~˘Hõ™êi q"åǨÏO
342 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

KÕã¨∞H˘O\Ï~å?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''PǨ, x~°ÉèíºO`«~°OQÍ, HÍx JO^Œ∞‰õΩ _»|∞ƒ

ÖË^Œ∞!——1 J<åfl_»∞ qKå~°OQÍ. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''P _»|∞ƒ <Õ#∞ K≥e¡¿ãÎ...——
J<åfl~°∞. ѨO_ç\òr P#O^ŒO Ѩ@ìÖËHõáÈÜ«∂_»∞† ''Ѩ~°=∞ Hõ$`«A˝xQÍ LO\Ï#∞——
JO@∂ `«Å=Oz Ѩ^Õ Ñ¨^Õ ™êfig∞rH˜ #=∞㨯iOKå_»∞. ™êfig∞r P =$^Œ∞úx
P#O^ŒOÖ’ áêÅ∞ѨOK«∞H˘<åfl~°∞.
=∞OK«∞#∂, K«eQÍÅ∞Å#∂ „ѨuѶ∞¨ \˜ã∂¨ Î U_»∞#fl~° "≥∞àÿ √◊ ¡ ^•\˜ =∞^蕺ǨÏflO
3 QÆO@ʼnõΩ áœ~°›áêh J<Õ „Ѩ^Õâ◊OÖ’x XHõ z#fl ^Œ∞HÍ}O =^ŒÌ‰õΩ =KåÛ~°∞.
™êfig∞r ѨšH©Ö’ ~å=_»O =Å# =ÚO^Œ∞QÍ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. `«H˜¯#"å~°∞ ZO`À
Ü«∂`«#Ѩ_ç PÅ㨺OQÍ =KåÛ~°∞. ^Œ∞HÍ}Ïxfl K«∂_»QÍ<Õ Ñ¨ÅH¡ © É’~¸ÅÖ’ XHõ_∞»
™êfig∞r`À, ''ÉÏÉÏr! WHõ¯_» HÍã¨Î \© „`åQÆ_®xH˜ =∂‰õΩ J#∞=∞ux=fiO_ç.
\© „`åQÆQÍ<Õ ã¨=∞kèHÀ`åûǨÏO`À `«H˜¯# U_»∞#fl~° "≥∞ÿà◊¡#∂ QÆq∞Oz ~å„u ֒ѨÙ
=∞ø~°flÖÏ¡ KÕ~°∞HÀ=K«∞Û—— J<åfl_»∞. ™êfig∞r ÉÏÅ∞xÖÏ JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOz,
ÃÑ·HõO W™êÎ#x ‰õÄ_® K≥áêÊ~°∞. "å~°∂ "≥∞Å¡QÍ \©, c_ôÅ∞ „`åQÍ~°∞. P `«~°∞"å`«
XHõi^ŒÌ~°∞ q„â◊q∞OKå~°∞, XHõi^ŒÌ~°∞ =∞O@ ~°yeÛ K«e HÍK«∞HÀ™êQÍ~°∞. D
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JHõ¯_çH˜ =zÛ# q~°*Ï#O^Œ W^ŒO`å K«∂ã≤ qã¨∞ÉÎ ’Ü«∂~°∞. WO`«Ö’
™êÜ«∞O„`«O 5 J~ÚOk. JѨÊ\˜ˆH pHõ@∞¡ P=iOK«™êQÍ~Ú. WOHÍ U_»∞#fl~°
"≥∞ÿà◊√¡ Ѩܫ∞xOKåe! ™ê^茺"Õ∞<å? PÜ«∞# =∞#ã¨∞û Ü≥∂zOK«™êyOk. P ~å„u
JHõ¯_Õ |㨠KÕÜ«∞_»O QÆ∞iOz PÜ«∞# TÇ≤ÏOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
Ѩiã≤÷ux ™êfig∞r J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. É’~¸Å‰õΩ PQÆ_®xH˜ ã¨=∞‡uOz
LO_»‰õÄ_»^Œ∞, `«Ñ¨C `«#^Õ#x PÜ«∞# „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. HÍx ÉÏÅ∞xÖÏ W`«~°∞Å
g∞^Œ xO^Œ#∞ "≥∂Ѩ <å~°OaèOKå~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JHõ¯_»‰õΩ t"å#O^Œ =zÛ
KÕ~°∞H˘<åfl~°∞. "≥O@<Õ HÀѨOQÍ J`«}˜‚, ''g∞ ~°O^Œ~°∂ =¸~°∞öÅ∞. =∞OK«∞
‰õΩ~°∞ã¨∞ÎO^Œx =ÚO^Õ `≥eã≤=ÙO>Ë <åKÕ`« ZO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∂}O KÕ~ÚOKå~°∞?
HÍmHõ$+¨‚#∞ xOkOK«_»O x¢+¨ÊÜ≥∂[#O. J`«_»∞ ÉÏÅ∞_»∞. #∞=Ùfi ÃÑ^ŒÌ"å_çq. D
Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ JÖ’‡~å "≥à‰¡◊ Ωõ O_® ##∞fl PÑ≤ =∂Ü«∂=uH˜ fã¨∞‰õΩ=ã¨∂Î #<≥flO^Œ∞‰õΩ
J=ã¨÷áêÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl=Ù?—— Jx J_çQÍ~°∞. q~°*Ï#O^Œ#∞ ‰õÄ_® q_»=‰õΩO_®,
''=∂Ü«∂=u "≥àÏ¡Åx #∞=Ùfi ǨÏ~î°O KÕÜ«∞|>Ëì D J=ã¨÷—— JO@∂ p"å@∞¡
ÃÑ\Ïì~°∞. PÜ«∞# =∂\Ï¡_»_»O ѨÓ~°ÎÜÕ∞º^•HÍ =∞ø#OQÍ LO_çáÈÜ«∂~°∞
1. L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’#∂, =OQÆ ^Õâ◊OÖ’x H˘xfl „QÍg∞} „áêO`åÅÖ’#∂ q"åǨÏ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =^èŒ∞=Ù ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ =~°∞x ‰õΩ@∞O|O Hõ<åºâ◊√ůO K≥e¡OK«_»O Ѩiáê\˜.
 =∂Ü«∂=uÖ’ 343

q~°*Ï#O^Œ. `«~°∞"å`«, ''™êfig∞r! ã¨=∞㨺 ÅxflO\˜H© g∞ˆ~ HÍ~°}O! É’~¸Å

QÆ∞iOz =ÚO^Õ q∞=∞‡efl ÃÇÏK«ÛiOKå#∞. "åix xÅ=_®xH˜ g∞~°∞ J#∞=∞uO
K«_»O =Å¡<Õ WO`« `«O\Ï. ÖËHõáÈ`Õ Dáê\˜ˆH =∞#O =∞ø~°flÖÏ¡ KÕ~°∞H˘x
LO_Õ"å~°O—— J<åfl~°∞. x*Ïxfl x~°ƒùÜ«∞OQÍ Kå\˜ K≥ѨÊ_»O`À ™êfig∞r =∞ø#O
=Ç≤ÏOKå~°∞. ''áÈhÖË, [iyO^Õ^À [iyáÈ~ÚOk. x#∞fl u\Ïì#∞, =∞#ã¨∞ûÖ’
LOK«∞HÀ=^Œ∞Ì. `«O„_ç ‰õΩ=∂~°∞}˜‚ u@ì_®? Wn JO`Õ! WHõ D ~å„u WHõ¯_» ZÖÏ
QÆ_»áêÖ’ PÖ’z^•ÌO. HÍmHõ$ëê‚! "≥#∞fl <˘Ñ≤ÊQÍ LOk. HÍã¨Î X`«∞Η— J<åfl~°∞.
q~°*Ï#O^Œ ã¨∞u"≥∞`«ÎQÍ ™êfig∞r "≥#∞fl#∞ X`åÎ~°∞.
WO`«Ö’ ã¨^•#O^Œ, QÀqO^ŒëêÅ∞ `«Ñ¨Ê `«H˜¯# JO^Œ~°∂ KÕ~°∞H˘<åfl~°∞.
"åHõ|∞ KÕÜ«∞QÍ "åi^ŒÌ~°∂ ™êfig∞r Hõ<åfl =ÚO^Õ P KÀ@∞ ^•\˜áÈ~Ú#@∞¡
^Œ∞HÍ}^•~°∞ `≥eáê_»∞. "å~°∞ =∞OK«∞ `«∞áê#∞Ö’ z‰õΩ¯‰õΩáÈ`åˆ~"≥∂#x ™êfig∞r
PO^Àà◊#Ѩ_®¤~°∞. JO^ŒiH© H˜Oz`«∞Î ÉèíÜ«∞O HõÅ∞QÆHõáÈÖË^Œ∞. Ô~O_»∞ ~°∂áêÜ«∞Å∞
W¿ãÎ `«# JÅ∞¡}˜‚ ѨOÑ≤Oz "åi QÆ∞iOz# ã¨=∂Kå~°O `≥Å∞ã¨∞H˘x ~å=K«∞Û#x
^Œ∞HÍ}^•~°∞ K≥áêÊ_»∞. J>Ë¡ ÃÑ·HõO WzÛ, P W^ŒÌ~°∂ =∞ø~°flÖÏ¡ q_çkH˜ ˆHΔ=∞OQÍ
KÕi#@∞¡ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
L#fl ã¨=∞㨺Å∞ KåÅ=#fl@∞¡ =∞~À ã¨=∞㨺 `«ÖˇuÎOk. t"å#O^Œ ZH˜¯
=zÛ# QÆ∞„~°O, Jâ◊fitHõΔ‰õΩx Ѩ@∞ì ã¨_»ÅQÍ<Õ Ju `«fii`«OQÍ "≥#‰õΩ¯ uiy
HÍ`Àæ_»"£∞ "≥·Ñ¨ÙQÍ Ñ¨~°∞ÔQuÎáÈ~ÚOk† uiy ~åÖË^Œ∞. ^•x "≥#∞Hõ Ѩ~°∞ÔQuÎ#
Jâ◊fitHõ‰Δ Ωõ _»∞ ‰õÄ_® uiy ~åÖË^∞Œ . =∞~åfl\˜ „ѨÜ∂« }ÏxH˜ |$O^ŒOÖ’ z#fl"å_≥#·
q~°*Ï#O^Œ `«# QÆ∞„~åxfl t"å#O^Œ‰õΩ W=fi=Åã≤ =zÛOk.
Jk ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#, =∞~°záÈÖËx ~å„u. <å_»∞ 19= â◊`å|ÌѨ٠K«~°=∞
~å„u (31 _çÃãO|~ü 1900). q~°*Ï#O^Œ ^•xx *Ï˝Ñ¨HõO KÕã≤#ѨC_»∞ ™êfig∞r
=∞ø#OQÍ #"åfi~°∞. `«~°∞"å`« P ^Œ∞HÍ}^•~°∞x`À z~°Ñ¨iK«Ü«∞ã¨∞÷xÖÏ =∂\Ï¡_»
™êQÍ~°∞. K«H¯õ x Éè’[#O ÃÑ_ç`Õ JO^Œ∞‰õΩ `«Q@æÆ ∞¡ ÃÑH· Oõ W™êÎ=∞x ‰õÄ_® K≥áêÊ~°∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© J`«_∞» ÃÑ\˜#ì K«áêfÅ∞ XHõ JOQÆ∞à◊O =∞O^ŒO`À, QÆ∞„~°O H˘iH˜`Õ
^•x Ѩà◊√¡ ‰õÄ_® qiˆQ "Õ∞~°‰õΩ ZO`À QÆ\ ˜ìQÍ L<åfl~Ú! ã¨iQÍ HÍÅÖË^Œ∞
‰õÄ_®. |OQÍàÏ^Œ∞OѨ ‰õÄ~° QÆ∞iOz K≥ѨÊ#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞! x„^Œ QÆ∞iOz# „Ѩâıfl ÖË^Œ∞!
ZO^Œ∞HõO>Ë K«e HÀã¨O ^Œ∞HÍ}OÖ’ ~°yeOz# =∞O@ #∞Oz =zÛ# á⁄QÆ
g~°∞ Ѩ_»∞H˘#fl QÆk#O`å P=iOzOk. WHõÃÑ·# gi`À qã≤y "Õ™ê~åÅx P
344 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

^Œ∞HÍ}^•~°∞ ™êfig∞rx, PÜ«∞# |$O^•xfl `«# Ѩ~°fi`« „áêO`« ÉèÏ+¨Ö’ u\Ïì_»∞.

`«# ÉèÏ+¨ "åiH˜ J~°O÷ HÍ^Œ#∞H˘<åfl_»∞ J`«_∞» . HÍx ^Œ∞~°^$Œ +ì̈=âß`«∂Î ™êfig∞rH˜
P ÉèÏ+¨ H˘O`«=~°‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. ™êfig∞rH©, PÜ«∞# t+¨μºÅ‰õÄ, `«H˜¯#"åiH© 19=
â◊`å|ÌѨ٠K«~°=∞ k#O D q^èŒOQÍ QÆ_çzOk!
=∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O ^Œ∞HÍ}^•~°∞x u@¡#∞ ÃÑ^ŒÌQÍ Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_®
™êfig∞r =ÚO^Õ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ J`«_çH˜ Z‰õΩ¯= _»|∞ƒ WKåÛ~°∞. `«~°∞"å`« JO^Œ~°∂
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. 12 JOQÆ∞àÏÅ =∞OK«∞ ‰õΩiã≤#ѨÊ\˜H© É’~¸Å∞ "ÕQÆOQÍ<Õ
"≥àÏ¡~°∞. ™êfig∞r XHõ ÉÏÅ∞xÖÏ =∞OK«∞ Ѩ~°fi`åÅ#∂, ‰õΩ~°∞ã¨∞Î#fl =∞OK«∞
JO^•hfl K«∂ã≤ =ÚQÆ∞úÅ=Ù`«∂ =KåÛ~°∞. q~°*Ï#O^Œ ѨšH© „ѨHõ¯<Õ Ñ¨~°∞QÆ∞
ÖÏO\˜ #_»Hõ`À =ã¨∞Î<åfl~°∞. =∞ø~°flÖÏ¡ q_çk KÕ~°∞H˘#flѨC_»∞ JHõ¯_» "åi HÀã¨O
Jxfl U~åÊ@∂¡ ã¨^•#O^Œ K«Hõ¯QÍ KÕã≤=ÙOKå_»∞. ™êfig∞r "åi`À q~°*Ï#O^Œ#∞
„Ѩâ◊Oã≤ã¨∂Î =∂\Ï¡_®~°∞. „Ѩu‰õÄŠѨiã≤÷`«∞Ö’¡#∂ F~°∞Ê#∞ HÀ֒ʉõΩO_®
JO`«\ ˜h ã¨OÉÏoOK«∞HÀQÆÅ P`«_ç <≥·*Ïxfl âߡѶ≤∞OKå~°∞.
=∞~åfl\˜ Ѩܫ∞#O ™êѶ‘QÍ<Õ ™êyOk. =∞OK«∞ H˘O`« HõiyáÈ~ÚOk.
<å_»∞ "å~°∞ 21 "≥∞ÿà◊√¡ QÆq∞OKåe. ™êfig∞r HÍã¨Î ^Œ∂~°O #_»"åÅx
JaèÅ+≤OKå~°∞. HÍx #_»z# HÍ¿ãѨ\’¡<Õ JÅã≤áÈÜ«∂~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© XHõ
KÕuÖ’ Hõ„~°, =∞~ÀKÕux q~°*Ï#O^Œ Éèí∞[O g∞^Œ "Õã¨∞H˘x ''XHõ `«O„_ç
‰õΩ=∂~°∞x Éèí∞[O g∞^Œ "åe "≥àı¡ suÖ’—— "≥àÏ¡~°∞. ''ZO`« |ÅÇ‘Ï#∞}˜‚, =$^Œ∞ú}˜‚
J~ÚáÈÜ«∂#∞! D HÍã¨Î ^Œ∂~°O #_»=_®xH˜ Wxfl áê@∞¡Ñ¨_»∞`«∞<åfl#∞. P
~ÀAÖ’¡ 20/25 "≥∞ÿà◊√¡ ã¨∞<åÜ«∂ã¨OQÍ #_çKÕ"å}˜‚. WHõ Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞
rqOK«#xÑ≤™ÈÎOk—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.
=∞~åfl_»∞, [#=i 3= `Õn L^ŒÜ«∞O. HÍã¨Î ^Œ∂~°OÖ’<Õ P„â◊=∞ Éèí=#O
HÍ#=zÛOk. ^•xx K«∂ã≤ ™êfig∞r KåÖÏ P#OkOKå~°∞. HÍã¨Î ^Œ∂~°OÖ’
LO_»QÍ<Õ P„â◊=∞OÖ’ 12 QÆO@Å∞ H˘_»∞`«∞#fl â◊|ÌO qx
J^≥· fi`«
P„â◊=∞OÖ’
Ñ≤OzOk. ™êfig∞r ǨÏ~îå`«∞QÎ Í „ѨH¯õ <Õ L#fl QÆ∞„~°"∞≥ H˜¯ ^•xx
J^ŒeOKå~°∞. QÆ∞„~°O ^Ò_»∞ fã≤ ã¨`«fi~°"Õ∞ P„â◊=∞O KÕ~°∞
H˘Ok. ™êfig∞rx PǨfixOK«_®xH˜ P„â◊=∂xfl JO^ŒOQÍ JÅOHõiOKå~°∞.
JHõ¯_» q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü, ã¨fi~°∂áê#O^Œ, ã¨zÛ^•#O^Œ, q=∞ÖÏ#O^ŒÅ∞ xÅ|_ç
L<åfl~°∞. J"≥∞iHõ<£ J~Ú# KèåÔ~¡ãπ *Ï<£ã¨ì<£ ‰õÄ_® L<åfl_»∞. J`«_»∞ „|ǨχK«~°º
nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x „|ǨχKåi J=∞$`å#O^Œ ¿Ñi@ JHõ¯_» rqã¨∞Î<åfl_»∞.
 =∂Ü«∂=uÖ’ 345

™êfig∞r KÕ~°∞H˘#fl HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ QÀqO^Œëê =KåÛ_»∞. Ñ≤^ŒÑ¨ q~°*Ï#O^Œ,

KåÖÏ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞"å`« t"å#O^Œ, ã¨^•#O^ŒÅ∞ =KåÛ~°∞. "å~°O^Œ~°∂ =∞OK«∞
Ö’#∂, =∞OK«∞á⁄QÆÖ’#∂ ZO`À Ü«∂`«#Ѩ_ç =KåÛ~°∞.
™êfig∞r ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ "å~åÅ∞ =∂Ü«∂=uÖ’ QÆ_çáê~°∞. HÍx =∞OK«∞
HÍ~°}OQÍ PÜ«∞# JO`«QÍ |Ü«∞\‰õΩ "≥àÖ¡◊ HË áõ ÈÜ«∂~°∞. Jã¨fiã¨`÷ `« À ÉÏ^èÑŒ _¨ ®¤~∞° .
L|ƒã¨O PÜ«∞##∞ =∞s W|ƒOk ÃÑ\˜ìOk. J~Ú#ѨÊ\˜H© q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü#∞
F^•iÛ, P„â◊=∞ Éèíq+¨º`«∞Î QÆ∞iOz P„â◊=∞"åã¨∞Å`À K«iÛOKå~°∞.
XHõ ~ÀA ǨÏ~îå`«∞QÎ Í PÜ«∞# JO`«ó„¿Ñ~°} =Å#<À ÖËHõ q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü
PÜ«∞# „Ѩã¨OQÆO q#QÀ~åÅ<Õ JaèÖÏ+¨#∞ =ºHõÎO KÕÜ«∞_»O =Å#<À ™êfig∞r,
''„ѨãO¨ QÆ—— â‹e· Ö’ =∂\Ï¡_®~°∞. JHõ¯_» Zxq∞k=∞Ok =∂„`«"∞Õ L<åfl~°∞. ™êfig∞r
ѨKå~°∞¡ KÕã¨∂Î aQÆæ~°QÍ ^•^•Ñ¨Ù J~°QÆO@¿ãѨ٠=∂\Ï¡_®~°∞.
ã¨OÉèÏ+¨}Å∞, K«~Û° Å∞, ÖËYÅ∞ „"åÜ«∞_»OÖ’ ™êfig∞r ~ÀAÅ∞ QÆ_Ñ» ™¨ êQÍ~°∞.
D ~ÀAÖ’¡<Õ ™êfig∞r ''P~°∞ºÅ∞–`«q∞à◊√Å∞——1 J<Õ "åºã¨O ~°zOz „Ѩ|∞^Œú
ÉèÏ~°`« Ѩ„uHõ‰õΩ Ñ¨OÑ≤OKå~°∞. =∞~À XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ "庙êÅ∞ ‰õÄ_® „"åâß~°∞.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r, ã¨zÛ^•#O^Œ, t"å#O^Œ, q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü, ã¨fi~°∂áê
#O^ŒÅ∞ Ѩ~°fi`«O g∞^Œ L#fl ^èŒ~°"£∞Ѷ¨∞~ü J<Õ HÍã¨Î Z`«∞ÎÖ’x „áêO`«O ^•HÍ
"≥àÏ¡~∞° . JHõ¯_» XHõ QÆk Hõ\ÏìÅx ™êfig∞r JaèÅ+≤OKå~°∞. JHõ¯_» #∞Oz K«∞@∂ì
L#fl Ѩ~°fi`« „áêO`åÅ∂, =∞OK«∞Ѩ~°fi`« tY~åÅ∂ K«Hõ¯QÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú.2
=∂Ü«∂=uÖ’x XHõ z#fl ã¨~À=~åxfl K«∂ã≤ ™êfig∞r ZO`À P#OkOKå~°∞.
^•x JO^ŒO`À =ÚQÆ∞úÖˇ·, ''<å JOu=∞ k<åÅ#∞ `«H˜¯# Ѩ#∞Åhfl =^ŒeÃÑ\˜ì
D ã¨~À=~° f~°OÖ’ QÆ_»Ñ¨Ù`å#∞. ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ „"åã¨∞H˘O@∂, W+¨ì"≥∞ÿ# áê@Å∞
áê_»∞H˘O@∂ XHõ ÉÏÅ∞xÖÏ ¿ãfiK«ÛùQÍ u~°∞QÆ∞`å#∞—— J<åfl~åÜ«∞#.3
=∞OK«∞ Ѩ~°fi`åÅ#∞ uÅH˜Oz "å\˜Ö’ =∞#ã¨∞û „^ŒqOzáÈ=_»=∞O>Ë
™êfig∞rH˜ ZO`À W+¨ìO. PÜ«∞# QÆk H˜\ ˜H© QÆ∞O_® |Ü«∞\‰õΩ K«∂¿ãÎ ÉÏ~°∞Å∞

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 7, ѨÙ@ 327.

2. P KÀ@∞ „Ѩã¨∞Î`«O '™êfig∞r ^Œ$+≤ì HÀ}O— (Swamiji's view-point) Jx ¿Ñ~˘¯#
|_»∞`«∞#flk.
3. ™êfig∞r D HÀÔ~¯ <≥~°"Õ~°ÖË^Œ∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’ P ã¨~À=~°=¸ ZO_çáÈ~ÚOk.
„Ѩã¨∞Î`«O P KÀ@∞ =iá⁄ÅOQÍ ~°∂á⁄OkOk.
346 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

fi# ^èŒ=à◊ Ç≤Ï=∞tY~åÅ#∞ K«∂_»=K«∞Û. UHÍO`«OÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx "å\˜x K«∂ã¨∂Î

=∞ø#OÖ’ Å~ÚOzáÈ~Ú LO\Ï~åÜ«∞#. XHõ ~ÀA „|ǨχKåi *Ï˝<£#∞ Ñ≤ez,
t= K≥·`«#ºOÖ’ ''K«∂_»∞, K«∂_»∞! ZO`« JO^ŒO! h‰õΩ t=™È΄`«O `≥Å∞™ê?——
Jx J_çy, =∞$^Œ∞=∞^èŒ∞~° ã¨fi~°OÖ’ ™È΄`« Ѩ~î°#O KÕÜ«∞
™êQÍ~°∞. PÜ«∞# Hõà◊√¡ P#O^ŒÉÏëêÊÅ#∞ „ã¨qOKå~Ú.
QÍ„`«"£∞ Éèí㨇ã≤`«"£∞ ã≤`«&Û
ǨÏã≤`«"£∞ ǨϿãÎ HõáêÅ"£∞ ã≤`«"£∞
Y\ÏfiOQÆ"£∞ K« ã≤^Œâ◊Û =$+¨Éèíó
Hõˆ~‚ ã≤`Õ ‰õΩO_»ÖË I
QÆOQÍ ¿Ñ¶# ã≤`å Ѩâ◊√Ѩ`Õâò
K«¢#Ìó ã≤`À =¸~°úh
™È-Ü«∞O ã¨~°fi ã≤`À ^Œ^è•`«∞
qÉèí=O áêѨHõΔÜ«∞O ã¨~°fi^• II1
ã¨∞Îux Ѩiîã¨∂Î<Õ ™êfig∞r ÉÏǨϺ㨇 $ux HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞.
=∂Ü«∂=u P„â◊=∞O J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOK«_®xH˜
J#∞=ÙQÍ LO_®Åx ™êfig∞r JaèÖÏ+¨. J^≥· fi`« "Õ^•O`«O „ѨHÍ~°O P~å^èŒ#
"≥Ú^ŒÖˇ·#q „áê^äŒq∞Hõ ™Èáê<åÅ∞ =∂„`«"Õ∞. `«#Ö’x P`«‡#∞
P~å^èŒ# „QÆÇ≤ÏOz ^•xÖ’ „Ѩu+≤ª`«"≥∞ÿ# P J`«∞º#fl`« ã≤÷uÖ’ H˘O^Œ
ã¨=∞㨺
Ô~·<å JHõ¯_» rqOKåÅx JaèÅ+≤OKå~°∞ ™êfig∞r. HÍx
PÜ«∞# WHõ¯_»‰õΩ =zÛ#ѨC_»∞ WHõ¯_» ‰õÄ_® ѨÓ*Ï=∞Ok~°O, N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
P~å^èŒ# ÖÏO\˜q [~°∞QÆ∞`«∂O_»_»O K«∂âß~°∞. PÜ«∞#‰õΩ Jq Jã¨O`«$Ñ≤Îx

1. D ã¨∞Îu `å`«Ê~°ºO: Éèí∂`«HÀ\˜ <åÜ«∞‰õΩ_≥·# Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x ^ÕǨÏO g∞^Œ qÉèí∂u

ˆ~YÅ∞! PÜ«∞# z~°∞#=Ùfi ^èŒ=à◊HÍOu=∞Ü«∞OQÍ LOk. KÕuÖ’ `≥Å¡x HõáêÅO. PÜ«∞#
KÕ`«#∞#fl PÜ«Ú^èŒO `≥Å¡xk. "åǨÏ#"≥∞ÿ# =$+¨ÉèíO `≥Å∞ѨÙ. Hõ~°‚ ‰õΩO_»ÖÏÅ∞ `≥Å¡xq.
t~°ã¨∞û# L#fl [\ÏE@OÖ’ „Ѩ=Ç≤ÏOKÕ QÆOQÆÖ’ ÖËã¨∞Î#fl JÅÅ∞ `≥Å∞ѨÙ. t~°ã¨∞û#
JÅOHÍ~°OQÍ L#fl <≥Å=OHõ ^èŒ=à◊HÍOu=∞Ü«∞"≥∞ÿ#k! Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x K«∞@∂ì L#flk JO`å
^èŒ=à◊ =~°‚"Õ∞! P Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ =∂ áêáêÅ#∞ ÉÏѨ٠QÍHõ!
 =∂Ü«∂=uÖ’ 347

HõeyOKå~Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H© JHõ¯_» rqOKÕ "åi =∞#ã¨∞ûÅ#∞ QÍÜ«∞Ѩ~°K«

‰õÄ_»^Œx ^•xx "≥O@<Õ `˘ÅyOK«=∞x PÜ«∞# P^ÕtOK«ÖË^Œ∞.1
=∂Ü«∂=uÖ’ ¿ã"åHÍ~åºÅ∞ „áê~°OaèOKåÅx XHõ ~ÀA ™êfig∞r `«=∞
Jaè„áêÜ«∞O =ºHõÎO KÕâß~°∞. P„â◊=∞"åã¨∞Å∞ =¸_Õà◊¡~Ú<å ã≤÷~°OQÍ LO_ç
Ѩ#∞ÅÖ’ áêÖÁæ<åÅx K≥áêÊ~°∞. q~°*Ï#O^Œ `«Ñ¨Ê `«H˜¯#
QÆ∞~°∞=Ù
¿ã=
JO^Œ~°∂ ã¨=∞‡uOKå~°∞. PÜ«∞# =∂„`«O `«#‰õΩ UHÍO
`«OÖ’ LO@∂ `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«O QÆ_»áêÅ<Õ Pã¨H˜Î LO^Œx
`≥eáê~°∞. ™êfig∞r J<ÕHõ q^è•Å∞QÍ #K«Û*ˇÑ≤Ê PÜ«∞##∞ JOwHõiOѨ*Ëâß~°∞.
z=iH˜ q~°*Ï#O^Œ, ''QÆ∞~°∞=Ù P^Õâßxfl t~°™ê=Ç≤Ïã¨∞Î<åfl#∞—— JO@∂ ™êfig∞r
ÉèÏ=##∞ ã‘fiHõiOKå~°∞.
XHõ~ÀA Éè’[#O `«Ü∂« ~°∞KÕÜ∞« _»OÖ’ PÅ㨺=∞~ÚOk. ™êfig∞rÖ’ F~°∞Ê
#tOz JO^Œih p"å@∞¡ ÃÑ\Ïì~°∞. z=iH˜ ѨÓiÎQÍ ã¨Ç¨Ï#O HÀÖ’Ê~Ú =O@
QÆkÖ’H˜ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» `«_çã≤# =O@ K≥~°‰õΩ`À á⁄QÆ`À q~°*Ï#O^Œ áê@∞¡
Ѩ_»_»O K«∂ã≤ Ug∞ =∂\Ï¡_»‰õΩO_® uiy =KÕÛâß~°∞. U^À q^èŒOQÍ =O@
ѨÓ~°Î~Ú PÜ«∞#‰õΩ Éè’[#O =_ç¤OKå~°∞. ''<å‰õΩ Un JHõ¯ˆ~¡^Œ∞. JO`å fã¨∞‰õΩ
"≥o¡áÈ—— J<åfl~°∞ HÀѨOQÍ. q~°*Ï#O^Œ‰õΩ ™êfig∞r =∞#óã≤÷u =∂~°∞ÊÅ∞ ÉÏQÍ
`≥Å∞ã¨∞. Hõ#∞Hõ =∞ø#OQÍ xÅ|_çáÈÜ«∂~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ ™êfig∞r Éèí∞lOK«

1. =∂Ü«∂=u #∞Oz ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ |Ü«∞Å∞^Õi# ™êfig∞r, ''P XHõ¯ KÀ@∞Ö’

J~Ú<å N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ÉÏǨϺ P~å^èŒ# =^ŒÌ#∞H˘<åfl#∞. JHõ¯_»‰õΩ áÈ`Õ JHõ¯_® D =$^Œ∞ú_»∞
(j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞) K«Hõ¯QÍ Ñ‘~î°O "Õã¨∞H˘x Pã‘#∞Öˇ· L<åfl~°∞. PǨ, PǨ!—— J<åfl~°∞. JHõ¯_»
P~å^è#Œ W`åº^Œ∞Å∞ J=ã¨~=° ∂, J#=ã¨~=° ∂ J#fl Jaè„áêÜ«∞Éè^Ë •Å∞ ™êfig∞r HÍÖÏ#O`«~O°
‰õÄ_® H˘#™êQÍ~Ú.
z=~°‰õΩ =∂`«$=¸iÎ Nâß~°^•^ÕqH˜ D q+¨Ü«∞O `≥eáê~°∞. JO^Œ∞‰õΩ P"≥∞, ''=∞#
QÆ∞~°∞=Ù J^≥· fiu. g∞~°∞ PÜ«∞# t+¨μºÅ∞. Hõ#∞Hõ g∞~°∞ ‰õÄ_® J^≥· fi`«∞ÖË—— Jx „"åã≤,
ã¨=∞㨺#∞ `ÕeÛ"Õâß~°∞. JO>Ë P~å^èŒ#, âߢã¨Î q^èŒ∞Å∞ ÖÏO\˜ =∂=¸Å∞ ã≤÷u ™ê^èŒ#Å∞
q_çzÃÑ\˜ì, P`«‡ã≤÷uÖ’ rqOK«_®xH˜ ѨiѨHõfi`« K≥Ok# "åˆ~ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å t+¨μºÅ∂,
N~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨<åflºã¨∞Å∂ J#fl^Õ =∂`«$^Õq =K«#OÖ’x JO`«~å~°÷O. Hõ#∞Hõ JHõ¯_» P~å^èŒ#
Un LO_»‰õÄ_»^Œx f~å‡xOKå~°∞.
`«~°∞"å`« 1903Ö’ q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü XHõ áêÅHõ=~°æ =∞O_»ex ZOÑ≤Hõ KÕã≤,
q~°*ÏǨϟ=∞O ÖÏO\˜q `«Ñ¨Ê =∞ˆ~ P~å^èŒ#, âߢã¨Îq^èŒ∞Å∞ P P„â◊=∞OÖ’ x~°fiiÎOK«~å^Œx
âßã¨#ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# xÜ«∞=∂xfl PK«~°}Ö’H˜ `≥zÛOk.
348 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

<å~°OaèOKå~°∞. =O@#∞ ÉÏQÍ „Ѩâ◊Oã≤Oz, ''<å ÔHO^Œ∞‰õΩ HÀѨO =zÛO^À

WѨC_Õ J~°÷=∞=Ù`ÀOk. =∞x+≤x K«O¿Ñ PHõe Hõ_»∞ѨÙ#∞ ye¡#ѨC_»∞ HÀѨO
~å‰õΩO_® UO KÕã¨∞ÎOk?—— J<åfl~°∞.
`«~°∞"å`« JHõ¯_»∞#fl J"≥∞iHõ<£ „|ǨχKåiH˜ WÖÏ q=iOKå~°∞: ''gÔ~ÖÏ
<å‰õΩ ¿ã= KÕã¨∞Î<åfl~À K«∂âß"å? Wq h‰õΩ |Ǩïâß Pâ◊Û~°ºO Hõey™êÎÜÕ∞"≥∂!
Wk ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ^Œ$HõÊ^äŒO. QÆ∞~°∞=Ù ¿ã= P^蕺u‡Hõ ѨÙ~ÀQÆuÖ’ XHõ =∂~°æO.——
âßs~°Hõ Jã¨fiã¨÷`« XHõ =OHõ, =∞OK«∞ HÍ~°}OQÍ |Ü«∞\‰õΩ "≥à◊¡ÖËHõáÈ=_»O
=∞~À =OHõ! Hõ#∞Hõ ™êfig∞r =∂Ü«∂=u #∞Oz |Ü«∞Å∞^Õ~åÅ#∞H˘<åfl~°∞.
[#=i 18= `Õn# PÜ«∞# „Ѩܫ∂}O xâ◊ÛÜ«∞"≥∞ÿOk.
QÆ∞„~°Ñ¨Ù
™êfis
=zÛ#ѨÊ\˜ÖÏ<Õ ‰õÄbÅ∞, ѨšH©, QÆ∞„~åÅ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞
=Åã≤ =zÛOk. |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ =ÚO^Œ∞ ~ÀA ^•HÍ
‰õÄbÅ q+¨Ü«∞OÖ’ ZÖÏO\˜ x~åú~°}‰õÄ ~åÖËHõáÈ=_»O`À ™êfig∞r HÍã¨Î HõÅ`«
K≥O^•~°∞. Jk K«∂ã≤ q~°*Ï#O^Œ, ''™êfig∞r! PO^Àà◊# K≥O^ŒHõO_ç. =∞ˆ~
=∂~°æ=¸ ÖËHõáÈ`Õ "Õ∞"Õ∞ g∞ ѨšH©x "≥∂ã¨∞‰õΩáÈ`åO—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r
aQÆæ~°QÍ #=Ùfi`«∂, ''JÖÏ J~Ú`Õ ##∞fl P Ö’Ü«∞Ö’H˜ qã≤i"ÕÜ«∞_®xH˜
xâ◊Û~ÚOKå=#fl=∂@?—— Jx J_çQÍ~°∞.
18= `Õn =∞^蕺ǨÏflO ™êfig∞r =∂Ü«∂=u #∞Oz |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
WѨC_»∞ =∞~À ^•i ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. XHõ ~ÀA ^•iÖ’ =O@ PÅ㨺
=∞~ÚOk. Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O q~°*Ï#O^Œ =O@ ѨxÖ’ ã¨`«=∞`«=∞Ü«∂º~°∞. z#fl
‰õΩO_»Ö’ Z‰õΩ¯= aÜ«∞ºO "ÕÜ«∞_»O`À ѨÓiÎQÍ L_»HõHõ =ÚO^Õ aÜ«∞ºO á⁄Oy
|Ü«∞\‰õΩ ~å™êyOk. ™êfig∞r XHõi "≥#∞Hõ XHõixQÍ Ñ¨OÑ≤Oz, ''=O@
J~ÚO^•?—— JO@∂ Ѩ^Õ Ñ¨^Õ J_»QÆ™êQÍ~°∞. ZO`«¿ãѨ\ ˜H© ["å|∞ ~åHõáÈÜÕ∞
ã¨iH˜ PÜ«∞<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ "≥àÏ¡~°∞. Ѩiã≤÷ux K«∂ã≤ =∞$^Œ∞=ÙQÍ q~°*Ï#O^Œ`À,
''aÜ«∞ºOÖ’ HÍã¨Î <≥~Úº áÈã≤ =¸`«ÃÑ@∞ì ÉÏQÍ L_»∞‰õΩ`«∞Ok, J#flO ‰õÄ_®
~°∞zQÍ LO@∞Ok—— J<åfl~°∞. J>Ë¡ KÕã≤ q~°*Ï#O^Œ =O@ =ÚyOz JO^ŒiH©
=_ç¤OKå~°∞.
Ѷ≤ea`ü J<Õ KÀ@∞ #∞Oz "å~°∞ HõÅHõ`åΉõΩ Ô~·Å∞ JO^Œ∞HÀ"åe. j„Ѷ¨∞OQÍ
KÕ~°∞HÀ"åÅ<Õ P`«∞~°`«`À 15 "≥∞ÿà◊√¡ =ÚO^Œ∞#fl `«#H±Ñ¨Ó~ü =^ŒÌ ѨšH© =^ŒeÃÑ\˜ì
QÆ∞„~åÅ∞ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ H˘<åfl~°∞. ã¨^•#O^Œ XHõ =∞Oz QÆ∞„~åxfl ZOÑ≤Hõ KÕã∞¨ H˘x
^•xx Jkè~ÀÇ≤ÏOz J^ŒeOKå_»∞. JO`Õ QÆ∞„~°O ^Ò_»∞ fã≤Ok. ™êfig∞r,
 =∂Ü«∂=uÖ’ 349

`«H˜¯# "å~°∞ XHõ "≥∞ÿÅ∞ „Ѩܫ∂}O KÕã≤# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® ã¨^•#O^Œ Hõ#∞K«∂ѨÙ
"Õ∞~°Ö’ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r ZO`À HõÅ`« K≥Ok ^•iÖ’ =ã¨∞Î#fl
"åi`À J`«}˜‚ QÆ∞iOz "åHõ|∞ KÕâß~°∞. HÍãÎ̈ ^Œ∂~°O "≥o¡# `«~°∞"å`« XHõ QÆ∞„~°O
^•i `«Ñ≤Ê „ѨHõ¯<Õ L#fl á⁄ÖÏÅ QÆ∞O_® ^Ò_»∞ fã≤#@∞¡ K«∂âß=∞x H˘O^Œ~°∞
K≥áêÊ~°∞. JO^Œ~°∂ QÆ∞„~åÅ∞ ky P kâ◊Ö’ #_»=_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞. HÍã¨Î
^Œ∂~°O "≥à◊¡QÍ Z^Œ∞~°∞ "≥·Ñ¨Ù #∞Oz ã¨^•#O^Œ QÆ∞„~åxfl #_çÑ≤OK«∞H˘O@∂
~å=_»O HõxÑ≤OzOk. U=∂„`«O ÖÁOQƉõΩO_® ^Ò_»∞ fã≤# QÆ∞„~°O ã¨^•#O^Œ#∞
|∞~°^ŒÖ’ „`Àã≤"Õã≤, JѨC_»∞ J}yOk!
q~°*Ï#O^Œ QÆ∞„~°Ñ¨Ù ™êfis KÕÜ«∞_®xH˜ HÍã¨Î [OHõ_»O <åÅ∞QÆ= ~ÀA
Ѩܫ∞#OÖ’ ™êfig∞r QÆ=∞xOKå~°∞. Hõ#∞Hõ PÜ«∞# „ѨHõ¯‰õΩ "≥o¡ ™êfis KÕÜ«∞_»O,
"ÕQÆO ÃÑOK«_»O, ÖÁOQÆnÜ«∞_»O ZÖÏQÀ <ÕiÊOKå~°∞. `«~°∞"å`« PÜ«∞# XHõ
QÆ∞„~°O ZH˜¯ JkeOKå~°∞. `«H˜¯#"å~°∞ JkeOK«QÍ Jxfl QÆ∞„~åÅ∂ ^Ò_»∞
fâß~Ú. q~°*Ï#O^Œ `«# QÆ∞„~åxfl JkeOK«Hõ =Ú#∞¿Ñ, `«H˜¯# QÆ∞„~åÅ∞ ^Ò_»∞
fÜ«∞_»O`À ^•#O`«@ J^Õ ^Ò_»∞ fã≤Ok. q~°*Ï#O^Œ Jã¨ÖË ÉèíÜ«∞ã¨∞÷_»∞,
JO^Œ∞<å PÜ«∞# `«Ü«∂~°∞ HÍHõ=ÚO^Õ QÆ∞„~°O ^Ò_»∞ fÜ«∞_»O`À ÉèíÜ«∞„ÉèÏO`«∞
_»Ü«∂º_»∞. QÆ\ ˜ìQÍ HõàÏ¡xfl Ѩ@∞ìHÀHõáÈ`Õ „H˜O^Œ Ѩ_çáÈ=_»O `«^䌺=∞#fl ã≤÷uÖ’
HõàÏ¡xfl QÆ\ ˜ìQÍ Ñ¨@∞ìH˘x ZÖÏQÀ Ѩܫ∞<åxfl =ÚyOKå_»∞. D Ѩܫ∞<å#O`«~°O
QÆ∞„~°Ñ¨Ù ™êfisÖ’ xëê‚`«∞_»Ü«∂º_»∞ ‰õÄ_®.
™êfig∞r, ã¨^•#O^ŒÅ∞ =∂„`«"Õ∞ <å_»∞ HõÅHõ`åÎ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. "å~°∞
Ô~O_»= `«~°QÆu \˜ÔH@∞ì H˘#∞Q˘Å∞ KÕâß~°∞. "åi`À XHõ POˆQ¡Ü«∞ ¿ã<å<åÜ«∞
‰õΩ_»∞ ‰õÄ_® Ѩܫ∞xOKå_»∞. J`«_çH˜ D 'ã¨fi^Õj—Ü«ÚÅ`À
ã¨fi^ÕjÜ«Úx`À Ѩܫ∞xOK«_»O Ѩ~°∞=Ù `«‰õΩ¯= JxÑ≤OzOk. J~Ú#ѨÊ\˜H©
„Ѩܫ∂}=∂?
J<Õ‰õΩÅ∞ =zÛ ™êfig∞rH˜ g_À¯Å∞ K≥ѨÊ_»=¸, Ѷ≤ea`ü
ã¨Ç¨Ü«∞ HõÖˇHõìÔ~·# ѨO_ç\ò Éèí"åh^Œ`ü *’+‘ ã¨fiÜ«∞OQÍ =zÛ „Ѩ}q∞Å¡_»=¸
K«∂ã≤ P`«_»∞ "åi`À u#flQÍ Un K≥ѨÊ_®xH˜ ™êǨÏã≤OK«ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ |Ü«∞@‰õΩ
"≥o¡ ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~ü#∞ K«∂ã≤, "åix P ÃÑ>ˇì #∞Oz =∞~À ÃÑ>ˇìÖ’H˜ =∂~°Û=∞x
K≥áêÊ_»∞. P ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~ü ‰õÄ_® XHõ 'ã¨fi^Õj—ÜÕ∞. P`«_»∞ =zÛ ™êfig∞r`À
P POˆQ¡Ü«Úx HÀÔ~¯#∞ q#„=∞OQÍ `≥eáê_»∞. JO`Õ, P`«_ç =∂@Å∞ ѨÓiÎ
H͉õΩO_®<Õ ™êfig∞r, ''<å`À WÖÏ K≥ѨÊ_®xH˜ g∞ ÔHO`« ^è≥·~°ºO? ã≤QÆ∞æQÍ ÖË^•!——
J<åfl~°∞ P„QÆǨϟ^Œ„QÆ∞Öˇ·. ÉèíÜ«∞Ѩ_ç ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~ü "≥#∞HõO[ "Õâß_»∞.
S 24
350 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''ã¨fi^Õj——Ü«ÚÅ∞ ÃÑ>ˇì#∞ MÏm KÕã≤=ÙO\Ï~°x nè=∂QÍ =KåÛ_»∞ P

POˆQ¡Ü«Ú_»∞. ™êfig∞r, ã¨^•#O^ŒÅ∞ Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O JHõ¯_Õ LO_»_»O K«∂ã≤
J`«_»∞ HÀѨOQÍ, ''¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~ü, ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~ü—— JO@∂ J~°∞ã¨∂Î J@∂
W@∂ Ѩ~°∞ÔQ`åÎ_»∞. ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~ü JHõ¯_» LO>Ë Hõ^•! Hõ#∞K«∂Ѩ٠"Õ∞~°Ö’
P`«_»∞ ZHõ¯_® HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞! Ô~·Å∞ |Ü«∞Å∞^Õˆ~ ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#fl=∞~ÚOk.
=∞ˆ~ ^•sÖËHõ P POˆQ¡Ü«Ú_»∞ `«# ™ê=∂#∞¡ fã¨∞H˘x =∞~À ÃÑ>ˇìÖ’H˜ `«~°e
áÈÜ«∂_»∞.
HõÅHõ`åÎ =ã¨∞Î#fl ^•iÖ’ "å~åÎѨ„uHõÖ’ XHõ k¢Q̓ùOuHõ~° "å~°Î ™êfig∞r
K«k"å~°∞. P "å~°Î, PÜ«∞# J#∞OQÆ∞ t+¨μº_≥·# MË„f =∞Ǩ~åA PHÍÅ =∞~°}
"å~°Î! P„QÍ ã¨g∞ѨOÖ’x JHõƒ~ü ™ê‡~°Hõ zǨÏfl"≥∞ÿ# ã≤HõO^Œ~å
MË„f =∞Ǩ~åA
PHõã≤‡Hõ =∞~°}O ã¨∂ÎѨOÖ’ =∞~°=∞‡`«∞ Ѩ#∞Å#∞ Ѩ~°º"ÕH˜Δã¨∞Î#flѨC_»∞, HÍÅ∞
*Ïi „H˜O^ŒÑ¨_ç PÜ«∞# =∞~°}O ã¨OÉèíqOzOk. ''^•iÖ’
MË„f =∞Ǩ~åA PHõã≤‡Hõ =∞~°} "å~°Î#∞ q<åfl#∞. P„QÍÖ’x XHõ ѨÙ~å`«# Hõ@ì
_®xfl `«# ™⁄O`« Y~°∞ÛÅ`À ÉÏQÆ∞KÕ~Úã¨∞Î<åfl_»∞. Ѩ~°º"ÕH˜Δã¨∂Î XHõ JO`«ã¨∞Î ZH˜¯
#@∞¡<åfl_»∞. P JO`«ã∞¨ Î H˘O`« ÉèÏQÆO ‰õÄe PÜ«∞# JHõ¯_çHHõ ¯õ _Õ =∞~°}O˜ Kå_»∞——1
Jx ™êfig∞r ™ê~å‰õΩ „"åâß~°∞.
J#∞OQÆ∞ t+¨μºx =∞~°}O J#_»O Hõ<åfl, "≥ÚQÆÖÏ~¸ K«„Hõ=iÎÜ∞ÿ≥ # JHõƒ~ü
™ê‡~°Hõ zǨflxfl =∞~°=∞‡`«∞ KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ PÜ«∞# =∞~°}˜OKå_»<Õ "å~°Î ™êfig∞rx
Jq∞`« ^Œ∞óMÏxH˜ Ö’#∞ KÕã≤=ÙO@∞Ok. ™êfig∞rH˜ JHõƒ~ü Ѩ@¡ Jáê~° Q“~°=O.
WOQÆ¡O_»∞ "≥àı¡ ^•iÖ’ HõO@ `«_çÃÑ@∞ìH˘x x"Õk`«`À PÜ«∞# JHõƒ~ü QÆ∞iOz
K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì. JHõƒ~ü ã¨=∂kèH˜ QÆ∞=∞‡@O (dome) ÖËHõáÈ=_»O PÜ«∞#‰õΩ ÉÏ^èŒ
HõeyOzOk. `«# ã¨=∂kè ZÖÏ LO_®Ö’ ã¨fiÜ«∞OQÍ JHõƒˆ~ H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ
x~°‚~ÚOK«∞H˘<åfl_»∞. PÜ«∞# ‰õΩ=∂~°∞_≥·# [ǨÏOw~ü ^•xx xi‡OKå_»∞. HÍx
1688 Ö’ *Ï\ò ã¨=Ú^•Ü«∞ã¨∞÷Å∞ B~°OQÆ*Ë|∞ÃÑ· u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕã≤#ѨC_»∞ P
ã¨=∂kèx ѨQÆ∞ÅQ˘\˜ì, JHõ¯_» ѨkÅѨ~°K«|_ç=Ù#fl PÉèí~°}ÏÅ#∞ ^ÀK«∞H˘x JHõƒ~ü
ã¨=∂kèx `≥iz PÜ«∞# Z=ÚHõÅ#∞ |Ü«∞\‰õΩ ÖÏy, ^ŒQÆúO KÕã≤ P Éèí™ê‡xfl
K≥ÖÏ¡K≥^Œ∞~°∞QÍ q~°l=∂‡~°∞. g\˜ QÆ∞iOz J<ÕHõ™ê~°∞¡ ™êfig∞r x"Õk`«‰õΩ
K≥Ñʨ _»O Hõ^∞Œ .Ì |Ǩïâß ™êfig∞r L^ÕfiQÆ "≥Å∞¡= MË„f =∞Ǩ~åA#∞ P =∞~°=∞‡`«∞
Ѩ#∞ʼnõΩ „¿Ñˆ~Ñ≤Oz LO_»=K«∞Û<Õ"≥∂!
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 396.
 =∂Ü«∂=uÖ’ 351

=∞Ǩ~åA =∞~°}O ™êfig∞rx =∞~À ~°HõOQÍ#∂ ÉÏkèOzOk. PÜ«∞#

=∞~îåxH˜ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, ™êfig∞r `«e¡H˜, ™È^Œ~°∞xˆH HÍHõ, J<Õ‰õΩʼnõΩ ^èŒ#
ã¨Ç¨Ü«∞O JOkã¨∂Î=KåÛ~°∞. H˘O`«HÍÅO „H˜`«"Õ∞ =∞Ǩ~åA `«# ‰õΩ=∂~°∞}˜‚
Ѩ\Ïìaè+≤‰õΩÎ}˜‚ KÕã≤ #=∞‡Hõã¨∞÷Öˇ·# H˘O^Œi ÉÏ^茺`«Ö’ JѨÊyOz L#fl`« rq`«OÖ’
HÍÅO "≥à◊¡|∞KåÛÅ#∞H˘O@∞#fl@∞¡ ™êfig∞r`À K≥áêÊ~°∞. ''=∂#=HÀ\˜ ã¨OˆHΔ=∞O
HÀã¨=¸, ã¨fiH©Ü«∞ =ÚH˜Î HÀã¨=¸—— PÜ«∞# WÖÏO\˜ x~°‚Ü«∂xH˜ =zÛ#@∞¡
K≥áêÊ~°∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® D x~°‚Ü«∞O Ѩ@¡ ǨÏ~°¬O "≥e|∞zÛ#@∞¡ `≥Å∞™ÈÎOk.
HÍx =∞Ǩ~åA =∞~°}O JxflO\˜h =ÚyOѨÙ#‰õΩ `≥zÛOk. ''H˘xfl <≥ÅÅ
„H˜`«O MË„f =∞Ǩ~åA ÃÑ·#∞O_ç „H˜O^Œ Ѩ_ç =∞~°}˜OKå~°∞. HÍ|\˜ì Ѩiã≤÷`«∞Å∞
<å K«∞@∂ì JO^èŒHÍ~°OQÍ L<åfl~Ú——1 JO@∂ ™êfig∞r „"åâß~°∞.
KåÖÏHÍÅO #∞Op MË„f =∞Ǩ~åA‰õÄ, *ˇ·Ñ¨Ó~ü =∞Ǩ~åA‰õÄ =∞^茺
Jaè„áêÜ«∞ÉèË^•Å∂, ã¨=∞㨺Å∂ LO@∂=KåÛ~Ú. JѨC_»∞ ™êfig∞r `«=∞
Pjã¨∞ûÅ∞ JOkOK«_»O`ÀÉÏ@∞ XHõ Hõq`«#∂ ~°zOz ѨOÑ≤OKå~°∞:
ã¨∂~°∞º_˘H˜O`« =∞|∞ƒ`À HõѨÊ|_ç L<åfl
PHÍâ◊O XH˜O`« pHõ\ ˜QÍ L<åfl
nè~°Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=∂!
XH˜O`« F~°∞Ê`À "Õz LO_»∞=∂
[Ü«∞O HõÅ∞QÆ_»O `«^䌺O.
„w+¨‡O `«~åfi`« ~åx
j`«HÍÅO LO_»^Œ∞
„Ѩu ѨšO
=∞~˘Hõ L`«∞ÎOQÍxH˜ ^•ifã¨∞ÎOk
Jq Ô~O_»∂ pHõ\ ˜ HÍO`«∞Ö’¡
|O_ç K«„HÍÖÏ¡ u~°∞QÆ∞`«∞O\Ï~Ú
Hõ#∞Hõ ^è≥·~°ºO ѨÓx ã≤÷~°OQÍ LO_»∞.2

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 406.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 5, ѨÙ@Å∞ 376–377.
 `«∂~°∞Ê =OQÆ^Õâ◊OÖ’

Ѩk¿ÇÏ#∞ =O^ŒÅ ã¨O=`«û~åʼnõΩ ã¨iѨ_Õ@O`« <Õ#∞ WzÛ"Õâß#∞!

ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å =∞^èŒ∞~° 㨇 $`«∞Å`À#∂, MË„f =∞Ǩ~åA =∞$u HõeyOz#

^Œ∞óYO`À#∂ 1901 [#=i 24= `Õn# ™êfig∞r ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ uiy
=KåÛ~°∞. P `«~°∞"å`« =∂~üÛ 18= `Õn ^•HÍ PÜ«∞#
q^•º~°∞÷ʼnõΩ
UO J=ã¨~°O?
^•^•Ñ¨Ù =∞~î°OÖ’<Õ LO_çáÈÜ«∂~°∞. |Ç≤Ï~°OQÆ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞
"Õ\ ˜Ö’#∂ áêÖÁæ#ÖË^Œ∞. ÉËÅ∂~üÖ’x XHõ áê~î°âßÅ |Ǩï
=∞`«∞Å „Ѩ^•<À`«û= HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ =∂„`«O áêÖÁæx „Ѩã¨OyOKå~°∞. <å\˜
PÜ«∞# „Ѩã¨OQÆO q^•º~°∞÷ʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ HÍHõ, Láê^蕺ܫÚʼnõΩ, q^•º"Õ`«ÎʼnõΩ
Hõ#∞qѨC HõeyOKÕ suÖ’ q~åle¡Ok.
''<Õ\ ˜ q^•ºi÷Ö’ PK«~°}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ# `≥eq`Õ@Å∞ =∞$QƺO. WO^Œ∞‰õΩ J`«}˜‚
xOkOz „ѨÜ≥∂[#O ÖË^Œ∞. nxÖ’ J`«_ç =O`«∞ Ug∞ ÖË^Œ∞. âßs~°Hõ |ÅO
Hõ<åfl J`«_çH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ#k =∂#ã≤Hõ Ãã·÷~°º"Õ∞. Hõà◊¡#∞, KÕ`«∞Å#∞ ZÖÏ LѨÜ≥∂
yOK«∞HÀ"åÖ’ J`«_çH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. KÕuѨ#∞ÖËg J`«_çH˜ <ÕiÊOK«_»O ÖË^Œ∞. <Õ\ ˜
q^•ºÉèϺã¨O ˆH=ÅO ã¨=∂Kå~°=∞Ü«∞"≥∞ÿ#kQÍ LOk. q^•ºi÷H˜ zO`«# KÕÜ«∞_»O
<Õ~åÊe. J`«_»∞ ™⁄O`«OQÍ PÖ’zOz, `«#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#k KÕã¨∞HÀ"åe...
Ô~O_»=k q^•º~°∞÷Å PHõe fˆ~Û =∂~°æO Hõ#∞Q˘<åe. H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® ѨÙ+≤ìÖËx
PǨ~°O uO@∂ J<ÕHõ=∞Ok q^•º~°∞÷Å∞ rqã¨∞Î<åfl~°∞... z#fl`«#OÖ’ áœ+≤ìHõ
PǨ~°O uO>Ë<Õ =ºH˜Î P~ÀQƺHõ~°"≥∞ÿ# =∞x+≤QÍ Z^ŒQÆQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. =¸_»=k
jÅO. Jk =∞# #∞O_ç ÃãÅ=٠ѨÙK«∞Û‰õΩáÈ~ÚOk. =∞# Ñ≤Å¡ÅÖ’ ã¨Éèíº`å

352
 `«∂~°∞Ê =OQÆ^Õâ◊OÖ’ 353

ã¨O™ê¯~åÅ∞ ÖˉõΩO_® áÈÜ«∂~Ú. ã¨~°à◊OQÍ =∂\Ï¡_»_»O JQ“~°=O, ÃÑ^ŒÌŠѨ@¡

=∞~åº^Œ =Ç≤ÏOK«_»O JQ“~°=O† ÃÑ^ŒÌŠѨ@¡ J=∞~åº^ŒQÍ =º=ǨÏiOK«_»"Õ∞
¿ãfiK«Ûù‰õΩ zǨÏflOQÍ =∂iáÈ~ÚOk. J~Ú#ѨÊ\˜H© <Õ#∞ ÉèÏ~°`« *Ïux K«∂ã≤
QÆifiã¨∞Î<åfl#∞. <åÖ’ #=∞‡HõO áÈÖË^Œ∞. XHõ =∞Ǩϟ#fl`«"≥∞ÿ#, XHõ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#
Éèíq+¨º`«∞Î#∞ x`«ºO <å =∂#ã≤Hõ ^Œ$â◊ºOÖ’ K«∂ã¨∞Î<åfl#∞.——
D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r „H˘`«Î =º‰õΩÎÅ#∞ Z=ih HõÅ∞ã¨∞HÀÖË^Œ∞. HÍx
ÖËYÅ∞ „"åâß~°∞. =∞~î°OÖ’x „|ǨχKå~°∞ʼnõÄ, ã¨<åflºã¨∞ʼnõÄ tHõΔ} x=fi_»OÖ’
H˘xfl „Ѩ}ÏoHõÅ∞
x=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. [áê<£ "≥à◊√`«∞#fl ^•iÖ’ ÉËÅ∂~ü
=∞~îåxH˜ =zÛ# "≥∞H“¡_£`À n~°…ã¨=∞Ü«∞O "≥zÛOKå~°∞.
Ѷ≤„|=iÖ’ EÖò É’~¸ãπ =∞~îåxH˜ =KåÛ_»∞. „á¶ê#∞ûÖ’#∂, `«^Œ∞Ѩi Ѩܫ∞
<åÅÖ’#∂ ™êfig∞r`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞Åy# =ºH˜Î W`«_»∞. J`«}˜‚ ™ê^Œ~°OQÍ
PǨfixOz, Jxfl KÀ@∂¡ „uÑ≤Ê K«∂Ñ≤OKå~°∞.
™êfig∞r =∞#ã¨∞ûÖ’ H˘xfl „Ѩ}ÏoHõÅ∂, J<ÕHõ PÖ’K«#Å∂ `«Öˇ`«∞Î`«∞
<åfl~Ú. ^•xH˜`À_»∞ `«=∞ PÜ«ÚóHÍÅO `«yæáÈ~ÚO^Œx ‰õÄ_® PÜ«∞#‰õΩ
`≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. K≥<≥·fl, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£, ÉÁOÉÏ~Ú ÖÏO\˜ J<ÕHõ „Ѩ^ÕâßʼnõΩ
"≥àÏ¡e, q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü`À WOQÆ¡O_£‰õΩ "≥àÏ¡Å<Õ H˘xfl „Ѩ}ÏoHõÅ∞ PÜ«∞#
ÖËYÖ’¡ HÍ#=™êÎ~Ú. D `«‰õΩ¯= =º=kèÖ’ Uk KÕÜ«∂e, Uk =^ŒeÃÑ\Ïìe?
`å=Ú Uk W"åfiÅx QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ P^ÕtOz, [QÆ[˚#x J#∞„QÆǨxfl `«#Ö’
xOáê~À P =∞ǨÏ`å¯~°ºO =Úyã≤Ok, P ã¨O^Õâ◊O JOkOK«_»O [iyO^Œ<Õ
ѨiѨÓ~°‚`« ™êfig∞rÖ’ <≥ÅH˘Ok. J~Ú#ѨÊ\˜H© H˘xfl z=i ^Œâ◊Ö’x Ѩ#∞Å∞
q∞ye LO_»_»O PÜ«∞# =∞#ã¨∞û#∞ ã¨OHõ@ѨizOk. "å\˜Ö’ =ÚYº"≥∞ÿ#k
ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ XHõ ã¨O™ê÷QÆ`«"≥∞ÿ# PHõ$ux HõeÊOK«_»O.
WO^Œ∞HÀã¨O J<ÕHõ q^è•Å∞QÍ PÖ’zOz# ™êfig∞r z=iH˜ =∞~îåxHõO@∂
XHõ áêÅHõ =~åæxfl ZOÑ≤HõKÕã≤, ^•x ÉÏ^茺`«Ö’ JO`å q_çzÃÑ\ÏìÅx xâ◊Û
~ÚOKå~°∞. ^•x „ѨHÍ~°O 1901 [#=i 30 = `Õn# XHõ
ÉËÅ∂~ü =∞~î°
áêÅHõ =~°æO
áêÅHõ =~°æO ~°∂á⁄Ok, Ѷ≤„É=i 6= `Õn# #"≥∂^Œ∞ KÕÜ«∞
|_çOk. #"≥∂^Œ∞ KÕ¿ã HÍ~åºÅÜ«∂xH˜ ™êfig∞r "≥àÏ¡~°∞.
„|Ǩ‡#O^Œ, „¿Ñ=∂#O^Œ, t"å#O^Œ, âß~°^•#O^Œ, JYO_®#O^Œ, „uQÆ∞}Ïf`å
#O^Œ, ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ, J^≥· fi`å#O^Œ, ã¨∞É’^è•#O^Œ, JÉèË^•#O^Œ, `«∞sÜ«∂
#O^ŒÅ∞ áêÅHõ =~°æ ã¨Éèí∞ºÖˇ·<å~°∞. ™êfig∞r nxÖ’ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å t+¨μºÅ#∞
354 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

=∂„`«"∞Õ KÕ~åÛ~°∞† `«=∞ t+¨μºÅ#∞ ã¨É∞íè ºÅ∞QÍ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . D áêÅHõ =~°æ ã¨É∞íè ºÅ‰õΩ
ѨÓiÎ ÉÏ^茺`«#∞ JѨÊyOKå~°∞. `å=Ú Jxfl ÉÏ^茺`«Å #∞Op "≥·^˘ÅQÍ~°∞.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å t+¨μºÅÖ’ J^Œ∞ƒù`å#O^Œ =∂„`«O D áêÅHõ =~°æOÖ’
KÕ~°#x HõzÛ`«OQÍ K≥áêÊ_»∞. ™êfig∞r J_çy#ѨC_»∞, ''<å‰õΩ =º=Ǩ~åÖËg =^Œ∞Ì.
^ŒÜ«∞KÕã≤ ##∞fl WO^Œ∞Ö’H˜ ÖÏQÆ=^Œ∞Ì—— J<åfl_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r, ''#∞=Ùfi
Un KÕÜ«∞#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞. h ¿Ñ~°∞ JO^Œ∞Ö’ LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ JO^Œ∞‰õΩ „ѨuѶ¨∞\˜OK«
=^Œ∞Ì—— Jx K≥Ñ≤Ê K«∂âß~°∞. HÍx J^Œ∞ƒù`å#O^Œ JO^Œ∞‰õΩ ã¨¿ãq∞~å ã¨=∞‡uOK«
ÖË^Œ∞. `«~°∞"å`« „|Ǩ‡#O^Œ „Ѩܫ∞uflOz K«∂âß~°∞. HÍx PÜ«∞#, ''<å‰õΩ
"å\˜Ñ¨@¡ ZÖÏO\˜ JaèÖÏëê ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞ ^Œ$_è»OQÍ. Ѷ≤„|=i 10= `Õn#
[iy# ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ J^茺‰õΔΩ_»∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "åix ZOÑ≤Hõ KÕâß~°∞. „|Ǩ‡#O^Œ
™êfiq∞ J^茺‰õΔΩÖˇ·<å~°∞, âß~°^•#O^Œ HÍ~°º^Œi≈Ü≥ÿ∞<å~°∞.
D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞~îåxH˜ XHõ â◊√Éèí"å~°Î JOkOk. ''ÉËÅ∂~ü =∞~î°O XHõ
=∞`« ã¨Oã¨÷ HÍ^Œ∞, J^˘Hõ L^•º#QÆ$ǨÏO† ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ J<Õ =ºH˜ÎH˜
K≥Ok# Pã≤Η— J<Õ suÖ’ ÉÏe ѨÙ~°áêÅHõ ã¨OѶ¨∞O =∞~îåxH˜ Ѩ#∞fl qkèOzOk.
nxx „ѨuѶ¨∞\˜ã¨∂Î 1900 ÃãÃÑìO|~üÖ’ "åº*ˇºO "Õâß~°∞. P "åº*ˇºO HõÅHõ`åÎ
L#fl`« <åºÜ«∞™ê÷#O ^•HÍ "≥o¡Ok. 1901 Ѷ≤„|=i 23= `Õn# L#fl`«
<åºÜ«∞™ê÷#O =∞~îåxH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ f~°∞Ê WzÛ, =∞~îåxH˜ Ѩ#∞fl q∞#Ǩ
~ÚOzOk.
=∞~î° ÉÏ^茺`«Å #∞Oz `«=∞#∞ "≥·^˘ÅyOK«∞H˘#fl ™êfig∞r =ÚYº"≥∞ÿ#
XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ q+¨Ü«∂Å#∞ =∂„`«O ѨÓiÎKÕÜ«∂Åx f~å‡xOK«∞H˘<åfl~°∞. "å\˜Ö’
XHõ\ ˜ `«∂~°∞Ê =OQÆ^âÕ O◊ , J™êûO ã¨O^Œi≈OK«_O» . JHõ¯}∞‚Oz
f~°÷Ü«∂„`«
PǨfi<åÅ∞ =KåÛ~Ú† ÃÑ·QÍ PÜ«∞# `«e¡ JHõ¯_»‰õΩ "≥à◊¡QÀ
~°_»O ‰õÄ_® XHõ =ÚYºHÍ~°}O. P~ÀQƺO JO`«O`« =∂„`«OQÍ<Õ L#fl D
ã≤÷uÖ’ Ü«∂„`«#∞ "å~Ú^• "ÕÜ«∞_»O ã¨||∞ HÍ^Œ#∞H˘#fl ™êfig∞r =∂~üÛ 18=
`Õn# `«=∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ H˘O^Œi`À _è®H͉õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. JHõ¯_»
™êfig∞rH˜ Ѷ¨∞#OQÍ ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞. `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ [#O PÜ«∞# ^Œ~°≈
<å~°÷O =KåÛ~°∞. PÜ«∞# `«e¡, J`«Î, ™È^Œi, =∞iH˘O^Œ~°∞ HõÅHõ`åÎ #∞Oz =∂~üÛ
24= `Õn# |Ü«∞Å∞^Õi =∞~åfl_»∞ <å~åÜ«∞}üQÆO*òÖ’ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
_è®HÍÖ’x =ÚYº"≥∞ÿ# ѨÙ}ºã¨÷ÖÏÅ#∞ ™êfig∞r ^Œi≈OK«∞H˘<åfl~°∞. _è®HÍÖ’
ѨÅ∞=Ù~°∞ „Ѩ=ÚY∞Å∞ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’ ™êfi`«O„`«º
 `«∂~°∞Ê =OQÆ^Õâ◊OÖ’ 355

áÈ~å@OÖ’ qѨ¡=HÍ~°∞Å∞QÍ qHõã≤OK«#∞#fl H˘O^Œ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ‰õÄ_®

PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x =∂\Ï¡_®~°∞. =OQÆ^Õâ◊OÖ’x qѨ¡= ã¨Oã¨÷ʼnõΩ ™êfig∞r
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ *ÏQÆ$u
K≥Å=∞ (spring) ɡ[˚OQÍ q~ålÖÏ¡~°#=K«∞Û#x PÜ«∞#
™È^Œ~°∞_»∞ Éèí∂¿ÑO„^Œ<å^ä£ „"åã¨∞Î<åfl~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x
=∞Ǩ~åAÅ#∞ ã¨"∞≥ Hÿ ºõ O KÕã≤ POˆQÜ ¡ ∞« áêÅ##∞ `˘ÅyOKåÅ<Õ ÉèÏ=# ™êfig∞rH˜
L#fl^Œx PÜ«∞# „Ѩ™êÎqOKå~°∞. `å=Ú ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞ PÜ«∞#
JÖÏO\˜ qѨ=¡ ÉèÏ=#Å#∞ =ºHõOÎ KÕã#≤ @∞¡ P Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ XHõ~Ô #· ¿ÇÏ=∞K«O„^Œ
Ѷ¨∞’+π „"åâß_»∞. `å#∞ ѨÅ∞=∂~°∞¡ HõÅ∞ã¨∞H˘x PÜ«∞# #∞Oz =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO
á⁄Ok#@∞¡ P`«_»∞ K≥|∞`«∞<åfl_»∞. ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘<Õ ~ÀA ‰õÄ_® ™êfig∞r
HÍ~°∞}ºO`À `«=∞#∞ nqOz#@∂¡ P`«_»∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl_»∞. ™êfig∞r K≥áêÊ~°x
P`«_»∞ `≥e¿Ñ =ÚYº ÉèÏ=#Å#∞ WHõ¯_» K«∂^•ÌO:
''=∞x+≤x ~°∂á⁄OkOK«_»"Õ∞ <å rq`« Hõ~°Î=ºO. #∞=Ùfi h q∞„`«∞Å`À h
=∂~°æOÖ’<Õ ^•xx KÕã≤ K«∂Ñ≤OK«∞. |OH˜OK«O„^Œ1 ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ K«^Œ∞=Ù. PÜ«∞#
=ºHõÎO KÕ¿ã ^Õâ◊ÉèíH˜Îx P^Œ~°≈OQÍ fã¨∞HÀ. ã¨<å`«# ^èŒ~°‡O QÆ∞iOz PÜ«∞#
Jaè„áêÜ«∂Å#∞ ã‘fiHõiOK«∞. =∂`«$^Õâ◊ ¿ã=<Õ h „Ѩ^äŒ=∞ ÉÏ^茺`«QÍ ZOK«∞HÀ.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ~å[H©Ü«∞Ѩ~°OQÍ ¿ãfiK«Ûù á⁄O^Õ f~åe.——
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ *ÏQÆ$u QÆ∞iOz ™êfig∞r WÖÏ „Ѩ™êÎqOKå~°∞: ''„âßq∞Hõ=~°æO
"å~°∞ Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ *ÏQÆ$u K≥O^Œ∞`å~°∞. "åi *ÏQÆ$u "≥Ú^Œ\ ~°ëêºÖ’
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. `«~°∞"å`« K≥·<åÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. P `«~°∞"å`«<Õ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
*ÏQÆ$u K≥O^Œ∞`«∞Ok. *ÏQÆ$u K≥Ok# ÉèÏ~°`«^Õâ◊O „ѨѨOK« ѨÙ~ÀQÆuÖ’ XHõ
H©ÅHõ áê„`« =Ç≤Ïã¨∞ÎOk.——
XHõ ~ÀA ™êfig∞r _è®HÍÖ’ L#flѨC_»∞ XHõ "≥ÅÜ«∂Å∞ ã¨~åfiÉèí~°}â’aè
`«Ü≥ÿ∞ `«# `«e¡`À PÜ«∞##∞ K«∂_»_®xH˜ =zÛOk. ™êfig∞r |㨠KÕã≤=Ù#fl
'<å L|ƒã¨O
WO\˜"å~°∞ =ÚO^Œ∞ x~åHõiOz#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r q#u
#Ü«∞=∞=Ù`«∞O^•?— "Õ∞~°‰õΩ "åix PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. "å~°∞
™êfig∞rH˜ „Ѩ}q∞e¡ PÜ«∞# áê^•Å „"≥∂Å ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞.
`«~°∞"å`« P ¢ã‘Î, `«#‰õΩ L|ƒã¨O LO^Œh, JO^Œ∞‰õΩ U^≥·<å B+¨^èŒO W=fi=∞h
1. =OQÆ^Õâ◊OÖ’ J„QÆQÆ}∞ºÖˇ·# ~°K«~Ú`«ÅÖ’ |OH˜OK«O„^Œ Kè«@s˚ XHõ~°∞ (1838–
1894). ™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’ `å~°Hõ=∞O„`«OQÍ q~åle¡# '=O^Õ=∂`«~°O— J<Õ x<å^ŒO
DÜ«∞# w`«O #∞OKÕ fã¨∞HÀ|_çOk.
356 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞rx „áêi÷OzOk. P ¢ã‘Î HÀã¨O ™êfig∞r ZO`À ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞. XHõ

ÉÏÅ∞xÖÏ, ''WkQÀ K«∂_»=∂‡! <Õ<Õ L|ƒã¨ "åºkè`À J=ã¨÷Ѩ_»∞`«∞<åfl#∞. #<Õfl
<Õ#∞ #Ü«∞O KÕã¨∞HÀÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞. WÖÏ L#flѨC_»∞ h‰õΩ ZÖÏ B+¨^èŒO
W=fiQÆÅ#∞? <å‰õΩ ™ê^茺"≥∞ÿ`Õ `«Ñ¨ÊHõ B+¨^èŒO WKÕÛ"å}˜‚—— J<åfl~°∞. PÜ«∞#
x~å_»O|~°`fi« =¸, „¿Ñ=∂ "åix K«eOѨ*âË ß~Ú. =∞ø#OQÍ PÜ«∞#‰õΩ „Ѩ}q∞e¡
"å~°∞ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞.
_è®HÍ #∞Oz ^Õ"£Éè’Q∑ "≥o¡# ™êfig∞r JHõ¯_» N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å t+¨μº_≥·#
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ WO\˜x áê=#O KÕâß~°∞. JѨÊ\˜ˆH PÜ«∞# HÍÅ^èŒ~°‡O K≥O^•~°∞.
PÜ«∞# ÉèÏ~°º ™êfig∞rx PǨfixOz ¿ã=ÅOkOzOk.
`«∂~°∞Ê =OQÆ^Õâ◊OÖ’ ÅOHõÖò |O^ä£, K«O„^Œ<å^ä£, P™êûOÖ’ HÍ=∂Yº J<Õ
=¸_»∞ ã¨÷ÖÏÅ∞ ™êfig∞r ^Œi≈OK«∞H˘#fl =ÚYº ѨÙ}ºf~å÷Å∞. "≥Ú^Œ\ ÅOHõÖò
|O^ä£ ^Œi≈OKå~°∞. Wk _è®HÍ #∞Oz ^•^•Ñ¨Ù 10 "≥∞ÿà◊¡
=¸_»∞ f~°÷
ã¨÷ÖÏÅ∞
^Œ∂~°OÖ’ „|ǨχѨل`å#k ѨtÛ=∞ f~°OÖ’ "≥Åã≤ LOk.
_è®HÍ #∞Oz Ѩ_»=Å g∞^Œ JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡e. D ã¨÷ÖÏxH˜
Ѩ~â° √◊ ~å=Úx Hõ^`Œä À ã¨O|O^èOŒ LOk. WHõ¯_» JO^Œ~∂° ѨÙ}º™êfl#O PK«iOKå~°∞.
™êfig∞r J<å~ÀQƺ HÍ~°}OQÍ ™êfl#O PK«iOK«ÖË^Œ∞. `«~°∞"å`« JO^Œ~°∂ _è®HÍ
uiy =KåÛ~°∞.
_è®HÍÖ’ ™êfig∞r XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ |Ç≤Ï~°OQÆ „Ѩã¨OQÍÅ∞ KÕâß~°∞. PÜ«∞#
„Ѩã¨OQÆ ÉèÏ=#ÅÖ’ H˘xflO\˜x =ºuˆ~H˜Oz XHõ ѨO_ç`«∞_»∞ XHõ ~ÀA ~å„u
`˘q∞‡k QÆO@ʼnõΩ `«=∞ t+¨μºÅ`À =zÛ `«#`À "åkOK«=∞<åfl_»∞. ™êfig∞r
=∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O K«O„^Œ<å^ä£ "≥à◊¡#∞<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ P "å^Œ# PǨfi<åxfl
u~°ã¨¯iOKå~°∞. nxx PÜ«∞# Ѩ~å[Ü«∞OQÍ ZOz P ѨO_ç`«∞_»∞ „ѨKå~°O
KÕã¨∞H˘<åfl_»∞. ™êfig∞r t+¨μº_≥·# â◊~°â◊ÛO„^Œ ^•xx „ѨuѶ¨∞\˜ã¨∂ΠѨ„uHõÖ’
„"åâß_»∞.
XHõ ~ÀA XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ ™êfig∞rH˜ `«# QÆ∞~°∞=Ù KèåÜ«∂z„`åxfl
K«∂Ñ≤Oz, ''DÜ«∞# J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μ_®?—— Jx J_çQÍ_»∞. ^•xx QÆ∞iOz
J=`å~°=∂?
`«#‰õΩ Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ<åfl~°∞ ™êfig∞r. HÍx P Ü«Ú=‰õΩ_»∞
JO`«\ ˜`À =^ŒeÃÑ@ì‰õΩO_® ™êfig∞rx qã≤yOK«™êQÍ_»∞.
z=iH˜ ™êfig∞r J`«_ç`À, ''`«=Ú‡_»∂! =ÚO^Œ∞ áœ+≤ìHõ PǨ~°O u#∞. JѨC_Õ
h "≥∞^Œ_»∞ qHõã≤ã¨∞ÎOk. ѨÙ+≤ì ÖË#O^Œ∞# h "≥∞^Œ_»∞ ZO_çáÈ~Ú LO_»_»O
 `«∂~°∞Ê =OQÆ^Õâ◊OÖ’ 357

K«∂ã¨∞<Î åfl#∞—— J<åfl~°∞. HÍÖÏO`«~O° Ö’ nxx „Ѩ™êÎqOz ™êfig∞r `«=∞ t+¨μº_≥#·

â◊~°â◊ÛO„^Œ`À, ''Z=Ô~·<å㨈~ `«=∞ QÆ∞~°∞=Ù#∞ J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μxQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«∞
HÀ=K«∞Û. PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz `«=∞ WK«Ûù "Õ∞~°‰õΩ ÉèÏqOK«∞HÀ=K«∞Û ‰õÄ_®†
_è®HÍÖ’<Õ =ÚQÆ∞æ~°∞ #Å∞QÆ∞~°∞ J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ L#fl@∞¡ <Õ#∞ q<åfl#∞. HÍx
x*ÏxH˜ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ky ~å=_»=∞#flk ã¨~°fi„`å ã¨~°fiHÍÖÏÖ’¡#∂ [~°∞QÆ∞`«∞#fl
ã¨OѶ¨∞@# HÍ^Œ∞—— J<åfl~°∞.
^•^•Ñ¨Ù 1200 J_»∞QÆ∞Å Z`«∞ÎQÆÅ XHõ QÆ∞@ì g∞^Œ K«O„^Œ<å^ä£ Ñ¨Ù}ºf~°÷O
"≥Åã≤=ÙOk. _è®HÍ #∞Oz Ѩ_=» Ö’#∂, ~Ô Å· ∞Ö’#∂ ^•^•Ñ¨Ù 80 "≥∞àÿ √◊ ¡ „ѨÜ∂« }O
KÕÜ«∂e. J^˘Hõ t"åÅÜ«∞O. ^•^•Ñ¨Ù 700 "≥∞@∞¡ ZH˜¯ P
K«O„^Œ<å^ä£,
HÍ=∂Yº
PÅÜ«∂xfl KÕ~°∞HÀ"åe. K«O„^Œ<å^ä£ #∞Oz J™êûOÖ’x
HÍ=∂Yº PÅÜ«∂xH˜ ™êfig∞r "≥àÏ¡~°∞. Q“Ǩu #∞Oz
^•^•Ñ¨Ù 12 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’ "≥Åã≤=Ù#fl [QÆ[˚#x PÅÜ«∞O Wk. `«O„`«
™ê^èŒ#Å∞, =∂Ü«∞Ö‰õÄ =∞O„`åʼnõÄ „Ѩ^è•# ã¨÷ÅOQÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_Õ Wk â◊H˜Î
Ñ‘~îåÅÖ’ XHõ\ ˜. ™êfig∞r, `«H˜¯#"å~°∞ JHõ¯_» [QÆ[˚#xx ^Œi≈OK«∞H˘x "Õã¨q
q_çkÜ≥∞ÿ # +≤ÖÏ¡OQ∑ "≥àÏ¡~∞° . JHõ¯_» ™êfig∞r L|ƒã¨O „ѨHÀÑ≤OzOk. J~Ú#ѨÊ\˜H©
J™êûO „ѨÉèí∞`«fi Hõq∞+¨#~ü J~Ú# ã¨~ü ÃÇÏ„h HÍ@<£ q#u "Õ∞~°‰õΩ ™êfig∞r
POˆQ¡Ü«∞ JkèHÍ~°∞Å∞, áœ~°∞Å∞ áêÖÁæ#fl XHõ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ „Ѩã¨OyOKå~°∞.
™êfig∞r P~ÀQƺO ÉÏQÍ ^≥|ƒuOk. =¸„`«Ñ≤O_®Å LѨ„^Œ=O, =∞^èŒ∞
"Õ∞ǨÏO, QÆ∞O_≥[|∞ƒ, âßs~°Hõ "åѨÙ, L|ƒã¨O "åº^èŒ∞Å`À PÜ«∞# áÈ~å_»=Åã≤
=zÛOk. XHõ~ÀA âßfiã≤OK«_®xH˜ ZO`À Hõ+¨ìѨ_ç, H˘xfl kO_»∞¡ J=∞iÛ "å\˜ÃÑ·
"åe#@∞¡QÍ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. `«=∞ JÅã¨@#∞, K«~°=∞ k<åxfl |Ǩïâß PÜ«∞#
`«ÅK«∞H˘x "≥∞Å¡QÍ WÖÏ J<åfl~°∞: ''J~Ú`Õ Uq∞\˜! Ѩk¿ÇÏ#∞ =O^ŒÅ
ã¨O=`«û~åʼnõΩ ã¨iѨ_Õ@O`« <Õ#∞ WzÛ"Õâß#∞!——
`«∂~°∞Ê =OQÆ^Õâßhfl, J™êû"£∞h ã¨O^Œi≈OK«_»"Õ∞ ™êfig∞r z=i Ü«∂„`«.
1901 "Õ∞ 12= `Õn# JO^Œ~°∂ HõÅHõ`åΉõΩ uiy =KÕÛâß~°∞.


 F ÉèÏ~°`«=∂!
"Õ∞Å∞HÀ!
q"ÕHÍ#O^Œ, ÉèíÜ«∞O L#flKÀ@ nè~°`« LOKå~°∞. PÜ«∞# P~åkèOz#
ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ =∞# HÍ~°ºHõÖÏáêÅxflO\’¡ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ_»^•O! JѨC_»∞
ã¨Ç¨Ï[ã≤^ŒúOQÍ ã¨HõŠǨ#∞Å∂ `˘ÅyáÈ`å~Ú.

ó ~å*Ïr

`«∂~°∞Ê =OQÆ^Õâ◊ Ü«∂„`«`À ™êfig∞r ÉèÏ~°fÜ«∞ Ѩ~°º@#Å∞ =ÚyOѨÙ#‰õΩ

=KåÛ~Ú. ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ JOkOK« =Åã≤# ã¨O^Õâ◊O JOkOz# ѨiѨÓ~°‚`«
PÜ«∞#Ö’ <≥ÅH˘Ok. ÉèÏ~°`«^Õâßxfl „¿Ñq∞Oz# "åiÖ’,
ÉèÏ~°`«^Õâßxfl ÉèÏ~°`«^Õâ◊O =∞m¡ `«# „áêp# "≥·Éèí"åxfl á⁄O^•Åx
„¿Ñq∞OKå~°∞
`«Ñ≤OzáÈ~Ú# "åiÖ’ ™êfig∞r JkfifÜ«ÚÖˇ· q~ålÖÏ¡~°∞.
''ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ѩ@¡ ™êfig∞rH˜ ZO`« „¿Ñ=∞! ^•<À¡ XHõ¯ âß`«"≥∞ÿ<å =∂Ö’
LO^•?—— Jx „Ѩtflã¨∞<Î åfl~°∞ JYO_®#O^Œ. áêâßÛ`«ºOÖ’ Ѩ@∞ì^∂Œ k Ѩ~∞° ѨÙÅ#∞
=^Œe, ''JÜ≥∂º! <å ^Õâ◊ã¨∞÷Å∞ PHõe`À, Ѩã¨∞Î`À JÅ=∞\˜OzáÈ`«∞#flѨC_»∞
<åH© ã¨∞MÏÖˇO^Œ∞‰õΩ?—— JO@∂ „ѨtflOK«∞H˘x Z<Àfl™ê~°∞¡ Hõ\ ˜Hõ <ÕÅ g∞^Œ
Ѩ_»∞H˘#fl =∞ǨÏhÜ«Ú_»∞ Hõ^• PÜ«∞#!
JO^Œ∞ˆH ™êfig∞r ^Õâ◊ÉèíH˜Îx JYO_®#O^Œ WÖÏ Jaè=i‚ã¨∞Î<åfl~°∞:
''™êfig∞rH˜ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ѩ@¡ QÆÅ „¿Ñ=∞ ™ê=∂#º"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞. Jk ^Õâ◊ÉèíH˜Î
HÍ^Œ∞, Jk '^Õâß`«‡É’^èŒO—. ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ LO_Õk '^ÕǨ `«‡É’^èŒO—, JO>Ë
^ÕǨxfl `å#∞QÍ ÉèÏqOK«∞HÀ=_»O. ™êfig∞rH˜ L#flk '^Õâß`«‡É’^èŒO—, JO>Ë
^Õâßxfl `å#∞QÍ ÉèÏqOK«∞HÀ=_»O. ^Õâ◊ „Ѩ[Å ã¨∞YO–^Œ∞óYO, "åi QÆ`«O,
Éèíq+¨º`«∞Î, „Ѩã¨∞Î`« HÍÅO QÆ∞iOz =∂„`«"Õ∞ PÜ«∞# PÖ’zOKå~°∞.——
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ PÜ«∞# UO KÕâß~°∞?

358
 F ÉèÏ~°`«=∂! "Õ∞Å∞HÀ! 359

ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x Q˘Ñ¨Ê zO`«<åjÅ∞~°Ö’ XHõÔ~·# ~å*Ïr K≥¿ÑÊ ["å|∞

K«∂^•ÌO: ''™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl Ѩi~°H˜ΔOKå~°∞, ÉèÏ~°`«^Õâßxfl
Ѩi~°H˜ΔOKå~°∞. PÜ«∞# ÖËHõáÈ~Ú LO>Ë =∞#O =∞#
UO KÕâß~°∞?
=∞`åxfl HÀÖ’Ê~Ú LO_Õ"å~°O† =∞#‰õΩ ™êfi`«O„`«º=¸
ÅaèOKÕk HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ <Õ_»∞ =∞#O á⁄Ok# ÉèÏQƺO Ü«∂=`«∂Î ™êfiq∞
q"ÕHÍ#O^Œ =¸ÅOQÍ<Õ ÅaèOzOk.——
ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠<Õ\ ˜ ÉèÏQͺxH˜ ™êfig∞r HÍ~°}Éèí∂`«∞Å#flk ["å|∞Ö’x XHõ
ÉèÏQÆO =∂„`«"Õ∞. ''Éèíq+¨`«∞Î ÉèÏQͺxH© PÜ«∞# =∂~°æO K«∂Ñ≤Oz x+¨¯q∞OKå~°∞!——
J#flk ["å|∞Ö’x `«H˜¯# ÉèÏQÆO.
áêâßÛ`«ºOÖ’ L#flѨC_Õ `«=∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ ™êfig∞r ÖËYÅ
^•fi~å NHÍ~°O K«∞@ì_»O WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞ =∞#O K«∂âßO. P q^èŒOQÍ
`«=∞ Ѩx HÀã¨O ˆHΔ„`«O ã≤^ŒúOKÕã≤ PÜ«∞# =∂`«$^ÕâßxH˜
ÉèÏ~°fÜ«∞
„Ѩã¨OQÍÅ∞
uiy =KåÛ~°∞. ã≤^ŒúO KÕã≤# ˆHΔ„`åxH˜ PÜ«∞# ÉèÏ~°fÜ«∞
„Ѩã¨OQÍÅ∞ Z~°∞=ÙQÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_®¤~Ú. D „Ѩã¨OQÍÅ∞
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ™êfig∞r „Ѩ™êkOz# HÍ#∞HõÅÖ’ XHõ\ ˜. áêâßÛ`«ºO #∞Oz
1897 [#=iÖ’ NÅOHõ‰õΩ =zÛ#k ÅQÍÜ«∞`«∂ `«∂~°∞Ê =OQÆ^Õâ◊O #∞Oz
1901 "Õ∞ <≥ÅÖ’ HõÅHõ`åΉõΩ uiy =KÕÛ ^•HÍ PÜ«∞# KÕã≤# „Ѩã¨OQÍÅ∞
HÀH˘Å¡Å∞. "å\˜Ö’ PÜ«∞# POˆQ¡Ü«∞ t+¨μº_≥·# QÆ∞_çfi<£ ã¨OH˜ΔѨΠÖËY#O KÕã≤#
26 „Ѩã¨OQÍÅ∞ =∂„`«"Õ∞ ÅaèOKå~Ú. Wq '' H˘ÅOÉ’ #∞Oz JÖ’‡~å =~°‰õΩ——
J<Õ ¿Ñi@ |Ǩïà◊ „áêK«∞~°ºO á⁄Ok# ѨÙã¨ÎHõOQÍ ~°∂á⁄O^•~Ú. „Ѩu
ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∂ `«Ñ¨ÊHõ K«^Œ∞==Åã≤# ѨÙã¨ÎHõO Wk. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O, ^•x Ѷ¨∞#`«,
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O, ^•x Q˘Ñ¨Ê^Œ#O, <Õ\ ˜ Ѩ`«#O, JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O, =∞m¡ H©iÎ
QÍOK«_®xH˜ =∂~°æO – W`åº^Œ∞Åhfl D „Ѩã¨OQÍÅÖ’ KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú.
HÍx XHõ¯ ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞ ‰õÄ_® ™êfig∞r =K«<åÅ#∞ á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOzOk ÖË^Œ∞.
™êfig∞r ÉèÏ~°fÜ«∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ „Ѩ}ÏoHõ QÆ∞iOz =∞#O `≥Å∞ã¨∞HÀ=
_®xH˜ PÜ«∞# ã¨OÉèÏ+¨}Å∞ ‰õÄ_® `À_»Ê_»∞`«∞<åfl~Ú. PÜ«∞# t+¨μº_≥·#
â◊~°â◊ÛO„^Œ K«„Hõ=iÎ ™êfig∞r`À `å#∞ KÕã≤# ã¨OÉèÏ+¨}Å∞ ѨkÅѨ~°K«_»O ^•fi~å
zO`«<å „Ñ¨Ñ¨OKåxH˜ Q˘Ñ¨Ê "Õ∞Å∞ KÕâß_»∞. W^Õ q^èŒOQÍ =∞iH˘O^Œ~°∞ ‰õÄ_®
360 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r`À `å=Ú KÕã≤# ã¨OÉèÏ+¨}Å#∞ ѨkÅѨ~°z LOKå~°∞. Wq '™êfiq∞–

t+¨º ã¨OÉèÏ+¨}Å∞— ¿Ñi@ ÉÏQÍ „áêK«∞~°ºO á⁄O^•~Ú. Wq HÍHõ PÜ«∞#
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz „"åã≤# J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# H˘xfl "庙êÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú.
ÖËYÅ∞, ÉèÏ~°fÜ«∞ „Ѩã¨OQÍÅ∞, ã¨OÉèÏ+¨}Å∞, "庙êÅ „áêuѨkHõ g∞^Œ
™êfig∞r HÍ~°ºHõÖÏáêÅ QÆ∞iOz Ü≥∂z^•ÌO. =ÚO^Œ∞QÍ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O QÆ∞iOz
K«∂^•ÌO.
"Õ^•Å∞, LѨx+¨`«∞ÎÅ∞ K«∂Ñ≤# P^蕺u‡Hõ `«`åÎfiÅ „áêuѨkHõ g∞^Œ
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O "≥Åã≤Ok. ''âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#k—— J<Õ J~°÷O`À
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O
''ã¨<å`«# ^èŒ~°‡O——QÍ ¿Ñ~°∞á⁄Ok# =∞`«O Jk. Hõ#∞Hõ ^•xH˜
q<åâ◊O ÖË^Œ∞. q<åâ◊O ÖËx^•xfl ™êfig∞r Ѩ`«#O #∞Oz ZÖÏ Ñ¨i~°H˜ΔOKå~°∞?
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« „áêuѨkHõ ã¨`åºÅ∞ Z#fl\˜H© #tOK«=Ù. HÍx HÍÖÏÅ∞
QÆ_»záÈ`«∞#flѨC_»∞ P ã¨`åºÅ#∞ =∞e#O P=iOK«∞HÀ=_»O Jx"å~°ºO.
|OQÍ~°O J~Ú#ѨÊ\˜H© Jk HÍÖÏŠѨ~°ºO`«O =∞#∞flÖ’ áêuÃÑ@ì|_ç LO>Ë,
Jk K«∂_»_®xH˜ |OHõ=∞\˜ì QÆ_»¤QÍ<Õ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. P Ѩiã≤÷`Õ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxH˜
"å\˜e¡Ok. J<ÕHõ =¸_è»#=∞‡HÍÅ∞, ™ê÷xHõ PKå~åÅ∞ x["≥∞ÿ# Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl
„Hõ"Õ∞}Ï HõÑ≤Ê"Õâß~Ú. HÍńѨ"åǨÏOÖ’ P PKå~åÅ∂, =¸_è»#=∞‡HÍÖË Ç≤ÏO^Œ∂
=∞`«OQÍ J~ÚáÈÜ«∂~Ú. ZÖÏ |OHõ=∞#∞fl#∞ `˘Åy¿ãÎ áêuÃÑ@ì|_ç L#fl
|OQÍ~°O „ѨHÍtã¨∞ÎO^À J^Õq^èŒOQÍ =¸_è»#=∞‡HÍÅ PKå~åÅ #∞Oz q_çÑ≤¿ãÎ
Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«=¸ ^ÕnѨº=∂#OQÍ „ѨHÍtã¨∞ÎOk. J^Õ ™êfig∞r KÕâß~°∞.
ZÖÏ?
^Õxx ™ê=∂#ºOQÍ =∞`«=∞x ѨiQÆ}˜™êÎO? PÅÜ«∞O, K«~üÛ, =∞ã‘^Œ∞Å∞
ã¨O^Œi≈OKåe, H˘xfl ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ áê\˜OKåe, H˘xfl =∞`« zǨflÅ#∞
^èŒiOKåe, H˘xfl ã¨Oã¨÷ʼnõΩ K≥Ok=ÙO_®e. HÍx =∞x+≤x
Uk =∞`«O?
ã¨"≥∞ÿHõºÑ¨~°K«=Åã≤# ÉÏǨϺ KÕ`«Å∞ K≥ѨCHÀ^ŒQÆæ "Õ∞~°‰õΩ
Ãã·^•úOuHõ =∞ø_论xH©, =∞`« HõÅǨʼnõÄ, Ç≤ÏO㨉õÄ, ~°Hõ΄Ѩ"åǨʼnõÄ ^•i
fÜ«∞_»O K«i„`« K≥ѨÊHõK≥|∞`ÀOk. HÍx ™êfig∞r D ÉÏǨϺ JiëêìÅ #∞Oz
x["≥∞ÿ# =∞`åxfl q_»nâß~°∞. ''=∞`«=∞O>Ë K«~üÛH˜ áÈ=_»O HÍ^Œ∞, =ÚYO g∞^Œ
ÉÁ@∞¡ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O HÍ^Œ∞. "ÕëêÅ∞ "Õã¨∞HÀ=_»=¸ HÍ^Œ∞. WO„^Œ^èŒ#∞ã¨∞ûÖ’
Zxfl ~°OQÆ∞Å∞<åflÜ≥∂ JxflO\˜`À ‰õÄ_® g∞ â◊s~åʼnõΩ ~°OQÆ∞Å∞ ѨÓã¨∞H˘O\Ï~°∞
 F ÉèÏ~°`«=∂! "Õ∞Å∞HÀ! 361

QÍHõ! g∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞O qHõã≤OK«HõáÈ`Õ, g∞‰õΩ P`«‡™êHΔÍ`å¯~°O HÍHõáÈ`Õ, JO`å

=º~°÷"Õ∞!——1 J<åfl~åÜ«∞#.
™êfig∞r '=∞`«O— J<Õ Ñ¨^•xfl D J~°÷OÖ’<Õ „Ѩ™êÎqOKå~°x QÆ=∞xOK«_»O
Jx"å~°ºO. =∞`«O JO>Ë P^蕺u‡Hõ`«. ''P`«‡—— J<Õ Ñ¨^ŒO #∞Oz P^蕺u‡Hõ`«
=zÛOk. P`«‡ QÆ∞iOz# ÉèÏ=#, Ö’HõzO`«<å ^èÀ~°}∞ʼnõΩ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
ã¨=∞iÊOz# HÍ#∞HõÅÖ’ XHõ>ˇÿ q~ålÅ∞¡`ÀOk. P`«‡ ã¨fiÜ«∞O q=~°}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ
#k, K≥·`«#º ~°∂Ѩ"≥∞ÿ#k, ã¨=∞ã¨Î *Ï˝<åxH©, P#O^•xH© x["≥∞ÿ# HÍ~°}"≥∞ÿ#k.
Jxfl P`«‡Å∂ Ѩ~°=∂`«‡Ö’ =∞"Õ∞Hõ"≥∞ÿ L<åfl~Ú. Ѩ~°=∂`«‡ J~Ú# ÉèíQÆ=O`«∞
x`À, `å#∞ ã¨"∞≥ Hÿ ºõ "≥∞<ÿ å#x J#∞Éè=í ѨÓ~°fiHõOQÍ „QÆÇÏ≤ OK«_"» ∞Õ rq`« Ѩ~=° ∂=kè
JO\Ï~°∞ ™êfig∞r.
=∞#Ö’ <≥ÅH˘#fl D P`«‡ â◊H˜Î xÅÜ«∞O. Jk *ÏQÆ$u K≥Ok#ѨC_»∞ â◊H˜Î
[xã¨∞ÎOk, P#O^ŒO á⁄Oyá⁄~°Å∞`«∞Ok. D q^èŒOQÍ P`«‡#∞ *ÏQÆ$u K≥OkOѨ
*ËÜ«∞_®xH˜, Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∞_®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒO KÕ¿ã^Õ =∞`«O.
=∞`«"Õ∞
„áêuѨkHõ
nx<Õ, ''=∂#=ÙxÖ’ xH˜ΔѨÎ"≥∞ÿ L#fl k=º`åfixfl Jaè=ºHõÎ
Ѩ~°K«_»"Õ∞, =∞`«O——2 Jx ™êfig∞r =zOKå~°∞. D suÖ’
JO`«~O° QÆOÖ’x P`«‡#∞ *ÏQÆ$u K≥OkOz, HÍ~åºK«~} ° Ö’ áêÖÁæ<Õ =ºHÎ̃ ^Õx<≥<· å
„âı+¨ªOQÍ x~°fiÇ≤ÏOK«QÆÅ_»∞. =ºH˜Î „âı+¨ªOQÍ HÍ~åºK«~°}Ö’ x=∞QÆ∞fl_≥·#ѨC_»∞
^Õâ◊O ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ Ñ¨Ù~ÀQÆq∞ã¨∞ÎO^Œ<Õk ™êfig∞r =∞øeHõ ã≤^•úO`«O. ''=∞#
=∂`«$Éèí∂q∞H˜ '=∞`«"Õ∞— =¸ÖÏ^è•~°O† =∞`«"Õ∞ "≥<≥fl=ÚHõ. =∞`«=∞<Õ ÃÑ^ŒÌ tÅÃÑ·
=∞# *ÏfÜ«∞™œ^èOŒ xi‡OK«|_ç LOk.——3 =∞`«O ^•fi~å Jxfl Ѩ#∞Å∂ [~°QÍÅx
™êfig∞r =zOz#ѨC_»∞ PÜ«∞# D '=∞`å<Õfl— „Ѩ™êÎqOKå~°∞.
ÉèÏ~°`«^ÕâßxHõO@∂ ™êfig∞r „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# HÍ~°ºHõÖÏáêÅ „Ѩ}ÏoHõ#∞
~°∂á⁄OkOKå~°∞. Wk PÜ«∞# áêâßÛ`«º HÍ~°ºHõÖÏáêÅ
¿ã= – ^èŒ~°‡O:
`«HõΔ} Hõ~°Î=ºO
„Ѩ}ÏoHõ Hõ<åfl aè#fl"≥∞ÿ#k. WO„kÜ«∞ã¨∞MÏÅ J#∞Éèí∂uÖ’
Ѩ~åHÍ+¨ª#∞ K«qK«∂ã≤# áêâßÛ`«∞ºÅ∞, ^•x `«~°∞"åuk
Uq∞\˜ J<Õ „Ѩâ◊fl`À L<åfl~°∞. "åiH˜ WO„kÜ«∂f`«"≥∞ÿ# P`å‡#∞Éèí∂ux `«HõΔ}

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 174.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 118.
3. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 71.
362 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Hõ~°Î=ºOQÍ#∂, K«~°=∞ Hõ~°Î=ºOQÍ#∂ x~°‚~ÚOKå~°∞. *Ï˝#Ü≥∂QÆO, Hõ~°‡Ü≥∂QÆO,

ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÆO, J#∞ëêª# "Õ^•O`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# „Ѩã¨OQÍÅ∞ PÜ«∞# áêâßÛ`«ºOÖ’<Õ
KÕâß~°∞. HÍx ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ PÜ«∞# '¿ã=–^èŒ~°‡O— =∂„`«"Õ∞ <˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞.
¿Ñ^ŒÅ#∞, Ñ‘_ç`«∞Å#∞ L^ŒúiOK«_®xH˜ áê@∞Ѩ_»=∞h, "åix ™êHΔÍ`«∂Î ÉèíQÆ
=O`«∞xQÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz ¿ã= KÕÜ«∞=∞h K≥áêÊ~°∞.
JÖÏO\˜ ¿ã= J`«∞º#fl`« P~å^èŒ#QÍ ™êfig∞r ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ''g∞~°∞ Ѩ~°=∞
Ѩq„`«∞Å∞QÍ LO_ç, ã¨Ç¨Ü«∞O HÀi=KÕÛ Z=iÔH·<å g∞ â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ LѨHÍ~°O
KÕã¨∂ÎO_®Åx =∞m¡ g∞‰õΩ K≥|∞`«∞<åfl#∞. W^Õ ã¨`«¯~°‡. nx =∞Ç≤Ï=∞ =Å#
z`«Îâ◊√kú Åaèã¨∞ÎOk. JѨC_»∞ „Ѩu =ºH˜ÎÖ’ H˘Å∞"≥· L#fl Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ „Ѩ`«ºHõΔ
=∞=Ù`å_»∞——1 Jx ™êfig∞r =zOKå~°∞.
D q^èŒOQÍ ¿ã= KÕÜ«∞_»O ^•fi~å Ô~O_»∞ ~°HÍŠѶ¨ÅO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
¿ã= KÕ¿ã =ºH˜Î Ѩq„`«∞_≥· P`å‡#∞Éèí∂ux ã¨g∞Ñ≤™êÎ_»∞† J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
¿Ñ^ŒÅ‰õÄ, ã¨=∂*ÏxH© "Õ∞Å∞ X#QÆ∂~°∞`«∞Ok. ''ã‘fiÜ«∞=ÚH˜Î Ö’Hõ ã¨OˆHΔ=∞O——
(P`«‡<À "≥∂HΔÍ~°÷O [QÆ`ü Ç≤Ï`åÜ«∞ K«) J<Õ D Ô~O_»∞ ~°HÍŠѶ¨ÖÏxflKÕÛ ÅHΔͺxfl
`å=Ú ~°∂á⁄OkOz# ~å=∞Hõ$+¨‚=∞~î°O, ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£Å P^Œ~°≈OQÍ ™êfig∞r
fiÛk^•Ì~°∞.
HÍx W=hfl Z=i HÀã¨O? ¿ã=, q^Œº, ѨÙ~ÀQÆu Jhfl *ÏQÆ$u K≥Ok#
=ºH˜ÎH˜ HÍ^•? HÍx x„kOKÕ =ºH˜Î ¿ã= KÕÜ«∞ÖË_»∞! Hõ#∞Hõ ™êfig∞r "≥Ú^Œ\ ˜ Ѩx
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ `«\ ˜ì "Õ∞ÖÁ¯ÅÊ_»O. XHõ =ºH˜Î gkä „Ñ¨Hõ¯#
*ÏQÆ$u
J<Õ =∞Ǩ=∞O„`«O
ã¨Ê $ǨÏ`«Ñ≤Ê Ñ¨_ç=Ù<åfl_»∞. P`«_ç ã¨OÉèÏ~åÅ∞, Hõà◊¡*’_»∞ Jhfl
zO^Œ~°=O^Œ~°QÍ Ñ¨_ç=Ù<åfl~Ú. P`«_»∞ ^èŒiOz# =¢ã¨ÎO
K≥^Œi LOk. WѨC_»∞ P`«_çH˜ KÕÜ«∞=Åã≤# „Ѩ^äŒ=∞ Hõ~°Î=ºO Uq∞\˜? =¢™êÎxfl
ã¨iKÕÜ«∞_»=∂? Hõà◊¡*’_»∞#∞ ã¨iKÕÜ«∞_»=∂? ã¨OÉèÏ~åÅ#∞ ѨkÅѨ~°K«_»=∂?
Wq Ug HÍ=Ù. "≥Ú^Œ@ KÕÜ«∞=Åã≤Ok P`«_çH˜ ã¨Ê $Ç¨Ï `≥Ñ≤ÊOK«_»O. Jk KÕ¿ãÎ
`«H˜¯#=hfl P`«_Õ =∞# Hõ<åfl ÉÏQÍ KÕã¨∞H˘O\Ï_»∞.
JÖÏ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ "Õ∞ÖÁ¯ÅÊ_®xH˜ ™êfig∞r JOkOz# =∞Ǩ=∞O„`«"Õ∞
''ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç, QÆ=∞ºO KÕˆ~ ^•HÍ PQÆHõO_ç.—— ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ `«=∞#∞
=∞~°záÈ~Ú, `«=∞ áê~°OѨ~°º`«#∞ =∞~°záÈ~Ú, `«=∞ Ѷ¨∞#`«#∞ =∞~°záÈ~Ú,
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 37.
 F ÉèÏ~°`«=∂! "Õ∞Å∞HÀ! 363

`å=Ú ÉÏxã¨ÅO, Z=Ô~<· å J#∞ºÅ∞ `«=∞#∞ Ѩiáêe¿ã<Î Õ rqOK«QÅÆ =∞<Õ J*Ï˝#

*Ï_»ºOÖ’ =Úxy L<åfl~°∞. "åix "Õ∞ÖÁ¯ÅÊ_»O ™êfig∞r „Ѩ^äŒ=∞ Hõ~°Î=ºO.
^•x<Õ PÜ«∞# ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ J<ÕHõ „áêO`åʼnõΩ "≥o¡ L^ÕfiQÆÉèíi`«"≥∞ÿ# „Ѩã¨OQÍ
Å`À ™êkèOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. HÍx ˆH=ÅO ÉèÏ=#Å∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ
KåÅ=x PÜ«∞# „QÆÇ≤ÏOKå~°∞.
''ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ =ÚO^Œ∞QÍ ˆHΔ„`åxfl ã≤^ŒúO KÕÜ«∞=Åã≤ LOk. P `«~°∞"å`«
c*ÏÅ∞ <å\˜`Õ<Õ "≥ÚHõ¯Å∞ K«Hõ¯QÍ "≥ÚÅ∞™êÎ~Ú. S~Àáê, J"≥∞iHÍ ÖÏO\˜
áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ ˆHΔ„`«O JѨÊ\˜ˆH ã≤^ŒúOQÍ, ™ê~°=O`«OQÍ, <å@_®xH˜ ™ê#∞
‰õÄÅOQÍ LOk. "å~°∞ ã¨∞YÉè’QÍŠѨ~åHÍ+¨ª#∞ K«qK«∂âß~°∞. ÉèÏ~°fÜ«ÚÖˇ·#
g∞Ö’ Éè’QÆ=¸ ÖË^Œ∞, Ü≥∂QÆ=¸ ÖË^Œ∞. Éè’QÆ J#∞Éèí"åÅ∞ <Õ~°"Õi# `«~°∞"å`«<Õ
Ü≥∂QÆ ÅHΔͺŠѨ@¡ Pã¨H˜Î =ã¨∞ÎOk, "å\˜x J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û ‰õÄ_®!
ÉèíÜ«∞OHõ~° "åº^èŒ∞Å∞, HõëêìÅ∞, ^Œ∞óMÏÅ∞ JxflO\˜H© ¿ã^ŒºÉèí∂q∞QÍ =∂iáÈ~Ú#
D ^ÕâO◊ Ö’, =∞#∞+¨μÅ∞ PHõe`À =∞Å=∞Å=∂_çáÈ`«∞#fl D ^ÕâO◊ Ö’ „ѨãO¨ QÍÅ∞
UO KÕÜ«∞QÆÅ=Ù? =ÚO^Œ∞QÍ ˆHΔ„`åxfl ã≤^ŒúO KÕÜ«∂e—— JO@∂ `«=∞ t+¨μº_≥·#
â◊~°â◊ÛO„^Œ`À ™êfig∞r K≥áêÊ~°∞.
`«=∞ q∞„`«∞_≥·# „Ñ≤Ü«∞<å^ä£ ã≤<å›`À D ÉèÏ=#<Õ H˘#™êyOKå~°∞: ''ÉèÏ~°`«
^Õâ◊OÖ’ „Ѩã¨OQÍÖËg∞ ѨxKÕÜ«∞=Ù. =∞# q^•º=O`«∞Å∞ „Ѩã¨OQÍÅ∞ qx, =∞Ǩ
J~Ú`Õ K«Ñ¨Ê@∞¡ K«~°z, 'ÉèË+¨μQÍæ LOk,— JO\Ï~°∞. JO`Õ! Ñ≤^ŒÑ¨ WO\˜H˜ "≥o¡
q#fl^ŒO`å `«=∞ Éè’[#O`Àáê@∞ r~°‚O KÕã¨∞H˘O\Ï~°∞. „Ѩ[Å =ÚO^Œ∞
*Ï[˚fiź=∂#"≥∞ÿ# XHõ ã¨r= P^Œ~å≈xfl LOz`ÕQÍx, =∞# ^Õâ◊OÖ’ Un
[~°QÆ^Œ∞. `«=∞ ã¨~°fi™êfixfl `åºQÆO KÕã≤, ^Õâ◊O HÀã¨O `«=∞ rq`åÅ#∞ PǨïu
KÕ¿ã Ü«Ú=‰õΩÅ∞ H˘O^Œ~°∞ =∞#‰õΩ HÍ=Åã≤ L<åfl~°∞. "≥Ú^Œ@ =∞#O "åi
rq`åÅ#∞ ~°∂ѨÙk^•Ìe. `«~°∞"å`« H˘O`« Ü«∞^ä•~°÷"≥∞ÿ# Ѩx PtOK«=K«∞Û.——
JO^Œ∞HÀã¨O ™êfig∞r ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O, ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ Ѩ#∞ÅÖ’ „â◊^Œú
=Ç≤ÏOKå~°∞. `«=∞ ÉèÏ=#Å#∞ HÍ~åºK«~°}Ö’ J=∞Å∞ Ѩ~°KÕ suÖ’ ^Õâ◊=∞O`«\Ï
=∞~îåÅ∞ „áê~°OaèOKåÅx JaèÅ+≤OKå~°∞.''HõÅHõ`åÎÖ’ L#fl =∞# =∞~î°O =O\˜k
„Ѩu lÖÏ¡Ö’#∂ "≥Åã≤#ѨC_»∞ <å ǨÏ$^ŒÜ«∂cè+¨ìO <≥~°"Õi#@¡=Ù`«∞Ok. „ѨKå~°
HÍ~°º„Hõ=∞O PyáȉõΩO_® K«∂_»∞. „ѨKå~åx Hõ<åfl q^•ºÉ’^èŒ =ÚYºO——1

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 162.

364 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

J<åfl~åÜ«∞#. WO^Œ∞ HÀã¨O Ü«Ú=‰õΩÅ∞ J<ÕHõ=∞Ok =ÚO^Œ∞‰õΩ ~å"åÅx `«=∞

„Ѩã¨OQÍÅÖ’ =zOKå~°∞ ‰õÄ_®!
„Ѩ[ÅÖ’ *ÏQÆ$u HõeyOK«_®xH˜ ™êfig∞r JOkOz# =∞Ǩ=∞O„`«=¸,
Ü«∞^ä•~°÷ q=~°}Å∂ ™êfi`«O„`«º áÈ~å\ÏxH˜ c[=∞Ü«∂º~Ú. =∞# ™êfi`«O„`«º
áÈ~å@OÖ’ J<ÕHõ ~°HÍÅ "≥·Y~°∞Å∞#fl =∞Ǩ=∞#∞+¨μÅ∞
™êfi`«O„`«º áÈ~å\ÏxH˜ áêÖÁæ<åfl~°∞. =∞Ǩ`å‡ QÍOnè, QÀáêÅHõ$+¨‚ QÀYÖË, ã¨∞ˆ~O„^Œ
c[O
<å^ä£ Éˇ#s˚ ÖÏO\˜ q∞`«"å^Œ∞Å∞† ÉÏÅQÆOQÍ^èŒ~° uÅH±,
ã¨∞ÉèÏ+π K«O„^Œ É’ãπ ÖÏO\˜ Ju"å^Œ∞Å∞† aÑ≤<£K«O„^Œ áêÖò, J~°qO^Œ∞_»∞,
'^Õâ◊|O^èŒ∞— z`«Î~°O[<£ ^•ãπ „ѨÉèí$`«∞ʼnõΩ „¿Ñ~°} xzÛ#"å~°∞ ™êfig∞r J#fl
q+¨Ü«∞O "åˆ~ ã¨fiÜ«∞OQÍ JOwHõiOz# x[O. JO`ÕQÍHõ f„="å^Œ∞Å∞ Ãã·`«O
™êfig∞r ÉèÏ=#Å#∞ =Ú„kOz ѨOÑ≤}© KÕâß~°∞! WO^Œ∞ˆH „a\˜+π „ѨÉèí∞`«fiO
~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£#∞ ã¨Oâ◊Ü«∞<Õ„`«O`À ѨiH˜OK«_»O =∞~À q+¨Ü«∞O. D q^èŒOQÍ
™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’ áêÖÁæ#fl JO^ŒiÖ’ =∂`«$^Õâ◊ ÉèíH˜Îx áê^Œ∞Q˘eÑ≤ "åix
=∂`«$^Õâ◊ q=ÚH˜ÎÔH· áê@∞Ѩ_»_®xH˜ „¿Ñˆ~Ñ≤Oz# =ºH˜Î ™êfig∞r J#_»OÖ’
Juâ◊Ü≥∂H˜Î ÖË^Œ∞. JO^Œ∞ˆH =∞Ǩ`å‡ QÍOnè, ''q"ÕHÍ#O^Œ ~°K«#Å∞ <Õ#∞
‰õΔΩ}‚OQÍ K«k"å#∞. PÜ«∞# ~°K«#Å∞ K«kq# `«~°∞"å`« <å =∂`«$^Õâ◊ ÉèíH˜Î
"Õ~ÚÔ~@∞¡ ÃÑiyOk—— J<åfl~°∞. [=ǨÏ~å¡Öò <≥„Ǩ˙, ''q"ÕHÍ#O^Œ, =∂=¸Å∞QÍ
=∞#O J~°÷O K≥ѨCH˘<Õ suÖ’ XHõ ~å[H©Ü«∞"Õ`«Î HÍ~°∞. HÍx #∂`«# ÉèÏ~°`«^Õâ◊
*ÏfÜ«∞ L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOz# P^Œ∞ºÅÖ’ PÜ«∞# XHõ~°∞ J#_»OÖ’
ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞—— Jx "åºMϺxOKå~°∞.
ã¨∞ÉèÏ+π K«O„^Œ É’ãπ ™êfig∞rx QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞`«∞#flѨC_»∞ áê~°=â◊º
ã≤`÷ ∞« ňH "≥àÏ¡~∞° . ''q"ÕHÍ#O^Œ QÆ∞iOz „"åã¨∞#Î flѨC_»∞ <Õ#∞ P#O^Œáê~°=â◊ºOÖ’
=ÚxyáÈ`å#∞. ^•xx J}K«∞HÀÖË#∞.... PÜ«∞# =ºH˜Î`«fiO *Ï[˚fiź=∂#"≥∞ÿ#k,
„ѨQÍ_è»"≥∞ÿ#k.... Ѷ¨e`«O QÆ∞iOz Ü≥∂zOK«x `åºQÆO, Jq„âßO`« HÍ~åºK«~°},
J#O`« „¿Ñ=∞, „ѨQÍ_è»"≥∞ÿ# qã¨Î $`«"≥∞ÿ# *Ï˝#O, á⁄Oyá⁄~°ÖË ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ∞,
Hõ~îÀ~°"≥∞ÿ# q=∞~°≈Å∞, tâ◊√=Ù ÖÏO\˜ xëê¯Ñ¨@ºO – D Ö’HõOÖ’ PÜ«∞#
JѨÓ~°fi"≥∞ÿ# =ºH˜Î. #~°#~åÖ’¡ ~°∞kè~°O L_çH˜ „Ѩ=Ç≤ÏOKÕ Ñ¨Ù~°∞ëÈz`«∞_≥·# =ºH˜Î
PÜ«∞#. ^ÕxH© K«eOK«Hõ áÈ~å@O KÕ¿ã Ü≥∂^èŒ∞_»∞ PÜ«∞#. PÜ«∞# â◊H˜Îx
P~åkèOKå~°∞. ã¨fi^Õâ◊ã¨∞÷Å L^Œú~°} HÀã¨O "Õ^•O`åxH˜ PK«~°}Ï`«‡Hõ ~°∂ѨO
WKåÛ~°∞.... D q^èŒOQÍ <Õ#∞ QÆO@ÅH˘nÌ PÜ«∞# QÆ∞iOz K≥ѨCH˘O@∂
 F ÉèÏ~°`«=∂! "Õ∞Å∞HÀ! 365

áÈ=K«∞Û. J~Ú#ѨÊ\˜H© `«^•Ìfi~å PÜ«∞# QÆ∞iOz U^≥·<å q=iOz L<åfl<å

JO>Ë, 'ÖË^Œ∞— J#fl^Õ ["å|∞. ^•<À¡ <Õ#∞ Ѩ~å[Ü«∞O á⁄Ok=ÙO\Ï#∞. PÜ«∞#
JO`«\ ˜ =∞ǨÏ`«Î fiO QÆÅ =ºH˜Î, JO`«\ ˜ Ö’`≥·# =ºH˜Î. ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ XHõ
=∞ǨÜ≥∂y† ã¨`«º Ѩ^•~°÷"≥∞ÿ# ÉèíQÆ=O`«∞x`À ã¨^• „Ѩ`«ºHõΔ ã¨O|O^èŒO Hõey=Ù#fl
ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u á⁄Ok# =ºH˜Î. JO`«\ ˜ J`«∞º#fl`« ã≤÷uÖ’ <≥ÅH˘x=Ù#fl PÜ«∞#
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞, =∂#"åox P^蕺u‡Hõ`«Ö’ ѨÙ~ÀQÆq∞OѨ*ËÜ«∞_®xH˜ `«=∞
rq`åxfl ^è•~°áÈâß~°∞.——
^Õâ◊ „Ѩ[ʼnõΩ, <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ WO`«\ ˜ L^ÕfiQÍxfl JOkOz# ™êfig∞r
`å=Ú ZO^Œ∞‰õΩ ™êfi`«O„`«º áÈ~å\ÏxH˜ „Ѩ[Å#∞ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ „¿Ñˆ~Ñ≤OK«ÖË^Œ∞,
`å=Ú „Ѩ`«ºHõΔOQÍ ZO^Œ∞‰õΩ ™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’
™êfi`«O„`«ºO QÆ∞iOz# áêÖÁæ#ÖË^<
Œ Õ „Ѩâfl◊ `«Ö`ˇ =Ϋ K«∞Û. ZO^Œ∞HõO>Ë P HÍÅѶ∞¨ @ìOÖ’
ÉèÏ=#
™êfig∞r ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ™êfi`«O„`åºxfl „Ѩ^è•#OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«
ÖË^Œ∞ Hõ#∞Hõ. ™êfi`«O„`«ºO á⁄O^Œ_»O =ÚYº"≥∞ÿ`Õ, á⁄Ok# ™êfi`«O„`åºxfl
Ѩi~°H˜ΔOK«∞HÀ=_»O JO`«Hõ<åfl =ÚYº=∞x PÜ«∞# ÉèÏqOKå~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
JO^Œ∞‰õΩ J~°›`« QÆÅ =º‰õΩÎÅ∞ ÖË~°x PÜ«∞# „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. ''™êfi`«O„`«ºO HÍ"å
ÅO>Ë ^•xx WOHÍ Ô~O_»∞ ~ÀAÖ’¡ <Õ#∞ fã¨∞‰õΩ~åQÆÅ#∞. HÍx á⁄Ok#
™êfi`«O„`åºxfl Ѩi~°H˜ΔOK«QÆÅ =º‰õΩÎÅ∞ Ui?—— Jx PÜ«∞# „ѨtflOKå~°∞. Hõ#∞Hõ
PÜ«∞# `«=∞ ѨÓiÎ „Ѩܫ∞`åflÅ#∞ JO`«\ ˜ =º‰õΩÎÅ#∞ ~°∂á⁄OkOKÕ ^•iÖ’
"≥zÛOKå~°∞. JO`«\ ˜ =º‰õΩÎÅ#∞ ~°∂á⁄OkOKÕ q^Œº J=ã¨~°=∞x ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
JO`«\Ï ã≤OǨÏ<å^ŒO KÕâß~°∞.
''=∞#∞QÆ_»‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#"Õ"À „QÆÇ≤ÏOK«‰õΩO_® HÍO„ÔQã¨∞ Q˘O`«∞Å∞
zOK«∞H˘x Jiz#O`« =∂„`å# „ѨÜ≥∂[#"Õ∞=ÚOk?... H˘xfl ѨsHõΔÖ’¡
LfÎ~°∞‚Öˇ·, H˘xfl =∞Oz LѨ<庙êÅ∞ W=fiQÆey#O`« =∂„`å# "åix #∞=Ùfi
q^•º=O`«∞Å∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜ã¨∞Î<åfl=Ù! [#™ê=∂<åºxH˜ rq`« áÈ~å\Ïxfl Z^Œ∞~˘¯<Õ
™ê=∞~å÷ºxfl W=fiÖËx ^•xx, ã¨pÛùÖÏxfl, Ö’HÀѨHÍ~°O KÕ¿ã |∞kúx, ã≤OǨÏO`À
ã¨=∂#"≥∞ÿ# |ÖÏxfl W=fiÖË#@∞=O\˜ ^•xx q^Œº J#=K«∞Û<å? `«# HÍà◊¡ g∞^Œ
`å#∞ xÅ|_» QÆeQˆ @@∞¡QÍ KÕ¿ã^Õ q^Œº. WѨC_»∞ g∞~°∞ áê~îâ° ßÅÖ’¡, HõàÏâßÅÖ’¡
<Õ~°∞ÛH˘<Õ K«^Œ∞=Ù q∞=∞‡efl ˆH=ÅO xsfi~°∞ºÖˇ·# *ÏuQÍ ~°∂á⁄Okã¨∞Î#flk.
g∞~°O`å Ü«∞O„`«„áêÜ«∞OQÍ Ñ¨xKÕã¨∂Î, Ü«∂O„uHõ"≥∞ÿ# „|`«∞‰õΩ QÆ_»∞ѨÙ`«∞<åfl~°∞...
S 25
366 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

HÍ|\˜ì áê=∞~°[#OÖ’ q^•º"åºÑ≤Î KÕÜ«∞_»"Õ∞ g∞ Hõ~°Î=ºOQÍ ÃÑ@∞ìHÀ=∞x

K≥|∞`«∞<åfl#∞——1 J<åfl~åÜ«∞#.
™êfi`«O„`«ºO J=ã¨~°O, JO`«Hõ<åfl á⁄Ok# ™êfi`«O„`åºxfl Ѩi~°H˜ΔOKÕ
=º‰õΩÎÅ∞ J=ã¨~°O. JO^Œ∞‰õΩ =∂~°æO q^Œº, HÍx Jk „Ѩã¨∞Î`« qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å
q^Œº HÍ^Œ∞, =∞x+≤x ~°∂á⁄OkOKÕ q^Œº – Wk ™êfig∞r zO`«<å "≥·Yi.
™êfig∞r ZÖÏ =∞`åxfl XHõ #∂`«# Ѩi=∂}OÖ’ JOkOKå~À, ZÖÏ
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ™êfi`«O„`åºxH˜ HÍ~°}Éèí∂`«∞Öˇ· ÉèÏã≤ÖÏ¡~À K«∂âßO. W^Õ ~å*Ïr,
''WO`«=~°‰õΩ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O á⁄Ok# ÉèÏQͺʼnõΩ ™êfig∞rÜÕ∞ HÍ~°}O—— J<åfl~°∞.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’, ™êfig∞r ™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ áêÖÁæ#ÖË^Œ∞,
JO^Œ∞‰õΩ =∂~°∞QÍ q^Œº#∞, ¿ã=–^èŒ~å‡xfl, áê=∞~°∞Å L^Œú~°}#∞ <˘H˜¯=Hͯ}˜O
Kå~°∞. q^Œº J#flk P^蕺u‡Hõ =∂~°æO #∞Oz "≥·^˘ÅQÆx q^ŒºQÍ, J^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ áêâßÛ`«º ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O "≥Ú^ŒÖˇ·#q ã‘fiHõiOKÕkÖÏ LO_®Åx
PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞. n<À¡ PÜ«∞# ^Œ∂~°^Œ$+≤ì HÍ#=ã¨∞Î#flk.
¿ã= KÕÜ«∂e, ¿Ñ^ŒÅ áê=∞~°∞Å ã≤÷ux Jaè=$kúѨ~°Kåe, JO^ŒiH© q^Œº
QÆ~°áêe, JO^Œ∞‰õΩ =∞`«O ^ÀǨÏ^ŒO KÕÜ«∂Å<Õ ™êfig∞r =K«<åÅÖ’ „ѨQÍ_è»
J~°÷O Wq∞_ç LOk. PHõe "Õã≤# "åiH˜ PǨ~°O JOkOKå
áê=∞~°∞Å#∞
ZO^Œ∞‰õΩ L^ŒúiOKåe?
Å#fl =∂#=`« =∂„`«"Õ∞ WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O HÍ^Œ∞† K«i„`«,
™ê=∂lHõ Pi÷Hõâߢ™êÎÅÖ’ PÜ«∞#‰õΩ#fl Jáê~°"≥∞ÿ# *Ï˝#O,
zO`«<å „Ñ¨uÉèí, ^Œ∂~°^Œ$+≤ì nx <ÕѨ^䌺OÖ’ L<åfl~Ú. ¿Ñ^ŒÅ∞, Ñ‘_ç`«∞Å∞,
áê=∞~°∞Å∞ L^ŒúiOѨ|_®Å#flk HÍÅѨ٠Jx"å~°º`« Jx ™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOKå~°∞.
WHõ ~åÉ’ÜÕ∞ HÍÅOÖ’ gi â◊H˜Î ÃÑ·H˜ ÖËz ѨiáêeOK«É’`«∞#fl^Œx ‰õÄ_®
™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOK«HõáÈÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ "åi ѨÙ~ÀQÆuH˜ „¿Ñ~°} HõeÊOK«_»=¸,
^ÀǨÏ^ŒO KÕÜ«∞_»=¸ ^Õâ◊ ѨÙ~Àaè=$kúH˜ ZO`À J=ã¨~°=∞x PÜ«∞#‰õΩ `≥eÜ«∞Hõ
áÈÖË^Œ∞. PÜ«∞# P J^Œ∞ƒù`« zO`«##∞ ѨiH˜^•ÌO.
''ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞Å∞, Ãã·x‰õΩÅ∞, =~°Î‰õΩÅ∞, „âßq∞‰õΩÅ∞ J<Õ <åÅ∞QÆ∞ ‰õΩÖÏÅ
KÕ`« =∂#= ã¨=∂[O áêeOѨ|_»∞`ÀOk.——2 "Õ^Œ HÍÅOÖ’ â◊H˜Î Ü«∂=`«∂Î
ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞Å KÕ`«∞Ö’¡ LO_Õk. É∫^Œú=∞`« "åºÑ≤Î`À ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞Å PkèHõºO

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 8, ѨÙ@Å∞ 106, 108.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 84.
 F ÉèÏ~°`«=∂! "Õ∞Å∞HÀ! 367

JO`«iOz, ~åAÅ∞ ÖË^• HõΔ„uÜ«ÚÅ PkèHõºO „Ѩ|eOk. "åºáê~å~°÷O =zÛ#

POˆQ¡Ü«ÚÅ „áê|źO "≥·â◊º PkèHõºOQÍ K≥ѨCHÀ=K«∞Û. nx =ÚO^Œ∞ HõΔ„uÜ«∞â◊H˜Î
`«ÅkOK«∞H˘Ok. D K«„Hõ„Éèí=∞}O „ѨHÍ~°O WHõ ~åÉ’ÜÕ∞k
„âßq∞‰õΩÅ∞
áêeOKÕ HÍÅO „âßq∞‰õΩÅ, áê=∞~°∞Å, [#™ê=∂#º PkèHõºO. ''"≥Ú^Œ\ ˜
=¸_çO\˜ Ü«ÚQÆ=¸ QÆ_çzáÈ~ÚOk. „Ѩã¨∞Î`«O <åÅ∞QÆ=
^•x `«~°∞}O. "åiH˜ Jk ã¨O„Hõq∞OKåe. ^•x <≥=~°∂ PѨÖË~°∞—— JO@∂
nxx ZuÎ K«∂Ñ≤ã¨∞Î<åfl~°∞ ™êfig∞r.
„âßq∞‰õΩÅ D *ÏQÆ$u ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ `«Ñ¨Ê `«H˜¯# ^ÕâßÅÖ’ L^Œ~ÚO
zOk. Hõ#∞Hõ P ^ÕâßÅ∞ "ÕQÆOQÍ Jaè=$kú á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
‰õÄ_® P Jaè=$kú ~å"åÅO>Ë D ¿Ñ^ŒÅ∂, „âßq∞Hõ=~°æ=¸ ѨÙ~ÀQÆu á⁄O^Õ
f~åÅ#fl q+¨Ü«∞O ™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. ''ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ Hõ<åfl `«H˜¯# ^ÕâßÖ’¡
â◊¥„^Œ∞Å∞ x„^Œ #∞Oz H˘OK≥O "Õ∞ÖÁ¯#fl@∞¡QÍ HõxÑ≤ã¨∞Î#flk... J~Ú<å â◊¥„^Œ
`«fiO`À<Õ â◊¥„^Œ∞Å∞ „áê=ÚYºO á⁄O^Õ XHÍ<˘Hõ ã¨=∞Ü«∞O ~åQÆÅ^Œ∞——1 JO@∞
<åfl~°∞ ™êfig∞r.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ‰õÄ_® `«H˜¯# ^ÕâßÅ`Àáê@∞ Jaè=$kú á⁄O^ŒQÀi`Õ ¿Ñ^ŒÅ∞,
áê=∞~°∞Å∞ ѨÙ~ÀQÆ=∞#O K≥O^•e. JO^Œ∞ˆH ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ ‰õÄ_® q^Œº QÆ~°Ñ¨=∞x
PÜ«∞# <˘H˜¯=Hͯ}˜OKå~°∞. =∞`«O nxH˜ U~åÊ@∞ HõeÊOz
=∞`«OÖ’
Pi÷HÍOâ◊O #ѨC_»∞ `å#∂ rqã¨∞ÎOk. WHõ ~åÉ’ÜÕ∞ HÍÅOÖ’ Pi÷
HÍOâ◊O QÆÅ =∞`«O =∂„`«"Õ∞ xÅ|_»∞`«∞O^Œx ™êfig∞r
^Œ$_è»#=∞‡HõO. ''U =∞`«O ZѨC_»∞ q[Ü«∂xfl ™êkèOz<å JO^Œ∞Ö’ Pi÷Hõ
„ѨÜ≥∂[#O Wq∞_ç LO_»Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. „Ѩ[ÅÖ’ `«=∞ˆH K≥Å∞¡ÉÏ@∞ LO_®Åx
JÖÏO\˜ =∞`«âßYÅ∞ "ÕÅH˘nÌ áê@∞|_»∞`«∞O\Ï~Ú. HÍx x["≥∞ÿ# Pi÷Hõ
ã¨=∞㨺#∞ Ѩi+¨¯iOK«QÆÅ =∞`åňH q[Ü«∞O KÕ‰õÄ~°∞`«∞Ok——2 JO@∞<åfl~°∞
™êfig∞r. D q^èŒOQÍ Pi÷Hõ „ѨQÆux Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ XHõ JOQÆOQÍ KÕâß~°∞
PÜ«∞#. Wk PÜ«∞# HÍ#∞HõÅÖ’ XHõ\ ˜.
=∞`«O JO>Ë, P^蕺u‡Hõ`« JO>Ë D WÇ¨Ï rq`åxfl u~°ã¯¨ iOz, Ѩ~° rq
`åxfl K≥ѨÊ_»=∞<Õ ã≤÷ux `«=∞ ^Œ∂~°^Œ$+≤ì`À =∂~åÛ~°∞ ™êfig∞r. =∞x+≤ Pi÷Hõ
ã≤÷ux, r=# „Ѩ=∂}Ïxfl =∞`«O ÃÑOá⁄OkOKåÅx PÜ«∞# Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 7, ѨÙ@Å∞ 225–226.
2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 7, ѨÙ@Å∞ 123.
368 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r L^ÕfiQÆO`À „¿Ñ~°}á⁄Ok ™êfi`«O„`«ºO QÆ_çOKåO. HÍx PÜ«∞#

JOkOz# L^ÕfiQÆO`À "Õ∞ÖÁ¯#fl ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ã¨=Úz`« q^Œº, =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO
=∞#O
H˘~°=_»_»O`À ѨÓiÎQÍ *ÏQÆ$u K≥O^Œ_®xH˜ P™ê¯~°O ÖËHõ
KÕÜ«∞=Åã≤Ok áÈ~ÚOk. Hõ#∞Hõ ™êfig∞r ÉèÏ=# „ѨHÍ~°O ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
=∞m¡ `«# QÆ`« "≥·Éèí"åxfl á⁄O^•e, JO^Œ∞‰õΩ Ü«∂=#‡OkH©
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ ã¨∂zOz# 'q^Œº— QÆ~°áêe. JѨC_»∞ PÜ«∞# PtOz#
P^Œ~°≈ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok:
''D JÅ¡HõÖ’¡ÖÏÅ #∞O_ç, D q"å^•Å #∞O_ç ѨiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# ÉèÏq ÉèÏ~°`«
^Õâ◊O... ѨiѨÓ~°‚ „ѨÉèÏHõe`«"≥∞ÿ, J„ѨuǨÏ`«"≥∞ÿ ÃÑ·H˜ ÖËã¨∞Î#fl@∞¡ <å =∞<ÀgkäÖ’
^Œi≈ã¨∞Î<åfl#∞.——1
''WHõ `≥Å¡"å~°^Œ#∞H˘#fl ~å„u "≥∞Å¡"≥∞Å¡QÍ QÆ_»záÈ`«∞#fl@∞¡Ok. ÉèíiOK«
~åx f„="Õ^#Œ ZÖÏQÀ LѨâq◊ ∞ã¨∞#Î fl@∞¡ JxÑ≤™ÈÎOk.... x„^Œ=∞`«∞Î `ÕeáÈ`ÀOk.
J=∞‡ "Õ∞ÖÁ¯O@∞#flk† =∞# ^Õâ◊=∂`« n~°…x„^Œ #∞Oz "Õ∞ÖÁ¯O@∞#flk. „QÆ∞_ç¤
"åà◊√¡ =∂„`«O K«∂_»*ÏÅ~°∞† ‰õΩuû`«|∞^Œ∞úÅ∞ K«∂_»ÖË~°∞. WOHõ P"≥∞ <≥=~°∂
PѨ*ÏÅ~°∞! WOHõ P"≥∞ x„^ŒáÈ^Œ∞. WOHõ P"≥∞#∞ Z=~°∂ J_»∞¤HÀ*ÏÅ~°∞.
JkQÀ P JYO_» â◊H˜Îã¨fi~°∂Ñ≤}˜ kQÆ∞æ# ÖËz xÅ|_»∞`ÀOk.——2
â◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ# D ÉèÏ~°`«^Õâ◊O „ѨѨOKåxfl [~Úã¨∞ÎOk. JO^Œ∞ˆH, ''F
ÉèÏ~°`«=∂! h P^蕺u‡Hõ`«`À „ѨѨOKåxfl [~ÚOK«∞!—— JO@∂ ™êfig∞r ã≤OǨÏ
QÆ~°˚# KÕâß~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 220.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@Å∞ 40–41.
 #Å∞QÆ∞iÖ’ XHõiQÍ!

<Õ#∞ "Õ^•Oux HÍ#∞,

`åuÎ fi‰õΩ}©‚ HÍ#∞, =∞Ǩ`«∞‡}©‚ HÍ#∞†
<Õ<˘Hõ ¿Ñ^Œ#∞! ¿Ñ^ŒÅ#∞ „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl#∞.

ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

`«∂~°∞Ê =OQÆ^Õâ◊ Ü«∂„`« =ÚyOK«∞H˘x, 1901 "Õ∞ <≥ÅÖ’ ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜

uiy ~åQÍ<Õ ™êfig∞r „Ѩ*Ï rq`«O Ѩiã¨=∂ѨÎ=∞~ÚOk. P `«~°∞"å`« XHõ™êi
HÍjH˜ "≥o¡ =KåÛ~°∞. JѨC_»Ñ¨C_»∞ HõÅHõ`åÎ "≥o¡~å=_»O
ÉËÅ∂~ü
=∞~î°OÖ’
`«Ñ¨Ê ^•^•Ñ¨Ù PÜ«∞# ÉËÅ∂~ü =∞~î°OÖ’<Õ LO_çáÈÜ«∂~°∞.
„|ǨχKå~°∞ʼnõΩ, ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»OÖ’,
áê@Ö’¡, ^蕺#OÖ’ PÜ«∞# ~ÀAÅ∞ QÆ_»Ñ¨™êQÍ~°∞. q„âßOu, zH˜`«û Jq∞`«OQÍ
J=ã¨~°"≥∞ÿ# D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«=∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∂, t+¨μºÅ∂ K≥Ñ≤ÊOk
`«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ áê\˜OKå~°∞. D ~ÀAÖ’¡#∂ ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÅ #∞Oz
=zÛ# J<Õ‰õΩÅ#∞ ™êfig∞r HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
=∞~î°O Ѩ#∞ÅÖ’ PÜ«∞# ã¨^• `«=∞ ^Œ$+≤ìx ˆHO„nHõiOK«_»OÖ’ áêÅ∞=∂~°
ÖË^Œ∞. PÜ«∞# =∞~î° r=#O x~å_»O|~°OQÍ ™êyOk. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
H“Ñ‘#^è•iÜ≥ÿ∞ =∞~î°OÖ’ ѨKå~°∞¡ KÕ¿ã"å~°∞. H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ =O@âßʼnõΩ
"≥o¡ =O@Ö’ `À_»Ê_Õ"å~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ `«=∞ QÆkÖ’ QÆO@ŠѨ~°ºO`«O
ѨÙã¨ÎHÍÖ’¡ =Úxy LO_Õ"å~°∞. ZѨC_»∞ JxÑ≤¿ãÎ JѨC_»∞, JHõ¯_Õ ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#
=∞QÆ∞flÅÜÕ∞º"å~°∞ – Jk QÆOQÍf~°O HÍ=K«∞Û, K≥@∞ì „H˜O^Œ HÍ=K«∞Û. PÜ«∞#
ZHõ¯_»∞<åfl, UO KÕã≤<å Jq =∞~î°OÖ’ P^蕺u‡Hõ `«~°OQÍÅ#∞ ã¨$+≤ìOKÕqQÍ
ÉèÏã≤ÖÏ¡~Ú. aÅfi=$HõΔO „H˜O^Œ, `«=∞ QÆkH˜ „H˜O^Œ L#fl =∂q∞_ç K≥@∞ì „H˜O^Œ

369
370 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

^蕺#O KÕÜ«∞_»O PÜ«∞#‰õΩ KåÖÏ W+¨ìO. PÜ«∞# ^蕺#=∞QÆ∞flÖˇ·#ѨC_»∞ ÉÏǨϺ

K≥·`«<åºxfl ѨÓiÎQÍ HÀÖ’ÊÜÕ∞"å~°∞. L^ŒÜ«∞O "Õà◊ ™ê=∂#ºOQÍ P =∂q∞_ç K≥@∞ì
„H˜O^Œ =∞OK«O "Õã¨∞H˘x JHõ¯_» K«^Œ=_»"≥∂, „"åã¨∞HÀ=_»"Õ∞ PÜ«∞#‰õΩ Ñ¨iáê\˜.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ Ѩi„"å[Hõ ~ÀAÖ’¡ =∂ki á⁄_»"≥·# JOw ^èŒiOz,
zO`«#Ö’¡ =ÚxyáÈ~Ú ã¨g∞Ѩ „QÍ=∞ ÉÏ@Ö’¡ ѨKå~°∞¡ KÕ¿ã"å~°∞.
QÆOQÍf~°OÖ’x `«=∞ QÆkH˜ |Ü«∞@ L#fl =™ê~åÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx P=e
f~°OÖ’x ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° HÍoHÍÅÜ«∞ QÀѨÙ~åÅ#∞ uÅH˜ã¨∂Î P `«ÅѨÙÅÖ’
b#"≥∞ÿáÈÜÕ∞"å~°∞. PÜ«∞# =ÚYOÖ’ K≥ѨÊÖËx qKå~°O HÍ#=KÕÛk, =∞~°∞HõΔ}O
Ö’<Õ P#O^Œ=¸, „ѨHÍâ◊=¸ ^ÕnѨº=∂#OQÍ HõxÑ≤OKÕq. ÉÏǨϺ „ѨѨOKåxH˜
PÜ«∞# [QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù, ^Õâ◊Éèí‰õΩÎ_»∞, PKå~°∞º_»∞, qâ◊fiq*Ë`«, Ü«∞u~åA† ™È^Œ~°
ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ PÜ«∞# ''=∂ #ˆ~<£——, <åÜ«∞‰õΩ_»∞, q∞„`«∞_»∞, áê=#=¸iΆ ÉèQí "Æ å<£
N~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ, =∂`«$=¸iÎ âß~°^•^ÕqH˜ PÜ«∞# J#∞OQÆ∞ Ѩل`«∞_»∞†
t+¨μºÅ‰õΩ PÜ«∞# ã¨~°fiã¨fiOQÍ q~ålÖÏ¡~°∞.
=∞~îåxH˜ PˆQflÜ«∞ =¸ÅÖ’ "Õ∞_» g∞^Œ L#fl ™êfig∞r QÆkH˜ =¸_»∞
`«Å∞ѨÙÅ∞, <åÅ∞QÆ∞ H˜\ ˜H©Å∞ L<åfl~Ú. áêâßÛ`«º t+¨μºÅ∞ HÍ#∞HõQÍ WzÛ#
W#∞Ѩ =∞OK«O QÆk =∞^茺֒ LOk. ™êfig∞r ^•xx
™êfig∞r JO`«QÍ LѨÜ≥∂yOK«ÖË^Œ∞. <ÕÅ g∞^Œ KåѨ Ѩ~°K«∞H˘x
QÆk
Ѩ_»∞HÀ=_»"Õ∞ PÜ«∞#‰õΩ W+¨ìO. Ѩ~°∞ѨÙ, |Å¡, „"å`« ѨÅHõ,
‰õΩsÛ, HõÅO, ã≤~å, HÍy`åÅ∞, QÆO@, ѨÙ=ÙfiÅ *Ï_ô, QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ z„`«O, |∞^Œ∞úx
q„QÆǨÏO, Hõ$ëê‚l#O "≥Ú^ŒÖˇ·#q QÆkÖ’ KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú. z#fl |Å¡ g∞^Œ
QÍ¡ã¨∞, ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ѨkÅѨ~°K«∞H˘<Õ c~°∞"å, S^Œ∞ J_»∞QÆ∞Å J^ŒÌO, ™êfig∞r
Ѩi„"å[Hõ ~ÀAÖ’¡ LѨÜ≥∂yOz# KÕuHõ„~° ‰õÄ_® P QÆkÖ’ L<åfl~Ú. J<ÕHõ
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ™êfig∞r QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ z„`åxfl `«^ÕHõOQÍ K«∂ã¨∂Î LO_Õ"å~°∞.
™êfig∞r P~ÀQƺO <å<å\˜H© H©Δ}˜OK«™êyOk. D ~ÀAÖ’¡ fã≤# KèåÜ«∂
z„`«O ^•xx ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. HÍà◊√¡ "åz LO_»_»O`À PÜ«∞# #_»=
zH˜`«ûÅ∞
_®xH˜ ZO`À W|ƒOk Ѩ_®¤~°∞. â◊s~°O ‰õÄ_® "åz
LO_»_»O =Å# K«~°‡O Ju HÀ=∞ÅO HÍ=_»O`À Z=Ô~·<å
`åH˜<å PÜ«∞#‰õΩ ZO`À ÉÏ^èŒ HõeˆQk. x„^Œ ^•^•Ñ¨ÙQÍ ^Œ∂~°"≥∞ÿOk. ™êfig∞r
áêâßÛ`«º "≥·^Œºq^è•#OÖ’ tHõΔ} á⁄Ok# _®Hõì~°¡ zH˜`«ûˆH „áê^è•#ºO WKåÛ~°∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© x~°O[<å#O^Œ q#u "Õ∞~°‰õΩ XHõ PÜ«Úˆ~fi^Œ "≥·^Œ∞ºx =^ŒÌ zH˜`«û
 #Å∞QÆ∞iÖ’ XHõiQÍ! 371

á⁄O^Œ_®xH˜ ã¨=∞‡uOKå~°∞. P "≥·^Œ∞º_»∞ B+¨^èŒ x~°‚Ü«∞OKÕã≤, ''=¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞

"å~åÅáê@∞ h~°∞ „`åQÆ~å^Œ∞, PǨ~°OÖ’ LѨC KÕ~°Û‰õÄ_»^Œ∞—— J<åfl_»∞
HõzÛ`«OQÍ.
XHõ~ÀA "Õ‰õΩ=*Ï=Ú# â◊~°â◊ÛO„^Œ =∞~îåxH˜ =KåÛ_»∞. ™êfig∞r J`«}˜‚
K«∂_»QÍ<Õ, ''#∞=Ùfi =KÕÛâß"å? =∞Ozk. h QÆ∞iOKÕ J#∞H˘O@∞<åfl#∞——
J<åfl~°∞ PáêºÜ«∞OQÍ.
â◊~°`ü : g∞~°∞ Pˆ~_»∞ ~ÀAÅ #∞O_ç áêÅ∞ =∂„`«"Õ∞ fã¨∞H˘O@∞#fl@∞¡
q<åfl#∞.
™êfig∞r : J=Ù#∞. x~°O[<£ "Õ_∞» HÀÅ∞ „ѨHÍ~°O <Õ#∞ B+¨^OŒè ¿ãqã¨∞<Î åfl#∞.
"åi q#fláêxfl u~°ã¨¯iOK«‰õÄ_»^Œ∞ Hõ^•!
â◊~`° ü : QÆO@Ö’ S^•~°∞™ê~°∞¡ g∞~°∞ h~°∞ „`åQÆ∞`å~°∞ Hõ^•! J^≥ÖÏ Ñ¨ÓiÎQÍ
q_çzÃÑ@ìQÆeQÍ~°∞?
™êfig∞r : D B+¨^èŒO ¿ãq¿ãÎ h~°∞ „`åQÆ~å^Œx q#QÍ<Õ 'h~°∞ „`åQÆ#∞—
Jx ^Œ$_è»OQÍ ã¨OHõeÊOK«∞H˘<åfl#∞. P `«~°∞"å`« h\˜ QÆ∞iOz# PÖ’K«#
=∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^Œe`Õ X@∞ì!
â◊~°`ü : D zH˜`«û g∞‰õΩ "Õ∞Å∞ KÕã¨∞ÎO^Œx Pt™êÎ#∞.
™êfig∞r : "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ ^À ÖË^À <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. <Õ#∞ ™È^Œ~∞° Å P^Õâßxfl
t~°™ê =Ç≤Ï™êÎ#∞.
D zH˜`«û =Å# HÍã¨Î "Õ∞Å∞ [iyOk. ™êfig∞r P~ÀQƺO HÍã¨Î
`Õ~°∞H˘Ok. J~Ú#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# |ÅÇ‘Ï#OQÍ<Õ L<åfl~°∞. ''D™êi P~ÀQƺO
‰õΩ^Œ∞@Ѩ_®¤Hõ <Õ#∞ <å ǨÏ$^ŒÜ«∞ ~°HõÎO`À HÍm=∂`«#∞ P~åkè™êÎ#∞. JѨC_»∞
=∂„`«"Õ∞ P"≥∞‰õΩ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok—— J<åfl~°∞ â◊~°`ü`À.
HÍx H˘xfl ~ÀAÖ’¡QÍ<Õ =∞m¡ Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O P~ÀQƺO H©Δ}˜OzOk. L#fl
~ÀQÍÅ`À XHõ Hõ#∞flÖ’x ~°HõÎ<åà◊O ^≥|ƒux PÜ«∞# K«∂Ѩ٠H˘kÌQÍ =∞O^Œ
yOzOk. XHõ HõO\˜ K«∂Ѩ٠HÍãÎ̈ =∞O^ŒyOK«_»O`À ™êfig∞r
'â◊√„HÍKå~°∞ºÅ∞—
`«=∞#∞ `å=Ú ~åHõΔ㨠QÆ∞~°∞"≥·# â◊√„HÍKå~°∞ºÅ∞QÍ ¿Ñ~˘¯
<åfl~°∞. ~åHõΔ㨠QÆ∞~°∞=Ù UHÍH˜Δ. `å=Ú ‰õÄ_® XHõ HõO\˜ K«∂Ѩ٠HÀÖ’Ê~Ú
"Õ∞¡K«∞ÛùÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ|_ç# áêâßÛ`«∞ºÅ‰õΩ QÆ∞~°∞=ÙQÍ L#flO^Œ∞=Å# `«=∞#∞
372 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

P q^èŒOQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞ ™êfig∞r. nxx QÆ∞iOz XHõ™êi t"å#O^Œ#∞,

''=∞ǨѨÙ~°∞+π!1 ##∞fl Jã¨∞~° QÆ∞~°∞"≥·# â◊√„HÍKå~°∞ºx`À áÈÅ∞ÛHÀ=_»O ZÖÏ
LOk?—— Jx `«=∂ëêQÍ J_çQÍ~°∞.
Ü«∞ø=# HÀÔ~¯Å∞, Ü«∞ø=# LÖÏ¡™êÅ∞, Ü«∞ø=# TǨÏÅ∞ Jhfl JOu=∞
HÍÅOÖ’ =∞m¡ ѨÙ#~å=$`«O J=Ù`åÜ«∞O\Ï~°∞. ™êfig∞r ÉÏ`«∞, lOHõ, "Õ∞Hõ
ÉÏź
W`åºk Ü«∞ø=#HÍÅ <Õ™êÎÅ#∞ =∞m¡ ÃÑOK«∞HÀ™êQÍ~°∞.
<Õ™êÎÅ`À PÜ«∞# '‰õΩ@∞O|OÖ’— "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨Éèí∞º_»∞ "Õ∞Hõ. ^•xH˜
'ǨÏO㨗 Jx ™êfig∞r ¿Ñ~°∞ÃÑ\Ïì~°∞. ^•x áêÅ∞ PÜ«∞#
\©Ö’ LѨÜ≥∂yOKÕ"å~°∞. ^•x Ñ≤Å¡ '=∂`«$—. J^ŒO>Ë ™êfig∞rH˜ =∞Ǩ =Ú^Œ∞Ì.
Jk ™ê=∂#ºOQÍ ZѨC_»∂ ™êfig∞r`À áê@∞ Jxfl KÀ@¡‰õÄ u~°∞QÆ∞`«∂
LO@∞Ok, PÜ«∞# QÆkÖ’H˜ ¿ãfiK«ÛùQÍ "≥o¡ =ã¨∞ÎOk. ^•x "≥∞_»Ö’ XHõ QÆO@Å
=ÅÜ«∞O ™êfig∞r "Õâß~°∞. '=∂`«$— J@∂ W@∂ Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î`«∂ LO>Ë qxÑ≤OKÕ
Ѷ¨∞ÖòѶ¨∞Öò ã¨=fi_ç PÜ«∞# ÔHO`À W+¨ìO. HÍjH˜ "≥o¡#ѨC_»∞ JHõ¯}∞‚Oz „|Ǩ‡
#O^Œ‰õΩ „"åã≤# ÖËYÖ’ ‰õÄ_® '=∂`«$—#∞ „Ѩ™êÎqOz, *Ï„QÆ`«ÎQÍ K«∂ã¨∞HÀ
=∞<åfl~°∞. ''QÆ`« [#‡Ö’<Õ <å`À ^•xH˜ ã¨O|O^èŒO LOk—— J<Õ"å~åÜ«∞#.
^Œ∞~°^Œ$+¨ì=âß`«∂Î '=∂`«$— PÜ«∞# X_çÖ’ `«Å "åeÛ =∞~°}˜OzOk. JѨC_»∞
™êfig∞r Jq∞`« ^Œ∞óYO`À, ''UO qz„`«O! <Õ#∞ Z=ix „¿Ñq∞™êÎ<À "å~°O^Œ~°∂
ã¨`«fi~°"Õ∞ =∞~°}˜ã¨∞Î<åfl~°∞!—— J<åfl~°∞. g\˜`À ÉèÏQ∑, ÅÜ«∞<£2 J<Õ Ô~O_»∞ ‰õΩHõ¯Å∞,
H˘xfl ÉÏ`«∞Å∞, lOHõÅ∞, H˘OQÆÅ∞ PÜ«∞# '‰õΩ@∞O|— ã¨Éèí∞ºÅ∞.
™êfig∞r Ǩ㨺O *’_çOz "å\˜ QÆ∞iOz WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞: ''<å ÃÑ^ŒÌ
H˘OQÆ P#O^ŒOQÍ LOk. J^Õ q^èŒOQÍ ÉÏ`«∞Å∞ ‰õÄ_® ã¨O`À+¨OQÍ L<åfl~Ú.
™ê^èŒ∞"≥·# <å lOHõ Ñ≤Å¡ =∞~î°O #∞Oz áêiáÈ~ÚOk† "≥`«H˜ Hõ#∞Q˘<Õ =~°‰õΩ
H˘xfl ~ÀAÅ∞ =∂ JO^Œih P"Õ^Œ#Ö’ =ÚOz"Õã≤Ok. ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=âß`«∂Î x#fl
<å ÉÏ`«∞Ö’¡ XHõ\ ˜ K«xáÈ~ÚOk. Jk XHõ "å~°OQÍ âßfiã≤OK«_®xH˜ ZO`À
Ü«∂`«#Ѩ_çOk. =∂Ö’ `«=∂ëêQÍ ã¨OÉèÏ+≤OKÕ XHõ =$^Œú ™ê^èŒ∞=Ù, '™êfig∞r!

1. q"åÇ≤Ï`«∞_≥·#ѨÊ\˜H© WO„kÜ«∞Ѩ~°"≥∞ÿ# PÖ’K«#ʼnõΩ Jf`«"≥∞ÿ# rq`«O QÆ_çÑ≤#O^Œ∞

=Å# „áê~°OÉèíO #∞OKÕ ™êfiq∞ t"å#O^Œ '=∞ǨѨÙ~°∞+π—QÍ ¿Ñ~˘¯#|_®¤~°∞.
2. 'ÉèÏQ∑— ɡOQÍb Ѩ^ŒO† ѨÙe Jx J~°÷O. 'ÅÜ«∞<£— (Lion) POQÆ¡ Ѩ^ŒO† ã≤OǨÏ=∞x
J~°÷O.
 #Å∞QÆ∞iÖ’ XHõiQÍ! 373

`«_çÖ’#∂, "å#Ö’#∂ ÉÏ`«∞Å∞ [Å∞|∞`À Ñ‘_çOѨ|_»`å~Ú, HõѨÊÅ∞ `«∞=Ú‡

`«∞O\Ï~Ú. WÖÏO\˜ HõeÜ«ÚQÆOÖ’ rqOK«_O» Ö’ ZÖÏO\˜ „ѨÜ∂≥ [#=¸ ÖË^∞Œ —
Jx "åºMϺxOKå~°∞. ÉÏ`«∞ÅÖ’ XHõ\ ˜ `«# Ô~Hõ¯Å#∞ qkeOK« <å~°OaèOzOk.
=∞~À ^•i ÖËHõ K«xáÈ`Õ K«xáÈh, „|uH˜`Õ „|`«Hõh Jx ^•xx ã¨[Å
HÍ~åƒeH± P=∞¡O HõÅã≤# h~°∞ xOѨ|_ç# XHõ `˘>ˇìÖ’ H˘xfl xq∞ëêÅ∞
LOKå#∞. WѨC_»∞ Jk ÉÏQÍ<Õ LOk.—— L^ŒÜ«∞O `«=∞ Ѩ#∞Å∞ =∞yã≤#
`«~°∞"å`« =∞~î°OÖ’x P=ÙÅ#∞ Ѩ~°º"ÕH˜ΔOK«_®xH˜ ™êfig∞r "≥àı¡"å~°∞.
ѨÙ=ÙfiÅ `À@, HÍÜ«∞QÆ∂~°Å `À@ ™êfiq∞ „|Ǩ‡#O^Œ K«∂ã¨∞H˘<Õ"å~°∞.
Jq ™êfig∞r =Ú^Œ∞Ì r"åÅ∞ "Õ∞`« "Õ∞¿ã ѨzÛHõ |Ü«∞Å∞‰õΩ „ѨHõ¯# L<åfl~Ú.
™êfig∞r r"åÅ =Å# ѨÙ=ÙfiÅ `À@HÀ, HÍÜ«∞QÆ∂~°Å `À@HÀ U^≥·<å #+¨ìO
"å\˜e¡#ѨC_»∞ W^ŒÌ~°∂ `«=∞ „ѨHõ¯ <åºÜ«∞O LO^ŒO@∂ HõÅÇ≤ÏOK«∞HÀ=_»O
Ü«Ú= ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ `«=∂ëêQÍ LO_Õk.
™êfig∞r =Ú^Œ∞Ì r"åÅÖ’ ÉèÏQ∑ QÆ∞iOz K≥ѨCHÀ"åe. ™êfig∞r =Ú^Œ∞Ì
r=O HÍ=_»O =Å# Jk =∞~î°O JO`å `«#‰õΩ ™⁄O`«=∞#fl@∞¡ „Ѩ=iÎOKÕk. XHõ
~ÀA ѨÓ[ HÀã¨O LOz# h\˜x „`åyOk. J„â◊^Œú`À h\˜x
'ÉèÏQ∑—
‰õΩHõ¯
JHõ¯_» LOz# ã¨<åflºã≤x ™êfig∞r p"å@∞¡ ÃÑ\Ïì~°∞. HÍx
‰õΩHõ¯‰õΩ ‰õÄ_® U^À tHõΔ qkèOKåÅ#∞H˘#fl ã¨<åflºã¨∞Å∞
<å_»∞ ^•xx fã¨∞‰õΩ"≥o¡ QÆOQÍ#k P=e f~°OÖ’ =^ŒeÃÑ\˜ì =KåÛ~°∞.
ѨQÆÅO`å ZHõ¯_À uiy ™êÜ«∞O„`åxH˜ D X_»∞¤‰õΩ =KÕÛ XHõ Ѩ_»=Ö’ 'ÉèÏQ∑—
ZH˜¯Ok. ^•xx „H˜OkH˜ kOѨ_®xH˜ KÕã≤# „Ѩܫ∞`åflÅ∞ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~Ú.
„ѨHõ¯‰õΩ "≥o`Õ<Õ Hõiz peÛK≥O_®_Õ@@∞¡ "≥Ú~°∞QÆ∞`«∞#fl P ‰õΩHõ¯ =^ŒÌ‰õΩ "≥à◊¡_®xH˜
Z=~°∂ ™êǨÏã≤OK«ÖË^Œ∞. z=iH˜ P Ѩ_»=Ö’ =∞~îåxH˜ =zÛ ~å„u ^•HÍ Z=i
HõO\Ï Ñ¨_»‰õΩO_® ZHõ¯_À LO_çáÈ~ÚOk. JO^Œ~°∂ x„kOKåHõ u#flQÍ ™êfig∞r
QÆkÖ’H˜ "≥o¡, ^•fi~°O =^ŒÌ Ѩ_»∞H˘#flk. "Õ‰õΩ=*Ï=Ú# <åÅ∞QÆ∞ QÆO@ʼnõΩ
JÅ"å@∞ „ѨHÍ~°O x„^Œ ÖËz# ™êfig∞r ™êfl<åÅQÆkH˜ "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞ ^•iÖ’
'ÉèÏQ∑— g∞^Œ á⁄~°áê@∞# HÍÅ∞ "Õâß~°∞. "≥O@<Õ 'ÉèÏQ∑— ÖËz `ÀHõ P_çã¨∂Î
PÜ«∞# HÍà◊¡#∞ K«∞\˜ì=zÛOk – HõΔ=∂Ѩ} HÀ~°∞`«∞#fl@∞¡Ok ^•x KÕ`«Å∞.
™êfig∞r ^•xx ÖÏeOKå~°∞. 'ÉèÏQ∑— U `«Ñ¨C KÕã≤<å WHõÃÑ· ^•xx |Ü«∞\‰õΩ
`«iq∞"ÕÜ«∞‰õÄ_»^Œx JO^ŒiH© x+¨¯~°¬QÍ K≥áêÊ~°∞.
374 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

'ÉèÏQ∑— XHõ ™ê=∂#º"≥∞ÿ# ‰õΩHõ¯ HÍ^Œ∞. ѨiѨHõfi`« K≥Ok# rq U^À á⁄~°

áê@∞QÍ ‰õΩHõ¯QÍ [x‡Oz#@∞¡ JO^Œ~°∂ ÉèÏqOKÕ@∞¡QÍ ^•x KÕ`«Å∞ L<åfl~Ú.
„QÆǨÏ} "Õà◊Ö’¡ `«H˜¯#"åi`À áê@∞ QÆOQÆÖ’ ™êfl#O KÕÜ«∞_»O `«H˜¯# ‰õΩHõ¯Å
#∞Oz ^•xx qÅHõΔ}OQÍ K«∂Ñ≤Ok. ™êfig∞r HÍÅO KÕã≤# `«~°∞"å`«<Õ Jk
K«xáÈ~ÚOk. ^•x ^ÕǨxfl QÆOQÆÖ’ x=∞[˚#O KÕâß~°∞. HÍx KåÖÏ¿ãѨ\ ˜
`«~°∞"å`« QÆOQÆÖ’ áÈ@∞1 U~°Ê_ç, ^•x ^ÕǨÏO =∞m¡ =∞~î°O f~°OÖ’ˆH H˘@∞ì‰õΩ
=zÛOk. P `«~°∞"å`« =∞~î°OÖ’<Õ ^•xx Y##O KÕâß~°∞.
áêiâ◊√^•úºxH˜ ™êfig∞r J„QÆ`åO|∂ÅO WKåÛ~°∞. ''áêiâ◊√^ŒúºO k=º
`åfixH˜ "≥Ú^Œ\ ˜ "≥∞@∞ì—— J<Õ"å~åÜ«∞#. =∞~î° Éèí=<åÅ#∞, QÆ^Œ∞Å#∞ ™êfig∞r
`«~°K«∂ "≥o¡ K«∂¿ã"å~°∞. =∂e#ºO HõO@|_ç`Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ
áêiâ◊√^ŒúºO –
ã¨fiK«Ûù`« PÜ«∞<Õ â◊√„ÉèíO KÕ¿ã"å~°∞. XHõ ~ÀA ZHõ¯_À XHõ KÀ@
â◊√„ÉèíO KÕÜ«∞‰õΩO_® =∂e#ºO LO_»_»O PÜ«∞# K«∂âß~°∞.
"≥O@<Õ PÜ«∞# „|Ǩ‡#O^Œ#∞ Ñ≤ez, ''~å*Ï!2 ZO^Œ∞‰õΩ WHõ¯_» WO`« JѨi
â◊√^ŒúOQÍ LOk? =∞~îåxfl â◊√„ÉèíOQÍ LOK«∞HÀÖËHõáÈ`Õ K≥@¡ „H˜O^Œ rqOK«_»O
=∞Ozk Hõ^•! =∞~î°O JO@∂ XHõ\ ˜ U~°Ê_çOk, ^•xx â◊√„ÉèíOQÍ LOK«∞HÀ"åe——
J<åfl~°∞ HÍã¨Î ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∂. `«H˜¯# ã¨<åflºã¨∞Å QÆ^Œ∞Å∞, Ѩ~°∞ѨÙÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q
‰õÄ_® PÜ«∞# "≥o¡ K«∂_»_»O Hõ^Œ∞Ì. =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ã¨=Úz`« ™ê÷<åÅÖ’ LO_®e,
Ѩ~°∞Ѩ٠â◊√„ÉèíOQÍ LO_®e, Ѩ~°∞ѨÙ#∞ ~ÀE ZO_»Ö’ Ѩ~°z, =∞_çz ÃÑ@∞ìHÀ"å
Å<Õ q+¨Ü«∂ÅÖ’ ™êfig∞r ZO`À HõzÛ`«OQÍ LO_Õ"å~°∞. `«=∞ t+¨μº_≥·#
P`å‡#O^Œ QÆk PÜ«∞#‰õΩ ÉÏQÍ #zÛOk. P t+¨μºx QÆk, Ѩ~∞° Ѩ٠Jhfl ZѨC_»∂
"≥∞~°∞ã¨∂Î â◊√„ÉèíOQÍ LO_Õq. WO^Œ∞=Å# ZѨC_≥·<å JHõ¯_»‰õΩ =KÕÛ Ñ¨HõΔOÖ’ P
Ѩ~°∞Ѩ٠g∞^Œ HÍ¿ãѨ٠Ѩ_»∞H˘x =∞s "≥àı¡"å~åÜ«∞#.
QÀà◊√¡ HõuÎiOK«∞HÀ‰õΩO_® LO_Õ "åi KÕ`«∞Å g∞^Œ∞QÍ ™êfig∞r =∞Ozh~°∞
‰õÄ_® ѨÙK«∞ÛHÀ~°∞. KÕ`«∞Å∞ Hõ_»∞QÆ∞H˘x ^èŒiOz# =¢ã¨ÎO`À `«∞_»∞K«∞HÀ=_»O

1. ™ê=∂#ºOQÍ L`«Î~°–^ŒH˜Δ}OQÍ „Ѩ=Ç≤ÏOKÕ QÆOQÍ#k ã¨=Ú„^Œ [ÅO „Ѩ"ÕtOK«_»O

=Å# H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ =ºuˆ~Hõ kâ◊Ö’ JO>Ë ^ŒH˜Δ} – L`«Î~°OQÍ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞ÎOk. Jk
[~°QÆ_®xH˜ HÍã¨Î =ÚO^Œ∞QÍ h\˜ „Ѩ"åǨÏO ã¨ÎOaèã¨∞ÎOk. Ñ≤^ŒÑ¨ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ =ºuˆ~Hõ kâ◊Ö’
#∞~°∞QÆ∞`À "≥Å∞¡= á⁄Oyá⁄~°Å∞`«∞Ok. P ^Œ$â◊ºO Hõ#∞ÅѨO_»∞=QÍ LO@∞Ok.
2. „|Ǩ‡#O^Œ™êfiq∞ =∞~À ¿Ñ~°∞.
 #Å∞QÆ∞iÖ’ XHõiQÍ! 375

PÜ«∞#‰õΩ ã¨∞`«~å=¸ #K«Û^Œ∞. ''D q^èŒOQÍ KÕã¨∂Î=ÙO>Ë <å „Ñ¨Hõ¯# ‰õÄ_®

KÕ~°Û#∞—— J<Õ"å~åÜ«∞#. ''=¸„`«qã¨~°˚<å#O`«~°O KÕ`«∞Å∞ Hõ_»∞HÀ¯"åe.
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ n<À¡#∂ ZO`À „â◊^Œú =Ç≤ÏOKå~°∞. Z=Ô~·<å KÕ`«∞Å∞ Hõ_»∞QÆ∞HÀ‰õΩO_®
=¿ãÎ HÀѨyOK«∞H˘<Õ"å~°∞—— J<Õ"å~°∞ ™êfig∞r.
JѨiâ◊√^Œú`«, JѨiâ◊√^Œú PǨ~°Ñ¨Ù@Å"å@∞¡ J<ÕHõ ~°∞QƇ`«Å‰õΩ HÍ~°}O
HÍ=_»O =Å¡ "å\˜x ѨiǨÏiOK«_®xH˜ J<ÕHõ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕâß~°∞. =~å¬
HÍÖÏÅÖ’ QÆOQÆ h~°∞ |∞~°^Œ=∞Ü«∞"≥∞ÿ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞ÎOk. Hõ#∞Hõ P ~ÀAÅ xq∞`«ÎO
XHõ Ö’`≥·# ÉÏqx „`«qfiOKå~°∞.
=∞^èŒ∞"Õ∞ǨÏO HÍ~°}OQÍ PÜ«∞#‰õΩ ^•Ç¨ÏO Z‰õΩ¯=QÍ LO_Õk, =O@QÆk
"Õ_çÖ’ xÅ|_ç`Õ ^•Ç¨ÏO =∞s Z‰õΩ¯= JÜÕ∞ºk. ^•xx ‰õÄ_® Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_®
=O@QÆkx `«~°K«∂ ѨijeOKÕ"å~°∞.
XHõ ~ÀA ™êfig∞rH˜ Éè’[#O =_ç¤OKå~°∞. áê^Œ~°HõΔÅ∞ ^èŒiOz JHõ¯_çH˜
=zÛ# XHõ =ºH˜Î`À ™êfig∞r, ''Z=Ô~·<å Éè’[<åxH˜ ‰õÄ~°∞Û#flѨC_»∞ JHõ¯_»‰õΩ
áê^Œ~°HõΔÅ∞ ^èŒiOz ~å=_»O ã¨Éèíº`« HÍ^Œ∞. JO`ÕHÍHõ Jk PǨ~° áê=#`åfixH˜
ÉèíOQÆO HõeyOK«_»"Õ∞ HÍHõ PǨ~°OÖ’ ^Œ∞=Ú‡, ^èŒ∂o Ѩ_ç P~ÀQͺxfl ‰õÄ_®
áê_»∞ KÕã¨∞ÎOk—— J<åfl~°∞.
^蕺<åxH˜ ™êfig∞r J`«ºO`« „áê^è•#ºO WKåÛ~°∞. `«^•Ìfi~å PO`«iHõ
â◊H˜Îx K«Hõ¯QÍ Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∞=K«∞Û J<Õ"å~°∞ PÜ«∞#. Hõ#∞Hõ P^蕺u‡Hõ
[Ѩ^蕺<åÅ∞
rq`«OÖ’ ^蕺<åxH˜ ZO`À =ÚYº`«fiO WKåÛ~°∞. Z=Ô~·<å
UHÍO`«OÖ’ ^蕺#O KÕã¨∂Î#flѨC_»∞ K«∂¿ãÎ PÜ«∞# ZO`À
ã¨O`À+≤OKÕ"å~°∞. =∞~îO° Ö’x ã¨<åflºã¨∞Å∞ `«=∞ q^è∞Œ Å#∞ K«H¯õ QÍ x~°fiiÎOKåÅO>Ë
^蕺# rq`«O `«Ñ¨Êxã¨i Jx PÜ«∞# "åi`À K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì. D q+¨Ü«∞OÖ’
PÜ«∞# p"å@∞¡ ÃÑ@ì_®xH˜ Ãã·`«O ã¨OHÀzOKÕ"å~°∞ HÍ~°∞.
"Õ‰õΩ=*Ï=Ú# <åÅ∞yO\˜H˜ PÅÜ«∞ QÆO@ „"≥∂QÆ∞`«∞Ok. S^Œ∞ xq∞ëêÅ
֒ѨÙQÍ JO^Œ~°∂ PÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡e† JÖÏ "≥à◊¡x "åiH˜ =∞~î°OÖ’ Éè’[#O
ÃÑ\ì~°∞† aèHõΔ"≥∞`«∞ÎH˘x u<åÅ<Õ xÜ«∞=∂xfl ™êfig∞r J=∞Å∞KÕâß~°∞. ™È^Œ~°
ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ Ãã·`«O q∞#Ǩ~ÚOѨ٠ÖË^Œ∞. ™êfig∞r `«Ñ¨Ê‰õΩO_® PÅÜ«∂xH˜
"≥àı¡"å~°∞. Z=~°∞ =KåÛ~À, Z=~°∞ ~åÖË^À PÜ«∞# QÆ=∞xOKÕ"å~°∞. ~åx =º‰õΩÎÅ
376 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

QÆkH˜ „áê~°OÉèí ~ÀAÖ’¡, ã¨fiÜ«∞OQÍ PÜ«∞<Õ "≥o¡, ''F ã¨<åflºã≤ ÉÏ|∂! WOHÍ
ZO`«¿ãѨ٠x„k™êÎ=Ù?—— JO@∂ "åix x„^ŒÖË¿Ñ"å~°∞.
XHõ ~ÀA "Õ‰õΩ=# H˘O^Œ~°∞ =∂„`«"Õ∞ PÅÜ«∂xH˜ ~å=_»O `«@ã≤÷OzOk.
Jk K«∂ã≤ ™êfig∞r ZO`À Jã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^•~°∞. =O@QÆk x~åfiǨωõΩ_≥·#
™êfiq∞x Ñ≤ez, ''=O@QÆk `åà◊OK≥qx <å KÕuH˜=Ùfi. <Õ_»∞ Z=iH© Éè’[#O
ÖË^Œx `≥eÜ«∞*ˇ~Úº. K«∂™êÎ#∞—— Jx K≥Ñ≤Ê `åà◊OK≥q ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞. P ~ÀA
q*Ï˝<å#O^Œ PÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡_»∞. P`«_çH˜ `åà◊OK≥q WzÛ, HõÅHõ`åÎ "≥o¡áÈ
Ü«∂~°∞. `«~°∞"å`« uiy =zÛ Z=Ô~=~°∞ UO KÕâß~À J_çy `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
<å_»∞ ^蕺<åxH˜ "≥à◊¡x "å~°∞ aèHõΔ"≥∞`«∞ÎH˘x u<åfl~°∞.
™êfig∞r Ju"Õ‰õΩ=<Õ x„^Œ ÖËKÕ"å~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ~å„`«O`å
x„kOK«~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© L^ŒÜ«∞O PÅÜ«∂xH˜ "≥o¡ ^蕺#O KÕÜ«∞_»O =∂#~°∞.
XHõ™êi „uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ∞QÍ [fi~°O`À Ѩ_»Hõɡ\Ïì~°∞. „^Œ=
PǨ~°O =∂„`«"Õ∞ ã‘fiHõiOKå~°∞. L^ŒÜ«∞O PÅÜ«∂xH˜ "≥o¡# ™êfig∞r P`«}˜‚
‰õÄ_® ~°=∞‡<åfl~°∞† ''™È^Œ~å! ~å=_»O ÖË^•? [fi~°O – J^ÕO ÃÑ^ŒÌ q+¨Ü«∞O?
~å, =zÛ ^蕺#O KÕ~Ú. g∞~°O`å [fi~°O =zÛO^Œx ^蕺#O KÕÜ«∞_»O
=∂#∞H˘O>Ë g∞ #∞Oz [#O UO <Õ~°∞ÛH˘O\Ï~°∞?—— Jx J_çQÍ~°∞. P`«}˜‚
`À_˘¯x PÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡~°∞.
=∞~˘Hõ ~ÀA, =∞~°∞[#‡ QÆ∞iOp, =∞x+≤QÍ [x‡Oz# `«~°∞"å`« =∞m¡
x=∞fl [#‡Å∞ Z`«Î_»O ™ê^茺=∂ J#fl q+¨Ü«∞O QÆ∞iOp ã¨OÉèÏ+¨} [iyOk.
JO^Œ~∂° ZO`À Pã¨HQΘ Í ^•xÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. ™êfig∞r =∞ø#OQÍ JO`å qO@∂
L<åfl~°∞. U "≥·Ñ¨Ù#‰õΩ ÉèÏ=#Å∞ J=ã¨~°"≥∂ P "≥·Ñ¨Ù#‰õΩ "å\˜x JOkã¨∂Î
Ô~O_»∞ ѨHΔÍÅ "åih L`åûǨÏѨiKå~°∞. ~å„u „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# ã¨OÉèÏ+¨} J~°ú~å„u
^•\˜ Ô~O_»∞ QÆO@Å ^•HÍ ™êyOk. P `«~°∞"å`« JO^Œ~°∂ x„^Œ‰õΩ LѨ„Hõ
q∞OKå~°∞. "Õ‰õΩ=*Ï=Ú# <åÅ∞QÆ∞ QÆO@ʼnõΩ ™êfig∞r JÅ"å@∞ „ѨHÍ~°O x„^Œ
ÖËz, HÍÅHõ$`åºÅ∞ f~°∞ÛH˘x PÅÜ«∂xH˜ "≥à◊¡_®xH˜ ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°∞. =∞$^Œ∞~°
=OÖ’ áê_»∞H˘O@∂ #_»=™êQÍ~°∞. `«H˜¯# ã¨<åflºã¨∞Å∞ ÖË=ÖË^Œ∞. ™êfig∞r,
JYO_®#O^Œ#∞ ÖËÑ≤, ''Uq∞\˜ QÆOQÍ! WOHÍ Ñ¨_»∞H˘<Õ=Ù<åfl=Ù? ÖËz QÆO@
„"≥∂yOK«∞. JO^Œ~°∂ ÖË"åe. WÖÏ L^ŒÜ«∂# ã¨<åflºã¨∞Å∞ x„kã¨∂Î LO_»_»O
ã¨Ç≤ÏOK«~åx ^Œ$â◊ºO—— J<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ JYO_®#O^Œ, ''Ô~O_çO\˜ ^•HÍ
 #Å∞QÆ∞iÖ’ XHõiQÍ! 377

"Õ∞Å∞H˘x L<åfl~°∞ Hõ^•! HÍ¿ãѨ٠Ѩ_»∞H˘O>Ë UO—— J<åfl~°∞. ''Uq∞\˜! Ô~O_çO\˜H˜

Ѩ_»∞H˘<åfl~°<Õ HÍ~°}OQÍ PiO\˜H˜ ÖË"åÖÏ? P QÆO@#∞ <å KÕuH˜=Ùfi, <Õ#∞
„"≥∂y™êÎ#∞† <Õ#∞ JO^Œ∞ˆH L<åfl#∞. =∞~î°O LO@∞#flk x„kOK«_®xHÍ?——
J<åfl~°∞ aQÆæ~°QÍ. "≥O@<Õ JYO_®#O^Œ JO^Œi =^ŒÌ‰õÄ "≥o¡ QÆ\ ˜ìQÍ QÆO@
„"≥∂yOKå~°∞. ''qã¨∞yã¨∞Î#fl ^≥=~°∞?—— JO@∂ HÀѨOQÍ J_»∞QÆ∞`«∂ JO^Œ~°∂
P^Œ~åÉÏ^Œ~åQÍ ÖËKå~°∞. HÀѨO`À P`«}˜‚ =ÚHõ¯Å∞ =ÚHõ¯Å∞QÍ #iH˜"Õ¿ãÖÏ
L<åfl~°∞. HÍx P`«_ç "≥#∞Hõ ™êfig∞r =∞ø#OQÍ xÅ|_ç #=Ùfi`«∂O_»_»O K«∂ã≤
JO^Œ~°∂ xâ◊≈|ÌOQÍ ÖËKå~°∞.
=∞~˘Hõ ~ÀA „|Ǩ‡#O^Œ ™êfiq∞<Õ D ~°HõOQÍ ™êfig∞r QÍÉèí~åѨ_ÕÖÏ
KÕâß~°∞. ™êfig∞r QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μº_≥#· â◊~â° Û◊ O„^Œ <å_»∞ =∞~îO° Ö’ |㨠KÕã≤ L<åfl_»∞.
=∞~åfl_»∞ "Õ‰õΩ=*Ï=Ú# <åÅ∞yO\˜H˜ ™êfig∞r P`«}˜‚ x„^ŒÖËÑ≤, ''#∞=Ùfi D
QÆO@ „"≥∂yOz ™ê^èŒ∞=ÙÅ#∂, „|ǨχKå~°∞Å#∂ ÖËѨٗ— J<åfl~°∞. ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞
LO_Õ KÀ\˜H˜ â◊~`° ü "≥o¡ QÆO@ „"≥∂yOKå_»∞. "å~°∞ ÖËz, HÍÅHõ$`åºÅ∞ f~°∞ÛH˘x,
^蕺#O KÕÜ«∞_®xH˜ PÅÜ«∂xH˜ Ѩ~°∞ÔQ`åÎ~°∞.
™êfig∞r P^Õâ◊O "Õ∞~°‰õΩ â◊~°â◊ÛO„^Œ „|Ǩ‡#O^Œ Ѩ_»Hõ „ѨHõ¯‰õΩ "≥o¡ QÆ\ ˜ìQÍ
QÆO@ „"≥∂yOKå_»∞. LeH˜¯Ñ¨_ç ÖËz# PÜ«∞#, ''Fi ÉèíQÆ=O`«∞_®! W`«_»∞
=∞=∞‡efl =∞~î°OÖ’ LO_»x=fi#@∞¡Ok!—— J<åfl~°∞. D =∂@ â◊~°`ü, ™êfig∞r`À
K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ PÜ«∞# #=Ùfi`«∂, ''=∞OzѨx KÕâß=Ù!—— J<åfl~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ =ÚYO
Hõ_»∞QÆ∞H˘x â◊~°`ü`À PÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡~°∞.
XHõ ~ÀA t"å#O^Œ ^蕺<åxH˜ ã¨HÍÅOÖ’ PÅÜ«∂xH˜ "≥à◊¡ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
™êfig∞r `«H˜¯# "åi =ÚO^Œ∞ PÜ«∞#`À, ''™È^Œ~å! g∞~°∞ =∞ǨѨÙ~°∞+¨μÅ∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© W`«~°∞Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_®xH˜ g∞~°∞ PÅÜ«∂xH˜ "≥à◊¡_»O =∞Ozk——
J<åfl~°∞.
=∞~˘Hõ ~ÀA t"å#O^Œ aèHõΔ"≥∞`«Î_®xH˜ "≥à◊¡=Åã≤ =zÛOk. <å_»∞ PÜ«∞#
PÅÜ«∂xH˜ Ѩk xq∞ëêÅ∞ PÅ㨺OQÍ =KåÛ~°∞. `«~°∞"å`« ™êfig∞r PÜ«∞#`À,
''™È^Œ~å! =∞#"Õ∞ xÜ«∞=∞O qkèOKåO. =∞#"Õ∞ ^•xx
xÜ«∞=∞=¸,
ǨÏ$^ŒÜ«∞HÍ~°∞}º=¸ LšѶ≤∞OK« ‰õÄ_»^Œ∞, Hõ#∞Hõ D ~ÀA g∞~°∞ aèHõΔ"≥∞`«Î_®xH˜
"≥à◊¡_»O =∞Ozk—— J<åfl~°∞. t"å#O^Œ =∂~°∞=∂\Ï¡_»‰õΩO_®
|Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. =∞~î°OÖ’ =∞^蕺ǨÏfl Éè’[<åxH˜ QÆO@ „"≥∂y#ѨC_»∞ JO^Œ~°∂
"≥àÏ¡~°∞. HÍx ™êfig∞r "≥à◊¡ÖË^Œ∞. ѨtÛ=∞ =™ê~åÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx t"å#O^Œ HÀã¨O
378 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

xsH˜ãΔ ∞¨ <Î åfl~°∞. HÍ¿ãѨ\ H˜ ˜ t"å#O^Œ ~åQÍ<Õ P#O^ŒOQÍ, ''™È^Œ~å! UO `≥KåÛ=Ù,

K«∂^•ÌO! aèHΔÍ#flO ux KåÖÏ ~ÀAÅ~ÚOk. W"åà◊ #∞=Ùfi `≥zÛOk =∞x^ŒÌ~°O
ѨOK«∞H˘x uO^•O—— J<åfl~°∞. `«~°∞"å`« W^ŒÌ~°∂ Ѩ~°=∂#O^ŒOQÍ P aèHΔÍ#flO
u<åfl~°∞. xÜ«∞=∞O áê\˜Oz# J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r ǨÏ$^ŒÜ«∞HÍ~°∞}ºO
D ã¨OѶ¨∞@#Ö’ =ºHõÎ=∞~ÚOk.
XHõ ~ÀA É’^è•#O^Œ, =∞iH˘O^Œ~°∞ L^ŒÜ«∞O ã¨HÍÅOÖ’ PÅÜ«∂xH˜
"≥à◊¡ÖË^Œ∞. ''D ~ÀA "åiH˜ =∞~î°OÖ’ Éè’[#O ÖË^Œ∞. "åix HõÅHõ`åÎ "≥o¡ aèHõΔ
"≥∞`«∞ÎH˘x u#=∞#∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. É’^è•#O^Œ`À, ''h |O^èŒ∞=ÙÅ WO\˜H˜
=∂„`«O "≥à◊¡=^Œ∞Ì—— J<åfl~°∞. É’^è•#O^Œ ~À[O`å u~°∞QÍ_»_»O`À ÉÏQÍ JÅã≤
áÈÜ«∂~°∞. ^•iÖ’ PÜ«∞##∞ K«∂ã≤# „uQÆ∞}Ïf`« _»|∞ƒ W=fiÉ’~Ú#ѨC_»∞
u~°ã¨¯iOKå~°∞. ™êÜ«∞O„`«O JÅã≤™⁄Åã≤ Ѩ_»=Ö’ =∞~îåxH˜ =KåÛ~°∞. Ѩ_»=
f~åxfl `åH˜#ѨC_»∞ K«∂¿ãÎ JHõ¯_» ™êfig∞r PÜ«∞# HÀã¨O Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂Î
xÅ|_®¤~°∞. K«eOzáÈÜ«∂~°∞ É’^è•#O^Œ. PÜ«∞# J#∞Éèí"åÅ∞ qx PÜ«∞##∞
`À_˘¯x =∞~îåxH˜ "≥#∞kiQÍ~°∞ ™êfig∞r! É’^è•#O^Œ JÅã¨@ ™êfig∞r ™êO`«fi#
^Œ$‰õΩ¯Å`À HõΔ}OÖ’ fiáÈ~ÚOk!
XHõ~ÀA „¿Ñ=∂#O^Œ L^ŒÜ«∞O PÅ㨺OQÍ "≥àÏ¡~°∞. PÜ«∞# u#flQÍ
™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ `«#‰õΩ tHõΔ Uq∞@x J_çQÍ~°∞. ™êfig∞r Hõà◊√¡ P¢~°ú=∞
Ü«∂º~Ú: ''x#∞fl <Õ#∞ tH˜ΔOK«_»=∂? P PÖ’K«# h ÔHÖÏ =zÛOk ÉÏ|∂~åO?——
J<åfl~°∞ ™êfig∞r L^ÕfiQÆÉèíi`«∞Öˇ·. PÜ«∞# „ѨHõ¯# ‰õÄ~°∞Û#fl „|Ǩ‡#O^Œ "≥O@<Õ,
''n<À¡ tHõΔ J<Õ =∂@ˆH `å=Ù ÖË^Œ∞. L^ŒÜ«∞O ã¨HÍÅOÖ’ PÅÜ«∂xH˜ "≥à◊¡x
"å~°∞ aèHõΔ"≥∞`«Î_®xH˜ "≥àÏ¡Å#flk xÜ«∞=∞O, JO`Õ—— J<åfl~°∞. „¿Ñ=∂#O^Œ
=∞ø#OQÍ aèHõΔ"≥∞`«Î_®xH˜ "≥àÏ¡~°∞.
D q+¨Ü«∞OÖ’ XHõ™êi ™êfig∞r XHõ qz„`« Ѩiã≤÷ux Z^Œ∞~˘¯#
=Åã≤=zÛOk. XHõ ~ÀA ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ J^Œ∞ƒù`å#O^Œ `«=∞ ã¨Op KÕ`«Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x
=∞~î°O #∞Oz "≥o¡áÈ`«∞#fl@∞¡ K≥Ñ≤Ê |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. P ã¨OQÆu q#fl ™êfig∞r
JÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ =zÛ HÍ~°}O Uq∞@x J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ J^Œ∞ƒù`å#O^Œ,
''áêâßÛ`«∞ºÅ#∞ J#∞ã¨iOz #∞=Ùfi J<ÕHõ xÜ«∞=∞x|O^èŒ#Å∞ =∞~î°OÖ’ J=∞Å∞
Ѩ~°Kå=Ù. "å\˜#hfl áê\˜OK«_»O <å‰õΩ ™ê^茺O HÍ^Œ∞. QÆO@ „"≥∂QÆQÍ<Õ
^蕺#OÖ’ =∞QÆfl=∞ÜÕ∞º "Õ∞~°‰õΩ <å =∞#ã¨∞û WOHÍ Ñ¨iѨHõfi`« K≥O^ŒÖË^Œ∞—— Jx
K≥Ñ≤Ê #_»=™êQÍ~°∞. ™êfig∞rH˜ UO KÕÜ«∂Ö’ áêÅ∞É’ÖË^Œ∞. ''ã¨i, #∞=Ùfi
 #Å∞QÆ∞iÖ’ XHõiQÍ! 379

"≥à◊¡=K«∞Û—— J<åfl~°∞. J^Œ∞ƒù`å#O^Œ =∞~î° ^•fi~°O ã¨g∞Ñ≤OK«QÍ<Õ, WHõ ™êfig∞r

T~°Hõ LO_»ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. XHõ¯ Ѩ~°∞QÆ∞Ö’ JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡ PÜ«∞#`À, ''D
xÜ«∞=∂Å∞ h‰õΩ =iÎOK«=Ù. Jk „H˘`«ÎQÍ =KÕÛ"åiH˜ =∂„`«"Õ∞, h‰õΩ HÍ^Œ∞——
Jx K≥Ñ≤Ê, PÜ«∞##∞ =∞~î°OÖ’H˜ `À_˘¯x =KåÛ~°∞.
ã¨∂~°º„QÆǨÏ}O `«k`«~° ~ÀAÖ’¡ Z‰õΩ¯=¿ãѨ٠[Ѩ^蕺<åÅ∞ KÕÜ«∞=∞x
™êfig∞r <˘H˜¯=Hͯ}˜OKÕ"å~°∞. z=i ~ÀA ^•HÍ PÜ«∞# [Ѩ^蕺<åÅ∞ KÕÜ«∞
‰õΩO_® LO_ç#k ÖË^Œ∞. XO\’¡ ZO`« #Å`«QÍ L#flѨÊ\˜H©
[Ѩ ^蕺<åÅ∞
ZѨC_»∞ KÕÜ«∂e? PÜ«∞# PÅÜ«∂xH˜ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® "≥àı¡"å~°∞. ''Ô~O_»∞ "Õà◊ÖÏ
[Ѩ^蕺<åÅ∞ KÕÜ«∞_»O ZO`À =ÚYºO. `«H˜¯# ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
Ѩ#∞ÅÖ’ x=∞QÆ∞flÅ=O_ç—— JO@∂ ã¨<åflºã¨∞Å`À PÜ«∞# K≥ѨÊ_»O Hõ^Œ∞Ì.
[Ѩ ^蕺<åÅ∂, Hõ~°Î=º q^èŒ∞Å∂ HõÅã≤Hõ@∞ìQÍ ™êQÍÅ<Õ"å~°∞ ™êfig∞r.
''Z_»`≥QƉõΩO_® ^蕺#O KÕÜ«∞_»O g∞‰õΩ ™ê^茺O HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ [Ѩ ^蕺<åÅ∞
KÕã≤# `«~°∞"å`« `«H˜¯# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ K«Hõ¯QÍ g∞ q^èŒ∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«O_ç. Jk
=∞#ã¨∞û#∞ Ѩq„fHõiã¨∞ÎOk—— J<Õ"å~°∞ PÜ«∞#. g\˜ Ô~O_çO\˜Ö’ áêÖÁæ#‰õΩO_®
L|∞ã¨∞áÈHõ =∂\Ö’¡ ã¨=∞Ü«∂xfl =$^ä• KÕ¿ã"å~°O>Ë PÜ«∞#‰õΩ ã¨∞`«~å=¸
#K«Û^Œ∞. ™È=∞i`«#=∞O>Ë PÜ«∞#‰õΩ y@ì^Œ∞. U Ѩh ÖËHõáÈ`Õ U^≥·<å „H˘`«Î
Ѩxx HõeÊOz, ^•xÖ’ ã¨<åflºã¨∞Å#∞ áêÖÁæ<ÕÖÏ KÕ¿ã"å~°∞.
D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O `«=∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å`À QÆ∞~°∞
^Õ=ÙÅ QÆ∞iOp, ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° ~ÀAÅ QÆ∞iOp =ÚK«Û\˜ã¨∂Î QÆ_çáê~°∞. J^Õq^èŒOQÍ
=∞~î°O QÆ∞iOp, ^•x Éèíq+¨º`«∞Î QÆ∞iOp, Ü«Ú=ã¨<åflºã¨∞Å
™È^Œ~°
ã¨<åflºã¨∞Å`À
QÆ∞iOp n~°…OQÍ K«iÛOKå~°∞. H˘xfl ™êÜ«∞O„`« "Õà◊Ö’¡
"åiÖ’ XHõi^ŒÌix `À_˘¯x |Ü«∞@ ѨKå~°∞¡ KÕã¨∂Î J<ÕHõ
q+¨Ü«∂Å∞ =ÚK«Û\˜OKÕ"å~°∞. ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ KÕuHõ„~° LOK«∞H˘<Õ"å~°∞†
K≥=ÙÅ#∞ ‰õÄ_® Hõ¿ÑÊ \’Ñ‘ ^èŒiOKÕ"å~°∞. `«=∞ t+¨μºÅ`À ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å
ã¨∞QÆ∞}ÏÅ#∞ „Ѩ™êÎqOz, "åiH˜ ¿ã=Å∞ KÕÜ«∞=∞h, "åi P^Õâß#∞™ê~°O
„Ѩ=iÎOK«=∞h <˘H˜¯=Hͯ}˜OKÕ"å~°∞.
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ™êfig∞r Ǩ㨺OQÍ =∂\Ï¡_ç JO^ŒiH© P#O^ŒO
HõeyOKÕ"å~°∞. XHõ<å_»∞ J^≥· fi`å#O^Œ`À, ''XHõ q+¨Ü«∞O h‰õΩ `≥Å∞™ê? D
ã¨O=`«û~°O QÆ∞_£ ¢ÃѶ·_Õ ™È=∞"å~°O =zÛOk—— J<åfl~°∞. ã¨~°à◊ =∞#ã¨∞¯_≥·#
380 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

J^≥· fi`å#O^Œ ^•xx Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ #q∞‡, ''F, JÖÏQÍ! Pâ◊Û~°ºOQÍ LO^Õ!——

J<åfl~°∞. JO^Œ~°∂ #"åfi~°∞. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ã¨fiÜ«∞OQÍ `å"Õ∞ =O@KÕã≤
™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ʼnõÄ, t+¨μºÅ‰õÄ =_ç¤Oz P#OkOKÕ"å~°∞.
XHõ ~ÀA ¿ã=∂º`À XHõ =O@HõO `«Ü«∂~°∞KÕâß~°∞. <å_»∞ =∞~îåxH˜
=zÛ# â◊~°â◊ÛO„^Œ ^•xx W+¨ìOQÍ u<åfl_»∞. J`«_»∞ JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ ¿ã=∂º
K«∂ã≤Ok ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ ™êfig∞rx ''Jk Uq∞\˜?—— Jx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ
™êfig∞r, ''Jq áêâßÛ`«º "å#áê=ÚÅ∞, <Õ#∞ ÅO_»<£ #∞Oz =ã¨∞Î#flѨC_»∞
"å\˜x ZO_»Éˇ\ ˜ì h HÀã¨O `≥KåÛ#∞—— J<åfl~°∞!
`åeOz# PǨ~åxfl ™êfig∞r W+¨ìѨ_ç uO\Ï~°∞. ^•x`Àáê@∞ HÍ~°O
JO>Ë =∞Ǩ W+¨ìO. `«H˜¯# "å~°∞ ux ÉèíiOK«ÖËx HÍ~åxfl PÜ«∞# W+¨ìѨ_ç
u<Õ"å~°∞. XHõ™êi JÅǨÉÏ^£Ö’ _®Hõì~ü QÀqO^Œ K«O„^Œ
HÍ~°=∞O>Ë
=∞Ǩ W+¨ìO É’ãπ J<Õ =ºH˜Î WO\’¡ PÜ«∞# |㨠KÕâß~°∞. JѨC_»∞ JHõ¯_»
J=¸Åº QÆ∞~°∂r J<Õ =ºH˜Î ‰õÄ_® L<åfl~°∞. gi^ŒÌ~°∂
Ü«Ú=„áêÜ«∞OÖ’<Õ Ñ¨iK«Ü«∞ã¨∞÷Å∞. W^ŒÌ~°∂ Éè’[<åxH˜ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. ™êfig∞r
XHõ q∞~°Ñ¨HÍÜ«∞ J_çy u<åfl~°∞. "≥O@<Õ J=¸Åº QÆ∞~°∂r ‰õÄ_® XHõ\ ˜
u<åfl_»∞. D q^èŒOQÍ W^ŒÌ~°∂ áÈ\©Ñ¨_ç u<åfl~°∞. z=iH˜ J=¸Åº QÆ∞~°∂r
`«# F@q∞x JOwHõiOK«=Åã≤ =zÛOk.
áêâßÛ`«ºOÖ’#∂ ™êfig∞rx qO^Œ∞‰õΩ PǨfixOz# =º‰õΩÎÅ∞ PÜ«∞# u<Õ
HÍ~°O K«∂ã≤ k¢Q̓ùOu K≥O^•~°∞. q∞Ãããπ eÜ«∂<£ WO\’¡ |㨠KÕã≤#ѨC_»∞ XHõ
~ÀA Éè’[# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P"≥∞ ™êfig∞rH˜ q∞~°Ñ¨HÍÜ«∞ ѨÙÅ∞ã¨∞ (chilly sauce)
z#fl ã‘™ê XHõ\ ˜ WzÛ, ''™êfig∞r! PǨ~°O g∞^Œ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ K«∞Hõ¯Å∞ "Õã¨∞
HÀO_ç—— JOk. HÍx ™êfig∞r P ã‘™êÖ’x "≥Ú`«ÎO ѨÙÅ∞ã¨∞#∞ PǨ~°O g∞^Œ
"Õã¨∞H˘<åfl~°∞. Éè’[<åxH˜ ‰õÄ~°∞Û#fl JO^Œ~°∂ nxx TÑ≤i aQÆѨ\ ˜ì K«∂âß~°∞.
ÉèíÜ«∞Ѩ_»¤ eÜ«∂<£, ''™êfig∞r! ÉèíiOK«ÖË~°∞. Jk Jq∞`« HÍ~°OQÍ LO@∞Ok——
J<åfl_»∞. ™êfig∞r #=ÙfiH˘O@∂ JO`å ux"Õâß~°∞. P `«~°∞"å`« Éè’[#
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# HÀã¨O q∞~°Ñ¨HÍÜ«∞ ѨÙÅ∞ã¨∞ q_çQÍ LOKÕ"å~°∞.
XHõ™êi ™êfig∞r `«=∞ t+¨μº_»∞ XHõi`À, ''ZHõ¯_ç PǨ~åhfl, h\˜x
J~Ú<å <Õ#∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩO_® ã‘fiHõiOK«QÆÅ#∞. ZO^Œ∞HõO>Ë <Õ#∞ u<Õ q∞~°Ñ¨
HÍÜ«∞ HÍ~°O U ÉϺH©ìiÜ«∂<≥·<å, "åºkèHÍ~°Hõ „H˜=ÚÅ<≥·<å #tOѨ*Ëã¨∞ÎOk——
J<åfl~°∞ `«=∂ëêQÍ.
 #Å∞QÆ∞iÖ’ XHõiQÍ! 381

=∞~î° ã¨÷ÖÏxfl K«^Œ∞#∞ KÕÜ«∞_®xH©, `«H˜¯# Ѩ#∞ÅH© ѨÅ∞=Ù~°∞ ã¨O^ä•ÖòÅ∞

xÜ«∞q∞OѨ|_®¤~°∞. ã¨O^ä•ÖòÅ∞ yi[#∞Å∞. cǨ~ü „áêO`«OÖ’ J`«ºkèHõOQÍ
rqOKÕ "åiH˜ Ѩâ◊√=ÙÅ, "Õ∞HõÅ ÃÑOѨHõO, =º=™êÜ«∞O
^Œi„^Œ<å~åÜ«∞}
¿ã=
ÖÏO\˜q =ÚYº=$`«∞ÎÅ∞. Hõ~°=Ù ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ `«H˜¯# #QÆ~å
ʼnõΩ =Å㨠"≥o¡ ‰õÄb Ѩ#∞Å∞ KÕã¨∞H˘<Õ"å~°∞. #QÆ~åÅÖ’#∞,
Ѩ@} ì ÏÅÖ’#∞ rqOz#ѨÊ\˜H© "å\˜ ÃÑ÷ Ñ· "≥∞~°∞QÆ∞ʼnõΩ Ö’#∞HÍHõ xëê¯Ñ¨@ºOQÍ,
x~å_»O|~°OQÍ "å~°∞ rqã¨∂Î =KåÛ~°∞. "åi x~å_»O|~°`« =Å¡ ™êfig∞r
"åix Jaè=∂xOKå~°∞. "åi`À KåÖÏ¿ãѨ٠=ÚK«Û\˜OKÕ"å~°∞† "åi Hõ+ì̈#ëêìÅ#∞
™ê#∞Éèí∂u`À q<Õ"å~°∞. ™êfig∞r`À "å~°∞ =∂\Ï¡_»∞`«∂O_»_»O =Å# Ѩx
PÅ㨺=∞=Ù`«∂O^Œx J^≥· fi`å#O^Œ HÀѨyOK«∞H˘<Õ "å~°∞. Hõ#∞Hõ "å~°∞
™êfig∞r`À =∂\Ï¡_»_®xH˜ ã¨Oâ◊~ÚOKÕ"å~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞,
PÜ«∞# q∞=∞‡efl u@ì‰õΩO_® <Õ#∞ K«∂ã¨∞H˘O\Ï#∞—— JO@∂, "åi`Àáê@∞
‰õÄ~°∞Ûx =∂\Ï¡_Õ"å~°∞. "åi`À =∂\Ï¡_»∞`«∞#flѨC_»∞ Z=Ô~·<å „Ñ¨=ÚY =º‰õΩÎÅ∞
=zÛ#ѨÊ\˜H© "åix ‰õÄ~ÀÛ=∞x K≥Ñ≤Ê, ã¨O^ä•ÖòÅ`À =∂\Ï¡_»_»O ѨÓiÎKÕã≤#
`«~°∞"å`«<Õ P =º‰õΩÎÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<Õ"å~°∞.
ã¨O^ä•ÖòÅÖ’ XHõ =$^Œ∞ú_»∞ ÔHëêì (Hõ$+¨μ‚_»∞) Hõiî# Ѩi„â◊=∞‰õΩ, x~å_»O
|~°`«‰õΩ K«Hõ¯x L^•Ç¨Ï~°}. J<ÕHõ ~ÀAÅ∞ J`«_»∞ `«# â’Hõ=∞Ü«∞ QÍ^äŒÅ#∞
K≥|∞`«∞#flѨC_»∞ ™êfig∞r Hõhfl~°∞ =Úhfl~°ÜÕ∞º"å~°∞. XHõ ~ÀA J`«_»∞, ''ÉÏÉÏ,
WHõ "≥à◊¡O_ç. "Õ∞O =∂ HõëêìÅ∞ K≥|∞`«∞#flѨC_»∞ g∞~°∞ qÅÑ≤ã¨∞Î<åfl~°∞—— J<åfl_»∞.
"åiH˜ XHõ ~ÀA ™êfig∞r +¨„_»™È¿Ñ`«"≥∞ÿ# qO^Œ∞ W=fiQÀ~å~°∞.
Hõ#∞Hõ XHõ~ÀA ™êfig∞r ÔHëêì`À, ''=∞Ozk, XHõ ~ÀA #∞=Ùfi WHõ¯_»
Éèí∞l™êÎ"å?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ÔHëêì, ''g∞~°∞ `åH˜# Éè’[#O "Õ∞O u#O†
ZO^Œ∞HõO>Ë g∞~°∞ ÃÑ>Ëì Éè’[#OÖ’ LѨC "ÕÜ«∞_»O =Å#, ^•xx u<Õ "Õ∞=Ú
‰õΩÖÏxfl HÀÖ’Ê`åO—— J<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''g∞~°∞ LѨC KÕ~°∞ÛHÀHõO_ç.
LѨC ÖˉõΩO_® =O@ KÕ™êÎO, JѨC_»∞ uO\Ï~å?—— Jx J_çQÍ~°∞. ÔHëêì ã¨=∞‡
uOKå_»∞. P q^èŒOQÍ ™êfig∞r W+¨ì„ѨHÍ~°O K«áêf, ѨÙÅ∞ã¨∞, =∞^èŒ∞~° ÉèíHΔͺÅ∞,
ÃÑ~°∞QÆ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# =O@HÍÅ∞ ã≤^ŒúO KÕâß~°∞. `«=∞`À HõÅã≤ ã¨O^ä•ÖòÅ∞ Éè’[#O
KÕ¿ã@@∞¡ ™êfig∞r U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. uO@∞#flѨC_»∞ ÔHëêì PÜ«∞#`À, ''WO`«
J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ Éè’[#O ZHõ¯_» #∞Oz =zÛOk? WÖÏO\˜ Éè’[#O "Õ∞O WO`« ^•HÍ
u#flk ÖË^Œ∞—— J<åfl_»∞. ™êfig∞r "åiH˜ `«$Ñ≤ÎQÍ Éè’[#O ÃÑ\˜ìOz, ''g∞~°O^Œ~°∂
S 26
382 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

<å~åÜ«∞}∞Å∞† ÉèíQÆ=`«ûfi~°∂ѨÙÅ∞. D ~ÀA <Õ#∞ <å~åÜ«∞}∞xH˜ Éè’[#O

JiÊOKå#∞—— J<åfl~°∞. `å#∞ `«~°K«∂ =zOKÕ '^Œi„^Œ <å~åÜ«∞}— ¿ã=#∞
ã¨fiÜ«∞OQÍ `å<Õ XHõ ~ÀA x~°fiiÎOKå~°∞. `«~°∞"å`« ^Œi„^Œ <å~åÜ«∞} ¿ã=#∞
qâ◊nHõiã¨∞Î#fl@∞¡QÍ "åi`À, ''g∞~°∞ <å~åÜ«∞}∞Å∞, ÉèíQÆ=`«ûfi~°∂ѨÙÅ∞. g∞‰õΩ
Éè’[#O ã¨=∞iÊOK«_»O ^•fi~å <Õ_»∞ <å~åÜ«∞}∞xˆH ã¨=∞iÊOKå#∞—— J<åfl~°∞.
ã¨O^ä•ÖòÅ∞ "≥o¡áÈÜ«∂Hõ â◊~°â◊ÛO„^Œ`À ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''"åix
™êHΔÍ`«∂Î <å~åÜ«∞}∞xQÍ<Õ QÍOKå#∞. WÖÏO\˜ xëê¯Ñ¨@º ǨÏ$^ŒÜ«∂Å#∞, HõÖÏ¡
HõÑ@ ¨ OÖËx „¿Ñ=∞#∞, x~å_»O|~°`#« ∞ <Õ<H≥ ¯õ _® K«∂_»Ö^Ë ∞Œ .—— `«~∞° "å`« ã¨<åflºã¨∞Å
"≥·Ñ¨Ù uiy WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
''g~°∞ ZO`«\ ˜ x+¨¯à◊O‰õΩÅ∞† gi ^Œ∞óMÏxfl HÍã¨Î `«yæOK«=KåÛ? Jk
KÕÜ«∞‰õΩO_® HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ ^èŒiOz UO „ѨÜ≥∂[#O? W`«~°∞Å ã¨OˆHΔ=∂xÔH·
ã¨=∞ã¨ÎO Ѩi`«ºlOK«_»"Õ∞ x["≥∞ÿ# ã¨<åflºã¨O. g~°∞ `«=∞
¿Ñ^ŒÅ HÀã¨O
„^ŒqOzáÈÜ«∂~°∞ rq`«OÖ’ =∞Oz^Œ#fl ^Õxh J#∞ÉèíqOK«ÖË^Œ∞. D =∞~îåhfl
`«H˜¯#g q„Hõ~ÚOz ã¨=∞™êÎhfl ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ, k‰õΩ¯ÖËx "åiH˜
^è•~°áÈ^•Ì=∞x H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ <å‰õΩ JxÑ≤™ÈÎOk.
''=∞# ^Õâ◊OÖ’x ¿Ñ^ŒÅ∞ PǨ~°O ÖˉõΩO_® Ѩã¨∞ÎÅ∞O_»_»O K«∂ã≤#ѨC_»∞
g∞ ѨÓ*Ï Ñ¨Ù#™ê¯~åÅ#∂, g∞ q^Œº Ѩ\Ï\’áêÅ#∂, g∞ ã‘fiÜ«∞=ÚH˜Î „Ѩܫ∞`åfl
Å#∂ ^Œ∂~°OQÍ qã≤i"Õã≤, ™ê^èŒ#Å`À l`ÕO„kÜ«∞`«fiO`À ã¨O`«iOK«∞H˘#fl
â◊H`Î̃ À ã¨OѨ#∞flÅ =∞#ã¨∞ûÅ#∞ =∂iÛ, ^è#Œ O ¿ãHõiOz, T~°∂~å uiy ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ
¿ã= KÕÜ«∞_»OÖ’ Ü«∂=r˚q`åxfl QÆ_»áêÅ<Õ ÉèÏ=# <åÖ’ JѨC_»Ñ¨C_»∞ `«Öˇ`«∞Î
`«∞#flk.
''JÜ≥∂º! D ^Õâ◊OÖ’x ¿Ñ^ŒÅ QÆ∞iOz PÖ’zOK«_®xH˜ Z=~°∂ Öˈ~!
"åˆ~ ^Õâ◊Ѩ٠"≥<≥fl=ÚHõ! "åi Ѩi„â◊=∞ =Å#<Õ PǨ~°O Åaèã¨∞Î#flk. g^äŒ∞Å#∞
Ѩiâ◊√^ŒúO KÕ¿ã"å~°∞, ‰õÄb =∞#∞+¨μÅ∞ XHõ ~ÀA Ѩx PÑ≤"Õ¿ãÎ #QÆ~°O JÖÏ¡_ç
áÈ`«∞Ok. HÍx gi HÀã¨O ky=KÕÛ"å~°∞ ÖË~°∞! ^Œ∞óYOÖ’ ™êO`«fi# Ѩ~°KÕ"å~°∞
Z=~°∂ ÖË~°∞.
''Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ ™ê#∞Éèí∂u ÖË#O^Œ∞#, K≥<≥·fl Ѩ~°QÆ}ÏÖ’x "ÕÅ=∞Ok x=∞fl
‰õΩÅã¨∞÷Å∞ ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ~ÚáÈÜ«∂~°∞. WO^Œ∞‰õΩ PHõe Hõ~°¯â◊O =∂„`«"Õ∞ HÍ~°}O
HÍ^Œ∞, =∞# ™ê#∞Éèí∂u~åÇ≤Ï`«º=¸ XHõ HÍ~°}"Õ∞. =∞#O ˆ~~ÚO|=à◊√¡ "åi`À,
 #Å∞QÆ∞iÖ’ XHõiQÍ! 383

'=∞=∞‡efl `åHõHõO_ç! `åHõHõO_ç!— JO@∂ x<å^ŒO KÕã¨∂Î<Õ L<åflO. D ^Õâ◊OÖ’

™ê#∞Éèí∂u ZHõ¯_»∞Ok? „¿Ñ=∞ ZHõ¯_»∞Ok? ˆH=ÅO Jã¨Ê $â◊º`å ã¨=¸Ç¨Å∞!
D ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ `«xfl `«QÆÖËÜ«∞O_ç. D |O^èŒ<åÅ#∞ `≥OÑ≤ |Ü«∞@Ѩ_ç,
'¿Ñ^ŒÖÏ~å, ^Œ∞ód`«∞ÖÏ~å, Ñ‘_ç`«∞ÖÏ~å, JO^Œ~°∂ ~°O_ç!— JO@∂, N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
¿Ñi@ Ü«∂=#‡Okh ã¨"≥∞ÿHõºÑ¨~°KåÅ<Õ L^ÕÌâ◊O JѨC_»Ñ¨C_»∞ =∞#ã¨∞ûÖ’
`«Öˇ`«∞Î`«∞#flk. g~°∞ *ÏQÆ$u K≥O^Œ‰õΩO_® ÉèÏ~°`«=∂`« x„^Œ "Õ∞ÖÁ¯#^Œ∞. gi
J#fl =¢™êÎʼnõΩ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞‰õΩO_® L<åflO.
''=∞#O giH˜ UO KÕâßO? JÜ≥∂º! Ö’Hõ =º=Ǩ~åÅ QÆ∞iOz giH˜ Ug∞
`≥eÜ«∞^Œ∞. Hõ#∞Hõ ˆ~~ÚO|=à◊√¡ Ѩx KÕã≤#ѨÊ\˜H© J#fl =¢™êÎʼnõΩ <ÀK«∞HÀHõ
Hõ+¨ìѨ_»∞`«∞<åfl~°∞. JO^Œ~°∂ HõÅã≤ giH˜ Hõ#∞qѨC Hõey^•ÌO! <åÖ’#∂
giÖ’#∂ XˆH ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ H˘Å∞"≥· L<åfl_»∞, XˆH =∞Ǩâ◊H˜Î LOk† PHõ$uÖ’<Õ
=º`åºã¨=∞x <Õ#∞ <å *Ï˝#<Õ„`åÅ`À ã¨Ê+¨ìOQÍ K«∂ã¨∞Î<åfl#∞. „Ѩu JOQÆOÖ’#∂
~°HõÎO ѨÓiÎQÍ „Ѩã¨iOK«‰õΩO_® U ^Õâ◊"≥∞ÿ<å ZѨC_≥·<å Jaè=$kú K≥OkO^•?
XHõ JOQÆO ѨxKÕÜ«∞HõáÈ`Õ, `«H˜¯# JOQÍÅ∞ ã¨=ºOQÍ L#flѨÊ\˜H© P ^ÕǨÏO
^•fi~å Z‰õΩ¯= Ѩ#∞Å∞ ™ê^茺O HÍ=Ù. Wk xâ◊ÛÜ«∞=∞x „QÆÇ≤ÏOK«O_ç.——
JѨC_»∞ â◊~°â◊ÛO„^Œ *’HõºO KÕã¨∞H˘x, ''™êfig∞r! D ^Õâ◊ „Ѩ[ÅÖ’
qaè#fl =∞`« ã≤^•úO`åÅ∂, ÉèÏ=#Å∂ "åºÑ≤Oz L<åfl~Ú† "åiÖ’ ™ê=∞~°ã¨ºO
[xOѨ*ËÜ«∞_»O KåÖÏ Hõ+¨ìO—— J<åfl_»∞. P`«_ç =∂@Å∞ q#fl ™êfig∞rH˜ HÀѨO
=zÛ WÖÏ J<åfl~°∞:
''U Ѩx<≥<· å Hõ+=ì̈ ∞x ÉèÏq¿ãÎ WHõ¯_»‰Ωõ ~å=^Œ∞.Ì ÉèQí =Æ ^Œ#∞„QÆÇϨ O`À JO`å
ã¨∞ÅÉèí=∞=Ù`«∞Ok. ¿Ñ^ŒÅ‰õÄ, k‰õΩ¯ÖËx"åiH© ‰õΩÅ=∞`åÅ q=HõΔ ÖˉõΩO_® ¿ã=
KÕÜ∞« _»"∞Õ h Hõ~=ΰ ºO. Ѷe¨ `«O Uq∞\x J#∞HÀ=_®xH˜ J=ã¨~O° U=ÚOk? Ѩx
KÕã¨∞H˘O@∂ áÈ=_»"Õ∞ h Hõ~°Î=ºO† `«H˜¯#q `«=∞O`«@ `å"Õ∞ KÕ~°∞H˘O\Ï~Ú.
ã¨$+≤ìOK«_»O `«Ñ¨Ê #tOѨ*ËÜ«∞_»O <å Ѩx f~°∞ HÍ^Œ∞. „ѨѨOK« K«i„`« K«kq
K«∂_»∞. „Ѩu ^Õâ◊OÖ’#∂ „Ѩ`ÕºHõ HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ XHõ =∞Ǩ`«∞‡_»∞ qt+¨ìOQÍ
LO_»_»O K«∂_»=K«∞Û. PÜ«∞# ÉèÏ=#Å`À PHõ@∞ìHÀ|_ç =O^ŒÅ=∞Ok „Ѩ[Å∞
Ö’HÍxH˜ =∞Oz KÕ™êÎ~°∞. g∞~°O^Œ~°∂ |∞kúâßÅ∞Ô~·# Ü«Ú=‰õΩÅ∞, KåÖÏHÍÅO
#∞Oz WHõ¯_»‰õΩ =ã¨∞Î<åfl~°∞. WO`«^•HÍ UO KÕâß~°∞? K≥ѨÊO_ç. D [#‡<≥·<å
W`«~°∞Å ¿ã= HÀã¨O LѨÜ≥∂yOK«‰õÄ_»^•? WHõ ~åÉ’ÜÕ∞ [#‡ÅÖ’ "Õ^•O`å^Œ∞
384 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ÅxflO\˜h J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞=K«∞Û. D [#‡#∞ W`«~°∞Å ¿ã= HÀã¨O "≥zÛ¿ãÎ

#∞=Ùfi WHõ¯_»‰õΩ ~å=_»O =$^ä• HÍÖË^Œx <Õ#∞ ÉèÏq™êÎ#∞.——
D q^èŒOQÍ K≥Ñ≤Ê, ™êfig∞r „ѨQÍ_è» zO`«#Ö’ Å~ÚOzáÈÜ«∂~°∞.
HÍ¿ãѨܫ∂ºHõ WÖÏ J<åfl~°∞: ''ZO`À `«Ñ¨ã¨∞û KÕã≤# `«~°∞"å`« <Õ#∞ D ã¨`åºxfl
„QÆÇ≤ÏOKå#∞ – „Ѩu áê}˜Ö’#∂ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ H˘Å∞"≥· L<åfl_»∞! Jk `«Ñ¨Ê =∞~À
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Z=~°∂ ÖË~°∞. r=~åâ◊√ʼnõΩ ¿ã= KÕ¿ã =ºH˜Î [QÆ<åflÜ«∞‰õΩxH˜
¿ã= KÕã≤# "å_»=Ù`å_»∞.——
HÍ¿ãѨܫ∂ºHõ =∞m¡, ''<Õ#∞ D ~ÀA K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∂Å∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’
=∞ÅK«∞HÀ, q㨇iOK«=^Œ∞Ì!—— J<åfl~°∞.
XHõ~ÀA ™êfig∞rx K«∂_»_®xH˜ Ѩk Ѩ<fl≥ O_»∞ =∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ =KåÛ~°∞.
"å~°∞ =™ê~åÖ’ xsH˜ΔOKå~°∞. ™êfig∞r QÆkÖ’ #∞Oz |Ü«∞@‰õΩ ~åQÍ<Õ
"å~°∞ PÜ«∞##∞ Ѩi"Õ+≤ìOKå~°∞. ™êfig∞r ‰õÄ_® "åi`À
|OQÍ~°∞
QÆ_çÜ«∂~°O ã¨Ç¨Ï[suÖ’ "≥∞ÅQÍ~°∞. H˘O^Œi Éèí∞*ÏÅ g∞^Œ KÕ`«∞Å∞
"Õã≤, H˘O^Œi gѨ٠g∞^Œ `«_»∞`«∂ ã¨Ç¨Ï[OQÍ =∂\Ï¡_®~°∞.
XHõ PѨÙÎ_»∞ WzÛ# |OQÍ~°∞ Q˘Å∞ã¨∞ QÆÅ XHõ QÆ_çÜ«∂~°O PÜ«∞# "≥∞_»Ö’
LOk. WÖÏO\˜ QÆ_çÜ«∂~åxfl ^èŒiOK«_»O P ~ÀAÅ <åQÆ~°Hõ`«. ™êfig∞r ^•xx
^èŒiOK«QÍ Z=~°∂ K«∂ã≤Ok ÖË^Œ∞. P ~ÀA PÜ«∞# ^•xx ^èŒiOKå~°∞. PÜ«∞#
XO\˜ KèåÜ«∞‰õΩ |OQÍ~°∞ ~°OQÆ∞ Jq∞`« JO^•xfl HõeÊOzOk. XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞
P Q˘Å∞ã¨∞ g∞^Œ KÕ~Ú LOz, ''PǨ! KåÖÏ JO^ŒOQÍ LOk—— J<åfl_»∞.
™êfig∞r XHõ™êi P`«}˜‚ `Õiáê~° K«∂âß~°∞. =∞~°∞HõΔ}"Õ∞ P Q˘Å∞ã¨∞ fã≤ P`«_ç
KÕuH˜zÛ, ''WkQÀ, fã¨∞HÀ! Wk h‰õΩ ÉÏQÍ #zÛOk. #∞"Õfi LOK«∞HÀ—— J<åfl~°∞.
P Ü«Ú=‰õΩ_»∞ k¢Qƃù=∞ K≥O^•_»∞. ™êfig∞r H˘#™êyOKå~°∞: ''Wk h‰õΩ WKåÛ#∞.
HÍx XHõ q+¨Ü«∞O. nxx q„Hõ~ÚOK«‰õΩ, h HÀã¨"Õ∞ LOK«∞HÀ.——
XHõ ~ÀA ™êfig∞rH˜ ÉÏQÍ Jã¨fiã¨÷`«QÍ LOk. „Ѩ^è•#OQÍ =∞^èŒ∞"Õ∞ǨÏO
„ѨHÀÑ≤Oz W|ƒOk ÃÑ\˜Oì k. P ~ÀAÖ’¡ WO^Œ∞‰õΩ ã¨=Úz`«"∞≥ #ÿ zH˜`û« =∞$QƺO.
JѨC_»∞ PÜ«∞#‰õΩ "Õ∞Hõ áêÅ∞ WKÕÛ"å~°∞. ã¨fiÜ«∞OQÍ áêÅ∞
DÜ«∞<Õ Ñ≤`«HÍÅ<Õ HÀÔ~¯ ™êfig∞rH˜ XHõ~ÀA HõeyOk. áêÅ y<≥fl
q"ÕHÍ#O^Œ
ѨÙK«∞ÛH˘x, áêÅ∞ Ñ≤uˆH"å~°∞ ^èŒiOKÕÖÏ =¢ã¨Î^è•~°} KÕã¨∞
H˘x, "åiÖÏ ‰õÄ~°∞Ûx Ô~O_»∞ "≥∂HÍà◊¡ =∞^茺 áêÅ y<≥fl LOK«∞H˘x Ô~O_»∞
 #Å∞QÆ∞iÖ’ XHõiQÍ! 385

KÕ`«∞Å`À áêÅ∞ Ñ≤`«∞Hõ <å~°OaèOKå~°∞. P ^Œ$â◊ºO K«∂¿ãÎ PÜ«∞# ã¨∞n~°…

HÍÅOQÍ áêÅ∞ Ñ≤uˆH =$uÎÖ’ L<åfl~°x JxÑ≤OK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. JѨC_»∞ XHõ
Ü«Ú=‰õΩ_»∞ `«# q∞„`«∞Å∞ H˘O^Œi`À, 'Ö’Hõ „Ѩã≤^Œ∞úÖˇ·#— ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ#∞
^Œi≈OK«∞HÀ=_®xH˜ JHõ¯_»‰õΩ =KåÛ_»∞. PÜ«∞# áêÅ∞ Ñ≤^Œ∞‰õΩ`«∞O_»_»O K«∂ã≤
#ѨC_»∞ Pâ◊Û~°ºO`À J`«_çH˜ <À@ =∂@ ÃÑQÆÖË¡^Œ∞. HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ ™êfig∞r áêÅ∞
Ñ≤^Œ∞Hõ_»O =ÚyOz, áêÅ y<≥fl`À ֒ѨeH˜ "≥àÏ¡~°∞. P Ü«Ú=‰õΩ_»∞ `«#
q∞„`«∞Å`À, ''DÜ«∞<Õ q"ÕHÍ#O^Œ!—— J<åfl_»∞.


 ^≥·"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»∞

qâßÅ"≥∞ÿ# g∞ L^•~åâ◊Ü«∂Å∞ U^À XHõ ~ÀA ã¨~°fi[<åOwHÍ~åxfl

á⁄O^Œ∞`åÜ«∞x <å ^Œ$_è» qâßfiã¨O. HÍ~°}O P ÉèÏ=#Å∞ ã¨~°fi`À
=ÚMÏÅ∞, „Ѩu HÍ~°º~°OQÆOÖ’#∂, „Ѩu PÖ’K«<å q^è•#OÖ’#∂
L`ÕÎ*Ïxfl HõeyOKÕq HÍ|\˜ì.
ó â◊~°â◊ÛO„^Œ
(™êfig∞r`À)

QÆQÆ#`«ÅOÖ’ rqOKÕ XHõ |∞∞+≤=ˆ~}∞º_Õ ™êfig∞rQÍ J=`«iOKå~°x N~å=∞

Hõ$+¨μ‚Å∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. HÍx ™êfig∞r =∂„`«O ™ê^è•~°}"≥∞ÿ# =ºH˜ÎQÍ<Õ `«##∞
=ºHõÎO KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. PÜ«∞# r=# q^è•#O JO^Œ∞‰õΩ J^ŒÌO
WkQÀ Ѩ\ ˜ìOk. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ k=ºâ◊H˜Î H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
L<åfl_»∞! PÜ«∞##∞ Ãã·`«O Ju„Hõq∞Oz Jaè=ºHõÎ=∞=_»=¸ Hõ^Œ∞Ì. P
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’#∂ P Ѷ¨∞#`«#∞ `«#‰õΩ PáêkOK«∞HÀ‰õΩO_®
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ J#∞„QÆǨÏO =Å¡<Õ [iyO^Œx PÜ«∞# q#„=∞OQÍ K≥¿ÑÊ"å~°∞.
J@∞=O\˜ H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ѨiH˜^•ÌO.
XHõ ~ÀA â◊~°â◊ÛO„^Œ =∞~îåxH˜ =KåÛ_»∞. ™êfig∞r ^Õâ◊Éèíq+¨º`«∞Î QÆ∞iOz#
PÖ’K«#Ö’¡ =Úxy L<åfl~°∞. `«=∞#∞ J=QÍǨÏ# KÕã¨∞H˘x `«=∞ L^ÕfiQÍxH˜
n@∞QÍ HÍ~åºK«~}
° x~°fiÇ≤ÏOKÕ "åÔ~=~°∂ HÍ#~åÖË^∞Œ , `«=∞‰õΩ JÖÏO\˜ t+¨μº_»∞
Z=~°∂ ÅaèOK«ÖË^Œ<Õ ^èÀ~°}˜Ö’ PÜ«∞# =∂@Å∞ ™êQÍ~Ú.
™êfig∞r : <å L^Œº=∞OÖ’ `À_»Ê_»_®xH˜ g∞ Ô~=~°∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~å=_»O
ÖË^Œ∞. XO@iQÍ <Õ<ÕO KÕÜ«∞QÆÅ#∞? .... #zˆH`«∞x ÖÏO\˜ „â◊^Œú QÆŠѨk
=∞Ok <å‰õΩ ^˘iH˜`Õ D ^Õâ◊ „Ѩ[Å PÖ’K«#bfl, q^è•<åbfl „H˘`«Î ѨÙO`«Å∞
„`˘H˜¯OK«QÆÅ#∞.... QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ J#∞„QÆǨÏO =Å# D Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ #∞OKÕ

386
 ^≥·"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»∞ 387

ã¨HÍÅOÖ’ HÍ~°º^èŒ∞s}∞Å∞, áê~°=∂i÷Hõ |Åã¨OѨ#∞flÖˇ·#"å~°∞ <å P^Œ~å≈Å#∞

PK«~°}Ö’ ÃÑ@ì_®xH˜ =™êΈ~"≥∂!
â◊~°`ü : qâßÅ"≥∞ÿ# g∞ L^•~åâ◊Ü«∂Å∞ U^À XHõ ~ÀA ã¨~°fi[<åOw
HÍ~åxfl á⁄O^Œ∞`åÜ«∞x <å ^Œ$_è» qâßfiã¨O. HÍ~°}O P ÉèÏ=#Å∞ ã¨~°fi`À
=ÚMÏÅ∞, „Ѩu HÍ~°º~°OQÆOÖ’#∂ „Ѩu PÖ’K«<å q^è•#OÖ’#∂ L`ÕÎ*Ïxfl
HõeyOKÕq HÍ|\˜ì. D ^Õâ◊ „Ѩ[Å∞ g∞ ÉèÏ"åÅ#∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ QÍx,
~°Ç¨Ï㨺OQÍ QÍx P"≥∂kOz "å\˜x „Ѩ[ʼnõΩ É’kèã¨∞Î<åfl~°∞.
™êfig∞r : "å~°∞ P ÉèÏ=#Å∞ <åq Jx K≥a`Õ Uq∞? K≥Ñʨ HõáÈ`Õ Uq∞\˜?
<å ÉèÏ=#Å#∞ "å~°∞ JOwHõi¿ãÎ KåÅ∞ .... „Ѩ[Å∞ =∞#Å#∞ =∞Oz"åà◊¡#=K«∞Û
ÖË^• K≥_»¤"åà◊¡#=K«∞Û. HÍx P^Œ~å≈xfl =ÚO^Œ∞ LOK«∞H˘x hu xѨÙ}∞Å∞
Éèí∂+≤Oz<å, ^Œ∂+≤Oz<å ÖˇHõ¯KÕÜ«∞‰õΩO_® ã≤OǨÖÏ¡ =∞#O ѨxKÕÜ«∂e.
â◊~°`ü : WѨC_»∞ =∞#O U P^Œ~å≈xfl J#∞ã¨iOKåe?
™êfig∞r : ǨÏ#∞=∞#‡Ç¨g~°∞_Õ =∞# H˜Ñ¨C_»∞ P^Œ~°≈ ѨÙ~°∞+¨μ_»∞.... Z^Œ∞~°∞
K≥ѨʉõΩO_® QÆ∞~åfi[˝#∞ áêeOK«_»O, Hõ~îÀ~° „|ǨχK«~°º áêÅ# – W"Õ [Ü«∞O
á⁄O^Œ_®xH˜ H©ÅHÍÅ∞. ǨÏ#∞=∞O`«∞_»∞ XHõ "≥·Ñ¨Ù ^•ã¨ºÉèÏ"åxH˜ P^Œ~°≈=¸iÎ.
=∞~À "≥·Ñ¨Ù Ö’HÍxfl ǨǨHÍ~åÖˇuÎOKÕ ã≤OǨÏã¨^Œ$â◊ |ÖÏxfi`«∞_»∞. ~å=∞
HÍ~åº~°÷"≥∞ÿ `«# rq`åxfl `åºQÆO KÕÜ«∞_®xH˜ U =∂„`«O "≥#∞HÍ_»_»∞....
'M’Öò— "å~Úã¨∂Î 'Hõ~°`åà◊— ^èŒfi#∞Å∞ KÕã¨∂Î ã¨OH©~°Î# Ñ≤zÛÖ’ QÆO`«∞Å∞
"ÕÜ«∞_»O`À *Ïu "≥Ú`«ÎO h~°∞QÍiáÈ~ÚOk. „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ "å~°∞ Jr~°‚
"åºkè„QÆã¨÷"≥∞ÿ# *ÏuH˜ K≥Ok# "å~°∞. ^•xH˜ `À_»∞ D q^èŒOQÍ QÆO`«∞Å∞ "Õã¨∂Î
ZQÆ∞~°∞`«∞O>Ë „â◊=∞#∞ ZÖÏ ÉèíiOK«QÆÅ~°∞? ѨiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# áêiâ◊√^ŒúºO L`«Î=∞
™ê^èŒ#‰õΩ ZO`À J=ã¨~°O. HÍx P L`«Î=∞ ™ê^èŒ##∞ J#∞HõiOK«_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOK«_»OÖ’ "å~°∞ QÍ_è» `«=∞ã¨∞ûÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞. #∞=Ùfi U lÖÏ¡‰õΩ
"≥o¡<å, U „QÍ=∂xH˜ áÈ~Ú<å D 'M’Öò—, 'Hõ~°`åà◊— ^èŒfi#∞ÖË qxÑ≤™êÎ~Ú. D
^Õâ◊OÖ’ ÉèËsÅ∞ `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞_»O ÖË^•? ÉÏHÍÅ∂, _è»OHÍÅ∂ D ^Õâ◊OÖ’
^˘~°Hõ_»O ÖË^•? D "å^•ºÅ #∞Oz =KÕÛ QÆOcè~° â◊ÉÏÌÅ#∞ =∞# Ñ≤Å¡Å#∞ q#
hÜ«∞O_ç, z#flѨÊ\˜ #∞Oz D P_»Oy ã¨Ow`åÅ∞, ã¨OH©~°Î#Å∞ qx qx ^Õâ◊O
^•^•Ñ¨Ù ¢ã‘Î=∞Ü«∞"≥∞ÿáÈ~ÚOk. JO>Ë Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ ѨÙ~°∞+¨`«fiO K«zÛáÈ~ÚO^Œ#fl
=∂@! JOQÍOQÆ ™œO^Œ~åºxfl „Ѩ^Œi≈ã¨∂ΠѨ`«#O H͉õΩO_® U=∞=Ù`å~°∞? D
z„`åxfl ~°∂ѨÙHõ@ì_®xH˜ Hõq ǨÏ$^ŒÜ«∞O ‰õÄ_® KåÅ^Œ∞.
388 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

_»=∞~°∞HÍÅ∞ "å~ÚOKåe, H˘=Ú‡Å∞ T^•e, ÉèsË Å∞ „"≥∂yOKåe. QÆOcè~°

Ü«Ú^Œú x<å^•Å∞ K≥ň~y '=∞Ǩg~°! =∞Ǩg~°— JO@∂ 'ǨÏ~°Ç¨Ï~°! "ÀºO "ÀºO!—
J<Õ J~°∞ѨÙÅ`À k‰õΩ¯Å∞ Ñ≤Hõ¯\˜ÖÏ¡e. =∞x+≤Ö’ ã¨∞xfl`« ÉèÏ"åÅ#∞ ˆ~ÔHuÎOKÕ
ã¨Ow`«O WѨC_»∞ H˘O`«HÍÅO PÑ≤"ÕÜ«∂e. 'MËÜ«∞Öò—, '@áêÊ— "≥Ú^ŒÖˇ·# Åe`«
ã¨fi~åÅ#∞ H˘O`«HÍÅO PÑ≤"Õã≤, „Ѩ[Å∞ '„^Œ∞Ѩ^Œ— ã¨Ow`«O q<Õ@∞¡ JÅ"å@∞
KÕÜ«∂e. QÆOcè~°"≥∞ÿ# "Õ^Œ|∞∞‰õΩ¯Å "Õ∞Ѷ¨∞QÆ~°˚#`À ^ÕâßxH˜ „áê}O áÈÜ«∂e.
„Ѩu q+¨Ü«∞OÖ’#∂ g~Àz`«"≥∞ÿ# ѨÙ~°∞+¨`åfixfl ѨÙ#~°∞r˚qOѨ*ËÜ«∂e. J@∞
=O\˜ P^Œ~°≈O`À g∞ jÖÏxfl xi‡OK«∞HÀQÆey`Õ `«~°∞"å`« "Õ~Ú=∞Ok q∞=∞‡efl
J#∞Hõi™êÎ~°∞. HÍx P P^Œ~°≈O #∞Oz XHõ¯ JOQÆ∞à◊"≥∞ÿ<å "≥·^˘ÅQƉõΩO_®
*Ï„QÆ`Ϋ =Ç≤ÏOK«∞, J^è~·≥ º° Ѩ_=» ^Œ∞.Ì PǨ~° =º=Ǩ~åÖ’¡ QÍx, ^Œ∞ã¨∞ÅÎ q+¨Ü∞« OÖ’
QÍx, x„kOK«_»OÖ’ QÍx, P@Ö’¡ QÍx, áê@Ö’¡ QÍx, Éè’QÆOÖ’ QÍx, ~ÀQÆOÖ’
QÍx ã¨^• L`«Î=∞"≥∞ÿ# <≥·uHõ |ÖÏxfl „Ѩ^Œi≈OK«∞. JѨC_Õ [QÆ[˚#x =∞Ǩâ◊H˜Î
J#∞„QÆǨÏO Åaèã¨∞ÎOk.
â◊~°`ü : XHÀ¯™êi <å‰õΩ x~°∞`åûǨÏO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
™êfig∞r : JÖÏ x~°∞`åûǨÏO Hõey#ѨC_»∞ D q^èOŒ QÍ `«ÅK«∞HÀ: '<Õ <≥=i
t+¨μº}˜‚? JÖÏO\˜ "åi ™êǨÏK«~°ºOÖ’ L#fl <å‰õΩ WÖÏO\˜ =∞<À^Ò~°ƒÅºO,
ǨÏ$^ŒÜ«∞ ^Ò~°ƒÅºO HõÅQÆ_»=∂?— JÖÏO\˜ =∂#ã≤Hõ ǨÏ$^ŒÜ«∞ ^Ò~°ƒÖϺxfl
J}QÆ„^˘H˜¯ D q^èOŒ QÍ K≥|∞`«∂ ÖËz xÅ|_»∞. '<Õ#∞ nè~∞° }˜,‚ "Õ∞^è•=O`«∞}˜.‚ <Õ#∞
„|Ǩχ*Ï˝xx, „Ѩ*Ï˝=O`«∞}˜‚, HÍq∞h HÍOK«<åÅ#∞ [~ÚOz# N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
rq`« ã¨Ç¨ÏK«~°∞_≥·# Ѷ¨ÖÏ<å "åi t+¨μº}˜‚— J<Õ q+¨Ü«∞O *Ï˝Ñ¨Hõ=ÚOK«∞H˘x h
Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl ѨÓiÎQÍ QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ. Wk Q˘Ñ¨Ê Ѷ¨e`åxfl Wã¨∞ÎOk. W@∞=O\˜
ÉèÏ=# ÖËx =ºH˜ÎÖ’ „|ǨχO *ÏQÆ$u K≥O^Œ^Œ∞.... JѨC_»∞ =∞<À^Ò~°ƒÅºO,
ǨÏ$^ŒÜ«∞ ^Ò~°ƒÅºO h ^Œi KÕ~°ÖË=Ù. h =∞#ã¨∞û#∞ ã¨^• ^Ò~°ƒÖϺxH˜ =â◊O
HÍx=fi=^Œ∞Ì. =∞Ǩg~°∞_≥·# ǨÏ#∞=∞O`«∞x [˝Ñ≤ÎH˜ `≥K«∞ÛHÀ! [QÆ[˚#xx
QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ! |ÅÇ‘Ï#`«, Ñ≤iH˜`«#O `«HõΔ}"Õ∞ ѨÓiÎQÍ =∞@∞=∂Ü«∞=∞=Ù`å~Ú.
D q^èŒOQÍ K≥|∞`«∂ ™êfig∞r „H˜Ok JO`«ã¨∞ΉõΩ =zÛ =∂=¸Å∞QÍ
‰õÄ~°∞ÛO_Õ „áêOQÆ}OÖ’ L#fl =∞OK«O g∞^Œ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. JHõ¯_» ã¨=∂q+¨μìÖˇ·
'WkQÀ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ# L#fl „|ǨÏKå~°∞Å#∂, ã¨<åflºã¨∞Å#∂ L^ÕÌtOz WÖÏ
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞!— J<åfl~°∞: ''WkQÀ „|ǨχO WHõ¯_» „Ѩ`«ºHõΔ ~°∂ѨOÖ’ LOk.
nxx J„â◊^Œú KÕã≤ W`«~° q+¨Ü«∂Å g∞^Œ =∞#ã¨∞û xe¿Ñ "åà◊√¡ `«∞K«∞ÛùÅ∞! PǨ!
 ^≥·"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»∞ 389

Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHõOÖÏ WHõ¯_» „|ǨχO „Ѩ`«ºHõΔOQÍ Z^Œ∞@ LOk. g∞‰õΩ HõxÑ≤OK«_»O

ÖË^•? WkQÀ WHõ¯_Õ!——
=∞#ã¨∞û‰õΩ Ç¨Ï`«∞ΉõΩ<Õ@@∞¡QÍ =∂\Ï¡_ç# D =∂@Å =Å# „Ѩu XHõ¯~°∂
QÆ∞_»¤ g∞^Œ z„uOѨ|_ç# ÉÁ=∞‡ÖÏ¡ xâıÛ+¨μìÖˇ· xÅ|_®¤~°∞. JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ QÍ_è»
^蕺#OÖ’ =ÚxyáÈ~Ú#@∞¡ J#∞Éèí∂u K≥O^•~°∞. JѨC_»∞ „¿Ñ=∂#O^Œ QÆOQÆÖ’
™êfl#=∂K«iOz, KÕ`« QÆOQÍ[ÅO L#fl Hõ=∞O_»ÅO ѨÙK«∞ÛH˘x ѨÓ*Ï =∞Ok
~åxH˜ "≥à◊√`«∞<åfl~°∞. PÜ«∞##∞ K«∂_»QÍ<Õ ™êfig∞r =∞m¡ ''WkQÀ – „Ѩ`«ºHõΔ
^≥·=O—— J<åfl~°∞. D =∂@Å∞ q#QÍ<Õ „¿Ñ=∂#O^Œ J>Ë¡ tÅÖÏ xÅ|_ç
áÈÜ«∂~°∞. PÜ«∞# =∞#ã¨∞û ã¨=∂kè=∞QÆfl=∞~ÚOk. WÖÏ ^•^•Ñ¨Ù 15 xq∞ëêÅ∞
JO^Œ~°∂ Ѩ~°=∂#O^Œ ÉèÏ=#Ö’ Å~ÚOzáÈ~Ú xâ◊ÛÅOQÍ `å=Ú#fl ã≤÷uÖ’<Õ
J>Ë¡ LO_çáÈÜ«∂~°∞. P `«~°∞"å`« ™êfig∞r, ''WHõ ѨÓ[ KÕÜ«∞_®xH˜ "≥à◊√¡——
J<åfl~°∞. "≥O@<Õ „¿Ñ=∂#O^Œ‰õΩ ÉÏǨϺ㨇 $u HõeyOk. PÜ«∞# "≥∞Å¡QÍ Ñ¨Ó*Ï
=∞Ok~åxH˜ "≥àÏ¡~°∞. `«H˜¯#"å~°∞ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ =∂=¸Å∞ ã≤÷uÖ’H˜ =KåÛ~°∞.
`«~°∞"å`« "åǨºoH˜ "≥o¡#ѨC_»∞ t+¨μºx`À ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''D
~ÀA „Ѩu XHõ¯~°∂ U q^èŒOQÍ UHÍ„QÆz`«∞ÎÖˇ·<å~À K«∂âß"å? g~°O`å
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å a_»¤Å∞ Hõ^•! HÍ|\˜ì K≥ѨÊQÍ<Õ ã¨`åº#∞Éèí∂u HõeyOk.——
â◊~°`ü : ™êfig∞r! "åi q+¨Ü«∞O ^•HÍ ZO^Œ∞HõO_ç! <å ǨÏ$^ŒÜ«∞"Õ∞
k"åº#O^ŒO`À á⁄i¡áÈ~ÚOk. WѨC_»k HõiyáÈ~Ú# HõÅÖÏ HõxÑ≤ã¨∞Î#flk.
™êfig∞r : ã¨HÍÅOÖ’ ã¨~°fi=¸ ã¨=∞‰õÄ~°∞`«∞Ok. WѨC_»∞ ѨxKÕã¨∂Î
LO_»∞. J*Ï˝# „ÉèÏOuÖ’ =ÚxyáÈ~Ú# "åi Ç≤Ï`«O HÀã¨O H˘O`«
ѨxKÕÜ«∞_®xH˜ ѨÓ#∞HÀ! JѨC_»∞ J@∞=O\˜ J#∞Éèí"åÅ∞ "å@O`«@ J"Õ h‰õΩ
X#QÆ∂~°∞`å~Ú.
`«=∞ â◊H`Î̃ À Un [~°QÖÆ ^Ë OŒ @∂, ''N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ a_»Å¤ —— =Å# [iyO^Œx
q#„=∞OQÍ K≥Ñ≤Ê `«##∞ <ÕѨ^䌺OÖ’ LOK«∞H˘#fl =∞ǨÏhÜ«ÚÅ∞ ™êfig∞r.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r t+¨μº_≥·# x~°ƒùÜ«∂#O^Œ‰õΩ 1070F ^•HÍ [fi~°O =zÛ
ã¨xfláê`«O "å\˜e¡ „áê}ÏáêÜ«∞ ã≤÷uÖ’ L<åfl_»∞. [fi~°O `«ˆQæ ã¨∂K«#Å∞
f~°÷O
HõxÑ≤OK«HõáÈ=_»O`À ™êfig∞r Jq∞`« PO^Àà◊#‰õΩ QÆ∞i
Ü≥∞ÿ <å~°∞. ǨÏ~îå`«∞QÎ Í k"Àº^ÕfiQÍxH˜ Ö’<≥#· @∞¡ ^Õ"åÅÜ«∂xH˜
"≥o¡ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ JiÛOKå~°∞. PÜ«∞# áê=# Jã≤÷HõÅ ÃÑ>ˇì#∞ h\˜`À
390 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Hõ_çy, P f~å÷xfl `≥zÛ x~°ƒùÜ«∂#O^Œ#∞ „`åQÆ=∞<åfl~°∞. P`«_»∞ „`åQÆQÍ<Õ [fi~°O

HÍã¨Î „ѨHÀÑ≤Oz `«~°∞"å`« ѨÓiÎQÍ `«yæáÈ~ÚOk. ''N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å â◊H˜Îx
K«∂_»O_ç. U J^Œ∞ƒù`åxfl PÜ«∞# x~°fiiÎOK«ÖË~°∞!—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. `«=∞ â◊H˜ÎQÍ
PÜ«∞# ^Õxh „ѨHõ\ ˜OK«∞H˘#flk ÖË^Œ∞.
HÍx H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ `«=∞ Z~°∞Hõ ÖˉõΩO_® PÜ«∞# k=º`åfixfl
Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∞_»O Hõ^Œ∞Ì. H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ѨiH˜^•ÌO. XHõ™êi XHõ áêâßÛ`«º
q^•ºi÷x ™êfig∞r`À, ''PǨ! <Õ#∞ H˘O`«HÍÅO „H˜`«"Õ∞
^≥·=OQÍ
[x‡Oz LO>Ë N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ ^Œi≈Oz LO_»=K«∞Û——
J#flk. ™êfig∞r P"≥∞ "≥·Ñ¨Ù uiy „ѨâßO`«OQÍ, ''ZO^Œ∞‰õΩ, ##∞fl K«∂ã¨∞Î<åfl
=ÙQÍ!—— J<åfl~°∞.
q∞Ãããπ Ǩ<£û|~À XHõ™êi, ''™êfig∞r! g∞ Ѩx QÆ∞iOz g∞~°∞ U=∞#∞
H˘O@∞<åfl~°∞?—— Jx ™êfig∞rx J_çyOk. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r „ѨâßO`«OQÍ,
''<Õ#∞ =∞~°}˜Oz# Ѩ^Õà◊¡ ֒ѨÙQÍ<Õ ##∞fl ^≥·=OQÍ P~åkè™êÎ~°∞—— Jx
["åaKåÛ~°∞.
XHõ~ÀA ™êfig∞r =∞$^Œ∞ã¨fi~°OÖ’, ''200 Uà◊√¡ QÆ_çz# `«~°∞"å`«, D
q"ÕHÍ#O^Œ XHõ¯ t~À[O HÀã¨O „Ѩ[Å∞ "庉õΩÅ`« K≥O^Œ∞`å~°∞—— J<åfl~°∞.
WHõ W`«~∞° Å∞ PÜ«∞#Ö’ QÍOz# H˘xfl k=º`«fi Jaè=ºH©HÎ ~õ }° Å#∞ K«∂^•ÌO.
z#fl`«#O #∞Op PO[<ÕÜ«Ú_»∞ ™êfig∞rH˜ P^Œ~°≈ ѨÙ~°∞+¨μ_»∞. Ü«Ú=‰õΩÅ∞
PÜ«∞#<Õ P^Œ~°≈OQÍ fã¨∞HÀ"åÅx ™êfig∞r `«~°K«∂ <˘H˜¯=Hͯ}˜OKÕ"å~°∞.
XHõ™êi PÜ«∞<Õ PO[<ÕÜ«∞=∞Ü«∞"≥∞ÿáÈÜ«∂~°∞! XHõ~ÀA
'ã¨∂~°º K«O„^Œ∞Å#∞ "Õ‰õΩ=*Ï=Ú# N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å PÅÜ«∞O ã¨g∞ѨOÖ’ ™êfig∞r
x~Àkè™êÎ#∞!—
ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. PO[<ÕÜ«∞ â’¡HõOÖ’x ''QÆ~°˚O`«O ~å=∞
~å"Õ∞u, „Éèí∞=O`«O ~å=∞ ~å"Õ∞u——1 J<Õ K«~°}Ïxfl =∞$^Œ∞ã¨fi~°OÖ’ LK«Ûiã¨∂Î
#_»∞ã¨∞Î<åfl~°∞. JѨC_»∞ PÜ«∞<Õ PO[<ÕÜ«Ú_≥·#@∞¡QÍ `ÀzOk. N~å=Ú_»∞, ã‘`«
x=ã≤ã¨∞Î#fl ~å[„áê™ê^Œ ^•fi~°O =^ŒÌ HÍѨÖÏ HÍã¨∞Î#fl PO[<ÕÜ«ÚxÖÏ PÜ«∞#
#_çKå~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ PÜ«∞# #_»Hõ "ÕQÆO JO^Œ∞H˘Ok. âßfi㨠ÉèÏ~°=∞~ÚOk.
KÕ`∞« Å∞ Hõ@∞ìH˘x PÜ«∞# J^Õ "ÕQOÆ `À #_çz =∞~îO° ã≤OǨÏ^•fi~°O ^•HÍ "≥àÏ¡~∞° .
JHõ¯_» xÅ|_ç `«Å ÃÑ·ÔHuÎ PHÍâßxfl K«∂âß~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å∂
1. J~°÷O: ~å=∞ ~å=∞ JO@∂ QÆi˚ã¨∞Î<åfl_»∞, ~å=∞ ~å=∞ JO@∂ âߡѶ≤∞ã¨∞Î<åfl_»∞.
 ^≥·"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»∞ 391

ÃÑ·ÔHuÎ, ''<Õ#∞ ã¨∂~°ºK«O„^Œ∞Å „Éèí=∞}Ïxfl x~ÀkèOK«QÆÅ#∞—— J<åfl~°∞ aQÆæ~°QÍ. P

ã¨OѶ¨∞@##∞ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ K«∂ã≤# =∞#‡^äŒ<å^ä£ QÆOQÆ∂b `«=∞ 㨇 $`«∞ÅÖ’
„"åã¨∞Î<åfl_»∞: ''J^˘Hõ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ^Œ$â◊ºO! N~å=∞Hõ$+¨‚ HÍ~åº~°÷O ™êfig∞r
‰õÄ_® =∞m¡ XHõ™êi P q^èŒOQÍ KÕÜ«∞_®xH˜ ã≤^ŒúѨ_ç#@∞¡QÍ JxÑ≤OzOk P
^Œ$â◊ºO. PÜ«∞#‰õΩ Jk J™ê^茺O HÍ^Œ∞! PÜ«∞# UO KÕÜ«∞ÖË~°∞! ã¨∂~°ºK«O„^Œ∞Å
„Éèí=∞}Ïxfl PÜ«∞# x~ÀkèOK« QÆÅ~°#_»OÖ’ qO`Õ=ÚOk!——
XHõ ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O ™êfig∞r QÆOQÍf~å# xÅ|_ç, ''PÜ«∂Ç≤Ï =~°^Õ
^Õq—— J#fl QÍÜ«∞„f P"åǨÏ# â’¡HÍxfl LK«Ûiã¨∂Î =∞~î°O "≥·Ñ¨ÙQÍ #_çKå~°∞.
PÜ«∞# =∞^èŒ∞~° QÆOcè~° ã¨fi~°O q#fl"åix "≥∞ÿ=∞~°Ñ≤OѨ
QÍÜ«∞„f^Õq
^蕺ã¨Ö’
KÕã¨∞ÎOk. ™êfig∞r â’¡HÍxfl LK«Ûiã¨∂Î „áêOQÆ}OÖ’x
=∂q∞_çK≥@∞ì =^ŒÌ‰õΩ =KåÛ~°∞. JHõ¯_»‰õΩ ~åQÍ<Õ áê~°=â◊º
ã≤÷uÖ’ J>Ë¡ PyáÈÜ«∂~°∞. Hõà◊√¡ =∞O^•~°Ñ¨Ù=ÙfiÖÏ¡ Z„~°ÉÏ~å~Ú. =∞^èŒ∞=Ù „`åy#
=ºH˜ÎÖÏ `«∂eáÈ™êQÍ~°∞. HÍ¿ãѨ\’¡ P ã≤÷u ÉèíQÆfl=∞~ÚOk. PÜ«∞# JHõ¯_Õ #_»=
<å~°OaèOKå~°∞. =∞^茺 =∞^茺֒ ''Ǩ˙O, Ǩ˙O—— JO@∂ Ǩ˙OHÍ~°O KÕâß~°∞.
„¿Ñ=∂#O^Œ „ѨÉèí$`«∞Å∞ k¢Qƃù=∞`À W^ŒO`å K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ ™êfig∞r
âßOuOKå~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞#Ö’ XHõ J™ê^è•~°} k=º`«fiO „ѨHÍ
tOzOk. =∞#∞+¨μÅ∞, JO`≥O^Œ∞‰õΩ Ñ¨‰õΔΩÅ∞, [O`«∞=ÙÅ∞ ‰õÄ_® P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ "≥à◊¡_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl™êÎ~Ú. =~°‚<åf`«"≥∞ÿ# PHõ~°¬} JѨC_»∞
™êfig∞rÖ’ Jaè=ºHõÎ=∞~ÚOk.
™êfig∞rH˜ "Õ^Œ=∞O„`åŠѨ@¡, =ÚYºOQÍ QÍÜ«∞„f =∞O„`«O Ѩ@¡ ZO`À
=∞‰õΩ¯=. nxx QÆ∞iOz PÜ«∞# XHõ J^Œ∞ƒù`« ^Œ$âߺxfl ‰õÄ_® K«∂_»_»O
`«@ã≤÷OzOk. XHõ™êi PÜ«∞# "Õ^ŒHÍÅ |∞∞+≤ XHõix k=º^Œ~°≈#OÖ’
uÅH˜OKå~°∞. P |∞∞+≤ ã≤O^è∞Œ #n f~°OÖ’ xÅ|_ç QÍÜ«∞„f P"åǨÏ# =∞O„`åxfl
L^ÕfiQÆ "≥Å∞¡=`À LK«ÛiOK«_»O ™êfig∞rH˜ ã¨Ê+¨ìOQÍ qxÑ≤OzOk:
PÜ«∂Ç≤Ï =~°^Õ ^Õq „`«Ü«∞HõΔˆ~ „|Ǩχ"åkx I
QÍÜ«∞„f Kè«O^Œ™êO =∂`«~ü „|ǨχÜ≥∂x #"≥∂-ã¨∞Î`Õ II1

1. ''QÍÜ«∞„f ^Õg! =~åÅ `«b¡! FO J<Õ „Ѩ}= =∞O„`«O`À Ѩ~°=∂`«‡#∞ ^Œi≈OѨ*Ë¿ã

^Õg! "Õ^Œ=∂`å! â◊H˜Î ã¨fi~°∂Ñ≤}©! h‰õΩ „Ѩ}q∞Å∞¡`«∞<åfl#∞ Hõ~°∞}˜Oz WHõ¯_» H˘Å∞=Ùn~°∞!——
— QÍÜ«∞„f P"åǨÏ# =∞O„`«O
392 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

"Õ^Œ LѨx+¨`«∞Î =∞O„`åÅhfl WÖÏO\˜ |∞∞+¨μÅ J#∞Éèí∂`«∞Å ã¨OѨuÎ Jx

™êfig∞r J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞r `«=∞ J#∞Éèí"åxfl WÖÏ =ºHõÎO
KÕã¨∞Î<åfl~°∞: ''J^˘Hõ ™êÜ«∞O„`«O: P~°∞ºÅ∞ ã≤O^èŒ∞#n f~åxfl KÕ~°∞H˘#fl HÍÅO.
P =∞Ǩ#n f~°OÖ’ XHõ =$^Œ∞ú_»∞ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl_»∞. pHõ\ ˜ `«~°OQÍÅ∞ XHõ\ ˜
"≥O@ XHõ\ ˜QÍ PÜ«∞# g∞^Œ∞QÍ "≥à◊¡™êQÍ~Ú. PÜ«∞# |∞∞ˆQfi^ŒO áê~åÜ«∞}
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. <Õ#∞ "Õ∞ÖÁ¯#flѨC_»∞ P ã¨fi~°O <å *Ï˝Ñ¨HõOÖ’ J>Ë¡ LO_çáÈ~ÚOk.
ZO`À HÍÅO „H˜`«O =∞#O LѨÜ≥∂yOz# ~åQÆO Jk.—— „Ѩã¨∞Î`«O =∞#O
"Õ^•Å#∞ áê~åÜ«∞} KÕÜ«∞_®xH˜ LѨÜ≥∂yOKÕ ~åQÍxH˜ P ~åQÆO H˜Oz`«∞Î
aè#flOQÍ LO^Œx ™êfig∞r `≥eáê~°∞.1
=OQÆ^Õâ◊OÖ’ Ju =ÚYº"≥∞ÿ# L`«û=O ^Œ∞~åæѨÓ[. ^ŒH˜Δ} ^Õâ◊OÖ’
#=~å„uQÍ L`«û=O [~°∞ѨÙH˘<Õ ~ÀAÖ’¡x z=i <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ∞ =OQÆ^Õâ◊OÖ’
^Œ∞~åæѨÓ[QÍ L`«û=O [~°∞ѨÙH˘O\Ï~°∞. ÃÇ·ÏO^Œ=ÙŠѨÓ[
^Œ∞~åæ
ѨÓ[
J<Õ ã¨iǨÏ^Œ∞Ì#∞ Ju„Hõq∞Oz XHõ *ÏfÜ«∞ ѨO_»∞QÆQÍ
L`«û=O [~°∞ѨÙH˘<Õ "Õ∞~°‰õΩ =OQÆ^Õâ◊OÖ’ ^Œ∞~åæѨÓ[
=∞Ǩϟ`«û=O „áê^è•#ºO ã¨O`«iOK«∞H˘Ok. D ѨÓ[#∞ =∞~î°OÖ’ [~°∞ѨÙHÀ
"åÅ<Õ L^ÕÌâ◊O H˘xfl <≥ÅÅ „H˜`«O ™êfig∞rH˜ HõeyOk. =∞~î°OÖ’ P ѨÓ[
[~°∞QÆ∞`«∞#fl@∂¡, ^Œ∞~åæ^Õq q„QÆǨÏOÖ’ P~åkèOѨ|_»∞`«∞#fl@∂¡ ™êfig∞rH˜ XHõ
^Œ$â◊ºO HÍ#=zÛOk. JO^Œ∞ˆH PÜ«∞# ^Œ∞~åæѨÓ[ L`«û=O [~°∞ѨÙHÀ"åÅx
xâ◊Û~ÚOKå~°∞. JO^Œ∞HÀã¨O ~°Ñ¶¨Ú#O^Œ<£ ~°zOz# JëêìqOâ◊u `«`«Î fi =∞<Õ
ѨÙã¨ÎHõO `≥Ñ≤ÊOz ^Œ∞~åæѨÓ[ q=~åÅ∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞.
`«=∞ xâ◊ÛÜ«∂xfl „|Ǩ‡#O^Œ‰õΩ `≥eáê~°∞ PÜ«∞#. JѨC_»∞ „|Ǩ‡#O^Œ,
''<å‰õÄ JÖÏO\˜ HõÅ =zÛOk. ^Œâ◊ǨÏã¨∞Î~åÖˇ·# ^Œ∞~åæ^Õq ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°O <≥ÅH˘#fl
kâ◊ #∞Oz QÆOQÆ#∞ ^•\˜ =∞~î°O "≥·Ñ¨ÙQÍ =ã¨∞Î#fl@∞¡QÍ <å‰õΩ HõxÑ≤OzOk——
J<åfl~°∞.
U ѨÓ[<≥·<å 'ã¨OHõÅÊO— ÖˉõΩO_® KÕÜ«∞ÖËO. ''<Õ#∞ D Ѷ¨ÖÏxfl á⁄O^Œ
_®xH˜, D ~ÀA#, D ã¨=∞Ü«∞OÖ’, D ^≥·"åxfl P~åkèOK«É’`«∞<åfl#∞—— Jx
ѨÓ*Ïi Kտ㠄Ѩu[˝<Õ ã¨OHõÅÊO JO\Ï~°∞. nxx ã¨<åflºã¨∞Å∞ KÕÜ«∞ÖË~°∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë "å~°∞ Ѷ¨e`åxfl PtOz ѨxKÕÜ«∂Å<Õ L^ÕÌâ◊O =^ŒeÃÑ\˜ì#"å~°∞.
1. XHõ QÆ`«[#‡Ö’ `å"Õ∞ P |∞∞+≤<≥· L#fl@∞¡ ™êfig∞r K≥áêÊ~°x ™È^Œi x"Õk`«
„"åã≤Ok.
 ^≥·"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»∞ 393

Hõ#∞Hõ =∞~î°OÖ’ ѨÓ[ KÕ¿ãÎ Z=i ¿Ñi@ ã¨OHõÅÊO KÕÜ«∂Å<Õ „Ѩâ◊fl `«ÖˇuÎOk.
=∂`«$=¸iÎ Nâß~°^•^Õq ¿Ñi@ Jk KÕÜ«∞=K«∞Û#x x~°‚~ÚOz, P ѨÓ[#∞
xifiѶ¨∞flOQÍ [iÑ≤OKå~°∞.
™êfig∞r ^Œ∞~åæѨÓ[ [iÑ≤OK«_®xH˜ =∞~À HÍ~°}O ‰õÄ_® LOk.
~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨<åflºã¨∞Å QÆ∞iOz „áê~°OÉèí ^Œâ◊Ö’ „Ѩ[Å =∞#ã¨∞ûÅÖ’ H˘xfl
ã¨O^ÕǨÅ∞ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. "åi J#fl=¢™êÎÅ∞, PKå~åÅ ÖÏO\˜q áê~°OѨ~°º
ã¨<åflºã¨∞Å q^è•#O #∞Oz aè#fl"≥∞ÿ#q. Hõ#∞Hõ "å~°∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÖË<å J#fl „Ѩâ◊fl
„Ѩ[Å =∞#ã¨∞ûÅÖ’ `«ÖˇuÎOk. „áê~°OÉèíOÖ’ ™êfig∞r nxx Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀHõ
áÈ~Ú<å, `«~°∞"å`« `å=Ú áê~°OѨ~°ºO #∞Oz "≥·^˘ÅQÆx ã¨<åflºã¨∞Å=∞x
x~°∂Ñ≤OKåÅ#∞H˘<åfl~°∞. JO^Œ∞HÀã¨O ‰õÄ_® D ѨÓ[ [iÑ≤OKå~°∞.
ÉËÅ∂~ü =∞~î°O „ѨHõ¯# L#fl hÖÏO|~° ÉÏ|∞ L^•º#QÆ$ǨÏO =∂`«$^Õq
Nâß~°^•^Õq HÀã¨O XHõ <≥ʼnõΩ J^≥̉õΩ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞. =∂`«$^Õq `«=∞
|O^èŒ∞=ÙÅ`À JHõ¯_» |㨠KÕâß~°∞. ѨÓ[ "≥·Éèí"À¿Ñ`«OQÍ [iyOk. ѨÅ∞=Ù~°∞
„ÉÏǨχ}∞Å∞, ѨO_ç`«∞Å∞ ѨÓ[Ö’ áêÖÁæ<åfl~°∞. ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ J#fl^•#O KÕâß~°∞.
PKå~°|^ŒúOQÍ#∂, âߢ™ÈÎHõÎOQÍ#∂ x~°fiiÎOK« =Åã≤# ѨÓ[ Wk. ^•xÖ’
'ã¨Okè ѨÓ[— =ÚYº"≥∞ÿ# ã¨=∞Ü«∞O. J+¨ìq∞, #=q∞ u^äŒ∞Å∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<Õ "Õà◊
Jk. ^Œ∞~åæ^Õq =∞Ç≤Ïëêã¨∞~°∞}˜‚ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =kèOz#@∞¡ ѨÙ~å}ÏÅ∞
=zã¨∞Î<åfl~Ú. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ KÕ¿ã@@∞=O\˜ „áê~°÷#Å∞ HõzÛ`«OQÍ Ñ¶¨e™êÎÜ«∞x
#=∞‡HõO. ™êfig∞r ‰õÄ_® P ѨÓ[Ö’ áêÖÁæx [QÆ[˚#x áê^•~°qO^•Å‰õΩ
=¸_»∞™ê~°∞¡ ѨÙëêÊÅ∞ JiÊOz P~åkèOKå~°∞.
^Œ∞~åæѨÓ[ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ [iy# XHõ ã¨OѶ¨∞@# K«∂^•ÌO. ѨÓ[Ö’
áêÖÁæ#_®xH˜ =∂`«$^Õq qKÕÛâß~°∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r P"≥∞ =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ P"≥∞‰õΩ
„áêi÷Oz
„Ѩ}q∞e¡, ''J=∂‡! <å‰õΩ [fi~°O ~å"åÅx Pj~°fikOK«O_ç——
`≥K«∞ÛH˘#fl [fi~°O Jx J_çQÍ~°∞. =∂`«$^Õq qã¨∞É Î ’Ü«∂~°∞. WÖÏO\˜ „áê~°#÷ #∞
P"≥∞ WO`«=~°‰õΩ Hõhqh Z~°∞QÆ~°∞. ™êfig∞r H˘#™ê
yOKå~°∞: ''D ѨÓ[#∞ "≥·Éèí"À¿Ñ`«OQÍ [~°Ñ¨_®xH˜ =∞~î°OÖ’ JO^Œ~°∂
Jq„âßO`«OQÍ áê@∞Ѩ_∞» `«∞<åfl~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© U^≥<· å á⁄~°áê@∞ <å Hõà|¡◊ _ç`Õ
"≥O@<Õ "åi g∞^Œ HÀѨyOK«∞H˘O@∞<åfl#∞. "åi =∞#ã¨∂û, J^Õ q^èŒOQÍ <å
=∞#ã¨∂û K≥ѨÊ#ÅqQÍx "Õ^Œ#‰õΩ Ö’#=Ù`«∞<åfl~Ú. <Õ#∞ Ѩ_»Hõɡ_ç`Õ ^•xx
`«Ñ≤ÊOK«=K«∞Û Hõ^•!——
394 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

=∂`«$^Õq J#∞„QÆǨÏ"≥∂, ™êfig∞r ã¨OHõÅÊ"≥∂ `≥eÜ«∞^Œ∞QÍx PÜ«∞#

[fi~°O`À Ѩ_»Hõɡ\Ïì~°∞. ѨÓ[ =ÚyÜ«∞QÍ<Õ ÖËKå~°∞.
^Œ∞~åæѨÓ[ KÕ¿ã "å~°∞ `«~°∞"å`« =KÕÛ ÅH©Δ ‡Ñ¨Ó[, HÍmѨÓ[, [QÆ^•ú„f
ѨÓ[, ã¨~°ã¨fif ѨÓ[Å#∞ ‰õÄ_® KÕÜ«∞_»O Ѩiáê\˜. `«^Œ#∞™ê~°O P ѨÓ[Å∞
HÍm ѨÓ[
‰õÄ_® =∞~î°OÖ’ [iÑ≤OKå~°∞. HÍmѨÓ[ ~ÀA# ™êfig∞r
J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ ã≤÷uÖ’ Å~ÚOKå~°∞. ~å„`«O`å [iˆQ
ѨÓ[ Jk. ѨÓ[#∞ „áê~°OaèOK«_®xH˜ =ÚO^Õ P KÀ\˜H˜ =zÛ# ™êfig∞r
[QÆ[˚#x =ÚO^Œ∞ ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺xOKå~°∞. J>Ë¡ ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞.
KåÖÏ¿ãѨ\ ˜ ^•HÍ J^Õ ã≤÷uÖ’ LO_çáÈÜ«∂~°∞. „¿Ñ=∂#O^Œ PÜ«∞# „ѨHõ¯‰õΩ
"≥o¡ K≥qÖ’ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ áê=# <å=∂xfl KåÖÏ¿ãѨ٠ÃÑ^ŒÌQÍ LK«ÛiOKå~°∞. P
`«~°∞"å`«<Õ ™êfig∞r ÉÏǨϺK≥·`«#ºOÖ’H˜ =KåÛ~°∞.
HÍmѨÓ[ `«~°∞"å`« =KÕÛ =ÚYº"≥∞ÿ# ѨÓ[ [QÆ^•ú„fѨÓ[. ã≤OǨÏ"åǨÏ#O
g∞^Œ HÍÅ∞ g∞^Œ HÍÅ∞ "Õã¨∞H˘x Pã‘#∞~åÖˇ·#@∞¡ [QÆ^•ú„u Jaè=i‚OѨ|_»∞
`«∞#flk. D ѨÓ[#∞ ™êfig∞r `«=∞ `«e¡QÍi WO\’¡ [iáê~°∞. Jxfl U~åÊ@∂¡
=ÚO^Œ∞O_ç ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞r K«∂ã¨∞H˘<åfl~°∞. =∞~î°O ã¨<åflºã¨∞Å∞ P ѨÓ[Ö’
áêÖÁæ<åfl~°∞.
™êfig∞r z#fl Ñ≤Å¡"åxQÍ L#flѨC_»∞ XHõ™êi f„=OQÍ Jã¨fiã¨∞÷ÅÜ«∂º~°∞.
JѨC_»∞ Éèí∞=<Õâ◊fis ^Õq, ''#ˆ~<£‰õΩ #Ü«∞=∞~Ú`Õ HÍm=∂`«‰õΩ qt+¨ì ѨÓ[
x~°fiiΙêÎ#∞—— Jx "≥Ú‰õΩ¯‰õΩ<åfl~°∞. `«~∞° "å`« P =∂@ ѨÓiÎQÍ
"≥Ú‰õΩ¯
<≥~°"Õ~°Û_»O
=∞~°záÈÜ«∂~°∞. WѨC_»∞ ™êfig∞r J<ÕHõ ~°∞QƇ`«Å`À
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∂ LO_»_»O K«∂ã≤ P"≥∞, "≥Ú‰õΩ¯ <≥~°"Õ~°Û#O^Œ∞
#<Õ [QÆ[˚#x WÖÏ tH˜Δã¨∞Î#fl^Õ"≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_çOk. Hõ#∞Hõ P "≥Ú‰õΩ¯ f~åÛÅ#∞
H˘#flk. P ã¨OQÆu ™êfig∞r`À Éèí∞=<Õâ◊fis ^Õq K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞, JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#
JOwHõiOKå~°∞. HÍmѨÓ[ [iy# H˘xfl ~ÀAÅ `«~°∞"å`« XHõ~ÀA `«=∞
`«e¡`À HÍmѶ¨∂\òÖ’x HÍoHÍÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡~°∞. P ~ÀAÖ’¡ PÜ«∞# f„=OQÍ
Jã¨fiã¨∞÷Öˇ· L<åfl~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© `«e¡ HÀÔ~¯ „ѨHÍ~°O, „ѨHõ¯<Õ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞Î#fl
PkQÆOQÆÖ’ ™êfl#O KÕâß~°∞† `«_ç |@ìÅ`À<Õ PÅÜ«∂xH˜ "≥o¡ [QÆ[˚#xH˜
=¸_»∞™ê~°∞¡ JOQƄѨ^ŒHõΔ} KÕâß~°∞. PÅÜ«∞ =∞O_»áêxH˜ =zÛ ã¨fiÜ«∞OQÍ `å"Õ∞
Ǩϟ=∞O KÕâß~°∞. `«~°∞"å`« =∞~îåxH˜ |Ü«∞Å∞^Õi# PÜ«∞# PÅÜ«∞ JkèHÍ~°∞Å
L^•~°`#« ∞ âß¡Ñ∞≤¶ OKå~°∞. `å=Ú ã¨=Ú„^ŒO ^•\˜ uiy =zÛ# =ºH˜Î#x Ziw
 ^≥·"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»∞ 395

PÅÜ«∞OÖ’ Ǩϟ=∞O KÕÜ«∞_®xH˜ "å~°∞ J#∞=∞uOK«_»O PÜ«∞# ZuÎ K«∂áê~°∞.

~Ô O_»=™êi áêâßÛ`«º „ѨÜ∂« }ÏxH˜ =ÚO^Œ∞ PÜ«∞# "≥o#¡ ѨC_»∞ ‰õÄ_® PÅÜ«∞O
Ö’H˜ u#flQÍ "≥o¡ PÜ«∞# [QÆ[˚#xx P~åkèOKå~°∞. JO`ÕQÍHõ, x"Õk`« XHõ
q^ÕjÜ«Ú~åÅx `≥eã≤#ѨÊ\˜H© P"≥∞#∞ PÅÜ«∞OÖ’H˜ J#∞=∞uOK«_»"Õ∞QÍHõ,
PÅÜ«∞OÖ’<Õ P"≥∞#∞ 'HÍm P~å^èŒ#— J<Õ JOâ◊O g∞^Œ „Ѩã¨OyOK«=∞x ‰õÄ_®
PÅÜ«∞ x~åfiǨωõΩÅ∞ J_çQÍ~°∞. Hõ#∞Hõ ™êfig∞r "åix „Ѩâ◊Oã≤OK«_»OÖ’
Pâ◊Û~°ºO ÖË^Œ∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~°OÖ’ `«=∞ „Ѩ"Õâßxfl H˘O^Œ~°∞
x~ÀkèOK«_»O PÜ«∞#‰õΩ QÆ∞~°∞ÎO_»HõáÈ^Œ∞.
D֒Ѩ٠1901 E<£/EÖˇ· <≥ÅÖ’ "≥∞H“¡_£ q∞„`«∞_≥·# H͉õΩ*’ XH͉õΩ~°
J<Õ =ºHÎ̃ ™êfig∞rx [áê#∞‰õΩ PǨfixOK«_»O`Àáê@∞ „Ѩܫ∂} Y~°∞ÛÅ xq∞`«ÎO
~°∂. 300/– ѨOÑ≤OKå~°∞ ‰õÄ_®. `«=∞ Jã¨fiã¨÷`« HÍ~°}OQÍ
[áê<£ #∞Oz `å#∞ P PǨfi<åxfl =∞xflOK«ÖËHõáÈ`«∞<åfl#x ™êfig∞r
PǨfi#O
["å|∞ „"åâß~°∞. HÍx ZÖÏÔQ·<å㨈~ ™êfig∞rx PǨfixOKå
Å<Õ L^ÕÌâ◊O`À "≥∞H“¡_£, XH͉õΩ~°, [áê<£Ö’x XHõ É∫^Œú=∞~îåÅÜ«∂kèѨu F_®
#=O|~üÖ’ ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ =KåÛ~°∞. [áê<£Ö’ XHõ ã¨~°fi=∞`« =∞Ǩã¨Éèí
x~°fiÇ≤ÏOK«_»"Õ∞ "åi L^ÕÌâ◊O. ''g∞ ÖÏO\˜ =∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÅ∞ ã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæO>Ë
=∂ L^ÕâÌ O◊ ã¨ÑŨ¶ =∞=Ù`«∞Ok, =∂ „ѨÜ∞« `«flO q[Ü«∞=O`«=∞=Ù`«∞Ok. [áê<£Ö’
=∞`« *ÏQÆ$u J=ã¨~O° . g∞~°∞ `«Ñʨ =∞Ô~=~°∂ P *ÏQÆ$u HõeyOK«Ö~Ë ∞° —— J<åfl_»∞
F_®. ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# P PǨfi#O`À K«eOzáÈ~Ú# ™êfig∞r `«=∞ â◊H˜Î
"Õ∞~°‰õΩ „Ѩܫ∞ufl™êÎ#x "åQÍÌ#O KÕâß~°∞.
WO`«Ö’ ™êfig∞rx [áê<£ fã¨∞‰õΩáÈ=_®xH˜ =∞~À „Ѩܫ∞`«flO ‰õÄ_®
[iyOk. ™êfig∞rx WO`«‰õΩ=Ú#∞¿Ñ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl H˘O^Œ~°∞ PÜ«∞##∞ [áê<£‰õΩ
PǨfixOKå~°∞. K≥ÑC¨ HÀ^ŒQæÆ ÃÑH· Oõ JO^Œ*™Ë êÎ=∞x K≥áêÊ~°∞. `å=Ú K≥ÑÊ≤ # suÖ’
=º=ǨÏi¿ãÎ [áê<£ „ѨÉèí∞`«fiO #∞Oz ÃÑ·HõO á⁄O^Œ_®xH˜ ‰õÄ_® =∂~°æO
K«∂™êÎ=∞x "å~°∞ K≥áêÊ~°∞. `«=∞#∞ ÃÑ·HõO`À ÃÑ#"Õã≤ "å~°∞ ѨiQÆ}˜OK«_»O
™êfig∞rH˜ ã¨∞`«~å=¸ #K«ÛÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ `«=∞ t+¨μº_≥·# xâ◊ÛÜ«∂#O^Œ`À, ''"åi
_»|∞ƒ ÃÑ>ˇì#∞ ã¨=Ú„^ŒOÖ’ qã≤iáê~°"≥~Úº. <Õ#∞ "≥à◊¡#∞! _»|∞ƒ WzÛ H˘#∞QÀÅ∞
KÕÜ«∞QÆÅ XHõ =ã¨∞Î=Ù HÍ^Œ∞ q"ÕHÍ#O^Œ—— J<åfl~°∞ HÀѨO`À. HÍx XH͉õΩ~°
ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# PǨ<åxfl =∞xflOz PÜ«∞# [áê<£ "≥à◊¡QÀ~å~°∞.
396 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

XH͉õΩ~° XHõ z„`«HÍ~°∞_»∞. [áê<£Ö’ XHõ z„`«HõàÏ áê~î°âßÅ#∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î

<åfl_»∞. [áêhÜ«∞ z„`«Hàõ Ö◊ ’ J#º ã¨O㨯 $`«∞Å „áê|ÖϺxfl `˘ÅyOz ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ
[áêhÜ«∞ z„`«Hõà◊#∞ ÃÑOá⁄OkOKåÅ#flk P`«_ç `«Ñ¨#. Hõ#∞Hõ ™êfig∞r`À
Xi™êû "≥Ú^ŒÖˇ·# „áêO`åʼnõΩ "≥o¡ Pã≤Ü«∂ z„`«Hõà◊Ö’x qaè#fl Ѩi=∂}ÏÅ#∞
„Ѩ`«ºHõΔOQÍ K«∂ã≤ `≥Å∞ã¨∞HÀQÀ~å_»∞ XH͉õΩ~°. ™êfig∞r JO^Œ∞‰õΩ „"åã≤#
["å|∞Ö’ `å=Ú "Õ∞¡K«∞ÛùÅ PǨ~°O u#flO^Œ∞# P PÅÜ«∂ÅÖ’ `«=∞#∞ „Ѩ"Õ
tOѨx™êÎ~å J#fl ã¨O^ÕǨÏO ÖËÑ≤, J~Ú#ѨÊ\˜H© `«=∞ â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ `À_»Ê_»`å#x
"åQÍÌ#O KÕâß~°∞. PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»OÖ’ ™êfig∞r ZO`À P#OkOKå~°∞.
''"Õ∞ q∞^ŒÌ~°=¸ ™È^Œ~°∞ÅO† Ö’HõOÖ’ Ô~O_»∞ =¸ÅÖ’¡ L#fl"å~°O. WѨC_»∞
=∞m¡ HõÅ∞ã¨∞H˘O@∞<åflO—— Jx P`«}˜‚ QÆ∞iOz ™êfig∞r "åºMϺxOKå~°∞.
|∞^ŒúQÆÜ«∞Ö’ [áêhÜ«ÚÅ HÀã¨O XHõ q_çk xi‡OK«_®xH˜ H˘O`« ã¨÷ÅO
H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞_»O, JO^Œ∞ xq∞`«ÎO ™êfig∞r ã¨Ç¨Ü«∞O HÀ~°_»O ‰õÄ_® P`«_ç
L^ÕÌâ◊OÖ’ ÖËHõáÈÖË^Œ∞.
1901 _çÃãO|~ü 28 #∞Oz 31= `Õn ^•HÍ HõÅHõ`åÎÖ’ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞
HÍO„ÔQãπ =∞Ǩã¨Éèí "åi¬Hõ ã¨=∂"Õâ◊O [iyOk. ™êfig∞r ~å[H©Ü«∞ `«`«ûO
|Okè`« L^Œº=∂Å #∞Oz "≥·^˘ÅˆQ L<åfl~°∞. ''=∂ ^Õâßxfl
™êfi`«O„`åºxfl =∂‰õΩ WzÛ"ÕÜ«∞O_ç—— Jx aèHõΔ"≥∞`ÕÎ suÖ’ ~°∂á⁄Ok#
Ü«∂zOK«=^Œ∞Ì
HÍO„ÔQãπ ã≤^•úO`«O PÜ«∞#‰õΩ ã¨∞`«~=° ¸ #K«ÛÖË^∞Œ . ''HΔÍ=∂Å∞,
=~°^ŒÅ∞, [|∞ƒÅ∞, JO@∞"åº^èŒ∞Å∞ K≥ň~QÆ∞`«∞#fl ~ÀAÖ’¡ g∞ HÍO„ÔQã¨∞"å~°∞
ZHõ¯_»∞<åfl~À K≥ÑC¨ . '=∂ ^Õâ◊ ѨiáêÅ# =∂ Jnè#OÖ’ LOK«O_ç— JO@∂ Hˆ HõÅ∞
"Õ¿ãÎ ã¨iáÈ`«∞O^•? D =∂@Å∞ q"Õ"å~°∞ ZHõ¯_»∞<åfl~°∞? ѨxKÕ¿ãÎ <À~°∞ `≥iz
J_»QÍÖÏ? h ÖÏO\˜ "å~°∞ Ô~O_»∞ "ÕÅ =∞Ok #_»∞O ayOz ѨxKÕã¨∂ÎO>Ë,
POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ `«=∞O`« `å"Õ∞ =zÛ ~å[H©Ü≥∂^Œº=∞ q+¨Ü«∂Ö’¡ g∞`À ã¨O„Ѩ
uOK«~å?——1 JO@∂ 1900 Ѷ≤„|=iÖ’ JYO_®#O^Œ‰õΩ ™êfig∞r ÖËY „"åâß~°∞.
PÜ«∞# "≥·Yi ѨÙ~°∞ëÈz`«"≥∞ÿ#k, PK«~°}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ#k. ™êfig∞r "≥·Yi HÍO„ÔQã¨∞
"åiH˜ U=∂„`«O #K«ÛÖË^Œ∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’, HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅÖ’ uÅH±
ÖÏO\˜ H˘O^Œ~°∞ ™êfig∞r ÉèÏ=#Å#∞ PǨfixOK«HõáÈÖË^Œ∞.
Q˘Ñ¨Ê ^Õâ◊Éèí‰õΩÎxQÍ ™êfig∞r ѨiQÆ}˜OѨ|_®¤~°∞. PÜ«∞# ÉèÏ=#Å#∞
K«kq# ѨÅ∞=Ù~°∞ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® P ~ÀAÖ’¡ ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 306.
 ^≥·"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»∞ 397

=zÛ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O `«@ã≤÷OzOk. uÅH±, ™êfig∞rÅ∞ qaè#fl

ÉèÏ=#Å#∞ K«iÛOK«∞H˘O@∂ QÆOQÍf~°OÖ’ ѨKå~°∞¡ KÕã≤# ~ÀAÅ∞ ‰õÄ_®
ÖËHõáÈÖË^Œ∞.
1901 =∞Ǩã¨ÉÖíè ’<Õ =∞Ǩ`å‡QÍOnè „Ñ¨„Ѩ^=Œä ∞OQÍ áêÖÁæ<åfl~°∞. =∞Ǩã¨Éíè
=Úyã≤# `«~°∞"å`« <≥Å ~ÀAÅ∞ QÀYÖË WO\’¡ PÜ«∞# JukäQÍ |㨠KÕâß~°∞.
PÜ«∞# ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀQÀ~å~°∞. HÍx QÍOnèr "≥o¡#ѨC_»∞ ™êfig∞r
=∞~î°OÖ’ ÖËHõáÈ=_»O`À "åi^ŒÌi =∞^茺 ã¨=∂"Õâ◊O [~°QÆÖË^Œ∞.
™êfig∞r P~ÀQƺO ~ÀA ~ÀAH© kQÆ*Ï~°™êyOk. PÜ«∞# J#∞„QÆÇϨ ѨÓi`«
P^Õâß#∞™ê~°O K≥<≥·flÖ’ =∞~î°O ™ê÷Ñ≤Oz HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ ™êyã¨∂Î =zÛ#
~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ D ~ÀAÖ’¡ XHõ™êi ™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O
~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ =KåÛ~°∞. JѨC_»∞ ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl ã¨Ê $tOKÕ
™ê#∞Éèí∂u
XHõ ã¨OѶ¨∞@# [iyOk. ã¨OѶ¨∞@# ÃÑ^ŒÌ^Õg∞ HÍ^Œ∞ –
~°∂. 400/– PÜ«∞# ™êfig∞rH˜ WKåÛ~°∞, JO`Õ! K≥<≥·flÖ’ ZO`À „Ѩܫ∂ã¨`À
PÜ«∞# ~ÀAÅ∞ QÆ_»∞ѨÙ`«∂ =ã¨∞Î<åfl~°∞. P ã≤÷uÖ’#∂ PÜ«∞# `«=∞ HÀã¨O _»|∞ƒ
fã¨∞‰õΩ~å=_»O ™êfig∞r ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl „^ŒqOѨ*Ëã≤Ok. L^ÕfiQÆѨ٠"≥Å∞¡= á⁄OQÆQÍ
x"Õk`«‰õΩ PÜ«∞# WÖÏ „"åâß~°∞:
''<Õ#∞ ~å=_®xH˜ H˘xfl "å~åÅ =ÚO^Œ∞ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ =zÛ PÜ«∞#
"≥Ú^Œ@ KÕã≤Ok, `å#∞ Z<Àfl ã¨O=`«û~åÅ∞ Hõ+¨ìѨ_ç =ã¨∂Å∞ KÕã≤# ~°∂. 400/–
<å áê^•Å „"≥∂Å LOKå_»∞. <å rq`«OÖ’ JÖÏO\˜k [~°QÆ_»O W^Õ
"≥Ú^Œ\ ˜™êi! F [QÆ[˚#h! `«b¡! Hõ$`«[˝`« JO`å áÈ~ÚOk. „¿Ñ=∞ ÖË^Œ∞.
nè~°`«fiO =∞~°}˜OzOk. JO`ÕQÍHõ „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# a_®¤ – Ö’HõOÖ’ uiy J~°}ºO
"≥ÚeÑ≤OK«_®xH˜ XHõ¯ c[O KåÅ∞.
''P _»|∞ƒ WѨC_»∞ =∞~î°OÖ’ ѨkÅOQÍ LOk. ^•<À¡ XHõ¯ ÃÑ·™ê ‰õÄ_®
<Õ#∞ `åHõ#∞. P _»|∞ƒ `«# "åiH˜ W=fi=∞x <Õ#∞ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ`À
K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞, <å‰õΩ `«Ñ¨Ê ^•xx =∞Ô~=fiiH© W=fi#x, <åÅ∞QÆ∞ ã¨O=`«û~åÖ’¡
P ã¨fiÅÊ"Õ∞ `å#∞ áÈQÆ∞KÕÜ«∞QÆey#O^Œ∞‰õΩ zOuã¨∞Î<åfl#x K≥áêÊ_»∞. =∞Ozk,
<Õ#∞ K«xáÈ`Õ P ~°∂. 400/–Ö’ „Ѩu ~°∂áê~Ú ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ‰õΩ uiy
WKÕÛ@∞¡ K«∂_»∞. x#∂fl, ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ#∂ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Pj~°fikOK«∞QÍHõ!——1
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 447.

S 27
398 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

[áê<£ "≥à◊¡_»O `«#‰õΩ J™ê^茺=∞x „QÆÇ≤ÏOz#O^Œ∞ =Å#<Õ"≥∂ ™êfig∞r

XH͉õΩ~°`À HÍj, QÆÜ«∞ ÖÏO\˜ ã¨÷ÖÏʼnõΩ [#=i "≥Ú^Œ\ ˜ "å~°OÖ’ "≥àÏ¡~°∞.
`«=∞ 39= [#‡k#"≥∞ÿ# [#=i 12= `Õn# PÜ«∞# |∞^Œú
QÆÜ«∞Ö’
QÆÜ«∞Ö’ L<åfl~°∞. ™êfig∞r`À XH͉õΩ~° H͉õΩO_® "≥∞H“¡_£,
x~°ƒùÜ«∂#O^Œ, É’^è•#O^Œ, W^ŒÌ~°∞ ÉÏÅ∞~°∞, =∞i H˘O^Œ~°∞ ‰õÄ_® L<åfl~°∞.
x~°O[<å#O^Œ, t"å#O^ŒÅ∞ JѨÊ\˜Hˆ HÍjÖ’ =∞HÍO KÕã=≤ Ù<åfl~°∞. "å~°∞ ‰õÄ_®
™êfig∞r |$O^ŒOÖ’ Hõeâß~°∞.
=ÚO^Œ∞QÍ QÆÜ«∞‰õΩ "≥o¡# ™êfig∞r =∞Ǩq+¨μ‚ Náê^Œ PÅÜ«∂xH˜ "≥o¡
JiÛOKå~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ |∞^ŒúQÆÜ«∞‰õΩ "≥o¡, |∞^Œ∞ú_»∞ *Ï˝<À^ŒÜ«∞O á⁄Ok# ã¨÷ÅOÖ’
P~åkèOKå~°∞. `«~°∞"å`« JO^Œ~°∂ HÍj "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» ™êfig∞r ^•^•Ñ¨Ù 45
~ÀAÅ∞ |㨠KÕâß~°∞.
HÍjÖ’ ™êfig∞r P~ÀQƺO HÍã¨Î "≥∞~°∞QÆ~ÚOk. J<ÕHõ ~ÀAÅ∞ PÜ«∞#
QÆOQÆÖ’ ^Œâßâ◊fi"Õ∞^èŒÑ¶¨∞@ìO =^ŒÌ ™êfl#=∂K«iOz qâ◊fi<å^äŒ∞}©‚, J#flѨÓ~°‚#∂
JiÛOKå~°∞. ™êÜ«∞O„`åÅÖ’ QÆOQÍ#kÖ’ Ѩ_»= „Ѩܫ∂}O
ˆH^•ˆ~â◊fi~°
PÅÜ«∞OÖ’
KÕâß~°∞. HÍjÖ’ ‰õÄ_® ѨÅ∞=Ù~°∞ „Ѩ=ÚY∞Å∞ =zÛ ™êfig∞rx
HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. HÍjÖ’x ˆH^•ˆ~â◊fi~° PÅÜ«∞ x~åfiǨωõΩ_»∞
™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ =zÛ, ™êfig∞r PÜ«∞# |$O^ŒOÖ’x "å~°∂ `«=∞ ‰õΩ=∂~°™êfiq∞
=∞~î°OÖ’ XHõ ~ÀA Éè’[#O KÕÜ«∂eûO^Œx q#flqOKå_»∞. PÜ«∞# Z#Éèˇ· Uà◊√§
ÃÑ·|_»¤ ã¨<åflºã≤. ™êfig∞r ~å"Õ∞â◊fi~°O "≥o¡#ѨC_»∞, JHõ¯_» L#fl ‰õΩ=∂~°™êfiq∞
=∞~îåxH˜ PÜ«∞##∞ `À_˘¯x ~å=_®xH˜ ѨšH© ‰õÄ_® ѨOÑ≤OKå~°∞. HÍx
Jx"å~°º HÍ~°}ÏÅ =Å# ™êfig∞r "≥à◊¡ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. P ã¨OѶ¨∞@##∞ P =$^Œú
ã¨<åflºã≤ WѨC_»∞ *Ï˝Ñ¨HõO KÕâß~°∞. `«=∞ q#fláêxfl =ºHõÎO KÕÜ«∞_®xH˜ =ÚO^Œ∞
XHõ ã¨O㨯 $`« â’¡HOõ QÍ#O KÕã≤ `«~∞° "å`« `«q∞à◊OÖ’ `«=∞ q#fláêxfl `≥eáê~°∞.
^•xx POQÆ¡OÖ’ `«~°∞˚=∂ KÕã≤ ™êfig∞rH˜ K≥áêÊ~°∞.
''™êfig∞r! g∞~°∞ ™êHΔÍ`«∂ΠѨ~°"Õ∞â◊fi~å=`å~°O. =∂#=HÀ\˜x L^ŒúiOK«
_®xˆH g∞~°∞ qKÕÛâß~°∞—— Jx P =$^Œú ã¨<åflºã≤ K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ L^ÕfiQÆѨ٠"≥Å∞¡=`À
K«eOzáÈÜ«∂~°∞. `«~°∞"å`« QÆ^Œæ^Œ ã¨fi~°OÖ’ q#„=∞OQÍ WÖÏ J<åfl~°∞:
''=∞ǨÏ~å*ò! ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨OHõÅÊO =Å<å, J#∞„QÆǨÏO =Å<å <Õ#∞ U^À HÍã¨Î
KÕâß#∞. <Õ#∞ ˆH=ÅO ѨiHõ~°=∂„`«∞}˜‚, g∞~°∞ =∞Ǩ`«∞‡Å∞. g∞ÖÏO\˜ "åi
 ^≥·"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»∞ 399

n"≥#Å∞ <å‰õΩ LO>Ë WOHÍ J<ÕHõ Ѩ#∞Å∞ KÕÜ«∞=K«∞Û. JO`ÕQÍHõ g∞~°∞

ˆH^•~°<å^äŒ∞x ѨÓ*Ïi. g∞ˆ~ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å=`å~°O. <Õ#∞ ™ê=∂#º=∂#=Ù}˜‚.——
=∞~åfl_»∞ ™êfig∞r, t"å#O^Œ „ѨÉèí$`«∞Å∞ ‰õΩ=∂~°™êfiq∞ =∞~îåxH˜ "≥o¡
#ѨC_»∞ JHõ¯_» PÜ«∞#‰õΩ Ñ¶¨∞#OQÍ ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞. ™êfig∞rx Pã‘#∞Å#∞
KÕã≤ Ǩ~°u WKåÛ~°∞. `«~°∞"å`« +¨„_»™È¿Ñ`«OQÍ qO^Œ∞ KÕâß~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ ™êfig∞r
HÍã¨Î q„âßOu fã¨∞H˘O@∂ J<ÕHõ q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz =ÚK«Û\˜OKå~°∞. =∞^蕺ǨÏflO
ˆH^•~°<å^ä£ PÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡~°∞. JѨC_»∞ Ǩ~°u ã¨=∞Ü«∞O HÍ#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r
HÀã¨O „Ѩ`ÕºHõOQÍ Ç¨~°u [iÑ≤OKå~°∞. PÅÜ«∞OÖ’H˜ „Ѩ"ÕtOK«QÍ<Õ ™êfig∞r
ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÖˇ· tÅÖÏ xÅ|_çáÈÜ«∂~°∞. Ǩ~°u =Úyã≤# `«~°∞"å`« ‰õÄ_®
PÜ«∞# J^Õ ã≤÷uÖ’ LO_çáÈÜ«∂~°∞. XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# áê~°=â◊º ã≤÷uÖ’ LO_»QÍ<Õ
PÜ«∞##∞ `À_˘¯x =zÛ |O_çÖ’ Pã‘#∞Å#∞ KÕâß~°∞. |O_ç HÍã¨Î ^Œ∂~°O
"≥àQ¡◊ Í<Õ PÜ«∞# =∂=¸Å∞ ã≤u÷ Ö’H˜ =KåÛ~°∞. |O_ç <å@∞ìHÀ>ˇìÿ K≥\ Ü
ì˜ ∂« ~ü 㨄`«O
g∞^Œ∞QÍ "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞ ™êfig∞r ÉÏÅ∞xÖÏ, ''<å\ò–HÀ\ò–K≥\ ì̃—— JO@∂ `«q∞à◊
Ѩ^•Å#∞ K≥|∞`«∂ P#OkOKå~°∞.
L^ŒÜ«∞ „Ѩ`åÑπ ã≤OQ∑ J<Õ [g∞O^•~ü HÍjÖ’x ^Œ∞~åæ ^Õ"åÅÜ«∂xH˜
ã¨g∞ѨOÖ’x `«# Éèí=OuÖ’ x=ã≤ã¨∂Î =KåÛ_»∞. PÜ«∞#‰õΩ POQÆ¡OÖ’#∂
ã¨O㨯 $`«OÖ’#∂ K«Hõ¯x áêO_ç`«ºO LOk. ™êfig∞rx
ã¨Ç¨Ï„ã¨
t"åÅÜ«∂Å∞
QÆ∞iOz qx PÜ«∞##∞ K«∂_®Åx P~å@Ѩ_®¤~°∞. Éèí=Ou
g_ç |Ü«∞@‰õΩ ZHõ¯_»H© "≥à◊¡‰õÄ_»^Œ<Õ xÜ«∞=∞O áê\˜ã¨∞Î
<åfl_»∞. HÍx ™êfig∞rx K«∂_»_®xH˜ P xÜ«∞=∂xfl LÅ¡OѶ≤∞OK«_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ
L#fl@∞¡ `≥eÑ≤ ™êfig∞rx ZѨC_»∞ ^Œi≈OK«∞HÀ=K«∞Û#x Hõ|∞~°∞ ѨOáê~°∞. Wk
q#QÍ<Õ ™êfig∞r, `«=∞#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ PÜ«∞# xÜ«∞=∞ LÅ¡OѶ¨∞#
KÕÜ«∞#Hõ¯ˆ~¡^Œh, ã¨fiÜ«∞OQÍ `å"Õ∞ PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ =™êÎ=∞h `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. P
„ѨHÍ~°"Õ∞ XHõ~ÀA "≥o¡ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞rx K«∂_»QÍ<Õ L^ŒÜ«∞
„Ѩ`åÑπ ã≤OQ∑ KÕ`«∞Å∞ *’_çOz, ''g∞~°∞ |∞^Œ∞úx, â◊OHõ~°∞x ÖÏO\˜ =∞Ǩ`«∞‡Å∞——
JO@∂ „Ѩ}q∞ÖÏ¡_»∞. `«~°∞"å`«, ''HÍjÖ’ XHõ ¿ã"åã¨Oã¨÷#∞ „áê~°OaèOK«O_ç.
JO^Œ∞ÔH·# Ü«∂=`«∞Î Y~°∞Û#∂ <Õ#∞ Éèíi™êÎ#∞—— JO@∂ "Õ_»∞H˘<åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ
™êfig∞r, ''<Õ#∞ WѨC_»∞ ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ uiyáÈ`«∞<åfl#∞. <å P~ÀQƺO
‰õΩ^Œ∞@Ѩ_»QÍ<Õ D q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz Ü≥∂z™êÎ#∞—— JO@∂ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞Û
H˘<åfl~°∞. =∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞ „Ѩ`åÑπ ã≤OQ∑ JkèHÍi XHõ~°∞ ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ =zÛ
PÜ«∞# `«~°Ñ¶¨Ù# ~°∂. 500/– K≥‰õΩ¯ JOkOKå_»∞. ™êfig∞r "≥O@<Õ ^•xx
400 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

t"å#O^Œ KÕuH˜zÛ, ''"Õ^•O`« ÉèÏ=#Å „ѨKå~° xq∞`«ÎO D ÃÑ·HÍxfl qxÜ≥∂

yOz WHõ¯_» =∞~î°O „áê~°OaèOK«O_ç—— J<åfl~°∞.
HõÅHõ`åÎÖ’x ã¨∞ã¨OѨ#∞flÅÖ’ XHõ~Ô #· HÍmHõ$+¨‚ \ÏQÆ∂~ü XHõ™êi x~°O[<å
#O^Œ`À, ''k‰õΩ¯ÖËx "åi HÀã¨O â◊~°}ÏÅÜ«∞O XHõ\ ˜ HÍjÖ’ ™ê÷Ñ≤OKÕ Ñ¨HõΔOÖ’
^•xHõÜÕ∞º "≥Ú`«ÎO Y~°∞Û#∞ <Õ#∞ Éèíi™êÎ#∞—— J<åfl~°∞. Jk q#fl ™êfig∞r,
''k‰õΩ¯ÖËx "åi â◊~°}ÏÅÜ«∞O HÀã¨O HÍmHõ$+¨‚ \ÏQÆ∂~ü ã¨Ç¨Ü«∞O KÕ¿ã ѨHõΔOÖ’
Jk ã¨Ç¨Ï„㨠t"åÅÜ«∂Å∞ xi‡OK«_®xH˜ ã¨=∂#O—— Jx „"åâß~°∞.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ÉèÏ=#Å`À#∞, ™êfig∞r ¿ã=–^èŒ~°‡ ÉèÏ=#`À PHõi¬`«∞Öˇ·#
H˘O^Œ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ HÍjÖ’ '¿Ñ^ŒÅ x"å~°} ã¨OѶ¨∞O— ¿Ñi@ XHõ ã¨OѶ¨∂xfl
1900 E<£ <≥Å #∞Oz x~°fiÇ≤Ïã¨∂Î =KåÛ~°∞. WѨC_»∞
¿ã"å„â◊=∞O
™êfig∞rx ^Œi≈OK«_»O`À "åi P#O^ŒO J=^èŒ∞Å∞ ^•\˜Ok.
"åi ¿ã"åHÍ~°ºO K«∂ã≤ ™êfig∞r ‰õÄ_® Jq∞`å#O^ŒO á⁄O^•~°∞. ™êfig∞r
¿ã=–^èŒ~°‡ ÉèÏ=##∞ ã‘fiHõiOK«_®xH˜ ÃÇ·ÏO^Œ= ã¨=∂[OÖ’ J<Õ‰õΩÅ∞ ã≤^ŒúOQÍ
ÖË~°∞. *Ï˝#=¸, ÉèíH©Î =∂„`«"Õ∞ ÉèíQÆ=<å‡~åæÅ∞. Jq =∂„`«"Õ∞ =∞x+≤x ÉèíQÆ
=O`«∞x =^ŒÌ‰õΩ fã¨∞H˘x "≥à◊`åÜ«∞<Õ ÉèÏ=<Õ <å_»∞ „áê|źO =Ç≤ÏOzOk. HÍx
¿ã=–^èŒ~°‡O`À ‰õÄ_® JO>Ë =∞#∞+¨μʼnõΩ `«H˜¯# „áê}∞ʼnõΩ ¿ã= KÕÜ«∞_»O
=Å# ‰õÄ_® ÉèíQÆ=O`«∞x á⁄O^Œ=K«∞Û#<Õ ÉèÏ=##∞ PÜ«∞# É’kèOz#ѨC_»∞
^•xx H˘O^Œ~°∞ „ѨuѶ¨∞\˜OKå~°∞ ‰õÄ_®. áê~°OѨ~°º ã¨<åflºã¨∞Å∞ ¿ã=–^èŒ~°‡
ÉèÏ=##∞ ^À+¨OQÍ<Õ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞. HÍx „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ Ñ¨iã≤÷u =∂iOk.
¿ã=–^èŒ~°‡ ÉèÏ=# ã‘fiHõiOѨ|_çOk. JkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÅ =∂~°æO J^Õ#x „QÆÇ≤ÏOz
P =∂~°æOÖ’ J<Õ‰õΩÅ∞ "≥à◊¡<å~°OaèOKå~°∞.
¿ã=–^èŒ~°‡ ÉèÏ=##∞ J<Õ‰õΩÅ∞ „ѨuѶ¨∞\˜Oz# HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’ =OQÆ
ã¨=∂[O ‰õÄ_® WO^Œ∞‰õΩ q∞#Ǩ~ÚOѨ٠HÍÖË^Œ∞. =OQÆ Ü«Ú=‰õΩÅÖ’
Jq∞`« #=∞‡HõO LOK«∞H˘#fl ™êfig∞r, "å~°∞ ¿ã=–^èŒ~å‡xfl ã‘fiHõiOK«_®xH˜,
PtOz#O`« "Õ∞~°‰õΩ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åHõáÈ=_»O`À qKåiOKå~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
HÍjÖ’ H˘O^Œ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞ ÉèÏ=#Å#∞ ã‘fiHõiOz `«^Œ#∞QÆ∞}OQÍ
HÍ~åºK«~°}Ö’ áêÖÁæ#_»O PÜ«∞#‰õΩ Ñ¨~°=∂#O^ŒO HõeyOzOk. P Ѩ~°=∂
#O^ŒOÖ’ XHõ ~ÀA ™êfig∞r Hõ~°∞}Ï=∞Ü«ÚÅÜ«∂º~°∞† ''QÆ$ǨÏã¨∞÷Å∞, „|Ǩχ
Kå~°∞ÅO@∂ Z=Ô~·`Õ D ѨxÖ’ áêÖÁæ<åfl~À "åi#O^Œih <å =^ŒÌ‰õΩ `À_˘¯x
~°O_ç. JO^ŒiH© <Õ#∞ nHõΔ W™êÎ#∞—— J<åfl~°∞. JHõ¯_»∞#fl Ѩx"åiH˜ ‰õÄ_® <å_»∞
 ^≥·"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»∞ 401

PÜ«∞# nHõΔ „Ѩ™êkOKå~°∞. P ~ÀA ™êfig∞r "åi`À ¿ã=–^èŒ~°‡O QÆ∞iOz

q=iOKå~°∞:
''QÆuÖËx "åix ÉèíQÆ=O`«∞xQÍ QÍOz, "åiÖ’ <≥ÅH˘x L#fl ÉèíQÆ=O`«∞
xH˜ ¿ã=ÅOkOK«_»O =∞x+≤ rq`«Ñ¨Ù K«~°=∞ ÅHõΔ ºO. "åiH˜ 'x"å~°}O— (P
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ™ê÷Ñ≤Oz# ã¨OѶ¨∞O ¿Ñ~°∞ '¿Ñ^ŒÅ x"å~°} ã¨OѶ¨∞O—) HõeÊOK«_®xH˜
=∞#O Z=~°O? ¿ã= Hõ<åfl "Õ∞Öˇ·#k Un "åiH˜ KÕÜ«∞ÖËO. ã¨=∞ã¨Î JǨÏOHÍ~åhfl
=^ŒeÃÑ\˜ì, Jxfl HÀÔ~¯Å#∂ `«ºlOz, ã¨`«ºÑ¨^äŒOÖ’, „¿Ñ=∞ Ѩ^äŒOÖ’ "≥à◊¡O_ç.
=∞x+≤x ^≥·=OQÍ ÉèÏqOz ¿ã=ÅOkOK«O_ç. g∞ J#∞ëêª#OÖ’ Hõ~°∞}‰õΩ
=ÚYº™ê÷#O W=fiO_ç. HÍx XHõ q+¨Ü«∞O. XHõ =ºH˜Î =∞~À =ºH˜Î Ѩ@¡ Hõ~°∞}
K«∂Ñ≤OK«QÆÅ_»x QÆifiOK«_»O `«QÆ^Œ∞. ã¨=∞ã¨Î „áê}˜HÀ\˜H© „áê}OQÍ q~ålÖË¡
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ XHõ¯_Õ HÍ~°∞}ºO K«∂Ѩ_®xH˜ ã¨=∞~°∞÷_»∞. HÍ~°∞}º=∞O>Ë L#fl`«
ã≤÷u #∞Oz x=∞flã≤÷uH˜ áÈ=_»O. XHõ =ºH˜Î =∞~À =ºH˜Îx ZÖÏ x=∞flã≤÷uÖ’x
=ºH˜QÎ Í, `«#Hõ<åfl `«‰Ωõ ¯=QÍ Ñ¨iQÆ}O˜ K«QÅÆ _»∞! Jk JǨÏOHÍ~°O HÍ^•! HÍ~°∞}ºO
HÍ^Œ∞ ¿ã=, ÉèíQÆ=`«ûfi~°∂ѨÙ_≥·# =∞x+≤H˜ ¿ã= J#flk g∞‰õΩ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ ÉèÏ=#QÍ
LO_®e. Ѩx KÕÜ«∞_»"Õ∞ =∞`«O, =∞`«"Õ∞ ѨxKÕÜ«∞_»O. Ѩx XHõ =ºH˜Îx ÉèíQÆ=O
`«∞x =^ŒÌ‰õΩ fã¨∞H˘xáÈ`«∞Ok. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ `«Ñ¨Ê Z=~°∂ Z=iH© x"å~°}
JOkOK«ÖË_»∞. <å a_»¤ÖÏ¡~å! g∞ ã¨Oã¨÷ ¿Ñ~°∞#∞ '¿ã"åQÆ$ǨÏO—QÍ =∂~°∞ÛHÀO_ç.1
¿Ñ^ŒÅ HÀã¨O g∞~°∞ =ã¨∂Å∞ Kտ㠄Ѩu ÃÑ·™ê#∞ g∞ „áê}OQÍ ÉèÏqOK«O_ç.
ã¨~°fiã¨OQÆ Ñ¨i`åºQÆO KÕã≤#"å~°∞ =∂„`«"Õ∞ WO`«\ ˜ J`«∞º`«Î=∞ HÍ~åºÅ#∞
ã¨=ºOQÍ#∞, x~°O`«~°OQÍ#∞ x~°fiiÎOK«QÆÅ~°∞.——
™êfig∞r rq`« HÍÅOÖ’<Õ Ç¨Ïi^•fi~üÖ’, HÍjÖ’ PÜ«∞# ¿ã=–^èŒ~°‡
ÉèÏ=#Å∞ ã‘fiHõiOѨ|_ç, q[Ü«∞=O`«OQÍ HÍ~åºK«~°}Ö’ „ѨuѶ¨eOKå~Ú. Wk
™êfig∞rH˜ Jq∞`« ã¨O`«$Ñ≤Î HõeyOzOk.
ѨO_ç`« t"å#O^Œ Éèí\ÏìKå~°º J<Õ =ºH˜Î ™êfig∞r QÆ∞iOz qx HÍjÖ’
PÜ«∞##∞ ѨÅ∞=∂~°∞¡ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl_»∞. P`«_»∞ ¿ã"åQÆ$Ç¨Ï Ñ¨#∞ÅÖ’#∂ áêÖÁæ
<åfl_»∞. P`«_»∞ ™êfig∞r QÆ∞iOz ã¨O㨯 $`«OÖ’ XHõ Hõq`« ~°zOKå_»∞. HÍx
™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀÉ’`«∞#flѨC_»ÖÏ¡ L^ÕfiQÆѨ٠"≥Å∞¡=Ö’ ^•xx =∞izáÈ~Ú
"≥àı¡"å_»∞. z=iH˜ XHõ ~ÀA ™êfig∞r L^ŒÜ«∞ „Ѩ`åÑπ ã≤OQ∑#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜
1. D QÆ$ǨÏO, HÍÖÏO`«~°OÖ’ t"å#O^Œ "≥Ú^ŒÖˇ·# ã¨<åflºã¨∞ŠѨ#∞ÅxflO\˜`À HõeÑ≤
HÍjÖ’ <Õ\ ˜ 'N~å=∞Hõ$+¨‚ ¿ã"å„â◊=∞O— – 'N~å=∞Hõ$+¨‚ J^≥· fi`« P„â◊=∞O—QÍ qHõã≤OzOk.
402 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

"≥à◊√`«∞#flѨC_»∞ ^•iÖ’ Ô~O_»∞ |O_»∂¡ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl~Ú. P J=HÍâßxfl

*Ï~°q_»∞K«∞HÀx ѨO_ç`«∞_»∞ JHõ¯_Õ P Hõq`«#∞ ã¨OHÀzã¨∂Î ™êfig∞rH˜ WKåÛ_»∞.
^•xx K«kq ™êfig∞r q#„=∞OQÍ, ''ѨO_ç`À`«Î=∂! UO Ѩx
'J#O`«
™êQÆ~°O— PÜ«∞# KÕâß~°∞! <Õ<˘Hõ ™ê=∂#∞º}˜‚. WO`«\ ˜ „Ѩâ◊O™ê"åHͺÅ∞ <å‰õΩ
`«QÆ=Ù. <Õ#∞ Ug∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. [iy#^ŒO`å ÉèíQÆ=O`«∞x
ã¨OHõÅÊO "Õ∞~°ˆH [iyOk. PÜ«∞# `«=∞ ã¨OHõÅÊ =∂„`å<Õ ™ê=∂#∞ºx`À
‰õÄ_® J~°∞^≥·# Ѷ¨∞#HÍ~åºÅ∞ KÕ~Ú™êÎ_»∞—— J<åfl~°∞.
P `«~°∞"å`« ¿ã"åQÆ$Ç¨Ï Ü«Ú=‰õΩÅ∞ P ѨO_ç`«∞}˜‚, ''ѨO_ç`À`«Î=∂!
™êfig∞r QÆ∞iOz g∞~°∞ U=∞#∞H˘O@∞<åfl~°∞?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#
WÖÏ J<åfl_»∞:
''™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ XHõ x["≥∞ÿ# Ü≥∂yѨÙOQÆ=Ù_»∞. JO^Œ∞ˆH <Õ#∞ x`«ºO
PÜ«∞# ^Œ~°≈<å~°÷O "≥à◊√`«∞<åfl#∞. PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅ∂, LѨ^ÕâßÅ∂ Q˘Ñ¨ÊQÍ
K≥ѨCHÀ|_»∞`«∞<åfl~Ú. "å\˜ HÍ~°}OQÍ<Õ „Ѩ[Å∞ PÜ«∞##∞ WO`«QÍ H©iÎã¨∞Î
<åfl~°∞. HÍx <å‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ Jq kfifÜ«∞"≥∞ÿ#q. W`«~°∞ʼnõΩ
P^蕺u‡Hõ L#flux HõeyOKÕ, P`«‡ ѨÙ~ÀQÆu HõeyOKÕ PÜ«∞# â◊H˜Î LO^Õ, ^•x
=ÚO^Œ∞ W=hfl kQÆ^Œ∞_»∞¿Ñ. PÜ«∞#Ö’ k=ºâ◊H˜Î `åO_»q™ÈÎOk. ^•xÖ’x
H˜Oz`«∞Î =∂„`«"Õ∞ Jaè=ºHõÎ=∞=Ù`«∞#flk. PÜ«∞# =∞ǨÏ`åÎ fihfl, â◊H˜Îh JOK«<å
"ÕÜ«∞_»O J™ê^茺O. J#O`«"≥∞ÿ# ™êQÆ~°OQÍ PÜ«∞# <å‰õΩ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~°∞.——
HÍjH˜ "≥o¡#ѨC_»∞ HÍã¨Î "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_ç# ™êfig∞r P~ÀQƺO H˘kÌ ~ÀAÖ’¡<Õ
=∞m¡ Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O H©Δ}˜OK«™êyOk. XH͉õΩ~° ™êfig∞r`À<Õ |㨠KÕâß_»∞.
ZÖÏÔQ·<å ™êfig∞rx [áê<£‰õΩ `À_˘¯x "≥à◊¡=K«∞Û##∞H˘<åfl_»∞ J`«_»∞. NHõ$+¨μ‚}˜‚
|$O^•=#O #∞Oz =∞^è∞Œ ~°‰Ωõ `À_˘¯x "≥à_¡◊ ®xH˜ J„‰õÄ~°∞_»∞
uiy ÉËÅ∂~°∞
=∞~îåxH˜
=zÛ xsH˜ΔOz#@∞¡, XH͉õΩ~° "Õz=ÙO_»_»O`À P`«}˜‚
ã¨<åflºã¨∞Å∞ 'J„‰õÄ~° =∂=∂— Jx ¿Ñ~˘¯#™êQÍ~°∞. Ѷ≤„|=i
„áê~°OÉèíOÖ’ x~°O[<å#O^Œ`À L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x `«H˜¯# „Ѩ^ÕâßÅ∞
ã¨O^Œi≈OK«_»O HÀã¨O XH͉õΩ~° "≥àÏ¡_»∞.
™êfig∞r 1902 =∂~üÛ 8= `Õn# ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ uiy =KåÛ~°∞.


 QÆQÆ# K«O„^Œ∞_»∞
QÆQÆ# K«O„^Œ∞x „ѨuaO|O`À KÕѨÅ∞ P#O^ŒOQÍ P_»∞H˘O\Ï~Ú.
L^ŒÜ«∞=∞=Ù`«∞Ok. K«O„^Œ∞_»∞ Jã¨Îq∞™êÎ_»∞, „ѨuaO|O HÍ#~å^Œ∞.
JѨC_Õ, ''K«O„^Œ∞_»∞ JO^Œ∞HÀÖËx ^Œ∂~°OÖ’ L<åfl_»∞. P`«_ç
„ѨuaO|O`À<Õ =∞#O P#OkOKå—— =∞x KÕѨÅ∞ „QÆÇ≤Ï™êÎ~Ú.
™êfig∞r q+¨Ü«∞OÖ’ "Õ∞O ‰õÄ_® WÖψQ J#∞H˘<åflO.
ó ™êfiq∞ `«∞sÜ«∂#O^Œ
XHõ ~ÀA ÉËÅ∂~ü =∞~î°OÖ’ ™êfig∞r JÅ"å@∞ „ѨHÍ~°O =∂q∞_ç K≥@∞ì „H˜O^Œ
‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. PÜ«∞# =ÚO^Œ∞ âß~°^•#O^Œ xÅ|_ç L<åfl~°∞. U^À
HÍ~°}OQÍ ™êfig∞r PÜ«∞##∞ p"å@∞¡ ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞.
'<å‰õΩ PâßÉèíOQÆO âß~°^•#O^Œ =¸sÎÉèíqOz# âßO`«O. Z=i HÀáêxH©
HõeyOK«~°∞!—
PÜ«∞# ã¨ÊOkOK«~°∞. JO^Œ∞<å ™êfig∞r ǨÏ$^ŒÜ«∞ „¿Ñ=∞
PÜ«∞#‰õΩ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. Hõ#∞Hõ JO`å qO@∂ „ѨâßO`«OQÍ xÅ|_ç L<åfl~°∞.
JѨC_»∞ HõÅHõ`åÎ #∞Oz N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å Éèí‰õΩÎ_˘Hõ~°∞ =KåÛ~°∞. PÜ«∞##∞
K«∂_»QÍ<Õ ™êfig∞r =ÚY"≥·Yi =∂iOk – HÀѨO *Ï_» =∂„`«OQÍ ‰õÄ_® ÖË^Œ∞.
=zÛ# Éèí‰õΩÎx`À HÍ¿ãѨ٠=ÚK«Û\˜OKå~°∞. =∞^茺֒ Ǩ™Èº‰õΩÎÅ∂, ѨiǨã¨=¸
KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú. ^•<À¡ âß~°^•#O^Œ ‰õÄ_® áêÖÁæ<åfl~°∞. =ÚQÆ∞æ~°∂ #=Ùfi
H˘O@∂ =∂\Ï¡_»∞HÀ=_»OÖ’ H˘O`«¿ãѨ٠QÆ_çzOk. Ñ≤^ŒÑ¨ P Éèí‰õΩÎ_»∞ ÃãÅ=Ù
ѨÙK«∞ÛH˘<åfl_»∞. P`«_»∞ "≥o¡áÈQÍ<Õ ™êfig∞r =ÚY"≥·Yi =∞m¡ =∂iáÈ~ÚOk.
JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ PÑ≤# ^ŒQÆæ~° #∞Oz =∞m¡ p"å@∞¡ ÃÑ@ì™êQÍ~°∞. âß~°^•#O^Œ
WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞#fl>Ë¡ „ѨâßO`«OQÍ xÅ|_Õ L<åfl~°∞!
™ê=∂#ºOQÍ ™êfig∞r `«=∞ t+¨μºÅ#∞ p"å@∞¡ ÃÑ@ì~°∞! HÀѨO,
xOkOK«_»O, p"å@∞¡ – Jhfl ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ =∂„`«"Õ∞! `«=∞ HÍiî<åºxfl
"å~°∞ =∂„`«"Õ∞ ÉèíiOK«QÆÅ~°<Õ"å~°∞ PÜ«∞#. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’, ''|Ǩïâß <å

403
404 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

t+¨μºÅ∞ <å‰õΩ PâßÉèíOQÆO HõeyOK«=K«∞Û† HÍx <å ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ Z#fl\˜H©

PâßÉèíOQÆO HõeyOK«~°∞—— J<Õ"å~åÜ«∞#! JO`«\ ˜ „ѨQÍ_è» #=∞‡HõO "åi Ѩ@¡
PÜ«∞#‰õΩ LOk. XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ K«∂^•ÌO.
XHõ™êi ÉËÅ∂~ü =∞~î° „áêOQÆ}OÖ’ QÆOQƉõΩ QÆ@∞ì xi‡OKÕ Ñ¨x [iyOk.
WO[hÔ~·# q*Ï˝<å#O^Œ JOK«<å XHõ\ ˜ `«Ü«∂~°∞ KÕâß~°∞. ^•x „ѨHÍ~°O P
ѨxH˜ ÃÑ^ŒÌQÍ Y~°∞Û LO_»^Œx ™êfig∞r`À „|Ǩ‡#O^Œ K≥Ñ≤Ê
„|Ǩ‡#O^Œ #ѨC_»∞, "≥O@<Õ Ñ¨x „áê~°OaèOK«=∞<åfl~°∞ ™êfig∞r. HÍx
J#∞Éèí=O
áÈQÍáÈQÍ JOK«<å ^•\˜ Y~°∞Û HÍ™êyOk. XHõ ~ÀA
Y~°∞Û ÖˇHõ¯#∞ ѨiH˜Oz# ™êfig∞r HÀѨO`À ˆHHõÅ∞ÃÑ@ì™êQÍ~°∞. ™êfig∞r
HÀѨ=¸, p"å@∂¡ „|Ǩ‡#O^Œ‰õΩ „H˘`«Î Ug∞ HÍ^Œ∞. HÍx <å\˜ ™êfig∞r HÀѨO
`å~°™ê÷~Úx KÕiOk. J~Ú#ѨÊ\˜H© „|Ǩ‡#O^Œ |Ü«∞@‰õΩ Un =ºHõÎO KÕÜ«∞
‰õΩO_® =∞ø#OQÍ JHõ¯}∞‚Oz "≥o¡áÈÜ«∂~°∞.
„|Ǩ‡#O^Œ "≥o¡áÈÜ«∂Hõ ™êfig∞r =∂=¸Å∞ ã≤÷uH˜ =KåÛ~°∞. `å=Ú
J=^èŒ∞Å∞ ^•\˜ HÀѨyOK«∞H˘<åfl#x „QÆÇ≤ÏOz# PÜ«∞# "≥O@<Õ q*Ï˝<å#O^Œ#∞
~åqOz, ''áÈ, "≥o¡ ~å*Ï UOKÕã¨∞Î<åfl_À K«∂ã≤ ~å—— J<åfl~°∞. q*Ï˝<å#O^Œ
"≥o¡#ѨC_»∞ „ÉǨ‡#O^Œ QÆk H˜\ ˜H©, `«Å∞ѨÙÅ∞ Jhfl =¸ã≤=Ù<åfl~Ú. P q+¨Ü«∞O
™êfig∞r`À PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞. WHõ p"å@∞¡ u#_»O q*Ï˝<å#O^Œ =O`«∞ J~ÚOk.
''~å*Ï UO KÕã¨∞Î<åfl_»<ÕQÍ K«∂ã≤ ~°=∞‡<åfl#∞! #∞=Ùfi =zÛ P`«_ç QÆk H˜\ ˜H©Å∞,
`«Å∞ѨÙÅ∞ =¸ã≤=Ù<åflÜ«∞x K≥|∞`«∞<åfl=Ù. #∞=Ùfi =_»QÆ\ ˜ì# =¸~°∞ö_çq.
Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î, P`«_»∞ UO KÕã¨∞Î<åfl_À "≥o¡ K«∂ã≤ ~å—— JO@∂ PÜ«∞# g∞^Œ
™êfig∞r q~°∞K«∞‰õΩѨ_®¤~°∞. q*Ï˝<å#O^Œ Ѩ~°∞QÆ∞ÃÑ\Ïì_»∞.
„|Ǩ‡#O^Œ QÆkH˜ "≥o¡# q*Ï˝<å#O^Œ `«Å∞Ѩ٠`≥~°z K«∂ã≤#ѨC_»∞ PÜ«∞#
É’~å¡Ñ¨_»∞H˘x "≥H˜¯"≥H˜¯ U_»∞ã¨∞Î<åfl~°∞. PÜ«∞# â◊s~°O „H˜OkH© ÃÑ·H© HõOÑ≤ã¨∞Î#flk.
D ã¨OQÆu ™êfig∞rH˜ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞ q*Ï˝<å#O^Œ.
™êfig∞r L^ÕfiQÍÅ#∞ J}K«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. U_»∞ã¨∂Î „|Ǩ‡#O^Œ QÆkH˜
Ѩ~∞° QÆ∞nâß~°∞. PÜ«∞##∞ =∞OK«O g∞^Œ #∞Oz ÖÏy J‰õΩ¯# KÕ~∞° ÛH˘x, ''~å*Ï! F
~å*Ï! ##∞fl HõΔq∞OK«∞. <Õ#∞ x#∞fl u\˜ì ZO`« `«Ñ¨CKÕâß#∞!—— JO@∂ "≥H˜¯"≥H˜¯
U_»fi™êQÍ~°∞. WѨC_»∞ ™êfig∞rx „|Ǩ‡#O^Œ ™êO`«fi# Ѩ~°K«=Åã≤ =zÛOk.
PÜ«∞# ™êfig∞r Hõhfl\˜x `«∞_çz, ''Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞. g∞~°∞ ##∞fl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl~°∞,
Hõ#∞Hõ HÀѨyOK«∞H˘O@∞<åfl~°∞. ^•<À¡ `«¿ÑÊg∞ ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞.
 QÆQÆ# K«O„^Œ∞_»∞ 405

=∞~˘Hõ ~ÀA W^Õq^èŒOQÍ „|Ǩ‡#O^Œ#∞ ™êfig∞r ÉÏQÍ p"å@∞¡ ÃÑ\Ïì~°∞.

Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O „|Ǩ‡#O^Œ FÑ≤QÍæ JO`å ÉèíiOKå~°∞. JO`ÕHÍHõ JѨC_»∞
™êfig∞r P~ÀQƺO HÍã¨Î ‰õÄ_® ÉÏQÍÖË^Œ∞. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞##∞ =∞iO`«
P„QÆǨxH˜ QÆ∞iKÕÜ«∞~å^Œ<Õ L^ÕÌâ◊O`À „|Ǩ‡#O^Œ =∂~°∞=∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞. P ~ÀA
™êÜ«∞O„`«O U^À Ѩx HÍ~°}OQÍ HõÅHõ`åÎ "≥o¡# „|Ǩ‡#O^Œ, |Å~åO É’ãπ
WO\’¡ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ ~ÀAÅ∞ |㨠KÕÜ∞« =Åã≤ =zÛOk. `«# g∞^Œ HÀѨyOK«∞H˘x
PÜ«∞# "≥o¡áÈÜ«∂_»#∞H˘#fl ™êfig∞r =∞#âß≈Ou HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. XHõ ~ÀA
"Õz=ÙO_ç PÜ«∞# ~åHõáÈ=_»O`À É’Öˇ_»xfl =∞^èŒ∞~° ÉèíHΔͺÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x u#flQÍ
|Å~åO WO\˜H˜ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» „|Ǩ‡#O^Œ#∞ K«∂_»QÍ<Õ, ''~å*Ï! D =∞^èŒ∞~°
ÉèíHΔͺÅ#∞ h HÀã¨"Õ∞ `≥KåÛ#∞—— JO@∂ P#O^ŒOQÍ PÜ«∞#`À =∂\Ï¡_®~°∞.
XHõ~ÀA ™êfig∞r "Õ^•O`« `«~°QÆu x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞. ™êÜ«∞O„`«O Ǩ~°u
"Õà◊ ã¨g∞Ñ≤OzOk. ѨÓ*ÏiÜ≥ÿ∞# „¿Ñ=∂#O^Œ JHõ¯_»‰õΩ =zÛ, Ǩ~°uÖ’ `«#‰õΩ
`À_»Ê_»_®xH˜ XHõi^ŒÌ~°∞ „|ǨχKå~°∞Å#∞ Ñ≤eKå~°∞. `«~°QÆu
„¿Ñ=∂#O^Œ QÆkÖ’H˜ =zÛ PÜ«∞# JO`«~åÜ«∞O HõeyOK«_»O ™êfig∞rH˜
J#∞Éèí=O
HÀѨO `≥Ñ≤ÊOzOk. ''N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å z„`«Ñ¨\Ïxfl LOz ^•x
=ÚO^Œ∞ *’ºux K«∂Ñ≤OK«_»"Õ∞ h Ѩx! WHõ¯_» [~°∞QÆ∞`«∞#flk, JO>Ë "Õ^•O`«
J^茺ܫ∞#O, h Ѩx HÍ^Œ∞ – W^Õ h L^ÕÌâ◊=∂? g∞~°O^Œ~°∂ ã¨O‰õΩz`«
=∞#ã¨∞¯Å∞—— JO@∂ „áê~°OaèOz JÅ"å@∞ „ѨHÍ~°O K«_®=∞_® u@ì™êQÍ~°∞.
`«~°QÆu ã¨QÆOÖ’ PyáÈ~ÚOk. „¿Ñ=∂#O^Œ XHõ¯ Ѩ~°∞QÆ∞Ö’ PÅÜ«∂xH˜ "≥o¡
Ǩ~°u =ÚyOKå~°∞. P `«~°∞"å`« „¿Ñ=∂#O^Œ ZHõ¯_® HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
™êfig∞r PO^Àà◊# K≥O^•~°∞, XH˘¯Hõ¯ix XHÀ¯ "≥Ñ· Ù¨ ѨOÑ≤ "≥`H« =õ ∞<åfl~°∞.
ZHõ¯_® PÜ«∞# *Ï_» ÖË^Œ∞! |Ǩïâß QÆOQÆÖ’ ^Œ∂H˜ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞H˘<åfl_Õ"≥∂
#<Õ ã¨O^ÕǨÏO ™êfig∞rH˜ HõÅ∞QÆHõáÈÖË^Œ∞. z=iH˜ „¿Ñ=∂#O^Œ "Õ∞_» g∞^Œ XHõ
=¸Å XO@iQÍ ‰õÄ~°∞Ûx LO_»_»O HõO@|_çOk. ™êfig∞r XHõ¯ Ѩ~°∞QÆ∞Ö’
JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. „ѨHõ¯# ‰õÄ~°∞Ûx KåÖÏ¿ãѨ٠„Ѩã¨#flOQÍ =∂\Ï¡_ç, PÜ«∞##∞
™êO`«fi#Ѩiz fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞.
q*Ï˝<å#O^Œ q^è•#O HÍã¨Î qaè#fl"≥∞ÿ#k. JѨC_»Ñ¨C_»∞ PÜ«∞#‰õÄ
p"å@∞¡ `«¿ÑÊq HÍ=Ù. HÍx PÜ«∞# ã¨=∞~°∞÷_»∞! ™êfig∞r =∞#óã≤÷ux J~°÷O KÕã¨∞
H˘x J„Ѩ=∞`«ÎOQÍ LO_Õ"å~°∞. ™êfig∞rH˜ HÀѨO =KÕÛ ã¨∂K«#Å∞ HõxÑ≤¿ãÎ P
ѨikèÖ’<Õ q*Ï˝<å#O^Œ HõxÑ≤OK«~°∞! ™êfig∞r =∞x+≤x ѨOÑ≤ PÜ«∞##∞ `À_˘¯x
406 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

~°=∞‡O>Ë, ''F, J`«º=~°"≥∞ÿ# Ѩx LOk, <Õ#∞ HõÅHõ`åÎ áÈ`«∞<åfl#∞. =KåÛHõ

K«∂™êÎ#∞—— JO@∂ JHõ¯}∞‚Oz *Ï~°∞H˘<Õ"å_»∞! ''™êfig∞r
q*Ï˝<å#O^Œ Ü«ÚH˜Î
=∞~î°OÖ’ L<åfl~°O>Ë ^•fi~°O =^ÕÌ `≥eã≤áÈ`«∞Ok. Jxfl
KÀ\Ï¡ JO`«\ ˜ „ѨâßO`«`« <≥ÅH˘x LO@∞Ok—— J<Õ"å~°∞ q*Ï˝<å#O^Œ.
`«=∞ HÀѨ=¸, p"å@∂¡ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ U "Õ∞~°‰õΩ ÉÏ^èŒ Hõeyã¨∞Î
<åflÜ≥∂ ™êfig∞rH˜ `≥eÜ«∞HõáÈÖË^Œ∞. "åix p"å@∞¡ ÃÑ\˜ì, JO`«Hõ<åfl ѨÅ∞Ô~@∞¡
=∂#ã≤Hõ =º^äŒ#∞ `å=Ú ‰õÄ_® J#∞ÉèíqOKÕ"å~°∞ PÜ«∞#.
™êfig∞r
ǨÏ$^ŒÜ«∞O
`«=∞‰õΩ ~ÀAÅ∞ ^ŒQÆæ~° Ѩ_»_»O, J<ÕHõ Ѩ#∞Å∞ J#∞H˘#flO`«
"ÕQÆOQÍ [~°QÆHõáÈ=_»O ™êfig∞r =∞#ã¨∞û#∞ HΔÀaèOѨ
*Ëâß~Ú. Hõ#∞Hõ z#fl q+¨Ü«∂ÅÖ’ á⁄~°áê@∞¡ HõxÑ≤Oz#ѨC_»∞ PÜ«∞# HÀѨO`À
q~°∞K«∞‰õΩѨ_Õ"å~°∞. ''Ѩx KÕ¿ãÎ K«∂_®Åx LOk. <Õ#∞ =∞~°}˜OKÕ Ö’QÍ <å
Ü«∂=r˚= Hõ+¨ì™ê^茺"≥∞ÿ# ^•xx x~°O`«~åÜ«∞OQÍ H˘#™êˆQ ã≤÷uÖ’ L#fl@∞¡
K«∂_»QÀ~°∞`«∞<åfl#∞——1 JO@∂ `«=∞ HÀѨ HÍ~°}Ïxfl "åiH˜ ™êfig∞r =ºHõÎO
KÕâß~°∞. ''Jxfl n"≥#Å∂ x#∞fl "≥#flO@∞ QÍHõ! <å HÍiî<åºxfl QÆ∞iOz Ѩ\ ˜ìOK«∞
HÀ‰õΩ. =∂@ ÖˇÖÏ=Ù<åfl <å =∞#ã¨∞û h‰õΩ `≥Å∞ã¨∞——2 JO@∂ `«=∞ Ѩiã≤÷ux
PÜ«∞# ã¨Ê+¨ìO KÕâß~°∞.
™êfig∞rH© ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ʼnõÄ =∞^躌 #∞#fl ã¨O|O^èOŒ J#∞Ѩ=∂#"≥∞#ÿ k!
"å~°O^Œ~°∂ ™êfig∞rx QÆ∞~°∞=ÙQÍ<Õ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞. PÜ«∞# k=º`«fi=¸,
áê=#`å ã¨^• "åi =∞#ã¨∞ûÅÖ’ „ѨQÍ_è» L^ÕfiQÍÅ#∞ HõeyOKåÜ«∞#_»O xifi"å
^•Oâ◊O. PÜ«∞# áê=# ǨϙêÎÅ∞ `åH˜# =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ "å~°∞ Ѩq„`« zǨÏflOQÍ
ZOz, P~åkèOKÕ "Õ∞~°‰õΩ PÜ«∞##∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ ѨÓ[hÜ«ÚxQÍ
ѨiQÆ}˜OKå~°∞. „|Ǩ‡#O^Œ rq`«OÖ’ [iy# XHõ ã¨OѶ¨∞@# ѨiH˜^•ÌO.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r HõÅHõ`åÎ "≥àÏ¡~°∞. <å\˜ ~å„u PÜ«∞# |㨠|Å~åO
WO\’¡ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. PÜ«∞#`À „|Ǩ‡#O^Œ ‰õÄ_® L<åfl~°∞. W^ŒÌ~°∂
QÆ∞„~°|ƒO_çÖ’ "≥à◊√`«∞<åfl~°∞. ™êfig∞r `«=∞ K˘Hͯ *Ë|∞Ö’
Ѩq„`« QÆ_çÜ«∂~°O
XHõ |OQÍ~°∞ QÆ_çÜ«∂~°O „"ÕÖÏ_»nã¨∞H˘<åfl~°∞. ™êfig∞rH˜
XHõ PѨÙÎ_»∞ HÍ#∞HõQÍ WzÛ# QÆ_çÜ«∂~°O Wk. ™êfig∞r |O_ç ZH˜¯#ѨC_»∞,

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 256.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 278.
 QÆQÆ# K«O„^Œ∞_»∞ 407

QÆ∞„~°|ƒO_ç =ºH˜Î P |OQÍ~°∞ QÆ_çÜ«∂~åxfl QÆ=∞xOKå_»∞. P QÆ_çÜ«∂~°O

qÅ∞"≥·#^Õ HÍHõ, KåÖÏ JO^Œ"≥∞ÿ#k ‰õÄ_®! P |O_ç"å_çH˜ ^•x g∞^Œ HÀÔ~¯
HõeyOk. Hõ#∞Hõ J`«_»∞ |O_ç #_»∞ѨÙ`«∂ `«~°K«∂ "≥#∞Hõ‰õΩ uiy P |OQÍ~°∞
QÆ_çÜ«∂~åxfl =∞‰õΩ¯=`À K«∂_»™êQÍ_»∞.
„|Ǩ‡#O^Œ`À ™êfig∞r U^À =ÚYº"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O K«iÛã¨∞Î<åfl~°∞. J~Ú#
ѨÊ\˜H© |O_ç"å_ç JaèÖÏ+¨ PÜ«∞# „QÆÇ≤ÏOK«HõáÈÖË^Œ∞. "≥O@<Õ `«=∞ =∂@Å∞
PÑ≤, |O_ç"å}˜‚ Ñ≤ez, ''U=∞Ü«∂º, D QÆ_çÜ«∂~°O h‰õΩ HÍ"åÖÏ?—— Jx
„¿Ñ=∞QÍ J_çQÍ~°∞.
|O_ç"å_»∞ k¢Qƃù=∞K≥O^•_»∞! `«# ã¨=∞‡ux ZÖÏ K≥áêÊÖ’#x J`«_»∞
Ü≥∂zOKÕ Ö’Ñ¨ÙQÍ<Õ ™êfig∞r, ''WkQÀ ѨÙK«∞ÛHÀ!—— JO@∂ QÆ_çÜ«∂~åxfl
J`«_ç KÕuÖ’ ÃÑ\Ïì~°∞. `«~°∞"å`« Ug∞ [~°QÆ#@∞¡ ™ê=^è•#OQÍ „|Ǩ‡#O^Œ`À
=∂@Ö’¡ Ѩ_®¤~°∞.
„|Ǩ‡#O^Œ [iy#^ŒO`å „Ñ¨âßO`«OQÍ K«∂ã¨∂<Î Õ L<åfl~°∞. 'WO`« qÅ∞"≥#·
=ã¨∞=Î Ù#∞ P ™ê=∂#º"≥∞#ÿ |O_ç"å_çH˜ W=fi_»=∂? ^•x x["≥∞#ÿ qÅ∞= J`«_∞»
„QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ_®? Z=iÔH·<å D QÆ_çÜ«∂~åxfl |O_ç"å_»∞ q„Hõ~ÚOK«HõáÈ_»∞.
Jk [~°QƉõÄ_»^Œ∞. ™êfig∞r KÕ`«∞Å∞ `åH˜# QÆ_çÜ«∂~°O KÕ`«∞Å∞ =∂~°‰õÄ_»^Œ∞—
J#∞H˘<åfl~°∞. „|Ǩ‡#O^Œ qKå~°Ñ¨_çOk Jk qÅ∞"≥·# =ã¨∞Î=x HÍ^Œ∞† ™êfig∞r
KÕ`«∞Å∞ `åH˜# QÆ_çÜ«∂~°O Jk. Hõ#∞Hõ Jk WѨC_»∞ Ѩq„`«=∞~ÚOk!
HÍx `«=∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ `«ÖˇuÎ# PÖ’K«#Å∞ ™êfig∞rH˜ K≥ѨÊÖË^Œ∞. PÜ«∞#
QÆ_çÜ«∂~åxfl |O_ç"å_çH˜ WzÛ#ѨC_»∞ ‰õÄ_® JÉèíºO`«~°O K≥ѨÊÖË^Œ∞.
"å~°∞ kQÆ=Åã≤# KÀ@∞ ~åQÍ<Õ ™êfig∞r |O_ç kQÍ~°∞. „|Ǩ‡#O^Œ
"≥O@<Õ kQƉõΩO_® ™êfig∞r`À, ''g∞~°∞ ֒ѨeH˜ "≥à◊¡O_ç, <Õ#∞ "≥#∞Hõ<Õ =™êÎ#∞——
J<åfl~°∞. ™êfig∞r ֒ѨeH˜ "≥àÏ¡~°∞. `«~°∞"å`« „|Ǩ‡#O^Œ |O_ç"å_ç`À, ''WÖÏ
K«∂_»=Ü«∂º! P ™êfig∞r h‰õΩ WzÛ# QÆ_Ü ç ∂« ~°O qÅ∞=‰õΩ `«QæÆ _»|∞ƒ K≥e™¡ êÎ#∞.
^•xx <å‰õΩ WzÛ"Õ~Ú—— J<åfl~°∞. |O_ç"å_»∞ HõΔ}O ‰õÄ_® Ü≥∂zOK«‰õΩO_®
_»|∞ƒ ѨÙK«∞ÛH˘x QÆ_çÜ«∂~°O WKÕÛâß_»∞.
D q^èŒOQÍ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ ™êfig∞rx H˘xÜ«∂_®~°∞. "åiÖ’
H˘O^Œ~°∞ ™êfig∞rx QÆ∞iOz KÕã≤# "åºMϺ<åÅ#∞, H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Ö’¡ K«∂^•ÌO.
408 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

 ™êfiq∞ „|Ǩ‡#O^Œ (~åMÏÖò) 

áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ ^Œ$+≤Öì ’ ÉèÏ~°`^« âÕ ßxfl PÜ«∞# U "Õ∞~°‰Ωõ ÃÑOá⁄OkOKå~À
HÍÅ"Õ∞ x~°‚~Úã¨∞ÎOk. =∞# ^Õâßhfl, „Ѩ[Å#∂ „ѨQÆu Ѩ^äŒOÖ’ fã¨∞‰õΩáÈ"å
ÅO>Ë =∞#O PÜ«∞# =∞Ǩϟ#fl`« rq`åxfl „áêuѨkHõQÍ ÔQ·H˘x ã¨"≥∞ÿHõºOQÍ
„Ѩܫ∞uflOKåe.
 ™êfiq∞ „¿Ñ=∂#O^Œ (ÉÏ|∂~åO) 
ã¨Ñ¨Îi¬ =∞O_»ÅOÖ’ `«Ñ¨ã¨∞û KÕã¨∞H˘O@∞#fl |∞∞+¨μÅÖ’ XHõÔ~·# #~°
<å~åÜ«∞} |∞∞+≤ÜÕ∞ ™êfig∞r. Ö’HõÇ≤Ï`å~°÷O Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ PÜ«∞# ~°∂ѨOÖ’
U`≥OKå_»∞. J<Õ‰Ωõ Å Ç≤Ï`«O HÀã¨=¸, ã¨O`À+¨O HÀã¨=¸ PÜ«∞# J=`«iOKå~°∞.
Ju `«‰õΩ¯= HÍÅOÖ’ PÜ«∞# Ö’HõOÖ’ ZO`« Q˘Ñ¨Ê L^ÕfiQÆ `«~°OQÍÅ#∞
L^Œƒqù OѨ*âË ß~°∞! PÜ«∞# É’kèOz#^ŒO`å =Ú=∂‡\˜H© ã¨`º« "Õ∞#x HÍÅ„Hõ=∞OÖ’
`≥eÜ«∞=ã¨∞ÎOk. PÜ«∞# c*ÏÅ∞ <å\Ï~°∞. Jq "≥ÚÅÔHuÎ ÃÑiy =∞Ǩ=$HΔÍÅ∞QÍ
Ѩi}q∞OK«_»O `«^䌺O. P =∞Ǩ=$HΔÍÅ h_»# Ö’HõO ™êO`«fi# á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
PÜ«∞# =∂‰õΩ ZO`« Ѩ~°=∂#O^•xfl HõeyOKå~À Hõ^•! PÜ«∞##∞ `«e¿ãÎ<Õ
KåÅ∞ =∂‰õΩ ~À=∂Oz`«=∞=Ù`«∞Ok, áê~°=â◊º J#∞Éèí∂u HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
t"å=`å~°∞Öˇ·# ™êfig∞rH˜ *ˇ·!
 ™êfiq∞ t"å#O^Œ (`å~°H±) 
D Ü«ÚQÆ ã¨O^Õâßxfl ã¨~°fi„`å "åºÑ≤OѨ*Ë¿ã HÍ~åºxfl N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞
™êfig∞rH˜ JѨÊyOKå~°∞. P â◊H˜Î`À ѨiѨÙ+≤ìx ã¨O`«iOK«∞H˘#fl ™êfig∞r
Ö’HõÇ≤Ï`«O HÀã¨O áê@∞Ѩ_®¤~°∞. PÜ«∞# ÉèÏ=#Å∞ J<ÕHõ =∂~åæÅÖ’, J<Õ‰õΩÅ
=ÚY`«ó HÍ~°º~°∂ѨO ^•ÖÏÛ~Ú. Ѩ~°º=™ê#OQÍ Jxfl ^ÕâßÅÖ’ |Ǩï=ÚY
„ѨQÆu HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
 ™êfiq∞ `«∞sÜ«∂#O^Œ (ǨÏi) 
NHõ$+¨‚ x~åº} "å~°Î L^Œú=Ù_»∞ q^Œ∞~°∞xH˜ `≥eÑ≤ `«# qKå~åxfl =ºHõÎO
KÕâß_»∞: ''UO qO`«! PÜ«∞# Ü«∞^Œ∞‰õΩÅOÖ’ [x‡OKå~°∞. HÍx Ü«∞^Œ∞=Oâ◊OÖ’
Z=~°∂ PÜ«∞##∞ J=QÍǨÏ# KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. ˆ~~ÚO|=à◊√¡ "å~°∞ NHõ$+¨μ‚x`À<Õ
ã¨Ç¨Ïr=#O KÕâß~°∞, P_»∞H˘<åfl~°∞, u<åfl~°∞. HÍx P Hõ$+¨μ‚_Õ Ö’HÍxfl ã¨$lOz,
Ѩi~°H˜ΔOz bÅÅ∞ [i¿Ñ ™êHΔÍ`«∂Î ÉèíQÆ=O`«∞_»x "å~°∞ „QÆÇ≤ÏOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.——
Ü«∞^Œ∞‰õΩÅO =∂„`«"Õ∞<å, Ü«∂=`«∞Î Ö’HõO `«O`«∞ W^Õ! J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μÅ#∞
 QÆQÆ# K«O„^Œ∞_»∞ 409

Z=~°∂ QÆ∞iÎOK«Ö~Ë ∞° . L^Œ=ú Ù_»∞ ã¨iQÍæ<Õ K≥áêÊ_»∞. "Õ∞=¸ ™êfig∞r`À ã¨ÇϨ r=#O
KÕâßO, u<åflO, x„kOKåO, P_»∞H˘<åflO, Hõ^ÅŒä ∞ PÅH˜OKåO, J^躌 Ü«∞#O KÕâßO.
WÖÏ XHõ¯~ÀA HÍ^Œ∞, Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ HÍ^Œ∞† Uà◊¡ Ѩ~°ºO`«O rqOKåO. HÍx
™êfig∞rx "Õ∞O J=QÍǨÏ# KÕã¨∞HÀQÆeQÍ=∂? ÖË^Œ∞! PÜ«∞# x[ <≥·*Ïxfl
H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® "Õ∞O J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞.
L^Œú= =K«<åÅ∞ *Ï˝Ñ¨HÍxH˜ =zÛ#ѨC_»ÖÏ¡ PÜ«∞# =K«<åÅ∞ =Ú=∂‡\˜H©
x[=∞x JxÑ≤ã¨∞ÎOk. ™êfig∞r`À "Õ∞O ZÖÏ =º=ǨÏiOKåO! HÍx PÜ«∞##∞
J=QÍǨÏ# KÕã¨∞HÀÖËHõáÈÜ«∂O. PÜ«∞# ‰õÄ_® =∂ÖÏO\˜ =ºˆHÎ, HÍx =∂ Hõ<åfl
L#fl`«∞_»∞, „ѨuÉèÏâße – WO`«=~°ˆH J~°÷O KÕã¨∞H˘<åflO. Wxfl Ѩi=∂}ÏÅ`À
XHõ =ºH˜Î WO`«^•HÍ [x‡Oz LO\Ï~°x <Õ#∞ ÉèÏqOK«#∞.
  
™êfig∞r x[OQÍ<Õ W`«~°∞ʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞QÆeQÍ~°∞. PÜ«∞#Ö’
QÀѨº`« H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. `«=∞ =^ŒÌQÆÅ^ŒO`å PÜ«∞# W`«~°∞ʼnõΩ `≥~°z
K«∂Ñ≤OKå~°∞! =∞# ã¨=∞¿ãº Jk Hõ^•! ZHõ¯_» „ѨHõ¯ =ºH˜Î =∞#Hõ<åfl Q˘Ñ¨Ê"å_≥·
áÈ`å_Õ"≥∂#<Õ ÉèíÜ«∞O =∞#Ö’ xO_ç LOk. HÍx PÜ«∞# P ÉèíÜ«∞O ã¨g∞Ñ≤OK«
ÖËx J„QÆOÖ’ L<åfl~°∞. PÜ«∞#Ö’ ^Õfi+¨O ÖË^Œ∞. ''Z=~°∞ U KÀ@ L<åfl~À
P`«_çH˜ P KÀ@ ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOK«∞. Z=iH˜ Uk H˘~°`À P`«_çH˜ Jk W=Ùfi.
™ê^茺O HÍ^•? JO^Œ∞ HÀã¨O P`«_ç HÍà◊¡#∞ „H˜OkH˜ ÖÏy h ã≤÷uH˜ D_»∞Û‰õΩ
~å=_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOK«‰õΩ—— J<Õ"å~°∞ PÜ«∞#.
  
Ü«∂=`«∞Î „ѨѨOKåhfl Ѩ~°º\˜Oz =KåÛHõ ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞:
''„Ѩ*Ï™êfi=∞ºO J#flk `«ÖÏ `ÀHÍ ÖËx XHõ =º=ã¨÷. x*ÏxH˜ #Å∞QÆ∞Ô~·^Œ∞QÆ∞~°∞
=∂„`«"Õ∞ ^Õâßxfl Ѩiáêeã¨∞Î<åfl~°∞. ^ÕâßxH˜ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOK«QÆÅ
=º‰õΩÎÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK«ÖË#ѨC_»∞ ^Õâ◊O Ѩ`«#O K≥O^Œ∞`«∞Ok. =∞# ^Õâ◊O
P^蕺u‡Hõ"≥∞ÿ#k. Ü«ÚQÍŠѨ~°ºO`«O Jk =∞Ǩ`«∞‡Å#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞Î#flk.
=∞Ǩ`«∞‡Å∞ ~°∂á⁄O^Œx HÍÅѶ¨∞@ìO =∞# K«i„`«Ö’ ÖË^Œ∞. XHõ =ºH˜Î ~°∂á⁄O^Œ∞
`«∞<åfl_»∞† J`«_»∞ â◊`åÉÏÌÅ∞QÍ ZO^ŒiHÀ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤Ï™êÎ_»∞. K«∂_»∞!
<å#H±, Hõc~ü, `«∞Åã‘^•ã¨∞! Z<≥fl<Àfl ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ "å~°∞ D ^ÕâßxH˜
=∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞!——
  
410 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''ǨÏs! WѨC_»∞ <Õ<˘Hõ H˘`«Î=∂~°æO Pq+¨¯iOKå#∞. ^蕺#O, [ѨO,

P`«‡qKå~°} ÖÏO\˜ "å\˜ ^•fi~å =∂„`«"Õ∞ =ÚH˜Î Åaèã¨∞ÎO^Œx WO`«^•HÍ [#O
qâ◊fiã≤OKå~°∞. WѨC_»∞ ¢ã‘ÎÅ∂ ѨÙ~°∞+¨μÅ∂ ÉèíQÆ=`å¯~°ºO x~°fiiÎOz r=#∞‡‰õΩÎ
Å=Ù`å~°∞—— JO@∂ ™êfig∞r XHõ™êi <å`À K≥áêÊ~°∞. PÜ«∞# =K«<åÅ∞
JHõΔ~°ã¨`åºÅ∞, ^•<À¡ <å‰õΩ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞.
  
''=ÚO^Œ∞ ##∞fl J~°÷O KÕã¨∞HÀO_ç. P `«~°∞"å`« PÜ«∞##∞ (N~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å#∞) J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOK«O_ç—— J<Õ"å~°∞ PÜ«∞#. ™êfig∞r
Z=~À, Uq∞\’ <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞† HÍx PÜ«∞# ѨiѨÓ~°∞‚Å∞. ѨiѨÓ~°∞‚}˜‚ "≥Ú^Œ@
J~°÷O KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ ZÖÏ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅO? JO^Œ∞ˆH ™êfig∞r
JÖÏ K≥áêÊ~°∞.
  
™êfig∞r Ǩ㨺K«`«∞~°`« JkfifÜ«∞O. XHõ ~ÀA <Õ#∞ XHõ HõuÎ`À ѨxKÕã¨∞Î
#flѨC_»∞ ^•x Ñ≤_ç qiyáÈ~ÚOk. qKå~°OQÍ <Õ#∞ ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. JѨC_»∞
™êfig∞r =zÛ, ''ǨÏs! ^•x PÜ«Ú~åÌÜ«∞O JÖψQ f~°∞`«∞Ok. ^•xH˜ [Å∞|∞,
[fi~°O, ã¨xfláê`«O ÖÏO\˜q "å\˜e¡ PÜ«Ú~åÌÜ«∞O f~°^Œ∞ Hõ^•?—— J<åfl~°∞
#=Ùfi`«∂! <Õ#∂ #"Õfiâß#∞.
  
''=∞Ô~=~°∂ Un K≥ѨÊ_®xH˜ <Õ#∞ Un =^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞—— J<åfl~˘Hõ™êi
™êfig∞r. PÜ«∞# JO`å K≥¿ÑÊâß~°∞. PÜ«∞# ÉèÏ=#Å „ѨHÍ~°"Õ∞ JO`å WѨC_»∞
[~°∞QÆ∞`«∞#flk.
  
''~åÉ’ÜÕ∞ 200 Uà◊¡‰õΩ Z=~°∂ Un KÕÜ«∞#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞, T~°̂H `ÀHõ ѨÙK«∞ÛH˘x
"≥o`Õ KåÅ∞, JO`«\ ˜ L^ÕfiQÍxfl JOkOKå#∞—— Jx ™êfig∞r =zOK«_»O Hõ^Œ∞Ì!
  
Jxfl ~°HÍÅ =º‰õΩÎÅ`À#∂ HõÅã≤"≥∞Åã≤ =º=ǨÏiOKÕ „ѨuÉèÏã¨OѨ#∞flÅ∞
™êfig∞r. Ѩi„"å[Hõ ~ÀAÖ’¡ XHõ™êi PÜ«∞#`À Ô~·Å∞Ö’ "≥àÏ¡#∞. P ÃÑ>ˇìÖ’
Jâ◊fitHõΔ‰õΩÅ∞ H˘O^Œ~°∞ L<åfl~°∞. ™êfig∞r "åi`À =∂\Ï¡_»<å~°OaèOKå~°∞.
 QÆQÆ# K«O„^Œ∞_»∞ 411

KåÖÏ¿ãѨ٠"åi`À ã¨OÉèÏ+≤OKå~°∞. uiy =KåÛHõ PÜ«∞##∞, ''g∞~°∞ UO

=∂\Ï¡_®~°∞?—— Jx ‰õΩ`«∂ǨÏÅOQÍ J_çQÍ#∞. JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#, ''F, "åiH˜
J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ `≥Å∞ã¨∞. ѨO^≥Ѩ٠QÆ∞„~åÅ#∞ ZÖÏ ã¨O~°H˜ΔOKåe, "å\˜ "ÕQÍxfl
ÃÑOá⁄OkOK«_®xH˜ U"Õ∞O KÕÜ«∂e ÖÏO\˜ q+¨Ü«∂Å∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl#∞, ÉÏQÍ
LOk. <Õ~°∞ÛHÀ=_®xH˜ „Ѩu =ºH˜Î =^•Ì U^À LO_»<Õ LO@∞Ok—— J<åfl~°∞.
  
XHõ~ÀA ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å =∞^茺 U^À HÍ~°}OQÍ "å^ÀѨ"å^•Å∞
`«Öˇ`åÎ~Ú. Jk K«∂ã≤ ™êfig∞r, ''g∞ ~°O^Œ~°∂ ˆH=ÅO JÅÊ|∞^Œ∞úÅ∞. =OHÍÜ«∞,
á⁄@¡HÍÜ«∞, P‰õΩ‰õÄ~° ÖÏO\˜ "å\˜ QÆ∞iOKÕ áÈ\Ï¡_»∞‰õΩO\Ï~°∞. g∞`À Z=~°<åfl
rq™êÎ~å?—— JO@∂ HÀѨOQÍ K≥Ñ≤Ê "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. z=iH˜ UO [iyOk?
''JÅÊ|∞^Œ∞Åú ∞—— JO@∂ Z=ix ¿Ñ~˘¯<åfl~À "åiˆH Ü«∂=`«∂Î =^ŒeÃÑ\ì̃ "≥àÏ¡~∞° !
ÉËÅ∂~°∞ =∞~îåxHõO@∂ áêÅHõ ã¨OѶ¨∂xfl xÜ«∞q∞Oz#ѨC_»∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞
Å#∞ =∂„`«"Õ∞ áêÅHõã¨OѶ¨∞ ã¨Éèí∞ºÅ#∞ KÕâß~°∞. `«=∞HõO@∂ ZÖÏO\˜ Ѩ^Œqh
PÜ«∞# LOK«∞HÀÖË^∞Œ . `«=∞ t+¨μºÅ‰õÄ Ug∞ W=fiÖË^∞Œ . ZO`«\ ˜ J^Œ∞ƒù`« `åºQÆO
PÜ«∞#k! ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ŠѨ@¡ PÜ«∞#‰õΩ ZO`«\ ˜ J#∞~åQÆO!
  
XHõ~ÀA ™êfig∞r P„QÆǨϟ^Œ„QÆ∞Öˇ·, ''XO@iQÍ „Ѩܫ∂}O KÕÜ«∞=Åã≤
=zÛOk. áê@Å∞ áê_»_»O, `åà◊O "ÕÜ«∞_»O JO`å <Õ#∞ XHõ¯}Ë‚ KÕÜ«∞=Åã≤
=zÛOk. =∞Ô~=~°∂ Un KÕÜ«∞ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞. =∞=∞‡efl Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O p"å@∞¡
ÃÑ_»`å~°∞. J^ÕO „H˘`«Î HÍ^Œ∞. HÍx P ~ÀA QÆ∞~°∞^Õ=ÙŠѨ@¡ ‰õÄ_® HÀѨOQÍ<Õ
L<åfl~°∞. ''P Ñ≤zÛ „ÉÏǨχ}∞x KÕ`«∞Ö’¡ z‰õΩ¯H˘x <å rq`«O =$^ä• J~Ú
áÈ~ÚOk—— J<åfl~°∞. HÍ¿ãѨܫ∂ºHõ, ''HÍx XHõ q+¨Ü«∞O. Uk WKåÛ"≥∂ ^•xx
uiy á⁄O^ŒÖËO. J#O`« [#‡ÅÖ’ U^À XHõ¯ ^•x<Õ P Ñ≤zÛ =ºH˜Î KÕ`«∞Ö’¡
=$^ä• KÕã¨∞HÀ=Åã≤ =zÛOk!—— J<åfl~°∞.
  
=∂Ö’ „Ѩu XHõ¯~°=¸ =∂ ™⁄O`« HÍà◊¡ g∞^Œ xÅ|_®e, Jxfl
~°OQÍÅÖ’#∂ nÑ≤ÎOKåÅx ™êfig∞r JaèÅ+≤OKå~°∞. K≥ѨCÅ∞ ‰õΩ@ì_»O #∞Oz
K«O_ô áê~åÜ«∞}O =~°‰õÄ ã¨=∞ã¨ÎO PÜ«∞# =∂‰õΩ <ÕiÊOKå~°∞. XHõ "≥·Ñ¨Ù
"Õ^•O`«O, LѨx+¨`«∞ÎÅ∞, ã¨O㨯 $`« <å@HõO "≥Ú^ŒÖˇ·#q q=iOKå~°∞. =∞~À
412 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

"≥·Ñ¨Ù =O@ ‰õÄ_® <ÕiÊOKå~°∞. =∞ˆ~ W`«~° =∂~åæÖ’¡ PÜ«∞# =∞=∞‡efl ã≤^ŒúO
KÕâß~°#flk g∞ÔHÖÏ K≥ѨÊQÆÅ#∞!
  
™êfig∞r „¿Ñ=∞ JO^Œi g∞^• „Ѩã¨iOzOk. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ rqOz#
HÍÅOÖ’ [iyOk D ã¨OѶ¨∞@#: ÖÏ@∂ =∞ǨÏ~å*ò (J^Œ∞ƒù`å#O^Œ) JѨC
_»Ñ¨C_»∞ x„^ŒáÈÜÕ∞"å_»∞. QÆ∞~°∞^Õ=ÙʼnõΩ Wk #K«ÛÖË^Œ∞. PÜ«∞##∞ ѨOÑ≤Oz"Õ^•Ì
=∞#∞H˘<åfl~°∞. Wk `≥eÜ«∞QÍ<Õ ™êfig∞r QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ „áêi÷Oz JÖÏ
[~°∞QƉΩõ O_® K«∂âß~°∞. JO^Œ∞Hˆ HÍÖÏO`«~O° Ö’ ÖÏ@∂ =∞ǨÏ~å*ò, ''™È^Œ~∞° _»O>Ë
Jk 'ÖÁˆ~<£—1 =∂„`«"Õ∞—— J<Õ"å~°∞.
  
™êfig∞r Z=iÖ’<≥·<å H˜Oz`«∞Î =∞Oz`«#O K«∂¿ãÎ KåÅ∞. ^•xx PHÍâ◊
=∞O`« qã¨Î $uOz âߡѶ≤∞™êÎ~°∞. PÜ«∞# ZO`« â◊H˜Î=∞O`«∞Å∞! JO^Œi HÀã¨O
ZO`« L^ÕfiQÆO K≥O^Õ"å~°∞! JO^Œih ZO`«QÍ Jaè=∂xOKå~°∞! PÜ«∞#Ö’x
„¿Ñ=∞ ÖÏO\˜k ZHõ¯_® HõxÑ≤OK«^Œ∞, Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ HÍ#~å^Œ∞ ‰õÄ_®!
 ™êfiq∞ âß~°^•#O^Œ (â◊~°`ü) 
HÍjѨÓ~ü L^•º# QÆ$ǨÏOÖ’ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ L#flѨC_»∞ ™êfig∞rH˜ J<ÕHõ
LѨ^ÕâßÅ∞ KÕã≤, ÉèíH˜Î=∂~°æO `«k`«~° =∂~åæÖ’¡ J<ÕHõ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOѨ
*Ëâß~°∞. D q^èŒOQÍ D qaè#fl ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOz J#∞Éèí"åÅ∞ á⁄Ok#
`«~°∞"å`« PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅ ^•fi~å Ö’HÍxH˜ É’kèOKå~°∞. ã‘fiÜ«∞ `≥eq,
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ LѨ^ÕâßÅ `À_®Ê@∞`À =∂„`«"Õ∞ PÜ«∞# Ö’HÍxH˜ É’kèOK«ÖË^Œ∞.
„Ѩu^•xh ã¨fiÜ«∞OQÍ `«#∂, `«# rq`«=¸ ѨsH˜ΔOz# `«~°∞"å`« LѨ^Õâ◊O
KÕâß~°∞.
 ™êfiq∞ JYO_®#O^Œ (QÆOQÍ^èŒ~ü) 
™êfig∞r HÀáêxH˜ Jf`«∞Å∞. ''J„HÀ^èŒ Ñ¨~°=∂#O^Œ—— ~°∂ѨÙÅ∞ PÜ«∞#.
~å[ѨÙ~îå}ÏÖ’ XHõ ‰õΔΩ~°‰õΩ_»∞ <å‰õΩ HΔ“~°O KÕã¨∂Î WÖÏ J<åfl_»∞ : ''=∞ǨÏ~å*ò!
g∞ ™êfig∞r ™ê\˜ÖËx"å~°∞. "Õ∞O J*Ï˝#∞ÅO. PÜ«∞# áêO_ç`«ºO QÆ∞iOz
1. ™êfiq∞ J^Œ∞ƒù`å#O^Œ (ÖÏ@∂) x~°HõΔ~åã¨∞ºÅ∞. „QÍg∞} „áêO`«O #∞Oz ~å=_»O
=Å# =∂@Å#∞ ‰õÄ_® PÜ«∞# ã¨iQÍ LK«ÛiOK«ÖËHõáÈÜÕ∞"å~°∞. '#ˆ~<£— J<Õ =∂@#∞
PÜ«∞# 'ÖÁˆ~<£— Jx LK«ÛiOKå~°∞.
 QÆQÆ# K«O„^Œ∞_»∞ 413

=∂ˆHO `≥Å∞ã¨∞? HÍx XHõ¯ q+¨Ü«∞O. PÜ«∞# ÖÏO\˜ HÀáêxfl xi˚Oz# =ºH˜Îx
<Õ#∞ K«∂_»ÖË^Œ∞. PÜ«∞#`À "åkOz ÔQÅ=_®xH˜ ѨO_ç`«∞Å∞ =KåÛ~°∞, PÜ«∞##∞
J==∂#ѨiKÕ „Ѩâ◊flÅ∞ J_çQÍ~°∞. HÍx PÜ«∞#‰õΩ HÀѨO ~åÖË^Œ∞. #=Ùfi`«∂
"åi „Ѩâfl◊ ʼnõΩ ["å|∞ eKåÛ~°∞. PÜ«∞##∞ QÔ Å=_®xH˜ =zÛ# "å~°∞ Ѩ~ål`«∞Öˇ·
PÜ«∞#‰õΩ „Ѩ}q∞e¡ u~°∞QÆ∞=ÚYO Ѩ\Ïì~°∞.——
  
=∞#ã¨∞û UHÍ„QÆ`«#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#flѨC_»∞ ÉÏǨϺK≥·`«#ºO x¢+¨¯q∞ã¨∞ÎOk.
™êfig∞rH˜ D ã≤÷u HõÅQÆ_»O Hõ^Œ∞Ì. XHõ™êi ~å*ËO„^Œ q∞„`å ~°zOz# É∫^ŒúHÍÅ
K«i„`«#∞ K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl~°∞. HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ ѨÙã¨ÎHõO KÕ`«∞Ö’¡ #∞Oz *Ïi „H˜O^Œ
Ѩ_çáÈ~ÚOk. PÜ«∞# =∞#ã¨∞û U^À `≥eÜ«∞x Ö’HõOÖ’ ã¨OK«iã¨∂Î#flk. ''WÅ∞¡,
"åH˜e, ѨÙã¨ÎHõO, ‰õΩsÛ, |Å¡ – Jhfl J^Œ$â◊º=∞Ü«∂º~Ú, Ug∞ ÖË^Œ∞. U^À XHõ
J#O`« Ö’HõOÖ’ <å K≥·`«#ºO Å~ÚOzáÈ`«∞Ok—— JO@∂ D ã≤÷ux QÆ∞iOz
™êfig∞r K≥¿ÑÊ"å~°∞. â◊OHõ~°∞_»∞, |∞^Œ∞ú_»∞ ÖÏO\˜ "åiH˜ D ã≤÷u HõeyOk.
XHõ ~ÀA "Õ‰õΩ=*Ï=Ú ã¨=∞Ü«∞O. ÖË=QÍ<Õ ™êfig∞rx K«∂_®Åx
Ñ≤OzOk. u#flQÍ PÜ«∞# QÆk =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡ "≥∞Å¡QÍ `«Å∞Ѩ٠`«\Ïì#∞. PÜ«∞#
ÖË=HõáÈ~Ú LO>Ë W|ƒOk ÃÑ@ì‰õÄ_»^Œ#∞H˘<åfl#∞. HÍx XHõ™êi "≥∞Å¡QÍ
`«@ìQÍ<Õ PÜ«∞# XHõ POQÆ¡ Hõq`« ^•fi~å ["åaKåÛ~°∞.
`«_»∞`«∂ `«_»∞`«∂ L#flk Z=~°∞?
"Õz=Ù<åfl "Õz=Ù<åfl, <å „Ñ≤Ü«∞ ™È^Œ~å!
âßâ◊fi`«OQÍ F ™È^Œ~å ##∞fl ã‘fiHõiOK«∞!
âßâ◊fi`«OQÍ F, áêÑ‘ ##∞fl qâ◊fiã≤OK«∞!
h ÉèÏ~å#flO`å tÅ∞= g∞^Œ ã¨=∞iÊOK«∞†
âßâ◊fi`«OQÍ – F, âßâ◊fi`«OQÍ!1
  

1. Knocking Knocking Who is there?

Waiting, waiting, Oh brother dear!
Once for all – Oh, brother receive me!
Once for all – Oh, Sinner believe me!
Unto the Cross thy burden fall;
Once for all – Oh, once for all!

S 28
414 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ѩ@¡ ™êfig∞rH˜ ZO`« „¿Ñ=∞! ^•<À¡ XHõ¯ âß`«O =∂‰õΩ

LO^•? PÜ«∞# ™È^Œ~°∞Å∞QÍ LO_ô =∂Ö’ P L^ÕfiQÆO Å∞ѨÎ"≥∞ÿ#ѨC_»∞ `«H˜¯#
"åi QÆ∞iOz UO "åºMϺxOK«QÆÅO? ^Õâ◊ HõëêìÅhfl UHõ~°=ÙÃÑ\˜ì PÜ«∞#
ZO`«QÍ HõÅ`« K≥O^Õ"å~À Hõ^•! JÖÏ XHõ ~ÀA PÜ«∞# HõÅ`« K≥Ok#ѨC_»∞
<Õ#∞ PÜ«∞##∞, ''ZO^Œ∞‰õΩ =∞# ^Õâ◊O *ÏQÆ$u K≥O^ŒÖË^Œ∞?—— Jx J_çQÍ#∞.
JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#, ''™È^Œ~å! ÉÏxã¨Å∞QÍ KÕÜ«∞|_ç# *Ïu, WÖψQ LO@∞Ok——
J<åfl~°∞. PǨ, ™êfig∞rH˜ ™ê\˜ÖË^Œ∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ѩ@¡ ™êfig∞rH˜ QÆÅ „¿Ñ=∞ J##º ™ê=∂#º"≥∞ÿ#k. Jk
^Õâ◊ÉèíH˜Î HÍ^Œ∞, Jk '^Õâß`«‡ É’^èŒO—. ™ê^è•~°}"≥∞ÿ# =º‰õΩÎʼnõΩ LO_Õk '^ÕǨ`«‡
É’^èŒO—, JO>Ë ^ÕǨxfl `å#∞QÍ ÉèÏqOK«_»O. ™êfig∞rH˜
™êfig∞r
^Õâ◊ÉèíH˜Î
L#flk '^Õâß`«‡ É’^èŒO—, JO>Ë ^Õâßxfl `å#∞QÍ ÉèÏqOK«_»O.
^Õâ◊„Ѩ[Å ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ∞, "åi QÆ`«HÍÅO, Éèíq+¨º`«∞Î, =~°Î
=∂#O =∂„`«"Õ∞ PÜ«∞# zO`«#Ö’ KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú. ^Õâß`«‡ É’^èŒO`À<Õ
PÜ«∞# L^ÕfiQÆO PyáÈÖË^Œ∞. Jk 'qâßfi`«‡ É’^èŒO—QÍ qã¨Î $uOzOk –
ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† Ö’‰õOÖ’x „áê}˜HÀ\˜`À =∞"Õ∞Hõ"≥∞ÿ "åi HÀã¨O
PÜ«∞# HõÅ`« K≥O^•~°∞. JO^Œ∞ˆH Ö’HõOÖ’x Ü«∂=#‡OkH© =∞ÚH˜Î HõÅ∞QƉõΩO_®
PÜ«∞#‰õΩ =ÚH˜Î ÖË^Œ∞.
 ™êfiq∞ q*Ï˝<å#O^Œ (ǨÏi„Ѩã¨#fl) 
XHõ~ÀA L^ŒÜ«∞O ™êfig∞r PÅÜ«∞O #∞Oz „H˜OkH˜ ky =ã¨∞Î<åfl~°∞. <å
„ѨHõ¯‰õΩ =zÛ qHõã≤`« =^Œ#O`À, ''„jHõ$+¨μ‚}˜‚ K«∂_»QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl"å? WkQÀ,
WkQÀ, WHõ¯_Õ xÅ|_ç L<åfl_»∞—— J<åfl~°∞. =∂ Hõà◊¡‰õΩ Z=~°∂ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
  
''XHõ ~ÀA ™êfig∞r `«=∞ QÆkÖ’ ^蕺#=∞QÆ∞flÖˇ· L<åfl~°∞. JѨC_»∞ PÜ«∞#
^ÕǨÏO #∞Oz XHõ J^Œ∞ƒù`« „ѨHÍâ◊O HõxÑ≤OzOk. P „ѨHÍâ◊O`À P QÆk JO`å
*’ºu~°‡Ü«∞Ѩ٠"≥Å∞¡=Ö’ =ÚxyáÈ~ÚOk. <Õ#∞ k¢Qƃù=∞`À ^•xx K«∂ã¨∂Î
xÅ|_ç L<åfl#∞. PÜ«∞# ™ê=∂#º"≥∞ÿ# =∞xëê!——
™êfig∞r XHõ ã¨r= q*Ï˝# ã¨~°fiã¨fiOQÍ q~ålÖÏ¡~°∞. XHõ~ÀA ÉèÏ~°`«
^Õâ◊O, `«H˜¯# ^ÕâßÅ Éèí=# x~å‡}O QÆ∞iOz K≥áêÊ~°∞. ^•x „áêuѨkHõ,
 QÆQÆ# K«O„^Œ∞_»∞ 415

qHÍã¨O "≥Ú^ŒÖˇ·# „Ѩu JOâßhfl PÜ«∞# q=iOK«_»O K«∂ã≤ <Õ#∞ qã¨∞Î

áÈÜ«∂#∞.1
  
ÉËÅ∂~ü =∞~î°OÖ’ XHõ ~ÀA ~å„u ''J=∂‡! #∞"Õfi <å ~°HõΔ‰õΩ~åeq—— J<Õ
áê@ áê_»∞`«∂ `«=∞ QÆk =™ê~åÖ’ ™êfig∞r ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
áê~°=â◊º ã≤÷uÖ’ J>Ë¡ xezáÈÜ«∂~°∞. PÜ«∞# Hõà◊¡ #∞Oz P#O^ŒÉÏëêÊÅ∞
K≥OѨÅg∞^Œ∞QÍ „ã¨qã¨∞Î<åfl~Ú. =∞m¡ ѨKå~°∞¡ KÕÜ«∞™êQÍ~°∞. WÖψQ ~å„`«O`å
QÆ_çzOk!
hÖÏO|~° =∞~î°OÖ’ XHõ~ÀA ™êfig∞r `«=∞ QÆk #∞Oz |Ü«∞@‰õΩ
=ã¨∞Î<åfl~°∞. <Õ#∞ PÜ«∞# áê^ŒÑ¨^•‡Å#∞ `åH˜ „Ѩ}q∞Å¡_®xH˜ =OQÍ#∞. PÜ«∞#
áê^•Å#∞ ã¨Ê $tOKå<À ÖË^À KÕ`«∞Ö‰õΩ q^Œ∞º^•Ñ¶¨∂`«"≥∞ÿ#@∞¡ JxÑ≤OzOk!
"≥O@<Õ K«@∞‰õΩ¯# KÕ`«∞Å#∞ qkeOK«∞H˘<åfl#∞.
Jk K«∂_»QÍ<Õ ™êfig∞r, ''Uq∞\˜ ¿Ñã¨<£2 U"≥∞ÿOk?—— Jx J_çQÍ~°∞. <Õ#∞
„ѨâßO`«OQÍ, ''Ug∞ÖË^Œ∞ ™êfig∞r! g∞ áê^•Å∞ `åHõQÍ<Õ <å‰õΩ U^À PѶ¨∂`«O
J~Ú#@∞¡ JxÑ≤OzOk—— J<åfl#∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r =∞$^Œ∞
q^Œ∞º^•Ñ¶¨∂`«O
ã¨fi~°OÖ’, ''J"≥∞iHÍÖ’ <å P^蕺u‡Hõ â◊H˜Îx Z‰õΩ¯=QÍ
"≥zÛOKå#∞. <Õ#∞ JHõ¯_» L#flѨC_»∞ <å P^蕺u‡Hõâ◊H˜Î WOHÍ f„=OQÍ LO_Õk!——
J<åfl~°∞.
PÜ«∞# J"≥∞iHõ<£ t+¨μºÅ∞ ѨÅ∞=Ù~°∞, ''=∂@, ^Œ$+≤ì, ã¨Ê~°≈Å`À ‰õÄ_®
™êfig∞r =∂‰õΩ L#fl`«"≥∞ÿ# P^蕺u‡Hõ J#∞Éèí"åÅ∞ HõeyOKå~°∞—— Jx K≥áêÊ~°∞!
 ™êfiq∞ J^Œ∞ƒù`å#O^Œ (ÖÏ@∂) 
F! ™êfig∞rH˜ ~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠѨ@¡ QÆÅ ÉèíH˜Î „ѨѨ`«∞ÎÅ∞ ZO`« L#fl`«"≥∞ÿ#q!
XHõ™êi „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ XHõ [`« áê^Œ~°HõΔÅ#∞ PÜ«∞#‰õΩ WKåÛ~°∞. HÍx
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ WKåÛ~°<Õ ÉèÏ=#`À PÜ«∞# "å\˜x ^èŒiOK«ÖË^Œ∞! ÉèíH˜Î JO>Ë Uq∞\’
W`«~°∞Å∞ PÜ«∞# #∞Oz <Õ~°∞ÛHÀ"åe.
  
1. ™êfiq∞ q*Ï˝<å#O^Œ XHõ WO[h~ü, Éèí=# x~å‡}OÖ’ xѨÙ}∞_»∞ ‰õÄ_®.
2. q*Ï˝<å#O^Œ ѨÓ~åfi„â◊=∞ <å=∞^èÕÜ«∞O ǨÏi„Ѩã¨#fl. ^•xÖ’x '„Ѩã¨#fl—#∞ ‰õΩ¡Ñ‘ÎHõiOz
™êfig∞r WÖÏ ã¨OÉ’kèOKÕ"å~°∞.
416 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r J"≥∞iHÍ #∞Oz =KåÛ~°∞. PÜ«∞# H©iÎh, PÜ«∞##∞ Ѩi"Õ+≤ìOz

L#fl [#ã¨=¸Ç¨Å#∂ K«∂ã≤ <Õ#∞ PÜ«∞# „ѨHõ¯‰õΩ "≥à◊¡_®xH˜ ã¨OHÀzOKå#∞.
HÍx ™êfig∞r =zÛ <å KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x, ''ZO^Œ∞‰õΩ D ã¨OHÀK«O! <Õ#∞ J^Õ
áê`« 'ÖÁˆ~<£—<Õ, #∞=Ùfi áê`« 'Öˇ\’ì—"Õ. #∞=Ùfi WѨC_»∞ K«∂ã¨∞Î#fl "≥·Éèí==∞O`å
ÉèíQÆ=O`«∞x =∞ǨÏ`«Î fiO—— J<åfl~°∞. Z<Àfl [#‡ÅÖ’ ѨÙ}ºO KÕã¨∞H˘x LO>Ë<Õ
XHõ =ºH˜Î q"ÕHÍ#O^Œ#∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã≤QÍ á⁄O^ŒQÆÅ_»∞. =∞=∞‡ÅflO^Œih
K«∂ã¨∞HÀ=∞x QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ PÜ«∞#`À K≥áêÊ~°∞. PǨ! ™êfig∞r =∂ HÀã¨O UO
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞ Hõ#∞Hõ! J=Ù#∞, <Õ#∞ q"ÕHÍ#O^Œ#∞ JiÛã¨∞Î<åfl#∞.
 ™êfiq∞ JÉèË^•#O^Œ (HÍm„Ѩ™ê^£) 
=¸_»∞ =∞Ǩϟ#fl`« ^ÕâßÅÖ’ J`«∞º#fl`«"≥∞ÿ# „Ѩâ◊Oã¨Å∞ ™êfig∞r
JO^Œ∞H˘<åfl~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# =∞#ã¨∞û QÆifiOK«ÖË^Œ∞, P`«‡ã¨∞ÎuH˜ Ö’#∞
HÍÖË^Œ∞. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ áêѨѨ^•‡Å #∞O_ç J~°HõΔ}O ‰õÄ_® "≥·^˘ÅQÆÖË^Œ∞. J"≥∞iHÍ
"≥à◊¡_®xH˜ =ÚO^Œ∞ q~åle¡# ÉÏÅ∞x =O\˜ xëê¯Ñ¨@ºO, q#„=∞`«, Ѩi`åºQÆO
J"≥∞iHÍ kyfi[Ü«∞O `«~°∞"å`« ‰õÄ_® PÜ«∞#Ö’ K≥‰õΩ¯K≥^Œ~°Hõ J>Ë¡ L<åfl~Ú.
`«=∞ g∞^Œ ‰õΩiÑ≤Oz# H©iÎ, „Ѩu+¨ªÅ ÖÏO\˜=hfl Jâßâ◊fi`«=∞x PÜ«∞#‰õΩ
`≥eÜ«∞xk HÍ^Œ∞. XHõ `åuÎ fi‰õΩx ã≤÷uÖ’ PÜ«∞# „áêK«º áêâßÛ`«º `åuÎ fi‰õΩ
ÅO^ŒiÖ’ JkfifÜ«ÚxQÍ q~ålÖÏ¡~°∞. "Õ^•O`« qÉèÏQÍÅxflO\˜H© ã¨r=
^Œ$ëêìO`«OQÍ PÜ«∞# ÉèÏã≤ÖÏ¡~°∞.
  
™êfig∞r ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ÅÖ’ H˘O^Œ~°∞ PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz KÕã≤#
"åºMϺ<åÅ∞ H˘xflO\˜x K«∂âßO. JO^Œ~°∂ PÜ«∞##∞ H˘xÜ«∂_®~°∞. ZO^Œ∞‰õΩ?
™êfig∞rÖÏ "å~°∞ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å t+¨μºÖË Hõ^•! "åiÖ’
^≥·"åOâ◊ H˘O^Œ~°∞ ™êfig∞r Hõ<åfl =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ ÃÑ^ŒÌ"å~°∞ ‰õÄ_®!
ã¨OÉèí∂`«∞_»∞
J~Ú#ѨÊ\˜H© "å~°O^Œ~°∂ PÜ«∞##∞ <Õ`«QÍ, QÆ∞~°∞=ÙQÍ
Q“~°qOKå~°∞. ZO^Œ∞‰õΩ? N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ™êfig∞r QÆ∞iOz L#fl`«OQÍ K≥Ñ≤Ê#q
=∂„`«"∞Õ WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O HÍ^Œ∞. N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ t+¨μºÅ∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ ™êfig∞r k=º
`åfixfl x~°∞Ì+¨ìOQÍ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. PÜ«∞# ^≥·"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»x "å~°∞ x^Œ~°≈#
ѨÓ~°fiHõOQÍ QÍOKå~°∞. JÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ XHõ\ ˜ Ô~O_çO\˜x K«∂^•ÌO.
™êfig∞rx ™êHΔÍ`«∂Î N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞QÍ<Õ QÍOKå~°∞ „¿Ñ=∂#O^Œ. P
ã¨OѶ¨∞@# Wk: XHõ™êi ™êfig∞r t+¨μº_≥·# â◊~°â◊ÛO„^Œ‰õΩ ™êfig∞rx ѨÓlOz
 QÆQÆ# K«O„^Œ∞_»∞ 417

P~åkèOKåÅ<Õ JaèÖÏ+¨ HõeyOk. P`«_»∞ WO^Œ∞HÀã¨O ™êfig∞r =^ŒÌ J#∞=∞u

HÀ~å_»∞. "≥Ú^Œ\’¡ x~åHõiOz# ™êfig∞r, â◊~°â◊ÛO„^Œ "≥ÚO_çѨ@∞ì^ŒÅ#∂,
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å`À „áê^èÕÜ«∞Ѩ_»_®hfl K«∂ã≤ z=~°‰õΩ ã¨=∞‡uOKå~°∞. â◊~°â◊ÛO„^Œ
Jaè#flOQÍ PÅÜ«∂xH˜ "≥o¡ N~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠѨÓ[‰õΩ qxÜ≥∂yOKÕ
áê„`«Å∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q `≥zÛ ™êfig∞rx ѨÓlOz P~åkèOKå_»∞.
P`«_ç JaèÖÏ+¨ D_ÕiOk.
ѨÓ[ =ÚyÜ«∞QÍ<Õ ™êfig∞r â◊~°â◊ÛO„^Œ`À, ''ã¨i, h ѨÓ[ =Úyã≤Ok.
HÍx QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ P~å^èŒ#‰õΩ qxÜ≥∂yOKÕ áê„`«Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q LѨÜ≥∂yOKå=Ù.
Wk ^≥·=^Œ∂+¨} HÍ^•? Wk `≥e¿ãÎ ÉÏ|∂~åO P„QÆǨϟ^Œ„QÆ∞_»=Ù`å_»∞—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r =∂@Å∞ ѨÓiÎKÕ¿ã ֒ѨÙ<Õ „¿Ñ=∂#O^Œ JHõ¯_»‰õΩ =KåÛ~°∞. "≥O@<Õ
™êfig∞r PÜ«∞#`À, ''ÉÏ|∂~åO! ZO`«\ ˜ ^≥·=^Œ∂+¨} [iyáÈ~ÚO^À
K«∂âß"å? QÆ∞~°∞^Õ=ÙŠѨÓ*Ï ™ê=∞„yx W`«_»∞ WHõ¯_» LѨÜ≥∂yOKå_»∞——
J<åfl~°∞. „¿Ñ=∂#O^Œ Wk qx P#O^Œ ^Œ~°Ç¨ã¨O =ÚMÏ# "≥e¡qiÜ«∞QÍ,
''=∞OzѨx KÕâß_»∞. g∞~°∂ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∂ Jaè#∞flÅ∞!—— J<åfl_»∞.
`«~°∞"åu ã¨OѶ¨∞@# t"å#O^Œ rq`«OÖ’ [iyOk. =~åÇ¨Ï #QÆ~°
=∞~î°OÖ’ XHõ ~ÀA ™êfig∞r, t"å#O^Œ XˆH ^À=∞ `≥~°Ö’ x„kã¨∞Î<åfl~°∞.
ǨÏ~îå`«∞QÎ Í ã¨~fi° „`å HÍOu "≥Å∞¡= "åºÑ≤OzOk. t"å#O^Œ‰Ωõ
Éèˇ·~°=ÙÅ
ѨǨ~åÖ’
x„^•ÉèíOQÆ=∞~ÚOk. Hõà◊√¡ `≥~°z K«∂¿ãÎ ^À=∞`≥~° |Ü«∞@
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x ÖÏO\˜ PHõ$uÖ’ z#fl~°∂ѨOÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞
^蕺#=∞QÆ∞flÖˇ· L<åfl~°∞. "åi KÕ`«∞Ö’¡ „uâ◊¥ÖÏÅ∞<åfl~Ú. "åi ^ÕǨÏO #∞Op,
„uâ◊¥ÖÏÅ #∞Op HÍOu "≥Å∞¡= "åºÑ≤OzOk. U^À „ÉèÏOu J#∞H˘x t"å#O^Œ
Hõà◊√¡ #∞Å∞=ÚH˘x =∞m¡ K«∂âß~°∞. ÖË^Œ∞, „ÉèÏOu HÍ^Œ∞, "å~°∞ x[OQÍ<Õ
‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. Ug∞ áêÅ∞É’Hõ PÜ«∞# ™êfig∞rx ÖËáê~°∞. "åix
K«∂Ñ≤OKå~°∞. HÍx ™êfig∞r P ã¨OѶ∞¨ @##∞ ÃÑ^ŒQÌ Í Ñ¨\ Oì˜ K«∞HÀÖË^∞Œ . U ["å|∂
K≥ѨʉõΩO_® t"å#O^Œ#∞ ‰õÄ_® Ѩ_»∞HÀ=∞x `å=¸ Ѩ_»∞H˘<åfl~°∞. D suÖ’
~å„u QÆ_çzOk. t"å#O^Œ =^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞. L^ŒÜ«∞O =∞m¡ ™êfig∞rx ^•xx
QÆ∞iOz „ѨtflOKå~°∞. ™êfig∞r JѨC_»∞ ‰õÄ_® ^•xx ÃÑ^ŒÌQÍ Ñ¨\ ì̃OK«∞HÀ‰õΩO_®,
''"å~°∞ Ѩ_»Hõ Éè̌·~°=ÙÅ∞.1 <å z#fl`«#O #∞OKÕ "å~°∞ ##∞fl WÖÏ Ñ¨i~°HãΔ̃ ∞¨ <Î åfl~°∞——
JO@∂ JO\© JO@#@∞¡ K≥Ñ≤Ê "≥o¡áÈÜ«∂~°∞.
1. Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x QÆ}ÏÅÖ’ XHõ =~°Oæ "å~°∞. HÔ Ö· Ï™êxfl g~°∞ ѨÇ¨ ~å HÍã¨∞OÎ \Ï~°x SuǨϺO.
418 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

WHõ „|Ǩ‡#O^Œ rq`«OÖ’ [iyOk K«∂^•ÌO. ™êfig∞r L#fl ã¨÷ÅOÖ’

P^蕺u‡Hõ `«~°OQÍÅ∞ L`«Ê#fl=∞=Ù`åÜ«∞x „|Ǩ‡#O^Œ =zOK«_»O Hõ^Œ∞Ì.
''#ˆ~<£`À ^蕺<åxH˜ ‰õÄ~°∞ÛO>Ë "≥O@<Õ =∞#ã¨∞û ^蕺#OÖ’ Å~ÚOzáÈ`«∞Ok.
<Õ#∞ XO@iQÍ ‰õÄ~°∞Û#flѨC_»∞ JÖÏ [~°QÆ^Œ∞—— J<Õ"å~°∞ PÜ«∞#. HÍx XHõ™êi
™êfig∞rx ™êHΔÍ`«∂ΠѨ~°"Õ∞â◊fi~°∞xQÍ PÜ«∞# Jaè=i‚OKå~°∞:
XHõ~ÀA =∞^蕺ǨÏfl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r Ѩ_»∞H˘x L<åfl~°∞. JѨC_»∞
`«=∞ t+¨μº_≥·# â◊~°â◊ÛO„^Œ#∞ Ñ≤ez, ''WkQÀ K«∂_»∞ <åÜ«∞<å! <å HÍà◊√¡ HÍã¨Î
X`«∞Η— J<åfl~°∞. J`«_»∞ H˘xfl xq∞ëêÅ∞ X`«ÎQÍ<Õ, ''KåÅ∞,
™êfig∞r ™êHΔÍ`«∂Î
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_Õ!
Wk h‰õΩ `«y# Ѩx HÍ^Œ∞. "≥o¡ ~å*Ï#∞ ~°=∞‡#∞—— J<åfl~°∞.
JѨC_»∞ „|Ǩ‡#O^Œ x„kã¨∞Î<åfl~°∞. ™êfig∞r Ñ≤Å∞ѨÙ#∞
q#QÍ<Õ `«HõΔ}"Õ∞ =zÛ PÜ«∞# áê^•Å K≥O`« ‰õÄ~°∞Ûx HÍà◊√¡ X`«Î™êQÍ~°∞.
^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ QÆO@Å¿ãѨ٠QÆ_çzOk. ™êfig∞r x„^ŒÖ’H˜ *Ï~°∞H˘<åfl~°∞. P
`«~°∞"å`« „|Ǩ‡#O^Œ ÖËz `«=∞ QÆkH˜ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. J^ŒO`å qã¨∞ÎÉ’~Ú
K«∂ã¨∂Î xÅ|_»¤ â◊~°â◊ÛO„^Œ, „|Ǩ‡#O^Œ`À, ''=∞ǨÏ~å*ò! g∞~°∞ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
=∂#㨠Ѩل`«∞Å∞, ™êfig∞r ™È^Œ~° t+¨μºÅ∞. ™êfig∞r g∞ Ѩ@¡ Jq∞`« Q“~°=O
áê\˜™êÎ~°∞. HÍx D ~ÀA `«=∞ HÍà◊√¡ X`«Î=∞x g∞ˆH ѨÙ~°=∂~ÚOKå~°∞. Jk
ZO^Œ∞HÀ <å‰õΩ J~°O÷ HÍÖË^∞Œ —— J<åfl_»∞. D „Ѩâfl◊ „|Ǩ‡#O^Œ#∞ Pâ◊Û~°ºáÈÜÕ∞ÖÏ
KÕã≤Ok. U^À JѨKå~°O [iyáÈ~Ú#@∞¡, ''UÜü∞, U=∞O@∞<åfl=Ù! PÜ«∞#
™êHΔÍ`«∂ΠѨ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞! hˆHO `≥Å∞ã¨∞?—— Jx „ѨHÀÑ≤Oz# L^ÕfiQÆO`À J_çQÍ~°∞.
HÍx ™êfig∞r =∂„`«O Wq Ug „Ѩ^Œi≈OK«‰õΩO_®, gi Ѩ@¡ „¿Ñ=∂#∞
~åQÍÅ∞ ‰õΩiÑ≤ã¨∂Î, "åi #ˆ~<£QÍ<Õ rqOKå~°∞.
=∂`«$^Õq, ™êfig∞r Ѩ~㰠ʨ ~°O ZÖÏ K«∂ã¨∞H˘<åfl~À K«∂^•ÌO. =∂`«$=¸iÎ
Nâß~°^•^Õqx ™êHΔÍ`«∂Î [QÆ[#˚ xQÍ<Õ ™êfig∞r QÍOKå~°∞. N~å=Úx "≥É· "íè åÅ#∞
=∂`«$^Õq ^Œ$+≤ìÖ’
Jaè=i‚OKÕ „QÆO^äŒ"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© ^•x x["≥∞ÿ# =∞ǨÏ`åÎ fixfl
ã‘`å^ÕqH˜ PáêkOKÕ suÖ’ `«=∞ „QÆO^ä•xfl 'ã‘`åK«i`«"∞£ —
Jx "åb‡H˜ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.1 J^Õq^èŒOQÍ ™êfig∞r ‰õÄ_® `«=∞ áêâßÛ`«º

1. HÍ=º"£∞ ~å=∂Ü«∞}"£∞ Hõ$`«û fl"£∞ ã‘`åÜ«∂ó K«i`«"£∞ =∞ǨÏ`ü I ....

– ã‘`å^Õq =∞ǨÏ`«Î fi K«i„`«#∞ `≥e¿Ñ ~å=∂Ü«∞}=∞<Õ HÍ=ºO...
(ÉÏÅHÍO_», 4.8)
 QÆQÆ# K«O„^Œ∞_»∞ 419

kyfi[Ü«∞=¸, `«=∞ q[Ü«∂Å∂ =∂`«$^Õq J#∞„QÆǨÏO =Å¡<Õ ã≤kúOKåÜ«∞x

K≥¿ÑÊ"å~°∞. „áê~°OÉèí ~ÀAÖ’¡ PÜ«∞# N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å k=º`åfixfl ã¨O^ÕÇ≤ÏOK«_»O
Hõ^Œ∞Ì. HÍx =∂`«$^Õq J#∞„QÆǨÏâ◊H˜Î Ѩ@¡ PÜ«∞# Z#fl_»∂ ã¨Oâ◊~ÚOz Z~°∞QÆ~°∞.
=∂`«$^Õq Ѩ@¡ PÜ«∞# K≥e¡Oz# ÉèíH˜Î„ѨѨ`«∞ÎÅ∞ ™ê\˜ÖËxq. XHõ ~ÀA ™êfig∞r
`«=∞ t+¨μº_≥·# â◊√^•ú#O^Œ`À HõÅã≤ =∂`«$^Õq ^Œ~°≈<å~°÷O "≥àÏ¡~°∞. "≥à◊¡QÍ<Õ
P"≥∞‰õΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°O KÕâß~°∞. =∂`«$^ÕqH˜ „Ѩ}q∞Å¡=∞x â◊√^•ú#O^Œ`À
K≥áêÊ~°∞. ã¨∞nè~ü `«# KÕ`«∞Å`À =∂`«$^Õq áê^•Å∞ ã¨Ê $tOz =∂„`«"Õ∞
„Ѩ}q∞ÖÏ¡_»∞. ™êfig∞r Jk ÉèíiOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ''UO KÕã¨∞Î<åfl=Ù! =∂`«$^ÕqH˜
ZÖÏ „Ѩ}q∞ÖÏ¡Ö’ WO`«^•HÍ <Õ~°∞ÛHÀÖË^•? ZÖÏ „Ѩ}q∞ÖÏ¡Ö’ K«∂_»∞—— JO@∂
=∞m¡ =∞~˘Hõ™êi P"≥∞‰õΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°O KÕâß~°∞. P `«~°∞"å`« â◊√^•ú#O^Œ
J>Ë¡ #=∞㨯iOKå_»∞. â◊√^•ú#O^Œ#∞ nqOKåeûOkQÍ =∂`«$^Õqx ™êfig∞r
Ji÷OKå~°∞.
XHõ™êi =∂`«$^Õq ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ =zÛ uiy "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞, P"≥∞
Ѩܫ∞xOK« =Åã≤# Ѩ_»= |∞~°^ŒÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~ÚOk. Jk `«=∞ QÆk #∞Oz
K«∂ã≤# ™êfig∞r "≥O@<Õ XHõ¯ Ѩ~∞° QÆ∞# JHõ¯_»‰Ωõ "≥o,¡ #_»∞O ayOz, ã¨fiÜ«∞OQÍ
`å<Õ Ñ¨_»=#∞ „`ÀÜ«∞™êQÍ~°∞. PÜ«∞#‰õΩ =∂`«$^Õq Ѩ@¡ QÆÅ ÉèíH˜Î JkfifÜ«∞O!
™êfig∞r =∂`«$^Õqx „áê~°OÉèíO #∞OKÕ Ñ¨ÓiÎQÍ ã‘fiHõiOKå~°∞. ''J=∂‡!
g∞ QÆ∞iOz <å‰õΩ ÃÑ^ŒÌQÍ Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ∞. XHõ¯\˜ =∂„`«O K≥ѨÊQÆÅ#∞ – g∞
J#∞„QÆǨÏO`À =O^ŒÅH˘nÌ q"ÕHÍ#O^ŒÅ∞ L^ŒƒùqOK«QÆÅ~°∞. HÍx g∞ ÖÏO\˜
=∂`«$^Õq =∞~˘Hõ~°∞ LO_»~°∞. =∂`«$^Õq g∞~°∞ =∂„`«"Õ∞—— Jx XHõ™êi
P"≥∞`À<Õ K≥áêÊ~°∞.
=∂`«$^Õq ™êfig∞rx ZÖÏ Ñ¨iH˜OKå~°∞? ™ê=∂#ºOQÍ P"≥∞ ™êfig∞rx
'<å #ˆ~<£—, 'J#∞OQÆ∞ #ˆ~<£— Jx ¿Ñ~˘¯#_»O Hõ^Œ∞Ì. =∂`«$^Õq L^•Ç¨Ï~°}`À
D J^蕺ܫ∂xfl =Úy^•ÌO:
''#ˆ~<£ k=º`«fiO #∞Oz [x‡OKå_»∞. tâ◊√„áêÜ«∞O #∞OKÕ áê=#`å,
Ѩq„`«`å á⁄Oyá⁄~°e# =ºH˜Î. P`«_»∞ XHõ |∞∞+≤ Jx QÆ∞~°∞^Õ=ÙÖË =zOKå~°∞.
`«=∞ L#fl`« P^Œ~å≈Å#∞ „ѨKå~°O KÕÜ«∞_®xH©, áê=∞~°∞Å L^Œú~°}‰õÄ, =∂#"åo
Ç≤Ï`«O HÀã¨=¸ N~å=∞Hõ$+¨μ‚ÅKÕ ã¨Ñ¨Îi¬ =∞O_»ÅO #∞Oz „Ѩ`ÕºH˜Oz `À_˘¯x
~å|_ç# =ºH˜Î J`«_»∞. ã¨Ñ¨Î~°∞¬ÅÖ’ J„QÆQÆ}∞º_»`«_»∞. =O^ŒÖ=∞Ok |∞∞+¨μÅÖ’
420 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

J`«_»∞ JkfifÜ«Ú_»x QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ K≥Ñ≤Ê LO_»=K«∞Û, HÍx PÜ«∞# „Ѩ`ÕºH˜Oz

U_»∞QÆ∞~°∞ |∞∞+¨μÅ#∞ „Ѩ™êÎqOz, "åiÖ’ W`«_»∞ Ju Q˘Ñ¨Ê"å_»x `≥eáê~°∞.
''ã¨<åflºã¨O P`«_ç JO`«~åO`«~åàÏÖ’¡ TiáÈ~Ú LOk† q=HõΔ ÖˉõΩO_®
ã¨=∞™êÎhfl J‰õΩ¯# KÕ~°∞ÛH˘<Õ „¿Ñ=∞ P`«_ç ™⁄O`«O† J#O`«"≥∞ÿ# Ѩ~°=∂`«‡`À
JqzÛù#flOQÍ ã¨O|O^èŒO Hõey ã¨^• P Ѩ~°=∂#O^ŒOÖ’ Å~ÚOz LO_Õ"å_»∞
– JO`«\ ˜ "å_»∞ W`«~°∞Å Ç≤Ï`«O HÀã¨O Ü«∂`«#Å∞ ã‘fiHõiOKå_»∞, W`«~°∞Å
¿ã=ÔH· `«# rq`åxfl ã¨=∞iÊOKå_»∞.
''#ˆ~<£ KÕã≤# HÍ~°ºO HÍÖÏŠѨ~°ºO`«O xÅz LO@∞Ok. P`«_»∞ D
=∞ǨÏ`å¯~åº~°÷"Õ∞ [x‡OKå_»∞. Ö’HÍxH˜ "≥Å∞QÆ∞ JOkOKÕ PKå~°∞ºxQÍ,
[QÆ^Œ∞æ~°∞=ÙQÍ P`«}˜‚ "ÕÅ=∞Ok „Ѩâ◊Oã≤™êÎ~°∞!——


 `«e¡x q∞Oz#
=∞‰õΩ¯=
<å a_»¤Å∞ „Ѩu XHõ¯~°∂ <å Hõ<åfl #∂~°∞Ô~@∞¡ L`«¯ $+¨μìÅ∞ HÍ"åe†
J#O`« â◊H˜Î=∞O`«∞Å"åfie, JÜÕ∞º f~åe – Wk <å "å‰õΩ¯.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

XHõ ~ÀA ~å„u ™êfig∞r Ѩ_»∞H˘x L#flѨC_»∞ PÜ«∞# t+¨μº_≥·# x~°ƒùÜ«∂#O^Œ

HÍà◊√¡ X`«∞Î`«∞<åfl_»∞. JѨC_»∞ qѨs`«"≥∞ÿ# JÅã¨@ =Å¡<À U"≥∂ ™êfig∞r Kèåf
g∞^Œ `«Å LOK«∞H˘x x„^ŒáÈÜ«∂_»∞. P`«_çH˜ x„^•ÉèíOQÆO
Kèåf g∞^Œ HõeyOK«‰õÄ_»^Œ#∞H˘x ™êfig∞r Hõ^ŒÅ‰õΩO_® J>Ë¡ Ѩ_»∞H˘
Éèíiã¨∂Î
<åfl~°∞. ã¨=∞Ü«∞O QÆ_çzOk. ~å„u ÉÏQÍ „á⁄^Œ∞ÌáÈ~Ú#ѨÊ
\˜H© ™êfig∞r QÆkÖ’ nѨO "≥Å∞QÆ∞`«∂ LO_»_»O K«∂ã≤ XHõ~°∞ JHõ¯_»‰õΩ =zÛ
PÜ«∞#`À U^À =∂\Ï¡_»É’Ü«∂~°∞. "≥O@<Õ `«=∞ "ÕÅ∞#∞ ÃÑ^Œ=ÙÅ g∞^Œ LOz,
Ãã·QÆ KÕã¨∂Î xâ◊≈|ÌOQÍ LO_»=∞h, x„kOKÕ =ºH˜ÎH˜ x„^•ÉèíOQÆO HõeyOK«=^ŒÌh
`≥eÑ≤ "≥o¡á⁄=∞‡<åfl~°∞. D q^èŒOQÍ t+¨μº}˜‚ Kèåf g∞^Œ Éèíiã¨∂Î P`«_çH˜
x„^•ÉèíOQÆO HõeyOK«‰õΩO_® ~å„`«O`å J>Ë¡ ™êfig∞r Ѩ_»∞H˘<åfl~°∞!
– Wk J<Õ‰õΩÅ∞ Z~°∞QÆx ™êfig∞r <≥·[OÖ’x XHõ áê~°≈ fiO!
"Õ^•O`« PKå~°∞ºxQÍ, J"≥∞iHÍÖ’ =∂~°∞„"≥∂y# ã¨<åflºã≤QÍ, `«áÈ^èŒ#∞
_çQÍ, Ö’Hõ zO`«<å ^èÀ~°}∞Å#∞ =∞Å∞Ѩ٠„uÑ≤Ê# Ü«ÚQÆ<åÜ«∞‰õΩxQÍ Ñ¨iQÆ}˜OѨ
`«e¡QÍ |_»∞`«∞#fl ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ =∂`«$`«fi Ѩi=∂}O Wk.
K≥áêÊÅO>Ë D =∂`«$`«fi <≥·["Õ∞, „¿Ñ=∞ "≥Å∞¡"Õ PÜ«∞#
rq`«OÖ’x x~°O`«~°"≥∞ÿ# T@QÍ ÉèÏã≤OzOk. ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∂, t+¨μºÅ∂,
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅ∂, Éèí‰õΩÎÅ∂ PÜ«∞##∞ Q“~°qOz ã¨∞ÎuOKå~°∞, <Õ`«QÍ

421
422 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

H˘xÜ«∂_®~°O>Ë – Jk PÜ«∞# =∞ǨÏ`åÎ fixfl, "å‰õΩ≈kúx, P^蕺u‡Hõ B#fl`åºxfl

K«∂ã≤ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞† D „¿Ñ=∞‰õΩ Hõ@∞ì|_Õ!
™êfig∞r `«=∞ t+¨μºÅ#∞ JO`«QÍ p"å@∞¡ ÃÑ>Ëì"å~°∞ HÍ~°∞. "åi`À ã¨^•
HÍ~°∞}ºO =Ç≤ÏOKÕ =∂\Ï¡_Õ"å~°∞. ''PÜ«∞# =∞=∞‡efl '<åÜ«∞<å—, '‰õΩ=∂~å—
JO@∂ ã¨OÉ’kèã¨∞Î#flѨC_»∞, "Õ∞O á⁄O^Õ Ñ¨~°=∂#O^ŒO =~°‚<åf`«O—— Jx
PÜ«∞# t+¨μº_≥·# JK«ÖÏ#O^Œ K≥¿ÑÊ"å~°∞. ã¨<åflºã¨∞Å∞, QÆ$ǨÏã¨∞÷Å∞ – Ô~O_»∞
"≥·Ñ¨ÙÅ "å~°∂ ™êfig∞r t+¨μºÅ∞QÍ L<åfl~°∞. D J^蕺ܫ∞OÖ’ ™êfig∞r `«=∞
ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ#∞ Jaè=∂xOz#, "åiH˜ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz# "≥·<åxfl
ѨiH˜^•ÌO.
WÅ∂¡ "åH˜b `«ºlOz =∞~î°OÖ’ KÕ~°∞`«∞#fl Ü«Ú=‰õΩŠѨ@¡ ™êfig∞r
„¿Ñ=∞=∞Ü«ÚÖˇ· =º=ǨÏiOKå~°∞. áêâßÛ`«º t+¨μº_˘Hõ~°∞ ™êfig∞rH˜ XHõ JO^Œ"≥∞ÿ#
QÍ¡ã¨∞ HÍ#∞HõQÍ WKåÛ_»∞. ™êfig∞rH˜ Jk ÉÏQÍ #zÛOk.
„¿Ñ=∞ XHõ~ÀA =∞~î°OÖ’ „H˘`«ÎQÍ KÕi# XHõi`À ™êfig∞r ^•<À¡
P^è•~°O
Hõ=∞ÖÏѨO_»¡ ~°ã¨O Ñ≤O_ç fã¨∞‰õΩ~°=∞‡<åfl~°∞. ~°ã¨O Ñ≤O_»∞
`«∞#flѨC_»∞ KÕ~Ú *Ïi „H˜O^ŒÑ¨_ç QÍ¡ã¨∞ qiyOk. „ѨHõ¯<Õ xÅ|_»¤ XHõ =i+¨ª
ã¨<åflºã≤ P Ü«Ú=‰õΩ}˜‚ K«_®=∞_® u@ì™êQÍ~°∞. Jk q#fl ™êfig∞r PÜ«∞#`À,
''QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ =^ŒÌ‰õΩ =∞#O "≥àÏ¡O. PÜ«∞# =∞#Å#∞ „¿Ñq∞Oz, P „¿Ñ=∞
^•fi~å<Õ =∞#Å#O^Œih PÜ«∞# ™⁄O`« =∞#∞+¨μÅ∞QÍ KÕã¨∞H˘<åfl~°∞! g~°∞ WÅ∂¡
"åH˜b `«ºlOz =∞#Å#∞ J¿ÑH˜ΔOz =KåÛ~°∞. WÖÏ ÉèíÜ«∞ÃÑ_ç`Õ "åÔ~ÖÏ WHõ¯_»
LO_»QÆÅ~°∞? =∞~î°O ZÖÏ ™êQÆ∞`«∞Ok? QÍ¡ã¨∞ PÜ«Úã¨∞û WÖψQ =ÚQÆ∞ã¨∞ÎOk.
QÍ¡ã¨∞‰õΩ HõÅ~å, =∞ÖËiÜ«∂ "å\˜Å¡^Œ∞ Hõ^•!—— J<åfl~°∞.
D „¿Ñ=∞ ^•fi~å<Õ ™êfig∞r `«=∞ t+¨μºÅ‰õΩ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞,
P „¿Ñ=∞#∞ P^è•~°O KÕã¨∞H˘<Õ ~å=∞Hõ$+¨‚ ã¨OѶ¨∞O =$kú QÍOzOk. JO^Œ∞ˆH
t+¨μºÅ∞ UO KÕã≤#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r ã‘fiHõiOKå~°∞† "åix Jã¨Å∞ p"å@∞¡ ÃÑ@ì
ÖË^Œx J~°÷O KÕã¨∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞. XHõ x["≥∞ÿ#, ÉÏ^茺`« QÆÅ `«O„_çQÍ „¿Ñ=∞`À#∂,
YO_ç`«OQÍ#∂ "åiH˜ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞.
''<Õ#∞ Wã¨∞Î#fl nHõΔŠѨ@¡ PO^Àà◊# K≥O^Œ#∞. ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘x
nHõΔ
f~åÅx XHõ =ºH˜Î ^Œ$_è»xâ◊ÛÜ«Ú_≥· P =∂~°æOÖ’ "≥àÏ¡Å#∞
H˘O>Ë, "åiH˜ P =∂~°æO K«∂Ñ≤™êÎ#∞. P `«~°∞"å`« UO
[~°∞QÆ∞`«∞O^À#x Ü≥∂zã¨∂Î LO_»_»O <å Ѩx HÍ^Œ∞—— J<Õ"å~°∞ PÜ«∞#.
 `«e¡x q∞Oz# =∞‰õΩ¯= 423

t+¨μºÅÖ’ H˘O^Œ~°∞ J#~°∞›Åx Ziy LO_ô HÍ~°∞}ºO HÍ~°}OQÍ<Õ =zÛ#

"å~°O^ŒiH© PÜ«∞# nHõΔ „Ѩ™êkOKå~°∞. WÖÏ J~°›`« K«∂_»‰õΩO_® nHõΔ W=fi_»O
PÜ«∞#‰õΩ ÉÏ^è•Hõ~°"Õ∞. JO^Œ∞HÀã¨O PÜ«∞# Hõ+¨ìѨ_»=Åã≤ =zÛOk ‰õÄ_®!
^•xx QÆ∞iOz ™êfig∞r, ''WO^Œ∞‰õΩ Ç¨xHõ~°"≥∞ÿ# =∞~À áê~°≈fiO ‰õÄ_® LOk.
<å `«Ñ¨CÅHõhfl <Õ#∞ Jã¨Å∞, =_ô¤`À ã¨Ç¨ J#∞ÉèíqOKåe—— J<Õ"å~°∞.
nx #∞Oz ‰õÄ_® QÆ∞}áê~îåÅ∞ <Õ~°∞ÛH˘<åfl~°∞† ''HÍx ^•xÖ’ XHõ =∞Oz
‰õÄ_® LOk. D HõëêìÅ J#∞Éèí"åÖË ##∞fl D JxflO\˜QÆ∞O_® XHõ ã¨<åflºã≤QÍ
xeÑ≤ LOzOk. x*ÏxH˜ J^Õ <å JaèÖÏ+¨ – <Õ<˘Hõ x["≥∞ÿ# ã¨<åflºã≤QÍ
=∞~°}˜OKåe. ~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨠L<åflˆ~, JÖÏO\˜ ã¨<åflºã≤QÍ rqOKåe.
HÍ=∞ HÍOK«<åÅ #∞Oz, H©iÎ HÍOHõΔ ÖÏO\˜ "å\˜ #∞Oz PÜ«∞# ѨÓiÎQÍ
q_ç=_»¤ =ºH˜Î. x¢+¨ÊÜ≥∂[#"≥∞ÿ# D JxflO\’¡ Ju ǨxHõ~°"≥∞ÿ# P H©iÎ HÍOHõΔ
H˜Oz`«Î~Ú<å ã¨Ê $tOK«x =ºH˜ÎQÍ <Õ#∞ rqOKåe.——
™êfig∞r nHõΔ QÆ∞iOp, PÜ«∞# QÆ∞~°∞=ÙQÍ =º=ǨÏiOz# f~°∞ QÆ∞iOp
™È^Œi „H˜Ããì·<£ XHõ JO^Œ"≥∞ÿ# z„`åxfl K«∂ѨÙ`«∞Ok.
''=∂ ã¨=∞㨺ÅxflO\˜h Ѩi+¨¯iOK«_®xH˜ PÜ«∞# x~åHõiOKå~°∞. =∞øeHõ
`«`åÎ fiÅ#∞ ZuÎ K≥áêÊ~°∞, HÍx "å\˜x rq`«OÖ’ "Õ∞"Õ∞ PK«~°}Ö’ K«∂áêeû
LOk. rq`åxfl Z^Œ∞~˘¯<Õ ™êǨÏã¨O ÖˉõΩO_® `«=∞ g∞^Œ
ZÖÏ
=∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO
Z=~°∂ P^è•~°Ñ¨_»_»O PÜ«∞# W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞. D q+¨Ü«∞OÖ’
=Ç≤ÏOKå~°∞? PÜ«∞# HõxHõ~°O K«∂ѨÖË^Œ∞. 'g∞ ™⁄O`« HÍà◊¡ g∞^Œ xÅ
|_»O_ç. ^•xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# â◊H˜Î g∞Ö’ LOk— JO@∂
QÆi˚OKå~°∞ PÜ«∞#. „Ѩu^•hfl ã¨~°à◊Ѩ~°z =∂‰õΩ JOkOK«_»O HÍ^Œ∞ PÜ«∞#
L^ÕÌâ◊O† =∂Ö’ =∞~°∞QÆ∞#Ѩ_ç L#fl â◊H˜Îx Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∞_®xH˜ ^•i K«∂Ñ≤OK«
_»"Õ∞ PÜ«∞# L^ÕÌâ◊O. '|ÅO! |ÅO! |ÅO `«Ñ¨Ê <Õ#∞ ^Õxh É’kèOK«ÖË^Œ∞.
JO^Œ∞ˆH <Õ#∞ LѨx+¨`«∞ÎÅ∞ É’kèã¨∞Î<åfl#∞— J<åfl~åÜ«∞#. ѨÙ~°∞+¨μÅÖ’ PÜ«∞#
ѨÙ~°∞+¨`åfixfl PtOKå~°∞† ¢ã‘ÎÅÖ’#∂ JÖÏO\˜ QÆ∞}Ï<Õfl PtOKå~°∞. P QÆ∞}Ïxfl
ã¨∂zOK«_®xH˜ =∂@Å∞ KåÅ=Ù. P QÆ∞}O U^≥·<å LO_»h† HÍx Jk ã‘fiÜ«∞
HõxHõ~°=∞<Õ QÆ∞}ÏxH˜ =ºuˆ~Hõ"≥∞ÿ#k† |ÅÇ‘Ï#`«‰õΩ q~Àkè† q∞ug∞i# Éè’QÍÅÖ’
Å~ÚOzáÈ=_®xH˜ q~Àkè. PÜ«∞# D "≥·Yi ѨÙ+≤ìHõ~°"≥∞ÿ#kQÍ Ñ¨xKÕã≤Ok.
=∂Ö’ HÍÖÏŠѨ~°ºO`«O x„^•}OÖ’ L#flk *ÏQÆ$u K≥OkOk. ^•x`À =∂Ö’x
|Å=¸, ¿ãfiKåÛù ÉèÏ==¸ [`«Hõ\Ïì~Ú.——
424 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r ZO^ŒiH˜, ZÖÏ nHõΔ Xã¨QÍ~°#flk PÜ«∞#ˆH Z~°∞Hõ. PÜ«∞#

ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ∞QÍ ^•^•Ñ¨Ù 15 =∞Ok L<åfl~°∞.1 giÖ’ H˘O^Œ~°∞ =∂`«$^Õq
ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ∞ =^ŒÌ =∞O„`«nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞, H˘O^Œ~°∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å
#∞Oz ã¨<åflºã¨nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞. gi rq`« ã¨OѶ¨∞@#Å∞
H˘xfl ™êfig∞r qaè#fl Ѩi=∂}ÏÅ#∞ K«∂¿ÑqQÍ L<åfl~Ú. q~°*Ï#O^Œ,
ã¨^•#O^ŒÅ rq`åÅ`À ã¨O|O^èŒ=Ú#fl H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ WO`«‰õΩ =Ú#∞ѨÙ
K«∂âßO. JÖÏO\˜ H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ D J^蕺ܫ∞OÖ’ K«∂^•ÌO.
 ™êfiq∞ ã¨^•#O^Œ (â◊~°â◊ÛO„^Œ QÆ∞ѨÎ) 
''™êfig∞rx T~°ˆH <å QÆ∞~°∞=ÙQÍ ã‘fiHõiOKå<å! <å áê^Œ~°HõΔÅ#∞
xã¨ûOHÀK«OQÍ `«=∞ `«Å g∞^Œ PÜ«∞# "≥∂âß~°∞! ##∞fl K«∂_»O_ç, <Õ#O`«
=¸~°∞ö_çQÍ L<åfl#∞. <å áê^Œ~°HõΔÅ#∞ `«Å g∞^Œ LOK«∞H˘#fl
#∂~°∞™ê~°∞¡
*Ïi#ѨÊ\˜H©
=ºH˜Î <å QÆ∞~°∞=x ‰õÄ_® „QÆÇ≤ÏOK«ÖËx =¸~°∞ö}˜‚ <Õ#∞.
™êfig∞r „¿Ñ=∞ JO`«\ ˜k! JO`≥O^Œ∞‰õΩ ™êfig∞rH˜ ¿ã=
ÅOkOK«_®xH˜ [x‡Oz#"å}˜‚ <Õ#∞. rq`«OÖ’ <å‰õΩ =∞ˆ~ HÀiHÍ ÖË^Œ∞——
J<Õ"å~°∞ ã¨^•#O^Œ. ™êfig∞r „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞ ã¨<åflºã¨ t+¨μº_»∞ DÜ«∞#.
™êfig∞r ã¨^•#O^Œ‰õΩ Ç¨Ï$+‘ˆHâòÖ’ ã¨<åflºã¨ nHõΔ Xã¨QÍ~°∞. JѨC_»∞ ã¨^•
#O^Œ PÜ«∞#`À, ''™êfig∞r! |Ǩïâß <Õ#∞ ã¨<åflºã¨ ^èŒ~°‡O #∞Oz *Ïi`Õ?...——
Jx „ѨtflOKå~°∞. ''#∂~°∞™ê~°∞¡ *Ïi#ѨÊ\˜H© Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞! ÉÏ^茺`« <åk!
<Õ#∞ x#∞fl ZOÑ≤Hõ KÕâß#∞, #∞=Ùfi ##∞fl ZOÑ≤Hõ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞. nxx
HÍÖÏO`«~O° Ö’ „Ѩ™êÎqOz#ѨC_»∞ ã¨^•#O^Œ Hõà√◊ ¡ P¢~=Ì° ∞ÜÕ∞ºq† ''™êfig∞r „¿Ñ=∞
JO`«\ ˜k—— J<Õ"å~°∞ PÜ«∞#.
™êfig∞r Ѩi„"å[Hõ ~ÀAÅ QÆ∞iOz ã¨^•#O^Œ WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''"Õ∞O XHõ
x=∞‡`À@Ö’ |ã¨KÕã≤ L<åflO† aèHΔÍ#flO`À rqOKåO. JHõ¯_» ™êfig∞r J#∞+≤ªO
z# P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ =~°‚<åf`«O! PÜ«∞# rqOz#
Hõ#∞flÅ #∞Oz
HÍOu
P^蕺u‡Hõ ã≤÷`«∞Å QÆ∞iOz K≥ѨÊ#Åq HÍ^Œ∞! PÜ«∞# U^À
Ö’HõOÖ’ rqã¨∞Î#fl@∞¡ HõxÑ≤OKå~°∞. PÜ«∞# =∞#ã¨∞û ^ÕǨxfl
=^Œe =∞Ô~Hõ¯_À HÍ#~åx Ö’HõOÖ’ qǨÏiã¨∞Î#fl@∞¡ JxÑ≤OKÕk. PÜ«∞#

1. giÖ’ H˘O^Œi rq`« z„`«}Å∞ J^≥· fi`« P„â◊=∞ „ѨK«∞~°}Ü≥ÿ∞# Monastic Disciples
of Swami Vivekananda
Ö’ K«∂_»=K«∞Û.
 `«e¡x q∞Oz# =∞‰õΩ¯= 425

=ÚMÏ~°qO^•# =∞Ǩ„ѨâßO`«`« q~åle¡ LO_Õk. PÜ«∞# Hõ#∞flÅ #∞Oz

HÍOu H˜~°}ÏÅ∞ „Ѩã¨iã¨∞Î#fl@∞¡O_Õk† "å\˜x W`«~°∞Å∞ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ K«∂_»ÖË~°∞†
PÜ«∞##∞ ã¨g∞Ñ≤OK«_®xH˜ Ãã·`«O ÉèíÜ«∞OQÍ LO_Õk.
XHõ™êi ™êfig∞r, ã¨^•#O^ŒÅ∞ MË„f =∞Ǩ~åA Ju^äŒ∞Å∞QÍ |ã¨KÕã≤
L<åfl~°∞. ÖÁOQÆx XHõ "≥Ú~°@∞ QÆ∞„~åxfl XHõ~ÀA ã¨^•#O^Œ ÖÁOQÆnã¨∞Î<åfl~°∞.
QÆ∞„~°O PÜ«∞##∞ „H˜OkH˜ „`Àã≤"ÕÜ«∞_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOzOk.
'<å ѨÙ~°∞ëÈz`«"≥∞ÿ# D ^Œ$âߺxfl ™êfig∞r, =∞Ǩ~åA "Õ∞_» g∞^Œ #∞O_ç
‰õΩ=∂~°∞_çq
#∞=Ùfi—
K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. z=iH˜ ã¨^•#O^Œ [~ÚOKå~°∞, QÆ∞„~åxfl ^•i
Ö’H˜ `≥KåÛ~°∞. uiy ~åQÍ<Õ ™êfig∞r PÜ«∞# gѨ٠g∞^Œ
`«\ ,ì̃ ''ã¨^•#O^•! ѨÙ~°∞ëÈz`«"∞≥ #ÿ <å ‰õΩ=∂~°∞_çq #∞=Ùfi—— Jx „ѨâO◊ ã≤OKå~°∞.
ã¨^•#O^Œ‰õΩ ™êfig∞r Ѩ@¡ QÆÅ #=∞‡HõO =~°‚<åf`«O. XHõ~ÀA ™êfig∞r
`«=∞ t+¨μºÅ`À, ''<å Hõ<åfl L#fl`«∞_≥·# =ºH˜Î `å~°ã¨Ñ¨_ç`Õ ##∞fl =^Œe"Õ™êÎ~å?——
Jx J_çQÍ~°∞. J<Õ‰õΩÅ∞ qaè#fl"≥∞ÿ# ["å|∞eKåÛ~°∞.
'q∞=∞‡efl J=hfl, ''=^ŒÅO——, ''Z#fl\˜H© =^ŒÅO——, ''Jk <å‰õΩ ™ê^茺O
=^Œe"Õ™êÎ#∞!—
HÍ^Œ∞—— suÖ’ L<åfl~Ú. z=~°QÍ ™êfig∞r, ã¨^•#O^Œ#∞
''UO <åÜ«∞<å! #∞"Õfi=∞O\Ï=Ù?—— Jx „ѨtflOKå~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ã¨^•#O^Œ,
''J=Ù#∞, =^Œe"Õ™êÎ#∞—— J<åfl~°∞. JO^Œ~°∂ qã¨∞ÎáÈÜ«∂~°∞. PÜ«∞# HõΔ}O¿ãѨÙ
=∞ø#OQÍ LO_çáÈ~Ú WÖÏ H˘#™êyOKå~°∞: ''g∞Hõ<åfl L#fl`«∞_≥·# XHõ =ºH˜Î
`å~°ã¨Ñ¨_ç`Õ HõzÛ`«OQÍ <Õ#∞ q∞=∞‡efl =^ŒeÃÑ>Ëì f~åe. ZO^Œ∞HõO>Ë g∞ Hõ<åfl
L#fl`«∞_≥·# =ºH˜Î XHõ~°∞ L<åfl~°#∞HÀ=_»"Õ∞ q∞=∞‡efl =^Œe"ÕÜ«∞_®xH˜ ã¨=∂#O
Hõ^•!——
ã¨^•#O^Œ z=i ~ÀAÖ’¡ [iy# XHõ ã¨OѶ∞¨ @# Ѩ^Õ Ñ¨^Õ ^蕺<å~°›"∞≥ #ÿ k.
ã¨^•#O^Œ‰õΩ ™êfig∞r Ѩ@¡ QÆÅ #=∞‡HÍxH©, JO`«\ ˜ #=∞‡HÍhfl ÉèíH˜Îh XHõ
t+¨μºxÖ’ U~°Ê~°K«QÆÅ ™êfig∞r J=^èŒ∞ÖË¡x HÍ~°∞}ϺxH© J^ŒÌOѨ>Ëì ã¨OѶ¨∞@#
Jk.
1911Ö’ ã¨^•#O^Œ =∞~°}â◊Ü«∞ºÃÑ· L#fl ã¨=∞Ü«∞O Jk. JѨC_»∞
™êfig∞r ™êÇ≤Ï`«º ã¨OѨÙ\ÏÅ∞ =∂Ü«∂=uÖ’ JK«Û~Ú =KåÛ~Ú. JK«∞Û z`«∞Î
„Ѩ`«∞Å∞ JHõ¯}∞‚Oz ã¨^•#O^Œ‰õΩ Ñ¨OÑ≤OKå~°∞. ÉèíH˜Î„â◊^ŒúÅ`À "å\˜x PÜ«∞#
K«k"Õ"å~°∞. D ~ÀAÖ’¡ PÜ«∞# Ѩ_»Hõ g∞^Œ #∞Oz ÖË=#∞‰õÄ_® ÖË=ÖËHõáÈÜÕ∞
"å~°∞. HÍÅHõ$`åºÅ#∞ Ѩ_»Hõ g∞^Õ f~°∞ÛH˘<Õ"å~°∞. JO^Œ∞HÀã¨O =∞OK«O g∞^Œ
426 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

HÍy`åÅ∞ Ѩ~°z LOKÕ"å~°∞. XHõ ~ÀA ã¨^•#O^Œ `«=∞ ¿ã=‰õΩx`À, ''J^ÕO

HÍy`«O?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''áê`« "å~åÎѨ„uHõ—— Jx ["åaKåÛ_»∞ ¿ã=‰õΩ_»∞.
'PÜ«∞#
"≥O@<Õ ã¨^•#O^Œ `˘„@∞áê@∞`À, ''=^Œ∞Ì, =^Œ∞Ì. ^ŒÜ«∞KÕã≤
HõΔq∞™êÎ~°∞!— "å~åÎѨ„uHõÅ#∞ qxÜ≥∂yOK«=^Œ∞Ì. ™êHΔÍ`«∂Î ã¨~°ã¨fif^Õq
"å\˜Ö’ H˘Å∞=Ùni LOk. ^Õg^Õ=`«Å QÆ∞iOz "å\˜Ö’
„"åã≤ LO_»=K«∞Û. P "å~åÎѨ„uHõ#∞ qxÜ≥∂yOK«_»O =Å# ##∞fl <Õ~°ã¨∞÷xQÍ
KÕã¨∞Î<åfl~°∞—— J<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ¿ã=‰õΩ_»∞, ''=∞ǨÏ~å*ò! „"åÜ«∞|_ç# Jxfl
HÍy`åÖ’¡#∂ ã¨~°ã¨fif^Õq LOk. Hõ#∞Hõ U HÍy`åxfl qxÜ≥∂yOKåe?—— Jx
J_çQÍ~°∞.
ã¨^•#O^Œ HÍ¿ãѨ٠=∞ø#O =Ç≤ÏOKå~°∞. PÜ«∞# Hõà◊√¡ P¢~°Ì"≥∞ÿ<å~Ú.
Ñ≤^ŒÑ¨ QÆ^Œæ^Œ ã¨fi~°OÖ’ WÖÏ J<åfl~°∞: ''™êfig∞r =∂@Å∞ JK«Û~Ú# „Ѩ`«∞Å#∞
qxÜ≥∂yOK«∞. <Õ#∞ PÜ«∞# ‰õΩ=∂~°∞}˜‚. <Õ#∞ UO KÕã≤<å ^•xx PÜ«∞#
JѨ~å^èŒOQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«~°∞. <å Jxfl `«Ñ¨CÅ#∂ PÜ«∞# HõΔq∞™êÎ~°∞. <å `«e¡,
`«O„_ç, QÆ∞~°∞=Ù Jhfl PÜ«∞<Õ† <å ã¨~°fiã¨fi=¸ PÜ«∞<Õ!——
 ™êfiq∞ HõÖϺ}Ï#O^Œ (^ŒH˜Δ} ~°O[<£) 
1898Ö’ =∞~î°O hÖÏO|~° =ÚYs˚ WO\’¡ x~°fiÇ≤ÏOѨ|_ç# ~ÀAÖ’¡
=∞~î°OÖ’ KÕ~å_»∞ ^ŒH˜Δ} ~°O[<£. JѨC_»∞ ™êfig∞r =∞~î°OÖ’<Õ L<åfl~°∞. J`«_»∞
„QÍg∞} „áêO`åxH˜ K≥Ok# "å_»∞† H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® HõÖÏ¡HõѨ@O ÖËx =ºH˜Î. XHõ
~ÀA ™êfig∞r P`«_ç`À, ''~°O[<£! |Ǩïâß <å‰õΩ H˘O`« _»|∞ƒ J=ã¨~°"≥∞ÿ,
JO^Œ∞HÀã¨O x#∞fl XHõ `ÕÜ«∂‰õΩ `À@Ö’ ‰õÄbQÍ q„Hõ~ÚOKåÅx f~å‡x¿ãÎ
#∞=Ùfi JO^Œ∞‰õΩ JOwHõi™êÎ"å?—— Jx „ѨtflOKå~°∞. ''F! ã¨=∞‡u™êÎ#∞—— Jx
HõΔ}O ‰õÄ_® ã¨OHÀzOK«‰õΩO_® J`«_»∞ ["åaKåÛ_»∞.
ѨÙ}ºf~å÷ÅÖ’ `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«O QÆ_»∞ѨÙ`«∞#fl HõÖϺ}Ï#O^Œ 1901Ö’
=∞~îåxH˜ uiy =KåÛ_»∞. XHõ ~ÀA ™êfig∞r PÜ«∞##∞ Ñ≤ez, ''K«∂_»=Ü«∂º
HõÖϺ}ü! ǨÏ$+‘ˆHâò, ǨÏi^•fi~ü „áêO`åÅÖ’ "åºkè„QÆã¨∞÷Öˇ· ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#fl ã¨<åflº
ã¨∞Å#∞ K«∂ã¨∞HÀ=_®xH˜ Z=~°∂ ÖË~°∞. "åi HÀã¨O #∞=Ùfi U^≥·<å KÕÜ«∞QÆÅ"å?
"≥à◊√¡, "≥o¡ "åi ¿ã= HÀã¨O h rq`åxfl JOH˜`«O KÕ~Ú—— J<åfl~°∞. =∂~°∞
=∂\Ï¡_»‰õΩO_® HõÖϺ}Ï#O^Œ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.1
1. P<å_»∞ ™êfiq∞ HõÖϺ}Ï#O^Œ „áê~°OaèOz# HÍ~°º"Õ∞ <Õ\ ˜ '~å=∞Hõ$+¨‚ ¿ã"å„â◊=∞O—
¿Ñi@ HõOYÖòÖ’ JuÃÑ^ŒÌ "≥·^Œº ˆHO„^ŒOQÍ q~ålÅ∞¡`«∞#flk.
 `«e¡x q∞Oz# =∞‰õΩ¯= 427

ǨÏ$+‘ˆHâò, HõOYÖòÅÖ’ ¿ã"åHÍ~åºÅ‰õΩ HõÖϺ}Ï#O^Œ NHÍ~°O K«∞\Ïì~°∞.

P ~ÀAÖ’¡ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ã¨<åflºã¨∞Å∞ WO`«\ ˜ ¿ã"åHÍ~åºÅÖ’ áêÖÁæ<Õ"å~°∞
HÍ~°∞. Hõ#∞Hõ ~ÀQÆ∞ʼnõΩ ¿ã= KÕÜ«∞_»O, "åiH˜ ™êfl#áê<å^Œ∞Å∞ PK«iOѨ
*ËÜ«∞_»O, J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨC_»∞ "≥∂ã¨∞H˘x "≥à◊¡_»O ÖÏO\˜ HõÖϺ}Ï#O^Œ Ѩ#∞Å∞
q=∞~°≈‰õΩ QÆ∞iÜ≥ÿ∞<å~Ú. PÜ«∞##∂, ~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°OÖ’x `«H˜¯# ã¨<åflºã¨∞Å#∂
'áêH© ã¨<åflºã¨∞Å∞— Jx ZQÆ`åo KÕâß~°∞. HÍx HõÖϺ}Ï#O^Œ g\˜x Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ
‰õΩO_®, `«=∞ QÆ∞~°∞=Ù P[˝#∞ t~°™ê=Ç≤ÏOKå~°∞.
HõÖϺ}Ï#O^Œ ¿ã"åHÍ~åºÅ∞ ™êfig∞rH˜ Ѩ~°=∂#O^•xfl HõeyOKå~Ú.
1902 "Õ∞ <≥ÅÖ’ HõÖϺ}Ï#O^Œ ™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ =KåÛ~°∞.
JѨC_»∞ ™êfig∞r P~ÀQƺO ÉÏQÍ kQÆ*Ïi LOk. XHõ~ÀA
'#∞"˘fiHõ Ѩ~=° ∞ǨÏOã¨=Ù
J=Ù`å=Ù!— ™êfig∞rH˜ =∞OK«∞QÆ_¤» (ice) J=ã¨~=° ∞~ÚOk. HõÖϺ}Ï#O^Œ`À
P q+¨Ü«∞O K≥ѨÊQÍ<Õ PÜ«∞# 8 H˜.g∞. HÍe#_»Hõ# HõÅHõ`åÎ
"≥o¡ 20 H˜Ö’Å =∞OK«∞QÆ_»¤ H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤ `«Å g∞^Œ LOK«∞H˘x ÉËÅ∂~ü
=∞~îåxH˜ =KåÛ~°∞. `«=∞ t+¨μºx JkfifÜ«∞"≥∞ÿ# ÉèíH˜Îx K«∂ã≤ ™êfig∞r, ''HõÖϺ}ü!
#∞=Ùfi Ѩ~°=∞ǨÏO㨠ã≤÷ux á⁄O^Õ ~ÀA =ã¨∞ÎOk—— JO@∂ nqOKå~°∞. ™êfig∞r
n"≥#Å∞ Ѷ¨eOK«_»O HõÖϺ}Ï#O^Œ HÍÖÏO`«~° rq`«O K«∂Ñ≤OzOk.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r HõÖϺ}Ï#O^Œ#∞ Ñ≤ez, ''WkQÀ K«∂_»=Ü«∂º HõàϺ}ü!
<Õ#∞ ^Õxx JaèÅ+≤ã∞¨ <Î åfl<À `≥Å∞™ê? XHõ"Ñ·≥ Ù¨ N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ PÅÜ«∞O LO_®e.
JHõ¯_» ã¨<åflºã¨∞Å∂, „|ǨχKå~°∞Å∂ ^蕺#O "≥Ú^ŒÖˇ·#
P~å^èŒ<å,
¿ã"å?
P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOKåe. ™ê^èŒ#Å ^•fi~å á⁄Ok#
Åaúx ¿ã"åHÍ~°º~°OQÆOÖ’ J=∞Å∞ KÕÜ«∂e—— J<åfl~°∞.
JѨC_»∞ „ѨHõ¯<Õ L#fl JK«ÖÏ#O^Œ HÍÖÏO`«~°OÖ’ nxx q=iOKå_»∞:
''P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ ÖËx ¿ã= LO_»‰õÄ_»^Œ∞, ¿ã=Å∞ ÖËx P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞
LO_»‰õÄ_»^Œ∞. D Ô~O_»∂ ÃÑ#Q˘x ™êˆQ J#∞ëêª# "Õ^•O`«"Õ∞ ¿ã= Jx
HõÖϺ}Ï#O^Œ‰õΩ ã¨Ê+¨ìO KÕâß~°∞ ™êfig∞r.——
 ™êfiq∞ xâ◊ÛÜ«∂#O^Œ (ã¨∂~°*ò ~å=Ù) 
DÜ«∞##∞ QÆ∞iOz ™êfig∞r K≥<≥·fl ~ÀAÖ’¡ K«∂âßO.1 XHõ ~ÀA
PÜ«∞#`À ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''WkQÀ K«∂_»∞ xâ◊ÛÜ«∂! XHõ ã¨<åflºã≤
1. ѨÙ@ 34.
428 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Z#fl\˜H© W`«~°∞ʼnõΩ ÉèÏ~°OQÍ LO_»‰õÄ_»^Œ∞. #∞=Ùfi XHõi #∞Oz PǨ~°O

ã‘fiHõi¿ãÎ, U^À ~°HõOQÍ Jk „uÑ≤Ê W"åfie. „ѨHõ¯ =ºH˜Î #∞Oz fã¨∞H˘x ux ux
ã¨<åflºã¨∞Å =~°æ"Õ∞ ™È=∞~°∞Å |$O^Œ"≥∞ÿáÈ~ÚOk. „ѨHõ¯ =ºH˜Î
'=∞\˜ì ‰õΩO_»Ö’ g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç rqOK«_»O =Å# "å~°∞ P^蕺u‡Hõ`«Ö’
h~°∞ W=Ùfi—
ѨÙ~ÀQÆu K≥O^Œ_®xH˜ =∂~°∞QÍ u~ÀQÆq∞ã¨∞Î<åfl~°∞. #∞=Ùfi
Z#fl\˜H© JÖÏ =º=ǨÏiOK«‰õÄ_»^Œ∞. ÃÑ^ŒÌQÍ #∞=Ùfi Ug∞ KÕÜ«∞ÖËHõáÈ~Ú<å
z#flk U^≥<· å KÕ~Ú. Ü«∂zOz H˘O`« ^è#Œ O á⁄O^Œ∞. XHõ =∞\˜‰ì Ωõ O_» H˘#∞QÀÅ∞
KÕ~Ú. ^•<À¡ h~°∞ áÈã≤ HÍeÉÏ@ „ѨHõ¯# ‰õÄ~ÀÛ. ÉÏ@™ê~°∞ʼnõΩ P h~°∞
JOkOK«∞. ^•Ç¨ÏO`À ^ŒÇ≤ÏOK«∞‰õΩáÈÜÕ∞ =ºH˜ÎH˜ h~°∞ W=fi_»O ѨÙ}º HÍ~°ºO.
™È=∞iQÍ ‰õÄ~°∞Ûx W`«~°∞Å∞ WKÕÛ PǨ~°O u#_»O YO_çOѨ ^Œy# Ѩx.——
™êfig∞r x¢+¨¯=∞}Ï#O`«~°O H˘O`«HÍÅO qaè#fl f~°÷ã¨÷ÖÏÖ’¡ `«áÈ=∞Ü«∞
rq`«O QÆ_»Ñ≤# xâ◊ÛÜ«∂#O^Œ ÃÑ· LѨ^ÕâßÅ#∞ *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞H˘x, ¿ã"å=∞Ü«∞
rq`«O QÆ_çáê~°∞. HõOYÖòÖ’ ¿ã"åHÍ~åºÅÖ’ áêÖÁæ#fl
HÍe #_»Hõ# HõÖϺ}Ï#O^Œ`À Hõeã≤ ¿Ñ^Œ™ê^ŒÅ‰õΩ ¿ã=ÅOkOKå~°∞.
¿ã=
"Õ‰õΩ=<Õ ÖËz XHõ ã¨OpÖ’ =∞O^Œ∞Å ÃÑ>ˇì ÖÏO\˜ J`«º
=ã¨~°"≥∞ÿ#q fã¨∞H˘x 28 H˜.g∞. H˘O_»^•iÖ’ HÍe#_»Hõ# ǨÏ$+‘ˆHâò "≥àı¡"å~°∞.
ã¨<åflºã¨∞Å∞ rqOKÕ KÀ@¡‰õΩ "≥o¡ "åi Ü≥∂QƈHΔ=∂Å∞ qKåiOz, J=ã¨~°"≥∞ÿ#
=∞O^Œ∞Å∞ WKÕÛ"å~°∞. `«~°∞"å`« aèHΔÍ#flO u<Õ"å~°∞. =∞m¡ ™êÜ«∞O„`«O ^•HÍ D
~°HõOQÍ XHÀ¯ KÀ\˜H˜ HÍe#_»Hõ# "≥o¡ ã¨<åflºã¨∞Å#∞ ¿ãqOKÕ"å~°∞. =∞m¡ 28
H˜.g∞. HÍe#_»Hõ# HõOYÖò KÕ~°∞H˘<Õ"å~°∞. ZO_® "å#, j`Àëê‚Å#∂ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ
‰õΩO_® PÜ«∞# D ¿ã=#∞ Z_»`≥QÆHõ H˘#™êyOKå~°∞. ~ÀE 56 H˜.g∞.
HÍe#_»Hõ# "≥o¡ `«=∞ ¿ã"åHÍ~åºxfl xifiѶ¨∞flOQÍ KÕâß~°∞. QÆ∞~°∞=Ù =K«<åÅ∞
PÜ«∞##∞ D "Õ∞~°‰õΩ HÍ~åºK«~°}Ö’ x=∞QÆflO KÕâß~Ú!
 ™êfiq∞ JK«ÖÏ#O^Œ (ˆH^•~ü ÉÏÉÏ) 
ˆH^•~ü "≥Ú^ŒÖˇ·# H˘O^Œ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ Hõeã≤, x~°O[<å#O^Œ =∂~°æ^Œ~°≈
Hõ`«fiOÖ’ "å~å}ã≤Ö’ "≥·^ŒºâßÅ ÖÏO\˜ ¿ã"åHÍ~åºÅÖ’ áêÖÁæ#™êQÍ~°∞. 1901
JHÀì|~üÖ’ ™êfig∞r ^Œ~°≈<å~°÷O ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ ˆH^•~ü
‰õΩ=∂~å!
=KåÛ_»∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r `«=∞ QÆkÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞.
„Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ K«∂ã≤# ™êfig∞r k=º=∞OQÆà◊~°∂ѨO ˆH^•~ü ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’
J>Ë¡ xezáÈ~ÚOk – =ÚO_»# t~°ã¨∞û, k=º„ѨHÍâ◊O`À "≥Å∞Q˘O^Œ∞`«∞#fl
 `«e¡x q∞Oz# =∞‰õΩ¯= 429

=ÚMÏ~°qO^ŒO, L`åûǨÏ=¸ HÍ~°∞}º=¸ á⁄Oyá⁄~°ÖË ~°∂Ѩو~YÅ∞! H“Ñ‘#O

=∂„`«"Õ∞ PÜ«∞# ^èŒiOz L<åfl~°∞!
'<åÜ«∞<å— J<Õ Ñ¨^ŒO `«O„_çx ã¨OÉ’kèOK«_®xH©, J^Õq^èŒOQÍ ‰õΩ=∂~°∞}˜‚
„¿Ñ=∞QÍ ã¨OÉ’kèOK«_®xH© LѨÜ≥∂yã¨∞Î#fl@∞¡ 'ÉÏÉÏ— J<Õ Ñ¨^ŒO L`«Î~°
ÉèÏ~°`«OÖ’ LѨÜ≥∂y™êÎ~°∞. ™êfig∞r ˆH^•~ü#∞ '‰õΩ=∂~å— J<Õ J~°÷OÖ’ 'ˆH^•~ü
ÉÏÉÏ— Jx ã¨OÉ’kèOK«™êQÍ~°∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’ P ¿Ñ~°∞ J>Ë¡ xezáÈ~ÚOk.
`«=∞ ÉËÅ∂~ü =∞~î° ~ÀAÅ QÆ∞iOz JK«ÖÏ#O^Œ WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
''<Õ#∞ ™êfig∞r „ѨHõ¯<Õ ZѨC_»∂ L#flѨÊ\˜H© PÜ«∞##∞ U „Ѩâ◊flÅ∂
J_çˆQ"å}˜‚ HÍ#∞. x"Õk`«, ™ê~å, XH͉õΩ~° ÖÏO\˜ "å~°∞ =zÛ PÜ«∞#`À J<ÕHõ
q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz ã¨∞n~°…OQÍ K«iÛOKÕ"å~°∞. <Õ#∞ x~°HõΔ~° ‰õΩH˜Δ<≥·# =¸~°∞ö}˜‚.
"åi =∂@Ö’¡ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO <å‰õΩ J~°÷=∞ÜÕ∞ºq HÍ=Ù. H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
™êfig∞r <å`À, ''ˆH^•~ü ÉÏÉÏ! ǨïHͯ ã≤^ŒúO KÕ~Ú—— J<Õ"å~°∞. PÜ«∞# <À~°∞
`≥~°z J_»QÆHõ =ÚO^Õ PÜ«∞#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#k KÕÜ«∂Å#fl^Õ <å ^èպܫ∞O.
=∞^蕺ǨÏflO ‰õÄ_® <Õ#∞ q„âßOu fã¨∞H˘<Õ"å}˜‚ HÍ#∞. L^ŒÜ«∞O #∞Oz ~å„u
10 QÆO@Å ^•HÍ PÜ«∞#`À<Õ LO_Õ"å}˜‚.
''PǨ! <Õ#∞ =∂`«$^Õqh, ™êfig∞rh ^Œi≈OKå#∞. `«H˜¯#"å~°∞ ^Õfi+≤OKÕ,
hK«OQÍ K«∂¿ã "åix "å~°∞ Z‰õΩ¯=QÍ „¿Ñq∞OKå~°∞.——
XHõ ~ÀA ™êfig∞r PÅÜ«∞O „H˜O^Œ L#fl =™ê~åÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞.
„ѨHõ¯# „|Ǩ‡#O^Œ xÅ|_ç L<åfl~°∞. JK«ÖÏ#O^Œ „áêOQÆ}O QÆ∞O_® "≥à◊√`«∞
<åfl~°∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r PÜ«∞##∞ Ñ≤ez, ''H˘xfl ѨÙ=ÙfiÅ∞
'##∞fl
P~åkèOK«∞—
Ѩ„\Ï—— J<åfl~°∞. JK«ÖÏ#O^Œ fã¨∞‰õΩ ~åQÍ<Õ, ''"å\˜x <å
áê^•Å „"≥∂Å JiÊOz ~ÀE P~åkèOK«∞—— J<åfl~°∞. JK«ÖÏ
#O^Œ `«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ J>Ë¡ KÕâß~°∞. ™êfig∞r =∞m¡, ''"≥o¡ WOHÍ H˘xfl ѨÙ=ÙfiÅ∞
Ѩ„\Ï—— J<åfl~°∞. JK«ÖÏ#O^Œ ѨÙ=ÙfiÅ∞ fã¨∞‰õΩ ~åQÍ<Õ, ''WHõ =∞~îåkèѨux
P~åkèOK«∞. QÆ∞~°∞=Ó, =∞~îåkèѨf Jaè#∞flÅx ã¨^• *Ï˝Ñ¨HõO LOK«∞HÀ. Jxfl
q+¨Ü«∂ÅÖ’#∂ #∞=Ùfi =∞~îåkèѨuH˜ q^èÕÜ«Ú_»"≥· =∞ã¨Å∞HÀ—— J<åfl~°∞.
 ™êfiq∞ â◊√^•ú#O^Œ (ã¨∞nè~ü) 
™êfig∞r "≥Ú^Œ\ ˜ áêâßÛ`«º „Ѩܫ∂}Ïxfl =ÚyOK«∞H˘x =∂`«$^ÕâßxH˜
uiy =KåÛHõ HõÅHõ`åÎÖ’ „Ñ≤Ü«∞<å^ä£ =ÚYs˚ J<Õ =ºH˜Î WO\’¡ H˘xfl ~ÀAÅ∞

S 29
430 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

|㨠KÕâß~°∞. J<ÕHõ=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ PÜ«∞# ^Œ~°≈<å~°÷O JHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡~°∞.

JѨÊ\˜ˆH =∞~îåxH˜ ѨiK«Ü«∞ã¨∞÷Öˇ·# ã¨∞nè~ü, YˆQ<£ J<Õ W^ŒÌ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ#∞
J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μÖÏ?
XHõ~ÀA ™êfig∞rH˜ t"å#O^Œ ѨiK«Ü«∞O KÕâß~°∞. g~°∞
HÍÖÏO`«~°OÖ’ â◊√^•ú#O^Œ, q=∞ÖÏ#O^Œ <å=∞^èÕÜ«∂Å`À
ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞.
XHõ~ÀA â◊~°â◊ÛO„^Œ ^•fi~å ™êfig∞rx ã¨∞nè~ü XHõ „Ѩâ◊fl J_çQÍ~°∞.
„Ѩâfl◊ : J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μxH©, ã¨fiÜ«∞OHõ$+≤`À =ÚH˜Î á⁄Ok# =ºH˜HÎ © =º`åºã¨
"Õ∞q∞\˜?
™êfig∞r : =∞~°}Ï#O`«~°O ÅaèOKÕ =ÚˆHÎ Jxfl ã≤÷`«∞ÅÖ’#∂ J`«∞º#fl`«
"≥∞ÿ#^Œx <å ^Œ$_è»#=∞‡HõOQÍ LO_Õk. <å ™ê^èŒ# ~ÀAÖ’¡ <Õ#∞ Ü«∂=^•ƒù~°`«
^Õâ◊O Ѩ~°º\˜OKå#∞. Z<Àfl ~ÀAÅ∞ QÆ∞Ǩ"åã¨O KÕâß#∞! =ÚH˜Î ÅaèOK«HõáÈ`Õ
^ÕǨÏ`åºQÆO KÕ^•Ì=∞x ‰õÄ_® J<ÕHõ™ê~°∞¡ J#∞H˘<åfl#∞. F! ZO`« Hõ~îÀ~°
™ê^èŒ#Å∞ <Õ#∞ J#∞+≤ªOKå#∞! HÍx WѨC_»∞ <å‰õΩ =ÚH˜Î Ѩ@¡ JO`«QÍ JaèÖÏ+¨
ÖË^Œ∞. ˆH=ÅO XHõ¯ =ºH˜ÎH˜ =ÚH˜Î ÅaèOK«‰õΩO_® q∞yeáÈÜÕ∞ ѨHõΔOÖ’ <å‰õΩ
=ÚH˜Î J=ã¨~°O ÖË^Œ#fl^Õ „Ѩã¨∞Î`« <å =∞#óã≤÷u.
nxx QÆ∞iOz HÍÖÏO`«~°OÖ’ â◊√^•ú#O^Œ WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
''™êfig∞r nxx ZO`À L^ÕfiQÆ"≥Å∞¡=`À =ºHõÎO KÕâß~°∞. 'XHõ =∂#=
ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ WO`«\ ˜ HÍ~°∞}ºO LO_»_»O ™ê^茺=∂? WO`« HõxHõ~°O LO_»_»O
™ê^茺=∂? `«# =∞#óã≤÷ux =ºHõÎO KÕÜ«∞_»O ^•fi~å ™êfig∞r J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μx
QÆ∞}QÆ}ÏÅ#∞ q=iã¨∞Î<åfl~å?— Jx <å‰õΩ JxÑ≤OzOk.——
XHõ ~ÀA ã¨∞nè~ü, YˆQ<£Å∞ "≥o¡#ѨC_»∞ ™êfig∞r "åi`À ''g∞~°∞
LѨx+¨`«∞ÎÅ∞ J^茺ܫ∞#O KÕâß~å?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''J=Ù#∞. HÍã¨Î J^茺ܫ∞#O
KÕâß#∞—— J<åfl_»∞ ã¨∞nè~ü.
''U LѨx+¨`«∞Î?——
''Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î.——
Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î J#QÍ<Õ ™êfig∞r =ÚYO qHõã≤OzOk. ''Un XHõ\ ˜ Ô~O_»∞
=∞O„`åÅ#∞ =e¡OK«O_ç K«∂^•ÌO. Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î KåÖÏ Q˘Ñ¨Êk† Hõq`«fi â‹·e`À
xO_çOk—— J<åfl~°∞.
 `«e¡x q∞Oz# =∞‰õΩ¯= 431

ã¨∞nè~ü ÉèíQÆ=næ`«#∞ P™êO`«O HõO~îÀáê~î°O KÕâß_»∞. HÍx Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î

HõO~îÀáê~î°O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. P q+¨Ü«∞O K≥ѨÊQÍ<Õ ™êfig∞r, ''㨈~, ÉèíQÆ=næ`« #∞Oz
XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ â’¡HÍÅ∞ =e¡OK«∞—— J<åfl~°∞. 11= J^蕺ܫ∞O #∞Oz H˘xfl â’¡HÍÅ∞
x~°∞Ì+¨ì"≥∞ÿ# LKåÛ~°}`À J`«_»∞ =e¡OKå_»∞. ™êfig∞r Ѩ~°=∂#O^ŒÉèíi`«∞Öˇ·,
''KåÖÏ ÉÏQÆ∞Ok—— J<åfl~°∞.
LѨx+¨`«∞ÎÅO>Ë ™êfig∞rH˜ „áê}O! LѨx+¨`ü =∞O„`åÅ#∞ PÜ«∞#
áê~åÜ«∞}O KÕÜ«∞_»O XHõ¯™êi qO>Ë Jk Z#fl\˜H© =∞#ã¨∞ûÖ’ #∞Oz `˘Åy
áÈ^Œ∞. XHõ~ÀA "å# =∞|∞ƒÅ∞ PHÍâßxfl z=∞‡pHõ\ ˜
LѨx+¨`«∞ÎÅ
|∞∞ëê?
KÕã¨∂Î QÆ∞OѨÙÅ∞ QÆ∞OѨÙÅ∞QÍ Hõ^ŒeáÈ`«∞<åfl~Ú. P pHõ\ ˜
<ÕѨ^䌺OÖ’ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ "≥∞~°∞Ѩ٠"≥∞~°ã≤ "≥O_ç ˆ~YÅ∞QÍ
„ѨHÍtOzOk. ™êfig∞r ^•xx K«∂Ñ≤ã¨∂Î `«=∞‰õΩ Jq∞`«OQÍ #zÛ# LѨx+¨`«∞ÎÅ
=∞O„`åÅÖ’ XHõ\ ˜ K≥áêÊ~°∞:
''JHõ¯_» ã¨∂~°∞º_»∞ L^Œ~ÚOK«_»∞. K«O„^Œ `å~°HõÅ∞ Jã¨ÖË „ѨHÍtOK«=Ù.
"≥∞~°∞ѨÙÅ∞ ‰õÄ_® "≥∞~°==Ù. WHõ D Jyfl =∂@ ZO^Œ∞‰õΩ! P`«‡ „ѨHÍtã¨∂Î
LO>Ë Jhfl ^•xx J#∞ã¨iOz „ѨHÍt™êÎ~Ú. ^•x "≥Å∞QÆ∞`À<Õ W^ŒO`å
"≥eyOѨ|_»∞`«∞#flk.——1
''P Ѩiã≤÷f, ™êfig∞r HõOK«∞ HõO~î°=¸ PÜ«∞# =ÚMÏ~°qO^•# „ѨHÍ
tOz# Ѩ~°=∂#O^Œ=¸ <Õ\ ˜H© <å *Ï˝Ñ¨HÍÅÖ’ xezáÈÜ«∂~Ú. F! P^蕺u‡Hõ
*Ï˝#O <å #∞Oz ã¨∞^Œ∂~°OÖ’ LOk† ^•xx <Õ#∞ á⁄O^Œ_»O JO`« ã¨∞ÅÉèíO
HÍ^Œ<Õ =∂#ã≤Hõ ^Ò~°ƒÅºO ##∞fl P„Hõq∞OK«∞H˘#flѨC_»ÖÏ¡ W"Õ Ñ¨^ÕѨ^Õ
„Ѩu^èŒfixã¨∞Î<åfl~Ú:
''J=∞$`« Ѩل`«∞ÅO^Œ~°∂ ã¨fi~°æÖ’HÍÅÖ’x "å~°∞ ‰õÄ_® K≥qÜ≥Úyæ qO\Ï~°∞
QÍHõ! ã¨HõÅ"≥∞ÿ# JO^èŒHÍ~åxH© Jf`«"≥∞ÿ ã¨∂~°ºnÑ≤Î`À "≥eˆQ P =∞ǨѨÙ~°∞+¨μ}˜‚

1. # `«„`« ã¨∂~ÀºÉèÏu # K«O„^Œ`å~°HõO

<Õ=∂ q^Œ∞º`À ÉèÏOu ‰õΩ`À-Ü«∞=∞yfló I
`«"Õ∞= ÉèÏO`«=∞#∞ÉèÏu ã¨~°fiO
`«ã¨ºÉèÏ™ê ã¨~°fiq∞^ŒO qÉèÏu II
– Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î, 5.15
432 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

<Õ#∞ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞H˘<åfl#∞. PÜ«∞##∞ „Ѩ`«ºHõΔO KÕã¨∞HÀ=_»O =Å# =∂„`«"Õ∞

=∞x+≤ =∞$`«∞º=Ù‰õΩ Jf`«∞_»=Ù`å_»∞. D [## =∞~°} K«„HõO #∞Oz
`«Ñ≤ÊOK«∞HÀ=_®xH˜ =∞~˘Hõ ^•i ÖË^Œ∞.——1
XHõ~ÀA ™êfig∞r`À âߢãΨ K«~Û° KÕÜ∞« _®xH˜ H˘O^Œ~∞° ѨO_ç`∞« Å∞ =∞~îåxH˜
=KåÛ~°∞. "å^ŒO ™êyOk† ѨO_ç`«∞Å∞ HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ Ѩ~å[Ü«∞O K«qK«∂âß~°∞.
HÍx Ѩ~å[Ü«∂xfl JOwHõiOK«_®xH˜ =∞#㨯iOK«x P
Hõ#∞flÅ
PHõ~°¬}
ѨO_ç`«∞Å∞, ''D ™êfiq∞ Q˘Ñ¨Ê ѨO_ç`«∞_Õg∞ HÍ^Œ∞. HÍx
PÜ«∞# Hõ#∞flÅÖ’ PHõ~°¬} â◊H˜Î LOk. P â◊H˜Î =Å¡<Õ PÜ«∞#
"å^Œ#Ö’¡ [~Úã¨∞Î<åfl_»∞—— JO@∂ "åºMϺxOz "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. Jk q#fl ã¨∞nè~ü
`«#Ö’ `å#∞, 'x["Õ∞, <å QÆ∞~°∞=Ù Hõ#∞flÅÖ’ PHõ~°¬}â◊H˜Î LOk. HÍx P â◊H˜Î
Uq∞@#flk „QÆÇ≤ÏOK«QÀi`Õ g∞~°∞ PÜ«∞#`À k=ºã¨O|O^èŒO <≥~°áêe† PÜ«∞#
J#∞+≤ªOz# J™ê^è•~°} P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å#∞ q#„=∞`«`À <Õ~°∞ÛHÀ"åe— Jx
J#∞H˘<åfl_»∞.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚ŠѨÓ*Ï =∞Ok~°OÖ’<Õ `«=∞ t+¨μºÅ#∞ ‰õÄ~ÀÛɡ\ ˜ì "åiH˜
Ü≥∂QÍã¨#O, „áê}ÏÜ«∂=∞O, ^蕺#O "≥Ú^ŒÖˇ·#q ™êfig∞r
nHΔÍ q^è•#O
<ÕiÊOKÕ"å~°∞. PÜ«∞# q#u "Õ∞~°‰õΩ `«∞sÜ«∂#O^Œ KåÖÏ
¿ãѨ٠^蕺# `«~°QÆ`«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ"å~°∞.
™êfig∞r XHõ ~ÀA ã¨∞nè~ü#∞ Ñ≤ez, ''h‰õΩ ™êHÍ~° ^≥·=O, x~åHÍ~° ^≥·=O
– g\˜Ö’ U^ŒO>Ë W+¨ìO?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ™êHÍ~°
ÉèíQÆ=O`«∞}©‚, =∞iH˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ x~åHÍ~° ÉèíQÆ=O`«∞}©‚ `«ÅK«∞H˘O\Ï#∞——
Jx ["å|∞ K≥áêÊ_»∞ ã¨∞nè~ü. ''Jk =∞Oz Ѩ^Œúu HÍ^Œ∞. t+¨μºxH˜ ã¨=Úz`«
=∂~°æO U^À QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ =∂„`«"Õ∞ `≥Å∞ã¨∞. h KÕ~Ú JOkOK«∞ K«∂^•ÌO——
JO@∂ ã¨∞nè~ü ‰õΩ_çKÕux HÍ¿ãѨ٠ѨÙK«∞ÛH˘x ™êfig∞r ^蕺#O KÕâß~°∞. `«~°∞"å`«
J`«_ç`À, ''D =∞O„`«O h‰õΩ ã¨=Úz`«OQÍ LO@∞Ok—— JO@∂ XHõ =∞O„`«O
LѨ^ÕtOKå~°∞.

1. ...â◊$}fiO`«∞ qâıfi J=∞$`«ã¨º Ѩل`åó II .... "Õ^•Ç¨Ï"Õ∞`«O ѨÙ~°∞+¨O =∞ǨO`«

=∂k`«º=~°‚O `«=∞ã¨ó Ѩ~°™êÎ`ü I `«"Õ∞= qk`åfi-u =∞$`«∞º"Õ∞u <å#ºó ѨO^ä• q^Œº`Õ-
Ü«∞<åÜ«∞ II
– âıfi`åâ◊fi`«~ÀѨx+¨`«∞Î, 2.5† 3.8
 `«e¡x q∞Oz# =∞‰õΩ¯= 433

XHõ~ÀA Ü«Ú=‰õΩ_˘Hõ_»∞ =zÛ, ''™êfig∞r! g∞~°∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’#∂,

áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’#∂ XHõ „H˘`«Î =∞`åxfl „ѨKå~°O
„H˘`«Î =∞`«=∂?
KÕã¨∞Î<åfl~å?—— Jx „ѨtflOKå_»∞.
™êfig∞r : „H˘`«Î =∞`«=∞x #∞=Ùfi ^Õxx „Ѩ™êÎqã¨∞Î<åfl=Ù?
Ü«Ú=‰õΩ_»∞ : QÆOQÍ™êfl#O =Å# =ÚH˜Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok ÖÏO\˜ #=∞‡HÍÅ#∞
g∞~°∞ JOwHõiOK«~°∞ Hõ^•? ^•x<Õ „Ѩ™êÎqOKå#∞.
™êfig∞r : J"ÕO =∂@Å∞ <åÜ«∞<å! <Õ#∞ ~ÀE QÆOQÍ™êfl#O KÕã¨∞Î
<åfl#∞. ™êfl#O KÕÜ«∞ÖËx ѨHõΔOÖ’ Hõhã¨O QÆOQÍ[ÅO `«Å g∞^Œ K«Å∞¡H˘O\Ï#∞.
`«Å g∞^Œ K«Å∞¡H˘x, H˘xfl h\˜ K«∞Hõ¯Å∞ „QÀÅ∞`«∞<åfl#∞ ‰õÄ_®.
HÍ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞"å`« XHõ =$^Œú „ÉÏǨχ}∞_»∞ JHõ¯_»‰õΩ =KåÛ_»∞.
=$^Œ∞ú_»∞ : ™êfig∞r! g∞~°∞ =∞# ã¨<å`«# ÃÇ·ÏO^Œ= ^èŒ~å‡xfl Ö’Hõ=∞O`å
„ѨKå~°O KÕã≤ =KåÛ~°∞. g∞~°∞ ã¨∞„Ѩã≤^Œ∞úÅ∞!
™êfig∞r : ã¨<å`«# ÃÇ·ÏO^Œ= ^èŒ~°‡=∞x g∞~°∞ ^Õxx ¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~°∞?
=$^Œ∞ú_»∞ : J^Õq∞\˜! HÍjÖ’ =∞~°}˜¿ãÎ =ÚH˜Î `«^䌺=∞x #=Ú‡`«∞<åfl~°∞.
JÖÏO\˜ "å\˜ QÆ∞iOKÕ K≥áêÊ#∞.
™êfig∞r : ÖË^Œ∞. *Ï˝#O ÅaèOK«‰õΩO_® =ÚH˜Î ÖË^Œ∞. *Ï˝x ZHõ¯_»
L#flѨÊ\˜H© P`«_çH˜ =ÚH˜Î `«^䌺O. *Ï˝#O QÆ∞iOz qKå~°} KÕÜ«∞O_ç. <Õ#∞
~ÀE KÕã¨∞Î<åfl#∞.
D q^èŒOQÍ W^ŒÌi`À#∂ ™êfig∞r Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ =∂\Ï¡_»_»O K«∂ã≤
â◊√^•ú#O^Œ qã¨∞ÎáÈÜ«∂~°∞. ™êfig∞r Z^Œ∞@ "≥∂Hõie¡, ''™êfig∞r! =zÛ#"åà◊√§
=zÛ#>Ë¡ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. WѨC_»∞ <Õ#∞ QÆO^Œ~°QÀà◊OÖ’ Ѩ_®¤#∞—— J<åfl~°∞.
JѨC_»∞ ™êfig∞r P`«_ç`À, ''#∞=Ùfi ##∞fl J_»∞QÆ∞. h‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ["å|∞
<Õx™êÎ#∞—— J<åfl~°∞. "≥O@<Õ â◊√^•ú#O^Œ, ''ã¨i, K≥ѨÊO_ç. =ÚH˜Î ^Õx =Å#
Åaèã¨∞ÎOk?—— Jx J_çQÍ_»∞. ™êfig∞r QÆOcè~° =Ú„^Œ =Ç≤ÏOz â◊√^•ú#O^Œ#∞
ѨiH˜ã¨∂Î, ''QÆ∞~°∞=Ù ¿ã= =Å#—— J<åfl~°∞.
XHõ™êi â◊√^•ú#O^Œ, H˘O^Œ~°∞ Ü«Ú=ã¨<åflºã¨∞Å`À ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ =zÛ
`«=∞#∞ Pj~°fikOK«=∞x "Õ_»∞H˘<åfl~°∞. ''N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ZÖÏ `«=∞ t+¨μºÅ
qkè„"å`«#∞ Ãã·`«O =∂iÛ „"åÜ«∞QÆeˆQ"åiÖÏ (HõáêÅ "≥∂K«#∞Å∞) q~ålÖÏ¡~À,
434 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

JÖÏ g∞~°∞ =∞=∞‡efl J#∞„QÆÇ≤ÏOKåe—— Jx „áêi÷OKå~°∞. ™êfig∞r HÍ¿ãѨÙ

=∞ø#O áê\˜Oz `«~°∞"å`« QÆOcè~° ã¨fi~°OÖ’ WÖÏ J<åfl~°∞: ''q∞=∞‡efl Pj~°fi
kã¨∞Î<åfl#∞. NQÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ `«=∞ J#∞„QÆǨxfl g∞ g∞^Œ
Pj~°fikã¨∞Î<åfl#∞!
=i¬™êÎ~°∞ QÍHõ! WO`«Hõ<åfl L#fl`«"≥∞ÿ# Pjã¨∞û#∞ g∞‰õΩ
<Õ#∞ JOkOK«QÆÅ#x ÉèÏqOK«_»O ÖË^Œ∞.——
 ™êfiq∞ q=∞ÖÏ#O^Œ (YˆQ<£) 
áêâßÛ`«ºO #∞Oz ™êfig∞r HõÅHõ`åΉõΩ uiy =zÛ# ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ WzÛ#
™êfiQÆ`À`«û=OÖ’ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ áêÖÁæx PÜ«∞# ~°^ä•xH˜
q#„=∞`«
ѨÓxÛ# QÆ∞„~åÅ#∞ qÑ≤Ê"Õã≤, `å"Õ∞ ~°^äŒO ÖÏQÍ~°∞. P
Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ XHõ_»∞ YˆQ<£.
XHõ~ÀA XHõ =ºH˜Î ''™êfig∞r! g∞~°∞ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å QÆ∞iOz KÕã≤#
„Ѩã¨OQÍxfl ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨Ùã¨ÎHõ ~°∂ѨOÖ’ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞?—— Jx ™êfig∞rx
„ѨtflOKå_»∞.
™êfig∞r : QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ `«y# t+¨μºxQÍ <Õ#∞ „Ѩ=iÎOK«ÖË^Œ∞, JO^Œ∞ˆH.
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ ^Õxh, Z=ih YO_çOK«ÖË^Œ∞. HÍx PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz KÕã≤# P
„Ѩã¨OQÆOÖ’<Õ <Õ#∞ J"≥∞iHõ#¡#∞ q=∞i≈OKå#∞† _»É˃ ^≥·=OQÍ ÉèÏqOKÕ "åi
áÈHõ_»#∞ YO_çOKå#∞. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOK«_®xH˜ <å‰õΩ J~°›`«
ÖË^Œx P ~À*Ë <Õ#∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl#∞.
™êfig∞r D q#„=∞`« YˆQ<£#∞ Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ìH˘Ok. ''D =∂@Å∞
J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ =Å# ##∞fl PHõi¬OKå~Ú. 'WkQÀ D =∞x+≤x „Ѩ[Å∞ âߡѶ≤∞
ã¨∞Î<åfl~°∞, ã¨∞Îuã¨∞Î<åfl~°∞, JO`≥O^Œ∞‰õΩ P~åkèã¨∞Î<åfl~°∞. P „Ѩ[Å =ÚO^Õ `å=Ú
`«=∞ QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ J#~°∞›_≥·# t+¨μº_»#x PÜ«∞# K≥|∞`«∞<åfl~°∞. ZO`«\ ˜ q#„=∞`«!
WO`«\ ˜ =∞Ǩ`«∞‡_≥·# =ºH˜Î ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ WO`« ÃÑ^ŒÌ KÀ@∞#∞ P„Hõq∞Oz# P
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ ZO`«\ ˜ J^Œ∞ƒù`«=¸iÎÜ≥ÿ∞ LO_ç LO_®e!— J<Õ PÖ’K«#Å∞ <å
=∞#ã¨∞ûÖ’ `«Öˇ`åÎ~Ú—— J<åfl_»`«_»∞.
 ™êfiq∞ ã¨fi~°∂áê#O^Œ (J[Üü∞ ǨÏi) 
J[Üü∞ ã¨~°fiã¨OQÆ Ñ¨i`åºQÆO KÕÜ«∂Å#∞HÀ=_»OÖ’x x*Ïx*ÏÅ∞ Ѩs
H˜ΔOKåÅ#∞H˘#fl ™êfig∞r WÖÏ J_çQÍ~°∞: ''J[Üü∞! ã¨<åflºã¨ rq`«Ñ¨Ù Hõ~îÀ~°
 `«e¡x q∞Oz# =∞‰õΩ¯= 435

xÜ«∞=∂Å∞ #∞=Ùfi áê\˜OK«QÆÅ"å? QÆ∞~°∞=Ù P^Õt¿ãÎ #∞=Ùfi xã¨ûOHÀK«OQÍ

q+¨<åQÆO =ÚO^Œ∞ xÅ|_»QÆÅ"å? Ѷ≤~°OQÆ∞Å#∞ „ѨuѶ¨∞\˜OK«QÆÅ"å? g\˜
Ѩ~°º=™ê#O =∞~°}"Õ∞ Jx `≥eã‘ #∞=Ùfi g\˜x t~°™ê
ã¨<åflºã¨ rq`«Ñ¨Ù =Ç≤ÏOK«QÅÆ "å? ã¨∞Y rq`åxH˜ #∞=Ùfi ÉÏxã¨=Ù H͉õÄ_»^∞Œ .
Hõ~îÀ~åÅ∞
QÆ∞~°∞=Ù =∂@#∞ =∂~°∞=∂\Ï¡_»‰õΩO_® t~°™ê=Ç≤ÏOKåe.
HÍ=∞O, Ö’ÉèíO ÖÏO\˜ zO`«#Å∞ `«Öˇ`«Î ‰õÄ_»^Œ∞. h =∞$^Œ∞Å"≥∞ÿ# L^ÕfiQÍÅ
#xfl\˜h x~åÌH˜Δ}ºOQÍ ^èŒfiOã¨O KÕã¨∞HÀ"åe. 'ã¨<åflºã≤H˜ P`«‡ã¨∞Îu XHõ =∞`«∞Î.
¿Ñ~°∞ „ѨMϺ`«∞ŠѨ@¡ JaèÖÏ+¨ XHõ #~°HõO. P`«‡Q“~°=O =∞ÅO`À ã¨=∂#O—
J#fl q+¨Ü∞« O ã¨^• #∞=Ùfi q㨇iOK«‰Äõ _»^∞Œ . 'ã‘fiÜ«∞=ÚH˜Î HÀã¨=¸, Ö’Hõ Ç≤Ï`«O
HÀã¨=¸— #∞=Ùfi h rq`åxfl JOH˜`«O KÕÜ«∂e. K≥ѨC <åÜ«∞<å! #∞=Ùfi W=hfl
áê\˜OK«QÆÅ"å? ÉÏQÍ Ü≥∂zOz x~°‚~ÚOK«∞HÀ. ÖËHõáÈ`Õ WO\˜H˜ uiy "≥o¡
JHõ¯_» ã¨<å‡~°æOÖ’ rq`«O QÆ_»∞ѨÙ.——
g\˜#xflO\˜h ã‘fiHõiOz J[Üü∞ ã¨<åflº™êxH˜ ã≤^Œú"≥∞ÿ##ѨC_»∞ ™êfig∞r
Ѩ~°=∂#O^ŒÉèíi`«∞ÅÜ«∂º~°∞.
XHõ~ÀA ™êfig∞r ã¨fi~°∂áê#O^Œ `«Å g∞^Œ KÕux LOz Pj~°fikOz
Pjã¨∞ûÅ J~°÷O WÖÏ J<åfl~°∞: ''WkQÀ K«∂_»∞ <åÜ«∞<å ã¨fi~°∂Ñπ! WÖÏ
<Õ#∞ „Ѩu XHõ¯i `«Å g∞^Œ KÕ`«∞Å∞ LOz`Õ P `«~°∞"å`«
P`«_»∞ U HÍ~°}O =Å<å HõÅ`« K≥O^Œ#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞. ^•<À¡ H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® ã¨Oâ◊
~ÚOK« =^Œ∞Ì!——
 ™êfiq∞ „ѨHÍâß#O^Œ (ã¨∞jÖò) 
™êfig∞r XHõ™êi „ѨHÍâß#O^Œ#∞ PeOQÆ#O KÕã¨∞H˘x WÖÏ J<åfl~°∞:
''<åÜ«∞<å! QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ áê=# HÍ~åº~°÷O <Õ#∞ <å rq`åxfl JOH˜`«O KÕâß#∞.
PÜ«∞# HÍ~°ºO HÀã¨O g∞~°O^Œ~°∂ g∞ rq`åÅ#∞ `åºQÆO
™ê=¸Ç≤ÏHõ
`åºQÆO
KÕÜ«∂e. PÜ«∞# áê=# Ñ‘~îåxH˜ WOHÍ J<Õ‰õΩÅ rq`åÅ∞
JiÊ`«=∞=Ù`å~Ú. =∞# D ™ê=¸Ç≤ÏHõ `åºQÆO =Å¡<Õ
PÜ«∞# =∞ǨÏ`å¯~°ºO D_Õ~°∞`«∞Ok.——
 ™êfiq∞ É’^è•#O^Œ (ǨÏiáê^Œ∞_»∞) 
PÅO|*Ï~ü =∞~î° ~ÀAÖ’¡ ǨÏiáê^Œ∞_»∞ =∞~î°OÖ’ KÕ~å_»∞. ™êfig∞r
áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ #∞Oz uiy =KåÛHõ J<ÕHõ „H˘`«Î xÜ«∞=∂Å#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞.
436 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

"å\˜Ö’ XHõ\ ˜ JYO_» ^蕺#O† JO>Ë Z_»`≥QÆx ^蕺#O. ѨÓ*Ï=∞Ok~°OÖ’

ã¨<åflºã¨∞Å∂, „|ǨχKå~°∞Å∂ XHõi `«~°∞"å`« XHõ~°∞QÍ ~å„`«O`å ^蕺#O
™êfig∞r ѨÓ[ KÕÜ«∂e. JO^Œ~°∂ ã¨=∞kèHÀ`åûǨÏO`À ^•xÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞.
JѨC_»∞ XHõ~ÀA ™êfig∞r x~°fiiÎOz# ѨÓ[ QÆ∞iOz
ǨÏiáê^Œ∞_»∞ WÖÏ K≥áêÊ_»∞.
''XHõ~ÀA L^ŒÜ«∞O JO^Œ~°∂ ѨÓ*Ï=∞Ok~°OÖ’ ^蕺#=∞QÆ∞flÖˇ· L<åfl~°∞.
P ~ÀA N~å=∞Hõ$+¨‚ ѨÓ[ KÕÜ«∞=∞x ™êfig∞rx J_»QÍÅx ѨÓ*ÏiÜ≥ÿ∞#
ÉÏ|∂~åO =∞ǨÏ~å*ò‰õΩ JxÑ≤OzOk. PÜ«∞# J_»QÆQÍ<Õ ™êfig∞r "≥O@<Õ ÖËz
„ѨâßO`«OQÍ #_»z "≥o¡ ѨÓ*Ïi Pã¨#OÖ’ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. ‰õÄ~ÀÛ=_»"∞Õ PÅ㨺O!
=∞ˆ~^À Ö’HÍxH˜ "≥o¡áÈ~Ú# =ºH˜ÎÖÏ ^蕺#OÖ’ Å~ÚOzáÈÜ«∂~°∞. KåÖÏ¿ãѨÙ
P ã≤÷uÖ’<Õ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞. „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ ™ê^è•~°} ã≤÷uÖ’H˜ =KåÛ~°∞.
`«~°∞"å`« J~°QÆnã≤# K«O^Œ<åxfl KÕuÖ’H˜ fã¨∞H˘x ѨÓ*Ï~°÷O LOz# ѨÙ=ÙfiÅ
g∞^Œ zÅHõiOKå~°∞. ^Àã≤eÖ’ ѨÙ=ÙfiÅ∞ LOK«∞H˘x Ñ‘~î°O g∞^Œ, N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
áê^Œ∞HõÅ g∞^Œ, PÜ«∞# Jã≤÷ HõÅâ◊O g∞^Œ ã¨=∞iÊOKå~°∞. =∞m¡ ѨÙ=ÙfiÅ∞ fã¨∞
H˘x JHõ¯_» L#fl ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞, `«H˜¯# ã¨<åflºã¨∞ ÅO^Œi g∞^• "≥^Œ[ÖÏ¡~°∞.
W^Õ ™êfig∞r KÕã≤# ѨÓ[!
''Ѷ¨∞O\Ï<å^•Å∞ ÖË=Ù, „H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ∞ ÖË=Ù, ѨÓ*Ïáê„`«Å∞ Ug ÖË=Ù!
WÖÏO\˜ ѨÓ[#∞ uÅH˜Oz# ÉèÏQƺâßex <Õ#∞. JO^ŒiÖ’#∂ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ
™êxfl^蕺xfl J#∞Éèí∂`«O KÕã¨∞H˘#fl =ºH˜Î ™êfig∞r. JO^Œ∞ˆH JO^Œih P~å
kèOKå~°∞. ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, `«=∞ t+¨μºÅ#∞ ‰õÄ_® P~å
kèOKå~°∞! ™êfig∞r ѨÓ[ =ÚyÜ«∞QÍ<Õ JHõ¯_»∞#fl JO^Œ~°∂ ™êfig∞rH˜ ™êëêìOQÆ
„Ѩ}Ï=∞O KÕâß~°∞. PǨ! ZO`«\ ˜ J^Œ∞ƒù`« ^Œ$â◊ºO Jk!——
™êfig∞r HÍjÖ’ L#fl ~ÀAÖ’¡ É’^è•#O^Œ ǨÏ$+‘Hˆ âòÖ’ `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«O
QÆ_çáê~°∞. ™êfig∞r ~åHõ#∞ qx PÜ«∞# ^Œ~°≈<å~°÷O HÍj =KåÛ~°∞. É’^è•#O^Œ
~å=_»O `≥Å∞ã¨∞H˘#fl ™êfig∞r, ''P`«}˜‚ u#flQÍ <å =^ŒÌ‰õΩ
J#∞HõiOK«‰õΩ!
~°=∞‡#∞. `«áÈ~°∂ѨOÖ’ P`«}˜‚ <Õ#∞ K«∂_®e—— J<åfl~°∞.
É’^è•#O^Œ#∞ K«∂ã≤ P#OkOKå~°∞. P`«_ç P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å QÆ∞iOz "åHõ|∞
KÕâß~°∞. `«~°∞"å`« J`«}˜‚ ''#∞=Ùfi ~å=_»O <å‰õΩ ã¨O`À+¨OQÍ LOk. HÍjÖ’ XHõ
=∞~î°O ™ê÷Ñ≤¿ãÎ ^•xHõÜÕ∞º „áê~°OÉèí Y~°∞ÛÅ∞ "≥Ú`«ÎO `å#∞ Éèíi™êÎ#x XHõ ~åA
"åQÍÌ#O KÕâß_»∞. #∞=Ùfi P ÉÏ^茺`« ã‘fiHõi™êÎ"å?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ
 `«e¡x q∞Oz# =∞‰õΩ¯= 437

É’^è•#O^Œ, ''<å Hõ<åfl Z‰õΩ¯= J~°›`«Å∞#fl, <å Hõ<åfl âߢ™êÎÅ#∞ K«Hõ¯QÍ É’kèOK«
QÆÅ "å~°∞ J<Õ‰Ωõ Å∞ L<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ ##∞fl =^ŒeÃÑ@ìO_ç—— Jx K≥ÑÊ≤ , q#„=∞OQÍ
u~°ã¨¯iOKå~°∞. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''`«H˜¯# "åi QÆ∞iOz #∞"≥fiO^Œ∞‰õΩ HõÅ`«
K≥O^Œ∞`å=Ù? W`«~°∞Å#∞ J#∞HõiOK«‰õΩO_® rqOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOK«∞. h
P^Œ~å≈xfl q㨇iOK«‰õΩO_®, h‰õΩ ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# =∂~°æOÖ’ ѨiѨÓ~°‚OQÍ Ñ¨xÖ’
x=∞QÆfl=∞=Ù. WÖÏ =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ x=∞QÆfl"≥∞ÿ Ѩx ™êy¿ãÎ h‰õΩ q[Ü«∞O `«^䌺O——
J<åfl~°∞.
 ™êfiq∞ P`å‡#O^Œ (ã¨∞‰õΩÖò) 
™êfig∞r 1897Ö’ áêâßÛ`«ºO #∞Oz uiy =zÛ#ѨC_»∞ PÜ«∞##∞
ã¨∞‰õΩÖò HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl_»∞. J`«_»∞ ^Œ∞~°ƒÅ ^ÕǨï_»∞. XHõ~ÀA ™êfig∞r P`«_ç`À,
''ã¨∞‰õΩÖò! #∞=Ùfi ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛHÀ=_®xHÍ WHõ¯_»‰õΩ
QÆ∞~°∞=٠Ѩ@¡
qâßfiã¨O =KåÛ=Ù?—— Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ã¨∞‰õΩÖò, ''™êfig∞r, XHõ
ã¨<åflºã≤ J=_®xÔH·# ^Œ$_è»â◊s~°"≥∂, =∞#™Èû <å‰õΩ ÖË=Ù.
D [#‡Ö’ <å‰õΩ ÅaèOz# D ^ÕǨxfl g∞‰õΩ ¿ã=ÅOkOK«_»OÖ’ JOH˜`«O KÕ¿ãÎ
=∞~°∞[#‡Ö’ ^Œ$_è»"≥∞ÿ# =∞#ã¨∂û, ^ÕǨÏ=¸ Åaè™êÎÜ«∞<Õ #=∞‡HõO`À<Õ WHõ¯_»‰õΩ
=KåÛ#∞—— J<åfl_»∞. D ["å|∞ qx ™êfig∞r KåÖÏ ã¨O`À+≤OKå~°∞. ''=∞Ozk,
=∞Ozk—— J<åfl~åÜ«∞#.
P`å‡#O^Œ‰õΩ ™êfig∞r Ѩ@¡ QÆÅ qâßfiã¨O ™ê\˜ÖËxk. PÜ«∞# z#fl`«#O
#∞OKÕ âßHÍǨi. XHõ ~ÀA ™êfig∞r PÜ«∞#‰õΩ KÕѨ‰õÄ~° WzÛ u#=∞<åfl~°∞
QÆ∞~°∞=٠Ѩ@¡ QÆÅ ÉèíH˜Îqâßfi™êÅ HÍ~°}OQÍ P`å‡#O^Œ =∂~°∞=∂\Ï¡_»‰õΩO_®
^•xx u#_®xH˜ ã≤^ŒúѨ_®¤~°∞. HÍx PÜ«∞# u#É’`«∞#flѨC_»∞ ™êfig∞r
P¿Ñâß~°∞† QÆ∞~°∞=٠Ѩ@¡ QÆÅ qâßfi™êxfl âߡѶ≤∞OKå~°∞.
=∞~À ~ÀA ™êfig∞r P`å‡#O^Œ#∞ Ñ≤ez `«=∞ g∞^Œ H˘xfl HõeÊ`«
^ÀëêÅ#∞ PáêkOK«∞H˘x, ''WkQÀ K«∂_»∞, D ~°H"õ ∞≥ #ÿ ^ÀëêÅ∞ <åÖ’ L<åfl~Ú.
WÖÏ L#flѨÊ\˜H© ##∞fl h QÆ∞~°∞=ÙQÍ Q“~°q™êÎ"å?—— Jx J_çQÍ~°∞. HõΔ}O ‰õÄ_®
PÅ㨺O KÕÜ«∞‰õΩO_®, ''g∞ˆ~O HÍ"åÅ<åfl K≥ѨCHÀO_ç. <å =∞@∞‰õΩ <å‰õΩ g∞ˆ~
ã¨~°fiã¨fiO—— J<åfl~°∞ P`å‡#O^Œ.
HÍÖÏO`«~°OÖ’ P`å‡#O^Œ WÖÏ J<Õ"å~°∞: ''QÆ∞~°∞=Ù =∂@Ö’#∂, âߢ™êÎÅ
Ö’#∂ #=∞‡HõO LOK«_»O ã¨<åflºã≤ rq`«OÖ’ ÃÑxflkè J=Ù`«∞Ok. D Ô~O_çO\˜
Ö’#∂ QÆ∞~°∞=Ù g∞^Œ #=∞‡HõO Ju =ÚYºO.——
438 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ã¨<åflºã≤H˜ Ü«∂[=∂#ºO ‰õÄ_»^Œ#flk ™êfig∞r U~°Ê~°z# xÜ«∞=∂ÅÖ’

XHõ\ ˜. ã¨<åflºã¨∞Å∞ `«=∞‰õΩ ÅaèOKÕ^ŒO`å =∞~îåxH˜ WzÛ"ÕÜ«∂e. XHõ™êi
ã¨<åflºã≤H˜
P`å‡#O^Œ ǨÏ$+‘ˆHâòÖ’ `«áÈ=∞Ü«∞ rq`«OÖ’ =∞QÆ∞fl_≥·<å~°∞.
Ü«∂[=∂#ºO ‰õÄ_»^Œ∞ JHõ¯}∞‚Oz uiy =zÛ#ѨC_»∞ PÜ«∞# =^ŒÌ XHõ ^Œ∞ѨÊ\˜,
XHõ Hõ=∞O_»ÅO L<åfl~Ú. xÜ«∞=∂#∞™ê~°O "å\˜x PÜ«∞#
=∞~î°OÖ’ WKÕÛâß~°∞. H˘xfl ~ÀAÅ `«~°∞"å`« PÜ«∞# Jã¨fiã¨∞÷_≥·<å~°∞. HõѨCHÀ=
_®xH˜ PÜ«∞#‰õΩ ^Œ∞ѨÊ\˜ ÖË^Œ∞. nxx Z=~°∂ QÆ=∞xOK«ÖË^Œ∞. HÍx ™êfig∞r
=∂„`«O K«∂âß~°∞. PÜ«∞# ^Œ∞ѨÊ\˜ ÖˉõΩO_® Ѩ_»∞HÀ=_»O K«∂ã≤# ™êfig∞r =º^äŒ
K≥O^•~°∞. ''<Õ#∞ xÜ«∞=∂Å∞ ~°∂á⁄OkOKå#∞. JO^Œ∞Hˆ g~°∞ `«=∞ =^ŒÌ L#fl^ŒO`å
=∞~î°OÖ’ WKÕÛâß~°∞. WѨC_Õq∞@O>Ë giH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ#k =∞~î°OÖ’ QÆ=∞xOK«
‰õΩO_® =^Œe"Õâß~°∞. UO qO`«!—— J<åfl~°∞. `«~°∞"å`« PÜ«∞<Õ "≥o¡ ^Œ∞ѨÊ\˜,
`«ÅQÆ_» `≥zÛ P`å‡#O^Œ Ѩ_»Hõ g∞^Œ Ѩ~°z PÜ«∞##∞ Ѩ_»∞HÀɡ\Ïì~°∞. J`«º=ã¨~°
"≥∞ÿ# "å\˜x =∞~î°OÖ’ uiy W=fi=^ŒÌx PÜ«∞#`À ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥áêÊ~°∞.
™êfig∞r x¢+¨¯=∞}Ï#O`«~°O KåÖÏ HÍÅO `«~°∞"å`« XHõ ~ÀA XHõ
ã¨<åflºã≤ P`å‡#O^Œ QÆkÖ’H˜ "≥àÏ¡_»∞. PÜ«∞# Ѩ_»Hõ ZѨÊ\˜ÖÏ =∞_»`«Å∞ #ÅQÆ
'=™êÎ~°x
‰õΩO_® â◊√„ÉèOí QÍ LOk. HÍx P`å‡#O^Œ <ÕÅ g∞^Œ Ѩ_∞» H˘x
xsH˜Δã¨∞Î<åfl#∞!— L<åfl~°∞. =zÛ# ã¨<åflºã≤ Pâ◊Û~°ºOÖ’ =ÚxyáÈÜ«∂_»∞.
Hõ#∞Hõ P`å‡#O^Œ#∞ HÍ~°}O J_çQÍ_»∞. Hõà◊¡ #∞Oz h~°∞
„ã¨qã¨∂ÎO_»QÍ L^ÕfiQÆ "≥Å∞¡=`À QÆ^Œæ^Œ ã¨fi~°OÖ’ P`å‡#O^Œ WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
''™êfig∞rH˜ D Ѩ_»Hõ JO>Ë =∞Ǩ W+¨ìO. D QÆk ^•i QÆ∞O_® =¿ãÎ nx g∞^Œ
HÍ¿ãѨ٠Ѩ_»∞H˘x "≥àı¡"å~°∞. PÜ«∞# =∞m¡ ~å=K«∞Û Hõ^•! PÜ«∞# ZѨC_»∞
"ÕOKÕã≤<å Ѩ_»∞HÀ=_®xH˜ Ѩ_»Hõ#∞ ã≤^ŒúOQÍ LOz <Õ#∞ xsH˜Δã¨∞Î<åfl#∞!——
 ™êfiq∞ Ѩ~°=∂#O^Œ (ã¨∞ˆ~âò) 
1901Ö’ `«# 16= U@ N~å=∞Hõ$+¨‚ [Ü«∞OuH˜ H˘xfl ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞
ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜™êi ã¨∞ˆ~âò =KåÛ_»∞. ã¨<åflºã¨∞Å∂, `«H˜¯#"å~°∂
[Ü«∞O`«∞º`«û= U~åÊ@¡Ö’ =Úxy=Ù<åfl~°∞. ™êfig∞r `å=Ú
'ÉÏ^茺`«
fã¨∞H˘O\Ï#∞!—
J Å"å@∞ „ѨHÍ~°O ‰õÄ~°∞Û<Õ =∂q∞_ç K≥@∞ì „H˜O^Œ =∞OK«O
g∞^Œ q„âßOu fã¨∞H˘O@∞<åfl~°∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’ ã¨∞ˆ~âò
WÖÏ K≥áêÊ_»∞: ''WO`«=~°‰õΩ <å rq`«OÖ’ Hõhqh Z~°∞QÆx, JO`«^•HÍ
K«∂ã≤#"åi #∞Oz ѨÓiÎQÍ qaè#fl"≥∞ÿ# XHõ =ºH˜Îx JHõ¯_» <Õ#∞ K«∂âß#∞.
 `«e¡x q∞Oz# =∞‰õΩ¯= 439

PÜ«∞# XHõ¯ =∂@ ‰õÄ_® =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞. HÍx PÜ«∞# qâßÅ"≥∞ÿ# HÍOu=∞O`«

"≥∞ÿ# Hõà◊√¡ <å`À Z<Àfl =∂@Å∞ =∂\Ï¡_®~Ú.——
Ѩk¿ÇÏ_»= U@ =∞~î°OÖ’ KÕ~°_®xH˜ ã¨∞ˆ~âò =KåÛ_»∞. âßã¨#s`åº Ü«ÚHõÎ
=Ü«∞ã¨∞û‰õΩ ~åx =ºH˜Îx =∞~î°OÖ’ KÕ~°∞ÛHÀ=_®xH˜ ã¨OHÀzOKå~°∞. JO^Œ~°∂
™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. JO^Œi Jaè„áêÜ«∂Å∂ qx ™êfig∞r ã¨∞ˆ~âò#∞
K«∂âß~°∞. „|u=∞ÖÏ_Õ ^èÀ~°}˜Ö’ J`«_»∞ xÅ|_ç L<åfl_»∞. ™êfig∞r HÍ~°∞}ºO
L\˜ìѨ_Õ ã¨fi~°OÖ’ J`«}˜‚, ''UO <åÜ«∞<å! h‰õΩ áê_»_»O `≥Å∞™ê?—— Jx
J_çQÍ~°∞. =}˜ˆH ã¨fi~°OÖ’ ã¨∞ˆ~âò [QÆ[˚#x g∞^Œ XHõ áê@ áê_®_»∞.
ã¨∞~ˆ âò áê@ ѨÓiÎHÍQÍ<Õ JHõ¯_» =∞ø#O ~å[ºO KÕãO≤ k. ™êfig∞r `«^HÕ Oõ QÍ
ã¨∞ˆ~âò Hõà◊¡#∞ K«∂âß~°∞. `«~°∞"å`« `«=∞ ™È^Œ~° t+¨μºÅ#∞ K«∂ã≤, ''D ‰õΩ„~å}˜‚
=∞~î°OÖ’ LO_»x=fiO_ç. D`«_ç ѨÓiÎ ÉÏ^茺`«#∞ <Õ#∞ ѨÙK«∞ÛH˘O\Ï#∞—— J<åfl~°∞.
''=ã¨O`« HÍÅO `«#∞ "≥àı¡ „áêO`åÅÖ’ Ѩ‰õΔΩÅ H˜ÅH˜ÖÏ~å"åÅ#∂, ѨÙ=ÙfiÅ
=ã¨O`«O –
™œ~°ÉèÏhfl "≥∂ã¨∞H˘x áÈ`«∞Ok. JÖÏO\˜ "å_»∞ ã¨<åflºã≤——
ã¨<åflºã≤ J<Õ J~°÷O =KÕÛ Pkâ◊OHõ~°∞Å â’¡HõO XHõ\ ˜ LOk. „|Ǩ‡
#O^Œ ^•xx „Ѩ™êÎqOz ã¨∞ˆ~âò#∞ '=ã¨O`ü— Jx ã¨OÉ’kèOKÕ
"å~°∞. HÍÖÏO`«~°OÖ’ P`«_çH˜ W^Õ ¿Ñ~°∞ ã≤÷~°Ñ¨_çáÈ~ÚOk.
XHõ ~ÀA ™êfig∞r =ã¨O`ü#∞ Ñ≤ez, ''<åÜ«∞<å! <å HÀã¨O #∞=Ùfi
aèHõΔ"≥∞`«∞Î`å"å?—— Jx J_çQÍ~°∞. ã¨O`À+¨OQÍ =ã¨O`ü ã¨=∞‡uOKå_»∞. ֒ѨeH˜
"≥o¡ JO^Œ∞‰õΩ `«y# ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOz =ã¨O`ü |Ü«∞\˜H˜ =KåÛ_»∞. ™êfig∞r Jk
K«∂_»QÍ<Õ, ''PǨ! nxx K«∂ã¨∞Î#flѨC_»∞ <å‰õΩ ZO`« P#O^ŒO HõÅ∞QÆ∞`«∞#fl^À
h‰õΩ J~°÷O HÍ^Œ∞. D ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ h‰õΩ ÉÏQÍ #áêÊ~Ú—— J<åfl~°∞. =ã¨O`ü |Ü«∞\˜H˜
"≥à◊¡_®xH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''PQÆ∞, PQÆ∞. h‰õΩ „Ѩ^äŒ=∞ aèHõΔ
<Õ<Õ "Õ™êÎ#∞—— J<åfl~°∞. `«~°∞"å`« =O@QÆkÖ’H˜ "≥o¡ H˘OK≥O aÜ«∞ºO, HÍÜ«∞
QÆ∂~°Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q `≥zÛ WKåÛ~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ P`«}˜‚ ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ Pj~°fi
kOz ѨOÑ≤OKå~°∞.
=ã¨O`ü uiy =KÕÛ@ѨÊ\˜H˜ =∞^蕺ǨÏfl=∞~ÚOk. P`«_»∞ uiy =KÕÛ^•HÍ
P`«∞~°``« À ™êfig∞r "Õz=Ù<åfl~°∞. P`«}‚˜ K«∂_»QÍ<Õ Ñ¨~=° ∂#O^ŒÉiíè `«∞ÅÜ«∂º~°∞.
"≥O@<Õ „¿Ñ=∂#O^Œ#∞ Ñ≤ez, ''aèHΔÍ#flO Ju Ѩq„`«=∞~ÚOk. N~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ
Jk JO>Ë KåÖÏ W+¨ìO. =ã¨O`ü `≥zÛOk =∂„`«"Õ∞ <Õ_»∞ <Õ#∞ uO\Ï#∞——
J<åfl~°∞. `«~°∞"å`« =ã¨O`ü#∞ K«∂ã≤, ''h‰õΩ =O@ `≥Å∞™ê?—— Jx J_çQÍ~°∞.
440 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''J=Ù#∞—— JO@∂ =ã¨O`ü =O@KÕÜ«∞ <å~°OaèOKå_»∞. =O@ =Úy¿ã@ѨÊ\˜H˜

Ô~O_»∞ QÆO@Å~ÚOk. JѨÊ\˜ ^•HÍ "Õz=ÙO_ç P PǨ~åxfl P#O^ŒOQÍ
™êfig∞r Éèí∞lOKå~°∞.
 ™êfiq∞ x~°ƒùÜ«∂#O^Œ (Hõ<åÜü∞) 
XHõ~ÀA ™êfig∞r Ô~·Å∞Ö’ "≥à◊√`«∞<åfl~°∞. PÜ«∞# "≥O@ „|ǨχKåi
Hõ<åÜü∞ L<åfl_»∞. XHõ ¿ãì+¨<£Ö’ Ô~·Å∞ PyOk. JHõ¯_» XHõ =ºH˜Î qq^èŒ ~°HÍÅ
u#∞|O_®~åÅ#∞ XHõ ÃÑ>ˇìÖ’ LOK«∞H˘x #_»∞ã¨∂Î J=Ú‡
W`«~°∞Å∞ rqOѨ
`å=Ú JaèÅ+≤OKå~°∞ H˘O@∞<åfl_»∞. "å\˜Ö’ "≥ÚHõ¯*Á#fl HõO_≥Å∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú.
™êfig∞r ‰õÄ~°∞Û#fl ÃÑ>ˇì „ѨHõ¯# J`«_»∞ Ѩ^ÕѨ^Õ #_çKå_»∞.
™êfig∞r Hõ<åÜü∞#∞ Ñ≤ez, ''L_»Hõɡ\ ˜ì# "≥ÚHõ¯*Á#fl P~ÀQͺxH˜ =∞Ozk.
u<åÅxÑ≤™ÈÎOk—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r =∂#ã≤Hõ ã≤÷ux J~°÷O KÕã¨∞H˘#fl Hõ<åÜü∞
P`«}˜‚ Ñ≤ez "≥ÚHõ¯*Á#fl HõO_≥#∞ H˘<åfl_»∞. XHõ HõO_≥ ^èŒ~° XHõ ÃÑ·™ê. J`«_çH˜
ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_®xH˜ ™êfig∞r "≥ÚHõ¯*Á#fl HõO_≥#∞ H˘#=∞<åfl~°x „QÆÇ≤ÏOz#
Hõ<åÜü∞ J`«_çH˜ <åÅ∞QÆ∞ J}ÏÅ∞ (25 ÃÑ·ã¨Å∞) WKåÛ_»∞. ÃÑ>ˇìÖ’H˜ ~åQÍ<Õ
™êfig∞r Hõ<åÜü∞`À, ''UO <åÜ«∞<å! P`«_çH˜ ZO`« WKåÛ=Ù?—— Jx J_çQÍ~°∞.
''<åÅ∞QÆ∞ J}ÏÅ∞—— J<åfl_»∞ Hõ<åÜü∞. "≥O@<Õ ™êfig∞r, ''UO <åÜ«∞<å! P
<åÅ∞QÆ}ÏÅ`À J`«_çH˜ UO =ã¨∞ÎOk? "≥à◊√¡. "≥o¡ XHõ ~°∂áê~Ú WzÛ ~å. WO\’¡
ÉèÏ~°º LO@∞Ok, Ñ≤ÖÏ¡[ÖÏ¡ LO\Ï~°∞—— J<åfl~°∞. HÍ¿ãѨ٠=∞ø#OQÍ LO_çáÈ~Ú,
''PǨ! D ~ÀA J`«_Hç ˜ ÃÑ^ŒQÌ Í Ug∞ J=Ú‡_»∞áÈÖË^xŒ Ñ≤™ÈÎOk. áêѨO, JO^Œ∞Hˆ
"≥Ú^Œ\ ˜, Ô~O_»= `«~°QÆu ÃÑ>ˇìÅ =ÚO^Œ∞ #_»∞ã¨∞Î<åfl_»∞—— J<åfl~°∞. HÍ"åÅ<Õ
"≥ÚHõ¯*Á#fl HõO_≥ ™êfig∞r H˘<åfl~°∞ JO`Õ. PÜ«∞# ^•xfl <À@ ÃÑ_ç`Õ X@∞ì!
J^Õ q^èŒOQÍ =∞~À ~ÀA ã‘ì"£∞ É’@∞Ö’ "≥à◊√`«∞<åfl~°∞. JHõ¯_» ^Œ∞OQÆÅ`À
KÕiÛ Hõ\ ˜ì# `≥Ñ¨Ê (catamaran)ÅÖ’ ɡã¨Î"å~°∞ KÕѨÅ∞ Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. XHõ
`≥ѨÊÖ’ ~°∞zHõ~°"≥∞ÿ# Wbãπ KÕѨÅ∞ L<åfl~Ú. ™êfig∞r "å\˜x K«∂_»QÍ<Õ, ''PǨ!
Wbãπ KÕѨ ‰õÄ~° u<åÅxÑ≤™ÈÎOk—— J<åfl~°∞. XHõ ~°∂áê~Ú WzÛ KÕѨÅ∞
H˘<åfl~°∞ – 16 ÃÑ^ŒÌ KÕѨÅ∞, <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ Lz`«OQÍ WKåÛ~°∞. ã‘ì"£∞ É’@∞ HÍã¨Î
^Œ∂~°O "≥o¡ PyOk. JѨC_»∞ ''Wbãπ KÕѨ`À P‰õΩ‰õÄ~° KÕiÛ =O_ç`Õ KåÖÏ
ÉÏQÆ∞O@∞Ok, ^•x`À áê@∞ "Õ_ç "Õ_ç J#flO ‰õÄ_® LO_®e—— J<åfl~°∞.
„ѨHõ¯<Õ XHõ „QÍ=∞O LOk. P‰õΩ‰õÄ~° H˘#_®xH˜ Hõ<åÜü∞ JHõ¯_»‰õΩ
"≥àÏ¡_»∞. ^Œ∞HÍ}OÖ’ P‰õΩ‰õÄ~° ÅaèOK«ÖË^Œ∞. JѨC_»∞ „âıÜ≥∂aèÖÏ+≤ XHõ~°∞
 `«e¡x q∞Oz# =∞‰õΩ¯= 441

JHõ¯_»‰õΩ =zÛ, ''~°O_ç, <å WO\˜ `À@Ö’ P‰õΩ‰õÄ~° É’Öˇ_»O`« LOk. <Õ#∞
W™êÎ#∞. HÍx XHõ +¨~°`«∞: <Õ<˘Hõ™êi ™êfig∞rx ^Œi≈OK«_®xH˜ g∞~°∞ U~åÊ@∞
KÕÜ«∂e—— J<åfl_»∞. P `«~°∞"å`« J`«_»∞ XHõ QÆOÃÑ_»∞ P‰õΩ‰õÄ~°#∞ `«Å g∞^Œ
LOK«∞H˘x =KåÛ_»∞. `«~°∞"å`« W^ŒÌ~°∂ ™êfig∞r L#fl KÀ@∞‰õΩ uiy =KåÛ~°∞.
P „âıÜ≥∂aèÖÏ+≤ ÉèíH˜Îh, #=∞‡HÍhfl K«∂ã≤ ™êfig∞r =∞~îåxH˜ uiy =ã¨∞Î#fl
^•iÖ’<Õ P`«_çH˜ nHõΔ Xã¨QÍ~°∞. ''##∞fl J#∞„QÆÇ≤ÏOK«_®xˆH ™êfig∞r KÕѨ,
P‰õΩ‰õÄ~° u<åÅx JaèÅ+≤OKå~°∞. PÜ«∞#Ö’ P JaèÖÏ+¨ `«Öˇ`«ÎHõáÈ`Õ <å‰õΩ
D ÉèÏQƺO ^ŒˆH¯k HÍ^Œ∞!—— J<åfl_® „âıÜ≥∂aèÖÏ+≤.
x~°ƒùÜ«∂#O^Œ x`«º=¸ U U ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ U"Õ∞q∞ KÕÜ«∂Ö’ ™êfig∞r
ã¨fiǨϙêÎÅ`À „"åã≤ WKåÛ~°∞. JO`ÕHÍHõ ™êfig∞r XHõ~ÀA PÜ«∞#`À, ''ZHõ¯_»
P^蕺u‡Hõ „Ѩã¨OQÍÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl, h‰õΩ J~°÷"≥∞ÿ<å J~°÷O HÍHõáÈ~Ú<å, "≥o¡
q#∞. ^•x =Å# h‰õΩ "Õ∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok—— J<åfl~°∞. x~°ƒùÜ«∂#O^Œ ^•xx
`«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ áê\˜OKå~°∞. HõÅHõ`åÎÖ’ =∂`«$^Õq QÆ$ǨÏOÖ’ "å~åxH˜ XHõ™êi
ÉËÅ∂~ü =∞~î°O #∞Oz XHõ ã¨<åflºã≤ "≥o¡ „Ѩã¨OQÆO KÕÜ«∞_»O Hõ^Œ∞Ì. P XHõ¯
QÆO@¿ãѨ٠`«Ñ¨Ê‰õΩO_® x~°ƒùÜ«∂#O^Œ JHõ¯_» ‰õÄ~°∞Ûx „Ѩã¨OQÆO q<Õ"å~°∞.
XHõ~ÀA J~°ú~å„u ÉËÅ∂~°∞ =∞~î°OÖ’ JO^Œ~°∂ x„kã¨∞Î<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
QÆOQÆÖ’ #∞Oz n<åÖÏѨO XHõ\ ˜ q#=zÛOk† =ÚxyáÈ`«∞#fl Z=~À, ''Hõ$ëê‚!
Hõ$ëê‚! F Hõ$ëê‚! QÆOQÍ #n=∞`«b¡, ~°H˜ΔOK«∞—— JO@∂ P~°Î
=ÚH˜Î
`«^䌺O
<å^ŒO KÕã¨∞Î#fl@∞¡Ok. ™êfig∞r "Õ∞_» g∞^Œ `«=∞ QÆkÖ’
L<åfl~°∞. P P~°Î<å^ŒO q#fl PÜ«∞#, ''K«∂_»∞ <åÜ«∞<å!
Z=~À =ÚxyáÈ`«∞#@∞¡Ok!—— J<åfl~°∞ aQÆæ~°QÍ. P pHõ\’¡ "ÕQÆOQÍ Ñ¨~°∞ÔQuÎ
QÆOQÆÖ’ ^Œ∂HÍ~°∞ x~°ƒùÜ«∂#O^Œ. HÍx ZO`À ֒ѨeH˜ "≥o¡#ѨÊ\˜H© Z=~°∂
JHõ¯_» HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''WkQÀ K«∂_»∞, Z=~À =Úxy
áÈ~Ú#@∞¡QÍ JxÑ≤™ÈÎOk. P`«}˜‚ ~°H˜ΔOK«_®xH˜ Z=Ô~·`Õ „áê}O `≥y™êÎ_À
P`«_çH˜ =∞ˆ~ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∂ J=ã¨~°O ÖË^Œ∞, P`«_çH˜ =ÚH˜Î `«^䌺O.——
 „|ǨχKåi Hõ$+¨‚ÖÏÖò 
XHõ~ÀA Hõ$+¨‚ÖÏÖò, ''™êfig∞r`À! <å K«^Œ∞=Ù JO`«O`« =∂„`«"Õ∞. <Õ#∞
Z‰õΩ¯= K«^Œ∞=ÙHÀÖËHõáÈÜ«∂#∞—— JO@∂ `«# Jã¨=∞~°÷`«#∞
<≥·*ÏxH˜ `«QÆæ =∂~°æO
™êfig∞r`À =ºHõÎO KÕâß_»∞. P`«_ç Ѩiã≤u÷ x J~°O÷ KÕã∞¨ H˘#fl
™êfig∞r, ''Ѷ~¨ "° åÖË^∞Œ . #∞=Ùfi K«^∞Œ =ÙHÀ#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞. K«Hõ¯QÍ [ѨO KÕ~Ú. `«^•Ìfi~å
442 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

h‰õΩ JO`å Åaèã¨∞ÎOk—— J<åfl~°∞. P LѨ^Õâßxfl `«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ áê\˜OKå_»∞

Hõ$+¨‚ÖÏÖò. HÍÖÏO`«~°OÖ’ ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfig∞rÜÕ∞, ''Hõ$+¨‚ÖÏÖò [ѨO ^•fi~å ã≤^Œ∞ú
_»Ü«∂º_»∞—— J<åfl~°∞.
 ™êfiq∞ ã¨^•t"å#O^Œ 
1901Ö’ ™êfig∞r HÍj "≥o¡#ѨC_»∞ JHõ¯_» PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl
Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ XHõˆ~ ã¨^•t"å#O^Œ. Ô~·Å∞ xÅÜ«∞OÖ’ kQÆQÍ<Õ ™êfig∞rx ѨÙ+¨Ê
=∂ÖÏÅOHõ$`«∞}˜‚ KÕã≤ ™êfiQÆ`«O ѨeH˜# ÉèÏQƺâße W`«_»∞. JѨÊ\˜ #∞Oz Ѩi
ѨÓ~°‚OQÍ ™êfig∞r Ѩ@¡ W`«_»∞ PHõi¬`«∞_»Ü«∂º_»∞. ™êfig∞r „Ѩu =K«#=¸,
^Œ$‰õį P`«_Hç ˜ Ju=∞$^Œ∞Å=∞Ü«∞OQÍ HÍ#=KåÛ~Ú. ã¨^•t"å#O^Œ WÖÏ J<åfl~°∞:
''XHõ ~ÀA JO^Œ~°∂ ~å„u Éè’[<åxH˜ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. XHõ Ѷ¨ÖÏ<å Ѩ^•~å÷xfl
=∂ JO^ŒiH© ™êfig∞r =_ç¤OK«=∞<åfl~°∞ "Õ∞O u#flѨC_»∞ =∂`À, 'ÉÏQÆ∞O^•?
P™êfikOz u#O_ç. <å‰õΩ ÉÏQÆ∞#flO^Œ∞ =Å¡<Õ g∞ JO^ŒiH© =_ç¤OK«=∞<åfl#∞—
J<åfl~°∞.—— PÜ«∞# 㨇 $`«∞Å #∞Oz H˘xfl ÉèÏQÍÅ∞:
''™êfig∞r`À ã¨Ç¨Ïr=#O Kտ㠄Ѩu HõΔ}=¸ XHõ J#∞Éèí="Õ∞. U
^Œ∞óM"≥∞ÿ<å 㨈~ PÜ«∞# áê=# ™êxfl^茺OÖ’ =∞@∞=∂Ü«∞=∞=Ù`«∞Ok. <å
J#flQÍ~˘Hõ~°∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ =∞~°}˜OKå~°∞. P k¢Qƃù=∞Ö’ <Õ#∞
=∂#ã≤Hõ ^Œ∞óMÏxfl ‰õΩѨʉõÄeáÈÜ«∂#∞. H˘xfl ~ÀAÅ `«~°∞"å`« ™êfig∞rx
`˘ÅyOKå~°∞
HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl#∞. ##∞fl K«∂_»QÍ<Õ ™êfig∞r =∞$^Œ∞ã¨fi~°OÖ’,
''UO <åÜ«∞<å! g∞ ™È^Œ~°∞_»∞ =∞$u K≥O^•_»x q<åfl#∞. #∞=Ùfi ZÖÏ L<åfl=Ù?
h `«ex¡ ™êO`«fi# Ѩ~K° _« ®xH˜ P"≥∞`À #∞=Ùfi UO =∂\Ï¡_®=Ù?—— Jx J_çQÍ~°∞.
<Õ#∞ ["å|∞ K≥áêÊ#∞. JO`å ™ê#∞Éèí∂u`À q<åfl~°∞. `«~°∞"å`«, ''<å ™È^Œ~°∞_»∞
=∞~°}˜Oz LO>Ë <Õ#∂ W>Ë¡ `«Å¡_çe¡áÈ~Ú LO_Õ"å}˜‚—— J<åfl~°∞. P =∂@ÅÖ’x
„ѨQÍ_è» L^ÕfiQÍÅ∞ <å ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl `åHÍ~Ú. qO`« Uq∞@O>Ë, JO`«^•HÍ <å
=∞#ã¨∞ûÖ’ xO_ç=Ù#fl â’Hõ=∞O`å ™êfig∞r =∂@Ö`À HõiyáÈ~ÚOk. <å
™È^Œ~°∞x Hõ<åfl "Õ∞Öˇ·# x["≥∞ÿ# ¿ãflÇ≤Ï`«∞ _˘Hõ~°∞ WkQÀ <å =ÚO^Œ∞ L<åfl~°∞,
DÜ«∞# ã¨^• ##∞fl ~°H˜Δ™êÎ~°<Õ ÉèÏ=# <åÖ’ áê^Œ∞‰õΩáÈ~ÚOk.
''=∞ǨѨÙ~°∞+πr =∞Ǩ~å*ò K≥Ñ≤Ê# „ѨHÍ~°O <Õ#∞ ™êfig∞r =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡
=∞O„`«nHõΔ J#∞„QÆÇÏ≤ OK«=∞x J_çQÍ#∞. z~°∞#=Ùfi`À ™êfig∞r
nHõΔ
##∞fl K«∂ã≤, ''ZO^Œ∞‰õΩ? #∞=Ùfi WO`«‰Ωõ =Ú#∞¿Ñ ~å=∂#∞[
"≥·+¨‚= =∂~°æOÖ’ nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘<åfl=Ù Hõ^•! =∞Ǩq+¨μ‚=Ù P~å^èŒ# L`«$¯+¨ì"≥∞ÿ#k.
 `«e¡x q∞Oz# =∞‰õΩ¯= 443

WOHÍ =∞~À nHõΔ h‰õΩ J=ã¨~°=∞x <å‰õΩ JxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞. ''HÍx g∞
ÖÏO\˜ Ü≥∂yѨÙOQÆ=Ùx #∞Oz nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛHÀ"åÅx JaèÅ+≤ã¨∞Î<åfl#∞—— J<åfl#∞.
=∞m¡ z~°∞#=Ùfi`À `«=∞ ã¨=∞‡`åxfl ™êfig∞r `≥eáê~°∞.
''nHõΔ ~ÀA ~å<Õ =zÛOk. ™êfig∞r XHõ QÆkÖ’ Pã¨#OÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx
L<åfl~°∞. <Õ#∞ Z^Œ∞@ L#fl Pã¨#OÖ’ ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ ™êfig∞r
ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÖˇ·<å~°∞. PÜ«∞# áê=# ^ÕǨÏO xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ ^Œ∞OQÆÖÏ J~ÚOk.
=ÚMÏ~°qO^•# Ѩ~°=∂#O^ŒÑ¨Ù "≥Å∞¡= á⁄Oyá⁄~°eOk. |∞_»QÆÖ’, J ÅÖ’ ÖËx
xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ# ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù „ѨâßO`«`« JHõ¯_» <≥ÅH˘Ok. <Õ#∞ ֒ѨeH˜ "≥o¡#ѨC_»∞
PáêºÜ«∞OQÍ ##∞fl PǨfixOz# ™êfig∞r WѨC_»∞ JHõ¯_» ÖË~°∞† L^ÕfiQÍ
ÅxflO\˜H© Jf`«"≥∞ÿ# U^À Ѩ~°=∂#O^Œ q™êÎ~°`«Ö’ ã¨OK«iã¨∞Î#fl XHõ =ºH˜Î <å
=ÚO^Œ∞ ‰õÄ~°∞Û#fl@∞¡ JxÑ≤OzOk.
''HÍ¿ãѨ\ ˜HõÖÏ¡ ™êfig∞r ÉÏǨϺK≥·`«#ºOÖ’H˜ =zÛ#@∞¡ JxÑ≤OzOk. P
`«~°∞"å`« PÜ«∞# <å KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x HÍ¿ãѨ٠‰õÄ~°∞Ûx <å QÆ`«HÍÅ
ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ H˘xflO\˜x K≥ѨÊ<å~°OaèOKå~°∞: 'Kèå„áê J<Õ KÀ\˜H˜ ã‘ì"£∞É’@∞Ö’
"≥à◊√`«∞#flѨC_»∞ XHõ =ºH˜Î h`À U^À K≥áêÊ_Õ! *Ï˝Ñ¨HõO LO^•?— Jx J_çQÍ~°∞.
'*Ï˝Ñ¨HõO ÖË^Œ∞— J#QÍ<Õ, 'ÉÏQÍ Ü≥∂zOz K«∂_»∞— J<åfl~åÜ«∞#. „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ
<å‰õΩ *Ï˝Ñ¨HõO =zÛOk. P =ºH˜Î <å‰õΩ "≥·+¨‚= =∞O„`«nHõΔ WzÛ# ~å"£∞ ã¨fi~°∂Ñπ
PKå~°º. ~å=∂#∞[ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xH˜ K≥Ok#"å~°∞ PÜ«∞#. PÜ«∞# *Ï˝Ñ¨HõO
~åQÍ<Õ, ™êfig∞r <å`À PÜ«∞##∞ „ѨQÍ_è»OQÍ [˝Ñ≤Î KÕã¨∞HÀ=∞<åfl~°∞. `«~°∞"å`«,
'WHõ „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ [˝Ñ≤Î KÕã¨∞HÀ. `«~°∞"å`« <Õ#∞ PÜ«∞#Ö’ qb#O J=Ù
`«∞#fl@∞¡ ÉèÏqOK«∞HÀ. `«^Œ#O`«~°O „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ q<åÜ«∞‰õΩxÖ’ Hõ~°yOz
"Õ~Ú. q<åÜ«∞‰õΩ_»∞ ã¨<åflºã≤H˜ P^Œ~°≈=¸iΗ J<åfl~°∞.
''HÍj ¿ã"å„â◊=∞ Ѩx"åiÖ’ XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ =∞s ã¨#flQÍ, |ÅÇ‘Ï#OQÍ
L<åfl_»∞. =OQÆ^Õâ◊O #∞Oz HÍjH˜ Ѩx "≥`«∞H˘¯O@∂ =zÛ# J`«_»∞ U Ѩh
ÅaèOK«Hõ ^Œ∞~°ƒù~° HõëêìÅ∞ J#∞ÉèíqOKåHõ z=iH˜ ¿ã"å
`«e¡ Hõ<åfl....
„â◊=∞OÖ’ Ѩx ^˘iH˜Ok. ™êfig∞r „áê~°OÉèíOÖ’<Õ P`«}˜‚
QÆ=∞xOKå~°∞. `«~°∞"å`« XHõ~ÀA J`«_»∞ PÜ«∞#‰õΩ „Ѩ}q∞Å¡_®xH˜ "≥o¡#ѨC_»∞
P`«_ç`À, '`«=Ú‡_»∂! h XO\’¡ |ÅO ÖË^Œ∞. HÍx ѨxKÕÜ«∞=Åã≤# JQÆ`«ºO
LOk. ^•xH˜ XO\’¡ â◊HÎ̃ LO_®e. â◊HÎ̃ HÍ"åÅO>Ë ÉÏQÍ u<åe. ~ÀE WHõ¯_çH˜
=zÛ <å`À áê@∞ u#∞. Hõhã¨O =∞^蕺ǨÏfl Éè’[#"≥∞ÿ<å <å`À u#∞— J<åfl~°∞.
444 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''J ÖÏ K≥ѨÊ_»O`À<Õ PyáȉõΩO_® ~ÀE P`«_çH˜ Éè’[#O ÃÑ@ì_»O XHõ

Hõ~°Î=ºOQÍ KÕâß~°∞. Ѩx HÍ~°}OQÍ J`«_»∞ ã¨Ô~·# "Õà◊‰õΩ ~åÖË#ѨC_»∞ `«Ñ≤Oz
áÈÜÕ∞"å~°∞. J`«_»∞ ~åHõáÈ`Õ PÜ«∞# ‰õÄ_® u#~°∞. PÜ«∞# "Õà◊ `«Ñ≤Ê Éèí∞l¿ãÎ
Jk PÜ«∞# =∞^èŒ∞"Õ∞Ǩxfl „ѨHÀÑ≤OѨ*Ëã¨∞ÎOk. ^•xx QÆ∞iOz# _®Hõì~°¡
ÃÇÏK«ÛiHõ#∞ ‰õÄ_® LÅ¡OѶ≤∞Oz PÜ«∞# P Ü«Ú=‰õΩx HÀã¨O "Õz=ÙO_Õ"å~°∞.
~å„u Éè’[<åxH˜ J`«_»∞ ~åHõáÈ`Õ JѨC_»Ñ¨C_»∞ ^•fi~°O =^ŒÌ‰õΩ áÈ~Ú `˘Oy
K«∂¿ã"å~°∞, ѨKå~°∞¡ KÕ¿ã"å~°∞, gkäÖ’H˜ "≥o¡ K«∂¿ã"å~°∞. JHõ¯_»‰õΩ Z=~°∞
=zÛ<å, 'P ‰õΩ„~å_»∞ =KåÛ_®? áêѨO J=∂Ü«∞‰õΩ_»∞! ZO^Œ∞‰õΩ WO`« PÅ㨺
=∞=Ù`«∞Ok? P`«_ç XO\’¡ |ÅO =∞$QƺO. WO`«=~°‰õÄ Uq∞ u#ÖË^Œ∞ ‰õÄ_®.
|ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ# ^ÕǨÏO, Ѩ<Õ"≥∂ É’Öˇ_»O`«— JO@∂ "åHõ|∞ KÕ¿ã"å~°∞.
''z=iH˜ P ‰õΩ„~å_»∞ ~åQÍ<Õ ™êfig∞r =ÚYO qHõã≤OKÕk. PáêºÜ«∞OQÍ
J`«_ç`À, 'ZO^Œ∞‰õΩ <åÜ«∞<å WO`« PÅ㨺O? h‰õΩ Ñ¨x ZO`À Z‰õΩ¯=x <å‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞. áÈhÖË, L^ŒÜ∞« =∞<åfl U^≥<· å u<åfl"å? h HÀã¨O "Õz LO_»_O» `À <Õ#∂
Ug∞ u#ÖË^Œ∞. ~å! <åÜ«∞<å, KÕ`«∞Å∞ HÍà◊√¡ Hõ_»∞QÆ∞HÀ. Éè’[<åxH˜ áÈ^•O.
WѨÊ\˜ˆH ÉÏQÍ PÅ㨺=∞~ÚOk. K«∂_»∞ <åÜ«∞<å! <å P~ÀQƺO ÉÏQÍÖË^Œx
h‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. "Õà◊‰õΩ <Õ#∞ u#HõáÈ`Õ <å "åºkè „Ñ¨HÀÑ≤ã¨∞ÎOk. Hõ#∞Hõ `«fi~°QÍ
~å. HÍx, <åÜ«∞<å! #∞=Ùfi UO KÕÜ«∞QÆÅ=Ù? Ѩx ÉèÏ~°O *ÏѨºO KÕ~Úã¨∞Î#flk.
Jn <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞, <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞—— JO@∂ XHõ `«e¡ÖÏ K≥¿ÑÊ"å~°∞. P
J#∞~åQÆ=$+≤ìÖ’ P Ü«Ú=‰õΩ_»∞ `«Å¡_çe¡áÈ=_»"Õ∞ HÍHõ, JHõ¯_»∞#fl JO^Œ~°∂
™êfig∞r D =∂`«$`«fi "≥·Yi K«∂ã≤ „^ŒqOzáÈÜÕ∞"å~°∞.
''JO`«\ ˜`À ™êfig∞r PˆQ"å~°∞ HÍ~°∞. Éè’[#O KÕã¨∞Î#flѨC_»∞, `å=Ú
u#_»O PÑ≤, P`«_»∞ ã¨=ºOQÍ uO@∞<åfl_À ÖË^À QÆ=∞xã¨∂Î LO_Õ"å~°∞. `«~°∞
"å`« Z=Ô~·<å =zÛ, '™êfig∞r! g∞~°∞ u#O_ç. WO`«^•HÍ g∞~°∞ XHõ¯ =Ú^ŒÌ
‰õÄ_® <À\ ÃÑ@ìÖË^Œ∞— J<Õ"å~°∞. P `«~°∞"å`«<Õ PÜ«∞# Éè’[#O KÕÜ«∞_»O
„áê~°OaèOKÕ"å~°∞. D q^èŒOQÍ JO^Œi Ѩ\Ï¡ =∂`«$`«fi J#∞~åQÍxfl =i¬OKå~°∞
™êfig∞r.——


 HÍ~°∞}º=¸iÎÜ≥ÿ∞#
QÆ∞~°∞=ÙQÍ!
<å t+¨μºÅ∞ "Õ~Ú™ê~°∞¡ #~°HÍxH˜ "≥o¡<å, „Ѩu™ês <Õ#∞ "åix
JHõ¯}∞‚Oz L^Œúi™êÎ#∞.
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

''™êfig∞r JO^ŒiKÕ P~åkèOѨ|_»=Åã≤# =ºH˜Î. "åH± â◊H˜Î QÆÅ"å~°∞. =∞Ǩ

`«∞‡_»∞, ^Õâ◊ÉèíH˜Î`À Ü«∂=#‡Ok ǨÏ$^ŒÜ«∂Å#∂ ^ÀK«∞H˘#fl"å~°∞. WO`«\ ˜
=∞Ǩâ◊H˜Î=∞O`«∞_≥·# XHõix K«∂_»QÆÅ"≥∂ ÖË"≥∂ `≥eÜ«∞^Œ∞.
ã¨=∞™êÎhfl PÜ«∞# z#fl `«=Ú‡_≥·# Éèí∂¿ÑO„^Œ<å^ä£ ^Œ`åÎ ^Õâ◊ÉèíH˜Îx
^•Kå~°∞
PÜ«∞# „Ѩ^è•# ÅHõΔ}OQÍ H˘xÜ«∂_®~°∞. ÃÑ^ŒÌ `«=Ú‡_≥·#
=∞¿ÇÏO„^Œ<å^ä£ ^Œ`åÎ PÜ«∞# P^蕺u‡Hõ â◊H˜ÎˆH „áê^è•#ºq∞KåÛ~°∞. =∞¿ÇÏO„^Œ∞x
ѨÙã¨ÎHÍÖ’¡ Wk `Õ@`≥Å¡OQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. ™êfig∞r ™êxfl^茺 ÉèÏQƺO á⁄Ok#
„Ѩu XHõ¯~°∂ PÜ«∞# „Ѩu Ѩi=∂}OÖ’#∂ =ÚxyáÈÜ«∂~°∞. „Ѩun ѨiѨÓ~°‚
`«#∞ ã¨O`«iOK«∞H˘#flk, J^Õ Ñ¨ÓiÎQÍ PÜ«∞#ÖÏ W`«~°∞ʼnõΩ JxÑ≤OzOk. HÍx
PÜ«∞# D Ѩi=∂}ÏÅxflO\˜h Ju„Hõq∞Oz# =ºH˜ÎÖÏ Tˆ~y =KåÛ~°∞. PÜ«∞#
™È^Œ~° ã¨<åflºã≤ XHõ~°∞ <å`À, '' 'g∞ ™êfig∞r UO KÕâß~°x `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜
"Õ~Ú ã¨O=`«û~åÅ∞ Ѩ_»∞`«∞Ok— J<åfl~°∞—— Jx „"åã¨∞Î<åfl~°∞ ™êfig∞r QÆ$ǨÏã¨÷
t+¨μºÅÖ’ XHõÔ~·# =∞#‡^äŒ<å^ä£ QÆOQÀáê^蕺Üü∞.
HÍx áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ #∞Oz ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ uiy =zÛ# `«~°∞"å`«
™êfig∞r `«=∞#∞ ѨÓiÎQÍ =∞~°∞QÆ∞Ѩ~°K«∞H˘<åfl~°<Õ K≥áêÊe. `«=∞ „ѨѨOK« Ѩi
=∂}O, ÉèÏ~°`« Ѩi=∂}O Ü«∂=`«∂Î QÀѨºÑ¨~°z XHõ ™ê=∂#∞ºxÖÏ z=i
~ÀAÅ∞ PÜ«∞# QÆ_çáê~°∞.

S 30 445
446 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞rH˜ ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ∞ L#fl>Ë¡ ѨÅ∞=Ù~°∞ QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅ∂ L<åfl~°∞.

"åiH© =∞O„`«nHõΔ „Ѩ™êkOz "åih P^蕺u‡Hõ rq`«OÖ’ ѨÙ~ÀQÆq∞OѨ*Ëâß~°∞.
"åiÖ’ H˘O^Œi QÆ∞iOz# ã¨=∂Kå~°O =∂„`«"Õ∞ ÅaèOzOk. ™êfig∞r QÆ$ǨÏã¨÷
t+¨μºÅÖ’ J„QÆQÆ}∞º_»∞ JÅã≤OQÆ. PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz WO`«‰õΩ „H˜`«"Õ∞ K«∂âßO.
™êfig∞r J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# J<ÕHõ Ѩi=∂}ÏÅ#∞, `å=Ú PÜ«∞#`À [iÑ≤# ã¨OÉèÏ+¨
}Å ^•fi~å |Ü«∞\˜ „ѨÑO¨ KåxH˜ JOkOz# =ºH˜Î â◊~â° Û◊ O„^Œ K«„Hõ=iÎ. DÜ«∞##∞
QÆ∞iOz WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ H˘xfl J^蕺ܫ∂ÅÖ’ K«∂âßO. `«H¯˜ # QÆ$ǨÏã¨÷ t+¨μºÅÖ’
H˘O^Œi 㨇 $`«∞Å#∞ ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K«∂^•ÌO.
 =∞#‡^äŒ<å^ä£ QÆOQÀáê^蕺Üü∞ 
XHõ~ÀA ™êfig∞r <å`À, ''#∞=Ùfi UO J_»QÍÅ#∞H˘<åfl"À J_»∞QÆ∞——
J<åfl~°∞.
<Õ#∞ : g∞~°∞ WOQÆ¡O_£Ö’ =∂Ü«∞ QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOKå~°∞. ^•xx <Õ#∞
ѨÅ∞=∂~°∞¡ K«k"å#∞. HÍx =∂Ü«∞ JO>Ë Uq∞\’ =∂„`«O J~°÷O HÍÖË^Œ∞.
™êfig∞r : ^ÕxÖ’ K«k"å=Ù?
<Õ#∞ : WO_çÜ«∞<£ q∞„~°~üÖ’ K«k"å#∞.
™êfig∞r : WkQÀ K«∂_»∞, =∂Ü«∞ Uq∞@#flk J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_»O XHõ\ ˜,
=∂Ü«∞#∞ J#∞ÉèíqOK«_»O =∞~˘Hõ\ ˜.
<Õ#∞ : g∞ =^ŒÌ =∂Ü«∞ ~°Ç¨Ï™êºxfl `≥Å∞ã¨∞HÀQÀ~°∞`«∞<åfl#∞.
™êfig∞r HÍ¿ãѨ٠=∞ø#O =Ç≤ÏOKå~°∞. `«~°∞"å`« ''P JOâ◊O JÖÏ LOK«∞.
=∞ˆ~^Œ<åfl `≥Å∞ã¨∞HÀQÀi`Õ J_»∞QÆ∞—— J<åfl~°∞.
<Õ#∞ : g∞ ÖÏO\˜ „|Ǩχ*Ï˝#∞Å∞ q=iOz#ѨÊ\˜H© <Õ#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀÖËHõ
áÈÜ«∂#O>Ë D [#‡Ö’ <Õ#∞ =∂Ü«∞ ~°Ç¨Ï™êºxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ‰õΩO_®<Õ áÈ`å#∞.
P `«~°∞"å`« ™êfig∞r =∂Ü«∞ QÆ∞iOz qѨÙbHõiOKå~°∞. PÜ«∞# q=~°}
`«~°∞"å`« JO`å =∂ÜÕ∞ Jx <å‰õΩ J=QÆ`«=∞~ÚOk. ™êfig∞r, =∞~î°O, <Õ#∞
Jhfl P =∂Ü«∞Ö’x XHõ JOâ◊=∞x JxÑ≤OzOk.
<Õ#∞ : ™êfig∞r! JÖÏ J~Ú`Õ g∞~°∞ ‰õÄ_® =∂Ü«∞Ö’<Õ L<åfl~°∞. g∞
=∞~î°O, áê~î°âßÅ, ¿Ñ^ŒÅ ¿ã= ÖÏO\˜ ã¨=∞ã¨Î=¸ =∂ÜÕ∞ Hõ^•! g\˜#hfl
g∞Ô~O^Œ∞‰õΩ KÕÜ«∂e?
 HÍ~°∞}º=¸iÎÜ≥ÿ∞# QÆ∞~°∞=ÙQÍ! 447

™êfig∞r (#=Ùfi`«∂) : x["Õ∞, #∞=Ùfi ã¨iQÍæ<Õ K≥áêÊ=Ù. <Õ#∂ =∂Ü«∂

nè#∞}Ë‚. HÍx XHõ q+¨Ü«∞O, <Õ#∞ =∂Ü«∞`À „H©_çã¨∞Î<åfl#∞.
'=∂Ü«∞`À J#∞H˘#fl =∞~°∞HõΔ}OÖ’ D „H©_»‰õΩ ã¨fiã≤Î K≥ѨÊQÆÅ#∞. h‰õÄ
„H©_çã¨∞Î<åfl#∞—
=∂Ü«∞`À „H©_Oç KåÅx LO^•? JÖÏ J~Ú`Õ H˘O_» „áêO`å
ʼnõΩ "≥o¡ JHõ¯_» U^À QÆ∞ǨÏÖ’ `«Ñ¨ã¨∞û KÕ~Ú.
™êfig∞r H˘#™êyOKå~°∞: ''ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ J#∞Éèí∂`«O KÕã¨∞H˘#fl `«~°∞"å`«
HÍ~åºK«~°}Ö’ x=∞QÆfl"≥∞ÿ`Õ Jk bÅ, „H©_». Jk P#O^Œ=∞Ü«∞"≥∞ÿ# rq`«O.
Ѩ~°=∂~å÷xfl J#∞Éèí∂`«O KÕã¨∞HÀ#O`« ^•HÍ `«Ñ¨ã¨∞û, `åºQÆO ÖÏO\˜ "å\˜
`À_®Ê@∞`À Ѩ^Õ Ñ¨^Õ „Ѩܫ∞uflOKåe, ^蕺#O J#∞+≤ªOKåe.——
=∞^蕺ǨÏfl Éè’[# "Õà◊ ã¨g∞Ñ≤OzOk. ™êfig∞r HÀã¨O JO^Œ~°∂ "Õz=Ù
<åfl~°∞. PÜ«∞# ~åQÍ<Õ =_ç¤OK«™êQÍ~°∞. ™êfig∞r =O@âßÅÖ’H˜ "≥o¡ XHõ PÑ≤Öò
ѨO_»∞, HõuÎ `≥zÛ =™ê~åÖ’ #_»∞ã¨∂Î ^•x K≥‰õΩ¯ fÜ«∞
Jxfl =∞#ã¨∞ûÅÖ’
<≥ÅH˘#fl =ºH˜Î ™êQÍ~°∞. `«~°∞"å`« ѨO_»∞#∞ =ÚHõ¯Å∞ KÕã≤ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞
=ÚHõ¯Å∞ <À\’¡ "Õã¨∞H˘<åfl~°∞. <å‰õÄ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ =ÚHõ¯Å∞
WKåÛ~°∞. ™êfig∞r „Ѩ™ê^ŒO ѨÙK«∞ÛHÀ=_»O P#O^ŒOQÍ LOk.
™êfig∞r KÕ`«∞Å g∞^Œ∞QÍ J#fl„Ѩ™ê^ŒO ã‘fiHõiOKåÅ<Õ PHÍOHõΔ <åÖ’
f„=OQÍ LOk. `«~°∞"å`« JO^Œ~°O Éè’[<åxH˜ ‰õÄ~°∞Û<åflO. ™êfig∞r ‰õÄ_®
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. HÍã¨Î ^Œ∂~°OÖ’ Éèí‰õΩΊѨOH˜ÎÖ’ <Õ#∞ ‰õÄ_® ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞.
=_ç¤ã¨∞Î#fl „|ǨχKåix ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r Ñ≤ez, `«=∞ HõOK«O #∞Oz XHõ
Hõ|à◊O J#flO =Ú^ŒÌ#∞ J`«_çH˜ WzÛ, ''Wk =∞#‡^䣉õΩ WzÛ~å—— J<åfl~°∞. <å
Hõà◊√¡ P¢~°Ì"≥∞ÿ<å~Ú. ã¨HõÅ =∞#ã¨∞ûÖÖ’ <≥ÅH˘x L#fl"å~°∞ Hõ^• ™êfig∞r! <Õ#∞
<À~°∞ qÑ≤Ê J_»QƉõΩO_®<Õ <å PHÍOHõΔ f~åÛ~°∞ PÜ«∞#.
P ~ÀA ~å„u =∞~î°OÖ’<Õ |㨠KÕâß#∞. L^ŒÜ«∞O ™êfig∞r <å`À,
''QÆOQÆÖ’ ™êfl#O KÕã≤ K«Ñ¨C# ~å—— J<åfl~°∞. <Õ#∞ K«Ñ¨C# ™êfl#O KÕã≤ =zÛ
PÜ«∞# QÆkÖ’H˜ "≥àÏ¡#∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r ™Èá¶êÖ’ Ѩ_»∞
=∞O„`« nHõΔ
H˘x L<åfl~°∞. `«=∞ ‰õΩ_çKÕux Kåz, ''##∞fl Ѩ@∞ìHÀ, <å
KÕ~Ú Ñ¨ÙK«∞ÛHÀ—— J<åfl~°∞. <å ‰õΩ_ç KÕ`ÀÎ PÜ«∞# KÕ~Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x <ÕÅ g∞^Œ
‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. HÍ¿ãѨ٠Hõà◊√§ =¸ã¨∞H˘x ™êfig∞r Ѩ_»∞H˘<åfl~°∞. <Õ#∞ JO`«
~°∞‡Y∞}˜‚ HÍ™êQÍ#∞.
448 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

HÍ¿ãѨ\ ˜ `«~°∞"å`« ™êfig∞r ÖËz <ÕÅ g∞^Œ Ѩiz LOz# u"åp g∞^Œ
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. `«=∞‰õΩ =ÚO^Œ∞#fl Pã¨#OÖ’ ##∞fl ‰õÄ~ÀÛ=∞<åfl~°∞. <Õ#∞
‰õÄ~ÀÛQÍ<Õ, ''HõÅÖ’ #∞=Ùfi [QÆ[˚#xx ÉÏeHõQÍ ^Œi≈OKå=Ù. P `«~°∞"å`«
[QÆ[˚#xx ~å[~å*Ëâ◊fiiQÍ ^蕺xã¨∞Î<åfl=Ù—— J<åfl~°∞. D q+¨Ü«∂Å∞ <Õ#∞
Z=i`À#∂ K≥ÑÊ≤ Ok ÖË^∞Œ . ™êfig∞r H˘#™êyOKå~°∞. ''P `«~∞° "å`« #∞=Ùfi HõÅÖ’
„uâ◊¥Å^è•iÜ≥ÿ∞# Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞}˜‚ ^Œi≈OKå=Ù. PÜ«∞# h‰õΩ D Ѷ¨ÖÏ<å =∞O„`«O
J#∞„QÆÇ≤ÏOKå_»∞. #∞=Ùfi ^•xx [ѨO KÕã¨∞Î<åfl=Ù—— J<åfl~°∞. XHõ\ ˜ "≥O@
XHõ\ ˜QÍ JO`å ™êfig∞r "≥Å¡_çOz#ѨC_»∞ <Õ#∞ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞}‚Ü«∂º#∞! <Õ#∞
K≥ѨʉõΩO_®<Õ <å rq`«O PÜ«∞#‰õΩ Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHõ=∞~ÚOk!
P `«~°∞"å`« ™êfig∞r, ''WHõÃÑ· h =∞O„`«O Wk. DÜ«∞# h W+¨ì^Õ=`«——
JO@∂ <å‰õΩ Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ# =∞O„`«O LѨ^ÕtOz nHõΔ Xã¨QÍ~°∞. ZÖÏ ™ê^èŒ#Å∞
J#∞+≤ªOKåÖ’ q=iOz K≥áêÊ~°∞: ''=ÚO^Œ∞QÍ QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ
^蕺# =∂#ã≤HõOQÍ „Ѩ}q∞ÖÏ¡e. Ñ≤^ŒÑ¨ QÆ∞~°∞=Ù#∞ ^蕺xOKåe.
q^è•#O!
JO^Œ∞‰õΩ `«y# ã¨Å÷ O ã¨ÇϨ „™ê~°O. `«~∞° "å`« nHΔÍ =∞O„`åxfl
[Ñ≤OKåe, ^•x`ÀÉÏ@∞ PÜ«∞# áê=# PHõ$ux ^蕺xOKåe. PÜ«∞# áê^Œ
Ѩ^•‡Å #∞Oz ÉèÏqOѨ <å~°OaèOKåe, „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ PÜ«∞# áê=# ^ÕǨxfl
XH˘¯Hõ¯ JOQÆOQÍ ^蕺xã¨∂Î =ÚYO ^•HÍ "≥àÏ¡e. ^蕺#O f„="≥∞ÿ#ѨC_»∞ HÍà◊√¡
KÕ`«∞Å∞ JO@∂ Ug HõxÑ≤OK«=Ù. W+¨ì^Õ=`« áê=#~°∂ѨO L#flO`« ^•HÍ
xifiHõÅÊ ã¨=∂kè HõÅ∞QÆ^Œ∞. HÍx XHõ\ ˜ "≥O@ XHõ\ ˜QÍ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ "≥àÏ¡e.
ÖËHõáÈ`Õ n~°…HÍÅO Ѩ_»∞`«∞Ok.——
nHõΔ =ÚyÜ«∞QÍ<Õ, ''<å „Ñ¨Hõ¯# HÍ¿ãѨ٠‰õÄ~°∞Ûx [Ѩ^蕺<åÅ∞ J#∞+≤ªOK«∞.
XHõ q+¨Ü«∞O =∂„`«O q㨇iOK«‰õΩ. Ѩ#∞ÅÖ’ #∞=Ùfi ZO`« =Ú=∞‡~°OQÍ
L#flѨÊ\˜H© x`«ºO [Ѩ^蕺<åÅ∞ J#∞+≤ªOK«‰õΩO_® LO_»=^Œ∞Ì—— J<åfl~°∞.
XHõ~ÀA ™êfig∞r <å`À, ''WkQÀ K«∂_»∞! Ô~O_»∞ Ѩ_»=Ö’¡ HÍà◊√¡ LOK«‰õΩ.
U^À XHõ\ ˜ ZOK«∞HÀ—— J<åfl~°∞. JO>Ë q"åǨÏO KÕã¨∞H˘x ã¨O™ê~° rq`«O
QÆ_»áêe, ÖË^ŒO>Ë ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛHÀ"åe. Ô~O_çO\˜Ö’ U^À
Ô~O_»∞ XHõ^•xfl ZOK«∞H˘x rqOKåe. J@∂ W@∂ Tyã¨ÖÏ_»_O»
Ѩ_»=Ö’¡ „Ѩܫ∂}O
™êfig∞rH˜ ã¨∞`«~å=¸ #K«Û^Œ∞. <Õ#∞ J>Ë¡ WHõ¯_À JHõ¯_À
ã≤÷~°OQÍ LO_»‰õΩO_® rqã¨∞Î<åfl#∞. Jk „QÆÇ≤ÏOz, ''`˘O^Œ~°Ñ¨_»=^Œ∞Ì. ÉÏQÍ
 HÍ~°∞}º=¸iÎÜ≥ÿ∞# QÆ∞~°∞=ÙQÍ! 449

PÖ’zOK«∞HÀ. HÍx U^À XHõ^•<À¡ =∞#ã¨∞û#∞ UHÍ„QÆO KÕ~Ú—— J<åfl~°∞. D

ã¨OѶ¨∞@# [iy# U_®k `«~°∞"å`« <å‰õΩ q"åǨÏO [iyOk.
XHõ~ÀA ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ WHõ g∞^Œ@ D
â◊s~°O x¢+¨ÊÜ≥∂[#O. nxx `«ºlOz #∂`«# ^ÕǨxfl
Éèíq+¨º`«∞Î
JOK«<åÅ∞
^èŒiOz ~å"åe. WOHÍ J<ÕHõ Ѩ#∞Å∞ q∞ye L<åfl~Ú.——
=∞~À ~ÀA, ''<Õ#∞ =ÚH˜xÎ HÀ~°_O» ÖË^∞Œ . ã¨=∞ã¨Î „áê}˜HÀ\˜H©
=ÚH˜Î ÅaèOKÕ =~°‰õΩ <Õ<Õ =∞m¡ =ã¨∂Î<Õ LO_®e—— J<åfl~°∞.
K≥·<å PO`«~°OyHõ ã¨=∞㨺Å`À `«Å¡_çe¡áÈ`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞O Jk. áêâßÛ`«º
^ÕâßÅ∞ K≥·<å#∞ YO_»YO_®Å∞ KÕã≤ „q∞OˆQ@∞¡ HÍ#=zÛOk. [áê<£ ‰õÄ_® P
^ÕâßÅ`À [`«H\õ Oì˜ k. XHõ ~ÀA <Õ#∞ ™êfig∞r`À, ''WO`«\ ˜ „áêp# áê~°OѨ~º° `«
QÆÅ D ^Õâ◊O U=∞=Ù`«∞O^À `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r HÍ¿ãѨÙ
=∞ø#O =Ç≤ÏOz# `«~°∞"å`« WÖÏ J<åfl~°∞: ''<åH˘Hõ ^Œ$â◊ºO HõxÑ≤OzOk –
XHõ ÃÑ^ŒÌ U#∞QÆ∞ Ñ≤Å¡#∞ DxOk. P Ñ≤Å¡ <ÕÅ g∞^Œ Ѩ_çOk. K«∂¿ãÎ J^˘Hõ
ã≤OǨÏѨ٠Ñ≤Å¡. Jk ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok, JO>Ë XHõ „H˘`«Î K≥·<å ^•<À¡ #∞Oz
~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok.——
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O QÆ∞iOz ™êfig∞r WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''WOHÍ Ü«∂Éèˇ· Uà◊¡Ö’
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ™êfi`«O„`«ºO á⁄O^Œ∞`«∞Ok. HÍx ™ê=∂#ºOQÍ ^ÕâßÅ∞ ZÖÏ
™êfi`«O„`«ºO á⁄O^Œ∞`«∞<åflÜ≥∂ P suÖ’ HÍ^Œ∞. WOHÍ W~°"≥· Uà◊¡Ö’ Q˘Ñ¨Ê
Ü«Ú^ŒúO ã¨OÉèíqã¨∞ÎOk. =ã¨∞Îã¨OѨuÎx ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ=_»=∞<Õ ÅHõΔ ºO #∞Oz
(materialism) áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ∞ "≥^· ˘ÅQÆHõ áÈ`Õ Ü«Ú^ŒOú Jx"å~°ºO. ™êfi`«O„`«ºO
á⁄Ok# `«~°∞"å`« ÉèÏ~°`«^Õâ◊O áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ ÃÑ· ÅHΔͺxfl J#∞ã¨iã¨∞ÎOk.
„áêp# áê~°OѨ~°º Ѷ¨∞#`«#∞ D P^èŒ∞xHõ ÉèÏ~°`«O áê_»∞KÕã¨∞ÎOk. J^Õ ã¨=∞
Ü«∞OÖ’ J"≥∞iHÍ „ѨÉèí$`« ^ÕâßÅ∞ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ P^蕺u‡Hõ=∞Ü«∞=∞=Ù`å~Ú.
Éè∫uHõ ã¨OѨuÎx ÉÏQÍ ã¨Oz`«O KÕã¨∞H˘x "å~°∞ ã¨∞YÉè’QÍŠѨ~åHÍ+¨ª‰õΩ KÕ~°∞
H˘<åfl~°∞. 'ÉÏǨϺ =ã¨∞Î=ÙÅ`À =∂#ã≤Hõ „ѨâßO`«`« ÅaèOK«^Œ∞— J<Õ q+¨Ü«∞O
"å\˜x J#∞ÉèíqOz# `«~°∞"å`«<Õ "å~°∞ „QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞.——
XHõ ~ÀA <Õ#∞ ''™êfig∞r! =ÚH˜Îx QÆ∞~°∞=Ù „Ѩ™êk™êÎ_® ÖË^• =∞x+≤
`«# ™ê^èŒ<å#∞ëêª<åÅ`À á⁄O^Œ∞`å_®?—— Jx ™êfig∞rx J_çQÍ#∞. JO^Œ∞‰õΩ
™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞ : ''=∞x+≤ `«# WK«Ûù "Õ∞~°ˆH |^Œ∞ú_»=Ù`«∞<åfl_»∞. |^Œ∞ú_»~Ú
#O^Œ∞ =Å¡<Õ P`«_»∞ =∞x+≤QÍ L<åfl_»∞! x*ÏxH˜ J`«_»∞ J#O`«∞_≥·#
450 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

Ѩ~°=∂`«‡#∞ P^è•~°O KÕã¨∞H˘#fl"å_»∞. J`«_Õ `«#HõO@∂ XHõ =ºH˜Î`åfixfl

HõeÊOK«∞H˘x `«##∞ Ѩ~°=∂`«‡ #∞Oz aè#∞flxQÍ K«∂ã¨∞H˘O@∞<åfl_»∞. ZO^Œ∞H˜ÖÏ
[~°∞QÆ∞`«∞#flk? WO^Œ∞‰õΩ ["å|∞ ÖË^Œ∞. Wk =∞x+≤ W+¨ì
=ÚH©Î „ѨHÍ~°O [~°QÆ_»O ÖË^Œ∞, =∞ˆ~^À â◊H˜Î =Å¡ [~°∞QÆ∞`«∞#fl^ŒO>Ë,
|O^èŒ=¸
P â◊Hˆ Î =∂Ü«∞. =∂Ü«∞ â◊HÎ̃ =Å#<Õ =∞x+≤ `«##∞ Ѩ~=° ∂`«‡
#∞Oz aè#∞flxQÍ K«∂ã¨∞H˘O@∞<åfl_»∞. D =∂Ü«∞ â◊H˜Î Z<Àfl q^è•Å∞QÍ Ñ¨x
KÕã¨∞Î#flk. =∞x+≤ JÅÊâ◊H˜Î XHõ aO^Œ∞=Ù ÖÏO\˜k. J`«_»∞ XO@iQÍ UO
KÕÜ«∞QÆÅ_»∞? JO^Œ∞ˆH =∂Ü«∞ „H©_»Ö’ "≥∞ÿ=∞~°z `å#∞ ZHõ¯}∞‚Oz =KåÛ_À
=∞~°záÈ`«∞<åfl_»∞...
''Ñ≤Å¡Å#∞ K«∂ã≤=Ù<åfl"å? ã¨ÎOÉèÏxfl Ѩ@∞ìH˘x y~°y~å u~°∞QÆ∞`å~°∞.
u~°∞QÆ∞`«∂, '##∞fl q_çÑ≤OK«O_ç— JO@∂ ˆHHõÃÑ_»`å~°∞. ÃÑ^ŒÌÅ∞ UO KÕ™êÎ~°∞?
#=ÙfiH˘O@∂ P P@#∞ K«∂ã≤ P#Ok™êÎ~°∞. J^Õ q^èŒOQÍ =∞x+≤ – `«#
HÍOHõΔÅ L^ÕfiQÆOÖ’ =Úxy L<åfl_»∞† ÃÑ·QÍ 'HÍáê_»O_ç, HÍáê_»O_ç— JO@∂
P~°Î<å^ŒO KÕ™êÎ_»∞. =∂Ü«∞ â◊H˜Îx Ѩ@∞ìH˘<Õ Jxfl ã¨∞MÏÅ#∂ =∞x+≤ J#∞Éèíqã¨∞Î
<åfl_»∞. J^Õ =∂Ü«∞`À, '##∞fl =^Œe áêiáÈ— Jx ‰õÄ_® K≥|∞`«∞<åfl_»∞. J`«}˜‚
~°H˜ΔOK«_®xH˜ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Ѩ~°∞ÔQ`«∞ÎH˘O@∂ =™êÎ_® ÖËHõ „H©_»#∞ K«∂ã≤ P#Ok
™êÎ_®? Ñ≤Å¡"å}˜‚ ã¨ÎOÉèíO #∞Oz q_çÑ≤¿ãÎ KåÅ∞, K«∞@ì_»O ^•#O`«@ J^Õ
PyáÈ`«∞Ok. J^Õ suÖ’ HÀÔ~¯Å#∞ =^ŒeOK«∞H˘O>Ë KåÅ∞, =ÚH˜Î ^•#O`«@
J^Õ Åaèã¨∞ÎOk. HÀÔ~¯Å∞ =^ŒeOK«∞HÀ"åÅ<Õ PÖ’K«# =zÛ# `«~°∞"å`«<Õ Hõ^•
=ÚH˜Î QÆ∞iOz# =∂@! `åºQÆO [x¿ãÎ KåÅ∞ =ÚH˜Î ÅaèOz#>Ë¡!——
<Õ#∞ : JÖÏ J~Ú`Õ QÆ∞~°∞=Ù UO KÕã¨∞Î<åfl_»∞? J#∞„QÆǨxfl ZO^Œ∞‰õΩ
JaèÅ+≤OKåe?
™êfig∞r : U =∂~°æO QÆ∞O_® q"≥∂K«#O Åaèã¨∞ÎO^À =∞x+≤ `«#O`«@
`å#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀÖË_»∞. JѨC_»∞ =∂~°æO `≥eã≤# XHõix P„â◊~Ú™êÎ_»∞. PÜ«∞#
J`«_çH˜ =∂~°æO K«∂ѨÙ`å_»∞. P =∂~°æOÖ’ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ª¿ãÎ =ÚH˜Î ÉÏ@#∞
KÕ~°∞HÀQÆÅ_»∞. Wk QÆ∞~°∞=Ù J#∞„QÆǨÏO HÍHõ =∞ˆ~q∞\˜?
<Õ#∞ : g∞ =∂@Ö’¡ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOKåÅ#fl XuÎ_ç HõxÑ≤™ÈÎOk. HÍx
ÉèíH˜Î =∂~°æOÖ’ ÉèíQÆ=^Œ#∞„QÆǨÏ"Õ∞ UÔH·Hõ PÅO|#.
™êfig∞r : Jã¨Å∞ ã¨OQÆu Uq∞\’ `≥Å∞™ê? =∂~åæÅ∞ HÀH˘Å¡Å∞. XHÀ¯
=∂~°æOÖ’ XHÀ¯ ÉèÏ=#. ѨiѨÓ~°‚ ÉèíH˜Î qâßfi™êÅ∞ QÆÅ =ºH˜ÎH˜, `å#∞ Un
 HÍ~°∞}º=¸iÎÜ≥ÿ∞# QÆ∞~°∞=ÙQÍ! 451

KÕÜ«∞ÖË^Œ∞, JO`å QÆ∞~°∞"Õ KÕã¨∞Î<åfl_»x `Àã¨∞ÎOk. HÍx D ã≤÷uH˜ KÕ~°∞HÀ=_»O

KåÖÏ Hõ+¨ìO. '<Õ#∞, <Õ#∞— J<Õ ÉèÏ=# L#flO`« ^•HÍ ™ê^èŒ#Å∞ LO\Ï~Ú, ^•x
Ѩ~°º=™ê<åÅ∂ LO\Ï~Ú. ™ê^èŒ#Å∞ ѨiѨHõfi`« K≥Ok#ѨC_»∞ W+¨ì^Õ=`« ^Œ~°≈#O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#flѨC_»∞ QÆ∞~°∞=Ù Ü«∞^ä•~°÷ <≥·[=¸
J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
<Õ#∞ : „|ǨχK«~°ºO áê\˜OK«‰õΩO_® ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u ^ŒHõ¯^Œx q<åfl#∞.
HÍx D HÍÅOÖ’ Jk ™ê^茺"Õ∞<å? JÖÏ J~Ú`Õ =∂ ÖÏO\˜ ™ê=∂#∞ºÅ QÆu
Uq∞\˜?
™êfig∞r : „|ǨχK«~°ºO XHõ =∂~°æO. ^•<À¡<Õ J<ÕHõ =∂~åæÅ∞<åfl~Ú.
=∞#â◊≈s~åÅ∞ ѨiѨÓ~°‚ áê=#`«fiO ã¨O`«iOK«∞H˘O>Ë<Õ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ J=QÆ`«O
KÕã¨∞HÀQÆÅO. ã¨<åflºã¨∞Å∞ ѨiѨÓ~°‚ „|ǨχK«~°º xÜ«∞=∂xfl áê\˜OKåe. Jk
`«H˜¯# "åiH˜ P^Œ~°≈OQÍ q~ålÅ∞¡`«∞Ok. QÆ$ǨÏã¨∞÷Å∂ â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ xÜ«∞=∞
|^ŒúOQÍ rqOKåe. xÜ«∞=∞|^Œú"≥∞ÿ# rq`«O #∞Oz *ÏQÆ$u [xã¨∞ÎOk. ˆH=ÅO
qKå~°} KÕÜ«∞_»O =Å<å, „QÆO^ä•Å∞ J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞_»O =Å<å ÉèíQÆ=O`«}˜‚
J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀQÆÅ=∂ Uq∞\˜?
<Õ#∞ : „|ǨχK«~º° "Õ∞ P^Œ~≈° "≥∞ÿ`Õ q"åǨÏO KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_® LO_»_O» =∞Ozk
Hõ^•!
™êfig∞r : =∞x+≤ ã¨O™ê¯~åÅ∞ â◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ#q. "å\˜ L^Œú $u HÍ~°}OQÍ
=∞x+≤ q"åǨÏO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ „¿Ñ~°} á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_»∞. P ã¨O™ê¯~åÅ #∞Oz
H˜Oz`«∞Î J~Ú<å q_ç=_ç`Õ ã¨<åflº™êxH˜ J~°∞›_»=Ù`å_»∞. ã¨O™ê¯~°=¸ LO_ç,
^•x`À QÆ∞~°∞=Ù â◊H©Î ™ê^èŒ#Å `À_»∂ LO>Ë =∞x+≤ ѨÙ~ÀQÆq∞™êÎ_»∞. HÍx J`«ºkèHõ
ã¨OMϺ‰õΩʼnõΩ Ñ¨iѨÓ~°‚ „|ǨχK«~°ºO ™ê^茺O HÍ^Œ∞. JO^Œ∞=Å# q"åǨÏO
J=ã¨~°"≥∞ÿ LOk. q"åǨÏO KÕã¨∞H˘#flO^ŒŒ∞ =Å# „|ǨχK«~°ºO áê\˜OK«ÖË~°x
J#∞HÀ=^Œ∞Ì. ZO^Œ∞‰õΩ, „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å L^•Ç¨Ï~°} LOk Hõ^•! WOHÍ J<Õ‰õΩÅ∞
P q^èŒOQÍ rqã¨∞Î<åfl~°∞. "åi QÆ∞iOz |Ü«∞\˜ „ѨѨOKåxH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞.
JÅǨÉÏ^£Ö’ rqOz# ™ê^èŒ∞=Ù J=¸Å∞º_»∞ ™êfig∞r HõàÏâßÅ ã¨Ç¨
^蕺~Ú. ¿ã=, `åºQÍÅ`À áê=# rq`«O QÆ_çÑ≤# PÜ«∞# HÍÖÏO`«~°OÖ’
ã¨<åflºã¨ =∂~°æO #∞Oz "≥·^˘ÅQÍ~°∞. ^•xx QÆ∞iOz q#flѨÊ\˜H© ™êfig∞r
PÜ«∞##∞ q=∞i≈OK«ÖË^Œ∞. ''PǨ! Q˘Ñ¨Ê =∞Ǩ`«∞‡_»∞! Q˘Ñ¨Ê =∞Ǩ`«∞‡_»∞ HÍx
452 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

D [#‡ =$^ä• J~ÚáÈ~ÚOk. áÈh, =∞~°∞[#‡Ö’ =Ú‰õΩÎ_»=Ù`å_»∞—— J<åfl

~åÜ«∞#. Ñ≤^ŒÑ¨ WÖÏ H˘#™êyOKå~°∞: ''PÜ«∞#‰õΩ QÆ∞~°∞=Ù ÖË_»∞. JO^Œ∞ˆH WÖÏ
[iyOk. ™ê^茉õΩ_»∞ J^èÀ=ÚYOQÍ áÈ™êy#ѨC_»∞, QÆ∞~°∞=Ù
#~°HÍxH˜ "≥o¡<å....
JO@∂ LO>Ë, PÜ«∞# P`«}˜‚ P q^èŒOQÍ ã¨=∞`ÒźO
`«Ñ¨Êx=fi_»∞. P`«}˜‚ ~°H˜Δ™êÎ_»∞.——
JѨC_»∞ <Õ#∞ PÜ«∞#`À, ''™êfig∞r! JÖÏ J~Ú`Õ <Õ#∞ D q^èŒOQÍ
=∂~°æO `«Ñ¨Ê_»O ã¨OÉèíq¿ãÎ ##∞fl g∞~°∞ ~°H˜Δ™êÎ~å?—— Jx J_çQÍ#∞. JO^Œ∞‰õΩ
™êfig∞r, ''`«Ñ¨Ê‰õΩO_® ~°H˜Δ™êÎ#∞. #∞=Ùfi #~°HÍxH˜ "≥o¡<å h Ñ≤ÅHõ ѨÙK«∞ÛH˘x
ZuÎ fã¨∞‰õΩ=™êÎ#∞—— J<åfl~°∞.
 âßOu ~å"£∞ 
™êfig∞r ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° ~ÀAÖ’¡<Õ <Õ#∞ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl#∞.1 HÍÖÏO`«
~°OÖ’ XHõ™êi =∂ J=∞‡ Ü≥∂w<£ =∞ǨÏ~å*ò`À <å ÉèÏ~°º‰õΩ nHõΔ WÑ≤ÊOK«=∞x
HÀiOk. JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞# ''J^Õq∞\˜, ™êfig∞r<Õ J_»QÆ=K«∞Û Hõ^•!—— J<åfl~°∞
™êfig∞rx J_çy#ѨC_»∞ "åi PHÍOHõ#Δ ∞ <≥~"° ~Õ ∞° ™êÎ#x "åQÍÌ#O KÕâß~°∞. nHõ‰Δ Ωõ
=ÚO^Œ∞ ~ÀA =∞m¡ Ü≥∂w<£ =∞Ǩ~åA ##∞fl ''h ÉèÏ~°º‰õΩ nHõΔ W=fiÉ’`«∞<åfl~°∞.
#∞=Ùfi ‰õÄ_® ѨÙK«∞ÛHÀ=K«∞Û Hõ^•?—— Jx J_çQÍ~°∞. D q^èŒOQÍ <Õ#∂, <å
ÉèÏ~°º ™êfig∞r =^ŒÌ nHõΔ Ñ¨ÙK«∞ÛHÀ=_®xH˜ f~å‡#"≥∞ÿOk.
nHõΔ |Å~åO É’ãπ "Õ∞_» g∞^Œ XHõ QÆkÖ’ [iyOk. ™êfig∞r ѨÓ[
ÖÏO\˜k Ug∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. ^èŒ∂ѨnáêÅ∂, K«O^Œ#=¸, aÖÏfiÅ∂ Ug ÖË=Ù.
PÜ«∞# XHõ Pã¨#OÖ’ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. ##∞fl =∞~À Pã¨#OÖ’ ‰õÄ~ÀÛ=∞<åfl~°∞.
`«~°∞"å`«, ''h W+¨ì^Õ=`« Z=~°∞?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''<Õ<≥ÖÏ K≥ѨÊQÆÅ#∞?
=∞#ã¨∞û#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞. n<À¡ =∞#ã¨∞û‰õΩ UO #K«∞Û`«∞O^Œx
ZÖÏ K≥ѨÊQÆÅ#∞?—— J<åfl#∞. ™êfig∞r <å‰õΩ Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ# W+¨ì^Õ=`«#∞, =∞O„`åxfl
WKåÛ~°∞.
<å nHõΔ =Úyã≤Ok. WHõ <å ÉèÏ~°º =ã¨∞ÎO^Œx <Õ#∞ |Ü«∞\‰õΩ "≥à◊¡_®xH˜
ã≤^ŒúѨ_®¤#∞. HÍx ™êfig∞r ##∞fl PÑ≤, ''#∞=Ùfi ‰õÄ~ÀÛ—— J<åfl~°∞. ™êfig∞r <å
ÉèÏ~°º‰õΩ ‰õÄ_® nHõΔ „Ѩ™êkOz, ''#∞=Ùfi ^蕺#O KÕÜ«∞ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ [ѨO
=∂„`«"Õ∞ KÕ~Ú—— J<åfl~°∞.
1. ™êfiq∞ „¿Ñ=∂#O^Œ (ÉÏ|∂~åO) z#fl `«=Ú‡_»∞ âßOu~å"£∞.
 HÍ~°∞}º=¸iÎÜ≥ÿ∞# QÆ∞~°∞=ÙQÍ! 453

 `å~°H± <å^ä£ ~åÜü∞ 

1

™êfig∞r áêâßÛ`«ºO #∞Oz uiy =zÛ#ѨC_»∞ [iy# ™êfiQÆ`À`«û=OÖ’

PÜ«∞##∞ K«∂¿ã ÉèÏQƺO á⁄Ok#ѨÊ\˜H© 1899 Ö’ PÜ«∞# ^Õ"£Ñ¶¨∞~üÖ’ |ã¨
KÕã≤ L#flѨC_Õ PÜ«∞#`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ňQ J=HÍâ◊O ÅaèOzOk. <Õ#∞
"≥o¡#ѨC_»∞ ™êfig∞r "Õ∞_» g∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx aQÆæ~°QÍ w`å áê~åÜ«∞} KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
„H˜O^Œ "Õz=Ù<åfl#∞. HÍ¿ãѨ\ ˜H˜ áê^Œ∞HõÅ ã¨=fi_ç qxÑ≤OzOk. ™êfig∞r "å\˜x
^èŒiOz =ã¨∞Î<åfl~°∞. áêâßÛ`«º PǨ~åxfl u#flO^Œ∞=ÖÏ¡, ã¨=Ú„^ŒO ^•\˜ "≥o¡
#O^Œ∞=ÖÏ¡ PÜ«∞# ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»∞ HÍ_»x =OQÆ"åã≤ Ѩ„uHõ „"åã≤Ok. <åÖ’#∂
ã¨O^ÕǨÏO ÖËHõáÈÖË^Œ∞. HÍx áê^Œ∞HõÅ∞ ^èŒiOz Z^Œ∞~°∞QÆ∞O_® =ã¨∞Î#fl ™êfig∞rx
K«∂ã≤#ѨC_»∞ =¸sÎÉèíqOz# ÃÇ·ÏO^Œ= ã¨O㨯 $f ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å „Ѩu~°∂ѨO
=ã¨∞Î#fl@∞¡ JxÑ≤OzOk. PÜ«∞#‰õΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°O KÕâß#∞. PÜ«∞#
‰õÄ~°∞Ûx ##∞fl ‰õÄ~ÀÛ=∞<åfl~°∞.
™êfig∞r : ZO^Œ∞HÀã¨O =KåÛ=Ù?
<Õ#∞ : g∞ ^Œ~°≈<å~°÷O.
™êfig∞r (#=Ùfi`«∂) : =∞ˆ~g∞ ÖË^•?
<Õ#∞ : g∞ #∞Oz H˘xfl q+¨Ü«∂Å∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#∞H˘<åfl#∞. ™êfig∞r!
áêâßÛ`«º `åuÎ fiHõ "Õ∞^è•=ÙÖ’¡ JkfifÜ«ÚxQÍ g∞Ô~=ix ѨiQÆ}˜™êÎ~°∞?
JѨC_»∞ ÃÇÏQÆÖò ÉèÏ=#Å∞ =∞# ^Õâ◊OÖ’ „áê|źO =Ç≤ÏOz L<åfl~Ú.
™êfig∞r ‰õÄ_® PÜ«∞#<Õ ¿Ñ~˘¯O\Ï~°#∞H˘<åfl#∞. HÍx ™êfig∞r 'ã≤Ê<À*Ï—
J<åfl~°∞. ã≤Ê<À*Ï J^≥· fi`åxfl JOwHõiOKå_»∞. HÍx =∂Ü«∞#∞ x~åHõiOKå_»∞.
''Ö’HõO =∂Ü«∞ HÍ^Œ∞, ã¨`«ºO—— J<åfl_»∞ ã≤Ê<À*Ï. ™êfig∞r ‰õÄ_® ''Ö’HõO
Jâßâ◊fi`«O—— J<åflˆ~ `«Ñ¨Ê ''Ö’HõO Jã¨`«ºO—— Jx K≥ѨÊÖË^Œ∞.
=∞~À „Ѩâ◊fl J_çQÍ#∞. J_çy# `«~°∞"å`«<Õ P „Ѩâ◊fl J_çy LO_»‰õÄ_»^Œx
Ñ≤OzOk. <å „Ñ¨â◊fl q#QÍ<Õ ™êfig∞r =ÚMÏ# Jx+¨ìO HÍ#=zÛOk. ''Ѩ~°=∞
ǨÏO㨠^Õ=ÙÅ#∞ J=`å~°=∞x g∞~°∞ qâ◊fiã≤ã¨∞Î<åfl~å?—— J#fl^Õ <å „Ñ¨â◊fl.

1. DÜ«∞# =OQÆ, ^Õâ◊OÖ’ J<ÕHõ „áêO`åÅÖ’ lÖÏ¡ HõÖˇHõì~üQÍ L^ÀºQÆO KÕâß_»∞.

'áêâßÛ`«º `åuÎ fiHõ K«i„`«— (=¸_»∞ ã¨OѨÙ\ÏÅ∞) J<Õ =OQÆ „QÆO^äŒO DÜ«∞# ~°zOKå_»∞.
454 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r (H˜Oz`«∞Î Jx+¨ìOQÍ) : ZO^Œ∞‰õΩ qâ◊fiã≤OK«‰õÄ_»^Œ∞? Hõ$+¨μ‚x

QÆ∞iOz ‰õÄ_® U"Õ"À Hõ^äŒÅ∞ „ѨKå~°OÖ’ L<åfl~Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# J=
`å~°=∞x ^Œ$_è»OQÍ #=Ú‡`«∞<åflO. Ѩ~°=∞ǨÏO㨠^Õ=ÙÅ∞ ѨiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# x+¨¯à◊OHõ
rq`«O QÆ_çáê~°∞. PÜ«∞# áê=# „|ǨχKåiQÍ q~ålÖÏ¡~°∞. x~°HõΔ~åã¨∞ºÖˇ·
#ѨÊ\˜H© Jxfl âߢ™êÎÅÖ’x ã¨`«º™ê~åxfl „QÆÇ≤ÏOz# "åiQÍ ÉèÏã≤ÖÏ¡~°∞. =¸sÎ
ÉèíqOz# Hõ~°∞}‰õΩ „Ѩu~°∂ѨOQÍ qÅã≤ÖÏ¡~°∞. JO`«\ ˜ =ºH˜Îx J=`å~°=∞x
ZO^Œ∞‰õΩ qâ◊fiã≤OK«‰õÄ_»^Œ∞?
`«~°∞"å`« ™êfig∞r ã¨OÉèÏ+¨}#∞ =∞~À kâ◊Ö’H˜ „uáêÊ~°∞. áêâßÛ`«º
^ÕâßÅ#∞ âߡѶ≤∞OKå~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠JѨÊ\˜ #∂º#`«#∞ ZuÎ K«∂áê~°∞.
™êfig∞r : `«H¯˜ # ^ÕâßÅ #∞Oz =∞#O H˘xfl á⁄O^•O. HÍx á⁄Ok# ^•x
Hõ<åfl Z‰õΩ¯"Õ Ö’HÍxH˜ JOkOKåO. J^Õ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ "≥·t+¨ì ºO. WOHÍ n~°…HÍÅO
ÉèÏ~°`«O ÉÏx㨠^Õâ◊OQÍ LO_»É’^Œ∞† ^•x "≥·Yi Jk HÍ^Œ∞. „áêp# "≥·Éèí=O
=∞m¡ ã¨O`«iOK«∞H˘O@∞Ok. POˆQ¡Ü«Ú_»∞ `«# <åQÆ~°Hõ`«#∞ =∞# g∞^Œ ~°∞^•Ì_»∞.
HÍx =∞# "≥É· =íè =¸, ã¨O㨯 $f KåÖÏHÍÅO J}y LO_»^∞Œ . POQÆO¡ KåÖÏHÍÅO
=∞# *ÏfÜ«∞ ÉèÏ+¨QÍ LO_»É’^Œ∞. =∞# ÉèÏ+¨ ã¨O㨯 $`«O. J^Õ =∞# *ÏfÜ«∞
ÉèÏ+¨QÍ, J#∞ã¨O^è•# ÉèÏ+¨QÍ q~ålÅ∞¡`«∞Ok. ã¨O㨯 $`« ÉèÏ+¨ Hõiî#"≥∞ÿ#^Œx
Z=~°<åfl~°∞? ã¨O㨯 $`« ÉèÏ+¨ „áê^äŒq∞Hõ ѨÙã¨ÎHõO XHõ\ ˜ ~°zOKåÅ<Õ Pã¨H˜Î <å‰õΩ
LOk. P ÉèÏ+¨#∞ ZO`« ã¨∞ÅÉèOí QÍ <Õ~∞° ÛHÀ=KÀÛ <Õ#∞ P ѨÙã¨HÎ Oõ Ö’ K«∂Ñ≤™êÎ#∞.
 Ü«∞fO„^Œ "≥∂ǨÏ# ^•ãπ 
1901Ö’ ™êfig∞r _è®HÍ =zÛ# ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘<åfl#∞.
J<ÕHõ KÀ@¡ PÜ«∞# „ѨãO¨ yOKå~°∞. ¢ãΑ – ѨÙ~°∞+¨μÅ∞, q^•º=O`«∞Å∞ – áê=∞~°∞Å∞,
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ – =$^Œ∞úÅ∞ J<Õ `å~°`«=∞ºO ÖˉõΩO_® Ü«∂=#‡On =∞O„`«=∞ÚQÆ∞úÖˇ·
PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍÅ∞ q<åfl~°∞. XHõ~ÀA ™êfig∞r #=Ùfi`«∂, ''„Ѩã¨OQÍÅ∞ =Úy
âß~Ú. áê@Å∞ =∂„`«O ZO^Œ∞‰õΩ =^ŒeÃÑ\Ïìe? XHõ~ÀA `åà◊ q^•fiOã¨∞Å#∞
Ñ≤Å=O_ç, áê_»`å#∞—— J<åfl~°∞. HÍx P <å_»∞ ™êfig∞r áê_»ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
"åO`«∞Å HÍ~°}OQÍ J=ã¨÷Ѩ_®¤~°∞. =∞~À ~ÀA áê_®~°∞.
_è®H͉õΩ =zÛ#ѨC_»∞ <å ‰õΩ=∂~°∞xH˜ Jã¨fiã¨÷`«QÍ LO^Œx qx ™êfig∞r
WÖÏ J<åfl~°∞ : ''<Õ#∞ QÆ$ǨÏã¨∞÷_»<≥· <å ‰õΩ=∂~°∞xH˜ Jã¨fiã¨÷`«QÍ LO^Œ#∞HÀ. P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Z=Ô~·<å ã¨<åflºã≤ <å WO\˜H˜ ~å=_»O ã¨OÉèíq¿ãÎ PÜ«∞#`À,
 HÍ~°∞}º=¸iÎÜ≥ÿ∞# QÆ∞~°∞=ÙQÍ! 455

'WѨC_»∞ ^ŒÜ«∞KÕã≤ "≥o¡~°O_ç. g∞~°∞ "≥o¡áÈ~Ú<å <Õ#∞ =∞m¡ q∞=∞‡efl K«∂¿ã

P™ê¯~°O LOk. HÍx ‰õΩ=∂~°∞}˜‚ HÀÖ’Ê`Õ =∞m¡ K«∂_»ÖË#∞. WѨC_»∞ „â◊^ŒúQÍ
J`«}˜‚ K«∂ã¨∞HÀ"åe. `«H˜¯# q+¨Ü«∂Ö’¡ <Õ#∞ ^Œ$+≤ì ™êiOK«ÖË#∞— Jx x+¨¯~°¬QÍ
K≥|∞`å#∞.—— ™êfig∞r W`«~°∞Å ˆH¡âßxfl `«=∞ ˆH¡â◊OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKÕ"å~°∞.
<å ‰õΩ=∂~°∞_»∞ J`«_ç =∂=∞ WO\’¡ L<åfl_»∞. JHõ¯_»‰õΩ "≥o¡ P`«}˜‚
Pj~°fikOK«=∞x ™êfig∞rx "Õ_»∞H˘<åfl#∞. JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞# ''<åÖ’ UO â◊H˜Î
LOk. <å Pj~åfi^ŒO`À UO [~°∞QÆ∞`«∞Ok?—— J<åfl~°∞. HÍx XHõ~ÀA "≥o¡
Ѩ_»Hõɡ\ ˜ì# <å ‰õΩ=∂~°∞x „ѨHõ¯# ‰õÄ~°∞Ûx P`«_ç `«Å#∞, Kèåfx xq∞~å~°∞.
„Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ P`«_ç P~ÀQƺO ‰õΩ^Œ∞@|_çOk.
 „Ѩɒ^è£ K«O„^Œ É’ãπ 
ÉËÅ∂~ü =∞~î°O. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ [Ü«∞O`«∞º`«û=O. á⁄QÆ „`åˆQ ǨïHͯ֒x
xѨC LOKÕ ÉèÏQÆO HÍeÉÏ@Ö’ Ѩ_ç LOk. Jk K«∂ã≤ ™êfig∞r, ''^•xx
„ѨHõ¯‰õΩ „`Àã≤"Õ~Ú—— J<åfl~°∞. JÖÏ „`Àã≤"ÕÜ«∞_®xH˜ "≥o¡#ѨC_»∞ PÜ«∞# =∞m¡,
''*Ï„QÆ`«ÎQÍ „`Àã≤"Õ~Ú. KÕ`«∞Å∞ HÍÅ∞ÛHÀ=^Œ∞Ì—— J<åfl~°∞. PÜ«∞# K≥¿ÑÊÖ’¿Ñ <å
KÕuÖ’x ѨiHõ~°O „H˜O^ŒÑ¨_ç xѨC~°=fiÅ∞ K≥^ŒiѨ_®¤~Ú. Jk K«∂ã≤# XHõ
ã¨<åflºã≤ ##∞fl u@ì™êQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r ''Jk J`«_ç `«Ñ¨C HÍ^Œ∞.
J`«_»∞ ã¨iQÍ<Õ Ñ¨@∞ìH˘<åfl_»∞. <Õ#∞ =∂\Ï¡_»_»O =Å¡<Õ J`«_»∞ `«_»|_®¤_»∞.
Jk „H˜O^Œ Ѩ_çáÈ~ÚOk—— J<åfl~°∞.
  
XHõ =~å¬HÍÅO ~ÀA q∞„`«∞Å∞ H˘O^Œ~°O =∞~îåxH˜ "≥àÏ¡O. JѨC_»∞
=∞~î°O hÖÏO|~° ÉÏ|∞ QÆ$ǨÏOÖ’ LOk. uiy =KÕÛ@ѨC_»∞ ‰õΩOÉèí=$+≤ì ‰õΩi¿ã
ã¨∂K«#Å∞ HõxÑ≤OKå~Ú. PHÍâ◊O #Å¡x "Õ∞Ѷ¨∂Å`À „Hõ=Ú‡H˘Ok. ™êfig∞r
=∂`À Ѩ_»= ^•HÍ #_çz=zÛ „Ѩu XHõ¯ih Ѩ_»=Ö’ ZH˜¯OKå~°∞. `«~°∞"å`«
Ѩ_»= #_ç¿Ñ =ºHÎ̃`À, ''<åÜ«∞<å! PHÍâ◊O "Õ∞Ѷ¨∂=$`«"≥∞ÿ pHõ\ ˜Ñ¨_çOk. *Ï„QÆ`«ÎQÍ
gix KÕ~°∞Û—— J<åfl~°∞. =∞=∞‡efl JO`«QÍ PÜ«∞# Jaè=∂xOKå~°∞!
  
™êfig∞r XHõ™êi |Å~åO É’ãπ WO\˜H˜ =KåÛ~°∞. PÜ«∞# JHõ¯_»
áê_»#∞<åfl~°∞. ''Z=~°∞ <åÜ«∞<å JHõ¯_»? „ѨHõ¯#∞#fl ã¨~å¯~ü WO\˜ gkäÖ’
[QÆ<åfl^äŒ \ÏQÆ∂~ü J<Õ <å z#fl<å\˜ <Õã¨ÎO L<åfl_»∞. J`«_»∞ ÉÏQÍ Ñ¨MÏfi*ò
456 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

"å~Ú™êÎ_»∞. '#ˆ~<£ Ñ≤Å∞ã¨∞Î<åfl_»∞— Jx K≥Ñ≤Ê J`«}˜‚ `À_˘¯x ~°O_ç. J`«_»∞

"å~Ú¿ãÎ áê@ ~°H˜Î Hõ_»∞`«∞Ok—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. [QÆ<åfl^ä£`À q+¨Ü«∞O
K≥ѨÊQÍ<Õ J`«_»∞ â◊~°"ÕQÆOQÍ =KåÛ_»∞. P`«_ç`À ™êfig∞r XHõ Ñ≤Å¡"åx =∂kˆ~
„Ѩ=iÎOKå~°∞. P`«_ç`À, ''„Ѩã¨OQÍÅ∞ J<ÕHõO KÕÜ«∞_»O`À HõO~î°ã¨fi~°O áê_»
~ÚOk. =Ú#∞Ѩ\ ˜ÖÏ ÖË^Œ∞—— J<åfl~°∞. 'áê_»~Ú# ã¨fi~°O— Jx ™êfig∞r K≥Ñ≤Ê
#ѨÊ\˜H© P ~ÀA q#fl P áê@ ™ê\˜ ÖËxk. P `«~°∞"å`« t"å#O^Œ áê_®~°∞,
™êfig∞r ѨMÏfi*ò "å~ÚOKå~°∞.
  
q^•º™êQÆ~ü HõàÏâßÅÖ’ JѨC_»∞ ZѶπ.U. K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl#∞. XHõ q∞„`«∞}˜‚
™êfig∞rH˜ ѨiK«Ü«∞O KÕÜ«∞_®xH˜ |Å~åO WO\˜H˜ `À_˘¯x "≥àÏ¡#∞. "≥o¡#ѨC_»∞
~å*Ï =∞ǨÏ~å*ò, ''D ~ÀA ™êfig∞r XO\’¡ ÉÏQÍÖË^Œ∞. =∂\Ï¡_»‰õÄ_»^Œx
_®Hõì~°∞¡ K≥áêÊ~°∞—— J<åfl~°∞. x~åâß xã¨Ê $ǨÏÅ`À |Ü«∞\‰õΩ =zÛ gkä J=`«e
"≥·Ñ¨Ù ‰õÄÅ|_®¤O. 'WѨC_»∞ "Õ∞_» g∞^Œ `«Å∞Ѩ٠`≥~°K«∞H˘x |Ü«∞\‰õΩ =zÛ
™êfig∞r J@∂ W@∂ ѨKå~°∞¡ KÕÜ«∞~å, "Õ∞O PÜ«∞# ^Œ$+≤ìÖ’ Ѩ_»=∂— JO@∂
=∞#ã¨∞û Ѩi`«Ñ≤OzOk. UO Pâ◊Û~°ºO! J>Ë¡ [iyOk. ™êfig∞r QÆk `«Å∞ѨÙ
`≥~°K«∞H˘Ok. PÜ«∞# |Ü«∞\‰õΩ =KåÛ~°∞. =∞=∞‡efl K«∂ã≤, ''UO <åÜ«∞<å!
JHõ¯_Õ ‰õÄÅ|_®¤ˆ~q∞\˜? ÃÑ·H˜ ~°O_ç—— J<åfl~°∞ aQÆæ~°QÍ.
JO`«Hõ<åfl P#O^ŒO =∞~˘Hõ\ ˜ LO@∞O^•? "Õ∞O "Õ∞_» g∞kH˜ "≥àÏ¡O.
=∞=∞‡efl PáêºÜ«∞OQÍ K«∂ã≤, ''=∞~˘Hõ ~ÀA ~°O_ç. D ~ÀA XO\’¡ ÉÏQÍÖË^∞Œ ——
J<åfl~°∞. D =∂@Å`À<Õ <å q∞„`«∞x =∞#ã¨∞û P#O^ŒO`À á⁄Oyá⁄~°eOk.
 â‹·ÖËâ◊fi~ü É’ãπ 
PÅO|*Ï~ü =∞~î°O. <å_»∞ Hõ$+¨‚ [Ü«∞Ou. ™êfig∞r ''QÆ∞_çfi<£ ZHõ¯_»?——
Jx J_»∞QÆ∞`«∂ P`«}˜‚ "≥`«∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞. QÆ∞_çfi<£ HÍã¨Î `«=∂ëê =∞x+≤. =OQÆ
ÉèÏ+¨#∞ HÍã¨Î <Õ~°∞ÛH˘<åfl_»∞. ™êfig∞r Hõ<åfl á⁄\˜ì. PÜ«∞# Z^Œ∞@‰õΩ =zÛ
QÆ~°∞_» ѨH˜Δ Ô~Hõ¯Å∞ qÑ≤Ê#@∞¡QÍ Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å∂ „uÑ≤Ê #=∞㨯iOKå_»∞. ™êfig∞r
P`«_ç`À, ''#∞=Ùfi LѨ"åã¨O LO_»É’`«∞<åfl=@! LѨ"åã¨O LO_»=∞x Z=~°∞
K≥áêÊ~°∞? g∞~°O^Œ~°∂ ##∞fl ÉÏQÍ W|ƒOk ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. ZO^Œ∞‰õΩ #∞=Ùfi
WO`« Hõ+ì̈Ѩ_®e?—— Jx J_çQÍ~°∞. XHõ™êi QÆ∞_çfi<£‰õΩ Hõ_»∞Ѩ٠<˘Ñ≤Ê =zÛ#ѨC_»∞
™êfig∞r, ''áêÅ∞, ™È_® `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞ ѨÙK«∞ÛHÀ=^Œ∞Ì—— J<åfl~°∞. `«~°∞"å`« `«H˜¯#
 HÍ~°∞}º=¸iÎÜ≥ÿ∞# QÆ∞~°∞=ÙQÍ! 457

"åix Ñ≤ez, ''DÜ«∞##∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ K«∂ã¨∞HÀO_ç. q^ÕâßÅ #∞Oz =KåÛ~°∞.

*Ï„QÆ`«ÎQÍ K«∂ã¨∞HÀ"åe—— J<åfl~°∞.
  
XHõ ~ÀA ™êfig∞r |Ö~åO É’ãπ WO\’¡ L<åfl~°∞. ™êÜ«∞O„`«O PÜ«∞#
u#_®xH˜ Ug∞ ÖË^Œ∞. =O_»_®xH˜ ‰õÄ_® ¢ã‘ÎÅ∞ Z=~°∂ ÖË~°∞. "≥O@<Õ <å`À,
''Kè«∞hÖÏÖò WO\˜H˜ "≥o¡ u#_®xH˜ U^≥·<å `≥zÛ W=fiQÆÅ"å?—— Jx J_çQÍ~°∞.
<Õ#∞ â◊~°"ÕQÆOQÍ "≥o¡ Kè«∞hÖÏÖò ÉèÏ~°º WzÛ# K«áêf, ‰õÄ~° `≥KåÛ#∞. ^•xx
Ñ¨à‹§OÖ’ ÃÑ\˜ì#ѨC_»∞ XHõ K«áêf „H˜O^Œ Ѩ_çOk. Jk K«∂ã≤ ™êfig∞r, ''áÈ`Õ
áÈ~ÚOkÖË—— J<åfl~°∞. `«~°∞"å`«, ''ÖËx"å_»∞ ZHõ¯_»‰õΩ "≥o¡<å ÖËx`«#O J`«_ç
"≥O>Ë "≥à◊√`«∞Ok—— J#fl J~°÷O =KÕÛ ã¨O㨯 $`« â’¡HõO =e¡OKå~°∞.
  
|Ö~åO ÉÏ|∞ WO\’¡ XHõ~°∞ ™êfig∞r`À, ''H˘xfl Ѩ#∞Å∞ KÕã¨∞Î#flѨC_»∞
Jq `«Ñ¨Êx `≥Å∞ã¨∞. WHõ g∞^Œ@ KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘O\ÏO. HÍx JÖÏ
KÕÜ∞« ÖËHáõ È`«∞<åflO. P Ѩx<Õ Ç¨Ï~îå`«∞QÎ Í KÕ™êÎO. Jk ZO^Œ∞‰õΩ?—— Jx J_çQÍ~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r WÖÏ *"åaKåÛ~°∞:
''WO[<£ K«∂ã≤=Ù<åfl"å? HÍãÎ̈ `À¿ãÎ KåÅ∞, Ѩ~∞° QÔ `«∞`Î ∞« Ok† JO`å ~ Ωõ ¯#
PyáÈ`«∞Ok. HÍx WO[<£ PyáÈ~Ú<å |O_ç PQÆ^Œ∞, WOHÍ HÍã¨Î ^Œ∂~°O
áÈ`«∞Ok. „ÉËH± "Õã≤#ѨC_»∞ ‰õÄ_® JO`Õ, HÍã¨Î ^Œ∂~°O "≥àı¡ PQÆ∞`«∞Ok.
=∞#=¸ Z<Àfl [#‡ÅÖ’ ¿ãHõiOK«∞H˘#fl ã¨O™ê¯~åÅ#∞ "≥∂ã¨∂Î rqã¨∞Î<åflO.
Hõ#∞Hõ Un ~î°‰õΩ¯# PѨÖËO. 'WHõ K≥Ü«∞º#∞, K≥Ü«∞º#∞— JO@∂ Ѩ^Õ Ñ¨^Õ
ã¨OHõeÊOK«∞HÀ. q[Ü«∞O Åaèã¨∞ÎOk. x~°O`«~° „Ѩܫ∞`«flO`À =∞m¡ P ÉèÏ=#
ã¨=∞ã≤áÈ`«∞Ok.——
  
XHõ ~ÀA =∞~°}O QÆ∞iOz# „Ѩ™êÎ=# =zÛOk. JѨC_»∞ ™êfig∞r <å`À,
''#∞=Ùfi J#∞x`«ºO =∞~°}˜ã¨∞Î<åfl=Ù, `≥Å∞™ê h‰õΩ?—— Jx J_çQÍ~°∞. ''`≥eÜ«∞^Œ∞——
J<åfl#∞. JѨC_»∞ ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞: ''S^Õà◊¡ Ñ≤Å¡"åxQÍ `«e¡ X_çÖ’ L#fl
#∞"åfi WѨC_»∞ L<åfl=Ù? Hõ}*ÏÅO (tissues) #tOzáÈ`«∞<åfl~Ú. „ѨuHõΔ}O
XO\’¡x Hõ}*ÏÅO #tOK«_»=¸ =∂~°∞Ê K≥O^Œ_»=¸ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ LOk.——
  
458 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

XHõ~ÀA ˆ~=ÙÖ’ Ѩ_»= g∞^Œ #∞Oz kQÆ∞`«∞#flѨC_»∞ =∞~˘Hõi Éèí∞[O

g∞^Œ KÕ`«∞Å∞ LOz P`«}˜‚ Pã¨~åQÍ KÕã¨∞H˘x ™êfig∞r kQÍ~°∞. JѨC_»∞ WÖÏ
K≥áêÊ~°∞: ''Z<Àfl Ѩ~°fi`åÅ#∂, ã¨=Ú„^•Å#∂ QÆq∞Oz =KåÛ#∞. <Õ_»∞ <å
Ѩiã≤÷u WÖÏ LOk!——
 `«∞Åã‘ ~å"£∞ Ѷ¨∞’+π 
"≥Ú^Œ\ ˜™êi áêâßÛ`åºxH˜ "≥àı¡ =ÚO^Œ∞ XHõ ~ÀA ™êfig∞r ѨKå~°∞¡
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. =∞ˆ~^À Ö’HõOÖ’ ã¨OK«iã¨∞Î#fl@∞¡QÍ HõxÑ≤OKå~°∞ PÜ«∞#. JѨC_»∞
`«=∞Ö’ `å"Õ∞ WÖÏ J<åfl~°∞: ''D QÆ∞~°∞Î K«∂Ѩ_»=¸ P#"åÅ∞ K≥ѨÊ_»=¸
<å‰õΩ JHõ¯ˆ~¡^Œ∞. ##∞fl KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x `À_˘¯x "≥à◊¡O_ç.——
  
''<å KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x `À_˘¯x "≥à◊¡O_ç—— Jx ™êfig∞r „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞
„áêi÷OKå~°∞. PÜ«∞# KÕ`«∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘x =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞ „j~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞. =∞i ™êfig∞r? PÜ«∞# XHõ =∞Ǩϟ#fl`« HÍ~°∞}º=¸iÎÜ≥ÿ∞# QÆ∞~°∞=ÙQÍ,
¢ã‘ÎÅ∞ – ѨÙ~°∞+¨μÅ∞, QÆ$ǨÏã¨∞÷Å∞ – ã¨<åflºã¨∞Å∞ JO@∂ Jã¨OMϺ‰õΩÅ KÕ`«∞Å∞
ѨÙK«∞ÛH˘x `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. PÜ«∞# ã¨^• „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å J#∞„QÆÇ¨Ï ã¨Ç¨Ï
HÍ~°O`À<Õ nHõΔ Xã¨QÍ~°∞, t+¨μºÅ‰õΩ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞. XHõ™êi
ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^ä£ ¿ã<£ J<Õ =ºH˜ÎH˜ ™êfig∞r nHõΔ W=fi_®xH˜ x~åHõiOKå~°∞. HÍ~°}O
J_çy#ѨC_»∞, P`«_çH˜ `«=∞Hõ<åfl P^蕺u‡Hõ`«Ö’ L#fl`«∞Å∞ nHõΔ W™êÎ~°x
`≥eáê~°∞.1
D q^èŒOQÍ „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å J#∞„QÆǨÏO`À Jã¨OMϺ‰õΩÅ rq`åÖ’¡
P^蕺u‡Hõ *’ºux "≥eyOz# HÍ~°∞}º=¸iÎÜ≥ÿ∞# QÆ∞~°∞=ÙQÍ ™êfig∞r q~å
lÖÏ¡~°∞.


1. ™êfig∞r x~åHõiOz# `«~°∞"å`« ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^ä£ XHõ~ÀA `å#∞ „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å X_çÖ’
‰õÄ~°∞Ûx LO_»QÍ XHõ ¢ã‘Î `«#‰õΩ =∞O„`«nHõΔ Xã¨y#@∞¡ HõÅQÆ<åfl_»∞. 1911Ö’ P`«_»∞
=∂`«$=¸iÎ „jâß~°^•^Õq #∞Oz =∞O„`«nHõΔ á⁄O^•_»∞.
 q"ÕHõ–P#O^Œ
HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ ^èŒiOz, Ѩ^•‡ã¨#ã¨∞÷Öˇ·, XHõ^•x g∞^Œ =∞~˘Hõ\ ˜QÍ
Hõ~°Hõ=∞ÖÏÅ#∞ X_çÖ’ LOK«∞H˘x, J~°úxg∞e`«<Õ„`«∞Öˇ· ™êfig∞r
^蕺#OÖ’ =∞QÆ∞flÖˇ· LO_»_»O, HÍO㨺 q„QÆǨÏOÖÏ HÍ#=ã¨∞ÎOk.
PǨ! PÜ«∞# XHõ Ü≥∂yѨÙOQÆ=ÙÅ∞.
ó „á¶êOH± ~˘_ç"≥∞Öò

Pk JO@∂ XHõ\ ˜ LO>Ë JO`«O LO_Õ f~åe. Jk „ѨHõ$u xÜ«∞=∞O.

„ѨHõ$uÖ’x ã¨=∞ã¨Î=¸ D xÜ«∞=∂xH˜ Ö’|_Õ f~åe. PKå~åxfl, „áêp# Hõ^äŒ
Å#∞, =¸_è»#=∞‡HÍÅ#∞ =ÚK«Û\˜OK«∞H˘O@∞#fl ÉèÏ~°fÜ«Ú
„ѨHõ$u ʼnõΩ ã¨fi^Õâ◊ ã¨O㨯 $ux, P^èŒ∞xHõ P=â◊ºHõ`«#∞, =∂#"åo
xÜ«∞=∞O
¿ã=#∞ <˘H˜¯=Hͯ}˜Oz "Õ^•O`« `«`åÎ fixH˜ XHõ J#∞ëêª#
~°∂ѨO HõeÊOz#, Ö’HõzO`«<å ^èÀ~°}∞ÅÖ’ XHõ =∂~°∞Ê#‰õΩ c[O "Õã#≤ ™êfiq∞
q"ÕHÍ#O^Œ J<Õ =∞Ǩ`«∞‡_»∞ [x‡OzOk, rqOzOk, =∞ǨÏ`å¯~åºÅ∞ x~°fiiÎOz
#k JO`å â◊s~åxfl P^è•~°OQÍ KÕã¨∞H˘<Õ! P â◊s~°O „ѨHõ$u xÜ«∞=∂xH˜
Jnè#OÖ’xk. Jk ѨÙ\˜ìOk, y>Ëì f~åe. Jk „ѨHõ$u xÜ«∞=∞O, ^•xx
Z=~°∂ PѨÖ~Ë ∞° . J~Ú#ѨÊ\˜H© ^•xx QÆ∞iOz zO`«# KÕÜ∞« _®xH˜ „ѨÜ∞« uflOz
#ѨC_»∞ =∞#ã¨∞û =}∞‰õΩ`«∞Ok, `«_»|_»∞`«∞Ok. P KÀ\˜H˜ áÈ=_®xH˜ =ÚO^Œ∞
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ J<Õ ^≥"· åOâ◊ ã¨OÉè∂í `«∞}˜‚ XH˜O`« zO`«# KÕ^•ÌO, ^蕺x^•ÌO.
U ^蕺<åxÔH·<å P^è•~°Éèí∂`«"≥∞ÿ#k ~°∂ѨO. ™êfig∞r áê=# ~°∂áêxfl
=∞#O ^蕺xOK«_®xH˜ P^è•~°"≥∞ÿ#q PÜ«∞# KèåÜ«∂z„`åÅ∞. 19= â◊`å|ÌO
J<ÕHõ #∂`«<åq+¨¯~°}ʼnõΩ <ÀK«∞H˘#flk. "å\˜Ö’ XHõ\ ˜
KèåÜ«∂z„`åÅ∞
KèåÜ«∂z„`« Hõà◊. ѨÓ~°fiHÍÅѨ٠"Õ∞^è•=ÙÅ#∞, =∞Ǩ`«∞‡Å#∞
z„`«HÍ~°∞Å∞ `«=∞ JO`«ó„¿Ñ~°}`À ÖË^• HõÅÊ#`À TÇ≤ÏOz wã≤# z`«Î~°∞=ÙÅ

459
460 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

^•fi~å<Õ K«∂_»QÆÅO. HÍx KèåÜ«∂z„`« Hõà◊ L^ŒƒùqOz# `«^Œ∞Ѩi U`≥Oz# "åi

~°∂áêxfl Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ K«∂_»QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO. D suÖ’ ™êfig∞rx ‰õÄ_®
KèåÜ«∂z„`åÅ ^•fi~å =∞#O K«∂_»QÆÅQÆ_»O =∞ǨÏ^•ƒùQƺO.
™êfig∞r KèåÜ«∂z„`åÅÖ’ ^•^•Ñ¨Ù 94 ÅaèOKå~Ú.1 W=hfl 1886
`«~∞° "å`« fã≤#q. JO>Ë PÜ«∞# ÉÏźO <å\˜ KèåÜ«∂z„`åÅ∞ Ug ÅaèOK«Ö^Ë ∞Œ .
„ѨMϺ`« <åºÜ«∞"ån, JÃ+ì·â◊fi~åºÅÖ’ `«∞Å`«∂y# =ºH©Î J~Ú# qâ◊fi<å^äŒ ^Œ`åÎ
`«=∞ Ñ≤šʼnõΩ J<ÕHõ KèåÜ«∂z„`åÅ∞ f~ÚOz LO\Ï~°#_»O xã¨ûO^ÕǨÏO.
HÍx J"Õg ÅaèOK«ÖË^Œ∞, Jk =∞# ^Œ∞~°^Œ$+¨ìO. J~Ú#ѨÊ\˜H© Jq ZO^Œ∞‰õΩ
ÅaèOK«ÖË^Œ∞?
™êfig∞r z#fl `«=Ú‡_≥·# Éèí∂¿ÑO„^Œ ^Œ`åÎ WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞:2 ''=∂
WO\˜x ã≤.S._ç. áÈbã¨∞Å∞ Zxfl™ê~°∞¡ â’kèOz, WO\˜x HõHÍqHõÅO KÕâß~À,
`≥Å∞™ê? HÍy`«Ñ¨Ù =ÚHõ¯Å∞, QÀ_»Å‰õΩ „"ÕÖÏ_»∞`«∞#fl z„`åÅ∞, `«H˜¯# =ã¨∞Î=Ù
Åhfl, JO`≥O^Œ∞‰õΩ, #<Àfl J#flQÍi<À (™êfig∞r) <Õ~°ã¨∞÷Å∞QÍ x~°∂Ñ≤OK«_®xH˜
`À_»Ê_»`åÜ«∞x ÉèÏqOz# Ü«∂=`«∂Î "å~°∞ fã¨∞‰õΩ"≥o¡áÈÜ«∂~°∞. <Õ<À, PÜ«∞<À
f„="å^Œ∞Å`À ã¨O|O^èŒO L#fl"å~°=∞x ZÖÏQÀ XHõÖÏ x~°∂Ñ≤OKåÅx "å~°∞
f„=Hõ$+≤ KÕâß~°∞.——
ÅaèOz# KèåÜ«∂z„`åÅ #∞Oz ™êfig∞rx Ô~O_»∞ qaè#fl HÀ}ÏÅÖ’
K«∂_»=K«∞Û. ÉèÏ~°fÜ«∞ KèåÜ«∂z„`åÅ∞ ™ê=∂#ºOQÍ t~À=ÚO_»#O, KÕuHõ„~°,
Hõ=∞O_»ÖÏÅ`À PÜ«∞##∞ XHõ =∂=¸Å∞ ã¨<åflºã≤QÍ K«∂ѨÙ`«∞<åfl~Ú. áêâßÛ`«º
^ÕâßÅÖ’ fã≤#q ™ê=∂#ºOQÍ áêѨ@ fã≤ ^Œ∞qfi# A@∞ì ÖË^• `«ÅáêQÍ,

1. D KèåÜ«∂z„`åÅ∂, "å\˜ QÆ∞iOz# ã¨=∂Kå~°=¸ =∂ =∞~î° „ѨK«∞~°} J~Ú#

Photographs of Swami Vivekananda J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHõOÖ’ KÀ@∞KÕã¨∞H˘<åfl~Ú.
2. Éèí∂¿ÑO„^Œ<å^ä£ ^Œ`åÎ XHõ Hõ=¸ºxã¨∞ì. P<å\˜ Hõ=¸ºxã¨∞ì Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ P^Œ~°≈
<Õ`«QÍ DÜ«∞# q~ålÖÏ¡~°∞. ™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’ áêÖÁæ#flO^Œ∞# POQÆ¡ „ѨÉèí∞`«fiO
DÜ«∞##∞ ѨÅ∞=∂~°∞¡ Mˇ·^Œ∞ KÕã≤Ok. XHõ™êi Mˇ·^Œ∞ KÕÜ«∞|_ç XHõ ã¨O=`«û~°O K≥~°™êÅ tHõΔ
á⁄Ok#ѨC_»∞, HõÅHõ`åÎÖ’x „Ѩ=ÚY =∞Ç≤Ïà◊Å∞ J<Õ‰õΩÅ∞ HõÅã≤ Éèí∞=<Õâ◊fis^ÕqH˜ Jaè#O^Œ#
ã¨Éèí U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq P ã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæx, ''Éèí∂¿Ñ<£ Ѩx WѨC_»∞ „áê~°OÉèí
=∞~ÚOk. <Õ#∞ J`«}˜‚ ^ÕâßxH˜ JOH˜`«O KÕâß#∞—— J<åfl~°∞. JO`«\ ˜ B#fl`«º =∂`«$=¸iÎQÍ
P"≥∞ q~ålÖÏ¡~°∞. Swami Vivekananda: The Patriot-Saint of India J<Õ ™êfig∞r rq`«
K«i„`«#∞ Éèí∂¿ÑO„^Œ ~°zOKå~°∞.
 q"ÕHõ–P#O^Œ 461

HÀ@∞`À áêâßÛ`«º "≥·YiÖ’ K«∂ѨÙ`«∞<åfl~Ú. HÍx KèåÜ«∂z„`«O Uk J~Ú

#ѨÊ\˜H© JxflO\’¡#∂ „Ѩã¨∞Êù@OQÍ HÍ#=KÕÛk QÍOcè~°ºO, ^•x <ÕѨ^䌺OÖ’
xâ◊ÛÅ ã¨=Ú„^Œ=∞O`«\ ˜ „ѨâßO`«`«, ZHõ¯_À ã¨∞^Œ∂~°OÖ’x Ö’HÍxH˜ Jf`«"≥∞ÿ#
^Õx`À<À ã¨O|O^èŒO LOK«∞H˘#fl@∞¡ q~ålÖË¡ ^Œ$‰õΩ¯Å∞, P ^Œ$‰õΩ¯Ö’¡ HÍ#=KÕÛ
^Œ$_è»ã¨OHõÅÊO, P ã¨OHõÅÊOÖ’ *ÏÅ∞"åˆ~ HÍ~°∞}ºO!
™êfig∞r "Õ+¨ÉèÏ+¨Å QÆ∞iOz PÜ«∞# t+¨μº_≥·# q~°*Ï#O^Œ WÖÏ
„"åã¨∞Î<åfl~°∞: ''J"≥∞iHõ<£ "å~åÎѨ„uHõÅ∞ ¿Ñ~˘¯#fl@∞¡ PÜ«∞# Hõà◊√¡ K«∂¿ã"åix
=ÚQÆ∞úÅ#∞ KÕ¿ãq. PÜ«∞# áê=# ^ÕǨÏO Ü«∂=`«∂Î `Õ*’
P^蕺u‡Hõ ~°OQÆOÖ’ q~å[=∂#OQÍ LO_Õk. JO^ŒO, â◊H˜Î, „ѨâßO`«`« Jhfl
<≥áÈeÜ«∞<£
ã¨"≥∞ÿHõº"≥∞ÿ# ~°∂ѨO PÜ«∞#k. PÜ«∞# Hõà◊¡#∞ u#flQÍ K«∂_»
_®xH˜ ÉèíÜ«∞O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok – <å Hõà◊√¡ =∞O_çáÈ`åÜÕ∞"≥∂#xÑ≤ã¨∞ÎOk.
zO`«#Ö’ =ÚxyáÈ~Ú PÜ«∞# J@∂ W@∂ ѨKå~°∞¡ KÕÜ∞« _»O ã≤OǨÏO #_»H#õ ∞
QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞ÎOk. P^蕺u‡Hõ ~°OQÆOÖ’ PÜ«∞# <≥áÈeÜ«∞<£ÖÏ q~ålÖÏ¡~°∞. H˘xfl
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ PÜ«∞# H“Ñ‘#=∂„`« ^è•iÜ≥ÿ∞ LO_Õ"å~°∞. =∞Ǩâ◊H˜Î ã¨^•
PÜ«∞#Ö’ ѨxKÕã¨∂Î L#fl@∞¡ HÍ#=ã¨∞ÎOk. P â◊H˜Î Ѩ~°º=™ê#OQÍ PÜ«∞# XHÀ¯
J_»∞QÆ∞ "Õã¨∞Î#flѨC_»∞ PÜ«∞# áê^ŒÑ¨^•‡Å „H˜O^Œ Éèí∂q∞ K«eOz pÅ∞`«∞#fl@∞¡
LO_Õk.——
™êfig∞r Z`«∞Î 5 J_»∞QÆ∞Å 8 1_2 JOQÆ∞àÏÅ∞. PÜ«∞# Kå=∞#KåÜ«∞Ö’
LO_Õ"å~°∞. ™êfig∞rÖ’ Z=i#<åfl W>Ëì =ÚQÆ∞úÅ#∞ KÕ¿ãq PÜ«∞# qâßÅ
Hõà◊√¡
<Õ„`åÅ∞. ''P <Õ„`åÅ =ÖË¡ PÜ«∞#‰õΩ <Õ#∞ ÉÏxã¨#Ü«∂º#∞——
Jx PÜ«∞# „Ѩ^äŒ=∞ t+¨μº_≥·# ã¨^•#O^Œ =zOK«_»O Hõ^Œ∞Ì.
™êfig∞r 㨇 $`«∞Å#∞ „"åã≤# J<Õ‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® PÜ«∞# Hõà◊¡#∞ „Ѩ™êÎqOK«‰õΩO_®
LO_»ÖË^Œ∞. "å\˜x ''Ü≥∂y <Õ„`åÅ∞—— Jx ^Õ"ÕO„^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü "åºMϺxOKå~°∞.
N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ "å\˜x Ѩ^•‡Å`À áÈeÛ, 'Hõ=∞ÖωõΔΩ— _»x ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ''P`«_ç
Hõà◊√¡ â◊√+¨¯*Ï˝x Hõà◊¡ÖÏ H͉õΩO_® Éèí‰õΩÎx HÍ~°∞}ºÑ¨Ói`« #Ü«∞<åÅ∞QÍ L<åfl~Ú——
JO@∂ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =zOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. ''F, P Hõà◊√¡! LůÖÏ q∞~°∞q∞@∞¡
Q˘e¿Ñq. JO`ÕQÍHõ `«à◊√‰õΩ¯ `«à◊√‰õΩ¯=∞x "≥∞~°∞Ѩ٠`«~°OQÍÅ#∞ „Ѩ™ê~°O KÕã¨∂Î
q~ålÖÏ¡~Ú—— JO@∂ „"åã¨∞Î#flk „H˜ã≤ìÜ«∂<å PÖò|~üû.
XHõ™êi N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, ''P`«_ç â◊s~å=Ü«∞= x~å‡}O J^Œ∞ƒù`«O. XHõ¯
q+¨Ü«∞O: J`«_»∞ x„kã¨∞Î#flѨC_»∞ |∞ã¨∞û |∞ã¨∞û JO@∂ âßfiã≤ã¨∞Î<åfl_»∞. WÖÏ

S 31
462 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

âßfiã≤OKÕ "åi PÜ«Úã¨∞û `«‰õΩ¯= Jx K≥|∞`å~°∞—— J<åfl~°∞. ÉÏźOÖ’ ™êfig∞r

áê^•Å#∞ ѨijeOz# XHõ *’ºu+¨μ_»∞ "å\˜Ö’ k=º zǨflÖˇ·# â◊OYK«„HÍÅ∞,
QÆ^Œ, Ѩ^Œ‡O L#fl@∂¡, PÜ«∞#‰õΩ Q˘Ñ¨Ê Éèíq+¨º`«∞Î L#fl@∂¡
JOQꁰ
`≥eáê_»∞. XHõ™êi ™êfig∞r nxx „Ѩ™êÎqOz, ''<å HÍà◊¡Ö’
K«„HÍÅ∞ LO_»|>Ëì <Õ#∞ T~°∂~å u~°∞QÍ_»∞`«∞<åfl#∞—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r áê^•Å∞, J~°KÕ`«∞Å∞, QÀà◊√¡ ÖÏO\˜q =∂=¸Å∞ Hõ<åfl HÍã¨Î
aè#flOQÍ LO_Õq. PÜ«∞# #_»∞ã¨∞Î#flѨC_»∞ áê^•Å „"Õà◊¡ "≥·Ñ¨Ù =∞_»=∞ =∂„`«"Õ∞
<ÕÅ g∞^Œ P<Õk. =∞^茺ÉèÏQÆO HÍã¨Î ֒ѨÅQÍ J}y LO@∞Ok. KÕu „"Õà◊√¡
K«OѨHõ ѨÙ=ÙfiÅ "≥ÚQÆæÖÏ¡ LO_Õq. QÀà◊√¡ HÍã¨Î Z~°∞ѨÙ~°OQÆ∞Ö’ =Ú`åºÖÏ¡
„ѨHÍtOKÕq. ''Pi`Õi# â◊s~° ^èŒ~°‡âߢã¨ÎA˝Å∞ ™êfig∞r JOQÆ x~å‡}Ïxfl K«∂ã≤,
'`≥Å∞ã¨∞HÀÖËx ~°Ç¨Ï™êºÅ#∞ `≥yOѨÙ`À `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ „Ѩܫ∞`«flOÖ’ `«Ü«∂~°∞QÍ
L#fl =ºH˜Î— Jx "åºMϺxOKÕ"å~°∞—— Jx ™êfig∞r ™È^Œ~°∞_≥·# =∞¿ÇÏO„^Œ<å^ä£
^Œ`åÎ „"åã¨∞Î<åfl~°∞.1
''™êfig∞r HõO~î°ã¨fi~°O QÆOcè~°OQÍ, r~° ÖËxkQÍ HõOK«∞ Ѷ¨∞O\Ï<å^ŒOÖÏ
LO_Õk—— Jx u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl ~å=∞™êfiq∞ âߢã≤Î
K≥áêÊ~°∞. zHÍQÀ „Ѩã¨OQÍÅ∞ q#fl q∞ãπ Å∂ã‘ =∞„<À,
HõO~î°ã¨fi~°O
''PÜ«∞# ã¨fi~°O HõOK«∞ Ѷ¨∞O@ÖÏ „"≥∂yOk—— Jx "åºMϺ
xOzOk. P"≥∞ =~°‚# K«∂^•ÌO: ''kfiQÆ∞}©Hõ$`«"≥∞ÿ# JO^ŒO QÆÅ P ã¨<åflºã≤
HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ ^èŒiOKå~°∞. PÜ«∞# POQÆ¡ LKåÛ~°} PÜ«∞#‰õΩ#fl POQÆ¡ÉèÏëê
áê@"åxH˜ J^ŒÌO Ѩ\ ˜ìOk. JO^Œih JÜ«∞™ê¯O`«OÖÏ PHõi¬OKÕ, JO^Œih
^•™ÈǨÏO KÕ¿ã PHõ$u PÜ«∞#ˆH K≥e¡Ok. PÜ«∞# ã¨fi~°O HõOK«∞ Ѷ¨∞O\Ï<å^ŒOÖÏ
LOk. ÉèÏ=#Å∞ L^ÕfiQÆѨ٠"≥Å∞¡=`À |Ü«∞Öˇfi_»e#ѨÊ\˜H© ã¨OÜ«∞=∞#O`À<Õ
L<åfl~Ú. PÜ«∞# áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ JOkOz# „H˘`«Î ã¨O^Õâ◊O q#fl "åi
=∞#ã¨∞ûÖ’ XHõ #∂`«#, J`«∞º#fl`«"≥∞ÿ# JѨÓ~°fi"≥∞ÿ# ѨiѨÓ~°‚ J#∞Éèí∂ux
HõeÊOzOk. PÜ«∞# "åHõÊ\˜=∞ Ѩ~åHÍ+¨ª#∞ KÕiOk.——
Ö’Hõ„Ѩã≤^Œú QÍÜ«∞H˜Ü≥ÿ∞# Z=∂‡ HÍÖËfi =~°‚# n<À¡ Ju =ÚYº"≥∞ÿ#k†
''™êfig∞r HõO~î°ã¨fi~°O P#O^ŒÉèíi`«OQÍ LO_Õk. Jk ѨÙ~°∞ëÈz`« HõO~î°ã¨fi~°O†
1. =∞¿ÇÏO„^Œ<å^ä£ ^Œ`åÎ ÉËÅ∂~°∞ =∞~î°O`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ÅQÍ~°∞. DÜ«∞# ‰õÄ_®
™êfig∞r rq`« K«i„`« ~°zOKå~°∞.
 q"ÕHõ–P#O^Œ 463

`å~°™ê÷~Ú HõO~î°ã¨fi~åxH˜ =∂=¸Å∞ HõO~î°ã¨fi~åxH˜ =∞^茺=∞ã¨fi~°OQÍ (bari-

tone) LO_Õk. K≥·<å *ËQÆO@ÖÏ (Chinese gong) HõOѨ#`À ‰õÄ_ç#^≥· LO_Õk——
JO^•"≥∞.
ã¨∞n~°… "åHͺÅ∂, Hõiî# Ѩ^•Å∂ LѨÜ≥∂yOK«_»O <å\˜ POQÆ¡ÉèÏ+¨Ö’
Ѩiáê\˜. x"Õk`«, J~°qO^Œ „ѨÉèí$`«∞ŠѨÙã¨ÎHÍÅ#∂, P HÍÅѶ¨∞@ìOÖ’x `«H˜¯#
POQÆ¡O
~°K«#Å#∂ K«kq`Õ Wk `Õ@`≥Å¡=∞=Ù`«∞Ok. HÍx ã¨~°à◊"≥∞ÿ#
Ѩ^•Å∂, â◊H˜Î "Õ∞~°‰õΩ z#fl "åHͺÅ`À „H˘O„Q˘`«Î suÖ’
™êfig∞r POQÆ¡O ÉèÏã≤e¡Ok. P^蕺u‡Hõ â◊H˜Î, =ºH˜Î`«fiO, "åHõÊ\˜=∞Å`À POQÆ¡
áêO_ç`«ºO KÕi, PÜ«∞# q[Ü«∂xH˜ HÍ~°}Éèí∂`«"≥∞ÿ<å~Ú. ''XHõ =HõÎQÍ
ÉèíQÆ=O`«∞_Õ =Ú„^Œ "Õã≤ ѨOÑ≤OKå_»∞. "ÕkHõÅ g∞^Œ PÜ«∞# `«H˜¯# JO^Œih
q∞OzáÈ~Ú xÅ|_®¤~°∞. ZÖÏO\˜ <À@∂û ÖˉõΩO_® „Ѩã¨OyOKå~°∞. PÜ«∞#
POQÆ¡O H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® `«Ñ¨C ^˘~°¡‰õΩO_® ™êyOk. PÜ«∞# =∂@Å∂, ÉèÏ=#Å∂
J~°÷O HÍHõáÈ~Ú<å PÜ«∞# „Ѩã¨OQÆ"Õ∞ ã¨Ow`«=∞Ü«∞OQÍ q~åle¡Ok—— Jx
_≥„\Ï~Ú\ò „ÃÑãπ „"åã≤Ok. ''PÜ«∞# HõO~î°ã¨fi~°O =∞$^Œ∞=ÙQÍ, J=ã¨~°"≥∞ÿ#
P~ÀǨÏ} J=~ÀǨÏ}Å`À ‰õÄ_»∞H˘#fl^≥· LOk. PÜ«∞# POQÆ¡O ™ê\˜ÖËxk——
Jx ÉË ã≤\ © >ˇÿ"£∞û „"åã≤Ok.
POQÆ¡O =∂`«$ÉèÏ+¨ J~Ú# J<Õ‰õΩÅ∞ Ãã·`«O PÜ«∞##∞ âߡѶ≤∞OKÕ "Õ∞~°‰õΩ
™êfig∞r POQÆ¡O q~ålÅ¡_»O Pâ◊Û~°ºO. HÍx qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞OÖ’ POQÆ¡OÖ’
PÜ«∞# á⁄Ok# =∂~°∞¯Å∞ `«‰õΩ¯"Õ. „Ѩ"Õâ◊ ѨsHõΔÅ∞ 47/100, Ѷ¨ãπì P~üì ûÖ’
46/100, a.U.Ö’ 56/100– W"Õ PÜ«∞# ™êkèOz# =∂~°∞¯Å∞. 1883Ö’
PÜ«∞# K«^∞Œ =Ù ^•^•Ñ¨Ù ѨÓ~°~Î ÚOk. 1893Ö’ PÜ«∞# zHÍQÀÖ’ „ѨãO¨ yOKå~°∞.
D Ѩ^Õà◊¥¡ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ ¿ã=, Ѩ~°º@#Å∞, P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#ÅÖ’ QÆ_çKå~Ú.
PÜ«∞# ZѨC_»∞ POQÆ¡OÖ’ JO`«\ ˜ „ѨuÉèí#∞ ã¨=Úáêi˚OKå~À J~°÷O HÍ=_»O
ÖË^Œ∞.
™ê=∂#ºOQÍ ™êfig∞r J`«∞º#fl`« ÉèÏ=Éèí∂=ÚÅ #∞OKÕ „Ѩã¨OyOKÕ"å~°∞.
™È^Œi „H˜Ããì·<£ XHõ™êi K≥<≥·flH˜ =zÛ#ѨC_»∞ XHõ q^•ºi÷ P"≥∞#∞, ''*Ï˝#Ü≥∂QÆO
ÉèÏ~°fÜ«∞ áê~°OѨ~°ºOÖ’x "åiˆH KåÖÏ Hõiî#"≥∞ÿ# =∂~°æO.
~°∂áêO`«~°O ^•xx QÆ∞iOz J<ÕHõ „Ѩã¨OQÍÅ∞ PÜ«∞# áêâßÛ`«ºOÖ’
KÕâß~°∞. "å\˜x g∞~°∞ ZÖÏ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆeQÍ~°∞?—— Jx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ
„H˜Ãã·ì<£, ''™êfig∞r =ÚO^Œ∞ „â’`«Å J=QÍǨÏ# ™ê÷~Úx `«=∞ P^蕺u‡Hõ â◊H˜Î`À
464 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ÃÑOKÕ"å~°∞. P `«~°∞"å`«<Õ „Ѩã¨OyOKÕ"å~°∞. WO^Œ∞=Å# PÜ«∞# ÉèÏ=#Å∞

„â’`«Å‰õΩ ã¨∞ÅÉèíOQÍ J~°÷=∞Ü«∂º~Ú—— J<åfl~°∞. H˘xfl „Ѩã¨OQÍÅ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
PÜ«∞# PHõ$u ~°∂áêO`«~°O K≥O^Œ∞`«∞O^Œx ѨÅ∞=Ù~°∞ „"åã≤ LO_»_»O nx Hõ<åfl
=∞#efl Pâ◊Û~°ºOÖ’ =ÚOK≥`ÕÎ q+¨Ü«∞O. JO>Ë PÜ«∞# ~°∂ѨO x[OQÍ<Õ
=∂~°∞Ê K≥O^Œ∞`«∞Ok! D q^èOŒ QÍ `å=Ú K«∂ã≤#@∞¡ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∂, J^Õ q^èOŒ QÍ
áêâßÛ`«∞ºÅ∂ „"åã≤ L<åfl~°∞. XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ K«∂^•ÌO:
1900 =∂~üÛ 11= `Õn# âß<£„á¶êxû™È¯Ö’ PÜ«∞# Uã¨∞„H©ã¨∞Î QÆ∞iOz
„Ѩã¨OyOz#ѨC_»∞ WÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∞@##∞ `å#∞ K«∂ã≤#@∞¡ „H˜ã≤ìÜ«∂<å PÖò|~üû
„"åã¨∞Î#flk:
''P ~ÀA ™êfig∞rH˜ XO\’¡ ÉÏQÍÖË^Œ∞. ÃÑ·QÍ [Å∞|∞ KÕã≤Ok. "ÕkHõ
g∞^Œ‰õΩ ZHõ¯_®xˆH „Ѩܫ∂ã¨Ñ¨_®¤~°∞. HÍà◊√¡ ZuÎ ÃÑ@ì_®xH˜ Hõ+¨ìѨ_®¤~°∞. HõO\˜
Ô~ѨÊÅ∞ "åz L<åfl~Ú. ZO`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#fl@∞¡QÍ PÜ«∞# HõxÑ≤OKå~°∞. "ÕkHõ
g∞^Œ HÍ¿ãѨ٠xÅ|_ç „â’`«Å "≥·Ñ¨Ù ^Œ$+≤ì ™êiOKå~°∞. `«~°∞"å`« „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ
PÜ«∞# ~°∂ѨO =∂~°™êyOk. HÍOu~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# PÜ«∞# =ÚYOÖ’ „`å}
=zÛOk, "åz# Hõà◊√¡ =∂=¸Å∞ ã≤÷uH˜ =zÛ xt`«^Œ$+≤ìx ã¨O`«iOK«∞H˘<åfl~Ú.
â◊s~°O XHõ =∂~°∞Ê#‰õΩ Ö’<≥·#@∞¡ HõxÑ≤OzOk. HÍ¿ãѨ\ ˜ „H˜O^Œ L#fl =∞x+‘,
WѨC_»∞ „Ѩã¨Oyã¨∞Î#fl =ºH©Î "Õˆ~fi~°x <å‰õΩ `ÀzOk. P =∞Ǩ`«∞‡x P`«‡
|Ü«∞\‰õΩ =zÛ xÅ|_ç „Ñ¨ã¨Oyã¨∞Î#fl@∞¡QÍ LOk.——
=∞~˘Hõ „Ѩã¨OQÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ [iy# ^•xx QÆ∞iOz ™êfig∞r ™È^Œ~°∞_≥·#
=∞¿ÇÏO„^Œ<å^ä£ WÖÏ „"åã¨∞Î<åfl~°∞:
''PÜ«∞# HõO~î° ã¨fi~°O =∂iOk. PÜ«∞#Ö’ #∞Oz =∞~˘Hõ =∞x+≤ |Ü«∞\‰õΩ
=zÛ xÅ|_ç#@∞¡QÍ LOk.... PÜ«∞# `«=∞ ^ÕǨÏO #∞Oz |Ü«∞\‰õΩ =zÛ
=∞~˘Hõ ã¨∂HõΔ ‡â◊s~°OÖ’ xÅ|_ç, PHÍâ◊OÖ’ ^Õx<À `«^ÕHõOQÍ K«∂ã¨∞Î#fl@∞¡Ok.——
™êfig∞r t+¨μº_≥·# ã¨^•t"å#O^Œ Ô~O_»∞ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
1902Ö’ ™êfig∞r HÍjÖ’ L#flѨC_»∞ [iy# ã¨OѶ¨∞@#Å∞ Wq:
''XHõ _®Hõì~ü JHõ¯_» ™êfig∞rx `«~°K«∂ =zÛ HõÅ∞ã¨∞H˘<Õ"å_»∞. „H˘`«ÎQÍ
„áê~°OÉèí"≥∞ÿ# XHõ =∞`«âßY‰õΩ K≥Ok# =ºH˜Î J`«_»∞. ^•x
S~Àáê QÆ∞~°∞"å?
=º=™ê÷щ¨ Ωõ _»∞ XHõ q^ÕjÜ«Ú_»∞. P _®Hõ~ì ü `«=∞ =∞`«âßY#∞
„Ѩâ◊Oã≤Oz =∂\Ï¡_Õ"å_»∞. ™êfig∞r =∞ø#OQÍ q<Õ"å~°∞. XHõ~ÀA _®Hõì~ü
 q"ÕHõ–P#O^Œ 465

„Ѩâ◊O㨠`å~°™ê÷~Ú KÕiOk. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ P âßY =∂„`«"Õ∞ „Ѩ[ʼnõΩ x["≥∞ÿ#

¿ã= KÕã¨∞Î#flk. x*ÏxH˜ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ LO_»^Œy# =∞~î°O J^˘Hõ¯>Ë#x =∂\Ï¡_»
™êQÍ_»∞ P _®Hõì~ü.
''JѨC_»∞ P =∂~°∞Ê [iyOk. ™êfig∞r =ÚY=¸, ^ÕǨÏ=¸ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
a„~°aQÆ∞ã¨∞H˘<åfl~Ú. P^ÕtOKÕ áêʼnõΩxÖÏ PÜ«∞# HõO~î°ã¨fi~°O „"≥∂yOk.
PÜ«∞#Ö’ #∞Oz =∞Ô~=~À =∂\Ï¡_∞» `«∞#fl@∞¡ =∂@Å∞ "≥Å∞=_®¤~Ú: 'D ^ÕâO◊ Ö’
ã¨=∞™êÎxH© q^ÕjÜ«Ú_Õ =∂~°æ^Œi≈QÍ L<åfl_»∞. =∞`«O =∂„`«"Õ∞ q∞ye LOk.
WѨC_»∞ ^•xh g∞~°∞ J`«_çH˜ PáêkOKå~°∞. S~Àáê#∞ g∞ QÆ∞~°∞=ÙQÍ „QÆÇ≤ÏOz
g∞~°∞ ã¨"∂≥ ‡Ç¨Ï<åxH˜ Ö’<≥#· ÉÏxã¨Å∞QÍ J~ÚáÈÜ«∂~°∞. =∞`åxfl É’kèOK«_®xH˜
‰õÄ_® q^Õâ◊O #∞Oz XHõ}˜‚ kQÆ∞=∞u KÕã¨∞H˘<Õ "Õ∞~°‰õΩ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ѩ`«#O
K≥OkO^Œx ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. Wk Q˘Ñ¨Ê q+¨Ü«∞=∂ ÖËHõ g∞ ѨxH˜ g∞ˆ~ ã≤QÆ∞æѨ_»
=Åã≤# q+¨Ü∞« =∂? „ѨãO¨ QÆO KÕÜ∞« _®xH˜, =HõÎ $`«fiO K«∂Ѩ_®xH˜ <Õ#∞ WHõ¯_»‰Ωõ
~åÖË^Œ∞. <å XO\’¡ ÉÏQÀÖË^Œ∞. q„âßOf, „ѨâßO`«`«#∂ JaèÅ+≤OKÕ <ÕxHõ¯_»‰õΩ
=KåÛ#∞.——
''™êfig∞r =ÚYO Z„~°ÉÏiOk. PÜ«∞# `«=∞ ^Œ$+≤ìx _®Hõì~ü "≥·Ñ¨Ù
™êiOKå~°∞. `«~°∞"å`« H˘#™êyOKå~°∞: '<Õ#∞ J#∞H˘O>Ë, WkQÀ D ~å„`Õ g∞
P JÅÊ=∞`«âßY <Õ`«#∂, D "å~å}ã≤ #QÆ~åhfl <å áê^•„HÍO`«O KÕã¨∞HÀ
QÆÅ#∞. HÍx L#fl`«"≥∞ÿ# k=ºâ◊H˜Î WÖÏO\˜ x~°~°÷Hõ HÍ~åºÅ‰õΩ "≥zÛOK«_»O <å‰õΩ
W+¨ìO ÖË^Œ∞. JO^Œ∞ˆH T~°‰õΩ<åfl#∞.—
''Ѩiã≤÷u HÍã¨Î qѨs`«O HÍ#∞#fl@∞¡ „QÆÇ≤ÏOz# _®Hõì~ü =∂@Å#∞ =∞~À
"≥·Ñ¨Ù#‰õΩ =∂~åÛ_»∞. JO`Õ. ™êfig∞r =∂=¸Å∞ ã≤÷uH˜ =KÕÛâß~°∞. JO`«^•HÍ
PÜ«∞#Ö’ á⁄Oy# P"Õâ◊=¸, HÀѨ=¸ HõΔ}OÖ’ K«ÖÏ¡iáÈÜ«∂~Ú. ѨÓ~°fiOÖÏ
„ѨâßO`«`«#∞ Ѩ~°¿Ñ ã¨<åflºã≤ÖÏ PÜ«∞# ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. PÜ«∞#Ö’ [iy# =∂~°∞Ê
*Ï_» ‰õÄ_® HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.——
ã¨^•t"å#O^Œ 㨇 $`«∞Å∞ H˘#™êQÍ~Ú: ''„ѨMϺ`« ^Õâ◊Éèí‰õΩÎ_≥·# ˆHů~ü
HÍjÖ’ ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ =KåÛ~°∞. ™êfig∞r Jã¨fiã¨÷`«`À Ѩ_»∞H˘x
L<åfl~°∞. ˆHů~ü q#„=∞OQÍ =zÛ JHõ¯_» <ÕÅ g∞^Œ Ѩ~°z
ÉèÏ~°`« =∂`«
L#fl u"åp g∞^Œ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. W^ŒÌ~°∂ POQÆ¡OÖ’ ã¨OÉèÏ
+≤OK«™êQÍ~°∞. "Õ∞O HÍã¨Î ^Œ∂~°OÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx L<åflO. "å~°∞ UO =∂\Ï¡_»∞
H˘O@∞<åfl~À "Õ∞O q#ÖËHõáÈÜ«∂O. =∂@Å∞ H˘#™êQÍ~Ú. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ™êfig∞r
466 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

L^ÕfiQÆÉiíè `«∞Öˇ· =∞OK«O g∞^Œ ÖËz ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. ÉÏQÍ P~ÀQƺ=O`«∞xÖÏ =∂\Ï¡_»

™êQÍ~°∞. ã¨=∞Ü«∞O QÆ_çKÕH˘nÌ PÜ«∞#Ö’ L^ÕfiQÆѨ٠"≥Å∞¡= á⁄Oyá⁄~°eOk.
PÜ«∞# =∞$^Œ∞ã¨fi~°O QÆOcè~°OQÍ q#=zÛOk. Hõà◊√¡ qâßÅ"≥∞ÿ<å~Ú. ^Œ=_»Å∞
=Ú_»∞K«∞H˘x, =∞_»`«Ñ¨_ç, =∞O^Œ"≥∞ÿ L^ÕfiQÍÅ#∞ =ºHõÎO KÕâß~Ú. Hõ#∞ÉÁ=∞Å∞
ÃÑ·H© „H˜OkH© áÈ`«∂, „Éèí∞‰õΩ\˜ =Ú_ç HõxÑ≤Op Hõ#Ѩ_»‰õΩO_® LO@∂ PÜ«∞#
=ÚYO Z„~°ÉÏiOk. HõO~îã° fi¨ ~°O QÍOcè~º° O ã¨O`«iOK«∞H˘Ok. WѨC_»∞ ã¨Ê+ì̈OQÍ
"Õ∞O PÜ«∞# =∂@Å∞ q#QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO. ™êfig∞r ֒ѨŠJ}y L#fl â◊‰õΩÎÅhfl
=∞Ǩ"ÕQÆO`À |Ü«∞@‰õΩ =ã¨∞Î#fl@∞¡ JxÑ≤OzOk. WO`«\ ˜ ~°∂áêO`«~åxfl
qã¨∞ÎáÈ~Ú ˆHů~ü K«∂ã¨∂Î=Ù<åfl~°∞† ã¨"≥∂‡Ç¨Ï<åxH˜ Ö’<≥·#@∞¡ ™êfig∞r =∂@Å∞
q#™êQÍ~°∞.
''™êfig∞r =∂@Å∞ H˘#™êyOKå~°∞. ÉèÏ~°`«=∂`«, P"≥∞ P"Õ^Œ#, ~å[H©
Ü«∂Å∞, ã¨OѶ¨∞ ã¨O㨯~°}Å ÖÏO\˜ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz ™êfig∞r =∂\Ï¡_»∞
`«∂<Õ L<åfl~°∞. L~°∞=ÚÖÏ qxÑ≤OzOk PÜ«∞# ã¨fi~°O:
''¿Ñ^ŒiHõ=¸, "åºnè Ñ‘_çOz WO`«QÍ Ñ¨`«<å=ã¨÷‰õΩ kQÆ*Ïi# D
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ WHõÃÑ· rqOK«_O» Ö’ UO ÖÏÉèOí ? „Ѩu Hõ}
Δ =¸ =∞# ÉèÏ~°`=« ∂`«
#~°Hõ Ü«∂`«##∞ J#∞Éèíqã¨∞Î#flk. P"≥∞‰õΩ u#_®xH˜ uO_ç ÖË^Œ∞, ^èŒiOK«_®xH˜
=¢ã¨ÎO ÖË^Œ∞. J==∂#=¸, ^Œ∞óY=¸ P"≥∞ #∞^Œ∞@ âßâ◊fi`«OQÍ „"åã≤ÃÑ\˜ì
L<åfl~Ú. P"≥∞ âßfiã≤ã¨∞Î#flk – rqã¨∞Î#flk J#_®xH˜ J^˘Hõ¯>Ë QÆ∞~°∞Î. P"≥∞
#~°HÍyflÖ’ "å_çáÈ`«∞#flk – Jk =Ú=∂‡\˜H© x[O! WÖÏ ÉÏ^èŒÑ¨_»_»O Hõ<åfl
P"≥∞ D Ö’HõO #∞Oz x¢+¨¯q∞OK«_»O =∞Ozk HÍ^•?—
''ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠ܫ∂=#‡Ok ¿Ñ^ŒÅ ^Œ∞óMÏhfl ã‘fiHõiOz ™êfig∞r `«Å¡_çe¡
áÈ`«∞#fl@∞¡Ok. PÜ«∞# â◊s~°O HõOÑ≤OzOk. âßfi㨄H˜Ü«∞ JkèHõiOzOk. PÜ«∞#
x["≥∞ÿ# ^Õâ◊Éèí‰õΩÎ_»∞, x["≥∞ÿ# =∞Ǩ`«∞‡_»∞. 'Z=i ǨÏ$^ŒÜ«∞O ¿Ñ^ŒÅ HÀã¨O
~°HõÎO zOkã¨∞Î#fl^À P`«_Õ x["≥∞ÿ# =∞Ǩ`«∞‡_»O\Ï#∞ <Õ#∞— Jx =zOz# =ºH˜Î
Hõ^• PÜ«∞#! PÜ«∞# rq`«OÖ’<Õ P x*Ïxfl "Õ∞O K«∂_»QÆeQÍO.
''„Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ ™êfig∞r =∂=¸Å∞ ã≤÷uÖ’H˜ =KåÛ~°∞. `«~°∞"å`« U
=∂~°Oæ Ö’ ÉèÏ~°`=« ∂`« ^Œ∞óMÏxfl ÉÏѨ=KÀÛ PÜ«∞# Hˆ ů~ü‰Ωõ K≥áêÊ~°∞. „Ѩ`ºÕ H˜Oz
XHõ ÉèÏ=##∞ <˘H˜¯ =Hͯ}˜OKå~°∞: 'ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ѨÙ~ÀQÆu K≥O^•ÅO>Ë ^•x
Jaè=$kú =∞# „áêp# ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ áê\˜Oz JO`«~°OQÆO #∞Oz =KÕÛ
ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# „ѨQÆuѨ^äŒOÖ’ LO_®e.— D ÉèÏ=##∞ PÜ«∞# Ѩ^Õ Ñ¨^Õ <˘H˜¯
 q"ÕHõ–P#O^Œ 467

=Hͯ}˜OKå~°∞. Jxfl ã¨O㨯~°}Å∂ =∞`«Ñ¨~°OQÍ LO_®Åh <˘H˜¯ K≥áêÊ~°∞. P

~ÀA "Õ∞O aè#fl"≥∞ÿ# ™êfig∞rx K«∂âßO.——
WÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ =∞#‰õΩ ZuÎ K«∂¿Ñq XHõ¯ q+¨Ü«∂<Õfl! `«∞sÜ«∂
#O^Œ =zOz#@∞¡ ''QÆQÆ# K«O„^Œ∞_»∞—— ~°∂áêO`«~°O K≥Ok D WÅÖ’ ѨKå~°∞¡
KÕã#≤ @∞¡ ™êfig∞r rqOKå~°∞. PÜ«∞##∂, PÜ«∞# ÉèÏ=#Å#∂ zO`«# KÕÜ∞« _»O
XHõ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#QÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz, PÜ«∞# rq`« K«i„`«#∞ H˘#™êy^•ÌO.


 'Jâ◊s~°"å}˜QÍ
LO\Ï#∞—
''<åÜ«∞<å! D ^ÕǨÏO ѨÙ\˜ìOk, y@ìHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. <å ÉèÏ=#Å∞
H˘xflO\˜<≥·<å g∞‰õΩ JOkOK«QÆeQÍ#O>Ë <å rq`«O =º~°÷O
HÍÖË^Œ#∞H˘O\Ï#∞.——
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ

HÍj #∞Oz uiy =zÛ#ѨC_Õ ™êfig∞r P~ÀQƺO ÉÏQÍ kQÆ*Ïi LOk.

HõÅHõ`åÎ =KåÛHõ PÜ«∞# P~ÀQƺ Ѩiã≤÷u PO^Àà◊#Hõ~°OQÍ Ñ¨i}q∞OzOk. `«#
Ѩ#∞Å xq∞`«ÎO K«O^•Å∞ =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ áêâßÛ`«º
„j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ^ÕâßʼnõΩ "≥o¡# x"Õk`« ‰õÄ_® D ~ÀAÖ’¡ HõÅHõ`åΉõΩ uiy
[Ü«∞Ou
=zÛOk. 1902 = ã¨O=`«û~°O „j~å=∞Hõ$+¨‚ [Ü«∞Ou =∂~üÛ
16= `Õn =zÛOk. ™êfig∞r ÖË=ÖËx Ѩiã≤÷uÖ’ Ѩ_»Hõɡ\Ïì~°∞. PÜ«∞# HÍà◊√¡
"åz L<åfl~Ú, x„^Œ ^Œ∂~°=∞~ÚOk. "ÕÅ=∞Ok <å_»∞ =∞~îåxH˜ =KåÛ~°∞.
™êfig∞rx XHõ™êi ^Œi≈OK«∞HÀ"åÅx "å~°O^Œ~°∂ JaèÅ+≤OKå~°∞. HÍx ™êfig∞r
XHõi^ŒÌix K«∂_»_»O`À<Õ ÉÏQÍ J
Åã≤áÈÜ«∂~°∞. Hõ#∞Hõ ^Œ~°≈<å~°÷O Z=iH©
J#∞=∞u ÅaèOK«ÖË^Œ∞. Z=ih ֒ѨʼnõΩ Ñ¨OѨ=^ŒÌx x~°O[<å#O^Œ`À ™êfig∞r
K≥áêÊ~°∞. ™êfig∞rH˜ ¿ã=ÅOkOz# â◊~°â◊ÛO„^Œ PÜ«∞# Jã¨fiã¨÷`« K«∂ã≤ ZO`À
ÉÏ^èŒÑ¨_®¤_»∞. P`«_ç ÉÏ^èŒ K«∂ã≤ ™êfig∞r =∞$^Œ∞ã¨fi~°OÖ’ WÖÏ J<åfl~°∞:
''ZO^Œ∞‰õΩ HõÅ`« K≥O^Œ∞`å=Ù, <åÜ«∞<å! D ^ÕǨÏO ѨÙ\˜ìOk, y@ìHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞.
<å ÉèÏ=#Å∞ H˘xflO\˜<≥·<å g∞‰õΩ JOkOK«QÆeQÍ#O>Ë <å rq`«O =º~°÷O
HÍÖË^Œ#∞H˘O\Ï#∞. `åºQÆ"Õ∞ „áêuѨkHõ. `åºQÆ~°Ç≤Ï`«∞Å∞, „|Ǩχ "≥Ú^ŒÖˇ·#
^Õ=`«Öˇ·#ѨÊ\˜H© =ÚH˜Î á⁄O^ŒÖË~°∞.——
™êfig∞r HÍ¿ãѨ٠=∞ø#O =Ç≤ÏOKå~°∞. „ѨQÍ_è» zO`«<å=∞QÆ∞flÖˇ· L#fl@∞¡ Hõx
Ñ≤OKå~°∞. `«~∞° "å`« PÜ«∞# WÖÏ J<åfl~°∞ : ''WHõ g∞^Œ@ D [Ü«∞O`«∞º`«û"åÅ#∞
468
 'Jâ◊s~°"å}˜QÍ LO\Ï#∞— 469

HÍã¨Î aè#flOQÍ [iÑ≤OKåÅx JxÑ≤™ÈÎOk. XHõ ~ÀA‰õΩ =∂~°∞QÍ <åÅ∞ÔQ·^Œ∞

~ÀAÅ∞ L`«û=O H˘#™êQÍe. "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA âߢ™êÎ^茺ܫ∞#=¸, `«kfi=~°}Ï
KÀ@∞ KÕã¨∞HÀ"åe. Ô~O_»= ~ÀA "Õ^Œ"Õ^•O`åÅ K«~°Û. =¸_»= ~ÀA „Ѩâ’fl`«Î
~åÅ HÍ~°º„Hõ=∞O. <åÅ∞QÆ= ~ÀA „Ѩã¨OQÍÅ∞, J~Ú^Œ= ~ÀA „Ѩã¨∞Î`«O
[~°∞QÆ∞`«∞#fl ^èÀ~°}˜Ö’ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ ™êQÆ∞`å~Ú.——
Éèí‰õΩÎÅ∞ `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ =KåÛ~°∞. áê@ |$O^•Å "å~°∞ áê@ HõKÕÛs
KÕã≤ "≥àÏ¡~°∞. ™êfig∞r P HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ áêÖÁæ<åÅx ZO`À JaèÅ+≤OKå~°∞.
HÍx PÜ«∞# #_»=_®xH˜, JO`≥O^Œ∞‰õΩ xÅ|_»_®xH˜ ‰õÄ_® ™ê^茺O HÍÖË^Œ∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© `«=∞ QÆk ^ŒH˜Δ} H˜\ ˜H© „ѨHõ¯# xÅ|_ç ^•x K«∞=fiÅ∞ T`«OQÍ
Ѩ@∞ìH˘x ÉèHí [Îõ # ã¨O^ÀǨxfl uÅH˜OKå~°∞. HÍ¿ãѨ\ H˜ Öõ Ï¡ ÉÏQÍ J
Åã≤áÈ=_»O`À
"≥O@<Õ "≥o¡ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂~°∞. J=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨μŠѨ@¡ ÉèíH˜Î„ѨѨ`«∞ÎÅ∞
K≥e¡OK«_»O =¸ÅOQÍ P`«‡*Ï˝#O á⁄O^Œ=K«∞Û#h, ÅHõΔÅ=∞OkH˜ =ÚH˜Î J#∞
„QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ J=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ =∞ǨÏ`«Î fiO QÆ∞iOKÕ – ™êfig∞r „Ѩã¨OyOKå~°∞.
ÉèíQÆ=^Œ#∞„QÆǨÏO QÆ∞iOz J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# XHõ q=~°} xKåÛ~°∞:
''J#∞Éèí=ѨÓ~°fiHõOQÍ P`«‡#∞ „QÆÇ≤ÏOz# =ºH˜Î J#O`« â◊H˜ÎH˜ PÅ"åÅ
=∞=Ù`å_»∞. P`«x #∞O_ç P^蕺u‡Hõ `«~°OQÍÅ∞ á⁄Oyá⁄~°Å∞`«∞O\Ï~Ú. P
ѨikèÖ’H˜ =KÕÛ"å~°∞ P â◊H˜Î`À PHõi¬`«∞Å=Ù`å~°∞† P`«_ç ÉèÏ=#Å`À PHõi¬`«∞
Å=Ù`å~°∞. D q^èŒOQÍ Z‰õΩ¯=QÍ „Ѩܫ∞uflOK«‰õΩO_®<Õ "å~°∞ P`«_ç P^蕺u‡Hõ
â◊H˜Î Ѩ~°º=™ê<åÅ#∞ á⁄O^Œ∞`å~°∞. W^Õ ÉèíQÆ=^Œ#∞„QÆǨÏO.
''„j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å#∞ ^Œi≈Oz# "å~°∞ ÉèÏQƺâßÅ∞~°∞. g∞‰õÄ PÜ«∞# ^Œ~°≈#O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ZѨC_≥·`Õ WHõ¯_»‰õΩ =KÕÛâß~À JѨC_çHõ g∞~°∞ PÜ«∞# ™êxfl^茺OÖ’
L#fl>Ë¡! D WÅÖ’ „j~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞QÍ U`≥Oz# "å~°∞ Z=~À Z=iH© JO`«∞
|@ìÖË^Œ∞. PÜ«∞# Ju ã¨xflÇ≤Ï`« Éèí‰õΩÎÅ∞ ‰õÄ_® P ã¨`åºxfl „QÆÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞. U^À
H˘O^Œ~°∞ H˘xfl P#"åà◊√¡ QÆ∞iÎOK«QÆeQÍ~°∞. HÍx HÍÅ„Hõ=∂# JO^Œ~°∂ J~°÷O
KÕã¨∞H˘O\Ï~°∞.——
PǨ~° xÜ«∞=∞O, x„^ŒÖqË ∞, zH˜`û« xÜ«∞=∂Å∞ áê\˜Oz#ѨÊ\˜H© ™êfig∞r
JxflO\˜H© Jf`«OQÍ<Õ q~ålÖÏ¡~°∞. W"Õg PÜ«∞##∞ ÉÏkèOK«ÖË^Œ∞. PÜ«∞#
#∞Oz L^ŒƒùqOz# P^蕺u‡Hõ HÍOuѨÙO*ÏÅ∂, PÜ«∞# Hõ#∞flÅÖ’ "≥e¡qiã≤#
HÍ~°∞}ºÑ¨Ói`« ^Œ$‰õΩ¯Å∂ H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® „ѨHÍâßxfl HÀÖ’ÊÖË^Œ∞. PÜ«∞# #∞Oz
á⁄Oyá⁄~°e# P^蕺u‡Hõ â◊H˜Î H˜Oz`«∂Î â◊√+≤¯OK«ÖË^Œ∞. D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r
470 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

POQÆ¡ q*Ï˝# ã¨~°fiã¨fiO (Encyclopaedia Britannica) ã¨iH˘`«Î „ѨK«∞~°}#∞

K«^Œ∞=<å~°OaèOKå~°∞. XHõ~ÀA PÜ«∞# QÆkÖ’ P ÃÑ^ŒÌ ã¨OѨÙ\ÏÅ#∞ K«∂ã≤#
â◊~°â◊ÛO„^Œ, ''ÉÏÉ’Üü∞! Wxfl ã¨OѨÙ\ÏÅ#∞ K«^Œ=_®xH˜ XHõ
„|ǨχK«~°º
â◊H˜Î PÜ«Úëê¯ÅO ã¨iáÈ^Œ∞—— J<åfl_»∞. HÍx ™êfig∞r JѨÊ\˜ˆH
10 ã¨OѨÙ\ÏÅ∞ K«kq, 11= ã¨OѨÙ@O K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl~°x
â◊~°â◊ÛO„^Œ‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. P`«_»∞ Pâ◊Û~°ºáÈ=_»O K«∂ã≤ ™êfig∞r, ''#∞"Õfi=∞O@∞
<åfl=Ù! D 10 ã¨OѨÙ\ÏÅ #∞Oz #∞=Ùfi U^Œ<åfl „ѨtflOK«∞. <Õ#∞ ["å|∞
K≥|∞`å#∞—— J<åfl~°∞. t+¨μº_»∞ =^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞. „Ѩu ã¨OѨÙ@O #∞Oz J<ÕHõ
„Ѩâfl◊ Å∞ J_çQÍ_»∞. ™êfig∞r "≥O@ "≥O@<Õ ["å|∞Å∞ K≥Ñʨ _»"∞Õ HÍ^Œ∞† J<ÕHKõ À@¡
P ã¨OѨÙ@OÖ’x J"Õ "åHͺÅ#∞ `«∞.K«. `«Ñ¨ÊHõ K≥áêÊ~°∞. ''F, Wk =∂#"åf`«
â◊H˜Î—— J<åfl_»∞ Pâ◊Û~°ºáÈ`«∂ â◊~°â◊ÛO„^Œ. JѨC_»∞ ™êfig∞r WÖÏ J<åfl~°∞:
''n<À¡ Pâ◊Û~°ºO U=ÚOk! n<À¡ ZÖÏO\˜ J^Œ∞ƒù`«=¸ ÖË^Œ∞, Wk
=∂#"åf`« â◊H˜Î ‰õÄ_® HÍ^Œ∞. Hõ~îÀ~° „|ǨχK«~°ºO áê\˜OKÕ =ºH˜Î UHõã¨O^ä•„QÆÇ≤Ï
J=_»O `«^䌺O. Zxfl Uà◊√¡ QÆ_»záÈ~Ú<å =∞~°záÈ=_»=∞O@∂ LO_»^Œ∞. D
„|ǨχK«~°º â◊H˜Îx HÀÖ’Ê=_»O =Å¡<Õ =∞# ^Õâ◊O <å<å\˜H© â◊H˜ÎÖ’#∂, *Ï˝#O
Ö’#∂ ^Œ∞~°ƒÅ`«fiO ã¨O`«iOK«∞H˘O@∞#flk† =∞#O ѨÙ~°∞ëÈz`« ÅHõΔ}Ïxfl
HÀÖ’Ê`«∞<åflO.——
WÖÏ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz ã¨OÉèÏ+¨} ™êQÆ∞`«∞#flk. J™êûO f~°÷
Ü«∂„`« `«~°∞"å`« ™êfig∞rÖ’ ã¨^• k=º™êxfl^茺O q~ålÅ¡_»O PÜ«∞# ™È^Œ~°
ã¨<åflºã¨∞Å∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. PÜ«∞# =∞#ã¨∞û#∞ J^èÀ Éè∂í q∞Hõ‰Ωõ
^ÕǨÏO `Õ=_®xH˜ =∂=¸Å∞ q+¨Ü«∂Å∞ Z<Àfl =∂\Ï¡_ç ZO`À
~åeáÈh!
„Ѩܫ∞uflOKå~°∞. HÍx ™ê^茺O HÍÖË^Œ∞. HõΔ}OÖ’ PÜ«∞#
=∞#ã¨∞û JO`«~°∞‡Y=∞ÜÕ∞ºk. ''h~°∞ HÍ"åe,—— ''á⁄QÆ „`åQÍe—— J<Õ"å~°∞. HÍx
"å\˜x `≥KÕÛ Ö’¿Ñ PÜ«∞# „ѨQÍ_è» ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÖˇ· LO_Õ"å~°∞.
D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ â◊~°â◊ÛO„^Œ „ѨQÍ_è», ã¨∂HõΔ ‡ q+¨Ü«∂Å#∞ =∂\Ï¡_»∞
`«∞O_»_»O K«∂ã≤# „|Ǩ‡#O^Œ ֒ѨʼnõΩ =zÛ J`«_ç`À, ''UO =∞x+≤=Ü«∂º
#∞=Ùfi! ™êfig∞rH˜ XO\’¡ ÉÏQÍÖË^Œ∞. =∂=¸Å∞ q+¨Ü«∂Å∞ =∂\Ï¡_ç PÜ«∞#
=∞#ã¨∞û#∞ ã¨ÇϨ [OQÍ LOK«‰Ωõ O_®, WÖÏ `åuÎ fiHõ q+¨Ü∂« Å∞ =∂\Ï¡_ç PÜ«∞#‰õΩ
JÅã¨@ Hõeyã¨∞Î<åfl"Õ!—— JO@∂ p"å@∞¡ ÃÑ\Ïì~°∞. â◊~°â◊ÛO„^Œ `«#∞ KÕã≤# ѨxH˜
 'Jâ◊s~°"å}˜QÍ LO\Ï#∞— 471

qKå~°Ñ¨_®¤_»∞. HÍx ™êfig∞r, ''Z=iH˜ HÍ"åe g∞ =∞O^Œ∞Å∂, zH˜`«û! g~°∞ <å

a_»¤Å∞. "åi`À =∂\Ï¡_»_»O =Å# <å ^ÕǨÏO ~åeáÈ`Õ áÈh!—— J<åfl~°∞.
D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r `«=∞ q∞„`«∞Å#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»OÖ’#∂, t+¨μºÅ‰õΩ
tHõΔ}x=fi_»OÖ’#∂ x=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞, PÜ«∞# ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ PÜ«∞#‰õΩ
q„âßOu HõeyOK«_»OÖ’ J„Ѩ=∞`«ÎOQÍ L<åfl~°∞. PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ Ñ¨OÑ≤OK«_®xH˜
Z=i<≥·<å "å~°∞ u~°ã¨¯i¿ãÎ, ''WkQÀ K«∂_»O_ç, D ^ÕǨÏO UO Q˘Ñ¨Ê q+¨Ü«∞O!
W`«~°∞ʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»_»OÖ’ Wk ~åeáÈh! `«∞k âßfi㨠^•HÍ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞
LѨ^ÕâßÅ∞ KÕÜ«∞ÖË^•? <Õ#∂ J>Ë¡ KÕÜ«∞‰õÄ_»^•? â◊s~°O ~åeáÈ=_»O QÆ∞iOz
<Õ#∞ H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® HõÅ`« K≥O^Œ_O» ÖË^∞Œ . Ö’HÍf`«"∞≥ #ÿ ã¨`º« O XHõ\ ˜ LOk, P
ã¨`åºxfl „QÆÇ≤ÏOKåÅ<Õ `«Ñ¨#`À =KÕÛ"åix K«∂ã≤#ѨC_»∞ <Õ<≥O`« ã¨O`À+≤™êÎ<À
g∞~°∞ TÇ≤ÏOK«<≥·<å TÇ≤ÏOK«ÖË~°∞. W`«~°∞ÅÖ’ x„^•}"≥∞ÿ L#fl P`«‡#∞ *ÏQÆ$u
K≥OkOѨ*Ë¿ã Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ <Õ#∞ P#O^ŒOQÍ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ [x‡Oz =∞~°}˜OѨ
ã≤^ŒúOQÍ L<åfl#∞!—— J<åfl~°∞.
HÍ¿ãѨ٠q„â◊q∞OK«=∞x Z=~À K≥áêÊ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''N~å=∞
Hõ$+¨μ‚Å∞ =∞Ǩã¨=∂kè K≥O^Œ_®xH˜ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞, PÜ«∞#
Z=ix 'HÍm— Jx „áêi÷OKå~À P"≥∞ <å â◊s~°OÖ’ „Ѩ"Õ
'P ¢ã‘Î tOzOk. <Õ#∞ q„â◊q∞OK«_®xH˜ P"≥∞ J#∞=∞uOK«^Œ∞——
HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞!—
J<åfl~°∞. HÍx D ~ÀAÖ’¡ 'P"≥∞— `«=∞ #∞Oz "≥·^˘Åy#@∞¡
PÜ«∞#‰õΩ JxÑ≤OzOk. ''F â◊~`° !ü P ¢ãxΑ (HÍm) WѨC_»∞ K«∂_»ÖHË áõ È`«∞<åfl#∞.
Ѩ@∞ìH˘#fl <å KÕux P"≥∞ =^ŒeÃÑ\˜Oì k—— Jx XHõ~ÀA âß~°^•#O^Œ`À K≥áêÊ~°∞.
''J^≥ÖÏ? JÖÏ [~°QÆ_»O ™ê^茺=∂? HÍm g∞ KÕux ã¨^• ѨÙK«∞ÛH˘<Õ LOk——
J<åfl~°∞ âß~°^•#O^Œ.
™êfig∞rH˜ ["åa"åfiÅx JÖÏ K≥ÑÊ≤ #ѨÊ\˜H© âß~°^•#O^Œ‰Ωõ U^À ã¨∞ÊùiOz
#@¡~ÚOk. HÍÖÏO`«~O° Ö’ PÜ«∞# WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''P ~ÀA #∞Oz XHõ q+¨Ü∞« O
<å‰õΩ ã¨Ê+ì̈=∞~ÚOk: '`«=∞ ^ÕǨÏO ^•fi~å HÍm=∂`« UÜÕ∞ Ѩ#∞Å∞ KÕÜ«∞QÀiO^À
J=hfl ѨÓ~°ÎÜ«∂º~Ú— J#fl q+¨Ü«∂xfl ™êfig∞r JÖÏ ã¨∂zOKå~°∞.——
U„Ñ≤Öò <≥ÅÖ’ XHõ~ÀA ™êfig∞r "≥∞H“¡_£`À WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''D Ö’HõOÖ’
ÖˇHõ¯QÆ\ ˜ì WKÕÛâß#∞!
<åHõO@∂ Un ÖË^Œ∞. ^Œq∞‡_ô ‰õÄ_® <å =^ŒÌ ÖË^Œ∞. <å‰õΩ
WzÛ#^ŒO`å ÖˇHõ¯QÆ\ ˜ì uiy WKÕÛâß#∞.——
472 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

"≥∞H“¡_£ : ™êfig∞r! g∞ rq`« Ѩ~°ºO`«=¸ <≥ʼnõΩ 50 _®Å~°¡ K˘Ñ¨C#

<Õ#∞ W™êÎ#∞.
™êfig∞r (HÍã¨Î Ü≥∂zOz) : ^•x`À <Õ#∞ rqOK«QÆÅ<å?
"≥∞H“¡_£ : rqOK«QÆÅ~°∞, `«Ñ¨Ê‰õΩO_® .... HÍx S¢ã‘¯"£∞ u#ÖË~°∞.
™êfig∞r z#flQÍ #"åfi~°∞. ™êfig∞rH˜ 200 _®Å~°∞¡ "≥∞H“¡_£ WzÛOk.
XHõ ~ÀA =∞~î°OÖ’ H˘O^Œ~°∞ „H©_®HÍ~°∞ʼnõΩ x"Õk`« |Ǩï=∞u „Ѩ^•#O
^•i WKÕÛ f~åe
KÕã¨∞Î#flk. ™êfig∞r QÆkÖ’ #∞Oz H˜\ ˜H© QÆ∞O_® P `«`«OQÆO
"≥∞H“¡_£ K«∂ã¨∂Î#flk. JѨC_»∞ ™êfig∞r, ''<Õ#∞ 40= U\˜x
K«∂_»#∞—— J<åfl~°∞.
"≥∞H“¡_£ : ZO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r? |∞^Œ∞ú_»∞ `«# =∞ǨÏ`å¯~åºxfl 40 #∞Oz
80 Uà◊¡ =∞^茺֒<ÕQÍ KÕâß~°∞!
™êfig∞r : HÍx <Õ#∞ JOkOK«=Åã≤# ã¨O^Õâ◊O WO`«‰õΩ =ÚO^Õ
JOkOz"Õâß#∞. WHõ <Õ#∞ "≥o¡áÈ"åe.
"≥∞H“¡_£ : ZO^Œ∞‰õΩ "≥o¡áÈ"åe ™êfig∞r?
™êfig∞r : =∞Ǩ=$HõΔO h_»# z#fl "≥ÚHõ¯Å∞ Z^ŒQÆ=Ù. z#fl"≥ÚHõ¯Å∞
Z^ŒQÆ_®xH˜ <Õ#∞ ^•i WKÕÛ f~åe.
D q^èŒOQÍ z=i H˘xfl <≥ÅÖ’¡ [iy# J<ÕHõ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ™êfig∞r
`«=∞#∞ =∞~°∞QÆ∞Ѩ~°∞K«∞HÀ=_®xH˜ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘#fl@∞¡ ã¨∂zOKå~Ú. HÍx D
ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ <Õ_»∞ WÖÏ QÆ∞iÎOK«QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl"Õ∞QÍx <å_»∞
`å=Ú
"≥·^˘ÅQÆ∞`«∞<åfl~°∞
PÜ«∞#`À L#fl"å~°∞ D ^Œ$HÀ¯}OÖ’ Ü≥∂zOz LO_»~°∞.
HÍj #∞Oz uiy ~åQÍ<Õ ™êfig∞r `«=∞ ã¨<åflºã¨ t+¨μºÅ
#O^Œih K«∂_»QÀ~å~°∞† ã¨fiÅ=º=kèÔH·<å =zÛá⁄=∞‡x "åix Ñ≤eKå~°∞. áêâßÛ`«º
^ÕâßÅÖ’ L#fl PÜ«∞# t+¨μºÅ‰õÄ Hõ|∞~°∞ ѨOÑ≤OKå~°∞. H˘O^Œ~°∞ =KåÛ~°∞,
J<Õ‰õΩÅ∞ Ѩ#∞Å XuÎ_ç =Å# ~åÖËHõáÈÜ«∂~°∞. HÍx ™êfig∞r L^ÕÌâßxfl „QÆÇ≤ÏOz
LO>Ë W^Õ PÜ«∞##∞ ^Œi≈OK«_®xH˜ z=i J=HÍâ◊=∞x J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘x
~å‰õΩO_® LO\Ï~å? ''Ö’HõO Jxfl =¸ÅÖÏ x=ã≤ã¨∂Î#fl PÜ«∞# t+¨μºÅÖ’
Z‰õΩ¯= =∞Ok =zÛ PÜ«∞##∞ ^Œi≈OKå~°∞. â◊√+≤¯Oz# PÜ«∞# ~°∂ѨO K«∂âßHõ,
 'Jâ◊s~°"å}˜QÍ LO\Ï#∞— 473

PÜ«∞# J=™ê#O Z‰õΩ¯= ^Œ∂~°OÖ’ ÖË^Œx TÇ≤ÏOK«x "å~°∞ LO_»~°O>Ë

Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞—— JO@∂ x"Õk`« „"åã¨∞Î#flk.
~ÀAÅ∞ QÆ_Kç HÕ ˘nÌ ™êfig∞r =∞~î° q^è∞Œ Å #∞Oz "≥^· ˘ÅQÆ™êQÍ~°∞. ''t+¨μºÅ`À
xifi~å=∞OQÍ rqOK«_»O =Å# "åi rq`«O áê_»=Ù`«∞Ok! t+¨μºÅ∞ tHõΔ}
á⁄Ok`Õ QÆ∞~°∞=Ù "åiH˜ ÃãÅqÑ≤ÊOKåe. PÜ«∞# "≥·^˘ÅQƉõΩO_® "å~°∞ ѨÙ~ÀQÆ
q∞OK«~°∞—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. PÜ«∞# WÖÏ K≥|∞`«∞#flѨC_»∞ „ѨHõ¯# L#fl"åi
=∞#ã¨∞û =~°‚<åf`«"≥∞ÿ# "Õ^Œ#‰õΩ Ö’#~ÚOk. PÜ«∞# `«=∞`À ÖËx XHõ ~ÀA#∞,
PÜ«∞# ÖˉõΩO_® Éèíq+¨º`ü HÍ~åºÅ#∞ "å~°∞ TÇ≤ÏOK«#∞ ‰õÄ_® TÇ≤ÏOK«ÖËHõ
áÈÜ«∂~°∞† TÇ≤ÏOK«_®xH˜ ã¨∞`«~å=¸ W+¨ìѨ_»ÖË^Œ∞.
HÍx ™êfig∞r, ''<å Ѩx J~ÚáÈ~ÚOk. WHõ JO`å g∞ˆ~ K«∂ã¨∞HÀO_ç,
<å‰õΩ ÃãÅ=Ù WÑ≤ÊOK«O_ç—— Jx `«=∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å`À K≥ѨÊ<Õ K≥áêÊ~°∞†
KåÖÏ¿ãѨ٠^蕺#=∞QÆ∞flÖˇ·<å~°∞. =∞~˘Hõ™êi PÜ«∞# WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
''=∞~°}O <å =ÚO^Œ∞ xÅ|_ç <å =ÚMÏxfl `«^ÕHõOQÍ K«∂ã¨∞Î#flk.
J=ã¨~°"≥∞ÿ#O`« "Õ∞~°‰õΩ <Õ#∞ ѨxKÕâß#∞, „H©_çOKå#∞. <Õ#∞ JOkOz# ^•xx
=ÚO^Œ∞ Ö’HõO ã‘fiHõiOK«h. ^•xx J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ã¨∞n~°…HÍÅO
Ѩ_»∞`«∞Ok. JO`«O ÖˉõΩO_® <Õ#∞ „H©_çOK«<å? KåÅ∞. J=ã¨~°"≥∞ÿ#O`« ^•HÍ
„H©_çOKå#∞!——
™êfig∞r „H©_»#∞ PÑ≤"ÕÜ«∂Åx xâ◊Û~ÚOKå~°∞.
Ѩ#∞Å∂ `«H˜¯# |O^è•Å∂ PÜ«∞# #∞Oz q_ç=_»™êQÍ~Ú. ^蕺#O
PÜ«∞# =ÚYº"≥∞ÿ# Ѩx J~ÚOk. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞, HÍm=∂`« W^ŒÌ~°∂ PÜ«∞#
=∞#ã¨∞û#∞ x~°O`«~°OQÍ P„Hõq∞OKå~°∞. z=i ~ÀAÅ∞ ã¨g∞Ñ≤OKÕH˘nÌ PÜ«∞#
ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ ã¨^• ÉèíQÆ=<åfl=∂xfl LK«ÛiOK«™êQÍ~Ú. ''*ˇ· „ѨÉè’, *ˇ· „ѨÉè’——,
''J=∂‡, J=∂‡, J=∂‡—— ÖË^• ''t=, t=, t=—— J<Õ <å=∂Å∞ ã¨^• PÜ«∞#
=ÚY`«ó "≥Å∞=_»™êQÍ~Ú. J`«∞º#fl`« P^蕺u‡Hõ ã≤÷uÖ’ PÜ«∞# <≥ÅH˘<åfl~°∞ –
^ÕǨÏO #∞Oz PÜ«∞# q_ç=_»_®xH˜ ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°∞!
JxflO\˜#∞Oz "≥·^˘Åy ™êfig∞r UHÍO`«OÖ’ ^蕺#=∞QÆ∞flÅ=_»O PÜ«∞#
™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ ÉèíiOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ''`å#∞ KÕÜ«∞=Åã≤Ok ѨÓiÎKÕã≤#
`«~°∞"å`« #ˆ~<£ xiÊHõÅÊ ã¨=∂kèÖ’ Å~ÚOzáÈ`å_»∞. `å#∞ Z=~°x „QÆÇ≤ÏOz#
474 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

`«~°∞"å`« P`«_»∞ ^ÕǨÏOÖ’ rqOK«_»∞—— J#fl QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ =K«<åÅ∞ *Ï˝Ñ¨HÍxH˜

=zÛ "åiH˜ =∞#âß≈Ou ÖˉõΩO_® KÕâß~Ú. XHõ~ÀA ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ XHõ =ºH˜Î
™êfig∞r`À, ''g∞~°∞ Z=Ô~· LO_Õ"å~°x `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~å?——
'##∞fl <Õ#∞ Jx, Z=~°∂ J_»QƉõÄ_»^Œx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘#fl P „Ѩâ◊fl#∞
`≥Å∞ã¨∞H˘<åfl#∞!—
J_çQÍ_»∞. ''J=Ù#∞, WѨC_»∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl#∞—— Jx HõΔ}O
‰õÄ_® PÅ㨺O KÕÜ«∞‰õΩO_® ™êfig∞r ["åaKåÛ~°∞. JHõ¯_» JѨC_»∞ „ѨQÍ_è»
xâ◊≈|ÌO ~å[ºO KÕã≤Ok. WOHÍ „Ѩâ◊flÅ∞ "Õã≤ P xâ◊≈ÉÏÌxH˜ ÉèíOQÆO HõeyOK«
_®xH˜ Z=~°∂ ™êǨÏã≤OK«ÖË^Œ∞!
=∂Ü«∂=uÖ’ q∞Ãããπ ¿ãqÜ«∞~ü#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x 1902 E<£ =∂™êO`å#
x"Õk`« HõÅHõ`åÎ ~åQÍ<Õ P"≥∞‰õΩ ÉÏQƃ*Ï~üÖ’ XHõ WÅ∞¡ J^≥̉õΩ U~åÊ@∞KÕâß~°∞.
ÉÏeHõÅ áê~îⰠߊѨ#∞Å#∞ P"≥∞ `«H}Δõ "Õ∞ „áê~°OaèOKåÅ#∞
x"Õk`«
WO\’¡
H˘Ok. XHõ~ÀA ™êfig∞rx HõÅ∞ã¨∞HÀ"åÅx ÉËÅ∂~ü
=∞~îåxH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~°_®xH˜ ã≤^Œú=∞=Ù`«∞#flѨC_»∞ PÜ«∞#
#∞Oz XHõ p\© =zÛOk. ^•xÖ’, `å"Õ∞ P ~ÀA HõÅHõ`åΉõΩ =ã¨∞Î#fl@∂¡,
x"Õk`«#∞ WO\’¡<Õ HõÅ∞ã¨∞H˘O\Ï#h PÜ«∞# „"åâß~°∞. P ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O
™êfig∞r P"≥∞ WO\˜H˜ =zÛ WO\˜x ѨÓiÎQÍ uiy K«∂âß~°∞. áê~î°âßÅ HÀã¨O
x"Õk`« H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤# ã¨∂HõΔ ‡^Œi≈x, ÔH"Õ∞~å ÖÏO\˜ ѨiHõ~åÅ#∞ K«∂ã≤
ã¨O`À+≤OKå~°∞. ã¨∂HõΔ ‡^Œi≈xx =∞~åfl_»∞ =∞~îåxH˜ `≥=∞‡<åfl~°∞. `«~°∞"å`«
x"Õk`«#∞ áê~î°âßÅ „Ѩ}ÏoHõÅ#∞ J_çy `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. áê~î°âßÅ Hõ<åfl ¢ã‘ÎÅ
HÀã¨O XHõ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O ™ê÷Ñ≤OK«_»"Õ∞ `«# JaèÖÏ+¨ Jx x"Õk`« K≥Ñ≤ÊOk.
''=∞Ozk—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r. PÜ«∞# JHõ¯}∞‚Oz |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞#flѨC_»∞
x"Õk`«, ''™êfig∞r! g∞~°∞ =zÛ Ñ¨#∞Å#∞ Pj~°fikOKåe—— Jx "Õ_»∞H˘Ok.
JO^Œ∞‰õΩ ™êfig∞r, ''<Õ#∞ ã¨^• x#∞fl Pj~°fikã¨∂Î<Õ L<åfl#∞—— Jx ["åaKåÛ~°∞.
™êfig∞r Ѩ#∞Å =∞^茺 f~°x ã¨=∞㨺QÍ PÜ«∞# "≥#flO\˜ =zÛOk PÜ«∞#
`«e¡ WO\˜x QÆ∞iOz# "åº*ˇºO. Jk WѨC_»∞ ѨÓ~°Î~ÚOk. =¸_Õà◊√¡QÍ
[~°∞QÆ∞`«∞#fl z=i "åº*ˇºO ‰õÄ_® ™êfig∞rH˜ ™ê#∞
z=i ã¨=∞㨺 ‰õÄ_® ‰õÄÅOQÍ<Õ Ñ¨i}q∞OzOk. z=i ã¨=∞㨺 ‰õÄ_® Ѩi+¨¯ $`«
Ѩi+¨¯ $`«=∞~ÚOk
=∞~ÚOk. x"Õk`« WO\˜H˜ "≥o¡# J^Õ ~ÀA ™êfig∞r =∞~î°O
#∞Oz ѨÅ∞=Ùi`À HõÅã≤ `«=∞ ™È^Œi WO\˜H˜ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_» "åº*ˇºO
 'Jâ◊s~°"å}˜QÍ LO\Ï#∞— 475

Ѩi+¨¯ $`«"≥∞ÿ# "≥·#O QÆ∞iOz PÜ«∞#‰õΩ `≥eã≤Ok. ™êfig∞r Ǩ~ÚQÍ TÑ≤i

Ñ‘Å∞ÛH˘<åfl~°∞.
E<£ =∂™êO`å# XHõ~ÀA ™êfig∞r â◊√^•ú#O^Œ#∞ Ñ≤ez ѨOKåOQÆO
`≥=∞‡<åfl~°∞. ^ÕxHÀ =ÚǨ˙~°ÎO K«∂ã¨∞Î#fl@∞¡ PÜ«∞# ѨOKåOQÍxfl u~°ˆQâß~°∞.
^Õx HÀã¨O K«∂ã¨∞Î<åfl~À Z=iH© J~°÷O HÍÖË^Œ∞. PÜ«∞# x~°‚~ÚOz# ~ÀA –
EÖˇ· 4= `Õn, [QÆ[˚#xH˜ â◊√Éèí"≥∞ÿ# â◊√„Hõ"å~°O! Ü≥∂QÆ∞Å∞ ™ê=∂#ºOQÍ
L`«Î~åÜ«∞} HÍÅOÖ’ ^ÕǨÏ`åºQÆO KÕ™êÎ~°∞. EÖˇ· Ô~O_»= "å~°O #∞Oz
^ŒH˜Δ}ÏÜ«∞#O ~å=_»O =Å# ^•xH˜ =ÚO^Œ∞QÍ XHõ~ÀA x~°‚~ÚOKå~À U"≥∂?
1902 EÖˇ· 1= `Õn. ™êfig∞r QÆOQÍf~°OÖ’ „¿Ñ=∂#O^Œ`À ѨKå~°∞¡
JHõ¯_»...
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ „¿Ñ=∂#O^Œ‰õΩ QÆOQÍf~°OÖ’ XHõ
ã¨÷ÖÏxfl K«∂Ñ≤OKå~°∞. `«~°∞"å`« <≥=∞‡kQÍ WÖÏ J<åfl~°∞:
''<Õ#∞ ^ÕǨÏO `«ºlOKåHõ ##∞fl JHõ¯_» ^ŒÇ¨Ï#O KÕÜ«∞O_ç!——
EÖˇ· 2= `Õn. UHÍ^Œt. P ~ÀA ™êfig∞r LѨ"åã¨O KÕâß~°∞. HÍx
P ~ÀA L^ŒÜ«∞O JHõ¯_»‰õΩ =zÛ# x"Õk`«‰õΩ Éè’[#OÖ’ Jxfl =O@HÍÅ∂
`å"Õ∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ =_ç¤OKå~°∞. P"≥∞ uO@∞#flѨC_»∞ „ѨHõ¯<Õ ‰õÄ~°∞Ûx `«=∂ëêQÍ
=∂\Ï¡_®~°∞. Éè’[#O u#fl `«~°∞"å`« P"≥∞ KÕ`«∞Å∞ Hõ_»∞QÆ∞HÀ=_®xH˜ PÜ«∞<Õ
hà◊√¡ áÈâß~°∞, `«∞O_»∞QÆ∞_»¤`À P"≥∞ KÕ`«∞Å∞ `«∞_çKå~°∞. ''™êfig∞r! W=hfl <Õ#∞
Hõ^• g∞‰õΩ KÕÜ«∂e! g∞~°∞ <å‰õΩ KÕÜ«∞_»=∂?—— Jx x"Õk`« J_çyOk.
''ZO^Œ∞‰õΩ! Uã¨∞„H©ã¨∞Î `«=∞ t+¨μºÅ HÍà◊¡#∞ Hõ_çQÍ~°∞ Hõ^•!—— Jx =∞$^Œ∞
ã¨fi~°OÖ’ J~Ú#ѨÊ\˜H© ^Œ$_è»OQÍ K≥áêÊ~°∞ ™êfig∞r. ''HÍx... Jk... PÜ«∞#
z=i ~ÀA!—— J<Õ =∂@Å∞ x"Õk`« <À\˜ ^•HÍ =zÛ PyáÈÜ«∂~Ú.
D ~ÀAÖ’¡ ™êfig∞r PǨ¡^ŒOQÍ<Õ L<åfl~°∞. `«=∞ J#∞OQÆ∞ „áê}∞Å
`À#∂, `À@Ö’#∂ ã¨=∞Ü«∞O "≥zÛOKå~°∞.
EÖˇ· 4= `Õn, â◊√„Hõ"å~°O. Jxfl ~ÀAÖÏ¡ P ~ÀE L^Œ~ÚOzOk.
HÍx ^•x QÆ~°ƒùOÖ’ ZO`« â’HõO ^•y LO^À Z=iH© `≥eÜ«∞^Œ∞! JÅ"å@∞
„ѨHÍ~°O "Õ‰õΩ=*Ï=Ú# 3 QÆO@ʼnõΩ ™êfig∞r ÖËKå~°∞. `«~°∞"å`« \© „`åˆQ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«=∞ ™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å`À áê`« ~ÀAÅ QÆ∞iOz =ÚK«Û\˜OKå~°∞.
=∞~åfl_»∞ â◊x"å~°O, J=∂"å㨺. Hõ#∞Hõ P ~ÀA HÍmѨÓ[ KÕÜ«∂Å<Õ `«=∞
476 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

JaèÖÏ+¨#∞ =ºHõÎO KÕâß~°∞. WO`«Ö’ ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ `«O„_çQÍÔ~·# Dâ◊fi~°K«O„^Œ

=KåÛ~°∞. PÜ«∞# Q˘Ñ¨Ê ™ê^茉õΩ_»∞, HÍm P~å^èŒ#Ö’
'WOH˘Hõ q"ÕHÍ#O^Œ xëê‚`«∞_»∞. =∞~î°OÖ’ HÍmѨÓ[ KÕÜ«∂Å<Õ `«=∞ JaèÖÏ+¨#∞
LO>Ë...
PÜ«∞#`À ™êfig∞r =ºHõÎO KÕâß~°∞. É’^è•#O^Œ`À#∂,
â◊√^•ú#O^Œ`À#∂ JO^Œ∞ÔH·# U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∞=∞x K≥áêÊ~°∞.
L^ŒÜ«∞O 8:30 QÆO@Å∞. ™êfig∞r ѨÓ*Ï=∞Ok~°OÖ’x "≥o¡ JHõ¯_»
^蕺#=∞QÆ∞flÖˇ·<å~°∞. 9:30 QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „¿Ñ=∂#O^Œ x`«ºÑ¨Ó[ xq∞`«ÎO
JHõ¯_»‰õΩ =KåÛ~°∞. ™êfig∞r PÜ«∞#`À `«=∞ Pã¨<åxfl QÆ∞~°∞^Õ=ÙŠѨ_»Hõ QÆkÖ’
Ѩiz, P QÆk `«Å∞ѨÙÅ∞, H˜\ ˜H©Å∞ =¸ã≤"ÕÜ«∞=∞x K≥áêÊ~°∞. `«H˜¯# ~ÀAÖ’¡
‰õÄ_® PÜ«∞# P "Õà◊Ö’ ^蕺#O KÕÜ«∞_»O Hõ^Œ∞Ì, HÍx `«Å∞ѨÙÅ∂ H˜\ ˜H©Å∂
`≥iKÕ LO_Õq. 11 QÆO@Å ^•HÍ =¸ã≤=Ù#fl QÆkÖ’ ™êfig∞r ^蕺#OÖ’
=∞QÆ∞flÖˇ· LO_çáÈÜ«∂~°∞! JHõ¯_» UO [iyO^À Z=i ÔH~°∞Hõ! ''`å=Ú <å‰õΩ
JѨÊyOz# Ѩx ѨÓ~°Î~ÚOk, `«=∞ áê^ŒÑ¨^•‡Å =^ŒÌ‰õΩ KÕ~°∞H˘O\Ï#∞—— Jx
QÆ∞~°∞^Õ=ÙʼnõΩ q#flqOz LO\Ï~å? U HÍm=∂`« â◊H˜Î `«=∞#∞ Wxfl Ѩ#∞ÅÖ’
x=∞QÆflO KÕã≤O^À P HÍm`À `«=∞ =∞Ǩã¨=∂kè ã¨=∞Ü«∂xfl K≥Ñ≤Ê LO\Ï~å?
`«Å∞Ѩ٠`≥~°K«∞H˘x |Ü«∞@‰õΩ =zÛ# ™êfig∞r P#O^ŒOQÍ HõxÑ≤OKå~°∞.
HÍm=∂`« g∞^Œ XHõ JO^Œ"≥∞ÿ# áê@ áê_»∞H˘O@∂ "≥∞@¡ QÆ∞O_® „H˜OkH˜
kQÍ~°∞.
U^À ã¨∞n~° „áêO`å# ã¨OK«iã¨∞Î#fl@∞¡QÍ PÜ«∞# HÍ#=KåÛ~°∞. „H˜OkH˜
=zÛ# PÜ«∞# JÅ"å@∞ „ѨHÍ~°O ‰õÄ~°∞Û<Õ =∂q∞_ç K≥@∞ì „H˜Ok ѨKå~°∞¡
KÕâß~°∞. „ѨHõ¯<Õ „¿Ñ=∂#O^Œ L<åfl~°<Õ ã¨Ê $¿ÇÏ ÖˉõΩO_® WÖÏ J<åfl~°∞:
''D q"ÕHÍ#O^Œ UO KÕâß_À Z=iH˜ `≥Å∞ã¨∞? |Ǩïâß =∞~À q"ÕHÍ#O^Œ
LO_ç=ÙO>Ë P`«_»∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅ_»∞. J~Ú`Õ Uq∞\˜! HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ ZO^Œ
Ô~O^Œ~À q"ÕHÍ#O^ŒÅ∞ L^ŒƒùqOK«#∞<åfl~°∞!——
„¿Ñ=∂#O^Œ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞_»Ü«∂º~°∞.
P `«~°∞"å`« ™êfig∞r â◊√^•ú#O^Œ#∞ „QÆO^ä•ÅÜ«∞O #∞Oz â◊√Hõ¡Ü«∞Aˆ~fi^Œ
ã¨OÇ≤Ï`« `≥=∞‡<åfl~°∞. PÜ«∞# `≥zÛ W=fiQÍ<Õ ^•<À¡ #∞Oz 'ã¨∞+¨μ=∞fló ã¨∂~°º
~°ã≤‡— Jx „áê~°OÉèí=∞ÜÕ∞º qÉèÏQÍxfl K«^Œ==∞<åfl~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ P =∞O„`åxH˜
 'Jâ◊s~°"å}˜QÍ LO\Ï#∞— 477

=∞Ç‘Ï^è~Œ ∞° x "åºYº#∞ K«^=Œ =∞<åfl~°∞. ^•xx K«kq#ѨC_»∞ ™êfig∞r, ''D "åºYº#∞

<Õ#∞ P"≥∂kOK«#∞. 'ã¨∞+¨μ=∞fló— =∂@‰õΩ D "åºMϺ`« U q=~°}<≥·<å K≥Ñʨ h!
<åˆH"≥∂, `«^Œ#O`«~° HÍÅOÖ’ `«O„`«âߢ™êÎÅ∞ =zOKÕ
ã¨∞+¨μ=∂fl QÆ∞O_®...
'ã¨∞+¨μ=∂fl <å_ç— J<Õ ÉèÏ=# c[O WHõ¯_»∞#fl@∞¡ JxÑ≤™ÈÎOk.
g∞~°∂, <å t+¨μºÅ∂ âߢ™êÎʼnõΩ #∂`«# q=~°}Å∞ W"åfie—— J<åfl~°∞.
™êfig∞r ѨiîOz# =∞O„`«O Wk:
ã¨∞+¨μ=∞fló ã¨∂~°º ~°ã≤‡ó K«O„^Œ=∂ QÆO^èŒ~°fi`«ã¨º #HõΔ„`å}˜ JѨû~°™È
ÉèËQÆ∞~°Ü≥∂ <å=∞ I 㨠# W^ŒO „|Ǩχ HõΔ„`«O áê^Œ∞ `«Ãã·‡ ™êfiǨ =\ò `åÉèíºó
™êfiǨ II – ''QÆO^èŒ~°fi ~°∂ѨOÖ’x K«O„^Œ∞_Õ ã¨∞+¨μ=∂fl. Ü«∞*Ï˝Å∞ KÕ¿ã"åiH˜
P`«_Õ ã¨∞MÏxflã¨∞Î<åfl_»∞. P`«_ç H˜~°}ÏÅ∞ ã¨∂~°ºH˜~°}ÏÖÏ¡ L<åfl~Ú. P K«O„^Œ∞_»∞
„ÉÏǨχ}∞Å∂ HõΔ„uÜ«ÚÅ∂ J~Ú# q∞=∞‡efl Ѩi~°H˜Δ™êÎ_»∞ QÍHõ! "Õ∞O =∂ PǨï
`«∞Å#∞ PÜ«∞#‰õΩ JiÊã¨∞Î<åflO. PÜ«∞# JѨû~°ã¨Å∞ #HõΔ„`åÅ#∞ „ѨHÍtOѨKÕ¿ã
"åiH© =∂ PǨï`«∞Å∞ JiÊã¨∞Î<åflO.——
=∞Ç‘Ï^èŒ~°∞x q=~°} Uq∞\’! ™êfig∞r „QÆÇ≤ÏOzOk Uq∞\’! HÍx PÜ«∞#
ã¨∞+¨μ=∂fl Jx =zOK«_»OÖ’ XHõ¯ q+¨Ü«∞O ã¨Ê+¨ìO – PÜ«∞# Ü≥∂QÆ=∂~°æOÖ’
P ã¨∞+¨μ=∂fl QÆ∞O_® `«=∞ „áê}O =^ŒeÃÑ@ì_®xH˜ ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°∞!
™ê=∂#ºOQÍ =∞^蕺ǨÏfl Éè’[#OÖ’ ™êfig∞r `«=∞ QÆkÖ’<Õ u<Õ"å~°∞.
HÍx P ~ÀA JO^Œi`À HõÅã≤ Éè∞í lOKå~°∞. Éè∞í lã¨∞#Î flѨC_»∞ `«=∂ëêQÍ =∂\Ï¡_ç
JO^Œih P#O^ŒOÖ’ =ÚOK≥`åÎ~°∞. ''x#fl UHÍ^Œt LѨ"åã¨O L#flO^Œ∞# <Õ_»∞
PHõe Z‰õΩ¯=~ÚOk. =O@ áê„`«Å#∞ =^ŒeÃÑ_ç`Õ KåÅ∞ JxÑ≤™ÈÎOk—— J<åfl~°∞.
Éè’[<å#O`«~°O HÍ¿ãѨ٠q„â◊q∞Oz, JÅ"å@∞‰õΩ ^•^•Ñ¨Ù J~°QÆO@ =ÚO^Õ
ã¨O㨯 $`« `«~°QÆu x~°fiÇ≤ÏOK«™êQÍ~°∞. `å"Õ∞ „|ǨχKå~°∞Å QÆ^Œ∞ʼnõΩ "≥o¡ "åix
Ñ≤Å∞K«∞H˘x =KåÛ~°∞. xifi~å=∞OQÍ =~°^Œ~åA ~°zOz# ''ÅѶ¨Ú ã≤^•ú#Î
H“=Úk—— J<Õ ã¨O㨯 $`« "åºHõ~°} „QÆO^äŒO <ÕiÊOKå~°∞. JO^Œ∞Ö’ ‰õÄ_® =∞^茺
=∞^茺֒ `«=∂ëê Hõ^äŒÅ∞ *’_çOz <ÕiÊOz, „|ǨχKå~°∞ Öˇ=~°∂ JÅã≤áȉõΩO_®
K«∂ã¨∞H˘<åfl~°∞. WÖÏ q<À^ŒO *’_çOz, `«=∞ q∞„`«∞_≥·# ^•â◊~°nä ã¨<åflºÖò‰õΩ
`å=Ú XˆH ~ÀAÖ’ POQÆ¡ K«i„`«#∞ <ÕiÊOz# "≥·#O QÆ∞iOz K≥áêÊ~°∞.
™êÜ«∞O„`«O ^•^•Ñ¨Ù 4 QÆO@ÅѨC_»∞ HÍã¨Î "Õ_çQÍ L#fl áêÅ∞, hà◊√¡
„`åQÍ~°∞. Ñ≤^ŒÑ¨ „¿Ñ=∂#O^Œ`À ^•^•Ñ¨Ù "≥∞ÿÅ∞ ^Œ∂~°O ÉËÅ∂~ü |*Ï~°∞ gkä
S 32
478 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

L#fl kâ◊Ö’ #_çKå~°∞. ^•iÖ’ XHõ `À@ PÅ<åáêÅ<å ÖˉõΩO_® LOk. ^•xx
K«∂ã≤ J"≥∞iHÍÖ’ i_£˚b "Õ∞#~üÖ’x `À@#∞ ZO`« ÉÏQÍ, JO^ŒOQÍ K«∂ã¨∞
H˘<Õ"å~À K≥áêÊ~°∞. Ü«∞O„`åÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»_»O =Å#
'ÉÏQÍ
L<åfl#∞!— =∞#∞+¨μÅ∞ Z‰õΩ¯= J=ã¨~°O ÖË^Œx ZuÎ K«∂Ñ≤OKå~°∞. `«~°∞
"å`« XHõ "Õ^Œáê~î°âßÅ#∞ ™ê÷Ñ≤OKåÅ<Õ `«=∞ Jaè„áêÜ«∞O
=ºHõOÎ KÕâß~°∞. JѨC_»∞ „¿Ñ=∂#O^Œ, ''"Õ^•^躌 Ü«∞#O =Å# „ѨÜ∂≥ [#"Õ∞q∞\˜?——
Jx J_çQÍ~°∞. ''=¸_è»#=∞‡HÍÅ∞ x~°∂‡Å=∞=Ù`å~Ú—— Jx ™êfig∞r ["å
aKåÛ~°∞. "Õ^Œ„QÆO^ä•Å∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ „H˜`«O ~À*Ë PÜ«∞# ÉÁOÉÏ~ÚH©,
ѨÙ}ËH© ÖËYÅ∞ „"åâß~°∞. `«~°∞"å`« =∂#= <åQÆ~°Hõ`«Å qHÍã¨O QÆ∞iOz
=∂\Ï¡_»∞`«∂ Jxfl ^ÕâßÅ K«i„`«Å #∞Oz L^•Ç¨Ï~°}Å∞ K«∂Ñ≤OKå~°∞.
™êÜ«∞O„`«O 5:30 QÆO@Å∞ J~ÚOk. W^ŒÌ~°∂ =∞~îåxH˜ uiy =KåÛ~°∞.
`«~°∞"å`« ™êfig∞r S~Àáê <åQÆ~°Hõ`« QÆ∞iOz =∂\Ï¡_®~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
™êÜ«∞O„`« Ǩ~°u QÆO@Å∞ „"≥∂QÍ~Ú. „¿Ñ=∂#O^Œ ѨÓ[ KÕÜ«∞_®xH˜ "≥àÏ¡~°∞.
™êfig∞r HÍ¿ãѨ٠Dâ◊fi~°K«O„^Œ`À =∂\Ï¡_®~°∞. `«∂~°∞Ê =OQÆ^Õâ◊O #∞Oz =zÛ#
q~°*ËO„^Œ J<Õ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ JѨC_»∞ ™êfig∞rH˜ ¿ã=ÅOkã¨∞Î<åfl_»∞. P`«_ç`À
™êfig∞r, ''D ~ÀA <å Xà◊√¡ `ÕeHõQÍ LOk. <Õ#∞ ÉÏQÍ L<åfl#∞—— J<åfl~°∞.
u#flQÍ "Õ∞_» g∞k `«=∞ QÆkH˜ "≥o¡ `«=∞ [Ѩ=∂Å `≥=∞‡<åfl~°∞ q~°*ËO„^Œ`À.
`«~°∞"å`« P`«_ç`À |Ü«∞@ ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#O KÕÜ«∞=∞x K≥Ñ≤Ê `å=¸ ^蕺#OÖ’
=∞QÆ∞flÅÜ«∂º~°∞. JÅ"å@∞‰õΩ =∂~°∞QÍ P ~ÀA PÜ«∞# "åÜ«∞=º=ÚYOQÍ
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞.
^•^•Ñ¨Ù 6:30 QÆO@Å∞ J~ÚOk. t+¨μº}˜‚ Ñ≤ez, "Õ_çQÍ LO^Œh QÆk
H˜\ ˜H© `«Å∞ѨÙÅhfl `≥~°z LOK«=∞<åfl~°∞. JѨC_»∞ PÜ«∞# KÕuÖ’ [Ѩ=∂Å
LOk. `«~°∞"å`« PÜ«∞# `«=∞ `«Å‰õΩ HÍã¨Î qã¨~°=∞<åfl~°∞.
x¢+¨¯q∞ã¨∞Î<åfl~°∞!
HÍ¿ãѨ٠qã≤i# `«~°∞"å`«, ''KåÅ∞, WHõ qã¨~°#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞. <å
HÍà◊√¡ HÍã¨Î X`«∞Η— J<åfl~°∞. t+¨μº_»∞ HÍà◊√¡ X`«∞Î`«∞#flѨC_»∞ ™êfig∞rH˜ HÍã¨Î
x„^ŒÑ¨\ ˜ì#@∞¡Ok.
™êfig∞r Z_»=∞"≥·Ñ¨ÙQÍ Ñ¨_»∞H˘<åfl~°∞. ã¨=∞Ü«∞O QÆ_»=™êyOk. XˆH
XHõ™êi uiy ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù Ѩ_»∞H˘<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ PÜ«∞# KÕ`«∞Å∞ XHõ™êi
=}˜HÍ~Ú, HõÅQÆ#fl Ñ≤Å¡"å_»∞ "≥∞Å¡x ã¨fi~°OÖ’ U_çÛ#@∞¡QÍ ™êfig∞r #∞Oz
â◊|ÌO q#=zÛOk. HÍ¿ãѨ\’¡ n~°…OQÍ âßfiã≤OKå~°∞. PÜ«∞# `«ÅQÆ_» g∞^Œ `«Å
 'Jâ◊s~°"å}˜QÍ LO\Ï#∞— 479

"åeOk. =∞m¡ XHõ™êi J^Õq^èŒOQÍ n~°…OQÍ âßfiã≤OKå~°∞. `«~°∞"å`« JO`å

xâ◊≈|ÌO! ã¨=∞Ü«∞O ^•^•Ñ¨Ù 9 QÆO@Å∞.
™êfig∞r ã¨=∂kèÖ’ =∞QÆ∞flÖˇ·<å~°x q~°*ËO„^Œ ÉèÏqOKå_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H©
HÍã¨Î PO^Àà◊#`À „H˜OkH˜ Ѩ~°∞ÔQuÎ J^≥· fi`å#O^Œ#∞ `À_˘¯x =KåÛ_»∞. P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~å„u Éè’[<åxH˜ QÆO@ „"≥∂yOk. JO^Œ~°∂ =zÛ ™êfig∞rx
K«∂âß~°∞. J^≥· fi`å#O^Œ ™êfig∞r <å_çx ѨsH˜ΔOKå~°∞. PÜ«∞#‰õΩ Ug∞ J~°÷O
HÍÖË^Œ∞. „¿Ñ=∂#O^Œ#∞ ѨsH˜ΔOK«=∞<åfl~°∞. <å_ô ã¨ÊO^Œ# Py=ÙOk!
PÜ«∞# ã¨=∂kè=∞QÆ∞flÖˇ·#@∞¡QÍ ÉèÏqOz JO^Œ~°∂ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å k=º
<å=∂xfl aQÆæ~°QÍ PÜ«∞# K≥=ÙÅ =^ŒÌ LK«ÛiOKå~°∞. Ѷ¨e`«O â◊¥#ºO. `«~°∞"å`«
<å_ô ã¨ÊO^Œ##∞ K«∂_»=∞x J^≥· fi`å#O^Œ É’^è•#O^Œ`À K≥áêÊ~°∞. <å_ô ã¨ÊO^Œ
##∞ ѨsH˜OΔ z# É’^è•#O^Œ F JO@∂ U_»fi™êQÍ_»∞. x~°ƒÜ ù ∂« #O^Œ`À, ''JÜ≥∂º!
UO KÕã¨∞Î<åfl=Ù? Ѩ~°∞ÔQuÎ _®Hõì~ü =∞¿ÇÏO„^Œ#∞ `À_˘¯x~å—— Jx K≥áêÊ_»∞. PÜ«∞#
"≥à◊¡QÍ<Õ =∞~˘Hõ~°∞ |Å~åO É’ãπ WO\’¡ L#fl „|Ǩ‡#O^Œ#∞, âß~°^•#O^Œ#∞
`À_˘¯x ~å=_®xH˜ "≥àÏ¡~°∞. "åi^ŒÌ~°∂ ~å„u 10:30 QÆO@ʼnõΩ =KåÛ~°∞.
„|Ǩ‡#O^Œ ~åQÍ<Õ [iyOk „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. ™êfig∞r Kèåf g∞^Œ Ѩ_ç
''=∞Ǩϟ#fl`« Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞O ^Œ$+≤ì #∞Oz Hõ#∞=∞~°QÆ~ÚOk—— JO@∂ qÅÑ≤OKå~°∞.
_®Hõì~ü =zÛ Ñ¨sH˜ΔOz, Hõ$„u=∞OQÍ âßfiã¨#∞ =∞m¡ `≥Ñ≤ÊOK«_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOKå_»∞. „ѨÜ≥∂[#O ÖËHõáÈ~ÚOk. ™êfig∞r x¢+¨¯q∞Oz#@∞¡ P`«_»∞
„ѨHõ\ ˜OKå_»∞. JѨC_»∞ ã¨=∞Ü«∞O J~°ú~å„u 12 QÆO@Å∞.
™êfig∞r =∞~°}ÏxH˜ HÍ~°}O QÆ∞O_≥áÈ@∞ Jx _®Hõì~ü =∞¿ÇÏO„^Œ<å^ä£
`≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. =∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O =zÛ# aÑ≤<£ K«O„^ŒÑ¶¨∞’+π "≥∞^Œ_»∞Ö’
~°Hõ΄™ê=O (apoplexy) HÍ~°}OQÍ PÜ«∞# =∞~°}˜Oz#@∞¡ K≥áêÊ_»∞. PÜ«∞#
<åã≤HÍ Ñ¨Ù\ÏÅÖ’#∂, <À\’¡#∂ HÍã¨Î ~°HõÎO „ã¨qOz LOk. "≥∞^Œ_»∞Ö’ U"À
~°HõÎ<åàÏÅ∞ z\˜¡#O^Œ∞ =Å# Wk ã¨OÉèíqOz LO_»=K«∞Û#x =∞~˘Hõ _®Hõì~ü
Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤_»∞.
Wq Éè∫uHõ HÍ~°}ÏÅ∞. x*ÏxH˜ PÜ«∞#k WKåÛù =∞~°}O. J=∞~°<å^ä£
t=Ù}˜‚ ^Œi≈Oz JO^Œ∞HÀã¨O =~°O á⁄Ok# =ºH˜Î Hõ^• PÜ«∞#! `«=∞ x¢+¨¯=∞}
QÆ∞iOz PÜ«∞# J<ÕHõ q+¨Ü∂« Å∞ K«∂KåÜ«∞QÍ `≥e¿Ñ L<åfl~°∞! ''PÜ«∞# ã¨=∂kè
480 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

ã≤÷uÖ’<Õ `«=∞ ^ÕǨxfl `«ºlOKå~°∞. Jk ™ê^è•~°} =∞~°}O HÍ^Œ∞, Z~°∞Hõ`À<Õ

PÜ«∞# ^ÕǨÏO #∞Oz "≥Å∞ѨʼnõΩ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞—— Jx `«∞sÜ«∂#O^Œ „"åâß~°∞!
"≥Ú`åÎxH˜ ™êfig∞r x¢+¨¯q∞OKå~°∞!
JѨC_»∞ ™êfig∞r =Ü«∞ã¨∞û 39 ã¨O=`«û~åÅ 5 <≥ÅÅ 24 ~ÀAÅ∞!
PÜ«∞# 40= U\˜x K«∂_»ÖË^Œ∞.
™êfig∞r áê=# ^ÕǨÏOÖ’ =∞~°}Ï#O`«~°O =∂~°∞ÊÅ∞ ÃÑ^ŒÌQÍ ÖË=Ù. U^À
"åºkè =¸ÅOQÍ =∞~°}˜Oz#@∞¡QÍ PÜ«∞# ^ÕǨÏO HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. ''P =ÚYOÖ’
ZO`« „ѨHÍâ◊O `Õ[iÖË¡k! P qâßÅ <Õ„`åÅ∞ ZÖÏO\˜ k=º
=zÛOk *’º`«∞ÖÏ¡ ÉèÏã≤ÖÏ¡~Ú! H“Ñ‘#O =∂„`«"Õ∞ ^èŒiOz# PÜ«∞#
HõiyáÈ~ÚOk!
áê=# ^ÕǨÏO J#∞„QÆǨÏ=∞<Õ Ñ¨q„`«~°∂ѨOQÍ q~åle¡Ok.
=∞~åfl_»∞ ‰õÄ_® „ѨHÍâ◊O `«QÆæÖË^Œ∞. ™êHΔÍ`«∂ΠѨ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ â◊Ü«∞xOz#@∞¡QÍ
P ^Œ$â◊ºO HÍ#=zÛOk!—— JO@∂ „"åã¨∞Î<åfl~°∞ „¿Ñ=∂#O^Œ. ™êfig∞r Hõà◊√¡
T~°úfi=ÚYOQÍ L<åfl~Ú. "å\˜ #∞Oz k=ºHÍOu „Ѩã¨iã¨∞Î#@∞¡ JxÑ≤OzOk.
L^ŒÜ«∞O Hõà◊√¡ =∞O^•~°OÖÏ Z„~°ÉÏi HõxÑ≤OKå~Ú.
L^ŒÜ«∞O =zÛ# x"Õk`« =∞^蕺ǨÏflO ™êfig∞r áê=# ^ÕǨxfl fã¨∞‰õΩ"≥àı¡
=~°‰Ωõ „ѨH¯õ <Õ ‰õÄ~°∞Ûx qã¨∞~°∞`«∂ LOk. Éè∞í =<Õâfi◊ s ^ÕqH˜ Hõ|∞~°∞ ѨOÑ≤OKå~°∞.
P"≥∞ `«=∞ `«e¡`À#∂, Éèí∂¿ÑO„^Œ`À#∂ rqã¨∂Î#flk. ã¨=∂Kå~°O =ÚO^Œ∞QÍ
Éèí∂¿ÑO„^Œ q<åfl_»∞. `«e¡`À K≥ѨÊQÍ<Õ P"≥∞, ''ZÖÏ [iyOk?—— Jx J_çQÍ~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ Éèí∂¿ÑO„^Œ, ''<å#fl =∞~°}˜Oz#>Ë¡—— Jx ["åaKåÛ_»∞. Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq
ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ =KåÛ~°∞. P"≥∞ â’HõO =~°‚<åf`«O. P"≥∞ â’HÍxfl ÉèíiOK«ÖËx
ã¨<åflºã¨∞Å∞ P"≥∞#∞ |Å=O`«OQÍ WO\˜H˜ ѨOÑ≤OKå~°∞.
ys+πK«O„^Œ Ѷ¨∞’+π =KåÛ_»∞. x~°O[<å#O^Œ P`«_ç`À, ''#ˆ~<£ "≥o¡
áÈÜ«∂_»∞—— J<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ys+π, ''ÖË^Œ∞, P`«_»∞ "≥o¡áÈÖË^Œ∞† ^ÕǨxfl
`«ºlOKå_»∞—— J<åfl_»∞.
=∞~åfl_»∞ Ѩ„uHõÅÖ’ D "å~°Î "≥Å∞=_çOk. áêâßÛ`«º^ÕâßʼnõÄ `«Ou
"å~°ÎÅ∞ "≥àÏ¡~Ú. „Ѩ[Å∞ `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ ÉËÅ∂~ü =∞~îåxH˜ ~å™êQÍ~°∞.
=∞^蕺ǨÏflO ™êfig∞r áê=# ^ÕǨxH˜ QÆOQÍ[ÅO`À ™êfl#O KÕ~ÚOKå~°∞.
#∂`«# HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ ^èŒiOѨ*Ëâß~°∞. ѨÙ=ÙfiÅ =∂ÅÅ`À JÅOHõiOKå~°∞.
 'Jâ◊s~°"å}˜QÍ LO\Ï#∞— 481

`«~°∞"å`« PÜ«∞# áê=# ^ÕǨxfl „H˜OkH˜ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. áê^•Å‰õΩ =Ú^Œ∞~°∞

Z~°∞Ѩ٠=~°‚ „^Œ=ºO JÅk, =∞ã≤¡<£ =¢™êÎÅÖ’ áê^•Å =Ú„^ŒÅ∞ fã¨∞HÀ|_®¤~Ú.
=∞O„`«Ñ¶¨∞’+¨ q∞#∞fl=Ú\˜ìOk, â◊OY ^è•fi#O qxÑ≤OzOk, QÆO@Å∞
„"≥∂QÍ~Ú, ™êO„ÉÏ}© á⁄QÆ ÖËzOk, Ǩ~°u [iyOk.
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ J<Õ =∞Ǩϟ#fl`« =ºH˜Î rqOz# PÅÜ«∞=∞~Ú# PÜ«∞#
áê=# ^ÕǨxH˜ z=i™êiQÍ JO^Œ~°∂ XHõ™êi #=∞㨯iOKå~°∞.
`«~°∞"å`« ''JkQÀ, JHõ¯_» ^ŒÇ¨Ï#O KÕÜ«∂e—— JO@∂ ™êfig∞rÜÕ∞ QÆ`«OÖ’
K«∂Ñ≤Oz# aÅfi=$HõΔO „H˜OkH˜ PÜ«∞# áê=# ^ÕǨxfl fã¨∞‰õΩ"≥àÏ¡~°∞.
ã¨=∞™êÎhfl Ѩq„fHõiOKÕ Jyfl <å_»∞ P ^Õ=i¬ rqOz# áê=# ^ÕǨxfl
ã‘fiHõiOz `«#<Õ Ñ¨q„fHõiOK«∞H˘#flk!
*ˇ· N QÆ∞~°∞=∞ǨÏ~å*òrH© *ˇ·!
*ˇ· N ™êfig∞r =∞ǨÏ~å*òrH© *ˇ·!
J#fl x<å^•Å∞ q∞#∞fl=Ú\Ïì~Ú.
''x[OQÍ<Õ ™êfig∞r x¢+¨¯q∞OKå~å?——
J^≥ÖÏ ™ê^茺O?
''ziy# =¢™êÎxfl fã≤ qã≤i"Õ¿ã@@∞¡ <å ^ÕÇ¨ xfl qã≤i"ÕÜ∞« _»O =∞Oz^Œx
XHõ~ÀA <å‰õΩ JxÑ≤OK«=K«∞Û. HÍx <Õ#∞ ѨxKÕÜ«∞_»O PѨ#∞. Ö’HõOÖ’x
=∞#∞+¨μʼnõΩ „¿Ñ~°}xã¨∂Î<Õ LO\Ï#∞. "å~°O^Œ~°∂ `å=Ú
rqã¨∞Î<åfl~°∞
ÉèíQÆ=O`«∞x`À ã¨"≥∞ÿHõº"≥∞ÿ#@∞¡ „QÆÇ≤ÏOKÕ ^•HÍ <Õ#∞ „â◊q∞
ã¨∂Î<Õ LO\Ï#∞!—— J#fl =ºH˜Î x¢+¨¯q∞™êÎ~å?
™êfig∞r =∞Ǩã¨=∂kè K≥Ok# ~å„u x"Õk`« x„kã¨∂Î#flk. P"≥∞‰õΩ XHõ
HõÅ =zÛOk – N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ =∞m¡ XHõ™êi =∞Ǩã¨=∂kè á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°∞!
W^Õq∞\’ J~°÷OHÍHõ k¢Qƃù=∞`À ÖËz xÅ|_»¤ x"Õk`«‰õΩ =∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O
™êfig∞r =∞~°} "å~°Î JOkOk!
™êfig∞r `«#‰õΩ HÍëêÜ«∂O|~åÅ∞ W=fiÖË^Œ#fl =º^äŒ x"Õk`«‰õΩ ÖËHõ
áÈÖË^Œ∞. ™êfig∞r áê=#^ÕǨÏO zuÖ’ ^ŒÇ≤ÏOѨ|_»∞`«∞#flѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
482 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfig∞r HÍëêÜ«∂O|~åÅ #∞Oz XHõ =ÚHõ¯ QÍeÖ’ `ÕÅ∞`«∂ =zÛ x"Õk`«

X_çÖ’ Ѩ_çOk.
™êfig∞r =∞Ǩã¨=∂kè á⁄Ok# ^•^•Ñ¨Ù J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞#‰õΩ
„Ñ‘uáê„`«∞_≥·# ~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ K≥<≥·fl N~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°OÖ’ ^蕺#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
JѨC_»∞ ™êfig∞r "å}˜ PÜ«∞#‰õΩ ã¨Ê+¨ìOQÍ qxÑ≤OzOk – ''â◊j! <Õ#∞ ^ÕǨxfl
`«ºlOKå#∞—— Jx!! =∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O ™êfig∞r =∞~°} "å~°Î `≥Å∞ѨÙ`«∂ `«Ou
JOkOk!
XHõ ã¨OѶ¨∞@<å, Ô~O_»∞ ã¨OѶ¨∞@#ÖÏ? PÜ«∞# rqã¨∂Î LO_»_®xfl
x~°∂Ñ≤OKÕ Z<≥fl<Àfl ã¨OѶ¨∞@#Å∞, ZO^ŒÔ~O^Œ~À PѨÙÎÅ rq`åÅÖ’ <å_»∂
<Õ_»∂ [~°∞QÆ∞`«∂<Õ L<åfl~Ú!
JO^Œ∞ˆH Hõ^• JYO_®#O^Œ WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∂, ™êfig∞r
D Ü«ÚQÆ „Ѩ`«ºHõΔ ^≥·"åÅ∞! N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞ ™êHΔÍ`«∂Î ÉèíQÆ=O`«∞_»∞, ^•<À¡
H˜Oz`«∞Î ‰õÄ_® ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞. PÜ«∞##∞ ^Œi≈OK«_»O ã¨∞ÅÉèíO HÍ^Œ∞. HÍx
™êfig∞rx ^Œi≈OK«_O» ã¨∞ÅÉèOí , JO^Œ∞HÀã¨O PÜ«∞# ã¨^• ã¨~fi° "ÕàÖ◊ Ï `«Ü∂« ~°∞QÍ
L<åfl~°∞! `«=∞ QÆkÖ’ ã¨∂HõΔ ‡~°∂ѨOÖ’ PÜ«∞# ã¨^• rqã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞! =∞#‰õΩ
ã¨g∞ѨOÖ’, Ju ã¨g∞ѨOÖ’ ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~°∞!——


 ''q∞=∞‡efl
„¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl#∞!
''=∞~°} Ѩ~°ºO`«O <Õ#∞ Jq„âßO`«OQÍ áê@∞Ѩ_»`å#∞.
P `«~°∞"å`«
<å â◊H˜Î g∞‰õΩ ÉÏã¨@QÍ LO@∞Ok!——
''Jâ◊s~°"å}˜QÍ LO_®Å<Õ JaèÅ+≤ã¨∞Î<åfl#∞!——
ó ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
''=∞~°}Ï#O`«~°O ‰õÄ_® g∞‰õΩ ÉÏã¨@QÍ LO\Ï#∞!—— J<åfl~°∞ ™êfiq∞ q"ÕHÍ
#O^Œ. D q^èŒOQÍ Juâ◊~ÚOz# Ѷ¨∞#`«`À PÜ«∞# q~ålÅ∞¡`«∞<åfl~°∞! ''<Õ#∞
=∞$`«∞ºO[Ü«Ú}˜‚, J=∞~°∞}˜‚—— Jx Ѩ~ÀHõΔOQÍ `≥eáê~°∞!
„¿Ñ=∞=∞Ü«∞
ã¨fi~°O
^•x<Õ Hõ^• PÜ«∞# ™È^Œ~° t+¨μº_≥·# JYO_®#O^Œ,
''PÜ«∞# âßâ◊fi`«OQÍ rqã¨∞Î<åfl~°∞! =∞#‰õΩ ã¨g∞ѨOÖ’, Ju
ã¨g∞ѨOÖ’ ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~°∞!—— Jx ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥áêÊ~°∞.
ZO^Œ∞‰õΩ ''ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~°∞?——
WkQÀ ™êfig∞rÜÕ∞ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O K≥|∞`«∞<åfl~°∞ –
''Ö’HõOÖ’x „Ѩ[ÅO^ŒiH© ã¨∂ÊùiÎ Hõeyã¨∂<Î Õ LO\Ï#∞. "å~°O^Œ~∂° `å=Ú
ÉèíQÆ=O`«∞x`À ã¨"≥∞ÿHõº"≥∞ÿ#@∞¡ „QÆÇ≤ÏOKÕ ^•HÍ <Õ#∞ áê@∞Ѩ_»∞`«∂<Õ LO\Ï#∞!——
™ê=∂#ºOQÍ =∞Ǩ`«∞‡Å∞ =ÚH˜xÎ JaèÅ+≤™êÎ~∞° . Ö’HõOÖ’x ã¨∞Y ^Œ∞óMÏÅ∞,
áêѨÑÙ¨ }ϺÅ∞, =∞OzK≥_∞» Å∞ Ug ã¨Ê $tOK«x ã≤u÷ x HÀ~°∞H˘<åfl~°∞. HÍx ™êfig∞r
=∞~°}Ï#O`«~°O Ãã·`«O `«=∞#∞ D Ö’HõO`À ÃÑ#"Õã¨∞H˘x =∞#‰õΩ =∂~°æ^Œ~°≈
Hõ`«fiO =Ç≤ÏOK«QÀ~å~°∞.
ZO^ΰ䛽?
ZO^Œ∞HõO>Ë PÜ«∞# =∞#Å#∞ „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl~°∞ Hõ#∞Hõ!

483
484 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

''g∞~°O^Œ~∂° ^Õ=`«Å a_»Å¤ ∞ HÍ|\˜,ì =∞Ç≤Ï=∂xfi`«∞Öˇ#· Ñ≤`~« ∞° Å ã¨O`å#O

HÍ|\˜ì q∞=∞‡efl „¿Ñq∞™êÎ#∞.——1
Jk „¿Ñ=∞=∞Ü«∞ ã¨fi~°O!
ZO`« ™êO`«fi# =K«<åÅ∞! =∞# ^Œ∞â◊Û~°ºÅ#∞ HõΔq∞Oz, =∞# ^Ò~°ƒÖϺÅ#∞
Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_®, =∞#efl ã‘fiHõiOz „¿Ñq∞OKÕ =ºH˜Î XHõ~°∞ L<åfl~°<Õ ÉèÏ=<Õ
=∞#Ö’ „H˘O„Q˘`«Î K≥·`«<åºxfl xOѨÙ`«∞Ok Hõ^•!
J^Õ q"ÕHÍ#O^Œ!
=∞# ^Ò~°ƒÖϺÅ∞, <Õ~åÅ∞, Ö’@∞áê@∞¡, `«Ñ¨CÅ#hfl ZuÎ K«∂Ñ≤, =∞#Ѩ@¡
=∞#"Õ∞ HõxHõ~°O á⁄Ok "å_çáÈÜÕ∞@@∞¡ KÕ¿ã =ºH˜Î HÍ^Œ∞ PÜ«∞#. =∞#
k=º`åfixfl Z~°∞Hõ Ѩiz, =∞# Ѩ@¡ =∞#ˆH Q“~°=O HõeˆQ@@∞¡ KÕ¿ã =ºH˜Î
PÜ«∞#!
WkQÀ PÜ«∞# =K«<åÅ∞ –
''J=∞$`« Ѩل`«∞ÖÏ~å! P, P! ZO`« „âß=º"≥∞ÿ#, ZO`«\ ˜ #=∞‡HÍxfl
áê^Œ∞Q˘e¿Ñ ¿Ñ~°∞! J#∞OQÆ∞ a_»¤ÖÏ¡~å! P „âß=º"≥∞ÿ# ã¨OÉ’^èŒ#`À q∞=∞‡efl
<Õ#∞ ã¨OÉ’kèOK«_®xH˜ J#∞=∞u W=fiO_ç. J=∞~°`åfixH˜ "å~°ã¨∞ÖÏ~å! J=Ù#∞,
q∞=∞‡efl áêѨÙÅx ã¨OÉ’kèOK«_®xH˜ ÃÇ·ÏO^Œ=Ù_»∞ x~åHõi™êÎ_»∞. =∞#O
ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨O`å#O, J=∞~°`«fiѨ٠ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅO, ѨÙh`«∞ÅO, ѨiѨÓ~°∞‚ÅO.
ã¨fi~°æOÖ’x ^Õ=`«ÖÏ~å! g∞~°∞ áêѨÙÖÏ? =∞#∞+¨μÅ#∞ JÖÏ ã¨OÉ’kèOK«_»O
áêѨO† =∂#= <≥·*ÏxˆH Jk =∂Ü«∞x =∞K«Û!——
=∞#O áêѨÙÅO HÍ=Ú† =∞#O ^Õ=`«ÅO, ÉèíQÆ=O`«∞x "å~°ã¨∞ÅO,
J=∞~°`«fiѨ٠ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅO – ZO`« #=∞‡HÍxfl HõeyOKÕ =K«<åÅ∞! WHõ¯_»
™êfig∞r XHõ Hõ^äŒ ^•fi~å q=iã¨∞Î<åfl~°∞:
''XHõ Hõ^äŒ K≥|∞`å#∞. PǨ~°O HÀã¨O J<Õfi+≤ã¨∞Î#fl QÆiƒù}˜Ü≥ÿ∞# XHõ P_»
ã≤OǨÏO XHõѨC_»∞ XHõ Q˘„Ô~Å =∞O^Œ g∞^Œ Ѩ_çOk. Jk XHõ Q˘„Ô~ g∞^Œ
^Œ∂H˜Ok. P =∞~°∞HõΔ}"Õ∞ XHõ Ñ≤Å¡#∞ Dx P_»ã≤OǨÏO K«zÛáÈ~ÚOk. P
ã≤OǨÏѨÙÑ≤Å¡ Q˘„Ô~Å`À HõÅã≤"≥∞Åã≤ u~°∞QÆ∞`«∂, QÆ_ç¤"Õ∞ã¨∂Î, Q˘„Ô~ÖÏ J~°∞ã¨∂Î

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 119.

 ''q∞=∞‡efl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl#∞!—— 485

ÃÑ~°∞QÆ™êyOk. XHõ<å_»∞ XHõ ã≤OǨÏO P ^•i# áÈ`«∂ D Q˘„Ô~Å =∞O^Œ#∞

K«∂ã≤Ok. =∞O^ŒÖ’x ã≤OǨÏѨÙÑ≤Å¡ Q˘„Ô~ÖÏ QÆ_ç¤"Õ∞ã¨∂Î J~°=_»O QÆ=∞xOz Jk
'g∞~°∞
Pâ◊Û~°ºáÈ~ÚOk. ^•xx K«∂_»QÍ<Õ Q˘„Ô~Å∞, "å\˜`Àáê>Ë
ã≤OÇ¨Ï ã¨^Œ$â◊√Å∞!— ÃÑiy# Q˘„Ô~–ã≤OǨÏO ÉèíÜ«∞Ѩ_ç áêiáÈÜ«∂~Ú. ÃÑ^ŒÌ
ã≤OǨÏO `«y# J^Œ#∞ HÀã¨O "Õz LO_ç XHõ ~ÀA Q˘„Ô~Å`À
ÃÑiy# Q˘„Ô~–ã≤OǨÏO x„kã¨∂ÎO>Ë ã¨g∞Ñ≤Oz ÖËÑ≤, '#∞=Ùfi ã≤OǨxq— JOk.
Jk x„^Œ ÖËz 'HÍ#∞— Jx Q˘„Ô~ÖÏ J~°=™êyOk. JѨC_»∞ ã≤OǨÏO ^•<˘flHõ
H˘Å#∞ =^ŒÌ‰õΩ fã¨∞‰õΩ"≥o¡, 'hà◊¡Ö’ h ~°∂áêxfl K«∂ã¨∞HÀ. h ~°∂ѨO ##∞fl áÈe
ÖË^•?— Jx J_çyOk. Q˘„Ô~–ã≤OǨÏO h\˜Ö’ `«# ã¨fi~°∂áêxfl QÆ∞iÎOz, B#Ok.
ÃÑ^ŒÌ ã≤OǨÏO QÆi˚ã¨∂Î '#∞=Ùfi <åÖÏ QÆi˚OK«∞— JOk Q˘„Ô~–ã≤OǨÏO`À. HÍ¿ãѨ\ ˜
„Ѩܫ∞`«flO`À Q˘„Ô~–ã≤OǨÏO ÃÑ^ŒÌ ã≤OǨÏO`À ã¨=∂#OQÍ cèHõ~° QÆ~°˚#Å∞
KÕÜ«∞™êyOk. Jk P HõΔ}O #∞Oz Q˘„Ô~ JÅ"å@¡#∞ q_çz"Õã≤Ok.
''q∞„`«∞ÖÏ~å! g∞~°∞ ã≤OǨÏOÖÏ q„Hõ=ÚÅx `≥eÜ«∞*ËÜ«∞_»"Õ∞ <å
Jaè=∞`«O.——1
™êfig∞r ã¨fi~°O, JO>Ë PÜ«∞# =∞#‰õΩ K≥ѨÊ=Åã≤Ok D Hõ^äŒÖ’ LOk.
''D n#[#∞Å∞, D Ñ‘_ç`« ™È^Œ~°∞Å∞, D P[#‡ ^Œi„^Œ∞Å∞ `«=∞
Ü«∞^ä•~°÷`«`åÎ fixfl `≥Å∞ã¨HÀ=Åã≤ LOk. |Å=O`«∞ʼnõÄ, |ÅÇ‘Ï#∞ʼnõÄ JO_»Ü≥ÿ∞
L`«Î=ÚʼnõΩ hK«∞ʼnõΩ P^è•~°"≥∞ÿ „Ѩu =ºH˜ÎÖ’#∂ XˆH JYO_®`«‡ „ѨHÍt™ÈÎOk.
Ü≥∂QÆ∞Å∞, =∞ǨÏ~°∞¬Å∞ HÍ=_®xH˜ `«y# J#O`å=HÍâ◊O JYO_»â◊H˜Î JO^ŒiÖ’
LOk. „Ѩu ¢ã‘Î, „Ѩu ѨÙ~°∞+¨μ_»∂, „Ѩu ÉÏeHÍ – „Ѩu ÉÏÅ∞_»∂ *Ïu ÉèË^ŒO
ÖËHõ, [#‡ ÉèË^ŒO ÖËHõ ã¨|Å ^Œ∞~°ƒÅ `å~°`«=∞º q=HõΔ ÖËHõ qâ◊fi=∂#=HÀ\˜
JO`å nxx PÅH˜Oz Ü≥∂K«# KÕ™êÎ~°∞QÍHõ! 'LuÎ+¨ª`«, *Ï„QÆ`«, „áêѨº=~åxfl
É’^èŒ`«!—2 'ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç! ^Œ∞~°ƒÅ`« #∞Oz, ã¨"≥∂‡Ç¨Ï#O #∞Oz `≥ѨÊ
iÅ¡O_ç – x*ÏxH˜ Z=_»∂ ^Œ∞~°ƒÅ∞_»∞ HÍ_»∞! P`«‡ JYO_»O, ã¨~°fiâ◊H˜Î=∞O`«O!
ã¨~°fi[˝O† ÖËz xÅ|_»O_ç! g∞ ã¨fiã¨fi~°∂áêxfl „ѨHõ\ ˜OK«O_ç† g∞Ö’ L#fl „|Ǩ‡xfl
„ѨHÍtOѨ*ËÜ«∞O_ç. PÜ«∞##∞ x~°¡HõΔ ºO KÕÜ«∞HõO_ç.——3

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 2, ѨÙ@ 323.

2. Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î, 1.3.14.
3. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 85–86.
486 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨC_Õ =∞#Ö’ XHõ q^Œ∞º`«Î~°OQÆO „Ѩã¨iã¨∞ÎOk Hõ^•! |e+¨ª`«

á⁄Oyá⁄~°∞Å∞`«∞Ok Hõ^•! ZO^Œ∞HõO>Ë PÜ«∞#k |e+¨ª`å ã¨O^Õâ◊O! ''"≥Ú^Œ@
=∞# Ü«Ú=‰õΩÅ∞ |e+¨μªÅ∞ HÍ"åe! `«~°∞"å`« =∞`« x+¨ª
|e+¨ª`« ã¨O^Õâ◊O
^•#O`«@ J^Õ KÕ‰õÄ~°∞`«∞Ok. ÉèíQÆ=næ`« áê~åÜ«∞} Hõ<åfl
Ѷ¨Ù\òÉÏÖò P@ q∞=∞‡efl `«fi~°QÍ "≥∂HõΔ=∂~åæxH˜ fã¨∞‰õΩáÈ`«∞Ok. Wq =∞Ǩ
™êǨÏ# =K«<åÅ∞! J~Ú<å <Õ#∞ "å\˜x K≥¿ÑÊ f~åe. ZO^Œ∞HõO>Ë <å‰õΩ g∞
Ѩ@¡ QÍ_è®aè=∂#O LOk Hõ#∞Hõ. <å K≥ѨC ZHõ¯_» Hõ~°∞ã¨∞ÎO^À <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞.
<Õ#∞ H˘O`« J#∞Éèí"åxfl QÆ_çOKå#∞. g∞ [|ƒÅ∞, g∞ HõO_»~åÅ∞ WOHÍ H˘O`«
|ÅѨ_ç#ѨC_»∞ g∞~°∞ WOHÍ ÉÏQÍ w`«#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. g∞Ö’
WOHÍ H˘O`« |ÅO LO>Ë, ~°HõÎO „Ѩ=Ç≤Ï¿ãÎ NHõ$+¨μ‚x =∞Ǩ|ÖÏhfl, „ѨuÉèÏ
qâıëêhfl K«Hõ¯QÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. g∞ áê^•Å g∞^Œ g∞ â◊s~°O
^Œ$_è»OQÍ, ã¨∞ã≤÷~°OQÍ xÅ∞=*Ïe#ѨC_»∞ g∞~°∞ x["≥∞ÿ# ѨÙ~°∞+¨μÅ=∞x ÉèÏqOK«
QÆey#ѨC_»∞ LѨx+¨`«∞ÎÅ#∞, P`«‡ =∞Ç≤Ï=∞#∞ ã¨=∞„QÆOQÍ „QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ~°∞——1
JO@∂ nxx ™êfig∞r q=iã¨∞Î<åfl~°∞.
=∞x+≤Ö’ Jã¨OMϺHõ „ѨuÉèíÅ∞, JYO_» â◊H˜Î ^•y L<åfl~Ú† "å\˜x "≥Å∞
ѨʼnõΩ `Õ=_»OÖ’ P`«_çH˜ `À_»Ê_®e – W^Õ ™êfig∞r „Ѩ^è•# ã¨O^Õâ◊O† nxÖ’<Õ
PÜ«∞# Z‰õΩ¯= JHõ¯~° =Ç≤ÏOKå~°∞. D zO`«# ÉèÏ~°fÜ«∞
=∞x+≤
JHõ¯~°
ã¨O㨯 $uÖ’ XHõ Q˘Ñ¨Ê =∞Å∞ѨÙ. =¸_»∞ "ÕÅ Uà◊√¡QÍ
ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨯 $u 'ÉèíQÆ=O`«∞x— ˆHO„^ŒOQÍ KÕã¨∞H˘O@∂
=zÛOk. 'ÉèíQÆ=O`«∞_»∞— J<Õ ^Œ$‰õΩ¯#∞ '=∞x+≤— "≥·Ñ¨ÙQÍ ™êfig∞r „uáêÊ~°∞.
JÖÏ J~Ú`Õ Wxfl ~ÀAÅ∞QÍ ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨=∂[O ÉèíQÆ=O`«∞x P^Œ~°≈OQÍ
KÕã¨∞H˘O@∂ =zÛOk† ™êfig∞r ^•xx „uÑ≤Ê =∞x+≤x P^Œ~°≈OQÍ KÕã¨∞HÀ
=∞<åfl~å?
ÖË^Œ∞.
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞, =∞x+≤ =∞^茺 L#fl Z_»ÉÏ@∞#∞ PÜ«∞# `˘ÅyOKå~°∞.
ÉèíQÆ=O`«∞_»O>Ë ZHõ¯_À ‰õÄ~°∞Ûx =∞x+≤ qkèx `«# WK«Ûù "Õ∞~°‰õΩ P_çOKÕ
=ºH˜Î Jx ÉèÏqOK«_»O Hõ^Œ∞Ì. HÍx ™êfig∞r JÖÏO\˜ ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iOz K≥ѨÊ

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 134.

 ''q∞=∞‡efl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl#∞!—— 487

ÖË^Œ∞† Ѩ~°=∞ã¨`åºxfl PÜ«∞# ÉèíQÆ=O`«∞xQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞. J#O`« K≥`· #« ºO,

J#O`« *Ï˝#O, J#O`« â◊H,Θ Ѩ~=° ∂#O^ŒO – g\˜x ã¨ÇϨ [OQÍ ã¨O`«iOK«∞H˘#fl
Ѩ~°=∞ ã¨`«ºÑ¨^•~°÷"Õ∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞. D J#O`« K≥·`«#º Ѩ^•~°÷"≥∞ÿ# ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
ã¨HõÅ „áê}˜HÀ\˜Ö’#∂ P`«‡QÍ q~ålÅ∞¡`«∞<åfl_»∞. ''P P`Õ‡ g∞~°∞, Jk
„QÆÇ≤ÏOK«O_ç—— J<åfl~°∞ ™êfig∞r.
â◊s~°O, =∞#ã¨∞û, P`«‡ – D =¸_çO\˜ ‰õĈ~Ê =∞x+≤. J*Ï˝#O
HÍ~°}OQÍ J`«_»∞ `«##∞ =∞#â◊≈s~åÅ ‰õÄ~°∞ÊQÍ<Õ K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞. `«# x[
<≥·*Ïxfl, JO>Ë `«# k=º`åfixfl, `å<˘Hõ P`«‡#x J`«_»∞
k=º`åfixfl
Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∞_»O!
q㨇iOKå_»∞. D k=º`åfixfl J`«_»∞ „QÆÇ≤ÏOKåe. P`«_çÖ’
J#O`« â◊H˜Î, J#O`« *Ï˝#O, Ѩ~°=∂#O^ŒO <≥ÅH˘x
L<åfl~Ú† "å\˜x J`«_»∞ rq`«OÖ’ Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∂e.
nx<Õ ™êfig∞r, ''ã¨OH˜ΔѨÎOQÍ <å P^Œ~å≈xfl H˘xfl =∂@Ö’¡ K≥ѨÊ=K«∞Û.
J^Õ=∞O>Ë =∂#=HÀ\˜H˜ `«=∞ k=º`åfixfl É’kèã¨∂Î, P k=º`åfixfl rq`«OÖ’x
„Ѩu ã¨ÊO^Œ#Ö’#∂ Jaè=ºH©ÎHõiOK«_»"Õ∞——1 Jx K≥áêÊ~°∞.
WÖÏ P`«‡#∞ „QÆÇ≤ÏOK«_»O =Å#, k=º`åfixfl Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∞_»O =Å#
UO [~°∞QÆ∞`«∞Ok?
"≥Ú^Œ@, Jk „âı+¨ª"≥∞ÿ# rq`åxfl Xã¨QÆ∞`«∞Ok –
''x„^•}"≥∞ÿ L#fl rqx ZÅ∞ÔQuÎ Ñ≤Å=O_ç! FǨϟ! J`«_≥ÖÏ "Õ∞ÖÁ¯O\Ï_À
g∞ˆ~ K«∂™êÎ~°∞. P ã¨∞ѨÎrq "Õ∞ÖÁ¯x ã¨fiã¨fi~°∂Ѩ *Ï˝#O`À
"≥Ú^Œ\ ˜ HÍ~°ºnHΔÍ Ñ¨~°∞_≥·#ѨC_»∞ J`«xH˜ â◊H˜Î =ã¨∞ÎOk, `Õ[ã¨∞û
Ѩi=∂}O
=ã¨∞ÎOk. â◊√ÉèíO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok, Ѩq„`«`« HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ# ^ŒO`å J`«}˜‚ =iã¨∞ÎOk——2 J<åfl~åÜ«∞#.
=∞#efl =∞#O Z=~°x „QÆÇ≤ÏOK«_»O =Å# q[Ü«∞=O`«"≥∞ÿ# rq`«O
QÆ_»Ñ¨=K«∞Û#O@∞<åfl~°∞ ™êfig∞r. ZÖÏ?
XHõ Ü«Ú=~åA qkè=âß`«∂Î ¿Ñ^Œ"å_çQÍ rqOK«™êQÍ_»∞. XHõ~ÀA
J`«_»∞, `å#∞ Ü«Ú=~åA#<Õ x*Ïxfl „QÆÇ≤ÏOKå_»∞. ~åA, =∞O„u, ¿ã#Å∞

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 10, ѨÙ@ 38.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 86.
488 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

J`«_çH˜ Z^Œ∞ˆ~y PǨfixOz `À_˘¯x "≥àÏ¡~°∞. Ü«Ú=~åA‰õΩ LO_»=Åã≤#

Ѩ~°Ñ¨u, Ѷ¨∞#`« J`«_çÖ’ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ Jaè=ºHõÎ"≥∞ÿ<å~Ú. J^Õ q^èŒOQÍ =∞#efl
=∞#O P`«‡QÍ „QÆÇ≤ÏOz#ѨC_»∞, =∞#Ö’ x„^•}"≥∞ÿ# â◊‰õΩÎÅ∂, „ѨuÉèíÅ∂
ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ Jaè=ºHõÎ"≥∞ÿ HÍ~åºK«~°}‰õΩ LѨ„Hõq∞™êÎ~Ú. Wk q[Ü«∞=O`«"≥∞ÿ#
rq`åxH˜ =∂~°æO HõeÊã¨∞ÎOk.
™êfig∞r D ÉèÏ=##∞ K«Hõ¯QÍ q=iã¨∞Î<åfl~°∞:
''ɡã¨Î"å_»∞ Ãã·`«O `å#∞ P`«‡ ã¨fi~°∂Ñ≤#x ÉèÏq¿ãÎ `«# ɡã¨Î=$uÎÖ’ Pi
`Õ~`° å_»∞. q^•ºi÷ `å#∞ P`«‡~°∂Ñ≤#x ÉèÏq¿ãÎ KåÖÏ „âı+μ¨ _ª #·≥ q^•ºi÷ J=Ù`å_»∞.
<åºÜ«∞"åk `å#∞ P`«‡#x ÉèÏq¿ãÎ „âı+¨ª`«=Ú_≥·# <åºÜ«∞"åk J=Ù`å_»∞. WÖψQ
W`«~°∞Å∞ ‰õÄ_®.——1 Hõ#∞Hõ XHõ =ºH˜Î `«##∞ P`«‡QÍ ÉèÏqOK«∞H˘#flѨC_»∞, P`«_ç
P`«‡ *ÏQÆ$u K≥Ok#ѨC_»∞ P`«_»∞ rq`åxfl L`«¯ $+¨ìOQÍ QÆ_»Ñ¨_®xH˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ# â◊H˜Î á⁄O^Œ∞`å_»∞† q[Ü«∞=O`«"≥∞ÿ# rq`«O QÆ_»∞ѨÙ`å_»∞.
WHõ¯_» P`«‡ *ÏQÆ$u K≥O^Œ_®xfl Ö’HõOÖ’ K«Hõ¯QÍ rqOK«_®xH˜ =∂~°æOQÍ
™êfig∞r K«∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞. ™êfig∞rH˜ =ÚO^Œ∞ P`«‡ *ÏQÆ$u, P`«‡*Ï˝#OÖÏO\˜q
PO`«~°OyHõ rq`«O HÀã¨=¸, ÉèíQÆ=^Œ<Õfi+¨μʼnõÄ =∂„`«"Õ∞ ˆH\Ï~ÚOѨ|_®¤~Ú.
™êfig∞r „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ JO`«~°OQÆOÖ’x P`«‡ "Õ∞ÖÁ¯#_»O =Å# â◊‰õΩÎÅ∂,
„ѨuÉèíÅ∂ Jaè=ºHõÎ=∞=Ù`åÜ«∞<åfl~°∞† JO^Œ∞=Å# K«Hõ¯x ã¨O™ê~° rq`«O á⁄O^Œ
=K«∞Û#x K≥áêÊ~°∞. WÖÏ â◊‰õΩÎÅ#∂, „ѨuÉèíÅ#∂ Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∞_»"Õ∞ 'P`«‡
Jaè=ºH©ÎHõ~°}— (self-actualization).
nxH˜ =∂~°æO K«∂Ñ≤OKÕ q^Œº QÆ~°áêÅx ™êfig∞r JaèÅ+≤OKå~°∞. nx<Õ
PÜ«∞#, ''=∞x+≤x ~°∂á⁄OkOKÕ q^Œº——, ''™⁄O`« HÍà◊¡ g∞^Œ xÅ|_»*Ë¿ã q^Œº——
JO@∂ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ''=∞x+≤Ö’ xH˜ΔѨÎ"≥∞ÿ L#fl ѨiѨÓ~°‚`«#∞ Jaè=ºHõÎѨ~°K«_»"Õ∞
q^Œº——2 J<Õ q=~°} ^•fi~å PÜ«∞# nx<Õ ZuÎ K«∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
JO`ÕQÍHõ „Ѩu XHõ¯iÖ’#∂ ã¨$[<å`«‡HõâH◊ Θ LO@∞Ok. #∂`«# Pq+¨¯~°}#∞
HõeÊOKÕ â◊H˜Î Jk. „Ѩu XHõ¯~°∂ nxx „¿Ñˆ~Ñ≤Oz HÍ~åºK«~°}Ö’H˜ `Õ=K«∞Û.
`«^•Ìfi~å =ºH˜ÎQÆ`« rq`åhfl, W`«~°∞Å rq`åbfl "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~°K«=K«∞Û.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 136–137.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 118.
 ''q∞=∞‡efl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl#∞!—— 489

H˘O^ŒiÖ’ D ã¨$[<å`«‡Hõâ◊H˜Î K«Hõ¯QÍ Jaè=ºHõÎ=∞=Ù`«∞Ok. "å~°∞ `«=∞Ö’

xH˜ΔѨÎ"≥∞ÿ# â◊‰õΩÎÅ#∂, „ѨuÉèíÅ#∂ JkèHõ Ѩi=∂}OÖ’ Jaè=ºHõÎO KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
|∞∞+¨μÅ∞ HõO_ç!
=∂#"åo ѨÙ~ÀQÆf, ™ê^èŒ#Å∂ JÖÏO\˜ "åi =Å¡<Õ [~°∞QÆ∞
`«∞<åfl~Ú. q^Œ∞ºnÌѨO, ÔH"Õ∞~å, „\Ïxûã¨ì~ü, ÉÏÖòáê~ÚO\ò
HõÅO, ZH±ûˆ~, ÃÑxûe<£, W#∞ûe<£ – WÖÏO\˜ Pq+¨¯~°}Å∞ Ö’HõO Ü«∂=`«∂Î
HÀ@¡=∞OkH˜ "Õ∞Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~Ú. J^Õq^èŒOQÍ #∂º@<£, _®ifi<£, =∂~ü¯û, S<£ã‘ì<£,
á¶ê¡OH± ÖÏO\˜ zO`«<åjÅ∞~°∞ Pq+¨¯iOz# ã≤^•úO`åÅ∞ =∂#"åo rq`«O
Ö’#∂, zO`«#ÅÖ’#∂ ZO`À „áê|źO =Ç≤Ïã¨∞Î<åfl~Ú.
WÖÏ #∂`«# ã¨`åºÅ#∞ Pq+¨¯iOz# "å~°∞ „áêp# ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
|∞∞+¨μÅ∞QÍ ¿Ñ~˘¯#|_®¤~°∞. QÍÜ«∞„f =∞O„`«O qâßfiq∞„`« Pq+¨¯~°}.
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ã¨~°fi„`å <≥ÅH˘x L<åfl_»<Õ, Ö’HÍf`«∞_»<Õ ã¨`åºxfl Ü«∂[˝=Å∞¯ º_»∞
Pq+¨¯iOKå_»∞. áê}˜x ã¨O㨯 $`« "åºHõ~°} xÜ«∞=∂Å∞† â◊√„â◊√`«∞_»∂, K«~°‰õΩ_»∂
"≥·^Œº â◊¢ã¨ÎzH˜`«ûÅ∞† ÉèÏ㨯~°∞_»∞, bÖÏ=u QÆ}˜`«âߢã¨ÎO† =~åǨÏq∞Ç≤Ï~°∞_»∞
*’ºu+¨O† Kå}‰õΩº_»∞ ~å[huâߢã¨ÎO† P~°ºÉèí@∞ì, ÉèÏ㨯~°∞_»∞ YQÀà◊âߢã¨ÎO –
WÖÏO\˜ rq`å=ã¨~åÖˇ·# J<ÕHõ ã¨`åºÅ#∞ =∞# „áêp#∞Å∞ Pq+¨¯iOKå~°∞.
D "Õ∞^è•=ÙÅO^Œ~°∂ |∞∞+¨μÅx ¿Ñ~˘¯#|_®¤~°∞.
D HÀ}OÖ’ K«∂ã≤#ѨC_»∞ =∂#"åoH˜ "Õ∞Å∞ X#QÆ∂ˆ~Û ã¨`åºÅ#∞
Pq+¨¯iOKÕ <Õ\ ˜ q*Ï˝#"Õ`«ÎÅ∂ |∞∞+¨μÖË! WÖÏO\˜ |∞∞+¨μÅ∂, „^Œ+¨ìÅ∂ =∞#
^Õâ◊O #Å∞=¸ÅÖ’¡ rqOKÕ Éèíq+¨º`å¯ÖÏxfl ™êfig∞r HõÅQÆ<åfl~°∞. ''g∞~°∞,
<Õ#∞, „Ѩu=ºH©Î – JO^Œ~°O |∞∞+¨μÅO HÍ=Åã≤ L<åflO. =∞#‰õΩ <Õ_»∞ P`«‡
qâßfiã¨O J`åº=â◊ºHõO. =∞#O Ö’Hõ ã¨O㨯~°ÎÅO HÍ"åe! JO^Œ∞‰õΩ HÍ=Åã≤#
^ŒO`å =∞#Ö’ J*Ï˝`«OQÍ LOk.... WHõ¯_»∞#fl =∞#Ö’x „Ѩu =ºH©Î |∞∞+≤`åfixfl
á⁄Ok W`«~°∞Å =ÚH˜Îx, =∞# =ÚH˜Îx ™êkèOK«∞H˘#QÆeˆQÖÏ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∞#efl
J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞QÍHõ!——1 JO@∂ PÜ«∞# „áêi÷OKå~°∞.
HÍx q[Ü«∞=O`«"≥∞ÿ# rq`«=¸, Ö’HõOÖ’x Sâ◊fi~åºÅhfl =∞x+≤ `«HõΔ}
ÅHΔͺÅ∞ (proximate goals). HÍx ™êfig∞r Ѩ^ÕѨ^Õ ZuÎ K«∂Ñ≤OKÕ =∞x+≤
Ѩ~°=∂=kè (ultimate goal) XHõ\ ˜ LOk: =∞x+≤ P`«‡ U Ѩ~°=∂`«‡`À
ã¨"≥∞ÿHõº=∞~ÚO^À P Ѩ~°=∂`«‡#∞, P P`«‡ <≥·*Ïxfl „Ѩ`«ºHõΔOQÍ „QÆÇ≤ÏOK«_»O.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 68–69.

490 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

k=º`åfixfl Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∞_»OÖ’x Ô~O_»= Ѩi=∂}O Jk. W^Õ 'P`«‡ ™êHΔÍ

`å¯~°O— (self-realization). ™êfig∞r JaèÅ+≤OzOk ˆH=ÅO Pi÷Hõ ѨÙ~Àaè=$kúx
=∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞† q[Ü«∞=O`«"∞≥ #ÿ rq`«O QÆ_Ñ» _¨ O» =∂„`«"∞Õ
k=º`«fiO : HÍ^Œ∞† QÆ∞}QÆ}ÏÅÖ’, P^蕺u‡Hõ`«Ö’, *Ï˝#OÖ’, K≥·`«#ºOÖ’
Ô~O_»= – g\˜ JxflO\˜Ö’ qHÍ™êxfl, JO>Ë =ºH˜Î`«fi ã¨=∞„QÆ
Ѩi=∂}O
qHÍ™ê<Õfl PÜ«∞# É’kèOKå~°∞. ~°gO„^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü
=zOz#@∞¡, ''Jxfl Ѩi=∂}ÏÅÖ’#∂ =∞x+≤ ã¨=∞„QÆ qHÍã¨"Õ∞ q"ÕHÍ#O^Œ
ã¨O^Õâ◊O.—— XHõ_»∞ `«##∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀ"åe, `«##∞ „QÆÇ≤ÏOK«∞HÀ"åÅx
q"ÕHÍ#O^Œ =zOz#ѨC_»∞ PÜ«∞# =ºH˜Î ã¨=∞„QÆ qHÍ™ê<Õfl ZuÎ K«∂Ñ≤OKå~°∞.
nx<Õ PÜ«∞# '=∞`«— L^ÕÌâ◊OQÍ Jaè=i‚OKå~°∞.
=∞`åxH˜ PÜ«∞# WKÕÛ =ÚYº"≥∞ÿ# x~°fiK«<åÅÖ’ XHõ\ ˜ K«∂^•ÌO:
''=∞x+≤Ö’ xH˜ΔѨÎ"≥∞ÿ L#fl k=º`åfixfl Jaè=ºHõÎѨ~°K«_»"Õ∞ =∞`«O.——1 WO^Œ∞‰õΩ
PÜ«∞# K«∂Ñ≤Oz# =∂~°æ"Õ∞ ''<åÅ∞QÆ∞ Ü≥∂QÍÅ∞.——
''J<ÕHõ =∂~åæÅ ^•fi~å XˆH QÆ=∂º<Õfl KÕ~°QÆÅ=∞<Õk "Õ^•O`« =∞`«OÖ’x
=∞Ǩϟ^•`åÎâ◊Ü«∞O† Hõ~°‡, ÉèíH˜Î, Ü≥∂QÆO, *Ï˝#O Jx g\˜x <Õ#∞ ã¨∂÷ÅOQÍ
<åÅ∞QÆx xˆ~ÌtOKå#∞——2 JO@∞<åfl~°∞ ™êfig∞r. Ü≥∂QÍÅ∞
<åÅ∞QÆ∞ J<ÕHõO. =∞# âߢ™êÎÅÖ’ *Ï˝#Ü≥∂QÆO, ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÆO, =∞O„`«
Ü≥∂QÍÅ∞
Ü≥∂QÆO, ÅÜ«∞Ü≥∂QÆO, ǨÏ~î°Ü≥∂QÆO JO@∂ J<ÕHõ =∂~åæ
Å∞<åfl~Ú. ™êfig∞r HÍÅO <å\˜ <≥·*ÏxH©, =∂#=ÙÅ =∂#ã≤Hõ ã≤÷uH© J#∞
QÆ∞}OQÍ D =∂~åæÅ#∞ <åÅ∞QÆ∞ ÃÑ^ŒÌ qÉèÏQÍÅÖ’ Wq∞_®Û~°∞.
K«∞~°∞‰õΩQÍ Ñ¨xKÕ¿ã"å~°h, L^ÕfiQÆÉèíi`«∞Åh, JO`«~°∞‡Y∞ÅÜÕ∞º"å~°h,
qKå~°}Ö’ JaèÖÏ+¨QÆÅ"å~°h =∞#∞+¨μÅ#∞ ™ê=∂#ºOQÍ <åÅ∞QÆ∞ ~°HÍÅÖ’
W=∞_»Û=K«∞Û. gix ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞H˘x ™êfig∞r <åÅ∞QÆ∞ =∂~åæÅ#∞
~°∂á⁄OkOKå~°∞. J"Õ Hõ~°‡Ü≥∂QÆO, ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÆO, ~å[Ü≥∂QÆO, *Ï˝#Ü≥∂QÆO.
„Ѩu XHõ¯~°∂ `«=∞ =∞#óã≤÷uH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ XHõ =∂~åæ<Àfl, J<ÕHõ
=∂~åæÅ<À J#∞ã¨iOz P`«‡#∞ „QÆÇ≤ÏOKåÅ#fl^Õ ™êfig∞r L^ÕÌâ◊O. ''„Ѩu rqÖ’

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 9, ѨÙ@ 118.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 2, ѨÙ@ 74.
 ''q∞=∞‡efl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl#∞!—— 491

k=º`«fiO QÆiƒù`«OQÍ LOk. ÉÏǨºO`«~° „ѨHõ$u#O`å x~ÀkèOz, JO`«~°æ`«"≥∞ÿ#

D k=º`åfixfl Jaè=ºHõÎO KÕÜ«∞_»"Õ∞ rq`åxH˜ Ѩ~°=∂=kè. nx HÀã¨O Hõ~°‡ –
Láêã¨# – Ü≥∂QÆ – *Ï˝# =∂~åæÖ’¡ XHõ¯\˜QÍh, H˘xflO\˜xQÍh ÖË^•
JxflO\˜xQÍh J=ÅOaOz =Ú‰õΩÎÅ∞ HõO_ç. =∞`åxHõO`å W^Õ ™ê~åOâ◊O.
"å^•Å∂, ã≤^•úO`åÅ∂, Hõ~°‡HõÖÏáêÅ∂, „QÆO^ä•Å∂, ^Õ"åÅÜ«∂Å∂, q^èŒ∞Å∞ –
Jhfl J„Ѩ^è•<åOâßÅ∞——1 JO@∂ PÜ«∞# nxx ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
â◊‰õΩÎÅ#∂, „ѨuÉèíÅ#∂ Jaè=ºH©ÎHõiOz, 'P`«‡ Jaè=ºH©ÎHõ~°}— KÕã≤, L^•`«Î
rq`«O QÆ_»Ñ¨_»O, P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O (self-realization) á⁄O^Œ_»O =∞x+≤
qHÍã¨OÖ’ Ô~O_»∞ Ѩi=∂}ÏÅ∞. P`«‡ Jaè=ºH©ÎHõ~°} KÕÜ«∞_»O =∞x+≤ `«HõΔ}
ÅHõΔ ºO, P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O K«~°=∞ ÅHõΔ ºO. D Ô~O_»∂ [~°∞QÆ∞`«∞#flѨC_»∞ '=∞x+≤—
~°∂á⁄O^Œ∞`å_»∞. D q^èŒOQÍ =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ =∞x+≤ ѨÙ~ÀQÆq∞OKåe, `«^•Ìfi~å
ã¨=∂[O Jaè=$kú QÍOKåÅ#flk ™êfig∞r L^ÕÌâ◊O.
HÍx =∞#∞+¨μÅ∞ ^ÕâßÅѨ~°OQÍ#∂, *ÏuѨ~°OQÍ#∞ aè#∞flÅ∞. "åi =∞#ó
ã≤÷`«∞Å∞ qaè#flO. Hõ#∞Hõ ã¨O^Õâ◊O =∂#"åoH˜ ã¨=∞„QÆOQÍ L#flѨÊ\˜H© "å\˜x
JOkOK«_»OÖ’ ™êfig∞r =∂~°∞ÊÅ∞ KÕâß~°∞. ''=∞x+≤ ZHõ¯
ã¨O^Õâ◊ѨÙ
W~°∞ áê~å≈fiÅ∞
_»∞<åfl, ZÖÏO\˜ ^Œâ◊Ö’ L<åfl ‰õÄ_®, P`«_çH˜ LѨHõiOK«x
=∞`«O, JO`«QÍ „ѨÜ≥∂[#HÍi HÍ^Œ∞. „Ѩ`ÕºHõOQÍ H˘O^ŒiH˜
=∂„`«"Õ∞ LѨHõiOKÕ =∞`«O ã≤^•úO`« ~°∂ѨOÖ’<Õ xez LO@∞Ok. =∞x+≤
ZÖÏO\˜ ã≤÷uÖ’ L<åfl, ã¨fi`«O„`«∞_≥·<å, ^•ã¨ºOÖ’ L<åfl ‰õÄ_® KÕÜ«¸`«hÜ«∞
ã¨=∞~°÷"≥∞ÿ ã¨Oã≤^Œú"≥∞ÿ LO_Õ =∞`«"Õ∞ =∂#=HÀ\˜H˜ LѨHõiOK«QÆÅ^Œ∞——2 JO@∞
<åfl~°∞ ™êfig∞r. D ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’ PÜ«∞# ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõÄ, áêâßÛ`«∞ºÅ‰õÄ `«=∞
ã¨O^Õâßxfl Ô~O_»∞ q^è•Å∞QÍ JOkOKå~°∞.
=∞øeHõ J=ã¨~åÖˇ·# J#fl=¢™êÎʼnõΩ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ã¨`«=∞`«=∞Ü«∂º~°∞.
áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ „Ѩ[Å∞ rq`« J=ã¨~åÅ (existential needs) HÀã¨O
áÈ~å_®~°∞. "å~°∞ ^≥·=qâßfi㨠~åÇ≤Ï`«ºO, rq`« x~°~°÷Hõ`«, ã¨<å‡~°æ rq`«OÖ’
JѨ#=∞‡HõO, „ѨâßO`«`å ~åÇ≤Ï`«ºO ÖÏO\˜ ã¨=∞㨺Å`À qÅqÅÖÏ_»∞`«∞<åfl~°∞.

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 3, ѨÙ@ 122.

2. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 4, ѨÙ@ 318.
492 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

„ѨuÉèíÅ#∞ Jaè=ºHõÎO KÕã≤, XHõ =ºH˜Î ÉÏǨϺ rq`«OÖ’ ѨÙ~ÀQÆq∞OKÕ

q^Œº#∞, ¿ã=–^èŒ~°‡ ÉèÏ=##∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ ™êfig∞r ã¨O^Õâ◊OQÍ JOkOKå~°∞.
„ѨuÉèíÅ#∞ Jaè=ºHõÎO KÕã≤, rq`«OÖ’ q[Ü«∞O á⁄Ok# XHõ =ºH˜Î PO`«iHõ
rq`åxfl JaèÅ+≤Oz P`«‡#∞ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞HÀ=_»O áêâßÛ`«∞ºÅ‰õΩ ã¨O^Õâ◊OQÍ
JOkOKå~°∞. HÍx W^˘Hõ ™ê^è•~°}"≥∞ÿ# =º`åºã¨O =∂„`«"Õ∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
PO`«iHõ rq`åxH˜ J~°∞›Öˇ·#"å~°∞ ÖË<ÕÖË~°<À, áêâßÛ`«ºOÖ’ ÉÏǨϺ rq`«OÖ’
Ü«∂=#‡On q[Ü«ÚÅÜ«∂º~°<À HÍ^Œ∞ WO^Œ∞‰õΩ J~°÷O. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ rq`«
áÈ~å@OÖ’<Õ D_Õ~°ÖË^Œ∞† PHõe, Ѩã¨∞ÎÅ #∞Oz q_ç=_»ÖË^Œ∞. "åiH˜ P`«‡#∞
QÆ∞iOz É’kèOK«_»O "åix J==∂xOK«_»O J=Ù`«∞Ok. Hõ#∞Hõ "å~°∞ =∞Oz
q^Œº#∞ JÉèíºã≤Oz, „ѨuÉèíÅ#∞ Jaè=ºHõÎO KÕã≤, rq`«OÖ’ ѨÙ~ÀQÆq∞OKåe. JÖÏ
H˘O^Œ~°∞ ѨÙ~ÀQÆq∞OK«_®xH˜ ¿ã= ÅOkOKåe. Ö∫H˜Hõ rq`«OÖ’ D_Õi q[Ü«∞
=O`«∞Öˇ·# áêâßÛ`«∞ºÅ∞ P`å‡#∞Éèí∂ux JaèÅ+≤OKåe.
D q^èŒOQÍ 'ã¨`«ºÜ«ÚQÆ— =∞x+≤H˜ Ѩ^ä•xfl U~°Ê~°z WKåÛ~°∞ Ü«ÚQÆ
<åÜ«∞‰õΩÖˇ·# ™êfig∞r. =∞x+≤ PO`«iHõ rq`åxfl JaèÅ+≤OKåe, P`«‡#∞ *ÏQÆ$u
QÍqOKåe, â◊‰õΩÎÅ#∞ „ѨuÉèíÅ#∞ Jaè=ºH©ÎHõiOz L`å`«Î
™êfig∞r rq`«O QÆ_»áêe† P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Å∞ J#∞+≤ªOz P`å‡#∞
Ѩ^äŒO
Éèí∂u á⁄O^•e. JÖÏ J#∞Éèí∂u á⁄Ok# =ºH˜Î `«# rq`«
Ѩ~°=∂=kèx á⁄Ok# "å_»=Ù`å_»∞.
™êfig∞r ã¨O^Õâßxfl, JO>Ë =∞#O UO KÕÜ«∂Åx PÜ«∞# JaèÅ+≤OKå~À
K«∂âßO.
PÜ«∞# =∞# HÀã¨O UO KÕâß~°∞?
PÜ«∞# =∞# HÀã¨O UO KÕÜ«∞ÖË^Œ∞?
''=∞#∞+¨μÖÏ¡~å ~°O_ç! g∞ H˘Hõ =∂@ K≥|∞`«∞<åfl#∞† ѨO_»∞ HÀã≤ g∞~°∞
u#_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ LOKå#∞. g∞~°∞ =zÛ uO>Ë KåÅ∞. Jk ‰õÄ_® KÕÜ«∞~å?——
Jx <åÜ«∞<å‡~°¡Ö’ =∞Ǩ`«∞‡_≥·# JѨÊ~ü „ѨtflOKå_»∞. P ã≤÷uÖ’ =∞# HÀã¨O
„Ѩu XHõ¯\© ™êfig∞r ã≤^ŒúO KÕã≤ WKåÛ~°∞.
HõΔ}O Ü≥∂z^•ÌO.
ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜ K≥Ok#O`« =~°‰Ωõ XHõ P^è∞Œ xHõ ÉèÏ~°`^« âÕ ◊ ^Œ$âߺxfl K«∂Ñ≤O
z# P^Œ∞ºÅÖ’ ™êfig∞r JkfifÜ«ÚÅ∞. ã¨fi`«O„`«"≥∞ÿ#, #∂`«# L`ÕÎ[O á⁄Ok#,
 ''q∞=∞‡efl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl#∞!—— 493

„ѨHÍâ◊=O`«"≥∞ÿ#, „áêp# "≥·Éèí=O uiy á⁄Ok# ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ^Œ$âߺxfl PÜ«∞#

ÉèÏ~°`«^Õâ◊O HÀã¨O
=∞#‰õΩ =^ŒeÃÑ\˜ì "≥àÏ¡~°∞. PÜ«∞# `å=Ú uÅH˜Oz#
^Œ$âߺxfl WÖÏ L^ÕfiQÆѨ٠"≥Å∞¡=`À qâ◊^ŒÑ¨~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞:
''ÉèÏqÉèÏ~°`« Éèí∂q∞ „ѨHÍtOK«#∞Ok. P k=º „ѨHÍâ◊ zǨflÅ∞ WѨC_Õ
HõxÑ≤ã¨∞Î<åflÜ«∞x <å #=∞‡HõO. Jk „áêp# ÉèÏ~°`«O Hõ<åfl L[˚fiÅ"≥∞ÿ „ѨHÍ
tã¨∞ÎOk. ѨÓ~°fiѨ٠|∞∞+¨μÅO^ŒiHõ<åfl Q˘Ñ¨Ê"åÔ~·# |∞∞+¨μÅ∞ ѨÙ@ì#∞<åfl~°∞. g∞
Ñ≤`«$^Õ=`«Å∞ ã¨O`«$ѨÙÎÅ∞ HÍ=_»"Õ∞ H͉õΩO_®, `«=∞ Ö’HÍÅ #∞Oz „H˜OkH˜
K«∂ã≤ "åÔ~O`À ã¨QÆ~°fiOQÍ P#Ok™êÎ~°x <å xâ◊ÛÜ«∞O... WѨC_»∞ ÉèÏ~°`«=∂`«
ã¨Oã≤^ŒúOQÍ LOk. P"≥∞ HÍã¨Î ‰õΩ#∞‰õΩ`«∂O>Ë Uq∞? ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç.
JkQÀ ã¨<å`«# ^èŒ~°‡ ã≤OǨã¨O g∞^Œ #=Ü«∞ø=#O`À ѨÓ~°fiO Hõ<åfl ^ÕnѨº
=∂#OQÍ „ѨHÍtã¨∂Î =∞# ^Õâ◊=∂`« Pã‘#∞~åÖˇ· LOk. Hõà◊√¡ `≥iz K«∂_»O_ç.——1
WÖÏO\˜ XHõ áê~°=â◊º ^Œ$â◊ºO`À ™êfig∞r PyáÈÜ«∂~å? P ^Œ$âߺxfl
Ü«∞^ä•~°÷O KÕÜ«∞_®xH˜ U"Õ∞O KÕÜ«∂Ö’ JO`å KÕã≤ÃÑ\Ïì~°∞.
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ UO KÕâß~°∞?
1. ÉÏxã¨`«fiOÖ’#∂, ™È=∞i`«#OÖ’#∂ =Úxy L#fl ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ
ѨÙ~°∞ëÈz`åhfl, g~åhfl JOkOz "åix "Õ∞ÖÁ¯eáê~°∞. „Ѩ[ʼnõÄ ~åAʼnõÄ
"åi Hõ~°Î"åºÅ#∞ ZuÎ K≥áêÊ~°∞.
2. =¸_è»#=∞‡HÍÅ #∞Oz, x~°~°÷Hõ PKå~° ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å #∞Oz q_ç
=_ç# x["≥∞ÿ# =∞`åxfl É’kèOKå~°∞† =∞`«™ê=∞~°™êºxfl LѨ^ÕtOKå~°∞.
3. ''ã‘fiÜ«∞ =ÚH˜Î – Ö’Hõ Ç≤Ï`«O—— J<Õ P^Œ~°≈O`À =∞~îåÅ#∞ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞.
`«^•Ìfi~å L#fl`« rq`«O JaèÅ+≤OKÕ"å~°∞ ã¨<åflºã¨O ѨÙK«∞ÛH˘x, `«=∞ rq`åÅ#∞
"≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~°K«∞HÀ=_®xH©, J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨=∂*ÏxH˜ =∞Oz HõeˆQ q^èŒOQÍ
`«=∞ rq`åÅ#∞ =∞ÅK«∞HÀ=_®xH© ™ê^茺=∞~ÚOk.
4. ¿ã= – ^èŒ~°‡O J<Õ P^Œ~å≈xfl É’kèOK«_»O ^•fi~å [#™ê=∂#ºO
P^蕺u‡Hõ rq`«OÖ’ áêÅ∞ѨOK«∞HÀ=_®xH˜ PÜ«∞# J=HÍâ◊O HõeÊOKå~°∞.
[ѨO, ^蕺#O, `«Ñ¨ã¨∞ûÖÏ W`«~°∞ʼnõΩ ¿ã= ÅOkOK«_»=¸ XHõ P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ<Õ
J#fl q+¨Ü«∞O J<Õ‰õΩÅÖ’ P^蕺u‡Hõ rq`«O QÆ_»Ñ¨_®xH˜ „¿Ñ~°} xzÛOk.
1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 6, ѨÙ@ 48.

S 33
494 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

5. âߢ™êÎÅ#∞ JO^Œi Ѩ~°O KÕâß~°∞ ™êfig∞r. PÜ«∞#‰õΩ =ÚO^Œ∞

LѨx+¨`«∞ÎÅ ÖÏO\˜ âߢ™êÎÅÖ’x L#fl`« ÉèÏ=#Å∞ ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’
ÖË=Ù. ™ê=∂#∞ºÅ∞ ‰õÄ_® "å\˜x K«kq J~°÷O KÕã¨∞H˘<Õ@@∞¡ "å\˜x ã¨~°à◊OQÍ
fiÛk^•Ì~°∞.
6. áêâßÛ`«º ^ÕâßʼnõΩ "≥o¡ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Ѷ¨∞#`«#∞, ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ
B#fl`åºxfl ZuÎ K«∂Ѩ_»O ^•fi~å ÉèÏ~°`«^Õâßxfl JO`«~å˚fÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ `«Å
ZuÎ xÅɡ\Ïì~°∞.
Ç≤ÏO^Œ∂`åfixH˜ K≥Ok#O`« =~°‰õΩ, <Õ\ ˜ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O ™êfig∞r ã¨$+≤ì.
âßM’ѨâßYÅ∞QÍ q_çáÈ~Ú#ѨÊ\˜H©, Ѩ~°ã¨Ê~° q~°∞^ŒúOQÍ L#flѨÊ\˜H© "å\˜x
ã¨"≥∞ÿHõºÑ¨~°z <Õ\ ˜ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl PÜ«∞# JOkOKå~°∞.
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O
HÀã¨O
„áêp# âߢ™êÎÅ#∂, ÉèÏ=#Å#∂ <Õ\ ˜ zO`«<å ^èÀ~°}˜Ö’H˜
"å\˜x áÈ`«áÈã≤ =∞#‰õΩ JOkOKå~°∞. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«
P^蕺u‡Hõ ÃÑxflkèH˜, Ü≥∂QÆ ã¨OѨuÎH˜ #∂`«# K≥·`«<åºxfl JOkOz JO^ŒiH©
„áêÑ≤ÎOѨKÕâß~°∞. ã¨<åflºã¨∞Å#∞ ã¨=∂[ ¿ã=Ö’ áêÖÁæ<Õ@@∞¡ KÕã≤ D Ç≤ÏO^Œ∂
ã¨<åflºã¨ =∞~åæxH˜ XHõ #∂`«#, P^èŒ∞xHõ Ѩi=∂}Ïxfl HõeÊOz WKåÛ~°∞.
„áêp# „^Œ+¨ìÅÖ’ J<Õ‰õΩÅÖ’ ÖËx XHõ „Ѩ`ÕºHõ "≥·t+¨ì ºO ™êfig∞rÖ’
LOk. ¿Ñ^ŒÅ HÀã¨O qÅÑ≤Oz# „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞ |∞∞+≤ѨÙOQÆ=Ù_»∞ PÜ«∞#. ''^Õâ◊O
QÆ∞_çÃãÅÖ’ rqã¨∞Î#fl^Œx =∞~°∞==^Œ∞Ì. JÜ≥∂º! "åiH˜ Z=~°∂ U ™êÜ«∞O
KÕÜ«∞ÖË^Õ!—— JO@∂ PÜ«∞# ~ÀkOKå~°∞.
ÉèÏ~°`«^Õâßxfl ѨÙ~ÀQÆq∞OѨ *ËÜ«∞_®xH˜ ã¨OѶ¨∞ ã¨O㨯~°}Å∞ J=ã¨~°=∞x
ã¨=∂[ <Õ`«Å∞ J<Õ‰õΩÅ∞ <˘H˜¯=Hͯ}˜Oz# ã¨=∞Ü«∞OÖ’, ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Ѩ`«<åxH˜
L#fl`« =~°æO "å~°∞ ¿Ñ^ŒÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOK«_»=¸, ^ÀÑ≤_ôH˜ QÆ∞iKÕÜ«∞_»=¸
"≥Ú^Œ\ ˜ HÍ~°}=∞x Ѷ¨∞’+≤Oz# "≥Ú^Œ\ ˜ <Õ`« PÜ«∞#. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O JO`å
Ѩ~°º\˜OK«_»O =Å# PÜ«∞# ¿Ñ^ŒÅ "≥#∞Hõ|_»¤ ã≤÷ux HõàÏ¡~å K«∂âß~°∞. "åiH˜
*ÏQÆ$u HõeyOK«_®xH©, "åix L^ŒúiOK«_®xH© XHõ qã¨Î $`« q^•º„Ѩ}ÏoHõ#∞
PÜ«∞# ~°∂á⁄OkOKå~°∞. WO^Œ∞‰õΩ x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOK«_»O PÜ«∞# áêâßÛ`«º
„Ѩܫ∂} L^ÕÌâßÅÖ’ XHõ\ ˜. áêâßÛ`«ºO #∞Oz uiy =zÛ ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£#∞
PÜ«∞# ™ê÷Ñ≤Oz#ѨC_»∞, ¿Ñ^ŒÅ‰õÄ, "≥#∞Hõ|_»¤ "åiH© ¿ã= KÕÜ«∞_»O ^•x
„Ѩ^è•<À^ÕÌâßÅÖ’ XHõ\ ˜QÍ <˘H˜¯ =Hͯ}˜OKå~°∞.
 ''q∞=∞‡efl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl#∞!—— 495

¿ã= – ^èŒ~°‡O ^•fi~å ¿Ñ^ŒÅ#∞, áê=∞~°∞Å#∞ L^ŒúiOK«=∞x K≥ѨÊ_»O

^•fi~å ^Õâ◊ *ÏQÆ$uH©, qHÍ™êxH© PÜ«∞# =∂~°æO K«∂Ñ≤OKå~°∞. D q^èŒOQÍ
Pi÷HÍaè=$kúx =∞`«OÖ’x XHõ JOâ◊OQÍ KÕã≤, Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxH˜ XHõ H˘`«Î
Ѩi=∂}Ïxfl HõeÊOKå~°∞.
=∞~À q+¨Ü«∞OÖ’#∂ ™êfig∞r „Ѩ`ÕºHõ "≥·t+¨ì ºO`À q~ålÅ∞¡`«∞<åfl~°∞.
ã¨=Ú„^ŒO ^•\˜`Õ ‰õΩÅO áÈ`«∞Ok, `åH˜`Õ "≥∞ÿÅ JO@∂ rqOz# ÉèÏ~°`«O
''Hõà◊√¡ `≥iz `«H˜¯# ^ÕâßÅ∞ K«∂_»∞——, ''h ã¨O‰õΩz`«"≥∞ÿ# HõÅ∞QÆ∞ #∞Oz |Ü«∞@‰õΩ
=zÛ Ö’HõOÖ’x `«H˜¯# ^ÕâßʼnõΩ "≥à◊√¡. JHõ¯_» JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨O㨯 $f, Pi÷Hõ
=º=™ê÷, "å}˜[ºO, q*Ï˝#O, ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O ÖÏO\˜ ~°OQÍÅ∞ ZÖÏ
Jaè=$kú QÍOK«∞`«∞<åflÜ≥∂ K«∂_»∞. "å\˜`À HõÅã≤ ѨÙ~ÀQÆq∞OK«∞—— Jx ZÅ∞ÔQuÎ
ˆHHõÃÑ\˜ì# "≥Ú^Œ\ ˜ <Õ`« PÜ«∞#.
WHõ =∞#O JO`«~å˚fÜ«∞ ~°OQÍxfl ѨiH˜^•ÌO –
ÉèÏ~°fÜ«∞ P^蕺u‡Hõ Ѷ¨∞#`«#∞ „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ JO`«~å˚fÜ«∞ ~°OQÆOÖ’
Kå\˜ K≥Ñ≤Ê Ö’Hõ=∞O`«\Ï "åºÑ≤OѨ*Ëã≤# "å~°∞ ™êfig∞r. JHõ¯_® PÜ«∞#
™ê\˜ÖËx qt+¨ì`« ã¨O`«iOK«∞H˘#fl <Õ`«QÍ q~ålÖÏ¡~°∞.
=∂#= K«i„`«Ö’ =∞Ǩϟ#fl`« =∞Å∞ѨÙÅ∞ K«qK«∂ã≤Ok 19= â◊`å|ÌO.
=∞^茺ܫÚQÆOÖ’ <≥ÅH˘#fl #=∞‡HÍÅ∞, QÆ∞}QÆ}ÏÅ∞, P^Œ~å≈Å =O\˜q u~°ã¨¯
iOѨ|_®¤~Ú. q*Ï˝#O, ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O, ™ê=∂lHõ
JO`«~å˚fÜ«∞ ~å[H©Ü«∞ ~°OQÍÅÖ’ =∞Ǩϟ#fl`« Jaè=$^Œ∞úÅ`À 20=
~°OQÆOÖ’
â◊`å|ÌO L^Œ~ÚOѨ#∞#flk. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfig∞r L^Œƒù
qOKå~°∞. PÜ«∞# áê^•Å∞ „áêK«º áêâßÛ`åºÅÖ’ „Ѩu+≤ª`åÖˇ· xeKå~Ú. PÜ«∞#
=∂#ã¨O Ü«ÚQÆÜ«ÚQÍʼnõΩ Jf`«"≥∞ÿ# XHõ =∞Ǩϟ#fl`« ^Œ$âߺxfl uÅH˜OzOk.
PÜ«∞# ǨÏ$^ŒÜ∞« O =∂#"åo#O`«\h˜ PeOQÆ#O KÕã∞¨ H˘Ok. JO`«\ ˜ =∞Ǩϟ#fl`«
z„`«O PÜ«∞#k.
Ö’Hõ zO`«<å ~°OQÍxH˜ PÜ«∞# UO JOkOKå~°∞?
1. =∞x+≤x QÆ∂iÛ XHõ „H˘`«Î ^Œ$HõÊ^äŒO. ''„Ѩu rqÖ’#∂ k=º`«fiO
QÆiƒù`«"≥∞ÿ LOk—— (Each soul is potentially divine) JO@∞<åfl~°∞ PÜ«∞#.
Ѩi}Ï=∞ tY~å„QÍ# xeKÕ"å_»∞, ^≥·"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»∞, `«# qkèx `å<Õ
~°∂á⁄OkOK«∞H˘<Õ ã¨=∞~°∞÷_»∞ =∞x+≤.
496 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

2. ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iOz# ã¨i„H˘`«Î ^Œ$HõÊ^äŒO. P^èŒ∞xHõ q*Ï˝# Pq+¨¯~°}

ʼnõΩ „Ѩu‰õÄÅO ÖËx ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ PÜ«∞#. ZHõ¯_À QÆQÆ#=∞O_»ÅOÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx
=∞#∞+¨μÅ#∞ P_çOKÕ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ HÍ_»∞ PÜ«∞#. =∞#∞+¨μÅÖ’<Õ P`«‡QÍ
H˘Å∞"≥·#"å~°∞ PÜ«∞#.
3. rq`«O QÆ∞iOz XHõ #∂`«# ^Œ$HõÊ^äŒO. =∞x+≤ P`«‡Ö’ xH˜ΔѨÎ"≥∞ÿ#
â◊‰õΩÎÅ Jaè=ºH©ÎHõ~°}"Õ∞ rq`«=∞<Õ „H˘`«Î ÉèÏ=#. Hõ#∞Hõ P`«‡#∞ J#∞Éèí∂`«O
KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜, ÉèQí =Æ O`«∞x á⁄O^Œ_®xH˜ XHõ =ºHÎ̃ ZHõ¯_À J~°}ºOÖ’H˜ "≥àÏ¡Å<Õ
ÉèÏ=# =∂iOk. P`«_»∞ WHõ¯_Õ rqOK«=K«∞Û, `«# ^Œ$HõÊ^ä•xfl =∂~°∞ÛH˘O>Ë
P`«_»∞ =∂=¸Å∞ rq`å<Õfl P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#QÍ =∂~°∞ÛHÀ=K«∞Û. W^Õ ™È^Œi
x"Õk`« J^Œ∞ƒù`«OQÍ ZuÎ K«∂Ñ≤ã¨∞Î#flk:
''=∞# QÆ∞~°∞^Õ=ÙÖˇ·# q"ÕHÍ#O^Œ rq`åxH˜ J`«ºO`« =∞ǨÏ`åÎ fixfl HõÅ∞QÆ
*Ë¿ã q+¨Ü«∞O D ã≤^•úO`« „ѨKå~°"Õ∞... Jxfl q^è•Å P~å^èŒ<å Ѩ^Œú`«∞Å∞
=∂„`«"Õ∞ HÍHõ, ã¨~°fiq^èŒ Hõ~°‡Å∞, qq^èŒ s`«∞Å „Ѩܫ∞`åflÅ∞, Jxfl s`«∞Å
ã¨$[<å`«‡Hõ HÍ~åºÅ∞ ã¨`«º™êHΔÍ`å¯~åxH˜ =∂~åæÅ=Ù`å~Ú. WHõ g∞^Œ@ Wk
Ö∫H˜HOõ , Wk P^蕺u‡HõO J<Õ Éè^Ë •xH˜ `å=ÙO_»^∞Œ . Ѩi„â◊"∞Õ „áê~°#÷ J=Ù`«∞Ok,
q[Ü«∞"Õ∞ `åºQÆ=∞=Ù`«∞Ok, rqOK«_»"Õ∞ P^蕺u‡Hõ =∞Ǩ™ê^èŒ# J=Ù`«∞Ok.
JxflO\˜h `åºQÆO KÕã≤, L^•ã‘#OQÍ LO_»_»O ZO`« Hõ~îÀ~°"≥∂ Ü≥∂QƺOQÍ
á⁄O^Œ_»O, á⁄Ok# ^•xx ~°H˜ΔOK«_»O ‰õÄ_® JO`Õ Hõ~îÀ~°"≥∞ÿ# ™ê^èŒ#QÍ
=∂~°∞`«∞Ok. D J#∞Éèí∂uÜÕ∞ q"ÕHÍ#O^Œ#∞... =∞Ǩ„Ѩ=HõÎ#∞ KÕã≤Ok. PÜ«∞#
Jaè„áêÜ«∞OÖ’ Ü≥∂wO„^Œ∞x QÆ∞ǨÏ, ^Õ"åÅÜ«∞Ѩ٠"åH˜e #~°<å~åÜ«∞}∞Å
ã¨=∂QÆ=∂xH˜ ZO`À LѨÜÚ« Hõ"Î ∞≥ #ÿ ™ê÷<åÖË. JÖψQ Ü«∞O„`åQÍ~°O, Ѩ~<°î åQÍ~°O,
Hõ$+≤, áêi„âßq∞Hõ ˆHΔ„`åÅ∞ ‰õÄ_® ã¨=∂#OQÍ LѨܫÚHõÎ ™ê÷<åÖË. PÜ«∞#
^Œ$+≤ìÖ’ =∂#=¿ã=‰õΩ =∂^èŒ= ѨÓ[‰õΩ =∞^茺, ѨÙ~°∞+¨HÍ~°=¸ qâßfi™êʼnõÄ
=∞^茺, x["≥∞ÿ# ^è•i‡Hõ „Ѩ=~°Î#‰õÄ, P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#‰õÄ =∞^茺 Wã¨∞=∞O`≥·<å
=º`åºã¨O ÖË^Œ∞. XHõ<˘Hõ ^Œ$+≤ìHÀ}O #∞Oz ™êfig∞r ѨÅ∞‰õΩÅhfl Hõà◊, q*Ï˝#
âߢã¨ÎO, =∞`«O – Wq ã¨`«ºO Ü≥ÚHõ¯ =¸_»∞ Jaè=ºH©ÎHõ~°}Å∞.——1
4. ã¨<å‡~°æO, 㨄`«Ê=~°Î# "å\˜ QÆ∞iOz XHõ #∂`«# ^Œ$HõÊ^äŒO. ÉèíÜ«∞O
=Å<À, |Å=O`«O =Å<À, U^À XHõ ÉÏǨϺâ◊H˜ÎH˜ q^èÕÜ«∞`« K«∂Ѩ_»O =Å<À

1. ÖË=O_ç, "Õ∞ÖÁ¯#O_ç!, ã¨OѨÙ@O 1, ѨÙ@ 37.

 ''q∞=∞‡efl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl#∞!—— 497

=KÕÛk HÍ^Œ∞ 㨢`«Ê=~°Î#. `å#∞ Ü«∞^ä•~°÷OQÍ Z=~À JÖÏ LO_»_»O† `«# P`«‡
x["≥∞ÿ# „ѨHÍâßxfl Jxfl kâ◊ÅÖ’#∂, Jxfl Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’#∂ ã¨^• „Ѩã¨iOѨ
*ËÜ«∞_»O – J^Õ ã¨<å‡~°æO, J^Õ ã¨¢`«Ê=~°Î#. ÉèíÜ«∞O HÍ~°}OQÍ ã¨[˚#∞_»∞QÍ
LO_®Å<Õ ã≤÷ux =∂iÛ P`«‡ k=º`«fiO K«∂Ñ≤, ''=∞#O k=ÙºÅO—— Hõ#∞Hõ =∞#O
ã¨[#˚ ∞Å∞QÍ "≥∞ÅQÍÅ<Õ ÉèÏ=##∞ =ºHõOÎ KÕÜ∞« _»O =Å# q"ÕHÍ#O^Œ =∂#"åoH˜
Q˘Ñ¨Ê HÍ#∞Hõ xKåÛ~°∞. D ÉèÏ=# „áêuѨkHõÃÑ· 㨢`«Ê=~°Î<å rq`«O â◊H˜Îx
WKÕÛkQÍ, P#O^ŒO ѨOz WKÕÛkQÍ, =∞x+≤Ö’ xH˜ΔѨÎ"≥∞ÿ L#fl „ѨuÉèíÅ#∞
Jaè=ºHõÎO KÕ¿ãkQÍ ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
5. #∂`«# ã¨=∂[O. ¿Ñ^ŒÅ g∞^Œ xÜ«∞O„`«}Å∞, ^ÀÑ≤_ô q^è•#~°Ç≤Ï`«
ã¨=∂[O. ‰õΩÅ, =∞`« ÉèË^•Å∞ ÖËx, JO^Œ~°∂ rq`«OÖ’ ѨÙ~ÀQÆq∞OK«_®xH˜
J=HÍâ◊O WKÕÛ ã¨=∂[O. ™êfi`«O„`«º ã¨=∞`«, ¢ã‘Î Q“~°=O QÆÅ ã¨=∂[O.
6. =∞`«O QÆ∞iOz XHõ #∂`«# ^Œ$HõÊ^äŒO. =¸_è»#=∞‡HÍÅ∞, Ãã·^•úOuHõ
=∞ø_軺O KÀ@∞KÕã¨∞HÀx =∞`«O. ™ê=∂#ºOQÍ =∞#O ѨiQÆ}˜OKÕ =∞`åxH©,
™êfig∞r ÉèÏ=#Ö’x =∞`åxH© ZO`À =º`åºã¨O LOk. ™êfig∞r P^蕺u‡Hõ`«#∞,
P^蕺u‡Hõ J#∞Éèí∂ux =∞`«OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞. H˘xfl ã≤^•úO`åÅ#∞ #=∞‡_»O,
H˘xfl ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ áê\˜OK«_»O ÖÏO\˜ "å\˜<Õ =∞`«OQÍ =∞#O ÉèÏqã¨∞Î
<åfl~. HÍx ™êfig∞r =zOz#k XHõ =ºH˜Î `«##∞ `å#∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘<Õ
=∞`«O, ÉèíQÆ=O`«∞x JaèÅ+≤OKÕ =∞`«O, ™œ„ÉèÏ`«$`åfixfl ÃÑOá⁄OkOKÕ =∞`«O.
`«^•Ìfi~å rq`«OÖ’x J`«∞º#fl`« Pâ◊Ü«∞O <≥~°"Õ~°_®xH˜ ^•i HõeÊOKÕ =∞`«O.
<Õ\ ˜ P^蕺u‡Hõ <Õ`«Å∞ J<Õ‰õΩÅ∞ ‰õΩÅ~°Ç≤Ï`«, =∞`«=∞ø_軺O ÖËx, *Ï`«∞Å∞
ÉèÏ+¨Å∞ =∞$Qƺ"≥∞ÿ#, =¸_è»#=∞‡HÍÅ #∞Oz q_ç=_»¤ =∞`«O QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»_»O
™êfig∞r K«Å∞"Õ. PÜ«∞# ÉèÏ=#Å∞ Éèíq+¨º`å¯ÖÏÅÖ’ ZO`À „áê^è•#ºO
ã¨O`«iOK«∞H˘O\ÏÜ«∞#_»OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸ ÖË^Œ∞.
WO`«\ ˜ =∞Ǩϟ#fl`« ^Œ$âߺxfl K«∂Ñ≤Oz ™êfig∞r "≥àÏ¡~°∞. D ^Œ$â◊ºO
D_Õ~°_®xfl 'ã¨`«ºÜ«ÚQÆ—=∞x PÜ«∞# ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ÉèíQÆ"å<£ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å
[#<åxfl ^•x „áê~°OÉèíOQÍ QÍOKå~°∞. ''ÉèíQÆ"å<£ N~å=∞
#∂`«# Ü«ÚQÆ Hõ$+¨μÅ ‚ [##O`À ã¨`º« Ü«ÚQÆO „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk.... N~å=∞
LëÈ^ŒÜ«∞O
Hõ$+¨μ‚Å∞ [x‡OK«_»O #∞Oz `«∂~°∞Ê kQÆ`«O (horizon)
„ѨHÍtOK«™êyOk† L^Œ~Úã¨∞Î#fl ã¨∂~°∞ºx #∂`«# H˜~°}ÏÅ∞ „Ѩã¨iOK«™êQÍ~Ú.
HÍÅ„Hõ=∂# P =∞Ǩ„ѨHÍâ◊O, =∞^蕺ǨÏfl =∂~åÎO_»∞xÖÏ Ö’HÍ<Õfl HÍOu
498 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

"≥Å∞¡=Ö’ =ÚOK≥`«ÎÉ’`«∞#flk—— P<åfl~åÜ«∞#. HÍx P #∂`«# Ü«ÚQÆѨ٠=∞Ǩϟ

#fl`« HÍOu ã¨=∂[=∞O`«\Ï „Ѩã¨iOKåÅO>Ë, #∂`«# ã¨=∂[O qHõã≤OKåÅO>Ë
Jk =∞# „Ѩu XHõ¯i KÕ`«∞Ö’¡<Õ LOk. ÉèíQÆ"å<£ N~å=∞Hõ$+¨μ‚Å ã¨O^Õâßxfl
KÕQ˘x, ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ =∂~°æOÖ’ =∞#O J_»∞y_ç`Õ P #∂`«# Ü«ÚQÆ
LëÈ^ŒÜ«∂xfl =∞#O K«∂_»_»O `«^䌺O!
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ J<Õ =∞Ǩϟ#fl`« =ºH˜Îx ã≤OǨÏ=Ö’Hõ#O KÕã¨∞H˘<åflO.
nx =Å#, PÜ«∞# ã¨=∞„QÆ Ñ¨i=∂}Ïxfl J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘<åfl=∞x J~°÷O HÍ^Œ∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë, D „QÆO^äŒ „áê~°OÉèíOÖ’ K«∂ã≤#@∞¡, PÜ«∞#
„Ѩܫ∞uflOz
áê@∞Ѩ_»^•O!
QÆ∞iOz ~ÀAŠѨ~°ºO`«O =∂\Ï¡_»=K«∞Û. HÍx PÜ«∞#
ã¨^• „H˘`«Î =ºH˜ÎQÍ, =∂\Ï¡_»∞HÀ|_»x =ºH˜ÎQÍ<Õ LO\Ï~°∞†
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# QÆ∞iOz KÕÜ«∞É’ÜÕ∞ zO`«#ʼnõÄ, qKå~°}ʼnõÄ
JO`«O LO_»^Œ∞. nx<Õ <Õ\ ˜ *Ï˝#∞Å∂, Ѩiâ’^茉õΩÅ∂ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ™êÇ≤Ï`«ºO,
ã¨Ow`«O, =∞`«O, `«`«Î fiâߢã¨ÎO, P^蕺u‡Hõ`å, Pi÷Hõâߢã¨ÎO, q^•º~°OQÆO,
™ê=∂lHõâߢã¨ÎO, K«i„`«, q*Ï˝#âߢã¨ÎO ÖÏO\˜ J<ÕHõ ~°OQÍÅÖ’ ™êfig∞r
„ѨÉèÏ=O, ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO QÆ∞iOz ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ "≥Å∞=_®¤~Ú, "≥Å∞=_»∞`«∞<åfl~Ú.
WOHÍ Z<Àfl ~°OQÍÅÖ’ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ ~å#∞<åfl~Ú. ZO^ŒÔ~O^Œ~À "Õ∞^è•=ÙÅ∂,
zO`«<åjÅ∞~°∂ PÜ«∞# rq`«OÖ’ =ÚxyáÈ~Ú, "≥∞ÿ=∞~°záÈ~Ú, ''WÖÏO\˜
=ºH˜Î D WÅÖ’ ã¨OK«iOKå~å?—— JO@∂ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å=_»O `«^䌺O!
HÍx =∞#O P "Õ∞~°‰õΩ áÈÖËO. PÜ«∞# rq`« K«i„`« K«k"åO† =∞#
HÀã¨O, =∞#Ö’x „Ѩu XHõ¯i HÀã¨O, =∞# ^Õâ◊O HÀã¨O, Ö’HÍx HÀã¨O
U`≥Oz# P ^Õ=i¬ rq`åxfl XHõ™êi zO`«# KÕâß~, rq`« ã¨OѶ¨∞@#Å#∞
XHõ™êi ^蕺xOKåO, JO`Õ. PÜ«∞# ã¨=∞„QÆ Ñ¨i=∂}Ïxfl J=QÆ`«O
KÕã¨∞HÀQÀi`Õ, JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞<Õ ^•i K«∂áêe! HÍx ^•xHõ<åfl =ÚYºO PÜ«∞#
J#∞„QÆǨÏO á⁄O^Œ_»O, PÜ«∞# =∞Ǩ J#∞„QÆǨÏO =Å# =∞# rq`åxfl K«Hõ¯QÍ
J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_»O, ^•xx P#O^Œ=∞Ü«∞ rq`«OQÍ =∂~°∞ÛHÀ=_»O, JO`«\ ˜
rq`åxfl W`«~°∞Å∞ á⁄O^Œ_®xH˜ `À_»Ê_»_»O. ''=∞~°} Ѩ~°ºO`«O Jq„âßO`«OQÍ
áê@∞Ѩ_»`å#∞. P `«~°∞"å`« <å â◊H˜Î g∞‰õΩ ÉÏã¨@QÍ xÅ∞ã¨∞ÎOk—— Jx Hõ^•
™êfig∞r =zOKå~°∞! P â◊H˜Îx JaèÅ+≤^•ÌO! JO^Œ∞HÀã¨O „áêi÷^•ÌO! „Ѩܫ∞uflOz
áê@∞Ѩ_»^•O!

H˘#™êˆQ Ѩܫ∞#O...

ÉÏÅ ÉèÏ#∞x ÖË`« H˜~°}ÏÅ∞ Ö’HÍxfl ã¨Ê $tOz# Ju"Õ‰õΩ= "Õà◊Ö’ =∞#
Ѩܫ∞#O H˘#™êyOk. ^•iÖ’ XHõ k=ºÉèí∂q∞x ã¨O^Œi≈Oz XHõ JѨÓ~°fi
J#∞Éèí=O á⁄Ok WѨC_»∞ xÅ|_ç L<åflO. Ö’HõÇ≤Ï`åxˆH L^ŒƒùqOz `«=∞
rq`åxfl JO^Œ∞HÀã¨O JOH˜`«O KÕã≤, Ö’Hõ zO`«<å ^èÀ~°}∞ʼnõΩ =∂~°∞Ê#∞
Xã¨y# ^Õ=i¬Ü≥ÿ∞# ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ rq`« K«i„`« K«k"åO.
PÜ«∞##∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘<åfl=∂?
„Ѩ`«ºHõΔOQÍ ^Œi≈Oz# "åˆ~ PÜ«∞##∞ J=QÆ`«O KÕã¨∞HÀÖËHõ ã¨`«=∞`«
=∞Ü«∂º~°∞. XHõ „QÆO^äŒO K«kq PÜ«∞##∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_»O ™ê^茺=∂?
„áê~°OÉèOí Ö’ J_çy# „Ѩâfl◊ , ["å|∞ ÅaèOK«Hõ WѨC_»∂ J>Ë¡ xez LOk:
''J=Ù#∞, WO`«H© Z=sÜ«∞#?——
H˘#™êˆQ Ѩܫ∞#O...

PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz U^À `≥Å∞ã¨∞H˘#fl\’¡, J=QÆ`«O KÕã¨∞H˘#fl\’¡

ǨÏ$^ŒÜ«∞O 㨿ãq∞~å JOwHõiOK«_»O ÖË^Œ∞.
HÍx JO^Œ∞HÀã¨O zOuOK«HõO_ç. PÜ«∞# L<åfl~°∞. JYO_®#O^Œ
=zOz#@∞¡, =∞#‰õΩ ^Œ~°≈#O W=fi_®xˆH, =∞#ʼnõΩ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO =Ç≤ÏOK«
_®xˆH =∞# ã¨g∞ѨOÖ’, Ju ã¨g∞ѨOÖ’ ѨKå~°∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~°∞!
D ÉèÏ=<Õ Ñ¨Ù+≤ìx ã¨O`«iOѨKÕ¿ã@∞¡QÍ LOk! D rq`« K«i„`«Ö’H˜
„Ѩ"ÕtOz#ѨC_»∞ =∞#‰õΩ D ѨÙ+≤ì ÖË^Œ∞. HÍx WѨC_»∞ ''PÜ«∞# =∞# „ѨHõ¯#
L<åfl——~°<Õ ÉèÏ=# =∞#Ö’ áê^Œ∞‰õΩáÈ~ÚOk. Jk =∞#‰õΩ |ÖÏxfl Wã¨∞ÎOk.
^Ò~°ƒÅºO P=Ç≤ÏOz<å ^è≥·~°ºO W=fi_®xH˜ PÜ«∞# =K«<åÅ∞ =∞# K≥=ÙÖ’¡
„Ѩu^èŒfixã¨∞Î<åfl~Ú –
^è≥·~°ºO =∞#Å#∞Oz "≥·^˘Åy#ѨC_»ÖÏ¡, ^Ò~°ƒÅºO =∞#Å#∞ P=Ç≤ÏOz
#ѨC_»ÖÏ¡ – '' '<Õ#∞ Z=i ‰õΩ=∂~°∞}˜‚? PÜ«∞# =^ŒÌ ÔHo¡ WO`«\ ˜ |ÅÇ‘Ï#
ÉèÏ=<å, ^Ò~°ƒÅº=∂?— Jx ÉèÏqOK«∞HÀ. J^è≥·~åºhfl, |ÅÇ‘Ï# =∞#ã¨∞û#∂ `«xfl
„H˜O^Œ‰õΩ `Àã≤"Õã≤ ÖËz xÅ|_ç, '<Õ#∞ g~°∞}˜‚, <Õ#∞ nè~°∞}˜‚, <Õ#∞ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚
`≥Å∞ã¨∞H˘#fl "å}˜‚, <Õ#∞ K≥·`«#º „ѨHÍâ◊O á⁄Ok# "å}˜‚— Jx K≥ѨC. 'HÍq∞h
HÍOK«<åÅ#∞ xi˚Oz# N~å=∞Hõ$+¨μ‚ʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩxQÍ =zÛ# =ºH˜Î t+¨μº}˜‚
<Õ#∞— J<Õ ÉèÏ=#Å`À h =∞Ǩϟ#fl`åfixfl Ѩ^ÕѨ^Õ *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞HÀ.... hÖ’x
ã¨=∞ã¨Î ^Ò~°ƒÖϺÅ∂, Ñ≤iH˜`«#=¸ =∞@∞=∂Ü«∞=∞=_»O K«∂™êÎ=Ù—— JO@∂
PÜ«∞# =zOK«_»O q#=ã¨∞ÎOk!
™êÜ«∞O„`«O J~ÚOk!
™êÜ«∞O„`« Ǩ~°u QÆO@Å∞ PÅÜ«∂Ö’¡ „"≥∂QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
 ™êÜ«∞O„`åxˆH
K≥Ok# xâ◊≈|Ì â’HõO =∞# =∞#ã¨∞ûÅ#∞ P=Ç≤Ïã¨∞Î#flk. =∞#O "≥à◊¡=Åã≤#
^Œ∂~°O WOHÍ ZO`À LOk! =∞#O ã¨OHÀzã¨∂Î PQÆÖËO, "≥àı¡ f~åe. Hõ#∞Hõ
Ѩܫ∞<åxfl H˘#™êyã¨∞Î<åflO.
HÍx WѨC_»∞...
=∞#‰õΩ ÉÏã¨@QÍ ^≥·"åOâ◊ ã¨OÉèí∂`«∞_»∞ XHõ~°∞ L<åfl~°<Õ ^è≥·~°ºO`À,
ZÖÏO\˜ qѶ¨∂flÅ∞ "å\˜e¡<å „Ñ¨uѶ¨∞\˜OK«=K«∞Û#<Õ `≥yOѨÙ`À Ѩܫ∞<åxfl
H˘#™êyã¨∞Î<åflO.
H˘#™êy^•ÌO. ...
 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ HÍÅOÖ’ N~å=∞Hõ$+¨‚ ѨÓ*Ï=∞Ok~°O, ÉËÅ∂~°∞ =∞~î°O 
 'J—HÍ~åk ã¨∂z
JO@~åx`«#O : 107. Hõ^äŒÅ∞ : g∞~°∞ Ѩ~°∞ÔQ`«Î=^Œ∞Ì 229.
JHõƒ~ü 350. Hõ~°‡Ü≥∂QÆO : 164.
JYO_®#O^Œ, ™êfiq∞ : 89, 109, 114, HõÖϺ}Ï#O^Œ : 426, 427.
117, 376, 412. HÍ=∞O : 63, 64, 116† xÜ«∞O„`«} 278†
JK«ÖÏ#O^Œ, ™êfiq∞ : 428, 429. HÍq∞h HÍOK«<åÅ∞ : 163.
J`«∞ÖÏ#O^Œ, ™êfiq∞ : 223. HÍm=∂`« : 145, 146.
J^Œ∞ƒù`å#O^Œ, ™êfiq∞ : 84, 96, 378, Hõ$+¨‚ÖÏÖò, „|ǨχKåi : 442.
415. ¢ÔH·ã¨Î= : K«~üÛ P_»O|~åÅ∞ 16† „ѨKå~°
J^≥· fi`«O : 56, 62. ‰õΩÅ∞ 18† =∞x+≤ áêÑ≤ 222.
J^≥· fi`« P„â◊=∞O : 193.
MË„f =∞Ǩ~åA : 59, 75, 121, 282†
JÉèË^•#O^Œ, ™êfiq∞ : 226, 232, 295,
=∞$u 350.
295, 416.
J=∞~°<å^ä£ : 139, 140. QÆOQÍ#k : 132, 155, 433.
J~°ú<åsâ◊fi~°∞_»∞ : 131. QÆO^èŒ~°∞fiÅ∞ : 128.
JÅã≤OQÆ : 8, 9, 202. QÍOnè =∞Ǩ`å‡ : 20, 364, 397.
J=`å~°O : 430, 454. ys+π K«O„^Œ Ѷ¨∞’+π : 50, 56, 68, 69,
Jâ◊fih‰õΩ=∂~ü : 92. 109, 480.
QÆ∞_çfi<£ : 35, 58, 322, 456† =∞$u 126,
P`«‡ : 223, 218† J#O`« â◊HÎ ˜ : 193, 230,
313† ^Œ∞~°ƒÅ∞_»∞ á⁄O^ŒÖË_»∞ 188. 127, 437.
P`å‡#O^Œ ™êfiq∞ : 374, 437. QÆ∞~°∞=Ù : 450, 451† [QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù 320†
Pkâ◊OHõ~°∞Å∞ : 162, 316. QÆ∞~°∞=Ó =∞~îåkèѨf Jaè#∞flÅ∞ 429†
P~å^èŒ#, x["≥∞ÿ# : 26. ¿ã= 348.
PÅO|*Ï~ü : 12, 55, 435, 456. QÀqO^Œ â‹\ ˜ì : 30.

W@b : 15. [QÆ`∞« Î : 246, 287† ã¨~¯° ãπ QÆ∞_®~°O 293†

W+¨ì^Õ=`« : 8, 451. `«Å„H˜O^Œ∞Öˇ·# ~åq K≥@∞ì 238.
[QÆnâò K«O„^ŒÉ’ãπ : 301.
L^Àƒ^èŒ<£ : 184, 201.
LѨx+¨`«∞ÎÅ∞ : 431† |ÅO 423. Kè≥OѶ≤∞*òMÏ<£ : 131.
L¿ÑO„^Œ<å^ä£ : 48. `«Ñ¨ã≤fih =∂`år : 67.
Uã¨∞„H©ã¨∞Î : 17, 265, 285. uÅH±, ÉÏÅQÆOQÍ^èŒ~° : 396.

503
504 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2
`«∞sÜ«∂#O^Œ, ™êfiq∞ : 106, 176, 183,
199, 295, 296, 408† ™êfig∞r Ѩ@¡
ÉèíH˜Î 210.
„uQÆ∞}Ïf`å#O^Œ, ™êfiq∞ : 106, 184,
376.
^Œ∞~åæѨÓ[ : 392.
nHõΔ : 320, 423.
^Õ"ÕO„^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü : 57.
^蕺#O : 262, 289, 314, 375, 447†
JYO_» ^蕺#O 436.
#@~å[ JÜ«∞º~ü, q. : 183.
<åQÆ=∞Ǩâ◊Üü∞ : 109, 178–181, 356.
<å„\ÏOѨe¡ : 11.
x~å‡ÖÏ#O^Œ, ™êfiq∞ : 105.
ѨOK«`«Ñ¨ã¨∞û : 106.
Ѩ_»Hõ Éèˇ·~°=ÙÅ∞ : 417.
Ѩ`«O[e Ü≥∂QÆâߢã¨ÎO : 186.
Ѩ„uHõÅ∞ : 10, 13.
Ѩ~°=∂#O^Œ, ™êfiq∞ : 438–440.
Ѩ=Ǩs ÉÏÉÏ : 124.
ѨÓ~°∞‚_»∞ : 49.
„ѨHÍâß#O^Œ, ™êfiq∞ : 182, 435.
„Ѩ|∞^Œú ÉèÏ~°`«O : 10, 127, 194.
„Ѩ„=[#O : 163.
áêºiãπ : 299.
¿Ñ¡QÆ∞ : 115, 194, 195.
„|Ǩχ"åk<£ : 8–10
„|Ǩ‡#O^Œ, ™êfiq∞ : 50, 106, 170, 373,
377, 404, 405, 408† J^茺‰õΔΩÅ∞
354† ™êfig∞rH˜ ¿ã= : 418.
|∞^Œ∞ú_»∞ : 316† ^äÕ~åѨل`«∞Å∞ 16.
ÉèíQÆ=^Œ#∞Éèí∂u : 85, 176.
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQã¨∞ : 93, 396.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O : 257, 312† J=ã¨~°"≥∞ÿ#
=∞`«O 52† POˆQÜ ¡ Ú« Å „H“~°ºO 242,
349† P^è • ºu‡Hõ [QÆ ^ Œ ∞ æ ~ ° ∞ =Ù 1†
*ÏQÆ$u 355† ‰õΩÅO 257† ¢ÔH·ã¨Î=
q∞+¨#sÅ∞ 247† <Õ\ ˜ J=ã¨~O° 368†
Ѩ`«<åxH˜ HÍ~°}O 62, 152, 387†
„Ѩ ã ¨ O QÍÅ∞ x¢+¨ Ê Ü≥ ∂ [#O 363†
ÉèÏ~°`«^Õâ◊=¸ – WOQÆ¡O_»∂ 322,
323† ã¨O㨯 $`«O *ÏfÜ«∞ ÉèÏ+¨ 443†
¢ã‘Î q^Œº 152.
Éèí∞=<Õâ◊fis ^Õq (`«e¡) : 237, 253,
261, 354, 480.
Éèí∂¿ÑO„^Œ<å^ä£ ^Œ`åÎ : 355, 460.
'=∞— : 50.
=∞`«O : 360, 361, Pi÷HÍOâ◊O 367†
^Õâ◊ „áêuѨkHõ 93, 361† x["≥∞ÿ#
316† |Å"Õ∞ =∞`«O 94† ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ# 52† =∞`« =∂iÊ_ç 18.
=∞^èŒ∞ã¨∂^Œ# ã¨~°ã¨fiu : 161.
=∞^è•fiKå~°∞º_»∞ : 316.
=∞#‡^äŒ<å^ä£ QÆOQÀáê^蕺Üü∞ : 435–441.
=∂Ü«∞ : 446, 447.
=ÚH˜Î : 441, 449† HÀÔ~¯Å#∞ `«ºl¿ãÎ
450† QÆ∞~°∞ ¿ã=`À 433.
"Õ∞Ѷ¨∞^Œ∂`«ºO : 51.
Ü«∞[˝O : 162.
Ü≥∂QÍ#O^Œ, ™êfiq∞ : 50, 83† =∞Ǩ
ã¨=∂kè 194.
~å[O JÜ«∞º~ü : 10, =∞~°}O 127.
~å*Ïr : 359.
 'J—HÍ~åk ã¨∂z
~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ, ™êfiq∞ : 71, 202, 397.
~å=∞Hõ$+¨‚ =∞~î°O / q∞+¨<£ : 12, 165†
PÅO|*Ï~ü 55, 435, 456† zǨÏflO
297† xÜ«∞=∞ x|O^è#Œ Å∞ 169–171†
hÖÏO|~° =∞~î°O 106† ¿Ñ¡QÆ∞ x"å~°}
Ѩx 115† ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ 89,
163, 297† ™êfig∞r LѨ^Õâ◊O 12.
~å=∞Hõ$+¨μ‚Å∞, N : 12, 84 99, 159,
227† J=`å~°O 454† PÅÜ«∞O
167† L^•Ç¨Ï~°} ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ 6†
Hõ~°∞} 109† [Ü«∞O`«∞º`«û=O 108†
x¢+¨¯=∞}Ï#O`«~° ^Œ$âߺÅ∞ 52, 88,
141, 156, 168† bÖÏ qÖÏã¨O 51.
~å=∂#O^Œ∞_»∞ : 161.
ÖÏ<£û|~üæ, eÜ«∂<£ : 223, 224.
ÖÏÖÏ |„nëê : 91.
q[Ü«∞Hõ$+¨‚ QÀ™êfiq∞ : 49, 52, 53.
q*Ï˝<å#O^Œ, ™êfiq∞ : 96, 404, 405,
414.
q=∞ÖÏ#O^Œ, ™êfiq∞ : 434.
"≥OHõ@™êfiq∞ <åÜ«Ú_»∞ : 10.
â◊~°â◊ÛO„^Œ K«„Hõ=iÎ : 417, 418.
âßOu P„â◊Ü«∞O : 296.
âß~°^•^Õq, N (=∂`«$^Õq) : 80, 152,
153, 156, 158, 200 418† ã¨OѶ¨∞
[#x 91, 157† ѨOK«`Ñ« 㨠∞¨ û 106†
=∞~îO° HÀã¨O „áê~°÷# 90† áêâßÛ`«º
¢ã‘ÎÅ`À 111.
505
âß~°^•#O^Œ, ™êfiq∞ : 109, 175, 183,
403, 412† HÍ~°º^Œi≈ 354.
t=eOQÆO : 301.
t"å#O^Œ, ™êfiq∞ : 91, 106, 159, 170,
377, 398, 408, 417.
â◊√^•ú#O^Œ, ™êfiq∞ : 107, 151 429–
434.
„âßq∞‰õΩÅ *ÏQÆ$u : 367.
ã¨^ •#O^Œ , ™êfiq∞ : 35, 195, 349,
424–426.
ã¨^•t"å#O^Œ, ™êfiq∞ : 442–444.
ã¨<åflºã¨O/ã¨<åflºã≤ : 176, 434, 437,
451† P^Œ ~ ° ≈ O 182† W`« ~ ° ∞ ʼnõ Ω
ÉèÏ~°OQÍ LO_»‰õÄ_»^Œ∞ 428† ~å=∞
Hõ$+¨‚ ã¨<åflºã≤ 162–164† ã¨<åflºã¨
áê~°OѨ~°ºO 160, 161.
ã¨~å…p : 117.
™êÅ„QÍ=∞O : 301.
ã≤OQÍ~°"ÕÅ∞ =Ú^ŒeÜ«∂~ü (H˜_ç) : 58.
ã¨∞É’^è•#O^Œ, ™êfiq∞ : 105.
ã¨∞ˆ~â◊fi~å#O^Œ, ™êfiq∞ : 113.
ã¨fi~°∂áê#O^Œ, ™êfiq∞ : 113, 194, 435.
ǨÏ#∞=∞O`«∞_»∞ : P^Œ~°≈O 387, 390.
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O 360† x["≥∞ÿ# P~å^èŒ#
26† Hõ~°‡ ã≤^•úO`«O 61† Ѩ`«#O
#∞Oz ™êfig∞r ~°H˜ΔOKå~°∞ 360†
á¶ê^ŒsÅ J=¿ÇÏà◊# 18, 19.
506 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2

™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
(#ˆ~<£, #ˆ~O„^Œ∞_»∞)
236, 255, 264, 269, 274, 370, 385.
J=`å~° ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ : 121, 430† "≥·MÏ
#ã¨∞x 37.
PHÍOHõ,Δ Pâ◊Ü∞« O : 4, 13, 52, 86, 156,
180, 181, 238, 239† x["≥ ∞ ÿ #
ã¨<åflºã≤QÍ =∞~°}˜OKåe 423.
LѨ^ÕâßÅ∞ : JO`«~°OQÆ"Õ∞ „Ѩ^è•#O 273†
J#∞HõiOK« =^Œ∞Ì 437† J#∞ëêª#
"Õ^•O`«O 427† Pâ◊Ü«∞O 65† Hõ~°‡
Ü≥∂QÆO 164† QÆ∞~°∞=Ó =∞~îåkèѨf
Jaè#∞flÅ∞ 429† [Ѩ^蕺<åÅ∞ 375–
379† ^è≥·~°ºO 388† x["≥∞ÿ# P~å
^èŒ# 26† ¿Ñ¡QÆ∞ x"å~°} 115† „|Ǩχ
K«~°ºO 278† 451† ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ# =∞`«O 52† ÉèÏ~°`«^Õâßxfl
„¿Ñq∞OK«∞ 120† =∞~°}Ïxfl JaèÅ
+≤OK«∞ 218, 302† =∂`«$^Õâ◊ ¿ã=
363† =∂#ã≤Hõ UHÍ„QÆ`« 290† Ô~O_»∞
=∂~åæÅ∞ 274† q^Œº 4, 51 q"å
ǨÏ=∂ ã¨<åflºã¨=∂ 448† ã¨O™ê÷
QÆ`O« 4† ã¨[#˚ ∞xQÍ =∂~°ÛQÀi`Õ 240†
¿ã= 39† ¿ã=–^èŒ~°‡O 362, 383†
™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ 56, 57, 83,
84, 88† Ç≤ÏO^Œ∂=∞`åxfl J==∂
xOz# á¶ê^ŒsÅ∞ 18.
HõÅÅ∞ : 333† Jyfl Ѩ~°fi`«O 114† ¢ÔH·ã¨Î=
=∞`« „áê~°OÉèíO 16, 17.
HÍÅO <å KÕ`«∞Ö’¡ : 259.
[QÆ^Œ∞æ~°∞=Ù : 320, 420.
KÕã≤# ѨÓ[ : 436.
*’u~°‡Ü«∞ =∂#=Ù_»∞ : 233.
*Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î : 260.
`«e¡ (Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq) : 238, 252, 253,
261.
^Œ ∞㨠∞ Î Å ∞ : 241† H“Ñ‘ # O 58, 139,
429, 461.
^Õâ◊ÉèíH˜Î : 414.
^蕺#O : 414† J#∞Éèí=q∞=fi_»O 262–
264† ã≤^Œ∞ú_»∞ 71† `«~°QÆu 262†
nHõΔ 422, 432, 441, 443, 447.
„ѨuѶ¨∞@#Å∞ : 235, 247, 248† ¢ÔH·ã¨Î=
q∞+¨#sÅ∞ 92† ^ŒH˜Δ}Ëâ◊fi~° „Ѩ"Õâ◊
x¿+^èŒO 77† k=º*Ï˝# ã¨=∂[O 42†
ѨÓ~åfiKå~°Ñ¨~åÜ«∞}∞Å 37, 47, 77†
NÅOHõÖ’ 23.
„Ѩ^ÕâßÅ∞ : ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
J=∞~°<å^ä£ 136, 139, 140† JÖ’‡~å : 91,
122† PàÏfi~ü : 101† HÍj‡~ü : 95†
‰õΩOÉèHí À}O : 29† MË„f : 102† QÆÜ∞« :
398† K≥<≥·fl : 32–45, 202, 382†
[=¸‡ : 96† _®i˚eOQ∑ : 113† _≥„Ǩ
_» ∂ <£ : 100† `« O *Ï=Ó~° ∞ : 29†
u~°∞zÛ : 29† ^Õ"£Ñ¶¨∞~ü : 173† Ѩ~°=∞
‰õΩ_ç : 28† áêO|<£ : 26† ÉÁOÉÏ~Ú :
337† =∞^Œ∞~Ô · : 29† =∂Ü«∞=~°O : 30†
 'J—HÍ~åk ã¨∂z
=∂Ü«∂=u : 345† ~å=∞<å^èŒÑ¨Ù~°O
27† ~å"Õ∞â◊fi~°O : 26† ÖÏǨϟ~ü :
97† H©Δ~°Éèí"åx : 134, 146.
J"≥∞iHÍ : JÅ"Õ∞_® 283† HͺOÑπ WifiOQ∑
289† zHÍQÀ 294† _≥„\Ï~Ú\ò 296†
#∂ºÜ«∂~ü¯ 209† 221, 294, 296†
ÖÏãπ UO*ˇÖòû 227† âß<£„á¶êxû™È¯
250, 270, 282, 293.
WOQÆ¡O_»∞ : ÅO_»<£ 206.
ÔH·~À : 303, „wã¨∞ 303† _è®HÍ 356,
454† áêºiãπ 299.
NÅOHõ : J#∂~å^èŒÑ¨Ù~°O 23† *Ïá¶êfl 23†
H˘ÅOÉ’ : 21, 22.
„¿Ñ`å`«‡Å Ѩ@¡ : Hõ~°∞} : 71.
=∞ø# QÆ∞~°∞=Ù : 266.
~°gO„^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü "åºMϺ#O : 201.
~å=∞Hõ$+¨μ‚Å, N : ѨiHõ~°O 53, 81, 84,
149, 398† áê^•„HÍO`«∞}˜‚ 87† ÉèíH˜Î
84, 415† N~å=∞Hõ$+¨μÅ‚ L^ÕâÌ O◊ 88.
~°∂áêO`«~°O : 463–466.
q*Ï˝# ã¨~°fiã¨fiO : 414.
q"ÕHÍ#O^Œ QÆ$ǨÏO : 33, 72.
g~°∞ – ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
™È^Œ~° ã¨<åflºã¨∞Å∞ :
JYO_®#O^Œ : 89, 109, 114, 376†
J^Œ∞ƒù`å#O^Œ : 84, 96, 378, 416†
JÉè^Ë •#O^Œ : 221, 225, 232, 295†
`«∞sÜ«∂#O^Œ : 106, 176, 183,
199, 210, 296, 408† „uQÆ∞}Ï
f`å#O^Œ : 106, 184, 376† „¿Ñ=∂
#O^Œ : 378, 389, 405, 408, 452†
507
„|Ç̈‡#O^Œ : 50, 170, 373, 377, 404,
405† Ü≥∂QÍ#O^Œ : 50, 83, 194†
~å=∞Hõ$ëê‚#O^Œ : 72, 202, 397†
q*Ï˝ < å#O^Œ : 96, 167, 404,
405, 414† âß~° ^ •#O^Œ : 109,
175, 183, 403, 412† t"å#O^Œ :
106, 159, 170, 377, 399,
408† ã¨∞É’^è•#O^Œ : 105.
Jtfih‰õΩ=∂~ü : 92† P~°ºã¨=∂[ã¨∞÷Å∞ :
97† L^ŒÜ«∞ „Ѩ`åÑπ ã≤OQ∑ : 399†
HÍj‡~ü =∞Ǩ  ~åA : 95, 142†
ˆHů~ü : 465, 466† MË„f =∞Ǩ
~åA : 102, 339† QÀqO^Œ â‹\ì˜ : 30†
`«Ñ¨ã≤fih =∂`år : 67† uÅH± : 397†
f~°÷~å"£∞ (™êfiq∞ ~å=∞f~°÷) : 98,
99† ^èŒ~°‡áêÅ∞_»∞ : 118† #=QÀáêÖò
Ѷ¨∞’+π : 104† ÉèÏ㨯~° ¿ã`«∞Ѩu : 25†
Éèí∞=<Õâ◊fis^Õq : 253, 261, 354†
=∞Ǩ Ï=∞‡^•#O^Œ : 121† =∞ǨÏ=∞‡
nÜ«∞ Ѷ¨H©~ü : 122† =∂`«$=¸iÎ N
âß~°^•^Õq : 80, 111, 149, 151,
156, 393† ~å=∞K«O„^Œ ^Œ`åÎ : 190†
q[Ü«∞Hõ$+¨‚ QÀ™êfiq∞ : 52, 173†
â‹·=ÙÅ∞ : 38.
q^ÕjÜ«ÚÅ∞ :
J<åfl "ÀÔ~ûã¨ì~ü : 168† JxɡÃãO\ò :
152† JÉèíÜ«∂#O^Œ, ™êfiq∞: 183†
Z=∂‡ HÍÖËfi : 301, 305† Z_ç`ü :
272† XH͉õΩ~° : 395, 396† „H˜Ããì·<£,
™È^Œi : 296, 329, 330† QÆ∞_çfi<£ :
35, 58, 125–127, 321–324†
x"Õk`«, ™È^Œi : 110–112, 123,
124, 137, 152, 153, 195, 200,
508 ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ 2
205, 215, 232† áê¡*ˇ\ò : 228†
q∞hfl |∞H± , q∞ãπ : 295† q∞Öò û
(á¶ê^Œs) : 250† g∞_£ ™È^Œs=∞}∞Å∞ :
227, 240† "≥∞H“¡_,£ *’ÃãÃÑ<·¶ £ : 227,
327, 328† "Õ∞s ¿ÇÏÖò : 232, 294†
iKü=∞O_£ : 207† ip¡ Ü«Ú=~åA :
302† ÖÏ<£ û |~ü æ : 224† Öˇ Q Æ æ \ ò
^ŒOѨ`∞« Å∞ : 211, 232, 236, 297†
Ö’QÆ<£ : 294† "åÖ’¤, ™ê~å ZÅ<£ :
330–333† "≥·HÍѶπ, q∞Ãããπ : 244†
™ê~å, q∞Ãããπ : 157, 216, 219,
328† ¿ãqÜ«∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ : 4,
122, 143, 304, 333, 339†
㨠ì s ¤ : 206, 224† Ǩ  <£ û |~À,
q∞Ãããπ : 241, 243, 250† Ç≤Ï~åO
=∂ºy˚"∞£ : 300† ÃÇÏ„h HÍ@<£ : 346†
ÃÇÏ„h "å<£ ǨQÆ<£ : 297† ¿ÇÏÖò
‰õΩ@∞O|O : 324–327.
ã¨=∂kè/áê~°=â◊º ã≤÷u : 76, 86, 346,
391, 394, 399, 415, 443.
ã≤OǨÏO : 44, 461.
ã¨Ê~°≈`À J#∞Éèí∂u : 124, 148, 173,
234, 264, 435† QÀqO^Œ K≥\ ì̃ 30†
x"Õk`« 124† "≥∂fÖÏÖò =ÚYs˚ 75†
q*Ï˝<å#O^Œ 415.
ǨÏ#∞=∞O`«∞xÖÏ : 50, 390.