DOSJE KIMI

Jashar Misini
 Sistemi periodik i elementëve

Eshtë skema sipas të cilës renditen elementet bazuar

te numri i tyre atomik "Z". I ideuar nga kimisti rus
Dimitrij Mendelejev në 1869, dhe në të njëjetën kohë
por në mënyre të pavarur nga kimisti gjerman Julius
Lothar Meyer (1830 - 1895), fillimisht kishte shumë
hapësira boshe të parashikuara për elementet që do
të zbuloheshin në të ardhmen, disa prej të cilëve në
gjysmën e dytë të viteve 90'. Në nder të kimistit rus
sistemi periodik quhet ndryshe dhe tabela e
Mendelejevit. Sistemi periodik ndahet në grupe dhe
perioda. Ky sistem periodik ka 18 grupe dhe 7 perioda.
Periodat janë rende horizontale, ndërsa grupet në
rende vertikale. Në këtë tabelë, secili element është i
shënuar me simbolin perkatës. Periodat 1,2 dhe 3 janë
perioda te shkurtra. Perioda e 4 dhe 5 janë perioda te
gjata . Perioda e 6 quhet perioda shumë e gjatë ,
ndërsa e 7 perioda e papërfunduar. Elektronet e
shtresës së fundit quhen elektrone valentore.
 Natriumi

Eshtë element i cili bën pjesë në grupin e I-

rë A të Sistemit periodik , hynë në kuadër të
Metaleve Alkaline . Është një ndër elementet
më të përhapura në natyrë me pjesëmarrje
mase 2,6%. Meqenëse është element shumë
reaktiv , ruhet në llamba të vajgurit , e cila
substratin e ka të përbërë nga shtresat e
parafinës . Shkaku i reaktiviteti , në natyrë
gjendet në formë vetëm në formë mineralesh
, siç janë : aluminosilikatet albit Na(AlSi3O8)
dhe oligoklas Na(AlSI3O8) Ca(Al2Si2O8). Me
zbërthimin e këtyre mineraleve të natriumit
ai depërton në tokat bujqësore prej nga bimet
e absorbojnë dhe përmes këtyre bimëve
natriumui arrin në botën shtazore.Ne
perberjen e tij Natriumi ka protone,elektrone
dhe neutrone.Z{nr atomik} e ka 13 ndersa A
{nr i mases se atomit} e ka 27.
 Kalciumi

Eshtë element kimik me simbolin

Ca dhe numrin rendor 20. Bën
pjesë në grupin e metaleve
alkalino-tokësore. Është metal
vezullues i bardhë me shkëlqim të
argjendtë. Më së shpeshti në
natyrë gjendet në formë të
karbonatit të kalciumit (CaCO3).
Karbonati i kalciumit mund të jetë
në formë të gurit gëlqëror, ose të
mbetjeve të fosilizuara të kafshëve
ujore të hershme. Kur guri gëlqëror
i nënshtrohet temperaturës dhe
shtypjes së lartë në thellësi të
tokës, ai shëndrrohet në mermer.
 Hidrogjeni

Eshtë një gas, ky eshte elementi

i pare i tabeles periodike te
elementeve. Hidrogjeni ka
vetem një elektron ne shtresen e
parë elekronike, kjo shtrese për
të qenë e plotë duhet të ketë dy
elektone. Masa atomike e
hidrogjenit eshte 1. 008g/mol.
Në bërthamën e tij ky element
përmban një proton që ka
ngarkesë positive dhe në
shtresën e jashtme një elektron
me ngarkesë negative.
 Sulfuri

Eshtë një element kimik. Në

trupin e njeriut paraqitet me një
përqindje prej afro 0,25%, sasi e
cila ndodhet e shpërndarë në
proteina dhe një pjesë ndihmon
në miksjen e gjakut. Është
gjithashtu shkaktari i erës së keqe
të gazrave trupore, vezëve të
prishura apo pellgjeve me ujë të
ndjenur.Sulfuri gjendet me shum
se 30 modifikime alotropike po
vetem dy jan me te rendesishem
sulfuri romboik dhe ai monoklinik
Squfurit është një element kimik
në chalcogen familjes, simbol S
dhe numrin atomik 16.