You are on page 1of 10
ey ett Sess Bnei Bret ete pee itn ea meee meee? SC eects Eoieettc st emits te ete eae tract a oe ee Reece cenit ee een ee tne eee) i siaiaipese Perera cnr Teka tet teen ete eet Ce ae eats te ee eet ten ee eT SEC LOUN, ST Ee ELT Lek) ore Cee TIER Ee: ‘Obra originalmente publicada sob o titulo De profesién: educador(a) social © Ediciones Paidés bérica, S.A ISBN: 84-499-0938-7 Capa: Gustave Macrt Rucker Leitura final: Solange: Supervisio editorial: Minica Ballejo Canto Editoragéo eletrOnica: Formato Artes Orcas Reservas todos os direitos de publicago, em in ARTMED® EDITORA S.A. ‘x. derdnimo de Omelas, 670 ~ Santana 0 Porta Alegre 8S ) 8830-3444 Fax 1) 9930-2978 # proibida a duplicagio ot repeodugio dest volume, no todo ou em pare, sob formas ou por queisquer meios (eletrénico, mecanico, gravagéo, distriuigio ma Web e outros), sem penmistfo expressa da Editor. sho rauio dv: Rebouses, 1079 ~ Jardins (05401-150 Sto Peulo SP Fone (11) 3062-3787 Fax SAC 800-703-3444 IMPRESSO NO BRASIL PRINTED IN BRAZIL ep rmiso-uag o ‘epuyjur g 2 yum opserard y “seaueInpa sapeprssaoou seaou se ‘outed wo ‘Os eupalauod ap seuUO} Sepyuea sep a eiurepnur wp ony 0. “10po4 wn 9 oSunpmes y -edurepNun 9 TERT OpEpapos ep eaNLoyTUs|S Sieur wonspaivereo ¥ anb ep osuasuod 01789 tm ‘ope] anno sod “eis ape eivaara ep seossad sep omg 0 9 eimyno & “opnes B rmuaMod ~g ‘souignsn 9 souopyumnsuea sop oeSeonpa y 9 ovSutnroyu W OUI QL ‘ant odiua o8 a auodsa ov “eaisy 085 ‘vane @ ‘ems ‘oufoqen ae ‘opSeonpa ¥ CBPYpH opOI ap OAIDIIP O"9 wapio essou ‘ojduraxo 20d ‘sei Touowoud ous SELIG Sol $2 sptod 50 wssaqiap stenb SOP no steur exaueu ap Sexpdouna sagSmuh jauyap 2§ anD $0 04 “ore soueuiny soxanp a1uaut reumBad 794 B12 IW1DOS OYSVONGT F OVSIN.LLLSNOD 721908 opsvonpa wa soyiquip soaon’ 52 Masctnonuns, ANT Pers Jae Teta ae jo: OveADSR soc / 53 tereeira idade, a sate, « cultura, 0 dcio, 0 esporte, os nov viduais sio espagos educativos que, com o passer do ten fem direitos gragas & ecloséo da mudange social Asociologia define a sociedade como um conju uals existem relagdes organizadas e regidas pe como diz Bdgar Morin, a sociedade € algo mais: “Nossa sociedade moderna é uma mescla de coagdes exteriores... ¢ de tendéncias interiores unificadoras" p. 83), Em outras palavras, em nossa sociedade coexiste émicos e técnicos que opdem e associam ao mesmo Fos, junto aos aspectos de certo sentido mitico, Estad« etc, exereem a fancdo de coat ificadoras. Na realidade, uma préfigurativas a mudanga apresenta um ritmo téo acelerado que a ‘xperiéncia de uma geracdo mal serve para a seguinte, a autoridade se funda menta no futuro e of adultos aprendem com 0s jovens.' Atualmente coexistem mplementagao das caracteristicas préprias do modelo pré-figurai ¢, em parte, em que 2 educacao formal nem sempre fem sido consciente, ou capaz, de evoluir ao ritmo das mudancas operadss no ambito da educaggo mais genericamente considerada. A ai por decreto, nem tampouco por ex; ibs 7 , se & de um grupo, de um povo ou « mbt ssa amplitude ccupar, Heidegger se queixav Deus”, Em algumas ocasides pc ceagio. Por meio da comunicagso € © gracas & educacéo adquirimos os valores, esse universo cultural do séct ou da solidarieriade, do egofsmo ou do companheirismo, sa sociedade. do respeito as diferengas. principalmente se a Em nossas complexas sociedades, a educacio é responsabilidade de toda esses novos desafios, 7 Et asociédade, E resultado da formas de relagio. Os politicos q ‘Do exposto, depreende-se que seria uma imperdodvel irresponsabilidade sho educadores= sao princi ores, dizia Plato ~ealerétm | pensar que 0 fituro da educagdo é um problema a ser diteutido apenas ehtre pedagogoi ov educadores. Em nossa sotiedade, falar de educagao ¢ se refer Gator educi itam a educggo de seus cida- ra poiftcg, a sinite,-2o"deio, & economia, a0. taba politicas sociais. As relagbes, rte e os espetie zagdo, Seria pieZl, pois, dar uma solugao exclasivaniente pedeg fatores pedagdgicos. E os meios de comunicagio tatidem efit qualquer um de : ‘problema cuja esstncia ¢ politico-soci nnoss0s edicandos tanto ou mais que o sistema escolar ‘Acecxteacio ¢ algo que vai muito além da inf Margared Mead, ao abordar 0 tema das formas de transmissio cultural i escola €, possivelments, a Taal entre gerarGes, distingue trés modelos, O das culturas pés-figurativas esté ca- | agp | modtO! Tas déveSer repensiida ead Sr a sacterizado principalmente por sua relativa estabilidade, Nele a autoridade se 4 { muimto-detipie Coamibs, a6 se tek ir ao novo e aniplo “sistem da ean wa fondamentava no passado ¢ na transmissio cultural de pais para flhos sem sl 2 Re _grandes interferéncias, os jovens aprendendo com os mais velhos. Nas culturas i lagéo. A’educagao é, além de of co-figurativas aumenta o ritmo da mudanga social, @ autoridade perde seu va- | Sera Realiniemtes wed Ha Dilte lor tradicional ismiss2o cultural se gera, em grande parte, gracas & fois da eitla que se configura a'petson: : a vens. B, por tiltimo, a educagio ¢ uma fungio de toda a sociedade. presenga dos coetineos, os jovens aprendendo coi und so woo ogSexedwoo ura sauatae se1gpIsuop soup tusq anb [eros ozbvonpa op setae fe ur91I000 06 Soue sou rad 0840} un 10d “siodap ‘9 auasep 2959 opidwoxzaa ou ‘saveiodu Tuco ponyopods [oes optnonp, van 9p Of vwUleopaad “oeupen soe seu op Wy 03 Sop 9 spBDSIaD Se ug isa anberesopSeanpo op sodedss Sou a-sut 0 et 028 Q avin Teoos ovSeanpo et ‘woratlbasto) tia“ swossad sep sowauip sou ogssnotod at 2 Suypaw SIP 9 supidys op Spepamos wan p en wu) ovawresuad “eonpuniayi “OFS t rap sodutea 3 Soiiquie Sood B Sis = ‘supesinas 398 wresord eos ovseanpe vp WELT nex zg00ued assopnd [emn}oou09 OEE woquy jrbos SeptRWIAp SaAoU ap PLOpeIA 908 ebuepnur 9 ajonuca ‘ovSuanaid wonps ousuestiod ib [epp0s wSoSepad up sasopwpury sop o: ean: punted y “wruoUOR Bp a 24 ‘Je108 wDLaD oUIOD ‘Te!D0s eIBost lura 3a14 anb uzsutoy op opseanpo : steuorrpen seuwzoy sens ura oBSeanpa 195 v9 anb Uy aiBoSnpag eiqo eproyoy ens wrod noxampse daoweN| [ned anb O8ojoxd oN BROS ogSuanpa 9 opepajos amu sejdiu sTeur vyp epeo sogdefar se CepHExD Wio9 I9Far sou sowazapod ‘opSeanpe ep o; 36 omon 2 9 jenb 9p [var owuaMt “parquo um sourzasn opuenb 9¢ “jeID0s opseonge ap oxsuranraim ap sobedsa 50 2 ferataowo9 waowoy w 20H Se Bol ap aqua1a}aN 0 1d Bp “oxrautp op assaq, sd 8 anb ap ofasap o yeq “apeprunct0s ouses ‘sjanas sepupradwcn ap op5t ouon ‘opSeidepe ooo epiqaouo> [es ovSeonpa % SOLO ssou aa [eos opSeonpo eu nb sonboyta soworopp so 122 SoSopagwIgo EN “aPePIROST x0 id apeppedea ura niU0D ep 8 as-reidepe ap mye “DOS apeplrear ep oTUsTUReUTD 6 “OPEL ‘anuasaud ura 121 axap Wf “oRSezyfemrso1109 ens Ula-espard 12s aap [eb0s oxSeanpa & ‘seusi0yseuaa reradns rensa wed Sie ap ssobersdraTar sp apepaniwes a SpnijaUe ASANTE. sou! opuep ‘no souqure sessap sunde ap oxsbaxd ap evey eu uresiu0 wea vwojgoxd O Tet oxSeanps op sodes Oui eydurtuoo opdiusior ws0u an Sop sun je sozeysnes seqal atib Op STM dey OFU OBdeIEPap essa AIMUITETY WI908 OYSvoNGE Va TWNOTDTAVa OYSIA {o}0es opSpanpa up saSodsa 9 08u 3s osot1ed seBnj win 19s apod ejoaso v mano @ steps sapepiane sep seanzonpa s mje ogs TOU 9 10a HOD EONS, 9 eagvanpao;es oxte v's sowatpyep seossad 8 59 op otsAeUREIP 0 108 sao TUBOD se ‘reaM|MAIOIUT S908. four op woUROdU “eSuepnor ura sje soSes9 5Q seossad sep 2p onrcaradar op eSueprur auranb -nsodonnd ens 10d ‘owauresodioy ‘essed Soepepp sop oeseuroy e ‘oumming ‘apepernos essa agdstp anb ap stem sesodord sup > ogdeyo: op setanbso sop ‘eprpaw apue:3 wa ‘onropuadep 0S LLIN ap oman o a eanteuLy Fast o “BAnDodstod wssop aned y ‘oun unsse “SOZpePI sop 5 ‘ogi &‘onxo3U00 op: -asuop wut 9 sye;D0s ag Woon earner TRIO LA iF ORY FONT 561 Make! row, Axons PeTaUS eJauve esgotan os pordnea"” que pretende levara maioria da populagio a um pensamento ea um ‘paz, se perguntava se frente a win owco dk Frundo tinico. No entanto, o certo é que essa “doutrina de pens . sociedade, rizedo por wraa in ‘onipresente poiicia da opinio", como baleoniste ou 0 Ja primeira vez a expresso “pen- tem para nés um inconvenience: a certamente, 0 p nico ®.. que tea eresses de um con} rite um estimulo para a reflexio, mas néo pode De fato, a F definir cientificamente, nfo politicamente, quais so as problematicas soviais capazes de ser tratadas educativamente, E isso & rincipalmente, dos educadores e dos pedagogos, Frente & inadaptacéo ¢ a marginelizacio, a educacio soc car para @ participardo social, o qual supde incidiz, em p: estruturas cognitivas e afetivas do sujeito. O desa dit no repertério de condutas dos cidadaos, o qui Gancas no seio da familia, nas relacBes com os colegas da me es eseolates e socials. Sem esquecer, entretant wradicio ss eclucagao social no deve esquecer: ‘Asociedade no 6 global po 40 milhies de criangas forme das Nagdes Unidas” cada ano no mundo sem ser ‘Tampouco 0 pensamento é tinico. Nut nunea sera tinico: Outra coisa é que certos valores € m , quealnternet ¢ outras a eclosio da educacdo social se dew em tempos em que as srandes mudancas sociais eram somente emergentes, Vislumbraram-se algumas ides futuras, mas em grande parte contin: lo ignoradas. ‘Talvez planejamentos pedagégicos mais tradicionais. O jé sn de outubro, assim como jonado decreto de 10 parte cos contetidos dos programas de educagao social nas Escolas de Formago do Professorado, onde so sce educagao social, expdem o que dizemos. iencia des novas formas de por um lado, por imperativos legais e como resultado do ‘trabalho de reflexo e de investigacdo em torno da educagao social por outro, progressivamente, a educagio social se abre a espagos que até a décata de 90 no exam concebidos como pr nna intervencio socioedueativa, Eevidente que os iltimos anos do século XX marcaram nio sé uma mu: dange no calendério. Significaram, a 2 onipresent 25%, cifta inf des cidades, as “far relagdes guns, com a cresce das fortes crengas. tra caracteristca de nossa sociedad Dalzagio econimica,€»chamads “eplsio angi io demogréfica gerou o fenémeno da con ‘peas des europe even em ecads de carta apna Em poe aos, énero e transformard em género urbano. i 0 esas lade, sl do mais, imide peter aru 0 ar xan, Qorrerd una perda de prvacdade, apaecendo o que alguns sures 6 denominam pés-identidade, Aparecri, ave, uma nova forma de O Betrangeiro Albert Can mado, desonecado, sem lags emotivos nem ees com nada nem ningué, via da desintegracio soc de Bates TO sente A migragio decomrentedaslobalizao econdmica daré logue "Pes dade”, quer dizer, A sensacio de pertencer, ao mesmo tempo, 2 pia © aoarede apuo 4 “2pepaioos zp kx0s eptqaouon 196 apod opt ogSenpa # anb 3 oa o ‘sejndod ogbencov ap wrere208 2x op ofrapradse 0 9 opbeisasasdas v “oLzpmuco o[ad ‘2s no attiujefpadse 9 wbod9 wss0t a8 ap vorape OBSSMOSIp 2 aquaweraiio9 sepeloueyd as sex sapepisite sep eum 2 opSeafontn op osmn2a1 UI * 3 “Wawoy op oanuLsTp OFen OLUOD ‘2110889 O uSlago se 2 [e10U P A190 JOAN 3p 19890 6 opueaqul “sme uadLy PIED cwoD “ ‘npa ep soSedso so wo ovbnsedatoo Wd ,oDexs, mula “uloxa tod ‘auodse Q “sepeoqse ynbe seu sonino to» oBSeredwo9 tk “odut conod rezazed o2s0pod Sojap sundyy “oeSuanrUT wns “ep Sexayat ens nowrap [eu ovswanpa e ‘earSpBeped exdorul sod ‘senb so ered 9 apepai20s essou wre erpUIRIOdiUT [ENA ap sap> sopor soSedso “eUgIOIA BIE “sounguoo sou ‘2110039 OW “oeSraqunio9 ap soreut sou “wy 204 “Sowastd rente 921 Sov a1t94}“ejoyuiedsa ovSe|ndod ep sized eI i sou gg ap seus tea Seossad se ‘ZO OU’ ON 98 Op Sopsauu to Sou 06 9p +28 apod 298 Sop OUI 12 0 ap two pla ap eSuEzadso # antenbira tra wpe wp cu ‘apepument eu UreressarsUt areqysseuu soproseu suawoog Kg ‘ope omno sod ‘SoumtSaMbs9 OBN, ‘opbejndod wp aased wun v umzwasaxdas soue 0g op stat woo snadorna so ‘21 onbuare elo souaasezd AOU BIEM sTRNSUOD B SOPLBLIGO trap BS yeuoo 1ezatap ap zedeo 305 38 1 pin TeIpOS OLSEOMe v ‘01 pap "Se ens wun aqe> ayet0s 2nb 5 Sveejoc vp a apuprensicap vp upuapLarjeTNe v zeay soweonb > op wiza ap expo wad oafadsox 0 :o1sodnssaxd op zed beso yeSuonpo y "we8UI0 ap eaat9 Bas upp so opSezepos 2p seosueuad at 21995 : © 3 OpU oLEUMY 23s 0 ag rapod uuo 38 apepaeap! ep ophnusioa Vanoujeunoe ‘sabuel seonaee Sor epi os eaneonos sage sep sey azn 3s open eh io meuojsue 98 agsaus Sea “sapepaogy se 2 reZUOWA UN SnNsuOD Wepuaard s Dips asnee a (300 op 50 onb op stidgd sosnaa syed a a 840 ed nd apepetoos wath op soudgudsetaytnd ap olvourdins » see ‘.seamnjna Sep ovgloa, operat 0 exa8 ‘Suafeaten sens sepon wo) “st Sopepetoos sep crurwopard Q “eursau wp sue seuade eenoo afr ‘optops op sor a opted ep og wasdnao on ‘araoubey wipe Pe crdod up 9408 #raala 080] apuo reBN] oa feuarasar 7 pt ous a sapeprnasuas sooriaite se 0 op sordputid fied opaisto> aay onng IatBuIOd Spod 0 seb croup 0g puto ‘open Sou sigod ap sagyru 9) eangod ap 989 ngieur ‘,opunta ox eset] spzeo nas naprad 0s Oeseonpe v xed sepmqaarodes: 9p Sepeprear seus ORs seIeq “saz0pEUTEqEN SOD v4 o opm extenbua oped opnsed un ¥ Soper ones mg WU “sopenst¥ox Ops OLU No sopensiSax sour) ‘opt anbuod se1oa atapod opu soue sz ap sazouaur stianof sop %¢2 ifaraxa 10d ‘sourastag “feDos von;[Od 9p saxuqap sou a [eos oS -OTpIp Ou kane sre exrauen op sedionzed uraxap soppepD 50 “ste1os sax0InD oyedianzed e ‘opungas a ogSedno0 ap onyjod v ‘outaurad :setrpatt 04rd ofor; ops sesoo senp “eredouny ozttn ep steDos Souunssy 9 syeuarsyond seoieyey ‘oBazdury ap jerap oxsana ep 000-8661 [eos ovSy 2p rurDAROAA, padsoxd soadeumye sep wade y spod opu maflito. Georg Simmel afirma que o confito & uma des formas em sociedade e Salvador Giner (1998, tas formas de co g I deve incluis, entre seus objetos de reflexao e de tervengio, todos aqueles fatores que facilitem ou impecam o desenvol to pessoal e social de todos os cidadiios, Em resumo, apesar de todos os avancos d informatizada, em nossa sociedade em rede e na nna Europa de Maastricht, observamos duas veloc ripida, €a social, mais lenta. Torna-se evident, mina os “deficits de socializag ‘ ‘mas nifo cober familia, pela escola... ¢ tes educativos, entre os quais cabe destacar a iades que esti extensio fe eoneeito de educagio nao é por um lado, um problema nove. Pensemos, or exemplo, em propostas como a aula sem mutos, a educagio permanen eusescelarzagio, a escoia paralela, a escola da mua, a cidade edducative filtcngao informal. Em outras palavras, a “questio escolar", como ditia Jone Palacios, nao esgota o t educaciio, A “educagéo escolar” é ver apenas uma parte da Petigoso, &s veres, do que nfo vé-la. Da mesma ma. escola nao é a reserva natural da form: As outras ecucagbes, a8 malchamadas “educagSes podem ser tio formais, ou mais, que a prépria es tuma educacio, Bo que Deus niu, lente, dos inconvenientes derivacios da cldssica di- nio-forinal e informal, o professor Till, pi 0 pais destas denominagdes, no hesita em alitmar visdo entre educagdo form cipal divulgador em que a escola € uma forma, ndo a tinica, de educagao. “A escola é um momento do processo educativo g] al dos individuos e das fades” ‘as vezes, comportamentos “autistas” frente aos problemas dos alunos. quando estes sio abordados desde perspectivas globais poderemos falar com propriedade de educagio. Em summa, reduzir a educagao & instiuigao escolar ¢ pedagogicamente incorreto. Digamos, por outro lado, que em um futuro imediato parece que se arti- ado das ¢ misas. As polteas sodas se decanted, tem, por uma descen- alizaggo de programas e uma maior autonomia das instituigdes locals e mu mento dos servigos sociais, mia esquecer de que estes deverio tender a individualizar as necessidades e fugir das ofer-tas globeis. 10, Far-se-i a normalizar para deses consegublo serd necessério ndo 86 rac tigmatizar os servigos sociais. E_para consegui rece s 5, como também profs : acompanhado, main, de 1995, tes passives, mas em agentes re estes, parece indubi deverd facilitar arealidade ¢ ago ao tratamento dos tradicio {que refletir também acerca de sua “interveng tar por que o faz.de uma maneira e nio de ov : Ao e trabalho &, 0 4 novos espagos de reflexao e trabalho e, r ha causes cs problemas; deve preven as esas que Os ger0m. nde realind-la ese pergun- A ecucacao social deve abrie ntante, deve indie aopey "C4u09) 29 "euosore4 ‘upDnsn ve pasa ap see oxto> auoureaBoyowarstda 0 {etb0s eyoRepad v vied opSeonpa 8 ered op'e ap | Siielines supe tie sae, soe a st oe 2 vied sobedso sonou reque8 ap wren 9s oat anb ‘0 ayluos opbvonpe eso outro ‘eaneradooo opSeonpa Bum 1228} wo opuestoed 2 s21st4 coup (66 4 -G651) unto oto opuerodhsautlOg 0 any SOB $9 sop ap opseuepioo Justia assaud 9 soRpepD sos =p cee jroo 9 mnio wom sebovqe wed ‘o-B>s¥o exe ma 9664 ‘HO {Suepnu ¢ seurtop ap 9 opSeuno;suen vpidga wo opm um v reidep? janap soaneonpa Seurorss 50 p se s0a[0591 opod oonodurey ou109 15 09 ejoose ¥ “(ZL “6 ‘L651) 5 opsmansut y eaRD WD seperar ‘ab sobndsa sou abun “uod ¥ ureSauz0 za ‘apeprsTasiun v 2 apepapos w opuEN “e ‘sou wroquso ‘eum. 9 opupleax @ joss0 oBbeanpe 9 Epos OVINE ‘sonsourusuad so anb oursurd urga sozuaumtias $0 anb soures lure op etuoy>x @ oduray cuusauw ov anunsse praaap moose b19s 084 Omang OU ‘urp20d ‘sepEpED 9 soepepD sossou 3p uteutzoje1, 2puo ofedsa 0 sonzedso sop pos ebuepnur B wos wpquiE zednooaid as opt WED 2 ,O0PEpD op sreiuaw semnINNs:, sep ‘efoos9 olapout op vey as visUPIsIsMT eIUE) wos ope anb © seur ‘sounye so seap 1aBai01d no « 98 no :sest09 senp ze} apod myoasa w ‘sepupiia seact seas9 ¥ aMuay sonduwi sep 2 eBoxp up ‘set ‘eDugow Up ‘ovbezeurAzeUI ep “oBsua 80 ‘sagSouia sep ‘ospaaid 20y 28 Tey 96 ap won Sepey oubeanpo v woo wipqures tednooaud as ap wer zef0os9 oo 18 wapad euleuem ap sere yeas TOLER: ou ,Otsoaorotu, urn 9 B[O9s9 B ab sexat ogseanpe & 9 wjonsa w ‘oxIp: 1319 10d * e wie? an 28 “ STEV0S sous sypad sopeiea 9 sqenye 30 ouzo> <,PuomOUTE OWspaqEsp op aps, ep seudosd ow109 nosy 89 conod sounpe nap sowteyaped anb ofed opettsos pmase oySerndod wp soras tn asi 1908 EPO 2p, Z9pifA ap upad wry ‘ope puodsaii09 apSean v 1aqaDar ids ou-tI92e5 OSH ap sopmas> anb sau 40» byes ep sepepH sapuie sep euoreU ox 20d ‘sourosued :seivenbay stews wp epto ‘opuas ovrenumo9 Buuouronissod 9 ‘ops .ejonse oFSminsty vjed sopeyenfour, sopemet so vp sepupiine sp weadpe as oat anb soreqoy asad opheanpa & 10} op ,SopInp: oxSuane Joreus epeapqos pros ‘Sruaumparssod “IK naps Op o¥seanps en EL RANT Sa NON ET NT

You might also like