Wstęp do rachunku prawdopodobieństwa (fizyka

techniczna, optyka)
Lista zadań 1, 2020/21l

1 Kombinatoryka. Przestrzeń probabilistyczna

dyskretna

Zadanie 1. Na ile sposobów można zestawić trzy pary sposród n szachistów?

Odp. 1.
    
1 n 6 4 2
I sposób:
3! 6 2 2 2
   
1 n n−2 n−4
II sposób:
3! 2 2 2

możliwości zestawień.
Zadanie 2. Na ile sposobów można wybrać 6 kart z talii 52 kart tak, aby
wśród nich były karty wszystkich czterech kolorów?

Odp. 2.
Przykładowe wybory:
Przykład 1. 2 × Kier, 2 × Caro, 1 × P ik, 1 × T ref l,

Przykład 2. 3 × Kier, 1 × Caro, 1 × P ik, 1 × T ref l

13 13 13 13




4
13

13

13

13

4

Liczba mozliwości wyboru: 2 2 1 1 2 + 3 1 1 1 1

Zadanie 3. a) Ile jest takich permutacji zbioru n-elementowego, w których

danych m elementów nie stoi jeden obok drugiego, inaczej nie tworzy jednego
bloku

•
| • • ·{z
· · • ••}?
m

1
b) Ile jest takich permutacji zbioru n-elementowego, w których żadne dwa
elementy spośród danych m elementów nie stoi jeden obok drugiego

Odp. 3.
a) Schemat rozwiązania:
1. wyliczamy ile jest ustawień, w których dane elementy są ustawione tak, by
spełnić warunek z rys., w tym celu traktujemy najpierw m elementów jak
jeden element, prowadzi to do (n − m + 1)! różnych ustawień. Teraz jeszcze
trzeba uwzględnić permutacje w samej grupie, co ostatecznie daje
(n − m + 1)!m!
rozmieszczeń
2. teraz liczba permutacji takich, że wybrane elementy nie tworzą jednego
m-elementowego bloku wynosi
n! − (n − m + 1)!m!

b) żadne dwa elementy spośród wybranych m nie sąsiadują ze sobą. Na

rysunku p1 , p2 , p3 , . . . , pm są pozycjami wybranych elementów.
⊗ ⊗ ⊗⊗ • ⊗ ⊗ ⊗⊗ • . . . • ⊗ ⊗ ⊗⊗ • ⊗ ⊗ ⊗⊗
| {z } p1 | {z } p2 pm−1 | {z } pm | {z }
k1 k2 km km+1

przyjmujemy k1 ≥ 0, k2 , k3 , k4 , . . . , km ≥ 1, km+1 ≥ 0,
k1 + k2 + k3 + · · · + km + km+1 + m = n. Z pozycjami p1 , p2 , . . . , pm łączymy
pozycje p01 = p1 , p02 = p2 − 1, p03 = p3 − 2, . . . , p0m = pm − m + 1 w ciągu
n − (m − 1)-elementowym.
⊗ ⊗ ⊗⊗ •0 ⊗ ⊗ ⊗⊗ •0 . . . 0 • ⊗ ⊗ ⊗⊗ •0 ⊗ ⊗ ⊗⊗
| {z } p1 | {z } p2 pm−1 | {z } pm | {z }
k1 k2 −1 km −1 km+1

n−m+1
sposobów wyboru pozycji p01 , p02 , . . . , p0m . Każdy układ pozycji


Mamy m
0 0 0
p1 , p2 , . . . , pm wyznacza jednoznacznie układ pozycji p1 , p2 , . . . , pm zgodnie z
zależnościami p1 = p01 , p2 = p02 + 1, p3 = p03 + 2, . . . , pm = p0m + m − 1, na
koniec uwzględniamy permutacje w grupie wybranych m elementów i w grupie
n − m pozostałych elementów. Na podstawie tych obserwacji otrzymujemy, że
liczba możliwości wynosi
 
n−m+1
m!(n − m)!
m

Zadanie 4. Ile jest liczb pomiędzy 0 a 10n , w których nie występują obok
siebie dwie jednakowe cyfry?

Odp. 4.
zakresu liczb: 10 − 99: 9 × 9 liczb o podanej własności
zakres liczb: 100 − 999: 9 × 9 × 9liczb
.....................................................................................
zakres liczb: 10n−1 − (10n − 1): 9 × 9 × 9 × . . . 9-n razy liczb
n
−1
Ostatecznie szukana ilość liczb jest równa 9 + 92 + 93 + · · · + 9n = 9 99−1 .
Zadanie 5. Ile jest n-cyfrowych liczb naturalnych, w których cyfry występują
w porządku niemalejącym?

Odp. 5.
liczbie n-cyfrowej spełniającej warunki zadania przypisujemy rysunek, gdzie
cyfry tworzącą naszą liczbę umieszczamy na odpowiednich miejscach n+9
elementowego ciągu. Zasadę tworzenia rysunku latwo odczytamy z podanych
przykladów.
Przykład 3.

liczba: 334778, n=6

(6+9)

1 2 3 4 5 6 7 8 9

3 3 4 7 7 8

Przykład 4.

liczba: 133599, n=6

(6+9)

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 3 3 5 9 9

Odwrotnie jeżeli wybierzemy na początku pozycje dla cyfr 1,2,3,. . . , 9 w ciągu

n+9-elementowym (zasady: 1 umieszczamy na pierwszej pozycji, zachowujemy
porządek), wtedy na podstawie pozostałych miejsc odczytujemy liczbę, której
cyfry tworzą niemalejący ciąg.
W podanej konstrukcji każdej n-cyfrowej liczbie spełniajającej warunki
zadania odpowiada dokładnie jeden ciąg n+9-elementowy i odwrotnie
każdemu takiemu ciągowi odpowiada dokładnie jedna liczba.
Mamy n+8


8 możliwości (1 zawsze na pierwszym miejscu!) wyboru dla pozycji
cyfr 1,2,3,. . . , 9 .

Zadanie 6. Znaleźć liczbę rozmieszczeń n

a) różnych,
b) jednakowych
kul w m różnych urnach.

Odp. 6.
a) przyjmujemy, że kule są ponumerowane od 1 do n. Każdemu numerowi kuli
przyporządkowujemy numer szuflady (urny) od 1 do m. W ten sposób mamy

mn

sposobów.

b) Dla opisu sytuacji przyjmujemy: k1 kul w I szufladzie, k2 kul w II

szufladzie, k3 kul w III szufladzie, . . . , km kul w m - tej szufladzie
k1 + k2 + k3 + · · · + km = n, ki ≥ 0, przyjmujemy następujący model graficzny

| •{z••} p⊗1 •
• | •{z••} p⊗2 . . . pm−1
⊗ • | •{z••} p⊗
m
k1 k2 km

Na rysunku mamy n + m symboli, pozycje p1 , p2 , p3 , . . . , pm jednoznacznie

wyznaczają rozkład k1 , k2 , k3 , . . . , km . Pozycja pm jest ustalona i zachodzi
pm = m + n. Przechodzimy do obliczeń.
Pozycje p1 , p2 , . . . , pm−1 możemy wybrać na
 
m+n−1
m−1

sposobów, co daje poszukiwaną liczbę rozmieszczeń.

Uwaga. jeżeli zażądamy, że ki ≥ 1 (żadna szuflada nie jest pusta), to najpierw

posługujemy się powyższym schematem dla układu
k1 − 1, k2 − 1, k3 − 1, . . . , km − 1 (usuwamy po jednej kuli z każdej
szuflady/urny), co daje
 
n−1
m−1

sposobów. Następnie zwiększamy o jeden zawartość każdej szuflady.

Zadanie 7. Ile jest funkcji ściśle rosnących ze zbioru {1, 2, 3, ..., 97} w zbiór
{1, 2, 3, ..., 100}?

Odp. 7.
Przyjmujemy nastepujący model: kule są ponumerowane: 1, 2, 3, . . . , 97,
szuflady są ponumerowane: 1, 2, 3, . . . , 100.
Rozmieszczamy kule w szufladach, w każdej szufladzie jestco najwyżej jedna
kula. Są trzy puste szuflady. Ustalamy te puste szuflady, wtedy jest tylko
jeden sposób rozmieszczenia kul tak, aby ich numery były uporządkowane
rosnąco. Wniosek: ustawień sprzyjających jest tyle, ile jest możliwości wyboru
pustych szuflad, tzn.
 
100
3

Zadanie 8. Rzucamy trzy razy kostką. Skonstruuj przestrzeń

probabilistyczną dla tego doświadczenia i zapisz następujące zdarzenia jako
zbiory zdarzeń elementarnych:
A = {suma oczek uzyskanych w pierwszym i drugim rzucie jest parzysta},
B = {suma oczek uzyskanych w trzech rzutach jest parzysta},
C = {pierwszy rzut dał taki sam wynik jak trzeci},
D = {suma oczek uzyskanych we wszystkich rzutach wynosi 6}.

Odp. 8.
oznaczamy wynik doświadczenia (zdarzenie elementarne): ω = (w1 , w2 , w3 ),
gdzie wi = 1, 2, 3, 4, 5, 6,
Ω - przestrzeń probabilistyczna ( zbiór wszystkich możliwych ω), |Ω| = 63 ,
A = {ω : w1 + w2 jest liczbą parzystą}
B = {ω : w1 + w2 + w3 jest liczbą parzystą}
C = {ω : w1 = w3 }
D = {ω : w1 + w2 + w3 = 6}

Zadanie 9. Rzucamy trzy razy kostką. Jakie jest prawdopodobieństwo

uzyskania sekwencji rosnącej (np. (1, 3, 4), (2, 5, 6),. . . )?

Odp. 9.
wynik doświadczenia: ω = (w1 , w2 , w3 ), wi = 1, 2, 3, 4, 5, 6, |Ω| = 63 ,
A = {ω : wi są parami różne}, |A| = 6 · 5 · 4 = 120,
B ⊆ A, B-sekwencje rosnące, |B| = |A|/3! = 20
Pr(B) = |B| 20
|Ω| = 63

Zadanie 10. W urnie są trzy kule białe i cztery kule czarne. Losujemy kule
bez zwracania. Wylosowanie kuli czarnej daje nam prawo do kolejnych dwóch
losowań. Jakie jest prawdopodobieństwo, że wyjmiemy wszystkie kule?

Odp. 10.

Stan urny oznaczamy jak w przykładzie: (3, 4) oznacza, że są 3 kule białe i 4

czarne
Pr(B) - oznacza, prawdopodobieństwo wylosowania kuli białej.
 Stan Losow. Stan Losow. Stan Losow. Stan Losow. Stan
urny I urny II urny III urny IV
Pr(B) = 3/7 (2,4)
Pr(CC) = 1/6 (2,0) Pr(BB) = 1 (0,0)
(3,4) Pr(C) = 4/7 (3,3) Pr(BC) = 9/15 (2,2) Pr(BC) = 4/6 (1,1) Pr(BC) = 1 (0,0)
Pr(BB) = 1/6 (0,2)
Pr(CC) = 1/5 (3,1) Pr(BBBC) = 1 (0,0) (0,0)
Pr(BB) = 1/5 (1,3)

D zdarzenie losowe, że urna zostanie pusta. Zdarzenia sprzyjające:

ω1 = (C, CC, BBBC), ω2 = (C, BC, CC, BB), ω3 = (C, BC, BC, BC).
Przyjmujemy Pr({ω1 }) = 74 · 15 · 1, Pr({ω2 }) = 74 · 15
9
· 16 · 1,
Pr({ω3 }) = 7 · 15 · 6 · 1, Pr(D) = Pr(ω1 )+ Pr(ω2 )+ Pr(ω3 ) = 74 · 15 · 1+
4 9 4
4 9 1 4 9 4 2
7 · 15 · 6 · 1+ 7 · 15 · 6 · 1 = 5 .

Zadanie 11. Rzucamy sześć razy monetą. Jakie jest prawdopodobieństwo

uzyskania większej liczby orłów niż reszek?

Odp. 11.
Niech A będzie zdarzeniem losowym, że wypadnie większa liczba orłów niż
reszek. Zauważamy, że
             
6 6 6 6 6 6 6 6
1. + + =2 − + + +
0 1 2 6 5 4 3
       
6 6 6 6 6
2. 2 + + =2 −
0 1 2 3
       
1 6 6 6 1 1 6
3. Pr(A) = 6 + + = − 7
2 0 1 2 2 2 3

Zadanie 12. Z talii kart losujemy cztery karty. Jakie jest

prawdopodobieństwo wylosowania kart we wszystkich kolorach?

Odp. 12.
    
13 13 13 13
|A| =
1 1 1 1
 
52
|Ω| =
4
|A|
Pr(A) =
|Ω|