POJAČAVAČI SA FET-om I MOSFET-om

Na slici 1 prikazani su pojačavači u spojevima sa zajedničkim sorsom za slučajeve

korišćenja FET-a (slika 1a) i MOSFET-a (slika 1b).

Slika 1 Pojačavači sa zajedničkim sorsom: a) Sa FET-om; b) Sa MOSFET-om.

Koristeći modele FET-a i MOSFET-a za male signale, ekvivalentna šema pojačavača sa

slike 1, prikazana je na slici 2.

Slika 2 Ekvivalentna šema pojačavača sa FET-om I MOSFET-om za male signale.

Sa slike 2 sledi:
 Prethodne relacije izvedene su uz pretpostavku da je r ds praktično beskonačne
vrednosti (grana sa njim u prekidu). Takođe je zanemarena vrijednost R S jer je, praktično,
kratko prespojen pomoću sprežnog kondenzatora.

S obzirom na potpunu analogiju (koja je očigledna iz prethodnog razmatranja)

pojačavača sa zajedničkim sorsom sa pojačavačem sa zajedničkim emitorom, i za spojeve
sa zajedničkim drejnom i gejtom, moguće je napraviti analize slične onim za pojačavače
sa zajedničkim kolektorom i zajedničkom bazom.

DIFERENCIJALNI POJAČAVAČ
PRINCIP RADA

Diferencijalnim pojačavačem se razlika napona sa ulaza pojačava na izlazu.

Principska šema diferencijalnog pojačavača data je na slici 3

Slika 3 Principska šema diferencijalnog pojačavača.

Izvršimo analizu rada diferencijalnog pojačavača, pretpostavljajući da je prikazani

pojačavač idealan, odnosno da su tranzistori i otpornici identičnih karakteristika. Tada,
ukoliko su na ulazima jednaki naponi, kolektorske struje tranzistora su iste, a, samim tim,
jednaki su padovi napona na otpornicima RC.
Kao rezultat svega toga, izlazni napon, koji predstavlja razliku kolektorskih napona
pojedinih tranzistora, jednak je nuli. Međutim, ukoliko su ulazni naponi v1 i v2
međusobno različiti, odnosno ako je v1-v2=vd različito od nule, onda se na izlazu dobija
pojačani ulazni (diferencijalni) napon.

Da bi lakše shvatili princip rada diferencijalnog pojačavača, posmatrajmo

diferencijalni napon vd kao razliku koja se dobija tako što se v1 posmatra kao odstupanje
u pozitivnom smeru za vd/2 od srednje vrednosti vs (vs=(v1+v2)/2), a v2 kao odstupanje u
negativnom smeru za vd/2 od iste vrednosti (sllika 4).

Na ovaj način, delovanje napona vd može se prikazati kao delovanje vd/2 na ulazu
gde je priključen v1 i kao delovanje -vd/2 na drugom ulazu. U ovom slučaju, pri porastu
vd, struja kolektora prvog tranzistora se povećava, dok se struja kolektora drugog
tranzistora smanjuje u istom iznosu. To ima za posledicu proporcionalno smanjenje
napona na kolektoru prvog, odnosno isto takvo povećanje napona na kolektoru drugog
tranzistora, što znači da se i njihova razlika, koja je zapravo izlazni napon vi , povećala.

Slika 4 Predstavljanje ulaznih napona preko njihove razlike.

POJAČAVAČI SNAGE

Pojačavači snage se veoma često nazivaju i izlazni pojačavački stepeni, jer se od

njih zahteva da daju što veću snagu potrošaču. Ranije razmatrani pojačavač sa
zajedničkim emitorom može se upotrijebiti za ovu svrhu. U tom slučaju, u cilju
povećanja stepena iskorišćenja, treba omogućiti da se radna tačka kreće na radnoj pravoj
duž čitavog aktivnog režima na izlaznoj karakteristici. Istovremeno, radna prava treba biti
postavljena tako da njena dužina između osa bude najveća, uz poštovanje ranije
razmatranih ograničenja kod polarizacije. Na ovaj način, dobija se maksimalna promena
amplitude izlaznog signala vrednosti VCC/2 (slika 6.1). Treba zapaziti da će kretanje radne
tačke duž čitavog aktivnog režima imati za posledicu njen prolazak i kroz nelinearne
delove karakteristike, što će uzrokovati izobličenja pojačanog signala. Odredimo sada
stepen korisnog dejstva ovog pojačavača, koji se definiše kao ƞ=Pk/PCC, gde je Pk korisna
snaga, a PCC snaga koju daje izvor. Kako su na izlazu pojačavača napon i struja oblika
i=Imsinωt i v=Vmsinωt, to je:

dok je:

Kako su, u ovom slučaju, amplitude date sa (slika 5) V m=VCC/2 i Im=ICQ, to je =1/4.
To znači da ovaj pojačavač snage ima stepen iskorišćenja svega 25% što ga, uz
izobličenje koje unosi, čini praktično nekorisnim za ovu primjenu.

Slika 5 Maksimalne promene napona i struje pojačavača

sa zajedničkim emitorom.

Veći stepen korisnog dejstva dobija se ukoliko se polarizacija stepena sa

zajedničkim emitorom realizuje kao na slici 6.
 Slika 6 Pojačavač snage sa induktivnom spregom u kolektoru.
Sa slike 6 vidi se da je otpornik u kolu kolektora zamenjen primarom
transformatora, preko čijeg sekundara je priključen potrošač. Neka napon u radnoj tački
VCE=V'CC. Priključenjem promenljivog ulaznog napona, napon na kolektoru tranzistora
može da se smanji do vrednosti koju ima u zasićenju, a to je približno 0V. Ovo smanjenje
se dobija na račun indukovane elektromotorne sile u primaru transformatora. Na isti
način, pri suprotnoj polarizaciji od prethodne, napon na kolektoru može se povećati, u
odnosu na vrednost u radnoj tački, za isti iznos za koji se u prethodnom slučaju smanjio.
To znači da može iznositi VCE=2V'CC (slika 7).

Slika 7 Maksimalne promene napona i struje pojačavača sa

induktivnom spregom u kolektoru.

Lako je pokazati da se, u ovom slučaju, stepen korisnog dejstva dvostruko

povećava, odnosno dobija se da iznosi 50%. Međutim, treba napomenuti da transformator
u kolu kolektora unosi, u odnosu na postojeća, još i dodatna izobličenja izlaznog napona.