Professional Documents
Culture Documents
თემა 11 PDF
თემა 11 PDF
1
sawarmoebma unda miiRon finansuri gadawyvetilebebi, rom
uzrunvelyon sakuTari zrda, warmoebis xazis dagegmvis CaTvliT,
biznesis calkeuli mimarTulebebis Sekveca, arCeva ijarasa da
danadgaris yidvas Soris da investorebis mimarTulebis dadgena.
imisaTvis, rom miviRoT gadawyvetileba grZelvadian kapitaluri
dabandebebze, sawarmos winaSe mdgomi miznis Sesabamisad, kapitalis
proeqtisaTvis unda Sesruldes sami amocana: 1. dadgindes fuladi
saxsrebis momavali nakadi; 2. Sefasdes kapitalis Rirebuleba (an saWiro
mogebis norma); 3. Sefasdes sawarmosaTvis proeqtis avkargianoba.
sawarmom grZelvadiani kapitaluri dabandebis gansaxorcieleblad
unda miiRos ori gadawyvetileba: arCevis gadawyvetileba da Secvlis
gadawyvetileba
arCevis gadawyvetilebis – gadawyvetilebis miReba SeiZinos Tu ara
axali danadgarebi an gaafarTovos arsebuli, rogorc wesi aseT
gadawyvetilebebs mosdevs: investiciebi qonebaSi, qarxnebSi, danadgarebSi
da sxva saxeobis aqtivebSi; danaxarjebi dafinansebis wyarodan axali
produqciis Seqmnis formuliT, sabazro kvleva, kompiuteruli teqnikiT
uzrunvelyofa, grZelvadiani danaxarjebis refinansireba da ase Semdeg;
sawarmoTa Serwyma da sxva sawarmos yidva, axali warmoebis xazis SeZenis
mizniT;
Secvlis gadawyvetileba – gulisxmobs arsebuli warmoebis
simZlavris Secvlas axliT, magaliTad, Zveli danadgarebis Secvla
maRalteqnologiuriT.
grZelvadian kapitalur dabandebebs xSir SemTxvevaSi mosdevs didi
pirveladi kapitaluri dabandebebi, rac gavlenas axdens sawarmos
Semosavalze. Aamitom misi ganxorcieleba unda moxdes im TvalsazrisiT,
rom miRweuli iqnes saboloo mogeba. sayuradReboa fulis droebiTi
Rirebulebebis gaangariSeba, radganac zogjer sawarmo midis fuladi
saxsrebis periodul ganmeorebasTan. kapitaluri dabandebis dagegmvis
dros saWiroa gaviTvaliswinoT saSemosavlo gadasaxadis koeficienti,
romelic mogvcems saSualebas SevafasoT proeqtis rentabeloba,
romelsac sawarmo apirebs ganaxorcielos.
investicia aris materialuri, SromiTi da finansuri resursebis
gamoyeneba, raTa miRweuli iqnes kapitalis zrda, sawarmos gafarToeba,
2
modernizacia da teqnologiuri gadaiaraReba. investireba xdeba, raTa
miRweuli iqnes kapitalis ganTavsebis momgebianoba.
investirebuli kapitalis mizanmimarTuli gamoyeneba sawarmos
SesaZleblobas aZlevs daagrovos gasazRvruli kapitali. Ddagroveba
Tavis mxriv, aris finansuri resursebis formirebis procesi, romelic
gamoiyeneba sawarmos gafarToebisaTvis. Ddagroveba win uswrebs
investiciebs, radganac aris misi wyaro.
investiciebs Tan sdevs sawarmos aqtivebis likvidurobis Semcireba.
warmoebaSi dabandebebis zrda SesaZlebelia da igi saxsrebis meti
efeqturobiT Ggamoyenebis gafarToebis erT-erTi faqtoria, romelic
izrdeba upirveles yovlisa, investiciebis saSualebiT.
investiciebis zrda niSnavs moxmarebis zrdas momavalSi. isini
zrdian sameurneo efeqturobas da qmnian safuZvels, raTa gaizardos
Semosavlebi. AamasTan, aseve Seicavs maRal riskianobas.
imisaTvis, rom uzrunvelyofili iqnes sawarmos dinamiuri
ganviTareba, saWiroa sakuTari samewarmeo saqmianobis gafarToeba
finansuri resursebis dagrovebis meSveobiT, bazris didi nawilis
daufleba, axali sawarmoTa SeZena da axali biznesis daufleba.
investiciebi Seicavs fulad saxsrebs, miznobriv sabanko anabrebs,
aqciebs da sxva fasian qaRaldebs, teqnologiebs, manqanebs, danadgarebs,
licenziebs, kredits, inteleqtualur faseulobas da sxva. sainvesticio
saqmianobis subieqtebi SeiZleba iyvnen fizikuri da iuridiuli pirebi,
maT Soris ucxo qveynis, aseve saxelmwifo da saerTaSoriso
organizaciebi. investorebi gamodian meanabris, SemkveTis, kreditoris,
myidvelis da sxva saxiT.
sainvesticio saqmianobis obieqtebi aris Sesaqmneli da
samodernizacio ZiriTadi fondebi da sabrunavi saSualebebi, fasiani
qaRaldebi, miznobrivi fuladi dabandebebi, samecniero-teqnikuri
produqcia, sxva sakuTrebis obieqtebi, aseve qonebrivi ufleba da ufleba
inteleqtualur sakuTrebaze.
sainvesticio saqmianobis subieqtebis urTierTobani xorcieldeba
xelSekrulebis (kontraqtebis) safuZvelze, romelic aris samarTlis
ZiriTadi dokumenti.
3
sainvesticio saqmianoba SeiZleba ganxorcielebuli iqnes Semdegi
finansuri resursebiT:
_ sakuTari finansuri resursebi, mogeba, amortizaciis anaricxebi
da sxva fuladi Semosavlebi;
_ investoris sasesxo saxsrebi, sabanko da sabiujeto krediti,
saobligacio sesxi da sxva saxsrebi;
_ investoridan moziduli saxsrebi (saxsrebi, miRebuli aqciebis
gayidvebidan, wilobrivi da sxva Senatanebi fizikuri da iuridiuli
pirebis mier);
_ investiciebi sazRvargareTidan.
sawarmoTa mTavari amocanaa uzrunvelyos investorebisaTvis
fasiani qaRaldebis mimzidveloba, rom maTi saSualebiT sawarmom
ganaxorcielos investiciebi, rogorc wesi, fasiani qaRaldebis bazris
sxvadsxva segmentSi. sawarmos investiciebi fasian qaRaldebSi Seadgenen
fasiani qaRaldebis porTfels. rodesac sawarmos gaaCnia fasiani
qaRaldebis diversificirebuli porTfeli, maT SesaZlebloba aqvT
ganaxorcielon riskisa da Semosavlianobis finansuri operaciebi
gansxvavebuli xarisxiT.
saporTfelo strategia aris sawarmos finansebis strategiis
nawili, romelic Seicavs iseT RonisZiebebs, rogorebicaa kapitalis
resursebis ganTavseba, sinergizmis efeqturi gamoyeneba, sawarmoTa SeZena
an gayidva. saporTfelo strategia Seicavs gare faqtoris qmedebas
momuSave sawarmosTan damokidebulebaSi. is qmnis pirobebs dagrovebis
zrdisaTvis, raTa gare subieqtebma moaxdinon dabandebebi.
Sida dafinansebis amocanaa uzrunvelyos resursebis ganawileba da
maTi koordinacia dasaxuli miznis misaRewvad. saporTfelo strategiis
amocanaa – Seqmnas garedan dafinansebis efeqturi struqtura. Sida
dafinansebisaTvis agreTve mniSvnelovania funqcionaluri strategia,
romelsac iTvaliswinebs sawarmos ganyofilebebi da samsaxurebi.
sawarmos saqmianobis gaumjobesebisaTvis, maSin rodesac is ver
uzrunvelyofs TviTdafinansebas, mniSvnelovania gare dafinansebis
organizeba. AaseTi dafinansebis erT-erTi efeqturi forma aris –
wilobrivi sainvesticio fondi. sainvesticio wili aris saxelobiTi
fasiani qaRaldi, romelic investors uflebas aZlevs miiRos wilis
4
Sesabamisad fuladi saxsrebi gamomuSavebuli sawarmos mier mogebis
saxiT.
samewarmeo firmis sainvesticio saqmianobas mTeli rigi
Taviseburebebi aqvs. pirveli Tavisebureba imaSi mdgomareobs, rom
sainvesticio saqmianoba aris firmis saerTo saqmianobis nawili da firma
ver miaRwevs Tavisi aqtivebis zrdas, da, saboloo angariSiT, ekonomikur
ganviTarebas, Tu man ar ganaxorciela mizanSewonili sainvesticio
saqmianoba.
sainvesticio saqmianobis maCveneblebi saSualebas iZlevian
SevafasoT firmis ekonomikuri zrdis tempebi. gansakuTrebiT, es exeba
wminda investiciebs; roca wminda investiciebis maCvenebeli dadebiTi
sididisaa, e. i. roca saerTo investiciebis moculoba aWarbebs imave
periodSi warmoebul amortizaciis anaricxebs, es imas mowmobs, rom
mocemul samewarmeo firmaSi adgili aqvs brunvis gareSe aqtivebis
gafarToebul kvlavwarmoebas. aseTi firma warmatebul firmad iwodeba.
Tu firmaSi wminda investiciebi nulis tolia, es imas niSnavs, rom
firma ekonomikuri TvalsazrisiT ar izrdeba, radganac investirebis
miuxedavad misi sawarmoo potenciali ucvlelia. aseTi firma `adgils
tkepnis~.
Tu firmaSi wminda investiciebi uaryofiTi sididisaa, maSin mcirdeba
misi sawarmoo potenciali, e.i. firma `Wams~ Tavis kapitals.
firmis investiciuri saqmianobis Tavisebureba aris misi ciklurobac,
rasac Semdegi faqtorebi ganapirobeben:
investiciuri resursebis formirebis saWiroeba;
sainvesticio klimatis gavlena;
firmaSi `investiciuri garRvevebis~ mosamzadebeli pirobebis
Seqmnis araTanabroba.
investiciuri saqmianobis danaxarjebi ZiriTadad xangrZlivvadiania,
amitom, xarjebis gawevis periodidan Semosavlebis miRebis periodamde
didi dro gadis. mas investiciuri drois lagi ewodeba. am drois
xangrZlivoba damokidebulia sainvesticio procesis mimdinareobaze.
cnobilia am procesis 3 forma: mimdevrobiTi, paraleluri da
intervaluri.
5
mimdevrobiTi procesis dros, sainvesticio mogeba yalibdeba
saxsrebis investirebis damTavrebisTanave. paraleluri procesis dros
sainvesticio mogebis formireba, rogorc wesi, xdeba manam, sanam
mTlianad damTavrdeba investirebis procesi. intervaluri procesis
dros ki _ kapitalis investirebis procesis damTavrebis periodsa da
firmaSi sainvesticio mogebis miRebis periods Soris arsebobs
garkveuli intervali (e.w. drois lagi).
investicia laTinuri sityvaa (Investire) da kapitalis dabandebas
niSnavs mogebis (an socialuri efeqtis) miRebis mizniT. buRaltruli
aRricxvis saerTaSoriso standartebis (bass-i) Tanaxmad `investicia aris
aqtivi, romelsac flobs sawarmo sakuTari aqtivis gasazrdelad
Semosavlis (procenti, dividendi, saijaro qira, roialti) ganawilebis
saSualebiT, kapitalis an sxva saxis sargeblis gasadideblad
investiciebis Camdebi sawarmosaTvis~ (bass _ 25, muxli 4). sainvesticio
saqmianoba samewarmeo firmis saqmianobis erT-erT ZiriTad saxes
warmoadgens. sainvesticio saqmianobad iwodeba investiciebis xarjvis
procesi anu investirebis procesi. investiciad ki, saqarTvelos kanoniT
`sainvesticio saqmianobisa da garantiebis Sesaxeb~ miiCneva `yvela saxis
qonebrivi da inteleqtualuri faseuloba an ufleba, romelic
dabanddeba da gamoiyeneba SesaZlo mogebis miRebis mizniT saqarTvelos
teritoriaze ganxorcielebul samewarmeo saqmianobaSi~. aseTi faseuloba
an ufleba SeiZleba iyos: a) fuladi saxsrebi, wili, aqciebi da sxva
fasiani qaRaldebi; b) uZravi da moZravi qoneba _ miwa, Senoba-nagebobani,
mowyobiloba da sxva materialuri faseulobebi; g) miwiT an sxva
bunebrivi resursebiT sargeblobis ufleba (maT Soris kompensacia); d)
patenti, licenzia, `nou-hau~, gamocdileba da sxva inteleqtualuri
faseuloba; e) kanoniT aRiarebuli sxva qonebrivi an inteleqtualuri
faseuloba an ufleba.
saqarTvelos teritoriaze investireba SeiZleba ganxorcieldes
sakuTrebis nebismieri formis obieqtSi, garda im obieqtebisa, romlebSic
investireba an akrZalulia, anda moiTxovs specialur nebarTvas (iaraRis
da feTqebadi nivTierebebis damzadeba da gayidva, tyis resursebiT da
wiaRiT sargebloba, sabanko da sadazRvevo saqmianoba, kazinoebis gaxsna,
umavTulo kavSirgabmulobiT momsaxureba da zogierTi sxva).
6
sainvesticio saqmianobis obieqtebia: ZiriTad saSualebaTa Seqmna da
modernizacia, fasiani qaRaldebis gamoSveba (an SeZena), samecniero-
teqnikuri produqciis Seqmna, inteleqtualuri sakuTrebis uflebebi,
qonebrivi uflebebi, sakuTrebis sxva obieqtebi (ix. naxazi #1).
investiciebi mravali saxisaa. maTi dajgufeba sxvadasxva niSniT
SeiZleba. es niSnebia1: investiciebis ganTavseba obieqtebi, investirebis
periodi, investirebis procesSi firmis monawileobis xasiaTi,
investiciebis moculoba, investirebuli kapitalis sakuTrebis forma (ix.
naxazi #2).
naxazi #1 sainvesticio saqmianobis obieqtebi saqarTveloSi
qonebrivi
uflebebi
ZiriTad saSua-
lebaTa Seqmna,
sakuTrebis sxva
modernizacia da
obieqtebi
Sesyidva
sainvesticio
saqmianobis fasiani qaRal-
obieqtebi debis gamoSveba an
yidva
inteleqtualur
sakuTrebaze
uflebebi
miznobrivi fuladi
Senatanebis
samecniero-teq- ganxorcieleba
nikuri produqciis
Seqmna
1
Ковалева А. М. ,Лапуста М.Г.,Скамай Л.Г. "Финансы Фирмы", Учебник, М. ИНФРА-М, 2002, стр.246
2
Липсиц И.В. , Косов В.В., "Инвестиционный прект" Изд-во БЕК., 1996, стр.1
7
sakuTrebis formis mixedviT investiciebi jgufdeba kerZo,
saxelmwifo da Sereul investiciebad. rac Seexeba investiciebis
moculobas, am niSnis mixedviT cnobilia saerTo investiciebi da
wminda investiciebi. mokled gavecnoTTiToeul maTgans.
fizikur anu realur investiciebs miekuTvneba fuladi saxsrebis
nebismieri dabandeba realur aqtivebSi. ZiriTadad, es aris ZiriTadi
fondebis Seqmnaze (axali mSenebloba, manqana-mowyobilobis damzadeba),
gafarToebaze da rekonstruqciaze daxarjuli fuladi saxsrebi.
investiciebis saxeebi
realuri
aramaterialuri
venCur-
uli
finansuri
investirebis periodis
mixedviT
pirdapiri
arapirdapiri
sakuTrebis formis
mixedviT
kerZo
saxelmwifo
Sereuli
saerTo
investiciebi
investiciebis
moculobis mixedviT
wminda
investiciebi
8
finansuri anu portfeluri investiciebi ewodeba fuladi
resursebis dabandebas fasian qaRaldebSi mogebis miRebis mizniT, anda
anabrebis (depoziti) ganxorcielebas bankSi.
aramaterialuri investiciebi ewodeba sasaqonlo-savaWro niSnebis
dasamzadeblad, kvalifikaciis asamaRleblad, licenziebis, sertifi-
katebis SesaZenad, sxvadasxva aRmoCnebsa da gamogonebebSi (`nou-hau~) da
sxva inteleqtualur faseulobaSi ganxorcilebul dabandebebs. maT
inteleqtualuri investiciebic ewodebaT.
moklevadiani investiciebi ewodebaT 1 wlamde vadiT dabandebul
saxsrebs.
grZelvadiani investiciebi ewodeba 1 welze meti vadiT saxsrebis
dabandebas. grZelvadiani investiciebis ZiriTadi saxe aris dabandebebi
ZiriTad fondebSi.
pirdapiri investiciebi igive realuri investiciebia. am dros firma
uSualod TviTon irCevs investirebis obieqts. arapirdapiri investiciebi
ki ixarjeba Suamavlebis monawileobiT. ZiriTadad es aris investiciebi
fasian qaRaldebSi, romelsac axorcieleben sainvesticio fondebi.
kerZo investiciebi aris fizikuri an iuridiuli pirebis
dabandebebi, saxelmwifo investiciebi ki saxelmwifo sawarmoTa da
agreTve saxelmwifo biujetis da arasabiujeto fondebis xarjze
gaweuli dabandebebi.
saerTo investiciebi ewodeba garkveul vadaSi firmaSi
investirebul saxsrebis mTel moculobas, wminda ki _ amortizaciis
anaricxebiT Semcirebul saerTo investiciebs.
calke gamosayofia venCuruli, anu maRali riskis mqone investiciebi.
igi SeiZleba Sediodes rogorc realur, ise portfelur da, ise
inteleqtualur investiciebSi. realuri investiciebis is nawili,
romelic dabanddeba axali da uaxlesi teqnologiis dasanergad
venCurulia. portfeluri investiciebis is nawili, romliTac moxdeba
biznesis axal sferoebSi momuSave firmebis aqciebis Sesyidva
venCurulia. aseve venCurulia `nou-hau~-Si Cadebuli investiciebic,
romelic Seadgens inteleqtualuri investiciebis nawils.
9
sainvesticio saqmianobis subieqtebi. sainvesticio saqmianobis
subieqtebia: investorebi, SemkveTebi, samuSaos Semsrulebelni
(moijareebi), bankebi, sadazRvevo da saSuamavlo organizaciebi da a.S.
sainveticio saqmianobis subieqtebi SeiZleba iyvnen, rogorc fizikuri,
ise iuridiuli pirebi (m.S. ucxoelebi), agreTve, saxelmwifoebi da
saerTaSoriso organizaciebi. sainvesticio saqmianobis subieqtebs
ufleba aqvT SeiTavson ori an meti subieqtis funqciebi. sainvesticio
saqmianobis subieqtebs Soris urTierToba regulirdeba kontraqtis
safuZvelze.
sainvesticio saqmianobis ZiriTadi subieqti aris investori,
romelic axorcielebs sakuTari, anda moziduli (m.S. nasesxi) saxsrebis
investirebas. investoris rolSi SeiZleba gamovidnen:
fizikuri da iuridiuli pirebi;
statusis armqone gaerTianebebi;
saxelmwifo organoebi;
adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebi;
ucxoeli subieqtebi.
arseboben individualuri investorebi, institucionaluri inves-
torebi, strategiuli da portfeluri investorebi.
individualuri investorebi arian fizikuri da iuridiuli pirebi,
romlebic TviTon axorcieleben investirebas;
institucionaluri investorebi arian safinanso Suamavlebi
(magaliTad, investiciuri fondebi), romlebic individualuri
investorebisagan anxorcieleben investiciebis akumulirebas da Semdeg
axorcileben maT ganTavsebas.
strategiuli investorebi Tavis investiciur saqmianobaSi miznad
isaxaven strategiul mizans, magaliTad, sxva sawarmos aqciebis
sakontrolo paketis xelSi Cagdebas, anda misi sawesdebo kapitalis
udidesi nawilis dauflebas.
portfeluri investorebi investiciebs abandeben sxvadasxva
aqtivebSi, e.i. qmnian investiciebis portfels, amiT isini icaven Tavs im
riskisagan, romelic SeiZleba warmoiSvas erTsaxovan aqtivebSi
investiciebis Cadebisas.
10
nebismier investors ufleba aqvs:
ganaxorcielos investireba nebismieri formiT;
flobdes, gankargavdes da iyenebdes investirebis obieqts;
damoukideblad gansazRvravdes investiciebis moculobas da
investirebis mimarTulebas;
saxelSekrulebo sawyisebze iwvevdes investiciuri saqmianobis sxva
subieqtebs;
axorcielebdes kontrols investirebuli saxsrebis miznobriv
gamoyenebaze.
investorebis uflebebi saqarTveloSi daculia saqarTvelos
kanonmdeblobiT. investors ufleba aqvs saqarTvelos teritoriaze
arsebul sabanko dawesebulebebSi nebismieri saxis valutiT gaxsnas
mimdinare da sxva angariSebi. investors ufleba aqvs aiRos sesxi
saqarTvelos teritoriaze da sazRvargareT arsebuli sabanko da
safinanso dawesebulebebidan, an fizikuri Tu iuridiuli pirebidan.
investors ufleba aqvs SeiZinos aqciebi, obligaciebi da sxva fasiani
qaRaldebi da, agreTve, rogorc saqarTvelos teritoriaze, ise
sazRvargareT arsebuli qoneba. ucxoel investors, gadasaxadebisa da
savaldebulo mosakreblebis gadaxdis Semdeg, aqvs investirebidan
miRebuli mogebis da sxva fuladi saxsrebis saqarTvelos sabanko
dawesebulebaSi sabazro kursiT konversiisa da sazRvargareT
SezRuduli repatriaciis ufleba. ucxoel investors ufleba aqvs
sazRvargareT gaitanos mis sakuTrebaSi arsebuli qoneba (SezRudva
dasaSvebia mxolod sasamarTlos gadawyvetilebiT).
investiciebis marTva moicavs:
investiciebis marTvas saxelmwifo doneze, anu investiciuri
saqmianobis regulirebas, kontrols da stimulirebas
sakanonmdeblo da maregulirebeli meTodebiT;
calkeuli investiciuri proeqtebis marTvas, rac moicavs
investiciuri proeqtis sasicocxlo ciklis mTel periodSi
dagegmvas, organizacias, kontrols da koordinacias;
11
calkeuli sameurneo subieqtis _ samewarmeo firmis investiciuri
saqmianobis marTvas, rac gulisxmobs sainvesticio obieqtis
amorCevas da investirebis procesis mimdinareobaze kontrols.
investiciebis marTvis procesi ramodenime etapebisagan Sedgeba.
esenia: qveyanaSi investiciuri klimatis analizi, sainvesticio
saqmianobis konkretul mimarTulebaTa arCeva, investirebis
konkretuli obieqtis SerCeva, investiciebis likvidobis Sefaseba,
investiciuri resursebis saWiro moculobis gansazRvra,
investiciuri riskebis marTva.
investiciebis marTvis pirveli etapi aris qveynis sainvesticio
klimatis analizi. is gulisxmobs mTliani Sida produqtis, erovnuli
Semosavlis da samrewvelo produqciis warmoebis moculobis, erovnuli
Semosavlis ganawilebis dinamikis, privatizaciis procesis ganviTarebis,
sainvesticio saqmianobis saxelwifo regulirebis, calkeul
investiciuri bazrebis (gansakuTrebiT, safondo da savaluto) arsebuli
mdgomareobis Sefasebis da ganviTarebis prognozebis gakeTebas.
meore etapze, kerZod, sainvesticio saqmianobis konkretuli
mimarTulebebis SerCevis etapze, firma adgens Tavis sainvesticio
saqmianobis dargobriv mimarTulebebs. amisaTvis, Seiswavleba ekonomikis
calkeuli dargebis investiciuri mimzidveloba, kerZod, sabazro
koniunqtura, produqciaze moTxovnis perspeqtiva da dinamika da a.S.
ekonomikis dargebis investiciuri mimzidveloba fasdeba maTi
sasicocxlo ciklis stadiebis gansazRvris, saqmian ciklTan mimarTebaSi
dargis poziciis gansazRvris da dargis ganviTarebis xarisxobrivi
analizisa da perspeqtivis prognozirebis procesSi.
dargis sasicocxlo ciklis Semdegi stadiebia cnobili:
1. pioneruli stadia (mas axasiaTebs dabandebaTa SedarebiT dabali
done, realizaciis da mogebis daCqarebuli zrda, konkurenciis da
riskis maRali done);
2. gafarToebis stadia (realizaciis Senelebuli zrda, fasebis
zrdis SeCereba, an mcire Semcireba, investiciebis mkveTri
mozRvaveba da didi danaxarjebi manqana-mowyobilobebis Seqmnasa da
SeZenaze, gadaxdili dividendebis zrda);
12
3. stabilizaciis stadia (realizaciis da mogebis zrda Cerdeba,
produqciis modernizacia mTavrdeba, asortimenti stabilizdeba,
Cerdeba kapitaluri danaxarjebis zrda da SeimCneva misi
Semcireba);
4. Caqrobis stadia (dargSi moqmed firmebis ricxvis Semcireba,
mogebis, realizaciis da kapitaldabandebebis Semcireba).
investorisTvis metad misaRebia kapitalis dabandeba im dargebSi,
romlebic gafarToebis stadiaSi arian, radganac am dros, am dargis
kompaniebis aqciebi metad fasobs da maTi biznesic warmatebulia.
dargebis ciklurobis Sefaseba efuZneba misi dinamikis Sedarebas
saerTo ekonomikur tendenciebTan. am TvalsazrisiT arCeven:
zrdad dargebs;
dacul dargebs;
ciklur dargebs;
kontrciklur dargebs;
Semosavlebis cvlilebis mimarT mgrZnobiare dargebs.
zrdad dargebs miekuTvnebian dargebi, romlebic izrdebian,
viTardebian, magram romelTa zrda ar Cans saerTo ekonomikuri dacemis
fonze. amitom, maTi gamorCeva xdeba saerTo-ekonomikuri zrdis (dacemis)
SedarebiT dargobriv zrdasTan. dacul dargebs miekuTvnebian dargebi,
romlebzec ar moqmedebs saerTo ekonomikuri mdgomareobis cvlileba
(mag. kvebis produqtebis warmoeba). ciklur dargebs miekuTvnebian
dargebi, romlebSic fasebisa da warmoebis moculobis cvlilebebi
emTxveva saerTo ekonomikur cvlilebebs (mag., eleqtroxelsawyoebis
warmoeba). kontrciklur dargebs upirvelesad miekuTvnebian mineraluri
nedleulis mompovebeli dargebi, gansakuTrebiT oqros da navTobis
mompovebeli dargebi. am dargebis ganviTareba xSirad Tavis maqsimums
aRwevs swored ekonomikis SedarebiT xanmokle dacemis periodebSi. Tu
ekonomika moicva Rrma, xangrZlivma depresiam, maSin yvela dargi da maT
Soris oqros da navTobis mopovebac ecema.
Semosavlebis cvlilebebis mimarT mgrZnobiare dargebs miekuTvnebian
sabanko sistema, avtomanqanebis warmoeba da sxva.
13
dargebis SeswavliT investorisaTvis naTeli xdeba Semdegi
sakiTxebi:
dargis ganviTarebis istoriuli aspeqtebi, rogorc mocemul
qveyanaSi, ise msoflioSi;
konkurenciis pirobebi dargSi;
mwarmoebelTa sawarmoo potenciali dargSi da myidvelTa
gadaxdisunarianoba;
dargSi moqmedi sakanonmdeblo da samarTlebrivi debulebebi.
am sakiTxebis mixedviT investorebi iReben gadawyvetilebas uRirT
Tu ara mocemul dargSi investiciebis ganxorcieleba.
dargis investiciuri mimzidvelobis Sefasebis ZiriTadi maCvenebeli
aris gamoyenebuli aqtivebis momgebianobis done. igi or variantad
iangariSeba:
1) produqciis (momsaxurebis, samuSaos) realizaciidan miRebuli
mogebis procentuli Sefardeba gamoyenebuli aqtivebis saerTo
jamTan;
2) sabalanso mogebis procentuli Sefardeba gamoyenebuli aqtivebis
saerTo jamTan.
dargis investiciuri mimzidvelobis Sefasebis garda, investorebi
swavloben regionebis investiciur mimzidvelobasac, radganac sxvadasxva
regionSi warmoebul erTi da igive dargis produqcias sxvadasxvanairi
investiciuri mimzidveloba aqvs. regionis investiciur mimzidvelobas
ayalibeben Semdegi faqtorebi: adgilmdebareoba, satransporto qselis
ganviTareba, socialuri pirobebis mdgomareoba, samewarmeo infras-
truqturis (bankebis, birJebis, sadazRvevo qselis da aS.) mdgomareoba,
resursebis siuxve, bunebriv-klimaturi pirobebi da sxva. am sakiTxebis
Seswavlis Semdeg, investori iRebs gadawyvetilebas, Tu romel regionSi
daabandos Tavisi kapitali.
investiciebis marTvis Semdegi etapi aris investoris mier kapitalis
dasabandeblad konkretuli obieqtis arCeva. es etapi iwyeba investiciur
bazarze SemoTavazebul winadadebaTa ganxilviT. am ganxilvis Semdeg
investori irCevs ramodenime realur investiciur proeqts da im
finansur instrumentebs, romelTa gamoyeneba Seesabameba mis ekonomikur
strategias. arCeuli investiciuri proeqtebi fasdeba maTi mosalodneli
14
ekonomikuri efeqtianobis poziciidan da maT Soris kidev amoirCeva
yvelaze saukeTesoebi. ase yalibdeba firma-investoris investiciuri
portfeli.
Semdeg iwyeba investiciebis likvidobis Sefasebis etapi. saqme
imaSia, rom investirebis procesSi, romelic xangrZlivvadiania, SeiZleba
Seicvalos sainvesticio klimati, rac sagrZnoblad dascems investoris
Semosavals. amitom, investori guldasmiT unda akvirdebodes am sferoSi
mimdinare cvlilebebs, rom droulad gamovides calkeuli investiciuri
programebidan da SeZlos am kapitalis reinvestireba. amis
gaTvaliswinebiT, investorma Tavidanve unda airCios iseTi sainvesticio
obieqti, romelSi Cadebuli misi investiciac ufro likviduri iqneba,
rom am momentis dadgomisas advilad gayidos igi da moaxdinos
amoRebuli kapitalis sxva obieqtSi ganTavseba.
investiciebis marTvis metad mniSvnelovani etapia investiciuri
resursebis saWiro moculobis gansazRvra. am etapze xdeba firmis
mier amorCeul sainvesticio obieqtebis dasafinanseblad saWiro
investiciebis saerTo moculobis gansazRvra. amis Semdeg, isazRvreba
maTi miRebis wyaroebi. Tu amisaTvis firma-investors sakuTari saxsrebi
ar eyofa, igi iRebs gadawyvetilebas garedan saxsrebis mozidvis Sesaxeb.
investiciebis marTvis bolo etapia investiciuri riskebis marTva.
am SemTxvevaSi, jer saWiroa im riskebis gamovlena (ganWvreta), romelsac
SeiZleba waawydes investori Tavis saqmianobaSi da Semdeg RonisZiebebis
miReba maTi uaryofiTi Sedegebis minimizaciisTvis.
investiciuri saqmianobis dafinansebis wyaroebi . firma-
investorisaTvis sainvesticio saqmianobis dafinansebis wyaroebia:
sakuTari finansuri resursebi da Sida sameurneo rezervebi (aq
Sedis, rogorc firmis damfuZnebelTa Senatanebi, ise firmis mogeba,
amortizaciis anaricxebi);
nasesxi finansuri resursebi (m.S. bankis krediti, investiciuri
sagadasaxado krediti, biujeturi krediti da sxva);
moziduli saxsrebi (saxsrebi Semosuli aqciebis gayidviT da sxva);
gadanawilebis wesiT miRebuli fuladi saxsrebi (saxsrebi
miRebuli investiciuri fondebidan da sxva);
15
saxelmwifo biujetidan, adgilobrivi biujetidan da arasabiujeto
fondebidan ganxorcielebuli investiciuri asignebani (aseTi
asignebani ZiriTadad, gamoiyofa miznobrivi programebis
dasafinanseblad);
ucxoel investorTa saxsrebi (Tu firma erToblivi sawarmoa, maSin
misi ucxoeli partniori investiciuri proeqtis dafinansebas
mTlianad an nawilobriv Tavis Tavze iRebs).
sainvesticio saqmianobis dafinansebis wyaroebis mixedviT, gamoyofen:
TviTdafinansebas, kreditiT dafinansebas da wilobriv, anda
Sereul dafinansebas.
TviTdafinansebis dros, firma Tavis sainvesticio saqmianobas
mTlianad afinansebs sakuTari saxsrebiT. ZiriTadad, ase xdeba
moklevadiani proeqtebis dafinanseba, romelsac ara aqvs rentabelobis
dabali norma.
sakredito dafinanseba gamoiyeneba rentabelobis maRali normis
mqone, rogorc grZel, ise moklevadiani investiciuri saqmianobis
dasafinanseblad. es aucilebelia imitom, rom firma-investorma
kreditors unda daubrunos ara mxolod kreditis ZiriTadi (Tavni)
Tanxa, aramed sargebelic (sesxis procenti), romelic gadaixdeba firmis
mogebidan.
wilobrivi monawileoba warmoadgens dafinansebis sxvadasxva
wyaroebis kombinacias. es forma msoflioSi yvelaze gavrcelebulia da
gamoiyeneba sruliad urTierTgansxvavebuli proeqtebis dafinansebisas.
aseT dros, damfinansebels eZleva Semosavlis wili, romlis sididis
Sesaxeb SeTanxmeba winaswar xdeba da mxareebs Soris dadebul
xelSekrulebaSic dafiqsirdeba.
firmis mier sainvesticio saqmianobis dafinansebis wyaros arCeva
mravali faqtoris mxedvelobaSi miRebiT xdeba. es faqtorebia: sakuTari
resursebis realuri sidide, nasesx kapitalze sargeblis ganakveTi,
TanaSefardeba sakuTar da nasesx kapitals Soris, moziduli kapitalis
dabandebis riski da mravali sxva.
investiciuri strategiebi. firmis investiciuri strategiebi ori
saxisaa: pasiuri da aqtiuri.
16
pasiuri strategiiT firma inarCunebs status-kvos, e.i. arsebul
mdgomareobas, Tumca xarjavs investiciebs moZvelebuli mowyobilobis
gamocvlaze, axali personalis momzadebaze da a.S.
aqtiuri strategiiT firma amaRlebs momgebianobis dones da
konkurentunarianobas. amas igi aRwevs axali teqnologiebis danergviT,
maRali moTxovnis mqone saqonlis gamoSvebiT da a.S.
axali
mSenebloba rekonstruqcia
sawarmoTa
Sesyidva
realuri teqnikuri
investirebis gadaiaraReba
saproeqto- obieqtebi
saZiebo
samuSaoebi 17
firmis
gafarToeba
realuri investiciebis zemoTxsenebul saxeebs riskis sxvadasxva
done aqvT. savaldebulo da firmis saqmianobis efeqtianobis
amamaRlebel investiciebs riskis dabali done aqvT, yvela danarCenebs ki
_ maRali done. es imiT aixsneba, rom am jgufSi Sedian axali warmoebis
Sesaqmnelad, anda arsebulis gasafarToeblad gamiznuli investiciebi,
romelTa Sedegad, Seqmnil produqcias bazari ar icnobs da Znelia
winaswar imis dadgena, miiRebs Tu ara myidveli mas.
samewarmeo firmis mier ganxorcielebuli realuri investiciebis
konkretuli obieqtebi ixileT naxazze #3.
realuri investiciebi kapitalur dabandebebadac iwodeba. esaa
danaxarjebi axal mSeneblobaze, gafarToeba_ rekonstruqciaze, teqnikur
gadaiaraRebaze, saproeqto-saZiebo samuSaoebis Catarebaze, manqana-
mowyobilobis yidvaze, moqmed sawarmoTa Sesyidvaze da aS.
realuri investirebis stadiebi. realuri investirebis procesi
ramodenime stadiisagan Sedgeba. saerTaSoriso praqtikiT, miRebulia misi
3 stadia: winasainvesticio stadia (anu etapi), romlis ganmavlobaSic
xorcieldeba konkretuli investiciuri proeqtis SerCeva da Sefaseba;
investirebis stadia, romlis drosac uSualod xorcieldeba
konkretuli investiciuri proeqti; investirebis Semdgomi stadia, romlis
drosac xorcieldeba investirebis obieqtis eqspulatacia.
winasainvesticio stadia aris realuri investirebis safuZveli,
radganac am etapze xdeba investiciuri proeqtebis alternatiuli
variantebis SemuSaveba. Tavis mxriv, winasainvesticio stadia 3 etapisagan
Sedgeba. esenia: investiciuri ideis (koncefciis) Zieba, investiciuri
proeqtis winaswari momzadeba da investiciuri proeqtis teqniko-
ekonomikuri da finansuri mimzidvelobis Sefaseba. ganvixiloT
TiToeuli maTgani.
investiciuri ideis ZiebiT iwyeba realuri investirebis procesi.
Tavisi ganviTarebis miznebidan gamomdinare, firmam upirvelesad unda
gaakeTos investiciuri ideis monaxazi. es miznebi SeiZleba iyos:
18
_ bazarze segmentebis SenarCuneba, anda gafarToeba;
_ axali produqciis (momsaxurebis) gamoSveba;
_ firmis imijis formireba;
_ firmis resursebis maqsimaluri ukugebiT gamoyenebis miRweva.
amis garda, realuri investirebis ideis Ziebisas, firmam unda
gaiTvaliswinos am sferoSi Tavisi praqtika, firmis dargobrivi
profili, kadrebis kvalifikacia, sakuTari finansuri resursebis
moculoba da sxva faqtorebi.
investiciuri ideis amorCeva SeiZleba moxdes saerTaSoriso
klasifikatoriTac. igi moicavs:
bunebrivi resursebis da wiaRiseul simdidreTa arsebobas;
moTxovnis struqturaSi mosalodnel cvlilebebs momavalSi;
importis moculobas da struqturas;
sazRvargareTis qveynebSi warmoebis ganviTarebis gamocdilebas;
momxmarebel dargebSi (adgilze da sazRvargareT) moTxovnis
SesaZlo warmoSobas, anda moTxovnis gafarToebas;
warmoebis diversifikaciis SesaZleblobebs;
warmoebis masStabebis zrdis mizanSewonilobas danaxarjebis
Semcirebis mizniT da a.S.
cxadia, am pirobebis mxedvelobaSi miRebiT, firma mxolod SesZlebs
investiciuri proeqtis metad ganzogadoebuli ideis amorCevas,
faqtiurad, investiciuri saqmianobis mimarTulebis dadgenas. Semdeg
iwyeba am ideis guldasmiT damuSaveba da, saboloo jamSi, konkretuli
investiciuri proeqtis SemuSaveba.
investiciuri proeqtis SemuSaveba. investiciuri proeqti es aris
konkretul sainvesticio obieqtSi kapitaluri dabandebebis
ganxorcielebis mizanSewonilobis dayeneba da dasabuTeba. srulyofili
investiciuri proeqti moicavs Semdeg nawilebs:
1. investiciuri proeqtis mokle daxasiaTeba;
2. proeqtis ZiriTadi idea;
3. bazris analizi da marketingis koncefcia;
4. investiciuri proeqtis gansaxorcieleblad saWiro materialuri
resursebis moculobis dasabuTeba;
19
5. proeqtis realizaciis teqnikuri safuZvlebis daxasiaTeba;
6. proeqtis ganxorcielebis adgilmdebareoba;
7. proeqtis marTvis organizacia;
8. proeqtis gansaxorcileleblad saWiro SromiTi resursebi;
9. proeqtis realizaciis grafiki;
10. proeqtis finansuri uzrunvelyofa da proeqtis ekonomikuri
efeqtianobis Sefaseba.
Tu sainvesticio saqmianobis gansaxorcileleblad ixarjeba mxolod
sakuTari saxsrebi, maSin investiciur proeqts mxolod Siga daniSnuleba
aqvs da misi aseTi gaSlili formiT Sedgena arc aris saWiro, magram
roca sainvesticio saqmianobis dasafinanseblad CairTveba gare wyaroebi,
maSin sainvesticio proeqtisadmi moTxovnebi izrdeba da igi aucileblad
srulyofili, gaSlili formiT unda Sedges, radganac man gare
investoric unda daarwmunos konkretuli realuri investiciebis
ganxorcielebis mizanSewonilobaSi.
srulyofili investiciuri proeqti iwyeba proeqtis mokle
daxasiaTebiT. masSi aRiwereba TviTon proeqti, misi daniSnuleba da
mniSvneloba, saWiro resursebi, proeqtis realizaciis vadebi,
investirebis obieqti da subieqti da aS.
proeqtis ZiriTadi ideis nawilSi ganixileba proeqtis ZiriTadi
parametrebi, daxasiaTdeba proeqtis iniciatori.
bazris analizis nawilSi da marketingis koncefciaSi naCvenebia
marketingul gamokvlevaTa Sedegebi, bazris segmentacia, fasebi,
moTxovnis elastiuroba, ZiriTadi konkurentebi. ganixileba is
marketinguli strategia, romelic gamoiyeneba investiciuri proeqtis
eqspulataciis dros, anu bazarze produqciis damagrebis programa.
sainvesticio proeqtis SesrulebisTvis saWiro materialuri
resursebis moculobis dasabuTebis nawilSi CamoTvlili iqneba saWiro
masalebis da nedleulis saxeebi, maTze moTxovnilebis moculoba,
regionSi am resursebis arseboba, nedleulis da masalebis miwodebis
moculobebi da saWiro danaxarjebi.
proeqtis relizaciis teqnikuri safuZvlebis nawili unda Seicavdes
sawarmoo programas da firmis sawarmoo simZlavres. aqve mocemuli
20
unda iyos proeqtis realizaciisaTvis saWiro teqnologiebi da
mowyobiloba.
proeqtis marTvis organizaciis nawilSi daxasiaTdeba firmis
organizaciuli struqtura da marTvis arsebuli sistema. ganixileba
mmarTvelobiTi personalis SromiTi saqmianoba. (Sromis anazRaurebis
sakiTxebis CaTvliT).
proeqtis ganxorcielebisaTvis saWiro SromiTi resursebis nawilSi
daxasiaTdeba firmis SromiTi personalis ZiriTadi kategoriebi, maTi
dakompleqtebis wesi da specialistebis SerCevis sistema.
investiciuri proeqtis realizaciis grafiki, rogorc TviT
saxelwodebac, gviCvenebs proeqtis is nawilia, romelSic dasabuTebulia
proeqtis Sesrulebis vadebi.
investiciuri proeqtis damamTavrebeli nawilia proeqtis
gansaxorcieleblad saWiro investiciebis moculobis dadgena, maTi
miRebis wyaroebis dasabuTeba da investiciuri proeqtis mosalodneli
efeqtianobis angariSi.
investiciuri proeqtebis efeqtianobis Sefaseba. investiciuri
proeqtebis ekonomikur efeqtianobas sazRvargareT oTxi maCvenebliT
afaseben. esenia: 1. investiciuri proeqtis gamosyidvis periodi (Paublik
Period -PP); 2. Semosavlis wminda diskontirebuli (dayvanili) sidide (Net
Present Value - NPV); 3. momgebianobis (Semosavlianobis) indeqsi (Profitability
Index -PI); 4. rentabelobis (momgebianobis, ukugebis) Siga norma (Internal Rate
of return - URR).
investiciuri proeqtis gamosyidvis periodi iangariSeba martivi
formuliT:
II (Initialinvestment- investiciebis Tanxa)
PP
ACI( Annual cach inflow yovelwliuri Semosavali )
21
momavali Semosavlebis Casma. aseT vadas ewodeba investiciebis
gamosyidvis diskontirebuli vada da iangariSeba formuliT:
II
DPP n
1
ACI * (1 r)
t 1
n
22
momgebianobis indeqsi (PI) iangariSeba diskontirebuli
Semosavlebis SefardebiT investiciur xarjebTan:
n
1
ACI (1 r)
i 1
n
PI
II
Tu PI=1-s es imas niSnavs, rom investiciuri proeqtidan firmis
momavali Semosavlebi investiciuri xarjebis tolia da misi
ganxorcielebiT firma arafers ar igebs; Tu PI>1-ze, maSin proeqti
SeiZleba ganxorcieldes, radgan igi firmas moutans Semosavlebs, xolo
Tu PI<1-ze, maSin proeqti ar unda ganxorcieldes, radganac igi
azaralebs firmas.
cxrili #1
investiciebis gamosyidvis vadis angariSi araTanabari Semosavlebis dros
25
momgebiani, roca wminda mogebis mosalodneli norma bankis saprocento
ganakveTs aRemateba. aseT SemTxvevaSi, mxedvelobaSi miiReba procentis
realuri da ara nominaluri ganakveTi, winaaRmdeg SemTxvevaSi SeiZleba
daSvebul iqnes Secdoma.
grafiks, romelic damokidebulebas amyarebs am saprocento
ganakveTsa da investiciebze erTobliv danaxarjebs Soris, klebadi
(daRmavali) mrudis saxe gaaCnia da investiciebze moTxovnis mrudis
saxeliTaa cnobili (naxazi #4).
naxazi #4 investiciebze moTxovnis mrudi
16
sesxze %-uli ganakveTi
12
10 20 30 40
investiciebi (mln. lari)
27
maRalefeqturobas, risTvisac saWiroa iseTi sabaziso principebis
gaTvaliswineba, rogoricaa:
a) investirebis zRvruli efeqtianobis principi;
b) `sagozavis~ principi;
g) investiciebis efeqtianobis materialur da fulad SefasebaTa
Sexamebis principi;
d) adaptaciuri danaxarjebis principi;
e) multiplikatoris principi;
v) Q _ principi.
naxazi #5 investiciebis efeqtianobis cvlileba
efeqtianoba (%)
investiciebis
1 2 3 4 ------------ 8
28
gamosworeba (dro, fuli, saqmian partniorebTan kavSiris gawyveta da
a.S.). cxadia, Secdomis gawevis riskis mTliani gamoricxva SeuZlebelia,
magram misi minimumamde Semcireba SesaZlebelia da aucilebeli.
investiciebis efeqtianobis materialur da fulad SefasebaTa
Sexamebis principis gaTvaliswineba aucilebeli xdeba imitom, rom
rogorc investirebis msoflio praqtika aCvenebs, investiciebis mxolod
fulad maCveneblebze dayrdnoba arasasurvelia da xSir SemTxvevaSi,
gansakuTrebiT gauTvaliwinebeli, mwvave inflaciis pirobebSi,
`damRupvelic~ ki. inflacias ZaluZs dafaros sawarmos mdgomareobis
gauareseba. amitom, mizanSewonilia efeqtianobis fuladi Sefaseba
Seivsos materialur-teqnikuri parametrebis gaangariSebiT. aRniSnuli
midgoma unda CaiTvalos ufro saimedod, radgan mogebis miRebas
ganapirobebs sainvesticio proeqtebSi Cadebuli teqnologiebis
progresuloba.
adaptaciuri danaxarjebis qveS esmiT yvela danaxarjebi, romelic
dakavSirebulia axali sainvesticio garemos adaptaciasTan. sawarmoSi
axali teqnologiuri mowyobilobis gamoyenebisas, saWiro xdeba
warmoebis reorganizacia, rac garkveul dros moiTxovs da
dakavSirebulia mniSvnelovan danaxarjebTan (kadrebis momzadeba, muSa-
mosamsaxureebze samuSaos dakargvis gamo kompensaciis gacema,
pirgasamtexlos gacema Zveli kontraqtebis darRvevisas da a.S.).
adaptaciuri danaxarjebi yovelTvis arsebobs. amitom, sameurneo
praqtikaSi mimarTaven axali produqciis TviTRirebulebaSi adaptaciuri
xarjebis gaTvaliwinebas. amasTan, rac maRalia axal produqciaze
moTxovna, miT meti adaptaciuri xarjebis gaReba sWirdeba mewarmes.
multiplikatoris principi gamomdinareobs dargebs Soris
arsebuli urTierTkavSiridan. cnobilia, rom erTi romelime dargis
produqciaze moTxovnis gazrda, avtomaturad iwvevs sxva dargebis
teqnologiurad Tanmxleb produqciaze moTxovnis matebas (mag.,
kompiuterebis gamoSvebis gazrda iwvevs programuli uzrunvelyofis
paketebze moTxovnis gazrdas). swored amitom, sawarmos investirebis
strategiaSi gaTvalisiwnebuli unda iyos multiplikatoris efeqti, raTa
sworad iqnes gaTvlili is dro, roca ama Tu im dargSi garkveuli
29
ZvrebiT gamowveuli `talRa~ mocemul sawarmomde moaRwes da mis
Semosavlebs gazrdis, an Seamcirebs.
multiplikatori realurad (raodenobrivad) asaxavs dargebs Soris
kavSirebs da saSualebas iZleva mewarmem sworad gaTvalos Tavisi
saqmianoba _ win gauswros koniunqturasa da naklebi riski gaswios
investiciebze, Tu uari Tqvas naklebmomgebian investiciebze da xeli
mohkidos sxva bizness.
Q _ principi damokidebulebas amyarebs safondo birJaze aqtivebis
Sefasebasa da mis warmoebaze gaweul xarjebs Soris da gamoisaxeba
formuliT:
Z
Q
З
sadac: Z _ materialuri aqtivebis sabirJo fasia;
З _ am aqtivebis kvlavwarmoebaze gaweuli mimdinare danaxarji.
Tu Q>1-ze es imas niSnavs, rom investireba xelsayrelia. ase mag., Tu
binis sabazro fasebi aRemateba mis mSeneblobaze gaweul mimdinare
xarjebs, maSin es stimuls miscems sacxovrebeli binebis mSeneblobaze
investiciebs. amasTan, rac metia Q da naklebia fasebze saxelmwifo
regulirebis done, miT metia `Q _ principis~ roli investiciebis
stimulirebis saqmeSi.
investiciebis efeqtianobaze gavlenas axdens inflaciis sxvadasxva
saxec. amitom, sainvesticio proeqtis efeqtianobis SefasebisTvis saWiroa,
rom gaviTvalisiwinoT fasebis dinamika. gaangariSebisas, realuri
fuladi nakadi saWiroa ganisazRvros prognozul an mimdinare fasebSi,
efeqtianobis maCveneblebi ki saangariSo fasebSi, anu saerTo
inflaciisagan ganTavisuflebul fasebSi. amisaTvis saWiroa, saangariSo
fasebis dayvana drois garkveul momentze, upiratesad, proeqtis
realizaciis sawyis momentze.
garda fasebisa, investiciebis efeqtianobaze mniSvnelovan gavlenas
axdens e.w. gaurkvevlobis da riskis faqtori.
finansur investiciebSi Sedis is fuladi saxsrebi, romlebic:
a) daixarjeba fasiani qaRaldebis SesaZenad an fasiani qaRaldebis
gamosaSvebad;
b) sakredito organizaciebSi ganTavsdeba depozitad (anabari);
30
g) dabanddeba sxva sawarmoebis sawesdebo kapitalSi.
finansuri investiciebis xarjvis process finansuri investireba
ewodeba. ase rom, fasiani qaRaldebis SeZena da gamoSveba, fulis bankSi
Senaxva, Tu sawesdebo kapitalSi Setana finansuri investirebis saxeebia.
finansuri investirebis pirveli forma sazRvargareT yvelaze ufro
gavrcelebulia. es aixsneba:
. alternatiuli fasiani qaRaldebis didi arCevaniT;
. am sferos saxelmwifoebrivi regulirebiT;
. safondo bazris infrastruqturis ganviTarebiT;
. safondo bazridan informaciis operatiuli miRebis SesaZleblo-
biT.
investoris mier fasian qaRaldebSi fuladi saxsrebis dabandeba an
mogebis miRebis mizniT xdeba, anda im kompaniis saqmianobaze safinanso
kontrolis gansaxorcieleblad, romel kompaniasac ekuTvnis es aqciebi
(es exeba im SemTxvevas, roca investori yidulobs sxva sawarmos aqciebs).
finansuri investiciebis meore forma aris Tavisufali fuladi
saxsrebis sakredito organizaciebSi depozitad ganTavseba. es forma
sakmaod gavrcelebulia sazRavrgareTac da CvenTanac. depozituri
investirebis mizania anabarze procentis miReba.
finansuri investirebis mesame forma - sxva sawarmoTa sawesdebo
kapitalSi monawileoba - faqtiurad aris investoris finansur gavlenaSi
misi moqceva. investori finansuri investirebis formas damoukideblad
irCevs.
fasiani qaRaldebis arsi da klasifikacia. fasiani qaRaldi aris
finansuri dokumenti, romelic mis mflobels aZlevs qonebriv uflebas.
sxva sityvebiT rom vTqvaT, fasiani qaRaldi aris kapitalis
gansakuTrebuli forma, romlis gansakuTrebuloba imaSia, rom mis
mflobels aqvs ara TviT kapitali, aramed ufleba, romelic fasian
qaRaldSia dafiqsirebuli.
Ffasiani qaRaldebis arsis da klasifikaciis Sesaxeb ramdenime
gansxvavebuli azri arsebobs. mecnierTa erTi nawilis (s. rubcovi) azriT
~fasiani qaRaldi esaa sasesxo valdebuleba (obligacia, Tamasuqi) an
mowmoba dabandebul kapitalze (aqcia)~. Mmeore nawilis (m. aleqseevi)
azriT `fasiani qaRaldi dokumentia, romelic asaxavs masTan
31
dakavSirebul qonebriv uflebas, SeuZlia mimoiqceodes bazarze da iyos
yidva-gayidvis an garigebis obieqti~. mesame nawili – fasian qaRaldad
miiCnevs mowmobas imis Sesaxeb, rom misi mflobeli aris kreditori,
romelic sesxis saxiT aZlevs garkveul Tanxas an monawileobs saaqcio
sazogadoebis dafinansebaSi~.
fasiani qaRaldebi mTel rig aucilebel moTxovnebs unda
pasuxobdes:
- mimoqcevadobas;
- standartulobas da seriulobas;
- dokumentalurobas;
- saxelmwifos mxridan aRiarebas;
- likvidurobas;
- samoqalaqo brunvaSi CarTvis xelmisawvdomobas.
ganvixiloT TiToeuli maTgani:
mimiqcevadoba es aris fasiani qaRaldebis unari gaiyidos da
Sesyiduli iqnas bazarze, agreTve gamoyenebuli iqnes rogorc
damoukidebeli sagadasamxdelo dokumenti.
standartuloba gulisxmobs fasiani qaRaldis standartul
Sinaarss. swored standartuloba aqcevs fasian qaRalds mimoqcevis
unaris mqone saqonlad. standartuloba ukavSirdeba seriulobas, kerZod
fasiani qaRaldebis erTgvarovan seriebad gamoSvebis SesaZleblobas.
dokumentaluroba niSnavs imas, rom igi an serTifikatis saxiT
arsebobas, anda Canaweris formiT; dokumentaluroba fasian qaRalds
aZlevs materialur saxes. mxolod dokumentaluroba aZlevs mas
mimiqcevis uflebas da a.S.
saxelmwifos mxridan aRiareba. fasiani qaRaldze, igi cnobili da
aRiarebuli unda iyos saxelmwifos mier. Ees uzrunvelyofs mosaxleobis
mxridan maT ndobas.
likviduroba niSnavs imas, rom fasiani qaRaldi advilad unda
gadavides fulSi, e.i. unda hqondes fulad gadaqcevis unari, raime
danakargis gareSe.
samoqalaqo brunvaSi CarTvis xelmisawvdomoba niSnavs imas, rom
fasiani qaRaldis ara mxolod yidva-gayidva, aramed gaCuqeba, gasxviseba,
Senaxva da dasakuTreba SeiZlebodes.
32
fasiani qaRaldebi mniSvnelovan funqciebs asruleben. maT ricxvSia:
1. kapitalis gadanawileba ekonomikis sferoebsa, qveynebsa da qveynis
regionebs Soris;
2. kapitalis Senaxva, dabruneba da kapitalidan Semosavlis miReba;
3. garkveuli privilegirebuli uflebebis micema fasiani qaRaldebis
mflobelebisaTvis.
fasiani qaRaldebis dajgufeba mravali niSniT xdeba. es niSnebia:
finansuri urTierTobis Sinaarsi, arsebobis forma, emitentis saxeebi,
formirebis wesi, konkretul mflobelTan kavSiris wesi, mimoqcevis
periodi. finansuri urTierTobis Sinaarsis niSnis mixedviT arsebobs
wilobrivi da savalo fasiani qaRaldebi. pirvels miekuTvneba aqciebi,
meores obligaciebi. aqciis mflobeli misi emitenti firmis sawesdebo
kapitalis monawilea, xolo obligaciis mflobels sesxad aqvs fuli
gacemuli obligaciis emitentze. maSasadame, aqcia sainvesticio fasiani
qaRaldia, obligacia ki - sasesxo. aseTivea Tamasuqic.
sasesxo da sainvesticio fasiani qaRaldebi firmis balansSi
sxvadasxva adgilas aris asaxuli. sasesxo fasiani qaRaldebi aisaxeba
balansis pasivSi, iq, sadac sesxebia mocemuli, xolo sainvesticio
fasiani qaRaldebi – aseve balansis pasivSi, magram ara sesxebSi, aramed
sakuTar kapitalSi, radgan isini firmis sakuTrebaSi Sedian.
arsebobis formis mixedviT cnobilia dokumentaluri da
aradokumerntaluri fasiani qaRaldebi. pirvels aqvs dokumentis forma
(dabeWdilia qaRaldze), meore ki - mxolod buRaltruli CanawerebiT
arsebobs. rogorc aqcia, ise obligacia, dokumentaluri fasiani
qaRaldebia.
emitentis mixedviT fasiani qaRaldebi iyofa saxelmwifo,
municipalur da komerciul organizaciaTa fasian qaRaldebad. fasiani
qaRaldebis aseT dayofas riskis TvalsazrisiT didi mniSvneloba aqvs.
aqciis myidveli metad endoba saxelmwifos fasian qaRaldebs,
rogorc naklebriskians, Tumca maTze Semosavali mcirea.
formirebis niSnis mixedviT arsebobs pirveladi da meoradi
fasiani qaRaldebi. pirvelad fasian qaRaldebs miekuTvneba: aqciebi,
veqsilebi, obligaciebi, meorads ki _ varantebi, opcionebi, finansuri
fiuCersebi.
33
konkretul mflobelTan kavSiris mixedviT arsebobs saxelobiTi
fasiani qaRaldebi, romelzec misi mflobelis gvaria dafiqsirebuli da
usaxelo (anu warmomdgenze) fasiani qaRaldebi.
mimoqcevis (brunvis) xangrZlivobis da wesis mixedviT cnobilia
mokle da xangrZlivadiani fasiani qaRaldebi. moklevadiani fasiani
qaRaldebi maRali likvidobiT xasiaTdebian, Tumca Semosavalic naklebi
aqvT. Mmimoqcevis wesis mixedviT ki cnobilia sabazro da arasabazro
fasiani qaRaldebi. pirvels miekuTvneba mimoqcevaSi myofi fasiani
qaRaldebi (mag., aqciebi), meores ki – saSemnaxvelo da sapensio
serTifikatebi.
fasiani qaRaldebis ZiriTadi saxeebi. fasiani qaRaldebis ZiriTadi
saxeebia: aqciebi, obligaciebi, veqsilebi, saxazino valdebulebebi,
opcionebi, varantebi da finansuri fiuCersebi.
aqcia aris fasiani qaRaldi, romelic mis mflobels (aqcioners)
uflebas aZlevs miiRos saaqcio sazogadoebidan (emitenti sawarmo)
mogebis nawili dividendis saxiT, monawileoba miiRos mis marTvaSi da
likvidaciis SemTxvevaSi darCenili qonebis ganawilebaSi.
saqarTveloSi miRebuli klasifikaciiT aqciebi jgufdeba saxelobiT
da usaxelo, ubralo da privilegirebul, saxelmwifo da arasaxelmwifo,
samamulo da sazravragreTul aqciebad.
yvela saxis aqcias Tavisi dadebiTi mxarec aqvs da uaryofiTic.
magaliTad, ubralo aqcia, romelzec Semosavali ar aris dafiqsirebuli,
emitentis momgebianobis SemTxvevaSi mis mflobels aZlevs did
dividendebs, emitentis zaralianobis SemTxvevaSi ki - did zarals.
privilegirebuli aqcia winaswar gansazRvruli raodenobis dividends
aZlevs mis mflobels, ganurCevlad imisa, zaraliT imuSava emitentma
kompaniam, Tu mogebiT. ubralo aqciebs aqvs sxva upiratesobebic. kerZod,
maTi likvidobis done safondo birJaze maRalia, aqcionerebs SeuZliaT
emitent-firmis sameurneo saqmianobaze pirdapiri zegavlenis moxdena da
a.S. aseTive upiratesobani aqvT privilegiur aqciebs, kerZod, maTze
Semosavali stabiluria, daculi arian riskisagan da a.S
ase rom, roca firma aqciebis myidvelis rolSi gamodis, e.i. roca
igi axorcielebs finansur (portfelur) investirebas, mis finansur
menejers didi dakvirveba, alRo da intuicia sWirdeba aqciebis
34
amosarCevad. man kargad unda icodes emitenti kompaniis mdgomareoba
warsulSi, awmyoSi da momavlis realuri prognozi. man kargad unda
icodes kompania emitentis konkurentebis zraxvebi da sxva faqtorebi.
aseTi gaTvlebis Sedegadac ki
SeiZleba finansuri menejeri Secdes. aseT SemTxvevaSi man operatiulad
unda imoqmedos da gayidos aqciebi manam, sanam sagrZnoblad daecema maTi
fasebi.
obligaciac emisiuri fasiani qaRaldia, romlis ZaliTac mis
mflobels ufleba aqvs garkveuli drois gasvlis Semdeg miiRos
emitentisagan obligaciis nominaluri Rirebulebac da obligaciaSi
dafiqsirebuli procentuli sargebelic. obligaciebis dafarva SeiZleba
erTdroulad moxdes da SeiZleba nawil-nawil (seriebis mixedviT).
gansxvavebiT aqciebis dividendisagan, romelTa sidide
gansazRvruli ar aris da SeiZleba saerTodac ar gaices, obligaciebze
sargebli mudmivia, anda icvleba mcire doziT. procentis sidide ar aris
damokidebuli emitentis momgebianobaze. amasTan, Tu obligaciebis
emitenti aris saaqcio sazogadoeba, man jer obligaciebis mflobelebs
unda gausworos vali da mxolod Semdeg gadaixados aqcionerebis
dividendebi.
obligaciebi, iseve rogorc aqciebi, jgufdebian ramodenime niSnis
mixedviT. aseTi niSani xuTia: 1. emitentis mixedviT (am niSnis mixedviT
arsebobs saxelmwifos Sinagani sesxis, adgilobrivi Sinagani sesxis da
sawarmoTa obligaciebi); 2. dafarvis vadis mixedviT (am niSnis mixedviT
arsebobs rentuli, prolongirebuli da Sualeduri obligaciebi.
rentuli obligacia uvadoa, prolongirebuli _ vadagadacilebuli,
Sualeduri ki aris droebiTi obligacia); 3. dafarvis da registraciis
Taviseburebebis mixedviT (am niSnis mixedviT arsebobs saxelobiTi da
usaxelo obligacia); 4. Semosavlebis formis mixedviT (am niSnis
mixedviT arsebobs procentiani da uprocento obligaciebi); 5. emitentis
regionul mikuTvnebulobis mixedviT (am niSnis mixedviT arsebobs
samamulo da sazRvargareTuli emitentebis obligaciebi).
rogorc ukve avRniSneT, fasian qaRaldebSi dabandebuli kapitali
warmoadgens finansur, anu portfelur investiciebs. cxadia, arc erTi
35
investori kapitals ar daabandebs iseT saqmeSi, saidanac Semosavals ar
miiRebs. asea am SemTxvevaSic.
firma-investori birJaze yidulobs fasian qaRaldebs da xdeba maTi
mesakuTre. Tu investorma iyida obligaciebi, mas misgan miRebuli
procentuli sargebeli ainteresebs, xolo Tu iyida aqciebi, maSin mas
dividendi anda, da ufro metad, aqciis sabazro fasis cvlilebiT
mogebis miReba ainteresebs (iyidis iafad, gayidis Zvirad). zogjer
portfeluri investoris interesia emitentis aqciebis paketis floba da
am gziT mis marTvaSi gadamwyveti xmis uflebis mopoveba. cxadia, es
investoris ambicia an ubralo kaprizi ar aris. es mas imitom unda, rom
akontrolos investirebis obieqti da yovelwliurad misgan didi
odenobis mogeba miiRos.
maSasadame, fasian qaRaldebSi investirebis ganxorcielebis mizani
aris Semosavlis miReba, ganurCevlad imisa, mas firma-investori
dividendis saxiT miiRebs, Tu safondo bazarze fasiani qaRaldebis
fasis aweviT.
investorisTvis, romelic safondo birJaze gamodis fasiani
qaRaldebis myidvelis rolSi, pirvel rigSi, aucilebelia safuZvliani
informaciis mopoveba investirebis obieqtis _ fasiani qaRaldebis
Sesaxeb. es samuSao iwyeba am saqmis riskis donis SeswavliT. aseve
mniSvnelovania imis gadawyveta, Tu rogori tipis fasiani qaRaldebi _
Cveulebrivi aqciebi, saxelmwifo obligaciebi, privilegirebuli aqciebi
Tu sxva iqnes SeZenili. aqac mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli
TiToeulis riski da momavali Semosavlianobis done. Tu aSS-s
magaliTiT vimsjelebT, iq samTavrobo da municipalur obligaciebs
marTalia Semosavlianobis dabali done aqvT (4-6% saSualod), magram
dabali aqvT kapitalis dakargvis riskic. sawinaaRmdego mdgomareobaa
firma-emitentebis mier gamoSvebul fasian qaRaldebze. maTi Semosavali
maRalia (Cveulebrivi aqciebis _ 7-8%, privilegirebuli aqciebis _ 6-10%),
magram samagierod kapitalis dakargvis riski aqvT maRali.
maSasadame, rac ufro daucvelia fasiani qaRaldi, miT ufro met
Semosavals pirdeba myidvels momavalSi, xolo rac ufro daculia da
garantirebuli, miT ufro naklebs.
36
fasiani qaRaldebis myidveli (investori) firmis finansuri menejeri
aucileblad unda flobdes fasiani qaRaldebis SerCevis da analizis
unars, anda man es saqmec mTlianad unda miandos sabrokero kompanias,
romelic Tavisi riskiT Seasrulebs am samuSaos. aq saWiroa ara mxolod
emitenti firmebis ekonomikuri mdgomareobis (amJamad da momavalSi)
Sefaseba, aramed qveynisac, rameTu, Tu qveynis ekonomika arastabiluria,
cxadia stabiluri verc calkeuli firmebis, mocemul SemTxvevaSi,
fasiani qaRaldebis emitentebis ekonomikac stabiluri ver iqneba.
myidvelma unda icodes, rom riskis kompensireba SemosavliT unda
moxdes, Tumca es ori maCvenebeli erTmaneTTan organul kavSirSi ar
aris. SeiZleba 10%-iani Semosavlis mqone fasiani qaRaldi ufro sarisko
aRmoCndes, vidre 15%-iani. firma-investors isic unda axsovdes, rom riski
yovelgvar kapitals emuqreba, TviT saxlSi Senaxulsac (mag., inflacia).
riskisgan ar aris dazRveuli bankSi Senaxuli kapitalic, radgan banki
SeiZleba gakotrdes. rac Seexeba fasian qaRaldebSi ganTavsebul
kapitals, misi bedi umeteswilad TviTon firma-investoris finansuri
menejeris niWsa da unarze, gaTvlebis sisworeze, operatiul da logikur
azrovnebazea damokidebuli.
birJaze gasayidad gamotanili aqciebi jgufdeba a) dacemis aqciebad;
b) zrdis aqciebad; g) aqtiuri Semosavlebis aqciebad; d) ciklur
aqciebad.
zrdis aqciebi ekuTvniT perspeqtiul emitentebs. aqtiuri
Semosavlebis aqciebi ekuTvniT maRali dividendebis mqone emitentebs.
dacemis aqciebi ekuTvniT depresirebuli dargebis firma-emitentebs.
cikluri aqciebi eqvemdebarebian ekonomikis ciklur ganviTarebas, ufro
zustad maTi kursi (fasi) ciklis dinebazea damokidebuli . amis
gasagebad warmovidginoT ciklis moZraoba Semdegi naxazis saxiT:
30 b v
20 g e
a
37
10 d
38
1. Semosavlianobis meTodi;
2. danaxarjebis meTodi;
3. analogebis (Sedarebis) meTodi.
Semosavlianobis meTodiT fasiani qaRaldebis sabazri kursis
gansazRvrisas mxedvelobaSi miiReba maTi mTliani samomavlo
Semosavlebi, rogorc mimdinare (dividendi, procenti), ise kapitaluri
(e.i. Semosavali fasiani qaRaldebis momavali gayidviT). kerZod, xdeba
maTi diskontireba, anu Semosavlebis mimdinare (Tanamedrove)
Rirebulebis gansazRvra.
misi saangariSo formula aseTia:
n Sn
1
S0 Д
i 1 1 r n
1 r n
formulaSi S0 _ aris fasiani qaRaldebis momavali Semosavlebis
mimdinare Rirebuleba;
Д _ aris momavali dividendebi;
r _ aris wlebi romlis ganmavlobaSic fasiani qaRaldi
miscems mis mflobels dividens an procents;
Sn _ aris fasiani qaRaldis samomavlo gasayidi fasi n
wlebis bolos.
diskontirebis procesi gamodis iqidan, rom aqciis momavali
Semosavali garkveuli drois Semdeg miiReba. dro ki amcirebs fulis
Rirebulebas. amitom is Semosavali, romelic erTi Tu ramdenime wlis
Semdeg miiRebs firma-investori, dRevandelTan SedarebiT naklebi
Rirebulebisaa.
Tu magaliTad, investors nayidi aqvs 1000 dolariani aqcia da misgan
elodeba pirveli wlis bolos 100 dolars, meore wlis bolos 200
dolar da mesame wlis bolos 300 dolar dividends, xolo meoTxe wlis
bolos fasis awevis gamo igi gaiyideba 1200 dolarad da Tu bankis
procenti aris 10 (r = 0,10), maSin mocemuli formulis gamoyenebiT am
aqciis dRevandeli Rirebuleba iqneba:
1 1 1 1
S0 100 * 200 * 300 1200
1 0,10
1
1 0,10 2
1 0,10 3
1 0,104
91 165,3 225,4 819 1300,7 lari
39
fasiani qaRaldebis kursis gansazRvris meore meTodia danaxarjebis
meTodi. am meTodis dros fasi isazRvreba yvela im xarjis mxedvelobaSi
miRebiT, romelic investorma gaswia mis SeZenaze, Senaxvaze, dazRvevaze,
marTvaze da a.S.
rac Seexeba analogebis (Sedarebis) meTods, am dros fasiani
qaRaldebis kursi isazRvreba sxva msgavsi fasiani qaRaldebis kursis
mixedviT, romlebic an ukve gaiyida axlo warsulSi, anda iyideba
safondo birJis imave aucqionze.
firmaSi marTvis yvelaze sakvanZo obieqtebi finansuri aqtivebia, maT
Soris ki kapitaluri finansuri aqtivebi _ aqciebi da obligaciebi.
swored maTi meSveobiT formirdeba ZiriTadad kapitali firmaSi. isini
warmoadgenen, rogorc fuladi saxsrebis generirebis (mobilizaciis)
saSualebebs (aqciebis da obligaciebis gamoSvebiT da gayidviT xdeba
firmaSi fuladi saxsrebis mozidva grZelvadian sawyisebze), ise fuladi
saxsrebis investirebis saSualebebs (aqciebSi da obligaciebSi xdeba
firmis droebiT Tavisufali fuladi saxsrebis dabandeba).
kapitaluri finansuri aqtivebi iyofa riskian da urisko aqtivebad.
urisko finansur aqtivebs miekuTvneba isini, romelTa mosalodneli
Semosavali ramdenadme winaswar gansazRvrulia da maTze ar moqmedebds
(an naklebad moqmedebs) gare faqtorebi. mecnierebi maT akuTvneben
saxelmwifo fasian qaRaldebs (mag., saxelmwifo obligaciebs). Cveni
azriT maT unda miekuTvnos firmebis privilegirebuli aqciebic. riskian
finansur aqtivebs ki miekuTvneba yvela danarCeni fasiani qaRaldi,
romelTa mosalodneli Semosavlebis absoliturad zustad gansazRvra
SeuZlebelia.
firmebi finansur aqtivebSi fulad saxsrebs abandeben:
a) grZelvadian periodSi stabiluri Semosavlebis misaRebad;
b) fuladi saxsrebis sadazRvevo maragis Sesaqmnelad (aseT dros
firmebi yiduloben swrafad likvidur fasian qaRaldebs im motiviT,
rom saWiro SemTxvevaSi swrafad gadaiyvanon fulSi);
g) spekulaciuri miznebis gansaxorcieleblad (roca firmebi
yiduloben fasian qaRaldebs iafad, im imediT, rom gayidian Zvirad). es
sarisko saqmea, magram firmebis cxovrebaSi aseTi operaciebi
daSvebulia da samarTlebrivad aris dakanonebuli.
40
kapitalur finansur aqtivebTan dakavSirebuli yvela operacia
biznesmenebsa da menejerebisaTvis cnobilia, magram maTi efeqturi
marTvisTvis da gamoyenebisTvis es ar aris sakmarisi. saWiroa is
ZiriTadi sabazro indikatorebis codnac, romelTa meSveobiTac aqtivi
sasargeblo, an sazaralo gaxdeba maTTvis. es indikatorebia: fasi,
Rirebuleba, Semosavlianoba da riski.
aqciebis jamuri Semosavali (dividendi da aqciis kursis zrda)
aWarbebs obligaciebiT miRebul Semosavals. amitom firmebi finansur
investiciebs ZiriTadad aqciebSi axorcieleben. magram obligaciebis
upiratesoba aqciebTan SedarebiT is aris, rom maT Semosavlianobaze
naklebad moqmedebs bazris koniunqtura. ase, rom stabilur situaciaSi
firmebs ujobT aqciebSi investireba, arastabilur situaciebSi ki
obligaciebSi investireba.
roca firma-investori gadawyvets finansuri investiciebis
ganxorcielebas, man yuradReba unda miaqcios fasiani qaRaldebis fass,
Rirebulebas, Semosavlianobas da risks.
msjelobis gasamartiveblad mecnierebi fass utoleben Rirebulebas,
Tumca investorebisaTvis igi sxvadasxvaa, rameTu Tu fasi (P) erTi da
igive aqtivze yvela investorisaTvis erTia, Rirebulebebi gansxvavebulia,
subieqturia _ maT TiToeul aqtivze Tavisi Sinagani Rirebuleba (V)
aqvT, romelic mocemul aqtivze maTi kerZo Sexedulebidan
gamomdinareobs. aqtivis Sinagani Rirebuleba SeiZleba meti (V>P), toli
(V=P) an naklebi (V<P) iyos mis fasze.
firma-investoris poziciidan gamomdinare, pirveli TanaSefardeba
(V>P) misTvis misaRebia da am aqtivebis yidvas misTvis azri aqvs, meore
TanaSefardeba (V=P) misTvis araxelsayrelia, radgan aseTi fasiani
qaRaldebis yidva mas araviTar Semosavals ar miscems, xolo mesame
TanaSefardebiT (V<P), is Tvlis, rom aqtivi gadidebul fasad iyideba da
misi yidvidan igi Tavs Seikavebs.
finansuri resursebis bazarze finansuri aqtivis fasi ricxobrivad
yvela investorisaTvis (myidvelisaTvis) erTia, aqtivis Sinagani
Rirebuleba ki bevri, anu imdeni, ramdeni investoric (myidvelic) aris.
aqtivebSi investiciebis ganxorcielebiT maTi mogeba-wageba imazea
damokidebuli, Tu ramdenad xarisxobriv informacias floben isini
41
finansuri bazris Sesaxeb, rogor ra midgomiT (midgomebi samia:
teqnokratiuli, baSelis Teoria da fundamentaluri midgoma)
angariSoben SesaZeni aqtivis Sinagan Rirebulebas, rogoria maTi
gaTvlebi, intuicia da a.S.
mecnierebi amtkiceben, rom amJamad investorebi finansuri aqtivis
Sinagani (Teoriuli) Rirebulebis gansazRvrisaTvis ZiriTadad iyeneben
fundamentalur midgomas. kerZod, j. uiliamsis mier SemoTavazebul
Дk
momavali Semosavlebis diskontirebaze agebul models:3 Vt
k 1 1 r k
formulaSi Vt _ finansuri aqtivis Sinagani Rirebuleba;
Дk _ aris k periodSi misgan misarebi Semosavali;
r _ diskontirebis ganakveTi;
k _ saprognozo periodi, romlis ganmavlobaSi aqtivi
iZleva Semosavlebs.
finansuri aqtivebis Semosavlianoba es aris is procenti, romelic
am aqtivebSi dabandebuli investiciebis ukugebas gviCvenebs (specialur
literaturaSi mas mogebis normas uwodeben) da iangariSeba formuliT: 4
INC
K
IC
formulaSi INC _ aris wliuri Semosavali, romlis generirebas
moaxdens finansuri aqtivi;
IC _ aris finansur aqtivebSi investirebuli kapitali.
3
Ковалев В.В. Финансовый менеджмент, М., 2007, Проспект, 2007, с. 705
4
Ковалев В.В. Финансовый менеджмент, М., 2007, Проспект, 2007, с. 720.
42
Semosavlianobis variantebi (pesimisturi, realisturi, optimisturi),
riskis saerTo zomad iyeneben mosalodneli Semosavlianobis variaciis
amplitudas, romelic iangariSeba formuliT: R = K0 - Kp (formulaSi K0
aris oprtimaluri variantiT Saemosavlianoba, Kp ki _ pesimisturi
variantiT Semosavlianoba), anda variaciis koeficienti, romelic aseve
ganixileba, rogorc konkretuli aqtivis riskis xarisxi.
magaliTad, firma-investors aqvs finansur aqtivebSi, kerZod, fasian
qaRaldebSi kapitalis dabandebis ori alternatiuli varianti. TiToeul
maTganis Sesaxeb misTvis cnobilia Semdegi monacemebi:
varianti `a~ varianti `b~
fasiani qaRaldis fasi 12 18
fasiani qaRaldis mosalodneli
Semosavlianoba (%):
pesimisturi 14 13
relisturi 16 17
optimisturi 18 21
44
radganac aqtivebidan miRebuli mogebis nawili, gamoyenebuli iqnes
valis dasafaravad.
sainvesticio proeqtebis analizis TiToeuli meTodi finansur
menejers SesaZleblobas aZlevs ganixilos proeqti, gamoyos masSi
mniSvnelovani niuansebi, gansazRvros momgebianoba, magram srulad amis
miRweva SeuZlebelia Tu ar iqna gaTvaliswinebuli sainflacio
procesebi. inflacia Secvlis Semosavlebis da danaxarjebis realur
Rirebulebas, amasTan, xSirad araTanabari proporciiT. unda gvaxsovdes,
rom proeqti, romlis rentabeloba (mogebis norma) iqneba inflaciis
doneze dabali, miuRebelia. aseTi proeqtebi ver uzrunvelyofen
sawarmos daicvan Tavi inflaciisagan.
45