EUROPA I ŚWIAT W XVIII WIEKU

DATY:

1682 - 1725 - panowanie Piotra I

1700 - 1721 - wojna północna
1701 - Fryderyk I koronowany na króla Prus
1709 - bitwa pod Połtawą
1721 - Piotr I przyjął tytuł imperatora Wszechrosji i zmienił nazwę kraju na Cesarstwo Rosyjskie
1740 - 1786 - panowanie Fryderyka II Wielkiego
1740 - 1780 - panowanie Marii Teresy
1740 - 1742 - jedna z wojen toczona o Śląsk
1744 - 1745 - druga wojna toczona o Śląsk
1751 - 1766 - wydanie we Francji Encyklopedii Pierwszego Kompendium Wiedzy Powszechnej
1756 - 1763 - wojna siedmioletnia
1762 - 1796 - panowanie Katarzyny II
1763 - maszyna parowa skonstruowana przez Jamesa Watta
1764 - skonstruowana Spinning Jenny (przędzarka) przez Jamesa Hargreavesa
1765 - 1790 - panowanie Józefa II
1773 - wybuchło powstanie chłopskie we wschodnie części Rosji skierowane przeciwko szlachcie
1773 - bostońska herbatka
1774 - początek obrad kongresu kontynentalnego
1775 - początek wojny amerykańsko-brytyjskiej
1775 - caryca zlikwidowała autonomię Kozaków
1776 - uchwalenie Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych
1783 - traktat paryski
1787 - uchwalenie Konstytucji Stanów Zjednoczonych
1789 - rozpoczęcie Obrad Stanów Generalnych; utworzenie Konstytuanty
1789 - zdobycie Bastylii
1789 - uchwalona przez Konstytuantę Deklaracja praw człowieka i obywatela
1791 - uchwalenie konstytucji (Francja)
1792 - upadek monarchii -> wybuch wojny (wypowiedziało ją Austrii Zgromadzenie Prawodawcze)
1793 - 1794 - dyktatura Jakobinów
1794 - przewrót termidoriański; powstanie dyrektoriatu
1796 - pierwsze zastosowanie szczepionki Jennera

 POJ CIA:
Absolutyzm oświecony - system sprawowania rządów, w którym złożenie pełni władzy w ręku władcy,
zobowiązanego do rządzenia dla dobra państwa i poddanych, było uzasadnione umową społeczną

Ateizm - pogląd odrzucający istnienie Boga (bogów)

Burżuazja - określenie stosowane we Francji początkowo wobec wszystkich mieszczan, a w epoce
nowożytnej odnoszące się do zamożniejszej ich części (bogatych kupców, bankierów)
Migracja ludności - przemieszczanie się ludności związane ze zmianą miejsca pobytu lub zamieszkania
Deizm - nurt religijno-filozoficzny głoszący przekonanie o istnieniu Boga, o którego cechach nie da się
powiedzieć nic pewnego. Według deistów stworzył On świat, ale nie ingeruje w jego losy

Deputowany - osoba wybrana do parlamentu lub innego ciała przedstawicielskiego

Dyrektoriat - rząd republiki Francuskiej złożony z pięciu dyrektorów. Zasiedli w nim przeciwnicy
jakobińskiego terroru reprezentujący bogate mieszczaństwo, przekonani, że należy utrwalać zdobycze
rewolucji

Empiryzm - kierunek filozoficzny głoszący, że źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie lub przede
wszystkim bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego, a wszystkie idee są w
stosunku do nich wtórne

Herbata bostońska - protest polityczny mieszkańców Bostonu w 1773

Jakobini - popularni wśród ubogiego mieszczaństwa, o ich wpływach politycznych decydowało zwłaszcza
silne poparcie ze strony paryskiego ludu

Józefinizm - system polegający na podporządkowaniu Kościoła państwu

Kadencja - czas urzędowania wybieranego urzędnika lub zgromadzenia
Klasycyzm - twórcy sięgali do sztuki Grecji i Rzymu czasów starożytności. Symetryczne, proporcjonalne
budowle, często zdobione kolumnadami w stylach doryckim i jońskim

Koalicja - sojusz mocarstw lub partii politycznych zawiązany w celu osiągnięcia określonych korzyści
Konstytuanta - zgromadzenie złożone z reprezentantów narodu, mające zadanie przygotowania i
uchwalenia konstytucji

Konstytucja - akt prawny określający ustrój państwa, organizację i kompetencje władz oraz prawa i
obowiązki obywateli

Liberalizm gospodarczy - system poglądów ekonomicznych, który zakłada, że największe korzyści w

sferze gospodarki zapewnia swobodna aktywność gospodarcza jednostek, która państwo nie powinno
ingerować

Luddyści - robotnicy niszczący maszyny manufaktur, którzy uważali za przyczynę pogorszenia swej sytuacji
Masoneria (wolnomularstwo) - międzynarodowa tajna organizacja, która wywodziła swoje symbole i
rytuały z tradycji stowarzyszeń budowniczych średniowiecznych katedr

Marsylianka - pieśń bojowa, która się stała jednym z symboli rewolucyjnej Francji
Militaryzacja - podporządkowanie wielu dziedzin życia cywilnego potrzebom wojska, często połączone z
kultem armii i odwagi wojennej

Monarchia konstytucyjna - forma rządów w której pozycję i uprawnienia monarchy określa konstytucja,
rozdzielając kompetencje władcze między monarchę a organ przedstawicielski (parlament)

Pacyfikacja - uśmierzenie buntów, powstań, zamieszek przy użyciu siły

 Płodozmian - sposób uprawy ziemi polegający na tym, że na poszczególnych częściach pola uprawia się na
zmianę różne gatunki roślin

Pruski dryl - dyscyplina, porządek i ścisłe przestrzeganie procedur, obowiązywał także w instytucjach
administracji cywilnej

Przemysł - dział produkcji oparty na wykorzystywaniu na dużą skalę maszyn i wytwarzaniu znacznych
partii towarów

Racjonalizm - światopogląd, charakteryzujący się przekonaniem o pozytywnej roli rozumu i nauki,

przeciwstawanego negatywnie ocenianym uczuciom, wierze religijnej czy fanatyzmom

Rewolucja przemysłowa - rozwój technologiczny polegający na przechodzeniu od produkcji rzemieślniczej

i manufakturowej do wytwórstwa opartego na pracy maszyn. Dużą rolę w tym procesie odegrało
zastosowanie maszyny parowej jako napędu

Suwerenność ludu - doktryna, zgodnie z która lud, rozumiana jako polityczna wspólnota obywateli, jest
suwerenem w państwie i od niego wywodzi się legitymizacja władzy. Zasada suwerenności ludu jest jedną z
podstawowych zasad ustroju demokratycznego

Umowa społeczna - domniemanie lub rzeczywiste porozumienie między jednostkami żyjącymi w tzw.
stanie natury, na mocy którego może zaistnieć władza publiczna wraz ze stanowionym prawem

Urbanizacja - zjawisko koncentracji ludności w ośrodkach miejskich

Utylitaryzm - kierunek filozoficzny i postawa życiowa, zgodnie z którymi podstawą oceny postępowania
jest użyteczność jego skutków

Żyrondyści - odłam zwolenników republiki, którzy reprezentowali interesy zamożnych i średnich warstw
dawnego trzeciego stanu



POSTACIE:

Adam Smith - brytyjski filozof i ekonomista, jego poglądy swobodnej działalności gospodarczej określano
mianem liberalizmu gospodarczego. Jednostka przede wszystkim

Beniamin Franklin - amerykański polityk. Jeden z ojców założycieli Stanów Zjdnoczonych

Charles-Louis de Montesquieu (Monteskiusz) - francuski pisarz polityczny, przedstawił zasadę

trójpodziału władzy. Równowaga między niezależnymi władzami: prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą

Denis Diderot - pisarz i filozof podejmujący w swych pracach problemy religii, badań naukowych i teorii
ludzkiego poznania

Edward Jenner - angielski lekarz, wynalazł szczepionkę przeciw ospie

Francois-Marie Arouet (Wolter) - francuski pisarz i filozof, przedstawiciel myśli oświecenia. Jego poglądy
na temat religii ewoluowały od deizmu do ateizmu

Fryderyk Wilhelm I - następca Fryderyka I, swojego ojca, był sprawnym władcą i zdolnym organizatorem.
Oszczędnie gospodarował pieniędzmi i umiejętnie powiększał dochody skarbu państwa

Fryderyk II Wielki - następca króla-kaprala, należał do najwybitniejszych przedstawicieli absolutyzmu

oświeconego. Był nazywany filozofem na tronie. Stosował przede wszystkim te rozwiązani, które uważał
korzystne dla państwa

George Washington - stal na czele armii kolonistów w Ameryce.W 1775r. po wybuchu wojny z
Brytyjczykami został mianowany naczelnym dowódca wojsk kolonistów.

Georges Danton - jeden z najwybitniejszych przywódców rewolucji Francuskiej. Został oskarżony o zdradę.
Został zgilotowany w 1794 r.

Immanuel Kant - filozof, określił oświecenie jako „wyjście człowieka z niepełnoletności, w która popadł z
własnej winy”

James Watt - szkocki wynalazca, skonstruował w 1763 r. maszynę parową

Jean d’Alembert - fizyk i matematyk, prowadzący tez rozważania na temat teorii nauki, religii i moralności

Jean-Jacques Rousseau - filozof, rozwijał poglądy Locke’a. Twierdził, że człowiek z natury jest dobry, lecz
został zepsuty przez otaczającą go cywilizację

John Locke - filozof, według jego koncepcji władza króla i ustrój nie wynikały z praw boskich, lecz z
zawartej niegdyś umowy społecznej

Józef II - syn Marii Teresy. Za pomocą dekretów i zarządzeń regulował niemal wszystkie dziedziny życia
poddanych. Podzielił kraje na gubernie. Wprowadził z matka józefinizm. Dzięki reformom jego matki i jego,
monarchia Habsburgów stała się u schyłku XVIII w. potęgą europejską

Karol XII Wittelsbach - 18-letni król szwedzki, walczył z w wojnie północnej

Katarzyna II - cesarzowa Rosji. Zasiadła na tronie dzięki przewrotowi pałacowem przeprowadzonemu

przez popierających ją oficerów gwardii, którzy odsunęli od władzy jej męża. Określali ją mianem
Semiramidy Północnej - nawiązywali w ten sposób do legendarnej królowej, twórczyni potęgi imperium
babilońskiego

Kazimierz Pułaski - Jest uznawany za bohatera narodowego Stanów Zjednoczonych. W 1777 r. przybył do
Ameryki. W stopniu generała dowodził oddziałem kawalerii w armii kolonistów

 Ludwik XVI - król Francji. Nie był dość dobrym królem, kiedy była rewolucja chciał uciec z kraju. Klęski
wojenne wprowadziły wrogie nastroje wobec króla i monarchii. Jego przeciwnicy tłumaczyli sukcesy króla
zdrada. Wbrew przepisom konstytucji postawiono Ludwika przed sadem Konwentu. Potem skazano go na
karę śmierci

Maksymilian Robespierre - Przywódca jakobinów. Od początku rewolucji popierał republikę i powszechne

prawo wyborcze . Uważał ze podtrzymanie rewolucji wymaga terroru. Po upadku dyktatury jakobinów
został natychmiast stracony

Maria Teresa - cesarzowa, przeprowadziła pierwsze reformy w duchu oświeceniowym na wzór reform
pruskich. Nałożyła podatki na szlachtę i duchowieństwo, by zdobyć pieniądze na rozbudowę armii

Piotr I Wielki - car Rosji panujący w latach 1682-1725, zreformował armie. Był pierwszym władcą państwa
moskiewskiego, który zrozumiał znaczenie posiadania silnej floty wojennej. Jego reformy dotyczyły również
zasad zarządzania państwem oraz obowiązków poddanych

Tadeusz Kościuszko - polski oficer. W 1776 r. wyruszył w podróż do Ameryki Północnej, aby walczyć po
stronie kolonistów. W paź. Kongres kontynentalny mianował go pułkownikiem inżynierem w armii Stanów
Zjednoczonych.

Tomasz Jefferson - amerykański prawnik, działacz niepodległościowy. Jeden z autorów Deklaracji

niepodległości Stanów Zjednoczonych