PROGRAM GELİŞTİRME NOTLARI

1. EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER

Birey: Biyolojik, psikolojik ve sosyokültürel bir varlıktır.

Davranış: Bireyin gözlenebilen ve ölçülebilen her türlü tepkisidir.
Yaşantı: Bireyin çevresiyle girdiği etkileşim sonucu onda kalan zihinsel birikimlerdir.
Öğrenme: Yaşantı sonucu davranışta oluşan kalıcı değişimlerdir.
Eğitim: Yaşantı sonucu davranışta istendik değişmeler oluşturma sürecidir.
Öğretme: Öğrenmenin gerçekleşmesi ve yönlendirilmesi için yapılan etkinliklerdir.
Öğretim: Eğitim etkinliklerinin okullarda planlı ve programlı şekilde gerçekleştirilmesidir.
Kültür: Toplumun geçmişten günümüze kadar oluşturduğu maddi ve manevi her şeydir.
Kültürleme: Kültürel değerleri bireye kazandırmaktır.
Kültürleşme: Farklı kültürlere sahip bireylerin karşılıklı etkileşimidir.
Kültürlenme: Yeni bir kültürel sentezin meydana gelmesidir.
Açık Sistem Olarak Eğitim: Eğitim, kasıtlı bir kültürleme sürecidir ve kültürün
aktarılmasını sağlar. Eğitim kültüre göre daha hızlı değişir.

Girdiler à İşlemler à Çıktılar à Dönüt [Çevre]

Girdiler: Öğretmen, personel, öğrenci özellikleri, bina, araç-gereç, para, mevzuat, bilgi vb.
İşlemler: Öğrenme, öğretme, strateji, yöntem, teknik, materyal vb.
Çıktılar: İstendik davranış değişmeleri, beklenmedik yan ürünler, yeni para vb.
Dönüt: Sistemin işlemeyen yanlarını ve nedenlerini tespit etmeye yönelik bilgiler
Çevre: Sisteme girdi sağlayan ve sistemden çıktı alan doğal ve toplumsal yapı.

Eğitimin İşlevleri:
1. Bireysel: Bireyin ilgi ve ihtiyaçlarını karşılar, yeteneklerini geliştirir, kendini
gerçekleştirmesine yardımcı olur.
2. Toplumsal: Kültürel değerlerin bireylere aktarılmasını sağlar, toplumsal sorunların
çözümüne katkı sağlar.
3. Ekonomik: Bilinçli tüketici yetiştirir, ekonominin ihtiyaç duyduğu nitelikli ve girişimci
insan gücünü hazırlar.
4. Siyasal: Devlete bağlı yurttaş yetiştirir, bireylerin bilinçli seçmen olmalarını sağlar.
5. Gizil: Arkadaş veya çevre edinme, statü kazandırma, işsizliği azaltma, eş seçimi ve
çocuk bakıcılığı konusunda etkilidir.

Eğitimin Türleri:
• Formal Eğitim: Planlı ve programlıdır. Olumlu amaçları vardır. Kurumsaldır.
o Örgün Eğitim: Belli bir yaş sınırı vardır. Kademelerden oluşur.
o Yaygın Eğitim: Belli bir yaş sınırı ya da kademe yoktur.
§ Halk Eğitimi: Bireylere ilgi ve isteklerine göre gelişmek istedikleri
alanlarda verilen eğitimdir.
§ Hizmet İçi Eğitim: Çalışanlara mesleki gelişimleri için verilen eğitimdir.
• İnformal Eğitim: Rastgeledir. Olumlu veya olumsuz amaçları olabilir. Her yerde
gerçekleşir.
2. EĞİTİM PROGRAMI VE PROGRAM TÜRLERİ

Eğitim Programı: Okul içi ve okul dışı öğrenme yaşantılarının düzenlenmesidir. Yetkili
eğitim otoritesinin ülkedeki eğitim süreçlerine yön vermek için yaptığı düzenlemelerdir.

Eğitim Programının Unsurları:

• Hedefler (Kazanımlar): Bireyde bulunması istenilen özelliklerdir.
• İçerik (Kapsam): Düzenlenmiş ünite ve konulardır.
• Eğitim Durumları: Hedeflerin bireye kazandırılması için yapılan etkinliklerdir.
• Sınama Durumları: Hedeflere ne derece ulaşıldığını belirlemeyi sağlayan ölçme
ve değerlendirme süreçleridir.

Program Geliştirme: Hazırlanmış ve uygulanmış olan programın yeniden düzenlenmesi

işidir. Program unsurlarının birindeki değişmenin diğerlerini de etkilemesidir. Buna
dinamik ilişkiler bütünü denir. Program geliştirme süreci genel olarak dört kademeden
oluşmaktadır.

Programı Tasarlama à Uygulama à Değerlendirme àYeniden Düzenleme

Eğitim Programının Özellikleri:

• İşlevsel Olma: Bireye kazandırılan bilgiler günlük yaşama uygun olmalı, işe
yaramalı, bireye ve topluma yararlı olmalıdır.
• Değişmez ve Genel Olma: Ülke için vazgeçilmez niteliklere sahip olmalı ve
ülkenin her yerinde geçerli olmalıdır.
• Esnek Olma: Okulun, bölgenin ve öğrencilerin durumlarına göre değişiklikler
yapmaya uygun olmalıdır.
• Toplumun Genel Görüş ve Beklentilerine Uygun Olma: Milli eğitimin uzak
hedefleriyle uyumlu olmalıdır.
• Uygulanabilir Olma: Öğretmenden ve öğrenciden yapılamayacak etkinlikler
beklenmemeli, öğrenme ve gelişim psikolojisinin gerçeklerine veya ülkenin
ekonomik koşullarına uygun olmalıdır.
• Uygulayıcılara Rehberlik Yapma: Öğretmenlere ve idarecilere yol göstermelidir.

Eğitim Sürecindeki Plan ve Program Hiyerarşisi:

Program: Genel ve soyuttur. Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından hazırlanır.

Plan: Ayrıntılı ve somuttur. Öğretmenler tarafından hazırlanır.

• Eğitim Programı: Ülkedeki eğitim anlayışını yansıtan en kapsamlı programdır.

• Öğretim Programı: Bir öğretim kademesini veya birçok dersi kapsayan genel
programdır.
• Ders Programı: Sadece bir dersi kapsayan programdır.
• Ünitelendirilmiş Yıllık Plan: Bir dersin bir eğitim yılındaki etkinliklerini kapsayan
plandır.
• Ders Planı: Bir dersin birkaç saatlik uygulamalarını kapsayan plandır.
Posner’a Göre Program Türleri:

• Resmi Program: Yetkili eğitim otoritesinin hazırlayıp okullara gönderdiği

programdır.
• Uygulamadaki Program: Resmi programın okullarda gerçekleşen yönü veya
öğretmenin elinde hayat bulan programdır.
• İhmal Edilen Program: Bazı nedenlerle resmi programın önemsenmeye,
geçiştirilen ve atlanan boyutlarıdır.
• Ekstra Program: Resmi programda yer almayan ancak öğretmen gözetiminde
yapılan planlı sosyal, kültürel, sportif ve sanatsal etkinliklerdir.
• Örtük Program: Resmi program dışındaki öğrenci kazanımlarıdır.

Wragg’ın Kübik Programı:

• Küpün Birinci Boyutu: Standart bir eğitim programında kullanılan başlıca

disiplinler ve öğretmenin öğrencilere aktarması gerekenlerdir.
• Küpün İkinci Boyutu: Örtük program olarak da bilinen estetik, vatandaşlık, dil,
düşünce, kişisel gelişim, sosyal yeterlik, karar verebilme, adanmışlık ve hayal gücü
gibi karakteristik özellikleri kapsar.
• Küpün Üçüncü Boyutu: Öğrenme ve öğretme stilleri üzerine yoğunlaşır. Bu stiller
kişiden kişiye değişmektedir.
3. PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ

Tarihsel Temel: Eğitimle ilgili olarak önceki dönemlerde ülkemizde ve dünyada yapılmış
çalışmalar bilinmeli ve onlardan ders alınmalıdır.

Toplumsal Temel: Toplumun kültürel değerleri, ihtiyaçları, sorunları ve beklentileri

program geliştirmeyi etkiler.

Ekonomik Temel: Ekonominin ihtiyaç duyduğu yetişmiş insan gücü, ülkenin ekonomik
yapısı ve imkânları program geliştirmeyi etkiler.

Konu Alanı Temeli: Bilim, sanat, teknoloji, din ve felsefe alanında oluşan değişmeler
programların içeriğini etkiler.

Bireysel Temel: Bireylerin ilgi ve ihtiyaçları, beklentileri program geliştirmeyi etkiler.

Psikolojik Temel: Gelişim ve öğrenme psikolojisinin bilgileri ve bu alanlarda ortaya çıkan

yeni kuramlar program geliştirmeyi etkiler.

Felsefi Temel: Eğitim alanında ülkede var olan ve yön veren anlayışlar, eğitime bakış açısı,
merkezde kimin olacağı ve bu konulardaki değişmeler program geliştirmeyi etkiler.
Felsefeden en çok etkilenen program unsuru hedeflerdir. Felsefe, hedeflerin temelindeki ön
kabulleri açığa çıkarır, hedeflerin iç ve dış tutarlılık açısından kontrolünü sağlar, hedeflerin
öncelik sırasını belirtir ve hedeflere yenilerini eklemeyi sağlar.

Eğitimi Etkileyen Felsefi Akımlar:

• İdealizm (Düşüncecilik): İyi, doğru ve güzel evrenseldir. Değer yargıları mutlaktır.

Bilgiye ulaşmada sezgiler önemlidir. Zihinde doğuştan her türlü bilgi vardır. Seçme
özgürlüğünden yanadır. Öğretmen ve konu merkezli eğitimi savunur.

• Realizm (Gerçekçilik): Gerçeklik somuttur, doğadadır ve duyularla algılanır.

Varlıklar ve olaylar doğa kanunlarıyla açıklanır. Zihinde doğuştan hiçbir bilgi
yoktur. Eğitimde bilimsel yöntem ve nesnellik önemlidir. Eğitim toplumun kültürel
mirasını yeni nesillere aktarma sürecidir.

• Pragmatizm (Faydacılık): Bilgi faydalıysa doğrudur. Mutlak ve evrensel doğrular

yoktur. Bilgi yaşantılar yoluyla elde edilir. Öğrenci aktif olmalı, problem çözme ve
eleştirel düşünme becerisi kazandırılmalıdır. Öğrenci merkezli eğitimi savunur.
Eğitim bireyi yaşantısını yeniden inşa ederek yetiştirme sürecidir.

• Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk): İnsanlar özgür olmalı ve kendi seçimlerini

yapmalıdır, değerlerini kendi belirlemeli ve yolunu kendi seçmelidir. Toplum veya
başka bir sistem bireyi belirleyemez. İnsanda var oluş özden önce gelir. Geçmiş ve
gelecek değil, sadece şu an önemlidir. Özgürlük insana sorumluluk getirir. Eğitimin
amacı özgürlükleri artırmak ve bireyin kendini gerçekleştirmesine yardımcı
olmaktır.
Eğitim Felsefeleri:

• Daimicilik (Değişmezcilik): En tutucu görüştür. Seçkin bireylerin eğitiminde

kullanılır. Evrensel nitelikte, değişmez ilkelere sahiptir. Entelektüel bir eğitim
modelidir. Öğretilen bilgiler değişmez.

• Esasicilik (Özcülük): En uzun süre uygulanan eğitim felsefesidir. Zihinsel gelişime

yardımcı olmayı hedeflemekte ve eğitilmiş olmanın ortak esasları olduğunu
savunmaktadır. Geçmişten gelen bilgi ve değerleri önemser. Kültürel mirasın
korunmasını savunur. Disiplini ve öğretmen otoritesini ön planda tutar. Geleneksel
eğitim yöntemlerini benimser. Öğretilen bilgiler değişebilir.

• İlerlemecilik: En çağdaş eğitim modelidir. Eğitimin sürekli bir değişim içinde

ve öğrenci merkezli olmasını savunur. Eleştirel düşünme, problem çözme ve bilgiyi
yapılandırma gibi değerlere önem verir. Okulu yaşamın merkezi öğretmeni ise bir
rehber olarak görür. Eğitim ortamının demokratikliğini savunur. Genel olarak
öğrenciye neyi düşüneceğini değil, nasıl düşüneceğini öğretmeyi amaçlar.

• Yeniden Kurmacılık: En yenilikçi felsefedir. İlerlemeciliğin devamı olarak bilinir.

Amaç toplumu yeniden düzenlemek ve gerçek demokrasiyi yerleştirmektir. Sosyal
reform için eğitimin gerekli olduğunu ve toplumsal değişim sorumluluğunun
okullarda ve öğretmenlerde olduğunu savunur. Eğitimde fırsat eşitliğini önemser.
4. PROGRAM TASARIMI YAKLAŞIMLARI

Program Tasarımı: Bir programın hangi unsurlardan oluşacağını, hangi unsurlara daha
fazla ağırlık verileceğini ve bu unsurlar arasındaki ilişkilerin nasıl olacağının
kararlaştırılmasıdır.

Program Tasarım Yaklaşımları: Üç başlıkta incelenir.

Konu Merkezli Tasarımlar:

• Konu Tasarımı: Belli bir alana yönelik konular derinlemesine öğretilir. Alan
uzmanı yetiştirilir. Yüksek lisans eğitimi buna bir örnektir.
• Disiplin Tasarımı: Konuların bilimsel temele dayalı olarak öğretilmesine
yöneliktir. Dersler, akademik disiplinler üzerine temellendirilir. Lisedeki Fizik,
Kimya, Tarih vb. dersler buna örnektir.
• Geniş Alan Tasarımı: Benzer yönleri olan derslerin bazı konuları genel bir isim
altında bütünleştirilir. Bilgiler ayrıntıya girilmeden yüzeysel olarak sunulur. Fen
Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersleri buna örnektir.
• Disiplinler Arası Tasarım: Ortak bir konu farklı derslerde o branşı ilgilendiren
yönleriyle işlenir. Örneğin Tarih dersinde işlenen konuya uygun şekilde Edebiyat
dersinde ilgili dönemin edebî akımlarına yer verilir.
• Süreç Tasarımı: Bilgiden çok bilgiye ulaşma yöntemini önemser. Bütün dersler ve
konular için ortak bir öğrenme yolu amaçlanır. Problem çözme, eleştirel düşünme
veya 5N1K gibi.

Öğrenen Merkezli Tasarımlar:

• Çocuk Merkezli Tasarım: Öğrenme ortamı bireylerin ortak ilgi ve ihtiyaçları
dikkate alınarak önceden tasarlanır. Yaşayarak öğrenme düşüncesini benimser.
• Yaşantı Merkezli Tasarım: Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları önceden tespit
edilemez. Programlar süreç için öğretmenler tarafından hazırlanmalıdır.
• Radikal – Romantik Tasarım: Var olan okul sistemiyle öğrenci merkezli eğitim
yapılamaz. Bütün okul sistemlerinde köklü reformlar yapılmalıdır. Ivan Illich,
Okulsuz Toplum kitabında bu tasarımın ayrıntılarına değinir.
• Hümanistik Tasarım: Programlar, insanın doğasına ve bireyselliğine dayalı
olmalı, bireylerin gelişim özelliklerine göre şekillenmelidir. Bireyi bütün yönleriyle
geliştirici programlar hazırlanmalıdır.

Sorun Merkezli Tasarımlar:

• Yaşam Şartları Tasarımı: Günlük yaşamda karşılaşılan sorunlar hakkında
genelleme becerisi kazandırır. Sağlık, yurttaşlık, iletişim, etik değerler gibi bireysel
konular ele alınır.
• Çekirdek Tasarım: Öğrencilerin toplumsal sorunları iş birliği içinde ve uzmanlık
gerektirecek şekilde ele almaları amaçlanır. Ekonomik kriz, işsizlik, yozlaşma, halk
sağlığı veya göç gibi sorunlar ele alınır.
• Toplumsal Sorunlar ve Yeniden Kurmacılık Tasarımı: Programlar toplumsal
değişmeyi hızlandırıcı nitelikte olmalı ve toplumu yeniden yapılandıracak hedeflere
sahip olmalıdır.
5. PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİ

Program Geliştirmenin Kademeleri:

1. Program Geliştirme Komisyonlarının Oluşturulması:

• Karar ve Koordinasyon Grubu:
o Hangi alanda program geliştirileceğine, yeni eğitim felsefesinin ne olacağına
ve yeni programın nasıl uygulanacağına karar verir.
o Programı onaylama ve reddetme hakkına sahiptir.
o Diğer gruplar arasındaki koordinasyonu sağlar.
o MEB, İşveren, Yazar, Yayınevi, Sendika, Öğrenci, Veli ve Özel Eğitim Kurumu
temsilcilerinden oluşur.
• Çalışma Grubu:
o Program geliştirmenin bütün kademelerinde daimi olarak iş yapan gruptur.
o Program Geliştirme, Ölçme-Değerlendirme, Konu Alanı ve Branş
Uzmanlarından oluşur.
• Danışma Grubu:
o İhtiyaç duyulması hâlinde diğer gruplara bilgi ve görüş aktarır.
o Felsefeciler, Psikologlar, Ekonomistler, Sosyologlar, Denetçiler, Teknologlar,
İletişimciler ve Okul Müdürlerinden oluşur.
2. Çalışma Planlarının Hazırlanması:
• İşlem-Zaman Çizelgesi: Hangi işlerin, ne zaman ve ne kadar sürede yapılacağını
belirleyen çizelgedir.
• Pert-İşlem Ağı: Ardışık veya eş zamanlı olarak yapılacak işler ile temel
ve destekleyici çalışmaları göstermeye yarayan ağdır.
• Akış Şeması: Yapılacak işlerin sıralamasını gösteren şema modelidir.
3. İhtiyaç Analizi Yapılması:
• Toplumun Beklenti ve İhtiyaçlarının Belirlenmesi
• Bireyin Beklenti ve İhtiyaçlarının Belirlenmesi
• Konu Alanının Beklenti ve İhtiyaçlarının Belirlenmesi
4. Program Tasarısı Hazırlanması:
• Hedeflerin Yazılması
• Davranışların Yazılması
• İçerik Analizinin Yapılması
• Belirtke Tablosunun Yapılması
• Eğitim Durumlarının Hazırlanması
• İzleme Testi ya da Performans Testlerinin Hazırlanması
• Düzey Belirleme Testlerinin Hazırlanması
5. Programın Deneme Uygulamasının Yapılması ve Değerlendirilmesi:
• Programın Pilot Okullarda Uygulanması
• Programın Değerlendirilmesi
• Programın Eksiklerinin Giderilmesi
6. Programa Süreklilik Kazandırılması:
• Programın Düzeltilmesi
• Programın Geliştirilmesi
• Programın Raporlaştırılması
İhtiyaç: Eksikliği hissedilen veya karşılaşılması gerekenlerin bütünüdür.
Program geliştirme süreci, eğitim alanındaki ihtiyacın karşılanmasına yöneliktir. Program
geliştirmenin hedefleri, ihtiyaçlara göre belirlenmektedir. İhtiyaç belirleme çalışması MEB,
Okul İdaresi ya da Öğretmen tarafından yapılabilir.

İhtiyaç Belirleme Yaklaşımları: Dört farklı ihtiyaç belirleme yaklaşımı bulunmaktadır:

1. Farklar Yaklaşımı: Olması gereken durum ile var olan durum arasındaki farka
bakılır. Fark ne kadar çoksa ihtiyaç da o kadar büyüktür.
2. Betimsel Yaklaşım: Fayda ve zarara bakılır. Bir özelliği bireye kazandırmak
faydalı, kazandırmamak zararlı ise o bir ihtiyaç olarak değerlendirilir.
3. Demokratik Yaklaşım: İhtiyaçlar, toplumdaki bireylerin veya farklı kesimlerin
isteklerine veya görüşlerine göre belirlenir.
4. Analitik Yaklaşım: Gelecekte olabilecek ihtiyaçların belirlenmesini amaçlar.
Eğitim alanındaki gelişmeler, yenilikler ve yönelimler takip edilerek geleceğe ilişkin
tahminde bulunulur.

İhtiyaç Belirleme Teknikleri: Yedi farklı ihtiyaç belirleme tekniği bulunmaktadır.

1. Anket Geliştirme (Delphi) Tekniği: Ülke genelinde belirlenen uzman kişilere

anket gönderilmesine dayanır. Uzmanlar bir araya gelmezler. Anket geleceğe ait
açık uçlu sorulardan oluşur. Uzmanların verdikleri cevaplardan ortak bir görüşe
ulaşılır.
2. Progel-Dacum Tekniği: Program geliştirme uzmanları ile meslek uzmanlarının bir
araya gelmesine dayanır. Mesleğin en kritik ve en geçerli becerileri belirlenir. Daha
çok hizmet içi eğitimlerde kullanılır.
3. Meslek (İş) Analizi Tekniği: Belirli bir işin ya da mesleğin yapılabilmesi için
nelerin yapılması gerektiğini belirlemeye yarar. İş başvurusu yapanların seçimini
sağlar.
4. Gözlem Tekniği: Öğrencilerin, okulun veya çevrenin gözlenerek ihtiyaçlarının
belirlenmesidir.
5. Görüşme ve Grup Toplantıları: Öğrenci, veli, öğretmen, idareci, uzman veya iş
çevreleriyle görüşmeler yapılarak ihtiyaçların belirlenmesine dayanır.
6. Ölçme Araçları-Testler: Eğitimsel bütün ölçme araçları ihtiyaç analizi yapmak
için kullanılabilir. Bireylerin sahip oldukları özellikler tespit edilerek nelere ihtiyaç
duydukları belirlenebilir.
7. Kaynak Tarama Tekniği: Uluslararası alanda eğitimle ilgili bilimsel çalışmaların
incelenmesine dayanan literatür taraması, eğitim hizmetlerini denetleyen kişi ve
kuruluşların raporlarının incelenmesine dayanan rapor inceleme ve uygulanmakta
olan programın incelenmesiyle ihtiyaçların belirlenmesine dayanan mevcut
program inceleme olmak üzere üç farklı şekilde uygulanır.
 6. HEDEFLER (KAZANIMLAR)

Hedef: Öğrencide bulunması uygun görülen ve eğitim yoluyla kazandırılabilen istendik

özelliklerdir. Eğitim programının ilk ve en önemli unsuru hedeflerdir. Çünkü programın
diğer unsurları hedeflere göre belirlenir. Hedeflerin en önemli faydası öğretimin planlı hâle
gelmesini sağlamaktır.

Hedeflerin Sınıflaması: İki başlıkta incelenir.

1. Dikey Sınıflama: Hedefler ulaşılma süresine ve etkisine göre üç düzeyde incelenir.
• Uzak Hedefler: Ülkenin politik yapısını, anayasal doğrultusunu ve varmak
istediği konumu gösterir.
• Genel Hedefler: MEB’in ve okulların hedefleridir. MEB’in genel hedefleri
bütün eğitim kurumları için ortaktır. Okulların hedefleri ise türlerine ve öğretim
kademelerine göre değişiklik göstermektedir. 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel
Kanunu MEB’in genel hedeflerini belirlemiştir.
• Özel Hedefler: Bir dersin veya konu alanının hedefleridir. Talim ve Terbiye
Kurulu Başkanlığı tarafından derslerin öğretim programlarında belirlenmiştir.
2. Yatay Sınıflama (Bloom Taksonomisi): Her alandaki hedefler aşağıdan yukarıya
olacak şekilde basitten karmaşığa doğru sıralanmaktadır. Bir düzey kazanılmadan
yukarıdaki düzeye geçilemez. Öğretilmesi ve ölçülmesi en zor olan hedefler
duyuşsal alandaki hedeflerdir.
• Bilişsel Alandaki Hedefler: Parantez içindeki adlandırmalara yeni
versiyonuna aittir. Yeni versiyonda sentez ve değerlendirme yer
değiştirmiştir.
o Bilgi/Bilme (Hatırlama): Tanıma, hatırlama, aynısını söyleme, aynısını
yazma, eşleştirme ve seçip işaretleme.
o Kavrama (Anlama): Açıklama, yorumlama, özetleme, ana fikrini
bulma, örnek verme, tahmin etme ve bilgiyi başka forma çevirme.
o Uygulama (Uygulama): Öğrendikleri yardımıyla yeni ve farklı bir
problemi çözme, bilgiyi kullanma ve hesaplayabilme.
o Analiz (Çözümleme): Bir bilgi bütününü unsurlarına ayırma, unsurlar
arası ilişkilerini gösterme, sınıflama, parçalarına ayırma ve karşılaştırma.
o Sentez (Yaratma): Orijinal ve özgün bir ürün oluşturma, üretme,
tasarlama, keşfetme, icat etme, geliştirme veya yeni bir düzenleme
yapma.
o Değerlendirme (Değerlendirme): Bir ölçüte göre karar ve yargı verme,
ispatlama.
• Duyuşsal Alandaki Hedefler:
o Alma: Farkında olma, almaya açıklık (dönüklük), kontrollü dikkat.
o Tepkide Bulunma: Uysal davranma, karşılık verme, istekli olma.
o Değer Verme: Bir değeri kabullenme, tercih etme, adanma.
o Örgütleme: Yeni değerler oluşturma, tutarlı olma.
o Kişilik Hâline Getirme: Bir değeri karakter ve alışkanlık edinme.
• Devinişsel Alandaki Hedefler:
o Uyarılma: Davranışı duyu organları yardımıyla takip edip izleme.
o Kılavuzla Yapma: Davranışı yeni bir duruma transfer etme.
o Beceri Hâline Getirme: Davranışı yardımsız yapma.
o Duruma Uydurma: Davranışı yeni bir duruma transfer etme.
o Yaratma: Davranışı özgünleştirerek yeni bir davranış geliştirme.
___________________________________________________________________________
7. İÇERİK (KAPSAM, TEMA)

İçerik: Dersin ünite ve konularının hedeflere ulaştıracak şekilde düzenlenmesidir.

İçerik Düzenlemenin İlkeleri:

1. Hedef Görelik: İçerik hedeflere uygun olmalıdır.
2. Bilimsellik: İçerik bilimsel doğrulara uygun bir şekilde hazırlanmalıdır.
3. Öğrenciye Görelik: İçerik öğrencinin hazırbulunuşluk seviyesine uygun olmalıdır.
4. Açıklık: İçerikte konu açıkça belirtilmelidir.
5. Alıştırma: Önce içeriğe hazırlayıcı, sonra değerlendirici etkinlikler yer almalıdır.
6. Vardama: İçerik geçmişe veya geleceğe ait tahminlerde bulunmayı sağlamalıdır.
7. Sosyal Yaşama Uygunluk: İçerik öğrencinin sosyal yaşamına katkı sağlamalıdır.
8. Kaynaşıklık: İçerikteki bilgiler önceki bilgilerle uyumlu olmalıdır.
9. Kapsama: Yeni bilgiler önceden öğrenilmiş bilgilerin içerisinde verilmelidir.
10. Tümdengelim: Genelden özele doğru bir sıralama izlenmelidir.
11. Önkoşul Olma: Bilgiler aşamalı olarak sunulmalı, ön öğrenmelerin yeni
öğrenilecek bilgilere temel oluşturması sağlanmalıdır.

İçerik Düzenleme Yaklaşımları:

1. Doğrusal Programlama: Konular arasında ardışıklık vardır.
2. Sarmal Programlama: Konular tekrar edilir ve her tekrarda kapsam genişletilir.
3. Modüler Programlama: Üniteler birbirinden bağımsız ve anlamlı parçalara
ayrılarak verilir ve öğrenci istediğinden başlayabilir.
4. Piramitsel Programlama: İlk yıllarda geniş tabanlı konular, sonraki yıllarda ise
uzmanlaşmayı sağlayan konular öğretilir.
5. Çekirdek Programlama: Önce ortak konular öğretilir. Sürecin devamında veya
sonunda her öğrenci ilgi duyduğu alanda uzmanlaşır.
6. Konu Ağı-Proje Merkezli Programlama: İçerik öğrenciler tarafından seçilir,
hazırlanır ve sunulur. Proje temelli öğretimde olduğu gibi öğrencilere araştırma
konuları verilir. Öğretmen rehber konumundadır.
7. Sorgulama Merkezli Programlama: İçerik öğrencilerin sorularına ve ihtiyaçlarına
göre düzenlenir. Önceden hazırlanan bir içerik yoktur.

Belirtke Tablosu (Hedef-İçerik İlişkisi):

• Hedefler ile içerikte yer alan konuların iki boyutlu bir çizelgede gösterilmesidir.
• Hedefler ile içerik arasındaki ilişkiyi gösterir.
• Dersin kapsamını nitel ve nicel olarak özetler.
• Kullanılacak yöntem ve teknikler konusunda bilgi verir.
8. EĞİTİM DURUMLARI (ÖĞRENME – ÖĞRETME SÜREÇLERİ)

Eğitim Durumu: Belli bir zamanda belli bir konu hakkındaki dersin işlenmesidir.

Eğitim Durumunun Kademeleri:

1. Giriş Etkinlikleri:
• Dikkat Çekme: Öğretmenin dersin başında bir olay, anı, soru, espri, fıkra,
özdeyiş, film, resim vb. kullanarak öğrencinin ilgisini çekmesidir.
• Hedeften Haberdar Etme (Gözden Geçirme): Öğretmenin öğrencilere o
derste neler öğreneceklerini ve ders sonunda neleri yapabilir hâle geleceklerini
veya dersin kazanımlarını söylemesidir.
• Güdüleme: Öğretmenin öğrencilere konunun önemini, onlara neler
kazandıracağını veya hayatta ne işlerine yarayacağını belirtmesidir.
• Önkoşul Bilgileri Hatırlatma: Öğretmenin yeni konuya geçmeden önce gerekli
önkoşul öğrenmeleri veya temel bilgileri hatırlatmasıdır.
2. Geliştirme Etkinlikleri:
• Bilgilerin Aktarılması: Konu içeriğinin öğrencilere sunulmasıdır.
• Etkin Katılım: Öğrenme sürecinde öğrenciden görüş ve fikir alınmasıdır.
• Dönüt-Düzeltme: Öğrencinin derse katılımının sağlanması ve söyledikleri
doğrultusunda gerekli dönüt ve düzeltmelerin yapılmasıdır.
• İpucu: Öğrencinin hatırlayamadığı kısımların örneklerle hatırlatılmasıdır.
• Pekiştirme: Doğru bilgi veren öğrencilerin takdir edilmesidir.
• İzleme Türü Değerlendirme: Gerekli ölçme ve değerlendirme çalışmalarının
yapılmasıdır.
3. Sonuç Etkinlikleri:
• Özetleme: İşlenen konunun önemli yerlerinin vurgulanarak özetlenmesidir.
• Tekrar Güdüleme: Öğrencilerin ilgisinin devam ettirilmesidir.
• Kapanış: Gerekli yönlendirmelerin yapılması ve ödev verilmesidir.
9. SINAMA DURUMLARI VE PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİ

Sınama Durumları: Programın son unsurudur. Hedeflere ne kadar ulaşıldığını veya

hedeflerin gerçekleşme derecesini belirleme işidir. Öğretmen tarafından yapılan ölçme ve
değerlendirme etkinliklerini kapsar.

Program Geliştirme Süreci: Dört kademeden oluşur.

1. Programın Tasarlanması: İhtiyaç belirleme analizi sonuçlarına göre programın
bütün ögelerinin oluşturulmasıdır.
2. Programın Denenmesi (Uygulanması): Hazırlanan programın önce pilot okullarda
denenmesi, varsa eksiklerinin giderilmesi, sonra bütün ülkede uygulanmasıdır.
3. Programın Değerlendirilmesi: Programın etkililiği hakkında karar verilmesi
sürecidir.
4. Programın Geliştirilmesi: Programa ilişkin yapılan değerlendirmenin sonucuna
göre programın bütününün ya da yetersiz görülen bölümlerinin yeniden
hazırlanmasıdır.