Kasaysayan ng Wika

Pre-Spanish
890-710 BCE – Manunggul Jar (script or Baybayin)
900 BCE- Laguna Copper Plate
13th Century – Alibata ( Alifbata) or Baybayin – unang sistema ng
pagsulat.
Alibata - 5 vowels
14- consonants
Spanish
1593 – Doctrina Christiana (Plasencia) unang aklat na nailimbag
1602 - Nuestra Senora del Rosario ( de San Jose) Ikalawa
1708 – Barlaan at Josaphat (de Borja) Ikatlo
ABECEDARIO – Pumalit sa Alibata

PANAHON NG PROPAGANDA
1897- Tagalog (Biak na Bato)

PANAHON NG AMERIKANO (1898-1946)

BATAS BLG 74 SCHURMAN – 3 R’s
SUNDALO- unang guro ng mga Pilipino
Thomasites- gurong Amerikano barkong Thomas
1931- Gov. Gen. Butte – dialekto sa unang taon ng pag-aaral.
PANAHON NG MAKASARILING PAMAHALAAN
1935
SB ART XIV SEK. 3 – gagawa ng hakbang sa wika
UNANG WIKA (L1) – wika sa kapanganakan
1936
Batas Komonwelth 184 – Surian ng Wikang Pambansa (de Veyra)
1937
KAUTUSANG TAGAPAGPAGANAP 134 – Batay sa Tagalog
1939
ABAKADA
LOPE K. SANTOS- AMA NG WIKANG PAMBANSA
1940
Batas Komonwelth 263 –Diksyunaryo at Gramatika ng wika

HAPONES
Ordinansa Militar blg. 13- Nihonggo at Tagalog

PANAHON NG PAGSASARILI HANGGANG SA KASALUKUYAN

1946
Batas Komonwelth 570 – Ingles at Tagalog wikang Opisyal
Proklama 35 – March 27 to April 2 (Osmena)
1954
Proklama 12 –March 29 – April 4 (Magsaysay)
1955
Proklama 186- August 13-19 (Magsaysay)
Sirkular 21 – Lupang Hinirang sa Paaralan
1959
Kautusang Pangkagawaran 7 - Pilipino
1971
Pinagyamang Alpabeto
1973
SB XV SEK. 3 BLG 2 – FILIPINO
1974
Kautusang Pangkagawaran 25 – Bilinggual
1976
DECS 194 – Bagong tuntunin sa Ortograpiya

1987
Kautsang Tagapagpaganap blg 81 – Bagong Alpabeto
SB. XIV SEK 6-9 – Pinagtibay ang Filipino
Kautusang Tagapagpaganap 117 – LWP
1991
Batas Republika – Komisyon sa Wikang Filipino
1997
Proklama 1041- Agosto bilang buwan ng wika (Ramos)
Kautusang Tagapagpaganap 343- Panunumpa sa Watawat
2009
Kautusang Pangkgawaran 74 – MTB-MLE
 Mga Panitikan sa Pilipinas
Panahon ng Propaganda
Dr. Pedro Paterno
 Ninay- Unang Nobela sa Pilipinas
 A Mi Madre- Sa Aking Ina

Graciano Lopez Jaena

 Ang lahat ay pandaraya
 En Honor de los Filipinas
 En Honor de Presidente de la Assosacion Hispano-Filipino
 Fray Botod – Panunupigsa sa mga Prayle
 La Hija del Frayle
 Mga Kahirapan sa Pilipinas
 Sa mga Pilipino_1891

Jose Rizal – Dimas-alang , Laong-laan, Agno, at Calambeno

 A La Juventad Filipina- Sa Aking Kabatang Pilipino
 Ang Kababayang Dalaga sa Malolos
 Ang Noche Buena
 El Consejo de los Dioises- Ang Kapulungan ng mga Bathala
 Noli me Tangere – Huwag mo akong Salingin (Berlin 1887 )
 El Filibusterismo- The Reign of Greed (Ghent 1891)
 Me Piden Versos- Hinilingan nila ako ng Berso 1882
 Mi Ultimo Adios- Ang Huling Paalam
 Sa aking mga Kabata
 Sobre la Indonlencia de los Filipino(Ang Katamaran ng mga
Pilpino)

Jose V. Palma- Ana-haw, Esteban Estebanes at Gan hantik

  De Mi Jardin
 Himno Nacional Filipina
 Melancholias

Marcelo H. Del Pilar- Plaridel, Dolores Manapat, Piping Dilat, Siling

Labuyo, Kupang, Haitalaga, Patos, Carmelo, D.A. Murgas, L.O Crame
D.M. Carelo, Hilario, M. Dati
 Ang Cadiquilaan ng Dios(1898)
 Ang Kalayaan
 Caiingat Cayo-Kaiingat Kayo
 Dalan at Tocsohan
 La Frailocracia en Filipinas at La Soberena Monacal en Filipinas

Apolinario Mabini- Bini, Paralitiko

 Programa Constitutional Dele Republica Filipinas
 El Desarollo Caida Dela Republica Filipinas
 El Simil De Alejandro
 El Verdadero Decalogo
 Ang Tunay na Sampung Utos

Emilio Jacinto- Dimasilaw, Pingkian

 Liwanag at Dilim
 Pahayag
 Mga Aral ng Katipunan ng Anak ng Bayan

Antonio Luna- Taga-ilog

 Impressiones
Amado V. Hernandez- Amante Hernani, Herinnia de la Riva, Julio
Abril
 Ang Aklasan

Jose de la Cruz- Huseng Sisiw, Hari ng Makata

 Clarito
 Adela at Florante
 Flora at Cavela
 Rodrigo de Vivar
 La Guerra Civil de Granad
 Ibong Adarna

Jose Maria Panganiban- JOMAPA

 El Pensamiento
 La Universidad de Manila: Su Plan de Estudio
 Los Nuevos Ayuntamientos de Filipinas
 Ang Lupang Tinubuan
 Noches en mambulao
 Sa Aking Buhay
 Bahia de Mambulao
 La Mejerde Oro
 Amor Mio
 Clarita Perez
 Kandeng
Andres Bonifacio-Agapito Bagumbayan, May pagasa
 Ang DApat mabatid ng mga Tagalog
 Katapusang Hibik ng Pilipinas
 Pag-ibig sa Tinubuang Lupa
 Decalogo ng Katipunan
 Panahon ng Amerikano

Pascual Poblete- Anak-bayan

 Unang nagsalin ng Noli me Tangere

Deogracias Rosario- Ama ng Maikling Kuwentong Tagalog

 Aloha

Guillermo Holandes-
 Mga Pusong Sugatan

Amado V. Hernandez- Makata ng Manggagawa

 Kung Tuyo na Ang Luha mo Aking Bayan
 Isang Dipang Langit
 Ang Aklasan
 Hinarable Absence

Aurelio Tolentino-
 Kahapon, Ngayon at Bukas

Florentino Collantes- Makatang tumuligsa sa pamumuno ng mga

Amerikano
 Ang Lumang Simbahan

Lazaro Francisco
 Ang Beterano

Juan Crisostomo Sotto

 Ing Pasionara- Ang Pasionara(Kapangpangan)
Severino Reyes- Ama ng Dulang Tagalog-Lola Basyang

Lope K. Santos
 Mga Hamak na Dila
 Sino ka? Ako’y si

Jose Garcia Villa- Doveglion, The Comma Poet

 The Anchored Angel
 The Emperor’s New Sonnet
 Footnote to The Youth

Jose Corazon de Jesus- Huseng Batute

 Ang Bato
 Bayan ko

Mariano Ponce- Naning, Tikabalang, Kalipulako

 Ang Wika at Lahi (1917)

Francisco Benitez-
 What is Educated Filipino?

Zoilo Galang
 The Child of Sorrow- Unang nobelang naisulat sa Ingles

Panahon ng Gintong Nobelang Tagalog

Valeriano H. Pena- Ama ng Nobelang Taglog, Tandang Anong, Kintin
Kulirat, Ahas na Tulog, Anong, Damulag, Dating Alba, Isang dukha,
Kalampag
 Nena at Neneng- Unang Nobela naipalimbag
 Minsan ako ng umibig- Ikalawang Nobela naipalimbag

Panahon ng Pananakop ng mga Hapones

TANAGA- 28 na pantig, 7777, katumbas ng bugtong sa Filipino

HAIKU-17 na patig 575 tungkol sa kalikasan
MAIKLING KUWENTO- 25 NA MAIKLING KUWENTO- 1943 SWP

Narciso Reyes
 Ang Lupang Tinubuan

Francisco Soc Rodrigo

 Sa Pula sa Puti

Macario Pineda
 Suyuan sa Tubigan

Liwayway Arceo
 Uhaw ang Tigang na Lupa

Lina Flor
 Ang Pagkilala ng Utang na Loob
 Pag-iisa
 Panahon ng Kasarinlan
Alejandro G. Abadilla- AGA
 Ako ang Daigdig
 Tanagabadilla-Kalipunan ng mga tanagani Abadilla
 Parnasong Tagalog- kalipunan ng tula ni Huseng Sisiw at
Balagtas

Ponciano Pineda
 Amerikanisasyon ng isang Pilipino
 Malalim ang Gai

George T. Amano
 Tapno Pakiramdam ti kurso (upang mapakinabangan ang
kurso)

Inigo Ed Regulado -Odalager

 Madaling Araw
 Ang Matanda at Batang Paro-paro

Al Q. Perez
 Pilipino, Saan patungo?

Genoveva Edroza-Matute –Aling Bebang

 Ang Kuwento ni Mabuti-Unang Palanca Award
 Ang Paglalayag sa Puso ng Isang Bata
 Parusa
 Maganda Ang Ninang ko
 Pagbabalik
Querubin Fernandez
 Ing Kapagbutan (Kapangpangan)

Juan C. Villamil
 Kaonoran Ya kaut (Ang Huling Bola) Pangasinan

Benjamin Pascual
 Di mo Masilip Ang Langit

Pedro S. Dandan
 Maninipis ang Palda

Serafin Guigundo
 Nagmamadali ang Maynila

Hilario S. Coronel
 Ang Luwage

Panahon ng Batas Militar

Jose Maria Sison – Amado Guerero
 Lipunan at Rebolusyong Pilipino

Julian Magtulis
 Puhos sa paa ng Bagis
Panahion ng Kontemporaryo
Lualhati Bautista
 Bulaklak ng City Jail
 Dekada 70
 Bata, Bata… Pa’no ka ginawa?
 MGA AKDANG PAMPANITIKAN

I. NOLI ME TANGERE (TOUCH ME NOT/ HUWAG MO AKING

SALINGIN)
 Jose Rizal
 1887 Berlin
 Maximo Viola
 64 na Kabanata
 Tungkol sa pag-aabuso ng mga prayle at ang cancer sa lipunan
 Inspirasyon ni Rizal ang Uncle Tom’s Cabin
Tauhan
 Ibarra, Maria Clara, Kapitan Tiago, Elias, Sisa, Basilio,
Crispin, Padre Damaso

II. El Filibusterismo (The Reign of Greed/ Ang Pilibustero)

 Jose Rizal
 1991 Ghent
 Valentin Ventura
 F. Meyer van Loo press ni Ghent
 39 na kabanata
 Tungkol sa labis na kasakiman
 Inaalay ni Rizal sa GOMBURZA
Tauhan
 Simoun, Basilio, Isagani, Kabesang Tales, Tandang Selo
 III. Ibong Adarna
 Korido
 Walang tiyak na taon
 46 na kabanata
 8 pantig bawat taludtod
 Halaw sa mga kuwento galing sa Europa
 Corrido at Buhay na Piangdaanan nang tatlong Prinsipeng
Magkakapatid na Anak nina Haring Fernando at Reyna
Veleriana sa Kahariang Berbania
 Jose de la Cruz
Tauhan
 Don Juan, Don Diego, Don Pedro, Donya Leonora,
Donya Maria Blanca

IV. Florante at Laura

 Francisco Baltazar 1838
 Awit
 30 na Kabanata
 12 pantig bawat taludtod
 Inaalay ito ni Balagtas sa kaniyang asawa
 Pinapakita didto ang pag-aaway mg mga Moro at Kristiyano
Tauhan
 Florante, Laura, Aladin, Flerida, Adolfo