UVOD U PRAVO EVROPSKE UNIJE

-skripta-

DEFINICIJA EU

Evropska unija se definira kao pravo koje regulise uzajamna prava i obaveze unije i njenih
subjekata, medusobne odnose drzava clanica,odnose izmedu drzavnih clanica i privatnih lica,
medusobne odnose izmedju privatnih lica. Radi se o sisitemu pravnih normi, kojima se
ureduju oblasti cije uredenje su drzavne clanice prenjele u nadleznost Evropske unije u njenih
institucija..

IZVORI EU
Izvori prava EU mogu se podjeliti na materijalne i formalne. Osim ove podjele za pravo EU
važni su i tzv. Vrijednosni izvori koi se prepozanju kao vrijednosti koji nadahnjuju i pokrecu
tvorce prava da drustvene odnose regulisu na odredeni nacin

MATERIJALNI IZVORI: nalaze se u drustvenoj snazi koja stvara odredene pravne

oblike.Pod drustvenom sangom u prethodnom smislu razumijemo volju drzava da stavraju
pravo i osiguravaju njegoovu primjenu. Pod materijalnim izvorima prava podrazumijevamo
odredene drustvene razloge, osnove koji su motivirali stvaranje prava..

FORMALNI IZVORI podrazumijevaju se konkretni akti kroz koje se manifestuju pravna

pravila kao i sam postupak za nastank,izmjeni i prestanak pravnih pravila.Formalni izvori
prava su svojevrsni znak pomocu kojeg prepoznajemo pravni karakter pravne norme.U
okviru formalnih izvora razlikujemo vanjske oblike kroz koje se izrazavaju pojedinacna
pravna pravila koja su uspostavljena prema odredenim zajednickim pravnim . kriterijima.U
formlanim izvorima se nalaze generalno obavezujuce pravne norme. Ovi izvori se stvarju
putem pravnih akata, neki autori ih nazivaju gramatikom EU.

PRIMARNI IZVORI PRAVA EU

1
Primarne izvore stavraju drzave calnice Eu i same Evropska Unija. Drazave calnice to cine
prilikom utvrdivanja medusobnih osnosa a Eu na osnovu spostvenog ugovornog kapaciteta,
kao i subjekt medunarodnog prava, zakljucivanjem sporazuma sa trecim drzava i
medunarodnim organizacijama

Primarni ugovori su :
1. Osnivacki ugovori
2. Medunarodni sporazumi EU
3. Opca pravna nacela

Osnivacki ugovori
Osnivackim ugovorima su uredena osonovna pitanja nastanka rada ovoih zajednica i u tom
smislu uspostavljen je svojevrstan ustavni okvir njihovog postojanja.EU u ovom trenutku se
zasniva na 2 ugovora koja imaju jednaku vaznost ugovora o funkcioniranju Eu te ugovora u
evropskoj zajednici za atomsku energiju ovi ugovori regulisu unutrasnje ustrojstvu Eu, njen
odnos prema drzavama clanicama medunarodnim organizacijama i trecim drzavama.
Osnivacki ugovori po svojoj formi spadaju u medunardone ugovore i po svom statusu i
funkciji oni su ustavni.Osniovacki ugovori prdstavljaju najvzanije izvore prava Eu.Ovakva
konstatacija se temelji na tri osnovna razloga:

1. u njima je predvidena organizacija, status i uzajmani odnosi glavnih subjekata prava

EU:
2. Ugovorima se stipulise odnos djelovanja EU odnosno odredeno podrud njenog rada
3. Se sastoji u tome da su osnivackim ugovorima definisani instrumenti na osnovu kojih
djeluje Eu.

Moraju biti usagalsene sve mjere koje poduzimaju drzave clanice i njhove institucije.Njima
se stvara sopstveni pravni poredak u ciju su korist drzave ogranicele svoja suverena prava i
ciji su subjekti ne samo drzave clanice vec i njihovi gradjani

Medunarodni sporazumi Evropske unije

2
Priroda i sadrzaj ovih sporazuma mora biti u okviru nadleznosti EU.Prema predmetu i prema
stepenu ppreuzetih prava i obaveza, medunarodni sporazumi mogu biti vrlo razliciti od
trgovisnkih preko sporazuma o pridruzivanju do sporazuma o punopravnom clanstvu.. Ovi
sporazumi zakljuceni od starne Unije koji postaju sastavni dio prava EU bivaju pravno
obavezujucih kako za institucije , agencije, urede i tijela Unije tako i za drzave clanice EU.
Akti organa Unije moraju biti u skladu sa pravilima medunarodnog prava koja obavezuju Eu.
Takodjer akti Eu koji su u suprotnosti sa pravilima medunarodnog prava mogu biti ponisteni
od Suda pravde.Drazve clanice mogu da zakljucuju medusobne ugovore kojima svojim
drzavama stavraju odredene pogodnosti i to iz Osnivackih ugovara. Predvidenih ovlasti kao
sto je medusbono priznavenje trgovackih drustava, ukidanje dvostrukog oprezivanja itd..
Ovaki ugovori se jos nazivaju konvencije i predstavaljaju izvor prava Eu.Konvencije koje su
drazve clanice medusobno zakljucile pojavljuju se kao izvor prava Eu pod 2 USLOVA:
1.Da ureduje odnose iz oblasti djelovanja Eu sto znaci ne mogu da budu ugovori o
nekom pitanju koje sene tice prava EU,
2.moraju da budu izradeni u okviru sistema Eu.

Drzave clanice mogu zakljucivati medusobne konvencije na osnovu ovlastenja iz osnivackih

ugovora, ali i kada to nije predvideno u ugovorima EU, konvencije mogu postati sasatvni dio
pravnog sistema EU.

OPCA PRAVNA NACELA

Cine apstraktna pravila koja donosi SUD pravde EU i kojima je dodjelena veca pravna snaga
od sekundranih izvora prava EU. To su nepisani zakoni koji upucuju da se Unija treba
temeljiti na vladavini prava. Opca pravna nacela se veoma cesto svrstavjau u kategorije tzv.
Prirodnog prava, jer predstavljaju elementarne norme i vrijednosti koje treba da postuje svaki
pravni poredak.. Ovim nacelima se pravna snaga daje primjenom prava. Narocito kroz praksu
suda pravde EU.Nacela se primjenjuju prilikom primjene prava EU u popunjavanju pravnih
praznina i prilikom utvrdivanja pravnog znacenja nejasnih odredbi Eu.Sud pravde EU je kroz
opca pravna nacela ne samo tumacio pozitivno pravo Eu, vec ga je i stavrao ili usmjeravao
njegov razvoj. Opca pravna nacela nisu eksciplitno izrazeni aktima unije vec posredno
deriviraju iz postojece regulative.U pravnom poredku EU SUD PRAVDE DO SADA
identifovao veci broj opcih pravnih nacela medu kojima narocito zastita temljnih ljudskih

3
prava, institutacionlni balanas i pravnu sigurnost. U primjeni prava sud pravde EU ali i
nacionalni sudovi pozivaju se na opca pravna nacela i to se desava u tri slucaja:

1.Kada prilikom tumacenja prava EU i nacinolanog prava drazava clanica spornim i

nejasnim odredbama nalazi znacenje koje nije u suprotnosti sa opstim pravnim
nacelima,
2.kada se na njih pozivaju drzave i pojedinci u postuoku ispitivanje zakonitosti akata
sekundarnog zakonodavstav i drugih mjera koje preuzimaju organi unije,
3.Kada na osnovu ovih nacela zainteresirani subjekti zahtjevaju preispitivanje
zakonskih upravnih akata koje su donjele drzave clanice u postupku sprovodenja prava
Eu.

SEKUNDARNI IZVORI

Su zakonski propisi opce primjene koji su e razvile institucije EU u okviru ovlastenja koja su
im povjerena Osnivackim ugovorima.
Sa sekundranim pravnim aktima institucije izvode nadleznost UNIJE, konkretiziraju
primarno pravo EU i tako dalje razvijaju njen pravni poredak. Sekundarno zakonodavstvo
predstavlja pojam koji obuhvata sve zakonodave akte koji su doneseni od strane Evropskog
parlamenta i Vijeca, zatim Evropske komisije kada vijece na nje prenese tz. Delgirajuce
ovlasti na osnovu kojih Komsija donosi akte koji postaju obavezujuci za sve drzave clanice,
pravna i fizicka lica

Radi ostvarivanja nadleznosti Unije institucije donose, uredbe, dirketive, odluke, preporuke i
misljenja.

ODNOS IZMEĐU PRIMARNIH I SEKUNDARNIH IZVORA PRAVA EU

Unutar pravnog poretka EU postoji određena hijerarhija pravnih izvora koja se iskazuje kroz
primarno I sekundarno zakonodavstvo EU. Osnivacki ugovori predstavljaju osnovu

4
cjelokupnog prava EU, pa se zovu primarni izvori a norme koje su u njima sadržane primarno
pravo EU. Prema tome ovi ugovori imaju najjacu pravnu snagu u pravu EU. S druge strane
odnos prema sekundarnom zakonodavstvu se ogleda u tome sto sekundarno zakonodavstvo
postaje nistavo ako je u suprotnosti sa odredbama primarnog zakonodavstva.

UREDBE

Od cjelokupnog zakonodavstva EU, uredbe najvise prodiru u pravni sistem drzava calnica i
automastki postaju njegov sasatvni dio.uredbe imaju opcu vaznost; obavezuju u cjelini i
neposredno se primjenjuju. Opci karakter uredbi proizilazi iz toga sto ona ureduje situaciju
koja se mogu objektivno odrediti i proizvode posljedice po subjekte koji se mogu odrediti na
generalan i apstraktan nacin. Zabog toga se uredbe i razlikuju od ostalih vrsta pravnih akata
EU kao sto je slucaj sa odlukama cija je glavna karakteristika da je krug njenih adresata
ogranicen. Uredbe imaju vaznost na teritoriji svih drzava clanica nezavisno od cinjenica da li
su one glasale za njih.. Kada kazemo da uredbe obavezuju u cjelini onda mislimo da one
obaezuju i u pogledu cilja koji e ima posticu, kao i u pogledu mketoda i sredstava kojima se
taj cilj ima postici.Drugim rijecima, drzave clanica ne mogu uredbe primjenjivat samo
djelimicno, niti im je data mogucnost da biraju koji ce dio uredbe primjenit, a koji ne.
Drzavama clanicama; takoder nije dozvoljeno da potvrduju uredbe ili njihovo vazenje.
Prilikom uvodenja uredbe u pravni sistem drzave clanice zabranjeno je da drzava u pitanju
koristi domace pravne postupke za njeno uvodenje, niti se uredbe mogu zajedno objavljivati
sa domacim propisima, Dakle, primjena uredbe ne zahtjeva nikkave mjere uvodenja u
unutrasnji poredak drzave, buduci da ona automatski postaje dip pravnog poretka drt´zave
clanica. Ukoliko bi redbe EU uvodile u pravni sistem drzava clanice unutrasnjim pravnim
aktima, postojala bi opasnost da drzave clanice uvedu samo odredene odredbe date
uredbe.Ovo bi moglo izmjeniti i ugroziti svrhu same Uredbe tako da bi domaci pravni sistem
bio u suprotnosti sa pravom EU. Iako drzavama clanica zabranjeno da uvode uredbe EU u
svoj pravni sistem, drzave koje teze clanstvu EU kao sto je nasa drazava imaju mogucnost da
sadrzaj uredbe uvedu u svoj pravni sistem donosenjem propisa sa slicnom ili istom
sadrzinom.Medutim neovisno od gore izrecenih cinjenica u pogledu njihove primjene
mozemo razlikovati dvije vrste uredbi:

1.Uredbe koje automatski postaje dio pravnog sistema drzave clanica

5
2.Uredbe koja deteljno postavlja ciljeve koje treba postici, ali nalaze clanicama da
donesu svoje pravne akte kako bi se osigurala potpuna primjena uredbe

RAZLIKA IZMEDJU UREDBI i DIRKETIVA

Dirketivi su takoder obavezujucu pravni akti EU, ali e one od uredbi razlikuju u pogledu
nekoliko cinjenica:
1. Dirketie za raziku od uredbi bitno obavezuju drzavu ili drzavne adresate samo u pogledu
cilja koji treba postici, dok se izbor sredstava i metoda ostavlja adresatima, sto znaci da za
drzavu ili drazve u domacem zakonodavstvu.

2. U pravilu dirketiv ne proizvodi direktno poljedice po indiuvidualne subjkete, vec iskljucivo

za drzavu ili drzave kojima je upucena: u tom smislu prava i obaveze individualnih subjekata
proisticu iz domacih mjera impletacije: od ovog pravila postoji izuzetak prema kome se
dirketiv na individualnog subjekta direktno primjenjuje u slucaju kada drzava propusti da
predvidenom roku usvoji nacionalne mjere implementacije ili ih usvoji kao neodgovarajuce..

3. Dirketiv je uz uredbu najvazniji pravni instrument EU. Ona predstavlja kompromis izmedu
potrebe za ujednacenim zakonodavstvom unutar Eu i potrebe da se zadrzi sto veca moguca
raznolikost pravnih sistema drzava clanica. Prema tome osnovni cilj dirketiva je priblizavanje
zakonodavstva, a ne izjednacavanje zakona, kao sto je slucaj sa uredbama.

ODLUKE

Odluke su pojedinacni administrativni akti koji obavezuju u cijelini i imaju neposredno

dejstvo, ai samo na subjekte kojm su upucene: Njen adresat mogu biti individualni subjekti;
odnosno pravna i fizicka lica i drzave clanice. Medutim sta znaci da odluka obavezuje
adresate u cijelini ? To znaci da ukoliko je adresat drzava, obaveze iz odluke odnose se na sve
institucije te drzave ukljucujuci i pravosude i drzava tada donosi odgovarajuci akt u cilju
impletacije odluke.Sukladno principu nadrednosti prava EU sve ove institucije su obavezne
da se uzdrze od primjene bilo koje odredbe domaceg prava koja ugrozava primjenu odluke.
Ukoliko je odluka upucena pravnom ili fizickom licu, drzava clanica je tada obavezna
osigurati da lice kojem je odluka upucena izvrsi odluku, odnosno obavezna je da stvori

6
uslove kako bi se ostvarila pravila koja su odlukom dodjeljena.Odluke Evropskog parlamenta
i Vijeca u kojem se utvrduje novcana obaveza licima, osim drzavama, predstavljaju izvrsene
odluke.

PREPORUKE i MISLJENJA

Njih donose Vijece, Komisija, Evropski parl. i EU agencije.Preporuke i misljenja danas

spadaju u grupu pravno neobavezujucih akata i po tome se sutisnki razlikuju od prethodnih
akata.One predstavljaju korisne smjernice; imaju vaznu ulogu politickog pritiska na one
kojima su upucne, Preporuke i Misljnja sadrze stavove pojedinih institucija EU koji su
upuceni drzavi clanici ili pojedincima.Misljenja su iujave ili procjene u odredenoj situaciji ili
u razvoju u odrednim oblastima na nivuo EU, ali i drzava clanica

Odredenje zakonodavnih akata

Sve tri vrste pravno obavezujcih akata EU (od uredbe, dirkteive i odluke ) mogu se usvajati
kao zakodovani ali i kao nezakonodavni pravni akt.. LiSABONSKI UGOVOR harmonizira
pravne akte u pravcu da one budu razumljivi i dostupni pravnicima koji dolaze iz razlicitih
drazava clnica Eu.Kao glavni razlog promjene u organiziaciji pravnih akata navedena jke
nunost pojednostavljenja sistema.Prema formalnom pravnom shvatanju zakonodavni akti
predstvlaju prave akte koji se usvajaju po redovnom ilin posebnom zakonodavnom postupku:
Zakonoodavni postupak EU se u pravilu sluzbeno pokrece od strane Evropske komsije koja
podnosi prijedlog zakonodavnog akta EVropskom parlamentu i Vijecu. Podnosenje
zakonodavnog prijedloga drzave clanice mogu inicirati preo svojih predstavnika u Vijecu a
od ugovora MASTRIHTA takvu inicijativu moze dati i Evropski parlament te najmanje
milion gradjana, drzavljanina veceg broja sto je stupilo na snagu sa ugovorim iz Lisabona.
Pravo na pokretanje inicijative ne znaci da ce inicijativa biti pokrenuta, odonsno zakon biti
usvojen jer inicijativa mora da prodje kroz proceduru institucionalnog odlucivanja sto i ne
garantuje uvijek pozitivan ishod.Zakonodavni akti se usvajaju na prijedlog komisije.

Odredenje nezakonodavnih akata

Ugovor o funkcioniranju EU pravi razliku između zakonodavnih i nezakonodavnih pravnih

7
akata EU. Nezakonodavni akti su na određen način zavisni od zakonodavnih akata. Sa
Lisabonskim ugovorom nastupile su određene izmjene ranijeg sistema komitologije tako što
je uveden novi tip pravnih akata-delegirajući pravni akti. Ovaj ugovor među nezakonodavnim
aktima eksplicitno navodi samo delegirane i implementirajuće akte bez obzira što iz odredbi
Ugovora proizlazi još jedna kategorija nezakonodavnih akata. Radi se o aktima koji se
usvajaju neposredno na osnovu primarnog prava EU. U takvu kategoriju spadaju odluke koje
Vijeće ili Evropsko Vijeće usvajaju u oblasti ZVSP gdje su zakonodavne aktivnosti izričito
isključene. Tu spadaju direktive i odluke koje Komisija po potrebi upućuje državama
članicama, te uredbe koje također donosi Komisija na temelju člana 108.(4) EFEU. Prema
Lisabonskom sporazumu postoje dvije vrste nezakonodavnih pravnih akata EU:
delegirani akti i implementirajući akti.

DELIGIRANI AKTI

Deligirani akti su pravni instrumenti koje je usvojila Evropska komisija na osnovu

deligirajucih ovlasti koje su joj povjerile zakonodavne institucije Unije, Evropski parlament i
Vijece. Deligirani akti su po svojoj formi neazonodavni akti i imaju siroki spektar koji se
nadopunjavaju odrdni manje bitni dijelovi zakoodavnih akata.Evropskoj komisiji se sa ovim
daje mogucnost da dopuni ili izmjeni odredene nesustinske dijelove zakonodavnog akta, dok
se istovremeno ostavlja mogucnost Vijecu i Evropskom parlamentu da se suprostave
pojedinacnim mjerama po bilo kojoj osnovi ukljucujuci i pravo na opoziv.
Ovi akti se nazivaju delegirajuci jer je ovlast za njihovo donosenje prenesna zakonodavnim
aktom sa zakonodavnih intitucija (vijece i parlament).Evroski parmalent prati da li se
deligiranje vrsi u skladu sa ciljevima, opsegom, sadrzajem i trajanjem deligiranih ovlasti cime
se doprinosi jacanju legitimiteta deligiranih ovlasti. Zakonodavnim aktom se moze na
Komisiju prenjeti ovlastenje za usvajanje nezakonodavnih akata koji se opcenito koriste da
dopunjuju ili mijenjaju neke nebitne elemente zakonodavnog akta. Pri tome takoder nije
nezanemarljivo kako s sadrzajno tretiraju glagoli “dopunjavati i mijenjati”. Misljnje Komisije
je da se saglagolom “mijenjati” obuhvataju hipoteticki slucajevi u kojima je Komsija
ovlastena promijenit tekst jednog clana ili vise clanova akata ili tekst priloga, kojima je
sasatvni dio zakonodavnog akta..Zakonodavni akti su se ranije usvajali u postupku
saodlucivanja koji Lisabonskim sporazumom preimenovan u redovni zakonodavni postupak.

8
Ovaj postupak moze imati tzv. Tri citanja i postupka pomirenja, sa odredenim promijenama u
odnosu na predlisabonski period naveden u clanu 294 EFEU: redovni zakonodavni postupak
sa Lisabonskim sporazumom postaje pravilo za donosenje zakonodavnih akata EU. Sa
povecanjem podrucja primjene redovnog zakonodavnog postupka dolazi do jacanja pozicije
Evropskog parlamenta u proceu odlucivanja cime se na indirektan nacin pojacava
demokratski legitimitet donesenih akata EU. I odredena odstupanja od opisanog redovnog
zakonodavnog postupka. Pomenuta odstupanja se najprije pojavljuju kao “ odustajanje” od
redovnog zakonodavnog postupka. Naime ako clan Vijeca smatra da bi nacrt dirketiva mogao
uticati na temeljne aspekte njegovog nacionlanog krivicnopravnog sistema, moze zatraziti da
se nacrt dirketiva Evropskom vijecu. U tom slucaju redovni zakonodavni postupak se
obustavlja .Takoder kao izuzetak od primjene redovnog zakonodavnog postupka pojavljuju se
tzv. Klauzula izuzeca, odnosno najcesci izuzeak je usvajanje zakonodavstva po posbebnom
zakonodavnom postupku.

Lisabonski ugovor uvodi nekoliko vaznih novina :

- odsustvo ranijeg sistema komitoloskih komiteta i zahtjeva Komisjije da dobija odobrenje

od njih;
Evropski parmalent i Vijece , zbog nepostojanja horizontalnog okvira koji bi se regulisao
pitanjem deligiranih akata, imaju mogucnost da u svakom konkretnom slucaju potpuno
slobodno utvrduje ciljeve, sadrzaj, opseg, trajanje delegacije
- Evropski parlament i Vijece imaju mogucnsot da uloze prigovore na svaki pojedinacni
deligirani akt
-Evropski par. i Vijece takoder imaju mogucnost da ukoliko nadu da Komsija nepravilno
koriti svoje nadleznosti da usvoji deligirani akt, se izjasni o ukidanju ili opozivu delegacije

Uvijeti delegacije

Dva uslova.:
1.Evropski parlament i Vijece mogu odluciti o povlacenju prijenosa ovlasti ( opoziv)

2.PRENESENI AKT MOZE UVIJEK STUPITI NA SNAGU SAMO AKO EVROPSKI

9
PARALMENT ili Vijece na njega ulozi bilo kakav prigovor u razdoblju utvrdenom
zakonodavnim aktom

IMPLEMENTIRAJUĆI AKTI

U smislu Lisabonskog ugovora implementirajući akti označavaju sve radnje potrebne za

provedbu prava EU, u najširem smislu te riječi. To znači da se pod ovim izrazom
podrazumjevamo pravnu transpoziciju direktiva,stvaranje upravnih tijela,zatim uklanjanje
pravnih prepreka koje sprečavaju primjenjivost prava EU. Drugim riječima sve prave mjere
koje se zahtjevaju sa aspekta efikasnije provedbe prava EU. Nadležnost Evropske Komisije
da usvaja implementirajuće akte je povjerena pravno obavezujućim aktima. Implementirajuće
akte može donositi I Vijeće ali samo u specifičnim slučajevima kada to smatra posebno
opravdanim I to iz područja ZVSP. U slučaju ispunjenja potrebnih uslova djelovanje
Komisije odnosno Vijeća je obavezno. Rezultat procesa odlučivanja između Evropskog
parlamenta I Vijeća koji je nakon toga uslijedio bio je usvajanje implementirajuće uredbe
koja je sadržavala pravila I opće principe koji se odnose na mehanizme za kontrolu
provođenja implementirajućih ovlasti Komisije od strane država članica. Analizirajući
rješenja iz uredbe vidljivo je da se ovaj postupak primjenjuje komitet svoje mišljenje
dostavlja nakon što ga podrži većina članova I ovdje se najčešće radi o slučajevima odobrenja
zajmova I finansiranja. Uredba uvodi novu vrstu postupka kojim su se ranije regulatorni I
upravljački postupci spojili u jedan-ispitni postupak. Prema novom ispitnom postupku
predviđa se zadržavanje ranijeg sistema glasanja kvalifikovane većine predstavnika država
članica koja je potrebna da se mišljenje komiteta dostavi Komisiji. U slućaju pozitivnog
mišljenja komiteta Komisija će usvojiti mjeru dok u slućaju negativnog mišljenja komiteta
Komisija neće usvojiti nacrt implementirajućeg akta niti će ga proslijediti Vijeću na finalnu
odluku kao što je to ranije bio slućaj. Umjesto toga Komisija će sada akt proslijediti
Želbenom komitetu koji je uspostavljen sa novom Uredbom. Ovaj Komitet sačinjavaju po
jedan predstavnik svake države članice. Komitet ima nadležnost da usvoji tekst,dag a izmjeni
ili odbaci. Komisija može usvojiti odnosnu mjeru osim u tri slučaja: kada osnovni akt
zahtjeva kvalifikovanu većinu odnosno kada postoji prosta većina predstavnika koji su protiv,
te kada odnosni akt podrazumjeva neko od četiri osjetljiva pitanja kao što su porezi,
finansijske usluge, zaštite zdravlja ili sigurnosti ljudi, životinja ili biljaka I zaštitne mjere.

10
Nakon stupanja na snagu novog sistema postavlja se ključno pitanje kakv je značaj nove
implementirajuće uredbe na pitanje odgovornosti prema državama članicama I Vijeću sa
jedne I Evropskom Parlamentu sa druge strane.

Evropska unija kao hibridna tvorevina

Koncept Eu kao hibridne tvorevine polazi od toga da ona horizontalno posjeduje veci stepen
integracije vnego ostale medunarodne organizacije, a da je manje struktuirana kao drzava ,
cak i od Svicarkse. Börzel EU definira kao multi-level upravljanje u kojem su suverena prava
podjelena izmedu razlicitih institucija na supranacionalnom , nacionalnom i sub-nacionalnom
nivou. Jos ranih 80-tih proslog stoljeca Wallace je napisao “manje od federacije vise od
rezima medunarodne organizacije”. To isto potvrduju neki autori deset godina kasnije.Drugi
ipak idu dalje pa isticu “ prva istinska postmoderna politicka forma”.Medutim ona koa
“polticko nedovrsen sistem jos uvijek sui geris” kategorija.Njena teritorijalne granice jos nisu
konsolidovane, funkcionalne nadleznosti su diferencirane i nisu u potpunosti intergirane u
okviru zajednickih evropskih nadleznosti; kao i evropske nadleznosti su jos uvijek slabe,
odnosno ne posjeduj mogucnost kontrole meduvladinih aktivnosti unutra njene teritorije. Ono
sto je sigurno prema ovom shavtanju jeste da za sada EU predstavlha dodatan sloj koji
prekriva demokrtaske drzave clanice. Za razliku od drugih; OVAJ KONCEPT JE VISE
REZULTAT OBJEKTIVNOG percipiranja nego li izraz jednog vizionarskogi ideolsokog
stremljenja.

Evropska unija kao medunrodna organizacija

Znacajan dio savremenih teoreticara palitoloske prvincije istice da je Evrospka unija jedan
specificna medunarodna organizacija te da se ona ne moze razumjevati kao klasican politicki
sistem. Pristalice meduvladinog pristupa isticu da je EU jedna specificna medunarodna
organizacija u kojoj su se pojedinacne drzave clanice udruzile sa osnovnom svrhom sa
ostvare zajednicke ciljeve. Medutim aki analiziramo ovu tvrdnju zapazicemo da se Evropska
Unija odlikuje jednom cinjenicom koja na odredeni nacin oponira pomenutom konceptu.
Naime u procesu kreiranja i uspustave institucija EU kljucnu ulogu su odigrale drzave
clanice.U odredenim pitanjima te, iste institucije imaju mogucnost, ne samo da vrse nadzor,
vec u da sankcioniraju drzave clanice. Dakle one iiste koje su ih kreirale . Ovakva situacija

11
predstavlja izuzetak jer drzave u pravilo gotovo nikako ne prenose u ovolikoj mjeri
suverenitet na medunarodnu organizaciju. Ona nije nikakva federalna drzava nego se ona
treba razumjevati kao medunarodna organizacija koja kordinira ekonomske politike drzava
claniCa, odnosno medunarodna organizacija u ojoj pojedinacne drzavne clanice udruzike sa
osnovnom da ostvarw zajednicke ciljeve. Stvarna moc nije centralizovana na
nadnacionalnom nivuo vec je ona u rukama predstavnika vlada drzava clanica koji su
najodgovorniji ucesnici politicbog zivota u UNIJE: Cilj formiranja EU nije bio proces
izgradnje savezne evropske drzavene buducnosti vec stavranje politickog kartela, odnosno
Briselskog kartela. Castel vrlo dobro objasnjava da cilj nije bio stremljenje ka
supranacionalnosti nego obnova moci drzava zacetnika ideja koja se temelji na naciji i
njenom dovodenju na visi nivo na kojem bi se donekle mogla provoditi kontrola protoka
bogatstva, informacija i moci u Evropi u svijetu. Stoga Eu prema ovom shvatanju razumije
samo kao odredena medunarodna- pravna forma koja predstavlja okvir za saradnju drzava
clanica.

Evropska unija kao konfedeacija

Model konfederalnog pristupa kojeg karakterize nizak nivo institucionaliziranosti odnsoa,

osigurava privilegiranu ulogu za drazve clanice i njihove valde, dok unija sa druge strane
predstavlja okvir unutar kojeg drzavne institucije ostavraju saradnju na temelju postojanja
zajednickih intersa. Prema ovom konceptu demokratski legitimitet Evropska unija crpi iz
legitimiteta drzava claniva. Odluke su donose u procesu pregovaranja medudrzavnim
sporazumima i diplomatskim putem “Transparentnost pitanja” procesa je slaba, dok je
demokratska kontrola jos uvijek “kontraverzno pitanje”.Drzave clanice postujici principe
reprezentativne demokratije legitimitet osiguravaju kroz njihove parlamente tako da gradni
preko svojih izabranih predsatvnika daju legitimitet UNIJI i njenim organima te vrse
kontrolu nad njima. Evropska unija je tradicionalna konfederacija zasnovana na
medunarodnim sporazumima gdje je uspostavljena medunarodna sardanja na evropskom
nivou, sama po sebi, ne mozemo nametati obaveze drzavama clanicama. Pa zbog toga jer
konfederacije daju pravo veta u odlucivanju drzavama clanicma te pitanja demokratije i
obavezujuca pravila ostaju na nacionalnom nivou.

12
Evrospka Unija kao federacija sui geris

EU se postepeno razvija i izgraduje kao federalna drzava sui geris, to je i njena daljna
centralizacija, prema tome neizbjezna..Konceptualizacija sistema evroskog upravljanja
pokazuje “novi federalizam” i znakove slicnosti sa federalnim drzavama kao sto su
Njemacka, Svicarska, Kanada i SAD. Inace sam federalizam se moze tumaciti kao nacin
okupljanja prethodno odvojenih; autonomnih i neazvisnih teritorijalnih jedinca sa ciljem
konstituiranja jedne posbene forme ujedinjenja u Evropi koja se zasniva na poznatoj izreci “
jedinstvo razlicitosti”. Generalno federalizam osigurava teritorijalnu podjelu nadleznosti
izmedu dva ili vise nova upravljanja datog politickog istema. Pri tome svaki nivo automomne
zadrzava neke nadleznosti odlucivanja koje omogucavaju provodenje tih nadleznosti
nezaviso jednih od drugih.

U KORIST FEDERALNOG UREDENJA

Analiza onoga sto je do sada uradeno daje nam za pravo da konstatujemo postojanje
federalnih inspiracija u zaokruzenju procesa evropskih integracija. Kao dokaz mozemo
navesti nekoliko cinjenica. Najprije u procesu kreiranja i uspostave supranacionalnih
institucija kljucnu ulogu imaju u mogucnost, ne samo da vrse nadzor, nego i da sankcioniraju
drzave clanice. Dakle one iste koje su ih kreirale . Pravo EU u odnosu na nacionlano pravo
drzava clanica djeluju na principu nadredenosti i direktnog dejstva sto opet upucuje na
postojanje federalne strukture na dva nivoa.Pojedini autori isticu da nacelo direktnog dejstva
prava Eu i njegovi obavezujuci karakter za drzave clanice, pravna fizicka lica upucuju na
slicnost sa ustavnim federalnim tvorevinama.
Projekcijska pogreska federalista (Altierro Spinelli) koja na pocetku intergracijskog procesa
nije predvidjela uspostavljanje ustavotvorne skupstine, dakle onda kaa su partije jos uvijek
bile cvrsto vezane za drzave iz kojih poticu, cine se da se postepeno prevazilazile. Ovakva
konstatacija se moze opravdati analizom postepenog jacanja uloga i znacaja Evropskog
paralemnta.

13
INSTITUCIJE EVROPSKE UNIJE

Ugovor iz Lisabona, u odnos na prethodne, promvirao je mnogo jasniji i selektivniji

institucionalni okvir Evropske unije, sasatvljen od sedam glavnih institucija koje imaju za cilj
ispunjenje osnovnih zahtjeva u kontekstu stavranja, razvoja, izvrsenja i arbitraze EU:

1.EVROPSKI PARLAMENT
2.VIJECE
3.EVROPSKA KOMISIJA
4.EVROSPKO VIJECE
5.SUD PRAVDE EVROSPKE UNIJE
6.EVROPSKA CENTRALNA BANKA
7.REVIZORSKI SISITEM

Ove institucije i njihove nadleznosti su sadrzane u Naslovu III ugovora u Evropskoj Uniji .
Kratka analiza otkriva njihovu unikatnost.Zapravo moze se kazati da dvije institucije :
Evropsko vijece u Komsija, direktno ne korenspondiraju sa institucionalnom arhitekturom
koja je zatsupljena u drzavma clanicama, sto je i razumljivo onzirom na Unijsku osobenosti.
Medu seadm najvaznijih institucija “ ustavno” utemlejnje dobili su Evrosko vijece i
Evropska centralna banka: ukljucivanje Evropske centralne banke je posljedica njenje
znacjne uloge u ocuvanju ciljeca i zadataka monetarne unije.Svaka institucija djeuluje u
grannicama svoje ovlasti koje su joj dodjeljene Ugovorima, te sukladno postupcima, uvjetima
i ciljevima koji su u njima sadrzani. Lisabonski ugovor navodi da Unija djeuluje
institucionlanog okvira koji ima za svrhu da promice njene vriejndostu, zalaze se za njene
ciljeve, te sluzi bhebun intersima, intersima njenih gradana i intersima drzava clanica te
osigurava dosljednost, ucinkovitost i kontiunuitt nenih politika i mjera

EVROPSKI PARLAMENT:

Evropski parlament je sastavljen od predstavnika građana Unije. Ona institucija EU svoj

pravni osnov crpi iz clana.14UEU, odnosno iz clanova 223-224 UFEU.
Evropski parlament je smjesten u tri države članice. Političke grupe I komiteti se sastaju u

14
Briselu(Belgija),plenarne sjednice u Strazburu(Francuska) dok je većina administracije,glavni
sekretarijat u Luksemburgu. Bitna karakteristika Evropskog parlamenta jeste da se radi o
multinacionalnom parlamentu koji je u stalnom progresu koji pokazuje I dokazuje da
ideološke konfliktne postavke različitih nacionalnih korijena svrsishodno funkcioniraju dajući
primat partijskom a ne nacionalnom identitetu.

Izbori I sastav EP

Sve zemlje članice EU od izbora iz 2004 godine koriste proporcionalni sistem za izbor
poslanika u EP. Sistem se razlikuje od zemlje do zemlje tako da je u većini zemalja na snazi
at-large sistem u kome cijela država predstavlja jednu izbornu jedinicu dok je pet članica EU
podjeljeno na nekoliko izbornih jedinica u kojima se bira određen broj poslanika(Belgija,
Francuska,Irska,Italija,Velika Britanija). Pravo glasa imaju svi punoljetni građani EU bez
obzira na teritoriju na kojoj se nalaze I mogu biti kandidati za poslanika u EP. Jedna od bitnih
karakteristika EP je u tome sto su njegovi clanovi raspoređeni po politickim skupinama
prema politickoj opredjeljenosti a ne prema nacionalnoj pripadnosti.

UNUTRAŠNJA ORGANIZACIJA-PARLAMENTARNI ODBORI

Iz perspektive unutrašnje organizacije EP najznačajniji dio parlamentarnih aktivnosti

sprovodi se u okviru rada u odborima odnosno komitetima. EP u radu pomaže dvadesetak
stalnih odbora čija veličina I značaj ovise ponajviše o uticaju koji Parlament ima u pojedinim
područjima evropskih politika. Parlamentarni odbori uglavnom pripremaju zakonske
prijedloge za specifična područja na osnovu kojih parlament donosi svoje konačne odluke
tokom plenarnih sjednica. Parlamentarni odbori zasjedaju dvije do tri nedjelje svakog
mjeseca u Briselu.Unutar EP egzistiraju stalni,privremeni I anketni odbori. U okviru stalnih
ali I privremenih odbora mogu se osnovati u zavisnosti od potrebe jedan ili više pododbora.
Priroda ovih odbora se razlikuje od onih u nacionalnim parlamentima, mada su manji u
poređenju sa odborima koji egzistiraju pri američkom Kongresu, tj.odbori EP su neobično
veći u odnosu na evropske standard I sastoje se od 8 I 12 stalnih članova i 3-4 pomoćna
člana.

15
PREDSJEDNIK EVROPSKOG PARLAMENTA

EP iz reda svojih poslanika bira predsjednika Parlamenta. Izbor predsjednika je rezultat

dogovora političkih partija u parlamentu. Predsjednik Ep se bira na mandat od dvije I pol
godine. Raspolaže ovlaštenjima koja mu omogućavaju upravljanje zasjedanjima I radom
parlamenta između dva zasjedanja. Predsjednik je rukovodilac svih aktivnosti EP I
institucijama EU, ima važnu ulogu u postupku izrade I usvajanja buđeta.Kada su u pitanju
odnosi izvan EU, predsjednik je taj koji predstavlja EP za vrijeme raznih ceremonija u vezi sa
međunarodnim organizacijama I njihovim zvaničnicima. U okviru postupka saradnje
predsjednik može da podnese Sudu pravde EU tužbu protiv vijeća ukoliko smatra da je ono
prekršilo odredbe ugovora. On ne može učestvovati u debate sa pozicije predsjedavajućeg
osim ukoliko sumira raspravu ili daje riječi učesnicima. Ukoliko želi da uzme učešće u
raspravi mora da ustupi mjesto predsjedavajućeg na koje se ne može vratiti dok se rasprava
ne okonča. Konfederacija predsjednika je tijelo unutar Parlamenta koje ima nadležnosti da
određuje zakonodavne planove Parlamenta I ono vodi glavnu riječ u odnosu EP prema
parlamentima država članica. Konfederaciju predsjednika čine šefovi partijskih grupa I
predsjednik EP. Ovo tijelo ima ključnu ulogu u EP kada je riječ o komunikaciji sa državama
koje nisu članice I u institucijama van EU. O radu I organizaciji EP brine Biro EP. Biro čine
Predsjednik EP, 14 njegovih potpresjednika i 5 kvestora u status posmatrača. U nadležnost
Biroa spadaju:izrada procjene finansijskih potreba EP, rukovođenje finansijskom i
administrativnom organizacijom, upravljanje sekreterijatima I njihovim odjeljenjima, izbor I
imenovanje generalnog sekretarijata I generalnog sekretara, privilegije I imuniteti zastupnika
I službenika EP.

NAČIN ODLUČIVANJA

Odluke u EP u pravilu se donose prostom većinom poslanika koji su prisutni I glasaju. To pod
uvjetom da drugačije nije ugovorima predviđeno. To znači da je u određenim pitanjima
neophodna apsolutna odnosno dvotrećinska većina. Kvorum za rad EP prema Poslovniku o
radu postoji kada je prisutna najmanje trećina njegovih članova. U pravilu se glasa javno
osim u postupku imenovanja na određene funkcije u institucijama EU ili kada to predloži

16
patina članova Parlamenta. EP primjenjuje kao najvažnije sljedeće postupke glasanja:

1. prosta većina
2. apsolutna većina glasova članova
3. dvotrećinska većina glasova prisutnih poslanika.

Pod prostom većinom glasova podrazumjevaju se glasovi većine poslanika koji su prisutni I
koji glasaju o konkretnom prijedlogu. Ovaj vid glasanja najčešće se koristi na plenarnim
zasjedanjima kod prvog čitanja,odnosno kada se kod drugog čitanja odobrava zajednički stav
Vijeća prilikom glasanja u parlamentarnom odboru, te kada EP priprema akt koji je usaglašen
sa zajednički nacrtom Komiteta za usaglašavanje. Apsolutna većina glasova članova EP
predstavlja postupak glasanja u kojem se za određeni prijedlog izjasni više od polovine
ukupnog broja članova EP. Dvotrećinska većina glasova prisutnih poslanika uz apsolutnu
većinu glasova svih članova EP predstavlja instrument glasanja koji se upotrebljava u
slučajevima kao što su:postojanje opravdane sumnje u kršenje načela iz člana 6.stav1 UEU.
Od strane države članice, izglasavanje nepovjrenja Komisiji I sl.

Postupak donošenja odluka u EP podrazumjeva 4 faze:

1. stavljanje prijedloga na dnevni red odbora
2. razmatranje prijedloga u odboru
3. rasprava o podnijetom izvještaju odnosno prijedlogu odbora
4. finalno glasanje

U pravilu se nikada ne organizira rasprava na plenarnoj sjednici EP dok se ne pribavi

mišljenje odnosno izvještaj nadležnog komiteta.

NADLEŽNOSTI EP

EP zajedno sa Vijećem obavlja zakonodavne I budžetske funkcije. EP obnaša funkcije

17
političkog nadzora I savjetodavne funkcije kako je utvrđeno Ugovorima. EP bira
predsjednika Komisije. Treba razlikovati 4 osnovne nadležnosti EP: zakonodavna, budžetska,
nadzorna I izborna

Zakonodavna nadležnost.

Osnovna uloga EP je da zajedno sa Vijećem sudjeluje u postupku donošenja zakona.

Zakonodavna nadležnost EP pokazuje mogućnost njegovog angažmana u okviru postupka
predlaganja I donošenja zakonodavnih akata Unije. Pravni poredak EU priznaje nekoliko
različitih zakonodavnih postupaka. Ugovor pravi razliku između redovnog zakonodavnog
postupka I nekoliko posebnih zakonodavnih postupaka. Posebni zakonodavni postupci za
razliku od redovnog,koji podrazumjeva zajedničku akciju dva ravnopravna partnera Vijeća i
EP, se definiraju kao aktivnosti EP uz sudjelovanje Vijeća ili Vijća uz sudjelovanje EP.
Posebni zakondavni postupak podrazumjeva različite stepene uključenosti EP. Kada je riječ o
tzv.consent postupku ili postupku saglasnosti EP mora dati svoju saglasnost prije nego što
Vijeće usvoji određeni zakonodavni akt.

Budžetska nadležnost

EP zajedno sa Vijećem odobrava godišnji budžet Unije I nadgleda njegovu potrošnju.

Budžetske ovlasti EP su predstavljale prve značajnije ovlasti EP. Lisabonski ugovor dodatno
proširuje ovlasti EP u sferi donošenja budžeta Unije. Lisabonski ugovor uvodi posebni
zakonodavni postupak za utvrđivanje budžeta unije. Ovaj postupak dokida prethodno rješenje
kojim je bilo predviđeno da glavnu riječ po pitanju odlučivanja o obavezujućim troškovima
ima vijeće, odnosno da EP istu takvu ulogu ima o neobavezujućim troškovima.

Nadzorna nadležnost

U EU Evropski parlament vrši funkciju parlamentarnog nadzora. Nadzorna nadležnost EP

daje moć debate,postavljanja pitanja I istrage. Nadzorna funkcija EP dolazi do izražaja

18
najviše u njegovom odnosu prema Evropskoj komisiji. Ova vrsta parlamentarnog nadzora je
izuzetno značajan izvor povećanja transparentnosti I odgovornosti cijelog sistema EU. Bitan
aspect parlamentarnog nadzora jesu godišnji izvještaj o radu Komisije koji služi kao osnova
za debate među poslanicima I treba po strukturi I sadržini da obezbjedi efikasnu kontrolu
izvršenih aktivnosti.

Izborna nadležnost

Komparativna ustavno-pravna praksa o modernom konstitucionalizmu govori o različitim

modelima u zavisnosti da li izvršna vlast proizilazi iz predstavničkog tijela(parlamentarni
sistem) ili je ona samostalna(predsjednički sistem). Razlikovanje na parlamentarni I
predsjednički sistem ima implikacije na način izbora predstavnika izvršne vlasti. U
predsjedničkom sistemu izvršna vlast se bira nezavisno od parlamenta dok u parlamentarnom
sistemu predstavnici izvršne vlasti se biraju od strane parlamenta. Kada je riječ o EU
možemo kazati da institucije EU I njihovi međusobni odnosi odgovaraju jednom posebnom
modelu, koji obuhvata karakteristike modela parlamentarnog ali I predsjedničkog sistema.
Ova funkcija se najprije ogleda u biranju predsjednika Komisije a zatim I u pogledu njenog
razrješenja.

POLITIČKE PARTIJE U EVROPSKOM PARLAMENTU

Evropske političke partije unutar Evropskog parlamenta grupisane su u političke frakcije

sličnih ideoloških sadržaja I one u okviru rasprava najčešće potenciraju pitanja koja su u vezi
sa nadnacionalnim karakterom gdje zajednički iskazuju konsenzus o upotrebi višeg stepena
integracije među državama članicama u obliastima koje su predmet njihovog
interesovanja.Evropske političke partije kroz djelovanje na ideološkoj osnovi osiguravaju I
dodatnu nezavisnost u samom funkcioniranju Evropskog parlamenta kao I samu političku
distancu prema unutrašnjim pitanjima države iz koje poslanici dolaze. Tako se Parlament
postavio kao institucija koja održava jedinstveno političko raspoloženje unutar same Unije
kao cjeline nezavisno od interesa političkih partija pojedinih država članica. Nije rijetka
situacija da političke stranke zastupaju interese koji nisu baš po samoj volji građana. Kada bi
se nešto tako desilo obično bi nastale tzv.krize političkih partija. Kriza znači da partija

19
polahko gubi birače koji u stranačkim nastpima ne prepoznaju više svoje interese I postaju
očajni. Važnu ulogu u političkim partijama sami lideri. Oni imaju veliki zadatak da pronađu
ravnotežu između interesa država članica iz kojih dolaze I zajedničkog evropskog interesa.
Propisi EU ne tretiraju dalje pojam političkih partija,ali definišu uslove pod kojima EU može
finansirati političke partije. Bez obzira da se zastupnici biraju prema nacionalnim kvotama
oni na evropskom nivou nisu politički organizirani nacionalno, već prema političkim
opredjeljenjima. Srodne nacionalne političke stranke organizirane su u evropske političke
stranke u Evropskom parlamentu. Da bi jedna politička organizacija dobila status partije
mora da ispuni četiri uslova a to su:

1. mora da ima pravni status u državi članici u kojoj se nalazi sjedište,

2. mora biti predstavljena u najmanje četvrtini članica,
3. mora da u svom programu I aktivnostima obrati posebnu pažnju na principe
demokratije, poštovanja ljudskih prava I osnovnih sloboda I vladavinu prava, na
principe na kojima počiva EU,
4. mora da se bavi evropskim temama, odnosno da je ona učestvovala na izborima
za EP, ili pokazala namjeru da će to učiniti.

Nakon izbora 209 godine u EP obrazovana je kompozicija od ukupno sedam grupacija I jedne
grupe nezavisnih kandidata:

-EVROPSKA NARODNA PARTIJA, NAPREDNA ALIJANSA SOCIJALISTA I

DEMOKRATA, ALIJANSA LIBERALA I DEMOKRATA ZA EVROPU, ZELENI I
SAVEZ SLOBODNIH DEMOKRATA, EVROPSKI KONZERVATIVCI I
REFORMISTI, UJEDINJENA EVROPSKA LJEVICA,EVROPA SLOBODE I
DEMOKRATIJE, NON-INSCRITS

VIJEĆE EVROPSKE UNIJE

Vijeće EU predstavlja specifičnu instituciju EU koja je dugo bila glavni organ odlučivanja ali
I pregovaranja, zakonodavno I izvršno tijelo, nadnacionalno I nacionalno te institucija opće I
sektorske nadležnosti EU koja je utemeljena osnivačkim ugovorom EZUČ. Vijeće je jedna od

20
najmoćnijih ako ne I najmoćnija politička institucija EU.

SASTAV

Vijeće EU predstavlja vlade država članica EU I sastoji se od po jednog političara. Tj.člana

svake države članice na nivou ministara,koji može preuzeti obaveze za tu državu članicu I
glasati u njeno ime. Vijeće ministara istupa u različitom sastavu zavisnosti od teme koje je na
dnevnom redu, npr. Jedanput su to ministri industrije, drugi put ministry za pitanja ribarstva I
poljoprivrede itd. Deset konfiguracija Vijeća koje I danas egzistiraju su:
1. Opći poslovi,
2. vanjski poslovi,
3. poljoprivreda I ribarstvo,
4. obrazovanje,kultura I omladina,
5. telekomunikacije,energija I transport,
6. ekonomski I finansijski poslovi,
7. pravosuđe I unutrašnji poslovi
8. ekološki poslovi
9. zaposlenost,socijalna politika I zaštita potrošača
10. konkurentnost

Lisabonski ugovor omogućava Evropskom vijeću da kvalifikovanom većinom donese odluku

o utvrđivanju popisa različitih sastava Vijeća osim sastava Vijeća općih poslova I Vijeća
vanjskih poslova.

TROJKA

Od stupanja na snagu Lisabonskog ugovora EU ima funkciju stalnog predsjednika. Međutim

to ne znači da će sistem rotacije na čelu Vijeća potpuno isčeznuti. Rotacija podrazumjeva da
svaka država članica prema utvrđenom redoslijedu predsjedava Vijećem u trajanju od po šest
mjeseci. U početku se sistem rotacije utvrđivao shodno abecednom redu imena država
članica. U cilju očuvanja kontinuiteta u radu Vijeća uspostavljena je tzv. Trojka koju čine

21
predstavnici države članice koja je predsjedavala,koja trenutno predsjedava I koja će u
narednom periodu predsjedavati Vijećem.

Unutrašnja struktura

Kada je u pitanju unutrašnja struktura Vijeća općenito kažemo da nju čine:Generalni

sekretarijat Vijeća, Odbori, radne grupe. Generalni sekretarijat predstavlja administrativnu
službu Vijeća. Sastoji se od prave službe I sedam generalnih direktorata. Generalni
sekretarijat osim što podržava rad Vijeća u tehničkom smislu ima značajnu ulogu
koordinatora odnosno osiguranja kontinuiteta rada Vijeća naročito u kontekstu redovnih
polugodišnjih smjena predsjedavanjem Vijeća. Odbori Vijeća pružaju pomoć I pripremaju
sastanke Vijeća EU. Odbor preuzima bitan dio priprema odluka po pojedinim područjima EZ,
odnosno ima zadatak da pripremi rad Vijeća I da izvršava zadatke koje mu ono odredi. Radne
grupe Vijeća odgovorne su za sprovođenje detaljnih analiza formalnih prijedloga Komisije I
trenutno ih ima oko 300. U strukturi Vijeća značajnu ulogu ima Odbor ili Komitet stalnih
predstavnika(Coreper) koji djeluje kao pomoćni organ I služi kao značajna podrška u radu
Vijeća, odnosno obavlja većinu poslova u pripremi sjednica Vijeća.

Nadležnost Vijeća

Vijeće donosi zakone najčešće na prijedlog komisije I uz učešće EP. To je od samog početka
osnovni princip po kojem se donose odluke u EU a ono što se mijenjalo je relativna jačina
uticaja EP koji se sa Lisabonskim ugovorom potpuno izjednačio sa Vijećem. Osnovna
nadležnost vijeća je usvajanje zakonodavnih odluka I odluka o zajedničkim politikama.
Vijeće je tradicionalno važio ko najznačajnija zakonodavna institucija EU zbog čega se često
popularno nazivao EU legislator. Svoju zakonodavnu ulogu Vijeće danas u brojnim
područjima dijeli sa EP. Vijeće zajedno sa parlamentom prema posebnom zakonodavnom
postupku učestvuje u utvrđivanju budžeta Unije. Vijeće zaključuje ugovore između EU I
država koje nisu članice EU, I sa međunarodnim organizacijama. Oni pokrivaju raazličite
oblasti,poput trgovine,saradnje I razvoja, a mogu se baviti I posebnim oblastima kao što su
ribarstvo,nauka I tehnologija,transport itd. Vijeće usvaja I konvencije između država EU u
oblastima poreske politike,prevrednog razvoja I konzularne zaštite. Vijeće je nadležno da
koordinira prave sisteme država članica odnosno da doprinese I ostvari saradnju u oblasti

22
policije I pravosuđa. U okviru Vijeća osniva se stalni odbor kako bi se osiguralo da se unutar
Unije promiče I jača operativna saradnja u području unutrašnje sigurnosti. Vijeće je nadležno
za donošenje mjera kojima se utvrđuju mehanizmi za provođenje,kao I mjere radi osiguranja
upravne saradnje između nadležnih tijela država članica u oblasti slobode,pravde I sigurnosti.
Vijeće razmatra zaštitu granica,razmjenu informacija između policije I carine,naročito
prilikom krijumčarenja droga I ljudi I ujednačeno ponašanje prema azilantima.

Način odlučivanja u Vijeću

Način pripremanja odluka u Vijeću je poprilično složen I zasniva se na tri nivoa pripreme.
Najniži nivo priprema odvija se u okviru tijela sastavljenih od ekserata koji predstavljaju
države članice. Ovaj nivo priprema problematizira najčešće tehničke aspekte Komisijskog
prijedloga. Drugi nivo priprema podrazumjeva rad u okviru Coreper-a koji u ovom slučaju
predstavlja finalnu kontrolu pripreme prije nego li se material proslijedi na krajnju instance u
postupku odnosno na sjednicu Vijeća. Vijeće donosi odluke glasanjem resornih ministara iz
država članica EU koji se radi toga sastaju u Briselu. Vijeće ima dva tijela, prvi je namjenjen
raspravi o zakonodavnim aktima EU,dok se drugi odnosi na nezakonodavne aktivnosti. Kada
Vijeće raspravlja odnosno odlučuje I glasa o zakonodavnim aktima sjednice se održavaju
otvorene za javnost. Vijeće može odlučiti o tome da sjednici prisustvuju I članovi Komisije.
Kvorum Vijeća čini većina prisutnih članova.

Jednoglasnost

Jednoglasnost se kao osnovni princip lagano napušta u radu svih institucija EU što je
izmjenama Osnivačkih ugovora otpočelo I u radu ove institucije. Ovaj nekada osnovni
princip odlučivanja sada se primjenjuje samo u izuzetnim slučajevima za pitanja od naročitog
značaja I to kada je to predviđeno Ugovorom. Broj područja u kojima se odluke donose
kvalifikovanom većinom rastao je sa svakom izmjenom Osnivačkog ugovora. Jedan od
razloga postepenog reduciranja odnosno napuštanja jednoglasnosti kao načina donošenja
odluka jeste I stalno povećanje članstva EU,koje može blokirati donošenje odluka ako se
jednoglasno traži u uvjetima velikog broja država članica.

Kvalifikovana većina

23
Opće pravilo uvedeno Lisabonskim ugovorom glasi da Vijeće odlučuje kvalifikovanom
većinom,ako Ugovorom nije drugačije određeno. To znači da je kvalifikovana većina osnovni
način odlučivanja, dok su odlučivanje prostom većinom I jednoglasno izuzeci koje predviđa
Ugovor. Glasanje kvalifikovanom većinom prvi put je kao način odlučivanja u Vijeću bilo
predviđeno sredinom 1960-tih godina , međutim ono je odgođeno zbog poznate krize “prazne
stolice” I Luksemburškog kompromisa iz 1966 godine. Kvalifikovana većina je nakon
Ugovora iz Mastrihta I Amsterdama postal redovan način donošenja odluka u Vijeću kada se
radi o određenim pitanjima iz domena unutrašnjeg tržišta,ekonomije I trgovine. Kada Vijeće
odlučuje kvalifikovanom većinom broj glasova koji pripada ministru pojedine države članice
nije jednak. Glasovi su skoro punih pet decenija ponderisani. Ponderacija glasova je rezultat
političkog kompromisa između država članica kojim je utvrđeno da bez obzira na njihovu
pravnu jednakost zbog određenih različitih osobina države članice nemaju jednaku važnost
prilikom glasanja kvalifikovanom većinom.

Prosta većina

Pored jednoglasnosti I kvalifikovane većine određene odluke Vijeće donosi I prostom

većinom. Prosta većina podrazumjeva većinu glasova članica pri čemu svaka od njih ima po
jedan glas što predstavlja bitnu razliku u odnosu na način odlučivanja kvalifikovanom
većinom kod koga je na snazi složen sistem ponderacije glasova. Prosta većina u EU koju
trenutno čini 27 država članica iznosi 14 glasova.

EVROPSKA KOMISIJA

Evropska komisija je politički nezavisna institucija koja predstavlja zajedniče interese EU u

cjelini. Komisija je ustanovljena 1952 godine kao “Visoka vlast”, organ Evropske zajednice
za ugalj I čelik sa nadnacionalnim ovlaštenjima. Orginalna ideja Jean Monnet-a u vei
osnivanja ove institucije je bila uspostaviti malo I neformalno tijelo koje će biti “motor
integracija” I osiguravati političko vodstvo u Zajednici. Komisija je kao jedinstveno tijelo EU
sa kombinacijom izvršne I zakonodavne vlasti u svom razvoju prošla različite faze. Evropska
komisija se može predstaviti kao jedna od krucijalnih institucija EU koja se vrlo često u
teoriji opisuje kao jedinstveno tijelo koje ima samo jedan zadatak,promicanje evropskih

24
integracija. Ona je imala I ključnu ulogu u stvaranju ekonomske I monetarne unije koja je
rezultirala uvođenjem jedinstvene valute –eura što je jedan od brojnih primjera njene snage I
pokretačke energije. Sjedište joj je u Briselu mada se zasjedanja održavaju u Briselu,
Luksemburgu I Strazburu.

Sastav I izbor komisije

Sve do velikog proširenja EU 2004 godine Komisija je brojala 20 članova. Pet velikih država
članica (Njemačka,Francuska,V.Britanija,Španija I Italija) imale su po dva dok je preostalih
deset država članica bilo zastupljeno po jednim članom. U članu 17.stav5 UEU.predviđa se
da će komisija od 01.novembra 2014 godine doživjeti smanjenje svojih članova na dvije
trećine država članica uključujući predsjednika Komisije I Velikog predstavnika koji ujedno
figurira kao jedan od potpredsjednika Komisije. Predviđeno smanjenje članova Komisije
govori u prilog činjenici da Evropska komisija u EU institucionalnoj strukturi ne odražava
nacionalne već evropske interese. To je učinjeno iz razloga da se smanjenjem broja članova
preduprijedi pretrpanost Evropske komisije u slučaju novih proširenja Unije koja bi svakako
uticala na njen rad I efikasna razmatranja unutar nje.

Izbor Predsjednika I komesara

Evropski parlament bira za predsjednika tog kandidata većinom glasova svojih članova. U
slučaju da se Evropski Parlament negativno odredi prema prijedlogu za predsjednika
komisije,Evropsko vijeće kvalifikovanom većinom u roku od mjesec dana predlaže drugog
kandidata kojeg EP bira po istoj procedure. Nakon što je imenovan predsjednik komisije
među komesarima bira potpredsjednike a koraci u izboru predsjednika komisije su:

1. novoizabrani članovi EP trebat će dvije sedmice da se etabliraju prema važećem

rasporedu pa tako da konsultacije sa Evropskim Vjećem mogu početi tek treće
sedmice
2. konsultacije se vode između predsjednika Evropskog vijeća I šefova političkih
grupa u EP,
3. četvrte sedmice uzimajući u obzir rezultate izbora za EP i nakon sprovedenih
konsultacija Evropsko vijeće kvalifikovanom većinom predlaže Parlamentu

25
 kandidata za predsjednika komisije
4. predsjednika komisije imenuje EP apsolutnom većinom

Članovi EP I komisije biraju se na jednak mandate od 5 godina.Komisija ima sedam

potpredsjednika.

Unutrašnja struktura

U strukturi Evropske komisije mogu se zapaziti njena dva osnovna dijela: administrativni I
politički(kolegij komesara) između kojih se nalaze kabineti. Politički dio je nedvojbeno
odgovoran za donošenje odluka ispred ove institucije međutim u praksi mnoge ideje bivaju
generirane unutar administrativnih struktura. Administrativni dio čine:
1. opće uprave/generalne direkcije
2. generalni sekretarijat na čelu sa generalnim sekretarom Evropske komisije
3. privremeni I stalni odbori stručnjaka savjetnika
4. ostale zajedničke službe I uredi većina službenika Komisije

Politički dio se sastoji od komesara I članova njihovih kabineta. Svi oni zajedno nazivaju se
Kolegij. Unutar Kolegija skoncentrisana je sva moć Komisije. Svaki komesar ima svoj
kabinet koji se opet sastoji od desetak saradnika. Kabineti imaju ključnu ulogu u procesu
kreiranja politike Komisije. Na čelu kabineta nalazi se šef kabineta. Šef kabineta koji usput
ne može biti iz iste države članice iz koje je komesar je najznačajnija ličnost u resoru poslije
komesara.

Nadležnost Komisije

U odnosu na Vijeće koje obnaša zakonodavnu I izvršnu funkciju, Komisija predstavlja

stvarnu egzekutivu unutar institucionalne arhitekture Unije. Zadaci I oovlaštenja Komisije su:
1. pravo iniciranja
2. zaštitar ugovora
3. izvršna I administrativna funkcija
4. forum za promociju zajedničkih interesa

26
 5. vanjskopolitička nadležnost
6. budžetska institucija

Pravo iniciranja: svakoj odluci Vijeća mora prethoditi prijedlog Komisije. Komisija u okviru
svojih legislativnih kompetencija daje inicijativu ili prijedlog, Vijeće zajedno sa EP usvaja
zakonodavne akte, dok Sud pravde vrši kontrolu zakonitosti procesa odlučivanja. Evropska
komisija u procesu pripreme prijedloga zakona uzima u obzir princip subsidijarnosti
tj.predlaže zakonska rješenja samo u oblastima u kojima djelovanje EU kao cjeline daje bolje
rezultate u odnosu na pojedinačne akcije država članica
.
Zaštitar ugovora:u pogledu osnovnih ugovora Komisija se postavalja kao zaštitnik I čuvar,
odnosno ona nagleda provedbu odredbi ugovora I odluka koje su donijela tijela EU a može I
da vodi određene istrage u tom smislu. Komisija kontroliše da li države članice I kompanije
poštuju odredbe prava EU,da li ih pravilno primjenjuju. Da li su novousvojene mjere u skladu
sa aktima Unije.

Izvršna I administrativna funkcija: Komisija je nadležna za izvršenje I administraciju

politike EU. Komisija se opisuje kao jezgra izvršne vlasti Unije, odnosno kako je Craig
opisuje kao centra izvršnih poslova koja se pojavljuje u svakom političkom sistemu. Komisija
se stara o realizaciji usvojenih akata, sprovodi budžetski plan,upravlja fondovima.
Forum za promociju zajedničkih interesa: Evropska komisija je kompetentna da sama
identifikuje problem koje bi države članice zajedničkim aktivnostima mogle rješsavati te u
tom smislu predstavlja značajnu motivirajuću snagu u razvoju javnih politika EU.Ona
podupire I stimulira aktivnosti institucija koje su usmjerene na ostvarenje viših ciljeva EU,
odnosno podupre I simulira nastojanja da države članice više fokusiraju na ostvarenje ciljeva
Unije nego na svoje vlastite.

Vanjskopolitička nadležnost: Zastupanje I predstavljanje interesa EU u međunarodnim

ekonomskim odnosima u oblasti diplomatije I pregovaranja u ime Unije,zatim u području
sklapanja međunarodnih ugovora o saradnji,trgovini I pridruživanju predstavlja vrlo bitnu
nadležnost Komisije.

Budžetska institucija: Za svoj rad Evropska komisija ima na raspolaganju budžet čiji se

27
najveći dio opredjeljuje za brojne programe EU,dok se mali procenat koristi za
administrativne troškove institucija. Evropska komisija postavlja višegodišnje strateške
ciljeve I godišnju političku strategiju,na osnovu kojih usvaja svoj plan rada I nacrt budžeta za
narednu godinu.

Nadležnosti predsjednika I komesara

Nadležnosti predsjednika komisije su:

1. utvrđuje smjernice za obavljanje poslova Komisije

2. odlučuje o unutrašnjoj organizaciji Komisije da bi osigurao
koherentnost,efikasnost I kolegijalnost njenog djelovanja
3. imenuje iz redova članove Komisije,potpredsjednike kao I Visokog predstavnika
Unije za vanjske poslove I sigurnost.

Predsjednik je taj koji utvrđuje političke smjernice koje će se uvrstiti u godišnji program rada
Komisije. Predsjednik komisije predstavlja Komisiju I određuje druge njene članove koji mu
u tome mogu pomoći. Članovi komisije obavljaju dužnosti dodjeljene im od strane
predsjednika u okviru njegovih ovlasti.

Način rada i odgovornost:

Rad komisije zasniva se na načelu kolegijalnosti. Članovi komisije se sastaju jednom

nedjeljno u Briselu obično srijedom da bi donijeli odluke iz svoje nadležnosti ili pokrenuli
inicijative za donošenje novih propisa. Svi članovi komisije moraju prisustvovati sjednicama
a samo Predsjednik može ocijeniti da li neki član može biti oslobođen te obaveze u
određenim okolnostima. U Evropskoj komisiji se odlučuje na prijedlog jednog ili više
članova prostom većinom,što danas iznosi 15 glasova.Odlučivati se može samo ako je
prisutna većina, pri čemu nijedan član ne može glasati preko svog zastupnika ili zamjenika.
Komisija je tijelo odgovorna EP. Evropski parlament može glasati o povjerenju Komisiji.
Ukoliko se izglasa takav prijedlog članovi Komisije moraju kolektivno odstupiti a Visoki
predstavnik EU za vanjsku I sigurnosnu politiku mora odstupiti sa dužnosti koju obnaša u
Komisiji.

28
EVROPSKO VIJEĆE

Evropsko vijeće predstavlja (međuvladinu) instituciju koja nije pomenuta u Osnivačkim

ugovorima već je ustanovljena na Pariškom samitu 1974 godine kada je odlučeno da radni
sastanci šefova država ili vlada država članica postanu redovni. Po dolasku De Golan a vlast
u Francuskoj promijenjen je do tada federalistički pristup u postavljanju odnosa unutar
evropskih integracija te su osujećeni pokušaji formiranja Evropske političke zajednice.
Umjesto federalističkog pristupa Francuska daje prednost ideji o prioritetu državne
suverenosti nad supranacionalnim organizacijama. Kao daljnu razradu ovog principa ona
pokreće inicijativu za međuvladinim modelom saradnje zemalja zapadne Evrope. Taj plan se
naziva “Mala Evropa-Plan Fuše”. Struktura Evropskog vijeća crpi idejnu podlogu iz
Fušeovog plana stvaranja Unije država posebno Vijeća Unije u smislu međunarodne
konferencije njaviših državnih predstavnika.

U pogledu razvoja Evropskog vijeća mogu se razlikovati četiri perioda:

1. period konstituisanja od 1974 godine do 1987 tj. Do usvajanja Jedinstvenog

evropskog akta
2. period institucionalizacije od 1987 do 1993 I usvajanja ugovora iz Mastrihta
3. period nakon usvajanja Mastrihtskog sporazuma od 1993 do Lisabonskog
ugovora
4. period nakon stupanja na snagu Lisabonskog ugovora

Prvi period se vezuje za nastanak odnosno prve neformalne sastanke šefova država I
obuhvata period sve do samita u Parizu 1974 god.kada je Evropsko Vijeće ustanovljeno kao
vid organizovanja, van tadašnjeg institucionalnog okvira. Drugi period predstavlja početak
procesa ustavnog normiranja ovog organa. Ovaj period započinje usvajanjem Jedinstvenog
evropskog akta. Jedinstveni evropski akt reguliše sastav Evropskog vijeća I propisuje
obavezu da zasjeda najmanje dva puta godišnje. Treći period karakteriše činjenica da ni

29
nakon usvajanja Mastrihskog sporazuma nije promijenjena odredba Ugovora o osnivanju
Evropske zajednice koji je postao sastavni dio Ugovora o EU čime je Evropsko vijeće ostalo
izvan prvog centralnog stuba EU.Četvrti period predstavlja period od stupanja na snagu
Lisabonskog ugovora kojim Evropsko vijeće konačno u organizacijskom I funkcionalnom
smislu zaokružuje svoje ustavno utemeljene te zvanično postaje jedna od institucija EU čija
je uloga da doprinese jednom novom političkom zamahu EU jer je poznato da ova institucija
ne učestvuje u zakonodavnom procesu institucionalnog odlučivanja EU.

Sastav i funkcije Evropskog vijeća

Evropsko vijeće je netipična institucija i ono se teško može porediti sa drugim institucijama
međunarodne organizacije ili države. Evropsko vijeće se sastoji od šefova država ili vlada
država članica zajedno sa predsjednikom Europskog vijeća i predsjednikom Komisije dok
Visoki predstavnik za vanjsku politiku i suradnju učestvuje u radu. Evropsko vijeće ima dvije
osnovne funkcije:
1. da daje osnovne političke smjernice
2. arbitrira u sporovima koji se pojave u procesu donošenja odluka unutar Vijeća.
U nadležnosti Evropskog vijeća spadaju ključna pitanja Unije kao što su osnovni politički
problemi saradnje,pravci razvoja,način odlučivanja o pojedinim pitanjima,odluke u kriznim
situacijama,ugovori ili važna ekonomska i spoljnopolitička pitanja uključujući pitanje
proširenja Unije. Evropsko vijeće raspravlja i o važnim izmjenama Ugovora EU. Evropsko
vijeće vrši i funkciju predstavljanja EU na međunarodnom nivou. Ova funkcija vijeća dolazi
do izražaja na više načina. Prvo Evropsko vijeće predstavlja Uniju pred drugim državama ili
njihovim grupama u pogledu ključnih političkih i ekonomskih pitanja. Drugo,Evropsko vijeće
predstavlja Uniju i u međunarodnim organizacijama kao što su UN,G8 i sl. Treće, Evropsko
vijeće predstavlja Uniju i donosi važne odluke kada su u pitanju evropske zemlje koje su u
procesu ulaska u EU ili se radi o drugim kategorijama nečlanica.

ODRŽAVANJE SASTANAKA

Evropsko vijeće je svoje sastanke sve do 2001 god.održavalo u zemlji koja je predsjedavala.
Od kada je Unija dobila 18 članova sastanci se održavaju u Briselu,a što se tiče završnog
sastanka država članica koja predsjedava ima mogućnost da odluči u kom gradu će se održati.

30
Na godišnjem nivou Evropsko vijeće se sastaje najmanje četiri puta. U formaciji Evropskog
vijeća u osnovi egzistiraju 4oblika:
1. prvi oblik je rezerviran za redovne formalne sastanke koje predviđa Ugovor.
2. drugi oblik predstavljaju sastanci koji se organiziraju u povodu iznalaženja
rješenja nekog spornog pitanja
3. treći oblik odnosi se na potrebu usaglašavanja političkih smjernica između
država članica u vezi određenog pitanja.
4. četvrti oblik podrazumjeva najviši nivo Međunarodne konferencije koja se
zasniva u cilju razmatranja izmjena i dopuna Osnivačkih ugovora.

NAČIN ODLUČIVANJA

Evropsko vijeće donosi odluke u pravilu jednoglasno osim ukoliko Ugovorom nije predviđen
drugačiji način. Kako u svakom slučaju nije moguće postići jednoglasnost onda se pristupa
glasanju na formalan način te u tom slučaju određene države bivaju suzdržane u vezi
donijetih zaključaka. Obzirom da su zaključci Evropskog vijeća političke prirode oni ne
mogu biti predmet razmatranju Suda pravde. Sud pravde EU se uključuje i nadgleda
zakonitosti akta Evropskog vijeća koji su usvojeni sa namjerom da proizvode pravne učinke
prema trećima.

Predsjednik Evropskog vijeća

Predsjednika Evropskog vijeća bira Evropsko vijeće kvalifikovanom većinom,odnosno

premijeri i predsjednici država članica na mandat od dvije i pol godine. Ista osoba može
najviše dva puta biti izabrana za predsjednika Evropskog vijeća odnosno maksimalno
5godina. Napušten je sistem rotacije koji je značio da se poziciji predsjedavajućeg svakih
pola godine smjenjivale pojedine države članice EU. Za dosadašnju organizaciju i vođenje
sastanaka Evropskog vijeća bila je zadužena država članica koja je šestomjesečno
predsjedavala u Vijeću. Rotiranje na čelu Evropskog vijeća nije osiguravalo kontinuitet
neophodan za uspješnost izvršenja zadataka. Predsjednik rokovodi sastancima Evropskog
vijeća u suradnji sa predsjednikom Komisije i na temelju rada Vijeća općih poslova brine o
kontinuitetu njegovog rada, djeluje u cilju lakšeg usaglašavanja stavova i postizanja
konsenzusa u okviru Evropskog vijeća te podnosi izvještaj EP poslije svakog zasjedanja

31
Evropskog vijeća. Predsjedniku u poslovima pripremanja sjednica pomaze Vijeće za opće
poslove, odnosno Generalni sekretarijat Vijeća i naravno Komisija.

Značaj Evropskog vijeća

Ugovorom iz Lisabona tripolarni sistem koji se sastojao od Evropskog Parlamenta,vijeća i

komisije transformiran je u četveropolarni tako što je Evropsko vijeće po prvi put dobilo
status institucije u EU. Tako je Evropsko vijeće ovlašteno da može bez sazivanja
međuvladine konferencije donijeti odluku kojom se izmjenjuju i dopunjuju sve ili dio
odredaba dijela trećeg Ugovora o funkcioniranju EU. Za Evropsko vijeće može se reći da ima
veoma značajnu ulogu stimulatora, odnosno političkog vodstva koje osigurava daljnji EU
uključujući donošenje odluke koje se zbog značaja nisu mogle donijeti u Vijeću u što se
naravno ubrajaju i izmjene Osnivačkih ugovora. Evropsko vijeće ima pravo da donese odluku
o prelasku sa posebnog na redovni zakonodavni postupak. Ova situacija je poznata kao
passerelle, ili klauzula i premošćivanju. Evropsko vijeće može odlučiti da se u Vijeću
ministara odlučivanje umjesto konsenzusom vrši kvalifikovanom većinom. Na taj način
Evropsko vijeće ima mogućnost da jednoglasnom odlukom proširi opseg primjene
kvalifikovane većine na pitanje iz domena Zajedničke vanjske i sigurnosne politike,budžeta i
drugih pitanja izuzev pitanja koja stoje u vezi sa područjem odbrane i klasičnih vojnih
pitanja. Za ovakvu nadležnost Evropskog vijeća potrebno je da bude ispunjeno nekoliko
uslova:
1. odlukom o zamjeni posebne procedure redovnom odnosno o promjeni
jednoglasnog načina
2. odlučivanja u Vijeću kvalifikovanom većinom u Evropskom vijeću se mora
donijeti jednoglasno. To se može učiniti samo uz suglasnost EP koji o tome
odlučuje apsolutnom većinom. Potrebno je da se u roku od šest mjeseci takvom
rješenju izričito ne usprotivi nijedan nacionalni parlament.

Evropsko vijeće okuplja političare koji su na nivou nacionalnog najmoćnijih i

najkompetentniji u pogledu donošenja najvažnijih odluka. Oni se sastaju da bi zajednički
donijeli odluku i da bi se te odluke postojale. Specifična priroda rada Evropskog vijeća su
zaključci koji su rezultat rada sastanaka Evropskog vijeća. Oni nemaju direktnu pravnu
važnost ali predstavljaju tkz.mehke zakone koje druge evropske institucije moraju uzeti u

32
obzir i poštovati. Zaključci su jako poštovani dokumenti i imaju realan uticaj na Uniju. Svi
članovi Evropskog vijeća su jednaki i ravnopravni kao što i njihove države imaju jednak
status u međunarodnom periodu. Evropsko vijeće je institucija koja u konačnici osigurava da
se bez pretjeranih formalnih protokola na jednom mjestu grupišu najmoćniji predstavnici
država članica koji su u ime tih država ovlašteni da mogu donositi najvažnije odluke i
tretirati najvažnija pitanja i interese koji su od značaja za EU.

SUD PRAVDE EVROPSKE UNIJE

Nastanak i razvoj

Kada je nastala Evrospka unija, sudska vlast se sastojala od jednostavne institucije Suda
pravde, što znači da su svi sudski predmeti morali da prođu kroz ruke sudija te institucije.
Međutim, vremenom se broj predmeta gomilao, Sud je predložio da se osigura dodatno
sudsko vijeće, te je tako nastao i Sud prve instance. Stupanjem na snagu Lisabonskog
ugovoa, nastale su i određene izmjene unutar pavosudnog sistema tako da je Sud prve
instance preimenovan u Opći sud. Također, radi rasterećenja Općeg suda uveddeni su tzv.
specijallni sudovi.

Sud pravde EU, unije, autoritet prava EU, dokazhe prodorom u nacionalna prava, na zahtjev
država članica, dajući tako fizičkim i pravnim licima određena prava i obaveze. Zbog velikog
broja predmeta i njihovog dugotrajnog rješavanja, je dovelo do diferencijranja nadležnosti
Suda prave EU, tako da s se u okvriu njega pvrazovale posebne sudske instance koje uživaju
vlastito područje nadležnosti. Na taj način proizvedena je određena relakacija do tada jedine
najviše instance Suda prave, te stvorene prepostavke za razmatranej predmeta. Uloga Suda
pravde EU percipira kao uloga vrhhovnog garanta, jamca poštocanja ranije komunitarnog, a
Sada prava Eu koja je od ogromnog značaja za razvoj EU, odnosno njenog institucionalnog
kompleksa.

Struktura Suda pravde Evropske unije

Sud paved evrospke unije predstavlja generički izraz za pavosudne instance EU. Pod ovim
izrazom se podrazumijeva tri sudske instance: Sud pravde, Sud opće nadležnosti i
specijalizovani sudovi.
33
Sud pravde

Sud pravde je najviša najvažnija sudska instance Eu. Osnovni zadatak Suda pravde je
razmatranje zakonitosti mjera Unije i osigranje jednoobraznog tumačenja prava Unije u
svakoj od država članica. Sud pravde sačinjava 28 sudija i 8 nezvisnih pravobranilaca, koje
uz konsultacije sa Odborom, imenuju sporazummom vlada država članica, na period od 6
godina i mogu biti ponovo imenovani. Svake tri godine se vrši djelimična izmjena sudija
sukladno uslovima oji su predviđeni Statuom Suda pravde EU. Onin se biraju između
pravnika čija je nepristrasnost van svake sumnje. Sudu pomaže i 8 nezavisnih prvobranilaca,
gdje je prema političkom dogovoru država članica Velika Britanija, rancuka, Njemačka i
Italija i Španija imaju stalnog nezavisnog pravobranioca dok se na preostala tri mjesta rotiraju
ostale države članice prema utvrđenoj listi. Ukoliko Sud pravde zatraži, Vijeće moje
jednoglanso povećati broj pravobranioca. Na incijativu Poljske, donesena je Dekleracija,
kojm su čelnici država članica i vlada država članica su preuzeli obavezu da jednoglasno
prihvate zahtjev Suda paved da broj nezavisnih pravobranilaca poveća na jedanaest. Tako je
Poljska dobilaa jednu poziciju stalnog nezavisnog pravobranioca, dok je broj rotirajućih
nezvisnih pravobranioca sa ti povećan na pet. Sud bira jednog od pravibranilaca na funckiju
generalnog pravobranioca. On ima zadatak da koordinira i usklađuje rad ostalih
pravobranioca, te osigura brojnih njima povjerenih poslova. Psim pravobranilaca Suda pravde
pomaže sekretar i njegov zamjenik. Sud pravde imenuje sekretara na period od šest godina
koji postupa po Pravilima postupka Suda. Sud pravde ima svoj Regstari Administrativni
odjel, a radni jezik je francuski. Postoji i Veliko vijeće sa 13 članovaa, koje odlučuje samo o
najvažnijim i najkomplikovanijim pitanjima ili ako taj sastav zahtjeva država članica EU ili
neka institucija EU.

Opći sud

Sud opće nadležnosti je uspostavljen sa zadatko da rastereti Sud pravde koji nije mogao da
pravovremeno rješava predmete zbgo povećanog obima poslova. Opći sud se u pogledu
obima, strukture i načina rada gotovo da ne razlikuje od Suda pravde. Određena je razlika u
broju sudija, gdje je Lisabonskim ugovorom predviđeno da će se broj sudija utvrditi Statutom
Suda pravde EU, odnosno s tim u vezi da će biti sastavljen od najmanje jednog suca iz svake
države. Općem sudu u radu pomažu i nezavisni pravobranioci. Opći sud usvaja Pravila, koje

34
dosnoi u dogovoru sa Sudom pravde zahtjevaju potvrdu VIJeća. U vezi saa načinom rada,
gotova da nema zasjedanja u plenarnim sesijama, već se rad odvija u okviru Velikog vijeća ili
Vijeća od peta ili Vijeća od tri. Opći Sud je nadležan da rješava:

1. Po pitanju tužbe proti akata insittucije Unije – Vijeća, KOmisije, Evropspke

centralne banke, osim preporuka i mišljenja, tea kata Evropskog parlamentai
Evropskog vijeća koji su usvojeni sa namjerom da proizvode pravne učinke
prema trećim licima ili protiv nečinjena odnosno propuštanja da se djeluje u ime
ovih institucija.

2. Po pitaju tužbe protiv institucija EU, zbog propuštanja djelovanja, na koje je

shodno Ugovoru postojala dužnost na činjejne

3. Po pitanju sporova koji se tiču naknade štete

4. Po pitanja sporova između Unije i njenih zaposlenika u granicama i pod

uslovima koji su predviđeni Uredba o osoblju i dužnosnicima te Uvjetima
zapošljavanja ostalih zaposlenika Unije

5. Na temelju arbitražne klauzule u ugovoru koji je sklopila Unija ili je sklopljen u

ime Unije, bez obzira na to radi li se o ugovoru javnog ili privatnog prava

Specijalizovani sudovi

Specijalizovani sudovi se sastoje od sedam sudija, međutim Vijeće može na zahtjev Suda
pravde, kvalifikovanom većinom povećati tu brojku. Ovi sudovi su pridruženi Općem sudu,
odnosno djeluju u određenim tipovima postupka u prvom stepenu. Mandat sudija jeu pravilu
šest godina uz mogućnost reizbora. Obzirom da je prihvaćen princip da se dio sudija bira
svake tri godine kod izbora prvog sastava svih sudskih instanci EU pa tako u slucaju
sprecijalizovanih sudova prvog sasttava svih sudskih insanci Eu, pa tako i u slučaju
specijalizovanih sudova uvažena je određena specifika. Od ukupno sedam sudija, koji se
biraju u ovu sudsku instance, njih četvero se bira puni mandate, dok se preostala tri, koja se
određuju žrijebom, bira na pola mandata. Specijalizovani sudovi djeluju najčešće u tročlanim
ili petočlanim vijećima, vrlo rijetko u plenumu. Statutom Suda, predviđeno je da
35
specijalizovani sud djeluje kao i sudija pojedinca, Osnovna nadležnosti ovog Suda jeste da u
prvoj instance presuđuje sporove između institucija i njihovih službenika Prema tome ovi
sudovi mogu predstavljati i klasične radnopravne sporove, kao što su napredoanje u službi,
disciplinke sankcije, dok u nekim drugim situacijama to mogu biti različita pitanja iz domena
socijalnog osiguranja. Predmet rada ovih sudova mogu biti i sporovi koje pokreću zaposlenici
nekih posebnih tijela kao što su Europol, Eurojust itd. Osnivanje ovog Suda dovelo je do
relaksacije samo Općeg suda, nego je u nadležnost specijalizovaniih sudova prenijet znatan
broj predmeta u kojima je postupao Sud pravde. Protiv odluke specijalizovanih sudova o
stvarima koja se odnose na pravna pitanja odnosno i činjeničnim pitanjima, u roku od sva
mjeseca, može se izjaviti žalba Općem sudu.

RAČUNOVODSTVENEI SUD

Nastanak i razvoj

Evropski računovodstveni sud zajedno s Komisijom spade u red institucija koje se često
nazivaju “savjest” EU. Računovodstvvveni sud i nije sud u klsičnom smislu, nego sam seebe
opisuje kao finansijsku savjest Unije. Uspostaavljanje Računovodstvenog suda i njegova
evolucija vezani su za uspostavljanje i evoluciju bdžetskih nadležnosti Evropske unije. Uloga
Evropsskog računvodstvenog suda je fokusirana na efikasno finansijsko upravljanje
sredstvima Evropske unije,odnosno najvećim dijelom Evropske komisije. Ova institucijq je,
tek sa Mastrihtskim ugovorom dobila status tijeka EU u rangu sa ostalim osnovnim njenim
institucijama. Sjedište se nalazi u Luksemburgu. Ugovor o EU iz Amsterdama proširuje
nadležnost suda na drugi id treći stub međuvladine saradnje država članica.

Sastav

Računovodstveni sud se sastoji od po jeednog člana z svake države članica koji posve
neovisno obavljaju svoje dužnosti u općem interesu Unije. Članove suda nakon savjetovanja
sa Evropskim parlamentom bira Vijeće na perio od 6 godina uz mogćnost reizbora. Države
članice za članove predlažu kandidate od struke tj. one koji raspolažu posebnim
kvalifikacijama iz domena računovodtva i revizije. U obavljanju svojih družnosti članovi
moraju biti vođeni općim interesom, što značii da prilikom vršenja poslova iz svoje
nadležnosti ne siju tražiti, niti primate instrukciije od vlada država članica ili bilo kojeg

36
drugog tijela. Nakon što budu izrabrani članovi iz svojih redova biraju predsjednika suda na
mandate od tri godine. On kao prvi među jednakima predsjedava na sastancima suda, vodi
računa o tome da s odluke Suda primjenjuju , te predstavlja Računovodstveni sud u eksternim
odnosima kako sa drugim organima Evropske unije, tako i s odgovarajućim revizijskim
institucijama država članica. Ukoliko da neko od članova ovog suda ne bude izvršavao
povjerene družnosti na način koji je to propisano i ne bude postupao u općem interesu, Sud
pravde Evropske unije odlučuje na temelju zahtjeva Računovodstvenog suda o tome da li će
određeni članovi biti razriješeni sa dužnosti.

Nadležnost

Osnovni zadatak ovog suda je revizorska kontrola, odnosno da provjera da li su budžetska

sredstva evropske unije troše u skladu sa propisima Unije. Valjano upravljanje finasnijama
predstavlja skup standarda i postupak koji treba da omoguće transparentno tačno i
djelotovorno raspolaganje sredstvima javnog budžeta i dodjelu ugovora za javne nabavke.
Model valjanog upravljanja finansijama je ustvari jedan koherentni skup računovodstvenih
procedura koje i osiguravaju odgovarajuću formu bilježenja svih transakcija koja se odnosina
sve prihode i rashode Evropske unije. U cilju njihove što lakše naknadne provjere, kao i
sistem davanja odobrenja za trošenje sredsstava koji maksimalno sužava prostro za uticaj
pojedinačnih službenika. Komisija i druga tijela Unije su dužni da račune za prihode i
rashode dostavljaju ovom sudu najkasnije do 01.juna naredne godine od momenta kada se
transakcije obave. Računovodstveni sud u svom radu ne oslonja se samo na izvještaje drugih
tijela, nego i na vlastita istraživanja. Finansijska kontrola ovog suda Evropske, zbog koje se
ovo tijelo naziva finansijski sud, vrši se vrlo često na licu mjesta, odnosno u prosotrijama bilo
kojeg tijela Evropske unije, čije su finansijske aktivnosti predmet računovodstvene kontrole i
revizije. U fokusu interesovanja finansijskih eksperata računovodstvenog suda jeste utvrditi,
da li odnosna institucija Evropske unije troši svoj novas u skladu sa budzetskim pravilima i
propisima, i u svrhu za koje su ta sredstva namijenjena, kao i to da li se o tome vode
odgovarajuća pismena. Revizorska kontrola koju sprovodi ovaj Računovodstveni sud
Evropske unije, predstavlja samo jedan od oblik kontrole te vrste u EU. Komisija u svom
satavu ima specijalizzzovane odjele koji su zaduženi za internu finanijsku kontrolu. Pored
ove kontrole u okviru Komsije egzistira i Služba za unutrašnju kontrolu koja je zadužena za
efikasno upravljnje sredstvima koja stoje na raspolaganju Komisiji. Jedna od važnih funkcija
37
oovg suda jeste vitalan dopirnos transparentnosti unije. Svaka institucija ili organ Unije je
predmet revizije i mora osigurati eviijskom sudu informacije i dokumentaciju koju on od
njega zatraži.

EVROPSKA CENTRALNA BANKA

Nastanak i razvoj

Evropska centralna banka spade u red institucija Evropske unije sa finansijski nadležnostima.
Osnivanje ove banke bilo je predviđemp Ugovorom iz Mastrihta it u u sklopu finalne, treće
face, realizacije projektaekonomske i monetarne unije. Ugovorom je pedviđeno
uspostavljanja ekonomske i monetarne unije i uvođenje jedinstvene valute – eura najkasnije
do 1 januara 1999 god. Ova aktivnost se odvijala u tri faze. U okviru prve faze vršene su
pripreme aktivnsoti za stvaranje monterane unije. U ovom period omogućeno je slobodno
kretanje kaptala između država članica. Značajan doprinost u pravcu svaanja pretpostavki za
formiranje monterne unije dala je institucija privremenog kaaktea pod nazivom Evropski
monterni institute ustanovljena 1. Januara 1994 tj. na početku druge faze monetane
integraccije. Evropski monetarni institute je iksljučivo bio zadužen za jačanje saradnje
nacionalnih centralnihbanaka kao i usklađivanje monetarne politike država članica. Druga
faza predstavlja period stabilizacije finansijskih aktivnosti država članica, koje su dobile
jasne zadatke u pravcu smanjenjenja visoke inflacije i visokog javnog duga te smanjenja
visoke inflacije i visokog javnog duga, te manjenje rastućeg budžetskog deficit kao i da
osigraju samostalnost Evropskog vijeća na koncu druge faze odnosno precinije 30 juna 1998
god. čime je prestala funkcija Evropskog monetarnog instituta. Evropska centralna banka,
zvanično sa radom počinje 1. Januara 1999 god. kada je nastupila i posljednja treća faza
ekonomske i monterne integracije Evropske unije. Evropska centralna banka je preuzlea sve
nadležnosti utvrđene Ugovorom o Evropskoj zajednici, prema državama euro-zone. Evropska
centralna banka nije predstavljala zvaničnu instituciju EU, već se definisala kao nezvisna
intitucija sa ovlastima koje su bliske institucijama Unije. Lisabonski ugovor je konačno u tom
38
paavcu načinio izmjenu kojom je Evropksu centralnu banku utvrdio kao jednu od sedam
institucija Evvropske unije.

EVROPSKI SISTEM CENTRALNIH BANAKA

Ugovorom iz Mastriha zajedno sa Evropskom centralno bankom osnovan je i sisteem

centralnih banaka., koji se sastooji od Evropske centralne banke i centralnih banaka država
članica. Sve države članice su dobile obavezu da usklade svoje nacionalno zakonodavstvo sa
propisima i ciljevima Evropskog sistema centralnih banaka. Kako bi se osigurrala
konzistenstnost rada, Evropskim sistemom centralnih banaka upavljaju tijela Evropske
centralne banke koja predstavlja najznačajniji i najvažniji dio Evropskog sistema centralnih
banaka.Osnovni zadaci Evropskog sistea centralnih banaka mogu se definisati kao:

1. Utvrđivanje i povođenje monetarne politike

2. Sprovođenje deviznih ooperacija

3. Držanje i upravljanje oficijalnim deviznim rezervama država članica

4. Unaprijeđenje i nesmetano funkcionisanje platnih sistema

Sastav i odlučivanje

Evropska centralna bankaa sastoji se od organa odlučivanja i to: Izvšnog odbora i Upravnog
viječa. Porednjih egzistira i Glavno vijeće, te Ekonomski i finansijski komitet, koji ima
savjetodavni kaakter i Eurogrupa koju čine ministri država članica Eurolanda-a-

Izvršni odbor

Sastoji se od šest članova tj. četiri predstavnika (po jeedan iz četiri najveće države članice),
potpresjednik Evropske centralne banke koje imenuje Evropsko vijeće kvalifikovanom
vćinom iz redova priznatih osoba s profesionalnim iskustvom u monetarnim ili bankarskim
poslovima, na preporku Vijeća i nakon savjetovanja sa Evropskim parlamentom i Upavnim
vijećem Evropske centralne banke. Članovi Izvršnog odbora moraju biti državljani države
39
članice Evropske unije i njihov mandate traje 8 god. bez ogućnosti reizbora. Izvršni odbor
rukovodi Evropskom centralnom bankom, odgovoran je za tekuće poslovanje provođenja
monterne politike koju utvrđuje Vijeće guvernera kao i za davanje uputa nacionalnim
centralnim bankama. Članovi Izvršnog odbora mogu pružatiodgovarajuće savjete o pitanima
iz domena politike monetarneunije nadležom odboru Evropskog parlamenta. Predsjednik,
potpresjednik i drugi članovi Izvršnog odbora moraju biti u stalnom radnom odnosu u
Evropskoj centralnoj banci dok su na toj funkciji i da e ne mogu baviti bilo kojim poslom koji
donosi ili ne donosi profit.

Upravno vijeće (Vijeće guvernera)

U Upravno vijeće ulazi svih šest članova zvršnog odbra i guverneri nacionalnih centralnih
banaka čija je valuta euro. Zbog toga se ovo Vijeće još naziva i Vijeće guvernera. U sastav
ovog tijela ulaze i predsjedavajući Vijeća u sazivu ekonomije i finansija, te jedan član
Komisije, koji usput nemaju pravo glava. Upravno vijeće je upravni organ, koji se obično
sastaje jedanput u petnaest dana, odnoso najmanje deset puta godišnje u sjedištu Evropske
centralne banke u Frankfurtu. Upravno vijeće Evropske centralne banke u Evropskom
sistemu centralnih banaka predsavlja najviši organ odlučivanja. Ovo tijeelo definiše
monetarnu politiku Evropske unije, utvrđuje smjernic, donosii i uredbe, te preduzima
neophodne mere za ispunjavanje zadataka koji su u skladu sa Ugovorom o Evropskoj uniji,
nadležnost Evropskog sistema centralnih banaka. Upavno vijeće donosi odluke koje se
odnose na srednjoročne ciljeve monetarne politike, visinu osnovnih kamatnih stopa kojima
posovne banke mogu dobiti novac od Evropske centralne banke. Upravnom vijeću su
povjerene savjetodavne funkcije i odlučivanje o međunarodnoj saradnji. Svaki član Vijeća
ima jedan glas. Odluke se donose prostom većinom, a u slučaju istog broja glasova presudan
gas donosi predsjenik Evropske centralne banke. Glasanje je moguće samo ukoliko postoji
kvorum od dvije trećine članova. Statuti nacionalnih centralnih banaka sadrže posebne
odredbe o zaštiti nezavisnosti svojih guvernera. Mandat guvernera ne smije da bude krći od
pet godina. Guverner može biti razriješen dužnosti, samo ako više ne ispunjava uslov za
obavljanje te dužnosti ili u slučaju ozbiljne greške počinjene u radu. Upravnno vijeće na
osnovu preporuke izvršnog odbora usvaja uslove za zaposljavanje osoblja Evropske centralne

40
banke. Banka ima oko 1 350 zaposlenika, dok Evropski sistem entralnih banaka ima čak 70
000 zaposlenih. Od pomenutog broja Centralna banka u Luksemburgu ima samo oko 200
zaposlenih, dok Centralne banke Francuske i Njemačke imaju poi više od 10 000 zaposlenih.

Glavno vijeće

U Evropskoj centralnoj banci egzistira i savjetodavno tijelo – Glavno vijeće, koje je također i
upravni organ koji se sastoji od predsjednika Evropske centralne banke, potpresdjenika i
guvernera nacionlnih centralnih banaka svih država članica Evrospke unije. Članovi Izvršnog
odbora osim predsjednika i potpresjednika nemaju pravo glasa. Ovo tijelo je osnovano na
privremenoj osnovi, zbog činjenice da sve države članice Evropske unije, nisu članice EMU,
odnosno nisu uvele jedinstvenu valutu euro. U tom kontekstu, Glavno vijeće ima zadaću da
ispituje situaciju u državama članicama EU, koje još ne ispunjavaju ekonomske i finansijke
uslove neophodne za uvođenje uera. O svojim zapažanjima dostavlja izvještaj Upravnom
vijeću. Iz prethodnoh konteksta je vidljivo da Glavno vijeće nema kompetencije da se bavi
odlučivanjem u oblasti monetarne politike već je njegova uloga savjetodavnog karakta tj.
ocjnjuje sposobnost za pristupanje euro-zoni. Odluke monetarnoj politici redvno se
saopćavaju u štampi, na konferencijama koje se održavaju odmah nakon prvog sastanka
guvernera mjesecu.

Ekonomski i finansijski komitet

Ekonomski i finansijski komitet je također savjetodavni organ koji je zamijenio Monetarni

omitet, rasputen na počeku treće faze, monetarne unije. Svaka država članica Evropkse unije,
KOmisija i Evropska entralna banka unutar ove neformalne grupe razmjenjuje mišljenja o
pitanjima vezanim za jedisntvenu valutu, pripremu budžeta i usklađivanje makro-ekonomskih
politika država članica Evropske monterne unije.

41
Eurogrupa

Eurogrupa predstavlja glavni forum za upravljanje područja jedinstvene valute. Ovo tijelo se
sastoji od ministara finansija zemalja članica Eurozone, odnosno zemalja čija je vauta euro.
Potpresjednik Evropske komisije za ekonomska i monetarna pitanja, kao i predsjednik
Evropske entralne banke, taođer sudjeluju in a sastancima Eurogrupe. Uloga je pripremanje
tzv. Eurosamita te osigurati usku koordinaciju ekonomskih politika unutar Eurozone. Ona
također ima za cilj promicanje uvjeta za snažniji ekonomski rast, kao i za promicanje
finansijske stabilnosti unutar Eurozone.

Nadležnosti i zadaci

Primarni cilj Evropske centralne banke odnosi se na stabilnost cijena u “Eurozone” odnosno
prevenirati da kupovna moć građana ne bi bila ugrožena inflacijom. Cilj Evropske centralne
banke je da osigura da povećanje potrošačkih cijena na godišnjem nivou bude manji od 2%.
Evropska centralna banka podiže kamatne stope kad želi zaustaviti inflaciju, a spušta ih kad
procijeni kada je rizik od inflacije veoma ograničen. S druge strane, države članice također
treba da održavaju nisku stopu inflacije, vode zdravu fiskalnu politiku, održavaju niske stope
oporezivanja, te stabilne devizne kurseve. Evrospka centralna banka uspostavila je sistem
obaveznih rezervi unutar Eurozone, što znači da su nacionalne centralne banke država članica
monetarne unije obavezne da joj povjere 1.5 do 2.5 % visine uloga. Nadležna je za
provođenja jedinstvene monetarne politike u saradnji sa centralnim bankama država članica.
Osnovni instrumenti monetarne politike Evropske centralne banke su nadzor nad porastom
novčane maseu opticaju, te procjena ekonomskih pokazatelja za buduća kretanja cijena.
Unutar Eurozone, uveden je jedinstveni platni sistem pod nazivom TARGET. Ovaj sistem
povezuje sve sisteme država članica te na taj način omogućava brze transfere novca unutar
sistema. U ostvarivanju svojih temeljnih funckija Evropska centralna banka donosi odluke i
uredbe, te izdaje mišljenje i preporuke. Evropska centralna banka je jedina lišena prava
donošenja direktiva. Odluke Evropske centralne banke obavezujeće su samo za one na koje
se odnose dok su preporuke i mišljenja pravno neobavezujući akti. Evropska centralna banka
također ima pravo da u granicama i pod uslovima koje odredi vijeće izriče novčane kaznei
druge finansijske sankcije licima kojima ne poštoju njene uredbe i odluke. Evropska
centralna banka koristi određene mehanizme sa kojima utiče na procese institucionalnog

42
odlučivanja Evropske unije. Ovi mehanizmi su poznati su kao davanje mišljenja i obaveznog
konsultovanja Evrospke centralne banke. Evropska centralna banka ima mogućnost
podnošenja tužbe sudu pravde Evropske unije u slučaju kada nacionalne centralne banke ne
izvršavaju obaveze predviđene osnivačkim ugovorom i statutom evropskog sistema
centralnih banaka.

Kapital Evropske centralne banke

Evropska centralna banka posjeduje sopstveni kapital sredstava i izvore prihoda. Njen kapital
čine sredstva koja su uložili nacionalne centralne banke država članica, čiji iznos kapitala
zavisi od broja stanovnika države članice i ukupnog učešća GDP – u Evropske unije.
Nacionalne centralne banke su jedine koje mogu upisati kapital u Evropsku centralnu banku i
postati akcionari. Ukupni kapital Evropske centralne banke iznosi 5 milijardi eura.

Nezavisnost

Nezavisan položan Evropske centralne banke i nacionalnih centralnih banaka država članica
utemeljen je Ugovorom o funkcioniranju Eu, do su odredbe o kojima se doatno pojašnjava
ovakav status, kao i regulisanjeorganizacionih i finansijskih pitanja od značaja z apoložaj i
rad monetarnih institucija Evropske unije sastavni dio statute Evropskog sistema centralnih
banaka i Evropske centralne vanke. Evropski standardi o nezavisnosti Evropske centralne
banke sadrže različite elemente koji mogu klasificirati u četiri kategorije:

1. Institucionalnu

2. Funkcionalnu

3. Finansijsku i

4. Personalnu nezavisnost

Institucionalna nezavisnost

43
Ova nezavisnost se odnosi na stepen uticaja ostalih ogana Eu, al ii džava člania na donošenje
odluka iz domena monetarne politike. Ova nezavisnost najvećim, dijelom dolazi do izražaja u
odnosu centralne banke organa izvršne vlasti. Organi i tijela EU, odnosno vlada država
članica obavezuju na princip “nemješanja” u kreiranje i vođenje monetarne politike EU.
Odnosno zabranjuje se traženje i davanje instrukcija od organa i tijela EU, vladaa država
članica ili bilo kog drugog organa. Međutim, ne treba shvatati kao isključivanje svake vrste,
pa i neformalnih kontakata članova Upravnog vijeća i ostalih institucija tijela Unije, odnosno
predstavnika vlada država članica. Ovo zbog toga što osnovna zamisao nije bila da se
potpuno izoluje ECB, već samo da nezavisno donosi odluke. Zbog toga se ističe da u
kontekstu zakonodavnih ovlastipostoji razlika između ECB i drugih institucija Unije. ECB
(Evropska centralna banka) svoje ovlasti vrši nezavisno od ostalih institucija Unije.
Evropskoj centralnoj banci priznaje se svojstvo pravnog lica, kao što je to svojstvo priznato
Evropskoj Zajednici, zatim da ima svoje organi odlučivanja, kao i značajnu regulatornu moć
s obzirom na to da može donositi uredbe, odluke, preporuke, mišljenja te izricati sankcije za
nepoštovanje njenih odluka.

Funkcionalna nezavisnost

Ova nezavisnost podrazumijeva da je mandate centrallne banke jasno definisan, što znači da
ECB ima precizno utvrđen primarni cilj zbog kojeg je osnovana. Definisanjem stabilnosti kao
prioritetnog cilja za čiju je realizaciju odgovorna Evropska centralna banka postavaljeni su
temelji njene funkcionalne nezavisnosti. Drugi važan segment ove vrste nezavisnosti je taj da
se odnosi na ekskluzivnu kompetentnost ESCB za utvrđivanje i psrovođenje monetarne
politike, kao i slobodu u izboru instrumenata i mjera koje će koristiti. To znači da ECB ima
potpunu samostalnost u donešenju odluke o tome da li će i u kojoj mjeri intervenisati na
finansijskom tržištu i na taj način uticati na visinu kamatne stope, propisati obavezu držanja
minimalnih rezervi, onosno donijeti odluku o primjeni drugih opertivnih metoda monetarne
kontrole. Za ostvarivanje stabilnosti cijena od presudnog značaja je važno to da bude
isključena mogućnost finansiranja budžetskog deficit kreditima centralne banke. Zabrana
prekoračenja po računima ili bilo koji drugioblik kreditiranja koje institucijama, tijelima,
uredima ili aagencijama Unije, centralnim vladama, regionalnim, lokalnim ili ostalim javnim
tijelima ili tijelima javnog prava ili javnim poduzećima država članica odobravaju Evropska
centralna banka ili nacionalne centralne banke, kao i direktno kupovanje dužničkih
44
instrumenata koje bi Evropska centralna banka ili nacionalne centralne banke od njih
kupovale.

Finansijska nezavisnost

Teško je zamisliti nezavisno vođenje monetarne politike bez finansijske samostalnosti. Ova
nezavisnost detaljno je bila redviđena Ugovorom iz Mastriha. Finansijska nezavisnot
podrazumijeva pravo Evrospke entralne banke da raspolaže sopstvenim prihodima iz koojih
se podmiruju troškovi koji nastaju u vezi sa njenim poslovanjem, kao i jasno definisana
pravila o načinu raspolaganja ostvarenom dobiti, odnosno pitanje načina pokrića eventualnog
gubitka. Dobit koju u okviru finansijskog poslovanj ostvari ECB je Statutom određeno da se
dio dobiti odlukom Vijeća guvernera prebacuje u Fond općih rezervi, dok se preostali dio
dobiti dijeli dioničarima ECB proprcionalno njihovim uplaćenim udjelima. Sredsta Fona,
služe za pokrivanje gubitka banke, a ukoliko ona nisu dvooljna onda se koiste sredstva
onetarnog dohotka ostvarenog u finansijskoj godini.

Nezavisnost personala

Nezavisnost Evropske centralne banke zavisi i od načina na koji je regulisano imenovanje

personala, ali i upravljanje centralnom bankom. Prema evropskim standardima, guverneri
centralnih banaka biraju se na period koji je duži od perioda na koji se biraju članovi
parlamenta, što znači da dužina mandata ne može biti kraća od pet godina. Nezavisnost
vrhovne onetarne vlasti dodatno je ojačana taksativnim navođenjem uslova koji moraju da
budu ispunjeni da bi se pokrenuo postupak za razrješenje. Kao razlozi za razrešenje mogu se
pojaviti izvršenje krivičnih djela, gubitak radne sposobnosti, sukob interesa, ne ispunjavanje
uslova za izbor, nestručno i nesavjesno obavljanjedužnosti, ozbiljni propusti u radu koji su
doveli do znatnog odstupanja od definisanog primarnog cilja. Prema tome, članovi mogu biti
razriješeni smao ukoliko nisu u stanju svojih obaveza. U takvim slučajevima, Vijeće
guvernera ili Izvršni odbor podnese zahtjev Evropskom sudu pravde da razriješi Dužnosti
člana organa ECB. Pod istim uslovima guvrner nacionalne centralne banke može biti
razriješen funkcije od srane organa definisanog nacionalnim zakonodavstvom. Nezavisnost
45
centralne banke prije svega treba tražiti u eliminisanju vanjskog pritiska na ECB kada ona
utvrđuje politiku i preduzima mjere koje su u funkciji ostvarivanja primarnog cilja tj.
stabilnost cijena.

ZAKONODAVSTVO EVROPSKE UNIJE

Zakonodavni postupak

Zakonodavstvo EU se može u najširem smislu predstavit kao akti koji su usvojeni u okviru
zakonodavnog postupka od sstrane bkimaeralnoog Unijskog legislatora – Evropskog
parlamenta i Vijeća. Unutar zakonodavnog postupka možemo indentificirati tri osnovna
načina donošenja odluka:

1. Osnovni postupak

2. Redovni zakonodavni postupak

3. Poseban zakonodavni postupak

Osnovni postupak

Postupak u kojem Vijeće odlučuje na prijedlog Komisije bez bilo kakvog učešća Parlamenta
naziva se osnovni postupak. Ovaj postupak čini zajedničko jezgro svih ostalih zakonodavnih
postupaka. Iako je nekada bio dominantan danas je zdaržan samo u rijietkim osjetljivim
oblastima kao što su: utvrđivaje zajedničke carinske tarife, dodjeljivanje pomoći, mjere o
utvrđivanju cijena, nameta, podrške i količinskih ograninčenja, te o utvrđivanju i raspodjeli
mogućnosti ribolova, mjere kojima se utvrđuju mehanizmi kojima države članice, u saradnji
sa Komisijom, provode objektivnu i nepristranuocjenu provedbe politike Unije, mjere za
provedbu okvira uprvanih mjera za borbu protiv terorizma.

Redovni zakonodavni postupak

Redovni zakonodavni postupak omogućava smislenu i demokratski legitimiranu debate

između Evropskog parlamenta i Vijeća kroz višestepene runde pregovora. Sastoji se iz sedam
46
različitih faza. Prvu fazu predstavlja podnošenje zakonodavnogprijedloga od strane Komisije
koja uz manje izuzetke, uživa ekskluzivno pravo pokretanja zakonodavne incijative. Komisija
formlano podnosi prijedlog istovremeno Evropskom parlamentu i Vijeću. Drugu fazu
predstavlja prvo čitanje. U okviru ove faze Evropski parlament većinom glasova prisutnih
poslanika daje mišljenje na prijedlog Komisije na osnovu kojeg Vijeće može da:

1. usvoji zajednički stav

2. usvoji predloženi akt

3. usvoji amandman na predloženi akt

U ovim situacijama Vijeće donosi odluku kvalifikovanom većinom. Ovim se završava

takozvano prvo čitanje. Ako se VIjeće složi sa Evropskim parlamentom postupak će se
završiti sa prvim čitanjem, te se pristupa drugom čitanju. Drugo čitanje se odvija u
Evropskom parlamentu predstalja treću fazu postupka u kojoj se poslanici izjašnjavaju o
zajedničkom stavu Vijeća. Evropski parlament može u tom slučaju može da postupi na četiri
načina:

1. odbaci zajednički stav

2. ostane pasivan

3. izjavi amandmane na zajednički stav apsolutnom većinom

4. usvoji zajednički stav prostom većinom

Ako vijeće ne odobri sve predložene amandmane Evropskog parlamenta predsjedavajući

Vijeća u dogovoru s predsjednikom Evropskog parlamenta u roku od šest sedmica saziva
sastanak Komiteta za usaglašavanje – mirenje. Na taj način je započeta četvrta faza postupka
ili posljednja faza da sse spasi zakonodavni prijedlog. Komitet za usaglašavanje se sastoji od
jednakog broja predstavnika Vijeća EU i Parlamenta. U Komitet za usaglašavanje iz
Evropskog parlamenta ulaze tri stalna člana i članovi koji se imenuju po potrebi iz
odgovarajućih parlamentarnih odbora vodeći računa o tome se održi balans između političkih
frakcija u Evropkom parlamentu. Nakon što se postigne dogovor u Komitetu, slijedi tzv. treće
čitanje ili konačno izjašnjvanje o usvajanju prijedloga u Parlamentu odnosno u Vijeću.
Prijedlog je usvojenn ukoliko se opet u Parlamentu za njega izjasni apsolutna većina
zastupnika odnosno u VIjeću za taj prijedlog bude kvalifikovana većina. POsljednje dvije
47
faze postupka su više formalne prirode. Zakonodavne akte, usvojene u ovoj procedure
potpisuju predsjednik Vijeća i predsjednik Evropskog parlamenta koji se nakon toga
objavljuje u SLužbenom listu Evropske unije.

Posebni zakonodavni postupak

Ovaj postupak se primjenjuje samo u Ugovorom odabranim područjima kao što su npr.
pitanja porezne politike, mjere o socijalnoj sigurnosti i socijalnoj zaštiti migranata građana
Unije itd. Ugovoj razlikuje dvije osnovne varijante ovog postupka. U prvoj varijanti se daje
saglasnost, dok u drugoj varijanti Evropski parlament daje saglanost ili je konsultovan. Te
dvije varijante su:

1. postupak saglasnosti

2. postupak konsultacija.

Postupak saglasnosti

Ovaj postupak je uvedej Jedinstvenim evropskim aktom i daje mogućnost Parlamentu ili
Vijeću da izraze odobavanje ili neodobravanje određenih zakonodavnih instrumenata.
Postupak saglasnosti daje svvojevrsno pravo veta Parlamentu prilikom odlučivanja vezanih
za: proširivanje saradnje, posebne zadatke Evropske centralne banke, promjene statute
Evropskog sistema centralnih banaka, strukturalne fondove i Kohezioni fond, jedinstvene
procedure za izbore, određene međunarodne ugovore, kršenje ljudskih prava i pristupanje
nvih članica. Postupak saglasnosti podrazumijeva da Vijeće, koje donosi odluku na prijedlog
Komisije, mora prethodno ribaviti odobrenje Evropskog parlamenta.Parlament odobrenje
daje na osnovu izvještaja odgovarajućeg komiteta koji u svom izvještaju preporučuje da se
prijedlog usvoji ili odbaci. Za usvajanje je potrebna apsolutna većina.

Postupak konsultacija

Za razliku od postupka saglasnosti koji nedominatnoj instituciji nudi jednu mogućnost

“prihvati-odbij” kod postupka konsultacija radi se mogućnosti raspravljanja o prijedlogu. U
48
slučajevima koji su navedeni u Ugovoru, Vijeće mora konsultovati Evropski parlament prije
glasanja, odnosno konačnog izjašnjavanja o prijedlozima Komisije. Mišljanje Evropskog
parlamenta je obavezno, ali nije obavezujuće. VIjeće odluku može donijeti kvalifikovanom
većinom, ali i jednoglasno. U Parlamentu, prijedlog Komisije se najprije razmatra u okviru
nadležnog komiteta koji svoj izvještaj podnosi u fomi nacrta rezolucije. Ovaj nacrt razmatra
Parlament i daje svoje mišljenje koje može biti: pozitivno, negativno ili predložiti izmjene i
dopune. Ovlaštenja Parlamenta su prilično ograničena u skladu sa ovom procedurom, u tom
smislu da se Parlament može samo nadati da će Komisija uzeti u obzir njegove amandmane
u izmijeniti prijedlog. Komisija nije obavezna da to učini kao ni što Vijeće nema obavezu da
taj prijedlog slijedi ili da obrazlaže zašto prijedlog nije usvojen. Ako Komisija pihvati neka
amandmane ona će Vijeću dostaviti revidirani prijedlog. Ukoliko dostavljeni prijedlog sadrži
suštinske izmjene nda je Vijeće u obavezi da ponovo konsultuje Parlament. Obaveza
ponovnih konsultacija neće postojati ako se prethodne izmjene odnose na metod, a ne na
suštinu akta ili ako su izmjene odnose na metod, a ne na suštinu akta ili ako su izmeje u
skladu sa mišljenjem Parlamenta koje je prethodno iznešeno. Vijeće razmtra revidirani
prijedlog te ga ili usvaja ili ga dalje mijenja. Odluka se donosi bilo putem kvalifikovane
većine ili jednoglasno.

PRINCIP SUPSIDIJARNOSTI

Značenje

Etimološki pojam supsidijarnostimože imati dva odvjena značenja. Prvo značenje polazi od
koijena “subsidiary/substitute” što asocira na nesto sekundarno i manje važno. Drugo
značenje polazi od korijena “subsidium” što znači pomoć ili podrška. Dakle, drugo značenje
asocira na idejusubvencije ili pomoći te prema tome, u odnosu na prethodno, ono ima
pozitivan smisao.

Supsidijarnost kao princip Prava Evropske unije

Princip supsidijarnosti teži ka dva međusobno suprostavljenacilja. Sa jedne straneovaj princip

omogućava Uniji da djeluje ako se problem ne može na adekvatannačin iješiti od strane
država člaanica. Sa druge strane, nastoji zadržati ovllasti država članica u onim područjima u
49
kojima Unija ne djeuje učinkovitije. Institucije Unije mogu djelovati u ime ovog principa,
ako su ispunjena tri preduvjeta:

1. poručje djelovanja nije u isključivoj nadležnosti Unije

2. države članice ne mogu u dovoljnoj mjeri ostvariti ciljeve predležonog

djelovanja

3. zbog opsega ili učinka djelovnja uspješnije ga može provesti Unija

Odnosno, primjena ovof principa zahtjeva da područje primjene bude unutar sfere tzv.
podjeljenje ovlasti, u kojima Unija dijeli zakonodavne kompetencije sa država članicama. Da
bi Unija bila ovlaštena da donese odnosni pravni akt potrebn je kumulaicno budu ispunjena
dva posebna uslova: pretpostavka o neophodnsti i pretpostavka o efikasnosti.
Pretpostavka o neophodnosti je ispunjena ako države članice ne mogu na zadovoljavajući
način postići ciljeve koji su sadžani u predloženim mjerama, bilo na centralnom, regionalnom
ili lokalnom nivou. Pretpostavka efikasnosti je ispunjena ako se ciljevi, koji bi se trebali
ostvariti mjerom, radi opsega ili učinka koji proizilazi iz predložene mjere, mogu ostvariti
mjerom, radi opsega ili učinka koji proizilazi iz predložene mjere, mogu na bolji način postići
na nivou Unije. Ispunjenost ovih pretpostavki se utvrđuje odvojeno, no prije toga nakon što
se uoči problem treba utvrditi da li je njegovo otklanjanje nužno za ostvarivanje zadaća
zajednice.

Mehanizam nadzora nad poštivanjem principa supsidijarnosti i propocionalnosti uređuju se

dva protokola, priložena ugovorima. Prvi protoko br. 1 uređuje obaveze proslijeđivanja nacrta
zakonodavnih akata i savjetodavnih dokumenata Komisije nacionalnim parlamentima odma
čim su dostavljeni drugim institucijama EU odnosno obavljeni i propisuju rok od osam
sedmica koji mora stići do doana kada je nacrta uvršten na dnevni red Vijćea. Drugi, Protokol
br. propisuje mehanizam, po kojem bi prije svega sa ulogom nacionalnih parlamenata –
osigurali poštivanje načela supsidijarnosti i proporcionalnosti. Na taj način kriterij za
primjenu ovih princpia su sadržani u primarnom pravu Unije što je svakako olakšalo njegovu
primjenu.

Princip supsidijarnosti i Evropska komisija

50
Komisiji se, u cilju postizanja efikasne primjene principa supsidijarnosti namećuodređene
obaveze. U tom konekstu, Komisija prije predlaganja bilo kojeg zakona, provodi opsežne
konsultacije i zatim svoje prijedloge dostavlja nacionalnim parlamentima istovremeno kada i
Vijeću i Evropskom parlamentu. Komisij je u obavezi da oprada svoje nacrte zakonodavnih
akata u skladu sa principom supsidijarnosti. Iako se ova obaveza Komisije smatra formalnom
i kozmetičkom, ona ipak kod Komisije može da proizvede potrebu za artikuliranjem
zakonodavnih prijedloga i principa supsidijarnosti, te na taj način doprinese otvorenosti i
transparenstosti, odnosno jačanju demokratskog legitimiteta u postupcima Komisije. Pored
toga, KOmisija svake godine podnosi izvještaj Evropskom Vijeću, Evropskom parlamentu,
Vijeću i nacionalnim parlamentima, te se ovaj izvještaj prosljeđuje Ekonomskom i socijalnom
komitetu i Komitetu regija.

Princip supsidijarnosti i Evropski parlament

Evropski parlament prema primjeni principa supsidijarnsti poprilično je rezervisan. Evropski

parlament strahuje da bi primjena principa supsdijarnosti mogla da dovede do ponovne
upotrebe prava veta država članica što ne odgovara suštini i trendu integracijskog procesa u
Uniji. Drugim riječima, upotreba ovog principa može da reducira aktivnosti unije u procesu
donošenja odluka čime se indirektno slabi pozicija Evropskog parlamenta. Sa pozicije
Evropskog parlamenta provođenje širokih konsultacija komisije prije podnošenje prijedloga
smatra se gubljenjem energije. Prema Evropskom parlamentu ono što je neophodno za
komisiju i za Vijeće jeste jednostavno demontrirati zašto je akcija Unije potrebna, te zbog
čega bi donošenje određene mjere bilo učinkovitije na supranacionalnom nego na nivou
država članica.

Princip supsidijarnosti i Sud pravde Evropske Unije

Ugovor iz Lisabona uspostavlja jurisdikciju Suda pravde EU za ocjenu zakonitosti akata EU

na osnovu eventualnog kršenja principa supsidijarnosti, te omogućva nacionalnim
parlamentima da pokrenu ovaj process. Kada institucije EU usvoje zakon, nacionalni
parlamenti, ukoliko to dozvaljaju domaći propisi, mogu zatražiti ex post kontrolu od strane
Suda pravde EU. Sud prave EU nadležan je u postupcima zbog povrede ovog principa

51
zakonodavnim aktom, koje pokreću ili saopćavaju držav članice u skladu sa svojim pravnim
poredkom u ime svog nacionalnog parlamenta ili njegova doma. Protool određuje nadležnost
Suda pravde EU za odlučivanje o tužbama zbgo kršenja ovog pricncipa sa zakonodavnim
aktom, koje mogu države članice uložiti i u ime svojih parlamenata iako se ne čini da je
vejrovatno da će Sud samo zbog toga promijeniti svoj vrlo suzdžani pistup u rješavanju i
prosuđivanju poštovanja principa supsidijarnosti. Dakle, do daljeg osiguranja, poštovanje
ovog principa u prvom redu ostaje u rukama političkih mehanizama, odnosno prije svega
nacionalnih parlamenata. Da bi oni svoju ulogu mogli obaviti na odgovarajući način bit će
veoma važno kako će u odnosu na odredbe Lisabonskog ugovora o mehanizmu rano
upozoravanja prilagodii svoje djelovanje, kako u pogledu unutrašnje organizacije posla.

NADLEŽNOSTI EU

Isključive nadležnosti

Isključiva nadležnost Unije prodrazmijeva cjelovit prenos zakonodavnih ovlaštenja sa država

članica na institucije Evropske unije. U slučaju isključivih nadležnosti jedino je jedan nivo
upravljanja ovlašten da djeluje. Ugovor iz Lisabona u čl.3 donosi listu isključivih nadležnosti
unije :

 Crinska unija

 Utvrđivanje pravila o tržišnom natjecanju potrebnih za funkcionisanje

unutrašnjeg trzista

 Monetarna politika za države članica čija je valuta euro

 Očuvanje morskih bioloških resursa u okviru zajedničke ribolovne politike

 Zajednička trgovinska politika

U stavu 2 istog člana je navedeno da Unija posjeduje iključivu nadležnost za sklapanje

međunarodnih ugovora u slijedeće tri situacije:

 Kad njegovo sklapanje predviđa zakonski akt Unije

52
  Ako je potreban kako bi Uniji omogućio ostvarivanje njene unutrašnje
nadležnosti

 Kada bi sklapanje međunarodnog ugovora moglo uticati na zajednička pravila

ili izmjeniti njihovo područje primjene

Podjeljenje nadležnosti

Podjeljena nadležnost između Unije i država članica predstavlja „redovnu“ nadležnost unije u
područijima gdje djelovanje na evropskom nivou može doprinjeti djelovanju država članica.

Radi se o nadležnostima koje Unija dijeli sa državama članicama. Kad se Uniji Ugovorima
daje nadležnost koju ona u određenom području dijeli sa državama članicama, pravno
obavezujuće akte u tom području mogu izdavati i usvajati Unija i države članice. U svim
ovim područjima Unija može prva izršavati svoje nadležnosti ali samo u onim pitanjima koja
su određena instumentom Unije, kada Unija uredi određenu oblast države članice nemaju
mogućnosti posebnog ili dodatnog uređenja te oblasti.

Podijeljena nadležnost između Unije i država članica primjenjuje se na slijedeća glavna

područja:

 Unutrašnje tržište

 Socijalnu politiku za aspekte utvrđene ovim Ugovorom

 Ekonomsku, socijalnu i teritorijalnu koheziju

 Poljoprivredu i ribarstvo, osim očuvanja morskih bioloških resursa

 Zaštitu okoliša

 Zaštitu potrošača

 Promet

 Transevropske mreže
53
  Energetiku

 Područje slobode, sigurnosti i pravde

 Zajednički problematiku sigurnosti u pitanjima javnog zdravlja, za aspekte

utvrđene Ugovorom

Koordinirajuće nadležnosti

Koordinirajuće nadležnosti predstavljaju nadležnostima u kojima države članice usklađuju

svoje politike u području ekonomije i zapošljavanja u skladu sa mehanizmima utvrđenima
ugovorom, za čije je utvrđivanje nadležna Unija. Dakle radi se o takvoj vrsti nadležnosti u
kojoj određena oblast ostaje u nadležnosti država članica , dok Unija može poduzimati
određene aktivnosti podrške i koordinacije. U okvire ove nadležnosti svrstavaju ekonomsku,
socijalnu i politiku zapošljavanja.

Komplementarne nadležnosti

Ova vrsta nadležnosti podrazumjeva da je Unija nadležna za mjere čiji je cilj podupiranje ,
usklađivanje ili doppunjavanje mjera država članica, a da pri tome ne zamjenjuje njihovu
nadležnost u tim područjima a to su:

 Zaštita i poboljšanje zdravlja ljudi

 Industrija

 Kultura

 Turizam

 Obrazovanje, strukovno usavršavanje, mladi i sport

 Civilna zaštita

 Upravna saradnja

54
U ovim oblastima EU ne može usklađivati nacionalno pravo nego je nadležna da osigura
minimum harmonizacije nacionalnih prava.

DEJSTVO PRAVA EU

Pravo EU predstavlja određenu dozu unikatnosti a ona se odlikuje time što podjednako važi
na svim teritorijama država članica bez obzira da li se njihovo pravo temeljilo na
anglosaksonskom ili evropskom kontinentalnom pravu. Dejstvo pravnih pravila Prava EU
nije relevantno postojanje domaćih ustavnih normi koje takvo dejstvo izričito dopuštaju
njegovo dejstvo osigurava se samim članstvom drćave članice u EU. Sud pravde je taj koji
osigurava da neke odredbe Ugovora imaju direktno dejstvo u domaćim pravnim poretcima
država članica, dok sami Ugovori predviđaju usvajanje sekundarnog zakonodavstva da bi se
ostvarili neki od ciljeva Ugovora. Direktno dejstvo kao princip EU zakonodavstva traži da se
prava i obaveze pojedinaca priznaju i provode od strane sudova država članica.

Značaj Suda pravde

Sud pravde EU, kao čuvar zakonitosti i instrument kohezije unutar Unije, od počteka je imao
mogućnost da definira status prava Unije te da mu da prednost kada dodđe do spora sa
nacionalnim pravom ovo se pokazalo i u presudi Van Gend en Loos. Ovom presudom
uspostavljena je doktrina direktnog dejstva ističući Pravo EU neposredno primjenjuje u
unutrašnjim pravnim poretcima država članica stvarajući utuživa prava za građane. Princip
direktnog dejstva se ogleda u tome da ono traži obavezu nacionalnih sudova da primjenjuju
Pravo EU tamo gdje je moguće.

Direktno dejstvo vs Direktna primjenjivost

Direktna primjenjivost podrazumjeva podesnost odredbi pravnih normi Prava Unije da budu
neposredno ili direktno inkorporirane u unutrašnje pravne sisteme država članica, bez
intervencije nadležnih nacionalnih vlasti. Osnovni razlog zbog čega se opravdava postojanja

55
principa direktne primjenjivosti nalazi se u težnji Unije da u svim državama članicama
osigura jedinstvenu primjenu svojih propisa radi ostvarivanja zajedničkih ciljeva. Direktna
primjenjivost se u pravilu veže samo za uredbe kao vrstu pravnih akata EU.

Osnovni uvjet za direktno dejstvo jeste da se radi o pravno obavezujućim normama

kojemoraju biti jasne, precizne i bezuslovne. Princip direktnog dejstva nalaže nacionalnom
sudu da odredbu koja je jasna, precizna i bezuslovna, neovisno od toga u kom izvoru prava
EU je ista sadržana, primjeni odnosno da osigura njenu primjenu.

Direktno dejstvo primarnog prava

Direktno dejstvo odredbi primarnog prava se pojavljuje u slučajevima kada Ugovor sadrži
zabranu od nekog činjenja ili zahtjeva obavezno suzdržavanje pod uvjetom da je ista jasna i
bezuvjetna. Da bi ona bila bezuvjetna traži se da su ispunjena dva dodatna uvjeta tj. da
odredba primarnog prava treba predstavljati automatsku zabranu i da zabrana treba biti
apsolutna.

NADREĐENOST PRAVA EU

Nadređenost ili supremacija prava EU predstavlja jedan od osnovnih principa prava EU koji
se primjenjuje kako bi se omogućilo rješavanje sporova tamo gdje ne postoje pisana pravila.
U slučaju da dođe do konflikta dvaju pravnih normi evropske i nacionalne ona se riješava na
način da se prvenstveno imaju primjenjivati odredbe Prava EU.

PRAVOSUDNA ZAŠTITA PRAVA POJEDINACA

Zaštita kroz funkcije Suda pravde

Funkcije Suda pravde EU proizilaze iz njegovih nadležnosti i obrnuto njegove nadležnosti

proizilaze iz njegovih funkcija. U stavrnosti one predstavljaju nepodjeljenu cjelinu. Kada je u
56
pitanju razvrstavanje nadležnosti između evropskih sudova postoji više kriterija od kojih je
najvažniji onaj koji polazi od razlika između presude i mišljenja. Kada je presuda u pitanju
treba razlikovati da li je ona podnijeta neposrdno pred evropskim sudovima ili nacionalnim.
U pogledu davanja mišljenja na zahtjev Vijeća Sud pravde najčešće ovakvu situaciju ima
kada kod ocjene usklađenosti nekog međunarodnog ugovora sa Ugovorom o EU. UEU
predviđa tri osnovne funkcije Suda pravde EU:

 Odlučuje o tužbama koje podnose države članice, neka od institucija, fizička ili
pravna osoba

 Odlučuje u postupku prethodnih pitanja, na zahtjev sudova država članica,

odlučuje o interpretaciji prava Unije ili valjanosti akata koje donose institucije

 Odlučuje o drugim slučajevima koje propisuju Ugovori

Pravo Suda pravde EU da vrši ocjenu zakonitosti pravnih akata koje donose organi EU
predstavlja nužnu pretpostavku za uspostavljanje vladavine prava u Uniji. Dakle njegove
funkcije se vežu za tri nadležnosti : direktne, indirektne i eksplicite predviđenim
ugovorima.

Direktne nadležnosti

 Tužbe zbog neispunjavanja obaveza

 Tužbe za propuštanje djelovanja

 Tužbe za naknadu štete

 Tužbe službenika institucija EU

Indirektne nadležnosti

 Prethodno pitanje

 Arbitracija, odnosno ugovorena nadležnost

57
  Zahtjevi za davanja mišljenja

Prethodno pitanje

Prema članu 267 UFEU Sud pravde EU nadležan da donosi odluke u prethodnim pitanjima u
vezi : tumačenja Ugovora, valjanosti i tumačenja akata koje su donijele institucije, tijela ,
uredi i agencije EU. Dakle postoje dvije vrste prethodnih pitanja pitanje tumačenja i pitanje
valjanosti.

Arbitracija –

odnosno ugovorena nadležnost, propisana je čl. 272 UFEU. Ako u ugovoru sklopljenom od
strane ili u ime EU sa pravnim ili fizičkim licem stoji klauzula da Sud pravde arbitrira u
sporu, onda Sud odlučuje i o tim pitanjima.

Zahtjevi za davanje mišljenja

Zahtjevi za davanje mišljenja odnose se na slučaj kada Evropski parlament, Vijeće ministara,
Komisija ili država članica mogu tražiti mišljenje Suda o tome da li su odredbe nekog
ugovora koji sklapa EU u skladu sa odredbama prava EU odnosno Ugovora. Mišljenje se
može zatražiti i u pogledu toga da li je buduće sklapanje nekog ugovora u nadležnosti Unije.
U slučaju međunarodnih ugovora mišljenja koja po ovom pitanju daje Sud su obavezujuća.

58