T.C.

KONYA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK VE DOĞA BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KİMYA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI

VENTÜRİMETRE DENEYİ

DENEY SORUMLUSU:

ÖĞR. GÖR. FATMA NAGİHAN KARACA

5. GRUP

ÖĞRENCİ
İMZ
NUMARAS AD-SOYAD
A
I
19121600 HAVVA İREM
7 BALOĞLU
19121601
İLAYDA ÇALIŞ
2
MEHMET
19121600
KEMAL
5
TÜRKMEN
MUHAMME
19121600 D BAHADDİN
1 BÜYÜKKEÇEC
İ

EKİM-2022
KONYA

1
2
 İÇİNDEKİLER

1-ÖZET.........................................................................................................................................................3
2-SİMGELER VE KISALTMALAR.........................................................................................................4
3-GİRİŞ.........................................................................................................................................................5
3.1.1-AKIŞ VE AKIŞ TÜRLERİ................................................................................................................5
3.1.2-LAMİNER AKIŞ............................................................................................................................5
3.1.3-TÜRBÜLANS AKIŞ......................................................................................................................5
3.1.4-GEÇİŞ BÖLGESİ..........................................................................................................................5
3.1.5-REYNOLD SAYISI.......................................................................................................................5
3.1.6-AKIŞ REJİMLERİ........................................................................................................................6
3.1.7-BERNOULLİ DENKLEMİ..........................................................................................................7
4-AKIŞ ÖLÇERLER...................................................................................................................................8
4.1.1-ORİFİSMETRE.............................................................................................................................8
4.1.2-PİTOT TÜPÜ.................................................................................................................................9
4.1.3-VENTURİMETRE.......................................................................................................................10
5-HESAPLAMALAR................................................................................................................................11
6-SONUÇ....................................................................................................................................................13
7-KAYNAKLAR........................................................................................................................................14

3
1-ÖZET

Akışkanlar mekaniğinde basınçlı borularda boru kesitinden geçen debinin hesaplanması her zaman
pratik olmamaktadır. Bu nedenle deneysel yöntemlerle elde edilen denklemler yaygın bir şekilde
kullanılmaktadır. Bu çalışmada venturimetre deney setinde ölçülen gerçek debi ile süreklilik ve Bernoulli
denklemleri kullanılarak hesaplanan teorik debi (Q T ) karşılaştırılmıştır. Literatürde teorik debiyi (Q T )
deneysel debi olarak (Q D) kullanabilmek için debi düzeltme katsayısından (C v ) yararlanılmaktadır.
Bunun nedeni teorik debi hesabında sürekli ve yersel yük kayıplarının dikkate alınmamasıdır. Debi
düzeltme katsayısı 0.9-1.0 aralığında önerilmektedir. Deneysel debinin (Q D) ,teorik debiye (Q T )
bölünmesi ile C v katsayısı elde edilir. Diğer bir ifadeyle teorik debinin formülüne C v katsayısının
eklenmesi ile akışkanın gerçek debisi bulunur. Boruda meydana gelen akımda sürekli ve yersel yük
kayıpları deneysel olarak hesaplanmaktadır.
Bu çalışmada venturimetre deneyinde gerçek debi için 6 farklı gözlem yapılmıştır. Öncelikle deney
setine maksimum debiler verilmiş, daha sonra vana yardımıyla debi azatılmıştır. Boru içerisindeki
akışkan su olarak seçilmiştir. Elde edilen bulgulara göre debi düzeltme katsayısı 0,989-1 aralığında elde
edilmiştir. Ayrıca debi düzeltme katsayısı ve teorik debi arasında güçlü bir ilişki gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Bernoulli denklemi , Düzeltme katsayısı , Gerçek debi , Teorik debi ,
Venturimetre.

4
2-SİMGELER VE KISALTMALAR

ν s : Akışkanın hızı

D :Borunun çapı

μ : Akışka nın dinamik viskozitesi

v : Kinematik viskozite

ρ : Akışkanın yoğunluğu ( kg / m3)

Q : Hacimsel akış hızı ( m3 / s )

P : Statik basınç ( N / m )
2

ν :Ortalama hız ( m / s )

h f :Toplam kayıp ( N . m / kg )

A : Borununkesit alanı ( m )
2

z : Yükseklik ( m )

g : Yerçekimiivmesi ( 9,81 m / s )
2

W p : Pompa işi ( N .m / kg )

η : Pompa verim

5
3-GİRİŞ

3.1.1-AKIŞ VE AKIŞ TÜRLERİ

Akışlar geometriye ve akışın türüne bağlı olarak çalkantılı, düzensiz veya çalkantısız
düzenli olarak bulunur. Bu tarz akış çeşitleri laminer ve türbülanslı akışlar olarak
bilinir.

3.1.2-LAMİNER AKIŞ

Düzgün akım çizgileriyle belirtilen çok düzenli akış hareketine laminer akış denir.
Düşük hızlarda yüksek viskoziteli akışkanların hareketi genellikle laminerdir. Laminer
akış, akışkanın birbirine paralel ve düzgün tabakalar içinde akış biçimidir. Reynold
sayısı 2100 den küçük olan akışlardır.

3.1.3-TÜRBÜLANS AKIŞ

Yüksek derecede düzensiz akışkan hareketi genellikle yüksek hızlarda meydana gelir
ve türbülanslı denen akış değişimleriyle belirtilir. Türbülans akış, akışkanın düzensiz,
çapraz akışlar ve girdaplar halindeki akışıdır. Yüksek hızlarda hava gibi düşük
viskoziteli akışkanların hareketleri genellikle türbülanslıdır. Reynold sayısı 4000 den
büyük olan akışlardır.

3.1.4-GEÇİŞ BÖLGESİ

Laminer akıştan türbülanslı akışa geçiş aniden oluşmaz. Bunun yerine bu geçiş, akış
tam türbülanslı olmadan önce akışın laminer ve türbülanslı akış arasında değiştiği bazı
bölgelerinde meydana gelir. Pratikte karşılaşılan çoğu akış türbülanslıdır. Laminer akışa
ise, yağ gibi viskoz akışkanların küçük borular veya dar geçitler içinden aktığı zaman
karşılaşılır. Reynold sayısı 2100-4000 aralığında olan akışlardır.

3.1.5-REYNOLD SAYISI

Bir akışkanın boru içindeki akışı laminer veya türbülanslı akış olabilir. Laminer
akıştan türbülanslı akışa geçiş, diğer faktörlerin yanında geometriye, yüzey
pürüzlülüğüne, akış hızına, yüzey sıcaklığına ve akışkan türüne bağlıdır. Detaylı
deneylerden sonra İngiliz bilim adamı Osborne Reynolds akış rejiminin, temelde atalet
kuvvetlerinin akışkandaki viskoz kuvvetlere oranına bağlı olduğunu buldu. Bu orana
Reynolds sayısı denir.

6
 ρ vs D vs D atalet kuvvetleri
ℜ= = =
μ v viskozite kuvvetleri
(3.1)

Şekil 1.1. Akış Rejimleri

3.1.6-AKIŞ REJİMLERİ

Şekil 1.2. Akış Rejimleri

Düzgün bir boruda laminer ve türbülans akışla akan Newtonyen bir akışkan için tipik
bir hız dağılımı yukarıdaki görsellerde gösterilmektedir. Türbülans akış için dağılım
eğrisinin, laminer akış için olandan daha geniş bir parabol olduğu görülmektedir. Aynı
zamanda maksimum hız ve ortalama hız arasındaki fark daha küçüktür.
Laminer akışta borunun tüm kesit alanında akış laminerdir. Katı yüzeye yakın çok
ince bir tabakada akış çok yavaştır ve akış rejimi laminerdir. Bu tabakaya girdap nadiren
ulaşır. Belirli bir kalınlığı olan ve içerisinde sürekli olarak girdap bulunmayan laminer
özelliğe sahip bu tabakaya viskoz alt tabaka denir. Viskoz alt tabaka akış kesitinin
sadece küçük bir bölümünü kaplar. Viskoz alt tabaka üzerinde değişik büyüklükteki
girdapların etkisinden dolayı herhangi bir noktada viskoz alt tabaka kalınlığı zamanla
değişir. Viskoz alt tabaka ile türbülent merkez arasında hem viskoz sürtünmenin hem de
girdap sürtünmesinin olduğu bir geçiş tabakası bulunur. Bu geçiş bölgesi tampon bölge
olarak isimlendirilir ve nispeten ince bir tabakadır. Kalan akış alanı, türbülent merkez
olarak isimlendirilen akış tarafından kaplanır.

7
3.1.7-BERNOULLİ DENKLEMİ

Süreklilik Denklemi :
Q=v 1 × A 1=v 2 × A 2 (3.2)

Birim akışkan ağırlığı için bir akım çizgisi boyunca iki nokta arasında sıkıştırılamayan
“bir akış için kayıpsız (sürtünmesiz) halde Bernoulli denklemi,

P1 a1 u21 P2 a 2 u22
+ g z 1+ + ηW p= + g z 2+ + hf (3.3)
ρ 2 ρ 2

Burada P, V ve p sırasıyla akışkanın statik basıncını, hızını ve yoğunluğunu, g ise

yerçekimi ivmesini göstermektedir. Statik basınçlar yerine;

P1
h1 = (3.4)
ρg
P2
h2 = (3.5)
ρg

olacak şekilde akışkan sütunu cinsinden basınçları yazarak ve sürtünme kayıplarını da

dikkate alarak denklemi değiştirebiliriz.

8
4-AKIŞ ÖLÇERLER

4.1.1-ORİFİSMETRE

Orifis, genel olarak, ortasında delik bulunan bir plaka olara tanımlanabilir. Boru
içine yerleştirilen orifisler, akış içinde meydana getirdiği basınç farkı ile geçen
akışkanın debisinin hesaplanmasında kullanılır.
Genel amaçlı olarak pek çok orifis çeşidi bulunmaktadır. Kalınlıklarına göre ayrılan
orifisler, plaka ve tüp orifisler olarak ikiye ayrılabilirler.

u2 =
C0
×
√ 2 ( P1−P2 )

√
ρ
( )
4
D
1− 0
D1
(4.1)

Şekil 2.1. Orifismetre Düzeneği Şeması

9
4.1.2-PİTOT TÜPÜ

Bir akışkanın yarattığı toplam basıncı ve buna bağlı olarak akışkanın hızını ölçen
cihazdır. Özellikle hava araçlarında yaygın olarak kullanılır. Statik sistemle birlikte
dinamik basıncın işareti sürate çevrilmesinde kullanılır.
Pitot tüpü hava aracı üzerinde hava akımının düzenli olduğu ve harici etkenlerden
fazla etkilenmediği bölgelere yerleştirilir. Uçuşta buzlanmayı önlemek amacıyla
uçaklarda genellikle pitot ısıtıcı sistemler bulunur.
Pitot tüpü akışkanın hareket yönüne paralel ve ters istikamette yerleştirilir. Pitot
tüpünden gelen toplam basınç sistemdeki hassas diyaframın genişlemesine neden olur.
Statik deliklerden gelen statik basınç ise diyaframın statik basınç oranında daralmasını
sağlar. Bu iki hareketin bileşkesi dinamik basıncı verir ve bu bilgi sürat saatindeki
skalaya yansıtılır.

2 2
P1 u1 P 2 u2
+ g z 1 + = + g z 2+ (4.2)
ρ 2 ρ 2
P 1 u2 P2
+ = (4.3)
ρ 2 ρ

u=
√
(4.4)
2 ( P1−P2 )
ρ

u=C p
(4.5)
√ 2 ( P1−P2 )
ρ

P1−P2= ( ρm− ρ ) g ∆ h (4.6)

u=C p
(4.7)
√ 2 ( ρm −ρ ) g ∆ h
ρ

Şekil 2.2. Pitot Tüpü Şeması

10
4.1.3-VENTURİMETRE

Şekil 2.3 Venturimetre Cihazı

Venturimetre genellikle konik olarak daralan giriş lülesi, düz boğaz kısmı ve konik
olarak genişleyen lüleden oluşur. Venturimetreler, meydana geirdiği basınç farkından
yararlanılarak borudan geçen akışkanın debisini ölçmek için kullanılır. Ölçülebilir
basınç farkı, boru kesit alanında kademeli bir daralma ve tekrar genişleme ile olur.
Daralma ve genişleme sonucunda enerji kaybı meydana gelir. Eşitliğin türetilmesinde
bu kayıp ihmal edilir.

2 2
P1 u P u
+ g z 1 + 1 = 2 + g z 2+ 2 (4.8)
ρ 2 ρ 2
2 2
u 2 u1
− =h1−h 2 (4.9)
2g 2g
Q=u 1 × a1=u2 × a2 (4.10)

( )
2
a2
u1=u 2 (4.11)
a1
2 2 2
u 2 u 2 a2
− × =h 1−h2 (4.12)
2 g 2 g a21

√
( h1−h2 ) × 2 g
u2 =

( )
a2
2
(4.13)
1−
a1
QT =u2 × a2 (4.14)

11
5-HESAPLAMALAR

QT =u2 × a2

√
( h1−h2 ) × 2 g
u2 =

( )
2
a
1− 2
a1

√
( 0,078−0,013 ) × ( 2× 9,81 )
u2 =
( )
2
0,2011
1−
0,5309

u2 =
u2=1,22
√
( 0,065 ) × ( 19,62 )
0,8565

a 2=0,2011
QT =0,2011× 1,22
QT =0,245

√
( h1−h 2 ) × 2 g
Q D=C v ×a2 ×

( )
2
a
1− 2
a1

√
( 0,083−0,006 ) ×2 × ( 9,81 )
Q D=1 × ( 201,1 ×10 ) ×
−6

( )
2
201,1
1−
530,9
−4
Q D=2,67 × 10 veya
−3
5 ×10
Q D=
t1
5 ×10−3
Q D=
18,73
−4
Q D=2,67 × 10
QD
C v=
QT
2,67
C v= =1
2,67
QD
m=
√ h1−h 2
2,67
m=
√ 0,083−0,006
m=9,63
−4
m×10

√ ()
C v=
2 2× g
a2 × 2
a2
1−
a1

12
 −4
9,63 ×10
C v=

√(
2× 9,81
( 201,1× 10−6 ) ×
)
2
201,1
1−
530,9
C v =1

Çizelge 5.1.1. Elde Edilen Deney Sonuçları

1.DENEME 2.DENEME 3.DENEME 4.DENEME 5.DENEME 6.DENEME

A 0,083 m 0,085 m 0,089 m 0,091 m 0,094 m 0,097 m
B 0,079 m 0,080 m 0,084 m 0,087 m 0,090 m 0,094 m
C 0,051 m 0,058 m 0,062 m 0,069 m 0,073 m 0,081 m
D 0,006 m 0,018 m 0,026 m 0,036 m 0,044 m 0,058 m
E 0,014 m 0,023 m 0,031 m 0,040 m 0,047 m 0,060 m
F 0,038 m 0,045 m 0,051 m 0,058 m 0,063 m 0,073 m
G 0,051 m 0,056 m 0,061 m 0,067 m 0,072 m 0,080 m
H 0,059 m 0,064 m 0,068 m 0,074 m 0,077 m 0,084 m
J 0,063 m 0,068 m 0,071 m 0,075 m 0,081 m 0,086 m
K 0,068 m 0,071 m 0,075 m 0,080 m 0,084 m 0,089 m
L 0,070 m 0,074 m 0,078 m 0,081 m 0,085 m 0,090 m
t 18,73 sn 20,16 sn 20,83 sn 22,32 sn 23,47 sn 26,74 sn

Çizelge 5.1.2. Toplu Deney Sonuçları

(h1-h2) Qt Qd Cv (h1-h2)^0,5
1 0,077 2,67 2,67 1 0,277
2 0,067 2,48 2,48 1 0,259
3 0,063 2,48 2,4 0,97 0,251
4 0,055 2,25 2,24 0,995 0,235
5 0,05 2,15 2,13 0,991 0,224
6 0,039 1,89 1,87 0,989 0,197

13
 Şekil 5.1.3. Venturimetre Katsayısının Grafikle Bulunması

6-SONUÇ

Deneysel debi ( Q D ) hesabındaki değerler vanada sızıntı olmasından dolayı beklenilen

sonuçlardan farklı olmuştur. Bu farklılık da hesaplanan debi düzeltme katsayılarını ( C v )
etkilemiştir.

14
7-KAYNAKLAR

Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Lüle, Orifismetre ve Venturimetrede Basınç

Kaybının Araştırılması – Gürcan GÜRSOY

Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Makine Mühendisliği Anabilim Dalı Ani
Daralma ile Oluşan Dairesel Jet Akışkana Kanal Uzunluğu Etkisinin İncelenmesi – İlhan
UYAR

Taşınma Süreçleri ve Ayırma Süreci İlkeleri, Christie John GEANKOPLİS

TecQuipment Flow Measurement Apparataus User Guide

Gazi Üniversitesi Teknoloji Fakültesi, Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü Akışkanlar

Mekaniği Laboratuvarı Bernoulli Deneyi Föyü

Elettronica Venetta, Flow Channel User Guide

İnönü Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Reynolds Deneyi Deney
Föyü

İstanbul Kültür Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Venturimetre

Deneyinde Gerçek ve Teorik İlişkisi İçin Debi Düzeltme Katsayısının Belirlenmesi – Halil
İbrahim BURGAN

Konya Teknik Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Kimya Mühendisliği

Bölümü Laboratuvar Deneyleri 1.Dönem 4.Sınıf Deney Föyü

15