HUONG DAN DIEU TRI SOI NIEU QUAN S6i nigu quan (NQ) s6i duge hinh thanh tir than va di chuyén xuéng NQ va dimg lai ¢ nhiing vi i dinh tri hep ty nhién cia NQ. So véi séi than thi soi NQ chiém ty 1é it hon va tuong déi bénh, dé diéu tri hon nhung sém anh huéng dén chite nang than néu bj bé tic lu ngay. Phan lon s6i cé kich thuée chiéu ngang (so véi NQ) nhé hon 5 mm sé dugc téng xuit tu nhién theo dong nude tiéu, Cac phuong phap diéu tri séi NQ duge phan thanh 5 nhém: Diéu trj ndi khoa (theo dai va chér dgi-ding thuéc) Tan s6i ngoai co thé (SWL) ‘NGi soi tan s6i nguge chiéu (URS) Tén soi qua da (PCNL) ‘NGi soi 6 bung (trong hay ngoai phic mac); m6 mé lay si 1 1.1. Nguyén nhan soi NQ Cé hai loai sdi tiét nigu: sdi co thé (sdi nguyén phat) va sdi co quan (s6i thé phat), Su rdi loan ic diém s u quan sinh héa trong co thé sé sinh ra séi nguyén phat, séi thir phat bat ngudn tir nhimg nguyén nhan gay tic nghén dudmg bai tiét din dén & dong nudc tiéu, Hau hét séi NQ cé ngudn géc tir than, di chuyén xudng va dimg lai & mét doan nao dé cia NQ, dc biét tai cdc ché hep sinh ly. 1.2. Dién tién cita sti NQ Kha nang si ty than di chuyén xuéng bang quang phy thudc vao 2 yé 16: kich thude va vj ti ctla si. Séi NQ doan xa dé di chuyén xuéng bing quang hon séi NQ doan gitta va NQ doan anh huéng dén sy di chuyén ciia s6i. 24 gin. Chiéu ngang cia vién sdi 1a chi s6 quan trong Phan Ién séi nigu quan sé di chuyén xuéng bang quang trong véng 4-6 tudn. Déi vi mm, 95% di chuyén xuéng bang quang trong vong 31 dén 40 ngay. Ti lé soi di chuyén ty nhién phu thuéc nhigu vao vi tri sdi, ln ligt 1a 22%, 46%, 71% theo NQ doan gin, doan giita va doan xa. Do dé, diéu tri ndi khoa ché si duge téng xuat ty nhién sé 4p dung véi s6i kich thuée <5 mm, nguogc lai co héi tng xuat tu nhién d4i voi séi trén 5 mm rat thdp va can thiép lay si chi dong can duge xem xét. Cée vj tri soi dé bj ket 14 khic néi bé than-nigu quan (10%), ché NQ bit chéo bé mach chu (20%), doan NQ néi thinh bing quang (70%). Trong khi ii chuyén, si NQ gay ra cdc tén thuong cho NQ. Sy pha né cia nigu mac xung quanh hon séi tao diéu kign cho s6i bam vao nigu mac, khéng thé di chuyén. 1.3. Lam sing “ Trigu chitng co nang HUONG DAN CHAN DOAN VA DIEU TRI - BENH VIEN BINH DAN 1Dau; s6i NQ thudng gay dau duéi nhiéu dang tay thuge nhiéu yéu td: tn throng co thé bénh ly, hn logn sinh ly, vi ti cia séi, Con dau quan thin: day 14 con dau dién hinh do s6i di chuyén trong NQ, gay co thit NQ. Con dau thudng xuat hign dét ngét, lic bénh nhén dang khée manh. bao than hon s6i than vi: i) soi NQ hay di dng do nhu ddng ciia NQ va do kich thuée trong 44i nhé ctta séi; ii) NQ cé nhiéu day than kinh hon chi mé than, bé thin, dai than nén sy co sat 6i NQ thug gay ra con dau cla séi vio niém mac thudng gay phan img co that cic dudng tiéu trén, Theo Akram, trigu chimg dau quan than chiém da sé (40,1%). Dau do kich «mg: tiéu gat, tiéu budt do niém mac bang quang bj kich thich, phéng tinh dau do tai tinh, éng din tinh bi viém cé thé goi ¥ dén s6i NQ chau, doan sat bang quang. Tiéu mdu: ¢6 thé vi thé hoge dai thé. Tiéu duc: nuéc tiéu duc, cé mo 1 du higu cia nhiém tring thin ngugc chiéu, nén lu y khi sét kem rét run. Truéng hop nay de doa tram trong chite nang than, c6 nguy co nhiém tring huyét va chong nhiém tring. V6 niéu: v6 nigu do s6i NQ la cap tinh, bat ngudn tir sy tac nghén dudng tiéu, v6 nigu do sdi NQ xuat hién d6t ng6t nhung khi bé tic duong tiéu duge giai quyét, thin ciing sém hdi phuc. Triéu ching suy thn man tinh: lau ngay cé thé dua dén tinh trang suy than man tinh véi cdc trigu chimg tiéu héa nhu sinh s6i NQ hai bén hay séi NQ mét bén véi soi than bén con lai, bung, day hoi, 6i mia, an kh6ng tiéu hay cdc biéu hién thiéu mau, mat nga. Nhiing triéu ching khéng dién hinh: adi khi s6i NQ dién tién mo hd trong mét théi gian dai, vi sdi khéng di déng va khéng gay bé tic duéng tiéu cdp tinh. Mai lung 1a than phién nhiéu nhat, gia ting khi lim vige ning, Séi NQ bén phai mang tinh chat dau ciia viém thi m§t, loét hinh té trang, viém da day hay si bén trai 6 trigu chimg dai trang xudng, dé chén doan nham trén lam sang. } Trigu chieng thc thé - Tham khdm ving bung va héng lumg cé thé phat hién thin Ion véi dau hiéu cham thin duong tinh néu than bi tr nuéc, dau ving héng lmg néu viém quanh than. - Cam gidc dau duge nhdn biét khi thim khim ving hé chau, cho phép ggi ¥ soi NQ doan gitta, dic bigt khi cé phan ing viém quanh NQ. - Dau duéi suén nhung khéng co cimg thinh bung gap trong s6i NQ doan trén. 1.4, Cn lim sang “Tong phan tich va cay nwée titu - Hign dign nhieu hdng cau, cé thé c6 bach cau va vi tring. Nhiém khuan dudng tiét nigu c6 thé gay albumin trong nuéc tiéu. HUONG DAN CHAN DOAN VA DIEU TRI - BENH VIEN BINH DAN 2= Cae loai vi khudn duge phan lap tir nude tigu chi: yéu [a gram am, bao gém E. coli (38,3%), Proteus spp. (13,6%), Staphlococcus spp. (8,2%), Klebsiella spp. va Pseudomonas aeruginosa (5,5%). Chup X quang 9 nigu khong chudn bj (KUB) - Phim KUB gidp xdc dinh vj tri, kich thuée va hinh ding ciia séi, tir d6 cho phép dy doan kha nang dao thai ty nhién cia vién soi cing nhu Iya chon phic dé didu tri. Tay nhién, 46 nhay va 46 dic higu cla KUB tuong déi thp, lin luot tir 44 - 77% va 80 — 87%. KUB khéng phat hign cdc logi séi khéng can quang. Phim KUB chi cé thé dy doan khoang 39 - 40% thanh phan séi nén khéng thé sit dung @é phan tich thinh phan s6i trén Lam sing. “ Siéu am bung - La phwong tign cn lam sing khéng x4m lén gidp phat hién soi va tinh trang t made & than, Siéu 4m cing cho phép quan sit phn nao soi NQ, dic biét soi kém cin quang. Mac dit rat hitu ich trong cp ctu nhung siéu 4m mang tinh dinh huéng nhiéu hon vi khéng mé ta duge vj ti cita s6i va chite nang thin. Chup X quang h@ nigu cé cén quang (UIV) - La phuong phap rit gia tri trong cac truéng hop s6i nigu bude phai can thiép phdu thuat. Phim UIV mo ta hai dié co ban: hinh thé dai bé than va NQ, nho dé xc dinh vj tri cia hén s6i trong dudng tiét nigu cing nhu mite 46 gin né ciia dai bé thin. Ngoai ra, UIV phan anh chitc nang cia than c6 sdi va than bén doi dién. - Trong tréng hop it nude nhiéu, than cé thé khéng bai tiét trén UIV. Nén chup phim mun sau khi tiém thude cn quang tir 2 - 4 - 8 gig. Néu chyp phim mugn van khéng thay than bai tiét, nhiéu kha ndng thin bi hw hai tram trong, tién long vé su phuc héi cia thn sau khi lay s6i rat dé dat, Néu 2 than déu 6 sdi, UTV rat can thiét dé chon than wu tign phdu thuat. - Déi véi soi NQ, UIV phan anh mic dé gin né cia NQ phia tén hin soi, Truong hop si khéng can quang, hinh anh NQ gin né va thudéc can quang bi dimg lai tai vi tri soi duge thé hign dic trumg trén UIV, Dé chan doan phan biét gitta soi NQ ving hé chau véi nhimg vét véi héa trong ving nay, trén phim chup nghiéng van thdy séi NQ nim trén dung di ciia NQ, trong khi cde vét voi héa dinh vj bén ngoai + Chup NQ-bé than ngwoc dong (UPR) = Trong trudmg hgp ede trigu ching lim sing (LS) va edn lam sing (CLS) khée ké ca UIV NQ, UPR tré nén can thiét. Trude khi bom chi chua thé két lun s¢ can quang, vige dua éng théng lén cham séi cing 14 mét yéu t6 gidp chan doan. Hinh anh UPR can HUONG DAN CHAN DOAN VA DIU TRI - BENH VIEN BINH DAN 3quang cho thay soi mau tring nhat gitta m6t mau tring dim, hoc hinh anh khuyét gitta NQ miu tring dam. Hinh anh th can quang dugc bom ngugc theo éng thong NQ én ché c6 s6i sé bi d6i xuéng cho phép phat hign vi tri si NQ hodc hep NQ. = UPR chi nén dp dung khi that cn thiét vi tha thuat nay cé tinh xm hai va cé thé dua vi khuan tir nigu dao lén dudng tiéu trén. Ngdy nay, CTscan da thay thé ky thuat nay. “* Multislice CTScan (MSCT) - CT scan 6 thé xée dinh s6i va mite d6 tic nghén véi 46 nhay 96% so voi 87% cia KUB. CT scan khéng tiém can quang cung cap nhiéu dé ligu vé mat 46 cing nhu thanh phan séi. CT scan hiéu qua trong truéng hgp séi NQ kém can quang va chup UIV khéng thay hinh anh cia than va vi tri NQ bi tic nghén. Ngoai ra, CT scan cing danh gid duge chite ning thén. Cae phuong tign chan doan hinh anh trong chan doan dau hing lung cAp ‘Thi ty wu tién Phwong tign chin doan LE GR 1 CT khéng tiém ean quang 1 A 1 UIv ‘Xét nghiém chuan 2 KUB + Siéu ém 2a B 2.Cac phuong phap dieu tri séi nigu quan ~ Kich thuée soi rat thay déi, tir 2 mm dén >2 cm, Hau hét si < 5 mm déu c6 thé di chuyén ty nhién ra ngoai. Kich thude sdi la m6t yéu t6 quan trong cling véi mite 46 dau trén lam sang, mite 46 bé tic, tinh trang nl tring nigu, chire nang than sé quyét dinh phac dé diéu tri: theo doi diéu tri ndi ch si ty ra ngoai hay cin phai can thiép lay soi chit déng. 2.1. Diéu tri cép ciru - Trong nhiing truéng hop sdi nigu quan gay nhiém khudn va séc nhiém khudn can xi tri nhut sau: (1) M@ than ra da (2) Hoje dat thong nigu quin va phéi hgp véi khang sinh thich hgp. Didu tri séi nigu quan trong truéng hop nay duge déi lai dén khi nao tinh trang nhiém khudn duge gidi quyét. - Ngoai ra, chi dinh cap ctru cén duge thye hign trong nhing trrong hgp séi nigu quan hai bén hay s6i nigu quan mét bén trén thn ddc nhat, gay tic nghén voi tén thuong thin cap tinh, HUONG DAN CHAN DOAN VA DIU TRI - BENH VIEN BINH DAN 4- Trong digu trj dau quan thén, thude khang viém khéng steroids (NSAID) li thude duge Iya chon dau tign. NSAID cé tac dung giam dau tét hon cae thudc opioid trong diéu tri dau quan than, Diclofenac sodium, 100-150 mg/ngay, 3 - 10 ngay. Cac thude duge sir dung trong con dau quan than: ‘Thi ty wu tién Thude LE GR 1 Diclofenac sodium Ib A I Indomethacin Ib A Ibuprofen 2 Hydromorphine hydrochloride 4 c Methamizol Pentazocine Tramadol 2.2. Digu tr] ni khoa - Vis6i NQ gay bé tae va nguy co phd hy thén nang, nhanh nén chi diéu tri ni khoa khi ‘$i nhan, ba 13 nét, chite nang thén va NQ binh sat bénh nhan. Phac do dya trén nguyén tac tgo dieu kién soi cén nhé, duéng kinh < 5 mm, thug, c6 kha ning theo di 48 si di chuyén ra ngoai bang cach giam co tht, giam dau néu BN trong con dau, uéng nhiéu nuée hodc truyén nhiéu dich man, ngot dang truong. Soi > 6 mm, ty 1é ty dao thai chi khang 8%, - Chat we ché thu thé adrenergic hay tte ché kénh Ca?" duge ding trong diéu tri s6i NQ nhim lam ting sv di chuyén cita sdi théng qua viée lim gidn co tron NQ. Séi duge ting xuat ty nhién trong 65% bénh nhdn ding thuéc ite ché thy thé adrenergic hay te ché kénh Ca” nhiéu hon nhém khéng ding thudc. Diéu tri néi khoa khéng nhimg lim ting ty 1€ sdi di chuyén xuéng bang quang ma cén giam bet thoi gian di chuyén cia séi va nhiing con dau quan than. Thudc gin NQ nhuw ite ché thu thé adrenergic hay tte ché kénh Ca” con Lam tang 4p sudt thiy tinh phia trén soi nén gitip soi di chuyén dé dang. Tae dung phy thudmg gp 14 ha huyét ép thodng qua va mach cham khoing 3,5% trudng hop. = Tamsulosin la chat te ché thu thé adrenergic duge sit dung phé bién nhat. Tuy nhién, terazosin va doxazosin cing cé higu qua tuong duong. 2.3. Dieu tri ngoai khoa © Chi dink can thigp ngogi khoa = Soi cé kha nding di chuyén ty nhién thdp (> 5 mm). HUONG DAN CHAN DOAN VA DIU TRI - BENH VIEN BINH DAN 5= Soi NQ gay tic nghén + nhiém khudn dudng tiét nigu - Khéng dap img véi gidm dau, - Khéng dap img voi diéu tri néi khoa. - Anh huéng chtte nang than (suy thn, soi NQ/th4n déc nhat, soi NQ hai bén). & So YO dogn gin <1 cm - Dieu tri n6i khoa déi voi sdi cé dudng kinh chiéu ngang < 7 mm. Néu diéu tri ndi khoa 1 thing s6i khéng di chuyén phai can thiép lay (TSNCT). sdi chi dng nhu tan sdi ngoai co thé = Déi vai sdi c6 duéng kinh ngang > 7 mm dén < | em, TSNCT 1a hya chon dau tién. Noi soi tan soi nguge chiéu (NSTSNC) ciing 1a Iva chon déi véi soi c6 kich thude < 1 em. * Séi NQ dogn gan > 1 em - Tan soi ngoai co thé. - N6i soi tn s6i nguge chiéu, - Tan séi qua da. ~ Noi soi sau phiie mac ly séi - Mé mé lay soi, * SéiNQ dogn xa - TSNCT va NSTSNC la hai phuong phap duge Iya chon. 2.4. Nhimg can nhac dc biét trong chi dinh ly séi LE GR Diu tri khang sinh nén thyc hién trudc khi can thigp & bénh nhan co cay nude [3 B tiéu (+), TPTNT cé nhiém tring Salicylate nén ngwng 10 ngly trude khi can thigp thi thud 3 B TSNCT va lay s6i qua da chéng chi dinh 6 phu nit cé thai 4 TSNCT cé thé thyc hién & bénh nhan cé may tao nhip 4 Cc 5. Khuyén cdo vé digu tr] chudi soi (Steinstrasse) Vi Khong tie nghén ‘The nghén/ed trigu chimng LE [GR NQ doan gan TSNCT Stent 4 Cc NSTSNC NSTSNC TSNCT NQ doan gitta TSNCT Stent 4 Cc NSTSNC HUGNG DAN CHAN DOAN VA DIEU TRI- BENH VIEN BINH DAN @NQ doan xa TSNCT Stent 4 Cc NSTSNC NSTSNC TSNCT 3.Dy phang soi tai phat [Lung nude nhap [Luong nude nbap: 2,5 — 3,0 lit / ngay \Uéng méi 2 - 4 gis 0 — 2,5 litingay Hrhirc udng cé pH trung tinh i ti An kiéng (tranh tiéu thy Iugng Ién vitamin). An nbiéu rau va chat xo. Iché d6 an Largng calcium: 1000 — 1200 mg/ngay [Han ché mudi: 4 - Sg/ingay Han ché protein déng vat 0,8 — 1,0g/kg/ngay. cg IBMI: 18 - 25 kg/m? ILéi séng Joat déng thé luc, cn bing long nude mat TAI LIEU THAM KHAO 1. Matlaga B.R, Lingeman J.E. "Surgical management of upper urinary tract calculi”. Campbell-Walsh’s Urology, 2. Turk C., Knoll T., Petrik A. urolithiasis". 2013. 10" ed., 2012. Sarica K., Skolarikos A., Straub M., Seitz C., "Guidelines on THUONG DAN CHAN DOAN VA DIU TRI - BENH VIEN BINH DAN 7