CHUCK PALAHNKUK

Podziemny krąg

2010 Danuel
Podziękowania
Chciałbym podziękować wymienionym poniżej osobom za ich sympatię i wsparcie, pomimo,
no wiecie, tych wszystkich okropieństw, jakie się wydarzyły.

Ina Gebert
Geoff Pleat
Mike Keefe
Michael Vern Smith
Suzie Vitello
Tom Spanbauer
Gerald Howard
Edward Hibbert
Gordon Growden
Dennis Stovall
Linni Stovall
Ken Foster
Monica Drake
Fred Palahniuk

2
 1

Tyler załatwia mi posadę kelnera, a potem ten sam Tyler pakuje mi pistolet w usta i
mówi, że aby dostąpić życia wiecznego, trzeba najpierw umrzeć. Ale przez długi czas
byliśmy z Tylerem przyjaciółmi. Ludzie wciąż mnie pytają, czy znałem Tylera Durdena.
Napierając lufą pistoletu na moje podniebienie, Tyler mówi:
- Tak naprawdę to nie umieramy.
Wyczuwam pod językiem dziurki tłumika, które wywierciliśmy w lufie pistoletu. Za
większą część huku, jaki się rozlega przy wystrzale, odpowiedzialne są rozprężające się
gazy, do tego dochodzi niezbyt głośny łoskot, z jakim rozpędzający się pocisk przekracza
barierę dźwięku. Żeby wyciszyć te odgłosy, wierci się po prostu dziurki w lufie, mnóstwo
dziurek. Dzięki nim gazy mają którędy ulecieć, pocisk zaś nie osiąga prędkości
rozchodzenia się dźwięku.
Spróbuj jednak źle wywiercić te dziurki, a pistolet urwie ci dłoń.
- Trudno to nazwać śmiercią - mówi Tyler. - Przejdziemy do legendy. Nigdy się nie
zestarzejemy.
Przesuwam językiem lufę do policzka i zwracam Tylerowi uwagę, że ma chyba na
myśli wampiry.
Budynku, na którego dachu stoimy, za dziesięć minut już nie będzie. Bierze się
dziewięćdziesięcioośmioprocentowy koncentrat dymiącego kwasu azotowego i dodaje trzy
razy tyle kwasu siarkowego. Wkłada się tę mieszankę do lodowej kąpieli. Potem,
zakraplaczem do oczu, wkrapia się kropla po kropli glicerynę. I wychodzi nam
nitrogliceryna.
Wiem, bo Tyler to wie.
Mieszasz nitro z trocinami i otrzymujesz pierwsza klasa wybuchowy plastik. Niektórzy
mieszają nitro z bawełną i dosypują epsomitu w charakterze siarczanu. Tak też można.
Jeszcze inni mieszają nitro z parafiną. Tej ostatniej mikstury nigdy, przenigdy nie udało mi
się przyrządzić.
Tak więc stoimy z Tylerem na dachu Budynku Parkera-Morrisa, ja z lufą pistoletu w
ustach, i słyszymy brzęk tłuczonego szkła. Rzut oka za krawędź. Dzień jest pochmurny,
nawet na tej wysokości. To najwyższy budynek na świecie, a tak wysoko wiatr zawsze jest

3
chłodny. Jak cicho tu, w górze. Odnosisz wrażenie, że jesteś jedną z tych kosmicznych
małp. Że robisz to, do czego cię wytresowano.
Pociągnij za wajchę.
Wciśnij klawisz.
Nic z tego nie rozumiesz, a potem zwyczajnie umierasz.
Spoglądasz za krawędź dachu z wyżyn stu dziewięćdziesięciu jeden pięter i widzisz w
dole ulicę upstrzoną ludzką mierzwą, która stoi z zadartymi głowami. Ten brzęk tłukącego
się szkła to okno tuż pod nami. W chmurze odłamków szyby wylatuje przez nie szafka na
akta, wielkości czarnej lodówki. Sześcio-szufladowa szafka na akta, obracając się ospale,
spada wzdłuż fasady budynku, maleje w oczach, znika w zebranym na dole tłumie.
Gdzieś pod nami, na którymś ze stu dziewięćdziesięciu jeden pięter, kosmiczne małpy z
Komitetu Figli przy Projekcie Feniks uwijają się jak w ukropie, niszcząc każdy strzęp
historii.
Tak, to stare powiedzenie, że zawsze zabijasz to, co kochasz, obowiązuje w obie strony.
Mając w ustach pistolet, a jego lufę między zębami, możesz mówić tylko
samogłoskami.
To nasze ostatnie dziesięć minut.
Wylatuje kolejna szyba, szkło rozpryskuje się jak stado spłoszonych, roziskrzonych
gołębi, i przez wybite okno wysuwa się cal za calem ciemne drewniane biurko, wypychane
mozolnie przez Komitet Figli. Biurko się przechyla, ześlizguje z parapetu i koziołkując w
powietrzu, spada w tłum niczym czarodziejski obiekt latający.
Za dziewięć minut nie będzie tu już Budynku Parkera-Morrisa. Biorąc stosowną ilość
wybuchowej żelatyny i owijając nią filary fundamentów czegokolwiek, jesteś w stanie
zburzyć każdy budynek na świecie. Musisz tylko szczelnie obłożyć te filary workami z
piaskiem, żeby cała siła eksplozji poszła w filary, a nie rozpełzła się po podziemnym
garażu, którego strop podpierają.
Tego przepisu nie znajdziecie w żadnej książce historycznej.
A oto trzy sposoby otrzymywania napalmu: Pierwszy - miesza się równe porcje
benzyny i zamrożonego koncentratu soku pomarańczowego. Drugi - miesza się równe
porcje benzyny i dietetycznej coli. Trzeci - rozpuszcza się w benzynie rozdrobnione kocie
odchody, aż do zgęstnienia roztworu.

4
 Spytajcie mnie, jak się otrzymuje gaz paraliżujący. Albo jak się uzbraja wszystkie te
samochody pułapki.
Dziewięć minut.
Budynek Parkera-Morrisa, wszystkie sto dziewięćdziesiąt jeden pięter, runie w
zwolnionym tempie, jak przewracające się w lesie drzewo. Jak drzewo. Przewrócić można
wszystko. Niesamowita jest świadomość, że miejsce, w którym teraz stoimy, za chwilę
będzie tylko punkcikiem w przestworzach.
Stoimy z Tylerem na krawędzi dachu, a ja zastanawiam się, czy pistolet, który mam w
ustach, jest aby czysty.
Zupełnie zapominamy o całej tej Tylerowej akcji morderczo-samobójczej, śledząc
wzrokiem kolejną szafkę na akta, wylatującą przez wybite okno, i wysuwające się w locie
szuflady, z których prąd powietrza wydmuchuje i unosi ryzy białego papieru.
Osiem minut.
Teraz dym, dym zaczyna walić przez wybite okna. Zastęp wyburzeń za jakieś osiem
minut odpali ładunek wstępny. Wybuch ładunku wstępnego doprowadzi do detonacji
ładunku głównego, skruszeniu ulegną filary fundamentów, seria fotografii Budynku
Parkera-Morrisa powędruje do książek historycznych.
Seria pięciu zdjęć robionych w równych odstępach czasu. Na pierwszym zdjęciu
budynek stoi prosto. Na drugim odchyla się pod kątem osiemdziesięciu stopni. Potem pod
kątem siedemdziesięciu stopni. Na czwartym zdjęciu budynek jest już przechylony pod
kątem czterdziestu pięciu stopni, szkielet zaczyna się poddawać i wieżowiec wygina się
lekko w łuk. Na ostatnim zdjęciu budynek, wszystkie sto dziewięćdziesiąt jeden pięter, wali
się na gmach muzeum narodowego, które jest rzeczywistym celem Tylera.
- To teraz nasz świat, nasz - mówi Tyler - a tamci ludzie z przeszłości nie żyją.
Gdybym wiedział, jaki obrót przyjmą sprawy, też wolałbym już nie żyć i być teraz w
Niebie.
Siedem minut.
Stoję na dachu Budynku Parkera-Morrisa, z lufą pistoletu Tylera w ustach. Na głowy
ludzi zgromadzonych wokół budynku lecą niczym deszcz meteorytów biurka, szafki na akta
i komputery, z wybitych okien unoszą się słupy dymu, trzy przecznice dalej drużyna
dywersyjna śledzi wskazówki zegara, a ja zaczynam wszystko rozumieć: ten pistolet, ta
anarchia, ten wybuch, wszystko to ma związek z Marlą Singer.

5
 Sześć minut.
Mamy tu do czynienia ze swoistym trójkątem. Ja chcę być z Tylerem. Tyler chce być z
Marlą. Marla chce być ze mną.
Ja nie chcę Marli, a Tyler nie chce już mnie. Nie chodzi tu o żadną miłość. Tu chodzi o
żądzę posiadania.
Gdyby nie Marla, Tyler nie miałby nic.
Pięć minut.
Może przejdziemy do legendy, może nie. Moim zdaniem nie przejdziemy, ale
chwileczkę.
Kto pamiętałby o Jezusie, gdyby nikt nie napisał ewangelii?
Cztery minuty.
Przesuwam językiem lufę do policzka i mówię Tylerowi, że jeśli chce, kurczę, przejść
do legendy, to ja mu to załatwię. Jestem tu przecież od samego początku.
Wszystko pamiętam.
Trzy minuty.

6
 2

Tonąłem w objęciach Boba; stałem z twarzą wciśniętą w mrok zalegający między jego
nowiutkimi, spoconymi, obwisającymi ciężko, monstrualnymi wymionami. W wieczór, w
który się poznaliśmy, krążyłem po pełnej mężczyzn podziemnej salce kościoła: to jest Art,
to Paul, to Bob; szerokie bary Boba przywiodły mi na myśl horyzont. Bob miał gęstą blond
czuprynę, taką gęstą, taką blond, z takim prostym przedziałkiem, że podobny efekt uzyskać
można tylko wtedy, gdy żel do włosów nazywa się pianką rzeźbiącą.
Bob, trzymając mnie w objęciach, dociska mi dłonią głowę do swoich cycków, które
wyrosły mu niedawno na potężnej klatce piersiowej.
- Będzie dobrze - mówi Bob. - Wypłacz się.
Od kolan po czoło czuję reakcje chemiczne zachodzące w spalającym żywność i tlen
Bobie.
- Może dostatecznie wcześnie to wykryli - mówi Bob. - Może to tylko seminoma. Z
seminomą masz niemal stuprocentową szansę przeżycia.
Bob bierze długi wdech i jego ramiona unoszą się, a potem opadają, opadają, opadają w
spazmatycznych szlochach. Unoszą się. Opadają, opadają, opadają.
Przychodzę tu od dwóch lat co tydzień i co tydzień Bob bierze mnie w objęcia, a ja
płaczę.
- Płacz - mówi Bob, wciąga w płuca powietrze i szloch, szloch, szlocha. - Nie wstydź
się, płacz.
Teraz jego duża spocona twarz opiera się na moim ciemieniu, a ja zupełnie nic nie
czuję. W tym momencie powinienem się rozpłakać. Płacz jest na wyciągnięcie ręki, w
smolistych ciemnościach, jakby zamknięty w kim innym, kiedy mężczyzna zdaje sobie
sprawę, że wszystko, na co go stać, nie będzie wkrótce warte funta kłaków.
Że wszystko, z czego jest taki dumny, powędruje do kosza.
A ja nic nie czuję.
Jestem tak daleki od płaczu, jak od prawie tygodnia daleki jestem od zaśnięcia.
Oto jak poznałem Marlę Singer.
Bob płacze, bo przed sześcioma miesiącami usunięto mu jądra. Potem była terapia
hormonalna. Bob ma teraz cycki, bo zbyt wysoko podskoczył mu poziom testosteronu.

7
Kiedy poziom testosteronu za wysoko się podniesie, organizm stara się przywrócić
równowagę, wytwarzając estrogen.
W tym momencie powinienem się rozpłakać, bo niby życie wali mi się w gruzy, co tam
w gruzy, w ogóle traci wszelki sens.
Za dużo estrogenu i wyrastają ci babskie cycki.
Łatwo jest się rozpłakać, kiedy zdajesz sobie sprawę, że wszyscy, których kochałeś,
odrzucą cię albo umrą. W miarę posuwania się po osi czasu szansa na przeżycie spada w
końcu do zera dla każdego.
Bob mnie kocha, bo myśli, że mnie również usunięto jądra.
Podziemna salka kościoła episkopalnego pod wezwaniem Świętej Trójcy, umeblowana
sofami z odzysku o obiciach w kratę; oprócz nas jest tu chyba ze dwudziestu mężczyzn i
jedna kobieta. Wszyscy podobierali się w pary, większość płacze. Niektóre pary stoją
naprzeciwko siebie, wspierając się czołami; przypominają zapaśników w zwarciu.
Mężczyzna z tą jedyną kobietą położył łokcie na jej ramionach, ujmując między nie głowę, i
wciska zalaną łzami twarz w jej obojczyk. Kobieta odwraca głowę i sięga po papierosa.
Zerkam na nich spod pachy Wielkiego Boba.
- Całe moje życie na nic - szlocha Bob. - Wszystko na marne.
Jedyna kobieta na spotkaniu Wspólnoty Byłych Mężczyzn, grupy wsparcia dotkniętych
rakiem jąder, zapala papierosa pod brzemieniem obcego sobie człowieka i nasze oczy się
spotykają.
Oszustka.
Oszust.
Oszustka.
Tę samą kobietę o krótkich, matowoczarnych włosach i wielkich oczach postaci z
japońskiej kreskówki, której szczupłość i żółtawą, ziemistą cerę podkreśla sukienka w
tapetowy wzór w ciemne róże, widziałem w ostatni piątek na spotkaniu grupy wsparcia
gruźlików. Była też w środowy wieczór na okrągłym stole chorych na czerniaka. W
poniedziałek wieczorem widziałem ją na spotkaniu Niezłomnych, rapgrupy cierpiących na
białaczkę. Spod zygzakowatego jak błyskawica przedziałka biegnącego przez środek jej
włosów wyziera biała skóra głowy.
Te wszystkie grupy wsparcia mają dla kogoś postronnego trochę egzaltowane nazwy.
Moja czwartkowa grupa chorób krwi nazywa się Wolni i Czyści.

8
 Grupa pasożytniczych chorób mózgu, na której spotkania również uczęszczam, przyjęła
nazwę Ponad i Poza.
I teraz, w niedzielny wieczór, na spotkaniu Wspólnoty Byłych Mężczyzn, odbywającym
się w podziemnej salce kościoła episkopalnego pod wezwaniem Świętej Trójcy, znowu
widzę tę kobietę.
Co gorsza, nie potrafię płakać, kiedy ona patrzy.
Beznadziejny płacz w objęciach Wielkiego Boba był zawsze moim ulubionym
numerem. Wszyscy tak ciężko pracujemy. To jedyne miejsce, gdzie naprawdę potrafię się
odprężyć i zapomnieć o troskach.
To moje chwile relaksu.

Pierwszy raz na spotkanie grupy wsparcia poszedłem przed dwoma laty, po którejś tam
z rzędu wizycie u lekarza w sprawie bezsenności.
Od trzech tygodni nie zmrużyłem oka. Trzy tygodnie bez snu, i człowiek ma wrażenie,
że wyszedł z siebie i patrzy na wszystko z boku.
- Bezsenność to tylko symptom czegoś poważniejszego - powiedział lekarz. - Niech się
pan postara ustalić, co rzeczywiście panu dolega. Niech się pan wsłucha w swoje ciało.
A ja chciałem tylko zasnąć. Chciałem, żeby mi przepisał niebieskie, małe, dwustu
miligramowe kapsułki amytal sodium. Chciałem, żeby mi przepisał czerwono-niebieskie
pastylki tuinalu, czerwone jak szminka do ust seconale.
Lekarz zalecił mi żucie korzenia waleriany i więcej ruchu. W końcu zasnę.
Twarz miałem ściągniętą, jak poobijany, zeschnięty owoc, oczy podkrążone,
wyglądałem jak trup.
Lekarz powiedział, że jeśli chcę zobaczyć prawdziwe cierpienie, to powinienem zajrzeć
w czwartkowy wieczór do Pierwszego Eucharystycznego. Popatrzeć na cierpiących na
pasożytnicze choroby mózgu. Popatrzeć na cierpiących na zwyrodnieniowe choroby kości.
Na cierpiących na organiczne dysfunkcje mózgu. Popatrzeć na przychodzących tam
nowotworowców.
No i zastosowałem się do jego sugestii.
Na początek trafiłem na grupę, która zebrała się po raz pierwszy: to jest Alice, to
Brenda, to Dover. Na ustach każdego ten nienaturalny uśmieszek kogoś z niewidzialnym
pistoletem przystawionym do głowy.

9
 Na spotkaniach grup wsparcia nigdy nie podawałem swojego prawdziwego imienia.
Drobna, chuda jak szkielet kobieta imieniem Chloe, w spodniach z obwisającym
smętnie, pustym siedzeniem, mówi mi, że najgorsze w jej pasożytniczej chorobie mózgu
jest to, że nikt już na nią nie leci. Coś takiego, trzy ćwierci do śmierci, jest tak źle, że
towarzystwo ubezpieczeniowe bez szemrania wypłaciło jej już siedemdziesiąt pięć tysięcy
dolarów z polisy na życie, a ona chce tylko po raz ostatni pójść z kimś do łóżka. Żadnych
tam podchodów, czułości, sam seks.
No i jak facet ma na to zareagować? No, jak byście zareagowali?
Całe to umieranie zaczęło się od tego, że Chloe poczuła się trochę zmęczona, a teraz
Chloe jest zbyt znudzona, by się leczyć. Pornosy, ma w domu całą kolekcję filmów
pornograficznych.
Powiedziała mi, że podczas rewolucji francuskiej kobiety wtrącone do lochu, księżne,
baronowe, markizy i co tam jeszcze, pieprzyły się z każdym mężczyzną, który był skłonny
na nie wleźć. Chloe dyszy mi w szyję. Wleźć na nie. Dosiąść, czy wiem, co to znaczy? Na
pieprzeniu się czas szybciej mijał.
Francuzi nazywają to la petite mort.
Jeśli jestem zainteresowany, to ona, Chloe, ma w domu pornoski. Ma azotyn amylu.
Maści.
W normalnych okolicznościach jak nic dostałbym erekcji. Jednak nasza Chloe to
kościotrup zamaczany w żółtym wosku.
Chloe wygląda na to, czym jest, a jest niczym. Nawet mniej niż niczym. Mimo to trąca
mnie łokciem, kiedy siedzimy w kółku na wytartym dywanie. Zamykamy wszyscy oczy. To
kolej Chloe na prowadzenie nas poprzez kierowaną medytację, i pod przewodem Chloe
wkraczamy do ogrodu błogości. Chloe zaczyna mówić. Wspinamy się za nią na wzgórze, do
pałacu o siedmiu bramach. Pałac ma siedem bram, bramę zieloną, bramę żółtą, bramę
pomarańczową... Wraz z Chloe otwieramy każdą - brama niebieska, brama czerwona,
brama biała - i patrzymy, co za nią jest.
Wyobrażamy sobie z zamkniętymi oczami nasze cierpienie jako kulę białego,
uzdrawiającego światła - omywa nasze stopy, unosi się do kolan, do pasa, do piersi.
Otwierają się nasze czakry. Czakra serca. Czakra głowy. Poddając się narracji Chloe,
zachodzimy do jaskiń, w których każde z nas spotyka swoje zwierzę mocy. Moim jest
pingwin.

10
 Podłoga jaskini pokryta jest lodem i mój pingwin każe mi się ślizgać. Bez żadnego
wysiłku ślizgamy się tunelami i galeriami.
Teraz pora na uścisk.
Otworzyć oczy.
Chloe powiedziała, że ten fizyczny kontakt ma znaczenie terapeutyczne. Każde z nas
ma dobrać sobie partnera. Chloe wiesza mi się na szyi i płacze. W domu ma erotyczną
bieliznę, i płacze. Chloe ma olejki i kajdanki, i płacze, a ja przez jedenaście obiegów tarczy
obserwuję sekundnik swojego zegarka.
Tak więc nie rozpłakałem się przed dwoma laty na swoim pierwszym spotkaniu grupy
wsparcia. Nie rozpłakałem się również na drugim ani na trzecim spotkaniu grupy wsparcia.
Nie pobudziły mnie do płaczu ani choroby krwi, ani nowotwory jelit, ani organiczny uwiąd
mózgu.
Tak to już jest z bezsennością. Wszystko wydaje się takie odległe - kopia kopii kopii.
Bezsenność wszystko oddala, nie jesteś w stanie dotknąć czegokolwiek i nic nie jest w
stanie dotknąć ciebie.
A potem poznałem Boba. Kiedy po raz pierwszy zjawiłem się na spotkaniu Wspólnoty
Byłych Mężczyzn, ludzi dotkniętych nowotworem jąder, ten kawał chłopa, ten wielki łosiu
Bob, zwalił się na mnie i zalał łzami. Kiedy przyszedł czas uścisku, ten wielki łosiu
przygarbiony, z łosią brodą opuszczoną na piersi, z rękami zwieszonymi wzdłuż tułowia, z
oczami pełnymi już łez, przydreptał do mnie z drugiego końca salki. Noga za nogą, drobiąc
kroczek za kroczkiem, tak jakby niewidzialny postronek pętał mu kolana, podpłynął po
posadzce piwnicy i uwiesił się na mnie.
Utonąłem w objęciach Boba.
Oplotły mnie wielkie ramiona Boba.
Wielki Bob powiedział mi, że jest koksiarzem. Wszystkie te dni na dianabolu, a potem
na wistrolu, sterydzie podawanym koniom wyścigowym. Własna siłownia, tak, Bob jest
właścicielem siłowni. Był trzy razy żonaty. Prowadził promocje rozmaitych produktów, czy
widziałem go kiedy w telewizji? Cały program poradnikowy o rozbudowywaniu sobie
klatki piersiowej był praktycznie jego pomysłem.
Obcy mówiący z taką otwartością wprawiają mnie w zakłopotanie, jeśli wiecie, o co mi
chodzi.

11
 Bob nie wiedział. Być może zeszło mu tylko jedno z jego huevos, zdawał sobie sprawę
z istnienia takiego ryzyka. Bob opowiedział mi o swojej pooperacyjnej kuracji hormonalnej.
Wielu kulturystów przesadzających z testosteronem dostaje suczych wymion, jak to
nazywają.
Musiałem zapytać Boba, co to są te huevos.
No, huevos, usłyszałem w odpowiedzi. Gonady. Orzeszki, Klejnoty. Wisienki.
Kamyczki. W Meksyku, gdzie kupuje się sterydy, mówią na nie po prostu „jaja”.
Rozwód, rozwód, rozwód, opowiadał Bob i pokazał mi swoją portfelową fotografię.
Prężył się na niej w wyszukanej pozie, ogromny i na pierwszy rzut oka nagi, na jakichś
zawodach. To idiotyczny sposób na życie, zwierzył mi się, ale co za frajda, kiedy
napakowany i wygolony stajesz na scenie zupełnie rozebrany, z poziomem tłuszczu zbitym
do zaledwie dwóch procent, zimny i twardy w dotyku jak beton, od środków
moczopędnych, oślepiony reflektorami, ogłuszony podkładem muzycznym, lecącym z
systemu nagłaśniającego, a sędzia mówi: „Zaprezentuj prawy mięsień czworoboczny, napnij
i przytrzymaj”.
„Wyciągnij lewą rękę, zegnij, napnij biceps i przytrzymaj”.
Realne życie się nie umywa.
To droga na skróty do raka, przyznał Bob. Potem zbankrutował. Miał dwoje dorosłych
dzieci, które nie odpowiadały na jego telefony.
Żeby usunąć sucze wymiona, lekarz musi naciąć skórę na klatce piersiowej, dostać się
pod mięśnie piersiowe i odessać stamtąd wszystkie płyny.
Tyle tylko zapamiętałem, bo potem Bob zamknął mnie w swoich objęciach i przykrył
głową. Zatraciłem się w nicości mrocznej, cichej i kompletnej, a kiedy w końcu oderwałem
się od jego miękkiej piersi, na przodzie koszuli Boba pozostał wilgotny odcisk mojej
spłakanej twarzy.

Było to przed dwoma laty, na moim pierwszym wieczorze ze Wspólnotą Byłych

Mężczyzn.
Potem Wielki Bob na każdym kolejnym spotkaniu doprowadzał mnie do płaczu.
Nie poszedłem już więcej do lekarza. Nie zacząłem żuć korzenia waleriany.

12
 To była wolność. Utrata całej nadziei była wolnością. Kiedy nie zabierałem głosu,
ludzie z grupy założyli najgorsze. I płakali jeszcze rzewniej. A ja z nimi. Spojrzyj w
gwiazdy i odlatuj.
Wracając ze spotkania grupy wsparcia do domu, czułem się bardziej żywy niż
kiedykolwiek. Nie cierpiałem na raka ani na choroby krwi; byłem małym, ciepłym centrum,
wokół którego tłoczyło się życie świata.
I spałem. Dzieci nie śpią tak smacznie.
Każdego wieczoru umierałem i każdego wieczoru się rodziłem.
Wskrzeszony.
Aż do dzisiejszego wieczoru, dwa lata pełnego sukcesu aż do dzisiejszego wieczoru, bo
nie potrafię płakać, kiedy ta kobieta na mnie patrzy. Ponieważ nie potrafię sięgnąć dna, nie
mogę zostać ocalony. Wewnętrzne strony policzków mam tak poprzygryzane, że mój język
bierze je za wytłaczaną tapetę. Nie spałem od czterech dni.
Jej wzrok sprawia, że czuję się oszustem. Ona udaje. Jest oszustką. Dziś wieczorem na
wstępie przedstawialiśmy się sobie: jestem Bob, jestem Paul, jestem Terry, jestem David.
Nigdy nie podaję swojego prawdziwego imienia.
- To rak, prawda? - spytała.
Milczałem.
- Cześć, jestem Marla Singer.
Nikt nie powiedział Marli, jaki to rodzaj raka. Potem wszystkich nas pochłonęło
hołubienie naszego wewnętrznego dziecka.
Ten mężczyzna wciąż wypłakuje się w jej szyję, a Marla znowu zaciąga się papierosem.
Obserwuję ją spomiędzy rozedrganych cycków Boba.
Dla Marli jestem oszustem. Nie mogę zasnąć od wieczoru, kiedy zobaczyłem ją po raz
drugi. Nie da się ukryć, jestem oszustem, chyba że wszyscy ci ludzie symulują swoje
przypadłości, swoje kaszle i nowotwory, nawet Wielki Bob, ten wielki łosiu. Ten wielki
mięśniak.
Wystarczy popatrzeć na tę jego rzeźbioną fryzurę.
Marla wydmuchuje teraz dym i przewraca oczami.
W tej chwili oszustwo Marli odzwierciedla moje oszustwo i widzę dokoła same
oszustwa. Pośrodku całej ich prawdy. Wszyscy lgną do siebie i dzielą się swoim
największym lękiem, że oto śmierć się zbliża wielkimi krokami, że czują już jej oddech. A

13
Marla pali papierosa i przewraca oczami, ja zaś, ja siedzę przykryty szlochającym dywanem
i nagle nawet śmierć i umieranie tracą w moich oczach, wydają mi się czymś tak
nieistotnym, jak te plastikowe kwiatki na magnetowidzie.
- Bob - mówię - żebra mi połamiesz. - Próbuję szeptać, potem już nawet nie próbuję. -
Bob - mówię cicho, a potem wrzeszczę: - Bob, ja muszę do kibla!

W łazience nad umywalką wisi lustro. Jeśli moje podejrzenia są słuszne, to zobaczę
Marlę Singer na spotkaniu Ponad i Poza, grupy cierpiących na pasożytniczą dysfunkcję
mózgu. Marla tam będzie. Oczywiście, że Marla tam będzie, a ja usiądę obok niej. A po
przedstawieniu się i kierowanej medytacji, po zajrzeniu za każdą z siedmiu bram pałacu, po
spotkaniu z białą kulą uzdrawiającego światła, kiedy otworzymy już swoje czakry i
przyjdzie czas na uścisk, chwycę tę małą sukę.
Docisnę jej ręce do boków, przystawię usta do jej ucha i powiem: Marla, ty wielka
oszustko, wynoś się stąd.
To jedyna realna rzecz w moim życiu, a ty ją niszczysz.
Turystka się znalazła.
Kiedy spotkamy się następnym razem, powiem: Marla, nie mogę zasnąć, od kiedy tu
przychodzisz. A potrzebuję snu. Wynocha.

14
 3

Budzisz się na lotnisku międzynarodowym.

Podczas każdego startu i lądowania, kiedy samolot przechylił się zbytnio na jedną albo
drugą stronę, modliłem się o katastrofę. Ten moment kiedy zdaję sobie sprawę, że wszyscy,
ten bezradny ludzki tytoń ubity w kadłubie, możemy zginąć nagłą śmiercią, leczy moją
bezsenność narkolepsją.
Oto jak poznałem Tylera Durdena.
Budzisz się na O'Hare.
Budzisz się na La Guardii.
Budzisz się na Logan.
Tyler pracował jako niepełnoetatowy kinooperator. Tyler miał taką naturę, że mógł
pracować tylko nocami. Kiedy jakiś kinooperator zachorował, związek wzywał Tylera.
Ludzie dzielą się na stworzenia nocne i dzienne. Ja mogłem pracować tylko za dnia.
Budzisz się na Dulles.
Towarzystwa ubezpieczeniowe wypłacają z polisy na życie potrójną stawkę, jeśli
giniesz w podróży służbowej. Modliłem się o dziury powietrzne. Modliłem się o zassanie
pelikanów przez turbiny, o obluzowane sworznie, o oblodzenie skrzydeł. Podczas startu,
kiedy samolot mknie pasem startowym z wychylonymi w górę lotkami, kiedy oparcia
naszych foteli ustawione są w pozycji pionowej, stoliki poskładane i cały osobisty bagaż
podręczny znajduje się w schowkach nad głowami, kiedy na spotkanie wybiega nam koniec
pasa startowego i nie wolno palić, modlę się o katastrofę.
Budzisz się na Love Fields.
Jeśli kino było starego typu, Tyler musiał przełączać projektory. W kabinach
projekcyjnych starszych kin znajdują się dwa projektory, z których w danej chwili pracuje
tylko jeden.
Wiem, bo Tyler to wie.
Drugi projektor czeka tymczasem w gotowości, załadowany szpulą z dalszą częścią
filmu. Większość filmów to sześć do siedmiu szpul wyświetlanych w określonej kolejności.
W nowszych kinach łączy się poszczególne szpule w jedną, pięciostopową. Dzięki temu nie
potrzeba dwóch projektorów i ich przełączania w te i we wte, pierwsza szpula, przełączenie,
druga szpula z drugiego projektora, przełączenie, trzecia szpula z pierwszego projektora.

15
 Przełączenie.
Budzisz się na SeaTac.
Przyglądam się ludziom na laminowanej miejscówce linii lotniczej. Jakaś kobieta pływa
w oceanie, wloką się za nią brązowe włosy, do piersi przylega jej kamizelka ratunkowa.
Oczy ma szeroko rozwarte, ale ani się nie uśmiecha, ani nie widać po niej strachu. Na
drugiej ilustracji ludzie spokojni jak indyjskie święte krowy, siedząc w fotelach, sięgają po
maski tlenowe, które wystrzeliły z sufitu.
Pewnie jakaś sytuacja awaryjna.
Ojej.
Kabina pasażerska się rozhermetyzowała.
Ojej.
Budzisz się i jesteś na Willow Run.
Stare kino, nowe kino, by przetransportować film do następnego kina, Tyler musi
podzielić film z powrotem na sześć do siedmiu oryginalnych szpul. Takie małe szpule
ładuje się do dwóch sześciobocznych metalowych walizek. Każda z walizek ma na
wierzchu uchwyt. Dźwignij taką, a zwichniesz sobie bark tyle ważą.
Tyler jest kelnerem bankietowym, obsługuje gości śródmiejskiego hotelu, a dorabia
sobie jako kinooperator i należy do związku zawodowego kinooperatorów. Nie wiem, ile
tych nocy, przez które ja bezskutecznie próbowałem zasnąć, Tyler przepracował.
W starych kinach, gdzie filmy wyświetlane są z dwóch projektorów, kinooperator musi
siedzieć kołkiem w kabinie projekcyjnej i przełączać projektory w ściśle określonych chwi-
lach, tak żeby widzowie na sali nie zauważali momentu, w którym kończy się jedna szpula,
a zaczyna druga. Trzeba wypatrywać dwóch białych kropek w prawym górnym rogu
ekranu. To ostrzeżenie. Obserwujcie uważnie film, a zobaczycie te dwie kropki
oznaczające, że kończy się szpula.
W branży nazywają to „przypaleniami po papierosie”.
Pierwsza biała kropka ostrzega, że szpula kończy się za dwie minuty. Po jej pojawieniu
uruchamiasz drugi projektor, żeby rozkręcił się do nominalnej szybkości.
Druga biała kropka to ostrzeżenie, że szpula kończy się za pięć sekund. Mobilizujesz
się. Stajesz między oboma projektorami, w kabinie duchota jak w saunie od lamp
ksenonowych, które oślepią cię, jeśli spojrzysz na nie gołym okiem. Na ekranie rozbłyskuje
pierwsza kropka. Ścieżka dźwiękowa filmu leci z wielkiej kolumny głośnikowej, ustawionej

16
za ekranem. Kabina kinooperatora jest dźwiękoszczelna ze względu na terkot zębatek, które
przesuwają kliszę przed obiektywem z szybkością sześciu stóp na sekundę; to dziesięć
klatek na stopę, sześćdziesiąt klatek na sekundę, hałas taki, jakby ktoś prowadził ogień
ciągły z karabinu maszynowego. Oba projektory pracują, ty stoisz między nimi i ściskasz w
dłoniach dźwignie przesłon każdego. W naprawdę starych projektorach masz urządzenie
alarmowe na piaście szpuli podającej.
Kropki ostrzegawcze pozostają nawet na filmach puszczanych później w telewizji.
Nawet na filmach wyświetlanych w samolotach.
W miarę jak klisza z filmem przewija się na szpulę odbierającą, szpula podająca siłą
rzeczy przyśpiesza. Pod koniec szpula podająca wiruje już tak szybko, że włącza się alarm,
ostrzegając cię dzwonkiem o zbliżającym się momencie przełączenia.
Ciemna kabina nagrzana lampami projektorów, alarm dzwoni. Stoisz między
projektorami, ściskasz w dłoniach dźwignie obu i obserwujesz prawy górny róg ekranu.
Rozbłyskuje druga kropka. Liczysz do pięciu. Zamykasz jedną przysłonę. I równocześnie
otwierasz drugą.
Przełączenie.
Film leci dalej.
Na widowni nikt nie zdaje sobie sprawy, co przed chwilą zaszło.
Kiedy szpula podająca wyposażona jest w urządzenie alarmowe, kinooperator może
uciąć sobie drzemkę. Kinooperator robi wiele rzeczy, których nie powinien. Nie każdy
projektor wyposażony jest w alarm. W domu budzisz się czasem w ciemnym pokoju
przerażony, pewny, że zasnąłeś w kabinie i przespałeś moment przełączenia. Widownia cię
zlinczuje. Zepsułeś im sen na jawie, a kierownik kina jak nic powiadomi związek.
Budzisz się na Krissy Field.
Czar podróżowania jest wszędzie, gdzie się znajdę, maleńkie życie. Idę do hotelu,
maleńkie mydło, maleńkie pojemniki z szamponem, maleńkie kostki masła, maleńka
butelka płynu do płukania ust, jednorazowa szczoteczka do zębów. Zagłębiasz się w
standardowym fotelu lotniczym. Jesteś olbrzymem. Sęk w tym, że ramiona masz za
szerokie. Nogi wydłużają ci się nagie na milę, jak Alicji z Krainy Czarów, i sięgają stóp
osoby siedzącej przed tobą. Przynoszą obiad, kurczak w miniaturowym zestawie zrób-to-
sam, wynalazek, który na jakiś czas ma ci zapewnić zajęcie.

17
 Pilot zapalił lampkę „Zapiąć pasy”; prosimy o zgaszenie papierosów i nieopuszczanie
miejsc.
Budzisz się na Meigs Field.
Tyler budzi się czasami w ciemnościach rozdygotany, przerażony, że przespał zmianę
szpul albo że klisza się zerwała, albo że ześlizgnęła się z zębatek i te dziurkują teraz ścieżkę
dźwiękową.
Kiedy zębatka podziurkuje kliszę, przez podziurawioną ścieżkę dźwiękową przedziera
się światło lampy i zamiast głosów aktorów słyszysz ogłuszający warkot porównywalny z
tym, jaki wytwarzają łopatki helikoptera: łup, łup, łup.
Czego jeszcze nie powinien robić kinooperator: Tyler wykonuje przezrocza z
najlepszych pojedynczych klatek filmu. W pierwszym odważnym filmie, który chyba
wszyscy pamiętają, występowała naga aktorka nazwiskiem Angie Dickinson.
Zanim kopia tego filmu dotarła z kin Zachodniego Wybrzeża do kin Wschodniego
Wybrzeża, naga scena wyparowała. Ten kinooperator wyciął klatkę. Tamten kinooperator
wyciął klatkę. Wszyscy chcieli mieć przezrocze z nagą Angie Dickinson. Porno podbijało
kina i kinooperatorzy, niektórzy z nich, gromadzili na prywatny użytek wspaniałe kolekcje.
Budzisz się na Boeing Field.
Budzisz się na LAX.
Samolot jest dzisiaj prawie pusty, można więc schować podłokietniki w oparcia foteli i
wyciągnąć się wygodnie. Rozwalasz się w poprzek trzech albo czterech foteli, podciągasz
kolana, rozstawiasz łokcie, pełny komfort. Przestawiam zegarek o dwie godziny w tył albo
trzy naprzód, czas pacyficzny, górski, centralny albo wschodni; tu tracę godzinę, tam
godzinę zyskuję.
To moje życie i minuta po minucie dobiega ono końca.
Budzisz się na Cleveland Hopkins.
Budzisz się znowu na SeaTac.
Jesteś kinooperatorem i jesteś zmęczony i zły, ale przede wszystkim jesteś znudzony,
zaczynasz więc od tego, że bierzesz pojedynczą klatkę ze znalezionej w kabinie kolekcji
pornograficznej, zgromadzonej przez jakiegoś innego kinooperatora, i wstawiasz tę klatkę
przedstawiającą, dajmy na to, zbliżenie nabrzmiałego czerwonego penisa albo rozwartej,
wilgotnej pochwy do filmu, który aktualnie wyświetlasz.

18
 Tak się składa, że jest to film familijny o psie i kocie, które odłączyły się od właścicieli
podczas podróży i teraz muszą same odnaleźć drogę do domu. Na trzeciej szpuli, zaraz po
tym, jak pies i kot, zwierzątka, które mają ludzkie głosy i rozmawiają ze sobą, posiliły się
na śmietniku, miga wzwiedziony członek.
Tyler to robi.
Pojedyncza klatka filmu wyświetlana jest na ekranie przez jedną sześćdziesiątą
sekundy. Podzielmy sekundę na sześćdziesiąt równych części. Tak długo pozostaje na
ekranie wzwiedziony członek. Pręży się na wysokość czterech pięter, nad skubiącą popcorn
widownią, lśniący, czerwony i straszny, a nikt go nie widzi.
Budzisz się znowu na Logan.
To straszny sposób podróżowania. Szef wysyła mnie na spotkania, na które sam nie ma
ochoty jeździć. Robię notatki. Odezwę się do ciebie.
Gdziekolwiek się udaję, jadę tam po to, by podstawić dane do ustalonego wzoru. Nie
zdradzam tu żadnej tajemnicy.
To prosta arytmetyka.
Matematyczny problem.
Jeśli w wyprodukowanym przez moją firmę nowym samochodzie, który opuszcza Chicago
i jedzie na zachód z szybkością sześćdziesięciu mil na godzinę, zablokuje się nagle dyferencjał, na
skutek czego wóz rozbije się, stanie w płomieniach i zginą wszyscy pasażerowie, to czy moja firma
wszczyna akcję bezpłatnego usuwania wady fabrycznej w innych egzemplarzach tego modelu?
Bierze się liczbę samochodów danego modelu, jeżdżących po drogach (A) i mnoży ją przez
prawdopodobieństwo awarii (B), następnie mnoży się wynik przez średni koszt zawarcia
polubownej ugody (C).
A razy B razy C równa się X. Tyle będzie nas to kosztowało, jeśli nie przeprowadzimy akcji
bezpłatnego usuwania wady fabrycznej.
Jeśli X jest większe od kosztu akcji bezpłatnego usuwania wady fabrycznej, przeprowadzamy
akcję i nikt na tym nie traci.
Jeśli X jest mniejsze od kosztu akcji bezpłatnego usuwania wady fabrycznej, to nie
przeprowadzamy akcji.
Gdziekolwiek się udaję, czeka tam na mnie zawsze wypalony, rozbity wrak samochodu. Wiem,
gdzie się znajdują wszystkie te szkielety. To należy do moich obowiązków służbowych.

19
 Pobyt w hotelu, posiłki w restauracji. Gdziekolwiek się udaję, nawiązuję znajomości z ludźmi
siedzącymi w samolocie obok mnie, od Logan do Krissy, do Willow Run.
Jestem koordynatorem akcji bezpłatnego usuwania wad fabrycznych, mówię jednorazowemu
znajomemu w samolocie, ale marzy mi się kariera pomywacza.
Budzisz się znowu na 0'Hara.
Tyler wstawiał potem penisa do wszystkiego. Zwykle jego zbliżenia, czasem z Wielkim
Kanionem sromu w tle, wysokie na cztery piętra i drgające pod wpływem ciśnienia krwi; Kop-
ciuszek tańczący ze swoim Czarującym Księciem. A ludzie patrzyli. Nikt się nie skarżył. Ludzie
jedli i pili, ale wieczór nie był taki jak inne. Ludzie dostawali mdłości albo zaczynali płakać i sami
nie wiedzieli dlaczego. Tylko koliber mógłby przyłapać Tylera na gorącym uczynku.
Budzisz się na JFK.
Spływam potem i puchnę w chwili lądowania, kiedy jedno koło uderza z łomotem o pas
startowy, ale samolot przechyla się na bok i jakby nie mógł się zdecydować, czy się wypros-
tować, czy przekoziołkować. W tej chwili nic się nie liczy. Spójrz w gwiazdy i odleć. Ani
twój bagaż. Nic się nie liczy. Ani twój nieświeży oddech. Za oknami ciemność, silniki ryczą
na wstecznym ciągu. Kabina przechyla się w tym ryku silników pod dziwnym kątem, nigdy
już nie będziesz musiał rozliczać się z delegacji. Na pozycje opiewające na ponad
dwadzieścia pięć dolarów trzeba przedstawić rachunki. Już nigdy nie będziesz musiał iść do
fryzjera.
Łup. Drugie koło dotyka tarmaku. Staccato odpinanych sprzączek pasów
bezpieczeństwa i mój znajomy jednorazowego użytku, obok którego siedząc, omal nie
zginąłem, mówi:
- Mam nadzieję, że się jeszcze kiedyś spotkamy.
Tak, ja też.
I tak się kończy twoja chwila. I życie toczy się w dalszym ciągu.
Z Tylerem poznaliśmy się przez przypadek, los tak zrządził. Było to na urlopie.
Budzisz się na LAX.
Znowu.
Tylera poznałem na plaży nudystów. Kończyło się lato, spałem. Tyler był nagi i
spocony, oblepiony piaskiem, wilgotne włosy spadały mu strąkami na oczy.
Tyler przebywał już tam dłuższy czas.

20
 Tyler zbierał kloce drewna, wyrzucane przez fale na brzeg, wlókł je po plaży i osadzał
na sztorc w piasku, jeden kilka cali od drugiego. Ustawił z nich już półkole sięgające mu
poziomu oczu. Kloce były cztery, a kiedy się obudziłem, Tyler ciągnął po plaży piąty. Tyler
wykopał dołek przy jednym końcu kloca, potem uniósł kloc za drugi koniec, ten zsunął się
w dołek i stanął w nim lekko przechylony.
Budzisz się na plaży.
Oprócz nas na plaży nie było nikogo.
Kilka stóp dalej Tyler wyrysował patykiem na piasku linię prostą. Potem wrócił i
wyprostował kloc, udeptując piasek wokół jego podstawy.
Byłem jedyną osobą, która obserwowała jego zabiegi.
- Która teraz godzina? - zawołał do mnie Tyler.
Zawsze noszę zegarek.
- Która teraz godzina?
Spytałem gdzie.
- Tutaj - odparł Tyler. - Teraz.
Była 4.06 po południu.
Chwilę potem Tyler usiadł po turecku w cieniu osadzonych w piasku kloców.
Posiedział tak kilka minut, wstał, wykąpał się, wrócił, włożył T-shirt i wciągnął szorty.
Zbierał się do odejścia. Musiałem zadać to pytanie.
Musiałem się dowiedzieć, czym zajmował się Tyler, kiedy ja spałem.
Jeśli mogłem budzić się w innych miejscach, w innym czasie, to czy mogłem się budzić
jako ktoś inny?
Spytałem Tylera, czy jest artystą.
Tyler wzruszył ramionami i pokazał mi, że pięć osadzonych w piasku kloców ma u
podstawy większą szerokość. Pokazał mi linię, którą wyrysował w piasku, i wyjaśnił, że ta
linia służy do pomiaru cienia rzucanego przez każdy kloc.
Czasami budzisz się i musisz zapytać, gdzie jesteś.
Twór Tylera był cieniem wielkiej dłoni. Tylko że teraz palce były długie jak u
Nosferatu, a kciuk za krótki, ale Tyler powiedział, że dokładnie o czwartej trzydzieści dłoń
przyjmie idealne proporcje. Olbrzymi cień dłoni był idealny przez minutę i przez tę jedną
idealną minutę Tyler siedział w dłoni ideału, który sam stworzył.
Budzisz się i nie wiesz, gdzie jesteś.

21
 Tyler powiedział, że jedna minuta wystarczy. Człowiek musi ciężko na to zapracować,
ale minuta ideału warta jest tego wysiłku. Ideał nigdy nie trwa dłużej niż chwilę.
Budzisz się i to wystarczy.
Nazywał się Tyler Durden i był kinooperatorem, członkiem związku zawodowego, był
również kelnerem w śródmiejskim hotelu; dał mi swój numer telefonu.
I tak się właśnie poznaliśmy.

22
 4

Są tu dziś wieczorem wszystkie co zwykle pasożyty mózgu. Na spotkaniach Ponad i

Poza frekwencja zawsze dopisuje. To jest Peter. To Aldo. To Marcy.
Cześć.
Prezentacje, Wszyscy, to Marla Singer, jest tu dzisiaj z nami po raz pierwszy. Cześć,
Marla.
Na spotkaniach Ponad i Poza zaczynamy od Rap-Rozgrzewki Grupa nie nazywa się
Pasożytnicze Choroby Mózgu. Nie usłyszysz tu nigdy słowa „pasożyt”. Każdemu zawsze
się poprawia. Och, ten nowy lek. Każdy zawsze wychodzi właśnie z dołka. A przecież, na
kogo spojrzeć, twarz wykrzywiona grymasem nieustępującego od pięciu dni bólu głowy.
Każdy dostaje plakietkę z imieniem, i ludzie, których spotykasz tu od roku w każdy
wtorkowy wieczór, podchodzą do ciebie, podają rękę na powitanie i zerkają na twoją
plakietkę.
My się chyba jeszcze nie znamy.
Nikt tu nigdy nie powie pasożyt. Powiedzą czynnik.
Nie mówią leczenie. Powiedzą kuracja.
Podczas Rap-Rozgrzewki ktoś opowie, jak wskutek przerzutu czynnika na rdzeń
kręgowy utracił władzę w lewym ręku. Ktoś inny opowie, jak czynnik wysuszył mu
wyściółkę mózgu i ten odstaje teraz od wewnętrznej powierzchni czaszki, co jest przyczyną
częstych ataków.
Kiedy byłem tu poprzednim razem, kobieta imieniem Chloe obwieściła nam dobrą
wiadomość. Chloe, wspierając się o drewniane poręcze, podźwignęła się ciężko z krzesła i
powiedziała, że nie boi się już śmierci.
Dziś, po prezentacji i Rap-Rozgrzewce, dziewczyna, której nie znam - z plakietki
wynika, że ma na imię Glenda - mówi, że jest siostrą Chloe i że w zeszły wtorek o drugiej
nad ranem Chloe w końcu umarła.
Och, powinno mi być tak słodko. Chloe przez dwa lata płakała w moich objęciach w
czasie przeznaczonym na uścisk, a teraz nie żyje, spoczywa martwa w ziemi, spoczywa
martwa w urnie, w mauzoleum, w kolumbarium. Och, ta świadomość, że dzisiaj myślisz i
chodzisz, a jutro możesz już być zimnym nawozem, wyżerką dla robactwa. To zadziwiający
cud śmierci, i powinno mi być tak słodko, gdyby nie, ufff, ta tam.

23
 Marla.
Och, Marla znowu mnie obserwuje, że też spośród wszystkich pasożytów mózgu
musiała upatrzyć sobie właśnie mnie.
Kłamca.
Oszust.
Marla jest oszustką. Ty jesteś oszustem. Ci wszyscy dookoła, kiedy krzywią się albo
dostają drgawek i rzężąc, padają na ziemię, a krocza ich dżinsów ciemnieją... to wszystko
jest jednym wielkim przedstawieniem.
Kierowana medytacja dziś wieczorem nigdzie mnie nie zaprowadzi. Za każdą z siedmiu
bram pałacu, za bramą zieloną, za pomarańczową - Marla. Za bramą niebieską stoi Marla.
Kłamca. Kiedy podczas kierowanej medytacji zachodzę do jaskini mojego zwierzęcia mocy,
okazuje się, że moim zwierzęciem mocy jest Marla. Marla zaciąga się papierosem i
przewraca oczami. Kłamca. Czarne włosy i pełn e francuskie usta. Oszust. Usta jak ciemna
skórzana włoska sofa. Nie uciekniesz.
Chloe była egzemplarzem autentycznym.
Tak jak Chloe wyglądałby szkielet Joni Mitchell, gdybyście kazali mu krążyć z
uśmiechem wśród zebranych i być szczególnie miłym dla każdego. Wyobraźcie sobie
szkielet Chloe rozmiarów owada, biegnący o drugiej nad ranem przez nisze i galerie jej
wnętrzności. Megafon jej pulsu ogłasza: Przygotować się na śmierć za dziesięć, za
dziewięć, za osiem sekund. Zgon nastąpi za siedem, sześć...
Chloe biegnie w nocy labiryntem własnych zapadających się żył i porozrywanych
naczyń krwionośnych, tryskających gorącą limfą. Potyka się o wynurzające się z tkanki
nerwy. Wokół niej, niczym białe gorące perły, wzbierają w tkance wrzody.
Megafon zarządza przygotowanie do opróżnienia jelit za dziesięć, za dziewięć, osiem,
siedem...
Przygotować się do ewakuacji duszy za dziesięć, za dziewięć, osiem...
Chloe brodzi po kostki w płynie nerkowym, wyciekającym z kończących pracę nerek.
Zgon nastąpi za pięć...
Pięć, cztery...
Cztery...
Wokół pasożytnicze życie bazgrze farbą w sprayu jej serce.
Cztery, trzy...

24
 Trzy, dwie...
Chloe podciąga się ręka za ręką po wysychającej wyściółce w górę własnego przełyku.
Zgon nastąpi za trzy, za dwie...
Widać już księżycową poświatę, wlewającą się przez otwarte usta.
Przygotować się teraz na wydanie ostatniego tchnienia.
Ewakuacja.
Teraz.
Dusza opuszcza ciało. Teraz.
Następuje zgon.
Teraz.
Och, wspomnienie ciepłej roztrzęsionej Chloe w mych ramionach i świadomość, że
Chloe spoczywa już gdzieś tam martwa, powinny wprawiać mnie w takie uniesienie.
Ale nic z tego, jestem obserwowany przez Marlę.
Podczas kierowanej medytacji otwieram ramiona, by przyjąć me wewnętrzne dziecko, i
tym dzieckiem jest Marla paląca papierosa. Żadnej białej kuli uzdrawiającego światła.
Oszust. Żadnych czakr. Wyobraźcie sobie swoje czakry otwierające się niczym kwiaty, i
pośrodku każdej, w zwolnionym tempie, następuje eksplozja słodkiego światła.
Oszust.
Moje czakry pozostają zamknięte.
Po zakończonej medytacji wszyscy się przeciągają, kręcą szyjami i pomagają sobie
nawzajem wstać. Terapeutyczny kontakt fizyczny. Pokonuję w trzech krokach odległość
dzielącą mnie od Marli, staję przed nią, a ona spogląda mi w oczy. Czekamy na sygnał.
Jest sygnał. Teraz obejmijmy kogoś stojącego obok nas.
Otaczam ramionami Marlę.
Dziś wieczorem wybierzcie sobie kogoś dla was specjalnego.
Dociskam Marli ręce do boków.
Powiedzcie temu komuś, jak się czujecie.
Marla nie ma raka jąder. Marla nie choruje na gruźlicę. Nie umiera. No, dobrze, według
tej uczonej, wzniosłej filozofii wszyscy umieramy, ale Marla nie umiera tak, jak umierała
Chloe.
Jest sygnał, dzielcie się ze sobą tym, co czujecie.
No, Marla, co ty na to?

25
 Niczego nie ukrywajcie.
Wynoś się stąd, Marla. Wynoś się. Wynoś.
Płaczcie, jeśli odczuwacie taką potrzebę, nie krępujcie się.
Marla patrzy na mnie. Ma brązowe oczy. Na płatkach uszu zgrubienia wokół
przekłutych dziurek, w których nie ma kolczyków. Spierzchnięte wargi pokrywa martwa
skóra.
Nie krępujcie się, płaczcie.
- Ty też nie umierasz - mówi Marla.
Otaczają nas podpierające się wzajemnie, szlochające pary.
- Jeśli mnie zakapujesz - mówi Marla - ja zakapuję ciebie.
Proponuję podzielić między siebie tydzień. Marla niech bierze choroby kości, pasożyty
mózgu i gruźlicę. Ja zaklepuję sobie raka jąder, pasożyty krwi i organiczną demencję
mózgu.
- A co z nowotworami jelita grubego? - pyta Marla.
Ta dziewczyna jest kuta na cztery nogi.
Podzielimy się nowotworem jelita. Ona niech chodzi na spotkania w pierwszą i trzecią
niedzielę każdego miesiąca.
- Nie - mówi Marla.
Nie, ona chce wszystko dla siebie. Nowotwory, pasożyty. Mruży oczy. Nawet jej się nie
śniło, że będzie się kiedyś czuła tak cudownie. Naprawdę dopiero teraz czuje, co to znaczy
żyć. Skóra jej się wygładzała. Przez całe życie nie widziała nieboszczyka. Nie wiedziała, co
to prawdziwe poczucie życia, bo nie miała kontrastowego punktu odniesienia. Teraz ma i
umieranie, i śmierć, i stratę, i rozpacz. Szloch i dygotanie, przerażenie i wyrzuty sumienia.
Teraz wie, dokąd wszyscy odchodzimy. Marla czuje każdą chwilę swojego życia.
Nie, ona nie zrezygnuje z żadnej z grup.
- Nie ma powrotu do tego, czym wcześniej było dla mnie życie - mówi Marla. - Żeby
poprawić sobie samopoczucie, żeby doceniać sam fakt, że oddycham, pracowałam w domu
pogrzebowym. A co będzie, jeśli nie znajdę pracy w swoim zawodzie?
Zasugerowałem jej, żeby zatrudniła się z powrotem w swoim domu pogrzebowym.
- Pogrzeby w porównaniu z tym, to nic - mówi Marla. - Pogrzeby to abstrakcyjna
ceremonia. Tutaj naprawdę doświadczasz śmierci.

26
 Otaczające nas pary ocierają łzy, pociągają nosami, poklepują się nawzajem po plecach,
rozdzielają się.
Mówię Marli, że nie możemy przychodzić na te spotkania oboje.
- To nie przychodź.
Ja tego potrzebuję.
- To chodź na pogrzeby.
Wszystkie pary już się porozłączały, teraz biorą się za ręce. Czas na końcową modlitwę.
Puszczam Marlę.
- Od jak dawna tu przychodzisz?
Końcowa modlitwa.
Dwa lata.
Mężczyzna z kółka modlitewnego bierze mnie za rękę. Mężczyzna bierze za rękę
Marlę.
Z rozpoczęciem tych modlitw zazwyczaj zapiera mi dech. O, pobłogosław nas. O,
pobłogosław nas w naszym gniewie i naszym lęku.
- Dwa lata? - szepcze Marla, przekrzywiając głowę.
O, błogosław nas i wspieraj.
Każdy, kto mógłby potwierdzić, że przychodzę tu od dwóch lat, albo już nie żyje, albo
wyzdrowiał i przestał przychodzić.
Wspieraj nas i pomagaj.
- No, dobrze - mówi Marla - dobrze, bierz sobie tego raka jąder.
Z Wielkim Bobem mięśniakiem, żeby zalewał mnie swoimi łzami.
- Dzięki.
Wiedź nas ku naszemu przeznaczeniu.
Sprowadź na nas spokój.
- Nie ma za co.
Tak właśnie poznałem Marlę.

27
 5

Facet z ochrony wszystko mi wytłumaczył.

Bagażowi mogą machnąć ręką na tykającą walizkę. Facet z ochrony nazywał
bagażowych Przerzucaczami. Nowoczesne bomby nie tykają. Ale natrafiwszy na wibrującą
walizkę, bagażowy, inaczej Przerzucacz, ma obowiązek powiadomić policję.
Właśnie to podejście do wibrujących walizek kultywowane przez większość linii
lotniczych sprawiło, że odnowiłem swoją znajomość z Tylerem.
Wsiadając na Dulles do samolotu, by wrócić do domu, miałem wszystko w jednej
torbie. Kiedy dużo podróżujesz, wyrabiasz sobie z czasem zwyczaj pakowania na każdy
wyjazd tego samego. Sześć białych koszul. Dwie pary czarnych spodni. Podstawowe
minimum niezbędne do przetrwania.
Podróżny budzik.
Bezprzewodowa elektryczna maszynka do golenia.
Szczoteczka do zębów.
Sześć par majtek.
Sześć par czarnych skarpetek.
Facet z ochrony powiedział mi, że podczas załadunku bagażu na Dulles moja torba
zaczęła wibrować i policja ją zatrzymała. Miałem w tej torbie wszystko. Szkła kontaktowe.
Jeden czerwony krawat w niebieskie paski. Jeden niebieski krawat w czerwone paski. I
jeden krawat jednolicie czerwony.
Lista tych pozycji wisiała na drzwiach mojej sypialni w domu.
Tym domem było mieszkanie na piętnastym piętrze wieżowca, rodzaj przegródki w
szafce na akta dla wdów i młodych profesjonalistów. Broszura reklamowa zachwalała
betonowe, grube na stopę: podłogę, sufit i ściany między mną a ryczącymi
radioodbiornikami i telewizorami sąsiadów. Beton na stopę i klimatyzację. Okna się nie
otwierały, a więc nawet przy klonowym parkiecie i ściemniaczach oświetlenia całe te tysiąc
siedemset hermetycznych stóp kwadratowych i tak będzie cuchnęło posiłkiem, który
ostatnio sobie upichciłeś, albo twoją ostatnią wizytą w łazience.
Ach tak, do standardowego wyposażenia należały jeszcze szafki w kuchni i
niskonapięciowe oświetlenie w postaci przesuwanych po szynach reflektorków.

28
 Tak czy inaczej, ta stopa betonu spełnia swoją funkcję, kiedy sąsiadce zza ściany siądą
bateryjki w aparacie słuchowym i ogląda teleturnieje na cały regulator. Albo kiedy
wybuchnie gaz; wtedy przez wysokie od podłogi do sufitu okna w wulkanicznej erupcji
ognia wylatują i płonąc, opadają w dół szczątki tego, czym był umeblowany twój living
room oraz twoje rzeczy osobiste, a w klifie budynku pozostaje wypatroszona, wypalona
dziura po twoim i tylko twoim mieszkaniu.
Takie wypadki się zdarzają.
Ten wybuch wymiata na zewnątrz wszystko, włącznie z twoim ozdobnym zestawem
ręcznie dmuchanego zielonego szkła z maleńkimi pęcherzykami i skazami, z zatopionymi
ziarenkami piasku, będącymi dowodem na to, że zestaw został wykonany przez
autentycznych, prostych, ciężko pracujących tubylców skądś tam. Wyobraź sobie długie od
sufitu do podłogi kotary wydmuchiwane za wybite okno, i ich płonące strzępy unoszone
przez gorący wiatr.
Wszystko to płonie i spada z grzechotem z wysokości piętnastu pięter na dachy
przejeżdżających dołem samochodów.
Rany, ja śpię sobie snem sprawiedliwego w samolocie mknącym na zachód z nominalną
szybkością podróżną wynoszącą osiemdziesiąt trzy setne Macha, czyli czterysta pięćdziesiąt
pięć mil na godzinę, a tam, na Dulles, saperzy z FBI rozbrajają moją walizkę na
ewakuowanym pasie startowym. Facet z ochrony przyznaje, że w dziewięciu przypadkach
na dziesięć okazuje się, że wibracje pochodziły od elektrycznej maszynki do golenia, która
sama się włączyła. Tym razem była to faktycznie moja bezprzewodowa elektryczna
maszynka do golenia. Zdarza się też, że wibracje wywołuje sztuczny penis.
Usłyszałem to wszystko od faceta z ochrony. Usłyszałem to, znalazłszy się bez walizki
na miejscu przeznaczenia, skąd miałem pojechać taksówką do domu, by znaleźć tam, na
ziemi pod budynkiem, strzępy mojej flanelowej pościeli.
Facet z ochrony każe mi sobie wyobrazić sytuację, w której trzeba poinformować
wysiadającą z samolotu pasażerkę, że jej bagaż zatrzymano na Wschodnim Wybrzeżu z
powodu sztucznego penisa. Czasami bywa to nawet pasażer. W wypadku sztucznych
penisów linie lotnicze z zasady wystrzegają się nazywania cię wprost właścicielem. Stosują
formę nieokreśloną.
Sztuczny penis.
Nigdy twój sztuczny penis.

29
 Nigdy, ale to nigdy nie mówią, że sztuczny penis przypadkowo sam się włączył.
Sztuczny penis uaktywnił się i stworzył sytuację awaryjną, która wymagała zatrzymania
twojego bagażu.
Padał deszcz, kiedy się obudziłem, by się przesiąść w Stapleton.
Padał deszcz, kiedy się obudziłem przy podchodzeniu do lądowania u celu podróży.
Z głośników popłynęła sugestia, żebyśmy skorzystali z okazji i sprawdzili, czy nie
zostawiliśmy jakichś rzeczy osobistych. Potem z głośników padło moje nazwisko. Miałem
spotkać się z przedstawicielem linii lotniczych, czekającym na mnie przy bramce.
Cofnąłem zegarek o trzy godziny i w dalszym ciągu było po północy.
Przy bramce czekał na mnie przedstawiciel linii lotniczych w towarzystwie faceta z
ochrony. Dowiedziałem się od nich, że mój bagaż zatrzymano na Dulles z powodu
elektrycznej maszynki do golenia. Facet z ochrony nazwał bagażowych Przerzucaczami.
Potem nazwał ich Taśmowymi. Dał mi też do zrozumienia, że mogło być gorzej,
nadmieniając, że przynajmniej nie był to sztuczny penis. Miał na sobie uniform
przypominający mundur pilota - biała koszula z pagonami i granatowy krawat. Powiedział,
że mój bagaż został już sprawdzony i przyleci nazajutrz.
Facet z ochrony zapisał moje nazwisko, adres i numer telefonu, a potem spytał, jaka jest
różnica między kondomem a kokpitem.
- Do kondomu możesz wsadzić tylko jednego kutasa - wyjaśnił, kiedy przyznałem, że
nie wiem.
Za ostatnie dziesięć dolców dojechałem taksówką do domu.
Miejscowa policja również zadawała mi mnóstwo pytań.
Moja elektryczna maszynka do golenia, która nie była bombą, znajdowała się wciąż trzy
strefy czasowe za mną.
Coś, co było bombą, dużą bombą, rozwaliło w drzazgi moje pomysłowe stoliki do kawy
Njurunda w kształcie limonowozielonej jin i pomarańczowego jang, które po złączeniu ze
sobą tworzyły koło.
Mój komplet wypoczynkowy Haparanda z pomarańczowymi zdejmowanymi
pokryciami, zaprojektowany przez Erikę Pekkari, nadawał się teraz na śmieci.
Nie byłem jedynym niewolnikiem instynktu gromadzenia. Ludzie, o których wiem, że
zwykli przesiadywać w łazience z pismami pornograficznymi, przesiadują teraz w łazience
z katalogiem mebli IKEA.

30
 Wszyscy mamy taki sam fotel Johanneshov w zielone pasy. Mój spadł w płomieniach z
piętnastego piętra do fontanny.
Wszyscy mamy takie same papierowe lampy Rislampa/Har, wykonane z drutu i
przyjaznego dla środowiska niebielonego papieru. Z mojej zostało konfetti.
Całe to siedzenie w łazience.
Komplet sztućców Alle. Stal nierdzewna. Bezpieczne dla zmywarki do naczyń.
Zegar korytarzowy Vild wykonany z galwanizowanej stali, och, muszę go mieć.
Regał Klipsk, o, tak.
Pudło na kapelusze Hemling. Tak.
Ulica pod moim wieżowcem zasłana była skrzącymi się szczątkami tego wszystkiego.
Poszwa na kołdrę Mommala. Zaprojektowana przez Tomasa Harilę i dostępna w
następujących kolorach:
Orchidea.
Brąz.
Kobalt.
Ebonit.
Czerń.
Skorupa jajka albo wrzos.
Kupowałem to przez całe życie.
Łatwy do utrzymania, teksturowany lakier moich stolików Kalix.
Moje rozkładane stoły Steg.
Kupujesz meble. Wmawiasz sobie, że ta sofa starczy ci już do śmierci. Kupujesz tę sofę,
a potem przez parę lat żyjesz z błogim poczuciem, że cokolwiek się stanie, problem sofy
masz rozwiązany. Potem kupujesz komplet talerzy. Potem idealne łóżko. Zasłony. Dywan.
Potem stajesz się więźniem swojego przytulnego gniazdka, a przedmioty, których dotąd
byłeś właścicielem, biorą teraz ciebie w swoje posiadanie.
Dojechałem z lotniska do domu.
Z cieni wyłania się portier i mówi, że zdarzył się wypadek. Była tu policja i zadawała
mnóstwo pytań.
Policja podejrzewa, że to był gaz. Może zgasł płomyk w łazienkowym piecyku albo
któryś z palników w kuchence był niedokręcony. Gaz się ulatniał, zbierał pod sufitem,
wypełnił stopniowo całe mieszkanie od sufitu po podłogę. Mieszkanie miało tysiąc

31
siedemset stóp kwadratowych, wysokie sufity, i gaz musiał się ulatniać przez wiele dni,
żeby wypełnić wszystkie pomieszczenia. Kiedy wszystkie pomieszczenia były już
wypełnione gazem, włączyła się sprężarka lodówki. Zaiskrzyło.
Wybuch.
Wyleciały wraz z aluminiowymi ramami okna sięgające od podłogi do sufitu, a za nimi,
w płomieniach, sofy i lampy, i talerze, i komplety pościeli, i roczniki szkoły średniej, i dyp-
lomy, i aparat telefoniczny. Wszystko to wytrysnęło z piętnastego piętra w słonecznym
rozbłysku.
Och, tylko nie lodówka. Trzymałem w niej całą kolekcję rozmaitych musztard, od
gruboziarnistych po takie, jakie spotkać można w angielskim pubie. Było w mej czternaście
beztłuszczowych sosów do sałatek w różnych smakach i siedem rodzajów kaparów.
Wiem, wiem, dom pełen przypraw, a nic konkretnego do zjedzenia.
Portier wysmarkał nos i coś wpadło mu w chusteczkę z chlapnięciem baseballowej piłki
lądującej w rękawicy łapacza.
Powiedział, że jak chcę, to mogę sobie iść na piętnaste piętro, ale do mieszkania nikomu
nie wolno wchodzić. Policja zabroniła. Policja pytała, czy nie miałem czasem jakiejś dawnej
dziewczyny, która chciała się na mnie zemścić, albo wroga, który miał dostęp do dynamitu.
- Ale nie warto tam iść - powiedział portier. - Zostały tylko gołe betonowe ściany.
Policja nie wykluczyła podpalenia. Nikt nie czuł gazu. Portier unosi brew. Facet umilał
sobie czas flirtowaniem ze sprzątaczkami i pielęgniarkami pracującymi w dużych
apartamentach na ostatnim piętrze, kiedy czekały po pracy na ustawionych w holu krzesłach
na odwiezienie do domu. Mieszkałem tu od trzech lat i co wieczór, gdy, żonglując paczkami
i torbami, otwierałem sobie drzwi frontowe, widziałem go czytającego magazyn „Ellery
Queen”.
Portier unosi brew i mówi, jak to niektórzy wybierają się w długą podróż i zostawiają w
misce z benzyną długą, długachną zapaloną świecę. Robią tak ludzie mający kłopoty
finansowe. Ludzie, którzy chcą się odbić od dna.
Spytałem, czy mogę skorzystać z telefonu w portierni.
- Mnóstwo młodych ludzi próbuje zaimponować światu i kupuje za dużo rzeczy -
powiedział portier.
Zadzwoniłem do Tylera.
W wynajętym domu Tylera przy Paper Street zadzwonił telefon.

32
 Och, Tyler, błagam, pomóż. A telefon dzwonił.
Portier nachylił się nade mną i powiedział:
- Mnóstwo młodych ludzi nie wie, czego chce.
Och, Tyler, błagam, ratuj.
A telefon dzwonił.
- Młodzi ludzie myślą, że cały świat im się należy.
Ratuj mnie przed szwedzkimi meblami.
Ratuj mnie przed sztuką nowoczesną.
A telefon dzwonił i Tyler w końcu odebrał.
- Jak się nie wie, czego się chce - powiedział portier - to się kończy w otoczeniu
mnóstwa rzeczy, których się nie chce.
Obym tak nigdy w pełni się nie zrealizował.
Obym tak nigdy nie zaznał zadowolenia.
Obym tak nigdy nie stał się idealny.
Ratuj, Tyler, nie chcę być urzeczywistnionym, zadowolonym z siebie ideałem.
Umówiliśmy się z Tylerem w barze.
Portier spytał, pod jakim numerem może mnie łapać policja. Wciąż padało. Moje audi
stało na parkingu, ale przednią szybę przebiła halogenowa latarka Dakapo.
Spotkaliśmy się z Tylerem, wypiliśmy morze piwa i Tyler powiedział, że tak, mogę się
do niego wprowadzić, ale będę mu musiał wyświadczyć pewną przysługę.
Następnego dnia miała przylecieć moja torba z niezbędnym minimum, czyli sześcioma
koszulami i sześcioma parami majtek.
Pijany, w barze, gdzie nikt na nas nie patrzył i nikt się nami nie interesował, zapytałem
Tylera, co to za przysługa.
- Chcę, żebyś mnie z całych sił uderzył - powiedział Tyler.

33
 6

Przy drugim slajdzie mojej prezentacji dla Microsoftu czuję w ustach smak krwi i nie
ma siły, muszę przełknąć. Szef nie zna materiału, ale nie pozwoli mi prowadzić prezentacji
z podbitym okiem i połową twarzy spuchniętą od szwów założonych po wewnętrznej
stronie policzka. Szwy musiały się poluzować, wyczuwam je pod językiem. Wyobraźcie
sobie splątaną żyłkę wędkarską na plaży. Ja wyobrażam je sobie jako czarne nici na brzuchu
psa, którego zszyto po operacji, i przełykam krew. Szef prowadzi prezentację, korzystając z
moich notatek, a ja siedzę w ciemnościach zalegających pod ścianą i obsługuję sterowany z
laptopa rzutnik.
Im częściej zlizuję krew, tym więcej mam jej w ustach. Kiedy zapali się światło, zwrócę
się do Ellen, Waltera, Norberta i Lindy, konsultantów z Microsoftu, i z wargami
błyszczącymi od krwi, z krwią przesączającą się przez szpary między zębami, podziękuję
im za przybycie.
Krwi można przełknąć z kwintę, potem robi się człowiekowi niedobrze.
Dziś zbiera się fight club, a ja ani myślę przepuścić sesji fight clubu.
Przed prezentacją Walter z Microsoftu uśmiecha się. Szczękę ma wielką jak szufla do
śniegu, opaloną na kolor przysmażonej frytki. Ściska mi rękę swoją miękką, gładką dłonią
ozdobioną sygnetem i mówi:
- Strach pomyśleć, co spotkało gościa, który ci to zrobił.
Pierwsza zasada fight clubu to nie mówić o fight clubie.
Mówię Walterowi, że się przewróciłem.
Sam to sobie zrobiłem.
Przed prezentacją, kiedy siedziałem naprzeciwko szefa i wyjaśniałem mu, do którego
slajdu odnosi się określony fragment skryptu i kiedy ma puścić kasetę wideo, szef mi
przerwał.
- W co ty się pakujesz w każdy weekend? - pyta.
Odpowiadam mu, że po prostu nie chcę umrzeć bez paru blizn. Pięknie zbudowane,
nieskazitelne ciało nie jest już w modzie. Na widok tych odpicowanych aut rocznik 1955,
wyglądających tak, jakby przed chwilą wyjechały z salonu sprzedaży, myślę sobie zawsze,
co za marnotrawstwo.
Druga zasada fight clubu to nie mówić o fight clubie.

34
 Przypuśćmy, że podczas lunchu do twojego stolika podchodzi kelner i ów kelner ma
tych dwoje czarnych oczu olbrzymiej pandy, które widziałeś w ostatni weekend na sesji
fight clubu, kiedy dwustufuntowy osiłek dociskał kelnerowi głowę kolanem do cementowej
podłogi i walił go raz po raz pięścią w mostek nosa, a każdemu ciosowi towarzyszył głuchy
chrzęst, przebijający się przez wrzaski, i trwało to dopóty, dopóki kelner nie zgromadził
wreszcie tyle tchu, by plując krwią, wyrzęzić, że ma dosyć.
Nic nie mówisz, bo fight club istnieje tylko w godzinach między rozpoczęciem sesji
fight clubu a zakończeniem sesji fight clubu.
Widziałeś małolata, który pracuje w kopiarni, widziałeś tego małolata przed miesiącem.
Nie potrafi zapamiętać zamówienia albo zapomina o włożeniu kolorowych przekładek
między poszczególne pakiety kopii, ale ten małolat był przez dziesięć minut bogiem, kiedy
na twoich oczach celnym kopniakiem położył na ziemi dwa razy większego od siebie
zastępcę głównego księgowego, a potem skoczył na niego i okładał pięściami, aż tamten
stracił przytomność i małolat musiał przerwać. To trzecia zasada fight clubu. Kiedy ktoś
mówi, że ma dosyć, albo traci przytomność, to nawet jeśli udaje, walka jest skończona.
Widujesz tego małolata, ale nie możesz mu powiedzieć, jaką piękną walkę stoczył.
Walczy się jeden na jednego. Toczona jest tylko jedna walka naraz. Walczy się bez
koszul i butów. Walka trwa do skutku. To pozostałe zasady fight clubu.
To, kim faceci są w fight clubie, nie ma żadnego związku z tym, kim są w realnym
świecie. Nawet gdybyś powiedział małolatowi z kopiarni, że stoczył dobrą walkę, nie
mówiłbyś do tego samego człowieka.
Człowiek, którym jestem w fight clubie, nie jest człowiekiem, którego zna mój szef.
Po nocy spędzonej w fight clubie wszystko w świecie realnym traci na znaczeniu. Nic
nie jest w stanie cię wkurzyć. Twoje słowo jest prawem, a nie wkurza cię nawet, jeśli inni
łamią to prawo albo je kwestionują.
W realnym świecie jestem koordynatorem akcji bezpłatnych przeglądów technicznych,
noszę koszulę i krawat, siedzę w ciemnościach z ustami pełnymi krwi i wyświetlam slajdy,
a mój szef opowiada Microsoftowi o jakimś szczególnym odcieniu bladego bławatnego
błękitu, który wybrał na tło ikony.
W pierwszej sesji fight clubu udział, okładając się nawzajem pięściami, braliśmy tylko
ja i Tyler.

35
 Dawniej, kiedy wracałem do domu zły, ze świadomością, że moje życie nie układa się
zgodnie z przyjętym planem pięcioletnim, wystarczało, że posprzątałem mieszkanie albo
podłubałem przy samochodzie, i przechodziło mi. Pewnego dnia umarłbym bez jednej
blizny i zostałoby po mnie wychuchane mieszkanko i samochód. Bardzo, ale to bardzo
wychuchane, dopóki nie pokryłby ich kurz albo nie trafiły w ręce kolejnego właściciela. Nic
nie jest wieczne. Nawet Mona Lisa niszczeje. Od czasu powołania do życia fight clubu
rusza mi się połowa zębów w szczęce.
Być może samodoskonalenie nie jest sposobem na życie.
Tyler nigdy nie poznał swojego ojca.
Być może sposobem na życie jest samodestrukcja.
Ciągle uczęszczamy z Tylerem na sesje fight clubu. Sesje fight clubu odbywają się teraz
w piwnicy baru, po jego zamknięciu w sobotnią noc, i z tygodnia na tydzień ludzi przy-
chodzi coraz więcej.
Tyler staje pośrodku mrocznej betonowej piwnicy, pod jedyną żarówką, i widzi światło
tej żarówki odbite w setkach par oczu ludzi patrzących na niego z ciemności. Na początek
Tyler wywrzaskuje:
- Pierwsza zasada fight clubu to nie mówić o fight clubie!
- Druga zasada fight clubu - drze się Tyler - to nie mówić o fight clubie!
Jeśli chodzi o mnie, to znałem swojego tatę przez jakieś sześć lat, ale nic z tamtego
okresu nie pamiętam. Mój tata mniej więcej co sześć lat zakłada nową rodzinę w nowym
mieście. Jest to dla niego nie tyle rodzina, ile nowy kontrakt sześcioletni.
W fight clubie spotyka się pokolenie mężczyzn wychowanych przez kobiety.
Stojąc po północy pod jedyną żarówką w czarnej piwnicy pełnej mężczyzn, Tyler
wymienia kolejno pozostałe zasady: walczy się jeden na jednego, jedna walka naraz, bez
koszul i butów, walki trwają do skutku.
- I siódma zasada! - wrzeszczy Tyler. - Jeśli jest to twoja pierwsza noc w fight clubie,
musisz walczyć!
Fight club to nie futbol w telewizji. Nie oglądasz tutaj za pośrednictwem satelity, z
dwuminutowym opóźnieniem, zgrainieznanych facetów, wydzierających sobie piłkę pół
świata od ciebie, z reklamą piwa co dziesięć minut, i przerwami na identyfikację stacji.
Kiedy uczęszczasz na sesje fight clubu, oglądanie futbolu w telewizji staje się dla ciebie
tym, czym jest oglądanie pornografii, kiedy możesz się wyżyć seksualnie w naturze.

36
 Fight club daje ci motywację do chodzenia na siłownię, strzyżenia się na krótko i
obcinania paznokci. W siłowniach, do których chodzisz, roi się od facetów starających się
wyglądać jak mężczyźni, tak jakby bycie mężczyzną oznaczało wygląd zgodny z
zaleceniami rzeźbiarza albo dyrektora artystycznego.
Nawet suflet wygląda na napakowanego, mawia Tyler.
Mój ojciec nie poszedł do college'u, a więc ja musiałem pójść do college'u. Po
ukończeniu college'u zadzwoniłem do niego do miasta, w którym aktualnie mieszkał, i
zapytałem, co dalej?
Tato nie wiedział.
Kiedy dostałem pracę i skończyłem dwadzieścia pięć lat, znowu zadzwoniłem do niego
do miasta, w którym aktualnie mieszkał, i zapytałem, co dalej? Tato nie wiedział, poradził
mi więc, żebym się ożenił.
Jestem teraz trzydziestoletnim chłopcem i zastanawiam się, czy kolejna kobieta
rzeczywiście jest tym, czego mi najbardziej do szczęścia potrzeba.
Tego, co dzieje się na sesjach fight clubu, nie sposób opisać słowami. Niektórzy faceci
chcieliby walczyć co tydzień. Tyler mówi, że w tym tygodniu wchodzi tylko pięćdziesięciu
pierwszych facetów i szlus. Ani jednego więcej.
W zeszłym tygodniu dogadałem się z jednym gościem i zapisaliśmy się na listę
chętnych do stoczenia walki. Facet musiał mieć zły tydzień, unieruchomił mi ręce za głową
pełnym nelsonem i tłukł moją twarzą o cementową posadzkę z taką zajadłością, że
przegryzłem sobie zębami wewnętrzną stronę policzka, a oko napuchło mi tak, że nic na nie
nie widziałem, i krwawiło.
Kiedy powiedziałem, że mam dosyć, dźwignąłem się na nogi i spojrzałem w dół,
zobaczyłem na posadzce krwawy odcisk połowy własnej twarzy.
Tyler stanął obok mnie. Patrzyliśmy obaj na wielkie O moich ust, oblane dookoła krwią,
i na wąską szparkę mojego oka, spoglądającą na nas z posadzki.
- Super - powiedział Tyler.
Uścisnąłem facetowi dłoń, mówiąc, że to była dobra walka. A facet na to:
- To może powtórzymy w przyszłym tygodniu? Mimo opuchlizny próbuję się
uśmiechnąć i mówię, żeby na mnie popatrzył. Może raczej w przyszłym miesiącu?
Nigdzie tak nie czujesz, że żyjesz, jak na sesjach fight clubu. Kiedy pod tą jedyną
żarówką jesteś tylko ty i ten drugi, otoczeni kręgiem obserwatorów. W fight clubie nie

37
chodzi o wygrywanie czy przegrywanie walk. W fight clubie nie chodzi o słowa. Widzisz
faceta, który jest na sesji fight clubu pierwszy raz - dupsko ma jak bochen białego chleba.
Widzisz tu tego samego faceta sześć miesięcy później, i wygląda jak wyrzeźbiony z drewna.
Ten facet wierzy, że nie ma dla niego rzeczy niemożliwych. Na sesjach fight clubu usłyszeć
można takie same pochrząkiwania i odgłosy, jak na siłowni, ale w fight clubie nie chodzi o
ładny wygląd. Można tu usłyszeć histeryczne pokrzykiwania w różnych językach, jak w
kościele, i kiedy budzisz się w niedzielę po południu, czujesz się zbawiony.
Po mojej ostatniej walce facet, który mnie pokonał, zabrał się do zmywania ścierką
posadzki, a ja zadzwoniłem do mojego agenta ubezpieczeniowego, aby go uprzedzić, że
udaję się na ostry dyżur. W szpitalu Tyler powiedział, że się przewróciłem.
Czasami Tyler mówi za mnie.
Sam to sobie zrobiłem.
Na dworze wschodziło słońce.
O fight clubie się nie mówi, bo nie licząc tych pięciu godzin w niedzielę od drugiej nad
ranem do siódmej rano, fight club nie istnieje.
Kiedy wymyślaliśmy z Tylerem fight club, żaden z nas wcześniej nie walczył. Jeśli
nigdy się jeszcze nie biłeś, masz opory. Obawiasz się, że doznasz jakiegoś poważnego
urazu, nie jesteś pewien, czy potrafisz uderzyć drugiego człowieka. Byłem pierwszym
facetem, którego Tyler odważył się o to poprosić. Byliśmy obaj pijani i siedzieliśmy w
barze, gdzie nikt nie zwracał na nas uwagi, no i Tyler powiedział:
- Wyświadcz mi przysługę. Chcę, żebyś mnie z całych sił uderzył.
Opierałem się, ale Tyler wszystko mi wyjaśnił, powiedział, że nie chce umrzeć bez
jednej blizny, że znudziło go już oglądanie samych zawodowych walk i że chce się
dowiedzieć czegoś więcej o sobie.
O samodestrukcji.
Moje życie wydawało mi się wówczas zbyt uładzone, a kto wie, czy nie trzeba
wszystkiego rozwalić, żeby wykrzesać z siebie coś lepszego.
Rozejrzałem się po barze i powiedziałem, że dobrze. Czemu nie, ale na zewnątrz, na
parkingu.
No i wyszliśmy na zewnątrz i spytałem Tylera, czy chce dostać w twarz, czy w brzuch.
- Zaskocz mnie - rzekł Tyler.
Przyznałem, że nikogo jeszcze nie uderzyłem.

38
 - No to zaświruj, stary - powiedział Tyler.
Kazałem mu zamknąć oczy.
- Nie - oświadczył Tyler.
Jak każdy facet, który jest pierwszy raz na sesji fight clubu, odetchnąłem głęboko i
naśladując kowbojów, których wszyscy oglądamy na westernach, wyprowadziłem
szerokiego sierpa, mierząc w szczękę Tylera, ale moja pięść wylądowała z boku szyi Tylera.
Zakląłem i powiedziałem, że to się nie liczy. Że chcę spróbować jeszcze raz.
- Owszem, liczy się - stwierdził Tyler i zaprawił mnie w pierś prawym prostym, pyk,
ciosem rękawicy bokserskiej na sprężynie z filmów rysunkowych, puszczanych w telewizji
w niedzielne poranki.
Zatoczyłem się na samochód. Staliśmy naprzeciwko siebie, Tyler pocierał bok szyi, a ja
trzymałem się dłonią za pierś. Obaj zdawaliśmy sobie sprawę, że przekroczyliśmy jakąś
granicę, za którą jeszcze nigdy nie byliśmy, i jak kot i mysz z kreskówek wciąż żyjemy i
chcemy się przekonać, jak daleko możemy się jeszcze w tym posunąć i przeżyć.
- Fajnie - powiedział Tyler. Zaproponowałem, żeby uderzył mnie jeszcze raz.
- Nie, ty mnie walnij - rzekł Tyler.
No to go walnąłem, szerokim babskim sierpem tuż pod ucho, a Tyler odepchnął mnie i
zaprawił z kopa w żołądek. Tego, co się działo później i po fakcie, nie da się opisać
słowami, w każdym razie bar zamknięto i parking wokół nas zaroił się zagrzewającymi do
boju kibicami.
Nie myślałem już, że się biję z Tylerem, za to czułem, że potrafię sobie poradzić ze
wszystkim, co mi dotąd nie wychodziło, z praniem, z którego wyciągam koszule z
pokruszonymi guzikami, z bankiem, który twierdzi, że jestem sto dolarów na debecie. Z
pracą, gdzie szef przysiadł się do mojego komputera i namieszał mi w DOS-owskich
komendach, wykonywalnych z rozszerzeniem exe. I z Marlą Singer, która ukradła mi moje
grupy wsparcia.
Walka nie rozwiązała żadnego z tych problemów, ale po jej zakończeniu nic się nie
liczyło.
Toczyliśmy tę pierwszą walkę w niedzielną noc, a Tyler przez cały weekend się nie
golił, i pościerałem sobie kłykcie do żywego mięsa na szczecinie jego zarostu. Kiedy
leżeliśmy potem na wznak na parkingu i patrzyliśmy na jedyną gwiazdę, której nie przyćmił
blask ulicznych latarni, spytałem Tylera, z czym walczy.

39
 Tyler odparł, że z ojcem.
Być może nie potrzeba nam ojca, żeby się w pełni zrealizować. Nie ma niczego
osobistego w tym, kogo wybierasz sobie na przeciwnika w fight clubie. Walczysz, żeby
walczyć. Nie powinno się mówić o fight clubie, ale rozmawialiśmy o nim, i przez kilka
następnych tygodni, po zamknięciu baru, spotykaliśmy się całą grupą na parkingu, a kiedy
nastały chłody, inny bar zaproponował nam odnajęcie piwnicy, w której się teraz
spotykamy.
Na każdej sesji fight clubu Tyler recytuje zasady, które wspólnie, ja i on, ustaliliśmy.
- Większość z was - wrzeszczy Tyler, stojąc pośrodku pełnej mężczyzn piwnicy, w
stożku światła rzucanego przez jedyną żarówkę - jest tutaj, bo ktoś złamał zasady. Ktoś
powiedział wam o fight clubie!
- Zapowiadam - krzyczy dalej Tyler - albo przestaniecie rozpowiadać o fight clubie,
albo załóżcie sobie inny fight club, bo od przyszłego tygodnia będziecie się przy wejściu
wpisywali na listę i wpuszczonych zostanie tylko pierwszych pięćdziesięciu. Jeśli się
załapiecie do tej pięćdziesiątki i chcecie walczyć, szukajcie sobie od razu przeciwnika. Jeśli
nie chcecie walczyć, to weźcie pod uwagę, że są tacy, którzy chcą, a więc odpuśćcie sobie
lepiej i zostańcie w domu!
- Jeśli jest to wasza pierwsza noc w fight clubie - drze się Tyler - musicie stoczyć
walkę!
Większość facetów wstępuje do fight clubu, bo z jakiegoś powodu boją się walczyć. Po
kilku walkach boisz się o wiele mniej.
W fight clubie zawiązywanych jest wiele trwałych przyjaźni. Uczestniczę teraz w
zebraniach i konferencjach i przy stole konferencyjnym widzę księgowych, młodszych
referentów albo doradców prawnych z połamanymi nosami, które wyłażą im spod bandaży
niczym oberżyna, albo z paroma szwami pod okiem, albo z zadrutowaną szczęką. Są to
wszystko spokojni młodzi ludzie, posłuszni, dopóki nie przyjdzie czas na podjęcie decyzji.
Pozdrawiamy się kiwnięciami głowy.
Później szef zapyta mnie, skąd znam tylu z tych facetów.
Szef twierdzi, że w branży pracuje coraz mniej dżentelmenów, za to coraz więcej
oprychów.
Prezentacja trwa.

40
 Walter z Microsoftu ściąga na siebie mój wzrok. Jest młodym gościem o idealnie
utrzymanych zębach, gładkiej skórze i z posadą, o której sposobach zdobywania warto by
napisać poradnik dla absolwentów. Widać, że jest za młody, żeby być weteranem jakiejś
wojny, a jeśli jego rodzice nie są rozwiedzieni, to ojciec i tak bywa gościem w domu. Patrzy
na mnie, a ja połowę twarzy mam ogoloną, a drugą obtłuczoną i skrytą w cieniu. Na moich
wargach połyskuje krew. I być może Walter myśli o bezmięsnym, wegetariańskim posiłku,
który jadł w ostatni weekend, albo o dziurze ozonowej, albo o palącej potrzebie położenia
kresu okrutnemu testowaniu produktów przemysłowych na zwierzętach, ale
prawdopodobnie o tym nie myśli.

41
 7

Pewnego ranka w muszli klozetowej pływa zużyty kondom, przywodzący na myśl

zdechłą meduzę.
Tak właśnie Tyler poznaje Marlę.
Wstaję, żeby się odlać, a tu, na tle brązowych przypominających malowidła naskalne
zacieków, ten eksponat. Nie ma siły, samo nasuwa się pytanie, co też myśli sperma.
To?
To ma być pochwa?
Przez całą noc śniło mi się, że posuwam Marlę Singer. Marla Singer paląca papierosa.
Marla Singer przewracająca oczami. Budzę się w łóżku sam, a drzwi od pokoju Tylera są
zamknięte. Tyler nigdy nie zamyka drzwi swojego pokoju. Całą noc padało. Dachówki na
dachu łuszczą się, wypaczają, odłażą, deszczówka dostaje się pod nie, zbiera na suficie pod
tynkiem i ścieka po oprawach oświetleniowych.
Kiedy pada, musimy wykręcać bezpieczniki. Lepiej nie zapalać światła. Wynajmowany
przez Tylera dom ma trzy kondygnacje i piwnicę. Chodzimy po nim ze świeczkami. Dom
ma spiżarnie i osłonięte siateczką werandy sypialne, i szyby z matowego szkła w oknach na
podeście schodów. W salonie są okna wykuszowe, a pod każdym ławeczka. Listwy
przypodłogowe są rzeźbione, pociągnięte lakierem i mają osiemnaście cali wysokości.
Deszczówka ścieka w całym domu i wszystko, co drewniane, to puchnie, to się kurczy,
a gwoździe we wszystkim co drewniane, w deskach podłogi, w listwach przypodłogowych i
w okiennych ramach, te gwoździe wyłażą z drewna na cal i rdzewieją.
Wszędzie pełno pordzewiałych gwoździ, na które można nastąpić, o które można
zawadzić łokciem, i na siedem sypialni jest tu tylko jedna łazienka, a teraz w tej jednej
łazience zużyty kondom.
Dom na coś czeka, na zmianę podziału na dzielnice albo na uregulowanie praw
spadkowych, potem zostanie zburzony. Kiedy spytałem Tylera, jak długo w nim mieszka,
odparł, że jakieś sześć tygodni. Przed zaraniem dziejów dom miał właściciela, który przez
całe życie zbierał miesięczniki „National Geographic” i „Reader's Digest”. Pod ścianami
piętrzą się ich wystrzępione sterty, coraz wyższe po każdej ulewie. Tyler utrzymuje, że
ostatni lokator, z kartek wydzieranych z tych błyszczących czasopism składał koperty na
kokainę. Od kiedy policja, czy kto tam, wykopał drzwi frontowe, nie ma w nich zamka.

42
Ściany jadalni pokrywa dziewięć wybrzuszających się warstw tapety, kwiatki pod paskami,
pod kwiatkami ptaszki, pod ptaszkami łąka.
Nasi jedyni sąsiedzi to zamknięty warsztat mechaniczny oraz długi na cały kwartał
magazyn po drugiej stronie ulicy. W domu jest pomieszczenie z szerokim na siedem stóp
maglem do maglowania adamaszkowych obrusów, żeby te nigdy nie były pogniecione. Jest
wyłożona cedrem, chłodzona ścienna szafa na futra. Kafelki w łazience są pomalowane w
małe kwiatki, ładniejsze od chińskiej porcelany, którą wszyscy nowożeńcy dostają w
prezencie ślubnym, a w muszli klozetowej pływa zużyty kondom.
Już z miesiąc mieszkam u Tylera.
Tyler zjawia się na śniadaniu bez koszuli, z szyją i klatką piersiową całą w malinkach, a
ja czytam stary egzemplarz „Reader's Digest”. To idealny dom na handlowanie narkotyka-
mi. Nie ma sąsiadów. Przy Paper Street są tylko magazyny i trująca wyziewami
celulozownia. Śmierdzi z tej celulozowni, jakby ktoś puścił bąka, a od pomarańczowych
piramid drewnianych wiórów, otaczających celulozownię, zalatuje klatką chomika. To
idealny dom na handlowanie narkotykami, bo chociaż Paper Street przejeżdżają codziennie
tabuny ciężarówek, to w nocy jesteśmy tu z Tylerem sami i w promieniu pół mili nie
uświadczysz żywego ducha.
Znalazłem sterty „Reader's Digest” w piwnicy, i teraz w każdym pokoju piętrzy się stos
„Reader's Digest”.
Życie w Tych Stanach Zjednoczonych.
Śmiech to zdrowie.
Stosy czasopism to właściwie jedyne umeblowanie.
W najstarszych egzemplarzach jest seria artykułów, w których rozmaite narządy
wewnętrzne ludzkiego ciała mówią o sobie w pierwszej osobie: Jestem Macica Jane.
Jestem Prostata Johna.
Poważnie. A Tyler podchodzi do kuchennego stołu bez koszuli, cały pokryty
malinkami, i mówi, ble, ble, ble, ble, ble, poznał wczoraj wieczorem Marlę Singer i poszli
razem do łóżka.
Słuchając tego, identyfikuję się bez reszty z Woreczkiem Żółciowym Joego. To
wszystko moja wina. Czasami robisz coś i zostajesz wyrolowany. Czasami czegoś nie
robisz i też zostajesz wyrolowany.

43
 Poprzedniego wieczoru zadzwoniłem do Marli. Wypracowaliśmy sobie taki system, że
kiedy chciałem pójść na spotkanie jakiejś grupy wsparcia, dzwoniłem najpierw do Marli i
pytałem, czy ona też się tam aby nie wybiera. Wczoraj wieczorem spotykał się Czerniak
Złośliwy, a ja czułem się trochę zdołowany.
Marla mieszka w Regent Hotel. To kupa trzymających się na słowo honoru brązowych cegieł,
gdzie wszystkie materace powleczone są śliskimi plastikowymi pokrowcami, tyle osób idzie tam
umierać. Siądziesz na łóżku nie tak jak trzeba i razem z prześcieradłem i kocem ześlizgujesz się na
podłogę.
Zadzwoniłem do Regent Hotel do Marli, żeby spytać, czy idzie na Czerniaka Złośliwego.
Marla mamrotała w zwolnionym tempie. Powiedziała mi, że to nie jest samobójstwo w pełnym
tego słowa znaczeniu, prędzej już krok z gatunku wołanie-o-pomoc, ale wzięła za dużo xanaksów.
Wyobraźcie sobie, jadę do Regent Hotel i patrzę, jak Marla miota się po swojej zagraconej
klitce, jęcząc: Ja umieram. Umieram. Ja umieram. Umieram. U-mie-ram. Umieram.
To mogło się ciągnąć godzinami.
A więc nigdzie się dzisiaj wieczorem nie wybiera, tak?
Marla na to, że realizuje odejście w wielkim stylu. Jak chcę popatrzeć, to mogę przyjechać.
Odparłem, że dziękuję, ale mam inne plany.
Marla powiedziała, że w porządku, równie dobrze może umrzeć, oglądając telewizję. Ma tylko
nadzieję, że będzie leciało coś warte obejrzenia.
Pognałem na Czerniaka Złośliwego. Wróciłem do domu wcześnie. Położyłem się spać.
A teraz, nazajutrz, przy śniadaniu, Tyler siedzi naprzeciwko mnie cały w malinkach i mówi, że
Marla to kawał zboczonej suki, ale jego to rajcuje.
Poprzedniego dnia wieczorem wróciłem do domu z Czerniaka Złośliwego, położyłem się do
łóżka i zasnąłem. I śniło mi się, że posuwam, posuwam, posuwam Marlę Singer.
A dzisiaj rano udaję, że czytam „Reader's Digest”, i słuchani Tylera. Zboczona suka,
jakbym nie wiedział. „Reader's Digest”. Humor w Mundurze.
Jestem Kanalikiem Żółciowym Joego.
Tyler opowiada mi, czego to nie nasłuchał się wczoraj od Marli. Jeszcze żadna
dziewczyna tak z nim nie rozmawiała.
Jestem Zgrzytającymi Zębami Joego.
Jestem Rozdętymi Wściekłością Nozdrzami Joego.

44
 Tyler mówi, że po dziesiątym numerku Marla powiedziała mu, że chce zajść w ciążę.
Powiedziała, że chce mieć po nim skrobankę.
Jestem Białymi Kłykciami Joego.
Jak Tyler mógł się na to nie złapać. Jeszcze przedwczoraj wieczorem Tyler siedział sam
i wmontowywał organy płciowe do „Królewny Śnieżki .
Jak mogłem współzawodniczyć o względy Tylera.
Jestem Wściekłym, Rozjuszonym Poczuciem Odtrącenia Joego.
Co gorsza, to wszystko moja wina. Tyler mówi, że kiedy wczoraj wieczorem poszedłem
spać, a on wrócił do domu ze zmiany w hotelu, w którym pracuje jako kelner bankietowy, z
Regent Hotel znowu zadzwoniła Marla. To już, powiedziała Marla. Tunel, na jego końcu
światełko. Doświadczanie śmierci było takie super, Marla chciała, żebym słuchał, a ona
będzie mi opisywać, jak opuszcza swoje ciało, jak unosi się pod sufit.
Marla nie wiedziała, czy jej dusza potrafi korzystać z telefonu, ale chciała, żeby ktoś
przynajmniej słuchał, jak wydaje ostatnie tchnienie.
Pech chce, że telefon odbiera Tyler i błędnie ocenia całą sytuację.
Nigdy się nie spotkali, Tyler uznaje więc, że to niedobrze, że Marla umiera.
Też mi coś.
To nie sprawa Tylera, ale Tyler dzwoni na policję i leci w te pędy do Regent Hotel.
Teraz, zgodnie z odwiecznym chińskim zwyczajem, który wszyscy znamy z telewizji,
Tyler jest już do grobowej deski odpowiedzialny za Marlę, bo Tyler ocalił Marli życie.
Nie doszłoby do tego wszystkiego, gdybym tylko poświęcił te parę minut i pojechał
popatrzeć, jak Marla umiera.
Tyler opowiada mi, że Marla mieszka w pokoju numer 8G, na poddaszu Regent Hotel,
osiem pięter po schodach, a potem do końca hałaśliwego korytarza z mnóstwem drzwi, zza
których dolatuje stłumiony telewizyjny śmiech. Co kilka sekund wrzeszczy jakaś aktorka
albo przy akompaniamencie serii z broni maszynowej umierają z wrzaskiem jacyś aktorzy.
Tyler dociera do końca korytarza i już chce zapukać, ale w tym momencie drzwi pokoju 8G
się uchylają, wystrzela zza nich czyjaś chuda, chudziutka ręka powleczona ziemistą skórą,
chwyta Tylera za nadgarstek i wciąga go do środka.
Zagłębiam się w lekturze „Reader's Digest”.
Tyler, wciągany przez Marlę do pokoju, słyszy pisk hamulców i wycie syren dolatujące
sprzed Regent Hotel. Na komódce stoi sztuczny penis wykonany z tego samego miękkiego

45
różowego plastiku, co miliony lalek Barbie, i Tylerowi staje na moment przed oczyma
milion dziecięcych lalek i lalek Barbie, i sztucznych penisów z form wtryskowych, które
schodzą z tej samej taśmy montażowej gdzieś na Tajwanie.
Marla spogląda na Tylera patrzącego na jej sztucznego penisa, przewraca oczami i
mówi:
- Nie bój się. On ci nic nie zrobi.
Marla wypycha Tylera z powrotem na korytarz i mówi, że jej przykro, ale nie powinien
wzywać policji i że prawdopodobnie policja jest już na dole.
Marla zamyka na klucz drzwi pokoju 8G i popycha Tylera korytarzem w kierunku
klatki schodowej. Na schodach Tyler i Marla muszą się rozpłaszczyć na ścianie, żeby
przepuścić policjantów i sanitariuszy, którzy wbiegają z tlenem na górę i pytają w przelocie,
gdzie tu jest pokój 8G.
Marla mówi im, że na końcu korytarza.
Marla krzyczy za policjantami, że dziewczyna mieszkająca pod 8G była kiedyś bardzo
ładną i miłą osóbką, ale teraz się stoczyła, że to zapowietrzony ludzki śmieć, który boi się
własnego cienia, a więc nic złego nie mogła zrobić.
- Dziewczyna spod 8G nie wierzy w siebie - krzyczy Marla - i boi się, że w miarę jak
się będzie starzała, będzie coraz gorzej!
- Powodzenia! - krzyczy Marla.
Policjanci zbijają się w kupę przed drzwiami numer 8G, a Marla z Tylerem zbiegają do
holu. Słyszą za sobą, jak policjant wrzeszczy do zamkniętych drzwi:
- Proszę otworzyć, pomożemy pani! Panno Singer, nie warto umierać! Wpuść nas,
Marla, pomożemy ci rozwiązać twoje problemy!
Marla z Tylerem wypadają na ulicę. Tyler wsadza Marlę do taksówki, zadziera głowę i
wysoko, na ósmym piętrze Regent Hotel, na tle zasłon w oknach pokoju Marli, widzi
przemieszczające się w te i we wte cienie.
Kiedy są już na sześciopasmówce zalanej blaskiem ulicznych latarni i pełnej innych
samochodów pędzących za znikającym punktem, Marla mówi Tylerowi, że przez całą noc
nie może dać jej zasnąć. Jeśli Marla zaśnie, to umrze.
Powiedziała Tylerowi, że mnóstwo ludzi chciało widzieć ją martwą. Ci ludzie już nie
żyją i wydzwaniają do niej po nocach z tamtej strony. Marla chodzi po barach i słyszy, jak
barmani wywołują jej nazwisko, i kiedy odbiera telefon, w słuchawce panuje martwa cisza.

46
 Tyler i Marla baraszkowali przez prawie całą noc w pokoju, który sąsiaduje z moim.
Kiedy Tyler się obudził, Marli już nie było. Wróciła do Regent Hotel.
Mówię Tylerowi, że Marla nie potrzebuje kochanka, że jej potrzebny psychiatra.
- Nie nazywaj tego kochaniem - mowi Tyler.
Mówiąc krótko, Marla rujnuje teraz kolejną cząstkę mego życia. W college'u miałem
mnóstwo przyjaciół. W miarę się żenili, traciłem ich.
Tyler pyta, czy to dla mnie jakiś problem.
Jestem Skurczem Jelit Joego.
Odpowiadam, że nie, wszystko gra.
Przyłóż mi pistolet do głowy i rozpaćkaj mój mózg po ścianie.
Wszystko w porządku, mówię.
Naprawdę

47
 8

Spodnie mam sztywne od zakrzepłej krwi, więc szef każe mi iść do domu, a mnie
rozpiera euforia.
Dziura wybita w policzku nie zaczęła się nawet goić. Idę do pracy z podbitymi oczami,
przypominającymi dwa napuchłe czarne bajgle z małymi szparkami pośrodku, dzięki
którym coś tam jeszcze widzę. Aż do dzisiaj wkurzało mnie strasznie, że stałem się takim
całkowicie skoncentrowanym Mistrzem Zen, a nikt jakoś tego nie zauważa. Mimo to
siadam znowu do FAKS-u. Piszę krótkie HAIKU i rozsyłam je FAKS-em do każdego, kto
mi wpadnie do głowy. Mijając ludzi na korytarzu w pracy, jestem całkowicie ZEN wobec
każdej wrogiej TWARZY.

Pszczoła swobodna
Truteń dokąd chce leci
Królowa więźniem

Wyrzekasz się wszystkich swoich dóbr doczesnych oraz samochodu i idziesz mieszkać
w wynajętym domu w części miasta będącej składowiskiem toksycznych odpadów, gdzie
późno w nocy słyszysz Marlę i Tylera wyzywających się nawzajem od ludzkich srajtaśm.
Weź to, ludzka srajtaśmo.
Zrób to, srajtaśmo.
Udław się. Wypchaj się, mała.
O dziwo, czyni mnie to spokojnym, małym centrum świata.
Oczy mam zapuchnięte, spodnie w wielkich, czarnych, chrzęszczących plamach
zakrzepłej krwi, ale każdemu w pracy mówię CZEŚĆ. CZEŚĆ! Spójrz na mnie. CZEŚĆ!
Jestem taki ZEN. To KREW. To NIC. Cześć. Wszystko jest niczym i tak dobrze być
OŚWIECONYM. Jak ja.
Westchnienie.
Spójrz. Tam za oknem. Ptak.
Szef spytał, czy ta krew jest moja.
Ptak szybuje z wiatrem. Układam w głowie krótkie haiku.

48
 Nie mając gniazda
Ptak ma za dom cały świat
Życie przed tobą

Liczę na palcach: pięć, siedem, pięć.

Ta krew, czy jest moja?
Odpowiadam, że tak. Po części.
To zła odpowiedz.

Wielka mi rzecz. Mam dwie pary czarnych spodni. Sześć białych koszul. Sześć par
majtek. Niezbędne minimum. Idę na spotkanie fight clubu. To się zdarza.
- Idź do domu - mówi szef. - Przebierz się.
Zaczynam się zastanawiać, czy Tyler i Marla nie są czasem jedną i tą samą osobą. Ale
jakby się bzykali co noc w pokoju Tylera?
Raz po raz.
Raz po raz.
Raz po raz.
Tyler i Marla nigdy nie przebywają jednocześnie w tym samym pomieszczeniu. Nigdy
nie widziałem ich razem.
Ale przecież nikt nie widział mnie z taką, dajmy na to, Zsa Zsa Gabor, a to jeszcze nie
znaczy, że jesteśmy jedną i tą samą osobą. Tyler po prostu nie wchodzi tam, gdzie jest
Marla.
Żebym mógł sobie uprać spodnie, Tyler musi mi pokazać, jak się robi mydło. Tyler jest
na górze, a w kuchni cuchnie mentolowymi papierosami i spalonymi włosami. Marla siedzi
przy kuchennym stole, przypala sobie włosy pod pachą mentolowym papierosem i wyzywa
samą siebie od ludzkich srajtaśm.
- Zdaję sobie sprawę z gnilnego procesu zepsucia, który mnie toczy - mówi Marla do
żaru na końcu papierosa i wkręca sobie papierosa w miękką, białą skórę ramienia. - Smaż
się, wiedźmo, smaż.
Tyler jest na górze, w mojej sypialni, ogląda sobie zęby w moim lustrze i mówi, że
załatwił mi pracę kelnera bankietowego na niepełny etat.

49
 - W Pressman Hotel, na wieczorną zmianę - mówi Tyler. - Ta robota podsyci w tobie
nienawiść klasową.
Mówię, że dobrze, może być.
- Każą ci nosić czarną muchę - mówi Tyler. - Żeby tam pracować, potrzebna ci tylko
jeszcze biała koszula i czarne spodnie.
Mydło, Tyler. Mówię, że potrzebne mi mydło. Musimy zrobić trochę mydła. Muszę
sobie wyprać spodnie.
Przytrzymuję Tylera za stopy, a on zaczyna robić dwieście przysiadów.
- Jeśli mamy zrobić mydło, to musimy najpierw wytopić tłuszcz. - Tyler jest istną
kopalnią praktycznych wiadomości.
Nie licząc chwil, kiedy się bzykają, Marla i Tyler nigdy nie przebywają jednocześnie w
tym samym pomieszczeniu. Jeśli Tyler jest w domu, Marla traktuje go jak powietrze. Skądś
to znam. Tak samo niewidzialni dla siebie byli moi rodzice. Potem ojciec odszedł, żeby
zawrzeć kolejny kontrakt.
Ojciec mawiał zawsze: „Żeń się, zanim seks zacznie cię nudzić, bo inaczej nigdy się nie
ożenisz”.
Matka mawiała: „Nie kupuj nigdy niczego z nylonowym zamkiem błyskawicznym”,
Tyler robi sto dziewięćdziesiąty ósmy przysiad. Sto dziewięćdziesiąty dziewiąty.
Dwusetny.
Tyler ma na sobie rodzaj lepiącego się od brudu, flanelowego szlafroka i bokserki.
- Wypraw Marlę z domu - mówi Tyler. - Wyślij ją do sklepu po puszkę ługu. Tylko
takiego w płatkach. Nie w kryształkach. Pozbądź się jej.
Mam znowu sześć lat i biegam tam i z powrotem między moimi zobojętniałymi wobec
siebie rodzicami, pośrednicząc w przekazywaniu komunikatów. Nienawidziłem tego, kiedy
miałem sześć lat, nienawidzę i teraz.
Tyler zaczyna ćwiczyć wymachy nóg, a ja schodzę na dół, żeby powiedzieć Marli: ług
w płatkach, i daję jej dziesięciodolarowy banknot i swój bilet miesięczny na autobus. Marla
siedzi dalej przy kuchennym stole, wyjmuję jej więc spomiędzy palców mentolowego
papierosa. Oddaje go bez oporu. Ścierką do naczyń wycieram rdzawe plamy na ramieniu
Marli, gdzie ślady po przypaleniach popękały i zaczęły krwawić. Potem wciskam jej na
stopy najpierw jeden, potem drugi but na wysokim obcasie.
Marla przypatruje się z góry, jak odstawiam Księcia z Bajki, i mówi:

50
 - Pozwoliłam sobie wejść. Myślałam, że nikogo nie ma w domu. Wasze drzwi frontowe
nie zamykają się na klucz.
Nie odzywam się,
- Wiesz co, kondom jest szklanym pantofelkiem naszego pokolenia. Nakładasz go,
kiedy poznajesz kogoś obcego. Tańczysz całą noc, a potem go wyrzucasz. Znaczy, kondom.
Nie obcego.
Nie rozmawiam z Marlą. Może sobie brylować na grupach wsparcia i czarować Tylera,
ale moją przyjaciółką nigdy nie zostanie.
- Cały ranek tu na ciebie czekałam.

Kwiaty kwitną i mrą

Wiatr gna motyle lub śnieg
Kamień ma to gdzieś

Marla wstaje od kuchennego stołu. Ma na sobie niebieską sukienkę bez rękawów,

uszytą z jakiegoś błyszczącego materiału. Bierze kraj sukienki w dwa palce i unosi ją,
pokazując mi małe kropeczki szwu po lewej stronie. Nie ma majtek. I puszcza do mnie oko.
- Chciałam ci pokazać moją nową sukienkę - mówi Marla. - To suknia druhny, ręcznie
szyta. Podoba ci się? Kupiłam ją na wyprzedaży w Goodwill za jednego dolara. Ktoś tyle
się napocił przy tych drobniutkich ściegach, żeby uszyć taką paskudną, paskudną sukienkę -
mówi Marla. - Dasz wiarę?
Sukienka jest z jednej strony dłuższa, a talia orbituje wokół bioder Marli.
Przed wyjściem do sklepu Marla unosi palcami sukienkę i tańczy wokół mnie i
kuchennego stołu, kręcąc gołym tyłkiem. Marla mówi, że kocha wszystko to, nad czym
ludzie pieją z zachwytu, po godzinie zaś albo na drugi dzień wyrzucają. Weźmy taką
choinkę. Stanowi centrum ogólnego zainteresowania, a po świętach Bożego Narodzenia
widzi się stosy zeschniętych choinek, z których nie zdjęto nawet świecidełek, porzucone
przy autostradzie. Patrzysz na te drzewka i na myśl przychodzą ci zabite przez samochody
zwierzęta albo ofiary przestępstw seksualnych w włożonej na lewą stronę bieliźnie,
skrępowane czarną taśmą izolacyjną.
Nie mogę się doczekać, kiedy Marla wreszcie wyjdzie.

51
 - Najlepiej pójść do placówki kontroli populacji zwierząt - mówi Marla. - Wszystkie
znajdujące się tam zwierzęta, te małe pieski i kotki, które ludzie kochali, a potem wyrzucili,
nawet stare zwierzęta, tańczą na twój widok w kółko i skaczą, żeby zwrócić na siebie
uwagę, bo po trzech dniach dostaną w zastrzyku końską dawkę luminalu i powędrują do
pieca.
Wielki sen, jak w swoistej „Dolinie psów”.
- Gdzie, jeśli nawet ktoś pokocha cię na tyle, by uratować ci życie, i tak cię wykastrują.
- Marla spogląda na mnie, tak jakbym to ja ją posuwał. - Nie przekonam cię do siebie,
prawda?
Marla wychodzi tylnymi drzwiami, podśpiewując tę przyprawiającą o ciarki piosenkę z
„Doliny lalek”.
Bez słowa odprowadzam ją wzrokiem.
Jedna, dwie, trzy chwile ciszy i Marli już nie ma.
Odwracam się i w drzwiach kuchni stoi Tyler.
- Pozbyłeś się jej? - pyta Tyler.
Nic nie słyszałem, nic nie czułem, Tyler po prostu się zjawił.
- Najpierw - mówi Tyler, doskakuje do lodówki i zaczyna grzebać w zamrażalniku. -
Najpierw musimy wytopić trochę tłuszczu.
Tyler mówi, że jeśli szef naprawdę zalazł mi za skórę, to powinienem pójść na pocztę,
wypełnić formularz zmiany adresu i wydać dyspozycję, żeby całą jego korespondencję
kierować do Rugby w Dakocie Południowej.
Tyler zaczyna wyciągać z zamrażalnika oszronione plastikowe woreczki śniadaniowe z
jakimś zamarzniętym białym czymś i wrzuca je do zlewu. Ja mam postawić duży gar na
palniku kuchenki i napełnić go dużą ilością wody. Za mało wody, i tłuszcz, wydzielając łój,
ściemnieje.
- Ten tłuszcz - mówi Tyler - ma w sobie dużo soli, a więc im więcej wody, tym lepiej.
Wrzucić tłuszcz do wody i doprowadzić wodę do wrzenia.
Z każdego woreczka Tyler wyciska do wody białą masę, a potem upycha puste
woreczki na samo dno kubła na śmieci.
- Popuść wodze wyobraźni - mówi Tyler. - Przypomnij sobie te wszystkie
sprawnościowe duperele, których uczyli cię w drużynie skautów. Przypomnij sobie szkolne
lekcje chemii.

52
 Trudno mi sobie wyobrazić Tylera w skautowskim mundurku.
Tyler podpowiada mi, że mógłbym też podjechać którejś nocy pod dom mojego szefa i
podłączyć szlauch do zewnętrznego kranu. Drugi koniec szlaucha podłączyć do ręcznej
pompy i wpompować do domowej instalacji wodociągowej porcję barwnika
przemysłowego. Czerwonego, niebieskiego albo zielonego, i patrzeć, jak szef będzie
wyglądał nazajutrz. Mógłbym też siedzieć w krzakach i pompować ręczną pompą, aż
ciśnienie w domowej instalacji wodociągowej przekroczy sto dziesięć psi. Jeśli ktoś przy
takim ciśnieniu spuści wodę w toalecie, spłuczka eksploduje. Jeśli ciśnienie w instalacji
sięgnie stu pięćdziesięciu psi i ktoś odkręci prysznic, woda zerwie gwint i wywali, bach,
główkę natrysku, która zamieni się w pocisk moździerzowy.
Tyler mówi to tylko dlatego, że chce poprawić mi nastrój. Prawda jest taka, że ja lubię
swojego szefa. Poza tym jestem teraz oświecony. No wiecie, zachowuję się mniej więcej jak
Budda. Pajęcze chryzantemy. Diamentowa sutra i Blue Cliff Record. No wiecie, Hari Rama,
Kriszna, Kriszna. Wiecie, Oświecenie.
- Wetknij sobie piórka w dupsko - mówi Tyler - a nie będzie to jeszcze znaczyło, że
jesteś kurczakiem.
Tłuszcz się wytapia, na powierzchnię wrzącej wody wypływa łój.
Mówię, że w takim razie wtykam sobie piórka w dupsko.
Tak jakby Tyler z przypaleniami po papierosie na ramionach był taką wzniosłą duszą.
Pan i Pani Ludzcy Srajtaśmowie. Zachowuję kamienną twarz i zamieniam się w jedną z
tych idących na rzeź ludzkich świętych krów z ulotki linii lotniczych, która wyjaśnia
postępowanie w razie awarii.
Zmniejszyć gaz pod garem.
Mieszam wrzącą wodę.
Na powierzchnię wypływa coraz więcej łoju i w końcu woda pokryta jest mieniącą się
tęczowo warstwą, która przypomina macicę perłową. Zgarnąć tę warstwę dużą łyżką i
przenieść do innego naczynia.
Pytam, jak tam z Marlą.
- Marla próbuje przynajmniej sięgnąć dna - mówi Tyler.
Mieszam wrzącą wodę.
Zbierać łój, dopóki nie przestanie wypływać. O ten łój właśnie chodzi. Dobry, czysty
łój.

53
 Tyler mówi, że mnie jeszcze daleko do dna. A jeśli na nie nie spadnę, nie mam co
marzyć o zbawieniu. Jezus dokonał tego, dając się ukrzyżować. Nie wystarczy tak po prostu
wyrzec się pieniędzy, dóbr doczesnych i wiedzy. Sama ucieczka od rzeczywistości w
weekendy to za mało. Powinienem uciekać od samodoskonalenia ku katastrofie. Tego nie
da się już robić w rękawiczkach.
To nie seminarium.
- Jeśli skrewisz, zanim sięgniesz dna - mówi Tyler - już nigdy ci się nie uda.
Wskrzeszeni możemy zostać tylko po totalnej katastrofie.
- Dopiero kiedy wszystko stracisz - mówi Tyler - będziesz mógł coś osiągnąć.
Oświecenie, które czuję, jest przedwczesne.
- I mieszaj, mieszaj - mówi Tyler.
Kiedy tłuszcz tak się już wygotuje, że łój przestanie wypływać, wylać wrzątek. Umyć
gar i napełnić go ponownie czystą wodą.
Pytam, ile mi jeszcze brakuje, żeby sięgnąć dna.
- Na etapie, na którym teraz jesteś - mówi Tyler - nie potrafisz sobie nawet wyobrazić,
jak wygląda dno.
Powtórzyć proces z zebranym łojem. Gotować łój w wodzie. Zbierać go bez przerwy.
- Tłuszcz, którego używamy, ma w sobie dużo soli - mówi Tyler. - Za dużo soli i mydło
nie stwardnieje. - Gotować i zbierać.
Gotować i zbierać.
Wraca Marla.
W tej samej chwili, w której Marla otwiera siatkowe drzwi, Tyler się zmywa, znika,
ulatnia z kuchni, nie ma go.
Tyler wbiegł na górę albo zbiegł do piwnicy.
Pufff.
Marla wchodzi przez tylne drzwi z bańką ługu w płatkach.
- Mieli w sklepie tylko papier toaletowy stuprocentowo wtórnie przetworzony - mówi
Marla. - Wtórne przetwarzanie papieru toaletowego to chyba najgorsza robota na świecie.
Biorę od niej bańkę z ługiem i stawiam na stole. Nie odzywam się.
- Mogę zostać na noc? - pyta Marla.
Nie odzywam się. Liczę w pamięci: pięć sylab, siedem, pięć.

54
 Uśmiech tygrysa
Wąż powie, że cię kocha
Kłam, a będziesz zły

- Co gotujesz? - pyta Marla.

Jestem Punktem Wrzenia Joego.
Każę jej wyjść. Idź stąd, wynoś się. Rozumiesz? Mało ci jeszcze tego, co wyrwałaś mi z
życia?
Marla chwyta mnie za rękaw, przytrzymuje przez sekundę i cmoka w policzek.
- Zadzwoń do mnie, proszę - mówi. - Proszę. Musimy pogadać.
Odpowiadam, że tak, tak, tak, tak, tak, zadzwonię.
I w momencie kiedy za Marlą zamykają się drzwi, w kuchni zjawia się znowu Tyler.
Jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Moi rodzice przez pięć lat robili takie
sztuczki.
Ja gotuję i zbieram, a Tyler robi miejsce w lodówce. W powietrzu unoszą się warstwy
pary i z kuchennego sufitu kapie woda. Czterdziestowatowa żarówka ukryta w głębi
lodówki, coś jasnego, zasłoniętego przed moim wzrokiem przez puste butelki po keczupie i
słoiczki z żurkiem, czy może majonezem, jakieś wątłe światełko z głębi lodówki podświetla
profil Tylera.
Gotować i zbierać. Gotować i zbierać. Wkładać zebrany łój do kartonów po mleku z
rozciętymi wierzchami.
Tyler siedzi na krześle, które przyciągnął sobie do otwartej lodówki, i patrzy, jak łój
stygnie. Chmury zimnej mgły unoszą się z dna lodówki, skraplają w parnej kuchni i wokół
stóp Tylera rośnie kałuża.
Każdy napełniony przeze mnie łojem karton po mleku Tyler wstawia od razu do
lodówki.
Klękam przed lodówką obok Tylera, a Tyler bierze moje dłonie i pokazuje mi je. Linia
życia. Linia miłości. Wzgórki Wenus i Marsa. Wokół nas rozlewa się kałuża skroplonej
zimnej mgły, słabe światełko z lodówki oblewa nasze twarze.
- Chcę cię prosić o jeszcze jedną przysługę - mówi Tyler.
Chodzi o Marlę, prawda?

55
 - Nigdy nic jej o mnie nie mów - mówi Tyler. - Nie rozmawiaj o mnie za moimi
plecami. Obiecujesz?
Obiecuję.
- Jeśli kiedykolwiek wspomnisz przy niej o mnie, nigdy już mnie nie zobaczysz.
Obiecuję.
- Obiecujesz?
Obiecuję.
- Zapamiętaj sobie - mówi Tyler. - Obiecałeś po trzykroć.
Warstwa czegoś gęstego i przezroczystego gromadzi się na wierzchu łoju wstawionego
do lodówki.
Zwracam Tylerowi uwagę, że z łoju coś się wytrąca.
- Spokojnie - mówi Tyler. - Ta przezroczysta warstewka to gliceryna. Przy robieniu
mydła można tę glicerynę wmieszać z powrotem. Albo ją zebrać.
Tyler oblizuje wargi i przykłada sobie moje dłonie poduszkami do uda okrytego połą
brudnego flanelowego szlafroka.
- Glicerynę możesz zmieszać z kwasem azotowym i wyjdzie ci nitrogliceryna - mówi
Tyler.
Nitrogliceryna, powtarzam za nim, oddychając przez otwarte usta.
Tyler znowu się oblizuje i błyszczącymi od wilgoci ustami całuje grzbiet mojej dłoni.
- Nitroglicerynę możesz zmieszać z azotanem sodu i trocinami i wyjdzie ci dynamit -
mówi Tyler.
Jego usta zostawiają na grzbiecie mojej białej dłoni wilgotny, lśniący ślad.
Dynamit, powtarzam za nim, i siadam w kucki.
Tyler podważa wieczko puszki z ługiem.
- Możesz wysadzać w powietrze mosty - mówi.
- Możesz zmieszać nitroglicerynę z większą ilością kwasu azotowego i parafiny, i
wyjdzie ci materiał wybuchowy o konsystencji żelatyny - mówi.
- Takim czymś mógłbyś z łatwością wysadzić w powietrze budynek - mówi.
Tyler przechyla puszkę z ługiem nad wilgotnym, błyszczącym śladem po pocałunku,
który złożył na grzbiecie mojej dłoni.
- To oparzenie chemiczne - mówi. - Będzie bolało bardziej niż zwyczajne. Bardziej niż
przypalenie stoma papierosami.

56
 Ślad po pocałunku błyszczy na grzbiecie mojej dłoni
- Zostanie ci blizna - mówi Tyler.
- Mając dostatecznie dużo mydła - mówi Tyler - mógłbyś wysadzić w powietrze cały
świat. Pamiętaj o swojej obietnicy.
I Tyler sypie ług na grzbiet mojej dłoni.

57
 9

Ślina Tylera spełnia dwie funkcje. Wilgotny ślad po pocałunku na grzbiecie mojej dłoni
jest lepem, do którego przylegają płatki ługu. To pierwsza funkcja. Drugą jest to, że ług
płonie tylko w połączeniu z wodą. Albo ze śliną.
„To oparzenie chemiczne - powiedział Tyler. - Będzie bolało bardziej niż zwyczajne”.
Ługiem można udrażniać zapchane rury.
Zamknąć oczy.
Papka z ługu i odrobiny wody potrafi przeżreć aluminiowy garnek.
Roztwór ługu z wodą rozpuści drewnianą łyżkę.
W połączeniu z wodą ług rozgrzewa się do temperatury ponad dwustu stopni, i
rozgrzewając się teraz, wżera się w grzbiet mojej dłoni. Tyler kładzie palce swojej dłoni na
moich palcach, nasze dłonie spoczywają na kolanie moich poplamionych krwią spodni, i
Tyler mówi, żebym się skupił, bo to najdonioślejsza chwila mojego życia.
- Bo wszystko, co było do tej pory, to już historia - mówi Tyler - a wszystko, co będzie
od teraz, przejdzie do historii.
To najdonioślejsza chwila naszego życia.
Ług przylegający do śladu po pocałunku Tylera i układający się dokładnie w kształt
tego śladu, jest płonącym ogniskiem albo rozpalonym do czerwoności żelazem do
piętnowania, albo stosem atomowym topiącym się na mojej dłoni wiele mil ode mnie, na
końcu długiej, długiej drogi, którą sobie wyobrażam. Tyler mówi, żebym wracał i był z nim.
Dłoń mnie opuszcza, maleje, oddala się ku widnokręgowi, ku końcowi drogi.
Wyobraźcie sobie ognisko, które wciąż płonie, tyle że za horyzontem. Zachód słońca.
- Wracaj do bólu - mówi Tyler.
To rodzaj kierowanej medytacji, którą praktykuje się na spotkaniach grup wsparcia.
Wyrzucić z myśli nawet słowo „ból”.
Kierowana medytacja skutkuje na nowotwór, może poskutkować i na to.
- Patrz na swoją dłoń - mówi Tyler.
Nie patrzeć na dłoń.
Wyrzucić z myśli słowa „przeżeranie” i „ciało”, i „tkanka”, i „zwęglona”.
Zamknąć uszy na własny krzyk.
Kierowana medytacja.

58
 Jesteś w Irlandii. Zamknij oczy.
Jesteś w Irlandii w tamten letni dzień ukończenia college'u i popijasz w pubie niedaleko
zamku, pod który dzień w dzień podjeżdżają autokarami angielscy i amerykańscy turyści,
by pocałować kamień z Blarney.
- Nie zamykaj oczu - mówi Tyler. - Mydło i ludzkie poświęcenie idą ręka w rękę.
Wychodzisz z pubu, włączasz się w strumień mężczyzn, sunący wilgotną samochodową
ciszą ulic, gdzie przed chwilą spadł deszcz. Jest noc. I tak docierasz do zamku Blarney.
Podłogi w zamku przegniły. Pniesz się kamiennymi schodami i z każdym stopniem
ciemności po obu stronach gęstnieją, gęstnieją. Wszyscy milczą skoncentrowani na
wspinaczce i przejęci tradycyjnym małym aktem buntu, którego za chwilę dokonają.
- Słuchaj mnie - mówi Tyler. - Otwórz oczy.
- W starożytności - ciągnie Tyler - na nadrzecznym wzgórzu składano ofiary z ludzi. Z
tysięcy ludzi. Słuchaj mnie. Po złożeniu ofiary ciała palono na stosie.
- Możesz płakać - mówi Tyler. - Jeśli chcesz, możesz podejść do zlewu i wsadzić dłoń
pod kran, ale uprzedzam, że postąpisz głupio i umrzesz. Spójrz na mnie.
- Pewnego dnia - mówi Tyler - umrzesz, i dopóki zdajesz sobie z tego sprawę, jesteś dla
mnie bezużyteczny.
Jesteś w Irlandii.
- Możesz płakać - mówi Tyler - ale każda łza skapująca na płatki ługu, które masz na
skórze, pozostawi bliznę jak po oparzeniu papierosem.
Kierowana medytacja. Jesteś w Irlandii tamtego lata, kiedy ukończyłeś college, i być
może to właśnie tam po raz pierwszy zatęskniłeś do anarchii. Być może to tam zacząłeś
przemyśliwać o małych aktach buntu, i to na wiele lat przed poznaniem Tylera Durdena,
przed tym jak po raz pierwszy naszczałeś do likieru.
W Irlandii.
Stoisz na tarasie na szczycie zamkowych schodów.
- Możemy zneutralizować oparzenie octem - mówi Tyler - ale najpierw musisz się
poddać.
Tyler mówi, że po złożeniu w ofierze i spaleniu setek ludzi z ołtarza do rzeki spływała
gęsta, biała wydzielina.
Najpierw musisz stoczyć się na samo dno.

59
 Stoisz na tarasie irlandzkiego zamku, za krawędzią tarasu bezdenna ciemność, a przed
tobą, na wyciągnięcie ręki, skryta w ciemności kamienna ściana.
- Na stos ofiarny - mówi Tyler - rok za rokiem padał deszcz i rok za rokiem palono tam
ludzi. Deszcz wsiąkał w popiół ze spalonego drewna i stawał się roztworem ługu, a ten ług
mieszał się ze stopionym tłuszczem ofiar, i od podstawy ołtarza stokiem wzgórza spływała
ku rzece gęsta biała wydzielina.
I otaczający cię Irlandczycy dokonują w ciemnościach swoich małych aktów buntu,
podchodzą do krawędzi tarasu, stają na skraju bezdennych ciemności i sikają.
I zachęcają cię, żebyś poszedł za ich przykładem, żebyś siknął tymi swoimi
wysublimowanymi amerykańskimi szczynami, gęstymi i żółtymi od nadmiaru witaminek.
- To najdonioślejsza chwila twojego życia - mówi Tyler - i umyka ci, bo bujasz gdzieś
w obłokach.
Jesteś w Irlandii.
No i robisz to. O, tak. Tak. I czujesz odór amoniaku przesyconego dzienną dawką
witamin B.
Tyler mówi, że po tysiącu lat rytualnego zabijania ludzi i opadów deszczu starożytni
odkryli, że ich ubrania po upraniu w miejscu, gdzie mydło spływało do wody, są czystsze
niż prane gdzie indziej.
Sikam na kamień z Blarney.
- O żesz, kurde - mówi Tyler.
Sikam w moje czarne spodnie sztywne od plam zakrzepłej krwi, których widok mdli
mojego szefa. Jesteś w wynajętym domu przy Paper Street.
- To coś oznacza - mówi Tyler.
- To jakiś znak - mówi Tyler.
Tyler jest istną kopalnią praktycznych wiadomości Tyler mówi, że kultury nieznające
mydła prały swoje ubrania i myły włosy w moczu własnym i w moczu psów, bo ten zawiera
kwas moczowy i amoniak.
Czuć octem, i ogień na twojej dłoni, hen na końcu drogi, gaśnie.
Odór ługu parzy ci rozgałęzienia zatok, czujesz szpitalny, przyprawiający o mdłości
smród szczyn i octu.
- Ci wszyscy ludzie nie zginęli na darmo - mówi Tyler. Grzbiet twojej dłoni jest
czerwonym i błyszczącym bąblem i przypomina parę warg układających się dokładnie w

60
kształt pocałunku Tylera. Pocałunek ów otacza wianuszek przypaleń po papierosie. To ślady
po czyichś łzach.
- Otwórz oczy - mówi Tyler. Jego twarz lśni od łez. - Moje gratulacje - mówi Tyler. -
Jesteś o krok bliżej dna.
- Musisz mieć świadomość - mówi Tyler - że pierwsze mydło wytworzone zostało z
bohaterów.
Pomyślcie o zwierzętach wykorzystywanych do testowania produktów.
Pomyślcie o małpach wystrzeliwanych w przestrzeń kosmiczną.
- Gdyby nie ich śmierć, ich ból, gdyby nie ich poświęcenie - mówi Tyler - do niczego
byśmy nie doszli.

61
 10

Zatrzymuję windę między piętrami, Tyler rozpina rozporek. Winda staje i stos talerzy
piętrzący się na wózku bufetowym przestaje grzechotać. Tyler zdejmuje pokrywkę z wazy z
zupą i pod sufit kabiny bucha pióropusz pary.
Tyler sięga do rozporka po małego.
- Nie patrz na mnie - mówi - bo nic z siebie nie wycisnę.
Zupa to słodka pomidorówka na drobiowym rosole, z cilantro i małżami. Choćby nie
wiem co do niej dodać, nikt nie poczuje.
Mówię Tylerowi, żeby się pośpieszył, i oglądam się na niego przez ramię. Tyler stoi
nad wazą, jego ostatnie poł cala zanurzone w zupie. Śmiesznie to wygląda. Zupełnie jakby
jakiś słoń na dwóch nogach w białej kelnerskiej koszuli i pod muchą spijał zupę swoją małą
trąbką.
- Powiedziałem, nie patrz - mówi Tyler.
Drzwi windy mają małe okienko na poziomie oczu i widzę przez nie korytarz
prowadzący do sali bankietowej. Ponieważ kabina stoi między piętrami, oglądam ten
korytarz z perspektywy karalucha, który przycupnął na zielonym linoleum. A korytarz
oglądany z tego karaluszego poziomu ciągnie się hen, ku znikającemu punktowi, mijając po
drodze uchylone drzwi, za którymi tytani i ich żony olbrzymki obwieszone diamentami
większymi ode mnie sączą szampana z baryłek i ryczą jedno do drugiego.
Mówię Tylerowi, że w zeszłym tygodniu, kiedy bawili się tu na przyjęciu
bożonarodzeniowym prawnicy z Empire State Lawyers, doprowadziłem swojego do
wzwodu i zanurzyłem go kolejno w każdej miseczce z pomarańczowym musem.
Tyler na to, że w zeszłym tygodniu zatrzymał windę między piętrami i napierdział na
cały wózek boccone dolce dla Ligi Juniorów, która zebrała się tu na podwieczorek.
Tyler wie, jak bezy absorbują wszelkie zapachy.
Słyszymy z karaluszego poziomu dźwięki harfy, na której harfista niewolnik przygrywa
tytanom, i widzimy, jak ci unoszą do ust kawały cielęciny i odgryzają kęsy wielkości
prosiaka, a w każdych ustach wyszczerzone Stonehenge w kolorze kości słoniowej.
Mówię do Tylera, żeby się sprężał.
- Nie mogę - stęka Tyler.
Jeśli zupa ostygnie, odeślą ją z powrotem do kuchni.

62
 Olbrzymi potrafią odesłać coś z powrotem do kuchni bez żadnej racjonalnej przyczyny.
Po prostu lubią patrzeć, jak ganiasz w te i we wte za ich pieniądze. Wiedzą, że przy okazji
takich jak ta kolacji, takich bankietów, napiwek jest już wliczony do rachunku, i traktują cię
jak śmiecia. A my bynajmniej nie odwozimy niczego z powrotem do kuchni. Wymieszamy
trochę pommes parisienne i asperges hollandaise na talerzu, serwujemy to komuś innemu, i
wszystko gra.
Wodospad Niagara, mówię. Rzeka Nil. W szkole wszyscy wierzyliśmy, że jeśli wsadzić
śpiącemu rękę do miski z ciepłą wodą, to zmoczy się w łóżko.
- Ooo - wzdycha Tyler.
- O, tak - postękuje za mną Tyler. - O, idzie, iiidzie. O, taak. Taaak.
W głębi korytarza, w na wpół otwartych drzwiach sali bankietowej migają złote, czarne
i czerwone spódnice, długie jak pozłocista aksamitna kurtyna w starym Broadway Theatre.
Od czasu do czasu przemyka tamtędy para cadillaców sedanów z czarnej skóry, ze
sznurowadłami w miejscu, gdzie powinny się znajdować przednie szyby. Każda z tych
limuzyn wiezie na dachu strzelisty śródmiejski biurowiec z parterem przepasanym
czerwoną szarfą skarpetki.
Tylko bez przesady, upominam Tylera.
Zeszliśmy z Tylerem do podziemia i staliśmy się partyzantami, terrorystami sektora
usług. Sabotażystami wieczornych bankietów. Hotel świadczy usługi cateringowe i
każdemu, kto chce urządzić wieczorny bankiet, oferuje potrawy i wino, i zastawę, i szkło, i
kelnerów. Wszystko to wliczone w jeden rachunek. A ponieważ klienci wiedzą, że nie
możesz ich zaszantażować napiwkiem, jesteś dla nich karaluchem.
Tyler obsługiwał raz pewne takie przyjęcie. To wtedy Tyler stał się zbuntowanym
kelnerem. Na tym pierwszym wieczornym bankiecie Tyler serwował danie rybne w domu
na stalowych nogach wbitych w zbocze wzgórza, domu, który zdaje się szybować nad
miastem niczym białoszklana chmura. W trakcie dania rybnego, kiedy Tyler zmywa talerze
po daniu makaronowym, do kuchni wchodzi gospodyni. W ręku trzyma karteczkę, a ręka
trzęsie się jej tak, że karteczka furkocze jak flaga na wietrze. Madam pyta przez zaciśnięte
zęby, czy któryś z kelnerów nie zauważył czasem kogoś z gości w korytarzyku
prowadzącym do sypialnej części domu? Zwłaszcza jakieś kobiety? Albo gospodarza?
Tyler, Albert, Len i Jeny zmywają w kuchni stosy talerzyków, a kucharz Leslie podlewa
czosnkowym masłem karczochy nadziewane krewetkami i mielonym mięsem.

63
 - Nam nie wolno wchodzić do tej części domu - mówi Tyler.
Weszli przez garaż. Wszystko, co wolno im oglądać, to garaż, kuchnia i jadalnia.
Za żoną wchodzi do kuchni gospodarz i wyjmuje jej z ręki furkoczący skrawek papieru.
- Wszystko będzie dobrze - mówi.
- Jak ja teraz wyjdę do tych ludzi - mówi Madam - skoro nie wiem, kto to zrobił?
Gospodarz kładzie dłoń na plecach białej jedwabnej wieczorowej sukni żony,
komponującej się idealnie z kolorystyką domu, i Madam prostuje się, uspokaja.
- To twoi goście - mówi gospodarz. - A od tego przyjęcia wiele zależy.
Wygląda to naprawdę zabawnie, zupełnie jakby brzuchomówca ożywiał swoją
marionetkę. Madam spogląda na męża, i gospodarz, wywierając dłonią delikatny nacisk na
plecy żony, popychają z powrotem w kierunku jadalni. Karteczka opada na podłogę i
wahadłowe drzwi kuchenne, szus, szus, zamiatają karteczkę pod nogi Tylera.
- Co tam napisane? - pyta Albert.
Len wychodzi, żeby posprzątać po daniu rybnym.
Leslie wsuwa tacę z nadziewanymi karczochami z powrotem do piecyka i pyta:
- No, co tam napisane?
Tyler, nie podnosząc karteczki z podłogi, spogląda na Lesliego.
- Za moją sprawą w co najmniej jednym z mnóstwa twoich flakoników z eleganckimi
pachnidłami znalazła się pewna ilość moczu.
Albert się uśmiecha.
- Naszczałeś jej do perfum?
- Nie - mówi Tyler - ale ona tego nie wie.
Przez całą resztę wieczoru na przyjęciu w tym podniebnym, białoszklanym domu Tyler
sprzątał talerzyki z nietkniętymi zimnymi karczochami, potem z cielęciną z pommes
duchesse potem z choufleur a la polonaise sprzed gospodyni, i z tuzin razy napełniał jej
kieliszek. Madam siedziała sztywno, przypatrując się badawczo każdemu ze swoich
posilających się gości płci żeńskiej. Aż w końcu, w jakimś momencie między sprzątnięciem
sorbetu a podaniem aprikot gateau, Madam zniknęła ze swojego miejsca u szczytu stołu.
Kiedy po wyjściu gości zmywali naczynia i ładowali sztućce i chińską porcelanę z
powrotem do hotelowej furgonetki, do kuchni wszedł gospodarz i poprosił Alberta, żeby
pomógł mu przy czymś ciężkim.
Leslie mówi, że może Tyler za daleko się posunął.

64
 Tyler z pasją opowiada o wielorybach zabijanych, żeby można było wyprodukować te
perfumy, których uncja warta jest więcej niż uncja złota. Większość ludzi nigdy nie
widziała wieloryba. Leslie ma dwoje dzieci i mieszka przy autostradzie, a Madam
Igospodyni na te flakoniki stojące na półce w łazience wydała więcej dolców, niż my
zarobimy przez rok.
Wraca Albert, podchodzi do telefonu i wybiera numer 9-1-1. Albert zasłania dłonią
mikrofon słuchawki i mówi, że, kurde, Tyler nie powinien był zostawiać tej karteczki.
- No to powiedzcie kierownikowi - mówi Tyler. - Niech mnie wyleje. Nie ożeniłem się
z tą gównianą robotą.
Wszyscy wbijają wzrok w podłogę.
- Wywalenie z roboty - mówi Tyler - to najlepsze, co mogłoby się nam przytrafić.
Byśmy przynajmniej przestali dreptać w miejscu i zrobili coś rozsądnego ze swoim życiem.
Albert mówi do słuchawki, że potrzebna jest karetka, i podaje adres. Czekając przy
telefonie na potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia, Albert mówi, że z gospodynią jest
naprawdę niedobrze, Albert musiał ją wyciągać zza muszli klozetowej. Madam nie dała się
tknąć gospodarzowi, bo podejrzewa, że to on nasikał jej do perfum. Madam zarzuca też
gospodarzowi, że chciał ją doprowadzić do obłędu, romansując dzisiaj jawnie z jedną z
obecnych na przyjęciu kobiet, i że ona ma dosyć, serdecznie dosyć wszystkich tych ludzi,
których nazywają swoimi przyjaciółmi.
Gospodarz nie mógł się do niej zbliżyć, bo Madam, leżąc w swojej białej sukni za
muszlą klozetową, wymachiwała utłuczonym flakonikiem po perfumach i groziła, że jeśli
tylko spróbuje ją tknąć, poderżnie mu gardło.
- Super - mówi Tyler.
A Albert śmierdzi.
- Albert, słonko, ależ ty śmierdzisz - mówi Leslie.
Albert na to, że wychodząc z tej łazienki, trudno nie śmierdzieć. Posadzka usłana
potłuczonymi flakonikami po perfumach, w muszli klozetowej cały ich stos. Wyglądają jak
lód, opowiada Albert, jak na tych najwykwintniejszych przyjęciach hotelowych, na których
każą nam napełniać pisuary kruszonym lodem. W łazience śmierdzi, pod stopami
chrzęszczą kryształy lodu, który nigdy się nie stopi, Madam ma białą suknię w wilgotnych,
żółtych zaciekach, i kiedy Albert pomaga jej wstać, Madam próbuje dosięgnąć gospodarza

65
utłuczonym flakonikiem, ślizga się na rozlanych perfumach i potłuczonym szkle i ląduje na
dłoniach.
Płacząc i krwawiąc, zwija się w kłębek przy misce klozetowej. Skarży się, że ją
szczypie.
- Och, jak szczypie, Walterze - zawodzi Madam. - Jak szczypie.
A szczypie ją, bo w rozcięcia na dłoniach dostały się perfumy z zabitych wielorybów.
Gospodarz podnosi Madam, Madam trzyma ręce w górze, zupełnie jakby się modliła, z
tym że nie składa dłoni, a krew ścieka jej po nadgarstkach, po diamentowej bransolecie, po
przedramionach, aż do łokci, skąd skapuje na posadzkę.
- Wszystko będzie dobrze, Nino - mówi gospodarz.
- Moje ręce, Walterze - łka Madam.
- Wszystko będzie dobrze.
- Kto mi to mógł zrobić? - jęczy Madam. - Kto aż tak mnie nienawidzi?
- Zechciałbyś, z łaski swojej, wezwać karetkę? - zwraca się gospodarz do Alberta.
Była to pierwsza akcja Tylera jako terrorysty sektora usług. Kelnera partyzanta.
Profanatora pracującego za minimalną stawkę. Tyler robił to juz od lat, ale twierdzi, że
wszystko jest zabawniejsze, jeśli działa się w grupie.
Kiedy Albert kończy swoją relację, Tyler uśmiecha się i mówi:
- Super.
Teraz, w hotelu, w kabinie windy stojącej między piętrem kuchennym i bankietowym,
opowiadam Tylerowi, jak nakichałem do pstrąga w galarecie na zjeździe dermatologów, i
trzy osoby powiedziały mi, że pstrąg był za słony, a jedna, że wyśmienity.
Tyler otrząsa małego nad wazą z zupą i mówi, że opróżnił pęcherz do sucha. Łatwiej
jest z tym w wypadku zup zimnych, ziemniaczano-cebulowych, albo kiedy kucharze
przyrządzą naprawdę świeże gazpacho. Jest to niemożliwe w wypadku tych zup
cebulowych, na których pływa krucha warstewka stopionego sera. Jeśli zdarza mi się tu
jadać, tylko taką zupę zamawiam.
Tylerowi i mnie kończyły się pomysły. Doprawianie posiłków musi się w końcu
znudzić, staje się niemal częścią obowiązków służbowych. I pewnego razu obija mi się o
uszy, że lekarze, prawnicy, czy kto tam, twierdzą, iż wirusy zapalenia wątroby potrafią
przeżyć sześć miesięcy na stall nierdzewnej. Nie ma siły, samo nasuwa ci się pytanie, jak
długo taki wirus przeżyłby na torcie biszkoptowym z bitą śmietaną.

66
 Albo na pasztecie z łososia w cieście.
Zapytałem znajomego lekarza, gdzie moglibyśmy zorganizować trochę tych wirusów
zapalenia wątroby. Był na tyle pijany, że się roześmiał.
Wszystko ląduje na składowisku odpadów medycznych, mówi.
I śmieje się. W
szystko.
Składowisko odpadów medycznych kojarzy się z samym dnem.
Trzymając palec na guziku windy, pytam Tylera, czy jest gotowy. Blizna na grzbiecie
mojej dłoni jest czerwonym, błyszczącym bąblem, przypominającym parę warg ułożonych
dokładnie w kształt pocałunku Tylera.
-Jedna sekundka - mówi Tyler.
Zupa pomidorowa musi być wciąż gorąca, bo pomarszczony organ, który Tyler upycha
z powrotem w spodnie, jest sparzony na czerwono niczym olbrzymia krewetka.

67
 11

Wyobraźmy sobie, że jesteśmy w Ameryce Południowej, w tej Czarownej Krainie,

brodzimy w rzece i maleńka rybka wpływa Tylerowi do cewki moczowej. Rybka ma na
grzbiecie niewidoczne kolce, i po wpłynięciu w Tylera najeża te kolce, mości sobie
gniazdko i przygotowuje się do złożenia jajeczek. Pod wieloma względami nie byłoby to
jeszcze takie najgorsze w porównaniu z tym, jak spędziliśmy sobotnią noc.
- To, co zrobiliśmy z matką Marli - mówi Tyler - nie jest jeszcze takie najgorsze.
Mówię mu, żeby się zamknął.
Tyler mówi, że francuski rząd mógłby nas umieścić w podziemnym kompleksie pod
Paryżem, gdzie nawet nie chirurdzy, lecz przyuczeni technicy pozbawiliby nas powiek w
ramach testowania toksyczności olejku do opalania w aerozolu.
- Takie rzeczy się zdarzają - mówi Tyler. - Czytaj gazety.
Najgorsze, że wiedziałem, jakie zamiary ma Tyler wobec matki Marli, ale po raz
pierwszy od kiedy się poznaliśmy, Tyler dysponował wreszcie sporą gotówką. Tyler robił
prawdziwą kasę. Przed świętami Bożego Narodzenia zadzwonili z Nord-Strom's i złożyli
zamówienie na dwieście lasek Tylerowego brązowego jak nieoczyszczony cukier mydła do
twarzy. Przy sugerowanej cenie detalicznej, dwadzieścia dolców za laskę, mieliśmy za co
wypuścić się w miasto w sobotni wieczór. Mieliśmy pieniądze na naprawienie nieszczelnej
instalacji gazowej. Na dyskotekę. Gdyby nie trzeba się było martwić o pieniądze, mógłbym
może rzucić pracę.
Tyler nazywa siebie Firmą Mydlarską z Paper Street. Ludzie mówią, że to najlepsze
mydło, z jakim mieli do czynienia.
- Byłoby gorzej - mówi Tyler - gdybyś niechcący zjadł matkę Marli.
Z ustami pełnymi kurczaka z Kung Pao Chicken mamroczę, żeby się, cholera, zamknął.
Jest sobotni wieczór, siedzimy z Tylerem na przedniej kanapie impali rocznik 1968,
stojącej na dwóch kapciach w pierwszym rzędzie na parkingu komisu używanych
samochodów. Gawędzimy, popijamy piwo z puszek, a przednia kanapa impali rozmiarami
bije na głowę niejedną sofę. Na tym odcinku bulwaru działa mnóstwo takich autokomisów
nazywanych w branży Rzęchłączkami. Każdy samochód kosztuje tu góra dwieście dolarów
i za dnia w progu zbitych z dykty kantorków stoją prowadzące interes podejrzane typki,
paląc długie, cienkie cygara.

68
 Oferowane tu gruchoty to pierwsze samochody, którymi rozbijają się małolaty ze szkół
średnich: gremliny i pacery, mavericki i hornety, pinto, pickupy international harvester,
nisko zawieszone camaro, dustery i impale. Samochody, które ludzie kochali, a potem
porzucili. Zwierzęta w schronisku. Suknie druhen u Goodwilla. Z wgnieceniami, upstrzone
szarymi, czerwonymi albo czarnymi plackami farby gruntującej i grudami szpachli, której
nikomu nie chciało się zeszlifować. Plastikowe drewno i plastikowa skóra, i plastikowe
chromy we wnętrzach. Podejrzane typki nawet nie zamykają na noc drzwiczek tych
samochodów.
Reflektory aut przejeżdżających bulwarem podświetlają cenę wymalowaną na wielkiej,
profilowanej przedniej panoramicznej szybie impali. Oglądaj USA. Ta cena to
dziewięćdziesiąt osiem dolarów. Od wewnątrz wygląda to jak osiemdziesiąt dziewięć
centów. Zero, zero, przecinek, osiem, dziewięć. Ameryka prosi o telefon.
Większość stojących tu samochodów kosztuje około stu dolarów, a na bocznej szybie
od strony kierowcy na wszystkich wisi karteczka z klauzulą: BEZ GWARANCJI.
Wybraliśmy impalę, bo gdybyśmy zostali zmuszeni do przespania sobotniej nocy w
samochodzie, to ten wóz ma największe siedzenia.
Jemy chinszczyznę, bo nie możemy wrócić do domu. Pozostaje nam albo się tutaj
przespać, albo przekomarować do rana w jakiejś nocnej dyskotece. Nie chodzimy do
dyskotek. Tyler mówi, że muzyka, a zwłaszcza linia basu, jest tam tak głośna, że zaburza
mu biorytm. Kiedy ostatni raz byliśmy w dyskotece, Tyler powiedział, że od głośnej muzyki
dostaje zatwardzenia. Ponieważ jest tam tak głośno, że nie można rozmawiać, więc po paru
drinkach każdy ma wrażenie, że znajduje się w centrum uwagi, a przy tym jest kompletnie
odcięty od kontaktu z kimkolwiek.
Jesteś trupem w angielskiej powieści detektywistycznej.
Śpimy dzisiaj w samochodzie, bo Marla przyszła do naszego domu i zagroziła, że
wezwie policję i każe mnie aresztować za ugotowanie jej matki, a potem Marla zaczęła
miotać się po domu i wywrzaskiwać, że jestem wampirem i kanibalem. Zostawiłem ją,
kiedy zabrała się do rozrzucania kopniakami stosów „Reader's Digest” i „National
Geographic”. Ogarnięta ślepą furią, nie zauważyła nawet, że wyszedłem. Nie wyobrażam
sobie jakoś Marli dzwoniącej na policję po tamtej przypadkowo-celowej próbie odebrania
sobie życia xanaksem w Regent Hotel, ale Tyler uznał, że lepiej będzie spędzić tę noc poza
domem. Tak na wszelki wypadek.

69
 Na wypadek gdyby Marla podpaliła dom.
Na wypadek gdyby Marla wyszła i wróciła z pistoletem.
Na wypadek gdyby Marla była wciąż w domu.
Tak na wszelki wypadek.
Próbuję się skupić:

Tarcza księżyca
Swą bielą koi nerwy gwiazd
ble, ble, ble, koniec

Siedzę w impali z piwem w ręku, patrzę na samochody przejeżdżające bulwarem, przed

sobą mam zimną, bakelitową kierownicę o średnicy dobre trzy stopy, popękane winylowe
obicie siedzenia przyszczypuje mi przez dżinsy pośladki, a Tyler mówi:
- Opowiedz mi jeszcze raz, co się właściwie stało.
Przez kilka tygodni było mi obojętne, co zamierza Tyler. Pewnego razu poszedłem z
Tylerem do placówki Western Union i byłem świadkiem, jak wysyła do matki Marli
telegram.
OKROPNIE POMARSZCZONA (stop) BŁAGAM, POMÓŻ! (koniec)
Tyler okazał urzędniczce kartę biblioteczną Marli, podpisał się imieniem Marla na
blankiecie telegramu i wrzasnął, że tak, czasami faceci też miewają na imię Marla, i żeby
urzędniczka robiła, co do niej należy.
Kiedy wychodziliśmy z Western Union, Tyler powiedział, bym mu zaufał, jeśli go
kocham. Powiedział, że nie muszę o niczym wiedzieć, i zabrał mnie do Garbonco's na małe
co nieco.
Przestraszył mnie nie tyle ten telegram, ile fakt wspólnego posiłku z Tylerem poza
domem. Tyler nigdy, ale to nigdy nie płacił za nic gotówką. Jeśli potrzebne mu coś z
ubrania, chodzi po siłowniach i hotelach i podaje się za właściciela rzeczy, które ludzie tam
zostawili i nie odebrali. To lepiej niż Marią która chodzi po pralniach publicznych, kradnie
z suszarek dżinsy i sprzedaje je po dwanaście dolarów za parę w tych miejscach, gdzie
skupują używane dżinsy. Tyler nigdy nie jadał w restauracjach, a Marla nie była
pomarszczona.

70
 Bez żadnej widocznej przyczyny Tyler wysłał matce Marli piętnastofuntowe pudełko
czekoladek.
Tyler mówi mi w impali, że ta sobotnia noc mogłaby być o wiele gorsza, gdyby pojawił
się brązowy pająk pustelnik. Taki pająk przy ukąszeniu wstrzykuje ofierze nie tylko jad, ale
też trawienny enzym czy kwas, który rozpuszcza tkankę wokół miejsca ugryzienia,
dosłownie topi ci rękę albo nogę, albo twarz.
Dziś wieczorem, kiedy to wszystko się zaczęło, Tyler się ukrywał. Marla pojawiła się w
naszym domu. Uchyla bez pukania frontowe drzwi i krzyczy:
- Puk, puk.
Siedzę w kuchni i czytam „Reader'a Digest”. Jestem kompletnie zaskoczony.
- Tyler! - wrzeszczy Marla. - Mogę wejść? Jesteś w domu?
Odkrzykuję, że Tylera nie ma w domu.
- Nie bądź niegrzeczny! - krzyczy Marla. Wychodzę jej na spotkanie. Marla stoi w sieni
z paczką Federal Express w rękach i mówi:
- Muszę coś włożyć do waszej lodówki.
Drepczę za nią do kuchni, powtarzając, że nie.
Nie.
Nie.
Nie.
Nie dopuszczę, żeby zaczęła trzymać w tym domu swoje śmieci.
- Ależ Robaczku - mówi Marla - w hotelu nie mam lodówki, a powiedziałeś, że będę
mogła.
Nieprawda, niczego takiego nie powiedziałem. Tylko tego brakowało, żeby Marla,
znosząc po jednym swoje barachło, w końcu na dobre się tu wprowadziła.
Marla stawia paczkę Federal Express na kuchennym stole, rozdziera ją, wyciąga ze
styropianowego pudełka coś białego i potrząsa mi tym czymś przed nosem.
- To nie żadne barachło - mówi. - To moja matka, a więc z szacunkiem.
To coś, co Marla wyciągnęła z paczki, to plastikowy woreczek śniadaniowy wypełniony
białą substancją, taką samą jak ta, z której Tyler wytopił łój na mydło.
- Byłoby gorzej - mówi Tyler - gdybyś niechcący zjadł zawartość któregoś z tych
woreczków śniadaniowych. Gdybyś, na przykład, wstał kiedyś w środku nocy, wycisnął tę

71
białą packę, dosypał kalifornijskiej zupy cebulowej w proszku i zjadł, maczając w tym
frytki. Albo brokuły.
Kiedy staliśmy z Marlą w kuchni, nade wszystko pragnąłem odwieść Marlę od zamiaru
otwierania lodówki.
Spytałem, po co jej ta biała substancja?
- Chcę mieć paryskie usta - odparła Marla. - W miarę starzenia się wargi zapadają ci się
w głąb ust. Zbieram kolagen na ich powiększenie. Mam już w waszej lodówce prawie
trzydzieści funtów kolagenu.
Zapytałem, jak duże chce mieć te wargi?
Marla odparła, że najbardziej boi się samej operacji.
Mówię w impali Tylerowi, że substancja z paczki Federal Express była identyczna z tą,
z której wyprodukowaliśmy mydło.
Od kiedy silikon okazał się niebezpieczny dla zdrowia, najpopularniejszą substancją do
wygładzania zmarszczek, spulchniania cienkich warg i wypychania obwisłych policzków
stał się kolagen. Zgodnie z wyjaśnieniami Marli, większość kolagenu otrzymuje się
niewielkim kosztem z wysterylizowanego i odpowiednio przetworzonego krowiego
tłuszczu, ale ten rodzaj taniego kolagenu nie utrzyma się długo w ludzkim ciele.
Gdziekolwiek go wstrzyknąć, dajmy na to w wargi, ciało go odrzuca i zaczyna wydalać. Po
sześciu miesiącach znowu masz cienkie wargi.
Marla powiedziała, że najlepszy rodzaj kolagenu to twój własny tłuszcz odessany z ud,
przetworzony, oczyszczony i wstrzyknięty z powrotem w wargi. Czy gdzie tam. Ten rodzaj
kolagenu się przyjmie.
Substancja w naszej domowej lodówce stanowiła swoisty fundusz powierniczy Marli.
Jej mamusia, ilekroć wyhodowała nadmiar tłuszczu, odciągała go sobie z ud i pakowała.
Marla mówi, że ten proces nazywa się „zbieraniem”. Jeśli mamusia Marli nie potrzebuje
kolagenu dla siebie, wysyła go w paczuszkach Marli. Marla nigdy nie ma na zbyciu
własnego tłuszczu, a jej mamusia jest zdania, że lepszy już rodzinny kolagen, niż gdyby
Marla miała stosować ten tani, krowi.
Na policzku Tylera odbija się umieszczony na szybie auta napis: BEZ GWARANCJI,
podświetlany przez latarnie uliczne przy bulwarze.
- Pająki - mówi Tyler - składają jaja i larwy drążą sobie tunele pod twoją skórą. Ot, co
może ci się w życiu przytrafić.

72
 Te słowa sprawiają, że kurczak w ciepłym kremowym sosie zaczyna mi smakować jak
coś odessanego z ud matki Marli.
To właśnie wtedy, stojąc z Marlą w kuchni, uświadomiłem sobie, co zrobił Tyler.
OKROPNIE POMARSZCZONA.
I domyśliłem się, w jakim celu wysłaliśmy matce Marli słodycze.
I BŁAGAM, POMÓŻ.
Mówię Marli, żeby lepiej nie zaglądała do lodówki.
- Niby dlaczego? - fuka Marla.
- My nigdy nie jadamy czerwonego mięsa - mówi mi w impali Tyler, i tłumaczy, że
tłuszcz drobiowy się nie nadaje, bo mydło nie stwardnieje w laskę. - Ta substancja - mówi
Tyler - przynosi nam fortunę. Dzięki kolagenowi opłaciliśmy już czynsz.
Mówię mu, że powinien był wtajemniczyć Marlę. Teraz ona myśli, że ja to zrobiłem.
- Zmydlanie - mówi Tyler - to reakcja chemiczna niezbędna do uzyskania dobrego
mydła. Nie wywoła jej tłuszcz drobiowy ani jakikolwiek inny tłuszcz z nadmierną
zawartością soli.
- Zastanów się - ciągnie Tyler. - Mamy do zrealizowania duże zamówienie. Wiesz, co
zrobimy? Wyślemy mamusi Marli transport czekoladek, a do tego może jeszcze parę
placków owocowych.
Ja nie wierzę, że taki numer jeszcze przejdzie.
Krótko mówiąc, Marła zajrzała do lodówki. Fakt, nie zorientowała się od razu i zaczęła
w niej grzebać. Próbuję odciągnąć Marlę od lodówki i woreczek, który trzyma, wypada jej z
rąk, pęka w zderzeniu z linoleum i oboje, z żołądkami podchodzącymi do gardła, ślizgamy
się na gęstej białej masie. Chwytam
- Co robiłaby w tej chwili Mariiyn Monroe, gdyby jeszcze żyła? - zadaje mi pytanie.
Mówię mu dobranoc.
Z sufitu zwisa w strzępach obicie, a Tyler odpowiada sam sobie:
- Drapałaby paznokciami wieko swojej trumny

73
 12

Szef staje tuż przy moim biurku, z tym swoim uśmieszkiem na ustach - wargi zaciśnięte
i rozciągnięte w wąską linię - kroczem niemal dotyka mojego łokcia. Podnoszę na niego
wzrok znad listu dotyczącego akcji bezpłatnego usuwania wady fabrycznej, listu, który
właśnie układam. Te listy zawsze zaczynają się tak samo:
„Stosownie do wymogu Ustawy o Bezpieczeństwie Użytkowania Pojazdów
Silnikowych powiadamiamy niniejszym, że wykryliśmy wadę fabryczną...”.
W tym tygodniu podstawiam do wzoru dane i wychodzi mi, że A razy B razy C równa
się więcej niż koszt bezpłatnego usunięcia wady fabrycznej.
W tym tygodniu chodzi o mały plastikowy zacisk mocujący gumowe pióro do uchwytu
wycieraczek przedniej szyby. Nie ma o czym mówić. Wada dotyczy zaledwie dwustu
pojazdów. Koszty robocizny praktycznie żadne.
W zeszłym tygodniu było bardziej typowo. W zeszłym tygodniu chodziło o skórzaną
tapicerkę, konserwowaną znaną teratogenną substancją, syntetycznym nirretem, czy czymś
równie nielegalnym, ale wciąż stosowanym w garbarniach Trzeciego Świata. Działanie
substancji było tak silne, że mogło spowodować nieodwracalne uszkodzenie płodu u każdej
ciężarnej kobiety, która się z nią zetknęła. W zeszłym tygodniu nikt nie zadzwonił do
Departamentu Transportu. Nikt nie zażądał bezpłatnego usunięcia wady fabrycznej w
swoim samochodzie.
Wynik uzyskany z pomnożenia kosztu nowej skórzanej tapicerki przez koszt robocizny
i przez koszty administracyjne przekraczał nasze zyski wypracowane w pierwszym
kwartale. Gdyby nawet ktoś kiedyś odkrył naszą pomyłkę, to wypłacenie odszkodowań
pogrążonym w żałobie rodzinom kosztowałoby nas o wiele mniej niż wymiana skórzanej
tapicerki w sześciu tysiącach pięciuset samochodach.
Ale w tym tygodniu wszczynamy akcję bezpłatnego usuwania wady fabrycznej. I w tym
tygodniu powraca bezsenność. Bezsenność, i cały świat postanawia przykucnąć i wypróżnić
się na mój grób.
Szef jest w szarym krawacie, a więc to pewnie wtorek.
Szef podchodzi do mojego biurka, z kartką papieru, i pyta, czy coś mi aby nie zginęło.
Informuje mnie, że ktoś zostawił tę kartkę w kopiarce, i zaczyna czytać:
- Pierwsza zasada fight clubu to nie mówić o fight clubie.

74
 Wodzi po kartce oczami od brzegu do brzegu i chichocze.
- Druga zasada fight clubu to nie mówić o fight clubie.
Słyszę słowa Tylera, które padają z ust mojego szefa, Pana Szefa, mężczyzny w
średnim wieku, trzymającego rodzinną fotografię na biurku i marzącego o wcześniejszej
emeryturze oraz o spędzaniu zim na parkingu dla luksusowych przyczep kempingowych na
jakiejś pustyni w Arizonie. Mój szef, facet paradujący w wykrochmalonych koszulach i w
każdy wtorek po lunchu odwiedzający regularnie fryzjera, spogląda na mnie i mówi:
- Mam nadzieję, że to nie twoje.
Jestem Ślepą Furią Joego.
Tyler prosił mnie, żebym przepisał mu na maszynie zasady fight clubu i odbił je w
dziesięciu kopiach. Nie dziewięciu ani nie w jedenastu. W dziesięciu, mówi Tyler. Ale ja
cierpię na bezsenność, nie spałem już chyba trzy noce z rzędu. To pewnie ten przepisany na
maszynie oryginał. Zrobiłem dziesięć kopii i zapomniałem o oryginale. Kopiarka błyska mi
w oczy jak flesz paparazzi. Bezsenność wszystko oddala, kopia kopii kopii. Nie jesteś w
stanie dotknąć czegokolwiek i nic nie jest w stanie dotknąć ciebie.
Szef czyta dalej:
- Trzecia zasada fight clubu stanowi, że walczy się jeden na jednego.
Żaden z nas nie mruga nawet okiem.
- Jedna walka naraz.
Nie śpię od trzech dni, chyba że śnię teraz. Szef potrząsa mi kartką przed nosem. Pyta,
co to ma być? Czy to jakaś zabawa, którą zajmuję się w godzinach pracy? Dostaję pieniądze
za pełne zaangażowanie, nie za marnowanie czasu na jakieś idiotyczne gry wojenne. I nie
płaci mi się za wykorzystywanie kopiarek do prywatnych celów.
Co to ma być? Potrząsa mi kartką przed nosem. Pyta, co ja na to, co on powinien zrobić
z pracownikiem, który w godzinach pracy buja sobie w obłokach? Co ja bym zrobił na jego
miejscu?
Co ja bym zrobił?
Dziura w policzku, granatowe opuchlizny pod oczami i wezbrana czerwona blizna po
pocałunku Tylera na grzbiecie dłoni, kopia kopii kopii.
Spekulacja.
Po co Tylerowi tych dziesięć kopii zasad fight clubu?
Hinduska święta krowa.

75
 Mówię szefowi, że na jego miejscu dobrze bym się zastanowił, zanim powiedziałbym
komuś o tej kartce.
Mówię mu, że moim zdaniem napisał to jakiś niebezpieczny, niezrównoważony
psychicznie morderca i że prawdopodobnie temu skończonemu schizofrenikowi może w
każdej chwili odbić w godzinach pracy i zacznie się przekradać z pokoju do pokoju z
półautomatycznym karabinkiem Armalite AR-180.
Szef patrzy na mnie bez słowa.
Facet, ciągnę, co wieczór siedzi pewnie w domu z małym pilniczkiem i nacina krzyżyki
na czubku każdego pocisku. W ten sposób, kiedy pewnego dnia zjawi się w pracy i
wygarnie do swojego upierdliwego, nieudolnego, ślamazarnego, skamlącego, lizusowatego,
dupowatego szefa, pocisk, wchodząc w ciało, pęknie wzdłuż naciętych pilnikiem rowków i
rozpadnie się jak zakwitająca kulka dum-dum, szatkując pełne cuchnącej zawartości
bebechy albo przetrącając kręgosłup. Wyobraźcie sobie czakrę trzewi, otwierającą się w
zwolnionej eksplozji przypominającego kiełbasę jelita cienkiego.
Szef zabiera kartkę sprzed mojego nosa.
Mówię mu, żeby czytał dalej.
Mówię mu, że to naprawdę brzmi fascynująco. To dzieło jakiegoś chorego umysłu.
I uśmiecham się. Krawędzie małej, przypominającej odbyt dziurki w moim policzku są
granatowe niczym dziąsła psa. Skóra obciągająca mi opuchlizny pod oczami błyszczy jak
polakierowana.
Szef patrzy na mnie bez słowa.
Proponuję, że mu pomogę.
Mówię, że czwarta zasada fight clubu stanowi, że toczona jest tylko jedna walka naraz.
Szef spogląda na kartkę z zasadami, a potem na mnie.
Mówię, że piąta zasada stanowi, że walczy się bez koszul i bez butów.
Szef spogląda na kartkę z zasadami, a potem na mnie.
Mówię, że ten kompletny porąbaniec użyłby może karabinu Eagle Apache, bo apache
ma magazynek na trzydzieści nabojów i waży tylko dziewięć funtów. W magazynku
armalite mieści się tylko pięć nabojów. Mając trzydzieści pocisków, nasz kompletnie
porąbany bohater mógłby pójść na całość i rozwalić wszystkich wiceprezesów, a i tak
zostałoby mu jeszcze po kulce na każdego dyrektora.
Mówię jak Tyler. A taki był ze mnie sympatyczny gość.

76
 Patrzę na szefa. Szef ma niebieskie, chabrowoniebieskie oczy.
Półautomatyczny karabinek J&R 68 też ma trzydziesto-nabojowy magazynek, a waży
zaledwie siedem funtów.
Szef patrzy na mnie bez słowa.
Mówię, że to straszne. Że to prawdopodobnie ktoś, kogo on zna od lat. Prawdopodobnie
facet wie o nim wszystko, gdzie mieszka, gdzie pracuje jego żona i do której szkoły chodzą
dzieci.
To staje się męczące i nagle, nie wiedzieć czemu, bardzo, bardzo nudne.
Po co temu Tylerowi dziesięć kopii zasad fight clubu?
Nie muszę wspominać, że wiem o skórzanych tapicerkach, które powodują deformację
płodu. Wiem o wybrakowanych okładzinach szczęk hamulca, które prezentują się na tyle
dobrze, by zmylić nabywcę, ale ścierają się po dwóch tysiącach mil.
Wiem o reostacie w instalacji klimatyzacyjnej, który nagrzewa się do takiej
temperatury, że w zetknięciu z nim stają w ogniu mapy przechowywane w schowku w desce
rozdzielczej. Wiem, ile osób spaliło się żywcem na skutek cofnięcia się płomienia we
wtryskiwaczu paliwa. Widziałem ludzi z nogami obciętymi w kolanach przez urwane
łopatki wybuchającej turbodoładowarki, przebijające płytę podłogową i wpadające do
kabiny pasażerskiej. W czasie moich delegacji widywałem spalone samochody i protokoły,
w których w rubryce PRZYCZYNA AWARII wpisano „nieznana”.
Mówię, że nie, ta kartka nie należy do mnie. Biorę kartkę w dwa palce i wyrywam mu
ją z ręki. Krawędź musiała przeciąć mu kciuk, bo podrywa dłoń do ust i ssie zawzięcie,
wybałuszając oczy. Zgniatam kartkę w kulkę i wrzucam ją do kosza na śmieci, stojącego
obok mojego biurka.
Mówię szefowi, żeby może nie znosił mi wszystkich strzępów makulatury, jakie
znajdzie.

W niedzielny wieczór idę na spotkanie Wspólnoty Byłych Mężczyzn i zastaję

podziemną salkę kościoła episkopalnego pod wezwaniem Świętej Trójcy prawie pustą. Jest
tam tylko Wielki Bob. Wchodzę, powłócząc nogami, każdy mięsień mam obolały, ale serce
wciąż mi wali, a w głowie galopada myśli. To bezsenność. Przez całą noc słuchasz
własnych myśli. Przez całą noc myślisz: Czy ja śpię? Czy spałem?

77
 Opinane krótkimi rękawkami T-shirta bicepsy Wielkiego Boba, te lśniące sploty
twardych mięśni, są obelgą dla mego opłakanego stanu. Wielki Bob uśmiecha się, jest
szczęśliwy, że mnie widzi.
Myślał, że nie żyję.
Mówię, co to za życie.
- Wiesz - mówi Wielki Bob - mam dobre wieści.
Gdzie wszyscy?
- To właśnie te dobre wieści - mówi Wielki Bob. – Grupa się rozwiązała. Przychodzę tu
tylko po to, żeby informować chłopaków, gdyby któryś zajrzał.
Opadam z zamkniętymi oczami na jedną z sof z odzysku, o obiciach w kratę.
- Powstała nowa grupa - mówi Wielki Bob - ale pierwsza zasada tej grupy to nie mówić
o niej.
O, cholera. Otwieram oczy.
Kurwa.
- Ta nowa grupa nazywa się fight club - mówi Wielki Bob - i spotyka się co piątek w
zamkniętym garażu po drugiej stronie miasta. W czwartkowe wieczory, w trochę bliższym
garażu, ma swoje spotkania inny fight club.
Nie znam żadnego z tych miejsc.
- Pierwsza zasada fight clubu - mówi Wielki Bob - to nie mówić o fight clubie.
W środowe, czwartkowe i piątkowe wieczory Tyler pracuje jako kinooperator, W
zeszłym tygodniu widziałem jego pasek od wypłaty.
- Druga zasada fight clubu - mówi Wielki Bob - to nie mówić o fight clubie.
W sobotnie wieczory Tyler chodzi na spotkania fight clubu ze mną.
- Walczy się tylko jeden na jednego.
W niedzielne poranki wracamy do domu poobijani i przesypiamy całe popołudnia.
- Staczana jest tylko jedna walka naraz - mówi Wielki Bob.
W niedzielne i poniedziałkowe wieczory Tyler pracuje jako kelner.
- Walczy się bez koszul i bez butów.
We wtorkowe wieczory Tyler siedzi w domu, produkuje mydło, zawija je w bibułkę i
rozsyła do klientów. Firma Mydlarska z Paper Street.
- Walki - mówi Wielki Bob - trwają do skutku. To zasady opracowane przez gościa,
który wymyślił fight club.

78
 - Znasz go? - pyta Wielki Bob.
- Bo ja go jeszcze na oczy nie widziałem - mówi Wielki Bob - ale gościu nazywa się
Tyler Durden.
Firma Mydlarska z Paper Street.
Czy go znam?
Mówię, że nie wiem.
Może.

79
 13

Wchodzę do holu Regent Hotel. Marla czeka tam już na mnie w samym szlafroku.
Marla zadzwoniła do mnie do pracy i spytała, czy mógłbym sobie odpuścić siłownię,
bibliotekę, pralnię, czy co tam miałem w planach po pracy, i wpaść do niej.
Marla zadzwoniła właśnie do mnie, bo mnie nienawidzi.
Nie wspomina słowem o swoim kolagenowym funduszu powierniczym.
Pyta tylko, czy nie wyświadczyłbym jej przysługi. Przez cale dzisiejsze popołudnie
Marla leżała w łóżku. Marla żywi się posiłkami, które firma Jedzenie Na Zamówienie
dostarcza jej nieżyjącym już sąsiadom; Marla odbiera te posiłki, mówiąc, że sąsiedzi śpią.
Tak czy owak, tego popołudnia Marla leżała sobie w łóżku i czekała na dostawcę z firmy
Jedzenie Na Zamówienie; miał się zjawić między południem a drugą. Marla od paru lat nie
ma ubezpieczenia zdrowotnego, a więc przestała sprawdzać, ale dzisiejszego ranka
sprawdza i wyczuwa zgrubienie, a węzły chłonne pod pachą w pobliżu tego zgrubienia są
twarde i zarazem wrażliwe na dotyk. Nie może tego powiedzieć nikomu, kogo kocha, bo nie
chce tych osób straszyć, a nie stać jej na lekarza, zwłaszcza gdyby się okazało, że to nic
takiego, musi jednak z kimś porozmawiać i ktoś musi rzucić na to okiem.
Brązowe oczy Marli mają kolor oczu zwierzęcia, które podgrzano w piecu i wrzucono
do zimnej wody. O takich oczach mówią wulkanizowane, galwanizowane albo hartowane.
Marla mówi, że wybaczy mi ten kolagenowy numer, jeśli pomogę jej sprawdzić.
Domyślam się, że nie zadzwoniła do Tylera, bo nie chciała go straszyć. Ja figuruję w jej
kalendarzyku jako osoba neutralna, dłużnik.
Wchodzimy na górę do jej pokoju i Marla opowiada mi, jak to w naturze nie widuje się
starych zwierząt, bo umierają, kiedy tylko zaczynają się starzeć. Jeśli zapadają na jakąś
chorobę albo tracą sprawność, zabija je jakieś silniejsze zwierzę. Starość nie jest
zwierzętom pisana.
Marla kładzie się na łóżku, rozwiązuje pasek szlafroka i mówi, że nasza kultura
uczyniła ze śmierci coś złego. A stare zwierzęta to nienaturalne wyjątki.
Dziwolągi.
Opowiadam zlanej zimnym potem Marli, jak raz, w college'u, wyskoczyła mi kurzajka.
Wyskoczyła mi na penisie, ale ja mówię na kutasie. Poszedłem do kliniki uniwersyteckiej,
żeby mi ją usunęli. Tę kurzajkę. Później powiedziałem ojcu. Po roku. Tato parsknął

80
śmiechem i stwierdził, że głupio zrobiłem, bo takie kurzajki to naturalne cipkołechtaczki.
Kobiety je uwielbiają i Bóg zrobił mi prezent.
Klęczę przy łóżku Marli i wciąż zimnymi z dworu palcami obmacuję kawałek po
kawałku chłodną skórę Marli, przyszczypując ją co cal, a Marla mówi, że od tych kurzajek
będących jakoby darowanymi przez Boga cipkołechtaczkami kobiety dostają raka szyjki
macicy.
I siedziałem tak na płachcie papieru w gabinecie lekarskim kliniki uniwersyteckiej,
student medycyny spryskiwał mi kutasa ciekłym azotem z pojemniczka, a ośmioro
studentów medycyny stało i patrzyło. Tak kończysz, jeśli nie masz ubezpieczenia
zdrowotnego. Z tym że oni nie nazywają go kutasem, nazywają go penisem, ale, abstrahując
od nazwy, spryskiwanie go ciekłym azotem boli tak samo, jak polewanie żrącym ługiem.
Marla pęka ze śmiechu, momentalnie jednak poważnieje, kiedy moje palce się
zatrzymują. Tak jakby coś wymacały.
Marla wstrzymuje oddech, żołądek wibruje jej jak bęben, a serce jest niczym pięść
waląca od spodu w napiętą skórę tego bębna. Ale to fałszywy alarm, przestałem macać, bo
mówię, a przestałem mówić, bo dotarło do mnie, że noga żadnego z nas nie postała jeszcze
w sypialni Marli. Siedziałem więc przed laty w gabinecie lekarskim kliniki uniwersyteckiej
na rozmokłym papierze, z kutasem na wierzchu, przypalany ciekłym azotem, i w pewnej
chwili jeden ze studentów medycyny spojrzał na moje bose stopy i w dwóch susach wypadł
z gabinetu. Wrócił z trzema prawdziwymi lekarzami, i ci prawdziwi lekarze odepchnęli
łokciami studenta z pojemnikiem ciekłego azotu.
Jeden z tych prawdziwych lekarzy chwycił mnie za bosą stopę, uniósł ją i podstawił pod
nos pozostałej dwójce prawdziwych lekarzy. Wszyscy trzej zaczęli ją obracać, dotykać i
fotografować polaroidem. Zupełnie jakby reszta mojej osoby, rozebrana do połowy, z na
wpół zamrożonym darem Boga, nie istniała. Była tylko stopa. Studenci medycyny zbili się
wokół mnie, żeby popatrzeć.
- Od jak dawna - spytał lekarz - ma pan tę czerwoną wybroczynę na stopie?
Lekarz miał na myśli moje znamię. Na prawej stopie mam od urodzenia znamię, o
którym mój ojciec mówi żartem, że wygląda jak ciemnoczerwona Australia z małą Nową
Zelandią tuż obok. Tak też im powiedziałem i wyraźnie głupio im się zrobiło. Kutas mi
odmarzał. Z gabinetu zmyli się wszyscy prócz studenta z pojemnikiem. Odnosiłem
wrażenie, że on też by najchętniej dał nogę. Był taki rozczarowany, że biorąc mojego kutasa

81
w dwa palce i ciągnąc go ku sobie, odwracał wzrok - Z pojemnika na to, co pozostało z
mojej kurzajki, trysnęła wąska strużka. Ach, co za uczucie. Nawet gdybyś zamknął oczy i
wyobraził sobie, że twój kutas jest sto mil od ciebie, i tak by bolało.
Marla spogląda z góry na moją dłoń i na bliznę po pocałunku Tylera.
Powiedziałem do studenta medycyny, że najwyraźniej rzadko widują tutaj znamiona.
Nie o to chodzi. Student powiedział mi, że wszyscy wzięli to znamię za nowotwór.
Ostatnio pojawił się nowy rodzaj nowotworu, atakujący młodych mężczyzn. Budzisz się z
czerwoną plamką na stopie albo na kostce. Ta plamka, zamiast zniknąć, rozlewa się na całe
ciało i umierasz.
Student powiedział mi, że lekarze i reszta tak się podniecili, bo myśleli, że mają do
czynienia z tym nowym rodzajem nowotworu. Niewielu jeszcze na to choruje, ale
przypadków jest coraz więcej.
Było to wiele, wiele lat temu.
Mówię Marli, że z nowotworami tak już jest. Zawsze będą się zdarzały błędne diagnozy
i może lepiej nie zapominać o reszcie organizmu, kiedy wydaje nam się, że coś jest nie tak z
jednym małym fragmencikiem naszego ciała.
- Wydaje się - prycha Marla.
Student z azotem skończył i powiedział mi, że za parę dni kurzajka odpadnie. Na
rozmokłym papierze, obok mojego gołego tyłka, leżało zdjęcie mojej bosej stopy, którego
nikt nie chciał. Spytałem, czy mogę je sobie wziąć.
Do dzisiaj mam to zdjęcie w swoim pokoju. Tkwi w rogu lustra, zatknięte za ramę.
Czesząc się co rano przed wyjściem do pracy, wspominam, jak to kiedyś przez dziesięć
minut miałem raka, nawet coś gorszego niż raka.
Mówię Marli, że w to Święto Dziękczynienia po raz pierwszy nie wybraliśmy się z
dziadkiem na łyżwy, chociaż lód był gruby na sześć cali. Babcia chodziła zawsze z tymi
małymi, okrągłymi plastrami na czole i na ramionach, naklejonymi w miejscach, gdzie
pieprzyki, które miała od urodzenia, traciły swój normalny wygląd. Gdy się powiększały i
strzępiły na krawędziach lub zmieniały kolor z brązowego na granatowy albo czarny.
Kiedy babka wychodziła ostatnio ze szpitala, dziadek dźwigał jej walizkę, a ta była taka
ciężka, że dziadek skarżył się, że go znosi na jedną stronę. Moja francusko-kanadyjska
babka była tak wstydliwa, że nigdy nie pokazała się publicznie w kostiumie kąpielowym, a
zamykając się w łazience, zawsze puszczała wodę, żeby zagłuszyć wszelkie odgłosy, jakie

82
mogła tam wydać. I wychodząc ze szpitala Naszej Pani z Lourd po amputacji jednej piersi,
mówi do dziadka: „I kto tu mówi, że go znosi?”.
Dla mojego dziadka jest to kwintesencja wszystkiego, mojej babki, raka, ich
małżeństwa, całego życia. Śmieje się, ilekroć mi o tym opowiada.
Marla się nie śmieje. Chcę ją rozśmieszyć, rozruszać. Sprawić, żeby puściła w
niepamięć ten kolagen. Chcę powiedzieć Marli, że nie mam czego szukać. Jeśli nawet
wymacała sobie coś rano, to była to pomyłka. Znamię.
Marla ma na grzbiecie dłoni bliznę po pocałunku Tylera.
Chcę rozśmieszyć Marlę, nie mówię jej więc, jak ostatni raz obejmowałem Chloe,
Chloe bez włosów, przypominającą szkielet umaczany w żółtym wosku, z jedwabną chustką
na łysej głowie. Tuliłem wtedy Chloe po raz ostatni. Potem odeszła na zawsze.
Powiedziałem jej, że wygląda jak pirat, a ona się roześmiała. Co do mnie, to na plaży
siadam zawsze z nogą podwiniętą pod siebie. Z powodu tej Australii i Nowej Zelandii. Albo
trzymam ją zagrzebaną w piasku. Boję się, że ludzie zobaczą moją stopę i zacznę dla nich
umierać. Nowotwór, którego nie mam, jest teraz wszędzie. Nie mówię tego Marli.
Jest mnóstwo rzeczy, których nie chcemy wiedzieć o ludziach nam bliskich, kochanych.
Żeby ją rozruszać, rozśmieszyć, opowiadam Marli o kobiecie, która napisała kiedyś do
Kochanej Abby. Kobieta ta wyszła za mąż za przystojnego i dobrze prosperującego
przedsiębiorcę porzebowego, i ten w noc poślubną kazał jej się moczyć w wannie z
lodowatą wodą dopóty, dopóki jej skóra nie stała się w dotyku zimna jak lód, a potem kazał
jej leżeć na łóżku w zupełnym bezruchu i odbył stosunek z jej zimnym, bezwładnym
ciałem.
Najzabawniejsze jest to, że dla tej kobiety był to pierwszy raz. I spółkowała potem z
mężem w ten sam sposób przez kolejne dziesięć lat małżeństwa, a teraz pisze do Kochanej
Abby i pyta, czy to czasem, zdaniem Abby, o czymś nie świadczy.

83
 14

Grupy wsparcia lubiłem dlatego, że ludzie, kiedy myślą, że umierasz, poświęcają ci całą
swoją uwagę.
Kiedy myślą, że być może widzą cię po raz ostatni, widzą cię naprawdę. Wszystko inne,
debet na koncie, przeboje radiowe zaniedbane włosy, schodzi na dalszy plan.
Ściągasz na siebie całą ich uwagę.
Ludzie cię słuchają zamiast, jak to zazwyczaj bywa, czekać na swoją kolej do zabrania
głosu.
A kiedy się już odzywają, to nie po to, by opowiadać ci głodne kawałki. Kiedy na
grupach wsparcia z kimś rozmawiałeś, to coś we dwójkę budowaliście, a potem byliście
obaj, czy oboje, inni niż na początku rozmowy.
Marla zaczęła chodzić na spotkania grup wsparcia po wykryciu u siebie pierwszego
guza.
Nazajutrz po wykryciu drugiego Marla wkicała do kuchni na dwóch nogach
wciśniętych w jedną nogawkę rajstop i powiedziała:
- Patrz, jestem syreną.
- To nie to samo - powiedziała Marla - co usiąść tyłem do przodu na muszli klozetowej i
udawać, że to motocykl. To autentyczny wypadek.
Marla wykryła u siebie pierwszego guza na krótko przed tym, jak poznaliśmy się na
spotkaniu Wspólnoty Byłych Mężczyzn, a teraz pojawił się drugi guz.
Trzeba wam wiedzieć, że Marla wciąż żyje. Marla powiedziała mi, że jej filozofia życia
to świadomość, iż w każdej chwili może umrzeć. Tragedią jej życia jest to, że ona nie może.
Po wykryciu drugiego guza Marla poszła do kliniki, gdzie pod trzema ścianami
poczekalni na plastikowych krzesełkach siedziały przygarbione, przygnębione matki z
małymi dziećmi na kolanach albo w postawionych na posadzce nosidełkach. Dzieci były
osowiałe i miały podkrążone oczy, wyglądały jak pomarańcze albo banany, które psują się i
kurczą, a matki wydrapywały sobie z włosów tumany łupieżu. Zęby w każdej wychudzonej
twarzy wydawały się nienaturalnie wielkie, nie było wątpliwości, że to tylko kawałki kości
wystające z dziąseł po to, by rozdrabniać pokarm.
Oto gdzie lądujesz, jeśli nie masz ubezpieczenia zdrowotnego.

84
 Mnóstwo beztroskich facetów, niewiele się zastanawiając, porobiło sobie dzieci, a teraz
te dzieci są chore, ich matki umierają, a ojcowie już nie żyją, i siedząc w mdlącym
szpitalnym smrodzie szczyn i octu, słuchając, jak pielęgniarka wypytuje każdą z matek, od
jak dawna jest chora, ile straciła na wadze i czy dziecko ma żyjącego ojca albo opiekuna,
Marla powiedziała sobie: nie.
Jeśli ma umrzeć, to nie chce o tym wiedzieć.
Marla wyszła ze szpitala, skręciła za róg, w Miejskiej Pralni ukradła z suszarki
wszystkie dżinsy i sprzedała je handlarzowi za piętnaście dolców od pary. Potem kupiła
sobie naprawdę dobre rajstopy, takie, w których nie lecą oczka.
- Nawet te dobre, w których nie lecą oczka - mówi Marla - mechacą się.
Nic nie jest wieczne. Wszystko się rozpada.
Marla zaczęła chodzić na spotkania grup wsparcia, bo raźniej jej było w towarzystwie
innych ludzkich srajtaśm. Każdemu coś dolega. I na jakiś czas lżej jej się robiło na duszy.
Marla podjęła pracę recepcjonistki w zakładzie pogrzebowym. Siedziała w foyer za
biurkiem w swoich zmechaconych rajstopach, z zebranymi w koński ogon ciemnymi
włosami i z guzem na skazanej na zagładę piersi, i załatwiała klientów, którzy postanowili
zawczasu zadbać o swój pochówek. Z salonu z akcesoriami pogrzebowymi wychodził
czasami wielki tłusty mężczyzna, ale najczęściej tłusta kobieta z urną krematoryjną
wielkości podstawki pod jajko.
- Proszę pani, niech pani sobie nie pochlebia - mówi Marla. - Do takiego maleństwa nie
upchnęlibyśmy nawet popiołu z pani spalonej głowy. Proszę tam wrócić i wybrać urnę
wielkości kuli do kręgli.
Serce Marli wyglądało jak moja twarz. Gówno i śmieci tego świata. Postkonsumpcyjna
ludzka srajtaśma, której powtórnym przetworzeniem nikt nie będzie już sobie zawracał
głowy.
Marla powiedziała mi, że między swoim pierwszym udziałem w spotkaniu grupy
wsparcia a wizytą w klinice poznała mnóstwo osób, które już nie żyją. Ci nieboszczycy
wydzwaniali do niej wieczorami z tamtej strony. Dajmy na to siedzi w barze, barman
wywołuje jej nazwisko, ona podchodzi do telefonu, a w słuchawce martwa cisza.
W takich chwilach myślała, że to już samo dno.
- W wieku dwudziestu czterech lat - mówi Marla - nie masz pojęcia, jak nisko naprawdę
możesz upaść, ale ja szybko się uczyłam.

85
 Napełniając po raz pierwszy urnę krematoryjną, Marla nie nałożyła na twarz maski i
kiedy potem wysmarkała nos, chusteczka była cała czarna od prochów pana Jakiegośtam.
Jeśli w domu przy Paper Street odebrało się telefon po pierwszym sygnale i w
słuchawce panowała martwa cisza, wiadomo było, że to do Marli. Takie głuche telefony
zdarzały się częściej, niż myślicie.
Do domu przy Paper Street zaczął wydzwaniać policyjny detektyw w sprawie wybuchu
w moim mieszkaniu. Podczas pewnej takiej rozmowy trzymałem słuchawkę przy jednym
uchu, a Tyler stał tuż za mną i szeptał mi do drugiego. Detektyw spytał, czy znam kogoś,
kto potrafi spreparować domowym sposobem dynamit.
- Katastrofa to naturalny etap mojej ewolucji - wyszeptał Tyler - zmierzającej ku
tragedii i rozkładowi.
Powiedziałem detektywowi, że to lodówka spowodowała wybuch w moim mieszkaniu.
- Przełamuję swoje przywiązanie do siły fizycznej i żądzy posiadania - wyszeptał Tyler
- bo tylko niszcząc samego siebie, jestem w stanie odkrywać coraz większą potęgę
własnego ducha.
Detektyw powiedział, że to był dynamit. Znaleziono zanieczyszczenia, pozostałości
szczawianu amonowego i nadchloranu potasowego wskazujące, że mogła to być bomba
domowej roboty, a bolec zatrzasku w drzwiach frontowych był skruszony.
Powiedziałem, że byłem tej nocy w Waszyngtonie.
Detektyw wyjaśnił mi przez telefon, że ktoś przez dziurkę do klucza napsikał freonem
w aerozolu do wnętrza zatrzasku, a potem postukał w zatrzask zimnym dłutem i cylinder się
rozkruszył. W taki sposób przestępcy kradną rowery.
- Wyzwoliciel, który niszczy moją własność - mówił Tyler - walczy o zbawienie mej
duszy. Nauczyciel, który usuwa z mojej drogi wszelką własność, uwolni mnie.
Detektyw powiedział, że ten, kto podłożył dynamit własnej roboty, mógł równie dobrze
odkręcić gaz i zdmuchnąć płomyk w piecyku na wiele dni przed eksplozją. Gaz podziałał
jako wyzwalacz. Trzeba było wielu dni, żeby grubiejąca warstwa zbierającego się pod
sufitem gazu dotarła do sprężarki u spodu lodówki, i iskrzący silnik zainicjował wybuch.
- Powiedz mu - wyszeptał Tyler - że tak, ty to zrobiłeś. Ty to wszystko wysadziłeś w
diabły. On to właśnie chce usłyszeć.
Mówię detektywowi, że nie, wyjeżdżając z miasta nie zostawiłem odkręconego
gazu. Kocham życie. Kochałem swoje mieszkanie. Kochałem wszystko, co się w nim

86
znajdowało. to było moje całe życie. Wszystko tam, lampy, krzesła, dywany, było cząstką
mnie. cząstką mnie były talerze w szafkach. Rośliny. Telewizor. To ja wyleciałem w
powietrze. Czy on tego nie rozumie?
Detektyw powiedział, żebym nie opuszczał miasta.

87
 15

Pan Jego Wysokość, pan prezes oddziału lokalnego oddziału krajowego zjednoczonego
związku zawodowego kinooperatorów i niezależnych właścicieli kin siedział oniemiały.
Wokół i wewnątrz wszystkiego, co ten człowiek uznawał za raz na zawsze przesądzone,
narastało coś strasznego.
Nic nie jest wieczne.
Wszystko się rozpada.
Wiem to, bo Tyler to wie.
Tyler od trzech lat łączył i dzielił taśmy filmowe dla sieci kin. Film transportowany jest
w sześciu albo siedmiu małych szpulach zapakowanych do metalowej walizeczki. Zadaniem
Tylera było łączenie tych małych szpul w jedną dużą o średnicy pięciu stóp, pasującą do
nowoczesnych samowciągających i przewijających projektorów. Przez te trzy lata, mając
pod sobą siedem kin po co najmniej trzy ekrany na kino, co tydzień nowa premiera, Tyler
spreparował setki kopii.
Niestety liczba samowciągających i przewijających projektorów wzrastała i związek nie
potrzebował już Tylera. Pan prezes oddziału musiał wezwać Tylera na delikatną rozmowę.
Praca była nudna i kiepsko płatna, tak więc prezes zjednoczonego związku
zawodowego zjednoczonych kinooperatorów oraz niezależnych i zjednoczonych właścicieli
kin powiedział, że oddział wyświadcza Tylerowi Durdenowi specjalną przysługę, robiąc go
dyplomatycznie w jajo.
Niech nie traktuje tego jako wywalenie na bruk. Niech traktuje to jako redukcję etatów.
- Doceniamy pański wkład w nasz sukces - mówi ten dupek, pan prezes oddziału.
Tyler odpowiada, że nie ma sprawy, i uśmiecha się. Dopóki związek będzie przysyłał
mu czek z wypłatą, on będzie trzymał buzię na kłódkę.
- Proszę to traktować jako wcześniejsze odesłanie na emeryturę ze stosownymi
świadczeniami - powiedział Tyler.
Tyler spreparował setki kopii.
Filmy wracały do dystrybutora. Filmy wracały z powrotem na ekrany. Komedie.
Dramaty. Musicale. Romanse. Filmy akcji.
Wzbogacone o pojedynczą klatkę z pornografią, wstawianą przez Tylera.
Sodomia. Oral. Sadomasochizm.

88
 Tyler nie miał nic do stracenia.
Tyler był dla świata pionkiem, każdy jest śmieciem.
Mniej więcej to samo Tyler kazał mi powiedzieć kierownikowi Pressman Hotel.
Tyler mówił, że w swojej drugiej pracy, w Pressman Hotel, jest nikim. Nikogo tam nie
obchodziło, czy żyje, czy umarł, i on odwzajemniał ten brak zainteresowania. To właśnie
Tyler kazał mi powiedzieć w gabinecie kierownika hotelu, pod którego drzwiami siedzieli
ochroniarze.
Po wszystkim siedzieliśmy z Tylerem do późnej nocy i opowiadaliśmy sobie nawzajem,
jak nas potraktowano.
Tyler kazał mi pójść na rozmowę z kierownikiem Pressman Hotel zaraz po tym, jak on
wyjdzie ze związku kinooperatorów.
Tyler i ja coraz bardziej przypominaliśmy identyczne bliźniaki. Obaj mieliśmy
popodbijane oczy, a nasza skóra straciła pamięć i zapomniała, gdzie ma wrócić po
zainkasowaniu uderzenia.
Moje sińce pochodziły z fight clubu, Tylerowi gębę obtłukł prezes związku
zawodowego kinooperatorów. Kiedy Tyler wyczołgał się z siedziby związku zawodowego,
ja pomaszerowałem na spotkanie z kierownikiem Pressman Hotel.
Usiadłem w gabinecie kierownika Pressman Hotel.
Jestem Słodką Zemstą Joego.
Kierownik zapowiedział mi na wstępie, że mam trzy minuty. Wystarczyło mi
trzydzieści sekund, by opowiedzieć mu, jak sikałem do zupy, jak pierdziałem na kremówki,
jak kichałem na duszoną cykorię, oraz poinformować, że teraz chcę, żeby hotel przysyłał mi
co tydzień czek wystawiony na równowartość moich średnich tygodniowych zarobków plus
napiwki. W zamian nie podejmę żadnej innej pracy i nie udam się do gazet ani do ludzi z
wydziału zdrowia z pełnym skruchy i łzawym wyznaniem.
Te nagłówki:
„Sfrustrowany kelner przyznaje się do zanieczyszczania posiłków”.
Powiedziałem, że owszem, wiem, że mogliby mnie wsadzić do więzienia. Mogliby
mnie też powiesić i wyrwać mi jaja i włóczyć mnie po ulicach i obdzierać ze skóry i
polewać żrącym ługiem, ale Pressman Hotel zyska sobie na zawsze wątpliwą sławę hotelu,
w którym najbogatsi tego świata jedli szczyny.
Z moich ust płyną słowa Tylera.

89
 A byłem kiedyś takim sympatycznym facetem.
Tyler roześmiał się w siedzibie związku zawodowego kinooperatorów, kiedy prezes
związku zdzielił go pięścią w twarz.
Ten jeden cios zdmuchnął Tylera z krzesła i Tyler śmiał się, siedząc na podłodze pod
ścianą.
- No dalej - śmiał się Tyler. - Nie możesz mnie zabić, dumy pierdoło. Stłuc na kwaśne
jabłko owszem, ale nie zabić.
Za dużo masz do stracenia.
Ja nie mam nic.
Ty masz wszystko.
No dalej, wal w brzuch. Wyrżnij mnie jeszcze raz w twarz. Wybij mi zęby, ale zadbaj,
żeby te czeki przychodziły. Połam mi żebra, ale jedna tygodniówka do tyłu, i ujawniam
sprawę, a wtedy tobie i twojemu zakichanemu związkowi wytoczy sprawę każdy właściciel
kina i każdy dystrybutor filmów, i każda mamusia, której pociecha mogła widzieć na
„Bambim” członka w stanie wzwodu.
- Wiem, jestem śmieciem - powiedział Tyler. - Jestem śmieciem i gównem, i świrem dla
ciebie i całego tego pieprzonego świata - powiedział Tyler prezesowi związku zawodowego.
- Nie obchodzi cię, gdzie mieszkam ani jak się czuję, ani co jem, ani czym karmię swoje
dzieciaki, ani czym płacę lekarzowi, kiedy zachoruję, i owszem, jestem głupi i znudzony, i
słaby, ale wciąż za mnie odpowiadasz.
Siedziałem w gabinecie kierownika Pressman Hotel ze swoimi fight clubowymi
wargami, popękanymi na jakieś dziesięć fragmentów. Przypominająca odbyt dziura w moim
policzku patrzyła na kierownika Pressman Hotel. Wszystko to było dosyć przekonujące.
W zasadzie mówiłem to samo, co Tyler.
Pan prezes związku zawodowego, mężczyzna postawny, o cielsku wielkim jak cadillac,
większym i silniejszym, niż było mu potrzebne, zwaliwszy Tylera ciosem pięści na podłogę
i stwierdziwszy, że Tyler nie ma zamiaru się bronić, kopnął Tylera z półobrotu w żebra, a
Tyler się śmiał. Kiedy Tyler zwinął się w kłębek, Jego Wysokość wymierzył mu kopniaka
w nerki, ale Tyler wciąż się śmiał.
- Jeszcze raz - powiedział Tyler. - Zobaczysz. Od razu poczujesz się o wiele lepiej.
Poczujesz się wspaniale.

90
 Siedząc w gabinecie kierownika Pressman Hotel, zapytałem kierownika hotelu, czy
mogę skorzystać z jego telefonu, i wybrałem numer działu łączności z czytelnikami pewnej
gazety. Czując na sobie wzrok kierownika, powiedziałem:
Halo, w ramach protestu politycznego dopuściłem się strasznej zbrodni przeciwko
ludzkości. Mój protest dotyczy wykorzystywania pracowników sektora usług.
Gdybym poszedł do więzienia, to nie jako pierwszy lepszy niezrównoważony czubek,
sikający do zupy. Sprawa nabrałaby wymiaru heroicznego.
Kelner Robin Hood idol gołodupców.
I rzecz nie ograniczyłaby się do jednego tylko hotelu i jednego kelnera.
Kierownik Pressman Hotel wyjął mi delikatnie słuchawkę z ręki. Powiedział, że nie
chce, żebym tu dalej pracował, mój obecny wygląd na to nie pozwala.
Stoję przed biurkiem kierownika i robię zdziwioną minę.
A co powiesz na to?
I bez drgnięcia powieki, patrząc wciąż kierownikowi w oczy, walę się z rozmachem
pięścią w nos pocięty ledwie zabliźnionymi szramami. Tryska świeża krew.
Nie wiedzieć czemu, przypomina mi się noc, kiedy po raz pierwszy biliśmy się z
Tylerem. Chcę, żebyś mnie z całych sił uderzył.
Uderzenie nie jest takie znowu silne. Walę się w nos po raz wtóry. Wygląda nieźle, ta
krew i w ogóle, ale dla jeszcze lepszego efektu zataczam się na ścianę i strącam z hukiem
wiszący na niej obraz.
Potłuczone szkło, rama, obraz przedstawiający kwiaty, krew, wszystko to leci z
brzękiem i łomotem na podłogę, a ja pajacuję dalej. Mam do tego smykałkę. Krew plami
dywan, a ja dramatycznym gestem wyciągam rękę i zostawiając krwawy odcisk dłoni na
krawędzi biurka kierownika hotelu, błagam go, żeby mi pomógł, ale zaraz zaczynam
chichotać.
Proszę mi pomóc, błagam.
Proszę mnie już nie bić.
Osuwam się na podłogę i czołgam, rozmazując swoją krew po dywanie. Pierwsze
słowo, jakie ciśnie mi się na usta, to „błagam”. Nie otwieram więc ust. Potwór pełznie po
pięknych bukietach i girlandach orientalnego dywanu. Gorąca krew leje mi się z nosa,
wypełnia usta, spływa do gardła. Potwór czołga się po dywanie, a kłaczki i kurz lgną do

91
jego zakrwawionych pazurów. Podpełza do kierownika Pressman Hotel, obejmuje oburącz
jego nogę w nogawce w jodełkę i jęczy:
Błagam.
Jęczy.
Błagam, i z tym „błagam” z jego ust wydobywa się krwawy bąbel.
Jęczy.
A bąbel pęka i leje się krew.
I właśnie dzięki temu Tyler mógł potem organizować spotkania fight clubu w każdy
wieczór tygodnia. Po tych wydarzeniach powstało siedem fight clubów, później ta liczba
urosła do piętnastu, a jeszcze później do dwudziestu trzech, i Tyler nie zamierzał na tym
poprzestać. Pieniądze wciąż napływały.
Błagam kierownika Pressman Hotel, żeby dał mi pieniądze. I znowu chichoczę.
Błagam.
I błagam, proszę mnie już nie bić.
Pan ma tyle, a ja nie mam nic. I zaczynam się piąć za jawionymi dłońmi po
jodełkowych nogawkach kierownika Pressman Hotel, a ten odchyla się z odrazą, opiera
dłońmi o parapet okna, szczerzy w grymasie obrzydzenia zęby
Potwór obejmuje już kierownika krwawymi łapami w pasie podciąga się, przywiera do
wykrochmalonej białej koszuli Chwytam kierownika zakrwawionymi dłońmi za nadgarstki.
Błagam. Uśmiecham się na tyle szeroko, na ile pozwalają mi pokiereszowane usta.
Wywiązuje się szamotanina, kierownik krzyczy i próbuje wyrwać ręce z mojego
uścisku, uciec od mojej krwi i mojego rozbitego nosa, brud lgnie do krwi, którą obaj
jesteśmy wymazani, i właśnie ten najlepszy moment wybierają sobie na wkroczenie do akcji
ochroniarze.

92
 16

W dzisiejszej gazecie piszą, że ktoś włamał się do pomieszczeń biurowych między

dziesiątym i piętnastym piętrem Hein Tower, wyszedł przez okno na zewnątrz, wymalował
uśmiechniętą, wysoką na pięć pięter gębę na południowej fasadzie budynku, a potem
podłożył ogień w oknach znajdujących się pośrodku jednego i drugiego ogromnego oka,
przez co te oczy płonęły o świcie nad miastem jak żywe.
Na zdjęciu z pierwszej strony gazety gęba przypomina rozgniewaną dynię, japońskiego
demona, smoka skąpstwa, unoszącego się na niebie, a dym jest jak brwi czarownicy albo
rogi diabła. Ludzie stali z zadartymi głowami i krzyczeli.
Co to ma oznaczać?
I kto to zrobił? I chociaż pożary w końcu wygasły, to twarz pozostała i wyglądała
jeszcze straszniej. Puste oczy zdawały się obserwować każdego przechodzącego ulicą, ale
jednocześnie były martwe.
O podobnych wypadkach gazety donoszą coraz częściej.
Czytacie to naturalnie, i teraz chcielibyście się pewnie dowiedzieć, czy to akcje
przeprowadzane w ramach Projektu Feniks.
W gazetach piszą, że policja nie wpadła jeszcze na żaden trop. Młodzieżowe gangi,
kosmici, ktokolwiek to zrobił, zginąłby śmiercią tragiczną, spadając razem z puszką czarnej
farby w aerozolu z gzymsu albo urywając się z liny przerzuconej przez parapet.
Czy to sprawka Komitetu Figli, czy może raczej Komitetu Podpaleń? Gigantyczna gęba
stanowiła najprawdopodobniej pracę domową, zadaną któremuś z nich w zeszłym tygodniu.
W tym tygodniu na spotkaniu Komitetu Prowokacji Tyler mówi, że przeszkoli każdego
w zakresie strzelania z pistoletu. Pistolet to po prostu urządzenie, którego przeznaczeniem
jest koncentrowanie całej siły wybuchu w jednym kierunku.
Na poprzednie spotkanie Komitetu Prowokacji Tyler przyniósł pistolet i żółte stronice z
książki telefonicznej. Doszło do niego w piwnicy, w której w sobotnie wieczory odbywają
się spotkania fight clubu. Każdy komitet spotyka się w inny wieczór:
Podpalenia spotykają się w poniedziałki.
Prowokacje we wtorki.
Figle spotykają się we środy.
A Dezinformacja we czwartki.

93
 Zorganizowany Chaos. Biurokracja Anarchii. Rozumiecie.
Grupy wsparcia. Coś w tym stylu.
Tak więc, we wtorkowy wieczór, propozycje akcji na nadchodzący tydzień przedstawiał
Komitet Prowokacji. Tyler przeczytał te propozycje i zadał komitetowi pracę domową.
Do spotkania w następnym tygodniu każdy członek Komitetu Prowokacji musi stoczyć
bójkę, w której nie wyjdzie na bohatera. Walki w fight clubie się nie liczą. To trudniejsze,
niżby się mogło wydawać. Człowiek z ulicy zrobi wszystko, byle tylko uniknąć walki.
Pomysł polega na tym, żeby wytypować jakiegoś przypadkowego Joego z ulicy, gościa,
po którym widać, że nigdy z nikim się nie bił, i zwerbować go. Niech po raz pierwszy w
życiu zakosztuje euforii zwycięstwa. Sprowokować go, doprowadzić do szewskiej pasji.
Dać mu się stłuc na kwaśne jabłko.
Jakoś to przebolejecie. Wygrywając, dajecie plamę.
- Nasze zadanie, chłopaki - powiedział Tyler komitetowi - to uświadomić tym facetom,
jaka siła wciąż w nich drzemie.
To wstępna mowa zagrzewająca. Wygłosiwszy ją, zaczyna kolejno rozprostowywać
złożone kartki papieru ze stojącego przed nim tekturowego pudełka. Na takich kartkach
każdy komitet zgłasza swoje propozycje akcji na nadchodzący tydzień. Wpisuje się akcję do
dziennika komitetu. Wydziera tę kartkę, składa ją i wrzuca do pudełka. Tyler czyta
propozycje i odrzuca wszystkie niewydarzone pomysły.
Na miejsce każdego odrzuconego pomysłu Tyler wkłada do pudełka złożoną pustą
kartkę.
Następnie każdy członek komitetu losuje z pudełka jedną kartkę. Tyler wyjaśnił mi
zasady tej procedury. Jeśli ktoś wyciąga pustą kartkę, to w danym tygodniu ma do
odrobienia tylko swoją pracę domową.
Jeśli wyciągasz kartkę z propozycją, to musisz iść w najbliższy weekend na festiwal
importowanego piwa i wdać się w awanturę z jakimś gościem w chemicznej toalecie.
Dostajesz dodatkowy punkt, jeśli w wyniku tego zostaniesz poturbowany. Albo musisz iść
na pokaz mody w atrium centrum handlowego i z galerii obrzucić widzów truskawkowym
kisielem.
Jeśli dasz się aresztować, wylatujesz z Komitetu Prowokacji. Jeśli się roześmiejesz, też
wylatujesz.

94
 Nikt nie wie, kto wyciągnął karteczkę z propozycją, i nikt, prócz Tylera, nie wie, jak
brzmiały wszystkie propozycje ani też które z nich zostały przyjęte do wykonania, a które
powędrowały do śmieci. Jeszcze w tym samym tygodniu możesz przeczytać w gazecie o
niezidentyfikowanym mężczyźnie, który w samym centrum miasta wskoczył na kolana
kierowcy jaguara kabrioletu i wjechał samochodem w fontannę.
I zaczynasz się zastanawiać, czy nie była to aby zgłoszona na spotkaniu komitetu
propozycja, którą sam mogłeś wylosować?
W następny wtorkowy wieczór będziesz się przyglądał twarzom uczestników spotkania
Komitetu Prowokacji, zgromadzonych w ciemnej, oświetlanej jedną tylko żarówką piwnicy
fight clubu, i zachodził w głowę, który to z nich utopił jaguara w fontannie.
Kto wdrapał się na dach muzeum sztuki i ostrzelał kulkami z farbą zwiedzających dział
rzeźby?
Kto namalował na Hein Tower gębę demona o płonących ślepiach?
Widzisz oczyma wyobraźni, jak wieczorem, w trakcie akcji na Hein Tower, drużyna
złożona z prawników i księgowych, albo z gońców, zakrada się potajemnie do pomieszczeń
biurowych, w których przesiadują za dnia. Może są trochę pijani, choć to wbrew zasadom
Projektu Feniks, i tam, gdzie mogą, otwierają sobie drzwi magnetycznymi kartami wstępu, a
tam gdzie to niemożliwe, kruszą cylindry zamków freonem w aerozolu, a potem, pokładając
pełne zaufanie w kolegach trzymających liny, zwieszają się z parapetów, kołyszą, obijają o
ceglaną fasadę biurowca, ryzykują życie w biurach, w których każdego dnia czują, jak z
każdą godziną życie przecieka im przez palce.
Nazajutrz ci sami referenci i młodsi księgowi, kołowaci trochę z niewyspania, ale
trzeźwi, pod krawatami, stać będą z zadartymi głowami wśród tłumu gładko uczesanych
urzędników i słuchać, jak tłum spekuluje, kto też mógł to zrobić, a policjanci wzywają
gapiów do natychmiastowego rozejścia się, bo oto z zakopconych głębi obu rozbitych oczu
pociekła woda,
Tyler powiedział mi w tajemnicy, że na jedno spotkanie przypadają co najwyżej cztery
dobre propozycje, a więc twoje szanse wyciągnięcia kartki z konkretną propozycją zamiast
pustej są mniej więcej jak cztery do dziesięciu. W skład Komitetu Prowokacji wchodzi
dwudziestu pięciu facetów, wliczając w to Tylera. Każdy dostaje do odrobienia pracę
domową: przegrać bójkę w miejscu publicznym; i każdy z członków bierze udział w
losowaniu propozycji.

95
 W tym tygodniu Tyler powiedział im:
- Idźcie w miasto i kupcie pistolet.
Tyler dał jednemu z chłopaków żółte kartki z książki telefonicznej i kazał mu wydrzeć z
nich jakąś reklamę. Potem przekazał książkę następnemu chłopakowi. Żaden z tych dwóch
nie powinien kupować ani strzelać w tym samym miejscu.
- To - powiedział Tyler, wyjmując broń z kieszeni kurtki - to jest pistolet i za dwa
tygodnie każdy z was powinien przynieść na spotkanie pistolet mniej więcej tej samej
wielkości.
- Lepiej płaćcie za nie gotówką - dodał. - Na następnym spotkaniu wszyscy
przehandlujecie swoje pistolety i zgłosicie na policję, że pistolet, który kupiliście, został
wam skradziony.
Nikt o nic nie pytał. Nie zadawać żadnych pytań to pierwsza zasada Projektu Feniks.
Tyler puścił pistolet w kółeczko. Pistolet był cięższy, niż wyglądał, zupełnie jakby
wykonano go z czegoś olbrzymiego, dajmy na to ze sprasowanej góry albo słońca. Chłopaki
z komitetu brali go w dwa palce. Każdego korciło, żeby zapytać, czy jest naładowany, ale
druga zasada Projektu Feniks to nie zadawać żadnych pytań.
Może był naładowany, może nie. Może zawsze powinniśmy zakładać najgorsze.
- Pistolet - powiedział Tyler - to urządzenie proste i perfekcyjne. Wystarczy pociągnąć
za spust.
Trzecia zasada Projektu Feniks: żadnego migania się.
- Spust - powiedział Tyler - uruchamia kurek, kurek uderza w spłonkę i następuje
eksplozja prochu.
Czwarta zasada: żadnych kłamstw.
- Eksplozja prochu wypycha metalowy pocisk z otwartego końca łuski, a lufa pistoletu
nadaje wybuchającemu prochowi i mknącemu pociskowi - mówił Tyler - określony
kierunek. Można to porównać z wystrzeliwaniem człowieka z armaty, rakiety balistycznej z
silosu, spermy z penisa podczas wytrysku.
Wymyśliwszy Projekt Feniks, Tyler powiedział, że Projekt Feniks nie jest wymierzony
przeciwko ludziom postronnym. Tylera nie obchodziło, czy ludzie postronni ucierpią, czy
nie. Celem było uświadomienie każdemu mężczyźnie związanemu z projektem, że jest w
stanie wpływać na bieg historii. Możemy, każdy z nas może, zapanować nad światem.
Tyler wpadł na pomysł Projektu Feniks na spotkaniu fight clubu.

96
 Na jednym z wieczornych spotkań fight clubu wyzwałem nowicjusza. Tego sobotniego
wieczoru na spotkanie fight clubu przyszedł po raz pierwszy młodzieniec o anielskiej
twarzy i wyzwałem go na pojedynek. Taka obowiązuje zasada. Jeśli uczestniczysz w
spotkaniu fight clubu po raz pierwszy, musisz walczyć. A wyzwałem go, bo znowu dopadła
mnie bezsenność i znajdowałem się w podłym nastroju; miałem ochotę zniszczyć coś
pięknego.
Ponieważ większa część mej twarzy nigdy nie ma czasu się zagoić, moja fizjonomia
pozostawia wiele do życzenia. Szef zapytał mnie kiedyś w pracy, co robię z tą dziurą w
policzku, która jakoś się nie goi. Odpowiedziałem mu, że pijąc kawę, zatykam ją sobie
dwoma palcami, żeby zatamować przeciek.
Tamtego wieczoru na spotkaniu fight clubu rzuciłem się z furią na naszego nowicjusza i
okładałem jego piękną anielską buźkę najpierw jak kafarem kościstymi kłykciami pięści, a
kiedy pościerałem sobie kłykcie o jego zęby, które poprzebijały wargi, napiętą nasadą
pięści. W końcu dzieciak osunął mi się bezwładnie w ramiona.
Tyler powiedział mi potem, że nie widział jeszcze, żebym coś tak kompletnie skasował.
Tamtego wieczoru Tyler zdał sobie sprawę, że albo podniesie trochę poprzeczkę dla wstę-
pujących do fight clubu, albo będzie musiał zawiesić jego działalność.
Nazajutrz przy śniadaniu Tyler powiedział:
- Wyglądałeś jak furiat, jak psychol. Co cię naszło?
Odparłem, że gówniano się czuję i że walka wcale nie poprawiła mi nastroju. Ani trochę
mnie nie podrajcowała. Może to przesyt. Z czasem w człowieku wykształca się tolerancja
na walkę i kto wie, czy nie powinienem przerzucić się na coś mocniejszego.
I tamtego właśnie ranka Tyler wpadł na pomysł zainicjowania Projektu Feniks.
Tyler spytał mnie, z czym tak naprawdę walczę.
Tyler rozprawiał często o ludzkiej mierzwie i niewolnikach historii, i ja właśnie takim
kimś się czułem. Pragnąłem niszczyć wszystko, co piękne, a czego nigdy nie będzie mi dane
mieć. Palić amazońskie lasy deszczowe. Wypuszczać w powietrze chmury freonu, by
niszczyły warstwę ozonową. Otwierać zawory spustowe supertankowców i odczopowywać
szyby naftowe na platformach wiertniczych. Pragnąłem zabijać ryby, na których jedzenie
nigdy nie będzie mnie stać, i zanieczyszczać francuskie plaże, których nigdy nie zobaczę.
Pragnąłem, by cały świat sięgnął dna.

97
 Tłukłem wtedy tamtego dzieciaka, a tak naprawdę, to pragnąłem wpakować kulkę
między oczy każdej zagrożonej wymarciem pandzie, która nie chce się pieprzyć dla
podtrzymania gatunku, każdemu wielorybowi i delfinowi, który dał za wygraną i w akcie
desperacji rzucił się na plażę.
Nie uważajcie tego za trzebienie. Uważajcie to za redukcję populacji.
Przez tysiące lat istoty ludzkie dewastowały, zaśmiecały i zasrywały tę planetę, a teraz
historia oczekiwała ode mnie, że po każdym posprzątam. Muszę płukać i zgniatać swoje
puszki po zupie. I zajmować się każdą kropelką zużytego oleju silnikowego.
Muszę płacić rachunek za odpady nuklearne i zakopane zbiorniki na benzynę, i
toksyczne ścieki spuszczone do wody pokolenie przed moim przyjściem na świat.
Trzymałem głowę pana aniołka pod pachą jak dynię albo futbolówkę i waliłem go w
twarz pięścią, waliłem, dopóki zęby nie poprzebijały mu warg. Potem waliłem go w twarz
łokciem dopóty, dopóki nie zwiotczał i nie osunął się bezwładnie na posadzkę u mych stóp.
Dopóki nie sczerniała mu obita skóra na kościach policzkowych.
Pragnąłem wdychać dym.
Ptaki i dziczyzna to idiotyczny luksus, a wszystkie ryby powinny pływać wolno.
Pragnąłem spalić Luwr. Najchętniej rozwaliłbym młotem kowalskim w drobny mak
Marmury Elgina i podtarł sobie tyłek Moną Lisą. To teraz mój świat.
To mój świat, mój, a tamci ludzie dawno nie żyją.
To tamtego ranka Tyler wpadł na pomysł Projektu Feniks.
Pragnąłem uwolnić świat od historii.
Jedliśmy śniadanie w domu przy Paper Street i Tyler powiedział, żebym wyobraził
sobie siebie sadzącego rzodkiewki i ziemniaki przy piętnastym dołku jakiegoś
zapomnianego pola golfowego.
Będziesz podchodził łosia w lasach porastających wilgotne kaniony wokół ruin
Rockefeller Center, zbierał małże w sąsiedztwie szkieletu Space Needle, pochylonego pod
kątem czterdziestu pięciu stopni. Będziemy malowali ogromne totemiczne twarze i tiki
przeciwko złym duchom na drapaczach chmur, a każdego wieczoru niedobitki rodzaju
ludzkiego będą się wycofywały do ogrodów zoologicznych i zamykały tam w klatkach dla
ochrony przed niedźwiedziami i wielkimi kotami, i wilkami, te zaś, przechadzając się
nocami tam i z powrotem przed klatkami, będą nas oglądały z drugiej strony krat.

98
 - Wtórne przetwarzanie surowców i ograniczenia prędkości to mydlenie oczu -
powiedział Tyler. - To tak jak rzucać palenie na łożu śmierci.
To Projekt Feniks ocali świat. Kulturowa era lodowcowa. Przedwcześnie wywołany
mroczny wiek. Projekt Feniks zmusi ludzkość do zapadnięcia w drzemkę albo do remisji na
tak długo, aż Ziemia się zregeneruje.
- Ty jesteś za anarchią - mówi Tyler. - Ty to rozumiesz.
Projekt Feniks, podobnie jak robi to z urzędnikami i chłopcami na posyłki fight club,
doprowadzi cywilizację do upadku, a wtedy będziemy mogli przystąpić do budowy nowego,
lepszego świata.
- Wyobraź sobie - powiedział Tyler - jak podchodząc łosia, mijasz witryny domu
towarowego i widzisz w nich śmierdzące stojaki z pięknymi sukniami i frakami gnijącymi
na wieszakach; jesteś odziany w skóry, które starczą ci do końca życia, i wspinasz się po
grubych jak ręka pnączach kudzu, oplatających Sears Tower. Wdrapiesz się jak Jaś po
łodydze fasoli na ociekające wilgocią sklepienie lasu, i powietrze będzie tak czyste, że
dojrzysz w dali maleńkie postaci młócące kukurydzę i układające paski dziczyzny do
wysuszenia na poboczu opuszczonej ośmiopasmowej autostrady, która ciągnie się tysiące
mil we wrześniowym skwarze.
Tyler powiedział, że celem Projektu Feniks jest zapoczątkowanie i doprowadzenie do
końca procesu niszczenia cywilizacji.
Jaki będzie następny etap Projektu Feniks, nie wie nikt prócz Tylera. Druga zasada to
nie zadawać żadnych pytań
- Nie zaopatrujcie się w żadną amunicję - powiedział Tyler Komitetowi Napadów -
Dzięki temu nie będziecie się musieli przejmować, że przyjdzie wam kogoś zabić.
Podpalenia.
Prowokacje.
Figle i Dezinformacja.
Żadnych pytań.
Żadnych pytań.
Żadnego migania się i żadnych kłamstw.
Piąta zasada Projektu Feniks to ufać bezgranicznie Tylerowi.

99
 Szef podchodzi do mojego biurka z kolejną kartką papieru i kładzie ją przy moim
łokciu. Nie noszę już krawata. Szef jest w krawacie niebieskim, a więc to pewnie czwartek.
Drzwi do gabinetu szefa są teraz zawsze zamknięte, i nie zamieniamy więcej niż dwa słowa
dziennie od czasu, kiedy szef znalazł w kopiarce kartkę z zasadami fight clubu, a ja, jak
zwykle pajacując, zasugerowałem, że mógłbym go rozwalić strzałem z karabinu.
Albo że mógłbym zadzwonić do wydziału skarg Departamentu Transportu. Jest jeden
taki wspornik przedniego fotela, który montuje się w samochodach, choć nigdy nie
przeszedł pomyślnie crashtestu.
Jeśli się umie szukać, to w każdej szafie można znaleźć trupa.
Mówię szefowi dzień dobry.
- Dzień dobry - odpowiada szef.
Przy moim łokciu leży kolejny tajny dokument tylko do mojej wiadomości, o którego
przepisanie na maszynie i skopiowanie poprosił mnie Tyler. Przed tygodniem Tyler mierzył
stopkami wymiary piwnicy wynajętego domu przy Paper Street Piwnica ma sześćdziesiąt
pięć długości buta od frontu do tyłów domu i czterdzieści długości buta między bocznymi
ścianami. Tyler myślał głośno.
- Ile jest sześć razy siedem? - spytał mnie.
Czterdzieści dwa.
- A czterdzieści dwa razy trzy?
Sto dwadzieścia sześć.
Tyler wręczył mi kartkę ze spisaną ręcznie listą i poprosił, żebym przepisał ją na
maszynie i zrobił siedemdziesiąt dwie kopie.
Po co aż tyle?
- Bo - powiedział Tyler - tylu chłopaków może spać w tej piwnicy, jeśli położymy ich
na potrójnych łóżkach piętrowych z demobilu.
Spytałem, co z ich rzeczami?
- Będzie im potrzebne tylko to, co jest na tej liście - odparł Tyler - a to wszystko
powinno się spokojnie zmieścić pod materacem.
Nagłówek listy, którą szef znalazł w kopiarce nastawionej wciąż na wykonanie
siedemdziesięciu dwóch kopii, brzmi następująco:
„Przyniesienie niezbędnych akcesoriów nie gwarantuje jeszcze przyjęcia na szkolenie,
ale pod uwagę nie będzie brany żaden kandydat, który przyjdzie bez wyszczególnionego

100
poniżej ekwipunku plus dokładnie pięćset dolarów w gotówce na pokrycie kosztów swojego
pochówku”.
Tyler powiedział mi, że kremacja zwłok osoby niezamożnej kosztuje co najmniej
trzysta dolarów i ta cena wciąż rośnie. Ciało każdego, kto umiera, nie mając przynajmniej
takiej sumy, przekazywane jest akademii medycznej i wykorzystywane na zajęciach z
autopsji.
Każdy kursant musi zawsze nosić taką sumę w bucie. W ten sposób, gdyby kiedyś
zginął, jego śmierć nie obciąży budżetu Projektu Feniks.
Oprócz pieniędzy kandydat musi przynieść ze sobą następujący ekwipunek: Dwie
czarne koszule. Dwie pary czarnych spodni. Jedną parę ciężkich czarnych butów. Dwie pary
czarnych skarpet i dwie pary majtek. Jedną grubą czarną kurtkę.
Wlicza się w to odzież, którą kandydat ma na sobie.
Jeden biały ręcznik.
Jeden materac na pryczę z demobilu.
Jedną białą plastikową miseczkę.
Zerkam na oryginał listy, przyniesiony przez szefa, i dziękuję szefowi, który stoi wciąż
przy moim biurku. Szef oddala się w kierunku swojego gabinetu, a ja wracam do
przerwanego zajęcia, czyli do gry w samotnika na służbowym komputerze.
Po pracy oddaję Tylerowi sporządzone kopie i tak płyną dni. Wychodzę do pracy.
Wracam do domu. Wychodzę do pracy.
Wracam do domu, a na naszym frontowym ganku stoi jakiś facet. Facet trzyma pod
pachą szarą papierową torbę, w której ma drugą czarną koszulę i drugą parę czarnych
spodni, na barierce ganku leżą trzy ostatnie pozycje z listy, czyli biały ręcznik, wojskowy
materac z demobilu i plastikowa miska. Tyler i ja taksujemy faceta z okna na piętrze i Tyler
każe mi go spławić.
- Za młody - mówi Tyler.
Facet na ganku to pan anielska buzia, ten, którego starałem się skasować tego wieczoru,
kiedy Tyler wymyślił Program Okaleczania. Ma czarne oczy, ostrzyżone na zapałkę blond
włosy i marsową minę na ładnym liczku, na którym nie uświadczysz jednej zmarszczki ani
blizny. Ubrać go w sukienkę, kazać się uśmiechnąć i mógłby uchodzić za kobietę. Pan
aniołek stoi na baczność i wpatruje się w pokancerowane drzwi frontowe. Jest w czarnych
butach, czarnej koszuli i czarnych spodniach.

101
 - Spław go - mówi do mnie Tyler. - Za młody.
Pytam go, jak młody jest za młody.
- To bez znaczenia - mówi Tyler. - Jeśli kandydat jest młody, mówimy mu, że jest za
młody. Jeśli jest gruby, jest za gruby. Jeśli jest stary, jest za stary. Chudy jest za chudy.
Biały za biały. Czarny za czarny.
Tyler mówi, że w taki właśnie sposób buddyjskie klasztory od niepamiętnych czasów
wypróbowują kandydatów na mnichów. Odprawia się kandydata z kwitkiem pod byle
pozorem, i kiedy jego powołanie okaże się tak silne, że delikwent nie odchodzi, lecz przez
trzy dni waruje przed wejściem bez jedzenia i bez dachu nad głową, i bez zachęty z
czyjejkolwiek strony, to dopiero wtedy i tylko wtedy wpuszcza się go do środka i przyjmuje
na naukę.
Mówię więc panu aniołkowi, że jest za młody, ale przychodzi pora lunchu, a on wciąż
tam stoi. Po lunchu wychodzę na ganek, zdzielam pana aniołka miotłą i wykopuję rzeczy
faceta na ulicę. Tyler przygląda się z góry, jak końcem kija od miotły walę chłopaka w
ucho. Ten dalej stoi. Wykopuję jego manele do rynsztoka i krzyczę.
Jazda stąd, krzyczę. Nie słyszałeś? Za młody jesteś. Nie dasz sobie rady, krzyczę. Wróć
za parę lat, to pogadamy. No już. Wynocha z mojego ganku.
Nazajutrz facet dalej tam stoi i wychodzi do niego Tyler.
- Przykro mi. - Tyler przeprasza faceta, że mu powiedział o szkoleniu, ale jest naprawdę
za młody i niech stąd z łaski swojej odejdzie.
Dobry glina. Zły glina.
Potem znowu ja krzyczę na biedaka. Po sześciu godzinach wychodzi do niego Tyler i
mówi, że mu przykro, ale nic z tego. Musi stąd odejść. Tyler uprzedza faceta, że jeśli nie
odejdzie, zadzwoni na policję. Facet nie odchodzi.
Jego ubrania leżą wciąż w rynsztoku. Wiatr porywa podartą papierową torbę. Facet nie
odchodzi.
Trzeciego dnia przed drzwiami frontowymi zjawia się następny kandydat. Pan aniołek
wciąż tam stoi, więc Tyler schodzi na dół i mówi panu aniołkowi:
- Wchodź. Pozbieraj swoje bambetle z ulicy i wchodź.
A do nowo przybyłego faceta Tyler mówi, że przeprasza, ale zaszło nieporozumienie.
Facet jest za stary, żeby zostać przyjętym na szkolenie, i niech stąd z łaski swojej odejdzie.

102
 Wychodzę codziennie do pracy. Wracam do domu i każdego dnia zastaję jednego albo
dwóch facetów czekających na frontowym ganku. Ci nowi faceci nie nawiązują ze mną
kontaktu wzrokowego. Zatrzaskuję im drzwi przed nosem. Tak jest przez jakiś czas co dnia,
i niekiedy kandydaci rezygnują i odchodzą, ale przeważnie tkwią uparcie na ganku aż do
trzeciego dnia i w końcu większość z siedemdziesięciu dwóch pryczy, które kupiliśmy z
Tylerem i wstawiliśmy do piwnicy, jest zajęta.
Pewnego dnia Tyler daje mi pięćset dolarów w gotówce i mówi, żebym nosił je przez
cały czas w bucie. To pieniądze na mój pochówek. Jeszcze jeden stary zwyczaj
kultywowany w buddyjskich klasztorach.
Wracam teraz z pracy do domu, a dom jest pełen obcych, przyjętych przez Tylera.
Wszyscy oni pracują. Cały parter jest teraz kuchnią i fabryką mydła. Łazienka nigdy nie
pustoszeje. Zastępy mężczyzn znikają na kilka dni i wracają do domu z czerwonymi
gumowymi torbami rzadkiego, wodnistego tłuszczu.
Pewnej nocy Tyler schodzi z piętra, odnajduje mnie ukrytego w pokoju, który zajmuję, i
mówi:
- Nie przeszkadzaj im. Wszyscy wiedzą, co mają robić. To istota Projektu Feniks.
Żaden z nich nie zna całego planu, ale każdy jest przyuczony do perfekcyjnego
wykonywania jednego prostego zadania.
Żelazna zasada Projektu Feniks to ufać bezgranicznie Tylerowi.
Potem Tyler znika.
Zastępy facetów uczestniczących w Projekcie Feniks całymi dniami wytapiają tłuszcz.
Całymi nocami słyszę, jak inne zastępy mieszają ług, tną mydło w laski, pieką laski mydła
na blachach do pieczenia, a potem zawijają każdą laskę w bibułę i naklejają etykiety Firmy
Mydlarskiej z Paper Street. Każdy, z wyjątkiem mnie, wie najwyraźniej, co ma robić, a
Tylera jak nie ma, tak nie ma.
Chodzę po ścianach, wśród tych pracujących jak automaty, milczących mężczyzn,
tryskających energią tresowanych małp, gotujących, pracujących i śpiących zespołami,
czuję się jak mysz schwytana w pułapkę. Pociągnij wajchę. Naciśnij guzik. Jeden zastęp
kosmicznych małp przyrządza przez cały dzień posiłki, a reszta zastępów kosmicznych
małp przez cały dzień je z plastikowych misek, które ze sobą przynieśli.

103
 Pewnego ranka wychodzę do pracy i spotykam na ganku Wielkiego Boba ubranego w
czarne buty, czarną koszulę i czarne spodnie. Pytam go, czy widział ostatnio Tylera? Czy to
Tyler go tu przysłał?
- Pierwsza zasada Projektu Feniks - mówi Wielki Bob, prężąc się w postawie
zasadniczej - to nie pytać o Projekt Feniks.
Pytam go, jakim bezmyślnym zadaniem uhonorował go Tyler? Są faceci, którzy przez
cały dzień zajmują się gotowaniem ryżu albo zmywaniem misek po posiłkach, albo
szorowaniem sracza. Jak dzień długi. Czy Tyler obiecał Wielkiemu Bobowi
wtajemniczenie, jeśli przez szesnaście godzin na dobę będzie zawijał w bibułę laski mydła?
Wielki Bob milczy jak zaklęty.
Idę do pracy. Wracam do domu, a Wielki Bob sterczy wciąż na ganku. Nie śpię tej
nocy, a nazajutrz zastaję Wielkiego Boba pracującego w ogrodzie.
Przed wyjściem do pracy pytam Wielkiego Boba, kto go tu wpuścił? Kto mu przydzielił
to zadanie? Czy widział się z Tylerem? Czy Tyler był tu w nocy?
- Pierwsza zasada Projektu Feniks - zaczyna Wielki Bob - to nie mówić...
Przerywam mu. Mówię, że wiem. Wiem, wiem, wiem, wiem, wiem.
I kiedy ja jestem w pracy, zastęp kosmicznych małp przekopuje podmokły trawnik
naokoło domu, posypuje ziemię epsomitem, by obniżyć kwasowość, oraz rozrzuca
kilogramy krowiego nawozu przyniesionego z rzeźni oraz całe pęki włosów zebranych w
zakładach fryzjerskich, by wypłoszyć krety i myszy, a przy okazji nasycić glebę proteinami.
Przez całą noc zastępy kosmicznych małp wracają z jakiejś rzeźni obładowane torbami
sproszkowanej krwi do wzbogacenia gleby w żelazo, i mączki kostnej, która ma podnieść
poziom fosforu.
Zastępy kosmicznych małp sadzą bazylię i tymianek, i letycję oraz sadzonki oczaru
wirgińskiego i eukaliptusa, i jaśminowca wonnego, i mięty, tworząc z nich zawikłaną
kalejdoskopową mozaikę. Okno rozetowe we wszystkich odcieniach zieleni. Inne zastępy
wychodzą do ogrodu nocą i przyświecając sobie świeczkami, tępią ślimaki i inne szkodniki.
Jeszcze inny zastęp kosmicznych małp zrywa tylko najidealniejsze listki i jagody jałowca, z
których po ugotowaniu powstanie naturalny barwnik. Żywokost z uwagi na jego naturalne
właściwości dezynfekujące. Listki fiołka, bo leczą bóle głowy, i słodką marzannę wonną, bo
nadaje mydłu zapach świeżo skoszonej trawy.

104
 W kuchni stoją butelki z osiemdziesięcioprocentową wódką wykorzystywaną przy
produkcji przezroczystego mydła w kolorze różowej pelargonii, mydła szarego i mydła
paczulowego. Kradnę butelkę wódki, a pieniądze przeznaczone na swój pochówek wydaję
na papierosy. Zjawia się Marla. Rozmawiamy o roślinach. Spacerujemy z Marlą po
starannie zagrabionych żwirowych alejkach wśród mieniącej się jak w kalejdoskopie zieleni
ogrodu, popijamy i palimy papierosy. Rozmawiamy o jej piersiach. Rozmawiamy o
wszystkim, nie wspominamy tylko o Tylerze.
Pewnego dnia w gazecie piszą, że grupa ubranych na czarno mężczyzn przetoczyła się
jak burza przez pewne eleganckie osiedle, waląc kijami baseballowymi w przednie zderzaki
zaparkowanych tam samochodów, w wyniku czego zaczynały wyć samochodowe alarmy i
w chmurach talku eksplodowały poduszki powietrzne.
Inne zastępy zrywają na terenie Firmy Mydlarskiej z Paper Street płatki róż albo
anemonów i lawendy i wkładają te płatki do pudełek z plackami czystego łoju, który
wchłonie ich zapach i zostanie wykorzystany do produkcji mydła o zapachu kwiatowym.
Marla opowiada mi o roślinach.
Róża, mówi Marla, jest naturalnym środkiem ściągającym.
Niektóre rośliny mają nazwy kojarzące się z czymś smutnym: Kosaciec, Bazylia, Ruta,
Rozmaryn, Werbena. Nazwy innych, takie jak tawuła i pierwiosnek, tatarak i spikanard,
przywodzą na myśl imiona szekspirowskich duszków. Sarni języczek ze swoim słodkim,
waniliowym zapachem. Oczar wirgiński, jeszcze jeden naturalny środek ściągający.
Kłącze kosaćca, dziki hiszpański irys.
Przechadzamy się z Marlą po ogrodzie co wieczór, o ile mam pewność, że Tyler tego
wieczoru nie pokaże się w domu. Za nami postępuje zawsze któraś z kosmicznych małp i
zbiera zgniecione listki melisy albo ruty, albo mięty, te, które Marla rozciera mi w palcach
pod nosem. Upuszczamy niedopałki papierosów. Kosmiczna małpa grabi za sobą ścieżkę,
żeby zatrzeć wszelkie ślady naszej tam bytności.
Pewnej nocy inna grupa mężczyzn podlała benzyną wszystkie drzewa na śródmiejskim
skwerze i podpalając je kolejno, wywołała idealny miniaturowy pożar lasu. W gazetach pi-
sano, że szyby w oknach budynku po drugiej stronie ulicy stopiły się od żaru, a
zaparkowane tam samochody osiadały na topiących się oponach, popierdując uchodzącym
powietrzem.

105
 Wynajęty dom Tylera przy Paper Street jest jak żywa istota o wnętrzu zaparowanym od
mrowia pocących się i oddychających ludzi. Uwija się ich po nim tylu, że dom się rusza.
Którejś z kolei nocy pod nieobecność Tylera ktoś wywiercił otwory w bankomatach i
automatach telefonicznych, a następnie w wywiercone otwory wkręcił smarowniczki i za
pomocą smarownicy tłokowej napompował bankomaty i automaty telefoniczne smarem
przekładniowym albo waniliowym puddingiem.
I chociaż Tyler ani razu nie zajrzał do domu, to po miesiącu u paru kosmicznych małp
zauważyłem pocałunek Tylera, wypalony na grzbiecie dłoni. Potem te kosmiczne małpy
również zniknęły, a w ich miejsce na frontowym ganku pojawiły się nowe.
I codziennie zastępy mężczyzn podjeżdżały pod dom i odjeżdżały spod niego coraz to
innymi samochodami. Nigdy nie widziało się dwa razy tego samego samochodu. Jednego
wieczoru usłyszałem głos Marli mówiącej do kosmicznej małpy:
- Chcę się widzieć z Tylerem. Tylerem Durdenem. Mieszka tutaj. Jestem jego
przyjaciółką.
- Przykro mi - odpowiada kosmiczna małpa - ale jesteś za... - i urywa - jesteś za młoda,
żeby się tu szkolić.
- Nie chrzań - mówi Marla.
- Poza tym - mówi kosmiczna małpa - nie przyniosłaś ze sobą niezbędnego ekwipunku:
dwóch czarnych koszul, dwóch par czarnych spodni...
- Tyler! - wrzeszczy Marla.
- Jednej pary ciężkich czarnych butów.
- Tyler!
- Dwóch par czarnych skarpetek i dwóch par majtek.
- Tyler!
I słyszę huk zatrzaskiwanych drzwi frontowych. Marla nie czeka trzech dni.
Zazwyczaj po powrocie z pracy do domu robię sobie kanapkę z masłem orzechowym.
Pewnego razu wracam do domu i trafiam na odczyt wygłaszany przez jedną z
kosmicznych małp dla tabuna innych kosmicznych małp, które rozsiadłszy się na podłodze,
zajmują całą powierzchnię parteru.
- Nie jesteście pięknymi i niepowtarzalnymi płatkami śniegu. Jesteście, tak jak wszyscy
inni, gnijącą materią organiczną, każdy z nas jest cząstką tej samej kupy nawozu.
Kosmiczna małpa kontynuuje:

106
 - Nasza kultura uczyniła nas wszystkich takimi samymi. Nikt nie jest już zdecydowanie
biały ani czarny, ani bogaty. Wszyscy chcemy tego samego. Jako jednostki jesteśmy
niczym.
Kiedy wchodzę, żeby zrobić sobie kanapkę, prelegent milknie, wszystkie kosmiczne
małpy też siedzą cicho. Można by pomyśleć, że jestem w domu zupełnie sam. Mówię im, że
mnie nie muszą się krępować. Znam ten tekst na pamięć. Sam przepisywałem go na
maszynie.
Prawdopodobnie czytał go nawet mój szef.
Mówię im, że wszyscy jesteśmy po prostu jedną wielką kupą gówna. Kontynuujcie.
Róbcie swoje. Na mnie nie zwracajcie uwagi.
Kosmiczne małpy czekają w ciszy. Robię sobie kanapkę, biorę kolejną butelkę wódki i
idę na piętro. Za plecami słyszę: „Nie jesteście pięknymi i niepowtarzalnymi płatkami
śniegu”.
Jestem Złamanym Sercem Joego, bo Tyler mnie porzucił. Bo porzucił mnie ojciec. Och,
mógłbym tak bez końca.
W niektóre wieczory, po pracy, chodzę na spotkania rozmaitych fight clubów,
odbywające się w piwnicy jakiegoś baru albo w jakimś garażu, i pytam, czy ktoś nie widział
Tylera Durdena.
Na spotkaniu każdego nowego fight clubu, pośrodku ciemności, w świetle jedynej
żarówki, otoczony przez tłum mężczyzn, stoi ktoś, kogo nigdy na oczy nie widziałem, i
odczytuje słowa Tylera.
Pierwsza zasada fight clubu to nie mówić o fight clubie.
Kiedy zaczynają się walki, biorę przewodniczącego klubu na stronę i pytam go, czy nie
widział Tylera. Mówię mu, że mieszkam z Tylerem i od jakiegoś czasu nie ma go w domu.
Facet robi wielkie oczy i pyta, czy naprawdę znam Tylera Durdena?
Dzieje się tak w większości nowych fight clubów. Mówię, że owszem, że jesteśmy z
Tylerem najlepszymi kumplami. I nagle dookoła mnie robi się tłok, wszyscy chcą mi
uścisnąć dłoń.
Nowi faceci gapią się z zachwytem na dziurę w moim policzku, na czarne, żółtozielone
po brzegach sińce, którymi mam upstrzoną twarz, i wszyscy zwracają się do mnie per proszę
pana. Nie, proszę pana. Niestety, proszę pana. Nie znają nikogo, kto by znał osobiście

107
Tylera Durdena. Tylera Durdena znali osobiście znajomi znajomych, i to oni założyli ten
oddział fight clubu, proszę pana.
I mrugają do mnie.
Nie znają nikogo, kto choćby raz widział Tylera Durdena na własne oczy. Proszę pana.
Wszyscy pytają, czy to prawda. Czy Tyler Durden tworzy jakąś armię? Bo takie krążą
pogłoski. Czy Tyler Durden naprawdę sypia tylko jedną godzinę na dobę? Plotka głosi, że
Tyler Durden ruszył w trasę i zakłada fight cluby w całym kraju. Wszyscy chcą wiedzieć, co
będzie dalej.
Spotkania Projektu Feniks przeniesiono do większych piwnic, bo każdy komitet -
Podpaleń, Prowokacji, Figli i Dezinformacji - rozrasta się, w miarę jak coraz więcej
chłopaków kończy zaprawę w fight clubach. Każdy komitet ma przewodniczącego, a nawet
ci przewodniczący nie wiedzą, gdzie jest Tyler. Tyler kontaktuje się z nimi co tydzień
telefonicznie.
Wszyscy uczestnicy Projektu Feniks chcą wiedzieć, co dalej.
Dokąd zmierzamy?
Co nas tam czeka?
Wieczorem spacerujemy z Marlą boso po ogrodzie przy Paper Street i każdy nasz krok
uwalnia woń szałwi, cytrynowej werbeny i różowego geranium. Wokół nas przygarbione
zastępy czarnych koszul i czarnych spodni, przyświecając sobie świeczkami, unoszą listki
roślin, by tłuc pełzające po nich ślimaki i inne szkodniki. Marla pyta mnie, co tu się
wyprawia?
Spomiędzy grudek ziemi wystają kępki włosów. Włosy i gówno. Mączka kostna i
sproszkowana krew. Rośliny rosną tak szybko, że kosmiczne małpy nie nadążają z ich
przycinaniem.
- Co wy chcecie zrobić? - pyta Marla.
Jak by to powiedzieć?
W ziemi błyszczy coś złotego. Klękam, by się temu przyjrzeć. Mówię Marli, że nie
wiem, co będzie dalej.
Wygląda na to, że oboje zostaliśmy porzuceni.
Widzę kątem oka, jak odziane na czarno kosmiczne małpy krążą po ogrodzie, każda
pochylona nad swoją świeczką. To coś złotego w ziemi, to ząb trzonowy ze złotą plombą.

108
Obok wystają z ziemi dwa zęby trzonowe z plombami ze srebrnego amalgamatu. To
szczęka.
Mówię, że nie potrafię powiedzieć, co będzie dalej. I wciskam z ziemię jeden, drugi i
trzeci ząb trzonowy, i włosy, i gówno, i kości, i krew, żeby Marla nie widziała.

109
 18

W ten piątkowy wieczór zasypiam w pracy przy biurku.

Budzę się z policzkiem wtulonym w skrzyżowane na blacie biurka przedramiona,
telefon dzwoni, w biurze nie ma już nikogo.
Sięgam po słuchawkę, Skargi i Reklamacje.
Skargi i Reklamacje to mój dział.
Słońce zachodzi, nadciągają spiętrzone burzowe chmury wielkości Wyoming i Japonii
razem wziętych. To, że mam w pracy okno, to mało powiedziane. Wszystkie ściany
zewnętrzne to szkło od sufitu do podłogi. W moim miejscu pracy wszystko jest szkłem od
sufitu do podłogi. Wszystko jest żaluzjami wertykalnymi. Wszystko jest biurową szarą
wykładziną dywanową, usianą małymi nagrobkami, poprzez które łączy się w sieć
komputery. Wszystko jest labiryntem boksów ogrodzonych płytami z obitej pluszem
sklejki.
Gdzieś szumi odkurzacz.
Szef jest na urlopie. Wysłał mi e-maila i znikł. Mam w ciągu tych dwóch tygodni
przygotować formalny raport. Zarezerwować salę konferencyjną. Uaktualnić swoje résumé.
Tego rodzaju rzeczy. Nad moją głową zbierają się chmury.
Jestem Kompletnym Brakiem Zaskoczenia Joego.
Ostatnio zachowuję się beznadziejnie. Podnoszę słuchawkę. To Tyler.
- Wyjdź na zewnątrz - mówi Tyler. - Na parkingu czeka na ciebie paru chłopaków.
Pytam, co to za jedni?
- Schodź, oni czekają - mówi Tyler.
Dłonie śmierdzą mi benzyną.
- Rusz tyłek - mówi Tyler. - Czekają na ciebie w samochodzie. W cadillacu.
Jeszcze się dobrze nie rozbudziłem.
Nie mam pewności, czy Tyler czasem mi się nie śni.
Ewentualnie czy to ja nie śnię się Tylerowi.
Wącham swoje śmierdzące benzyną dłonie. W biurze prócz mnie nie ma nikogo. Wstaję
i wychodzę na parking.
Facet z fight clubu pracujący przy samochodach parkuje przy krawężniku w czyimś
czarnym corniche'u. Oglądam niepewnie wóz. Ta ogromna, czarno-złota papierośnica tylko

110
czeka, żeby mnie gdzieś zawieźć. Mechanik wysiada z samochodu i mówi mi, żebym nie
pękał, zamienił tablice rejestracyjne z jakimś innym samochodem stojącym na
długoterminowym parkingu przy lotnisku.
Mechanik z naszego fight clubu mówi, że potrafi uruchomić wszystko. Spod kolumny
kierowniczej sterczą dwa druty. Łączy się jeden z drugim, zamyka obwód cewki
rozrusznika i można jechać.
Można też włamać się do komputera autosalonu i ściągnąć kod kluczyka.
Na tylnej kanapie siedzą trzy kosmiczne małpy w czarnych koszulach i czarnych
spodniach. Nic nie widzą. Nic nie słyszą. Nic nie mówią.
Pytam, gdzie jest Tyler?
Mechanik z fight clubu z gracją rasowego szofera otwiera przede mną drzwiczki
cadillaca. Mechanik jest wysoki, kościsty, a bary ma jak poprzeczka słupa telefonicznego.
Pytam, czy jedziemy na spotkanie z Tylerem?
Pośrodku przedniego siedzenia czeka na mnie tort urodzinowy z gotowymi do zapalenia
świeczkami. Wsiadam. Ruszamy.
Nawet tydzień po spotkaniu fight clubu nie masz najmniejszego problemu z
prowadzeniem samochodu bez przekraczania dozwolonej prędkości. Czujesz się taki
spokojny, choć może przez dwa dni srałeś na czarno na skutek odniesionych obrażeń
wewnętrznych. Wyprzedzają cię inne samochody. Widzisz ich kupry. Kierowcy pokazują ci
środkowy palec. Ludzie, których pierwszy raz widzisz na oczy, zioną do ciebie nienawiścią.
Nic sobie z tego nie robisz. Po spotkaniu fight clubu jesteś taki zrelaksowany, że nic nie
może cię wyprowadzić z równowagi. Nie włączasz nawet radia. Być może masz pęknięte
żebro i przy każdym wdechu kłuje cię w boku, ale nic to. Jadące za tobą samochody
mrugają niecierpliwie światłami. Zachodzi pomarańczowozłote słońce.
Mechanik prowadzi. Na siedzeniu między nami leży tort urodzinowy.
Faceci tacy jak nasz mechanik wzbudzają na spotkaniach fight clubu powszechny
postrach. Chudzi faceci nigdy się nie poddadzą. Walczą do ostatka. Biali wytatuowani
faceci przypominający kościotrupy umaczane w żółtym wosku, czarni faceci
przypominający paski suszonego mięsa, tacy trzymają się zazwyczaj razem, i nie ma siły,
żebyś nie skojarzył ich sobie z Anonimowymi Narkomanami. Nigdy nie powiedzą, że mają
dosyć. Zupełnie jakby byli samą energią. Nie nadążysz wzrokiem za ich szybkimi,

111
paralitycznymi ruchami. Ci faceci z czegoś się wygrzebują. I wyglądają na takich, którym
pozostało tylko wybierać, jaką śmiercią chcą umrzeć, a oni chcą umrzeć w walce.
Ci faceci skazani są na walki z sobie podobnymi.
Nikt inny nie wyzwie ich na pojedynek, a chętnego do walki znajdą tylko wśród takich
jak oni paralitycznych chudzielców, sama skóra, kości i energia, bo nikt inny nie podejmie
ich wyzwania.
Kiedy naprzeciwko siebie stają faceci tacy jak nasz mechanik, wszyscy kibicujący
milkną.
Słyszysz tylko świszczące oddechy walczących, pacnięcia wilgotnych dłoni,
szukających dobrego chwytu, gwizd powietrza i głuche uderzenia pięści walących w
zwarciu seriami w cienkie, wystające żebra. Pod skórą tych facetów widzisz grające
ścięgna, mięśnie i żyły. Ich spocona skóra lśni i pręży się w świetle jedynej żarówki.
Mija dziesięć, piętnaście minut. Unosząca się w powietrzu woń, zapach samych
walczących, zmieszany z odorem ich potu, przywodzi ci na myśl pieczonego kurczaka.
Mija dwadzieścia minut walki. W końcu jeden z facetów pada.
Po takiej bezpardonowej walce obaj wychodzący z nałogu narkomani, skonani i
uśmiechnięci, trzymają się przez resztę wieczoru razem.
Ten mechanik, od kiedy zaczął przychodzić na spotkania fight clubu, plącze się wciąż w
okolicach domu przy Paper Street. Chce, żebym posłuchał piosenki, którą napisał. Chce,
żebym obejrzał budkę dla ptaków, którą zmajstrował. Kiedyś pokazał mi zdjęcie jakiejś
dziewczyny i spytał, czy jest wystarczająco ładna, żeby się z nią ożenić.
Teraz ten facet siedzi za kierownicą corniche'a i pyta:
- Widzisz, jaki tort mam dla ciebie? Sam go upiekłem.
To nie jest dzień moich urodzin.
- Pierścienie przepuszczały olej - mówi mechanik - ale zmieniłem olej i filtr powietrza.
Wyregulowałem zawory. Na dziś wieczór przepowiadają deszcz, zmieniłem więc pióra wy-
cieraczek.
Chcę wiedzieć, co kombinuje Tyler.
Mechanik otwiera popielniczkę i wciska zapalniczkę.
- To jakiś test? - pyta. - Sprawdzasz nas?
Gdzie jest Tyler?

112
 - Pierwsza zasada fight clubu to nie mówić o fight clubie - mówi mechanik. - A ostatnia
zasada Projektu Feniks to nie zadawać żadnych pytań.
No więc co może mi powiedzieć?
- Na pewno zdajesz sobie sprawę - mówi mechanik - że ojciec był dla ciebie
uosobieniem Boga.
Moje miejsce pracy, moje biuro zostają za nami, maleją, maleją, maleją, znikają.
Wącham swoje śmierdzące benzyną dłonie.
- Jeśli jesteś mężczyzną i chrześcijaninem i mieszkasz w Ameryce - mówi mechanik - to
ojciec jest dla ciebie uosobieniem Boga. A jeśli nie znasz swojego ojca, jeśli twój ojciec dał
nogę albo umarł, albo nigdy nie ma go w domu, to jakie jest twoje wyobrażenie o Bogu?
To dogmat Tylera Durdena. Tyler zapisywał swoje złote myśli na kawałkach papieru,
kiedy spałem, a potem dawał mi je do przepisania na maszynie i skopiowania w pracy.
Czytałem wszystkie. Prawdopodobnie nawet mój szef wszystkie czytał.
- Kończy się na tym - mówi mechanik - że całe życie upływa ci na szukaniu ojca i
Boga.
- Musisz brać pod uwagę możliwość - ciągnie mechanik - że Bóg cię nie lubi.
Niewykluczone, że Bóg cię nienawidzi. Ale nie to jest najgorsze.
Według Tylera lepiej, żeby Bóg krzywo na ciebie patrzył, niż żeby w ogóle cię nie
zauważał. Może dlatego, że nienawiść Boga jest lepsza od Jego obojętności.
Gdybyś miał do wyboru zostać największym wrogiem Boga albo niczym, co byś
wybrał?
Według Tylera Durdena jesteśmy jednymi z wielu dzieci Boga, które nie mają żadnego
szczególnego miejsca w historii ani nie zasługują na żadne szczególne względy.
Jeśli nie zwrócimy na siebie uwagi Boga, nie ma dla nas nadziei ani na potępienie, ani
na zbawienie.
Co jest gorsze, piekło czy nic?
Na zbawienie możemy liczyć tylko wtedy, kiedy zostaniemy przyłapani i ukarani.
- Spalić Luwr - mówi mechanik - i podetrzeć sobie tyłek Moną Lisa. Wtedy Bóg pozna
przynajmniej nasze nazwiska.
Im niżej upadniesz, tym wyżej wzlecisz. Im dalej odbiegniesz, tym bardziej Bóg będzie
cię chciał zawrócić.

113
 - Gdyby syn marnotrawny nigdy nie wrócił do domu - mówi mechanik - tłuste cielę
ciągle by żyło.
Nie wystarczy dorównywać liczebnością ziarnkom piasku na plaży i gwiazdom na
niebie.
Mechanik, prowadząc czarnego corniche'a z przepisową szybkością, skręca w starą
jednopasmową obwodnicę i sznur posuwających się za nami ciężarówek wydłuża się w
oczach. Wnętrze corniche'a zalewa blask ich reflektorów i rozmawiając, widzimy na
przedniej szybie swoje odbicia. Przestrzegamy obowiązującego ograniczenia szybkości.
Jedziemy z szybkością dozwoloną przez prawo.
Prawo jest prawem, powiedziałby Tyler. Zbyt szybka jazda oznacza to samo, co
podpalenie, to samo, co podłożenie bomby, to samo, co zastrzelenie człowieka.
Przestępca jest przestępcą, jest przestępcą.
- W zeszłym tygodniu ludzi było tyle, że moglibyśmy otworzyć jeszcze cztery fight
cluby - mówi mechanik. - Może Wielki Bob poprowadzi następny oddział, jeśli tylko uda
nam się znaleźć jakiś bar.
Tak więc w przyszłym tygodniu zapozna Wielkiego Boba z obowiązującymi zasadami i
przekaże mu przewodnictwo fight clubu.
Od tej pory przewodniczący, otwierając spotkania fight clubu, będzie krążył w
ciemnościach zalegających za plecami tłumu zgromadzonego wokół żarówki wiszącej
pośrodku piwnicy.
Pytam, kto ustalał te nowe zasady? Tyler?
Mechanik uśmiecha się i mówi:
- Przecież wiesz, kto ustala zasady.
Mechanik mówi, że zgodnie z tą nową zasadą nikt nie może przebywać w centrum fight
clubu. Centrum fight clubu zarezerwowane jest wyłącznie dla dwóch walczących mężczyzn.
Przewodniczący będzie wrzeszczał i skryty w ciemnościach krążył powoli za plecami
tłumu. Mężczyźni z tłumu będą patrzyli na innych mężczyzn po drugiej stronie pustego
centrum pomieszczenia.
Tak teraz będzie we wszystkich fight clubach.
Znalezienie baru albo garażu na siedzibę nowego fight clubu nie jest trudne; pierwszy
bar, w którym spotyka się wciąż oryginalny fight club, przez jedną tylko fight clubową
sobotnią noc zarabia na miesięczny czynsz.

114
 Mechanik mówi, że inną nową zasadą fight clubu jest darmowy wstęp. Za wejście się
nie płaci. Mechanik wychyla się przez okno i mrużąc oczy przed nocnym wiatrem,
wrzeszczy do nadjeżdżających z przeciwka pojazdów:
- Chcemy was, nie waszych pieniędzy!
- Dopóki jesteście w fight clubie - wrzeszczy przez okno mechanik - nie liczy się, ile
pieniędzy macie w banku! Nie liczy się wasza praca! Nie liczy się wasza rodzina i nie liczy
się, za kogo się uważacie!
- Nie liczy się wasze nazwisko! - wrzeszczy na wiatr mechanik.
Któraś z kosmicznych małp z tylnej kanapy podchwytuje:
- Nie liczą się wasze problemy!
- Nie liczą się wasze problemy! - drze się mechanik.
- Nie liczy się wasz wiek! - krzyczy kosmiczna małpa.
- Nie liczy się wasz wiek! - drze się mechanik.
I mechanik zjeżdża na lewą stronę szosy. Wnętrze samochodu zalewa zimny jak
żgnięcia sztyletem blask reflektorów. Pędzi wprost na nas z rykiem klaksonu jeden, potem
drugi wóz, a mechanik za każdym razem gwałtownym skrętem kierownicy w ostatniej
chwili unika czołowego zderzenia.
Pędzą na nas reflektory, są coraz większe i większe, ryczą klaksony, a mechanik
wychyla się przez okno w ten blask i hałas i wrzeszczy:
- Nie liczą się wasze nadzieje!
Nikt go nie słyszy.
Tym razem to nadjeżdżający z przeciwka samochód ucieka w ostatniej chwili na
pobocze, unikając czołowego zderzenia.
Zbliża się następny samochód, dając sygnały światłami - długie, krótkie, długie, krótkie
- i trąbiąc przeraźliwie, a mechanik wrzeszczy:
- Nie dostąpicie zbawienia!
Mechanik nie ustępuje drogi, czyni to pędzący z przeciwka samochód.
Kolejny samochód, a mechanik krzyczy:
- Wszyscy kiedyś umrzemy!
I tym razem nadjeżdżający z przeciwka samochód ucieka na pobocze, ale mechanik też
na nie zjeżdża i znowu pędzimy na siebie kursem na zderzenie.

115
 W takich chwilach człowiek zlewa się potem i puchnie. W takich chwilach wszystko
przestaje się liczyć. Spójrz w gwiazdy i już cię nie ma. Ani bagaż. Nic się nie liczy. Ani
twój nieświeży oddech. Za oknem ciemność, dookoła wyją klaksony. Oślepiają cię
błyskające światła - długie, krótkie. Już nigdy nie będziesz musiał iść do pracy.
Już nigdy nie będziesz musiał iść do fryzjera.
- Szybko - mówi mechanik.
Samochód ucieka jeszcze bardziej w lewo i mechanik znowu zajeżdża mu drogę.
- Co - pyta mechanik - co chciałbyś jeszcze zrobić przed śmiercią?
Samochód pędzi na nas z rykiem klaksonu, a mechanik jest taki spokojny, że nawet
odrywa wzrok od drogi, by na mnie spojrzeć. I mówi:
- Do zderzenia dziesięć sekund.
Dziewięć.
Za osiem.
Siedem.
Za sześć.
Mówię, że chciałbym rzucić swoją pracę.
Samochód z piskiem opon odbija jeszcze bardziej w lewo, ale mechanik nie zajeżdża
mu tym razem drogi.
Z naprzeciwka pędzą już na nas inne reflektory, mechanik odwraca się do trzech
kosmicznych małp, siedzących na tylnej kanapie.
- Hej, kosmiczne małpy - mówi - rozumiecie, jak się w to gra. Zapiąć teraz pasy, bo
inaczej wszyscy zginiemy.
Prawą stroną wyprzedza nas samochód z nalepką na tylnym zderzaku, która informuje:
„Po Pijaku Lepiej Prowadzę”. W gazecie piszą, że pewnego ranka podobne naklejki
pojawiły się na zderzakach tysięcy samochodów. Na innych naklejkach można było
przeczytać teksty w rodzaju: „Zrób Mi Loda”.
„Pijani Kierowcy Kontra Matki”.
„Przetworzyć Wtórnie Wszystkie Zwierzęta”.
Czytając to, domyślam się, że numer ów wykręcił Komitet Dezinformacji. Albo
Komitet Figli.
Siedzący obok mnie czyściutki i trzeźwy mechanik z fight clubu mówi mi, że owszem,
te naklejki na zderzaki są częścią Projektu Feniks.

116
 Trzy kosmiczne małpy siedzą cicho z tyłu.
Komitet Figli drukuje reklamówki linii lotniczych. Przedstawiają one pasażerów
wydzierających sobie maski tlenowe w odrzutowcu, który z szybkością tysięcy mil na
godzinę wali się w płomieniach na skały.
Komitety Figli i Dezinformacji ścigają się ze sobą w opracowaniu wirusa
komputerowego, który przyprawi bankomaty o takie mdłości, że zaczną rzygać strugami
dziesięcio- i dwudziestodolarowych banknotów.
Z deski rozdzielczej wyskakuje rozgrzana do czerwoności zapalniczka i mechanik każe
mi zapalić świeczki na urodzinowym torcie.
Zapalam świeczki i tort migocze pod małą aureolą ognia.
- Co chcielibyście jeszcze zrobić przed śmiercią? - pyta mechanik i znowu zjeżdża na
lewą stronę drogi.
Pędzi na nas ciężarówka. Kierowca uruchamia syrenę, jeden długi ryk za drugim,
reflektory ciężarówki przywodzą na myśl wschód słońca, stają się jaśniejsze i jaśniejsze, ich
blask igra po rozciągniętych w uśmiechu wargach mechanika.
- No, szybko - mówi mechanik, zerkając we wsteczne lusterko, w którym odbijają się
trzy siedzące z tyłu kosmiczne małpy. - Zostało pięć sekund, sekund życia.
- Raz - mówi.
- Dwa.
Ciężarówka przesłania nam już cały świat, oślepia jasnym światłem, ogłusza rykiem
syreny.
- Trzy.
- Pojeździć na koniu - dolatuje z tyłu.
- Zbudować dom - słychać drugi głos.
- Wytatuować się.
- Wierzcie we mnie, a umrzecie... na zawsze - mówi mechanik.
Za późno. Ciężarówka odbija w lewo, mechanik w prawo, ale tył naszego corniche'a
ociera się o krawędź przedniego zderzaka ciężarówki.
W tym momencie jeszcze o tym nie wiem, widzę tylko światła, gasnące w ciemnościach
reflektory ciężarówki, i jakaś siła rzuca mnie najpierw na drzwiczki od strony pasażera, a
potem na urodzinowy tort i mechanika za kierownicą.

117
 Mechanik ściska kurczowo wyrywającą mu się z rąk kierownicę, świeczki na
urodzinowym torcie przygasają. Przez jedną wspaniałą sekundę nic nie oświetla wnętrza
ciepłego, wybitego czarną skórą samochodu, a nasze krzyki zlewają się w jedną głęboką
nutę z niskim rykiem syreny ciężarówki, tracimy opanowanie, tracimy możliwość wyboru,
tracimy poczucie kierunku, nie ma już dla nas ucieczki, jesteśmy martwi.
Teraz chcę tylko umrzeć. W porównaniu z Tylerem jestem niczym.
Jestem bezradny.
Jestem głupi, życie upływa mi na otaczaniu się rzeczami.
Moja marna egzystencja. Moja bezsensowna, gówniana praca. Moje szwedzkie meble.
Nie, nigdy tego nikomu nie mówiłem, ale zanim poznałem Tylera, zamierzałem kupić sobie
psa i nazwać go „Towarzyszem”.
Oto jak beznadziejne może stać się życie.
Zabić się.
Chwytam za kierownicę i wprowadzam wóz z powrotem na ruchliwą szosę. Teraz.
Przygotować się do ewakuacji duszy. Teraz.
Mechanik mocuje się ze mną, usiłując odbić w kierunku przydrożnego rowu, ja szarpię
kierownicę w drugą stronę, ku pieprzonej śmierci.
Teraz, Zadziwiający cud śmierci. Chodzisz i rozmawiasz, a za chwilę jesteś już tylko
przedmiotem.
Jestem niczym, a nawet mniej niż niczym.
Zimny.
Niewidzialny.
Czuję zapach skórzanej tapicerki. Pas bezpieczeństwa uciska mnie jak gorset, próbuję
powrócić do pozycji siedzącej i walę głową w kierownicę. Boli bardziej, niż powinno. Moja
głowa spoczywa na kolanach mechanika. Spoglądam w górę i wysoko nad sobą widzę
uśmiechniętego mechanika prowadzącego samochód, a za szybą od strony kierowcy
gwiazdy.
Ręce i twarz lepią mi się od czegoś.
Krew?
Zamarzający krem.
Mechanik spogląda na mnie z góry.
- Wszystkiego najlepszego z okazji urodzin.

118
 Czuję swąd dymu i przypominam sobie o torcie urodzinowym.
- O mało nie rozwaliłeś głową kierownicy - mówi mechanik.
Nic, tylko nocne powietrze i swąd dymu, i gwiazdy, i uśmiechnięty mechanik za
kierownicą, z moją głową na kolanach. Nie mam już ochoty siadać.
Gdzie jest tort?
- Na podłodze - mówi mechanik.
Tylko nocne powietrze i coraz silniejszy swąd dymu.
Czy spełniło się moje życzenie?
Obramowana gwiazdami twarz nade mną uśmiecha się.
- Te urodzinowe świeczki - mówi mechanik - są z tych, które nigdy nie gasną.
Moje oczy przywykły już do ciemności na tyle, że w słabej poświacie gwiazd widzę
warkoczyki dymu, unoszące się z tlącego dywanika.

119
 19
Mechanik z fight clubu ciśnie gaz do dechy, szaleje za kółkiem, jak to on, w dalszym
ciągu mamy dzisiaj coś ważnego do załatwienia.
Jedno, czego muszę się nauczyć, zanim upadnie cywilizacja, to kierować się według
gwiazd. Jest tak cicho, jakby cadillac pędził przez kosmos. Pewnie zjechaliśmy z szosy.
Trójka facetów na tylnej kanapie albo zemdlała, albo śpi.
- Teraz już wiesz, co to znaczy zajrzeć śmierci w oczy - mówi mechanik.
Odrywa rękę od kierownicy i dotyka długiej pręgi na mym czole, powstałej w wyniku
uderzenia głową o kierownicę. Opuchlizna zachodzi mi na oczy, a on sunie po niej zimnym
czubkiem palca. Comiche podskakuje na wyboju. Ból zdaje się ocieniać mi oczy niczym
daszek czapki. Nasze zwichrowane tylne resory i zderzak szczękają i trzeszczą donośnie w
ciszy, przez którą pędzimy.
Mechanik mówi mi, że zahaczyliśmy o przedni zderzak ciężarówki tylnym zderzakiem
corniche'a i ten wisi teraz na włosku.
Pytam go, czy dzisiejszy wypad jest jego pracą domową w ramach Projektu Feniks.
- Częściowo - mówi. - Muszę złożyć ofiarę z czterech osób i wrócić z transportem
tłuszczu.
Tłuszczu?
- Na mydło.
Co planuje Tyler?
Mechanik zaczyna opowiadać. Zupełnie jakbym słyszał Tylera Durdena.
- Spotykam najsilniejszych i najinteligentniejszych ludzi, jacy kiedykolwiek żyli -
mówi, a jego twarz obramowują gwiazdy zaglądające przez szybę od strony kierowcy - i ci
ludzie rozlewają paliwo na stacjach benzynowych albo usługują do stolików w
restauracjach.
Kropla z jego czoła, jego brwi, linia nosa, jego rzęsy i oprawa oczu, plastikowy obrys
poruszających się przy mówieniu ust, a wszystko to na tle usianej gwiazdami czerni.
- Gdyby udało nam się umieścić tych ludzi w obozach szkoleniowych i doprowadzić do
końca proces ich wychowywania.
Pistolet to po prostu urządzenie, którego przeznaczeniem jest koncentrowanie całej siły
wybuchu w jednym kierunku.

120
 Masz klasę młodych, silnych mężczyzn i kobiet, i wszyscy oni chcą oddać za coś życie.
Reklamy każą tym ludziom uganiać się za samochodami i ubraniami, których nie
potrzebują. Całe pokolenia wykonują pracę, której nienawidzą, po to tylko, żeby móc sobie
kupować coś, co nie jest im wcale potrzebne.
Nasze pokolenie nie toczy żadnej wielkiej wojny, nie zmaga się z żadnym wielkim
kryzysem, ale przecież my też walczymy, prowadzimy wielką wojnę o duszę. Prowadzimy
wielką rewolucję przeciwko kulturze. Nasze życie to jeden wielki kryzys. Przechodzimy
kryzys duszy.
Musimy uświadomić tym mężczyznom i kobietom, czym jest wolność, zniewalając ich,
i uświadomić im, czym jest odwaga, strasząc.
Napoleon chełpił się, że potrafi tak wyszkolić ludzi, iż poświęcą życie dla kawałka
wstążki.
Wyobraź sobie, że ogłaszamy strajk i wszyscy odmawiają podjęcia pracy do czasu
redystrybucji całego bogactwa świata.
Wyobraź sobie, jak podchodzisz łosia w lasach porastających wilgotne kaniony wokół
ruin Rockefeller Center.
- A co do tego rzucenia pracy, to mówiłeś poważnie? - pyta mechanik.
Tak, jak najpoważniej.
- I właśnie dlatego tu dzisiaj jesteśmy - mówi mechanik.
Jesteśmy łowcami i polujemy na tłuszcz.
Jedziemy na wysypisko odpadów medycznych.
Jedziemy do spalarni odpadów medycznych, i tam, pośród wyrzuconych bandaży i
opatrunków, dziesięcioletnich nowotworów i rurek od kroplówek, i zużytych igieł, wśród
tego przerażającego śmiecia, naprawdę przerażającego śmiecia, pośród próbek krwi i
amputowanych różności, w jeden wieczór znajdziemy więcej forsy, niż bylibyśmy w stanie
ze sobą zabrać, nawet gdybyśmy mieli do dyspozycji wywrotkę.
Znajdziemy tam tyle forsy, że nasz corniche przysiadzie na resorach.
- Tłuszcz - mówi mechanik - tłuszcz z zabiegów liposukcji, odessany z najbogatszych
ud Ameryki. Z najbogatszych, najtłustszych kończyn świata.
Nasze zadanie to znaleźć duże czerwone torby z tłuszczem odessanym podczas
zabiegów liposukcji, wrócić z tym tłuszczem na Paper Street, wytopić go, wymieszać z

121
ługiem i rozmarynem i odsprzedać tym samym ludziom, którzy zapłacili, żeby im go
odessali. Po dwadzieścia dolców za laskę. Kogo jak kogo, ale ich stać na taki wydatek.
- Najbogatszy, najsoczystszy tłuszcz na świecie, tłuszcz tej ziemi - mówi. - Dziś
wieczorem jesteśmy jak ten Robin Hood.
Po dywaniku pełgają małe woskowe płomyczki.
- Przy okazji mamy się tam też rozejrzeć za wirusami zapalenia wątroby - mówi
mechanik.

122
 20

Teraz łzy płynęły już ciurkiem i jeden szczególnie dorodny okaz stoczył się po lufie
pistoletu, potem po osłonie spustu, by na koniec rozpłynąć się po moim palcu wskazującym.
Raymond Hessel zamknął oczy, a ja, stojąc obok niego, docisnąłem mu pistolet mocno do
skroni, żeby dobrze poczuł ten ucisk. To było jego życie i w każdej chwili mógł je
zakończyć.
Nie był to tani pistolet, pomyślałem więc z niepokojem, czy sól mu aby nie zaszkodzi.
Wszystko poszło tak gładko, że aż dziw. Robiłem, co mi kazał mechanik. To po to
mieliśmy sobie kupić pistolety. Odrabiałem swoją pracę domową.
Każdy z nas miał przynieść Tylerowi dwanaście praw jazdy. Na dowód, że każdy z nas
złożył ofiarę z dwunastu ludzi.
Zaparkowałem tego wieczoru za rogiem i czekałem, aż Raymond Hessel skończy swoją
zmianę w całodobowym sklepie Korner Mart. Kiedy około północy wyszedł na przystanek
nocnego autobusu, zbliżyłem się do niego i pozdrowiłem.
Raymond Hessel, Raymond nie odpowiedział. Myślał pewnie, że chodzi mi o pieniądze,
o jego minimalne wynagrodzenie, o te marne czternaście dolarów, które miał w portfelu.
Och, Raymondzie Hessel, dwudziestotrzyletni naiwniaku. Zacząłeś płakać, łzy potoczyły
się po lufie mojego pistoletu, którym napierałem ci na skroń, a mnie wcale nie chodziło o
pieniądze. Nie wszystko obraca się wokół pieniędzy.
Nie odpowiedziałeś nawet na moje pozdrowienie.
Nie jesteś swoim żałosnym portfelikiem.
Powiedziałem, że ładną mamy noc, chłodną, ale pogodną.
Nie odpowiedziałeś nawet na moje pozdrowienie.
Powiedziałem, żebyś nie uciekał, bo będę zmuszony strzelić ci w plecy. Na dłoni, w
której trzymałem pistolet, miałem lateksową rękawiczkę, a więc gdyby ten pistolet stał się
kiedykolwiek dowodem rzeczowym A, nie będzie na nim nic, z wyjątkiem zaschniętych łez
Raymonda Hessela, typ kaukaski, lat dwadzieścia trzy, znaków szczególnych brak.
W końcu zacząłeś słuchać. Oczy zrobiły ci się takie wielkie, że nawet w marnym
świetle ulicznych latami zauważyłem, że są zielone jak płyn zapobiegający zamarzaniu.
Ilekroć pistolet dotykał twej twarzy, wzdrygałeś się i cofałeś kawałek dalej, tak jakby
lufa była za gorąca albo za zimna. Aż w końcu powiedziałem, żebyś się przestał cofać.

123
Zatrzymałeś się posłusznie, ale z kolei zacząłeś odchylać do tyłu głowę, byle dalej od lufy
pistoletu.
Oddałeś mi swój portfel, tak jak o to prosiłem.
Z twojego prawa jazdy dowiedziałem się, że nazywasz się Raymond K. Hessel.
Mieszkasz przy 1320 SE Benning, lokal A. To pewnie w suterenie. Mieszkania w suterenie
oznacza się zwykle literami, nie numerami.
Mówiłem do ciebie, Raymondzie K. K. K. K. K. K. Hessel.
Odsuwając głowę od pistoletu, przytaknąłeś. Powiedziałeś, że tak, że mieszkasz w
suterenie.
W portfelu miałeś też parę zdjęć. Na jednym była twoja matka.
Musiało ci być trudno, kiedy kazałem ci otworzyć oczy, żebyś popatrzył na zdjęcie
uśmiechniętych mamusi i tatusia, i jednocześnie na pistolet, ale posłuchałeś, a potem znowu
zamknąłeś oczy i zacząłeś płakać.
Zaraz ostygniesz, ach ten zadziwiający cud śmierci. Jesteś osobą, a za chwilę stajesz się
przedmiotem. Mamusia i tatuś będą musieli zadzwonić do starego doktora jakiegośtam i po-
prosić go o twoją kartę zabiegów stomatologicznych, bo z twojej twarzy niewiele zostanie.
Mamusia i tatuś za wielkie pokładali w tobie nadzieje, lecz cóż, życie niesprawiedliwie się z
tobą obeszło, a teraz jeszcze to.
Czternaście dolarów.
Spytałem, czy to twoja mama.
Tak. Płakałeś, pociągałeś nosem, płakałeś. Przełknąłeś z trudem. Tak.
Miałeś kartę biblioteczną. Miałeś kartę wypożyczalni kaset wideo. Kartę ubezpieczenia
społecznego. Czternaście dolarów w gotówce. Chciałem ci zabrać bilet miesięczny na
autobus, mechanik jednak powiedział, żebym wziął tylko prawo jazdy. Zdezaktualizowana
legitymacja studenta college'u społecznego.
Studiowałeś coś kiedyś.
W tym momencie rozpłakałeś się już na dobre, wcisnąłem ci więc pistolet trochę
mocniej w policzek, a ty zacząłeś się cofać. Zagroziłem, że jeśli się nie zatrzymasz, nacisnę
spust. Poskutkowało. No, co studiowałeś?
Gdzie?
W college'u, powiedziałem. Masz legitymację studencką.
Och, nie wiedziałeś, szloch, przełknięcie, pociągnięcie nosem, no, biologię.

124
 Posłuchaj teraz, Raymondzie K.K.K. Hessel, umrzesz tej nocy. Możesz umrzeć zaraz
albo za godzinę, decyzja należy do ciebie. A więc okłam mnie. Powiedz mi pierwszą
banialukę, jaka przyjdzie ci do głowy. Wymyśl coś. Wszystko jedno co. Mam pistolet
W końcu zacząłeś słuchać, co do ciebie mówię, i otrząsać się z paniki, która wymiata z
głowy wszelkie myśli.
A więc zaczynamy. Czym chce być Raymond Hessel, kiedy dorośnie?
Powiedziałeś, że chcesz iść do domu, poprosiłeś, bym cię puścił.
Powiedziałem, żebyś nie chrzanił. Potem spytałem, co chciałbyś w życiu robić? Gdybyś
miał jeszcze przed sobą jakąś przyszłość.
Wymyśl coś.
Nie wiedziałeś.
Powiedziałem, że w takim razie zaraz umrzesz. Kazałem ci odwrócić głowę.
Śmierć nastąpi za dziesięć, za dziewięć, za osiem.
Wykrztusiłeś, że chciałbyś być weterynarzem.
Czyli leczyć zwierzęta. Na weterynarza trzeba się uczyć.
Powiedziałeś, że taka nauka za długo trwa.
Albo pójdziesz do szkoły i będziesz tam zakuwał w pocie czoła, Raymondzie Hessel,
albo umrzesz. Wybieraj. Wepchnąłem ci twój portfel do tylnej kieszeni dżinsów. A więc
naprawdę chciałbyś być lekarzem zwierząt? Odsunąłem mokrą od słonej wody lufę pistoletu
od jednego policzka i przyłożyłem ją do drugiego. Tym zawsze chciałeś być, doktorze
Raymondzie K.K.K.K. Hessel? Weterynarzem?
Tak.
Bez kitu?
Nie. Nie, to znaczy tak, bez kitu. Tak.
Powiedziałem, że w porządku, i docisnąłem lufę pistoletu do twojej kości policzkowej,
a potem do czubka nosa, i wszędzie tam, gdzie ją dociskałem, pozostawał lśniący, wilgotny
krążek twoich łez.
Powiedziałem, żebyś wobec tego wracał do szkoły. Jeśli obudzisz się jutro rano żywy,
na pewno znajdziesz jakiś sposób, by wznowić naukę.
Przyłożyłem ci wilgotną lufę pistoletu do jednego, potem do drugiego policzka, potem
do brody, potem do czoła i tam ją na dłużej przytrzymałem. Powiedziałem, że mógłbyś już
nie żyć.

125
 Mam twoje prawo jazdy.
Wiem, kim jesteś. Wiem, gdzie mieszkasz. Zatrzymuję sobie twoje prawo jazdy i będę
miał cię na oku, panie Raymondzie K. Hessel. Sprawdzę za trzy miesiące, potem za sześć,
potem za rok, i jeśli stwierdzę, że nie wróciłeś do szkoły, by kształcić się na weterynarza,
zginiesz.
Nic nie powiedziałeś.
Zjeżdżaj stąd teraz, daruję ci twoje nędzne życie, ale pamiętaj, że cię obserwuję,
Raymondzie Hessel, i prędzej cię zabiję, niż będę spokojnie patrzył, jak marnujesz się w tej
gównianej robocie za pieniądze, których starcza ci tylko na ser i na oglądanie telewizji.
Odejdę teraz, a ty się nie odwracaj.
Tego właśnie oczekuje ode mnie Tyler.
To słowa Tylera padają z moich ust.
Jestem ustami Tylera.
Jestem dłońmi Tylera.
Każdy z Projektu Feniks jest cząstką Tylera Durdena i vice versa.
Raymondzie K. K. Hessel, dzisiejsza kolacja będzie ci smakowała lepiej niż jakikolwiek
posiłek, który dotąd jadłeś, a jutrzejszy dzień będzie najpiękniejszym w twoim życiu.

126
 21

Budzisz się na lotnisku międzynarodowym Sky Harbor.

Cofasz zegarek o dwie godziny.
Dojeżdżam lotniskowym autobusem do Phoenix i w każdym barze, do którego
zachodzę, siedzą faceci ze szwami pod oczyma, gdzie mocny cios rozciął im skórę na ostrej
krawędzi oczodołu. Są tam też faceci z poprzestawianymi nosami, a z kolei oni, faceci z
barów, dostrzegają moją dziurę w policzku i od razu jesteśmy rodziną.
Tylera nie ma od jakiegoś czasu w domu. Ja pracuję dalej tam, gdzie pracowałem.
Latam z lotniska na lotnisko i oglądam samochody, w których zginęli ludzie. Magia
podróży. Maleńkie życie. Maleńkie mydełka. Maleńkie lotniskowe krzesełka.
Wszędzie, gdzie rzucą mnie obowiązki służbowe, pytam o Tylera.
Wszędzie wożę ze sobą prawa jazdy świadczące, że złożyłem ofiarę z dwunastu ludzi.
To na wypadek, gdybym go odnalazł.
W każdym barze, do jakiego zachodzę, w każdym z tych pieprzonych barów, spotykam
facetów z pokiereszowanymi w walce gębami. W każdym barze ktoś obejmuje mnie
ramieniem i chce stawiać piwo. Od razu poznaję, który bar jest barem fight clubowym.
Pytam, czy widzieli faceta nazwiskiem Tyler Durden.
O to, czy wiedzą o fight clubie, pytać nie muszę.
Pierwsza zasada to nie mówić o fight clubie.
Ale czy widzieli Tylera Durdena?
Odpowiadają, że nie, nigdy o kimś takim nie słyszeliśmy, proszę pana.
Ale może jest w Chicago, proszę pana.
To chyba przez tę dziurę w policzku wszyscy zwracają się do mnie per proszę pana.
I mrugają porozumiewawczo.
Budzisz się na O'Hare i dojeżdżasz lotniskowym autobusem do Chicago.
Przesuwasz zegarek o godzinę do przodu.
Gdybyś tak mógł obudzić się w innym miejscu.
Gdybyś tak mógł obudzić się w innym czasie.
Dlaczego nie możesz się obudzić jako inna osoba?
W każdym barze, do jakiego zachodzisz, pokancerowani faceci chcą ci stawiać piwo.
Nie, proszę pana, nie znamy Tylera Durdena.

127
 I porozumiewawcze mrugnięcie.
Nigdy nie słyszeli tego nazwiska. Proszę pana.
Pytam o fight club. Czy odbywa się tu dziś wieczorem spotkanie jakiegoś fight clubu?
Nie, proszę pana.
Druga zasada fight clubu to nie mówić o fight clubie.
Pokancerowani faceci przy barze kręcą głowami.
Nigdy o niczym takim nie słyszeli. Proszę pana. Ale może znajdzie pan ten swój fight
club w Seattle, proszę pana.
Budzisz się na Meigs Field i dzwonisz do Marli, żeby zapytać, co słychać na Paper
Street. Marla mówi, że wszystkie kosmiczne małpy golą sobie teraz głowy. Ich elektryczne
maszynki nagrzewają się do czerwoności i w całym domu śmierdzi przypalonymi włosami.
Kosmiczne małpy wypalają też sobie ługiem linie papilarne na opuszkach palców.
Budzisz się na SeaTac.
Cofasz zegarek o dwie godziny.
Autobus lotniskowy dowozi cię do śródmieścia Seattle i barman w pierwszym barze, do
którego zaglądasz, ma na szyi kołnierz usztywniający, który odchyla mu głowę do tyłu pod
takim kątem, że jeśli chce na ciebie spojrzeć, musi zezować wzdłuż swojego
rozkwaszonego, sinego jak oberżyna nosa.
Bar jest pusty, a barman mówi z uśmiechem:
- Witamy znowu w naszych skromnych progach, proszę pana.
Jeszcze nigdy, ale to nigdy nie byłem w tym barze.
Pytam, czy znane mu jest nazwisko Tyler Durden.
Barman stoi z brodą zadartą wysoko przez krawędź białego kołnierza usztywniającego,
uśmiecha się ni to do mnie, ni do sufitu, i pyta:
- To jakiś test?
Odpowiadam, że tak, test. Czy zna Tylera Durdena?
- Był pan tu w zeszłym tygodniu, panie Durden - mówi barman. - Nie pamięta pan?
A więc Tyler tu był.
- Był pan tu, proszę pana. Jestem tu dzisiaj pierwszy raz w życiu.
- Skoro pan tak twierdzi, proszę pana - mówi barman - ale w czwartek wieczorem wpadł
pan tu zapytać, kiedy policja zamierza zamknąć nasz lokal.

128
 W zeszły czwartek, dręczony bezsennością nie spałem całą noc i nad ranem sam już nie
wiedziałem, czy śpię, czy śnię na jawie. Ocknąłem się w piątek przed południem cały
obolały, z poczuciem, że nie zmrużyłem oka.
- Tak, proszę pana - mówi barman - we czwartek wieczorem stał pan tu, gdzie teraz, i
pytał mnie pan o policyjne sankcje, i pytał pan też, jaką mieliśmy frekwencję na środowym
spotkaniu fight clubu.
Barman obraca górną część ciała wraz z unieruchomioną białym kołnierzem głową,
spogląda wzdłuż nosa na salę, i mówi:
- Pusto tu dzisiaj, a więc nikt nas nie usłyszy, panie Durden, proszę pana. Wczoraj
wieczorem było na fight clubie dwudziestu siedmiu chłopaków. Po wieczorze fight
clubowym zawsze tu pusto.
W każdym barze, do jakiego zachodziłem w tym tygodniu, każdy zwracał się do mnie
per pan.
W każdym barze, do jakiego zachodzę, wszyscy obtłuczeni faceci z fight clubu
zaczynają zachowywać się podobnie. Skąd obcy mogą wiedzieć, kim jestem?
- Ma pan znamię, panie Durden - mówi barman. - Na stopie. Przypomina
ciemnoczerwoną Australię z Nową Zelandią tuż obok.
Wie o tym tylko Marla. Marla i mój ojciec. Poza nimi nie wie tego nawet Tyler. Na
plaży siedzę zawsze z nogą podwiniętą pod siebie.
Nowotwór, którego nie mam, jest teraz wszędzie.
- Wszyscy z Projektu Feniks o tym wiedzą, panie Durden. - Barman unosi rękę i
pokazuje mi grzbiet swojej dłoni. Widnieje tam wypalony pocałunek.
Mój pocałunek?
Pocałunek Tylera.
- Wszyscy wiedzą o tym znamieniu - mówi barman. - To część legendy. Człowieku, ty
się, kurczę, stajesz legendą.

Dzwonię z motelowego pokoju w Seattle do Marli, żeby spytać, czy kiedykolwiek to

robiliśmy.
No, wiecie.
- Co? - pyta Marla z drugiego końca kraju.
Czy spaliśmy ze sobą?

129
 - Co takiego?!
No, czy kiedykolwiek miałem z nią stosunek płciowy?
- Jezu!
No więc?
- Co, no więc? - pyta Marla.
Czy mieliśmy kiedykolwiek stosunek?
- Ależ z ciebie kawał gówna.
To mieliśmy ten stosunek, czy nie?
- Najchętniej bym cię zabiła!
Tak, czy nie?
- Wiedziałam, że tak będzie - mówi Marla. - Ależ z ciebie palant. Kochasz mnie.
Zaniedbujesz mnie. Ratujesz mi życie, a potem przerabiasz moją matkę na mydło.
Szczypię się w policzek.
Pytam Marlę, jak się poznaliśmy.
- Na tej imprezie chorych na raka jąder - mówi Marla. - Potem uratowałeś mi życie.
Uratowałem jej życie?
- Uratowałeś mi życie.
To Tyler uratował jej życie.
- Ty uratowałeś mi życie.
Wpycham sobie palec w dziurę w policzku i kręcę nim. Taki ból powinien mnie
obudzić.
- To ty uratowałeś mi życie - mówi Marla. - W Regent Hotel. Przypadkowo
próbowałam popełnić samobójstwo. Nie pamiętasz?
Och.
- Tamtego wieczoru - mówi Marla - kiedy powiedziałam, że chcę mieć po tobie
skrobankę.
Przed chwilą doszło do rozhermetyzowania kabiny.
Pytam Marlę, jak się nazywam.
Wszyscy zginiemy.
- Tyler Durden - mówi Marla - Nazywasz się Tyler Dupek Durden. Mieszkasz w domu
przy pięć, jeden, dwa, trzy, NE Paper Street, gdzie aktualnie roi się od twoich wyznawców,
którzy golą sobie głowy i przypalają sobie ługiem skórę.

130
 Muszę się trochę przespać.
- Bierz dupę w troki i natychmiast tu wracaj - krzyczy przez telefon Marla - zanim te
wyrośnięte trolle zrobią mydło ze mnie!
Muszę odnaleźć Tylera.
Pytam Marlę, skąd ma tę bliznę na grzbiecie dłoni.
- To od Twojego pocałunku - mówi Marla.
Muszę odnaleźć Tylera.
Muszę się trochę przespać.
Muszę się przespać.
Muszę się położyć i zasnąć.
Mówię Marli dobranoc i krzyki Marli stają się coraz cichsze, i cichsze, i cichsze i w
końcu kiedy odkładam słuchawkę, całkiem ustają.

131
 22

Twoje myśli jak noc długa są w eterze.

Czy ja śpię? Czy w ogóle spałem? To bezsenność.
Oddychasz miarowo, żeby się odprężyć, ale serce wciąż ci wali, a w głowie galopada
myśli.
Nic nie pomaga. Ani kierowana medytacja.
Jesteś w Irlandii.
Ani liczenie owiec.
Liczysz dni, godziny, minuty od czasu, kiedy ostatni raz spałeś. Twój lekarz się śmieje.
Z braku snu nikt jeszcze nie umarł. A patrząc na twoją posiniaczoną gębę, która wygląda jak
stary obity owoc, można by pomyśleć, że już nie żyjesz.
Leżysz w motelowym łóżku w Seattle, minęła już trzecia nad ranem i jest za późno,
żeby szukać jakiejś grupy wsparcia chorych na raka. Za późno, by szukać jakichś małych
kapsułek amytal sodium albo czerwonych jak szminka do ust seconali, wszystkich tych
rekwizytów z Doliny Lalek. Po trzeciej nad ranem nie wpuszczą cię już na spotkanie fight
clubu.
Musisz odnaleźć Tylera.
Musisz się trochę przespać.
Budzisz się nagle i obok łóżka stoi w ciemnościach Tyler.
Budzisz się.
W chwili gdy już zasypiałeś, Tyler stanął nad tobą, mówiąc:
- Obudź się. Obudź się, rozwiązaliśmy tu, w Seattle, problem z policją. Obudź się.
Komisarz policji chciał skończyć z tym, co nazywał gangsterską działalnością i
nielegalnymi nocnymi klubami pięściarskimi.
- Ale spokojna głowa - mówi Tyler. - Pan komisarz policji już nam nie podskoczy -
mówi Tyler. - Trzymamy go teraz za jaja.
Pytam Tylera, czy mnie śledził.
- Ciekawa rzecz - mówi Tyler. - O to samo chciałem zapytać ciebie. Rozmawiałeś o
mnie z ludźmi, zasrańcu. Złamałeś obietnicę.
Tyler nie mógł dojść, kiedy go przejrzałem.

132
 - Ilekroć zasnąłeś - mówi Tyler - wybiegałem z domu i wykręcałem jakiś wariacki
numer, robiłem coś szalonego, coś zupełnie idiotycznego.
Tyler klęka obok łóżka i szepcze:
- W ostatni czwartek, kiedy zasnąłeś, poleciałem samolotem do Seattle na małą
inspekcję fight clubu. Ocenić frekwencję i tak dalej. Rozejrzeć się za nowymi talentami. W
Seattle też mamy Projekt Feniks.
Tyler sunie czubkiem palca po opuchliźnie na moim czole.
- Mamy Projekt Feniks w Los Angeles i w Detroit, Projekt Feniks realizowany jest z
rozmachem w Waszyngtonie, w Nowym Jorku. Jeśli chcesz wiedzieć, mamy Projekt Feniks
również w Chicago.
Tyler zmienia temat.
- Wierzyć mi się nie chce, że złamałeś obietnicę. Pierwsza zasada fight clubu to nie
mówić o fight clubie.
W zeszłym tygodniu był w Seattle i barman z kołnierzem usztywniającym na szyi
powiedział mu, że policja zamierza przeprowadzić nalot na fight cluby. Komisarz policji
chciał to zrobić z zaskoczenia.
- Ale my - mówi Tyler - mamy w swoich szeregach policjantów, którzy przychodzą
walczyć w fight clubie i bardzo im się tam podoba. Mamy dziennikarzy prasowych,
urzędników i prawników i o wszystkim zawczasu się dowiadujemy.
Chcieli pozamykać fight cluby?
- Przynajmniej w Seattle - mówi Tyler.
Pytam Tylera, co w tej sytuacji zrobił.
- Co w tej sytuacji zrobiliśmy - mówi Tyler.
Zwołaliśmy spotkanie Komitetu Prowokacji.
- Nie ma już mnie i ciebie - mówi Tyler i szczypie mnie w czubek nosa. - Chyba
zdążyłeś to zauważyć.
Obaj korzystamy z tego samego ciała, ale każdy w różnym czasie.
- Zadaliśmy do odrobienia specjalną pracę domową - mówi Tyler. - Powiedzieliśmy:
„Przynieście mi parujące jądra Jego Ekscelencji komisarza policji w Seattle, pana
Jakiegośtam”.
To mi się nie śni.
- Owszem - mówi Tyler - śni ci się.

133
 Skompletowaliśmy zastęp składający się z czternastu kosmicznych małp, z czego pięć
kosmicznych małp było policjantami, i obstawiliśmy wczoraj wieczorem park, w którym
Jego Ekscelencja zwykł spacerować ze swoim psem.
- Spokojna głowa - mówi Tyler - psu nic się nie stało.
Cała akcja trwała o trzy minuty krócej, niż wyniósł nasz rekord podczas ćwiczeń.
Zakładaliśmy, że zajmie dwanaście minut. Nasz najlepszy czas podczas ćwiczeń wyniósł
dziewięć minut.
Przytrzymywało go pięć kosmicznych małp.
Tyler opowiada mi to wszystko, ale ja, nie wiedzieć skąd, znam przebieg akcji.
Trzy kosmiczne małpy stały na czatach.
Jedna kosmiczna małpa przyłożyła Jego Ekscelencji do ust nasyconą eterem szmatkę.
Jedna kosmiczna małpa ściągnęła mu szorty.
Pies, to spaniel, i ten spaniel szczeka i szczeka.
Szczeka i szczeka.
Szczeka i szczeka.
Jedna kosmiczna małpa owinęła trzykrotnie gumową taśmą nasadę moszny Jego
Ekscelencji.
- Jedna kosmiczna małpa klęczy między jego nogami z nożem - szepcze Tyler,
przysuwając swoją potłuczoną twarz do mojego ucha. - A ja szepczę Jego Ekscelencji
komisarzowi policji do ucha, żeby lepiej odczepił się od fight clubów, bo jak nie, to
ogłosimy całemu światu, że Jego Ekscelencja nie ma orzeszków.
- Jak, według pana, wpłynie to na pańską karierę, Wasza Ekscelencjo? - szepcze Tyler.
Mocno zaciśnięta gumowa taśma odbiera Jego Ekscelencji czucie w kroczu.
- Jak daleko zajdzie pan w polityce, jeśli wyborcy się dowiedzą, że nie ma pan jaj?
Ale Jego Wysokość nic już nie czuje.
Kurde, jego jądra są zimne jak lód.
Jeśli zostanie zamknięty choćby jeden fight club, roześlemy jego jaja na wschód i na
zachód. Jedno trafi do „New York Timesa”, drugie do „Los Angeles Times”. Po jednym na
redakcję. Coś w rodzaju przecieku do prasy.
Kosmiczna małpa odjęła Jego Ekscelencji od ust nasyconą eterem szmatkę i komisarz
powiedział, żebyśmy tego nie robili. A Tyler powiedział:
- Nie mamy do stracenia nic prócz fight clubu.

134
 On, komisarz, miał wszystko.
Nam zostało tylko gówno i śmieci tego świata.
Tyler dał znak głową kosmicznej małpie klęczącej z nożem między nogami komisarza.
- Wyobraź sobie, że resztę życia spędzisz z pustym sflaczałym woreczkiem.
Komisarz krzyknął, że nie.
I powiedział, żebyśmy tego nie robili.
Żebyśmy przestali.
On błaga.
Och.
Boże.
Dopomóż.
Mi.
Dopomóż.
Nie.
Ja.
Boże. Ja.
Powstrzymaj.
Ich.
A kosmiczna małpa wsuwa nóż i przecina tylko gumową taśmę.
W sumie sześć minut, i było po wszystkim.
- Zapamiętaj to sobie - powiedział Tyler. - Jesteś od nas, ludzi, którym próbujesz
nadepnąć na odcisk, całkowicie uzależniony. To my ci pierzemy i przyrządzamy posiłki i
usługujemy do kolacji. My ścielimy ci łóżko. My czuwamy nad twoim bezpieczeństwem,
kiedy śpisz. My prowadzimy karetki pogotowia. Jesteśmy kucharzami i kierowcami
taksówek i wiemy o tobie wszystko. To my rozpatrujemy twoje roszczenia z tytułu
ubezpieczenia i pilnujemy, żebyś nie przekroczył limitu swojej karty kredytowej.
Kontrolujemy każdą dziedzinę twojego życia.
Jesteśmy niekochanymi dziećmi historii, wychowanymi na telewizji, która przez lata
wmawiała nam, że pewnego dnia zostaniemy milionerami i gwiazdami filmowymi, i
gwiazdami rocka, ale tak się nie stanie. I to właśnie teraz do nas dociera - powiedział Tyler.
- A więc nie zadzieraj z nami.

135
 Kosmiczna małpa musiała docisnąć mocno szmatkę z eterem do ust szlochającego
komisarza, żeby go uspokoić.
Inny zastęp ubrał go i odprowadził razem z psem do domu. Utrzymanie całego zajścia
w tajemnicy zależało od tej chwili wyłącznie od niego. I nie obawialiśmy się już, że dojdzie
do nalotu na fight club.
Jego Ekscelencja wszedł do domu przestraszony, ale nietknięty.
- Odrabiając te drobne prace domowe - mówi Tyler – nie mający nic do stracenia ludzie
z fight clubu za każdym razem inwestują troszeczkę w Projekt Feniks.
Tyler klęczy przy moim łóżku i ciągnie:
- Zamknij oczy i daj mi swoją rękę.
Zamykam oczy, a Tyler bierze mnie za rękę. Czuję usta Tylera na bliźnie po jego
pocałunku.
- Zapowiedziałem, że jeśli będziesz rozmawiał z kimś o mnie za moimi plecami, więcej
mnie nie zobaczysz - powiedział Tyler. - Nie jesteśmy dwoma różnymi osobami. Mówiąc
krótko, kiedy nie śpisz, jesteś panem samego siebie i możesz się nazywać, jak ci się podoba,
ale z chwilą kiedy zasypiasz, kontrolę prowadzę ja i stajesz się Tylerem Durdenem.
Mówię mu, że się przecież biliśmy. W tamten wieczór, kiedy wymyśliliśmy fight club.
- Nie biłeś się wtedy ze mną - mówi Tyler. - Wmawiałeś to tylko sobie. Tak naprawdę
to walczyłeś ze wszystkim, czego w swoim życiu nienawidzisz.
Przecież ja ciebie widzę.
- Bo śnisz.
Przecież wynajmujesz dom. Pracujesz. I to na dwóch posadach.
- Poproś swój bank o kopie czeków, które ostatnio realizowałeś - mówi Tyler. -
Wynająłem ten dom na twoje nazwisko. Podejrzewam, że charakter pisma z czeków,
którymi regulowane były należności za wynajem, i z odręcznych notatek, o których
przepisanie na maszynie cię prosiłem, wyda ci się podobny i znajomy.
A więc Tyler szastał moimi pieniędzmi. Nic dziwnego, że jestem ciągle na debecie.
- A co do tych posad, to jak myślisz? Dlaczego jesteś wciąż taki zmęczony? Kurde, to
żadna tam bezsenność. Z chwilą kiedy ty zasypiasz, ja przejmuję pałeczkę i idę do roboty
albo do fight clubu, czy gdzie tam. Masz szczęście, że nie trafiła ci się posada zaklinacza
węży.
Pytam, co w takim razie z Marlą?

136
 - Marla cię kocha.
Marla kocha ciebie.
- Marla nie odróżnia ciebie ode mnie. Tamtego wieczoru, kiedy się poznaliście, podałeś
jej zmyślone nazwisko. Na grupach wsparcia nie posługiwałeś się nigdy swoim
prawdziwym nazwiskiem, ty fałszywy zasrańcu. Od dnia kiedy ocaliłem Marli życie, ona
myśli, że nazywasz się Tyler Durden.
Czy teraz, kiedy już znam całą prawdę o Tylerze, on zniknie?
- Nie - mówi Tyler, nie puszczając mojej dłoni. - Po pierwsze, nie byłoby mnie tutaj,
gdybyś sam tego nie chciał. Żyję swoim życiem, kiedy ty śpisz, ale jeśli mnie wyrolujesz,
jeśli przykujesz się do łóżka łańcuchem albo zażyjesz końską dawkę proszków nasennych,
staniemy się wrogami.
E, tam. Pic na wodę, fotomontaż. To tylko sen. Tyler mi się śni. Jest przejawem
skojarzeniowego zaburzenia osobowości. Stanem fugi psychogenicznej. Tyler Durden to
halucynacja.
- Pieprzysz jak potłuczony - mówi Tyler. - Może to ty jesteś moją schizofreniczną
halucynacją.
Byłem tu pierwszy.
- Tak, tak, tak - mówi Tyler - lepiej ustalmy, kto jest ostatni
To nie jest jawa. To sen, z którego się zaraz wybudzę.
- No to się wybudź.
I w tym momencie rozlega się dzwonek telefonu i Tyler znika.
Przez zasłony prześwituje słońce.
Zamawiałem telefoniczne budzenie na 7.00 rano. Podnoszę słuchawkę. Martwa cisza.

137
 23

Gnam na pełnym gazie z powrotem do domu, do Marli i do Firmy Mydlarskiej z Paper

Street.
Wszystko się rozpada.
Wbiegam do domu, ale boję się spojrzeć na lodówkę. Wyobraźcie sobie tuziny małych
plastikowych woreczków śniadaniowych z etykietkami, na których widnieją nazwy miast,
takich jak: Las Vegas i Chicago, i Milwaukee, gdzie Tyler dla ratowania oddziałów fight
clubu musiał wprowadzać w czyn swoje pogróżki. W każdym woreczku para
zmiażdżonych, zamrożonych na kość rodzynków.
W kącie kuchni na popękanym linoleum siedzi w kucki kosmiczna małpa i przegląda
się w ręcznym lusterku.
- Jestem rozśpiewanym, roztańczonym gównem tego świata - mówi kosmiczna małpa
do lusterka. - Jestem toksycznym odpadem, produktem ubocznym boskiego procesu
tworzenia.
Inne kosmiczne małpy krzątają się po ogrodzie, zbierają coś, coś uśmiercają.
Sięgam jedną ręką do drzwiczek lodówki, biorę głęboki oddech i próbuję
skoncentrować swoją oświeconą duchową istotę.

Krople na różach
Wesoła Myszka Miki
A mnie to boli

Uchylam lodówkę i w tym samym momencie przez ramię zagląda mi Marla i pyta:
- Co na kolację?
Siedząca w kucki kosmiczna małpa dalej przegląda się w lusterku i mamrocze:
- Jestem gównem i trującymi ludzkimi odpadami procesu tworzenia.
Koło się zamyka.
Jakiś miesiąc temu bałem się, że Marla zajrzy do zamrażalnika. Teraz sam boję się do
niego zajrzeć.
O, Boże. Tyler.
Marla mnie kocha. Marla nie dostrzega różnicy.

138
 - Cieszę się, że wróciłeś - mówi Marla. - Musimy pogadać.
Mówię, że tak. Musimy pogadać.
Nie mogę się przemóc, by otworzyć zamrażalnik. Jestem Mrowiącym Kroczem Joego.
Mówię Marli, żeby nie dotykała niczego, co jest w tym zamrażalniku. Żeby go nawet nie
otwierała. Jeśli kiedykolwiek coś tam znajdzie, to niech tego nie je ani nie karmi tym kota,
niech w ogóle tego nie rusza. Kosmiczna małpa z lusterkiem przypatruje się nam, mówię
więc Marli, że musimy stąd wyjść. Porozmawiamy gdzie indziej.
Na schodach do piwnicy jedna kosmiczna małpa czyta drugiej:
- „Trzy sposoby otrzymywania napalmu: Pierwszy - miesza się równe porcje benzyny i
zamrożonego koncentratu soku pomarańczowego - czyta kosmiczna małpa. - Drugi - miesza
się równe porcje benzyny i dietetycznej coli. Trzeci - rozpuszcza się w benzynie
rozdrobnione kocie odchody, aż do zgęstnienia roztworu”.
Wychodzimy z Marlą z Firmy Mydlarskiej z Paper Street i środkiem komunikacji
masowej docieramy do stolika przy oknie na Planecie Denny'ego, pomarańczowej planecie.
Tyler mówił mi swego czasu, że od kiedy Anglia zaczęła dokonywać odkryć
geograficznych, zakładać kolonie i sporządzać mapy, większość miejsc na kuli ziemskiej
nosi te angielskie nazwy z odzysku. Anglicy musieli nazwać po swojemu wszystko. Albo
prawie wszystko.
Weźmy taką Irlandię.
New London w Australii.
New London w Indiach.
New London w Idaho.
New York w stanie New York.
Na pełnym gazie ku przyszłości.
Kiedy ruszy w końcu eksploracja kosmosu, to wszystkie nowe planety odkrywane będą
pewnie i nanoszone na mapę przez megakorporacje.
Gwiezdna Sfera IBM.
Galaktyka Philipa Morrisa.
Planeta Denny'ego.
Każda planeta nosić będzie piętno korporacji, która pierwsza ją zgwałciła.
Świat Budweissera.

139
 Nasz kelner ma na czole wielką śliwę i trzaskając obcasami, staje przed nami na
baczność.
- Sir! - mówi nasz kelner służbiście. - Czy zechce pan już złożyć zamówienie? Sir! -
ciągnie. - Cokolwiek pan zamówi, wszystko gratis. Sir!
Od jakiegoś czasu wydaje ci się, że każda zupa zalatuje uryną.
Proszę o dwie kawy.
- Dlaczego on nie chce pieniędzy za to, co zamówimy? - pyta Marla.
Odpowiadam, że pewnie bierze mnie za Tylera Durdena.
Skoro tak, to Marla zamawia smażone małże i potrawkę z małży, i koszyk rybny, i
smażonego kurczaka, i pieczone ziemniaki ze wszystkimi dodatkami, i czekoladowy torcik.
Zza szyby oddzielającej salę konsumpcyjną od kuchni Marlę i mnie obserwuje trzech
kucharzy, jeden ze szwem na górnej wardze. Szepczą coś między sobą, pochylając trzy
poobijane głowy. Proszę kelnera, żeby posiłek nie był zanieczyszczony. Żeby tego, co
zamówimy, niczym nie doprawiano.
- Wobec tego, proszę pana - mówi nasz kelner - odradzałbym szanownej pani
zamawianie potrawki z małży.
Dziękuję mu. Rezygnujemy z potrawki z małży. Marla spogląda na mnie ze
zdziwieniem, a ja proszę ją, żeby mi zaufała. Wiem, co robię.
Kelner odwraca się na pięcie i maszeruje z naszym zamówieniem do kuchni.
Trzej kucharze pokazują mi przez szybę uniesione kciuki.
- Widzę, że Tyler Durden ma tu specjalne przywileje - mówi Marla.
Mówię Marli, że od tej chwili ma chodzić za mną co wieczór i zapisywać, dokąd mnie
nosi. Z kim się spotykam. Czy wykastrowałem kogoś ważnego. Tego rodzaju sprawy.
Wyjmuję portfel i pokazuję Marli prawo jazdy ze swoim prawdziwym nazwiskiem.
Nie brzmi ono Tyler Durden.
- Przecież wszyscy znają cię jako Tylera Durdena - mówi Marla.
Wszyscy, tylko nie ja.
W pracy nikt nie nazywa mnie Tylerem Durdenem. Szef, zwracając się do mnie, używa
mojego prawdziwego nazwiska.
Moi rodzice mogą zaświadczyć, kim naprawdę jestem.
- Więc jak to się dzieje - pyta Marla - że dla jednych jesteś Tylerem Durdenem, a dla
innych nie?

140
 Po raz pierwszy zobaczyłem Tylera, budząc się ze snu.
Byłem zmęczony, zły, zaganiany i wsiadając do samolotu, marzyłem zawsze, żeby ten
się rozbił. Zazdrościłem ludziom umierającym na raka. Nienawidziłem swojego życia.
Byłem zmęczony i znudzony swoją pracą, swoimi meblami, i nie widziałem sposobu na
zmianę czegokolwiek.
Innego niż zakończenie tego wszystkiego.
Czułem się jak w potrzasku.
Byłem zbyt zrealizowany.
Byłem zbyt idealny.
Pragnąłem się oderwać od swojego maleńkiego życia. Od porcjowanych masełek i
ciasnych lotniczych foteli.
Od szwedzkich mebli.
Od wydumanej sztuki nowoczesnej.
Wziąłem urlop. Zasnąłem na plaży, a kiedy się obudziłem, był tam Tyler Durden, nagi i
spocony, oblepiony piaskiem, z opadającymi na oczy strąkami wilgotnych włosów.
Zbierał na brzegu wyrzucane przez morze kloce drewna i wlókł je po plaży.
Za pomocą tych kloców Tyler stworzył cień olbrzymiej dłoni, a potem siedział na tej
idealnej dłoni, której sam był twórcą.
Ideał trwa tylko przez moment, więcej nie można od niego wymagać.
Być może wcale się nie obudziłem na tamtej plaży.
Być może wszystko to się zaczęło, kiedy sikałem na kamień z Blarney.
Wcale nie spałem, choć wydawało mi się, że zasnąłem.
Przy innych stolikach w Planecie Denny'ego naliczyłem jednego, dwóch, trzech,
czterech, pięciu uśmiechających się do mnie facetów z popodbijanymi oczami i
poprzestawianymi nosami.
- Nie - mówi Marla - ty nie śnisz.
Tyler Durden jest odrębną stworzoną przeze mnie osobowością, i teraz grozi, że
odbierze mi moje realne życie.
- Tak jak matka Tony'ego Perkinsa w „Świrze” - mówi Marla. - Ale numer. Każdy ma
jakieś odchyłki. Chodziłam kiedyś z chłopakiem, który wciąż się dziargał, miał hopla na
tym punkcie.

141
 Mówię jej, że ilekroć ja zasypiam, Tyler wybiega w moim ciele, z moją obtłuczoną
gębą, żeby popełnić jakieś przestępstwo. Nazajutrz budzę się skonany i obolały,
przeświadczony, że nie zmrużyłem oka.
Następnego wieczoru kładę się wcześniej do łóżka.
I tej nocy Tyler prowadzi kontrolę trochę dłużej.
Z dnia na dzień kładę się coraz wcześniej i Tyler coraz dłużej dysponuje moim ciałem.
- Ależ to ty jesteś Tylerem - mówi Marla.
Nie.
Nie jestem.
Kocham w Tylerze Durdenie wszystko, jego odwagę i jego spryt. Jego zimną krew.
Tyler jest dowcipny i czarujący, i silny, i niezależny, ludzie są w niego zapatrzeni i wierzą,
że potrafi zmienić ich świat. Tyler jest zdolny i wolny, w odróżnieniu ode mnie.
Nie jestem Tylerem Durdenem.
- Ależ jesteś, Tyler - mówi Marla.
Tyler i ja dzielimy to samo ciało, co dopiero teraz odkryłem. Ilekroć Tyler kochał się z
Marlą, ja spałem. Tyler chodził i rozmawiał, kiedy mnie wydawało się, że śpię.
Wszyscy z fight clubu i Projektu Feniks znają mnie jako Tylera Durdena.
I gdybym co wieczór coraz wcześniej kładł się do łóżka i później budził się każdego
ranka, to w końcu odszedłbym na dobre.
Położyłbym się po prostu spać i nigdy już się nie obudził.
- Jak te zwierzaki w placówkach kontroli populacji zwierząt - mówi Marła.
Dolina Psów. Gdzie, jeśli nawet ktoś pokocha cię na tyle, by uratować ci życie, i tak cię
wykastrują.
Nigdy już bym się nie obudził i moje miejsce zająłby Tyler.
Kelner stawia przed nami kawę trzaska obcasami i oddala się.
Wącham swoją kawę. Pachnie jak kawa
- No, dobrze - mówi Marla - powiedzmy, że ci wierzę. Czego ode mnie chcesz?
Chcę, żeby Marla nie pozwalała mi zasnąć. Wtedy Tyler będzie mógł mnie kontrolować.
Koło się zamyka.
Tamtej nocy, kiedy Tyler uratował jej życie Marla poprosiła go, żeby przez całą noc nie dał jej
zmrużyć oka.
W momencie kiedy zasnę, pałeczkę przejmie Tyler i stanie się coś strasznego.

142
 A jeśli mimo wszystko zasnę, Marla musi wziąć Tylera pod obserwację. Gdzie chodzi. Co robi
Dzięki temu po przebudzeniu będę może w stanie odkręcić to, co on namota.

143
 24

Nazywa się Robert Paulson i ma czterdzieści osiem lat. Nazywa się Robert Paulson, ma
czterdzieści osiem lat, i Robert Paulson już nigdy więcej lat mieć nie będzie.
W miarę posuwania się po osi czasu, szansa przeżycia spada w końcu do zera dla
każdego.
Wielki Bob.
Ten wielki mięśniak. Ten wielki łosiu dostał do odrobienia pracę domową z
zamrażania-z-rozwiercaniem. Tak właśnie Tyler dostał się do mojego mieszkania i wysadził
je dynamitem domowej roboty. Bierzesz pojemnik środka chłodniczego w aerozolu, dajmy
na to z R-12, jeśli zdołasz taki zdobyć, bo z uwagi na dziurę ozonową i w ogóle, wycofano
go już chyba ze sprzedaży, albo z R-134a, i spryskujesz nim cylinder zamka aż do
zamrożenia.
Praca domowa z zamrażania-z-rozwiercaniem polega na spryskaniu aerozolem zamka
jakiegoś automatu telefonicznego albo parkometru, albo dystrybutora gazet. A następnie
rozkruszeniu zamrożonego cylindra zamka za pomocą młotka i zimnego dłuta.
Praca domowa z rozwiercania-z-wypełnieniem polega na przewierceniu dziurki w
automacie telefonicznym albo bankomacie, wkręceniu w tę dziurkę smarowniczki i
wypełnieniu swojego celu po brzegi za pomocą smarownicy tłokowej smarem
przekładniowym albo waniliowym puddingiem, albo samoutwardzalnym tworzywem
sztucznym.
Nie chodziło tu bynajmniej o kradzież garści drobniaków na cele Projektu Feniks.
Firma Mydlarska z Paper Street nie nadążała z realizacją zamówień. A w okresie
świątecznym mieliśmy już prawdziwe urwanie głowy. Prace domowe służą zwiększaniu
odporności psychicznej. Odrabiając je, trzeba się wykazać sprytem, trochę pokombinować.
Zainwestować w Projekt Feniks.
Cylinder zamka zamiast zimnym dłutem można potraktować elektryczną wiertarką.
Efekt jest taki sam, a hałasu o wiele mniej.
To właśnie taką bezprzewodową elektryczną wiertarkę policjanci, którzy rozwalili
Wielkiego Boba, wzięli za pistolet.
Przy Wielkim Bobie nie znaleziono nic, co wiązałoby go z Projektem Feniks albo fight
clubem, albo z mydłem.

144
 W kieszeni miał tylko swoją fotografię. Prężył się na niej w wyszukanej pozie ogromny
i na pierwszy rzut oka nagi na jakichś zawodach. To idiotyczny sposób na życie, zwierzył
mi się Bob. Stoisz oślepiony reflektorami, ogłuszony podkładem muzycznym, lecącym z
systemu nagłaśniającego, a sędzia każe ci zaprezentować prawy mięsień czworoboczny,
napiąć go i przytrzymać.
Pokaż ręce, tak żebyśmy je widzieli.
Wyciągnij lewą rękę, zegnij, napnij biceps i przytrzymaj.
Nie ruszaj się.
Rzuć broń.
Realne życie się nie umywa.
Na dłoni miał bliznę po moim pocałunku. Po pocałunku Tylera. Wielki Bob zgolił już
wcześniej rzeźbioną czuprynę, a opuszki palców wypalił sobie ługiem. I lepiej było odnieść
jakieś obrażenia, niż dać się aresztować, bo dając się aresztować, wylatujesz automatycznie
z Projektu Feniks i nigdy już nie dostaniesz pracy domowej do odrobienia.
Do pewnej chwili Robert Paulson stanowił ciepłe centrum, wokół którego skupia się
życie świata, a w sekundę potem Robert Paulson był już tylko przedmiotem. Policjant
strzelił i nastąpił zadziwiający cud śmierci.
Dziś wieczorem w każdym fight clubie przewodniczący oddziału krąży w ciemnościach
za plecami tłumu mężczyzn, którzy patrzą na siebie przedzieleni pustym centrum fight
clubowej piwnicy, i krzyczy:
- Nazywa się Robert Paulson.
- Nazywa się Robert Paulson - ryczy tłum.
- Ma czterdzieści osiem lat - krzyczy przewodniczący.
- Ma czterdzieści osiem lat - ryczy tłum.
Ma czterdzieści osiem lat i bierze udział w Projekcie Feniks.
Tylko po śmierci powracamy do swoich prawdziwych nazwisk, bo tylko śmierć zwalnia
nas z uczestnictwa w tym zbiorowym wysiłku. Po śmierci stajemy się bohaterami.
I tłum ryczy:
- Robert Paulson.
- Robert Paulson - ryczy tłum.
- Robert Paulson - ryczy tłum.

145
 Idę dziś wieczorem na spotkanie fight clubu, żeby go rozwiązać. Staję pośrodku
pomieszczenia w blasku jedynej żarówki, a tłum wiwatuje. Dla wszystkich tutaj jestem
Tylerem Durdenem. Bystrym. Zdecydowanym. Pewnym siebie. Unoszę w górę ręce, proszę
o ciszę i sugeruję, że może byśmy tak dali już sobie spokój. Rozejdźcie się do domów i
zapomnijcie o fight clubie.
Moim zdaniem fight club spełnił już swoją funkcję, a waszym?
Projekt Feniks jest zamknięty.
Słyszałem, że telewizja transmituje dobry mecz futbolowy...
Stu mężczyzn patrzy na mnie w milczeniu.
Mówię, że zginął człowiek. Gra skończona. To przestało być zabawne.
I w tym momencie z ciemności za plecami tłumu dobiega anonimowy głos
przewodniczącego:
- Pierwsza zasada fight clubu to nie mówić o fight clubie.
Wrzeszczę, żeby szli do domu!
- Druga zasada fight clubu to nie mówić o fight clubie.
Fight club zostaje rozwiązany! Projekt Feniks jest zamknięty.
- Trzecia zasada fight clubu stanowi, że walczy się jeden na jednego.
Wrzeszczę, że jestem Tyler Durden. I że nakazuję im się rozejść!
I nikt na mnie nie patrzy. Mężczyźni otaczający kręgiem centrum pomieszczenia patrzą
przed siebie.
Głos przewodniczącego oddziału niesie się powoli dookoła pomieszczenia. Walka jeden
na jednego. Bez koszul. Bez butów.
Walka trwa aż do skutku.
Wyobraźcie sobie, że dzieje się to w stu miastach, w kilku językach.
Recytowanie zasad dobiega końca, a ja stoję wciąż w oświetlonym centrum
pomieszczenia.
- Zapisani do pierwszej walki wystąp! - ryczy głos z ciemności. - Zrobić miejsce
pośrodku.
Nie ruszam się.
- Zrobić miejsce pośrodku!
Nie ruszam się.

146
 Światło jedynej żarówki odbija się w stu parach skrytych w ciemności oczu. Wszystkie
są skierowane na mnie, maluje się w nich wyczekiwanie. Próbuję patrzeć na każdego z tych
mężczyzn tak, jak patrzyłby nań Tyler. Wybierać najlepszych do szkolenia w ramach
Projektu Feniks. Których Tyler zaprosiłby do pracy w Firmie Mydlarskiej z Paper Street?
- Zrobić miejsce pośrodku!
To przyjęta procedura fight clubu. Po trzecim wezwaniu przewodniczącego zostanę
wyrzucony na ulicę.
Ale jestem przecież Tylerem Durdenem. To ja wymyśliłem fight club. Fight club jest
mój. To ja spisałem zasady. Nie byłoby was tutaj, gdyby nie ja. I ja mówię, że koniec z fight
clubem!
- Przygotować się do wydalenia członka za trzy, dwie, jedną.
Krąg mężczyzn rzuca się na mnie, dwieście dłoni chwyta każdy skrawek moich rąk i
nóg i unosi mnie ku światłu.
Przygotować się do ewakuacji duszy za pięć, za cztery, trzy, dwie, jedną.
Tłum, przekazując mnie sobie nad głowami, sunie w kierunku drzwi. Płynę. Lecę.
Wrzeszczę, że fight club jest mój. Projekt Feniks to mój pomysł. Nie możecie mnie
wyrzucić. Ja tu rządzę. Idźcie do domu!
- Zapisani do pierwszej walki - ryczy głos przewodniczącego oddziału - na środek
pomieszczenia wystąp. Wykonać!
Nie wyjdę. Nie poddam się. Opanuję sytuację. Ja tu rządzę.
- Wydalić członka fight clubu. Wykonać!
Ewakuacja duszy. Wykonać.
I wyfruwam powoli za drzwi w rozgwieżdżoną noc i chłodne powietrze i ląduję na
betonowej płycie parkingu. Wszystkie ręce cofają się, zatrzaskują się za mną drzwi, zgrzyta
zasuwany rygiel. W stu miastach fight club kontynuuje działalność beze mnie.

147
 25

Od wielu już lat pragnąłem zasnąć. Sen był dla mnie formą ucieczki, rezygnacji. Teraz
boję się zasnąć. Jestem w Regent Hotel u Marli, pokój 8G. Świadomość bliskości tylu
staruszków i ćpunów, którzy siedzą tu pozamykani na trzy spusty w swoich małych
klitkach, sprawia, że moja postępująca desperacja wydaje się czymś normalnym i
oczekiwanym.
- Wiesz - mówi Marla, która siedzi po turecku na łóżku, wyciskając kolejno z
plastikowego opakowania pół tuzina proszków na odpędzenie senności. - Chodziłam kiedyś
z chłopakiem, który miewał straszne koszmary. On też bał się zasnąć.
I co się stało z tym chłopakiem?
- Umarł. Atak serca. Przedawkował. Wziął za dużo amfetaminy - mówi Marla. - Miał
dopiero dziewiętnaście lat.
Dzięki za podtrzymanie na duchu.
Kiedy wchodziliśmy do hotelu, od biurka recepcji zerwał się facet i zasalutował mi. Nie
miał połowy włosów, miejsce, skąd niedawno wyrwano je razem z cebulkami, pokrywał
strup. Seniorzy oglądający w lobby telewizję obejrzeli się jak na komendę, kiedy facet z
recepcji zwrócił się do mnie per proszę pana.
- Dobry wieczór, proszę pana.
Wyobrażam go sobie teraz, jak dzwoni do jakiejś kwatery Projektu Feniks i melduje o
moim miejscu pobytu. Mają pewnie ścienny plan miasta i zaznaczają wszystkie moje ruchy
małymi pinezkami. Czuję się jak zaobrączkowana migrująca gęś z „Dzikiego Królestwa”.
Wszyscy mnie szpiegują, śledzą każdy mój krok.
- Możesz wziąć wszystkie sześć naraz i nie pochorować się - mówi Marla - z tym że
musiałbyś wetknąć je sobie w tytek.
No, fajnie.
- Nie zalewam. Później poszukamy czegoś silniejszego. Jakichś prochów z
prawdziwego zdarzenia, na przykład krzyżyków, czarnych ślicznotek albo aligatorków.
Nie włożę sobie tych pastylek w dupę.
- No to weź tylko dwie.
Gdzie się wybierzemy?
- Do kręgielni. Jest otwarta przez całą dobę, nie dadzą ci tam zasnąć.

148
 Mówię, że wszędzie, gdzie chodzimy, faceci z ulicy biorą mnie za Tylera Durdena.
- To dlatego ten kierowca autobusu nie chciał od nas pieniędzy za przejazd?
Tak. I dlatego tych dwóch gości ustąpiło nam w autobusie miejsca.
- Do czego zmierzasz?
Nie wydaje mi się, żeby samo ukrywanie się wystarczyło. Musimy się jakoś pozbyć
Tylera.
- Chodziłam kiedyś z chłopakiem, który lubił się przebierać w moje ciuchy - mówi
Marla. - No, wiesz, sukienki. Kapelusze z woalkami. Moglibyśmy cię przebrać i jakoś
przemycić.
Nie będę się przebierał w babskie fatałaszki, nie będę sobie wpychać proszków w
dupsko.
- Bywa gorzej - mówi Marla. - Chodziłam kiedyś z chłopakiem, który namawiał mnie,
żebym bawiła się w lesbijkę z jego nadmuchiwaną lalką.
Wyobrażam sobie siebie w repertuarze opowieści Marli.
Chodziłam kiedyś z facetem, który miał rozdwojenie jaźni.
- Chodziłam też z chłopakiem, który używał powiększacza penisa.
Pytam, która godzina?
- Czwarta rano.
Za trzy godziny muszę być w pracy.
- No, bierz te proszki - mówi Marla - Skoro wszyscy widzą w tobie Tylera Durdena, to
prawdopodobnie pozwolą nam za darmo pograć w kręgle. Zaraz, chwileczkę, może przez
pozbyciem się Tylera poszlibyśmy na zakupy? Wybrali sobie jakiś ładny samochód. Coś do
ubrania. Trochę płyt kompaktowych. Cała ta heca z dostawaniem wszystkiego za darmo ma
też swoją dobrą stronę.
Marla.
- No, dobra, wykreśl to z protokołu.

149
 26

Tak, to stare powiedzenie, że zawsze zabijasz to, co kochasz, obowiązuje w obie strony.
Nie da się ukryć.
Tego ranka, dojeżdżając do pracy, już z daleka zobaczyłem policyjne zapory między
budynkiem a parkingiem. Policjanci przed wejściem zbierali oświadczenia od ludzi, z
którymi pracowałem.
Istny młyn.
Nie wysiadłem nawet z autobusu.
Jestem Zimnym Potem Joego.
Przez wybite okna od sufitu do podłogi na trzecim piętrze mojego biurowca widzę z
autobusu strażaka w brudnym żółtym kubraku, rąbiącego toporkiem spalony panel
podwieszanego sufitu. Tlące się biurko wypychane przez wybite okno przez dwóch innych
strażaków przechyla się, a potem ześlizguje i spada z wysokości trzech pięter na chodnik.
Rozlatuje się na kawałki i wciąż dymi.
Jestem Skurczem Żołądka Joego.
To moje biurko.
Wiem, że mój szef nie żyje.
Trzy sposoby uzyskiwania napalmu. Wiedziałem, że Tyler zamierza zabić mojego
szefa. Z chwilą kiedy poczułem, że moje dłonie śmierdzą benzyną, kiedy powiedziałem, że
chcę zrezygnować z pracy, dałem mu na to przyzwolenie. Bądź moim gościem.
Zabij mojego szefa.
Och, Tyler.
Wiem, że wybuchł komputer.
Wiem, bo Tyler to wie.
Nie chcę tego wiedzieć, ale wiem, że wierci się jubilerską wiertarką dziurkę w wierzchu
obudowy monitora. Wiedzą to wszystkie kosmiczne małpy. Przepisywałem na maszynie za-
piski Tylera. To nowa wersja bomby z żarówki. Bombę z żarówki sporządza się, wiercąc
dziurkę w bańce żarówki i napełniając ją benzyną. Potem zalepia się dziurkę woskiem albo
silikonem, wkręca żarówkę z powrotem w oprawkę i czeka, aż ktoś wejdzie do pokoju i
zapali światło.
Lampa obrazowa komputerowego monitora mieści o wiele więcej benzyny niż żarówka.

150
 Albo zdejmuje się z lampy obrazowej plastikową osłonę, to łatwe, albo wierci się
dziurkę przez wierzch obudowy.
Przedtem trzeba odłączyć monitor od źródła zasilania i od komputera.
W taki sam sposób można spreparować kineskop telewizora.
Ale uwaga. Jedna iskra, choćby wyładowanie elektrostatyczne między włoskami
dywanu, i nie żyjesz. Palisz się żywcem, wrzeszcząc wniebogłosy.
Nawet po wyłączeniu monitora, między elektrodami lampy obrazowej może
występować bierny ładunek elektryczny o napięciu do trzystu woltów, trzeba więc najpierw
zewrzeć solidnym śrubokrętem kondensator w zasilaczu. Jeśli w trakcie tego giniesz, to
znaczy, że użyłeś śrubokręta z nieizolowaną rączką.
We wnętrzu lampy obrazowej panuje próżnia, a więc w momencie kiedy ją
przewiercisz, lampa obrazowa zassie powietrze z otoczenia, weźmie swego rodzaju
świszczący wdech.
Rozwiercasz małą dziurkę grubszym wiertłem, potem jeszcze grubszym wiertłem, i tak
aż do uzyskania otworu, w który zmieści się końcówka lejka. Następnie napełniasz lampę
obrazową wybranym materiałem wybuchowym. Może to być napalm własnej roboty. Może
być benzyna albo benzyna zmieszana z zamrożonym koncentratem soku pomarańczowego,
ewentualnie z kocimi odchodami.
Piękny wybuch uzyskuje się, stosując mieszaninę nadmanganianu potasu z cukrem
pudrem. Cały wic polega na tym, żeby zmieszać składnik, który bardzo szybko się spala, ze
składnikiem, który dostarczy niezbędną dla takiego spalania ilość tlenu. Szybkie spalanie to
inaczej eksplozja.
Dwunadtlenek barowy i drobno zmielony cynk.
Saletra amonowa i sproszkowane aluminium.
Współczesna kuchnia anarchii.
Azotan barowy w sosie siarkowym, przyprawiony węglem drzewnym. I masz swój
proch.
Bon appetit.
Nafaszeruj tym do pełna monitor komputera i temu, kto pierwszy włączy zasilanie, w
twarz eksploduje pięć do sześciu funtów prochu.
Sęk w tym, że ja nawet lubiłem swojego szefa.

151
 Jesteś osobnikiem płci męskiej, chrześcijaninem, mieszkasz w Ameryce, a twój ojciec
jest dla ciebie modelem Boga. I czasami odkrywasz ojca w swoim miejscu pracy.
Tylko że Tyler mojego szefa nie lubił.
Policja będzie mnie szukała. W piątek wieczorem jako ostatni wyszedłem z budynku.
Obudziłem się przy swoim biurku, blat zaparował od mojego oddechu, odebrałem telefon i
Tyler powiedział; „Wyjdź na zewnątrz. Czekają tam na ciebie w samochodzie”.
W cadillacu.
Dłonie wciąż śmierdziały mi benzyną.
Mechanik z fight clubu zapytał, co jeszcze chciałbym zrobić przed śmiercią.
Odpowiedziałem, że rzucić pracę. Tym samym udzielałem Tylerowi przyzwolenia.
Bądź moim gościem. Zabij mojego szefa.
Moje zniszczone wybuchem biuro zostaje z tyłu, dojeżdżam autobusem na wysypaną
żwirem pętlę na końcu trasy. To tutaj peryferie przechodzą w niezabudowane działki i
zaorane pola. Kierowca autobusu wyciąga woreczek ze śniadaniem i termos, obserwuje
mnie we wstecznym lusterku.
Łamię sobie głowę, gdzie by się tu ukryć przed policją. Ze swojego miejsca z tyłu
autobusu widzę ze dwadzieścia osób siedzących między mną a kierowcą. Liczę potylice
dwudziestu głów.
Dwudziestu wygolonych głów.
Kierowca odwraca się i woła do mnie z przodu autobusu:
- Panie Durden, proszę pana, jestem pełen podziwu dla tego, co pan robi.
Pierwszy raz widzę go na oczy.
- Proszę nie mieć mi tego za złe - mówi kierowca. - Na komitecie mówili, że to pański
własny pomysł, proszę pana.
Wygolone głowy odwracają się jedna po drugiej. A potem ich właściciele jeden po
drugim wstają z miejsc. Jeden trzyma w ręku szmatkę, czuję zapach eteru. Ten najbliżej
mnie ma nóż myśliwski. Rozpoznaję w nim mechanika z fight clubu.
- Odważny z pana gość - mówi kierowca autobusu. - Żeby tak samego siebie wyznaczyć
na obiekt pracy domowej, no, no.
- Zamknij się - mówi do kierowcy autobusu mechanik z fight clubu. - Gęba na kłódkę i
filuj, czy teren czysty.

152
 Nie ulega wątpliwości, że jedna z kosmicznych małp ma gumową taśmę do ściśnięcia
jąder. Gromadzą się wszystkie z przodu autobusu.
- Zna pan regulamin, panie Durden - mówi mechanik. - Sam pan to powiedział.
Powiedział pan, że jeśli ktoś kiedyś będzie próbował zamknąć fight club, to nawet gdyby
był to pan, musimy chwycić go za jaja.
Gonady.
Klejnoty.
Wisienki.
Huevos.
Wyobrażam sobie najlepszy fragment siebie zamrożony w woreczku śniadaniowym i
przechowywany w siedzibie Firmy Mydlarskiej z Paper Street.
- Wie pan dobrze, że stawianie nam oporu nie ma najmniejszego sensu - mówi
mechanik.
Kierowca autobusu żuje kanapkę i obserwuje nas we wstecznym lusterku.
Słyszę wycie policyjnej syreny. Jest coraz bliższe. W oddali, na polu, terkocze traktor.
Ptaki. Okno z tyłu autobusu jest do połowy otwarte. Chmury. Na skraju żwirowanej pętli
autobusowej pleni się zielsko. Z tego zielska dobiega brzęczenie pszczół albo much.
- Odbyliśmy właśnie małą naradę - mówi mechanik z fight clubu. - Tym razem nie jest
to pogróżka, panie Durden. Tym razem musimy je naprawdę obciąć.
- To gliny - mówi kierowca.
Wycie syreny zbliża się gdzieś od przodu autobusu.
Komu teraz będę musiał stawiać opór?
Policyjny wóz patrolowy zatrzymuje się przy autobusie, przednią szybę autobusu
rozświetlają na przemian to czerwone, to błękitne rozbłyski koguta na dachu policyjnego
auta i ktoś woła z zewnątrz:
- Wstrzymajcie się.
Jestem uratowany.
Tak jakby.
Mogę powiedzieć gliniarzom o Tylerze. Opowiem im wszystko o fight clubie i być
może powędruję do więzienia, ale przynajmniej nie będę musiał patrzeć na ten nóż, a
rozwiązanie problemu Projektu Feniks spadnie na nich. Gliniarze wspinają się na stopień
autobusu, i ten pierwszy pyta:

153
 - Oprawiliście go już?
- Pośpieszcie się - mówi drugi gliniarz - wystawiono już nakaz jego aresztowania.
Potem zdejmuje kapelusz i zwraca się do mnie:
- Bez urazy, panie Durden. To dla mnie wielki zaszczyt, że w końcu mam okazję pana
poznać.
Mówię im, że popełniają wielki błąd.
- Uprzedzał nas pan, że prawdopodobnie to powie. Nie jestem Tylerem Durdenem.
- Uprzedził nas pan, że to też powie.
Zmieniam zasady. Niech wam będzie, fight club zostaje, ale koniec z kastrowaniem.
- Wiem, wiem, wiem - mówi mechanik. Trzymając przed sobą nóż, rusza ku mnie
przejściem między siedzeniami. - Uprzedził nas pan, że na pewno tak powie.
No dobrze, a więc jestem Tyler Durden. Jestem. Jestem Tyler Durden i to ja ustalam
zasady i rozkazuję mu odłożyć nóż.
- Jaki jest nasz rekord w oprawianiu-i-ucieczce? - woła mechanik przez ramię do
kosmicznych małp.
- Cztery minuty! - rozlega się w odpowiedzi.
- Mierzy ktoś czas? - woła mechanik.
Obaj gliniarze są już w autobusie i jeden spogląda na zegarek.
- Chwileczkę - mówi. - Zaczekajmy, aż sekundnik dojdzie do dwunastki. - Zaczyna
odliczać:
- Dziewięć.
- Osiem.
- Siedem.
Rzucam się szczupakiem przez otwarte okno.
Spadam brzuchem na wąską metalową ramę okna, a mechanik z fight clubu krzyczy za
mną:
- Panie Durden! Przez pana za cholerę nie pobijemy rekordu!
Wychylony do połowy przez okno, zwisam głową w dół i drę pazurami czarną gumę
bocznej ścianki tylnej opony. Dosięgam do felgi, zahaczam o nią palcami i próbuję się
podciągnąć. Ktoś chwyta mnie za stopy i ciągnie w przeciwną stronę.
- Hej! - wrzeszczę do traktora w oddali. - Hej!

154
 Wiszę głową w dół, twarz mi nabrzmiewa, pulsuje gorącem od napływającej krwi.
Podciągam się kawałek. Dłonie trzymające moje kostki wciągają mnie z powrotem. Krawat
chlasta mnie po twarzy. Sprzączka paska zaczepia o ramę okna. Przed samym nosem mam
zielsko z brzęczącymi w nim pszczołami i muchami.
- Hej! - wrzeszczę.
Czyjeś ręce chwytają mnie od tyłu za pasek, szarpią, ściągają mi z dupy spodnie razem
z paskiem.
- Jedna minuta! - krzyczy ktoś w autobusie.
Buty spadają mi z nóg.
Sprzączka paska przeskakuje nad ramą okna, jest już w środku.
Czyjeś ręce ściskają mi nogi razem. Nagrzana od słońca rama okna wrzyna mi się w
brzuch. Moja biała koszula wydyma się na wietrze, opada mi na głowę i ramiona, a ja
trzymam się kurczowo felgi i wciąż wrzeszczę:
- Hej!
Ktoś ciągnie mnie z całych sił za złączone nogi. Spodnie zsuwają się coraz dalej i w
końcu czuję, że nie mam ich już na sobie. Słońce grzeje mnie w wypięte gołe dupsko.
Krew pulsuje w głowie, oczy wychodzą na wierzch, biała koszula przesłania świat.
Gdzieś tam terkocze traktor. Brzęczą pszczoły. Gdzieś tam. Wszystko jest milion mil ode
mnie. Gdzieś tam, milion mil za mną, ktoś krzyczy:
- Dwie minuty!
I czyjaś ręka wsuwa mi się między nogi, maca.
- Staraj się, żeby nie bolało - mówi ktoś.
Ręce trzymające mnie za kostki są milion mil stąd. Wyobrażam je sobie na końcu
długiej, długiej drogi. Kierowana medytacja.
Byle tylko nie wyobrażać sobie, że rama okna to tępy, gorący nóż, który przecina ci
brzuch.
Byle tylko nie wyobrażać sobie, jak zastęp mężczyzn rozwiera ci nogi.
Milion mil stąd, nieprzeliczone miliony mil stąd, szorstka ciepła dłoń chwyta cię za
mosznę, odciągają, wokół nasady coś się owija, zaciska ciasno, ciaśniej, coraz ciaśniej.
Gumowa taśma.
Jesteś w Irlandii.
Jesteś w fight clubie.

155
 Jesteś w pracy.
Jesteś gdziekolwiek, tylko nie tu.
- Trzy minuty!
- Pamiętacie, co powiedział pan Durden! - dolatuje z daleka czyjś krzyk. - Nie zadzierać
z fight clubem!
Ciepła dłoń trzyma cię w garści. Chłodny czubek noża.
Czyjeś ramię obejmuje cię za klatkę piersiową.
Terapeutyczny kontakt fizyczny.
Pora na uścisk.
Nasączona eterem szmatka przywiera ci szczelnie do nosa i ust.
Potem już nic, mniej niż nic. Otchłań.

156
 27

Noc, W rozerwanej wybuchem, wypalonej skorupie mojego mieszkania jest ciemno jak
w kosmosie. Nie docierają tu mdłe światła miasta. Na krawędzi piętnastopiętrowej
przepaści, tam gdzie kiedyś było okno, trzepocze i wydyma się żółta policyjna taśma.
Budzę się na betonowym podłożu. Kiedyś pokrywał je klonowy parkiet. Przed
wybuchem na ścianach wisiały obrazy. Stały tu szwedzkie meble. Przed pojawieniem się
Tylera.
Jestem ubrany. Wsuwam rękę do kieszeni spodni i macam.
Nic mi nie brakuje.
Przestraszony, ale nietknięty.
Podejdź na skraj podłogi, spójrz z wysokości piętnastu pięter na światła miasta, potem
w gwiazdy, i już cię nie ma.
Wszystko za nami.
Tu, na górze, pośród mil nocy dzielących Ziemię od gwiazd, czuję się jak jedno z tych
kosmicznych zwierząt.
Psów.
Małp.
Ludzi.
Powtarzasz tylko wyuczone czynności. Pociągnij za wajchę. Wduś guzik. Sam nie
wiesz, czemu to ma służyć.
Świat staje na głowie. Moj szef nie żyje. Nie mam już domu. Nie mam pracy. Jestem za
to wszystko odpowiedzialny.
Nic mi nie zostało.
W banku jestem na debecie.
Przekrocz krawędź.
Między mną a otchłanią furkocze policyjna taśma.
Przekrocz krawędź.
Co ci pozostało?
Przekrocz krawędź.
Jest jeszcze Marla.
Przeskocz przez krawędź.

157
 Jest jeszcze Marla, Marla stanowi centrum wszystkiego i o tym nie wie.
I kocha cię.
Kocha Tylera.
Nie dostrzega różnicy.
Ktoś musi jej powiedzieć. Uciekaj. Uciekaj. Uciekaj.
Ratuj się.
Zjeżdżasz windą do holu, a portier, który nigdy za tobą nie przepadał, wita cię teraz
szerokim uśmiechem, prezentując szczerbę po trzech wybitych zębach, i mówi:
- Dobry wieczór, panie Durden. Wezwać taksówkę? Dobrze się pan czuje? Chce pan
skorzystać z telefonu?
Dzwonisz do Regent Hotel, do Marli.
- Jedną chwileczkę, panie Durden - mówi recepcjonista z Regent Hotel.
W słuchawce rozlega się głos Marli.
Portier stoi nad tobą i nastawia ucha. Recepcjonista z Regent Hotel też pewnie
podsłuchuje. Mówisz Marli, że musicie porozmawiać.
- Wypchaj się - odpowiada Marla.
Mówisz, że nie jest bezpieczna. Ze zasługuje na to, by dowiedzieć się, co jest grane.
Musicie się spotkać. Musicie porozmawiać.
- Gdzie?
Niech przyjdzie tam, gdzie się poznaliście. Na pewno pamięta. Niech sięgnie do
wspomnień.
Kula białego uzdrawiającego światła. Pałac o siedmiu bramach.
- No, dobrze - mówi Marla. - Będę tam za dwadzieścia minut.
Bądź.
Odkładasz słuchawkę, a portier mówi:
- Wezwę taksówkę, panie Durden. Zawiezie pana za darmo, gdzie tylko pan sobie
zażyczy.
Chłopaki z fight clubu śledzą cię. Mówisz, że nie trzeba. Noc taka ładna, chyba
pójdziesz piechotą.
Jest sobotni wieczór, w podziemiach Pierwszego Kościoła Metodystów zbiera się
dzisiaj nowotwór jelita. Marla już tam na ciebie czeka.

158
 Marla Singer pali papierosa. Marla Singer przewraca oczami. Marla Singer z podbitym
okiem.
Siadacie na wytartym dywanie naprzeciwko siebie w kółku medytacyjnym. Ty
próbujesz obudzić w sobie swoje zwierzę mocy, Marla łypie na ciebie podbitym okiem.
Przymykasz powieki i przenosisz się w medytacjach do pałacu o siedmiu bramach, ale
wciąż czujesz na sobie wzrok Marli. Kołyszesz swoje wewnętrzne dziecko.
Marla patrzy.
Nadchodzi czas na uścisk.
Otwierasz oczy.
Wszyscy dobieramy sobie partnera.
Marla w trzech susach jest przy mnie i wymierza mi siarczysty policzek.
Otwórzcie się przed sobą całkowicie.
- Ty pieprzona, śmierdząca kupo gówna - mówi Marla.
Wszyscy na nas patrzą.
Obie piąstki Marli zaczynają mnie okładać, gdzie popadnie.
- Zabiłeś człowieka! - krzyczy Marla. - Zadzwoniłam na policję! Zaraz powinni tu być!
Chwytam ją za nadgarstki i mówię, że policja może i przyjedzie, ale raczej nie
przyjedzie.
Marla wyrywa mi się i mówi, że policja pędzi tu już na sygnale, żeby mnie zgarnąć,
przykuć do krzesła elektrycznego i usmażyć albo w najlepszym wypadku zaaplikować mi
śmiertelny zastrzyk.
Poczuję tylko ukłucie przypominające użądlenie pszczoły.
Końska dawka luminalu sodowego, a potem wielki sen. Jak w Dolinie Psów.
Marla mówi, że widziała, jak dzisiaj kogoś zabiłem.
Mówię, że jeśli ma na myśli mojego szefa, to tak, tak, tak, tak, wiem, policja wie,
wszyscy mnie już szukają, żeby uśmiercić mnie zastrzykiem, ale to Tyler zabił mojego
szefa.
Tak się tylko składa, że Tyler i ja mamy identyczne linie papilarne, ale do nikogo to
jakoś nie dociera.
- Nie wciskaj mi kitu - mówi Marla i wlepia we mnie swoje podbite oko. - Wiem, że
ciebie i twoich żałosnych wyznawców rajcuje zbieranie cięgów, spróbuj mnie więc jeszcze
raz tknąć palcem, a już nie żyjesz.

159
 - Widziałam dziś wieczorem, jak zastrzeliłeś człowieka - mówi Marla.
Mówię, że nieprawda, że to była bomba i że stało się to dzisiaj rano. Tyler wywiercił
dziurkę w obudowie komputerowego monitora i napełnił go benzyną albo czarnym
prochem.
Wszyscy ludzie rzeczywiście cierpiący na nowotwory jelit otaczają nas kręgiem i
przysłuchują się temu z zapartym tchem.
- Nie - mówi Marla. - Poszłam za tobą do Pressman Hotel. Kelnerowałeś tam dzisiaj na
jednym z tych kryminalbankietów.
Kryminalbankiety polegają na tym, że bogaci ludzie spotykają się w hotelu na
wystawnej kolacji i zachowują się jak postaci z powieści Agathy Christie. Gdzieś między
przystawkami a pieczenia z dziczyzny światła gasną na chwilę i ktoś udaje, że został
zamordowany. Ma to być jakiś niekonwencjonalny rodzaj śmierci.
Przez resztę imprezy goście piją, jedzą swoje madeira consomme i próbują dociec, kto z
nich jest psychopatycznym mordercą.
- Zastrzeliłeś specjalnego pełnomocnika burmistrza do spraw wtórnego przetwarzania
odpadów! - wrzeszczy Marla.
To Tyler zastrzelił specjalnego pełnomocnika burmistrza do jakichś tam spraw.
- I wcale nie masz raka! - mówi Marla.
To dzieje się tak szybko.
Jak pstryknięcie palcami.
Wszyscy patrzą.
Wrzeszczę, że ona też nie ma raka!
- Przyłazi tu od dwóch lat - krzyczy Marla - a nic mu nie jest!
Próbuję ratować ci życie!
- Co? Niby to czemu moje życia wymaga ratowania?
Bo mnie śledziłaś. Bo poszłaś za mną dziś wieczorem, bo widziałaś, jak Tyler Durden
kogoś zabił, a Tyler zabije każdego, kto zagrozi Projektowi Feniks.
Wszyscy obecni jakby zapomnieli o swoich małych dramatach. O swoich nic
nieznaczących nowotworach. Nawet ludzie na środkach przeciwbólowych gapią się na nas z
przejęciem w szeroko otwartych oczach.
Przepraszam tłumek. Mówię, że nie chciałem im zakłócać spokoju. Już wychodzimy.
Dokończymy tę rozmowę na zewnątrz.

160
 - Nie! - krzyczą. - Zostańcie! Jak to było?!
Mówię, że nikogo nie zabiłem. Nie jestem Tylerem Durdenem. Tyler to druga strona
mojej rozdwojonej osobowości. Pytam, czy ktoś z obecnych widział film „Sybil”?
- No to kto w końcu chce mnie zabić? - pyta Marla.
Tyler.
- Czyli ty?
Mówię, że Tyler, ale Tylerem sam potrafię się zająć. Ona niech się strzeże członków
Projektu Feniks. Tyler mógł wydać im rozkaz śledzenia jej, uprowadzenia czy coś w tym
rodzaju.
- Dlaczego miałabym w to wszystko wierzyć?
To dzieje się tak szybko.
Mówię, że dlatego, bo ją chyba lubię.
- A nie kochasz? - pyta Marla.
Mówię, że nie czas teraz wnikać w szczegóły. Niech nie przeciąga struny.
Wszyscy się uśmiechają.
Na mnie pora. Muszę stąd wyjść. Mówię, żeby wystrzegała się facetów z ogolonymi
głowami albo facetów ze śladami pobicia. Z podbitymi oczami. Z wybitymi zębami. I tak
dalej.
- A dokąd idziesz? - pyta Marla. Muszę się zająć Tylerem Durdenem.

161
 28

Nazywał się Patrick Madden i był specjalnym pełnomocnikiem burmistrza do spraw

wtórnego przetwarzania odpadów. Nazywał się Patrick Madden i był wrogiem Projektu
Feniks.
Wychodzę z Pierwszego Kościoła Metodystów w noc i wszystko mi się przypomina.
Przypomina mi się wszystko to, co wie Tyler.
Patrick Madden kompletował listę barów, w których odbywały się spotkania fight
clubu.
Ni z tego, ni z owego, wiem, jak się obsługuje kinowy projektor. Wiem, jak forsować
zamki i jak Tyler, na krótko przed tym, kiedy objawił mi się na plaży, wynajął dom przy
Paper Street.
Wiem, co doprowadziło do pojawienia się Tylera. Tyler kochał Marlę. Od tamtego
pierwszego wieczoru, kiedy ją poznałem, Tyler, czy raczej jakaś cząstka mnie samego,
szukał sposobu, by być z Marlą.
Nie ma to większego znaczenia. Już nie ma. Ale teraz, kiedy idę przez noc do
najbliższego fight clubu, przypominają mi się wszystkie szczegóły.
W sobotnie wieczory spotkania fight clubu odbywają się w piwnicy Armory Bar.
Prawdopodobnie bar ten figuruje na liście, nad którą pracował Patrick Madden, biedny
świętej pamięci Patrick Madden.
Dziś wieczorem wchodzę do Armory Bar i rozstępujący się przede mną tłum przywodzi
mi na myśl zamek błyskawiczny. Dla wszystkich tu obecnych jestem Tylerem Durdenem
Wielkim i Potężnym. Bogiem i ojcem.
- Dobry wieczór, proszę pana - słyszę zewsząd.
- Witamy w fight clubie, proszę pana.
Moja potworna twarz zaczyna się właśnie wygajać. Dziura w policzku uśmiecha się, za
to moje prawdziwe usta są ściągnięte.
Ponieważ jestem Tylerem Durdenem i wszyscy mogą pocałować mnie w dupę, zapisuję
się na walkę z każdym facetem, który przyszedł tego wieczoru na spotkanie fight clubu.
Pięćdziesiąt walk pod rząd. Jeden na jednego. Bez butów. Bez koszul.

Walki trwają do skutku.

162
 A jeśli Tyler kocha Marlę.
To ja kocham Marlę.

Tego, co się dzieje, nie da się opisać słowami. Pragnę zanieczyścić wszystkie francuskie
plaże, których nigdy nie widziałem. Wyobrażam sobie, jak podchodzę łosia w lasach
porastających wilgotne kaniony wokół ruin Rockefeller Center.
W pierwszej walce facet bierze mnie w pełnego nelsona i wali moją twarzą, wali moim
policzkiem, wali dziurą w moim policzku o betonową posadzkę tak, że w końcu zęby mi się
łamią, a ich poszarpane pieńki wbijają mi się w język.
Teraz przypominam sobie martwego, rozciągniętego na podłodze Patricka Maddena i
jego filigranową żonę, wprost małą dziewczynkę z włosami upiętymi w kok. Jego żona
chichocze i próbuje wlać szampana w usta martwego męża.
Żona orzekła, że fałszywa krew jest za czerwona. Pani Patrickowa Maddenowa
umaczała dwa palce w kałuży krwi, która utworzyła się przy ciele jej męża, i oblizała je.
Zęby wbiły mi się w język, poczułem smak krwi.
Pani Patrickowa Maddenowa poczuła smak krwi.
Pamiętam, jak pod eskortą kelnerujących tam również kosmicznych małp snułem się po
obrzeżach kryminalbankietu. Marla w sukience w tapetowy wzór z róż przypatrywała mi się
z drugiej strony sali bankietowej.
W drugiej walce facet pakuje mi kolano między łopatki. Następnie wykręca obie ręce
do tyłu i zaczyna walić moim torsem w betonową posadzkę. Słyszę, jak trzaska mi
obojczyk.
Najchętniej rozwaliłbym młotem kowalskim w drobny mak Marmury Elgina i podtarł
sobie tyłek Moną Lisą.
Pani Patrickowa Maddenowa unosi dwa zakrwawione palce, krew ścieka jej po
nadgarstkach, po diamentowej bransolecie, po przedramieniu, aż do łokcia, skąd skapuje na
podłogę.
Walka numer trzy, przytomnieję i czas stanąć do walki z numerem trzecim. W fight
clubie rozstajesz się ze swoim nazwiskiem.
Nie masz nazwiska.
Nie masz rodziny.

163
 Ten trzeci chyba wie, o co mi chodzi. Trzyma mnie za głowę tak, że niczego nie widzę.
To chwyt duszący, w którym powietrza starcza ci tylko na tyle, by nie zemdleć. Numer
trzeci trzyma moją głowę pod pachą jak dynię albo futbolówkę i wali mnie w twarz
zaciśniętą pięścią.
Wali tak, że przegryzam sobie zębami wewnętrzną stronę policzka.
I dziura w moim policzku spotyka się z kącikiem warg i tworzą razem krzywy,
postrzępiony uśmiech, który rozciąga się od nosa do ucha.
Numer trzeci ma już pięść pościeraną do żywego mięsa, ale wali mnie dalej.
A ja płaczę.
Wszystko, co kiedykolwiek kochałeś, odrzuci cię albo umrze.
Wszystko, co kiedykolwiek stworzyłeś, zostanie wyrzucone.
Wszystko, z czego jesteś taki dumny, powędruje do kosza.
Jestem Ozymandiasem, królem królów.
Jeszcze jeden cios i zęby zatrzaskują mi się na języku. Połowa mojego języka ląduje na
podłodze i zostaje odkopnięta.
Filigranowa pani Patrickowa Maddenowa klęczała na podłodze obok ciała męża, a
bogaci ludzie, ludzie, których oboje nazywali swoimi przyjaciółmi, stali nad nią pijani i
zanosili się śmiechem.
- Patrick? - wyszeptała.
Kałuża krwi rozlewa się coraz szerzej i szerzej, i w końcu dotyka jej spódnicy.
- Patrick, wystarczy, przestań udawać nieżywego - mówi pani Patrickowa Maddenowa.
Zjawisko podsiąkania kapilarnego sprawia, że krew pnie się po jej spódnicy, pnie się
nitka za nitką w górę.
Dookoła mnie krzyczą mężczyźni z Projektu Feniks.
I pani Patrickowa Maddenowa zaczyna krzyczeć.
A w piwnicy Armory Bar skatowany Tyler Durden osuwa się bezwładnie na posadzkę.
Tyler Durden Wielki, który przez jedną chwilę był ideałem i który powiedział, że ideał
może trwać najwyżej chwilę.
A walka trwa, bo ja chcę umrzeć. Bo tylko po śmierci wracamy do swoich nazwisk.
Tylko śmierć zwalnia nas od uczestniczenia w Projekcie Feniks.

164
 29
Tyler stoi nade mną idealnie przystojny, jasnowłosy, istny anioł. Zadziwia mnie moja
wola życia.
Co do mnie, to jestem krwawym wycinkiem tkanki, schnącym na gołym materacu w
swoim pokoju w Firmie Mydlarskiej z Paper Street.
Z mojego pokoju wszystko zniknęło. Moje lustro z zatkniętym za ramę zdjęciem mojej
stopy z dnia, kiedy przez dziesięć minut miałem raka. Gorzej niż raka. Tego lustra nie ma.
Drzwi szafy stoją otworem i nie ma w niej moich sześciu białych koszul, czarnych spodni,
majtek, skarpetek ani butów.
- Wstawaj - mówi Tyler.
Wokół i wewnątrz wszystkiego, co uznawałem za raz na zawsze przesądzone, narasta
coś strasznego.
Wszystko się rozpada.
Kosmicznych małp nie ma. Wszystko zostało usunięte, tłuszcz z zabiegów liposukcji,
piętrowe prycze, pieniądze, zwłaszcza pieniądze. Został tylko ogród i wynajęty dom.
- Ostatnie, co nam pozostało do przeprowadzenia, to twoje odejście w wielkim stylu -
mówi Tyler. - Twoja męczeńska śmierć.
Nie śmierć, która zasmuca i przygnębia. To ma być śmierć radosna, podnosząca na
duchu.
Och, Tyler, taki jestem obolały. Zabij mnie tutaj.
- Wstawaj.
Zabij mnie od razu. Zabij mnie. Zabij. Zabij. Zabij.
- To musi być śmierć z fasonem - mówi Tyler. - Wyobraź sobie: ty na dachu
najwyższego budynku na świecie, cały budynek opanowany przez Projekt Feniks. Dym wali
przez okna. Biurka lecą na zebranych na ulicy gapiów. Prawdziwa opera śmierci, tak to się
odbędzie.
Mówię, że nie. Ze wystarczająco już mnie wykorzystał.
- Jeśli będziesz się opierał, dobierzemy się do Marli.
Mówię, żeby prowadził.
- No, to zwlekaj się z tego pieprzonego barłogu - powiedział Tyler - i ładuj dupsko do
samochodu.
I stoję teraz z Tylerem na dachu Budynku Parkera-Morrisa, z lufą pistoletu w ustach.

165
 To nasze ostatnie dziesięć minut.
Za dziesięć minut Budynku Parkera-Morrisa już tu nie będzie. Wiem, bo Tyler to wie.
Napierając lufą pistoletu na moje podniebienie, Tyler mówi:
- Tak naprawdę to nie umieramy.
Przesuwam językiem lufę do zdrowego policzka i zwracam Tylerowi uwagę, że ma
chyba na myśli wampiry.
To nasze ostatnie osiem minut.
Pistolet jest na wypadek, gdyby wcześniej nadleciały tu policyjne helikoptery.
Bóg ze swoich wyżyn widzi na dachu samotnego mężczyznę trzymającego w ustach
pistolet, ale to Tyler trzyma pistolet, a życie jest moje.
Bierzecie dziewięćdziesięcioośmioprocentowy koncentrat dymiącego kwasu azotowego
i dodajecie trzy razy tyle kwasu siarkowego.
I wychodzi wam nitrogliceryna.
Siedem minut.
Mieszacie nitro z trocinami i otrzymujecie pierwsza klasa wybuchowy plastik. Niektóre
kosmiczne małpy mieszają nitro z bawełną i dosypują epsomitu w charakterze siarczanu.
Tak też można. Jeszcze inne małpy mieszają nitro z parafiną. Mnie tej ostatniej mikstury
nigdy, przenigdy nie udało się przyrządzić.
Cztery minuty.
Ktoś krzyczy.
- Wstrzymaj się! - To Marla biegnie do nas po dachu. Marla biegnie do mnie, bo Tyler
zniknął. Pufff. Tyler jest moim przywidzeniem, ona go nie widzi. Tyler zniknął jak za
dotknięciem czarodziejskiej różdżki. I jestem teraz samotnym człowiekiem trzymającym w
ustach pistolet.
- Przyszliśmy tu za tobą! - krzyczy Marla. - Wszyscy ludzie z grup wsparcia. Nie
musisz tego robić. Odłóż pistolet!
Za Marlą idą, kuśtykają, toczą się ku mnie na wózkach inwalidzkich wszyscy bywalcy
grup wsparcia, ludzie cierpiący na nowotwory jelit, na czerniaki złośliwe, na pasożyty
mózgu i na gruźlicę.
- Wstrzymaj się - mówią.
Zimny wiatr przynosi mi ich głosy.
- Stój - mówią.

166
 - Możemy ci pomóc - mówią.
- Pozwól nam sobie pomóc.
Niebem nadlatują, łup, łup, łup, policyjne helikoptery.
Wrzeszczę, żeby cię cofnęli. Żeby stąd uciekali. Budynek wyleci zaraz w powietrze.
- Wiemy! - krzyczy Marla.
Ten moment jest dla mnie jak święto.
Krzyczę, że nie zabijam siebie, że zabijam Tylera.
Jestem Niezłomną Wolą Joego.
Wszystko pamiętam.
- To nie miłość ani nic w tym rodzaju - krzyczy Marla - ale ja chyba też cię lubię!
Jedna minuta.
Marla lubi Tylera.
- Nie, lubię ciebie! - krzyczy Marla. - Dostrzegam różnicę!
I nic.
Nie ma żadnej eksplozji.
Z lufą pistoletu napierającą na zdrowy policzek pytam Tylera, czy aby nie zmieszał
nitro z parafiną.
Z parafiną nigdy się nie udaje.
Muszę to zrobić.
Policyjne helikoptery.
I naciskam spust.

167
 30

W domu mojego ojca jest wiele pałaców.

Naturalnie, naciskając spust, umarłem.
Kłamca.
I Tyler umarł.
Nadlatywały przecież z hukiem policyjne helikoptery. Nadbiegała Marla ze wszystkimi
tymi ludźmi z grup wsparcia, którzy nie potrafili pomóc sobie, a starali się pomóc mnie, nie
mogłem nie nacisnąć spustu.
To było lepsze niż realne życie.
A wasz jeden idealny moment nie będzie trwał wiecznie.
W niebie wszystko jest czarne i białe.
Oszust.
W niebie jest cicho, jakby wszyscy chodzili w butach na gumowych podeszwach.
W niebie nie mam trudności z zasypianiem.
Ludzie piszą do mnie do nieba i donoszą, że jestem pamiętany. Ze jestem ich
bohaterem. Ze wydobrzeję.
Anioły są tutaj takie jak w Starym Testamencie, legiony i porucznicy, niebiański
gospodarz, który pracuje na zmiany, ma dyżury raz dzienne, innym razem nocne. Przynoszą
ci na tacy posiłki i papierowy kubeczek z lekami. Rekwizyty z Doliny Lalek.
Stanąłem przed Bogiem. Siedział za orzechowym biurkiem, a na ścianie za nim wisiały
jego dyplomy.
- Dlaczego? - spytał mnie Bóg.
Dlaczego spowodowałem tyle bólu?
Czyż nie rozumiałem, że każde z nas jest świętym, niepowtarzalnym płatkiem śniegu
specjalnej niepowtarzalnej specjalności?
Czy nie widzę, że jesteśmy wszyscy manifestacją miłości?
Patrzę na Boga, który siedzi za biurkiem i robi notatki, i myślę sobie, że Bóg się myli.
Nie jesteśmy niczym specjalnym.
Gównem i śmieciem też nie jesteśmy.
Po prostu jesteśmy.
Po prostu jesteśmy i jest jak jest.

168
 A Bóg mówi:
- Nie, nieprawda.
Tak. No cóż. Niech Mu będzie. Boga nie przekonasz.
Bóg pyta mnie, co pamiętam.
Pamiętam wszystko.
Pocisk z pistoletu Tylera rozorał mi policzek i przyprawił mi uśmiech od ucha do ucha.
Tak, wyglądam zupełnie jak nabzdyczona halloweenowa dynia. Japoński demon. Smok
Skąpstwa.
Marla jest wciąż na Ziemi i pisuje do mnie. Pisze, że któregoś dnia sprowadzą mnie z
powrotem.
I gdyby w Niebie był telefon, zadzwoniłbym z Nieba do Marli, a kiedy powiedziałaby
„Słucham”, nie odłożyłbym słuchawki. Powiedziałbym: „Cześć. Co słychać? Opowiedz mi
wszystko ze szczegółami”.
Lecz wracać nie chcę. Jeszcze nie teraz.
A oto dlaczego.
Dlatego że ilekroć ktoś przynosi mi tacę z lunchem i moimi lekarstwami, to jest to ktoś
z podbitym okiem albo ze spuchniętym czołem z założonymi szwami, i ten ktoś mówi:
- Brakuje nam pana, panie Durden.
Albo ktoś ze złamanym nosem przechodzi obok mnie, pchając po podłodze mopa i
szepcze:
- Wszystko idzie zgodnie z planem.
Szepcze:
- Dążymy do zniszczenia cywilizacji, żeby na jej gruzach lepiej urządzić świat.
Szepcze:
- Czekamy na pana powrót.

169