Levensbeschouwing P5

Dromen over de toekomst en de weg ernaar toe

Thomas More (1478 – 1535)

Thomas More was een Engelse staatsman en humanist, hij overleed op
het schavot. Hij werd het bekendst door zijn boek ‘Utopia’, over het leven
van de ideale staat.

Op het eiland Utopia werken mannen als vrouwen maximaal zes uur per
dag, er wordt in groepsverband onderwijs gegeven. Dat er maximaal zes
uur gewerkt word om in het nodige te voorzien wordt gecontroleerd door
de syphogranten (door 30 families gekozen functionarissen). De overige
uren (min 8 uur slaap) mogen naar eigen zin worden besteed.
Geld is niet de maatstaf, daarom produceert iedereen evenwel en werkt
iedereen naar dezelfde maatstaf. Zes uur per dag werken is meer dan
voldoende. Het gaat om de vrijheid en de ontplooiing van de geest van
ieder.

Jean-Jacques Rousseau (1712 – 1778)

In 1762 wordt zijn boek ‘Emile ou de l’éducation’ (Emile of de opvoeding)
gedrukt. Een jongen uit een goed milieu werd door een leermeester
opgevoed, zonder straf of dwang. Door ervaring krijgt hij meer respect
voor boeren dan koningen. Rousseau was voorbeeld van de romantiek. Hij
geloofde in de goedheid van de mens. Meisjes werden in het boek wel
gestraft. Rousseau was een aanhanger van de Romantiek. De Romantiek
geloofde in de aangeboren goedheid van de mens. Als mensen de kans
krijgen om zich te ontplooien, komt het vanzelf goed en ze hebben dan de
inzichten van anderen helemaal niet nodig.

Karl Marx (1818 – 1883)

De 19e eeuw was een eeuw van het vooruitgangsgeloof. De Industriële
Revolutie gaf aanleiding tot toekomstdromen. Het geloof in een betere
toekomst voor arbeiders bracht halverwege de 19e eeuw het communisme
van Karl Marx en Friedrich Engels voort. Marx en Engels beschrijven een
toekomstvisie met de bijna wetenschappelijke zekerheid dat die toekomst
zo zal zijn.

Robert Pirsig
Dat verhaal 1x doorlezen (les 3, pagina 7)

1
Vier visies op de toekomst

(1) Doemdenken
Als je van de toekomst heel weinig verwacht, dat je alleen maar ellende in
de toekomst ziet ben je aan het doemdenken. Doemdenken is consequent
van het meest negatieve uitgaan voor de toekomst.

(2) Apocalyptiek
Apocalyptiek betekent ‘onthulling’ of ‘openbaring’. Het goede zal het
UITEINDELIJK winnen van het kwade. Dat gaat niet zonder strijd en
verschrikkingen. Dat alles uiteindelijk nog goed komt kan alleen door het
ingrijpen van hemelse machten, zoals God of engelen. Het heeft dus een
religieus karakter. Deze toekomstvisie is vernoemd naar de Openbaring
van Johannes.

(3) Eschatologie
Het Griekse woord ‘eschaton’ betekent ‘uiteinde’. Eschatologie is de leer
van de uiteindelijke dingen. De uiteindelijke situatie waarnaar we op weg
zijn, is definitief geluk en welzijn, voor iedereen. Mensen die een
eschatologisch beeld hebben geloven dat ze er zelf aan mee kunnen
helpen die ideale toekomst dichterbij te brengen, bv. door anders te gaan
leven (milieu niet vervuilen).

(4) Vooruitgangsdenken
Vooruitgangsdenken is een variant op de eschatologische toekomstvisie.
Je spreekt van vooruitgangsdenken wanneer men meent, dat wij mensen
zelf in staat zijn de problemen van armoede en geweld het hoofd te
bieden en het tij te keren. Dit zou opgelost moeten worden door de steeds
voortdurende ontwikkelingen van de techniek.

2
Het einde van de grote verhalen

Hegel, de laatste systeembouwer (Duitsland, 1770 – 1831)

Hegel is een van de laatste filosofen die geprobeerd heeft alles in de
werkelijkheid te verklaren vanuit één centrale gedachte. De geschiedenis
speelt daarin een rol. Hij zegt dat het denken van de mens zich steeds
verder ontwikkelt:

 Er is een overtuiging over een onderwerp, die niet wordt aangevochten.

Het is niet nodig de visie te verdedigen  Een these.

 Er komt twijfel bij de these. Er ontstaat een nieuwe visie die haaks op
de oude visie staat  Een antithese.

 De volgende fase is dat aanhangers van de these en antithese met

élkaar in discussie gaan. Er is een visie ontstaan waarmee iedereen het
eens kon zijn  synthese (samenstelling)

Hegel legt veel nadruk op het collectieve en minder nadruk op jou als
individu. Hij neemt aan dat er een Geest is die alle individuele geesten
overstijgt. Wordt ook wel Wereldgeest of Objectieve Geest genoemd. Die
Geest ontwikkelt zich en drukt zich uit in de geesten van individuele
mensen. De Wereldgeest komt zo dichter bij de waarheid.
Hegel zegt dat zijn boeken van het hoogste niveau zijn en de echte
waarheid zijn terwijl hij ook beweert dat het eigenlijk niet kan.

Het postmodernisme: Lyotard

Jean-François Lyotard (Frankrijk, 1924-1998) staat bekend als een man
van het postmodernisme. Hij geloofde niet in grote verhalen, en hij had
kritiek op het christendom, marxisme en het communisme. Iedereen kijkt
op zijn eigen manier tegen de dingen aan, want dé waarheid bestaat niet.

3
Ontzuiling, Vertrossing, Secularisatie?

Zuil: Een min of meer afgesloten maatschappijtje binnen de grote

Nederlandse samenleving, gebaseerd op een levensbeschouwing
(ideologie, godsdienst of maatschappijvisie), met een volledig eigen
voorzieningensysteem waardoor het leven van de leden van de wieg tot
het graf werd verzorgd.

1) Jaren 50: Men keerde terug naar de verzuilde maatschappij van vóór
de oorlog. De maatschappij was verdeeld in zuilen.

2) Invloed van de Tweede Wereldoorlog (1): Opvoeders leerden aan hun

kinderen: ‘Pas op voor de houding van ‘Befehl ist Befehl’.

3) Jaren 60 van de twintigste eeuw: Gezag werd weggehoond,

ontworsteling aan betutteling van de kerk. Gezag/acht was per definitie
verdacht.

4) Invloed van de Tweede Wereldoorlog (2): Nazi-Duitsland had

aangetoond dat zelfs democratisch gekozen leiders, een volk op een
dwaalspoor konden leiden. Sindsdien fundamenteel wantrouwen tegen
gezagdragers.

5) Jaren 60 van de twintigste eeuw (2): Secularisatie. Niet meer je

achtergrond (zuil) was het belangrijkste, maar je ideaal.

6) Invloed van de Tweede Wereldoorlog (3): Je kon uitstekend

samenwerken als het ging om hetzelfde ideaal: opstand tegen Duitsers!

7) Ontstaan D6: Niet je achtergrond, maar je toekomstbeeld was bindend,

democratische meerderheid was doorslaggevend.
Ontstaan TROS: Niet welke religie je had was belangrijk, maar het
verlangen naar een gezellig avondje TV kijken  Vertrossing.

Ontzuiling  Zuiling begint in te storten

Vertrossing  Meer lol en niet alleen maar saai. Elke zuil had zijn eigen
TV-zuil
Secularisatie  Afname van de invloed van religie

Les 10, dat verhaal van die Christoffel moet je 1x doorlezen…

Arvind Abhelakh V5D Levensbeschouwing Periode 5 2005/2006