Άγχος

και Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες

στην εργασία
ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια

Ειδικό Γραφείο Παροχής Συμβουλευτικών Υπηρεσιών Υγείας

του Πανεπιστημίου Πατρών

06/05/2019
Άγχος και Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες
στην εργασία
ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
Ψυχολόγος
στο Ειδικό Γραφείο Παροχής Συμβουλευτικών Υπηρεσιών Υγείας
Γραμματέας της Επιτροπής Υγιεινής & Ασφάλειας του Πανεπιστημίου
Πατρών
— Τι είναι στρες;

— Τι είναι το άγχος;
Τι είναι στρες;
— Το στρες είναι μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας
όταν αυτός έρχεται αντιμέτωπος με κάτι νέο ή και απαιτητικό,
όταν συμβαίνει, δηλαδή κάτι παράξενο για εμάς. Το στρες προκαλεί
την απελευθέρωση αδρεναλίνης, η οποία μας επιτρέπει να
παίρνουμε γρήγορες αποφάσεις, να ανταποκρινόμαστε στις
προκλήσεις και να παραμένουμε σε εγρήγορση.
— Συνήθως, καταστάσεις που μας προκαλούν έντονα συναισθήματα,
μας δημιουργούν στρες. Δηλαδή, οποιαδήποτε κατάσταση που μας
κάνει να θυμώνουμε, να λυπόμαστε, να ανησυχούμε, να
χαιρόμαστε, κλπ, ή ακόμα και να αγχωνόμαστε, μας δημιουργεί
στρες! Πιο απλά, το στρες είναι μία κατάσταση που έρχεται ο
οργανισμός μας (είτε χαρούμενη, είτε λυπητερή) εξαιτίας της
"διατάραξης της ησυχίας μας ή/και της βολής μας" και θα απαιτεί
να είμαστε στην "τσίτα".
— Ορισμένα άτομα αντιμετωπίζουν χρόνιο στρες, το οποίο
επιβαρύνει το καρδιαγγειακό σύστημα και μπορεί να οδηγήσει
ακόμη και σε κατάθλιψη.
Τι είναι το άγχος;
— Το άγχος είναι περισσότερο κοντά στο αίσθημα του φόβου. Όταν
έχουμε άγχος αυτό οφείλεται σε ένα ερέθισμα που μας προκαλεί
αίσθημα αδυναμίας, μία ανασφάλεια για το τι μπορεί να συμβεί και
φόβο.
— Αίσθημα ανασφάλειας δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα πράγματα,
επικρατεί σύγχυση
— Το άγχος ενεργοποιεί τον άνθρωπο στο να ανταποκριθεί ή να
διευκρινίσει την αντίδρασή του σε συγκεκριμένα ερεθίσματα. Σε
έναν πρώτο βαθμό, δηλαδή, δρα κινητοποιητικά, μας κινητοποιεί.
Οι φοβίες και το άγχος εμποδίζουν την ομαλή εξέλιξη της ζωής ενός
ατόμου. Το άγχος γίνεται ανησυχητικό και χρήζει αντιμετώπισης
όταν αρχίζει να παρεμβάλλεται στην καθημερινότητα του ατόμου
μειώνοντας τη δραστηριότητά του και μειώνοντας δραστικά την
υποκειμενική αίσθηση ευεξίας που έχει και κατ’ επέκταση τη
ποιότητα της ζωής του.
Διαφορά του άγχους από το στρες
Η διαφορά του άγχους από το στρες, επομένως,
βρίσκεται στο γεγονός ότι το άγχος αποτελεί
εσωτερικό συναίσθημα σε αντίθεση με τους
εξωτερικούς ψυχο-πιεστικούς παράγοντες που
αποτελούν το στρες (όπως μία απώλεια, ένα φυσικό
φαινόμενο, οι συνθήκες εργασίας κλπ). Όπως
αναφέρθηκε και παραπάνω το στρες είναι μία
κατάσταση που έρχεται ο οργανισμός μας εξαιτίας της
"διατάραξης της ησυχίας μας". Ενώ το άγχος, είναι ένας
φόβος που αποκτούμε εξαιτίας μιας κατάστασης,
επειδή δεν ξέρουμε τι θα επακολουθήσει και τι
συνέπειες θα έχει για εμάς, ο φόβος για το άγνωστο.
Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες
— Επαγγελματικό Στρες: Συνδυασμός ψυχικής και
σωματικής αντίδρασης του εργαζομένου όταν
βρίσκεται υπό πίεση
— Αιτίες : Εκφοβισμός -Ανασφάλεια - Εργασιακή
πίεση - Κακές διαπροσωπικές σχέσεις - Κακή
επικοινωνία –Συγκρούσεις
— Συνέπειες : Επαγγελματικό και προσωπικό
επίπεδο
 Ψυχοκοινωνικοί
κίνδυνοι

— Άγχος, συναισθηματική φόρτιση.

— Επαγγελματική εξουθένωση - Βurn out .

— Παρενόχληση –mobbing.

— Βία – επιθέσεις τρίτων.

Άγχος, εργασιακό στρες
— Περιβαλλοντικές συνθήκες (κακός φωτισμός,
θόρυβος, κακή αρχιτεκτονική χώρου)
— Εργασιακοί παράμετροι (πρόγραμμα εργασίας,
νυχτερινή βάρδια, χαμηλή αμοιβή)
— Παράγοντες που αφορούν την ίδια την εργασία
(φόρτος εργασίας)
— Σύγκρουση ρόλων και ασάφεια ρόλων (όχι σωστά
μηνύματα)
— Όχι πρωτοβουλίες
— Παράγοντες που αφορούν διαπροσωπικές σχέσεις
Προβλήματα σωματικής υγείας

Προβλήματα Προβλήματα
ψυχολογικής που
φύσης εντοπίζονται
στη
συμπεριφορά
Το Σύνδρομο Εργασιακής Εξουθένωσης (Burn out)

— Βurn out εννοούμε μια εμπειρία μακροχρόνιας

σωματικής, συναισθηματικής και
πνευματικής εξάντλησης η οποία προκαλείται
από υπερβολικό και χρόνιο στρες.
— Βurn out : «αναλώνομαι προοδευτικά εκ των
ένδον μέχρι του σημείου της απανθράκωσης»
Εργασιακή εξουθένωση εκδηλώνουν
με μεγάλη συχνότητα:
— Επαγγέλματα αγχογόνα από όπως ένστολοι,
καλλιτέχνες, διευθυντικά στελέχη…
— Εργαζόμενοι που ασκούν κοινωνικό λειτούργημα ή
παροχή υπηρεσιών σε άλλα άτομα, ιατροί,
νοσηλευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, εκπαιδευτικοί..
Επιπτώσεις στο άτομο:
ØΦυσικές και πνευματικές διαταραχές
ØΨυχοπαθολογικά, ψυχοσωματικά
και σωματικά συμπτώματα
ØΣυμπτώματα κοινωνικής
δυσλειτουργίας
ØΣυχνά ατυχήματα
Το άτομο πιθανόν να βιώνει:
v Διαρκή κούραση κι αίσθηση εξουθένωσης
v Την αίσθηση ότι «σέρνετε» τον εαυτό του στη δουλειά
v Αναβλητικότητα για πράγματα που πρέπει να κάνει
v Εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα (ίσως
αρρωσταίνει συχνά)
v Αλλαγές στην όρεξή του καθώς και στον ύπνο
v Διάφορους σωματικούς πόνους όπως μυϊκούς πόνους ή
πονοκεφάλους
v Αίσθηση αποτυχίας και αυτο-αμφισβήτησης
v Τάση να αποσύρεστε και να περνάει ώρα μόνο του
v Απώλεια ελπίδας και αίσθηση ότι είναι παγιδευμένο
v Κυνισμό κι ολοένα αυξανόμενες αρνητικές σκέψεις
v Υπερκριτικότητα κι εκνευρισμό με τους συναδέλφους ή
τους πελάτες σας
v Την τάση να χρησιμοποιεί το φαγητό, αλκοόλ ή άλλες
ουσίες για να τα βγάλει πέρα
Επιπτώσεις στην επιχείρηση:
— Αυξημένη βραδύτητα εκτέλεσης έργου
— Μειωμένη απόδοση
— Χαμηλή ποιότητα υπηρεσιών
— Συχνές απουσίες
— Πρόωρη συνταξιοδότηση
 Διαφορές υπάρχουν στα επίπεδα
άγχους ανάμεσα σε διαφορετικά
άτομα
Ο χώρος της εργασίας μπορεί να είναι ένας
δημιουργικός χώρος ή αποτελεί μια πηγή χρόνιου
άγχους?
Παράγοντες που επηρεάζουν την
εμφάνιση του burn out:
— Ηλικία — Διαμάχες
— Υψηλές ατομικές — Φόρτος εργασίας
προσδοκίες — Έλλειψη ικανοτήτων
— Υψηλές απαιτήσεις — Έλλειψη πόρων
— Προδιάθεση για αυτοθυσία — Έλλειψη κοινωνικής
— Ανικανότητα άρνησης υποστήριξης
— Δυσκολία διεκδίκησης — Έλλειψη ανταπόδοσης
— Τάση για προσφορά και όχι — Κακή οργάνωση
για απολαβή — Μη ρεαλιστικοί στόχοι
 Burn out

Συναισθηματική εξάντληση αποπροσωποποίηση αναποτελεσματικότητα

 Στάδια εξέλιξης κατά Maslach

— Αρνητικές
Προβλήματα
υγείας σκέψεις αποστροφή

Ψυχοσωματικά Εκτός ελέγχου

κυνισμός
συμπτώματα
Στάδια εξέλιξης κατά Cherniss

Άγχος — εξάντληση Αμυντική κατάληξη

Διαταραχή Κόπωση κυνισμός

ισορροπίας ανία
Πρόληψη - αντιμετώπιση
— Μείωση στρεσογόνων παραγόντων
— Διαχείριση της εξουθένωσης μέσω άσκησης και
εκπαίδευσης
— Εντοπισμός πασχόντων
— Λειτουργία ομάδων στήριξης
— Δόμηση του κατάλληλου εργασιακού
περιβάλλοντος
— Σωστή διαχείριση του προσωπικού
— Θετική ψυχολογική ανάδραση
— Ενεργοποίηση δομών (ιατρός εργασίας)
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί!
o ποιοί παράγοντες είναι εκείνοι που συντελούν στο burnout
o συζητήστε το πρόβλημα σας καθώς και οποιαδήποτε
πρόταση για αλλαγή
o αποφύγετε να δίνετε υπερβολική σημασία στη δουλειά σας
o βρείτε αποτελεσματικότερους τρόπους διαχείρισης του
χρόνου σας
o αποφύγετε την απομόνωση και ζητείστε τη συμπαράσταση
και υποστήριξη της οικογένειας σας, των φίλων, των
συναδέλφων σας
o εάν τα πράγματα έχουν φτάσει σε κρίσιμο επίπεδο,
προσφέρετε στον εαυτό σας χρόνο ξεκούρασης ή
ανάπαυσης
Κουλτούρα ασφάλειας στην εργασία
— Καθιέρωση και πιστή εφαρμογή ξεκάθαρου και
αντικειμενικού επαγγελματικού καθορισμού όλων των
διαδικασιών που αφορούν την υγεία και ασφάλεια
στην εργασία και τήρηση αυτών (βλ. Οδηγό)
— Επικοινωνία – Εργασιακή Υγεία και Ασφάλεια
— Η επικοινωνία στην εργασία
— Προβληματική επικοινωνία οφείλεται: φόρτος και
ένταση εργασίας, ελλιπής επιμόρφωση και κατάρτιση
για διεκπεραίωση των εργασιών, κακές σχέσεις με τους
συναδέλφους και άνιση αντιμετώπιση
— Ενδυνάμωση της συνεργασίας μεταξύ εργοδοτών και
εργαζομένων
Η υγεία σας, είναι πολύ σημαντικότερη από τη
δουλειά σας και για να είστε αποτελεσματικοί
στη δουλειά , πρέπει πρώτα από όλα να είστε
υγιείς.
Σας ευχαριστώ .