Poglavàe 1

Uvod u sistem
CATIA V5

Ciàevi uåeça
Kada prouåite ovo poglavàe, moñi ñete da:
• Shvatite prednosti rada u sistemu CATIA V5.
• Razumete razna radna okruæeça sistema CATIA V5.
• Shvatite vaæne pojmove i definicije koji se koriste u sistemu CATIA V5.
• Razumete sistemske zahteve programa CATIA V5.
• Razumete funkcije tastera miãa.
• Koristite preåice s tastature.
• Meçate ãemu boja u programu CATIA V5.
2 CATIA V5R18 za maãinske inæeçere

UVOD U SISTEM CATIA V5R18

Dobro doãli u sistem CATIA (Computer Aided Three Dimensional Interactive
Application). Kao nov korisnik tog softverskog paketa, pridruæiñete se hiàadama
àudi koji veñ koriste ovaj vrhunski alat za CAD/CAM/CAE. Ukoliko poznajete
prethodne verzije programa, bitna poboàãaça u novoj verziji omoguñiñe vam da
unapredite svoje projektantske veãtine.
CATIA V5, razvijena u francuskoj kompaniji Dassault Systemes, spada u poro-
dicu potpuno preureœenih CAD/CAM/CAE softverskih sistema najnovije gene-
racije za upravàaçe proizvodnim ciklusom (engl. Product Lifecycle Management).
Preko svog izuzetno jednostavnog i vrhunskog okruæeça, CATIA V5 nudi inova-
tivnu tehnologiju za postizaçe maksimalne produktivnosti i kreativnosti – od izrade
projektnog koncepta do gotovog proizvoda. CATIA V5 skrañuje krivu uåeça jer
omoguñava upotrebu parametarskih projekata i projekata zasnovanih na svojstvima.
CATIA V5 ima tri osnovne platforme: P1, P2 i P3. Platforma P1 nameçena je
malim i sredçim preduzeñima koja æele da napreduju ka izradi digitalnih projeka-
ta velikih razmera. Platforma P2 nameçena je naprednijim projektantskim kom-
panijama kojima je neophodno modelovaçe proizvoda, proizvodnog procesa i
resursa. Platforma P3 sluæi za projektovaçe vrhunskog kvaliteta i uglavnom se ko-
risti u automobilskoj i avio industriji, za åije su projekte neophodne povrãine viso-
kog ili A kvaliteta.
CATIA V5 prihvata podatke iz starijih verzija drugih CAD sistema i omoguñava
razmenu podataka izmeœu raznih sopstvenih modula upravàaça proizvodom. Pra-
va prednost ovog sistema jeste to ãto veze ostaju oåuvane, pa ñete dobiti obaveãteçe
ukoliko spoàni podaci budu izmeçeni i moñi ñete brzo da aæurirate model.

RADNA OKRUÆEÇA SISTEMA CATIA V5

U sistemu CATIA V5, osnovne zadatke projektovaça obavàañete u raznim radnim
okruæeçima. Radno okruæeçe (engl. workbench) sastavàeno je od skupa alatki koje
omoguñavaju da korisnik obavi odreœene zadatke u odreœenoj oblasti. Osnovna
radna okruæeça sistema CATIA V5 su Part Design (projektovaçe delova), Wire-
frame and Surface Design (projektovaçe æiåanih modela i povrãina), Assembly
Design (projektovaçe sklopova), Drafting (izrada tehniåkih crteæa) i Generative
Sheetmetal Design (generativno projektovaçe limenih delova). Navedena ok-
ruæeça detaànije su opisana u nastavku.

Radno okruæeçe Part Design

Part Design je parametarsko okruæeçe zasnovano na tipskim oblicima (engl. fea-
tures) i u çemu moæete praviti pune modele (engl. solid models). Osnovni predu-
slov za rad u çemu jeste skica (engl. sketch). Skica tipskog oblika crta se u radnom
okruæeçu Sketcher koje se moæe pokrenuti unutar okruæeça Part Design po-
moñu dugmeta Sketcher sa istoimene palete alatki. Skicu moæete nacrtati pomoñu
alatki iz tog okruæeça. Dok crtate skicu, automatski ñe joj biti dodata razna ogra-
niåeça (engl. constraints) koja se na çu mogu primeniti. Dodatna ograniåeça i
Poglavlje 1: Uvod u sistem CATIA V5 3

mere (engl. dimensions) moæete zadati i ruåno. Nakon crtaça skice, izaœite iz okru-
æeça Sketcher i pretvorite skicu u tipski oblik. Alatke iz radnog okruæeça Part
Design mogu se koristiti za pretvaraçe skice u tipski oblik zasnovan na skici (engl.
sketch-based feature). Dostupne su i druge alatke koje se koriste za postavàene tipske
oblike (engl. placed features), kao ãto su zaobàeça (engl. fillets), oborene ivice (engl.
chamfers) itd. Ti tipski oblici se nazivaju i oblici za korigovaçe (engl. dress-up fea-
tures). U radnom okruæeçu Part Design modelu moæete dodeliti i materijale.

Radno okruæeçe Wireframe and Surface Design

I radno okruæeçe Wireframe and Surface Design parametarsko je okruæeçe
zasnovano na tipskim oblicima, a u çemu ñete praviti æiåane modele i modele pov-
rãina. Alatke u tom okruæeçu sliåne su onima iz okruæeça Part Design. Jedina ra-
zlika je to ãto se alatke iz ovog okruæeça koriste za izradu osnovnih i sloæenijih
povrãina. Na raspolagaçu su vam i alatke za meçaçe povrãina pomoñu kojih ñete
manipulisati povrãinama da biste dobili potreban oblik.

Radno okruæeçe Assembly Design

Okruæeçe Assembly Design koristi se za sklapaçe komponenata uz primenu ogra-
niåeça dostupnih u tom okruæeçu. Postoje dva pristupa projektovaçu sklopova:
1. sklapaçe odozdo nagore
2. sklapaçe odozgo nadole
Prilikom sklapaça odozdo nagore (engl. bottom-up), prethodno napravàene
komponente se spajaju tako da se ostvari çihova namena. Pri sklapaçu odozgo
nadole (engl. top-down), komponente se prave unutar sklopa u okruæeçu Assem-
bly Design.
Pored toga, s tekuñim sklopom moæete spojiti postojeñi sklop. Paleta Space Anal-
ysis sadræi alatku Clash koja pomaæe u otkrivaçu smetçi, sukoba, zazora i dodirnih
taåaka izmeœu komponenata i podsklopova.

Radno okruæeçe Drafting

Radno okruæeçe Drafting koristi se za izradu dokumentacije (tehniåkih crteæa i
detaàa) za delove ili sklopove koje ste ranije napravili. Postoje dve metode izrade
tehniåke dokumentacije:
1. generativno crtaçe
2. interaktivno crtaçe
Generativno crtaçe (engl. generative drafting) automatsko je generisaçe teh-
niåkih crteæa delova i sklopova. Parametarske mere dodeàene komponenti u rad-
nom okruæeçu Part Design tokom çegove izrade, mogu se automatski generisati
i prikazati na tehniåkim crteæima. Generativno crtaçe je dvosmerno asocijativno
(engl. bi-directional associative). Tehniåkom crteæu moæete dodati i sastavnicu (engl.
Bill of Material, BOM) i oznake pozicija u sklopu (engl. baloons).
4 CATIA V5R18 za maãinske inæeçere

Prilikom interaktivnog crtaça, tehniåki crteæ pravite uobiåajenim alatkama za

skiciraçe, a zatim ga kotirate.

Radno okruæeçe Generative Sheetmetal Design

Radno okruæeçe Generative Sheetmetal Design sluæi za projektovaçe kompone-
nata od lima. Uopãteno govoreñi, puni modeli komponenata od lima prave se radi
dobijaça razvijenih delova od lima, prouåavaça konstrukcije kalupa i za ut-
iskivaçe, osmiãàavaçe proizvodnog plana i alatki potrebnih za izradu kompone-
nata od lima.

SISTEMSKI ZAHTEVI
Da bi programski paket CATIA V5R18 glatko radio, raåunar treba da zadovoài bar
sledeñe sistemske zahteve:
• Sistem: Radna stanica s procesorom Intel Pentium III ili Pentium 4 i opera-
tivnim sistemom Microsoft 2000 Professional Edition ili Windows XP Profes-
sional Edition.
• Memorija: 512 MB radne memorije ili viãe poreporuåuje se za sve primene.
• Prostor na disku: 4 GB ili viãe slobodnog prostora na disku.
• Unutraãçi/spoàni ureœaji: CD åitaå je neophodan za instaliraçe programa.
• Prikaz: Monitor u boji kompatibilan sa izabranom grafiåkom karticom i plat-
formom. Preporuåuje se monitor sa dijagonalom 17 inåa ili veñom.
• Grafiåka kartica: Neophodna je grafiåka kartica sa akceleratorom 3D OpenGL
s minimalnom rezolucijom 1024 × 768 za radne stanice pod Microsoft Win-
dowsom, odnosno rezolucijom 1280 × 1024 za radne stanice pod UNIX-om.

POÅETAK RADA U SISTEMU CATIA V5R18

Instalirajte program CATIA V5R18 na raåunar, pa ga pokrenite tako ãto ñete
dvaput pritisnuti ikonicu CATIA V5R18 na radnoj povrãini (engl. desktop). Drugi
naåin da pokrenete program jeste da u meniju Start odaberete Start > Programs
> CATIA > CATIA V5R18, kao na slici 1-1.
Kada se uåitaju sve datoteke neophodne za pokretaçe programa, automatski
ñe se otvoriti nova datoteka proizvoda (engl. product file), s podrazumevanim ime-
nom Product1 (slika 1-2).
Zatvorite tu datoteku tako ãto ñete odabrati File > Close iz glavnog menija (engl.
menu bar). Na slici 1-3 je ekran koji se otvara poãto zatvorite poåetnu datoteku
proizvoda.
Poglavlje 1: Uvod u sistem CATIA V5 5

Slika 1-1 Pokretaçe programa CATIA V5R18 iz menija Start

Slika 1-2 Poåetni ekran koji se otvara kada pokrenete program CATIA V5R18
6 CATIA V5R18 za maãinske inæeçere

Glavni meni
Radno okruæeçe

Kursor

Paleta alatki Dugme User

Statusna traka Information Package

Slika 1-3 Ekran koji se pojavàuje kada se zatvori poåetna datoteka proizvoda

VAÆNI POJMOVI I DEFINICIJE

U nastavku su objaãçeni vaæni pojmovi i definicije koji se koriste u programu
CATIA V5R18.

Modelovaçe zasnovano na tipskim oblicima

Tipski oblik (engl. feature) najmaçi je gradivni blok koji se moæe pojedinaåno me-
çati. Model napravàen u programu CATIA V5 kombinacija je viãe pojedinaånih
tipskih oblika, a svi oni su meœusobno direktno ili indirektno povezani. Tipski
oblici shvataju svoj poloæaj i funkciju u sklopu (engl. assembly) i moæete ih meçati
bilo kad tokom projektovaça. Ako se pri izradi modela dosledno primeçuje pro-
jektantsko reãeçe, tipski oblici se automatski prilagoœavaju izmenama u svom
okruæeçu, pa je projektovaçe fleksibilnije.

Parametarsko modelovaçe
Parametarska priroda softverskog paketa je çegova sposobnost da koristi stan-
dardna svojstva ili parametre prilikom definisaça oblika i veliåine geometrije. Glav-
na prednost je to ãto se moæe dobiti izabrana geometrija nove veliåine ili oblika, bez
obzira na çene poåetne dimenzije. Oblik i veliåinu bilo kog tipskog oblika moæete
meçati u svim fazama projektovaça. Zbog toga je proces projektovaça veoma jed-
nostavan. Na primer, pogledajte crteæ kuñiãta za spajaçe cevi na slici 1-4.
Poglavlje 1: Uvod u sistem CATIA V5 7

Slika 1-4 Kuñiãte za spajaçe cevi Slika 1-5 Izmeçeno kuñiãte za spajaçe
cevi

Da biste u projektu promenili preånik otvora i broj otvora na predçoj, gorçoj

i doçoj stranici, samo treba da izaberete tipski oblik (u ovom sluåaju otvor),
promenite mu preånik i broj instanci u matrici. Izmeçen projekat prikazan je na
slici 1-5.

Dvosmerna povezanost
Kao ãto smo ranije pomenuli, CATIA V5 ima razna radna okruæeça: Part Design,
Assembly Design, Drawing i Generative Sheetmetal Design. Dvosmerna poveza-
nost (engl. bidirectional associativity) koja postoji izmeœu svih okruæeça garantuje
da ñe se izmene napravàene na modelu u bilo kom okruæeçu automatski prime-
niti i u ostalim okruæeçima. Na primer, ako promenite mere dela u okruæeçu
Part Design, izmena ñe se odraziti i u okruæeçima Assembly Design i Drawing.
Sliåno tome, ukoliko promenite mere dela na tehniåkom crteæu generisanom u
okruæeçu Drawing, izmena ñe se sprovesti i u okruæeçima Part Design i Assem-
bly Design. Uzmimo za primer tehniåki crteæ kuñiãta za spajaçe cevi prikazan na
slici 1-6. Kada model izmenite u okruæeçu Part Design, izmene ñe biti primeçene
i na crteæ u okruæeçu Drawing. Slika 1-7 prikazuje tehniåki crteæ kuñiãta za spa-
jaçe cevi nakon poveñaça preånika i broja otvora.

CATPart
CATPart je oznaka tipa datoteke (engl. file extension) koja se dodaje svim dato-
tekama napravàenim u radnim okruæeçima Sketcher, Part Design, Generative
Sheetmetal Design i Wireframe and Surface Design u programu CATIA V5.

CATProduct
CATProduct je oznaka tipa koja se dodaje svim datotekama napravàenim u okru-
æeçu Assembly Design programa CATIA V5.
8 CATIA V5R18 za maãinske inæeçere

Detail A

A A
B (1 : 1)

Detail A (1 : 1.5)

A-A (1 : 2.5)

Slika 1-6 Tehniåki crteæ kuñiãta za spajaçe cevi pre izmena

Detail A

A A
B (1 : 1)

Detail A (1 : 1.5)

A-A (1 : 2.5)

Slika 1-7 Tehniåki crteæ kuñiãta za spajaçe cevi nakon izmena

CATDrawing
CATDrawing je oznaka tipa koja se dodaje svim datotekama napravàenim u okru-
æeçu Drafting programa CATIA V5.

Specifikaciono stablo
Specifikaciono stablo (engl. specification tree) prati sve operacije obavàene na delu.
Na slici 1-8 je specifikaciono stablo koje se pojavàuje kada otvorite novu datoteku
u okruæeçu Part Design.

Kompas
Kompas (engl. compass) sluæi za meçaçe orijentacije delova, sklopova ili skica.
Moæete orijentisati i pogled na deo ili sklop. Kompas je prikazan na slici 1-9. On se
podrazumevano nalazi u gorçem desnom uglu grafiåkog prostora.
Poglavlje 1: Uvod u sistem CATIA V5 9

Slika 1-8 Specifikaciono stablo koje se Slika 1-9 Kompas

pojavàuje kada otvorite novu CATPart
datoteku

Ograniåeça
Ograniåeça (engl. constraints) logiåke su operacije koje se obavàaju na zadatom el-
ementu kako bi se definisala çegova veliåina i poloæaj u odnosu na ostale elemente
ili referentnu geometriju. U programu CATIA V5 postoje dve vrste ograniåeça.
Ograniåeça u radnom okruæeçu Sketcher nazivaju se geometrijska ograniåeça
(engl. geometric constraints) i koriste se za precizno definisaçe veliåine i poloæaja ski-
ciranih elemenata u odnosu na çihovo okruæeçe. Ograniåeça za sklapaçe (engl.
assembly constraints), dostupna u okruæeçu Assembly Design, koriste se za precizno
definisaçe poloæaja komponenata u sklopu. Opis tih ograniåeça sledi.

Geometrijska ograniåeça
Ovo su logiåke operacije koje se izvode na skiciranim elementima kako bi se defi-
nisala çihova veliåina i poloæaj u odnosu na druge elemente. Geometrijska ogra-
niåeça se primeçuju na dva naåina: automatski i ruåno. Kada crtate skicu, neka
ograniåeça se na çu primeçuju automatski. Da biste ograniåeçe zadali ruåno,
pokrenite alatku Constraints Defined in Dialog Box i potvrdite odgovarajuñu
opciju.
U nastavku su opisana ograniåeça dostupna u radnom okruæeçu Sketcher.

Distance
Koristi za postavàaçe kote rastojaça izmeœu dva izabrana objekta.

Length
Pomoñu ovog ograniåeça postavàa se linearna kota na izabranu liniju.

Angle
Sluæi za postavàaçe kote ugla izmeœu dve izabrane linije.

Radius / Diameter
Koristi se za zadavaçe polupreånika ili preånika izabranog kruænog objekta.

Semimajor axis
Ovo ograniåeçe sluæi za kotiraçe veñe ose izabrane elipse.

Semiminor axis
Ovo ograniåeçe sluæi za kotiraçe maçe ose izabrane elipse.
10 CATIA V5R18 za maãinske inæeçere

Symmetry
Pomoñu ovog ograniåeça postiñi ñete da izabrani skicirani objekti budu simetriå-
ni u odnosu na neku osu. Kao osu moæete upotrebiti segment linije.

Midpoint
Izabrana taåka se postavàa u srediãçu taåku izabrane linije.

Equidistant point
Izabrana taåka se postavàa na jednako rastojaçe od dve ranije odabrane taåke.

Fix
Izabrani objekat se fiksira u odnosu na koordinatni sistem tekuñe skice.

Coincidence
Ovo ograniåeçe obezbeœuje da se podudare dve taåke, dve linije, taåka i linija ili
taåka i kriva.

Concentricity
Obezbeœuje da dva kruga, dva lûka, lûk i krug, taåka i krug ili taåka i lûk budu kon-
centriåni.

Tangency
Ovim ograniåeçem se postiæe da izabrani segment linije ili lûka bude tangenci-
jalan u odnosu na neku drugu krivu.

Parallelism
Ograniåeçe Parallelism se koristi da bi dva izabrana segmenta linije postala me-
œusobno paralelna. Izabrani segmenti linije mogu biti i ose.

Perpendicular
Ograniåeçe Perpendicular sluæi da bi dva izabrana segmenta linije bila upravna
jedan na drugi. Izabrani segmenti linije mogu biti i ose.

Horizontal
Ovim ograniåeçem se postiæe da izabrani segment linije postane horizontalan.

Vertical
Ovim ograniåeçem se postiæe da izabrani segment linije postane vertikalan.

Ograniåeça sklapaça
Ograniåeça iz okruæeça Assembly Design, opisana u nastavku, logiåke su operaci-
je koje se obavàaju da bi se ograniåio stepen slobode (engl. degree of freedom) kompo-
nente i precizno definisao çen poloæaj u odnosu na druge komponente sklopa.

Coincidence
Ovo ograniåeçe se koristi da bi se dva izabrana objekta podudarala. Izabrani ob-
jekti mogu biti srediãçe ose ili kruæne komponente, dve susedne ili naspramne
povrãine, ili dve susedne ravni.
Poglavlje 1: Uvod u sistem CATIA V5 11

Contact
Pomoñu ovog ograniåeça postiñi ñete da se dve izabrane povrãine dodiruju.

Offset
Koristi za postavàaçe dve izabrane povrãine, ravni ili ose na zadato meœusobno
rastojaçe.

Angle
Ograniåeçe sluæi za postavàaçe dva izabrana objekta pod odreœenim uglom jedan
u odnosu na drugi. Ti objekti mogu biti srediãçe ose ili kruæne komponente, dve
povrãine, dve ravni ili kombinacija ose i povrãine, ravni i povrãine ili ose i ravni.

Fix
Izabrani deo se fiksira u 3D prostoru.

Fix Together
Dva izabrana dela se fiksiraju jedan u odnosu na drugi.

Quick
Alatka Quick Constraint sluæi za primeçivaçe najpodobnijeg ograiåeça na ele-
mente u tekuñem skupu izabranih objekata. Moæete zadati prioritete kojih ñe se
CATIA V5 pridræavati prilikom biraça ograniåeça.

PartBody
PartBody je podrazumevano telo u radnom okruæeçu Part Design. Svi tipski oblici
koji se odnose na puna tela – kao ãto su tipski oblik dodavaça materijala tj. izboåina
(engl. pad), tipski oblik oduzimaça materijala, tj. dæep (engl. pocket), tipski oblik do-
davaça materijala rotacijom (engl. shaft) itd., postavàeni su unutar çega. Ostala tela
koja ñe biti umetnuta u okruæeçu Part Design, dobiñe imena Body.2, Body.3 itd.

Geometrijski skup
Geometrijski skup (engl. geometrical set) telo je koje obuhvata novonapravàene rav-
ni, povrãine, æiåane elemente i referentne elemente.

Æiåani okvir
Konstrukcioni elementi æiåanog okvira (engl. wireframe) pomaæu pri izradi povrãi-
na. Obiåno se sastoje od taåaka, linija i lukova, a koriste se kao zamena za objekte
nacrtane u radnom okruæeçu Sketcher.

Povrãina
Povrãine (engl. surfaces) jesu geometrijski tipski oblici koji nemaju debàinu. Kori-
ste se za izradu sloæenih oblika koji bi se teãko napravili pomoñu punih tela. Kada
napravite povrãinu, moæete joj dodeliti debàinu i tako je pretvoriti u puno telo.
12 CATIA V5R18 za maãinske inæeçere

Tipski oblik
Tipski oblik (engl. feature) definisan je kao osnovni gradivni blok punog modela.
Kombinacija raznih tipskih oblika daje kompletan model. U okruæeçu Part De-
sign programa CATIA V5, postoje åetiri vrste tipskih oblika:
1. tipski oblici zasnovani na skici
2. tipski oblici za korigovaçe modela
3. tipski oblici za transformisaçe modela
4. tipski oblici zasnovani na povrãinama

Opcija Reframe on
Ponekad se tipski oblik, telo ili skica ne mogu videti u grafiåkom prostoru (engl. ge-
ometry area). Ova opcija sluæi za pregledaçe izabranih objekata (selekcije) u do-
stupnom prostoru za prikaz (engl. display space).

Opcija Center Graph

Pomoñu ove opcije se tipski oblik, telo ili skica koji su izabrani na specifikacionom
stablu, prikazuju u sredçem levom delu grafiåkog prostora.

FUNKCIJE TASTERA MIÃA

Da biste radili u okruæeçima programa CATIA V5, morate poznavati funkcije
tastera miãa. Efikasnom upotrebom tih tastera i tastera CTRL s tastature, bræe ñete
zavrãavati zadatke. Razne kombinacije tastera CTRL i tastera miãa navedene su u
nastavku:
1. Levi taster miãa se koristi za biraçe objekata tako ãto se oko çih nacrta okvir
za izbor, ili tako ãto se pritisne stranica, povrãina, skica ili objekat u grafiåkom
prostoru ili na specifikacionom stablu. Da biste odjednom izabrali viãe objeka-
ta, dræite pritisnut taster CTRL i levim tasterom miãa birajte objekte.
2. Kada desnim tasterom miãa izaberete element ili pokrenete alatku, otvara se
kontekstni meni.
3. Dræite pritisnut sredçi taster miãa i povucite miãem da biste horizontalno po-
merali prikaz modela na ekranu.
4. Dræite pritisnut sredçi taster miãa, pa pritisnite jednom desni taster miãa da
biste aktivirali reæim Zoom. Potom povucite miãem nagore da biste uveliåali
prikaz modela. Ukoliko miãem povuåete nadole, umaçiñete prikaz modela.
Alatku Zoom moæete pokrenuti i tako ãto ñete prvo dræati pritisnut taster
CTRL, a zatim dræati pritisnut sredçi taster miãa. Potom pustite taster CTRL
i povlaåite kursor da biste uveliåali ili umaçili prikaz modela. Slika 1-10 prika-
zuje kako se pomoñu miãa sa tri tastera uveliåava i umaçuje prikaz.
Poglavlje 1: Uvod u sistem CATIA V5 13

Korak 1: Pritisnite i dræite

Uveñavaçe

Korak 2: Pritisnite
ili jednom pritisnite
taster CTRL na tastaturi

Umaçivaçe

Slika 1-10 Upotreba miãa sa tri tastera za uveliåavaçe i umaçivaçe prikaza

5. Dræite pritisnut sredçi taster miãa. Potom pritisnite i dræite desni taster miãa
da biste aktivirali reæim Rotate. Povucite miãem da biste dinamiåki rotirali
prikaz modela u grafiåkom prostoru i pogledali ga iz raznih uglova. Alatku za
rotiraçe prikaza moæete aktivirati i tako ãto ñete dræati pritisnut sredçi taster
miãa, a zatim pritisnuti i dræati taster CTRL. Potom povucite kursor da biste
rotirali prikaz modela. Na slici 1-11 pokazano je kako se miã sa tri tastera ko-
risti za operacije rotiraça.

Korak 1: Pritisnite i dræite

Korak 3: Povucite miãem

Korak 2: Pritisnite
i dræite ili pritisnite
i dræite taster CTRL

Slika 1-11 Upotreba miãa s tri tastera za rotiraçe prikaza

Napomena
Pretpostavàamo da je na vaãem sistemu podeãen miã sa tri tastera.
14 CATIA V5R18 za maãinske inæeçere

PALETE ALATKI
Okruæeçe za projektovaçe u programu CATIA V5 lako se koristi zahvaàujuñi
paletama alatki (engl. toolbars) koje su specifiåne za svako radno okruæeçe. Zbog
toga je vaæno da se upoznate s raznim standardnim paletama alatki i dugmadima
koji se pojavàuju u radnim okruæeçima ovog programa. Njihov opis sledi.

Paleta alatki Standard

Paleta alatki Standard zajedniåka je svim radnim okruæeçima, a prikazana je na
slici 1-12.

Cut Copy
Quick Print Paste
Save Undo
Open Redo
New What's This?

Slika 1-12 Paleta alatki Standard

Dugmad sa ove palete alatki koriste se za pokretaçe nove datoteke (New), ot-
varaçe postojeñe datoteke (Open), snimaçe datoteke (Save) i ãtampaçe tekuñeg
dokumenta (Quick Print). Ona se koriste i za isecaçe selekcije i çeno postavàaçe
u privremenu memoriju – Clipboard (Cut), kopiraçe selekcije (Copy), prenoãeçe
sadræaja Clipboarda na izabrano mesto (Paste), poniãtavaçe akcije (Undo),
ponavàaçe akcije (Redo) i pokretaçe sistema pomoñi. Dugme What’s This? nudi
pomoñ vezanu za ikonice na paleti alatki.

Statusna traka
Statusna traka (engl. status bar) koja se pojavàuje na dnu prozora programa CATIA
V5, sastoji se od tri podruåja (slika 1-13). Njihov opis sledi.

Dugme Dialog
Tekuñe informacije ili okvir za dijalog Poàe Power Input Box Display

Slika 1-13 Statusna traka

Tekuñe informacije ili okvir za dijalog

U podruåju Current Information or Dialog Box prikazane su tekuñe informacije
o izabranom tipskom obliku ili aktivnoj alatki.
Poglavlje 1: Uvod u sistem CATIA V5 15

Poàe Power Input

Poàe Power Input omoguñava da pokrente komande i unesete podatke ili vredno-
sti koje se mogu direktno povezati s tipskim oblikom.

Napomena
Ukoliko u poàe Power Input unesete netaånu komandu, otvoriñe se okvir za di-
jalog Power input message i u çemu ñe biti naznaåena nepoznata komanda ili
greãka u sintaksi. Pritisnite dugme OK u tom okviru za dijalog.
Kada komandu pokreñete iz poàa Power Input, uobiåajena sintaksa je C: <ime
komande>. Na primer, da biste otvorili novu datoteku, upiãite C: New.

Savet. Preporuåujemo da alatke pokreñete s paleta alatki ili iz menija, a

ne preko poàa Power Input jer je unoãeçe komandi preko tog poàa
naporno.

Dugme Dialog Box Display

Dugme Dialog Box Display ukàuåuje i iskàuåuje prikaz tekuñeg okvira za dijalog.

Dugme User Information Package

Kada pritisnete ovo dugme, otvoriñe se prozor s podrazumevanom putaçom
C:\Program Files\Dassault Systemes\B18\intel_a\resources\galaxy\default.htm. Viãe o
PLM-u, najnovije vesti iz kompanije Dassault Systemes, tehniåku podrãku itd., nañi
ñete preko hiperveza na ovoj strani. Da biste pristupali tim stranama, treba vam
veza sa Internetom.

Palete alatki radnog okruæeça Part Design

Radno okruæeçe Part Design aktivirañete tako ãto ñete pritisnuti dugme New na
standardnoj paleti alatki i u okviru za dijalog New odabrati Part. Drugi naåin je da
iz menija odaberete Start > Mechanical Design > Part Design. Palete alatki iz okru-
æeça Part Design opisane su u nastavku.

Paleta alatki View

Dugmad s palete View (slika 1-14), koriste se za upravàaçe prikazom modela po-
moñu alatki za pomeraçe (engl. pan), uveliåavaçe i umaçivaçe (engl. zoom), gle-
daçe upravno na planarnu povrãinu, stranicu ili ravan, zatim za definisaçe stila
vizuelizacije (engl. rendering) itd. Paleta alatki View dostupna je u svim radnim
okruæeçima.

Napomena
Dugmad Fly Mode, Normal View, Isometric View, View Mode i Rotate nisu
dostupna u okruæeçu Drafting. Za sva ostala radna okruæeça opisana u ovoj
kçizi, funkcija palete View je ista.
16 CATIA V5R18 za maãinske inæeçere

Zoom Out Normal View

Zoom In Create Multi-View
Rotate Isometric View
Pan Shading with Edges
Fit All In Hide/Show
Fly Mode Swap visible space

Slika 1-14 Paleta alatki View

Paleta alatki Select

Alatku Select sa istoimene palete koristiñete da biste izabrali
odreœeni objekat ili skicu. Kada pokrenete alatku Select,
program ñe traæiti da izaberete objekat ili alatku. Alatka Se-
lect podrazumevano ostaje aktivna sve dok ne odaberete
drugu alatku ili neki objekat. Slika 1-15 prikazuje paletu alat- Slika 1-15 Paleta
ki Select. alatki Select

Paleta alatki Sketcher

Dugme Sketcher sa istoimene palete alatki koristi se za akti-
viraçe radnog okruæeça Sketcher. To okruæeçe moæete
pokrenuti i preko menija, tako ãto ñete odabrati Start > Me-
chanical Design > Sketcher. Slika 1-16 prikazuje paletu alatki
Sketcher. Slika 1-16 Paleta
Kada pritisnete dugme Sketcher, izaberite ravan ili pla- alatki Sketcher
narnu stranicu da biste preãli u radno okruæeçe Sketcher.
U nastavku su opisane alatke iz tog okruæeça.

Paleta alatki Profile

Alatke s palete Profile koriste se za crtaçe skica. To je jedna od najvaænijih paleta
alatki u radnom okruæeçu Sketcher. Slika 1-17 prikazuje dugmad s te palete.

Spline Ellipse
Circle Line
Rectangle Axis
Profile Point by Clicking

Slika 1-17 Paleta alatki Profile

Poglavlje 1: Uvod u sistem CATIA V5 17

Paleta alatki Constraint

Alatke s palete Constraint koriste se za primenu ograniåeça na geometrijske ob-
jekte i za kotiraçe skice. Pomoñu alatki sa ove palete moæete potpuno definisati
skicu. Potpuno definisana skica (engl. iso-constraint sketch) objaãçena je u nared-
nim poglavàima. Slika 1-18 prikazuje dugmad na paleti alatki Constraint.

Fix Together
Constraint Animate Constraint
Constraints Defined Edit Multi-Constraint
in Dialog Box

Slika 1-18 Paleta alatki Constraint

Paleta alatki Operation

Alatke s palete Operation koriste se za meçaçe skica. Slika 1-19 prikazuje dug-
mad s te palete alatki.

Trim
Chamfer Mirror
Corner Project 3D Elements

Slika 1-19 Paleta alatki Operation

Paleta alatki Sketch tools

Alatke sa palete Sketch tools koriste se za zadavaçe parametara okruæeça za
skiciraçe, kao ãto su priaçaçe (engl. snap), prebacivaçe izmeœu standardnih i
konstrukcionih elemenata itd. Slika 1-20 prikazuje dugmad na paleti Sketch tools.

Construction/Standard Element
Snap to Point Geometrical Constraints
Grid Dimensional Constraints

Slika 1-20 Paleta alatki Sketch tools

Kada zavrãite osnovnu skicu, treba da je pretvorite u tipski oblik. Pritisnite dug-
me Exit workbench na paleti Workbench i vratite se u radno okruæeçe Part Design.
Sledi opis preostalih paleta alatki iz radnog okruæeça Part.
18 CATIA V5R18 za maãinske inæeçere

Paleta alatki Sketch-Based Features

Alatke sa ove palete koriste se za pretvaraçe skice nacrtane u okruæeçu Sketcher
u tipski oblik. Slika 1-21 prikazuje dugmad s palete Sketch-Based Features.

Hole Rib
Groove Slot
Shaft Solid Combine
Pocket Multi-sections Solid
Pad Removed Multi-sections Solid

Slika 1-21 Paleta alatki Sketch-Based Features

Paleta alatki Dress-Up Features

Alatke s palete Dress-Up Features sluæe za dodavaçe tipskih oblika za korigovaçe
modela, kao ãto su zaobàeça, oborene ivice, izdubàeni oblici tj. ãkoàke (engl. shell)
itd. Na slici 1-22 prikazana su dugmad s palete alatki Dress-Up Features.

Shell
Draft Angle Thickness
Chamfer Thread/Tap

Edge Fillet Remove Face

Slika 1-22 Paleta alatki Dress-Up Features

Paleta alatki Measure

Alatke s palete Measure koriste se za mereçe jednog objekta, rastojaça izmeœu
dva objekta, ili izraåunavaçe svojstava mase objekta. Slika 1-23 prikazuje dugmad
s palete alatki Measure.

Measure Item

Measure Between Measure Inertia

Slika 1-23 Paleta alatki Measure

Poglavlje 1: Uvod u sistem CATIA V5 19

Paleta alatki Transformation Features

Alatke s palete Transformation Features koristiñete da biste na deo primenili
transformacije kao ãto su pomeraçe (engl. move), preslikavaçe (engl. mirror), viãe-
struko umnoæavaçe (engl. pattern) itd. Slika 1-24 prikazuje dugmad na paleti
Transformation Features.

Mirror Rectangular Pattern

Translation Scaling

Slika 1-24 Paleta alatki Transformation Features

Paleta alatki Apply Material

Alatka s palete Apply Material koristi se za dodeàivaçe
materijala telu PartBody. Slika 1-25 prikazuje paletu alat-
ki Apply Material.

Paleta alatki Surface-Based Features Slika 1-25 Paleta

Alatke s palete Surface-Based Features upotrebiñete da alatki Apply Material
biste izvodili operacije s povrãinama dela ili da biste povr-
ãinsko telo pretvorili u puno telo. Na slici 1-26 je dugmad s palete Surface-Based
Features.

Thick Surface Close Surface

Split Sew Surface

Slika 1-26 Paleta alatki Surface-Based Features

Palete alatki radnog okruæeça Wireframe

and Surface Design
Radno okruæeçe Wireframe and Surface Design moæete aktivirati iz glavnog
menija tako ãto ñete odabrati Start > Mechanical Design > Wireframe and Surface
Design. Palete alatki iz okruæeça Wireframe and Surface Design objaãçene su u
nastavku.

Paleta alatki Surfaces

Alatke s palete Surfaces koriste se za izradu povrãina, a prikazane su na slici 1-27.
20 CATIA V5R18 za maãinske inæeçere

Sweep Fill
Offset Multi-Sections Surface
Extrude Blend

Slika 1-27 Paleta alatki Surfaces

Paleta alatki Operations

Alatke s palete Operations (slika 1-28) sluæe za modifikovaçe povrãina.

Boundary Shape Fillet

Split Translate
Join Extrapolate

Slika 1-28 Paleta alatki Operations

Paleta alatki Wireframe

Alatke s palete Wireframe koriste se za izradu 2D ili 3D krivih pomoñu taåaka, lini-
ja i krivih tipa splajn. Pored toga, korisnik moæe napraviti i sopstvene, proizvoàne
ravni pomoñu dugmeta Plane sa ove palete. O izradi proizvoànih ravni uåiñete u
kasnijim poglavàima. Slika 1-29 prikazuje paletu alatki Wireframe.

Projection Intersection
Plane
Parallel Curve
Line
Circle
Point Spline

Slika 1-29 Paleta alatki Wireframe

Palete alatki radnog okruæeça Assembly Design

Radno okruæeçe Assembly Design aktivirañete tako ãto ñete pritisnuti dugme
New na paleti alatki Standard i potom odabrati Product u okviru za dijalog New.
Drugi naåin je da sa menija odaberete Start > Mechanical Design > Assembly De-
sign. Palete alatki u okruæeçu Assembly Design opisane su u nastavku.
Poglavlje 1: Uvod u sistem CATIA V5 21

Paleta alatki Product Structure Tools

Alatke s palete Product Structure Tools koriste se za umetaçe postojeñeg dela ili
sklopa u tekuñu datoteku proizvoda. Uz to, alatkama sa ove palete moæete napra-
viti i nov sklop ili deo unutar datoteke proizvoda. Slika 1-30 prikazuje dugmad s
palete alatki Product Structure Tools.

Existing Component Replace Component

With Positioning Graph tree Reordering
Existing Component Generate Numbering
Part Selective Load
Product Manage Representations
Component Fast Multi Instantiation

Slika 1-30 Paleta alatki Product Structure Tools

Paleta alatki Constraints

Paleta alatki Constraints koristi se za primenu ograniåeça na komponente sklopa
kako bi im se ograniåio stepen slobode u odnosu na okruæeçe. Slika 1-31 prika-
zuje paletu alatki Constraints.

Fix Component Fix Together

Angle Constraint Quick Constraint
Offset Constraint Flexible/Rigid Sub-Assembly
Contact Constraint Change Constraint
Coincidence Constraint Reuse Pattern

Slika 1-31 Paleta alatki Constraints

Paleta alatki Move

Alatke sa ove palete koriste se za operacije kao ãto su premeãtaçe i priàubàivaçe
(engl. snapping) delova ili rastavàaçe (engl. exploding) sklopa u radnom okruæeçu
Assembly Design. Slika 1-32 prikazuje paletu alatki Move.

Snap Explode
Manipulation Stop manipulation
on clash

Slika 1-32 Paleta alatki Move

22 CATIA V5R18 za maãinske inæeçere

Paleta alatki Space Analysis

Alatke s palete Space Analysis sluæe za proveravaçe smetçi (engl. interference) i
sukoba (engl. clash) u sklopu, za izradu popreånog preseka sklopa (engl. section) i
analizu rastojaça (engl. distance analysis). Slika 1-33 prikazuje dugmad s palete
Space Analysis.

Sectioning
Clash Distance and Band
Analysis

Slika 1-33 Paleta alatki Space Analysis

Palete alatki radnog okruæeça Drafting

Da biste aktivirali radno okruæeçe Drafting, pritisnite dugme New na paleti Stan-
dard i izaberite Drawing iz okvira za dijalog New. Pritisnite dugme OK u okviru za
dijalog New Drawing. Drugi naåin je da odaberete Start > Mechanical Design >
Drafting iz menija. Sledi opis paleta alatki iz radnog okruæeça Drafting.

Paleta alatki Drawing

Alatke s palete Drawing (slika 1-34) koristiñete da biste umetnuli nov list (engl.
sheet), napravili nov pogled (engl. view) itd.

New View
New Sheet Instantiate 2D Component

Slika 1-34 Paleta alatki Drawing

Paleta alatki Views

Alatke s palete Views koriste se za generisaçe ortoganalne projekcije (engl. ortho-
graphic views), preseka (engl. section views), detaàa (engl. detail views) ili opseåenih
pogleda (engl. clipping views) tela ili sklopa. Slika 1-35 prikazuje paletu alatki Views.

Detail View Clipping View

Offset Section View Broken View
Front View View Creation Wizard

Slika 1-35 Paleta alatki Views

Poglavlje 1: Uvod u sistem CATIA V5 23

Paleta alatki Generation

Alatke s palete Generation (slika 1-36) koriste se za generisa-
çe kota i dodeàivaçe oznaka pozicija u sklopu na crteæu.
Ostale palete alatki iz radnog okruæeça Drafting sliåne su
onima u okruæeçu Sketcher. Alatke s tih paleta objaãçene Slika 1-36 Paleta
su u narednim poglavàima. alatki Generation
U doçem desnom uglu dugmadi na veñini paleta alatki
primetiñete strelicu nadole. Kada je pritisnete, otvoriñe se potpaleta (engl. flyout).
Slika 1-37 prikazuje potpaletu koja se pojavàuje kada pritisnete strelicu nadole uz
dugme Point s palete Geometry Creation.

Horizontalna linija

Potpaleta

Slika 1-37 Potpaleta koja se otvara kada pritisnete strelicu nadole

Napomena
Potpaleta koja se pojavàuje kada pritisnete strelicu nadole postañe nezavisna
paleta alatki ako pritisnete liniju na çenom vrhu ili na levoj strani, ãto zavisi
od toga da li je potpaleta horizontalna ili vertikalna.

Palete alatki radnog okruæeça Generative Sheetmetal

Ovo radno okruæeçe ñete aktivirati ako odaberete Start > Mechanical Design > Gen-
erative Sheetmetal Design iz menija; u nastavku su opisane çegove palete alatki.

Paleta alatki Walls

Alatke s palete Walls (slika 1-38) koriste se za izradu raznih vrsta zidova.

Wall
Wall On Edge
Recognize Extrusion
Sheet Metal Parameters Flange

Slika 1-38 Paleta alatki Walls

24 CATIA V5R18 za maãinske inæeçere

Paleta alatki Swept Walls

Alatke s palete Swept Walls (slika 1-39) sluæe za izradu tipskih oblika izvlaåeçem
profila duæ zadate krive (engl. sweeping).

Hem Tear Drop

Flange User Flange

Slika 1-39 Paleta alatki Swept Walls

Paleta alatki Stamping

Alatke s palete Stamping (slika 1-40) koriste se za izradu raznih vrsta utisnutih tip-
skih oblika. Slika 1-40 prikazuje paletu alatki Stamping.

Bridge
Flanged Hole
Louver
Circular Stamp
Flange Cut Out
Stiffening Rib
Curve Stamp
Dowel
Bead
User Stamp
Surface Stamp

Slika 1-40 Paleta alatki Stamping

PREÅICE S TASTATURE
CATIA V5 je poznata po strukturi zasnovanoj na ikonicama. Meœutim, i daàe
moæete koristiti preåice s tastature da biste pokrenuli neke alatke. Te preåice i çi-
hove funkcije navedene su u tabeli.

Preåica s tastature Funkcija

CTRL+Z Pokreñe alatku Undo
CTRL+Y Pokreñe alatku Repeat
CTRL+S Snima tekuñi dokument
ALT+ENTER Pokreñe alatku Properties
CTRL+F Pokreñe alatku Search
CTRL+U Pokreñe alatku Update
Poglavlje 1: Uvod u sistem CATIA V5 25

Preåica s tastature Funkcija

SHIFT+F2 Pokreñe alatku Specification Overview
F3 Ukàuåuje i iskàuåuje prikaz specifikacionog stabla
SHIFT+F1 Pokreñe alatku What's This?
F1 Pokreñe alatku Help programa CATIA V5
Pokreñe alatku Fast Multi-Instantiation u radnom okruæeçu
CTRL+D
Assembly Design

ÃEMA BOJA
U sistemu CATIA V5 mogu se koristiti razne ãeme boja za pozadinu i prikazivaçe
objekata na ekranu. Da biste promenili ãemu boja, odaberite Tools > Options;
otvoriñe se okvir za dijalog Options. Sa stabla prikazanog na levoj strani tog okvira
za dijalog odaberite Display u okviru opcije General. Na desnoj strani okvira za di-
jalog Options prikazañe se odgovarajuñe kartice s jeziåcima (engl. tabs). Otvorite
karticu Visualization i izaberite belu boju (opciju White) sa padajuñe liste Back-
ground. Pritisnite OK da biste izabranu ãemu primenili na okruæeçe programa
CATIA V5. Sve datoteke koje nakon toga otvorite, koristiñe izabranu ãemu boja.
Podrazumevana boja skiciranih elemenata je bela, pa treba da je promenite u cr-
nu. Otvorite okvir za dijalog Options, pa proãirite stavku Mechanical Design na
stablu na levoj strani okvira za dijalog. Izaberite stavku Sketcher i opciju Black sa
padajuñe liste Default color of the elements. Pritisnite dugme OK u okviru za dija-
log Options. Sve skice koje nakon toga budete crtali biñe prikazane crnom bojom.
Da biste ravan razlikovali od pozadine, treba da promenite podrazumevanu
boju ravni. To ñete uåiniti tako ãto ñete izabrati ravan, a zatim pritisnuti desni ta-
ster miãa da bi se otvorio kontekstni meni. Izaberite opciju Properties i otvoriñe se
istoimeni okvir za dijalog. Pritisnite jeziåak kartice Graphic i izaberite crnu boju
(opciju Black) sa padajuñe liste u oblasti Lines and Curves. Pritisnite dugme OK
da biste primenili novu ãemu boja. Na isti naåin promenite boju preostale dve
ravni. Slika 1-41 prikazuje karticu Graphic okvira za dijalog Properties.

Napomena
Kada boju pozadine ekrana promenite u belu, morañete da meçate boju svih
ravni kad god otvorite novu datoteku. U ravni spadaju podrazumevane ravni
xy, yz i zx, kao i sve ravni koje ñete napraviti tokom projektovaça. Poãto je ve-
oma zamorno svaki put obavàati taj posao, preporuåujemo da ne meçate boju
pozadine za okruæeçe programa CATIA V5.
Radi lakãeg ãtampaça, u ovoj kçizi se koristi bela pozadina, ali i druge ãeme
boja kada one mogu doprineti boàem razumevaçu i jasnijem prikazivaçu.
26 CATIA V5R18 za maãinske inæeçere

Slika 1-41 Okvir za dijalog Properties