Wszelkie prawa zastrzeżone.

Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości

lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.
Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także
kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym
powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.

Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami

firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli.

Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte

w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej
odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne
naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo
HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne
szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.

Redaktor prowadzący: Michał Mrowiec

Projekt okładki: Jan Paluch

Fotografia na okładce została wykorzystana za zgodą Shutterstock.com

Wydawnictwo HELION
ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63
e-mail: helion@helion.pl
WWW: http://helion.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)

Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres
http://helion.pl/user/opinie/abck10_ebook
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.

ISBN: 978-83-283-2450-3

Copyright © Helion 2016

• Poleć książkę na Facebook.com • Księgarnia internetowa

• Kup w wersji papierowej • Lubię to! » Nasza społeczność
• Oceń książkę
 SPIS TREŚCI

Wstęp ......................................................................................11

I OBSŁUGA SYSTEMU WINDOWS 10 ............... 15

1 Wizyta w sklepie ...........................................................17
Komputer stacjonarny czy przenośny (laptop)? ......................18
Komputer bez tajemnic .................................................................21
Elementy podstawowe widoczne na zewnątrz ......................22
Elementy podstawowe ukryte wewnątrz ...............................26
Windows na pokładzie to podstawa .......................................29
Dostęp do Internetu .................................................................30
Jaki sprzęt wybrać? .................................................................30

2 Pierwsze kroki z Windows 10 .......................................33

Wersje systemu Windows .............................................................34
Darmowa aktualizacja do Windows 10 ........................................34
Powiadomienie o dostępności Windows .................................35
Instalujemy aktualizację Windows 10 ....................................36
Samodzielne instalowanie systemu (dla zaawansowanych) ........38
Co robić, gdy coś nie zadziała? ......................................................39
Aktywacja systemu Windows .......................................................40
Konto użytkownika systemu Windows ..................................41
Pierwsze spotkanie z Windowsem ................................................42
 ABC komputera

3 Klawiatura, mysz i odnowione menu Start ..................... 45

Mysz ..............................................................................................46
Co to jest menu podręczne? .....................................................47
Podwójne kliknięcie .................................................................48
Odnowione menu Start .................................................................49
Klawiatura w systemie Windows .................................................53
Układ QWERTY to podstawa! .................................................54
Klawisze specjalne ...................................................................55
Polskie znaki ............................................................................56
Poruszanie się po tekście ..............................................................57
Klawisze kierunkowe i nawigacyjne .......................................58
Pozostałe klawisze specjalne ...................................................59
Lewy Alt kontra prawy Alt ...........................................................60
Gesty dotyczące ekranów dotykowych ........................................61

4 Aplikacje kafelkowe
i klasyczne programy okienkowe .................................. 65
Programy (aplikacje) „kafelkowe” .................................................66
Klasyczne programy okienkowe ...................................................68
Zmiana rozmiaru i pozycji okna programu .............................70
Przesuwanie zawartości okna .................................................71
Wielozadaniowość systemu Windows ..........................................72
Wielozadaniowość i aplikacje „kafelkowe” .............................73
Skrót Alt+Tab w Windows 10 także działa! ..........................74
Wirtualne pulpity, czyli jeszcze więcej miejsca do pracy ......75
Zamykanie programu lub komputera ...........................................76
Coś dziwnego stało się z programem ......................................77

5 Zapisywanie i odczytywanie dokumentów ....................... 81

Zasoby komputera .........................................................................82
Zapisujemy dokument ...................................................................84
Odczytujemy dokument ................................................................86
Organizowanie danych w komputerze .........................................86
Biblioteki systemu Windows ........................................................90
Szybkie otwieranie dokumentów .................................................91

6 Eksplorator plików i zasoby komputera ......................... 93

Okno programu Eksplorator plików .............................................94
Pokaż kotku, co masz w środku! .............................................96
Kopiowanie dokumentów (poznajemy schowek Windows) ...... 99
Technika „przeciągnij i upuść” ..............................................101
Usuwanie i odzyskiwanie dokumentów ...............................103
Wysuwanie płyt optycznych oraz innych urządzeń
z komputera .........................................................................105
Poruszanie się po oknie Eksploratora plików .......................106
Importowanie zdjęć cyfrowych do komputera ..........................108
Przeglądanie i edycja zdjęć ....................................................109
Wyszukiwanie plików (i nie tylko) w systemie Windows .........111

4
 Spis treści

Nagrywanie płyt optycznych ......................................................112

Nagrywanie z użyciem Eksploratora plików ........................112
Kasowanie zawartości płyty wielokrotnego zapisu ..............114
Nagrywanie płyt za pomocą programu Nero 2016 ...............114
Formatowanie dysków (tylko dla ostrożnych!) ........................121

7 Gry, nauka i muzyka ....................................................123

Skąd się biorą gry? .......................................................................124
Jak zainstalować zakupiony program na komputerze? .............124
Gry w dystrybucji cyfrowej ........................................................125
Gdzie te gry z dawnych lat… ......................................................127
Komputer pomaga w nauce .........................................................128
Komputer i muzyka .....................................................................130
Program Windows Media Player ...........................................130
Program iTunes ......................................................................132

8 Wirusy komputerowe ...................................................137

Czym są i skąd się biorą wirusy? ................................................138
Wirusy w Internecie ....................................................................138
Środki zapobiegawcze .................................................................139
Windows Defender ................................................................140
Kaspersky Internet Security ..................................................141
Darmowe programy antywirusowe ......................................142

9 Konfiguracja systemu Windows 10 ..............................145

Poznajemy panel Ustawienia ......................................................146
Konta użytkowników systemu Windows ...................................147
Konto lokalne czy konto Microsoft? ......................................148
Hasło systemu Windows .......................................................150
Kolory i obrazy tła .......................................................................151
Pasek zadań .................................................................................154
Czas i godzina w komputerze .....................................................155
Rozdzielczość ekranu i praca z monitorem ................................156
Wygaszacz ekranu i opcje zasilania ............................................157
Panel sterowania .........................................................................158
Mysz dla osób leworęcznych ......................................................160
Klawiatura i polskie znaki w systemie .......................................160
Funkcje administracyjne .............................................................163

10 Narzędzia systemu Windows 10 ..................................165

Kalkulator ....................................................................................165
System pomocy Windows ...........................................................166
Centrum akcji, czyli powiadomienia systemowe po nowemu ...168
Konserwacja pracy dysku twardego ...........................................169
Sprawdzanie błędów ..............................................................171
Program Oczyszczanie dysku ................................................171
Program Optymalizowanie dysków ......................................172
Obsługa folderów skompresowanych (ZIP) .................................174
Historia plików, czyli automatyczna kopia bezpieczeństwa .....175

5
 ABC komputera

II MICROSOFT WORD I GRAFIKA .................... 179

11 Poznajemy pakiet Microsoft Office 2016 ...................... 181
Zakup i instalowanie pakietu Microsoft Office
— na co zwracać uwagę? ..........................................................182
Pierwsze kroki z edytorem tekstów ...........................................183
Ekran Worda, czyli poznaj koncepcję „wstążki” ..................183
Karty dodatkowe i inne funkcje kontekstowe wstążki ........187
Tryby pracy z dokumentem i jego wielkość ekranowa ........188
Otwieranie i zapisywanie dokumentów .....................................189
OneDrive, czyli dokumenty zapisujesz w chmurze ..............189
Drukowanie dokumentów tekstowych .......................................191
Instalowanie drukarki ...........................................................192

12 Formatowanie tekstów ................................................. 195

Akapit i jego wyrównanie względem marginesów .....................197
Rzeczywisty rozmiar dokumentu ...............................................199
Wyróżnianie elementów tekstu ..................................................201
Pojedyncze litery i nowe wyrazy ..........................................201
Już napisane pojedyncze wyrazy ..........................................201
Grupy napisanych wyrazów ..................................................201
Błędy, błędy! ................................................................................202
Word i schowek ...........................................................................202
Rozmiar czcionki .........................................................................203
Kolor czcionki ..............................................................................204
Odstępy między akapitami ..........................................................205
Punktowanie i numerowanie ......................................................206
Zaawansowane formatowanie ....................................................207
Podwieszony akapit ...............................................................207
Automatyczne dzielenie wyrazów ........................................208
Wstawianie daty i godziny ....................................................210

13 Czcionki i języki w dokumentach Worda ...................... 213

Krój i rozmiar czcionki ................................................................213
Znaki diakrytyczne języków obcych ...........................................216
Sprawdzanie pisowni ..................................................................217
Autokorekta .................................................................................219

14 Tabele i układ kolumnowy ........................................... 221

Tworzenie i formatowanie tabeli ...............................................222
Formatowanie tabel ....................................................................227
Tryb wielokolumnowy (gazetowy) .............................................228
Bardzo długie tabele (wielostronicowe) ......................................229

15 Praca z długimi dokumentami ...................................... 231

Zasady podziału dokumentu na strony .......................................232
Nawigacja ..............................................................................233
Wyszukiwanie i zamiana tekstu ...........................................234

6
 Spis treści

Stopki i nagłówki .........................................................................235

Numerowanie stron dla zaawansowanych ................................238
Różne stopki i nagłówki dla odrębnych części dokumentu .......238
Stopki i nagłówki dla zaawansowanych .....................................239
Numerowanie nagłówków i spis treści ......................................239
Przygotowanie dokumentu ....................................................240
Tworzenie spisu treści ...........................................................242
Przypisy .......................................................................................244
Odsyłacze .....................................................................................245

16 Grafika w programach Word i Paint .............................249

Program graficzny Paint .............................................................250
Podstawy obsługi programu Paint ........................................251
Zaznaczanie i przekształcanie obrazów ................................253
Narzędzie tekstowe w programie Paint ................................254
Edytor graficzny Worda ..............................................................255
Biblioteka gotowych plików clipart ......................................256
Narzędzia graficzne w programie Word ...............................258
Operacje na obiektach graficznych programu Word ............261
Wzajemne przesłanianie obiektów .......................................261
Grupowanie ............................................................................263
Praca z polami tekstowymi ...................................................263
Ustalanie ziarnistości obrazu ................................................264
Kopiowanie i wklejanie rysunków ..............................................266
Zrzuty ekranów w Windowsie ....................................................267

III MICROSOFT EXCEL I OBLICZENIA ............... 269

17 Podstawy obsługi arkusza kalkulacyjnego ....................271
Poznajemy arkusz kalkulacyjny ..................................................272
Wprowadzanie danych do arkusza i ich formatowanie .............274
Formatowanie komórek ..............................................................277
Operacje na komórkach ...............................................................281
Kilka zaskakujących ćwiczeń praktycznych .........................282
Nagłówki i opisy tabel .................................................................283

18 Excel i magia automatycznych obliczeń ........................287

Nasza pierwsza formuła w arkuszu ...........................................287
Powielanie wzoru za pomocą myszy ....................................289
Powielanie wzoru z wykorzystaniem kopiowania
i wklejania ...........................................................................289
Współrzędne względne i bezwzględne ..................................290
Operatory matematyczne ............................................................292
Funkcje matematyczne w formułach .........................................293
Biblioteka funkcji Excela .......................................................294
Modyfikacja formuły na arkuszu ..........................................296

7
 ABC komputera

Ćwiczenia ....................................................................................296
Lokata bankowa ....................................................................296
Harmonogram spłaty kredytu bankowego ...........................297

19 Bazy danych i drukowanie w Excelu ............................ 301

Sortowanie i filtrowanie danych ................................................302
Proste wykresy ............................................................................305
Drukowanie arkuszy ...................................................................306
Kondensowanie wydruku ......................................................306
Wydruk wielostronicowy dużego arkusza ............................308
Nagłówki i stopki ...................................................................309

IV INTERNET .................................................. 311

20 Podłączenie do Internetu ............................................. 313
Kilka popularnych metod uzyskiwania dostępu do Internetu .....315
Internet z komórki .................................................................315
Internet szerokopasmowy
(sieć osiedlowa LAN lub modem kablowy) .........................317
Łączymy się z Internetem ...........................................................319
Konfigurujemy router bezprzewodowy ................................320
Połącz się z siecią Wi-Fi ........................................................323
Tryb samolotowy ...................................................................324
Zagrożenia internetowe ..............................................................325
Bezpieczny Internet ...............................................................325
Działajmy legalnie w sieci Internet .......................................325

21 Pierwsze kroki w Internecie ........................................ 327

Microsoft Edge, czyli Internet Explorer po liftingu ...................329
Otwieranie stron internetowych ...........................................329
Przyciski programu Microsoft Edge ......................................331
Efektywna nawigacja
pomiędzy wieloma stronami WWW ...................................332
Wyszukiwarki internetowe (Bing, Google) .................................333
Pobieranie plików z Internetu ....................................................337
Pobieranie programu z Internetu
na przykładzie Gadu-Gadu ..................................................338
Serwery FTP ..........................................................................339
Przeglądarka Firefox ...................................................................340
Szybko do celu, czyli zakładki internetowe ...............................342
Zakładki w Microsoft Edge ....................................................343
Zakładki w przeglądarce Firefox ...........................................344
Obsługa formatu PDF w Windows 10 ........................................344

8
 Spis treści

22 Poczta elektroniczna (e-mail) ......................................347

Zakładamy skrzynkę e-mail ........................................................349
Darmowa poczta w Internecie ..............................................354
Program Poczta ............................................................................354
Konfiguracja dostępu do konta e-mail ..................................355
Czytanie i pisanie wiadomości ..............................................357
Zarządzanie wiadomościami na serwerze ............................359
Kontakty, czyli Twoja książka adresowa ...................................360
Kalendarz, czyli zaplanuj swój czas ............................................362

23 Konto Microsoft i Sklep Windows ................................365

Zakładamy konto Microsoft ........................................................367
Odzyskiwanie dostępu do konta Microsoft ................................368
Sklep Windows .............................................................................370
Darmowe aplikacje w Sklepie Windows ...............................370
Aplikacje płatne w Sklepie Windows ....................................370
Przywracanie aplikacji ze Sklepu Windows .........................371
Aktualizacje aplikacji w Sklepie Windows ...........................372

24 Zastosowania Internetu ................................................373

Fora dyskusyjne ...........................................................................374
Gadu-Gadu i inne komunikatory ................................................376
Telefonia internetowa .................................................................380
Banki internetowe .......................................................................381
Praca w Internecie ......................................................................384
Po pracy na urlop ........................................................................385
Muzyka w Internecie ..................................................................386
Porównywarki cen ......................................................................387
Serwisy aukcyjne .........................................................................388
Serwisy społecznościowe ............................................................390
Wikipedia i inne serwisy encyklopedyczno-słownikowe ...........392
Aktualizacja systemu Windows ..................................................393

Skorowidz ....................................................................395

9
 ABC komputera

10
 WSTĘP

O becne, dziesiąte już wydanie ABC komputera

omawia najnowszy system operacyjny Microsoft
Windows 10, który pojawił się na rynku pod koniec
lipca 2015. Nowa wersja sztandarowego produktu
tej firmy zawiera szereg zmian funkcjonalnych
(m.in. nowe aplikacje multimedialne i komunika-
cyjne, rewolucyjną przeglądarkę internetową
Edge i przywrócony przycisk Start w zupełnie
genialnym wydaniu), które zostaną szczegółowo
opisane w tej książce. Nowy Windows jest również
dostępny w wersji przeznaczonej na tablety i wspie-
ra komputery posiadające ekrany dotykowe, dzięki
którym można najpełniej wykorzystać cechy nowe-
go systemu. System jest całkowicie darmowy dla
posiadaczy komputerów wyposażonych w wersję
Windows 7 lub wyższą i można go na nich łatwo
zainstalować, pobierając aktualizację przez Internet.
 ABC komputera

Nowa odsłona popularnego systemu „okienek” (to oznacza angielskie słowo „win-
dows”) zastąpiła poprzedni system, Windows 8, który wzbudził szeroką krytykę
przez zbyt agresywne zmiany w interfejsie użytkownika (np. promowanie
ekranu „kafelkowego” i usunięcie przycisku Start). Z perspektywy czasu widać,
że te głosy krytyki nie uwzględniły faktycznej innowacji, jaką było zburzenie
granic między komputerami i urządzeniami przenośnymi. Microsoft konse-
kwentnie ujednolicił interfejs graficzny swoich systemów tak, aby zatrzeć granice
pomiędzy telefonami, tabletami i komputerami osobistymi. Dzięki takiemu po-
dejściu projektantów wiele aplikacji działało bardzo podobnie na komputerach
osobistych wspierających interfejs dotykowy, na tabletach i na telefonach. Fir-
ma Microsoft zaoferowała także darmową możliwość przechowywania bardzo
dużej ilości danych użytkownika w tzw. chmurze (ang. Cloud), czyli na kom-
puterach utrzymywanych przez dostawców w Internecie, co było prawdziwym
„wejściem smoka” w biznes zarezerwowany do tej pory dla innych graczy.

Wejście firmy Microsoft na, wydawałoby się, dość ustabilizowany rynek table-
tów i telefonów (przez zakup części firmy Nokia, produkującej wcześniej świet-
ne smartfony) stało się faktem. Dla nas, konsumentów, jest to dobry znak, gdyż
przełamanie faktycznego monopolu systemów Android i iOS doprowadziło do
ogólnego spadku cen i większej dostępności tabletów, smartfonów oraz aplika-
cji mobilnych dla przeciętnego konsumenta.

Wersja Windows 10 wprowadza dużo ciekawych ułatwień, które warto poznać,

aby efektywnie wykorzystywać posiadany komputer. Wiele funkcji jest zupeł-
nie nowych i działa inaczej niż w Windows 8. Integracja usług „chmurowych”
(OneDrive) jest rozwiązana bezobsługowo — w praktyce zatraca się pojęcie lokali-
zacji danych użytkownika, które są dostępne z dowolnego urządzenia „podpię-
tego” pod tzw. konto Windows, będące koncepcyjnym odpowiednikiem konta
Apple, znanego z systemów OS X.

Używając Windows 10, na pewno przekonasz się, że jest to system znacznie

prostszy i przyjemniejszy w obsłudze od poprzednich wersji, a poza tym nie ma
w nim kilku wad obecnych w wersji Windows 8!

Podobnie jak w poprzednich wydaniach książki, tak i w tym oprócz samego syste-
mu opiszę zasady posługiwania się pakietem biurowym Microsoft Office w najnow-
szej wersji Office 2016 (występującym także na rynku pod nazwą Office 365)
oraz programy służące do pracy z Internetem. Zapoznasz się także z najnowszą
wersją kultowego pakietu do nagrywania płyt optycznych i obsługi multimediów
Nero 2016.

Opis korzystania z Internetu uwzględnia oczywiście najnowsze trendy, np. ko-

munikatory, tzw. serwisy społecznościowe czy telefonię internetową.

12
 Wstęp

Książka jest przeznaczona dla czytelników poprzednich wydań, którzy chcą za-
poznać się z Windows 10 i obsługą Internetu oraz uzyskać podstawowe infor-
macje dotyczące pakietu Office 2016. Oczywiście, będzie również pożyteczna
dla nowych czytelników, w szczególności tych, którzy nie zetknęli się wcześniej
z komputerem, natomiast z powodu jakiejś sytuacji życiowej (np. zakupu kom-
putera jako prezentu dla dziecka, otrzymania go jako nagrody w teleturnieju,
kontaktu z komputerem w pracy) zostały zmuszone do nauczenia się obsługi tego
urządzenia. Aby ułatwić wybór sprzętu osobom dopiero planującym jego zakup,
naszą wyprawę w świat komputerów rozpoczniemy od wizyty w sklepie. Podam
kilka porad przydatnych dla niezorientowanej osoby, która sama jeszcze nie
wie, czego tak naprawdę od komputera wymaga. Mogą się one okazać pomocne
przy planowaniu zakupu zestawu najbardziej odpowiadającego jej rzeczywi-
stym potrzebom bez wydawania majątku na zbędne gadżety.

Sporo miejsca poświęcę pierwszym krokom w pracy z komputerem. W tym celu

zdefiniuję kilka pojęć początkowych — naprawdę niezbyt trudnych. Postaram
się przy okazji uniknąć zbędnego teoretyzowania i omawiania zagadnień intere-
sujących wyłącznie informatyków. Moim celem w tej książce jest przede wszyst-
kim oswojenie czytelnika z nowym, nieznanym narzędziem. Niewątpliwie tak
świetnie zaprojektowany system, jakim jest nowy Windows, bardzo ułatwi to
zadanie. Aby zrealizować założony cel, pokażę wiele użytecznych i różnorodnych
przykładów użycia komputera. Zademonstruję także, jak wykorzystać komputer
do zabawy (gry), nauki (programy edukacyjne) i pracy. Temu ostatniemu zagadnie-
niu będzie poświęcona większa część książki. Nauczymy się wspólnie, jak pisać
listy, tworzyć grafikę, drukować dokumenty i wykonywać obliczenia. Książka
pozwala także bezboleśnie opanować użytkowanie sieci Internet zarówno do za-
bawy, jak i do całkiem poważnych zagadnień, takich jak korzystanie z banko-
wości elektronicznej czy też poszukiwanie pracy.

W trakcie pisania książki oparłem się na doświadczeniach, które zdobyłem, pracu-

jąc jako instruktor prowadzący kursy komputerowe. W trakcie tych zajęć uzy-
skałem niezastąpiony przegląd rozmaitych postaw typowych w sytuacji pierw-
szego i kolejnych kontaktów z komputerem. Można zatem uznać, że w pewnym
sensie wiedza zawarta w tej książce została już przetestowana z wynikiem po-
zytywnym. Oczywiście, teraz nie będę w stanie osobiście asystować czytelni-
kom przy wykonywaniu omawianych ćwiczeń. Z drugiej jednak strony, forma
książkowa pozwala na przekazanie wielu innych treści i jest mniej ulotna niż
słowa instruktora.

Trzymając tę książkę w ręku, zapewne nie masz świadomości, że pierwsze wy-

danie ABC komputera ukazało się w… listopadzie 1998 roku! Duża popularność
tamtej publikacji utwierdziła wydawnictwo Helion w przekonaniu o potrzebie
stałego aktualizowania zawartości książki, tak aby omawiała ona najpopularniejsze
na rynku wersje systemu Windows i pakietu biurowego Microsoft Office, których

13
 ABC komputera

znajomość jest podstawowym wymogiem w szkołach i zakładach pracy używają-

cych komputerów do zastosowań biurowych. Wysiłek autora oraz zespołu redak-
cyjnego Helionu został doceniony świetną sprzedażą kolejnych wydań i częstą
obecnością książki na liście bestsellerów wydawnictwa (za to dziękuję również
wiernym czytelnikom kolejnych wydań).
Każdy nowy system Windows wnosi pewne rewolucje na rynku oprogramowania
i zapoznanie się z obsługą tego systemu jest po prostu niezbędne. O konieczności
zaznajomienia się z pakietem biurowym Microsoft Office chyba nie trzeba już
nikogo przekonywać. System Windows i pakiet Office po prostu musisz poznać,
aby efektywnie pracować z komputerem w domu lub biurze i pozostać konkuren-
cyjnym na rynku pracy.

W bieżącym wydaniu książki przebudowałem także rozdziały poświęcone ochronie

antywirusowej i korzystaniu z sieci Internet; uprościłem opis niektórych za-
gadnień i zaktualizowałem wszystkie odniesienia do konkretnych produktów,
tak aby odzwierciedlić faktyczne preferencje polskich użytkowników komputerów.

Książka ukazuje się w popularnej serii „ABC”, charakteryzującej się nowymi roz-
wiązaniami w zakresie składu, dzięki którym lektura będzie na pewno łatwiejsza
i czytelnik powinien szybko przyswoić sobie treści zawarte w książce. Po jej
lekturze wskazane jest zapoznanie się z innym moim podręcznikiem, MS Office
2016 PL w biurze i nie tylko, który pozwoli Ci osiągnąć mistrzostwo w obsłudze
najnowszej wersji pakietu Office (w tym podręczniku z uwagi na ograniczone
miejsce zawarłem wyłącznie podstawy obsługi Worda i Excela).

Liczę, że z tą książką w ręku będzie można bezboleśnie wkroczyć do dziwnego,

aczkolwiek fascynującego świata komputerów. Windows 10 jest świetnym na-
stępcą swoich innowacyjnych poprzedników i jestem przekonany, że zachwyci
swoich użytkowników — na taki efekt „wow” czekaliśmy od kilku lat i niech to
ostatnie wyznanie pozostanie najlepszą rekomendacją nowego systemu.

Przekonaj się sam, że nie przesadziłem!

Piotr Wróblewski
e-mail: pwroblewski@post.pl

Wrocław, wrzesień 2015

14
 I

OBSŁUGA SYSTEMU
WINDOWS 10

W tej części książki omawiam m.in. następujące

zagadnienia:
 wybór idealnego komputera do obsługi
systemu Windows 10;
 zagadnienia instalacji i konfiguracji systemu;
 posługiwanie się myszką, klawiaturą
i ekranem dotykowym;
 uruchamianie i obsługa programów
w systemie Windows;
 eksploracja zasobów komputera;
 nagrywanie płyt optycznych z użyciem
Windows lub pakietu Nero 2016;
 profilaktyka i zwalczanie wirusów
komputerowych;
 komputer do zabawy i nauki;
 programy narzędziowe i niektóre bardziej
zaawansowane funkcje systemu.
 1

WIZYTA
W SKLEPIE

J ak już wspomniałem we wstępie, niniejsza

książka jest przeznaczona dla osób, które dopiero
rozpoczynają swoją przygodę z komputerem, dla-
tego też w tym rozdziale nie będę podawał mało
istotnych definicji. Znacznie łatwiej bowiem bę-
dzie czytelnikowi pojąć, czym jest komputer, kiedy
zobaczy, jak on działa, niż podczas czytania niezro-
zumiałych i skomplikowanych pojęć. Załóżmy zatem,
że wiemy, czym jest owo urządzenie — na podobnej
zasadzie, na jakiej mianem odtwarzacza DVD okre-
ślamy „pudło” z otworem, do którego wkładamy
płytę z filmem.

Opis postępowania podczas zakupu komputera na-

stręcza wiele trudności ze względu na różnorod-
ność dostępnego na rynku sprzętu i oprogramowa-
nia. To, co otrzymamy w sklepie komputerowym,
zależy wyłącznie od naszej decyzji. Jednak często
nie jesteśmy w stanie sformułować swoich wyma-
gań, a jedynie sugerujemy się ceną zestawu.
 ABC komputera

W tym rozdziale postaram się ułatwić czytelnikowi dokonanie właściwego wy-

boru, podając kilka rad przydatnych przy wyborze komputera kupowanego wy-
syłkowo lub w sklepie, podczas rozmowy ze sprzedawcą.

Moje wprowadzenie ma też na celu doprowadzić do wyrównania kompetencji

nabywcy sprzętu komputerowego do takiego stopnia, aby nie stając się eksper-
tem komputerowym, był jednak w stanie wyartykułować swoje potrzeby, używając
poprawnej terminologii „branżowej”. Zdaję sobie sprawę, że brzmi to groźnie,
ale postaram się, aby odbyło się to możliwie bezboleśnie!

Zastanówmy się, jak wygląda proces zakupu, gdy planujemy wydać sporo pienię-
dzy, ale nie mamy pewności, że zrobimy to dobrze. Z tego powodu już w sklepie
bardzo często podchodzimy do sprzedawcy z nieufnością i traktujemy go jak
krwiopijcę, który marzy tylko o tym, aby wyciągnąć od nas tyle gotówki, ile się
da. Często uprzedzenie towarzyszy całej rozmowie i powoduje, że w ogóle nie
chcemy słuchać tego, co ma on do powiedzenia. Taka postawa skutkuje zazwy-
czaj kupnem najtańszego zestawu komputerowego i frustracją w sytuacji, kiedy
okazuje się, że nowy sprzęt nie spełnia naszych oczekiwań. Wiele pochopnych
zakupów odbywa się w supermarkecie, gdzie często po pozornie atrakcyjnej cenie
można zakupić przestarzały sprzęt, który już właściwie znikł z oferty specjali-
stycznych sklepów. Oczywiście, nie neguję zupełnie polowania na okazje, ale nie
oczekujmy cudów w ofercie sklepu, który jest wyspecjalizowany „we wszystkim”
i sprzedaje głównie towary spożywcze…

Początkującym radzę zatem, aby skorzystali z oferty firm wyspecjalizowanych

w dystrybucji lub montażu zestawów komputerowych i posiadających dobry
serwis usytuowany w pobliżu miejsca zamieszkania. Do takich sklepów można
zaliczyć np. sieci salonów Komputronik lub Vobis. Niezłe okazje cenowe można
wypatrzyć w klasycznych sieciach handlujących sprzętem RTV-AGD, choć nie
zawsze można w nich liczyć na kameralne warunki i obszerną pomoc sprze-
dawców. Sieci te oferują często rozszerzenia gwarancji wraz z ubezpieczeniami
od uszkodzenia sprzętu, co może zapewnić nabywcy spokój ducha.

Komputer stacjonarny czy przenośny (laptop)?

Komputer stacjonarny składa się z odrębnej obudowy, klawiatury i monitora.
Klasyczne komputery stacjonarne zajmują sporo miejsca, więc jeżeli nie masz
w domu dużego biurka, warto pomyśleć o zakupie laptopa, zwanego czasami
notebookiem. Laptop jest komputerem przenośnym, takim, który można łatwo
zapakować do torby i wziąć ze sobą w podróż lub np. na uczelnię na wykłady. Przy
kupnie laptopa warto zastanowić się nad wersją wyposażoną w ekran dotykowy —
opcja, która świetnie działa z nowym systemem Windows. Laptopy są w pełni
„mobilne” — można je zabrać do plecaka lub samochodu i nie powodują zagra-
cenia mieszkania, gdyż nie wymagają stałego miejsca w domu.

18
 Wizyta w sklepie

Typowy wygląd laptopa pokazuje rysunek 1.1. Jak łatwo się przekonać, jest to
zintegrowana konstrukcja zawierająca ekran wbudowany w klapę, osadzoną
klawiaturę i różnorakie zestawy gniazd połączeniowych.

Rysunek 1.1.
Komputer
przenośny
(laptop)

Istnieje wiele odmian laptopów, różniących się szybkością, parametrami ekranu,

liczbą gniazd wejściowych i wyjściowych. Pewną regułą jest, że laptopy o najbardziej
popularnej, średniej wielkości ekranu 15,6" (jeden cal równa się około 2,4 cm) są
najtańsze, a ich mniejsze lub większe wersje bywają już znacznie droższe. Wiel-
ką zaletą komputera przenośnego jest możliwość pracy bez zasilania zewnętrz-
nego (zazwyczaj kilka godzin) w dowolnym miejscu, wadą zaś — praktyczna nie-
opłacalność rozbudowy (w wielu modelach można tylko dodać pamięć RAM lub
zmienić dysk twardy, ale to ostatnie wymaga już pewnej wiedzy specjalistycz-
nej z powodu konieczności ponownej instalacji systemu Windows).

Nie pomyl laptopa z netbookiem (czytaj: netbukiem).

Netbook to mały, lekki, podobny do laptopa komputer
o mniejszej mocy i mniejszym ekranie (np. 10"), ale
wystarczający do prostych prac biurowych i przeglądania
Internetu. Obecnie netbooki są wypierane z rynku przez
komputery typu ultrabook (superlekkie, w pełni funkcjonalne
laptopy oferujące nieco większe ekrany 12 – 13").

Ile kosztuje typowy laptop? Jeszcze kilkanaście lat temu ceny notebooków były
niebotyczne, jednak teraz w pełni multimedialny, wydajny model ze sporej
wielkości dyskiem twardym 1 TB (1000 GB), ekranem 15,6" i 8 GB RAM można ku-
pić za około 2000 złotych, co jest porównywalne z ceną dobrego zestawu stacjonar-
nego. Obecnie nie ma już na rynku rażąco wolnych i źle skonfigurowanych lapto-
pów i za wspomniane 2000 zł nabywa się sprzęt przewyższający o parę klas to, co
kilka lat temu kosztowało trzy – cztery razy tyle. Niestety, kupując laptop przezna-
czony do gier, musisz zazwyczaj wydać 2 – 3 razy więcej pieniędzy niż na sprzęt ze
średniej półki cenowej. Powodem są droższe podzespoły i mniejsza sprzedaż takich

19
 ABC komputera

zestawów, które muszą sprostać wymaganiom gier najnowszej generacji. A te

ostatnie kuszą i oszałamiają realistyczną grafiką oraz możliwościami akcji, ale
wymuszają ostre wymagania w zakresie szybkości procesora i karty graficznej.

Alternatywą jest zakup zestawu stacjonarnego, który będzie szybszy i tańszy

z powodu zastosowania w nim pełnowymiarowych komponentów. Niestety, nie
każdy ma możliwość zorganizowania w domu kącika komputerowego na klawiatu-
rę, jednostkę centralną i monitor! Z tego powodu większość klientów obecnie
godzi się na kompromis związany z wydajnością i decyduje się jednak na kupno
komputerów przenośnych.

Laptop w podanym powyżej zakresie cenowym ok. 2000 zł posiada wbudowaną

kartę sieciową zwykłą i kartę sieci bezprzewodowej (opisywaną jako Wi-Fi lub
WLAN), a także nagrywarkę DVD (chociaż wielu producentów powoli odchodzi od
tego elementu, „odchudzając” w ten sposób sprzęt). Komputer przenośny wyposa-
żony jest z reguły w ekran o wielkości 15,6", ponieważ taka wielkość ekranu od-
powiada proporcjom 16:10 i najlepiej nadaje się do oglądania filmów. Jest wiele
firm oferujących dobre i wcale nie tak drogie modele, np. Asus, Dell, HP, Lenovo,
Samsung, Sony — wybór jest spory. Jeżeli kupujesz laptop, zwróć uwagę na poło-
żenie i liczbę gniazd USB. Im więcej ich będzie, tym wygodniej podłączysz urzą-
dzenia dodatkowe, np. mysz, dysk przenośny, drukarkę. Według mojej subiek-
tywnej opinii warto także zainwestować w sprzęt z matrycą matową, gdyż jest
ona mniej męcząca dla oczu i nie widać na niej odblasków ani… naszego odbicia,
chociaż warto mieć świadomość, że taki wybór nie oferuje żywych kolorów,
istotnych przy obróbce lub przeglądaniu zdjęć cyfrowych i oglądaniu filmów.
Matryce dotykowe występują wyłącznie w wersji „błyszczącej”. W obróbce grafiki
lub oglądaniu filmów nic nie zastąpi dużego, zewnętrznego monitora.

Tanie notebooki nie zawsze nadają się do gier, gdyż bywają

wyposażone w słabsze karty graficzne (tzw. zintegrowane).
Jeśli chcesz na laptopie pograć w Wiedźmina lub najnowsze
wyścigi GTA, poproś sprzedawcę o model z lepszą kartą, tzw.
dedykowaną — taki sprzęt jest szybszy, posiada własną pamięć
i nie obciąża procesora podczas wykonywania operacji graficznych.

Niestety, ekrany stosowane w laptopach ze średniej półki cenowej bywają dość

słabej jakości (słabe kąty widzenia, niska jasność).

Notebooki są bardzo proste w obsłudze. Jedynym elementem, jaki może sprawić

kłopot, jest mysz… której nie ma. W jej miejsce zazwyczaj stosuje się tzw. gładzik
(ang. touchpad), widoczny w modelu na rysunku 1.1 z przodu klawiatury. Oczy-
wiście, do notebooka można z łatwością podłączyć klasyczną mysz USB.

20
 Wizyta w sklepie

Komputer bez tajemnic

Przed wejściem do sklepu komputerowego przede wszystkim powinniśmy sobie
uświadomić, w jakim celu kupujemy komputer. Często jest to zakup dokonywany
z myślą o naszych dzieciach, którym pragniemy zapewnić podstawy edukacji in-
formatycznej. Jednak bez względu na to, dla kogo jest on przeznaczony, warto
postarać się, aby sprzęt mógł służyć zarówno do pracy, jak i do zabawy. Na szczę-
ście, ten ostatni warunek nie jest trudny do spełnienia, nawet jeśli nie planuje-
my na ten zakup wydać fortuny.

Jeżeli chcemy wykorzystywać komputer w sposób uniwersalny, powinniśmy za-

dbać, aby był to zestaw multimedialny. Termin ten określa komputer wyposażo-
ny w kartę dźwiękową, dobre głośniki i wydajną kartę graficzną. Ponadto w dobie
Internetu zakup komputera bez karty sieciowej (przewodowej lub bezprzewodowej,
tzw. Wi-Fi) jest pozbawiony sensu… ale takich komputerów już na rynku po pro-
stu nie ma! Korzystając z ofert sklepów komputerowych, można często zamówić
gotowy, przetestowany zestaw wyposażony w zainstalowany fabrycznie sys-
tem operacyjny Windows. Taki sprzęt będzie gotowy do użycia praktycznie od
pierwszego włączenia. Możliwe jest oczywiście samodzielne określenie elementów
wchodzących w skład zestawu, jednak wymaga to pewnej wiedzy o technolo-
giach komputerowych. Początkującym polecam zakup komputera w miejscu, gdzie
można kogoś poprosić o poradę w przypadku wątpliwości.

Aby zrozumieć, z czego złożony jest komputer, spójrzmy na przykładowy zestaw

stacjonarny przedstawiony na rysunku 1.2. Każdy z widocznych na nim elementów
może występować w licznych wersjach, które różnią się parametrami i ceną.
Elementy wchodzące w skład zestawu stacjonarnego można oczywiście spotkać
w laptopach, w wersji zintegrowanej (np. funkcję monitora w laptopie pełni
wbudowany w klapę ekran, klawiatura jest elementem obudowy itp.).

Rysunek 1.2. Klasyczny, rzadziej już kupowany zestaw komputerowy

21
 ABC komputera

Komputer stacjonarny jest znany z biur i pracowni komputerowych. Pewną odmia-

ną zestawu stacjonarnego jest komputer zintegrowany (ang. all-in-one), w którym
wszystkie elementy użytkowe oprócz klawiatury i myszy są wbudowane w ekran.
W efekcie, patrząc na komputer all-in-one, można odnieść wrażenie, że to po-
grubiony monitor. Nowsze modele takich komputerów często zawierają ekrany
dotykowe, świetnie nadające się do obsługi przez nowy system Windows.

W kolejnym podpunkcie opiszę elementy, z których składają się komputery stacjo-

narne lub laptopy. Potraktuj to zestawienie jako zbiór pojęć, które warto zrozumieć,
aby dokonać w sklepie świadomego wyboru. Istnieje możliwość, że treść tego
rozdziału nie będzie już w pełni aktualna w momencie druku, ale opisując te za-
gadnienia, ryzykuję głównie to, że podane ceny będą jeszcze niższe, a niektóre su-
gerowane parametry zestawu komputerowego już nieco przestarzałe.

Elementy podstawowe widoczne na zewnątrz

 Monitor — oczywiście kolorowy i ciekłokrystaliczny (LCD lub
z podświetleniem LED — innych już nie znajdziesz), o przekątnej od 23 cali
wzwyż — duży ekran zapewni bardzo wysoki komfort pracy w systemie
Windows. Kupuj wyłącznie sprzęt z polską gwarancją producenta i unikaj
produktów z tzw. pisemną gwarancją sprzedawcy, gdyż są to często
przepakowywane lub sprowadzane z zagranicy monitory poleasingowe
lub po odświeżeniu przez producenta (ang. refurbished). Obecnie niezłej
jakości monitor 23-calowy kupisz już od ok. 350 – 400 złotych. W przypadku
monitorów LCD istotnymi parametrami są: typ matrycy (np. popularne,
bo tanie matryce TN lub droższe, ale oferujące piękne odwzorowanie
kolorów matryce IPS, MVA lub PVA), jasność (wybieraj minimum 300 cd/m ), 2

kontrast (zazwyczaj podawany jako tzw. dynamiczny, np. 5000:1) oraz

czas reakcji matrycy (absolutne minimum to 5 ms). Monitory mogą być
wyposażone w powłokę matową lub błyszczącą — te ostatnie nie zawsze
zapewniają wystarczający komfort pracy z uwagi na efekt lustra i refleksy
świetlne. Zdarzają się monitory z powłoką czułą na dotyk, co wzbogaca
możliwości interakcji z komputerem. Bardzo ważnym parametrem monitora
jest rozdzielczość — raczej nie warto już kupować modeli o rozdzielczości
mniejszej niż 1680×1050 pikseli (punktów ekranowych), a jeśli chcesz
oglądać filmy w wysokiej rozdzielczości (tzw. HD — high definition),
zalecam zakup monitora o rozdzielczości 1920×1080 lub nawet 1920×1200.
Monitor łączy się z jednostką centralną kablem DVI lub HDMI. W nowszych
komputerach możemy spotkać cyfrowe gniazdo o nazwie DisplayPort.
Starsze monitory oferują analogowe złącze niskiej jakości, tzw. D-SUB
(standard VGA). Niektóre monitory posiadają wbudowany tzw.
koncentrator USB (rozdzielacz portów) — jest on bardzo przydatny,
szczególnie gdy nasz laptop nie posiada zbyt wielu gniazd USB w obudowie
lub po prostu gdy chcemy uniknąć plątaniny kabli na stole.

22
 Wizyta w sklepie

Jeśli podłączasz monitor do laptopa, to zwróć uwagę, że

w niektórych laptopach z segmentu biznesowego nowoczesne
gniazda cyfrowe (DisplayPort, DVI lub HDMI) są dostępne tylko
poprzez kosztowne stacje dokujące (replikatory portów), do
których wkłada się laptopa. Po włożeniu do takiej stacji laptopa
w kilka sekund można używać podłączonych do niej urządzeń,
np. zasilacza, myszy, monitora zewnętrznego.

 Klawiatura — te wbudowane w laptopy są mniejsze niż klawiatury

zewnętrzne, ale zazwyczaj cichsze i czasami oferują nawet podświetlenie,
cenne podczas pracy „wieczorową porą”. Klawiatury zewnętrzne występują
w wersji prostej lub ergonomicznej (klawiatura naturalna), czyli takiej,
która jest dostosowana do sposobu ułożenia rąk osoby piszącej i tym
samym mniej męczy nadgarstki. Modele określane jako „dla graczy” są
głośniejsze, oferują duży i wyraźny „skok”, pozwalają również przypisać
sekwencje czynności do określonych klawiszy (tzw. makra) oraz lepiej
wspomagają szybkie pisanie i naciskanie wielu klawiszy jednocześnie,
co przydaje się w grach akcji. Każdą klawiaturę przed zakupem warto
„przymierzyć” do swoich rąk, gdyż oprócz myszy jest to najczęściej używany
element komputera! Warto też zwrócić uwagę na to, by klawiatura była
dostatecznie niska, cicha i jednocześnie dawała wyraźny „klik” (wciśnięcie
klawisza jest możliwe po pokonaniu pewnego oporu, co pozwala trzymać
palce oparte na niej bez obawy napisania czegoś przez przypadek).
Większość spotykanych obecnie modeli to klawiatury multimedialne,
tj. zawierające klawisze, które wywołują podstawowe aplikacje systemu
Windows (np. program poczty elektronicznej lub przeglądarkę internetową)
oraz pozwalają łatwo regulować głośność. Bardzo wygodne są klawiatury
bezprzewodowe — w ich produkcji przoduje firma Logitech, oferująca
do sprzętu bezprzewodowego specjalizowany nadajnik radiowy o nazwie
Unifying, mający kształt miniaturowej wtyczki wpinanej do gniazdka USB
komputera i potrafiącej jednocześnie obsługiwać kilka urządzeń, np. mysz
i klawiaturę.
 Mysz — urządzenie wskazujące na ekranie miejsce, w którym mamy
zamiar wykonać jakąś operację (edycja, wybór opcji itp.). Myszy posiadają
kółko do przewijania ekranu i mogą mieć dwa lub trzy klawisze (w
systemie Windows większość programów używa tylko lewego i prawego
klawisza). Obecnie spotyka się już głównie myszki optyczne z gniazdem
USB, pozbawione elementów mechanicznych. Ich cena wcale nie jest
wysoka (ceny zaczynają się od ok. 20 złotych). Dostępne są również myszki
bezprzewodowe, łączące się z komputerem przez technologię o nazwie

23
 ABC komputera

Bluetooth (moduły tej łączności są często spotykane w laptopach, rzadziej

w sprzęcie stacjonarnym). Patrz też uwaga powyżej dotycząca technologii
łączności bezprzewodowej Unifying firmy Logitech.

 Jednostka centralna — metalowe lub plastikowe pudło, wewnątrz

którego na tzw. płycie głównej1 znajduje się serce komputera, czyli procesor
(zazwyczaj firmy Intel lub AMD), oraz szereg gniazd, do których są
podłączane urządzenia dodatkowe opisane poniżej. Obudowy występują
w różnych wariantach: stojące typu wieża (ang. tower) albo leżące
(ang. desktop); często spotyka się także oznaczenie ATX, które związane
jest z typem płyty głównej umieszczonej w obudowie. Kiedy kupujemy
komputer stacjonarny, upewnijmy się, że zestaw będzie dostatecznie
cichy, gdyż tanie, brzęczące obudowy i złej jakości zasilacze wyposażone
w głośne wiatraki mogą nam skutecznie zepsuć humor podczas zimowych
wieczorów. Można założyć, że wbudowany zasilacz powinien mieć moc
350 – 500 W. Warto też zwrócić uwagę, aby jednostka centralna była
wyposażona w kilka gniazd USB umieszczonych także z przodu obudowy,
co pozwoli nam bez problemów podłączać do komputera aparat fotograficzny
lub kamerę cyfrową. Dobre obudowy posiadają uniwersalne złącza
multimedialne, które akceptują karty używane w aparatach fotograficznych
(np. MMC, SD) — dzięki temu łatwo przeniesiesz swoje zdjęcia i filmy
z aparatu do komputera. Cena dobrej jakości obudowy, wyposażonej
w cichy zasilacz o dużej mocy i dużą liczbę gniazd, może sięgać nawet
kilkuset złotych! W przypadku laptopów za jednostkę centralną można
uznać… całą dolną część laptopa!

 Drukarka — podstawowa atramentowa drukarka kolorowa, np. firm

Brother, Epson, Hewlett Packard lub Lexmark, kosztuje poniżej 100 zł
i pozwala na wydruki dość wysokiej jakości, a przy użyciu specjalnego
papieru nawet jakości fotograficznej. Wiele modeli oprócz funkcji
drukowania oferuje skanowanie oraz kopiowanie dokumentów (funkcja
kserokopiarki), i to w całkiem rozsądnej cenie (od 150 zł). Drukarka łączy
się z komputerem za pomocą kabla USB lub bezprzewodowo (wersje
z modułem Wi-Fi). Zestaw podstawowy zawiera kasetę (kasety)
z atramentem, którego wystarcza na kilka miesięcy w przypadku
sporadycznych wydruków. Zakup nowej kasety z tuszem może oznaczać
spory wydatek, rzędu 60 – 100 zł, choć można bez problemu kupić
kilkukrotnie tańsze zamienniki, co znacznie zmniejsza koszt eksploatacji
drukarki. Wiele osób decyduje się na zakup niedrogich domowych drukarek
laserowych — ceny modeli czarno-białych są już bardzo niskie (od 150 zł),

1
Jest to płyta z zamontowanymi komponentami elektronicznymi i gniazdami rozszerzeń.
Do znanych producentów dobrej jakości płyt głównych należą m.in. ASUS, GIGABYTE, MSI
czy Intel.

24
 Wizyta w sklepie

droższe są modele kolorowe (ok. 450 zł). Drukarki laserowe charakteryzują

się cichą pracą, wysoką jakością wydruku i nieco wyższymi kosztami
eksploatacji tonera (materiału „kolorującego” papier).

Przed zakupem drukarki upewnij się, że zarówno sama

drukarka, jak i dołączone do niej oprogramowanie są
poprawnie obsługiwane przez system Windows (poszukaj
odpowiedniej informacji na opakowaniu).

 Nagrywarka DVD — typ czytnika o tej nazwie gwarantuje odtwarzanie

i nagrywanie płyt DVD, które mają znacznie większą pojemność
niż klasyczne płyty CD-ROM. Na płytach DVD mieszczą się nawet
pełnometrażowe filmy! Napęd DVD pozwala na odtwarzanie płyt
muzycznych oraz wgrywanie programów, które zakupiliśmy w sklepie
w wersji pudełkowej. Nagrywarka DVD do komputera stacjonarnego
kosztuje ok. 50 zł. Można zauważyć, że nowsze modele laptopów często
nie posiadają wcale czytnika płyt optycznych, co pozwala zmniejszyć ich
grubość oraz wagę. Do takich komputerów łatwo dokupisz zewnętrzny
napęd optyczny za cenę około 100 zł. Napęd zewnętrzny wbrew pozorom
ma sens, gdyż wiele osób praktycznie nie używa tych urządzeń.
Nagrywarka DVD pozwala odczytywać dowolne oraz zapisywać
nagrywalne płyty optyczne (omówię to dalej w książce). Cena najtańszej
zapisywalnej płyty DVD-R spadła obecnie znacznie poniżej złotówki
(najtaniej jest kupować duże opakowania, po 50 – 100 sztuk). Wydając
taką kwotę, możemy zapisać ok. 4,7 GB danych (to naprawdę sporo;
na takiej płycie można nagrać ok. 2000 zdjęć z aparatu cyfrowego).
Nagrywarka pozwala na wykonywanie kopii bezpieczeństwa (ang. backup)
dokumentów, zdjęć i filmów oraz na kopiowanie płyt audio i programów.
Przy zakupie nagrywarki DVD należy zwrócić uwagę, aby miała oznaczenie
dual layer (dwuwarstwowa) — będą w niej wtedy działały płyty oznaczone
symbolem „DL”, o pojemności 8,5 GB. Sprawdźmy też, czy do zestawu
nagrywarki jest dołączony pakiet oprogramowania Nero 12 (lub nowszy),
bez którego nie da się wykorzystać nagrywarki w systemie Windows.
Przy zakupie pakietu Nero wraz z nagrywarką jego koszt będzie
znikomy z powodu zastosowania tzw. licencji OEM (ang. Original
Equipment Manufacturer — w wolnym tłumaczeniu: dostawa
lub montaż fabryczny).

25
 ABC komputera

Coraz większą popularność zyskują napędy tzw. combo,

obsługujące standardy Blu-ray, CD i DVD. Kosztują obecnie
od 150 zł, a wersje umożliwiające nagrywanie ok. 250 zł.
Jeśli oglądasz filmy w standardzie Blu-ray (w wysokiej
rozdzielczości), to zakup takiego napędu może być
niezłym pomysłem.

 Głośniki — najlepiej kupić takie, które zawierają wewnętrzny zasilacz

sieciowy (aby uniknąć plątaniny kabli na biurku). Jest to wydatek rzędu
50 – 200 zł. Moim zdaniem nie ma sensu przepłacać za głośniki — wieży
hi-fi z naszego komputera i tak nie zrobimy, ale kupując bardzo tanie,
nieekranowane głośniczki, możesz dostać „gratis” także efekty specjalne
w postaci brzęczenia lub dziwnego zapachu przypalających się
kondensatorów! Jeśli posiadasz laptopa, głośniki zewnętrzne są
w zasadzie zbędne. Zdarza się, że niektóre monitory ekranowe mają już
wbudowane głośniki, co pozwala oszczędzić nieco miejsca na biurku,
ale takie głośniki często są dość niskiej jakości i oferują płaski dźwięk
o małej mocy. Monitory wyższej klasy występują czasami z opcją listwy
dźwiękowej (ang. sound bar), dopasowanej wyglądem do ekranu
i montowanej na specjalne zaczepy. Takie rozwiązanie jest bardzo
wygodne, gdyż eliminuje zbędne kable i osobne zasilacze.

 Pendrive — pamięć przenośna z wtyczką USB w formie małego breloczka

pozwala sprawnie kopiować dane z komputera i przenosić je na inny.
Koszt pendrive’a o pojemności 8 GB (czyli ok. dwa razy więcej niż tania
płyta optyczna DVD) to ok. 15 zł. Pendrive jest wygodniejszy w użytkowaniu
od płyty optycznej, bo po podłączeniu do komputera jest w nim widoczny
od razu jako dysk, na który można wgrywać dane bez potrzeby używania
specjalnych programów.

 Kamera USB — w laptopie zazwyczaj kamera już jest wbudowana, a jeśli

nie, to możesz ją dokupić za 20 – 30 zł (kamera wysokiej rozdzielczości,
tzw. HD, kosztuje co najmniej dwa razy więcej). Kamera USB zazwyczaj
ma wbudowany mikrofon i na pewno przyda się do prowadzenia rozmów
przez Internet (np. za pomocą programu Skype) lub do nagrywania
krótkich filmów.

Elementy podstawowe ukryte wewnątrz

Część istotnych elementów komputera znajduje się w jego obudowie (jednostce
centralnej) lub pod klawiaturą laptopa. Są one niewidoczne, ale mają zasadniczy
wpływ na szybkość i komfort pracy. Poniżej omawiam każdy z nich.

26
 Wizyta w sklepie

 Płyta główna — miejsce, do którego przyłącza się wszystkie inne

elementy komputera. Większość konstrukcji zawiera wbudowane elementy
dodatkowe, np. karty sieciowe i graficzne. Istnieje bardzo wiele typów płyt
głównych, dlatego trudno polecić konkretną. W tym przypadku warto
zasięgnąć fachowej porady, ale i strzec zawartości własnej kieszeni — jak
wiadomo, jakość kosztuje. Ceny typowych płyt głównych zaczynają się już
od ok. 100 zł. W przypadku laptopów płyta główna jest w praktyce
niedostępna i użytkownik może co najwyżej zmienić pamięć lub dysk
twardy; pozostałe elementy są przylutowane fabrycznie i nie można ich
wymieniać!

 Dysk twardy — pamięć trwała komputera, na której zapisywane są

programy i dokumenty. To ona przechowuje je nawet po wyłączeniu
komputera. Dysk powinien mieć co najmniej 1 TB (1000 GB). Jeśli planujesz
wgrywać na komputer muzykę z płyt oraz zdjęcia i filmy wykonywane
aparatem cyfrowym, to kup dysk o jak najwyższej pojemności, co zapewni
bezproblemowe używanie komputera przez wiele lat. Dysk 1000-gigabajtowy
kosztuje obecnie ok. 150 – 200 zł. Prędkość obrotowa nie powinna być
mniejsza niż 7200 rpm2. Warto też wybrać dysk z wbudowaną dużą
pamięcią podręczną (tzw. cache), np. 16 – 32 MB. Dyski stosowane
w komputerach są rozmiaru 3,5", wersje „laptopowe” — odpowiednio 2,5"
i z powodu miniaturyzacji są droższe od dysków przeznaczonych
do komputerów stacjonarnych. W swoich komputerach korzystałem
z licznych dysków firm Hitachi, Samsung, Seagate i Western Digital —
nie zdarzył mi się ani jeden wadliwy egzemplarz. Jednak dyski też mogą
się psuć, dlatego zawsze warto wykonywać kopie bezpieczeństwa swoich
dokumentów, zdjęć i filmów — służą do tego zewnętrzne napędy USB
zawierające zamontowany w środku dysk twardy. Planując zakup dysku
zewnętrznego, zwróć uwagę na typ złącza — powinno to być USB 3.0,
gwarantujące szybki transfer danych. Najnowsze komputery mogą zawierać
superszybkie, ale też bardzo drogie dyski SSD, zbudowane w technologii
pamięci masowej flash, pozbawione elementów mechanicznych. Dysk SSD
użyty jako startowy bardzo przyspiesza uruchomienie i codzienne działanie
komputera. Warto zastanowić się nad sprzętem obsługującym dwa dyski
wewnętrzne — mniejszy dysk SSD zawierający system Windows zapewni
szybkie działanie, a drugi, znacznie większy, będzie przeznaczony
na przechowywanie danych użytkownika, np. zdjęć i filmów.

 Pamięć RAM — pamięć dynamiczna. Programy używają jej, gdy komputer

jest włączony. Służy ona do bieżącego zapisywania oraz do chwilowego
przechowywania programów i danych. Pamięć zawiera tajemnicze

2
Jednostka rpm określa liczbę obrotów na minutę. W laptopach często stosuje się dyski
5400 rpm, gdyż mniej się nagrzewają i są cichsze.

27
 ABC komputera

oznaczenia, np. DDR3 1600 MHz — przyjmij, że wyższy numer oznacza

większą szybkość działania. SODIMM oznacza pamięć dedykowaną dla
laptopów.

Do pracy z systemem Windows wymagane jest co najmniej 4 GB

pamięci RAM, choć optymalna wielkość pamięci RAM dla nowych
komputerów to 8 GB. Jeżeli zdecydujemy się powiększyć
pamięć RAM w komputerze starszej generacji, możemy
znacznie przyspieszyć jego działanie (wymagana jest pomoc
osoby doświadczonej lub serwisu).

 Procesor — zazwyczaj firmy Intel lub AMD. Pamiętajmy, że o szybkości

komputera decyduje nie tylko procesor, ale także wielkość pamięci RAM
i szybkość dysku twardego (liczba obrotów na minutę). Do typowych
zastosowań wystarczą popularne procesory Intel Core i5 i i7 (dwu-
i czterordzeniowe). Już prosty laptop wyposażony w procesor Intel Core i5
i dobrą kartę graficzną pozwoli na wygodną pracę i uruchamianie gier
nowej generacji. Zwróć uwagę na to, że wiele niedrogich laptopów
ukrywa w środku tańsze wersje procesorów, zawierające tylko jeden
rdzeń, lub modele z obniżoną częstotliwością pracy, pobierające mniej
prądu i dzięki temu dłużej pracujące na akumulatorach, ale mniej wydajne
— można mieć na nich problem z uruchamianiem gier lub obróbką filmów.
Procesorów na rynku jest mnóstwo i ciężko się zorientować, które z nich
są lepsze od innych. Jeśli masz wątpliwości, to poproś o pomoc sprzedawcę.
Warto też korzystać z serwisu http://www.cpubenchmark.net, oferującego
porównanie szybkości procesorów (przykład pokazuję na rysunku 1.3 —
widać na nim wyniki wydajności procesora o kodzie Intel Core i7-2670QM).
Wspomniany serwis jest co prawda anglojęzyczny, ale z łatwością można
się nim posłużyć, gdyż wyniki są prezentowane w postaci łatwych do
analizy wykresów.

 Karta sieciowa — urządzenie pozwalające połączyć się z Internetem przy

pomocy kabla, gdy nasze mieszkanie jest podłączone do sieci lokalnej
(tzw. LAN) z wyjściem na Internet lub gdy korzystamy z innej oferty
dostępu (np. przez modem od operatora kablówki). Sygnał internetowy
może być dzielony pomiędzy kilkoma komputerami przez urządzenie
pośredniczące o nazwie router (przewodowy lub bezprzewodowy).

 Karta Bluetooth — specjalna karta komunikacji radiowej, pozwalająca

podłączyć do komputera bezprzewodowo np. słuchawki lub telefon
z modułem Bluetooth. To urządzenie znajdziesz w większości laptopów.

28
 Wizyta w sklepie

Rysunek 1.3.
Serwis CPU
Benchmarks
pomaga ocenić
prędkość
nieznanego nam
procesora

 Karta graficzna — jest dostępna w cenie od 100 zł. Jeśli zależy nam
na grach komputerowych lub tworzeniu grafiki, warto zainwestować
w dobrą kartę z układem firmy NVIDIA (np. karty MSI GeForce, Asus z co
najmniej 1 GB pamięci własnej GDDR3, obsługujące standardy Microsoft®
DirectX i OpenGL). Inna znana seria kart graficznych to Radeon. Laptopy
bywają często wyposażone w słabsze karty graficzne (tzw. zintegrowane,
co oznacza ich integrację z płytą główną i używanie pamięci RAM
komputera). Najlepsze „osiągi” oferują karty „dedykowane” — taki sprzęt
jest szybszy, posiada własną pamięć i nie obciąża procesora podczas
wykonywania operacji graficznych.

Windows na pokładzie to podstawa

Aby komputer poprawnie działał, powinien być wyposażony w tzw. system
operacyjny, czyli zestaw programów (inna nazwa: aplikacji) umożliwiających
funkcjonowanie urządzenia. Najpopularniejszym obecnie systemem jest Win-
dows; czasami można spotkać też systemy Linux (jest on darmowy, jednak trud-
niejszy w użytkowaniu i rzadko spotykany w firmach) lub OS X (ten jest jednak
przypisany fabrycznie do sprzętu Apple).

Kupując nowy komputer, możesz stać się posiadaczem Windows 10 już na pokładzie.
Z uwagi na cykle produkcyjne możesz również napotkać na pełnowartościowy
sprzęt wyposażony w starszą wersję „okienek”, ale nawet jeśli będzie to sys-
tem w wersji 7, 8 lub 8.1, bez kłopotu zaktualizujesz go do najnowszej wersji 10.

29
 ABC komputera

Aktualizacja tych wersji Windows do wersji 10 jest darmowa i wymaga jedynie

pobrania systemu przez Internet!

Aby uprościć sobie życie, kiedy kupujesz zestaw komputerowy, najlepiej wy-
bierz markowy komputer posiadający Windows wgrany już przez producenta.

Pamiętaj — kupno nowego komputera wyposażonego

w wersję systemu Windows starszą niż 7 (np. o nazwie XP),
nawet po bardzo atrakcyjnej cenie, jest pozbawione sensu!

Dostęp do Internetu
Komputery całego świata przechowują w swej pamięci nieprzebrane zasoby
informacji różnego typu: dokumenty, programy, grafikę itp. Zdalny dostęp do ob-
cych komputerów (tzw. serwerów WWW) może uzyskać każdy, kto tego za-
pragnie. Internet rozszerza możliwości komputera o takie zastosowania, jak
usługi poczty elektronicznej e-mail, telefonia internetowa, przesyłanie i odbie-
ranie danych. Podstawowym wymogiem, oprócz uzyskania od operatora usług
internetowych dostępu, jest zainstalowanie w komputerze karty sieciowej albo
modułu bezprzewodowego (tzw. Wi-Fi). Aby komputer mógł się połączyć z sie-
cią przez Wi-Fi, w pobliżu musi się znajdować tzw. punkt dostępu WLAN. W
mieszkaniu rolę takiego punktu może odgrywać router bezprzewodowy, podłą-
czony do gniazdka LAN albo do modemu dostarczonego przez operatora TV ka-
blowej. Używając routera, możesz rozdzielić taki sygnał internetowy pomiędzy
wiele komputerów.

Podłączenie i skonfigurowanie dostępu do sieci nie w każdym przypadku jest

łatwe, ale postaram się przystępnie opisać te zagadnienia w rozdziale 20. Zale-
tami łączenia się z siecią przez tzw. łącza szerokopasmowe są stała dostępność
sieci i duża szybkości transmisji danych, nie mówiąc już o zryczałtowanym
abonamencie, niezależnym od ilości pobieranych danych.

Jaki sprzęt wybrać?

Drogi Czytelniku, jeśli po lekturze tego rozdziału masz ciągle mętlik w głowie, nie
wstydź się poprosić o poradę fachowca w sklepie komputerowym! Jakoś tak się
utarło, że użytkownik komputera powinien umieć zrobić wszystko sam. Jest to
pogląd z gruntu fałszywy. Przecież nikogo nie dziwi fakt, że podczas awarii lo-
dówki dzwonimy po specjalistę — natomiast przy problemach z urządzeniem nie-
porównywalnie bardziej skomplikowanym zbyt często usiłujemy wszystko robić
sami, czasami z opłakanym skutkiem!

30
 Wizyta w sklepie

Zajrzyj także do saloniku prasowego, gdzie na pewno znajdziesz czasopisma

zawierające poradniki zakupowe oraz wiele testów i porównań sprzętu dostępnego
w sklepach. Także w sieci znajdziesz dziesiątki serwisów oferujących bieżące in-
formacje na temat sprzętu i oprogramowania (np. benchmark.pl, notebookcheck.pl,
komputerswiat.pl, chip.pl). A jeśli zaboli Cię głowa od nadmiaru informacji…
zajrzyj ponownie do tego rozdziału!

31
 ABC komputera

32
 2

PIERWSZE KROKI
Z WINDOWS 10

T ak jak wspomniałem w poprzednim rozdzia-

le, system Windows jest podstawowym elemen-
tem, który powinien zostać zainstalowany na no-
wym komputerze — i najlepiej, gdyby odbyło się
to już w fabryce producenta sprzętu. Aby uprościć
sobie pracę i uniknąć problemów technicznych,
kupując nowy komputer w sklepie, na pewno
warto wybrać taki, który już ma wgrany Windows
10 albo jedną z wersji: 7, 8 lub 8.1, które można za
darmo zaktualizować do „dziesiątki”. Zwróć uwa-
gę, czy atrakcyjny cenowo komputer, używany lub
kupiony na wyprzedaży nie jest czasem pozbawio-
ny systemu Windows, gdyż ten kupowany osobno
oznacza wydatek ok. 400 zł!

W tym rozdziale opiszę dostępne na rynku wersje

systemu Windows 10 oraz poradzę, w jaki sposób
zaktualizować starszy komputer do wersji 10.
 ABC komputera

Wersje systemu Windows

W dużym skrócie mogę powiedzieć, że systemy Windows 10 przeznaczone dla
polskich klientów występują w następujących wersjach:

 Windows 10 Home — podstawowa wersja Windows 10 instalowana

na nowych komputerach i opisywana w tej książce.

 Windows 10 Pro — wersja stworzona z myślą o małych firmach

lub bardziej zaawansowanych użytkownikach. Ma dodatkowo cechy
przydatne użytkownikom biznesowym (np. zdalny pulpit, lepszą ochronę
danych) oraz umożliwia logowanie z użyciem sieci korporacyjnej.

 Windows 10 Enterprise — jest to wersja Pro rozbudowana o zaawansowane

funkcje administracji (zdalne zarządzanie), sieciowe i wyrafinowane
systemy bezpieczeństwa.

 Windows 10 Mobile — wersja zoptymalizowana dla komputerów

przenośnych lub smartfonów. Jest to system instalowany wyłącznie
fabrycznie, przez producentów urządzeń, i nie obsługuje programów
napisanych dla starszych wersji Windowsa (działających w okienkach
i wymagających używania klawiatury i myszy). Programy w tym systemie
instaluje się przy użyciu sklepu sieciowego Windows Store (analogicznie
jak AppStore w tabletach Apple).

Podczas szukania w sklepach systemu Windows (a także innych programów

Microsoftu) możesz się spotkać z dodatkowymi określeniami opisanymi poniżej:

 OEM — wersja wstępnie instalowana przez producenta komputera lub

kupiona przez użytkownika i samodzielnie zainstalowana. Wersji OEM
nie można przenieść na inny komputer.
 Box — wersja pudełkowa, droższa, ale umożliwiająca wielokrotne
instalowanie i przenoszenie z jednego komputera na inny.

 32 lub 64 bit — ta druga wersja jest wydajniejsza i pozwala na lepsze

wykorzystanie całej dostępnej pamięci RAM.

W sklepach internetowych ceny systemu Windows 10 Home kupowanego do sa-

modzielnego instalowania wynoszą około 430 zł, wersja Pro ok. 650 zł.

Darmowa aktualizacja do Windows 10

Jak wspomniałem na wstępie, Windows 10 możesz uzyskać za darmo pod warun-
kiem, że posiadasz jedną z poprzednich wersji: Windows 7, 8 lub 8.1. Oczywiście,
muszą to być wersje legalne. Jeśli posiadasz system niewiadomego pochodzenia,

34
 Pierwsze kroki z Windows 10

bez nalepki z kluczem Windows (kod w postaci ciągu znaków xxxxx-xxxxx-

xxxxx-xxxxx-xxxxx, gdzie znaki x mogą oznaczać cyfry lub litery), to aktywa-
cja nowego systemu może się nie udać!

Jeśli używasz legalnego systemu Windows 7, 8 lub 8.1, to możesz się spodziewać,
że w pewnym momencie na pasku systemowym zobaczysz powiadomienie
w kształcie flagi Windows. Kliknij w nie, dokonaj rezerwacji i gdy system będzie
dostępny, zainstaluj. Popatrzmy, jak to się odbywa w praktyce.

Powiadomienie o dostępności Windows

Rysunek 2.1 pokazuje przykładową ikonę powiadomienia o dostępności i okienko,
które za nią się kryje.

Rysunek 2.1. Rezerwacja darmowej aktualizacji do systemu Windows 10

Okienko, które ujrzysz, pozwala na dokonanie rezerwacji lub uruchomienie

samej procedury instalacyjnej. Jak widać, proces nie jest skomplikowany —
wystarczy tylko potwierdzić chęć aktualizacji, podać opcjonalnie swój adres
e-mail (nie jest to warunkiem uzyskania aktualizacji) i… poczekać na powia-
domienie o dostępności systemu.

Nie ma reguły, kiedy uzyskasz powiadomienie o możliwości instalacji — ja

zgłosiłem dwa komputery do aktualizacji, ale w dniu premiery 27.07.2015 tylko
jeden z nich uzyskał dostęp do Windows 10, drugi musiał poczekać aż tydzień!

35
 ABC komputera

Instalujemy aktualizację Windows 10

Przyjmijmy, że znaleźliśmy się w grupie szczęśliwych osób, które otrzymały
powiadomienie o dostępności Windows 10. Komunikat wygląda tak, jak to po-
kazałem na rysunku 2.2.

Rysunek 2.2.
Aktualizacja
Windows 10 jest
gotowa do
uruchomienia!

Gdy już doszliśmy do tego etapu, możesz przystąpić od razu do instalowania

(przycisk OK, kontynuujmy), choć tak naprawdę wchodzimy dopiero w etap
pobierania systemu z sieci Internet. Po pobraniu systemu proces instalacji bę-
dzie można uruchomić od razu lub przeplanować go na później.

Proces instalacji może potrwać ponad godzinę i z tego

powodu lepiej nie uruchamiać go zbyt późno wieczorem, aby
móc co jakiś czas na bieżąco obserwować postęp i reagować
na ewentualne monity. W trakcie instalacji komputer
kilkukrotnie uruchomi się ponownie i nie wolno go
samodzielnie wyłączać.

Pamiętaj, że przed przystąpieniem do aktualizacji poprzednia wersja Windowsa

musi być aktualna:
 Jeśli posiadasz Windows 8/8.1, wyszukaj i wgraj wszystkie dostępne
poprawki w ramach usługi Windows Update — wciśnij skrót +X,
kliknij w menu polecenie System i w okienku, które zobaczysz, kliknij
w lewym dolnym rogu odsyłacz Windows Update.
 Jeśli używasz Windows 7, to ikonę Windows Update znajdziesz w menu
Start, polecenie Panel Sterowania, kategoria System i bezpieczeństwo.

36
 Pierwsze kroki z Windows 10

Na wszelki wypadek zapisz sobie też hasło, którym logujesz się do Windows (lub
kod PIN, jeśli został ustanowiony — taka możliwość zaistniała już w Windows 8).

Gdy już zdecydujesz się na uruchomienie procedury, to dalsze kroki wyglą-

dają następująco:
 Musisz zaakceptować wyświetlone postanowienia licencyjne (kliknij
przycisk Zaakceptuj). To krok formalny, bez którego nie przejdziemy dalej.
 Naciśnij przycisk Zaplanuj na później, aby opóźnić właściwą aktualizację,
albo Rozpocznij uaktualnianie teraz (rysunek 2.3).

Rysunek 2.3. Instalowanie systemu Windows — teraz lub z planowanym

opóźnieniem

Gdy już doszliśmy do tego etapu, możemy oczywiście przystąpić od razu do

instalowania (Rozpocznij uaktualnianie teraz).
 Kilka następnych ekranów jest związanych z integracją usług OneDrive
(jak może pamiętasz, w Windows 8 te usługi były zwane SkyDrive) oraz
kontem Microsoft. Dzięki wpisaniu w okienku swojego identyfikatora
i hasła Microsoft możesz pobrać do komputera lokalne kopie plików
zapisanych wcześniej w chmurze (np. obrazki lub dokumenty utworzone
na innych komputerach lub tabletach używających tego samego konta
Microsoft). Przykład pokazuję na rysunku 2.4.

Podanie danych konta Microsoft pozwala też zintegrować system z aplikacją

Sklep, co umożliwi pobieranie darmowych programów oraz aktualizacji. Konto
Windows poznamy szczegółowo w rozdziale 23., „Konto Microsoft i Sklep
Windows”. Jeśli nie posiadasz tego konta, to możesz je utworzyć, klikając od-
syłacz Utwórz konto teraz (w dalszym ciągu omawiam rysunek 2.4).

37
 ABC komputera

Rysunek 2.4. Integracja „chmury” danych OneDrive z kontem Microsoft

Tak skonfigurowany komputer stanowi punkt wyjścia do efektywnej pracy i przy-

swajania zagadnień opisywanych w kolejnych rozdziałach tej książki.

Samodzielne instalowanie systemu

(dla zaawansowanych)
Samodzielne instalowanie systemu może zasadniczo nastąpić wyłącznie w sytuacji,
gdy posiadasz komputer ze starszą wersją Windowsa (np. XP, Vista) i masz pewną
wprawę w obsługiwaniu komputera oraz stały dostęp do Internetu (ważne!).

Przed zainstalowaniem nowego systemu operacyjnego należy

wykonać kopię bezpieczeństwa danych i przegrać swoje
dokumenty, filmy, zdjęcia na inny nośnik, np. zewnętrzny dysk
USB. Zapisz również wszystkie hasła, których używałeś do
logowania się do poczty i serwisów internetowych. Jeśli trzymasz
pocztę elektroniczną na komputerze, to musisz odnaleźć
i zarchiwizować pliki danych poczty (pliki PST, MBOX, EML…),
co nie zawsze jest oczywiste dla osób początkujących.

Instalowanie systemu nie jest specjalnie trudne, a polega na uruchomieniu kom-

putera z dysku instalacyjnego (płyty DVD kupionej w sklepie) albo na uruchomieniu
programu instalacyjnego Windows zakupionego przez Internet. W trakcie in-
stalacji będzie wymagane wpisanie specjalnego klucza produktu (wspomniałem
już o nim wcześniej). Klucz produktu znajdziesz na naklejce z hologramem

38
 Pierwsze kroki z Windows 10

wewnątrz opakowania lub w e-mailu z potwierdzeniem zakupu systemu przez

Internet. Aby system Windows działał poprawnie, musi być aktywowany w bazie
Microsoftu, stąd wymóg połączenia z Internetem. Pamiętaj, aby w okienku z prośbą
o określenie języka i formatu godziny ustawić język Polski (Polska), a w polu
klawiatury — Polski (programisty). Są to zazwyczaj ustawienia domyślne i nie
należy ich zmieniać.

Proces instalacji zależy głównie od szybkości komputera i może potrwać nawet

ponad godzinę. Aby cała procedura przebiegła sprawnie, wymagane jest ciągłe
połączenie komputera z Internetem. W czasie instalowania komputer może zostać
uruchomiony wiele razy, dlatego warto przebywać w pobliżu i reagować na
wyświetlane monity.

Pamiętaj, że opcja instalacji Windows „od zera” (nowa instalacja) oznacza całkowite
wykasowanie danych użytkownika, dlatego zalecane jest wybranie opcji „aktuali-
zacji”, zachowującej dane i ustawienia komputera, a także aplikacje, pod warun-
kiem że nie są niezgodne z nowym systemem.

Aby uniknąć kłopotów związanych z ryzykiem utraty swoich cennych danych,

wskazane jest przed wgraniem systemu dokonać archiwizacji danych, które
przechowywaliśmy na starym sprzęcie. Celowo nie będę opisywał szczegółowo
tego tematu, gdyż jest on przeznaczony dla zaawansowanych użytkowników
komputera. Program instalacyjny wykona szereg czynności, które mają na celu
wykrycie sprzętu zamontowanego w komputerze (karty graficznej, modemu,
karty sieciowej itd.) i zainstalowanie wchodzących w skład systemu Windows
programów, np. do obsługi Internetu, grafiki czy muzyki.

Jeśli samodzielne instalowanie przekracza Twoje umiejętności, radziłbym jednak

zapłacić za instalowanie w sklepie i poprosić sprzedawcę o przygotowanie
komputera w taki sposób, aby miał zainstalowane optymalne sterowniki do karty
graficznej i ekran ustawiony na optymalną rozdzielczość, zgodną z posiadanym
monitorem komputerowym (specjalista będzie wiedział, o co chodzi). W przypadku
wątpliwości najlepiej zrezygnuj z samodzielnego instalowania i zwróć się
do specjalisty lub przynajmniej osoby z pewnym doświadczeniem kompu-
terowym.

Co robić, gdy coś nie zadziała?

Tytuł tego podrozdziału jest przewrotny, bo z uwagi na charakter tej książki, prze-
znaczonej dla osób początkujących, radziłem już wielokrotnie, aby nie porywać się
z motyką na słońce, lecz korzystać z pomocy osób bardziej doświadczonych. Szcze-
gólnie samodzielne instalowanie systemu w trybie nowej instalacji (np. przejście

39
 ABC komputera

z Windowsa XP do wersji 10) może sprawić kłopoty i nawet osoby bardziej do-
świadczone mogą początkowo mieć problemy z ich rozwiązaniem. Na podstawie
moich eksperymentów podam listę zidentyfikowanych problemów wykrytych
przeze mnie podczas aktualizowania systemu Windows 7 do wersji Windows 8.
 Trzeba przygotować się na długi czas aktualizacji — ponad godzinę.
W tym czasie komputer nie może być wyłączany i lepiej, aby nam
nie zabrakło prądu (uwaga nie dotyczy komputerów przenośnych
wyposażonych w baterię).
 Starsze programy antywirusowe mogą źle działać w nowym systemie
lub zostaną w nim… wyłączone. W moim przypadku tuż po zainstalowaniu
odmówił posłuszeństwa działający wcześniej program Kaspersky Internet
Security 2015, teoretycznie zgodny (inaczej: kompatybilny) z wersją
Windows 8.1 — wymagane było pobranie i zainstalowanie nowszej
wersji Internet Security 2016 ze strony internetowej producenta.
 Nie wszystkie programy niezgodne z Windows 10 są poprawnie
wykrywane i ich błędne działanie może wyniknąć dopiero w trakcie
użytkowania.

Na szczęście, można zaufać, że większość powyższych problemów zostanie szyb-

ko usunięta przez Microsoft oraz przez firmy piszące oprogramowanie.

Bardzo rzadko się zdarza niezgodność dotycząca tzw. drivera (programu odpowie-
dzialnego za współpracę sprzętu komputera, np. modemu, karty graficznej), ale
w takim przypadku wymagana jest już interwencja osoby doświadczonej i pobra-
nie odpowiedniej poprawki ze strony producenta. Zazwyczaj w takiej sytuacji
asystent może zasugerować stronę sieci Web zawierającą dodatkowe wyjaśnienia,
np. stronę producenta z nowszą wersją drivera.

Aktywacja systemu Windows

Podczas instalowania systemu Windows (lub innego programu tego producenta)
odbędzie się tzw. aktywacja, tzn. potwierdzenie autentyczności systemu w firmie
Microsoft. Firma ta prześle przez Internet na nasz komputer specjalny kod odblo-
kowujący poprawne i bezterminowe działanie systemu (nie będzie wymagane
jego wpisywanie, gdyż proces aktywacji odbywa się „w tle”).

Rejestracja ma zapobiegać piractwu komputerowemu. Aktywacja może również

polegać na skontaktowaniu się telefonicznie z oddziałem Microsoftu, wygodniej
jednak jest dokonać jej automatycznie, przez Internet. Automatyczna aktywacja
jest bardzo prosta, natomiast procedura telefoniczna dość żmudna, dlatego nie

40
 Pierwsze kroki z Windows 10

polecam jej (podczas „rozmowy” z automatem podajemy specjalny kod generowa-

ny przez komputer i gdy Microsoft uzna legalność systemu, wpisujemy zwrotny
kod odblokowujący na naszym komputerze).

Wbrew nadziejom firmy Microsoft aktywacja nie zapobiega kradzieżom opro-

gramowania, za to stanowi utrudnienie dla zwykłych ludzi, którzy dokonują
modernizacji sprzętu (liczba wygenerowana przez instalator Windows jest ści-
śle powiązana z konfiguracją komputera; gdy konfiguracja ulegnie znaczącej
zmianie, rejestracja systemu straci ważność i wymagany będzie ponowny kon-
takt z firmą). Z drugiej jednak strony, zrozumiałe jest ograniczanie przez produ-
centa możliwości beztroskiego kopiowania reprezentacyjnego produktu!

Konto użytkownika systemu Windows

Kupując nowy komputer, zawierający wgrany fabrycznie system Windows, tuż po
jego uruchomieniu zazwyczaj zostaniesz poproszony o zalogowanie się do swojego
konta Microsoft, a jeśli go jeszcze nie posiadasz, o jego utworzenie (rysunek 2.5).

Rysunek 2.5.
Wstępna
konfiguracja
komputera
z systemem
Windows

Jak widać na rysunku, podstawą utworzenia konta jest adres e-mail — możesz użyć
swojego istniejącego adresu lub pozyskać nowy, w sposób opisany w rozdziale 22.

Identyfikator i hasło ustalone na etapie instalowania lub

konfigurowania nowego komputera będą potrzebne do
tzw. logowania, czyli autoryzowanego wejścia do zasobów
komputera po jego uruchomieniu.

Adres e-mail możesz również pozyskać, klikając odsyłacz Uzyskaj nowy adres
e-mail na pokazanym ekranie, ale w takim przypadku komputer proponuje adresy
wyłącznie w formacie jakaś-nazwa@outlook.com. Możesz zaproponować wła-
sny prefiks jakaś-nazwa, pod warunkiem że nie był użyty przez kogoś innego.

41
 ABC komputera

Nie będę tutaj jednak opisywał tworzenia lub konfigurowania konta Microsoft,
gdyż te zagadnienia poznamy szczegółowo w rozdziale 23. Na tym etapie warto
jednak zrozumieć, czym się różnią dwa typy kont:
 Konto Windows można utworzyć jako „lokalne” — opcja Dodaj użytkownika
bez konta Microsoft. Jest ono początkowo wystarczające do wygodnej pracy,
choć prędzej czy później system i tak nas zmusi do jego konwersji na
wersję online, czyli tzw. konto Microsoft.
 Konto Microsoft pozwala na automatyczną synchronizację ustawień
na wielu komputerach oraz na łatwiejsze kupowanie oprogramowania
w sklepie Windows (na podobnej zasadzie jak Apple ID działa w urządzeniach
Apple, np. tabletach lub komputerach mac). Utworzenie konta typu Microsoft
wymaga pewnej wprawy w obsłudze Internetu, gdyż jego elementem jest
adres poczty elektronicznej (e-mail). Logowanie poprzez „konto Microsoft”
możesz ustawić w dowolnym momencie (zob. rozdziały 9. i 23.).

Podczas pierwszego uruchomienia system Windows będzie się przez kilka minut
automatycznie konfigurował. Nie warto się tym przejmować, gdyż następne uru-
chomienia będą już znacznie szybsze. Aby pracować na komputerze, początko-
wo musimy utworzyć konto co najmniej jednego użytkownika, ale nic nie stoi
na przeszkodzie, aby przewidzieć większą liczbę kont (np. dla pozostałych domow-
ników) — do zagadnienia bezkonfliktowego używania tego samego komputera
przez kilka osób wrócę jeszcze w następnych rozdziałach.

Pierwsze spotkanie z Windowsem

Gdy uruchomisz komputer z systemem Windows 10, na ekranie zobaczysz ele-
ganckie biurko, które jest miłym akcentem przywracającym najczęściej używa-
ny tryb pracy w systemie Windows (w wersjach Windows 8 i 8.1 ekran starto-
wy wyglądał inaczej, stanowił zbiór tzw. kafelków będących miniaturkami
aplikacji). Z perspektywy czasu jednak projektanci systemu Windows pogodzili
się z tym, że kafelki pasują bardziej do urządzeń mobilnych niż do „zwykłych”
komputerów. Interfejs kafelkowy można jednak ciągle włączyć (tzw. tryb tableto-
wy), co docenią posiadacze komputerów wyposażonych w ekrany dotykowe. Je-
stem jednak przekonany, że większość użytkowników będzie szczęśliwa, widząc
stare dobre biurko — oczywiście odnowione, podobnie jak powrót przycisku Start!
Zapamiętaj następujące podstawowe zasady pracy z interfejsem Windows 10:
 Menu Start wywołasz, naciskając klawisz z symbolem flagi Windows ( ),
znajdujący się w lewym dolnym rogu klawiatury. Zobaczysz wówczas
szereg funkcji Windows, które opiszę w tej książce: programy, panele
konfiguracyjne, listy ostatnio używanych elementów itp.

42
 Pierwsze kroki z Windows 10

 Widok menu Start szybko usuniesz, naciskając klawisz Esc lub naciskając
ponownie klawisz . Możesz także kliknąć nowy przycisk Start, wyświetlany
w lewym dolnym rogu ekranu po umieszczeniu tam wskaźnika myszy.
 Jeśli chcesz szybko uruchomić program, którego nie widzisz na ekranie,
albo odszukać jakiś dokument lub plik, to naciśnij klawisz Windows ( )
i zacznij wpisywać pierwsze litery nazwy programu (o tej funkcji szerzej
opowiem później). Możesz także od razu wejść do wyszukiwarki za
pomocą skrótu +Q.
 Widok pulpitu Windows uzyskasz, wciskając skrót klawiszowy +D
(przytrzymując wciśnięty klawisz Windows, naciśnij klawisz D — skrót
pochodzi od angielskiego słowa desktop). Przykładowy widok pulpitu
Windows 10 z rozwiniętym menu Start pokazałem na rysunku 2.6
(na końcu rozdziału).

Pulpit to Twoje elektroniczne biurko. Oto jego podstawowe elementy:

 Ikony programów na pulpicie są efektem zainstalowania aplikacji
(np. gier, programów biurowych) i służą do ich uruchamiania. Obrazek tła
pulpitu można zmieniać według własnych upodobań (możesz wstawić
jako tło własne zdjęcia!).
 Przycisk Start (), umożliwiający m.in. dostęp do programów
zainstalowanych w komputerze.
 Widoczny tuż za przyciskiem Start Pasek zadań jest miejscem, w którym
znajdują się najczęściej używane ikony, czyli obrazki symbolizujące
programy lub zasoby komputera. Ikona uruchomionego programu jest
pokazywana jako „podkreślona” (pasek pod obrazkiem z innym odcieniem
koloru tła). Tuż po instalacji systemu pasek ten zawiera ikonę
Eksploratora plików ( ), pozwalającego przeglądać zasoby komputera
(m.in. dokumenty, zdjęcia, filmy, dyski), Microsoft Edge ( ), która jest
wbudowaną w system Windows przeglądarką stron internetowych, i kilka
innych, o których opowiem w dalszej części książki.
 Pasek systemowy, umieszczony w prawym dolnym rogu pulpitu, pokazuje
przydatne informacje o stanie komputera lub o uruchomionych programach.

Omówienie każdego z powyższych elementów znajdziesz w dalszej części książki.

Nie przejmuj się, jeśli na początku nie wszystko będzie jasne. W mojej ocenie
najnowszy system Windows 10 jest najprostszy w użyciu w historii produktów
firmy Microsoft. Przywraca stare dobre rozwiązania znane z Windows 7 i łączy
je z nowościami znanymi z Windows 8 lub 8.1.

Poznawanie nowej wersji Windows będzie dla Ciebie pasjonującą przygodą!

43
 ABC komputera

Rysunek 2.6. Pulpit systemu Windows 10 jest zbliżony do wersji znanej z Windows 7

Uruchom teraz komputer. Gdy zobaczysz pusty ekran startowy, naciśnij klawisz
Enter i zaloguj się na swoje konto, podając nazwę użytkownika i hasło, po czym…
przejdź do lektury rozdziału 3.

44
 3

KLAWIATURA,
MYSZ I ODNOWIONE
MENU START

N ajczęściej używanymi elementami wyposaże-

nia komputera są mysz i klawiatura. Ich znacze-
nia nie sposób przecenić — jakość naszej pracy
w dużej mierze zależy właśnie od wprawy w posłu-
giwaniu się tymi urządzeniami. W tym rozdziale
szczegółowo omówię ich działanie.

Aby sprawnie posługiwać się komputerem, nale-

ży nauczyć się opisanych czynności na pamięć. Na
szczęście, nie ma ich wiele, a na dodatek są one
zazwyczaj intuicyjne. Używając klawiatury i my-
szy, będziemy wywoływać rozmaite czynności
i funkcje komputera — wiele z nich jest pogru-
powanych w tzw. programy (np. gry, edytory
tekstów, przeglądarki internetowe). Na końcu roz-
działu opiszę także sposób używania gestów (doty-
czący tabletów z systemem Windows Mobile lub
komputerów wyposażonych w ekrany dotykowe
— a takich jest już sporo!).
 ABC komputera

Mysz
Naciśnięcie klawisza myszy (rysunek 3.1) nazywane jest kliknięciem. Termin
ten pochodzi od angielskiego słowa click i ogólnie jest kojarzony z charaktery-
stycznym dźwiękiem towarzyszącym tej czynności.

Rysunek 3.1.
Mysz i gładzik

Kiedy poruszasz myszą po stole lub specjalnej podkładce, na ekranie przesuwa

się jej wskaźnik (kursor). Przybiera on różne kształty — w zależności od tego,
gdzie go przesuniesz i co w danym momencie robi program, z którym pracujesz.

W komputerach przenośnych odpowiednikiem myszki jest zazwyczaj urządzenie

o nazwie gładzik (ang. touchpad) — także przedstawione na rysunku 3.1. Obsługa
gładzika nie różni się zbytnio od obsługi zwykłej myszki: przesuwaniu myszki
odpowiada tu ruch palca po powierzchni gładzika, funkcje lewego i prawego
klawisza są identyczne jak w „klasycznej” myszce. Klawisze gładzika nie zaw-
sze są wydzielone wizualnie, gdyż ich rolę odgrywają aktywne narożniki pła-
skiego panelu gładzika.

Istnieje wiele rodzajów wyglądu kursora. W tabeli 3.1 przedstawiłem te, które
występują najczęściej.

Tabela 3.1. Funkcje kursora myszy komputerowej

Wskaźnik Znaczenie
Program jest czymś zajęty (np. zapisuje dokument na dysku). Poczekaj chwilę.
Znajdujesz się w polu edycyjnym lub w panelu edytora podczas pisania
dokumentu.
Zwykły wygląd kursora (wskaźnik).

Do czego służy mysz? Tabela 3.2 wylicza typowe czynności obsługiwane myszą
i sposób ich wykonania.

46
 Klawiatura, mysz i odnowione menu Start

Tabela 3.2. Typowe czynności obsługiwane przez mysz komputerową

Czynność Opis
Wskazywanie elementu Przemieść wskaźnik myszy na element ekranu (np. na ikonę,
(np. ikony) fragment dokumentu) i naciśnij jej lewy klawisz. Wskazany
element zazwyczaj nieco zmienia wygląd (np. kolory z jasnych
na ciemne), aby pokazać, że jest zaznaczany myszą.
Powiększanie Kliknij myszą umieszczony w prawym górnym rogu okna
(na cały ekran) mały przycisk .
Rezygnacja z powiększenia Kliknij myszą umieszczony w prawym górnym rogu okna
(zob. poprzedni punkt) mały przycisk .
Zmniejszanie okna Kliknij myszą umieszczony w prawym górnym rogu okna
programu (do ikony) mały przycisk (podkreślenie).
Zamykanie okna Kliknij myszą umieszczony w prawym górnym rogu okna
mały przycisk w kształcie krzyżyka ( ) lub przytrzymaj lewy
klawisz Alt i naciśnij klawisz F4 (znajdujący się w górnej części
klawiatury).
Wywoływanie tzw. menu Naciśnij prawy klawisz myszy.
podręcznego

Co to jest menu podręczne?

Menu podręczne to lista opcji poleceń, które mogą zostać wywołane w danej
sytuacji. Polecenia wywołujesz już klasycznie, klikając ich nazwy lewym klawi-
szem myszy.

Do przeprowadzenia tego ćwiczenia będziesz potrzebował widoku pulpitu kom-

putera poznanego w poprzednim rozdziale (rysunek 2.6). Jeśli widzisz w tym
momencie jakiś program zajmujący cały obszar ekranu, użyj skrótu +D (na-
ciśnij i przytrzymaj klawisz z flagą Windows oraz wciśnij drugim palcem
klawisz D). Klawisz ten będziemy w książce nazywali klawiszem Windows.

Spróbuj teraz gdzieś w obrębie pulpitu nacisnąć prawy klawisz myszy. Zobaczysz
wówczas, jak wygląda przykładowe menu podręczne. W ramach ilustracji na ry-
sunku 3.2 pokazuję menu podręczne ikony Kosz oraz to, które uaktywnia się
w obszarze pulpitu (tam, gdzie jest widoczny obrazek tła).

Polecenia, których nie można wykonać w danej sytuacji, są wyświetlone szarym

kolorem i nie da się ich wybrać (np. w menu podręcznym programu Kosz przedsta-
wionym na rysunku 3.2 można wybrać Właściwości, a nie działa Opróżnij Kosz).

47
 ABC komputera

Rysunek 3.2.
Menu podręczne

Podwójne kliknięcie
W poprzednim podpunkcie pokazałem, że używanie myszy nie jest zadaniem
skomplikowanym. Teraz jednak musisz zapoznać się z czynnością, która począt-
kującym użytkownikom komputerów sprawia zazwyczaj wiele kłopotu — jest
to tzw. podwójne kliknięcie.

Spróbuj bardzo szybko dwukrotnie kliknąć ikonę programu Kosz, umieszczoną

na pulpicie. Zrób to tak, jakbyś pukał do drzwi, tylko wykonaj to lewym klawi-
szem myszy. W przypadku komputera przenośnego wyposażonego w gładzik
możesz dwa razy szybko nacisnąć lewy klawisz albo dwukrotnie „zapukać” pal-
cem w gładzik.

Czy ciągle jeszcze masz trudność z podwójnym kliknięciem?

Jeśli tak, to możesz uzyskać ten sam efekt, klikając raz
wybrany element myszą (wskazanie) i następnie wciskając
klawisz Enter (otwarcie).

Jeśli po wykonaniu tej czynności program Kosz otworzy się (rysunek 3.3), to zna-
czy, że Ci się udało — podwójne kliknięcie myszą uruchamia program. (Program
Kosz jest tak naprawdę jednym z widoków Eksploratora plików, który poznamy
szerzej w rozdziale 6.).

W nowo wyświetlonym oknie programu wypróbuj poznane wcześniej przyciski:

, , (podkreślenie) oraz .

Na Twoim komputerze zawartość okna Kosz może być inna, w szczególności może
ono być puste. Jeśli kosz coś zawiera, to aby zobaczyć w nim obrazkowe ikony
elementów, należy nacisnąć przycisk w prawym dolnym rogu okna (do tych

48
 Klawiatura, mysz i odnowione menu Start

Rysunek 3.3.
Okno programu
Kosz

zagadnień jeszcze powrócimy; chwilowo kieruj się intuicją i staraj się samodziel-
nie przetestować wybrane elementy okna).

Gratulacje! Potrafisz już obsługiwać program okienkowy systemu Windows!

Odnowione menu Start

Jeśli naciśniesz przycisk Start ( ) lub podobnie wyglądający klawisz z symbolem
flagi Windows (znajdziesz go w lewym dolnym rogu klawiatury), to w lewym
dolnym rogu ekranu zobaczysz odświeżone menu Start, które w Windows 10
zastąpiło mocno krytykowany ekran „kafelkowy”, znany z Windows 8 i 8.1. Możesz
tego nie wiedzieć, ale w dwóch poprzednich wersjach Windowsa ekran kafelkowy
zastąpił całkowicie widok pulpitu i… zajmował cały obszar monitora! Nie wszyst-
kim to odpowiadało, choć znam też osoby, które polubiły ten tryb pracy. Menu
Start, pochopnie usunięte w wersji Windows 8, zaistniało ponownie w aktuali-
zacji 8.1 w dość ułomnej formie, zupełnie odbiegającej od doskonałych rozwią-
zań znanych np. z wersji Windows 7!

W Windows 10 ekran kafelkowy na szczęście nie znikł całkowicie, tylko został

sprytnie wbudowany w menu Start, które w Windows 10 powróciło w bardzo
nowoczesnej formie, obejmującej zarówno nowe funkcje, jak i klasyczne cechy
znane np. z Windows 7. Można zatem powiedzieć, że obecna odsłona Windowsa
zawiera najlepsze rozwiązania wprowadzone w Windows 7, 8 i 8.1, biorąc to, co
było w nich dobre, a eliminując pewne chybione założenia funkcjonalne.

Widok nowego menu Start poznaliśmy już w poprzednim rozdziale — zob. rysu-
nek 2.6. Zastanawiasz się, jak wrócić do poprzedniego ekranu (np. widoku otwartej

49
 ABC komputera

aplikacji) i usunąć ten widok? Po prostu naciśnij ponownie klawisz lub kla-
wisz Esc.

Używając Windows 10, nabierz nawyków używania klawisza

Windows i związanych z nim skrótów (np. +D,
pokazującego pulpit). Dzięki temu wzrośnie Twoja
efektywność pracy z systemem i wiele zadań wykonasz
szybciej niż wyłącznie przy pomocy myszy.

Widok kafelkowy w menu Start pozwala na łatwe uruchamianie programów po-

przez pojedyncze kliknięcie kafelka, który je reprezentuje. Przykładowo: klik-
nięcie kafelka Microsoft Edge wywoła wbudowaną w Windows przeglądarkę
stron internetowych (WWW). Ten sam efekt uzyskasz, klikając ikonę tego pro-
gramu na pasku zadań.

Co robić, gdy w widoku menu Start nie widać ikony lub kafelka programu, o któ-
rym wiesz, że znajduje się w komputerze? Zapamiętaj dwie sztuczki:

 Wciśnij klawisz Windows ( ) i zacznij pisać pierwsze litery nazwy

programu. Windows wyświetli pasujące nazwy i jeśli klikniesz wybraną
etykietę, to uruchomisz wybrany program. Rysunek 3.4 pokazuje wynik
takiego wyszukiwania dla frazy „exc” na moim komputerze (jak widać,
na komputerze były dostępne dwie wersje Excela, ze starszej
i z najnowszej wersji Microsoft Office).
 Jeśli chcesz wyświetlić na ekranie wszystkie zawarte w komputerze
programy, to w widoku ekranu startowego przewijaj kółkiem myszy
i gdy na liście najważniejszych programów zobaczysz poszukiwany
kafelek, kliknij go. Możesz również kliknąć przycisk Wszystkie aplikacje
i uzyskać dostęp do pełnej listy aplikacji zainstalowanych w komputerze.
 Jeżeli używasz ekranu dotykowego, przesuń palcem w górę ekranu,
poczynając od jego środka. Ekran zapełni się dziesiątkami malutkich
kafelków, pokazujących „ukryte” programy i funkcje systemowe.

Kafelki można łatwo przekładać — po prostu chwyć pojedynczy kafelek i przesuń

go w inne miejsce. Zwróć uwagę na menu podręczne kafelka, które pojawi się,
gdy klikniesz go prawym klawiszem myszy — zobaczysz dodatkowe opcje, które
pozwalają wykonać sporo interesujących operacji, np. zmienić rozmiar lub odpiąć
albo przypiąć kafelek z/do menu Start lub paska zadań (przykład na rysunku 3.5).

50
 Klawiatura, mysz i odnowione menu Start

Rysunek 3.4.
Jak szybko
odnaleźć
program
lub dokument
w Windows 10

Rysunek 3.5. Zarządzanie zawartością ekranu startowego w Windows 10

51
 ABC komputera

 Zbędne kafelki możesz usuwać (polecenie: Odepnij od ekranu startowego).

 Wielkość kafelka możesz łatwo dostosować do swojego gustu (polecenie:

Zmień rozmiar).
 Aplikację widoczną w formie kafelka możesz łatwo przypiąć do paska
zadań pulpitu (polecenie: Przypnij do paska zadań).
 Jeśli chcesz całkowicie usunąć program z komputera, użyj polecenia
Odinstaluj (jest to operacja nieodwracalna!).
 W przypadku kłopotów z programem starszej generacji (np. grą) możesz
spróbować uruchomić go w trybie specjalnym (polecenie: Uruchom jako
administrator).
 Możesz wyłączyć aktywność kafelka dynamicznego, który pobiera dane
z Internetu lub komputera (polecenie: Wyłącz dynamiczny kafelek).

Widok Wszystkie aplikacje (przycisk ) uaktywniony w menu Start

może zajmować wiele stron, które łatwo przewijać, obracając kółkiem myszy
lub chwytając i przesuwając pionową belkę widoczną z prawej strony listy pro-
gramów, dla wygody pogrupowanych alfabetycznie. Innowacyjny interfejs
nowego systemu Windows znacznie ułatwia nawigację i w porównaniu z dość
złożoną strukturą menu Start znaną ze starszych wersji systemu (Vista, XP,
Windows 7) stanowi olbrzymie ułatwienie dla początkujących użytkowników
komputera (rysunek 3.6).

Ekran startowy może wyglądać nieco chaotycznie i warto dbać o jego uporządko-
wanie. Zwróć uwagę na sekcję Najczęściej używane, która zawiera listę ostatnio
otwieranych aplikacji. Ikonę aplikacji możesz przypiąć na stałe do menu Start,
używając polecenia menu podręcznego, lub zamienić w kafelek, przeciągając ją
myszą na prawo. Taka funkcja działa także w drugim kierunku (z obszaru kafelków
do listy ikon).

Poświęć nieco czasu na „pozbycie się” kafelków, z których nigdy nie korzystasz,
oraz dostosowanie ich wielkości. Kafelki są wstępnie pogrupowane w bloki, które
możesz dowolnie nazywać — nadawanie lub modyfikowanie etykiet jest możliwe
po kliknięciu w pole nazwy (na rysunku 3.6 pokazałem standardową grupę Naj-
ważniejsza zawartość w zasięgu ręki — jeśli masz ochotę, zmień ją na inną!).

Odnowione menu Start zawiera oczywiście kilka innych opcji, które omówię szerzej
w dalszej części książki (rozdział 9.). Szczególnie interesujący jest panel wywoły-
wany przyciskiem Ustawienia. W panelu tym możesz konfigurować komputer, np.
dodać konta użytkowników, ustawić motywy graficzne ekranu Start i pulpitu,
wybrać kształt kursora myszy.

52
 Klawiatura, mysz i odnowione menu Start

Rysunek 3.6.
Wyszukiwanie
aplikacji
na ekranie
startowym

Zapamiętaj odrębny skrót klawiszowy pozwalający wywołać panel Ustawienia:

+I. Zauważ, że menu Start w Windows 10 pozwala także szybko dotrzeć do
ostatnio odwiedzanych miejsc (trójkącik z prawej strony napisu Eksplorator pli-
ków), a przycisk Opcje zasilania pozwala bezpiecznie „uśpić” lub wyłączyć kom-
puter — jeszcze wrócimy do tych zagadnień!

Klawiatura w systemie Windows

Pozostała część tego rozdziału będzie przeznaczona na naukę posługiwania się
klawiaturą. Zobaczymy, do czego służą klawisze specjalne, jak pisać małe i wiel-
kie litery oraz w jaki sposób uzyskać polskie znaki (ą, ę, ź itd.).

Nasze ćwiczenia przeprowadzimy w oknie programu WordPad — edytora tek-

stów wbudowanego w system Windows. Aby uruchomić ten program, naciśnij
klawisz Windows ( ) i zacznij pisać pierwsze litery nazwy programu (np. „word”).
Możesz także od razu wejść do wyszukiwarki, używając skrótu +Q. Gdy zo-
baczysz ikonę programu, kliknij ją, aby go uruchomić. Można uznać, że wyko-
nanie opisanego wyżej ćwiczenia zakończyło się sukcesem, jeśli na ekranie poja-
wił się program WordPad (rysunek 3.7).

53
 ABC komputera

Rysunek 3.7. Uruchamiamy edytor tekstów WordPad

Zwróć uwagę na migający w lewym górnym rogu okna programu tzw. kursor.
Wskazuje on miejsce, w którym zaczną się pojawiać znaki, gdy tylko naciśniesz
jakiś klawisz alfanumeryczny (tzn. taki, który zawiera symbol lub cyfrę — kla-
wisze specjalne, np. Alt czy Ctrl, nie generują widocznych znaków).

Układ QWERTY to podstawa!

Obsługę klawiatury nietrudno opanować, nie martw się jednak brakiem wprawy;
ta przyjdzie z czasem i po każdym kolejnym włączeniu komputera będzie już
łatwiej.

Podobnie jak mysz, również klawiatura ma swoje typowe funkcje. Omówię je

kolejno, a przy okazji zaprezentuję inne użyteczne funkcje systemu Windows.
Obok nazw klawiszy znajdziesz od czasu do czasu ich symbole graficzne — nie-
stety, są one zależne od producenta klawiatury lub komputera. Rysunek 3.8
prezentuje typową klawiaturę w standardzie znanym i popularnym od lat w rodzi-
nie komputerów PC (czyli osobistych, ang. personal computer)1; klawiatury spo-
tykane w laptopach nieznacznie odbiegają od tego układu.

Standardowa klawiatura zawiera szereg klawiszy specjalnych (Esc, Ctrl, Tab itp.),
blok „zwykłych” klawiszy alfanumerycznych (litery i znaki), klawisze strzałkowe
oraz nawigacyjne (Home, End, PageUp, …). Klawisze oznaczone literami F są
„funkcyjne”, tzn. ich działanie zależy od programu, w którym są wywoływane.

1
Nie jest to jedyny standard, np. komputery Apple stosują nieco inny układ (inne położenie
klawisza Alt).

54
 Klawiatura, mysz i odnowione menu Start

Rysunek 3.8. Klawiatura komputera PC (osobistego)

Nowoczesna klawiatura powinna też zawierać klawisze multimedialne (np.

umożliwiające regulację głośności) i funkcyjne Windows (wywołujące np. prze-
glądarkę internetową, program pocztowy itp.). Zdarza się, że klawisze funkcyjne
Windows oraz multimedialne są „ukryte” pod innymi i aby je wywołać, należy
wcisnąć klawisz dodatkowy (oznaczany np. Fn). Sytuacja taka dość często zdarza
się w laptopach, ale można ją spotkać także w dużych klawiaturach zewnętrznych.

Kupując komputer lub klawiaturę, zwróć uwagę, czy nabywasz

sprzęt wyposażony w standardowy układ QWERTY, taki jak na
rysunku 3.8. Powinna to być klawiatura z układem klawiszy
QWERTY widocznym w pierwszym rzędzie znaków bloku
alfanumerycznego, zawierająca znak # nadrukowany na
klawiszu 3 oraz posiadająca klawisz zawierający znaki : oraz ;
(dwukropek i średnik) umieszczony z prawej strony klawisza L.
Pamiętaj, że klawiatury używane za granicą często zawierają
nadrukowane „dziwne” znaki diakrytyczne (np. umlauty),
a pozornie zwykłe klawisze bywają umieszczone w zupełnie
innych miejscach niż te, które znajdziesz w sprzęcie
przeznaczonym na polski rynek!

Klawisze specjalne
Klawiatura zawiera znaki drukowalne (np. litery i cyfry) oraz klawisze wywo-
łujące funkcje specjalne. Wciśnięcie tych klawiszy nie spowoduje wyświetlenia
widocznych znaków na ekranie i często należy je wciskać parami z innymi klawi-
szami, aby uzyskać określony efekt.

55
 ABC komputera

Tabela 3.3 wyjaśnia znaczenie ważniejszych klawiszy specjalnych.

Tabela 3.3. Podstawowe klawisze specjalne i ich znaczenie

Klawisz Opis
Esc Klawisz Esc służy do anulowania decyzji, usuwania niepotrzebnych okien
z ekranu itp. Klawisz ten usuwa wywołany ekran startowy, pozwalając
powrócić do poprzedniego widoku.
Caps Lock Klawisz Caps Lock przełącza klawiaturę w tryb pisania wielkimi literami. Aby
włączyć tryb pisania wielkimi literami, wciśnij ten klawisz jeden raz. Naciśnięcie
klawisza Caps Lock jest czasami sygnalizowane zaświeceniem się diody.
Ponowne naciśnięcie spowoduje powrót do trybu pisania małymi literami.
Shift (lewy Klawisz Shift umożliwia pisanie wielkimi (małymi) literami — w zależności od
lub prawy) trybu wybranego klawiszem Caps Lock. Aby uaktywnić jego funkcję, należy
przytrzymać go podczas pisania innego znaku (np. lewym palcem nacisnąć
Shift, a prawym inny klawisz).
Ctrl Klawisz ten jest używany przez wiele programów do różnych celów. Jego
zastosowanie w przeglądarkach i programach do edytowania tekstu opiszę
w dalszej części tego rozdziału.
Spacja Spacja to długi nieopisany klawisz na dole klawiatury, w jej środkowej części.
W edytorach tekstu i oknach do wprowadzania tekstu spacja pozwala na
uzyskanie odstępu (np. pomiędzy wyrazami).
Fn Klawisz o tej nazwie (lub podobnej) na wielu klawiaturach uaktywnia
dodatkowe znaki lub funkcje, często nadrukowane innym kolorem
(niebieskim, pomarańczowym). W laptopach mogą to być np. funkcje
włączania lub wyłączania Wi-Fi lub regulacja dźwięku albo podświetlenia
klawiatury (jeśli jest dostępne).

Przykład
 Wciśnięcie i przytrzymanie klawisza Shift, a następnie naciśnięcie
klawisza A spowoduje wyświetlenie na ekranie znaku A — jeśli Caps Lock
był wyłączony. Oczywiście, gdyby Caps Lock był włączony (zapalona
dioda — zob. tabelę 3.3), na ekranie pojawiłaby się mała litera a.
 Klawisz Shift ma jeszcze inną funkcję — pozwala wyświetlić znaki
z górnego rzędu klawiatury: !, @, #, $, %, ^, &, *, (, ). Popatrz np.
na klawisz 8. Tuż nad cyfrą znajduje się symbol gwiazdki (*). Aby ją
wyświetlić na ekranie edytora, należy nacisnąć i przytrzymać klawisz
Shift, a następnie nacisnąć 8.

Polskie znaki
Z polskimi znakami (ą, ć, ź, ś itd.) wiąże się przykra kwestia naszego wielolet-
niego opóźnienia technologicznego, które spowodowało, że kiedy w Polsce kom-

56
 Klawiatura, mysz i odnowione menu Start

putery zaczęły być już dostępne dla zwykłych ludzi, nikt nie zwracał uwagi na
fakt, że wyposażone są w klawiaturę według standardu amerykańskiego. Jeśli
kiedykolwiek będziesz przebywał we Francji czy w Niemczech, zwróć uwagę,
że używane tam komputery są wyposażone w klawiatury ze znakami narodo-
wymi. Litery ze znakami diakrytycznymi (np. francuskie znaki akcentowane,
niemieckie „umlauty”) są w nich dostępne po naciśnięciu pojedynczego klawi-
sza. Natomiast w Polsce mamy do czynienia z klawiaturami, których obsługa
wymaga pewnego wysiłku przy próbie uzyskania kilkunastu polskich znaków.

Niestety, z powodów historycznych przyjął się zły wzorzec wymagający gim-

nastykowania się z użyciem prawego klawisza Alt i nic nie wskazuje na to,
żeby kiedykolwiek miało się to zmienić. Zabierzmy się zatem do nauki.

Tabela 3.4 wyjaśnia podstawowe techniki uzyskiwania polskich znaków przy

użyciu klawiatury komputerowej.

Tabela 3.4. Jak uzyskać polskie znaki w tekście

Czynność Opis
Prawy Alt+znak Przytrzymując prawy klawisz Alt i wciskając wybrany znak — łaciński
odpowiednik polskiej litery — „doklejasz” kreskę lub ogonek do
wybranego znaku. Umożliwia to utworzenie polskich liter ze znaków:
e, o, a, s, l, z, c, n. W efekcie powinniśmy uzyskać: ę, ó, ą, ś, ł, ż, ć, ń.
Prawy Alt+x Jako jedyny wyjątek od podanej wyżej reguły zapamiętaj, że literę ź
uzyskujemy przez wciśnięcie kombinacji klawiszy: prawy Alt+x.

Podobnie jak Shift, również prawy Alt naciśnięty pojedynczo nie spowoduje żad-
nych zmian. Aby uzyskać efekt, musimy dodatkowo nacisnąć jeszcze inny znak.

Wielkie polskie litery możemy napisać w podobny sposób, z tym że musimy jeszcze
zastosować klawisz Shift, ewentualnie włączyć wcześniej tryb pisania dużych
liter, naciskając Caps Lock. Przykładowo, w celu napisania znaku Ź musimy
przytrzymać jednocześnie klawisze prawy Alt i Shift (dowolny) i nacisnąć znak x.

Jest to dziwaczne i nienaturalne, ale z drugiej strony — lepszy taki sposób niż żaden.

Poruszanie się po tekście

W dalszym ciągu pozostajemy w programie WordPad. Spróbuj przepisać kilka zdań
z tej książki, pamiętając oczywiście o zachowaniu wielkości liter i stosowaniu
polskich znaków (rysunek 3.9).

57
 ABC komputera

Rysunek 3.9.
Nawigacja
po tekście
w edytorze
WordPad

Jeśli litery wydają Ci się za małe, spróbuj kliknąć kilka razy przycisk , znaj-
dujący się w prawym dolnym rogu okna programu, lub chwyć i przesuń zazna-
czony suwak w prawo. Dzięki temu czcionka zostanie optycznie powiększona
(efekt zoom) bez zmiany jej prawdziwej wielkości podczas wydruku.

Klawisze kierunkowe i nawigacyjne

Niektóre klawisze wspomagają przemieszczanie się w obrębie dużych bloków
tekstowych (dotyczy to nie tylko edytorów, ale i wielu innych programów). Wypróbuj
teraz klawisze opisane w tabeli 3.5, sprawdzając ich działanie w praktyce.

Tabela 3.5. Klawisze używane do nawigacji w tekście

Klawisz Opis
Tak zwane klawisze kierunkowe, służące do przesuwania kursora
tekstowego: w lewo, w prawo, w górę i w dół.

Home Skok do początku wiersza.

End Skok do końca wiersza.
Ctrl+Home Skok do początku dokumentu (przytrzymaj klawisz Ctrl i naciśnij raz Home).
Ctrl+End Skok do końca dokumentu (przytrzymaj klawisz Ctrl i naciśnij raz End).
Page Up Skok o jedną stronę w górę dokumentu (pojęcie „jednej strony” bywa
umowne — zależnie od programu; zazwyczaj jest to fragment strony).
Page Down Skok o jedną stronę w dół dokumentu.
Tab Skok o kilka znaków do przodu (liczba znaków zależy od programu).

58
 Klawiatura, mysz i odnowione menu Start

Zauważ, że nie jest możliwe przesunięcie kursora poza granice marginesów. Jeśli
znajduje się on przy lewej krawędzi strony u samej jej góry, to użycie strzałki
w lewo () nie spowoduje przesunięcia kursora.

Klawisz Ctrl jest używany podobnie jak Alt i Shift, tzn. należy
go przytrzymywać w momencie wciskania innego klawisza.

Pozostałe klawisze specjalne

W tym punkcie zakończymy naszą przygodę z klawiaturą komputerową, wyja-
śniając przeznaczenie kilku pozostałych klawiszy specjalnych. Zwróć uwagę, że
klawiatury poszczególnych producentów mogą się nieznacznie od siebie różnić
i zamiast jawnego opisu klawisza możesz spotkać symbole graficzne (np. pogru-
bioną strzałkę w lewo zamiast klawisza Backspace).

Zapoznaj się z zawartością tabeli 3.6, aby nauczyć się znaczenia pozostałych kla-
wiszy specjalnych.

Tabela 3.6. Klawisze specjalne

Klawisz Opis
Num Lock Włącza klawiaturę numeryczną (jeśli jest dostępna; w większości małych
laptopów raczej nie znajdziesz bloku klawiszy numerycznych).
Insert Włącza lub wyłącza tryb nadpisywania i wstawiania znaków.
Delete Usuwa znak znajdujący się na prawo od kursora.
Backspace Usuwa znak znajdujący się na lewo od kursora.
lub
Kończy wpisywanie tekstu w bieżącym wierszu i przesuwa kursor do lewej
Enter lub
krawędzi następnego wiersza. Klawisz ten bywa opisywany jako „return”.

Wpisywanie wielu liczb z górnego rzędu klawiatury bywa dość męczące, dlate-
go warto w tym celu używać wydzielonej klawiatury numerycznej (jeśli jest do-
stępna, to znajdziesz ją z prawej strony klawiatury głównej). Może być ona
stosowana, gdy włączymy ją klawiszem Num Lock (w niektórych modelach za-
świeci się wówczas odpowiednia dioda).

59
 ABC komputera

Ćwiczenia
 Umieść kursor tekstowy wewnątrz jakiegoś wyrazu i spróbuj coś napisać
— zobaczysz, że znaki się rozsuwają, aby pomieścić nowe, które właśnie
dodałeś. Jeśli jednak chciałbyś, aby stare litery zostały zamazane przez
nowe (czyli zostały nadpisane), naciśnij Insert. Niestety, na klawiaturze
nie ma specjalnej diody, która informowałaby o stanie tego klawisza
(czy jest wciśnięty, czy nie). Wypróbuj działanie klawisza Insert, pracując
z tekstem w edytorze WordPad.
 Napisz zdanie: Ala ma kota, umieść kursor między słowami Ala i ma
kota, a następnie naciśnij Enter. Ta część zdania, która była na prawo od
kursora, zostanie przeniesiona do następnego wiersza. Poeksperymentuj
z klawiszem Enter.

Lewy Alt kontra prawy Alt

Omawiając uzyskiwanie polskich znaków, zaznaczałem bardzo wyraźnie, że należy
używać prawego klawisza Alt. Do czego w takim razie służy lewy klawisz Alt?

Jest on używany przez system Windows do obsługi skrótów klawiaturowych.

Aby się o tym przekonać, spróbuj uruchomić program o nazwie Notatnik —
bardzo prosty edytor służący do tworzenia notatek pozbawionych skomplikowa-
nych elementów formatowania. Możesz wykorzystać sposób z klawiszem
Windows ( ) podany w podrozdziale „Klawiatura w systemie Windows” (za-
miast „word” szukaj po słowie „nota”). Gdy już program „wyskoczy” na ekran,
przypatrz się górnej krawędzi okna programu w momencie, gdy wciśniesz le-
wy klawisz Alt (w niektórych programach to nie wystarczy — będziesz musiał go
wcisnąć i przytrzymać). Spójrz na rysunek 3.10.

Rysunek 3.10.
Poznajemy
znaczenie
lewego
klawisza Alt

60
 Klawiatura, mysz i odnowione menu Start

Program Notatnik jest wyposażony we własne, unikatowe menu, w którym zgru-

powane zostały przeróżne funkcje przezeń udostępniane. Zauważ, że słowo Format
ma podkreśloną literę m — nie jest to przypadkowe!

Menu Format można otworzyć na dwa sposoby:

 klikając jego nazwę myszką,

 naciskając klawisz M przy wciśniętym lewym klawiszu Alt.

Oto cała tajemnica lewego klawisza Alt. Podobnie kombinacja lewy Alt+C otwo-
rzy menu Pomoc itd.

W ramach ćwiczenia napisz jeszcze w programie Notatnik kilka znaków lub słów.
Zamknij go teraz (klikając przycisk lub wciskając kombinację klawiszy lewy
Alt+F4). Program wyświetli okno z pytaniem, czy zapisywać zmiany. Odpowiedz
na nie, klikając przycisk Nie zapisuj (zapisywanie dokumentów omówię w dal-
szych rozdziałach).

Gesty dotyczące ekranów dotykowych

Tablety lub komputery z ekranami dotykowymi wyposażone w system Windows
8, 8.1 lub 10 pozwalają na używanie gestów ekranowych, które wywołują
funkcje systemowe bez konieczności użycia klawiatury lub myszy. W tej książ-
ce nie koncentruję się zbytnio na tym sposobie używania systemu, ale warto
wiedzieć, jak sobie poradzić z ekranem dotykowym, jeśli dysponujesz odpo-
wiednim sprzętem. Jeśli posiadasz komputer z ekranem dotykowym, to po pro-
stu pamiętaj, że oprócz klikania myszą kafelków działa dotykanie ich!

Tabela 3.7 zawiera opis najpopularniejszych gestów rozpoznawanych przez system

Windows. Aby się ich nauczyć, najlepiej jest przetestować je na ekranie
startowym — po wciśnięciu klawisza Windows lub przycisku Start ( ) —
lub w ramach otwartej aplikacji kafelkowej, np. Pogoda. Gesty te funkcjonują
poprawnie w tzw. trybie tabletowym. W jaki sposób możemy przełączać się pomię-
dzy trybem okienkowym (klasycznym) i tabletowym? Otóż w tym celu musi-
my wejść do tzw. Centrum akcji, które włączysz przez kliknięcie na ikonę ,
widoczną na pasku systemowym (w prawym dolnym rogu ekranu), albo
skrótem +A. Na dole panelu Centrum akcji znajdziesz odpowiedni przycisk
— aby uzyskać więcej informacji na temat trybów pracy Windows 10, zajrzyj do
rozdziału 9.

61
 ABC komputera

Tabela 3.7. Gesty dotyczące ekranów dotykowych

Gest Opis
Naciśnięcie Jest to odpowiednik kliknięcia myszą. Powoduje otwarcie
naciśniętego elementu, np. kafelka aplikacji lub przycisku.
Naciśnięcie Naciśnięcie palcem i pozostawienie go w danym miejscu przez kilka
i przytrzymanie sekund powoduje wyświetlenie informacji, dzięki którym można
dowiedzieć się więcej o danym elemencie (jest to odpowiednik menu
podręcznego, tj. kliknięcia prawym przyciskiem myszy).
Uszczypnięcie Aby powiększyć lub zmniejszyć element widoczny na ekranie
i rozciągnięcie (np. obrazek, mapę), dotknij ekranu lub elementu dwoma palcami,
a następnie zsuń palce (uszczypnij) lub je rozsuń (rozciągnij).
Obracanie Niektóre elementy na ekranie można obracać. Aby wykonać obrót,
umieść dwa palce na elemencie, a następnie obróć dłoń w wybranym
kierunku.
Przesunięcie Przeciąganie palcem po ekranie umożliwia przewijanie zawartości
ekranu.
Przeciąganie Niektóre elementy na ekranie, np. kafelki, można rozmieszczać
według własnych upodobań. Aby przesunąć (przemieścić) wybrany
element, naciśnij go i przeciągnij do nowej lokalizacji.
Zaznaczanie Aby zaznaczyć element (np. pozycję listy, zdjęcie lub kafelek), szybko
przesuń go na niewielką odległość w kierunku innym niż kierunek
przewijania strony (np. jeśli strona jest przewijana w lewo lub
w prawo, przesuń element w górę lub w dół, aby go zaznaczyć).
Ten gest łatwo opanujesz w aplikacji kafelkowej Poczta.
Szybkie Krawędzie ekranu dotykowego pozwalają aktywować funkcje
przesunięcie od systemowe Windows 8.
krawędzi ekranu  Przesunięcie od prawej krawędzi w lewo aktywuje Centrum akcji.
do środka
 Przesunięcie od lewej krawędzi do środka ekranu wyświetla
otwarte aplikacje. Aby zamknąć aplikację z listy, szybko przesuń ją,
nie odrywając palca, a następnie przeciągnij ją na dół ekranu.
 Polecenia lub opcje aplikacji możesz wywołać, przesuwając palcem
do środka ekranu od górnej lub dolnej krawędzi.
 Aby zamknąć aplikację, szybko przesuń palec od góry w dół,
nie odrywając go, i przeciągnij aplikację na dół ekranu.

Osoby mające wcześniej doświadczenie ze smartfonami2 wyposażonymi w ekrany

dotykowe nie będą miały żadnych kłopotów z obsługą podobnych funkcji nowego
systemu Windows. Najbardziej komfortowo będą się czuli właściciele telefonów

2
Smartfonem nazywamy telefon komórkowy wyposażony w funkcje komputera, np.
aplikacje do przeglądania Internetu, obsługi poczty elektronicznej oraz gry i programy
użytkowe. Na rynku smartfonów panuje spora konkurencja, takie telefony produkują
np.: Apple (iPhone), Microsoft (modele Lumia), Samsung (Galaxy) itp.

62
 Klawiatura, mysz i odnowione menu Start

firmy Nokia z systemem… Windows Phone (np. serii Lumia) — na ekranach

tych telefonów widać znajome kafelki i można używać usługi OneDrive, tj. udo-
stępniać dane, np. kontakty lub zdjęcia, na innych urządzeniach użytkownika.
Dzięki usłudze OneDrive (którą opiszę w tej książce nieco dalej) i sklepowi
internetowemu z aplikacjami (kafelek Sklep) Microsoft stworzył obecnie swo-
isty ekosystem, podobny do rozwiązań stosowanych przez firmę Apple, i stał się
producentem świetnego sprzętu i oprogramowania. Firma Microsoft, kupując
fabryki produkujące telefony Nokia, zapewniła swoim klientom perfekcyjne zin-
tegrowanie szeregu usług dostępnych na telefonach i innych urządzeniach zawie-
rających system Windows.

63
 ABC komputera

64
 4

APLIKACJE
KAFELKOWE
I KLASYCZNE
PROGRAMY
OKIENKOWE

W tym rozdziale nieco dokładniej omówię pra-

cę z pełnoekranowymi programami napisanymi
w nowym standardzie Windows (tzw. Modern UI)
oraz z klasycznymi programami wyświetlanymi
w oknach (ang. windows). Okna reprezentują uru-
chomione aplikacje, czyli logicznie zgrupowane
funkcje służące do… bardzo wielu różnych ce-
lów (gry, edycja dokumentów, obsługa multime-
diów…). Zresztą, czy jakaś formalna definicja jest
istotna? Zamiast akademickich dyskusji propo-
nuję przejść do zajęć praktycznych i po prostu
poklikać po ekranie!
 ABC komputera

W dalszej części rozdziału omówię podstawowe czynności, jakie można wyko-

nywać podczas pracy z programami Windowsa.

Opiszę również tzw. wielozadaniowość (czyli możliwość pracy z wieloma pro-

gramami jednocześnie) oraz poprawny (bezpieczny dla naszych danych) sposób
kończenia pracy komputera.

Zanim przejdziesz do dalszej lektury rozdziału, przypomnij sobie metody uru-

chamiania aplikacji:
 Poprzez wyszukiwanie ręczne ikony lub kafelka programu (np. w menu Start).

 Za pomocą wyszukiwarki uruchamianej przyciskiem (zacznij pisać

fragment nazwy programu niejako „w powietrzu”) albo skrótem
klawiszowym +Q (zadziała także przycisk na pasku zadań).

Przejdźmy teraz do bardziej szczegółowego omówienia zasad uruchamiania i ob-

sługi aplikacji w systemie Windows 10.

Programy (aplikacje) „kafelkowe”

W ostatnich odsłonach Windowsa można spotkać dwa rodzaje aplikacji: wielko-
ekranowe, napisane specjalnie dla systemów Windows 8, 8.1 i 10, oraz klasyczne
programy okienkowe. Te pierwsze nazwijmy dla uproszczenia „kafelkowymi”.

Nowoczesne aplikacje kafelkowe zazwyczaj po ich uruchomieniu zajmują cały

ekran. Piszę celowo „zazwyczaj”, gdyż w Windows 10 aplikacja kafelkowa może
działać także w trybie okienkowym, jeśli w systemie nie został włączony tzw.
tryb tabletowy (a ten domyślnie nie jest aktywny, gdyż jako tryb zoptymalizowany
dla urządzeń wyposażonych w ekran dotykowy nie dotyczy zbyt wielu kompute-
rów — ekrany dotykowe ciągle nie zyskały zbyt wielkiej popularności). W jaki
sposób możemy przełączać się pomiędzy trybem okienkowym (klasycznym) i ta-
bletowym? Otóż w tym celu musimy wejść do tzw. Centrum akcji, które włą-
czysz, klikając ikonę , widoczną na pasku systemowym (w prawym dolnym
rogu ekranu), albo skrótem +A. Na dole panelu Centrum akcji znajdziesz
odpowiedni przycisk — aby uzyskać więcej informacji na temat trybów pracy
Windows 10, zajrzyj do rozdziału 9. W tym rozdziale skoncentruję się głównie
na opisie trybu okienkowego aplikacji kafelkowych, gdyż zasadniczo niewiele
zmienia, czy dookoła obszaru aplikacji widać obramowanie z charakterystycz-
nym przyciskiem , czy nie, prawda?

Załóżmy dalej, że nie pracujemy w trybie tabletowym.

66
 Aplikacje kafelkowe i klasyczne programy okienkowe

Uruchom teraz (kliknij lub dotknij, jeśli korzystasz z ekranu dotykowego) dla
przykładu kafelek Pogoda na ekranie startowym, wywoływanym wciśnięciem
klawisza Windows lub przycisku Start ( ). Jeśli komputer jest podłączony do
Internetu, to po kilku sekundach ekran wypełni się prognozą pogody dla Twojej
lokalizacji (rysunek 4.1 pokazuje fragment ekranu startowego tuż przed klik-
nięciem kafelka Pogoda).

Rysunek 4.1. Przykładowa aplikacja „kafelkowa”

Aplikacje kafelkowe są bardzo intuicyjne w obsłudze.

 Jeśli aplikacja zawiera wiele ekranów (widoków), to nawigacja pomiędzy
nimi jest możliwa poprzez naciskanie przycisków nawigacyjnych ( ).
W ramach pojedynczego ekranu przewijanie jego zawartości możliwe
jest poprzez kręcenie kółkiem myszy lub chwytanie i przesuwanie
pionowej belki widniejącej z prawej strony ekranu. Oczywiście, jeśli
używasz ekranu dotykowego, możesz po prostu przeciągnąć palcem po
ekranie w lewo lub w prawo!
 Zamknięcie aplikacji kafelkowej jest możliwe przez skrót Alt+F4 albo
kliknięcie przycisku . W trybie tabletowym możesz kliknąć myszą na
górnej krawędzi ekranu i przeciągnąć aplikację do jego dolnej krawędzi,
co spowoduje jej zamknięcie.

 Aplikacje kafelkowe często zawierają przycisk koła zębatego ( ),

czyli Ustawienia. Zobaczysz ewentualne dodatkowe opcje konfiguracyjne
dotyczące wybranej aplikacji (np. styl okien, włączanie lub wyłączanie
pewnych funkcji — zob. rysunek 4.2).

67
 ABC komputera

Rysunek 4.2.
Opcje
i ustawienia
aplikacji
kafelkowej

Programy „kafelkowe” są bardzo proste w obsłudze i nikt nie powinien mieć z nimi
kłopotów. Zejdźmy jednak z kafelków na pulpit i sprawdźmy, czy tak samo pro-
ste w obsłudze są klasyczne okienkowe programy, niektóre napisane wiele lat
temu dla starszych wersji Windowsa i działające równie dobrze w nowym
systemie.

Klasyczne programy okienkowe

Większość programów dostarczanych z Windowsem i pisanych dla tego systemu
ciągle prezentuje się klasycznie, w formie aplikacji okienkowych, np. edytor
WordPad, który poznaliśmy w poprzednim rozdziale, nie mówiąc już o tysią-
cach aplikacji stworzonych przed pojawieniem się najnowszych wersji Win-
dowsa. W związku z tym w bieżącym rozdziale opiszę szczegółowo klasyczne
programy okienkowe.

Zaczniemy od prostego ćwiczenia: wyświetl na ekranie pulpit, np. używając skrótu

+D (przytrzymując wciśnięty klawisz Windows , naciśnij klawisz D). Spró-
buj następnie znaleźć na pulpicie wizerunek kosza.

Taki obrazek to ikona, czyli symbol graficzny programu, okna lub zasobu (np.
biblioteki z dokumentami). Niektóre programy są dostarczane już z systemem
operacyjnym (np. Eksplorator plików, Microsoft Edge, WordPad), a inne —

68
 Aplikacje kafelkowe i klasyczne programy okienkowe

instalowane przez użytkownika w trakcie eksploatacji komputera (np. gry, pro-

gramy antywirusowe).
Wskaż teraz ikonę Kosz lewym klawiszem myszy i naciśnij raz klawisz Enter
(obsługę myszy i klawiatury wyjaśniłem w poprzednim rozdziale). Na ekranie
pojawi się znane nam już okno programu Kosz (pokazałem je na rysunku 3.3
w poprzednim rozdziale). W czym ten „twór” przypomina okno? Nie jest to na
szczęście termin, który znacznie odbiega od swojego pierwotnego znaczenia
w świecie rzeczywistym — przez okno można gdzieś zajrzeć, można je zamknąć.
Okno w systemie Windows w większości przypadków jest osobnym programem,
czyli specjalnym modułem rozszerzającym możliwości systemu. Windows składa
się z wielu programów (np. Kosza, przeglądarki Microsoft Edge czy Kalkulatora),
a podstawowa obsługa ich wszystkich jest podobna. To, czego nauczysz się na
przykładzie programu Kosz, będzie w dużej mierze dotyczyło każdego innego
programu w systemie Windows. Oczywiście, cechy wspólne dotyczą typowych
czynności, takich jak otwieranie, zamykanie czy przesuwanie, a nie funkcji,
do których programy te zostały stworzone (np. program do rysowania ma
funkcje, których nie ma przeglądarka internetowa). W naszym przypadku za-
daniem programu Kosz jest odzyskiwanie przypadkowo usuniętych dokumen-
tów (do tego bardzo ważnego tematu wrócę jeszcze w kolejnych rozdziałach).
Co można zrobić z każdym programem, tzn. z jego oknem? Podstawowe czyn-
ności, jakie można wykonać z oknem, opisałem już na początku poprzedniego
rozdziału, przy okazji omawiania funkcji myszy komputerowej: powiększa
okno, przywraca je z powiększenia do poprzedniego rozmiaru, (podkreślenie)
pomniejsza okno i „zrzuca” je na dół ekranu, na pasek zadań, a ostatecznie
zamyka okno programu.

Przyciski ekranowe mają niestety tę wadę, że trzeba

w nie wycelować, przesuwając mysz lub dotykając gładzika
w laptopie, i dopiero wtedy należy nacisnąć klawisze. Jeśli
używanie myszy sprawia Ci ciągle pewną trudność, to spróbuj
nauczyć się używania skrótów klawiaturowych, które opisuję
w książce!

Uruchom teraz program Notatnik. Jak pamiętasz, jego ikona nie jest dostępna
na pulpicie ani na ekranie startowym, ale możesz ją wyszukać, wykorzystując
sprytny sposób z pomocą klawisza Windows ( ): naciśnij go raz i zacznij pisać
słowo „nota”, a gdy na liście zobaczysz ikonę — kliknij ją lewym
klawiszem myszy.

69
 ABC komputera

Gdy zobaczysz na ekranie program Notatnik, wypróbuj następującą sztuczkę:

naciśnij i przytrzymaj lewy klawisz Alt (znajdziesz go w lewym dolnym rogu
klawiatury) i spację (długi poziomy klawisz na dole klawiatury). Zobaczysz wów-
czas tzw. menu systemowe okna, które zawiera zazwyczaj przynajmniej opcje
Minimalizuj (to samo co [podkreślenie]) i Zamknij (to samo co ).
Wybór polecenia Maksymalizuj polega na czterokrotnym naciśnięciu na klawiatu-
rze strzałki w dół i potwierdzeniu klawiszem Enter. Zamiast klikać przycisk ,
możesz także użyć skrótu klawiszowego Alt+F4 (wciśnij i przytrzymaj lewy kla-
wisz Alt oraz naciśnij klawisz funkcyjny F4). Opisane powyżej funkcje ilustruje
rysunek 4.3.

Rysunek 4.3.
Podstawowe
funkcje okna
programu

Sprawdź te informacje sam, klikając przyciski okna programów Kosz lub Notatnik.
Powodzenia!

Zmiana rozmiaru i pozycji okna programu

Okno programu nie zawsze ma właściwy (optymalny) rozmiar na ekranie. Na
szczęście, system Windows pozwala na łatwe regulowanie nie tylko pozycji, ale
również rozmiaru okna.

Aby zmienić rozmiar okna, przesuń wskaźnik myszy w pobliże jego brzegu lub
rogu, tak aby przybrał kształt , , lub . Gdy kursor już zmieni kształt,
przytrzymaj wciśnięty lewy klawisz myszy i zwyczajnie przesuń, a następnie
puść wskaźnik w wybranym miejscu. Okno zmieni swój rozmiar zależnie od wy-
branego kierunku (możesz je dowolnie powiększać lub zmniejszać).

70
 Aplikacje kafelkowe i klasyczne programy okienkowe

W podobny sposób można okno przesuwać. Wystarczy tylko naprowadzić wskaź-

nik myszy na pasek tytułowy (w obrębie tekstu tytułu — jest to tzw. belka tytu-
łowa), przytrzymać wciśnięty lewy klawisz myszy i przesunąć okno (rysunek 4.4).

Rysunek 4.4.
Zmiana
rozmiaru okna

Kursory i , które pojawiają się przy narożnikach okna, działają na dwa wymia-
ry jednocześnie, czyli służą do równoczesnego rozciągania lub zwężania w pionie
i w poziomie.

Przesuwanie zawartości okna

Nie zawsze wielkość okna programu jest tak dobrana, by można było zobaczyć
zawarty w nim dokument w całości. Niejednokrotnie nawet przycisk powiększa-
nia na cały ekran ( ) nie powoduje pokazania całości dokumentu. Na szczęście,
twórcy systemu okienkowego Windows przewidzieli taką sytuację i program,
którego dokument nie mieści się w oknie, wyświetla na jego brzegach specjalne
suwaki, pozwalające przesuwać jego zawartość w pionie i poziomie.

Przykład takiego dokumentu znajduje się na rysunku 4.5.

Rysunek 4.5.
Przesuwanie
zawartości okna
za pomocą
suwaków

71
 ABC komputera

Suwaki widoczne na ekranie pełnią specjalne funkcje. Spróbuj je kliknąć i sprawdź,

jak reaguje dokument znajdujący się w oknie programu (tabela 4.1).

Tabela 4.1. Suwaki służące do przesuwania zawartości okna względem jego

marginesów

Przycisk Przesuwa zawartość okna

w prawo
w lewo
w dół
w górę

Nietrudno zauważyć, że działanie przycisków suwaka jest trochę nielogiczne:

klikasz lewy trójkącik — dokument przesuwa się w prawo. Dość łatwo się z tym
pogodzić, jeśli wyobrazisz sobie, że to nie dokument się przesuwa, ale Ty — jako
obserwator.

Oprócz przesuwania zawartości ekranu za pomocą trójkącików

można też „chwycić” myszką ruchomą belkę suwaka (na rysunku
jest wskazana dolna belka) i trzymając przyciśnięty klawisz
myszki, znacznie szybciej przesuwać zawartość dokumentu
w obrębie okna. Brak belek oznacza, że cała treść mieści się
w oknie. Możesz także kliknąć pustą przestrzeń pomiędzy
suwakiem a belką suwaka, aby wymusić „skok” w obrębie
dokumentu (rysunek 4.5).

Wielozadaniowość systemu Windows

Wiesz już, co to jest program w systemie Windows — twór w kształcie okna,
umożliwiający rysowanie, pisanie i inne czynności. System Windows pozwala
zatem na wykonywanie różnych zadań i na dodatek umożliwia pracę z wieloma
programami jednocześnie, dzięki tzw. wielozadaniowości. System zarządza otwar-
tymi (uruchomionymi) programami i kontroluje ich pracę tak, aby nie było żadnych
konfliktów dostępu.
Windows pozwala na bardzo łatwe używanie wielozadaniowości, co opiszę w dal-
szych podrozdziałach.

72
 Aplikacje kafelkowe i klasyczne programy okienkowe

Wielozadaniowość i aplikacje „kafelkowe”

Wykonaj teraz mały eksperyment, zresztą bardzo prosty. Uruchom kilka progra-
mów, klikając ich ikony, np. Microsoft Edge, Wiadomości, Mapy. Możesz też uru-
chomić z pulpitu program Kosz . Zaraz, zaraz… Okno kolejnego programu
zakrywa program poprzedni, który gdzieś nam znika, i musimy znowu wywołać
ekran startowy, aby uruchomić następny program… Na szczęście, nie jest tak źle:
raz uruchomione programy są cały czas dostępne „w tle”. Aby je zobaczyć,
znajdź i kliknij na pasku zadań ikonę (Widok zadań) lub skrót +Tab —
wyświetlą się miniaturki programów, na które można się przełączyć, klikając
jedną z nich (rysunek 4.6, górna część). Możesz także przesuwać się pomiędzy
miniaturkami, używając klawiszy strzałkowych, a otwarcie podświetlonej minia-
turki klawiszem Enter spowoduje przejście do niej. Podczas przesuwania wskaźni-
ka myszy nad miniaturką możesz również kliknąć w , aby zamknąć wybrany
program.

Rysunek 4.6. Nawigacja pomiędzy otwartymi aplikacjami

To samo, co zrobiłeś przy użyciu myszy, można łatwo wykonać, używając skrótów
klawiaturowych.

Używając ekranu dotykowego, również można się przełączać między aplikacjami.

Aby przejść do następnej aplikacji, szybko przesuń palcem do środka od lewej
krawędzi. Jeśli chcesz wyświetlić listę ostatnio używanych aplikacji, chwyć lewą

73
 ABC komputera

krawędź ekranu, szybko przesuń palcem nieco w prawo i, nie odrywając palca,
z powrotem przesuń nim ku lewej krawędzi. Gdy zobaczysz panel z działający-
mi w tle aplikacjami, wybierz tę, do której chcesz się przełączyć.

Możesz też chwycić aplikację i niejako „przypiąć” ją do ekranu, obok innej aplikacji
kafelkowej — ekran podzieli się na dwa panele, których szerokość możesz ła-
two regulować, przeciągając środkową belkę rozdzielającą w lewo bądź w prawo.

Skrót Alt+Tab w Windows 10 także działa!

W Windows 10 omówiona wcześniej funkcja Widok zadań (ikona lub skrót
+Tab) obsługuje zarówno programy kafelkowe (Modern UI), jak i klasyczne
(okienkowe). Podobnie jak w poprzednich wersjach Windowsa, działają także
klasyczne skróty, które można wykorzystywać we wszystkich rodzajach pro-
gramów (rysunek 4.6, dolna część).
 Alt+Tab pozwala przełączać się pomiędzy uruchomionymi programami.
Przytrzymaj wciśnięty lewy klawisz Alt i nawiguj pomiędzy uruchomionymi
w tle programami, naciskając Tab — możesz użyć np. palca wskazującego.
Podobnie działa kombinacja Shift+lewy Alt+Tab, ale biała obwódka
przesuwa się w lewo, a nie w prawo.
 Podczas nawigacji w centrum ekranu pojawi się pasek z miniaturkami
aktywnych programów. Każde kolejne naciśnięcie klawisza Tab spowoduje
„wskazanie” kolejnej aplikacji (biała obwódka), a zwolnienie klawiszy
spowoduje przełączenie się do niej.

Przełączanie się między otwartymi i działającymi w tle programami jest bardzo

użyteczną cechą systemu, gdyż możesz równolegle wykonywać wiele zadań, np.
pisać list, a gdy Ci się to znudzi, przełączyć się na grę Saper. Na tym właśnie po-
lega wielozadaniowość systemu Windows. Cecha ta, w połączeniu z operacjami
kopiowania i wklejania (o nich napiszę w rozdziale 6.), sprawia, że możliwe jest
przenoszenie fragmentów dokumentu lub grafiki pomiędzy aplikacjami!

Aby skutecznie poruszać się w gąszczu okien aplikacji systemu Windows, posta-
raj się nabrać nawyku używania kombinacji Alt+Tab lub +Tab. Pamiętaj też
o skrócie +D, który „zrzuca” otwarte okna na dół, pozwalając odsłonić pulpit.

Uruchomienie każdego kolejnego programu nieco spowalnia

działanie komputera, wykorzystuje bowiem część jego zasobów
(pamięć, obciążenie jednostki centralnej), ale w nowych, szybkich
komputerach w zasadzie swobodnie można pracować z kilkoma
programami jednocześnie.

74
 Aplikacje kafelkowe i klasyczne programy okienkowe

Wirtualne pulpity, czyli jeszcze więcej miejsca do pracy

W Windows 10 możliwe jest tworzenie swego rodzaju wirtualnych biurek, któ-
re grupują zawarte w nich otwarte aplikacje i pozwalają podzielić pracę między
nimi tak, aby w wygodny sposób przełączać się np. między biurkiem zawierającym
aplikacje internetowe oraz biurkiem, w którym tworzysz dokumenty i masz po-
otwierane edytory.

Otwieranie takich wirtualnych przestrzeni jest bardzo proste:

 Użyj skrótu +Ctrl+D, aby dodać nowy wirtualny pulpit. Zobaczysz

wówczas pusty pulpit, w którym możesz pootwierać dowolne aplikacje.

 Skrót +Ctrl+F4 pozwala zamknąć bieżący wirtualny pulpit.

 Użyj +Ctrl+klawisz strzałkowy w lewo lub w prawo, aby przejść

do „sąsiedniego” biurka i pracować z dostępnymi w nim aplikacjami.
 Aby pokazać wszystkie otwarte aplikacje i utworzone wirtualne pulpity,
użyj znanego Ci już skrótu +Tab.

Przykład użycia funkcji wirtualnego pulpitu pokazuję na rysunku 4.7 — ob-

wódką zaznaczone są 3 aplikacje widoczne wyłącznie na drugim pulpicie (efekt
użycia +Tab).

Rysunek 4.7. Wirtualne pulpity w Windows 10

Poćwicz poznane w tym rozdziale techniki pracy z oknami programów.

75
 ABC komputera

Zamykanie programu lub komputera

Aplikacje, które uruchamiamy w komputerze, zużywają część jego zasobów, analo-
gicznie jak włączenie klimatyzacji w samochodzie zmniejsza nieco jego moc i zwięk-
sza zużycie paliwa. Warto zatem nabrać nawyku zamykania zbędnych programów.

 Klasyczny program okienkowy zamkniesz, klikając przycisk widoczny

w prawym górnym rogu okna lub używając skrótu Alt+F4.
 Aplikację kafelkową także możesz zamknąć, używając skrótu Alt+F4.
W trybie tabletowym taki program możesz także chwycić za górny
brzeg ekranu i przeciągnąć go w dół, przytrzymując na dole ekranu,
aż zobaczysz, że okienko się „obróci”. W trybie tabletowym zwykłe
przeciągnięcie aplikacji w dół nie zamyka jej całkowicie, ale niejako ją
„usypia”, aby była gotowa do szybkiego uruchomienia!
 Każdą aplikację widoczną na pasku zadań jako uruchomioną (poznasz to
po delikatnym „podkreśleniu” pod ikoną aplikacji) możesz łatwo zamknąć,
klikając prawym klawiszem myszy jej ikonę i wywołując z menu podręcznego
polecenie Zamknij okno. Aplikacja działająca w tle jest oznaczona
niebieskim podkreśleniem pod jej ikoną na pasku zadań.

Poprawne zamykanie całego systemu Windows jest tak ważnym zagadnieniem,

że postanowiłem mu poświęcić dość szeroki opis. Musisz bowiem wiedzieć, że po-
prawne zakończenie pracy systemu Windows nie polega na wyłączeniu kompu-
tera za pomocą przycisku zasilania (ang. Power lub On/Off). System operacyjny
komputera należy traktować jak żywy organizm, który wykonuje wiele różnych
czynności naraz. Przerwanie jego pracy przez brutalne odcięcie zasilania może nas
kosztować utratę utworzonego właśnie dokumentu, a nawet spowodować uszko-
dzenie systemu (jako analogię wyobraź sobie wyłączenie stacyjki w momencie, gdy
samochód znajduje się w ruchu). System Windows oraz niektóre dobrze napisa-
ne programy co prawda dbają o zapisywanie stanu pracy, ale co będzie, jeśli taka
automatyczna czynność z jakichś powodów zawiedzie? Przecież nie zgłosisz re-
klamacji do producenta!

Aby poprawnie zamknąć komputer, wykonaj następujące czynności: kliknij pra-

wym klawiszem przycisk Start (znajdujący się w lewym dolnym rogu ekranu)
i wybierz polecenie Zamknij, widoczne w podmenu Zasilanie (rysunek 4.8, z lewej).

Jeśli wybierzesz opcję Zamknij, komputer powinien sam się wyłączyć. Być może
nie będzie to natychmiastowe (np. zostaną wykryte otwarte dokumenty i kom-
puter poprosi o zapisanie ich na dysku). Podczas zamykania komputer będzie pró-
bował wyłączyć wszystkie działające w tle aplikacje!

76
 Aplikacje kafelkowe i klasyczne programy okienkowe

Rysunek 4.8.
Prawidłowe
zamykanie
systemu Windows

Pozostałe opcje poleceń także warto dobrze poznać i stosować w razie potrzeby:
 Uruchom ponownie — polecenie to jest przydatne, gdy z komputerem
zaczynają się dziać dziwne rzeczy.
 Uśpij — komputer przechodzi w stan niskiego poboru energii i jest cały
czas włączony. Ponowne naciśnięcie przycisku zasilania lub dowolnego
klawisza spowoduje bardzo szybkie uruchomienie — nie trzeba od nowa
otwierać okien ani dokumentów.
 Hibernacja — komputer zapisuje stan pracy (otwarte aplikacje i dokumenty)
i wyłącza się.

Jeśli posiadasz komputer przenośny (laptop), to przed podróżą

i włożeniem go do walizki lub plecaka użyj opcji Zamknij, a nie
Uśpij, aby uniknąć samoczynnego włączenia się i przegrzania
sprzętu! Samo zatrzaśnięcie pokrywy ekranu nie zamyka
jeszcze systemu!

Jeśli chcesz komputer zamknąć, a nie uśpić, możesz także dojść do tych samych
opcji za pomocą skrótu Alt+F4, użytego np. w obrębie biurka. W pewnym mo-
mencie zobaczysz okienko pokazane na rysunku 4.8 z prawej, gdzie możesz wy-
brać polecenie zamykania systemu.

Coś dziwnego stało się z programem

Bywa i tak, że nagle w trakcie pracy program wyświetla symbol klepsydry , czyli
prosi o cierpliwość. Czekamy, czekamy, czekamy i… czekamy, czekamy, czekamy…

77
 ABC komputera

Co jednak zrobić, gdy czekanie zdaje się nie mieć końca — zazwyczaj oznacza,
że program zupełnie się „zawiesił”?

Na szczęście, możliwe jest wymuszenie zamknięcia programu, który przestał dzia-

łać. Wystarczy nacisnąć kombinację trzech klawiszy: Ctrl+lewy Alt+Del. Jeśli po-
wyższa sekwencja zostanie wywołana poprawnie, komputer przejdzie na ekran
startowy z kilkoma opcjami, np.: Zablokuj, Przełącz użytkownika, Wyloguj i Me-
nedżer zadań.

Sekwencję Ctrl+lewy Alt+Del należy wywoływać w następujący

sposób: najpierw wciskasz i przytrzymujesz klawisz Ctrl, potem
drugim palcem wciskasz i przytrzymujesz lewy Alt (w tym
momencie przytrzymujesz już oba) i w końcu naciskasz
jednokrotnie klawisz Del (np. palcem drugiej dłoni).

Wybierz to ostatnie polecenie, znajdź na liście program, który sprawia kłopoty,

wskaż go myszą i kliknij przycisk Zakończ zadanie (rysunek 4.9).

Rysunek 4.9.
Zamykamy
niedziałający program

W naszym przykładzie zasymulowałem nieprawidłowe funkcjonowanie progra-

mu Microsoft Word — zob. napis Brak odpowiedzi.
Niektóre programy mogą czasami wykonać coś, czego nie akceptuje Windows,
który w celu ochrony swoich zasobów systemowych może je wówczas zamknąć.
Gdy na ekranie monitora pojawi się komunikat: Program wykonał nieprawidłową
operację i nastąpi jego zamknięcie. Jeśli problem będzie się powtarzał, skontaktuj
się ze sprzedawcą, nie mamy wielkiego wyboru i zazwyczaj obserwujemy brutalne
zakończenie pracy programu, często związane z utratą danych (np. dokumentu).
Najnowszy Windows jest bardzo stabilnym systemem, jednak niektóre starsze
programy mogą nie być z nim zgodne (kompatybilne). Nie zdziw się więc, jeśli od
czasu do czasu zobaczysz okienka podobne do pokazanych w tym rozdziale, z in-
formacją, że jeden z uruchomionych programów zadziałał niezgodnie z zasadami
systemu operacyjnego, który postanowił ten program zamknąć.

78
 Aplikacje kafelkowe i klasyczne programy okienkowe

Dobrym nawykiem każdego użytkownika powinno być częste zapisywanie do-

kumentów, nad którymi pracuje, gdyż przykra niespodzianka w postaci nagłej
awarii sprzętu lub utraty zasilania może skutecznie zmarnować niejeden wie-
czór wytężonej pracy!

O zapisywaniu efektów naszej pracy z komputerem opowiem w następnych roz-

działach. Po ich lekturze dowiesz się, gdzie komputer zapisuje dane i jak można
do nich łatwo dotrzeć.

79
 ABC komputera

80
 5

ZAPISYWANIE
I ODCZYTYWANIE
DOKUMENTÓW

P omijając zastosowania rozrywkowe, o których

jeszcze opowiem, można uznać, że głównym ce-
lem pracy z komputerem jest oglądanie lub tworze-
nie tzw. dokumentów. Oczywiście, w tym kontek-
ście mowa o ich reprezentacji komputerowej; formę
klasyczną przyjmują one dopiero po wydrukowa-
niu na papierze. Inną dość często używaną nazwą
dokumentów tworzonych w systemie Windows
jest słowo plik (choć nie wszystkie pliki systemu
Windows można nazwać dokumentami). Nazy-
wajmy je zresztą, jak chcemy (plikami, obiektami,
dokumentami itp.) — terminologia jest tutaj kwe-
stią drugorzędną.
 ABC komputera

Najczęściej tworzymy dokumenty tekstowe, choć w dalszej części książki zapo-

znasz się z jeszcze kilkoma innymi ich typami (arkusze kalkulacyjne, grafika,
muzyka). Możliwość zapisywania i odtwarzania wyników naszej pracy jest
najważniejszą cechą każdego złożonego programu.

Przykładowo: niektóre gry pozwalają zapamiętywać aktualny stan i potem od-

twarzać go w dowolnym momencie.

Zanim jednak zaczniemy tworzyć i zapisywać dokumenty w pamięci komputera,

spróbujmy lepiej poznać strukturę jego zasobów, aby wykonywać te czynności
w sposób świadomy, a nie na oślep.

Zasoby komputera
Urządzeniem służącym do trwałego zapisywania danych jest dysk twardy. Jest
to element niewidoczny na zewnątrz (został umieszczony wewnątrz obudowy).

Dysk twardy umożliwia zapisanie wielu dokumentów i „zapchanie” go jest sto-

sunkowo trudne — prędzej komputer się zestarzeje, niż uda nam się zapełnić
danymi typowy dysk twardy o pojemności 500 – 1000 GB. Co to jednak jest
„GB”? Spójrz na podaną niżej definicję, która powinna przybliżyć Ci znaczenie
tej jednostki pojemności. Ponieważ ocena pojemności dysków optycznych lub
dysku twardego sprawia zazwyczaj kłopoty początkującym użytkownikom kom-
puterów, podam również proste przykłady, pozwalające lepiej zrozumieć jednost-
ki miar stosowane w informatyce.

Oto formalne (choć dla większości osób raczej niezbyt użyteczne) definicje. Nie
są one bardzo precyzyjne, ale przecież ta książka nie jest podręcznikiem dla in-
formatyków!

Bajt jest podstawową jednostką składowania informacji

(tak jak metr jest podstawową jednostką długości).
 1024 bajty to tzw. kilobajt1 (kB).
 1024 kilobajty to tzw. megabajt (MB).
 1024 megabajty to tzw. gigabajt (GB).

1
1024 jest wynikiem działania 210.

82
 Zapisywanie i odczytywanie dokumentów

Dla ułatwienia warto sobie wyobrazić, że:

 Na pamięci przenośnej typu pendrive USB o dość małej pojemności 8 GB
zmieści się 2000 – 3000 typowych zdjęć wykonanych aparatem cyfrowym
(dokładna liczba zależy od rozdzielczości zdjęć).

 Na płycie CD zmieści się ok. 200 utworów muzycznych w formacie MP3

lub jeden film MPEG2 lub DivX.

 Na typowej, jednostronnej płycie DVD zmieści się sześć – siedem razy

więcej informacji niż na płycie CD i na pewno 1 – 2 filmy w wysokiej
rozdzielczości (HD).

Dyski twarde są na stałe umocowane w obudowie komputera, co powoduje np.

niemożność wymiany danych między komputerami poprzez proste przełożenie
dysku. Na szczęście, istnieją dyski zewnętrzne (na kablu USB), które można dokupić
do komputera w celu umieszczenia na nich np. kopii bezpieczeństwa danych
(co jest zresztą jak najbardziej zalecane).

Nośnikami czysto mobilnymi są również dyski optyczne (CD lub, częściej, DVD)
czy popularne wtyczki pendrive USB. Pendrive po podłączeniu do gniazda USB
jest widziany przez Windowsa jako dodatkowy dysk i można go używać do za-
pisywania i oczywiście łatwego przenoszenia danych. Płyty optyczne są uży-
wane do dystrybucji programów komputerowych (np. instalator Windows zaj-
muje jeden dysk DVD). Rysunek 5.1 przedstawia typowy wygląd opisywanych
nośników pamięci.

Rysunek 5.1.
Przenośne
nośniki pamięci

Dyski optyczne zawierające muzykę lub film i kupowane w sklepie są w sposób

trwały nagrane przez producenta i zawartych na nich informacji nie sposób zmie-
nić. W sklepie możesz jednak kupić puste płyty optyczne z możliwością na-
grywania. Płyty z możliwością nagrywania można podzielić na dwa typy:
 CD-R, DVD-R, DVD+R mają możliwość zapisywania (dogrywania
dokumentów) przy pracy w trybie wielosesyjnym lub tylko
jednokrotnego zapisu — w przypadku pracy w trybie jednosesyjnym.
Płyta zawierająca w nazwie pojedynczą literę R pozwala na zapis
jednokrotny (bez możliwości wykasowania danych).

83
 ABC komputera

 CD-RW, DVD-RW, DVD+RW mają możliwość kasowania i ponownego

nagrywania. Płytki oznaczone jako RW umożliwiają wykasowanie
zapisanych wcześniej danych.

Rodzajów płyt optycznych jest bardzo dużo, na szczęście aktualnie sprzedawa-

ne napędy DVD pozwalają zazwyczaj bez problemu odczytywać i zapisywać
wszystkie popularne formaty.

Nie jest to jednak tak wygodne jak w przypadku dysku twardego lub pendrive’a —
jeżeli używa się płyt, można na nich nagrywać, używając samego systemu Win-
dows (nie jest to zbyt wygodne) lub specjalizowanych programów. Z tych ostat-
nich polecam bardzo dobry program Nero, który zostanie omówiony w następ-
nym rozdziale. Oczywiście, nagrywarka jest jednocześnie zwykłą stacją do
odczytywania dysków optycznych, także tych zawierających muzykę lub filmy.

Nagrywarki stały się z biegiem lat bardzo tanie i stanowią faktyczny standard
wyposażenia w komputerach osobistych. Warto zwrócić uwagę, że bardzo małe
laptopy często nie mają już napędów optycznych, które należy zakupić osobno (ze-
wnętrzna nagrywarka płyt DVD dołączana na kablu USB kosztuje ok. 100 – 150 zł).
Sam nośnik — płyta oznaczona symbolem DVD-R lub DVD+R (nie ma pomiędzy
nimi znaczącej dla Ciebie różnicy) — kosztuje znacznie poniżej złotówki. Nagry-
warka pozwala nagrywać na płytę dane komputerowe (np. dokumenty czy wręcz
całe foldery), a nawet wykonywać kopie płyt optycznych (muzycznych lub z filmami).

Zapisujemy dokument
Dokonajmy teraz próby zapisania naszego pierwszego dokumentu na dysku
komputera. Naszym celem jest utworzenie dokumentu, który byłby dostępny
nie tylko podczas jego tworzenia, edytowania czy też drukowania, ale i później
— czasem po wielu dniach.

Wykonując ćwiczenie, będziemy pracować w programie WordPad (pamiętasz

z rozdziału 3., jak się go otwiera?).

W nowo otwartym oknie programu WordPad napisz kilka zdań, tak aby Twój
dokument zawierał jakiś sensowny tekst. Jeśli uważnie przyjrzysz się oknu,
z pewnością zauważysz w jego lewym górnym rogu przycisk (jest to symbol
dyskietki, czyli urządzenia, które kilkanaście lat temu było używane do zapi-
sywania i przenoszenia dokumentów). Taka mała ikonka to graficzny skrót do
polecenia programu, które wywołuje pewne funkcje lub otwiera menu zawierające
dodatkowe polecenia. Spróbuj nakierować na nią wskaźnik myszy i przytrzymać
go kilka sekund. Zauważysz, że w przycisku pojawia się na chwilę krótki napis,

84
 Zapisywanie i odczytywanie dokumentów

tzw. tekst podpowiedzi, który pomaga rozpoznać, do czego służy przycisk. W na-
szym przypadku będzie to napis: Zapisz (Ctrl+S). Zapisz aktywny dokument.

Kliknij przycisk dyskietki lub użyj sugerowanego skrótu klawiszowego Ctrl+S

(rysunek 5.2).

Rysunek 5.2. Zapisujemy dokument na dysku twardym

Podczas pierwszego zapisywania dokumentu konieczne

będzie określenie położenia tego dokumentu w zasobach
komputera. Windows 10 w wielu programach proponuje
lokalizację sieciową (w chmurze OneDrive, o której opowiem
nieco dalej), ale większość użytkowników jako miejsce zapisania
preferuje biblioteki Dokumenty lub Pulpit. „Biblioteki” są
umownymi odsyłaczami do katalogu (lub szeregu katalogów),
przeznaczonymi do zapisywania dokumentów określonego typu.

W nowym okienku Nazwa pliku komputer proponuje, aby nowo utworzony do-
kument nazywał się Dokument. Kliknij tam myszą i zamiast słowa Dokument
wpisz Tekst próbny nr 1, a następnie potwierdź nową nazwę kliknięciem przy-
cisku Zapisz. Możesz także nacisnąć klawisz Enter. Od tego momentu dokument
jest na stałe zapisany na dysku twardym (w pamięci trwałej) i będzie można go
odczytać nawet wtedy, gdy komputer wyłączymy i włączymy ponownie. Spróbuj to
sprawdzić, wyłączając komputer (klawisz lub przycisk , przycisk Zasilanie i opcja
Zamknij) i włączając go po jakimś czasie ponownie przyciskiem na obudowie.

85
 ABC komputera

Odczytujemy dokument
Wspomniałem już, że dysk twardy umożliwia przechowywanie danych w spo-
sób trwały między poszczególnymi sesjami pracy na komputerze. Sprawdźmy
to w praktyce, dokonując próby odczytania dokumentu zapisanego podczas po-
przedniego ćwiczenia na dysku komputera. Zakładam, że — tak jak prosiłem —
komputer został wcześniej wyłączony i teraz jest już uruchomiony ponownie.

Uruchom jeszcze raz program WordPad w opisany wcześniej sposób. Kliknij przy-
cisk Plik i znajdź polecenie Otwórz. Zauważ, że komputer pokazuje utworzony
przez Ciebie dokument Tekst próbny nr 1 w folderze Dokumenty (rysunek 5.3).

Rysunek 5.3. Wczytujemy dokument z dysku do pamięci tymczasowej programu

Kliknij napis Tekst próbny nr 1 i naciśnij przycisk Otwórz. Utworzony dokument

zostanie ponownie załadowany do programu WordPad, a Ty będziesz mógł konty-
nuować pracę od momentu, w którym plik został poprzednio zapisany.
Prawda, że to było proste?

Organizowanie danych w komputerze

Ten podrozdział opisuje sposób organizowania danych (dokumentów, zdjęć, filmów
itp.) w komputerze wyposażonym w system Windows 10 i pokazuje, jak wykonać
na nich podstawowe operacje. Warto zwrócić uwagę, że nie jest to wyczerpujące

86
 Zapisywanie i odczytywanie dokumentów

omówienie tego zagadnienia; nieco więcej informacji na ten temat znajdziesz

w następnym rozdziale.
Aby wykonać opisane niżej ćwiczenie, uruchom teraz program o nazwie Eksplo-
rator plików. Program ten najprościej jest wywołać, klikając ikonę na pasku
zadań lub przez skrót klawiaturowy +E (naciśnij i przytrzymaj klawisz z fla-
gą Windows, a następnie raz wciśnij klawisz E).

Na ekranie pojawi się okienko programu Eksplorator plików, z którego można

przejść do lokalizacji takich jak np. biblioteki standardowe (Dokumenty, Obrazy…),
Pulpit, stacje dysków optycznych (na rysunku F:) czy pamięci pendrive USB (na
rysunku G:; nazwa „PEN16GB” została nadana przeze mnie i nie jest elementem
standardowym!). Jeśli klikniesz symbol > z lewej strony ikony ,
to zobaczysz zainstalowane w komputerze dyski twarde, a wśród nich jeden
oznaczony C: — jest to dysk systemowy, zawierający system Windows. Spójrz
na rysunek 5.4.

Rysunek 5.4. Eksplorator plików pokazuje zasoby komputera

Twój komputer może pokazywać nieco inny widok Eksploratora

plików, mniejszą liczbę dysków, odmienne skróty widoczne
w lewym panelu — jest to jak najbardziej normalne, gdyż
każdy komputer jest inny i zawiera inne programy wpływające
na widok Eksploratora plików.

87
 ABC komputera

Jeśli nie widzisz ikon, tylko listę nazw plików, to kliknij przycisk , znajdujący się
w prawym dolnym rogu okna Eksploratora plików.

Gdy podłączysz do komputera pendrive USB, to Windows

wyświetli go po kilku sekundach jako dodatkowy dysk,
przydzieliwszy mu kolejną literę, np. E, F. Podobny efekt
uzyskasz, podłączając do komputera cyfrowy aparat
fotograficzny (może się równie zdarzyć, że Windows rozpozna
sprzęt konkretnego producenta i zaprezentuje aparat nie jako
dysk, ale nazwane urządzenie, np. „Canon PowerShot SH220”,
„iPhone 5S” itp.). Pamiętaj, aby na zakończenie pracy
z pendrive’em lub dyskiem USB nie wyjmować go gwałtownie
z komputera (możesz utracić dane!), tylko wcześniej wysunąć
— kliknij w Eksploratorze plików kartę Zarządzanie i wybierz
polecenie .

Część dysku komputera jest wydzielona dla danych użytkownika i można w niej
tworzyć foldery, czyli swego rodzaju wirtualne teczki na dokumenty. Każda teczka
może zawierać inne teczki (podfoldery) oraz pliki i dowolne inne dokumenty —
taka struktura może okazać się dość skomplikowana, zwłaszcza po kilku latach
intensywnego używania komputera.

Aby ułatwić organizowanie danych, fragment wydzielony dla użytkownika został

podzielony na tzw. biblioteki, czyli czytelnie nazwane lokalizacje pozwalające
na grupowanie plików i dokumentów określonego rodzaju: Obrazy, Dokumenty,
Pobrane… To w nich będziemy zapisywali rezultaty naszej pracy z komputerem.
Konwencja „bibliotek” jest umowna, ale warto się do niej stosować, aby uniknąć
chaosu w naszych danych!

Jedną z metod przydatnych w porządkowaniu zawartości na dysku twardym jest

tworzenie folderów. Aby utworzyć nowy folder, wykonaj poniższe czynności:
 W lewym panelu okienka Eksploratora plików kliknij ikonę biblioteki,
w której chcesz utworzyć folder (np. Dokumenty).
 Kliknij kartę Narzędzia główne i na tzw. wstążce (pojęcie wprowadzone
w pakiecie Microsoft Office, o którym opowiem w II części książki) wybierz
polecenie Nowy folder. Na ekranie pojawi się teczka o nazwie Nowy folder
— możesz od razu zmienić jej nazwę, wpisując nową w miejscu, gdzie
znajduje się napis Nowy folder, gdy jest on jeszcze wyróżniony, tak jak
na rysunku 5.5.

88
 Zapisywanie i odczytywanie dokumentów

Rysunek 5.5. Tworzymy nowy folder (teczkę na dokumenty)

 Teraz za pomocą klawiatury wpisz nazwę nowego folderu — proponuję

Dokumeny biurowe (celowo z błędem!). Aby potwierdzić, naciśnij Enter
lub po napisaniu kliknij myszką gdzieś obok, ale ciągle wewnątrz prawego
panelu.

Aby ułatwić wykonywanie tego ćwiczenia, w Eksploratorze plików włącz widok

miniaturek, klikając mały przycisk w prawym dolnym rogu okna ( ).

W trakcie ćwiczenia celowo zaproponowałem błędną nazwę. Jak teraz poprawić

nieprawidłową pisownię Dokumeny biurowe na Dokumenty biurowe?

Na szczęście, sprawa okazuje się bardzo prosta. Możliwe są dwa sposoby:

 Wskaż myszą folder i naciśnij klawisz funkcyjny F2 (w górnym rzędzie
klawiatury). Od razu po naciśnięciu zacznij pisać nową nazwę i potwierdź
ją klawiszem Enter.
 W Eksploratorze plików wskaż myszą folder, a następnie kliknij kartę
Narzędzia główne i wybierz polecenie Zmień nazwę. Od razu zacznij pisać
nową nazwę i potwierdź ją klawiszem Enter.

89
 ABC komputera

Kiedy tworzysz nowy folder lub dokument, postaraj się

zapamiętać, gdzie on się znajduje. Po wielu miesiącach pracy
z komputerem nietrudno o bałagan, dlatego warto sobie
przyswoić pewne nawyki i konwencje organizowania danych.
Sporo osób tworzy dokumenty i foldery na pulpicie komputera,
jednak zalecany jest folder systemowy o nazwie Dokumenty.

Biblioteki systemu Windows

Słowo „biblioteka” przewijało się już kilka razy w tej książce i warto w końcu
uściślić znaczenie tego terminu. Jak już pisałem, Windows pozwala grupować
pewne dane o podobnym charakterze w jednym miejscu, tak aby użytkownik
miał do nich zawsze łatwy dostęp i nie musiał długo szukać wytworów swojej
pracy. W lewym panelu Eksploratora plików znajdują się cztery standardowe
biblioteki o dość oczywistym przeznaczeniu: Dokumenty, Muzyka, Obrazy,
Wideo. Podczas codziennej pracy nowe obiekty tworzone na komputerze lub
wczytywane do niego będą często zapisywane w tych domyślnych lokalizacjach
i dzięki temu na dysku twardym zostanie zachowany porządek, a na dodatek
bardzo łatwo będzie wykonywać kopie bezpieczeństwa. Warto wiedzieć, że li-
sty fizycznych folderów stanowiących zawartość bibliotek można rozszerzać.
Dzięki temu kiedy rozbudowuje się komputer (np. poprzez dołożenie nowego
dysku twardego), bardzo łatwo jest „podpiąć” nowy dysk do jednej z bibliotek
(oczywiście umownie).
Pokażę to na przykładzie pendrive’a, który podpiąłem do komputera kablem USB.
System Windows wykrył nowy dysk i przypisał mu przykładową literę G. Po
uruchomieniu Eksploratora plików wskazałem dysk myszką, wywołałem menu
podręczne i przypisałem dysk do biblioteki Dokumenty (rysunek 5.6).
Od tego momentu wskazanie biblioteki Dokumenty w Eksploratorze plików otwo-
rzy nie tylko pierwotny folder, ale i ten drugi dysk! Przypisanie to ma oczywiście
charakter umowny. Sam dysk nigdzie nie jest przemieszczany fizycznie. Jeśli ze-
chcemy usunąć ten dysk z biblioteki, wystarczy wybrać polecenie Usuń lokalizację
z biblioteki (prawym klawiszem myszy kliknij literę oznaczającą dysk). Podobne
sztuczki możesz wykonywać nie tylko z dyskami, ale również z innymi katalo-
gami, łącząc je w wirtualne biblioteki.

Warto wiedzieć o takich możliwościach w sytuacji rozbudowy komputera lub

podczas archiwizowania danych — będąc świadomym użytkownikiem kompu-
tera, nigdy nie utracisz przez przypadek swoich cennych danych!

90
 Zapisywanie i odczytywanie dokumentów

Rysunek 5.6. Rozszerzamy bibliotekę standardową o nowy obiekt (dysk, folder)

Szybkie otwieranie dokumentów

Jak na jeden krótki rozdział wrażeń mamy już dostatecznie dużo, jednak to, co
chciałbym powiedzieć na koniec, warto sobie przyswoić, gdyż może znacznie
ułatwić pracę z dokumentami (dowolnego typu).

Wykonaj poniższe ćwiczenie:

 Otwórz program Eksplorator plików (np. skrótem +E).

 Znajdź w lewym panelu folder Dokumenty.

 Kliknij dokument Tekst próbny nr 1 i naciśnij Enter (ten sam efekt uzyskasz
przez dwukrotne kliknięcie myszą). Jak się przekonasz, na ekranie otworzy
się program WordPad z załadowanym dokumentem! (Może się zdarzyć, że
otworzy się od razu edytor Word, jeśli posiadasz pakiet Microsoft Office).

Dokument otwarty z dysku w podany wyżej sposób załaduje się do właściwego

programu w tej samej postaci, w jakiej został zamknięty (automatycznie wywoła
program, w którym został utworzony). I tak być powinno — moim celem było
udowodnienie, że w komputerze można przechowywać dokumenty, nawet gdy
jest on odłączony od źródła zasilania.

Warto zapamiętać tę sztuczkę, gdyż ułatwi ona pracę z dokumentami w momencie,

gdy będzie ich bardzo dużo, podobnie jak programów, w których je utworzono.

91
 ABC komputera

 Najlepszym miejscem do zapisywania tworzonych

dokumentów jest specjalny folder o nazwie Dokumenty.
 Szybkie otwieranie zasobów komputera (wywołanie
programu Eksplorator plików) osiągniesz przez
zastosowanie kombinacji +E.
 Szybkie pokazywanie zawartości pulpitu osiągniesz
przez zastosowanie kombinacji +D.

O Eksploratorze plików opowiem szerzej w kolejnym rozdziale.

92
 6

EKSPLORATOR
PLIKÓW I ZASOBY
KOMPUTERA

W najnowszej wersji systemu Windows

przywrócono znaczenie programowi Eksplorator
plików, który jest obecnie traktowany jako głów-
ny program służący do przeglądania zasobów
komputera. Oczywiście, promowany wcześniej
interfejs kafelkowy umożliwia łatwy dostęp do
niektórych zasobów (pliki multimedialne, pro-
gramy), ale używając Windows, naprawdę warto
nauczyć się jednak nieco więcej na temat sposobu
zapisywania dokumentów na dysku twardym. To
pozwoli poradzić sobie nie tylko z ich otwiera-
niem i zapisywaniem, ale i z bardziej złożonymi
czynnościami, które umożliwia wyłącznie Eksplo-
rator plików.
 ABC komputera

Tym zagadnieniom będzie poświęcony bieżący rozdział, który pozwoli Ci nabyć

umiejętności często niezbędne, a czasem nawet… „eksperckie” (oczywiście, w gra-
nicach zdrowego rozsądku i założeń przyjętych dla serii ABC Helionu).

Zapraszam do lektury.

Okno programu Eksplorator plików

Wiesz już na pewno, że Eksplorator plików wywołujemy, klikając ikonę na
pasku zadań albo używając skrótu +E.

Okno programu pokazałem już na kilku przykładach w poprzednich rozdzia-

łach; w tym rozwinę wcześniejsze informacje. Spójrz na rysunek 6.1, przedsta-
wiający przykładowy wygląd okna tego programu — w jego lewym panelu zo-
stała wskazana biblioteka Dokumenty oraz dwa widoki na jej zawartość:

 Widok szczegółowy (lista elementów), pokazujący atrybuty plików

(nazwa, data modyfikacji, typ i rozmiar).

 Widok miniaturek, czyli lista ikon reprezentujących foldery i pliki.

Zapamiętaj taki trik: wielkość ikon łatwo zmienisz, przytrzymując
klawisz Ctrl i kręcąc kółkiem myszy!

Rysunek 6.1. Okno programu Eksplorator plików

94
 Eksplorator plików i zasoby komputera

Oczywiście, dwa powyższe widoki nie występują jednocześnie, na potrzeby ry-

sunku zostały jednak umieszczone obok siebie, aby uwypuklić dzielące je różnice.

Warto zaznaczyć, że na każdym komputerze zawartość dysku lub wygląd

ikon mogą być nieco odmienne niż pokazane na obrazkach w książce.

Podsumujmy to, co można zobaczyć na obrazku:

 W górnej części lewego panelu okna programu znajdują się skróty do
wybranych, najpopularniejszych zasobów komputera, np. do pulpitu,
bibliotek (czyli repozytoriów dokumentów określonego typu).
Pogrupowano je na liście zwanej Szybki dostęp.
 Pełna zawartość komputera (wszystkie foldery, dyski twarde i optyczne,
podłączone urządzenia) jest dostępna na liście oznaczonej ikoną
.
 Pojedyncze kliknięcie odsyłacza w lewym panelu otwiera jego zawartość
w centralnej części okna.

Spróbuj teraz klikać w lewym panelu zarówno foldery biblioteczne, jak i dyski
(C:, D: itp.). Gdy już nabierzesz wprawy w przeglądaniu zawartości komputera,
kliknij w lewym panelu folder (bibliotekę) o nazwie Dokumenty. To właśnie tam
najlepiej zapisywać tworzone przez siebie dokumenty o charakterze tekstowym
(a także arkusze kalkulacyjne i inne efekty swojej pracy). Folder ten może również
zawierać zdjęcia i grafiki, chociaż głównym miejscem przeznaczonym do ich
składowania jest biblioteka o nazwie Obrazy.

Zawartość okna Eksploratora plików jest intuicyjna i dosłownie kilka minut ćwi-
czeń pomoże nam zaznajomić się z najbardziej przydatnymi funkcjami. Warto
szczególnie zwrócić uwagę na kilka z nich:
 Dwukrotne kliknięcie folderu widocznego w centralnej części okna
pokazuje jego zawartość (możesz także kliknąć raz i nacisnąć Enter).
Aby to przetestować, znajdź utworzony wcześniej folder Dokumenty
biurowe i „zajrzyj” do środka.
 Dwukrotne kliknięcie dokumentu pokazanego w centralnej części okna
otwiera go (zazwyczaj za pomocą programu, w którym został on utworzony).
Tę czynność testowaliśmy w poprzednim rozdziale na przykładzie pliku
o nazwie Tekst próbny nr 1.
 Listę w widoku szczegółowym można łatwo sortować, klikając jedną
z belek tytułowych, np. Nazwa, Data modyfikacji. Kierunek sortowania
(np. nazwy wyświetlane od A do Z lub odwrotnie) zmieniasz, klikając
ponownie belkę tytułową. Wybrany kierunek sortowania pokaże
trójkącik skierowany w dół lub w górę na belce tytułowej.

95
 ABC komputera

W celach ilustracyjnych pliki na rysunku zostały posortowane

według daty utworzenia.
 Funkcje Eksploratora plików są pogrupowane w karty Plik, Narzędzia
główne, Udostępnianie itp. na tzw. wstążce oraz w menu podręcznym.
Do poszczególnych funkcji i poleceń Eksploratora plików będziemy jeszcze
wracali w dalszej części rozdziału.

Polecenia Eksploratora plików widoczne na kartach lub w menu

podręcznym są kontekstowe, tzn. uaktywniają się tylko te
z nich, które mają faktyczne zastosowanie w danej sytuacji.
Ponadto zawartość kart automatycznie się chowa, gdy klikniesz
w lewym panelu nawigacyjnym, ale możesz na stałe wyświetlić
karty, klikając dwukrotnie jedną z nich (np. Narzędzia główne).

Pokaż kotku, co masz w środku!

Eksplorator plików oferuje bardzo przydatną funkcję podglądu zawartości pli-
ków bez konieczności ich otwierania w dedykowanych aplikacjach. Aby włą-
czyć podgląd plików zawartych w folderze, kliknij odpowiedni przycisk Okienko
podglądu, widoczny na karcie Widok. Miniaturowe okienko podglądu zostanie
wyświetlone z prawej strony i zajmie część powierzchni okna. Oczywiście, nie
zawsze taka operacja jest konieczna — warto ją stosować np. do podglądu tre-
ści dokumentów lub zdjęć (rysunek 6.2).

Rysunek 6.2. Podgląd zawartości plików jest bardzo przydatną funkcją Eksploratora
plików

96
 Eksplorator plików i zasoby komputera

Kliknij teraz w lewym panelu okienka Eksploratora plików ikonę .

Jeśli nie widzisz żadnych dysków, to kliknij w znaczek , aby rozwinąć pełną
listę obiektów (znaczek zamieni się w ). W centralnym obszarze okna zostaną
wyświetlone różne elementy, w tym najważniejsze zasoby komputera — jego
dyski (twarde, optyczne, wymienne itp.). Przykład pokazuję na rysunku 6.3,
gdzie możesz także zauważyć, w jaki sposób komputer rozpoznaje aparat cyfrowy
oraz wyświetla zasoby sieciowe (tutaj: zasoby iCloud, czyli dostępnego dla wła-
ścicieli produktów firmy Apple odpowiednika usługi OneDrive Microsoftu).

Rysunek 6.3. Przeglądamy zasoby komputera (dyski twarde, napędy DVD, włożone
karty pamięci)

Polecenie Formatuj, widoczne na karcie Zarządzanie, pozwala

na całkowite wymazanie zawartości dysku, co może doprowadzić
do unieruchomienia komputera!

Spróbuj wybierać myszką elementy w centralnym panelu, a następnie wywołaj

i przejrzyj jego menu podręczne. Jak nietrudno zauważyć, dyskom przypisane są
kolejne litery alfabetu, poczynając od C, która zazwyczaj oznacza dysk twardy kom-
putera (często jedyny). Litery stanowią krótkie etykiety, które pomogą nam zapa-
miętać przeznaczenie poszczególnych dysków. Zazwyczaj dysk główny komputera
jest oznaczony literą C, ale niekiedy w komputerze jest zainstalowanych kilka
dysków lub też jeden dysk sprzętowy jest podzielony na kilka tzw. dysków lo-
gicznych i wówczas liter alfabetu oznaczających dysk twardy może być kilka.

97
 ABC komputera

Starając się zrozumieć zasadę organizacji danych w komputerze, warto sobie wy-
obrazić, że zasoby komputera są zorganizowane w układzie odwróconego drzewka.
Rysunek 6.4 pokazuje kilka „rozwiniętych” folderów, poczynając od umownej
lokalizacji folderu Ten komputer.

Rysunek 6.4.
Struktura
zasobów
komputera

Znak trójkącika na drzewku zasobów oznacza, że jest to folder, w którym znajdują

się inne foldery. Ponieważ hierarchia folderów systemu Windows jest bardzo
skomplikowana (zobacz, po jakiej ścieżce należałoby przejść, aby dojść do pliku
Tekst próbny nr 1), system Windows oferuje użyteczne foldery wirtualne, które
są swego rodzaju odsyłaczami do kilku bardziej przydatnych miejsc, np. folde-
rów Pulpit lub Dokumenty. Niektóre istniejące foldery, np. Windows, Użytkowni-
cy, pojawiają się po zainstalowaniu systemu Windows. Ich zawartość nie jest dla
nas zbyt istotna — mają one specjalne znaczenie dla systemu i tylko przez niego
mogą być wykorzystywane.

Pamiętajmy, że dysk twardy zawiera nasze dane (dokumenty, listy, e-maile, zdjęcia,
filmy), ale także i system Windows oraz programy — te znajdują się w obszarze
chronionym, poza bibliotekami logicznymi. Dysk jest jednak również elementem
fizycznym, widniejącym w Eksploratorze plików jako jeden z zasobów, i podlega
podobnym możliwościom modyfikacji. O ile jednak można łatwo zmieniać jego
nazwę (odpowiednia opcja znajduje się w menu podręcznym), o tyle wybierania
innych poleceń radziłbym unikać, jeśli nie rozumiesz jeszcze ich przeznaczenia.

Foldery funkcjonują podobnie jak teczki w świecie rzeczywistym — służą do ce-

lów organizacyjnych i mają swoje nazwy, które można w dowolnym momencie
zmieniać.

98
 Eksplorator plików i zasoby komputera

Folder o nazwie Windows (lub inny, w którym został

zainstalowany system operacyjny) ma szczególne znaczenie
dla działania komputera i nie wolno zapisywać w nim
dokumentów ani usuwać z niego jakichkolwiek plików1.
Uszkodzenie zawartości tego folderu może się zakończyć
przykrą koniecznością ponownego instalowania systemu.

Eksplorator plików służy nie tylko do przeglądania zasobów komputera, ale i do

wykonywania skomplikowanych operacji, m.in.:
 tworzenia kopii, usuwania i przemieszczania folderów oraz dokumentów;

 wyszukiwania dokumentów wśród dysków i folderów.

Sprawdźmy to teraz w praktyce.

Kopiowanie dokumentów (poznajemy schowek Windows)

Dowiesz się teraz, jak wykonać kopię dokumentu lub dowolnego innego pliku
komputerowego.
 Otwórz program Eksplorator plików, znajdź w lewym panelu odsyłacz
do folderu Dokumenty i kliknij go myszką.
 W prawym panelu kliknij dokument Tekst próbny nr 1 (zakładam,
że taki dokument został utworzony w ramach ćwiczenia z poprzedniego
rozdziału) i naciśnij kombinację Ctrl+C (wciśnij i przytrzymaj klawisz
Ctrl, a potem raz naciśnij klawisz C). Możesz także użyć przycisku Kopiuj
z karty Narzędzia główne.

To, że po kliknięciu nie zauważyłeś żadnej zmiany, jest całkowicie normalne.

Okazuje się, że system Windows skopiował dokument do tzw. schowka, czyli
ukrytego gdzieś w pamięci miejsca, w którym przechowywane są dokumenty
(tekstowe, graficzne i inne) w celu ich wymiany między aplikacjami. Do zagad-
nienia schowka będę wracał jeszcze wielokrotnie, gdyż prawidłowe posługiwanie
się nim gwarantuje bezproblemowe wykonywanie wielu żmudnych czynności.

Otwórz teraz folder Dokumenty biurowe (zakładam, że został on utworzony

w ramach ćwiczenia z poprzedniego rozdziału i jest już poprawnie nazwany)
i naciśnij Ctrl+V (możesz także użyć przycisku Wklej z karty Narzędzia główne).

1
Najnowsze wersje Windowsa znacznie utrudniają modyfikowanie swoich folderów
systemowych i dzięki temu są bezpieczniejsze dla użytkowników niż starsze wersje tego
systemu.

99
 ABC komputera

Jako rezultat tych prostych czynności w prawym panelu nagle pojawi się… do-
kument Tekst próbny nr 1!

Operacja się udała, ale warto w pełni zrozumieć jej konsekwencje: w komputerze
istnieją obecnie dwa dokumenty o nazwie Tekst próbny nr 1 — jeden egzemplarz
znajduje się w bibliotece Dokumenty, drugi zaś w folderze Dokumenty biurowe,
utworzonym w bibliotece Dokumenty. Są to dwa egzemplarze tego samego doku-
mentu (rysunek 6.5)!

Rysunek 6.5. Kopiowanie i wklejanie plików

Przekonaj się sam. W folderze Dokumenty biurowe kliknij Tekst próbny nr 1 i na-
ciśnij Enter.

Otworzy się program WordPad ze znanym Ci już z poprzednich ćwiczeń doku-

mentem2. Dopisz kilka zdań i kliknij przycisk , aby zamknąć program (możesz
także nacisnąć Alt+F4). Zanim program zniknie z ekranu, pojawi się jednak
okienko z pytaniem o zapisywanie. Pytanie o zapisanie zmian jest zrozumiałe —
program wykrył dokonane poprawki i pyta, czy zapisać je na stałe na dysku. Każda
z odpowiedzi pociąga za sobą pewne konsekwencje:
 Zapisz oznacza zgodę na zapisanie poprawek (zmian) na stałe.

2
Jeśli na komputerze jest zainstalowany pakiet Microsoft Office, to otworzy się program
Word. Jeśli nie znasz jeszcze tego programu, uruchom program WordPad ręcznie (jak to
zrobić, pokazałem w rozdziale 3.).

100
 Eksplorator plików i zasoby komputera

 Nie zapisuj oznacza skasowanie poprawek i pozostawienie dokumentu

we wcześniejszej postaci.
 Anuluj oznacza to samo co klawisz Esc — program nie wykonuje żadnej
operacji na dokumencie, ale usuwa to okienko z ekranu. Nie naciskaj
jednak Anuluj — przecież chcesz wyjść z programu i zapisać zmiany.
Po opuszczeniu programu przez kliknięcie przycisku Zapisz odszukaj za pomocą
Eksploratora plików w lewym panelu teczkę Dokumenty. Otwórz umieszczony
w niej Tekst próbny nr 1, aby się przekonać, że nie ma w nim Twoich poprawek!
Tak właśnie powinno być! Masz przecież na dysku dwa egzemplarze tego samego
dokumentu, ale z różną zawartością, umieszczone w dwóch różnych folderach.
Pliki te łączy jedynie ta sama nazwa — a jest to tylko etykietka, którą możesz
dowolnie zmieniać. Dodatkowo przekonasz się, że atrybut Data modyfikacji jest
inny w obu przypadkach (na rysunku 6.5 jest to różnica jednego dnia: plik był
utworzony 26.08.2015 i został zmieniony 27.08.2015). Pamiętaj, że datę mody-
fikacji zobaczysz dopiero, gdy w Eksploratorze plików włączysz widok szcze-
gółowej listy (przycisk ).

Technika „przeciągnij i upuść”

Większość czynności, które wykonuje się w systemie Windows, wymaga użycia
myszy. Istnieją też skróty klawiszowe, które pozwalają np. na przesuwanie okna,
ale nie będziemy się nimi teraz zajmować. Warto utrwalić jeden — Alt+F4,
znany nam już skrót zamykający okno. Inne czynności wykonujemy myszą, kli-
kając jej prawym lub lewym klawiszem.

Wykonaj teraz ćwiczenia pokazane na rysunku 6.6.

 Wejdź do dowolnego folderu, np. Dokumenty, zawierającego kilka
elementów: inny folder, dokumenty, grafikę itp.
 Kliknij wybrany element (na rysunku pokazałem plik graficzny)
i przytrzymaj lewy klawisz myszy.
 Przytrzymując wciśnięty lewy klawisz myszy, przesuwaj ją w lewo
i w prawo — zwróć uwagę na ewentualne zmiany kształtu wskaźnika
myszy. Przykłady na rysunku 6.6 pokazują, jak zmienia się wskaźnik
w zależności od miejsca, w którym się znajduje (przyjrzyj się ikonom
Kopiuj…, Przenieś… oraz znakowi zakazu). Podczas przesuwania myszy
spróbuj sprawdzić, co się dzieje z jej wskaźnikiem, gdy przytrzymujesz
wciśnięty klawisz Shift lub Ctrl.

W każdej sytuacji do wskaźnika myszy „podwieszony” jest przenoszony lub prze-

suwany plik, ale prezentowany jest on na wyblakłym tle, zanim nie potwierdzisz
operacji przez puszczenie klawisza myszy lub jej nie anulujesz (klawisz Esc).

101
 ABC komputera

Rysunek 6.6. Kopiowanie i wklejanie plików

W trakcie przesuwania myszy jej wskaźnik może przybrać kilka postaci poka-
zanych w tabeli 6.1.

Tabela 6.1. Wskaźnik myszy podczas operacji kopiowania i wklejania

Wskaźnik Znaczenie
Czerwony znak zakazu oznacza, że zwolnienie lewego klawisza myszy
w tym obszarze nie spowoduje żadnych zmian — Windows zakazuje
danej operacji. Jest to oczywiste: nie można przesuwać dokumentu
np. na belkę okna lub na dysk CD bez możliwości zapisu; taka operacja
nie ma żadnego sensu!
Bladoniebieska strzałka oznacza, że zwolnienie lewego klawisza myszy
w tym miejscu spowoduje przesunięcie dokumentu do podświetlonego
folderu (na obrazku widzimy napis Przenieś do: Obrazy) — Windows
uprzedza o fizycznym przesunięciu dokumentu.
Pogrubiony niebieski wskaźnik w kształcie znaku plus oznacza, że zwolnienie
lewego klawisza myszy spowoduje skopiowanie dokumentu do
podświetlonego folderu (Dokumenty biurowe) — w efekcie dokument
będzie występować w dwóch kopiach, które można edytować oddzielnie.
Jeśli w folderze już znajduje się dokument o takiej samej nazwie,
to Windows utworzy jego kopię, dopisując słowo „kopia” w nazwie
(np. pojawi się dokument o nazwie Tekst próbny nr 1 — kopia).

102
 Eksplorator plików i zasoby komputera

Nie było to chyba aż takie trudne, prawda? Aby nie komplikować omówionych
zagadnień, rozważania na temat wykorzystania myszy zakończę opisem dwóch
prostych, aczkolwiek użytecznych trików.
 Otwórz dowolny folder zawierający kilka plików i klikaj je, trzymając
wciśnięty klawisz Ctrl. Zauważyłeś, że każdy z plików zostaje zaznaczony?
Nauczyłeś się właśnie zaznaczać wiele plików naraz. Jeśli teraz chwycisz
je wszystkie myszą (musisz kliknąć tylko raz i już tak trzymać, inaczej
wyróżnienie zniknie), to możesz całą grupę zaznaczonych właśnie plików
przesunąć lub skopiować. Taką grupę plików możesz także skopiować do
schowka, używając skrótu Ctrl+C lub odpowiedniego przycisku na wstążce
Eksploratora plików.
 Odkliknij teraz gdzieś w obrębie białego tła w tym samym folderze,
aby usunąć zaznaczenie plików, i użyj skrótu Ctrl+A. W efekcie zostaną
zaznaczone wszystkie pliki!

Usystematyzujmy teraz nabytą wiedzę.

 Technika „przeciągnij i upuść” służy do przenoszenia lub kopiowania
dokumentów (plików).
 Skopiowanie (zamiast przeniesienia) pliku można wymusić podczas
przeciągania przez przytrzymanie klawisza Ctrl.
 Jeżeli przeciągamy plik na inny dysk (np. z C: na D:), plik ten zostanie
skopiowany, a nie przeniesiony. Aby jednak przenieść element (bez
tworzenia dodatkowej kopii), podczas przeciągania należy przytrzymać
naciśnięty klawisz Shift.
 Miejsce, do którego kopiujesz lub przenosisz pliki, powinno być widoczne
w oknie programu Eksplorator plików — przed wykonywaniem czynności
na plikach warto powiększyć okno do wygodnych rozmiarów.

Ćwiczenia pokazane w tym rozdziale można wykonać jeszcze prościej, wykorzy-

stując polecenia menu zawarte na kartach Eksploratora plików. Przykładowo: kliknij
myszą dokument w folderze i sprawdź, co znajduje się na karcie Narzędzia główne
(funkcje na kartach są kontekstowe i dotyczą wskazanego elementu — opiszę je
dalej, ale nic nie stoi na przeszkodzie, abyś już teraz się z nimi zapoznał).

Usuwanie i odzyskiwanie dokumentów

Pamiętasz zapewne, że nasza prezentacja wyjaśniająca, czym jest program systemu
Windows, opierała się na przykładzie programu o nazwie Kosz. Poznamy teraz
ten program nieco bardziej szczegółowo.

103
 ABC komputera

Zauważ, że gdy w okienku programu Eksplorator plików, np. w folderze Doku-

menty (lub każdym innym, w którym znajdują się dokumenty), prawym klawiszem
myszy wywołasz menu podręczne, niemal zawsze zobaczysz tam polecenie Usuń.
Identyczna komenda znajduje się także na karcie Narzędzia główne. Sens tej
komendy jest oczywisty — kiedy zostanie wywołana, obiekt zniknie z komputera.
Opcjonalnie możesz wskazać plik i… nacisnąć klawisz Del, efekt będzie taki sam.

Okazuje się, że w systemie Windows niemal wszystko może zostać usunięte przez
użytkownika w sposób trwały, choć na szczęście jest to mocno utrudnione lub
wręcz niemożliwe w przypadku folderów systemowych. Jednak system Win-
dows 10, podobnie jak i jego poprzednicy, umożliwia odzyskanie przypadkowo
usuniętych dokumentów. Służy do tego program Kosz, którego ikona znajduje się
na pulpicie.

To do tego właśnie „kosza” trafiają pliki czy foldery, zanim ostatecznie zostaną wy-
mazane z pamięci komputera — jest to swego rodzaju „poczekalnia” dla plików
przed ostatecznym usunięciem z komputera. Dopiero świadome opróżnienie Kosza
definitywnie niszczy usunięty dokument. Do momentu, w którym jawnie nie wy-
konamy tej operacji (przez polecenie w menu programu), zawsze istnieje możli-
wość „wyjęcia” stamtąd dokumentu.

Spróbuj teraz usunąć plik Tekst próbny nr 1 (lub inny utworzony w ramach zabawy
z komputerem) z folderu Dokumenty (czy z innego folderu, do którego trafił on po
poprzednich ćwiczeniach). Aby to zrobić, otwórz program Eksplorator plików i po
znalezieniu pliku naciśnij klawisz Del. Możesz także z karty Narzędzia główne
wybrać polecenie Usuń.

Po tej operacji plik znika!

Na szczęście, pliki kasowane tą metodą są usuwane z komputera tylko pozornie:

trafiają one do systemowego „kosza” i mogą zostać z niego wyjęte na nasze ży-
czenie — w takim stanie, w jakim znajdowały się przed skasowaniem.

Przepis na odzyskanie pliku jest prosty:

 Jeśli plik został skasowany przed chwilą, naciśnij po prostu skrót Ctrl+Z.

 Jeśli plik został usunięty w bardziej odległej przeszłości, znajdź na

pulpicie program Kosz i otwórz go. Następnie kliknij myszką element,
który chcesz przywrócić w jego poprzednie miejsce, i naciśnij odpowiedni
przycisk Przywróć… z karty Zarządzanie. Możesz także wywołać takie
same funkcje z menu podręcznego.

To wszystko — dokument znika z Kosza i pojawia się w miejscu, z którego zo-

stał usunięty.

104
 Eksplorator plików i zasoby komputera

Wykonaj opisane powyżej ćwiczenie sam (rysunek 6.7).

Rysunek 6.7. Przywracanie z Kosza skasowanego pliku

Pliki znajdujące się w Koszu zajmują miejsce na dysku

twardym. Od czasu do czasu, np. raz na miesiąc, warto
wyczyścić Kosz za pomocą polecenia Opróżnij Kosz (karta
Zarządzanie). Niestety, pliku usuniętego z Kosza nie można już
odzyskać, więc zanim zdecydujesz się definitywnie skasować
zawartość Kosza, sprawdź, czy nie znajdują się w nim nazbyt
pochopnie wykasowane dokumenty.

Wysuwanie płyt optycznych oraz innych urządzeń z komputera

Jeśli posiadamy klasyczny, duży komputer stojący na biurku lub pod stołem, to
napęd optyczny zazwyczaj ma przycisk otwierania kieszeni z płytką. Podobnie
jest w wielu laptopach, ale w ostatnich latach rozpowszechniły się na rynku
tzw. napędy szczelinowe, niemające przycisków i wysuwanej „tacki”. W takich
przypadkach, aby wyjąć płytę, należy z reguły nacisnąć odpowiedni przycisk na
klawiaturze. Jak się okazuje, można jednak skorzystać również z programu…
Eksplorator plików! Oto, jak wygląda procedura:

 Uruchom program Eksplorator plików (skrót +E).

 Wskaż dysk optyczny i na karcie Zarządzanie wybierz polecenie .

105
 ABC komputera

W podobny sposób „wysuwamy” zewnętrzne dyski USB oraz wtyczki pendrive

USB. Pamiętaj, że pochopne odłączenie dysku USB poprzez wyjęcie wtyczki lub
kabla połączeniowego, bez „wysunięcia” za pomocą Eksploratora plików, może
doprowadzić do utraty danych!

Poruszanie się po oknie Eksploratora plików

Okno programu Eksplorator plików ma na swoich kartach kilka użytecznych
przycisków nawigacyjnych, które warto dobrze poznać. Spójrz na tabelę 6.2.

Tabela 6.2. Bogate możliwości Eksploratora plików

Element Znaczenie
Wstecz. Gdy po tym, jak została wykonana jakaś czynność, zmienia się
zawartość prawego panelu, za pomocą tego przycisku można wrócić do
poprzedniego widoku, np. wrócić z podfolderu do folderu nadrzędnego.
W identyczny sposób działa także skrót klawiatury Alt+strzałka w lewo.
Dalej. Przywraca widok po jego cofnięciu (zob. wyżej). W identyczny
sposób działa także skrót klawiatury Alt+strzałka w prawo.
W górę. Przenosi nas do katalogu znajdującego się o poziom wyżej
na „drzewie” plików systemu.
Karta Plik Karta Plik pozwala otworzyć nowe okno (choć oczywiście tak samo działa
użyty ponownie skrót +E), ale oprócz tego zawiera historię
odwiedzanych miejsc, co czasami się przydaje, zwłaszcza gdy zagubimy
się w gąszczu katalogów systemu plikowego.
Karta Karta Narzędzia główne zawiera m.in. znane nam już polecenia:
Narzędzia kopiowanie i wklejanie, kasowanie. Oprócz tego znajdziesz tam polecenia
główne pozwalające utworzyć nowy folder oraz zmienić jego nazwę bez
konieczności wybierania menu kontekstowego. Użyteczna opcja
Zaznacz wszystko też ma skrót klawiaturowy Ctrl+A. Aby zaznaczać
pliki pojedynczo, klikaj je, trzymając wciśnięty klawisz Ctrl. Zwróć uwagę
na przycisk w kształcie pinezki, pozwalający przypinać obiekty do paska
Szybki dostęp!

Karta Karta Udostępnianie pozwala m.in. nagrać pliki na CD/DVD,

Udostępnianie skompresować do formatu ZIP lub wysłać je e-mailem (jako załączniki).

106
 Eksplorator plików i zasoby komputera

Tabela 6.2. Bogate możliwości Eksploratora plików (ciąg dalszy)

Element Znaczenie
Karta Widok Karta Widok pozwala w bardzo zaawansowany sposób dostosować
wygląd Eksploratora plików do naszych potrzeb. Przycisk Opcje pozwala
trwale ustawić opcje folderów i wyszukiwania. Możesz włączyć okienko
podglądu zawartości dokumentów i zmienić wielkość ikon programu.

W panelu Układ możesz wybrać wielkość

ikon wyświetlanych w oknie Eksploratora
plików. Obok przykład dla wyboru Średnie
ikony.
Ikony i nazwy plików bez dodatkowych szczegółów.
Przykład:

Ikony i nazwy plików z dodatkowymi szczegółami. Przykład:

Typ widoku Szczegóły pozwala na zaawansowane wyszukiwanie dokumentów

i znacznie ułatwia nawigację. Spróbuj kliknąć belkę Rozmiar i zauważ, że do-
kumenty zostają posortowane według wielkości. Podobnie kliknięcie belki Data
pozwala na zorientowanie się, które dokumenty były ostatnio przez nas edyto-
wane (podczas każdego zapisywania dokumentu komputer aktualizuje datę mo-
dyfikacji pliku). Ponowne kliknięcie belki tytułowej (Nazwa, Rozmiar itd.) od-
wraca kierunek sortowania w górę lub w dół. Szerokość kolumn w widoku
szczegółowym możesz regulować, gdy w przestrzeni pomiędzy kolumnami kur-
sor przybierze kształt krzyża ( ). Widok listy doskonale nadaje się do przeglą-
dania wielkich zbiorów danych. Dla porównania: widok miniaturek ( ) przed-
stawia mniej szczegółów, ale za to oferuje wyraźne, dobrze opisane ikony
aplikacji, dzięki czemu łatwo nam będzie znaleźć i kliknąć właściwy dokument.

Jeśli podczas pracy z Eksploratorem plików denerwuje Cię

automatyczne ukrywanie się kart po wybraniu jakiegoś
polecenia, to kliknij dwukrotnie nazwę dowolnej karty — od
tego momentu zawartość kart będzie stale rozwinięta. Kliknij
dwukrotnie jeszcze raz — karty znowu zaczną się ukrywać.

107
 ABC komputera

W oknie Eksploratora plików zobaczysz także kilka innych poleceń, które ułatwiają
pracę z komputerem.
 Drukuj (karta Udostępnianie) pozwala wysłać dokument do drukarki.

 Wiadomość e-mail pobiera kopię dokumentu i wysyła ją pocztą

elektroniczną na adres, który podasz w dalszej kolejności (o poczcie
elektronicznej opowiem w rozdziale 22.).

Sprawne poruszanie się w programie Eksplorator plików gwarantuje szybkie po-

znanie możliwości systemu Windows, dlatego gorąco zachęcam do samodzielnych
ćwiczeń.

Importowanie zdjęć cyfrowych do komputera

Po podłączeniu do komputera aparatu cyfrowego za pomocą kabla USB możemy
łatwo zaimportować do biblioteki Obrazy wykonane przez nas zdjęcia. Ten sam
efekt uzyskasz, przekładając kartę pamięci z aparatu do czytnika kart w kom-
puterze lub podłączając smartfon wyposażony w funkcję aparatu. W większości
przypadków, kiedy telefon lub aparat cyfrowy zostanie podłączony do kompu-
tera, system wyświetli dymek z komunikatem, po kliknięciu którego zobaczysz
panel z opcjami dostosowanymi do obsługi wykrytego urządzenia (przykład dla
aparatu Canon oraz telefonu iPhone na rysunku 6.8).

Rysunek 6.8. Importowanie plików multimedialnych z aparatu cyfrowego, smartfona

lub karty pamięci

108
 Eksplorator plików i zasoby komputera

W najprostszym przypadku, klikając odsyłacz Importuj zdjęcia i filmy, pobierzesz je

na dysk komputera.
Możesz także doprecyzować miejsce, do którego zostaną przeniesione pliki, oraz
ustalić, czy mają zostać wykasowane z urządzenia źródłowego po zapisaniu ich
na dysku komputera (rysunek 6.9).

Rysunek 6.9. Opcje importowania zdjęć i filmów

Jeśli chcesz na tym etapie poczytać więcej o tym, jak Windows wspiera edycję
grafiki, zajrzyj do rozdziału 16.

Przeglądanie i edycja zdjęć

Wiemy już, jak zaimportować zdjęcia cyfrowe do komputera. Czas na poznanie apli-
kacji , którą znajdziesz w menu startowym (kafelek może wyglądać nie-
co inaczej, jeśli zawiera jakieś załadowane zdjęcie z Twojej kolekcji). Ponadto
otwarcie zdjęcia w Eksploratorze plików wywoła aplikację kafelkową Zdjęcia,
która w wygodny sposób pozwala przeglądać kolekcję zaimportowanych zdjęć. Ry-
sunek 6.10 pokazuje typowy wygląda aplikacji z już załadowanym zdjęciem.

Główną funkcją aplikacji jest przeglądanie kolekcji zdjęć zapisanych w bibliotece

Obrazy. Możesz w tym celu kliknąć przycisk Wyświetl kolekcję, gdzie uzyskasz
wgląd w pozostałe kolekcje i albumy. Pewną wadą jest mocno posunięta automaty-
zacja niektórych czynności — program gromadzi zdjęcia i filmy wideo w jednym
miejscu i samodzielnie organizuje je w albumy, które możesz przeglądać i udostęp-
niać. Oczywiście, zdjęcia możesz także samodzielnie grupować w nazwanych
folderach i wówczas otwarcie jednego ze zdjęć pozwoli na wygodne oglądanie
pozostałych (nawigujesz pomiędzy nimi, klikając myszą lub klasycznie, używa-
jąc klawiszy strzałkowych). Odsyłacze Ustaw jako… pozwalają wskazać wy-
braną fotografię jako zdjęcie ekranu blokady lub tło pulpitu.

109
 ABC komputera

Rysunek 6.10.
Aplikacja
Zdjęcia pozwala
przeglądać
i edytować
zdjęcia

Przycisk „trzy kropki” ukrywa menu zawierające dodatkowe polecenia, np. druko-
wanie, ustawianie obrazka jako tła pulpitu, wywołanie aplikacji Paint (użyj
Otwórz za pomocą). Program pozwala też poddać oglądane zdjęcie prostym
czynnościom edycyjnym, takim jak obracanie (kliknij raz lub kilka razy, aby obrócić
zdjęcie i uzyskać pożądany efekt). Bardziej złożone możliwości edycyjne są ukryte
pod przyciskiem Edytuj (rysunek 6.11).

Rysunek 6.11. Edytowanie zdjęć w aplikacji Zdjęcia

110
 Eksplorator plików i zasoby komputera

Jak widać na przykładzie, możesz łatwo poprawić jasność lub kolory, przyciąć
zdjęcie (tzw. kadrowanie), skorygować efekt czerwonych oczu lub włączyć dodat-
kowe efekty. Poeksperymentuj z wadliwie wykonanymi zdjęciami i nie obawiaj się,
że coś popsujesz: każdą zmianę można cofnąć, używając standardowego skrótu
Ctrl+Z (lub odpowiedniego przycisku na ekranie).

Wyszukiwanie plików (i nie tylko)

w systemie Windows
Używając widoku ekranu startowego, można wyszukiwać nie tylko programy do
uruchomienia, ale dowolne inne pliki. Gdy zaczniesz w tym widoku wpisywać
pierwsze litery nazwy poszukiwanego pliku lub dokumentu, system wywoła
znaną Ci już wyszukiwarkę (rysunek 6.12). Możesz także od razu wejść do try-
bu wyszukiwania plików, używając skrótu +Q.

Rysunek 6.12. Wyszukiwanie plików w komputerze

Jeśli Windows znajdzie elementy zgodne choćby częściowo z podanym kryterium

wyszukiwania, to zostaną one niezwłocznie wyświetlone. Jeśli komputer nie-
poprawnie zasugerował pewne wyniki, to zmień kategorię na Wyszukaj w moich
danych.

111
 ABC komputera

Podobny efekt uzyskasz również, gdy użyjesz funkcji wyszukiwania z poziomu

danej biblioteki widocznej w Eksploratorze plików (zob. fragment okna na dole
rysunku 6.12). Windows przedstawi wyniki wyszukiwania według zadanego
kryterium bezpośrednio w Eksploratorze plików (w ramach przykładu na ry-
sunku szukam w całym komputerze plików zawierających słowo „Sława” —
częste miejsce moich rodzinnych wypraw wakacyjnych).

Niewątpliwie pełna integracja wyszukiwarki z Eksploratorem plików znacznie

ułatwia efektywną codzienną pracę z komputerem.

Nagrywanie płyt optycznych

W Windowsie większość popularnych płyt optycznych z możliwością nagrywa-
nia jest bez problemu wykrywana przez system i instalowana jako napęd ozna-
czony kolejną literą alfabetu, np. D, E, F. Okazuje się, że nagrywanie na płyty
CD-R, DVD-R, DVD+R, BD-R (pojedynczy zapis) lub CD-RW, DVD+RW, DVD-
RW (wielokrotny zapis) może być wykonane w Eksploratorze plików metodą
„przeciągnij i upuść”, choć dla nieco bardziej zaawansowanych potrzeb nagrywania
warto kupić program z prawdziwego zdarzenia, np. Nero, który jest obecnie lide-
rem na rynku pakietów wspomagających nagrywanie płyt optycznych. Na wielu
komputerach bywa instalowany zamiast Nero inny, podobny funkcjonalnie pakiet
o nazwie Roxio. Ponieważ w Polsce Nero zyskał wiele lat temu słuszną renomę,
w książce opiszę właśnie ten program. Zacznijmy jednak od funkcji dostępnych za
darmo w samym systemie Windows.

Nagrywanie z użyciem Eksploratora plików

Nagrywanie na płytach optycznych jest bardzo dobrze zintegrowane z Eksplo-
ratorem plików. Załóżmy, że chcesz nagrać kilka zdjęć zawartych w bibliotece
Obrazy na nagrywalną płytę CD-R.
 Włóż płytę do napędu i uruchom Eksplorator plików (kliknij ikonę
na pasku zadań lub użyj skrótu +E).
 Znajdź i pozaznaczaj zdjęcia, które chcesz zapisać na płycie optycznej,
oraz naciśnij przycisk Nagraj na dysku CD, widoczny na karcie
Udostępnianie (rysunek 6.13).
 Do zaznaczania plików można użyć skrótu Ctrl+A (wszystkie pliki);
aby zaznaczać pliki pojedynczo, klikaj je, trzymając wciśnięty klawisz Ctrl.
 Możesz określić tytuł płyty (na rysunku widać, że wpisałem „Wakacje 2015”
— zdjęcia dotyczą wyjazdu wakacyjnego nad nasze ulubione jezioro).

112
 Eksplorator plików i zasoby komputera

Rysunek 6.13. Nagrywanie płyty optycznej — przygotowanie plików

Gdy wciśniesz przycisk Nagraj na dysku CD, nic się nie stanie!
Na szczęście, jest to wrażenie pozorne — system Windows umieścił pliki
w buforze pamięci i teraz możesz je przejrzeć przed finalizacją nagrania.
Jeśli chcesz przejrzeć pliki tuż przed nagraniem i być może część z nich
usunąć lub zmienić ich nazwy, po prostu otwórz ikonę napędu
nagrywarki w Eksploratorze plików.
 Następnie, aby ostatecznie dokończyć nagrywanie, otwórz w Eksploratorze
plików kartę Zarządzanie i kliknij przycisk Zakończ nagrywanie
(rysunek 6.14). Windows sprawdzi przed nagraniem, czy pliki planowane
do nagrania zmieszczą się na nośniku, i jeśli będzie to możliwe, rozpocznie
„wypalanie” dysku. Jeśli przekroczysz liczbę możliwych do zapisania
plików, zawsze możesz anulować operację nagrywania i usunąć
nadmiarowe pliki— będą one usuwane wyłącznie z tymczasowego bufora
nagrywania, a nie z dysku twardego (kasując je, nie zniszczysz cennych
oryginałów!).
Windows rozpocznie „wypalanie” płyty w napędzie — może to potrwać
nawet kilka minut. Po zakończeniu nagrywania płytka powinna sama
wysunąć się z napędu.

113
 ABC komputera

Rysunek 6.14. Nagrywanie płyty optycznej — etap nagrania na nośniku

Kasowanie zawartości płyty wielokrotnego zapisu

Jeśli w stacji znajduje się płyta wielokrotnego zapisu (z oznaczeniem „RW”), to
możliwe jest całkowite wykasowanie jej zawartości. W programie Eksplorator
plików na karcie Zarządzanie zobaczysz aktywne polecenie Wymaż ten dysk
(patrz poprzedni rysunek 6.14).

Kliknij je i po potwierdzeniu przyciskiem Dalej odczekaj ok. minuty na skaso-

wanie plików i wysunięcie się płytki.

Jak widać, nagrywanie lub kasowanie płyt CD w Windowsie nie jest trudne.
W następnym podrozdziale pokażę, jak do podobnych celów używa się progra-
mu Nero, który oferuje znacznie więcej ciekawych możliwości.

Nagrywanie płyt za pomocą programu Nero 2016

Program Nero to niemal standard w świecie PC i przedmiot zazdrości wśród
użytkowników komputerów firmy Apple, gdyż dla stosowanego w nich systemu
OS X brakuje powszechnie dostępnego programu do zarządzania nagraniami.

Firma Nero AG z prostego programu do nagrywania dysków optycznych zbudo-

wała prawdziwy kombajn multimedialny do obsługi wideo, muzyki i wykony-
wania funkcji systemowych (np. kopii bezpieczeństwa — tzw. backupów). Nero
pozwala łatwo zmieniać formaty plików multimedialnych i dopasowywać je do
urządzeń wyjściowych (inny format jest wymagany na komputerze, a inny na

114
 Eksplorator plików i zasoby komputera

telefonie lub tablecie). Program Nero Video pozwala np. nagrywać płyty Blu-ray
i DVD z filmami w profesjonalnej jakości, zawierające menu do nawigacji ekra-
nowej, grafiki tła, efekty specjalne i własne opisy tekstowe.

Opis pakietu Nero zasługuje na osobną książkę (sprawdź ofertę wydawnictwa

Helion!), dlatego tu skoncentruję się wyłącznie na prostych funkcjach nagrywania.

Gdzie i jak można kupić Nero? Zasadniczo program ten można znaleźć od razu
w komputerach, gdyż bywa dostarczany wraz ze sprzętem (lub z nagrywarką DVD).
Wersje takie, tzw. OEM, są jednak dość ograniczone funkcjonalnie. Na rynku za ok.
200 – 350 zł możesz kupić „pudełkowy” (ang. box), pełny wariant pakietu Nero.
Najbardziej zaawansowany i bogaty w możliwości pakiet to Nero Platinum, który
od czasu do czasu można kupić w dobrej cenie bezpośrednio na stronie inter-
netowej producenta (www.nero.com) lub na aukcjach internetowych (sugeruję,
abyś odwiedził stronę producenta w tzw. czarny piątek3 — jest szansa na tani
zakup wersji Platinum).

Według producenta wyłącznie wersja Nero 12 i wyższe są

w pełni zgodne z systemami Windows, począwszy od wersji 8.
Nie próbuj instalować Nero w niższej wersji, a najlepiej będzie,
gdy użyjesz wersji Nero 2016 lub nowszej!

Nero daje ponadto możliwość wykonywania profesjonalnych kopii płyt CD i DVD,

czego sam system Windows już nie zapewnia!

Posługiwanie się programem Nero nie jest trudne. Instalowanie pakietu polega
na włożeniu płytki z programem do napędu lub na uruchomieniu programu po-
branego z Internetu; program instalacyjny uruchomi się automatycznie i „po-
prowadzi nas za rękę” przez cały proces (w zasadzie wystarczy klikać przycisk
Dalej i na końcu — Instaluj). Jedno z końcowych okienek instalatora pokazuje
rysunek 6.15.

Warto zwrócić uwagę na opcję Zawsze otwieraj pliki multimedialne za pomocą

Nero — jest ona standardowo włączona i niewidoczna (aby ją „odkryć” musisz
kliknąć dodatkowy przycisk!). Pozostawienie jej w stanie włączonym spowoduje, że
pakiet Nero „przejmuje” funkcję otwierania zdjęć i filmów w miejsce aplikacji
Windows. Jest to według mnie niewskazane i radzę wyłączyć tę opcję, gdyż
standardowe funkcje Windows całkiem dobrze odgrywają swoją rolę i w praktyce
nie ma sensu ich zastępować.

3
Potoczna nazwa dnia następującego po Dniu Dziękczynienia w USA, rozpoczynającego
sezon zakupów na Gwiazdkę.

115
 ABC komputera

Rysunek 6.15.
Instalowanie
pakietu Nero

Pakiet Nero możesz pobrać z Internetu i przetestować za darmo przez ograniczony

czas. Warto to zrobić chociażby z powodu możliwości darmowego przetestowania
programu. Aby pobrać pakiet z Internetu, wpisz w przeglądarce adres: http://www.
nero.com/plk/downloads (korzystanie z Internetu jest opisane w części IV książki).
Możesz także od razu kupić licencję — po jej opłaceniu (np. przez podanie numeru
karty kredytowej) producent wyśle na Twój adres e-mail unikalny klucz (ciąg
znaków) odblokowujący funkcje programu. Pamiętaj, że licencja Nero jest przy-
pisana do konkretnego komputera i zainstalowanie drugiej kopii pakietu na in-
nym komputerze nie będzie możliwe!
W trakcie instalowania w zasadzie wystarczy twierdząco odpowiadać na kolejne
pytania (zwłaszcza na to, które dotyczy akceptacji warunków licencyjnych) i klikać
przycisk Dalej. W pewnym momencie musisz podać zakupiony klucz licencyjny,
aby odblokować program (nie jest to potrzebne, gdy pobierasz i instalujesz wer-
sję testową, ograniczoną czasowo). Po zainstalowaniu może być wymagane po-
nowne uruchomienie komputera.
Załóżmy, że już masz zainstalowany program Nero. Wywołaj go, klikając w przy-
cisk Start (ewentualnie naciśnij przycisk Windows i napisz przy użyciu kla-
wiatury słowo „nero”), a następnie kliknij ikonę programu Nero 2016. Zobaczysz
na ekranie listę wszystkich elementów pakietu. Kliknij np. Nero Express, o któ-
rym opowiem dalej (rysunek 6.16 pokazuje ekran startowy wersji Nero Platinum;
jeśli planujesz zakup pakietu, to polecam ten wariant produktu, gdyż zawiera
najwięcej programów).

116
 Eksplorator plików i zasoby komputera

Rysunek 6.16. Pakiet Nero zawiera programy do nagrywania i obsługi multimediów

Po jego uruchomieniu na ekranie zobaczysz bardzo łatwy w użyciu program, który

pozwala wykonać szereg ciekawych operacji związanych głównie z nagrywaniem
płyt optycznych, ale nie tylko (rysunek 6.17).

Rysunek 6.17. Nero Express ułatwia tworzenie i kopiowanie płyt optycznych

117
 ABC komputera

Przyjrzyjmy się kilku wybranym funkcjom programu Nero Express związanym

z nagrywaniem treści na płytach optycznych4. Jak widać na obrazku, podstawowe
czynności programu Nero Express są pogrupowane w czytelne kategorie: Dane,
Wideo, Muzyka…

Aby zapisać dane na dysku optycznym — np. w celu zabezpieczenia wyników

pracy (wykonania kopii bezpieczeństwa) — możesz użyć funkcji dostępnej pod
przyciskiem CD z danymi (lub DVD z danymi). Przykład użycia programu Nero
Express do zapisywania danych z komputera na płytę znajduje się na rysunku 6.18.

Rysunek 6.18. Nagrywamy dane za pomocą Nero Express

Nagrywanie polega na dodaniu plików do tzw. kompilacji (okienka Eksplorato-

ra plików). Możesz bez problemu skopiować na dysk całą zawartość biblioteki
Dokumenty, wszystkie zdjęcia i filmy itd., pod warunkiem że pomieści je płytka.

Aby się przekonać, czy dysk nie jest zapełniony, obserwuj pasek pokazujący użytą
pojemność dysku — powinien cały czas mieć kolor zielony. Jeśli pasek zmieni kolor
na czerwony, należy usunąć niektóre pliki lub foldery z listy nagrywania poprzez
zaznaczenie ich myszką i kliknięcie przycisku Usuń albo klawisza Del (nie obawiaj
się tej operacji — pliki są usuwane z listy bez kasowania oryginałów na dysku).

4
Jeśli zainteresuje Cię cały pakiet Nero, spróbuj odkryć inne jego funkcje lub kup podręcznik
— np. w wydawnictwie Helion, które oferuje bogaty wybór poradników dotyczących
tego pakietu.

118
 Eksplorator plików i zasoby komputera

Po kliknięciu przycisku Dalej przechodzimy do okienka wyboru nagrywarki

(niektóre komputery mogą mieć ich kilka) i w zasadzie to wszystko, co jest potrzeb-
ne do rozpoczęcia wypalania wywoływanego przyciskiem Nagraj. Jeśli wszystko
zostało wykonane poprawnie, Nero przystąpi do nagrywania. Wówczas na
dole okna programu, z lewej strony, zobaczysz licznik pokazujący postęp na-
grywania w procentach.

Nagrywanie płyt optycznych może być dość wolne, więc nie denerwuj się, jeśli
trwa ono bardzo długo. Gdy Nero zakończy nagrywanie, powinien wysunąć
płytkę z napędu.

Raz nagrana płyta optyczna może być wielokrotnie używana do nagrywania,

pod warunkiem że będzie na niej wolne miejsce. Nero domyślnie tworzy bowiem
tzw. płyty wielosesyjne (zob. opcję zaznaczoną na rysunku) i pozwala na późniejsze
dogrywanie plików.

Nagrywanie może być jednosesyjne (za pierwszym razem

nagrywamy całość płyty, która potem może być tylko
odczytywana) lub wielosesyjne (przyrostowe; możemy
dogrywać dane w razie potrzeby, np. dodawać kolejne wersje
dokumentów lub kopie zapasowe).

To wszystko! Czy obsługa Nero nie jest prosta i intuicyjna?

Co jeszcze potrafi Nero?

Pakiet Nero tak naprawdę jest multimedialnym kombajnem, który pozwala na wy-
konywanie setek zadań. Przykładowo, już w wersji podstawowej Nero Classic do-
stajesz znakomity program do obróbki plików pochodzących z kamer wideo i z apa-
ratów cyfrowych, Nero Video — koncepcyjny odpowiednik Windows Movie
Makera. Program Nero Video pozwala nakładać na materiał wideo komentarze
tekstowe, podkład dźwiękowy oraz szereg znakomitych efektów specjalnych
(przejścia, zwiastuny itp.), które aplikujesz dosłownie jednym kliknięciem my-
szy. Na pewno nie sposób opisać wszystkich aplikacji Nero w jednej książce; na
szczęście, w wielu przypadkach program „prowadzi użytkownika za rękę”, więc
samodzielne nauczenie się poszczególnych funkcji jest jak najbardziej możliwe.

Program Nero Express, chyba najprostszy z pakietu Nero, oferuje nie tylko proste
nagrywanie danych, ale i kopiowanie płyt (tworzenie duplikatów), o ile nie są
zabezpieczone przed kopiowaniem w celach „pirackich”5. Utworzysz w nim bez

5
Płyty DVD zawierające gry często są zabezpieczone przed wykonywaniem kopii,
aby chronić interesy producentów i autorów.

119
 ABC komputera

problemu płytę audio (muzyczną) — Nero potrafi skonwertować pliki w różnych

formatach (np. MP3, WMA) do zwykłego formatu płyty CD audio, rozpoznawanej
przez każdy odtwarzacz!

Najbogatsza wersja, o nazwie Nero Platinum, zawiera szereg aplikacji pogrupowa-

nych w kategorie tematyczne związane z nagrywaniem płyt optycznych, edy-
towaniem i odtwarzaniem materiałów audio i wideo, obróbką fotografii cyfrowej
i wykonywaniem kopii bezpieczeństwa. Nero obsługuje w zasadzie każdy typ na-
grywarki i format zapisu, w tym np. Blu-ray i HD DVD. Wzbogaca on system Win-
dows o brakujący odtwarzacz płyt DVD i Blu-ray! Wbudowany odtwarzacz po-
zwala na odgrywanie plików wideo niemal każdego formatu.

Zwróć uwagę na interesujący program Nero MediaHome, pozwalający łatwo za-

rządzać plikami foto i wideo znajdującymi się na komputerze (rysunek 6.19).

Rysunek 6.19. Program Nero MediaHome w akcji

Program ten wspomaga import danych z urządzeń IOS (iPhone, iPad), chociaż
warto wiedzieć, że Windows 10 także rozpoznaje zawartość tych urządzeń po-
przez… darmowy Eksplorator plików!

Oczywiście, to nie koniec możliwości Nero. W pakiecie znajdziesz program do

wykonywania kopii bezpieczeństwa danych, program Nero Burning ROM, zaawan-
sowaną aplikację do nagrywania płyt optycznych, oferującą szereg opcji „tech-
nicznych”, które pominięto w wersji Express, aby ułatwić obsługę tego ostatniego
programu, odtwarzacz płyt Blue-ray, program do konwersji formatów wideo…

120
 Eksplorator plików i zasoby komputera

W ramach tej książki postanowiłem zachęcić Cię do zapoznania się z Nero, poka-
zując jego prostotę i bogactwo możliwości, ale całą resztę — przyjemność pozna-
wania tego pakietu — pozostawiam już Tobie, drogi Czytelniku. Nero przyda się
szczególnie osobom, które szukają zaawansowanego pakietu do obróbki wideo
i materiałów HD (wysokiej rozdzielczości). Jeśli Twoje potrzeby są mniejsze, to
oczywiście sam Windows 10 powinien wystarczyć.

Formatowanie dysków
(tylko dla ostrożnych!)
Na koniec rozdziału omówię kwestię tzw. formatowania dysków. Czym jest for-
matowanie? Dyski są urządzeniami, które pozwalają na wielokrotny zapis. Mo-
żemy je przygotować do pracy, wykonując operację formatowania, która porząd-
kuje strukturę plikową i niszczy wcześniej zapisane na dysku informacje. Czynność
tę często wykonujemy na zewnętrznych dyskach USB. Dyski zewnętrzne mogą
służyć do wykonywania kopii bezpieczeństwa plików użytkownika komputera
(więcej o tym napiszę w rozdziale 10.). W przypadku podłączenia kupionego
dysku zewnętrznego do komputera może być wymagana jego inicjalizacja
czy formatowanie. Na rysunku 6.20 pokazuję, jak wygląda taka czynność, na
przykładzie dysku pendrive USB.

Rysunek 6.20. Formatowanie dysku lub pamięci USB

121
 ABC komputera

Formatowania dysku nie można cofnąć. Odzyskanie danych ze

sformatowanego dysku jest technicznie możliwe, ale koszt tej
operacji w specjalistycznej firmie może przekroczyć wartość
nowego komputera!

122
 7

GRY, NAUKA
I MUZYKA

P o każdej pracy przychodzi pora na odpoczynek.

Wiele osób umila sobie wolny czas grami kompu-
terowymi, które — chociaż wywodzą się z dość
prymitywnych gier telewizyjnych — obecnie osią-
gnęły nieprawdopodobny wręcz poziom rozwoju.
Efekty graficzne, muzyka, animacje niewiele ustę-
pują tym z filmów, a pod wieloma względami na-
wet znacznie je przewyższają. Technologie sto-
sowane przy tworzeniu gier są od lat używane
w prawdziwych produkcjach filmowych (ich kul-
minacją był niewątpliwie przełomowy Avatar 3D
Jamesa Camerona).

Niemal każdy obecnie sprzedawany komputer mo-

że być uznany za multimedialny: wystarczy, że
zawiera w miarę wydajną kartę graficzną, głośniki
i czytnik płyt optycznych CD/DVD. Taki sprzęt po-
zwala zarówno na efektywną naukę w domu (z wy-
korzystaniem licznych programów edukacyjnych),
 ABC komputera

jak i na zabawę. W dalszej części tego rozdziału opowiem, czym są gry i jak in-
stalować je na komputerze, na koniec zaś zaprezentuję kilka programów eduka-
cyjnych i programy do obsługi multimediów: wbudowany w system Windows
Media Player oraz iTunes (do pobrania ze strony firmy Apple).

Skąd się biorą gry?

Kupowanie gier może stanowić pewien problem finansowy. Niestety, gier i ich
producentów jest tak dużo, że niemożliwe stało się dostarczenie ich jako elementu
systemu Windows. Musimy zatem kupować je sami. Jeśli perspektywa wydania
na dobrą grę kwoty 100 – 200 zł nas przeraża, możemy skorzystać z prasy kom-
puterowej. Istnieją wyspecjalizowane miesięczniki, które w cenie numeru
oferują demonstracyjne, a czasem nawet pełne wersje gier na płytach CD/DVD
(np. CD-Action). Wersje demonstracyjne (tzw. dema) bywają często ograniczo-
nymi wersjami produktów komercyjnych (zamiast kilku płyt zajmują tylko
część jednej). W czasopismach komputerowych nierzadko można spotkać ogło-
szenia informujące o wysyłkowej sprzedaży krążków z wieloma grami w bardzo
atrakcyjnej cenie (np. 10 gier za kilkanaście złotych). Oczywiście, za taką kwotę nie
należy się spodziewać rewelacji: zazwyczaj są to zestawy dość ubogich „strzela-
nek”, w których głównym celem jest zabić wszystko, co się rusza na ekranie.

Jak zainstalować zakupiony program

na komputerze?
Jeśli instalujemy grę (lub dowolny program) z CD lub DVD, to w wielu przypad-
kach już samo włożenie płyty do czytnika powoduje uruchomienie programu
instalacyjnego. System Windows w większości przypadków wykryje dysk in-
stalacyjny i powiadomi nas o jego funkcjach, umożliwiając automatyczną in-
stalację.

Jeżeli po włożeniu płyty do czytnika nic się nie dzieje (nie zobaczysz żadnego
powiadomienia systemu), należy uruchomić Eksplorator plików i znaleźć w le-
wym panelu odnośnik Komputer, a w prawym ikonę płyty. W takim przypadku
odszukaj i kliknij plik autorun.exe, setup.exe albo install.exe, co wywoła wła-
ściwy instalator, który krok po kroku poprowadzi Cię przez kolejne etapy pro-
cesu. Na rysunku 7.1 pokazuję w akcji przykładowy program instalacyjny gry
Chessmaster.

124
 Gry, nauka i muzyka

Rysunek 7.1. Instalowanie programu z dysku CD lub DVD

Po prostu postępuj zgodnie z zaleceniami zawartymi na ekranie lub w instrukcji

obsługi. Czasem program instalacyjny może zasugerować konieczność połącze-
nia się z Internetem w celu pobrania poprawek do gry lub potrzebę wgrania do-
datkowych komponentów do komputera.

System Windows wykrywa, czy instalowana gra (lub dowolny

inny program) jest z nim zgodna (kompatybilna). Jeśli zobaczysz
ostrzeżenie, że próbujesz zainstalować program niezgodny
z bieżącą wersją systemu, najlepiej zakończ instalowanie
i ewentualnie wyszukaj na stronie producenta nowszą wersję
programu, opisaną jako zgodną z systemem Windows 8/8.1/10
(można przyjąć bez większego ryzyka, że gry zgodne z Windows 7
zazwyczaj nie sprawią kłopotu w Windows 10).

Gry w dystrybucji cyfrowej

Warto wiedzieć, że wiele nowoczesnych gier jest obecnie sprzedawanych za po-
średnictwem sieci Internet wyłącznie w postaci cyfrowej. Przodują w tym dwa
serwisy Origin i Steam (rysunek 7.2).

125
 ABC komputera

Rysunek 7.2.
Aplikacje
klienckie
serwisów Steam
i Origin oferują
dostęp do tysięcy
gier

Zasada użycia tych serwisów jest podobna:

 Pobierasz darmowy program do zainstalowania na komputerze
(https://www.origin.com/pl-pl/store/ odsyłacz Pobierz Origin
lub http://store.steampowered.com/ odsyłacz Zainstaluj Steam).
 Instalujesz pobrany program (tzw. klient serwisu) i tworzysz w nim konto
(musisz wybrać identyfikator i podać adres e-mail).
 W programie-kliencie serwisu Steam lub Origin możesz wyszukać
darmowe gry do pobrania lub zakupić je, płacąc kartą kredytową.

Odwiedź podane wyżej adresy i sprawdź szeroką ofertę gier. Aby efektywnie korzy-
stać z tych serwisów, musisz jednak posiadać adres e-mail i… kartę kredytową!
Zaletą używania serwisów typu Steam lub Origin jest możliwość utrzymywania
swojej biblioteki gier przypisanej nie do fizycznego komputera, ale do swojego
konta w serwisie — po zmianie sprzętu będzie je można pobrać i zainstalować
ponownie ze swojej biblioteki gier!

Oprócz gier dystrybuowanych cyfrowo poprzez specjalne aplikacje dostępowe,

część znanych gier działa w trybie tzw. online, czyli przez przeglądarkę inter-
netową. Przykładem takiej gry jest kultowa wśród dziewczynek gra symulacyj-
na do jazdy konnej StarStable (starstable.com). W grze tego typu także tworzysz
konto dostępowe, ale używanie gry nie wymaga żadnej instalacji (chociaż taka
opcja bywa oferowana, aby przyspieszyć działanie gry).

126
 Gry, nauka i muzyka

Gdzie te gry z dawnych lat…

W najnowszych odsłonach Windows nie znajdziesz klasycznych gier, które w wer-
sjach poprzednich były ukryte w menu Start/Wszystkie programy/Gry…. Na szczę-
ście, ta hiobowa wieść nie jest do końca prawdziwa: po prostu gry zostały
przeniesione do aplikacji Sklep i trzeba je stamtąd pobrać. Omówione w poprzed-
nich wydaniach tej książki gry Saper i Pasjans należy zatem wyszukać w skle-
pie Windows pod nazwami Microsoft Minesweeper i Microsoft Solitaire Collec-
tion i zainstalować. Korzystanie z aplikacji Sklep omówię w rozdziale 22., gdzie
pokazany jest proces rejestracji w sklepie Windows i pobierania m.in. gry Saper.
Możesz już teraz spróbować wyszukać tę grę, wciskając skrót +Q i wpisując
fragment nazwy (np. „mines”). Po kliknięciu w odsyłacz odnalezionej gry system
otworzy aplikację Sklep, z której będzie można ją pobrać.

W tym rozdziale zakładam, że gra jest już pobrana i możesz ją wyszukać po

angielskiej nazwie „Minesweeper” (niestety, w nagłówku gry funkcjonuje nazwa
angielska: Microsoft Minesweeper). Zabawa polega na odszukiwaniu ukrytych
min. Celem gry jest jak najszybsze odkrycie pustych pól gry i wykrycie wszystkich
min na polu minowym (rysunek 7.3).

Rysunek 7.3.
Gra Saper
w wersji
dla systemu
Windows 10

Rozmiar pola minowego jest ustalany przy starcie gry. Możesz wybrać różne
poziomy trudności, różniące się liczbą min i rozmiarem pola. Na polu minowym
kliknij dowolny kwadracik. Jeżeli jest tam mina, przegrywasz (pojawi się bomba na
czerwonym polu). Wyświetlona liczba informuje, ile min znajduje się w ośmiu
kwadracikach otaczających ten, który został „odkryty” przez kliknięcie.

127
 ABC komputera

Aby zaznaczyć kwadracik, który prawdopodobnie ukrywa minę, należy kliknąć

go prawym przyciskiem myszy. Spowoduje to oznaczenie kwadracika flagą.
W przypadku braku pewności należy ponownie kliknąć kwadracik prawym przy-
ciskiem myszy, co spowoduje oznaczenie go znakiem zapytania.

Jeśli przegrałeś (mina eksplodowała i spowodowała wybuch całego pola mino-

wego), możesz wznowić grę — naciśnij przycisk Dalej.

Obserwując układy liczb, można się dość łatwo domyślić, ile min jest ukrytych
w pobliżu (np. układ 2-3-2 wskazuje, że w sąsiedztwie tych liczb znajdują się
trzy miny). Jeśli potrzebujesz pomocy w nauce zasad gry, to naciśnij klawisz
F1, aby wywołać graficzną instrukcję (fragment pokazałem na rysunku 7.3).

Komputer pomaga w nauce

Komputer jest idealnym narzędziem do pracy i rozrywki, ale z powodzeniem
pełni także funkcję elektronicznego nauczyciela o cierpliwości znacznie wykra-
czającej poza możliwości nauczyciela-człowieka.

Nie sposób dokładnie omówić wszystkich możliwych typów programów edu-

kacyjnych, gdyż jest ich zbyt wiele. W księgarniach i sklepach wysyłkowych
można znaleźć mnóstwo programów dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Są one
zazwyczaj dość rozbudowane, ponieważ dzięki sporej pojemności płyt CD/DVD,
na których zostały nagrane, mogą pomieścić duże ilości tekstu, grafiki i plików
muzycznych.

Program komputerowy o charakterze słownika lub bazy wiedzy jest zbudowa-

ny w formie listy słów (haseł). Kliknięcie hasła wyświetla w innym panelu jego
tłumaczenie i wszelkie informacje dodatkowe. W słownikach językowych jest
też możliwość uruchomienia pliku dźwiękowego z poprawną wymową danego
wyrazu.

Na rysunku 7.4 pokazuję przykładowe ekrany programów edukacyjnych PWN

(Encyklopedia multimedialna PWN i Multimedialny słownik PWN). Lista haseł
może być przeszukiwana alfabetycznie lub za pomocą wbudowanej wyszuki-
warki (zob. pole Szukaj na pasku narzędzi programu). Obok zwykłych haseł tek-
stowo-graficznych możemy tu znaleźć również ciekawe filmy, np. o żyrafach.

Programy o charakterze encyklopedii lub słownika zaspokajają potrzebę docie-

rania do informacji. Nawigacja w zbiorze danych nie jest tutaj w żaden szcze-
gólny sposób wspomagana przez program, który pełni funkcję katalogu z odsy-
łaczami. Inaczej ma się sprawa z programami służącymi do nauki języka obcego.

128
 Gry, nauka i muzyka

Rysunek 7.4. Encyklopedia i słowniki multimedialne PWN

Takim przykładem może być popularny pakiet Profesor Henry, przeznaczony do

nauki języka angielskiego (jego producent, firma Edgard, oferuje serię kursów
do wielu innych języków). Wgranie tego programu jest równie proste jak zain-
stalowanie gry: wystarczy po włożeniu płytki do czytnika potwierdzić chęć za-
instalowania.

W sklepach można znaleźć wiele ciekawych gier i programów

edukacyjnych. Dostęp do nich jest bardzo łatwy (księgarnie
stacjonarne lub internetowe, supermarkety), a ceny są zazwyczaj
przystępne (50 – 150 zł). Przed zakupem programu upewnij
się, że będzie on poprawnie działał w systemie Windows 10.
Starsze programy, przeznaczone np. dla systemów Windows XP
lub Vista, często nie działają pod nowszymi wersjami Windows.

Rysunek 7.5 pokazuje przykład jednej z części kursu Profesor Henry.

Budowa okna głównego tego programu odzwierciedla koncepcję aktywnego pod-

ręcznika komputerowego:
 Spis treści pozwala łatwo przemieszczać się pomiędzy lekcjami,
ćwiczeniami, zabawami językowymi.

129
 ABC komputera

Rysunek 7.5. Komputerowy program do nauki języka obcego

 Ćwiczenia można z łatwością odsłuchiwać.

 Komputer ułatwia naukę, pokazując tłumaczenie tekstu.

 Okno programu przypomina biurko obłożone słownikami i notatnikami

wykorzystywanymi podczas nauki języka.

Program oferuje zaawansowane funkcje multimedialne. W wielu przypadkach

możliwe jest wskazanie fragmentów tekstów i wysłuchanie ich poprawnej wymo-
wy, a nawet nagranie za pomocą mikrofonu (w laptopach jest wbudowany w obu-
dowę) i odsłuchanie własnych prób artykulacji!

Komputer i muzyka
Aby odtwarzać muzykę w komputerze, musisz mieć specjalny program. W sys-
temie Windows 10 znajduje się wbudowany odtwarzacz Windows Media Play-
er. Możesz także pobrać z sieci Internet świetny program iTunes, pozwalający
na współpracę z iPodem (iPhone’em oraz iPadem).

Program Windows Media Player

Program łatwo znajdziesz, szukając go po nazwie na ekra-
nie Start (wpisz frazę „player”). Dodatkowo Windows może uruchomić ten pro-
gram automatycznie, gdy w stacji znajduje się płyta z muzyką lub gdy próbujesz
otworzyć plik z nagraniem muzycznym. Naturalnie, aby słuchać muzyki, powi-

130
 Gry, nauka i muzyka

nieneś mieć komputer z kartą dźwiękową i głośnikami, ale zakładam, że jest to

oczywiste w obecnych czasach.

Włóż teraz płytę z muzyką (tzw. płytę audio) do napędu DVD. Komputer może
wyświetlić okienko o nazwie Autoodtwarzanie, które ułatwi Ci późniejsze odtwa-
rzanie muzyki — musisz tylko kliknąć Odtwórz dysk CD audio i już możesz słuchać
muzyki. Przy pierwszym uruchomieniu Windows wyświetli okienko aplikacji Win-
dows Media Player — kliknij w nim Ustawienia standardowe i przycisk Zakończ.

Następnie wyświetli się program, który pozwala na odtwarzanie plików muzycz-

nych w najpopularniejszych formatach zapisywania (np. WAV, MP3), płyt kom-
paktowych, a nawet filmów (pliki AVI). Przykładowy ekran aplikacji pokazuję
na rysunku 7.6.

Rysunek 7.6. Odtwarzanie płyty muzycznej w komputerze

Przyciski służące do obsługi programu są podobne do tych z typowego odtwa-

rzacza płyt kompaktowych. W tabeli 7.1 przedstawiono ich znaczenie.

Tabela 7.1. Przyciski kontrolne komputerowego odtwarzacza multimedialnego

Przycisk Przycisk
Wstrzymanie nagrania Zatrzymanie odtwarzania.
(pauza).
Odtwarzanie (Play). Wyłączanie głosu oraz regulacja
głośności (chwyć suwak myszą
i przesuń go w prawo lub w lewo).
Skok do poprzedniego Skok do następnego utworu.
utworu.

131
 ABC komputera

Często stacje CD-ROM/DVD mają przycisk odtwarzania

(trójkącik skierowany w prawo). Wówczas nie jest potrzebny
żaden dodatkowy program. Po prostu wkłada się płytę i naciska
odpowiedni przycisk.

Program Windows Media Player zazwyczaj potrafi pobrać z sieci okładkę i po

rozpoznaniu płyty wypisać listę utworów (taki przykład jest pokazany na rysunku
na poprzedniej stronie). Klikając dwukrotnie dany tytuł, możesz wymusić jego
odtworzenie. Program Windows Media Player nie zastąpi prawdziwego zestawu
hi-fi, ale zamiast szumu wentylatora znacznie przyjemniej słucha się prawdziwej
muzyki, dlatego warto wiedzieć o jego istnieniu.

Jeśli masz na dysku pliki audio (np. w formacie MP3), to możesz je odtworzyć
z poziomu Eksploratora plików — wskaż plik i naciśnij Enter. Windows auto-
matycznie wywoła program Windows Media Player, załaduje do niego plik mu-
zyczny i zacznie go odtwarzać tak samo jak płytę CD.

Jak łatwo zauważyć, na pasku zadań Windowsa, z prawej strony na dole ekra-
nu, widoczny jest symbol głośnika ( ). Kliknij go, aby wywołać regulator gło-
śności. Chwytając suwak lewym klawiszem myszki, możesz zmieniać natężenie
dźwięku. Aby usunąć regulator z ekranu, po prostu kliknij gdzieś obok. Jeśli
masz dobrą klawiaturę multimedialną, to przyciski regulacji głośności powinny
być w nią wbudowane. W laptopie może być wymagane naciśnięcie klawisza
Fn i innego, aby wyregulować dźwięk.

Skąd jednak wziąć pliki muzyczne? Najlepiej oczywiście z Internetu, który jest
skarbnicą wszelkiego rodzaju zasobów. Jak używać Internetu, dowiesz się z lektu-
ry IV części tej książki — jeśli masz ochotę, zajrzyj tam już teraz! Alternatywnie
możesz użyć programu iTunes, który potrafi „zgrać” płytę audio do komputera,
aby odtwarzać następnie pliki w wersji cyfrowej.

Program iTunes
Jeśli potrafisz obsługiwać Internet (jeśli nie, to zajrzyj do IV części książki), możesz
stamtąd pobrać świetny program iTunes, który pozwala m.in. na współpracę
z iPodem, iPhone’em lub iPadem oraz słuchanie radia internetowego. Program
znajduje się pod adresem: http://www.apple.com/pl/support/itunes. Kiedy iTunes
zostanie pobrany i zainstalowany, na pulpicie pojawi się ikona , pozwalająca
na uruchomienie programu. Jego możliwości są bardzo ciekawe, zwłaszcza gdy
posiadamy odtwarzacz iPod, telefon iPhone lub tablet iPad. Przede wszystkim
kiedy do czytnika zostanie włożona płyta muzyczna, iTunes umożliwi wczytanie jej
zawartości do komputera, tak aby można było słuchać utworów bez konieczno-
ści ponownego wkładania fizycznego nośnika!

132
 Gry, nauka i muzyka

Spójrz na ekran główny programu iTunes, pojawiający się tuż po włożeniu płyty
audio do czytnika komputera (rysunek 7.7).

Rysunek 7.7. Kolekcja muzyki cyfrowej w programie iTunes

Kliknij w miejscach wskazanych na rysunku, aby przełączyć się pomiędzy bibliote-

kami multimediów obsługiwanymi przez ten program. Zwróć uwagę na odsy-
łacz Radio z Internetu, dzięki któremu uzyskasz dostęp do tysięcy stacji radiowych
z całego świata, nadawanych przez Internet (w tym dziesiątek stacji z Polski).
Poznasz wówczas wiele ciekawych stacji radiowych, prywatnych i komercyj-
nych, nadających przez Internet muzykę, której nie usłyszysz w polskim radiu.

Kliknij ikonkę w kształcie płyty i gdy zobaczysz zawartość płyty, kliknij przy-
cisk Zaimportuj CD, aby skopiować ją do komputera w celu późniejszego od-
twarzania z biblioteki Muzyka (rysunek 7.8).

Rysunek 7.9 pokazuje proces synchronizacji zawartości iPhone’a podłączonego

kablem USB do komputera zawierającego program iTunes.

Jeśli klikniesz w przycisk nazwy urządzenia [na rysunku 7.10 jest iPhone 5C
(Piotr)], to będzie możliwe określenie elementów do synchronizacji — np. całej
lub tylko częściowej biblioteki nagrań. Zaznacz wybrane płyty i kliknij przycisk
Synchronizuj, aby rozpocząć synchronizację.

133
 ABC komputera

Rysunek 7.8.
Import muzyki
z płyty CD
do programu
iTunes

Rysunek 7.9. Synchronizacja biblioteki iTunes z urządzeniem Apple (1)

Synchronizacja z iTunes kasuje poprzednią zawartość bibliotek

(np. wgrane wcześniej utwory) w urządzeniu Apple!

134
 Gry, nauka i muzyka

Rysunek 7.10. Selektywna synchronizacja biblioteki iTunes z urządzeniem Apple

135
 ABC komputera

136
 8

WIRUSY
KOMPUTEROWE

W irusy są specjalnymi programami pisanymi

przez złośliwych użytkowników komputerów, a na
celu mają kradzież poufnych danych użytkowni-
ka lub wręcz zniszczenie zasobów komputera, np.
uszkodzenie dysku lub dokumentów. Niestety, po-
dobnie jak w świecie rzeczywistym można spotkać
ludzi przejawiających niezrozumiałą dla nas złą
wolę i chęć niszczenia cudzej pracy (złodziei, ban-
dytów), również w świecie użytkowników kompu-
terów zdarzają się tego typu osoby. Ich działalność
to zwykłe chuligaństwo, a czasami nawet przestęp-
stwo, gdyż napisane przez nich wirusy potrafią
zniszczyć efekt wielomiesięcznej pracy lub ułatwić
kradzież z karty kredytowej lub konta bankowego.
Wyobraź sobie, że Twoje dziecko pisze na kompu-
terze długie wypracowanie, pracę magisterską,
bardzo obszerny i ważny dokument zawierający
wyniki prac laboratoryjnych, wnioski i obserwacje
— i ten dokument zostaje nagle usunięty przez
wirus!
 ABC komputera

Wirus komputerowy najczęściej uszkadza system operacyjny

komputera, podmieniając niektóre pliki systemowe na własne
wersje, roznoszące złośliwy kod. Jeśli nie będziemy przygotowani
na pojawienie się wirusa, może on zniszczyć dokumenty
zawarte w systemie i spowodować nieodwracalne szkody.

Czym są i skąd się biorą wirusy?

Zarażenie wirusem polega najczęściej na nieumyślnym wprowadzeniu do kompute-
ra programu kopiującego wirus do systemu Windows. Może się to odbyć przez
otwarcie załącznika w mailu, np. ktoś nieznany wysyła nam plik z załączni-
kiem faktura.pdf, który nie jest prawdziwym dokumentem, tylko złośliwym ko-
dem infekującym system. Kod ten jest niewidoczny na pierwszy rzut oka. Kiedy
system zostaje zainfekowany, w zasadzie każde jego uruchomienie powoduje
spustoszenie: programy zaczynają działać dziwnie wolno, niektórych dokumentów
nie da się otworzyć, wreszcie nawet sam komputer może odmówić współpracy.
Nowe generacje wirusów pozwalają monitorować aktywność użytkownika, np.
przechwytywać hasła do serwisów bankowych czy numery kart kredytowych
wpisywane na stronach sklepów internetowych.

Wirusy w Internecie
W jednym z kolejnych rozdziałów dowiesz się, co to jest Internet i jakie stwarza
możliwości. Niestety, obecnie głównymi źródłami wirusów są właśnie sieć Internet
i programy poczty elektronicznej, gdyż technologia sieci Internet stanowi bar-
dzo dobre medium do rozpowszechniania wirusów komputerowych. Na wielu
stronach internetowych znajdują się darmowe programy. Często są to bardzo uży-
teczne dzieła, ale zdarza się, że zawierają wirusy lub kod wyłudzający prywatne
dane użytkownika. Podobnie dobrodziejstwo, jakie niesie ze sobą poczta elek-
troniczna, często bywa nadużywane przez złośliwych programistów. Czy znasz
historię wirusa I LOVE YOU, tak szeroko opisywanego w mediach w 2000 roku?

Zaatakował on komputery w wielu profesjonalnych organizacjach, zatrudniają-

cych dobrze płatnych administratorów sieci!

Tymczasem był to bardzo prosty wirus pocztowy, który „czytał” książkę adresową
programu pocztowego zaatakowanej osoby i do wszystkich zawartych w niej
kontaktów rozsyłał list pod zachęcającym tytułem I LOVE YOU (z ang. kocham cię).

138
 Wirusy komputerowe

Nie uruchamiaj programów pobranych z Internetu, zanim nie

sprawdzisz ich za pomocą programu antywirusowego! Jeśli
otrzymasz od nieznanej osoby e-mail z zachętą do otworzenia
załączonego pliku (wirusy pocztowe często zawarte są w plikach
o rozszerzeniu .vbs, a ostatnio nawet w plikach o pozornym
rozszerzeniu .txt!), lepiej tego nie rób. Usuń taki e-mail i, jak
mówił Al Pacino, forget about it (z ang. zapomnij o sprawie).

Środki zapobiegawcze
Wirusów właściwie nie sposób uniknąć, chyba że zdecydujemy się na dość ra-
dykalne rozwiązanie, polegające na zaprzestaniu używania komputera — ale
nie to jest naszym celem, prawda? Na szczęście, dla Windowsa istnieje wiele pro-
gramów komercyjnych, które skutecznie chronią komputer przed atakiem wiru-
sów. Sam system ma wbudowany prosty, ale bardzo skuteczny program antywi-
rusowy Windows Defender, który jest całkowicie darmowy.

Pośród programów komercyjnych w Polsce bardzo znane są programy firmy

Symantec (np. Norton AntiVirus lub Norton Internet Security), które inten-
sywnie monitorują aktywność systemu i w przypadku próby zainfekowania go
starają się temu zapobiec (oczywiście, za cenę drobnego spowolnienia pracy
komputera). Popularny jest także pakiet Kaspersky Internet Security, którego
moduł antywirusowy wygrywa wiele rankingów pod względem wykrywalności
wirusów; uważa się też, że nie spowalnia on pracy komputera tak bardzo jak
inne programy tego typu.

Programów antywirusowych jest bardzo wiele (wyżej wymieniłem tylko te naj-

bardziej znane w Polsce), więc przed podjęciem decyzji o zakupie warto się za-
stanowić, ile jesteśmy w stanie wydać, oraz poczytać opinie fachowców, np.
w prasie branżowej lub w specjalistycznych portalach sieci WWW. Program
antywirusowy kosztuje ok. 50 – 100 zł — za tę cenę otrzymujesz roczną aktu-
alizację bazy wirusów przez Internet.

Kupując program antywirusowy, upewnij się, że jest on

przeznaczony dla systemu Windows 10! Systemy Windows
nie są ze sobą zgodne wstecz, dlatego nie wszystkie programy
działające w przeszłości na starszych wersjach Windows
poprawnie zadziałają z nowym Windowsem.

139
 ABC komputera

W następnych podrozdziałach wyjaśnię sposób działania programów antywiru-

sowych na przykładzie programu Windows Defender i pakietu Kaspersky Inter-
net Security.

Windows Defender
Program Windows Defender jest integralną częścią systemu Windows i w związku
z tym nie potrzebuje żadnego instalowania i konfigurowania. Działa w tle i jeśli
będzie wymagał interwencji użytkownika, wyświetli komunikat oraz poprosi
o podjęcie decyzji. Program możesz oczywiście jawnie wywołać, pisząc na ekranie
startowym słowo „defender” (pierwsze kilka znaków nazwy wystarczy), a potem
klikając jego ikonę. Rysunek 8.1 pokazuje okienko programu Windows Defender.

Rysunek 8.1. Program Windows Defender skutecznie chroni system Windows

przed zagrożeniami

Windows Defender co jakiś czas aktualizuje swoje bazy informacji o wirusach,

ale możesz wymusić ich odświeżenie, klikając przycisk Aktualizuj na zakładce
o tej samej nazwie.

Program działa w tle, ale od czasu do czasu warto przeprowadzić badanie kom-
putera pod kątem zagrożeń — służy do tego przycisk Skanuj teraz. Możesz wy-
brać skanowanie niestandardowe i wskazać konkretny element do przebadania,
a nie cały komputer. Ta ostatnia możliwość przydaje się do badania otrzymanych
dysków lub plików.

140
 Wirusy komputerowe

W IV części książki („Internet”) dowiesz się, jak pobierać pliki

z Internetu. Jeśli masz ograniczone zaufanie do źródła pliku
(programu, grafiki), zawsze możesz go zbadać programem
antywirusowym (często robi to wstępnie już sam program).

Kaspersky Internet Security

Kaspersky Internet Security jest znanym programem antywirusowym. Możesz
go pobrać ze strony: http://www.kaspersky.pl (sekcja Do pobrania). Programu
tego sam używam od wielu lat i gorąco go polecam. Jego zaletą jest bardzo duża
skuteczność wykrywania zagrożeń i dobra integracja z systemem. Pakiet ten nie
spowalnia komputera w widoczny sposób. Program działa w tle i o obecności
wirusa na badanym dysku informuje za pośrednictwem okna ostrzegawczego.
Zalecam dokładne czytanie treści ostrzeżenia, gdyż pochopne skasowanie pliku
podejrzanego o przenoszenie wirusa jest nieodwracalne!

Jak wspomniałem, program działa w tle i próbuje systematycznie badać, czy

Twoje działania (np. pobieranie plików z Internetu) nie grożą wprowadzeniem
wirusów do komputera. Nie zdziw się zatem, gdy na ekranie pojawi się ostrze-
żenie podobne do tego, jakie zostało przedstawione na rysunku 8.2.

Rysunek 8.2. Program Kaspersky Internet Security w akcji

141
 ABC komputera

Co jakiś czas postaraj się wykonać pełne skanowanie (badanie) komputera. Na

przykład w programie Kaspersky Internet Security należy w tym celu kliknąć
przycisk Pełne skanowanie, widoczny na zakładce Skanowanie.

Oczekiwanie na rezultaty czasami musi chwilę potrwać, ale przecież po urucho-

mieniu skanowania możesz obejrzeć jakiś dobry film — Twoja praca nie ucierpi
z powodu takiej przerwy, a zadbasz o bezpieczeństwo komputera, prawda?

Każdy dobry program antywirusowy jest znacznie rozbudowany i warto sprawdzić,

jakie opcje skanowania i „leczenia” komputera oferuje.

Jeśli zobaczysz na komputerze komunikat stwierdzający obecność wykrytych wi-

rusów lub zagrożeń (przykład na rysunku 8.2), to przeczytaj go uważnie i sprawdź,
czy program wykrył prawdziwe zagrożenie, czy tylko wygenerował fałszywy
alarm.

Darmowe programy antywirusowe

Niektóre firmy tworzące komercyjne oprogramowanie w ramach zachęty do zaku-
pu swoich produktów oferują całkiem niezłe wersje darmowe, o sporej skuteczności
antywirusowej, lecz nieco ograniczonej funkcjonalności.

Oto kilka z nich (rysunek 8.3):

 Program AVG Antivirus firmy GRISOFT. Firma GRISOFT
udostępnia produkt AVG Anti-Virus FREE do pobrania pod adresem:
http://www.avg.com/pl-pl/internet-security (patrz na dole strony).
Program AVG Anti-Virus jest domyślnie skonfigurowany na
automatyczne aktualizowanie swoich baz danych o wirusach
i w zasadzie działa bezobsługowo.
 Program avast! można pozyskać ze strony producenta:
http://www.avast.com (przejdź do pobierania i wybierz wersję
darmową Podstawowy Free Antivirus).

Programy darmowe czasami występują w wersji anglojęzycznej. Warto się za-

tem nauczyć kilku użytecznych wyrażeń, takich jak np. Scan Computer (skanuj
komputer), Check for Updates (wymuś aktualizację programu).

Pobierając wersję „darmową”, zwróć uwagę, czy jest ona

naprawdę darmowa, czy tylko oferuje „darmowe pobieranie”.
Często zdarza się, że pobraliśmy wersję próbną, która po 30
dniach zacznie się domagać opłacenia licencji komercyjnej!

142
 Wirusy komputerowe

Rysunek 8.3. Darmowe programy antywirusowe

143
 ABC komputera

144
 9

KONFIGURACJA
SYSTEMU
WINDOWS 10

Z pewnością na tym etapie poznawania nowego

systemu Windows przyznasz mi rację, gdy stwier-
dzę, że praca z nim należy do wyjątkowo przyjem-
nych doświadczeń. Projektanci ostatniej odsłony
tego systemu szczególnie zadbali o prostotę i ergo-
nomię obsługi, upraszczając szereg podstawowych
czynności, takich jak praca z programami i wynikami
ich działania (np. dokumentami, plikami graficzny-
mi, filmami wideo).

W praktyce jednak nasza praca może być efektyw-

niejsza, gdy nauczymy się dostosowywać system
do swoich potrzeb. Bogate opcje konfiguracyjne
pozwalają na zmianę wyglądu ekranu czuwania, tła
pulpitu, kształtu kursora myszy czy szybkości re-
agowania klawiatury na naciśnięcie znaku.
 ABC komputera

W tym rozdziale dowiesz się, gdzie możesz to wszystko wyregulować według

własnych przyzwyczajeń. Poznasz również interesującą możliwość bezkolizyj-
nej pracy wielu osób korzystających z tego samego komputera, np. członków
Twojej rodziny.

Poznajemy panel Ustawienia

Podstawowe ustawienia systemu Windows możesz wywołać za pomocą skrótu
+I lub przez ikonę Centrum akcji1 , widoczną na pasku systemowym
(w prawym dolnym rogu ekranu) — kliknij w przycisk Wszystkie ustawienia.
Centrum akcji wywołasz przy pomocy skrótu +A.

Na rysunku 9.1 możesz zobaczyć listę dostępnych kategorii ustawień. W ramach

ćwiczenia poklikaj niektóre z nich (np. Personalizacja, Konta), aby zobaczyć, co się
w nich znajduje.

Rysunek 9.1. Zmieniamy ustawienia systemu Windows

Może znajdziesz tam ustawienia, które pomogą Ci w pracy z komputerem?

W dalszej części rozdziału opiszę niektóre opcje zawarte w wybranych ekranach

konfiguracyjnych systemu.

1
O Centrum akcji opowiem m.in. w rozdziale 10.

146
 Konfiguracja systemu Windows 10

Konta użytkowników systemu Windows

Pojęcie konta poznałeś już na etapie pierwszej konfiguracji Windowsa, koniecznej
tuż po otwarciu nowego komputera zawierającego wgrany fabrycznie Windows
lub po zainstalowaniu tego systemu „od zera” (zob. rozdział 2.). Czym jest konto?
Bez wnikania w techniczne szczegóły zapamiętaj, że system Windows pozwala
tworzyć na tym samym komputerze tzw. konta, czyli profile użytkowania sepa-
rujące dokumenty i ustawienia poszczególnych użytkowników. Do konta „loguje-
my” się, czyli wchodzimy, autoryzując się poprzez podanie identyfikatora (jest
nim adres e-mail) i hasła albo PIN-u.

W panelu Ustawienia komputera/Konta możesz przejrzeć konta zdefiniowane na

komputerze, założyć nowe konto, np. dla swojego dziecka, i ustawić jego awatar
(symbol graficzny). Rysunek 9.2 pokazuje przykład komputera, na którym zało-
żono dwa konta: Piotr Wróblewski i Figo2.

Rysunek 9.2.
Konta
użytkowników
komputera

Pierwsze jest kontem typu Microsoft (konto online, identyfikowane adresem

e-mail), drugie zaś to konto lokalne. Różnice pomiędzy tymi typami kont omó-
wię nieco dalej.

Zwróć uwagę na Opcje logowania, gdzie możesz zmienić hasło do swojego konta.
Jeśli zdefiniujesz hasło, zapisz je sobie w sposób zakodowany, gdyż jego utrata mo-
że oznaczać całkowity brak dostępu do danych komputera. W celu przyspieszenia

2
Figo to imię mojego psa. Jeśli uważasz, że przesadzam, to koniecznie obejrzyj jakiś
odcinek serialu Blog na cztery łapy…

147
 ABC komputera

procesu logowania polecam zdefiniowanie PIN-u, który zastępuje hasło i moż-

na go wpisać szybciej niż klasyczne hasło literowo-znakowe.

Konto lokalne czy konto Microsoft?

Czym się różni konto lokalne od konta Microsoft?
 Konto lokalne ma zapisane wszelkie dane wyłącznie na dysku komputera.
Fizycznie pliki znajdują się u Ciebie w domu i tylko Ty masz do nich dostęp.
Logowanie odbywa się przez nazwę ustaloną podczas tworzenia konta
(np. „Ania”, „Piotr”, „Madzia”) i hasło (może być puste, ale nie jest to zalecane).
 Konto typu Microsoft również zapisuje dane na komputerze domowym,
ale dostęp do konta i jego wybranych elementów (np. plików i ustawień)
jest możliwy także z dowolnego innego komputera — przez sieć Internet.
W tym typie konta logowanie odbywa się przez adres e-mail i hasło.

Zaletą konta typu Microsoft jest dostęp do danych z dowolnego miejsca na świecie
i z dowolnego urządzenia. Dzięki posiadaniu takiego konta możesz także łatwo
odzyskać dostęp do komputera, kiedy zgubisz hasło dostępu!

Aby założyć w systemie Windows nowe konto— niezależnie od jego typu —

kliknij plusik przy przycisku Dodaj członka rodziny lub Dodaj kogoś innego do
tego komputera. Rysunek 9.3 pokazuje kilka kolejnych kroków tworzenia konta.
Pamiętaj o zapisaniu hasła!

Aby utworzyć konto typu Microsoft, musisz jednak mieć adres e-mail lub po-
zwolić firmie Microsoft utworzyć taki adres (opcja Utwórz konto, aby otrzymać
nowy adres e-mail). Piszę o tym szerzej w rozdziale 23. Proces tworzenia konta
pokazuje rysunek 9.3 z lewej strony.

Możesz także zrezygnować z konta Microsoft i utworzyć konto lokalne (opcja

Dodaj użytkownika bez konta Microsoft). W dowolnym momencie będzie moż-
liwe przejście z konta typu lokalnego na konto Microsoft i odwrotnie.

Jak korzystać z kilku kont na tym samym komputerze? Nie jest to skomplikowane.
 Po uruchomieniu komputera zobaczysz tapetę z obrazkiem. Kliknij ją
albo wciśnij klawisz Enter i z listy dostępnych kont w lewym dolnym
rogu ekranu wybierz to, do którego chcesz się zalogować (na moim
komputerze są to: Piotr Wróblewski, Figo itp.). Na środku ekranu powinno
być wyświetlone konto główne lub ostatnio używane (nazwa i obrazek
konta, tzw. awatar).

148
 Konfiguracja systemu Windows 10

Rysunek 9.3. Tworzenie konta lokalnego lub konta typu Microsoft

 Wpisz hasło lub PIN, jeśli został określony do danego konta. Po kilku
sekundach ujrzysz pulpit przypisany (podobnie jak wszelkie biblioteki)
tylko do aktualnego konta (inaczej to ujmując, nie ujrzysz cudzych
dokumentów). Separacja danych pomiędzy kontami nie dotyczy aplikacji
Windows lub wgranych do komputera (gry, pakiet Office itp.), które są
w większości przypadków wspólne i mogą być używane z poziomu
każdego konta. Wyjątkiem są programy przypisane do konkretnego konta
Windows, np. kupione w aplikacji Sklep.
 Jeśli już jesteś zalogowany, to przełącz się na inne konto, wybierając
plakietkę użytkownika widoczną w menu Start (rysunek 9.3 z prawej
strony).

Posiadanie wielu kont oznacza, że użytkownicy tego samego komputera będą mogli
niezależnie się logować i bezkolizyjnie pracować na tej samej maszynie! W naszym
przykładzie użytkownik Figo będzie mógł zalogować się na swoje konto, utworzyć
własne, prywatne dokumenty, zdefiniować własne zakładki internetowe, ustawić

149
 ABC komputera

odrębny dostęp do konta e-mail itp. Jeśli na tym samym komputerze pracuje kilka
osób, warto po zakończeniu pracy się wylogować (polecenie Wyloguj, widoczne
po kliknięciu w nazwę konta na ekranie startowym), co pozwala na trwałe za-
pisanie efektów pracy podczas sesji z komputerem.

W efekcie utworzenia nowego konta jego użytkownik będzie

miał tzw. własny profil, który składa się z prywatnych bibliotek
(Dokumenty, Muzyka itp.), a także osobistych, unikalnych
ustawień programów, ikon na ekranie Start oraz wyglądu pulpitu!

Tworząc konto w wariancie Dodaj członka rodziny, możemy oznaczyć, że cho-

dzi o dziecko, dzięki czemu możliwe będzie zarządzanie dodatkowymi opcjami
tzw. bezpieczeństwa rodzinnego, np. określanie dostępu do aplikacji lub godzin
dozwolonej pracy na komputerze oraz otrzymywanie raportów o tym, w jaki
sposób nasza latorośl korzysta z komputera.

Hasło systemu Windows

Wiemy już, że w trakcie instalowania systemu Windows musimy założyć co naj-
mniej jedno konto, czyli identyfikator pozwalający na otwarcie zasobów systemo-
wych, np. bibliotek i programów zainstalowanych na komputerze. Po stworze-
niu konta w systemie Windows możliwe jest założenie hasła pozwalającego na
blokowanie dostępu do zasobów komputera. System poprosi o hasło, gdy Hasło
może być puste (wówczas logujesz się, wciskając klawisz Enter), ale nie jest to
zalecane.

Proces autoryzowanego wejścia do komputera nazywa się logowaniem i oprócz

wybrania z listy kont utworzonych w komputerze identyfikatora użytkownika
musimy podać hasło dostępowe. Aby ustalić lub zmienić hasło do komputera,
otwórz kategorię Wszystkie ustawienia, pokazaną na rysunku 9.1, i kliknij
przycisk Konta. (Przypomnę, że aby wejść do ustawień, możesz użyć skrótu
+I lub wejść tam z pomocą ikony Centrum akcji , widocznej na pasku
systemowym). W sekcji Opcje logowania, widocznej na pokazanym wcześniej
rysunku 9.2, możesz zmienić hasło albo dodać wygodny 4-cyfrowy kod PIN,
3
znacznie przyspieszający czynność logowania (rysunek 9.4) .

3
Jeśli komputer posiada czytnik linii papilarnych lub kamerę, to możesz użyć funkcji
o nazwie Windows Hello, aby logować się poprzez dotyk lub spojrzenie w kamerę!

150
 Konfiguracja systemu Windows 10

Rysunek 9.4. Zmiana hasła lub definiowanie PIN-u do konta Windows

Na ekranie dwukrotnie podajemy hasło i ewentualnie wskazówkę („przypomi-

najkę”), która go dotyczy. Możesz utworzyć także hasło cyfrowe (numer PIN) lub
obrazkowe (ta opcja jest dobra dla tabletu lub laptopa z ekranem dotykowym).

Co jednak zrobić, gdy bezpowrotnie stracimy hasło? Jest to sytuacja dość niebez-
pieczna, gdyż Windows nie wpuści nas do komputera, w wyniku czego możemy
stracić efekty wielu miesięcy ciężkiej pracy oraz wszystkie dokumenty!

Na szczęście, używając konta typu Microsoft, możesz zresetować hasło nawet

z innego komputera za pomocą strony http://account.live.com/password/reset
(rysunek 9.5).

Po złożeniu zlecenia odzyskania hasła otrzymasz np. kod odblokowujący (wysłany na

podany wcześniej numer telefonu komórkowego przypisany do konta Microsoft) lub
specjalne łącze (wysłane na adres kontaktowy e-mail). Oczywiście, te dane (numer
telefonu i e-mail) muszą być poprawnie podane podczas rejestracji konta Microsoft.

Kolory i obrazy tła

W systemie Windows są dwa miejsca, gdzie system wyświetla motywy graficzne:
ekran blokady (powitalny), widoczny po wylogowaniu lub uruchomieniu kompute-
ra, i pulpit. Ekran blokady oraz pulpit możesz łatwo spersonalizować, ustawia-
jąc odpowiednie opcje w ustawieniach (rysunek 9.1, kategoria Personalizacja).

151
 ABC komputera

Rysunek 9.5.
Resetowanie
hasła
w systemie
Windows

Spróbuj samemu ustawić inny obrazek ekranu blokady lub tła pulpitu. Myślę,
że na tym etapie lektury poradzisz sobie bez dodatkowej pomocy i przekonasz
się, jak łatwo dostosować wygląd ekranu Windows 10 do swoich upodobań (ry-
sunek 9.6)!

Rysunek 9.6.
Zmień obrazek
pulpitu lub
ekranu blokady

Do dyspozycji masz dziesiątki obrazów, które firma Microsoft dostarcza w stan-

dardowej dystrybucji systemu Windows. Niektóre z nich są naprawdę wyjąt-
kowej urody. Przetestuj opcje dostępne na liście Położenie obrazu; np. polecenie
Rozciągnij pozwala wypełnić cały pulpit nawet małym obrazkiem (np. zdjęciem

152
 Konfiguracja systemu Windows 10

dziecka). Jeśli jednak obrazek jest za mały i nie pasuje do proporcji ekranu, to efekt
nie będzie zbyt ładny. Obrazek pulpitu zmienisz także, używając Personalizuj
z menu podręcznego wywołanego na nim samym (wcześniej musisz go przywołać
skrótem +D).

Pulpit jest naszym wirtualnym biurkiem i nie warto go zaśmiecać. Część osób
ma jednak tendencję do składowania na nim dokumentów — należy to robić roz-
ważnie, aby nie powodować bałaganu. Oprócz dokumentów na pulpicie można
na stałe umieścić dość użyteczne ikony programów. Jedną z nich jest odnośnik
do bibliotek użytkownika. Na rysunku 9.7 pokazuję, jak dołożyć na pulpit np.
folder Komputer lub folder dokumentów użytkownika.

Rysunek 9.7.
Ustawienia ikon
pulpitu Windows

Ikona Komputer pozwala uzyskać dostęp do folderów (bibliotek) zawartych w pli-

kach użytkownika, np. Dokumenty, i do innych wirtualnych lokalizacji danych
użytkownika. Jest to świetny punkt wyjścia do… zarządzania zasobami kom-
putera, ikona Komputer wywołuje bowiem doskonale nam już znany program
Eksplorator plików!

Jako obrazka tła możesz także użyć zdjęcia wykonanego aparatem fotograficznym.
W tym celu kliknij wybrane zdjęcie w Eksploratorze plików (np. wczytane
wcześniej do biblioteki Obrazy) i na karcie Zarządzanie kliknij przycisk Ustaw
jako tło (rysunek 9.8).

153
 ABC komputera

Rysunek 9.8.
Zdjęcie
z aparatu
może stać się
obrazkiem tła
pulpitu Windows

Pasek zadań
Na dole pulpitu znajduje się pasek, który ułatwia uruchamianie niektórych pro-
gramów i pozwala na szybkie przełączanie się pomiędzy już uruchomionymi.
Pasek można łatwo dostosować do własnych potrzeb, gdyż projektanci systemu
przewidzieli wiele ciekawych opcji, które możemy zmieniać, aby pasek zadań
działał według naszych upodobań.

Rysunek 9.9 pokazuje efekt kliknięcia prawym klawiszem myszy paska zadań
(musi to być wolny obszar, a nie ikona na pasku) i wywołania z menu podręcz-
nego polecenia Właściwości. Karta Pasek zadań zawiera następujące opcje:
 Automatyczne ukrywanie paska zadań (można ustawić pasek zadań tak,
aby ukazywał się wyłącznie wtedy, gdy przesuniemy kursor myszy na dół
ekranu).
 Przywracanie lub ukrywanie niektórych ikon widocznych na pasku z prawej
strony (w obszarze powiadomień systemowych) — przycisk Dostosuj.
 Zmiana położenia paska zadań na ekranie (zazwyczaj jest umieszczony na
dole ekranu).

Przydatna okazuje się zwłaszcza ostatnia możliwość, gdyż przez nieostrożne ma-
nipulowanie myszką łatwo jest przypadkowo chwycić pasek zadań i umieścić go
np. z prawej strony ekranu (wystarczy, trzymając wciśnięty klawisz Shift, kliknąć

154
 Konfiguracja systemu Windows 10

Rysunek 9.9.
Dostosowywanie
paska zadań

dolny pasek zadań i chwycić go myszką, a następnie wykonać ruch ręką — przy-
wrócenie pierwotnego położenia może być prawdziwym koszmarem dla mniej
doświadczonych osób!).

Czas i godzina w komputerze

Czas w systemie Windows jest automatycznie pobierany z Internetu i jego ręczne
ustawianie zasadniczo jest niepotrzebne. Sprawdź jednak, co kryje się za pole-
ceniem Ustawienia daty i godziny na pasku systemowym (rysunek 9.10, kliknij
w datę lub godzinę).

Rysunek 9.10. Opcje daty i godziny w systemie Windows

Zegar wyświetlany przez system Windows może wykrywać zmiany czasu (na
letni lub zimowy), automatycznie wykrywa też strefy czasowe.

155
 ABC komputera

Jak pokazuję to na rysunku, zakładka Zegary dodatkowe pozwala wstawić do

systemu dodatkowe zegary z różnych stref czasowych. Jeśli mamy rodzinę lub
znajomych za oceanem, będzie nam w ten sposób łatwo ocenić, czy dzwonimy
do nich o „cywilizowanej” porze, a nie np. w środku nocy!

Rozdzielczość ekranu i praca z monitorem

Początkującym użytkownikom komputera zalecam, aby

pochopnie nie regulowali domyślnych właściwości ekranu,
gdyż po jednym kliknięciu obraz może wyglądać dość
dziwnie (np. zostanie obrócony o 90 stopni) i osoba mało
doświadczona może mieć trudności z przywróceniem
właściwego wyglądu ekranu.

Aby zobaczyć dostępne opcje, kliknij prawym klawiszem myszy na pulpicie

i z menu podręcznego wywołaj polecenie Ustawienia ekranu i dalej zaznaczoną
opcję Zaawansowane ustawienia wyświetlania. Zobaczysz wówczas okno po-
kazane na rysunku 9.11.

Rysunek 9.11. Opcje ekranu w systemie Windows

Na współczesnych monitorach LCD nie ma już potrzeby regulowania tzw. roz-

dzielczości (czyli, nieco upraszczając definicję: ilości i wielkości wyświetlanych
informacji). Rozdzielczość oraz jakość kolorów zależą ściśle od typu ekranu oraz

156
 Konfiguracja systemu Windows 10

od możliwości karty graficznej. Pokazane przez komputer zalecane ustawienie

jest zazwyczaj optymalne dla ekranu i stanowi zadowalający kompromis pomię-
dzy ilością informacji a ich czytelnością.

Ekrany LCD (także te w laptopach) mają matryce o stałej

rozdzielczości i zmiana ustawień domyślnych tylko pogarsza
jakość obrazu!

Nie zmieniaj zatem bez powodu wyboru oznaczonego jako zalecany na liście
Rozdzielczość. Możesz jednak dość łatwo zmienić wielkość wyświetlanych liter
(klikając odsyłacz Zmień wielkość tekstu i innych elementów) oraz ustalić spo-
sób wyświetlania informacji przy pracy z monitorem zewnętrznym (używając
skrótu +P).

Jeśli masz kłopoty ze wzrokiem, skorzystaj z tego, że Windows pozwala zmie-

nić rozmiar tekstu (wielkość czcionki) w systemie. Przetestuj, co jest najlepsze
dla Twojego wzroku. Jeśli ciągle niekomfortowo Ci się pracuje z komputerem
i odczuwasz ból oczu, to zwróć się do okulisty o dobranie szkieł optymalnych
do pracy przy monitorze komputerowym (ten problem niekoniecznie dotyczy
tylko starszych osób!).

Wygaszacz ekranu i opcje zasilania

Praca z komputerem częstokroć wygląda tak, że bywamy odrywani od klawiatury
„na chwilkę”, a wracamy do niej po dwóch godzinach. Na ekranie widać w tym
czasie ten sam niezmienny obrazek, który powoli, acz równomiernie wypala
monitor komputera. Wbrew pozorom nowoczesne ekrany LCD też zużywają się od
stałego podświetlenia, choć nie jest to tak widoczne jak w ekranach starego
typu (katodowych), które jeszcze kilka lat temu królowały w naszych domach.

Niezależnie od technologii wykonania monitora na pewno możesz łatwo zmniej-

szyć zużycie energii. Komputer, pod warunkiem że zostanie mu to nakazane, au-
tomatycznie wyłączy monitor, jeśli w określonym czasie nie otrzyma sygnału od
użytkownika. Zamiast całkowitego wygaszenia można jednak zażyczyć sobie pe-
riodycznego wyświetlania specjalnego obrazka, zwanego wygaszaczem ekranu,
który jest tak skonstruowany, aby w jak najmniejszym stopniu zużywać monitor.

Aby zobaczyć dostępne opcje, na ekranie ustawień (rysunek 9.1) otwórz kate-
gorię Personalizacja, kategoria Ekran blokady i opcja Ustawienia wygaszacza
ekranu. Zobaczysz wówczas okno pokazane na rysunku 9.12 z lewej strony.

157
 ABC komputera

Rysunek 9.12. Wygaszacz ekranu i opcje oszczędzania energii

W okienku Wygaszacz ekranu można wybrać któryś z zainstalowanych na kom-

puterze wygaszaczy ekranu (sprawdź dostępne opcje!) oraz ustalić czas, po ja-
kim będzie się on uaktywniał (na rysunku jest to 1 minuta). Przycisk Podgląd
pozwala na natychmiastowe przetestowanie wygaszacza, bez konieczności ocze-
kiwania w bezruchu, aż minie ustalony czas. Jeśli nie chcesz, aby wygaszacz
był włączony, wybierz z listy pozycję (Brak).

Z okna ustawień wygaszacza możesz także łatwo dojść do bardziej zaawanso-

wanych opcji oszczędzania energii (odsyłacz Zmień ustawienia zasilania).

Na rysunku 9.12 z prawej strony widać intrygujący odsyłacz Wybierz skutek

zamknięcia pokrywy. Dotyczy on oczywiście wyłącznie laptopów. Popatrz na rysu-
nek 9.13, który pokazuje zawarte tam opcje. Zobaczymy tam w wersji rozwiniętej
listę dostępnych opcji określających zachowanie systemu po zamknięciu pokrywy
w przypadku, gdy komputer pracuje na zasilaniu sieciowym, a nie na baterii.

Jak już wcześniej pisałem: pamiętaj, aby wyłączać laptop przed włożeniem go
do walizki albo torby podróżnej, inaczej może się on przypadkowo włączyć i po-
psuć poprzez przegrzanie w warunkach ograniczonej wentylacji!

Panel sterowania
Oprócz niektórych szybkich ustawień, wszystkie programy sterujące pracą Win-
dowsa zostały zgrupowane w bardziej skomplikowanym okienku Panel stero-
wania (okienko to możesz znaleźć, wyszukując w widoku ekranu startowego

158
 Konfiguracja systemu Windows 10

Rysunek 9.13.
Ustalamy skutek
zamknięcia
pokrywy
w laptopie

słowo „panel”). W jednym wygodnym miejscu znajdują się ikony programów po-
zwalających w różnoraki sposób kierować pracą systemu. Ikony te są pogrupowane
w czytelne kategorie.
Jeśli nie podoba Ci się widok kategorii, to w prawym górnym rogu okna włącz
widok Duże ikony — według mojej oceny pozwala on szybciej odszukać poszcze-
gólne programy (rysunek 9.14).

Rysunek 9.14. Panel sterowania systemu Windows

159
 ABC komputera

Pamiętaj, że wiele programów znajdujących się w Panelu sterowania ma cha-

rakter czysto „serwisowy” i zwykły użytkownik nie powinien w zasadzie nigdy
używać większości z nich. Są tu jednak też użyteczne „drobiazgi”, które nie zaw-
sze są dostępne w opcjach omówionych do tej pory w tym rozdziale.

Panel sterowania zawiera wiele funkcji i warto korzystać z wbudowanej wy-

szukiwarki, aby znaleźć te aktualnie potrzebne. W ramach przykładu pokazuję,
co się stanie, gdy wpiszesz słowo „mysz”.

Używając funkcji zawartych w Panelu sterowania, zachowaj

szczególną ostrożność, np. pokazana na rysunku opcja
usuwania aplikacji z komputera jest nieodwracalna!

Mysz dla osób leworęcznych

Osoby piszące lewą ręką nie zawsze wiedzą, że wcale nie muszą się męczyć,
używając lewego klawisza myszy prawą ręką. Wystarczy przełożyć mysz na
lewą stronę klawiatury i w okienku ustawień opcji myszki dokonać zamiany
funkcji jej klawiszy. Problem pojawi się tylko wówczas, gdy z jednego komputera
i z jednego konta korzystają jednocześnie osoby lewo- i praworęczne.

Aby wejść do opcji myszy, najwygodniej jest wyszukać w Panelu sterowania jej
panel konfiguracyjny, pisząc np. słowo „mysz” i wybierając Zmień ustawienia
myszy (rysunek 9.14 i 9.15).

Więcej opcji dotyczących myszy znajdziesz w klasycznym Panelu sterowania

po wpisaniu hasła „mysz”. Jeśli masz kłopoty z dwukrotnym klikaniem mysz-
ką, możesz tam wybrać odpowiedni dla siebie czas reakcji, przesuwając suwak
widoczny na rysunku. Możesz także dostosować sposób wyświetlania wskaźnika
myszy na ekranie (zakładka Opcje wskaźnika na rysunku 9.15). W tym samym
oknie możesz znaleźć opcje gładzika, pełniącego funkcję myszy w komputerach
przenośnych (opcja pokaże się wyłącznie, gdy posiadasz gładzik!).

Klawiatura i polskie znaki w systemie

Osoby wprawnie piszące na klawiaturze często narzekają na jej działanie: przy-
trzymany klawisz zbyt wolno powtarza swój znak na ekranie, kursor w edytorze
tekstów miga tak szybko, że bolą oczy itp. Na szczęście, w Windowsie działanie
klawiatury możesz dopasować do własnych preferencji.

160
 Konfiguracja systemu Windows 10

Rysunek 9.15. Zmiana funkcji klawiszy myszy komputerowej

Aby wejść do opcji klawiatury, najszybciej będzie je wyszukać w Panelu sterowa-

nia, pisząc np. „klaw” i wybierając kategorię Ustawienia (rysunek 9.16). Okienko
Właściwości: Klawiatura pozwala na takie wyregulowanie parametrów klawiatury,
aby odpowiadały one naszym upodobaniom. W większości komputerów domyślne
ustawienia będą optymalne, ale zawsze możesz poeksperymentować i ustawić
własne parametry działania klawiatury, np. szybkość reakcji na wciskanie
klawiszy lub częstotliwość migania kursora widocznego podczas pisania tekstu.
Okienko pokazane na rysunku zawiera pole edycyjne, w którym możesz sprawdzić
ustawienia przez ich zapisanie. Zmiany zapiszesz, klikając przycisk OK.

Innym częstym problemem zgłaszanym przez użytkowników jest „zniknięcie”

polskich liter z systemu (przestaje działać prawy Alt). Najczęstszą tego przyczy-
ną jest przypadkowa zmiana języka systemowego lub przypadkowe przełącze-
nie się na inny układ, np. angielski lub polski maszynistki (poprawnie powinien
to być tzw. układ programisty). Jeśli masz opisane problemy, to sprawdź język
ustawiony w systemie: wejdź do kategorii ustawień Czas i język, pisząc np. na
ekranie startowym słowo „regionu” i wybierając Ustawienia regionu i języka
(rysunek 9.17).

161
 ABC komputera

Rysunek 9.16. Zmiana parametrów działania klawiatury

Rysunek 9.17. Preferencje językowe pozwalają skorygować lub dodać ustawienia językowe

W preferencjach językowych zobaczysz na liście język systemowy (powinien to

być polski). Po rozwinięciu dostępnych opcji (przycisk Opcje pojawia się dopiero
po kliknięciu napisu pod listą rozwijalną) sprawdź, czy widzisz wyłącznie jeden
układ klawiatury — Polski (programisty) QWERTY. Jeśli tak, to wszystko w po-
rządku i nie powinno być kłopotów z polskimi literami.

162
 Konfiguracja systemu Windows 10

 Jeśli na liście w systemie jest zainstalowany jeszcze inny, zbędny język,

np. angielski, możesz bez obawy kliknąć jego symbol i nacisnąć przycisk
Usuń — pozwoli Ci to uniknąć w przyszłości przypadkowego przełączenia
się na język inny niż polski. Ponadto usunięcie w ten sposób innych
języków nie powoduje żadnych problemów z pisaniem tekstów
w językach obcych w programie Microsoft Word!
 Jeśli w systemie nie ma języka polskiego, kliknij przycisk Dodaj, znajdź
język Polski (programisty) na liście, ustaw go i potwierdź przyciskiem OK.
Dopiero zastosowanie powyższych ustawień (lub upewnienie się, że są takie,
a nie inne) gwarantuje obecność polskich liter w systemie!

Funkcje administracyjne
Sprawdź teraz, co stanie się, gdy naciśniesz skrót +X. Okazuje się, że na dole
ekranu zostanie wyświetlone tajemnicze menu, zawierające m.in. opcje zasila-
nia czy odsyłacze pozwalające zarządzać siecią i dyskami (rysunek 9.18).

Rysunek 9.18.
Funkcje
administracyjne
Windows

Do tego tajemniczego menu zawędrowało również kilka użytecznych funkcji:

łatwiejsze zamykanie lub usypianie systemu, wywoływanie Panelu sterowania
itp. Niestety, zawartość tego menu została dobrana nieco przypadkowo — zo-
baczysz w nim funkcje zarówno proste, jak i „administracyjne”, przeznaczone
dla bardziej zaawansowanych użytkowników.

163
 ABC komputera

164
 10

NARZĘDZIA
SYSTEMU
WINDOWS 10

W tym rozdziale omówię mniej znane narzę-

dzia systemu Windows, te, których na pewno nie
wykorzystuje się na co dzień, oraz po prostu znane
funkcje systemu. Przeczytaj ten rozdział, aby prze-
konać się, jak ich znajomość zwiększa możliwo-
ści komputera i naszą sprawność w posługiwaniu
się nim.

Kalkulator
Naciśnij klawisz , zacznij pisać „kalk” i gdy zo-
baczysz na ekranie ikonę programu ( ), naciśnij
klawisz Enter lub kliknij ikonę myszką. Na ekranie
pojawi się prawdziwy kalkulator (rysunek 10.1)!
 ABC komputera

Rysunek 10.1.
Kalkulator
wbudowany
w system
Windows

Jeśli potrafisz obsługiwać zwykły kalkulator, jego wersja komputerowa nie po-
winna sprawić Ci kłopotu. Jedyna różnica polega na tym, że odpowiednie klawisze
klikasz, a nie naciskasz ich. Wpisywanie cyfr ułatwisz sobie, używając klawiatury
numerycznej (oczywiście jeśli ją posiadasz — przed użyciem upewnij się, że jest
ona włączona: sprawdź stan przycisku Num Lock).

Uruchom kalkulator i sprawdź jego warianty funkcjonalne. Jak łatwo zauwa-

żyć, w programie Kalkulator istnieje możliwość przełączenia się ze zwykłego
kalkulatora na bardziej profesjonalny, naukowy lub programisty (czego nie da
się zrobić w przypadku zwykłego kalkulatora). Przetestuj wbudowany kon-
werter jednostek — jak pokazuję na rysunku 10.1, przeliczanie np. galonów
na litry lub innych „dziwnych” (dla nas, Polaków) miar jest trywialne.

System pomocy Windows

Opisywany w tej książce system Windows należy, w mojej ocenie, do wyjątko-
wo prostych i intuicyjnych w obsłudze systemów operacyjnych wypuszczonych
przez firmę Microsoft. Z drugiej jednak strony, jest to złożony system i liczba
dostępnych w nim funkcji i zagadnień konfiguracyjnych jest przeogromna. Czasami
warto pozwolić sobie pomóc, zamiast bezskutecznie dociekać znaczenia najprost-
szych zagadnień.

166
 Narzędzia systemu Windows 10

Windows oferuje efektywny kontekstowy tryb pomocy — wystarczy nacisnąć

klawisz F1 w używanym programie. Sam system Windows oferuje świetną
aplikację o nazwie Wprowadzenie. Możesz ją wyszukać w menu Start, wpisując
„wprow”. Fragment tej aplikacji pokazuję na rysunku 10.2.

Rysunek 10.2. Aplikacja Wprowadzenie opisuje najważniejsze elementy Windows 10

System pomocy rozwiąże nasze problemy, gdy zapomnimy, jak wykonuje się
daną czynność, lub gdy po prostu zechcemy coś zrobić, lecz nie będziemy umie-
li. Na pewno warto sięgnąć po instrukcje obsługi lub podręczniki, jeśli są one
akurat dostępne. Zawsze jednak — czy to w pracy, czy w domu, czy w podróży
(jeśli posiadamy laptopa) — mamy pod ręką wbudowany w Windows sprawny
system pomocy, którego jedynym zadaniem jest udzielanie odpowiedzi na pyta-
nia użytkownika.

Każdy współczesny program zawierający system pomocy może ładować informacje

na temat haseł z sieci Internet. Zaletami systemu pomocy połączonego z interneto-
wą bazą danych producenta są stałe aktualizowanie treści i duża łatwość w wy-
szukiwaniu informacji — system nawigacji oparty jest na koncepcji przeglądarki
(pojedyncze klikanie przemieszcza nas pomiędzy poszczególnymi fragmentami
systemu pomocy).

167
 ABC komputera

Centrum akcji, czyli powiadomienia

systemowe po nowemu
Windows w trakcie pracy na bieżąco kontroluje spójność systemu i co jakiś czas
informuje użytkownika o konieczności wykonania zadań, które są niezbędne do
poprawnej i bezproblemowej pracy. Komunikaty takie są wyświetlane w formie
„dymków” i szybko znikają, ale możesz je zobaczyć w dowolnym momencie,
wywołując Centrum akcji (ikona na pasku systemowym lub skrót +A).
Przykład pokazałem na rysunku 10.3.

Rysunek 10.3.
Komunikaty
w Centrum akcji
systemu
Windows

Jeśli ikona powiadomień (flaga) zawiera czerwony znak , to warto ją kliknąć,

aby odczytać ważny komunikat i ewentualnie zastosować się do sugestii pro-
ducenta.

System Windows pomaga użytkownikom zarządzać skomplikowanym urządze-

niem, jakim jest komputer, a jednocześnie dba o jego bezpieczeństwo i wydajność.
Wiele czynności odbywa się w tle i działa automatycznie, ale część z nich wy-
maga uwagi człowieka i stąd wzięła się idea centrum akcji, będącego centralną ta-
blicą z komunikatami, które można łatwo odczytać i w porę na nie zareagować.

168
 Narzędzia systemu Windows 10

Kliknij przycisk , aby sprawdzić, czy komputer nie chce Cię powiadomić
o czymś ważnym, np. o konieczności skanowania antywirusowego lub wyko-
nania kopii bezpieczeństwa (o tym opowiem dalej).

Konserwacja pracy dysku twardego

Jak w każdym skomplikowanym systemie, również w Windowsie mogą zdarzyć się
różnego rodzaju awarie, które zakłócą jego prawidłowe działanie lub znacznie ob-
niżą wydajność. Jedną z najczęstszych awarii komputera jest uszkodzenie dysku
twardego. Objawy nieprawidłowego działania naszego urządzenia mogą być bardzo
różne:
 Nagłe spowolnienie pracy maszyny (nic szczególnego nie robimy,
a komputer dziwnie wolno pracuje).
 Kłopoty z zapisywaniem dokumentów (pojawia się okienko
z niezrozumiałymi komunikatami, np. numerem błędu).
 Nagłe zawieszenie się programu, w którym pracujemy.

Uszkodzenie dysku twardego może mieć charakter sprzętowy lub logiczny. Sprzę-
tu obecnie już się prawie nie reperuje, ale uszkodzenia logiczne (wynikające
z błędów oprogramowania) można łatwo usunąć. Windows udostępnia użyteczne
narzędzia, które pozwalają naprawić lub przyspieszyć dysk twardy. Najprostszy
sposób dostępu do tych narzędzi polega na tym, że korzystamy z okienka Eksplo-
ratora plików (skrót +E) i po zaznaczeniu dysku w widoku Ten komputer
wchodzimy na zakładkę Zarządzanie.

Inne narzędzie pozwalające na sprawdzenie poprawności działania dysku jest

ukryte nieco głębiej, w menu podręcznym widocznym po kliknięciu ikony dys-
ku prawym klawiszem myszy (Właściwości dysku, zakładka Narzędzia) — na
pewno poradzisz sobie z jego wywołaniem!

Czasami w komputerach oprócz dysku C: znajdują się inne

wbudowane dyski twarde. Przykładowo: w moim komputerze
stworzyłem dodatkowy dysk logiczny D:, na którym
przechowuję dokumenty.

Na rysunku 10.4 pokazałem sposób wywoływania wszystkich wymienionych

wyżej narzędzi dyskowych.

169
 ABC komputera

Rysunek 10.4.
Konserwacja
dysku twardego

W dalszych podpunktach omówię narzędzia dyskowe Windowsa. Wywołasz

je, klikając pokazane na rysunku 10.4 przyciski: Sprawdź (wywołuje program
Sprawdzanie błędów), Optymalizuj (wywołuje program Optymalizowanie dys-
ków) oraz Oczyść (wywołuje program Oczyszczanie dysku).

Jeśli próby samodzielnego naprawienia komputera nie powiodą się i nadal za-
chowuje się on dziwnie, przebadaj go za pomocą programu antywirusowego.
Problematyka wirusów komputerowych została omówiona w rozdziale 8.

Opis sytuacji, w których należy stosować powyższe programy, przedstawia ta-

bela 10.1.

Tabela 10.1. Funkcje konserwacji dysków komputera

Sytuacja Zalecenia
Komputer działa Raz w miesiącu:
bez zarzutu  Uruchom optymalizację dysków i dokonaj pełnej
defragmentacji.
 Uruchom oczyszczanie dysku, aby skasować zbędne pliki.
Komputer działa zbyt Doraźnie:
wolno, zawiesza się itp.  Uruchom sprawdzanie błędów i optymalizację dysków.
 Uruchom ponownie komputer.

170
 Narzędzia systemu Windows 10

Sprawdzanie błędów
Wyobraź sobie teraz, że podczas skomplikowanego procesu zapisywania do-
kumentu na dysku coś zakłóciło pracę systemu (np. zabrakło prądu, wystąpił
błąd w programie) i zapis dokonał się tylko częściowo. Wtedy na dysku mogą
się znaleźć oddzielne fragmenty, nienależące do konkretnych plików. Program
Sprawdzanie błędów potrafi znaleźć takie fragmenty i usunąć je, a przy okazji
wykonuje szereg innych, znacznie bardziej skomplikowanych napraw, np. może
zablokować dostęp do uszkodzonej fizycznie części dysku (rysunek 10.5).

Rysunek 10.5.
Sprawdzamy,
czy na dysku
nie ma błędów

Jeśli podejrzewasz, że dysk zawiera błędy logiczne, skorzystaj z programu Spraw-

dzanie błędów — system Windows może je automatycznie usunąć (czasami ko-
nieczne będzie ponowne uruchomienie komputera, aby wywołać sprawdzenie
dysku). Następnie Windows automatycznie dokona odpowiednich napraw, jeśli
tylko będą konieczne.

System Windows może wywołać program Sprawdzanie

błędów w momencie, gdy podejrzewa wystąpienie błędu.
Często przejawia się to bardzo długim czasem uruchamiania
systemu po wciśnięciu przycisku zasilania — nie denerwuj się
wówczas i poczekaj na uruchomienie systemu.

Program Oczyszczanie dysku

Oczyszczanie dysku pozwala skutecznie poprawić działanie systemu Windows,
a przy okazji możemy zyskać sporo wolnego miejsca. Okazuje się, że podczas
zwykłej pracy z komputerem na dysku przybywa niepotrzebnych plików dokła-
danych przez system i pracujące programy. Komputer nie może ich automatycz-
nie usunąć z powodu błędów; zakłada, że użytkownik zrobi to sam.

171
 ABC komputera

Przycisk Oczyść, widoczny w zakładce Zarządzanie Eksploratora plików, pozwala

wybrać pliki do wykasowania, pogrupowane według ich typu (rysunek 10.6).

Rysunek 10.6.
Usuwamy
zbędne pliki
z systemu

W zasadzie co jakiś czas powinno się zaznaczyć wszystkie grupy i dokonać grun-
townego oczyszczenia systemu. Proste oczyszczanie można oczywiście zaini-
cjować samemu, usuwając zawartość Kosza na pulpicie! Czyszczenie dysku nie
gwarantuje przyspieszenia pracy komputera, ale jeśli następnie uruchomimy
program Optymalizuj, wykonujący tzw. defragmentację dysków, to efekt ten będzie
niemal pewny.

Program Optymalizowanie dysków

Dysk twardy wbrew pozorom nie jest urządzeniem skomplikowanym. Zapisuje
on informacje podobnie jak kaseta magnetofonowa czy wideo, z tą tylko różnicą, że
zamiast taśmy wewnątrz dysku ukryte są wirujące krążki magnetyczne (dyski
nowej generacji SSD są już pozbawione elementów mechanicznych!). Nad tymi
krążkami przesuwają się miniaturowe głowice, zdolne do zapisania i odczytania
wybranego pliku w dowolnym miejscu.

Programy komputerowe mogą jednak czasem nawet swoim zwykłym działaniem

(zapisywanie i odczytywanie dokumentów, tworzenie i kasowanie plików tym-
czasowych) dezorganizować zawartość tych krążków. Zapisanie na dysku poje-
dynczego pliku lub dokumentu nie przebiega w sposób całkowicie „liniowy” —
program może zapisać część dokumentu w jednym miejscu dysku (do momentu, aż
zapełni wolne miejsce), a potem „przeskoczyć” obszar zajęty i dalszą część doku-
mentu zapisać na kolejnym wolnym fragmencie. Taki proces może trwać dość

172
 Narzędzia systemu Windows 10

długo, a w jego efekcie na dysku tworzy się straszny galimatias. Łatwo sobie
wyobrazić, że odczytanie pliku zapisanego w całości przebiega znacznie szyb-
ciej niż wówczas, gdy został on rozmieszczony na sporym obszarze powierzchni
dyskowej.

Program służący do tzw. defragmentacji dysku nosi w nowym Windowsie na-

zwę Optymalizowanie dysków (rysunek 10.7).

Rysunek 10.7. Przeprowadzamy defragmentację dysku

Defragmentator dysków stara się zatem poukładać każdy z plików w ten sposób,
aby jego poszczególne „cegiełki” były umiejscowione jak najbliżej siebie. Potrafi
on, dzięki analizie zapisywania plików na dysku i wbudowanemu algorytmowi
poszukiwania wolnego miejsca do zapisania nowego pliku, poskładać podzielo-
ny na części plik, aby uzyskać efekt podobny do tego z rysunku 10.8.

Rysunek 10.8.
Struktura
zapisywania
danych na
dysku twardym

173
 ABC komputera

Obsługa folderów skompresowanych (ZIP)

Pliki w sieci Internet są bardzo często przesyłane w postaci skompresowanej w celu
zwiększenia szybkości transferu i oczywiście zwolnienia zajmowanego na kompu-
terach miejsca. Standardem kompresji w Internecie jest format ZIP, którego
obsługa została wbudowana w system Windows, w program Eksplorator pli-
ków — nie trzeba już instalować osobnych programów, aby móc otwierać pliki
ZIP, co niestety było wymagane w starszych wersjach systemu.
 Kompresja pozwala łatwiej wykonywać kopie bezpieczeństwa danych
(wiele plików można zapisać do pojedynczego archiwum ZIP i nagrać
np. na płycie optycznej lub dysku USB).
 Możesz zmniejszyć rozmiar wysyłanej poczty elektronicznej — gdy
wysyłasz e-mail z załączonymi plikami (zob. rozdział 22.), wiadomości
z dużymi załącznikami będą przesyłane znacznie szybciej.

Kompresja pliku polega na takim jego zakodowaniu,

które zmniejsza rozmiar pliku bez utraty zawartych w nim
informacji. Dokumenty tekstowe mogą po kompresji
zmniejszyć swój rozmiar kilka lub nawet kilkanaście razy!
Przesyłając pocztą elektroniczną pliki skompresowane, skracamy
czas przesyłania wiadomości przez Internet!

W dalszej części rozdziału pokażę, jak kompresować pliki i jak je później rozpa-
kowywać.

O tym, jak proste jest obecnie obsługiwanie formatu ZIP w systemie Windows,
najlepiej zaświadczy ćwiczenie pokazane na rysunku 10.9.

 Otwórz Eksplorator plików (skrót +E).

 Wejdź do folderu Dokumenty. Zaznacz kilka plików (trzymając wciśnięty
klawisz Ctrl i klikając je). Na pasku statusowym lub w widoku
zobaczysz, jaki rozmiar mają pliki. W moim komputerze przykładowa
grupa 4 plików zajmuje 155 kB.
 Kliknij ten plik prawym klawiszem myszy w obrębie grupy zaznaczonych
plików i wywołaj lewym klawiszem polecenie Wyślij do/Folder
skompresowany (zip), wpisz nazwę archiwum ZIP oraz naciśnij Enter
lub kliknij gdzieś obok pliku, na białym polu.

174
 Narzędzia systemu Windows 10

Rysunek 10.9. Kompresja ZIP w akcji

 W folderze pojawi się ikona z suwakiem, reprezentująca skompresowane

pliki ( ) o rozmiarze… 40,8 kB, co oznacza prawie czterokrotne1
zmniejszenie rozmiaru!

Nie tylko kompresowanie plików jest proste. Równie łatwą czynnością jest ich
rozpakowywanie. Aby otworzyć skompresowany folder ZIP (poznasz go łatwo
po symbolu suwaka!), wystarczy kliknąć go w Eksploratorze plików i nacisnąć
Enter. Możesz także kliknąć archiwum ZIP i z zakładki Zarządzanie wybrać
polecenie Wyodrębnij wszystkie. Zawartość archiwum ZIP w Eksploratorze plików
jest prezentowana tak, jakby to był zwykły folder, choć tak naprawdę jest to
pojedynczy plik.

Jak mogłeś się przekonać, praca z plikami ZIP jest bardzo prosta, gdyż system
traktuje takie pliki jak każde inne.

Historia plików, czyli automatyczna kopia

bezpieczeństwa
Windows oferuje świetny program umożliwiający zapisywanie danych kompu-
tera na dysku zewnętrznym, co pozwala na przechowywanie kopii bezpieczeństwa

1
Stopień kompresji dokumentu tekstowego zależy od wpisanego w nim tekstu, dlatego
mój przykład nieco spreparowałem, wpisując ciągi tych samych zdań, aby uzyskać tak
spektakularny rezultat kompresji!

175
 ABC komputera

danych, która może się przydać podczas awarii komputera (nie mówiąc już o jego
kradzieży!).

Aby skonfigurować kopię zapasową, podłącz dysk USB kablem do komputera

i wejdź do ustawień ( +I, kategoria Aktualizacja i zabezpieczenia, odsyłacz Kopia
zapasowa, rysunek 10.10). Przy pierwszym korzystaniu wskaż zewnętrzny
dysk USB, który ma służyć do zapisywania bieżących kopii plików i dokumentów.
Windows zapamięta dysk, który był użyty do pierwszej archiwizacji, i będzie co
jakiś czas przypominał o konieczności jego podłączenia w celu uruchomienia
archiwizacji.

Rysunek 10.10. Wykonywanie kopii bezpieczeństwa danych komputera

Używanie programu jest bardzo proste.

 Odsyłacz Dodaj dysk pozwala wskazać dysk archiwizacyjny.

 Odsyłacz Więcej opcji pozwala uruchomić archiwizację oraz ustalić jej

częstotliwość, dodać lub wykluczyć foldery.
 Odsyłacz Przywróć pliki z bieżącej kopii zapasowej pozwala odtworzyć
zarchiwizowane wcześniej pliki według daty utworzenia zapisu danych.
Rysunek 10.11 pokazuje okienko przywracania danych z kopii bezpieczeństwa
wykonanej przez Windows. Możesz przywrócić wcześniejsze wersje całych fol-
derów lub nawet pojedynczych plików.

176
 Narzędzia systemu Windows 10

Rysunek 10.11.
Przywracanie
danych z kopii
bezpieczeństwa
wykonanej przez
Windows

Okienko pozwala łatwo wybrać starsze lub nowsze pliki do odtworzenia — w tym
celu klikaj prostokątny obrys widoczny z lewej lub prawej strony bieżącej kopii.

177
 ABC komputera

178
 II

MICROSOFT WORD
I GRAFIKA

W tej części książki omawiam m.in. następujące

zagadnienia:
 instalowanie i konfigurowanie pakietu
Microsoft Office 2016 (Office 365);
 interfejs użytkownika pakietu Office;

 ogólne zasady edytowania i formatowania

tekstów;
 zapis dokumentów „w chmurze” (OneDrive);

 tabelki, nagłówki i inne złożone zagadnienia

związane z edytowaniem dokumentów
tekstowych;
 tworzenie grafiki w programach Word
i Paint;
 instalowanie drukarki w systemie Windows
i drukowanie dokumentów tekstowych.
 11

POZNAJEMY
PAKIET MICROSOFT
OFFICE 2016

P akiet Microsoft Office 2016 (występujący tak-

że pod nazwą Office 365, w wersji abonamento-
wej), opisywany w tej książce, jest najnowszą
wersją najpopularniejszego pakietu biurowego na
świecie — Microsoft Office. Przyczyną dużej
popularności Office’a jest jego obecność zarów-
no w domach, jak i na uczelniach oraz w zakła-
dach pracy. Jego najtańsze wersje można kupić
za ok. 300 – 400 zł, co w zasadzie nie stanowi już
bariery cenowej.
Użytkownikom komputerów domowych nowy pa-
kiet Office’a bardzo przypadł do gustu z powodu
łatwej obsługi, niskiej ceny i świetnej integracji
z usługami internetowymi (OneDrive).
 ABC komputera

Office stał się niewątpliwym standardem w biurach i należy się z nim zapoznać,
aby pozostać konkurencyjnym na rynku pracy — znajomość produktów biurowych
Microsoft jest wręcz obowiązkowa w wielu firmach i urzędach publicznych.

Rozszerzony opis możliwości pakietu Office znajdziesz

w książce MS Office 2016 PL w biurze i nie tylko. Sprawdź jej
dostępność na stronie http://helion.pl/autorzy/wrop.htm.

Zakup i instalowanie pakietu Microsoft Office

— na co zwracać uwagę?
Pakiet Office można kupić w sklepach komputerowych w kilku wersjach. Dla
uproszczenia przyjmijmy, że zazwyczaj będą to wersje z licencją stałą (klucz pro-
duktu i informacja o sposobie pobrania pakietu z sieci Internet) lub subskrypcja
roczna o nazwie Office 365, która jest tym samym produktem, ale z inną opcją
płatności: kupujesz przypisany do konta Microsoft abonament pozwalający na
czasowe używanie pakietu (na jednym lub kilku komputerach). Wariant Office
365 możesz także nabyć przez Internet, korzystając bezpośrednio ze strony
producenta: http://office.microsoft.com/pl-PL.

Procesowi instalowania pakietu Office nie będę poświęcał zbyt wiele miejsca,
gdyż czynność ta jest bardzo prosta i sprowadza się do włożenia płytki instala-
cyjnej z programem do czytnika płyt optycznych lub uruchomienia programu
pobranego z Internetu. Po prostu otwórz pudełko i wykonaj zawarte w nim in-
strukcje, wpisując na koniec otrzymany kod produktu, który odblokuje możli-
wość korzystania z programów Office (Word, Excel, PowerPoint itp.).

Pakiet Office 365 kupowany na stronie Microsoftu możesz także pobrać w dar-
mowej wersji próbnej (ang. trial), której nie masz obowiązku zamieniać na wersję
płatną. Instalowanie pakietu Office w wersji 365 wymaga sprawnego posługiwa-
nia się Internetem i jest szerzej opisane w mojej książce MS Office 2016 PL w biu-
rze i nie tylko. Pomijając aspekt instalowania i płatności za używanie, wersje
2016 i 365 są równoważne funkcjonalnie.

Naszą przygodę z pakietem Office rozpoczniemy od programu Word — najpo-

pularniejszego na świecie edytora tekstów.

182
 Poznajemy pakiet Microsoft Office 2016

Pierwsze kroki z edytorem tekstów

Edytor tekstów Microsoft Word jest złożonym programem do wprowadzania i edy-
towania tekstów, wyposażonym w funkcje, które w przeszłości przypisywano wy-
łącznie tzw. procesorom tekstów, np. formatowanie (nadanie odpowiedniej szaty
typograficznej, w tym m.in. określenie czcionek i odstępów), układ wydruku
(ustawienie marginesów na papierowej wersji dokumentu). Word ma również zło-
żone funkcje edycyjne, np. umożliwia wstawianie odsyłaczy czy spisów treści, po-
maga w usuwaniu błędów ortograficznych i zawiera szereg możliwości, o których
większość użytkowników nie ma nawet pojęcia!

Ekran Worda, czyli poznaj koncepcję „wstążki”

Program Word najprościej uruchomisz, wywołując ekran startowy klawiszem lub
przyciskiem Start ( ), a następnie wpisując słowo „word”. Windows bardzo szybko
znajdzie ikonę programu. Aby uruchomić edytor, po prostu kliknij ją. Jeśli na kom-
puterze nie ma pakietu Office, to zobaczysz tylko ikonę WordPada!

W celu ułatwienia sobie codziennej pracy możesz przypiąć program Word do

paska zadań (uruchamiasz program i wywołujesz opcję Przypnij ten program
do paska zadań z menu podręcznego, dostępnego po kliknięciu prawym klawi-
szem myszki ikony programu).

Rysunek 11.1 przedstawia widok, jaki powinien się ukazać po uruchomieniu

programu Word.

Rysunek 11.1. Ekran startowy Worda 2016

183
 ABC komputera

Jak łatwo zauważyć, ekran startowy jest zaprojektowany w stylu „kafelkowym”

i oferuje często używane szablony oraz listę ostatnio otwieranych plików (mo-
żesz je szybko otworzyć, klikając odpowiednią nazwę widoczną w panelu). Na
początek kliknij szablon o nazwie Pusty dokument, aby móc rozpocząć tworze-
nie dokumentu pozbawionego wstępnie zdefiniowanych elementów.

Podstawowym elementem programu Word i każdego innego programu z pakietu

Office jest tzw. wstążka. Tym słowem określa się wydzielony obszar w górnej
części okna każdego programu w pakietach Office. Dzięki wstążce najpopularniej-
sze polecenia znajdują się na pierwszym planie i nie trzeba ich już szukać w in-
nych miejscach podczas wykonywania najczęstszych czynności. Korzystanie ze
wstążki ułatwia i przyspiesza pracę dzięki temu, że polecenia znajdują się w opty-
malnym położeniu i są łatwiej dostępne niż polecenia klasycznego menu.

Ekran edycyjny Worda zawiera kilka istotnych elementów (rysunek 11.2).

Rysunek 11.2. Okno edytowania dokumentu programu Word

 Menu systemowe Plik — tam znajdziesz polecenia pozwalające Ci

dostosować program Word do własnych upodobań, otworzyć dokument,
zamknąć go, wydrukować itp.
 Karty — w programie Word znajdziesz osiem podstawowych kart, które
określają pewien zakres funkcji edytorskich — jedna z nich jest odkryta;
aby zobaczyć zawartość pozostałych, musisz kliknąć ich nazwy (na przykład
Układ, Widok...).

 Grupy funkcjonalne — graficznie pogrupowane, spokrewnione ze sobą

elementy (przyciski, listy wyboru itp.).
 Pasek przycisków o nazwie Szybki dostęp, który jest zawsze widoczny
na ekranie i pozwala szybko wywołać niektóre częściej używane funkcje
Worda (później pokażę, jak łatwo można tam dodawać własne polecenia).

184
 Poznajemy pakiet Microsoft Office 2016

 Okienko nawigacji, które ułatwia pracę z długimi dokumentami,

podzielonymi na rozdziały i sekcje — dzięki pojedynczemu kliknięciu
w tytuł widocznego w nim nagłówka można przenieść się do dowolnej
części długiego dokumentu.

A oto, co można wyróżnić w dolnej części ekranu:

 Obszar roboczy, czyli miejsce wpisywania tekstu — tutaj miga kursor.
Tekst możesz wpisywać w obszarze ograniczonym marginesami kartki
dokumentu.

 Pasek widoków (znajdziesz tam na przykład układ czytania, czyli widok

pełnoekranowy), a obok niego pasek powiększania (lub pomniejszania),
czyli suwak zoom.

 Pasek stanu, zawierający użyteczne informacje o dokumencie

(na przykład liczbę stron i inne informacje dotyczące edytowanego
dokumentu). Jeśli umieścisz na nim kursor myszy i naciśniesz jej prawy
przycisk, zauważysz, że można tam włączyć wyświetlanie wielu
ciekawych informacji, takich jak numer sekcji, co przydaje się podczas
definiowania nagłówków i stopek w dokumencie.

Pakiet Office 2016 (365) jest domyślnie zalogowany na konto systemowe Microso-
ftu, dzięki czemu możesz uzyskać dostęp do swoich dokumentów z dowolnego
komputera lub urządzenia. Opcja logowania jest widoczna na głównym ekranie
lub zawarta pod przyciskiem Start w panelu Konto.

Przyjrzyjmy się teraz nieco dokładniej wstążce. Składa się ona z poniżej opisanych
elementów:

 Karta — w programie Word znajdziesz osiem podstawowych kart,

które określają pewien zakres funkcji edytorskich (Narzędzia główne,
Wstawianie, Układ itd.).

 Grupa — graficzne pogrupowanie spokrewnionych ze sobą elementów

(na przykład narzędzia do wycinania i wklejania są umieszczone
obok siebie).
 Polecenie — element grupy, na przykład przycisk, opcja wyboru, menu itp.

 Opcje dodatkowe — przycisk wywołuje dodatkowe okienka

z poszerzonymi opcjami i funkcjami ważnymi dla danej grupy
(na rysunku jest to fragment okienka Akapit).

Opisane wyżej terminy ilustruje rysunek 11.3.

185
 ABC komputera

Rysunek 11.3.
Wstążka
i jej funkcje
w pakiecie Office

Jeśli rozmiar wstążki bardzo Ci przeszkadza podczas wpisywania

tekstu, to kliknij dwukrotnie dowolną kartę (np. napis Narzędzia
główne), a grupy przycisków zostaną ukryte. Karty będą się
automatycznie chowały po kliknięciu wskaźnikiem myszy
w obszarze roboczym. Klikając dwukrotnie tytuł dowolnej
ukrytej karty, powrócisz do wyświetlania pełnego.

Widok ekranu Worda na ekranie Twojego komputera będzie nieco inny niż po-
kazany na poprzednich rysunkach, np. nie będą widoczne linijki z lewej strony
i u góry ekranu, pokazujące granice marginesów. Aby temu zaradzić, otwórz
kartę Widok i sprawdź ustawienia w grupie Pokazywanie. Rysunek 11.4 poka-
zuje poprawne ustawienia, gwarantujące wygodną pracę z tekstem.

Rysunek 11.4. Przywracanie układu wydruku i widoku linijek na ekranie Worda

186
 Poznajemy pakiet Microsoft Office 2016

Karty dodatkowe i inne funkcje kontekstowe wstążki

Interfejs użytkownika Worda (oraz każdego innego programu wchodzącego w skład
pakietu Office) ma jeszcze jedną ciekawą cechę — tzw. karty dodatkowe, któ-
re pojawiają się dopiero wtedy, gdy użytkownik kliknie w obrębie złożonego
obiektu osadzonego w dokumencie, np. tabeli, rysunku lub wykresu. Przykład
dotyczący narzędzi edycyjnych tabel pokazuję na rysunku 11.5.

Rysunek 11.5. Karty dodatkowe z narzędziami do edytowania tabel

Oprócz bardzo rozbudowanych, kontekstowych, ukrytych kart Word oferuje wy-

godne ułatwienie — tzw. minipasek narzędzi, który zawiera najczęściej używane
przyciski z innych pasków narzędzi i pojawia się w obszarze pisania po kliknię-
ciu prawym klawiszem myszki w obrębie wiersza lub zaznaczonego wcześniej
tekstu. Jakby nie dość było tych ułatwień, twórcy nowego Worda udostępnili
specjalny pasek o nazwie Szybki dostęp, widoczny obok przycisku pakietu Office
(w lewym górnym rogu ekranu). Oba te ułatwienia pokazałem na rysunku 11.6.

Rysunek 11.6.
Minipasek
narzędzi i pasek
Szybki dostęp

187
 ABC komputera

Zmianę karty na wstążce możesz także wymusić myszą,

ustawiając jej kursor w obszarze karty i kręcąc kółkiem
na górnej obudowie myszy.

Do paska Szybki dostęp możesz dodać dowolny przycisk

z innych pasków. W tym celu wybierz polecenie Dodaj
do paska szybki dostęp z menu kontekstowego, widocznego
po kliknięciu prawym klawiszem myszki wybranego przycisku.

Tryby pracy z dokumentem i jego wielkość ekranowa

Word pozwala pisać dokumenty w wielu układach wyświetlania, charakteryzują-
cych się odmiennymi szczegółami pokazywanymi na ekranie. Być może nie było to
do tej pory przeze mnie eksponowane, ale podczas pisania dokumentu warto pa-
miętać, że efekt, jaki zobaczymy po jego wydrukowaniu, często odbiega od tego,
co widzieliśmy na ekranie w trakcie pracy z tekstem. Aby uniknąć błędów pod-
czas formatowania dokumentów, w tej książce preferowanym układem będzie
Układ wydruku, który najbardziej przypomina to, co zobaczysz po wydrukowaniu
dokumentu1. Jak uzyskać taki tryb wyświetlania?

Okazuje się, że to bardzo proste, a na dodatek edytor jest już domyślnie ustawiony
w takim właśnie trybie! Gdyby jednak tak nie było, układ wydruku w Wordzie
najprościej przywrócisz, klikając przycisk na belce statusowej okna aplikacji
(prawy dolny róg okna) lub wybierając polecenie Układ wydruku na karcie Widok.

Zmiana skali na ekranie jest udogodnieniem dla użytkownika, który posiada

komputer z małym ekranem lub ma słabszy wzrok. Spójrz na wcześniejszy rysu-
nek 11.2, gdzie pokazałem suwak, za pomocą którego możesz sztucznie powięk-
szyć lub zmniejszyć obraz dokumentu na ekranie. Skalowanie możesz także
łatwo wykonać… za pomocą myszy. Po prostu nakieruj wskaźnik myszy na
treść dokumentu i przytrzymując klawisz Ctrl, pokręć kółkiem na górnej obudo-
wie myszy!

Pamiętaj jednak, że wpisując tekst w trybie nienaturalnej skali (np. 150% — po-
większony o połowę), tracimy łatwość oceny końcowego wyglądu dokumentu.
Warto wówczas wcisnąć skrót Ctrl+P, który pokazuje okienko będące podglądem kartki
tuż przed wydrukiem. O wydrukach opowiem szerzej w kolejnym podrozdziale.

1
Inne dostępne układy (Odczyt pełnoekranowy, Układ sieci Web, Konspekt i Wersja robocza)
mogą Ci się przydać po uzyskaniu pewnej wprawy w pracy z edytorem, ale w praktyce ich
znajomość jest zbędna (są one zresztą pozostałością po poprzednich wersjach programu).

188
 Poznajemy pakiet Microsoft Office 2016

Otwieranie i zapisywanie dokumentów

W rozdziale 5. pokazałem, w jaki sposób Windows umożliwia szybkie otwiera-
nie dokumentów za pomocą aplikacji, w której utworzono dany dokument. Jak
pamiętasz, wystarczy wskazać dokument w Eksploratorze plików i nacisnąć
Enter lub przycisk Otwórz. W Wordzie możemy także skorzystać z przycisku Plik,
znajdującego się w lewym górnym rogu każdej aplikacji pakietu. Zobaczysz w nim
następujące polecenia:
 Nowy (Ctrl+N) — otwiera nowe okno dokumentu, zasłaniając poprzedni
dokument.
 Otwórz (Ctrl+O) — otwiera istniejący dokument (trzeba go wyszukać na
dysku, używając okna Eksploratora plików).
 Zapisz (Ctrl+S) — zapisuje dokument na dysku. Jeśli robisz to po raz
pierwszy, będziesz musiał dodatkowo podać nazwę pliku. Ikonka
zapisywania znajduje się także na pasku Szybki dostęp, tuż nad
przyciskiem Plik.
Zapisz jako — zapisuje dokument pod nową nazwą.
 Zamknij (Ctrl+W) — zapisuje i zamyka dokument.

Skróty klawiszowe także warto sobie przyswoić, gdyż znacznie przyspieszają pracę
i pozwalają wywoływać ukryte pod nimi funkcje bez otwierania menu Plik.

OneDrive, czyli dokumenty zapisujesz w chmurze

O usłudze OneDrive wspominałem już kilka razy (np. przy okazji omawiania zapi-
sywania dokumentu w rozdziale 5.). Podsumujmy teraz naszą wiedzę na ten temat.

Windows oferuje zintegrowany dostęp do dysku sieciowego o nazwie OneDrive,

umieszczonego na serwerach internetowych Microsoftu. Jest to usługa online i wy-
maga używania konta Microsoft. Ponieważ Office 2016 jest zintegrowany z OneDrive,
to używasz zasobów online w bardzo prosty sposób — podczas zapisywania
dokumentu możesz zamiast na dysku lokalnym (opcja Ten komputer) umieścić
go na dysku sieciowym OneDrive (rysunek 11.7).

Oczywiście, w podobny sposób można dokument odczytać. Zapis w tzw. chmu-

rze może budzić pewne obawy dotyczące bezpieczeństwa danych, ale pamię-
tajmy, że zasady bezpieczeństwa określa zawsze człowiek. Jeśli Twoje konto
Microsoft nie jest zabezpieczone trudnym do odgadnięcia hasłem oraz nie zde-
finiowałeś w nim opcji odzyskiwania dostępu (np. podając drugi adres e-mail
lub swój telefon komórkowy), to… możesz winić tylko siebie za tak ryzykowny
sposób zarządzania swoimi dokumentami!

189
 ABC komputera

Rysunek 11.7.
Dysk sieciowy
OneDrive
widoczny
z aplikacji Office
podczas zapisu
lub odczytu
dokumentu

OneDrive na szczęście nie wymaga pracy w trybie online, gdyż oprócz zapisu
sieciowego na komputerze powstaje kopia dokumentu, dostępna nawet w sytu-
acji całkowitego odcięcia od Internetu. Przypatrzmy się z praktycznego punktu
widzenia, co oferuje nam rozwiązanie OneDrive.

Główną zaletą tej usługi jest możliwość dostępu do tych samych dokumentów
z wielu różnych urządzeń (komputery, tablety, telefony). Przykładowo, posiadając
tablet z systemem Windows, możesz go zarejestrować na swoje konto Microsoft
i oglądać lub edytować dokumenty utworzone na komputerze domowym. A co,
jeśli używasz iPada? Wówczas wystarczy pobrać w AppStore aplikację OneD-
rive, aby uzyskać dostęp do olbrzymich zasobów tej usługi (obecnie darmowy
limit przestrzeni dyskowej w OneDrive wynosi aż 15 GB!).

Jakby tego było mało, to okazuje się, że dokumenty z dysku OneDrive możesz
również oglądać z dowolnego komputera, używając… wyłącznie przeglądarki
internetowej. Aby się o tym przekonać, możesz z innego komputera otworzyć
adres https://onedrive.live.com (rysunek 11.8).

Rysunek 11.8.
Do OneDrive
możesz wejść
przez
przeglądarkę
internetową

190
 Poznajemy pakiet Microsoft Office 2016

Pamiętaj tylko, że jeśli wchodzisz na zasoby OneDrive z obcego komputera (np.

w kafejce internetowej), musisz zachować ostrożność — po zakończeniu sesji
wyloguj się z usługi i nie pozwalaj zapisywać haseł w przeglądarce!

Czy to koniec możliwości oferowanych przez usługę OneDrive? Otóż nie. Jak się
łatwo przekonać, dokumenty oglądane poprzez przeglądarkę możesz także…
edytować bezpośrednio w samej przeglądarce internetowej; nie musisz nawet
posiadać na komputerze pakietu Office! Jeśli interesuje Cię szersze poznanie
możliwości usługi OneDrive, zapoznaj się z moją książką Office 2016 PL w biurze
i nie tylko, która opisuje te zagadnienia bardzo dokładnie (w tej książce z oczywi-
stych powodów koncentruję się na opisie systemu i na pogłębiony opis Office’a po
prostu nie ma już miejsca!).

Drukowanie dokumentów tekstowych

Ponieważ edytor tekstowy podczas naszej pracy automatycznie organizuje tekst
i rozkłada go na kolejne kartki w formacie A4 (jest to najpopularniejszy format
w Europie), samo wydrukowanie dokumentu nie powinno sprawiać niespodzia-
nek, jeżeli zadbaliśmy, aby pracować w trybie układu wydruku. Układ wydruku
oferuje maksymalne podobieństwo między tym, co widzisz na ekranie, a wydru-
kiem na papierze i obecnie nie ma specjalnych powodów, aby pracować w in-
nych układach.

Wydruk najprościej jest wykonać, naciskając skrót Ctrl+P (oczywiście, możesz

także wybrać odpowiednie polecenie dostępne po kliknięciu w przycisk menu
systemowego Plik). Edytor wyświetli specjalne okienko, w którym możesz zo-
baczyć podgląd wydruku, ustalić zakres drukowanych stron, liczbę kopii oraz
kolejność drukowania (rysunek 11.9).

Podczas drukowania bardzo często się zdarza, że poniewczasie zauważymy błąd.

Aby nie marnować papieru oraz tuszu lub tonera w drukarce, można ustawić sobie
opcje wydruku o obniżonej jakości (druk szybki). Znajdziesz je, klikając przycisk
Właściwości drukarki, który wyświetla okienko zawierające opcje pozwalające
ustalić jakość wydruku i inne parametry dostępne dla posiadanej drukarki. Po-
dobnie przy drukowaniu zdjęć lub kolorowych grafik lepsze efekty uzyskasz,
wkładając do podajnika papier fotograficzny i ustawiając w opcjach drukarki
taki typ papieru (kupisz go bez kłopotu w supermarketach lub w sklepach pa-
pierniczych).

191
 ABC komputera

Rysunek 11.9. Drukujemy dokument w programie Word

Możliwości edytora podczas ustawiania opcji wydruku są

ograniczone przez sprzęt — okienka opcji na Twoim sprzęcie
mogą być nieco odmienne, ale nie aż tak, abyś się pogubił.

Taki papier jest grubszy i wolniej schnie, dzięki czemu efekt końcowy przypo-
mina to, co dostajesz w profesjonalnym zakładzie fotograficznym.
Przykład opcji dostępnych dla mojej drukarki pokazuję na rysunku 11.10.

Instalowanie drukarki
System Windows już od lat znakomicie obsługuje automatyczne instalowanie dru-
karek zgodnych ze standardem Plug & Play (z ang. włącz i używaj) i tylko takie
drukarki należy kupować oraz stosować. Jest zatem szansa, że po zamontowa-
niu nowo zakupionej drukarki, włączeniu jej do zasilania i podłączeniu kablem
o nazwie USB Windows ją wykryje i zarejestruje w systemie.

192
 Poznajemy pakiet Microsoft Office 2016

Rysunek 11.10.
Ustalanie
jakości wydruku
i rodzaju
papieru

Kupując drukarkę, upewnij się, że jest ona zgodna z systemem

Windows 8 lub wyższym. System operacyjny automatycznie
instaluje w zasadzie każdy typ nowoczesnej drukarki wyposażonej
w złącze USB. Nawet jeśli nie posiadasz dysku z dodatkowym
oprogramowaniem drukarki (np. pozwalającym kontrolować
poziom tuszu lub tonera), możesz spróbować je odnaleźć na
stronie producenta w sieci Internet.

193
 ABC komputera

194
 12

FORMATOWANIE
TEKSTÓW

N a edytowanie dokumentów składają się dwie

podstawowe czynności: pisanie i formatowanie.
Ta druga czynność oznacza ustawianie wielkości
liter, wyrównywanie tekstu do marginesów itp.
W tym rozdziale omówię kolejno najpopularniej-
sze sposoby formatowania, które uznaję za wy-
starczające do tworzenia profesjonalnie wygląda-
jących dokumentów.

Otwórz teraz program Word i wpisz kilka dłuż-

szych zdań (przypomnij sobie przy okazji omówio-
ne w rozdziale 3. zasady używania klawiatury).

Gdy już je napiszesz, naciśnij dwa – trzy razy kla-

wisz Enter i wpisz kilka kolejnych zdań. Później
kilka razy naciśnij spację (klawisz odstępu na dole
klawiatury), a potem znowu Enter i wpisz jedno
zdanie, ale po nim nie naciskaj już klawisza Enter.
Wypróbuj także działanie klawisza Tab.
 ABC komputera

W ćwiczeniach zawartych w tym rozdziale w większości

przypadków będą używane przyciski ekranowe widoczne przy
aktywnej karcie Narzędzia główne.

W prawym górnym rogu grupy przycisków Akapit odszukaj przycisk Pokaż

wszystko ( ). Jest to specjalny przełącznik wyświetlania niedrukowalnych
znaków formatowania.

Po jego kliknięciu na ekranie powinien ukazać się efekt podobny do przed-

stawionego na rysunku 12.1 (oczywiście, Twój tekst będzie nieco inny).

Rysunek 12.1. Znaki niedrukowalne i ich rola w procesie formatowania dokumentu

Nie przejmuj się czerwonym wężykiem pod niektórymi słowami (na rysunku
„kaszlak”). Słownik ortograficzny wbudowany w program Word sygnalizuje
w ten sposób, że nie rozpoznaje danego słowa, lecz nie w każdym przypadku
oznacza to błąd. Znak wężyka oczywiście nie pojawi się na wydruku.

Pewnie zastanawiasz się teraz, co się stało z tak pieczołowicie napisanym do-
kumentem i dlaczego zależy nam na upstrzeniu go ukrytymi znakami. Jaki cel
ma wyświetlenie na ekranie znaków niedrukowalnych?

Otóż znaki formatowania (wprowadzane np. spacją czy klawiszami Tab lub Enter)
mają swoje funkcje (wstawiają puste miejsce, nowy wiersz), ale nie są druko-
wane w jakiś szczególny sposób. Ich tymczasowe wyświetlanie daje pełniejszą
kontrolę nad tekstem i pozwala lepiej zrozumieć zmieniający się wygląd do-
kumentu w momencie wykonywania niektórych czynności edycyjnych.

196
 Formatowanie tekstów

Wróćmy do edytowania dokumentów. Na tę czynność składają się pisanie

(treść) i formatowanie (forma). Pisać każdy może (podobnie jak śpiewać), gorzej by-
wa z poprawnym formatowaniem, które wykorzysta możliwości Worda. W na-
stępnych podrozdziałach omówię kolejno najpopularniejsze sposoby formatowania,
a opierać się będę na przykładzie wyimaginowanego listu do wujka. Fragment
tego listu miałeś już okazję zobaczyć na poprzednim rysunku.

W trakcie ćwiczeń staraj się co jakiś czas włączać tryb znaków ukrytych ( ),
aby mieć lepszą kontrolę nad tekstem.

Tabela 12.1 zawiera listę najpopularniejszych znaków niedrukowalnych, które

spotkasz podczas pracy z edytorem Word.

Tabela 12.1. Znaki niedrukowalne używane przez Worda do formatowania tekstu

Znak niedrukowalny Opis

Czerwony wężyk pod wyrazem
Znak nowego wiersza (koniec akapitu).
Odstępy (spacje).
Znak tabulatora.
Efekt wciśnięcia kombinacji klawiszy Shift+Enter —
powoduje przejście do nowej linii bez utworzenia
nowego akapitu (tzw. miękki Enter).
Efekt nieodnalezienia wyrazu w słowniku edytora
(potencjalny błąd ortograficzny).

Akapit i jego wyrównanie

względem marginesów
Wydzielony blok tekstu zakończony znakiem końca wiersza (klawiszem Enter)
zwany jest akapitem. Spróbuj pisać tekst bez zwracania uwagi na prawy margines.
Zauważysz, że program sam układa wyrazy tak, aby tekst zajmował optymalną
powierzchnię na stronie.

Wpisz teraz w oknie programu Word nieco dłuższy akapit, tzn. taki, który zajmuje
na ekranie kilka wierszy. Pisz w sposób ciągły, a na koniec naciśnij Enter. Kliknij
następnie myszą gdzieś w obrębie nowo napisanego akapitu, aby zaczął tam migać
kursor tekstowy (pionowa kreska). Zwróć szczególną uwagę na kwestię wyrówna-
nia tekstu względem marginesów bocznych. W tym celu wypróbuj teraz przyciski
z grupy Akapit na karcie Narzędzia główne, obserwując, co dzieje się z tekstem
(tabela 12.2).

197
 ABC komputera

Tabela 12.2. Opcje wyrównywania i wcięcia akapitu

Przycisk i skrót Opis

(Ctrl+L) Wyrównanie do lewego marginesu kartki (opcja domyślna); pochodzi
od angielskiego słowa Left. Kliknięcie tego przycisku może nie
spowodować żadnych zmian, gdyż jest to opcja domyślna Worda.
(Ctrl+E) Wyśrodkowanie względem lewego i prawego marginesu kartki;
pochodzi od angielskiego słowa cEnter; przydaje się np. do napisania
adresu na środku kartki.
(Ctrl+R) Wyrównanie do prawego marginesu kartki; pochodzi od angielskiego
słowa Right; przydaje się np. do napisania w liście daty z prawej
strony kartki.
(Ctrl+J) Wyrównanie do lewego i prawego marginesu kartki, tzw. justyfikacja;
pochodzi od angielskiego słowa Justify; nadaje akapitowi estetyczny,
„książkowy” wygląd.
Przesunięcie akapitu w lewo.
Przesunięcie akapitu w prawo (dołożone wcięcie z lewej).

Rysunek 12.2 pokazuje, co dzieje się z tekstem po kliknięciu określonych przy-

cisków wyrównania akapitu.

Rysunek 12.2. Wyrównywanie akapitu — przykłady

Interesującym parametrem, który wpływa na wygląd akapitu, jest możliwość

regulowania jego lewego i prawego wcięcia względem marginesów. Spójrz na
rysunek 12.3, na którym pokazałem drugi akapit naszego przykładowego listu
z wakacji z wbudowanym wcięciem z lewej strony i prawym marginesem prze-
suniętym w lewo.

198
 Formatowanie tekstów

Rysunek 12.3. Zaawansowane formatowanie akapitów

Aby uzyskać efekt przedstawiony na tym rysunku, kliknij gdzieś w obrębie akapitu
zaczynającego się od słów „Gdy tylko…” (możesz także przemieścić tam kursor
tekstowy za pomocą strzałek), a następnie kliknij raz przycisk (zwiększający
wcięcie z lewej).

Wcięcie względem prawego marginesu ustawia się nieco inaczej. Wymagana

jest do tego pewna wprawa w obsłudze myszki — ale ten etap już masz za sobą,
prawda?
 Ustaw kursor gdziekolwiek wewnątrz wspomnianego akapitu.

 Chwyć lewym klawiszem myszki trójkącik na linijce (zaznaczony na rysunku

12.3 kółeczkiem) i gdy pojawi się linia przerywana, przesuwaj ją w lewo
i w prawo, regulując odległość akapitu od prawego marginesu strony.

Rzeczywisty rozmiar dokumentu

Już w poprzednim rozdziale wyjaśniłem, że obszar zajmowany przez tekst na
ekranie niekoniecznie odpowiada obszarowi, jaki zajmie tekst po wydrukowaniu
na papierze. Wiesz już, jak skalować tekst za pomocą suwaków zoom. To samo
możesz uzyskać, wybierając odpowiednie przyciski na karcie Widok. W każdym
przypadku jedynie regulujesz własny sposób widzenia, nie zmieniasz jednak sa-
mego dokumentu.

199
 ABC komputera

Na pewno już rozumiesz, że komputer nie odwzorowuje na ekranie rzeczywi-

stości. Aby się przekonać, jak naprawdę będzie wyglądał dokument po wydru-
kowaniu, otwórz podgląd wydruku (karta Plik, polecenie Drukuj).

Zobaczysz wówczas dokument w trybie podglądu przed wydrukiem, który udo-

stępnia ciekawe funkcje (np. orientację kartki papieru, marginesy wydruku).
Wszystkie te opcje możemy z łatwością wywołać za pomocą odpowiednich
przycisków wyświetlonych na ekranie. Tryb ten pozwala bardzo łatwo wychwy-
cić zawczasu błędy, jakie zobaczylibyśmy na gotowym wydruku. Warto z niego
korzystać, zwłaszcza przed wysłaniem do drukarki dokumentu wielostronico-
wego. Jeśli odpowiednio wyregulujesz suwak zoom, to na ekranie zobaczysz
podgląd kilku stron jednocześnie, co pozwoli Ci ocenić poprawność rozkładu
tekstu na stronach (rysunek 12.4 pokazuje fragment tego rozdziału w trakcie
pisania!).

Rysunek 12.4. Przed wysłaniem dokumentu do drukarki sprawdź, jak będzie wyglądał
na papierze

Oczywiste jest, że oglądanie wielu stron naraz ma sens jedynie w przypadku du-
żego, wielostronicowego dokumentu, a nie naszych kilku wierszy tekstu — warto
jednak na przyszłość pamiętać o tej możliwości.

200
 Formatowanie tekstów

Wyróżnianie elementów tekstu

Na pewno widziałeś w profesjonalnych publikacjach specjalne sposoby wyróżnia-
nia tekstu, takie jak wytłuszczenie (inna nazwa: pogrubienie), pochylenie i pod-
kreślenie. Word pozwala uzyskać te efekty w bardzo prosty sposób, wyłącznie
przy użyciu standardowych przycisków ekranowych pokazanych w tabeli 12.3.

Tabela 12.3. Przyciski wyróżniania tekstu

Przycisk
Opis
i skrót klawiszowy
(Ctrl+B) Wytłuszczenie tekstu; pochodzi od angielskiego bold.

(Ctrl+I) Pochylenie tekstu; pochodzi od angielskiego italic.

(Ctrl+U) Podkreślenie tesktu; pochodzi od angielskiego underline.

Pojedyncze litery i nowe wyrazy

Wciśnij kliknięciem przycisk , lub , aby pogrubić, pochylić lub podkreślić
litery, i od razu zacznij pisać. Do czasu „odciśnięcia” przycisku każdy kolejny znak
będzie pisany z odpowiednimi wyróżnieniami. Możesz też wcisnąć kilka przy-
cisków naraz, np. i , co spowoduje pogrubienie i pochylenie.

Już napisane pojedyncze wyrazy

 Kliknij gdzieś wewnątrz wyrazu (albo przenieś tam kursor za pomocą
klawiszy kierunkowych z symbolami , ,  i ).

 Wciśnij kliknięciem przycisk , lub , aby pogrubić, pochylić lub

podkreślić litery. W dowolnym momencie możesz zwolnić raz wciśnięty
przycisk, aby zrezygnować z wyróżnienia.

Grupy napisanych wyrazów

Aby dokonać formatowania grupy wyrazów, musisz ją najpierw zaznaczyć (na-
zwijmy to umownie „zaczernić”, choć na ekranie zaznaczenie to prezentuje się
jako odcień szarości). W tym celu wstaw kursor tekstowy w miejscu, od którego
zamierzasz rozpocząć zaznaczanie, naciśnij i przytrzymaj klawisz Shift (lewy
lub prawy), jednocześnie naciskając jeden z klawiszy strzałkowych, które
przesuną obszar zaznaczenia w wybranym kierunku: , ,  lub .

201
 ABC komputera

Po zaznaczeniu tekstu kliknij wybrane przyciski, np. oraz , i naciśnij

klawisz kierunkowy , aby zlikwidować „zaczernienie” (możesz także kliknąć
gdzieś w obrębie tekstu). Przykład pokazuję na rysunku 12.5.

Rysunek 12.5.
Formatowanie
wielu wyrazów
jednocześnie

Pamiętaj, aby nie naciskać żadnego klawisza, gdy jest aktywne „zaczernienie”,
bo wciśnięty klawisz zastąpi cały zaznaczony fragment tekstu!

Błędy, błędy!
Podczas edytowania można dość łatwo zepsuć pieczołowicie przygotowany do-
kument, i to jednym kliknięciem myszy. Na szczęście, Word pozwala wycofać
się z pochopnie wykonanej czynności. Służą do tego przyciski, które znajdziesz
w lewym górnym rogu okna aplikacji, na pasku Szybki dostęp (tabela 12.4).

Tabela 12.4. Przyciski pozwalające korygować błędnie wpisany tekst lub

nieprawidłowe formatowanie

Przycisk i skrót klawiszowy Opis

(Ctrl+Z) Cofnięcie ostatniej czynności.

(Ctrl+Y) Przywrócenie cofniętej czynności.

Word i schowek
W rozdziale 6. poznałeś już możliwości zastosowania tzw. schowka Windows. Jak
każdy dobrze napisany program, Word także umożliwia współpracę ze schow-
kiem. Służą do tego przyciski i skróty klawiszowe zawarte na karcie Narzędzia
główne w grupie Schowek (tabela 12.5).

Do schowka możesz skopiować dowolny obiekt widoczny w obszarze edycji:

tekst, grafikę, tabelę itp.

202
 Formatowanie tekstów

Tabela 12.5. Kopiowanie i wklejanie

Przycisk i skrót klawiszowy Opis

(Ctrl+C) Kopiowanie.

(Ctrl+X) Wycinanie.

Wklejanie.
(Ctrl+V)
Malarz formatów.

Zwróć uwagę na malarza formatów ( ), bardzo ciekawą funkcję Worda, która

pozwala łatwo skopiować elementy formatowania i zastosować je w innym miejscu
(zob. niżej drugie kliknięcie). Sprawne posługiwanie się tym przyciskiem przyspie-
sza pracę przy modyfikacji obcych dokumentów:
 Pierwsze kliknięcie — w obrębie formatu, który chcesz skopiować —
zapamiętuje wszystkie elementy formatowania (marginesy, czcionki,
wyróżnienia itp.).
 Drugie kliknięcie — na tekście docelowym — aplikuje zapamiętane
elementy formatowania.

Sprawdź sam, jak działa Malarz formatów, gdyż znacznie ułatwia on efektywną
pracę z dokumentami.

Rozmiar czcionki
Jedną z wielu możliwości upiększania tekstów pisanych w Wordzie jest zmiana
wielkości czcionki. Czynność ta jest równie łatwa jak zastosowanie pogrubienia
i innych tego typu efektów.

Aby zmienić rozmiar czcionki, wykonaj poniższe czynności:

 Zaznacz fragment tekstu, np. nagłówek listy.

 Rozwiń listę z rozmiarami poprzez kliknięcie trójkącika na przycisku .

Przycisk ten znajdziesz w grupie Czcionka na karcie Narzędzia główne.
Rozmiar czcionki, który tam zobaczysz, zależy od dokumentu i miejsca,
w którym znajduje się kursor — Word pokazuje rozmiar znaku, którego
„dotyka” kursor.
 Ustaw inny rozmiar czcionki, np. 16, kliknij gdzieś w obrębie obszaru
roboczego lub naciśnij klawisz dowolnego kursora, aby usunąć zaznaczenie,
i już możesz podziwiać efekt!

203
 ABC komputera

Rozmiar czcionki łatwo zmienisz także przyciskami

powiększania i zmniejszania ( ).

W trakcie pisania zapewne już wiele razy zdarzyło Ci się przez przypadek naci-
snąć klawisz Caps Lock i odruchowo napisać spory kawałek tekstu nieprawi-
dłową wielkością czcionki, np. „cHCIELIBYŚMY CI OPISAĆ NASZE PRZYGODY”.
Czy musisz kasować błędnie wpisaną część zdania? Na szczęście nie (rysunek 12.6).

Rysunek 12.6.
Cykliczna
zmiana
rozmiaru
czcionek
w tekście

 Zaznacz („zaczernij”) wyrazy, które napisałeś z wciśniętym klawiszem

Caps Lock.
 Naciśnij wielokrotnie kombinację Shift+F3 i sprawdź, co dzieje się
z tekstem.

Jak widać, kombinacja klawiszy Shift+F3 jest bardzo wygodnym narzędziem.

Kolor czcionki
W grupie Czcionka znajdziesz przyciski , które umożliwiają zmianę ko-
loru wyróżnienia tekstu (markera) lub koloru czcionki (standardowo ustawionego
jako czarny).

204
 Formatowanie tekstów

Odstępy między akapitami

Podczas edytowania dokumentu w Wordzie wielokrotnie używałeś klawisza
Enter, aby wstawić odstępy między poszczególnymi akapitami. Nie zawsze jest
to dobra metoda, gdyż klawisz ten tworzy wiersz o wysokości aktualnie wybranej
czcionki, np. 10 pkt. Czy można jednak zrobić inny odstęp, np. 5 pkt, zmieniając
czcionkę? Odpowiedź jest przewrotna: owszem, możesz tak zrobić, ale nie jest
to zalecane.

Sugerowanym rozwiązaniem jest używanie polecenia Akapit z karty Narzędzia

główne — kliknij symbol w prawym dolnym rogu grupy Akapit. Możesz także
wywołać to polecenie, klikając prawym klawiszem myszy wewnątrz akapitu i wy-
bierając je z menu podręcznego (rysunek 12.7).

Rysunek 12.7. Regulacja odstępów akapitu

Okno Akapit pozwala na dokładne ustawienie wszystkich parametrów regulu-

jących wygląd i zachowanie akapitu na stronie. Łatwo zauważyć, że ustawienia
z tego okienka są zbliżone znaczeniowo do niektórych przycisków omawianych
wcześniej w tym rozdziale. Aby to uwypuklić, na rysunku 12.7, ukazującym
wygląd okna Akapit, pokazałem także odmienne sposoby ustawiania niektórych
opcji za pomocą przycisków widocznych na ekranie (prawa strona rysunku).

Wyjątkiem są właśnie Odstępy. Ustawiając tam odpowiednie wartości, możesz

precyzyjnie, w punktach, ustalać wielkość odstępów między akapitami.

205
 ABC komputera

Aby zastosować formatowanie akapitu, musisz wcześniej ustawić w nim kur-

sor (najprościej zrobisz to, klikając akapit myszą) i dopiero wówczas przejść do
okienka Akapit.

Rysunek 12.8 pokazuje fragment tekstu z kilkoma ciekawymi ustawieniami od-

stępów pomiędzy akapitami.

Rysunek 12.8. Przykład tekstu z precyzyjnie ustalonymi odstępami akapitów

Zauważ, że przestrzeń pomiędzy pierwszym i drugim akapitem wynosi 0+0 = 0

punktów, a pomiędzy drugim i trzecim odpowiednio 6+30 = 36 punktów! Z oczy-
wistych względów takie niuanse formatowania można zobaczyć wyłącznie w try-
bie wyświetlania znaków ukrytych (przycisk Pokaż wszystko ).

Punktowanie i numerowanie
Word umożliwia tworzenie wszelkiego rodzaju list numerowanych lub punktowa-
nych. Jeżeli zechcesz ponumerować zdania, kliknij przycisk . Program
automatycznie wprowadzi numerację kolejnych zdań (naciśnięcie klawisza Enter
powoduje zwiększenie licznika o 1). Przykład znajdziesz na rysunku 12.9.

Rysunek 12.9.
Przykład listy
numerowanej
i punktowanej

Zakończenie numerowania polega na zwolnieniu (przez kliknięcie) przycisku nu-

merowania ( ). Jeśli nie podobają Ci się standardowe style list numerowanych,

206
 Formatowanie tekstów

możesz je zmienić, klikając trójkącik znajdujący się przy przycisku (możesz

także wybrać polecenie Numerowanie z menu podręcznego).

Punktowanie uzyskasz za pomocą przycisku . Zakończenie punktowania

polega na zwolnieniu (za pomocą kliknięcia) przycisku punktowania. Jeśli nie
podobają Ci się standardowe kropki ( ), możesz je zmienić, wchodząc do menu
Punktory, ukrytego pod trójkącikiem znajdującym się przy przycisku. Oczywiście,
możesz także wybrać polecenie o tej samej nazwie z menu podręcznego. Będziesz
wówczas mógł wybrać nowe znaki punktowania (rysunek 12.10).

Rysunek 12.10.
Dostępne style
numerowania
i punktowania

Na koniec tego podrozdziału proponuję zabawę z oknem, które można wywołać

przez wybranie polecenia Zdefiniuj nowy punktor. Spróbuj sam wybrać odpo-
wiednie opcje, aby na ekranie pojawiła się lista wyglądająca jak ta przedstawiona
na rysunku (lista narzędzi).

Zaawansowane formatowanie
W tym podrozdziale pokażę kilka ciekawych funkcji Worda, które, umiejętnie
zastosowane, nadadzą naszym dokumentom profesjonalny wygląd; jak się oka-
że — dzięki zaledwie kilku kliknięciom myszą.

Podwieszony akapit
Czy zastanawiałeś się, w jaki sposób w Wordzie uzyskać efekt podwieszonego
akapitu, tzn. takiego, który jest przyczepiony, powiedzmy, do numeru? Popatrz
na przykład.

207
 ABC komputera

Uzyskanie takiego efektu za pomocą wstawiania spacji (odstępów), formatowa-

nia akapitów itp. jest możliwe, ale nie jest to metoda, którą będę tu polecał.

Tajemnica takiego wyglądu akapitu tkwi w jego ustawieniach dostępnych

w okienku Akapit lub na poziomej linijce Worda. Umieszczone na niej wskaźniki
pokazują ustawienia akapitu, w którym znajduje się kursor tekstowy. Przecią-
gając znaczniki na poziomej linijce, można zmienić ustawienia wcięć i margine-
sów także w tabelach. Aby uzyskać efekt pokazany na rysunku, wykonaj opisa-
ne poniżej kroki (rysunek 12.11).

.
Rysunek 12.11. „Podwieszony” akapit

 Napisz „Def. 1.” i wpisz resztę tekstu, a na koniec naciśnij Enter.

 Kliknij wewnątrz akapitu, umieszczając kursor tekstowy przed znakiem,

który definiuje lewy margines „podwieszenia” (przed słowem „Edytor”).
 Wskaźnikiem myszy chwyć na górnej linijce trójkącik suwaka (uważaj,
żeby nie chwycić dolnego prostokącika). Pojawi się pionowa przerywana
linia, którą musisz dosunąć do początku pierwszego wyrazu właściwego
akapitu (nie licząc „Def. 1.”).

Jak widać, jest to sposób trochę dziwny, ale skuteczny!

Automatyczne dzielenie wyrazów

Pamiętasz zasady dzielenia wyrazów, których nauczyłeś się w szkole podstawowej?
Word także potrafi to robić, na dodatek automatycznie. Jeśli chcesz włączyć
w swoim dokumencie funkcję przenoszenia wyrazów, kliknij kartę Układ i z grupy
Ustawienia strony wybierz polecenie Dzielenie wyrazów, a potem zaznacz opcję
Automatycznie.

Jeżeli nie chcesz dzielić jakiegoś słowa, lecz zamierzasz przenieść je do następnego
wiersza w całości (np. całe polecenie Ustawienia strony na rysunku poniżej), powi-

208
 Formatowanie tekstów

nieneś przed wybranym wyrazem nacisnąć kombinację klawiszy Shift+Enter.

Uzyskasz wówczas efekt, o jaki Ci chodziło, bez wprowadzania znaku nowego
wiersza, który utworzyłby nowy akapit (rysunek 12.12).

Rysunek 12.12. Zwykłe i zaawansowane przenoszenie wyrazów

Widoczny w trybie znaków ukrytych znak , uzyskiwany przez naciśnięcie

klawiszy Shift+Enter, zwany jest także „miękkim” znakiem końca wiersza (w od-
różnieniu od „twardego” — wstawianego za pomocą klawisza Enter). Oczywi-
ście, jak każdy inny znak, możesz go w dowolnym momencie skasować.

Przy dzieleniu wyrazów warto także zwracać uwagę na to, by komputer nie roz-
dzielił słów tworzących jedną całość znaczeniową, takich jak „Jan Paweł II” czy
„Coca-Cola”, na dwa wiersze (np. słowo „Jan” zostało na końcu jednego wiersza,
a „Paweł II” znajduje się już na początku następnego). Sposobem na zaradzenie
tej sytuacji nie jest z pewnością wpisywanie dodatkowych spacji lub łącznika (-),
lecz zastosowanie ich nierozdzielnych odpowiedników. Aby je uzyskać, wy-
starczy na końcu wyrazu, który chcemy skleić z kolejnym, skasować znak spacji
i nacisnąć jednocześnie kombinację klawiszy Ctrl+Shift oraz wstawić wybrany
znak łącznika — na przykład Ctrl+Shift+spacja wstawia spację nierozdzielają-
cą. Spacja nierozdzielająca jest reprezentowana w trybie znaków ukrytych za
pomocą symbolu podobnego do stopni przy opisywaniu temperatury, na przy-
kład .

Poniżej podaję przykład, w którym wyrażenie „Jan Paweł II” zostało w całości
przeniesione do drugiego wersu (celowo włączyłem znaki ukryte).

 Zdanie pierwotne

209
 ABC komputera

 Wygląd po zmianie

Jeśli nuży Cię ręczne wstawianie znaków specjalnych, takich jak np. nieroz-
dzielające spacje ( ), skorzystaj z karty Wstawianie, z polecenia Symbol/Więcej
symboli, a w nim z zakładki Znaki specjalne (rysunek 12.13).

Rysunek 12.13. Znaki specjalne można też wstawiać z okienka w Wordzie

Wstawianie daty i godziny

Dobrze skonfigurowany komputer ma wewnętrzny zegar, który odlicza czas,
nawet gdy komputer jest odłączony od źródła zasilania. Wstawianie do tekstu
daty lub godziny w miejscu, w którym znajduje się kursor tekstowy, jest banal-
nie proste. Wybierz z karty Wstawianie i grupy Tekst polecenie Data i godzina.

Jeśli ustawisz opcję Aktualizuj automatycznie, to przy kolejnym otwarciu do-

kumentu Worda zawartość pola z datą i/lub godziną zostanie automatycznie
uaktualniona (rysunek 12.14).

Jest to przydatne w stosowaniu wszelkich wzorów pism i listów. Zwróć przy

okazji uwagę, że gdy w dokumencie znajduje się pole z datą (lub inną informa-
cją o charakterze pola specjalnego), po kliknięciu w jego obrębie Word zazna-
cza to pole poprzez szare tło wokół wyrazu (znika ono po kliknięciu w innym
miejscu).

210
 Formatowanie tekstów

Rysunek 12.14.
Pole z automatyczną
datą

211
 ABC komputera

212
 13

CZCIONKI I JĘZYKI
W DOKUMENTACH
WORDA

Krój i rozmiar czcionki

Różne rodzaje tekstów wymagają zastosowania
różnych typów czcionek. Inną czcionką napisze-
my pracę magisterską, a inną stylizowane zapro-
szenie na bal maturalny. Bardzo często nawet
w jednym tekście stosujemy różne rodzaje czcio-
nek. Edytor Worda (a tak naprawdę cały pakiet
Office) udostępnia bogaty ich zestaw.

Aby wybrać najbardziej odpowiednią dla naszego

dokumentu czcionkę, należy zaznaczyć fragment
tekstu i na karcie Narzędzia główne wskazać od-
powiadającą nam czcionkę oraz ewentualnie usta-
lić jej rozmiar.
 ABC komputera

Rysunek 13.1 pokazuje fragment bardzo długiej listy dostępnych czcionek i za-
wartość okienka opcji dodatkowych (przycisk w grupie Czcionka).

Rysunek 13.1. Czcionki w programie Word (i nie tylko)

Przycisk opcji dodatkowych pozwala wejść do nieco bardziej rozbudowanego

okienka, w którym można dokonać znacznej liczby zmian w zakresie wyglądu
tekstu. W okienku zobaczysz również panel Podgląd, który pozwala przekonać
się, jak będzie wyglądał tekst po zmianie czcionki. Jeśli nie spodoba Ci się jej
wygląd, zawsze możesz anulować operację, klikając Anuluj lub naciskając kla-
wisz Esc.

W okienku Czcionka dla zaznaczonego fragmentu tekstu możesz:

 Wybrać rodzaj czcionki (zmienić krój).

 Określić jej styl (czcionka normalna, pochylona, pogrubiona).

 Ustalić jej wielkość.

 Określić efekty specjalne, np. dla czcionki Times New Roman m.in.:

To jeszcze nie koniec niespodzianek. Otwórz za pomocą kliknięcia kartę Zaawan-

sowane, na której możesz ustawić niestandardowe odstępy między znakami

214
 Czcionki i języki w dokumentach Worda

(np. o szerokości połowy spacji), co jest niemożliwe do uzyskania bezpośrednio

z klawiatury.

Warto wiedzieć, że nie wszystkie czcionki dostępne w komputerze

zawierają polskie litery (ą, ę i inne). Aby się o tym przekonać,
ustaw nową czcionkę i sprawdź, używając prawego klawisza
Alt, czy uda Ci się uzyskać polskie znaki.

Niektóre czcionki są zestawami użytecznych znaków (np.

strzałek) oraz nietypowych symboli (np. , , , , , , €),
których raczej nie stosuje się w zwykłym tekście pisanym, ale
dość często przydają się one w tekstach o charakterze naukowym.

Okienko Czcionka zawiera bogaty zestaw ustawień, z których jednak dość rzad-
ko korzysta się w praktyce. Najczęściej używa się zmiany rozmiaru i rodzaju
czcionki, dlatego też te opcje są łatwiej dostępne — na wstążce Worda.

W Wordzie mamy też możliwość wstawiania do tekstu znaków specjalnych, nie-

dostępnych bezpośrednio z klawiatury, z pominięciem menu Czcionka. Możemy
w tym celu zdefiniować specjalne skróty klawiszowe i wówczas osoby piszące
np. w języku niemieckim nie będą miały problemów ze stosowaniem w tekście
niemieckich liter.

Wykonaj teraz proste ćwiczenie.

 Ustaw kursor w dowolnym miejscu tekstu.

 Z karty Wstawianie, grupa Symbole, wybierz polecenie Symbol

(wielki przycisk oznaczony symbolem ).
 Kliknij dowolny symbol, który ujrzysz na ekranie pod przyciskiem,
aby wstawić nietypowe znaki, np. , , .

Grupa Symbole zawiera często używane znaki specjalne, tak aby nie trzeba było
ich szukać pośród czcionek systemowych. Jeśli klikniesz odsyłacz Więcej sym-
boli, ujrzysz ich jeszcze więcej, a rozwijając listy czcionek, dotrzesz do całkowi-
cie egzotycznych znaków, które bardziej przypominają obrazki niż klasyczne
kroje pisma (rysunek 13.2).

215
 ABC komputera

Rysunek 13.2. Symbole specjalne w Wordzie

Warto wiedzieć, że możliwe jest przypisanie skrótu klawiszowego w celu łatwego

wywoływania często używanego symbolu. Pokażę to na prostym przykładzie.
 Kliknij przycisk Klawisz skrótu.

 Wybierz czcionkę, która zawiera symbole.

 Kliknij znak, który Cię interesuje.

 Naciśnij przycisk Klawisz skrótu, a następnie jakąś kombinację klawiszy,

np. Ctrl+Shift+F1. Przypisania znaczenia dokonasz, wciskając przycisk
Przypisz.
 Od tej pory wybrany znak będzie dostępny pod zdefiniowanym skrótem
klawiszowym Ctrl+Shift+F1 (rysunek 13.3).

Znaki diakrytyczne języków obcych

Jak się okazuje, znaki diakrytyczne różnych języków (np. niemieckiego czy francu-
skiego) możesz znaleźć w „zwykłej” czcionce, np. Times New Roman, i wcale
nie jest wymagane włączanie w Windowsie układu obcej klawiatury! Pewnym
utrudnieniem jest to, że chociaż niektóre z tych znaków są dostępne bezpo-
średnio z klawiatury, to uzyskuje się je w dość dziwny sposób. W tabeli 13.1
przedstawiłem kilka przykładów, które pozwolą Ci poznać zasadę wpisywania
znaków diakrytycznych.

216
 Czcionki i języki w dokumentach Worda

Rysunek 13.3. Tworzymy skrót klawiszowy do znaku specjalnego

Tabela 13.1. Znaki diakrytyczne języków obcych w dokumencie Worda

Znak Jak go uzyskać?

é Naciśnij jednocześnie Ctrl oraz ‘ (apostrof, znak występujący na klawiszu
razem ze znakiem "), po czym zwolnij klawisze i naciśnij klawisz E.
ô Naciśnij jednocześnie Ctrl, Shift oraz ^ (znak występujący na klawiszu razem
ze znakiem 6), po czym zwolnij klawisze i naciśnij klawisz O.
ç Naciśnij jednocześnie Ctrl oraz , (przecinek), po czym zwolnij klawisze
i naciśnij klawisz C.
ö Naciśnij jednocześnie Ctrl, Shift oraz : (dwukropek), po czym zwolnij
klawisze i naciśnij klawisz O.
Ü Naciśnij jednocześnie Ctrl, Shift oraz : (dwukropek), nie zwalniaj klawiszy
i naciśnij klawisz U.
Ô Naciśnij jednocześnie Ctrl, Shift oraz ^, nie zwalniaj klawiszy i naciśnij klawisz O.

Sprawdzanie pisowni
Word jest bardzo zaawansowanym narzędziem i może nam pomóc sprawdzać
poprawność pisowni w edytowanym dokumencie. Prawdopodobnie zobaczysz
to od razu w trakcie pisania, kiedy bowiem słowo zostanie napisane z błędem,
program podkreśli je czerwonym wężykiem.

217
 ABC komputera

Kliknij teraz podkreślone słowo prawym klawiszem myszy. Wyświetli się lista
wyrazów poprawnych, zbliżonych znaczeniowo do błędnego (rysunek 13.4).

Rysunek 13.4.
Sprawdzanie
i poprawianie
pisowni
w Wordzie

Możesz wówczas zgodzić się na propozycję Worda (w tym celu kliknij lewym
klawiszem myszy proponowane słowo — zostanie ono automatycznie wpisane
w Twoim dokumencie), całkowicie ją zignorować (klawisz Esc) lub dodać niety-
powy wyraz do prywatnego słownika (opcja Dodaj do słownika).

Jeśli sprawdzanie pisowni w dalszym ciągu nie działa, to prawdopodobnie masz

błędnie określony język dokumentu. Sprawdź, czy na karcie Recenzja w grupie
Sprawdzanie widzisz ustawienie pokazane na rysunku 13.5.

Rysunek 13.5.
Zmiana języka
dokumentu
Word

Jeśli zauważysz źle ustawiony język, zaznacz cały dokument (Ctrl+A), ustaw
język na Polski i kliknij OK lub Ustaw jako domyślne.

218
 Czcionki i języki w dokumentach Worda

Autokorekta
Word może również automatycznie korygować Twoje pomyłki i błędy. Załóżmy
dla przykładu, że chcesz, aby błędnie napisane słowo „wozek” było automatycz-
nie poprawiane na „wózek” w trakcie pisania.

W tym celu otwórz kartę Wstawianie, kliknij przycisk Symbol, odsyłacz Więcej
symboli i przycisk Autokorekta. Zobaczysz okienko, w którym można zdefinio-
wać reguły zamiany, wpisując odpowiednie słowa w pola Zamień i Na. Dodanie
reguły zamiany wprowadzisz przyciskiem Dodaj (rysunek 13.6).

Rysunek 13.6.
Automatyczna
korekta
wpisywanego
tekstu
w Wordzie

Jeśli jakiś zdefiniowany typ autokorekty Cię zdenerwuje, możesz go w dowol-

nym momencie usunąć, wskazując go na liście i klikając przycisk Usuń.

219
 ABC komputera

220
 14

TABELE I UKŁAD
KOLUMNOWY

W ielokrotnie podczas tworzenia dokumentów

zachodzi potrzeba dołączenia do tekstu różnora-
kich tabel, np. w celu zaprezentowania zestawów
danych liczbowych. Tabelki pozwalają na upo-
rządkowanie informacji i niewątpliwie sprawiają,
że dokumenty wyglądają bardzo efektownie.

W tym rozdziale omówię także sposób symulowa-

nia układu wielokolumnowego (gazetowego) za
pomocą tabel z niewidocznymi krawędziami — to
ciekawe zastosowanie tabel będzie praktycznym
ćwiczeniem związanym z wykorzystaniem naby-
tych umiejętności z zakresu ich tworzenia i for-
matowania.
 ABC komputera

Tworzenie i formatowanie tabeli

Tabelę w Wordzie najłatwiej jest utworzyć, rysując ją bezpośrednio na ekranie
przy użyciu narzędzi zawartych na karcie Wstawianie w grupie Tabela.

Na rysunku 14.1 widać kreator, który uaktywnia się po kliknięciu ikony Tabela,
znajdującej się na karcie Wstawianie.

Rysunek 14.1. Kreator tabel w Wordzie

Rysowanie wstępnego układu tabeli polega na przesuwaniu myszką i rozszerza-

niu obszaru zaznaczenia w okienku kreatora; ponadto w tle, w obszarze robo-
czym edytora, ujrzysz tabelę naturalnej wielkości. Z rysowania tabeli możesz
zrezygnować, naciskając klawisz Esc. Jeśli natomiast chciałbyś ją zachować, po
prostu kliknij lewym klawiszem myszki w prawym dolnym rogu rysowanej ta-
beli (na rysunku znak x), a zostanie ona trwale zapisana w obszarze roboczym
edytora, w miejscu, w którym znajdował się kursor.

Jak łatwo zauważyć, tabelka, która pojawia się na ekranie, jest niestety niezbyt
estetyczna i wymaga wielu upiększeń, np. zmiany stylu obramowania czy kolo-
ru wypełnienia komórek. Na szczęście, zmiana domyślnego stylu obramowania
jest nieskomplikowana i wymaga tylko użycia narzędzi, które wyświetlają się
na ekranie, gdy umieścimy kursor gdzieś w obrębie tabeli. Na wstążce pojawi
się wówczas dodatkowa karta o nazwie Projektowanie i w jej obrębie, w grupie
Obramowania, znajdziesz wszystkie niezbędne narzędzia (rysunek 14.2).

Ponadto od momentu kliknięcia przycisku Rysuj tabelę (Narzędzia tabel, zakład-

ka Układ) możliwe jest dosłowne „malowanie” myszką brzegów krawędzi tabeli
w obszarze roboczym dokumentu z użyciem przycisku Rysuj tabelę (pokazany na
rysunku z prawej strony). Jeśli skorzystasz z tego narzędzia, to styl i grubość pióra
będą zależały od wyborów dokonanych na rozwijalnych listach w omawianej grupie

222
 Tabele i układ kolumnowy

Rysunek 14.2. Podstawowe narzędzia do ustalania stylu obramowań komórek w tabelach

przycisków. Jak zauważysz, w trybie rysowania wskaźnik myszy przybierze po-

stać ołówka — wówczas możesz zacząć rysowanie tabelki bezpośrednio na
stronie dokumentu Word. W tym celu należy wcisnąć i przytrzymać lewy klawisz
myszy, a następnie przeciągnąć wskaźnik po ekranie — linia pojawi się za wskaź-
nikiem. Jeśli pomylisz się podczas rysowania, po prostu kliknij przycisk Gumka
i zacznij wymazywać krawędzie! Oba przyciski pokazuje rysunek 14.2.

Jeśli nie widzisz przycisków omawianych w tym podrozdziale,

kliknij w obrębie tabeli i wybierz kartę Projektowanie, która
pojawi się dynamicznie w prawym górnym rogu wstążki.

Word ma oczywiście szereg dodatkowych ułatwień, które pozwalają manipulo-

wać wyglądem i układem tabel. Z dostępnych mechanizmów na szczególną uwagę
zasługuje możliwość szybkiej zmiany stylu tabeli — jednym kliknięciem możesz
zmienić wygląd całej tabeli lub jej zaznaczonego fragmentu. Rysunek 14.3 pokazuje
przykładową tabelę, częściowo wypełnioną przeze mnie treścią; styl obramo-
wań jest już dziełem Worda.

223
 ABC komputera

Rysunek 14.3. Szybka zmiana stylu obramowań tabeli Worda

Nie ma specjalnego sensu szczegółowe opisywanie narzędzi zawartych w grupie

Style tabeli. Polecam kliknięcie w obrębie pustej tabelki, np. o rozmiarze 3×4,
i stosowanie różnych stylów w celu zorientowania się co do ich faktycznego wy-
glądu na ekranie. Wypróbuj także efekt działania narzędzia Cieniowanie — uzy-
skasz naprawdę ciekawe efekty! Oczywiście, style można stosować selektywnie
(nie tylko w obrębie całej tabeli), zaznaczając myszką kilka komórek.

Możliwość manipulowania strukturą i zawartością komórek jest zależna od wcze-

śniejszego zaznaczenia interesujących nas elementów. Rysunek 14.4 pokazuje
podstawowe techniki zaznaczania wierszy i kolumn.

Rysunek 14.4.
Techniki
zaznaczania
i regulowania
rozmiaru wierszy
i kolumn

Szczególnie użyteczne jest sprawne celowanie w granice komórek, aby za pomocą

specjalnego kursora ( ) móc przeciągać granicę kolumny w lewo lub w prawo,
regulując jej szerokość. Bardzo podobnie działa regulacja wysokości komórek.

Zapamiętaj:
 Łatwe przechodzenie między komórkami umożliwiają klawisze Tab (o jedną
komórkę w prawo) i Shift+Tab (o jedną w lewo). Klawisz Tab zastosowany
w ostatniej (prawej dolnej) komórce tabeli dokłada do niej nowy wiersz;
przy tej okazji zostaną zachowane wszystkie grubości i style linii.
 Zaznaczanie wybranych komórek tabeli jest także możliwe za pomocą
klawiatury (szczerze mówiąc, jest ono nawet znacznie prostsze i bardziej
precyzyjne niż przy użyciu myszy). Aby zaznaczać komórki tabeli

224
 Tabele i układ kolumnowy

z wykorzystaniem klawiatury, ustaw kursor w wybranej komórce tabeli,

naciśnij i przytrzymaj klawisz Shift, a palcem drugiej ręki naciskaj klawisze
 lub  (strzałka w lewo lub w prawo), co spowoduje zaznaczanie
sąsiadujących komórek.

 Przycisk pojawia się, gdy umieścisz wskaźnik myszy w miejscu,

w którym edytor może wstawić nowe wiersze lub kolumny — wypróbuj
tę funkcję, gdyż jest bardzo wygodna. Wystarczy wówczas kliknąć raz,
aby rozszerzyć tabelę.

 Przycisk pozwala zaznaczyć szybko całą tabelę, na przykład aby ją

chwycić i przesunąć, skasować czy zmienić format we wszystkich
komórkach.

Wiele użytecznych opcji jest dostępnych w menu kontekstowym, które pojawia się
po kliknięciu wiersza (klikamy myszką z lewej strony wiersza) lub kolumny tabeli
(klikamy myszką tuż nad górnym wierszem tabeli). Menu podręczne oczywiście
pojawi się także po kliknięciu prawym klawiszem myszki wewnątrz dowolnej
komórki tabeli; zawiera ono polecenia, które pozwalają m.in.: usuwać i dodawać
kolumny lub wiersze, podzielić komórkę na dwie lub więcej, ustalić kierunek
pisania tekstu, dopasować szerokość komórek (rysunek 14.5).

Rysunek 14.5.
Warto nauczyć
się używania
poleceń z menu
podręcznego

Jeśli zaznaczymy myszką kilka komórek, to w menu podręcznym i na wstążce

uaktywni się polecenie Scal komórki. Klikając prawym klawiszem w obrębie
pojedynczej komórki, ujrzymy dla odmiany polecenie Podziel komórki (oba po-
lecenia zaznaczyłem na rysunku obwódką). Są to ważne funkcje, gdyż dzielenie

225
 ABC komputera

i łączenie komórek oraz możliwość łatwej zmiany ich szerokości lub wysokości
pozwolą nam utworzyć dowolną strukturę tabeli.

Rysunek 14.6 pokazuje tę samą co wcześniej tabelę o rozmiarze 34, która różni się
tylko połączeniem kilku komórek w pionie i w poziomie!

Rysunek 14.6. Scalanie komórek jest metodą na łatwą zmianę struktury tabeli

Wewnątrz tabeli działają standardowe mechanizmy formatowania. Przykłado-

wo: aby wyśrodkować słowo Miasto względem górnego i dolnego brzegu ko-
mórki, musiałem ustawić odstęp przed akapitem na 10 punktów.

Spróbuj wyśrodkować jakiś napis w komórce, używając menu podręcznego i po-

lecenia Akapit!

W ramach ćwiczenia narysuj tabelę pokazaną z lewej strony rysunku 14.6 i scal
komórki tak, aby uzyskać tabelę widoczną w prawym górnym rogu tego rysunku.

Formatowanie tabel
Poznaliśmy już podstawowe zasady tworzenia tabel i operacje, jakie można wy-
konać na komórkach. W moim opisie sugerowałem zapoznanie się z zawarto-
ścią menu podręcznego, które pojawia się przy zaznaczaniu komórek, wierszy
lub kolumn i pozwala szybko wykonać operacje dozwolone w danym momencie
na zaznaczonym fragmencie tabeli. Jeszcze większe możliwości kryją polecenia

226
 Tabele i układ kolumnowy

zawarte na wstążce: po wstawieniu tabeli do dokumentu i kliknięciu w jej

wnętrzu na wstążce pojawi się dodatkowa grupa kart — Narzędzia tabel, skła-
dająca się z kart Projektowanie i Układ. Obie te karty grupują najważniejsze na-
rzędzia, pozwalające w dowolny sposób zmieniać wygląd tabeli.

Zajrzyj teraz do karty Układ i sprawdź, jakie kryje ona funkcje (rysunek 14.7).

Rysunek 14.7. Funkcje modyfikacji tabel dostępne na karcie Projektowanie/Układ

Spośród widocznych ustawień i funkcji zwróć uwagę na następujące elementy:

 Przycisk Wyświetl linie siatki — pokazuje lub ukrywa struktury tabeli
(umowne linie graniczne komórek) na stronie, nawet gdy nie mają one
obramowań.
 Przycisk Kierunek tekstu — pozwala na włączenie pionowego układu
w tabeli (przykład na rysunku 14.7).
 Funkcja Konwertuj na tekst — skorzystaj z niej, jeśli chcesz zamienić
na zwykły tekst całą tabelę lub jej część (np. środkowy fragment).

Tryb wielokolumnowy (gazetowy)

Tryb wielokolumnowy najprościej uzyskać, wstawiając tabelę o żądanej liczbie
kolumn (np. dwie lub trzy kolumny) w jednym wierszu i usuwając widoczne ob-
ramowanie. Odstęp pomiędzy kolumnami będzie wówczas utworzony poprzez
nieco węższą kolumnę (rysunek 14.8).

227
 ABC komputera

Rysunek 14.8. Tabela pozwala na łatwe zasymulowanie trybu wielokolumnowego

W mojej ocenie symulacja układu kolumnowego przez struktury tabel daje naj-
większe pole do popisu (w tym przypadku wręcz dosłownie!).

Warto wiedzieć, że w Wordzie oprócz pracy z tabelkami bez krawędzi możliwa

jest bezpośrednia praca w układzie kolumnowym. Aby skorzystać z tej możli-
wości, na standardowej karcie Układ wybierz narzędzie Kolumny (znajdziesz je
w grupie Ustawienia strony) i po prostu określ pożądaną liczbę kolumn. Przy-
kład znajdziesz na rysunku 14.9.

Rysunek 14.9. Inny sposób na uzyskanie układu kolumnowego w Wordzie

Tryb wielokolumnowy w Wordzie jest dość prosty w obsłudze (po prostu piszesz
tekst, zapełniając od lewej do prawej, niejako wężykiem, kolejne kolumny na
stronie A4), choć według mnie w układzie tabelarycznym użytkownik ma nieco
większą kontrolę nad położeniem poszczególnych fragmentów tekstu.

228
 Tabele i układ kolumnowy

Bardzo długie tabele (wielostronicowe)

Duże i skomplikowane tabele zajmują niekiedy więcej niż jedną stronę. Podczas
wypełniania tabelki kolumnami liczb dodajemy sukcesywnie kolejne wiersze,
aż w pewnym momencie Word automatycznie przemieszcza część tabeli na ko-
lejną stronę. Problemem długich tabel jest brak nagłówka na kolejnych stronach
— komputer tworzy co prawda nowe wiersze, ale kolejne strony tabelki wyglą-
dają, jakby były „bez głowy”.

Na szczęście, projektanci edytorów przewidzieli tę sytuację i umożliwili za-

deklarowanie fragmentu tabelki jako jej nagłówka, konsekwentnie powielanego
na początku każdej nowej strony.
 Zaznacz myszką wiersz tabelki, który chcesz zadeklarować jako nagłówek
(mogą to być nawet dwa – trzy wiersze początkowe, jeśli uznasz, że poprawi
to czytelność dokumentu).
 Wejdź na kartę Narzędzia tabel/Układ i kliknij opcję Powtórz wiersze
nagłówka.

Przykład pokazuje rysunek 14.10.

Rysunek 14.10.
Tabele
wielostronicowe

229
 ABC komputera

230
 15

PRACA Z DŁUGIMI
DOKUMENTAMI

W iększość prac z edytorem polega na pisaniu

krótkich, najwyżej kilkustronicowych pism, np.
listów, życiorysów, podań. W takich dokumentach
wystarczającym elementem ułatwiającym nawi-
gację jest wydruk numeru strony, co najłatwiej
uzyskać w Wordzie. Kliknij kartę Wstawianie, wy-
bierz Numer strony, określ styl i pozycję numeru
na stronie i… to wszystko (rysunek 15.1).

Dłuższe dokumenty, takie jak książki, sprawozda-

nia czy wypracowania, wyglądają bardziej profe-
sjonalnie, jeśli są wzbogacone o prawdziwe na-
główki lub stopki, czyli świadomie przygotowane
informacje powtarzające się na każdej stronie
w tych samych miejscach (np. numer strony znaj-
duje się w prawym dolnym rogu, tytuł publikacji
jest powtórzony na górze każdej strony). Nie szu-
kaj zresztą daleko — ta książka także ma profe-
sjonalnie przygotowane nagłówki i stopki!
 ABC komputera

Rysunek 15.1. Wstawiamy numer strony w Wordzie

Zanim jednak zapoznasz się bliżej z tymi zagadnieniami, musisz nabrać wpra-
wy w tworzeniu dokumentów wielostronicowych oraz nawigacji po nich.

Dla ułatwienia podczas nauki zagadnień opisanych w tym

rozdziale włącz opcję wyświetlania znaków ukrytych ( ),
aby kontrolować położenie kursora tekstowego i liczbę
wstawionych (poprzez naciśnięcie klawisza Enter) pustych
wierszy oraz znaków podziału.

Zasady podziału dokumentu na strony

W trakcie pisania tekstu w dokumencie zapamiętaj kilka prostych reguł, które
ułatwią tworzenie dokumentów wielostronicowych oraz nawigację po nich:
 Kiedy piszesz, edytor dzieli tekst na wiersze i strony. Jeśli wyraz nie
mieści się w danym wierszu, zostaje automatycznie przeniesiony do nowego.
W podobny sposób program przeprowadza podział na strony —
automatycznie dokłada nowe, tak aby optymalnie rozmieścić całość
wpisywanego tekstu.
 Naciśnięcie klawisza nowej linii (Enter lub na niektórych klawiaturach )
definiuje blok tekstu jako tzw. akapit (omawiałem już wcześniej to pojęcie),
czyli pewną jednostkę, która może być poddawana wyrównaniu i innym
operacjom formatowania jako nierozłączna całość. W nagłówkach i stopkach
akapity są zwykle jednowierszowe lub maksymalnie dwuwierszowe.

232
 Praca z długimi dokumentami

 Jeśli za jakimś akapitem (zdaniem) chcesz wymusić przejście na nową

stronę, nie wprowadzaj wielu znaków końca linii (klawiszy Enter);
zamiast tego zastosuj specjalny znak podziału strony (karta Wstawianie,
narzędzie Podział strony).

Przykład pokazuję na rysunku 15.2.

Rysunek 15.2. Wstawiamy podział strony w Wordzie

Spróbuj sam wstawić znak podziału strony i włącz tryb wyświetlania ukrytych
znaków (przycisk Pokaż wszystko ). Zobaczysz wówczas na stronie specjalny
znak opisany jako Podział strony (widać go na rysunku) — jest to oczywiście
element niewidoczny na wydrukach; możesz go usunąć klawiszami Del lub
Backspace.

Nawigacja
Nawigacja po długim dokumencie może początkowo sprawiać kłopot, dlatego
polecam utrwalenie sobie znaczenia klawiszy i skrótów klawiszowych przed-
stawionych w tabeli 15.1.

Tabela 15.1. Nawigacja po dokumencie Worda

Klawisz Znaczenie
Home Skok do początku linijki, w której znajduje się kursor.
End Skok do końca linijki, w której znajduje się kursor.
Ctrl+Home Skok do początku dokumentu (ang. home oznacza dom).
Ctrl+End Skok na koniec dokumentu (ang. end oznacza koniec).
PageUp/PageDn Umowna strona w górę/w dół (ang. page oznacza stronę,
Up/Down — odpowiednio górę i dół) .
F5 Skok do określonej strony lub sekcji.

233
 ABC komputera

W celu przejścia do wybranej strony naciśnij kombinację Ctrl+G, wpisz numer

strony w polu zaznaczonym na rysunku, a następnie naciśnij przycisk Następny
lub po prostu Enter (rysunek 15.3).

Rysunek 15.3.
Szybkie
przejście
do konkretnej
strony w długim
dokumencie

Jeśli nie zamierzasz użyć funkcji oferowanych przez okienko wywołane skrótem
Ctrl+G, naciśnij klawisz Esc, aby powrócić do obszaru roboczego dokumentu.

Wyszukiwanie i zamiana tekstu

Co z tego, że wiesz, jak przejść do danej strony, jeśli nie wiesz dokładnie, na
której stronie chcesz się znaleźć? Pamiętasz może jednak jakieś występujące na
niej słowo, fragment zdania? Jeśli tak, naciśnij Ctrl+F i skorzystaj z funkcji wy-
szukiwania, umieszczonej na pasku nawigacji z lewej strony, lub naciśnij Ctrl+G,
otwórz standardowe okienko wyszukiwania i kliknij w nim zakładkę Znajdź
(rysunek 15.4).

Rysunek 15.4. Wyszukiwanie i zamiana

234
 Praca z długimi dokumentami

W celu odnalezienia słowa lub frazy wpisz je w polu wyszukiwania panelu na-
wigacji lub w polu Znajdź okienka Znajdowanie i zamienianie i naciśnij przycisk
Znajdź następny lub po prostu Enter.

Program Word przejdzie do poszukiwanego słowa (oczywiście pod warunkiem, że

je odnajdzie); wówczas naciśnij Esc, aby zlikwidować okienko, i kliknij myszką,
aby usunąć wyróżnienie słowa — pozwoli Ci to uniknąć przypadkowego wykaso-
wania go. Na rysunku 15.4 z lewej strony widać specjalny panel Nawigacja —
możesz go na stałe włączyć na karcie Widok i używać zaawansowanych funkcji
wyszukiwania.

Standardowe okienko wyszukiwania pokazane na rysunku, jak łatwo zauwa-

żyć, obsługuje także tryb zamiany tekstów — możesz w bardzo prosty sposób
zamienić błędnie napisany wyraz w całym dokumencie kilkoma kliknięciami
myszki. W Wordzie możesz od razu „wskoczyć” do trybu wyszukiwania i zamia-
ny, korzystając ze skrótu klawiszowego Ctrl+H.

Stopki i nagłówki
W najnowszych wersjach Worda znacznie uproszczono definiowanie nagłów-
ków i stopek. Można wręcz powiedzieć, że dopiero obecnie praca z nagłówkami
i stopkami stała się naprawdę nieskomplikowana i zrozumiała dla zwyczajnego
użytkownika. W efekcie jedyne, co musisz zrobić, aby zdefiniować nagłówek, to
na karcie Wstawianie wybrać z grupy Nagłówek i stopka polecenie Nagłówek
i kliknąć odpowiedni szablon, np. drugi od góry, jak na rysunku 15.5.

Rysunek 15.5. Definiujemy stopkę lub nagłówek

235
 ABC komputera

Word oferuje mnóstwo gotowych szablonów nagłówków i stopek, pozwalając

uzyskiwać małym kosztem bardzo ładne efekty, zbliżone do tego, co możesz zo-
baczyć w profesjonalnych wydawnictwach (w ramach kryptoreklamy sugeruję
przejrzenie w księgarni różnych tytułów oferowanych przez Helion).

Załóżmy, że wybrany został układ nagłówka Puste (trzy kolumny). Word wstawi
wówczas do dokumentu szablon, który wystarczy wypełnić treścią (w jednym z pól
już wpisałem słowo „Wrocław”). Gdy skończysz, kliknij przycisk z prawej stro-
ny — Zamknij nagłówek i stopkę, aby wrócić do normalnego trybu edytowania
tekstu. Aby powrócić do edytowania, możesz także dwukrotnie kliknąć w ob-
szarze roboczym dokumentu.

Wpisywanie treści w szablonie nagłówka jest bardzo proste: kliknij napis [Wpisz
tutaj] i wpisz dowolną treść, zależną od zawartości dokumentu. Wpisz przykła-
dowo w pierwsze dwa pola: Zestawienie wydatków i Lata 2015-2016. Następnie
kliknij trzecie pole i na karcie Wstawianie na wstążce znajdź przycisk Numer
strony, wstawiający specjalne pole Worda, które odczytuje z dokumentu
aktualny numer strony. Następnie wybierz opcję Bieżące położenie i kliknij pa-
nel, który pojawi się z lewej strony (np. Strona X lub inny szablon). Efekty zo-
baczysz na rysunku 15.6.

Rysunek 15.6. Wstawiamy numer strony do wybranego miejsca w nagłówku lub stopce

Jak łatwo zauważyć, początkowo nagłówek nie jest zbyt estetyczny, np. brakuje
w nim podkreślenia, czcionki także są niejednorodne (tekst „str. 1” może zostać
sformatowany przez program inną czcionką i mieć większy rozmiar od pozostałych
napisów).

236
 Praca z długimi dokumentami

W trakcie edytowania nagłówka możemy łatwo zmienić wszystko, co nam się

nie podoba. Jak jednak skorygować nagłówek po jego zamknięciu (przycisk Za-
mknij nagłówek i stopkę), gdy znajdziemy się w obrębie dokumentu i nagłówek
stanie się niedostępny do bezpośredniego edytowania? Okazuje się, że wprowa-
dzanie zmian w utworzonym wcześniej nagłówku nie jest trudne.
 Kliknij prawym klawiszem myszki w obszarze zajmowanym przez nagłówek.

 Z menu podręcznego wybierz lewym klawiszem myszki polecenie

Zawartość nagłówka edytujesz tak samo jak zwykły dokument, np. możesz za-
znaczyć całą jego treść myszką i określić dla niego jednolitą czcionkę (ten sam
styl i rozmiar).

Jak jednak uzyskać estetyczne podkreślenie, tak często występujące w książ-

kach? To także okazuje się względnie łatwe.
 Pozostając ciągle w trybie edytowania nagłówka, kliknij kartę Narzędzia
główne i z grupy Akapit wybierz przycisk Obramowania ( ), a z listy
rozwijalnej — opcję Krawędź dolna.
 Następnie kliknij przycisk Zamknij nagłówek i stopkę, znajdujący się
z prawej strony, aby wrócić do normalnego trybu edytowania tekstu.

W ten zaskakująco prosty sposób nasza przykładowa strona została wzbogaco-

na o nagłówek, w którym oprócz pewnego stałego tekstu będzie się pojawiał
dynamicznie zmieniający się numer strony — oczywiście pod warunkiem, że
dokument będzie wielostronicowy (powstawiaj kilka znaków końca strony za
pomocą kombinacji Ctrl+Enter, aby to zweryfikować). Na dodatek całość zosta-
nie elegancko podkreślona, co pokazuje rysunek 15.7!

Rysunek 15.7. Podkreślenie w elegancki sposób oddziela nagłówek od treści strony

Ostatnie porady
 Jak usunąć nagłówek? Zaznacz go w całości w trybie edytowania (skrót
Ctrl+A), naciśnij klawisz Delete i wróć do dokumentu, zamykając pusty
nagłówek.

237
 ABC komputera

 Jak zdefiniować stopkę? Analogicznie jak nagłówek — z karty Wstawianie

wybierz tylko przycisk o nazwie Stopka!

Numerowanie stron dla zaawansowanych

W bardzo dużych publikacjach (np. książkach) powszechną praktyką jest dzie-
lenie ich na kilka plików, które znacznie łatwiej (i na pewno szybciej) można
edytować i przesyłać do ewentualnej konsultacji recenzentom lub redaktorom.
Problemem staje się wówczas numerowanie stron, które w każdym nowym do-
kumencie zaczyna się od 1, co nie jest efektem pożądanym! Zaraz pokażę, jak
łatwo w Wordzie w dowolnym dokumencie włączyć sposób numerowania „na
żądanie”.
 Otwórz dokument, w którym chcesz zmienić numer pierwszej strony.

 Z karty Wstawianie wybierz polecenie Numer strony, kliknij opcję

Formatuj numery stron i określ nowy numer początkowy (rysunek 15.8).

Rysunek 15.8.
Zaawansowane
opcje
numerowania
stron

Od tego momentu wstawione pole numeru strony będzie automatycznie zaczy-

nało numerowanie od konkretnego numeru początkowego, zadanego przez au-
tora dokumentu.

Różne stopki i nagłówki

dla odrębnych części dokumentu
Jeśli zależy nam na uzyskaniu odrębnych nagłówków i stopek dla różnych części
dokumentu (np. rozdziałów), to możemy podzielić dokument Worda na odmien-
ne sekcje i w każdej z nich dokonać odrębnych ustawień. Ponieważ ta metoda

238
 Praca z długimi dokumentami

jest dość żmudna, osobom początkującym polecam utworzenie kilku osobnych

dokumentów (plików na dysku) i ustalenie w każdym z nich odrębnego nagłów-
ka. Przed wydrukiem będziemy musieli tylko ustalić początkowy numer strony
dla każdego z plików. Jak to zrobić, opowiedziałem w poprzednim podrozdziale.

Stopki i nagłówki dla zaawansowanych

Każdy nowoczesny edytor pozwala obecnie ustawiać szereg opcji związanych z na-
główkami i stopkami, przydatnych szczególnie w bardzo długich dokumentach.
Często wprowadza się np. definiowanie odrębnych nagłówków i stopek dla
stron parzystych i nieparzystych lub unikatowych dla pierwszej strony sekcji
dokumentu. Aby uzyskać takie opcje, w trakcie edytowania nagłówka lub stopki
kliknij kartę Projektowanie i wybierz odpowiednie zestawy przełączników,
znajdujące się w sekcji Opcje (rysunek 15.9).

Rysunek 15.9. Rozdzielamy numerowanie stron parzystych i nieparzystych

Pokazane na rysunku opcje są czytelnie opisane i liczę, że ich zastosowanie nie

sprawi nikomu trudności. Zachęcam do ćwiczeń i utworzenia krótkiego doku-
mentu oraz poustawiania wskazanych opcji, np. ustalenia odrębnego nagłówka
dla pierwszej strony.

Numerowanie nagłówków i spis treści

Na podstawie dotychczasowych ćwiczeń przekonałeś się, jak łatwo jest w Wordzie
utworzyć nawet bardzo złożony dokument. Opisałem podstawowe zasady for-
matowania, wymuszania stronicowania według własnego uznania, definiowania
stopek i nagłówków itd.

239
 ABC komputera

Do szczęścia brakuje już tylko elementów, które są użyteczne w długich do-

kumentach, np. książkach, choć przydają się też nawet w kilkustronicowych
broszurkach. Są to: spis treści, przypisy i odsyłacze.

Przygotowanie dokumentu
Aby na podstawie dokumentu utworzyć spis treści, musimy przygotować doku-
ment już podczas pisania, choć nic się nie stanie, jeśli przymierzymy się do tego
nieco później.

Word umożliwia automatyczne tworzenie spisu treści na podstawie pewnych

dodatkowych informacji wprowadzonych przez użytkownika. Oznacza to, że
nie musisz numerować rozdziałów, sekcji i podsekcji sam, gdyż edytor zrobi to
za Ciebie!

Tytuły rozdziałów czy podrozdziałów, które znajdą się w spisie

treści, powinny być krótkie; należy zwięźle definiować
zawartość danego fragmentu tekstu, np. „Wstęp”, „Rys
historyczny”, „Zakończenie”. Każdy wiersz musi być
zakończony znakiem Enter, aby mógł powstać osobny akapit;
ponadto po tytule rozdziału nie stawiamy kropki.

Aby wskazać wiersz, który powinien wejść w skład spisu treści, wykonaj nastę-
pujące czynności:
 Kliknij gdzieś w obrębie wiersza zawierającego napis, który chcesz
umieścić w spisie treści.
 W grupie przycisków Style, widocznej na karcie Narzędzia główne, zmień
aktualny styl z Normalny (najczęstszy przypadek) na Nagłówek 1,
Nagłówek 2 lub Nagłówek 3, gdzie numery 1 – 3 oznaczają stopień
zagnieżdżenia tytułu w spisie treści.

Wykonaj praktyczne ćwiczenie, używając prawdziwego dokumentu (lub jego

fragmentu).
 Kliknij słowo Wstęp.

 Zmień jego styl na Nagłówek 1.

Zauważ, że słowo Wstęp automatycznie zmieniło wygląd — edytor dodał po-

grubienie i powiększył czcionkę (rysunek 15.10).

240
 Praca z długimi dokumentami

Rysunek 15.10. Oznaczamy etykiety nagłówków spisu treści

Wcześniej wspomniałem, aby nie numerować ręcznie nagłówków, które powin-

ny wejść w skład spisu treści, gdyż Word robi to automatycznie, dlatego też nie
wpisuj widocznych na rysunku numerów!

Aby wymusić w Wordzie automatyczne numerowanie nagłówków (oznaczonych

wcześniej stylami Nagłówek 1, Nagłówek 2 itd.), wykonaj następujące czynności
(rysunek 15.11):

Rysunek 15.11.
Automatyczne
numerowanie
nagłówków
w Wordzie

 Kliknij gdzieś w obrębie dowolnego nagłówka (wiersza oznaczonego

stylem Nagłówek 1, Nagłówek 2 itd.).
 Upewnij się, że została wybrana karta Narzędzia główne, i z grupy Akapit
wybierz polecenie Lista wielopoziomowa ( ). W okienku, które się
pojawi, wybierz styl z nagłówkami. Interesujący nas „książkowy” styl
numerowania nagłówków został na rysunku wyróżniony przez aktywny
podgląd.

Word przeanalizuje style dostępne w Twoim dokumencie i automatycznie ponu-

meruje wszystkie zaznaczone nagłówki, przestrzegając hierarchii umieszczania

241
 ABC komputera

ich w dokumencie. Dodane w trakcie dalszej pracy kolejne nagłówki zostaną już
automatycznie ponumerowane. (Na rysunku wstawiłem dość przypadkowe teksty).

Zapewne na przykładzie prawdziwego tekstu łatwiej będzie zrozumieć, które

akapity należy oznaczyć jako nagłówki pierwszego, drugiego i trzeciego rzędu
(trzy kropki w nawiasach niech oznaczają duże, nawet kilkustronicowe fragmenty
tekstu). Na rysunku 15.12 pokazuję przykładowe oznakowanie właściwymi sty-
lami nagłówkowymi etykiet do spisu treści w prawdziwej publikacji (nieskrom-
nie dodam, że mojego autorstwa…).

Rysunek 15.12.
Przykładowe
oznakowanie
nagłówków
do spisu treści
w długim
dokumencie

Tworzenie spisu treści

Jeśli dokument został przygotowany zgodnie ze wskazówkami z poprzedniego
podrozdziału, samo utworzenie spisu treści jest już bardzo proste (rysunek 15.13).
 Umieść kursor na początku lub na końcu dokumentu — tam, gdzie chcesz
wstawić spis treści.
 Na karcie Odwołania kliknij przycisk Spis treści i wybierz polecenie
Niestandardowy spis treści (raczej nie używaj szablonów dostępnych
w samym menu, oferują one bowiem za mało możliwości). W okienku,
które się pojawi, kliknij (jeśli potrzeba) zakładkę Spis treści.
 Wybierz i obejrzyj na podglądzie szablon spisu treści (na rysunku 15.13
jest to Klasyczny), a następnie kliknij przycisk OK.

242
 Praca z długimi dokumentami

Rysunek 15.13. Wstawiamy spis treści do dokumentu

W miejscu, w którym był kursor, powinien się pojawić automatycznie utworzo-

ny spis treści (przykład na rysunku 15.14).

Rysunek 15.14. Przykładowy spis treści

Oto kilka porad, które ułatwią pracę:

 Tworzenie spisu treści będzie znacznie prostsze, jeśli już podczas pisania
dokumentu będziesz systematycznie oznaczał nagłówki i włączysz
funkcję ich numerowania (robi się to tylko raz, potem Word już sam dba
o kontynuowanie numerowania).
 Przygotuj trochę miejsca na wstawienie spisu treści (kilka pustych
wierszy na początku lub na końcu dokumentu).

243
 ABC komputera

Bywa i tak, że po utworzeniu spisu treści dopiszesz nowe strony tekstu. Pojawią
się zatem nowe nagłówki i w konsekwencji obecny spis treści przestanie odpo-
wiadać rzeczywistości. Kliknij wówczas w dowolnym jego miejscu (powinien
wtedy poszarzeć — w ten sposób Word informuje, że nie jest to zwykły tekst,
ale automatycznie przezeń wygenerowany spis) i naciśnij F9 lub przycisk Aktu-
alizacja spisu. Pojawi się okienko, w którym przed kliknięciem przycisku OK
musisz wybrać opcję Aktualizacja całego spisu (rysunek 15.15).

Rysunek 15.15.
Aktualizowanie
spisu treści

Jak się przekonasz, spis zostanie automatycznie uzupełniony o informacje dopi-

sane później — zmieni się numerowanie stron i dodane zostaną nowe pozycje.

Przypisy
Nie wiesz, co to są przypisy1? Spójrz na dół tej strony. Jeśli chcesz w Wordzie
dodać taki przypis do dokumentu, ustaw kursor za słowem lub na końcu zdania,
którego ma on dotyczyć, i na karcie Odwołania w grupie Przypisy dolne kliknij
przycisk Wstaw przypis dolny (rysunek 15.16).

Program przesunie kursor na dół strony, gdzie będziesz mógł umieścić treść
przypisu.

1
Przykład przypisu u dołu strony.

244
 Praca z długimi dokumentami

Rysunek 15.16.
Przypis dolny

Odsyłacze
Odsyłacze są bardzo przydatne przy długich dokumentach, w których chciałbyś
napisać: „Patrz: str. 34”, „Szczegóły w sekcji Miłośnicy słoni” itp. Nie pisz takich
tekstów „ręcznie”, gdyż po kilku modyfikacjach podziału na strony przywołana
strona o numerze 34 może się zamienić np. na stronę o numerze 37! Znacznie
lepszym rozwiązaniem jest zlecenie tej pracy edytorowi tekstu, który będzie au-
tomatycznie dbał o spójność wpisu.

Oto, jak zdefiniować odsyłacz:

 Ustaw kursor w miejscu, w którym chcesz zdefiniować odsyłacz, i wpisz
tekst, jaki ma go poprzedzać, np. „Patrz: str.”, „Zob. również”.
 Kliknij kartę Odwołania i z grupy Podpisy wybierz Odsyłacz.

 Ustaw Typ odsyłacza jako Nagłówek i sprecyzuj, czy chodzi Ci o odesłanie

czytelnika do samej treści nagłówka (Tekst nagłówka), czy też do numeru
strony, na której się on znajduje (możliwe są również inne typy odwołań,
ale o tym opowiem później).

Wstawiony odsyłacz będzie automatycznie uaktualniany

przed wydrukiem; możesz też wymusić uaktualnienie, klikając
odsyłacz myszką i używając skrótu klawiszowego F9.

Przykładowo: aby w rozdziale, który właśnie czytasz, uzyskać efekt podobny do

, należy wpisać „Patrz: xxx na stronie yyy”,
a w miejsce xxx i yyy wstawić kolejno odsyłacze pokazane na rysunku 15.17.

245
 ABC komputera

Rysunek 15.17. Definiujemy odsyłacz

W dokumencie pola odsyłacza (a także każde inne pole automatyczne) są celo-

wo wyróżnione szarym tłem, abyś nie próbował ich ręcznie korygować — Word
zrobi to automatycznie przed wydrukiem.

Czasami warto także odesłać czytelnika nie do konkretnego nagłówka, ale do

określonego fragmentu dokumentu, np. definicji, nazwy firmy. Musisz ten frag-
ment jakoś oznaczyć.

W Wordzie robi się to przez definicję tzw. zakładki. W tym celu:

 Zaznacz fragment tekstu („zaczernij” go).

 Z karty Wstawianie, z grupy Linki wybierz polecenie Zakładka i w polu

Nazwa zakładki wpisz identyfikator oznaczanego fragmentu (zabronione
są odstępy i niektóre znaki specjalne).

Przykład pokazuje rysunek 15.18.

Od tego momentu Word będzie pamiętał o ukrytym oznakowaniu wskazanych

miejsc w dokumencie i pozwoli się do nich odwoływać przez odsyłacze.

Wstawianie odsyłacza do zakładki jest bardzo podobne do wstawiania odsyła-

cza do nagłówka.
 Kliknij kartę Wstawianie i z grupy Linki wybierz Odsyłacz.

 Ustaw Typ odsyłacza jako Zakładka i sprecyzuj, czy chodzi Ci o odesłanie

czytelnika do tekstu zakładki, czy też do numeru strony, na której się ona
znajduje (przetestuj także pozostałe opcje widoczne na rysunku!).

246
 Praca z długimi dokumentami

Rysunek 15.18. Komputerowe zakładki w dokumencie

Aktualizację spisu treści i odsyłaczy w całym dokumencie

możesz wymusić, zaznaczając cały tekst (Ctrl+A) i naciskając
klawisz F9. Pamiętaj, aby po tej czynności kliknąć myszką
w obrębie tekstu, inaczej naciśnięcie dowolnego klawisza
skasuje cały zaznaczony tekst!

247
 ABC komputera

248
 16

GRAFIKA
W PROGRAMACH
WORD I PAINT

C ały świat współczesny jest pełen treści multi-

medialnych (grafiki, muzyki, filmów) i ta atmosfera
ma również wpływ na klasyczne publikacje dru-
kowane, które nie muszą wcale przypominać
smutnych, formatowanych jedną czcionką wydań
rodem z muzeum epoki PRL. Najprostszym sposo-
bem na uatrakcyjnienie dokumentu jest przygoto-
wanie do niego dobrych ilustracji. Na szczęście, nie
wymaga to już talentu klasy Leonarda da Vinci, tyl-
ko… odrobiny wprawy w używaniu komputera.

W systemie Windows znajdziesz bardzo dobry

program graficzny o nazwie Paint, który pozwala
na tworzenie prostych rysunków i nadaje się do
szybkiej nauki rysowania za pomocą komputera.
Program Paint jest obecny w systemach Windows
 ABC komputera

od wielu lat i stanowi nawet obiekt zazdrości użytkowników firmy Apple, którzy
w systemie OS X nie mają dostępu do tak dopracowanego i prostego w użyciu
narzędzia.

Dzięki zaawansowanym funkcjom systemu Windows rysunek utworzony w Pain-

cie można łatwo przenieść do innego dokumentu (np. do Worda), a nawet wyko-
rzystać go jako tło pulpitu Windows (zob. polecenie Plik/Ustaw jako tło pulpitu
w menu programu Paint). Co ciekawe, omawiany w tej części książki Word,
jakkolwiek by było: edytor tekstów, także ma zaawansowany miniedytor gra-
ficzny, który pozwala szybko wzbogacić dokumenty tekstowe o dość skompli-
kowane rysunki.

W tym rozdziale omówię zarówno rysowanie w Paincie, jak i tworzenie grafiki

w Wordzie, gdyż oba te programy są proste i przydatne w codziennym użytko-
waniu komputera. Znajomość Painta jest szczególnie istotna dla osób nieużywają-
cych pakietu Office i w związku z tym niemających dostępu do jego edytora gra-
ficznego. Na koniec pokażę, jak do dokumentu utworzonego w programie Word
wkleić fragment rysunku ze schowka (np. element „wycięty” z programu Paint).

Program graficzny Paint

Program Paint uruchomisz, wyszukując na ekranie startowym słowo „paint”.
Windows bardzo szybko odnajdzie ikonę programu . Po prostu ją kliknij,
aby uruchomić edytor graficzny.

Paint jest bardzo prosty w obsłudze, ale, wbrew pozorom, pozwala na uzyski-
wanie całkiem niezłych efektów graficznych. Do pracy w tym programie służy
zestaw podstawowych narzędzi graficznych, pozwalających rysować linie i w za-
sadzie dowolne kształty. Kolory poszczególnych elementów ustalamy za pomo-
cą palety kolorów, przy czym możemy zmieniać zarówno kolor pisaka (pióra),
jak i tła.

Główne okno programu Paint jest zbudowane podobnie do tego w Wordzie: wy-
stępuje w nim wstążka zawierająca dwie karty podstawowe — Narzędzia główne
i Widok.

Karta Narzędzia główne grupuje podstawowe narzędzia graficzne, a karta Widok

zawiera mniej używane w praktyce opcje (wypróbuj je sam). Oprócz tych dwóch
kart Paint może wyświetlić karty dodatkowe, np. kartę Tekst, pozwalającą na
wybór czcionki podczas pisania w polu tekstowym. Menu systemowe programu
zawiera polecenia, które pozwalają na otwieranie i drukowanie plików, oraz sze-
reg innych funkcji ułatwiających zarządzanie dokumentami graficznymi.

250
 Grafika w programach Word i Paint

Oczywiście, nic nie stoi na przeszkodzie, aby otworzyć za pomocą programu Pa-
int plik graficzny z dysku (kliknij prawym klawiszem myszki ikonę pliku i wy-
bierz polecenie Edytuj).

Rysunek 16.1 pokazuje typowy wygląd programu Paint tuż po uruchomieniu.

Rysunek 16.1. Okno programu Paint

Podstawy obsługi programu Paint

Paint udostępnia bardzo wiele narzędzi graficznych; kilka z nich przedstawiłem
w tabeli 16.1. Nie będzie to opis wyczerpujący, gdyż zaznajomienie się z tak in-
tuicyjnym programem jest prostsze, gdy przejdziemy do ćwiczeń, zamiast czytać
suche definicje!

Najlepiej sprawdź możliwości tych narzędzi na prostym przykładzie — narysuj

czerwone kółko w żółtym kwadracie (jeśli zadrży Ci ręka, może się zdarzyć, że
narysujesz jajo w prostokącie). Spróbuj teraz wykonać poniższe instrukcje.
 Kliknij ikonę (owal) i wybierz kliknięciem kolor czerwony z palety
kolorów.
 Ustaw wskaźnik myszy w dowolnym miejscu w obszarze rysowania
(na kartce).

251
 ABC komputera

Tabela 16.1. Narzędzia programu Paint

Ikona Znaczenie Ikona Znaczenie

Ołówek. Linia prosta.

Wypełnianie kolorem (kubełek Linia krzywa.

z farbą).
Tekst (pisanie tekstów). Owal.

Gumka (wymazywanie Prostokąt.

fragmentu rysunku).
Selektor kolorów („pobieranie” Zaokrąglony prostokąt.
koloru ze wskazanego obszaru
i używanie go do rysowania).
Lupa (powiększanie fragmentu Strzałki blokowe.
obrazu).
Narzędzie do zaznaczania Dymek objaśnienia.
(np. w celu wycinania
lub zmiany kształtu).
Zmiana rozmiaru, kształtu Pędzle — to, co dzieci uwielbiają!
lub kartki.

Obracanie kształtów.

 Naciśnij i przytrzymaj wciśnięty lewy klawisz myszy, a następnie

przesuń jej wskaźnik ( ) w dowolnym kierunku — powinieneś zobaczyć
zmieniającą swoje rozmiary elipsę (lub okrąg). Kiedy zwolnisz lewy klawisz
myszy, narysowany kształt zostanie osadzony na ekranie. Dopóki nie
klikniesz gdzieś obok, na ekranie pozostaną widoczne punkty kontrolne,
które można chwytać myszką, aby precyzyjnie zmieniać rozmiar obiektu.
Co ciekawe, położenie obiektu możesz zmieniać, naciskając klawisze
kierunkowe na klawiaturze (strzałki)! Osadzenie obiektu następuje,
gdy klikniesz gdzieś obok niego (rysunek 16.2a).

252
 Grafika w programach Word i Paint

Rysunek 16.2. Twój pierwszy rysunek w programie Paint

 Wybierz teraz narzędzie Wypełnianie kolorem ( ) i raz kliknij wewnątrz

narysowanego okręgu — powinien się wypełnić czerwoną farbą. Dlaczego
akurat czerwoną? To proste: ten kolor był wcześniej wybrany w palecie
kolorów!
 Zrób teraz mały eksperyment: mając ciągle wybrane narzędzie
Wypełnianie kolorem, kliknij poza okręgiem. Efekt jest zaskakujący:
cały ekran powinien zabarwić się na czerwono.
 Cofnij ostatnią czynność, naciskając kombinację klawiszy Ctrl+Z lub
klikając przycisk w lewym górnym rogu okna. Czerwone zabarwienie
ekranu powinno zniknąć.
 Wybierz z palety kolor żółty i obrysuj koło prostokątem, a następnie
ponownie wybierz narzędzie Wypełnianie kolorem i kliknij wewnątrz
narysowanego prostokąta. Farba powinna rozlać się wyłącznie
od brzegów prostokąta do granic czerwonego koła (rysunek 16.2b).

Przetestuj pozostałe narzędzia programu Paint. Opisywanie ich na niewiele się

zda, jeśli nie będziesz próbował rysować sam.

Postaraj się teraz narysować coś prostego, np. domek z kominem lub choinkę.
Niech to będzie coś zbliżonego do kształtu z rysunku 16.2c.

Oczywiście, rysunek może (a nawet powinien) być znacznie ładniejszy!

Zaznaczanie i przekształcanie obrazów

Narysuj coś w programie Paint, tak aby na ekranie znalazło się kilka różnych
kształtów. Ponieważ nasze ćwiczenie nie ma na celu zdetronizowania Leonarda
da Vinci, nie przejmuj się, jeśli efekty Twojej pracy nie okażą się zbyt oszałamiające

253
 ABC komputera

— jestem pewien, że nawet wielkiemu Leonardo opanowanie obsługi myszki

i komputera zajęłoby trochę czasu!

Ale żarty na bok. Celem następnego ćwiczenia będzie pokazanie, jak łatwo za
pomocą Painta można manipulować fragmentami obrazów.

 Kliknij narzędzie zaznaczania grafiki (przycisk ).

 Spróbuj „obrysować” tym narzędziem fragment obrazka — na ekranie
zobaczysz zaznaczenie w postaci prostokąta narysowanego przerywaną
kreską (nie klikaj już w obszarze rysowania, aby nie usunąć zaznaczenia).
 Wybierz z palety narzędzi np. obracanie w prawo. Paint obróci rysunek
w miejscu.
 Kliknij i trzymając wciśnięty lewy klawisz myszki, przenieś zaznaczony
fragment w inne miejsce.
 Kliknij gdzieś w obszarze rysowania, aby usunąć zaznaczenie i zaakceptować
zmianę.

Ćwiczenie jest zilustrowane na rysunku 16.3.

Rysunek 16.3. Zaznaczanie i przekształcanie obrazów w programie Paint

Prawda, że to było proste?

Narzędzie tekstowe w programie Paint

Paint nie jest edytorem tekstu, ale ma całkiem niezłe narzędzie pozwalające opi-
sywać pliki graficzne. Aby z niego skorzystać, kliknij ikonę i zaznacz myszką
obszar, w którym chcesz pisać (możesz go określić, zaznaczając myszką pewien

254
 Grafika w programach Word i Paint

prostokątny obszar tuż po wybraniu narzędzia pisania). Rozpocznij teraz pisanie.

Zauważ, że kolor napisów będzie zgodny z wcześniej ustalonym kolorem pióra,
natomiast krój czcionki i inne atrybuty łatwo ustalisz, korzystając z dodatkowych
narzędzi widocznych na karcie Tekst, która nagle pojawiła się na ekranie!

Ciekawą możliwość daje pisanie w trybie przezroczystości z wykorzystaniem

dwóch przycisków, które pozwalają zarządzać tym trybem: Nieprzezroczyste
(umożliwia nadpisywanie poprzednich elementów rysunku podczas rysowania)
oraz Przezroczyste (umożliwia pisanie przezroczyste). Używając tego ostatniego,
możesz dodać nowe elementy bez naruszenia obrazka znajdującego się pod spodem
(rysunek 16.4).

Rysunek 16.4.
Tryb
przezroczystości
w programie
Paint

Przykład pokazany na rysunku to oczywiście zabawa, ale tylko pomyśl, że teraz już
wiesz, jak opatrzyć zdjęcie z aparatu cyfrowego własnym komentarzem!

Zachęcam gorąco do dalszych samodzielnych ćwiczeń z programem Paint. Na-

wet jeśli nie masz zadatków na wielkiego artystę, to i tak dzięki temu programo-
wi będziesz w stanie wykonać ciekawe kompozycje graficzne za pomocą zaled-
wie kilku kliknięć myszką. A jeśli w Twoim domu jest dziecko, to zapewniam,
że zabawa z pędzlami Painta sprawi mu większą frajdę niż z klasycznymi pla-
katówkami (nie mówiąc już, że szkody w domu po takiej zabawie będą znacznie
mniejsze).

Edytor graficzny Worda

Word także ma wbudowany miniedytor graficzny. Korzystanie z niego opiera się
na podobnych zasadach co używanie Painta, jednak rysowane obiekty są trak-
towane nieco inaczej, co pokażę w dalszych przykładach.

255
 ABC komputera

Zacznijmy jednak od czegoś znacznie prostszego: pokażę, jak do dokumentu tek-

stowego dołączyć gotowy plik graficzny, np. pobrany z Internetu lub zapisany
wcześniej na dysku komputera.

Biblioteka gotowych plików clipart

Opis możliwości graficznych Worda najprościej będzie zacząć od zademonstro-
wania, jak do dokumentu tekstowego dołączyć jedną z grafik — tzw. clipartów
— które są za darmo dostępne w tym edytorze (aby pobierać grafiki, komputer
musi być połączony z Internetem).

Napisz kilka zdań i umieść kursor tekstowy (np. kliknij myszką) mniej więcej
pośrodku tekstu. Na wstążce kliknij kartę Wstawianie i wybierz przycisk Obrazy
online, aby wyświetlić specjalne okienko wyszukiwania plików graficznych (ry-
sunek 16.5).

Rysunek 16.5. Obrazki clipart w Wordzie

Najprościej będzie, jeśli w polu wyszukiwania wpiszesz określony typ obrazka,

np. „pies”, „dom”, „komputer”, i wyszukasz dostępne propozycje Worda (wci-
skając klawisz Enter). Aby wstawić do dokumentu rysunek z okienka wyników
wyszukiwania, kliknij obrazek i wciśnij przycisk Wstaw.

Aby wstawić rysunek do dokumentu, kliknij przycisk Wstaw. Jak łatwo zauwa-
żysz, wstawiony do dokumentu rysunek stanowi integralną całość, tzw. obiekt
graficzny, który może być:

256
 Grafika w programach Word i Paint

 edytowany (funkcje edytowania można wywołać przez dwukrotne

kliknięcie rysunku myszą; do tego tematu powrócę jeszcze przy opisie
tworzenia rysunków w Wordzie);
 skalowany (przez kliknięcie obiektu, czyli zaznaczenie go i ciągnięcie
za jeden z ośmiu bocznych punktów);

 obracany (jeśli zobaczysz specjalny „uchwyt” );

 chwytany i przesuwany (rysunek 16.6).

Rysunek 16.6.
Obrazek clipart
jako obiekt

Na rysunku zilustrowałem rozpychanie tekstu przez grafikę, która zachowuje

się jak jeden wielki znak przesuwający pozostałe linijki tekstu (obrazek został
wstawiony po słowie „przerwane”, a przed słowem „zdanie”).

Użycie gotowej grafiki połączone z możliwością jej edytowania (nawet jeśli bezpo-
średnie edytowanie nie jest możliwe w programie Word, to zawsze działa schowek
systemu Windows, przez który można przenieść grafikę np. do programu Paint, aby
go w nim poddać modyfikacjom) znakomicie wzbogaca dokumenty tekstowe.

Grafika wstawiona do dokumentu Worda zachowuje się jak

pojedynczy znak i z powodu swoich rozmiarów zazwyczaj
rozpycha linijki tekstu. Grafikę możesz wyrównywać względem
marginesów jak klasyczny akapit.

257
 ABC komputera

Oprócz wstawiania rysunków pochodzących z bazy clipartów możliwe jest oczywi-

ście dołączanie do dokumentu gotowych grafik z dysku komputera (ewentualnie
innego urządzenia widocznego z komputera, np. aparatu fotograficznego1). Przy-
kład pokazuję na rysunku 16.7.

Rysunek 16.7. Wstawianie do Worda pliku graficznego (tutaj: z telefonu

komórkowego)

 W Wordzie na karcie Wstawianie kliknij ikonę Obrazy.

 Kliknij myszką i wstaw plik graficzny do dokumentu (przycisk Wstaw).

 Już po wstawieniu możesz dostosować wielkość obrazka: kiedy klikniesz

go myszką, zobaczysz punkty skalowania.

Narzędzia graficzne w programie Word

Word zawiera imponującą paletę narzędzi do rysowania. Przekonaj się o tym,
ustawiając na wstążce kartę Wstawianie i klikając w grupie Ilustracje przycisk
Kształty. Na rysunku 16.8 pokazałem, jak używać kształtu Trójkąt równora-
mienny — zasada rysowania jest identyczna jak w programie Paint. Word po-
zwala rysować wprost na stronie z tekstem. Jeżeli chcesz umieścić gdzieś rysu-
nek, po prostu zrób na stronie trochę miejsca, np. naciskając kilka razy Enter,
i możesz rozpocząć rysowanie (rysunek 16.8).

1
Większość markowych aparatów cyfrowych jest widziana przez system Windows
jako dodatkowe urządzenie lub dysk. Podłączenie aparatu wymaga zazwyczaj kabla
z miniwtyczką USB (wyjątkiem jest iPhone, posiadający niestandardowe łącze).

258
 Grafika w programach Word i Paint

Rysunek 16.8. Narzędzia graficzne Worda

 Wybierz myszą potrzebne narzędzie (np. w celu narysowania trójkąta

kliknij ikonę ).
 Kliknij gdzieś w obszarze roboczym dokumentu lewym klawiszem myszy
i przytrzymaj go, dzięki czemu określisz tzw. punkt zaczepienia.
 Ciągle trzymając wciśnięty lewy klawisz myszy, przesuwaj ją w dowolnych
kierunkach, ustalając docelową wielkość obiektu graficznego. Kursor
myszy przybierze w tym czasie kształt .
 Kiedy zwolnisz lewy klawisz myszy, obiekt graficzny pozostanie na stronie.

 Już wstawiony obiekt możesz kliknąć myszą — zobaczysz wówczas

dookoła tzw. punkty zaczepienia, za które możesz chwycić i przeskalować
rozmiar obiektu. Jeden z punktów — ten widoczny u samej góry — pozwala
nawet chwycić obiekt i obrócić go w lewo lub w prawo o dowolny kąt!

Wszystkich pozostałych narzędzi używa się w podobny sposób. Najpopularniej-

sze z nich zostały dla ułatwienia pogrupowane w tabeli 16.2.

Przed narysowaniem obiektu graficznego można ustalić jego parametry: kolory,

grubość linii, wypełnienie, styl linii itp. Służy do tego specjalna grupa przycisków,
które mogą być użyte zarówno przed narysowaniem obiektu graficznego, jak i po jego
stworzeniu. Aby zmienić parametry narysowanego obiektu, wystarczy go zazna-
czyć myszką (kliknąć). W Wordzie uaktywni się wówczas karta Formatowanie, na
której znajdziemy szereg interesujących grup przycisków (rysunek 16.9 zawiera

259
 ABC komputera

Tabela 16.2. Kształty dostępne w edytorze graficznym Worda

Grupy funkcjonalne przycisków

Linie — proste, krzywe, zakończone strzałkami oraz różne warianty kształtów prostokątnych.

Kształty podstawowe, np. pole tekstowe, prostokąt, koło (elipsa).

Kształty schematów blokowych i objaśnień.

W grupie Objaśnienia znajdziesz narzędzie

pozwalające wstawić specjalne graficzne
pole tekstowe (tzw. dymek), w którym
możesz wpisać dowolny tekst i swobodnie
go sformatować (ustalić czcionkę, odstępy
przed i po itp.).
Pozostałe kształty.

część tych narzędzi, w celu zachowania czytelności pokazanych w kilku rzę-

dach — w Wordzie całość oczywiście jest dostępna w zwykły sposób, w gru-
pach wstążki).

Tabela 16.3 pokazuje — w wersji „rozwiniętej” — niektóre z najczęściej używa-

nych narzędzi pozwalających określić sposób wypełnienia i obrysowania (kontury)
obiektów graficznych. Narzędzia te są dostępne bezpośrednio w podmenu na-
rzędzi głównych — Wypełnianie kształtu i Kontury kształtu (dwa pierwsze
wiersze tabeli).

Polecenia widoczne na kartach formatowania pozwalają zmienić kilkadziesiąt

parametrów, których opis zabrałby pewnie kilkanaście stron tekstu. Spróbuj
poeksperymentować!

260
 Grafika w programach Word i Paint

Rysunek 16.9. Wybrane narzędzia formatowania kształtów graficznych w Wordzie

Operacje na obiektach graficznych programu Word

Gdy już cokolwiek narysujesz za pomocą Worda, możesz dokonać dość ciekawych
operacji na stworzonych przez siebie obiektach. W tym podrozdziale omówię
kilka technik, które z pewnością przydadzą Ci się podczas codziennej pracy z grafi-
kami Worda.

Wzajemne przesłanianie obiektów

Spróbuj narysować prostokąt na kółku (lub odwrotnie). Coś nie wyszło, prawda?
Jeden obiekt przykrył drugi i nie wiesz, co zrobić, aby było odwrotnie. Okazuje się,
że jest to dość proste.

Kliknij myszą np. prostokąt i uaktywnij kartę Formatowanie. Z grupy Rozmiesz-

czanie wybierz polecenia Przesuń do przodu, Przesuń do tyłu (lub inne potrzebne).
W efekcie owal przesunie się nad kółko i uzyskasz to, co chciałeś. Opisywane tu
czynności ilustruje rysunek 16.10.

W efekcie prostokąt przesunie się nad kółko i uzyskamy pożądany efekt!

261
 ABC komputera

Tabela 16.3. Narzędzia formatowania kształtów w Wordzie

Przycisk Funkcja graficzna

Wypełn. kształtu (farba, gradient itp.).
Oprócz podstawowych operacji na kolorach (paleta
kolorów jest bardzo bogata!) masz do dyspozycji
ciekawe narzędzia dodatkowe, m.in. możliwość
określenia gradientu (tonalne wypełnienie kolorem) lub
tekstury (np. tło w stylu tkaniny o widocznych grubych
niciach).
W celu zrozumienia tych funkcji wstaw do dokumentu
np. prostokąt i spróbuj wypełnić go różnymi kolorami,
gradientami i wzorkami.
Jeśli zobaczysz trójkącik ( ), kliknij go, aby rozwinąć
pełną listę opcji.

Kontury kształtu (kolor, styl i grubość).

Narzędzie to pozwala zmienić kolor i styl wypełnienia
obiektu graficznego.
Pamiętaj, że zawartość tego menu zależy od wybranego
kształtu — np. opcja Strzałki pojawia się dla linii, a nie
znajdziesz jej w przypadku figur czysto geometrycznych.
Kreski pozwalają zamienić kontur rysowany linią ciągłą
na np. kreski lub kropki.
Grubość kreski jest określana w punktach i na ekranie od
razu można ją ocenić dzięki podglądowi. Kliknięcie opcji
Brak konturu usuwa obramowanie.

Efekty kształtów pozwalają ustawić bardzo

zaawansowane efekty graficzne, m.in. cień, poświatę,
wygładzone krawędzie. Przykład znajduje się poniżej.

262
 Grafika w programach Word i Paint

Rysunek 16.10. Przesłanianie obiektów graficznych w Wordzie

Grupowanie
Czasami wygodniej traktować grupę obiektów jako całość, np. w celu jednocze-
snego skalowania lub zmiany koloru linii. Aby zgrupować kilka obiektów gra-
ficznych, musisz je najpierw jednocześnie zaznaczyć. Możesz w tym celu użyć
myszki: klikaj wybrane obiekty z wciśniętym przyciskiem Shift lub Ctrl — ko-
lejne zaznaczenia będą widoczne dzięki wyświetleniu się punktów regulacyjnych
wyróżnionych obiektów.

Po zaznaczeniu określonej grupy obiektów graficznych uaktywnij kartę Formato-

wanie i wybierz przycisk Grupuj. Od tej pory zaznaczone obiekty będą trakto-
wane jako całość i będziesz mógł je jednocześnie wyskalować, obrócić, przesunąć
na ekranie, skopiować do schowka i wkleić do innego dokumentu.

Przykład pokazuję na rysunku 16.11.

Jeśli będziesz chciał usunąć zgrupowanie obiektów, po ich zaznaczeniu (klik-

nięciem) wybierz polecenie Rozgrupuj.

Praca z polami tekstowymi

Przy tworzeniu rysunków w Wordzie wielokrotnie przyda Ci się narzędzie Pole
tekstowe (ikona ), które pozwala efektywnie łączyć grafikę z tekstem, np.
w celu dołożenia opisu do jej poszczególnych elementów.

263
 ABC komputera

Rysunek 16.11. Grupowanie obiektów graficznych w Wordzie

Gdy umieścisz je na stronie, to kursor przejdzie do pola tekstowego, obramowa-

nego linią przerywaną i punktami kontrolnymi, pozwalającymi na zmianę roz-
miaru pola. Możesz tam wpisać, co zechcesz, i wybrać do tego dowolną czcion-
kę, jaka Ci odpowiada. Ponieważ pole tekstowe jest traktowane przez program
jak zwykły obiekt graficzny, możesz je skalować (np. gdy zauważysz, że wpisy-
wany tekst nie mieści się na ekranie) i przenosić myszą w dowolne miejsce.

W trakcie edytowania pola tekstowego zwróć uwagę na zawartość wstążki i zbiór

narzędzi widocznych na karcie Formatowanie. Dzięki tym narzędziom z łatwo-
ścią ustalisz pozycję tekstu w ramce, a nawet… kierunek pisania! W ramach
ćwiczenia wstaw ramkę tekstową i spróbuj coś w niej napisać, a następnie ustaw
kierunek pisania od góry do dołu (przycisk Kierunek tekstu — rysunek 16.12).

Jak można zauważyć, pola tekstowe standardowo są okalane ramką, co czasa-

mi się przydaje, jednak w większości przypadków wygląda niezbyt estetycznie.
Początkujący edytorzy mają spore trudności z usunięciem tej ramki. Tymcza-
sem jest to dość proste: wystarczy w narzędziu Kontury kształtu (tabela 16.3)
zaznaczyć Brak konturu. Oczywiście, wcześniej należy zaznaczyć obramowany
obiekt myszą.

Ustalanie ziarnistości obrazu

Word ustawia obiekty graficzne na niewidocznej siatce współrzędnych, którą
można łatwo dostosowywać do swoich potrzeb.

264
 Grafika w programach Word i Paint

Rysunek 16.12. Praca z polami tekstowymi w Wordzie

Aby ustawić ziarnistość siatki, kliknij dowolny obrazek i na dynamicznie wy-

świetlonej karcie Formatowanie kliknij przycisk Wyrównaj oraz wybierz pole-
cenie Ustawienia siatki (w grupie Rozmieszczanie).

Jeśli zamiast standardowych 0,32 cm zadamy np. 0,1, to będzie możliwe znacz-
nie bardziej precyzyjne ustawianie względem siebie obiektów graficznych (np.
linii, kwadratów) podczas przenoszenia myszą (rysunek 16.13).

Rysunek 16.13. Gęstość linii siatki w edytorze Word

265
 ABC komputera

Aby precyzyjnie przesuwać narysowany narzędziami Worda

obiekt graficzny, kliknij go i używając klawiszy kierunkowych,
umieść we właściwym miejscu na stronie.

Kopiowanie i wklejanie rysunków

O tajemniczym schowku Windows wspomniałem już przy okazji omawiania
programu Eksplorator plików. Na tym etapie znajomości systemu Windows
mogę już uogólnić pojęcie schowka.

Schowek jest to specjalne miejsce w pamięci systemowej, w którym możemy

przechowywać dowolne obiekty utworzone w systemie: dokumenty, teksty, frag-
menty grafiki itp. Wkładanie do schowka nazywamy kopiowaniem, natomiast
wyjmowanie z niego — wklejaniem. Ta nieformalna definicja została zilustrowana
na rysunku 16.14.

Rysunek 16.14. Przekazywanie informacji pomiędzy programami z użyciem schowka

Windows

Zatrzymajmy się teraz przez chwilę przy plikach graficznych: obrazkach, które
znajdują się na dysku lub są wbudowane w dokument (obiekty clipart) albo zo-
stały utworzone za pomocą edytora Paint lub Word.

Po zaznaczeniu rysunku myszką w Paincie (zob. np. rysunek 16.3) lub Wordzie
(klikając zgrupowany obrazek) możliwe jest skopiowanie go do schowka (Ctrl+C)
i wklejenie do innego programu (Ctrl+V). Oczywiście, oba programy powinny być
uruchomione jednocześnie i po skopiowaniu rysunku należy przejść do drugiego
programu (np. klikając jego ikonę na pasku zadań lub używając kombinacji
Alt+Tab). W Wordzie wybieramy miejsce wstawienia kursorem, w programie Paint
musi być wciśnięty przycisk Zaznacz, aby wklejenie ze schowka się powiodło.

Operacje kopiowania i wklejania przećwiczyliśmy już na plikach (dokumentach).

Pamiętasz, jak wybraliśmy plik w Eksploratorze plików i skopiowaliśmy go do
schowka, następnie przemieściliśmy się do innego folderu i tam wkleiliśmy wy-
brany plik, „wyjmując” plik ze schowka? W efekcie tych działań na dysku kom-
putera znalazła się kopia dokumentu.

266
 Grafika w programach Word i Paint

Wynikiem operacji kopiowania jest zatem stworzenie duplikatu obiektu. Jeśli

zamiast kopiowania chcielibyśmy go przemieścić, należy w tym celu dokonać
operacji wycinania.

Korzystanie ze schowka wymaga znajomości specjalnych reguł, które pozwolą

używać go w sposób kontrolowany. Oto one:
 W większości programów w schowku możemy przechowywać w danym
momencie wyłącznie jeden obiekt.
 Każda operacja kopiowania lub wycinania bezpowrotnie usuwa
poprzednią zawartość schowka.
 Zawartość schowka ulega wyczyszczeniu po wyłączeniu komputera!
Po każdym jego włączeniu schowek jest pusty — bez względu na to,
czy coś w nim wcześniej było, czy nie.

Zrzuty ekranów w Windowsie

W systemie Windows możliwe jest bardzo łatwe zapisywanie różnych frag-
mentów ekranu do schowka, a nawet na dysk — w formie pliku graficznego.

Spójrz na skróty klawiszowe opisane w tabeli 16.4.

Tabela 16.4. Zrzuty ekranu w systemie Windows

Klawisz Przechwytywanie Zapis do

Print Scrn Cały pulpit Schowek
Alt+Print Scrn Aktywne okno Schowek
+Print Scrn Cały ekran Folder Obrazki/Zrzuty ekranu

Klawisz Print Scrn na niektórych klawiaturach czasami występuje pod inną na-
zwą, np. Prt Sc, Print Screen lub podobnie.

Po skopiowaniu do schowka zawartości ekranu lub okienka możesz je wkleić do

dokumentu Worda.

Zagadka: czy domyślasz się już, jak zrobiłem rysunki do tej książki?

267
 ABC komputera

Word jest złożonym programem i jeśli Cię zainteresował,

zapoznaj się z książką MS Office 2016 PL w biurze i nie tylko
(helion.pl/ksiazki/of16bi.htm). Znajdziesz w niej znacznie więcej
interesujących ćwiczeń i opisów, przedstawionych o wiele bardziej
szczegółowo niż na użytek tej książki.

268
 III

MICROSOFT EXCEL
I OBLICZENIA

W tej części książki omawiam m.in. następujące

zagadnienia:
 zasady pracy z arkuszem kalkulacyjnym;

 formatowanie elementów arkusza;

 formuły w arkuszach;

 używanie Excela jako bazy danych;

 sortowanie i filtrowanie tabel;

 tworzenie wykresów;

 drukowanie arkuszy.
 17

PODSTAWY
OBSŁUGI ARKUSZA
KALKULACYJNEGO

A rkusz kalkulacyjny jest to program kompute-

rowy wspomagający wykonywanie automatycz-
nych obliczeń. Jego cechą charakterystyczną jest
prezentacja danych w postaci dużych tabel dwu-
wymiarowych.

Microsoft Excel jest bez wątpienia najpopularniej-

szym na świecie programem pełniącym funkcje
arkusza kalkulacyjnego. Oferuje on bogate możliwo-
ści automatyzacji obliczeń, tworzenia wykresów,
raportów, symulacji. Wiele osób używa go jako sys-
temu bazy danych i tworzy w nim skrypty oraz pro-
gramuje nowe funkcje użytkowe, nie będąc wcale
informatykami. Excel pomaga w rachunkowości
i finansach, ale znajduje także sporo innych zasto-
sowań w pracach biurowych, które polegają na
 ABC komputera

przetwarzaniu danych umieszczonych w tabelach. Arkusz kalkulacyjny może

zawierać dane statyczne (np. teksty, rysunki i liczby) oraz dynamiczne (for-
muły), które są wyliczane na podstawie danych statycznych.

Przed lekturą tej części książki polecam cofnięcie się do

rozdziału 11., w którym poznałeś edytor Word i jego interfejs
użytkownika. W szczególności zasady pracy ze wstążką są
wspólne dla każdego programu z pakietu Microsoft Office
i mijałoby się z celem powielanie tego opisu w tym miejscu.

W kolejnych rozdziałach pokażę, że w arkuszu można wykonać nie tylko pre-

zentacje liczbowe, ale i atrakcyjne wykresy (np. liniowe, słupkowe, kołowe),
które ułatwiają interpretację skomplikowanych serii danych.

Zanim jednak opowiem o szerokich zastosowaniach Excela, wyjaśnię kilka pod-

stawowych pojęć, co może być przydatne dla osób, które nie miały jeszcze do
czynienia z tego typu oprogramowaniem. Na początek opiszę podstawowe tech-
niki wprowadzania danych, które są nieco inne od stosowanych w Wordzie.

Poznajemy arkusz kalkulacyjny

Program Excel najprościej uruchomisz, wpisując słowo „excel” na ekranie Start
— system znajdzie szybko kafelek tej aplikacji. Pamiętaj, że podczas kolejnego
uruchomienia możesz na stałe przypiąć ikonę programu do paska zadań pulpitu
(prawy klawisz myszki na ikonie, polecenie Przypnij do paska zadań).

Rysunek 17.1 przedstawia widok, jaki powinien ukazać się po uruchomieniu

programu Excel. Podobnie jak w Wordzie, ekran startowy został zaprojektowa-
ny w stylu „kafelkowym” i oferuje często używane szablony oraz listę ostatnio
otwieranych plików (możesz je szybko otworzyć, klikając odpowiednią nazwę
widoczną w panelu). Na początek kliknij szablon o nazwie Pusty skoroszyt.

Tuż po utworzeniu pustego skoroszytu na ekranie Excela widać kilka istotnych

elementów (omawiam tylko elementy specyficzne dla Excela, funkcje wstążki
są identyczne jak w Wordzie).
 Otwarta karta Narzędzia główne, czyli podstawowy zbiór narzędzi
zmieniających wygląd pisanego tekstu. Karty są zgrupowane na obszarze
ekranu zwanym wstążką.

272
 Podstawy obsługi arkusza kalkulacyjnego

Rysunek 17.1. Ekran startowy Excela

 Pasek formuły — miejsce, w którym Excel wyświetla faktyczną zawartość

komórki arkusza (to, co widzisz na ekranie, może być tekstem statycznym
lub wynikiem przetwarzania formuły wbudowanej w komórkę).
 Kolumny (A, B, C…) i wiersze (1, 2, 3…), definiujące niejako współrzędne
komórek.
 Pole nazwy (lub adresu), zawierające współrzędne komórki, dzięki
którym można się do niej odwoływać w formułach — wyjaśnię to dalej.
 Zakładki arkuszy, czyli pojedynczych stron dokumentu Excela
(skoroszytu albo zeszytu).
 Podobnie jak w Wordzie, Windows umożliwia szybkie otwieranie
dokumentu Excela w Eksploratorze plików — wystarczy wskazać
dokument myszą i nacisnąć Enter lub kliknąć opcję Otwórz. Inne funkcje
zawarte w menu Plik działają tak samo jak w Wordzie — zajrzyj na
chwilę do rozdziału 11., jeśli czegoś nie pamiętasz.

Na rysunku 17.2 możesz obejrzeć częściowo wypełniony treścią skoroszyt, w któ-

rym została kliknięta komórka o współrzędnych E7. Komórka jest podstawowym
elementem arkusza kalkulacyjnego, tak jak znak i pozycja kursora są podstawo-
wymi elementami dokumentu tekstowego.

273
 ABC komputera

Rysunek 17.2. Widok otwartego skoroszytu w Excelu

Wprowadzanie danych do arkusza

i ich formatowanie
Już po pierwszym uruchomieniu programu zorientujesz się, że arkusz kalkula-
cyjny znacznie różni się od edytora tekstów. Istnieje kilka ewidentnych różnic,
choć zasady pracy z menu programu są bardzo podobne — w aplikacjach Word
i Excel znajduje się przecież ten sam interfejs użytkownika, oparty na koncepcji
wstążki, która jest obecna w każdej aplikacji najnowszych wersji pakietu Micro-
soft Office.

Wbrew dość powszechnej opinii arkusz kalkulacyjny nie jest przeznaczony tyl-
ko do zastosowań księgowych. Wspomaga on doskonale obliczenia wykonywane
codziennie w celach „domowych” (rejestrowanie wydatków, obliczanie raty
kredytu, przeliczanie lokat itp.). W arkuszu kalkulacyjnym, z uwagi na sposób
zapisu, idealnie pracuje się z wszelkimi tabelami, które niekoniecznie muszą
mieć coś wspólnego z obliczeniami.

Dla przypomnienia: dokument w Excelu nazywamy

skoroszytem, a każdy skoroszyt składa się z wielu arkuszy.

274
 Podstawy obsługi arkusza kalkulacyjnego

Element edycyjny Excela to komórka, która może zawierać dowolne teksty czy
liczby i jest identyfikowana przez współrzędne (np. A1, B3, D9). Przełączanie
się między arkuszami polega na ich wybieraniu za pomocą kliknięcia myszą
(rysunek 17.3).

Rysunek 17.3.
Nawigacja
w obrębie
programu Excel

Można sobie wyobrazić, że arkusze nakładają się równolegle na siebie, zupełnie

jak kartki w zeszycie.

W ramach ćwiczenia kliknij teraz w obrębie komórki o współrzędnych C5 i wpisz

tam cokolwiek: tekst, liczbę itd.

Potwierdź dokonany wpis przez:

 naciśnięcie klawisza Enter;

 kliknięcie w obrębie innej komórki;

 przemieszczenie się do innej komórki za pomocą klawiszy kierunkowych

(strzałek).

Wpisz teraz do komórki C4 tekst Alicja ma kota i naciśnij Enter. Kliknij jesz-
cze raz C4 i zauważ, że zawartość komórki jest powtórzona w specjalnym polu,
zwanym paskiem formuły.

Teraz kliknij w obrębie komórki D4 i wpisz tam liczbę 10 — potwierdź wpis wci-
śnięciem klawisza Enter, co spowoduje zaznaczenie jako aktywnej komórki D5.
Zauważ, że wpisana liczba częściowo „przycięła” tekst wpisany wcześniej w ko-
mórce z lewej strony (rysunek 17.4)!

275
 ABC komputera

Rysunek 17.4. Zasady rozmieszczania treści w komórkach Excela

Usunięcie przypadkowego wpisu jest możliwe przez naciśnięcie

klawisza Esc, ale tylko do momentu jego potwierdzenia (np.
klawiszem Enter). Po potwierdzeniu możesz cofnąć czynność
poprzez skrót znany z Worda: Ctrl+Z. Zauważ, że nowy wpis
w danej komórce usuwa jej dotychczasową zawartość.

Napis Alicja ma kota został jakby przycięty — dzieje się tak dlatego, że ko-
mórki arkusza mają jednakową szerokość, a napis, który chciałeś tam umieścić,
jest trochę za długi i drugi wpis w komórce obok częściowo go przykrył.

Aby sprawnie wpisywać liczby, włącz za pomocą przycisku

Num Lock klawiaturę numeryczną (jeśli taką posiadasz),
chyba że już jest włączona (zazwyczaj poznasz to po zapalonej
diodzie). Przecinek jest tam ukryty na klawiszu Del i
wyglądem przypomina kropkę.

Na szczęście, w Excelu możemy z łatwością wyregulować szerokość komórek,

a nawet spowodować „zawijanie” tekstu w komórce! Przetestujmy to w praktyce
(rysunek 17.5).

Umieść wskaźnik myszy między literami C i D w nagłówkach kolumn i kiedy

kursor przybierze postać skrzyżowanych strzałek ( ), złap wskaźnikiem myszy
kolumnę C za jej prawy brzeg i zmień jej rozmiar. Oczywiście, ta sama technika
odnosi się także do wierszy — możesz zatem regulować nie tylko szerokość, ale
i wysokość komórek!

276
 Podstawy obsługi arkusza kalkulacyjnego

Rysunek 17.5. Regulowanie szerokości i wysokości komórek Excela

Możesz też kliknąć dwukrotnie pomiędzy C i D. Efekt będzie identyczny — ko-

lumna C automatycznie dopasuje się do napisu Alicja ma kota.

Inną metodą zmiany sposobu wypełniania komórki długimi napisami jest włą-
czenie efektu „zawijania”. Możesz w tym celu wybrać z karty Narzędzia główne,
z grupy Wyrównanie polecenie (ewentualnie wywołać je z menu
podręcznego). Efekt zawijania również pokazałem na rysunku 17.5.

Formatowanie komórek
Podobnie jak tekst w Wordzie, również zawartość komórek arkusza można forma-
tować. Wykonuje się to zresztą w podobny sposób, choć Excel oferuje kilka do-
datkowych możliwości, których nie znajdziemy tak łatwo w Wordzie (np. pisanie
ukośne).

Wiesz już, jak zaznaczać pojedynczą komórkę — po prostu klikasz w jej obrębie.
Zaznaczanie wielu sąsiadujących komórek naraz jest równie proste: aby zazna-
czyć żądany obszar komórek, trzymaj klawisz Shift i naciskaj klawisze strzał-
kowe. Kliknij, przykładowo, w obrębie komórki B2, naciśnij dwa razy klawisz
 (strzałka w prawo) i dwa razy  (strzałka w dół). Zauważ, że komórka B2 ma
odwrócone atrybuty — program zaznacza w ten sposób początek obszaru. Teraz,
gdy komórki zostały zaznaczone, możesz zmodyfikować cały wyróżniony obszar,
wybierając narzędzia zmiany czcionki, koloru i obramowań.

Efekt na ekranie powinien być podobny do tego, co zostało przedstawione na

rysunku 17.6.

277
 ABC komputera

Rysunek 17.6. Zaznaczanie i formatowanie wielu komórek jednocześnie

Zmiana stylu obramowania komórek wyłącznie za pomocą przycisków na ekra-

nie (tych widocznych na karcie Narzędzia główne) nie pozwala na wykorzysta-
nie wszystkich dostępnych możliwości. Jeśli chcesz wyszukać więcej możliwych
opcji, kliknij przycisk (znajdziesz go po rozwinięciu listy ).
Rysunek 17.7 pokazuje okienko, które pozwala na zdefiniowanie ciekawych ob-
ramowań — wybierasz styl i kolor linii, a następnie w okienku podglądu zazna-
czasz myszką krawędzie, które mają zostać zmodyfikowane według tego wyboru.

Rysunek 17.7. Zaawansowane formatowanie komórek

278
 Podstawy obsługi arkusza kalkulacyjnego

W zakresie ułatwienia formatowania komórek Excel oferuje dużo możliwości,

które warto nauczyć się umiejętnie wykorzystywać. Na karcie Narzędzia głów-
ne w grupie Style znajdziesz przyciski, które pozwolą bardzo szybko odpowied-
nio zmodyfikować obramowanie i wypełnienie komórek (rysunek 17.8).

Rysunek 17.8. Gotowe szablony formatowania komórek i tabel

Tabela 17.1 przedstawia najpopularniejsze operacje formatowania, które możesz

wykonać na zaznaczonych komórkach.

Wadą stosowania stylów zawartych pod przyciskiem Formatuj jako tabelę (rysu-
nek 17.8) jest ryzyko bardzo szybkiego „popsucia” zawartości przez pochopne
zastosowanie zbyt agresywnego stylu. Sam podczas pracy z Excelem staram się
stopniowo modyfikować style obramowań i komórek, tak aby w dowolnym mo-
mencie móc łatwo wycofać cząstkowe zmiany (Ctrl+Z), a pozostawić te, które
spełniły moje oczekiwania.

Opisane powyżej ustawienia bardzo przypominają funkcje zwykłego edytora

tekstów, ale to jeszcze nie koniec możliwości w zakresie formatowania zawar-
tości komórek. Pamiętajmy, że arkusz kalkulacyjny służy głównie do wykonywania
obliczeń i pozwala łatwo zmienić format komórek, aby odróżnić liczby od in-
nych typów danych, np. tekstów, dat, znaków, symboli.

Aby liczby wyglądały na ekranie profesjonalnie, mamy do dyspozycji szereg uży-

tecznych przycisków formatujących. Te najbardziej przydatne podsumowuje
tabela 17.2.

279
 ABC komputera

Tabela 17.1. Formatowanie komórek Excela

Przyciski Funkcja
Górny rząd reguluje wyrównanie w pionie, a dolny w poziomie.
Wyrównanie działa w obrębie klikniętej komórki lub zaznaczonego
większego obszaru.
Wybór kroju czcionki i zmiana jej wielkości.

Pisanie ukośne — pozwala na pisanie w danej komórce

pionowo lub ukośnie.

Zmniejszenie lub zwiększenie wcięcia zawartości komórki.

Zawijanie tekstu w komórce (tryb wielowierszowy).

Scalenie i wyśrodkowanie komórki (opisane dalej na

przykładzie).
Kolor wypełnienia komórki.

Kolor czcionki w komórce.

Style obramowań komórki.

280
 Podstawy obsługi arkusza kalkulacyjnego

Tabela 17.2. Formatowanie wartości numerycznych i walutowych

Przycisk Funkcja
Zapis walutowy, np. . Po rozwinięciu listy zobaczysz waluty
innych krajów (np. €, £).
Zapis procentowy, np. wpisanie liczby 0,2 i sformatowanie jej za pomocą
tego przycisku da w wyniku .
Zapis dziesiętny, np. komórka sformatowana w zapisie procentowym
(przykład wyżej) wróci do swej formy pierwotnej, kiedy zostanie
naciśnięty ten właśnie przycisk.
Dodanie pozycji dziesiętnej (rozszerzenie), np. 0,2 zostanie zapisane
jako 0,20.
Zaokrąglenie, np. 0,26 zostanie zapisane jako 0,3.

Operacje na komórkach
W edytorze tekstów podstawową jednostką, na jakiej operujemy, jest znak. W ar-
kuszu kalkulacyjnym znak (lub cyfra) jest także istotny, ale należy go analizować
w kontekście komórki, w której się znajduje. W związku z tym wszelkie operacje
formatowania wykonywane na zaznaczonej komórce dotyczą całej jej zawartości!

W arkuszu kalkulacyjnym możemy oczywiście bardzo łatwo kasować i wstawiać

komórki oraz wiersze — z pełną świadomością konsekwencji, jakie się z tym
wiążą. Pamiętając, że arkusz jest strukturą dwuwymiarową, możemy zaobser-
wować, iż:
 Wstawianie niejako „rozpycha” sąsiadujące komórki.

 Kasowanie „wciąga” sąsiadujące komórki.

Popatrz na efekt wykasowania komórek z prostej tabelki przy użyciu polecenia

Usuń z grupy Komórki (karta Narzędzia główne, rysunek 17.9). Polecenie zostało
wywołane po uprzednim kliknięciu środkowej komórki (zawierającej literę E).

Wstawianie komórek (polecenie Wstaw) jest bardzo podobne do ich usuwania

i polecam przetestowanie tej czynności we własnym zakresie. Zwróć zwłaszcza
uwagę na przycisk Wyczyść, który pozwala selektywnie wykasować wybrane
elementy, np. zawartość lub formatowanie.

281
 ABC komputera

Rysunek 17.9. Usuwanie komórek w Excelu

Oprócz kasowania lub dodawania pojedynczych komórek można wykonać te czyn-

ności od razu na całych kolumnach lub wierszach. Aby wejść do takich operacji,
wystarczy wywołać odpowiednie polecenia z grupy Komórki po uprzednim kliknię-
ciu prawym klawiszem myszki wybranej kolumny lub wiersza (klikamy ozna-
czenie literowe „współrzędnej”, np. kliknięcie szarej etykiety spowoduje
zaznaczenie całej kolumny B).

Początkującym użytkownikom arkuszy często sprawia kłopot

kasowanie zawartości komórki: pomimo naciśnięcia klawisza
Del (Delete) komórka zachowuje formatowanie i obramowanie.
Najszybszym sposobem na skasowanie zawartości komórki
jest skopiowanie do schowka (Ctrl+C) komórki pustej
(znajdującej się gdzieś na niezapisanym jeszcze obszarze)
i wklejenie jej (Ctrl+V) do komórki, której zawartość chcemy
skasować. Możesz także sprawdzić działanie funkcji Wyczyść,
pokazanej na rysunku 17.9.

Kilka zaskakujących ćwiczeń praktycznych

Wpisywanie danych w komórkach daje czasami zaskakujące efekty. Wpisz teraz
w komórkę Excela liczbę 1/2 i naciśnij Enter (lub kliknij gdzieś obok, np. inną
komórkę). Oto, co zobaczysz:

282
 Podstawy obsługi arkusza kalkulacyjnego

Excel interpretuje liczbę 1/2 jako datę! Jeśli mimo to chcesz uzyskać zapis taki,
na jakim Ci zależało, poprzedź go apostrofem (‘):

Zauważ, że liczby są domyślnie dosunięte do prawej krawędzi komórki, a teksty

— do lewej.

Wpisz teraz w komórkach A1 i A2 liczby 1 i 2. Zaznacz obie komórki i pociągnij

prawy dolny róg komórki A2 (tzn. prawy dolny róg zaznaczonego obszaru) w dół.

Zauważyłeś, co się stało? W arkuszu pojawił się ciąg liczb 1, 2, 3, 4…! W podobny
sposób możesz łatwo wypełnić komórki nazwami wszystkich miesięcy w roku,
wpisując tylko styczeń i luty (rysunek 17.10).

Rysunek 17.10.
Powielanie
zawartości
komórek
w Excelu

Excel oferuje jeszcze sporo drobnych ułatwień, które na pewno odkryjesz pod-
czas pracy z tym programem.

Nagłówki i opisy tabel

Dopasowywanie szerokości kolumny do zawartości komórek ma tę niekorzystną
cechę, że Excel zrobi to w stosunku do najszerszej znalezionej liczby (najdłuższego
fragmentu tekstu) i tak rozepchnie kolumnę, aby zmieściły się w niej wszystkie dane.

W trakcie pracy z arkuszami na pewno zauważysz od czasu do czasu w komór-

kach znaki #####. Excel oznajmia w ten sposób niedopasowanie zawartości do
rozmiarów komórki. Musisz wówczas zwiększyć jej szerokość, aby w komór-
ce pojawiła się liczba. Nie zawsze jednak takie poszerzenie daje dobry efekt.

283
 ABC komputera

Przykładowo: napis Centrala w Warszawie nie mieści się w komórce B1 (ry-

sunek 17.11).

Rysunek 17.11. Błędne dopasowanie zawartości w tabelach

Jeśli klikniesz dwukrotnie między nagłówkami kolumn B i C, otrzymasz tabelę,

która wygląda po tej operacji niezbyt fortunnie: szerokość kolumny B została
dopasowana do zawartości komórki B1, a nie B2!

Na szczęście, można sobie z tym poradzić. Oto, jak spowodować, aby zawartość
komórki B1 (napis Sprzedaż roczna brutto (po korekcie)) stała się tytułem nie
pojedynczej kolumny (B), ale całej tabeli, a napis Centrala w Warszawie zajmo-
wał sensowną szerokość.
 Cofnij wcześniejsze dopasowanie (Ctrl+Z).

 Zaznacz komórki od B1 do E1 (kliknij B1, przytrzymaj Shift i naciśnij trzy

razy klawisz strzałki ).

 Naciśnij przycisk dopasowywania między kolumnami ( ).

 Kliknij komórkę B2 i naciśnij przycisk zawijania ( ).

Jest lepiej, prawda (rysunek 17.12)?

Możesz również… skrócić napis w komórce B1 i pozostawić tylko słowo Centrala.

Ostatnim mechanizmem formatowania, jakim zajmiemy się przy okazji omawia-

nia zasad tworzenia tabel, jest zmiana kierunku pisania tekstu, pozwalająca np.
na to, aby w danej komórce wypisać tytuł pionowo lub ukośnie.

284
 Podstawy obsługi arkusza kalkulacyjnego

Rysunek 17.12. Dopasowywanie zawartości w tabelach z użyciem zawijania i scalania

W obu omawianych programach sprawa jest bardzo prosta: użyj przycisku

z grupy Wyrównanie (rysunek 17.13).

Rysunek 17.13. Zmiana kierunku pisania tekstu w komórce

Na koniec polecam samodzielne wykonanie kilku tabel w Excelu i wypróbowa-

nie poznanych metod formatowania komórek i krawędzi arkusza.

Ponieważ na tym etapie nauki wiesz już, jak wpisywać dane do arkusza, czas
najwyższy pokazać, w jaki sposób wykorzystać Excela do wykonywania obli-
czeń. Zapraszam w tym celu do lektury następnego rozdziału.

285
 ABC komputera

286
 18

EXCEL I MAGIA
AUTOMATYCZNYCH
OBLICZEŃ

J uż zapewne zauważyłeś, że w Excelu nie na-

piszesz listu tak łatwo jak w edytorze tekstów.
Excel nie nadaje się do tego celu prawie wcale,
natomiast — co postaram się udowodnić w tym
rozdziale — doskonale sobie radzi z obliczeniami.

Nasza pierwsza formuła

w arkuszu
Wykonamy teraz proste ćwiczenie, w którym bę-
dziemy wprowadzać nowe elementy i testować
nabyte umiejętności.

Na początek utwórz prostą tabelkę, która będzie

przedmiotem naszych ćwiczeń (rysunek 18.1).
 ABC komputera

Rysunek 18.1.
Przykładowa
tabela
zawierająca
dane
matematyczne

Przetestuj umiejętności z poprzedniego rozdziału, np. włącz obramowanie kra-

wędzi komórek, odwróć atrybuty koloru czcionki i tła komórki. Podpowiedzi,
jak to zrobić, znajdziesz na rysunku, np. wybierz czarny kolor wypełnienia ( ),
a potem określ kolor czcionki jako biały ( ).

W kolejnym kroku zajmiemy się wbudowaniem do kolumny C formuły mate-

matycznej, której celem będzie automatyczne wyliczenie sumy komórek w ko-
lumnach A i B, czyli implementacją formuły zapisanej tekstowo z=x+y. Celowo
podkreślam wyraz „tekstowo” — wpis w komórce C1 to ciągle tylko napis, który
sam w sobie niczego nie powoduje.

Kliknij teraz w obrębie komórki C2 i wpisz tam znak = (równa się), naciśnij dwa
razy klawisz  (strzałka w lewo), naciśnij znak + (plus) i raz klawisz , a na-
stępnie zakończ całość zadania naciśnięciem klawisza Enter. Zwróć uwagę, co się
dzieje, gdy poruszamy klawiszem kierunkowym (). Wykonując tę czynność,
powodujemy przesuwanie się pulsującej ramki w danym kierunku, a po znaku =
zostają wpisane współrzędne komórki otoczonej pulsującą ramką (rysunek 18.2).

Rysunek 18.2.
Nasza pierwsza
formuła
w arkuszu
Excela

Po naciśnięciu klawisza Enter w komórce C2 znajdzie się liczba 5. Kliknij teraz

w obrębie komórki A2, wpisz tam np. 6 i potwierdź klawiszem Enter. Zawartość
komórki C2 powinna automatycznie zmienić się na 9. Kliknij komórkę C2 i porównaj

288
 Excel i magia automatycznych obliczeń

zawartość paska formuły. Zauważ, że nie widzisz tam liczby 5, ale coś innego:
formułę =A2+B2 (formułę łatwo rozpoznać po znaku =).

Gratulacje! Właśnie udało Ci się utworzyć pierwszy automatyczny wzór w ar-

kuszu kalkulacyjnym!

Jak jednak spowodować, aby wzór zadziałał w każdej komórce kolumny C? Na-
sza formuła została wbudowana przecież tylko do jednej komórki. Czy musimy
powtarzać wykonane przed chwilą czynności w każdej z kolejnych komórek?
Na szczęście nie. W Excelu istnieje kilka prostych sposobów na powielenie wzoru
zawartego w komórce na inne komórki arkusza.

Powielanie wzoru za pomocą myszy

Najprostszy sposób, chyba najczęściej używany w praktyce, polega na tym, aby
chwycić myszką prawy dolny róg komórki, w której znajduje się formuła, i — ciągle
trzymając przycisk — pociągnąć go w wybranym kierunku (najczęściej w dół),
aby powielić wzór zawarty w komórce (rysunek 18.3).

Rysunek 18.3.
Powielanie
formuł Excela

W wyniku tej czynności w komórce C4 w „magiczny” sposób pojawił się popraw-

ny (z logicznego punktu widzenia) wzór A4+B4, oznaczający sumę dwóch komórek
z lewej strony (co było naszą intencją). Zauważ, że samo skopiowanie powiela-
nego wzoru (A2+B2), bez jego przekształcenia, doprowadziłoby do fałszywego
wyniku: wszędzie pojawiłaby się liczba 5, a nie poprawne wyniki.

Powielanie wzoru z wykorzystaniem kopiowania i wklejania

Spróbujmy teraz powielić wzór bez użycia myszki.
 Kliknij w obrębie komórki C2 (zgodnie z poprzednim rysunkiem
zawierającej wzór C2=A2+B2).

 Naciśnij kombinację klawiszy Ctrl+C, aby skopiować wzór do schowka.

289
 ABC komputera

 Kliknij w obrębie komórki C3 i wklej tam wzór przez naciśnięcie

kombinacji klawiszy Ctrl+V.
 Kliknij w obrębie komórki C4 i wklej tam wzór, naciskając klawisze Ctrl+V.

 Wklejaj skopiowany wzór w kolejnych komórkach.

Oceń, który sposób (z myszką czy bez niej) bardziej Ci odpowiada.

Jak zauważyłeś, najciekawszą kwestią związaną z kopiowaniem wzorów jest

ich inteligentne przenoszenie. Do komórek C3 i C4 nie trafia formuła =A2+B2, ale
odpowiednio formuły A3+B3 oraz A4+B4!

Tajemnica tego przekształcenia tkwi w tym, że komputer nie interpretuje wzoru

A2+B2 w formacie bezwzględnym, ale tak, jak go tworzyliśmy, czyli w formacie,
który można opisać następująco: „do bieżącej komórki dodaj zawartość dwóch
komórek znajdujących się na lewo od komórki bieżącej”.

Podczas powielania wzoru w arkuszu kalkulacyjnym zostały zastosowane współ-

rzędne względne. Nie zawsze jest to jednak dobre podejście, o czym przekonamy
się na przykładzie zamieszczonym poniżej.

Współrzędne względne i bezwzględne

Spróbujmy utworzyć tabelkę, która ceny samochodów wyrażone w euro przelicza
na złotówki. Rysunek 18.4 pokazuje przykładową tabelę — w komórkach A1 i B1
wpisałem teksty Kurs i 1 € (aby uzyskać znak €, możesz użyć karty Wstawianie
i funkcji Symbol — zupełnie jak w Wordzie). W komórce C1 będziemy wpisywali
aktualny kurs według NBP i sprawdzali, jak wpływa on na wartość samochodów
w naszym minikomisie. W komórce C4 wpisz wzór B4*C1 i powiel go w dół.

Rysunek 18.4.
Współrzędne
bezwzględne na
przykładzie (1)

290
 Excel i magia automatycznych obliczeń

Niestety, po powieleniu wzoru Excel zgłosił błąd argumentu (ostrzeżenie #ARG!)

w komórce C6, a komórka wyżej jest pusta… O co tu chodzi?!

Wbrew pozorom zagadka nie jest aż tak skomplikowana.

Zastanówmy się na spokojnie: w komórce C4 wpisany został wzór, którego zna-

czenie można słownie wyrazić tak: „pomnóż zawartość komórki z lewej strony
przez kurs waluty wpisany trzy komórki wyżej”.

Oto rezultaty zastosowania takiego wzoru w kolejnych wierszach.

Opel Astra  6000*4,5=27000.
Renault Koleos  21400*0=0 (tak, zero, bo brak wpisu w komórce C2 jest
interpretowany jako zero).
BMW  34555*(tekst „PLN”) = bzdura, błąd argumentu.

Wygląda na to, że nastąpiło poważne ograniczenie możliwości Excela. Czy można

temu jakoś zaradzić?

Na szczęście, okazuje się, że jest to problem możliwy do rozwiązania. Spróbuj

nieco zmodyfikować wzór w komórce D4: zamiast =B4*C1 wpisz =B4*$C$1 i dopiero
wówczas powiel wzór. Efekt przedstawia rysunek 18.5.

Rysunek 18.5.
Współrzędne
bezwzględne na
przykładzie (2)

Znak dolara ($) uzyskasz, naciskając kombinację klawiszy

Shift+4.

Znak dolara we współrzędnych utrzymuje je w niezmienionej postaci podczas

kopiowania wzoru i w efekcie w komórce C6 uzyskujemy poprawny wzór:
B6*$C$1. Współrzędne zapisywane ze znakiem dolara określamy jako współrzędne
bezwzględne.

291
 ABC komputera

Operatory matematyczne
Kiedy tworzymy wzory za pomocą arkusza kalkulacyjnego, musimy dostosować
się do jego składni, która różni się trochę od składni wzorów poznanych na lek-
cjach matematyki, a jednocześnie jest do nich podobna na tyle, na ile to możliwe.

Tabela 18.1 zawiera grupę operatorów, które pozwalają wykonywać podsta-

wowe operacje arytmetyczne.

Tabela 18.1. Operatory arytmetyczne

Operator Nazwa Przykład Wynik

+ Dodawanie 1+2 3
– Odejmowanie 1–2 –1
– Negacja –(1 – 2) 1
* Mnożenie 2*3 6
/ Dzielenie 20/4 5
% Procent 22% 0,22 (widoczny na ekranie jako 22%)
^ Potęgowanie 2^3 8

Oprócz operatorów podstawowych, dość prostych do zrozumienia, istnieje spo-

ro operatorów używanych w porównaniach i innych wyrażeniach logicznych,
często spotykanych w arkuszach Excela (tabela 18.2).

Tabela 18.2. Operatory logiczne

Operator Nazwa Przykład Wynik

= Równa się 1=2 FAŁSZ
> Większe od 1>2 FAŁSZ
>= Większe od lub równe 1>=2 FAŁSZ
< Mniejsze "ala"<"ma kota" PRAWDA
< Mniejsze 1<2 PRAWDA
<= Mniejsze od lub równe 1<=2 PRAWDA
<> Nie równa się 1<>2 PRAWDA

292
 Excel i magia automatycznych obliczeń

Aby przetestować opisane wcześniej operatory, wpisz

w komórce przykładowe wyrażenia, oczywiście poprzedzając je
znakiem =. Zmianę kolejności wykonywania obliczeń możesz
wymusić nawiasami, np. odmienny wynik uzyskasz
w wyrażeniach 2+3*5 i (2+3)*5.

Funkcje matematyczne w formułach

Excel oferuje olbrzymią grupę funkcji matematycznych, których dokładny opis
zająłby z pewnością całkiem pokaźną książkę. Zastosuj się do poniższych wska-
zówek, a poznasz prosty sposób ich wykorzystania.

Wykonaj eksperyment:
 Kliknij w obrębie dowolnej pustej komórki.

 Naciśnij znak = (równa się); na ekranie pojawi się proponowana

przez Excela funkcja, np. SUMA.

 Kliknij trójkącik obok nazwy funkcji SUMA, aby wyświetlić inne,

opcjonalnie proponowane funkcje.
 Kliknij polecenie Więcej funkcji, aby zobaczyć okienko z przeglądarką funkcji.

Opisane wyżej czynności ilustruje rysunek 18.6.

Rysunek 18.6. Poznajemy bibliotekę funkcji Excela

293
 ABC komputera

Funkcja SUMA nie jest zbyt ciekawa, ale doskonale ilustruje zasady pracy z okien-
kiem Argumenty funkcji.
 W okienku są wyświetlone i wstępnie wypełnione pola z argumentami
(zakres A1:B1).

 Pod polami argumentów jest podany wynik dla bieżącej komórki (u nas 5).

 Jeśli wpisane argumenty nie są poprawne, możesz je wymazać i wpisać

własne. Nie musisz ręcznie wpisywać współrzędnych, możesz je pobrać
z arkusza, przechodząc do niego po kliknięciu przycisku , znajdującego
się przy polu argumentu.

Załóżmy, że chcesz sprawdzić, jak działa funkcja ŚREDNIA.

Po wybraniu jej z listy w okienku zobaczysz listę jej argumentów. Możesz także
poczytać, jak działa funkcja. Wybierz funkcję z listy i kliknij OK. Pojawi się ko-
lejne okienko, poświęcone już tylko jej. Ma ono parametry: Liczba1, Liczba2 itp.
Są one wstępnie wypełnione współrzędnymi według wzoru A1:B1, co oznacza
zakres komórek od A1 do B1. Kliknij OK, aby obejrzeć wynik na arkuszu.

Biblioteka funkcji Excela

Jeśli podczas wstawiania funkcji klikniesz odsyłacz Więcej funkcji, to ujrzysz
przeglądarkę pozwalającą wybrać dowolną funkcję z bogatej biblioteki Excela
(rysunek 18.7).

Na rysunku pokazałem funkcję o nazwie FRAGMENT.TEKSTU. Pozwala ona wyłu-

skać z ciągu znaków określony fragment, co przydaje się do skracania zawartości
złożonych tabel — możesz skopiować fragment tekstu z jednej kolumny do drugiej
i przetwarzać go dalej jako argument innych wyrażeń.

W ramach ćwiczenia sprawdź także, co kryje się pod przyciskiem

(karta Narzędzia główne, grupa Edytowanie), w przypadku gdy klikniesz go
w pustej komórce, obok której znajdują się serie liczb (w wierszu lub kolumnie).
Excel powinien wstawić do bieżącej komórki sumę zaznaczonych komórek —
jeśli zaznaczenie jest błędne, to możesz je skorygować przed wstawieniem funkcji
(rysunek 18.8).

294
 Excel i magia automatycznych obliczeń

Rysunek 18.7. Pełna lista funkcji Excela

Rysunek 18.8. Pożyteczna funkcja Autosumowanie

295
 ABC komputera

Modyfikacja formuły na arkuszu

Aby edytować funkcję, klikasz komórkę i w polu formuły modyfikujesz jej treść,
a następnie potwierdzasz klawiszem Enter lub anulujesz zmiany klawiszem Esc.
Możesz też nacisnąć F2, aby wejść do trybu edytowania bezpośrednio na arkuszu.

Pokażę to na przykładzie funkcji z rysunku 18.6.

 Kliknij w obrębie komórki C1, aby zmienić jej treść, i zamiast =SUMA(A1:B1)
wpisz np. =ŚREDNIA(A1:B1;10) oraz naciśnij Enter.

 Czy widzisz liczbę 5? Oczywiście, że tak: 2+3+10 dzielone przez 3 daje 5!

Wiesz już, jak działa funkcja ŚREDNIA. Spróbuj poeksperymentować w ten
sposób z innymi funkcjami, które Cię interesują!

Ćwiczenia
Poniższe ćwiczenia pokazują, jak za pomocą arkusza kalkulacyjnego można
usprawnić życie codzienne w różnych obszarach. Omówię dwa przykłady zasto-
sowań arkusza do celów obliczeniowych. Mam nadzieję, że za ich pomocą łatwiej
rozwiążesz podobne własne problemy.

Lokata bankowa
Na pewno każdy z nas od czasu do czasu zakłada lokaty bankowe. Pomimo co-
raz gorszego oprocentowania warto jednak wiedzieć, jakie będziemy czerpali
zyski, prawda?

Zasady wyliczania oprocentowania w pewnym uproszczeniu przedstawiają się

następująco:
 Odsetki brutto — tradycyjne odsetki, liczone bez podatku. Wzór jest
prosty: Lokata·Oprocentowanie·N/12, gdzie N jest liczbą miesięcy trwania
lokaty. Dwunastka we wzorze wiąże się z tym, że oprocentowanie jest
podawane w skali roku.
 Podatek Belki — podatek od zysków kapitałowych, aktualnie wynoszący 19%.

Wynik implementacji powyższych reguł prezentuje rysunek 18.9.

Zauważ, że w komórkach zawierających etykiety tabelki (np. A2) włączone jest

zawijanie tekstu — przypomnij sobie z rozdziału 17., jak je ustawić!

296
 Excel i magia automatycznych obliczeń

Rysunek 18.9.
Kalkulator
lokaty bankowej

Harmonogram spłaty kredytu bankowego

Dla naszych rozważań przyjmiemy, że bierzemy kredyt w wysokości KR =
12 000 złotych, a okres spłaty, oznaczony jako OS, wynosi rok (12 miesięcy). Okres
spłaty w powiązaniu z podawanym przez bank oprocentowaniem rocznym (na-
zwijmy je OR) pozwoli obliczyć wysokość miesięcznej raty kredytu. Oprocento-
wanie kredytu wyznacza bank. Jest ono podawane w stosunku rocznym, tzn. dla
pojedynczego miesiąca należy je podzielić przez 12. Aby dobrze zaplanować wy-
datki, załóżmy, że co miesiąc będziemy musieli oddawać odsetki od kapitału do
spłacenia i kwotę stałej raty w wysokości:
stała rata = KR/OS = 12000/12 = 1000 złotych

Jak obliczyć odsetki? Są one spłacane zawsze od reszty kredytu, która jest zwa-
na kapitałem do spłacenia:
odsetki = OR·pozostała do spłaty część kredytu/12

Dwunastka w ostatnim wzorze występuje dlatego, że oprocentowanie jest zwy-

czajowo podawane w skali roku.

W tabeli 18.3 pokazuję harmonogram spłat dla kredytu wynoszącego 12 000 zło-
tych (rata kapitałowa = 12 000:12 = 1000 złotych), oprocentowanego w wysokości
10% rocznie1.

Spróbujemy teraz powyższy przykład zastosować w Excelu. Przy okazji pro-

ponuję przypomnieć sobie podstawowe techniki pracy z arkuszem Excela, tak
aby utworzyć ładną i poprawnie sformatowaną tabelkę.

Arkusz powinien wyglądać tak jak na rysunku 18.10.

Pamiętaj, aby nie wpisywać ręcznie nazw miesięcy; wystarczy powielić komórkę
B8 (Styczeń) aż do B19!

1
Oprocentowanie jest tak dobrane, aby pokazać w tabeli „okrągłe” wartości.

297
 ABC komputera

Tabela 18.3. Harmonogram spłat kredytu

Miesiąc Kapitał Odsetki Do zapłaty

Styczeń 12 000 zł 100 zł 1100 zł
Luty 11 000 zł 92 zł 1092 zł
Marzec 10 000 zł 83 zł 1083 zł
Kwiecień 9000 zł 75 zł 1075 zł
Maj 8000 zł 67 zł 1067 zł
Czerwiec 7000 zł 58 zł 1058 zł
Lipiec 6000 zł 50 zł 1050 zł
Sierpień 5000 zł 42 zł 1042 zł
Wrzesień 4000 zł 33 zł 1033 zł
Październik 3000 zł 25 zł 1025 zł
Listopad 2000 zł 17 zł 1017 zł
Grudzień 1000 zł 8 zł 1008 zł

Rysunek 18.10.
Arkusz
obliczający raty
kredytu

Teraz, po starannym przygotowaniu tabeli, wystarczy do niej wpisać kilka prostych

wzorów, aby zobaczyć, jaką wartość będą przyjmować kolejne raty w przypadku
zmiany kwoty kredytu i stopy procentowej.
 Pierwszy wzór jest banalny: komórka C8 powinna zawierać powtórzoną
kwotę kredytu. Wpisz tam wzór =C2 (kapitał w styczniu jest równy
kredytowi).
 Kapitał jest co miesiąc pomniejszany o jedną stałą ratę równą wielkości
kredytu (C2) dzielonej przez liczbę miesięcy spłaty (C3). Wartości te
powinniśmy wpisać ze znakiem dolara ($), aby nie sfałszować wzoru
podczas powielania. Wpisz zatem do komórki C9 wzór =C8–$C$2/$C$3
i potwierdź klawiszem Enter.

298
 Excel i magia automatycznych obliczeń

 Powiel wzór z komórki C9 w dół kolumny (chwyć za prawy dolny róg

komórki i przeciągnij w dół) aż do komórki C19.

Na rysunku 18.11 pokazuję, co się stanie, jeśli pominiesz znaki $ we wzorze —

w komórkach pojawiła się informacja, że wystąpił błąd dzielenia przez zero!

Rysunek 18.11.
Powielanie
wzoru
— przykłady

 Kolejny wzór posłuży do wyliczenia odsetek. Będą one liczone od sumy

bieżącego kapitału (komórka z lewej strony) według stałej stopy procentowej
(komórka C4 — oczywiście pisana ze znakiem $). Wpisz zatem do komórki
D8 wzór =$C$4C8/12 i powiel go, przeciągając go w dół kolumny.

 Kwota do zapłaty jest równa stałej racie powiększonej o bieżące odsetki.

Wpisz do komórki E8 wzór =$C$2/$C$3+D8 i powiel go, przeciągając w dół
kolumny.
 Zauważ, że komórki D20 i E20 zawierają sumę wszystkich komórek
w tych kolumnach. Aby dokonać takiego zsumowania, nie musieliśmy pisać
dwóch strasznie długich wzorów typu D20 = D8+D9+D10+D11+D12+...+D19.
Na szczęście, Excel pozwala wykonać takie podsumowanie czasem nawet
jednym kliknięciem!
 Kliknij w obrębie komórki D20 i naciśnij przycisk
(karta Narzędzia
główne, grupa Edycja). Program wyświetli pulsującą ramkę wokół
komórek przeznaczonych do podsumowania — jeśli zaznaczony do
podsumowania obszar jest poprawny, naciśnij Enter.

299
 ABC komputera

W komórce D20 zostanie wówczas wpisany wzór =SUMA(D8:D19), który zastępuje

żmudne sumowanie kolejnych komórek. Jeśli nie akceptujesz powyższego
wyboru, możesz wskaźnikiem myszy zmienić obszar obejmowany przez pulsującą
ramkę. Jeśli chcesz w ogóle zrezygnować z wpisywania funkcji SUMA, po prostu
naciśnij Esc (jak pewnie pamiętasz, klawisz ten oznacza anulowanie bieżącej
czynności). Podobnie utworzymy sumę w komórce E20, która będzie pokazywała
całkowity koszt kredytu (dla uproszczenia zakładamy brak prowizji i innych
kosztów dodatkowych, które czasami towarzyszą uzyskaniu kredytu).

Efekt naszych poczynań powinien wyglądać tak jak na rysunku 18.12.

Rysunek 18.12. Harmonogram spłaty kredytu

Gratulacje! Właśnie zaprojektowałeś obszerny i skomplikowany arkusz kalkula-

cyjny!

Sprawdź teraz, jak zmieniają się raty i odsetki w przypadku zmiany kwoty
kredytu i stopy procentowej. Jeśli nigdzie się nie pomyliłeś, arkusz bardzo spraw-
nie obliczy konsekwencje finansowe decyzji Twoich lub banku.

Zmień przykładowo:
 stopę oprocentowania kredytu (zawartość komórki C4),

 kwotę kredytu (zawartość komórki C2).

I zobacz, co się stanie.

300
 19

BAZY DANYCH
I DRUKOWANIE
W EXCELU

W tym rozdziale pokażę, jak Excel, który służy

głównie do wykonywania obliczeń, wspomaga
również tworzenie wielkich (i małych) tabel oraz
zarządzanie nimi, upodabniając je do prawdziwych
baz danych.

Aby uatrakcyjnić nasze pełne liczb arkusze, zapo-

znasz się z prostym sposobem budowania wykre-
sów przy użyciu dosłownie kilku kliknięć myszą.

Na koniec opowiem także, jak poprawnie drukować

arkusze bez zużywania setek kartek papieru.
Wbrew pozorom drukowanie arkuszy wcale nie
jest takie proste i w związku z tym warto poznać
pewne sztuczki i porady.
 ABC komputera

Sortowanie i filtrowanie danych

Przetestuj umiejętności z poprzednich rozdziałów, np. włącz obramowanie krawę-
dzi komórek, odwróć atrybuty koloru czcionki i tła komórki. Stwórz w tym celu
fikcyjną kartotekę danych osobowych pracowników pewnej firmy (rysunek 19.1).

Rysunek 19.1.
Tabelę Excela
można
traktować jako
uporządkowaną
bazę danych

Spróbuj jeszcze raz przećwiczyć wpisywanie danych i formatowanie komórek.

Możesz np. wyróżnić pierwszy wiersz tabeli danych (nagłówkowy), narysować
eleganckie obramowania, dostosować czcionkę. Jeśli zawartość komórek nie
układa się dobrze, to zastosuj np. funkcję zawijania.

Jak do takiej tabeli dołożyć kolejny wiersz danych, ale nie na końcu, tylko gdzieś
w środku?

Nie ma w tym nic trudnego.

 Kliknij etykietę wiersza (przykładowo 5).

 Znajdź i kliknij na wstążce w grupie Komórki polecenie Wstaw (karta

Narzędzia główne).

W efekcie tej czynności pomiędzy wierszami „Anna Rakieta” i „Antoni Sprytny”

pojawił się nowy, pusty wiersz, który można wypełnić treścią (np. danymi innej
osoby). Co ciekawe, Excel zachował w nowym wierszu wszelkie ustawienia for-
matowania, włącznie z obramowaniem!

Tabele podobne do pokazanej na rysunku 19.1 są często tworzone w Excelu, gdyż

program ten świetnie nadaje się do wpisywania danych i nie da się w nim tak
łatwo jak w Wordzie przypadkowo zniszczyć struktury tabeli przez nieumiejęt-
ne wpisanie treści.

Nie jest to jedyny powód używania Excela do tworzenia zestawień tabelarycznych.

302
 Bazy danych i drukowanie w Excelu

Spróbuj teraz wykonać ćwiczenie polegające na posortowaniu danych znajdują-

cych się w tabeli pokazanej na rysunku 19.1. W tym celu kliknij dowolną komórkę
w obrębie tabeli i naciśnij przycisk Sortuj (karta Dane). Zobaczysz wówczas okien-
ko, w którym można definiować dowolne kryteria sortowania (rysunek 19.2).

Rysunek 19.2. Sortowanie tabeli Excela zachowuje spójność informacji zawartych

w wierszach

 W liście Sortuj według wybierz kolumnę Filia.

 Kliknij przycisk Dodaj poziom, aby dołożyć nowy, pusty wiesz, i dla niego
wybierz kolumnę Płaca brutto jako kolejne kryterium sortowania.
Aby zakończyć i obejrzeć wynik, kliknij przycisk OK.

Proste, prawda? Sortowanie obejmuje nie tylko kolumny tekstowe, ale i liczbo-
we, tak więc dość łatwo można posortować tabelę według zarobków pracowni-
ków. Zauważ, że Excel sortuje poprawnie całe wiersze, a nie tylko poszczególne
komórki w kolumnie — zachowywana jest w ten sposób spójność danych, a każ-
dy wiersz jest traktowany jak osobny wpis (tzw. rekord) w bazie.

Wypróbuj też przyciski lub , aby jednym kliknięciem dane w tabeli po-
sortować alfabetycznie, według bieżącej kolumny tabeli (tam, gdzie kliknąłeś).
Przyciski te znajdziesz obok wielkiego przycisku Sortuj.

Następne ćwiczenie będzie jeszcze bardziej intrygujące.

 Kliknij myszką gdzieś w obrębie tabelki.

 Wybierz kartę Dane na wstążce.

 Z grupy Sortowanie i filtrowanie wybierz polecenie Filtruj ( ).

Zobaczysz wówczas, że tabela z danymi przybrała dziwną postać: obok tytułów

kolumn pojawiły się tajemnicze trójkąciki (rysunek 19.3).

303
 ABC komputera

Rysunek 19.3. Włączamy filtrowanie tabeli Excela

Kliknij teraz trójkącik w kolumnie Filia. Excel wyświetli okienko, w którym można
włączyć lub wyłączyć interesujące nas kryteria filtrowania (wybiórczego poka-
zywania zawartości). Na rysunku zaznaczyłem „Wrocław”; kiedy potwierdzi-
łem ten wybór, Excel wyświetlił dwa rekordy (wiersze) zawierające dane pra-
cowników pracujących we Wrocławiu w naszej wyimaginowanej firmie!

Zauważ, że po włączeniu filtra belki wierszy 9 i 10 zostały zaznaczone kolorem

niebieskim, a zamiast trójkącika przy napisie Filia pojawił się znaczek . Po
takich atrybutach łatwo rozpoznasz, że dana tabela została przefiltrowana.

Usuwanie pojedynczych filtrów nie jest trudne: wystarczy włączyć opcję Zaznacz
wszystko, widoczną po kliknięciu trójkącika. Możesz także całkowicie wyłączyć
filtrowanie tabeli danych, klikając ponownie polecenie Filtruj ( ) na wstążce.

Filtry mogą być budowane według nieco bardziej skomplikowanych warunków

logicznych. Załóżmy, że interesuje nas lista pracowników mających płacę wyższą
niż 5000 zł brutto.

Excel oczywiście pomoże nam w wykonaniu tego zadania. Po kliknięciu trójką-

cika w kolumnie Płaca brutto zobaczymy polecenie Filtry liczb, którego nie ma
w kolumnach zawierających np. tekst.

304
 Bazy danych i drukowanie w Excelu

Skomponowanie warunku: „Pokaż wiersze, w których płaca > 5000 zł”, jest bar-
dzo proste. Pokazałem to na rysunku 19.4, gdzie zostało uwidocznione, że tylko
dyrektor spełnia to kryterium!

Rysunek 19.4. Filtr zaawansowany

W naszym przykładzie odpowiedź na to pytanie nie wymaga użycia komputera (ta-

bela ma raptem kilka wierszy), ale co by było, gdyby zawierała dane kilkuset osób?

Jak widzisz, tworzenie i obsługiwanie małych baz danych w Excelu nie jest
sprawą szczególnie skomplikowaną, a nawet może okazać się bardzo przyjemne,
zwłaszcza po nabraniu pewnej wprawy.

Proste wykresy
Jedną z potężnych i bardzo pożytecznych funkcji Excela jest możliwość łatwej
wizualizacji danych liczbowych w postaci czytelnych wykresów (liniowych,
słupkowych itp.). Spójrz, jak proste jest wygenerowanie wykresu na podstawie
danych wpisanych w arkuszu (rysunek 19.5).

Wystarczy wpisać w arkuszu tabelkę danych, kliknąć w jej obszarze, wybrać

jeden z wykresów z karty Wstawianie i „wbudować” wykres do arkusza. Wykres
pojawi się na arkuszu jako grafika i będzie się automatycznie zmieniał (przery-
sowywał) po ewentualnej modyfikacji danych źródłowych!

305
 ABC komputera

Rysunek 19.5. Wykresy w Excelu

Drukowanie arkuszy
Drukowanie dokumentów tekstowych stworzonych w Wordzie było proste, gdyż
edytor automatycznie dzielił dokumenty na strony, a wpisywanie nowego tek-
stu powodowało ich dodawanie. Niestety, Excel nie tworzy dokumentów w ten
sposób — jego arkusze są, przynajmniej teoretycznie, dowolnie duże. Jeśli roz-
miar arkusza przekroczy wielkość kartki A4, to program będzie musiał rozpar-
celować jego kawałki na wiele stron A4, a po wydrukowaniu można je będzie
skleić taśmą klejącą, aby odtworzyć oryginalny wielki arkusz (nie wszyscy mają
dostęp do drukarek wielkoformatowych).

Aby umożliwić Ci uniknięcie tych problemów, w dalszej części rozdziału opiszę

kilka praktycznych porad dotyczących drukowania arkuszy Excela.

Kondensowanie wydruku
Zanim cokolwiek wydrukujemy w Excelu, powinniśmy wcześniej skorzystać
z możliwości obejrzenia efektu naszej pracy. Umożliwi nam to zorientowanie się
w kwestii ewentualnego zmodyfikowania arkusza pod kątem jego wyglądu na wy-
druku na kartce (kartkach) formatu A4.

306
 Bazy danych i drukowanie w Excelu

W Excelu (a także w każdym innym programie pakietu Office) podgląd wydru-

ku znajdziesz pod przyciskiem systemowym Plik — wybierz polecenie Drukuj
i zobacz w okienku wstępny podgląd wydruku. Nie musisz oczywiście niczego dru-
kować. Aby opuścić tryb podglądu, po prostu naciśnij klawisz Esc.

Po wejściu do trybu podglądu możesz wstępnie przejrzeć wyniki swojej pracy przed
wysłaniem do drukarki oraz ustawić kilka ciekawych parametrów (rysunek 19.6).

Rysunek 19.6. Drukowanie dużego arkusza danych

Jeśli arkusz Excela zawiera dane wykraczające nieznacznie ponad jedną lub
dwie kartki A4, to warto spróbować je wydrukować np. skondensowane na
jednej stronie. Aby to zrobić, wystarczy wybrać opcję Dopasuj arkusz do jednej
strony lub dowolnie zdefiniowaną opcję niestandardowego skalowania. Możesz
poeksperymentować z ustawieniami strony, pozwalającymi dość znacznie skon-
densować docelowy wydruk. Oczywiście, zbyt ekstremalne zmniejszanie roz-
miaru może się negatywnie odbić na czytelności wydruku!

307
 ABC komputera

W trybie podglądu wydruku możesz także łatwo przestawić domyślną orientację

pionową na poziomą, przydatną przy wydruku bardzo szerokich tabel.

Wydruk wielostronicowy dużego arkusza

Arkusz Excela jest wielką płachtą zawierającą umowne linie siatki, na których
umieszczamy obiekty — tabele, wykresy, grafiki. Na wydruku ten wielki arkusz
może zawierać owe umowne linie siatki, ale możesz również określić, w jakiej
kolejności będą wypełniane strony (najczęściej A4) na drukarce.

W trybie podglądu wydruku kliknij odsyłacz Ustawienia strony, widoczny na dole

ekranu, i w okienku, które zobaczysz, wybierz zakładkę Arkusz (rysunek 19.7).

Rysunek 19.7. Drukowanie dużego arkusza danych

 Włączenie opcji Linie siatki powoduje drukowanie domyślnie

niewidocznych linii arkusza (linii podziału między komórkami).
 Włączenie opcji Nagłówki wierszy i kolumn powoduje drukowanie
domyślnie niewidocznych nagłówków ze współrzędnymi.
 Sekcja Kolejność drukowania pozwala na wygodne dopasowanie wydruku
arkusza do jego zawartości, w przypadku gdy mamy do czynienia z bardzo
długą lub bardzo szeroką tabelą danych i zamierzamy sklejać pojedyncze
kartki.

308
 Bazy danych i drukowanie w Excelu

Nagłówki i stopki
Nagłówki i stopki są w Excelu znacznie mniej skomplikowane niż w Wordzie,
ale też oferują nieco mniej możliwości.

Aby utworzyć nagłówek lub stopkę, w trybie podglądu wydruku kliknij odsy-
łacz Ustawienia strony i wybierz zakładkę Nagłówek/stopka, a następnie kliknij
przycisk Nagłówek niestandardowy. Wprowadź kilka ustawień lub wpisów
zgodnie z sugestiami pokazanymi na rysunku 19.8 i sprawdź uzyskany efekt.

Rysunek 19.8. Definiujemy niestandardowy nagłówek w arkuszu Excela

Excel jest złożonym programem i jeśli Cię zainteresował,

zapoznaj się z książką MS Office 2016 PL w biurze i nie tylko
(http://www.helion.pl/ksiazki/of16bi.htm). Znajdziesz w niej
znacznie więcej interesujących ćwiczeń i opisów, przedstawionych
o wiele bardziej szczegółowo niż w tej książce.

309
 ABC komputera

310
 IV

INTERNET

W tej części książki omawiam m.in. następu-

jące zagadnienia:
 sposoby podłączenia komputera do sieci
Internet;
 praca z przeglądarkami Microsoft Edge
i Mozilla Firefox;
 poczta elektroniczna (e-mail);

 tajniki konta Microsoft i używanie aplikacji

Sklep;
 zastosowania Internetu:
 fora internetowe,
 portale aukcyjne,
 poszukiwanie pracy,
 porównywarki cen,
 portale społecznościowe;

 …i wiele innych ciekawych zagadnień!

 20

PODŁĄCZENIE
DO INTERNETU

I nternet jest obecnie bardzo popularnym hasłem,

za którym tak naprawdę kryje się kilka pojęć. Z punktu
widzenia technicznego jest to tzw. sieć kompute-
rowa1.

Przyjmijmy umownie, że setki tysięcy komputerów,

które mogą się ze sobą łączyć, nazywamy Interne-
tem. Zaraz, zaraz… Jak połączyć ze sobą kompute-
ry? Okazuje się, że pomagają w tym nawet zwykłe
linie telefoniczne lub łącza telewizji kablowej,
używane do realizacji tzw. łączy stałych, które dzięki
zastosowaniu specjalnych przystawek (modemów)

1
Internet działa, wykorzystując tzw. protokół komunikacyjny o nazwie TCP/IP. Dzięki
niemu komputery „widzą się” nawzajem i potrafią się „dogadać”. Na szczęście, zwykły
użytkownik komputera nie musi w ogóle wiedzieć, co to jest i jak działa, gdyż obsługa
protokołu TCP/IP jest wbudowana w system Windows.
 ABC komputera

nie blokują innych usług (telefon, telewizja); inna ich nazwa to łącza szeroko-
pasmowe). Jeśli mieszkasz na uboczu wielkich miast, to także nie masz się o co
martwić, ponieważ są dostępne oferty operatorów telefonii komórkowej, które
pozwalają na łatwy dostęp do sieci Internet o jakości zbliżonej do klasycznych
łączy stałych.

Obecnie coraz więcej operatorów telekomunikacyjnych i niektóre sieci telewizji

kablowej oferują za niewygórowaną cenę (zazwyczaj w granicach 50 – 60 zł
na miesiąc) całkiem niezłe wersje stałych łączy, mające niemal tak dobre para-
metry jak profesjonalne łącza spotykane w instytucjach i zakładach pracy.

Można uznać, że instalowanie łącza stałego jest opłacalne, gdy mamy pewność,
że Internetu będziemy używali naprawdę intensywnie. W przypadku spora-
dycznego korzystania z sieci, np. tylko w celu komunikowania się za pomocą
tzw. poczty elektronicznej, może wystarczyć nawet połączenie się przy użyciu
telefonu komórkowego lub tzw. modemu dostarczonego przez operatora telefo-
nii komórkowej i wkładanego do gniazda w komputerze.

Połączenie realizowane przez telefon lub modem komórkowy

nie umożliwia komfortowej pracy (np. telefon będzie się
szybko rozładowywał!). Jeśli tylko możesz, skorzystaj z oferty
dostępu szerokopasmowego, np. przez sieć osiedlową (LAN),
lub z oferty operatorów telefonicznych lub dostawców
telewizji kablowej.

Modem telefoniczny jest specjalną przystawką do komputera, która pozwala

połączyć się z siecią Internet. Dawniej modemy telefoniczne były standardowo
montowane w komputerach, ale obecnie zostały już prawie wyeliminowane,
jako przestarzałe (co najwyżej możesz spotkać w laptopach tzw. modemy 3G
lub LTE, pozwalające łączyć się bezprzewodowo z Internetem — działają one
po włożeniu karty SIM otrzymanej od operatora sieci). W modemy są też często
wyposażone nowoczesne telefony komórkowe (smartfony). Modem dostępowy
możesz kupić lub wydzierżawić od operatora sieci komórkowej lub telewizji
kablowej. W każdym z tych przypadków modem będzie dla nas punktem dostę-
powym zapewniającym połączenie z Internetem.

314
 Podłączenie do Internetu

Kilka popularnych metod uzyskiwania

dostępu do Internetu
W następnych podrozdziałach opiszę metody konfiguracji połączenia internetowego
z użyciem kilku popularnych technologii dostępowych. W tym wydaniu książki
pominę już opis wdzwaniania się (ang. Dial-up) do Internetu z użyciem klasycz-
nej linii stacjonarnej oraz modemów komórkowych, gdyż na rynku pojawiły się
wygodniejsze i szybsze technologie.

Niezależnie od metody dostępu, projektanci systemu Windows uczynili bardzo

dużo, żeby proces łączenia się z Internetem był prosty i bezpieczny.

Internet z komórki
Jedną z opcji jest… użycie telefonu komórkowego (zazwyczaj połączenie kablem
USB lub przez Wi-Fi) albo modemu USB (zestaw wygląda jak pendrive USB
i zawiera gniazdo, do którego wkłada się kartę SIM). Oczywiście, największą
wygodę zapewnia dostęp stały, określany jako „szerokopasmowy”.

Coraz popularniejszą opcją łączenia się z Internetem jest wykorzystanie telefonu

komórkowego wyposażonego w modem. W opisach takiej funkcji można znaleźć
nazwy stosowanych technologii różniących się szybkością transmisji (GPRS,
EDGE, 3G/UMTS, a ostatnio superszybki standard LTE). Znajomość szczegółów
tych technologii nie jest tutaj zbyt istotna, ale warto wiedzieć, że nawet jeśli nowo-
czesny telefon pozwoli użyć szybkiej sieci 3G lub LTE, to funkcja ta będzie działała
w praktyce tylko w dużych obszarach miejskich. Operatorzy optymalizują inwe-
stycje infrastrukturalne i w efekcie nad polskim morzem lub w górach bardzo
często sieć Internet przez telefon komórkowy „idzie” jak krew z nosa.
Dokładny sposób łączenia się z Internetem zależy oczywiście zarówno od produ-
centa aparatu, jak i od operatora sieci komórkowej. Najprościej jest korzystać z de-
dykowanej usługi, w ramach której otrzymujemy specjalną kartę ze złączem USB
(czasami wygląda ona jak zwykły pendrive).
Zdarzają się oczywiście bardziej rozbudowane zestawy, np. Plus w ofercie Smart-
DOM (Internet LTE) dostarcza modem zewnętrzny (instalowany np. na maszcie
antenowym), a w domu używasz już klasycznego routera, czyli urządzenia roz-
dzielającego sygnał internetowy na różne urządzenia (np. komputery).
Dostęp do sieci zakładający użycie telefonów lub przenośnych modemów ma swoje
zalety w warunkach wymagających mobilności lub braku innych metod — teo-
retycznie wszędzie, gdzie będzie dostępny sygnał operatora, połączymy się z siecią.
W szczególności taka możliwość bywa zbawieniem na wakacjach z dziećmi, gdy
zacznie padać deszcz… Ale żarty na bok, Internet w komórce przydaje się nie tylko

315
 ABC komputera

do zabawy. Przykładami mobilnych usług dostępowych są: Internet LTE (Plus),

Internet mobilny lub Heyah (T-Mobile) i LTE FreeNet (Orange)2.

W jaki sposób telefon pozwala podłączyć laptopa do sieci? Oto dwie popularne
możliwości, niewymagające dodatkowego oprogramowania:
 Telefony nowej generacji (tzw. smartfony) posiadają często opcję użycia
telefonu jako tzw. punktu dostępowego Wi-Fi (sprawdź np. menu
Ustawienia/Hot spot osobisty w iPhonie firmy Apple; menu
Ustawienia/Dostęp do Internetu w Nokia Lumia). W tym układzie
komputer widzi sieć Internet „rozgłaszaną” przez telefon i można go łatwo
podłączyć do niej tak, jak do zwykłego routera Wi-Fi.
 Starsze modele telefonów wyposażone w modemy oferują zazwyczaj
możliwość łączenia się z nimi nie przez Wi-Fi, ale używając modułu
3
radiowego Bluetooth . Jak już wspominałem, jest to wariant mniej
wygodny — opisałem go szerzej w poprzednich wydaniach tej książki).

Uwzględniając czynnik komfortu i łatwości obsługi, na pewno obecnie warto za-

inwestować w telefon, który oferuje opcję tzw. hotspotu Wi-Fi (udostępnianie
Internetu przez Wi-Fi), gdyż wówczas wszystko się ekstremalnie upraszcza.

Jak to działa w praktyce?

 Przede wszystkim sprawdź, czy Twój smartfon posiada funkcję hotspot!

W tym rozdziale pokażę, jak to działa w przypadku telefonów Apple
iPhone i Nokia Lumia, ale nie są to oczywiście jedyne telefony
wyposażone w tę funkcję (sprawdź w instrukcji).
 W telefonie musisz posiadać aktywną kartę SIM, najlepiej nie w wersji
prepaid, gdyż połączenie z Internetem mogłoby szybko wyzerować
dostępne saldo.
 Używanie funkcji Internet hotspot nie jest darmowe — zapłacisz za to
w ramach posiadanego abonamentu. Dlatego jeśli nie posiadasz dużego
darmowego pakietu danych w taryfie, to używaj tej usługi ostrożnie
i tylko w miarę rzeczywistych potrzeb.
 Włącz funkcję hotspot i gdy zobaczysz w systemie Windows rozgłaszaną
nazwę sieci Wi-Fi (taką samą, jak ta wyświetlona wcześniej w telefonie),
kliknij ją i wpisz hasło, które znajdziesz na jego wyświetlaczu. Od tego

2
Nazwy marketingowe tych usług zmieniają się bardzo często i w praktyce musisz
sprawdzić bieżącą ofertę na stronie lub w salonach operatora.
3
Bluetooth jest technologią bezprzewodowego (radiowego) łączenia urządzeń,
np. stosowaną w słuchawkowych zestawach bezprzewodowych. Przed zakupem komputera
warto się upewnić, czy ma on moduł Bluetooth (zazwyczaj ma go każdy laptop).

316
 Podłączenie do Internetu

momentu komputer będzie połączony z Internetem dzięki pośrednictwu

telefonu i sieci 3G/LTE operatora komórkowego.
 Staraj się wyłączać funkcję hotspot, gdy tylko uznasz, że nie musisz jej
używać, gdyż komputer pobiera w tle bardzo dużo danych przez Internet,
czego możesz w ogóle nie być świadomy!

Przejdźmy teraz do konkretów i zobaczmy na podstawie dwóch prawdziwych

modeli telefonów, jak to się odbywa w praktyce.

Apple iPhone wyposażony w IOS8.1 (lub nowszy)

 Wejdź w Ustawienia/Hotspot osobisty i włącz funkcję o tej nazwie (suwak

w prawo).
 Wybierz, czy udostępnić Internet za pomocą Wi-Fi (zalecane), Bluetooth,
czy USB.
 Odczytaj nazwę Wi-Fi (będzie taka sama jak nazwa telefonu ustalona
podczas jego aktywacji) i hasło (można je zmienić).

Nokia Lumia z systemem Windows Phone 8.1

 Wejdź w Ustawienia/Udostępnianie internetu i włącz funkcję

(suwak w prawo).
 Sprawdź nazwę sieci Wi-Fi (powinna być taka sama jak nazwa telefonu
ustalona w jego konfiguracji) i hasło (można je zmienić).

Przykłady ekranów dwóch wyżej opisanych modeli smartfonów uruchomionych

w trybie hotspot pokazuję na rysunku 20.1.

Z pokazanego powyżej rysunku odczytaj nazwę rozgłaszanej sieci (np. NOKIA

Lumia 620_0919) — tę zobaczysz w komputerze na liście wykrytych sieci Wi-Fi
sieci oraz hasło potrzebne do zarejestrowania komputera jako autoryzowanego
do użycia tej sieci.

Podłączanie się do hotspotu lub routera Wi-Fi opisuję nieco dalej.

Internet szerokopasmowy
(sieć osiedlowa LAN lub modem kablowy)
Dostęp przez komórkę lub inne warianty technologii mobilnych nie zastąpią swoją
jakością tzw. Internetu szerokopasmowego. Usługę taką możemy wykupić u lokal-
nego dostawcy sieci osiedlowej (tzw. LAN), u operatora telekomunikacyjnego lub

317
 ABC komputera

Rysunek 20.1.
Nowoczesne
smartfony
oferują funkcję
udostępniania
Internetu hotspot
Wi-Fi

operatora sieci kablowej. W efekcie po podpisaniu umowy otrzymujemy tzw. mo-

dem, czyli sprzęt pozwalający na podłączenie komputera do Internetu, bez blo-
kowania innych usług (telefon, telewizja). Instalacja oprogramowania i dołą-
czonego modemu jest prosta i zazwyczaj nie wymaga zaawansowanej wiedzy
technicznej. Przed instalacją powinny jednak zostać spełnione warunki tech-
niczne (np. dostęp do gniazdka telefonicznego lub kablówki); warto też wypytać
sprzedawcę (konsultanta) o wszystkie szczegóły.

Jeśli mieszkasz w mieście, to może się zdarzyć, że mieszkanie jest już podpięte
do sieci osiedlowej LAN — wówczas korzystanie z Internetu wymaga często tylko
podłączenia karty sieciowej naszego komputera do gniazdka w ścianie albo podłą-
czenia do niego routera Wi-Fi, który udostępni sygnał sieciowy bezprzewodowo.

Zazwyczaj w Twoim mieszkaniu zostanie zamontowane (lub uaktywnione

przez instalatora) gniazdko, do którego przyłączysz komputer kablem sieciowym
(wtyczka takiego kabla jest bardzo podobna do tej od kabla telefonicznego, tyl-
ko nieco grubsza, a kabel — znacznie sztywniejszy). Zwykle na tym kończy się
instalowanie, gdyż od tego momentu komputer „widzi” Internet, o czym świad-
czy dymek powiadomienia na pasku zadań pulpitu (napis „Dostęp do Internetu”,
który zobaczysz, gdy przytrzymasz na chwilę mysz nad ikoną (dostęp przewo-
dowy) lub (dostęp bezprzewodowy), znajdującą się na pasku systemowym
w prawym dolnym rogu ekranu).

318
 Podłączenie do Internetu

Czasami dostawca sieci będzie wymagał od Ciebie podania fizycznego adresu karty
sieciowej komputera lub routera Wi-Fi (tzw. adresu MAC), aby zezwolić wyłącznie
4
Twoim urządzeniom na łączenie się z Internetem . Aby odczytać ten adres, w trybie
menu startowego wpisz słowo cmd i naciśnij Enter. W konsoli, którą zobaczysz,
wpisz polecenie getmac i potwierdź klawiszem Enter, a następnie odczytaj z niej
dane Twojej karty sieciowej (Ethernet adapter). Adres MAC jest podany w kolum-
nie Physical Address. Zamiast komendy getmac możesz wpisać ipconfig /all
(rysunek 20.2).

Rysunek 20.2. Jak odczytać adres MAC karty sieciowej

Ponieważ u każdego operatora procedura instalacji może wyglądać nieco inaczej,

przed zakupem warto porozmawiać z konsultantem, który poradzi, jak dokonać
konfiguracji sprzętu, aby móc używać bezprzewodowego Internetu w mieszkaniu,
podłączając do niego komputer, tablet czy nasz telefon.

Łączymy się z Internetem

Gdy połączenie z Internetem jest już możliwe, możesz je przetestować, uru-
chamiając np. przeglądarkę internetową o nazwie Microsoft Edge (ikona na
pasku zadań pulpitu lub na ekranie startowym), czym zajmiemy się później.
Windows spróbuje wówczas wyświetlić kilka stron internetowych i jeśli je zo-
baczysz, to oznacza, że masz już dostęp do sieci.

4
Jest to zabezpieczenie przed nieuprawnionym użyciem, gdyby ktoś miał ochotę podpiąć
się do kabla doprowadzonego do Twojego mieszkania!

319
 ABC komputera

Jeśli mimo opisanych w tym podrozdziale czynności Twój

komputer nie połączy się z Internetem, konieczne będzie
skorzystanie z pomocy specjalisty.

Konfigurujemy router bezprzewodowy

Osoby posiadające laptopy wyposażone w kartę bezprzewodową Wi-Fi (czasem
zwaną WLAN5) i mające dostęp do łącza stałego (np. w sieci osiedlowej LAN)
mogą się uwolnić w obrębie mieszkania od konieczności podłączania swojego
komputera do gniazdka sieciowego za pomocą kabla. W tym celu wystarczy
tylko kupić tzw. router bezprzewodowy, aby uzyskać konfigurację przedsta-
wioną na rysunku 20.3.

Rysunek 20.3. Sieć bezprzewodowa w domu

Co więcej, obecnie kupując abonament internetowy u dużych operatorów, czę-

sto masz możliwość zakupu lub wydzierżawienia routera w ramach nabywanej
usługi dostępu do sieci.

W układzie pokazanym na rysunku jedynym elementem podłączonym za pomo-

cą kabla do Internetu jest router bezprzewodowy; pozostałe urządzenia mo-
żesz już podłączyć bezprzewodowo przez sieć Wi-Fi. Routery, nawet nabywane
niezależnie, są bardzo tanie (za około 100 zł nabędziesz naprawdę niezawodny
sprzęt); producentów jest bez liku, np. TP-LINK, D-Link, Linksys, Netgear — nie
sposób wymienić wszystkich. Polecam nabyć taki router, który ma wbudowaną
obsługę języka polskiego, tak aby nie mieć problemów z konfiguracją sprzętu.

Na czym polega skonfigurowanie routera tak, aby zapewnić bezpieczny dostęp

do sieci? Wymaga to pewnej minimalnej wiedzy informatycznej, ale nie jest to
wiedza wykraczająca poza zakres tej książki. W skrócie konfiguracja routera
sprowadza się do poniższych kroków:

5
Potocznie używa się skrótu Wi-Fi, mimo że dotyczy on standardów komunikacji
bezprzewodowej.

320
 Podłączenie do Internetu

 Kabel sieciowy z sygnałem internetowym włączasz do gniazdka routera,

oznaczonego zazwyczaj etykietą WAN. Sygnał internetowy może
pochodzić „ze ściany” w przypadku sieci osiedlowej LAN lub z modemu
dostarczonego przez dostawcę usług — czasami taki modem od razu pełni
funkcję routera Wi-Fi i wówczas oczywiście nie musisz kupować
osobnego urządzenia!
 Tymczasowo, wyłącznie w celu wykonania pierwszej konfiguracji, połącz
komputer kablem z zakupionym routerem (kabel wtykasz w routerze do
jednego z kilku gniazdek oznaczonych etykietą LAN — sprawdź w instrukcji,
czy może to być dowolne gniazdo, czy też konkretne, np. LAN1).
 Włącz komputer i w przeglądarce sieciowej wpisz adres podany
w instrukcji (zazwyczaj http://192.168.0.1 lub 192.168.1.1).
 Router wykryje próbę podłączenia oraz poprosi o podanie nazwy
użytkownika i hasła — na samym początku jest to zazwyczaj użytkownik
o nazwie admin i pustym haśle (sprawdź to w instrukcji). Przy pierwszym
uruchomieniu router zwykle włącza kreator (tzw. czarodzieja), tj. program,
który w kilku krokach konfiguruje dostęp do Internetu. Możesz też
wywołać „czarodzieja” ręcznie, klikając polecenie Run Wizard, Setup
Wizard lub podobne (rysunek 20.4).

Rysunek 20.4. Konfigurujemy router Wi-Fi (1)

 Kliknij Dalej (lub Next, jeśli router nie wspiera języka polskiego).

 Zdefiniuj unikalną nazwę — identyfikator swojej sieci, tzw. SSID

(wpisz np. swoje imię lub jakąś zabawną etykietę, np. „JanekWiFi”).
 Zdefiniuj szyfrowanie połączenia — włącz silne, np. WPA2-PSK [AES].

321
 ABC komputera

 Ustal hasło dostępowe. Powinno być ono trudne do odgadnięcia i zawierać

znaki różnych rodzajów (przykład: „JarK12$A11b”). Zapisz hasło na kartce,
gdyż będzie ono wymagane podczas pierwszego podłączenia się do routera
za pomocą sieci bezprzewodowej.

Uważaj, aby nie „wyklikać” pochopnie sieci słabo zabezpieczonej

lub niezabezpieczonej, gdyż inne osoby mogłyby korzystać
za darmo z Twojego dostępu do Internetu i „włamać” się do
komputera. W przypadku wątpliwości w kwestii konfiguracji
routera bezprzewodowego radziłbym poprosić o pomoc
osobę doświadczoną i zażądać skonfigurowania sieci
zabezpieczonej hasłem z silnym szyfrowaniem (np. WPA-2)
oraz ewentualnie z filtrowaniem adresów MAC. Nie martw
się, jeśli nie rozumiesz za bardzo, o co chodzi — ktoś bardziej
obeznany z tą tematyką pojmie bez problemu, co jest do
zrobienia, i zajmie mu to kilka minut.

Przykładowy ekran konfiguratora routera TP-LINK pokazuje rysunek 20.5 (w in-

nych routerach ekrany wyglądają dość podobnie)

Rysunek 20.5. Konfigurujemy router Wi-Fi (2)

Po zakończeniu konfiguracji odepnij kable od komputera i podłącz go z routerem

bezprzewodowo — jak to zrobić, pokazuję w kolejnym punkcie.

322
 Podłączenie do Internetu

Połącz się z siecią Wi-Fi

Komputer lub inne urządzenie (telefon, tablet) wyposażone w kartę sieci bez-
przewodowej sygnalizuje obecność pobliskich sieci bezprzewodowych ikoną
powiadomienia lub na pasku systemowym. Jeśli klikniesz wykryte połą-
czenie (np. „figonet” z rysunku 20.6), to ujrzysz przycisk Połącz.

Rysunek 20.6. Łączymy się z Internetem przez sieć Wi-Fi

W przypadku sieci zabezpieczonej zobaczysz wówczas komunikat z prośbą o poda-

nie klucza sieciowego, czyli hasła ustalonego podczas konfiguracji routera. Jeśli wy-
jeżdżasz w delegację lub na wakacje, to wiesz, że w hotelach często oferowany
jest darmowy lub płatny dostęp do Internetu. W takim wypadku poproś w recepcji
o dane do logowania (np. nazwę sieci i hasło do niej). Komputer zapamięta wpi-
sane hasło i nie będzie go już żądał przy kolejnych próbach połączenia.

Co się dzieje dalej? W przypadku poprawnego połączenia karta bezprzewodowa

komputera zacznie pobierać z sieci WLAN tzw. adres sieciowy i jeśli sieć bez-
przewodowa oferuje wyjście do Internetu, wówczas na Twoim komputerze zaczną
działać przeglądarka Microsoft Edge Explorer i inne programy internetowe!

Łączenie się z siecią niezabezpieczoną jest jeszcze prostsze: po prostu klikasz

nazwę sieci i naciskasz przycisk Połącz. Sieci niezabezpieczone (otwarte dla in-
nych) często spotyka się w centrach dużych miast, w muzeach, w lokalach roz-
rywkowych — stanowią element przyciągający turystów!

323
 ABC komputera

Sieci bezprzewodowe w kawiarenkach internetowych lub

w innych publicznych miejscach są narażone na podsłuchiwanie
przez tzw. hakerów, zatem nie jest bezpieczne korzystanie
z nich np. w celu wejścia do banku internetowego lub
dokonywania płatności kartą kredytową.

Tryb samolotowy
Jak już pokazałem wcześniej, łączenie z sieciami bezprzewodowymi jest w Win-
dows bardzo proste i sprowadza się do wyszukania i kliknięcia dostępnego po-
łączenia bezprzewodowego (ikonka powiadomienia lub na pasku syste-
mowym). Ten sposób dotyczy zarówno łączenia się z routerem, jak i hotspotem
Wi-Fi uruchomionym w smartfonie — różnica polega na wyborze identyfikato-
ra sieci i hasła — w przypadku telefonu komórkowego są one od razu genero-
wane przez aparat, a nie świadomie ustawiane przez użytkownika.

Jeśli posiadasz komputer z wbudowanym modemem i kartą SIM z aktywną usłu-

gą transmisji danych, to możesz z niej skorzystać, klikając na liście sieci w odsy-
łacz o nazwie Sieć komórkowa.

Przed wybraniem połączenia z siecią zwróć uwagę na opcję Połącz automatycznie

(patrz np. rysunek 20.6). Jej włączenie pozwala na pominięcie wpisywania hasła za
każdym razem, gdy chcesz użyć danej sieci.

Jeśli planujesz używać laptopa lub tabletu w samolocie, pamiętaj, aby wyłączyć
wszystkie urządzenia elektroniczne podczas startu i lądowania. Dodatkowo w trakcie
lotu możesz przełączyć komputer do tzw. trybu samolotowego, w którym nie dzia-
łają nadajniki radiowe, mogące zakłócić pracę urządzeń samolotu, ale możesz uży-
wać sprzętu do innych celów, np. oglądania filmów lub pracy nad dokumentem.

Włączanie trybu samolotowego pokazałem na rysunku 20.7. Jego działanie sygnali-

zuje ikonka samolotu ( ) na pasku systemowym, a włączasz go, klikając przycisk
widoczny w ikonach Centrum akcji ( +A).

Rysunek 20.7.
Tryb
samolotowy
w Windows 10

324
 Podłączenie do Internetu

Zagrożenia internetowe
Bezpieczny Internet
Internet jest bardzo dużym zagrożeniem dla naszego komputera. Może się to
wydawać nieprawdopodobne, ale zdolny przestępca komputerowy (zwany ha-
kerem — słowo to pochodzi od angielskiego wyrazu hacker) może uzyskać zdal-
ny dostęp do zasobów źle zabezpieczonego komputera i ukraść zawarte w nim
informacje — np. numery kont bankowych, hasła i PIN-y do kart. Aby uniknąć
takich zagrożeń, zastosuj się do porad, które znajdziesz poniżej, a na wszelki
wypadek po prostu unikaj trzymania na dysku komputera danych istotnych dla
Twojego bezpieczeństwa, np. danych osobowych, numerów kont, haseł dostę-
powych i PIN-ów do kart bankowych!

Windows do ochrony komputera w sieci Internet używa tzw. zapory systemu

Windows. Program ten (angielska nazwa firewall — „ściana ogniowa”) jest au-
tomatycznie włączony w Windowsie, chyba że inny program antywirusowy przej-
mie jego rolę i włączy własną zaporę (o programach antywirusowych opowie-
działem w rozdziale 8.). Funkcją zapory systemu Windows jest zabezpieczenie
przed zdalnym dostępem z Internetu do zasobów Twojego komputera.

Jeśli już koniecznie chcesz przechowywać poufne dane na

komputerze, spróbuj przynajmniej ukryć ich przeznaczenie
w plikach o nic nieznaczącej nazwie (nazwy plików w stylu
hasła.doc, hasła.txt nie są wskazane!). Pamiętaj ponadto,
że każdy program pakietu Office (m.in. Word, Excel) daje
możliwość zabezpieczenia przed otwieraniem przez ustalenie
hasła dostępowego (na karcie Plik/Zapisz jako wejdź do menu
Narzędzia i wybierz Opcje ogólne).

Działajmy legalnie w sieci Internet

Internet pozornie gwarantuje dużą anonimowość. Wrażenie to powstaje zwłasz-
cza przy okazji korzystania z paneli dyskusyjnych udostępnianych w niektórych
serwisach WWW, gdzie wystarczy przedstawić się jedynie pseudonimem (tzw.
nickiem) i już możemy wypisywać dowolne opinie, a często… bzdury.

Podobnie prędzej czy później użytkownik sieci ulega pokusie nielegalnego po-
bierania np. muzyki czy filmów. Służą do tego celu programy typu eMule czy
BitTorrent. Użytkownik ma czasami wręcz możliwość (choćby w tzw. sieciach
osiedlowych) przeglądania katalogu udostępnionych filmów i pobierania ich na

325
 ABC komputera

własny dysk. Czy w taki właśnie (nielegalny) sposób pobrał do swojego iPoda
piosenki Beatlesów prezydent Bush, czy też zrobił kopię z własnej płyty CD, nie
dowiemy się chyba nigdy6…

Niestety, na tym bajka się kończy, gdyż w rzeczywistości smutna prawda o Inter-
necie brzmi następująco: Każde działanie internauty zostawia „ślad” gdzieś w kom-
puterach, które obsługują ruch w sieci. Twój komputer lub Twoja sieć osiedlowa
są jednoznacznie identyfikowane przez tzw. adres IP (np. 213.180.130.220). Każde
logowanie do serwisu WWW i każdy transfer pliku są rejestrowane w tzw. lo-
gach (dziennikach) serwerów i gdy zachodzi konieczność, policja nie ma pro-
blemu z dotarciem do osoby podejrzewanej o nielegalne działania.

Podobnie ma się sprawa w przypadku użycia nielegalnego oprogramowania. Weź-

my dla przykładu pakiet Microsoft Office, który w wersji dla użytkowników
domowych (trzy licencje) kosztuje raptem ok. 400 zł. W Internecie bez kłopotu
znajdziesz go „za darmo”, z odpowiednimi kluczami odblokowującymi. Można
też znaleźć same klucze, pozwalające na aktywację pakietu pobranego z Inter-
netu. Kłopot polega na tym, że taki program podczas działania od czasu do cza-
su wymienia pewne informacje z serwerem producenta, który może się zorien-
tować, że Twój egzemplarz jest nielegalny, i zablokować go (będzie miał do
tego prawo jako właściciel). Jeśli pewnego dnia producent lub BSA7 postanowią
zorganizować spektakularny nalot na właścicieli nielegalnego oprogramowania,
to właśnie Twój komputer może okazać się tym pechowym, który zostanie za-
rekwirowany, a Ty jako jego właściciel zostaniesz oskarżony o użytkowanie lub
czasem nawet rozpowszechnianie nielegalnego oprogramowania.

Pamiętaj: w Internecie Twój komputer nigdy nie jest

anonimowy. Każda czynność, jaką wykonujesz, zostawia ślad
na serwerach obsługujących ruch sieciowy lub w aplikacjach,
których używasz.
Dotarcie do komputera z nielegalnym oprogramowaniem
(lub inną zawartością chronioną prawami autorskimi) jest
dla policji obecnie bardzo proste; w wielu komendach policji
działają zespoły specjalistów, które potrafią przeprowadzić
śledztwo również w Internecie.

6
Autentyczna wpadka George’a W. Busha z 2006 roku, kiedy to pochwalił się,
co ma zapisane w pamięci swojego iPoda (odtwarzacza MP3 firmy Apple).
7
BSA (ang. Business Software Alliance — Organizacja Producentów Oprogramowania
Biznesowego) to instytucja, której celem jest promowanie bezpiecznego i zgodnego
z prawem korzystania z oprogramowania.

326
 21

PIERWSZE KROKI
W INTERNECIE

D o przeglądania zasobów Internetu służą spe-

cjalne programy zwane przeglądarkami WWW (te
trzy literki są synonimem Internetu). Sens terminu
„WWW” (ang. World Wide Web) zrozumieć można
dopiero po pierwszej sesji internetowej. Istotnie,
wirtualna sieć wymiany informacji oplotła świat
niczym pajęczyna (ang. web). Już niedługo także
i Ty zaczniesz się po niej przechadzać!

WWW oznacza w uproszczeniu system wymiany

informacji. Okazuje się, że możliwe jest takie ich
przygotowanie, aby były dostępne dla wszystkich,
niezależnie od rodzaju posiadanego sprzętu i sys-
temu operacyjnego. Redaktorzy lub programiści
tworzą dokumenty w języku HTML (oraz w kilku
innych) i umieszczają je w komputerach zwanych
serwerami WWW.
 ABC komputera

Aby przeglądać zasoby WWW, musisz nauczyć się obsługiwać przynajmniej jed-
ną przeglądarkę, czyli program do oglądania stron internetowych.

Do tej pory najpopularniejszą przeglądarką na rynku był Internet Explorer firmy

Microsoft; program ten od lat był fabrycznie wbudowany w system Windows.
W wersji Windows 10 ta przeglądarka wyewoluowała w nowy produkt o nazwie
1
Microsoft Edge i o nim powiem w tym rozdziale .

Od kilku lat jednak obserwuje się wzrastającą popularność jego zamienników,

jakimi są np. Firefox lub Chrome. Alternatywne przeglądarki najłatwiej jest
pobrać z Internetu. W tym rozdziale opiszę szerzej Mozilla Firefox. Program
Chrome jest zbliżony w obsłudze i możesz pobrać go w ramach ćwiczenia ze strony
www.google.pl/chrome/browser/desktop.

Informacje zawarte na stronach internetowych dostępne są w przeglądarce inter-

netowej. Zanim zaczniesz pobierać cokolwiek z Internetu, Twój komputer mu-
si zestawić połączenie internetowe (zob. poprzedni rozdział). Aby dostać się na
stronę WWW, podajesz jej adres, a przeglądarka łączy się z obcym komputerem
(zwanym serwerem WWW) i ściąga z niego treść strony. Proces ten może być tro-
chę wydłużony w czasie, jeśli strona zawiera dużo elementów graficznych (obrazki
zajmują sporo pamięci). Koncepcję sieci Internet przedstawia rysunek 21.1 (dla
uproszczenia pominąłem na nim wiele urządzeń, które realizują transport in-
formacji; sama sieć nie jest też aż tak „płaska”, jak by to sugerował rysunek, wystę-
puje w niej wiele „węzłów” realizujących bezpieczne, szybkie i pozbawione błę-
dów przesyłanie danych pomiędzy komputerami i zawartymi w nich aplikacjami,
a samych urządzeń podłączonych do sieci i serwerów WWW są już miliony).

Rysunek 21.1. Koncepcyjny schemat sieci Internet

1
Internet Explorer został opisany w poprzednich wydaniach książki (jest ciągle dostępny
w Windows 10 na liście aplikacji i można go odszukać po nazwie).

328
 Pierwsze kroki w Internecie

Gdy już poznasz zasady poruszania się po Internecie, będziesz w stanie założyć
sobie konto poczty elektronicznej (e-mail). Ten wynalazek na pewno odmieni
Twoje życie! Sposób pracy z pocztą omówię na wielu bogato ilustrowanych przy-
kładach, z których na pewno będziesz w stanie wybrać coś dla siebie.

W tym rozdziale zakładam, że masz już poprawnie

skonfigurowane połączenie z Internetem — opisywane
ćwiczenia wymagają dostępu do zasobów WWW.

Microsoft Edge,
czyli Internet Explorer po liftingu
Microsoft Edge zastąpił w Windows 10 sztandarową przeglądarkę Microsoftu
o nazwie Internet Explorer. Ta ostatnia, z uwagi na ścisłe połączenie z systemem
Windows, stała się niewątpliwie najpopularniejszą przeglądarką internetową.
Warto jednak wiedzieć, że w komputerze można używać też innych przegląda-
rek. Zachęcam do wybrania takiego programu, jaki najlepiej odpowiada Twoim
preferencjom, a nie takiego, którego wybór wynika z presji otoczenia.

W mojej ocenie Microsoft Edge jest bardzo dobrą przeglądarką i przynajmniej na

samym początku przygody z komputerem nie ma specjalnego powodu, aby insta-
lować inne, jeśli wbudowana w system przeglądarka przypadnie nam do gustu!

Naszą przygodę z siecią będę ilustrował prostymi przykładami, używając

prawdziwych serwisów WWW, które można napotkać w „polskim” Internecie.

Serwisy WWW prezentowane w tej książce służą wyłącznie

do zilustrowania zagadnienia, jakim jest poruszanie się po
stronach WWW. Kolejność i stopień szczegółowości ich
prezentacji nie są bezpośrednio związane z ich rzeczywistą
popularnością wśród internautów.

Otwieranie stron internetowych

Internetowe serwisy informacyjne wywołujesz poprzez specjalne adresy, które
możesz znaleźć w dowolnym czasopiśmie komputerowym lub w ogłoszeniach
prasowych. Wystarczy wpisać adres w przeglądarce — w polu adresu — aby
połączyć się z komputerem obsługującym serwis.

329
 ABC komputera

Aby uruchomić program Microsoft Edge, kliknij przycisk na pasku zadań

pulpitu lub kafelek w menu startowym. Jeśli posiadasz stały dostęp do Inter-
netu, to komputer non stop jest podłączony do sieci i nie musisz nic specjalnego
robić. Windows spróbuje wówczas wyświetlić kilka stron internetowych i jeśli
je zobaczysz, to oznacza, że masz już dostęp do sieci.

Czas na eksperyment.
 Kliknij i wpisz w polu adresu (lewy górny róg okienka przeglądarki) adres
www.pajacyk.pl (bez kropki na końcu).

Oto przykład poprawnego adresu internetowego

(w przeglądarce nie wpisuj kropki na końcu): http://helion.pl.
Początek, czyli prefiks (http://), możesz często pominąć, gdyż
w wielu przypadkach przeglądarka internetowa dopisuje go
automatycznie — gdy jest oczywiste, że taki prefiks ma zostać
użyty, a tak jest w większości adresów internetowych.

 Naciśnij klawisz Enter. Ekran przeglądarki, do tej pory być może pusty
i nieciekawy, przybierze postać zdefiniowaną przez twórców strony
(rysunek 21.2).

Rysunek 21.2. Okno przeglądarki internetowej Microsoft Edge

330
 Pierwsze kroki w Internecie

Być może ładowanie strony na ekran potrwa kilka chwil, gdyż sieć działa tym
wolniej, im więcej ludzi z niej korzysta. Ktoś kiedyś użył w stosunku do Inter-
netu określenia „informatyczna autostrada”. To dobre porównanie — na auto-
stradzie też czasem powstają korki (innym zabawnym skojarzeniem z WWW jest
rozwinięcie tego skrótu jako World Wide Wait — z ang. światowe oczekiwanie).
Oczywiście, szybkość ładowania stron zależy też od Twojego łącza: jeżeli uży-
wasz łącza z telefonu komórkowego, nie spodziewaj się komfortu pracy porów-
nywalnego z siecią szerokopasmową w domu, na uczelni lub w miejscu pracy.

Strona Pajacyk została wybrana nieprzypadkowo. Jeśli masz

ochotę, to przy okazji przeglądania stron WWW „nakarm”
pajacyka, wspierając tę szczytną akcję — kliknij brzuszek
pajacyka i zobacz, co się stanie!

Kliknij teraz dowolny obrazek lub tekst, nad którym wskaźnik myszy przybiera
postać dłoni ( ). Taki element strony internetowej nazywamy odsyłaczem (ang.
link). Odsyłacz po kliknięciu prowadzi do innej strony serwisu albo wręcz do no-
wego serwisu WWW. W naszym przypadku jest to tylko inna strona wewnątrz
tego samego serwisu. Na rysunku 21.2 takim odsyłaczem jest np. „brzuszek”
pajacyka lub obrazek „pah”, prowadzący na strony Polskiej Akcji Humanitarnej.

Linki mogą mieć również postać tekstową — wówczas pojawiają się jako
podkreślony tekst. Nie każdy podkreślony tekst jest jednak odsyłaczem.

Jeśli podczas przeglądania Internetu rodzina zapyta Cię,

co robisz, z kamienną twarzą odpowiedz, że „serfujesz”
(w internetowym slangu oznacza to właśnie przechadzanie się
po serwisach WWW).

Przyciski programu Microsoft Edge

Wypróbuj teraz przyciski przeglądarki opisane w tabeli 21.1.

Spróbuj teraz w polu adresu wpisać inny znany Ci adres serwisu internetowego
(np. www.onet.pl, www.wpolityce.pl). Gdy już to zrobisz, naciśnij klawisz Enter,
aby obejrzeć zawartość nowej strony. Wypróbuj działanie myszy w obrębie
strony WWW, klikając odsyłacze.

Zarządzanie tzw. zakładkami oraz wyszukiwanie informacji omawiam w dalszej

części tego rozdziału.

331
 ABC komputera

Tabela 21.1. Najważniejsze przyciski Microsoft Edge

Przycisk (skrót) Funkcja przycisku

Przycisk Wstecz — powoduje powrót do ostatnio oglądanej
strony (np. przed wejściem na link). Działa także skrót
Alt+strzałka w lewo.
Przycisk Dalej — cofa efekt działania poprzedniego przycisku.
Działa także skrót Alt+strzałka w prawo.
Powoduje zatrzymanie pobierania strony z serwera. Przydaje się,
gdy strona „ściąga się” bardzo wolno i chcesz zrezygnować z jej
oglądania.
Ten przycisk (lub skrót Ctrl+R albo klawisz funkcyjny F5) odświeża
zawartość strony, tzn. ładuje stronę ponownie z serwera WWW.
Utwórz notatkę internetową (oznacz i skomentuj graficznie
zawartość strony, zapisując rezultat do notesu OneNote,
stanowiącego część pakietu Office).
Przycisk „trzy kropki” ukrywa menu systemowe — ustawienia
konfiguracyjne przeglądarki, drukowanie itp.
Lista „ulubionych” stron zapisanych jako zakładki — także lista
stron wcześniej odwiedzanych oraz oznaczonych do późniejszego
przeczytania; również lista pobranych plików.
Jeśli w polu adresu wpiszesz jakiś tekst niebędący adresem
i naciśniesz ten przycisk lub klawisz Enter, to wywołasz
wbudowaną wyszukiwarkę, czyli narzędzie pozwalające
przeszukiwać sieć Internet na podstawie słów kluczowych.

Efektywna nawigacja pomiędzy wieloma stronami WWW

Przechadzanie się po odsyłaczach ma tę wadę, że po przejściu do kolejnej strony
WWW tracisz pierwotną zawartość okna przeglądarki. Kliknięcie dowolnego
odsyłacza internetowego, np. zawartego na stronie wyszukiwania portalu, powo-
duje automatyczne przekierowanie do tej nowej strony, a poprzednia zawartość
znika, co niekoniecznie było naszą intencją. Na szczęście, w takim przypadku
w przeglądarce aktywny stanie się wówczas przycisk Wstecz ( ), pozwalający
powrócić do poprzedniego ekranu. Możesz także użyć skrótu Alt+strzałka w lewo.
Gdy cofniesz się do wcześniejszej strony, to możesz zawsze anulować taką nawiga-
cję przycisku, klikając przycisk lub używając skrót Alt+strzałka w prawo.

Jeśli nie chcesz, aby zawartość nowej strony przykrywała wcześniejszą, to za-
miast zwykłego kliknięcia odsyłacza spróbuj wcześniej otworzyć nową kartę do
przeglądania stron w przeglądarce, klikając przycisk lub używając skrót Ctrl+T
(patrz rysunek 21.3).

332
 Pierwsze kroki w Internecie

Rysunek 21.3. Karty w programie Microsoft Edge ułatwiają nawigację między

stronami WWW

Karty, czyli okienka zawarte w tej samej przeglądarce, ułatwiają nawigację

pomiędzy wieloma otwartymi witrynami. Wystarczy klikać karty, aby przełą-
czać się na serwis docelowy; łatwo też je zamknąć, klikając znak . Pamiętaj
jednak, że zbyt wiele otwartych okien lub kart spowalnia zarówno pracę kom-
putera, jak i połączenie z Internetem.

Wyszukiwarki internetowe (Bing, Google)

Wspomniałem już, że odsyłacze mogą prowadzić do innych serwisów WWW.
Najlepszym przykładem będzie tutaj korzystanie z tzw. wyszukiwarki interne-
towej, gdzie za pomocą słów kluczowych możesz znaleźć strony WWW, których
adresów nie znasz, natomiast jesteś w stanie podać ich ogólną zawartość — wła-
śnie przy użyciu słów kluczowych. W tym podrozdziale omówię dwie wyszu-
kiwarki: wbudowaną w Microsoft Edge wyszukiwarkę firmy Microsoft o nazwie
Bing i konkurencyjną (bardzo dobrą!) wyszukiwarkę Google. W przeglądarce
Microsoft Edge wyszukiwanie informacji jest wyjątkowo proste — zamiast adre-
su wpisujesz poszukiwany tekst i naciskasz Enter lub przycisk . W ramach
ćwiczenia wpisz np. słowo wrocaw (celowo z błędem!) i przekonaj się, co pro-
ponuje wyszukiwarka (na ekranie ujrzysz podpowiedzi nawiązujące do wpi-
sanego ciągu znaków) oraz co zwróci przeglądarka jako wyniki wyszukiwania,
gdy ostatecznie potwierdzisz czynność (rysunek 21.4).

333
 ABC komputera

Rysunek 21.4. Microsoft Edge zawiera wbudowaną obsługę wyszukiwarek

W naszym przykładzie pokazałem wyniki wyszukiwania zwrócone przez serwis

Bing firmy Microsoft. Jest on domyślnie ustawiony jako „silnik” wyszukiwania
w Microsoft Edge, ale dalej pokażę, jak dodać inne usługi, np. wyszukiwarkę fir-
my Google.

Jeśli nie zadowolił Cię wynik poszukiwań, sprecyzuj dokładniej

ich zakres, modyfikując listę słów kluczowych. Jeśli lista
odpowiedzi nie mieści się na ekranie, pojawią się odsyłacze
do kolejnych stron wyszukiwarki. Po prostu klikaj i patrz,
co się dzieje.

Wracając do naszego przykładu: jako rezultat kwerendy otrzymaliśmy najbar-

dziej reprezentatywne (według serwisu Bing) strony, które są poświęcone Wro-
cławiowi, np. wyświetliła się strona urzędu miasta oraz liczne portale po-
święcone wyłącznie sprawom wrocławskim. Bing grupuje wyniki w kategorie,
np. Sieć Web — strony WWW, Obrazy — pliki graficzne, Wideo — filmy.

334
 Pierwsze kroki w Internecie

Jeśli chcesz np. przejrzeć zdjęcia poświęcone jakiemuś tematowi, wyszukaj go

najpierw w wyszukiwarce i przejrzyj kategorię Obrazy (przykład na rysunku 21.5).

Rysunek 21.5.
Wyszukiwanie
plików
multimedialnych

Istnieje bardzo dużo konkurujących ze sobą wyszukiwarek i w trakcie ich uży-

wania łatwo się przekonasz, że dla tych samych słów kluczowych wyszukiwarki
mogą zwrócić zupełnie odmienne wyniki lub zaprezentować je w nieco innej
kolejności! Wśród internautów szczególną estymą cieszy się serwis firmy Google,
do którego możesz wejść bezpośrednio ze strony google.pl i wpisać w polu wy-
szukiwania słowo lub całe zdania, które pozwolą komputerom odnaleźć to, co
Cię interesuje, na podstawie analizy stron WWW zarejestrowanych w sieci (a tych
są setki milionów!), ich wzajemnych powiązań (odsyłacze) i wcześniejszych zle-
ceń wyszukiwania proponowanych przez internautów („stety” albo niestety, ale
Wielki Brat cały czas nas obserwuje i zapamiętuje, co robimy w sieci!).

Wyszukiwarka firmy Google jest konkurencyjna dla Bing, promowanej przez Micro-
soft, i trudno się dziwić, że w Microsoft Edge nie jest łatwo użyć wyszukiwarki
Google… Na szczęście, okazuje się, że nie jest to takie trudne (rysunek 21.6).

 Otwórz stronę www.google.pl (ważne, inaczej dalsza procedura

nie powiedzie się).

 Wejdź do menu systemowego przeglądarki, klikając przycisk

(trzy kropki), i kliknij odsyłacz Ustawienia, a następnie Ustawienia
zaawansowane.

335
 ABC komputera

Rysunek 21.6.
Wyszukiwarka
firmy Google
jako opcja
domyślna
w Microsoft
Edge

 Wskaż na liście serwis www.google.pl i kliknij przycisk Dodaj jako

domyślnego.

Jeśli wykonasz te czynności, to kolejne wyszukiwania będą już realizowane za

pomocą wyszukiwarki Google, która ma renomę najlepszej wyszukiwarki
świata. Przekonaj się, czy to prawda, eksperymentując we własnym zakresie.

Google nie jest skomplikowany w obsłudze. To serwis w pełni spolonizowany,

który można łatwo dopasowywać do własnych potrzeb. Rewelacyjną funkcją
jest tłumaczenie stron — jeśli wyszukiwarka zwróci adres do strony zagranicz-
nej, to zawartość tej strony można w całości przetłumaczyć na polski (w efekcie nie
otrzymamy oczywiście profesjonalnego tłumaczenia, tylko wytwór komputerowy,
ale i to stanowi dużą pomoc).

W tej książce w celach porównawczych zamieszczę tylko przykład działania

wyszukiwarki Google (rysunek 21.7).

Warto zwrócić uwagę na przycisk Zaloguj — można się zalogować na konto Google
i mieć szerszy dostęp do wielu usług tego serwisu (np. możesz zamieszczać wła-
sne filmy w serwisie YouTube, tworzyć własne albumy ze zdjęciami). Konto
Google możesz utworzyć, jeśli posiadasz dowolny ważny adres e-mail.

Szczegółowy opis możliwości wyszukiwarki Google zawarłem

w książce Aplikacje Google (sprawdź jej dostępność na stronie:
http://helion.pl/autorzy/wrop.htm).

336
 Pierwsze kroki w Internecie

Rysunek 21.7.
Przykład
działania
wyszukiwarki
firmy Google

Wyszukiwanie informacji w Internecie jest naprawdę proste. Po odwiedzeniu

kilku stron WWW zdobędziesz wystarczające doświadczenie, które ułatwi Ci
sprawne wyszukiwanie interesujących serwisów.

Pobieranie plików z Internetu

Internet jest kojarzony z przeglądarkami stron WWW i nie jest to chybione skoja-
rzenie, gdyż prezentacja zawartości stron WWW jest najpopularniejszym sposo-
bem publikacji treści komercyjnych i darmowych. Cechą główną serwisu WWW
jest jego atrakcyjna forma wizualna, pozwalająca na łatwy dostęp do danych,
które przewidzieli autorzy serwisu.

Wiele serwisów WWW pozwala na pobieranie (potocznie: ściąganie) plików z pro-

gramami, dokumentów czy obrazków. Pobranie pliku z takiego serwisu jest
bardzo proste: po prostu klikasz odsyłacz i zezwalasz (lub nie) systemowi na
jego zapisanie lub uruchomienie. Zazwyczaj odsyłacz ten nazywa się Pobierz
i w efekcie w katalogu Pobrane zostanie zapisany żądany plik, np. dokument
lub program instalacyjny.

337
 ABC komputera

Gdy Twój komputer ściąga plik, możesz ciągle korzystać

z przeglądarki. Zdarza się, że programy i pliki pobierane
z Internetu zawierają tzw. wirusy (złośliwy kod mogący
uszkodzić komputer lub wykraść Twoje poufne informacje),
zatem korzystaj wyłącznie z zaufanych witryn i przed
pobraniem plików upewnij się, że na komputerze jest
zainstalowany program antywirusowy (patrz rozdział 8.).

Pobieranie programu z Internetu na przykładzie Gadu-Gadu

Spróbuj teraz wejść na stronę http://www.gadu-gadu.pl. Gadu-Gadu jest tzw.
komunikatorem, czyli programem pozwalającym prowadzić rozmowy przez
Internet. Każdy użytkownik ma specjalny numer, na który można „zadzwonić”
(oczywiście za darmo), aby prowadzić konwersacje. Windows nie zawiera tego
programu i aby go użyć, musisz go wcześniej pobrać na dysk i zainstalować.

Plik programu pobierany z Internetu możesz spróbować uruchomić od razu

(przycisk Uruchom). Musisz jednak liczyć się z tym, że duże pliki będą wędro-
wały po sieci przez wiele minut, zanim trafią do Twojego komputera — szcze-
gólnie w przypadku transferu danych z zagranicy lub korzystania z wolnego łą-
cza (np. modemu w telefonie komórkowym).

Przykład pokazuję na rysunku 21.8. Używanie programu Gadu-Gadu omówię nieco

później, w rozdziale 24.

Rysunek 21.8. Klasyczna metoda pobierania i instalowania programów Windows

przez przeglądarkę

338
 Pierwsze kroki w Internecie

Programy, które pobierasz na dysk komputera, zazwyczaj są zapisywane w bi-

bliotece o nazwie Pobrane, choć możesz je również zapisywać w dowolnie wska-
zanym miejscu, np. na pulpicie.

Programy instalacyjne zazwyczaj wgrywają swoje ikony na

pulpit, na pasek zadań pulpitu lub jako kafelek menu Start.
Aby uruchomić zainstalowany program, odszukaj i kliknij jego
ikonę.

Jeśli Internet Explorer wyświetli w trakcie pracy komunikat o konieczności uru-

chomienia dodatków, takich jak Quick Time, Adobe Flash Player lub Windows
Media Player — to się zgódź. Są to zaufane dodatki wymagane do poprawnego
wyświetlania niektórych stron.

Serwery FTP
Czasami zachodzi potrzeba udostępnienia dużej ilości danych bez budowania
kosztownej prezentacji w formie strony WWW (tworzeniem takich prezentacji
zajmują się zazwyczaj dobrze opłacani specjaliści zwani webmasterami). Przy-
kładowo: w sieci znajduje się mnóstwo darmowego i często znakomitej jakości
oprogramowania pisanego przez pasjonatów. Nie pytajmy, skąd się oni biorą
i czy na ich twórczości nie cierpi ich życie osobiste (pisanie oprogramowania to
naprawdę ciężka praca). Dobrze, że w ogóle są tacy ludzie, w przeciwnym razie
każde kliknięcie w Internecie byłoby płatne.

Aby udostępnić w prosty sposób duże ilości danych, można użyć tzw. serwerów
FTP (skrót od angielskiego terminu File Transfer Protocol — protokół transferu
plików). Niestety, aby wygodnie odczytać zawartość serwera plikowego FTP,
wymagany jest specjalny program, tzw. klient FTP. Na szczęście, dobre przeglą-
darki, np. program Internet Explorer, pozwalają oglądać takie serwisy bezpo-
średnio w swoich oknach. Spróbuj wpisać np. adres: ftp://ftp.helion.pl i zobacz,
co się stanie. Przeglądarka otworzy serwis o charakterze katalogu, który mo-
żesz oglądać i z którego możesz pobrać na dysk komputera interesujący Cię plik
(rysunek 21.9). Jeśli praca w przeglądarce niezbyt Ci odpowiada, to możesz się
z łatwością przełączyć do Eksploratora plików — naciśnij klawisz Alt, kliknij
opcję Widok i wybierz Otwórz witrynę FTP w Eksploratorze plików. Windows
wyświetli wówczas w Eksploratorze plików estetyczne okienko przypomina-
jące zasoby Twojego komputera, ale tak naprawdę będą to foldery zdalnego
komputera-serwera FTP! (rysunek 21.9).

339
 ABC komputera

Rysunek 21.9.
Serwer FTP
może być
przeglądany
nawet
w Eksploratorze
plików!

Istnieje także sporo dedykowanych programów do jeszcze wygodniejszego przeglą-

dania zasobów serwerów FTP i pozwalających nawet na wysyłanie plików, np. na
serwery przechowujące utworzone w domu prywatne strony WWW (tak, Ty
także możesz mieć swoją stronę w Internecie!). Zainteresowanym polecam program
FileZilla, który można znaleźć na stronie http://filezilla-project.org/index.php.
Sprawdź w ramach ćwiczenia, jak się go instaluje i używa. Wejdź np. na serwer
wydawnictwa Helion (ftp.helion.pl) i sprawdź, co się znajduje w poszczególnych
folderach!

Przeglądarka Firefox
Wielu zaawansowanych użytkowników woli korzystać z innych przeglądarek,
które są udostępniane za darmo i czasami przewyższają program firmy Micro-
soft pod względem bezpieczeństwa (odporności na wirusy) lub funkcjonalności.
Jednym z nich jest Firefox, ceniony za prostotę obsługi oraz setki znakomitych
dodatków, które rozszerzają ten program o szereg nowych funkcji.

Przeglądarkę Firefox możesz pobrać ze strony http://www.mozilla-europe.org/pl/

firefox, która zawiera aktualną wersję pakietu w polskiej wersji językowej. Jeśli
chcesz używać Firefoksa, to pobierz go z tej strony i uruchom instalator (ry-
sunek 21.10).

340
 Pierwsze kroki w Internecie

Rysunek 21.10. Mozilla Firefox jest konkurencją dla przeglądarki firmy Microsoft

Program instalacyjny nie jest skomplikowany; w zasadzie należy klikać przyci-

ski Zainstaluj. Zwróć uwagę, że po pierwszym uruchomieniu program sugeruje
ustawienie Firefoksa jako domyślnej przeglądarki.

Jakie to ma znaczenie? Wbrew pozorom nie jest to nieistotne pytanie. Jeśli się
zgodzisz, to Firefox będzie automatycznie uruchamiany, gdy klikniesz w jakimś
programie odsyłacz (link) internetowy.

Po zainstalowaniu przeglądarki na pulpicie pojawi się kafelek Mozilla Firefox. Dla

ułatwienia na pulpicie zostanie też umieszczona ikona programu; możesz ją
także przypiąć do paska zadań na pulpicie. Sam program jest bardzo podobny do
Microsoft Edge, więc nikt nie powinien mieć kłopotów z jego obsługą. Można
uznać, że — z pominięciem kosmetycznych różnic w wyglądzie — zasady poru-
szania się po stronach WWW są identyczne w przypadku obu przeglądarek
(rysunek 21.11).

W Firefoksie możesz kliknąć prawym klawiszem myszy dowolny aktywny przy-

cisk i wybrać polecenie Dostosuj. Przeglądarka Firefox pokaże dodatkowe przy-
ciski, normalnie niewidoczne na ekranie. Można je „wrzucić” na ekran główny
metodą „przeciągnij i upuść”.

341
 ABC komputera

Rysunek 21.11. Okno programu Mozilla Firefox

Tuż po zainstalowaniu Firefox może nie wyświetlać poprawnie niektórych stron

z zawartością aktywną. Nie zdziw się zatem, kiedy zobaczysz komunikat Zain-
staluj brakujące wtyczki. Jest to prośba o zezwolenie na dołożenie do głównych
plików programu dodatków firm trzecich, np. programu Adobe Flash Player.
Możesz bez obawy zgodzić się na zainstalowanie takiego dodatku, gdyż Adobe
jest renomowanym dostawcą programów w branży komputerowej i jego produkty
są bardzo bezpieczne.

Oprócz kilku drobnych różnic w stosunku do Microsoft Edge obsługa przeglądarki

Firefox jest dość podobna i nie będę się dalej rozpisywał na ten temat. Ufam, że
bez problemu nauczysz się nawigować po Internecie z użyciem tego programu.

Jeśli zaczniesz używać na poważnie Firefoksa, to sprawdź dostępne dla niego

dodatki (przycisk w menu głównym programu), np. słynny Adblock, pozwalają-
cy na zablokowanie męczących reklam wyskakujących na stronach WWW!

Szybko do celu, czyli zakładki internetowe

Przejdę teraz do opisu kolejnego ważnego zagadnienia, tzw. zakładek interneto-
wych (ang. bookmark) w przeglądarce. Jak nietrudno zauważyć, adresy WWW
są na ogół mało czytelne i łatwo je zapomnieć. Na szczęście, przeglądarki
umożliwiają wstawianie do menu szybkiego dostępu specjalnych zakładek,
dzięki którym będziesz mógł pożegnać się z problemami typu: czy to był adres
www.pko.com.pl, czy też www.pekao.com.pl? Różnica jest dość istotna: wła-

342
 Pierwsze kroki w Internecie

ściciele wielu serwisów WWW, które powstały niezbyt dawno, nie zdążyli sobie
zarezerwować czytelnych adresów, gdyż zajął je wcześniej ktoś inny. Najła-
twiej to zobaczyć w wyszukiwarce, gdzie po podaniu jednego słowa kluczowego
zostajesz odesłany do dziesiątek serwisów WWW, czasem zupełnie nieade-
kwatnych do Twoich poszukiwań!

Zakładki w Microsoft Edge

Zakładki w Microsoft Edge definiuje się następująco:
 Załaduj stronę WWW do okna przeglądarki (wpisz adres w polu
adresowym i naciśnij Enter).

 Kliknij przycisk (znajdziesz go z prawej strony okna programu)

i w panelu, który się otworzy z prawej strony ekranu, wybierz opcję
Dodaj (rysunek 21.12).

Rysunek 21.12. Zakładki w Microsoft Edge

 To wszystko! Jeśli zechcesz jeszcze kiedyś załadować zaznaczoną w ten

sposób stronę, musisz kliknąć przycisk i wybrać odpowiednią
zakładkę z listy.

Aby ukryć panel z zakładkami, naciśnij ponownie przycisk .

Jak usunąć zakładkę lub zmienić jej nazwę? Nie jest to zbyt skomplikowane.

 Pokaż panel zakładek, klikając przycisk .

343
 ABC komputera

 Kliknij prawym klawiszem myszki wybraną zakładkę i z menu

podręcznego wybierz polecenie Usuń.
 Nazwę zakładki możesz skrócić, wpisując własny opis w polu Nazwa.

Zakładki w przeglądarce Firefox

Zakładki w Firefoksie są równie proste w użyciu jak w Microsoft Edge — aby je
dodawać i stosować, po prostu klikasz przyciski .

Firefox pozwala na bardzo wygodne uporządkowanie zakładek. Polecam zapo-

znanie się z możliwością ich dodawania bezpośrednio na ekran, na specjalny
pasek, zwany paskiem zakładek. Jeśli go nie widzisz, kliknij prawym klawi-
szem myszy przycisk strony domowej i „włącz” pasek zakładek lewym kla-
wiszem myszy poprzez kliknięcie.

Dodatkowo Firefox umożliwia bardzo łatwe zarządzanie zawartością paska za-

kładek widocznego bezpośrednio na ekranie, tuż pod paskiem przycisków prze-
glądarki. Możesz nawet użyć techniki „przeciągnij i upuść”, pobierając adres
aktywnej strony z pola adresowego i zrzucając go na pasek zakładek („chwyć”
adres za globusik wyświetlony z lewej strony nazwy, np. ).

Obsługa formatu PDF w Windows 10

Przeglądając strony internetowe, można natrafić na pliki w formacie PDF (ang.
Portable Document Format — przenośny format dokumentu2). Format ten jest
bardzo popularny i na wielu stronach internetowych znajdziesz opubliko-
wane w nim dokumenty (np. wydawnictwo Helion udostępnia w tym formacie
nawet gotowe fragmenty książek).

System Windows obsługuje standardowo format PDF i możesz czytać takie pliki
w Microsoft Edge. Możesz także wgrać do komputera odrębny program Adobe
Reader, który pozwala znacznie wygodniej przeglądać te pliki (rysunek 21.13).

Aby pobrać program Adobe Reader, wpisz w przeglądarce adres https://get.adobe.

com/pl/reader/

2
Niezależnie od używanego systemu i sprzętu dokument będzie wyglądał tak samo.
Format PDF został spopularyzowany przez firmę Adobe.

344
 Pierwsze kroki w Internecie

Rysunek 21.13.
Program Adobe
Reader ułatwia
czytanie plików
PDF

345
 ABC komputera

346
 22

POCZTA
ELEKTRONICZNA
(E-MAIL)

J eżeli masz dostęp do Internetu, możesz skorzy-

stać z dobrodziejstwa poczty elektronicznej (ang.
e-mail), czyli taniego i szybkiego sposobu komuni-
kowania się z całym światem. Na pewno poznajesz
często spotykane w reklamach informacje typu:

Nasz adres e-mail to

helion@helion.pl.

Jest to adres tzw. poczty elektronicznej, umoż-

liwiający wysyłanie do adresata komunikatu tek-
stowego i dołączanie do niego różnych plików.
Aby wysłać taki list, należy podłączyć komputer
do Internetu. Dzięki temu taki list dochodzi do adre-
sata w kilka minut, a czasem i sekund!
 ABC komputera

Funkcjonowanie poczty elektronicznej wymaga obecności gdzieś w Internecie

tzw. serwera pocztowego. Jest to komputer, który przez 24 godziny na dobę
zajmuje się wysyłaniem i odbieraniem poczty oraz dbaniem o jej kierowanie do
właściwych nadawców na podstawie adresu e-mail.

Wiele firm (w tym portale internetowe) oferuje darmowo usługi poczty elektro-
nicznej, traktując je jako element przyciągający internautów. Jest to słuszne
założenie!

Z pocztą elektroniczną możesz pracować na dwa sposoby:

 Za pomocą przeglądarki internetowej. W tym przypadku poczta jest
trzymana na serwerze pocztowym dostawcy usługi, np. w portalu
internetowym. Za każdym razem, aby obejrzeć pocztę, musisz się
zalogować na serwer, tzn. podać swoje hasło i adres e-mail. W tym trybie
komputer musi być podłączony do Internetu.
 Za pomocą programu pocztowego obsługującego dostęp do poczty
elektronicznej. Program konfigurujesz tylko raz, a potem nie musisz już
podawać żadnych danych, w szczególności hasła. Ponadto aby oglądać już
wcześniej odebrane listy, komputer nie musi być podłączony do Internetu.

W system Windows 10 został standardowo wbudowany zupełnie nowy pro-

gram poczty elektronicznej, który pozwala na łatwe zarządzanie pocztą elek-
troniczną. Domyślnym trybem pracy w tym programie jest tzw. IMAP, co ozna-
cza przechowywanie maili na serwerach dostawców. W tej metodzie dostępu
poczta jest pobierana na komputer prywatny jedynie jako kopia danych serwera
i np. usunięcie maila na serwerze skasuje kopię lokalną, a skasowanie kopii lo-
kalnej wymusi usunięcie oryginału znajdującego się na serwerze dostawcy. In-
nym sposobem używania poczty jest jej skonfigurowanie w trybie POP3, gdzie
poczta jest od razu pobierana z serwera na komputer użytkownika.

Które z tych dwóch rozwiązań (IMAP lub POP3) jest lepsze?

W wariancie dostępowym IMAP poczta jest przechowywana na serwerze do-

stawcy i przetrwa awarię komputera prywatnego, a na dodatek można ją bez
zakłóceń oglądać z wielu komputerów i urządzeń. Inną sprawą jest kwestia
prywatności: ja lubię mieć swoje dane na swoim komputerze i uważam, że
przechowywanie ich na serwerze dostawcy naraża je na nieuprawnione wyko-
rzystanie, np. w celach marketingowych. Nie chcę jednak czytelnikowi tej książ-
ki odradzać używania tej metody, gdyż ma ona swoje zalety i stosują ją miliony
osób na świecie. Należy jednak pamiętać o zabezpieczaniu konta dobrym, trudnym
do odgadnięcia hasłem oraz zdefiniowaniu metod odzyskiwania hasła. W wielu
przypadkach na podstawie analizy adresu e-mail program pocztowy skonfigu-
ruje się samodzielnie. Omawiany w tym rozdziale program Poczta pozwala na

348
 Poczta elektroniczna (e-mail)

dodawanie wielu innych kont poczty e-mail, ale wówczas musisz na początku
przeprowadzić prostą konfigurację, którą opiszę na kolejnych stronach.

W dalszej części rozdziału pokażę, jak założyć konto poczty elektronicznej i jak
z niego korzystać za pomocą przeglądarki WWW. Następnie omówię program Poczta,
1
wbudowany w system Windows 10 i przeznaczony do obsługi poczty e-mail .

Zakładamy skrzynkę e-mail

Konto e-mail można założyć nawet podczas pierwszej konfiguracji Windows 10
(system proponuje utworzenie adresu w formacie jakaśnazwa@outlook.com).
Oczywiście, nie jest to jedyny sposób na uzyskanie adresu poczty elektronicznej.

Wiele firm obecnych w Internecie dla celów reklamowych oferuje możliwość za-
kładania kont e-mailowych osobom prywatnym. Każda firma ma własny przepis
na zakładanie takiego konta, a szczegóły można znaleźć właśnie na jej stronie
WWW. Z wiadomych względów (przyciąganie odbiorców reklam) przodują w tym
portale internetowe, czyli serwisy grupujące w wygodnej formie różnorakie tre-
ści, np. wiadomości z kraju i z zagranicy, pogodę, informacje ekonomiczne.

Zaletą posiadania konta na portalu jest wygodny interfejs dostępu do tego konta,
czyli… zwykła przeglądarka internetowa. Nie musisz zatem używać specjalnych
programów pocztowych, a sam proces rejestracji konta trwa kilka minut. Zalety są
ewidentne, ale warto też pamiętać o wadach posiadania konta na portalu inter-
netowym. Należą do nich:

 udostępnianie naszych danych osobowych i zawartości poczty

elektronicznej obcej firmie;
 brak gwarancji dostępu do poczty elektronicznej (zdarzają się awarie,
za które dostawca w praktyce nie ponosi żadnej odpowiedzialności);
 na darmowe konto pocztowe przychodzi zazwyczaj sporo e-maili
o charakterze reklamowym (od właściciela serwera pocztowego)
lub wręcz niechcianych wiadomości od zupełnie nieznanych nadawców
(jest to tzw. spam).

1
W tym wydaniu książki pomijam opis starego programu Poczta usługi Windows Live,
który w Windows 10 nie działa zbyt dobrze i może sprawić problemy przy codziennej
pracy z pocztą elektroniczną.

349
 ABC komputera

Opiszę teraz, jak wygląda zakładanie i obsługa konta w portalu www.wp.pl. Jest to
przykład fikcyjny i nie sugeruję w żaden sposób wyższości tego portalu nad innymi,
jak np. Onetem czy Interią.

Otwórz przeglądarkę internetową i wejdź na stronę portalu www.wp.pl, a na-

stępnie kliknij ikonę Poczta, która znajduje się zazwyczaj w prawym górnym
rogu strony. Zobaczysz okienko powitalne, pozwalające założyć konto pocztowe
lub zalogować się na już istniejące konto. Aby założyć nowe konto poczty elek-
tronicznej, wystarczy kliknąć odsyłacz Załóż konto (rysunek 22.1). Pamiętaj, aby
zaznaczyć opcję Poczta darmowa.

Rysunek 22.1. Zakładamy konto poczty e-mail w portalu internetowym

Na kolejnym etapie musisz określić kluczowy parametr swojego adresu e-mail,

tzw. login, podać kilka danych osobowych oraz ustalić hasło dostępowe, którego
będziesz używać przy wchodzeniu do serwisu. Formularz tworzenia konta jest
dość długi, dlatego na rysunku 22.1 zamieściłem tylko jego najważniejsze elementy.

Darmowe serwisy e-mail są dość popularne i najłatwiejsze do zapamiętania lo-

giny, np. imiona, często bywają bardzo szybko rezerwowane przez innych. Nie
licz zatem na to, że łatwo utworzysz adres e-mail o nazwie janek@wp.pl czy in-
ny wymyślony na podobnej zasadzie. Na potrzeby tej książki utworzyłem konto
o identyfikatorze win10jok (jako skrót od „Windows 10 jest OK”).

350
 Poczta elektroniczna (e-mail)

Zauważ, że druga część adresu e-mail — po znaku @ (tzw. małpie) — jest okre-
ślona przez dostawcę usługi; w naszym przypadku jest to wp.pl. Cały adres za-
tem wygląda tak: win10jok@wp.pl.

Ważnym elementem jest wybór hasła dostępowego, którym będziesz się posłu-
giwał, korzystając z poczty. Zapisz sobie hasło na karteczce i schowaj w znanym
Ci miejscu lub je zapamiętaj! Omawiany w tym przykładzie portal internetowy
oferuje dodatkowo funkcję odzyskiwania hasła poprzez inne konto e-mail lub
SMS na telefon komórkowy.

Kreator tworzenia kont stosuje także zabezpieczenie w postaci wymogu prze-

pisania kodu z wyświetlonego obrazka — gwarantuje to, że konto zakłada czło-
wiek, a nie złośliwy program komputerowy. W kolejnych krokach musisz wypeł-
nić kilka pól zawierających podstawowe dane dotyczące Twojej osoby (np. wiek,
wykształcenie, region zamieszkania) i nacisnąć przycisk Załóż konto. Tuż po po-
prawnej rejestracji, poprzedzonej prośbą o zgodę na przetwarzanie danych oso-
bowych, serwer poinformuje Cię o podstawowych parametrach Twojego konta.

Spróbuj teraz zalogować się w serwisie pocztowym, tzn. kliknij ikonę Poczta na
stronie dostawcy usługi e-mail (w naszym przykładzie będzie to www.wp.pl) i po-
daj swój identyfikator (login) oraz hasło. Gdy klikniesz przycisk Zaloguj, po kilku
sekundach na ekranie przeglądarki zobaczysz zawartość swojego konta poczto-
wego (rysunek 22.2).

Rysunek 22.2. Dostęp do konta e-mail przez portal internetowy

351
 ABC komputera

Na ekranie widać foldery (katalogi) o oczywistym przeznaczeniu, np. folder Ode-

brane zawiera listę przesłanych do Ciebie listów (e-maili). W skrzynce poczto-
wej znajdziesz listy. Ich odczytanie jest bardzo proste. Wystarczy kliknąć temat
któregoś z nich i odczytać zawartość e-maila na formularzu, który pojawi się
na ekranie.

W naszym przykładzie, opisującym proces zakładania poczty na portalu Wirtualna

Polska, tuż po zalogowaniu zobaczysz w skrzynce wiadomość e-mail przesłaną
przez administratora serwisu. Należy ją uważnie przeczytać, gdyż zawiera dane
niezbędne do skonfigurowania programu do odbioru poczty elektronicznej.

Dane, które na rysunku 22.2 otoczyłem ramką, są bardzo ważne, gdyż służą do
konfigurowania programu pocztowego na komputerze. Zapamiętaj i zapisz te
informacje.
 Adres e-mail, np. win10jok@wp.pl.

 Serwer poczty wychodzącej (SMTP), np. smtp.wp.pl.

 Serwer poczty przychodzącej (IMAP), np. imap.wp.pl.

 Serwer poczty przychodzącej (POP3), np. pop3.wp.pl.

 Informacje dodatkowe, np. konieczność włączenia podczas konfigurowania

programu pocztowego opcji autoryzacji SMTP oraz to, że opcja Logowanie
przy użyciu bezpiecznego uwierzytelniania hasła powinna być wyłączona.
W e-mailu powitalnym poczty WP znajduje się odsyłacz do zawsze
aktualnych szczegółów konfiguracyjnych kont e-mail tego usługodawcy
(http://poczta.wp.pl/info-pomoc-konfig.html).

Zapisz powyższe dane w sekretnym miejscu (nie w komputerze!), włącznie z ha-

słem, które zostało określone wcześniej. Postaraj się nie zgubić tych informacji,
ponieważ są one potrzebne nie tylko do logowania się do serwisu poczty elektronicz-
nej na stronie WWW, ale i do konfigurowania programów do obsługi poczty,
jeśli chcesz takich używać.

Jeśli będziesz korzystał z poczty wyłącznie przez stronę internetową, to nie mu-
sisz pamiętać żadnych danych konfiguracyjnych — dla Ciebie ważne będą wów-
czas tylko login i hasło.

Pisanie nowego listu (wiadomości) e-mail polega na wypełnieniu prostego for-

mularza wywoływanego przez kliknięcie ikony Napisz (rysunek 22.3).

352
 Poczta elektroniczna (e-mail)

Rysunek 22.3. Komponowanie listu e-mail w portalu internetowym

Jeśli chwilowo nie wiesz, komu w ramach testu przekazać wiadomość, to spró-
buj wysłać list… do siebie!
 Oto kilka prostych zasad dotyczących komponowania wiadomości e-mail:

 W polu do (ang. to) wpisz adres e-mail odbiorcy. Możesz wysłać

wiadomość do kilku odbiorców, wpisując ich adresy oddzielone
przecinkami.
 W polu temat (ang. subject) wpisz krótki tytuł listu.

 W okienku treści wpisz właściwą treść listu — możesz używać polskich

znaków i znaków końca wiersza (return), dozwolone są także takie
elementy formatowania, jak np. pogrubienie, pochylenie; symbole ikon
są identyczne jak w typowym edytorze tekstu: B — pogrubienie
(ang. bold), I — pochylenie (ang. italic), U — podkreślenie (ang. underline).
Jeśli chcesz, możesz także dołączyć do listu załącznik, czyli dowolny
plik z Twojego dysku (odsyłacz dodaj załącznik).

Na koniec kliknij przycisk wyślij, co spowoduje przesłanie wiadomości przez

sieć Internet — zazwyczaj po kilku sekundach lub minutach taka wiadomość
trafia do skrzynki odbiorcy, niezależnie od tego, gdzie on się w danym momencie
znajduje!

353
 ABC komputera

Jeśli chcesz sprawdzić, czy na Twoje konto przyszły nowe wiadomości, klik-
nij odsyłacz Odbierz, znajdujący się w panelu okienka poczty. Jeśli przyszły nowe
e-maile, zobaczysz je w folderze Nowe — będą wyróżnione pogrubioną czcionką.

Darmowa poczta w Internecie

Lista portali oferujących utrzymanie darmowych kont e-mail jest bogata i aby
nie być posądzonym o faworyzowanie usług Microsoftu ani oferty Wirtualnej
Polski, wspomnę jeszcze o kilku innych:
 gmail.google.com (@gmail.com),

 www.onet.pl (@poczta.onet.pl, @vp.pl i kilka innych formatów adresu).

 www.interia.pl (@interia.pl, @interia.eu, @poczta.fm),

 www.gazeta.pl (@gazeta.pl),

 o2.pl (np. @o2.pl, @go2.pl, @tlen.pl),

Portale rywalizują pomiędzy sobą pod względem pojemności poczty, jakości ochro-
ny antywirusowej i zabezpieczenia przed pocztą niechcianą (tzw. spamem), a tak-
że pod względem kanałów dostępu (np. przez telefon komórkowy). Więcej infor-
macji znajdziesz w podanych wyżej serwisach internetowych.

Program Poczta
W tej części rozdziału omówię program poczty e-mail o nazwie… Poczta, któ-
ry został wbudowany w system Windows 10. Program ten pozwala korzystać
zarówno z kont typu IMAP (tzn. przechowujących wiadomości na serwerze), jak
i z tzw. kont POP3 — pobierających maile na komputer użytkownika i po po-
braniu kasujących je z serwera.

Dla użytkownika korzystającego z więcej niż jednego komputera podpiętego

pod konto Microsoftu konfiguracja w wersji IMAP niesie spore korzyści, gdyż
nawet po awarii sprzętu nasza poczta zostanie „odtworzona” po naprawie lub
nawet zmianie komputera. Oczywiście, nic nie stoi na przeszkodzie, aby konfi-
gurując konto e-mail, wskazać jego typ jako POP3 — wówczas trzeba będzie
podać tylko nieco inne wartości w polach konfiguracji.

Jak nauczyć program Poczta obsługi naszego konta e-mail? Sprawdźmy to w dzia-
łaniu.

354
 Poczta elektroniczna (e-mail)

Windows na podstawie adresu e-mail potrafi automatycznie

skonfigurować program Poczta, ale jeśli mu się to nie uda, to
zawsze możesz „nauczyć” program Poczta obsługi konta,
podając mu odpowiednie dane konfiguracyjne.

Konfiguracja dostępu do konta e-mail

Kliknij przycisk Start i kliknij (lub wyszukaj i kliknij) kafelek Poczta. Program
sprawdzi, czy istnieje konto Microsoft utworzone w domenie outlook.com
(jak pamiętasz, możliwość utworzenia takiego konta istniała przy wstępnej
konfiguracji Windows 10), i użyje go, jeśli je wykryje.

Możesz także dodać dowolne inne konto, jeśli znasz jego parametry — rysunek 22.4
pokazuje dostępne opcje i rodzaje obsługiwanych kont.

Rysunek 22.4.
Pierwsza
konfiguracja
programu
Poczta

Często wystarczy wybrać posiadany typ konta (np. Google, Inne konto…) i wpi-
sać adres e-mail oraz hasło, aby program samoczynnie załadował parametry
i pozwolił na jego używanie. Przykład takiej sytuacji pokazuję na rysunku 22.5.

Nie zawsze jednak Windows poprawnie wykryje ustawienia konfiguracyjne ta-

kiego konta i w takim przypadku musisz skorzystać z wariantu ukrytego pod
przyciskiem Konfiguracja zaawansowana.

Zobaczysz wówczas okienko, które pozwoli wpisać wszystkie „techniczne” pa-

rametry (rysunek 22.6).

355
 ABC komputera

Rysunek 22.5.
Program Poczta
wykrywa wiele
standardowych
rodzajów kont

Rysunek 22.6.
Dodaj konto
e-mail w trybie
zaawansowanym

W oknie pokazanym na rysunku 22.6 podajesz wszystkie te dziwne informacje

techniczne, które są niezbędne do obsługi konta przez program pocztowy (zob.
dla porównania dane z rysunku 22.2).

Na szczęście, wszystko to należy zrobić tylko raz. Przy kolejnym uruchomieniu

programu Poczta wejdziesz już do swojej skrzynki pocztowej bez konieczności
przechodzenia przez żmudną procedurę konfiguracyjną.

356
 Poczta elektroniczna (e-mail)

Jeśli w przyszłości zechcesz dodać kolejne skrzynki e-mail,

usunąć je lub poprawić ustawienia kont, to wejdź do panelu
Ustawienia — kliknij na nim przycisk koła zębatego ( ) —
i znajdź sekcję Konta.

Czytanie i pisanie wiadomości

Jeśli skrzynka pocztowa została prawidłowo skonfigurowana, jak opisałem w po-
przednim punkcie, po kolejnym uruchomieniu programu Poczta zobaczysz zawar-
tość swojej skrzynki w pełnej krasie, w bardzo ascetycznej aplikacji, znacznie
ładniejszej niż powszechnie krytykowany program znany z Windows 8 i 8.1.

Przykładowy wygląd aplikacji Poczta pokazałem na rysunku 22.7.

Rysunek 22.7. Program Poczta w widoku skrzynki pocztowej

Obsługa programu jest niesłychanie prosta i intuicyjna.

 Klikaj myszą foldery, aby wyświetlać ich zawartość i móc nią zarządzać:
kasować e-maile, odpowiadać na nie, pisać listy.

 Przycisk (trzy kropki) pozwala na wykonanie dodatkowych

czynności (np. oznakowanie maila flagą, wydrukowanie, przeniesienie).
Flagowanie wiadomości pozwala przyczepić do nich symbol małej flagi ( ).

357
 ABC komputera

Dzięki temu będzie można szybko wyświetlić listę oflagowanych wiadomości,

klikając przycisk o tym samym kształcie widoczny na lewym panelu
programu Poczta. Przetestuj flagowanie wiadomości i ich wyświetlanie!
 Aby nie zaśmiecać ekranu zbędnymi elementami, wszelkie opcje i widoki
dodatkowe są uaktywniane w miarę potrzeby (dzięki temu ekran wydaje
się początkowo aż nadto ascetyczny).
 Program odświeża na bieżąco zawartość listy maili, ale możesz wymusić
synchronizację, klikając przycisk opisany jako Sprawdź pocztę.

W ramach przykładu spróbuj napisać nową wiadomość e-mail, klikając w przy-

cisk (zadziała skrót Ctrl+N). Popatrz na rysunek 22.8.

Rysunek 22.8. Komponujemy wiadomość e-mail w programie Poczta

Po prostu napisz list i kliknij Wyślij!

Program Poczta wydaje się początkowo nieco „surowy”, ale po jakimś czasie
można się do niego przyzwyczaić i sprawnie go używać.

Klikając napisy Do, DW lub UDW, możesz dodawać adresy e-mail z listy kontaktów
aplikacji Kontakty. Do tego tematu wrócę pod koniec tego rozdziału.

Co oznaczają pola Do, DW, UDW? Zapamiętaj dokładnie znaczenie tych terminów,
gdyż należy je znać, aby nie popełniać śmiesznych pomyłek w trakcie adresowa-
nia listów.

358
 Poczta elektroniczna (e-mail)

 Do (ang. to) oznacza adres e-mailowy osoby, do której wysyłasz list (aby
wysłać list do grupy osób, oddzielaj poszczególne adresy spacjami lub
przecinkami).
 DW, czyli „Do wiadomości” (ang. carbon copy, CC), oznacza adres (adresy),
pod który zostanie przesłana kopia listu. Osoby z listy Do zobaczą, kto był
na liście DW.
 UDW, czyli „Ukryte do wiadomości” (ang. blind copy, BCC), oznacza tajny
adres (adresy), pod który zostanie przesłana kopia listu. Osoby z listy Do
nie zobaczą, kto był na liście UDW.

Zarządzanie wiadomościami na serwerze

Program Poczta przechowuje wiadomości na serwerze i to, co widzisz na ekra-
nie komputera, jest wierną kopią zawartości serwera pocztowego. Kasując lub
przesuwając wiadomości, możesz to robić wyłącznie w ramach struktury kata-
logów dostępnych na serwerze.

Rysunek 22.9 pokazuje pełny widok folderów sieciowy pewnego konta e-mail
skonfigurowanego w trybie IMAP.

Rysunek 22.9.
Foldery konta
e-mail na
serwerze
pocztowym

Na szczęście, taki „techniczny” widok nie jest na co dzień potrzebny i wystar-

czające jest nawigowanie pomiędzy kilkoma folderami — np. skrzynką odbiorczą,
elementami wysłanymi lub usuniętymi.

359
 ABC komputera

Kontakty, czyli Twoja książka adresowa

Znaczącym ułatwieniem podczas pracy z pocztą elektroniczną jest możliwość
utrzymywania elektronicznej książki adresowej. Dzięki temu podczas pisania
listu nie jest wymagane odręczne wpisywanie adresów e-mailowych (często
skomplikowanych). W programie Poczta kontakty są trwale zintegrowane z kontem
Windows, współdzielone z wieloma aplikacjami i można ich używać na wielu
urządzeniach przypisanych do danego konta Windows.

Do obsługi kontaktów służy wygodna aplikacja o dość oczywistej nazwie… Kon-

takty. Jest ona ściśle zintegrowana z programem pocztowym; okazuje się, że wy-
starczy zacząć pisać fragment nazwy kontaktu lub adresu e-mail w jednym z pól
DO, DW lub UDW, a program spróbuje znaleźć pasujące adresy i pozwoli je wy-
brać kliknięciem myszy (rysunek 22.10).

Rysunek 22.10.
Wybieranie
adresów e-mail
z aplikacji
Kontakty

Prościej już chyba się nie da, prawda? Oczywiście, adresy musimy wcześniej zdefi-
niować w aplikacji Kontakty, w przeciwnym razie trzeba je będzie wpisać w polu
ręcznie.

Na początek ważna uwaga: aby używać kontaktów systemu Windows, musisz

używać konta typu Microsoft. Nie wynika to ze złej woli producenta, ale z charak-
teru usługi: kontakty są trzymane „w chmurze” i dzielone pomiędzy urządzeniami
używającymi danego konta.

Wyszukaj teraz i uruchom w menu Start kafelek aplikacji Kontakty.

Podczas pierwszego uruchomienia aplikacji Kontakty zobaczysz ekran proponujący

połączenie kontaktów Twojego konta z innymi serwisami (Google, LinkedIn).
Możesz zignorować tę propozycję i po prostu zacząć dodawać kontakty w ramach
konta Microsoft (rysunek 22.11).

360
 Poczta elektroniczna (e-mail)

Rysunek 22.11.
Pierwsze
uruchomienie
aplikacji
Kontakty

Aby dodać nowy kontakt, kliknij symbol plusa ( ). Zobaczysz wówczas formularz
pozwalający zdefiniować nowy kontakt. Przykład pokazałem na rysunku 22.12.

Rysunek 22.12.
Definiujemy nowy
kontakt

Jak widać, definiowanie kontaktów w systemie Windows wcale nie jest trudne,
chociaż wymaga użycia innej aplikacji niż program pocztowy.

361
 ABC komputera

Kalendarz, czyli zaplanuj swój czas

Program Poczta zawiera niezbyt wyeksponowaną, ale użyteczną aplikację Kalen-
darz — patrz ikonka w lewym dolnym rogu programu (rysunek 22.13).

Rysunek 22.13. Aplikacja Kalendarz

Używanie kalendarza elektronicznego jest bardzo intuicyjne. Możesz z łatwo-

ścią zmieniać widok pomiędzy trybami Dzień, Tydzień roboczy lub Miesiąc oraz
wybierać na kontrolce z lewej strony konkretny dzień w dowolnym okresie.

Dodanie nowego zdarzenia polega na kliknięciu w panelu centralnym i podaniu

szczegółów (nazwa, czas trwania, ew. powiadomienia).

Przykład pokazuję na rysunku 22.14.

Jak pokazałem na przykładzie, komputer powiadomi Cię o nadchodzącym zda-

rzeniu wyskakującym okienkiem (i sygnałem dźwiękowym).

362
 Poczta elektroniczna (e-mail)

Rysunek 22.14. Definiowanie zdarzenia w kalendarzu i ustalanie opcji powiadomień

363
 ABC komputera

364
 23

KONTO MICROSOFT
I SKLEP WINDOWS

K afelek o nazwie Sklep, widoczny w menu

startowym, pełni taką samą funkcję jak program
App Store, znany z systemu OS X, stosowanego
w komputerach firmy Apple — możesz w nim po-
bierać darmowe lub płatne programy i są one na
stałe przypisane nie do konkretnego komputera,
ale do Twojego identyfikatora użytkownika (ad-
resu e-mail konta Microsoft). W praktyce ozna-
cza to, że po wymianie komputera na nowy znów
będziesz mógł korzystać z wszelkich danych
związanych z takim kontem — plików w usłudze
OneDrive oraz zakupionych programów.

Sklep zawiera szereg kategorii i aby je obejrzeć,

musisz często „przedzierać” się przez reklamy…
Niestety, jak to w każdym sklepie bywa, jest to
okazja, aby zachęcić nas do wcześniej nieplanowa-
nych zakupów!
 ABC komputera

Uruchom teraz aplikację Sklep i sprawdź, co Microsoft oferuje swoim klientom

(rysunek 23.1).

Rysunek 23.1. Sklep Windows (ang. Windows Store) oferuje aplikacje przypisane
na stałe do konta nabywcy

Gdy wyszukasz i klikniesz interesującą aplikację (początkowo zapewne będzie

to jakaś gra!), będzie ją można od razu zainstalować, klikając przycisk Bez-
płatna (jeśli program okazał się darmowy; możesz napotkać też wersje prób-
ne) lub przycisk z ceną albo z napisem.

Aplikacja Sklep jest zintegrowana z kontem Microsoft (tym samym, którego

używasz do logowania). Wszelkie zakupy lub darmowe pobrania są rejestrowa-
ne i zawsze można będzie przywrócić elementy, które zostały wykasowane,
świadomie lub przez pomyłkę.

O koncie Microsoft wspominałem już przy omawianiu wstępnej konfiguracji

systemu Windows w rozdziale 2. Warto wiedzieć, że konto Microsoft to tak na-
prawdę nowa nazwa tzw. identyfikatora Windows Live ID. Teraz pokażę, jak
je założyć, gdyż najnowsze aplikacje pisane dla Windows często działają w pełni
dopiero po zalogowaniu się na nie za pomocą identyfikatora konta, a aplikacje
płatne można zakupić wyłącznie za pomocą konta Microsoft.

366
 Konto Microsoft i Sklep Windows

Zakładamy konto Microsoft

Konto Microsoft spina w spójny sposób wiele usług firmy Microsoft, np. logowanie
do Windows, pakiet Office 365, „chmurowe” usługi OneDrive, Skype lub Xbox.

Czy zdarzyło Ci się kiedyś korzystać z Outlook.com lub Hotmail? Adres e-mail
i hasło używane w dowolnej z tych usług to właśnie konto Microsoft. Oto jakie
posiadasz opcje:
 Konto Microsoft można utworzyć przy pierwszej konfiguracji Windows,
ale nawet jeśli początkowo utworzysz konto lokalne (patrz rozdział 2.),
to można dokonać jego konwersji na konto Microsoft — warunkiem jest
posiadanie lub pozyskanie adresu e-mail, który stanowi identyfikator
konta. Jak dokonać konwersji konta lokalnego na wariant Microsoft?
Procedura jest prosta: Otwórz menu Start ( ) i wybierz polecenie
Ustawienia/Konta/Twoje konto, a następnie wybierz polecenie Zamiast
tego zaloguj się za pomocą konta Microsoft. Dalsze kroki będą podpowiadane
przez komputer i nie będę ich tu cytował, aby niepotrzebnie nie zajmować
miejsca.
 Konto Microsoft możesz utworzyć, nawet używając dowolnego innego
komputera. Wystarczy zalogować się w witrynie https://signup.live.com
i użyć jej do logowania na komputer zawierający system Windows.

Popatrz teraz na rysunek 23.2, który ilustruje sposób zakładania konta Micro-
soft w witrynie https://signup.live.com.

Rysunek 23.2. Zakładamy konto Microsoft w witrynie https://signup.live.com

Utworzenie konta Microsoft wymaga podania szeregu danych osobowych oraz ad-
resu e-mail. Firma Microsoft stosuje wyrafinowany system zabezpieczeń konta,
używający kodów SMS, i warto w formularzu podać numer swojego telefonu

367
 ABC komputera

komórkowego, gdyż ułatwi to autoryzację wielu czynności i pozwoli łatwo od-

zyskać dostęp do utraconego lub przejętego przez hakera konta!

Jeśli formularz zakładania konta wyświetla się błędnie w języku

angielskim, możesz go zmienić na język polski, klikając odsyłacz
znajdujący się w prawym dolnym rogu okna przeglądarki.

W rozdziale 22. pokazałem, jak uzyskać adres e-mail na polskich

portalach internetowych oraz jak odczytywać i wysyłać e-maile
— zajrzyj tam!

Adres e-mail możesz nawet utworzyć na serwerze Microsoftu (zob. odsyłacz Uzy-
skaj nowy adres e-mail), ale do rejestracji konta Microsoft możesz podać do-
wolny wcześniej utworzony i działający adres e-mail.

Rejestracja wymaga potwierdzenia tej czynności w programie pocztowym —

kiedy dostaniesz wiadomość e-mail od firmy Microsoft, postępuj według instruk-
cji. W dalszej części rozdziału zakładam, że rejestracja została potwierdzona
i możesz się logować za pomocą ustalonego identyfikatora i hasła.

Odzyskiwanie dostępu do konta Microsoft

Konto typu Microsoft idealnie wspomaga pracę z komputerem w dobie Internetu,
gdyż system przechowuje wszystkie istotne dane komputera „w chmurze” i pozwala
się nimi dzielić pomiędzy urządzeniami właściciela (komputerami, tabletami).

Konto Microsoft wymaga podania hasła lub zdefiniowanego PIN-u, gdyż można się
do niego „włamać” z dowolnego innego komputera. Hasła zwiększają bezpieczeń-
stwo, ale nie sposób nie zauważyć, że są nieco męczące.

Czy w Windowsie można usprawnić pracę z kontami wymagającymi haseł? Oczy-

wiście, że można, ale kosztem zezwolenia na pewne luki w zakresie bezpieczeń-
stwa — akceptowalne w domu, znacznie bardziej ryzykowne podczas wyjazdu
z komputerem.

Jeśli nie lubisz logować się po uruchomieniu komputera ze stanu uśpienia, wejdź do
ustawień komputera ( i polecenie Ustawienia/Konta/Twoje konto) i w opcji
Opcje logowania ustaw opcję Nigdy w sekcji Wymagaj logowania (rysunek 23.3).

368
 Konto Microsoft i Sklep Windows

Rysunek 23.3.
Zmiana opcji
logowania

Jak już wcześniej pokazałem w tej książce, w tej samej sekcji ustawień mo-
żesz zmienić hasło na inne oraz ustawić wygodny w użyciu 4-cyfrowy PIN,
pozwalający na szybkie logowanie się do komputera (PIN działa wyłącznie na
ekranie blokady komputera, nie można go wpisać w przeglądarce!).

Co zrobić, gdy zapomnisz hasła?

Okazuje się, że dzięki posiadaniu konta Microsoft możliwe jest łatwe odzyska-
nie utraconego hasła z innego komputera.

Aby uruchomić procedurę odzyskiwania, musisz wejść na inny komputer i wejść na

stronę http://windows.microsoft.com/pl-pl lub http://login.live.com/pl.

Tam znajdź i kliknij odsyłacz Nie możesz uzyskać dostępu do swojego konta?
(rysunek 23.4).

Rysunek 23.4.
Odzyskiwanie
hasła do konta
Microsoft

Procedura odzyskiwania hasła działa wyłącznie dla konta, które posiada zdefinio-
wane dodatkowe zabezpieczenia, np. alternatywny adres e-mail lub numer telefo-
nu komórkowego.

369
 ABC komputera

Sklep Windows
Sklep Windows pozwala na pobieranie darmowych lub płatnych programów,
które po zainstalowaniu zostaną trwale przypisane do konta Microsoft, co oznacza,
że po wymianie komputera na nowy znów będziesz mógł z nich korzystać. Jest
to niewątpliwie nowoczesny model dystrybucji oprogramowania, bardzo ko-
rzystny dla użytkownika końcowego (brak pudełek, „wieczna” licencja na użyt-
kowanie). Przyjrzyjmy się w praktyce, jak wygląda korzystanie ze Sklepu Windows.

Darmowe aplikacje w Sklepie Windows

Wejdź do aplikacji Sklep i gdy już ją widzisz na ekranie, zacznij pisać na nim sło-
wo „saper”, a potem naciśnij Enter. Program wyszuka w sklepie grę, która ist-
niała od lat w każdej wersji systemu Windows i obecnie została przepisana na
format kafelkowy. Kliknij ją i gdy zobaczysz ekran szczegółowy z opisem, klik-
nij przycisk Bezpłatna (rysunek 23.5).

Rysunek 23.5. Aplikacja Sklep zawiera wiele darmowych i często świetnych programów

Po pobraniu gry pierwsza próba jej uruchomienia może wywołać prośbę o potwier-
dzenie pewnych ustawień — zgódź się i kliknij przycisk Tak.

To wszystko! Gra została pobrana i znajduje się na liście programów w menu Start.

Aplikacje płatne w Sklepie Windows

W Sklepie Windows znajdziesz setki darmowych programów, ale są też aplikacje
płatne, które można pobrać dopiero po uiszczeniu opłaty kartą kredytową lub
za pośrednictwem serwisu PayPal. Aplikacje płatne zamiast przycisku Bezpłatne
mają przycisk z ceną. Kliknięcie go zainicjuje proces zakupu — jeśli jest to pierwszy

370
 Konto Microsoft i Sklep Windows

zakup, musisz dodać do konta Microsoft dane swojej karty kredytowej (czyn-
ność tę wykonuje się tylko raz).

Jeśli nie posiadasz karty kredytowej, skorzystaj z serwisu PayPal (www.paypal.com)

— możesz tam założyć wirtualne konto płatnicze, doładować je np. przelewem
ze swojego konta bankowego i następnie wykonywać płatności w Sklepie Windows,
serwisie eBay itp.

Niektóre płatne aplikacje oferują ograniczone funkcjonalnie

lub czasowo wersje testowe — obok ceny zobaczysz wówczas
przycisk Wypróbuj lub Bezpłatne demo.

Przywracanie aplikacji ze Sklepu Windows

Jeśli na nowym komputerze nie zobaczysz swoich aplikacji, a jesteś zalogowany
do właściwego konta Microsoft, możesz łatwo przejrzeć programy i przywrócić
brakujące. Otwórz program Sklep i kliknij w symbol zalogowanego użytkownika,
aby wywołać dodatkowe menu aplikacji (rysunek 23.6).

Rysunek 23.6.
Przywróć
utracone
aplikacje
w Sklepie
Windows

Aby przywrócić aplikację, po prostu znajdź ją na liście i gdy zauważysz, że nie

jest zainstalowana (brak przycisku Otwórz), kliknij Zainstaluj.

371
 ABC komputera

Aktualizacje aplikacji w Sklepie Windows

Gdy kupujesz płatne lub pobierasz darmowe aplikacje w Sklepie Windows, au-
tomatycznie uzyskujesz prawo do ich darmowych aktualizacji. Aktualizacje mogą
zawierać poprawki błędów i nowe funkcje, dlatego warto je od czasu do czasu
akceptować, gdy zobaczysz powiadomienie o ich dostępności.

Instalacja aktualizacji jest przeprowadzana w tle działania komputera, ale mo-

żesz ją wymusić, klikając w ikonę zalogowanej osoby i wybierając polecenie
Pliki do pobrania i aktualizacje (rysunek 23.6).

372
 24

ZASTOSOWANIA
INTERNETU

I tak dotarliśmy razem do ostatniego rozdziału

tej książki. Naszą przygodę z komputerem rozpo-
częliśmy w sklepie komputerowym, następnie po-
kazałem, jak używać nowego przełomowego syste-
mu Microsoft. Później był opis pakietu Microsoft
Office i wreszcie to, co stanowi podstawę funk-
cjonowania we współczesnym świecie — Internet.
Wiesz już, jak podłączyć komputer do sieci i jak
używać przeglądarki internetowej i poczty e-mail.

W tym rozdziale pokażę Ci, że koniec lektury tej

książki oznacza początek wielkiej przygody już nie
z komputerem (to tylko narzędzie!), ale właśnie
z Internetem. Sprawne poruszanie się po sieci
i używanie programów, które są do niej podłączo-
ne, gwarantują większą satysfakcję i przyjemność
związaną z używaniem komputera, który staje się
prawdziwym oknem na świat.
 ABC komputera

Internet to nie tylko poczta elektroniczna i strony WWW. Podstawową siłą In-
ternetu jest powstała spontanicznie wspólnota ludzi, którzy często bezintere-
sownie dzielą się ze sobą informacjami na przeróżne tematy i nawzajem sobie
pomagają. W tym rozdziale opiszę korzystanie ze specjalizowanych stron uła-
twiających wymianę informacji (tzw. fora dyskusyjne) i komunikatorów (kon-
kretnie z Gadu-Gadu, bardzo popularnego wśród internautów). Opowiem, czym
jest tania telefonia internetowa Skype. Pokażę na przykładach, na czym polega
bankowość internetowa, a także omówię ciekawe serwisy internetowe, zwią-
zane np. z pośrednictwem pracy, muzyką czy turystyką.

Fora dyskusyjne
W Internecie ludzie mający podobne zainteresowania mogą wymieniać poglądy
w tzw. forach internetowych. Uczestniczenie w nich bardzo przypomina pisanie
listów za pomocą poczty elektronicznej. Różnica polega na tym, że te „listy” są
widoczne w sieci Internet i zazwyczaj nie można ich wykasować po wysłaniu.
Fora przejęły rolę wcześniej popularnych serwerów tzw. grup dyskusyjnych, ofe-
rując wygodny, a mniej kłopotliwy technicznie sposób na prowadzenie dyskusji
w sieci przy pomocy zwykłej przeglądarki.

Przećwiczmy to na przykładzie. Otwórz przeglądarkę i wejdź na stronę http://

forum.centrumwindows.pl (jest to jeden z licznych serwisów poświęconych
systemowi Windows) — rysunek 24.1. Jeśli tematyka „windows” nie pasjonuje
Cię zbyt mocno, to wyszukaj inne forum tematyczne, poświęcone zwierzętom,
gotowaniu, telewizji, podróżom — w Internecie znajdziesz setki stron założo-
nych przez pasjonatów różnej maści albo przez duże firmy obsługujące portale
tematyczne!

Gdy spróbujesz odwiedzić nasz przykładowy serwis w przeglądarce, zobaczysz

pewną strukturę informacyjną (sekcje, wpisy, poradniki), ale gdy spróbujesz coś
napisać, używając odsyłacza Napisz temat lub próbując odpowiedzieć na jakiś
„post” (czyli wpis), nie będzie to możliwe. Otrzymasz wówczas ostrzeżenie: „Nie
nastąpiło zalogowanie, lub nie masz dostępu do tej części forum. Możliwe po-
wody takiej sytuacji: Nie zalogowano lub nie zarejestrowano się na forum. Za-
loguj się lub zarejestruj”.

Kliknij teraz odsyłacz Rejestracja i spróbuj utworzyć w tym serwisie własne

konto, z własnym identyfikatorem i hasłem. Proces ten ilustruje rysunek 24.2.

374
 Zastosowania Internetu

Rysunek 24.1. Przykładowe forum internetowe

Rysunek 24.2. Rejestracja konta na forum internetowym

Rejestracja polega na podaniu kilku danych o sobie i przede wszystkim na określe-

niu identyfikatora (tzw. nicka), jakim będziemy się przedstawiali na forum. Nie
musi to wcale być identyfikator zgodny z adresem e-mail. Adres e-mail musisz
jednak podać prawdziwy, gdyż na niego przyjdzie tzw. wiadomość aktywacyjna

375
 ABC komputera

z odsyłaczem, który należy kliknąć, aby móc zalogować się do serwisu. Czasami
taki list aktywacyjny trafia do skrzynki wiadomości niechcianych (spamu) i jeśli
e-mail nie przychodzi w ciągu kilku minut, zajrzyj właśnie tam.

Po pomyślnie zakończonej rejestracji możesz zalogować się na forum i aktywnie

uczestniczyć w dyskusjach: czytać wątki dyskusyjne, odpowiadać na komentarze,
publikować nowe wpisy (tzw. posty). Te wszystkie czynności wykonasz z pomocą
przeglądarki internetowej!

Gadu-Gadu i inne komunikatory

Komunikator internetowy to program służący do natychmiastowej komunikacji
internetowej. Komunikator, w przeciwieństwie do poczty elektronicznej, po-
zwala wysłać natychmiastową wiadomość na komputer innego użytkownika.
Ta druga osoba, jeśli tylko w danym momencie używa komunikatora, od razu
zobaczy Twoją wiadomość w okienku i będzie mogła zareagować.

Wiadomości w komunikatorze pisze się za pomocą komfortowych programów,

które maksymalnie zmniejszają wysiłek związany z prowadzeniem konwersacji
online.

Jeśli rozmawiasz przez Internet podczas pracy w biurze, to weź

pod uwagę, że pracodawca może patrzeć niezbyt przychylnym
okiem na używanie komunikatorów, które kojarzą się —
czasami słusznie — ze zwykłym plotkowaniem. Sporo firm
oferuje jednak wewnętrzne komunikatory, które ułatwiają
pracę zespołową, pozwalając na szybką wymianę informacji.

Nowoczesne komunikatory pozwalają nie tylko wysyłać teksty, ale i prowadzić

rozmowy wideo (wymagana do tego jest kamera internetowa), ewentualnie dar-
mowe rozmowy przez sieć (w rodzaju słynnego programu Skype). Można także
wysyłać pliki oraz… SMS-y!

Omawiany w tym rozdziale komunikator jest bardzo popularny w Polsce. Można

go pobrać ze strony http://www.gadu-gadu.pl w kilka minut. Proponuję, abyś
wszedł na stronę producenta, przeczytał opis możliwości programu, a gdy Ci
się spodoba, załadował go na swój komputer oraz uruchomił według podanych
instrukcji.

376
 Zastosowania Internetu

Ogólnie mówiąc, program pozwala na:

 natychmiastową komunikację przez Internet z Twoim znajomym, który
jest „na linii” i także używa Gadu-Gadu;
 wysyłanie wiadomości SMS (na telefony komórkowe) do użytkowników
programu;
 wyszukiwanie w Internecie osób, np. według nazwiska lub adresu e-mail.

Pobierz program i uruchom go według instrukcji podanej w rozdziale 21. Przy

pierwszym uruchomieniu zamiast danych logowania kliknij odsyłacz Załóż konto
(rysunek 24.3).

Rysunek 24.3.
Rejestracja konta
Gadu-Gadu
zajmuje kilka
minut

Podczas rejestracji musisz podać tylko adres e-mail i hasło do programu (wy-
myśl je). Serwer Gadu-Gadu przydzieli Ci numer użytkownika i wyśle wiado-
mość aktywacyjną z kodem na podany adres e-mail. Musisz otworzyć otrzy-
maną wiadomość i przepisać do okienka otrzymany kod. Podaj następnie kilka
informacji o sobie (np. płeć, imię i nazwisko, adres e-mail, numer telefonu) i…
możesz zaczynać.

Numer uzyskany w Gadu-Gadu po prostu podajesz swoim znajomym, podob-

nie jak adres e-mail.

377
 ABC komputera

Program Gadu-Gadu instaluje ikonę na pasku powiadomień (z prawej strony

na dole pulpitu). Kolor czerwony oznacza niedostępność dla innych. Jeśli nato-
miast chcesz umożliwić wysyłanie i odbieranie wiadomości, przejdź do trybu
Dostępny (status dostępności zmienisz, wybierając go z listy — kliknij prawym
klawiszem myszy ikonkę ).

Aby móc prowadzić rozmowy ze znajomymi przez Gadu-Gadu, należy zdobyć

ich numery kontaktowe. Posiadając te numery, musisz zarejestrować swoich
znajomych w menu Kontakty i dopiero potem będzie możliwe prowadzenie
konwersacji.

Procedurę dodawania kontaktu pokazuję na rysunku 24.4.

Rysunek 24.4.
Dodawanie
kontaktów
w Gadu-Gadu

 Wpisz lub wyszukaj numer GG.

 Jeśli numer zostanie znaleziony, dodaj go do kontaktów.

Po odszukaniu znajomej (lub nie…) osoby i dodaniu jej do kontaktów możesz jej
wysłać wiadomość internetową lub SMS na telefon komórkowy. Przykład roz-
mowy przez komunikator Gadu-Gadu pokazuję na rysunku 24.5.

Jak widać, konwersacja jest bardzo prosta — po zainicjowaniu rozmowy wpi-

sujesz proste komunikaty w okienku aplikacji i naciskasz Enter, aby je wysłać.
Wiadomości te natychmiast pojawiają się na komputerze odbiorcy, jeśli tylko
ma on ustawiony status Dostępny.

378
 Zastosowania Internetu

Rysunek 24.5. Konwersacja przez Gadu-Gadu

Wiadomość wysłana za pomocą programu Gadu-Gadu dociera nawet wtedy, gdy

komputer jej odbiorcy nie jest w danym momencie podłączony do Internetu.
W okienku, które otwiera się podczas konwersacji, widoczna jest cała historia
przeprowadzonej rozmowy.

Dotarcie wiadomości do Ciebie program sygnalizuje pojawieniem się na pasku

zadań koperty zamiast ikony słoneczka: . Zobaczysz także odpowiednie
powiadomienie — możesz łatwo otworzyć komunikator, klikając dymek.

Kliknięcie koperty otwiera okienko pozwalające kontynuować konwersację on-

line, to znaczy w stałej komunikacji z rozmówcą.

Czy Gadu-Gadu to jedyny komunikator? Oczywiście, że nie! Microsoft oferuje

wbudowany w Windows program Wiadomości, który również pozwala, po-
dobnie jak Gadu-Gadu, na prowadzenie rozmów z przyjaciółmi w trybie online
i wysyłanie wiadomości na telefony komórkowe. Za pomocą tego programu możesz
także przesyłać pliki muzyczne i graficzne. Ponadto niektóre portale, np. Onet,
oferują własne komunikatory.

379
 ABC komputera

Telefonia internetowa
Sieć Internet pozwala na przesyłanie informacji dowolnego typu i nie trzeba
było długo czekać, aby pojawiły się programy i sprzęt pozwalający na wykony-
wanie połączeń głosowych, a nawet przesyłanie wideo przez komputer — pod
warunkiem posiadania aktywnego połączenia internetowego. Połączenia wyko-
nywane w ten sposób są bardzo tanie, a gdy dzwonisz pomiędzy numerami tej
samej sieci — zupełnie darmowe.

Możliwe są w zasadzie dwa typy rozwiązań:

 Sprzętowe bramki VoIP (ang. Voice over Internet Protocol — protokół
do internetowej transmisji głosu) — podłączasz do swojego routera
specjalne pudełko (również przypominające zwykły router), a do niego
przyłączasz zwykły telefon i po prostu dzwonisz.
 Specjalne programy do wykonywania połączeń, np. Skype (znajdziesz go
w menu Start) — jeżeli masz słuchawki z mikrofonem (lub po prostu użyjesz
mikrofonu wbudowanego w obudowę laptopa) oraz kamerę z mikrofonem
1
(większość laptopów ma fabryczną kamerę zamontowaną w klapie) ,
możesz prowadzić rozmowy z podglądem wideo!

Przykładem oferty z kategorii bramek VoIP jest usługa, której opis znajdziesz na
stronie www.halonet.pl. Za ok. 150 – 200 zł dostajesz gotowy do użytku sprzęt. Co
ciekawe, za złotówkę rocznie można wykupić prawdziwy numer z wybranej strefy
stacjonarnej (np. 22 dla Warszawy, 71 dla Wrocławia) i osoby dzwoniące do Ciebie
nie zorientują się, że posiadasz numer niepochodzący od tradycyjnego operatora
telekomunikacyjnego. Jakość rozmów prowadzonych przez profesjonalną bramkę
VoIP jest zaskakująco dobra.

Oferta Skype’a jest również interesująca z tego względu, że usługa ta zdobyła

dziesiątki milinów użytkowników na świecie, więc szansa porozmawiania za dar-
mo z kimś mieszkającym za granicą jest bardzo duża. Skype jest wbudowany do
systemu Windows 10 i nie wymaga dodatkowego sprzętu VoIP. Podczas pierwszego
uruchomienia programu musisz się w nim zalogować, używając konta Microsoft.
Program może zapytać Cię o zgodę na używanie kamery i mikrofonu — oczywiście
zgódź się.

Skype jest bardzo prosty w obsłudze. Jeśli już znasz adres w formacie Skype in-
nej osoby, to rozmowa telefoniczna (lub wideo) przez Internet będzie inicjowana
jednym kliknięciem myszki (rysunek 24.6).

1
Także do zwykłego komputera stacjonarnego bez problemu dokupisz kamerę USB
z wbudowanym mikrofonem za 30 – 50 zł.

380
 Zastosowania Internetu

Rysunek 24.6. Komunikator Skype

Możesz także dzwonić na prawdziwe numery telefonów, ale to jest już płatne
— musisz doładować konto Skype lub wykupić abonament w tej usłudze.

Banki internetowe
Można bez wahania pokusić się o stwierdzenie, że Internet zrewolucjonizował
bankowość w Polsce. Możliwość sprawdzenia salda rachunku na komputerze,
wykonywania darmowych przelewów na dowolne konta, przekazywania przez
bank informacji na telefon komórkowy o zmianie salda — takie usługi są dostęp-
ne bez żadnych ograniczeń. Oczywiście, aby korzystać z tych udogodnień, trze-
ba mieć połączenie z siecią, ale czy obecnie stanowi to jakiś problem?

Zakładanie konta w banku, który udostępnia rachunek przez Internet, wygląda

mniej więcej tak, jak opisuję.
 Wypełniamy formularz na stronie banku (np. www.aliorbank.pl,
www.inteligo.pl, www.mbank.pl, www.bph.pl, www.nordea.pl — to tylko
kilka przykładów).

381
 ABC komputera

 Czasami oddzwania do nas pracownik banku, aby zweryfikować

wiarygodność naszych danych i podać informacje potrzebne nam do
zalogowania się do systemu. Od tego momentu zazwyczaj możliwy jest
dostęp do rachunku przez przeglądarkę WWW. Inny wariant to oczekiwanie
na dokumenty z banku, który wyśle do nas kurierem umowę do podpisania
i jeśli to zrobimy, dostęp do konta zostanie aktywowany. Niektóre banki
pozwalają na autoryzację danych poprzez wysłanie testowego przelewu
z innego naszego konta; wówczas znika cała ta zbędna „papierologia”
związana z podpisywaniem umowy na odległość.
 Jeśli chcesz przyspieszyć procedurę zakładania konta, to możesz odwiedzić
placówkę banku, jeśli takowe są dostępne w Twojej okolicy— wówczas
załatwisz formalności, pokazując dowód osobisty lub inny dowód tożsamości.
 Jeśli obejmuje to umowa konta, to po kilku dniach otrzymujemy pocztą
karty płatnicze (np. VISA Electron, Maestro). Niegdyś banki dystrybuowały
kody służące do autoryzacji wykonywania przelewów, ale obecnie to
samo możesz wykonać, zgadzając się na wysyłanie kodów SMS-em na
swój numer telefonu. Część banków oferuje też możliwość używania
tzw. tokena, czyli sprzętowego generatora kodów (jest on może mniej
wygodny w użytkowaniu niż telefon komórkowy, ale na pewno
bezpieczniejszy).

Korzystanie z konta jest bardzo proste i, co najważniejsze, powszechnie uznawane

za bezpieczne. Przede wszystkim musisz wejść do serwisu WWW banku, po-
dając swój identyfikator i hasło, a czasami kod wskazywany przez token. Po
zalogowaniu wchodzisz na „prywatną” stronę internetową, na której możesz:
 sprawdzić salda rachunków,

 wykonać przelew,

 założyć lokatę,

 obejrzeć listę operacji wykonanych na koncie (historię rachunku).

Zawartość strony serwisu bankowego zależy od konkretnego banku, nie ma tu

standardów (przykład widzisz na rysunku 24.7).

W jaki sposób bank internetowy zapewnia bezpieczeństwo naszych pieniędzy?

Przede wszystkim zauważ, że w trakcie połączenia z serwerem bankowym trans-

misja jest szyfrowana, o czym świadczy symbol zamkniętej (to ważne!) kłódki
w polu adresowym przeglądarki. Szyfrowanie połączenia gwarantuje bezpieczeń-
stwo Twoich danych i — co najważniejsze — pieniędzy! Kliknij tę kłódeczkę,
aby upewnić się, że łączysz się ze stroną banku, a nie stroną spreparowaną przez
oszustów internetowych (przykłady na rysunku 24.8).

382
 Zastosowania Internetu

Rysunek 24.7. Bankowość internetowa na przykładzie serwisu mBank

Rysunek 24.8.
Szyfrowane
połączenie
podczas
korzystania
z banku
internetowego
(przykłady)

W banku internetowym wykonujesz szereg operacji, zwanych transakcjami. Aby

bank zaufał zleconej transakcji, musi potwierdzić jej wiarygodność, żądając np.
wprowadzenia do formularza (np. przelewu) kodu SMS wysłanego na telefon
właściciela konta lub podania aktualnego wskazania tokena (generatora kodów
zsynchronizowanego z serwerem bankowym).

383
 ABC komputera

Ponieważ lista banków oferujących konta internetowe jest

bardzo długa, zachęcam do lektury w Internecie prasy
fachowej czy serwisów finansowych, aby przed podjęciem
decyzji o założeniu konta wyrobić sobie opinię na temat
poszczególnych instytucji. Podane w tym rozdziale przykłady
nie odzwierciedlają pełnej oferty dostępnej na rynku
i niekoniecznie są związane z faktyczną popularnością
usług bankowości elektronicznej.

Korzystając z bankowości internetowej, pamiętaj, że często najsłabszym ogni-

wem w łańcuchu bezpieczeństwa jest… człowiek. To właśnie użytkownik
komputera może zdefiniować zbyt łatwe do odgadnięcia hasło do konta, to
człowiek może zostać przekonany do podania kodu PIN swojej karty albo po-
nownego podania kodu SMS lub wskazania tokena w sytuacji, gdy nie żąda ich
strona banku, ale np. wirus komputerowy! Piszę to nie po to, aby Cię przestra-
szyć, ale raczej uczulić na zagrożenia, jakie możesz spotkać w sieci!

Praca w Internecie
Mimo że dla wielu bezrobotnych osób ogłoszenia gazetowe są ciągle jedynym źró-
dłem wiedzy o możliwościach znalezienia pracy, warto wykorzystywać do tego
celu specjalne serwisy internetowe. Pozwalają one wyszukiwać oferty pracy i —
co najważniejsze — złożyć swoje CV w bazie danych, do której dostęp mają po-
tencjalni pracodawcy!

Dodatkową zaletą serwisów pośrednictwa pracy jest bogate repozytorium porad

prawnych, przykładowych życiorysów i skomentowane wyciągi z Kodeksu pracy.

Oto kilka przykładów tego typu serwisów: www.pracuj.pl, www.jobpilot.pl,

www.jobs.pl, www.cvonline.pl, www.mostwanted.pl.

Publikowanie danych w portalu zamieszczającym ogłoszenia

o pracy nie jest obowiązkowe. Można ograniczyć się do
szukania ofert pracy i zgłaszania swojej kandydatury np.
e-mailem na podany adres lub za pomocą formularza
dołączonego do ogłoszenia.

384
 Zastosowania Internetu

Oprócz klasycznych portali zawierających ogłoszenia o pracę i poradniki napotkasz

także serwisy dla profesjonalistów, które pozwalają utrzymywać Twój publiczny
CV i profil zawodowy oraz ułatwiają wzajemną komunikację między użytkowni-
kami (wśród nich są zawodowi head-hunterzy, czyli tzw. łowcy głów).

Odwiedź np. www.linkedin.pl lub www.goldenline.pl.

Po pracy na urlop
W sieci znajdziesz wiele wartościowych stron zawierających informacje przydatne
turystom. Czytając artykuły zamieszczone na takich portalach tematycznych,
zaplanujesz podróż w interesujące miejsca i zobaczysz, jak poprawnie zaplano-
wać podróż.

Popatrz np. na portal www.podroze.pl, obejrzyj zawartość serwisu pascal.onet.pl.

Serwisy te zawierają olbrzymie dawki informacji dla osób zainteresowanych
podróżami i turystyką. Zmotoryzowani znajdą w nich optymalne trasy dojazdu
do różnych krajów wraz z informacjami na temat cen benzyny i noclegów oraz
ewentualnych atrakcji turystycznych, które warto zwiedzić podczas podróży.
Lektura wielu artykułów to czysta przyjemność, gdyż są one pisane przez osoby
często podróżujące i chętnie dzielące się swoim doświadczeniem (na rysunku 24.9
pokazuję fragment jednego z portali).

Rysunek 24.9. Przykładowy serwis turystyczny

385
 ABC komputera

Aby gdzieś pojechać, musisz wiedzieć nie tylko, co napotkasz na miejscu, ale
też jak tam dojechać (a często dolecieć) oraz gdzie i za ile przenocować albo coś
zjeść na miejscu. W takiej sytuacji pomogą wyszukiwarki zawarte np. w serwisie
pl.tripadvisor.com — znajdziesz tam również rekomendacje i recenzje użyt-
kowników czy wyszukiwarkę lotów, hoteli i restauracji z możliwością re-
zerwowania miejsc.

Trasę podróży autem z łatwością zaplanujemy za pomocą serwisu maps.google.pl

lub aplikacji Mapy ( ). Komputer poda nam dokładną trasę podróży, obliczy jej
długość i uprzedzi o płatnych drogach (rysunek 24.10).

Rysunek 24.10. Aplikacja Mapy ułatwia planowanie podróży (także pieszych!)

Serwis zawiera szczegółowe mapy wielu miast (a nawet małych wsi i miejsco-
wości) i jest znakomitą pomocą dla podróżników nieufających technologii oraz
jakości map w urządzeniach GPS.

Muzyka w Internecie
Internet jako skarbnica dóbr wszelakich nie pominął świata muzyki. Wystarczy
wpisać w wyszukiwarce hasło „MP3” (pamiętasz, że jest to najbardziej znany
format pliku muzycznego?) i w rezultacie zobaczysz adresy setek stron, na których

386
 Zastosowania Internetu

znajdziesz muzykę do pobrania oraz ciekawe informacje z nią związane. Oprócz

stron prywatnych istnieją także serwisy portalowe, np. mp3.wp.pl, muzyka.onet.pl
(rysunek 24.11 pokazuje przykładowy serwis tego rodzaju).

Rysunek 24.11. Portal z darmową muzyką

Porównywarki cen
Internet zrewolucjonizował wiele aspektów życia społecznego i gospodarczego oraz
umożliwił powstanie szeregu usług, które bez możliwości globalnej komunikacji —
a to jest podstawą ideologiczną sieci Internet — w ogóle nie mogłyby zaistnieć.

Jednym z ciekawszych serwisów tego typu są porównywarki cen, pozwalające

odszukać dla danego towaru oferty sklepów internetowych i proponowane przez
te sklepy ceny. W Polsce jest kilka znanych serwisów działających w tej branży
— sprawdź np. www.ceneo.pl i www.skapiec.pl.

Znalezienie najniższej ceny produktu jest proste. Rysunek 24.12 pokazuje wynik
poszukiwań serwisu Ceneo dla produktu MacBook Pro. Serwis nie tylko zna-
lazł produkt, ale i pokazał jego parametry techniczne — od razu widzimy zdjęcie
towaru i listę sklepów, które aktualnie mają go w ofercie (rysunek został przeze
mnie mocno uproszczony z uwagi na rozmiar prawdziwej strony, zawierającej
dziesiątki wyników wyszukiwania).

387
 ABC komputera

Rysunek 24.12. Porównywarki cen

Kiedy korzysta się z usług takiego serwisu, warto także poczytać opinie inter-
nautów nie tylko o sklepie, ale i towarze — nie zawsze to, co najtańsze, opłaca
się w ostatecznym rozrachunku!

Serwisy aukcyjne
Serwisy aukcyjne to skomplikowane systemy handlu elektronicznego, które
pozwalają na wyszukiwanie oferowanych przedmiotów. Pierwotna idea globalne-
go pchlego targu w Internecie, na którym ludzie oferują stare lub zbędne przed-
mioty, szybko wyewoluowała w system sprzedaży elektronicznej, wykorzysty-
wany masowo przez firmy, które zyskują możliwość łatwego dotarcia do milionów
klientów. Formy sprzedaży, np. aukcja lub zakup za cenę stałą (tzw. Kup teraz),
przyciągają zarówno osoby prywatne, jak i firmy.

W Polsce najbardziej liczący się serwis tego typu to www.allegro.pl (niekwestio-

nowany lider — z powodu bycia pierwszym i znakomitego dopasowania do pol-
skiego rynku). Warto też zapoznać się z portalem www.ebay.pl, którego zaletą
jest globalna sieć serwisów — z jednego konta można kupować i sprzedawać
teoretycznie na całym świecie; wystarczy posiadać kartę kredytową, aby doko-
nywać płatności w serwisie PayPal.

Serwis Allegro, w przeciwieństwie do eBaya, pobiera bardzo dużo opłat za wy-

stawienie i sprzedaż, oferuje jednak znacznie wygodniejszą i bardziej przejrzy-
stą witrynę. Będąc użytkownikiem Allegro, możesz wyrobić sobie bezpieczną

388
 Zastosowania Internetu

kartę bankową z możliwością płacenia za transakcje w Internecie (zazwyczaj

tylko karty „wypukłe” dają taką możliwość), tanio wysłać przesyłkę kurierską,
założyć własny sklep internetowy itp.

Aby wygodnie kupować i sprzedawać przedmioty w serwisie Allegro, trzeba

się w nim zarejestrować. Jest to czynność bardzo prosta i niewymagająca wielkiego
zachodu. Należy jedynie mieć adres e-mail. Aby sprzedawać przedmioty, trzeba
uaktywnić konto, czyli potwierdzić swoje dane administracji Allegro, np. wysyłając
kopię dowodu osobistego.

Podczas przeglądania zawartości serwisów aukcyjnych można łatwo porówny-

wać ceny oraz sortować produkty według ceny i liczby oferentów itp., gdyż ser-
wisy te mają wbudowane wyszukiwarki (rysunek 24.13).

Rysunek 24.13. Serwis Allegro

Zakup w takim serwisie jest prosty: licytujesz cenę (w przypadku aukcji) lub
klikasz w napis Kup Teraz (oferty sklepowe lub ze stałą ceną), określasz adres
dostawy i metodę płatności i potem pozostaje już tylko czekać na towar dostar-
czony przez pocztę, firmę kurierską lub do innego punktu odbioru.

Platforma aukcyjna pozwala na bieżąco śledzić zainteresowanie wystawionymi

przez nas przedmiotami (liczbę złożonych ofert). Widać także, ile osób tylko ob-
serwuje aukcję, aby być może wejść do niej w ostatnim momencie (rysunek 24.14).

389
 ABC komputera

Rysunek 24.14. Serwis Allegro „od środka” (widok sprzedawcy)

Kupowanie w sieci jest obarczone pewnym ryzykiem — zawsze

sprawdzaj opinie o sprzedawcach (otrzymane tzw. komentarze)
i moment rejestracji użytkownika. Niektórzy użytkownicy
niczego nie kupują, a jedynie biorą udział w aukcjach jako
osoby sztucznie podbijające cenę, co też jest łatwe do
wychwycenia przy pewnej wprawie. Wielu nieuczciwych
sprzedawców pojawia się w okresie świątecznym: liczą oni
na bogate żniwo wśród naiwnych użytkowników Internetu.

Serwisy społecznościowe
W ostatnich latach w Internecie furorę zaczęły robić serwisy nowej generacji,
tworzone w dużej mierze przez użytkowników, a nie przez firmy komercyjne.
Użytkownicy tych serwisów są jednocześnie ich współtwórcami: zakładają w nich
konta, wklejają zdjęcia, wysyłają filmy itp.

Rysunek 24.15 pokazuje serwis YouTube (http://pl.youtube.com) w działaniu

(wyszukałem film z koncertu zespołu The Beatles).

390
 Zastosowania Internetu

Rysunek 24.15. Serwis YouTube

Serwis YouTube odniósł niebywały sukces na całym świecie. Jeśli masz ochotę
obejrzeć ciekawe filmy lub nawet umieścić własną twórczość reżyserską (zro-
bisz to, klikając przycisk Prześlij film), skorzystaj z usług tego portalu.

Publikowanie w YouTube wymaga rejestracji w serwisie firmy

Google (na szczęście, nie trzeba potem uiszczać żadnych opłat
za publikowanie).

YouTube pozwala publikować filmy widoczne dla wszystkich, ograniczone do

osób znających odsyłacz (link) do filmu lub dostępne wyłącznie prywatnie, dla
osób zalogowanych na konto. W tym serwisie możesz utworzyć tzw. kanał (na-
zwaną stronę zawierającą filmy) i nawet zarabiać na ich oglądaniu — Google
zapłaci Ci za możliwość pokazywania reklam. Zarabianie w YouTube ma jednak
ekonomiczny sens wyłącznie wtedy, gdy liczna odsłon filmów idzie w tysiące,
a nawet w dziesiątki tysięcy!

Nasza Klasa (nk.pl) i Facebook (pl-pl.facebook.com) to serwisy nieco innego typu.

Na ich stronach odnajdziesz zapomnianych kolegów ze szkoły, zobaczysz, jak
potoczyły się losy ludzi, z którymi kiedyś spędziłeś kilka lat w szkolnych ławkach,
znajdziesz nowych przyjaciół.

391
 ABC komputera

Używając serwisów społecznościowych, pamiętaj, że nie zawsze warto poka-

zywać wszystkim osobiste szczegóły z własnego życia, gdyż ktoś może to wyko-
rzystać w złym celu. Zdarzają się przypadki, że złodzieje, widząc zdjęcia osób
chwalących się stanem posiadania, włamują się do ich domów podczas nie-
obecności właścicieli.

Warto być też świadomym zagrożenia w stosunku do osób nieletnich, często

bardzo ufnych i chętnie umawiających się przez Internet z nieznajomymi, którzy
w tzw. realu (czyli świecie rzeczywistym) mogą okazać się nie rówieśnikami,
ale osobami o groźnych schorzeniach psychicznych (pedofilami, psychopatami).

Wikipedia i inne serwisy

encyklopedyczno-słownikowe
Poszukiwanie informacji przez wyszukiwarki jest obarczone ryzykiem uzyska-
nia dość chaotycznych wyników. Często zamiast rzetelnej porcji wiedzy widzisz
na ekranie komputera przypadkowe listy stron, na dodatek gęsto przetykane
reklamami. Zupełnym przeciwieństwem są serwisy encyklopedyczne, zwłasz-
cza bardzo znana, całkowicie darmowa i tworzona przez internautów (sic!) en-
cyklopedia Wikipedia (http://pl.wikipedia.org). Można tam znaleźć profesjonalnie
opracowane artykuły tematyczne (rysunek 24.16).

Artykuły w Wikipedii są tworzone przez internautów i zaleca się podchodzenie

do nich „krytycznie”, gdyż czasami zawierają błędy. Co więcej, zdarza się, że
niektóre artykuły, np. przedstawiające życiorysy polityków, zawierają celowo
wprowadzane dezinformacje lub przeinaczenia!

Encyklopedie oraz serwisy o podobnym charakterze istnieją też w wykonaniach

komercyjnych — spójrz np. na stronę http://portalwiedzy.onet.pl.

Jeśli lubisz języki obce, to odwiedź też inne serwisy, jak http://www.thefreedictio
nary.com, http://www.dict.pl, http://www.diki.pl, a zobaczysz, jak można efek-
tywnie używać Internetu do wyszukiwania różnego rodzaju informacji i po prostu
do nauki.

392
 Zastosowania Internetu

Rysunek 24.16. Internetowa encyklopedia Wikipedia

Aktualizacja systemu Windows

Jak pokazałem w tym rozdziale, Internet otwiera nas na nowe możliwości użycia
komputera w sposób, który wykracza poza funkcje wbudowane w sam system.
Komputer pełni tutaj rolę „bramy” do Internetu i pozwala na wywoływanie funkcji
i serwisów zrealizowanych na komputerach zwanych serwerami.

Oprócz tysięcy serwisów „aplikacyjnych” (fora, gry online, serwisy społecznościo-

we, usługi wyszukiwania itp.) Internet pozostaje jednak ciągle zwykłą siecią
komputerową, która może być wykorzystywana także do „technicznej” wymia-
ny danych między komputerem użytkownika a np. serwerami producenta sys-
temu. Na stronie 372 zapoznaliśmy się z możliwością aktualizacji programów
pobranych w Sklepie Windows, dzięki czemu mogą one samodzielnie się od-
świeżać, oferując nowe funkcje lub chociażby zwykłe poprawki błędów. Podob-
ny mechanizm oferuje system Windows, który samodzielnie pobiera poprawki
swoich wewnętrznych funkcji oraz je instaluje w sposób nieangażujący użyt-
kownika (czasami wymagane jest jednak ponowne uruchomienie komputera, co
stanowi pewną uciążliwość). Wyszukiwanie poprawek dostępnych dla systemu
Windows można wymusić, wchodząc do Centrum akcji: kliknij ikonę , widoczną
na pasku systemowym, a następnie przycisk Wszystkie ustawienia i przycisk
Aktualizacje i zabezpieczenia ( ). Klikając przycisk Sprawdź aktualizacje, mo-
żesz pobrać przez Internet poprawki udostępnione przez producenta (przykład na
rysunku 24.17).

393
 ABC komputera

Rysunek 24.17.
Aktualizacja
systemu
Windows 10

Oprócz „zwykłych” poprawek od czasu do czasu Microsoft oferuje skumulowane

pakiety zwane „Service Pack”. Jeszcze w trakcie przygotowywania tej książki
zapowiedziano uaktualnienie o roboczej nazwie Threshold 2. Oprócz drobnych
zmian w interfejsie użytkownika (np. ulepszone menu kontekstowe dla menu
Start, podgląd otwartych kart w Microsoft Edge) producent obiecał w nim wpro-
wadzić także rewolucyjne funkcje konkurujące z systemem OS X Yosemite firmy
Apple: wysyłanie SMS-ów z komputera! Oczywiście, podobnie jak w świecie Apple,
gdzie podobna integracja jest możliwa pomiędzy komputerem mac i telefonem
iPhone, również w tym przypadku możliwość wysyłania SMS-ów będzie dotyczyła
ekosystemu Microsoft, tzn. będzie dostępna dla telefonów z systemem Windows
Phone (np. linia smartfonów Lumia).

394
 SKOROWIDZ

@, Patrz adres e-mail ATX (obudowa), 24

32 lub 64 bit (wersja Windows), 34 autokorekta, 219
3G, 315 Avast, 142
AVG, 142
AVI, 131
A awatar, 147
A4, 306
AdBlock, 342 B
adres e-mail, 351
adres internetowy, 330 Backspace, 59
akapit, 197, 232 bajt, 82
odstępy, 205 bankowość elektroniczna, 381
podwieszony, 207 BCC, Patrz UDW
wyrównanie, 198 Bing, 334, Patrz wyszukiwarka
aktualizacje aplikacji w sklepie internetowa
Windows, 372 Bluetooth, 316
aktualizacja systemu Windows, 393 box (typ licencji), 34, 115
aktywacja systemu, 40 bramka VoIP, Patrz telefonia internetowa
allegro, Patrz serwisy aukcyjne
Alt, 60
Alt, 57 C
Alt + Tab, 74 Caps Lock, 56
AMD, Patrz procesor CC, Patrz DW (adresat)
aplikacja, Patrz program CD-R, 25, 83
aplikacje okienkowe, 68 CD-RW, 84
arkusz kalkulacyjny, 271 Centrum akcji, 61, 62, 66, 146, 150
komórka, 275 chmura (internetowa), 37
obliczenia automatyczne, 287
 ABC komputera

clipart, 256 Esc, 50, 56

cofanie wprowadzonych zmian, 202 Excel, regulacja marginesów, 306
Ctrl, 56, 59
Ctrl+Alt+Del, 78
Ctrl+End, 58 F
Ctrl+Home, 58 F5, 233
czcionki, 213 Facebook, 391
zmiana koloru i wyróżnienia, 204 Firefox, 340, 344
firewall, Patrz zapora systemu Windows
D folder, 88, 98
tworzenie, 88
data i godzina w dokumencie, 210 formatowanie dysku, 97, 121
Delete, 59, 282 formuła w arkuszu, 289
DisplayPort, 22 edycja, 296
DivX, 83 powielanie wzoru, 289
Do (adresat), 358 forum internetowe, 374
dokument, 81 FTP (serwer), 339
kopiowanie, 99 funkcje matematyczne w formułach,
otwieranie, 86 293
Dokumenty (biblioteka), 92
drukarka, 24
instalacja, 192 G
drukowanie GaduGadu, Patrz komunikatory
arkusze kalkulacyjne, 306 Gadu-Gadu, 338
drukowanie dokumentów, 191 GB, Patrz gigabajt
DVD, 83 gesty, 61
DVD+R, 83 getmac, 319
DVD+RW, 84 gigabajt, 82
DVD-R, 83 gładzik, 20, 46
DVD-RW, 84 głośniki, 26
DVI, 22 Goldenline, 385
DW (adresat), 358 Google, 336, Patrz wyszukiwarka
dysk twardy, 27, 82 internetowa
budowa, 172 GPRS, 315
dysk USB, wysuwanie, 88 grafika, 249
dyskietka (symbol), 84 gry, 124
dzielenie wyrazów, 208 instalacja, 124

E H
ebay, 371, Patrz serwisy aukcyjne haker, 325
EDGE, 315 harmonogram spłaty kredytu
edycja formuły, 296 bankowego, 297
Eksplorator plików, 43, 92 hasło, 151
e-mail, Patrz poczta elektroniczna hasło Windows, 150
EML, 38 HD (rozdzielczość), 22
Encyklopedia multimedialna PWN, 128 HDMI, 22
End, 58, 233 Home, 58, 233
Enter, 59, 195, 232

396
 Skorowidz

kompresja, 174
I kompresja danych, 174
i5, Patrz procesor komputer multimedialny, 21
i7, Patrz procesor komunikatory, 376
ikona, 43, 68 koncentrator USB, 22
IMAP, 352, 354 konfiguracja systemu, 146
Insert, 59 konto
instalator, 124 lokalne, 148
Intel, Patrz procesor Microsoft, 148, 367
Internet, 30 użytkownika, 147
poszukiwanie muzyki, 386 Kopia zapasowa danych, 176
Internet Explorer, 328, 329 Kosz, 69
ipconfig, 319
iPod, 130, 132
IPS, Patrz typ matrycy LCD
L
iTunes, 130, 132 laptop, 19
Linkedin, 385
logowanie, 150
J opcje, 147
jednostka centralna, 24 LTE, 315

K M
kafelek dynamiczny, 52 MAC (adres), 319
kafelki, 42, 66 malarz formatów, 203
Kalendarz (aplikacja), 362 małpa, Patrz adres e-mail
kalkulator, 165 mapy komputerowe, 386
kamera USB, 26 marker, Patrz czcionki
karta Bluetooth, 28 MB, Patrz megabajt
karta sieciowa, 28 MBOX, 38
kasowanie płyt optycznych, 114 Media Player, Patrz Windows Media
Kaspersky Internet Security, 139 Player
kB, Patrz kilobajt megabajt, 82
kilobajt, 82 menedżer zadań, 78
klawiatura, 23, 55 menu podręczne, 47
polskie znaki, 60 menu Start, 50
klawiatura naturalna, 23 Metro, Patrz Modern UI
klawisz Windows, 87 Microsoft Defender, 140
klawisze kierunkowe, 58 Microsoft Edge, przyciski, 331
komórka, 273 miękki Enter, 197
dopasowywanie pomiędzy minipasek narzędzi, 187
kolumnami, 284 modem, 314, 315
formatowanie, 277, 297 Modern UI, 65
kasowanie zawartości, 281 monitor zewnętrzny, 157
niedopasowanie zawartości, 283 MP3, 131, 386
współrzędne, 275 MVA, Patrz typ matrycy LCD
zawijanie, 284 mysz, 23, 46
zawijanie tekstu, 277 kliknięcie, 46
zaznaczanie, 277 wskaźnik, 46
zamiana funkcji klawiszy, 160

397
 ABC komputera

N P
nagłówek, 231, 235, 240 PageDown, 58, 233
numerowanie, 239 PageUp, 58, 233
poziom, 240 Paint, 250
nagłówki i stopki w Excelu, 309 pamięć RAM, 27
nagrywanie Pasek systemowy, 43
jednosesyjne, 119 pasek Szybki dostęp, 187
wielosesyjne, 119 pasek zadań, 43, 154
nagrywanie płyt optycznych, 112 pasek zakładek, 344
nagrywarka DVD, 25 narzędzia PayPal, 371, 388
dyskowe, 169, 171 pendrive, 26, 83, 87, 88
Nero, 12, 84, 114 wysuwanie, 88
netbook, 19 planowanie podróży, Patrz mapy
nick, 375 komputerowe
Norton Internet Security, 139 plik, 81
notatka internetowa, 332 usuwanie, 103
Num Lock, 59 zaznaczanie, 103
numer PIN, Patrz hasło Plug & Play, 192
numer strony (pole Worda), 236 płyta audio, 131
numerowanie, 206 płyta główna, 27
Poczta (aplikacja), 355
poczta elektroniczna, 347
O darmowe skrzynki
obiekt graficzny, 261 e-mail, 354
grupowanie, 263 Poczta usługi Windows Live, 349
przesłanianie, 261 podgląd zawartości plików, 96
obudowa podwieszony akapit, 207
desktop, 24 podział ekranu, 74
tower, 24 pokazywanie pulpitu, 92
wieża, 24 pole Worda, 210
odsyłacze, 240, 245 polskie znaki, 56
OEM, 25, 34, 115 pomniejszanie tekstu, 203
Office 2016, 12 Pomoc systemu Windows, 166
Office 365, 12 POP3, 352, 354
okno, 47 porównywarki cen, 387
pomniejszanie, 47 portale poszukiwania pracy, 384
powiększanie, 47 powielanie wzoru, 289
przesuwanie zawartości, 71 powiększanie tekstu, 203
suwaki, 71 powtarzanie nagłówka tabeli, 229
zamykanie, 47 Print Screen, 267
zmiana rozmiaru i pozycji, 70 procesor, 28
OneDrive, 12, 37, 181 program, 29
opcje wydruku, 191 przeciągnij i upuść, 101
operatory w formułach arkusza przypisy, 240, 244
kalkulacyjnego, 292 PST, 38
optymalizacja dysku twardego, 169 pulpit
Origin, 125 dostosowanie, 153
wirtualny pulpit, 75
PVA, Patrz typ matrycy LCD

398
 Skorowidz

R T
refurbished, 22 Tab, 58, 195
replikator portów, 23 tabele, 222
Return, Patrz Enter styl obramowania, 222
router bezprzewodowy, 320 tworzenie, 222
rozdzielczość ekranu, 157 zaznaczanie komórek, 225
tabele wielostronicowe, 229
tabulator, 197
S telefonia internetowa, 380
Saper, 74 TN, Patrz typ matrycy LCD
scalanie komórek, 226 To, Patrz Do (adresat)
schowek, 99, 202, 266 touchpad, Patrz gładzik
serwisy aukcyjne, 388 Treshold 2, Patrz Service Pack
serwisy społecznościowe, 390 tryb gazetowy, Patrz tryb
Service Pack, 394 wielokolumnowy
Shift, 56, 277 tryb samolotowy, 324
sieć, Patrz Internet tryb tabletowy, 61, 66
skalowanie, 188 tryb wielokolumnowy, 228
skanowanie antywirusowe, 139 typ matrycy LCD, 22
Sklep Windows, 365
programy płatne, 370 U
skoroszyt, 274
SkyDrive, Patrz OneDrive UDW (adresat), 358
Skype, 26 układ wielokolumnowy, 221
smartfon, 62, 108 układ wydruku, 188
SMS (wysyłanie z komputera), 394 UMTS, 315
SMTP, 352 Unifying, 24
spacja, 56, 197 USB, 24, 192
spacja nierozdzielająca, 210 Ustawienia (panel), 52
spam, 349, 376 usypianie komputera, 77
spis treści, 240
generowanie, 242
sprawdzanie błędów, Patrz narzędzia V
dyskowe VoIP, Patrz telefonia internetowa
sprawdzanie pisowni, 217
stacja dysków optycznych, 84
Start (menu), 49 W
stopka, 231, 235
suwaki, 71 WAN, 321
symulowanie spłaty kredytu, 298 WAV, 131
wcięcie akapitu, 198
wiadomość aktywacyjna, Patrz forum
Ś internetowe
Widok zadań, 73
ściąganie plików z Internetu, 337 wielozadaniowość, 72
Wi-Fi, 20
Wikipedia, 392

399
 ABC komputera

Windows
wymagania sprzętowe, 28
Y
zakończenie pracy, 76 YouTube, 390
Windows 10
wersje, 34
Windows Hello, 150 Z
Windows Live ID, Patrz konto Microsoft
zakładka, 246
Windows Media Player, 130, 132
zakładki
WLAN, 20, 30
Firefox, 344
Word, ukryte karty, 187
Microsoft Edge, 343
WPA-2, 322
zapis na dysk optyczny
współrzędne bezwzględne, 290
wielosesyjny, 83
współrzędne względne, 290
zapora systemu Windows, 325
wstążka, 88
zaznaczanie, komórka, 277
WWW, 30, 327, 331
ziarnistość obrazu, 264
zakładki internetowe, 342
ZIP, Patrz kompresja danych
wygaszacz ekranu, 157
znak nowego wiersza, 197
wykresy w arkuszach kalkulacyjnych,
znak specjalny, podział strony, 233
305
znaki diakrytyczne, Patrz czcionki
wypunktowanie, 206
zoom (funkcja), 199
wysuwanie dysku, 105
zrzut ekranu, 267
wyszukiwanie i zamiana tekstu, 234
wyszukiwanie informacji w Internecie,
333
wyszukiwarka, 53, 111
wyszukiwarka internetowa, 333

400