www.ibnularabifoundation.

org
 ‫ء‬٢٠٢٣

0334-5463996

‫  رت‬
0334-5463991

‫ء‬٢٠٢٣   ،

US $ 25/- Rs 3500/-

: ‫آ  ا    ا‬

Copyright © 2023 by Abrar Ahmed Shahi

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, distributed, or

transmitted in any form or by any means, including photocopying, recording, or other
electronic or mechanical methods, without the prior written permission of the
publisher, except in the case of brief quotations embodied in critical reviews and
certain other non-commercial uses. permitted by copyright law.

IAF

BOOKSTORE
www.ibnularabifoundation.org https://ibnularabibooks.com
 ‫ا ما    ا ا  ر  ا  !‬
‫  ۔ ا   ب ‬ ‫م اور ا    ا ا     م    د ‬ ‫ ا‬ ‫ ا  آپ   ا م ‪ ،‬‬
‫         اُس   ا    ‬ ‫ت     دورا ن   ‬ ‫   ‪:‬‬ ‫ا   ‬ ‫ا‬
‫۔ اور       آپ  ‬ ‫ات “او اد ”   “ ا  ا آن و ُ َ ِ‬
‫ دررہ”     ‬ ‫ا ا    ‬
‫  آپ    دور   اول  م د ۔   اس  ت   وا  د        ا     د  ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ت     ‬ ‫ا م ا ا  ‬
‫     ا    ا   ا  اور ُ درر  وا  آ ت    ا     ا ت  ‪ ،‬‬ ‫   ‬
‫ اور  خ و زر د  ت   ‬ ‫ى ‬ ‫‪  ،‬م و  زہ  د ‪ ،‬‬ ‫آپ    ان آ ت   ر ز و ‬
‫ و  د    ب      ۔‬ ‫ ‬ ‫۔ اور   ‬
‫ ‬ ‫م ا    ا ا     م ‬ ‫ ا‬ ‫   اس  ب   ا ب ‬ ‫ا  ‬
‫۔ آ  ‬ ‫   ا ا ر ہ   ‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬
‫‪٧ .......................................................................................‬‬
‫‪١١ ....................................................................................‬‬ ‫ا ر ‬
‫‪١٢ ......................................................................................‬‬ ‫ ‬
‫ت ‪١٣...............................................................................‬‬ ‫ ‬
‫  ہ  ن    از ‪١٤.......................................................................‬‬
‫‪٢٠ .............................................................................‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫‪٢١ ....................................................................................‬‬ ‫اردو ‬
‫ا ‪٢٣ ..........................................................................‬‬ ‫  ب ا‬
‫  ب ‪٢٨ .................................................................................‬‬ ‫ا‬
‫ت ‪٣٩ ....................................................................................‬‬
‫ت در  اول‪٣٩ ......................................................................... :‬‬
‫ ‪) ١٦٢٨-‬ر ‪ :‬و( ‪٣٩ ............................................................‬‬ ‫ط و  ا‬

‫   – ‪) ١٣١٤‬ر ‪ :‬ش(‪٤١........................................................‬‬ ‫ط ‬

‫   ‪) ١٤٥٣-‬ر ‪:‬ر( ‪٤١.............................................................‬‬ ‫را‬

‫ت در  دوم‪٤٢..................................................................... :‬‬
‫ )ر ‪:‬خ( ‪٤٢.........................................................‬‬ ‫  ا‬ ‫   ا‬
‫ی  س – ‪) ٦١٠٤‬ر ‪ :‬ب( ‪٤٣.........................................‬‬ ‫ ‬ ‫ط ‬

‫ – ‪)٤١٢٩‬ر ‪:‬ظ( ‪٤٣.....................................................‬‬ ‫ ا‬ ‫ط ‬

‫‪8‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫ط   – ‪) ٥٢٣٣‬ر ‪ :‬ف( ‪٤٤..........................................................‬‬

‫ او  – ‪) ٥٠٦‬ر ‪ :‬ح( ‪٤٤........................................................‬‬ ‫ط ‬

‫ت‪٤٤.........................................................................‬‬ ‫ق ‬

‫( ‪٥٥ .........................................................‬‬ ‫ و ‬ ‫ا   )آ ز ‬ ‫ب ا‬

‫‪٦٧ ..............................................................................‬‬ ‫ب‪   :‬‬

‫‪٧٣ ............................................................................‬‬ ‫ ا‬ ‫ب‪ :‬‬
‫‪ :‬روح  ‪٧٥..............................................................................‬‬
‫‪٧٧ ...............................................................................‬‬ ‫ب‪ :‬‬
‫ اور  ا ا    ری ‪٨٣..................................................................‬‬ ‫ب‪ :‬‬
‫ر  ‪٨٩ ..........................................................‬‬ ‫       ‬ ‫ِ ‬ ‫ب ‬

‫ِ  ‪٩٥ ..........................................................................‬‬ ‫ آ ن‪ ،‬‬

‫  ‪١٠١.....................................................................‬‬ ‫ ‬ ‫دو ا آ ن‪ ،‬‬
‫‪١٠٣ ................................................................................‬‬ ‫ن و‬
‫  دت ‪١٠٩ ...................................................................‬‬ ‫ا آ ن‪ ،‬‬
‫ آ ن     ا رت  ‪١١٥ .................................................................‬‬
‫  ‪١١٩ ....................................................................‬‬ ‫اں آ ن‪  ،‬د ‬
‫  ة ‪١٢٣ .......................................................................‬‬ ‫ آ ن‪  ،‬‬
‫ ا       اں آ ن  ‪١٣١ ............................................................‬‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪9‬‬

‫‪١٤٥................................................................................‬‬ ‫رة ا‬
‫‪١٤٧ ..............................................................................‬‬ ‫ِ‬
‫ت ‬
‫ ر رف ‪١٧٧ ...............................................................................‬‬

‫ت ‪١٨٥..................................................................‬‬ ‫”   ‬ ‫“ ب ‬

‫ت “اَو اد ” ‪١٩٥ ..........................................................................‬‬
‫ ا ب ‪١٩٩ ................................................................................‬‬
‫ت ‪٢٠٣ ....................................................................‬‬ ‫“ ح ا ”   ‬
‫ ا س‪ ،‬اور      ل ‪٢٠٧ ..............................................‬‬ ‫ت ‬ ‫ا   ‬
‫ِ‬
‫ت “او ”‪٢١٧............................................................................‬‬
‫ ا ار ‪٢٢١ ..........................................................‬‬ ‫ت او ”   ‬ ‫ “‬
‫ِ‬
‫ت اذن ‪٢٢١ ...............................................................................‬‬
‫‪٢٢٧ .....................................................‬‬ ‫ و‬ ‫ ‬ ‫ و ‬ ‫ت ‬
‫‪٢٣٥ ............................................................................‬‬ ‫ت ‬
‫ت ا ن ‪٢٣٧ ............................................................................‬‬
‫‪٢٤٣ ..............................................................................‬‬ ‫ِ‬
‫ت ‬
‫ت   ا ار ‪٢٤٩ .......................................................‬‬ ‫ت‪ِ  :‬‬
‫وف ‬
‫ت ‪٢٥٩ ...................................................‬‬ ‫   ‬ ‫ت ‬ ‫ا  ا    ‬
‫‪٢٦٣ .........................................................................‬‬ ‫ ‬ ‫ت ‬
‫‪10‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫ت ‪٢٦٩..........................................................‬‬ ‫ا س   ر   ا رات وا  ‬
‫ا رات آد ‪٢٧٣.............................................. ................................‬‬
‫ی ‪٢٨١ ............................................................................‬‬ ‫ا رات ‬
‫ا رات  ی ‪٢٨٩ ............................................................................‬‬
‫ا رات ا ا ‪٢٩١ ............................................................................‬‬
‫‪٢٩٥ .............................................................................‬‬ ‫ا رات ‬
‫‪٢٩٧ ..............................................................................‬‬ ‫ا رات ‬
 ‫ر ‬ ‫ا‬

‫    ب ‬ ‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫       ا  ا‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ا    آج      ا‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اردو ‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫  ہ ‬ ‫ی”  ‬ ‫ا  ا  ا م ا‬ ‫“ا‬
‫ر  ‪ ،‬ا  اُس   ‬ ‫   ر   ۔         اُس  ك ذات   ‬ ‫    دت ‬
‫   ا ِس   ب                    ا       ۔  ا ِس      اُن  اَ ب    ‬
‫     آ   ۔ ‬ ‫    زم         اس  ب    ور ‬
‫ اور   ‬ ‫  ار  ں   ا ِس  ب   ‬ ‫ ا        ‬ ‫       ا  ‬
‫ ‬ ‫ ‬
‫   وہ   در‬ ‫ا     م   آپ    ون   ا ل  ‪ ،‬آپ        م ِ ‬
‫۔ ا ِس  ب    د   ‬ ‫       ز    د ار    ل  ۔ ا  آپ    ا      ‬
‫ اور   ج ‬ ‫ ‬ ‫ری‪  ،‬ا  ‬ ‫     ا  ا  ا‬ ‫ ‬ ‫ت    ا     ا‬ ‫ ‬ ‫وا‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ع  ا‬ ‫  ار   ۔  ا   ح   ب    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫   اس   ا  دے۔‬ ‫ون    ‪ ،‬ا  ا‬
‫  رت  اور ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ز ن  اور   وف   ا    ذ  داری  ‬
‫  ں      ون  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫۔  ب   ا‬ ‫ر ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ر     ظ ‬
‫    م       ں       ‪         ،‬اس   ر      ر‬
‫ ا  دے۔ ا   ری ا ِس ‬ ‫ ا ِس   ‬ ‫ر     ون  ‪ ،‬ا  اُن     ان    ں   ‬
‫ دے‪ ،‬آ !   رب  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫   ا   ر ہ    ف ‬
‫۔‬ ‫ا‬
‫ا ار ا  ‬
‫‪12‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫ ‬

‫‪ .‬اس      ض     آج ‬
‫  س ا   ہ    ب »‬ ‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫       ا  ا‬ ‫   ا    ا‬
‫ ‬ ‫ ا   د‬ ‫  ت   ا‬ ‫ اور ‬ ‫‪ ،‬رواں اردو ‬ ‫ ‬ ‫  ہ ‬ ‫«‬
‫   ر   ۔    اردو  ز ن    اِس   ب    ‬ ‫    دت  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ح   ‬
‫   آپ  م ‬ ‫   ‬ ‫  ‪  ،‬ا اس  رك ‬ ‫از ‬ ‫ ا  ا‬ ‫   اور   او‬ ‫او  ‬
‫ ۔‬ ‫    رک  د  ل ‬ ‫ات  ری ‬
‫      ‪ ،‬اور اس    ر  ذ  ‬ ‫د  ر ‬ ‫    ب  ب د    ‬ ‫ ‬ ‫آج ‬
‫  وف  ‪ :‬‬ ‫ا‬
‫   ‪ ١٩٤٨‬‬ ‫  ر  آ د  د  ‬ ‫ دا ہ  ا رف  ا‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ . ١‬اس    ‬
‫  ا۔‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ِس    ا‬ ‫ ‬ ‫ اور  ح ‬ ‫   ا  ‬ ‫  د ا‬ ‫‪١٩٨٨    .٢‬ء  ‬
‫  ۔ ‬ ‫  وت   ‬ ‫ا‬
‫ ا  ‬ ‫  د   د  ا اب       ب  ر‬ ‫‪١٩٩٧    .٣‬ء     وت    دار   در  ‬
‫  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫ ا  ا‬ ‫د  ر ر‬ ‫      ب ‬ ‫ز   ‬ ‫ ‬ ‫‪ .٤‬ا   ح  ب د    ‬
‫‪  ،‬دار ‬ ‫ ا‬ ‫   ‪    ،١٩٨٨‬دار  ا‬ ‫ و  ا‬ ‫           دار  ا ی  ‬ ‫ ‬
‫  ۔‬ ‫ اور د   ت ‬ ‫ا ء  اث ا‬
‫ ‬ ‫ اور   ح   ‬ ‫  ح   ‬ ‫  ب  ون     ا‬ ‫اء ‬ ‫ح  ب ا‬ ‫‪.٥‬‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪13‬‬

‫    ۔‬ ‫‪   ٢٠٢٠‬‬
‫   ‬ ‫    ح   ‬ ‫ ا   د‬ ‫ ا‬ ‫ہ    م ‬ ‫ ا‬ ‫‪ .٦‬ا   ح  ا ة    ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ی   ‬ ‫       ‪   ٢٠٢٠‬ا‬ ‫ ا  ا‬ ‫ب ‬

‫ت‬ ‫ ‬

‫     ا ِس    ا  ‬ ‫    ت  وا  ‬ ‫ ‬ ‫ ر‬ ‫ت   ‬ ‫د ‬ ‫اِس   ب    ‬

‫ں   ‬ ‫       ا‬ ‫  ری   ۔   ری  را     د  ا    ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ و  ‬ ‫    را   ؛  ا ِن    ‬ ‫ع ‬ ‫ت  اور  ا  ‬ ‫ ‬ ‫   آپ    ‬ ‫   ‬ ‫ری  اُ‬
‫  ‪ we 1632‬‬ ‫‪  ،‬ط ‬ ‫ ‪  ١٦٢٨‬ط ا   ‪ ،‬اس    وہ آپ    ر آ د د  ا‬ ‫ا‬
‫ل   ‬ ‫ی  س ‪ ٦٦١٣‬وا    ا‬ ‫ ‬ ‫    ح   آپ   ‬ ‫اور  ‪ pet 195‬اور ا   د‬
‫۔ ‬
‫  ح    ح      ر د   ‪ ،‬آپ   اس  ح   دو ‬ ‫اس    وہ       ا‬
‫ی  س    ط ‪     ٦٦١٣‬د ا  ‬ ‫ ‬ ‫ د ‪ ،‬ا  ‬ ‫   ‬ ‫ع ا‬ ‫ں اور دو ‬
‫ ‬ ‫ع ا‬ ‫  ا۔  ‬ ‫ ‪   ١٢٨٦‬وہ       ‪ ١٣٢١‬ھ   ‬ ‫ل   اور دو ا دار ا‬ ‫   ا‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ وا  ا‬ ‫  ی   ‬ ‫ اور   ا‬ ‫  د ا    ‬
‫   ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ت           ‬ ‫ ا‬ ‫ں     رے  اس  ‬
‫   ‬ ‫د   ‬ ‫   ‬ ‫ع  ا‬ ‫  ح   ‬ ‫  د ا  اور   ا‬ ‫  رے  ‬ ‫۔ ‬
‫  ود  ر ۔ ‬ ‫    ف  رت      ‬ ‫   اور  ان  ا‬ ‫   ‬ ‫ت ‬ ‫       ‬
‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ د  ‬ ‫ت     ان  ‬ ‫ آپ  ‬ ‫ت   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫رے  ا‬
‫ ‬ ‫‪  :‬اَب  اس   ب    ‬ ‫             ‬ ‫  د  ا    ‬ ‫ ‬ ‫ا رةً  ض      ‬
‫ت   ‬ ‫   ‬ ‫    ب   ‬ ‫ ‬ ‫    ۔ ‬ ‫      ورت؟ اور اُن   ا‬
‫  ح  دو ں ‬ ‫  م         ۔   د  ا  اور    ا‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫     وا  ‬
‫‪14‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫ درج ذ   ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫۔ اس   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ری ‬ ‫ع ا‬

‫  ہ  ن    از‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫        ں    ا‬ ‫ت  اور  ا  اِس  ‬ ‫اب    اِن  ‬
‫ ‬ ‫    ح ‬ ‫ں ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫    را    ا‬ ‫ات      وا    ‬ ‫ آپ  ‬ ‫‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫ آ    ‬ ‫   ‬ ‫   ا‬ ‫  ؛ ‬ ‫ ‬ ‫   ر     را  ا‬ ‫۔      د ی  ‬
‫  ‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫        رات ‬ ‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫‪  ،‬د ا  ا‬ ‫ و‬ ‫ا  ا‬

‫‪.‬‬

‫  ح ا‬ ‫‪   ،‬ا‬ ‫ ا  ا‬ ‫ر‬

‫‪.‬‬

‫  ح د ی       ر      آپ   ا    ‬ ‫اس  م    ت         ا‬

‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ‪   ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫             ا  ‬ ‫   د ‪ ،‬‬ ‫زا  ا‬
‫۔  ے ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا ظ ‬ ‫ ا س   ‬ ‫ ا س اور ‬ ‫  ۔ آپ   ‬ ‫ ‬
‫ ا س ‬ ‫ اور  ح دو ں   ‬ ‫   دو  ں     ا    ‬ ‫د  ح ا   د‬ ‫س ‬
‫   ا س    ۔ ‬ ‫     آپ    د    ا‬ ‫   ا ازہ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫     ذ  ‬
‫  ح اور  م  ا   ن ‬ ‫   ا‬ ‫ا      آپ   ا س    ح       ا س  ۔  ‬
‫  ۔‬ ‫ ا س       ‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪15‬‬

‫  ح‪:‬‬ ‫‪   ،‬ا‬ ‫ و‬ ‫ا  ا‬

‫‪.‬‬

‫د‪  .‬د ا  ‪:‬‬

‫‪.‬‬

‫  ا د ‬ ‫  اد  “ م   ق”    اور   ِ م  ‬ ‫اس       م  اور   ِ م     ق   ۔   م  ‬

‫   ‬ ‫    ح د‬ ‫ ا   د‬ ‫     ا ں   ا‬ ‫  ُ د ا  ‬ ‫ ذات  ۔ ‬
‫ ‬ ‫   در‬ ‫        ِ م    ں       ‬ ‫ ا ں       اس  ح   ‬
‫  اد ا  آدم اور ان   ‬ ‫ ‬ ‫         ‬ ‫    ِ م  م   ا‬ ‫۔ وہ   ‬ ‫ ‬ ‫م ‬
‫   ‬ ‫دو  ں         ا    وا    اور دو ے دوزخ وا ۔   ا   د‬
‫ح  ‪  ،‬ں  م    اد وہ  گ        س  م  ِ ق  ۔   ت    ت       ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫د  ۔ ا  وا  ‬ ‫   وا   ر     “ا َ م” ‬ ‫ط و  ا‬
‫            ۔‬

‫‪:‬‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫ و‬ ‫ا  ا‬

‫‪16‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫‪:‬‬ ‫ ا‬ ‫ ا  ا‬ ‫  ح‪ ،‬ر‬ ‫د ا ‪   ،‬ا‬

‫    و د  د ا          ‬ ‫       ‬ ‫ و  ا‬ ‫ت    ت       ‬

‫       ر  د ۔   ‬ ‫ ا رہ  ‪      ،‬ں      ر آ د د  وا  ‬ ‫اور     اس ‬
‫  د ا  ‬ ‫  ہ   ‬ ‫ وا ں    ۔          ‬ ‫ ا  ا‬ ‫  ح اور ر‬ ‫   ا‬
‫   دو  ں   ‬ ‫ ا   د‬ ‫د  ح ا‬ ‫۔   رے   س  ‬ ‫    ل ‬ ‫ز   ں ‬
‫        ۔‬ ‫ دو ے      ۔ اس   وا      ا‬ ‫ ا      ‬

‫‪:‬‬ ‫ ا‬ ‫ و‬ ‫ا  ا‬

‫‪.‬‬

‫‪ :‬‬ ‫  ح ا‬ ‫‪   ،‬ا‬ ‫د ا  ا‬

‫‪.‬‬

‫‪:‬‬ ‫ ا‬ ‫ ا  ا‬ ‫ر‬

‫‪.‬‬
‫     ا    ‬ ‫ ‬ ‫ہ     ا   ت وا    اس  م   ‬ ‫ت   ‬ ‫ا  آپ  ‬
‫ اور   ا        ‬ ‫   ا    ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫         ا      ‬ ‫اد        ۔ اور ‬
‫ ز ن   ا  ا        ‬ ‫   د  ۔ ں       ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ا ل   ‬
‫ر ”     ‬ ‫         اس  م   “ا‬ ‫   ا        ‬ ‫    ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪17‬‬

‫۔ ذ  ا   ف ‬ ‫ ا ظ     ‬ ‫   ‬ ‫   ا   ں  ا ‬ ‫ن ‬ ‫     وہ   ‬

‫         آپ   ا ر         ا ر           ا ر       و ہ و ہ۔   ا ظ   ‬
‫       ‬ ‫          ط و  ا‬ ‫ت   ر ع  ‬ ‫۔   ‬ ‫   ‬ ‫ان   م  ‬
‫ ‬ ‫            ط را‬ ‫ ‬ ‫ر    ۔ ‬ ‫ر   ا‬ ‫   د  اب وہ ا‬ ‫     ‬ ‫ا‬
‫ر      ۔ ‬ ‫  ہ   اس   ا    ا‬ ‫  ی       ‬ ‫      ر ا‬
‫ت     ‬ ‫ر         ‬ ‫    ح        ں   ا‬ ‫ا   ا ل       ‬
‫د         ‬ ‫ت   وہ   آج   ‬ ‫وں   ذ      اور ‬ ‫ب   ‪   ١٩٨‬ان ‪ ٣٦‬‬
‫ر   ‬ ‫   د    و ں   ا‬ ‫   اس ‬ ‫       ا        ‬ ‫     ‬ ‫ا  ‬
‫  ۔ ‬

‫   ا ر ‬ ‫   اور ‬ ‫ر ‬ ‫اب  ہ   ا اض                   ا‬

‫   اور  ں     اور ‬ ‫ د      اس    اب               اس   ا    زا  ‬
‫‪:‬‬ ‫ ‬ ‫  ‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫    ‬ ‫ر ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬

‫ا‪ ،‬‬ ‫ت   اس    ا  ڈ‬ ‫ر         ‬ ‫   ا‬ ‫   وا        ا‬ ‫اب  ‬

‫‪18‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫        ا       ۔ ‬ ‫ اور  ط را‬ ‫  ط و  ا‬

‫ ‬ ‫   اور ا‬ ‫     ‬ ‫ر‪ ،‬ا ر اور د  ‬ ‫ر‪ ،‬ا‬ ‫ت    ں ا‬ ‫اب  ‬

‫   ‬ ‫۔  ا  ‬ ‫ آ ن ‬ ‫     ‬ ‫    ا ا‬ ‫   اس  م    ح   ‬ ‫ا   د‬
‫۔ ‬ ‫   ا ر   ا ر   ‬ ‫ ا                    ا  ‬

‫‪:‬‬ ‫ ا‬ ‫ ا  ا‬ ‫  ح ‪ ،‬ر‬ ‫‪   ،‬ا‬ ‫ و‬ ‫ا  ا‬

‫‪.‬‬

‫‪:‬‬ ‫د ا  ا‬

‫‪.‬‬

‫  ط  و  ‬ ‫       ‬ ‫    از      ‬ ‫ا ِس   م     د  ا    ا  ا‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ۔   ے   ل    وہ  ی    ا‬ ‫    از‬ ‫ اور     م  ا‬ ‫ا‬
‫  ۔‬ ‫     ‬ ‫     دو ے  ط   ‬ ‫   و  ا‬ ‫ ا ں   ‬ ‫؛ ‬

‫‪:‬‬ ‫ ا‬ ‫ و‬ ‫ا  ا‬

‫‪.‬‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪19‬‬

‫‪:‬‬ ‫ ا‬ ‫ ا  ا‬ ‫  ح ‪ ،‬ر‬ ‫د ا ‪   ،‬ا‬

‫‪.‬‬
‫    ط   و          اور   ‬ ‫   اور ‬ ‫‪ ،‬را‬ ‫اس  م       و  ا‬
‫ ‬ ‫    ۔  د ا    و  ا‬ ‫ ا  ‬ ‫ت    د         ‬ ‫   ‬ ‫ی در‬
‫ ا رہ  ۔    ت       ‬ ‫   اس ‬ ‫    و د و          اور     ‬ ‫ ‬
‫       ‬ ‫ت     را      ان    ‬ ‫ ‬ ‫  ح       ف   ح  وا‬ ‫۔      ا‬
‫    ح   دو ں  ں   “و ”       ‬ ‫د ا   د‬ ‫  رے   س  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬
‫د  ۔ ‬

‫‪:‬‬ ‫ ا‬ ‫ و‬ ‫ا  ا‬

‫‪.‬‬

‫‪:‬‬ ‫ ا‬ ‫ ا  ا‬ ‫  ح ‪ ،‬ر‬ ‫د ا ‪   ،‬ا‬

‫‪.‬‬
‫  ‪ ،‬ا    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫        ط و  ا‬ ‫ں    د ا     ا  ا‬
‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫    م ‬ ‫   ‬ ‫  ح     ‬ ‫۔ ا   ح   ا‬ ‫ ‬ ‫   ز ‬
‫  ح   ‬ ‫   آ ‪ ،‬اور   ا‬ ‫ء    ح   ر    وہ  رت   ‬ ‫ ا‬ ‫ ا   د‬ ‫ا‬
‫‪20‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫  ۔   ے ‬ ‫ء     ‬ ‫   ‬ ‫   ر          ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ح     ر    ‬

‫ء        ۔ ‬ ‫د  ح   دو  ں     ا      ا‬ ‫س ‬
‫ ‬ ‫ و‬ ‫       ا  ا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫             ‬ ‫ وہ   ‬
‫د   ۔  اس    ‬ ‫ ‬ ‫ ان    ا ح    ‬ ‫ ‬ ‫  ن   ‬ ‫ا   ‬ ‫  ب  ا‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ں        ‪ ،‬اور دو ی و      ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا  و    اس  ب     ا    ‬
‫    ح  اور  ڈا  ‬ ‫ ا   د‬ ‫    و د    ا‬ ‫  ۔  اس  ‬ ‫    م  د‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ت   وا ں   ‬ ‫   ان دو ں     ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫      م ا‬ ‫د ا    ‬
‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ا‬ ‫ ان ‬ ‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫ راہ  ار   د   ۔  را   ‬
‫    ۔ ‬ ‫       ا          ا        ا ح   ‬ ‫     ‬

‫ ‬ ‫ ‬
‫ا  ا ب   ‬ ‫   اس   ت   ا اف  وری   ا  اد  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫  د ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ز دہ ا ط    م      ۔ ‬ ‫   ‬ ‫و    اس  ب   ‬
‫ ‬ ‫ از     اس   ‬ ‫       اور ‬ ‫                  ل       وہ ا‬ ‫ ا‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫ت   ‬ ‫   ‬ ‫ آپ   ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ورت ‬ ‫م ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫        ۔  ا     ا  ‬ ‫  ‪  ،‬م   ‬ ‫ ‬ ‫      ے   ‬ ‫ت وا  ‬
‫  م  وع  ۔ ‬
‫ات در  ‬ ‫   ز دہ   ‬ ‫    ‪،‬اور ‬ ‫ت   دو در ں   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫   ‬ ‫ت    ا  ‬ ‫  ت    م ‬ ‫ ‬ ‫ت     درج     ‬ ‫او    ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬‬ ‫   ا  ا       م  ں   د  ‬ ‫  رت   ‬ ‫درج  ۔ ‬
‫ دہ ‬ ‫     آز  اور ‬ ‫ ‬ ‫ت اور ا ت   ازا       ۔    را ‬ ‫     اور ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔    اُس   ک  ذات      اور    ا اد            ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ب  ۔ا   ف                 اِس       ا          ‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪21‬‬

‫     ‬ ‫ اور آپ   اِس    ل  ون   ‬ ‫ ا ظ    رے   ‬ ‫  وا ‪ ،‬‬

‫   ا   ر ہ    ف ‬ ‫  ر    ۔ ا    د      وہ  رے اس ‬ ‫ ‬ ‫اس   ب    ‬
‫‪ ،‬آ ۔‬ ‫ ‬

‫اردو ‬
‫            ت  ؟ ‬ ‫    م   اُس       ‬ ‫  م    ن ا رے ‬
‫    را ا ب       ‬ ‫ ‬ ‫  ارج      ۔  ‬ ‫    م   ا ت       ‬
‫  ‪  ،‬ں دو  ‬ ‫  رات  ڑ  ‬ ‫   اور ‬ ‫ ‬ ‫  رات   ‬ ‫     ‬
‫   اس  ب   ا  ا ا   دہ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫     ‬ ‫  ہ   ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫  دت ا   ر   ا‬ ‫ر      ۔ اس     ‬
‫  ۔ دو ی ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫         اور ‬ ‫‪ ،‬ا ط     ‬
‫    ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫   رہ ‬ ‫ ‬
‫ اُن  ت      ر            ر ‬
‫    ۔ ‬ ‫دہ  ا             ا اِس           آ‬
‫ب  رت ‬
‫ ا    ا ِ‬ ‫     ‬ ‫       ‬ ‫ روا  اِس  ب   ‬
‫ ‬ ‫    ۔ ں آپ ‬ ‫ ‬ ‫       ا‬ ‫   ‬ ‫     و   ز ا‬ ‫    ‪ ،‬‬
‫ دی  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   او‬ ‫   و‬ ‫ ‬ ‫   و ں ‬ ‫ وا   م ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬
‫     اردو روز  ہ اور ‬ ‫ل  ‪ ،‬‬ ‫ روز  ہ اور  ورے   ا‬ ‫وا ت    ں آپ   ‬
‫ن ‬ ‫م ا ب        ا         ا‬ ‫    ب ‬ ‫ل    ۔‬ ‫ورے   ا‬
‫ اردو ‬ ‫ ‬ ‫    ڑی  ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫     اردو       م  ا ب  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔  ب   در‬ ‫ب         ‬
‫ِ‬ ‫   ا‬ ‫  ا ار‬ ‫ر     س ‬
‫  ح    ا    ‬ ‫‪  ،‬د ا  اور   ا‬ ‫‪  ،‬د ا ا‬ ‫ ا   د‬ ‫       ا‬
‫ ا  دے     راہ ا ں    ار   اس    را   ‬ ‫   اس   ‬ ‫ر  د    ۔ ا  ان ‬
‫    ت     آ      ‬ ‫ ‬ ‫ ا         ون     ‬ ‫   ا    ‬ ‫آ ن  ا۔ ‬
‫‪22‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫  ۔ ‬ ‫آپ      ف ر ع ‬

‫   درج ذ   ں    ل ر   ‪:‬‬ ‫    ب   ا‬
‫      ۔ ‬ ‫د  م  آ  آ ت   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪.١‬‬
‫ درج       ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ِ ا‬ ‫   ‬ ‫  ت   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪.٢‬‬
‫     ا     ۔  ‬ ‫اور   ا ب اردو ‬
‫ر ‬ ‫   ‬ ‫ا  ا ب     ‬ ‫       اور اس   اد  ‬ ‫ ‬ ‫ب   ‬ ‫‪.٣‬‬
‫       ا     ر      ا ب   آ   ۔ ‬
‫ ا    ‬ ‫     ‬ ‫۔     ا    ‬ ‫          ت ‬ ‫   ‬ ‫م ‬ ‫‪.٤‬‬
‫ ‬ ‫ ‪    ‬ا د   ‬ ‫ ا  ا‬ ‫ ا    ا‬ ‫   ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫م     ‬
‫    ا ر  ۔‬ ‫         ان    ‬ ‫ ‬
‫     ‬ ‫   ‬ ‫      ۔  ا‬ ‫   ‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ب    ے ‬ ‫‪.٥‬‬
‫ ر     ۔ ‬ ‫ا ا   ر   ‬
‫ اور  ‪ ،‬ر ل  ا    ة ‪ ،‬‬ ‫ اُس   ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫آ      اُس  ك ذات   ‬
‫۔ ا  ‬ ‫ب ‬ ‫   ‬ ‫    ون       اِس  ل   ‬ ‫ اور ا  ‬ ‫ ا    ‬
‫َ َ َ ُ ْ‬
‫ِغ‬ ‫‪﴿ :‬ر‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ر  اور  رے د ں   ‬ ‫ ‬ ‫   د     ری ‬
‫َْ ْ‬ ‫ًَْ‬ ‫َ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُُ‬
‫ ‬ ‫َ َ َ ْ َ إِذ َ َ ْ َ َو َ ْ َ ِ ْ ُ َ َر إِ َ َ ا َ ُب﴾ )آل  ان‪  (٨ :‬ا    ‬
‫ل اور  ں      ت     د   ‪ ،‬اِس   ‬ ‫  ‬ ‫  ی ر‬ ‫    دی ‬ ‫   اِس ‬
‫ دے   ‬ ‫   ‬ ‫ آ ہ   اُن ا ِل ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫رے     ا   ر ہ    ِ‬
‫ف ‬
‫  ں۔‬ ‫   ا  ‬ ‫رے    ی  ف   اِس     ‬
‫ ‬ ‫ا ار ا  ‬
‫ ‪٢٠٢٣‬‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪23‬‬

‫ا‬ ‫  ب ا‬
‫   ا  ‬ ‫ ا    ا‬ ‫ ‬ ‫ب   ‬ ‫   آج    آپ  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا    ‬
‫   ‬ ‫ اردو ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫  ہ ‬ ‫ی”  ‬ ‫اء ا  ا م ا‬ ‫    وف  ب “ا‬ ‫ا‬
‫ت   ‬ ‫   ذ  آپ ا   ب ‬ ‫  اج    ‬ ‫   ر    ۔     ا    وہ رو‬ ‫ ‬
‫  ‪ :‬‬ ‫  ب   ‪   ٣٦٧‬ان ا ظ   ‬
‫ ر   ‪     ،‬‬ ‫ ‬ ‫ اور  ز   ا‬ ‫    ت     وہ رو‬ ‫“ ں   او‬
‫     ‬ ‫  ‪ ،‬ا  ا ِن  ر ں   ‬ ‫وہ         ہ   ل     س   ر ں    ‬
‫ ‬ ‫د     ‪ ،‬ا   ح ان   ز  اور  ا      واز   ‪ ،‬ا  آ ن   وہ ا ِس     ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   آپ   ا      ‬ ‫ ‬ ‫   ا    ر ل ‪  ‬‬ ‫۔   ‬ ‫ ‬
‫  ۔  آپ    وار  )  ‬ ‫  ر   ‬ ‫ اور  ‬ ‫ں   ‬ ‫ا ک  اور  آ ں     ا  اور  ان  ‬
‫  ر   ۔‬ ‫ی  ر    ‪     ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ا‬ ‫ آ‬ ‫او (       ‬
‫  ‬ ‫  ں ‬ ‫ہ ‬ ‫ اُس    ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا     اج  ‬ ‫  ‪  :‬اَب  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ او     ا ں   ا ف  ‪ ،‬‬ ‫  وا ‪ ،‬‬ ‫ہ  ا     ص ‬
‫ اور  ب   ‬ ‫ ارواح    ا‬
‫    رت  ‪  ،‬ف    اج۔   او     ا‬
‫ہ    وہ ‬ ‫د   ‪   ،‬ز   ر ں  اور         ہ   ‪  ،‬ا ِس   رے          ‬
‫    ۔ ”‬ ‫ ا‬ ‫اء و‬ ‫ ا   ب ا‬
‫   اور ‬ ‫  اج     ت  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪“  :‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ع   ‬ ‫ا  ‬
‫ وہ         ا         اج  وا ‪ ،‬‬ ‫      ‬ ‫ اُس   ا ِس  رے   ‬
‫  ‪   :‬‬ ‫  ( ‬ ‫ ‬ ‫ہ  ‪     ،‬وا  )اس   ‬ ‫ں   ‬ ‫اور       اُس   ‬
‫  ت   ‬ ‫ی     ‪  “  :‬‬ ‫ آ ں    ۔ ا  ‬ ‫    ‪   ،‬‬ ‫ ‪     ،‬رے ‬
‫‪24‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫ ‬ ‫   ا      وا‬ ‫      ۔” “  ز‬ ‫د ے دار  ۔”        ‪      “ :‬‬

‫ اس   ‬ ‫ ا  دو ی ‬ ‫ اس    اق اڑا    ‬ ‫  ‪  ،‬ڑو ا ۔” ا  ‬ ‫‪   ،‬‬
‫  ۔‬ ‫  ت   ‬ ‫   ا‬ ‫  ؛  ں اس      ت ز‬ ‫ ‪ ،‬اور ا    ‬ ‫ت    ر ‬
‫ں ‬ ‫ آ ق  اور  ان     س    ا  ‬ ‫ش  وہ    ا       ل       ‪  ﴿  :‬ا‬
‫  ۔ ‬ ‫ص   ‬ ‫ں   د     ص  وہ   ‬ ‫  ﴾  ں ا    ان ‬ ‫د‬
‫ں   ‬ ‫   ان ‬ ‫      ؛   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ں د‬ ‫ ا    اس  ح     ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫؛  ں   اُس    ت   اور   ‬ ‫    ا     اج  ‬ ‫     ‬ ‫ہ  ے ‬
‫ ا  اس    اج    ت       ا ر   ا ر  ۔”‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫اور اس   ا ر   ‬
‫  اج     م    ‬ ‫  ‪    ،‬رو‬ ‫ ا  ‬ ‫      ں     وں     ف  ‬
‫       ‬ ‫ت     ا   ب   د ۔   د‬ ‫   ‬ ‫ری ا   ب   دی‪ ،‬اور اس   ‬
‫   آپ   ‬ ‫   و        آپ      ۔ ا  ‬ ‫ں   آپ   ‬ ‫ آ  وا  ‬
‫‪ ،‬آج       ا    ‬ ‫ ‬ ‫       آپ    ف ‬ ‫  ار د ‪ ،‬اور ‬ ‫ اور ز‬
‫     ا ف  ‬ ‫      ۔    اور  ‬ ‫  ار  د‬ ‫     آپ      اور  ز‬ ‫ روش  ا‬
‫ ‬ ‫د  ر      ۔ ا    د      وہ ‬ ‫   ذ      ا   م   ‬ ‫ں  ا    ‬
‫     د وی ‬ ‫ ‬ ‫ اور  رے د ں    ُاس   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا ں ‬ ‫     ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ا اض     ا      ‬
‫ت ‬ ‫  ‪   :‬ا    ا ِس  ب   ا   ا  آپ   ‬ ‫ع    ف ‬ ‫ ا  ‬
‫         آپ     ‬ ‫         وہ    ت اور  ت ‬ ‫   ‬ ‫       ‬
‫  ‪ :‬‬ ‫۔   ا      وا   ں  ن ‬ ‫  ز   اج   ‬ ‫رو‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ع آ ب         ‬ ‫“ ی  ت     و   وع ‬
‫  ۔    دہ  ہ و    ر ‪ ،‬اور ا  ‬ ‫ ‬ ‫۔           اذ ر اور د   ت   ‬
‫  ‬ ‫  ۔  ی   اس ‬ ‫ ‬ ‫             ‬ ‫ ‬ ‫  اج  ‬ ‫دوران   وہ رو‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪25‬‬

‫ ا       ۔”‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬اور ‬ ‫ا  ‬

‫   ‬ ‫ ا   د‬ ‫ِد   ص  ا‬ ‫  م    آپ    ‬ ‫ت    ا‬ ‫اس      ‬
‫ت ‬ ‫ ‬ ‫    رے   ا‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ ا   ال  ‪ ،‬‬ ‫ا   ‬ ‫ب ا‬
‫اء”    ‬ ‫ آپ     ب  “ا‬ ‫  ‪      :‬آپ  �‬ ‫ ‬ ‫ ا   د‬ ‫  ۔  ا‬
‫ د   ں؟‬ ‫ل   ‬ ‫ى!   ا    ‬ ‫۔      ‪   :‬‬ ‫رے   ‬
‫    رت ‬ ‫  د ‬ ‫‪      “  :‬‬ ‫  ے‪ ،‬اِس     ا    ‬ ‫ا  آپ   ‬
‫   ‬ ‫     ‬ ‫     وہ   ت  ‬ ‫ ا     ۔      ‬ ‫  ا‪  ،‬اور   ے  ا  ‬
‫       ‬ ‫رت   ڈ ں اور  ر ں      وں۔  ا اِس  ب   اور ا  د  ‬
‫ ‬ ‫   ر ًا ا   رات    ن          اب    ح       اور اس   ‬ ‫ان   د  ‬
‫ دو ے   گ    وہ   اب    ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ وا‬ ‫و   ّ          اس    ا ں  ‬
‫    ۔ ‬ ‫      رے ‬ ‫  ف و  ‬ ‫     اِس   ‬ ‫   اس     ‬
‫‪  ،‬ی  اد    ی اور ‬ ‫    اد   آ ن اور ز  ‬ ‫  رے آ ن اور ز  ‬
‫   آ ن       ‬ ‫    ‪  “  :‬‬ ‫      ۔ ا          اس  ب   ‬
‫  ۔ اس           ‬ ‫  ی اور ‬ ‫   ‬ ‫  ” آ ن    ی  اد   وا  ‬
‫  ن  ؛ اور    ت    م    ں     اس  م        ن ‬ ‫     اس     ‬
‫۔”‬ ‫ ‬ ‫    ر   اور  ل دو ں   ‬ ‫    ‪ ،‬اور ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ او  ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫   وہ ا  ‬ ‫    ب  د ‬
‫   ‬ ‫   آپ      رت اور ا ظ     دہ اوڑ  وہ ‬ ‫      ‪ ،‬اب اس  ‬
‫     ا ب         وہ   ا ِن    ت    ۔   ‬ ‫ا     ‪  ،‬ن اور ا ب  ۔  ‬
‫ل   ۔  ا    ز  اور  آ ن    ‬ ‫ ز      ا‬ ‫   ‬ ‫ آ ن  اور  ‬ ‫آپ     ی    ‬
‫   ا ظ روح ‬ ‫ آپ    رج اور ‬ ‫    ۔   ‬ ‫              ت ‬ ‫وف ‬
‫ ز     اد   اور آ ن    اد روح  ۔ اب     ان ‬ ‫ل  ۔   ‬ ‫     ا‬ ‫اور ‬
‫‪26‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫   وہ ا       اد   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   وہ   آپ    ت       ‬ ‫   ‬

‫ ‬ ‫     اس  ب   ‬ ‫ ‬ ‫   وہ ا‬ ‫   ‬ ‫ا       ان ‬ ‫  ۔  ب ا‬
‫ِ   ب   د  اس   م    ‬ ‫ ‬ ‫ آ    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ۔  اور  ا  ‬ ‫  ری    ‬
‫ ا   د      ‬ ‫ِد  ص ا‬ ‫ وا  ے ‪       ،‬ا    ا  ‬ ‫آ  ا ظ   ‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ ان ‬ ‫‪   ،‬ا‬
‫  ‪ “ :‬ے  س  اءات     ‬ ‫   ‬ ‫ ا   ح   ‬ ‫ ا   د‬ ‫ا‬
‫     د   ں       ے ‬ ‫ ا  ا   ا ب   ‪“   :‬‬ ‫   ا ب  آ  اور  ‬ ‫ے ‬
‫  ب  ‪         ،‬‬ ‫  ں   ‬ ‫ل  ‪   ،‬‬ ‫   ‬ ‫  ب ‬ ‫س آ  اور   ا‬
‫     آپ    اب  اور  ُان ‬ ‫“ ب ا ت”   اور      ں       ر   ں۔” ‬
‫ اس   ب     م ‬ ‫         ا رہ   ‪  ،‬‬ ‫د ں    ا ِ   چ   و   ر        ا ِ  ‬
‫"ر ۔    ‬ ‫"‬
‫    رف ا  ‬ ‫    دت ‬ ‫ت ‬ ‫   ‬ ‫ ا  ا‬ ‫ے   اور ا م   ا‬
‫۔ ‬ ‫اور آداب ر     ب       ‬
‫ں   ‬ ‫   د     ے   اور ا م –   س ا  رو –    ان دو ‬ ‫ ‬ ‫اور ‬
‫   ز   ت   ‬ ‫ ر‬ ‫ اور  رو‬
‫ت     ا  ا    ز ں‪ ،‬ر   ں‪   ،‬‬
‫ د   ‪ ،‬ا ِن     اُن   آ ق   ا رہ     ‬ ‫‪   ،‬اس   رو  د  وا ں     ‬
‫    ر   ‪ ،‬ا ِن   ا    ا رات ر              ‬ ‫   ر    ‬
‫   ا ل ‬ ‫ ا  در‬ ‫   ‬ ‫  ت    م  ‪ ،‬اور را  ا‬ ‫  ‪  ،‬ا ن    ‬ ‫ ا‬
‫ ا  ان    ‬ ‫  ‪       ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫اور   رف     ن   ‪        ،‬ا‬
‫م  ا   اس ر ‪ ،‬ا ل اور ا رات    رے     ‬ ‫۔         ‬ ‫   آ ہ ‬
‫  ُاس   ‬ ‫ اس    ۔ ‬ ‫ آپ    م   رو‬ ‫    ‪ ،‬‬ ‫ آپ    م   ‬
‫ ‬ ‫  ت   ا‬ ‫   ا   م   آپ   ‬ ‫    در ا د  ۔ ا    ‬ ‫  د ‬ ‫ ا‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪27‬‬

‫ وہ آپ    م   ‬ ‫  ؛ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫         وہ    م  ں    ُان   ‬

‫     آپ    ‪،‬اور ا  و   ن ‬ ‫   ‬ ‫‪  ،‬ں ا  وہ   ان ‬ ‫    رف ‬ ‫آ  ‬
‫     اس  م      ں آپ  ۔ ‪...‬‬
‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫       ادراك  ا‪    ،‬رے ا م    رف     ‬ ‫   ا ِس ‬
‫ ‬ ‫ں   آپ    ت   ‬ ‫  م      ل  ‪      ،‬ن     ان دو ‬ ‫اور آپ   ‬
‫ا اور ا   ‪   ،‬وہ   ا ِن ‬ ‫ ڈ‬ ‫ د ار  ۔       ا   ا    د   ‪ ،‬اُس   و‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫  ں   ‬ ‫دو ں   ں     ح      دے‪  ،‬ا   ح    ا ِن    آ  ‬
‫   ا     ت  ‪ ...‬‬ ‫     ‬ ‫ ا    ا‬ ‫    ن   اور    ح  ُان   ‬ ‫   آ‬
‫  ‪    ،‬ا  ‬ ‫ں   ا‬ ‫   ان دو ‬ ‫  رے  ‬ ‫ ‬ ‫ی    وا‬ ‫   د      ا  ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫  ر   ‬ ‫  ‪   ،‬ان    ہ  ی ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ز       آپ   د  ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   آ    وہ در‬ ‫  ‪       ...،‬ا‬ ‫ وہ آپ    م   ا        ‬
‫۔‬ ‫  ‬ ‫  ‪     ،‬‬ ‫ ‬ ‫اور     رخ ان   ا        ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫   اور     ‬ ‫ ا        ‬ ‫  ‪“  :‬‬ ‫ ‬ ‫ ا   د‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫ا    اور ا م   ان  رف    ح    ا ل  وں‪ ،‬اور ا           ے  م   ‬
‫‪  ،‬ا    ‬ ‫ ‬ ‫    ف ‬ ‫    ح    ی در ا‬ ‫ا اور  ‬ ‫‪   ،‬آپ    ب ا‬
‫  ت    ح  ‪ ،‬‬ ‫    ر  ‪     ،‬ا   د و    در وا   ‪ ،‬‬ ‫ ا‬ ‫  ے ‬
‫ت    ن   ڈ ۔” ‬ ‫ ‬ ‫اور ان ‬ ‫‪ ،‬ا ل   ‬ ‫ت ا‬
‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫  ‪   “ :‬ا ارادہ       ان دو ‬ ‫ ‬ ‫ا   ح    رے   ‬
‫  ہ ‬ ‫ ‬ ‫  ب       وہ اس ‬ ‫    س ا‬ ‫   ‬ ‫ت    ح  وں  ‪   ،‬‬
‫  رت   ‬ ‫ا   ‬ ‫   ۔   ا      ب ا‬ ‫   ‬ ‫  ‪ ،‬ا ِس           ‬ ‫ا‬
‫ اور  ح ‬ ‫ ‬ ‫ آ  اس    ح   دی۔ا‬ ‫    ‬ ‫     اور  ں  ں ‬ ‫ب   ‬
‫۔‬ ‫  رت   ا      دو ں         ‬
‫‪28‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫  ب‬ ‫ا‬
‫ اِس    ر ت   ‬ ‫ا    ا‬ ‫  ب  ا‬ ‫  ‪  :‬ے  د‬ ‫ ‬ ‫ و  ‬
‫ں   ‬ ‫   آپ   ا  ‬ ‫ ا ب   ‬ ‫ز دہ اِس   ا ب    ۔      ا    وہ ‬
‫ آپ      ‬ ‫     ‬ ‫    ھ ‬ ‫   ‬ ‫ ا   د‬ ‫     ا‬ ‫ا ا    ۔‬
‫  ؟    اس    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ال           ب    ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا‬ ‫ا    ا‬
‫ ا  ‬ ‫    رت    ا‪ ،‬اور  ے ا  ‬ ‫  د ‬ ‫‪      “ :‬‬ ‫اب       ‬
‫    رت    ڈ ل  ں‪ ،‬اور  ر ں ‬ ‫     ‬‫  ۔           وہ   ت ‬
‫   ر اً ا  ‬ ‫     ان  د ‬ ‫ ‬ ‫      ں۔  ا اِس  ب   اور ا  د  ‬
‫ و   ّ          اس    ‬ ‫رات     ن           اب     ح    اور  اس    ‬
‫ں   وا   ۔” ‬ ‫ا‬
‫   آپ   ز ن ‬ ‫ وا  ‬ ‫  وری  ۔   ا     م ‬ ‫ ا    ا ِس  اب   ‬
‫   ‬ ‫    ۔  ا س   م    ‬ ‫ وہ آپ    ت   ‬ ‫ ‬ ‫  ا ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫اور ا‬
‫ہ ‬ ‫ اور ‬ ‫         ‬ ‫ی  ر     ‬ ‫ے  ۔ اب ‬ ‫    ت  ‪      ،‬‬
‫   ا    و  ‬ ‫    ق     ۔ ‬ ‫ہ   ‬ ‫  ‬ ‫   ‬ ‫ادف ا ظ  ۔  ا ‬
‫  اد   رت    ‬ ‫ے ‬ ‫ ‬ ‫    ں   ‬ ‫  اد  ‬ ‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫ت    ا  ‬ ‫ ا‬
‫ ا    ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫    ۔  ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت     ‬ ‫ہ ‬ ‫ں    ۔ ‬
‫     ا ء ا  ‬ ‫ ا‬ ‫    ت       ا    ا   ب    ان ر  “‬ ‫    ں ‬
‫ہ  رت  ۔ ‬ ‫     اور ‬ ‫ ‬ ‫   ر      ‬ ‫”    ان  د   ‬ ‫ا‬
‫ ا  ‬ ‫    رت    ا اور  ے ا  ‬ ‫  د ‬ ‫  ‪       :‬‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ا ن    ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬اور ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫    اد وہ ‬ ‫  ۔  د  ‬ ‫ ‬
‫    ا  ان     ن  اس ‬ ‫  ا ‬ ‫    رت  ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫     اُن    ‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪29‬‬

‫  ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫   ا ب    ا     ن   ‬ ‫     ا‬ ‫ ‬ ‫ت   ‬

‫  ‪“ :‬ا      ا   ت دی   ‬ ‫۔   ا      ا      ‬ ‫ر    ا   ت ‬
‫ ان  د      رت اور  ر ں   ڈ ل  ں۔”  ر ں   ڈ  ا ِ   ن     ‬
‫  ۔  آن و ‬ ‫   ‬ ‫ وہ ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫       اس ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ ا  ا  ‬
‫      ۔ ‬ ‫  ن   ‬ ‫    ن    ا   ا     ا      ‬ ‫   آ  ‬
‫ں ‬ ‫‪     :‬ا  ‬ ‫اب آپ ا         ن‪  ،‬ت   ا     ۔ا      ا    ‬
‫   و  ان ‬ ‫ ان     ر اً  ن    ‪        ،‬اب      ‪ ،‬اب   ا ِن     ‬
‫۔ ‬ ‫       ‪ ،‬اور   در          وہ اِن           ‬ ‫ ‬
‫      ۔   آن    ‬ ‫     د‬ ‫  م    آ  ن  و  ‬ ‫ ا      ا ب  ا‬
‫ ‬ ‫       اور ‬ ‫      ‪ ،‬ا ظ   ان   ا‬ ‫   و          اس   ‬
‫  رے  اس ‬ ‫  ۔   ی   م        ا ب  ر   ۔    ‬ ‫ زن  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫  ا     ا    ‬ ‫  ن   ‬ ‫   ا  ا ب   ‬ ‫  آن و ‬ ‫  ‬
‫    ن  دہ ‬ ‫  ‪ ،‬‬
‫   اور    ‪ :‬ا  آپ   ا    ا ب    ر ں   ‬
‫ں ‬ ‫ا ظ      ‪ ،‬اور اِن   ا      ر        آپ     ا    او  ‬
‫  ء ‬ ‫   ا    اس ا ب   آ ری  ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫    ‪   ،‬وہ ‬ ‫  ر ‬
‫اء۔ ان ‬ ‫   ا   ب ا‬ ‫‪ ،‬اور ‬ ‫ار ا‬ ‫ ا‬ ‫ ا ار‪  ،‬‬ ‫ب‪  ،‬ا  ا م‪ ،‬ر‬
‫ت و    ر   ‪ ،‬ا  ‬ ‫   ا  ا‬ ‫      ‪   ،‬وہ دور   ‬ ‫ں   ا ب ‬ ‫م ‬
‫ ا ظ     ‬ ‫ دے ر   ‪ ،‬ا   ن  ر ر   ‪ ،‬اور ‬ ‫ز ن   ر   ‪ ،‬ا  ا ظ ‬
‫ف   آ ری   ر   ۔  د ا    ا ِس     “     ہ” )  ز ن    (    م ‬
‫ ‬ ‫ ا  ا‬ ‫د  اور اس  م   ا   ب       ان  م ا ظ   ذ        ا    ا‬
‫ ا ظ       ا د  ۔ ‬ ‫ اور ‬ ‫‪     ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ل ‬ ‫ ز ن   ا‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫    ں  ‪  ،‬ا  ا   ب   آپ ‬ ‫ ‬ ‫د ا    ز  اس   ‬
‫‪30‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫   ‬ ‫ت  ‪  ،‬‬ ‫وں ا‬ ‫ آپ   ‬ ‫  ں اور  ے ‬ ‫ ا  ا    ز ن   د‬

‫ ز ن    ‬ ‫ ‬ ‫  ل  آ    ‬ ‫      ؤں‪    ،‬‬ ‫     آپ    ا ِس    ز ن    ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ں   ا ی     ‬ ‫    ہ ا ؤں ۔   ا ی    وع ‬
‫   ‬ ‫ ز ن   ‬ ‫ “  ا ود”   ۔   ‬ ‫   ا  ر‬ ‫ت و  ‬ ‫ ا‬ ‫  ‪ ،‬اور ‬
‫     ا ِ  ‬ ‫    اس   ز ن و    ‬ ‫ ‬ ‫  ر  ‬ ‫ی  ۔   ا ی     ‬ ‫ ڈ‬
‫  ا اور ا  ر      ‬ ‫ آ ۔      ا      ا رت   ‬ ‫ا را     ب ا وف ‬
‫ ز ن    ‬ ‫   ‬ ‫    ت وا  ر    ‬ ‫ ز ن   ا      دور  ۔  ‬ ‫ں اس   ‬
‫  ہ ‬ ‫   ‬ ‫ن‪  ،‬ار    اور  د  ‬ ‫و   ‪    ،‬ا‬ ‫  ص ‬ ‫ اور    ‬ ‫ ا‬
‫۔ ‬ ‫ص   ‬
‫ ز ن ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫           ‬ ‫ ‬ ‫   ز ن    ر ‬ ‫   ‬
‫ر ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    آن ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫    وان ‬ ‫  ص   ز  ‬ ‫ اور ‬ ‫ا‬
‫   ز ن اور ‬ ‫ ‬ ‫  م ‬ ‫ دور     آ ‪  ،‬اور آپ   ا‬ ‫     ‬ ‫۔ ا  ا‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫   آپ   ‬ ‫ ‬ ‫    رت     در‬ ‫ل  ‪ ،‬‬ ‫دات     ا‬
‫   ‬ ‫       ا  ا‬ ‫ ‬ ‫  ۔  اس      آ  پ  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ا س     ‬
‫  ڑ   ‬ ‫ر ‬ ‫ح   اُس   ‬ ‫ ر ‪    ،‬ا‬ ‫    ر ‬ ‫ت    ت اور  ر  ‬ ‫ا‬
‫   ‬ ‫ ا ِس     ‬ ‫ ر ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫‪  ،‬ف‪    ،‬م اور     ‬ ‫ ر ‪ ،‬ا  ‬ ‫د‬
‫ت ‬ ‫    ف ا     رت       آپ   ز ن )  ا‬ ‫   ز ن   ‬ ‫ا  ا‬
‫  وں۔ ‬ ‫ں  اور  ں ا    ز ن ‬ ‫ ( آپ   ز    ‬ ‫اور ‬
‫ ‬ ‫ ر ع    اور  ا‬ ‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫         ا  ا  ا‬ ‫   اس  ‬
‫ں    ر ‬ ‫ق اور ‬ ‫         ا ظ    وٹ‪ ،‬ا‬ ‫  وع   اور  ا وا  ‬ ‫دو رہ   ‬
‫ ‬ ‫    ے ‬ ‫  ‪ :‬اس  ح   ‬ ‫ں۔ ‬ ‫   ‬ ‫وں ‪ ،‬ا   ح ا  اور     ‬
‫ص  ۔‬ ‫    ف آپ     ‬ ‫ت آ ‬ ‫وں    اد   ا    ا‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪31‬‬

‫  ب    رت   ‬ ‫ا ا  ا  ‬ ‫  ب  ا‬ ‫  ‪   :‬رے  ‬ ‫ ‬ ‫ و  ‬

‫  ‪     ،‬ب ‬ ‫ د‬ ‫ د‬ ‫ د‬ ‫ت   ‬ ‫ ا ظ      ا‬ ‫     ا  ‬ ‫د   ‬
‫  ۔  ا   ب    ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ا  ‬ ‫   ز ن اور ا ب   ‬ ‫رے   ا  ا‬
‫م   ‬ ‫ز  اور‬ ‫م     ڈ ‪  ،‬ا ِ  ‬ ‫  ر  و  ‬ ‫  ‪      “  :‬‬ ‫   آپ  ‬
‫   ۔”  ‬ ‫ وا ں     آ‬ ‫  د ‬ ‫ل  ‪ ،‬‬ ‫ ا ظ   ا‬ ‫ر ‪ ،‬اس     ‬
‫ا ‬ ‫    ب ا‬ ‫   ا ب   ‬ ‫ع         ‬ ‫  ‬ ‫رے ا ِس ‬
‫ ر        آپ      ت ‬ ‫ آپ   ‬ ‫  دار    ۔ اب    م       ‬
‫ آ            ا ظ    ا  اوڑ          ا ظ ا ِن          ت ‬
‫ ‬ ‫  ری  اس   ا     ک      ےوہ  ان    ا‬ ‫   ‬ ‫‪  ،‬اور  ‬ ‫ ‬ ‫  ھ     ‬
‫  اد    آ ن  اور  ز  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪   “  :‬رے  آ ن  اور  ز  ‬ ‫    ۔   ‬ ‫ ‬
‫   “ ” اور ز      ‬ ‫      ۔   ”  آ ن      ‬ ‫‪  ،‬ی  اد    ی اور ‬
‫  ے اور  م     ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ا     ف ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ل ‬ ‫“ارض”      ا‬
‫ او ت ‬ ‫  ۔ ا   ح  ‬ ‫      اد ‬ ‫   وہ ‬ ‫       ‬ ‫آ  ا ِن ا ظ   ان   ‬
‫  ‪     ،‬ان ا ظ ‬ ‫آپ روح اور         “ ” اور “ارض”   آ ن اور ز      ‬
‫  ۔‬ ‫ ا  دو ی ‬
‫     ‬ ‫ی ‬ ‫ا   ح   “ا ”    “ ”             آپ    ف ‬
‫﴿إ َ ا ْ َ ُ ِ َ‬
‫ِ‬ ‫    ِ‬ ‫م   ذ    ر  ‬ ‫   اس ‬ ‫      آن ‬ ‫ل ‬ ‫ا‬
‫ا ْ ُ َ ْ َ َ َر ُ ُل ا ِ َو َ َ ُ ُ َ ْ َ َ إ َ ٰ َ ْ َ َ َو ُر ٌ‬
‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫وح ّ ِ ْ ُ ۖ ﴾  ]ا ء‪     [١٧١ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫    ف ا    ۔ آپ   ا  ا  ‬ ‫ا    ر ل  اور اس     اور روح     ا ں   ‬
‫   ‬ ‫ د  ‬ ‫ح   و‬ ‫ ا  ا‬ ‫ �    ا      ‬ ‫ت ‬ ‫ح   ڈا ۔  ں ‬ ‫ا‬
‫ وا   ت  ار د   ۔‬ ‫دات   ا        ‬ ‫ا   م ‬
‫  س ‬ ‫   اور  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪   “  :‬د  ا‬ ‫   ا ا    ‬ ‫ا   ح   ب    ا‬
‫‪32‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫ ‬ ‫       ‬ ‫ اور    ‬ ‫ ا س  ‬ ‫‪  ،‬اور   س    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا‬ ‫۔”  اب  ا  ‬

‫ اس    ح ‬ ‫ ا   د‬ ‫   ا     اد      ۔ ا  ا‬ ‫ی       وہ ‬ ‫ا س   ‬
‫ ‬ ‫  ‪  :‬ا‬ ‫‪  ،‬آپ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫       ‬ ‫‪  ،‬اس      ‬ ‫ ‬
‫ روا   ا۔   اد روح       ‬ ‫“د ”          ر      اور “ س”       ‬
‫ت  وس”        ۔ ‬ ‫ر        “‬
‫    س  ی  ت ‬ ‫ل ‬ ‫  ‪  “  :‬ا      اور ‬ ‫ا   ب   آ  ‬
‫  ۔      ‪ :‬‬ ‫ ذات‪ ،‬ر   ت اور  ا  ا ت   ‬ ‫   رو‬ ‫ ا   ا ن    ‬ ‫ا‬
‫  وع ‬ ‫  ں ‬ ‫۔      ‪   :‬‬ ‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫ آ     ؟   ‪  :‬وہ  و د  ‬ ‫اِس  ‬
‫ وا          ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ۔”   ا ِن ا ظ   ‬ ‫       ‬ ‫ا؟  ‪ :‬‬
‫    اد     اور ‬ ‫ل ‬ ‫ وہ  ان  ن   اور      م      م    ت   ر ؟۔  ‬
‫       ‬ ‫       ‬ ‫۔ اور وہ  ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ا رہ     ‬ ‫   و د   ‬
‫  ن    اور اس    اد    ؟     وہ ر ی ا ب     ‬ ‫    وع  ا۔   ‬
‫ ‬ ‫   ر‬ ‫ اور ان ‬ ‫   ا ظ    ت    ک ‬ ‫   د ت د          ا‬
‫      ۔‬ ‫  ۔ ان ا ظ    ح آپ  ب   ‬ ‫         ا ظ ‬
‫  ن۔” ‬ ‫   ‬ ‫    ب  ‪   ،‬ا  ‬ ‫‪   “ :‬د ا  ‬ ‫ ‬ ‫ا   ب   ‬
‫ل    ‪      ،‬د    د   ‬ ‫ ا‬ ‫ روح    ‬ ‫ی   رج    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں  آپ  ‬
‫  ن۔‬ ‫ ‬ ‫ب   ا  رو‬
‫  ں‪     ،‬م  ا  ‬ ‫ آ   ں‪  ،‬اور  “  ر ل”    ‬ ‫  م”  ‬ ‫ “‬ ‫‪  :‬ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ا رہ   اور “  ر ل”  م ‬ ‫ ا‬ ‫  م” ا‬ ‫  ں ۔  ں  “‬ ‫ ا    ‬ ‫اور ‬
‫  ت‪ ،‬اور ‬ ‫رہ  ۔ ا   ح آ         ت    ت  ‪  :‬خ  ت‪ ،‬‬ ‫ی   ا‬
‫  ت     اور زرد  ت ا ل ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫زرد  ت ‪      ،‬د  ح      خ ذات ‬
‫  ۔‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪33‬‬

‫‪   ،‬راہ           ‬ ‫اب ذرا ان  ں    ر  ۔ “) (  ‪   :‬وہ       ‬

‫َرو ‪ ،‬وہ   اور        ك  ‪ ،‬وہ ا م    ل     ہ   ‪ ،‬وہ ا ِ ّ  ا      اور ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ا م   اُس   ا اد و    ‬ ‫  ۔ اس   ‬ ‫  ت   ‬
‫ ‬ ‫  ‪   ،‬وہ ذات   دا    اور      ت    رج  ۔ وہ ا‬ ‫وا    ا اد ا ِ  ‬
‫   ‬ ‫    ور ‬ ‫۔ وہ ا   دث   ‬ ‫ف    ا ‬ ‫   ‬ ‫  ؛ ا  ‬ ‫وف و‬
‫   اور   ‬ ‫‪   ،‬اُس   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ا‪ ،‬اور اُس ) (   ا ِ      راز د ‪   ،‬ا  در‬
‫    رت   د   ‪ ،‬‬ ‫     ا  ‬ ‫      ۔ وہ ا  رو  آ   ‪ ،‬‬ ‫اُس   ‬
‫  ‪  ،‬ا ب  ‬ ‫‪  ،‬اُ   ن  ‪    ،‬ی ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬اور       ‬ ‫     ا   رت د‬ ‫ ‬
‫ اس   ‬ ‫ ا رات   ر  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ اِس      ‪   ،‬ا   م  ۔” ‬
‫   ادراك ر      وہ    ت   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ر ۔ اب    ی  ر   ‬ ‫م ‬
‫۔‬ ‫ آپ    اد   ‬ ‫      ان ر   ‪ ،‬وہ ‬ ‫ دو ا ان ا ظ   ‬ ‫   ‬
‫ ا  وا  راہ    ‬ ‫  ‪    “  :‬ر ل    ‬ ‫    ب   ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬
‫  ‪   :‬‬ ‫  ح ‬ ‫او     ‪         ،‬ر    د        آ ن   ۔”  ا   د‬
‫     اور ‬ ‫ر  ہ ا      ا رہ   اور      ں آ ن     اِس آگ     ‬
‫   ر ی  ن  ۔‬ ‫   ‬ ‫۔ اس     ا        ‬ ‫ آرام ‬
‫  ‪ “  :‬ں    ‬ ‫ آپ   ‬ ‫ ‬ ‫    م ‬ ‫ آدم �‬ ‫ آ ن   رو‬
‫ی  اد   وہ ‬ ‫   ‬ ‫  ۔” اب   ا‬ ‫ اور  ن ا‬ ‫آ   ؟       ‪    :‬ا‬
‫ر   ا ل  ‪   ،‬روح ‬ ‫   ‬ ‫ اور ‬ ‫  ر   ‬ ‫ ‬ ‫ر     ا   م       ‬ ‫دو ‬
‫اور     و ل  ۔ ‬
‫ ‬ ‫  ے آ ن      وج    ت      ‪“  :‬اور ا ِس  م   او    ا‬
‫م ِ    ‪           ،‬ا    ‪        ،‬ل   ‪ ،‬اِس    ُد    ڈ ا   ‪     ،‬‬
‫   ‬ ‫ �  ‬ ‫ ‬ ‫م  ل   اور   ا ِ ل  ۔” ا ظ    ر       رو‬
‫‪34‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫ ‬ ‫    ل” “د    ڈ ا” “ م  ل” اور “‬ ‫” “‬ ‫ ‬ ‫” “‬ ‫ ا    “ م ‬

‫ل  ۔ ‬ ‫ت    ا‬ ‫ ا‬ ‫ا ل” ‬
‫  ‪  “ :‬اُس    ے   آ نِ   ل اور  ِن  ل  ‬ ‫ا  آ ن    رے   ‬
‫          ل اور  ل   آ      ر  ‬ ‫۔ ”   ا     ب “ا ل وا ل”   ‬
‫۔ ‬ ‫  ل          ب   ‬ ‫     ا     ل   اس    ل     ا‬ ‫ اور در ‬
‫ “آ ن  ل” اور “ ن  ل”   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ت   ‬ ‫ا    ان دو ں ا‬
‫ل  ۔‬ ‫ا ظ ا‬
‫ د  اور   دی    ‬ ‫   زُ ہ    ‬ ‫   رو‬ ‫ے ‬ ‫اس  آ ن    آپ    ‬
‫    ھ    ر  دی ‬ ‫    ت   ‬ ‫ و   ل ‪   ،‬ت  و  ‬ ‫ ‬ ‫ل  ‪ ،‬‬ ‫رہ ا‬ ‫ا‬
‫   ‬ ‫    ت    ن  ۔ ا      د‬ ‫رے   اس ‬ ‫  ‪  ،‬ا ا  ا‬ ‫ہ     ‬
‫  ۔ ‬ ‫    دی      ‬ ‫  ۔  س ‬ ‫ ‬ ‫  رگ  ا  و ل    دن   س     م  ‬
‫    ۔ ‬ ‫  دی         اُس   ‬ ‫اب   ا  ان ا ظ   ا‬
‫  ‪ :‬‬ ‫   ا ا  ا ر   آپ ‬ ‫ آ ن   آ    ‬
‫ ا ار    ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ا ِ   ق    اِس   ر    ‬ ‫ِ‬
‫ت  س ‬ ‫]ا ر [‬
‫ ‬ ‫ و‬ ‫ا‪ ،‬ا      ‬ ‫    ك ‬ ‫    ۔   ا  ا اد    ‬ ‫ت   ‬
‫ ‬ ‫  دڑ   ‬ ‫      ۔ اور     ا   ِل و د   ا ِس   ادراك و    ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ت    ر  ‪ ،‬‬ ‫   ز  اور  ‬ ‫رج     ۔     ں     رج     ت    ر ‪  ،‬‬
‫   ادراك ‬ ‫   ‬ ‫آپ  اس  و د     ت    ر         ُ   ت     ۔  اور  ‬
‫  ل  ۔‬ ‫ل ‬ ‫رات   ا‬ ‫  ۔ ا ظ اور ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫    ار   ‬ ‫ و ‬ ‫‪  ،‬اد ‬ ‫  د ‬ ‫ ر ‪ ،‬‬ ‫ آ ن    م    د ‬
‫ں   ‬ ‫ر   ‬ ‫   ‬ ‫    ے ‬ ‫  ‪ ،‬ا ظ   ‬ ‫ت   ‬ ‫  ۔    م ‬
‫ش  ۔‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪35‬‬

‫( ‬ ‫ ا  ذات )   د (    ُاس   ذات )  ر‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫ آ ن   ‬

‫(  ت      ‪ ،‬اور ا  ا ل   اُس   ا    ‬ ‫  ‪ ،‬ا  ) دث(  ت   اس   )‬
‫ ‬ ‫   آپ ذات ‬ ‫(    ۔  ‬ ‫ اور ا  ز  )   (   اُس   آ ن )  و‬
‫  ۔ ا   ح  دث اور ‬ ‫   آپ      اد  ں ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اور ذات  ق   ‬
‫رہ  ۔ اور ز  ‬ ‫   ا  ا‬ ‫‪ ،‬ا ل   اس   ا    ‬ ‫    ت   ا    ‬
‫ی ا ظ    د      ے      ا   ا    ‬ ‫رہ  ۔ ا    ‬ ‫ آ ن       ا‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬
‫     ا ن  ا‪   ،‬‬ ‫ وارث ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪“  :‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ا   ح ا  ‬
‫ اور   ت    ا  ۔”  ں    ‬ ‫   ا        ا       ‪ ،‬ا  ‬ ‫اَب اس   ‬
‫ ‬ ‫   ا    ‬ ‫ اور  ت    اد ا  ‬ ‫          ‪ ،‬اور ‬ ‫ی   ‬ ‫  ا د ‬
‫َ ُ َ ََ ُ ْ ََ َ ْ ُ َ‬
‫ ‬ ‫﴾  ا   را اور  رے ا ل   ‬ ‫َ ن‬ ‫و‬ ‫ ﴿ وا‬ ‫   ‬ ‫     ‬
‫۔‬
‫  ‪:‬‬ ‫ آ ن   ‬
‫   دو ۔     ا ِس   ‬ ‫   دا  ‬ ‫    ‪ :‬وہ  ر ًا    ب  ۔ ‬
‫‪   :‬‬
‫‪ ،‬اور ا ِس    ر اور  ت    ‪   ،‬اس      ۔‬ ‫   ‬
‫ ا  ا  ا    ر ل ا‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ا  ا‬
‫ِ ‬ ‫ِ   ق  ‪       ،‬و  ق اور را ِز  ب و   ق  ۔    ‬ ‫   اور  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫‪ ،‬وہ    م “ ب ‬ ‫ ‬ ‫م    ام  ‪  ،‬وہ   ر  ا    آ ‪ ،‬اور  م ار  ‬
‫رات  ‪  “ :‬‬ ‫  ی      م  د  ۔”    ب ا‬ ‫ے۔   اس ‬ ‫اور اد ”   ‬
‫  م”    “ر  ا ”  “ م ‬ ‫  ق”  “    و   ق”    “راز   ق  و   ب  ”    “‬ ‫”  “‬
‫ ‬ ‫  ؟ ‬ ‫ ‬ ‫   د‬ ‫ ا ظ ا  ‬ ‫ اور اد ”  “ م  د” ۔     ‬ ‫ار ” “ ب ‬
‫     ‬ ‫  ق”  ‬ ‫  ”  و  “‬ ‫  ت   ۔  “‬ ‫ ‬ ‫     وا ِ‬
‫رث   ی    ‬
‫‪36‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫   ‬ ‫    پ ‬ ‫ل       ‪    “  ،‬و   ق”  اور  “راز   ب  و   ق”  روح  اور  ‬ ‫ ا‬

‫‪ ،‬‬ ‫  م       ‪    ،‬ا   ب      ‬ ‫  م”   وہ     ا‬ ‫ت   ۔  “‬
‫ ‬ ‫  ۔  ب ‬ ‫‪“ ،‬ر  ا ”  اور “ م ار ”      ‬ ‫  م  ی   وارث ‬
‫ب   ا رہ  ۔ ‬
‫    ں اس ‬ ‫ر       ‬ ‫رات   ‬ ‫  ا     اد ا رات اور ا‬ ‫ت ‬
‫   ا    ا ظ اور ا ب     ر ۔ ‬ ‫   ا رہ   ر ۔ اور   ا رات ‬
‫   دو  رازوں       ر ‬ ‫ی   ا       ‪      ،‬ا‬ ‫    ف ‬ ‫  ‪ :‬‬
‫ی ‬ ‫  ں   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ا رہ   ر      ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫۔  ں آپ  د ا  ‬
‫   اورا    ‬ ‫  آن      ‬ ‫ی   ‬ ‫   ‬ ‫     اور       آن    آ  اس  ‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫           وہ ا  ‬ ‫آن   اس ‬
‫   ‬ ‫  ڑ۔  ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ‪  ،‬ا ‬ ‫  د ہ   ف  ا‬ ‫  ‪ :‬‬
‫ ‬ ‫    ت  دو  ‬ ‫  ؤ﴾  اب   ں  ا‬ ‫ اس      ‪  ﴿  :‬دو   ا  ‬ ‫ڑے   ل  دے‪  ،‬‬
‫ا از    ۔   ا  و د دو   اور  د ہ ا      دو ا ر         ۔  اس   ا  ر  ‬
‫  ۔  ل    ر   ا ب    و  ‬ ‫     ‬ ‫  ڑ   ا  ‬ ‫ ‬ ‫     اس   ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ ا   ح آ  ‬ ‫     وہ و‬ ‫  ک   ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫     وہ  ا ‬
‫۔    اس ‬ ‫   وہ   ڑے  ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ڑے  ڈا‬ ‫ت  ح     ‬ ‫ڑے   ل‪  ،‬‬
‫ ا ب      ا      ۔ ‬ ‫ ‬ ‫      ا   ‬ ‫م    ا    ڑا ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ‪ ،‬ا  ‬ ‫(   ‬ ‫    د  ‬ ‫  ‪َ “ :‬و ّد  اور  اع )‬
‫ اور ‬ ‫  ‪ ،‬اور ا  ‬ ‫  ب  ‪ ،‬اب ا  ‬ ‫ وا     ۔  )دو ے  م  (   ‬
‫ ا  ‬ ‫ �‬ ‫ت ‬ ‫  ت   ا   م   ‬ ‫  وا۔”    دو ‬ ‫ ا  ‬ ‫ذات ‬
‫   ‬ ‫‪  ،‬ں ود اور  ا ع     اس          و  ا      ‬ ‫ں   ا   ن ‬
‫   وہ آپ      و      ‬ ‫ ‬ ‫ں   ا  آپ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ت ‬ ‫  ق  ۔ ا  ‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪37‬‬

‫ اور  دو ے ‬ ‫ آپ    ا   ن  ‬ ‫    د ہ   ۔  ا  ‬ ‫ ا ج       وا  ہ!   را  ‬ ‫ ‬

‫ وہ      د  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫  ق  ک    ظ       ‬ ‫م   ‬
‫‪   :‬آدم    ں    دار  ں‪ ،‬اور ‬ ‫   آپ ‪ ،   ‬‬ ‫۔ ‬ ‫     ‬ ‫ے ‬
‫   وہ ان ‬ ‫ ‬ ‫     ان آ ت و ا د         اد   ‬ ‫   ر ۔ ‬ ‫       ‬
‫  ۔‬ ‫   ‬ ‫ ادراک ‬ ‫   در‬
‫ ا  ‬ ‫  ڑ‪،‬اور  اس    ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ڈر  ‬ ‫  ‪“  :‬‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫  ڑے  ‪   ،‬ا  ‬ ‫     ‬ ‫  ۔ ا    ا  ‬ ‫  ب   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫      ح ‬ ‫    ۔ ”  ں   دو  ت  ‪ :‬ا   م   ا  ‬ ‫   اس    ر ‬ ‫و‬
‫ی ‬ ‫ دو ے  م   اس   ‬ ‫    ت   ‬ ‫ اور ا‬ ‫  د اور ا اد       اس   ‬
‫ ‬ ‫    ڑ د  ‬ ‫   ‬ ‫     ا  ‬ ‫ ‬ ‫       ‬ ‫  ٴت    ‬ ‫اور ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ی ‬ ‫   ‬ ‫۔  ا ب    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا    ‬ ‫ اس     و   ق  ‬
‫  ۔‬ ‫    ر   اس   ‬ ‫ ‬ ‫اس   ‬
‫  ۔  اور ‬ ‫     ‬
‫            گ‪  ،‬آ  ‬ ‫    ُان    ‬ ‫‪“  :‬‬ ‫ ‬
‫    ۔    ُ     ھ    ف وا   ‪  ،‬ا ا اب   ‬ ‫ وہ      ر   د‬ ‫  ش ‬ ‫ا‬
‫    ب ‬ ‫  ڑ‪  ،‬ا ب     س    وہ    ‬ ‫ ‬ ‫  زم   ‪    ،‬دروازہ     ‪  ،‬ا ب  ‬
‫   ‬ ‫ل              ا      ‬ ‫رہ ا‬ ‫ی     ا‬ ‫ت   ے   ۔”   ں    ‬
‫   ا ن   ‬ ‫          ی  ش       ۔ ‬ ‫  زم      ر   د‬ ‫       ا‬
‫  ڑ  اور  ا ب    ‬ ‫ ‬ ‫ وا   ت   ں  ا            دروازہ      ا  ب  ‬
‫   اس    ۔ ‬ ‫  ڑ ‬
‫  ۔ )دو ی  رت  ( ان    م و  ن ‬ ‫   ‬ ‫  ڑے دوڑا   ‬ ‫‪“  :‬‬ ‫ ‬
‫ت  ن ‬ ‫ ‬ ‫ و  د   دے‪ ،‬اور  ق اور  ل    ا   اڑا دے۔”  ‬ ‫ ‬ ‫ دے‪ ،‬ا‬
‫   رو ی  ؤ  ۔   ‬ ‫ں       ا   وں      ؤ ‬ ‫  ج    م    ری   ‬
‫‪38‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫ دو ی ‬ ‫  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ر      ا  ا      ا ار د       وروں   ‬

‫  و ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫   د      ان     ‬ ‫رت   ا    ر  اور  ق       ‬
‫د   دے ان    م و  ن   دے۔ ‬
‫ہ  ۔ اور            اد  ‪   ،‬‬ ‫  ؛       ‬ ‫       ‬ ‫“  و  در‬
‫       ‬ ‫   در‬ ‫ت ‬ ‫    ا د ‬ ‫       ‬ ‫ و ا د   د   ۔”  در‬ ‫ا  ‬
‫ ‬ ‫  زہ  ر       ‪  ،‬ں  اد  ق  دت       و     ق  دت   ‬ ‫ اور   ‬
‫     وہ  گ    ب   اور ان ‬ ‫ و ا د   ‬ ‫ ا  ‬ ‫  اور ‬ ‫ رہ    دت    س ‬
‫ ‬ ‫   ان     وہ د    ‬ ‫   ‬ ‫  ِق  دت   ‬ ‫     ان   ‬ ‫   آ  ‬
‫ِ‬
‫ت      ف  ٹ آ ۔‬ ‫ اور ‬ ‫   وہ ا  ا د     ‬
‫   ر  وہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا   ‪  ،‬اور    ا   ر    ‬ ‫ے   ل     را  ‬
‫‪   ،‬ان    ا  ب   ‬ ‫            ود    ‬ ‫   ا ظ    ف ‬ ‫  ‪   ،‬‬
‫    ا  ب و  ا ظ         ‬ ‫۔   ا     ں    م         ‬ ‫ا  ‬
‫ ‬ ‫   دروازہ ‬ ‫  ۔   ا ظ  ری    ب   اور    ری    ب  ۔ ‬ ‫ا   ت  ن ‬
‫  ا ۔  و ہ      ‬ ‫   وہ در ن    س   ‬ ‫     اور   ان   ‬ ‫ ‬ ‫وہ ان ا ظ   ا‬
‫     در ن    ڑ     ۔   ا     ب   ا   ح    م ‬ ‫      د ہ   ‬
‫    ری  ب ا  ا ب        ۔   ا ل ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ر       ت ‬
‫ ‬ ‫     ‬ ‫   ا     م ان   را‬ ‫   ۔ ا    د      ‬ ‫ا   ت   ا م ‬
‫  ۔ ‬ ‫   اس     ‬ ‫    ے وہ  ت ا‬ ‫۔ اور  رے   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬
‫۔‬ ‫آ   رب ا‬
‫ا ار ا  ‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪39‬‬

‫ت ‬
‫ع ‬ ‫ت اور دو ‬ ‫ زا  ‬ ‫ دس ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اس  ب  ‬
‫   ‪ ١٤٥٣‬‬ ‫   ‪  ١٣١٤‬اور  را‬ ‫ ‪  ،١٦٢٨‬‬ ‫ و  ا‬ ‫  د     ۔  ان    ا  ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫    ‪ :‬‬ ‫ت   دو ز وں   ‬ ‫۔     ان دس ‬

‫ت در  اول‪:‬‬
‫  ہ  ‪   ،‬‬ ‫   ا    ‬ ‫      اہ ِرا‬ ‫ت    اد وہ ‬ ‫   ‬ ‫ در‬
‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫۔     اس ا‬ ‫      ت   و ت   ا   ی   ا ر ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور   ا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ۔    م ‬ ‫     ان   ‬
‫ درج ذ   ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫  ۔ ان   ‬ ‫ت   ‬ ‫    ری   ز دہ  و  ا  ‬ ‫۔ ‬

‫ ‪) ١٦٢٨-‬ر ‪ :‬و(‬ ‫ط و  ا‬

‫   ز دہ      آج    وا    اس ‬ ‫ اس  ‬ ‫   ا‬ ‫ا     ط  و  ا‬ ‫ب  ا‬
‫       ‬ ‫ ا  ا‬ ‫     ا    ا‬ ‫  ط  ۔     ‪ ٦٣٣‬ھ‪  ،‬د‬ ‫  ‬ ‫ر‬
‫   آ ی ا م   ‬ ‫د  ع            ح   ا  ا  ز‬ ‫  ‪ ،‬اس   آ    ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫۔  ع    رت   ‬ ‫ ‬ ‫   درس د  ‬ ‫ ا  ‬
‫ ‬ ‫   ان ‬ ‫۔ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ت    ح   و‬ ‫ا     م  ‪ ،‬اور     ‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫د     ‬ ‫ ‬
‫ں   ‬ ‫ وا  ا‬ ‫       ‬ ‫  ط   ‬ ‫ری       اس  ب   ‬
‫       ‬ ‫  د     رو    ‬ ‫  ڑ دی   ۔    ‪ ٩٧٦‬ھ   ا  ا‬ ‫ ‬ ‫اس   ا‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا   د‬ ‫ں اور  وں   در ن اس   ا‬ ‫     اس  ط   ‬
‫‪40‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫ ‬ ‫    ط  ی  ح ‬ ‫ وا  ا‬ ‫ح     دی۔ اب  ا  ں   اس       ‬

‫ د ۔     از   ‬ ‫   ‬ ‫ اور  ط   ‬ ‫ہ      ح ‬ ‫ت ‬ ‫          ‬ ‫ا۔ ‬
‫   وہ ‬ ‫ت   ا   م        ح   ‬ ‫ دو ں   ا  ا  ر ۔ ان ‬ ‫ح اور ‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫   ا ظ   در‬ ‫    ۔  ط   ‬ ‫ ‬ ‫     در‬ ‫اس   ط    ‬
‫ ‬ ‫ ا   ت     ط    ا‬ ‫   و  ‬ ‫    ۔‬ ‫ ‬ ‫ وہ  اس    ‬ ‫ا      ‬
‫   ز دہ  ہ   ‬ ‫   اس  ت           ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫۔  ر ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  د ‬ ‫  ف        ۔ ‬ ‫     اور  ‬ ‫  ف او  ‬ ‫      ہ  ‪ ،‬‬ ‫اور ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ہ ‬ ‫ت ‬ ‫   ‬ ‫ اس  و‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫    ق ‬ ‫ا    ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫و   اور ان دو ں   آپ   وہ رز‬ ‫      ‬ ‫‪     ،‬ان       ‬ ‫ ‬
‫ ا ظ      ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ۔    و      ا ں    ا  ا‬ ‫   ‬ ‫  ہ ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫         ‪  ٣٠٠‬ل   اس     ڈا   ۔ اُن   ا‬ ‫ا      ‬
‫ں    ف ا  و     ۔‬
‫ ‬ ‫     ‪   ٦٣٣‬‬ ‫ ا   ح     ‬ ‫     ‬ ‫ د‬ ‫ا   ح  ط     ‬
‫      ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫        ‪       ،‬ا‬ ‫ ‬ ‫             ‬ ‫  ر ‬ ‫ ‬
‫  ر    ب اور   ا    روا  ‬ ‫   ‬ ‫         ‬ ‫  ان وا  وہ ‬ ‫ا  و    ‬
‫       اس  ط   ‬ ‫ت ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ اس ‬ ‫    م ‬ ‫ وا  ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫       ا‬ ‫    ر             ‬ ‫    ۔   اس   ‬ ‫ ‬
‫     دو ے  ط ‬ ‫   ‬ ‫د ا ظ    ۔   ‬ ‫   ‬ ‫ اس ا  ‬ ‫ ‬ ‫ہ ‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ وہ   ‬ ‫    ۔ ‬ ‫ات     ا‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫               آپ    ا  ا‬ ‫ آ ہ  ‬ ‫ا  آپ  اس   ط    ان   ا  ‬
‫  ۔  د ‬ ‫ ‬ ‫  م ‬ ‫   دور   ر  اور ا   رت   آپ اس       در‬
‫      ۔‬ ‫ں ا  و        ان    س  ط   ‬ ‫   ا  ‬ ‫ا    ‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪41‬‬

‫   – ‪) ١٣١٤‬ر ‪ :‬ش(‬ ‫ط ‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫     ا  ‬ ‫  ط  ‪ ،‬‬ ‫       اس  ب   ‬ ‫ط و  ا‬
‫    ۔   ط   ا ا  ‪ ،‬اس   و    اور ‬ ‫   اس   ‬ ‫   ا  ‬ ‫۔ اس   ‬
‫ ‬ ‫    ۔  ا  ‬ ‫ ‬ ‫    ط ‬ ‫        ی  در‬ ‫   ‬ ‫  ت ‬ ‫آ  ‬
‫    ت     ‬ ‫ ر  ا         ۔ اور ‬ ‫ک ‬ ‫ وا ں    د     ط ‬
‫م ‬ ‫  ط   اور اور آ   د    ا     ‬ ‫ د ن د   ۔  ‬ ‫ ا ظ   ا اب   ‬
‫   ‬ ‫   ر  ا  ‬ ‫۔ ‬ ‫  ت   ‬ ‫     اور    اس    ‬ ‫   اس      ‬
‫       اور     آ   ۔      آج       ‬ ‫   ‬ ‫           آ‬
‫ل   اور ا  اس  ب   ا  ‬ ‫    ‪     ،‬ا     ر ا‬ ‫ ‬ ‫    ری   ‬ ‫ ‬
‫    ۔ ‬

‫   ‪) ١٤٥٣-‬ر ‪:‬ر(‬ ‫را‬

‫ ‬ ‫  ۔      ر ا‬ ‫  ں      ا‬ ‫   ‬ ‫      ب ا‬ ‫ را‬
‫  ی   ‬ ‫    ورق      ر ا‬ ‫  ہ     ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    اہ را‬ ‫ی   ‬
‫ ‬ ‫    ب    م       ا    د‬ ‫ ‬ ‫    ۔ ا‬ ‫   روا      و    ‬
‫د  ‪   :‬‬ ‫    رت ‬

‫‪.‬‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫              رت  ہ ر  ا ول   ‪ ٦٣٠‬ی      ۔ ‬
‫       ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ا ت  خ       درج   ۔ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ہ   ‬
‫ ‬ ‫           ا  ‬ ‫   آ    ‬ ‫د  ت   ‬ ‫آ ر    ں   ۔     ‬
‫   آ       رت درج ‬ ‫    ۔ ‬ ‫      ۔  ا      اس  ب   ‬ ‫د ن   ‬
‫‪42‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫‪ :‬‬

‫     ‬ ‫     ا    ‪ ٦٢٨‬ھ   ‬ ‫م ‬ ‫   ‬ ‫‪ .‬‬

‫      ۔ ‬ ‫ں اس   د‬ ‫۔ اور     ‪ ٦٣٠‬ھ     ا  ‬

‫ت در  دوم‪:‬‬
‫  ہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫      اہ ِرا‬ ‫  اد  وہ  ‬ ‫ت ‬ ‫   ‬ ‫دو ے  در‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ا  ‬ ‫۔ ا‬ ‫ں   ‬ ‫     و ت   ‬ ‫‪       ،‬‬
‫  م ‬ ‫ او ت ان  ں   ا ط    ت   ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫  ا     ر   ‬ ‫   ا‬
‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫   درج ‬ ‫ات ‬

‫ )ر ‪:‬خ(‬ ‫  ا‬ ‫   ا‬

‫ ‬ ‫ ؤ‬ ‫  ‪ ،‬ا  ا‬ ‫   ز‬ ‫ ‬ ‫ن   ا  ذا  ‬ ‫           ‬
‫   ‬ ‫     ز    ‬ ‫د  ۔       ‪ ٨١٤‬ھ   ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫  س ا ِس     ‬
‫        اد ‪   ٦٠‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ و ر‬ ‫   ‬ ‫   ا    ا    د  ‬ ‫‪ ،‬اور ‬
‫   ‪  ١٥٤‬‬ ‫ا ‬ ‫    ب ا‬ ‫      ۔ اس ‬ ‫   ‬ ‫  ے ‬ ‫ ‬ ‫زا   ۔ ‬
‫   ‬ ‫      ‪ ،‬‬ ‫        ی   ‬ ‫م ‬ ‫   ‬ ‫   ‪    ١٧٤‬۔ ا از ‬
‫ل   ‬ ‫ ا‬ ‫   آ ر    ۔      خ اور  ہ دو  ح   رو‬ ‫  از    ‬ ‫ ‬
‫‪...‬‬ ‫  ۔ ب   آ       رت درج  ‪  :‬‬
‫‪...‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ اس        ۔  رے  ط   ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
 ‫ب  ا ج ‬ ‫‪43‬‬

‫   اس ‬ ‫   ‬ ‫    رت ‬ ‫    ۔ ‬ ‫   و       رت ‬ ‫       ‬ ‫ ‬

‫   اس  ب   ا  ا     ۔ ‬

‫ی  س – ‪) ٦١٠٤‬ر ‪ :‬ب(‬ ‫ ‬ ‫ط ‬

‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ں ‬ ‫ در‬ ‫      ط اس  ب   در‬ ‫ ر    ‬
‫ ا  وا  ‬ ‫  ط ‬ ‫  رے   س  ‬ ‫ل       ‬ ‫   ا‬ ‫    خ  اور   ہ  رو‬
‫   ا  ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫   آ  ر ۔  اس   ط     ر    درج  ‬ ‫ ‬ ‫  ا  خ ‬
‫    ر    ر  ا  ‪ ١١٢٧‬ھ درج  ۔ اس       ‬ ‫ا ر ا‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫دو ے ر‬
‫  ا    آپ       س      ‪  ٥٩٤‬ھ    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا      ا‬ ‫       ر‬
‫۔‬ ‫ درج ‬ ‫   ‬ ‫ا ء        ا    ‬ ‫  ب ا‬ ‫۔ ‬

‫ – ‪)٤١٢٩‬ر ‪:‬ظ(‬ ‫ ا‬ ‫ط ‬

‫ اور ‬ ‫ اس     ر  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ت   ‬ ‫ ‬ ‫  ط  اس   ب    ‬
‫ دو ی  ر  ‪ ١١٨٥‬ھ درج ‬ ‫   ا   ر  ‪  ١٠٨٠‬ی درج  ‪ ،‬‬ ‫    ۔‬ ‫    ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫   ا‬ ‫  ہ  ط    ‬ ‫و     ‬ ‫۔   رے   س  ‬
‫ ‬ ‫ت   ‬ ‫   در  او    ‬ ‫  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ اور  ‬ ‫ اس   ب    ا ظ  ‬
‫ در  دوم    ر ۔     ط    ‬ ‫     ا‬ ‫   و  ‬ ‫  ری  ‬ ‫   ‬ ‫     ‬
‫      ۔ ‬ ‫   آ ر  ں   اور ا    ا        ‬ ‫از    ‬
‫      ‪  :‬ب ‬ ‫ ‬ ‫     ا    درج ذ  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ط ا  ‬
‫ت ‬ ‫ا‪   ،‬ب  ح ا‬ ‫ز   ا ف  (‪  ،‬ب ا‬ ‫   ا‬ ‫ ا اص )اس  ب   ‬
‫۔ ‬ ‫ ا‬ ‫‪  ،‬ب  ح ‬ ‫ار ا‬ ‫ ا‬ ‫‪  ،‬ب ‬ ‫ا‬
‫‪44‬‬ ‫ب  ا ج  ‬

‫ط   – ‪) ٥٢٣٣‬ر ‪ :‬ف(‬

‫   ‬ ‫ اور ر‬ ‫     ا    ‪   ٢٥‬زا  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ط  ا   ے ‬
‫    رت درج  ‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا ا   ‬ ‫      ۔‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا  ‬ ‫       آ      دو ں ‬ ‫   ‬ ‫ ا ا‬ ‫     ا‬
‫  ۔  ا  ری را      ‬ ‫  ں    ا ‬ ‫ او ت   ا ظ ‬ ‫   اور‬ ‫ا ظ   ‬
‫ت    ۔ ‬ ‫   ‬ ‫    ۔ اور دو ں    ر   و  در‬ ‫ ا  ‬ ‫دو ں ‬

‫ او  – ‪) ٥٠٦‬ر ‪ :‬ح(‬ ‫ط ‬

‫  ط   ۔         ڑا ‬ ‫ں     ‬ ‫ا س   ط     رے     ف      ‬
‫   ‬ ‫     ‬ ‫  ‬ ‫ات   ‬ ‫ ا ا   ت   اس   ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ اس ‬
‫    ا۔‬ ‫ط ‬

‫ت‬ ‫ق ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫  ت   ‬ ‫   ‬ ‫ت     ‬ ‫   ‬ ‫ت    وہ     ‬ ‫ان ‬
‫ت ‬ ‫    ح   دو ‬ ‫ ا   د‬ ‫ و   ‪ ،‬اور ا‬ ‫  ر     ط‪ ،‬‬ ‫ان   ‬
‫   ‬ ‫ات ‬ ‫      ا ان   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫دے   ‬ ‫ت   ا‬ ‫  ۔ ان ‬
‫    ‪ ،‬ا   ء ا ۔ ‬ ‫درج ‬
‫ اول‬ ‫ ‪   ١٦٢٨ -‬ر  )و( ‬ ‫ط و  ا‬ ‫‪45‬‬
‫ آ‬ ‫ ‪   ١٦٢٨ -‬ر  )و( ‬ ‫ط و  ا‬ ‫‪46‬‬
‫   ‪   ١٤٥٣-‬ر  )ر( ‬ ‫ط ا ر‬ ‫‪47‬‬
‫ى  س ‪ ٦١٠٤   -‬ر  )ب( ‬ ‫ ‬ ‫ط ‬ ‫‪48‬‬
‫ اول‬ ‫  ر  )ظ( ‬ ‫ا‬ ‫‪49‬‬
‫ اول‬ ‫ ر  )خ( ‬ ‫ ا ا‬ ‫ط   ا‬ ‫‪50‬‬
‫ او  ‪  ٥٠٦ -‬ر  )ح(‬ ‫ط ‬ ‫‪51‬‬
‫ *   ‪١-‬‬ ‫ ا   د‬ ‫ح ا‬ ‫‪52‬‬
‫ *   ‪٢-‬‬ ‫ ا   د‬ ‫ح ا‬ ‫‪53‬‬
1
 «»
[]

:
[ : ] - .
[ : ] – .
[ : ] - .

:
[ : ] - .
[ : ] – .
[ : ] - .
[ : ] .
[ : ]: - .
١
.

. ١
 .

١
.
٢ ( )

" " ٤ ٣

( ) ٥

( )

.٧ ٦

: : ١

.
. : ٢ .
. : ٣ :
. ٤

. : ٥
. ٦ .
. : ٧ . :
 ‫اُ     ا  و  اور ا اد    ‪ ،‬درود  ں  اور اُن   آل  ۔‬
‫  ۔ ‬ ‫رب! ا  ‬
‫   ّ‬
‫ ‬ ‫‪   ، َ     ،‬و ة  ا‬ ‫‪ِ  ،‬‬
‫ف ا م‪ ،‬ز ِن ‬ ‫‪   ،‬زَ ّ ر    ا‬ ‫   ‬ ‫ا م ‬
‫   –  ا  ان ‬ ‫ ا  ا‬ ‫ ا‬ ‫ روز ر  ا    ا          ا‬ ‫ ا وا ‪ ،‬‬ ‫اور ‬
‫  ‪:‬‬ ‫ –  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ رات   دن  ‪ ،‬اور ان   رو  و در ں ‬ ‫ اس  ا        ر‬ ‫ ‬
‫ وه ‬ ‫  ۔   ز ِن  ِ م ‬ ‫   د‬ ‫آ ب اور  ہ     ڈا ‪    ،‬ا ِن دو ں   وا  اور ‬
‫دات    ور وا  ا اح       ‬ ‫‪   ،‬‬ ‫   ‬ ‫از        ادراك   اُس   ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫  ل‪  ،‬ل اور  ل  ‪ ،‬اور    ت “ د و  م” وا  “ن”‪   ١‬‬ ‫ ا‬
‫   ‬ ‫۔  ك   وہ ‬ ‫اور    ت اس  ڑ  ڑ   و   م    م ادرا ت    ری ‬
‫ِ  ا م‪        ٢‬وا ۔ اور ‬ ‫ اور   ‬ ‫ ا‬ ‫  ام   ‬ ‫ا   ے   رات   رات ‬
‫       “ ”  ؛    ا  ‬ ‫ ‬ ‫‪ “     ،‬م”  ‬ ‫ اُس   ‬ ‫ں   ‬ ‫اُس       ‬
‫۔‪٣‬‬ ‫       ‬

‫ وا   م  وف ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ اور ‬ ‫ دوات        ا ا ِس    اد ‬ ‫ “ن”   ‬ ‫‪ ١‬‬
‫َ‬ ‫َْ َ‬
‫[ ن اور     ‬ ‫  ں ا رہ آ ‪﴿ :‬ن ۚ َوا ِ َو َ َ ْ ُ ُ ون﴾ ]ا‬ ‫۔  آن     اس ‬
‫  ۔‬ ‫   اور اس     وہ ‬
‫ او اد   ۔‬ ‫ ا م    م  ب ‬ ‫‪ ٢‬‬
‫  ” ‪    ،‬م              ۔‬ ‫  ”   اور     “ا‬ ‫‪  ٣‬م   “ا‬
 ‫‪60‬‬

‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫) (‬

‫َ ْ َ‬ ‫﴿َْ َ‬
‫﴾ ‬ ‫ِ ِ ِ ْ ٌء‬ ‫‪٣‬‬

‫‪٤‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪٥‬‬

‫) (‬

‫"‬ ‫‪":‬‬
‫‪.‬‬
‫!‬
‫‪:‬‬
‫"‪.‬‬ ‫"‬

‫‪٦‬‬
‫"‬
‫‪.‬‬ ‫"‬

‫‪.‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪. :‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪٣‬‬

‫‪61‬‬ ‫  اج‬ ‫   رو‬ ‫ا  ا‬

‫د   ‬ ‫  ق       ‬ ‫  (    ُاس و‬ ‫ِ ‬ ‫اور درود  ں  عِ  اول‪  ) ١‬‬

‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪﴿ :‬اور اُس   ‬ ‫”    م د ‪ ،‬‬ ‫۔          آپ   ا  ا ِس  ل   “‬
‫د  ۔   آپ ‬ ‫  ﴾اور ا   د              ۔   آپ     ِ  د اور ‬
‫)‪(  ١‬‬
‫ اور      اُس    دور  ر ۔  ‬ ‫  ا ‪      ،‬آپ  ذات      ‬ ‫ آ ِ  ذات    ‬
‫ آپ   ا ِس      رت  ں     آپ ا ِس   ا ن   اور    ‪   ،‬اُس   آپ ‬
‫‪ ،‬اور وہ  ب    ‪:‬‬ ‫    ں د    آپ   وہ  ل ‬ ‫ ا  ‬
‫ ‬ ‫ و  َم‪  ،‬م ا ا  اور   ا د ا‬ ‫آپ    ِد  ذی  م‪  ،‬م ا ‪  ،‬ر  ا‬
‫ ‬ ‫       وہ  ری    ۔‪ ٢‬اور   ا ِس ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬آپ   را ِز ز م  ؛ اور ز م ‬
‫ ا ِس ‬ ‫(  د‬ ‫   آ   ”    ) رف    ‬ ‫ ا  ‬ ‫رہ   ‪“  :‬ا‬ ‫ ا‬ ‫ ا س  ‬
‫ش  ر ۔  اور  درود  و م   ں  آپ    آل  اور   ك ‬ ‫  ا  اور  ‬ ‫ اُس      ‬ ‫ ‬ ‫آ‬
‫ا ب   ۔ ‬
‫  ت‪ ،‬‬ ‫‪  ٣‬رج‪ ،‬رو‬ ‫  ‪     ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ا   !  ا س   ب     ا  ‬
‫ا  ا ار اور      ا  وا   گ  ۔     اس  ب    م‪ِ “ :‬‬
‫ب  اج در ‬
‫ وار   دا ن  ۔‬ ‫ِ ا        ‬ ‫م  ا ی” ر ‪      ،‬ت   ‬
‫         ا  ‬ ‫ ‬
‫ا            )   (  س ا ر    ان  ا    ر‬
‫  ت    ر     ‬ ‫  ‪ ،‬اور ا ِس  ب ا ِ   اج     و  ‬ ‫ت  و   ر  ‬
‫‪ ،‬ا ِ   ح        ت    م     اور اُس  م          م      ‪ ،‬‬
‫ ا ِس   ا ر ا رے اور        ۔ ‬

‫۔ ‬ ‫  ب  ُء  ب   د‬ ‫ ‬ ‫ ا رہ  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ِ ‬ ‫‪  ١‬ں ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫         وہ  ری    ۔    ‬ ‫     ا ظ آ      ز م ‬ ‫‪ ٢‬ا  ‬
‫   ا ظ ‬ ‫       اس ‬ ‫د  ۔   ا  ‬ ‫   ‬ ‫ا ‪ ،‬ا   ‪ ،‬ا  ا    اور ‬
‫  ۔‬ ‫   ا  در‬ ‫    ‬ ‫ ‬
‫ و ہ ۔‬ ‫‪    ،‬ت   ‬ ‫  ر   ‬ ‫    ؛ ‬ ‫   اس    ی ‬ ‫‪   ٣‬ں   ‬