Elektrik Ve Manyetizma 2

Yarıçapları farklı küreler birbirine dokundurulduğun-
da, son yükleri;
Van Der Graf Jeneratörü
2) Dokunma ile Elektriklenme:

En az biri yüklü olan iki veya daha fazla cisim birbiri- UYARI:
ne dokundurulursa, fazlalık yükü aralarında büyüklük- Dokunma ile elektriklenmede cisimler fazlalık yükü
leri oranında paylaşırlar. paylaştıklarından her ikisi de aynı işaretle yüklenirler.
Soru 1.
Şekildeki küreler birbirlerine dokundurulup ayrılırsa,

kürelerin son yükleri ne olur?
Yüklü bir cisim yüksüz bir cisme dokundurulduğunda,

Soru 2.
yük-süz cisim de aynı tür yükle yüklenir.
Nötr, iletken K küresi iletken L küresine dokundurul-
duğunda K nin yükü +2q oluyor.
K nin yarıçapı L ninkinin yarısı kadar olduğuna
göre, L nin K ye dokundurulmadan önceki yük
miktarı kaç q dur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 6 E) 9
2
www.fizikpenceresi.com
Sınavda Çıkmış sorular (Yüklenmeler) Şekildeki metaller etki ile elektriklenmiştir. Metaller
Soru 1. birbirinden ayrılarak (+) ve (–) yüklü iki metal elde
Özdeş ve iletken X, Y, Z kürelerinden, X’in elektrik edilebilir.
yükü -2q, Y’ ninki de +10q dur. Üç küre aynı anda
birbirine dokundurulup ayrıldıklarında her birinin yükü Soru 3.
+2q oluyor. I. Bir cismin‘+’yüklü olması elektron eksikliğindendir.
Buna göre, Z nin başlangıçtaki yükü nedir? II. Sürtünme ile elektriklenmede sürtünen cisimler zıt
yükle yüklenirler.
A) -6q B) -2q C) +2q D) +6q E) +8q III. Cisimler sürtünme, dokunma ve etki ile elektrikle-
(1995 – ÖSS) nebilir.
Yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
3) Etki ile Elektriklenme: D) II ve III E) I,II ve III
Yüklü bir cisim yüksüz bir metale yaklaştırıldığında

metal-deki yük dağılımı değişir.
Soru 4.
Metalin cisme uzak tarafı cisimle aynı tür yükle, yakın
tarafı da zıt yükle yüklenir.
Yüklü cisim uzaklaştırılınca metal tekrar nötr (yüksüz)
hale gelir.
A,B,C özdeş iletken küreleri başlangıçta yüksüzdür-
UYARI:
ler.
Etki ile elektriklenme sadece metallerde görülür. Metalin
Küreler şekildeki duruma getirildiklerinde hangi
uzak ucunu topraklayarak yada bir birine değen ucuca iki
tür yükle yüklenirler ve yük miktarları nasıl olur?
metal kullanarak yüklü metaller elde edebiliriz.
Topraklama:
Toprak, elektronların (elektrik yüklerinin, elektrik

akımının) kolayca gidebileceği sonsuz bir giderdir.
Topraklanan cisim, yükünün tamamını toprağa verir.
3
Güvenli çalışabilmek için topraklamanın mutlaka ya- Eğer cisim etki ile elektriklenmişse, itilen yük toprağa
pılması gerekir. Bir evin elektrik tesisatı döşenirken geçer. Şekilde, itilen yükler iletkenin L ucuna değil
kuralına uygun topraklama yapılmalı ve prizlerin toprağa gider. L ucu nötr kalır.
üçüncü bağlantısı mutlaka bakır levhadan gelen
toprak hattına bağlanmalıdır.
Soru 5.
UYARI: -17
Yük miktarı q = - 48.10 C olan yüklü bir cisim
Yük alışverişlerinde hareket eden yükler (-) yüklü
toprağa bağlanırsa, cisimden kaç elektron toprağa
elektronlardır. Protonlar hareket etmez. -19
gider? (1 e.y=1,6.10 C)
- -
- -
- -
Toprak Yükler cisimlerin dış yüzeyinde bulunur.
Cisim (-) yüklü ise elektronlar toprağa akar ve

cisim nötr hale gelir.
+ + Elektron
+ +
Yıldırım neden daha çok cami minarelerine düşer?

Toprak
Eğer cisim pozitif yüklü ise topraktan elektron

Faraday Kafesi
olarak nötr hale geçer.
Elektrik yüklerinin iletkenin dış yüzeyine yayılmaları
sonucu Michael Faraday uygulama alanı olarak kendi
UYARI:
buluşu olan Faraday kafesini yapmıştır.
Aynı yüklü cisimler birbirini iter, zıt yüklü cisimler birbirini

çekerler.
İletken
M
K L Elektron
-- ++ -
- ++
+ Günlük hayatta bu buluşun en güzel uygulaması,
yıldırım düşmesi tehlikesine karşılık can güvenliği için
Toprak
arabanın içine girilmesidir.
4
Yüklü bir cisim küreye dıştan dokundurulursa, cisim
ile küre fazlalık yükü yarıçapları oranında paylaşırlar.
Faraday kafesi, elektriksel iletken metal ile kaplanmış

veya iletkenler ile ağ biçiminde örülmüş içteki hacmi
dışardaki elektrik alanlardan koruyan bir muhafazadır ELEKTROSKOP
Dolayısıyla ideal olarak faraday kafesi; topraklanmış,
içi boş metal bir küre gibi kapalı bir iletken yüzeyden
oluşur.
Faraday kafesinin uygulama alanları:

Yanıcı, patlayıcı ve patlayıcı maddelerin depolandığı
binalar, Radyo frekansı yayan cihazlar, telsizle haber-
leşmenin yapıldığı binalar.
Cisimlerin yüklü olup olmadığını yada hangi yükle

yüklü olduğunu anlamamıza yarayan alettir.
Elektroskop İle İlgili Bazı Durumlar:

Yüksüz kürenin içine yüklü bir cisim yaklaştırılırsa;
kürenin içi (+), dışı (-) ile yüklenir.
1.
_ _ K
+ +
Yüksüz elektroskopun topuzuna yüklü bir cisim

yaklaştırılırsa, yapraklar cismin yükü ile aynı
topuz ise zıt yükle yüklenerek yapraklar açılır.
Yüklü bir cisim küreye içten dokundurulursa, cisim
yükünü tamamen kaybeder.
5
2. K 5. K
+ +
+ +
+ +
+ +
+ + + +
+ +
Yüklü bir elektroskopun topuzuna zıt yüklü iletken bir

Yüksüz bir elektroskopun topuzuna yüklü bir cisim K cismi dokundurulursa üç durum söz konusudur.
dokundurulursa yapraklar ve topuz aynı cins yükle
I. K cisminin yükü elektroskopun yükünden az ise
yüklenerek yapraklar açılır.
yapraklar biraz kapanır.
II. K cisminin yükü elektroskopun yüküne eşit
ise yapraklar tamamen kapanır.
K
3. + III K cisminin yükü elektroskopun yükünden fazla
+ +
+ + +
ise yapraklar önce tamamen kapanır, sonra tekrar
açılır. Elektroskop K cisminin yükü ile yüklenir.
+ +
+ + + +
K
6. + ++
Yüklü bir elektroskopun topuzuna aynı cins yükle bir + +
cisim yaklaştırılırsa yapraklar biraz daha açılır.
+ + + +
+ +
4. +
K
+ + Yüklü bir elektroskopa eşit yüklü bir cisim yaklaştırı-
lırsa üç durum söz konusudur.
+ + I. Yapraklardaki yüklerin tamamı topuza çekile-

bilirse yapraklar nötr kalacağından tamamen
kapanır.
Yüklü bir elektroskopun topuzuna aynı cins yük II. Yapraklardaki yüklerin bir kısmı topuza çe-
taşıyan iletken bir cisim dokundurulursa üç durum kilirse yapraklardaki yükler azalacağından
söz konusudur. açıklık azalır.
I. K cisminin potansiyeli elektroskopun potansiye-
III. Yapraklardaki yüklerin tamamı çekildikten
linden küçük ise yapraklar biraz kapanır.
sonra biraz daha çekilmek istenirse bu
II. K cisminin potansiyeli elektroskopun potansiye-
durumda yapraklar zıt yükle yüklenir. Bu
line eşitse yapraklarda bir değişiklik olmaz. sırada yapraklar önce kapanır, sonra zıt
III. K cisminin potansiyeli elektroskopun potansi- yükle yüklendiği için tekrar açılır.
yelinden büyükse yapraklar biraz açılır.
6
Soru 6. Soru 9.
Nötr cam çubuk ipek kumaş parçasına sürtüldüğünde Farklı hacimde yalıtkan iki küre birbirine sürtülünce
pozitif olarak yükleniyor. son yük durumlarıyla ilgili olarak aşağıdakilerden
Buna göre; hangisi doğru olur?
I.İpek kumaş negatif olarak yüklenmiştir.
II. İpeğin yük miktarı, çubuğunkine eşittir. Yük Miktarı Yük Cinsi
III. Kumaşla çubuk birbirini çeker. A) Farklı Aynı
yargılarından hangileri doğrudur? B) Farklı Zıt
C) Eşit Zıt
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Eşit Aynı
D) II ve III E) I, II ve III E) Sıfır Nötr
Soru 7.
Yüksüz iki cisim birbirine sürtülerek yükleniyor, Soru 10.
Bu iki cisim için, K
L
M
I. Cisimlerin birisi negatif diğeri pozitif yüklenir.
2r r
II. Birisinin elektron sayısı azalmıştır.
III. Cisimlerin toplam yük miktarı sıfırdır.
yargılarından hangileri doğrudur? Yalıtkan Yalıtkan sap
sap
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III

D) I ve II E) I, II ve III
Yarıçapları 2r ve r olan nötr K ve L cisimleri birbirleri-
ne dokunmakta iken yüklü M küresi yaklaştırılıyor. Bir
süre sonra K ve L birbirlerinden ayrıldığında K'nin yü-
kü -q oluyor.
Soru 8. Buna göre;
X ve Y cisimleri birbirlerine sürtülerek yükleniyorlar. I. L'nin son yükü +2q dur.
X in yükü -q olduğuna göre, II. K ve L kürelerinin son durumda yük miktarları
I. Y nin yükü +q dur. eşittir.
II. X den Y ye proton geçmiştir. III. M'nin yükünün işareti (-) dir.
III. Y den X e elektron geçmiştir. yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangisi veya hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I ve III E) II ve III
D) I ve III E) Yalnız II
7
Soru 11. Soru 13.
L +8q
K +q
r 2r r 2r
K L
Yalıtkan
ayaklar
K ve L cisimleri yüklüdür. K ve L birbirine dokundu-

rulup ayrılırsa, Şekildeki r ve 2r yarıçaplı iletken K ve L kürelerinin
I. K ve L aynı cins yükle yüklenir. yükleri +q ve +8q dür. K küresi yalıtkan ayağından
II. L nin yükü K nınkinden fazla olur. tutularak L küresine dokundurulup ayrılıyor.
III. K ve L nötr olur. Buna göre,
yukarıdaki yargılardan hangileri doğru olabilir? I. L'den K ye, +2q kadar yük geçmiştir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III II. K'den L'ye, -2q kadar yük geçmiştir.
D) I ve II E) I, II ve III III. Kürelerin son potansiyelleri birbirine eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
Soru 12.
+4q -2q -3q
K L M
Soru 14.
K, L ve M metal küreleri özdeştir. K küresi önce L'ye

sonra M'ye dokundurulup ayrılıyor.
K, L ve M'nin yükleri ne olur?
A B C D E
K -q +q -q -q -2q
L +q +q -q +2q +q
M -q +q -q +q -q
8
Soru 15. Soru 18.
Soru 16.
Soru 19.
Soru 17.
Soru 20.
9
Soru 21. Soru 24.
Yaprakları açık bir elektroskopa K çubuğu yaklaş-

tırılınca yaprakların biraz daha açıldığı gözleniyor.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi kesin doğ-
rudur?
A) Elektroskop negatif yüklüdür.
Soru 22.
B) K çubuğu negatif yüklüdür.
C) K çubuğu yüksüzdür.
D) K çubuğu ile elektroskop zıt yüklüdürler.
E) K çubuğu ile elektroskop aynı yüklüdürler.
Soru 25.
Şekildeki ( - ) yüklü bir - -

-
- -
elektroskopun topuzu-
Soru 23.
-
na nötr bir küre dokun-
- -
-- --
durulduğunda, elektros-
kopun yapraklarında ne
gözlenir?
A) Biraz açılır.
B) Biraz kapanır.
C) Değişiklik olmaz.
D) Tamamen kapanır.
E) Önce kapanır, sonra açılır.
10
Soru 26. Soru 28.
K
(+) yüklü bir cisim, (-) yüklü - - - - L
- + - - -
- -
-
bir elektroskopa yaklaştırıldı- - -
X - -
- - -
ğında; -
- - Yüksüz - - - -
-- -- - - - -- --
I. Yapraklar biraz daha açılır.

II. Yapraklar biraz kapanır. İçi boş (-) negatif yüklü K küresinin dış yüzeyi L
III. Yapraklar tamamen kapanır. elektroskopuna şekildeki gibi iletken bir tel ile
yargılarından hangileri doğru olamaz? bağlıdır.

İletken ve yüksüz bir X küresi ipek ipliğinden
tutularak;
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
I. K küresine dıştan dokundurulursa,
D) I ve III E) II ve III
II. K küresine içten dokundurulursa,
III. L elektroskopunun topuzuna dokundurulursa,
hangi durumlarda, elektroskopun yapraklarında
biraz kapanma gözlenir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
Soru 27. D) I ve III E) I, II ve III
(-q) yüklü X elektroskopunun X

- K
- Soru 29.
topuzuna iletken K üresi şekil-
deki gibi dokunduruluyor. - - qX = -2q
- -
Elektroskopun yaprakları qY = +14q
biraz kapandığına göre; 3r r

Y
I. K yüksüzdür. X
II. K, (+) pozitif yüklü ve yükü q dan azdır.

III. K, (-) negatif yüklüdür. Şekildeki iletken Y küresi, iletken X küresine önce
yargılarından hangileri doğru olabilir? içten sonra dıştan dokunduruluyor.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Kürelerin son yükleri ne olur?
D) I ve II E) I, II ve III
11
Sınavda Çıkmış sorular (Yüklenmeler) Soru 3.
Soru 2.
Elektrik yüklü, özdeş iki elektroskopun topuzları
birbirine iletken bir telle bağlanıp elektriksel denge
sağlandığında aşağıdakilerden hangisi kesinlikle
gerçekleşmez?
A) Birinin yaprakları arasındaki açı artarken
diğerininki değişmez.
B) Birinin yaprakları arasındaki açı artarken
diğerininki azalır.
C) Birinin yaprakları arasındaki açı azalırken
diğerininki değişmez.
D) Her ikisinin de yaprakları arasındaki açı
azalır.
E) Her ikisinin de yaprakları arasındaki açı
değişmez.
2013 YGS
Soru 3.
2011 YGS
12
ELEKTRİK AKIMI
Üretecin uçları arasındaki potansiyel farktan dolayı

oluşan elektrik alan oluşur ve bunun etkisiyle de
elektron hareketi oluşur.
İletkenden birim zamanda geçen yük miktarına akım

şiddeti denir.
i ile gösterilir. Birimi Amper’dir.
Bir yerde oluşan elektrik yüklerinin iletken tel vasıta- q

i
sıyla bir başka yere aktarılmasına elektrik akımı t
denir.
Akım şiddeti, ampermetre ile ölçülür.
Ampermetrenin iç direnci yok denecek kadar azdır.
Devreye seri olarak bağlanır; akım, ampermetrenin
içinden geçer.
Sunu Soruları (Elektrik akımı)

İçindeki su yükseklikleri farklı olan bileşik kaplar
arasındaki musluk açıldığında,su seviyesi yüksek
olan kaptan su seviyesi alçak olan kaba doğru su Soru 1.
akışı olur. Bir elektrik devresinde 5 dakika süreyle 3 A’lik akım
Bu akış su seviyeleri eşit olana kadar devam eder. geçmektedir.
Bu sürede devreden geçen elektrik yükü kaç
C’dur?
Elektrik akımı da iki nokta arasındaki potansiyel

farktan kaynaklanır. Potansiyel eşit olana kadar akım
devam eder.
i e
e
13
Potansiyel fark:
• Pilin iki kutbunun elektron miktarları farklıdır.

Bu farkın elektrik oluşturma gücü vardır. Bu
güç, gerilim adını alır.
• Gerilimin(potansiyel fark) birimi volttur. V ile
gösterilir.
• Gerilim voltmetre denilen aletle ölçülür.
• Voltmetre devreye paralel bağlanır. İç direnci
yüksek olduğundan üzerinden akım geçmez.
Ohm Kanunu:
Devre Elemanları Ve Sembolle Gösterme :
14
Bir elektrik devresinden geçen akım İle potansiyel Soru 2.
farkı arasındaki oran devrenin direncini verir.
V V
tg   sbt R
I I
Aynı cins telden yapılmış eşit uzunluktaki K ve L
iletkenlerinin kesit alanları sırasıyla S ve 2S dir.

Direnç:
Bu iletkenlerin dirençleri oranı kaçtır?
İletkenin, elektrik akımına gösterdiği tepkiye direnç
denir.
A) 4 B) 2 C) 1 D) E)
R ile gösterilir. Birimi ohm ‘dir.
Dirençlerin seri bağlanması :
İletkenin Direnci Nelere Bağlıdır?
S
l
I. Bir iletken telin direnci, telin uzunluğu ile
doğru orantılıdır.
II. Bir iletken telin direnci, telin kesit alanı
V  V1  V2  V3
(kalınlığı) ile ters orantılıdır.
III. Bir iletkenin direnci, iletkenin cinsine
I  I1  I 2  I 3
bağlıdır.
Reş  R1  R2  R3
l
R
S
15
Dirençlerin paralel bağlanması: Soru 3.
Şekle göre, KL arasındaki

eşdeğer direnç kaç ohm
() dur?
Soru 4.
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç

ohm () dur?
Soru 5.
Şekle göre, KL arasın-

daki eşdeğer direnç
kaç ohm () dur?
V  V1  V2  V3
I  I1  I 2  I 3
1 1 1 1
   Soru 6.
Reş R1 R2 R3

ohm () dur?
16
Soru 7. Soru 10.

ohm () dur?
ohm () dur?
Soru 8. Soru 11.
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
ohm () dur? ohm () dur?
Soru 9. Soru 12.

ohm () dur?
ohm () dur?
17
Soru 13. Soru 16.

ohm () dur?

ohm () dur?
Soru 17.
Soru 14.

ohm () dur?

ohm () dur?
Soru 18.
Soru 15.

ohm () dur?

ohm () dur?
18
Soru 19. Soru 22.
Şekildeki devrede V1 voltmetresi 48 voltu gösteriyor.

Şekildeki devrede oranı kaçtır?
V2 voltmetresi kaç voltu gösterir?
A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10
Soru 20.
Soru 23.
Şekilde verilen devre parçasında i4 akımı kaç

amperdir?
Şekilde verilen bilgilere göre voltmetrelerin göster-
dikleri değerler oranı kaçtır?
Soru 21.
Soru 24.
Şekildeki R ve 2R dirençleri seri bağlı olarak

çalıştırılmaktadır. Dirençlerden geçen akımlar
i1 ve i2 ve dirençler üzerindeki gerilimler V1, V2
arasındaki ilişki nasıldır?
A) i1=i2 B) i1=i2 C) i1>i2

V1>V2 V2>V1 V2>V1
Şekilde verilen bilgilere göre voltmetrelerin göster-
D) i1>i2 E) i1>i2
V1=V2 V1=V2 dikleri değerler oranı kaçtır?
19
Soru 25. Soru 28.
Şekildeki devre parçasının KL uçları arasındaki

potansiyel farkı 4 Volt olduğuna göre, VMN potan-
siyel farkı kaç volttur?
Şekildeki devrede dirençlerin uçlarına bağlı A) 4 B) 8 C) 12 D) 16 E) 18
voltmetrelerin gösterdiği değerler V1, V2, V3
arasındaki ilişki nedir?
A) V1>V3>V2 B) V1>V2>V3 C) V2=V3>V1
D) V3>V2>V1 E) V3>V1>V2
Soru 29.
Soru 26.
Şekildeki devre parçasında dirençler özdeştir.

K ve M noktaları arasındaki potansiyel farkı 6 volt
olduğuna göre, K ve N noktaları arasındaki
potansiyel farkı kaç volttur?
Şekildeki devrede i akımı 6 amper olduğuna göre
A) 3 B) 6 C) 9 D) 12 E) 24
Voltmetre kaç voltu gösterir?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
Soru 30.
Soru 27.
Şekildeki devrede 6R dirençli kollardan geçen

Şekildeki elektrik devresinde VKL=40 Volt oldu-
akımlar i1 ve i2 dir.
ğuna göre, VML kaç volttur?
A) 10 B) 20 C) 25 D) 30 E) 35 Buna göre oranı kaçtır?
20
Soru 31. Soru 34.
Şekildeki devrede oranı nedir? Şekildeki devrede oranı kaçtır?
Soru 32. Soru 35.
Şekildeki devrede 3R direncinden geçen akım i1, Şekildeki elektrik devresi özdeş dirençlerden
9R direncinden geçen akım i2 dir. oluşmuştur.
Buna göre oranı kaçtır? Kollardan geçen akım şiddetleri i1 ve i2 ise
oranı nedir?
Soru 36.
Soru 33.
Şekildeki devrede i1 akımı kaç i2 dir?
21
Soru 37. Soru 40.
Soru 38.
Soru 41.
Soru 39.
Soru 42.
22
Soru 43. Soru 46.
Soru 47.
Soru 44.
Soru 45.
Soru 48.
23
Soru 49. Soru 52.
Soru 50. Soru 53.
Soru 51.
Soru 54.
24
Soru 55. Soru 58.
Soru 56. Soru 59.
Soru 57. Soru 60.
25
Soru 61. Soru 64.
Soru 62.
Soru 65.
Soru 66.
Soru 63.
26
Soru 66. Soru 69.
Soru 67.
Soru 70.
Soru 68. Soru 71.
27
Soru 72. Soru 75.
Soru 73.
Soru 76.
Soru 77.
Soru 74.
28
Soru 78. Soru 81.
Soru 79.
Soru 82.
Soru 80.
29
Sınavda Çıkmış sorular (Elektrik akımı)
Soru 3.
Soru 1.
Şekildeki elektrik devresinin K, L noktaları arasına
bağlanan voltmetrenin gösterdiği değer VKL, M, L
arasına bağlanan voltmetrenin gösterdiği değer de
VML dir.
Özdeş lambalardan oluşan şekildeki elektrik

devresinde K anahtarı kapatılırsa en çok kaç
lamba ışık verebilir?
(Üretecin içdirenci önemsizdir.)
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
2012 YGS
Voltmetreler özdeş olduğuna göre, oranı
kaçtır?
A) B) C) D) E) 2
Soru 4.
2013 YGS
Soru 2.
Özdeş X, Y diyotları ile özdeş P, R üreteçlerinden ve

S lambasından oluşan şekildeki elektrik devresinde
K, L, M anahtarları açıktır.
X, Y diyotları akımı yanlarındaki oklar yönünde
geçirdiğine göre, aşağıdaki işlemlerden hangisi
Her birinin direnci R= 1Ω olan 7 direnç şekildeki gibi yapılırsa S lambası ışık verebilir?
bağlanıyor. A) Yalnız K’yi kapatmak
Buna göre K ve L noktaları arasındaki eşdeğer B) Yalnız M’yi kapatmak
(denk) direnç kaç Ω’dur? C) K ve L’yi birlikte kapatmak
D) K ve M’yi birlikte kapatmak
A) B) C) 3 D) 4 E) 7 E) L ve M’yi birlikte kapatmak
2010 LYS
2012 YGS
30
Soru 5. Soru 8.
Soru 9.
Soru 6.
Soru 10.
Soru 7.
31
Soru 11. Soru 13.
Soru 14.
Soru 12.
Soru 15.
32
Soru 16. Soru 19.
Soru 17.
Soru 20.
Soru 18.
33
Soru 21. Soru 23.
Soru 24.
Soru 22.
Soru 25.
34
Soru 26. Etkinlik
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun

sözcüklerle doldurunuz.
1. İletkenden birim zamanda geçen yük miktarına

……… ………… denir.
2. Akım şiddeti birimi …………. dir.
3. İki nokta arasındaki potansiyel fark ……………..

İle ölçülür.
4. Devreden geçen akım ………………….. ile

ölçülür.
5. Elektriksel potansiyel birimi ……… dur.
6. Elektrik devrelerine enerji sağlayan araçlara

……… denir.
Soru 27.
7. Elektrik yük birimi ………………. dur.
8. Direnç birimi ……….. dır.
ohm, pil, akım şiddeti, ampermetre, volt,

voltmetre, amper, coulomb
Soru 28.
35
ÜRETEÇLER
Devreye elektrik enerjisi sağlayan kaynaklara üreteç

denir.
Piller, akümülatörler ve dinamolar doğru akım kay-
naklarıdır.
Alessandro Volta
(1745-1827)
Galvani'nin deneysel gözlemleri kısa bir süre içinde

Avrupa'daki ilgili çevrelere yayıldı ve çeşitli kuruluş-
Akümülatör ve piller; elektrik enerjisini kimyasal
larda konu ile ilgili çalışmalar başladı. İtalya'daki
enerji olarak depo edebilen, gerektiğinde ise tekrar
Pavia Üniversitesi profesörlerinden Alessandro
elektrik enerjisine dönüştürebilen düzeneklerdir.
Volta (1745-1827), olayı Galvani'den farklı bir
biçimde yorumluyordu. Volta'ya göre oluşan elektriğin
İlk pilin keşfi üzerine Galvani ve Volta’nın bakış
kaynağı hayvan, yani kurbağa değil, ona değdirilen
açıları farkı:
metal parçalarıydı. Sonraki yıllarda Volta’nın haklı
olduğu anlaşıldı.
1780 yılında Galvani laboratuvarında bir kurbağayı

kesip biçerken laboratuvarın içinde başka bir amaç
için kullanılmakta olan bir elektrik makinasından
çıkan kıvılcımla beraber ölü kurbağanın bacağının
büzüldüğünü gördü. Galvani olay sırasında kullandığı
bıçağın ucunun kurbağanın sinir merkezine değmek-
te olduğunu da gözlemişti.
Bu gözlem Luigi Galvani'nin ilgisini çekti ve olayı

yorumlayabilmek amacı ile çeşitli deneyler yaptı.
Galvani deney ve gözlemlerinden hayvansal elektrik
diye adlandırdığı yeni bir tür elektrik bulduğu sonucu- Dinamo; Hareket enerjisini elektrik enerjisine çeviren
na vardı. doğru akım kaynaklarıdır.
36
Elektromotor kuvvet (ε):
Kapalı devrede yükü bir tam tur dolaştırmak için Üreteçlerin Seri Bağlanması:
gereken iştir.
 2
I1  I2 
Rr R  2r
Üretecin dış devreye akım vermeden uçları arasında

ölçülen potansiyel farka üretecin emk sı denir.
Üreteçlerin Paralel Bağlanması:
V 
Üreteçlerin Ters Bağlanması:

Üreteç dış devreye akım vermeye başladığında
voltmetrenin gösterdiği değer emk dan daha az
olur. Bunun nedeni üretecin iç direncidir.

I   I .R  Ir
Rr
V    Ir
2   
I 
R  3r R  3r
37
Sunu Soruları (Üreteç)
Soru 1: Soru 3:
Akım geçen şekildeki devrede voltmetrenin gösterdiği

değer kaç Volttur?
Üreteçlerin Ömrü:
Üreteçlerin ömrü üreteç üzerinden geçen akımla ters

Soru 2: orantılıdır.
Diğer taraftan devrenin toplam gücünü üreteç sayı-

sına bölerek de üreteçlerin ömrünü karşılaştırabiliriz.
Çıkan sayı hangisinde büyük ise o devrenin ömrü
daha uzundur.

2  
I1  I  I3 
R 2R 4R
2 6
I2  
4R 4R
3
t3  t2  t1
38
Soru 4: I. 1   2
II. 1   2
III. 4  3
IV. 3  4
İç dirençleri önemsiz üreteçlerle kurulan devrelerin

çalışma süreleri arasındaki ilişki nedir?
Soru 7:
Soru 5:
İç dirençleri önemsiz üreteçlerle kurulan şekildeki

devrede K-L arasından akım geçmediğine göre
aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?
I.  6  1
II. 4  5
III. 3  6
IV. 1   2
Soru 6:
Soru 8:
Şekildeki devreden akım geçmediğine göre üreteç-

lerin emk ları için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle
doğrudur?
39
Soru 9: Soru 11:
Soru 12:
Soru 10:
40
Soru 13: Soru 16:
Soru 14:
Soru 17:
Soru 15:
41
Soru 18: Soru 21:
Soru 19: Soru 22:
Soru 20:
Soru 23:
42
Soru 24: Soru 26:
Soru 25:
Soru 27:
43
Soru 28: Soru 31:
Soru 32:
Soru 29:
Soru 33:
Soru 30:
44
Soru 34: Soru 36:
Soru 37:
Soru 35:
45
Soru 38:
Sınavda Çıkmış sorular (Üreteçler)
Soru 1:
Özdeş üreteç ve özdeş lambalardan oluşan

şekildeki devrede kaç lamba ışık verebilir?
(Üreteçlerin içdirençleri önemsizdir.)
A)4 B) 5 C) 3 D) 2 E) 1
2011 LYS
Soru 2:
2011 LYS
46
Soru 3: Soru 5:
Şekildeki elektrik devresi, her birinin elektromotor

kuvveti 9 V, iç direnci 1 Ω olan 4 özdeş üreteç ile
119 Ω’luk R direnci kullanılarak kurulmuştur.
Buna göre, R direncinden geçen akımın şiddeti
kaç amperdir?
A)0,05 B) 0,10 C) 0,15 D) 0,20 E) 0,30
2012 LYS
Soru 4:
2010 YGS
47
Soru 6: Soru 8:
Soru 9:
Soru 7:
48
Soru 10: Soru 12:
Soru 11:
Soru 13:
49
ELEKTRİK ENERJİSİ VE GÜÇ
Elektrik Enerjisi Soru 3.
Bir elektrik devresinden geçen

akım direnç üzerinde ısıya dö-
nüşür. Bu ısı suyun sıcaklığını
artırır.
W  q.V
W  V .i.t
V2
W .t
R
W  i 2 .R.t
Enerji birimi: joule, kalori ya da kwatt-saat olarak

alınabilir.
Sunu sorular (Enerji ve Güç)
Soru 1. Soru 4.
Gücü 200 watt olan bir sokak lambası günde 12 saat
yanıyor.
30 günde kaç kwh enerji harcar?
Soru 2.
Bir elektrikli fırın 20A ve 220V ile çalışmaktadır. Bu
fırında akşam yemeği olarak pişirilen tavuk için 2
saatlik süre geçmektedir.
Elektriğin 1 kwh değeri 20 kuruş olduğuna göre
pişirilen tavuk için harcanan elektrik enerjisinin
maliyeti kaç kuruştur?
50
Soru 5. Soru 6.
Soru 7.
Elektriksel Güç:
Bir elektrik aracının birim zamanda harcadığı enerjiye
o aracın gücü denir.
W V .i.t
P  P  V .i
t t
P  i 2 .R
V2
P
R
joule
Güç birimi: ya da watt’tır.
s
51
Lambaların Parlaklığı: Soru 10.
Lambaların parlaklığı da lambaların gücüyle doğru
orantılıdır.
Eğer lambalar özdeş verilmişse parlaklıkları karşılaş-

tırmak için lambaların uçları arasındaki potansiyel
fark ya da üzerinden geçen akıma bakmak gerekir.
Soru 8.
Soru 11.
Soru 9.
52
Soru 12. Soru 14.
Soru 15.
Soru 13.
Soru 16.
53
Soru 17. Soru 20.
Soru 21.
Soru 18.
Soru 22.
Soru 19.
54
Soru 23. Soru 26.
Soru 27.
Soru 24.
Soru 25. Soru 28.
55
Soru 29. Soru 31.
Soru 30. Soru 32.
56
Sınavda Çıkmış sorular (Enerji ve Güç)
Soru 1.
Evlerde kullanılan elektrik sayaçlarının, tüketime
ilişkin gösterdiği sayının birimi aşağıdakilerden
hangisidir?
A) J (joule) B) C (coulomb)
C) kW (kilowatt) D) kWh (kilowattsaat)
E) (ohm)
2012 YGS
Soru 2.
Günde 12 saat çalıştırılan bir klima, 30 günde 360
TL’lik elektrik enerjisi tüketmektedir.
Elektrik enerjisinin 1 kilowatt-saat’i 0,5 TL
olduğuna göre, bu klimanın gücü kaç kilowatt'tır?
A)1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
2013 YGS
Soru 3.
Şehir geriliminin 220 volt olduğu bir evde bir elektrikli
fırın ile 550 wattlık bir ütü birlikte çalışırken sayaçtan
10 amper akım geçiyor.
Bu evde aynı fırından bir tane daha çalıştırılırsa
sayaçtan kaç amper akım geçer?
(Güç çarpanı: cosφ= 1 alınacaktır.)
A)12,5 B) 15,0 C) 17,5 D) 20,0 E) 25,0

2012 LYS
57
MANYETİZMA
Demir, nikel, kobalt gibi metalleri çeken cisimlere Manyetik Alan Kuvvet Çizgileri:
mıknatıs denir. Bir mıknatısın çekim etkisini gösterdiği alana manye-
tik alan denir.
Mıknatısların uçları çekme ve itme özelliği gösterirler.
mıknatıslık etkisinin en şiddetli olduğu bu uçlara ku-
tup adı verilir. Bir mıknatısın şekli nasıl olursa olsun
iki kutbu bulunur.
Bir mıknatıs ortadan iple asılırsa, kuzey-güney doğ-

rultusuna yönelerek durur.
Kuzeyi gösteren kutba N, güneyi gösteren kutba ise
S kutbu denir.
Çubuk şeklindeki bir mıknatıs ikiye bölündüğünde, Manyetik alan kuvvet çizgileri N kutbundan S kutbuna
oluşan her bir parça yine N - S kutuplu mıknatıs olur. doğrudur.
Bölme işlemi atomik boyuta kadar devam ettirildiğin-

Çizgilerin uç noktalarında sık olması manyetik alanın
de de yine mıknatıs özelliği devam eder. Yani tek
uç kısımlarında şiddetli olduğunu gösterir.
kutuplu mıknatıs elde edilemez.
58
Dünyanın çekirdek kısmındaki bazı akımların oluşma-
sı, dünyanın manyetik alanının kaynağı olarak düşü-
nülmektedir.
Bunu daha iyi anlayabilmek için dünyanın merkezin-

de bir çubuk mıknatıs olduğu düşünülür.
Coğrafi kutup ekseni ile manyetik kutup ekseni

arasında bir açı vardır.
Ağırlık merkezinden asılmış bir çubuk mıknatıs, bu-

lunduğu yerden geçen dünyanın çevresindeki man-
yetik alan kuvvet çizgilerine teğet olmak zorundadır.
Manyetik alan çizgilerinin bulunduğu yerlere pusula

Bu nedenle ağırlık merkezinden asılmış bir çubuk
iğneleri konulduğunda, pusula iğneleri yerdeki man-
mıknatısın N kutbu manyetik kuzeyi, S kutbu ise
yetik alan çizgilerine paralel olacak şekilde dengede
manyetik güneyi gösterir.
kalırlar.
Kuzey yarı kürede, ağırlık merkezinden asılan bir çu-

Dünyanın Manyetik Alanı
buk mıknatıs veya pusula iğnesinin N kutbu, güney
yarı kürede ise S kutbu aşağı eğilir.
Ekvatorda yere paralel, kutuplarda ise yere dik konu-

ma gelir.
William Gilbert
(1544-1600)
59
Manyetizma olgusu üzerine ilk önemli yaptın yazarı
İngiliz bilim adamı William Gilbert(1544-1600)’dir.
1600 yılında yayınlanan “De Magnet” adlı yapıtında
Gilbert dünyanında bir mıknatıs olduğunu ve pusu-
lanın ibresinin dünyanın manyetik kutbunu göster-
diğini söyledi.
Elektromıknatıslar:
Manyetik özellik gösteren maddeye örneğin demir

üzerine tel sarılıp telden akım geçirildiğinde oluşan
mıknatıslardır.
Manyetizmada Coulomb Kanunu:
Elektrik yüklerinde olduğu gibi, mıknatıslarında aynı

kutupları birbirini iter, zıt kutupları ise birbirini çeker.
60
Sunu soruları (Manyetizma)
Mıknatısların Kullanıldığı Alanlar:
• Pusula yapımında, Soru 1.

• Kapı zilinde,
• Telefon,
• Radyo,
• Televizyon,
• Voltmetre,
• Ampermetre,
• Elektrik motorları,
• Bazı oyuncakların yapısı gibi bir çok yerlerde
kullanılmaktadır.
• Sanayide demir parçalarını diğer maddeler-
den ayırmak için yine mıknatıslar kullanılır.
Soru 2.
Soru 3.
61
Soru 4. Akımın Manyetik Etkisi
Manyetizmanın, elektrik ile ilgisi 1820 yılına kadar
anlaşılamamıştır.
1820 yılında Hans Christian Oersted (1775-1851)

pusula iğnesinin yakınındaki bir telden akım geçti-
ğinde pusula iğnesinin saptığını gördü.
Soru 5.
Oersted, bir telin içinden akım geçirildiğinde telin

çevresinde manyetik alan oluştuğu sonucuna da
vardı.
Akım Geçen Düz Telin Manyetik Alanı:
Soru 6.
2 K .i
B
r
Birimi N/A.m veya Tesladır.
62
Akım geçen telin çevresinde iç içe daireler şeklinde
manyetik alan çizgileri oluşur. Herhangi bir noktadaki
K .2 .i 
manyetik alan vektörünün yönü, bu alan çizgilerine Eğer halka tam değilse; B .
r 360
teğettir.
Akımın yönü değiştiğinde manyetik alan çizgileri ve

herhangi bir noktadaki manyetik alan vektörünün
yönü değişir.
Akım Geçen Dairesel Telin Manyetik Alanı:
Eğer halka N tane sarımdan oluşuyorsa manyetik

alan şiddeti:
K .2 .i
B .N
r
63
K .4 .İ
B .N
L
Akım Geçen Bobinin Manyetik Alanı:
Soru 7.
İ1 akımının halka merkezinde oluşturduğu manyetik

alan B kadardır.
Halka merkezinde oluşan bileşke manyetik alan
kaç B olur? (Π=3)
64
Soru 8. Soru 10.
Soru 11.
Soru 9.
65
Soru 12. Soru 15.
Soru 13.
Sınavda çıkmış sorular (Manyetizma)
Soru 1.
Soru 14.
66
Soru 2. Soru 3.
Özdeş X, Y, Z çubuk mıknatısları, sürtünmesiz yatay

düzlemde şekildeki konumda hareketsiz tutuluyor.
Mıknatısların üçü de aynı anda serbest bırakılırsa
hangileri ok yönünde harekete başlar?
(Yerin manyetik alanı önemsizdir.
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z
D) X ve Y E) Y ve Z 2012 YGS
Soru 4.
Özdeş 8 mıknatıstan dördü K, L, M, P dinamomet-

releriyle tavana asılıyken diğer dördü de şekildeki
konumlarda birer uçlarından yere sabitlenmiştir.
K, L, M, P dinamometrelerinin gösterdiği değerler
sırasıyla TK,TL,TM,TP olduğuna göre, bunların ara-
sındaki ilişki nedir?
(Düşey ve aynı doğrultudaki mıknatıs çiftleri diğerlerinden
yeterince uzaktadır.)
2013 YGS
2010 YGS
67
Soru 5. Soru 7.
Soru 6.
68
Soru 8. Soru 10.
Soru 9.
69

Elektrik Ve Manyetizma 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Elektrik Ve Manyetizma 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Yarıçapları farklı küreler birbirine dokundurulduğun-

da, son yükleri;

Van Der Graf Jeneratörü

2) Dokunma ile Elektriklenme:

leri oranında paylaşırlar. paylaştıklarından her ikisi de aynı işaretle yüklenirler.

Şekildeki küreler birbirlerine dokundurulup ayrılırsa,

Yüklü bir cisim yüksüz bir cisme dokundurulduğunda,

Yüklü bir cisim yüksüz bir metale yaklaştırıldığında

Toprak, elektronların (elektrik yüklerinin, elektrik

Toprak Yükler cisimlerin dış yüzeyinde bulunur.

Cisim (-) yüklü ise elektronlar toprağa akar ve

Yıldırım neden daha çok cami minarelerine düşer?

Eğer cisim pozitif yüklü ise topraktan elektron

Aynı yüklü cisimler birbirini iter, zıt yüklü cisimler birbirini

Faraday kafesi, elektriksel iletken metal ile kaplanmış

Faraday kafesinin uygulama alanları:

Cisimlerin yüklü olup olmadığını yada hangi yükle

Elektroskop İle İlgili Bazı Durumlar:

Yüksüz elektroskopun topuzuna yüklü bir cisim

Yüklü bir elektroskopun topuzuna zıt yüklü iletken bir

+ + I. Yapraklardaki yüklerin tamamı topuza çekile-

A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III

K ve L cisimleri yüklüdür. K ve L birbirine dokundu-

+4q -2q -3q

K, L ve M metal küreleri özdeştir. K küresi önce L'ye

Yaprakları açık bir elektroskopa K çubuğu yaklaş-

Şekildeki ( - ) yüklü bir - -

I. Yapraklar biraz daha açılır.

yargılarından hangileri doğru olamaz? bağlıdır.

Soru 27. D) I ve III E) I, II ve III

(-q) yüklü X elektroskopunun X

biraz kapandığına göre; 3r r

II. K, (+) pozitif yüklü ve yükü q dan azdır.

Üretecin uçları arasındaki potansiyel farktan dolayı

İletkenden birim zamanda geçen yük miktarına akım

Bir yerde oluşan elektrik yüklerinin iletken tel vasıta- q

Sunu Soruları (Elektrik akımı)

Elektrik akımı da iki nokta arasındaki potansiyel

• Pilin iki kutbunun elektron miktarları farklıdır.

Devre Elemanları Ve Sembolle Gösterme :

iletkenlerinin kesit alanları sırasıyla S ve 2S dir.

R ile gösterilir. Birimi ohm ‘dir.

Dirençlerin seri bağlanması :

İletkenin Direnci Nelere Bağlıdır?

Şekle göre, KL arasındaki

Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç

Şekle göre, KL arasın-

Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç

Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç

Soru 8. Soru 11.

Soru 9. Soru 12.

Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç

Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç

Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç

Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç

Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç

Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç

Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç

Şekildeki devrede V1 voltmetresi 48 voltu gösteriyor.

Şekilde verilen devre parçasında i4 akımı kaç

dikleri değerler oranı kaçtır?

Şekildeki R ve 2R dirençleri seri bağlı olarak

A) i1=i2 B) i1=i2 C) i1>i2

Şekildeki devre parçasının KL uçları arasındaki