Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim

motorom

BAN; EMP 2007/08

1
 Općenito o pogonima sa serijski uzbuđenim motorima

• Istosmjerni EMP sa serijskim motorima su u tehničkoj prošlosti bili

nezamjenljivi za primjenu u električnoj vuči, zbog svojih prirodnih
karakteristika.

• U novijoj tehničkoj praksi oni se zamjenjuju elektronički reguliranim

nezavisno uzbuđenim istosmjernim motorima.

• Nove tehnologije u električnoj vuči koriste asinkrone, ponekad sinkrone

motore, napajane iz elektroničkih frekvencijskih pretvarača. Asinkroni
pogoni dominiraju zbog jednostavnije konstrukcije, naročito u vuči tramvaja.

• Primjenu novih tehnologija vučnih pogona omogućio je brzi razvitak

energetskih elektroničkih pretvarača.

• Serijski uzbuđeni istosmjerni motor ostaje vrlo zanimljiv i upotrebljiv kao

univerzalni motor t.j. kolektorski motor koji može raditi na istosmjernoj i na
izmjeničnoj mreži. Ogromna mu je primjena u pogonima male snage za
široku potrošnju.

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 2

 Serijski uzbuđeni istosmjerni motor
+ U -
I

Ri Rp

Ra

a) Principna shema spoja serijski b) Opći oblik krivulje magnetiziranja serijski

uzbuđenog motora uzbuđenog motora

Ri - otpor uzbudnog namota,

Ra - otpor armature,
Rp - predotpor
Ukupni otpor: R= Ri + Ra + Rp

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 3

 Ovisnost momenta o struji serijskog motora
za nezasićeno i zasićeno stanje
Na nezasićenom dijelu krivulje
magnetiziranja:
Mm = km Φ І
Φ = kΦ I
Mm = km kΦ I2
Na zasićenom dijelu krivulje
magnetiziranja:
Φ = Φ z + k ’Φ I
Mm = km Φz I + km k’Φ I2

Na visokozasićenom dijelu
krivulje magnetiziranja tok je:
Φ = Φz = konst
a moment motora:
Mm = km Φz I = k I

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 4

 Vanjske karakteristike istosmjernog serijskog motora
Brzina vrtnje serijskog istosmjernog motora je
E U − Ia R
n= =
k eφ k eφ
Struja armature Ia = I je istovremeno i struja uzbude. Na nezasićenom dijelu
karakteristike magnetiziranja vrijedi:
φ = kφ I
M m = km φ I = k m kφ I 2

Mm
I=
k m kφ

U ustaljenom (stacionarnom) stanju pogona je Mm = Mt a brzina n:

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 5

 U − I ⋅R U R U R
n= = − = −
k e kφ I Mm k e kφ kφ k e kφ
k e kφ ke Mm
k m kφ km

Kod manjih opterećenja momentna

je karakteristika hiperbola a kod
većih (zasićenje) prelazi u pravac
jer tok Φz postaje konstantan.Ta je
karakteristika oblikom slična onoj
od nezavisno uzbuđenog motora.

M m U M m R
k ekφ = k e ⋅φ z n = −
km kφ k eφ z k ek mφ z2

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 6

 Usporedba karakteristika serijski uzbuđenog i nezavisno uzbuđenog istosmjernog
motora
2
1
1 – nezavisno uzbuđeni
2 – serijski uzbuđeni

Moment – brzina vrtnje Moment – struja

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 7

 za teretna vozila

za putnička vozila

Ovisnost vučne sile o brzini vučnog vozila

(“vučni pasoš”)

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 8

 Regulacija brzine vrtnje pogona sa serijski uzbuđenim motorom

Brzina vrtnje se može regulirati (namještati):

• promjenom napona izvora napajanja,

• dodavanjem predotpora,
• šentiranjem uzbudnog namota (smanjenje uzbudne struje-slabljenje
polja) i
• šentiranjem armaturnog namota.

• Najjednostavnija promjena napona napajanja se može ostvariti

serijskim i paralelnim prespajanjima više motora.To je tipično u
električnoj vuči.
• Elektroničkim energetskim pretvaračima se može regulirati napon
napajanja.
• Dodavanje predopora je jednostavno ali energetski neprihvatljivo
• Šentiranje uzbudnog namota najčešće u vuči

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 9

 Ovisnost brzine vrtnje o naponu pri potencijalnom teretu

U1>U2>U3

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 10

 P = konst.

Ovisnost brzine vrtnje o naponu EMP-a konstantne snage ostvarenog sa

serijski uzbuđenim motorom

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 11

 a) serijski spoj b) serijsko-paralelni spoj c) paralelni spoj

Prespajanje pri pokretanju vučnog vozila s 4 serijski uzbuđena motora

Pokretanje počinje sa sva 4 motora spojena u seriju. Maks. brzina kada su sva 4 motora spoje
na puni(nazivni napon)-paralelno.
Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 12
 Šentiranje uzbude serijskog motora u svrhu regulacije brzine vučnog
vozila

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 13

 Utjecaj veličine predotpora, opora šanta armature i šanta uzbude na vanjske
karakteristike serijskog motora

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 14

 Kočenje pogona sa serijski uzbuđenim istosmjernim motorima

a) nije moguće generatorski, brzina ne može biti veća od n0 – pobjeg

b) elektrodinamičko kočenje na otpore moguće

• samoubudnim kočnim spojem
• nezavisnom uzbudom

c) protustrujno kočenje

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 15

 Spojna shema i mehaničke karakteristike serijskog motora u nezavisnom kočnom spoju

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 16

 R2=R1+Rd (n)
B
A

R1

C - Mt

-MB 0 Mt M
D

Protustrujno kočenje serijski uzbuđenog motora – reaktivni teret

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 17

 Kočenje serijskog motora dodavanjem predotpora – potencijalni teret

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 18

 Samouzbudni kočni spojevi pogona s istosmjernim serijski uzbuđenim motorom

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 19

 Izmjenični kolektorski strojevi

• Jednofazni kolektorski motori se masovno upotrebljavaju kao univerzalni

motori u širokoj potrošnji (kućanstvo, obrt, zdravstvo,...).To su serijski
uzbuđeni motori malih snaga (do 1500 W) i za relativno visoke brzine vrtnje
(do 20 000 r/min).

• Drugo važno područje primjene je željeznička vuča, priključak na

jednofazne mreže 16 i 2/3 Hz ili 50 Hz. Snage ovih motora su do nekoliko
stotina kilovata, ovisno o zahtjevima vuče.
Nove tehnologije električne vuče ne koriste ove motore ali će se još dugo
održati na postojećim prugama zbog velikih uloženih sredstava.Zamjena su
regulirani asinkroni vučni pogoni.

• Sve su karakteristike izmjeničnih kolektorskih motora slične karakt.

istosmjernih motora. Teoretska su razmatranja dosta složenija jer u
izmjeničnom serijskom motoru postoji napon transformacije (okomito na
četkice) i napon rotacije.

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 20

 Principni spoj jednofaznog serijskog nadomjesna električna shema
izmjeničnog motora

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 21

 Fazorski i kružni dijagram struja i napona izmjeničnog kolektorskog motora

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuđenim motorom 22