Soalan: 1

Pengenalan

Penulisan tradisional penting sebagai sumber-sumber rujukan dalam perspektif alam Melayu
tersendiri. Melalui kaedah tradisional, wujudnya pembahagian zaman iaitu pra sejarah, Zaman
Hindu- Buddha, Zaman Pengaruh Islam, Zaman Penjajahan, serta Kemerdekaan.

Pengertian

- Pensejarahan Melayu ialah catatan, atau penulisan tradisional secara bertulis yang
terkhusus terhadap perkaitan alam Melayu sahaja.
- Catatan berkembang dari semasa ke semasa, dari satu masyarakat ke satu
masyarakat, dari satu generasi sehinggalah hari ini lalu membentuk
penzamanan

Ciri-Ciri Penulisan

- Sumber-sumber pribumi ditulis dengan bahasa lokal, cita rasa tersendiri, sangat
terpaut dengan latar belakang masyarakat dan budaya.
- Konteks Melayu merujuk kepada geografi dan bahasa.
- Tradisional – Sebelum kedatangan barat, dikonsepkan tradisional
- Diertikan sebagai nilai-nilai dan kaedah barat belum diresapi dalam penulisan
tradisional
- Corak dan ciri terhadap budaya diwarisi secara turun-temurun
- Penulisannya banyak berkaitan dengan Istana, Raja-Raja dan Wilayah
Pemerintahan.

Bentuk

- Karya-karya sejarah seperti Sejarah Melayu, Misa Melayu, Sejarah raja-raja

Riau, Syair Perang Siak, Silsilah Raja-Raja Brunei, Hikayat Raja-Raja Pasai
serta Hikayat Patani.
- Ditulis di atas kertas, dipahat atas batu, diukir di atas bahan-bahan ukiran
seperti kayu, buluh, tulang, tanduk, daun-daun lotar, diukir atas kepingan
logam seperti wang-wang syiling, cap mohor, pedang serta perisai.
- Semua bahan ini dianggap bercorak sejarah

Hubungkan dengan penulisan Sejarah Moden

- Penulisan sejarah moden mengamalkan disiplin sejarah moden merangkumi
metodologi, teori-teori penulisan sejarah, kelengkapan data, serta
berasaskan sumber-sumber terpilih.
- Kesemua ciri-ciri di atas tidak diamalkan oleh penulisan tradisional.
- Penulisan tradisional memiliki perbezaan dari segi ciri, bentuk, kandungan,
falsafah dan matlamatnya.
- Manuskrip terbahagi kepada dua iaitu tulisan jawi dan rumi.
- Antara manuskrip terkenal ialah Sulallatus Salatin (Sejarah Melayu), Hikayat Raja
Pasai, Hikayat Tuhfat Al-Nafis, Misha Melayu (Sejarah Perak), Hikayat Acheh, Bustan
‘Us-Salatin, Hikayat Patani, Hikayat Siak, Syair Perang Makassar

Contoh Manuskrip pilihan yang dibahas (Manuskrip Hikayat Raja-Raja Pasai)

- Kitab tertua dalam kesusasteraan Melayu

- Bersifat sejarah dan ditemukan pada abad ke-16
- Mengandungi peristiwa penting dari tahun 1250 sehingga 1350 Masihi
- Satu-satunya tinggalan berkaitan sejarah Raja Pasai
- Menceritakan pemerintahan Raja Merah Silu yang memeluk Islam dan
menukarkan Namanya kepada Malikh Al-Salih.
- Russell Jones menyatakan penceritaannya merangkumi Kesultanan
Samudera Pasai sehinggalah peristiwa penaklukan Kerajaan Majapahit.
- Antara sumber rujukan berkaitan pengaruh Islam ke Nusantara
- Ciri penulisan banyak berkaitan dengan karya Sejarah Melayu.

Pandangan Sarjana Barat

- Roolvink dan R. O. Winstedt menolak karya penulisan Melayu zaman tradisional

kerana wujud nilai-nilai mitos, dan legenda. Faktornya ialah menyimpang daripada
disiplin sejarah moden yang mementingkan rasional, objektif, fakta yang jelas,
metodologi serta matlamat.
- J. C. Bottoms menganggap sejarah Melayu tidak lebih daripada hiburan, campuran
kebenaran dan lagenda, khayalan, fakta dan pengajaran.
- “History of the Malays has not until recently been either a science or an art
but an entertainment. Accuracy, completeness, organize exposition are not
the vital principles, what the best pleased were legend, fantasy and a
pleasant hotpot of court and part gossip”.
Pandangan Sarjana Tempatan

- Khoo Kay Kim dan Zainal Abidin Wahid menyatakan penggunaan mitos dan lagenda
adalah satu kaedah mengkritik raja dan membina semacam kuasa ke ketuhanan bagi
menggambarkan sifat luar biasa pada seseorang Raja.

Kesimpulan

- Maka, Historiografi Melayu atau penulisan tradisional sangat penting sebagai sumber
utama yang menceritakan peristiwa-peristiwa masyarakat terdahulu.
- Walaupun mendapat kritikan daripada ahli sarjana Barat, pensejarahan Melayu
tradisional ialah satu-satunya sumber menggambarkan keunikan dari aspek gaya
penulisan, matlamat, falsafah, ideologi, gaya bahasa, metafora, unsur-unsur mistik,
bersifat menegur dan memberikan pengajaran.
- Perkara ini sekali gus memberikan nilai kepada identiti bangsa, dan budaya.
Soalan 2: Anakronisme

Pendahuluan

Definisi

- Berasal daripada perkataan Yunani iaitu Anachronus.

- Chronus ialah masa, Ana ialah bertentangan.
- Pemaknaannya ialah bertentangan dengan masa.

Definisi daripada Sarjana

- Nurgiyantoro (2009), ketidaksamaan sesuatu keadaan dalam penceritaan

sejarah dengan perkembangan waktu sebenar.
- Farida (2016), berpendapat memberikan pandangan luas tetapi ada
gangguan seperti penglibatan cerita fiksyen, atau ada unsur-unsur mistik
terhadap tokoh terlibat.
- J. C. Bottoms (1965) mengatakan, “History of the Malays has not until
recently been either a science or an art but an entertainment. Accuracy,
completeness, organize exposition are not the vital principles, what the best
pleased were legend, fantasy and a pleasant hotpot of court and part
gossip”.

Bentuk

- Struktur penulisan bersifat regiocentrime dan ethnocenterisme

- Dikenali sebagai historiografi dinasti iaitu pensejarahan dikhususkan
kepada daerah dan kesultanan
- Pensejarahan Melayu banyak pertentangan dari segi tempat dan waktu
- Pengarang manuskrip mengumpul sumber berdasarkan daripada
masyarakat dan pemerhatian sendiri terhadap sekeliling.

Contoh Anakronisme

- Karya Sulalatus Salatin berkenaan pentarikhan sebenar Kesultanan Melayu

Melaka
- Penubuhan Kesultanan Melayu Melaka ialah 1400, tetapi Petrus Van Der
Vorm mengatakan penubuhan Kesultanan Melayu Melaka terbentuk pada
tahun 1177, sementara Francois Valenjin pengasasan ialah 1160.
- Lain daripada itu, karya Puteri Gunung Ledang dalam Sulalatus Salatin.
- Terdapat percanggahan di antara penulisan Shellabear dengan versi
Winstedt
- Versi Shellabear:
“Maka titah Sultan Mahmud Syah,” Jikalau beristeri sama anak raja-raja ini,
adalah raja-raja lainpun demikian juga; yang kita kehendaki, barang yang
tiada pada raja yang lain… Akan sekarang kita hendak meminang Puteri
Gunung Ledang; Laksamana dan Sang Setia kita titahkan.” Maka sembah
Laksamana dan Sang Setia, “Baiklah tuanku”.
- Versi Windstedt:
“Maka Sultan Mansur Shah memberi titah pada segala orang besar-besar”
… bahawa kita hendak beristeri terlbih dari segala raja-raja dalam dunia
ini…” Maka titah baginda, “kita hendak meminang Puteri Gunung Ledang,
Laksamana dan sang Setialah kita titahkan”. Maka sembah Laksamana dan
Sang Setia, ‘Baiklah, tuanku.”
- Kedua-dua versi ini menunjukkan pertentangan dari segi watak dan
bercanggah dengan fakta sejarah
- Dari segi masa, versi Shellabear berkenaan peristiwa peminangan
dipercayai berlangsung dari tahun 1481 sehingga 1511, manakala versi
Winstedt daripada 1458/9 sehingga 1477.

Sebab berlaku Anakronisme

- Susunan peristiwa dalam ketiga-tiga teks sejarah Melayu Klasik

menunjukkan saling berkaitan dan wujud perwatakan bebas.
- Pengarang Melayu tradisional tidak memberikan fokus terhadap masa,
kerana percaya terhadap kitaran masa yang sentiasa berulang dalam
konteks sejarah.
- Kecenderungan penulis Melayu tradisional yang tidak memiliki
penyimpanan maklumat secara tetap.
- Bahan ditulis ke atas kulit kayu, daun palma, kulit Binatang, logam, batu,
dan kertas
- Bentuk kesusasteraan sejarah apabila pengarang Melayu tradisional
menggunakan sejarah untuk menceritakan makna tersirat. Terjadinya
paparan tidak jelas.
- Contoh, Sejarah Melayu dianggap karya berkisarkan tentang Raja-Raja
Melayu di Melaka sebagai watak utama. Justeru tokoh lain memegang
watak lain seperti pedagang dan golongan bangsawan yang berhubung
dengan pihak istaana dalam politik, sosial dan ekonomi.
- Kecenderungan penulis khususnya di dalam kalangan ahli Istana yang
mengarang hasrat hatinya sendiri serta tujuan mengarang sastera sejarah
ialah mentaati raja masing-masing.
- Kesukaran menganalisis penulisan akibat unsur metafora

Pandangan Sarjana Barat

- Roolvink (1967), “This question is very close to Malay historiography, in

general, it can be said that history books in Classical Malay literature consist
of two parts” The first part being mythical-legendary only, which tells the
situation in the past, about the beginning of customs and so on; and the
second part, which is less mythical-legendary, but more historical in nature,
is more in keeping with historical facts, especially if the author is telling
about his own time”.
- Roolvink berpendapat pertindihan di antara unsur mitos-legenda, atau
bukan sejarah dan sejarah menyebabkan wujudnya kontroversi dan
perdebatan.

Kesimpulan

- Pola penulisan zaman Melayu tradisional tidak boleh dielakkan.

- Pensejarahan Melayu tradisional moden tidak boleh diukur dengan
menggunakan kaedah penulisan Barat.
- Walaupun terdapat unsur mitos dan mistis, tujuan utama penulisan melayu
ialah untuk mengangkat kedudukan raja menerusi konsep tulah dan Daulat.
Soalan 3: Perbahasan mengenai golongan menolak dan menerima berkenaan
sumber penulisan Melayu tradisional

Pendahuluan

- Wujud perdebatan, kontroversi dan kecenderungan di antara pemikiran

sarjana barat dan sarjana tempatan berkenaan teks tradisional
- Ada yang menolak, ada yang menerima
- Yang menerima melihat daripada perspektif yang berbeza dan bukan
sekadar sains, fakta, metodologi, objektif dan matlamat semata-mata
- Menurut Yusof Ibrahim, “sekiranya tidak terdapat sumber rujukan atau
penyelidikan, maka seseorang pengkaji atau penyelidik itu tidak mungkin
berupaya menerangkan tajuk yang telah ditetapkan itu”

Golongan menolak (Sarjana Barat)

- Naskhkah Melayu lama tidak menggunakan pendekatan disiplin ilmu

sejarah iaitu dari segi kaedah, teori dan falsafahnya. Mereka tidak
memahami pendekatan penulisan tradisional yang bergantung kepada
sumber lisan dan pemerhatian.
- Catatan berasaskan budaya dan tradisi setempat yang membentuk
pensejarahan Melayu.
- Menimbulkan kekeliruan dari segi kesahihan fakta sejarahnya
- Ada unsur mito, legenda dan mistik
- Mitos ialah cerita rakyat yang ingin mengangkat kedudukan raja
- Ada unsur anakronisme, eurocentrik dan egocentric
- Pemikiran Melayu dan hiburan semata-mata.
- J. C. Bottoms (1965) mengatakan, “History of the Malays has not until
recently been either a science or an art but an entertainment. Accuracy,
completeness, organize exposition are not the vital principles, what the
best pleased were legend, fantasy and a pleasant hotpot of court and part
gossip”.
- Roolvink dan R. O. Winstedt menolak karya penulisan Melayu zaman
tradisional kerana wujud nilai-nilai mitos, dan legenda. Faktornya ialah
menyimpang daripada disiplin sejarah moden yang mementingkan
rasional, objektif, fakta yang jelas, metodologi serta matlamat.
-

Golongan Menerima (Khoo Kay Kim & Zainal Abidin Wahid)

- Fakta bukan penafsiran/huraian

 - Bersifat naratif
- Salasilah Raja-Raja Melayu terperinci
- Menggambarkan pentadbiran, perundangan, dan kebudayaan
- Satu-satunya sumber sejarah sebelum kedatangan barat
- Malay-centrik
- Snouck Hurgroje (Belanda), “menganggap teks Melayu sebagai jelmaan
daripada suatu budaya tempatan dan mempunyai nilai sejarahnya yang
berlainan sama seklia daripada pengertia dannilai sejarah yang difahami
oleh masyarakat Eropah”.

Contoh teks

Tuhfat Al-Nafis, Salasilah Melayu, dan Bugis, Hikayat Johor, Hikayat Pahang,
Hikayat Upu Daeng menambun, Syari Kisahnya Engku Puteri, Syair Abu Bakar.

- Hikayat Siak yang menceritakan tipu helah Bugis untuk menjadi Raja Muda
seterusnya

Kesimpulan

- Pensejarahan Melayu tradisional sewajarnya tidak ditolak

- Satu-satunya sumber rujukan untuk memahami gambaran masa lalu
- Bersifat unik dan berbeza daripada pensejarahan Eropah
- Menunjukkan kecenderungan pengarang tempatan.
- Melambangkan identiti-identiti masyarakat