‫ﺑ ﺎ ز ﺧ ﻮا ﻧﯽ ﺑ ﯿ ﺘﯽ ا ز رو د ﮐﯽ ﺑ ﺮ ﻣ ﺒ ﻨ ﺎ ی ﺷ ﺎ ﺧﺼﻪ ﻫ ﺎ ی ﺳ ﺒ ﮏ ﺷ ﻨ ﺎ ﺳﯽ و ﻧ ﻘ ﺪ ﻣ ﺘ ﻮ ن‬

‫ ﻣﺤﻤﻮد‬،‫ رﺿﺎﯾﯽ دﺷﺖ ارژﻧﻪ‬: (‫ﭘﺪﯾﺪآورﻧﺪه )ﻫﺎ‬

(ISC/‫ﭘﮋوﻫﺸﯽ‬-‫ )ﻋﻠﻤﯽ‬9 ‫ ﺷﻤﺎره‬- 1389 ‫ ﭘﺎ ﺰ‬:: (‫ ﺳﺒﮏ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﯽ )ﺑﻬﺎر ادب‬Journal :: ‫ادﺑﯿﺎت و زﺑﺎﻧﻬﺎ‬
Pages : From 123 to 136
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1395235 : ‫آدرس ﺛﺎﺑﺖ‬

2023/06/24 : ‫ﺗﺎر ﯾﺦ داﻧﻠﻮد‬

Computer Research Center of Islamic Sciences (Noor) to present the journals offered in the database, Has received the necessary
permission from the owners of the magazines, accordingly all material rights arising from the entry of information on articles, magazines
and writings. Available at the base, belongs to the "Light Center". Therefore, any publication and presentation of articles in the form of text
and images on paper and the like, or to The digital form obtained from this site requires the necessary permission from the owners of the
journals and the Computer Research Center for Islamic Sciences (Noor), and violation of it will result in legal action. For more information go
.to Terms and Conditions Using Noor Specialized Magazine Database Please refer

www.noormags.ir
 ‫ﻣ ﻘﺎﻻت ﻣﺮﺗﺒ ﻂ‬
‫ﺳﺒﮏﺷﻨﺎﺳﯽ ﻻﯾﻪای در »ﺧﻄﺒﻪ ‪ «27‬ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‬
‫روش ﺷﻨﺎﺳﯽ ﮐﻼﻣﯽ ﺷﯿﺦ ﻣﻔﯿﺪ رﺣﻤﻪ اﷲ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺒﮏ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺧﻄﺒﻪ ﻫﻤﺎم‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪوق‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﯽ اﻻﺧﺒﺎر و ﺳﺒﮏ ﻣﺆﻟﻒ در ﻧﮕﺎرش آن‬
‫ﺳﺒﮏ ﺷﻨﺎﺳﯽ اﻧﺘﻘﺎدی‪ ،‬روﯾﮑﺮدی ﻧﻮﯾﻦ در ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺒﮏ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﺘﻘﺎدی‬
‫ﻋ ﻨ ﺎو ﯾﻦ ﻣ ﺸ ﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻘﺪ و ﻣﻌﺮﻓﯽ‪ :‬ﻧﻘﺪی ﺑﺮ ﺷﯿﻮه ﻫﺎی راﯾﺞ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﯽ و ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ آﺛﺎر و اﺳﻨﺎد و ﮐﺘﺎب ﻫﺎی ﺑﺮﺟﺎی ﻣﺎﻧﺪه از دوران‬
‫ﻗﺎﺟﺎر ﯾﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎی ﻋﻼﺋﻢ ﻣﻮج ﻧﮕﺎر ی و آ ﻦ ﻫﺎی ﺳﭙﯿﺪﻧﻤﺎﯾﯽ در ﮔﺴﺘﺮه ﻧﻈﺎم‬
‫ﻫﺎی ﻧﮕﺎرﺷﯽ ﻣﺘﻘﺪﻣﺎن‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﻧﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺘﻮن اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ روش ‪ EBS‬و ﺗﻄﺒﯿﻖ آن ﺑﺎ اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎی رواﺑﻂ ﻓﻀﺎﯾﯽ از‬
‫دﯾﺪﮔﺎه اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر و ﻟﻨﮓ‬
‫ﺳﺒﮏ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﮔﻔﺘﻤﺎن داﺳﺘﺎن ﮐﻮﺗﺎه »دﻫﻠﯿﺰ« از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﺮاﻧﻘﺶ ﻫﺎی »اﻧﺪﯾﺸﮕﺎﻧﯽ« و »ﻣﺘﻨﯽ« ﺑﺮ اﺳﺎس دﺳﺘﻮر ﻧﻘﺶ‬
‫ﮔﺮای ﻧﻈﺎم ﻣﻨﺪ ﻫﻠﯿﺪی‬
‫ﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎی اﺻﺎﻟﺖ ﻓﺮش ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻣﻔﻬﻮم اﺻﺎﻟﺖ در ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﻫﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬
‫و ﺑﻨﺎﻫﺎی ﺗﺎر ﯾﺨﯽ‬
‫)ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﺳﺮوده ﻫﺎی ﻋﻠﯽ ﻣﻌﻠﻢ از ﻧﻈﺮ »ﺳﺒﮏ ﺷﻨﺎﺳﯽ«( ﺳﺒﮏ در ﺑﯽ ﺳﺒﮑﯽ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ و ﻧﻘﺪ ﺗﻮاﻟﯽ ﺧﻮﯾﺸﮑﺎر ی ﻫﺎی ﻗﻬﺮﻣﺎن در ﻧﻈﺮ ﯾﻪ ی ر ﯾﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﺮاپ )ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ر ﯾﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﻪ ﻗّﺼﻪ‬
‫از ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ(‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﻣﻮادی از ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺎﻟﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎی دوﻟﺘﯽ‪ :‬ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺎده )‪ (39‬و )‪ (44‬ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺒﻨﺎی ﺗﻌﻬﺪی و ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺠﺎرت‬
‫ﻧﻘﺪ ﻧﺜﺮ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺣﺪاﯾﻖ اﻟﺤﻘﺎﯾﻖ)ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺳﺒﮏ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎرﮔﺮا(‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﮐﻬﻦ اﻟﮕﻮی ﮐﻮدک در ﻗﺼﻪ ﻫﺎی ﮐﺎﻣﻞ ﮐﯿﻼﻧﯽ و ﺻﻤﺪ ﺑﻬﺮﻧﮕﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻧﻘﺪ ﮐﻬﻦ اﻟﮕﻮﯾﯽ )ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﻮردی ‪ 10‬داﺳﺘﺎن از ﻫﺮ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه(‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﭼﻨﺪ ﺣﺒﺴﯿﻪ از ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ و ﻣﺴﻌﻮد ﺳﻌﺪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺳﺒﮏ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﻲ )ﺑﻬﺎر ادب(‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ‪ -‬ﭘﮋوﻫﺸﻲ‬
‫ﺳﺎل ﺳﻮم – ﺷﻤﺎره ﺳﻮم – ﭘﺎﺋﻴﺰ‪ -89‬ﺷﻤﺎرة ﭘﻴﺎﭘﻲ ‪9‬‬

‫ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ ﺑﻴﺘﻲ از رودﻛﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻧﻘﺪ ﻣﺘﻮن‬
‫)ص‪(123-136‬‬

‫‪1‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد رﺿﺎﻳﻲ دﺷﺖ ارژﻧﻪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ ‪89/7/13:‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻲ ‪89/9/2:‬‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‪:‬‬
‫رودﻛﻲ ﺑﻪ ﭘﺪر ﺷﻌﺮ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ و از ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﺎﻋﺮان ﻓﺎرﺳﻲ ﺳﺮاﺋﻴـﺴﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﺷﻌﺎري ﻧﻐﺰ و ﻃﺮب اﻧﮕﻴﺰ از ﺧﻮد ﺑﺠﺎي ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﮔﺰﻳﺪة اﺷﻌﺎر اﻳﻦ‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺟﺰو ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺷـﺮﺣﻬﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﻲ درﺑـﺎرة‬
‫ﺷﻌﺮ او اراﺋﻪ ﮔﺸﺘﻪ و در ﻫﺮ ﻳﻚ ﻛﻮﺷﺶ ﺷﺪه ﮔﺮه از ﻓﺮوﺑﺴﺘﮕﻴﻬﺎي ﺷﻌﺮ اﻳﻦ ﺷـﺎﻋﺮ‬
‫ﮔﺸﻮده ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﻫﻨﻮز ﺑﺮﺧﻲ از ﺷﻌﺮﻫﺎي رودﻛﻲ در ﭘـﺮدة اﺑﻬﺎﻣـﺴﺖ‪ .‬از‬
‫اﻳﻨﺮو در اﻳﻦ ﺟﺴﺘﺎر ﻳﻜﻲ از ﻣﺮﺛﻴﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﺮوف رودﻛـﻲ ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه و ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ‬
‫ﺿﺒﻂ ﺑﻴﺖ آﺧﺮ اﻳﻦ ﻣﺮﺛﻴﻪ و ﻣﻌﻨﺎي آن در دﻳﻮاﻧﻬﺎ و ﺷﺮﺣﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺮﺟﺎم اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺣﺎﺻـﻞ ﺷـﺪه ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺷﺎﺧـﺼﻪ ﻫـﺎي‬
‫ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻧﻘﺪ ﻣﺘﻮن‪ ،‬ﺿﺒﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﺖ آﺧﺮ اﻳﻦ ﻣﺮﺛﻴﻪ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗـﻮاﻟﻲ‬
‫ﺑﻴﺘﻬﺎي اﻳﻦ ﻣﺮﺛﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﺳﺎزوار اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺿﺒﻂ درﺳﺖ و ﺗﻮاﻟﻲ ﻣﻨﻄﻘﻴﺘﺮ اﺑﻴﺎت اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺮﺛﻴﻪ اراﺋﻪ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪي‪:‬‬
‫رودﻛﻲ‪ ،‬ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻠﺨﻲ‪ ،‬ﻣﻮازﻧﻪ‪ ،‬ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺪ ﻣﺘﻮن‪.‬‬

‫‪ - 1‬اﺳﺘﺎدﻳﺎر زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﻴﺪ ﭼﻤﺮان اﻫﻮاز‪mrezaei355@gmail.com‬‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫‪ /124‬ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﻲ‪ -‬ﺷﻤﺎرة ﭘﻲ در ﭘﻲ ‪ – 9‬ﭘﺎﺋﻴﺰ ‪89‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪:‬‬
‫ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ از ﺟﻬﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ در ﺧﺪﻣﺖ آﺛﺎر ادﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﻜﻲ از وﺟـﻮه‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ‪ ،‬در ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺘﻮن ﺟﻠﻮه ﮔﺮ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻳـﻚ ﺳـﺒﻚ ﺷـﻨﺎس ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ درﺑﺎرة اﺻﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪ و ﻳﺎ ارﺟﺤﻴﺖ ﺿـﺒﻂ‬
‫ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺿﺒﻄﻬﺎ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻣﺎ ﻧﻜﺘﺔ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد‪ ،‬اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮدن ﺑﻪ ارﺟﺤﻴﺖ ﻳـﻚ ﻧـﺴﺨﻪ‬
‫ﻳﺎ ﺿﺒﻂ درﺳﺘﺘﺮ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺷﺮاف ﺑﺮ ﻋﻠﻢ ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻃﻼع از ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎي ﻧﻘـﺪ‬
‫ﻣﺘﻮن ﻧﻴﺰ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕـﺮ ﻧـﺎﻣﻤﻜﻦ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺼﺤﺤﻲ ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﭘـﺸﺘﻮاﻧﺔ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ اش ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻨﻘﺤﺎﻧﻪ و ﭘﻴﺮاﺳﺘﺔ ﻳﻚ ﻣﺘﻦ ﻛﺎﻣﻴﺎب ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬از‬
‫اﻳﻦ رو ﺑﺮاي ﻛﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﺻﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﺷﻌﺮ ﻳﺎ ﻳـﻚ ﺑﻴـﺖ‪ ،‬ﻫـﻢ داﺷـﺘﻦ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ و ﻫﻢ اﺷﺮاف ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎي ﻧﻘﺪ ﻣﺘﻮن ﺿﺮوري ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫درﺑﺎرة ﺷﻌﺮ رودﻛﻲ ﺗﺎﻛﻨﻮن آﺛﺎر ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اي ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻲ‬
‫ﮔﺴﺘﺮده درﺑﺎرة ﺷﻌﺮ رودﻛﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ داد‪ ،‬زﻧﺪه ﻳﺎد ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﺤـﻴﻂ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ و اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﻛﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ ﻛﺮد‪ .‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﻛﻠﻴﺎت دﻳﻮان رودﻛﻲ‬
‫ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي را ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪ ‪ .‬ﺑﺮاﮔﻴﻨﺴﻜﻲ ﺑﻮد‪ .‬ذﺑـﻴﺢ اﷲ ﺻـﻔﺎ ﻧﻴـﺰ در ﻛﺘـﺎب ﮔـﻨﺞ ﺳـﺨﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺘﺨﺒﻲ از اﺷﻌﺎر رودﻛﻲ را آورده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻮﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎر ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ درﺑـﺎرة رودﻛـﻲ را ﻧـﺼﺮ اﷲ‬
‫اﻣﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﭼﺎپ دﻳﻮان اﺷﻌﺎر رودﻛﻲ ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻬﺎده ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺟـﺴﺘﺎر ﻧﻴـﺰ ﻧﮕﺎرﻧـﺪه‬
‫ﻣﺒﻨﺎ را ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﮋوﻫـﺸﮕﺮاﻧﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﺮح و ﺗﻮﺿـﻴﺢ اﺷـﻌﺎر‬
‫رودﻛﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻪ ﻧﺼﺮ اﷲ اﻣﺎﻣﻲ )اﺳﺘﺎد ﺷﺎﻋﺮان رودﻛﻲ(‪ ،‬ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮ داﻧـﺶ ﭘـﮋوه‬
‫‪NOORMAGS‬‬
‫)دﻳــﻮان رودﻛــﻲ(‪ ،‬ﺟﻌﻔــﺮ ﺷــﻌﺎر و ﺣــﺴﻦ اﻧــﻮري)ﮔﺰﻳــﺪه اﺷــﻌﺎر رودﻛــﻲ(‪ ،‬ﻣﺤﻤــﺪ دﺑﻴــﺮ‬
‫ﺳﻴﺎﻗﻲ)ﭘﻴﺸﺎﻫﻨﮕﺎن ﺷﻌﺮ ﭘﺎرﺳﻲ(‪ ،‬ﺧﻠﻴﻞ ﺧﻄﻴﺐ رﻫﺒـﺮ )رودﻛـﻲ‪ ،‬ﮔﺰﻳـﺪه ﺳـﺨﻦ ﭘﺎرﺳـﻲ ‪(2‬و‬
‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺣﺎﻛﻤﻲ)رودﻛﻲ و ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي( اﺷﺎره ﻛﺮد‪.‬‬
‫از اﻳﻦ رو‪ ،‬در اﻳﻦ ﺟﺴﺘﺎر اﺑﺘﺪا ﻣﺮﺛﻴﺔ ﻣﻌﺮوﻓﻲ از رودﻛﻲ ﻣﻄﺮح ﺷـﺪه و ﺳـﭙﺲ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻧﻘﺪ ﻣﺘﻮن‪ ،‬ﻛﺎﺳﺘﻴﻬﺎي ﺿﺒﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﺖ آﺧﺮ اﻳـﻦ ﻣﺮﺛﻴـﻪ ﻣـﻮرد‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ واﻗﻊ ﺷﺪه و در ﭘﺎﻳﺎن ﻛﻮﺷﺶ ﺷﺪه ﺿﺒﻂ درﺳﺘﺘﺮ و ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺮ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ اراﺋﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ ﺑﻴﺘﻲ از رودﻛﻲ ‪125 /‬‬

‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻲ از اﺷﻌﺎر ﻣﻌﺮوف رودﻛﻲ ﻛﻪ در ﻫﻤﺔ ﺷﺮﺣﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣﺮﺛﻴـﻪ اي اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ رودﻛﻲ در ﺳﻮگ ﺷﺎﻋﺮ ﻫﻤﻌﺼﺮش اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻠﺨﻲ ﺳﺮوده اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺮﺛﻴﻪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺘﻲ از آن ﺑﻴﺶ ﻧﻤﺎﻧﺪه و ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻛﻞ اﺑﻴﺎت ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻮده ﻳﺎ‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﻴﺘﻬﺎ ﺣﺬف ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫وآن ﻣـــﺎ رﻓﺘـــﻪ ﮔﻴـــﺮ و ﻣـــﻲ اﻧـــﺪﻳﺶ‬ ‫ﻛــــﺎروان ﺷــــﻬﻴﺪ رﻓــــﺖ از ﭘــــﻴﺶ‬
‫وز ﺷــــﻤﺎر ﺧــــﺮد ﻫــــﺰاران ﺑــــﻴﺶ‬ ‫از ﺷـــﻤﺎر دو ﭼـــﺸﻢ ﻳـــﻚ ﺗـــﻦ ﻛـــﻢ‬
‫ﭘـــﻴﺶ ﻛﺎﻳـــﺪت ﻣـــﺮگ ﭘـــﺎي آﮔـــﻴﺶ‬ ‫ﺗﻮﺷـــﺔ ﺟـــﺎن ﺧـــﻮﻳﺶ از او ﺑﺮﺑـــﺎي‬
‫ﺗـــﻮ ﺑـــﻪ آﺳـــﺎﻧﻲ از ﮔﺰاﻓـــﻪ ﻣـــﺪﻳﺶ‬ ‫آﻧﭽـــﻪ ﺑـــﺎ رﻧـــﺞ ﻳـــﺎﻓﺘﻴﺶ و ﺑـــﻪ ذل‬
‫ﺧـــﻮاﻫﻲ آن روز ﻣـــﺰد ﻛﻤﺘـــﺮ دﻳـــﺶ‬ ‫ﺧـــﻮﻳﺶ ﺑﻴﮕﺎﻧـــﻪ ﮔـــﺮدد از ﭘـــﻲ ﺳـــﻮد‬
‫ﺑـــﺎز را ﻛـــﻲ رﺳـــﺪ ﻧﻬﻴـــﺐ ﺷـــﺨﻴﺶ‬ ‫ﮔـــﺮگ را ﻛـــﻲ رﺳـــﺪ ﺻـــﻼﺑﺖ ﺷـــﻴﺮ‬
‫)اﻣﺎﻣﻲ‪(40:1387 ،‬‬
‫ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در اﻳﻦ ﻣﺮﺛﻴﻪ ﺑﻴﺖ آﺧﺮﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺎز را ﻛﻲ رﺳﺪ ﻧﻬﻴﺐ ﺷﺨﻴﺶ‬ ‫ﮔﺮگ را ﻛﻲ رﺳﺪ ﺻﻼﺑﺖ ﺷﻴﺮ‬
‫ذﺑﻴﺢ اﷲ ﺻﻔﺎ اﻳﻦ ﻣﺮﺛﻴﻪ را در ﻣﻨﺘﺨـﺐ اﺷـﻌﺎر رودﻛـﻲ ﻧﻴـﺎورده اﺳـﺖ)ﺻـﻔﺎ‪،‬ﺑﻲ ﺗـﺎ‪(1-14 :‬‬
‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺣﺎﻛﻤﻲ در رودﻛﻲ و ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ ﺑﻴﺖ ﻧﺨﺴﺖ اﻳﻦ ﻣﺮﺛﻴﻪ را آورده اﺳـﺖ و‬
‫از اﻳﻦ رو ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در اﻳﻦ ﮔﺰﻳﺪه ﻧﻴﺴﺖ‪).‬ﺣﺎﻛﻤﻲ‪ (34:1381 ،‬ﺧﻠﻴﻞ ﺧﻄﻴﺐ رﻫﺒﺮ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻓﻘﻂ دو ﺑﻴﺖ ﻧﺨﺴﺖ اﻳﻦ ﻣﺮﺛﻴﻪ را اراﺋﻪ ﻛـﺮده و ﻟـﺬا از ﺑﻴـﺖ ﻣـﻮرد ﺑﺤـﺚ در اﻳـﻦ اﺛـﺮ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪ اي ﻧﻴﺴﺖ‪ ).‬ﺧﻄﻴﺐ رﻫﺒﺮ‪(23:1373 ،‬‬
‫ﻧﺼﺮاﷲ اﻣﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﺗﺼﺤﻴﺢ دﻳﻮان اﺷﻌﺎر رودﻛﻲ را ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪه ‪ ،‬اﻳـﻦ ﺑﻴـﺖ را‬
‫ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺻﻮرت ﺿﺒﻂ ﻛﺮده اﺳﺖ)اﻣﺎﻣﻲ‪ (41:1387،‬در ﺷﺮﺣﻲ ﻛـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﻧﻮﻳـﺴﻨﺪه ﺑﺮﮔﺰﻳـﺪة‬
‫اﺷﻌﺎر رودﻛﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺑﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﺷـﻜﻞ آورده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪) .‬ﻫﻤـﺎن‪(146:1383،‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ‪ ،‬ي‪ .‬ﺑﺮاﮔﻴﻨﺴﻜﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ داﻧﺶ ﭘﮋوه‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ دﺑﻴﺮ ﺳﻴﺎﻗﻲ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻣﻨـﺼﻮر ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ را ﺑﻬﻤﺎن ﺷﻜﻠﻲ ﻛﻪ ﻧﺼﺮ اﷲ اﻣﺎﻣﻲ ﺿﺒﻂ ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪ ،‬آورده اﻧـﺪ‪) .‬ﻧﻔﻴـﺴﻲ‪،‬‬
‫‪ ) ،(527:1382‬ﺑﺮاﮔﻴﻨﺴﻜﻲ‪) ،(39:1363 ،‬داﻧـﺶ ﭘـﮋوه‪) ،(41:1374 ،‬دﺑﻴـﺮ ﺳـﻴﺎﻗﻲ‪(39:1370،‬‬
‫)ﻣﻨﺼﻮر‪.(131:1373 ،‬‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫‪ /126‬ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﻲ‪ -‬ﺷﻤﺎرة ﭘﻲ در ﭘﻲ ‪ – 9‬ﭘﺎﺋﻴﺰ ‪89‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻗﺮاﻳﻦ و دﻻﻳﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺿﺒﻂ ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤـﺚ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻜﻠﻲ ﻛﻪ در آﺛﺎر ﻳﺎد ﺷﺪه آﻣﺪه‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻧﻜﺘﺔ ﻧﺨﺴﺖ اﻳﻨﻜﻪ در اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﻧﻈﺎم ﻣﻨﻄﻘـﻲ‬
‫ﺑﻴﺖ ﺑﺸﻮﻟﻴﺪه و درﻫﻢ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻮازﻧﻪ و ﻧﻮﻋﻲ اﺳـﻠﻮب‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻬﺎده ﺷﺪه‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎً ﺑﺎﻳﺪ دو ﺳﻮﻳﺔ آن ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺎزوار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﻳﺎ ﺑﺎﻳـﺪ در‬
‫ﻫﺮ دو ﻣﺼﺮاع ﻳﻚ ﺣﻴﻮان ﻗﻮي در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻚ ﺣﻴﻮان ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﻳﺎ ﺑﺮﻋﻜﺲ اﻳﻦ اﻣﺮ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺪ‪:‬‬

‫‪NOORMAGS‬‬
‫ﻗﻮي‪ -------------‬ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﻗﻮي‪-----------‬ﺿﻌﻴﻒ‬
‫ﺿﻌﻴﻒ‪------------‬ﻗﻮي‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‪----------‬ﻗﻮي‬
‫ﭘﺲ ﻣﻨﻄﻖ ﺑﻴﺖ ﺣﻜﻢ ﻣﻴﻜﻨﺪ وﻗﺘﻲ در ﻣﺼﺮاع ﻧﺨﺴﺖ ﮔﺮگ)ﺿﻌﻴﻒ( در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺷـﻴﺮ)ﻗـﻮي(‬
‫آﻣﺪه‪ ،‬در ﻣﺼﺮاع دوم ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﺣﻴﻮان ﻳﺎ ﭘﺮﻧﺪة ﺿﻌﻴﻒ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳـﻚ ﺣﻴـﻮان ﻳـﺎ ﭘﺮﻧـﺪة ﻗـﻮي‬
‫آورده ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺳﻌﺪي در ﺑﻴﺘﻬﺎي زﻳﺮ ﻣﻮازﻧﺔ ﺑﻴﻦ دو ﻣﺼﺮاع را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﭼـــﻮ ﻓﺮﺑـــﻪ ﻛﻨـــﻲ ﮔـــﺮگ ﻳﻮﺳـــﻒ درد‬ ‫ﭼـــﻮ ﮔﺮﺑـــﻪ ﻧـــﻮازي ﻛﺒـــﻮﺗﺮ ﺑـــﺮد‬
‫)ﺳﻌﺪي‪(98/1610 ،1375 ،‬‬
‫ﺳــــﮓ از ﻣــــﺮدم ﻣــــﺮدم آزار ﺑــــﻪ‬ ‫زن از ﻣــﺮد ﻣــﻮذي ﺑــﻪ ﺑــﺴﻴﺎر ﺑــﻪ‬
‫) ﻫﻤﺎن‪(75/1055 ،‬‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﺳﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن ﻧﻴﺰ در ﺑﻴﺖ دوم ﺷﻌﺮ زﻳﺮ ﻣﻮازﻧﺔ ﺑﻴﻦ دو ﻣﺼﺮاع را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫ورﭼــــﻪ ﺑــــﺮ آﺳــــﻤﺎن ﻛﻨــــﺪ ﻣــــﺴﻜﻦ‬ ‫ﻧــــﺸﻮم ﺧﺎﺿــــﻊ ﻋــــﺪو ﻫﺮﮔــــﺰ‬
‫ﺷـــــﻴﺮ روﺑـــــﺎه را ﻧﻬـــــﺪ ﮔـــــﺮدن؟‬ ‫ﺑـــﺎز ﮔﻨﺠـــﺸﻚ را ﺑـــﺮد ﻓﺮﻣـــﺎن؟‬
‫)ﻣﺴﻌﻮد ﺳﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن‪(156 ،1374 ،‬‬
‫اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻴﺴﺖ ﻛﻪ در ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ درﺳﺖ ﻋﻜﺲ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﭘﺪﻳﺪار ﺷﺪه اﺳـﺖ؛ ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫در ﻣﺼﺮاع ﻧﺨﺴﺖ ﮔﺮگ)ﺿﻌﻴﻒ(در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻴﺮ)ﻗﻮي( آﻣﺪه‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﺼﺮاع دوم ﺑﺎز)ﻗـﻮي( در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﻨﺠﺸﻚ)ﺿﻌﻴﻒ( آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺎز)ﻗﻮي(‪--------‬ﺷﺨﻴﺶ)ﺿﻌﻴﻒ(‬ ‫ﮔﺮگ)ﺿﻌﻴﻒ(‪--------‬ﺷﻴﺮ)ﻗﻮي(‬
‫از ﻫﻤﻴﻦ روﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎرﺣﺎن ﻣﺤﺘﺮم در اراﺋـﺔ ﻣﻌﻨـﺎﻳﻲ ﻗﻄﻌـﻲ از ﺑﻴـﺖ ﻣـﻮرد ﺑﺤـﺚ‪ ،‬ﺳـﺮﺑﺎز‬
‫زده اﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻧﺼﺮاﷲ اﻣﺎﻣﻲ در ﺷﺮح اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ » :‬ﻣﻘﺼﻮد ﺷﺎﻋﺮ در اﻳﻦ ﺑﻴﺖ اﺣﺘﻤﺎﻻً‬
‫ﺑﻴﺎن ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮگ و ﻳﺎ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ زورﻣﻨﺪان اﺳﺖ‪ ،‬زﻳـﺮا ﻣﻴﮕﻮﻳـﺪ‪:‬‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ ﺑﻴﺘﻲ از رودﻛﻲ ‪127 /‬‬

‫ﮔﺮگ از ﻛﺠﺎ ﺗﻮان روﻳﺎروﻳﻲ ﺑﺎ ﺷﻴﺮ را دارد و ﻫﻴﺒﺖ ﺑـﺎز ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑـﺎ ﭘﺮﻧـﺪة ﻛـﻮﭼﻜﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﺷﺨﻴﺶ ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ ) «.‬اﻣﺎﻣﻲ‪(150:1383 ،‬‬
‫ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﻣﺤﺘﺮم ﺧﻮد ﻧﻴﺰ درﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻔﺖ و ﺑﺴﺖ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﭼﻨﺪان ﻣﺤﻜﻢ ﻧﻴـﺴﺖ و‬
‫ﻟﺬا در ﺷﺮح ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آوردن واژة »اﺣﺘﻤﺎﻻً« از اراﺋﺔ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻗﻄﻌﻲ ﺧﻮدداري ﻛـﺮده اﻧـﺪ‪.‬‬
‫از دﻳﮕﺮ ﺳﻮ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ ﻧﺼﺮاﷲ اﻣﺎﻣﻲ »ﻧﻬﻴﺐ« را ﻛﻪ در ﻣﻌﻨﺎي ﻫﻴﺒﺖ و ﺳـﻄﻮت و‬
‫ﺷﻜﻮه ﻧﻴﺰ آﻣﺪه)ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ(‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎز رﺑﻂ داده اﻧﺪ‪ ،1‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻬﻴﺐ ﺑﺎ ﺷﺨﻴﺶ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ و‬
‫ﻟﺬا ﻣﻨﻄﻖ ﺑﻴﺖ ﺣﻜﻢ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻛﻪ اﮔـﺮ ﻧﻬﻴـﺐ را در ﻣﻌﻨـﺎي ﻫﻴﺒـﺖ و ﺷـﻜﻮه در ﻧﻈـﺮ ﺑﮕﻴـﺮﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺷﺨﻴﺶ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻌﻨﺎي ﻳﺎد ﺷﺪه)ﻣﺮﻏﻲ ﻛﻮﭼﻚ و ﺧﻮش آواز()اﻣﺎﻣﻲ‪ ،(133:1383 ،‬ﻳﻚ‬
‫ﭘﺮﻧﺪه ﻳﺎ ﺣﻴﻮان ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻈﻴﻢ اﻟﺠﺜﻪ و درﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﺎز در ﺑﺮاﺑﺮ او درﻣﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬اﮔـﺮ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﻮازﻧﺔ ﺑﻴﺖ ﺳﺎﻣﺎن ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ و ﻫﻢ ﺗﻨﺎﻗﻀﻲ در ﻣﻌﻨﺎي آن ﻧﻴﺴﺖ‪ » :‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ‬
‫ﮔﺮگ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻴﺮ در ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻧﻴﺰ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻴﻮان درﻧﺪه و ﻏﻮل آﺳﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﺷﺨﻴﺶ ﺳﺮ‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻓﺮو ﻣﻴ‪Ĥ‬ورد« ‪:‬‬
‫ﺑﺎز)ﺿﻌﻴﻒ(‪-----------‬ﺷﺨﻴﺶ)ﻗﻮي(‬ ‫ﮔﺮگ)ﺿﻌﻴﻒ(‪--------‬ﺷﻴﺮ)ﻗﻮي(‬
‫اﻣﺎ ﻧﻜﺘﻪ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺘﻬﺎ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﻧﺼﺮاﷲ اﻣﺎﻣﻲ ﺑـﺮاي ﺷـﺨﻴﺶ‬
‫آورده اﺳﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺑﺮاي اﻳﻦ واژه ﻛﻪ ﺷﻜﻞ دﻳﮕﺮ آن ﻧﻴﺰ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺷُـﺨَﺶ آﻣـﺪه‪،‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﺟﺰ »ﻣﺮﻏﻜﻲ ﻛﻮﭼﻚ و ﺧﻮش آواز« ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ در ﻣﻨﺘﻬـﻲ اﻻرب و اﻗـﺮب‬
‫اﻟﻤﻮارد در ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺷﺨﺶ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮﮔﻮﻧﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬رﻳﺰﻫﺎي ﻳﺮﻣﻊ و آن ﺳﻨﮕﻴﺴﺖ ﻧـﺮم‬
‫از اﺑﻦ اﻟﻘﻄﺎع« )ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ( ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻌﻨـﺎ اﮔﺮﭼـﻪ ﻣﻮازﻧـﺔ ﺑﻴـﺖ ﺗـﺎ ﺣـﺪي ﺳـﺎﻣﺎن‬
‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻛﺎرﺑﺮد ﺳﻨﮓ در ﻣﻴﺎن ﮔﺮگ و ﺷﻴﺮ و ﺑﺎز ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﻤﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺎز)ﺿﻌﻴﻒ(‪-----------‬ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻨﮓ)ﻗﻮي(‬ ‫ﮔﺮگ)ﺿﻌﻴﻒ(‪--------‬ﺷﻴﺮ)ﻗﻮي(‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ داﻧﺴﺘﻦ ﻧﻬﻴﺐ ﺑﺎ ﺑﺎز اﻣﺮي ﻣﺴﺘﺒﻌﺪ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺸﻲ دﮔﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﻴﺘﻮان ﻧﻬﻴـﺐ را‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎز ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ داد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ اﮔﺮ » را« را راي ﻓﻚ اﺿﺎﻓﻪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴـﺮﻳﻢ و ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﻧﻬﻴﺐ ﻳﻚ وﻳﺮﮔﻮل ﺑﮕﺬارﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻬﻴﺐ ﺑﻪ ﺑـﺎز ﺑـﺮ ﻣﻴﮕـﺮدد ﻧـﻪ ﺷـﺨﻴﺶ و ﻣﻌﻨـﺎي ﻣـﺼﺮاع ﻧﻴـﺰ‬

‫‪ - 1‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺼﺮاﷲ اﻣﺎﻣﻲ در ﻗﺴﻤﺖ ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻬﻴﺐ را در ﻣﻌﻨﺎي ﺗﺮس ﺑﺎ ﺷﺨﻴﺶ ﻣﺮﺗﺒﻂ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪:‬‬
‫» ﻧﻬﻴﺐ ﺷﺨﻴﺶ‪ :‬ﺗﺮس ﺷﺨﻴﺶ« ) اﻣﺎﻣﻲ‪(133:1387،‬‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫‪ /128‬ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﻲ‪ -‬ﺷﻤﺎرة ﭘﻲ در ﭘﻲ ‪ – 9‬ﭘﺎﺋﻴﺰ ‪89‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻧﺼﺮاﷲ اﻣﺎﻣﻲ آورده اﺳﺖ‪ ،‬درﺳﺖ اﺳﺖ‪ » :‬ﻫﻴﺒﺖ ﺑﺎز ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﺮﻧﺪة ﻛـﻮﭼﻜﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺨﻴﺶ ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ ) «.‬اﻣﺎﻣﻲ‪(150:1383 ،‬‬
‫ﺑﺎز را ﻛﻲ رﺳﺪ ﻧﻬﻴﺐ‪ ،‬ﺷﺨﻴﺶ‬ ‫ﮔﺮگ را ﻛﻲ رﺳﺪ ﺻﻼﺑﺖ ﺷﻴﺮ‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺧﻮاﻧﺶ در ﺻﻮرﺗﻲ درﺳﺘﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺼﺮاع ﻧﺨﺴﺖ را ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻤـﻴﻦ ﺻـﻮرت‬
‫در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ »را« را در ﻫﺮ دو ﻣﺼﺮاع راي ﻓﻚ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﭙﻨﺪارﻳﻢ و ﺑﻌﺪ از ﺻـﻼﺑﺖ و‬
‫ﻧﻬﻴﺐ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ وﻳﺮﮔﻮل ﺷﻮﻳﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺎز را ﻛﻲ رﺳﺪ ﻧﻬﻴﺐ‪ ،‬ﺷﺨﻴﺶ‬ ‫ﮔﺮگ را ﻛﻲ رﺳﺪ ﺻﻼﺑﺖ‪ ،‬ﺷﻴﺮ‬
‫روﺷﻨﺴﺖ در اﻳﻦ ﺧﻮاﻧﺶ ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﻜﻪ ﺧﻮاﻧـﺪن ﺑﻴـﺖ ﺛﻘﻴـﻞ و ﻧـﺎدﻟﻨﻮاز ﻣﻴﻨﻤﺎﻳـﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻨـﺎي‬
‫ﻣﺼﺮاع ﻧﺨﺴﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺸﻮﻟﻴﺪه و ﭘﺮﻳﺸﺎن و ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘـﻲ اﺳـﺖ‪ » :‬ﺻـﻼﺑﺖ ﮔـﺮگ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺿﻌﻴﻒ)؟( ﭼﻮن ﺷﻴﺮ ﭘﻬﻠﻮ ﻣﻴﺰﻧﺪ و ﻫﻴﺒﺖ ﺑﺎز ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﺮﻧﺪة ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺨﻴﺶ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻴﻜﻨﺪ؟« ﻛﻪ ﺑﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻮدن ﻣﺼﺮاع ﻧﺨﺴﺖ ﻧﻤﺎﻳﺎن اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ ﺷـﻴﺮ را در ﻣﻌﻨـﺎي‬
‫ﻣﻌﻬﻮد ﺧﻮد ﻗﻮي ﺑﭙﻨﺪارﻳﻢ و ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴﻢ ﺻﻼﺑﺖ ﮔﺮگ ﺑﻪ ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻗﻮي ﭼﻮن ﺷـﻴﺮ ﻧﻤﻴﺮﺳـﺪ‪،‬‬
‫دوﺑﺎره ﺑﻪ اﺑﺘﺪاي ﻫﻤﺎن ﺗﻨﺎﻗﺾ و دور ﺑﺎﻃﻠﻲ ﻣﻴﺮﺳﻴﻢ ﻛﻪ در اﺑﺘﺪاي اﻳﻦ ﻣﺒﺤـﺚ ﺑـﻪ آن اﺷـﺎره‬
‫ﺷﺪ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻈﺎم ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﺗﻮازن ﺑﻴﻦ ﻗﻮي و ﺿﻌﻴﻒ در ﺑﻴﺖ ﻧﺎﺳﺎزوار ﻣﻴﺸﻮد‪:‬‬
‫ﺑﺎز)ﻗﻮي(‪---- ----‬ﺷﺨﻴﺶ)ﺿﻌﻴﻒ(‬ ‫ﮔﺮگ) ﺿﻌﻴﻒ(‪-- -------‬ﺷﻴﺮ)ﻗﻮي(‬
‫در ﻛﻠﻴﺎت دﻳﻮان رودﻛﻲ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ي‪ .‬ﺑﺮاﮔﻴﻨـﺴﻜﻲ ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪﮔﻲ و اﺣـﻮال و‬
‫اﺷﻌﺎر رودﻛﻲ اﺛﺮ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺎﻫﻨﮕﺎن ﺷﻌﺮ ﭘﺎرﺳﻲ اﺛﺮ ﻣﺤﻤـﺪ دﺑﻴـﺮ ﺳـﻴﺎﻗﻲ و دﻳـﻮان‬
‫رودﻛﻲ اﺛﺮ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻣﻨﺼﻮر ﻫﻴﭻ ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ درﺑـﺎرة ﺑﻴـﺖ ﻳـﺎد ﺷـﺪه ﻧﻴﺎﻣـﺪه اﺳـﺖ‪) .‬ﻧﻔﻴـﺴﻲ‪،‬‬
‫‪ ). ،(527:1382‬ﺑﺮاﮔﻴﻨﺴﻜﻲ‪) ،(39:1363 ،‬دﺑﻴﺮ ﺳﻴﺎﻗﻲ‪) ،(39:1370،‬ﻣﻨﺼﻮر‪(131:1373 ،‬ﺧﻠﻴﻞ‬
‫ﺧﻄﻴﺐ رﻫﺒﺮ و اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺣﺎﻛﻤﻲ ﻧﻴﺰ اﺻﻼً اﻳﻦ ﺑﻴﺖ را در اداﻣﺔ ﻣﺮﺛﻴﻪ ﻧﻴـﺎورده اﻧـﺪ‪) .‬ﺧﻄﻴـﺐ‬
‫رﻫﺒﺮ‪) (23:1373 ،‬ﺣﺎﻛﻤﻲ‪(34:1381 ،‬‬
‫ﭘﮋوه ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻴﺖ را ﭼﻨﻴﻦ آورده اﻧﺪ‪ » :‬ﮔﺮگ ﻛﺠﺎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺻﻼﺑﺖ و ﻫﻴﺒﺖ ﺷﻴﺮ‬
‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ داﻧﺶ ‪S‬‬
‫‪AG‬‬
‫را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ و ﻧﻬﻴﺐ ‪RM‬‬
‫ﺷﺨﻴﺶ)ﭘﺮﻧﺪة ﻛﻮﭼﻚ(ﻛﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﺮﺳﺪ؟« )داﻧﺶ ﭘﮋوه‪ (124:1374 ،‬ﻛﻪ‬
‫‪O‬‬
‫‪NO‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺸﻬﻮدﺳﺖ ﺷﺎرح ﻣﺤﺘﺮم ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﻣﺼﺮاع ﻧﺨﺴﺖ را از اﺑﺘﺪا ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎ و ﻣﺼﺮاع دوم را‬
‫از اﻧﺘﻬﺎ ﺑﻪ اﺑﺘﺪا ﻣﻌﻨﺎ ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺳـﺎزواري ﺑﻴـﺖ را ﺧﺪﺷـﻪ دار ﻣﻴﻜﻨـﺪ و در ﮔـﺴﺘﺮة‬
‫ادﺑﻴﺎت ﭘﺎرﺳﻲ اﻣﺮي ﻧﺎﻣﻌﻬﻮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ ﺑﻴﺘﻲ از رودﻛﻲ ‪129 /‬‬

‫اﻳﺮاد دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﺮ ﺿﺒﻂ ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در آﺛﺎر ﻳﺎد ﺷﺪه‪ ،‬واردﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺪم ﺗﻨﺎﺳـﺐ ﮔـﺮگ و‬
‫ﺷﻴﺮ در ﻣﺼﺮاع ﻧﺨﺴﺖ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺎز را ﻛﻲ رﺳﺪ ﻧﻬﻴﺐ ﺷﺨﻴﺶ‬ ‫ﮔﺮگ را ﻛﻲ رﺳﺪ ﺻﻼﺑﺖ ﺷﻴﺮ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺸﻬﻮدﺳﺖ در ﻣﺼﺮاع ﻧﺨﺴﺖ ﮔﺮگ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻴﺮ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﺷـﺮﺣﻬﺎي‬
‫ﻳﺎد ﺷﺪه ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﮔﺮگ ﺑﻌﻨﻮان ﺳﻤﺒﻞ ﺿﻌﻒ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷـﻴﺮ درﻧـﺪه ﺧـﻮ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در ﻫﻴﭻ ﻣﺘﻨﻲ ﮔﺮگ ﻧﻤﺎد ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ و ﺿـﻌﻒ و ﻧـﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻧﻴﺎﻣـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺣﺪاﻗﻞ در ﮔﺴﺘﺮة ادﺑﻴﺎت اﻳﺮان ﮔﺮگ ﻫﻤﻮاره ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﺎد درﻧﺪه ﺧﻮﻳﻲ و ﻇﻠـﻢ و‬
‫ﺳﺘﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ اﮔﺮ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﺔ ﻓﺮدوﺳﻲ را ﻛـﻪ ﻓﺎﺻـﻠﺔ زﻣـﺎﻧﻲ ﺑـﺴﻴﺎر اﻧـﺪﻛﻲ ﺑـﺎ‬
‫رودﻛﻲ دارد‪ ،‬از اﻳﻦ ﺣﻴﺚ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻴﺸﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﮔﺮگ ﺑـﺮ ﺧـﻼف ﻛـﺎرﺑﺮد آن در‬
‫ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻧﻤﺎد درﻧﺪه ﺧﻮﻳﻲ و دراز دﺳﺘﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫دﻟﻴﺮ)ﻓﺮدوﺳـﻲ‪،1376،‬ج‪(31/60 :1‬‬ ‫ز درﻧﺪﮔﺎن ﮔﺮگ و ﭘﻴﺮ‬ ‫ﭘــﺮي و ﭘﻠﻨــﮓ اﻧﺠﻤــﻦ ﻛــﺮد و ﺷــﻴﺮ‬
‫ﺧﻮار)ﻫﻤﺎن‪،‬ج‪(69/064 :4‬‬ ‫ﺗﻮ ﺑﺮ ﻛﻮه ﭼﻮن ﮔﺮگ ﻣﺮدار‬ ‫ﺑــــــﻪ روز ﺑــــــﻼ در دم ﻛــــــﺎرزار‬
‫را ﺳـﻮر ﺷـﺪ)ﻫﻤـﺎن‪(98/1393 ،‬‬ ‫ﻫﻤﻲ ﮔﺮگ درﻧـﺪه‬ ‫ﺳـــﭙﻪ ﻳﻜـــﺴﺮ از ﺗﻴـــﺮ او دور ﺷـــﺪ‬
‫ﺳــﭙﺎﻫﻲ ﺑﻜــﺮدار درﻧــﺪه ﮔــﺮگ )ﻫﻤــﺎن‪(282/1138 :‬‬ ‫ﺳــــﺮاﭘﺮدة ﺳــــﺒﺰ دﻳــــﺪم ﺑــــﺰرگ‬

‫ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻜﺮدار ﮔﺮگ)ﻫﻤﺎن‪ ،‬ج‪(99/235 ،5‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮن ﺗﺸﻨﻪ‬ ‫ﭼـــﻮ ﭘﻴـــﺮان ﺑﺪﻳـــﺪ آن ﺳـــﭙﺎه ﺑـــﺰرگ‬
‫ﺑﻨﻔـــﺮﻳﻦ ﺷـــﺪ آن آﻓﺮﻳﻨﻬـــﺎي ﭘـــﻴﺶ‬
‫ﻛﻪ ﭼﻮن ﮔﺮگ ﺑﻴﺪاد ﮔﺮ ﮔﺸﺖ ﻣﻴﺶ)ﻫﻤﺎن‪ ،‬ج‪(238/3816 :9‬‬
‫ﺑــﺪو ﮔﻔــﺖ ﭘﻴــﺮان ﻛــﻪ ﺷــﻴﺮ ژﻳــﺎن‬
‫و ﻧﻪ ﺑﺒﺮ ﺑﻴﺎن )ﻫﻤـﺎن‪ ،‬ج‪(224/3417 :3‬‬ ‫ﻧﻪ درﻧﺪه ﮔﺮگ‬

‫از اﻳﻦ رو ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺷﻴﺮ و ﮔﺮگ در ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﻤﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﮔﺮگ را ﻫﻤﻮاره‬
‫ﺑﻪ ﺻﻔﺖ درﻧﺪه ﺧﻮﻳﻲ ﻣﻴﺸﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ و از اﻳﻦ رو در ﻗﺎﻣﻮس ادﺑﻴﺎت ﻧﻤﻴﮕﻨﺠﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﻴـﻮان‬
‫درﻧﺪه و ﺳﺘﻢ ﭘﻴﺸﻪ در ﻫﻴﺄت ﻣﻈﻠﻮم و ﺿﻌﻴﻒ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻴﺮ آورده ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻜﺘﺔ دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜـﻪ در‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﻦ ﮔﺮگ و ﺷﻴﺮ ﭼﻨﺪان ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺷﻴﺮ ﮔﺮگ ﺧـﻮار‬
‫‪GS‬‬

‫اﺳﺖ و ﻧﻪ ﮔﺮگ ﭼﻮن ﻻﺷﺨﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮده رﻳﮓ ﺷﻴﺮ را ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻴﻨﺸﻴﻨﺪ‪.‬‬

‫‪MA‬‬
‫‪OR‬‬

‫ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻧﺎﺳﺎز ﺑﻮدن اﻳﻦ ﺗﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﺷﻌﺎر و ﺣﺴﻦ اﻧﻮري ﻳﺎد آور ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛـﻪ در ﻧـﺴﺨﻪ ﻫـﺎي‬
‫‪NO‬‬

‫ﻗﺪﻳﻤﻴﺘﺮ‪ ،‬ﮔﺮگ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺮك ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺘﻮان آﻧﺮا ﺑـﺼﻮرت ﻛـﺮگ)ﻛﺮﮔـﺪن(‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫‪ /130‬ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﻲ‪ -‬ﺷﻤﺎرة ﭘﻲ در ﭘﻲ ‪ – 9‬ﭘﺎﺋﻴﺰ ‪89‬‬

‫ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻳﺎد ﺷﺪه درﺑﺎرة ﮔﺮگ‪ ،‬ﺿﺒﻂ ﻛـﺮگ در ﻣﻌﻨـﺎي‬
‫ﻛﺮﮔﺪن ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه ﻛﻪ اﻳﻦ واژه از واژﮔﺎن راﻳﺞ آن زﻣﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫ز ﺑـــــﺎﻻي او ﺑـــــﺴﺘﻪ ﺑـــــﺮ ﺑـــــﺎد راه‬ ‫ﻳﻜــﻲ ﻛــﺮگ ﺑــﻮد اﻧــﺪران ﺷــﻬﺮ ﺷــﺎه‬
‫ﻫﻤــــﻪ ﭼــــﺮم او را ﺑــــﻪ ﺗﻴــــﺮ آژدن‬ ‫ﺑـــﻪ ﻧﺰدﻳـــﻚ آن ﻛـــﺮگ ﺑﺎﻳـــﺪ ﺷـــﺪن‬
‫ﺧﺮاﻣـــﺎن ﺑـــﺪان ﺑﻴـــﺸﺔ ﻛـــﺮگ رﻓـــﺖ‬ ‫ﭼــﻮ ﺑﻨﻤــﻮد و ﺑﺮﮔــﺸﺖ و ﺑﻬــﺮام رﻓــﺖ‬
‫ﺑـــﻪ ﭘﻴﻜـــﺎر آن ﻛـــﺮگ ﺑـــﺴﺘﻪ ﻣﻴـــﺎن‬ ‫ﭘـــــﺲ ﭘـــــﺸﺖ او ﭼﻨـــــﺪ اﻳﺮاﻧﻴـــــﺎن‬
‫ﭘــﺮ از ﺧــﺸﻢ ﺳــﺮ دل ﻧﻬــﺎده ﺑــﻪ ﻣــﺮگ‬ ‫ﺑﻴﺎﻣـــﺪ دوان ﺗـــﺎ ﺑـــﻪ ﻧﺰدﻳـــﻚ ﻛـــﺮگ‬
‫ﺑﺮﻳﻦ ﻫﻢ ﻧـﺸﺎن ﺗـﺎ ﻏﻤـﻴﻦ ﮔـﺸﺖ ﻛـﺮگ‬ ‫ﻫﻤـــﻲ ﺗﻴـــﺮ ﺑﺎرﻳـــﺪ ﻫﻤﭽـــﻮن ﺗﮕـــﺮگ‬
‫ﺳـــﺮ ﻛـــﺮگ زان ﺑﻴـــﺸﻪ ﺑﻴـــﺮون ﺑﺮﻧـــﺪ‬ ‫ﺑﻔﺮﻣـــﻮد ﺗـــﺎ ﮔـــﺎو و ﮔـــﺮدون ﺑﺮﻧـــﺪ‬
‫)ﻓﺮدوﺳﻲ‪ ،1376 ،‬ج‪(422-423 :7‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﺒﻚ ﻓﻘﻂ ﺑﺎزﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣـﻞ ﻟﻔﻈـﻲ و زﺑـﺎﻧﻲ ﻧﻴـﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ در‬
‫ﺗﻔﻜﺮ و ﺑﻴﻨﺶ ﻫﻢ وﺣﺪت ﻳﺎ ﺗﻜﺮار ﻋﻮاﻣﻞ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺧﺎص اﻧﺪﻳﺸﮕﻲ ﺣﻀﻮر دارد‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻴﻦ ﺗﻔﻜﺮ و زﺑﺎن ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ اﺳﺖ‪) .‬ﺷﻤﻴﺴﺎ‪ (14:1378 ،‬از اﻳﻨﺮو اﮔﺮﭼـﻪ واژة ﻛـﺮگ از‬
‫ﮔﺮگ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺿﺒﻂ ﻧﻴﺰ ﮔﺮه ﮔﺸﺎ ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻴﺖ ﻟﻐﺰان و دو ﺳﻮﻳﺔ آن‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺎﺳﺎزوار اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺎز )ﻗﻮي(‪-- -----‬ﺷﺨﻴﺶ)ﺿﻌﻴﻒ(‬ ‫ﻛﺮﮔﺪن)ﺿﻌﻴﻒ(‪ -----‬ﺷﻴﺮ)ﻗﻮي(‬
‫اﻣﺎ ﺿﺒﻄﻲ دﻳﮕﺮﮔﻮﻧﻪ از ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس ﻫﻨﺪوﺷﺎه ﻧﺨﺠـﻮاﻧﻲ وﺟـﻮد دارد‬
‫ﻛﻪ ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰﺳﺖ و ﻧﻤﻲ ﺗﻮان از آن ﺳﺮﺳﺮي ﮔﺬﺷﺖ‪:‬‬
‫ﺑـــﺎز را ﻛـــﻲ رﺳـــﺪ ﻧﻬﻴـــﺐ‪GS‬ﺷـــﺨﻴﺶ«‬ ‫» دﻣﻨـــﻪ را ﻛـــﻲ رﺳـــﺪ ﺻـــﻼﺑﺖ ﺷـــﻴﺮ‬
‫‪A‬‬
‫‪RM‬‬
‫‪NO‬‬
‫‪O‬‬ ‫)ﻧﺨﺠﻮاﻧﻲ‪(153:1355،‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺄﺧﺬ ﻫﻨﺪوﺷﺎه ﻧﺨﺠﻮاﻧﻲ در ﺿﺒﻂ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﭼﻪ ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻣﻌﻠـﻮم ﻧﻴـﺴﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺿﺒﻂ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺑﺼﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس ﺿﺒﻂ ﺷﺪه‪ ،‬از آن ﺟﻬﺖ درﺧﻮر ﺗﺄﻣﻞ و ژرف‬
‫ﻧﮕﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ رودﻛﻲ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﺎﻋﺮﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﺘﺎب ﻣﻌﺮوف ﻛﻠﻴﻠﻪ و دﻣﻨـﻪ را ﺑـﻪ ﻧﻈـﻢ در‬
‫آورده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ ﺑﻴﺘﻲ از رودﻛﻲ ‪131 /‬‬

‫ﻟﺬا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﺷﻨﺎﻳﻲ رودﻛﻲ ﺑﺎ ﻛﻠﻴﻠﻪ و دﻣﻨﻪ ﺑﻌﻴﺪ ﻧﻴـﺴﺖ ﻣـﺼﺮاع ﻧﺨـﺴﺖ ﺑـﺼﻮرﺗﻴﻜﻪ در‬
‫ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس ﺿﺒﻂ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻠﻤﻴﺤﻲ ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ﺷﻴﺮ و ﮔﺎو در ﻛﻠﻴﻠﻪ و دﻣﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ‬
‫از ﺿﺒﻂ » ﮔﺮگ را ﻛﻲ رﺳﺪ ﺻﻼﺑﺖ ﺷﻴﺮ« ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺮ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻜﺘﻪ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ‬
‫ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﺿﺒﻂ ﻧﻴﺰ ﮔﺮﻫﻲ از اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺑﺎز ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻧﻈﺎم ﻣﻨﻄﻘـﻲ ﺑﻴـﺖ‬
‫ﻟﻐﺰان اﺳﺖ و ﺗﻮازن ﺑﻴﻦ ﻗﻮي و ﺿﻌﻴﻒ ﻧﺎﺳﺎزوار‪:‬‬

‫‪NOORMAGS‬‬
‫ﺑﺎز)ﻗﻮي(‪----- ---‬ﺷﺨﻴﺶ)ﺿﻌﻴﻒ(‬ ‫دﻣﻨﻪ)ﺿﻌﻴﻒ(‪--- ----‬ﺷﻴﺮ)ﻗﻮي(‬
‫از اﻳﻨﺮو ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺮاي رﻓﻊ ﺗﻨﺎﻗﺾ در ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺿـﺒﻂ ﻣﻤﻜـﻦ‪ ،‬ﺷـﻜﻞ‬
‫ﺿﺒﻂ ﺷﺪه در ﻟﻐﺖ ﻓﺮس اﺳﺪي ﻃﻮﺳﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺔ ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻴﺒﺨﺸﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺎز را ﻛﻲ رﺳﺪ ﻧﻬﻴﺐ ﺷﺨﻴﺶ«‬ ‫»ﮔﺮگ را ﻛﻲ رﺳﺪ ﻣﻼﻣﺖ ﺷﺎه‬
‫)اﺳﺪي ﺗﻮﺳﻲ‪(226:1319،‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻴﺖ را ﺑﺼﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﻟﻐﺖ ﻓﺮس ﺿﺒﻂ ﺷﺪه ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﻮازﻧﻪ و ﻧﻈﺎم ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻴـﺖ‬
‫ﺳﺎﻣﺎن ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ و ﻫﻢ ﮔﺮگ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ ﺧﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﺎن درﻧﺪه ﺧﻮﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪:‬‬
‫ﺑﺎز)ﻗﻮي(‪--- ----‬ﺷﺨﻴﺶ)ﺿﻌﻴﻒ(‬ ‫ﮔﺮگ)ﻗﻮي(‪ -------‬ﺷﺎه )ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ()ﺿﻌﻴﻒ(‬
‫از دﻳﮕﺮ ﺳﻮ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﮔﺮگ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ از ﺟﻤﻠﻪ دروﻧﻤﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﺮوﻓﻴﺴﺖ ﻛـﻪ از ﻫﻤـﺎن اﺑﺘـﺪاي‬
‫ﻗﻮام ﺷﻌﺮ ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬در ﮔﺴﺘﺮة ادﺑﻴﺎت اﻳﺮان ﺑﻮﻓﻮر از آن ﻳﺎد ﺷﺪه اﺳـﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ در ﺷـﺎﻫﻨﺎﻣﺔ‬
‫ﻓﺮدوﺳﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﺔ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪﻛﻲ ﺑﺎ رودﻛﻲ دارد‪ ،‬ﺑﻮﻓﻮر ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﻘﺎﺑﻞ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳـﺖ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪:‬‬
‫ﺑﻪ آﺑﺸﺨﻮر آرد ﻫﻤﻲ ﻣﻴﺶ و ﮔـﺮگ‬
‫)ﻓﺮدوﺳـﻲ‪،1376،‬ج‪(26/199 :1‬‬ ‫ﺟﻬﺎﻧــــﺪار ﻣﺤﻤــــﻮد ﺷــــﺎه ﺑــــﺰرگ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑ‪‬ﺪن ﮔﺎه ﻣﻴﺶ)ﻫﻤﺎن‪ ،‬ج‪(248/1646 :1‬‬ ‫ﮔﻬﻲ ﮔﺮگ‬ ‫ﺗــﻮ را ﻛﺎرﻫــﺎي درﺷــﺖ اﺳــﺖ ﭘــﻴﺶ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺑـﺮه)ﻫﻤـﺎن‪،‬ج‪(121/819 :1‬‬ ‫ﺑﺸﺪ ﮔﻴﻮ ﭼﻮن ﮔﺮگ‬ ‫از آن ﻣﻴﻤﻨــــﻪ ﺗــــﺎ ﺑــــﺪان ﻣﻴــــﺴﺮه‬

‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺑﻴﺖ ﺿﺒﻂ ﺷﺪه در ﻟﻐﺖ ﻓﺮس ﺧﺮده ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺎه ‪ ،‬واژه اي ﺛﻘﻴـﻞ اﺳـﺖ و ﻏﺮاﺑـﺖ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ رودﻛﻲ ﭘـﺪر ﺷـﻌﺮ ﻓﺎرﺳـﻲ و ﭘـﻴﺶ ﻗـﺮاول ﺧﻴـﻞ‬
‫ﺷﺎﻋﺮان اﻳﺮان اﺳﺖ و از اﻳﻨﺮو ﻛﺎرﺑﺮد ﻟﻐﺎت ﺛﻘﻴﻞ و ﻏﺮﻳﺐ و ﻛﻬﻦ در دﻳﻮان او اﻣـﺮي ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در دﻳﻮان او واژه ﻫﺎي ﺷﮕﺮﻓﻲ ﭼﻮن ﺑﺮﻏﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎدﻧﺪر‪ ،‬رﻳﮋه‪ ،‬واﺗﮕـﺮ‪ ،‬ﺷﺨﻜﺎﺳـﻪ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻏﻨﺪ‪ ،‬ژﻛﻮر‪ ،‬ﺧﻼﻟﻮش‪ ،‬ﻓﺮﻏﻮل‪ ،‬آﺷﻜﻮﺧﻴﺪن‪ ،‬ﺑﭻ ﺑﭻ‪ ،‬ﺷﻨﻮﺷﻪ‪ ،‬آﻓﺮوﺷﻪ‪ ،‬ﮔﻴﺎﺧﻦ‪ ،‬اﻟﻐﺪه‪ ،‬ﻣﻨﺪل‪،‬‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫‪ /132‬ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﻲ‪ -‬ﺷﻤﺎرة ﭘﻲ در ﭘﻲ ‪ – 9‬ﭘﺎﺋﻴﺰ ‪89‬‬

‫وﻏﻴﺶ‪ ،‬ﻫﺮاش‪ ،‬ﻛﻨﺎزه‪ ،‬اﻧﺠﻮخ و ‪ ...‬ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و از اﻳﻨﺮو ﻛﺎرﺑﺮد ﺷﺎه در ﻣﻌﻨﺎي ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ‬
‫در دﻳﻮان او اﻣﺮي ﻏﺮﻳﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫از دﻳﮕﺮ ﺳﻮ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﻜﺎت ﻳﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﻜﺘﺔ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺿﺒﻂ ﺑﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﻟﻐـﺖ ﻓـﺮس‬
‫اﺳﺪي را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻬﻨﺘﺮ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻳﮕﺮ ﻧـﺴﺨﻪ ﻫﺎﺳـﺖ‪ » :‬ﻧﻈـﺮ ﻏﺎﻟـﺐ آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺴﺨﺔ اﺳﺎس‪ ،‬ﻧﺴﺨﻪ اي اﺳﺖ ﻛـﻪ در ﻋـﻴﻦ ﺻـﺤﻴﺤﺘﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻗـﺪﻳﻤﻴﺘﺮﻳﻦ ﻫـﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‪«.‬‬
‫)اﻣﺎﻣﻲ‪ (113:1385 ،‬اﻟﺒﺘﻪ درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ ﻧـﺼﺮاﷲ اﻣـﺎﻣﻲ ﺧـﺎﻃﺮ ﻧـﺸﺎن ﻛـﺮده اﻧـﺪ‪:‬‬
‫»ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﺼﻮر ﻛﺮد ﻛﻪ ﻗﺪﻳﻤﻴﺘﺮﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪ و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح اﻗﺪم ﻧـﺴﺦ ﻟﺰوﻣـﺎً ﺻـﺤﻴﺢ ﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﻤﻜﻨﺴﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﺼﺤﺢ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻳﻜﺴﺮه ﺑﻪ ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻮدن ﻳـﺎ‬
‫اﻗﺪم ﺑﻮدن ﻧﺴﺨﻪ دل ﺑﺒﻨﺪد و ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪) «.‬ﻫﻤﺎن( اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻨﻬﻤﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻳﻜـﻲ از ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻮارد در اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺴﺨﺔ اﺳﺎس ﻗﺪﻣﺖ آﻧﺴﺖ و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﻟﻐﺖ ﻓﺮس اﺳﺪي ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ در آﻧﻬﺎ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه‪ ،‬ﻛﻬﻨﺘﺮﺳﺖ و اﻳﻦ اﻣﺮ اﺻـﺎﻟﺖ ﺿـﺒﻂ ﺑﻴـﺖ ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺤﺚ در آن را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬

‫‪NOORMAGS‬‬
‫از ﻳﺎزده اﺛﺮي ﻛﻪ درﺑﺎرة ﺷﻌﺮ رودﻛﻲ ﭼﺎپ ﺷﺪه و در آﻏﺎز اﻳﻦ ﺟﺴﺘﺎر ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ اﺷـﺎره ﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ اﺛﺮي ﻛﻪ ﺿﺒﻂ ﻳﺎد ﺷﺪه در ﻟﻐﺖ ﻓﺮس را ﻣﺮﺟﺢ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺰﻳﺪه اﺷﻌﺎر رودﻛﻲ‪ ،‬از‬
‫ﺟﻌﻔﺮ ﺷﻌﺎر و ﺣﺴﻦ اﻧﻮرﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻴـﺖ را ﭼﻨـﻴﻦ آورده اﻧـﺪ‪ » :‬ﻣﻼﻣﺘـﻲ ﻛـﻪ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ‬
‫ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻲ ﺑﻪ ﮔﺮگ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻧﻬﻴﺒـﻲ)ﻓﺮﻳـﺎدي( ﻛـﻪ ﺷـﺨﻴﺶ ﻣﻴﻜﻨـﺪ‪ ،‬ﻛـﻲ ﺑـﻪ ﺑـﺎز‬
‫ﻣﻴﺮﺳﺪ؟« )ﺷﻌﺎر و اﻧﻮري‪ (102:1365 ،‬ﻛﻪ ﻫﻢ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻴﺖ ﺳﺎزوارﺳﺖ و ﻫﻢ ﺗﻮازن ﺑﻴﻦ ﻗﻮي‬
‫و ﺿﻌﻴﻒ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺎز)ﻗﻮي(‪--- --‬ﺷﺨﻴﺶ)ﺿﻌﻴﻒ(‬ ‫ﮔﺮگ)ﻗﻮي(‪ ----‬ﺷﺎه )ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ()ﺿﻌﻴﻒ(‬
‫اﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻳﻚ اﺷﻜﺎل ﺑﺰرگ درﺑﺎرة ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ وﺟﻮد دارد و آن ﺑﻲ رﺑـﻂ ﺑـﻮدن اﻳـﻦ‬
‫ﺑﻴﺖ ﺑﺎ اﺑﻴﺎت ﭘـﻴﺶ از آﻧـﺴﺖ‪ .‬ﺑـﺎري ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ ﻧـﺼﺮاﷲ اﻣـﺎﻣﻲ ﺑﺪرﺳـﺘﻲ ﻳـﺎد آور ﺷـﺪه اﻧـﺪ‪:‬‬
‫»ارﺗﺒﺎط ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺑﺎ اﺑﻴﺎت ﻗﺒﻞ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ« )اﻣـﺎﻣﻲ‪ (151:1383 ،‬ﻫﻤـﻴﻦ ﺑـﻲ رﺑـﻂ‬
‫ﺑﻮدن ﺑﻴﺖ ﻳﺎد ﺷﺪه ﺑﺎ اﺑﻴﺎت ﭘﻴﺶ از ﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘـﻲ ﺟﻌﻔـﺮ ﺷـﻌﺎر و ﺣـﺴﻦ‬
‫اﻧﻮري ﻛﻪ ﺑﻴﺖ را ﺑﺪرﺳﺘﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻟﻐﺖ ﻓﺮس اﺳﺪي آورده اﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻌﻨﺎي آن دﭼﺎر ﺗﺮدﻳـﺪ و‬
‫دودﻟﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮان ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﺑﻴﺘﻬـﺎي ﭘـﻴﺶ از آن ﺗﻮﺟﻴـﻪ‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ ﺑﻴﺘﻲ از رودﻛﻲ ‪133 /‬‬

‫ﻛﺮد‪ » :‬ﮔﻮﻳﺎ ﻣﺮاد اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮگ و ﺷﺨﻴﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎز ﺑﺴﻴﺎر ﺿـﻌﻴﻔﻨﺪ و‬
‫اﻳﻦ دوﮔﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪)«.‬ﺷﻌﺎر و اﻧﻮري‪(102:1365 ،‬‬
‫ﺑﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﻲ رﺑﻂ ﺑﻮدن ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﺑﺎ اﺑﻴﺎت ﭘﻴﺶ از ﺧﻮد از آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺄت ﻣﻴﮕﻴـﺮد ﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺑﻴﺖ در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار ﻧﺪارد و ﺗﻮاﻟﻲ اﺑﻴﺎت ﺑﻬﻢ ﺧﻮرده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﻢ ﺧﻮردن ﺗﻮاﻟﻲ اﺑﻴﺎت‬
‫اﻣﺮي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺷﻌﺮ رودﻛﻲ رخ داده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﺑﺴﻴﺎري از اﺷﻌﺎر ﺷﺎﻋﺮان ﻛﻬـﻦ‬
‫اﻳﺮان اﻳﻦ اﻣﺮ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻛﺮﻣﻲ در ﻣﻘﺎﻟﻪ اي ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺧﻮردن ﺗﻮاﻟﻲ ﺑﻴﺘﻬﺎ را در ﺣﻤﺎﺳﺔ رﺳﺘﻢ و اﺳﻔﻨﺪﻳﺎر ﻧﺸﺎن داده و ﺗـﻮاﻟﻲ ﻣﻨﻄﻘـﻲ‬
‫اﺑﻴﺎت را ﺑﺎزﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ) .‬ﻛﺮﻣﻲ‪(43-62 :1383 ،‬‬
‫ﻃﺒﻌﺎً ﺑﻬﻢ ﺧﻮردن ﺗﻮاﻟﻲ اﺑﻴﺎت در ﺷﻌﺮ ﺷﺎﻋﺮي ﻛﻪ ﺷﻌﺮ او را ﺗﺎ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴـﻮن و ﺳﻴـﺼﺪ ﻫـﺰار‬
‫ﺑﻴﺖ ﺗﺨﻤﻴﻦ زده اﻧﺪ و ﺣﺎل ﺑﻴﺶ از ﻫﺰار ﺑﻴﺖ از او ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪه‪ ،‬اﻣـﺮي ﻛـﺎﻣﻼً ﻃﺒﻴﻌﻴـﺴﺖ‪ .‬از‬
‫اﻳﻦ رو ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪه اﮔﺮ ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺑﻴﺖ ﺳﻮم آورده ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺮﺛﻴﻪ ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﺳﺎﻣﺎﻧﻤﻨﺪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻧﻴﺰ از ﻧﻈﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺑـﺎ ﺑﻴﺘﻬـﺎي ﭘـﻴﺶ از ﺧـﻮد‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪي اﺳﺘﻮار ﭘﻴﺪا ﻣﻴﻜﻨﺪ‪:‬‬
‫وآن ﻣـــﺎ رﻓﺘـــﻪ ﮔﻴـــﺮ و ﻣـــﻲ اﻧـــﺪﻳﺶ‬ ‫ﻛــــﺎروان ﺷــــﻬﻴﺪ رﻓــــﺖ از ﭘــــﻴﺶ‬
‫وز ﺷــــﻤﺎر ﺧــــﺮد ﻫــــﺰاران ﺑــــﻴﺶ‬ ‫از ﺷـــﻤﺎر دو ﭼـــﺸﻢ ﻳـــﻚ ﺗـــﻦ ﻛـــﻢ‬
‫ﭘـــﻴﺶ ﻛﺎﻳـــﺪت ﻣـــﺮگ ﭘـــﺎي آﮔـــﻴﺶ‬ ‫ﺗﻮﺷـــﺔ ﺟـــﺎن ﺧـــﻮﻳﺶ از او ﺑﺮﺑـــﺎي‬
‫ﺑـــﺎز را ﻛـــﻲ رﺳـــﺪ ﻧﻬﻴـــﺐ ﺷـــﺨﻴﺶ‬ ‫ﮔـــﺮگ را ﻛـــﻲ رﺳـــﺪ ﻣﻼﻣـــﺖ ﺷـــﺎه‬
‫ﺗـــﻮ ﺑـــﻪ آﺳـــﺎﻧﻲ از ﮔﺰاﻓـــﻪ ﻣـــﺪﻳﺶ‬ ‫آﻧﭽـــﻪ ﺑـــﺎ رﻧـــﺞ ﻳـــﺎﻓﺘﻴﺶ و ﺑـــﻪ ذل‬
‫ﺧـــﻮاﻫﻲ آن روز ﻣـــﺰد ﻛﻤﺘـــﺮ دﻳـــﺶ‬ ‫ﺧـــﻮﻳﺶ ﺑﻴﮕﺎﻧـــﻪ ﮔـــﺮدد از ﭘـــﻲ ﺳـــﻮد‬
‫)اﻣﺎﻣﻲ‪(40:1387 ،‬‬
‫در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻛﺎﻣﻼً اﺳﺘﻮار ﺑﺎ اﺑﻴﺎت ﭘﻴﺶ از ﺧﻮد اﺳﺖ‪:‬‬
‫» ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻠﺨﻲ ﻛﻪ ﺑﻈﺎﻫﺮ ﻳﻚ ﺗﻦ و ﺑﻪ ﺧﺮد ﻫﻤﺴﻨﮓ ﻫﺰاران ﺗﻦ ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺖ و دﻳﺮ ﻳﺎ زود ﻣـﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﻫﻴﻢ رﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﻣﺮگ ﺗﻮ را درﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻛﺎم ﺧﻮد از ﺟﻬﺎن ﺑﮕﻴﺮ‪ ،‬ﭼﻮن وﻗﺘـﻲ‬
‫ﻣﺮگ دﻧﺪان ﻧﻤﺎﻳﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻧﺎﻟﻪ ﻫﺎي ﺳﺮزﻧﺸﮕﺮاﻧﺔ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﮔـﺮگ و ﻓﺮﻳـﺎد‬
‫ﺷﺨﻴﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎز راه ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻧﻤﻴﺒﺮد‪ ،‬ﺗﻮ را ﻧﻴﺰ ﻳﺎراي ﺳﺘﻴﺰ ﺑﺎ او ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫‪ /134‬ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﻲ‪ -‬ﺷﻤﺎرة ﭘﻲ در ﭘﻲ ‪ – 9‬ﭘﺎﺋﻴﺰ ‪89‬‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪:‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ در ﻳﺎزده اﺛﺮ ﻣﻮﺟﻮد درﺑﺎرة رودﻛﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺖ آﺧﺮ ﻣﺮﺛﻴـﺔ ﻣﻌـﺮوف رودﻛـﻲ ﭼﻨـﻴﻦ آﻣـﺪه‬
‫ﺑﺎز را ﻛﻲ رﺳﺪ ﻧﻬﻴﺐ ﺷﺨﻴﺶ« اﻣﺎ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ » :‬ﮔﺮگ را ﻛﻲ رﺳﺪ ﺻﻼﺑﺖ ﺷﻴﺮ‬
‫ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻧﻘﺪ ﻣﺘﻮن اﻳﻦ ﺿﺒﻂ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛـﻪ در آن ﻫـﻢ ﺗـﻮازن‬
‫ﺑﻴﻦ ﻗﻮي و ﺿﻌﻴﻒ رﻋﺎﻳﺖ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻫﻢ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﮔﺮگ و ﺷﻴﺮ در ﮔﺴﺘﺮة ادب ﭘﺎرﺳﻲ ﻣﻘـﺮون ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﻢ ﮔﺮگ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻴﺮ ﻧﻤﺎد ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪه اﺳﺖ؛ اﻣﺮي ﻛـﻪ‬
‫در ﮔﺴﺘﺮة ادﺑﻴﺎت ﭘﺎرﺳﻲ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ اي ﻧـﺪارد‪ .‬از اﻳﻨـﺮو ﺿـﺒﻂ ﻣﻮﺟـﻮد در ﻟﻐـﺖ ﻓـﺮس اﺳـﺪي‬
‫ﺑﺎز را ﻛﻲ رﺳﺪ ﻧﻬﻴﺐ ﺷﺨﻴﺶ« ﻣـﺮﺟﺢ داﻧـﺴﺘﻪ ﺷـﺪ‪،‬‬ ‫» ﮔﺮگ را ﻛﻲ رﺳﺪ ﻣﻼﻣﺖ ﺷﺎه‬
‫ﭼﻮن اﻳﻦ ﺿﺒﻂ ﻫﻢ در اﻗﺪم ﻧﺴﺦ آﻣﺪه‪ ،‬ﻫﻢ ﺗﻮازن ﺑﻴﻦ ﻗﻮي و ﺿـﻌﻴﻒ در آن رﻋﺎﻳـﺖ ﺷـﺪه‪،‬‬
‫ﻫﻢ ﮔﺮگ در ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ ﺧﻮد‪ ،‬درﻧﺪه ﺧﻮﻳﻲ و دراز دﺳﺘﻲ ﭘﺪﻳﺪار ﺷﺪه و ﻫﻢ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﮔـﺮگ و‬
‫ﻣﻴﺶ اﻣﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻌﻬﻮد در ﮔﺴﺘﺮة ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬از دﻳﮕﺮ ﺳﻮ‪ ،‬ﺗﻮاﻟﻲ اﺑﻴﺎت در ﻣﺮﺛﻴـﺔ‬
‫ﻳﺎد ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﻢ رﻳﺨﺘﻪ و ﺑﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در اﻳﻦ ﻣﺮﺛﻴﻪ در ﺟﺎي ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﺧـﻮد ﻗـﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﺑﻴﺎت ﭘﻴﺶ از ﺧﻮد ﻧﺪارد‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺑﺎ ﻗﺮار دادن اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺑﻌﺪ‬
‫از ﺑﻴﺖ ﺳﻮم ﻣﺮﺛﻴﻪ‪ ،‬راﺑﻄﺔ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻴﻦ اﺑﻴﺎت ﺳﺎﻣﺎن ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎرﺳﻲ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﺳﺪي ﻃﻮﺳﻲ)‪ ، (1319‬اﺑﻮ ﻣﻨﺼﻮر ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻟﻐﺖ ﻓﺮس‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ و اﻫﺘﻤﺎم ﻋﺒـﺎس‬
‫اﻗﺒﺎل‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻣﺠﻠﺲ‪.،‬‬
‫‪ -2‬اﻣﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻧﺼﺮ اﷲ)‪ ،(1387‬دﻳﻮان اﺷﻌﺎر رودﻛﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺆﺳـﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت و ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻋﻠـﻮم‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪.‬‬
‫‪ ،(1383) ------ -3‬اﺳﺘﺎد ﺷﺎﻋﺮان رودﻛﻲ)ﺷﺮح ﺣﺎل‪ ،‬ﮔﺰﻳﺪةاﺷﻌﺎر(‪،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺟﺎم‪،‬ﭼﺎپ ﺷﺸﻢ‪.‬‬
‫‪ ،(1385)-------- -4‬ﻣﺒﺎﻧﻲ و روش ﻫﺎي ﻧﻘﺪ ادﺑﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺟﺎم‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻮم‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﺮاﮔﻴﻨﺴﻜﻲ‪ .‬ي)‪ ،(1363‬ﻛﻠﻴﺎت دﻳﻮان رودﻛﻲ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻓﺨﺮ رازي‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﻬﺎر‪ ،‬ﻣﻠﻚ اﻟﺸﻌﺮا)‪ ،(1349‬ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻣﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺣﺎﻛﻤﻲ‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ)‪ ،(1381‬رودﻛﻲ و ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫‪ -8‬ﺧﻄﻴﺐ رﻫﺒﺮ‪،‬ﺧﻠﻴﻞ)‪،(1373‬رودﻛﻲ)ﮔﺰﻳﺪه ﺳﺨﻦ ﭘﺎرﺳﻲ‪،(2‬ﺗﻬﺮان‪:‬ﺻﻔﻲ ﻋﻠﻴﺸﺎه‪،‬ﭼﺎپ ﻳﺎزدﻫﻢ‪.‬‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ ﺑﻴﺘﻲ از رودﻛﻲ ‪135 /‬‬

‫‪ -9‬داﻧﺶ ﭘﮋوه‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ)‪ ،(1374‬دﻳﻮان رودﻛﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺗﻮس‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬

‫‪ -10‬دﺑﻴﺮ ﺳﻴﺎﻗﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ)‪ ،(1370‬ﭘﻴﺸﺎﻫﻨﮕﺎن ﺷﻌﺮ ﭘﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻣﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻮم‪.‬‬
‫‪ » ،(1385)----------- -11‬ﺳﻴﺰده ره ﺻﺪ ﻫﺰار«‪ ،‬ﻋﻠﻲ دﻫﺒﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻳﺎد ﻳﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ‬
‫ﻋﻠﻲ دﻫﺒﺎﺷﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺻﺪاي ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪ ،‬ﺻﺺ‪.308-318‬‬
‫‪ -12‬دﻫﺒﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ)‪ ،(1385‬ﻳﺎد ﻳﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن)ﺳﻴﺮي در زﻧﺪﮔﻲ و ﺳﺮوده ﻫﺎي رودﻛـﻲ(‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪:‬‬
‫ﺻﺪاي ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫‪ -13‬زرﻳﻦ ﻛﻮب‪ ،‬ﻋﺒﺪ اﻟﺤﺴﻴﻦ)‪ ،(1354‬ﻧﻘﺪ ادﺑﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻣﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪.‬‬
‫‪ ،(1372)---------- -14‬ﺷﻌﺮ ﺑﻲ دروغ ﺷﻌﺮ ﺑﻲ ﻧﻘﺎب‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪.‬‬
‫‪ -15‬ﺳﻌﺪي ﺷﻴﺮازي‪ ،‬ﻣﺸﺮف اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺼﻠﺢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ)‪ ،(1375‬ﺑﻮﺳﺘﺎن)ﺳﻌﺪي ﻧﺎﻣﻪ(‪ ،‬ﺗـﺼﺤﻴﺢ و‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﻳﻮﺳﻔﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺧﻮارزﻣﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ‪.‬‬
‫‪ -16‬ﺷﻌﺎر‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ و اﻧﻮري‪ ،‬ﺣﺴﻦ)‪ ،(1365‬ﮔﺰﻳﺪة اﺷﻌﺎر رودﻛﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻣﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫‪ -17‬ﺷﻔﻴﻌﻲ ﻛﺪﻛﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ)‪ ،(1380‬ﺻﻮر ﺧﻴﺎل در ﺷﻌﺮ ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬آﮔﻪ‪ ،‬ﭼﺎپ ﻫﺸﺘﻢ‪.‬‬
‫‪ -18‬ﺷﻤﻴﺴﺎ‪ ،‬ﺳﻴﺮوس)‪ ،(1372‬داﺳﺘﺎن ﻳﻚ روح)ﺷـﺮح و ﻧﻘـﺪ ﺑـﻮف ﻛـﻮر ﻫـﺪاﻳﺖ(‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪:‬‬
‫ﻓﺮدوس‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫‪ ،(1378)----------- -19‬ﻛﻠﻴﺎت ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻓﺮدوس‪.‬‬
‫‪ -20‬ﺻﻔﺎ‪ ،‬ذﺑﻴﺢ اﷲ)ﺑﻲ ﺗﺎ(‪ ،‬ﮔﻨﺞ ﺳﺨﻦ)ﺷﺎﻋﺮان ﺑﺰرگ ﭘﺎرﺳﻲ ﮔﻮي و ﻣﻨﺘﺨﺐ آﺛﺎر آﻧﺎن(‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪:‬‬
‫اﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ‪.‬‬
‫‪ -21‬ﻋﻮﻓﻲ‪،‬ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ) ‪،( 1906‬ﻟﺒﺎب اﻟﺒﺎب‪،‬ﺑﻪ ﺳﻌﻲ و اﻫﺘﻤﺎم و ﺗﺼﺤﻴﺢ ادوارد ﺑﺮاون‪ ،‬ﻟﻴﺪن‪.‬‬
‫‪ -22‬ﻓﺮدوﺳﻲ‪،‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ)‪ (1376‬ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ دﻛﺘﺮ ﺳﻌﻴﺪ ﺣﻤﻴﺪﻳﺎن‪ ،‬ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﭼـﺎپ‬
‫ﻣﺴﻜﻮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻗﻄﺮه‪ ،‬ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم‪.‬‬
‫‪ -23‬ﻛﺮﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ)‪ » ،(1383‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻮاﻟﻲ اﺑﻴﺎت در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﺔ ﻓﺮدوﺳﻲ)داﺳﺘﺎن رﺳـﺘﻢ و‬
‫اﺳﻔﻨﺪﻳﺎر(«‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت داﻧﺸﻜﺪه ادﺑﻴﺎت و ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺸﻬﺪ‪4)37 ،‬ﭘﻲ در‬
‫ﭘﻲ(‪.43-62 ،147‬‬
‫‪ -24‬ﮔﻮرﻳﻦ‪ ،‬وﻳﻠﻔﺮد‪.‬ال و ﻫﻤﻜﺎران)‪ ،(1373‬راﻫﻨﻤﺎي روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻧﻘﺪ ادﺑﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ زﻫﺮا ﻣـﻴﻬﻦ‬
‫ﺧﻮاه‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪.‬‬
‫‪ -25‬ﻟﺴﺎن‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ)‪ ،(1374‬ﮔﺰﻳﺪه اﺷﻌﺎر ﻣﺴﻌﻮد ﺳﻌﺪ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪.‬‬
‫‪ -26‬ﻣﺤﺠﻮب‪،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻌﻔﺮ)‪ ،(1349‬درﺑﺎره ﻛﻠﻴﻠﻪ و دﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺧﻮارزﻣﻲ‪.‬‬

‫‪www.noormags.ir‬‬
 ‫‪ /136‬ﺳﺒﻚ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﻲ‪ -‬ﺷﻤﺎرة ﭘﻲ در ﭘﻲ ‪ – 9‬ﭘﺎﺋﻴﺰ ‪89‬‬

‫ﻣﻨﺸﻲ‪ ،‬ﻧﺼﺮاﷲ)‪ ،(1373‬ﻛﻠﻴﻠﻪ و دﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﻴﻨﻮي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪:‬اﻣﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ‪ ،‬ﭼـﺎپ‬
‫دوازدﻫﻢ‪.‬‬
‫‪ -27‬ﻣﻨﺼﻮر‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ)‪ ،(1373‬دﻳﻮان رودﻛﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺎﻫﻴﺪ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬
‫‪ -28‬ﻧﺨﺠﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻫﻨﺪوﺷﺎه)‪ ،(1355‬ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺑﻨﮕﺎه ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻧﺸﺮ ﻛﺘﺎب‪.‬‬
‫‪ -29‬ﻧﻔﻴﺴﻲ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ)‪ ،(1382‬ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪﮔﻲ و اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﻛﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻫﻮرا‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬

‫‪GS‬‬
‫‪RMA‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪:‬‬
‫‪NOO‬‬

‫‪-30‬‬
‫‪Abrams,M.H.(1971), A glossary of literary terms,Holt: Rinehart and‬‬
‫‪Winston Inc, U.S.A, third edition.‬‬
‫‪-31‬‬
‫‪Thrope,James(1972), Principles of textual criticism, San marino,‬‬
‫‪Calif: The hunting library.‬‬

‫‪www.noormags.ir‬‬