KOLEJ VOKASIONAL KUCHING

JALAN KOLEJ, BATU LINTANG,

93200 KUCHING, SARAWAK.

KERTAS PENERANGAN 2
PENGAMIRAN
KOD DAN NAMA UMT 2122
PROGRAM KALKULUS

SEMESTER 2

NO DAN TAJUK 2.0 PENGAMIRAN

2.1 Menggunakan konsep kamiran tak tentu untuk menyelesaikan

masalah.
STANDARD 2.2 Menggunakan konsep kamiran tentu untuk menyelesaikan
PEMBELAJARAN
masalah.
2.3 Melaksanakan pengamiran untuk fungsi trigonometri.
2.1.1 Menentukan kamiran melalui proses mencari songsangan kepada
pembezaan
2.1.2 Menentukan kamiran axn.
2.1.3 Menentukan kamiran bagi fungsi yang berbentuk hasil tambah
sebutan algebra.
2.1.4 Menentukan kamiran dengan menggunakan penggantian bagi
ungkapan berbentuk (ax + b)n, dengan keadaan a dan b ialah
pemalar, n ialah integer dan n ≠ –1.
2.1.5 Mencari nilai pemalar c dalam kamiran tak tentu.
KRITERIA
PENCAPAIAN 2.1.6 Menentukan persamaan lengkung daripada fungsi kecerunan.
2.2.1 Mencari nilai kamiran tentu bagi ungkapan algebra.
2.2.2 Mencari luas di bawah sesuatu lengkung: terhad kepada satu
lengkung.
2.2.3 Mencari isipadu janaan apabila sesuatu lengkung dikisarkan
pada paksi-x atau paksi-y.
2.3.1 Menentukan hasil kamiran bagi fungsi trigonometri yang melibatkan

sin dan kos.

PROGRAM Muka: 1 drp 22

NAMA PELAJAR

NO. KAD
PENGENALAN

NAMA
PENSYARAH
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 2 / 22

2.1 Menggunakan konsep kamiran tak tentu untuk menyelesaikan masalah

2.1.1 Menentukan kamiran melalui proses mencari songsangan kepada pembezaan

Nota Penting :
d
Secara umum, jika [f(x)] = f ‘ (x),maka ∫ f ' ( x ) dx=f ( x )+ c
dx

Proses mencari kamiran suatu fungsi di kenali sebagai

pengamiran. Kamiran yang menghasilkan suatu pemalar
pengamiran, c, dikenali sebagai kamiran tak tentu.

Pembezaan
ௗ
[ f (x) ] = f ‘ (x)
ௗ௫

f (x ) f ‘ (x )

Pengamiran
ሺ‫ݔ‬ሻ݀ ‫ݔ‬ൌ
න݂Ԣ ݂ሺ‫ݔ‬ሻ൅ ܿ

Contoh :

d 3 d 3
(a) Diberi ( x + 5 )=3 x ², Jawapan : ( x + 5 )=3 x ² .
dx dx

cari ∫ 3 x ² dx Terbitan bagi x 3+ 5 ialah 3x².

Maka, kamiran bagi3 x ² ialah x 3+ 5.

∫ 3 x ² dx=x ³+5

d 3 d 3
(b) Jika ( x + 5 x −1 )=3 x ²+5, Jawapan : ( x + 5 x −1 )=3 x 2+5 .
dx dx

cari∫ ( 3 x 2 +5 ) dx Terbitan bagi x 3+ 5 x −1 ialah 3 x 2+5.

Maka, kamiran bagi 3 x 2+5 ialah x 3+ 5 x −1.

∫ ( 3 x 2 +5 ) dx = x 3+ 5 x −1
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 3 / 22

Praktis Kendiri 2.1.1

1. Selesaikan setiap yang berikut:

dy d x² x ²+2 x
(a) Jika =4 dan y=4 x +7, cari ∫ 4 dx . (b) Diberi ( −2)= ,
dx dx x+ 1 ( x +1) ²

Jawapan : x (x+ 2)
cari ∫ dx.
(x +1) ²
Jawapan :

d 2 (d) Diberi f ( x )=x 5−x 2 +8 , cari

(c) Jika ( x + 3 x−10 )=2 x+ 3,
dx
∫ f ' ( x ) dx .
cari ∫ ( 2 x+ 3 ) dx .
Jawapan :
Jawapan :
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 4 / 22

2.1.2 Menentukan kamiran a x n.

Nota Penting :

Diketahui bahawa pengamiran ialah proses songsangan kepada

pembezaan. Maka, rumus untuk pengamiran boleh diterbitkan
daripada sifat-sifat pembezaan.

1. ∫ a dx=ax +c , dengan a dan c ialah pemalar.

a x n+1
2. ∫ a x n dx= + c , dengan a dan c ialah pemalar, n ialah
n+1

integer dengan n ≠ –1.

Tip :
Pengamiran axn terhadap x, dengan a ialah pemalar, n ialah integer dan n ≠ –1 melalui tiga operasi:
1. Indeks bagi x ditambah dengan 1.
2. Sebutan dibahagi dengan indeks baharu.
3. Pemalar c ditambah dengan hasilnya.

Contoh:

Cari kamiran tak tentu bagi setiap yang berikut.

(a) ∫ 7 dx Jawapan : ∫ 7 dx=7 x+ c

(b) ∫ x dx x5 +1
5
Jawapan : ∫ x dx= 5
+c
5+1
6
x
¿ +c
6

1 x
−3 +1
(c) ∫ dx Jawapan : ∫ x −3 dx= +c
x3 −3+1

x −2
¿ +c
−2

(d) ∫ 6 x dx Jawapan :
2
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 5 / 22

Praktis Kendiri 2.1.2

1. Cari kamiran tak tentu bagi setiap yang berikut.

(a) ∫ 9 dx (b) ∫ x dx

Jawapan : Jawapan :

1 (d) ∫ x dx
7
(c) ∫ dx
2
Jawapan :
Jawapan :

(e) ∫ 1.5 dx −3
(f) ∫ 2
dx
2x
Jawapan :
Jawapan :

(g) ∫ 4 x dx 6
3
(h) ∫ dx
x4
Jawapan:
Jawapan:
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 6 / 22

2.1.3 Menentukan kamiran bagi fungsi yang berbentuk hasil tambah sebutan algebra.

Nota Penting :

Setiap sebutan dalam ungkapan algebra dikamirkan satu demi satu

dengan mengikut petua berikut :

∫ [ f ( x ) ± g ( x ) ] dx=∫ f ( x ) dx ±∫ g ( x ) dx .

Contoh :
Tentukan kamiran bagi setiap yang berikut.

(a) ∫ (x + 2 x−1)dx x4 + 2 x2
3
Jawapan : ∫ ( x + 2 x−1) dx =
3
−1 x +c
4 2
1 4 2
= x + x −x +c
4

(b) ∫ ( x +1 ) ( x−3) dx Jawapan : ∫ ( x +1 ) ( x−3)dx=∫(¿ x 2−2 x−3) dx ¿

x3 2 x2
¿ − −3 x+ c
3 2
1 3 2
¿ x −x −3 x+ c
3

x 4 +1 x 4 +1 x 4 +1
(c) ∫ dx Jawapan : ∫ dx = ∫ ( ¿ )dx ¿
x2 x2 x2 x2
= ∫ ( x ¿ + x ) dx ¿
2 −2

3 −1
x x
= + +c
3 −1
1 3 1
= x − +c
3 x

2
x −9 x 2−9 ( x−3 ) ( x +3)
(d) ∫ dx Jawapan : ∫ dx = ∫ dx
x −3 x −3 (x−3)
=∫ ( x +3 ) dx
1 2
= x +3 x +c
2
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 7 / 22

Praktis Kendiri 2.1.3

1. Cari kamiran tak tentu bagi setiap yang berikut.

1. Cari kamiran tak tentu bagi setiap 2. Kamirkan setiap yang berikut terhadap x.
yang berikut.
2
25−x
(a)
(a) ∫ (x +9)dx
4
x +5

Jawapan : Jawapan :

(b) ∫ (x −x +5)dx
3 2 3
x −2
(b) 2
x
Jawapan :
Jawapan :

(c) ∫ ( x +1 ) (x + 1)dx 7
2
(c) 6 k − 2
x
Jawapan :
Jawapan :
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 8 / 22

x+ x3
3. Diberi ∫ dx= px+ q x n+ c , dengan p, q, n dan c ialah pemalar, cari nilai p, nilai q
x
dan nilai n.
Jawapan :

2.1.4 Menentukan kamiran dengan menggunakan penggantian bagi ungkapan berbentuk

(ax +b)n, dengan keadaan a dan b ialah pemalar, n ialah integer dan n ≠ –1.

Nota Penting :
Info :
Pengamiran bagi ungkapan , boleh diselesaikan dengan dua cara:

Kaedah penggantian dengan menggunakan gantian .

Kaedah rumus dengan menggunakan rumus =

Rumus :

Contoh:
1. Cari kamiran bagi setiap yang berikut dengan kaedah penggantian.

(a) ∫ (2 x +7) dx 1
7
(b) ∫ dx
(2 x +7)2
Jawapan:
Jawapan:
Katakan u = 2x + 7
du 1 du 1
Maka, =2 atau du = dx Katakan u = 2x + 7, Maka, =2 atau du = dx
dx 2 dx 2
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 9 / 22

∫ (2 x +7)7 dx = ∫ u 7 ( 2 ) du
1 1
∫ (2 x +7)2 dx =∫ (2 x +7)−2 dx
=
u8 1
8 2 ()
+c =∫ u ( 12 ) du
−2

−1 ( 2 )
1 8 −1
u 1
= u +c = +c
16
1 8 −1
= (2 x +7) +c = +c
16 2u
−1
= +c
2(2 x +7)
2. Cari kamiran bagi setiap yang berikut dengan menggunakan rumus.

(a) ∫ (3 y−4) dy (b) ∫ 5 (4−3 x) dx

8 6

Jawapan : Jawapan :

∫ (3 y−4)8 dy=
(3 y−4)
8+ 1
+c ∫ 5 (4−3 x)6 dx = 5∫ (4−3 x )6 dx
3 (8+1) 5(4−3 x )6+1
1 = +c
9
= (3 y−4 ) + c (−3 ) (6+1)
27 −5
= (4−3 x)7 + c
21

Praktis Kendiri 2.1.4

1. Selesaikan setiap yang berikut:

1. Cari kamiran bagi setiap yang berikut. (b) ∫ 25 (2−5 x) dx

9

(a) (7 x +1)3 dx Jawapan:

Jawapan:

1 1
(c) ∫ 2. Diberi∫ (mx+2) dx = (mx+2)5+ c ,
n
dx
(3 x +1)4 15

Jawapan : dengan m, n dan c ialah pemalar. Cari nilai m

dan nilai n.

Jawapan :
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 10 / 22

2.1.5 Mencari nilai pemalar c dalam kamiran tak tentu.

Nota Penting :

Kamiran tak tentu melibatkan satu pemalar bagi

pengamiran, c. Jika nilai yang sepadan bagi x dan y atau
f(x) diberi, maka nilai c boleh di tentukan.

Contoh:

dy Jawapan :
Jika =4 x +3dan y = 6 apabila
dx y=∫ ( 4 x +3 ) dx
x = 1, cari nilai y apabila x = 2. y=2 x 2+ 3 x +c

Apabila x = 1 dan y = 6,
2
6=2(1 )+3 ( 1 ) +c
6=5+c
1=c
c=1

Maka, y=2 x 2+ 3 x +1

Apabila x = 2, y=2(22)+3 ( 2 ) +1
y=15

Praktis Kendiri 2.1.5

1. Selesaikan setiap yang berikut:

UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 11 / 22

dy Jawapan :
(a) Jika =3 x2 dan y=6 apabila
dx
x=1, tentukan nilai bagi pemalar c.

dy Jawapan :
(b) Diberi =4 x +3 dan y=−3
dx
apabila x=−1. Cari nilai-nilai x
apabila y=0.

(c) Jika f ' ( x )=3 x 2−4 dan f ( 2 ) =0, Jawapan :

tunjukkan bahawa f ( x )=x 3−4 x .
Seterusnya, cari nilai-nilai x apabila
f ( x )=0.

dA Jawapan :
(d) Jika =4 dan A=3 apabila t=2,
dt
ungkapkan A dalam sebutan t .
Seterusnya, cari nilai A apabila t=3.
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 12 / 22

dy
(e) Diberi =x+5 dan y=1 apabila
dx
x=4 , cari nilai y apabila x=−2.

2.1.6 Menentukan persamaan lengkung daripada fungsi kecerunan.

Nota Penting :

Persamaan lengkung dapat ditentukan jika diberi fungsi

dy
kecerunan, dx dengan menggunakan proses pengamiran. Jika
dy
=g ( x ) y=∫ g( x)dx .
dx , maka persamaan lengkung ialah

Contoh:

dy
=2 x +8
Cari persamaan lengkung yang mempunyai fungsi kecerunan dx dan melalui titik
(2,3).

Jawapan: Tips:
1. Kamirkan fungsi kecerunan
y=∫ 2 x+8 dx 2. Gantikan nilai koordinat dalam persamaan untuk
cari nilai c.
2 x2 3. Tuliskan semula persamaan y dengan gantian
y= +8 x+c nilai c.
2
y=x 2 +8 x+c
Pada titik (2,3):
3=2 2 +8(2 )+c
c=−17

Maka, persamaan lengkung ialah y=x 2 +8 x−17 .

Praktis Kendiri 2.1.6

1. Cari persamaan lengkung yang melalui titik (3,0) dan mempunyai fungsi kecerunan 2 x−6.
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 13 / 22

2
(1,8) 2
+3
2. Cari persamaan lengkung yang melalui titik dan mempunyai fungsi kecerunan x

dy
=4 x 2 ( x+1) (1,2)
3. Diberi kecerunan suatu lengkung dx dan melalui titik . Cari persamaan
lengkung itu.

1
f ' (x )=
4. Cari persamaan lengkung yang mempunyai fungsi kecerunan (2 x −3)2 dan melalui
titik (2,4).
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 14 / 22

5
5. Cari persamaan lengkung yang melalui titik (2 , ) dan mempunyai fungsi kecerunan
8
3
3(5−2 x) .
2.2 Menggunakan konsep kamiran tentu untuk menyelesaikan masalah.

2.2.1 Mencari nilai kamiran tentu bagi ungkapan algebra

b
∫a f (x )dx =f (b )−f (a )
Contoh:

Cari nilai bagi setiap yang berikut.

4 2 2
i. ∫2 4dx ii. ∫1 x 2 dx iii. ∫0 ( x+1) dx
Penyelesaian : Penyelesaian : Penyelesaian :

[] [ ]
3 2 2
∫1
2 x 2 x2
4
∫2 4dx=[ 4 x ]24
2
x dx =
3 1
∫0 ( x+1) dx =
2
+x
0

=[ 4( 4)−4(2) ]
=8 = [ ] 23 13
−
3 3
= [ ]
22
2
+2 −[ 0+0 ]
7 ¿4
¿
3
2
x 4 +5 x
iv. ∫−1 (4 x−x 2) dx −1
∫−2 dx
v. x3
Penyelesaian :
Penyelesaian :

[ ]
3 2
2 2 x
∫−1 (4 x−x2
) dx= 2 x − 4
∫−2 xx3 +5 x
−1 −1
3 −1 dx =∫−2 ( x+5 x−2 )dx

( )( ) [ ]
−1
23 (−1)3 x2 5
= 2×(2) − − 2×(−1)2 −
2
= −
3 3 2 x −2

( )( ) ( )( )
2
8 1 (−1) 5 (−2 )2 5
¿ 8− − 2+ = − − −
3 3 2 (−1 ) 2 (−2)
¿3
( )( )
1
= +5 − 2+
2
5
2
11 9
= −
2 2
=1
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 16 / 22

Praktis Kendiri 2.2.1

1. Nilaikan kamiran tentu berikut :

4 2 2

i. ∫2 5 dx ii. ∫−1 4 x 3 dx iii. ∫1 (2 x 2−3 x ) dx

(23x −3) dx
4

iv. ∫2 (1−3t )(1+2t ) dt 3

∫0
v.

2.2.2 Mencari luas di bawah sesuatu lengkung: terhad kepada satu lengkung.

i. Dibatasi oleh paksi-x

y

y =f(x)

Luas rantau berlorek, L =

x
0 a b

ii. Dibatasi oleh paksi-y

y y =f(x)

d
Luas rantau berlorek, L =

x
0
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 17 / 22

Contoh:
(a) Kirakan luas rantau berlorek yang berikut :
y

x
0 2 5

Penyelesaian :
Luas rantau berlorek, L =

(b) Kirakan luas rantau yang berikut :

y
4

x
0

Penyelesaian :
y 2 =x−1
x= y 2+1
4

Luas rantau berlorek, L = ∫2

x dy
4
=∫2 ( y 2 +1) dy

[ ]
4
y3
= +y
3 2

[ ][ ]
3
4 23
¿ +4 − +2
3 3
76 14
¿ −
3 3
62
¿
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 18 / 22

Praktis Kendiri 2.2.2

1. Cari luas rantau yang berlorek:

y

x
0 3 5

2. Hitungkan luas kawasan berlorek:

y

x
0

3. Cari luas rantau yang berlorek:

(a)

(b)
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 19 / 22

2.2.3 Mencari isipadu janaan apabila sesuatu lengkung dikisarkan pada paksi-x atau paksi-y.

(a) Isipadu yang dijana pada paksi-x

Isipadu janaan bagi sesuatu pepejal dimana rantaunya dilitupi oleh lengkung y=f (x ), paksi-x,
garisan x=a dan garisan x=b, dikisarkan 360° pada paksi-x diberi sebagai:
b
V x=π ∫ y 2 dx
a

(b) Isipadu yang dijana pada paksi-y

Isipadu janaan bagi sesuatu pepejal dimana rantaunya dilitupi oleh lengkung x=f ( y ),
paksi-y, garisan y=c dan garisan y=d, dikisarkan 360° pada paksi-y diberi sebagai:
d
V y =π ∫ x 2 dy
c
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 20 / 22

Contoh 1:

2
π y=x + x=1
Hitung isipadu yang dijanakan dalam sebutan apabila fungsi x dibatasi oleh dan
x=4 serta dikisarkan melalui 360° pada paksi-x.

Penyelesaian:
4
V x=π ∫ y 2 dx
1
4

( ) dx
2
2
¿π∫ x+
1
x
4

(
¿ π ∫ x 2 +4 +
1
4
x2
dx
)
[ ]
4
x3 4
¿π +4 x−
3 x 1

=π
43
3 [( 4 13
+4( 4 )− − +4 (1)−
4 3
4
1 )( )]
¿π
[( 64
3
1
+16−1 − +4−4
3 )( )]
¿π (109
3
− )
1
3
¿ 36 π

Contoh 2:
2
Hitung isipadu yang dijanakan dalam sebutan π apabila fungsi x=( y −3) dibatasi oleh y=0
dan y=3 serta dikisarkan melalui 360° pada paksi-y.

Penyelesaian:
3
V y =π ∫ x 2 dy
0
3
¿ π ∫ ( y−3 ) dx
4

[ ]
3
( y−3 )5
¿π
5 ( 1) 0

[
¿ π 0− − ( 243
5 )]
243
¿ π
5
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 21 / 22

Praktis Kendiri 2.2.3

1. Hitung isipadu yang dijanakan dalam sebutan π apabila fungsi y=x ( x+2) dibatasi oleh

x=−2 dan x=1serta dikisarkan melalui 360° pada paksi-x.

2
2. Cari isipadu yang dijanakan dalam sebutan π apabila fungsi y=x −3 x dibatasi oleh x=0
dan x=2 serta dikisarkan melalui 360° pada paksi-x.

3. Cari isipadu pepejal yang dijanakan dalam sebutan π apabila fungsi y=9−x 2 dibatasi oleh
y=0 dan y=9 serta dikisarkan melalui 360° pada paksi-y.
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 22 / 22

2.3 Melaksanakan pengamiran untuk fungsi trigonometri

2.3.1 Menentukan hasil kamiran bagi fungsi trigonometri yang melibatkan sin dan kos.

∫ sin x dx=−kos x+c

Rumus : ∫ kos x dx=sin x+c

Contoh:

Nyatakan hasil kamiran setiap fungsi yang berikut:

i. ∫ 4sin xdx =4∫ sin xdx ii. ∫−5 k os xdx =−5 ∫ kos xdx
=4(−kos x )+c
=−4 kos x+ c =−5 sin x +c

Praktis Kendiri 2.3.1

1. Nyatakan hasil kamiran setiap fungsi yang berikut:

i. ∫ 5sin xdx

ii. ∫−3 k os x dx

iii.
4 ∫ sin x dx

1
∫ k os xdx
iv. 2
UMT2122 MATEMATIK TEKNOLOGI II TOPIK 2 PENGAMIRAN | KERTAS PENERANGAN 23 / 22

v. ∫ 0.3k os xdx

1
2∫
− sin x dx
vi.