Περιοδική ἔκδοση ἱστορικῆς-ἀρχαιολογικῆς καί λαογραφικῆς ἐνημέρωσης καί καταγραφῆς

ΕΤΟΣ ΛΣΤ΄, Τεῦχος 139, Ἀπρίλιος-Ἰούνιος 2023


Περιοδική ἔκδοση ἱστορικῆς-
ἀρχαιολογικῆς καί λαογραφικῆς
ἐνημέρωσης καί καταγραφῆς
630 74 ΑΡΝΑΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ
ΚΩΔΙΚΟΣ 3677
Ἰδιοκτήτης-Ἐκδότης
Διευθυντής–Συντάκτης
Ὑπεύθυνος–Ἐπιμελητής Ὕλης:
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Θ. ΚΥΡΟΥ
Φιλόλογος-Θεολόγος
Τηλέφωνα:
23720 22 127 καί 6943 441419
ISSN: 1106-4579
ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ
Συνδρομές προαιρετικές
Ἐπιστολές-Ἐπιταγές-Ἐμβάσματα:
Δημ. Θ. Κύρου, 630 74 ΑΡΝΑΙΑ
Ἀριθμός Λογαριασμοῦ:
ΕΤΕ 326/747879-84
ΙΒΑΝ GR 1301103260000032674787984
ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ «ΜΕΛΙΣΣΑ»
ΑΣΠΡΟΒΑΛΤΑ- ΤΗΛ. 23970 23 313
Φωτογραφία ἐμπροσθοφύλλου:
Ἀρναία-Λουκοβίτης Βασίλειος τοῦ
Χριστοδούλου καί τῆς Μαρίας
(Ζιοῦπος) γεννηθείς τό 1878 καί Λου-
κοβίτη-Τσάτσου Μαγδαληνή τοῦ
Ἀστερίου γεννηθεῖσα τό 1880. Ἀπέ-
κτησαν ἕξι (6) τέκνα κατά σειρά:
τόν Ἀστέριο τό 1908, τήν Μαρία τό
1911, τόν Γεώργιο τό 1914, τόν Νικό-
λαο τό 1916, τόν Ἄγγελο τό 1920
καί τόν Χρήστο τό 1923.
Φωτό ἀρχεῖο ὁ ἐγγονός
Βασίλειος Ἄγγ. Λουκοβίτης
2
ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΤΕΥΧΟΥΣ 139
• Ὁ Ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους Σωκράτης
(Σταυρίδης) (1911-1944) (Δημ. Θ. Κύρου) σσ. 3-11
• Καταγραφή Ἀρχείων (Δημ. Θ. Κύρου) σσ. 12-16
• Πασχαλινά κείμενα (Δημ. Θ. Κύρου) σσ. 17-19
• Ἔντυπα πού λάβαμε (Δ.Θ.Κ.) σ. 19
• Οἱ πρόγονοί μας, πού γεννήθηκαν
κατά τά ἔτη 1887-1888 (Δημ. Θ. Κύρου) σ. 20
• Δεκαέξι χρόνια ἀπουσίας (2007-2023) (Δημ. Θ. Κύρου) σσ. 21
• Τό Κεραμοποιεῖο τοῦ Κωνσταντίνου Τζιάρα στήν Ἀρναία
(1936-1959) (Χρ. Ἰω. Τσιάρα) σσ. 22-24
• Ὁ ὁδηγός τοῦ αὐτοκινήτου τῆς φωτογραφίας
τοῦ ἐξωφύλλου τοῦ τχ. 138 τοῦ περιοδικοῦ «ΑΡΝΑΙΑ»
(Κ. Πεύκου) σσ. 25-26
• Τό ἱστορικό-ἐθιμικό τραγούδι τῆς Ἀρναίας «Κότσμανους»,
ἤ «Κότσμανης» (Δημ. Θ. Κύρου) σσ. 27-28
• Ἡ ὀνομασία τῶν ὁδῶν καί τῶν πλατειῶν τῆς Ἀρναίας
στά 1937 (Δημ. Θ. Κύρου) σσ.  29-30
• Μιά προγραμματισμένη ραδιοφωνική συνέντευξη,
ἡ ὁποία ἀπό παρέμβαση τρίτων
δέν μεταδόθηκε (Δημ. Θ. Κύρου) σσ.  31-33
• Ἡ Λιαρίγκοβη στά χρόνια τῆς τουρκοκρατίας
(Δημ. Θ. Κύρου) σσ. 33-35
• Οἱ Μακεδονομάχοι τῆς Ἀρναίας στά Μακεδονικά
ἐδάφη ἔξω ἀπό τή Χαλκιδική (Δημ. Θ. Κύρου) σσ. 36-37
• Ἕνας Κολομβιανός Ἐπίσκοπος μᾶς συγκλονίζει:
«Ἀφῆστε με νά σᾶς πῶ τί σημαίνει
ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ καί ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ»!
Ἐπιμέλεια: Χαρ. Λαζαρίδη, καθηγητῆ Α.Π.Θ. σσ. 38-39
• Μιά παιδική ἀνάμνηση ἀπό τήν Ἀρναία.
Ἕνα πιάτο φαγητό (Γεωργ. Ἰω. Ρήγα) σ. 40
• Οἱ συνδρομητές μας (Δ.Θ.Κ.) σ. 40
• Ἐνδιαφέρουσες εἰδήσεις (Δ.Θ.Κ.) σσ. 41-44
• Δημοσιεύματα Τύπου γιά τήν Ἀρναία (Δ.Θ.Κ.) σ. 43
• Βιβλιοπαρουσίαση (Δημ. Θ. Κύρου) σ. 45
• Ἡ Ἀλληλογραφία μας (Δ.Θ.Κ.) σ. 46
• Ἀπόψεις-Προτάσεις-Σχόλια σ. 47
 O EΠΙΣΚΟΠΟΣ ΙΕΡΙΣΣΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ
ΣΩΚΡΑΤΗΣ (ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ) (1911-1944)
(9η συνέχεια)
Γράφει ὁ Δημ. Θ. Κύρου
Φιλόλογος-Θεολόγος
Τήν 1η Ἰανουαρίου 1922 ἡ ἐπιτροπή Γοματίου ζητεῖ ἀπό τόν Ἐπίσκοπο νά ἐπιτρέψει
«Θεοφάνεια ἱερουργήσῃ παπα-Ἰάκωβος». Ὁ Ἐπίσκοπος ἀπαντᾶ «ὅτι παπα Ἰάκωβος δέον
ἐπιστρέψῃ θέσιν του ἄλλως ἀργός πάσης ἱεροπραξίας»981.
Τήν 1η Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἀπαντᾶ στόν ὑποδιοικητή σέ ἔγγραφό του «ὅτι
δέν ἐγκρίνεται ἡ πώλησις κτημάτων ἐκκλησίας»982.
Στίς 4 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος γράφει πρός τόν παπα-Δημήτριο τῶν \Ρεβενικίων
ὅτι τόν διορίζει ἐπίτροπον ἐν τῷ ναῷ» μέχρι τήν ἐπάνοδό του983.
Στίς 5 Ἰανουαρίου 1922 κάτοικοι τῆς Ἱερισσοῦ μέ ἀναφορά τους πρός τόν Ἐπίσκοπο
«ζητοῦν μή μετατεθῇ παπα-Ἰωάννης εἰς Μαχαλᾶν»984.
Στίς 6 Ἰανουαρίου 1922 ὁ παπα-Δημήτριος (Ρεβενίκια) ἀγγέλλει στόν Ἐπίσκοπο «ὅτι
ὁ Πρόεδρος Κοινότητος μετʼ ἀστυνομίας ἐξέβαλεν ἐκ παγκαρίου καί ἐγκαθίδρυσεν ἐπι-
τρόπους δικούς του». Τήν ἴδια ἡμέρα ἀπό τόν Ἐπίσκοπο πρός τόν ὑποδιοικητή Χαλκιδικῆς
«τηλεγραφεῖται διαμαρτυρία κατά παρανόμου πράξεως καί ζητεῖται ἀποσυρθοῦν παγκα-
ρίου οἱ ἀντικανονικῶς καί ἀναρμοδίως τοποθετηθέντες»985.
Στίς 8 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἀπό τήν Ἱερισσό ζητεῖ ἀπό τόν Γ. Φιλίππου ἀπό
τόν Μαχαλᾶ «γνωρίσαι τί ἔκαμαν διʼ ἱερέα». Στίς 9 Ἰανουαρίου ὁ Γ. Φιλίππου ἀπαντᾶ «ὅτι
συνεφώνησαν μέ ἱερεῖς Νεοχωρίου»986.
Στίς 8 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἀπό τήν Ἱερισσό θεωρεῖ περιφρόνησιν ἄν δέν
ἀπαντηθῇ εἰς ἀναφοράν καί ζητεῖ ἀμέσως νά ἐπιτραπῇ εἰς παπα-Ἰωάννην ἱερουργῆσαι»987.
Στίς 9 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἀπό τήν Ἱερισσό ἐκδίδει «διοριστήριον ἐπιτρό-
πων Ἰω. Παρθενιώτου (πρ.), Νικ. Μαρίνου (Γρ.),, Θεολόγην Καραμουσελῆ (ταμ.), Δ. Θ.
Ἀργαλειοῦ καί Νικ. Μαλᾶς»988.
Στίς 10 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος γράφει ἀπό τήν Ἱερισσό στόν παπα-Ἰωάννη ὅτι
«ἀπόκειται εἰς αὐτόν νά ἄρῃ τόν λόγον τῆς παύσεώς του συμμορφούμενος διαταγῇ Ἐπι-
σκόπου ἀπό θέσεως Μαχαλᾶ πληρωθείσης»989.
Στίς 12 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἀπό τήν Ἱερισσό γράφει ὅτι ὁ παπα-Ἰωάννης Πα-
λιούρας (Ἱερισσοῦ) «ἀπαντᾶ ὅτι ὑπόσχεται ὅτι δέν θά μεταβῇ εἰς τόν οἶκον εἰς ὅν μετα-
βαίνων προκαλεῖ σκάνδαλον καί ζητεῖ συγχώρησιν, διότι παρήκουσε καί ἐφώτισε 5
Ἰαν(ουαρίου) καί παρακαλεῖ παραμείνῃ εἰς τό χωρίον του». Ὁ Ἐπίσκοπος στίς 31 Ἰανουα-
ρίου γράφει ὅτι «αἵρεται ἡ ἀπαγόρευσις τοῦ ἐφημερεύειν, αἵρεται ἡ ἀπαγόρευσις τοῦ μή
τελεῖν τόν γάμον»990.
Στίς 13 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος στέλνει στόν παπα-Δημήτριο «Καταστατικόν
ἀδ. Ξυλουργῶν»991.
Στίς 13 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος στέλνει στήν Κοινότητα Ρεβενικίων «Διορι-
στήριον ἔγγραφον Ἐπιτρόπων Ναοῦ Δημ. Φιλάτου (Πρ.), Ἀθ. Παπαγιάννη (ταμ.), Γρηγ.
Ἀλεξάκη (Γραμ.), Ἀθανασίου παπα-Στεργίου, Ἀστερίου Τσούλου καί Ἀγγέλου Τζάτζου ὡς
Συμβούλων»992.
Στίς 13 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος διατάσσει τόν Ἀρχιμ. Δωρόθεο (Ἰσβόρου) νά
«κάμῃ ἐκλογάς ἐπιτροπῆς Ἰσβόρου»993.
Στίς 13 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἐρωτᾶ τόν Γ. Φιλίππου «πῶς ἔγινεν συμφωνία
ἱερέων Νοεχωρίου καί διατί δέν ἐζήτησαν ἄδειαν ἐπισκόπου». Ἀπό τόν Γ. Φιλίππου
«ἀπαντᾶται ὅτι ἀνέβαλον Ἱερεῖς Νεοχωρίου τήν γνωστοποίησιν» διότι βρισκόταν στήν
Ἱερισσό «δηλοῦντας συμφωνίαν καί ζητοῦντας ἄδειαν». Στή στήλη «Παρατηρήσεις» ὁ
Ἐπίσκοπος σημειώνει: «Δίδεται ἡ ἄδεια, ἵνα ἐναλλάξ οἱ 2 Ἰερεῖς Νεοχωρίου ἐφημερεύω-
σιν καί ἐν Μαχαλᾷ»994.
Στίς 14 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἐρωτᾶ τόν παπα-Στέργιο «ἄν δύνανται ἀντικα-
ταστήσωσι παπα-Ἄγγελον ἐρχόμενοι κατά σειράν ἐπί ἕνα μῆνα οἱ Ἱερεῖς Ρεβενικίων».
Στή διπλανή στήλη: «Ἀπαντᾶται ὅτι δέν δύνανται»995.
3
 Στίς 14 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος διατάσσει τόν παπα-Βασίλειο «ἔλθῃ ἀντικατα-
στήσῃ παπα-Ἄγγελον». Στή δπλανή στήλη ὁ παπα-Βασίλειος: «Ἀπαντᾶ ὅτι ἕνεκα ἀσθε-
νείας κωλύεται»996.
Στίς 16 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ζητεῖ ἀπό τόν ἀνθυπομοίραρχο Χαντζῆ «κατα-
βιβάσαι ἐπιτρόπους τοποθετηθέντας εἰς παγκάριον ἄνευ διορισμοῦ ἡμ(ῶν) ὡς ἐπιτρό-
πους καί συστήσῃ παλαιόν ἐπίτροπον μή ἔλθῃ μέχρις ἐκλογῆς». Στίς «Παρατηρήσεις» ὁ
ἐπίσκοπος γράφει: «Κατεβιβάσθησαν ἐκ τοῦ παγκαρίου ὑπό τοῦ Σταθμάρχου Λιαριγκό-
βης»997.
Στίς 17 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Διευθυντής ἐκκλησιαστικῶν τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας
(Ἀθήνα) στέλνει στόν Ἐπίσκοπο «αἴτησιν Γεωργίου Κ. Παπαγεωργίου, ἵνα λαβών ὑπʼ ὄψιν
ταύτην» ἐνεργήσει «τά δέοντα» καί κάνει γνωστό σʼ αὐτόν «τί συμβαίνει». Στίς 10 Μαρ-
τίου ὁ Ἐπίσκοπος ἀπαντᾶ στόν Ὑπουργό Παιδείας «ὅτι κατʼ ἔτος γίνεται ἐξέλεγξις τῶν λο-
γαριασμῶν καί οὐδέποτε παρετηρήθη κατάχρησις, σπατάλη καί ἐκμετάλλευσις ἐν τῇ
διαχειρίσει τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων τοῦ Ναοῦ Ρεβενικίων»998.
Στίς 25 Ἰανουαρίου 1922 ἡ Πατριαρχική Σύνοδος ἀγγέλλει στόν Ἐπίσκοπο «ὅτι ἀπο-
νέμεται ἀμνηστεία εἰς πάντα τά καθʼ οἱονδήποτε τρόπον ἐνεργηθέντα ἀντικανονικῶς ὑπʼ
ἀρχιερέων ἀπό τῆς 23ης Νοεμβρίου 1921 μέχρι σήμερον»999.
Στίς 26 Ἰανουαρίου 1922 μέ ἐγκύκλιο τοῦ Πατριάρχη Μελετίου καί τῆς Συνόδου
ἀγγέλλεται στόν Ἐπίσκοπο «ἡ ἐπί τοῦ θρόνου ἀνάρρησις τοῦ Πατριάρχου Μελετίου»1000.
Στίς 26 Ἰανουαρίου 1922 μέ ἐγκύκλιο τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν Θεοκλήτου ἀγγέλ-
λεται στόν Ἐπίσκοπο «ὅτι ἡ Ἱερά Σύνοδος καθήρεσεν Μελέτιον Πατρ(ιάρχην) Κωνσταν-
τινουπόλεως καί ἐπέβαλεν ἰσόβιον σωματικόν περιορισμόν ἐν Μονῇ Στροφάδων»1001.
Στίς 28 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος διατάσσει τόν παπα-Στέργιο «ἔλθῃ Λιαρίγκοβα
ἀναλάβῃ ἐφημερίαν». Ὁ Ἐπίσκοπος στή διπλανή στήλη γράφει: «Οὐδεμία ἀπάντησις» καί
στή στήλη «Παρατηρήσεις» γράφει: «Κατηγορεῖται 1) ὅτι δέν ἀπήντησεν 2) ὅτι ἔλαβε τό
Πάσχα ἀπό π(απᾶ)-Ἀπ(όστολον) 100 δρ. 3) ὅτι δέν ἀπήντησεν εἰς σύστασιν μου περί
λειτ(ουργίας) Σαββάτου 4) ὅτι δέν ἔγραψεν περί ἐπιτροπῆς ἐκκλησίας»1002.
Στίς 31 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος δίνει ἐντολή στόν ἀντιπρόσωπό του Χ. Τζιότζιο
«συγκαλέσαι εἰς συνεδρίαν τήν κοινότητα καί ἐκλέξῃ ἐπιτροπήν». Ὁ Χ. Τζιότζιος «ἀπαντᾶ
ὅτι γενομένης συνεδρίας τήν 13ην Φεβρ(ουαρίου) ἀπεφασίσθη νά μείνῃ ἡ αὐτή ἐπιτροπή·
ἐπισυνάπτει καί πρακτικόν». Στίς 25 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος στίς «Παρατηρή-
σεις» γράφει: «Στέλλεται ὁ διορισμός εἰς τούς ἐπιτρόπους μή γενομένης ἐνστάσεως»1003.
Στίς 31 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος δίνει ἐντολή στόν ἐφημέριο τοῦ Νεοχωρίου
«συγκαλέσαι κοινότητα πρός ἐκλογήν νέας ἐπιτροπῆς»1004.
Στίς 31 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος συνιστᾶ στήν ἐπιτροπή Στρατονίου «συγκα-
λέσῃ κοινότητα Στρατονίου, ἵνα ἐκλέξωσι νέαν ἐπιτροπήν». Στίς 7 Φεβρουαρίου ἡ νέα
ἐπιτροπή ἀπαντᾶ «ὅτι ἐγένετο ἐκλογή τῇ 26ῃ Δεκ. 1921»1005.
Στίς 31 Ἰανουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ζητεῖ ἀπό τόν Διευθυντή Δημ. Σχολῆς «ἄν ὑπο-
ψήφιος ἱερεύς εἶναι ἐγγεγραμμένος εἰς τό Μητρῷον καί μέχρι ποιᾶς τάξεως ἐφοίτησεν».
Στή διπλανή στήλη: «Ἀπαντᾶται ὅτι ὁ ὑποψήφιος Ἱερεύς Δημ. Μπογιατζῆς εἶναι ἐγγε-
γραμμένος μέχρι τῆς Δ΄ τάξεως»1006.
Στίς 2 Φεβρουαρίου 1922 οἱ κάτοικοι Λιαριγκόβης ζητοῦν ἀπό τόν Ἐπίσκοπο νά χει-
ροτονήσει «Δημήτριον Κ. Ζωγράφον ἱερέα Λιαριγκόβης τρίτον ἄνθρωπον πρότυπον εὐσε-
βείας καί τιμιότητος γνώστην τῆς ἐκκλ(ησιαστικῆς) τάξεως ὡς ψάλτην». Στή στήλη
«Παρατηρήσεις» ὁ Ἐπίσκοπος σημειώνει: «Ἐχειροτονήθη 5 Μαρτίου διάκονος καί 6 Μαρ-
τίου πρεσβύτερος»1007.
Στίς 4 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ζητεῖ ἀπό τόν Γεν. Διοικητή παράταση «ἀδελ-
φοῖς ἐράνων διά τό διοικητικόν Συμβούλιον Συνδέσμου ʻʻἡ Ὁδηγήτριαʼʼ ἐν Γοματίῳ»1008.
Στίς 4 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος γράφει στόν παπα-Ἰάκωβο ὅτι, «ἐπειδή παπα-
Ἰάκωβος δέν ἐτήρησεν ἀργίαν, συνεχῶς τιμωρεῖται διʼ ἀργίας ἑνός μηνός». Στίς «Παρα-
τηρήσεις» ὀ Ἐπίσκοπος γράφει: «Ὅτι ὁ παπα-Ἰάκωβος δέν ἐτήρησε ἀργίαν ἐμαρτυρήθη
ὑπό τοῦ παπα-Ἀποστόλου»1009.
Στίς 4 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης παρακαλεῖ τόν Ἐπίσκοπο νά
χειροτονήσει «Διάκονον καί Ἱερέα τόν Χρίστον Καλτσήν (;) ἐκ Παζαρούδας». Στίς 12 Φε-
βρουαρίου ὁ ᾽Επίσκοπος ἀπαντᾶ στόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης «ὅτι ἔγινεν ἡ χειρο-
τονία αὐτοῦ εἰς Διάκονον καί Πρεσβύτερον»1010.
4
 Στίς 6 Φεβρουαρίου 1922 ἡ Κοινότητα Γοματίου παρακαλεῖ τόν Ἐπίσκοπο «συγ-
χωρῆσαι Ἰακώβῳ». Στίς 10 Φεβρουαρίου ὁ Ἐπίσκοπος ἀπαντᾶ στήν Ἐπιτροπή τοῦ Ναοῦ
«ὅτι καί ἄν αἴτησις δέν εἶναι γεγραμμένη μετʼ εὐλαβείας ἐν δικαιοσύνῃ ρίπτω τήν αἰτίαν
εἰς τόν γράψαντα μή γνωρίζοντα πῶς δεῖ γράφειν πρός τόν Ἐπίσκοπον καί ἀποβλέπων
εἰς τήν ἀνάγκην τῆς Κοινότητος ἐλαττώνω τήν ἀργίαν εἰς 15 ἡμέρας»1011.
Στίς 7 Φεβρουαρίου 1922 ὁ παπα-Στέργιος (τῶν Ρεβενικίων) καταθέτει στόν Ἐπίσκοπο
τήν Ἀπολογία του. Στίς 19 Φεβρουαρίου ὁ Ἐπίσκοπος κάνει γνωστό στόν παπα-Στέργιο,
ὅτι ἡ ἀπολογία ἀνεπαρκής καί τίθεται εἰς ἀργίαν 7 ἡμερῶν καί διατάσσεται δώσῃ ὀπίσω
παπα-Ἀποστόλῳ ὅσα περισσότερα ἔλαβε... δρ. βοηθήσας αὐτόν τό Πάσχα (1921)»1012.
Στίς 9 Φεβρουαρίου 1922 ἀπό τόν Ἐπίσκοπο στέλνεται στούς προϊσταμένους ἱερεῖς
«ἐγκύκλιος ὁρίζουσα εἰς ποίους δέν ἐπιτρέπεται νά μεταλάβουν»1013.
Στίς 10 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος γράφει στόν παπα-Ἰάκωβο: «ὅτι χάριν τῆς
ἀνάγκης τῆς Κοινότητος ἐλαττοῦται ἡ ἀργία εἰς 15 ἡμέρας» καί καθίσταται «προσεκτικός
μή ἀναγινώσκειν εὐχάς συγχωρητικάς καί μή δίδειν ἀντίδωρον πρό τοῦ “μετά φόβου
Θεοῦ”»1014.
Στίς 12 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἐκδίδει «Πιστοποιητικόν ὁ ἐκ Παζαρούδας
Χρῖστος ἐχειροτονήθη » ἀπό αὐτόν «Διάκονος τῇ 11ῃ καί πρεσβύτερος τῇ 12ῃ τοῦ αὐτοῦ,
ἵνα χρησιμεύῃ ὡς ἐφημέριος ἐν Παζαρούδᾳ»1015.
Στίς 12 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἐκδίδει «Διοριστήριον τῶν ἐπιτρόπων Νικ.
Παντελῆ (Πρ.), Ἀργυρίου Καρρᾶ (Γρ.), Ἀθανασίου Βουλώνη (Ταμ.), Ἐμ. Κοσμᾶ (Συμβ.)»1016.
Στίς 17 Φεβρουαρίου 1922 ἀπό τόν Ἐπίσκοπο οἱ ἐφημέριοι μέ ἐγκύκλιο «ἐντέλλονται
τελέσαι μνημόσυνον Κυρ(ιακῆς) Ὀρθοδοξίας ὑπέρ κτιτόρων, εὐεργετῶν, πεσόντων, ἀπο-
θανόντων στρατιωτῶν καί πάντων εὐσεβῶν»1017.
Στίς 19 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ζητεῖ ἀπό τόν Ὑπουργό Δικαιοσύνης «πλη-
ροφορῆσαι ποῦ ὑπηρετεῖ Νικ. Πλατίκας». Στίς 8 Μαρτίου ἀπό τό Ὑπουργεῖο «ἀπαντᾶται
ὅτι εἶναι πρωτοδίκης εἰς Ἰωάννινα»1018.
Στίς 19 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Σταθμάρχης Ἰσβόρου ἀγγέλλει στόν Ἐπίσκοπο «ὅτι κα-
τηγγέλθη Μιχ. Ἀποστόλου ὡς κλείσας ναούς καί μεταβάς εἰς Λιψάσδαν». Τήν ἴδια ἡμέρα
ὁ Ἐπίσκοπος ἐρωτᾶ τόν παπα-Γεώργιο «τί συνέβη». Στήν στήλη «Παρατηρήσεις» ὁ Ἐπί-
σκοπος σημειώνει: «Τήν Κυριακήν 20 Φεβρ(ουαρίου) ἦλθον ἐκ Βαρβάρας οἱ ἐπίτροποι καί
ἐδόθησαν ἐξηγήσεις»1019.
Στίς 22 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος προτρέπει τήν Ἀδελφότητα «Ἁγία Φωτεινή»
«ἑορτᾶσαι Ἀγίαν Φωτεινήν 26 τ(ρέχοντος) καί στέλλεται κήρυγμα πρός ἀνάγνωσιν». Στίς
28 Φεβρουαρίου ἡ γραμματέας Ἀλεξάνδρα Σκορδέλη ἀπαντᾶ «ὅτι ἐτελέσθη ἑορτή ὡς
ἐγράφη»1020.
Στίς 24 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος γράφει στόν παπα-Στέργιο ὅτι «ὁρίζεται ὡς
ἡμέρα λειτουργίας εἰς τήν Ὀλυμπιάδα τό Σάβ(βατον) τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου καί ἡ Παρα-
σκευή διά τούς κατοίκους Βαρβάρας»1021.
Στίς 24 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος δίνει ἐντολή στόν παπα-Ἀπόστολο τοῦ Πα-
λαιοχωρίου νά πεῖ στίς δύο ἐπιτροπικές μερίδες νά στείλουν «ἀντιπροσώπους ἐπισκοπῇ
προσεχεῖ Κυριακῇ, ἵνα λυθῇ ζήτημα ἐπιτροπῆς»1022.
Στίς 24 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος παρακαλεῖ τήν ἐξελεγκτική ἐπιτροπή Ρεβε-
νικίων «στείλωσι ἔκθεσιν. Συνιστᾶται γράψωσι ποίους προτείνει ἑκατέρα μερίς διά ἀντι-
κατάστασιν παραιτηθέντων Φιλάτου καί Ἀθ. Παπαστεργίου». Τήν 1ην Μαρτίου ἡ ἐπιτροπή
«ἀπαντᾶ ὅτι δέν ἐξηλέγχθη εἰσέτι»1023.
Στίς 24 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος δίνει ὁδηγίες στήν ἐπιτροπή Ἀδ(ελφότητας
«ὁ Ἅγ(ιος) Δημ(ήτριος)» Νεοχωρίου «περί τῆς οἰκοδ(ομῆς) τοῦ ναοῦ Ἁγίου Δημη-
τρίου»1024.
Στίς 24 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Διδ(άσκαλος) Ρεβενικίων Καμπάνης παραπονεῖται στόν
Ἐπίσκοπο ὅτι δέν ἐγκρίνει «δοθῇ ἐπίδομα». Στίς 25 Φεβρουαρίου ὁ Ἐπίσκοπος ἀπαντᾶ
στόν διδάσκαλο «ὅτι ἡ Κοινότης δέν θέλει νά δώσῃ ἐπίδομα εἰς αὐτόν, διότι δέν ἔδωκε
καθαρόν λ/σμόν βιβλίου 1919-1920»1025.
Στίς 25 Φεβρουαρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος στέλνει στόν Πρόεδρο τοῦ Γοματίου αἴτησή
του «πρός Γεν. Διοικ(ητήν) περί παρατάσεως ἐράνων (2028) μετʼ ἐντολῆς ὑποδ(ιοικητοῦ),

5
ἵνα βεβαιώσῃ ὅτι συντρέχουν λόγοι περί παρατάσεως αὐτῶν». Στίς 24 Μαρτίου ὁ Ἐπί-
σκοπος σημειώνει στίς «Παρατηρήσεις»: «Ἐπεστράφη μετά τῆς πιστοποιήσεως»1026.
Στίς 28 Φεβρουαρίου 1922 οἱ κάτοικοι τῶν Ρεβενικίων ζητοῦν ἀπό τόν Ἐπίσκοπο
«χάριν διά τόν Παπα-Στέργιον». Τήν ἴδια ἡμέρα ὁ Ἐπίσκοπος στή διπλανή στήλη σημει-
ώνει: «Δίδεται ἡ χάρις»1027.
Στίς 3 Μαρτίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ζητεῖ ἀπό τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης «νά λάβῃ
ἄδειαν Πατριάρχου» γιά μετάβασή του «εἰς Κωνσταντινούπολιν». Στίς 4 Μαρτίου ὁ Μη-
τροπολίτης ἀπαντᾶ «ὅτι δέν δύναται καθόσον δέν ἀναγνωρίζει τό καθεστώς τῆς Κων/πό-
λεως ὡς κανονικόν»1028.
Στίς 4 Μαρτίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος παρακαλεῖ τό Ταχυδρομεῖο Πολυγύρου «στείλῃ
σταλείσας δρ. 120 ἐκ τοῦ ἐκκλ. Ταμείου εἰς Ἴσβορον». Στίς 17 Μαρτίου τό Ταχυδρομεῖο
Πολυγύρου «ἀπαντᾶ ὅτι ἐστάλησαν», καί στίς 18 Μαρτίου «ἐλήφθησαν ἐκ τοῦ ταχυδρο-
μείου Ἰσβόρου»1029.
Στίς 4 Μαρτίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος δίνει ἐντολή στόν Σακελλάριο Δημήτριο (Ρεβενίκια)
προσκαλέσῃ ἐξελεγκτικήν ἐπιτροπήν, ἵνα ἐπί παρουσίᾳ του ἐξελέγξῃ κατάστιχον χρήσεως
1921»1030.
Στίς 4 Μαρτίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος δίνει ἐντολή στόν παπα-Δημήτριο «ποιήσῃ ἀγρυ-
πνίαν ἀκαθίστου ὕμνου»1031.
Στίς 6 Μαρτίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἐκδίδει «Πιστοποιητικόν ὅτι ὁ Δημήτριος Κ. Ζω-
γράφου ἐχειροτονήθη διάκονος καί πρεσβύτερος»1032.
Στίς 9 Μαρτίου 1922 ὁ Γ. Τσιπινιᾶς, Διδάσκαλος Ρεβενικίων, παραπονεῖται στόν Ἐπί-
σκοπο «ὅτι ἡ ἐπιτροπή δέν τοῦ δίδει τό συμφωνηθέν ἐπίδομα». Στίς 11 Μαρτίου ὁ Ἐπί-
σκοπος γράφει στήν ἐκκλησιαστική ἐπιτροπή «ὅτι ἡ ἐπιτροπή ὑπόχρεως νά δώσῃ τό
ἐπίδομα ὡς συμφωνηθέν»1033.
Στίς 15 Μαρτίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος σέ ἐγκύκλιό του (πρός τούς Ναούς) γράφει: «Γι-
νέσθω ἡ ἀκολουθία ἀκαθίστου ἀγρυπνία»1034.
Στίς 15 Μαρτίου 1922 ὁ Πρόεδρος τοῦ Γοματίου ἀγγέλλει στόν Ἐπίσκοπο «ὅτι ἐξε-
λέγησαν ἐπίτροποι Δημ. Καρδαρᾶς (Πρ.), Βασιλούδας (Ταμ.), Δημ. Καραμπατᾶς (Γρ.)». Στίς
18 Μαρτίου ὁ Ἐπίσκοπος στέλνει στόν παπα-Ἰάκωβο «Διοριστήριον αὐτῶν»1035.
Στίς 22 Μαρτίου 1922 ἡ ὑπομοιραρχία Ἰσβόρου παρακαλεῖ τόν Ἐπίσκοπο «απαγορεύσῃ
Νικ. Βόκᾳ ἐν Μαχαλᾷ πωλεῖ λαμπάδας Πάσχα». Στίς 26 Μαρτίου ὁ Ἐπίσκοπος ἀπαντᾶ στήν
ὑπομοιραρχία «ὅτι ὁ εἰρημένος Βόκας ὑπεσχέθη ὅτι δέν θά πωλῇ ἐκτός μόνον πεποικιλ-
μένας λαμπάδας διʼ ἀρραβωνιασμένας»1036.
Στίς 22 Μαρτίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος προτρέπει τήν ἐκκλησία τοῦ Μαχαλᾶ «μή ἀγορά-
ζωσι λαμπάδας Πάσχα ἐκ τοῦ Νικ. Βόκα»1037.
Στίς 25 Μαρτίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἀγγέλλει στήν ἐπιτροπή Ἰσβόρου ὅτι δέν θά με-
ταβῇ «λόγῳ μή ἐντελοῦς ἀναρρώσεως πρός λειτουργίαν τῶν Βαΐων». Στίς 26 Μαρτίου ἡ
ἐκκλησ. ἐπιτροπή Ἰσβόρου μέ τηλεγράφημα παρακαλοῦν νά μεταβεῖ στόν Ἴσβορο. Τήν
ἴδια ἡμέρα ὁ Ἐπίσκοπος ἀπαντᾶ ὅτι δυσκολεύεται καί ἐκδηλώνει τήν Κοινότητα ἀγάπη1038.
Στίς 27 Μαρτίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος παρακαλεῖ τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης
«αὐτός δώσῃ ἄδειαν διά Κων/πολιν καί λάβῃ τοιαύτην ἐκ Κυβερνήσεως». Στίς 5 Ἀπριλίου
ὁ Μητροπολίτης ἀπαντᾶ στόν Ἐπίσκοπο νά κανονίσει αὐτός (ὁ Ἐπίσκοπος) μεταβαίνοντας
στή Θεσσαλονίκη τά τοῦ ταξειδίου του στήν Κωνσταντινούπολη1039.
Στίς 27 Μαρτίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ζητεῖ ἀπό τήν Διεύθυνση “Ἱεροῦ Συνδέσμου”
«στείλῃ ἀκολουθίαν Ἱερομ(άρτυρος) Γρηγ(ορίου) Πατριάρχου»1040.
Στίς 28 Μαρτίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος στέλνει στούς ἱερεῖς τῆς ἐπισκοπῆς του «ὁδηγία
διά τό Πάσχα»1041.
Στίς 30 Μαρτίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος στέλνει στόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης «Συγ-
χαρητήριον ἐπί τῷ Πάσχᾳ»1042.
Στίς 30 Μαρτίου 1922 ὁ Ἀρχιμ. Ἀγαθάγγελος ἀπό τήν Γιακίνια ζητεῖ ἀπό τόν Ἐπίσκοπο
«θέσιν ἐν τῇ Ἐπισκοπῇ». Στίς 31 Μαρτίου ὁ Ἐπίσκοπος ἔγραψε σʼ αὐτόν νά τοῦ γράψει
«τόν μέχρι τοῦδε βίον του» καί ὅτι θά τόν ἔχει ὑπʼ ὄψει, «ἄν κενωθῇ θέσίς τις»1043.
Στίς 2 Ἀπριλίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ζητεῖ πληροφορίες «περί τοῦ Ἀρχιμ. Ἀγαθαγγέλ-
6
λου». Στίς 5 Ἀπριλίου ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ἀπαντᾶ στόν Ἐπίσκοπο «ὅτι δέν
ἔχει λόγους νά τόν ἀπομακρύνῃ ἀπό Γιακίνια»1044.
Στίς 8 Ἀπριλίου 1922 ἀπό τόν Ἐπίσκοπο στέλνεται στούς ἱερεῖς τῆς ἐπισκοπῆς του
«ἐγκύκλιος λόγος περί τοῦ Ἱερομάρτυρος Γρηγορίου Ε΄»1045.
Στίς 9 Ἀπριλίου 1922 ἀπό τόν Ἐπίσκοπο στέλνεται στήν Κοινότητα Παλαιοχωρίου ὁ
«Διορισμός Ἐπιτρόπων Ἰω. Παπαργυρίου (Πρ.), Ἀπ. Βέλιου (ἀντιπ.), Βασ. Χαλκιᾶ (Ταμ.),
Στέργιου Μαυρουδῆ (Γρ.), Ἀθ. Σόκου καί Στέργιου Ἐλευθεριάδη Συμβούλων»1046.
Στίς 12 Ἀπριλίου 1922 ἡ ὑπομοιραρχία Ἰσβόρου παρακαλεῖται ἀπό τόν Ἐπίσκοπο «νά
ἐκδώσῃ διάταξιν ἀπαγορεύουσα ἐφήβους συχνάζειν καφενεῖα, χαρτοπαικτεῖν, οἰνοπο-
τεῖν καί καπνίζειν»1047.
Στίς 12 Ἀπριλίου 1922 οἱ Ἐπίτροποι τῆς Μονῆς Βατοπαιδίου ζητοῦν ἀπό τόν Ἐπίσκοπο
«χειροτονηθοῦν ὁ Ἀνδρέας Ἱεροδιάκονος καί ὁ Παΐσιος μοναχός Κελλιῶται Βατοπαιδινοί
τοῦ ἐν Κολιτσοῦ Κελλίου τοῦ Τιμίου Προδρόμου». Στίς 17 Ἀπριλίου ὁ Ἐπίσκοπος πιστο-
ποιεῖ «ὅτι ὁ ἱεροδ. Ἀνδρέας ἐχειροτονήθη πρεσβύτερος καί ὁ Παΐσιος μοναχός εἰς Διά-
κονον»1048.
Στίς 12 Ἀπριλίου 1922 ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης διαβιβάζει στόν Ἐπίσκοπο «ἀνα-
φοράν κατοίκων Παλαιοχωρίου περί ἐκκλ. Ἐπιτροπῆς, ἵνα ἐξοικονομήσῃ ὁ Ἐπίσκοπος τά
πράγματα»1049.
Στίς 20 Ἀπριλίου 1922 ἀπό τόν Ἐπίσκοπο στέλνεται στούς ἱερεῖς τῆς Ἐπισκοπῆς του
«ἐγκύκλιος προτρεπτική πρός συνδρομήν τοῦ ʻʻἘρυθροῦ Σταυροῦʼʼ»1050.
Στίς 20 Ἀπριλίου 1922 ἡ «Ἐπιτροπή διʼ ἐξέτασιν διαφορᾶς σχετ(ικῆς) μέ δάση
Χολ(ομῶντος) καί Δερβενίκου» ἐρωτᾶ τόν Ἐπίσκοπο «ἄν καί ἀπό πότε καί ἕως πότε νέ-
μεται ταῦτα». Ὁ Ἐπίσκοπος ἀπαντᾶ ὅτι τό 1911 βρῆκε «ἀνέκαθεν ὑφιστάμενον ὡς πόρον
τό ἐνοίκιον τοῦ κισλᾶ καί βαλανοκαστάνου αὐτῶν. Τῷ 1916 ἐλήφθησαν ὑπό τοῦ Δημο-
σίου»1051.
Στίς 25 Ἀπριλίου 1922 ὁ Νομάρχης Θεσσαλονίκης ζητεῖ ἀπό τόν Ἐπίσκοπο «οἱ ναοί νά
ὁρίσουν τί δύνανται νά προσφέρουν κατʼ ἔτος ὑπέρ τῶν 2 ὀρφανοτροφείων ὀρφανῶν πο-
λέμου καί 2 οἰκοτροφείων Διδασκαλείων συστησομένων ἐν Θεσσαλονίκῃ ὑπό τῆς Κυ-
βερνήσεως». Στίς 2 Μαΐου ὁ Ἐπίσκοπος συστήνει στίς ἐπιτροπές τῶν Ναῶν «νά ψηφίσουν
κονδύλιον ὑπέρ τοῦ εὐαγοῦς σκοποῦ καί νά δηλώσουν τοῦτο τῇ ἐπισκοπῇ»1052.
Στίς 28 Ἀπριλίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ὑποδεικνύει στόν Ἐπιθεωρητή Σχολῶν (γιά τή
Βαρβάρα) «ὡς μέλη Σχολ. ἐπιτροπῆς ἐκ μέρους Κοινότητος Δ. Ἀγγέλου (Πρ.), Ἰω. Παπα-
ευσταθίου (Ταμ.) καί μέλος Περ. Πιτάρης»1053.
Στίς 28 Ἀπριλίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἐκδίδει γιά τήν ἐκκλησία τῆς Βαρβάρας «Κατα-
κυρωτικόν ἐκλογῆς ἐπιτρόπων Δ. Παπαστερίου (Πρ.), Δ. Ἀγγέλου (Γρ.), Μιχ. Ἀποστόλου
(Ταμ.), Ἀθ. Τζάτζου καί Ἀποστόλου Ἠλία διά τόν ναόν Ἁγίου Γεωργίου καί Ἁγίου Ἀθανα-
σίου, καί Κ. Στεργιάρα, Κ. Εὐθυμίου καί Ἰω. Παπαστερίου ἐπιτρόπων Ναοῦ Εὐαγγελι-
σμοῦ»1054.
Στή 1 Μαΐου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἀπαντώντας σέ αἴτηση τοῦ Ἐλ. Τσιωλάκη Προέδρου
Πολιτ(ικοῦ) Συλλόγου Παλαιοχωρίου γράφει «ὅτι δέν ἐπιτρέπεται ἐκκλησιαστικῶς προ-
σκαλεῖν ἕτερον ἱερέα ἤ τόν τῆς ἐνορίας του ἕκαστον χριστιανόν»1055.
Στή 1 Μαΐου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος προτρέπει τούς ἱερεῖς τοῦ Παλαιοχωρίου «μένωσιν
οὐδέτεροι εἰς τά πολιτικά καί κοινοτικά κόμματα τῆς χώρας των»1056.
Στή 1 Μαΐου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ζητεῖ πληροφορίες ἀπό τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονί-
κης «πῶς θά γίνῃ ὁ ἑορτασμός τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου συμπίπτοντος μέ τό Σάββατον
τῶν ψυχῶν». Στίς 7 Μαΐου ὁ Μητροπολίτης ἀπαντᾶ: «Κατά τό δοκοῦν ὑμῖν»1057.
Στίς 5 Μαΐου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος στέλνει ἐγκύκλιο (στούς Ναούς τῆς Ἐπισκοπῆς), στήν
ὁποία κάνει ἔκκληση, «ἵνα συνδράμωσιν τόν οἶκον Τυφλῶν»1058.
Στίς 15 Μαΐου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἐνημερώνει τούς ἱερεῖς τῆς ἐπισκοπῆς του ὅτι: «Ἀκο-
λουθία ψυχῶν ψαλήτω Παρασκευήν, Ἀπόδοσις Ἀναλήψεως Πέμπτην. Σάββατον ἁγίου
Κωνσταντίνου καταβασίαι ʻʻΘείῳ καλυφθείςʼʼ, Κοντάκιον ʻʻΚωνσταντῖνος σήμερονʼʼ»1059.
Στίς 15 Μαΐου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ζητεῖ ἀπό τόν Ὑπουργό Παιδείας «ἐπεκταθῇ νόμος
περί ἐνοριῶν Π. Ἑλλάδος καί ἐν νέαις χώραις»1060.
7
 Στίς 16 Μαΐου 1922 ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης γράφει στόν Ἐπίσκοπο ὅτι «ἀκο-
λουθία Ἁγίου Κωνσταντίνου ψαλήσεται Κυριακήν, ὥστε γενήσεται καί δοξολογία»1061.
Στίς 22 Μαΐου 1922 ὁ παπα-Ἄγγελος τοῦ Νεοχωρίου ἀγγέλλει στόν Ἐπίσκοπο «ὅτι
ὑπεδείχθησαν ὡς ἐπίτροποι Διαμαντής Δ. Βαλοδῆμος (Π.), Γεώργιος Δ. Χαϊδευτός (Τ.),
Ἀστέριος Ἀν. Δαβίλας (Γρ.), Ἀστέριος Γκέκας καί Μιχαήλ Μυλωνᾶς σύμβουλοι». Στίς 28
Μαΐου ὁ Ἐπίσκοπος σημειώνει στή διπλανή στήλη ὅτι: «ἐστάλη διοριστήριον Ἔγγρα-
φον»1062.
Στίς 26 Μαΐου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος δίνει ἐντολή στούς ἱερεῖς τῆς ἐπισκοπῆς του «γε-
νέσθω μνημόσυνον 29ην Μαΐου ἐπί ἁλώσει Κων/πόλεως» καί τούς ἐνημερώνει ὅτι «ἀπο-
στέλλεται λόγος κατάλληλος πρός ἀνάγνωσιν»1063.
Στίς 31 Μαΐου 1922 ὁ Ὑπουργός Παιδείας (Ἀθήνα) παρακαλεῖ τόν Ἐπίσκοπο νά συν-
δράμει «καταρτισμόν πίνακος ἐνοριακῶν ναῶν ἀνατεθέντος ἐπιθεωρηταῖς Σχολῶν»1064.
Στίς 8 Ἰουνίου 1922 ἡ Ἱερά Κοινότητα Ἁγ. Ὄρους (Καρυές) «παρακαλεῖ Ἐπίσκοπον,
ἵνα προστῇ εἰς ἐγκαθίδρυσιν Ἡγουμένου Μονῆς Κωνσταμονίτου Στεφάνου λιαριγκοβι-
νοῦ γενησομένην 19 Ἰουνίου». Στίς 10 Ἰουνίου ὁ Ἐπίσκοπος ἀπαντᾶ «ὅτι δέχεται ἔλθῃ».
Στή στήλη «Παρατηρήσεις» ὁ Ἐπίσκοπος σημειώνει: «Μετέβην καί ἔμεινα ἐν Ἁγίῳ Ὄρει
μέχρι 28ης Ἰουλίου»1065.
Στίς 11 Ἰουνίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ζητεῖ ἀπό τόν Νομάρχη Θεσσαλονίκης ὅ,τι καί τό
μέ ἀρ. Πρωτ. 1935 Ἔγγραφο. Στίς 24 Ἰουνίου ὁ Νομάρχης Θεσ/νίκης «ἀπαντᾶ ὅτι ἐξε-
δόθη ὑπό τοῦ ὑπουργοῦ ἡ ἄδεια»1066.
Στίς 25 Ἰουνίου 1922 ἡ Μονή Ἁγίου Παύλου προσκαλεῖ τόν Ἐπίσκοπο «πρός χειροτο-
νίαν». Στίς 3 Ἰουλίου ὁ Ἐπίσκοπος ἐκδίδει «Πιστοποιητικόν ὅτι ἐχειροτονήθη εἰς πρε-
σβύτερον ὁ Ἱεροδ. Σπυρίδων»1067.
Στίς 27 Ἰουνίου 1922 ἡ Μονή Δοχειαρίου Ἁγ. Ὄρους προσκαλεῖ τόν Ἐπίσκοπο «πρός
χειροτονίαν ἀδελφοῦ αὐτῆς». Στίς 29 Ἰουνίου ὁ Ἐπίσκοπος ἐκδίδει «Πιστοποιητικόν ὅτι
ἐχειροτονήθη εἰς Διάκονον ὁ Ἰγνάτιος»1068.
Στίς 5 Ἰουλίου 1922 ἡ Ἱερά Μονή Μεγίστης Λαύρας Ἁγ. Ὄρους προσκαλεῖ τόν Ἐπί-
σκοπο «πρός χειροτονίαν». Στίς 6 Ἰουλίου ὁ Ἐπίσκοπος ἐκδίδει «Πιστοποιητικόν ὅτι προ-
εχειρίσθη πρεσβύτερον Ἱεροδ. Βενιαμίν ὑποτ(ακτικόν) τοῦ Γέροντος Ἐπιφανίου
Ἱερομ(ονάχου) τοῦ Κελλίου «Ἰωάννης ὁ Θεολόγος» ἐν Προβάτᾳ» καί στίς 5 Ἰουλίου ὁ
Ἐπίσκοπος ἐκδίδει «Πιστοποιητικόν ὅτι ἐχειροτονήθη εἰς Πρεσβύτερον ὁ Ἱεροδ(ιάκονος)
Ἰλαρίων ὑποτ(ακτικός) τοῦ πνευματικοῦ Διονυσίου τοῦ Καθίσματος Ἁγίου Κωνσταντί-
νου»1069.
Στίς 7 Ἰουλίου 1922 ἡ Ἱερά Μονή Μεγ. Λαύρας προσκαλεῖ τόν Ἐπίσκοπο «εἰς χειρο-
τονίαν». Στίς 10 Ἰουλίου ὁ Ἐπίσκοπος ἐκδίδει «πιστοποιητικόν ὅτι ἐχειροτονήθη εἰς πρε-
σβύτερον ὁ ἱεροδ. Ἀρσένιος ὑποτ(ακτικός) Γέρ(οντος) Ναθαναήλ Ρωμούνου Καλύβης
Ἁγίου Ἀρτεμίου» καί στίς 12 Ἰουλίου ὁ Ἐπίσκοπος ἐκδίδει «Πιστοποιητικόν ὅτι ἐχειροτο-
νήθη εἰς πρεσβύτερον ὁ Ἱεροδ. Ἀβίβας ἀδελφός Σκήτης Ρεμουνικῆς τοῦ Τιμίου Προ-
δρόμου»1070.
Στίς 12 Ἰουλίου 1922 ἡ Ἱερά Μονή Γρηγορίου προσκαλεῖ τόν Ἐπίσκοπο «εἰς χειροτο-
νίαν». Στίς 24 Ἰουλίου ὁ Ἐπίσκοπος ἐκδίδει «Πιστοπ(οιητικόν) χειροτονίας εἰς διάκονον
ἀδελφοῦ αὐτῆς Παντελεήμονος»1071.
Στίς 17 Ἰουλίου 1922 ἡ Ἱερά Μονή Ἰβήρων Ἁγίου Ὄρους προσκαλεῖ τόν Ἐπίσκοπο
«εἰς χειροτονίαν». Στίς 18 Ἰουλίου ὁ Ἐπίσκοπος ἐκδίδει «Πιστοποιητικόν ὅτι ἐχειροτο-
νήθη εἰς Διάκονον ὁ μοναχός ἀδελφός Μονῆς Σωκράτης», στίς 19 Ἰουλίου ὁ Ἐπίσκοπος
ἐκδίδει Πιστοπ(οιητικόν) χειροτονίας εἰς Διάκονον Γερμανοῦ, στίς 20 Ἰουλίου ὁ Ἐπίσκο-
πος ἐκδίδει «Πιστοπ(οιητικόν χειροτονίας εἰς Διάκονον Θεοκρίτου» καί στίς 21 Ἰουλίου
ὁ Ἐπίσκοπος ἐκδίδει Πιστοπ(οιητικόν) χειροτονίας εἰς Διάκονον Ἀλέξανδρον»1072.
Στίς 27 Ἰουλίου 1922 δίνονται ἀπό τόν Ἐπίσκοπο στούς ἱερεῖς τῆς ἐπισκοπῆς «Ὁδη-
γίαι διά τόν ἁγιασμόν τῆς 1ης Σεπτ(εμβρίου) καί τῶν Σχολῶν καί διά τήν τέλεσιν τῆς λι-
τανείας τοῦ Σταυροῦ»1073.
Στίς 3 Αὐγούστου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος στέλνει στήν Κοινότητα Ρεβενικίων «Διοριστή-
ριον Γ. Β. Τοπλικιώτη, Δημ. Γ. Καραβασιλικοῦ, Ἰωάννου Γ. Ταραζᾶ μελῶν Ἐπιτροπῆς ἐπί
τῆς διατροφῆς προσκυνητῶν πανηγύρεως»1074.
8
 Στίς 27 Αὐγούστου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος διατάσσει τούς ἱερεῖς τῆς Ἐπισκοπῆς «ψάλλειν
ἀντί Κοινωνικοῦ Κανόνα ἐπί προσδοκίᾳ πολέμου καί ἀναγινώσκειν εὐχήν Μακαρίου Φι-
λαδελφείας»1075.
Στίς 30 Αὐγούστου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἐκδίδει «Πιστοπ(οιητικόν) ὅτι ὁ Ἀναστάσιος Νικ.
Κοτάκης ἐδίδαξε 1908-9 ἐν Νεοχωρίῳ καί 1909-12 ἐν Βαρβάρᾳ»1076.
Στίς 4 Σεπτεμβρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος συστήνει στήν Ἱερά Κοινότητα τόν Ἀπ. Παπαρ-
γυρίου καί τόν Ἐμμ. Σίσυλα «ἀπεσταλμένων Κοιν(ότητος) Παλαιοχωρίου πρός συλλογήν
ἐράνων ὑπέρ τῆς οἰκοδομουμένης Σχολῆς»1077.
Στίς 6 Σεπτεμβρίου 1922 ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ζητεῖ ἀπό τόν Ἐπίσκοπο «συν-
δρομήν ὑπέρ τῶν Προσφύγων ὡς Ἐπίτ(ιμος) Πρόεδρος Ἐπικουρίας Ἐρυθροῦ Σταυροῦ».
Στίς 31 Ὀκτωβρίου ὁ Ἐπίσκοπος ἀπαντᾶ στόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης «ὅτι ἔγινεν ἐπι-
τροπή διά Λιαρίγκοβαν κατά μήνα ἕως ἕξ μήνας θά στέλλῃ 2 χιλ. δραχμάς ἐκ τῶν προαι-
ρετικῶν μηνιαίων συνδρομῶν τῶν κατοίκων. Μέλη αὐτῆς Κ. Μήτσου, Δ. Τσολάκης, Ἰω. Τσα-
πραζλῆς, Β. Κεχαγιᾶς, Β. Βαλιᾶνος, Δ. Καραλιόλιος, Ἰω. Καλαϊτζῆς»1078.
Στίς 10 Σεπτεμβρίου 1922 ἀπό τόν Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως στέλνεται στόν
Ἐπίσκοπο «ἐγκύκλιος, διʼ ἧς συνιστᾶται ἡ χρησιμοποίησις ἱερῶν σκευῶν διά τούς πρό-
σφυγας διά τῆς ἐκπονήσεως αὐτῶν καί προτρέπονται οἱ χριστιανοί νά δώσωσι πλουσίως
τήν συνδρομήν των ὑπέρ αὐτῶν». Στίς 17 Ὀκτωβρίου στούς ἱερεῖς τῶν χωριῶν στέλνον-
ται ἀπό τόν Ἐπίσκοπο «αἱ ἐγκύκλιοι μετά προτροπῆς, ἵνα γένηνται ἐπιτροπαί καί κάμουν
ἐράνους ὑπέρ τῶν προσφύγων»1079.
Στίς 23 Σεπτεμβρίου 1922 ὁ Ὑπουργός Παιδείας (Ἀθήνα) παρακαλεῖ τόν Ἐπίσκοπο
«καταβιβασθῶσιν εἰκόνες τέως βασιλέων καί ἀναρτηθῶσιν νέων βασιλέων Γεωργίου καί
Ἐλισάβετ ἐν κτιρίοις ἐκκλ(ησιῶν) καί σχολικοῖς»1080.
Στίς 6 Ὀκτωβρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος γράφει στήν Κοινότητα Μαχαλᾶ (Γ. Φιλίππου)
ὅτι «δέν ἐγκρίνεται ἡ ἐκλογή τοῦ Φαναρᾶ ὡς ὑπαλλήλου τῆς Ἐκκλησίας καί συνιστᾶται
ὑπόδειξις ἄλλου προσώπου». Στίς 5 Φεβρουαρίου 1923 ὁ Πρόεδρος τῆς Κοινότητας
ἀπαντᾶ στόν Ἐπίσκοπο «ὅτι ἀντεκατεστάθη ὁ Πρόεδρος διά τοῦ Δημητρίου Παντελῆ Ἀθα-
νασιάδου»1081.
Στίς 13 Ὀκτωβρίου 1922 ὁ Ὑπουργός Παιδείας Σιώτης στέλνει μέσω τοῦ ἐπισκόπου
ἐγκύκλιο «πρός τούς διανοουμένους, ἵνα ὑποστηρίξωσι τό ἔργον τῆς ἐπαναστάσεως»1082.
Στίς 24 Ὀκτωβρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἀπευθυνόμενος στούς ἱερεῖς τῶν χωριῶν γρά-
φει ὅτι «ἡ ὑπέρ τῶν προσφύγων συνδρομή γινέσθω καλύτερον ὑπό ἐπιτροπῆς»1083.
Στίς 7 Νοεμβρίου 1922 οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ Ἀλανλῆ ζητοῦν ἀπό τόν Ἐπίσκοπο «διο-
ρισθῇ ἐφημέριος παπα-Γεώργιος Παπαδόπουλος». Στίς 26 Ἰανουαρίου ὁ Ἐπίσκοπος
ἀπαντᾶ στόν Ἱερέα Γεώργιο ὅτι «ἀναγνωρίζεται προσωρινῶς»1084.
Στίς 24 Νοεμβρίου 1922 κάτοικοι τῆς Λιαρίγκοβης ζητοῦν ἀπό τόν Ἐπίσκοπο «νά χει-
ροτονηθῇ ἱερεύς Λιαρίγκοβης κανδηλανάπτης Νικόλαος Νάκος». Ὁ Ἐπίσκοπος στή στήλη
«Παρατηρήσεις» σημειώνει: «Δέν ἐνεκρίθη»1085.
Στίς 27 Νοεμβρίου 1922 ὁ Μητροπολίτης Κασσανδρείας Εἰρηναῖος ζητεῖ μέσω τοῦ
Ἐπισκόπου «ἀπό τήν Ἐπιτροπήν Προσφύγων Λιαρίγκοβης πληροφορίας περί τῆς μέχρι
τοῦδε ἐνεργείας αὐτῆς». Ὁ Ἐπίσκοπος ἀπαντᾶ στόν Μητροπολίτη ὅτι ἡ ἐπιτροπή «συνέ-
λεξε τόν μῆνα Νοέμ(βριον) 2 χιλ. δρ. καί ἔστειλεν εἰς τήν ἐπίκουρον Ἐπιτρ(οπήν) Θεσσα-
λονίκης καί ὅτι ἡ χώρα ἄγονος δέν δύναται θρέψαι πρόσφυγας»1086.
Στίς 28 Νοεμβρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ζητεῖ ἀπό τόν Γενικό Διοικητή (Θεσσαλονίκη)
«ἐξοικονομήσῃ ποσόν ἀλεύρου ἐπισιτισμοῦ διά Λιαρίγκοβαν πωλουμένης τῆς ὀκᾶς ἀλεύ-
ρου δρ. 7». Στίς 30 Νοεμβρίου ὁ Γενικός Διοικητής ἀπαντᾶ «ἵνα σταλῇ ἀντιπρόσωπος πα-
ραλάβη τό ἄλευρον»1087.
Στή 1 Δεκεμβρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος συνιστᾶ στήν Ἱερά Μονή Ἰβήρων «δωρῆσαι
Κοιν(ότητι) Ἱερισσοῦ ἀπαλλοτριωθέν τμῆμα Μετοχίου Κοτσάκι πρός ἀνέγερσιν Σχολῆς
μετά τοῦ ἐν αὐτῷ πύργου»1088.
Στίς 4 Δεκεμβρίου 1922 ἀπό τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης «καλεῖται ὁ Ἐπίσκοπος
παρευρεθῇ ἐπισκοπικήν σύνοδον 9ης Δεκεμβρίου»1089.
Στίς 12 Δεκεμβρίου 1922 ἀπό τήν Ἐπισκοπική Σύνοδο Θεσσαλονίκης (Θεσσαλονίκης
Γεννάδιος, Κίτρους Παρθένιος, Καμπανίας Διόδωρος, Πολυανῆς Φώτιος) «ἀγγέλλεται εἰς
9
τά χωρία τῆς ἐπισκοπῆς ὅτι ἐξελέγη τοποτηρητής τῆς χηρευούσης ἐπισκοπῆς Ἀρδαμε-
ρίου ὁ ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ». Στίς 21 Δεκεμβρίου ἀπό τόν Ἐπίσκοπο «ἐστάλη ἀντίγραφον
πρός ἀνάγνωσιν ἐν τοῖς ἱεροῖς Ναοῖς τῆς Ἐπισκοπῆς». Στή στήλη «Παρατηρήσεις» ὁ Ἐπί-
σκοπος σημειώνει (γιά τή συνεδρία τῆς Συνόδου): «ὁ Ἐπίσκοπος μετέβη καί ἔλαβε μέρος
εἰς τήν σύνοδον.Αὕτη διώρισεν αὐτόν Τοποτηρητήν ἐπίσκ(οπον) Ἀρδαμερίου» καί (γιά τό
Ἔγγραφο τῆς συνοδικῆς ἀπόφασης): «Ἐν Γαλατίστῃ ἀνεγνώσθη 18 Δεκ(εμβρίου)»1090.
Στίς 12 Δεκεμβρίου 1922 ἡ Ἐκκλ. Ἐπιτροπή καί ἡ Κοιν(οτική) Ἐπιτροπή ζητοῦν ἀπό τόν
Ἐπίσκοπο «νά διορισθῇ Ἐφημέριος ἐν Μαχαλᾷ ὁ ἱερομόναχος Ματθαῖος πρόσφυξ». Στίς
24 Δεκεμβρίου ὁ Ἐπίσκοπος ἀπαντᾶ στόν Ἱερέα Ματθαῖο ὅτι «ἀπαγορεύεται ἱερουργεῖν
Μαχαλᾷ καί Ἰσβόρῳ πρίν λάβῃ ἄδειαν». Στίς 9 Ἰανουαρίου 1923 ὁ Ἐπίσκοπος στή στήλη
«Παρατηρήσεις» σημειώνει: «Ἐπετράπη αὐτῷ προσωρινῶς ἐφημερεύειν»1091.
Στίς 14 Δεκεμβρίου 1922 Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης διαβιβάζει στόν Ἐπίσκοπο
«ἔγγραφον ἐν ἀντιγράφῳ τοῦ 11ου Γραφείου Ἐπαναστάσεως συνιστῶντος συνεννόησιν
μετά τῶν ἀρχιερέων πρός διορισμόν εἰς κενάς θέσεις προσφύγων ἱερέων καί παρακαλεῖ
προτιμῶμεν διαθέτωμεν πρόσφυγας ἱερεῖς εἰς κενάς θέσεις ἐκ τῶν πολλῶν εὑρισκομέ-
νων ἐν Θεσσαλονίκῃ»1092.
Στίς 20 Δεκεμβρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἐνημερώνει τόν Γενικό Ἐπιθεωρητή (Σχολείων)
«ὅτι ἡ Σχολ(ική) Ἐπιτροπή Γαλατίστης ἐφρόντισε διʼ οἴκημα Ἡμιγυμνασίου καί περιμένει
τόν Διδάσκαλον διά τήν ἔναρξιν τῆς λειτουργίας αὐτοῦ»1093.
Στίς 21 Δεκεμβρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἐνημερώνει τούς Ἰω. Ζαφειρόπουλο, Κατάκαλο
Κιούρτη καί Ἰωάν. Γαβανᾶ «ὅτι διωρίσθησαν μέλη τῆς Σχολ(ικῆς) Ἐπιτροπῆς Ἡμιγυμνα-
σίου Γαλατίστης»1094.
Στίς 21 Δεκεμβρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἀγγέλλει στόν οἰκονόμο Παπα-Δημήτριο στή
Γαλάτιστα «ὅτι διορίζεται ἀντιπρόσωπος τοῦ Ἐπισκόπου, ἵνα ἐκδίδῃ ἀδείας εἰς τά πέριξ
χωρία καί ἀντιπροσωπεύῃ αὐτόν εἰς τήν Σχολ(ικήν) Ἐπιτροπήν Ἡμιγυμνασίου καί εἰς τήν
ἐπιτροπήν ὑπέρ τῶν προσφύγων1095.
Στίς 21 Δεκεμβρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος συνιστᾶ στήν Ἐκκλησιαστική Ἐπιτροπή Ἰσβό-
ρου «καλέσωσι διʼ ἑορτάς Δωδεκαημέρου Ἀρχιμανδρίτην Κορνήλιον». Ἡ Ἐκκλ. Ἐπιτροπή
ἀπαντᾶ «ὅτι ἀρκοῦνται εἰς τούς ἱερεῖς των»1096.
Στίς 24 Δεκεμβρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος στέλνει ἐγκύκλιο στούς ἱερεῖς Γοματίου καί
Στρατονίου καί στούς Προέδρους τῶν Κοινοτήτων Ἰσβόρου καί Μαχαλᾶ «διʼ ἧς διατάσ-
σεται ἡ σύγκλησις συνεδρίας πρός ἐκλογήν ἐπιτροπῶν»1097.
Στίς 24 Δεκεμβρίου 1922 ὁ Ἐπίσκοπος ἀγγέλλει στούς ἱερεῖς Νεοχωρίου «ὅτι θά μεί-
νουν ἐν Μαχαλᾷ μέχρις 6 Ἰαν(ουαρίου). Ὁρίζεται ἡ ἐκλεγεῖσα τόν Μάϊον ἐκκλ. Ἐπιτροπή
νά μείνῃ τό ἔτος 1923 ἡ αὐτή»1098.
Στίς 29 Δεκεμβρίου 1922 ὁ παπα-Κωνσταντῖνος τοῦ Στρατονίου ἀγγέλλει στόν Ἐπί-
σκοπο «ἐκλογήν Ἐπιτροπῆς Ἐκκλ(ησιαστικῆς) Χρ. Θεοδωρίδη, (τ.), Ἀργ. Καρᾶ, Μανώλη
Κοσμᾶ, Ἰω. Δημητρακούδη». Στίς 9 Ἰανουαρίου ἀπό τόν Ἐπίσκοπο «στέλλεται διοριστή-
ριον ἔγγραφον»1099.
Στίς 30 Δεκεμβρίου 1922 ἀπό τόν Ἐπίσκοπο ἀγγέλλεται στήν «ἐκκλησία Γαλατίστης»
«ἡ ἕνωσις ὅλων τῶν ἐνοριῶν αὐτῆς εἰς μίαν ἐνορίαν, μίαν ἐκκλησίαν μέ 4 ἱερεῖς ἐφημε-
ρεύοντας κατά σειράν καί διορίζονται ἐπίτροποι τῆς μιᾶς ἐκκλησίας Βασ. Παραδείσης
(Πρ.), Μανώλης Κατάκαλος (ταμ.), Νικ. Δάγκας (γραμ.), Δ. Ἀβέρης, Χρ. Γεωργίου, Δημ.
Ζάχου Γεράκης (Σύμβ.)»1100.

Σημειώσεις
981. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2000β΄.
982. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2001 καί 1989.
983. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2002.
984. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2003 καί 1986.
985. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2004.
986. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2005.
987. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2006.
988. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2008.
989. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2009 καί 1169.
990. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2023 καί 11976 (καί ὄχι
1986).
991. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2010.
992. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2011.
993. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2012.
994. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2013.
995. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2015.

10
996. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2020.
997. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2021.
998. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2033.
999. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2042.
1000. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2041.
1001. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2027.
1002. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2022.
1003. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2024.
1004. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2025.
1005. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2026.
1006. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2031.
1007. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2060.
1008. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2028.
1009. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2029.
1010. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2028.
1011. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2035.
1012. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2034.
1013. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2043 καί 2022.
1014. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2036 καί 2029.
1015. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2037 καί 2032.
1016. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2039.
1017. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2040.
1018. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2044.
1019. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2045.
1020. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2047.
1021. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2048.
1022. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2049.
1023. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2050.
1024. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2050.
1025. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2052.
1026. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2053.
1027. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2055 καί 2043.
1028. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2056.
1029. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2057.
1030. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2058 καί 2050.
1031. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2059.
1032. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2061.
1033. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2062.
1034. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2063.
1035. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2064.
1036. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2066.
1037. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2067.
1038. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2028.
1039. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2069 καί 2056.
1040. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2070.
1041. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2071.
1042. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2072.
1043. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2073. (Δέν εἶναι γνω-
στό τό πατριδωνύμιο Γιακίνια. Ἀπό τό ἑπόμενο
ἔγγραφο ὑποθέτω ὅτι βρίσκεται στήν περιοχή τῆς
Θεσσαλονίκης. Ἴσως νά ἀναφέρεται στό χωριό Γε-
ρακίνα).
1044. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2074.
1045. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2075.
1046. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2076.
1047. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2078.
1048. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2079.
1049. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2080.
1050. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2081.
1051. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2082.
1052. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2089.
1053. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2083.
1054. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2084.
1055. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2086.
1056. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2087.
1057. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 208.
1058. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2090.
1059. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2093.
1060. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2094.
1061. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2095.
1062. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2098.
1063. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2097.
1064. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2101.
1065. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2102.
1066. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2099. (Τό μέ ἀρ. 1935
Ἔγγραφο ἀφορᾶ σέ ἔκδοση ἄδειας ἐράνων ἀπό ἐπι-
τροπή γιά τήν ἀνοικοδόμηση ἐρειπωμένου παρεκ-
κλησίου στά Ρεβενίκια).
1067. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2104.
1068. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2103.
1069. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2105 καί 2106.
1070. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2107 καί 2108.
1071. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2107 καί 2113.
1072. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2109 καί 2112.
1073. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2119, καί Δημ. Θ. Κύ-
ρου, 1. Τά «Χρονικά Ναοῦ Ἁγίου Στεφάνου
Ἀρναίας» τοῦ Μητροπολίτη Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους
καί Ἀρδαμερίου Σωκράτη, ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 81/Ὀκτ.-Δεκ.
2008, σσ. 3-4, καί 2. Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ,
Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου Σωκράτης Σταυρί-
δης (1866-1944), Ἀρναία 2018, σ. 82.
1074. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2115.
1075. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2118.
1076. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2120.
1077. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2121.
1078. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2129.
1079. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2127.
1080. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2124.
1081. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2124. (Ἐπαναλαμβά-
νεται ἀπό παραδρομή ὁ ἴδιος ἀριθμός Πρωτοκόλ-
λου).
1082. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2142.
1083. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2128.
1084. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2163.
1085. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2141.
1086. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2138.
1087. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2131.
1088. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2132α΄.
1089. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2132β΄.
1090. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2133.
1091. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2139.
1092. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2140.
1093. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2134.
1094. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2135.
1095. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2136.
1096. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2137.
1097. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2146.
1098. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2147.
1099. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2149α΄.
1100. Βλ. Α.Ε.Ι.Α.Ο., Πρωτ. ἀρ. 2148.
11
 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΑΡΧΕΙΩΝ
Στήν Ἀρναία ὑπάρχουν ἀρκετά Ἀρχεῖα παλαιῶν ἑλληνικῶν ἐγγράφων (στήν πλειοψη-
φία τους οἰκογενειακά). Ἡ στήλη αὐτή καταγράφει-καταλογογραφεῖ κατά χρονολογική σει-
ρά ὅσα ἀπʼ αὐτά ἔχουν ἐντοπισθεῖ καί ἐνδιαφέρουν.
Συνεχίζουμε μέ τά ἔγγραφα τοῦ Ἀρχείου τοῦ Μακεδονομάχου Κωνσταντίνου Ζαμπούνη
(καπετάν Νταλιάνη), τά ὁποῖα ἔθεσε στή διάθεσή μας γιά φωτοτύπηση καί δημοσίευση ὁ ἐγγο-
νός του Δημήτριος Γ. Ζαμπούνης καί τόν εὐχαριστοῦμε.

ΛΓ΄. (1) ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΓΡΑΦΩΝ-ΑΡΧΕΙΟΥ

ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΖΑΜΠΟΥΝΗ
(ΚΑΠΕΤΑΝ ΝΤΑΛΙΑΝΗ).

1. Πιστοποιητικόν, Λιαρίγκοβη 21-9-1919, φ. 1 (φ. 1 β΄ κενό) 193Χ277.

Ὁ Πρόεδρος τῆς Κοινότητας Λιαριγκόβης Κων. Δ. Μαχαιρᾶς1 πιστοποιεῖ ὅτι ὁ Ζαμπούνης
ἤ Δαλιανόπουλος Κωνσταντῖνος τοῦ Χριστοδούλου εἶναι γραμμένος στό Μητρῶο Ἀρρέ-
νων τῆς Κοινότητας μέ ἔτος γεννήσεως 18842, καί Ἕλλληνας, πού ἀπόκτησε τήν ἑλληνι-
κή ἰθαγένεια «διά τῆς ἀθρώας πολυτογραφύσεώς του συμφώνως πρός τήν συνθήκην τῶν
Ἀθηνῶν»3, μέ σκοπό ἔκδοσης τοῦ Πιστοποιητικοῦ τήν ἔκδοση διαβατηρίου. Τό πιστοποιητικό
συμπληρώνεται στό τέλος μέ τή φράση:  «Τυγχάνει δέ ἐκ τῶν Ὁμοίρων τῆς Βουλγαρίας»4.
[Τό ἔγγραφο ὑπογράφεται ἀπό τόν πρόεδρο τῆς Κοινότητας Κ.Δ. Μαχαιρᾶ καί σφρα-
γίζεται μέ τή στρογγυλή κοινοτική σφραγίδα (πράσινου χρώματος), ἡ ὁποία ἔχει διάμετρο
3,9 ἑκ., κυκλικά ἀναγράφεται μέ κεφαλαῖα γράμματα ἡ φράση: «ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.
ΕΠΑΡΧΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ» καί στό κέντρο ἀναγράφεται ἡ φράση: «ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΛΙΑΡΙΓΚΟΒΗΣ»,
πάνω ἀπό τήν ὁποία ὑπάρχει ἡ παράσταση τοῦ ἐθνοσήμου. Στό πάνω ἀριστερό περιθώριο,
πού εἶναι κενό, χαρτοσημαίνεται μέ τρία χαρτόσημα, 1 τῶν 25 λεπτῶν καί 2 ὅμοια τῆς «ΕΛ-
ΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ» μέ τήν παράσταση τῆς Νίκης πού πατᾶ σέ 4 σημεῖα τῆς Ἑλλάδας,
πού ἀπελευθερώθηκαν κατά τά ἔτη 1912-1914 (Ἤπειρος, Μακεδονία, Κρήτη καί Νῆσοι Αἰγαί-
ου), τά ὁποῖα σφραγίζονται μέ τήν κοινοτική σφραγίδα. Τό ἔγγραφο ἔχει ἀριθμό (πρωτο-
κόλλου) 32].
2. Προικοσύμφωνον, Λιαρίγκοβη 21-8-1922, φφ. 2 (φ. 2β΄ κενό), 188Χ240. Ὁ ἀδελφός
Κων. Χρ. Ταλιάνης5 σκοπεύοντας νά ὑπανδρεύσει τήν ἀδελφή του6 μέ τόν Γεώργιο Παύλου
Ρεπάνη7 εὔχεται στούς μελλόνυμφους «καλήν στερέωσιν ὡς ἐφικτόν καταθίμιον»8 καί δί-
νει στήν ἀδελφή του ὡς προῖκα 35 εἰδῶν τεμάχια ρούχων καί ὑφαντῶν ἀξίας 10.915 δραχμῶν
«ἀπέναντι τῆς περιουσίας τόν Ἄλλον ἀδελφῶν9 καί τῆς Πατρικῆς10 μας περιουσίας τό ἀνά-
λογον της», ἡ ὁποία θεωρεῖ τόν ἑαυτό της «ἀπιλαγμένην» τῆς πατρικῆς της περιουσίας «διό
καί εἰς ἔνδιξην συνετάχθη τό παρόν μαρτιρικόν11 προικοσυμφονον».
[Τό Ἔγγραφο ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες «Ἰωάννης Ρουκᾶς»12 καί «κοσταντηνος Ρηγας
(;)13 καί «Οι αδελφοί»14].
3. Πιστοποιητικόν, Λιαρίγκοβη, 1-11-1922, φ. 1 (φ. 1 β΄ κενό), 195Χ258.
Ὁ πρόεδρος τῆς Κοινότητας Λιαριγκόβης Γεώργιος Κυρούδης πιστοποιεῖ ὅτι ὁ στρα-
τιώτης Ζαμπούνης ἤ Δαλιανόπουλος Γεώργιος τοῦ Χριστοδούλου γεννηθείς τό 189815 «κατά
τόν ἀποκλεισμόν τοῦ Παγγαίου τοῦ 1916 μετεφέρθ(η) (ὡς ὅμηρος) ὑπό τῶν Βουλγάρων»16.
[Τό Ἔγγραφο ὑπογράφει «ὁ Πρόεδρος Λιαριγκόβης», σφραγίζεται μέ τήν Κοινοτική
σφραγίδα (βλ. Ἔγγραφο ἀρ. 1) καί χαρτοσημαίνεται μέ 5 χαρτόσημα, 1 τῆς «ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ» (βλ. Ἔγγραφο ἀρ. 1) τῶν 2 δραχμῶν, 4 τοῦ Βασιλείου Ἑλλάδος τῶν 10 λεπτῶν
τά 3 καί 50 λεπτῶν τό 1 καὶ μέ τό ἐθνόσημο στό κέντρο μέσα σέ κύκλο μέ τούς ἡρακλεῖς.

12

Ὁ Κων. Ζαμπούνης μέ τά παλληκάρια του τό 1912 (δεύτε-
ρος ἀπό ἀριστερά) στήν αὐλή τῆς ἐκκλησίας τοῦ χωριοῦ
Ἅγιος Πρόδρομος Χαλκιδικῆς. Δεξιά του ὁ Βασίλειος Μα-
λανδρής (Νεοχώρι) καί ἀριστερά του Ἰωάννης Μπαϊρα-
χτάρης (Βαρβάρα) καί Δημ. Στίνης (Γαλάτιστα).
Στό κέντρο τοῦ φύλλου ὑπάρχουν 2 ὀπές δια-
στάσεως 3,7Χ1,6 ἑκ. καί 3,5Χ1,5 ἑκ. Τό ἔγγραφο
ἔχει ἀριθμό Πρωτοκόλλου 449].
4. Προικοσύμφωνον, Λιαρίγκοβη, 21-6-1924,
φ. 1, 27Χ11,5.
«Ὁ Ἀδελφός Ἀστέριος Θεοδωσίου Καρα-
στέργ(ιου)17 και η μήτηρ Στυργιάννου Θεοδω-
σίου Καραστέργ(ιου)»18 σκοπεύοντας νά παν-
τρέψουν τήν κόρη τους Λίζα19 μέ τόν Κων-
σταντῖνο Χρ. Ταλιάνη πρῶτα εὔχονται σʼ αὐτούς
«καλήν Στερεωσήν καί πάν εφετόν καταθύμιον»
μετά δίνουν σʼ αὐτήν ὡς προῖκα στίς 7 Ἰουνίου
1924 «ἀπέναντι τῆς περιουσίας τῶν ἄλλων τέ-
κνων»20 τους 35 εἰδῶν τεμάχια ρούχων καί
ὑφαντῶν ἀξίας 18.470 δραχμῶν καί «ἐνέα υκο-
σάρια φλορία χρισά», ἀξίας 500 δραχμῶν, δηλ.
«τό ἀνάλογόν της», ἡ ὁποία στό ἑξῆς ἀπέχει ἀπό
τήν πατρική της περιουσία.
[Τό Ἔγγραφο ὑπογράφουν «οἱ Μάρτυρες
Παπα-Δημητρ. Ζωγράφος21, Κ.Δ. Μήτ(σιου)22,
Γ.Χρ. Τρικαλ(ιώτης)23»].
5. Πιστοποιητικόν, Πολύγυρος 3-2-
1926, φ. 1 (φ 1β΄ κενό), 184Χ275.
Τό Στρατολογικό Γραφεῖο Πολυγύ-
ρου πιστοποιεῖ ὅτι ὁ Ζαμπούνης Κων-
σταντῖνος τοῦ Χριστοδούλου τακτοποι-
ήθηκε νομικά καταβάλλοντας 3.000 δρχ.
«πρός ἀπόδειξιν τῆς στρατολογικῆς του
καταστάσεως».
[Τό Ἔγγραφο ὑπογράφεται ἀπό τόν
Διευθυντή τοῦ Στρατολογικοῦ Γραφείου
Χαλκιδικῆς (ὑπογραφή δυσανάγνωστη)
καί σφραγίζεται μέ τή στρογγυλή ὑπη-
ρεσιακή σφραγίδα, διαμέτρου 3,5 ἑκ., ἡ
ὁποία κυκλικά φέρει τόν λογότυπο:
«ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΙΚΟΝ ΓΡΑΦΕΙΟΝ ΧΑΛΚΙΔΙ-
ΚΗΣ» καί στό μέσο τοῦ κέντρου ἀνα-
γράφονται οἱ λέξεις «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟ-
ΚΡΑΤΙΑ». Ἀριστερά τῆς ὑπηρεσιακῆς
ὑπογραφῆς καί σφραγίδας εἶναι ἐπικολ-
λημένη ἡ φωτογραφία τοῦ Κων. Ζαμ-
πούνη (προφανῶς σύγχρονη), ἡ ὁποία
σφραγίζεται στίς 4 ἄκρες (γωνίες) της μέ
ἰσάριθμες καί ὅμοιες κυκλικές σφραγίδες
διαμέτρου 3,5 ἑκ., οἱ ὁποῖες κυκλικά φέ-
ρουν τόν λογότυπο:  «ΣΤΑΘΜΟΣ ΧΩΡΟ-
ΦΥΛΑΚΗΣ ΛΙΑΡΙΓΚΟΒΗΣ» καί στό μέσο
τοῦ κέντρου ἀναγράφονται οἱ λέξεις:
«ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ». Ἀριστερά
τῆς φωτογραφίας καί τῶν σφραγίδων τοῦ
Σταθμοῦ ὑπογράφει δυσανάγνωστα «ὁ
εἰσηγητής» γιά τήν ἔκδοση τοῦ Πιστο-
ποιητικοῦ καί κάτω ἀπό αὐτόν τόν... συ-
νωστισμό (ὑπογραφές (2), φωτογραφία (1)
καί σφραγίδες (5)) τό Ἔγγραφο «μασκο-
φοροῦν» (!) δέχεται τήν χαρτοσήμανση
μέ 9 (ἐννέα) χαρτόσημα, 5 τῆς Ἑλληνικῆς
Δημοκρατίας καί 4 τοῦ Βασιλείου τῆς
Ἑλλάδος σέ 3 σειρές (ὡς καί τά πολι-
τεύματα συνωστίζονταν, ποιό νά ἐπι-
κρατήσει!), ἀξίας 5 δρχ. (τά 3) καί 10
λεπτῶν (τά 2) τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρα-
τίας καί 2 δρχ. (τά 2) καί 40 λεπτῶν (τά 2)
τοῦ Βασιλείου τῆς Ἑλλάδος. Στό τέλος
κάποιος γραμματιζούμενος ἔβγαλε τή
μάσκα ἀπό τό ἔγγραφο καί ἔγραψε βια-
στικά τή λέξη «ἄκυρον» σέ κάθε μία ἀπό
τίς τρεῖς σειρές τῶν χαρτοσήμων, «διά
πᾶν ἐνδεχόμενον»!].
13
 8. Ἄδεια θήρας, Ἀρναία 3-9-1935, φ.
1 (φ. 1β΄ κενό), 190Χ210.
Τό Δασαρχεῖο Ἀρναίας27 δίνει ἄδεια
θήρας γιά τό χρονικό διάστημα 3-9-1935
ἕως τίς 16-3-1936 στόν Κων. Χρ. Ζαμ-
πούνη, ὕστερα ἀπό αἴτηση πού κατέθε-
σε ὁ δικαιοῦχος. Στήν διπλανή στήλη κα-
ταγράφονται: «Γενικαί διατάξεις θήρας
ἰσχύουσαι καθʼ ἅπαν τό κράτος».
[Τό Ἔγγραφο ὑπογράφεται δυσα-
νάγνωστα καί σφραγίζεται μέ τήν στρογ-
γυλή σφραγίδα πού κυκλικά φέρει τόν λο-
γότυπο: «ΔΑΣΑΡΧΕΙΟΝ ΑΡΝΑΙΑΣ» καί
στό κέντρο γράφεται δυσανάγνωστη
φράση (ἴσως ἡ φράση: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗ-
ΜΟΚΡΑΤΙΑ») καί πάνω ἀπό τό ἀριστερό
μισό τμῆμα της σφραγίδας εἶναι ἐπικολ-
λημένη ἡ φωτογραφία τοῦ αἰτοῦντα. Τό
Ἔγγραφο ἔχει αὔξοντα ἀριθμό 43103].
9. Διαβιβαστικό, Ἀθήνα 9-9-1935, φ.
1 (φ. 1β΄ κενό), 185Χ275.
«Τό Γραφεῖον Ὑπουργοῦ Υ.Σ.»
(Ὑπουργείου Στρατιωτικῶν) ὑποβάλλει
«πρός τό ΙΙ Τμῆμα Προσωπικοῦ Υ.Σ.»
6. Εἰδική ἄδεια θήρας, Στρατονίκη, 27-6-1928,
(Ἀθῆναι), «ἐντολῇ κ. Ὑπουργοῦ», «λόγῳ
φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 95Χ151.
ἁρμοδιότητος» τήν ὑποβληθεῖσα «ἄδεια
Τό Δασαρχεῖον Ἰσβόρου24 χορηγεῖ στόν
θήρας» τοῦ Κων. Χρ. Ζαμπούνη ὡς ἀνε-
Κων. Χρ. Δαλιανόπουλο κάτοικο Λιαριγκόβης
παρκῆ.
ἄδεια κυνηγίου γιά λύκους, ἀγριόχοιρους, τσα-
[Τό Ἔγγραφο ὑπογράφεται δυσα-
κάλια, ἄρκτους καί εἴδη κορώνης καί κόρακος μέ-
νάγνωστα ἀπό ἁρμόδιο ἀξιωματικό τοῦ
χρι 15 Αὐγούστου τοῦ ἔτους αὐτοῦ.
Ὑπουργείου Στρατιωτικῶν, ἔχει ἀριθμό
[Τό Ἔγγραφο εἶναι ἔντυπο καί τά κενά συμ-
Πρωτοκόλλου 1958 καί εἶναι ἀσφράγι-
πληρώνονται χειρόγραφα, ὑπογράφει δυσανά-
στο].
γνωστα ἀνώνυμος καί χωρίς ὑπηρεσιακή ἰδιότητα
10. Ἄδεια κυνηγίου, Ἀρναία, 14
δασικός ὑπάλληλος καί σφραγίζεται μέ τήν
8/βρίου 1945, φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 175Χ190.
στρογγυλή ὑπηρεσιακή σφραγίδα, ἡ ὁποία κυ-
Τό Δασαρχεῖο Ἀρναίας ἐκδίδει ἄδεια
κλικά ἀναγράφει «Δασαρχεῖον Ἰσβόρου» καί
κυνηγίου, ἡ ὁποία ἰσχύει «διά τήν περι-
στό κέντρο ὑπάρχει ἡ παράσταση τοῦ ἐθνοσή-
φέρειαν τῆς VII κυνηγετικῆς ζώνης, ἤτοι
μου].
τήν περιφέρειαν τῶν δασαρχείων καί δα-
7. Ὑπεύθυνος Δήλωσις, Ἀρναία 4-11-1929, φ.
σονομείων Μακεδονίας» ἀπό τίς 14
1 (φ. 1β΄ κενό) 184Χ276.
Ὀκτωβρίου 1945 ἕως τίς 10 Μαρτίου
Ὁ Κωνσταντῖνος Χριστ. Ζαμπούνης δηλώνει
1946. Στή διπλανή στήλη (διαστ. 125
ὅτι ὑπηρέτησε «ὡς ὁπλαρχηγός πρωτοπαλλή-
ἑκ.) καταγράφονται ἀπαγορευτικές δια-
καρον κατά τόν Μακεδονικόν Ἀγώνα» μέ τό
τάξεις γιά ὅλο τό Κράτος.
14μελές ἀνταρτικό Σῶμα τοῦ Ὁπλαρχηγοῦ πε-
[Τό Ἔγγραφο ἔχει αὔξοντα ἀριθμό
ριφέρειας Σερρῶν Νίκου Τζαβέλα25 κατά τά ἔτη
138454/54, ὑπογράφεται δυσανάγνωστα
1907 καί 1908.
από τόν Δασάρχη Ἀρναίας28, σφραγίζε-
[Τό Ἔγγραφο εἶναι ἀκριβές ἀντίγραφο τοῦ
ται μέ τή στρογγυλή σφραγίδα τοῦ Δα-
πρωτοτύπου καί δέν ὑπογράφεται]26.
σαρχείου μέ τόν λογότυπο κυκλικά:
14
«ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΔΑΣΑΡΧΕΙΟΝ ΑΡ-
ΝΑΙΑΣ» καί στό κέντρο του ἐθνόσημο. Πάνω ἀπό
τό ἀριστερό μισό τμῆμα τῆς σφραγίδας εἶναι ἐπι-
κολλημένη ἡ φωτογραφία τοῦ αἰτοῦντα (διαφο-
ρετική ἀπό τήν προηγούμενη, τοῦ ἐγγράφου 8).
11. Δελτίο Ταυτότητας, Ἀρναία, 27-12-1952,
φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 143Χ93.
Ἡ «Ὑποδιοίκησις Χωρ/κῆς Ἀρναίας», ἐκδίδει
τό μέ ἀρ. 11.076 Δελτίο Ταυτότητας (βλ. εἰκόνα)
γιά τήν Ζαμπούνη Λίζα (Ἐλισάβετ;) τοῦ Θεοδο-
σίου καί τῆς Στεριανῆς, τοῦ γένους Θεοδοσίου
Καταστέριου, πού γεννήθηκε τό 1885 στήν
Ἀρναία (τότε Λιαρίγκοβη), μέ ἐπάγγελμα οἰκια-
κά, ὑπηκοότητα ἑλληνική καί θρήσκευμα Ὀρθό-
δοξος.
[Τό Ἔγγραφο ὑπογράφει ὁ Διοικητής τῆς
Ὑποδιοίκησης Χωροφυλακῆς Ἀρναίας μέ δυσα-
νάγνωστη ὑπογραφή σφραγίζοντάς το μέ τήν
στρογγυλή σφραγίδα τῆς Ὑπηρεσίας, ἡ ὁποία
(σφραγίδα) ἔχει διάμετρο 3,5 ἑκ., λογότυπο κυ-
κλικά τή φράση «ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ
ΑΡΝΑΙΑΣ», καί στό κέντρο τόν ἡμικυκλικό λο-
γότυπο «ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ» καί τό
ἐθνόσημο μέ τό στέμμα καί καλύπτει τμῆμα τοῦ Ὁ Κων. Χ. Ζαμπούνης καί ὁ διδάσκαλος
Γεώργιος Κυράτσος τό 1915 (;)
κάτω μέρους τοῦ Ἐγγράφου, καί μέ τήν ἴδια
σφραγίδα, ἡ ὁποία καλύπτει μικρό τμῆμα τῆς φω- [Τό Ἔγγραφο εἶναι «ἀκριβές ἀντί-
τογραφίας τῆς Λίζας Ζαμπούνη, κάτω ἀπό τήν γραφο, ἀπό τό πρωτότυπο, πού ὑπάρχει
ὁποία (φωτογραφία) ὑπάρχει ἡ φράση «ΥΠΟ- στό Ἀρχεῖο τοῦ Ληξιαρχείου Ἀρναίας, μέ
ΓΡΑΦΗ ΚΑΤΟΧΟΥ» καί ἡ λέξη «ἀγράμματος», πού ἡμερομηνία 12-11-2010) καί σφραγίζεται
τήν ἔγραψε ἄλλο χέρι. Ἐπίσης τό ἔγγραφο μέ τή σφραγίδα τοῦ Δήμου Ἀριστοτέλη].
σφραγίζεται μέ 3 χαρτόσημα. Τό ἕνα τῶν 100
δραχμῶν, εἶναι χρώματος βυσινί, εἰκονίζει τό
ἐθνόσημο μέ τό στέμμα, στόν σταυρό τοῦ ὁποί- ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
ου (ἐθνοσήμου) ἀναγράφονται ὁριζόντια καί
κάθετα τά γράμματα ΕΒΧ, δηλ. Ἑλληνική Βασι- 1. Ὁ Κωνσταντῖνος Μαχαιρᾶς τοῦ Δημη-
λική Χωροφυλακή, ἡ ὁποία (ἀναγράφεται κάτω τρίου γεννήθηκε τό 1873. Στό ἐπάγγελμα
ἀπό τό ἐθνόσημο. Τό δεύτερο τῶν 10 δραχμῶν ἦταν μαχαιροποιός (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρέ-
νων τῆς Κοινότητος Ἀρναίας τοῦ Νομοῦ Χαλ-
εἶναι χρώματος πρασίνου, ἔχει σέ τρεῖς γραμμές
κιδικης καταρτισθέν ἐν ἔτει 1925» καί Ἀθαν.
τόν λογότυπο: «ΕΝΣΗΜΟΝ Ν.Δ. 1938/1942» πάνω Κ. Γραμμένου, Οἱ πρῶτοι Ἐκλογικοί Κατάλο-
σέ παράσταση δικέφαλου ἀετοῦ· τό τρίτο, χρώ- γοι τῆς Ἀρναίας, ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 82/Ἰαν.-Μάρτ.
ματος καφέ, καλύπτεται ἀπό τά ἄλλα δύο χαρ- 2009, σ. 12. Ὁ ἀνέκδοτος «Ἐκλογικός Κατά-
τόσημα σχεδόν ὁλοκληρωτικά]. λογος τῆς Κοινότητος Λιαριγκόβης... ἀνα-
12. Ληξιαρχική Πράξις Θανάτου, Ἀρναία 24 συνταχθείς καί ἐκτυπωθείς ἐν ἔτει 1927 συμ-
Σεπτεμβρίου 1966, φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 193Χ288. φώνως τῷ Νόμῳ 3355 τοῦ ἔτους 1925» δίνει
Ὁ ληξίαρχος τοῦ Δήμου Ἀρναίας Κων. Πα- τίς ἴδιες πληροφορίες. Γιά τό ἐπάγγελμά του
πατζίκος καταγράφει τόν θάνατο τοῦ Κωνσταν- βλ. καί Μάνου Μανασσῆ, Χρονικό Κατοχῆς
τίνου Χριστοδούλου Ζαμπούνη, ὕστερα ἀπό δή- Ἀρναίας 1941-1944 καί στοιχεῖα ἀπό τή ζωή
λωση τοῦ γιοῦ του Γεωργίου, ὅτι ὁ πατέρας του της, Ἀθήνα 2000, σ. 70.
Στίς 15 Ὀκτωβρίου τοῦ 1912, τήν ἡμέρα
πέθανε στήν Ἀρναία στίς 23 Σεπτεμβρίου.
τῆς οὐσιαστικῆς Ἀπελευθέρωσης τῆς Λια-

15
ρίγκοβης ἀπό τούς Τούρκους, ὁ Κων. Μαχαιρᾶς,
ὄντας μουχτάρης (Κοινοτάρχης τῆς κωμόπολης)
ἔδωσε ἐντολή στή διδασκάλισσα Ἑλένη νά διώ-
ξει τούς μαθητές καί νά πᾶν στά σπίτια τους, διό-
τι ἔξω ἀπό τό σχολικό κτίριο, στό χοροστάσι καί
στό χάνι τοῦ Ἀλεξάνδρου ὑπῆρχε ἔνοπλη σύγ-
κρουση μεταξύ Ἑλλήνων καί Τούρκων (βλ. Δημ.
Θ. Κύρου, Ἡ Ἀπελευθέρωση τῆς Ἀρναίας καί
τῆς Βόρειας Χαλκιδικῆς ἀπό τόν τουρκικό ζυγό
(1912) καί οἱ πρῶτες ἡμέρες ἐλεύθερης ζωῆς,
Ἀρναία 2007, σσ. 13-15).
2. Βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων...». Περισσό-
τερα γιʼ αὐτόν βλέπε: Ἀγγέλου Κ. Ἀνεστοπούλου,
Ὁ Μακεδονικός Ἀγών 1903-1904 καί ἡ συμβολή
τῶν κατοίκων εἰς τήν Ἀπελευθέρωσιν τῆς Μακε-
δονίας, τόμ. Α΄, Θεσσαλονίκη 1965, σσ. 291-292.
3. Ἡ «Συνθήκη τῶν Ἀθηνῶν» ὑπογράφηκε
στήν Ἀθήνα στίς 14-11-1913 μεταξύ Ἑλλάδας καί
Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας καί ἀναγνωρίσθηκε
ὡς ἑλληνική ἐπικράτεια ἡ Μακεδονία, ἡ Ἤπειρος
καί ὁρισμένα νησιά τοῦ Αἰγαίου Πελάγους καί δό-
θηκαν ἀπό τούς ὀθωμανούς στούς Ἕλληνες. Οἱ
κάτοικοι τῶν περιοχῶν αὐτῶν, ὅταν ἤθελαν νά
προβοῦν σέ νομοποιητική ἐνέργεια, ἔπρεπε νά πα-
ραλάβουν σχετικό Πιστοποιητικό ἀπό τίς Κοινό-
τητές τους. Σκοπός τῆς ἔκδοσης τοῦ Πιστοποι-
ητικοῦ ἀπό τόν Κων. Ζαμπούνη ἦταν ἡ ἔκδοση δια-
βατηρίου, προφανῶς, γιά ἐπίσκεψη κάποιας μή
ἑλληνικῆς περιοχῆς.
4. Κατά τήν διάρκεια τοῦ Α΄ Παγκοσμίου Πο-
λέμου (1914-1918).
5. Πρόκειται γιά τόν Κωνσταντῖνο Χριστο-
δούλου Ζαμπούνη (μέ τό ψευδώνυμο Ταλιάνης ἤ
Νταλιάνης, πού τό χρησιμοποιοῦσε κατά τήν πε-
ρίοδο τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα (1904-1908) (βλ.
σημ. 2).
6. Ἡ ἀδελφή του λεγόταν Αἰκατερίνη (πλη-
ροφορία Δημ. Γ. Ζαμπούνη)
7. Ὁ Γεώργιος Παύλου Ρεπάνης γεννήθηκε
τό 1885 (βλ. “Μητρῷον τῶν Ἀρρένων...»”, καί Ἀθ.
Κ. Γραμμένου, ὅ.π. σ. 14).
8. Ἡ φράση, πού ἀνορθόγραφα γράφεται,
εἶναι «ἐφετόν καταθύμιον», πού σημαίνει τήν ἐπι-
θυμία, πού μπορεῖ νά ὑλοποιηθεῖ.
9. Δέν ἔχω στοιχεῖα γιά τήν περιουσία τῶν
ἄλλων ἀδελφῶν.
10. Δέν ἔχω στοιχεῖα γιά τήν πατρική περι-
ουσία του.
11. “Μαρτυρικόν” ὀνομάζεται τό Ἔγγραφο,
πού ὑπογράφεται καί ἀπό μάρτυρες.
12. Ὁ Ἰωάννης Ν. Ρουκᾶς ἦταν ὑποδηματο-
16
ποιός καί γεννήθηκε τό 1878 (βλ. «Μητρῷον τῶν
Ἀρρένων...», καί Ἀθ. Κ. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 15).
13. Ὁ Κωνσταντῆς Δ. Ρήγας ἦταν ὑποδημα-
τοποιός καί γεννήθηκε τό 1875 (βλ. “Μητρῷον τῶν
Ἀρρένων...»”, καί Ἀθ. Κ. Γραμμένου, ὅ.π. σ. 14).
14. Ἀπό λάθος γραμματικό γράφηκε ἡ λέξη
αδελφαί, ἀντί ἀδελφή, δηλ. αὐτή πού παντρεύε-
ται.
15. Ἦταν ἀδελφός τοῦ Κωνσταντίνου Χρ.
Ζαμπούνη. Δέν ἔχω ἄλλες πληροφορίες γιʼ αὐτόν.
16. Βλ. Σημ. 4.
17. Ὁ Ἀστέριος Θεοδοσίου Καραστέργιος
γεννήθηκε το 1879. (Βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρέ-
νων...», καί Ἀθ. Κ. Γραμμένου, ὅ.π. σ. 10, ὅπου τό
πατρώνυμό του κατά λάθος γράφεται Ἀστέριος).
18. Δέν ἔχω ἄλλες πληροφορίες γιʼ αὐτήν.
19. Μᾶλλον τό ὁλοκληρωμένο βαπτιστικό
της ὄνομα ἦταν Ἐλισάβετ. Δέν ἔχω ἄλλες πλλη-
ροφορίες γιʼ αὐτήν.
20. Δέν ἔχω πληροφορίες γιά τά ἄλλα τέκνα
τοῦ ζεύγους Καραστέργιου.
21. Ὁ παπα-Δημήτριος Κ. Ζωγράφος γεννή-
θηκε τό 1876. Ἀρχικά εἶχε τό ἐπάγγελμα τοῦ βα-
φέα. Τό 1922 χειροτονήθηκε ἱερέας καί χρημάτισε
ἐφημέριος τοῦ Ἱ.Ν. Ἁγ. Στεφάνου μέχρι τό θάνατό
του. Περισσότερα βλ. Παντελῆ Κ. Ζωγράφου
Θρησκευτικές-Πολιτικές-Πολιτιστικές καί Κοι-
νωνικές ἐξελίξεις τά τελευταῖα 70 χρόνια στήν
Ἀρναία, Ἀρναία 2022.
22. Ὁ Κων. Δημ. Μήτσιου γεννήθηκε τό 1859
καί ἦταν κρεοπώλης (βλ. ἐνδεικτικά: «Μητρῷον
τῶν Ἀρρένων...», καί Ἀθ. Κ. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 12).
23. Ὁ Γ. Χρ. Τρικαλιώτης (Βαγγιάς) γεννήθηκε
τό 1876 καί ἦταν γανωτής (βλ. ἐνδεικτικά ὅπως
στή Σημ. 22, σ. 16).
24. Τό Δασαρχεῖο Ἰσβόρου λειτούργησε ἀπό
τήν ἀπελευθέρωση μέχρι τό 1928.
25-26. Περισσότερα γιά τόν ὁπλαρχηγό Γ. Τσα-
βέλα καί γιά τήν Ὑπεύθυνη Δήλωση τοῦ Μακε-
δονομάχου Κωνσταντίνου Χρ. Ζαμπούνη βλ. Δημ.
Θ. Κύρου, Πληροφορίες γιά τό ἀντάρτικο σῶμα
τοῦ Μακεδονομάχου-ὁπλαρχηγοῦ Περιφέρειας
Σερρῶν Νίκου Τσαβέλα ἀπό μιά Ὑπεύθυνη δή-
λωση τοῦ Μακεδονομάχου Κων. Ζαμπούνη (Κα-
πετάν Νταλιάνη) ἀπό τήν Ἀρναία Χαλκιδικῆς (μέ-
λους τοῦ σώματος Τσαβέλα), ΣΕΡΡΑΪΚΑ ΣΥΜ-
ΜΕΙΚΤΑ, τόμ. 5, Σέρρες 2022, σσ. 349-354.
27. Τό Δασαρχεῖο Ἀρναίας λειτουργεῖ ἀπό τό
1928 μέχρι σήμερα.
28. Δέν ἔχω πληροφορίες σχετικές μέ τόν Δα-
σάρχη Ἀρναίας.
ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Γράφει ὁ Δημ. Θ. Κύρου
Θεολόγος-Φιλόλογος
1.

17
 2. Στή Σταύρωση
Σήμερα κρεμιέται στό ξύλο ’κεῖ ψηλά
Αὐτός πού ἐκρέμασε τή γῆ στά νέρα.
Στεφάνι ἀπ’ ἀγκάθια βάζουν στό κεφάλι
Αὐτοῦ πού μέ σύννεφα τόν οὐρανό περιβάλλει.
Ραπίσματα ἐδέχθηκε ὁ γιός τῆς Παναγίας
Αὐτός πού μᾶς λευτέρωσε
ἀπ’ τή σκλαβιά τῆς ἁμαρτίας.
Τή δίψα του ἐπότισαν μέ ξύδι καί χολή
κι αἰτία ὅλων ἤτανε τοῦ Ἰούδα ἡ διαβολή.
Τά πάθη Σου, Χριστέ μου, ὑμνῶ καί προσκυνῶ
καί τήν Ἀνάστασή Σου, δοξάζω καί τιμῶ.
18
3. Πασχαλινό μήνυμα
στούς λαούς τῆς γῆς
Χριστός Ἀνέστη. Λαοί ἀγαπηθεῖτε.
Χριστός Ἀνέστη. Λαοί συγχωρηθεῖτε.
Χριστός Ἀνέστη. Λαοί συμμορφωθεῖτε.
Χριστός Ἀνέστη. Λαοί ἀναστηθεῖτε.
Ἄν δέν ἀγαπηθεῖτε, μέ μίσος θά τραφεῖτε
Ἄν δέν συγχωρηθεῖτε, ἄδικα θά κριθεῖτε.
Ἄν δέν συμμορφωθεῖτε, θά καταδικασθεῖτε.
Ἄν δέν ἀναστηθεῖτε, στό χάος θά ριχθεῖτε.
Ἡ ἀγάπηση τό μῖσος ἀπαρνιέται
Ἡ συγχώρεση τήν κρίση δέν πτοεῖται.
Ἡ συμμόρφωση τήν δίκη δέν φοβεῖται.
Ἡ ἀνάσταση τό χάος δέν λογιέται.
 4. Ἕνα θλιβερό καί τραγικό φαινόμενο!
Πολλοί χριστιανοί (δηλαδή φίλοι, ὀπαδοί τοῦ Χριστοῦ) ἐγκαταλείπουν τόν Χριστό καί σταυ-
ρωμένο καί πεθαμένο καί ἀναστημένο καί φεύγουν ἀπό τόν Ναό πολύ πρίν τελειώσουν οἱ Ἀκο-
λουθίες καί τῆς Σταύρωσης (Μεγ. Πέμπτη-12 Εὐαγγέλια) καί τῆς Ταφῆς (Μεγ. Παρασκευή-Ἐπι-
τάφιος) καί τῆς Ἀνάστασης (Μέγα Σάββατο-Ὄρθρος καί Θ. λειτουργία), ἀντί νά μείνουν στόν
Ναό μέχρι τό τέλος τῶν Ἀκολουθιῶν καί γιά νά Τόν συμπαρασταθοῦν σταυρούμενο καί γιά νά
Τόν θρηνήσουν ἐνταφιαζόμενο καί γιά νά Τόν ἐπευφημήσουν ἀναστάντα!
Ἡ μεγάλη φυγή τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν παρατηρεῖται κατά τήν τελετή τῆς Ἀναστά-
σεως (τά μεσάνυχτα τοῦ Μ. Σαββάτου) καί πρίν ἀκόμα τελειώσει (ἐκτός Ναοῦ). Τότε οἱ Χρι-
στιανοί ἐφαρμόζουν πλήρως τό ἁγιογραφικό: «Ἀναστήτω ὁ Θεός καί διασκορπισθήτωσαν οἱ
ἐχθροί αὐτοῦ καί φυγέτωσαν ἀπό προσώπου αὐτοῦ οἱ μισοῦντες αὐτόν».
Δηλαδή οἱ (Ὀρθόδοξοι) Χριστιανοί, δηλ. οἱ φίλοι καί ὀπαδοί τοῦ Χριστοῦ, τήν ὥρα τοῦ Με-
γάλου Θριάμβου τοῦ Φίλου τους, τοῦ Ἀρχηγοῦ τους, τοῦ Θεοῦ τους, τοῦ Δημιουργοῦ τους,
τοῦ Σωτῆρα τους, ἀντί νά γιορτάσουν καί νά θριαμβολογήσουν μαζί Του καί νά Τόν δοξάσουν
καί νά Τόν εὐχαριστήσουν καί νά Τόν προσκυνήσουν, αὐτοί μετατρέπονται μεταμορφώνονται
(φαινομενικά) σέ ἐχθρούς τοῦ Χριστοῦ (χωρίς νά εἶναι) καί - τό χειρότερο- γίνονται (φαινο-
μενικά) μισόχριστοι (χωρίς νά εἶναι) καί διασκορπίζονται, γιά νά συναντήσουν ἕνα ἄλλον φίλο»,
ἕνα ἄλλο «ἀρχηγό», ἕνα ἄλλο «Κύριο», (δουλεύουν σέ δυό κυρίους), τόν γνωστότατο διά-
βολο, τόν Σατανᾶ, ὁ ὁποῖος τούς καλεῖ μέ γλυκόλογα, μέ γαλιφιές καί τούς λέει: «Πηγαίνετε
στά σπίτια σας νά φᾶτε τή μαγειρίτσα, τό κατσίκι, τά αὐγά σας καί νά πιεῖτε τά ρακιά σας καί
τά κρασιά σας καί μετά νά κοιμηθεῖτε ἤ πηγαίνετε στά νυχτερινά κέντρα διασκέδασης καί
φᾶτε καί πιεῖτε καί διασκεδάστε μέ τήν ψυχή σας καί ἀφῆστε τόν Χριστό μέ τή μικροπαρέα του
νά γιορτάσουν στόν ναό τήν ἀνάστασή Του».
Οἱ χριστιανοί, λοιπόν, ἀφήνουν τόν Χριστό
ἀμέσως μετά τή Σταύρωσή Του (στό 5ο Εὐαγγέλιο)
ἀμέσως μετά τήν Ταφή του (ἐπιστροφή Ἐπιταφίου)
ἀμέσως μετά τήν Ἀνάστασή Του (στό πρῶτο «Χριστός Ἀνέστη», πού οὔτε κάν τό ἀκοῦν,
διότι ἀμέσως ἀρχίζουν τά βλακώδη πυροτεχνήματα, οἱ ὑποκριτικοί ἀσπασμοί καί οἱ ἀσυναί-
σθητες χειραψίες καί διότι οἱ ἠλεκτρονικές καμπάνες πολλῶν κωδωνοστασίων χτυποῦν θο-
ρυβωδῶς πάνω ἀπό τά κεφάλια τους).
Ἄς μᾶς λυπηθεῖ ὁ Σταυρωθείς καί Ταφείς καί Ἀναστάς Ἰησοῦς!

ΕΝΤΥΠΑ ΠΟΥ ΛΑΒΑΜΕ

- Ἐφορεία Ἀρχαιοτήτων Περιφέρειας Θεσσαλονίκης, Χαλασμός καί Ἀνάκαμψη.
Ὄψεις τῆς τραγωδίας τῶν ἐπαναστατημένων κατά τό 1821 κοινοτήτων στήν Περι-
φέρεια Θεσσαλονίκης, Πρακτικά διαδικτυακῆς ἡμερίδας τῆς Ἐφορείας Ἀρχαιοτήτων Πε-
ριφέρειας Θεσσαλονίκης, 15 Νοεμβρίου 2021, Θεσσαλονίκη 2023, σσ. 110. (Στόν τόμο
αὐτόν περιλαμβάνονται καί οἱ Ἀνακοινώσεις: α΄) Τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἱερισσοῦ, Ἁγίου
Ὄρους καί Ἀρδαμερίου Θεοκλήτου μέ τίτλο: «῾Η συμβολή τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας Ἱερισ-
σοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου στόν ξεσηκωμό τοῦ ’21», σσ. 21-32, καί β΄) Τοῦ Δημ.
Θ. Κύρου, μέ τίτλο: «Πρίν ἀπό 200 χρόνια (1821-2021). Τό ὁλοκαύτωμα τῆς Ἱερᾶς
Μονῆς Ἁγίας Ἀναστασίας κατά τήν ἀπελευθερωτική ἐθνεγερσία τοῦ 1821 - Νεώ-
τερα καί συμπληρωματικά ἱστορικά στοιχεῖα», σσ. 13-20).
- Κων. Πεύκου, Ἀναμνήσεις μιᾶς ἄλλης ἐποχῆς, Βαρβάρα Χαλκιδικῆς 2023, σσ. 508.
- Ἀ. Βουγιούκα, ΕΛΟΓΟΥ ΣΟΥ, ΛΟΓΟΔΑΙΔΑΛΕΟΙ ΠΕΡΙΠΑΤΟΙ, (Δεύτερη σειρά),
Ἀθήνα 1993, σσ. 68. (Προσφορά τοῦ περιοδικοῦ «ΑΠΟΠΛΟΥΣ» τῆς Σάμου).
- Ἀποστολίας Κυργιάκη, Τά Καραγκούνικα τσ’ θκειαζμ, τσ’ Φώτους, Καρδίτσα
2022, (4η ἔκδοση), σσ. 128. 19
 ΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΜΑΣ (ΠΡΟΠΑΠΠΟΥΔΕΣ ΚΑΙ ΠΑΠΠΟΥΔΕΣ)
ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΝ ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 1887-1888 ΚΑΙ ΖΟΥΣΑΝ ΤΟ 1925
(Πληροφορίες ἀπό τό «Μητρῶον τῶν Ἀρρένων τῆς Κοινότητος Ἀρναίας
τοῦ Νομοῦ Χαλκιδικῆς καταρτισθέν ἐν ἔτει 1925»)

Τοῦ Δημ. Θ. Κύρου

(12η συνέχεια)

Οἱ γεννηθέντες κατά τό ἔτος 1887

α.ἀ. Ἐπώνυμο Ὄνομα Πατρώνυμο

1. Βαράνος Κωνσταντῖνος Δῆμος
2. Γκιολέκας Δημήτριος Νικόλαος144
3. Κυράτσος Μιχαήλ Γεώργιος
4. Κεχαγιᾶς Χρῆστος Ἰωάννης145
5. Κουτσάγγελος Ἄγγελος Ἰωάννης146
6. Κάτσος Ἰωάννης Γεώργιος147
7. Λήβας Νικόλαος Γεώργιος148
8. Λαλιότης Ἀθανάσιος Δημήτριος149
9. Σαμαρᾶς Γρηγόριος Δῆμος
10. Τζιτζιρίκας Γεώργιος Νικόλαος
11. Τρικαλιώτης Θεόδωρος Χριστόδουλος150

Οἱ γεννηθέντες κατά τό ἔτος 1888

1. Ἀνδρούδης Κωνσταντῖνος Ἀστέριος151

2. Καραστέργιος Γεώργιος Ἰωάννης
3. Λιούτας Κωνσταντῖνος Ἰωάννης
4. Λαλιώτης Ἰωάννης Δημήτριος
5. Μπῆρος Ἀστέριος Δημήτριος152
6. Ματσίγγος Βασίλειος Δημήτριος
7. Μπῆπος Νικόλαος Δημήτριος153
8. Παναγιωτίδης Γεώργιος Πέτρος154
9. Στρόλιος Πέτρος Ἰωάννης
10. Τσιφούτης Νικόλαος Δημήτριος155.
Σημειώσεις: τόν λίβα, «πού καίει τά σπαρτά», ὅπως λέει καί τό γνω-
144. Προφανῶς πρόκειται γιά τόν γιό τοῦ Μακε- στό τραγούδι.
δονομάχου Νικολάου Γκιουλέκα, ὁ ὁποῖος (γιός) δέν 149. Ἡ ὀρθή γραφή εἶναι Λαλιώτης (βλ. τό ἐπώ-
ἦταν Μακεδονομάχος, ἀλλά ἀπό ἔντονη ἐπιθυμία γιά νυμο τοῦ γεννηθέντα τό 1888).
ἀγώνα ντύθηκε τή μακεδονομαχική στολή τοῦ πατέρα 150. Τό ἐπώνυμο, πού προέρχεται ἀπό τήν πόλη
του τό 1905 καί φωτογραφήθηκε ἀπό τόν ἐπίσης Μα- Τρίκ(κ)αλα (εἶναι δηλ. πατριδωνυμικό), συναντιέται
κεδονομάχο καί φωτογράφο Ἀθανάσιο Μινόπουλο καί μέ δύο κάπα.
γράφοντας στό πίσω μέρος τῆς φωτογραφίας τά ἑξῆς: 151. Ὑποθέτω ὅτι τό ἐπώνυμο δέν ἔχει λιαριγκο-
«Ἐνθύμιον τοῦ 1905. Ἐν Λιαριγκόβῃ τῇ 25ῃ Αὐγού- βινή καταγωγή.
στου. Ὁ Βουλγαρομάχος Δ.Ν. Γκιουλέκας»! (Βλ. Δημ. 152. Ὁ Ἀστέριος Μπῆρος (ἤ Μπύρος) ἦταν γιός
Θ. Κύρου, Οἱ Μακεδονομάχοι τῆς Ἀρναίας, ΑΡ- τοῦ Μακεδονομάχου Δημητρίου Μπύρου καί χρημά-
ΝΑΙΑ, τχ. 17/Ὀκτ.-Δεκ. 1992, σ. 7, ὅπου δημοσιεύεται ἡ τισε Ἐκκλησιαστικός Ἐπίτροπος τοῦ Ἱ.Ν. Ἁγ. στεφά-
φωτογραφία αὐτή μέ τό σημείωμα). νου τό 1925.
145. ῾Ο Χρῆστος Κεχαγιᾶς τοῦ Ἰωάννη χρημάτισε 153. Ἡ ὀρθή γραφή εἶναι, ὅπως ὑποθέτω, Μπῆμπος.
ἐκκλησιαστικός ἐπίτροπος τοῦ Ἱ.Ν. Ἁγ. Στεφάνου κατά 155. Τό ἐπώνυμο Τσιφούτης ἔχει τουρκική προ-
τά ἔτη 1945-1947). έλευση. Προέρχεται ἀπό τή λ. çifit, πού σημαίνει τσιγ-
146. Ἡ ὀρθή γραφή εἶναι Κατσάγγελος. κούνης. Στό γένος Τσιφούτη καταγράφεται ὁ παπα-Κων-
147. Ἡ ὀρθή γραφή εἶναι Κάτσιος. σταντῖνος Τσιφούτης (γνωστός ὡς παπα-Τσιαφούτης).
148. Ἡ ὀρθή γραφή εἶναι Λίβας, πού ἴσως προέρ- Πολύ ἀργότερα ἀπόγονοι τοῦ παπα-Κωνσταντίνου
χεται ἀπό τόν γνωστό καταστρεπτικό καί θερμό ἄνεμο, πῆραν τό ἐπώνυμο Παπακωνσταντίνου.
20
 ΔΕΚΑΕΞΙ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΥΣΙΑΣ (2007-2023)!
Γράφει ὁ Δημ. Κύρου

Γιά τό θλιβερό πέρασμα τῶν 16 ἐτῶν ἀπο τόν τραγικό θάνατο τῆς ἀγαπημένης μου συζύγου
Δήμητρας, σέ ἡλικία 51 ἐτῶν, δημοσιεύω παρακάτω, δανειζόμενος ἀπό τό τεῦχος 167/Ὀκτώβριος-
Δεκέμβριος 2022, σσ. 255-256, τοῦ περιοδικοῦ «ΠΑΡΙΑΝΑ» (Ἀθήνα) τό «ἐπετειακό» ποίημα τοῦ
ἐκδότη τοῦ περιοδικοῦ κ. Νίκου Χρ. Ἀλιπράντη (μέ ἄδειά του, γιά τήν ὁποία τόν εὐχαριστῶ θερμά)
μέ τίτλο: «Ἡ ἄδεια καρέκλα», τό ὁποῖο ἀναφέρεται στόν θάνατο τῆς συζύγου του στή 1 Ἰουνίου
τοῦ 2021 καί ἔχει ἀπόλυτη ἐφαρμογή στή δική μου οἰκογενειακή καί ἄκρως θλιβερή περίπτωση,
ἐπειδή (ἡ καρέκλα) εἶναι ἄδεια, διότι τήν «ἄδειασεν ὁ θάνατος» (κατά τόν ἀείμνηστο Μιχαήλ
Στασινόπουλο, νομικό, ἀκαδημαϊκό, λογοτέχνη, πανεπιστημιακό καθηγητή καί ὑπουργό).

Η ΑΔΕΙΑ ΚΑΡΕΚΛΑ
― Καλημέρα τρυφερή μου.
Μιλᾶνε τά ἄψυχα;
―Ὄχι, βέβαια...
Ὡστόσο, κάθε πρωΐ μέ τό σκάσιμο τῆς αὐγῆς
κάθομαι ἀπέναντί σου
στό τραπέζι τῆς κουζίνας ὅπου ἡ ἄδεια καρέκλα σου
ὑπάρχει γιά νά μᾶς θυμίζει τίς μέρες ἐκεῖνες
πού κάλυπτες μέ τό λιγνό σου τό σῶμα
τό κάθισμα τοῦτο πού ἀκόμα μοῦ ἀπαντᾶ
τόσα χρόνια τώρα, δηλαδή ἐσύ, ἀγάπη...
Εἶσαι ἡ ψυχή, τό πνεῦμα, ἡ ἀόρατη παρουσία σου
πού μοῦ κάνει συντροφιά, παντοτεινά,
χωρίς νά φεύγει ἀπό ’κεῖνο τό μέρος,
ἀπό τήν καρέκλα σου πού ἔχει πιά στοιχειώσει.
Καί προσέχω νά μή σέ ἀκουμπήσω καί χαθῆ
τό μαγικό, τό εὐλογημένο εἴδωλό σου
πού χρόνια τώρα μέ συντροφεύει,
μέ βλέπει, μοῦ μιλᾶ, μοῦ χαμογελᾶ·
καί ’γώ χαίρομαι πού ὑπάρχει γύρω μου
παντοῦ μέσα στό σπιτάκι σου, στήν κουζίνα,
ὅπου μαζί τρῶμε τό πρωϊνό μας
καί τό μεσημέρι καί τό βράδυ τό φαγητό μας...
Φροντίζω πολύ νά παραμένει ἐκεῖ ὅπου
τό σῶμα σου, ἡ φθαρτή ὕπαρξή σου, τήν ἄφησε
ἀπείραχτη, ἀμόλυντη, καθαρή, σταθερή,
λουσμένη μέ τό φῶς τό γλυκύτατό σου,
τό φῶς τῆς ἀθανασίας σου, τό πάντοτε ἀναστάσιμο
φῶς πού σκορπίζει ἐλπίδες αἰώνιας ἀνάπαυσης
καί χαρά, καί ζωή στόν παρόντα
καί στόν μέλλοντα χρόνο, στήν αἰωνιότητα τοῦ Θεοῦ...
Ἐκεῖ νά μέ περιμένεις, Καλή μου...
― Καί πάλι, καλή σου μέρα, ἀγάπη μου,
γιά πάντα ψυχή μου καί δροσιά παραδείσου....

ΝΙΚΟΣ ΧΡ. ΑΛΙΠΡΑΝΤΗΣ

21
ΤΟ ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΕΙΟ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΖΙΑΡΑ
ΣΤΗΝ ΑΡΝΑΙΑ (1936-1959)
Γράφει ὁ Χρῆστος Ἰωάννη Τσιάρας
Ἡ παλαιότερη ἀναφορά κατασκευῆς
τούβλων στήν Ἀρναία καταγράφεται στό
ἄρθρο τοῦ Δημητρίου Κύρου γιά τό Ἀρχεῖο
Ἐγγράφων τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου
Στεφάνου Ἀρναίας στό περιοδικό “ΑΡΝΑΙΑ”,
τό ὁποῖο ἀναδημοσιεύεται καί στό βιβλίο
του γιά τόν ἴδιο Ναό, ὅπου δημοσιεύεται
Συμφωνητικό Ἔγγραφο τῆς 17 Ἀπριλίου 1884
μεταξύ του κεραμοποιοῦ Κωνσταντίνου Τρι-
κοπάνη καί τῆς συντροφιᾶς του καί τῆς ἐφο-
ροεπιτροπῆς τῆς σχολῆς νά κατασκευάσει
κεραμίδια γιά τούς χωρικούς καί πιθανόν γιά
τόν Ναό τοῦ Ἁγ. Στεφάνου, τοῦ ἐξωκκλησίου
τοῦ Ἁγ. Χριστοφόρου καί τοῦ Διδακτηρίου τοῦ
18711.
Σύμφωνα μέ τήν μαρτυρία τοῦ Ἰωάννη
Τζιάρα ἡ ἐκκλησία διέθετε ἀγρό κατάλληλο γιά
τήν πρώτη ὕλη κατασκευῆς τούβλων στήν
Ἀρναία, τόν ὁποῖο ἐνοικίαζε. Οἱ τελευταῖοι
ἐνοικίασαν στήν οἰκογένεια Ἀρβανίτη Νικο-
λάου μέ τούς γιούς του Ἀθανάσιο, Κων-
σταντῖνο καί Ἀστέριο τό 1936. Ἀπό ἐκείνη τήν
χρονιά καί μετά σταμάτησε ἡ ἐκκλησία τήν
ἐνοικίασή του, λόγω ἐξαντλήσεως τῆς πρώτης
ὕλης. Ἡ πρώτη ἄδεια κεραμοποιείου στή Χαλκι-
Τό 1935 ὁ Τζιάρας Κωνσταντῖνος τοῦ δική γιά τό κεραμοποιεῖο τοῦ Κων. Τζιάρα
Μαυρουδῆ2 ἐργάστηκε ὡς ἐργάτης στό κε- στήν Ἀρναία
ραμοποιεῖο. Ἔδειξε ζῆλο καί ἐπιμέλεια μα- βλων συνεχιζόταν ὡς ἑξῆς: Σέ χῶρο εἰδικά δια-
θαίνοντας τήν τέχνη τῆς κεραμοποιίας καί μορφωμένο (σκαμμένο μέ τά χέρια - χαβού-
μετά ἀπό ἕναν χρόνο, τό 1936, ἀγόρασε ἀγρο- ζα) τοποθετεῖτο τό εἰδικό χῶμα, ὅπου μέ
τεμάχιο δίπλα ἀπό τόν χῶρο κεραμοποιείου, εἰδική ἐπεξεργασία γινόταν τό χαρμάνι γιά τά
τῆς ἐκκλησίας, καί ξεκίνησε νά κατασκευάζει τοῦβλα. Ἡ ἐπεξεργασία αὐτή διαρκοῦσε μία
τά δικά του κεραμίδια. μέρα γιά 2.500 τοῦβλα. Τό ὑλικό αὐτό τοπο-
Νά σημειωθεῖ ὅτι ἡ πρώτη ὕλη γιά τήν κα- θετεῖτο σέ καλούπια τῶν τεσσάρων τούβλων
τασκευή τούβλων καί κεραμιδιῶν ἦταν χῶμα τό καθένα. Ὁ μικρός ἀριθμός τούβλων στά κα-
εἰδικῆς ποιότητας. Γιά νά τό ἀποκτήσουν λούπια ἦταν λόγω τοῦ μεγάλου βάρους πού
ὑπῆρχε ἐπίπονη καί κοπιαστική διαδικασία. εἶχε τό κάθε τοῦβλο (διαστάσεις 10-25 ἑκ.). Τά
Ἔπρεπε πρῶτα νά ἀφαιρεθεῖ τό καλλιεργή- τοῦβλα διατηροῦνταν γιά τρεῖς μέρες στό
σιμο χῶμα περίπου 30 – 40 πόντους. Στήν συ- στεγνωτήριο (φυσικό) καί στήν συνέχεια μέ
νέχεια ἦταν ἡ πρώτη ὕλη γιά τά τοῦβλα πε- εἰδική τεχνική καιγόταν γιά 48 ὧρες. Γιά νά
ρίπου 1 μέτρο βάθος καί στή συνέχεια τό ἑπό- γίνει ἕνα καμίνι ἔπρεπε νά ἔχει 25.000 τοῦβλα
μενο στρῶμα γῆς τό χρησιμοποιοῦσαν γιά τήν ἤ 15.000 τοῦβλα καί 5.000 κεραμίδια. Ἡ δια-
κατασκευή κεραμιδιῶν ἐπίσης 1 μέτρο. δικασία ὁλοκληρωνόταν μέ τήν καύση τῶν
Ἡ ἐπίπονη διαδικασία κατασκευῆς τού- τούβλων καί κεραμιδιῶν γιά 48 ὧρες μέ πρώ-

22
Χειροποίητο τοῦβλο τοῦ 1940. Τά αὐθεντικά καλούπια καί κεραμίδια τοῦ κεραμοποιείου Τζιάρα
καί τοῦβλο γιά τό καβούρδισμα τοῦ καφέ στό Ἱστορικό καί Λαογραφικό μουσεῖο τῆς Ἀρναίας.
τη ὕλη καύσης τό ξύλο. Αὐτό σημαίνει ὅτι
ἔπρεπε νά ὑπάρχουν βάρδιες αὐτές τίς δύο
ἡμέρες στά μέλη τῆς οἰκογένειας γιά νά ἀνα-
νεώνεται ἡ φωτιά καί νά μήν ἐλαττωθεῖ ἡ θερ-
μοκρασία. Νά σημειωθεῖ ὅτι σέ περίπτωση
βροχῆς ὅλος ὁ κόπος μέχρι νά τοποθετηθοῦν
τά τοῦβλα στό καμίνι πήγαινε χαμένος, για-
τί δέν ὑπῆρχε ἡ δυνατότητα σκέπαστρου μέ
ἀποτέλεσμα ἡ πρώτη ὕλη (καμίνι) καταστρε-
φόταν. Μετά τήν παρέλευση 48 ὡρῶν, γιά νά
κρυώσουν τά τοῦβλα, μποροῦσαν νά χρησι-
μοποιηθοῦν ἀπό τούς μάστορες γιά τήν κα-
τασκευή σπιτιῶν, ἀποθηκῶν, φούρνων κ.α.
Ἡ ἔναρξη τῶν ἐργασιῶν στό κεραμο-
ποιεῖο ξεκινοῦσε τήν ἡμέρα τῆς μνήμης τοῦ
Ἁγίου Κωνσταντίνου (21 Μαΐου) καί σταμα-
τοῦσε τέλος Σεπτεμβρίου ἀνάλογα μέ τίς και-
ρικές συνθῆκες.
Σπίτια πού κατασκευάστηκαν μέ τοῦβλα
τῆς οἰκογένειας Τζιάρα εἶναι τά Λαμπρινάδι-
κα (οἰκίες Νικολάου, Κωνσταντίνου καί Ἰωάν-
νου), οἰκία Καραγιάννη Κωνσταντίνου, οἰκία
Δημητρίου Τρικαλιώτη καί τυπογραφεῖο Κων-
σταντίνου Μαχαιρά, ἀποθήκη Τζιάρα Κων-
σταντίνου, οἰκία Μπούφτα Κωνσταντίνου
καί πολλά ἄλλα. Εἶναι κατανοητό ὅτι ἡ ποι-
ότητα τῶν τούβλων ἦταν ἄριστη καθώς πολ-
λά ἀπό τά ἀκίνητα ἔχουν ἐπισκευαστεῖ ἀλλά
τά τοῦβλα παρέμειναν λόγω τῆς ποιότητάς
τους καί σέ συνδυασμό μέ τά νέα οἰκοδομικά
ὑλικά ἔχουν πολύ καλό στατικό ἀποτέλεσμα
γιά τά ἀκίνητα.
Τό κεραμοποιεῖο σταμάτησε τήν λει-
τουργία του τό 1959. Ὁ λόγος ἦταν ὅτι τό μι-
κρότερο ἀγόρι τῆς οἰκογένειας Ἰωάννης Τζιά-
ρας πῆγε στρατιώτης (1959 -1961) καί ὁ πα-
τέρας του δέν μποροῦσε νά ἀνταπεξέλθει
μόνος του στίς ἐπίπονες ἐργασίες τοῦ κερα-
μοποιείου. Κανένα ἀπό τά παιδιά τῆς οἰκο-
γένειας δέν συνέχισε τήν τέχνη τῆς κεραμο-
ποιίας. Ἄρα τά τελευταῖα χειροποίητα τοῦβλα
καί κεραμίδια στήν Ἀρναία κατασκευάστηκαν
τό 1959. Ὁ χῶρος τοῦ κεραμοποιείου ἀνήκει
στούς ἀπογόνους τοῦ Κωνσταντίνου Τζιάρα,
ὅπου βρίσκεται στήν τοποθεσία “Κεραμιδα-
ριά”, πιό συγκεκριμένα δίπλα στόν περιφε-
ρειακό δρόμο τῆς Ἀρναίας πρός Παλαιοχώρι
καί στήν τοποθεσία “Μαλίτσι”, “Βίραγκας”
23
 Ἀποθήκη Ι. Τζιάρα μέ τοῦβλα ἀπό τό κεραμοποιεῖο
καί “Τσαΐρια”. Εἶναι χαρακτηριστικό τό σημεῖο
τοῦ κεραμοποιείου, γιατί ὑπάρχουν μέχρι
σήμερα οἰκία - ἀποθήκη, καμίνι καί πηγάδι.
Ἀναφέρω τό πηγάδι, γιατί ἐάν ἐπισκεφτεῖ κά-
ποιος τόν χῶρο θά διαπιστώσει τήν ὑψομε-
τρική διαφορά περίπου 2,5 μέ 3 μέτρα, πού
ἔχει ὁ χῶρος εἰσόδου τοῦ πηγαδιοῦ μέ τό ὑπό-
λοιπο ἀγροτεμάχιο (χώρος πρώτης ὕλης κε-
ραμοποιείου) κάτι πού ἀποδεικνύει ὅτι ὅλο
αὐτό τό μέρος, περίπου 8 στρέμματα, σκά-
φτηκε γιά τίς ἀνάγκες τοῦ κεραμοποιείου μέ
τά χέρια.
Ἡ πρώτη ἄδεια κεραμοποιείου στήν
Χαλκιδική (βλ. εἰκόνα) ἐκδόθηκε γιά τόν
Κωνσταντίνο Τζιάρα τό 1938. Δυστυχῶς δέν
μποροῦν νά κατασκευαστοῦν σήμερα χειρο-
ποίητα τοῦβλα καί κεραμίδια, γιατί τήν τε-
χνική τῆς κεραμοποιίας τήν γνωρίζει μόνο ὁ
Ἰωάννης Τζιάρας καί λόγω τῶν δυσκολιῶν τῆς
ὅλης διαδικασίας εἶναι ἀδυνατη νά ὑλοποι-
ηθεῖ.
Ὁ Ἰωάννης Τζιάρας τιμώντας τόν πατέ-
ρα του Τζιάρα Κωνσταντῖνο δώρισε στό Ἱστο-
ρικό καί Λαογραφικό μουσεῖο Ἀρναίας τά
αὐθεντικά καλούπια τούβλων καί κεραμι-
διῶν ἀπό τήν οἰκογενειακή του συλλογή γιά
ἔκθεσή τους.
24
Σημειώσεις:
1. Βλ. Δημ. Θ. Κύρου, 1. Καταγραφή
Ἀρχείων. Τό Ἀρχεῖο Ἐγγράφων τοῦ Μη-
τροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου Στεφάνου Ἀρναί-
ας, ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 58 / Ἰαν-Μάρτ. 2003, σσ. 3
(Ἔγγ. ἀρ. 31) καί 5-6, καί 2. Ὁ Ἱερός Μη-
τροπολιτικός Ναός τοῦ Ἁγίου Στεφάνου
Ἀρναίας, Ἀρναία 2008, σσ. 93 καί 97-99.
2. Ὁ Κωνσταντῖνος Μαυρουδή Τζιάρας
γεννήθηκε τό 1901 (βλ. “Μητρῶον τῶν Ἀρρέ-
νων τῆς Κοινότητος Ἀρναίας τοῦ Νομοῦ Χαλ-
κιδικῆς καταρτισθέν ἐν ἔτει 1925”). Ἀπό τό
1919 μέχρι τό 1922 συμμετεῖχε στή Μικρα-
σιατική ἐκστρατεία μέ τά τραγικά ἀποτελέ-
σματά της. (Περισσότερα γιά τή συμμετοχή
αὐτή βλέπε: Χρήστου Ἰωάννη Τσιάρα, Συγ-
κλονιστικά στιγμιότυπα ἀπό τήν συμμε-
τοχή τοῦ Ἀρναιώτη Κωνσταντίνου Μαυ-
ρουδῆ Τζιάρα στή Μικρασιατική ἐκστρα-
τεία καί στά τραγικά ἀποτελέσματά της,
ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 137 / Ὀκτ.-Δεκ. 2022, σσ. 34-35).
Πέθανε τό 1977.
 Ο ΟΔΗΓΟΣ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΥ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΕΞΩ-
ΦΥΛΛΟΥ ΤΟΥ ΤΕΥΧΟΥΣ 138 ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ «ΑΡΝΑΙΑ»

Γράφει ὁ Κων. Πεῦκος

Ἐκπαιδευτικός

Ὁ εἰκονιζόμενος στήν φωτογραφία μέσα στό αὐτοκίνητό του εἶναι ὁ Νικόλαος Μπελού-
κας. Αὐτό τό αὐτοκίνητο ἦταν τό προπολεμικό ΤΑΧΙ τῆς Ἀρναίας καί ἔκανε δρομολόγια καί
στά γύρω χωριά, ὅπου βεβαίως ὑπῆρχε ἡ δυνατότητα δρόμου.
Ἡ φωτογραφία πιθανότατα εἶναι βγαλμένη στό ἄλσος τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς. Τό φυτό
πού στολίζει τήν πρόσοψη τοῦ αὐτοκινήτου (τοποθετώντας πάνω του τό φακό), μοιάζει πε-
ρισσότερο μέ χαμόκλαδα ἀρκουδοπούρναρου (ζελενίκας) μέ τά κόκκινα κουκουτσάκια ἤ χα-
μόκλαδα δρυός. Οἱ βλαστοί τοῦ φυτοῦ κατευθύνονται πρός τό ἔδαφος.
Ὁ Νικόλαος Μπελούκας ἦταν ξάδελφος τοῦ πατέρα τῆς μάνας μου Γεωργίου Λεωνίδα
Βατάλη. Οἱ πατεράδες τους ἦταν στενοί συγγενεῖς καί κατάγονταν ἀπό τό χωριό Τσερνιές,
σήμερα Ἐλατοχώριο τοῦ Ἀνατολικοῦ Ζαγορίου Ἰωαννίνων.
Στά μέσα τοῦ 19ου αἰῶνα ἐγκατέλειψαν τήν περιοχή τους (μᾶλλον κυνηγημένοι ἀπό τούς
Τούρκους) καί ἐγκαταστάθηκαν ὁ μέν Μπελούκας στήν Ἀρναία, ὁ δέ Βατάλης στή Βαρβάρα.
Ἡ Ἀρναία καί ἡ Βαρβάρα εἶναι δυό χωριά πού ἀνῆκαν τότε στήν ὁμοσπονδία τῶν Μαδεμο-
χωρίων, στά ὁποῖα εἶχαν δοθεῖ προνόμια ἀπό τούς Ὀθωμανούς Τούρκους. Ἴσως νά ἦταν καί
ὁ λόγος πού τά ἐπέλεξαν.
Ὡς Ἠπειρῶτες εἶχαν μέσα τους τό ἐμπορικό δαιμόνιο. Ὁ Βατάλης ἄνοιξε παντοπωλεῖο
στή Βαρβάρα μεταφέροντας τό ἐμπόρευμα μέ μουλάρια ἀπό τή Θεσσαλονίκη. Συγχρόνως
διατηροῦσε καί πανδοχεῖο στό χωριό. Ὁ Νικόλαος Μπελούκας, ἴσως νά ἦταν ἀπό τούς πρώ-
τους πού ἀγόρασε τό εἰκονιζόμενο αὐτοκίνητο στήν περιοχή. Ἦταν πατέρας τοῦ Δημητρίου
Μπελούκα (πού χρημάτισε δήμαρχος Ἀρναίας), τοῦ Ἀθανασίου Μπελούκα, ὀ ὁποῖος εἶχε μα-

25
γαζί μέ γυναικεῖα ὑφάσματα στήν πλατεία τῆς Ἀρναίας καί τῆς Αἰκατερίνης Μπελούκα, ἡ 
ὁποία ἦταν δασκάλα. Οἱ δύο ἀδελφοί εἶχαν σκαπτικά μηχανήματα καί ἀσχολοῦνταν μέ χω-
ματουργικές ἐργασίες. Στενές σχέσεις καί οἱ δύο εἶχαν μέ τό Ἅγιον Ὄρος, ὅπου ἀναλάμβα-
ναν διάφορες ἐργασίες. Θυμᾶμαι ὅτι τό 1960, ὅταν ὁ Ἀθανάσιος μᾶς ἐπισκέφθηκε στή
Βαρβάρα μᾶς ἔφερε ἕνα ραδιόφωνο Nivico, τύπου τρανζίστορ (μέχρι πρίν λίγα χρόνια τά
ραδιόφωνα δούλευαν μέ λυχνίες καί ὄχι μέ τρανζίστορς). Τό ραδιόφωνο αὐτό τό λειτουργῶ
μέχρι σήμερα καί τό ἔχω φωτογραφία στό βιβλίο μου «Ἡ Βαρβάρα τῆς Μακεδονίας καί ἡ
γύρω περιοχή στήν τροχιά τῶν αἰώνων».
Τό αὐτοκίνητο τοῦ Μπελούκα τό ὁποῖο προαναφέραμε, ἦταν τό πρῶτο πού μπῆκε στή
Βαρβάρα γύρω στά 1937-1938.
Ὁ Νικόλαος Μπελούκας ἦλθε στή Βαρβάρα γιά νά ἐπισκεφθεῖ τόν παππού μου. Εἶχε δια-
νοιχθεῖ ἕνας ὑποτυπώδης δρόμος μέ τούς κασμάδες καί τά φτυάρια ἀπό τούς κατοίκους τῆς
Βαρβάρας. Ἕνας στενός χωματόδρομος πού χωροῦσε μόνο ἕνα αὐτοκίνητο. Τό αὐτοκίνητο
πέρασε ἀπό τήν καινούργια γέφυρα πού εἶχε κατασκευάσει ὁ Βορειοηπειρώτης μάστορας
Δῆμος Δημάσης καί ἡ ὁποία ἄντεξε τῶν πλημμυρῶν τοῦ 2006, ὅταν καινούργιες γέφυρες
κατέρρευσαν.
Ἡ γέφυρα τίς πρῶτες ὧρες τῆς πλημμύρας ἔμοιαζε μέ μιά νησίδα μέσα σέ μία λίμνη.
Πρίν κατασκευασθεῖ ἡ γέφυρα αὐτή στήν ἀρχή τοῦ χωριοῦ ὑπῆρχε μονότοξο γεφύρι
(ποιός ξέρει ἀπό ποιά ἐποχή!) πάνω ἀπό τήν ὁποία περνοῦσαν οἱ κάτοικοι καί τά ζῶα. Μετά
τήν κατασκευή τῆς νέας γέφυρας μερικοί θεώρησαν «λογικό» νά τήν γκρεμίσουν γιά νά πά-
ρουν τίς πέτρεςκαί τίς πλάκες γιά τά σπίτια τους. Ἡ γέφυρα αὐτή δυστυχῶς σήμερα δέν
ὑπάρχει στό χωριό, ὅπως δέν ὑπάρχει καί ἡ μεταβυζαντινή ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου,
πού κτίστηκε τούς ἴδιους χρόνους μέ τήν ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Μαρίνας Μοδίου καί ἡ ὁποία
μέχρι τή δεκαετία τοῦ ’70 ἦταν τό κόσμημα τῆς Βαρβάρας. Ἄς ἐπανέλθουμε ὅμως στόν Νι-
κόλαο Μπελούκα πού ἦλθε μέ τό αὐτοκίνητό του στήν Βαρβάρα, γιά νά ἐπισκεφθεῖ τόν ξά-
δελφό του καί τήν οἰκογένειά του. Τό αὐτοκίνητο δέν μπῆκε ἀπό τόν σημερινό
ἀσφαλτοστρωμένο δρόμο, ἀλλά ἀπό τόν παλιό δρόμο μέ καλτερίμι (καλλιδρόμιο), πού ὁδη-
γοῦσε ἀπό τήν παλιά γέφυρα, περνώντας μπροστά ἀπό τά Παπαστεργιάδικα. Τό χωριό μα-
ζεύτηκε στήν παλιά πλατεία τοῦ χωριοῦ μέ ἐνθουσιασμό, γιά νά ἀντικρύση τό νέο μεταφορικό
μέσο πού θά ἀντικαθιστοῦσε τά μουλάρια καί τά γαϊδουράκια καί μέσα σέ μερικές δεκαετίες
θά τά ἐξαφάνιζε.
Κατά τίς διηγήσεις τῆς μητέρας μου Μαρίας Γ. Βατάλη καί τῆς θείας μου Ἀναστασίας τυ-
χερή ἦταν ἡ οἰκογένειά τους, γιατί ὁ Νίκος Μπελούκας εἶχε προγραμματίσει νά τούς πάει μέ
τό αὐτοκίνητό του καί ἐκδρομή. Αὐτές μικρά κοριτσάκια τότε (7-8 χρονῶν ἡ μητέρα μου καί
λίγο μικρότερη ἡ θεία μου) ἀνέβηκαν μέ τούς γονεῖς τους στό αὐτοκίνητο καί μέσα ἀπό τόν
ὑποτυπώδη χωματόδρομο τῆς ἐποχῆς ἔφθασαν στόν χῶρο ἀναψυχῆς Κραύγιακας (Κρυαύ-
λαξ) μεταξύ Βαρβάρας καί Ὀλυμπιάδας, ὅπου ἀναβλύζει μέχρι σήμερα ἡ πηγή μέ τό παγω-
μένο νερό της. Φυσικά εἶχαν μαζί τους τό καλάθι μέ τά κατάλληλα ἐδέσματα.
Ὁ Νικόλαος Μπελούκας ἦταν φυσιολάτρης. Ἴσως ἔτσι ἐξηγεῖται ὅτι προτίμησε στήν Ἁγία
Παρασκευή νά βγεῖ φωτογραφία μέ τά κλαδιά τῆς ζελενίκας πού πιθανόν νά εἶχε καί τά κόκ-
κινα κουκουτσάκια ἤ τά χαμόκλαδα δρυός, τά ὁποῖα φύονταν στήν ρίζα τῆς παρακείμενης
μεγάλης βελανιδιᾶς.
(Σημείωση σύνταξης τοῦ περιοδικοῦ: 1) Ὁ συμπατριώτης μας κ. Ἀθανάσιος Παπαθε-
οχάρης καταγράφει ὅσα ὀνόματα τῆς φωτογραφίας γνωρίζει καί προσεχῶς θά μᾶς δώσει σχε-
τικό κατάλογο καί 2) Ἡ συμπατριώτισσά μας κ. Ἀναστασία Κ. Ἀρβανίτη μᾶς ἐνημέρωσε προ-
φορικά ὅτι ὁ φωτογραφούμενος μέ τό καπέλο στό χέρι ἴσως νά εἶναι ὁ Παναγιώτης Κλειδαρᾶς.
Πρέπει ἐπίσης νά προσθέσουμε ὅτι στήν κάτω ἀριστερή γωνία εἰκονίζονται καθισμένοι
δύο ὀργανοπαῖχτες μέ τά παραδοσιακά μουσικά ὄργανα, τό βιολί καί τό λαοῦτο).

26
 ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΘΙΜΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ
«ΚΟΤΣΜΑΝΟΥΣ Η ΚΟΤΣΜΑΝΗΣ»
ΟΠΩΣ ΤΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΙ,
ΩΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΑΣ,
Ο ΗΠΕΙΡΩΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΤΗΣ
ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΡΓΑΡΕΛΙΔΗΣ

Ὁ
 Νικόλαος Βουργαρέλης ἤ Βουργαρελίδης τοῦ Σπυρίδωνα καταγόταν ἀπό τήν
Ἤπειρο καί πιθανότατα ἀπό τό χωριό Βουργαρέλι τῆς Ἄρτας. Μετά τίς σπουδές
του ἐκεῖ καί στό Γυμνάσιο Ἰωαννίνων ἔφυγε ἀπό τήν Ἤπειρο τό 1874 καί ἦρθε
στή Βόρεια Χαλκιδική καί ἀρχικά στή Λιαρίγκοβη, ὅπου ἀπό τό 1871 ὑπηρετοῦσε ὡς διδά-
σκαλος ὁ πατέρας του, ὡς διδάσκαλος κατά τά ἔτη 1874-1875 ἕως 1878/1879.
Κατά τό σχολικό ἔτος 1878-1879 κατέγραψε τό πόνημα μέ τόν τίτλο «ΤΑ ΜΑΔΕΜΟΧΩ-
ΡΙΑΚΑ». Τό πόνημα αὐτό ἀναφέρεται στή γενική κατάσταση τῶν Μαντεμοχωρίων ἀπό
ἄποψη προνομιοῦχο, ἐκκλησιαστική καί πολιτική, στήν Κοινοτική διοίκηση καί στήν ἀστική
δικαιοδοσία τῶν Μαδεμοχωρίων, στήν πρόοδο, στά ἐπαγγέλματα, στίς ἀρχαιότητες τοῦ
τόπου, στίς νέες οἰκοδομές, στήν ἐνδυμασία, στόν ἀρραβώνα, στόν γάμο, στόν χορό καί
σέ ἄλλα ἔθιμα τῶν Μαδεμοχωρίων.
Στό κεφάλαιο γιά διάφορα ἔθιμα τῶν Μαδεμοχωρίων καί κυρίως στά ἱστορικά κατα-
γράφεται τό παρακάτω ἱστορικό τραγούδι πού τραγουδιέται κατά τήν πραγματοποίηση τοῦ
ἐθίμου τοῦ «Κότσμανου» τήν Τρίτη ἡμέρα τοῦ Πάσχα. Τό τραγούδι αὐτό καταγράφεται
γιά πρώτη φορά ἀπό τόν Νικ. Βουργαρελίδη (εἶναι δηλ. ἡ πρώτη ἐμφάνιση τοῦ τραγουδιοῦ
στή Λαογραφία τοῦ τόπου) καί δημοσιεύεται γιά πρώτη φορά ἀπό τόν γράφοντα ἀπό τό
χειρόγραφο στό βιβλίο:« “Τά Μαδεμοχωριακά” (Λιαρίγκοβη 1878) τοῦ Ἠπειρώτη διδασκά-
λου τῆς Χαλκιδικῆς Νικολάου Σπυρ. Βουργαρελίδη» τό 2019, στή σελίδα 55, καί ἔχει ὡς
ἑξῆς χωρίς εὐθεῖες διορθωτικές παρεμβάσεις (αὐτές γίνονται στίς Σημειώσεις)1».
«Ἀνάθεμά σε, Κωτσμανῆ2 καί σύ καί τό καλό σου
μέ τό συμβούλιο ʼπὄκαμες τοῦτο τό καλοκαίρι
νά πᾶς νά κάψῃς τά νησιά τή(ν) ἔρημη τήν Ὕδρα,
ʼς3 τή Σκιάθο4 καί ʼς τό Σκόπελο5 καί ʼς τό βαρύ τό τζέγκι6.
Σάν ἄρχισαν τόν πόλεμο τά τρομερά τουφέκια
πέφτουν τά τόπια7 σάν βροχή καί βόμβαις8 σάν χαλάζι,
πέφτουν τά τουρκοκέφαλα σάν φύλλʼ ἀπέ9 τά δένδρα.
Κολοκοτρώνης10 φώναξε ἀπό τό μετερίζι11.
Πάπστε12, παιδιά μʼ, τόν πόλεμο, πάπστε καί τά ντουφέκια
νά μετρηθοῦν τʼ ἀσκέρια μας νά ʼδοῦμε πόσοι λείπουν.
Μετριοῦνται οἱ Τοῦρκοι τρεῖς φοραῖς καί λείπουν τρεῖς χιλιάδες,
μετριοῦνται τά κλεφτόπουλα καί λείπουν τρεῖς λεβέντες·
ὁ ἕνας πάϊσε13 γιά νερό, ὁ ἄλλος ψωμί νά φέρῃ,
ὁ τρίτος ὁ καλλίτερος, βρίσκεται ʼς τό ντουφέκι14».

27
 Τό τραγούδι αὐτό δημοσιεύτηκε ἀργότερα καί ἀπό ἄλλους μέ παραλλαγές καί ἐλλεί-
ψεις ἤ προσθέσεις στίχων, ὅπως (πρῶτος) ὁ διδάσκαλος καί λαογράφος Μαυρουδῆς Πα-
παθανασίου (ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ, τχ. 13-14/1967, σελ. 650), ὁ γράφων (ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ
ΖΩΗ, τχ. 119/1976, σελ. 32, καί ΠΑΝΣΕΡΡΑΪΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ, τόμ. Ε΄/1979, σσ. 81-84) καί ὁ
Γ. Μ. Παπαθανασίου (ἐφημ. «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ», φ. 51/Ἀπρ. 1982, σ. 2).

Σημειώσεις: τήν τουρκική cenk (οὐσιαστικό), πού σημαίνει μάχη,

1. Στό τεῦχος 103/Ἀπρ.-Ἰούν. 2014, σ. 17 τοῦ
περιοδικοῦ «ΑΡΝΑΙΑ» στό ἄρθρο: Τό ἱστορικό
ἔθιμο τῆς Ἀρναίας «Κο(ύ)τσμανους»: Ἡ ἱστορική
προέλευσή του καί ἡ χρονική (ἡμερομηνιακή) ἀνα-
βίωσή του, (σσ. 16-19), ἔγραφα: «Τό καταγραφό-
μενο ἀπό τόν Ν. Βουργαρελίδη ἀνέκδοτο τραγούδι
θά τό παρουσιάσουμε ὁλόκληρο σέ ἄλλο τεῦχος
τοῦ περιοδικοῦ». Φυσικά δέν ἐννοοῦσα τό τεῦχος
139/Ἀπρ.-Ἰούν. 2023! Ἀλλά, τέλος πάντων, «κάλλιο
ἀργά παρά ποτέ»!
2. Ὑποθέτω ὅτι ὁ διδ. Ν. Βουργαρελίδης εἶχε
τήν ἐντύπωση, ὅτι τό ἀναφερόμενο ὄνομα προερ-
χόταν ἀπό τό Ἑλληνικό βαπτιστικό Κωνσταντῖνος
(πού ἀργότερα ἐμφανίζεται κουτσουρεμένο ὡς
Κώστας ἤ Κώτσιος ἤ Κωσταντής),γιʼ αὐτό τό
ἔγραψε μέ ω καί ὄχι μέ ο.
3. Ἡ λέξη ʼς (ἄς ποῦμε λέξη!) εἶναι ... ὑπόλοιπο
τῆς ἀρχαίας πρόθεσης εἰς, ἡ ὁποία δημοτικοποι-
ημένη καταντᾶ ἔτσι ʼς ἤ ἑνωμένη μέ τό ἄρθρο
(ἀρσενικό, θηλυκό, οὐδέτερο) ἐμφανίζεται ἀνανε-
ωμένη(!) ὡς στόν, στή(ν), στό.
4. Ἡ Σκιάθος (ἤ Σκίαθος) εἶναι νησί τῶν Βό-
ρειων Σποράδων (δυτικά), πατρίδα τοῦ λογοτέχνη-
πεζογράφου Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη (τοῦ
«ἁγίου» τῶν Γραμμάτων) καί τοῦ πεζογράφου-δη-
μοσιογράφου Ἀλέξανδρου Μωραϊτίδη.
5. Ἡ Σκόπελος (τό Σκόπελο εἶναι χωριάτικο
ἰδίωμα) εἶναι νησί τῶν Βορείων Σποράδων, τό ὁποῖο
στήν ἀρχαιότητα ὀνομαζόταν Πεπάρηθος.
6. Τό τζέγκι εἶναι ἑλληνοποιημένη λέξη ἀπό
πόλεμος.
7. Τόπια ἐδῶ εἶναι μικρές σφαῖρες καί ἀργό-
τερα σήμαιναν τά βλήματα, τίς σφαῖρες πυροβό-
λου.
8. Ἡ ὀρθή γραφή στήν ἀρχαΐζουσα εἶναι βόμ-
βαι καί στή νεώτερη (δημοτική) βόμβες. (Ὁ Βουρ-
γαρελίδης προσπαθεῖ νά συμβιβάσει τό 1878 τά
ἀσυμβίβαστα!). Βόμβες ἐδῶ εἶναι κοῖλα βλήματα,
μεταλλικό, γεμᾶτο μέ ἐκρηκτική ἤ ἐμπρηστική ὕλη
μέ συσκευή πυροδότησης, οἱ ὁποῖες ρίχνονταν
κατά τό παρελθόν (16ος-17ος αἰ.) μέ πυροβόλα.
9. Ἡ ὀρθή γραφή εἶναι ἀπό.
10. Πρόκειται, φυσικά, γιά τό γνωστό «Γέρο
τοῦ Μοριᾶ» καί λαμπρή στρατιωτική καί πολιτική
φυσιογνωμία τῆς ἐπανάστασης τοῦ 1821. Ἡ ἀνα-
φορά του στό τραγούδι αὐτό σημαίνει ὅτι αὐτό
ἀρχικά ἦταν πανελλήνιο καί ἐδῶ καί χρόνια σώζε-
ται μόνο στήν Ἀρναία, ἡ ὁποία διαιώνισε τήν ἑλλη-
νική δυσαρέσκεια («πʼ ἀνάθεμά σε, Κότσμανε»)
μέχρι σήμερα καί τήν πλαισίωσε μέ ἐνέργειες, πού
πρίν τήν ἐπανάσταση ἑτοίμαζαν τόν ξεσηκωμό γιά
τήν παλιγγενεσία τοῦ ἑλληνικοῦ Ἔθνους.
11. Μετερίζι (τουρκ. meteris), σημαίνει ὀχύ-
ρωμα, προμαχώνας.
12. Ὁ Ν. Βουργαρελίδης γνωρίζοντας ὅτι τό
γράμμα ψ προῆλθε ἀπό τή συνένωση τῶν γραμμά-
των π καί σ, κατάργησε ἐδῶ τή συνένωση!
13. Πρόκειται γιά λεκτική μορφή τῆς ντοπιο-
λαλιᾶς. Ἡ ὀρθή μορφή εἶναι: πῆγε (πῆγι).
14. Δηλ. πολεμάει.

ΧΑΙΡΕ, ΑΡΝΑΙΑ ΠΑΝΕΜΟΡΦΗ!

Τρία πουλάκια κάθονται

σέ μιά ψηλή ραχούλα,
τό ’να κοιτάει τόν Ἄθωνα,
τ’ ἄλλο τόν Χολομώντα,
τό τρίτο τό μελοποιό
μελοποιεῖ καί ψάλλει:
«Χαῖρε, Ἀρναία πανέμορφη»!

28
 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΟΔΩΝ
ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΛΑΤΕΙΩΝ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ ΣΤΑ 1937
Στίς 11 Αὐγούστου τοῦ 1937 τό Κοινοτικό Συμβούλιο τῆς Ἀρναίας μέ τήν μέ ἀρ. 11299/15-7-
1937 Διαταγή τῆς Νομαρχίας Χαλκιδικῆς ἀποφάσισε νά δόσει ὄνομα στίς ὁδούς καί στίς πλατεῖες
τῆς κωμόπολης καί νά ἀριθμήσει τίς οἰκίες κάθε δρόμου. Ἡ ἀπόφαση τοῦ Κοινοτικοῦ Συμβου-
λίου ἔχει ἀριθμό 90 καί τήν παραθέτουμε στή συνέχεια μέ τόν ἀπαραίτητο ὑπομνηματισμό, γιά νά
συμβάλλουμε στήν προσπάθεια, πού ἐπιχειρεῖται τίς ἡμέρες αὐτές· γιά τή νέα ὀνοματοδοσία τῶν
ὁδῶν τῆς Ἀρναίας, καί ἔχει ὡς ἑξῆς:

Ἀπόφασις ὑπ’ ἀριθμ. 90

Ἐν Ἀρναίᾳ σήμερον τήν 11ην τοῦ μηνός Αὐγούστου τοῦ ἔτους 1937 ἡμέραν Τετάρτην κ(αι)΄
ὥραν 10 π.μ. κ(αι) ἐν τῷ Καταστήματι τοῦ Κοινοτ. Γραφείου κατόπιν ἐγγράφου προσκλήσεως τοῦ
Προέδρου αὐτοῦ γενομένης κατά τούς ὁρισμούς τοῦ ἄρθ(ρου) 29 τοῦ Κ.Δ. κ(αι)΄ ΚΝ συνῆλθεν τό
Κοινοτικόν Συμβούλιον Ἀρναίας εἰς συνεδρίασιν παρόντων ἐκ τῶν μελῶν αὐτοῦ τῶν 1) Θεοχ.
Μπάτσιου Προέδρου, 2) Ἀστερ. Μπύρου, 3) Δημ. Μήτσιου, 4) Χρ. Ἀδαμίδη, 5) Ἠλ. Παναγιωτίδη,
6) Ἀστερίου Παπαστέργιου, 7) Κ. Ζαμπούνη, τοῦ Γεωρ. Κυράτσου παραιτηθέντος κ(αι)΄ τοῦ Ἰωάν.
Ἀποστολούδα ἀπουσιάζοντος.
Ἐπιτευχθείσης οὕτω νομίμου ἀπαρτίας, ἐφ’ ὅσον ἐπί συνόλου ἀριθ. (9) Κοινοτ. Συμβούλων
παρίστανται (7), τό Συμβούλιον εἰσέρχεται εἰς συζήτησιν τοῦ ἐν τῷ διατακτῷ τῆς παρούσης δια-
λαμβανομένου θέματος, ὅπερ περιείχετο καί ἐν τῇ οἰκείᾳ ἡμερησίᾳ διατάξει.
Λαβών τόν λόγον ἐπί τοῦ θέματος τούτου ὁ Πρόεδρος ἀνέπτυξε προς τό Συμβούλιον, ὅπως
τοῦτο κατόπιν τῆς ὑπ’ ἀριθ. 11299 τῆς 15/7/37 Δ/γῆς τῆς Νομαρχίας Χαλ/κῆς δέον ὅπως τοῦτο
προέλθῃ εἰς τήν ὀνομασίαν τῶν ὁδῶν καί πλατειῶν τῆς Κωμοπόλεως ἡμῶν ὡς καί τήν ἀρίθμησιν
τῶν οἰκιῶν ἑκάστης ὁδοῦ.
Τό Κοινοτικόν Συμβούλιον
Ἀκοῦσαν τά ὑπό τοῦ Προέδρου ἐκτεθέντα λαβών ὑπ’ ὄψιν τήν ὡς ἄνω ὑπ’ ἀριθ. 11299 Δ/γήν
τῆς Νομαρχίας Χαλκιδικῆς
Ὁμοφώνως ἀποφαίνεται
Ὀνομάζει τήν Κεντρικήν Πλατείαν Ἀρναίας Πλατείαν 4ης Αὐγούστου1
2) Τήν Πλατείαν Ἁγίου Στεφάνου Πλατείαν 26 Ὀκτωβρίου2
3) Τήν ΠλατείανΜαυροδάρικα Πλατείαν 25 Μαρτίου3
Τάς δέ ὁδούς τῆς Κωμοπόλεως ὡς ἀκολούθως.
1) Ἀπό πλατείας 4 Αὐγούστου μέχρι Ἐκκλησία Ἁγίου Στεφάνου ὁδός Ἁγίου Στεφάνου4.
2) Ἀπό Τρικαλιωτάδικα μέχρι Ἐκπαιδευτηρίων Ἀρναίας ὁδός Ἀριστοτέλους5.
3) Ἀπό 25 Μαρτίου πλατείας μέχρι οἰκία Ἰ. Ναζίρη ὁδός Γερογιάννη6.
4) Ἀπό πλατεία 4 Αὐγούστου μέχρι οἰκία Γεωργίου Βαράνου ὁδός Φιλίππου7.
5) Ἀπό οἰκίας Χρ. Κουρούπα μέχρι Ἁγίων Ἀρχαγγέλων ὁδός Χολομῶντος8.
6) Ἀπό πλατεία 4 Αὐγούστου μέχρι οἰκία Παναγιωτάκη ὁδός Βασιλ. Γεωργίου9.
7) Ἀπό πλατεία 4 Αὐγούστου μέχρι οἰκία Τσιαπραζλῆ ὁδός Μ. Ἀλεξάνδρου10.
8) Ἀπό πλατεία 4 Αὐγούστου μέχρι οἰκία Χρήστου Κεχαγιᾶ ὁδός Β. Βουλγαροκτόνου11.
9) Ἀπό πλατεία 4 Αὐγούστου μέχρι οἰκία Δημητρίου Μήτσιου (ὁδός) Θερμοπυλῶν12.
10) Ἀπό πλατεία 4 Αὐγούστου μέχρι οἰκία Κων/νου Δάλε ὁδός Ἄθωνος13.
11) Ἀπό πλατείας 26 Ὀκτωβρίου μέχρι οἰκία Γρ. Παπαγιάννη ὁδός Ἁγίων Ἀναργύρων14.
12) Ἀπό πλατείας 26 Ὀκτωβρίου μέχρι οἰκία Παπα Γκότζιου ὁδός Μητροπόλεως15.
13) Ἀπό πλατείας 26 Ὀκτωβρίου μέχρι οἰκία Δαδώλη ὁδός Ἁγίου Ὄρους16.
14) Ἀπό οἰκίας Δημ. Γιανναρίκα μέχρι παρεκκλήσιον Ἁγίας Παρασκευῆς ὁδός Ἁγίας Παρα-
σκευῆς17.
15) Ἀπό οἰκίας Θεοχ. Λιούτα μέχρι Ἀστυνομίας ὁδός Ἁγίου Κοσμᾶ18.
16) Ἀπό πλατείας 25ης Μαρτίου μέχρι οἰκίας Νικολ. Νικολῆ ὁδός Ἁγίου Χριστοφόρου19.
17) Ἀπό πλατείας 25ης Μαρτίου μέχρι οἰκίας Χρ. Κουρούπα ὁδός Ἰωάννου Ἀσκητοῦ(;)20.

29
 Σημειώσεις:
1. Τιμητική ὀνομασία, πού ἀναφέρεται στήν
ἡμερομηνία τῆς 4ης Αὐγούστου 1937, κατά τήν
ὁποία ἐγκαθιδρύθηκε στήν Ἑλλάδα τό καθεστώς τῆς
δικτατορίας ἀπό τόν Πρωθυπουργό Ἰωάννη Μεταξᾶ,
ὁ ὁποῖος ἀνέλαβε τήν πρωθυπουργία μέχρι στίς 29-
1-1941, ἡμερομηνία θανάτου του, καί δόθηκε στήν
Κεντρική Πλατεία τῆς Ἀρναίας.
2. Τιμητική ὀνομασία, πού ἀναφέρεται στήν
ἡμερομηνία τῆς 26ης Ὀκτωβρίου 1912, κατά τήν
ὁποία ἀπελευθερώθηκε ὕστερα ἀπό 482 χρόνια ἡ
πολιοῦχος Θεσσαλονίκη καί γενικά ἡ Μακεδονία,
καί δόθηκε στήν πλατεία Ἁγίου Στεφάνου (χορο-
στάσιον).
3. Τιμητική ὀνομασία, πού ἀναφέρεται στήν
ἡμέρα τῆς ἔναρξης τῆς ἐπανάστασης τοῦ 1821 κατά
τῶν Τούρκων, καί δόθηκε στήν πλατεία «Μαυροδά-
ρικα».
4. Τιμητική ὀνομασία, στόν πολιοῦχο τῆς
Ἀρναίας Ἅγιο Στέφανο καί τόν φερώνυμο Ἱερό Μη-
τροπολιτικό Ναό, καί δόθηκε στήν ὁδό ἀπό τήν πλα-
τεία 4ης Αὐγούστου μέχρι τήν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου
Στεφάνου.
5) Τιμητική ὀνομασία, στόν μεγάλο Ἕλληνα φι-
λόσοφο, καταγόμενο ἀπό τά Στάγειρα τῆς Χαλκι-
δικῆς, καί δόθηκε στήν ὁδό ἀπό τήν περιοχή
«Τρικκαλιωτάδικα», μέχρι τά ἐκπαιδευτήρια τῆς
Ἀρναίας.
6) Τιμητική ὀνομασία στό γένος Γερογιάννη τῆς
Ἀρναίας (τό ὁποῖο ἔχει νά παρουσιάσει καί νά προ-
βάλει δύο Μακεδονομάχους, ἕναν μουχάρη (κοινο-
τάρχη), ἕναν ἀξιωματικό τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ,
ἀγωνιστή τῆς Μικρασίας καί συντελεστή τῆς κατα-
σκευῆς τῶν ὀχυρῶν τοῦ Ροῦπελ καί ἕναν Γενικό
Γραμματέα τοῦ Ὑπουργείου Πολιτισμοῦ, καί δόθηκε
στήν ὁδό ἀπό τήν πλατεία 25ης Μαρτίου μέχρι τήν
οἰκία τοῦ Ἰωάννη Ναζίρη.
7) Τιμητική ὀνομασία στόν Μακεδόνα βασιλιᾶ
Φίλιππο, πατέρα τοῦ Μακεδόνα βασιλιᾶ Μεγάλου
Ἀλεξάνδρου, καί δόθηκε στήν ὁδό ἀπό τήν πλατεία
τῆς 4ης Αὐγούστου μέχρι τήν οἰκία τοῦ Γεωργίου
Βαράνου.
8) Τιμητική ὀνομασία στό ὄρος Χολομών (Χο-
λομώντας) ἤ Ὑψίζωνος, (ὑψόμ. 1165 μ.), στούς πρό-
ποδες τοῦ ὁποίου (στά 600 μ.) εἶναι κτισμένη ἀπό
τόν 16ο αἰώνα μ.Χ. ἡ Λιαρίγκοβη-Ἀρναία, καί δό-
θηκε στήν ὁδό ἀπό τήν οἰκία Χρ. Κουρούπα μέχρι τό
ἐξωκκλήσι τῶν Ἁγίων Ἀρχαγγέλων.
9) Τιμητική ὀνομασία στόν βασιλιά Γεώργιο τόν
Β΄ καί δόθηκε στήν ὁδό ἀπό τήν πλατεία 4ης Αὐγού-
στου μέχρι τήν οἰκία τοῦ Παναγιωτάκη.
10) Τιμητική ὀνομασία τοῦ Μακεδόνα βασιλιᾶ
30
Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, γιοῦ τοῦ βασιλιᾶ Φιλίππου
(βλ. πιό πάνω), καί δόθηκε στήν ὁδό ἀπό τήν πλα-
τεία 4ης Αὐγούστου μέχρι τήν οἰκία (τῶν Νικολάου
καί Εὐθυμίου) Τσαπραζλῆ.
11) Τιμητική ὀνομασία στόν αὐτοκράτορα τοῦ
Βυζαντίου Βασίλειο Βουλγαροκτόνο (958-1025
μ.Χ.), ὁ ὁποῖος κατανίκησε τούς Βουλγάρους τό 1014
στή μάχη τοῦ Κλειδίου συλλαμβάνοντας 14.000
αἰχμαλώτους, πού τούς τύφλωσε σχεδόν ὅλους, καί
τούς ἔστειλε στόν μεγάλο ἀντίπαλό του τσάρο τῶν
Βουλγάρων Σαμουήλ.
12) Τιμητική ὀνομασία στό τοπωνύμιο Θερμο-
πύλες, ὅπου τό 480 π.Χ. ἔγινε ἡ ὁμώνυμη μάχη με-
ταξύ Ἑλλήνων (300 Σπαρτιατῶν) καί Περσῶν, κατά
τήν ὁποία νικητές ἀναδείχθηκαν οἱ Ἕλληνες, καί δό-
θηκε στήν ὁδό ἀπό τήν πλατεία 4ης Αὐγούστου μέχρι
τήν οἰκία τοῦ Δημητρίου Μήτσιου.
13) Τιμητική ὀνομασία στό Ἁγιορειτικό ὄρος
Ἄθως (Ἄθωνας), μέ ὑψόμετρο 2033 μ., καί δόθηκε
στήν ὁδό ἀπό τήν πλατεία 4ης Αὐγούστου μέχρι τήν
οἰκία τοῦ Κωνσταντίνου Δάλε (Ντάλε).
14) Τιμητική ὀνομασία στούς Ἁγίους Ἀναργύ-
ρους (μνήμη 1 Ἰουλίου) καί στήν φερώνυμη ἐκκλη-
σία, πού οἰκοδομήθηκε τό 1919 μέ ἀρχιτέκτονικά
σχέδια τοῦ σημαντικοῦ ἀρχιτέκτονα Ἀναστασίου
Ὀρλάνδου, καί δόθηκε στήν ὁδό ἀπό τήν πλατεία
26ης Ὀκτωβρίου μέχρι τήν οἰκία τοῦ Γρηγορίου Πα-
παγιάννη.
15) Τιμητική ὀνομασία στήν Μητρόπολη (κτί-
ριο) Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου καί δό-
θηκε ἀπό τήν πλατεία 26ης Ὀκτωβρίου μέχρι τήν
οἰκία τοῦ παπᾶ Γκούτζιου.
16) Τιμητική ὀνομασία στή μοναστική πολιτεία
τοῦ Ἁγίου Ὄρους καί δόθηκε στήν ὁδό ἀπό τήν πλα-
τεία 26ης Ὀκτωβρίου μέχρι τήν οἰκία Δαδώλη.
17) Τιμητική ὀνομασία στήν Ἁγία Παρασκευή
καί στό ἐξωκκλήσι της (κοντά στήν κωμόπολη) καί
δόθηκε στήν ὁδό ἀπό τήν οἰκία Δημ. Γιανναρίκα
μέχρι τό «παρεκκλήσιον Ἁγίας Παρασκευῆς».
18) Τιμητική ὀνομασία στόν Ἱερομάρτυρα, Ἱερα-
πόστολο καί Ἐθνομάρτυρα Ἅγιο Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό
(καί στό προσκυνητάρι του), πού ἐπισκέφθηκε τήν
Λιαρίγκοβη τό 1775, καί δόθηκε στήν ὁδό ἀπό τήν
οἰκία Θεοχ. Λιούτα μέχρι Ἀστυνομίας.
19) Τιμητική ὀνομασία στόν Ἅγιο Χριστοφόρο
(καί στό ἐξωκκλήσι του;) καί δόθηκε στήν ὁδό ἀπό
τήν πλατεία 25ης Μαρτίου μέχρι τήν οἰκία Νικολ.
Νικολῆ καί
20) Τιμητική ὀνομασία στόν Ἰωάννη.... (;) καί
δόθηκε στήν ὁδό ἀπό τήν πλατεία 25ης Μαρτίου
μέχρι τήν οἰκία Χρ. Κουρούπα.
ΜΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΗ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ,
Η ΟΠΟΙΑ ΑΠΟ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΡΙΤΩΝ ΔΕΝ ΜΕΤΑΔΟΘΗΚΕ.
ΑΦΟΡΟΥΣΕ ΣΤΗΝ ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΩΝ ΙΕΡΕΩΝ
ΤΗΣ ΛΙΑΡΙΓΚΟΒΗΣ (ΑΡΝΑΙΑΣ) ΣΤΑ 1914
Τοῦ Δ.Θ. Κύρου

Τόν Αὔγουστο τοῦ 1914, σχεδόν δυό χρόνια μετά τήν Ἀπελευθέρωση τῆς Μακεδονίας
ἀπό τόν ὀθωμανικό ζυγο (Ὀκτώβριος-Νοέμβριος 1912) τέσσερις ἱερεῖς τῆς κωμόπολης,
ἐφημέριοι τοῦ ἐνοριακοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, στασίασαν ἀπέναντι στόν Ἐπί-
σκοπο Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους Σωκράτη καί ἀπεῖχαν ἀπό τά καθήκοντά τους γιά ἕνα
χρονικό διάστημα.
Ἡ πληροφορία αὐτή πάρθηκε τό 1982 ἀπό τό παλιό Ἀρχεῖο Ἐγγράφων τῆς Μητροπό-
λεως Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου κατά τή διάρκεια τῆς ταξινόμησης καί τῆς
ἔρευνας τότε ἀπό τόν γράφοντα μέ ἄδεια-εὐλογία τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτη κυροῦ
Νικοδήμου.
Τόν Δεκέμβριο τοῦ 1984 ὁ γράφων ἐκφώνησε στό πρῶτο πανελλήνιο Συμπόσιο Ἱστο-
ρίας καί Ἀρχαιολογίας τῆς Χαλκιδικῆς (τῆς Ἱστορικῆς καί Λαογραφικῆς Ἑταιρείας Χαλκι-
δικῆς στή «Σερμύλη» τῆς Ὀρμύλιας 13 σελίδων Ἀνακοίνωση μέ θέμα: «Ἀπεργία ἱερέων
στή Λιαρίγκοβη (Ἀρναία) τοῦ 1914», ἡ ὁποία ἐκδόθηκε ἀργότερα στά Πρακτικά1 καί τόν
Μάϊο τοῦ 1985 δημοσίευσε στό περιοδικό «ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΖΩΗ» περίληψη τῆς Ἀνακοίνω-
σης τοῦ Συμποσίου μέ τίτλο: «Μία ἀπεργία ἱερέων στήν Ἀρναία τοῦ 1914»2. Πρίν ἀπό τήν
ἔκδοση τῶν Πρακτικῶν τοῦ Συμποσίου ὁ δημοσιογράφος τῆς Ἑλληνικῆς Ραδιοφωνίας-Τη-
λεόρασης Σόλωνας Ἀμπατζῆς τηλεφώνησε στόν γράφοντα νά μεταβεῖ, ἄν ἤθελε, στά Γρα-
φεῖα τῆς ΕΡΤ (στήν αὐλή τοῦ Γ΄ Σώματος Στρατοῦ), γιά νά τοῦ παραχωρήσει συνέντευξη
γιά τό ἤδη γνωστό γεγονός τῆς ἀπεργίας τῶν ἱερέων τῆς Ἀρναίας. Ὁ γράφων πῆγε στή
Θεσσαλονίκη (στό στούντιο τῆς ΕΡΤ) καί ἔδωσε συνέντευξη (ἀλλά δέν μεταδόθηκε μέ πα-
ρέμβαση τρίτων), ἡ ὁποία δημοσιεύεται συνοπτικά ἀμέσως πιό κάτω καί ἔχει ὡς ἑξῆς:
Σόλων Ἀμπατζῆς-Δημοσιογράφος. - Ἐρώτηση: Πότε ἔγινε ἡ ἀπεργία τῶν ἱερέων κ.
Κύρου;
Δημ. Κύρου. - Ἀπάντηση: Ἡ ἀπεργία τῶν ἱερέων ἔγινε τόν Αὔγουστο τοῦ 1914.
Ἐρ.: Ποιοί ἱερεῖς ἔκαναν τήν ἀπεργία; - Ἀπ. Τήν ἀπεργία ἔκαναν τέσσερες ἱερεῖς τῆς
Ἀρναίας (Λιαρίγκοβης τότε) καί συγκεκριμένα οἱ: Παπᾶ-Ἄγγελος Κοσμαρᾶς, παπᾶ Ἰωάν-
νης Ζωγράφος, παπᾶ Κωνσταντῖνος Τσιφούτης καί παπᾶ Ἀθανάσιος Καλυβιώτης.
- Ἐρ.: Ποιό ἦταν τό περιεχόμενο τῆς ἀπεργίας; - Ἀπ. Ἦταν ἡ ἀποχή ἀπό τά ἐκκλησια-
στικά-ἐφημεριακά καθήκοντα.
- Ἐρ.: Ποιός ἦταν ὁ ὑποκινητής τῆς ἀπεργίας; - Ἀπ.: Φαινομενικά-τυπικά ἦταν ὁ παπα-
Ἄγγελος Κοσμαρᾶς, ὅπως φαίνεται ἀπό τά ἔγγραφα. Στήν πραγματικότητα ἡ ἀπεργία ὑπο-
κινήθηκε, ὅπως τό ὁμολογεῖ καί ὁ παπᾶ Ἄγγελος, ἀπό τρίτους, δηλ. ἀπό μιά ὁμάδα
ἀνθρώπων μέσα στήν κωμόπολη.
- Ἐρ.: Ποιά ἦταν τά αἴτια τῆς ἀπεργίας; - Ἀπ.: Φαινομενικά πάλι ἦσαν τά ἑξῆς δύο: α΄) Ἡ
στέρηση ἐκ μέρους τοῦ Ἐπισκόπου νόμιμων οἰκονομικῶν δικαιωμάτων καί β΄) Οἱ νεωτερι-
σμοί τοῦ Ἐπισκόπου στήν ἐκπλήρωση τῶν θρησκευτικῶν καθηκόντων τῶν κατοίκων τῆς
κωμόπολης. Ὅσον ἀφορᾶ τό πρῶτο αἴτιο δέν γνωρίζω ἀκριβῶς τί συνέβαινε. Ὑποθέτω ὅτι
τό οἰκονομικό πρόβλημα τῶν ἱερέων ἀφοροῦσε στήν ἀναπροσαρμογή τοῦ τιμοκαταλόγου
καί στή σωστή διανομή τῶν τυχερῶν, δηλ. τῶν χρημάτων καί τῶν ἄλλων προσφορῶν, πού
ἔδιναν στούς ἱερεῖς οἱ χριστιανοί γιά τήν τέλεση τῶν ἱερῶν Μυστηρίων καί ἄλλων Ἀκο-

31
λουθιῶν, μέ τά ὁποῖα (τυχερά) ἀποκλειστικά συντηροῦνταν αὐτοί καί ἡ οἰκογένειά τους
μέ πολλή μεγάλη δυσκολία, ὅπως οἱ ἴδιοι ἀναφέρουν, διότι δέν ἔπαιρναν μισθό τότε (ὅλοι
νυμφευμένοι μέ παιδιά). Συγκεκριμένα, ἐπειδή οἱ ἱερεῖς-ἐφημέριοι τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου
Στεφάνου ἦσαν πολλοί (7 τήν ἐποχή ἐκείνη) ἀναλάμβαναν ὑπηρεσία μέ τή σειρά (πιθανόν
μιά ἑβδομάδα ὁ καθένας). Τά τυχερά, πού συγκεντρώνονταν κάθε μήνα ἴσως, τά μοιρά-
ζονταν ἀπό κοινοῦ, συμμετέχοντας ὁ καθένας ἀνάλογα μέ τά ποσοστά πού ἔδινε ὁ Ἐπί-
σκοπος. Φαίνεται λοιπόν ὅτι οἱ ἀπεργοί ἱερεῖς δέν θεωροῦσαν ἱκανοποιητικά τά τυχερά
τους καί δέν θέωρησαν ἐπίσης σωστό τόν τρόπο διανομῆς τους (ὅπως ἀναγράφεται σέ
ἔγγραφο), αἰσθάνθηκαν τόν ἑαυτό τους ἀδικημένο καί διαμαρτυρήθηκαν κάνοντας τήν
ἀπεργία. Ὅσον ἀφορᾶ στό δεύτερο αἴτιο, τούς νεωτερισμούς τοῦ ἐπισκόπου Σωκράτη,
δυστυχῶς, πάλι δέν γνωρίζω, ποῦ ἀναφέρονται καί τί περιλαμβάνουν. Εἶναι γεγονός, πάν-
τως, ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος Σωκράτης ἔχοντας φιλελεύθερες ἰδέες ἔκανε ἀρκετές ἀνακαινίσεις
καί ἀνακατατάξεις κυρίως στόν Ναό τοῦ Ἁγίου Στεφάνου. Ἀπό μεταγενέστερα Ἔγγραφα
γνωρίζω π.χ. τούς ἑξῆς νεωτερισμούς, πού ἔκανε ἐκεῖ: α΄) Ξήλωσε τά μάρμαρα τοῦ δαπέ-
δου καί τά ἀντικατέστησε μέ πλακάκια τό 1916, β΄) «Πρός εὐπρέπειαν τοῦ Ναοῦ» ὅπως γρά-
φει ὁ ἴδιος, ἔδωσε ἐντολή νά γίνουν διαρρυθμίσεις τό 1916, οἱ ὁποῖες ἀναφέρονται στά
παράθυρα, στό παγκάρι, στούς χορούς τῶν ψαλτῶν, στήν ἁγιογράφηση, στούς πολυελαί-
ους, στό βαπτιστήριο κ.ἄ.
- Ἐρ.: Πότε ἀκριβῶς ἄρχισε ἡ ἀπεργία καί πῶς γνωστοποιήθηκε στόν Ἐπίσκοπο ἡ
ἔναρξή της; - Ἀπ.: Ἡ ἀπεργία ἄρχισε στίς 9 Αὐγούστου τοῦ 1914 καί γνωστοποιήθηκε αὐθη-
μερόν στόν Ἐπίσκοπο ἡ ἔναρξή της μέ Ἔγγραφο, πού ὑπογράφουν οἱ 4 ἱερεῖς.
- Ἐρ.: Πόσες μέρες κράτησε ἡ ἀπεργία; - Ἀπ.: Εἴπαμε προηγουμένως ὅτι ὑποκινητής
τῆς ἀπεργίας ἦταν ὁ παπα Ἄγγελος Κοσμαρᾶς. Οἱ 3 ἀπό τούς 4 ἱερεῖς (ἐκτός, δηλ. τοῦ ὑπο-
κινητῆ) ἀπήργησαν 4 ἡμέρες, ἀπό τίς 9 ἕως τίς 12 Αὐγούστου. Στή συνέχεια ἔστειλαν στόν
Ἐπίσκοπο ἐπιστολή μετανοίας, δηλ. ζητοῦσαν συγχώρεση, δηλώνοντας ὅτι παραπλανήθη-
καν ἀπό τόν παπα-Ἄγγελο. Ὅμως ὁ Ἐπίσκοπος, ὅπως συμπεραίνεται, μέ τήν ἔναρξη τῆς
ἀπεργίας, τούς τιμώρησε μέ ἀργία τριῶν ἑβδομάδων, μέχρι τέλους Αὐγούστου, ὁπότε τούς
κάλεσε καί τούς ἔβαλε νά ὑπογράψουν, ὅτι θά ἀναλάβουν μέ ὅρους τά ἐφημεριακά τους
καθήκοντα, ὅπως αὐτά ἀναγράφονται σέ Ἔγγραφο τῆς 31ης Αὐγούστου 1914. Τόν ὑποκι-
νητή τόν τιμώρησε μέ ἀργία 48 ἡμερῶν (δηλ. 7 ἑβδομάδων). Αὐτός ὅμως ἔμεινε ἀμετα-
νόητος καί τυπικά συνέχιζε τήν ἀπεργία του. Μόλις τήν τελευταία ἡμέρα τῆς τιμωρίας του
«ἔρχεται εἰς ἑαυτόν» καί στέλνει κι αὐτός στόν Ἐπίσκοπο ἐπιστολή μετανοίας, ζητώντας
συγχώρηση καί δηλώνοντας ὅτι παραπλανήθηκε ἀπό τρίτους. Ἐδῶ ἐφαρμόζεται ἐκεῖνο τό
ἁγιογραφικό χωρίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: «Ὁ ὄφις μέ ἠπάτησε», «ἡ Εὔα μέ ἠπάτησε»,
ὅπου «ὄφις» εἶναι οἱ τρίτοι, «Εὔα» ὁ παπα-Ἄγγελος καί «Ἀδάμ» οἱ τρεῖς ἱερεῖς!
- Ἐρ.: Πῶς χαρακτηρίζετε τό γεγονός τῆς ἀπεργίας ἀπό πλευρᾶς οὐσίας; - Ἀπ.: Ἡ ἀπερ-
γία αὐτή ἦταν, ὅπως φάνηκε ἀπό τήν ἐξέλιξή της, μιά ἐπιπόλαια πράξη, ὅσον ἀφορᾶ στούς
ἀπεργούς ἱερεῖς, πού ὁμολόγησαν ὅτι δέν κατάλαβαν τό περιεχόμενο τοῦ Ἐγγράφου, πού
ὑπόγραψαν γιά τήν συμμετοχή στήν ἀπεργία. Γιʼ αὐτούς ὅμως, πού τήν ὑποκίνησαν, οἱ τρί-
τοι, ὅπως παραδέχεται ὁ παπα-Ἄγγελος, οἱ ἠθικοί αὐτουργοί, πού δυστυχῶς παρέμειναν
ἄγνωστοι, ὑπῆρχε, ὅπως πιστεύω, κάποιος δόλος. Ἐπειδή ὁ Ἐπίσκοπος Σωκράτης ἦταν ἕνα
ἐλεύθερο φιλοσοφικό πνεῦμα (ἀλλά καί πολιτικά ἦταν ὀπαδός τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου,
ὅπως ὁ ἴδιος δηλώνει) ἤθελαν, φαίνεται, αὐτοί οἱ τρίτοι, πού ἴσως νά ἀνῆκαν στούς βασι-
λικούς, νά δημιουργήσουν ἀνωμαλίες στήν ἐκκλησία καί νά πλήξουν ἔτσι τό κῦρος τοῦ βε-
νιζελικοῦ Ἐπισκόπου. Αὐτό ὅμως δέν εἶναι, μπορῶ νά τό πῶ μέ σιγουριά, σίγουρο, διότι
βλέπουμε ὅτι ἀργότερα (τό 1919) ἦρθε σέ σύγκρουση καί μέ μιά μερίδα βενιζελικῶν, ἐξαι-
τίας τῆς ὁποίας (σύγκρουσης) ἀναγκάσθηκε νά μεταθέσει τήν ἕδρα τῆς ἐπισκοπῆς στό
χωριό Ἴσβορος (σημ. Στρατονίκη), 15 χλμ. ἀπο τήν ἐπίσημη ἕδρα, γιά 2 χρόνια. Πάντως
συμπερασματικά πρέπει νά πῶ, ὅτι δέν γνωρίζουμε τά βαθύτερα αἴτια τῆς ἀπεργίας.

32
Η ΛΙΑΡΙΓΚΟΒΗ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
[Πληροφορίες ἀπό τίς ἐφημερίδες τῆς Θεσσαλονίκης
«ΕΡΜΗΣ» (1875-1881)
καί «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ» (1881-1902)]
(8η συνέχεια) Γράφει ὁ Δημ. Θ. Κύρου
Φιλόλογος
Πέμπτο δημοσίευμα εἶναι ἕνα σχόλιο τῆς ἐφημερίδας, δημοσιευμένο στό φύλλο ἀρ.
817/15−2−1884, στήλη «ΕΓΧΩΡΙΑ», σ. 1, τό ὁποῖο ἀναφέρεται στή δράση τοῦ διοι-
κητῆ τμήματος τοῦ Αὐτοκρατορικοῦ στρατοῦ, πού σταθμεύει στή Λιαρίγκοβη, ὁ ὁποῖος
ἀπολαμβάνει τήν ὑπόληψη καί τήν ἀγάπη ὅλων σχεδόν τῶν κατοίκων της καί τῆς πε-
ριφέρειάς της γιά τήν ἀκριβῆ ἐκπλήρωση τῶν καθηκόντων του.
Αὐτούσιο τό σχόλιο τῆς ἐφημερίδας ἔχει ὡς ἑξῆς:
Ὁ ἐν Λιαριγκόβῃ τῆς Χαλκιδικῆς σταθμεύων μουλαζίμης σανί110 Μεχμέτ Μουράτ ἐφέν-
δης111, διοικητής τοῦ 1ου λόχου τοῦ 16ου τάγματος τοῦ 2ου σώματος τοῦ αὐτοκρατορι-
κοῦ στρατοῦ ἀπολαύει ὡς θετικῶς ἐμάθωμεν, γενικῆς ὑπολήψεως καί ἀγάπης παρά πάν-
των σχεδόν τῶν κατοίκων τῆς κωμοπόλεως ἐκείνης καί ὅλης τῆς περιφερείας αὐτῆς διά
τήν τακτικήν καί ἀκριβή ἐκπλήρωσιν τῶν καθηκόντων του. Διότι καταβάλλει πᾶσαν
προσπάθειαν ὑπέρ τῆς γενικῆς ἀσφαλείας τῶν κατοίκων, τῆς κατασκευῆς τῶν δημο-
σίων ὁδῶν καί παντός ἄλλου καλοῦ καί χρησίμου. Τοιοῦτοι ὑπάλληλοι κοσμοῦντες τήν
ἥν ἔλαχον θέσιν διά τοῦ τρόπου αὐτοῦ εἶναι ἀληθῶς ἄξιοι προαγωγῆς καί ἐπαίνου.
Ἕκτο δημοσίευμα εἶναι μιά ἐπιστολή-ἀνταπόκριση, πού ἔγραψε ὁ ἀνταποκριτής ἀπό
τή Λιαρίγκοβη μέ τό ψευδώνυμο ΠΑΡΟΔΙΤΗΣ112 στίς 14 Ἰουλίου 1884 καί δημοσιεύ-

- Ἐρ.: Πῶς χαρακτηρίζετε κ. Κύρου, τήν
ἀπεργία ἀπό ἱστορικοεκκλησιαστική καί
συνδικαλιστική ἄποψη; - Ἀπ.: Ἡ ἀπεργία
αὐτή, κ. Ἀραμπατζῆ, εἶναι ὁπωσδήποτε ση-
μαντικό γεγονός, ἱστορικοεκκλησιαστικό,
ἀλλά εἶναι καί συνδικαλιστικό, ὅσο καί ἄν
φαίνεται παράδοξο. Ὡς ἱστορικοεκκλησια-
στικό γεγονός, ἀλλά καί ὡς συνδικαλιστικό
θά πρέπει νά χαρακτηρισθεῖ τουλάχιστο ὡς
σπάνιο. Ἴσως, ὅμως, νά εἶναι καί πρωτοφα-
νές μέχρι τήν ἐποχή ἐκείνη, γιατί ὄχι καί
ἀργότερα. Θά ἤμουν εὐτυχής, ἄν μποροῦσα
νά χαρακτηρίσω τό γεγονός αὐτό πρωτο-
φανές καί μοναδικό μέχρι τώρα στόν ἑλλα-
δικό χῶρο. Πάντως, αἰσιοδοξῶ, διότι ἡ  τῆς Χαλκιδικῆς, Πολύγυρος 7-9 Δεκεμβρίου
Ἕδρα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας τῆς
Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πα-
νεπιστημίου Θεσσαλονίκης μοῦ δίνει αὐτή
τή δυνατότητα. Συγκεκριμένα ὁ καθηγητής
τῆς ἕδρας Ἰωάννης Ἀναστασίου, πού ρωτή-
θηκε σχετικά, ἀπάντησε, προφορικά ὅμως,
ὕστερα ἀπό κάποια βιβλιογραφική ἔρευνα,
ὅτι δέν γνωρίζει παρόμοιο γεγονός. Παρό-
μοια δήλωση ἔκανε καί ὁ καθηγητής τῆς
Νομικῆς Σχολῆς τοῦ ἴδιου Πανεπιστημίου
καί Πρόεδρος τῆς Ὀργανωτικῆς Ἐπιτροπῆς
τοῦ ἀναφερόμενου Συμποσίου Κων-
σταντῖνος Βαβοῦσκος κατά τή διάρκεια τοῦ
Ἀπολογισμοῦ τοῦ Συμποσίου.
Σημειώσεις:
1. Βλ. ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ, Πα-
ράρτημα. Πρακτικά τοῦ πρώτου Πανελλη-
νίου Συμποσίου Ἱστορίας καί Ἀρχαιολογίας
1984, Θεσσαλονίκη 1987, 389-401.
2. Βλ. Δημ. Θ. Κύρου, Μία ἀπεργία ἱε-
ρέων στήν Ἀρναία τοῦ 1914, ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ
ΖΩΗ, τχ. 228/Μάϊος 1985, σ. 43.

33
θηκε στό φ. 860/27−7−1884, στίς σσ. 1−
2, στή στήλη «ΕΠΙΧΩΡΙΑ».
Ἡ ἐπιστολή ἀναφέρεται ἀρχικά στήν
ἔναρξη τῶν θερινῶν ἐξετάσεων τῶν σχο-
λείων (ἑλληνικοῦ καί δημοτικοῦ) τῆς Λια-
ρίγκοβης (8 Ἰουλίου) μέ τήν παρουσία πλή-
θους λαοῦ, τοῦ μουλαζίμη τοῦ αὐτοκρα-
τορικοῦ στρατοῦ113 καί τοῦ ὀρμάν μεμού-
ρη114, (κατά τήν ὁποία ψάλθηκε δοξολογία,
καί ἀπό τούς μαθητές καί τόν ἱεράρχη ψάλ-
θηκαν διάφοροι ὕμνοι ὑπέρ τοῦ σουλτάνου),
καί τοῦ νηπιαγωγείου (1 Ἰουλίου). Ἐπίσης
ἀναφέρεται στό κοινωφελές ἔργο τοῦ
Μουλαζίμη, ὅπως ἦταν ἡ σύλληψη καί τι-
μωρία Ὀθωμανοῦ, ὁ ὁποῖος ἔκοψε κάποια
δενδρύλλια γύρω ἀπό τήν ἐξοχική ἐκκλη-
σία στή θέση «εἰκονίσματα».
Αὐτούσια ἡ ἐπιστολή-ἀνταπόκριση
ἔχει ὡς ἑξῆς:
Τήν παρελθοῦσαν Κυριακήν 8 τρέ-
χοντος ἐγένετο ἡ ἔναρξις τῶν προφο-
ρικῶν ἐξετάσεων τῶν σχολῶν Λιαριγκόβης,
ἤτοι τοῦ ἑλληνικοῦ καί τοῦ δημοτικοῦ ἐν τῇ
αἰθούσῃ τοῦ νηπιαγωγείου. Κατά πρῶτον
ἐψάλη ὑπό τοῦ προέδρου Ἱερισσοῦ καί Ἁγί-
ου Ὄρους115 δοξολογία παρόντος πλήθους
λαοῦ καί τοῦ Μουράτ Ἐφένδη Μουλιαζί-
μου τοῦ ἐδῶ διαμένοντος στρατοῦ, καί τοῦ
Ἀλῆ Ἐφένδη ὀρμάν Μεμούρη, μεθ’ ἥν ὑπό
τῶν μαθητῶν ἁπάντων καί τῶν μαθητριῶν
ἐψάλη ὕμνος ὑπέρ τῆς Α.Α.Μ. τοῦ Σουλ-
τάνου116, μετά τό πέρας τοῦ ὁποίου ζητω-
κραυγαί ὑφ’ ἁπάντων ὑπέρ τοῦ Ἄνακτος
ἠκούσθησαν. Καί ἕτερος δέ ὕμνος ὑπέρ τοῦ
Αὐτοῦ ὑπό μόνου τοῦ ἀρχιερέα ἐψάλη, μεθ’
ὅν ἤρξαντο αἱ ἐξετάσεις διαρκέσασαι
τρεῖς ἡμέρας. Ἦτο ὅ,τι εὐχάριστον ν’
ἀκούῃ τις τούς μικρούς μαθητάς καί τάς με-
ταξύ αὐτῶν μαθητρίας, αἵτινες ἐλλείψει
ἀνωτέρου ἐκπαιδευτηρίου θηλέων συνα-
κροῶνται τοῖς μαθηταῖς ἑλληνικῶν μαθη-
μάτων, λίαν εὐστόχως εἰς πᾶσαν ἀποτει-
νομένην αὐτοῖς ἐρώτησιν ἀπαντώντας.
34
Τήν πρώτην τῶν ἐξετάσεων ἡμέραν ἐξη-
τάσθησαν ἐπί τοῦ μονοζύγου διάφορα γυ-
μνάσματα, ὡς καί κινήσεις καί βηματι-
σμούς. Εὐχῆς ἔργον ἤθελεν εἶσθαι ἄν οἱ
ἁρμόδιοι ἐφρόντιζον νά καθαρίσωσι καί ἰσο-
πεδώσωσι τό μεταξύ τῆς ἐκκλησίας καί τοῦ
σχολείου μέρος, ὅπως οἱ μαθηταί μετά
πλείονος ἀνέσεως δύνανται νά ἐκτελῶσι τά
διάφορα τῆς γυμναστικῆς εἴδη, νά πολ-
λαπλασιάσωσι διά τά μέσα πρός ὅσον οἷόν
τε ἐντελεστέραν ἐκπλήρωσιν αὐτῶν. Τήν
παρελθοῦσαν δέ Κυριακήν 1ην μεσοῦντος117
ἐγένοντο καί αἱ ἐξετάσεις τοῦ νηπιαγω-
γείου. Ἐν γένει αἱ ἐξετάσεις ὅλων τῶν σχο-
λείων ἐπέτυχον πληρέστατα καί δέν δυ-
νάμεθα ἤ νά συγχαρῶμεν τοῖς διδάξασι,
οἵτινες ἀληθῶς πατρικώτατα καί πατριω-
τικώτατα ἠργάσθησαν. Κρίνομεν περιττόν
νά συστήσωμεν αὐτοῖς τήν αὐτήν ἐπιμέ-
λειαν καί διά τό ἐπιόν ἔτος118. Ἐπειδή δέ
ὁ λόγος ἀνωτέρω περί τοῦ Μουλιαζίμη Μου-
ράτ Ἐφένδη κρίνομεν ὀρθόν νά προσθέ-
σωμεν ἐνταῦθα, ὅτι ὁ ἀξιωματικός οὗτος
λίαν προθύμως καί ἀξιεπαίνως ἐργάζεται
ὑπέρ παντός κοινωφελοῦς ἔργου, πρός πάν-
τας ἴσος φερόμενος. Πρό τινων λ.χ. ἡμερῶν
κακόβουλος χείρ ἔκοψε τινα τῶν πέριξ τῆς
παρά τά «Εἰκονίσματα» κειμένης ἐξοχικῆς
ἐκκλησίας δενδρυλλίων119. Ὁ Μουράτ ἐφέν-
δης ἐπελάβετο τῆς ὑποθέσεως καί συνέ-
λαβε τόν ἔνοχον ὀθωμανόν ἐκ τῶν Κου-
νιαροχωρίων120, ὅν ἐφυλάκισε καί εἰς Πο-
λύγυρον ν’ ἀποστείλῃ ἡτοιμάζετο. Ἐπέ-
στησε δέ τήν προσοχήν τῶν γειτόνων μας
ὀθωμανῶν (κουνιάρων) ἐπί παντός πράγ-
ματος. Γνωστόν δ’ ὅτι ἐν καιρῷ ἐγένετο λό-
γος καί περί τῆς μερίμνης του διά τήν ἐπι-
σκευήν τῆς ἀπό Λιαρίγκοβην εἰς Θεσσα-
λονίκην ὁδοῦ. Ἐλπίσωμεν ὅτι καί εἰς πολ-
λά ἄλλα ὠφέλιμα πράγματα τήν αὐτήν θέ-
λει δείξει προθυμίαν.
ΠΑΡΟΔΙΤΗΣ
 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
110. Ὁ σανί Μουλαζίμης (τουρκ. sani
mulazim) ἦταν ἀνθυπολοχαγός στόν τουρ-
κικό στρατό καί διοικοῦσε κάποιο τμῆμα
του. Ἐπίσης σέ ἄλλες περιπτώσεις σήμαινε
τόν ἄμισθο ὑπάλληλο, πού περίμενε διο-
ρισμό (βλ. Κέντρο Ἀνατολικῶν Γλωσσῶν
καί Πολιτισμοῦ, Τουρκοελληνικό Λεξικό,
σ. 524).
111. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’
αὐτόν.
112. Παροδίτης ἦταν (ὑποθέτουμε) τό
ψευδώνυμο τοῦ γνωστοῦ διδασκάλου τοῦ
Πολυγύρου Ἰωάννη Παρόδη, γενάρχη τοῦ
γένους Ἀλεξάνδρου, ὁ ὁποῖος καταγόταν
ἀπό τήν Χίο καί σύμφωνα μέ προφορική
μαρτυρία εἶχε δύο γυιούς, τόν Ἀλέξανδρο
καί τόν Ἀθανάσιο, οἱ ὁποῖοι πῆραν τό ἐπώ-
νυμο Ἰωαννίδης, ἀπό τόν πατέρα τους
Ἰωάννη, ἀλλά οἱ ἑπόμενοι τοῦ γένους στή
συνέχεια πῆραν τό ἐπώνυμο Ἀλεξάνδρου,
ἀπό τόν γιό τοῦ Ἰωάννη Παρόδη Ἀλέξαν-
δρο. Ὁ Ἰωάννης Παρόδης θεωρεῖται ὡς ὁ
γενάρχης τοῦ γένους Ἀλεξάνδρου. (Γιά τήν
υπηρεσία του ὡς διδασκάλου στόν Πολύ-
γυρο βλ. Μαυρουδῆ Παπαθανασίου, Λα-
ογραφικά Ἀρναίας, ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΗΣ ΧΑΛ-
ΚΙΔΙΚΗΣ, τχ. 13−14, σσ. 545−546).
113. Βλ. Σημ. 110−111.
114. Ὀρμάν Μεμούρης (τουρκ. orman
memur) λεγόταν ὁ δασικός ὑπάλληλος.
(Ἀπό τή λ. ὀρμάν προέρχεται καί ἡ ἑλλη-
νική λέξη ὀρμάνια, ρουμάνια, ρ’μάνια = πυ-
κνή βλάστηση).
115. Πρόκειται γιά τόν ἐπίσκοπο Με-
λέτιο (1879−1890), ὁ ὁποῖος ἀποκαλεῖται
ἐκκλησιαστικά «Πρόεδρος», ἐπειδή προ-
ηγουμένως ἦταν μητροπολίτης ἄλλης ἐπαρ-
χίας (ἴσως τῆς Μητρόπολης Λοφτζοῦ).
116. Τά ἀρχικά γράμματα Α.Α.Μ.
ἀναλύονται στόν τιμητικό τίτλο τοῦ Σουλ-
τάνου, δηλ. τῆς Αὐτοῦ Αὐτοκρατορικῆς
Μεγαλειότητος, ὁ ὁποῖος ἦταν ὁ Ἀμπτούλ
Χαμίτ (1876−1909).
117. Δηλ. τήν 1η Ἰουλίου, ὁ μεσαῖος μή-
νας τοῦ καλοκαιριοῦ.
118. Κατά τό σχολικό ἔτος 1983−1984
ὑπηρετοῦσαν στά σχολεῖα τῆς Λιαρίγκο-
βης οἱ διδάσκαλοι: Νικόλαος Στάμος,
Ἰωάννης Μακρόπουλος καί Νικόλαος Χρι-
στίδης καί ἡ παρθεναγωγός-νηπιαγωγός
Ἀναστασία.
119. Τό τοπωνύμιο «εἰκονίσματα» βρί-
σκεται 1000 μέτρα περίπου βόρεια τῆς κω-
μόπολης (Λιαρίγκοβης−Ἀρναίας), ὅπου
τό 1880 περίπου κατασκευάσθηκε ἕνα ξύ-
λινο παράπηγμα (παράγκα) καί τελεῖτο
ἐκεῖ ἡ πανήγυρη πρός τιμήν τῆς Ἁγίας Πα-
ρασκευῆς, τῆς ὁποίας τήν εἰκόνα ἔφεραν
οἱ ἐγκατασταθέντες στή Λιαρίγκοβη κά-
τοικοι τοῦ χωριοῦ Πραβήτα (νότια τῆς κω-
μόπολης) μετά τήν καταστροφή τοῦ χωριοῦ
ἀπό τούς Ρούρκους τό 1821. Ἐκεῖ τό
1903/1904 κτίσθηκε τό πέτρινο ἐξωκκλή-
σι τῆς Ἁγίας, τό ὁποῖο μέ ἀναγκαῖες κα-
τασκευαστικές παρεμβάσεις (σωστές ἤ λα-
θεμένες) σώζεται μέχρι σήμερα καί τελεῖται
ἡ μεγάλη πανήγυρη τῆς Ἀρναίας στίς
25/26 Ἰουλίου. [Γιά τήν ἱστορία τοῦ ἐξωκ-
κλησιοῦ βλέπε: Δημ. Θ. Κύρου, Τό ἐξωκ-
κλήσι τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς Ἀρναίας. Ἡ
ὑπεραιωνόβια ἐπιβλητική παρουσία-δε-
σποτεία του στό ὁμώνυμο ἄλσος. (Ἀπό τό
ξύλινο παράπηγμα τοῦ 1880 στό πέτρινο
περικαλλές οἰκοδόμημα τοῦ 1903−1904),
Ἀρναία 2017, σσ. 81).
120. Τά Κουνιαροχώρια (ἤ Κονιαρο-
χώρια) ὀνομάζονταν κάποιοι μικροί οἰκισμοί
στή Β. Ἑλλάδα, καί κυρίως στή Χαλκιδι-
κή, ὅπου τόν καιρό τῆς Ὀθωμανοκρατίας
(1430−1912) κατοικοῦσαν ὀθωμανοί, πού
κατάγονταν ἀπό τήν Μικρασιατική ἑλλη-
νική πόλη Ἰκόνιο (πού ἐπί αἰῶνες κατα-
κτημένο ἀπό τούς Ὀθωμανούς ὀνομάζεται
Konya), καί ὀνομάζονταν λόγω κατα-
γωγῆς Κονιάροι.
35
 ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ
ΣΤΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΕΔΑΦΗ ΕΞΩ ΑΠΌ ΤΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
Κατά τόν Μακεδονικό Ἀγώνα ἡ Χαλκιδική
βρέθηκε ἔξω ἀπό τά ὅρια δραστηριότητας τοῦ
βουλγαρικοῦ κομιτάτου (παρά τίς προσπάθειές
του νά μπεῖ στήν περιοχή της) λόγω τοῦ ὑψη-
λοῦ ἐθνικοῦ φρονήματος τῆς γλωσσικῆς ὁμοι-
ογένειας καί τῆς σθεναρῆς ἀντίστασης τῶν κα-
τοίκων της. Ὁ ἀτίθασος καί πατριώτης, λοιπόν,
λαός τῆς Χαλκιδικῆς δέν ἦταν δυνατό νά μείνει
ἀμέτοχος στόν σκληρό ἀγώνα γιά τή Μακεδονία.
Οἱ Χαλκιδικιῶτες κράτησαν ἀνέπαφη τή Χαλ-
κιδική ἀπό εἰσβολή βουλγαρικῶν ἔνοπλων ὁμά-
δων. Ταυτόχρονα τή μετέβαλαν σέ πύλη εἰσόδου,
σέ ἔμπεδο καί τόπο ὑποδοχῆς τῶν ἑλληνικῶν
ἀντάρτικων δυνάμεων, πού προωθοῦνταν ἀπό
τήν ἐλεύθερη Ἑλλάδα στή Μακεδονία. Τή μετέ-
βαλαν σέ καταφύγιο τῶν καταδιωκομένων ἀπό
τά τουρκικά στρατεύματα, πού ἐξαιτίας τῆς
ἑλληνικῆς δραστηριότητας θέλησαν νά ἐλέγξουν
τήν κατάσταση στή Χαλκιδική χερσόνησο. Πολ-
λοί Χαλκιδικιῶτες ἔτρεξαν καί κατατάχθηκαν
στά ἀνταρτικά σώματα καί πολέμησαν μέ
ἄφθαστο ἠρωϊσμό σέ ὁλόκληρο τόν μακεδονικό
χῶρο. Ἡρωϊκή ἀντίσταση στούς Βουλγάρους καί
στούς Τούρκους, ἀμέριστη βοήθεια τῶν κατοί-
κων στούς ἀγωνιστές τῆς Μακεδονίας μέσα
(κυρίως) στή Χαλκιδική ὡς σύνδεσμοι, τροφο-
δότες, ὁδηγοί σωμάτων, πράκτορες κ.λπ. καί ἔνο-
πλη ἐνθουσιώδης συμμετοχή στόν Ἀγώνα στά
μακεδονικά ἐδάφη ἔξω ἀπό τή Χαλκιδική, νά ἡ
συμβολή καί ἡ παρουσία τῆς ἡρωοτόκου καί πα-
νωραίας Χαλκιδικῆς στόν μεγάλο, ἐθνικό καί με-
γαλειώδη Μακεδονικό Ἀγώνα. Συμβολή οὐσια-
στική, παρουσία ἐπιβλητική καί ὑπέροχη!1
Στό ἄρθρο αὐτό καταγράφονται οἱ (μέχρι
τώρα) 5 γνωστοί Ἀρναιῶτες Μακεδονομάχοι
(ὁπλαρχηγοί, ὁπλίτες καί πολίτες), πού συμμε-
τεῖχαν καί βοήθησαν μέ ἐνθουσιασμό καί ἀπα-
ράμιλλες πράξεις ἀνδρείας τόν Μακεδονικό
Ἀγώνα, μέ συνοδευτικά λόγια γιά τή δράση τούς
ἐκτός Χαλκιδικῆς.
36
Τοῦ Δημητρίου Θ. Κύρου
Θεολόγου-Φιλολόγου
Οἱ πέντε ἀγωνιστές τῆς Ἀρναίας (τότε
Λιαρίγκοβης) ἦσαν: Ὁ Κωνσταντῖνος Ζαμπούνης
(καπετάν Νταλιάνης), ὁ Ἀγαπητός Γ. Πιτούλας,
ὁ Ἰωάννης Πιτούλας, ὁ Χρῆστος Νεραντζιᾶς καί
ὁ Κωνσταντῖνος Τζαναλέας2.
Ὁ πρῶτος (βλ. φωτογραφία) τό 1906 κα-
τατάχθηκε στό Σῶμα τοῦ ὁπλαρχηγοῦ Γιώργη
Γιαγλῆ καί τό 1907-1908 στό Σῶμα τοῦ ὁπλαρ-
χηγοῦ Σερρῶν Νίκου Τσαβέλα καί μέ τίς συνεχεῖς
συμπλοκές τῶν δύο Σωμάτων μέ Τούρκους καί
Βουλγάρους ἀναδείχθηκε ἕνας ἀπό τούς γεν-
ναιότερους πολεμιστές μέ ἀκτινοβολία σ’ ὅλη
τήν περιοχή Σερρῶν καί γιά τή μεγάλη του δρά-
ση ὀνομάσθηκε καπετάνιος (ὁπλαρχηγός)3.
Ὁ δεύτερος (βλ. φωτογραφία) τό 1905 κα-
τατάχθηκε ὡς ὁπλίτης στό Σῶμα τοῦ καπετάν
Γιαγλῆ καί συμμετεῖχε στήν πυρπόληση τοῦ χω-
ριοῦ Καρατζάκιοϊ στό ὁποῖο ἕδρευε μεγάλη
βουλγαρική συμμορία4. Οἱ ἑπόμενοι τρεῖς ἦσαν
ἔνοπλοι στό Σῶμα τοῦ Παύλου Μελᾶ.
Σημειώσεις:
1. Γιά τόν Μακεδονικό Ἀγώνα μέ τή συμ-
μετοχή τῆς Χαλκιδικῆς σ’ αὐτόν βλέπε ἐνδει-
κτικά: Ἀγγέλου Κ. Ἀνεστοπούλου, Ὁ Μακεδο-
νικός Ἀγών 1903 – 1908, τόμος Β΄, Θεσσαλονί-
κη 1969, σσ. 265-281, 290-295, 300-304, 311-322,
Ἐρατῶς Ζέλλιου – Μαστοροκώστα, Χαλκιδική:
Ἐπαναστάσεις κατά τήν Τουρκοκρατία – Μα-
κεδονικός Ἀγώνας, Θεσσαλονίκη 1996, σσ. 98-
107, καί Δημ. Θ. Κύρου, Ὁ Μακεδονικός Ἀγώ-
νας καί ἡ Χαλκιδική, ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ,
τχχ. 48-49, Θεσσαλονίκη 2003, σσ. 251-293.
2. Γιά τούς 5 Μακεδονομάχους τῆς Ἀρναί-
ας συνολικά βλ. Δημ. Θ. Κύρου, 1. Οἱ Μακεδο-
νομάχοι τῆς Ἀρναίας, ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 17 / Ὀκτ.-Δέκ.
1992, σσ. 6-7, καί 2. Ὁ Μακεδονικός Ἀγώνας…,
ὅ.π., σ. 262.
3. Εἰδικά γιά τόν πρῶτο βλ. καί Δημ. Θ. Κύ-
ρου, Πληροφορίες γιά τό ἀντάρτικο σῶμα τοῦ
 2. Ἀγαπητός Πιτούλας

Μακεδονομάχου – Ὁπλαρχηγοῦ Περιφερείας Σερρῶν Νίκου

Τζαβέλα ἀπό μία ὑπεύθυνη δήλωση τοῦ Μακεδονομάχου Κων.
Ζαμπούνη (καπετάν Νταλιάνη) ἀπό τήν Ἀρναία τῆς Χαλκιδικῆς
(μέλους τοῦ σώματος Τζαβέλα), ΣΕΡΡΑΪΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ, τόμ. 5ος
(2022), σσ. 349-354.
4. Εἰδικά γιά τόν δεύτερο βλ. καί Δημ. Θ. Κύρου: Ὁ Ἀγα-
πητός Πιτούλας, Μακεδονομάχος (1904-1908), Πολεμιστής
στούς μετέπειτα πολέμους (1912-1941) καί Ἀντιστασιακός
1. Κων. Ζαμπούνης (1941-1944) καί ἡ κυρά-Χαρίκλεια Τρικκαλιώτη-Δημητρα-
κούδη, Καλλιτέχνιδα Ὑφάντρια – Φίλη τῆς Παράδοσης (Βίος,
Δράση καί Ἀρχεῖα), Ἀρναία 2019, σσ.13-131.

Ἡ Ἀρναία ὅπως φαίνεται ἀπό τό ἐξωκκλήσι τοῦ Προφήτη Ἠλία

37
 Ἕνας Κολομβιανός Ἐπίσκοπος μᾶς συγκλονίζει:
«Ἀφῆστε μέ νά σᾶς πῶ τί σημαίνει
ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ»!
Ὁ Κολομβιανῆς καταγωγῆς Ἐπίσκο-
πος Ἄσσου (Κολομβίας-Βενεζουέλας) Τι-
μόθεος γεννήθηκε Ἰνδιάνος μέσα σέ τρο-
πικά δάση, 3 ὧρες μακριά ἀπό χωριά καί
πόλεις. Εἶδε τηλεόραση σέ ἡλικία 11
ἐτῶν. Σέ ἡλικία 20 ἐτῶν ἔστειλε γράμμα
στή Μητρόπολη Παναμᾶ καί ζήτησε νά βα-
πτιστεῖ. Ἀμέσως μετά ἦλθε στήν Ἑλλάδα
καί ξεκίνησε σπουδές στή Θεολογική
Σχολή Α.Π.Θ. Μέ ἕνα χειμαρρώδη λόγο
δονεῖ καί ἀφυπνίζει ὁλόκληρη τήν Ἑλλά-
δα! «Ἀφῆστε με νά σᾶς πῶ τί σημαίνει
Ἑλληνισμός καί Ὀρθοδοξία».
Στήν ὁμιλία του στόν Ι.Ν. Ἀναλήψε-
ως Ν. Κόσμου στίς 22-1-2023 (Κυριακή
του Ζακχαίου) καταθέτει τά ἑξῆς: «Τό ση-
μερινό Εὐαγγέλιο μᾶς ὁμιλεῖ γιά ἕναν
ἄνθρωπο, πού ὀνομάζεται Ζακχαῖος.
Αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἤτανε πλούσιος…
πλούσιος ἀλλά κοντός. Γιά νά δεῖ τόν Κύ-
ριο, ἔπρεπε νά ἀνέβει σέ συκομορέα, δη-
λαδή σέ ἕνα δένδρο. Λοιπόν σήμερα, αὐτός
πού σᾶς ὁμιλεῖ εἶναι καί ἕνας Ζακχαῖος.
Εἶμαι κοντός…καί θά σᾶς ἔλεγα καλύτε-
ρα ὅτι εἶμαι νεαρός, γιατί ἔχω μόλις 23
χρόνια πού γεννήθηκα στήν κολυμβήθρα
τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἐδῶ καί 23 χρόνια σέ
ἕνα κομμάτι γής, πού ὀνομάζεται Μακε-
δονία, ἦλθα ἐγώ ἀπό τή Λατινική Ἀμερι-
κή γιά νά φέρω τό φῶς τῆς Ὀρθοδοξίας
στά δικά μου μέρη, ὅπου δέν εἴχαμε τήν
Ὀρθόδοξη παρουσία. Καί βαπτίστηκα
ἀπό τά χέρια τοῦ Ἁγ. Ἀγαθονίκου, μαζί μέ
τόν ἀδελφό τόν Ἀθηναγόρα, ὁ ὁποῖος σή-
μερα εἶναι ἐπίσκοπος, εἶναι ἀρχιερέας καί
γίναμε ὀρθόδοξοι. Καί μᾶς ἔδωσε ὁ Θεός
τή δυνατότητα νά ξεκινήσουμε τό δρόμο
καί νά ἀνήκουμε στήν πίστη, πού σᾶς κλη-
ρονομῆσαν οἱ πρόγονοί σας.
Ἐγώ ἤθελα νά γίνω Ὀρθόδοξος ἀπό
8 χρονῶν παιδί, ὅταν πῆγα νά δῶ τό
Ἀρχιεπίσκοπο Μακάριο ἀπό τήν Κύπρο,
ὁ ὁποῖος σάν Πρόεδρος εἶχε ἐπισκεφθεῖ
τήν Κολομβία. Κι ἀπό τότε ἄρχισε ἡ δική
μου πορεία, γιατί ρώτησα ἕνα δυτικό
ἱερέα:«ποιός εἶναι αὐτός», πού δείχνει
τώρα ἡ τηλεόραση καί πού ἐδῶ καί λίγα
χρόνια ἐπισκέπτεται τήν Κολομβία; Καί μέ
ἀπάντησε ὁ ἱερέας:«εἶναι ἕνας αἱρετικός
38
Ἐπιμέλεια: Χαράλαμπος Ν. Λαζαρίδης
Ὁμότιμος Καθηγητής Α.Π.Θ.
Ἐπίσκοπος». Ἀλλά ἕνας Ἀφρικανός μέ εἶπε:«δέν εἶναι
αἱρετικός, εἶναι Ὀρθόδοξος…καί ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἡ
μάνα Ἐκκλησία»… Καί ἀπό αὐτούς τούς δύο, πού ξε-
κινήσαμε, κάτω ἀπό τό ὠμοφόριο τοῦ Μητροπολίτου Κεν-
τρώας Ἀμερικῆς Ἀθηναγόρα, ἀρχίσαμε νά ψάχνουμε αὐτή
τή θρησκεία.Ἤλθαμε καί βαπτιστήκαμε στήν Ἑλλάδα καί
μετά ἀπό ἕνα μικρό διάστημα γυρίσαμε πίσω μέ τή φρον-
τίδα τοῦ σεβασμιοτάτου Ἀθηναγόρα. Δύο ἤλθαμε στήν
Ἑλλάδα γιά νά φέρουμε τήν Ὀρθοδοξία καί ἀπό
αὐτούς τούς δύο σήμερα αὐτή ἡ Μητρόπολη ἔχει περί-
που 1,5 ἑκατομμύριο Ὀρθοδόξους. Σέ 20 χρόνια, καί στήν
Κολομβία, ὅπου εἶμαι Ἐπίσκοπος τώρα, ἀπό 2 πού ξε-
κινήσαμε, εἴμαστε πάνω ἀπό 15.000…καί ἔχουμε 9 καί
θά ἀνοίξουμε ἄλλες 3 καινούργιες ἐνορίες.
Λοιπόν, παιδιά Θεοῦ, δέν ἦλθα νά σᾶς μιλήσω μόνο
γιά τό ἱεραποστολικό ἔργο. Κάνουμε ὅ,τι μποροῦμε.
Ἀγκαλιάζουμε πρόσφυγες ἀπό τή Βενεζουέλα, πού φεύ-
γουν γιά ἕνα καλύτερο μέλλον. Ἀλλά γιατί εἴμαστε ἐδῶ
καί γιατί βρισκόμαστε στήν Ἑλλάδα; Διότι ἐμεῖς εἴμα-
στε μικρά παιδιά, εἴμαστε σάν τόν Ζακχαῖο, κοντοί. Καί
γιά νά βλέπουμε καλά καί γιά νά καταλαβαίνουμε κα-
λύτερα, γιά νά κατανοήσουμε τό Εὐαγγέλιο πρέπει νά
στεκόμαστε πάνω…πάνω στούς ὤμους τῶν Πατέρων τῆς
Ἐκκλησίας καί πάνω στά κόκκαλα τῶν Ἑλλήνων τά ἱερά.
Καί ἀφῆστε νά σᾶς μιλήσω γιά αὐτήν τήν πατρίδα,ἡ
ὁποία εἶναι σήμερα ἡ πηγή τῆς πίστεως.
Ἀφῆστε νά σᾶς μιλήσω σήμερα καί νά σᾶς ὑπενθυ-
μίσω μέ ὅλο τό σεβασμό, μέ ὅλη τήν ἀγάπη, τί σημαί-
νει Ἑλλάδα. Ὅταν ὁ Φίλιππος καί ὁ Ναθαναήλ εἴπανε
στόν Κύριο:« Κύριε ἦλθαν οἱ Ἕλληνες» (ἦταν 2-3 Ἕλλη-
νες, ὄχι παραπάνω), ὁ Κύριος εἶπε «ἦλθε ἡ ὥρα νά δο-
ξαστεῖ ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου». Διότι ναί μέν ὁ Χριστός
γεννήθηκε μέσα σέ Ἑβραϊκό χῶρο, ἑρμηνεύεται ὅμως, πα-
ραδίδεται καί ἀποκαλύπτεται μέ Ἑλληνικούς ὅρους καί
μέ Ἑλληνικούς τρόπους. Μπορεῖ τά Ἱεροσόλυμα
νά εἶναι ἡ ἱερή πόλη, ἀλλά αὐτή ἡ χώρα, αὐτή ἡ
πίστη, ἡ Χριστιανική πίστη τῶν Ἑλλήνων, τό κέν-
τρο τῆς πίστεως εἶναι ἡ Ἑλλάδα. Γι αὐτό
ἀφῆστε με νά σᾶς μιλήσω στήν καρδιά. Γιατί
θά ἤθελα νά καταλάβετε καλά τί σημαίνει
Ἑλληνισμός καί τί σημαίνει Ὀρθοδοξία. Διότι,
ἐπειδή εἶναι συνηθισμένο τό θέμα γιά σᾶς, πολ-
λές φορές δέν καταλαβαίνουμε τήν ἀξία τους. Ἡ
ὀρθόδοξη πίστη γιά τήν ὁποία ὁμιλῶ ἐγώ, αὐτή
πού ἔψαχνα ἀπό 8 χρονῶν παιδί νά βρῶ στήν
Ἑλλάδα καί τή βρῆκα ὅταν ἔγινα 27 ἐτῶν, εἶναι
ἡ πίστη, πού κράτησε μία Ἑλλάδα γιά 400 καί
600 χρόνια κάτω ἀπό μία Τουρκοκρατία, πού
προσπάθησε νά ἐξαλείψει τόν Ἑλληνισμό καί νά
κατακτήσει τόν πολιτισμό. Αὐτή ἡ πίστη ἦταν ἡ
πίστη τῆς γιαγιᾶς, πού ἔφυγε ἀπό τόν Πόντο, καί
ἦλθε στήν Ἑλλάδα μέ μία εἰκόνα καί μία ἐλπί-
δα, γιατί τά πάντα, οἱ περιουσίες ἔμειναν πίσω.
Αὐτή ἡ πίστη εἶναι πού κράτησε τόν παππού καί
τή γιαγιά τήν ὥρα πού οἱ Γερμανοί κατέστρεφαν
τή χώρα καί προσπάθησαν νά κατακτήσουν
αὐτή τή γῆ. Αὐτή ἡ ὀρθόδοξη πίστη εἶναι πού κρά-
τησε τήν πατρίδα Ἑλλάδα, ὅταν ἔπρεπε νά πεῖ
ΟΧΙ στούς Ἰταλούς, γιά νά μή πᾶνε νά κατα-
κτήσουν ἄλλους λαούς. Αὐτή ἡ πίστη κράτησε τό
30 καί τό 40 τούς Ἕλληνες, πού καρποφοροῦν σέ
ἀπομακρυσμένες χῶρες, ὅπως τόν Παναμά, ὅπου
εἴχαμε Πρόεδρο Ἕλληνα ἤ τή Βενεζουέλα ὅπου
δημιούργησαν, γιατί εἶναι καρποφόροι ἄνθρωποι.
Ἐμεῖς λοιπόν κοιτᾶμε στήν Ἑλλάδα… δέν
ξέρω ὅμως πρός τά ποῦ κοιτᾶνε οἱ Ἕλληνες.
Καί θέλω σήμερα νά σᾶς παρακαλέσω, ἐσεῖς πού
εἶστε τά παιδιά τῶν Ἑλλήνων, πού δέν κατεβά-
σανε ποτέ τή σημαία, πού δέν πρόσβαλαν ποτέ
τόν πολιτισμό τους, πού δέν ἀρνήθηκαν τή δική
τους πατρίδα τήν ὥρα πού τούς κυνηγούσανε στή
Σμύρνη καί στόν Πόντο καί στήν Πόλη, καί φύ-
γανε καί ἦλθαν ἐδῶ καί κτίσανε ἀπό τό μηδέν
καινούργια χωριά. Καί τί ἔφεραν αὐτή ἡ γιαγιά,
αὐτός ὁ παππούς, μία εἰκόνα εἶχαν στά χέρια
τους. Πόσες εἰκόνες σωθήκανε! Παρακαλῶ, μή
προσβάλετε τόν Ἑλληνισμό! Μή προσβάλετε
τήν Ἑλλάδα! Μή βάλετε νερό στό κρασί.
Στῶμεν καλῶς! Ἡ Ἑλλάδα εἶναι τό κέντρο τῆς
πίστεως. Τά Ἱεροσόλυμα εἶναι ἡ Ἁγία πόλη, ἀλλά
ἐμεῖς ὅταν θέλουμε νά μάθουμε τόν Χριστιανισμό,
τήν ὀρθοδοξία καί τήν πίστη, στήν Ἑλλάδα
ἐρχόμαστε. Ἔρχεται ἐδῶ αὐτός ὁ Ἰνδιάνος, μέ
σχισμένα μάτια. Δέν πῆγα στή Ρουμανία, δέν
πῆγα στή Ρωσία. ¨Ήλθα ἐδῶ γιατί ἐδῶ μέ μία
γιαγιά, τή λένε Καλλιόπη καί ζεῖ στό Αἰγάλεω,
ἔμαθα νά κάνω τό σταυρό μου. Ἐδῶ μέ ἕναν
παππού ἔμαθα νά λέω τό «Πιστεύω» καί τό «Πά-
τερ Ἡμῶν». Κι ὅταν λέμε «ἀπ’ τά κόκκαλα βγαλ-
μένη τῶν Ἑλλήνων τά ἱερά» τό λέμε μέ τήν καρ-
διά γιά νά μήν εἶναι ἀνάγκη αὔριο ἐμεῖς οἱ ξέ-
νοι, ἐμεῖς οἱ Ἰνδιάνοι, ἐγώ ὁ Ἰνδιάνος νά ἔρθω ἐδῶ
μέ ἀναμμένο φανάρι σάν τό Διογένη γιά νά
ψάξω γιά Ἕλληνα μέσα στούς Ἕλληνες.
Παρακαλῶ…ἀφῆστε με νά σᾶς ἀφήσω αὐτό
τό μήνυμα σήμερα. Νά τιμᾶτε αὐτούς τούς
ἀνθρώπους, πού μᾶς φεύγουν καί ἐσεῖς νά ἔχε-
τε τήν εὐθύνη νά κληρονομήσετε στά παιδιά σας
παρακαλῶ ὄχι ἕνα χάρτη, ἀλλά μία πατρίδα.
Ὄχι ἕνα χάρτη, πού περιορίζει τήν Ἑλλάδα σέ σύ-
νορα, ἀλλά μία πατρίδα, πού εἶναι Ἑλληνισμός
καί Ὀρθοδοξία μαζί. Κληρονομῆστε ὄχι ἕνα σπί-
τι στά παιδιά σας, ἀλλά μία Ἑλληνική οἰκο-
γένεια, αὐτή τήν οἰκογένεια, πού δέν ἀλλοιώθη-
κε ποτέ καί παραμένει μία πιστή οἰκογένεια.
Νά διδάξετε τά παιδιά σας, ὅτι κάθε δυ-
σκολία εἶναι καί μία εὐκαιρία. Καί γιατί σᾶς τό
λέω…γιατί ὅταν πῆγαν στή Βενεζουέλα ὁρισμέ-
νοι Ἕλληνες, πού ἔφυγαν ἀπό δῶ, ὅταν φτάσα-
νε ἐκεῖ κοιμοῦνταν στά παγκάκια...ἕνας Στέλιος
Καλπαγιάννης. Μετά πῆγε σέ μία οἰκοδομή καί
κοιμόταν ἐκεῖ. Πέρασαν τά χρόνια καί αὐτός ὁ
Ἕλληνας, πού κοιμόταν στό παγκάκι, ἔκτισε ἕνα
μαγαζί σάν τόν Μαρινόπουλο. Καί πρόκοψε τόσο
πολύ, πού ἔφτιαξε ἕνα Γηροκομεῖο καί ἕνα Σχο-
λεῖο στήν πατρίδα τοῦ τή Μυτιλήνη. Λένε ὅτι οἱ
Ἕλληνες πολεμᾶνε σάν τούς ἥρωες. Ἐγώ θά ἔλε-
γα ὅτι οἱ ἥρωες πολεμᾶν σάν Ἕλληνες. Ἦρθα
νά ζητήσω ἀπό σᾶς νά κρατηθεῖτε. Νά κρατηθεῖτε
καί νά εἴσαστε Ἕλληνες. Στῶμεν καλῶς. Νά μήν
προσβάλετε ποτέ, ὅ,τι σᾶς ἀφήνουν οἱ προγόνοι
σας. Νά μή προσβάλετε τόν παππού καί τή για-
γιά. Νά κρατηθεῖτε σωστά. Νά ἔχετε πάνω ἀπ’
ὅλα αὐτή τή σημαία, πού ἔχει μπλέ καί ἄσπρες
γραμμές καί ἕνα σταυρό. Καί νά μή ξεχνᾶτε ἀπό
ποῦ προέρχεστε καί ποῦ εἶστε καί πού πη-
γαίνετε. Αὐτή ἡ πατρίδα, αὐτή ἡ Ἑλλάδα, εἶναι
ἡ δική μου Ἑλλάδα, διότι ἐδῶ παίρνω τό φῶς τῆς
ἀληθείας. Διότι ἐμᾶς στή Λατινική Ἀμερική οἱ
Ἰσπανοί μᾶς κατακτήσανε, ἀλλά οἱ Ἕλληνες
μᾶς φωτίσανε καί μᾶς πλουτίσανε. Ζήτω ἡ Ἑλλά-
δα! Ζήτω ἡ Ὀρθοδοξία! Ζήτω ὁ Ἑλληνισμός!
Δέν θά ’θελα νά γυρίσω μία μέρα καί νά
μή βρῶ αὐτή τήν πατρίδα. Θά ἦταν θάνατος γιά
μένα προσωπικά. Ἐμεῖς ἐρχόμαστε νά πάρουμε
τό φῶς ἀπό σας. Ἄν ὅμως λείψει τό φῶς ἀπό τήν
Ἑλλάδα, πού εἶναι τό κέντρο τῆς Ὀρθοδοξίας καί
τῆς πίστης, τί θά γίνει μέ μας; Ἐγώ τελείωσα Θε-
ολογία. Ἀλλά αὐτό δέν λέει τίποτα. Ἐγώ θέλω τήν
κληρονομιά. Τήν κληρονομιά τοῦ παπποῦ καί τῆς
γιαγιᾶς».
39
Μία παιδική ἀνάμνηση ἀπό τήν Ἀρναία
Ἕνα πιάτο φαγητό
Γεννήθηκα στήν Ἀρναία καί μεγάλωσα
κατά τήν διάρκεια τῆς Γερμανικῆς Κατοχῆς
καί τοῦ Ἐμφύλιου. Γι’ αὐτές τίς περιόδους ἔχω
γράψει ἀρκετές παιδικές ἀναμνήσεις τίς
ὁποῖες φιλοξένησε ἡ «ΑΡΝΑΙΑ». Ὡστόσο
μου διέφυγε μία πού διατρέχει δεκαετίες καί
ἔρχεται σήμερα στό νοῦ μου καί ἡ ὁποία ἔχει
τίτλο: «Ἕνα πιάτο φαγητό».
Εἶναι γνωστό καί ἀπό ἄλλες ἀναφορές
μου στήν «ΑΡΝΑΙΑ» ὅτι ὡς μαθητής Γυμνα-
σίου βρέθηκα στήν ὑπηρεσία τοῦ Μητροπο-
λίτη Διονυσίου τήν περίοδο 1949 – 1951.
Δύσκολα χρόνια. Ὁ κόσμος προσπα-
θοῦσε νά συνέλθει ἀπό τά προβλήματα πού
ἄφησαν οἱ δύο πόλεμοι. Ἡ κοινωνική βοήθεια,
οἱ διάφοροι φορεῖς καί ἡ Ἐκκλησία προσπα-
θοῦσαν νά ἐπουλώσουν τίς πληγές του.
Στή Μητρόπολη ἐκτός ἀπό τίς διάφορες
προσφορές βοήθειας, ὁ Διονύσιος μοῦ ἀνέθεσε
νά προσφέρω ἕνα πιάτο φαγητό σέ ἕνα φτω-
χό καί ἄρρωστο ἄνδρα, κάποιας προχωρημέ-
νης ἡλικίας, στόν μαστρο-Ἀντώνη. Ἐξερχό-
μενος ἀπό τήν Μητροπολιτική κατοικία καί
περνώντας ἐμπρός ἀπό τό γέρο-Μπάλλα τό
ΟΙ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΜΑΣ
Οἱ παρακάτω ἀποδέκτες τοῦ περιοδικοῦ μας βοήθησαν οἰκονομικά γιά τή συνέχιση τῆς ἐκδοτικῆς
του πορείας καί εὐχαριστοῦμε:
π. Παΐσιος Σουλτανικάς (Ἀρναία) 50 €
Ἀθαν. Παπαθεοχάρης (Θεσ/νίκη) 50 €
Ἱ. Μονή Σίμωνος Πέτρας (Ἅγιον Ὄρος) 30 €
Ἀθ. Παπατζῖκος (Ν. Μαρμαρᾶς) 30 €
Γεώργ. Καραστέργιος (Θεσ/νίκη) 30 €
Βασίλειος Πραβίτας (Θεσ/νίκη) 30 €
Ἰω. Ματζώλης (Ἀρναία) 20 €
Χρ. Μ. Λαμπρινός (Ἀρναία) 20 €
ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ
Ὁ κ. Κωνσταντῖνος Πεῦκος ἀπό τήν Βαρβάρα Χαλκιδικῆς πρόσφερε στό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ»
50 € στή μνήμη τῶν γονέων του Ἀδάμ καί Μαρίας.
Εὐχόμαστε ὁ Θεός νά ἀναπαύει τίς ψυχές τους.
40
Γράφει ὁ Γεώργιος Ἰω. Ρήγας
σπίτι καί λίγο πιό κάτω, δεξιά, ἔφθανα στό
σπίτι του.
Εἴσοδος μέ ἐξώπορτα ἐλεύθερη, μικρό
αὔλειο χῶρο, μία γέρικη ἀκακία καί στό βά-
θος τό μικρό ἰσόγειο σπίτι του.
Γι’ αὐτόν τόν ἄνθρωπο ἕνα πιάτο φαγη-
τό κάθε μεσημέρι, ἦταν ὅ,τι ἔπρεπε. Συναι-
σθάνονταν τήν προσφοράν καί οἱ εὐχαριστίες
μέ τίς κινήσεις τοῦ σώματος μαρτυροῦσαν ὅ,τι
ἤθελε νά πεῖ.
Ἔπειτα ἀπό ἀρκετές ἡμέρες προσφορᾶς,
μία ἡμέρα δέν μέ περίμενε στήν ἐξώπορτα.
Προχώρησα καί τόν βρῆκα στό δωμάτιό του
κλινήρη. Ἁπλό, φτωχικό καί πάνω ἀπό τό κρε-
βάτι του ἡ εἰκόνα τοῦ Ἐσταυρωμένου, δεῖγμα,
ἴσως τοῦ δικοῦ του Γολγοθά. Ἄφησα τό φα-
γητό καί ἔφυγα μέ τίς προεφηβικές σκέψεις
μου.
Ὅλη αὐτή ἡ μικρή ἱστορία γεμίζει πλού-
σια συναισθήματα σέ κάθε ἄνθρωπο καί
ἔρχεται νά μᾶς ὑπενθυμίσει πόσο σημαντικό
εἶναι νά προσφέρεις, νά δίνεις παρά νά παίρ-
νεις.
Ἀστ. Λιούτας (Ἀρναία) 20 €
Θεοχ. Παπατζῖκος (Θεσ/νίκη) 20 €
Ἀθ. Τουπλικιώτης (Στανός) 20 €
Μαρ. Καλαϊτζῆ-Σιπητάνου (Θεσ/νίκη) 20 €
Ἰω. Καραμίχος (Θεσ/νίκη) 20 €
Χρ. Κεχαγιᾶς (Ἀρναία) 10 €
 ᾽Ενδιαφέρουσες Εἰδήσεις
(Ὅσες ἀναφέρονται στήν Ἱστορία καί στήν Λαογραφία τῆς Ἀρναίας)

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΒΙΒΛΙΟΥ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΙΕΡΙΣΣΟΥ
ΣΩΚΡΑΤΗ ΣΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ
ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ

― Στίς 26 Ἀπριλίου 2023 ὁ Ἐκδότης-Διευ-

θυντής τοῦ περιοδικοῦ ἔστειλε στόν Μητροπολί-
τη Σηλυβρίας (τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου)
κ. Μάξιμο «τιμῆς ἕνεκεν» τό βιβλίο του γιά τόν
Μητροπολίτη Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδα-
μερίου Σωκράτη Σταυρίδη, ὁ ὁποῖος καταγόταν
ἀπό τήν Σηλυβρία τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης (ἀπό
τήν ὁποία καταγόταν καί ὁ ἅγιος Νεκτάριος Ἐπί-
σκοπος Πενταπόλεως).

ΠΑΣΧΑΛΙΝΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
ΣΤΗΝ ΑΡΝΑΙΑ

Ἡ Πολιτιστική καί ᾽Επιμορφωτική Ἑταιρεία

Ἀρναίας καί τό Ἀριστοτέλειο Πνευματικό Κέντρο
τοῦ Δήμου Ἀριστοτέλη μετέδωσαν τό μήνυμα ὅτι
«ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ» μέ τήν προσφορά κόκκινων
αὐγῶν καί τσουρεκιῶν στούς διερχόμενους μέ τά
ὀχήματά τους ἀπό τήν κεντρική πλατεία τῆς κω-
μόπολης καί στούς εὑρισκομένους σ’ αὐτήν ἀπό νέ-
ους ντυμένους μέ παραδοσιακές στολές καί μέ τήν
παρουσία χορευτικοῦ προγράμματος μέ ζωντανή
παραδοσιακή ὀρχήστρα ἀπό τό ἐφηβικό καί τά
παιδικά χορευτικά τμήματα τῆς Ἀρναίας.
Στίς ἐκδηλώσεις αὐτές παραβρέθηκαν ὁ Σεβ.
Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδα-
μερίου κ. Θεόκλητος, μέ τούς ἱερεῖς-ἐφημερίους
τῶν Ναῶν τῆς Ἀρναίας, ὁ Δήμαρχος Ἀριστοτέλη
κ. Στ. Βαλιάνος, ὁ Πρόεδρος τῆς Κοινότητας
Ἀρναίας κ. Ἀγαπητός Κιάτος, ἡ Ἀντιπεριφερει-
άρχης Χαλκιδικῆς κ. Κατερίνα Ζωγράφου, ὁ Πρό-
εδρος τοῦ Ἀριστοτελείου Πνευματικοῦ Κέντρου κ.
Ἀστέριος Τζιτζιρίκας, ὁ Πρόεδρος τῆς Πανελλή-
νιας Ὁμοσπονδίας Ξενοδόχων καί ὑποψήφιος βου-
λευτής Χαλκιδικῆς κ. Γρηγ. Τάσιος, ἄλλοι ἐπίση-
μοι καί πολλοι κάτοικοι τῆς κωμόπολης.

41
 Ὁ σύλλογος Ὀσσαίων στήν Ἀρναία
Σ έ ἕνα «διαφορετικό» ταξίδι στήν ἱστορία καί
στήν παράδοση εἶχαν τήν εὐκαιρία νά
συμμετέχουν τά μέλη τοῦ Συλλόγου Ὀσσαίων
«Ἡ Ἁγία Κυράννα», οἱ ὁποῖοι ἐπισκέφθηκαν τήν
«ἀρχόντισσα» τῆς ὀρεινῆς Χαλκιδικῆς, τήν
πανέμορφη Αρναια, τό Σάββατο 6 Μαΐου 2023.
Ἡ Ἀρναία (παλιά Λιαρίγκοβη), χτισμένη
ἀμφιθεατρικά στούς πρόποδες τοῦ ὅρους
Χολομώντα στά 600 μέτρα ὑψόμετρο, εἶναι ἕνας
ἀπό τούς πιό ὄμορφους οἰκισμούς τῆς ὀρεινῆς
Χαλκιδικῆς. Οἱ κάτοικοι ξεπερνοῦν τούς 2000 καί
ἀσχολοῦνται μέ τήν ὑλοτομία, τήν κτηνοτροφία,
τή μελισσοκομία καί τό ἐμπόριο.
Ἡ Ἀρναία διατηρεῖ ἀκόμη τόν παραδοσια-
κό ἀρχιτεκτονικό χαρακτήρα της, μέ τά ἀνα-
στηλωμένα παραδοσιακά σπίτια της, τά πλακό-
στρωτα σοκάκια της καί τίς πλατεῖες. Ἀπό τήν
κεντρική πλατεία, τό «παζάρι» ὅπως λέγεται, καί
μέ κέντρο ἀναφορᾶς τόν μεγάλο πλάτανο μέσα
ἀπό τόν κορμό τοῦ ὁποίου κυλᾶ πόσιμο νερό, ξε-
κινοῦν ἀκτινωτά πολλά δρομάκια τά ὁποῖα κα-
ταλήγουν σέ μικρότερες παραδοσιακές πλα-
τειοῦλες καί γειτονιές. Τά παραδοσιακά σπίτια,
χτισμένα τόν 19ο καί στίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αἰῶνα,
εἶναι σήμερα ἀναστηλωμένα καί βαμμένα σέ ἀπο-
χρώσεις τοῦ λουλακιοῦ, τῆς ὤχρας καί τοῦ κε-
ραμιδί, μέ καταπληκτικές κατασκευαστικές λε-
πτομέρειες. Ἡ Ἀρναία τό 1987 χαρακτηρίστηκε
ἀπό τό Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ ὡς «ἱστορικός τό-
πος» καί «παραδοσιακός οἰκισμός» καί μέ τή
βοήθεια προγραμμάτων, ἀλλά καί τῶν ἰδιο-
κτητῶν, ἔγιναν ἀναστηλώσεις καί ἀποκαταστά-
σεις σέ ἀρκετά κτίρια, τά ὁποῖα σήμερα κοσμοῦν
ὅλο τόν οἰκισμό.
Μέ συνοδούς τούς καλύτερους πρεσβευτές
τῆς ἱστορίας καί τῆς παράδοσης τοῦ τόπου, τόν
Ἀστέριο Καραστέργιο, πολιτικό μηχανικό -
πρώην Δήμαρχο Ἀρναίας καί τόν Δημήτρη Κύ-
ρου, φιλόλογο-θεολόγο, περιηγηθήκαμε στόν
παραδοσιακό οἰκισμό, γνωρίσαμε τήν μακραίωνη
ἱστορία του, τήν λαογραφία καί τήν παράδοση
τοῦ τόπου!
Ἀφοῦ ἤπιαμε τόν καφέ μας κάτω ἀπό τόν
ὑπεραιωνόβιο πλάτανο τῆς πανέμορφης πλα-
τείας, ἐπισκεφθήκαμε καί ξεναγηθήκαμε στό
42
Μουσεῖο Ὑφαντικῆς, στό Ἱστορικό-Λαογραφικό
Μουσεῖο Ἀρναίας, στόν Μητροπολιτικό ναό τοῦ
Ἁγίου Στεφάνου καί στό παλαιό Σχολεῖο-Δη-
μαρχεῖο.
Τό Ἱστορικό-Λαογραφικό Μουσεῖο Ἀρ-
ναίας στεγάζεται σέ ἕνα διόροφο πετρόκτιστο κτί-
ριο, ἀπό τά παλαιότερα καί ἐντυπωσιακότερα τοῦ
οἰκισμοῦ, γνωστό ὡς ἀρχοντικό Ἰατροῦ ἤ Για-
τράδικο, τό ὁποῖο ἀρχικά ἀνῆκε στόν Κωνσταν-
τῖνο Κατσάγγελο. Λειτουργεῖ ὡς μουσεῖο ἀπό τό
1999 καί σήμερα ἀνήκει στόν Δῆμο Ἀριστοτέλη.
Ἡ ἔκθεση ἀναπτύσσεται στό ἰσόγειο καί στούς
δύο ὀρόφους, μέ μία ἐξαιρετική μουσειολογική
προσέγγιση καί χωρισμένο σέ θεματικές ἑνότη-
τες, ὅπου συμπυκνώνεται ὅλη ἡ παράδοση τῆς
Ἀρναίας.
Τό Μουσεῖο Ὑφαντικῆς στεγάζεται σ’
ἕνα διόροφο κτίριο τοῦ 1870, γνωστό ὡς οἰκία
Γιαννούδενας. Ἡ ἔκθεση ἐπικεντρώνεται στήν
ὑφαντική παράδοση τῆς Ἀρναίας, ἡ ὁποία ὑπῆρξε
σπουδαῖο κέντρο παραδοσιακῆς ὑφαντικῆς στήν
Χαλκιδική, μέ ἐξαιρετικά καί σπάνια δείγματα
ὑφαντῶν, μεταξύ τῶν ὁποίων τά «καλλιγραφικά»
ἀρνιώτικα χαλιά, τά ὁποῖα χρησιμοποιήθηκαν
(κυρίως) γιά τή διακόσμηση τῶν τοίχων.
Ο μητροπολιτικός ναός τοῦ Ἁγίου Στεφά-
νου χτίστηκε τό 1812, ἐνῶ τό καμπαναριό τοῦ
χρονολογεῖται ἀπό τό 1889. Κάηκε τό 1821 κατά
τήν ἐπανάσταση, ἀλλά καί πρόσφατα τό 2005
ἀπό ἄγνωστη αἰτία. Ἡ τελευταία καταστροφική
πυρκαγιά, ὡστόσο, ἔδωσε τήν ἀφορμή γιά ἀρχαι-
ολογικές ἀνασκαφές μέ σημαντικά εὐρήματα, τά
ὁποῖα ἀναδείχθηκαν καί παρουσιάζονται κάτω
ἀπό εἰδικούς ὑαλοπίνακες στό πάτωμα. Μετά τήν
μεγάλη πυρκαγιά καί κάτω ἀπό τή συντονισμέ-
νη προσπάθεια κατοίκων καί Ἐκκλησίας, συγ-
κεντρώθηκε τό ποσό γιά τήν ἀποκατάσταση τοῦ
ναοῦ καί σέ μόλις ἐνάμιση χρόνο ἡ ἐκκλησία εἶχε
ἀποδοθεῖ. Ἡ φωτιά, παρά τήν καταστροφή της,
ἔδωσε τήν εὐκαιρία γιά ἀνασκαφές, πού διε-
νήργησε ἡ τότε 10η Ἐφορεία Βυζαντινῶν Ἀρχαι-
οτήτων τοῦ ΥΠ.ΠΟ., οἱ ὁποῖες ἀνέδειξαν ἕνα
σπουδαῖο κρυμμένο κομμάτι τῆς ἱστορίας τοῦ
ναοῦ, ἀλλά καί τῆς Ἀρναίας. Ἡ ἀρχαιολογική
ὑπηρεσία ἔφερε στό φῶς τμῆμα παλαιοχριστια-
 τῆς δικῆς μας ἀγαπημένης Ὄσ-
σας!
Εὐχαριστοῦμε, ἐπίσης, τήν
Εἰρήνη καί τόν Θεοδόση Καρα-
στέργιου γιά τή βοήθειά τους!
Δύο νέους ἀνθρώπους πού ἐπέ-
λεξαν νά μείνουν καί νά δημι-
ουργήσουν στόν τόπο τους! Τέ-
λος, εὐχαριστοῦμε τόν κ. Κύρου
γιά τή δωρεά βιβλίων γιά τή βι-
βλιοθήκη τοῦ συλλόγου μας!
Ἡ ἀνάπτυξη τῆς χώρας
μας ὀφείλει πολλά στήν περι-
νικῆς βασιλικῆς, πού χρονολογεῖται στόν 5ο αἰώνα, ἕναν μικρό φέρεια καί στούς ἀνθρώπους
βυζαντινό ναό τοῦ 10ου αἰώνα, τοιχογραφικό διάκοσμο, ταφές της πού κρατοῦν ζωντανά τά
καί ἐπέκταση τοῦ ναοῦ τοῦ 16ου-17ου αἰώνα. χωριά μας! Τό παράδειγμα τῆς
Ἡ ἐκδρομή μας ἔκλεισε μέ τό μεσημεριανό φαγητό, δοκι- Ἀρναίας μπορεῖ νά δώσει ἰδέ-
μάζοντας τοπικές γεύσεις στο άλσος τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, μέσα ες καί ὁράματα γιά τό μέλλον
σέ ἕνα ὑπέροχο καταπράσινο τοπίο μέ βελανιδιές, ἐνῶ ἀπο- σέ μία χώρα πού προσπαθεῖ νά
λαύσαμε τόν ἀπογευματινό μας καφέ στόν Ἅγιο Πρόδρομο. σταθεῖ στόν παγκόσμιο χάρτη
Ὁ Σύλλογος Ὀσσαίων ἐκφράζει τίς θερμοτέρες εὐχαριστίες τῆς οἰκονομίας, τοῦ πολτισμοῦ
του στόν Στέργιο Καραστέργιο καί στόν Δημήτρη Κύρου -δύο καί τῆς βιώσιμης ἀνάπτυξης,
ἀνθρώπους μέ ἦθος, ὅραμα, σεβασμό καί βαθεῖς γνῶστες τῆς ἱστο- κρατώντας τόν χαρακτήρα καί
ρίας καί τοῦ πολιτισμοῦ τοῦ τόπου τους-, γιά τήν ὑποδοχή τους, τήν ἰδιαίτερη φυσιογνωμία
τή φιλοξενία καί τίς κατατοπιστικότατες πληροφορίες πού μᾶς της!
ἔδωσαν γιά τόν πραγματικά ὑπέροχο οἰκισμό τῆς Ἀρναίας! Αὐτή
τήν ἀγάπη γιά τόν τόπο τοῦ μᾶς μετέφερε ἁπλόχερα ὁ Στέργιος, Ἀναδημοσίευση ἀπό τήν
κάνοντάς μας κι ἐμᾶς κοινωνούς τῆς «ἀναγέννησης» τῆς Ἀρναί- ἐφημερίδα «ΟΣΣΑ χθές, σήμερα,
ας καί δίνοντάς μας πολύτιμες ἐμπειρίες γιά τήν «ἀναγέννηση» αὔριο», φ. 38/Ἰούν. 2023, σ. 7.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΝΑΙΑ

- Ἡ ἐφημερίδα: «ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ», φ. 648/19-4-2023, γράφει:
• Πάσχα στήν Ἀρναία (σ. 13)
• Ἀνάσταση στήν Χαλκιδική. Ἀρναία (σ. 25)
• Ἄλσος: Τό μέλι ἀπό τήν Ἀρναία πού κλείνει μέσα του τήν... καλοσύνη τῶν με-
λισσῶν. Μετά τίς σπουδές λογιστικῆς καί τό μεταπτυχιακό στή διοίκηση ἐπιχειρήσεων
ὁ μελισσοκόμος Χρῆστος Τζιάρας ἔκανε δεύτερο μεταπτυχιακό... ζωῆς χάρη στίς μέ-
λισσες (σ. 14).
• Ὁ Δῆμος Ἀριστοτέλης Χαλκιδικῆς ἐντείνει τήν προσπάθεια διείσδυσης στήν του-
ριστική ἀγορά τοῦ Λιβάνου. (Ἀναφέρεται καί ἡ Ἀρναία «μέ τά αὐθεντικά πασχαλινά ἔθιμα»).
- Τό περιοδικό «ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ», τχ. 55/Ἀπρ. Ἰούν. 2023 γράφει:
• Ἀστερίου Θ. Καραστεργίου, Τό Δημαρχεῖο Ἀρναίας 1871-2021. Ἑκατόν πενήντα
(150) χρόνια ζωῆς - Ἱστορίας - Πολιτισμοῦ. (Ἀφιέρωμα στήν 150ή ἐπέτειο ἀπό τήν
ἵδρυσή του), σ. 36-40.
• Δράσεις ἄλλων φορέων. Τῆς Πολιτιστικῆς Ἑταιρείας Ἀρναίας (σ. 53).
43
 «Ἔφυγε» γιά τά οὐράνια σκηνώματα
ὁ φίλος τῆς Ἀρναίας Ἀρχιτέκτονας Μηχανικός
Ἀργύρης Πετρονώτης
Σ τίς 19 Ἀπριλίου 2023, ἡμέρα τῶν γενεθλίων
του, «ἔφυγε» ἀπό τή ζωή σέ ἡλικία 99 ἐτῶν
ὁ Ἀρχιτέκτονας Μηχανικός τοῦ Ἐθνικοῦ Με-
τσοβίου Πολυτεχνείου καί καθηγητής τῆς Ἀρχι-
τεκτονικῆς Σχολῆς τοῦ Πολυτεχνείου Θεσσα-
λονίκης Ἀργύρης Πετρονώτης, καταγόμενος
ἀπό τήν Τρίπολη καί ἐγκατεστημένος ἀπό χρό-
νια στή Θεσσαλονίκη.
Ἡ πρώτη ἐπαφή τοῦ Ἀργύρη Πετρονώτη. μέ
τήν Ἀρναία ἔγινε στίς ἀρχές τοῦ 1996, ὅταν: α΄
ἔγραψε στό περιοδικό μας (τχ. 30/Ἰαν.-Μάρτ.
1996, σ. 4) τό ἄρθρο μέ τίτλο: «Πυρσόγιαννη-
Λιαρίγκοβη», ὅπου γίνεται λόγος γιά τόν Πυρ-
σογιαννίτη μάστορα Πέτρο Κιόχο, ὁ ὁποῖος
ἐγκαταστάθηκε, νυμφεύθηκε καί πέθανε στήν
Λιαρίγκοβη (Ἀρναία) καί ἐργάσθηκε μέ τον
πατέρα του καί ἄλλους Πυρσογιαννίτες μαστό-
ρους, οἱ ὁποῖοι ἐκτός τῶν ἄλλων ἔκτισαν καί τό
σωζόμενο ἐξαγωνικό καμπαναριό (στή δεκαετία
τοῦ 1880) καί β΄) δημοσιεύθηκαν δύο ἐπιστολές
ἀπό 13-2-1996 στό ἴδιο τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ
μας (σ. 11) καί μιά ἐπιστολή ἀπό 13-3-1997 στό
τχ. 34 Ἰαν.-Μάρτ. 1997 (σ. 11).
Ἡ δεύτερη καί πιό σημαντική ἐπαφή τοῦ
Ἀργύρη Πετρονώτη μέ τήν Ἀρναία ἦταν τήν 1η
Ἰουλίου τοῦ 1997, πού ἡ Ἀρναία γιόρταζε τή μνή-
μη τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων στόν φερώνυμο Ἱ. Ναό
καί τά 60 χρόνια ἀπό τά ἐγκαίνια τοῦ Ναοῦ
αὐτοῦ, μιλώντας στήν αἴθουσα ἐκδηλώσεων
44
τοῦ Δημαρχείου Ἀρναίας μέ ἄλλους ὁμιλητές (π.
Χρυσόστομος Μαϊδώνης, π. Βασίλειος Πραβή-
τας, Δημ. Κύρου, Ἰωακ. Παπάγγελος) μέ θέμα:
«Ὁ Ναός τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων Ἀρναίας, ἀρχι-
τεκτονικόν ἔργον τοῦ ἀειμνήστου καθηγητοῦ
Ἀναστασίου Κίμωνος Ὀρλάνδου» μέ ἀναφορά
στή ζωή καί στό ἐπιστημονικό ἔργο τοῦ καθηγητῆ
καί Ἀκαδημαϊκοῦ Ἀναστασίου Ὀρλάνδου (†
1978) καί στό ἀρχιτεκτονικό σχέδιό του γιά τόν
Ἱ. Ναό Ἁγίων Ἀναργύρων μέ προβολή διαφα-
νειῶν [βλ. Εἰδική Ἀναφορά, Ἡ ἐπέτειος
τῶν 60 χρόνων ἀπό τά ἐγκαίνια τοῦ Ἱ. 
Ναοῦ Ἁγίων Ἀναργύρων (1937-1997), σσ.
10-11, ὅπου ὑπάρχει καί φωτογραφία του στό
βῆμα].
Ὁ Ἀργύρης Πετρονώτης ἦταν μέχρι πρό-
σφατα ἀποδέκτης τοῦ περιοδικοῦ μας. Τό ση-
μαντικό γιά τή ζωή του εἶναι ὅτι γεννήθηκε πρίν
99 χρόνια, δηλ. τό 1924, ὅταν τρεῖς ἁγιορεῖτες
ἁγιογράφοι ἀπό τήν προηγούμενη χρονιά μέχρι
τό 1925 ἁγιογραφοῦσαν τόν Ναό τῶν Ἁγίων
Ἀναργύρων. Οἱ τοιχογραφίες τοῦ Ναοῦ συμ-
πληρώνουν φέτος 100 χρόνια ὕπαρξης ἀπό τήν
ἔναρξη τῆς ἁγιογραφικῆς ἐργασίας καί ὁ Ἀργύ-
ρης Πετρονώτης συμπλήρωσε φέτος 100 παρά
ἕνα χρόνια ἀπό τή γέννησή του!
Ἡ κηδεία του καί ἡ ταφή του ἔγιναν στή
Θεσσαλονίκη. Αἰωνία ἡ μνήμη του!
 ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
– Κωνσταντίνου Ἀδάμ Πεύκου, Ἀναμνή-
σεις μιᾶς ἄλλης ἐποχῆς, Βαρβάρα Χαλκι-
δικῆς 2023, σσ. 508.
Στίς ἀρχές τοῦ 2023 ἐκδόθηκε καί κυκλο-
φορήθηκε σέ βιβλίο ἡ ἐνδιαφέρουσα λαογρα-
φική ἐργασία (καί αὐτή, ὅπως καί ἡ προηγού-
μενη τοῦ 2019, λίαν ἐπίπονος) τοῦ Βαρβαριώτη
φίλου καί συναδέλφου στήν ἐκπαίδευση Κων-
σταντίνου Πεύκου μέ τόν τίτλο: Ἀναμνήσεις
μιᾶς ἄλλης ἐποχῆς, μέ 508 σελίδες, διαστά-
σεων 14,5Χ21 ἑκ.
Διαβάζοντας εὐχάριστα τό βιβλίο ἐνημε-
ρώνεται ὁ ἀναγνώστης του μέ λεπτομέρειες, πού
ὅμως δέν κουράζουν, γιά τίς ἀναγραφόμενες σ’
αὐτό πληροφορίες, ἀπό τή Βαρβάρα καί τήν πε-
ριοχή της, πού ἀναφέρονται σέ 19 κεφάλαια, στή
ζωή χωρίς τό αὐτοκίνητο, στό μουλάρι καί στήν
κατσίκα, στό τραινάκι Σαφακλῆ-Σταυροῦ, στή
ζωή χωρίς τό ἠλεκτρικό ρεῦμα, στή συντήρηση
τῶν τροφίμων, στή ζωή χωρίς τό πλαστικό καί
στά πλαστικά συνθετικά, στίς οἰκογένειες καί στή
διατροφή τους, στήν οἰκοτεχνία, στούς κατοίκους
καί στίς ἀσχολίες τους, στόν κύκλο τῆς ζωῆς,
στήν ἐνδυμασία τῶν ἀνδρῶν καί τῶν γυναικῶν,
στά σχολεῖα καί γενικά στήν ἐκπαίδευση, στά
παιχνίδια τῶν μαθητῶν, στήν πρόγνωση τοῦ και-
ροῦ, στούς σεισμούς στήν περιοχή, στά φυτά καί
στά ζῶα, στά τραγούδια τοπικά δημοτικά καί
στήν ντοπιολαλιά, ὅπου περιλαμβάνεται ἀλφα-
βητικό λεξικό 17 σελίδων λέξεων.
Μέσα στά πάμπολα ἀναγραφόμενα στά
παραπάνω κεφάλαια ὑπάρχουν ἀρκετές ἀνα-
φορές στήν Ἀρναία, κυρίως στά κεφάλαια
«Σχολεῖα-Ἐκπαίδευση», «Ὁ κύκλος τῆς ζωῆς»,
καί ἀλλοῦ καί στίς σελίδες 244, 268, 391 δημο-
σιεύονται οἱ φωτογραφίες: Ὁ παραδοσιακός
γάμος τοῦ συναδέλφου του Δ. Κύρου, ὅπου δια-
κρίνεται καί ὁ Bαρβαριώτης ὀργανοπαίχτης
(λαοῦτο) Ἀριστ. Βατάλης, ἀνακαινισμένα ἀρ-
ναιώτικα σπίτια, στήν πλατεία Μουσείων, καί ὁ
πλάτανος τῆς κεντρικῆς πλατείας τῆς Ἀρναίας.
Σύμφωνα μέ τόν συγγραφέα «τό βιβλίο αὐτό
γράφηκε μέ κόπο καί μεράκι, ὥστε νά ξυπνή-
σουν μνῆμες στούς παλιούς καί νά μάθουν οἱ
νέοι τήν Ἱστορία καί τίς συνήθειες τῶν προγό-
νων τους. Ἐάν ἕνας λαός δέν εἶναι συνδεδεμέ-
ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ 138
- Στή σ. 14, Σημείωση 24, σειρά 4η: Ἡ ἀντωνυμία τους νά διαβαστεῖ της.
- Στή σ. 44, σειρά 4η (κάτω ἀπ’ τίς εἰκόνες): Τό ἄρθρο τῶν νά διαβαστεῖ τοῦ.
Τοῦ Δημ. Θ. Κύρου
νος μέ τήν Ἱστορία καί τό παρελθόν του, εἶναι
καταδικασμένος νά χαθεῖ στό πέρασμα τῶν
αἰώνων» καί «ἀφιερώνεται σέ ὅλους αὐτούς
πού μόχθησαν καί μοχθοῦν γιά τό καλό αὐτῆς
τῆς Πατρίδας, σέ ὅλους αὐτούς πού πονοῦν τόν
τόπο καί θέλουν τήν προκοπή του».
Ἐξαιτίας τοῦ θαυμαστοῦ περιεχομένου τοῦ
ἐκδοθέντος βιβλίου συγχαίρουμε καί ἐπαι-
νοῦμε τόν φίλο καί συνάδελφο συγγραφέα
Κωνσταντῖνο Πεῦκο παραβλέποντας τά μικρο-
μεγάλα διαδικαστικά λάθη του στήν παρου-
σίαση τῆς Βιβλιογραφίας, διότι λάθη καί
παραλείψεις κάνουν ὅσοι ἐργάζονται καί ὄχι
ὅσοι κάθονται μέ τίς ὧρες στά καφενεῖα καί
στίς καφετέριες.
― Ἀστερίου καί Ὄλγας Μπρούζου, Χαλκι-
δικιώτικα μασάλια, Ἀρναία 2022, σσ. 155.
Στά τέλη τοῦ 2022 ἐκδόθηκε καί κυκλοφο-
ρήθηκε σέ βιβλίο ἡ λαογραφική-ψυχαγωγική
ἐργασία τοῦ ζεύγους τῶν συμπατριωτῶν μας
Ἀστερίου καί Ὄλγας Μπρούζου μέ τόν τίτλο:
«Χαλκιδικιώτικα μασάλια» μέ 155 σελίδες, δι-
στάσεων 17Χ24 ἑκ. Διαβάζοντας μέ καταχα-
ρούμενες προδιαθέσεις ὁ ἀναγνώστης τά 153 ἐπι-
τυχημένα (Μπρούζους γάρ!) χαλκιδικιώτικα
μασάλια, ἀρκετά ἀπ’ τά ὁποῖα ἐγγίζουν ἤ ὑπερ-
βαίνουν τά ὅρια τῆς ἀποδεκτῆς, τῆς «λελογι-
σμένης» ἀσουγάδας, ἐνημερώνεται γιά ἀλη-
θινές ἤ ἀληθοφανεῖς «εὔθυμες, κωμικές, καμιά
φορά κωμικοτραγικές, μέ ἀρκετά στοιχεῖα ὑπερ-
βολῆς» ἱστορίες, πού ἀφοροῦν στήν οἰκογενει-
ακή ζωή, στούς χώρους ἐργασίας, στίς διασκε-
δάσεις, στίς κοινωνικές συναναστροφές καί
στίς μετακινήσεις τῶν ἀνθρώπων σέ γειτονικά
χωριά ἤ στήν πόλη, καί διασκεδάζει διαβάζον-
τάς τις.
Ἡ ἔκδοση ἔγινε «μέ τήν ὑποστήριξη τῆς
Περιφερειακῆς Ἑνότητας Χαλκιδικῆς τῆς Πε-
ριφέρειας Κεντρικῆς Μακεδονίας» καί τήν χαι-
ρετίζει (στή σ. 9) ὁ Ἀντιπεριφερειάρχης τῆς
Περιφερειακῆς Ἑνότητας Χαλκιδικῆς κ. Ἰωάν-
νης Γιῶργος, ὁ ὁποῖος κατά τίς ἐκλογές τῆς
21ης Μαΐου καί τῆς 25ης Ἰουνίου ἐκλέχθηκε
βουλευτής Χαλκιδικῆς.
45
 ῾ Η ᾽ Αλληλογραφία μας

ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΜΑΣ

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ
Ἀπό τήν Ἐφορεία Ἀρχαιοτήτων Περιφέρειας Θεσσαλονίκης - Τμῆμα Βυζαντινῶν καί Μετα-
βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων καί Μουσείων πήραμε τό παρακάτω ὑπηρεσιακό Ἔγγραφο.

ΣΗΜ. ΣΥΝΤΑΞΗΣ: 
Εὐχαριστοῦμε θερμά
τήν Ἐφορεία Ἀρχαι-
οτήτων γιά τήν ἀπο-
στολή τοῦ τόμου τῶν
Πρακτικῶν τῆς διαδι-
κτυακῆς Ἡμερίδας
πού πραγματοποίησε
στίς 15-11-2021 γιά τό
1821, στόν ὁποῖο
(τόμο) περιέχεται καί
ἡ Ἀνακοίνωση - Εἰσή-
γηση τοῦ Ἐκδότη - Δι-
ευθυντῆ τοῦ
περιοδικοῦ μας (βλ.
«Ἔντυπα πού λά-
βαμε»).
 ΑΠΟΨΕΙΣ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ-ΣΧΟΛΙA
ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ (δηλ. ἄθλιες!) ΔΥΝΑΜΕΙΣ (ΡΩΣ-
ΣΙΑ, ΑΓΓΛΙΑ, ΑΜΕΡΙΚΗ, ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ ΓΑΛΛΙΑ)
ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΩΝ
ΕΛΛΗΝΩΝ.
1. Ρωσία: α΄) Ὑπόγραψε στή Μόσχα τουρ-
κοσοβιετικό σύμφωνο φιλίας καί συνεργα-
σίας, β΄) Στόχος της ἡ διάδοση τῆς κομμουνι-
στικῆς ἰδεολογίας στήν ἀνατολή μέ σύμμαχο τό
νέο κράτος τῶν Κεμαλιστῶν, γ΄) Στήν Ἑλλάδα
οἱ ὑποστηρικτές της ὑπονόμευσαν τήν ἐκστρα-
τεία χαρακτηρίζοντάς την ἰμπεριαλιστική ἐπέμ-
βαση σέ ξένη χώρα καί καλώντας τούς Ἕλλη-
νες στρατιῶτες σέ ἀποχή ἀπό τόν πόλεμο καί
δ΄) Οἱ Μπολσεβῖκοι δέν λησμόνησαν τή συμ-
μετοχή τοῦ ἑλληνικοῦ ἐκστρατευτικοῦ σώμα-
τος στήν ἐπέμβαση τῆς Οὐκρανίας ἀπό τούς
Συμμάχους τό 1919 (Μάρτιος 1921).
2. Ἀγγλία: Ὑποστήριζε θεωρητικά μόνο τίς
ἑλληνικές θέσεις.
3. Ἀμερική: Παρέμεινε ἀδιάφορη γιά τόν
ἀγώνα τῶν Ἑλλήνων τηρώντας τό δόγμα Μον-
ρόε.
4. Ἰταλία: α΄) Εἶχε ἀρχικά ἀντιρρήσεις, διό-
τι ἐποφθαλμιοῦσε τή Σμύρνη β΄) Ὑπόγραψε
Σύμφωνο διευκόλυνσης τῶν Τούρκων στήν
προμήθεια ὁπλισμοῦ (Μάρτιος 1921).
5. Γαλλία: α΄) Συμφώνησε μέ τούς Τούρκους
γιά ἀνακωχή τῶν ἐχθροπραξιῶν στήν Κιλικία
(Μάρτιος 1921) β΄) Ἐγκατέλειψε τήν Κιλικία ὑπο-
γράφοντας μυστικό Σύμφωνο μέ τήν Τουρκία
ἀφήνοντας ἄφθονο πολεμικό ὑλικό στούς
Τούρκους, καί γ΄) Ἔστειλε Γάλλους ἀξιωματι-
κούς, γιά νά καθοδηγήσουν τόν Κεμαλικό
Στρατό μέ ὑψηλές ἀμοιβές.
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
... Συμβαίνουν δραματικές ἀλλαγές στά Γυ-
μνάσια καί στά Λύκεια σήμερα καί οἱ κυβερ-
νήσεις δέν ἔχουν πάρει χαμπάρι. Ἀκόμη καί ὀξυ-
δερκεῖς πολιτικοί ἔχουν ὑποτιμήσει τήν κατά-
σταση. Βαθια μεσάνυχτα!
Χαμπάρι δέν ἔχουν πάρει τί βρίσκουν κάθε
πρωί οἱ ἐκπαιδευτικοί στίς τάξεις τους. Βρί-
σκουν παιδιά κουρασμένα. Βρίσκουν παιδια
ἀδιάβαστα, ἀδιάφορα, ἀπρόθυμα καί νά πάρουν
μέρος ἀκόμη στό μάθημα. Παιδιά χωρίς ἐνέρ-
γεια καί ἀφοῦ «κοιμηθοῦν» τίς πρῶτες ὧρες
ζωηρεύουν μετά καί τό γυρίζουν στή βία πάσης
μορφῆς καί ἔντασης. Περιστατικά βίας μεταξύ
ἐφήβων στό σχολεῖο καί ἔξω ἀπό αυτό συμ-
βαίνουν! Ἀπέναντι στά νέα αὐτά ἤθη, Γυμνάσια
καί Λύκεια ἀφέθηκαν ἀνυπεράσπιστα...
570 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ
Στίς 30 Μαΐου 2023, δηλαδή 570 χρόνια ἀπό
τή θλιβερή ἐπέτειο τῆς 29ης Μαΐου τοῦ 1453,
τῆς Ἅλωσης τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί
τῆς Ρωμιοσύνης ἀπό τούς Τούρκους, βουλευ-
τίνα (τάχα βουλεύτρια) τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλή-
νων σέ ἐκπομπή πατριωτικοῦ τηλεοπτικοῦ
σταθμοῦ «ἔκραξε λέγουσα» ἀδιάντροπα: «῾Η 
῾Αγιά Σοφιά εἶναι κληρονομιά τῆς Ὀθωμανικῆς
Αὐτοκρατορίας»!!!
ΟΙ ΑΙΩΝΟΒΙΕΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ
ΝΑΟΥ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΚΑΙ Η
ΑΝΑΓΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΤΟΥΣ
Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια ἀπό
τήν ἁγιογράφηση τοῦ Ἱ. Ναοῦ τῶν Ἁγίων Ἀναρ-
γύρων ἀπό ἁγιορεῖτες μοναχούς τῆς Νέας
Σκήτης τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ὅμως, ὅπως καί πα-
λιότερα ἔτσι καί τώρα, οἱ ἁγιογραφίες αὐτές
μαύρισαν ἐξαιτίας τῶν κεριῶν καί τῶν καν-
δηλῶν. Γιʼ αὐτό θά πρέπει μέ τήν συνεργασία
ἁρμοδίων νά ἐπιχειρηθεῖ ὁ καθαρισμός τους.
Ἄς ἐλπίσουμε ὅτι ἡ ἐπιχείρηση καθαρισμοῦ θά
ἐπιτύχει, διότι διαφορετικά καί δυστυχῶς οἱ
αἰωνόβιες αὐτές ἁγιογραφίες-τοιχογραφίες
θά διαγραφοῦν ἀπό τήν Ἱστορία τοῦ Ναοῦ, ὁ
ὁποῖος κτίσθηκε τό 1919 μέ σχέδια τοῦ μεγά-
λου ἀρχιτέκτονα καθηγητῆ Ἀναστασίου Ὀρλάν-
δου!
Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΟΣ
ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΟΥ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Λαός πού διαγράφει τήν ἱστορική του ταυ-
τότητα καί δέν ἀντιδρᾶ, ὅταν οἱ Τοῦρκοι βα-
φτίζουν τό Αἰγαῖο πέλαγος τουρκικό, ὅταν οἱ
Σκοπιανοί διδάσκουν τήν «μακεδονική γλῶσσα»
στήν Μακεδονία μας, ὅταν οἱ κυβερνήσεις
του παραιτοῦνται ἀπό τίς γερμανικές ἀποζη-
μιώσεις, ὅταν ὑπουργοί ἀποδέχονται ὅτι ὁ
ἑορτασμός τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν στά σχολεῖα
εἶναι προαιρετικός, τότε αὐτός ὁ λαός ὁδη-
γεῖται ὁλοταχῶς στήν ἀφάνεια!
47
Ἀρναία-Χαριστός Δημήτριος τοῦ Θεοδώρου, γεννηθείς τό 1880 καί ἡ σύζυγός του Βασιλική Μπουτζιούκα-Χαριστοῦ τοῦ Δημητρίου γεννη-
θεῖσα τό 1885. Ἀπέκτησαν ἀρκετά τέκνα ἀλλά ἐπιβίωσαν δύο (2). Ὁ Χαριστός Ἀστέριος τοῦ Δημητρίου καί ἡ μητέρα μου Αἰκατερίνα (Ρίνα)
Χαριστοῦ τοῦ Δημητρίου. Φωτό ἀρχεῖο ὁ ἐγγονός Βασίλειος Ἄγγ. Λουκοβίτης