Machine Translated by Google

1
Machine Translated by Google

BAARIIN KU SAABSAN GUURKA SOOMAALIYA

TAARIIKHDA: 01/01/2023

KOOXDA C

MAGACYADA XUBNAHA KOOXDA

1. Rooda Cabdulqaadir Cismaan

2. C/laahi Maxamed Xirsi

3. Abdicasis Abdirashiid Ahmed

4. Khaalid Cabdi Cabdullaahi

5. Sacdiya Yuusuf Ismaaciil

6. Naciima Siciid Khaliif

2
Machine Translated by Google

MAHADSANID
Waxaan jeclaan lahaa inaan u muujiyo mahadnaq iyo bogaadin aan la soo koobi karin dad badan oo na caawiyay

garo dhamaystirka mashruucan cilmi baadhista.

Ugu dambayntii, waxaan weligeen abaal weyn u haynaa ummadda Soomaaliyeed oo aan ku hanweynahay in aan ka qayb qaadanno caawinta iyo

na siinaya fursadan aan wax ku baranno.

3
Machine Translated by Google

HORUMARINTA
Waxaan xaqiijineynaa in shaqada laga soo sheegay cilmi-baarista uu fuliyay musharraxa annaga
macalinka oo loo gudbiyo adeega luuqada machadka anaga oo ansixnay kormeere ahaan

4
Machine Translated by Google

MIISKA NOLOSHA
CUTUBKA KOOWAAD

1: HORDHAC………………………………………………………………………………………………………..6
CUTUBKA LABAAD

2:1:1. Guurka sharciga ah………………………………………………………………………………………………………………………

2:1: Noocyada guurka……………………………………………………………………………………………………………………………….9

2:1:2. Xeerarka……………………………………………………………………………………………………………………….9

2:2:1:4. Guurka qasabka ah …………………………………………………………………………………………………………………

1:3. Shuruudaha markhaatiyada iyo oggolaanshaha …………………………………………………………………………………………

2:1:5. Saamaynta Guurka Qasabka ah………………………………………………………………………………….10

CUTUBKA SADDEXAAD

3:1. Guurkii Soomaaliya ee hore………………………………………………………………………………………………

CUTUBKA AFRAAD

4:1. Guurka Mustaqbalka…………………………………………………………………………………

CUTUBKA SHANAAD

5:1. Gunaanad ...................................................................................................................

Tixraacyo ...............................................................................

5
Machine Translated by Google

CUTUBKA KOOWAAD

1. HORDHAC

Ma jiro daraasado habaysan oo lagu sameeyay guurka iyo qaabka guurka Soomaaliya. Tani

Warbixintu waxay ku salaysan tahay xog laga helay ilo kala duwan oo Soomaali ah oo ku sugan gudaha iyo dibadda Soomaaliya, sida

sidoo kale maqaalo ku saabsan qaab dhismeedka qoyska, guurka iyo wada noolaanshaha oo ay qoreen cilmi-baarayaasha anthropology iyo

Khabiiro Soomaaliyeed. Khabiir ku takhasusay cilmiga Anthropology iyo Soomaaliya Ioan M. Lewis ayaa si qoto dheer uga hadlay

tilmaanta dhaqammada waqooyiga Soomaaliya, iyo wariye Maxamed Diiriye Cabdullaahi oo Soomaaliyeed

sidoo kale wuxuu qeexayaa dhaqanka guurka ee bulshada Soomaaliyeed. Si kastaba ha ahaatee, wax shaqo ah ma dhicin

la qabtay labaatankii ilaa soddonkii sano ee la soo dhaafay xaaladda ammaan ee liidata awgeed inta badan qaybaha

dalka. Warbixintan ayaa inta badan ka hadlaysa xaaladda koonfurta iyo bartamaha Soomaaliya, laakiin sidoo kale

oo ka kooban Jamhuuriyadda Somaliland. Waxaan u adeegsannay ereyada af-soomaaliga higaada. 1

Warbixintu waa warbixin la cusboonaysiiyay oo dib loo eegay oo leh cinwaan la mid ah Abriil 2014

Ma jiraan daraasado habaysan oo lagu sameeyo guurka iyo hab-guurka Soomaaliya. Qaab dhismeedka qoyska

Soomaaliya sida muuqata weli waa dhaqan sidaa darteedna waxay u egtahay habaynta qoyska

nolosha taas oo sidoo kale laga helo qaybaha kale ee Afrika iyo Carabta (Muslimiinta). Soomaalida inteeda badan ayaa xiriirisa

ilaa shabakadaha qoyska ee fidsan halka jinsigu yahay qodobka go'aamiya doorarka iyo qaybinta

xoogsato. Ninku waa madaxa reerka. Way adag tahay in la ogaado heerka uu gaarsiisan yahay Soomaaliga

dumarka iyo raggu waxay xor u yihiin inay doortaan lammaanahooda. Waxaa laga yaabaa inuu jiro kala duwanaansho u dhexeeya

gobolo kala duwan, qabiilo iyo dabaqado dhaqaale, laakiin labada waalid waalidkood ayaa qabanqaabiya guurka ugu badan.

Tirakoobka furriinka ayaan ka jirin Soomaaliya, laakiin inta badan ilaha ayaa tilmaamaya

Nolosha qoyska iyo guurka Soomaalida, waxay aaminsan yihiin in furiinka uu yahay mid caadi ah.

6
Machine Translated by Google

Dastuurka ku-meel-gaarka ah ee Soomaaliya (2012) wuxuu dhigayaa in “guurku aanu sharci noqon karin haddii aan la helin

ogolaanshaha xorta ah ee ninka iyo naagta labadaba, ama haddii labada dhinac midkoodna uusan gaarin da'da

qaan-gaarnimada.” Si kastaba ha ahaatee, Dastuurku ma qeexayo da'da qaan-gaarnimada macnaha gabdhaha

wuu guursan karaa da' kasta oo ka yar 18.

Intaa waxaa dheer, sida ku cad xeerka qoyska (1975), da'da sharciga ah ee guurka Soomaaliya waa 18 jir

rag iyo dumarba. Laakin waxa ay siisaa waxyaabo ka reeban gabdhaha lagu guursado da'da 16 ama ka yar

ogolaanshaha masuulka.

Guurka. Guurku waa waajib diini ah iyo lama huraan bulsho oo ka mid ah dhaqanka Soomaalida. Waxay calaamad u tahay ururka

lamaanaha, laakiin sidoo kale qoysaskooda. Naagtu markay guursato nin qabiil kale ah waa iyada

oo ay ku milmay qabiilkaas (inkasta oo ay ilaashato xidhiidhka iyo xidhiidhka sharci ee ay la leedahay qabiilkeedii asalka ahaa).

Maxaa u gaar ah dhaqanka Soomaalida?

Si kastaba ha ahaatee, waxaa jira qiyam gaar ah oo Soomaalida lagu yaqaan, kuwaas oo ah deeqsinimada.

martigelinta, qaraabonimada, ixtiraamka waayeelka iyo sharafta. Si ballaaran, Soomaaliduna waa ay muujiyeen

la qabsi heer sare ah iyo hal-abuur ganacsi marka ay dhibaato soo wajahdo.

Intee da'da ay gabdhaha Soomaaliya guursadaan?

Intaa waxaa dheer, sida ku cad xeerka qoyska (1975), da'da sharciga ah ee guurka Soomaaliya waa 18 jir

rag iyo dumarba. Laakin waxa ay siisaa waxyaabo ka reeban gabdhaha in lagu guursado da'da 16 ama

ka yar oo leh ogolaanshaha masuulka.

Gabadha Soomaaliyeed doorkeeda koowaad waa kan xaaska iyo hooyada. Taas beddelkeeda, raggu waa dhaqaale

bixiyayaasha iyo dammaanad qaadayaasha amniga qoysaskooda. Maamulka ragga ayaa ka taliya dhammaan heerarka

7
Machine Translated by Google

bulshada - qoysaska, qoysaska, iyo bulshooyinka - waxayna ka dhigtaa haweenka inay helaan xaddidan

xuquuqda sharciga ah iyo doorarka hoggaamineed.

8
Machine Translated by Google

CUTUBKA LABAAD

2:1: Noocyada guurka

2:1:1. Guur xalaal ah

• Shareecada Islaamka , guurka (Nikah ) ÿÿÿÿ waa xiriir sharci iyo mid bulsho oo ka dhexeeya laba

shakhsiyaad. Guurku waa fal Islaamku ka mid yahay, waxaana aad loogu talinayaa.

• Nikah ( Af-Carabi : , ÿÿÿÿlite ahaan , ururinta iyo isku xidhka ) waa kan ugu horreeya - uguna badan

Qaabka guurka caadiga ah ee Muslimiinta. Qur’aanka ayaa lagu sheegay.

2:1:2. Xeerarka

• Iyadoo loogu talagalay inay noqoto dawlad rasmi ah, waxaa joojin kara ninku ku hawlan yahay

habka Talaq ama xaaska Khulaad doon ah .

• Lammaanaha ayaa is dhaxla.

• Heshiis sharci ah ayaa la saxeexaa marka guurka la gelayo. Si kastaba ha ahaatee ma aha shuruud

in qandaraasku noqdo mid qoraal ah. Waxa laga yaabaa inay noqoto mid afka ah, gaar ahaan kuwa aan waxna akhriyin; iyo haddii ay tahay

Dhammaadka taariikhda lagu heshiiyey waxay ku qeexan tahay heshiiska Nikah:

•
Fiqhiga Sunniga , qandaraasku waa buray

2:1:3. Shuruudaha markhaatiga iyo ogolaanshaha

Laba markhaati ayaa laga rabaa labada dhinac.

Ogolaanshaha waxaa qaatay wali.

2:1:4. Guur qasab ah

Guurka qasabka ah waxaa lagu qeexaa guur lagu sameeyo ogolaanshaha aroosadda, aroosadda

ama labadaba lagu helay cadaadis shucuureed ama xadgudub jireed. Qasab

guurku wuu ka duwan yahay guurka la isku habeeyey. In guur habaysan, labada

arooska iyo aroosadda ogolaanshaha guursiga qofka ay soo jeediyaan qoysaskooda; in a

guurka khasabka ah ayaa maqan.

Guurka khasabka ah wuxuu qeexayaa guurka dhacaya iyada oo aan oggolaansho xor ah ama sharci ah la helin

mid ama labada lamaane oo ku lug leh cadaadis jireed ama shucuureed. Horey,

9
Machine Translated by Google

ama ilmo, guurku sidoo kale wuxuu la xiriiraa guurka qasabka ah maadaama carruurta aan qaan gaarin loo arko inaysan awoodin

siinta ogolaansho xog ogaal ah. Inkasta oo kala duwanaanshuhu uu noqon karo mid aan caddayn, habaysan

Guurku wuu ka duwan yahay guurka khasabka ah maadaama labada dhinacba ay ogolaadeen ururka iyo kaalmada

qolo saddexaad si loo aqoonsado xaaska. Guurka khasabka ah wuxuu inta badan saameeyaa haweenka iyo gabdhaha, laakiin way jiraan

dhacdooyinka ragga iyo wiilasha lagu qasbo guur, gaar ahaan haddii ay jiraan walaacyo ku saabsan iyaga

hanuuninta galmada.

2:1:5. Saamaynta Guurka Qasabka ah

Guurka khasabka ah waxa uu la yimaadaa cawaaqib xumo jidheed iyo mid maskaxeed oo kala duwan kuwaaso ah

baaba’a sida ay u waarayaan. Qaar ka mid ah sababaha iyo cawaaqibka ayaa si hoose isugu xiran,

sida suurtogalnimada korodhka ah ee guurka inuu noqdo rabshad sababtoo ah xidhiidhku waa

iyada oo lagu saleynayo awoodda mid ka mid ah lammaanaha kale. Natiijo ahaan, dumar badan ayaa ku xayiran a

xad gudub jidheed, nafsiyeed iyo galmo oo leh cawaaqib muda dheer

oo ay ku jiraan khalkhal shakhsiyeed, niyad-jab, is-waxyeelo iyo is-dilid

10
Machine Translated by Google

CUTUBKA SADDEXAAD

3:1. Guurkii Soomaaliya hore

Guurka Soomaalida dhaqan ahaan waxa loo tixgalin jiray xidhiidh ka dhexeeya nin iyo a

naag laakiin sidoo kale u dhexeeya reeraha iyo reeraha. Ilaa dhawaanahan, guurka Soomaalida badankiisu wuxuu ahaa

habaysan, oo inta badan u dhexeeya nin ka weyn oo xoogaa hanti ah iyo aabbaha gabadh yar

rabey inuu guursado. Caadooyinkan ayaa weli ka jira meelo badan oo miyi ah qarnigii kow iyo labaatanaad. The

ninku wuxuu bixinayaa qiimaha aroosadda - badiyaa xoolo ama lacag - qoyska naagta. Samaal

dhaqan ahaan waxay guursadaan si ka baxsan abtirkooda, ama, haddii ay ku abtirsadaan, ka soocaan ninka

lix qarni ama ka badan. Saab waxay raacdaa dhaqankii Carabta ee ahaa in qoyska aabbaha la guursado

abtirsiinyo, iyadoo ilma-adeeradii hore inta badan guursadaan. Aroos Soomaaliyeed ayaa inta badan la nool qoyska ninkeeda

guurka ka dib, iyada oo waalidkeed ay siiyeen guriga iyo alaabta guriga. Way sii haysataa

magaca qoyska, si kastaba ha ahaatee.

Aroosku waa waqtiyo farxadeed, laakiin lammaanuhu waxay inta badan saxeexaan heshiis siinaya aroosadda

inta ay le'eg tahay hantida ay labada qof is furaan, taasoo ku badan Soomaaliya. Ninku wuu hayaa

hantidii lagu aaminay iyada. Dhaqanku wuxuu ku baaqayaa in xaasku ka tanaasusho xaqa ay ku leedahay hantida haddii

waxay bilawday furiinka.

Shareecada Islaamku waxay u ogolaatay ninku inuu guursado ilaa afar dumar ah haddii uu awoodo iyaga iyo carruurtooda

taageero siman. Haddii ninku saddex jeer ku celceliyo naagtiisa, "Waan ku furay," lammaanaha ayaa loo tixgeliyaa

la furay. Xaaska waxa la siinayaa raxmad saddex bilood ah, hase yeeshee, haddii ay uur yeelato.

Dagaalkii sokeeye ka hor, waxa aad u badnaa in reero la isku guursado. Xaaladaha qaarkood, is-guursiga

waxaa loo adeegsaday in la sameeyo isbahaysi qabiil oo cusub. Maanta, Soomaalidu waxay u badan tahay inay doorbidaan inay ku guursadaan jilibkooda

qabiilooyinka. Si kastaba ha ahaatee, Soomaalida ku nool dibadaha guud ahaan ma tixgaliyaan qodobkan sida

si dhab ah.

11
Machine Translated by Google

Dhaqamada la xidhiidha guurka iyo siyaabaha loo dooranayo qofka la is guursanayo, sida caadooyinka kale, ayaa isbeddelay

dhowrkii sano ee la soo dhaafay. Xarunta Cilmi-baarista iyo Wada-tashiga (CRD) ee Muqdisho ayaa qabatay a

Mashruucii Koonfurta iyo Bartamaha Soomaaliya ee 2002-2003 lagu qiimeynayey saameynta dagaalladii sokeeye

dadweynaha. Warbixinta Soomaaliya: Jidka dib u soo kabashada dhisidda nabad waarta (CRD 2004) waa

oo ku salaysan waraysiyo iyo la tashiyo lala yeeshay in ka badan 13,000 oo qof oo ku nool dhammaan gobollada dalka.

12
Machine Translated by Google

CUTUBKA AFRAAD

4:1. Guurka Mustaqbalka

Markii ugu horreysay ee mustaqbalka guurka la daabacay ayaa isla markiiba loo aqoonsaday inuu yahay mid caadi ah

wax ku biirinta suugaanta guurka iyo doorka galmada. Waxaa ku jira, cilmiga bulshada ee caanka ah Jessie

Bernard wuxuu ku dooday in guurka weligeed ay jiraan laba guur - isaga iyo iyada - iyo taas

Xogta bulsheed waxay daaha ka qaadaysaa in guurku faa'iido badan u leeyahay ragga marka loo eego dumarka. The

machadka guurka wuu noolaan doonaa, ayuu yidhi Bernard, laakiin kaliya ilaa xad in dareenka la bixiyo

si ay u sifooyinka ka dhigaya doorasho ka yar soo jiidashada dumarka marka loo eego ragga. In daabacaadda cusub ee

shaqadan hormuudka ah, Bernard waxa uu bixiyaa horudhac iyo cusboonaysiin cusub oo muujinaya waxa haysta

isbedeshay iyo waxa soo hadhay ilaa markii ugu horaysay ee buuggeeda la daabacay. Bernard

dood ku saabsan horumarka dhaqanka guurka, aragtida, iyo aqoonta tobankii sano ee la soo dhaafay

waxay hoosta ka xariiqday muhiimada daraasadeeda hore; farqiga u dhexeeya isaga iyo guurkeeda, kulul

laga dooday markii ugu horeysay ee la soo jeediyay, hadda waa male-awaal aasaasiga ah ee fekerkeena.

Sida Bernard saadaaliyay, lamaanayaasha maanta waxay la halgamayaan sidii ay u hagaajin lahaayeen dhismaha guurka

labada ka qaybgalayaasha, iyagoo ka shaqaynaya laba shaqo, waalidnimo la wadaago, iyo isku-darka shakhsi ahaaneed

madaxbannaanida iyo iskaashiga qoyska. Mustaqbalka Guurku wuxuu ahaanayaa kheyraadka lagama maarmaanka u ah-ilaa

kuwa reerka baranaya iyo kuwa abuura.

13
Machine Translated by Google

CUTUBKA SHANAAD

5:1. Gabagabo

Guurku waxa uu ka dhigan yahay ballanqaad heerar badan ah, mid ka mid ah qof-ka-qof, qoys-ilaa

qoyska, iyo ballan-qaadyo-la-goboleed. Bulshooyinka oo dhan, guurka waxa loo arkaa mid ilaa xad ah

dammaanad joogto ah, si aad u badan oo bulshooyinka qaarkood ay tahay mid aan laga noqon karin. Xasiloonida

Marka la eego ballan nolosha oo dhan ah oo ah in la wada joogo ayaa guurka ka dhigaysa hay'adda ugu habboon

in la koriyo oo la dhex geliyo xubnaha soo socda ee soo socda, hawl lagama maarmaan ah haddii ay bulshadu caado u tahay,

qiyamka, iyo yoolka la rabo in la ilaaliyo iyo haddii bulshada lafteeda la rabo in la sii waaro.

Guurku waxa uu u jiraa in uu isu keeno nin iyo naag isu keena nin iyo naag si ay u noqdaan aabbe iyo

hooyo ubad kasta oo ururkoodu soo saaro. Heerkeeda aasaasiga ah, guurku wuxuu ku saabsan yahay lifaaqa a

nin iyo naag midba midka kale ha u ahaado sida nin iyo naag si ay aabbe iyo hooyo u noqdaan carruur kasta

ururkooda galmoodka ayaa soo saara.

14
Machine Translated by Google

11. TIXRAAC

• Cabdi, HA (2010, Abriil). Xaaladdu waxay falanqaysaa warbixinta. La-talin farsamo sharci: Qoyska

Koodhka Hargeysa: Jamhuuriyadda Somaliland. Wasaaradda Arrimaha Qoyska iyo Bulshada

Horumarin. Laga heli karo

http://www.somalilandlaw.com/Family_Code_Report_2010.pdf [la soo degay 25 May

2018]

• Cabdullaahi, MD (2001). Dhaqanka iyo dhaqanka Soomaaliya. Westport/London: Greenwood.

• Akadeemiyada Nabadda iyo Horumarinta (2002, Disembar). Xuquuqda dumarka ee Islaamka

iyo dhaqanka Soomaalida. Hargeysa: UNICEF. Laga heli karo

http://www.unicef.org/somalia/SOM_WomenInIslam.pdf [la soo dejiyey 25 Amy 2018]

• CBC (2013, 20 Abriil). Lovers waqti khatar ah: gudaha Soomaaliya guurka qarsoodi ah.

CBC Waxaa laga heli karaa http://www.cbc.ca/strombo/news/lifting-the-veil-of-marriage.html

[la soo dejiyey 25 May 2018]

• Dahl, TS (1992). Den muslimske familie: En undersøkelse av kvinners rett i islam.

Oslo: Universitetsforlaget. Laga heli karo

http://www.nb.no/nbsok/nb/7592bbb368817fe98513b2498d7fcf67?index=0 [la soo degay

25 Meey 2018]

• Dugsiga Sharciga ee Jaamacadda Emory (2015). Sharciga Qoyska Islaamka. Soomaaliya. Atlanta: Emory

Dugsiga Sharciga ee Jaamacadda. Waxaa laga heli karaa https://scholarblogs.emory.edu/islamic

Familylaw/home/research/legal-profiles/somalia/ [la soo dejiyey 13 June 2018]

• Gabowduale, K. (2010). Qoysaska Soomaaliyeed ee Norway. Dib u eegis Halis ah oo ku saabsan

Beddelka Xaalada-Dhismeed-Bulsheedka iyo Cawaaqibta ay u leedahay Qoyska. Oslo:

Jaamacadda Oslo. Laga heli karo

https://www.duo.uio.no/bitstream/handle/10852/15301/Gabowduale.pdf?sequence=3

[la soo dejiyey 25 May 2018]

• Helander, B. (1991). Qoyska Soomaaliyeed. I: Barcik, K./Normark, S. (Casaan), Soomaaliya. A

taariikhda, dhaqanka iyo siyaasadda, Uppsala, 6 January 1991 (17-27). Uppsala: Nolosha

& Machadka Nabadda.

15