Λογοτεχνική ανάλυση στο βιβλίο ΄΄Λευκές

Νύχτες΄΄ του Φ.Μ. Ντοστογιέβσκι

 
 
Οι Λευκές Νύχτες του Φ.Μ. Ντοστογιέβσκι είναι ένα από τα
πρώτα διηγήματα του συγγραφέα που δημοσιεύτηκε το
1848. Το έργο του αυτό -στις μέρες μας πιο επίκαιρο ίσως
απ’ότι ποτέ άλλωτε- πραγματεύεται την αποξένωση και την
μοναχικότητα των μεγάλων πόλεων, την ανάγκη του κάθε
ανθρώπου να ζήσει αλλά και να ξεφύγει από τη ζωή του.
Εξιστορεί την περιπέτεια ενός νέου άντρα που ζει μόνος
του στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας. Η ιστορία
χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια (τέσσερεις
νύχτες /συναντήσεις των δύο πρωταγωνιστών και ΄΄΄το
πρωί΄΄)
  Ο αφηγητής -του οποίου το όνομα δεν μαθαίνουμε ποτέ-
είναι ενας άνθρωπος ονειροπόλος. Ζει χωρίς κάποιο
σκοπό, μέσα στα όνειρα του και μόνο ,φοβούμενος να λάβει
αποφάσεις ή να ζήσει τη ζωή του με οποιονδήποτε τρόπο.
Είναι ενας άνθρωπος τόσο βαθιά παγιδευμένος μέσα στο
ίδιο του το μυαλό που οι φανταστικές συζητήσεις που έχει
με τους συνανθρώπους του και με τα κτίρια που συναντά
στις άσκοπες του περιπλανήσεις στους δρόμους της πόλης
του ειναι πανομοιότυπες.
  Έτσι μια ανοιξιάτικη νύχτα σαν κάθε άλλη ,συμβάινει ένα
περιστατικό που αλλάζει για πάντα την πορεία της ζωής
του. Καθώς περιπλανιέται στα προάστια της Πετρούπολης
συναντά μια νεαρή γυναίκα που κλαίει δίπλα σ΄ένα κανάλι,
μα δεν βρίσκει το θάρρος να την πλησιάσει.
Τελικά ωστόσο καταλήγει να την βοηθά να ξεφύγει απο
εναν μεθυσμένο ηλικιωμένο αντρα στον δρόμο, ξεκινώντας
έτσι μια περίεργη φιλία ανάμεσα τους. Υπόσχονται να
συναντηθόυν στο ίδιο σημείο την ίδια ώρα την επόμενη
ημέρα, με την προυπόθεση να μην ερωτευτούν ο ένας τον
άλλον. Στα επόμενα κεφάλαια ,βλέπουμε τους δύο
πρωταγώνιστές να εκμυστηρεύονται τα παρελθόντα και τις
ιστορίες τους κατα την διάρκεια των συναντήσεών τους και
γρήγορα καταλαβαίνουν πως οι ζωές τους μιάζουν πολύ
περισσότερο απ΄ότι είχαν υπολογίσει .
  Κανένας από τους δύο δεν εχει ακόμη ζήσει τη ζωή του- ο
αφηγητής απο φόβο για τους άλλους ανθρώπους και η
γυναίκα (της οποίας το ονομα μαθαίνουμε πως είναι
Ναστένκα) λόγω της υπερπροστατευτικής γιαγιάς της. Οι
πρωταγωνιστές μας είναι άνθρωποι βαθιά
αποξενωμένοι ,χρησιμοποιούν τη φαντασία τους για να
ξεφύγουν απο τη ζωή τους , αλλά ταυτόχρονα απο ανάγκη
να ζήσουν και να υπάρξουν κάπου, χωρίς τις συνέπιες του
να επιλέξουν να παλέψουν στην πραγματική τους
ζωή ,χωρις το φόβο του να κάνουν λάθη,ν’αποτύχουν ,του
ν΄αγαπηθούν ή να κριθούν απο άλλους ανθρώπους ή ακόμα
να χάσουν κάτι που αγαπούν πραγματικά.
  Μέσα σε τρεις μόνο νύχτες ,ο αφηγητής έχει ήδη σπάσει
την υπόσχεση του να μην ερωτευτεί την Ναστένκα, παρ’ολα
αυτα την βοηθά να ξαναειδωθεί με τον αγαπημένο της, ο
οποίος για να μπορέσουν να παντρευτούν , εχει φύγει
στη ,Μόσχα για έναν χρόνο σε προσπάθεια να μαζέψει
χρήματα. Ο αφηγητής σ΄έναν απο τους πολλούς
μονολόγους του μέσα στο διήγημα ,μιλά για το πως επέλεξε
να την βοηθήσει γιατί η δικιά της ευτυχία ειναι γι’αυτόν
σημαντικότερη απο τη δική του. Γιατι την αγαπάει
περισσότερο απο τον ίδιο του τον εαυτό .
  Η τελευταία λευκή τους νύχτα τελειώνει την επιστροφή του
αγαπημένου της Ναστένκα, η οποία επιλέγει για πρώτη
φορά να ζήσει τη ζωή της, αφήνοντας τα όνειρα (και χωρίς
να το θέλει ,μαζί τους και τον αφηγητή) πίσω της.
  Το διήγημα τελειώνει με συμβολικό τρόπο,με τον
πρωταγώνιστή να
ξυπνά σπίτι του το πρωί της επόμενης ημέρας ανοίγοντας
τα μάτια του για να δει τον κόσμο γύρω του ξαφνικά να
παλιώνει. Το χρώμα στους τοίχους του έχει πλέον χαθεί ,οι
γωνιές του σπιτιού του γεμάτες αράχνες. Φόβος τον
κατακλίζει καθώς αναρωτιέται αν όντως το μέλλον του είναι
όσο μοναχικό όσο και το παρόν του, μα χωρίς να το
καταλάβει κατι μέσα του έχει αλλάξει
 
  ‹‹ Θεέ μου! μια ολόκληρη στιγμή ευτυχίας! Ειν΄αυτο πολύ λίγο
τάχα για ολόκληρη τη ζωή ενός ανθρώπου; ››
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
~Παρατηρήσεις~
 
Όπως και τα περισσότερα διηγήματα του συγγραφέα οι
΄΄Λευκές Νύχτες΄΄ πραγματεύονται θέματα ηθικής,
παλεύουν να ισχωρισούν στα σκοτεινότερα μέρη της
ανθρώπινης ύπαρξης.
 
΄΄μια ζωή σαν τη δική μου είναι έγκλημα και αμαρτία [...] είχα ήδη
την αίσθηση πως είχα χάσει κάθε επαφή, κάθε αίσθηση της
πραγματικότητας΄΄
 
Όπως συνηθίζεται για τα έργα του Ντοστογιεφσκι οι
΄΄Λευκές Νύχτες΄΄ είναι ξεκάθαρα πολυφωνικό διήγημα,
πολλές διαφορετικές εκδοχές της ίδιας κατάστασης
εκφράζονται, χωρίς ωστόσο να δημιουργούν ασυμφωνίες,
δίνοντας στον αναγνώστη μια πολύ πιο ξεκάθαρη εικόνα
του προβλήματος.
 
Διαφορετικά κίνητρα για να θελήσει κανείς να ξεφύγει από
την ίδια του τη ζωή βλέπουμε μέσα στον ίδιο τον αφηφητή.
Ενώ μιλά σχετικά ανοιχτά για την δειλία του και τον φόβο
που έχει για τους υπόλοιπους ανθρώπους, το δεύτερο του
κίνητρο φαίνεται πιο καθαρά σε φράσεις όπως:
 
(ο ονειροπόλος) ΄΄δεν επιθυμεί τίποτα γιατί τα έχει όλα. Γιατί είναι
ο ίδιος ο καλλιτέχνης της ζωής του.΄΄
 
Το δεύτερο κίνητρο του αυτό είναι η ανάγκη του για έλεγχο
και δύναμη πάνω στη μοίρα του. Η ανάγκη του να
αποφασίζει αυτός την πορεία της (έστω της φανταστικής)
ζωής του.
 
  Τα ονόματα των πρωταγωνιστών:
 
Φτάνοντας στο τέλος της ιστορίας, συνειδητοποιεί κανείς
πως το όνομα του αφηγητή δεν αναφαίρεται ποτέ, σε
αντίθεση με αυτό της Ναστένκα.
Αυτό συμβαίνει διότι στο τέλος του διηγήματος, η Ναστένκα
βρίσκει το θάρρος να παλέψει για την ζωή της, να ρισκάρει
αλλά ταυτόχρονα να κερδίσει μία πιθανότητα να βρεί την
ευτυχία της.
Η Ναστένκα τολμεί να υπάρξει, να διεκδικήσει τη ζωή της,
γιαυτό μας κάνει κιόλας γνωστό το όνομα της.
Ο πρωταγωνιστής από την άλλη, δυσκολεύεται να κάνει την
απόφαση αυτή καθόλη τη διάρκεια της ιστορίας εξού και ο
λόγος που το όνομα του παραμένει άγνωστο.
 
  Αντίθεση κεφαλαίου 3 και κεφαλαίου 5:
 
Ανάμεσα στην αρχή του κεφαλαίου 3 και του τελευταίου
κεφαλαίου παρατηρούμε μια αρκετά ενδιαφέρουσα
αντίθεση.
Και τα δύο κεφάλαια βρίσκουν τον πρωταγωνιστή στο σπίτι
του, να αναλογείται την νύχτα που προηγουμένως είχε
περάσει. Το πρώτο λαμβάνει χώρα πριν επιστρέψει ο
αγαπητός της Ναστένκα, το άλλο μετά. Στο πρώτο
παρατηρούμε τον πρωταγωνιστή να μην μπορεί να
ξεχωρίσει τα συναισθήματα του από τον βροχερό καιρό της
ημέρας εκείνης. Δεν έχει ακόμα το θάρρος να υπάρξει, να
ξεχωρίσει τον εαυτό του από το περιβάλλον του
Στο τελευταίο κεφάλαιο ΄΄Το Πρωί΄΄ ο αφηγητής πάει για
πρώτη φορά εναντίων του περιβάλλοντος του καθώς η
αγάπη του για την Ναστένκα του παρέχει το θάρρος για να
μπορέσει επιτέλους, να υπάρξει. Καθώς ο πρωταγονιστής
μας πνίγεται από συναισθήματα θλίψης και αγανάκτησης,
μία ζεστή, ηλιόλουστη μέρα έχει ξυπνήσει στην
Πετρούπολη.
 
 
  -ΤΕΛΟΣ-