K U R ’A N ’A A D A N M I Ş

BİR ÖMÜR

Emin
Işık
Hazırlayan
HALİT IŞIK
Kur’an’a Adanmış Bir Ömür
EMİN IŞIK

Erdem Yayın Grubu: 2119

Erdem Kültür Kitapları: 107
ISBN: 978-605-279-477-7

Genel Yayın Yönetmeni: Melike Günyüz

Yayın Koordinatörü: Zeynep Sağlam
Hazırlayan: Halit Işık
Editör: Gülsüm Ekinci - Didem Arvas
Son Okuma: Esma Yılmaz
Grafik Tasarım: Ayşe Adaş
Kapak Tasarım: Erdem Özsaray

© Erdem Yayınları Tic. AŞ, 2021

Tüm yayın hakları saklıdır. Tanıtım için yapılacak
kısa alıntılar dışında, yayıncının yazılı izni olmaksızın
hiçbir yolla çoğaltılamaz ve kullanılamaz.

İstanbul, 2023

Baskı: Step Dijital Vadi Grafik Ltd. Şti.

Sertifika Numarası: 47479

ERDEM YAYINLARI TİC. AŞ

Başak Mah. Mevlana Celaleddin Rumi Cad. No: 26
Bodrum Kat 34480 Başakşehir/İstanbul
T: 0212 486 34 00 F: 0212 486 34 01
bilgi@erdemyayinlari.com.tr www.erdemyayinlari.com.tr
Sertifika Numarası: 40018
 İSMAİL KARA
Bir Kitabın Hikâyesi
Birçok yazarı, sanatkârı ve hocayı önce ağabeyim Mustafa Kara üzerinden
tanıdım. İsmen yahut gıyaben... Bazı kitapları ve dergileri de... Rahmetli Emin
Işık Hoca da onlardan biridir. Ağabeyim için o, İstanbul İmam Hatip Okulunda
etkisinde kaldığı hocalarından biri, dahası Hareket dergisi ve Nurettin Topçu
çevresiyle tanışmasında yol göstericisi idi. Benim doğrudan hocam olmadı
Emin Bey. Çünkü İstanbul İmam Hatip Okuluna geldiğim zaman (Şubat 1969)
bir yıl önce İstanbul Yüksek İslam Enstitüsüne asistan olarak geçmişti. Bizim
talebeliğimiz oraya intikal ettiğinde de hoca talebe münasebeti kısmetimiz
olmadı, Kur’an-ı Kerim derslerimize başka hocalar geldi.
Fakat ne gam! Onu Hareket dergisi çevresinde ilk olarak Divanyolu, Ersoy
Han Pasajı’nda geldiğim yıl tanımış, sohbetlerinde bulunmuş, yazı ve kitap-
larıyla önceden başlayan aşinalığımızı geliştirmiştik. Vicahi karşılaşmamızda
ilk dikkatimi çeken şey fevkalade itinalı (bize göre biraz lüks sayılabilecek)
kıyafeti, giyimi kuşamı idi. Sonra bir kısmı hutbelerinin gelişmiş hâli olan
yazıları, latifeli konuşmaları, fikirlerini serdetmekteki rahatlığı, fıkraları,
hissiyatı, yüksek ifadelere sıra geldiğinde gözlerini kısarak bir noktaya bakıp
konuşması (gözü yaşlı biriydi aynı zamanda) sonra Kur’an-ı Kerim kıraatı,
Mevlid-i Şerif okuması ve kaside-gazel icrası...95
Yüksek İslam Enstitüsünde yatılı talebe olarak okurken hocalar sırayla,
birer akşam yurtta nöbetçi kalırlardı. Her hoca talebe ile sohbeti, yakın mü-
nasebeti sevmez, bazıları istese de başaramazdı. Onlar nöbetçi hoca odasına
çekilir, kendi işleri ve okumalarıyla meşgul olurlardı. Emin Bey, sohbeti
 yaşlarda iki şeyi anlamakta zorlanıyor ve Hareket çevresinden de kimseye soramı-
95 O
yordum: Biri Nurettin Topçu’nun yazılarında, mevlithanlar (umumi olarak din adam-
ları) hakkında o kadar ağır ifadeler yer alırken en yakınındakilerden biri bu faaliye-
ti nasıl sürdürüyordu? İkincisi de Emin Işık Hoca gibi kültürlü ve hassas biri bir kısmı
kaba ve cahil mevlithanlar “esnafı” arasında nasıl bu kadar rahat bulunabiliyordu?
Bu konuda bazı işaretler için bk. Emin Işık, “Nurettin Hoca ve Din Adamları”, Hareket (N.
Topçu Özel), S 112, Ocak-Mart 1976, s. 84-89. Bu yazı Nurettin Topçu’ya Armağan kitabına da
alınmıştır, İstanbul, Dergâh Yayınları, 1992, s. 173-76.
296 Emin Işık
seven ve hakkını ziyadesiyle veren hocalardandı. Fıkra anlatmakta da üze-
rine yoktu. Talebelerden molla tipli olanlara takılır, imalı sözlerle onlara ve
herkese şehir adabı öğretir, hayat dersleri verirdi. “Bu yaşta biraz berduşluk,
zamparalık yapın yoksa ileri yaşlarda beceremez, elinize yüzünüze bulaştırırsınız.”
ifadelerini veya “Siz karşıdan gelen kız göz kırptığınızı iyice görsün diye başınızı
da eğiyorsunuz, bu iş kaş-göz arası olup bitecek bir şeydir.” türünden sözlerini
ilk duyan talebelerin yüzlerinin kızardığını görür, bu ifadeleri hocaya yakış-
tıramadıklarını onlardan duyardık.
Emin Işık Hoca’yı 70’li yılların daha başında bir yazar ve fikir adamı
olarak Türk entelektüel hayatına dâhil eden iki kitabı, Hareket dergisinde
yayınlanan yazılarından (çoğu, hutbelerinin gözden geçirilmiş hâllerinden)
oluşan ve Hareket Yayınları tarafından neşredilen Devleti Kuran İrade (1971) ile
Kur’an’ın Getirdiği (1974) adlarını taşır. Hocası Nurettin Topçu bu iki kitabı için
de takriz yazmıştır. Rahmetli Ali Murat Daryal Hoca, Yüksek İslam Enstitüsü
talebelerine, önemseyerek tavsiye ettiği bu kitapların mevcudunun tükenmiş
ve yeni baskılarının yapılmamış olmasından hayli müşteki ve muzdaripti.
Zaman zaman bana da söylenir, Emin Bey’le üçümüz bir araya geldiğimizde
de bu meseleyi gündeme getirirdi. Aralarında teklifsiz konuştukları için bana
dönerek “Habersiz basalım kardeşim, hazret ne yapacak görelim, ne söyleyecekse
bana söylesin, ne yapacaksa bana yapsın...” derdi. Emin Hoca tebessüm ederek
sessiz kalmayı veya “Bakarız, bir daha gözden geçirmek lazım.” gibi sözlerle
bahsi başka vadilere taşırdı. Bazı şeyler sezmekle beraber, kitapların yeni
baskıları için niçin bu kadar isteksiz olduğunu tam anlayamamıştım. (Gerçi
Devleti Kuran İrade başka bir yayınevinden bir defa daha basılmıştı ama o baskı
da sanki araya gitmişti.)
Kitapların da Bir Kaderi Var!
Bu kitapların gözden geçirilmiş yeni baskılarını yapmaya muvaffak ola-
madık ama Emin Bey, on beş yıl kadar önce daktilo edilmiş yetmiş sayfalık bir
metinle Dergâh Yayınlarına gelmiş ve “Hoca hakkında yazmak istediğim kitabın
bir kısmı bu, bir bakın bakalım, Ezel [Erverdi] de baksın, okusun sonra konuşuruz.”
Emin Işık 297
demişti. Emin Işık’ın, değerli düşünce insanı, bilim ve fikir adamı hocası
Nurettin Topçu hakkında bir eser yazmak istediğini, bunun için çalıştığını
biliyor ve bunu önemseyerek bekliyorduk. Uzun yıllar hoca ile birlikte olmuş,
hususi sohbetlerinde bulunmuş, hafızası kuvvetli yakın bir talebesinin yazacağı
metin elbette kıymetli olacak, birçok boşluğu dolduracaktı.
Nurettin Hoca’nın vefatından sonra onun liseler için yazdığı Ahlak ders
kitaplarının yayınlanması sırasında ortaya çıkan nahoşluklar 96
arada bazı
hassasiyetler oluştursa da gelen daktilo metnini heyecanla karşıladık. Roman
tarzı bir anlatım ve üslup benimsenmiş, hatıratın gerektirdiği birebir ve doğ-
rudan anlatımdan ziyade bir kurgu etrafında metin kurulmuştu. Ben baştan
sona okudum ve notlar çıkardım, Ezel ağabey de baştan sona baktı. Benim,
“hocam” diye hitap ettiğim bir zatın metnini tenkit etmem ve yeniden yazma
tekliflerini rahatlıkla ısrarla söylemem kolay ve doğru olmayacağı için Ezel
ağabeyle müzakere ettik, notlarımı ona verdim. Onların arasındaki hukuk
teklifsiz ve rahat konuşmayı mümkün kılacak kadar eski ve derindi. Ayrıca
Emin Hoca’nın Hareket Yayınları arasında neşredilen iki kitabını da Ezel
Bey yayına hazırlamış, bazı tasarruflarda bulunmuştu. Ezel ağabeyle muta-
bık kaldığımız en önemli husus, metnin romansı anlatım tarzından mutlaka
çıkarılması gerektiğiydi. Diğerleri kolaylıkla yapılabilecek şeylerdi.
Onların görüşmesinde ben bulunmadım. Fakat Ezel ağabey bana o
mülakattan birkaç bilgi ve hissiyat aktardı. Biri, tekliflerimize evet demekle
beraber bunun kuvvetli bir evet olmadığı istikametinde idi. İkincisi de benimle
alakalı oluşmuş bir hassasiyetti. Ahlak kitabındaki ‘Sunuş’un, Dergâh Yayınları
adına yayınlanmakla beraber, benim tarafımdan yazıldığını kuvvetle tahmin
ediyordu. Ezel ağabeyin dediğine göre aralarındaki konuşmalarda benim adım
ve tekliflerim geçtiği zaman Emin Hoca “radıyallâhu anh” diyormuş. Bu çok
sert bir şikâyet ve memnuniyetsizlik işareti ve kırgınlık ifadesi idi. Ben de
beklenebilecek dersimi ve hissemi almıştım. Fakat Emin Hoca dikkatli ve nazik
 u konuda bk. Nurettin Topçu, Ahlak, İstanbul, Dergâh Yay. 2005, “Sunuş”, s. 5-8; Ezel
96 B
Erverdi, Nurettin Topçu-Dünden Kalanlar ve Geleceğe Umutlar, İstanbul, Dergâh Yay. 2018, s.
471-89. ayrıca bk. 426.
298 Emin Işık
bir insandı. Ondan sonraki çokça karşılaşmamızda bana doğrudan hiçbir şey
söylemediği gibi herhangi bir imada da bulunmadı. Ama kitabı konuşamaz,
soramaz olduk. Hâlbuki hemen her karşılaşmamızda ben Nurettin Bey’le
ilgili kendilerine birçok şey soruyor ve notlar alıyordum.
Bu minval üzere 2018 Ağustos ayının ikinci yarısına kadar geldik. Emin
Bey Dergâh’ın yöneticisi Asım Erverdi’yi aramış ve bir çıktı Ezel ağabeye, bir
tane de bana verilmek üzere kitabın dijital kopyasını teslim etmiş. Emanet-
leri teslim aldıktan sonra Ezel ağabeyle telefonla konuştuk ve kitabı Dergâh
Yayınları arasında yayınlamaya karar verdik. Kitabın okunması, tashih ve
redaksiyonu, yeni tekliflerin müellifle görüşülmesi ve yayınını ben takip
edecektim: Masada okunacak metinler arasında yerini aldı. Biraz da merak
saikiyle okumaya başlamıştım. İlk sayfalarda bir önceki daktilo metnini tah-
kiye usulüyle karşılaşınca o kısımları ne kadar değiştirip değiştirmediğine de
yoğunlaşarak devam ettim.
29 Ağustos akşamı Emin Hoca telefonla aradı, konuştuk ve süreç hakkında
mutabakata vardık. Bir an önce yayınlanmasını istiyor ve bekliyordu. (Konuşurken
de “Başkaları, haberdar olanlar ikide bir ne zaman çıkacak diye soruyorlar, bekliyorlar
bu kitabı.” diyordu. Televizyon programlarında ve sohbetlerinde bahsettiği için
kitaptan haberdar olanlar çoktu). Yıllar sonra eserin telifinin süratlendirmesi
ve neticelendirilmesine sebep olan bir rüyadan da bahsetti o akşam: (Topçu)
Hocayı yara bere içinde görmüş rüyasında, alt kattan üst kata, bunların yanına
çıkmış... Bunu ‘hoca’ bizden ilgi ve yardım bekliyor diye tabir etmiş.
Bu konuşmadan bir gün sonra köye doğru yola çıkacaktık. Orada okuyup
bitirmek için yanıma aldığım dosyalardan biri de doksan sayfasını okuyup
tashih ettiğim, notlandırdığım bu metin oldu. (Metnin çatısının tamamı 176
A4 sayfası idi.) Orada okumayı, tashihi tamamladım; notların, tekliflerin
toplu müsveddesini de çıkardım. Dönüşte telefonlaşarak bu nüshayı 25 Eylül
tarihinde Dergâh Yayınlarından hocanın ev adresine gönderdik. Pakette 18
Eylül 2018’de yazıp çıktısını aldığım aşağıdaki mektupla birlikte Emin Bey’in
henüz görmediği Bir İsyan Ahlakçısı-Nurettin Topçu Albümü ve Pol Molla’nın
Hikâyesi-Giritli Müslümanın Fransa’da Papaz Oluşu kitapları da vardı.
Emin Işık 299
 Muhterem Hocam,
Rahmetli Nurettin Topçu Hoca’mız için yazdığınız, bizim de uzun zamandır
beklediğimiz metni zevkle ve heyecanla, aynı zamanda bir vazife hissiyatı içinde
okudum. Metin bize gelir gelmez, daha okumadan Ezel Erverdi ağabeyle konuşup
Dergâh Yayınları arasında basılmasına karar verdiğimiz için okurken teknik tashih-
ler de yaptım. (Bu tashihlerden uygun görmediklerinizin üzerini çizebilirsiniz. Soru
işaretli tashihlerde de ya tashihi yahut soru işaretini çizmeniz yeterlidir.)
Okuduğum nüsha üzerinde affınıza mağruren merak ettiklerimden, bugüne
kadar hakkında bilgi bulamadığım hususlardan ayrı olarak bir yayıncı gözüyle, dı-
şarıdan bakan teknik bir ilgili gibi bazı soru, teklif, tashih ve tadil notları da yazdım.
Bir başka şekilde söylersem okumanın hakkını vermeye çalıştım! (Notları yazarken
işleri yokuşa süren, size yeni işler çıkaran biri durumuna düşmek korkusu taşıdığımı
da müsaadenizle belirteyim. Sığındığım yer hocamızın hayatıyla ilgili yeni-farklı bir
bilgiye ve işarete sahip olma arayışıdır.) Bunları nazar-ı itibara alıp almamak elbette
tamamen sizin tercihlerinize kalmıştır. Ama müsaadenizle bunların gerekçeleri ve
ana düşüncesi hakkında bir iki cümle yazmak isterim.
Hocam, malumları olduğu üzere Nurettin Hoca’yı tanıyan ve onunla uzun
yıllar birlikte ve yakın olmuş zevat arasında sizin yaşlarınızda çok az insan kaldı.
Ferruh Bozbeyli Bey yaşıyor ama herhâlde yeni bir şeyler yazma ve söyleme ihtimali
bu saatten sonra çok zayıf. Bendenize göre daha fazla şey yazması gereken (Cesa-
retimi toplayarak bunu kendilerine de birkaç defa söylemiştim.) rahmetli Orhan
Okay Hoca da artık aramızda yok. Bu sebeple sizin bildiğiniz ve duyduğunuz hatta
hissettiğiniz hususları, en küçük olaylar, imalar, cümleler ve notlar dâhil olmak üzere
olabildiğince eksiksiz ve teferruatlı bir şekilde yazmanız, ‘Hocanın biyografisindeki
birçok boşluğu doldurmak için ve düşüncelerinin, metinlerinin uzak yakın irtibatları
ve kronolojisi açısından ikamesi mümkün olmayacak derecede çok önem kazandı.
Bu sebeple;
– Metninizde sarahat gerektiren en önemli meselelerden biri, doğrudan hocadan
duyduklarınızla başkalarından duyduklarınızı veya okuduklarınızdan aktardıklarınızı
birbirinden ayırmanızın, bunu belirtmenizin zarureti olmalı. Yer yer tahkiye tarzın-
da yazdığınız için anlatımda bu zaruret önemini yitiriyor gibi ama bilgi ve bilginin
300 Emin Işık
kaynağı açısından bendenizce çok önemli. Telefon konuşmamızda da söylemiştim;
doktorasını savunması sonrasındaki bayrak ve İstiklal Marşı meselesi yahut Bedi-
uzzaman’la -bendenizce çok şüpheli- olan görüşmelerinin tahkiyesi konuları gibi.
Metin üzerinde buna benzer başka notlar da var. Bu hususlarda bizzat kendi
duyduklarınızla başkalarından duyduklarınız veya üçüncü şahıslardan, yazılı metin-
lerden aktardıklarınızın tefrik edilmesi mutlaka lazım diye düşünüyorum. Okuyucu
kitabınızdaki kaynak kişiyi, metni bilmeli. Hocadan duyduklarınızı tasrih ederek
değilse kaynak göstererek veya metinde bir iki kelime ilavesiyle açıklama yapılarak
yahut ravi/yazar zikredilerek bu problem aşılabilir...
– Bana göre sizin yazmanız, temas yahut işaret etmeniz gereken ama metninizde
olmayan, bir kısmı doğrudan sizinle, mesleğiniz ve çevrenizle alakalı bazı konular
ve başlıklar da var. Hocanın bir dönem arkadaşlarıyla, çevresiyle, üniversite mu-
hitiyle (Hilmi Ziya Ülken, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Mümtaz Turhan... gibi) ve
görüştüğü veya bazı konuları müzakere ettiği zevat hakkında da kitapta notlarınız
ve kanaatleriniz olmalı diye düşünüyorum. Bunlara hiç temas etmemişsiniz. Sizin
çok yakın olduğunuz Mehmet Genç’le Erol Güngör Beylerin Nurettin Topçu ile
münasebete geçmemelerinin muhtemel sebepleri mesela? ‘Hocanın İskenderpaşa’ya
mesafeli durması yahut 1964’te ‘Hocaya karşı vuku bulan Milliyetçiler Derneği
operasyonu... Bunları da ilgili kısımlarda not ettim.
Bunların bazıları hakkında yazılı bilgi yok (belki rivayet var), bazıları ise rivayet
kabilinden ama sarahate kavuşmamış olarak duruyor. Siz de yazmamışsınız. Bu
konularda sizden bir miktar daha “cömertlik” talep etmeye devam edeceğiz.
– Aziz hocam, küçük ilave ve tashihlerinizi bu nüsha üzerinde yapabilirsiniz.
Uzunlarını ön sayfaya işaret koyarak sayfaların boş olan arkalarına yazabilirsiniz.
İsterseniz, sayfa ve yer belirtmek suretiyle ilave edeceklerinizi ayrı kâğıtlara el ya-
zınızla yazın; bunların hepsini ben yerlerine yerleştiririm. Nasıl olsa sayfa düzeni
yapıldıktan sonra tamamını -arzu ederseniz- bir daha okuyabilirsiniz, okuyacaksınız.
Müsaadenizle bir iki küçük husus daha var;
– Metin üzerinde de not ettim ama herhâlde bir Sunuş veya Ön söz de yaza-
caksınız. Buna ihtiyaç var.
– ‘Hocanın yayınladığımız fakat sanırım sizin görmediğiniz üç mektubunu
Emin Işık 301
da bu dosya ile birlikte gönderiyorum. Özellikle askerde iken Fikret Arık’a yazdığı
uzun mektup sizin metniniz için de önemli görünüyor. Ayrıca yeni basılan Nurettin
Topçu Albümü ve Pol Molla kitabını da... Bilmiyorum bunlardan ilave etmek veya
bunlar üzerinden hatırlayıp yazmak istedikleriniz olur mu?
– Kitapta az sayıda da olsa metinle irtibatlı bazı görseller kullanabiliriz. Bir
hatırat olduğu için uygun düşebilir. Telefon görüşmemizde bunu istemediğinizi ifade
etmiştiniz. Bunu tekrar düşünmek ister misiniz bilmiyorum. Nihai tercih elbette
sizindir. ‘Hoca’ ile birlikte bizim bilmediğimiz güzel bir fotoğrafınız var mı? Kapakta
hangi fotoğrafın kullanılmasını ve arka kapakta ne yazılmasını arzu edersiniz?
– Kütüphanenizde ‘hoca’ ile alakalı olan mektup, not, imzalı kitap, kartvizit,
bayram tebriği, fotoğraf vb. türden neler varsa bunları da emaneten alıp taradıktan
sonra size iade etmek isteriz. Bunun için kitaplığınıza, notlarınıza, arşiv ve albümlerinize
bu gözle bir daha bakabilir misiniz? Bunu istirham etme hakkımız var mı? Malumları
olduğu üzere bazen bir imza tarihi, bir bayram tebriği yazısı, bir mektup, bazı şeyleri
aydınlatabiliyor yahut netliğe kavuşturuyor. (‘Hocanın biyografisini çalışırken bazı
hususları bu küçük notlar ve işaretler sayesinde kesinleştirebilmiştik). Ayrıca Dergâh
Arşivi’nde ‘hoca’ üzerinde çalışacakların da istifade ettiği/edeceği böyle bir arşiv de
oluşturduk, oluşturuyoruz, oraya da sizden geldiklerini belirterek koyarız.
Bu vesile ile selam ve hürmetlerimi arzeder, emirlerinizi beklerim.
Notlar:
1. Teknik tashihler ve notlar da üzerinde olduğu için bu nüshayı bize iade etmeniz
işimizi hayli kolaylaştıracaktır, size zahmet olacak.
2. Bende el yazınızla bir mektubunuz, bir hatıranız yok. Belki bu kitap97 sa-
yesinde, onun bereketi olarak böyle bir “servet”e de sahip olurum. Belki bu sayede
kitapta bahsettiğiniz Erenköy’deki İslam’ın Nuru dergisi toplantısında (s. 109 [kitap,
s. 142]) ve İlim Yayma Cemiyeti’ndeki görüşmede (s. 110 [kitap, s. 185]) aktardığınız
sözleri sarfeden kişilerin isimlerini de öğreniriz.
Bulgurlu, 18 Eylül 2018
İsmail Kara
 d.N.: Buradan sonraki bölümlerde parantez içinde kaynak olarak gösterilen “kitap” Nurettin
97 E
Topçu: Çağdaş Bir Dervişin Dünyası’na referans vermektedir.
302 Emin Işık
Mektuplu paketi postaladık ve beklemeye başladık. Kestiremediğim şey
Emin Hoca’nın kitabın bazı kısımlarını yeniden ele almaya, yeni metinler
yazmaya ne kadar temayül göstereceği idi. Doğrusu çok ümitli değildim ama
yine de ‘Büyük Hoca’ya dair bir metin olduğu için olabildiğince iyileştirilmesi
bir kazanç olacaktı ve buna biraz ümit bağlamıştım. 30 Eylül akşamı geç vakit
telefon çaldı, açtım ki Emin Işık Hoca. Hâl hatır sorduktan ve “Cep telefonu
kullanmıyormuşsun, ne akıllı adamsın!” esprisinden sonra “İsmail Hoca, sana
çok teşekkür ederim, dikkatli bir şekilde okumuşsun, tashihler de yapmışsın.” diye
başladı söze. Sonra devam etti: “Taleplerinde, tekliflerinde haklısın fakat onları
yaparsak kitabın yapısını değiştirmek lazım, o da uzun iş... Ayrıca bazı büyük hocalar
hakkındaki kanaatler; siyaset, Erbakan, tarikat gibi meselelere bakışı dedikoduya dair
konular... Ben iyi şeyleri yazdım, kötü veya tartışmalı olanların, kişilerin, olayların
hepsini biliyorum ama onları yazmak istemem... Bizzat hocadan duyduklarımla
başkalarından işittiklerimi ayırmak da lüzumlu bir şey değil...”
Özellikle kolayca geçtiği son maddenin üzerinde o kadar ısrarlı durmuşken
artık bir şey demedim, diyemedim. “Hocam kitabın zayıf bir şekilde çıkmasına
razı olmayalım.” demek geçti aklımdan ama adaba mugayir olacaktı; kadere,
kitapların kaderine rıza verip susmayı tercih ettim. “Ne zaman buluşalım, hem
gözden geçirdiğim dosyayı sana teslim edeyim hem de biraz konuşalım.” demesi
üzerine “Siz bilirsiniz hocam, emrettiğiniz yere gelirim” dedim. Çarşamba günü
18.00’de Üsküdar Balaban Tekkesi’nde Mesnevi dersi varmış. “16.00’da
buluşup konuşalım, ben sonra derse geçerim.” dedi. Böylece mutabık kaldık.
Bende Kalan Emanet Bilgiler ve İntibalar
3 Ekim çarşamba günü 16.30’da Üsküdar Balaban Tekkesi’nde buluşup
18.00’e, dersinin başladığı saate kadar çalıştık, konuştuk. Emin Hoca benim
en son gördüğüm zamana göre (Herhâlde en son Aralık 2015’teki Nurettin
Topçu Sempozyumu’nda, Cağaloğlu’ndaki Yazarlar Birliği’nde görmüştüm.)
hayli ihtiyarlamış, yavaş geziyor, merdivenleri tutarak çıkıyor, zayıflamış da.
Hafızası iyi ama. Her zamanki gibi giyim kuşamı gayet kaliteli, renk uyumları
güzel, kravatlı ve kravat mendilli...
Emin Işık 303
 Benim okuduğum nüshayı getirmişti. Onu güzel bir kâğıda sarmış, itina
ile paketlemişti. Yine itina ile çantadan çıkarıp açarken “Hocanın kitabı olduğu
için böyle sardım.” dedi. Tek tek sayfalara ve yazdığım notlara baktık. Fakat
sayfalar üzerinde yazdığım notlarla ilgili ekleme ve tashihleri yok gibiydi. İlave
bir şey, yeni bir kısım da yazmamıştı. Yazacak niyeti ve yapacak hâli ve gücü
de yoktu. Bunu o gün fark ettim ve mektupta ve konuşmalarımızdaki ısrarla-
rımdan da biraz rahatsız oldum, notlarını aldığım yeni sorular faslını da artık
açmadım. Bir iki gün sonra hocanın ciddi rahatsızlıkları olduğunu fakat pek
kimseye söylemediğini öğrendiğimde ondan yeni metinler ve ekler istemek-
ten mütevellit rahatsızlığım mahcubiyete dönüştü. Yine de notlara bakarken
şifahi olarak birkaç şey söyledi, “Bunları yazmadım / yazamadım ama sende
dursun, sen bil.” der gibi. Onları, o emanet notları herhâlde kaydetmek lazım.
– Nurettin Hoca, Sorbon’da doktorasını başarılı bir şekilde (galiba bi-
rincilikle) savunduktan sonra geleneklere uygun olarak jürinin kendisine ne
istediğini sorması üzerine verdiği cevap ve ardından yapılanlara dair rivayet-
lerden, sadece göndere bayrak çekilmesini kendisinden duyduğunu söyledi
(kitap, s. 70). Türk bayrağı Sorbon’un gönderine çekilmiş.
– Osman Pazarlı’nın İstanbul Erkek Lisesinde hocası olduğu bilgisini
‘hoca’dan duymuş (kitap, s. 89-90). Aynı sayfalarda Pazarlı’nın eserleri, ders
kitapları hakkında hocanın bir değerlendirmesinin olup olmadığı ile rüyaları
önemsemek ve rüya tabir etmek konusunda Celal Hoca’nın yahut Abdülaziz
Efendi’nin etkisinin olup olmadığını da soru olarak yazmıştım, onlara dair
bir şey söylemedi.
– Kitapta Nurettin Hoca’nın Denizli’de iken Said-i Nursi ile görüşmesi,
Risâle-i Nur talebelerinin mübalağalı anlatımları üzerinden fakat kaynak gös-
terilmeden aktarılıyordu (kitap, s. 92-96). Bu hayli problemli bir meseleydi,
hocadan duyduklarıyla ikincil kaynaklardaki bilgilerin ayrıştırılmasını ve
aktarmalar için de kaynak gösterilmesini ısrarla talep ettim. Metninde hiçbir
değişiklik yapmadı fakat görüştüklerini hocadan duyduğunu söylemekle yetin-
di, bunu sayfaya da yazdı. Nurettin Hoca, Bediuzzaman’ın hareket adamlığı,
zühdü hakkında da müspet şeyler söylemiş (fikirlerine ve dinî yorumlarına dair
304 Emin Işık
herhangi bir şey yok) ve bir sözünü aktarmış: Kürtleri kastederek “Kavmim
cesur ve mütehammil bir kavimdir fakat ben onların kavmiyetçilik [milliyetçilik]
yapmalarına taraftar değilim.” Bekir Berk’le münasebetlerine dair soru notuma
da herhangi bir şey yazmadı ve söylemedi.
– Kitabın Aziz Efendi kısmında şu konuşma geçiyor: Aziz Efendi’nin
“Ne diye felsefe okudunuz?” sorusunu Nurettin Bey “Çok merak ediyordum ve
hevesliydim.” diye cevaplamış. Bunun üzerine Aziz Efendi “Boşuna vakit har-
camışsınız...” demiş. Bu ifadenin yanına “Aziz Efendi bunu böyle söyler mi?” diye
yazmıştım. Bu konuşmayı hocadan değil de Sırrı Bey’den aktardığını sayfa
kenarına yazdı ama metni o şekilde tashih etmedi (kitap, s. 110).
Bu kısmın sonunda hocanın İskenderpaşa’ya niçin yakın durmadığı
hususunda bildiklerini ve duyduklarını yazmasını da not etmiştim. O konuda
bir şey yazmadığı gibi anlatmak da istemedi. Sadece tekke için hocanın “orası
şantiye olmuş” mealinde bir söz söylediğini aktardı.98
– Hocanın Avrupa’da tahsil imtihanlarına girmesini teşvik edenlerden
birinin erkek lisesindeki muallimlerinden Hasan Âli Yücel olduğunu bizzat
Nurettin Bey’den duyduğunu söyledi (kitap, s. 121).
– Celal Hoca ile münasebetleri ve sohbetlerinin anlatıldığı kısmın (kitap,
s. 123-24) sonuna şu notu yazmıştım: “Celal Hoca’nın Hz. Ali-Hz. Muaviye
meselesini uzun boylu anlattığı hususi ve birkaç kişinin katıldığı derslerine dair
Nurettin Hoca’dan (veya başkalarından) duyduklarınızı da yazsanız çok kıymetli
olur. Çünkü Nurettin Hoca’nın bu konulardaki tespit ve yorumlarında Celal Ho-
ca’nın etkisi bariz gibi gözüküyor. Eserlerinde ve yazılarında da bu fikir ve tesirlerin
dolaylı işaretleri var. Siz Celal Hoca’nın bu hususi derslerine hiç katıldınız mı? Hiç
yazılmayan mühim bir husus bu. Celal Hoca’nın Cerrahi Âsitânesi’nden de bu dersler
sebebiyle koptuğu rivayetleri de var. Mahkemelik olmaya kadar varan Şemsettin
Yeşil hadisesi de muhtemelen bu mesele ile alakalı gözüküyor.”
98 B
 u aktarım Hoca’nın 1971 tarihli “İslam’ı sömüren siyaset” yazısındaki şu ifadelerle de örtüşüyor:
“(...) Herbiri bir siyaset hareketine bağlanan ruhları çürümüş insanların dolaştığı bu göklerin
altında İslam’ın nuru içten ve dıştan gitgide karartılıyor. Eşsiz sahtekârlık hünerleriyle ticaret ve
siyaseti pek mükemmel birleştiren, dergâhı kâh fabrika bacası, kâh ikbal ve siyaset kapısı hâline
koyan bu hezeyan alayı İslam dinine bugün en büyük tehlikeyi getirme durumundadır” (Bu yazı
İslam ve İnsan kitabında yer almaktadır).
Emin Işık 305
 Bu konuda da bir şey yazmadı, mufassal bilgi vermedi ama her seferinde
çok az kişinin bulunduğu ve saatler süren o hususi derslere katılmadığını,
Kanlıca’da yapılan bir dersi Mahir İz Hoca’dan duyduğunu, Celal Hoca’nın
fikirlerinde İbn Teymiye etkisinin olabileceğini söyledi ve ilave etti: “Bu tür
münakaşalı konularda, belki de tarikatların etkisiyle biz mutedil Şiî sayılırız.”
– Hocanın Robert Koleji’ndeki muallimliğinden bahsettiği kısımda,
oradaki talebelerinden Talat Sait Halman’ın Hece dergisi Nurettin Topçu özel
sayısındaki bütünüyle müspet ifadelerini aktardığı kısma (kitap, 131-32) şöyle
bir not düşmüştüm: “T. S. Halman hatıralarında (Aklın Yolu Birdir, İş Bankası
Yayınları) farklı ve büyük ölçüde menfi bir portre çiziyor. Burada başka, orada başka.
İki tarafa farklı anlatıyor. Ona da bakılabilir.” Burada da bir değişiklik yapmadı.
– Emin Hoca bir görüşmemizde şunu anlatmıştı: Kemal Edip Kürkçüoğlu
Din Eğitimi Genel Müdürü (veya İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü müdür
vekili) olduğu dönemde Nurettin Topçu’nun; Felsefe, Ahlak ve Din Psiko-
lojisi dersleri için enstitüye atamasının yapılması gündeme gelmiş. İstanbul
İmam Hatip Okulundan talebeleri olan asistan ve hocalar da öyle istiyor,
bunun zeminini hazırlıyorlarmış. Emin Bey’in de bulunduğu bir mecliste bu
Nurettin Hoca’ya, biraz da yüksek bir ihtimal gibi aktarılınca tereddütsüz bir
şekilde “Kemal Edip Bey beni tercih etmez.” demiş. Emin Bey dâhil bunu hocanın
şüpheciliğine vermişler. Fakat kısa bir zaman sonra o kadroya Osman Pazarlı
atanmış. Hâlbuki Topçu’nun ve Kürkçüoğlu’nun anneleri Eğinli ve akrabalar;
dersler için de iki hocanın donanımı ve konumu herhâlde mukayese edilemez.
Yazdığım notta kendisinden dinlediğim bu anekdotun kaydedilmesi gerekti-
ğini hatırlattıktan sonra hocanın; imam hatip okulları, Yüksek İslam Enstitüleri,
Remzi Oğuz Arık üzerinden hocalık için davet aldığı Ankara İlahiyat Fakül-
tesi, hususen bu müesseselerin müfredatları, Türkiye’de din eğitimi, Diyanet
İşleri Başkanlığı hatta laiklik politikaları hakkında özel sohbetlerinde yaptığı
değerlendirmeleri yazmasını da istirham etmiştim. Ayrıca vaazını, hutbesini,
Kur’an okuyuşunu beğendiği imamların, hocaların kimler olduğunu, kendisinin
ve Bekir Topaloğlu’nun hutbelerine dair değerlendirmelerini de sormuştum.
Bu sayfaya “Bunu görüşelim.” notunu düşmüştü. Görüştük de... Fakat metne
306 Emin Işık
bir şey eklemedi. Sadece Nurettin Bey’in ara sıra dinlemeye gittiği Gönenli
Mehmet Efendi’nin sohbet tarzı için “Sekiz yaşındaki bir çocuk safiyetinde ve
müjdeleyici bir eda ile konuşuyor.” dediğini aktardı. Bir de Akbıyık Camisi’nin
imamı Süleyman Yalçın’ın babası imiş, oraya da önceleri gidermiş.
– Aziz Efendi’nin bir sohbet sırasında hocaya söylediği sözlerden biri şu:
“Masonlar aleyhine bir şey yazma. Zira sevenleri çoktur. Hizmet sahanı daraltmış
olursun.” (kitap, s. 127). O gün bana söylediğine göre hocadan duyduğu bu
ifadelerin tamamı şöyle imiş: “Atatürk ve masonlar aleyhine bir şey yazma, zira
onların sevenleri çoktur. Tesir sahanı daraltırsın. Ayrıca onlardan da kurtarılacaklar
vardır.” “Atatürk’ü yazmadım, gerek yok.” dedi ve ekledi: “Aziz Efendi onun
için ‘Askerliğine diyecek yok ama devletimizi yıktı.’ dermiş.” Herhâlde bu son
cümleyi de hocadan duymuş olmalıydı. Aziz Efendi isim zikrederek insanlar
aleyhinde konuşmaz, açıktan tenkitler yapmazmış. Onun lisanında “Fedakârlığı
yoktur veya fedakâr değildir!” en mühim ve sert tenkit ifadesi idi.
Hocanın 27 Mayıs darbesine ve darbecilere bakışı ile siyasetle mesafeli
ilişkilerinin anlatıldığı kısmın (kitap, s. 191-205) sonuna şu notları yazmıştım:
– Ferruh Bozbeyli Meclis başkanı olduktan sonraki bir ziyaretinde ‘İnönü
büyük devlet adamı imiş, onu yanlış/eksik tanımışız,’ mealinde sözler söylemesi
üzerine hocanın onun yüzüne karşı veya arkasından, siyaseti kastederek “Bu
cerahat çeşmesinden daha ne kadar su içeceksiniz?’ dediği rivayeti doğru mudur:
Bu sözü genel olarak siyasete atılmış talebeleri için mi söylüyor yoksa? Bu
kısma MNP-MSP-Erbakan hareketine karşı mesafesini, değerlendirmelerini,
MHP ve Türkeş’e dair olanlarla birlikte ekleseniz çok kıymetli olur. Çünkü
rivayetler hariç bu konularda birinci elden pek bir şey yazılmadı. Hocanın 1971
tarihli “İslam’ı sömüren siyaset” yazısını da sebepleri ve etkileri ile yazmanız
uygun olmaz mı? Bu yazı hakkında hoca ile konuştunuz mu? Çevrenizdekiler
bu yazıya dair neler söyledi, neler konuştu?
Bu sorulara ve konulara tekrar baktık fakat bir şey söylemedi.
– Milliyetçiler Derneğinin 1964 kurultayında hocaya karşı yürütülen
ve muhtemelen arkasında siyasi merkezin, 27 Mayıs yâranının da olduğu
karışık operasyonu anlatırken (kitap, s. 206-08) Emin Bey şunları yazıyor-
Emin Işık 307
du: “Hocaya karşı sürdürülen nefret kampanyasının başını, ne hikmetse M. Emin
Alpkan ile Nevzat Yalçıntaş çekiyordu. Biri hocayı iman zaafı ile suçlarken diğeri
de çağdışılıkla itham ediyordu. İktisat doktoru olarak Londra’dan yeni dönmüş olan
Yalçıntaş, biraz da yeni elde ettiği Dr. unvanına sığınarak şöyle ahkâm kesiyordu:
Hoca iktisattan anlamaz, hocanın Paris’te öğrenim gördüğü o yıllarda iktisat henüz
birtakım nazariyeler yumağından ibaretti. Ama İkinci Dünya Savaşı’ndan, özellikle
1950’li yıllardan sonra artık iktisat pozitif bir ilim hâline gelmiş bulunmaktadır,’
diyor ve Nurettin Topçu karşıtlarına destek veriyordu.”
Aslında meselenin esası DP iktidarıyla birlikte, hususen 60 darbesinden
sonra sağ-muhafazakâr-mütedeyyin kesimin (sonradan önemli bir kısmı,
Aydınlar Ocağı çevresinde kümelenecek kişilerin), komünizm tehlikesi üze-
rinden ABD ve kapitalist çizgiye doğru sürüklenmesi ve Nurettin Hoca’nın tek
başına ve sert bir üslupla buna karşı çıkması idi. Yalçıntaş ve Alpkan adlarının
geçtiği satırların karşısına “Ergun Göze de yok mu?” diye yazmıştım. Çünkü
hemen bütün anlatımlarda ve rivayetlerde operasyonu yürütenlerin üçüncüsü
olarak onun adı geçiyordu. Emin Bey evet yahut hayır demedi, “Onu Ahmet
Nuri Yüksel’e sormak lazım, o da onlarla beraberdi.” demekle yetindi.
Okuduğum nüshanın son sayfalarına kitabın yapısı ve muhtevası itibarıyla
eksik kalan ama yazılabilecek, bence Emin Hoca yazarsa kıymetli olabilecek,
başka notlar da yazmıştım:
– Hocanın evindeki sohbetler ve ziyaretler konusunda müstakil bir kısım
yazılabilir mi? Eski ve yeni evin tasviri, ziyarete gelenler, sohbet konuları ve
sohbet tarzı... Aziz Efendi, Celal Hoca ve Hüseyin Avni Bey gibi bilinenler
dışında, hocanın kendisini ziyarete gittiği zevat var mı? Sizlerin, talebelerinin
evlerine gelir mi idi, hangi vesilelerle gelirdi?
– Üniversite için de bir kısım yazılabilir mi? Beğendiği ve takdir ettiği
akademisyenler, Fransa’da tanışıp da üniversitede veya siyaset sahnesinde
olanlarla münasebetleri, onlarla ilgili değerlendirmeleri; Edebiyat Fakültesi,
Felsefe ve Sosyoloji bölümüne dair intiba ve görüşleri, oradaki hocalarla,
müfredatla ilgili kanaatleri...
– Aydınlar Ocağı ve çevresi...
308 Emin Işık
– Hocanın cenazesi; kimler katıldı, namazı kim kıldırdı, mezarlıkta
Kur’an okuyan hafızlar...
Bunlara da baktık ve geçtik. Sadece o günkü konuşmalar sırasında Nu-
rettin Hoca’nın Hilmi Ziya Ülken için “Felsefeyi bilir fakat hiç filozof değil.”
dediğini ve bir vesile ile bir defa Halide Edip’in Soğanağa’daki evine bayram
vesilesi ile uğradığını söyledi.
– Erenköy cemaatinin çıkardığı İslam’ın Nuru dergisinin toplantısında
(kitap, s. 142 vd.), Ali Fuat Başgil’i doğrudan, toplantıya katılan hocaları dolaylı
olarak istihfaf eden ve kararları kendilerinin vereceğini ima eden iş adamı
Konyalı Lokantası’nın sahibi Mustafa Doğanbey imiş. Bu konuşma üzerine
Nurettin Hoca toplantıyı hemen sessizce terk etmiş. Emin Bey’in hem 1 no.lu
dipnotta künyesini verdiğimiz yazısında hem de bu kitapta adını vermeden
bahsettiği (kitap, s. 185) kişi de İstanbul Hukuk Fakültesi profesörlerinden
Selçuk Özçelik imiş. Selçuk Bey, hocanın vefatından sonra onun Taşralı’daki
hikâyelerinde din adamlarıyla ilgili tenkitlerini, din düşmanlığı olarak anlayıp
yorumluyor ve bunun üzerinden sert tenkitler yapıyormuş. Bana küçük bir
bloknot kâğıdına, kırmızı tükenmez kalemle birkaç not da yazmıştı. Sonu
tarihsiz ve imzasızdı, imzalattım tabii ki. O gün o emaneti de aldım:
“Sevgili İsmail,
– Nokta, virgül ve imla hataları üzerindeki tashihler için çok teşekkür ederim.
– Resim koymayı hiç istemedim.
– Sayfa düzeni, şekil ve formatı size bırakıyorum.
– Hocanın sevdiği, beğendiği ve iğrendiği birçok kişiyi ismen biliyorum. Fakat
dedikoduya fazla dalmak istemedim.
– Kendi hakkımdaki teveccüh ve iltifatlarından söz etmeyi de hiç uygun görmedim.
– Sadece hocayı anlattım, o kadar.
– Büyük boy kitapları kimse okumuyor. Özellikle orta boy 200-300 sayfayı
geçmesin ve haddi aşmasın istedim. Yani hocanın eserleriyle aynı boyutlarda olsun
demek istiyorum.
Sevgi, saygı ve başarı dileklerimle.
30.09.2018, imza.”
Emin Işık 309
 Aynı gün Balaban Tekkesi’nin giriş katında otururken bir fotoğraf da
çektirmiştik. Ama orada çalışan çocukların telefonla çektiği bu fotoğraf iyi
çıkmadı maalesef. Sadece bir hatıra değeri var.

Son Mülakatın Notu

4 Aralık 2018. Bugün Dergâh günümüzdü. Emin Işık Hoca ile de ran-
devumuz vardı. Mutabık kaldığımız saatte, 16.00 sularında geldi, Nurettin
Topçu kitabının sayfa düzeni yapılmış son hâlini kendilerine göndermiştik,
onu getirdi. Bir de sözleşmeyi. Fotoğraf, mektup, imzalı kitap, kartvizit
gibi hocaya dair istediklerimizden yine bir eser yoktu. “Bulamadım, çok da
bakamadım.” dedi. Aradan çok zaman geçmemesine rağmen Emin Hoca’yı
biraz daha yaşlanmış, benzi soluk ve düşmüş gördüm. (Hastalığını sonradan
öğrendiğimiz için bunu da yaşlılığa vermiştim.) Gür ve ağarmış kaşları mutad
olduğu üzere itina ile yukarı doğru taranmıştı. Giyim kuşamı de yine yerinde
idi. Çıkacağı sıra pardösüsünü tutmuştum, kumaşı ve iç astarı çok kaliteli idi.
Benim hissiyatım oralarda dolaşırken o Mevlevî usulü ile omuzu sırasında
pardösüyü tutan sağ elimi ani bir hareketle öpmüştü bile.
Biz bir daha görüşemedik, yayınevi adına kitabın Sunuş’unu ve müelli-
fin biyografisini ben yazdım, nihayet kitap çıktı (Nurettin Topçu-Çağdaş Bir
Dervişin Dünyası, İstanbul, Dergâh Yay. Ocak 2019) ve Nurettin Hoca’nın
hayatı ve menakıbına olan alaka, Emin Hoca’nın üslubu, onun hazır ve hevesli
okuyucuları, hatıralarına bağlı talebeleri sayesinde iyi bir ilgi gördü. Bizim
bu dünyadaki son mülakatımız cenaze namazında; yıllarca cuma hutbeleri
okuduğu Şişli Camii’nde ve annesinin kucağına tevdi edildiği defni sırasında
Zincirlikuyu Mezarlığı’nda kısmetmiş.
Rahmet olsun. Yüce Allah onu hafızların, Süleyman Çelebi’nin, Mev-
lânâ’nın meclislerinde, cennet bahçelerinde ağırlasın.

310 Emin Işık