GELIJKVORMIGE FIGUREN

10
10.1 GELIJKVORMIGE FIGUREN

Op verkenning

a) In hoofdstuk 2 hebben we gezien dat we figuren op een computerscherm

kunnen transformeren.

Werkblad ‘Transformeren –
inleiding’

1 2 3

B 8 4 C

7 6 5
A

1) Welke figuren hebben dezelfde vorm en grootte als figuur A? (figuur E)

Dergelijke figuren noemen we ook congruente figuren (zie hoofdstuk 6).
2) Welke figuren hebben dezelfde vorm als figuur A? (figuur B en E)
Dergelijke figuren noemen we gelijkvormige figuren.
3) Met welke handgrepen maken we een gelijkvormige figuur? (nr. 1, 3, 5 en 7)
4) Wat gebeurt er met de figuur als we de andere handgrepen gebruiken?
De afbeelding wordt smaller of breder. De vorm verandert! (figuur C en D)
5) Kies een leuke afbeelding of foto en maak een collage van gelijkvormige
afbeeldingen.
Dit kan met een kopieermachine of via een computerprogramma zoals
Word of Paint.

187
 GELIJKVORMIGE FIGUREN 10.1 GELIJKVORMIGE FIGUREN

Omschrijving

Gelijkvormige figuren zijn figuren met dezelfde vorm maar niet

noodzakelijk dezelfde grootte.

Notatie:

Als voorbeeld nemen we twee gelijkvormige trapezia.

A' B'

A B

D C

D' C'

≅ gelijk van vorm en trapezium ABCD ⵑ trapezium A⬘B⬘C⬘D⬘

grootte
z gelijk van vorm (lees: trapezium ABCD is gelijkvormig met trapezium A⬘B⬘C⬘D⬘)

Benamingen:

We gebruiken dezelfde zijden [AB] en [A⬘B⬘] noemen we overeenkomstige zijden;

benamingen als bij hoeken A— en A—⬘ noemen we overeenkomstige hoeken;
congruente figuren. hoekpunten A en A⬘ noemen we overeenkomstige hoekpunten.

188
 10.1 GELIJKVORMIGE FIGUREN GELIJKVORMIGE FIGUREN

Ook tekeningen op schaal zijn gelijkvormige afbeeldingen van de

werkelijkheid.

Noordzee
NEDERLAND

DUITSLAND
Zeebrugge
Oostende
Antwerpen
Brugge
Gent Hasselt

Kortrijk BRUSSEL
Luik
Bergen

Charleroi Namen

Bastenaken

FRANKRIJK LUXEMBURG

0 20 40 km
0 20 40 ml

Zijn deze kubussen

gelijkvormig?

Matroesjkapoppen
passen perfect in elkaar,
maar zijn ze ook
gelijkvormig?

189
 GELIJKVORMIGE FIGUREN 10.2 HOEKEN EN AFMETINGEN BIJ GELIJKVORMIGE FIGUREN

10.2 HOEKEN EN AFMETINGEN BIJ GELIJKVORMIGE FIGUREN

Op verkenning

a) ‘Lengten bij gelijkvormige figuren’ onderzoeken.

b) Hieronder staan twee (gelijkvormige) kaarten waarop België telkens op een

andere schaal is afgebeeld.

Noordzee
Noordzee NEDERLAND
NEDERLAND

DUITSLAND
Zeebrugge
DUITSLAND

Oostende
Zeebrugge Antwerpen
Brugge
Oostende Gent Hasselt
Antwerpen
Kortrijk BRUSSEL
Brugge
Gent Hasselt Luik
Bergen

Kortrijk BRUSSEL Charleroi Namen

Luik
Bergen Bastenaken

Charleroi Namen FRANKRIJK LUXEMBURG

0 20 40 km
Bastenaken
0 20 40 ml

FRANKRIJK LUXEMBURG
KAART 2

0 20 40 km
0 20 40 ml

KAART 1

Teken de driehoek A (Antwerpen) B (Bastenaken) K (Kortrijk) op kaart 1.

Teken de gelijkvormige driehoek A⬘ (Antwerpen) B⬘ (Bastenaken) K⬘ (Kortrijk)
op kaart 2.
Meet de lengte van de zijden en de grootte van de hoeken van beide
driehoeken.

We vinden de volgende meetresultaten:

kaart 1 兩 AK 兩 = 2,6 兩 AB 兩 = 4,6 兩 BK 兩 = 5,6 kaart 1 A— = 98° B— = 27° K— = 55°

kaart 2 兩 A⬘K⬘ 兩 = 1,9 兩 A⬘B⬘ 兩 = 3,4 兩 B⬘K⬘ 兩 = 4,1 kaart 2 A—⬘ = 98° B—⬘ = 27° K—⬘ = 55°

a) Wat stellen we vast voor de overeenkomstige hoeken?

b) Vergelijk de verhoudingen van de lengten van de overeenkomstige zijden.

190
10.2 HOEKEN EN AFMETINGEN BIJ GELIJKVORMIGE FIGUREN GELIJKVORMIGE FIGUREN

We vatten samen:

1) In gelijkvormige figuren zijn de overeenkomstige hoeken even groot.

A— = A—⬘, B— = B—⬘, K— = K—⬘

2) Overeenkomstige zijden bepalen een gelijke of constante verhouding.

Deze constante verhouding noemen we de gelijkvormigheidsfactor en
stellen we voor door k.
We kunnen ook zeggen dat in gelijkvormige figuren de overeenkomstige
zijden een evenredigheid vormen.

兩 AK 兩 兩 AB 兩 兩 BK 兩
= = = 1,3 1,3 is de gelijkvormigheidsfactor k
兩A⬘K⬘ 兩 兩A⬘B⬘ 兩 兩B⬘K⬘ 兩

Elke zijde van driehoek AKB is 1,3 keer zo groot als de overeenkomstige
zijde in driehoek A⬘K⬘B⬘. De gelijkvormigheidsfactor drukt uit dat driehoek
AKB een vergroting is van driehoek A’K’B’.

EIGENSCHAPPEN

Voor twee gelijkvormige driehoeken (ABC en A⬘B⬘C⬘) geldt:

– de overeenkomstige hoeken zijn even groot,
– de overeenkomstige zijden vormen een constante verhouding.

A— = A—⬘, B— = B—⬘, C— = C—⬘

䉭ABC ⵑ 䉭A⬘B⬘C⬘ ⇔
冦 兩 AB 兩
兩A⬘B⬘ 兩
=
兩 BC 兩
兩B⬘C⬘ 兩
=
兩 AC 兩
兩A⬘C⬘ 兩
=k

B'

A'
A

C'

191
GELIJKVORMIGE FIGUREN 10.2 HOEKEN EN AFMETINGEN BIJ GELIJKVORMIGE FIGUREN

Opmerkingen

a) Een schaalaanduiding is hetzelfde als een gelijkvormigheidsfactor.

1
Een schaalaanduiding van betekent dat elke afstand in werkelijkheid,
50 000
op de kaart 50 000 keer kleiner is voorgesteld.

b) Alle congruente figuren zijn ook gelijkvormig, maar niet alle gelijkvormige
figuren zijn ook congruent!

c) Overeenkomstige zijden in congruente figuren zijn even lang.

Maken we de verhouding van twee overeenkomstige zijden, dan vinden we
als gelijkvormigheidsfactor voor congruente figuren 1.

Toepassingen

1) De fotokaders hebben volgende afmetingen :

kader 1: 10 × 15 cm
kader 2: 13 × 18 cm
kader 3: 18 × 24 cm
kader 4: 20 × 30 cm
kader 5: 30 × 40 cm

a) We tonen aan dat kader 1 en kader 3 niet gelijkvormig zijn.

冧
breedte kader 1 10 5
= = Overeenkomstige zijden vormen
breedte kader 3 18 9
niet dezelfde verhouding, dus
lengte kader 1 15 5 zijn
= =
lengte kader 3 24 8 deze kaders niet gelijkvormig.

b) Welke fotokaders zijn wel gelijkvormig?

Het antwoord staat onderaan de bladzijde.

2) Deze trampoline is verkrijgbaar in verschillende maten:

met een diameter van 180 cm, 244 cm, 360 cm of 420 cm.
Zijn de trampolines ook gelijkvormig?
Antwoord: de trampolines zijn cirkelvormig en alle cirkels zijn
gelijkvormig met elkaar!

kader 1 z kader 4 en kader 3 z kader 5

192
 SAMENVATTING GELIJKVORMIGE FIGUREN

GELIJKVORMIGE FIGUREN Twee figuren zijn gelijkvormig als ze dezelfde vorm hebben,
maar niet noodzakelijk dezelfde grootte.

Notatie 䉭ABC ⵑ 䉭XYZ

Y

A X

C
Z

Overeenkomstige elementen [AB] en [XY] zijn overeenkomstige zijden.

C en Z zijn overeenkomstige hoekpunten.
A— en X
— zijn overeenkomstige hoeken.

Eigenschappen voor Overeenkomstige hoeken zijn even groot.

gelijkvormige figuren. Overeenkomstige zijden vormen een evenredigheid.
De constante verhouding van 2 overeenkomstige zijden wordt
de gelijkvormigheidsfactor (k) genoemd.

冦
A— = X
—, B— = Y—, C— = Z
—
䉭ABC ⵑ 䉭XYZ ⇔ 兩 AB 兩 兩 BC 兩 兩 AC 兩
= = =k
兩 XY 兩 兩 YZ 兩 兩 XZ 兩

193
GELIJKVORMIGE FIGUREN SAMENVATTING

194