Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2022-23

1. ΑΠΛΕΣ ΑΡΜΟΝΙΚΕΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΕΙΣ

Απλή αρμονική ταλάντωση (ΑΑΤ), είναι μια ευθύγραμμη περιοδική κίνηση ενός υλικού σημείου
γύρω από μια θέση ισορροπίας του οποίου η απομάκρυνση x από τη θέση ισορροπίας είναι αρμονική
συνάρτηση του χρόνου και η συνισταμένη δύναμη είναι ΣFσταθx.

Περίοδος, Τ ο χρόνος για να κάνει μια πλήρη ταλάντωση

Μισή ΑΑΤ γίνεται σε χρόνο Τ/2 και το ¼ της ΑΑΤ σε Τ/4.

𝑵𝝉𝜶𝝀 𝟏
Συχνότητα: f= (1 Hz) Σχέση συχνότητας και περιόδου: f= 𝑻
𝜟𝒕

𝜟𝝋
Γωνιακή συχνότητα, ω: Ο ρυθμός μεταβολής της φάσης: ω= 𝜟𝒕 (1rad/s)
𝟐𝝅
Σχέση ω και f ή Τ: ω=2πf = 𝜯
►Α. Εξισώσεις κίνησης:

 Απομάκρυνση: xΑημ(ωtφ0), A πλάτος, ω γωνιακή συχνότητα, φ0 αρχική φάση

όπου 0≤φ0<2π και ωt+φο= φάση (rad)
 Ταχύτητα: υυ0 συν(ωtφ0) υ0Αω μέγιστη ταχύτητα
 Επιτάχυνση: α0Αω 2
αα0 ημ(ωtφ0) μέγιστη επιτάχυνση

 Αν για t00, x0 και υ0 τότε, φ0=0: xΑημωt υυ0συνωt αα0ημωt

● Αν για t00, x+Α, τότε, φ0=π/2: x=Aημ(ωt+π/2), υ=υ0συν(ωt+π/2), α=-α0(ωt+π/2)

● Σχέση απομάκρυνσης x και επιτάχυνσης α

x=Αημ(ωt+φ0)
α=-α0ημ(ωt+φ0)= -Αω2 ημ(ωt+φ0)=-ω2∙ Α ημ(ωt+φ0)=-ω2x→ α=-ω2x

● Σχέση απομάκρυνσης x και ταχύτητας υ: υ2ω2(Α2x2)

Θεωρία ταλαντώσεων 1
Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2022-23

Προσοχή - Σημαντικές παρατηρήσεις

1. Περίοδος Τ ενός περιοδικού φαινομένου λέγεται ο χρόνος που χρειάζεται για να πραγματοποιηθεί
το φαινόμενο μια φορά.
2. Συχνότητα, f μιας ΑΑΤ λέγεται το φυσικό μέγεθος που εκφράζεται με το πηλίκο του αριθμού Ν
των ταλαντώσεων προς τον χρόνο μέσα στον οποίο πραγματοποιήθηκαν. fΝ/Δt
3. Ως γωνιακή συχνότητα, ω ορίζεται ο ρυθμός μεταβολής της φάσης ωΔφ/Δt
4. Απλή αρμονική ταλάντωση λέγεται η ταλάντωση που πραγματοποιεί ένα σώμα όταν η τροχιά του
είναι ευθεία γραμμή και η απομάκρυνσή του είναι αρμονική συνάρτηση του χρόνου.
5. Το 1Ηz εκφράζει τη συχνότητα ενός αρμονικού ταλαντωτή, ο οποίος σε χρόνο 1s πραγματοποιεί
μια πλήρη ταλάντωση.
6. Σε κάθε πλήρη ταλάντωση το σώμα περνάει δύο φορές από τη θέση ισορροπίας.
7. Το χρονικό διάστημα για να πάει από το ένα πλάτος στο άλλο είναι Τ/2.
8. Το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο διαδοχικών διελεύσεων από τη θέση ισορροπίας είναι Τ/2
9. Το χρονικό διάστημα για να πάει από τη ΘΙ στο πλάτος ή αντίστροφα είναι Τ/4.

►Β. Η δύναμη επαναφοράς: Είναι η συνισταμένη δύναμη που

ασκείται στο υλικό σημείο που κάνει ΑΑΤ στην διεύθυνση της κίνησης.
Έχει κατεύθυνση πάντοτε προς τη θέση ισορροπίας και είναι αρμονική
συνάρτηση του χρόνου με την ίδια φάση με την επιτάχυνση
ΣFmαm[-a0ημ(ωt+φ0)]=-ma0ημ(ωt+φ0) →
F=ΣF0∙ημ(ωtφ0)
όπου |ΣF0|mα0m∙A∙ω2 το πλάτος δύναμης ή μέγιστη τιμή δύναμης

Η δύναμη επαναφοράς είναι και γραμμική συνάρτηση της απομάκρυνσης x:

F= ΣF0∙ημ(ωtφ0)=-mA∙ω2 ημ(ωtφ0)=-mω2x =-Dx→

ΣF= -Dx

Όπου D=m∙ω2 η σταθερά επαναφοράς

To πρόσημο (-) δείχνει ότι η δύναμη είναι πάντα αντίθετη της
απομακρυνσης .
Όταν x=0 ΣF=0
Όταν x=+A ΣF=-DA=-ΣF0
Όταν x=-A ΣF=+DA=+ΣF0

H γραφική παράσταση της δύναμης επαναφοράς ως προς x.

Θεωρία ταλαντώσεων 2
Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2022-23

Οι σχέσεις των D, ω, T:
● Σταθερά επαναφοράς: Dmω2
D 1 D
● Γωνιακή συχνότητα ω και συχνότητα f
m 2π m
m
● Περίοδος: T2π
D
Ικανή και αναγκαία συνθήκη για να κάνει ένα σύστημα ΑΑΤ: ΣFDx

Προσοχή- Σημαντικές παρατηρήσεις

1. Σε μια ΑΑΤ η συνισταμένη δύναμη που ασκείται στο υλικό σημείο στη διεύθυνση της τροχιάς
του έχει κατεύθυνση προς τη θέση ισορροπίας είναι ανάλογη της απομάκρυνσης και ονομάζεται
δύναμη επαναφοράς ΣFDx
2. Η δύναμη επαναφοράς είναι αρμονική συνάρτηση του χρόνου.
3. Η περίοδος είναι ανεξάρτητη από το πλάτος.
4. Η περίοδος σε μια ΑΑΤ είναι ανάλογη προς της τετραγωνική ρίζα της μάζα; m και αντιστρόφως
ανάλογη της τετραγωνικής ρίζας της σταθεράς επαναφοράς D.
5. Η σταθερά επαναφοράς ενός συστήματος που κάνει ΑΑΤ είναι ανεξάρτητη από τη συχνότητα
ταλάντωσης. Η συχνότητα όμως εξαρτάται από την D.
6. Στο σύστημα μάζα  ελατήριο η σταθερά επαναφοράς είναι ίση με τη σταθερά του ελατηρίου,
Dk. Δεν εξαρτάται από άλλα μεγέθη
7. H ΣFDx έχει κατεύθυνση προς τη ΘΙ είναι 0 στη θέση ισορροπίας και μέγιστη κατά μέτρο
στα πλάτη ΣF0DA mω2A

► Γ. Η ενέργεια στην ΑΑΤ

► Η Ενέργεια στην ΑΑΤ διατηρείται σταθερή και ισούται με: Ε=½D∙A2

Η ποσότητα της ενέργειας σε μια ΑΑΤ διατηρείται σταθερή, Ισούται με το έργο μιας εξωτερικής
δύναμης που βάζει το σύστημα σε ΑΑΤ με σταθερά επαναφοράς D και πλάτος Α. Είναι το άθροισμα
κινητικής και δυναμικής ενέργειας σε κάθε θέση του σώματος από Α έως –Α.

Ε=Κ+U→ ½DA2= ½mυ2 +½Dx2=½mυ02=σταθερό (ΑΔΕΤ)

K=½mυ2 : κινητική ενέργειας ταλαντωτή

U=½Dx2 : δυναμική ενέργεια ταλαντωτή

Ε=½DA2=U0 = Κ0

Η ολική ενέργεια, Ε ισούται με τη μέγιστη δυναμική,

U0 και αυτή ισούται με την μέγιστη κινητική, K0.
H ενέργεια Ε της ΑΑΤ είναι ανάλογη της σταθεράς
επαναφοράς D και ανάλογη του Α2.

Θεωρία ταλαντώσεων 3
Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2022-23

►Απόδειξη της σχέσης Ε=½DA2:

Η δύναμη F που ασκούμε επιμηκύνει αργά το
ελατήριο κατά x. Συνεχώς ισχύει:

ΣF=0→ F=Fελ=kx, 0≤x≤+Α

Το έργο που κάνει η F αποθηκεύεται στο ελατήριο ως

δυναμική ενέργεια ελατηρίου και ισούται με το
εμβαδόν του τριγώνου στη γραφική παράσταση (F-x).
Όταν αφήσουμε το σύστημα να κάνει ΑΑΤ ξεκινάει
με αυτήν την ενέργεια ταλάντωσης η οποία διατηρείται ως ποσότητα σταθερή:
W=Ε= ½kΑ∙Α=½kΑ2.

●Γραφικές παραστάσεις Ε,U, K ως προς x

1
Ενέργεια στην ΑΑΤ: Ε Κ U  DA2 =σταθερή
2
1
Δυναμική ενέργεια: U Dx2x=0 U=0, x=±A, U=E)
2
Κινητική ενέργεια : Κ = Ε - ½Dx2, (x=0 K=E, x=±A, K=0)
Οι δύο παραβολές τέμνονται εκεί όπου Κ=U δηλαδή σε δύο θέσεις
που είναι x1=+A√2/2 και x2=-A√2/2

● Οι ενέργειες ως συναρτήσεις του χρόνου:

1 1
Δυναμική ενέργεια: U Dx2 → U = DΑ2ημ2(ωt+φ0) → U= Ε∙ημ2(ωt+φ0)
2 2
1 2 1
Κινητική ενέργεια: Κ  mυ  mυ0 συν2(ωt+φ0) → Κ Ε∙ συν2(ωt+φ0)
2
2 2
Οι γραφικές παραστάσεις ως προς το χρόνο για φ0=0

U= Ε∙ημ2(ωt) Κ Ε∙ συν2(ωt)

Θεωρία ταλαντώσεων 4
Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2022-23

►Τα έργα

 Έργο δύναμης επαναφοράς: από το ΘΜΚΕ: ΣW  Κτελ Καρχ= ½mυ22 - ½mυ12

 Έργο δύναμης ελατηρίου: Wελ Uελ, αρχ  Uελ,τελ

 Δυναμική ενέργεια ελατηρίου: Uελ  ½k(Δℓ)2 το Δℓ από το άκρο του φυσικού μήκους

►Οι στιγμιαίοι ρυθμοί μεταβολής

dx dυ dp
● θέσης: υ ● ταχύτητας: α ● ορμής: ΣF=Dx
dt dt dt
dΕ
● ενέργειας: 0 διότι Εσταθερό
dt
dΚ dWΣF ΣFdx dΚ
● κινητικής ενέργειας:   → ΣF∙υ= Dxυ
dt dt dt dt
dΚ dU dU dΚ dU
● δυναμικής ενέργειας: ΚUE  0  → Dxυ
dt dt dt dt dt

dUβ -dWB mgημφdx
● δυναμικής ενέργειας βαρύτητας:    mgημφ υ
dt dt dt
dUελ
● δυναμικής ενέργειας ελατηρίου: ± Fελυ± kΔℓυ
dt

Προσοχή - Σημαντικές παρατηρήσεις

1. Η ενέργεια μιας αμείωτης ταλάντωσης παραμένει σταθερή και ίση με Ε½DA2

2. Σε μια αμείωτη ΑΑΤ η δυναμική ενέργεια μετατρέπεται περιοδικά σε κινητική και το αντίστροφο,
ενώ το άθροισμα κινητικής και δυναμικής ενέργειας διατηρείται σταθερό.
3. Η μηχανική ενέργεια ενός αρμονικού ταλαντωτή που κάνει ΑΑΤ είναι ανάλογη της σταθεράς
επαναφοράς D και ανάλογη του τετραγώνου του πλάτους Α2.
4. Σε μια πλήρη ταλάντωση η δυναμική ενέργεια γίνεται ίση με την κινητική 4 φορές ανά περίοδο.
5. Όταν το υλικό σημείο που κάνει ΑΑΤ περνάει από τη θέση ισορροπίας (x=0) όλη του η ενέργεια
είναι υπό μορφή κινητικής ενώ όταν φτάνει στη μέγιστη απομάκρυνση έχει γίνει δυναμική.
6. Η μέγιστη κινητική ενέργειας Κ0=Ε= ½D∙A2 δεν εξαρτάται από τη μάζα, m.
7. Το έργο της ΣF υπολογίζεται από το ΘΜΚΕ: ΣW ΚτελΚαρχ
8. Με την ΑΔΕΤ βρίσκω x, υ, Α, k όταν δεν μπλέκεται ο χρόνος.
1 1 1
Από : mυ2 Dx2  DA2 →→→ υ ω Α2 - x2
2 2 2
9. Αν ζητάω ή δίνεται χρονική στιγμή t δουλεύω με τις εξισώσεις του χρόνου.
10. Όταν πλησιάζει στη ΘΙ αυξάνεται η κινητική ενέργεια γι αυτό και το
dΚ/dtDxυ 0 , ενώ το dU/dtDxυ0
11. Όταν απομακρύνεται από τη ΘΙ αυξάνεται η δυναμική ενέργεια και μειώνεται η κινητική οπότε:
dΚ/dt0 και dU/dt0
12. Για το πρόσημο του ρυθμού μεταβολής δυναμικής ενέργειας ελατηρίου: Αν το ελατήριο
πηγαίνει προς το φυσικό μήκος ο ρυθμός αυτός είναι αρνητικός. Αν πηγαίνει προς μέγιστη
παραμόρφωση είναι θετικός διότι αυξάνεται η δυναμική ενέργεια του ελατηρίου.

Θεωρία ταλαντώσεων 5
Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2022-23

Αλληλοεξαρτήσεις μεγεθών

►Ταλαντωτής με μάζα m και ελατήριο σταθεράς k. Πως εξαρτώνται τα σταθερά και τα μέγιστα
μεγέθη μιας ΑΑτ από τα τρία δομικά στοιχεία αυτής, δηλαδή τη σταθερά του ελατηρίου k, τη μάζα
του σώματος και το πλάτος m, A
k 𝟏 k
1. Γωνιακή συχνότητα ω 3. Συχνότητα : f= 𝟐𝝅
m m
m
2. Περίοδος: T2π
k
k
4. Η μέγιστη ταχύτητα: υ0= Α∙ω=→ υ0=Α
m

𝒌
5. Η μέγιστη επιτάχυνση α0=Α∙ω2 → α0=Α
𝒎

6. H μεγιστη δύναμη επαναφοράς ΣF0=k∙A

7. H ενέργεια της ΑΑΤ Ε= ½k∙ A2

H μέγιστη δυναμική ενέργεια U0=E= ½k∙ A2

8. H μέγιστη κινητική ενέργεια: Κ0=Ε= ½k∙ A2

𝑘
(Κ0= ½mυ02= ½ m∙ A2∙𝑚= ½kA2)

Βασικοί τριγωνομετρικοί αριθμοί για βασικά τόξα

Τριγωνομ. 0 π/2 π 3π/2 2π π/6 (300) π/3 (600) π/4(450)

αριθμός
ημ 0 1 0 -1 0 1/2 √3/2 √2/2
συν 1 0 -1 0 1 √3/2 ½ √2/2
εφ 0 Δ.Ο 0 Δ.Ο 0 √3/3 √3 1

Θεωρία ταλαντώσεων 6
Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2022-23

2. ΦΘΙΝΟΥΣΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΕΙΣ

Κάθε σύστημα που ταλαντώνεται ελεύθερα, υφίσταται προοδευτική μείωση της ολικής του
ενέργειας λόγω τριβών και αντιστάσεων και συνεπώς μείωση του πλάτους ταλάντωσης. Τότε εκτελεί
φθίνουσες ταλαντώσεις. Η μορφή τους εξαρτάται από το αίτιο, δηλαδή τη δύναμη τριβής που
αντιτίθεται στην κίνηση. Μελετάμε φθίνουσες στις οποίες η δύναμη της αντίστασης (τριβής) είναι
ανάλογη της ταχύτητας, δηλαδή έχει τη μορφή:

Fαν b∙υ

Όπου b η σταθερά απόσβεσης που εξαρτάται από το μέγεθος, το

σχήμα του σώματος και από τις ιδιότητες του περιβάλλοντος. Έχει
μονάδα μέτρησης το b1kg/s.
Τέτοιες ταλαντώσεις γίνονται σε περιβάλλον αέρα ή υγρού.
Παχύρευστα υγρά ή αέρια σε υψηλή πίεση έχουν πολύ μεγάλη
σταθερά b. Στο κενό η τιμή είναι b=0.

►Η Περίοδος: Είναι σταθερή για μια συγκεκριμένη πλην όμως

μικρή τιμή της b, αλλά λίγο μεγαλύτερη από την ιδιοπερίοδο της
αμείωτης ΑΑΤ, δηλαδή την Τ02π m/k, άρα

ΤφθΤ0 και fφθf0

●Αν αυξηθεί η σταθερά b αυξάνεται και η περίοδος της φθίνουσας Τφθ και μειώνεται η συχνότητα.
Για πολύ μεγάλο b η κίνηση γίνεται απεριοδική.

►Το πλάτος: Για μικρές τιμές της b μειώνεται εκθετικά με το

χρόνο
ΑΚΑ0eΛt
tκΤ, κ0,1,2,3….

● Το πλάτος είναι φθίνουσα εκθετική συνάρτηση του χρόνου. Ο

χρόνος παίρνει τιμές που είναι ακέραια πολλαπλάσια της
περιόδου. Η σταθερά Λb/2m εξαρτάται από τη σταθερά
απόσβεσης b αλλά και τη μάζα, m. Δηλαδή η Λ εξαρτάται από το
μέγεθος, το σχήμα του σώματος τις ιδιότητες του περιβάλλοντος
και τη μάζα του σώματος.

►Ο λόγος απόσβεσης: Είναι ο λόγος δύο διαδοχικών μεγίστων απομακρύνσεων προς την ίδια
κατεύθυνση.
Α0 Α
….  Κ eΛΤ1 και σταθερό.
Α1 ΑΚ+1
► Η ενέργεια της φθίνουσας ταλάντωσης μειώνεται και αυτή εκθετικά με το χρόνο σύμφωνα με τη
σχέση
Ε= ½DA2= ½D∙A02∙ e-2Λt→ E=E0∙e-2Λt

Όπου Ε0=½D∙A02

Θεωρία ταλαντώσεων 7
Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2022-23

► Τι συμβαίνει αν αυξήσουμε την τιμή του b, χωρίς να γίνει πολύ μεγάλη

1. Αυξάνεται η περίοδος και μειώνεται η συχνότητα της φθίνουσας ταλάντωσης
2. Αυξάνεται ο λόγος απόσβεσης, επειδή αυξάνεται το eΛT
3. Το πλάτος μειώνεται με πιο γρήγορο ρυθμό ή αλλιώς αυξάνεται ο ρυθμός μείωσης του πλάτους.

 (πληροφορίες στις παρυφές της ύλης)

Σε κάθε σύστημα που κάνει φθίνουσες ταλαντώσεις ασκούνται η δύναμη επαναφοράς FεπDx και
η δύναμη απόσβεση Fανbυ. Άρα ΣFma→ Dxbυma
Όταν x0 τότε το υ0
dΚ dU
Οι ρυθμοί ενέργειας: ΣF·υma·υ και Fεπ·υ(Dx)·υDx·υ και
dt dt
dE dΚ dU dE
  0. Ο ρυθμός μεταβολής ενέργειας είναι αρνητικός:  Ρανbυ·υbυ2
dt dt dt dt

H γωνιακή συχνότητα της φθίνουσας: ω= ω02-(b/2m)2 (χρήσιμο αλλά εκτός ύλης)

 Προσοχή- Σημαντικές παρατηρήσεις στις φθίνουσες

1. Η συχνότητα της φθίνουσας ταλάντωσης είναι πάντοτε μικρότερη από την ιδιοσυχνότητα f0 του
συστήματος. Φυσικά η περίοδος, Τ είναι μεγαλύτερη από την ιδιοπερίοδο Τ0. Αυτό φαίνεται και από
έναν τύπο που είναι εκτός ύλης που δίνει την γωνιακή συχνότητα της φθίνουσας ω φ= ω02-(b/2m)2.
Η αύξηση της b μειώνει τη συχνότητα και αυξάνει την περίοδο. Ένα λίγο πρακτικό κριτήριο γι αυτό
είναι και το εξής. Η αύξηση του b συνεπάγεται αύξηση των τριβών και συνεπώς βραδύτερη κίνηση
του ταλαντωτή και μεγαλύτερη περίοδο, άρα μικρότερη συχνότητα.
2. Η αύξηση της b συνεπάγεται και γρηγορότερη μείωση του πλάτους ή με άλλα λόγια αύξηση του
ρυθμού μείωσης του πλάτους.
3. Αν μειώσουμε το b σε μια ήδη φθίνουσα ταλάντωση δεν θα αυξηθεί το πλάτος. Απλώς θα
συνεχίζει να μειώνεται αλλά με πιο αργό ρυθμό.
ΑΚ ΛΤ
4. Ο λόγος απόσβεσης είναι e 1 και επηρεάζεται από τη σταθερά Λ άρα και από το b αφού
ΑΚ+1
Λ=b/2m. H αύξηση της b αυξάνει και το λόγο απόσβεσης.
5. Σε κάθε περίοδο μιας φθίνουσας το ποσό απώλειας ενέργειας δεν είναι προφανώς το ίδιο
αντιθέτως ολοένα και μειώνεται.
6. Το χρονικό διάστημα για να γίνει το πλάτος ένα ποσοστό του αρχικού Α0 δεν εξαρτάται από την
τιμή του αρχικού πλάτους Α0.

Θεωρία ταλαντώσεων 8
Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2022-23

3. ΕΞΑΝΑΓΚΑΣΜΕΝΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΕΙΣ

Εξαναγκασμένη είναι η ταλάντωση που εκτελεί ένα σύστημα κάτω

από την επίδραση μιας εξωτερικής περιοδικής δύναμης, FδF0συνωδt η
οποία λέγεται και διεγείρουσα δύναμη. Η διάταξη που ασκεί τη
δύναμη αυτή λέγεται διεγέρτης.
● Η ιδιοσυχνότητα συστήματος που κάνει ελεύθερες και αμείωτες
ΑΑΤ είναι
1 D D
f0  ή ω0 
2π m m

● Η συχνότητα της εξαναγκασμένης ταλάντωσης είναι κάθε φορά η συχνότητα fδ του διεγέρτη
και όχι η ιδιοσυχνότητα f0 του συστήματος.
● Η ενέργεια του ταλαντωτή παραμένει σταθερή, αφού η εξωτερική δύναμη εξουδετερώνει τις
απώλειες που προκαλεί η δύναμη τριβής -bυ.
● Το πλάτος της εξαναγκασμένης ταλάντωσης παραμένει σταθερό για μια συχνότητα fδ του
διεγέρτη, αλλά είναι συνάρτηση της συχνότητας fδ και της σταθεράς απόσβεσης b.
● 'Οσο η συχνότητα του διεγέρτη fδ πλησιάζει προς την ιδιοσυχνότητα f0 τόσο το πλάτος τείνει
προς τη μέγιστη τιμή του.
● 'Οταν η συχνότητα fδ του διεγέρτη γίνει σχεδόν ίση με την ιδιοσυχνότητα f0 του ταλαντωτή τότε
το πλάτος μεγιστοποιείται και το φαινόμενο λέγεται συντονισμός.

Συντονισμός: Αν fδf0 τότε Αmax

● Αν για δύο διαφορετικές συχνότητες f1, f2

του διεγέρτη το πλάτος της εξαναγκασμένης
ταλάντωσης είναι το ίδιο, τότε υποχρεωτικά
η ιδιοσυχνότητα του συστήματος θα
βρίσκεται ανάμεσα από τις συχνότητες f1, f2.
Δηλαδή f1f0f2. Αυτό συνεπάγεται από τη
μορφή της καμπύλης συντονισμού.

Η καμπύλη συντονισμού: Η γραφική παράσταση του πλάτος Α της εξαναγκασμένης ταλάντωσης

σε σχέση με τη συχνότητα fδ του διεγέρτη.
● Αν b=0 (αμείωτη), τότε το σύστημα συντονίζεται για fδ=f0 (ακριβώς ίση) και το μέγιστο πλάτος
είναι πολύ μεγάλο, θεωρητικά τείνει στο άπειρο (οξύς συντονισμός).
● Αν b≠0, τότε (1) το μέγιστο πλάτος μειώνεται, διότι υπάρχουν απώλειες ενέργεια και η τιμή του
εξαρτάται από τη σταθερά b.
(2) Ο συντονισμός προκύπτει για τιμές της fδ λίγο μικρότερες της f0. Διότι τώρα συντονίζει για την
αντίστοιχη τιμή της συχνότητας της φθίνουσας ταλάντωσης αφού αμείωτη δεν υπάρχει, πλέον.
(αμβλύς συντονισμός).

Θεωρία ταλαντώσεων 9
Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2022-23

Στο διάγραμμα πλάτους συχνότητας διεγέρτη (Αfδ) φαίνεται ότι όσο αυξάνεται η σταθερά b
μειώνεται το μέγιστο πλάτος. Ακόμα ο συντονισμός γίνεται για τιμές τις fδ ολοένα και μικρότερες
της f0.
● Κατά το συντονισμό η ενέργεια μεταφέρεται στο σύστημα κατά το βέλτιστο τρόπο γι αυτό
ενέργεια και πλάτος γίνονται μέγιστα.

 Πληροφορίες εκτός της εξεταστέας ύλης:

Ισχύουν: xΑημ(ωδtφ0), υΑωδσυν(ωδtφ0), αΑωδ2·ημ(ωδtφ0)
και υωδ Α2-x2 και αωδ2·x.
Για τις δυνάμεις: Ασκούνται η δύναμη επαναφοράς Fεπ Dx , η δύναμη απόσβεσης Fανbυ και
η δύναμη του διεγέρτη Fδ, όπου Dmω02.
Ισχύει:
ΣFma→FεπFανFδma→ DxFανFδma→ mω02xFανFδ=mωδ2x →
FανFδ mω0 x mω x
2 2

Αν ωδω0 ή x0 μόνο τότε FανFδ

Για τις ενέργειες:
mυ 2 mω 2Α2 2
DA2 mω0
Κmax 0  δ Umax  . Μόνο όταν ωδω0 γίνεται ΚmaxUmax
2 2 2 2
dΚ dU
Ρυθμοί μεταβολής: ΣF·υma·υmωδ2υ·x και Fεπ·υ(Dx)·υDx·υmω02x·υ και
dt dt
dΕ dΚ dU
   Fαν·υ  Fδ·υ. Μόνο όταν ωω0 ή x0 τότε PανPδ
dt dt dt

Θεωρία ταλαντώσεων 10
Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2022-23

 Προσοχή - Σημαντικές παρατηρήσεις στις εξαναγκασμένες ταλαντώσεις

1. Για σταθερή συχνότητα διεγέρτη fδ και σταθερή τιμή σταθερά απόσβεσης b το πλάτος της
εξαναγκασμένης ταλάντωσης διατηρείται σταθερό.
2. Στην Εξαναγκασμένη δεν ισχύει η αρχή διατήρησης της μηχανικής ενέργειας αφού υπάρχουν
απώλειες ενέργειας αλλά και προσφορά ενέργειας από τον διεγέρτη.
3. Το πλάτος της εξαναγκασμένης ρυθμίζεται από τη διαφορά |fδ-f0|. Όσο μικρότερη είναι τόσο το
πλάτος είναι μεγαλύτερο.
4. Αν b=0 ο συντονισμός προκύπτει για fδ=f0 και το Αmax→∞. Όταν το b≠0 η ταλάντωση έχει
συχνότητα fφ<f0 και συνεπώς θα συντονίσει όταν γίνει η fδ=fφ και όχι ίση με την f0 . Φυσικά και
το μέγιστο πλάτος θα είναι μικρότερο από το ∞.
5. Έτσι όσο αυξάνεται η τιμή της b (χωρίς να γίνει πολύ μεγάλη) η συχνότητα συντονισμού αλλά
και το μέγιστο πλάτος μειώνονται.
6. Υπάρχουν πάντα δύο τιμές της συχνότητας του διεγέρτη αριστερά δεξιά από την f0 για τις
οποίες η ταλάντωση έχει το ίδιο πλάτος ( βλέπε καμπύλη συντονισμού).
7. Στο συντονισμό τα σύστημα απορροφά ενέργεια από τον διεγέρτη με τον βέλτιστο τρόπο και γι
αυτό έχει μέγιστο πλάτος. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν απώλειες ενέργειας, αλλά
αναπληρώνονται με τον καλύτερο τρόπο από το σύστημα.

4. Υπενθυμίσεις από την Κρούση

Κρούση στη μηχανική: Φαινόμενο βίαιης επαφής δύο σωμάτων που διαρκεί πολύ μικρό χρονικό
διάστημα και οι δυνάμεις που εμφανίζονται μεταξύ των σωμάτων είναι πολύ μεγάλες.
Σε κάθε κρούση θεωρούμε ότι η συνισταμένη των εξωτερικών δυνάμεων που ασκούνται στα σώματα
είναι μηδέν ή αμελητέα σε σχέση με τις εσωτερικές και συνεπώς το σύστημα θεωρείται μονωμένο
και η ορμή του διατηρείται σταθερή. Δηλαδή, σε κάθε κρούση η ορμή του συστήματος μόλις πριν
την κρούση ισούται με την ορμή του συστήματος αμέσως μετά.

ΣFεξ0 Δpολ0Δp1Δp20p1Δp2

●Ελαστική κεντρική κρούση. Τα σώματα πριν και μετά την κρούση κινούνται στην ίδια ευθεία και
εκτός της ορμής διατηρείται και η κινητική ενέργεια του συστήματος.
pπριν  pμετα  και Κπριν,ολΚμετα, ολ.. Από τη λύση του συστήματος:

(m -m )υ +2m2υ2
m1υ1m2υ2m1V1m2V2 V1 1 2 1
m1+m2
1 2 1 2 1 2 1 (m -m )υ +2m1υ1
m1υ1  m2υ2  m1V1  m2V2 V2 2 1 2
2
2 2 2 2 m1+m2

(m1-m2)υ1
Ι. Αν υ20, δηλαδή το m2 είναι ακίνητο πριν την κρούση: V1 
m1+m2
2m υ
V2  1 1
m1+m2

ΙΙ. Αν m1m2 τότε τα σώματα ανταλλάσσουν ταχύτητες: V1υ2 και V2υ1

Θεωρία ταλαντώσεων 11
Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2022-23

●Ανελαστική κεντρική κρούση: Η ολική ορμή του συστήματος διατηρείται σταθερή αλλά η ολική
κινητική ενέργεια του συστήματος μειώνεται. Μέρος της αρχικής κινητικής ενέργειας γίνεται
θερμότητα λόγω μόνιμης παραμόρφωσης των σωμάτων.

pπριν  pμετα  και Κπριν,ολΚμετα, ολ

● Πλαστική κεντρική κρούση: Ειδική περίπτωση ανελαστικής κρούσης είναι η πλαστική κατά την
οποία τα δύο σώματα μετά την κρούση φεύγουν ενωμένα με κοινή ταχύτητα Vκ δημιουργούν
συσσωμάτωμα.
pπριν  pμετα  m1υ1m2υ2(m1m2)Vκ

●Πλάγια πλαστική κρούση: Οι ορμές των σωμάτων πριν και μετά

δεν βρίσκονται στην ίδια ευθεία, ενώ δημιουργείται και
συσσωμάτωμα. Στην περίπτωση πλάγιας πλαστικής κρούσης αναλύω
τις ορμές σε ορθογώνιο σύστημα αξόνων (xy). Είναι πιθανό η ορμή
του συστήματος να διατηρείται μόνο στον έναν από τους δύο άξονες
γιατί εκεί το σύστημα είναι μονωμένο. Τότε γράφουμε την ΑΔΟ μόνο
στον ένα από τους δύο άξονες.

Βασικά παραδείγματα:

Ι. Το σώμα m1 κινείται οριζόντια με υ1 και άλλο σώμα m2 πέφτει πάνω του ενώ κινείται κατακόρυφα
προς τα κάτω. Το συσσωμάτωμα αποκτάει V. Η ορμή διατηρείται μόνο στον οριζόντιο άξονα:
pπριν.xpμετα,x m1υ10 (m1m2)V

ΙΙ. Σώμα m1 κινείται με ταχύτητα υ1 σε οριζόντιο λείο επίπεδο και

βλήμα μάζας m2 έρχεται με υ2 από την αντίθετη κατεύθυνση αλλά
με γωνία φ ως προς τον ορίζοντα. Μετά την πλαστική κρούση το
συσσωμάτωμα αποκτάει V.
Η ορμή διατηρείται μόνο στον οριζόντιο άξονα:
pπριν.xpμετα,x  m1υ1m2υ2συνφ(m1m2)V

● Μετά την κρούση: Συνήθως ένα από τα δύο σώματα είναι συνδεδεμένα με ελατήριο και μετά
την κρούση αρχίζει μια ΑΑΤ.
Αν η κρούση δεν είναι πλαστική τότε μετά την κρούση, το ένα σώμα κάνει ΑΑΤ και ξεκινάει με
ταχύτητα ίση με αυτή που απέκτησε μετά την κρούση. Η ταχύτητα αυτή υπολογίζεται από τους
τύπους των κρούσεων που αναφέραμε.
Αν η κρούση είναι πλαστική τότε το συσσωμάτωμα κάνει ΑΑΤ και ξεκινάει με ταχύτητα Vk η οποία
και υπολογίστηκε με τη διατήρηση της ορμής.
● Αν το σώμα είναι υλικό σημείο και μετά ή πριν την κρούση κάνει κυκλική κίνηση σε ακτίνα R και
ζητάει τη στροφορμή του ως προς κάποιο σημείο, κάποια στιγμή που έχει ταχύτητα υ, τότε αυτή
είναι
L=m∙υ∙ R

Θεωρία ταλαντώσεων 12