1.

Nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến sự hình thành chủ nghĩa tư
bản độc quyền?
Sự xuất hiện của tư bản độc quyền do những nguyên nhân chủ yếu sau đây:
- Sự phát triển của lực lượng sản xuất: Sự phát triển của lực lượng sản
xuất dưới tác động của tiến bộ khoa học - kỹ thuật, làm xuất hiện những ngành sản
xuất mới mà ngay từ đầu đã là những ngành có trình độ tích tụ cao.
- Cạnh tranh tự do: Cạnh tranh tự do, một mặt, buộc các nhà tư bản phải
cải tiến kỹ thuật, tăng quy mô tích luỹ; mặt khác, dẫn đến nhiều doanh nghiệp nhỏ,
trình độ kỹ thuật kém hoặc bị các đối thủ mạnh hơn thôn tính, hoặc phải liên kết
với nhau để đứng vững trong cạnh tranh.
- Khủng hoảng kinh tế: Khủng hoảng kinh tế làm cho nhiều xí nghiệp nhỏ
và vừa bị phá sản; một số sống sót phải đổi mới kỹ thuật để thoát khỏi khủng
hoảng, do đó thúc đẩy quá trình tập trung sản xuất.
- Tín dụng tư bản chủ nghĩa: Tín dụng tư bản chủ nghĩa mở rộng, trở
thành đòn bẩy mạnh mẽ thúc đẩy tập trung sản xuất.
- Hình thành các tổ chức độc quyền: Những xí nghiệp và công ty lớn có
tiềm lực kinh tế mạnh tiếp tục cạnh tranh với nhau ngày càng khốc liệt, khó phân
thắng bại, vì thế nảy sinh xu hướng thỏa hiệp, từ đó hình thành các tổ chức độc
quyền1.
Theo tôi, trong các nguyên nhân dẫn đến sự hình thành chủ nghĩa tư bản
độc quyền, sự phát triển của lực lượng sản xuất được coi là nguyên nhân quan
trọng nhất. Bởi vì:
Một là, tiến bộ khoa học kỹ thuật đã tạo ra sự phát triển mạnh mẽ của lực
lượng sản xuất, làm xuất hiện những ngành sản xuất mới mà ngay từ đầu đã là
những ngành có trình độ tích tụ cao. Sự phát triển này đã thúc đẩy quá trình tập
trung sản xuất và tạo điều kiện cho sự hình thành của chủ nghĩa tư bản độc quyền.
Hai là, với sự phát triển của lực lượng sản xuất, các doanh nghiệp đã có
khả năng mở rộng quy mô hoạt động của mình, từ đó tạo ra sức mạnh cạnh tranh
vượt trội so với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Sức mạnh cạnh tranh giúp các
doanh nghiệp lớn chiếm ưu thế và trở thành các tổ chức độc quyền trong lĩnh vực
hoạt động của mình.
Ba là, sự phát triển của lực lượng sản xuất cũng đã tạo ra nhu cầu vốn lớn
để đầu tư vào công nghệ và cơ sở hạ tầng. Nó đã thúc đẩy sự phát triển của tín
dụng tư bản chủ nghĩa, làm tăng khả năng tích tụ và tập trung vốn, từ đó góp phần
vào sự hình thành chủ nghĩa tư bản độc quyền.
Từ những phân tích nêu trên, chúng ta có thể thấy rằng sự phát triển của lực
lượng sản xuất chính là nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến sự hình thành chủ
nghĩa tư bản độc quyền.
2. Phân biệt 2 khái niệm: cách mạng công nghiệp và công nghiệp hóa.
Cách mạng công nghiệp và công nghiệp hóa đều liên quan đến sự phát triển
của kinh tế và xã hội, nhưng chúng có những điểm giống và khác nhau như sau:
* Điểm giống nhau:
- Cả hai đều liên quan đến sự phát triển của kỹ thuật, công nghệ và lực
lượng sản xuất.
- Cả hai đều tạo ra sự thay đổi lớn trong cấu trúc kinh tế và xã hội.
* Điểm khác nhau:
- Cách mạng công nghiệp là quá trình phát triển nhảy vọt của tư liệu lao
động dựa trên các phát minh đột phá về kỹ thuật và công nghệ. Nó thường được
chia thành các giai đoạn, mỗi giai đoạn tương ứng với một cuộc cách mạng công
nghiệp.
- Công nghiệp hóa là quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ lạc hậu, mất
cân đối, ít hiệu quả sang một cơ cấu kinh tế phù hợp với nền sản xuất lớn hiện đại.
Nó không chỉ bao gồm sự phát triển của công nghệ và lực lượng sản xuất, mà còn
liên quan đến việc thay đổi các yếu tố khác như lao động, vốn, và thị trường.