Годишна Програма Актив IV Одд. Планирање За Реализација На Наставна Програма За IV Одд 2023-24 Год.

ООУ „Ѓорѓија Пулевски“ – Аеродром, Скопје
Планирање за реализација
на наставна програма
за IV одделение
2023/2024 година
Актив IV одделение:
Катерина Соколова IV-1 одд.
Елизабета Најдова IV-2 одд.
Маја Георгиева Павловски IV-3 одд.
Марија Ѓорѓиевска IV-4 одд.
Лилјана Стојковска IV-5 одд.
1
Наставен предмет Македонски јазик
Вид /категорија на наставниот предмет Задолжителен
Теми / подрачја во наставната програма 1. Јазик и комуникација
2. Литература и творење
3. Медиумска култура и медиумска

писменост
Број на часови 5 часа неделно/180 часа годишно
2
Наставен предмет Македонски јазик IV (четврто) одделение Учебна: 2023/2024 година
Број на часови 5 часа неделно 180 часа годишно

Тема Јазик и комуникација Вкупно часови: 80
Изготвил: Актив IV одд. ООУ „Ѓорѓија Пулевски“-Аеродром, Скопје
Адаптирале:
Содржини следење на
(и поими) стандарди за оценување часови активности средства напредокот
Слушање Издвојува и посочува клучни 8 - Наставникот изразно чита литературен текст, а учениците -Таблет, компјутер. - Усни
литературни и зборови и фрази поврзани со добиваат насока внимателно да слушаат. Потоа, поделени во -Паметна табла. одговори
нелитературни главната идеја во литературни и парови, смислуваат една реченица која ја содржи суштината на -Маркери во боја. на
текстови нелитературни текстови текстот и секој индивидуално ја запишува. Потоа секој пар ја -Наставни листови, прашања
(известувања, упатства, покани, презентира својата реченица и сите заедно (под водство на плакати, постери, во
најави, реклами, аудио- и наставникот) ги вреднуваат речениците според тоа колку добро илустрации со дискусија
видеосодржини на различни теми). ја одразуваат суштината на текстот. слики (одделни или
- Учениците слушаат снимена тридневна временска прогноза (со во низа) поврзани
голема разлика во температурата од еден до друг ден). Потоа со содржините и - Придонес
Препознава, разликува и посочува наставникот ги дели во три групи (прва група – прв ден, втора активностите. во групните
важни и неважни факти и податоци група – втор ден, трета група – трет ден) и им дава насока секоја -Книги (приказни, активности
и описи на лица, предмети и појави група да опише (во кус пишан текст) како би се облекле согласно басни, бајки,
од слушнати текстови. добиената информација од временската прогноза за стихотворби,
конкретниот ден. гатанки, поговорки). - Придонес
Репродуцира кус текст од аудио- и - Учениците по двапати слушаат неколку куси текстови за -Списанија за деца, во
видеозаписи со разни содржини и еднонасочна комуникација, т.е. информација на која не можат и илустрирани изведувањ
со свои зборови пренесува делови не треба да одговорат, на пример, звучно известување во енциклопедии за е на
од содржината или целосната трговски центар, на автобуска станица, во спортска сала, во деца, илустрирани заклучоци
содржина, усно и писмено. театар, на аеродром и сл. Наставникот им посочува дека треба речници.
да ги бележат податоците за кои сметаат дека се релевантни за -Дигитална
информацијата, бидејќи потоа ќе ги повторуваат информациите библиотека со
Согледува и кажува кои се во автентичната или во изменета форма. книги.
структурните (вовед, главен дел и - Наставникот организира гостување на пекар/пекарка во -Библиотека во
заклучок) или хронолошките паралелката, кој/која зборува за својата професија, чита рецепт училница со книги.
(почеток, развој и крај) елементи на за правење ѓеврек, а учениците слушаат и издвојуваат податоци -Анимирани
слушнат текст и набројува клучни потребни за подготовката на ѓеврекот (може да се искористи и филмови,
моменти според редоследот на видеозапис за рецептот). Алтернативно може да гостува аудиовизуелни
содржината. готвач/готвачка и да кажува рецепт за подготовка на едноставно записи од
јадење. театарски
Составува устен и пишан текст - Учениците слушаат македонска народна приказна, а потоа претстави,
според слушнати содржини во кои неколку од нив ја прераскажуваат усно и сите ги изнесуваат интернет
употребува соодветни јазични своите впечатоци преку краток пишан текст. Неколку од нив го образовни
форми читаат напишаното пред целата паралелка. софтвери, други
- Учениците слушаат аудиозапис од реклама за некој производ за аудиовизуелни
деца. Поделени во парови дискутират за што е рекламата и средства и други
потоа составуваат сличен текст за реклама за друг производ за средства во
деца. зависност од
3
- Учениците слушаат текст, а потоа хронолошки ги подредуваат целта.
елементите на слушаниот текст ( почеток, развој и крај )
- Учениците слушаат текст, а потоа кажуваат кои се структурите
(воведен, главен дел и заклучок ) од слушаниот текст
Слушање и Разговара во група и води дијалог 8 - Учениците гледаат детска образовна емисија „Животни кои
читање по слушната и по прочитана тема. живеат на фармата“. Потоа раскажуваат за содржината, ги
дијалози на опишуваат животните кои живеат на фармата и водат разговор
различни теми* Се вклучува во разговор по за придобивките од одгледувањето на овие животни за луѓето.
слушната и по прочитана тема. - Учениците самостојно читаат текст во кој има информации за
* темите треба денот на планетата Земја, а наставникот им дава кратка листа
да се усогласат Поттикнува разговор по слушната и со барања за издвојување информации од текстот. По читањето
со содржините по прочитана тема. усно се споделуваат издвоените информации од текстот
од другите - Учениците читаат текстови за безбедноста во сообраќајот
предмети, Составува дијалог во пишана подготвени и прилогодени од наставникот. Секој од нив избира
главно од форма според слушнат или
три правила кои смета дека се најважни и ги илустрира
Природни науки прочитан дијалог.
- Разговор во група и дијалог на тема Континенти и Океани
и Историја и - Разговор во група и дијалог на тема Особини на животните и
општество растенијата
- Разговор во група и дијалог на тема Животна средина,
загадување - екологија
- Разговор во група и дијалог на тема Скопје, наш главен град
- Разговор во група и дијалог на тема Пријателство
Симулирање Посочува општоприфатени правила 2 - Учениците слушаат снимен материјал од детска емисија за
разговор во и соодветни јазични фрази (со правилата на културна комуникација при возење во автобус и
официјални и својствената интонација) на патување на екскурзија. Потоа играат улоги на возач и патници
неофицијални културната комуникација и ги во автобус во различни ситуации, применувајќи ги правилата за
комуникациски применува во различни ситуации од културно однесување (поздравување, тивко
ситуации секојдневниот живот – во прашување/одговарање, замолување за помош и сл.)
симулираните разговори успешно - Наставникот им дели на учениците картички со клучни зборови
презема различни улоги на одредена тема, на пример, Убавините на мојот роден крај;
Моето населено место; Сличности и разлики со моите соседи
итн. Потоа, три ученика кажуваат по една реченица,
употребувајќи го клучниот збор од картичката која му се
паднала. Четвртиот ученик ги обединува слушнатите реченици
во што е можно посмислен заеднички текст. Постапката
продолжува со преостанатите ученици од паралелката.
Изразување на Раскажува за различни сопствени 4 - Ученици раскажуваат за сопствените доживувања и искуства од - -
зададена тема доживувања и искуства. летниот распуст
или на тема по - Ученици раскажуваат за сопствените доживувања и искуства од
избор. Усно и писмено раскажува на игри во паркот
зададена тема или на тема по - Ученици раскажуваат за сопствените доживувања и искуства од
избор (од научнопопуларни и игри на снег
новинарски текстови или во врска - Ученици раскажуваат за сопствените доживувања и искуства од
со содржини кои се изучуваат по празнување
другите предмети), користејќи
соодветен вокабулар и граматички
правила.
4
Читање наглас Чита наглас, течно и јасно во 10 - Секој од учениците избира омилен текст и изразно го чита на - -
и читање во согласност со читачката и јазичната часот пред соучениците.
себе. возраст. - Секој од учениците чита песна наглас и изразно
- Секој од учениците чита драмски тескт, распределен по дадени
Чита наглас изразно (усогласено со улоги наглас и изразно
видот и природата на текстот – - Секој од учениците чита драмски тескт, распределен по дадени
песна, краток расказ, басна, улоги наглас и изразно
драмски творби, новинарски текст и - Секој од учениците чита басна по дадена улога наглас и изразно
научно-популарни текстови). - Секој од учениците чита кус расказ наглас во однос на
реченичка интонација по интерпункциски знаци
Чита наглас изразно во однос на - Секој од учениците чита во себе литературен текст издвојувајќи
реченичната интонација, т.е. ги ја главната мисла
препознава интерпункциските - Секој од учениците чита во себе литературен текст издвојувајќи
знаци и знае како се толкуваат ги главните ликови
„звуковно“ - Секој од учениците чита во себе литературен текст издвојувајќи
. ги целините
Чита во себе по насочени барања - Секој од учениците чита во себе новинарски текст и издвојува
(на пример, издвојува информации информации од текстот
од текстот).
Читање и Опишува со зборови податоци кои 5 - Учениците добиваат текст за читање и ја играат играта ТВ- - -
интерпретација се претставени во графикони, спикер, трудејќи се да читаат течно и точно. При играње на оваа
на табели, дијаграми, во научно- игра може да се користат различни видови текстови
нелитературни популарни текстови и новинарскa - Учениците читаат нелитературен текст, на пример, текст кој
текстови информација. содржи графикони за температурите во утринските часови во
текот на 11 една недела од месецот. Ги согледуваат податоците
Го поврзува значењето на и прават заклучок кој го презентираат (дали растат, опаѓаат или,
прочитаните содржини со реалните пак, се исти).
ситуации. - Учениците читаат краток текст во кој има податоци изнесени во
дијаграми за тоа колку деца возат ролери, колку велосипед, а
Користи цитати и аргументи од колку тротинет, анализираат во парови и ги презентираат
прочитан текст за да образложи податоците.
одреден став. - Учениците, поделени во парови, дискутираат за содржината на
прочитан текст. Наставникот на таблата го запишува клучното
прашање за значењето на текстот и применува дебатна техника.
Секој индивидуално треба да размисли дали е ЗА, ПРОТИВ или
ВОЗДРЖАН. Секој својот став го аргументира со една реченица
и одговора на прашањето зошто мисли така.
- Учениците читаат даден текст и со цитат го аргумантираат
нивниот став
Учење нови Применува нови зборови во 3 - Наставникот чита краток текст на тема екологија во кој има - -
зборови. соодветен контекст. неколку зборови кои се непознати за учениците. Учениците ги
посочуваат непознатите зборови и се обидуваат да го објаснат
Групира зборови според нивното значење преку контекстот во кој се употребени.
употребата и значењето. Наставникот им го кажува речничкото значење на зборовите.
Потоа учениците смислуваат нови реченици во кои ги
Користи дигитален речник за применуваат тие зборови во нов контекст.
пронаоѓање на значењето на - По следење на текст со информативен карактер учениците ги
непознати зборови и зборови со запишуваат непознатите зборови и ги бараат во дигитален
исто и спротивно значење. речник. На крајот го презентираат значењето на непознатите
5
зборови
- Учениците го користат македонскиот дигитален речник за
откривање на нови и непознати зборови
Македонските Препознава дијалектен говор од 3 - Учениците читаат дијалошки форми на дијалект, а потоа, - -
дијалекти слушнат текст. поделени во парови, разговараат за зборовите кои сметаат дека
наспрема се поинакви од стандардната форма. Секој пар го/ги презентира
стандардниот Посочува често употребувани својот пример/своите примери.
македонски дијалектни зборови и изрази и ги - Учениците играат улоги, на пример, продавач и купувач (Како
јазик споредува со нивната стандардна зборуваме на пазар), при што едниот од нив употребува
форма и со формата во други дијалектен говор.
дијалекти. - Учениците слушаат снимен краток текст (на пример, македонска
народна приказна) на дијалектен говор и додека слушаат секој
Наведува најмалку три ги запишува зборовите/изразите на дијалект што ги
поговорки/пословици на македонски идентификувал. Потоа, поделени во групи, ги обединуваат сите
народен јазик. слушнати дијалектни зборови/изрази и ги претвораат во
стандарден македонски јазик. Секоја група презентира по 1 до 2
од идентификуваните зборови/изрази.
Делење на Препознава и посочува 3 - Наставникот наведува зборови и од учениците бара да ги - -
зборовите на едносложни, двосложни и класифицираат во табела: едносложни, двосложни и трисложни
слогови трисложни зборови. зборови. Учениците потоа ги делат зборовите на слогови и ја
објаснуваат нивната структура, т.е. од кои гласови се составени.
Ги дели зборовите на слогови. - Учениците, поделени во парови, разгледуваат примери со
зборови во кои р е во позиција на самогласка. Усно ги
Наведува примери во кои р е споделуваат своите согледувања, споредуваат и заклучуваат за
носител на слогот во почесто самогласната улога на р во некои зборови.
употребувани едносложни, - Учениците од даден текст ги делат зборовите на слогови
двосложни и трисложни зборови
(црв, крв, срна, прво, стрмно,
првиот).
Именки Препознава и кажува од кој 17 - Неколку ученици раскажуваат за сопствените доживувања и - -
(граматичките граматички род се именките искуства од игри во паркот, игри на снег, викенд на село, посета
категории род и посочени во примери. на театар, летен распуст, празнување, користејќи придавки
број). заедно со именките. Другите ученици, додека слушаат, ги
Посочува примери за именки во запишуваат именките и придавките кои биле употребени, а
трите рода и во формите за еднина потоа ги читаат наглас и споредуваат кој повеќе
Описни и за множина (без дефинирање). именки/придавки идентификувал.
придавки. - Учениците слушаат текстови со голем број именки од трите
Наведува предмети, суштества, рода, во еднина и множина. Откако ќе ги идентификуваат, ги
појави во соодветен род и број класифицираат според род и број
Лични заменки. - Наставникот на таблата црта табела со три колони насловени со
зборовите тој, таа, тоа. Потоа секој ученик запишува по една
именка во соодветната колона. На крајот наставникот ги чита
запишаните именки во секоја колона и сите дискутираат зошто
се запишани токму таму. (Дискусијата се доведува во врска со
зборовите од насловите на колоните.)
- Учениците, поделени во групи, прават пајакова мрежа од
именките во зададен текст според граматичкиот род и број
- Учениците се делат во четири „експертски“ групи. Сите групи
добиваат еден текст. Секој група го анализира текстот од
6
одреден аспект: прва група – определување на родот и бројот на
именките во текстот; втора група – определување на бројот и
родот на придавките во текстот; трета група ‒ идентификување
на личните заменки во текстот и четврта група – определување
на глаголите во текстот според лице и број. Потоа учениците од
овие групи се прераспределуваат во нови групи така што во
секоја нова група треба да има по еден претставник од овие
четири групи. Новоформираните групи работат на целиот текст
на тој начин што секој од групата го презентира пред другите тоа
што го сработила неговата „експертска“ група.
- Учениците се поделени во групи. Наставникот организира квиз
според следните барања: 1. Кажи го точниот одговор, при што
секоја група има задача да каже по една општа и по една
сопствена именка (барањата може да се усложнуваат) и 2. Ова
веќе добро го знаеме, при што секоја група запишува по една
општа, по една сопствена именка и по една придавка.
- Учениците се поделени во групи, а секоја група има задача да
напише реченици со пет општи и пет сопствени именки по нивен
избор. Потоа ги читаат наглас.
- Учениците работат во парови. Едниот ученик кажува именка, а
другиот придавка, а потоа ги заменуваат улогите. Учениците ги
запишуваат примерите и ги презентираат пред соучениците
(пример: џемпер – црвен, волнен, тесен, широк, мал, голем,
убав);
- Учениците индивидуално кажуваат примери за состави од
именка и придавка, а потоа во табела ги запишуваат и групираат
според род и број (стол – голем, кафен; топка – шарена,
фудбалска; пиле – жолто, мало).
- Учениците играат игра Опиши го предметот. Еден ученик
запишува на табла еден предмет во училницата (именка).
Другите ученици опишуваат каков е предметот преку придавки, а
ученикот на табла ги запишува придавките околу именката.
Постапката се повторува за други предмети со други ученици.
- Учениците играат игра Погоди што е, погоди кој е. Учениците,
поделени во групи, запишуваат еден предмет, едно животно или
едно растение и неколку придавки кои ги опишуваат. Потоа ги
кажуваат само придавките (една по друга), а учениците од
другите групи го погодуваат предметот/животното/растението
преку нив. Постапката се повторува за секоја група.
- Учениците добиваат работен лист со илустрации на овошја и
зеленчуци. Под секоја слика ги запишуваат нивните својства,
односно придавките кои ги опишуваат именките.
- Учениците на наставен лист пополнуваат празни места во
подолги реченици во кои недостасува придавка или именка
(сопствена или општа).
- Учениците следат дијалог прикажан во стрип со познати јунаци.
Потоа го прераскажуваат, користејќи лични заменки наместо
имињата на ликовите.
- Учениците читаат дијалози/реченици во кои се употребени
7
лични заменки и форми од лични заменки, а потоа по аналогија
создаваат свои примери: Јована ја гледа Марија. – Таа ја гледа
неа. Наставникот му зборува на Филип. – Тој му зборува нему.
- Учениците разговараат во дијалози и користат заменски форми
за трето лице на местото на сопствени и општи именки: Дај ѝ го
моливот на Марија. – Дај ѝ го моливот нејзе. Кажи му да не го
вика брат му. – Кажи му да не го вика него.
- Учениците имаат задача да состават дијалози со празни места
кои треба да се дополнат со лични заменки и со форми на
личните заменки.
Глаголи Наведува зборови кои не 6 - Секој ученик смислува по еден глагол кој се однесува на - -
(граматичките образуваат множина – сопствени вршење работа во некое занимање и го запишува на ливче.
категории лице именки. Потоа сите листови се ставаат на куп и се мешаат. Секој ученик
и време). влече по едно ливче од купот (ученикот го споделува глаголот и
Користи описни придавки во кажува на која професија се однесува) и составува реченица со
соодветен род и број (без глаголот.
дефинирање). - Учениците го определуваат времето на случувањето на
глаголското дејство во примерите кои ги посочува наставникот
Составува изрази/синтагми од преку играта за определување на глаголско дејство Вчера,
именки и придавки во соодветен денес, утре.
род и број и во состави од една - Учениците одговараат на прашањата: Што правеше вчера?; Што
придавка и именка и две придавки правиш сега?; Што ќе правиш утре?
и именка. - Користат глаголи во личноглаголски форми за трите глаголски
времиња (минато, сегашно, идно). Наставникот ги запишува
Употребува лични заменки и форми зборовите вчера (минато време), денес (сегашно време), утре
од лични заменки во усно и (идно време). Учениците кажуваат глаголски форми во минато,
писмено изразување. сегашно, идно време и ги запишуваат под зборовите кои
одговараат на времето на случување на глаголското дејство.
Користи второ лице множина од - Учениците работат во парови – пишуваат реченици со зададени
личната заменка и од нејзините глаголи. Наставникот дава насока примерите да се напишат во
форми при учтиво усно или сегашно време, а потоа да се трансформираат во минато време
писмено обраќање. и во идно време. Се посочуваат глаголи од трите глаголски
групи: а, е, и, при што се внимава да се користат и несвршени и
Препознава и посочува граматичко свршени глаголи.
лице во дијалог и во разговор. - Учениците на лист добиваат именки, придавки и глаголи. Ја
отвораат апликацијата од сајтот storyjumper, па во неа ги
Користи глаголски форми за внесуваат именките и придавките и ги поврзуваат со слики и
изразување дејства во сегашно, илустрации кои се појавуваат како опции. Смислуваат краток
минато и идно време. текст употребувајќи ги посочените зборови. Она што го добиваат
е книга на одделението.
Користи именки, придавки, лични
заменки и глаголи во усното и
писменото изразување, поврзани
логично и според граматички
правила во даден реченичен
контекст
Видови Препознава разни видови 7 - Учениците добиваат различни илустрации (лице кое го боли заб, - -
реченици реченична интонација во усни дете кое дува свеќа и замислува желба, лик кој кашла и бара
(расказни, примери и изговара реченици со вода, дете во очекување да отвори подарок итн.) и составуваат
8
исказни, соодветна реченична интонација од различни видови реченици (расказни, извични, прашални), во
прашални, примери кои ги чита и сам/сама ги согласност со илустрацијата.
извични, составува. - Учениците пишуваат примери – реченици со кои ќе изразат:
заповедни). изненадување, заповед, ќе прашаат или пак ќе соопштат нешто.
Составува разни видови реченици - Учениците поврзуваат зборови во колони, во едната колона ги
Структура на според потребите за изразување. има прашалните зборови кој, каде, што, зошто, а во втората
реченицата. Составува реченици со две колона се зборови или делови од реченица кои се одговори (на
реченични функции/два реченични пример, Кој? – Митко; Каде? – Кај Јасмина; Зошто? – Ајше така
члена – вршител на дејство и рече; Што? – спанаќ).
дејство. - Учениците поврзуваат зборови од две колони, во едната колона
се вршители на дејство, а во другата дејства. Усно составуваат
реченици и се дополнуваат меѓусебе
- Учениците од сад во кој има ливчиња со глаголи земаат по едно
ливче и со глаголите прават реченици ( расказна, прашална,
извична ), а потоа го менуваат глаголот по лица
- Учениците од познат текст издвојуваат видови реченици
- Учениците составуваат реченица со два реченични члена
Правописни Составува реченици и соодветно ги 4 - Учениците читаат текст во кој недостасуваат интерпункциски - -
правила (точка, користи интерпункциските знаци во знаци. Ги вметнуваат соодветните интерпункциски знаци и го
две точки, пишувањето (при набројување и читаат текстот со соодветно интонирање на секоја реченица
запирка, наведување наслови, во различни - Игра Брза географија. Учениците се поделени во групи, а секоја
наводници, видови реченици). група има задача да напише, со договорена почетна буква, име
прашалник, на држава, село, град, река, езеро, море... Учениците меѓу себе
извичник). Препознава дека точката се си проверуваат дали географските поими и сопствените именки
употребува и како правописен знак ги напишале со голема буква.
(на пример, кај скратувањето на - Игра Поправи ги грешките. Учениците се делат во парови; секој
зборовите и кај пишувањето на пар добива работен лист со примери каде што е погрешно
редните броеви: и др., на пр., ул., 4. употребена големата буква. Секој пар ги коригира погрешно
одделение, 1. л.). напишаните зборови и го презентира сработеното.
- Учениците, поделени во мали групи, ги откриваат погрешно
Пишува зборови и реченици, напишаните зборови според правилата за употреба на голема
почитувајќи ги правилата за буква и наводници во даден текст (имиња и презимиња, адреси
почетна голема буква (голема буква на живеење, називи на институции, наслови на книги и
кај сопствените имиња и списанија)
географските поими, книги и
списанија, адреси и институции).
9
Наставен предмет Македонски јазик IV (четврто) одделение Учебна: 2023/2024година

Број на часови 5 час неделно 180 часа годишно
Тема Литература и творење Вкупно часови: 90
Адаптирал:
Содржини (и Следење на
Стандарди за оценување Часови Активности Средства
поими) напредокот
Идентификува на кој 10 1.Учениците се поделени во групи. Секоја група добива различни текстови -Текст -басна, -наставникот ги
Читање и литературен вид му според литературниот вид: стихотворба, басна, краток расказ, едночинка. Во бајка, приказна, следи: читање
интерпрета припаѓа еден текст (басна, групите дискутираат и ги споредуваат текстовите според формата во која се расказ, изразно,
ција на бајка, приказна, расказ, напишани (на пример, поетската творба и расказот ги препознаваат по тоа колку драмска и ангажираноста,
литературн драмска и поетска творба). е исполнета страницата со текст, додека едночинката по изделените искази на поетска творба; соработката во
и текстови ликови) група
(приказна, Пронаоѓа и објаснува 8 2.Учениците, поделени во групи, илустрираат корица за книга што сите ја - наставен лист активноста,
сличности и разлики во прочитале. При тоа треба да ги имаат предвид постапките на ликовите. со т – табела, усното
бајка,
Направените илустрации се изложуваат на пано во училишната библиотека или изразување –
басна, литературни текстови
на паноата во училишните ходници - наставен лист раскажување,
расказ, (преку настани и ликови
10 3.Учениците читаат стихотворба и читаат басна и ги анализираат со помош на Т- со прашања; прераскажувањ
поетски и е,
табела: на едната страна од Т-табелата запишуваат колку строфи има, колку
драмски Прераскажува (усно и - компјутер – дополнување,
стихови има во секоја строфа, дали има рима, а на другата страна од Т-
творби) писмено) литературен текст екранизирана поставува
табелата учениците запишуваат колку редови е текстот на басната, кои се
во целост или по делови. 10 или прашања,
ликовите и какви суштества се. Напишаното го презентираат и ги споредуваат
издвоените карактеристики. илустрација од одговара на
Одговара на прашања и некој прашања,
поставува прашања за 4.Учениците читаат текст (бајка, басна, приказна, расказ, драмска и поетска
литературен
содржината на прочитан творба а потоа самостојно го прераскажуваат омилениот дел од неа или, пак, ја вид, - анализа на
литературен текст. прераскажуваат во целост писменото
5.Учениците читаат текст. Потоа на ливче пишуваат по едно или повеќе изразување-
Ги одредува темата, 10 прашања кои се поврзани со неговата содржина. За да не се повторуваат многу содржани сите
ликовите, местото, исти прашања, учениците се поделени во неколку групи според типовите компоненти:
времето и хронолошкиот прашања кои треба да ги поставуваат – да/не прашања (дали прашања), кој, литературни и
ред на настаните во што, кога, како прашања, т.е. со кој прашален збор да започнуваат граматички,
прочитан литературен прашањата. Ливчињата ги ставаат во стаклен сад и потоа секој влече по едно
3 прашање, го чита на глас и заеднички го одговараат
текст.
6.Учениците, поделени во групи, читаат текст во кој се опишани повеќе настани
што се случуваат еден по друг. Потоа го определуваат и запишуваат
хронолошкиот редослед на настаните со набројување. На крајот сите го читаат
напишаното и определуваат колку точно го запишале редоследот на настаните.
10 7..Учениците читаат расказ. Потоа, поделени во групи го добиваат текстот на
расказот разделен на повеќе делови (посебни ливчиња) според настаните што
ги содржи. Учениците прво ги подредуваат ливчињата според редоследот на
настаните во расказот, а потоа, добиваат задача да го сменат редоследот на
10
некои од настаните на начин што им прави смисла. На крајот, секоја група
го чита новиот текст и објаснува што се постигнало со промената на
редоследот на настаните.
8.Учениците се поделени во групи и во секоја група добиваат картички со
клучните зборови од еден расказ (кои се однесуваат на времето и местото на
Препознава реалистични и случување на настаните) со задача додека го читаат расказот да обрнат
фантастични елементи внимание на клучните зборови. По читањето на расказот го коментираат
(настани и ликови) во значењето на зборовите и ги поврзуваат во смисловна целина.
прочитан текст. 9.Учениците читаат литературен текст. При читањето ги пронаоѓаат времето,
местото и амбиентот на случување на дејството и го подвлекуваат текстот кој
укажува на нив. Подвлеченото, во вид на цитати од текстот, го споделуваат
преку усно презентирање и ги споредуваат цитатите.
10.Учениците читаат расказ, а потоа одговараат на прашања за: 1) содржината
на текстот што ја определува темата; 2) видот на текстот (реалистичен или
фантастичен). За дадените одговори треба да обезбедат по три докази (цитати),
односно да посочат каде точно во текстот го нашле одговорот.
Одредува стих, строфа, 11.Учениците, поделени во групи, читаат стихотворби, па разговараат за - стихотворби Наставникот го
структурата на песната која ја читаат: строфи и стихови. Потоа самостојно ги со различен следи
рима во поетска изделуваат зборовите кои звучно се совпаѓаат. број на строфи правилното
читање на
творба/стихотворба. 12.Учениците слушаат интерпретативно читање стихотворба, претходно и стихови во
стихотворбите,
насочени да внимаваат на начинот на истакнување на некои места во текстот, секоја строфа соживување со
а потоа разговараат во паралелката за овие звуково истакнати зборови кои се содржината,
совпаѓаат и за начините на кои се постигнало тоа. почитување на
13.Учениците читаат поетска творба, одредуваат рими, а потоа од нив творат интерпукциските
свои примери, пишувајќи мала поетска творба. знаци, колку се
умешни во
одредување на
рима –
совпаѓање на
зборови,
самостојното
творење – мала
поетска творба
со застапени
сите елементи,
11
Усно Репродуцира творби од 1.Учениците играат игра Од тефтерот на Марко Цепенков: наставникот - кратки -Наставникот ги
народно усното народно творештво 4 подготвува кратки фолклорни текстови, а учениците ги читаат, го фолклорни следи
творештво и го наведува нивното толкуваат нивното значење и избираат неколку што ќе ги драматизираат. текстови „Од учениците
(гатанки, значење. 2.Наставникот запишува на табла цитат од литературен текст и заедно со тефтерот поединечно, во
поговорки, учениците ја анализираат и интерпретираат содржина/ порака. Потоа на Марко група или цела
здравици, наставникот запишува друг цитат од истиот текст, а секој ученик пишува што Цепенков“, паралелка:
Пронаоѓа цитат во даден
благослови) разбрал од цитатот. На крајот, неколку ученици го читаат напишаното и се - компјутер – читање
текст по конкретно развива заедничка дискусија. следат изразно,
барање/прашање (изглед 4 13.Учениците читаат расказ и во него ги идентификуваат ликовите. фрагменти од ангажираност,
на лик, постапка, опис, И збираат еден лик и за него пронаоѓаат цитати преку кои се опишуваат некои кратки активност во
настан) особините на ликот и неговите постапки и ја коментираат нивната соодветност. фолклорни играта,
14.Ученикот чита текст (прозен текст, стихотворба или едночинка). При текстови, активноста,
читањето ја користи техниката Дневник со двоен запис, запишува цитат од усното
текстот што се однесува на опис на лик, постапка или настан и коментира како изразување –
го доживеал цитираниот опис. раскажување,
15.Учениците слушаат текст (расказ) кој го чита наставникот, ја коментираат прераскажувањ
содржината, а потоа го прераскажуваат, давајќи му нов крај на расказот е,
16.Учениците се поделени во групи, читаат текст и одговараат на барања кои дополнување,
се однапред поставени од наставникот: кратко прераскажување на текстот, опишување,
одредување на темата, одредување на главниот настан. Потоа, главниот одредување на
настан учениците го поврзуваат со некое свое искуство и дискутираат во тема,
групата. Секоја група кратко ја презентира својата работа и дискусија. гл.ликови,
17.Учениците прават резиме за тоа што виделе на последната прошетка/ поставува
заеднички излет во блиската прашања,
околина, запишуваат пет клучни збора во однос на излетот, а потоа пишуваат одговара на
текст во кој ги употребуваат клучните зборови.Учениците, во парови, еден на прашања,
друг ги читаат напишаните текстови. - кратки - анализа на
18.Учениците опишуваат измислен настан со волшебни ликови при што текстови, писменото
користат гл. форми за минато време. изразување-
19.Учениците писмено раскажуваат на тема Патување околу Земјата. - наставни содржани сите
листови со компоненти:
20.Учениците усно раскажуваат како замислуваат дека би го поминале барања, литературни и
летниот распуст со својот омилен лик (од видео игра, цртан филм, расказ). прашања, граматички,
21. Учениците читаат расказ кој потоа го прераскажуваат усно, а и писмено, задолженија,
менувајќи го граматичкото лице.
- наставен лист
со техника „
Наведува цитати од текст Дневник со
за да илустрира лик, двоен запис “
постапка, доживување и 2
настан прикажани во
текстот.
Опишување, Опишува(усно и писмено)

раскажувањ личности, пејзажи и појави 6
еи по набљудување и по
создавање доживување.
кратки
текстови Раскажува (усно и писмено)
12
замислени или доживеани 3
настани.
Раскажува со промена на
3
граматичкото лице.
Раскажува со измена на
3
крајот на прочитана
содржина.
Пишува текстови со
едноставна композициска 5
структура по зададена и
слободна тема
13
Наставен предмет Македонски јазик IV (четврто) одделение Учебна: 2023/2024 година

Тема Литература и творење Вкупно часови: 90
Адаптирал:
Содржини следење на
(и поими) стандарди за оценување часови активности средства напредокот
Информации Пронаоѓа информации од 6 -Учениците ја посетуваат огласната табла каде што се тековните  Огласна табла - Усни одговори
од различни различни медиуми за соопштенија на училиштето. Потоа, поделени во парови,  Маркери во боја. на прашања во
медиуми. сопствени разговараат за соопштенијата кои ги прочитале (какви информации  Наставни листови, дискусија
потреби/интереси. добиле и на што се однесувале тие информации) плакати, постери,
-Наставникот им дава задача на учениците, поделени во групи, да илустрации со слики - Придонес во
се информираат за репертоарот на неколку театри во државата (одделни или во низа) групните
Издвојува информации активности
(секоја група по еден театар) и да ги информираат другите кои поврзани со содржините и
(според дадени барања)
прикажани во различни претстави и кога се играат. активностите.
 Книги (приказни, басни, - Придонес во
медиуми (телевизија, изведување на
-Учениците, поделени во парови, истражуваат и запишуваат бајки, стихотворби,
интернет, списание и сл.). заклучоци
рецепти. Најпрво ги запишуваат состојките, а потоа постапката на гатанки, поговорки).
изведување на рецептот (доколку има интерес рецептите може да  Списанија за деца,
Користи информации од ги сортираат според вид оброк и да направат брошура со рецепти). илустрирани
различни медиуми за да енциклопедии за деца,
создаде сопствени -Учениците, поделени во групи, избираат некоја позната личност илустрирани речници.
текстови на дадена тема (на пр., спортист/спортистка, пеач/пеачка глумец/глумица) за која  Таблет, компјутер.
ќе напишат текст. Текстот треба да опишува неколку настани од  Паметна табла.
животот на личноста (по хронолшки редослед) за кои ќе се  Дигитална библиотека со
информираат од интернет. Секоја група го презентира својот текст книги.
 Библиотека во училница
-Учениците, поделени во групи, изработуваат рекламен постер за со книги.
училишна приредба каква што ја замислуваат  Анимирани филмови,
-Учениците присуствуваат на настан каде што се претставува аудиовизуелни записи од
театарски претстави,
книга, сликовница или изложба, а потоа во училницата пишуваат
интернет образовни
краток информативен текст Посетив/прочитав јас, посети /прочитај
софтвери, други
и ти. аудиовизуелни средства и
-Учениците, поделени во групи, илустрираат корица за книга што други средства во
сите ја прочитале. При тоа треба да ги имаат предвид постапките зависност од целта.
на ликовите. Направените илустрации се изложуваат на пано во
училишната библиотека или на паноата во училишните ходници.
Културни Ја објаснува содржината и 4 -Следење на театарска претстава и ја објаснува содржината.
настани идејата на културен настан
на кој присуствувал. -Учениците посетуваат концерт на фолклорен ансамбл, карневал
или друг настан од културата во местото каде што живеат.
14
Искажува свое мислење за
културен настан на кој -Следење на културен настан и објаснување на содржината.
присуствувал и дава
образложение зошто така -Учениците, поделени во групи, изработуваат рекламен постер за
мисли. училишен патронат каква што ја замислуваат.
Креира покана/рекламен
постер за културен настан
во училиштето или во
заедницата.
15
Наставен предмет Математика
Теми / подрачја во наставната програма 1. Броеви и броење

2. Операции со броење
3. Мерење
4. Геометрија
5. Работа со податоци
Број на часови 5 часа неделно/180 часа годишно
16
Предмет Математика IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Тема Броеви и броење Вкупно часови: 40
Изготвил: Актив IV одд. ООУ „Ѓорѓија Пулевски“ - Аеродром, Скопје
Адаптирал:
Содржини и Стандарди за Следење на
часови активности Средства
поими оценување напредокот
Броеви до 10 000 Брои нанапред и 2  Игра со добројување. Наставникот кажува број, учениците бројат нанапред и Табела стотки Усни
(број и количина). наназад четирицифрени наназад по 100, 200... 1 000. со броеви, одговори на
броеви во единици,  Секој ученик извлекува карта со трицифрен број (пр.: 150, 490, 710 и сл.) и со прашања во
десетки, стотки и илјади. штипка ја закачува на соодветно место на жица за простирање облека со бројна права, дискусија
означени стотки. карти со Броење,
Го поставува  Учениците одговараат на прашања: Кој број е за 10, 100 или 1 000 поголем или броеви, читање и
трицифрениот или 2
помал од дадениот четирицифрен број? (на пример, Кој број е за 100 поголем од пишување
четирицифрениот број бројот 3 567? или: Кој број е за 10 помал од 2 350?). карти со броеви до
на необележана бројна  Учениците формираат сопствени бројни низи со броење нанапред и наназад, а напишани
10 000,
права од 0 до 1 000 и од потоа ги разменуваат со другарчето до нив за тој/таа да ја продолжи низата. трицифрени и
0 до 10 000. Потоа дискутираат дали е правилно продолжена секоја бројна низа.. четирицифрени
броеви, Споредувањ
 Учениците фрлаат четири коцки и според добиените вредности на коцките го е парови од
Чита и пишува броеви 3 формираат најмалиот и најголемиот четирицифрен број.
до 10 000. картички со трицифрени
 Игра Осумнасочник. Секој ученик добива осумнасочник со цифри. Наставникот или
им задава броеви, а тие ги пронаоѓаат во сите насоки на осумнасочникот. зборови и
(први две недели) поими, четирицифре
 Учениците играат Бинго. Наставникот им дели на учениците ливчиња со ни броеви и
запишани четирицифрени броеви. Потоа наставникот чита броеви, а секој
празни ленти и определувањ
ученик којшто ќе го најде прочитаниот број на своето ливче го заокружува и
ненумерирани е месна
извикува „Бинго!“.
Месна вредност Именува цифри со 3 низи од вредност на
 Наставникот за секоја група обезбедува лента од хартија, им кажува на
на цифрите месна вредност на хартија, цифрите во
учениците дека таа претставува бројна права од броеви од 0 до 1 000 или од 0
(единици, единица, десетка, броевите,
до 10 000, а учениците одредуваат каде на лентата би биле поставени дадените
десетки, стотки, стотка, илјада на лизгачки ленти
трицифрени и четирицифрени броеви.
илјади, десет конкретен трицифрен со броеви, Придонес во
број и конкретен  Игра Меморија. Наставникот изработува картички од броеви со цифри и броеви
илјади, со збор. Учениците, поделени во парови, ги отвораат и ги спојуваат картичките групните
четирицифрен број. низи со броеви, активности
едноцифрен број, што се со иста вредност (број со цифра и број напишан со зборови).
двоцифрен број,  Учениците, поделени во групи, користат виртуелна коцка (FreeOnlineDice.com) за абакус,
трицифрен број, да создаваат четирицифрени броеви на кои потоа им ја определуваат месната Придонес во
вредност и позицијата на цифрите во бројот. изведување
четирицифрен тркало со
 Учениците, поделени во мали групи, од картичките со напишани трицифрени или на заклучоци
број, месна броеви –
Заокружува трицифрени четирицифрени броеви треба да пронајдат две или повеќе картички со броеви пикадо,
вредност) 3 Изработен
и четирицифрени каде што месната вредност на цифрите е иста (на пример, 4 276 и 7 287...
броеви до најблиската месната вредност на стотките е цифрата 2). графикон со наставен
десетка или стотка  Учениците користат карти за месна вредност и ја пресметуваат вредноста месна лист
(пример: 1 000 + 500 + 40 + 30 + 1). вредност,
 Математички акростих. Наставникот кажува четирицифрени броеви, а учениците
вертикално ги запишуваат цифрите, а хоризонтално ја запишуваат месната коцки со
17
вредност со збор. броеви.
 Учениците бараат парни и непарни броеви во табела со четирицифрени броеви.
 Учениците во парови добиваат задачи да заокружуваат броеви (на пример,
броевите 37, 137 и 2 137) до најблиската десетка, а потоа броевите 223 и 2 223
до најблиската стотка и да го објаснат одговорот.
 Учениците, поделени во мали групи, определуваат кои
трицифрени/четирицифрени броеви се заокружуваат до најблиската
десетка/стотка на даден број (на пример, 260/4 800).
 Учениците одговараат на квизови за повторување броеви на интернет (на
пример, Quizzis, Kahoot).
Споредување Користи поголем од или 1  Учениците бараат парни и непарни броеви во табела со карти со Усни
парови од помал од за да спореди напишани одговори на
два трицифрени и два
четирицифрени броеви. трицифрени и
трицифрени или прашања во
четирицифрени четирицифрени броја. четирицифрен дискусија
 Ученикот извлекува картички со четирицифрени броеви (на и броеви,
броеви (поголем Објаснува зошто ги
2
од, помал од, пример, 2 120, 1 899, 1 900), ги подредува по големина и го Придонес во
запишал знаците > и < лизгачки ленти
знаци > и <). запишува соодветниот знак > или < помеѓу нив. групните
при споредување парови со броеви, активности
од трицифрени или
четирицифрени броеви. низи со
Придонес во
броеви,
изведување
Подредува трицифрени 1
и четирицифрени абакус, на заклучоци
броеви по големина и со
користење на знаците > тркало со Изработен
и <. броеви – наставен
пикадо, лист
Одредува број меѓу два 1
броја во низа. графикон со
месна
вредност,
коцки со
броеви.

Негативни Чита негативни броеви 2  Наставникот со користење на голема термометарска скала Термометар Усни одговори
броеви во во контекст (на покажува и објаснува како се читаат негативните броеви, а потоа на прашања
секојдневен пример, температура). Бројна низа во дискусија
учениците покажуваат каде на скалата се наоѓа температурата
контекст со негативни
која наставникот ќе ја каже. Придонес во
(негативен број, Продолжува низа и броеви
1 групните
број помал од под нулата кога брои
0). назад.  Учениците играат игра: Се движиме во повеќекатница со лифт, активности
при што бројат нанапред и наназад од 0 кон позитивните броеви
и од 0 кон негативните броеви.
18
 Секој ученик брои наназад на бројна низа од 20 до –20 во чекори на заклучоци
по 1, 2, 3, 4 и 5. Изработен
наставен лист
Дропка Препознава правилна 8  Од картички со напишани дропки учениците формираат парови Картички со Усни одговори
(правилна дропка како дел од дропки и на прашања
целина.
кои прават едно цело.
децимални во дискусија
дропка,
именител, броеви,
Наоѓа делови од форми и  Учениците со превиткување на правоаголници прават еднакви Придонес во
броител, од број (пример: од дропки, добиваат половина, па четвртина и ги споредуваат. групните
мешан број). правоаголник, од бројот активности
100). „ѕид“ со
дропки,
Одредува именител и термометар. изведување
броител во дропка.
на заклучоци
Споредува и подредува
правилни дропки со Изработен
еднаков и различен наставен лист
именител, користејќи ги
знаците > и <.
Именува еднакви дропки.
Препознава мешани
броеви и ги поставува на
соодветно место на
бројната права.
Вовед во Препознава дропка со 9  Во две темни торбички (на пример, црна и зелена) се ставени боици. Картички со Усни одговори
децимални именител 10 и ја Наставникот им кажува на учениците дека во црната торбичка има 1/4 дропки и на прашања
броеви запишува како од 20 боици, а во зелената има 1/2 од 36 боици. Учениците треба да го децимални во дискусија
(децимален децимален број. броеви,
напишат бројот, да го покажат и да проверат дали има толку боици во
број, на пример, торбичката. Активноста се повторува повеќе пати со различен број Придонес во
Чита и запишува групните
1/2, 5/10, 0,5). децимални броеви со боици во двете торбички. Картички со
цифри и со активности
една децимала.
 Учениците на бројна права ги подредуваат децималните броеви. децимална
Одредува месна запирка
вредност, десетинки.  Учениците се поделени во групи. Во секоја група еден ученик добива на заклучоци
картичка со децимална запирка, а другите добиваат картички со цифри.
Запишува децимални
броеви со една децимала
Наставникот чита цел или децимален број, а учениците во групата го Изработен
на бројна права. составуваат бројот. наставен лист
Тематско повторување и проверување 2 часа.
19

Тема Геометрија Вкупно часови: 25
Адаптирал:

Полуправа и агол Препознава и 4  Од картички со нацртани многуаголници учениците, поделени во парови, одделуваат Линијари, Усни одговори
(полуправа, означува правилни многуаголници (на кои сите агли им се исти, а сите страни им се со иста на прашања
должина, на пример, рамностран триаголник, квадрат, правилен петаголник, стапчиња со во дискусија
остар агол, тап полуправа и правилен шестаголник, правилен седумаголник, правилен осумаголник, правилен
агол). агол. различна
десетаголник). Придонес во
должина,
 Учениците, поделени во парови, разгледуваат и споредуваат нацртани агли според групните
Знае дека големината во однос на правиот агол и ги именуваат како остар и тап агол.
метро, активности
правиот агол  Учениците со вртење на прав агол прават цел круг. Наставникот прашува: За колку
степени го свртевте правиот агол? Колку степени може да се измерат за половина Придонес во
има 90°. вртење и за три четвртини? ласер за изведување
 Еден ученик сокрива одреден предмет во училницата, потоа им дава насоки на мерење на заклучоци
другите ученици да го откријат „скриеното богатство“ (на пример, Оди право, сврти должина,
Споредува лево за 90 степени, по 5 чекори сврти десно, сврти лево за 180 степени). Изработен
агли според  Учениците (поделени во групи) на зададени 2Д-форми и 3Д-форми, кои се означени лента за наставен лист
со броеви, пронаоѓаат кои од означените форми имаат основа квадрат, на која мерење,
големина во форма сите агли ѝ се прави агли, која форма има повеќе рабови итн.
однос на Иименува
 Учениците на аналоген часовник ги поставуваат стрелките во одредена позиција која макара со полуправа и
правиот агол може да ја читаат и преку степени, на пример, 90, 180 степени. Што се случува кога
конец, агол и да
и именува стрелката што покажува минути ќе помине 360 степени? Колку време ќе помине?
споредува и
остар и тап  Наставникот им покажува на учениците прав агол, потоа го врти за 180 степени, па
хартија со подредува
за 360 степени, а учениците одговараат колку прави агли се содржат во 180 степени,
агол а колку во 360 степени. квадратчиња агли помали
во cm, од 180°
 Доколку стрелките на аналогниот часовник покажуваат 15 часот, колку степени е
аголот помеѓу стрелките, а колку степени ќе биде во 18 часот, во 21 часот и во 24
часот?;
20
2Д-форми Именува 2Д-  Наставникот открива дел од нацртани 2Д-форми и 3Д-форми, а учениците треба да Усни одговори
(полукруг, форми. ја погодат и именуваат. на прашања
 Учениците, поделени во мали групи, на геотабла со помош на ластичиња во дискусија
многуаголник, Црта и бележи формираат различни видови четириаголници, ги цртаат со слободна рака, потоа ги
седумаголник, квадрат и препознаваат на картички со нацртани 2Д-форми и кажуваат во што се слични, а во Придонес во
осумаголник, правоаголник со што различни. групните
деветаголник, зададена  Од картички со нацртани многуаголници учениците, поделени во парови, одделуваат активности
должина на правилни многуаголници (на кои сите агли им се исти, а сите страни им се со иста
десетаголник, страна/страни. должина, на пример, рамностран триаголник, квадрат, правилен петаголник, Придонес во
дванаесетаголни правилен шестаголник, правилен седумаголник, правилен осумаголник, правилен изведување
к, правилни, Групира десетаголник). на заклучоци
неправилни). многуаголници  Наставникот поставува проблемски ситуации кои учениците треба да ги решат, на
според број на пример, Која 2Д-форма може да ја нацрташ со 4 отсечки со иста должина? Која 2Д-
темиња, страни и Изработен
форма може да се нацрта со 2 отсечки со должина од по 3 cm и 2 отсечки со Линијари
агли. наставен лист
должина од по 5 cm? Која 2Д-форма ќе ја нацрташ со 6 отсечки со иста должина? и
сл. макара со
Препознава конец, Опишува и
 Наставникот ги прашува учениците со каков многуаголник ќе нацртаат летало (змеј),
правилни и 7 учениците цртаат и кажуваат дека тоа е четириаголник. Подоцна на час по ликовно
црта 2Д-
неправилни модели на 2Д форми и
образование го прават леталото.
многуаголници. форми групира
 Учениците (поделени во групи) на зададени 2Д-форми и 3Д-форми, кои се означени
со броеви, пронаоѓаат кои од означените форми имаат основа квадрат, на која многуаголниц
форма сите агли ѝ се прави агли, која форма има повеќе рабови итн. и според
 Учениците решаваат текстуални задачи, на пример, Училишното игралиште е во различни
форма на квадрат. Игралиштето е долго 100 метри. Азра одела по крајот на критериум
игралиштето, околу целото игралиште. Колку метри таа изодела?;
 Учениците решаваат проблемски ситуации, на пример, нацртан е квадрат со 16
квадрати, а учениците треба да избројат колку квадрати гледаат на оваа 2Д-форма.
Решава
проблемски  Учениците пресметуваат колку вкупно прозорци има во форма на круг, а колку во
ситуации со 2Д- форма на правоаголник во зграда од 6 ката. На секој кат има по 4 стана, во секој
форми. стан по 6 прозорци, а на секој втор кат прозорците се во форма на круг и сл.
 Учениците пресметуваат периметар со користење интернет (на пример, ITP Ruler -
Mathsframe).
3Д-форми (теме, Разликува 7  Наставникот открива дел од нацртани 2Д-форми и 3Д-форми, а модели на 3Д Усни одговори
раб, ѕид, рабести рабести и форми на прашања
учениците треба да ја погодат и именуваат.
валчести 3Д- во дискусија
форми, валчести макара со
форми). форми.
конец, Придонес во
Опишува 2Д-  Учениците (поделени во групи) на зададени 2Д-форми и 3Д-форми, групните
форми од кои е кои се означени со броеви, пронаоѓаат кои од означените форми активности
составена имаат основа квадрат, на која форма сите агли ѝ се прави агли, која
конкретна 3Д- форма има повеќе рабови итн.
форма. на заклучоци
Ги пронаоѓа Изработен
врските меѓу наставен лист
21
2Д-формите и  Кој е вкупниот број на темиња и на рабови на 2 коцки, 3 квадара, 1
3Д-формите Опишува и
цилиндар и конус?;
(на пример, групира 3Д-
меѓу квадрат и форми и
коцка). изработува
мрежа за
коцка и
Изработува
квадар,
мрежа за
призма и  Колку кругови треба да се исечат од картон за да се направат 14
пирамида. роденденски капи во форма на конус? и сл.
Решава
проблемски
ситуации со 3Д-
форми.
Линија на Препознава  Учениците одредуваат осна симетрија на 2Д-форми, на букви од Линијари, Усни одговори
симетрија (линија линија на на прашања
симетрија на
азбуката, на одредени броеви. стапчиња со во дискусија
на огледало, фотографии од различна
линија на предмети кои се  Учениците работат во парови. Секој пар добива правилни и должина, Придонес во
преклопување, симетрични, неправилни форми исечени од хартија, вклучувајќи триаголници и групните
линија на фотографии на метро,
четириаголници кои веќе се изучени и треба да ги превиткаат за да активности
објекти во
симетрија). природата. создадат линија на симетрија. ласер за Придонес во
мерење
Разликува  Учениците, поделени во парови, добиваат ливчиња со нацртани 2Д-форми и должина,
симетрични и задача да напишат колку линии на симетрија има секоја од дадените 2Д-
несиметрични форми. лента за
2Д-форми. мерење, Изработен
2 наставен лист
Го наоѓа бројот макара со
на линии на конец, Црта и брои
симетрија кај линии на
рамностран хартија со симетрија кај
триаголник, квадратчиња 2Д-форми
квадрат, во cm,
петаголник,
шестаголник, модели на 3Д
седумаголник, форми
осумаголник,
десетаголник и
дванаесетаголни
к.
Положба, Препознава 5  Доколку стрелките на аналогниот часовник покажуваат 15 часот, колку Аналоген Усни одговори
движење и положба на степени е аголот помеѓу стрелките, а колку степени ќе биде во 18 часот, во часовник на прашања
објект на мрежа 21 часот и во 24 часот?; во дискусија
насока (положба, на квадратчиња Квадратна
22
редови, колони, каде што  Учениците, поделени во парови, добиваат нацртана мрежа на квадратчиња мрежа (редови Придонес во
насока, агол, редовите и каде што редовите и колоните се обележани со бројки (од 1 до 11) и букви и колони) групните
колоните се (од А до И) и задача да обележат каде се наоѓаат нивното училиште (Д5), активности
прав агол, 90°, обележани со Работен лист
360°, 180°). бројки и/или книжарница (В3), слаткарница (Е7).
букви изведување
(координатна на заклучоци
мрежа).  Мирјана игра табла, а нејзината фигура е на Д5. Учениците одговараат на
прашањето: Со кое движење нејзината фигура ќе се најде на Г7? (Со Изработен
Брои колку пати движење на 2 квадратчиња десно и 3 квадратчиња горе.) наставен лист
ќе се совпадне
2Д-формата со
Одредува
првобитната
положба додека положба на
се врти за 3600. објект и дава
насоки за
Решава движење
проблемски
ситуации за
положба,
движење и
насока
23
Тема Операции со броеви Вкупно часови: 80

Адаптирал:
Следење на
Содржини и поими Стандарди за оценување часови активности Средства
напредокот
Собирање и ▫ Запишува парови од илјади 25  Учениците брзо кажуваат парови на броеви чиј збир е 10, 20, 100 Усни одговори
одземање до 10 чиј збир е 10 000. или 1 000, на пример, 7 +  = 10,  + 80 = 100, 400 +  = 1 000 и сл. на прашања
▫ Собира четирицифрен број  Учениците, поделени во парови, решаваат напишани задачи со збир во дискусија
000 (собирок, 1 000 (на пример, 250 +  = 1 000) и со збир 10 000 (на пример,  +
збир, со полна десетка, стотка или
7 500 = 10 000). Дискутираат за прашањата: Како го добивте вашиот Придонес во
комутативно илјада одговор? Како би можеле да го проверите вашиот одговор? групните
својство, ▫ Собира четирицифрен број  Учениците размислуваат како можат да го пресметаат збирот на 247 активности
со број блиску до содржател + 98. Дискутираат за стратегиите за собирање (на пример, преку
асоцијативно
на 10, 100 или 1 000 (полна користење полни десетки или стотки, претставувајќи ги на празна Придонес во
својство, десетка, стотка или полна бројна низа и сл.) и кажуваат дека 247 и 98 се собироци, а бројот кој изведување
намаленик, илјада). ќе го добијат е збир. на заклучоци
намалител, ▫ Собира четирицифрен број  Наставникот поставува карти со задачи на различни места во
разлика). со двоцифрен, трицифрен и училницата, повеќе од две карти на едно место. Учениците се Собира и
движат низ училницата, ги пронаоѓаат картите и ги пресметуваат со
четирицифрен број, одзема
користење на најсоодветните стратегии (на пример, 39 + 99, 247 +
избирајќи соодветна броеви до 10
99, 645 + 153, 628 + 226). Притоа, ги запишуваат пресметувањето,
стратегија. 000,
одговорот, како го добиле решението и како го провериле
▫ Со користење на одговорот. Исто така, може да користат сопствени комплети од
комутативно или карти со месна вредност како поддршка во пресметувањето. Изработен
асоцијативно својство  Секој ученик смислува по три задачи со собирање на наставен лист
собира броеви, групирајќи четирицифрени броеви кои ќе ги заменат со соученикот од парот во
парови чиj збир е полна даден момент од часот, а одговорите на своите задачи ги запишува
десетка, стотка или илјада. на посебен лист. Учениците ги решаваат задачите со соученикот од
парот, а потоа има соученичко оценување.
▫ Одзема четирицифрени
 Еден ученик влече три карти и брзо го пресметува нивниот збир.
броеви кои се содржатели на Другиот ученик го мери времето за кое неговиот соученик од парот
1 000, 100, 10 (полна илјада, го кажува резултатот. Се запишува времето кое ќе се измери на
полна стотка, десет). штоперица за секој ученик. Победник е ученикот кој за најкратко
▫ Одзема четирицифрени време го пресметал точниот збир.
броеви, избирајќи соодветна  Учениците решаваат текстуални задачи, на пример, Две училишта
стратегија. имаат 1 458 и 1 027 ученици, секое поединечно. Колку ученици
▫ Одредува дали е парен или имаат заедно? Учениците објаснуваат како дошле до одговорите.
 Наставникот на табла запишува задачи: 5 000 – 2 000, 1 500 – 450, 3
непарен број збирот и
992 – 1 320, 304 – 296, 332 – 78, 457 – 372. Ги прашува учениците:
разликата на парни и Кој е намаленик? Кој е намалител? Што треба да пресметате?
непарни броеви. Учениците одговараат на прашањата и ја пресметуваат разликата,
▫ Го одредува бројот кој треба користејќи различни стратегии: броење нанапред од најмалиот број,
24
да биде на местото на наоѓање на разликата (кога двата броја се блиску еден до друг),
знакот при собирање и разложување на бројот.
одземање.  Наставникот им дава на учениците решени задачи со собирање. Тие
▫ Решава проблемски треба да ги проверат одговорите со користење одземање и да ги
обележат точните или неточните решени задачи.
ситуации кои ги вклучуваат
операциите собирање и
одземање.
Удвојување и Удвојува и преполовува броеви  Учениците објаснуваат удвојување и преполовување на Усни одговори
преполовување со полни илјади, стотки и броевите: 48, 180, 350, 3 000, 1 250, 4 600. на прашања
десетки. во дискусија
на броеви до 10
000.  Учениците ги удвојуваат и преполовуваат броевите 1 Придонес во
Го користи удвојувањето и
223, 3 247, 4 272. групните
преполовувањето на
четирицифрен број при активности
решавање задачи од
секојдневните ситуации
15 изведување
Удвојува и
преполовува
четирицифрен
број
Изработен
наставен лист
Множење и ▫ Множи едноцифрен број со 25  Наставникот има направено две коцки за фрлање. На едната се Усни одговори
делење со 1, 2, 3, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 и 10. напишани броевите: 1, 3, 5, 7, 8, 9, а на другата: 2, 4, 6, 7, 8, 9. Секој на прашања
▫ Множи полни десетки од 10 ученик ги фрла двете коцки и ги множи двата броја добиени при во дискусија
4, 5, 6, 7, 8, 9 и 10 фрлањето.
(содржател/содр до 90 со едноцифрен број.
 Наставникот ја користи таблицата за множење за да ги поттикне Придонес во
жатели, сооднос ▫ Множи двоцифрен број со учениците да размислуваат и да наоѓаат решенија, на пример, групните
– размер). едноцифрен број. Доколку знаете дека 4 • 7 = 28, колку мислите дека би било 40 • 7? активности
▫ Множи трицифрени броеви Зошто? итн.
со 10.  Наставникот на секоја група ученици ѝ дава мапа. Легендата на Придонес во
▫ Препознава содржатели на мапата кажува дека 1 cm на мапата претставува 4 km во реалноста. изведување
2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 и 10 до Учениците решаваат задачи во врска со мапата, на пример, на заклучоци
Растојанието помеѓу два града на мапата е 7 cm. Колку километри
100.
се оддалечени градовите? Множи и дели
▫ Дели броеви до 1 000 со 10
 На табела 100 учениците ставаат црвен круг околу сите содржатели со 2, 3, 4, 5, 6,
до една децимала. на бројот 2, син квадрат околу содржателите на бројот 3, жолт
▫ Дели двоцифрен број со 7, 8, 9 и 10
триаголник околу содржателите на бројот 4 итн. Наставникот
едноцифрен број без остаток поттикнува дискусија во врска со прашањата: Што забележувате на
Го користи
и со остаток (го заокружува табелата 100? Доколку табелата 100 е проширена до 200 (300, 400),
како би изгледал тој модел? Кој е седмиот број во третиот ред? терминот
резултатот). содржател
▫ Користи едноставен сооднос Зошто?
 Игра за цело одделение со карти со прашања во вид на задача. при множење
25
(размер) во задачи. Секој ученик има карта на која има решение на една од задачите и на два броја
▫ Го одредува бројот кој треба нова задача, на пример, еден ученик ја чита својата карта „528 ∙ 10“.
да биде на местото на Ученикот кој на својата карта го има решението (5280) чита: „5280“ и Изработен
прашува: „Кој има 340 : 10?“ итн. наставен лист
знакот  при множење и  Учениците запишуваат текстуални проблеми кои вклучуваат делење
делење. двоцифрени броеви со едноцифрен број. Тие, исто така, треба да го
▫ Пресметува бројни изрази со најдат решението.
загради, користејќи го  Наставникот ги запишува на табла задачите: 853 ∙ 10, 326 : 10, 13,5 ∙
редоследот на операциите 10, 536,2 ∙ 10. Учениците дискутираат на ниво на паралелка и го
во и надвор од заградата. откриваат правилото за множење и делење на трицифрен број со 10
▫ Чита и поврзува и множење број со една децимала со 10.
информации од текстуални
задачи и избира соодветна
стратегија за решавање.
Собирање и Одредува парови правилни  Учениците имаат картички со правилни дропки. Ги поврзуваат Усни одговори
одземање на дропки кои прават едно цело. картичките со дропки кои собрани даваат едно цело, на пример, 2/5 на прашања
со 3/5. во дискусија
правилни дропки  Наставникот ја запишува задачата: Која од дропките: 1/2, 4/8, 2/8,
со ист именител Собира и одзема правилни
дропки со ист именител. 2/4 не е еднаква со другите дропки? Поттикнува дискусија на ниво Придонес во
(цело, правилна на цела паралелка и бара објаснување од учениците за одговорот. групните
дропка, еднакви Користи еднаквост на дропки за
 Наставникот им ја поставува задачата на учениците: Томе изел 1/2 активности
дропки). од тортата, а Ана изела 1/4 од тортата. Колку вкупно изеле од
собирање и одземање на тортата? На ниво на паралелка се дискутира за различните Придонес во
правилни дропки со еднаков стратегии кои ги користеле учениците при решавање на задачата изведување
именител. (на пример, со делење на 2Д-форма, запишување на 1/2 како 2/4). на заклучоци
15  Учениците размислуваат за одговорот на прашањето: Колку е 1/8 од
Наоѓа третина, четвртина, 24 бонбони? Учениците преку задачата треба да разберат дека 24 Изработен
петтина, шестина, седмина, бонбони треба да се поделат на 8 ученици, односно да согледаат наставен лист
осмина, деветтина и десеттина која операција е поврзана со решавање на поставеното прашање и
од броеви до 100. зошто.
Собира и
 Учениците, поделени во парови, ја решаваат задачата: За Марија да
одзема
направи колачиња за 6 другарчиња ѝ требаат: 4 јајца, 8 шолји
Решава едноставни проблеми брашно и 1/2 шолја млеко. Три другарчиња ѝ јавиле дека нема да правилни
со собирање и одземање на дојдат. Колку шолји брашно и колку шолји млеко ѝ се потребни за да дропки со ист
правилни дропки со ист направи колачиња за 3 другарчиња? За стратегијата на решавање именител.
именител. се дискутира на ниво на паралелка.
26

Тема Мерење (се реализираат во текот на целата година) Вкупно часови: 25
Адаптирал:
Содржини и Следење на
Стандарди за оценување часови активности Средства
поими напредокот
Должина Проценува должина и избира 5  Учениците прават проценка и мерат предмети со - Усни одговори на
(мерни единици соодветна мерна единица. различна должина во училницата и ги споредуваат прашања во
резултатите од проценката и мерењето. дискусија
за должина: km,
m, dm, cm, mm, Ги мери и ги запишува  Наставникот бара од учениците да објаснат зошто е
резултатите од мерењето важно да бидеме прецизни кога мериме (пример: - Придонес во
километар, групните
должина со стандардни мерни должина на ткаенина за да се сошие облека, при готвење
метар, единици и нивните кратенки (mm, активности
и сл.).
дециметар, cm, dm, m).  Учениците, поделени во парови, скокаат во далечина (во
центиметар, двор или во сала), ја мерат должината на скокот, ја
- Придонес во
милиметар). изведување на
Користи децимални записи со запишуваат, а потоа ги споредуваат резултатите. Може заклучоци
една децимала за запишување на да се постави и задача (на пример, За колку е подолг
резултатите од мерењето (на скокот на Миа од скокот на Ане?). - Изработен
пример, 2,5 m, 1,3 m).  Наставникот чита тврдења и за секој точен одговор се наставен лист
крева зелена, а за неточен црвена карта, на пример,
Претвора мерни единици за Мојата висина изнесува 145 cm; 2 часа и 15 минути = 135 - Мери, чита и
должина од поголема во помала минути; Една пиперка има маса од 2 kg и сл. запишува
и обратно.  Учениците, поделени во парови, решаваат текстуални должина со
задачи, на пример, Орхан има молив со должина од 3 dm, стандардни
Ги користи мерните единици за а Јане молив со должина од 25 cm. Кој од нив може мерни единици и
должина за да решава го користи
подолго да пишува со својот молив?; Сејхан црта отсечка
едноставни проблемски нивниот скратен
со должина од 7 cm, а потоа црта квадрат. Како Сејхан ќе запис (km, m, dm,
ситуации. пресмета периметар на квадратот?; Моливот на Фатима cm, mm),
е со должина од 20 cm. Со пишување за еден час
моливот се намалува за 0,5 cm. За колку часа ќе се
потроши целиот молив?; Училишното игралиште е во
форма на квадрат и е долго 100 метри. Рената одела по
крајот на игралиштето, околу целото игралиште. Колку
метри таа изодела? итн.
 Наставникот им задава на учениците броен израз со
единици мерки (пример: 8 kg – 2 kg = 6 kg), а учениците
треба да состават, напишат текстуална задача.
Наставникот им задава податоци на учениците (пример:
чекорот на глувчето е со должина 1 cm, на мачето со
27
должина од 10 cm, а на кучето 15 cm) и според тие
податоци треба да состават текстуална задача/задачи.
Маса (мерни Проценува маса и избира  Учениците, поделени во групи, мерат маса со вага на Усни одговори на
единици за соодветна мерна единица. разни предмети во училницата со користење на прашања во
соодветни мерни единици (kg, g) и ги запишуваат дискусија
маса: kg, g,
килограм, Мери и ги запишува резултатите мерењата.
од мерењето маса со мерни Придонес во
грам). групните
единици и нивните кратенки (g,  Учениците, поделени во групи, добиваат картички со
kg). активности
напишани резултати од мерење (на пример, 2 km, 10 ѕ,
30 kg, 1 l, 55 m, 7 dm, 7 min, 7cm, 7 g, 7 dl, 15 часа, 2 Придонес во
Користи децимални записи со децении, 10 mm, 10 ml, 10 века, 10 cl), ги групираат изведување на
една децимала за запишување на според тоа што мерат и го пронаоѓаат соодветниот мерен заклучоци
резултатите од мерењето (на инструмент.
пример, 1,5 kg, 200 g). 5
 Наставникот чита тврдења и за секој точен одговор се Изработен
Претвора мерни единици за маса крева зелена, а за неточен црвена карта, на пример, наставен лист
од поголема во помала. Мојата висина изнесува 145 cm; 2 часа и 15 минути = 135
минути; Една пиперка има маса од 2 kg и сл. Мери, чита и
Ги користи мерните единици за запишува маса со
маса за да решава едноставни стандардни
 Игра Во супермаркет. Учениците играат улоги на
проблемски ситуации. мерни единици и
вработени во супермаркет (касиерка, некој кој мери маса,
гo користи
купувач), при што вежбаат мерење маса, количина, нивниот скратен
математички операции, користење пари. запис (kg, g)
Мерење Проценува и мери количество на  Учениците ги гледаат мерењата на ознаките на Усни одговори на
течност (мерки течност со соодветна мерна шишињата и проверуваат со мензури (или садови за прашања во дискусија
за течност: l, dl, единица мерење) дали шишињата содржат толку течност колку
што е прикажано oд производителот. Придонес во групните
cl, ml, литар, активности
Резултатите од мерењето
децилитар,
течност ги запишува со нивните  Учениците, поделени во групи, добиваат картички со
центилитар, ознаки (l, dl, cl, ml) со децимални Придонес во изведување
напишани резултати од мерење (на пример, 2 km, 10 ѕ,
милилитар). записи со една децимала за 30 kg, 1 l, 55 m, 7 dm, 7 min, 7cm, 7 g, 7 dl, 15 часа, 2
запишување на резултатите од децении, 10 mm, 10 ml, 10 века, 10 cl), ги групираат
мерењето. 5 Изработен наставен лист
според тоа што мерат и го пронаоѓаат соодветниот мерен
инструмент. ери, чита и запишува
Претвора мерни единици за оличество течност со
течност од поголема во помала и  Учениците, поделени во парови, решаваат текстуални стандардни мерни
обратно. задачи, на пример, Тамара и Давид треба да наполнат единици и гo користи
шише со вода кое собира 750 ml, а имаат чаша која нивниот скратен запис (l,
Ги користи мерните единици за собира 150 ml. Со колку чаши вода ќе го наполнат dl, cl, ml),
течност за да решава едноставни шишето?;
проблемски ситуации.
Време Го чита времето во часови, 5  Учениците вежбаат употреба на штоперица за да Усни одговори на
прашања во
28
(секунда, минути и секунди. измерат кратка активност, на пример, времето за кое дискусија
минута, час, ученик ја кажува таблицата за множење со 5, времето за
деценија, век). Чита во колку часот е кое еден ученик скока 20 пати, пишување на некоја
конкретната активност на реченица, отворање прозорец, собирање книги и сл.
групните
распоред од активности и во кој  Учениците, поделени во парови, пронаоѓаат на календар активности
ден се паѓа одреден датум во во кој ден ќе биде нивниот роденден (во тековната и
годината. наредната година). Придонес во
 Учениците, поделени во група, изработуваат календар со изведување на
Претвора секунди во минути и обележување на значајни датуми за нив (родендени, заклучоци
час, децении во век и обратно. празници, домашни празнувања, патувања и сл.).
 Наставникот им поставува на учениците прашања со кои
ќе бара да бројат нанапред/наназад во часови до/од Изработен
Решава едноставни проблемски наставен лист
времето до најблиската минута со користење на
ситуации во врска со мерење на пресметува
претпладне или попладне (пример: Сега е 8 часот и 23
времето. временски
минути наутро. Колку ќе биде часот за 3 часа, за 7 часа, интервали со
за 45 минути? користење мерни
 Учениците, поделени во групи, добиваат картички со единици за
напишани резултати од мерење (на пример, 2 km, 10 ѕ, време,
30 kg, 1 l, 55 m, 7 dm, 7 min, 7cm, 7 g, 7 dl, 15 часа, 2
децении, 10 mm, 10 ml, 10 века, 10 cl), ги групираат
според тоа што мерат и го пронаоѓаат соодветниот мерен
инструмент.
 Мустафа и Давид се соседи и секој ден напладне играат
фудбал на соседното игралиште. Еден ден, напладне,
врнело многу и другарите разговарале за тоа кога ќе
играат повторно фудбал. Давид прашал: „Дали по 36
часа ќе грее сонце?“, а Мустафа одговорил дека по 36
часа сигурно нема да грее сонце? Зошто Мустафа бил
сигурен во својот одговор?
29
Периметар и Мери и пресметува периметар на  Учениците, поделени во групи, мерат страни на жичени
плоштина на триаголник, правоаголник и модели на триаголник, правоаголник, квадрат. Со нивно
квадрат. отворање и мерење на должината на жицата Усни одговори на
2Д-форми Мери и
прашања во
(периметар/оби пресметуваат периметар/обиколка и резултатите ги пресметува
Одредува плоштина на дискусија
колка, споредуваат со должините на страните. периметар на
правоаголни фигури нацртани на  Учениците, поделени во мали групи, на милиметарска триаголник,
плоштина на мрежа од квадрати преку броење правоаголник, Придонес во
хартија цртаат различни правоаголници, но со иста
правоаголни на квадратите. плоштина. квадрат и групните
форми, квадрат наоѓа активности
 Учениците вежбаат мерење должина и мерење Придонес во
на единица, m2, Користи мрежа со квадрати за да 5 периметар со користење интернет (на пример, ITP Ruler - плоштина на
правоаголни изведување на
cm2). објасни дека плоштината се Mathsframe). заклучоци
изразува со квадратни единици форми
 Како Сејхан ќе пресмета периметар на квадратот?; нацртани на
(на пример, cm2).  Учениците решаваат едноставни проблемски ситуации, мрежа од Изработен
на пример, учениците треба да измерат должина на еден квадрати наставен лист
ѕид, но како алатка за мерење да користат плочка/плочки
со дадена должина/должини, а резултатот да го
пресметаат во метри.
30

Тема Работа со податоци – во текот на целата година Вкупно часови: 10
Адаптирал:
Содржини и Следење на
поими напредокот
Собирање, Разликува примарни од секундарни  Учениците изведуваат скокови во далечина и обезбедуваат Усни одговори на
организирање, податоци. примарни податоци. Должината на скоковите се запишува во прашања во
табела (скок помал од 100 cm, скок поголем од 100 cm), а потоа дискусија
средување и Избира начин на собирање податоците ги претставуваат со столбест дијаграм.
претставување податоци (анкета, интервју,  Учениците, поделени во поголеми групи, предлагаат што сакаат Придонес во
на податоци набљудување, експеримент, да истражуваат, се одлучуваат за еден проблем за групните
(примарни и интернет, списание и сл.). истражување и заедно изработуваат план за начинот на активности
секундарни собирање на податоците и како ќе ги средуваат и претставуваат
Разликува и претставува податоци добиените податоци.
податоци, Придонес во
со табели со цртички и табели на  Учениците изведуваат скокови во далечина и обезбедуваат изведување на
табела со честота. примарни податоци. Должината на скоковите се запишува во заклучоци
цртички, табела табела (скок помал од 100 cm, скок поголем од 100 cm), а потоа
на честота). Чита и претставува податоци со податоците ги претставуваат со столбест дијаграм.
пиктограми (симболи кои ни  Учениците работат во групи, а секоја група добива различни Изработен
претставуваат 2, 5, 10 или 20 податоци. Учениците од секоја група со лепење симболи на наставен лист
податоци). лист хартија прават пиктограм според добиените податоци при
што треба да одлучат дали симболите ќе претставуваат 2, 5, 10 Изработува план
Претставува податоци со столбести или 20 податоци и тоа го запишуваат во легенда. Секоја група
дијаграми (поделци кои ни 8 го презентира својот пиктограм пред соучениците и објаснува
за собирање,
претставуваат 2, 5, 10 или 20 организирање,
зошто избрала симбол кој претставува 2, 5, 10 или 20 податоци.
податоци). презентирање и
 Двајца ученици (на пример, Дамјан и Вјолца) со интервјуирање
интерпретирање
на соучениците добиваат податоци кој предмет им е омилен
Ги споредува добиените резултати (Математика, Англиски јазик, Ликовно образование итн.). податоци со
претставени на скали со различни Собраните податоци ги претставуваат со столбест дијаграм, а дијаграми,
интервали. потоа овие податоци ги споредуваат со добиените податоци од графикони,
сите четврти одделенија и донесуваат заклучок кој предмет е табели на
Изведува заклучоци од резултатите најомилен. честота,
поставени во листи, табели и  Учениците го анализираат дијаграмот на кој се прикажани пиктограми и
дијаграми. видовите колачи продадени во една локална пекарница столбести
(ванила, мед, овошје, чоколадо) и треба да запишат од кој вид дијаграми и
Користи листи и табели за колачи пекарницата продала најмалку. истиот да го
систематско решавање на
 Учениците на дел од часот работат на интерактивен веб-сајт: реализира,
проблемски ситуации.
https://www.mathsisfun.com/data/bar-graphs.html
https://www.topmarks.co.uk/Flash.aspx?f=barchartv2 и др.
 Учениците решаваат проблемска ситуација. Тие добиваат
податоци и дијаграми на кои се претставени истите податоци,
31
но погрешно. Учениците, поделени во парови, треба да ги
анализираат податоците добиени од наставникот, ги
споредуваат со добиените дијаграми и ги воочуваат грешките
во добиените дијаграмите.
 Учениците решаваат проблемска ситуација. Учениците
добиваат дијаграми без наслов, ознаки и легенда.
Размислуваат какви податоци покажуваат дијаграмите (пример:
број на автомобили, број на автобуси, број на велосипеди кои
поминуваат покрај училиштето), а наставникот ги охрабрува да
смислат приказна според податоците од дијаграмите.
Веројатност на Дава примери на настани од  Учениците играат пикадо и собраните податоци ги презентираат Усни одговори на
случување на секојдневниот живот кои со табела на честота. прашања во
 На графикон е прикажан бројот на сини, црвени и црни пенкала дискусија
настан секогаш/сигурно се што ги има во една кутија. Учениците треба да напишат колку
(секогаш/сигурно случуваат, можеби/можно ќе повеќе има црвени пенкала од црни. Придонес во
, можеби/можно, се случат и  Учениците од интернет собираат податоци за измерени групните
никогаш/невозм никогаш/невозможно да се температури во текот на една недела, на пример, во 7 града. Ги активности
ожно). случат. споредуваат резултатите и заклучуваат во кој град било
најтопло во понеделник, во среда и во сабота. Придонес во
 Наставникот изведува експеримент. Во првата торбичка става изведување на
Опишува зошто некој настан 2
црвени топчиња, во втората црвени и жолти топчиња, а во заклучоци
е сигурен, можен или третата зелени топчиња. Учениците треба да кажат од која Изработен
невозможен. торбичка секогаш ќе извлечат црвено топче, од која торбичка наставен лист
можеби, а од која никогаш нема да извлечат црвено топче.
 Учениците, поделени во мали групи, запишуваат во три колони
Проценува
кои настани сигурно се случуваат, кои можеби ќе се случат, а
кои невозможно е да се случат. Секоја група го презентира можност да се
запишаното пред целата паралелка и објаснува зошто така случи одреден
мисли. настан.
32
Наставен предмет Историја и општество
Теми / подрачја во наставната програма 1. Моето опкружување

2. Средината во која живеам
3. Мојата држава
Број на часови 2 часа неделно /72 часа годишно
33
Предмет Историја и општество IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Тема: 1 Моето опкружување Вкупно часови: 10
Адаптирал:
Следење
Содржини (и Стандарди за
часови активности Средства на
поими) оценување
Односи меѓу Идентификува 4  Учениците пишуваат на идентични листови (поделени од наставникот) по една Дигитални усните одговори
особини на вистинско порака за пријателство упатена до најдобриот другар/другарка (имињата не се паметни уреди. на прашања
деца наведуваат ниту на оној кој ја пишува пораката ниту на оној кому му е упатена). поставени од
и искрено
(вистинско пријателство. Сите листови ги ставаат во кутија и ги мешаат. Потоа, еден по еден, Работни наставникот или
од соучениците,
пријателство, извлекуваат по една порака од кутијата и ја читаат. На крајот сите пораки ги листови
лепат на постер наречен Пријателство и го закачуваат во училницата. подготвени од
пријателство Разликува вистинско  Наставникот подготвува приказни за пријателство во кои ликовите ги имаат наставникот придонесот во
изведување на
од корист, пријателство и следните особини: завист, љубомора, омраза, љубов и чесност. Учениците, заклучоците,
поткупување, пријателство за поделени во групи, добиваат по една приказна и листа со наведени особини
одредена корист. кои треба да ги пронајдат кај ликовите во приказната и да ги издвојат според
групен нив. Потоа секоја група ги наведува особините на ликовите и објаснува преку
работните
листови,
притисок). Препознава кои постапки ги согледале наведените особини кај ликовите. Учениците може
несоодветно да додадат и други особини за одреден лик, што може да ги согледаат од практичните
однесување што се неговите постапки опишани во приказната. Во презентирањето учениците изработки,
кажуваат и кои од ликовите може да ги сметаат за пријатели, а кои не. На непосредно
прави под групно поврзани со
крајот учениците водат завршна дискусија за тоа што е вистинско пријателство,
влијание. стандардите
а што пријателство од корист.
 Наставникот подготвува ливчиња на кои се наведени несоодветни однесувања
Објаснува како може што вообичаено ги прават децата (момчиња и/или девојчиња) под влијание на домашните
да се спротивстави на задачи,
групата на која ѝ припаѓаат или сакаат да ѝ припаѓаат (на пример, крадење
притисоците на овошки од туѓ двор, чкртање по ѕидови, гаѓање мачки со камчиња, дофрлување одговорите на
другарите за навреди на деца во училишниот двор, крадење од продавница, играње со квизови (куси
несоодветно топка во училница, групно преминување улица надвор од пешачки премин, тестови) кои се
однесување. исмејување на наставничката, исмевање на дете со попреченост и сл.). дел од
Учениците, поделени во групи, влечат по едно ливче, го анализираат поучувањето
однесувањето што им се паднало од аспект на неговата соодветност и
Објаснува како
условите во кои тоа најчесто се случува, смислуваат ситуација од реалноста прави разлика
непромисленото кога тоа се случува и подготвуваат да ја изглумат. Откако секоја група ќе ја меѓу
однесување води кон изглуми „својата“ ситуација, другите групи даваат предлози за тоа како требало вистинското/иск
непосакувани да се постапи за да не се случи тоа. Откако сите групи ќе завршат, заеднички рено
последици се заклучува што треба да се направи за да се одолее на притисоците на пријателство и
групата пријателството
 Наставникот подготвува ситуации кои опишуваат несоодветно однесување со од корист,
кое се нанесува штета (пример: ставање сопка на дете кое паѓа и му се кршат
препознава
34
очилата, трескање врата кога друго дете се обидува да влезе, шутирање топка несоодветно
во прозорец, губење клуч од дома на друго дете и сл.). Учениците, поделени во однесување под
групи, влечат по една ситуација и ја анализираат, одговарајќи на прашањата: групен притисок
1) Кои се последиците од постапката?; 2) Дали штетата е направена намерно?; и непромислено
3) Како можело да се избегне штетата? и 4) Како може да се поправи однесување кое
нанесената штета? Потоа ја презентираат „својата“ ситуација и направената води до
непосакувани
анализа пред сите, по што се води дискусија за да се дојде до заклучок дека
последици,
непромислените постапки може да доведат до непосакувани последици
Непотизам, Наведува примери на 4  Учениците одговараат на прашања напишани на наставни листови Дигитални препознава
правилно, праведно и паметни уреди. непотизам,
мито и поврзани со реални ситуации (пример: Твојот другар сака да гледа подмитување и
корупција чесно однесување во
натпревар и не може да ја напише домашната. Ти нуди 50 денари за да Работни корупција во
(непотизам, конкретни ситуации дадени примери
од реалноста. му ја напишеш. Како ќе постапиш?; Сведок си на случка кога едно дете листови
(ситуации) и
подмитување, со топка крши прозорец на куќа. За тоа е обвинето друго дете кое подготвени од
наведува
мито, наставникот
Разликува непотизам случајно поминува. Детето кое го скрши прозорецот ти ја дава топката примери за
корупција, во дадени примери на само за да не ја кажеш вистината. Како ќе постапиш?; Твојот другар им
нивно
антикорупција). спречување,
ситуации. кажува на сите дека е болен, но тој останува да игра на игралиштето.
Ти дава чоколадо за да ја чуваш тајната. Како ќе постапиш?). 10 Потоа
Наведува примери на
ситуации од доброволно се јавуваат ученици кои ги читаат одговорите и се
реалноста во кои е дискутира за постапките во конкретните ситуации и се воведува
можно да се јави поимот подмитување (мито).
непотизам. (Да се  Наставникот подготвува незавршена приказна во која има индиции за
определи контекстот непотизам (на пример, како одреден ученик кој ги има сите петки се
– училиште и сл.)
подготвува да оди на натпревар во странство, но во последен момент
Препознава се одлучува наместо него да оди друг ученик којшто е роднина на
подмитување во директорот). Потоа наставникот ги дели учениците во групи и им дава
дадени ситуации. насоки да подготват можен крај на приказната. Притоа, половина од
групите нудат крај во кој, сепак, оди ученикот којшто бил првично
Наведува примери за планиран, а другата половина од групите нудат крај во кој оди
правилно
ученикот којшто е роднина на директорот. Учениците ги читаат
постапување во
ситуации, на пример, приказните и сите заедно дискутираат за непотизам – користење на
обид за подмитување. роднинските или пријателските врски за обезбедување незаслужени
придобивки и за начинот на спречување на таквата појава.
Го дефинира поимот  Наставникот подготвува текст во кој е прикажано едно дете како му
корупција со свои подарува скап подарок на друго дете. Потоа ги дели учениците во 6
зборови.
групи за да може да дискутираат за можните причини поради кои едно
Ги објаснува дете му подарува скап подарок на друго во една од следните
последиците од околности (по 2 групи работат на секоја околност): 1) кога го купило
корупцијата со свои подарокот од парите што ги заработило, помагајќи им на соседите, 2)
зборови.
35
кога го украло подарокот, 3) кога го купило од парите што родителите
Наведува предлози за му ги дале за да си купува појадок во текот на една недела. Во рамките
спречување на
на секоја околност едната група дискутира за ситуации кога детето
корупцијата опишана
во дадени примери. имало добра намера, а другата за ситуација кога сакало да извлече
некаква корист од тоа. На крајот сите групи ги презентираат своите
заклучоци и се води дискусија со сите за подмитување.
 Учениците разговараат за одговорноста на одредени професии (на
пример, наставник, полицаец, лекар, инспектор). Потоа наведуваат
хипотетички ситуации – што ќе се случи доколку некој од луѓето од
наведените професии не си ја извршува работата 11 чесно и одговорно
(на пример, наставникот добива скап подарок за да напише петка на
некој ученик, полицаецот зема пари од несовесен возач кој направил
престап за да не му напише казна, лекарот зема пари од сиромашни
луѓе за да ги лекува, инспекторот за животна средина зема пари од
директорот на фабриката која ја загадува локалната река итн.). Потоа
се воведува поимот корупција, се дискутира за штетноста од таквите
постапки и се наведуваат предлози како треба учениците да постапат
доколку самите се најдат во ситуација кога некој се обидува да ги
подмити. Тие треба да го одбијат тој кој се обидува да ги поткупи за да
не бидат корумпирани. Дискусијата се проширува на тоа: 1) како би
постапиле на местото на
полицаецот/наставникот/лекарот/инспекторот на кој му се нуди скап
подарок за да се постигне нешто и 2) како би требало луѓето да
постапат доколку имаат сознание дека некој нивен колега
полицаец/наставник/лекар/инспектор земал поткуп за да заврши
некому некоја работа.
Родови норми Препознава 2  Наставникот означува три агли во училницата со листови на кои пишува: „Се негативно ги
на однесување особини и согласувам“, „Не се согласувам“ и „Не можам да одлучам“. Потоа чита тврдења вреднува
кои одразуваат родови стереотипи (на пример, момчињата се силни, а родовите
(емпатија, однесувања што се девојчињата се слаби; девојчињата подобро лажат од момчињата; момчињата норми на
родови очекуваат од смеат да се тепаат, а девојчињата не смеат; девојчињата смеат да плачат, а однесување и
стереотипи и момчињата и момчињата не смеат). По секое тврдење учениците се распоредуваат во родово
предрасуди, девојчињата врз соодветниот агол и секој ученик одделно, наглас, дава објаснување зошто се базираното
позиционирал во конкретниот агол (наставникот внимава да не дојде до
родово основа на родово насилство,
меѓусебни препирки). Постапката се повторува по секое тврдење. На крајот се
базирано базирани норми. води дискусија околу тоа: 1) какво мислење доминира меѓу децата и
насилство). возрасните за да се заклучи дека повеќето очекуваат да постојат наведените
Ги вреднува родово разлики меѓу девојчињата и момчињата; 2) дали разликите меѓу момчињата и
базираните норми девојчињата наведени во тврдењата се вродени или се научени за да се
заклучи дека средината ги прави да бидат такви и 3) дали треба да се прават
на однесување како такви разлики во однесувањето на момчињата и девојчињата за да се заклучи
36
непосакувани (како дека она што е несоодветно однесување (како на пример, лажење, тепање) е
поддршка на несоодветно и за едните и за другите, а дека и едните и другите можат да
имаат исти особини (да се однесуваат како силни или слаби и да плачат ако им
родовите се плаче). На крајот се дискутира и за други разлики во однесувањето и во
стереотипи и особините на момчињата и девојчињата што ги наметнува средината.
предрасуди).  Наставникот подготвува кус опис на ситуација во која неколку момчиња
навредуваат девојче поради нејзиниот изглед (носи очила, не е убаво
облечена, подебелка е и сл.) и ситуацијата ја чита пред учениците. Најпрво
Ги објаснува
учениците наведуваат како се чувствува девојчето и како би се чувствувале тие
негативните на нејзино место. Потоа учениците се делат во групи. Еден дел од групите
последици од смислуваат како би постапиле со девојчето (што би направиле и што би ѝ
родово базираното кажале) за да покажат дека ја разбираат за да се чувствува подобро. Друг дел
насилство од групите смислуваат што би ја советувале да преземе за да не ѝ се повтори
истата ситуација во иднина (но без користење насилство). Трет дел од групите
(вербално и смислуваат други ситуации во кои момчиња се однесуваат насилнички кон
физичко). едно или повеќе девојчиња (на пример, ги удираат или тегнат за коса, ним или
на други им упатуваат навредливи пораки). Секоја група го глуми тоа што го
Го вреднува смислила (алтернатива е да го напише и прочита пред сите). На крајот се
дискутира за различните видови (вербално, физичко) родово базирано
родовото
насилство.
базираното
насилство како
несоодветно
37

Тема: 2 Средината во која живеам Вкупно часови: 26
Адаптирал:
Содржини (и Стандарди за Следење на
поими) оценување напредокот
Население Објаснува што значи  Учениците истражуваат на интернет (Google Translate) како се вика Дигитални ја опишува
(структура на полова, возрасна, добар ден на сите јазици кои ги зборуваат припадниците на различните паметни уреди.
половата,
население, пол, етничка и образовна етнички заедници во Република Северна Македонија. Учениците играат
структура на Работни возрасната,
возраст, улоги: врз основа на извлечено ливче на кое пишува конкретна етничка
листови образовната
населението. припадност (на пример, Македонец/Македонка, Албанец/Албанка итн.)
етничка подготвени од
еден ученик се поздравува со учениците околу него (им вика; ,,Добар наставникот и етничката
припадност, Интерпретира ден!“), користејќи го јазикот на таа етничка заедница. структура на
образование, графикони во кои е
графикон). претставена
населението
структурата на во
населението на ниво општината и
на општина и држава, во државата,
според различни
карактеристики (без 4
конкретни бројки).
Ги наведува
карактеристиките на
општината/населенот
о место според полот,
возраста,
образованието и
етничката припадност
на населението во
неа (на обопштено
ниво, без конкретни
бројки).
Општина на Наведува 5  Користејќи графикони, учениците ја анализираат структурата на ги препознава
карактеристики на населението на ниво на општина и на држава. симболите на
живеење општината општината, да
(општина, (местоположба на карта,  Наставникот подготвува сложувалки од слики со симболите на
ги наведува
градоначалник, кои населени места ги општината (знамето и грбот), а учениците, поделени во мали нејзините
симболи – опфаќа, кои јазици се групи, ја составуваат. карактеристик
зборуваат). (За  Учениците, поделени во групи, подготвуваат прашања во врска и, да
знаме, грб). учениците од скопските
38
општини важи следниот со тоа како општината се грижи за образованието, здравјето, објаснува како
стандард – ја животната средина, културата и спортот, за лицата со таа се грижи
наведуваат за сите
местоположбата на попреченост, за старите и за сиромашните жители. Потоа го
граѓани и да
нивната општина во посетуваат седиштето на општината и разговараат со опишува како
рамки на градот Скопје, градоначалникот и претставниците од општината за да добијат се избира
другите општините кои одговор на прашањата. Одговорите ги запишуваат и ги градоначални
го сочинуваат градот,
кои јазици се зборуваат
дискутираат во училница и подготвуваат предлози за кот,
во нивната општина и во подобрување на грижата на општината кои ги пишуваат во вид
другите општини во на барања до градоначалникот.
градот.)  Учениците, поделени во мали групи, изработуваат постери или
мултимедијални презентации за рекламни кампањи посветени
Ги препознава и
опишува симболите на на унапредување на животната средина во општината (за чист
општината (знаме, грб). воздух/вода, за селекција на отпад, за заштеда на електрична
енергија, за велосипедски патеки, за фрлање отпад на места
Го опишува начинот на наменети за тоа итн.)
избор на градоначалник.
 Учениците, поделени во групи, на интернет истражуваат
Наведува примери со податоци за карактеристиките на општината. Добиените
кои илустрира како податоци ги користат за да направат брошура за општината (со
општината во која живее графикони за структурата на населението, илустрации за
се грижи за природните богатства и културното наследство, текст за
образованието,
здравјето, животната застапените стопански дејности и заштитата на животната
средина, спортот и средина). Алтернатива е да подготват мултимедијална
културата и културното презентација.
наследство. 13  Учениците преку игра на улоги симулираат ситуација за избор на
Проценува колку
градоначалник, на пример, наставникот подготвува две програми
општината во која живее за кандидатите и список на гласачи од сите ученици во
е инклузивна за лицата паралелката. За време на часот учениците изработуваат
со попреченост и за гласачка кутија и гласачки ливчиња со фиктивни имиња на
лицата од ранливите кандидати за градоначалник. Ученици доброволци (едно машко
групи (стари лица и
сиромашни лица). и едно женско) влечат по една од програмите и ја читаат наглас
пред сите. Други тројца, во улога на избирачки одбор, го
Наведува примери од спроведуваат гласањето – сите ученици гласаат за оној
културно-историското кандидат/кандидатка чија програма ја сметаат за подобра. На
наследство на
општината (стари
крај се бројат гласовите и се води дискусија зошто победил
градби, предмети од конкретниот кандидат (врз основа на елементи од програмата).
минатото, културно-
историски споменици,
обичаи, народни носии).
Географска карта Ги одредува страните 8  Учениците ги одредуваат страните на светот на географска Дигитални ја определува
(населба, град, на светот на карта, го покажуваат своето место на живеење (село, град) и ја паметни уреди. местоположба
село, географска карта. та на своето
39
местоположба, одредуваат неговата местоположба во однос на околните места, Географска место на
географска Лоцира села, градови, планини и/или реки/езера. карта живеење на
карта, реки, планини, езера географска
картографски на географската карта Нема карта карта,
 Учениците ја лоцираат Република Северна Македонија и своето
знаци). на Република
место на живеење на Google Earth, Google Map или на друга Контурна карта
Северна Македонија
преку основни апликација.
Боички
картографски знаци.
 Учениците на нема карта на Република Северна Македонија го Работни
Го лоцира своето обележуваат своето место на живеење, ги означуваат околните листови
место на живеење на места, планините, реките и езерата во околината и ги бојат во подготвени од
картата на Република соодветна боја. наставникот
Северна Македонија
(печатена или
електронска).
На географска карта
идентификува
градови, села, реки и
планини во близина
на местото на
живеење, користејќи
ги основните
картографски знаци.
Ги опишува
местоположбата и
природните одлики
(планините/реките/езе
рата) во и околу
местото во кое живее.
Животна Именува и објаснува 9  Игра Погоди стопанска дејност. Учениците, седнати во круг, на Дигитални ги разликува
средина стопански дејности – челото имаат залепени ливчиња со називи на стопански паметни уреди. стопанските
земјоделство, дејности и да
Стопански дејности (по една дејност на секој ученик), при што ученикот не Работни
сточарство, ги поврзува со
дејности може да види која дејност ја „застапува“. Преку посредни да/не листови факторите
занаетчиство,
(земјоделство, прашања, (без директно прашање што ја именува дејноста) што подготвени од (климата,
трговија, рударство, наставникот
сточарство, индустрија, им ги поставува на другите ученици секој треба да открие која релјефот и
занаетчиство, угостителство, стопанска дејност ја „застапува“. природните
трговија,  Учениците, поделени во мали групи, пополнуваат Т-табела во ресурси) кои
туризам, шумарство,
придонесуваа
рударство, градежништво. која внесуваат една стопанска дејност (различна за различни
т за нивниот
индустрија, групи) и најмалку три фактора (поврзани со климата, релјефот и развој
угостителство, Ги идентификува и природните ресурси) од кои зависи развојот на таа дејност.
туризам, опишува стопанските Напишаното го презентираат пред другите и го лепат на разликува
40
шумарство, дејности во своето заеднички постер. одговорно од
градежништво). опкружување и во  Учениците, поделени во групи, изработуваат истражувачки неодговорно
државата. однесување
Природни проект за тоа како се загадува (или може да се загадува)
кон животната
ресурси, животната средина во нивната општина и нудат решенија како средина.
Ги поврзува
загадување, да се спречи загадувањето.
стопанските дејности
екологија, во своето  Учениците подготвуваат мали постери кои содржат: 1) развива
селекција на опкружување и во илустрација на неодговорно однесување кон животната средина еколошка
отпад, ставено во знак СТОП и 2) текстуална порака за заштита на свест и ќе се
државата со
грижи за
рециклирање. релјефот, климата и животната средина. Направените постери ги поставуваат во
заштитата на
природните ресурси. училишниот двор. животната
средина.
Наведува последици
по животната средина
од неодговорното
однесување на луѓето
при користење на
природните ресурси.
Наведува примери за
одговорно
однесување кон
животната средина со
кое се намалува
штетното влијание
врз неа.
Ги наведува и
опишува
придобивките од
собирањето,
издвојувањето,
повторната употреба
и преработката на
отпадните материјали
41

Тема: 3 Мојата држава Вкупно часови: 36
Адаптирал:
Следење
часови активности Средства на
Минатото на Наведува кога се 6  Учениците гледаат кратки видеоинсерти, илустрации и Дигитални ги наведува и
современата случило фотографии од историските настани важни за создавањето на паметни уреди. опишува
Илинденското важните
македонска современата македонска држава (оние кои се изучуваат). Илустрации
востание настани од
држава минатото кои
(Крушевската
(Илинденско  Учениците прават интервју со повозрасни личности, со фотографии се значајни за
република) и
востание, објаснува како тоа претходно подготвени прашања од страна на наставникот, за создавањето
Работни
Крушевска придонело/влијаело создавањето на независната држава Република Северна листови
на
република, Македонија. Потоа ги споделуваат одговорите со сите. современата
за создавањето на подготвени од
македонска
Крушевски современата наставникот
држава
манифест, македонска држава.  Учениците, поделени во мали групи, истражуваат за личности
НОБ, АСНОМ, кои придонеле за создавањето на современата македонска
референдум, 8 Наведува кога се држава, а потоа подготвуваат мултимедијална презентација во
Септември) случило Првото која претставуваат три од нив кои се припадници на различни
заседание на АСНОМ етнички заедници. Посебна група истражува за првиот
и како тоа придонело
претседател Киро Глигоров и за него подготвува
за создавањето на
современата мултимедијална презентација.
македонска држава.
Го објаснува
мултиетничкиот
карактер на
Прогласот на
Крушевската
Република/Крушевски
от манифест и на
решенијата на
АСНОМ.
Наведува најмалку
42
три значајни личности
од различни етнички
заедници кои
придонеле за
формирањето на
современата
Го наведува Денот на
независноста на
Република Северна
Македонија и
објаснува како дошло
до нејзино
осамостојување.
Го наведува името на
првиот претседател
на независната
Скопје – главен Ги опишува 6  Учениците креираат албум од фотографии (во хартиена или електронска Дигитални го
град карактеристиките на форма), проследени со кус текст, преку кој се презентира градот Скопје со паметни уреди. идентификува
главниот град на неговите значајни градби и културни знаменитости (Камениот мост, Скопското Скопје како
(солидарност, кале, Старата скопска чаршија, Старата железничка станица, Даут пашиниот фотографии
нашата држава главен град и
земјотрес, амам, Музејот на холокаустот, Музејот на современа уметност, театрите). ги опишува
(население, етничка
Камен мост, Работни неговите
структура, листови
Скопско кале, местоположба, реки,
 Наставникот организира квиз (со прашања со повеќечлен избор) за градот карактеристик
Скопје, за бројот на жители, етничката структура, местоположбата (Скопска подготвени од
Стара скопска планини, Скопска наставникот
и
Котлина, река Вардар, околни планини) и по одговарањето на секое прашање
чаршија, Стара Котлина). ги презентира точните одговори преку илустрации и/или графикони. Доколку е
железничка можно, квизот може да се реализира преку апликацијата mentimeter.com.
станица, Даут Го идентификува
пашин амам, Скопје како град на  Наставникот подготвува неколку текстови за различни периоди од животот на
музеј, театар). солидарноста и како Мајка Тереза и за незјината хуманост. Учениците, поделени во групи, влечат по
роден град на Мајка еден од текстовите и откако ќе го проучат од него ги избираат
најкарактеристичните пасуси и/или цитати и ги подготвуваат за заеднички
Тереза.
постер. Постерот е продукт на работата на сите групи и откако ќе биде готов
учениците го презентираат пред целата паралелка.
Именува значајни
градби и културни  Наставникот го презентира документарниот филм за скопскиот земјотрес по
знаменитости што организира дискусија со учениците за катастрофалните последици од
лоцирани во главниот земјотресот и за тоа како Скопје станал град на солидарноста. Во дискусијата
град (Камен мост, посебно се обрнува внимание на поимот солидарност.
Скопско кале, Стара
скопска чаршија,
Стара железничка
43
станица, Даут пашин
амам, Скупи) и ги
наведува основните
карактеристики по кои
се препознатливи.
Го препознава Скопје
како седиште на
државните
институции.
Државни Ги наведува Владата, 10  Учениците „учествуваат“ во виртуелна посета на Собранието на Дигитални прави разлика
институции и Собранието и Република Северна Македонија преку веб-страницата на институцијата паметни уреди. меѓу
претседателот на и дискутираат за улогата на пратениците и надлежностите на најзначајните
симболи Работни
државата како институцијата. државни
(Влада на листови институции
најзначајни државни
Република подготвени од
институции.  Учениците го споредуваат изборот на пратениците во Собранието со наставникот
Северна изборот на ученичките тела во училиштето и ги бараат сличностите во
Македонија, Објаснува како процедурите и улогата на избраните претставници на народот, односно
Собрание на граѓаните ги бираат на учениците.
Република пратениците во
Северна Собранието за да ги  Наставникот подготвува ливчиња со членови од Уставот на Република
Македонија, застапуваат нивните Северна Македонија во кои се наведени гарантираните права на
претседател на интереси. образование, здравствена заштита и заштита на животната средина.
Република Секоја група ученици влече по едно ливче (за еден член) и смислува
Северна Го препознава ситуации од реалноста преку кои се гледа како Владата и другите
Собранието како институции во државата се грижат за обезбедување на овие права.
Македонија,
институција во која се
Устав на носи Уставот и сите
Република закони на државата.
Северна
Македонија, Го препознава
закон, знаме на Уставот како највисок
Република акт со кој се утврдени
Северна правата на граѓаните.
Македонија, грб
на Република Ја препознава
Владата како
Северна
институција која е
Македонија, одговорна за
химна на функционирање на
Република државата во сферите:
Северна образование,
Македонија). здравство,
стопанство,
44
безбедност и
меѓународна
соработка.
Ја препознава
улогата на
претседателот како
шеф на државата и
врховен командант на
воените сили.
Ги препознава и
опишува државните
симболи на
Македонија (знамето,
грбот и химната).
Мултикултурни Ги набројува 7  Учениците, поделени во шест групи, подготвуваат мултимедијална Дигитални го објаснува
от и етничките заедници презентација на следните теми (по две групи за иста тема): 1) Етничките паметни уреди. мултикултурн
кои живеат во нашата заедници во Република Северна Македонија и јазикот кои го зборуваат; 2) иот/мултиетни
мултиетничкиот Најзастапените религии во Република Северна Македонија и верските објекти; Работни
држава и го наведува чкиот и
карактер на 3) Празнувањето Бајрам, Божиќ и Велигден. Во рамките на секоја тема едната листови граѓанскиот
јазикот на кој
државата група работи на пронаоѓање на сличностите, а другата на разликите. Потоа подготвени од карактер на
зборуваат. секоја група го презентира сработеното пред паралелката. На крајот се води наставникот
(култура, државата.
дискусија за да се заклучи дека сличностите треба да се нагласуваат, а
етничка група, Ги препознава разликите да се почитуваат. Притоа, наставникот нагласува дека има граѓани
мултикултура, празниците во Република Северна Македонија кои не припаѓаат на ниту една религија и
Св. Кирил и карактеристични за дека таквата нивна определба треба да се почитува. Активноста може да се
Методиј, Ден на етничките заедници реализира на два последователни наставни часа.
албанската во државата кои се  Учениците влечат ливчиња на кои се напишани етничките заедници во
поврзани со нивниот Република Северна Македонија, врз основа на што се групираат во групи.
азбука, Ден на Секоја група истражува за традиционалната храна на етничката заедница што
наставата на културен идентитет и
ѝ се паднала и подготвува кус текст проследен со илустрации што ги става на
турски јазик, го наведува нивното
слајд од мултимедијална презентација. Потоа наставникот ги обединува
значење.
Национален слајдовите во заедничка презентација која се прикажува пред сите ученици во
ден на Власите, паралелката. Врз основа на презентацијата се води дискусија преку која се
Ги наведува констатираат сличностите во традиционалната храна на сите етнички
Свети Сава, најзастапените заедници. Активноста може да се реализира на два последователни наставни
Меѓународен религии во Република часа.
ден на Ромите, Северна Македонија  Учениците влечат ливчиња на кои се напишани етничките заедници во
Меѓународен и прави разлика меѓу Република Северна Македонија, врз основа на што се групираат во групи.
ден на верските објекти на Секоја група истражува за народната музика, народните игри и
традиционалната носија на етничката заедница што ѝ се паднала и подготвува
Бошњаците). секоја религија.
кус текст проследен со илустрации што го става на слајд од мултимедијална
презентација. Потоа наставникот ги обединува слајдовите во заедничка
Ги препознава презентација, која се прикажува пред сите ученици во паралелката. Активноста
Бајрам, Божиќ и може да се реализира на два последователни наставни часа.
45
Велигден како верски  Наставникот подготвува календар со сите празници во Република Северна
празници и ги Македонија. Учениците ги издвојуваат празниците кои ги празнуваат само
опишува обичаите припадниците на одделните етнички заедници во Република Северна
карактеристични за Македонија, а се поврзани со нивната култура (Св. Кирил и Методиј, Ден на
албанската азбука, Ден на наставата на турски јазик, Национален ден на
нивното празнување.
Власите, Свети Сава, Меѓународен ден на Ромите, Меѓународен ден на
Бошњаците). Откако наставникот ќе го презентира значењето на секој празник,
Препознава дека има учениците преку заедничка дискусија ги констатираат сличностите во поводите
граѓани кои не за празнување на празникот на својата етничка заедница и празниците на
припаѓаат на ниту другите етнички заедници.
една религија.
Ги препознава
основните елементи
на културата: јазикот,
обичаите,
традицијата, храната,
фолклорот.
традиционалните
јадења и десерти
карактеристични за
различните култури
во државата и ги
опишува сличностите
меѓу нив.
народните песни, ора
и носии
карактеристични за
етничките заедници
во државата и ги
опишува сличностите
меѓу нив.
меѓусебното влијание
на културите на
различните етнички
заедници кои живеат
заедно
46
сличностите и
разликите во
елементите на
сопствената култура и
културите на другите
етнички заедници во
Македонија.
мултикултурното
општество како
заедница на луѓе од
различни култури кои
живеат во иста
држава, кои
меѓусебно се
почитуваат и
соработуваат за
остварување на
заеднички цели.
Граѓанскиот Ја објаснува 7  Учениците гледаат епизода од детска серија (на пример, „Наше Дигитални почитување за
карактер на Република Северна маало“) со цел да се дискутираат предностите од дружењето на деца паметни уреди. различните
Македонија како од различни етнички заедници. етнички
државата Работни
заедничка држава на  Наставникот подготвува неколку ситуации (илустрации и/или текстови) заедници кои
(граѓанска листови живеат во
сите граѓани кои во кои се прикажани: 1) ученик/ученичка во количка кој/која не може да
организација, подготвени од Република
живеат во неа, без оди на училиште затоа што нема пристапна рампа во училиштето и наставникот
волонтерство, оглед на нивната има многу препреки (како, на пример, скали, прагови) на патот до Северна
еднаквост, етничка припадност. училницата; 2) ученик кој се плаши да се пожали на директорот за Македонија,
слобода на неправедниот третман на наставникот кој му ставил единица затоа што
идентитет на
говор, право на Ја објаснува улогата не ја истригол косата; 3) ученик/ученичка кој/која не може да оди на
граѓанин на
избор). на државата да се екскурзија затоа што родителите не можат да платат, 4) ученичка која Република
грижи за остварување не ја примаат во фудбалскиот тим затоа што е женско, иако многу Северна
на правата на добро игра фудбал. Учениците ги анализираат овие ситуации со цел да Македонија.
образование, откријат како се загрозени активното учество, еднаквоста, слободата на
здравствена заштита, говор и правото на избор на учениците во дадените ситуации и
безбедност и чиста наведуваат аналогни примери на слични загрозувања на истите права
средина за живеење кај граѓаните на ниво на држава. Исто така, од учениците се бара да
на сите нејзини понудат решенија за тоа како учениците, односно граѓаните, може да
граѓани. придонесат за надминување на таквите ситуации во реалноста.
 Учениците, поделени во групи, симулираат ситуација на формирање
Го објаснува здружение на граѓани кое ќе се бори за воведување здрава исхрана во
граѓанскиот карактер училиштата, главно ориентирана на овошки, зеленчуци, житарки со
на државата млеко/јогурт и негазирани сокови без шеќери и додатоци. Притоа,
47
определен со секоја група подготвува план за дејствување (обезбедување услови во
активното учество на училиштето, водење кампањи, привлекување инвеститори и сл.), кој го
граѓаните, еднаквоста презентира пред другите во паралелката. На крајот се дискутира за
на сите граѓани, придобивките од заедничкото дејствување за постигнување на целта.
слободата на говор и
правото на избор.
Го објаснува правото
на сите граѓани да се
здружуваат во
граѓански
организации и да
преземаат
волонтерски
активности за
заштита на различни
интереси и
задоволување на
различни потреби
48
Наставен предмет Природни науки
Теми / подрачја во наставната програма 1. Физички карактеристики на земјата

2. Особини на животните и растенијата
и нивна поделба
3. Агрегатни состојби на материјата и
промени на агрегатните состојби
4. Звуци
5. Магнети и електрицитет
49
Наставен предмет Природни науки за IV (четврто) одделение Учебна: 2023/2024 година

Тема: 1 ФИЗИЧКИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА ЗЕМЈАТА Вкупно часови: 20
Следење на
Содржини (и поими) Стандарди за оценување часови Активности Средства
Форма на Земјата Ја опишува формата на  Наставникот, користејќи визуелна презентација, прво го Географска ја опишува
(Земја, планета, Земјата. прикажува сфаќањето за Земјата како рамна плоча во карта на формата на
минатото, а потоа ја прикажува вистинската форма на светот, глобус, Земјата и
топчеста форма, нема карта на нејзините
космонаут, Земјата преку патувањето на Фернандо Магелан и
светот. обвивки/сфер
вселенскиот лет на Јуриј Гагарин. Потоа учениците
морепловец). Наведува што мислеле 2 и и да ги
дискутираат зошто старите народи мислеле дека Земјата поврзува со
луѓето во минатото за е рамна и како е докажано дека таа има топчеста форма. природните
формата на Земјата и Илустриран
 Учениците изработуваат модел на планетата Земја од појави и
материјал за
зошто го мислеле тоа. различен материјал (пластелин, хартија во боја, животот на
формата на
глинамол и сл.). Земјата
Земјата,
Земјини обвивки Ги именува Земјините 3  Наставникот, користејќи визуелна презентација за Флипчарт

(сфери) (Земјини обвивки/сфери. Земјините обвивки/сфери, води дискусија со сите (мала
ученици за карактеристиките на Земјините пренослива
обвивки/сфери, табла на која
камена обвивки/сфери и нивното значење за постоењето живот
може да се
на Земјата.
обвивка/литосфера, Ги објаснува црта и
водена пишува),
карактеристиките на секоја  Учениците, поделени во мали групи, преку илустриран хамер,
обвивка/хидросфера, Земјина обвивка/сфера. материјал ги идентификуваат и именуваат обвивките на маркери,
воздушна Земјата. компјутер,
обвивка/атмосфера, проектор.
растителен и Ги поврзува природните  Учениците, поделени во мали групи/парови, анализираат
животински појави (земјотреси,
илустриран материјал со природни појави и истите ги
свет/биосфера, поврзуваат со различните Земјини обвивки (карпи – Илустриран
вулкани, реки, езера, материјал за
подземна вода, литосфера, врнежи – атмосфера, река – хидросфера,
врнежи) со Земјините растение/животно – биосфера). Земјини
извор, река, езеро, обвивки/сфери. обвивки/сфери.
50
море, природни
појави, земјотреси,
Ги поврзува
вулкани, облаци,
врнежи, дожд, снег,
Земјините обвивки/сфери
град)
со постоењето живот на
планетата Земја.
Континенти и океани Ги објаснува  Наставникот ја демонстрира на географска карта ги именува и

(копнени и водни карактеристиките на разместеноста на континентите и океаните и води разликува
континентите
површини на Земјата, поимите континент и океан дискусија со учениците за нивната географска и океаните и
континент, Азија, и прави врска меѓу нив. положба со помош на страните на светот. да ги
Африка, Северна покажува на
Америка, Јужна  Учениците самостојно пополнуваат неми карти на географска
карта и
Америка, Антарктик, Ги наведува континентите тој начин што прво ги именуваат континентите и глобус,
Европа, Австралија и океаните. океаните и ги обојуваат во различни бои.
со Океанија, океан,
Тихи Океан 3  Учениците, поделени во мали групи, интерактивно
(Пацифик), Атлантски Ја покажува разместеноста одговараат на квиз прашања со илустрации со цел
Океан, Индиски на континентите и да научат да ги идентификуваат 8 и именуваат
Океан, Северен океаните на географска континентите и океаните.
Леден Океан, глобус, карта и глобус.
географска карта,
исток, запад, север,
југ, нема карта).
Ги покажува страните на
светот на географска
карта.
Релјеф (релјеф, Препознава основни 4  Наставникот со помош на визуелна презентација и Пластелин, ги разликува
надморска височина, форми на релјефот во преку дискусија им помага на учениците да сфатат хартија во боја, основните
глинамол, релјефни
планина, рид, околината. што е надморска височина, што е релјеф и кои се водени/темпер форми на
рамница). основните релјефни форми на Земјата. ни боици, Земјата и да
 Учениците пополнуваат работен лист во кој дрвени боици, ги препознава
фломастери,
51
Ги набројува основните препознаваат и именуваат различни релјефни лепило, на карта,
релјефни форми на форми на Земјата и ги поврзуваат со надморската ножици,
брашно, вода,
Земјата. височина. сол.
 Учениците го набљудуваат релјефот во блиската
околина и идентификуваат различни релјефни
Ја согледува врската меѓу форми. Илустриран
надморската височина и  Учениците, поделени во мали групи/парови, материјал за
изработуваат модел на релјефна форма (рамница, релјеф и
различните релјефни
релјефни
форми. планина) со помош на тесто/глинамол и го бојат со
форми,
соодветни бои, во зависност од надморската
височина (пониските делови со зеленкасто-
Ја согледува врската меѓу жолтеникава боја, а повисоките делови со нијанси
типовите релјеф и боите на кафеава боја).
на картата
Временски услови и Именува и разликува видови 4  Наставникот со помош на визуелна презентација води дискусија ..... прави
клима (време, клима, временски услови: сончево, со учениците за временските услови и климата. разлика меѓу
облачно, дождливо, снежно,  Учениците, поделени во мали групи/парови, на работен лист време и
сончево, облачно,
магловито, ветровито. препознаваат, именуваат и поврзуваат различни видови Илустриран клима,
дождливо, снежно, временски услови. материјал за
магловито,  Учениците, поделени во мали групи, под менторство на време, разликува
ветровито, облаци, наставникот изработуваат илустрација/презентација за водниот метеоролошки видови
врнежи, дожд, снег, Прави разлика меѓу циклус, т.е. кружењето на водата во природата, па ја инструменти,
временски услови и клима. презентираат изработката. време и
град, роса, слана,
 Учениците, поделени во мали групи, спроведуваат
иње, магла, ветер, истражување за промената на временските услови во текот на именува и
темепература, една недела (пример: промена на температурата на воздухот, препознава
Ги идентификува основните основни
надморска височина, појава на врнежи, појава на облаци и појава на ветер) со помош
елементи на климата на метеоролошки инструменти и ги претставуваат резултатите метеоролош
воден циклус,
(просечна температура, на различни начини (табеларно, графички). ки
метеоролошки количина на врнежи, правец и  Учениците, врз основа на податоците од временската прогноза инструменти
инструменти, брзина на дување на ветер) и за нивното место на живеење, дискутираат за промената на
термометар, факторите кои ја временските услови. Потоа ја споредуваат со временската
дождомер, ветроказ). определуваат (надморска прогноза за некое место покрај море и со некое место кое се
височина, близина на море). наоѓа на повисока/пониска надморска височина.
 Учениците користат податоци од интернет за временските
услови во последните три години за еден град кој се наоѓа на
север и еден град кој се наоѓа на југ на Земјината топка, па ги
Го интерпретира водниот споредуваат елементите на нивната клима и ги наведуваат
циклус, т.е. кружењето на факторите кои придонесуваат за разликите.
водата во природата.
52
Именува и препознава
метеоролошки инструменти и
ја објаснува нивната примена.
Природни богатства и Го објаснува значењето на  Наставникот со помош на визуелна презентација ... го објаснува
нивна заштита природните богатства и нивната води дискусија со учениците за значењето на значењето и
употреба. примената
(природни богатства, природните богатства и нивната примена.
воздух, вода, почви, Илустриран на
материјал за природните
шуми, рудни Набројува природни богатства  Учениците, поделени во мали групи, истражуваат природни богатства и
богатства, јаглен, (воздух, вода, почви, шуми, примери за необновливи и обновливи извори на богатства, мерките за
нафта, рудни богатства). енергија на интернет и ги презентираат заклучоците необновливи и нивна
природен/земен гас, за заштита на природните богатства. обновливи
заштита.
извори на
сонце, вода, ветер,
енергија.
необновливи извори Прави разлика меѓу необновливи  Учениците, поделени во мали групи, изработуваат
извори на енергија (јаглен,
на енергија, 2 постери со мерки за заштита на природните
нафта, природен/земен гас) и
обновливи извори на обновливи извори на енергија богатства
енергија, (сонце, вода, ветер).
рециклирање).
Наведува мерки за заштита на

природните богатства (филтри
на оџаците од фабриките,
прочистување на отпадните
води, пошумување, користење на
обновливи извори на енергија,
селекција и преработка на
отпад/рециклирање).
Тематско повторување и проверување: 2 часа

Тема: 2 ОСОБИНИ НА ЖИВОТНИТЕ И РАСТЕНИЈАТА И НИВНА ПОДЕЛБА Вкупно часови: 18
53
Следење на
Особини на животните и Ги опишува особините на 14 Учениците преку визуелна презентација дискутираат за Илустриран -усни
растенијата (дишење, животните и растенијата како животните процеси на живите организми (примери за материјал за одговори на
дишење кај копнени што се: дишење, движење, животни и растенија кои се хранат, движат, дишат, кои се формата на прашања во
животни, дишење кај исхрана, осетливост, осетливи на дразби, се размножуваат, растат и се Земјата, дискусија
водни животни, бели размножување и растење. развиваат). фотографии,
дробови, жабри, Прави разлика меѓу начинот пластелин, -придонес во
движење, нозе, перки, на дишење кај копнените и Учениците со помош на наставната техника Умна мапа го хартија, групните
крила, исхрана, водните животни и ги илустрираат начинот на дишење кај некои копнени и водни активности
глинамол...
тревојади, месојади, опишува нивните органи за животни и дискутираат за нивните органи за дишење.
сештојади, осетливост, дишење (на пример, бели -придонес во
сетила, размножување, дробови, жабри). Учениците преку визуелна презентација дискутираат за изведување
јајца, живи младенчиња, Го објаснува движењето кај движењето кај некои животни, за нивните органи за на
семе, опрашување, животните и прави споредба движење и начинот на кој се движат (пример: ајкулата се заклучоци
оплодување, на органите за движење движи со пливање, а органи за движење се перките).
расејување на семето и (нозе, перки, крила) и начинот Учениците, поделени во мали групи, прават експеримент за -одговори на
'ртење). на кој се движат (одење, движењето на растенијата кон светлината (пораснато квиз
трчање, пливање, летање, растение од грав ставаат во затворена кутија со отвор на
влечење по земја и др.). едниот крај или засадено и пораснато гравче го ставаат
Го воочува движењето на
подалеку од прозорецот), дискутираат и донесуваат
растенијата под дејство на
изложеност на светлина. заклучок за влијанието на светлината врз движењето на
Споредува начин на исхрана растенијата. Учениците преку визуелна презентација го
кај растенијата (сами дискутираат движењето на сончогледот во однос на
создаваат храна) и животните светлината.
(користат готова храна).
Учениците преку илустриран работен лист ги
Прави разлика меѓу начинот
на исхрана кај тревојадните, определуваат начините на исхрана кај некои претставници
месојадните и сештојадните на растенијата и животните (сами создаваат храна или
животни. користат готова храна) и ги групираат животните на
Препознава сетила кај тревојади, месојади и сештојади.
’рбетните животни и ги
поврзува со адекватни Учениците преку илустриран работен лист препознаваат
дразби кои се поизразени кај сетила кај животните и ги поврзуваат со адекватни дразби
одредени претставници (куче, кои се поизразени кај некои животни (на пример, сетило за
був – слух; лилјак, поларна слух кај куче, був и сл.; сетило за мирис кај лилјак, поларна
мечка – мирис; орел, мачка – мечка и сл.; сетило за вид кај орел, мачка и сл.; сетило за
вид; глушец, сом – вкус; крт, вкус кај глушец, сом и сл.; сетило за допир кај крт, крокодил
крокодил – допир). и сл.).
Идентификува и објаснува
Учениците изработуваат 3Д-модел (од
54
осетливост кај растенијата пластелин/рециклирани материјали) или сложувалка за
под дејство на изложеност на развој на пеперутка (јајце, ларва, гасеница, пеперутка) и
светлината како дразба. за развој на жаба (јајце, полноглавец, жаба со опашка,
Го опишува размножувањето возрасна жаба). Учениците дискутираат за осетливоста на
и развојот кај некои животни, растенијата под дејство на светлината и прават
при што споредува поврзување со експериментот за движење на растението
размножување преку јајца
кон светлината (на пример, движењето на сончогледот во
(кокошка, жаба, пеперутка и
однос на светлината).
сл.) и размножување со
раѓање на живи младенчиња Учениците, поделени во мали групи, засадуваат семки од
(јагне, куче, мачка и сл). различни растенија и водат дневник за промените кои ги
Го опишува размножувањето
забележуваат во текот на никнувањето, растењето и
и развојот кај растенијата од
развојот на новите растенија.
семе до растение.
Објаснува дека цветните Учениците преку илустриран работен лист објаснуваат за
растенија имаат животен животниот циклус на цветните растенија (на пример,
циклус кој вклучува јаболкница), при што ги вклучуваат процесите опрашување,
опрашување, оплодување,
оплодување, создавање семе, расејување на семето и
создавање семе, расејување
'ртење.
на семето и 'ртење.
Поделба на животните и Прави разлика меѓу 4 Учениците преку визуелна презентација Илустриран -усни одговори на прашања
растенијата безрбетници и 'рбетници и дискутираат и споредуваат материјала за во дискусија
(безрбетници, опишува надворешни карактеристики на 'рбетни животни и
'рбетници, риби, карактеристики на некои опишуваат видови риби (пастрмка, крап, -придонес во групните
водоземци, влекачи, нивни претставници. ајкула), водоземци (жаба, дождовник), активности
птици, цицачи, влекачи (гуштер, желка, крокодил, -придонес во изведување на
бессемени растенија, Го опишува однесувањето на змија), птици (ној, пингвин, орел) и
некои животни во однос на заклучоци
семени растенија). цицачи (мачка, куче, кенгур, лав, слон,
одредена заедничка особина делфин, лилјак, шимпанзо, човек). -одговори на квиз
(пример: пеперутка, орел,
Учениците креираат збирка на
лилјак – сите имаат крила, но
фотографии во апликација по избор (на
спаѓаат во различни групи пример, wakelet) со претставници на
животни). Групира безрбетните, односно 'рбетните
претставници од безрбетни животни. Учениците изработуваат
(инсекти) и 'рбетни животни клучеви за идентификација (дихотомни
(риби, водоземци, влекачи, клучеви) за групирање на бессемените
птици и цицачи) и ги опишува (мов и папрат) и семенитерастенија
нивните главни надворешни (грав, грашок, леќа, бор, даб, бука и
карактеристики. Наведува сл.).
примери и споредува
Учениците користат апликација за
надворешни карактеристики
виртуелен хербариум и креираат збирка
на безрбетни животни
на познати растенија (на пример, мов,
55
(пример: пеперутка, пајак, папрат, бела рада, бор, даб, бука и сл.).
мајски бумбар, пчела, мува, Учениците користат мобилна
црви, морска ѕвезда, полжав). апликација за идентификување на
растенијата и со помош на апликацијата
Наведува примери на 'рбетни
ги препознаваат и именуваат семените
животни и опишува видови
и бессемените растенија во блиското
риби (пастрмка, крап, ајкула),
опкружување или училишниот двор
водоземци (жаба,
(мов, папрат, бела рада, бор, даб, бука
дождовник), влекачи (гуштер,
и сл.).
желка, крокодил, змија),
птици (ној, пингвин, орел) и
цицачи (мачка, куче, кенгур,
лав, слон, делфин, лилјак,
шимпанзо, човек).
Прави поделба на
растенијата на бессемени
(мов и папрат) и семени
растенија (грав, грашок, леќа,
бор, даб, бука и сл.) и
идентификува разлики меѓу
нив.
Оценување на наученото - Тематско повторување – 3 час

АГРЕГАТНИ СОСТOЈБИ НА МАТЕРИЈАТА И ПРОМЕНИ
Тема: 3 Вкупно часови: 14
НА АГРЕГАТНИТЕ СОСТОЈБИ
56
Следење на
Агрегатни состојби Прави разлика меѓу 3 Дискусија со сите ученици за агрегатните состојби Илустриран -усни
материјал . одговори на
на материјата цврста, течна и гасовитa на материите (цврста, течна и гасовита) преку прашања во
(материја, агрегатна состојба. илустрација на конкретни примери. дискусија
супстанција, Избор на -придонес во
агрегатна состојба, предмети што групните
цврста агрегатна Учениците класифицираат различни ке активности
состојба, течна предмети/материјали/супстанции според нивната претставуваат
течни материи, -придонес во
агрегатна состојба, Класифицира различни агрегатна состојба. цврсти и изведување
гасовита агрегатна предмети/материјали/су гасовити. на заклучоци
состoјба, цврста пстанции според -одговори на
материја, течност, нивната агрегатна квиз
гас). состојба. Шише шолно
Учениците набљудуваат различни цврсти материи, со вода.
течности и гасови и дискутираат за
карактеристиките на секоја од трите агрегатни
Објаснува дека при состојби.
Шише полно со Знае дека
песок. материјата
одредени услови може да биде
супстанциите може да во цврста,
течна или
постојат како цврста Шише полно со гасовита
материја, како течност воздух состојба.
или како гас.
Карактеристики на Ги опишува 2 Наставникот со помош на визуелна презентација ја Илустриран -усни

материјала одговори на
цврстите материи, карактеристиките илустрира врската меѓу карактеристиките на прашања во
течностите и (форма и волумен) агрегатните состојби на материите и начинот на кој дискусија
гасовите (честички, својствени на секоја од се распоредени/се движат честичките од кои се
-придонес во
форма, волумен). агрегатните состојби. состојат и нивните меѓусебни растојанија. групните
активности
Ги поврзува Учениците преку игра го демонстрираат -придонес во

распоредот на честичките во различните агрегатни изведување
57
агрегатните состојби на состојби (пример: цврста – збиени еден до друг, на заклучоци
материите со начинот на течна – фатени за раце на растојание, гасовита – -одговори на
кој се распоредени/се оддалечени еден од друг без да се држат за раце). квиз
движат честичките од -Ги поврзува
кои се состојат и доказите со
научното
нивните меѓусебни знаење и
растојанија. разбирање во
одредени
контексти
Топење и мрзнење. Објаснува што се 1 Дискусија со сите ученици за промените на Илустриран -усни
материјал одговори на
случува со агрегатната агрегатните состојби на материите: топење, прашања во
состојба на мрзнење, испарување, кондензација. дискусија
супстанциите кога се Карти со слики -придонес во
загреваат или ладат. групните
Испарување и Дефинира топење, 4 Наставникот со помош на визуелна презентација Визуелна
презентација -придонес во
кондензација мрзнење, испарување и ги илустрира промените на агрегатните состојби на (ИКТИ) изведување
(промена на кондензација и прави материите преку прикажување/претставување на на заклучоци
агрегатната разлика меѓу нив, притоа промените на движењето и растојанијата меѓу
-одговори на
состојба, топење, користејќи примери од честичките од кои се состојат материите. Наставен лист.
квиз
мрзнење, вриење, опкружувањето.
испарување,
кондензација, Наведува дека
топлина, супстанциите имаат Учениците, поделени во мали групи, изведуваат
температура, одредена температура експерименти со кои го демонстрираат процесот
термометар, на топење и одредена на топење/мрзнење на одредени материи од
температура на температура на вриење. секојдневниот живот (на пример: чоколадо/стопено
топење, чоколадо, путер/стопен путер, мраз/вода и сл.) со
температура на нивно загревање/ладење на безбедна
мрзнење, Прави разлика меѓу температура (на пример, температура од 40 oC).
температура на пренесување топлина и Учениците, поделени во мали групи, кажуваат
вриење). мерење температура. примери за испарување и кондензација од
сопственото опкружување и истите ги
презентираат.
Ги опишува и објаснува
Учениците, поделени во мали групи, изведуваат
58
процесите на топење и експерименти со кои го демонстрираат влијанието Најразлични
материјали,
мрзнење, односно на на факторите врз брзината на испарување на вклучително
испарување и водата, алкохолот и/или ацетонот, па ги некои што ќе се
стопат (на пр.
кондензација како претставуваат резултатите на различни начини мраз, шеќер
спротивни процеси. (табеларно, графички) и изведуваат заклучоци. чоколада, сол,
путер, мрсна
Го демонстрира боица)
процесот на
топење/мрзнење на
одредени материи од
опкружувањето. ЛЦД проектор
Смарт табла
Ги наведува и објаснува
факторите кои влијаат
врз брзината на
испарувањето (топлина,
допирна површина,
струење на воздух).
Го демонстрира
влијанието на факторите
врз брзината на
испарувањето и ги
претставува резултатите
на различни начини
(табеларно, графички).
59
Ацетон,
алкохол
Агрегатни состојби Разликува агрегатни 1 Наставникот демонстрира експерименти за вриење Чајник -усни
(електричен одговори на
на водата. состојби на водата и ги на водата и нејзината кондензација. прашања во
наведува условите при дискусија
кои водата ја менува -придонес во
агрегатната состојба. групните
Кружење на водата Наведува дека 1 Наставникот демонстрира експерименти за ледени коцки
во природата температурата на определување/мерење на температурата на -придонес во
топење на мразот е топење на мразот, односно мрзнење на водата, сол изведување
(мраз, вода, водна еднаква со како и определување/мерење на температурата на
пареа, воден температурата на вриење на водата. -одговори на
циклус). мрзнење на водата. термометри квиз
Учениците, поделени во мали групи, под

Го интерпретира менторство на наставникот изработуваат
водниот циклус, т.е. илустрација/презентација за водниот циклус, т.е.
кружењето на водата во кружењето на водата во природата, па
природата. изработката ја презентираат.
Оценување на наученото - Тематско повторување – 1 час
60
61

Тема: 4 ЗВУЦИ Вкупно часови: 8
Следење на
Извори на звоци Наведува –именува 1 Учениците, поделени во мали групи/парови, Музички -усни
инструменти, одговори на
примери на звучни создаваат звуци, користејќи метални/стаклени вода ,стапче за прашања во
извори. чаши/шишиња наполнети со вода до различни удирање,кеси, дискусија
нивоа и стапче за удирање на истите, линијар, линијар, звучна
виљушка, ориз -придонес во
звучна виљушка, ориз врз тапан и сл., а потоа тапан и групните
Го објаснува дискутираат дека звуците се создаваат со наставни активности
создавањето на звуци осцилирање/треперење на предметите, воздухот и листови за
бележење на
од различни извори на материјалите звуците-
звук. изворот
квиз
Создавањето на Ги именува звукот како 1 Наставникот, користејќи визуелна презентација за Илустриран

материјала и
звукот како резултат природна појава. звуците во природата и нивно препознавање презентација Го опишува
на осцилирањето на за за извори на материјалот
звук-звучни од кој
различни извори Учениците, поделени во мали групи, преку излегува звук
тела
Го препознава звукот илустриран материјал ги идентификуваат и
како енергија што се именуваат изворите на звук во природата
пренесува до нашето
уво Создава илустрација за случнатите звуци на што
го асоцираат тие
62
Ги поврзува природните
звуци со добиените
звуци од различни тела.
Јачина на звук- -Објаснува дека има јаки 1 Наставникот со помош на визуелна презентација Наставен лист -усни
за мерење на одговори на
мерење и слаби звуци. пушта различни звуци, а учениците даваат
јачината на прашања во
.Објаснува дека звукот и претпоставки за јачината на звуците изразена во звукот,инстру дискусија
неговата јачуна можат децибели. мент-
гитара,метало -придонес во
да се измерат-се фон- групните
мерливи Кој звук е најсилен-најслаб-тивок-гласен? (еластичен активности
линијар)
Го препознава звукот Учениците користат звучен извор –инструмент- звуци на ЦД, изведување
како вид енергија која гитара, металофон (еластичен линијар), го
набљудуваат осцилирањето/треперењето, го
доаѓа/потекнува од тело
слушаат звукот и ја дискутираат поврзаноста меѓу
кое осцилира/трепери, енергијата на движење на линијарот и енергијата
-Ги именува
разликите за
а ја слушаме со на звукот. (https://bit.ly/3t1ev84) јачина на
сетилото за слух. звукот на
различните
звучни извори
и тела
Материјали кои Разликува материјали 1 Наставникот со помош на визуелна презентација и Презентација, -усни
различни одговори на
спроведуваат звуци кои пренесуваат звук . преку дискусија им помага на учениците да сфатат видови на прашања во
Или кои го спречуваат кои материјали пренесуваат звук материјали: дискусија
пренесувањето дрво,
пластрика, -придонес во
Наставникот преку изведување експерименти ластик, вода, групните
Именува материјали кои заедно со учениците определуваат кои материјали гитара, хартија, активности
пренесуваат звук се најдибри пренесители на звук. телефон,
звучна
виљушка
Учениците пополнуваат работен лист во кој
препознаваат и именуваат различни материјали за квиз
пренесување на звук
- Ги разликува
Материјалите
63
кои
спроведуваат
звуци или кои
одбиваат
звуци
Видови звуци Именува и разликува 1 Наставникот со помош на звучна презентација звуците од -усни
музички одговори на
видови звуци според води дискусија со учениците за инструмент прашања во
(високи,ниски)
нивната висина дискусија
звуци од
Учениците играат игра при која преку движења ги различни -придонес во
Разликува и препознава претставуваат звуците од музички инструмент предмети од групните
различни осцилации на (високо – летаат, ниско – пливаат, гласно – ги околината и од активности
затвораат ушите, тивко – ставаат рака на уво за да природара –
звукот, високи- пријатни- -придонес во
слушнат подобро). непријатни изведување
ниски,пријатни и на заклучоци
непријатни
Учениците дигаат рака на пријатни и непријатни -одговори на
тонови, звуци, чумови квиз
-Прави
разлика висо
ки-ниски
звуци
-донесува
заклучоци кои
се пријатни-
непријатни
звуци од
природата
Пренесување на Именува материјали, 1 Учениците, поделени во мали групи/парови, го -усни

одговори на
звукот тела, направи преку кои истражуваат пренесувањето на звукот од изворот прашања во
се пренесува звукот. до сетилото за слух преку изработка на телефони дискусија
со врвци од различни материјали и чаши од
пластика, стиропор, хартија и сл.
групните
64
Учениците изработуваат инструменти како извори
Самостојно изработува на звуци со различни висини (на пример, флејта од Го објаснува
инструмент како извор шише, гитара со ластик и тапан од конзерва и пренесувањет
о на звукот
на звук ластик, тропалки и дајре од различни материјали преку
1 сл.). различни тела
Изработка на и материјали
инструмент од
различни видови
материјали како Шише,
ластик.конзер
извор на звук ва, тапи,
песок,
каменчиња,
Оценување на наученото - Тематско повторување – 1 час - Осмиот час е за повторување и оценување на учениците по пат на
квиз или наставен лист.
65

Тема: 5 ЕЛЕКТРИЦИТЕТ И МАГНЕТИЗАМ Вкупно часови: 12
Следење на
Струјно коло Ги препознава 1 Учениците пополнуваат работен лист во кој ги • компо -усни
ненти на одговори на
основните компоненти именуваат основните компоненти на струјното коло
струјното прашања во
на простото струјно коло (батерија, жици, прекинувач, светилка, зујалка). коло дискусија
(батерија, жица, (батерија,
прекинувач, светилка, жици, -придонес во
Учениците, поделени во мали групи/парови, прекинувач, групните
зујалка). светилка,
поврзуваат компоненти на просто струјно коло активности
зујалка).
(батерија, жици, прекинувач, светилка/зујалка -придонес во
• Работ
Поврзува компоненти во ен лист за изведување
именување на заклучоци
просто струјно коло. основни
компоненти - ги поврзува
на струјно компонентите
коло од кои е
составено
простото
струјно коло и
да ја
објаснува
нивната
функција,
Компоненти на Поврзува компоненти во Учениците, поделени во мали групи/парови, компоненти на -усни

просто струјно одговори на
струјно коло просто струјно коло. поврзуваат компоненти на просто струјно коло
коло (батерија, прашања во
(батерија, жици, прекинувач, светилка/зујалка). жици, дискусија
1 прекинувач,
светилка/зујалк -придонес во
66
Ја препознава Учениците пополнуваат работен лист во кој а). групните
функцијата на основните шематски ги претставуваат компонентите на Шеми за
компоненти на струјното струјното коло и ја објаснуваат нивната улога. работа – -придонес во
поврзување на изведување
коло. струјно коло- на заклучоци
затворно-
проста и -Анализира и
сложена шема. опишува
струјно коло и
Наставен лист нговите
за струјно коло компоненти.
Шеми за Ја препознава Учениците пополнуваат работен лист во кој Наставен лист -усни
за мерење на одговори на
поврзување на функцијата на основните шематски ги претставуваат компонентите на јачината на прашања во
1
струјно коло компоненти на струјното струјното коло и ја објаснуваат нивната улога. звукот,инструм дискусија
коло. ент-
гитара,метало
фон- групните
Учениците, поделени во мали групи/парови, прават активности
(еластичен
експеримент за откривање на промените во линијар)
Применува шеми за светењето на светилките и зуењето на зујалките -придонес во
поврзување на при менување на бројот на батерии врзани во
компонентите во прости низа.
струјни кола. -Ги анализира
изработените
шеми во
струјно коло
Електрична струја Ја препознава 1 Учениците пополнуваат работен лист во кој ги компоненти на -усни одговори
просто струјно на прашања во
како вид на електричната струја како илустрираат честичките кои го претставуваат коло (батерија, дискусија
енергија- вид енергија која се течењето на електричната струја и пренесувањето жици,
прекинувач, -придонес во
пренесување пренесува од батеријата на електричната енергија започнувајќи од изворот. светилка/зујалка) групните
. активности
преку жицата до
светилката/зујалката Учениците заеднички прават модел на струјно коло Шеми за работа -придонес во
– стојат во круг и се држат за раце. Тие имаат –поврзување на
заклучоци
струјно коло-
улоги на батерија, спроводник, зујалка или затворно-проста
Објаснува дека прекинувач. Кога колото е затворено се пренесува и сложена шема. -одговори на
квиз
електричната струја како стисок на дланките кој започнува во изворот, а
вид на енергија се зујалката зуи. - Анализираат
како се користи
претвара-пренесува- во струјата како
светлина, топлина, вид на енергија
во
67
работа на електричните секојдневиети и
важноста за
апарати животот на
луѓето.
Практична работа- Ги опишува течењето на 1 Наставникот преку интерактивна симулација компоненти на усни одговори
просто струјно на прашања во
Изработка на електричната струја и (https://learningcircuits.co.uk/tutorial5, коло (батерија, дискусија
затворено струјно пренесувањето на https://bit.ly/3vncSn1) демонстрира течење на струја жици,
прекинувач, -придонес во
коло како модел електричната енергија во струјно коло. светилка/зујалка) групните
. активности
низ затворено струјно
коло преку модел Учениците заеднички прават модел на струјно коло Шеми за работа -придонес во
(пример: – стојат во круг и се држат за раце. Тие имаат –поврзување на
заклучоци
струјно коло-
улоги на батерија, спроводник, зујалка или затворно-проста
честички кои се прекинувач. Кога колото е затворено се пренесува и сложена шема. -одговори на
квиз
движат во иста стисок на дланките кој започнува во изворот, а
насока). зујалката зуи. - Анализираат
како се користи
Наставникот им дава насоки како сами да создадат струјата како
модел на струјно коло со компонентите. вид на енергија
во
Движење-течење на Ги опишува течењето на 1 Учениците, поделени во мали групи/парови, ја компоненти на -усни

просто струјно одговори на
електрична енергија електричната струја и истражуваат улогата на прекинувачот (отворен – коло (батерија, прашања во
пренесувањето на има прекин во движењето на честичките, т.е. не жици, дискусија
Прекинувач:затворе тече електрична струја/не се пренесува прекинувач,
електричната енергија -придонес во
но,отворено електрична енергија, затворен – честичките светилка/зујалк
низ затворено струјно а). групните
електрично коло непрекинато се движат во иста насока, т.е. тече
коло преку модел активности
електрична струја/се пренесува електрична Шеми за
(пример: честички кои
енергија). работа –
се движат во иста поврзување на
насока). струјно коло-
пренесувањет
затворно-
о на
Ја толкува причината за проста и
Учениците, поделени во мали групи, поврзуваат прекинувачит
сложена шема.
нетечењето на струјно коло (батерија, жица, прекинувач, е во отворено
и затворено
електричната струја и светилка), ги набљудуваат и ги дискутираат Пркинувачи
струјно коло
непренесувањето на промените при отворено и затворено струјно коло,
електричната енергија па заклучуваат дека светилката свети и се загрева
во отворено струјно (светлинска енергија која ја гледаме и топлинска
коло, користејќи го енергија која ја чувствуваме со допир) кога до неа
се пренесува електрична енергија од батеријата.
моделот на честички кои
68
се движат во иста
насока. Учениците, поделени во мали групи, поврзуваат
струјно коло (батерија, жица, прекинувач, зујалка),
Ја толкува причината за ги набљудуваат и ги дискутираат промените при
отворено и затворено струјно коло, па заклучуваат усни одговори
нетечењето на на прашања
дека зујалката зуи (емитува енергија која ја струјно коло
електричната струја и слушаме) кога до неа се пренесува електрична
во дискусија
(батерија,
непренесувањето на енергија од батеријата. жица, -придонес во
електричната енергија прекинувач, групните
зујалка активности
во отворено струјно
Учениците наведуваат примери за користење на отворено и
коло, користејќи го затворено
електричната енергија во секојдневниот живот, а
моделот на честички кои струјно коло,
наставникот истите ги објаснува и ги запишува на па ,сијалица
се движат во иста пренесувањет
табла. о на
насока. апарати за
Наставникот прикажува визуелна презентација и домакинство електричната
дискутира со учениците за опасностите од енергија и
нејзиното
неправилното ракување со електричните уреди.
претворање
Ја воочува во
трансформацијата/претв светлосна,зву
Учениците изработуваат постер за безбедно чна и
орањето на
ракување со електричните уреди. топлинска
електричната енергија енергија
во светлинска енергија,
топлинска енергија и Учениците, поделени во мали групи, истражуваат
енергија на звукот. со магнети привлечни и одбивни магнетни сили
меѓу различните, односно истоимените полови,
соодветно.
Наведува примери како
електричната
енергија/струја ни го Учениците, поделени во мали групи, истражуваат Визуелна
олеснува животот. со магнети привлечни и одбивни магнетни сили презентација
меѓу различните, односно истоимените полови, за апарати во
усни одговори
домоти
соодветно. правилното
на прашања
во дискусија
Ја препознава опасноста 1 користење и
ракување со
од неправилното Учениците, поделени во мали групи, откриваат кои -придонес во
електричната групните
ракување со метали ги привлекува магнетот (на пример, струја активности
Претворање на електричните уреди. железо), а кои не ги привлекува (злато, сребро,
електричната алуминиум, бакар, олово). Практична
69
енергија во примена на
ел.струја во
светлосна,топлинск Учениците, во мали групи, истражуваат Модел на домот и
а и звучна енергија Разликува и именува привлекување на исти железни постер-флаер секојдневниот
за заштита од
полови кај магнетите. предмети/спојувалка од магнети со различни живот.
електрична
јачини и заклучуваат дека магнетот со поголема струја Анализа на
јачина го привлекува железниот флаер-
предмет/спојувалка од поголемо растојание, т.е. постер:
Воочува по што се дејствува на поголемо растојание Што е
разликуваат половите претставено
кај магнетот-негови на него како
особини порака.
Демонстрира привлечни
магнетни сили меѓу Магнети,метал
разноимените полови и ни прдмети
одбивни магнетни сили Наставен лист

Анализира
меѓу истоимените за бележење
што се
полови. случува со
магнетите
како се
привлекуваат-
одбиваат
според
половите
Магнети,метал
ни прдмети
Наставен лист -Анализира

за бележење што се
Примена на случува со
електричната струја Класифицира различни магнетите
во домот- метали од како се
опкружувањето на привлекуваат-
електрични уреди одбиваат
магнетни и немагнетни според
(во зависност од половите
привлекувањето со
магнет).
70
1 Демонстрира
ње на
привлекување
и одбивање
на магнетите
Магнети,метал
Магнети- ни
-Анализира
разликување на што се
прдмети,немаг
полови кај 1 нети,дрво,плас
случува со
магнетите
тика,гума.
магнетите како се
Наставен лист привлекуваат-
за бележење одбиваат
според
половите
1
-
Демонстрирање на определувањ
привлекување и е на магнети и
немагнети
одбивање на
магнетите
Класификација на
различни метали и
иматерии од
опкружувзњето на 1
магнетни и
немагнетни
Оценување на наученото - Тематско повторување – 12 час-час е за повторување и оценување на учениците по пат на квиз
71
или наставен лист
72
Наставен предмет Техничко образование и информатика
Теми / подрачја во наставната програма 1. Мултимедијална презентација

2. Техничко цртање
3. Работа со материјали и дизајнирање
4. Сообраќајна култура
Број на часови 1 час неделно / 36 часа годишно
73
Предмет Техничко образование и информатика IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Тема: 1 Мултимедијална презентација Вкупно часови: 8
Адаптирал:
Подготовка на Избира програма за подготовка на  Наставникот демонстрира како се отвора соодветна програма Компјутери и Усни одговори
мултимедијална мултимедијална презентација. за креирање мултимедијална презентација и како се избира проектор. на прашања
презентација дизајн на слајдовите со соодветен распоред на елементите. во дискусија
(фонт, слајд, Избира дизајн на слајд. Учениците ги повторуваат и ги вежбаат постапките кои ги Дидактички и
демонстрирал наставникот. други визуелни Придонес во
дизајн на слајд, средства:
 Наставникот демонстрира како се избира соодветна јазична групните
графички објект, Избира соодветен распоред на слики,
поддршка (на македонски јазик, на албански јазик, на турски активности
анимација, елементи на слајд. јазик, на српски јазик, на босански јазик или на англиски јазик) и слајдови,
транзиција). како се пишува текст на насловниот слајд. Учениците ги модели, Придонес во
Пишува текст на слајд, користејќи повторуваат и 6 ги вежбаат постапките кои ги демонстрирал макети и др.
фонтови со различен стил, боја и наставникот. Потоа наставникот демонстрира како се менува на заклучоци
големина. големината, бојата и стилот на фонтот и како се менува
позицијата на текстот на слајдот. Учениците го вежбаат истото.
Изработена и
Додава, преместува, копира и  Наставникот демонстрира како се отвора нов слајд, како се
подготвена
брише слајдови. пишува текст на слајдот со промени на фонтовите и позицијата
мултимедијал
на текстот. Учениците го вежбаат истото. Потоа наставникот
демонстрира како се „увезуваат“ готови текстови и графички на
Додава и уредува графички објекти објекти (илустрации, графикони и сл.) на слајдот, а учениците го презентација
8
на слајд. повторуваат и го вежбаат истото. како визуелна
 Наставникот демонстрира како се внесува анимација во поддршка при
Применува анимација на делови од слајдовите и како се менува транзицијата на слајдовите. изложување
слајдот. Учениците го повторуваат истото. на одредена
 Учениците влечат ливчиња со напишани наставни предмети тема и за
Применува транзиција од еден до (Природни науки, Историја и општество, Англиски јазик итн.) врз прикажување
друг слајд. основа на кои се распоредуваат во групи. Секоја група одлучува наоди од
на која тема од нивниот наставен предмет ќе подготвуваат истражување.
Подготвува презентација на дадена презентација од 8 до 10 слајда. Потоа ја подготвуваат
презентацијата, применувајќи ги сите учени елементи.
тема или на тема по избор со Барањето е да бидат што е можно покреативни и да применат
користење на сите елементи и ја повеќе варијанти на елементите (фонтови, големини, бои,
сочувава на компјутер. илустрации, анимации итн.). Подготвените презентации се
презентираат пред сите, а во презентацијата учествуваат сите
Ја покажува презентацијата на членови на групата.
компјутер (ја вклучува и ги менува
слајдовите).
74

Тема: 2 Техничко цртање Вкупно часови: 8
Адаптирал:
Техничко цртање Препознава и именува различни  Учениците ги идентификуваат и именуваат различните Алат (ножички, Усни одговори
скалпел), на прашања
(прибор за видови технички линии. видови технички линии од даден технички цртеж, а прибор и во дискусија
техничко потоа цртаат различни видови технички линии со материјал за
цртање: линијар, Користи прибор за цртање приборот за техничко цртање. работа (молив, Придонес во
триаголник, хоризонтални, вертикални и коси гума, линијар, групните
 Учениците идентификуваат елементи на даден триаголници, активности
аголник, шестар; линии. шестар, брусна
видови линии: 2 едноставен технички цртеж на геометриски тела. хартија).
тенка линија, изведување
 Учениците, поделени во групи, реализираат проектни Дидактички и
полна дебела други визуелни на заклучоци
задачи со помош на техничко цртање, уредуваат соби со
линија, средства:
мебел, училница, училиштен двор и сл. слики,
испрекината
слајдови,
линија, црта- модели,
точка-црта) макети и др.
Котирање и Котира едноставен технички цртеж 3  Учениците цртаат технички цртежи на геометриски тела Алат (ножички, Усни одговори
размер со примена на соодветни видови со примена на правилата и техниките за размер и прибор и во дискусија
(котирање, котни технички линии. котирање. материјал за
линии, котен работа (молив, Толкува
број, котна Определува размер на даден  Учениците идентификуваат елементи на даден гума, линијар, размер и
триаголници, котирање при
стрелка, цртеж. едноставен технички цртеж на геометриски тела. шестар, брусна читање на
помошна котна хартија).
технички
линија, размер Црта и чита технички цртежи во  Учениците применуваат котирање на даден едноставен цртеж;
Дидактички и
во природна размер. технички цртеж на геометриски тела. други визуелни
големина, средства: Користи
 Учениците цртаат технички цртежи на геометриски тела слики, размер и
размер за
слајдови, котирање при
намалување и со примена на правилата и техниките за размер и
модели, цртање на
зголемување). котирање. макети и др. технички
цртеж
75
групните
Реализирање на Објаснува каратеристики на  Учениците цртаат технички цртежи на геометриски тела Алат (ножички, Усни одговори
скица и технички техничкиот цртеж. со примена на правилата и техниките за размер и прибор и во дискусија
цртеж на котирање. материјал за
предмети по Изработува скица и технички цртеж  работа (молив, Толкува
сопствени идеи со прибор за цртање.  Учениците цртаат скица и технички цртеж на некој гума, линијар, размер и
триаголници,
(скица и предмет или производ (маса, столче, плакар, училница и шестар, брусна
котирање при
сл.). читање на
технички цртеж). Црта технички цртеж со помош на хартија).
технички
компјутер. цртеж;
 Учениците цртаат едноставен технички цртеж на Дидактички и
други визуелни
компјутер со примена на алатки од апликативни Користи
средства:
3 програми (Мајкрософт ворд, Пеинт, ЕДУ-робот). слики, размер и
слајдови, котирање при
модели, цртање на
 Учениците, поделени во групи, реализираат проектни
макети и др. технички
задачи со помош на техничко цртање, уредуваат соби со цртеж
мебел, училница, училиштен двор и сл.
групните
76

Тема: 3 Работа со материјали и дизајнирање Вкупно часови: 14
Адаптирал:
Работа со хартија Разликува својства на хартија и 7  На учениците им се презентираат различни видови хартија, Конструира
модели од
и картон картон. хартија и картон, а тие поделени во мали групи ги
хартија,
(хартија, картон, идентификуваат разликите и сличностите на нивните картон, картон и дрво
рециклирана својства и дискутираат за можноста за рециклирање и за по даден
хартија). реупотреба на предмети направени од хартија и картон. рециклирана цртеж;
Ги опишува постапките за хартија
 На учениците, поделени во мали групи, им се дава Осмислува,
изработка на хартија. дизајнира и
задача да осмислат како треба да се организира линијар, конструира
работниот простор за да 8 изгледа уредно и да биде модел по
безбедно. Секоја група го презентира својот предлог, па триаголници, сопствена
заеднички усвојуваат правила за организирање на идеја од
Изработува модели и макети од молив,
хартија,
хартија и картон по даден цртеж. училницата за време на часот по техничко образование и
картон и дрво.
за безбедно користење на материјалите и алатите кои им шестар, Го одржува
се на располагање. уредно
истрошено работниот
 Учениците ги применуваат работните постапки: мерење простор;
Изработува модели и макети од пенкало,
со линијар, триаголници, обележување со молив,
хартија и картон по сопствена Ги користи
шестар, истрошено пенкало, сечење со ножички,
идеја. ножички, работните
скалпел, лепење со лепак за хартија, правење отвори со материјали
ножички. рационално;
скалпел,
 Користејќи хартија и картон, учениците (во групи, во Практикува
парови или индивидуално) дизајнираат и изработуваат лепак за мерки за
хартија, заштита при
оригами, лавиринт, бунар, рамка за слика, држач за работа со
телефон, украсни кутии, геометриски тела, макета на алат и прибор
ножички за работа;
куќа, модел на авион, ветерница, честитки, обележувачи
за книга и други предмети.
важноста од
77
реупотреба на
материјали.
Работа со дрво. Наведува примери за примена на  На учениците им се презентираат различни хартија, Конструира
модели од
Видови, поделба дрвени полупроизводи. полупроизводи од дрво и се дискутираат нивните
хартија,
и примена на карактеристики. Потоа, поделени во мали групи, картон, картон и дрво
дрвото (летвички истражуваат на интернет за нивната примена (секоја по даден
од меко дрво). група по еден полупроизвод), за можноста од рециклирана цртеж;
Ги опишува постапките кои се реупотребана материјалите и наодите ги презентираат хартија
Осмислува,
применуваат при изработка на пред сите. дизајнира и
продукти од полупроизводи од линијар, конструира
дрво во училишни услови. модел по
 Учениците ги применуваат работните постапки: мерење триаголници, сопствена
со линијар, триаголници, обележување со молив, идеја од
молив,
хартија,
шестар, сечење со ножички, правење отвори со ножички,
картон и дрво.
Изработува модели од дрвени скалпел, брусење со брусна хартија, составување со шестар, Го одржува
полупроизводи по даден цртеж. лепак. уредно
истрошено работниот
7 простор;
пенкало,
 Користејќи хартија, картон и елементи од меко дрво, Ги користи
Изработува модели од дрвени учениците (во групи, во парови или индивидуално) ножички, работните
полупроизводи по сопствена идеја дизајнираат и изработуваат модели и макети (на пример, материјали
макета на куќа, едрилица, авион, модел на мост, возило). рационално;
скалпел,
Практикува
лепак за мерки за
 Учениците дизајнираат, изработуваат модели и макети хартија, заштита при
од едноставни материјали, по сопствена идеја. работа со
алат и прибор
ножички за работа;
важноста од
реупотреба на
материјали.
78

Тема: 4 Сообраќајна култура Вкупно часови: 6
Адаптирал:
Основни Препознава основни елементи и 6  Учениците фотографираат елементи од патот во близина на Лап топ Усни одговори
училиштето, а потоа ги презентираат на часот и ги учат нивните на прашања
елементи на објекти на патот во јавниот
називи. Алтернативно се користат и презентации од интернет за да се ЛЦД проектор во дискусија
патот во јавниот сообраќај. идентификуваат елементите на патот.
сообраќај  Учениците добиваат цртежи на кои се прикажани крстосници со SMART notebook Ги разликува
(коловоз, ознаки Набројува видови сообраќајни семафори, крстосници без семафори, улици со пешачки семафори, основните
на коловоз, знаци според формата и улици без обележување, улици со велосипедски патеки и улици без Презентации елементи на
велосипедски патеки. Нивна задача е да нацртаат каде треба да има патот и
тротоар, пешачки значењето. соодветни сообраќајните
пешачки премин и/или велосипедска патека во секоја ситуација и да
премин, пешачки објаснат зошто. компјутерски знаци за
остров, пешачка Ги идентификува сообраќајните  На учениците им се прикажуваат различни решенија за безбедно апликации безбедно
патека, знаци за безбедно движење на преминување улица на луѓето коишто се движат во количка и на движење на
луѓето коишто се слепи. Потоа добиваат задача да утврдат дали во Хартија пешаците;
велосипедска пешаците, велосипедите и
близина на нивното училиште крстосниците, тротоарите и пешачките
патека). тротинетите премини ги нудат таквите решенија, па доколку не ги нудат пишуваат Картон Ги применува
барање до општината за да ги обезбеди. правилата и
Правила и Наведува правила и прописи за  Учениците играат квиз во кој наставникот го кажува значењето на Меко дрво прописите за
прописи за безбедно движење на пешаците, определен сообраќаен знак, а учениците опишуваат како изгледа тој движење на
знак (која му е бојата, која му е формата). Хартија пешаците,
движење на велосипедите и тротинетите во велосипедите
 Учениците цртаат сообраќајни знаци со помош на компјутер,
пешаците, на сообраќајот во различни ситуации. користејќи соодветни апликации. Молив и тротинетите
велосипедите и  Учениците, поделени во групи, изработуваат семафори од хартија, во собраќајот.
на тротинетите Објаснува како се регулира картони и/или меко дрво. Во училишниот двор цртаат различни
во сообраќајот сообраќајот на крстосница. видови крстосници и ги поставуваат изработените семафори, па
објаснуваат зошто се поставени токму таму.
(сообраќајни
 Учениците добиваат илустрации од реални ситуации во сообраќајот
знаци за кои прикажуваат почитување и непочитување на правилата за
опасност, за безбедно движење на пешаците, на велосипедите и на тротинетите
изречени во сообраќајот. Учениците ги препознаваат ситуациите и дискутираат
наредби, за зошто одредена ситуација е безбедна, а друга не е.
 Учениците, поделени во мали групи, на лист хартија ги пишуваат: 1)
известување, правилата за однесување на пешаците во сообраќајот; 2) правилата за
семафор, однесување на велосипедите во сообраќајот 3) последиците од
79
сообраќајна нивното непочитување за пешаците, за велосипедистите и за другите
полиција, учесници во сообраќајот и 4) кој е одговорен да го надгледува
спроведувањето на правилата. Потоа го читаат напишаното пред
опрема за другите и заеднички заклучуваат за важноста од почитување на
управување сообраќајните правила.
велосипед и  Учениците, поделени во групи, вршат симулација за безбедно
тротинет). преминување на крстосниците во училницата или во училишниот
двор.
80
Наставен предмет Музичко образование
Теми / подрачја во наставната програма 1. Слушање музика

2. Пеење, свирење и играње
Број на часови 1 час неделно/ 36 часа годишно
81
Наставен предмет Музичко образование IV (четврто) одделение Учебна: 2023/2024 година

Тема: 1 Слушање музика Вкупно часови: 18
Изготвил: Актив IV одд. ООУ „Ѓорѓија Пулевски“ – Аеродром, Скопје
часови Активности Средства следење
Музички Препознава 2 Преку видеопрезентација на оригинални дела за слушање и Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
инструменти и кларинет и обработки на инструментални дела, каде што флејтата се и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
гласови флејта, истакнува како солистички инструмент и наставникот ги компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
(вокална, визуелно и запознава учениците со овој инструмент. Учениците со звучници, ЛЦД-проектор, паметна
инструменталн звучно. внимание до крај ги слушаат делата, ја препознаваат и табла). -индивидуална практична
а и вокално- разликуваат флејтата според звучноста, нејзината форма и Флејта изведба (пеење, свирење на
инструменталн изглед. Аудио- и видеозаписи: аудио и детски музички инструменти
а музика, соло https://www.youtube.com/watch?v=v-zkDkPkDps видео ЦД со соодветна содржина. и музички игри);
и оркестарска – В. А. Моцарт, класична музика за деца – музика за флејта.
изведба, -практична изведба во група
музички
инструменти: Учениците преку видеопрезентација на оригинални дела за Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
кларинет, слушање и обработки на инструментални дела, го и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
флејта; детски запознаваат кларинетот. Наставникот го истакнува компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
гласови: кларинетот како солистички инструмент и ги запознава звучници, ЛЦД-проектор, паметна
дискант и алт). учениците со овој инструмент. Учениците со внимание ги табла). -индивидуална практична
слушаат делата, го препознаваат и разликуваат кларинетот Кларинет изведба (пеење, свирење на
според звучноста, неговата форма и изглед. Аудио- и видеозаписи: аудио и детски музички инструменти
https://www.youtube.com/watch?v=ie-TS-BitnQ видео ЦД со соодветна содржина. и музички игри);
– Џорџ Гершвин, Рапсодија во сино, концерт за кларинет.
-практична изведба во група
Разликува 3 Учениците следат презентација на разни музички примери Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
композиции од од вокална музика, разни музички состави и солисти. Тие и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
вокална, разликуваат вокални изведби на композиции и прават компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
инструменталн разлика меѓу соло и хорска изведба. звучници, ЛЦД-проектор, паметна
а и вокално- табла). -индивидуална практична
инструменталн изведба (пеење, свирење на
а изведба. Аудио- и видеозаписи: аудио и детски музички инструменти
видео ЦД со соодветна содржина. и музички игри);
Разликува соло
82
и оркестарска -практична изведба во група
изведба.
Наставникот презентира разни музички примери од Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
инструментална музика, разни музички оркестри и солисти. и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
Учениците фокусирано слушаат од почеток до крај, а притоа компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
разликуваат инструментални, изведби на композиции и звучници, ЛЦД-проектор, паметна
прават разлика меѓу соло и оркестарска изведба. табла). -индивидуална практична
изведба (пеење, свирење на
Аудио- и видеозаписи: аудио и детски музички инструменти
На часот се следи презентација од разни вокално- Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
инструментални композиции, разни музички состави, и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
оркестри и солисти. Учениците разликуваат вокално- компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
инструментални изведби на композиции и прават разлика звучници, ЛЦД-проектор, паметна
меѓу соло, хорска и оркестарска изведба. табла). -индивидуална практична
https://www.youtube.com/watch?v=Fqi2ZSL6Nuc – Химна на изведба (пеење, свирење на
Македонија, вокално - инструментална изведба, мешан хор. Аудио- и видеозаписи: аудио и детски музички инструменти
Разликува 2 Слушајќи целосни хорски композиции напишани

за разни Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
женски, машки и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
и детски
видови хорови (женски хор, машки хор, мешан хор), компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
гласови учениците ги препознаваат и разликуваат женските и звучници, ЛЦД-проектор, паметна
(дискант и алт). машките гласови. табла). -индивидуална практична
Преку презентација на песна за мајката, по повод 8 Март, во Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
изведба на детски хор со оркестарска придружба, учениците и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
се запознаваат со карактеристиките на детските гласови компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
(разликуваат дискант и алт). Идентификувајќи строфа и звучници, ЛЦД-проектор, паметна
рефрен го препознаваат хорот и оркестарот. табла). -индивидуална практична
Видови музика Идентификува 2 Наставникот им презентира на учениците аудиоснимки и Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
(класична во кој вид видеоснимки на цели примери од разни оригинални музички и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
музика, музика музика спаѓа композиции и нивни обработки во различни стилови. компјутер со пристап до интернет,
83
за деца, музика новослушната Учениците ги споредуваат слушаните дела од различен вид звучници, ЛЦД-проектор, паметна или од соучениците
од анимиран композиција музика (класична, народна и поп-музика), ја препознаваат табла).
филм, народна врз основа на обработената музичка мелодија во различни стилови и -индивидуална практична
музика, композициите изведби на музика: класична, народна и поп-музика. Аудио- и видеозаписи: аудио и изведба (пеење, свирење на
популарна кои претходно https://www.youtube.com/watch?v=vPy12CCqWEg видео ЦД со соодветна содржина. детски музички инструменти
музика, ги слушнал/а. – Сплет песни, детски хор „Мали ангели“ (популарна и музички игри);
свечена песна музика).
– химна). Наведува https://www.youtube.com/watch?v=cK466Q1RUC -практична изведба во група
најмалку две c – „ДМУ Сергеј Михајлов“, детски хор (популарна музика).
композиции од Преку презентација на аудиоснимки и видеоснимки на веќе Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
секој вид слушани и нови примери (цели ставови, не фрагменти) од и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
музика. разни оригинални музички композиции и нивни обработки во компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
различни стилови, учениците ги споредуваат новите со звучници, ЛЦД-проектор, паметна
Ја препознава претходно слушаните дела од различен вид музика, ја табла). -индивидуална практична
музичката препознаваат обработената музичка тема/мелодија во изведба (пеење, свирење на
тема/мелодијат различни стилови/жанровски изведби на музика: музика за Аудио- и видеозаписи: аудио и детски музички инструменти
а при различни деца, музика од анимиран филм. видео ЦД со соодветна содржина. и музички игри);
жанровски https://www.youtube.com/watch?v=
изведби 19piJKYvBFU&list=RD19piJKYvBFU&index=24 – Концертна -практична изведба во група
(обработки) на изведба на музика за анимиран филм.
иста https://www.youtube.com/watch?v=RYeG03NaRS8
композиција. – Музика од детски музички фестивал.
Го препознава 1 Наставникот демонстрира различни изведби (солистички, Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
начинот на хорски, оркестарски) на химната на државата, а учениците и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
изведбата на го препознаваат видот на изведбата, ја пеат химната со компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
химната обработен текст. звучници, ЛЦД-проектор, паметна
(солисти, хор, https://www.youtube.com/watch?v=eRh9YAGnkcg табла). -индивидуална практична
оркестар). – Вејчеслав Поповски, Денес над Македонија се раѓа Аудио- и видеозаписи: аудио и изведба (пеење, свирење на
(солист). видео ЦД со соодветна содржина. детски музички инструменти
https://www.youtube.com/watch?v=o0Q2iFU-WMU и музички игри);
– Химна на Македонија (инструментална изведба).
https://www.youtube.com/watch?v=Fqi2ZSL6Nuc -практична изведба во група
– Химна на Македонија, вокално - инструментална изведба,
мешан хор.
Музички *Идентификува 1 Наставникот преку подготвена ИКТ презентација ги Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
изразни строфа и запознава учениците со музички содржини од различен и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
средства рефрен. карактер и содржина во кои учениците треба да ги воочат компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
(темпо, строфите и рефренот. Учениците ја согледуваат разликата звучници, ЛЦД-проектор, паметна
анданте, помеѓу строфите и рефренот во слушаната мелодија и табла). -индивидуална практична
алегро, воочуваат дека во неа може да има неколку строфи, но изведба (пеење, свирење на
модерато, рефренот е секогаш иста строфа која се повторува неколку Аудио- и видеозаписи: аудио и детски музички инструменти
забавување, пати. видео ЦД со соодветна содржина. и музички игри);
забрзување,
динамика – -практична изведба во група
форте, пијано,
крешендо, Препознава 2 Наставникот преку аудио и видео запис презентира музички Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
декрешендо, темпо дела од различен карактер и содржина во различно темпо. и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
строфа, (анданте, Учениците се запознаваат со стручните изрази (анданте, компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
алегро, алегро, модерато). Тие забележуваат промена на темпото и звучници, ЛЦД-проектор, паметна
84
рефрен). модерато) и користејќи стручни изрази (анданте, алегро, модерато) и го табла). -индивидуална практична
динамика опишуваат карактерот на делото. изведба (пеење, свирење на
(форте, пијано, https://www.youtube.com/watch?v=TOqz-ZYvZrk Аудио- и видеозаписи: аудио и детски музички инструменти
крешендо, видео ЦД со соодветна содржина. и музички игри);
декрешендо) во
слушаните -практична изведба во група
дела.
Наставникот преку аудио и видео запис презентира музички Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
Опишува дела од различен карактер и содржина во различна и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
карактер на динамика. Учениците се запознаваат со стручните изрази компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
слушнатото (форте и пијано). Тие забележуваат промена на динамиката звучници, ЛЦД-проектор, паметна
дело (весело, и користејќи стручни изрази (форте, пијано) го опишуваат табла). -индивидуална практична
тажно, игриво) карактерот на музичкото дело. изведба (пеење, свирење на
со користење https://propianino.ru/nyuansy-v-muzyke-dinamika-urok-12 Аудио- и видеозаписи: аудио и детски музички инструменти
стручни изрази видео ЦД со соодветна содржина. и музички игри);
за темпо и
динамика. -практична изведба во група
Разликува 2 Наставникот презентира аудио и видео запис од музички Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
промена на дела со различни видови на темпо, во кои се менува и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
темпото брзината на музиката, таа се забавува или се забрзува. компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
(забавување/за https://www.youtube.com/watch?v=-dteg8vmmMA звучници, ЛЦД-проектор, паметна
брзување) и – Григ, Пештера на шумскиот крал (забрзување, табла). -индивидуална практична
динамиката појачување). изведба (пеење, свирење на
(појачување/ст Аудио- и видеозаписи: аудио и детски музички инструменти
ишување) во видео ЦД со соодветна содржина. и музички игри);
слушаните
дела. -практична изведба во група
Учениците внимателно ги следат аудио и видео записите на Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
музички дела со различни видови динамика и нејзино и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
постепено менување (појачување и стишување). Тие ја компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
воочуваат различната динамика во музичкото дело. звучници, ЛЦД-проектор, паметна
https://www.youtube.com/watch?v=-dteg8vmmMA табла). -индивидуална практична
– Григ, Пештера на шумскиот крал (забрзување, изведба (пеење, свирење на
појачување). Аудио- и видеозаписи: аудио и детски музички инструменти
Народно *Идентификува 3 Преку аудиозаписи/видеозаписи од народни игри/ора, Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
музичко карактеристичн карактеристични за различните етнички заедници кои и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
творештво а народна живееат во Република Северна Македонија каде што компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
(народни песна и кавалот се јавува во одредени солистички делници, но и звучници, ЛЦД-проектор, паметна
песни, игри, народна како солистички инструмент, учениците ги идентификуваат табла). -индивидуална практична
музички игра/оро од карактеристиките на народните песни и народните игри/ора Аудио- и видеозаписи: аудио и изведба (пеење, свирење на
инструменти – секоја етничка и во истите го препознаваат кавалот според звучноста и видео ЦД со соодветна содржина. детски музички инструменти
кавал). заедница во изгледот. Печатени материјали и музички игри);
Република https://www.youtube.com/watch?v=rwMkBhG2Ke4&list (прирачници, магазини, весници).
85
Северна =PLN0F2WUiDkorgCexXHN3gMQWyzFF2J75F – Кавал езгија Дводимензионални отпечатоци – -практична изведба во група
Македонија. Шупли камен. непроектирани (слики,
*Препознава https://www.youtube.com/watch?v=2YD8Pcwe8sM фотографии, постери,
кавал, – Васка Илиева, Засвирил Стојан, посвирил (глас и кавал). илустрации).
визуелно и Преку аудиозаписи/видеозаписи од народни игри/ора, Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
звучно. карактеристични за различните етнички заедници кои и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
живееат во Република Северна Македонија каде што компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
кавалот се јавува во одредени солистички делници, но и звучници, ЛЦД-проектор, паметна
како солистички инструмент, учениците ги идентификуваат табла). -индивидуална практична
карактеристиките на народните песни и народните игри/ора Аудио- и видеозаписи: аудио и изведба (пеење, свирење на
и во истите го препознаваат кавалот според звучноста и видео ЦД со соодветна содржина. детски музички инструменти
изгледот. Печатени материјали и музички игри);
https://www.youtube.com/watch?v=BWmbmsWDvT0 (прирачници, магазини, весници).
– Влашка народна музика (кавал). Дводимензионални отпечатоци – -практична изведба во група
https://www.youtube.com/watch?v=GJjryyq2zrY непроектирани (слики,
– Српска народна музика (кавал). фотографии, постери,
илустрации).
Преку аудиозаписи/видеозаписи од народни игри/ора, Уреди за репродукција на аудио- -усни одговори на прашања
карактеристични за различните етнички заедници кои и видеозаписи (ЦД и ДВД-плеер, поставени од наставникот
живееат во Република Северна Македонија каде што компјутер со пристап до интернет, или од соучениците
кавалот се јавува во одредени солистички делници, но и звучници, ЛЦД-проектор, паметна
како солистички инструмент, учениците ги идентификуваат табла). -индивидуална практична
карактеристиките на народните песни и народните игри/ора Аудио- и видеозаписи: аудио и изведба (пеење, свирење на
и во истите го препознаваат кавалот според звучноста и видео ЦД со соодветна содржина. детски музички инструменти
изгледот. Печатени материјали и музички игри);
https://www.youtube.com/watch?v=5b-vlg4RsCo (прирачници, магазини, весници).
– Турска народна музика (кавал). Дводимензионални отпечатоци – -практична изведба во група
https://www.youtube.com/watch?v=HHGhrHOt2EU непроектирани (слики,
– Албанска народна музика (кавал). фотографии, постери,
илустрации).
86
Наставен предмет Музичко образование IV (четврто) одделение Учебна: 2023/2024 година

Тема: 2 Пеење, свирење и играње Вкупно часови: 18
Содржини (и Стандарди за часови Активности Средства следење
Пеење песни Пее најмалку 3 песни за 3 Наставникот ја демонстрира песната со пеење или преку Аудио- и видеозаписи: -усни одговори на
по слух во деца и/или популарни аудиоснимка, а преку визуелна претстава за литературниот текст аудио и видео ЦД со прашања поставени
опсег до 1 – песни во опсег до 1 – до дискутира со учениците за содржината, непознатите зборови и соодветна содржина. од наставникот или
до 2. 2. карактерот. од соучениците
Изработени постери за на
Пее во група со Учениците повторуваат по слух, групно и индивидуално, при тоа ѕид (во училницата) од -индивидуална
усогласено темпо, внимавајќи на темпото, динамиката и ритамот на песната. Тие го ноти/други музички практична изведба
динамика и ритам воочуваат забрзувањето, забавувањето, појачувањето и симболи/кратки дефиниции (пеење, свирење на
(забрзување/забавување; стишувањето во песната. за музичката детски музички
појачување/стишување). терминологија: темпо, инструменти и
Учениците по дадени инструкции од страна на наставникот ја ритам итн. музички игри);
Пее песни по слух со пеат песната со текст, при тоа внимавајќи на ритамот и (https://www.pinterest.com/
текст, во одреден ритам интонацијата на гласот. https://www.youtube.com/watch? meganhighfill/dream-music- -практична изведба
и интонација, со v=Fdrn3BJbanY room/) во група
одредено темпо и
динамика. Ансамбл „СИРМА“, Доне мамино
(слушање и пеење по слух).
87
Преку аудиоснимка учениците ја пеат песната, а преку визуелна Аудио- и видеозаписи: -усни одговори на
претстава се дискутира за содржината на литературниот текст, аудио и видео ЦД со прашања поставени
непознатите зборови и карактерот на песната. соодветна содржина. од наставникот или
од соучениците
Учениците ја повторуваат слушаната песна по слух, групно и Изработени постери за на
индивидуално, при тоа внимавајќи на темпото, динамиката и ѕид (во училницата) од -индивидуална
ритамот на песната. Тие го воочуваат забрзувањето, ноти/други музички практична изведба
забавувањето, појачувањето и стишувањето во песната. симболи/кратки дефиниции (пеење, свирење на
за музичката детски музички
Учениците по дадени инструкции од страна на наставникот ја терминологија: темпо, инструменти и
пеат песната со текст, при тоа внимавајќи на ритамот и ритам итн. музички игри);
интонацијата на гласот. (https://www.pinterest.com/
meganhighfill/dream-music- -практична изведба
https://www.youtube.com/watch?v=1Z_EaMZTPZ8 room/) во група
– Хор „Македониум“, Ако одам во Битола
(слушање, машки хор).

Наставникот ја демонстрира песната со пеење, а преку визуелна Аудио- и видеозаписи: -усни одговори на
претстава за литературниот текст дискутира со учениците за аудио и видео ЦД со прашања поставени
содржината, непознатите зборови и карактерот на песната. соодветна содржина. од наставникот или
од соучениците
Учениците повторуваат по слух, групно и индивидуално, при тоа Изработени постери за на
внимавајќи на темпото, динамиката и ритамот на песната. Тие го ѕид (во училницата) од -индивидуална
воочуваат забрзувањето, забавувањето, појачувањето и ноти/други музички практична изведба
стишувањето во песната. симболи/кратки дефиниции (пеење, свирење на
за музичката детски музички
Учениците по дадени инструкции од страна на наставникот ја терминологија: темпо, инструменти и
пеат песната со текст, при тоа внимавајќи на ритамот и ритам итн. музички игри);
интонацијата на гласот. (https://www.pinterest.com/
https://www.youtube.com/watch?v=bMSrZLO3yaE meganhighfill/dream-music- -практична изведба
room/) во група
https://www.youtube.com/watch?v=rtayuIsh7d8
https://www.youtube.com/watch?v=aPX2jfMrUlU
Пеење по Чита парлато нотен запис 4 Наставникот пее кратки целини на неутрален слог или со текст, а Аудио- и видеозаписи: -усни одговори на
нотен запис на едноставна ритмичка учениците повторуваат по слух, групно и индивидуално. аудио и видео ЦД со прашања поставени
(тонови: до вежба на една линија со соодветна содржина. од наставникот или
1, ре 1, ми 1, неутрален слог – та со Наставникот ја демонстрира песната со пеење или преку од соучениците
сол 1, ла 1; тактирање. аудиоснимка, а преку визуелна претстава за литературниот текст Изработени постери за на
траења: дискутира со учениците за содржината, непознатите зборови и ѕид (во училницата) од -индивидуална
четвртина, Чита парлато едноставна карактерот. Потоа учениците го вежбаат изговорот и ноти/други музички практична изведба
половина и мелодиска вежба со артикулацијата „парлато“. Учениците се распејуваат со технички симболи/кратки дефиниции (пеење, свирење на
цела нота и именување на тоновите вежби по насока на наставникот, кој ги одредува местата за за музичката детски музички
соодветни со тактирање. земање воздух (дишење и фразирање), а учениците пеат по терминологија: темпо, инструменти и
88
паузи; знак фрази, реченици и строфи (наставник – ученици) и на крајот цела ритам итн. музички игри);
за Пее едноставна песна, индивидуално и групно, со правилна импостација на (https://www.pinterest.com/
повторувањ мелодиска вежба со гласот. meganhighfill/dream-music- -практична изведба
е; тонови: тактирање. room/) во група
фа 1, си 1, до Учениците по дадени инструкции од страна на наставникот
2, само за тактираат и пеат по едноставни мелодиски вежби.
визуелно https://www.youtube.com/watch?v=qlT5jeqyT8s
препознава
ње на
петолиние).
Распејување преку кратки целини на неутрален слог, со текст и *Аудио- и видеозаписи: -усни одговори на
нотен запис, а учениците повторуваат по слух, групно и аудио и видео ЦД со прашања поставени
индивидуално. соодветна содржина. од наставникот или
*Изработени постери за на од соучениците
Наставникот ја демонстрира песната со пеење или преку ѕид (во училницата) од
аудиоснимка, а преку визуелна претстава за литературниот текст ноти/други музички -индивидуална
дискутира со учениците за содржината, непознатите зборови и симболи/кратки дефиниции практична изведба
карактерот. Потоа учениците пеат по дадена вежба, по нотен за музичката (пеење, свирење на
запис на тоновите и ги воочуваат траењата на цела нота, со терминологија: темпо, детски музички
соодветна пауза и знак за повторување. ритам итн. инструменти и
(https://www.pinterest.com/ музички игри);
Учениците по дадени инструкции од страна на наставникот, ја meganhighfill/dream-music-
пеат песната по нотен запис со тонови, а потоа и со литературен room/) -практична изведба
текст. Пеењето на тоновите и литературниот текст е проследен во група
со тактирање од цела нота.
https://www.youtube.com/watch?v=nJv_AIs53c8
Наставникот пее кратки целини со именување на тоновите: до, Аудио- и видеозаписи: -усни одговори на
ре, ми, сол, ла, како подготовка за пеење по нотен запис. аудио и видео ЦД со прашања поставени
соодветна содржина. од наставникот или
Наставникот ја демонстрира песната со пеење или преку од соучениците
аудиоснимка, а преку визуелна претстава за литературниот текст Изработени постери за на
дискутира со учениците за содржината, непознатите зборови и ѕид (во училницата) од -индивидуална
карактерот. Потоа учениците пеат по дадена вежба, по нотен ноти/други музички практична изведба
запис на тоновите и ги воочуваат траењата на половина нота, со симболи/кратки дефиниции (пеење, свирење на
соодветна пауза и знак за повторување. за музичката детски музички
терминологија: темпо, инструменти и
Учениците по дадени инструкции од страна на наставникот, ја ритам итн. музички игри);
пеат песната по нотен запис со тонови, а потоа и со литературен (https://www.pinterest.com/
текст. Пеењето на тоновите и литературниот текст е проследен meganhighfill/dream-music- -практична изведба
со тактирање од половина нота. room/) во група
https://www.youtube.com/watch?v=nJv_AIs53c8
Учениците преку дадени кратки целини на неутрален слог, со Аудио- и видеозаписи: -усни одговори на
текст и нотен запис се распејуваат, а потоа повторуваат по слух, аудио и видео ЦД со прашања поставени
групно и индивидуално. соодветна содржина. од наставникот или
89
Наставникот ја демонстрира песната со пеење или преку Изработени постери за на од соучениците
аудиоснимка, а преку визуелна претстава за литературниот текст ѕид (во училницата) од
дискутира со учениците за содржината, непознатите зборови и ноти/други музички -индивидуална
карактерот. Потоа учениците пеат по дадена вежба, по нотен симболи/кратки дефиниции практична изведба
запис на тоновите и ги воочуваат траењата на четвртина нота, со за музичката (пеење, свирење на
соодветна пауза и знак за повторување. терминологија: темпо, детски музички
ритам итн. инструменти и
Учениците по дадени инструкции од страна на наставникот, ја (https://www.pinterest.com/ музички игри);
пеат песната по нотен запис со тонови, а потоа и со литературен meganhighfill/dream-music-
текст. Пеењето на тоновите и литературниот текст е проследен room/) -практична изведба
со тактирање од четвртина нота. во група
Свирење на Повторува кратки 1 Учениците изработуваат инструменти од различни материјали: Детски ритмички -усни одговори на
детски ритмички целини по слух. кутии, ластичиња, цевки, хартиени чинии, хартиени чашки (на инструменти (тапани во прашања поставени
музички пример, различни големини, од наставникот или
инструменти Свири кратки ритмички тропалки, ритмички од соучениците
(тонови: до вежби по нотен запис со https://www.youtube.com/watch?v=EQSj7a1FzuA стапчиња, кастањети, гонг,
1, ре 1, ми 1, една линија. https://www.youtube.com/watch?v=7sUNXA4NYKI). чинели, ксилофон, триангл, -индивидуална
сол 1, ла 1; маракас, дајре). практична изведба
траења: (пеење, свирење на
четвртина, Детски мелодиски детски музички
половина и Наставникот свири кратки ритмички целини со нотен запис со инструменти: ксилофон, инструменти и
цела нота и една линија на металофон, ксилофон или на детски инструмент металофон, блок-флејта, музички игри);
соодветни со клавијатура и истовремено ги пее со шупелка, дудук, двојанка.
паузи; знак -практична изведба
за именување на тоновите (до, ре, ми, сол, ла), а учениците Аудио- и видеозаписи: во група
повторувањ повторуваат само со свирење или со свирење и пеење, групно и аудио и видео ЦД со
е; тонови: соодветна содржина.
фа 1, си 1, до индивидуално.
2, само за Изработени постери за на
визуелно ѕид (во училницата) од
Учениците изведуваат вежби по нотен запис со една линија со
препознава ноти/други музички
придружба со детски музички инструменти, со примена на
ње на симболи/кратки дефиниции
изучената нотна вредност цела нота - на различни композиции.
петолиние). за музичката
https://www.youtube.com/watch?v=1oepSFgnSLg
терминологија: темпо,
ритам итн.
(https://www.pinterest.com/
meganhighfill/dream-music-
room/)
Повторува кратки 1 Преку аудиоснимка учениците следат кратки мелодиски целини Детски ритмички -усни одговори на
мелодиски целини по пон слух, а потоа наставникот свири кратки мелодиски целини на инструменти (тапани во прашања поставени
слух. металофон, ксилофон или на детски инструмент со клавијатура и различни големини, од наставникот или
истовремено ги пее со именување на тоновите (до, ре, ми, сол, тропалки, ритмички од соучениците
ла), а учениците повторуваат само со свирење или со свирење и стапчиња, кастањети, гонг,
пеење, групно и чинели, ксилофон, триангл, -индивидуална
маракас, дајре). практична изведба
индивидуално. (пеење, свирење на
Детски мелодиски детски музички
90
инструменти: ксилофон, инструменти и
Учениците изведуваат мелодиско придружба со детски музички металофон, блок-флејта, музички игри);
инструменти, со примена на изучените нотни вредности (цела, шупелка, дудук, двојанка.
половина и четвртина нота) на различни композиции. -практична изведба
https://www.youtube.com/watch?v=HRF7hg0tUpc Аудио- и видеозаписи: во група
аудио и видео ЦД со
соодветна содржина.
ѕид (во училницата) од
ноти/други музички
симболи/кратки дефиниции
за музичката
ритам итн.
room/)
Свири едноставни 1 Наставникот свири едноставни мелодиски вежби во одреден Детски ритмички -усни одговори на
мелодиски вежби во ритам, со правилна техника по нотен запис на металофон, инструменти (тапани во прашања поставени
одреден ритам, со ксилофон или на детски инструмент со клавијатура, а учениците различни големини, од наставникот или
правилна техника по повторуваат само со свирење или со свирење и пеење, групно и тропалки, ритмички од соучениците
нотен запис. индивидуално. стапчиња, кастањети, гонг,
чинели, ксилофон, триангл, -индивидуална
маракас, дајре). практична изведба
Учениците изведуваат едноставни мелодиски вежби во одреден (пеење, свирење на
ритам, со правилна техника по нотен запис со придружба со Детски мелодиски детски музички
детски музички инструменти, со примена на изучената нотна инструменти: ксилофон, инструменти и
вредност цела нота - на различни композиции. металофон, блок-флејта, музички игри);
шупелка, дудук, двојанка.
-практична изведба
Аудио- и видеозаписи: во група
аудио и видео ЦД со
ритам итн.
room/)
Свири едноставни 1 Наставникот свири едноставни мелодиски вежби со изучените Детски ритмички -усни одговори на
мелодиски вежби со тонови и траења на ноти и паузи, со одредено темпо и динамика. инструменти (тапани во прашања поставени
изучените тонови и на металофон, ксилофон или на детски инструмент со различни големини, од наставникот или
траења на ноти и паузи, клавијатура, а учениците повторуваат само со свирење или со тропалки, ритмички
91
со одредено темпо и свирење и пеење, групно и индивидуално. стапчиња, кастањети, гонг, од соучениците
динамика. чинели, ксилофон, триангл,
маракас, дајре). -индивидуална
Учениците изведуваат едноставни мелодиски вежби со изучените практична изведба
тонови и траења на ноти и паузи, со одредено темпо и динамика. Детски мелодиски (пеење, свирење на
со придружба со детски музички инструменти, со примена на инструменти: ксилофон, детски музички
изучената нотна вредност цела нота - на различни композиции. металофон, блок-флејта, инструменти и
https://www.youtube.com/watch?v=tEhWBIDBLQk шупелка, дудук, двојанка. музички игри);
Аудио- и видеозаписи: -практична изведба

аудио и видео ЦД со во група
ритам итн.
room/)
Учество во Учествува во музички 4 Учениците стојат во круг меѓусебно фатени со растегливи ленти, Уреди за репродукција на -усни одговори на
музички игри игри со пеење и свирење ластици или марами, при што на музика со различна динамика го аудио- и видеозаписи (ЦД прашања поставени
(пеење, на детски музички шират или го стеснуваат кругот (за пијано – се движат на прсти и и ДВД-плеер, хај-фај уред, од наставникот или
играње, инструменти. газат тивко, а кругот го стеснуваат; за форте – чекорат гласно со ТВ-приемник, компјутер со од соучениците
танцување, нозете и ги креваат рацете нагоре). пристап до интернет,
оро, марш, Изведува движења со http://www.primaryresources.co.uk/music/music.htm звучници, ЛЦД-проектор, -индивидуална
валцер, точен ритам, темпо, паметна табла). практична изведба
музички игри правилна ориентација во (пеење, свирење на
поврзани со просторот, со реагирање Клавир/пијанино/електричн детски музички
промени во на динамиката и о пијано или некој друг инструменти и
динамиката, разликите во музичките музички инструмент. музички игри);
ритамот и целини.
темпото). -практична изведба
во група
Наставникот им пушта на учениците видеоснимки/аудиоснимки Уреди за репродукција на -усни одговори на

од народни ора и песни, карактеристични за различните етнички аудио- и видеозаписи (ЦД прашања поставени
заедници кои живееат во Република Северна Македонија (по и ДВД-плеер, хај-фај уред, од наставникот или
една за секоја), а учениците пеат и/или играат во соодветниот ТВ-приемник, компјутер со од соучениците
ритам и го следат ритамот со детски ритмички инструменти и пристап до интернет,
тропалки. звучници, ЛЦД-проектор, -индивидуална
https://www.youtube.com/watch?v=qti8j5xKqSQ – Ритмички вежби паметна табла). практична изведба
со ударни инструменти. (пеење, свирење на
Клавир/пијанино/ детски музички
електрично пијано или инструменти и
некој друг музички
92
инструмент. музички игри);
во група
Учениците осмислуваат кореографии за разни композиции Уреди за репродукција на -усни одговори на

(валцер), согласно карактерот на музиката и содржината на аудио- и видеозаписи (ЦД прашања поставени
текстот. и ДВД-плеер, хај-фај уред, од наставникот или
ТВ-приемник, компјутер со од соучениците
https://www.facebook.com/watch/?v=1400449050110294 пристап до интернет,
звучници, ЛЦД-проектор, -индивидуална
паметна табла). практична изведба
(пеење, свирење на
некој друг музички музички игри);
во група
Учениците осмислуваат кореографии за разни композиции Уреди за репродукција на -усни одговори на

(марш), согласно карактерот на музиката и содржината на аудио- и видеозаписи (ЦД прашања поставени
текстот. и ДВД-плеер, хај-фај уред, од наставникот или
ТВ-приемник, компјутер со од соучениците
https://www.youtube.com/watch?v=M2j4W-lmDS0 пристап до интернет,
во група
Музичко Свири на детски музички 1 Учениците се делат во парови, при што едниот свири Уреди за репродукција на -усни одговори на
изразување инструменти како импровизирана музичка фраза од еден такт на некој од аудио- и видеозаписи (ЦД прашања поставени
и творење придружба на изучените инструментите, користејќи ги веќе научените тонови, динамика и и ДВД-плеер, хај-фај уред, од наставникот или
(слободно песни и вежби. темпо, а другиот го повторува истото на својот инструмент. ТВ-приемник, компјутер со од соучениците
музичко https://www.youtube.com/watch?v=9duIKCnUrw0 пристап до интернет,
изразување, звучници, ЛЦД-проектор, -индивидуална
творење/соз паметна табла). практична изведба
давање). (пеење, свирење на
некој друг музички
93
инструмент. музички игри);
во група
Креира кратки мотиви и 1 Наставникот демонстрира музичко-ритмичка секвенца со Уреди за репродукција на -усни одговори на
фрази со мелодиски користење топка, а учениците ја повторуваат. Потоа секој аудио- и видеозаписи (ЦД прашања поставени
инструменти во ученик/ученичка создава своја ритмичка игра (може да се и ДВД-плеер, хај-фај уред, од наставникот или
музичките игри и користат и други предмети: балони, тениски топчиња, шарени ТВ-приемник, компјутер со од соучениците
музичките приказни. пинг-понг топчиња). пристап до интернет,
во група
Создава едноставни 1 Учениците осмислуваат кореографии за разни композиции, Уреди за репродукција на -усни одговори на
кореографии со согласно карактерот на музиката и содржината на текстот. аудио- и видеозаписи (ЦД прашања поставени
елементарни чекори и и ДВД-плеер, хај-фај уред, од наставникот или
движења, соодветно на Наставникот им дава неколку комбинации од напишани ТВ-приемник, компјутер со од соучениците
карактерот на музиката, и мелодиски и ритмички тактови на учениците, а тие според својата пристап до интернет,
истите ги изведува. идеја и замисла креираат композиција од 4 такта. звучници, ЛЦД-проектор, -индивидуална
во група
94
Наставен предмет Ликовно образование
Теми / подрачја во наставната програма 1. Цртање

2. Сликање
3. Пластично обликување и градење
4. Графика
5. Дизај и визуелна комуникација
Број на часови 1 час неделно /36 часа годишно
95
Предмет Ликовно образование IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Тема: 1 Цртање Вкупно часови: 9
Содржини (и
Стандарди за оценување Часови Активности Средства Следење на напредокот
поими)
Средства за Ги идентификува средствата 1 - Учениците цртаат ,,мртва природа“ со -Хартија,  усни одговори на прашања поставени од
цртање и нивна со кои може да црта. набљудување модел (чинија со овошје, лист, наставникот или од соучениците;
употреба (хартија, вазна или сад) со лавиран туш и перце. туш и  практичната активност за време на часот
молив, креди, Користи различни средства перце (учество во активностите);
лавиран туш, бајц, за цртање при креирање - Учениците имаат модели, чинија  изработените ликовни творби (цртање,
перце, дрвце, цртеж вазна ,сад прво индивидуална цртаат сликање, пластично обликување и градење,
јаглен). потоа со техника туш и перце тушираат графика, дизајн и визуелни комуникации);
 учеството во изработката на заеднички
творби.
Средства за Ги идентификува средствата 1 Учениците со креда цртаат сообраќајна молив, креди,  усни одговори на прашања поставени од
цртање и нивна со кои може да црта. крстосница во училишниот двор. Цртежот дрвце, јаглен наставникот или од соучениците;
употреба (хартија, се користи за симулација на движење на  практичната активност за време на часот
молив, креди, Користи различни средства пешаци, возачи, велосипедисти, лица на (учество во активностите);
лавиран туш, бајц, за цртање при креирање ролери, тротинети и сл., при што се  изработените ликовни творби (цртање,
перце, дрвце, цртеж почитуваат правилата за однесување во сликање, пластично обликување и градење,
јаглен). сообраќајот. графика, дизајн и визуелни комуникации);
творби.
Основи на Црта мотиви од околината, 1 Учениците ги цртаат симболите на хартија,  усни одговори на прашања поставени од
ликовниот јазик: природни појави, случки од општината (знаме и грб), по претходно молив, креди, наставникот или од соучениците;
ликовни елементи секојдневниот живот со истражување на интернет лавиран туш,  практичната активност за време на часот
и принципи во примена на различни линии, бајц, перце, (учество во активностите);
цртањето. вклучително и контрасни и дрвце, јаглен,  изработените ликовни творби (цртање,
контурни компјутер сликање, пластично обликување и градење,
графика, дизајн и визуелни комуникации);
творби.
Основи на Црта мотиви од околината, 1 Учениците цртаат ,,3Д геометриски форми хартија,  усни одговори на прашања поставени од
ликовниот јазик: природни појави, случки од (пирамида, квадар, коцка, призма) со молив, наставникот или од соучениците;
ликовни елементи секојдневниот живот со молив (по примерот на цртежите на  практичната активност за време на часот
и принципи во примена на различни линии, Ешер). (учество во активностите);
цртањето. вклучително и контрасни и  изработените ликовни творби (цртање,
контурни сликање, пластично обликување и градење,
графика, дизајн и визуелни комуникации);
96
творби.
Средства за Ги идентификува средствата 1 Учениците преку цртеж претставуваат хартија,  усни одговори на прашања поставени од
цртање и нивна со кои може да црта. • симетрична и асиметрична композиција на молив, креди, наставникот или од соучениците;
употреба (хартија, Користи различни средства различни мотиви – пеперутка, бумбар, лавиран туш,  практичната активност за време на часот
молив, креди, за цртање при креирање цветови и сл. Истите ги сечат и ги лепат бајц, перце, (учество во активностите);
лавиран туш, бајц, цртеж на парче дрво (претходно изработено од дрвце,  изработените ликовни творби (цртање,
перце, дрвце, наставникот). Работат со различни јаглен). сликање, пластично обликување и градење,
јаглен цртачки материјали во боја. графика, дизајн и визуелни комуникации);
творби.
Рамнотежа, Црта мотиви од околината, 1 Учениците цртаат пејзаж со директно хартија,  усни одговори на прашања поставени од
контраст, природни појави, случки од набљудување на блиската околина, молив, креди, наставникот или од соучениците;
градација, секојдневниот живот со користејќи разновидни линии (вертикални, лавиран туш,  практичната активност за време на часот
пропорција, примена на различни линии, хоризонтални, коси, дебели, тенки, криви, бајц, перце, (учество во активностите);
волумен, вклучително и контрасни и прави) и со цртачки материјал по избор дрвце,  изработените ликовни творби (цртање,
симетрија, контурни. (по примерот на цртежите на Ван Гог). јаглен). сликање, пластично обликување и градење,
асиметрија, графика, дизајн и визуелни комуникации);
целина, детаљ,  учеството во изработката на заеднички
контурна линија. творби.
Средства за Ги идентификува средствата 1 Со креда во боја учениците цртаат на молив, креди,  усни одговори на прашања поставени од
цртање и нивна со кои може да црта. плочник во училишниот двор на дрвце, јаглен наставникот или од соучениците;
употреба (хартија, зададената тема (на пример, екологија –  практичната активност за време на часот
молив, креди, Користи различни средства заштита на животната средина). (учество во активностите);
лавиран туш, бајц, за цртање при креирање  изработените ликовни творби (цртање,
перце, дрвце, цртеж сликање, пластично обликување и градење,
јаглен графика, дизајн и визуелни комуникации);
творби.
Рамнотежа, Црта различни форми со 1 Активност. Учениците ги претставуваат Црта  усни одговори на прашања поставени од
контраст, користење компјутер. мотивите на шишарка, афион и полжав со различни наставникот или од соучениците;
градација, цртање разновидни линии и користење форми со  практичната активност за време на часот
пропорција, цртачки материјали и употреба на користење (учество во активностите);
волумен, компјутер. компјутер.  изработените ликовни творби (цртање,
симетрија, сликање, пластично обликување и градење,
асиметрија, графика, дизајн и визуелни комуникации);
контурна линија. творби.
Рамнотежа, Препознава промени во 1 Активност.иците создаваат цртеж по фломастери,  усни одговори на прашања поставени од
контраст, изгледот на цртежот кога се сеќавање (од излет/екскурзија), при што дрвени или наставникот или од соучениците;
градација, користат различни ликовни цртаат релјеф (планини, котлини, клисури, мрсни боици.  практичната активност за време на часот
пропорција, елементи и принципи. реки и езера) и природни ресурси (шуми, хартија (учество во активностите);
волумен, реки, езера, сонце), а како материјал за  изработените ликовни творби (цртање,
симетрија, Идентификува детаљ во работа користат фломастери, дрвени или сликање, пластично обликување и градење,
асиметрија, целина (даден цртеж). мрсни боици графика, дизајн и визуелни комуникации);
контурна линија творби.
97

Тема: 2 Сликање Вкупно часови: 15
Адаптирал:
Содржини (и Стандарди за Часови Активности Средства Следење на
поими) оценување напредокот
Средства за Ги идентификува 8 1. Разговор за некое убаво доживување на учениците. Сите ученици замислуваат Средства и  усни одговори
сликање и средствата со кои може една слика од пријатно доживување и ја опишуваат. Кои бои преовладуваат во материјали за на прашања
нивна да слика. неа? Доколку би ја насликале што би искористиле, што би ни било потребно? сликање во дискусија
употреба во Неколку ученици кажуваат што им е потребно и која техника би ја искористиле. (акварел,
различни Користи различни Секој од учениците изработува слика според неговата желба, се работи со темпера,  практичната
сликарски средства за сликање при комбинирани техники и различни средства. пастел, активност за
техники креирање слика. 2. учениците на компјутер набљудуваат уметнички дела пример дело на познат материјал за време на
(акварел, уметник Василиј Кандински. Разгледуваат неколку негови дела, повторуваме за колажирање). часот
гваж, Разликува слики топли и ладни бои, симетрија и асиметрија во ликовното творење и техниките:
темпера, изработени со примена акварел, гваж, темпера.  изработените
пастел, на различни средства за 3. Учениците повторно на компјутер набљудуваат уметнички дела пример дело на Блок, моливи, ликовни
материјал за сликање. познат уметник Василиј Кандински. Разгледуваат неколку негови дела, гума, четки, творби
колажирање, повторуваме за топли и ладни бои, симетрија и асиметрија во ликовното чашка,
фломастери, Комбинира различни творење и техниките: акварел, гваж, темпера. на овој час изработуваат творби палета,
туш) средства и подлоги за во различна техника од минатиот час и оние ученици кои не работеле на
сликање и создава слика компјутер овој пат работат на него. Разговараме за сличностите како и Компјутер и
разликите при работата, при Учениците ги користат сликарските техники гваж, компјутерска
темпера или сликаат на компјутер програма за
4. разговор - Кој од вас бил на село, кај баба и дедо, на гости, на посета на сликање.
пријатели и сл? . Како изгледа селскиот двор? Што има таму, зошто? Кои бои и
форми преовладуваат? Дали ви се допаѓа? Зошто да, зошто не? Учениците го
опишуваат и сликаат дворот.
5. Учениците сликаат булки на ливада, применувајќи комплементарен контраст
(односно црвена и зелена боја).
6. Притоа, како ликовен материјал користат колаж со хартија во боја
7. Разговор со учениците за престојните празници и пречекот на Новата година.
Секој ученик ги искажува своите желби околку дочекот на Новата година.
Учениците сликаат на дадената тема цртеж по сопствен избор, пречек, желба,
прошетка, игра на снег, разгледување на украсениот град. Покрај изборот на
темата, ја избираат и техниката на работа. Притоа, учениците користат гваж,
пастел, темпера или сликаат на компјутер.
8. Разговор со учениците за празникот на жената, правата на жената, празникот
на мајките и сл. Учениците сликаат на дадената тема цртеж по сопствен избор,
подарок, прошетка со мама, баба, изработка за мама, цвет за мама и сл. Покрај
изборот на темата, ја избираат и техниката на работа. Притоа, учениците
98
користат гваж, пастел, темпера или сликаат на компјутер.
Основи на Ги разликува боите и 2 1. Разговор со учениците за годишното време есен и промените во природата во Средства и  усни одговори
ликовниот тоновите во околината и есента, прошетка и разгледување на боите на есента во мојата околина. материјали за на прашања
јазик: ги претставува со Учениците изработуваат композиција по мотив есен и есенски листови, сликање во дискусија
ликовни сликање. применувајќи тонска градација на боите (со додавање бела или црна) во гваж (акварел,
елементи и или темпера. темпера,  практичната
принципи во Слика на компјутер со 2. Разговор со учениците за поимот мртва природа, повторување на поимите пастел, активност за
сликaњето користење на адаптирани живо и неживо, разгледување на ликовни дела од познати уметници на материјал за време на
програми интернет. Разговор за симетријата во цртежите, пропорцијата, волуменот и колажирање). часот
сл. Учениците сликаат мотив на мртва природа со различни плодови, при што
акцент се става на симетријата, соодносот на големините, пропорцијата и  изработените
волуменот. Притоа, учениците користат гваж, пастел, темпера или сликаат на Блок, моливи, ликовни
компјутер. Учениците може да работат и по групи во различни техники, дел од гума, четки, творби
нив и во компјутерска програма. чашка,
палета,
Компјутер и
компјутерска
програма за
сликање.
Основи на Ги разликува боите и 5 1. и 2. Разгледување на дела од модерната уметност, разговор за хармонијата на Средства и  усни одговори
ликовниот тоновите во околината и бои и плоштини во делата, примена на хроматските бои (спектарот на боите), материјали за на прашања
јазик: ги претставува со преминот на тоновите од една до друга боја и сл. Учениците сликаат по пример сликање во дискусија
ликовни сликање. на ликовно дело од модерната уметност (Виктор Вазарели или Хуан Миро) со (акварел,
елементи и примена на хармонија на бои и плоштини, примена на хроматски темпера,  практичната
принципи во Слика на компјутер со бои/ахроматски бои во гваж, темпера. пастел, активност за
сликањето. користење на адаптирани 3. Разговор со учениците за посета на фудбалски натпревар или автомобилска материјал за време на
програми. трка, дали биле, посетиле, гледале на тв, кога, што им се допаднало? Доколку колажирање). часот
Рамнотежа, може се гледаат кратки исечоци од трки или натпревари на интеренет. На кој
контраст, Создава слика со начин би можеле да насликаат еден одреден момент од толку динамична  изработените
градација, градација на ахроматски активност? Учениците сликаат по мотив автомобилски , користејќи простор и Блок, моливи, ликовни
пропорција, и хроматски бои. насока или фудбалски натпревар внимавајќи на насоката и правецот на сликата гума, четки, творби
волумен, и настанот. чашка,
хроматски и Идентификува 4. Разговор со учениците за народните носии, дали виделе кај баба или дедо палета,
ахроматски комплементарен народна носија, како изгледа, од кои материјали е направена, кои бои се
бои, контраст и го применува сретнуваат на неа? Разгледување на слики на интернет од народни носии на Компјутер и
градација на при креирање слики и едничките заедници во нашата земја. Која носија најмногу ми се допадна и компјутерска
бои и колажи. зошто? програма за
тонови, 5. Учениците го истражуваат односот на контрасти преку боја и преку форма, сликање.
комплемента Вреднува сопствена изработувајќи мотив според традиционална народна носија од различни
рен слика или слика на етнички заедници од нашата држава на компјутер.
контраст, соученик/соученичка од 6. Учениците сликаат различни садови од домаќинството во пропорција,
комплемента аспект на примена на користејќи пастел.
рни парови. ликовните елементи и Разговор со учениците за поимот пропорција, истакнување на темата сликање
принципи кои ги на садови во домаќинството, разгледување на слики со особен акцент на
усвоил/усвоила поимот пропорција. Учениците работат во техника пастел и внимаваат
садовите кои ги сликаат да бидат меѓусебно пропорционални.
99

Тема: 3 Пластично обликување и градење Вкупно часови: 5
Адаптирал:
Содржини (и поими) Стандарди за оценување Часови Активности Средства Следење на напредокот
Средства и материјали Ги идентификува средствата и материјалите 1 Учениците користат пластелин,  усните одговори на прашања
за пластично со кои може да обликува, моделира и гради картонски кутии, глина, поставени од наставникот или од
обликување и градење рециклиран материјал, глинамол, соучениците;
и нивна употреба Користи различни средства и материјали за пластика и слично тесто,  практичната активност за време
(хартија, пластелин, пластично обликување и градење. (техника асамблаж) за да пластика, на часот (учество во
глина, глинамол, тесто, создадат слободна амбалажа, активностите);
пластика, амбалажа, Разликува облици и градби, обликувани со пејзажна композиција со алуминиумска  изработените ликовни творби
алуминиумска фолија, примена на различни средства и материјали. урбан мотив. (темата фолија, жица, (цртање, сликање, пластично
жица, конец, песок, мојот град) конец, песок, обликување и градење, графика,
снег, стиропор Комбинира различни средства и материјали снег, стиропор дизајн и визуелни комуникации);
за пластично обликување и градење и  учеството во изработката на
создава облици и градби. заеднички творби
Основи на ликовниот Ги разликува дводимензионалните и 1 Учениците со употреба хартија,  усните одговори на прашања
јазик: ликовни тридимензионалните форми во околината и на глина или глинамол пластелин, поставени од наставникот или од
елементи и принципи ги претставува со пластичното обликување и создаваат волуменозна глина, соучениците;
во пластичното градење. композиција со мотив од глинамол,  практичната активност за време
обликување и градење. природата (на пример, на часот (учество во
Создава облик или градба со користење на пупки од цвеќе, активностите);
пропорции, волумен, целина, детаљ и со овошје,зеленчук) со  изработените ликовни творби
перфорирање. насока да се употреби и (цртање, сликање, пластично
текстура во формата. обликување и градење, графика,
дизајн и визуелни комуникации);
 учеството во изработката на
заеднички творби
Пластично обликување, Создава облик или градба со користење на 1 Учениците создаваат - хартија,  усните одговори на прашања
моделирање, градење, пропорции, волумен, целина, детаљ и со релјефна форма со пластелин, поставени од наставникот или од
тридимензионална перфорирање. мотив на природа (на глина, соучениците;
фигура, пропорција, пример, рид, планина, глинамол,  практичната активност за време
волумен, Прави разлика меѓу релјеф, портрет, биста, планински венец). тесто, на часот (учество во
перфорирање, релјеф, скулптура, асамблаж и архитектура. пластика, активностите);
портрет, биста, амбалажа,  изработените ликовни творби
скулптура, архитектура, алуминиумска (цртање, сликање, пластично
асамблаж. фолија, жица, обликување и градење, графика,
конец, песок, дизајн и визуелни комуникации);
снег, стиропор  учеството во изработката на
100
Пластично обликување, Ги разликува дводимензионалните и 1 Учениците обликуваат со хартија,  усните одговори на прашања
моделирање, градење, тридимензионалните форми во околината и глина две или повеќе пластелин, поставени од наставникот или од
тридимензионална ги претставува со пластичното обликување и фигури на животни со глина, соучениците;
фигура, пропорција, градење. • Користи адаптирани програми на различна големина глинамол,  практичната активност за време
волумен, компјутер за обликување и градење. • (пример: пиле и кокошка) тесто, на часот (учество во
перфорирање, релјеф, Создава облик или градба со користење на со примена на контраст пластика, активностите);
портрет, биста, пропорции, волумен, целина, детаљ и со на форми амбалажа,  изработените ликовни творби
скулптура, архитектура, перфорирање. алуминиумска (цртање, сликање, пластично
асамблаж. фолија, жица, обликување и градење, графика,
конец, песок, дизајн и визуелни комуникации);
снег, стиропор  учеството во изработката на
Пластично обликување, Ги разликува дводимензионалните и 1 Учениците создаваат хартија,  усните одговори на прашања
моделирање, градење, тридимензионалните форми во околината и геометриски форми со пластелин, поставени од наставникот или од
тридимензионална ги претставува со пластичното обликување и различни големини. глина, соучениците;
фигура, пропорција, градење. Притоа, се комбинираат глинамол,  практичната активност за време
волумен, материјали, како што се: тесто, на часот (учество во
перфорирање, релјеф, Користи адаптирани програми на компјутер жица, хартија, боја, пластика, активностите);
портрет, биста, за обликување и градење. ткаенина и слично; амбалажа,  изработените ликовни творби
скулптура, архитектура, алуминиумска (цртање, сликање, пластично
асамблаж. Создава облик или градба со користење на фолија, жица, обликување и градење, графика,
пропорции, волумен, целина, детаљ и со конец, песок, дизајн и визуелни комуникации);
перфорирање. снег, стиропор,  учеството во изработката на
компјутер заеднички творби
101

Тема: 4 Графика Вкупно часови: 3
Адаптирал:
Средства за печатење и Идентификува и користи различни 1 Отпечаток монотипија, со - Темперни  усни одговори на прашања поставени од
нивна употреба средства за печатење. помош на лист и бои, хартија, наставникот или од соучениците;
(матрица, графички стаклена /пластична четка, вода  практичната активност за време на часот
лист – отпечаток, Разликува различни средства за плоча,за печатење (учество во активностите);
картон печат,). печатење. - стаклена или  изработените ликовни творби (цртање,
пластична сликање, пластично обликување и
Комбинира различни средства за плоча градење, графика, дизајн и визуелни
печатење при создавање графички комуникации);
творби
Средства за печатење и Идентификува и користи различни 1 Картон/печат,компир, Темперни бои ,  усни одговори на прашања поставени од
нивна употреба средства за печатење. лист по избор на учениците графички лист, наставникот или од соучениците;
(матрица, графички хартија, четка,  практичната активност за време на часот
лист – отпечаток, Разликува различни средства за вода,природни (учество во активностите);
картонпечат). печатење. материјали  изработените ликовни творби (цртање,
(лист, компир) сликање, пластично обликување и
Комбинира различни средства за градење, графика, дизајн и визуелни
печатење при создавање графички комуникации);
отпечаток.  учеството во изработката на заеднички
творби
Основи на ликовниот Создава графички отпечаток со 1 Учениците наоѓаат Компјутер,  усни одговори на прашања поставени од
јазик: ликовни користење на различни графички уметнички графички дела печатар наставникот или од соучениците;
елементи и принципи техники, на интернет и ги печатат  практичната активност за време на часот
во графиката (графика, на печатач. (учество во активностите);
монотипија, ликовни елементи и принципи во  изработените ликовни творби (цртање,
колографија). печатењето. сликање, пластично обликување и
градење, графика, дизајн и визуелни
комуникации);
творби
102

Тема: 5 Дизајн и визуелна комуникација Вкупно часови: 4
Адаптирал:
Средства и материјали за Идентификува и користи различни 1 Учениците дизајнираат шара или бои, ткаенина,  усни одговори на прашања
дизајн и визуелни средства и материјали за дизајн и мотив за текстилна површина, еколошки поставени од наставникот или од
комуникации и нивна визуелни комуникации. според народното творештво на материјали, соучениците;
употреба (бои, ткаенина, различните етнички заедници во компјутер,  практичната активност за време на
еколошки материјали, Разликува различни средства и државата), со поврзување на бои, телефон, часот (учество во активностите);
компјутер, телефон, материјали за дизајн и визуелни форми, линии, ритам, фотоапарат,  изработените ликовни творби
фотоапарат, дигитална комуникации. повторување, композиција дигитална (цртање, сликање, пластично
камера и др.). камера и др обликување и градење, графика,
Комбинира различни средства и дизајн и визуелни комуникации);
материјали за дизајн и визуелни  учеството во изработката на
комуникации за да создаде дизајн заеднички творби
како продукт.
Средства и материјали за Идентификува и користи различни 1 Учениците дизајнираат маска за - колаж и  усни одговори на прашања
дизајн и визуелни средства и материјали за дизајн и одбележување настани хартија во боја поставени од наставникот или од
комуникации и нивна визуелни комуникации. (пример: 1 Април,.ден на шегата) заобликување соучениците;
употреба (хартија, бои,  практичната активност за време на
материјали, компјутер, Разликува различни средства и часот (учество во активностите);
материјали за дизајн и визуелни  изработените ликовни творби
комуникации. (цртање, сликање, пластично
обликување и градење, графика,
Комбинира различни средства и дизајн и визуелни комуникации);
материјали за дизајн и визуелни  учеството во изработката на
комуникации за да создаде дизајн заеднички творби
како продукт.
Основи на ликовниот Разликува дизајн на илустрација, 1 Учениците дизајнираат стрип, Стари весници,  усни одговори на прашања
јазик: ликовни елементи корица, реклама, стрип, спот, користејќи исечоци од стари слики од поставени од наставникот или од
и принципи во дизајнот и визуелен знак, фотографија. весници или фотографии од омилени соучениците;
визуелните комуникации омилени ликови ликови ,листов  практичната активност за време на
(дизајн, визуелни и ножици, часот (учество во активностите);
комуникации, лепак  изработените ликовни творби
илустрација, корица, (цртање, сликање, пластично
реклама, стрип, спот, обликување и градење, графика,
визуелен знак, дизајн и визуелни комуникации);
фотографија и др.)  учеството во изработката на
Основи на ликовниот Создава дизајн со користење на 1 Учениците создаваат дизајн на хартија, бои,  усни одговори на прашања
јазик: ликовни елементи различни техники, ликовни елементи корица (од книга, стрип, брошура, ткаенина, поставени од наставникот или од
103
и принципи во дизајнот и и принципи во дизајнирањето и списание и сл.) според текст кој се еколошки соучениците;
визуелните комуникации визуелните комуникации, со примена обработува по предметот мајчин материјали,  практичната активност за време на
(дизајн, визуелни на современа технологија. • Прави јазик. Како изразно средство компјутер, часот (учество во активностите);
комуникации, разлика меѓу рачно изработен дизајн употребуваат компјутер. телефон,  изработените ликовни творби
илустрација, корица, и дизајн изработен во електронска фотоапарат, (цртање, сликање, пластично
реклама, стрип, спот, или дигитална форма. дигитална обликување и градење, графика,
визуелен знак, камера и др дизајн и визуелни комуникации);
фотографија и др.)  учеството во изработката на
104
Наставен предмет Физичко и здравствено образование
Теми / подрачја во наставната програма 1. Атлетика

2. Гимнастика, ритмика и танци
3. Спортски игри
Број на часови 3 часа неделно / 108 часа годишно
105
Предмет Физичко и здравствено образование IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Тема: 1 Атлетика Вкупно часови: 20
Адаптирал:
Содржини и стандарди за часови активности средства следење на напредокот
(поими ) оценување
Трчање Изведува 2 Учениците трчаат со висок старт до 50 Спортска опрема, - практичната изведба на активностите за
(истрајно висок старт. метри. штоперица време на часот;
трчање, - активната вклученост за време на часот;
висок старт, - соработката со соучениците во
брзо трчање, изведување на активностите;
низок старт). Учениците изведуваат истрајно трчање од - почитувањето на правилата на
1 до 4 минути од висок старт. однесување во спортска сала.
Изведува 5 Учениците изведуваат трчање со промена Спортска - практичната изведба на активностите за

правилна на правец и брзина. опрема , време на часот;
штоперица, - активната вклученост за време на часот;
техника на
- соработката со соучениците во
трчање. конусни маркери,
изведување на активностите;
Учениците трчаат со различно темпо до 1 препреки до 20
- почитувањето на правилата на
минута. сантиметри однесување во спортска сала.
висина
Учениците изведуваат трчање со

прогресија (забрзување).
Учениците изведуваат брзо трчање од

различни почетни положби (седење,
лежење на грб или на стомак, клечење и
сл.).
Елементарни и штафетни игри со брзо

трчање без и со реквизити.
106
слободно претрчуваат препреки до 20

сантиметри висина.
Применува 1 Учениците трчаат со низок старт до 20 Спортска опрема, - практичната изведба на

низок старт метри. штоперица активностите за време на часот;
при брзо - активната вклученост за време на
трчање. часот;
Учениците трчаат со низок старт до 20 - соработката со соучениците во
метри со мерење на време. изведување на активностите;
- почитувањето на правилата на
однесување во спортска сала.
Скокање (скок Изведува Учениците изведуваат скок во далечина од Спортска опрема, - практичната изведба на
во височина правилно место. Гимнастички активностите за време на часот;
„ножици“, скок 3 душеци, - активната вклученост за време на
скокање во Учениците изведуваат двоножни и
во далечина од сантиметарска часот;
место, скок во далечина. едноножни потскоци и скокови (детски
пантлика - соработката со соучениците во
далечина потскоци, индијански потскок).
изведување на активностите;
„згрчена Учениците изведуваат скок во далечина од - почитувањето на правилата на
техника“). место со мерење на должината на скокот. однесување во спортска сала.
Изведува скок Учениците изведуваат скок во далечина со

во далечина залет (техника „згрчено“).
„згрчена
техника“.
1
Изведува скок 3 Учениците изведуваа скок во височина со Спортска опрема, - практичната изведба на
во височина кос залет со одраз со лева и десна нога. Обрачи, јажиња, активностите за време на часот;
„ножици“. ниски и високи - активната вклученост за време на
Учениците изведуваат скок во височина чуневи – маркери часот;
(техника „ножици“). за подлога, - соработката со соучениците во
Елементарни и штафетни игри со конусни маркери изведување на
елементи на трчање и скокање. активностите;почитувањето на
правилата на однесување во
спортска сала.
Фрлање Фрла топче во 3 Учениците изведуваат фрлање на топче од Помали и - практичната изведба на
107
топче далечина. место во далечина со лева и десна рака. поголеми топки, активностите за време на часот;
(фрлање тениски топчиња - активната вклученост за време на
топче во Учениците изведуваат фрлање на топче во и топки за часот;
далечина, далечина со залет.
спортски игри, - соработката со соучениците во
гаѓање со медицинка до кг, изведување на активностите;
топче во спортска опрема - почитувањето на правилата на
цел). Учениците изведуваат фрлање на однесување во спортска сала.
медицинка во далечина до 1 kg со двете
раце.
Погодува со 2 Учениците изведуваат гаѓање со топче во Помали и - практичната изведба на

топче во цел. цел од различна оддалеченост во поголеми топки, активностите за време на часот;
хоризонтална и вертикална мета. тениски топчиња - активната вклученост за време на
и топки за часот;
спортски игри, - соработката со соучениците во
Учениците изведуваат гаѓање во подвижна медицинка до кг, изведување на активностите;
цел со топче (обрач, топка). спортска опрема, - почитувањето на правилата на
обрач однесување во спортска сала.
108

Тема: 2 ГИМНАСТИКА, РИТМИКА, ТАНЦИ Вкупно часови: 36
Адаптирал:
Содржини и стандарди за часови активности средства следење на напредокот
(поими ) оценување
Гимнастика 1 Учениците изведуваат Спортска практичната изведба на активностите за време на

вежби за опрема часот;
Се поставува во две организациско активната вклученост за време на часот;
и четири редици и поставување во две и соработката со соучениците во изведување на
Организациско колони и во круг. четири редици и активностите;
поставување колони и во круг на почитувањето на правилата на однесување во
во простор даден знак
Вежби за Изведува 2 Учениците изведуваат Спотртска практичната изведба на активностите за време на

обликување на вежби за вежби за обликување опрема, часот;
телото и
движењата. обликувањ на телото во седечка и активната вклученост за време на часот;
е на стоечка положба гимнастички соработката со соучениците во изведување на
телото во душек активностите;
Учениците самостојно
различни почитувањето на правилата на однесување во
изведуваат „клацкалка“
ставови и на грб (со нозе згрчени спортска сала.
положби. на гради) и на стомак
(со фатени нозе
позади телото
Гимнастичко Изведува 2 Учениците изведуваат Спортска практичната изведба на активностите за време на

одење и гимнастичко одење гимнастичко одење (со опрема,цд- часот;
трчање. променливо темпо и со
109
и трчање во ритам музика плеер активната вклученост за време на часот;
со музика. соработката со соучениците во изведување на
Учениците изведуваат активностите;
гимнастичко одење,
почитувањето на правилата на однесување во
детски поскок,
вртење ,клекнување од
90 и 180 степени
Акробатика Изведува 9 Учениците изведуваат Спортска практичната изведба на активностите за време на

елементи од колут напред на коса опрема,гимна часот;
партерна рамнина (тркалање по сти-чки душек активната вклученост за време на часот;
гимнастика – надолжна оска и колут соработката со соучениците во изведување на
акробатика (колут напред, со помош и активностите;
самостојно).
напред, колут почитувањето на правилата на однесување во
назад, „свеќа“, спортска сала.
„мост“, челна вага,
стој на раце со Учениците изведуваат
потпирање на колут напред
нозете на ѕид). (поединечно и до два
поврзани колути
напред, со помош и
Учениците изведуваат
колут назад на коса
рамнина (тркалање по
надолжна оска и колут
назад, со помош и
колут назад
(поединечно и до два
поврзани колути назад,
со помош и
„мост“ (со помош и
Учениците
110
увежбуваат ,,мост“(со
помош и самостојно)
стој на раце со
опирање на нозете на
ѕид или рипстол (со
помош).
Учениците увежбуваат
стој на раце со
опирање на нозете на
ѕид или рипстол (со
помош).
Висења и Изведува качувања, 3 Учениците изведуваат Спортска практичната изведба на активностите за време на
нишења слегувања, висења качувања, висења, опрема, часот;
нишања и слегувања активната вклученост за време на часот;
и нишања на на гимнастички рипстол соработката со соучениците во изведување на
гимнастички справи справи: рипстол (со
(рипстоли, ниско помош и самостојно). активностите;
вратило, карики, почитувањето на правилата на однесување во
разбој). спортска сала.
Спортска практичната изведба на активностите за време на

опрема, часот;
Натскокнување, Изведува 3 Учениците изведуваат активната вклученост за време на часот;
скокање и натскокнување и натскок на шведски јарец,
сандак со двоножен соработката со соучениците во изведување на
прескокнување скокање на шведски активностите;
(„јарец“, одраз од отскочна шведски
сандак. даска (постепено сандак почитувањето на правилата на однесување во
шведски зголемување на спортска сала.
сандак). висината на
шведскиот сандак).
двоножен мек доскок
од шведски сандак
(постепено
зголемување на
висината на шведскиот
сандак).
111
натскок со потпрени
раце разножно на
надолжно поставен
шведски сандак и
двоножен доскок
(постепено
зголемување на
висината на
шведскиот сандак).
Изведува 2 Учениците изведуваат Спортска практичната изведба на активностите за време на

прескокнување прескокнување преку опрема, часот;
преку мал „јарец“. мал „јарец“ разножно активната вклученост за време на часот;
со помош (претходно мал јарец соработката со соучениците во изведување на
се изведува активностите;
одразување со почитувањето на правилата на однесување во
поставување на раце спортска сала.
на справата со
ширење на нозете без
прескокнување на
„јарецот“).
пресконување преку
мал „јарец“ разножно
(со помош).
Гимнастичко Применува Учениците изведуваат Спортска практичната изведба на активностите за време на

одење, вртење, гимнастичко одење, гимнастичко одење и опрема, часот;
4 детски потскок на шведска активната вклученост за време на часот;
детски потскок, детски потскок,
челна вага вртење и вага на шведска клупа. клупа, ниска соработката со соучениците во изведување на
греда активностите;
(шведска клупа, шведска клупа. Гимнастичко одење и почитувањето на правилата на однесување во
ниска греда вртење на шведска спортска сала.
клупа
Челна вага на ниска

греда
Гимнастичко одење и
вртење на ниска греда
Ритмика Изведува 2 Учениците изведуваат Спортска практичната изведба на активностите за време на
координирани координирано опрема часот;
112
Ритмичко движења со рацете ритмичко одење и Гимнастички активната вклученост за време на часот;
одење и и нозете во одење и трчање со различно душек,цд- соработката со соучениците во изведување на
трчање со трчање со правилно темпо и музика. плеер активностите;
тактирање и почитувањето на правилата на однесување во
музика. држење и естетско
движење на телото.
Применува
координирани Учениците
ритмички движења изведуваат
со тактирање и со различно
музика ритмичко
движење со
тактирање
Ритмички Се движи во ритам 4 Учениците изведуваат Спортска практичната изведба на активностите за време на
движења со на такт и музика со ритмички движења со опрема,обрач, часот;
реквизити реквизити. реквизити, со и без активната вклученост за време на часот;
(обрач, јаже, музика (обрач, Јаже,лента, соработката со соучениците во изведување на
лента, поединечно и во активностите;
топка), со и Топка,
композиции) почитувањето на правилата на однесување во
без музика. спортска сала.
Цд-плеер
ритмички движења со
реквизити, со и без
музика ( јаже,
поединечно и во
композиции)
музика ( лента,
музика (топка,
113
Танци Изведува основни 1 Учениците изведуваат Спортска практичната изведба на активностите за време на
чекори од детски чекори од детски танц опрема, часот;
Детски танци по избор, без и со активната вклученост за време на часот;
танци. музика (на пример, цд-плеер
(патчиња, кога соработката со соучениците во изведување на
патчиња, оле мајоле,
сум среќен). мајмунски танц, активностите;
каубојска полка, почитувањето на правилата на однесување во
макарена, кога сум спортска сала.
среќен).
Традиционални Учениците 3 Учениците изведуваат

народни ора по изведуваат чекори чекори од
избор. од традиционални традиционални
народни ора по народни ора по избор,
без и со музика.
избор, без и со
музика. Учениците ги
увежбуваат чекорите
од народните ора со
музика
од традиционално оро
Направи проект-
Културно уметничките
друштва во СРМ
Современи Изведува основни 3 Учениците ги

танци по избор чекори од изведуваат чекорите
современи танци. од современите на
(полка, хип-хоп, пример, (ча-ча-ча
ча-ча- ча,
самба). танци,со музика)
Учениците ги
изведуваат чекорите
од современите на
пример, самба, ).
танци,со музика
Учениците ги
изведуваат чекорите
од современите на
пример, твист, ).
танци,со музика
114
115

Тема: 3 СПОРТСКИ ИГРИ Вкупно часови: 52
Адаптирал:
Содржини и стандарди за оценување часови активности средства следење на напредокот
(поими )
Ракомет Применува паралелен и 2 Учениците изведуваат основни Спортска - практичната изведба на
дијагонален ракометен став ракометни ставови во место и движење опрема, активностите за време на
во разни правци. ракометна часот;
во место и
- активната вклученост за
Основни топка
движење. Учениците изведуваат техника на време на часот;
ракометни држење на топка во основни - соработката со соучениците
ставови и ставови (држење на топка со две и во изведување на
движења. една рака, кружење со топка околу активностите;
телото, главата и нозете). - почитувањето на правилата
на однесување во спортска
сала.
Ракомет Изведува основна техника 3 Учениците, поделени во парови и групи, Спортска - практичната изведба на
на примање и додавање на изведуваат додавање и примање на опрема, топка, активностите за време на
топка во место (со тркалање на топка по обрач, маркер, часот;
топка во место и
подлога, во висина на гради, над глава и - активната вклученост за
мал гол, голем
Примање и движење. одбиена од подлога). гол,
време на часот;
додавање на - соработката со соучениците
Учениците изведуваат додавање и хоризонтални во изведување на
топка. и вертикални
примање на топка одбиена од ѕид (во активностите;
висина на гради, над глава и одбиена од мети - почитувањето на правилата
подлога). на однесување во спортска
сала.
Учениците во движење изведуваат
додавање на топка (основни додавања
и примање на различни растојанија и со
различна брзина).
116
Ракомет Изведува праволиниско 2 Учениците изведуваат водење на топка
водење во место, одење и во место и праволиниско движење (со
трчање. подобрата, со послабата рака и
наизменично – комбинирано, со помала
Ракометно и поголема брзина).
водење.
Учениците изведуваат змијулесто
водење на топка во разни правци
(помеѓу поставени пречки, со различна
брзина).
Ракомет Изведува шутирање на гол 3 Учениците изведуваат шут на гол од

од место. место (со подобрата и послабата рака,
од помала и поголема далечина).
Шутирање во Учениците изведуваат шут на гол со

гол. погодување на одредена цел со
подобрата и послабата рака (обрач,
маркер, мал гол, голем гол,
хоризонтални и вертикални мети).
Голманска техника
Ракомет Применува основни 3 -Учениците изведуваат штафетни и

елементи во игра (мини елементарни игри со усвоени елементи
ракомет). од ракомет (додавање, примање,
водење, погодување на цел, во
Мини ракомет. комбинација со елементи од други
спортови).
Учениците играат мини ракомет 3 : 3 и

4 : 4, со примена на научени елементи
(примена на елементарни правила).
Направи проект- Успесите на женскот

ракометен тим – Кометал ЃП и машкиот
ракометен тим Вардар
Кошарка Применува паралелен и 2 Учениците изведуваат основни Спортска - практичната изведба на

дијагонален кошаркарски кошаркарски ставови во место и опрема, активностите за време на
движење во разни правци. кошаркарска часот;
став во место и
топка - активната вклученост за
Основни движење. Учениците изведуваат кошаркарска време на часот;
кошаркарски техника на држење на топка во ставови - соработката со соучениците
ставови и (држење на топка со две и една рака, во изведување на
кружење со топка околу телото, главата
117
движења. и нозете). активностите;
- почитувањето на правилата
сала.
Кошарка Изведува основна техника 2 Учениците изведуваат додавање и Спортска - практичната изведба на
на примање и додавање на примање на топка во место (со опрема, активностите за време на
тркалање на топка по подлога, во кошаркарска часот;
топка во место и - активната вклученост за
Фаќање и висина на гради, над глава и одбиена од топка време на часот;
додавање на движење. подлога, со две и една рака).
- соработката со соучениците
топка. во изведување на
активностите;
сала.
Учениците изведуваат додавање и

примање на топка во место одбиена од
ѕид (во висина на гради, над глава и
одбиена од подлога, со две и една
рака).
Кошарка Изведува праволиниско 2 Учениците изведуваат кошаркарско

водење во место, одење и водење на топка во место и движење
трчање. (со подобрата и послабата рака,
Кошаркарско наизменично и комбинирано со промена
водење. на брзината).

водење на топка и во разни правци
(помеѓу поставени пречки, со командно
насочување со различна брзина).
Кошарка Изведува шутирање во кош 2
од место. Учениците изведуваат шут во кош од
место (на ниско поставен кош од
различна далечина).
Шутирање во
кош.
Учениците изведуваат шут во кош (од

различни позиции и далечини).
118
Кошарка Применува основни 4 Учениците изведуваат штафетни и Спортска - практичната изведба на
елементи во игра (мини елементарни игри со усвоени елементи опрема, активностите за време на
од кошарката (додавање, примање, Обрачи, часот;
кошарка).
водење, шут во кош, во комбинација со јажиња, ниски
Мини кошарка елементи од други спортови). и високи
чуневи – во изведување на
-Учениците играат мини кошарка 2 : 2 и маркери за активностите;
3 : 3 со примена на научени елементи подлога, - почитувањето на правилата
конусни на однесување во спортска
маркери, сала.
кошаркарска
топка
-Учениците играат мини кошарка 2 : 2 и

3 : 3 со примена на научени елементи
Најуспешни НБА кошаркари
Одбојка Применува паралелен и 2 -Учениците изведуваат основни Спортска - практичната изведба на

дијагонален одбојкарски одбојкарски ставови во место и опрема, активностите за време на
движење во разни правци. часот;
став во место и одбојкарска - активната вклученост за
Основни топка време на часот;
одбојкарски движење.
ставови и во изведување на
движења. активностите;
-Учениците увежбуваат основни
одбојкарски ставови во место и
движење во разни правци. сала.
Одбојка Изведува правилно 7 Учениците индивидуално со Спортска - практичната изведба на

потфрлување изведуваат одбивање активностите за време на
поставување и основна на топка со прсти над глава (во опрема,
часот;
техника на одбивање на слободен простор одбиваат топка со одбојкарска - активната вклученост за
Одбивање потфрлување на различни висини). топка време на часот;
на топка топка со прсти и
Учениците индивидуално изведуваат - соработката со соучениците
подлактица.
одбивање на топка со прсти одбиена во изведување на
од ѕид (одбивање со постепено активностите;
зголемување на дистанцата од - почитувањето на правилата
ѕидот). на однесување во спортска
сала.
Учениците изведуваат додавање на
топка со прсти, во парови и во групи
119
(на различни растојанија).
Учениците индивидуално со
потфрлување изведуваат техника на
одбивање на топка со подлактици –
„чекан“ (на
различни висини).
Учениците индивидуално со
потфрлување изведуваат техника на
одбивање на топка со подлактица
одбиена од ѕид (одбивање со
постепено зголемување на
дистанцата од ѕидот).
Учениците изведуваат додавање на
топка со подлактици, во парови и во
групи (на различни растојанија).
Учениците во парови, тројки и во
поголема група изведуваат одбивање
на топка со прсти и подлактици
(активноста може да се реализира
без мрежа и преку ниско поставена
мрежа).
Одбојка Изведува основна техника 2 Учениците изведуваат школски сервис
на школски сервис. на помало и поголемо растојание (во
ѕид и во парови без и преку ниско
поставена мрежа).
Школско
сервирање. Учениците увежбуваат школски сервис
на помало и поголемо растојание (во
ѕид и во парови без и преку ниско
поставена мрежа).
Одбојка Применува основни 3 Учениците играат мини одбојка 2 : 2 и Спортска - практичната изведба на
елементи во игра на мрежа опрема, активностите за време на
3 : 3, со примена на научени елементи часот;
(мини одбојка). одбојкарска
(примена на елементарни правила). - активната вклученост за
Мини одбојка топка време на часот;
во изведување на
Учениците увежбуваат мини одбојка 2 : активностите;
2 и 3 : 3, со примена на научени - почитувањето на правилата
елементи (примена на елементарни на однесување во спортска
сала.
120
правила).
Истражувај за да дознаеш – Одбојката

во Македонија во споредба со светската
одбојка
Фудбал Изведува основна техника 2 -Учениците изведуваат елементарна Спортска - практичната изведба на
на примање и додавање на техника на додавање и примање на опрема, активностите за време на
топка во фудбал со внатрешниот дел на часот;
топка. фудбалска - активната вклученост за
Примање и стапалото (на помало и поголемо
додавање на растојание од ѕид, индивидуално и во топка - соработката со соучениците
топка. парови). во изведување на
Учениците увежбуваат елементарна
техника на додавање и примање на на однесување во спортска
топка во фудбал со внатрешниот дел на сала.
стапалото (на помало и поголемо
растојание од ѕид, индивидуално и во
парови).
Фудбал Изведува праволиниско 2 Учениците изведуваат праволиниско Спортска - практичната изведба на

водење на топка во одење водење на топка со средниот дел на опрема, активностите за време на
стапалото (на помало и поголемо часот;
и трчање. фудбалска - активната вклученост за
Водење топка растојание и со помала и поголема
брзина). топка, конуси - соработката со соучениците
во изведување на
водење на топка со внатрешниот дел на
стапалото (на помало и поголемо на однесување во спортска
растојание и со помала и поголема сала.
брзина).
Фудбал Изведува жонглирање со 2 Учениците изведуваат жонглирање (во Спортска - практичната изведба на
нозе. слободен простор индивидуално опрема, активностите за време на
Жонглирање изведуваат жонглирање според часот;
фудбалска - активната вклученост за
можностите).
121
-Учениците уважбуваат жонглирање (во топка - соработката со соучениците
слободен простор индивидуално во изведување на
изведуваат жонглирање според активностите;
можностите).
сала.
Фудбал • Изведува шутирање на гол 2 -Учениците изведуваат шут на гол од Спортска - практичната изведба на
место и со мал залет со средниот и опрема, активностите за време на
од место.
-Шутирање во внатрешниот дел на стапалото од фудбалска часот;
гол. различни растојанија. - активната вклученост за
Топка,обрач, време на часот;
маркер, мал - соработката со соучениците
-Учениците изведуваат шут на гол со
гол, голем гол, во изведување на
погодување на одредена цел (обрач, активностите;
маркер, мал гол, голем гол, хоризонтални
хоризонтални и вертикални мети). и вертикални на однесување во спортска
мети сала.
Фудбал Применува основни 5 -Учениците изведуваат штафетни и Спортска - практичната изведба на

елементи во игра (мини елементарни игри со усвоени елементи опрема, активностите за време на
од фудбал (штафетни игри со фудбалска часот;
фудбал).
Мини фудбал. додавање, примање, водење,
Топка,обрач, време на часот;
погодување на цел, елементарни игри,
маркер, мал - соработката со соучениците
на пример, „игра во средина“), во изведување на
гол, голем гол,
-Учениците играат мини фудбал 2 : 2, хоризонтални
и вертикални на однесување во спортска
3 : 3 и 4 : 4, со примена на научени мети сала.
елементи (примена на елементарни
правила).
-Учениците играат мини фудбал 2 : 2, 3 :

3 и 4 : 4, со примена на научени
елементи (примена на елементарни
правила).
Истражувај за да дознаеш – Како

122
изгледа работната седмица на еден
познат светски фудбалер
Познати македонски фудбалери
Наставна програма
за слободен изборен предмет

ОДБОЈКА
за IV одделение
123
Скопје, 2023/2024 година
Наставен предмет Одбојка
IV-1 Катерина Соколова - одделенски наставник
IV-2 Елизабета Најдова – одделенски наставник

Изработил
IV-3 Маја Георгиева Павловски – одделенски наставник
IV-4 Марија Ѓорѓиевска – одделенски наставник
124
Адаптирал
Изборен
Вид/категорија на наставен предмет
Одделение
IV (четврто)
Теми/подрачја во наставната програма - Запознавање на спортска игра - одбојка

- Елементи од одбојка
- Играње одбојка
 Средства: обрачи, јажиња, ниски и високи чуневи – маркери за

подлога, конусни маркери, одбојкарска мрежа.
Опрема и средства  Нагледни средства : илустрации, видеа, презентации.
 Аудиовизуелни средства : (ЛЦД- проектор, компјутер, паметна
табла).
Поврзаност со национални станарди

125
Резултатите од учење наведени во наставната програма водат кон стекнување на следните компетенции опфатени со подрачјето
Личен и социјален развој:
Ученикот/ученичката знае и умее:
да разликува здрав од ризичен животен стил кога се работи за сите сфери на живеење (вклучително навики во исхраната,
V-A.1
спортски и рекреативни активности и сексуално однесување);
да избира и практикува активности кои обезбедуваат развој и подобрување на сопственото ментално и физичко здравје и
V-A.2
добросостојба;
да прави процена на сопствените способности и постигања (вклучувајќи ги силните и слабите страни) и врз основа на тоа
V-A.4
да ги определува приоритетите кои ќе му/ѝ овозможат развој и напредување;
да си постави цели за учење и сопствен развој и да работи на надминување на предизвиците кои се јавуваат на патот кон
V-A.6
нивно остварување;
V-A.7 да ги користи сопствените искуства за да си го олесни учењето и да го прилагоди сопственото однесување во иднина;
V-A.9 да ги предвиди последиците од своите постапки и од постапките на другите по себеси и по другите;
да применува етички начела при вреднување на правилното и погрешното во сопствените и туѓите постапки и да
V-A.10 манифестира доблесни карактерни особини (како што се: чесност, правичност, почитување, трпеливост, грижа, пристојност,
благодарност, решителност, одважност и самодисциплина);
V-A.11 да дејствува самостојно, со целосна свесност од кого, кога и како може да побара помош;
V-A.13 да комуницира со другите и да се презентира себеси соодветно на ситуацијата;
да слуша активно и соодветно да реагира, покажувајќи емпатија и разбирање за другите и да ги искажува сопствените
V-A.14
грижи и потреби на конструктивен начин;
V-A.15 да соработува со други во остварување на заеднички цели, споделувајќи ги сопствените гледишта и потреби со другите и
126
земајќи ги предвид гледиштата и потребите на другите;
да ги препознава проблемите во релациите со другите и да приоѓа конструктивно во разрешување на конфликтите,

V-A.16
почитувајќи ги правата, потребите и интересите на сите вклучени страни;
да бара повратна информација и поддршка за себе, но и да дава конструктивна повратна информација и поддршка во
V-A.17
корист на другите;
да дава предлози, да разгледува различни можности и да ги предвидува последиците со цел да изведува заклучоци и да
V-A.19
донесува рационални одлуки.
Ученикот/ученичката разбира и прифаќа дека:
грижата за сопственото тело и редовното практикување физички активности е важен услов за обезбедување физичко и
V-Б.1
ментално здравје;
сопствените постигања и добросостојба во најголема мера зависат од трудот кој самиот/самата го вложува и од резултатите
V-Б.3
кои самиот/самата ги постигнува;
V-Б.4 секоја постапка која ја презема има последици по него/неа и/или по неговата/нејзината околина;
иницијативноста, упорноста, истрајноста и одговорноста се важни за спроведување на задачите, остварување на целите и

V-Б.7
надминување на предизвиците во секојдневните ситуации;
интеракцијата со другите е двонасочна – како што има право од другите да бара да му/ѝ биде овозможено задоволување на
V-Б.8 сопствените интереси и потреби, така има и одговорност да им даде простор на другите да ги задоволат сопствените
интереси и потреби;
барањето повратна информација и прифаќањето конструктивна критика водaт кон личен напредок на индивидуален и
V-Б.9
социјален план.
Наставната програма вклучува и релевантни компетенции и од подрачјето Општество и демократска култура на Националните
стандарди.
127
Ученикот/ученичката знае и/или умее:
да ги разбира разликите меѓу луѓето по која било основа (родова и етничка припадност, возраст, способности, социјален
VI-A.5
статус итн.),
VI-A.6 да препознава присуство на стереотипи и предрасуди кај себе и кај другите и да се спротивставува на дискриминација
Резултати од учење
Тема: Запознавање со спортска игра – одбојка
Вкупно часови: 4
Знаења/вештини:
1. Умее да разликува здрав од ризичен животен стилкога се работи за сите сфери на живеење ( вклучително навики во исхраната,
спортски и рекреативни активности)
2. Има познавање од основните правила од спортската игра одбојка
Ставови/ вредности:
3. Прифаќа дека грижата за сопственото тело и редовното практикување физички активности е важен услов за обезбедување физичко
128
и ментално здравје.
Содржини и поими и број на часови Примери на активности:
- Во здраво тело, здрав дух ( пирамида на исхраната, - Учениците ги прошируваат и ги продлабочуваат знаењата
спотрски активности) 1 час за разновидна исхрана, потребата и редовноста од спортски
активности за здраљв живо, преку следење презентација и
разговор.
- Учениците изработуваат цртеж со здрав оброк.

- Запознавање со спортот – одбојка ( потекло, терен, правила - Учениците преку презентации, информативни тестови или
на игра, играчи во тимовите) 2 часа со следење на видеа се запзнаваат со потеклото на
спортската игра одбојка, димензиите на теренот, основните
правила на игра, играчите во тимот и нивната ротација.
VII одделение Физичко и здравствено образование
Запознавање со одбојкарската игра, со основните
https://www.youtube.com/watch?v=lpIu1gfjPiU
129
- Учениците се поставуваат на терен за играње на одбојка и

симулоираат дадени ситуации.
- Учениците поделени во групи решаваат квизови кои
содржат податоци за играта одбојка однапред подготвени
од наставникот.
- Следење одбојкарски натпревар 1 час - Учениците следат видеа со делови од одбојкарски
натпревар.
- Учениците разговараат за правилата за играње на одбојка.
ОДБОЈКА: Финска - Македонија | Европско првенство мажи 2021
https://www.youtube.com/watch?v=JT3b5xKCVJY
130
Тема: Елементи од одбојка
1. Има познавања од основните елементи на спортската игра - одбојка;

2. Применува елементи од спортската игра одбојка;
3. Верува дека упорноста, истрајноста и одговорноста на справување на задачите, остварување на целите и надминување на
предизвиците во дадените ситуации, води кон успех;
4. Прифаќа дека успехот постигнат со сопствен труд е најдобар.
- Вежби и активности за загревање на телото 1 час - Учениците изведуваат разновидни вежби и активности кои
треба да се користат на почетокот од секој час. ( до шестата
минута од видеото.) Вежби за загревање и истегнување на
телото, видови потскоци и трчање.
- Скокање на маркер скала 2 часа - Учениците се запзнаваат со потскоци на маркер скала кои
треба да се користат во воведниот дел од часовите.
( демонстрација од наставник)
131
- Учениците изведуваат вежби со потскоци на маркер скала.Н

Наставникот прави комбинации од неколку видови на потскоци во
зависност од потребите и способностите на ученикот.
- Запознавање со основен одбојкарски став 1 час - Учениците се запознаваат со основниот одбојкарски став
( демонстрација од наставник).
- Учениците индивидуално изведуваат одбојкарски став:

поставеност на телото, заземање на одбојкарски став во
132
одење и трчање на даден знак од наставникот.
- Држење и додавање топка со прсти над глава 6 часа - Учениците се запознаваат со правилно држење на
одбојкарска топка.
- Учениците изведуваат правилно држење на топка и
изведуваат вежби со топка.
- Учениците се потсетуваат со основниот одбојкарски став и
се запознаваат со правилно држење на телото при
додавање на топка ( демонстрација од наставник).
- Учениците индивидуално изведуваат правилно држење на
телото и топката.
- Учениците се запознаваат со правилно додавање на топка
со прсти над глава. ( демонстрација од наставник)
- Учениците поделени во групи изведуваат правилно

додавање на топка со прсти над глава.
- Примање на топка 2 часа - Учениците се запознаваат со прием на топка со подлактица(
демонстрација од наставник).
133
- Учениците се поделени во групи и изведуваат

подготвителни вежби за прием на топка со подлактица и
прием на топка со подлактица. Наставникот го одредува
редоследот на вежби.
- Вежби со изучени елементи од одбојката 6 часа - Учениците изведуваат комбинација од веќе изучени
елементи од одбојката која ги демонстрира наставникот.
- Техника училишен и горен сервис 6 часа - Учениците се запознаваат со училишен сервис ( следат
видео и демонстрација од наставник).
- Учениците поделени во групи изведуваат училишен сервис.

- Учениците се запознаваат со горен сервис ( следат видео и
демонстрација од наставник).
134
- Учениците поделени во групи изведуваат горен сервис.
Тема: Играње одбојка
1. Ги применува основните елементи на одбојката во игра;

1. Сфаќа дека секоја постапка која ја презема има последица по него/неа и по неговата/нејзината околина;
2. Смета дека барањето повратна информација и прифаќањето конструктивна критика водат кон личен напредок на индивидуален и
социјален план.
135
- Игра одбојка на мрежа 8 часа - Учениците играат одбојка преку мрежа во парови и
во тројки, при што применуваат совладани елементи
од спортската игра - одбојка.
136
Програма за слободен изборен предмет Образование за животни вештини за IV одделение

Адаптирана од наставник: Катарина Митковска ООУ „Ѓорѓија Пулевски“ Скопје Учебна 2023/2024 година
Превземена од: Автори на наставната програма: Ана Покупец Апостолски, ООУ„ Кирил и Методиј“ Скопје
ИЗБОРЕН ПРЕДМЕТ ЗА IV одделение
Време за реализација: едно полугодие (36 часа)

Изработила: Ана Покупец Апостолски, одделенски наставник при ООУ „Свети Кирил и Методиј“, Центар, Скопје
ПОВРЗАНОСТ СО НАЦИОНАЛНИТЕ СТАНДАРДИ
Наставната програма вклучува релевантни компетенции од следното подрачје: Личниот и социјалниот развој на учениците
V-A.1 да разликува здрав од ризичен животен стил кога се работи за сите сфери на живеење (вклучително навики во исхраната, спортски и
рекреативни активности и сексуално однесување);
V-A.4 да прави процена на сопствените способности и постигања (вклучувајќи ги силните и слабите страни) и врз основа на тоа да ги определува
приоритетите кои ќе му/ѝ овозможат развој и напредување;
V-A.5 да ги препознава емоциите кај себеси и кај другите, да ги согледа последиците од сопствените емоционални реакции во различни ситуации и
да користи соодветни стратегии за справување со емоциите;
V-A.6 да си постави цели за учење и сопствен развој и да работи на надминување на предизвиците кои се јавуваат на патот кон нивно остварување;
V-A.7 да ги користи сопствените искуства за да си го олесни учењето и да го прилагоди сопственото однесување во иднина;
V-A.8 да го организира сопственото време на начин кој ќе му/ѝ овозможи ефикасно и ефективно да ги оствари поставените цели и да ги задоволи
сопствените потреби;
V-A.9 да ги предвиди последиците од своите постапки и од постапките на другите по себе и по другите;
V-A.10 да применува етички начела при вреднување на правилното и погрешното во сопствените и туѓите постапки и да манифестира доблесни
карактерни особини (како што се: чесност, правичност, почитување, трпеливост, грижа, пристојност, благодарност, решителност, одважност и
самодисциплина);
V-A.11 да дејствува самостојно, со целосна свесност од кого, кога и како може да побара помош;
V-A.12 успешно да се справува со социјални притисоци;
V-A.13 да комуницира со другите и да се презентира себеси соодветно на ситуацијата; V-A.14 да слуша активно и соодветно да реагира,
покажувајќи емпатија и разбирање за другите и да ги искажува сопствените грижи и потреби на конструктивен начин;
137
V-A.15 да соработува со други во остварување на заеднички цели, споделувајќи ги сопствените гледишта и потреби со другите и земајќи ги предвид
гледиштата и потребите на другите;
V-A.16 да ги препознава проблемите во релациите со другите и да приоѓа конструктивно во разрешување на конфликтите, почитувајќи ги правата,
потребите и интересите на сите вклучени страни;
V-A.17 да бара повратна информација и поддршка за себе, но и да дава конструктивна повратна информација и поддршка во корист на другите;
V-A.18 да истражува, поставувајќи релевантни прашања со цел да ги открие проблемите, да ги анализира и вреднува информациите и предлозите и
да ги проверува претпоставките;
V-A.19 да дава предлози, да разгледува различни можности и да ги предвидува последиците со цел да изведува заклучоци и да донесува рационални
одлуки;
V-A.20 критички да ги анализира информациите и доказите според релевантни критериуми;
V-A.21 да го анализира, проценува и подобрува сопственото учење.

V-Б.1 грижата за сопственото тело и редовното практикување физички активности е важен услов за обезбедување физичко и ментално здравје;
V-Б.2 осознавањето на сопствениот идентитет придонесува за јакнење на самодовербата и за развојот на личноста;
V-Б.3 сопствените постигања и добросостојбата во најголема мера зависат од трудот кој самиот/самата го вложува и од резултатите кои
самиот/самата ги постигнува;
V-Б.4 секоја постапка која ја презема има последици по него/неа и/или по неговата/нејзината околина;
V-Б.5 од начинот на кој пристапува кон решавањето на проблемите и разрешувањето на конфликтите зависи дали проблемите ќе бидат решени,
односно дали конфликтите ќе бидат разрешени;
V-Б.6 успехот во животот во голема мера зависи од целите кои ќе си ги постави, а од начинот на кој ќе ги планира активностите и ќе го организира
времето во голема мера зависи ефикасноста и ефективноста во остварувањето на поставените цели;
V-Б.7 иницијативноста, упорноста, истрајноста и одговорноста се важни за спроведување на задачите, остварување на целите и надминување на
предизвиците во секојдневните ситуации;
V-Б.8 интеракцијата со другите е двонасочна – како што има право од другите да бара да му/ѝ биде овозможено задоволување на сопствените
интереси и потреби, така има и одговорност да им даде простор на другите да ги задоволат сопствените интереси и потреби;
V-Б.9 барањето повратна информација и прифаќањето конструктивна критика водат кон личен напредок на индивидуален и социјален план;
V-Б.10 учењето е континуиран процес кој не завршува во училиште и не се ограничува на формалното образование. Наставната програма вклучува
дополнителни релевантни компетенции и од следните подрачја на Националните стандарди: Општество и демократска култура.

VI-А.1 да објасни како општествените фактори влијаат врз личноста и средината и да ги зема предвид при формирање мислење и донесување
одлуки;
VI-А.2 да го анализира сопственото однесување со цел да се подобри, поставувајќи сиреални и остварливи цели за активно делување во заедницата;
VI-А.3 да ги формулира и аргументира своите гледишта, да ги сослушува и анализира туѓите гледишта и со почитување да се однесува кон нив, дури
и тогаш кога не се согласува;
138
VI-А.4 да прави критичка рефлексија за различните лични и општествени вредности и однесувања во различни контексти (особено во етички
сензитивните ситуации), да ги почитува општествено прифатените норми и вредности, но и да ги предизвикувакога мисли дека тоа е потребно;
VI-А.5 да ги разбира разликите меѓу луѓето по која било основа (родова и етничка припадност, возраст, способности, социјален статус, сексуална
ориентација итн.);
VI-А.6 да препознава присуство на стереотипи и предрасуди кај себе и кај другите и да се спротивставува на дискриминација;
VI-А.7 да препознава манифестација на вербално и физичко насилство во сопственото опкружување, да ги согледува последиците од насилството и
да се спротивставува на него;
VI-А.8 да согледа што ги поврзува, а што ги разединува луѓето во заедницата, да изнаоѓа начини да придонесе за напредокот на заедницата, имајќи
ги предвид потребите и интересите на сите;
VI-А.9 да го анализира концептот на човековите права и правата на децата, да идентификува случаи на повреда на правата и да презема активности
за нивно неселективно почитување;
VI-A.10 активно да учествува во тимска работа според претходно усвоени правила и со доследно почитување на улогата и придонесот на сите
членови на тимот;

VI-Б.1 не смее да прави дискриминација врз основа на разликите меѓу луѓето (родова и етничка припадност, возраст, способности, социјален статус,
сексуална ориентација итн.);
VI-Б.2 сите луѓе, вклучувајќи ги и децата, имаат право да ги изразуваат своите мислења и ставови и да учествуваат во донесувањето одлуки кои се
поврзани со нивните потреби и интереси;
VI-Б.3 еднаквоста, рамноправноста и социјалната кохезија се неопходни за успешно функционирање на заедницата;
VI-Б.4личниот ангажман и соработката со другите се битни за остварување заеднички јавен интерес;
VI-Б.5 секој граѓанин е должен одговорно да се однесува кон сограѓаните, заедницата и општеството во целина, постојано имајќи ги предвид
последиците од своите постапки по другите и околината;
VI-Б.6 работната етика, културната чувствителност и односот кон другите се значајни за креирање и одржување позитивна работна клима.
РЕЗУЛТАТИ ОД УЧЕЊЕ Тема 1. ЈАС - ЛИЧЕН РАЗВОЈ

Знаења/вештини: знае дека секој човек има свои јаки и слаби страни знае за значењето на самодовербата во животот на луѓето знае различни
техники за себеизразување со цел пренесување на своите ставови знае кои емоции се позитивни, а кои негативни (пријатни и непријатни); ги разбира
сопствените чувства и умее да ги изрази соодветно на различни начини; умее да ја препознае својата единственост умее отворено да зборува и да ги
брани своите погледи и мисли .
Ставови/вредности: сфаќа дека самодовербата и сигурноста во себе се важни за постигнувањата во животот; прифаќа дека и пријатните и
непријатните емоции се дел од секојдневниот живот; прифаќа дека е важно да го искаже своето мислење; сфаќа дека на неговото/нејзиното мислење
треба да му/и се посвети должно внимание.
Содржини (и поими) и број на часови - 7 часа

Примери на активности: * Градење самодоверба- „Здравица“ (самодоверба) 1 час
139
Сите ученици стојат во круг и треба да пренесат импулс од имиња. Импулсот се пренесува на тој начин што секој ќе си го каже своето име, откако ќе
го слушне името на ученикот што се наоѓа пред него во кругот. Започнува наставникот/чката така што го кажува своето име и го погледнува
ученикот/чката од неговата/нејзината десна страна, давајќи му/и на тој начин знак да го преземе импулсот. Активноста завршува со аплауз од сите
кога импулсот непречено ќе стигне до наставникот, откако тој ќе го повтори своето име. Во следниот круг повторно се пренесува импулс, но овојпат
за да го пренес импулсот, секој ученик, освен своето име, ги кажува и имињата на оние што се наоѓаат лево и десно од него. Започнува наставникот
така што го кажува: своето име, името на ученикот/чката лево од него, гледајќи во него/неа, и името на ученикот десно од него, гледајќи во него.
Продолжува ученикот/чката десно од него на истиот начин, започнувајќ и со своето име и завршувајќ и со името на ученикот/чката десно од него,
кому му се предава импулсот. Активноста завршува со општ аплауз кога импулсот непречено ќе стигне до наставникот и тој ги повтори имињата со
кои започнал. Постапката на пренесување на овој импулс е идентична со претходната (импулс 2). Но, наставникот пред да започне, учениците треба
да си ги сменат местата во кругот секој да се смести меѓу двајца други ученици. На ваков начин може да се вртат повеќе кругови, а пред секој круг
учениците треба да си ги разменуваат местата. При тоа, импулсот може и да го менува правецот – место само од десно, во некои од круговите може
да се испраќа и во лево. Активностите се одвиваат така што учениците, вклучувајќи го и наставникот, седат во круг, замислувајќ и се како да се
наоѓаат на заеднички ручек или вечера. Секој ученик/чка добива по еден лист хартија од кој треба да си направи чаша, следејќи ги инструкциите на
наставникот според работниот лист на наставникот/наставничката „Упатство за правење чаша од хартија”, а потоа чашата треба да ја украсат со
цртање и со боење. Од секое дете, вклучувајќ и го и наставникот, се бара да каже нешто исклучително за себе, со што може да се пофали пред
другите. За таа цел, прво треба да стане од столчето, па да ја каже следната фраза: Не е дека се фалам, ама... (исклучителното нешто). Под
исклучително нешто се подразбира или нешто што го направило или нешто што му се случило во минатото (на пример: „... како дете паднав во јама
длабока 3м и не се повредив”; „...еднаш изедов 20 сарми”), или нешто што ретко кој друг може или сака да го прави (на пример: „ ... обожувам да
јадам џем и сирење заедно”; „...знам да нуркам со опрема”). Следното дете во кругот станува, ја крева „чашата” и го повторува тоа што го слушнало
преку здравица, на следниот начин: „Да се напиеме за ..... (името на претходното дете), затоа што (исклучителното нешто за што се „пофалило”)”.
Потоа, сите стануваат, ги дигаат чашите и истовремено одговараат со зборовите: „На здравје!” Потоа „пијат” од чашите. Активноста ја започнува
наставникот/чката, а потоа се редат учениците по редоследот како што се седнати во кругот. Здравицата завршува со аплауз откако сите ученици ќе
добијат здравици.
Препознавање и изразување на сопствените емоции ,,Пријатно и непријатно“ (емоции) 2 часa
Учениците седат во круг. Секој ученик/чка добива по еден примерок од работниот лист за учениците 1-3-1 „Како се чувствувам”. Речениците се
читаат на глас, една по една (ги читаат ученици – доброволци) и се дополнуваат на глас од страна на самите ученици, со цел да се идентификуваат
сите можни чувства што произлегуваат од опишаната ситуација. Учениците се поттикнуваат да ги именуваат сите чувства поврзани со секоја
опишана ситуација. Наставникот/чката внимава да се појават повеќето чувства наведени во работниот лист за наставникот/наставничката „Список на
чувства”. Секое наведено чувство го запишува на таблата, без да ги презапишува повторените чувства. По завршувањето со речениците, од
учениците се бара да го дополнат списокот на табла со чувства што не се наведени. Дополненијата се запишуваат во списокот. Од двајца ученици
(доброволци) се бара да означат кои од наведените чувства се позитивни (поврзани со пријатни доживувања), а кои се негативни (поврзани со
непријатни доживувања). Едниот ученик/чка е одговорен да става знак „+” пред позитивните, а другиот да става знак „–” пред негативните. Може да
се случи некои чувства да бидат и „неутрални” – да не се ниту позитивни, ниту негативни (пр.: рамнодушно), или пак да можат да бидат и позитивни
и негативни, зависно од конкретната ситуација (пр.: пријатно или непријатно изненадено). Во идентификувањето на позитивните и негативните
чувства помагаат сите. Наставникот може да го користи работниот лист за наставникот/наставничката „Список на чувства”. Се поведува дискусија
140
преку прашањата: Какви чувства преовладуваат на списокот: повеќе позитивни или повеќе негативни? Зошто? Кои чувства се поважни: позитивните
или негативните? Зошто? Дали ако некои чувства не ги изразуваме значи дека не постојат кај нас? Колку се чувствата присутни во нашето
секојдневно живеење? Дали може да помине еден ден во нашиот живот, а чувствата да не ни се сменат по неколку пати? Колку од овие зборови со
кои се опишуваат најразлични чувства ги користиме кога треба некому да му кажеме како се чувствуваме? Кои зборови ги користиме најчесто, а кои
најретко?
Препознавање и изразување на сопствените чувства „Препознавање на чувствата“ (чувства) 2 часа

Сите деца седат во круг и треба да се претстават кажувајќ и го своето вистинско име, а место вистинското презиме треба да си измислат и да кажат
презиме кое почнува на првата буква од нивното име и означува одредено чувство. Потоа треба да објаснат зошто избрале да се презиваат токму
така. Прва со претставувањето започнува наставничката, а потоа продолжува детето што седи лево од неа и така натаму сè додека да се претстават
сите деца. На пример: „Јас се викам Вера Возбуденовска, затоа што многу сум возбудена во врска со приредбата што ја подготвуваме за крајот на
годината”. Учениците работат поделени во осум мали групи и секој ученик влече по едно ливче од работниот лист за учениците „Чувства за
изразување”. (Доколку има помалку од 16 учесници, може да се намали бројот на чувства што ќе се понудат.) Сите на кои им се паднало истото
чувство се здружуваат во една мала група (2–4 ученика). Задача на секоја мала група е да смисли како да го одглуми чувството што им се паднало,
без да користи зборови, туку само изрази на лицето и гестикулации, положба и движење на телото и други невербални знаци. Секоја група го глуми
чувството пред другите, кои потоа треба да погодат кое чувство го прикажувала групата. Доколку не погодиле веднаш, глумењето може уште еднаш
да се повтори. Настапот на секоја група треба да биде проследен со аплауз од сите, без оглед на тоа дали другите го погодиле презентираното
чувство или не. Следува дискусија според прашањата: Кои чувства беа најтешки, а кои најлесни да се одглумат? Зошто? Како ги препознаваме
чувствата? Како се изразуваат чувствата? (Што се случува со лицето и со телото?) Дали сите што прикажуваа исто чувство, на ист начин го правеа
тоа (имаа ист израз на лицето и иста положба или движење на рацете и телото? Дали сите луѓе ги изразуваат своите чувства на ист начин? Освен
невербално, на каков друг начин се изразуваат чувствата? Како ги препознаваме чувствата според начинот на кој се зборува? Кога двајца се караат,
ако едниот вика а другиот молчи, дали значи дека само тој што вика е налутен? Како реагираме кога сме среќни и весели? Дали сакате да одиграме
една игра која веројатно ќе предизвика радост кај вас?
Искажување мислење „Дебата“ (дебатирање) 2 часа

Сите ученици седат во круг и наставникот/чката вели дека ќе играат една игра во која ќе треба да погодат кој на што мисли. Почнува наставникот
велејќи: „Мислам на мало, жолто, што прави бзззззз. Што е тоа?” Одговорот е ПЧЕЛА. Учениците погаѓаат и оној што ќе погоди сега треба да каже
на што мисли. При претставувањето на замисленото не смее да се користат повеќе од три атрибути. Доколку и по десетина обиди никој не може да
погоди, може да се додаде уште еден атрибут. Учениците се делат во две или три групи по 10 или 12 деца и секоја група со влечење избира која ќ е
биде темата за нејзината дебата и потоа секоја добива по еден примерок од соодветниот работен лист за учениците „Дебата 1” или „Дебата 2”. Во
рамките на групите сега повторно се врши поделба на секоја група на две подгрупи. Едната подгрупа треба да влече ливчиња од соодветниот
работен лист што се однесуваат на аргументот ДА, а пак другата половина треба да влече ливчиња од работниот лист што се однесуваат на
аргументот НЕ и секој треба својот аргумент да го научи напамет. (Доколку во групите има помалку деца отколку што има аргументи, тогаш некои
аргументи и контрааргументи може да се изостават, а доколку има повеќ е деца, по случаен избор треба да се изберат деца чија задача ќе биде да
даваат збор или да се грижат да се почитува процедурата). Потоа почнува дебатата со тоа што секогаш почнува дете што кажува аргумент од
подгрупата НЕ, според редниот број на ливчето. На секој аргумент од групата НЕ, треба да му „одговори” дете од подгрупата ДА, кое го има
141
противаргументот (аргументите за ДА не се означени со редни броеви). Децата сами треба да одлучат кој е соодветниот противаргумент на
понудениот аргумент. Активноста завршува кога сите аргументи и против аргументи ќе бидат кажани. По завршување на дебатата се поведува
дискусија со учениците: Дали треба да го искажуваме своето мислење само ако е исто, односно ако покажува согласување со соговорникот? Зошто?
Што може да се случи ако го искажуваме сопственото мислење кое е различно или спротивно од она на соговорникот? Како може да се изрази
сопственото мислење што е различно од она на соговорникот, без да премине разговорот во карање или надмудрување? Што значи да се
употребуваат аргументи? Дали кога го кажуваме нашето мислење за нешто, го кажуваме она што прво ни паѓа на памет или го осмислуваме и
наоѓаме докази со кои ќе го поткрепи кажаното? Како е поверојатно дека другиот ќе не „слуша”: ако употребуваме аргументи или пак ако инаетливо
го повторуваме веќе кажаното, напаѓајќи го и омаловажувајќи го соговорникот? Зошто? Дали може да се научи користењето на аргументи? Како?
Тема 2. ЈАС И ТИ - ИНТЕРПЕРСОНАЛНИ ОДНОСИ
Знаења/вештини: ги знае причините зошто луѓето лажат; ги знае негативните последици од лажењето; може да се воздржи од кажување на
вистината, кога тоа може да го повреди другиот; знае кои се последиците од грешките во преземените активности; умее да прифати извинување кога
друг му/и згрешил/а; може да ја контролира сопствената лутина, бес која е насочена кон другите; може да се воздржува од несоодветна реакција на
лутина кон другите; ги знае изворите на конфликтите и може да ги разликува; ги знае различните видови реакции во конфликтна ситуација и
различните последици од неа.
Ставови/вредности: разбира дека кажувањето лаги може да биде штетно за него, но и за другиот разбира дека лагата ја нарушува довербата прифаќа
дека и другите можат да грешат прифаќа дека простувањето е предуслов за сочувување на добрите односи; прифаќа дека луѓето можат сосема
неоправдано да бидат жртви на туѓа лутина, бес прифаќа дека во секој конфликт има најмалку две страни разбира дека од начинот на реагирање
зависи дали конфликтот ќе се реши или ќе ескалира.

Примери на активности:
Кажување лаги и вистини „Зошто лажеме?“ (лаги, вистини) 1 час .
Учениците се делат во парови. Секој добива задача да каже за себе во три наврати, по две работи – едно нешто што е вистинито а другото лажно.
Едниот член прво кажува две работи за себе, а другиот погодува, и потоа се заменуваат улогите. Па повторно првиот член кажува нешто, а другиот
го повторува, се заменуваат улогите и на крај има уште една иста рунда. Во првиот наврат, учениците кажуваат нешто што направиле (една вистина
и една лага). Во вториот наврат се кажува некое место каде што биле (една вистина и една лага). И во третиот наврат се кажува нешто што им се
случило (една вистина и една лага). На крај може да се провери со групата колку им било лесно или тешко да откријат што е вистинито, а што
лажно. Учениците се делат во четири групи. Секоја група добива по еден примерок од работниот лист „Неколку лаги” со инструкција да ги
прочитаат ситуациите и потоа да одговорат на поставеното прашање со заокружување на еден одговор. Потоа секоја ситуација се чита пред целата
група, а учениците кажуваат кој одговор го заокружиле. Притоа се бара образложување зошто мислат така. Се продолжува со дискусија за следното:
Поради кои причини луѓето лажат? Што се добива со лагата? Што се губи, какви можат да бидат последиците? Кој може да ги трпи последиците од
кажувањето лаги? Има ли ситуации кога некажувањето на вистината е најдобро? Кога? Сите стојат во средината на просторијата. Наставникот дава
инструкции да се допира нешто што го има во просторијата, на пример: ѕид, клупа, табла, молив, чанта, прозор, врата, панталони, рака, коса, глава
итн., а задача на секој ученик/чка е што побрзо да го допре тоа што е кажано.
142
Прифаќање и признавање грешки „Грешење и простување“ (простување, грешки) 2 часа

Во парови учениците меѓу себе споделуваат ситуации кога тие самите постапиле лошо кон некого, поради што им било криво и не знаеле што да
направат за да ја поправат грешката во однесувањето. На крај може неколку примери преку доброволно јавување, да се изнесат пред целата група.
Учениците се делат во четири групи со максимум 6 ученици во секоја група. Секоја група добива по една ситуација од работниот лист за учениците.
Ако има повеќе ученици во паралелката, се формираат повеќе од четири групи со тоа што некои од ситуациите се исти за две групи. Се дава
инструкција да одговорат на прашањата на крајот од ливчето откако сите заедно ќе видат за што се работи во ситуацијата. Потоа групите ги
презентираат ситуациите со тоа што прво го читаат текстот за да бидат во тек и останатите групи, а потоа одговараат на прашањата давајќ и
образложенија зошто мислат така. На крај се поведува дискусија со целата група со помош на прашањата: Како можеме да знаеме дека некој
погрешно постапил? Какви можат да бидат последиците од направените грешки во преземените активности? Која е разликата помеѓу намерните и
ненамерните грешки? Зошто е важно да се извиниме кога ќе направиме некоја грешка? А зошто е важно да се прости некому кој направил некоја
грешка кон нас. Секој ученик/чка добива задача на парче хартија, или на тетратка, да напише едно извинување до некој кому му згрешил нешто во
текот на последниот месец.
Справување со емоции „Напаѓачко однесување“ (емоции) 2 часа

Учениците се наредени во круг. Почнува еден ученик кој на соученикот десно од себе со изменет глас и со налутена фаца му вели: „Комшија,
комшија, многу ти се лутам што ми ги прегази цвеќињата, ама ќе се воздржам овој пат”. Соученикот без да се насмее ќе треба да одговори на
следниот начин: „Извини комшија, не ги видов, ќе ти донесам нови”. Ако се насмее, првиот ученик продолжува понатаму со следниот ученик кој е
на ред. Активноста тече сè додека не поминат сите ученици. Наставничката на учениците им го чита текстот од работниот лист „Налутената Лиле”.
Потоа поведува дискусија во врска со опишаната ситуација. Дискусија 1 Во што е проблемот кај мајката? Зошто е лута? Во што е проблемот кај
Лиле? Зошто е таа лута? Што можела Лиле да стори за да се избегне конфликтот? Што можела мајката да стори за да се избегне конфликтот? Како
обично реагираме кога некој налутено ќе ни се обрати? Зошто лутината на другите предизвикува лутина и кај нас? На нападот со кој се искажува
лутината може да се одговори и на смирен и на љубезен начин. Каков ефект би имало тоа врз налутеното лице? Што треба да направиме кога некој
нè напаѓа затоа што е лут? Наставничката најпрво им го чита на учениците описот на настанот од работниот лист „Фудбал” (само првиот дел).
Наставничката уште еднаш ја прочитува приказната, но овој пат со дополнителна инструкција: „Прекинете ме секогаш кога ќе ги прочитам оние
реакции што го предизвикале конфликтот меѓу Исо и Пепи и што потоа придонеле да дојде до влошување на конфликтот, па и до тепачка”.
Наставничката поведува дискусија за анализа на прикажаниот настан: „Да видиме дали, доколку Пепи не возвраќал со заканувачки гестови, зборови
и активности, можела да се избегне тепачката?
” Разрешување конфликти „Конфликтите се скалила“ (конфликт) 2 часа Се бараат тројца доброволци. Секој добива по еден балон, со
задача да го дува додека не пукне. На табла со креда се цртаат наједноставни скали со девет скалила кои се доволно широки за да може да се залепи
цртеж на секое од нив одделно. Наставничката објаснува дека по скали може да се оди нагоре, но и надолу; во ситуација на конфликт, по скали може
да се оди нагоре кон подобрување или надолу кон влошување на ситуацијата. Потоа, таа ја чита приказната од работниот лист „Конфликтите се
скалила – 1” придружувајќи ја со помош на цртежи, при што секој нареден како што се појавува, така го залепува на таблата за едно скалило погоре
од оној претходниот. Со помош на цртежите се поведува дискусија: Што се случи најпрво? Па потоа? (Со помош на цртежите се повторуваат
најважните елементи од приказната укажувајќи на наизменичните реакции на двете страни.) Што се случи на крајот? Како на крајот се чувствува
143
Јана, а како Семир? Дали тие се однесуваа пријателски или непријателски меѓу себе? Зошто? Кој е одговорен за тоа што се случи? Дали откако
Семир и Јана почнаа да седат во различни клупи се реши конфликтот помеѓу нив?
Тема 3. ЈАС И ДРУГИТЕ ОПШТЕСТВЕНИ ОДНОСИ

Знаења/вештини: знае што значи и како изгледа одлука, правило, процедура; може да ги објасни причините и мотивите за секоја своја донесена
одлука; знае што се смета за добро, а што за лошо (прифатливо и неприфатливо) постапување во повеќе ситуации; разбира како правилата и
процедурите помагаат во донесувањето на одлуките; може да ги предвиди последиците од сопственото непочитување на правилата; знае за поголем
број на убави нешта во својата земја (туристички и други атракции); умее позитивно да ја опише и да ја претстави својата земја.
Ставови/вредности: ја прифаќа важноста на својата и можноста на другите во групата да учествуваат во донесување одлуки; прифаќа дека другите
може да имаат поинакви мислења; ја прифаќа важноста за преземање одговорност за себе и за другите; знае што се смета за добро, а што за лошо
(прифатливо и неприфатливо) постапување во повеќе ситуации; ги почитува симболите и идентитетот на сопствената земја; почитува и се гордее
што е државјанин на таа земја.

Донесување одлуки во група ,,Моја одлука, твоја одлука“ (одлука) 2 часа
На табла се црта табела со два реда и четири колони на тој начин што се формираат 8 идентични квадрати. Секој на ливче запишува колку вкупно
квадрати гледа. На крај учениците кажуваат колку квадрати пронашле сè додека не се дојде до бројката од 11 квадрати (заедно со квадратите во кои
се наоѓаат најмалите нацртани квадрати), па заеднички се лоцираат во цртежот на табла. На секој ученик/чка му/и се дава работниот лист „Закон за
права”, со инструкција секој да избере 5 права од понудените 20, кои ги смета за најважни. Потоа, се формираат парови и во нив учениците ќе треба
да се договорат за заедничка листа од 5 најважни права. По 6–7 минути се спојуваат по два пара и на тој начин се формираат четворки, кои ќе треба
да се договорат за заедничка листа од пет најважни права. На крај, секоја група ги претставува своите пет избрани права, и при тоа, кажува на кој
начин дошле до одлуката кои пет права да ги стават на листата. Следува дискусија со учениците: Кога ви беше најлесно да донесете одлука кои пет
права да ги изберете? Зошто? А кога ви беше најтешко? Зошто? Кога се чувствувавте најубаво со донесената одлука? Зошто? А кога се чувствувавте
најлошо, или повредено со начинот на донесување на одлуката? Зошто? Учениците се седнати во круг. Се делат во три групи (групирани според
местото на седење) – ТИП; ТАП и ТЕП. Наставникот/чката ги кажува имињата на групите пополека, и секогаш кога ќе биде спомнато името на
некоја група, нејзините членови треба да станат на нозе. Така стојат сè додека не се спомне некое друго име при што тие седнуваат, а членовите на
новоспомнатата група стануваат. И така се варира наизменично со имињата на групите. Може да се каже и ТУП, при што, сите ученици, од сите
групи, стануваат на нозе.
Преземање одговорност за постапките ,,Случките на Оги“ (одговорност, постапка) 2 часа

Сите ученици стојат во круг и со броенка се избира еден кој застанува во средина и ги затвора очите. Сите останати во глас ја пеат следнава песна:
Стани, стани лилјаче зошто денес спиеш со нас ти поиграј си немој да се криеш. Ние ќе ти пееме радост нека блика ај погоди лилјаче кој од нас те
вика! Потоа едно дете, што групата го одбира со мимика, со преправен глас го извикува името на детето што мижи, а тоа треба да погоди кој го
викнал. Ако погоди, влегува во кругот, а другото дете сега е во средина на кругот и треба да погодува. Учениците се делат во групи и седнуваат
околу клупите и секоја добива по еден примерок од работниот лист за ученици „Случките на Оги” и треба да ги прочитаат и да продискутираат дали
144
Оги избрал да постапи одговорно или не во секоја од наведените ситуации. На крајот, секоја група се повикува да одговори на поставените прашања
за една ситуација. Следува дискусија: Зошто е важно да се однесуваме одговорно? Како одговорното однесување е поврзано со довербата на другите
во нас? А како е поврзано со почитта на другите кон нас? Дали е лесно секогаш да се однесуваш одговорно? Зошто? Како се чувствуваме сами со
себе кога се однесуваме одговорно, а како кога сме избрале да се однесуваме неодговорно? Сите ученици стојат во круг и секој треба да се потсети
на една ситуација во која се однесувал одговорно и потоа секој во групата, еден по еден, треба да ја каже таа ситуација и останатите го наградуваат
со аплауз. Ситуациите треба да се опишуваат со по една до две реченици и да не се повторуваат. На пример: „Јас се однесувам одговорно кога секоја
вечер пред легнување темелно си ги мијам забите”; или „Јас постапив одговорно кога не се согласив заедно со мојот другар да го лижеме
сладоледот”.
Одолевање на социјални притисоци „Ај да гребеме автомобили“ (одговорност, постапка) 2 часа

Сите ученици стојат во круг и наставничката им вели да се претворат во „нешто”. Секој треба да замисли дека е тоа „нешто” и потоа да заземе
одредена позиција на телото со која ќе го претстави „нештото”. Потоа наставничката по случаен избор избира дете кое низ звуци и движење треба да
го претстави замисленото нешто. Потоа бира уште две-три деца да го покажат замисленото. Играта продолжува со барање да се претворат во нешто
друго и така натаму. Предлози за претворање во „нешто”: штрк, фудбал, правосмукалка, тенџере со зовриена вода, кенгур, река. Наставничката на
сите деца им чита опис на еден настан од работниот лист за наставникот/наставничката „Ај да гребеме автомобили”. Одвреме-навреме го прекинува
читањето и ги прашува децата да кажат што мислат дека се случило понатаму, без посебно да го коментира кажаното. Откако ќе го прочита тесктот,
наставничката започнува дискусија: Дали однесувањето на Денис, Иван и Небојша било соодветно? Зошто не било соодветно? Како ќе се
чувствуваат сопствениците на автомобилите кога ќе видат дека некој намерно им ги изгребал? Дали е Денис во право кога вели дека се криви само
Иван и Небојша? Дали Иван и Небојша го натераа Денис да ги гребе автомобилите? Дали Иван и Небојша можеа да го принудат Денис да ги гребе
автомобилите? Кој е одговорен за постапките на Денис? Дали некој може накратко да ни опише друга слична ситуација – кога тој самиот (таа
самата) или некој што го познава бил во ситуација да направи нешто несоодветно под влијание на другарите. (Ситуацијата може и да се одглуми.)
Дали некогаш сте им се спротивставиле на другарите и другарките кои барале несоодветно да се однесувате? (Ситуацијата може и да се одглуми.)
Градење позитивен однос кон својата земја „Претстави ја Република Северна Македонија“ (природни убавини) 3 часа
Сите деца седат во круг и со броенка се избира дете кое треба да замисли еден град во Македонија или едно село во околината на нивниот град/село
и да ја каже првата буква. Останатите треба да погодуваат. Детето што ќе погоди за кој град или село станувало збор, во следниот круг ја има
улогата на оној што замислува и ја кажува првата буква, а останатите погаѓаат. Играта се повторува неколку пати. Учениците се делат во групи и
секоја група добива по еден комплет картички со знаменитостите на Северна Македонија од работниот лист за учениците „Слики од Македонија”.
Потоа секоја група влече по едно ливче од работниот лист за учениците „Претстави ја Северна Македонија како...” на кое е напишано како треба да
ја претстави Македонија и потоа треба од сите картички да ги изберат оние што ќе им послужат да ја претстават Северна Македонија според
задачата, а потоа треба да го осмислат и да го презентираат претставувањето. По презентирањето секоја група се наградува со аплауз.
Наставнкот/чката поведува дискусија: На какви начини вие ја претставивте нашата земја? На кои други начини може да се претстави? Кои се
другите знаменитости и карактеристики на Северна Македонија? Кои чувства се раѓаат кога се зборува за својата земја со убави зборови? Завршна
активност: Учениците се делат во групи по четворица и играат „брза географија”. Најпрво се договараат областите за кои ќе треба да се пишува, а
потоа еден ученик кажува една буква од азбуката и сите групи (секоја за себе) на лист хартија треба да напишат по едно нешто во секоја категорија
што почнува на таа буква. Времето за пишување е ограничено и по истекот на договореното време сите треба да престанат и се преминува кон
145
читање на напишаното и бодување. Ако само една група има различен одговор од другите, добива два поени; тие групи што имаат ист одговор по
еден поен и тие што немаат одговор се без поени. Потоа поените се собираат и се определува краен збир. Играта потоа се повторува со друга буква.
Победник е онаа група што освоила најмногу поени.
Тема 4. ЈАС И ЗДРАВЈЕТО- ЗДРАВО ЖИВЕЕЊЕ

Знаења/вештини: ги знае опасностите од различните болести и заболувања; ги знае причините за јавување на најчестите болести и заболувања;
разбира со кои средства и постапки може да се превенира ширењето на заразните болести (лична хигиена и хигиена на просторот, изолација,
заштитни средства...); ги знае средствата за одржување целосна лична хигиена; ги знае последиците од носење валкана облека и обувки по здравјето
и социјалната прифатеност; ја сфаќа важноста на чистата облека како дел од личната хигиена.
Ставови/вредности: прифаќа дека е неопходно да се следат насоките за превенирање болести (совети при епидемии, засилена хигиена); верува дека
одржувањето на личната хигиена е лична одговорност; ја почитува потребата од користење лични средства за лична хигиена.
Превенција од болести и заболување „Болести“ (болести) 2 часa .
Сите ученици стојат во круг. Наставникот/чката ги лепи листовите на кои пишува „точно” и „неточно” на два спротивни краеви на училницата.
Просторот меѓу нив е празен, за да можат децата слободно да се движат. Наставникот им објаснува на децата дека ќе чита одредени тврдења и од
нив ќе бара да застанат на едниот или на другиот карај, според тоа дали мислат дека тврдењето точно или дека е неточно. Се читаат трдењата од
работниот лист за наставникот/наставничката: Точно – неточно. Потоа следува дискусија: Кои нешта се најважни во заштитата од најчестите заразни
болести, како грипот на пример? (Редовно и често миење раце со топла вода и сапун, не доаѓање во контакт со заразени лица). Зошто се ставаат
рацете на уста кога се кашла/кива? Како животните можат да пренесуваат болести? Кои други начини на заразување постојат? Дали треба да се оди
на училиште или на роденден доколку сме болни од грип или од некоја друга заразна болест. Превенција од болести и заболувања.
„Повреди” (превенција, повреди) 3 часа

Сите ученици стојат во круг. Потоа се делат во парови со сугестија секое дете да формира пар со друго дете со кое мисли дека во последно време
малку контактира. Во парот треба да се сподели која им била најсериозната болест или повреда што ја имале во период од година дена наназад.
Учениците добиваат по еден работен лист (за секој час ). На секој ученик/чка се појаснува она што го пишува на работниот лист (заразни болести,
телесни повреди, грип/настинка). Од нив се бара да одговорат на поставените прашања: Што ја предизвикало состојбата? Како се чувствува дете кое
е во таква состојба? Кои промени настанале? (Лежење в кревет, куцање, ограничено движење) Како била третирана ситуацијата? (Терапија,
лекарства, храна, однесување) Со учениците се разговара за следното: Кои заразни болести ги знаете? Кои се причинителите? Како се пренесуваат?
Што може да се направи за да се заштитиме? Кои повреди ги наведовте? (Скршеници,истегнувања, исеченици, изгореници...). Како настануваат
скршениците? Кои ситуации се најризични? (Спорт, излети, игри.) Што треба да се прави доколку ни се случи? (За сите повреди, прво треба да се
посети лекар, да се почитува она што лекарот ќе го каже.) Како настануваат истегнувањата? Што треба да се прави доколку ни се случи? Како
настануваат исечениците? Кои ситуации се најризични? Што треба да се прави доколку ни се случи? Како настануваат изгореници? Кои ситуации се
најризични? Што треба да се прави доколку ни се случи? Доколку се наведени некои други и за нив треба да се постават овие прашања. Сите се
146
движат слободно во просторот. Кога две деца ќе се погледнат в очи, не смеат да продолжат да се движат сè додека не застанат едно спроти друго и
едното дете не рече: „Добар ден докторе, како сте?”, а другото треба да му одговори: „Добро, благодарам. Како сте вие?”. При тоа, не смеат да се
ракуваат ниту да се допираат на друг начин. Играта трае неколку минути, додека има време или елан за играње.
Превенции од болести и заболувања „Облечете ја Здравка“ (болести, заболувања) 2 часа

Сите стојат во круг. Наставникот/чката го чита текстот од работниот лист за наставникот/наставничката „Пролет”, а учениците со мимики се
обидуваат да го покажат она што се случува во приказната. Наставникот чита бавно, нагласувајќи ги клучните зборови. На децата им се дава по
неколку секунди да го направат гестот/движењето/мимиката. Не е воопшто важно сите да прават исто, напротив, се поттикнуваат различни
прикажувања. Учениците се делат на четири групи. Секоја група го добива работниот лист „Облечете ја Здравка”. На секоја група и се дава задача да
ја облече Здравка во соодветна облека за даденото годишно време. На секоја група и се дава различно годишно време (пролет, лето, есен и зима). Од
работниот лист се сечат оние облеки кои учениците сметаат дека им се потребни и ги лепат на силуетата на Здравка. Доколку им остане време можат
и да ги обојат. По 10–15 минути, групите ја покажуваат својата работа. Наставникот започнува разговор со учениците со помош на прашањата: Како
ја облековте Здравка во пролет? Зошто? Како во лето? Зошто? Кои алишта ги носеше в есен? Зошто? А кои во зима? Зошто? Што ќе се случи
доколку во лето Здравка облече шалче? А што ќе се случи доколку во зима тргне на училиште во кратки панталони и маичка? Сите стојат во круг.
Треба да се обезбеди простор учениците да можат да се движат во внатрешноста на кругот. Наставникот им кажува дека некои од нас повеќе сакаат
зима а некои лето, некои обожуваат пролет, а некои пак есен. Сите оние на кои летото им е омилено, кога ќе се даде знак за почеток треба да прават
движење со рацете како да пливаат и да се движат низ просторот. Сите оние кои сакаат зима, да лизгаат со нозете (како да се скијаат или лизгаат на
мраз) по надворешната линија на кругот, еден позади друг. Сите кои ја сакаат пролетта, да застанат како цветови на надворешната линија на кругот и
да клекнуваат и стануваат како да расцветуваат (децата кои лизгаат треба внимателно да ги заобиколуваат). А сите кои сакаат есен, да летаат како
птици преселници во внатрешноста на кругот, притоа внимавајќи да не се судрат со пливачите.
Тема 5. ЈАС И ОКОЛИНАТА - ОДНОС СО НАДВОРЕШНАТА СРЕДИНА
Знаења/вештини: ги знае најчестите загадувачи на воздухот, водата почвата; разбира различни начини за рационално користење на водата и на
електричната енергија; умее да укажува на нерационално користење на водата и електричната енергија.
Ставови/вредности: сфаќа дека водата за пиење и другите природни ресурси не се непресушен извор; ја прифаќа важноста на човекот во заштитата
на животната средина; сфаќа дека треба да се ограничи употребата на загадувачки технологии.

Заштита на планетата Земја ,,Вода“ (природни ресурси) 2 часа
Децата се редат во две паралелни линии завртени со лицата едни кон други, формирајќи корито на поток. Од едниот крај едно дете почнува да се
движи низ „коритото” на почетокот бавно, па сè побрзо и побрзо, симулирајќи го течењето на потокот. Кога ќе стигне до крајот, застанува во редот и
друго дете од спротивната страна го прави истото. Се повторува сè додека сите деца не поминат низ коритото. На учениците им се чита текстот од
работниот прибор за наставникот „Едно непријатно утро”. Децата се делат во мали групи. Во групите треба да замислат дека се тие селаните кои
147
треба да донесат одлука дали да се преселат на другото место. Одлуката треба да ја донесат откако ќе изнајдат и понудат начини на кои може да се
заштеди водата за да може селото да живее и да преживее со ограничените количини што му се на располагање. По десетина минути работа, групите
го презентираат сработеното. Се поведува дискусија: Што беше основниот проблем на луѓето во приказната? Дали може да се сетите на други
природни богатства кои може да ги снема? Како би изгледал светот доколку одеднаш снема јаглен? А нафта? Што може да се направи за да се
продолжи рокот на користење на необновливите извори на енергија? Кои се обновливи извори на енергија? Основната насока на дискусијата треба
да биде да се наведат учениците на тоа дека водата, како и другите природни ресурси, не се неограничени. Треба да се нагласи дека генерално, во
нашите култури не постои свест за тоа, посебно затоа што припаѓаме на поднебје кое е побогато со вода од поголемиот дел од светот. Во еден
момент во дискусијата треба да се генерализира и на другите ресурси. Нафта, дрва, јаглен, електрична енергија. Да се дојде до заклучок дека човекот
е одговорен за нивното искористување и трошење. Сите стојат во круг. Се делат на парови. Секое дете добива еден примерок од работниот лист за
учениците „Совети за порационално користење на вода”. Треба да ги прочитаат напишаните нешта и да споделат во парот, барем три нешта од кои,
едно ќе се обидат сами да го применуваат, едно кое ќ е им го советуваат на друго дете и едно кое ќ е им го советуваат на возрасен за порационално
користење на водата. На крајот може да им се предложи да го пратат текстот како електронска порака на различни луѓе.
Заштита на планетата Земја Технологија- загадување? (технологија, отпад, загадување) 2 часа

Секое дете треба да помине околу два метра со списание/весник на главата, без да го држи со раце и без да му падне. Учениците се делат на три
групи. Од списанијата треба да издвојат барем десетина извори на загадување и да направат од нив некаков плакат/колаж кој ќе пренесува јасна
порака. Секоја група добива различна задача. Задачите ги добиваат од работниот лист за наставникот/наставничката „Загадувачи”. Групите
презентираат. Се дискутира за следното: Кои се основните загадувачи на воздухот? Кои се најголемите загадувачи на водата? Кои се основните
загадувачи на почвата? Дали користењето на сите овие технологии и средства се во полза или на штета на човекот? Како и зошто? Што може да се
направи? Што може да направи секој од нас во секојдневниот живот? Сите слободно се движат во кругот. Секое дете треба да помине околу два
метра како да има на главата книга и се труди да не му испадне.
Заштита на планетата Земја Грижа за хигиената во околината ,,Отпад? Загадување?Украс?“ (отпад,хигиена, загадување)
2 часa Учениците ги прегледуваат своите чанти, клупи, тетратки и доколку најдат хартија/листови кои се искористени, а не им требаат, ги носат и
од нив се прави една голема топка. Добро е доколку топката може да стои без врзување, но доколку тоа не е можно, се врзува со јаже, или се користи
селотејп. Топката се остава на страна. Учениците се делат на групи 4–6 деца. Секоја група на еден лист хартија треба да ги наброи најчестите нешта
што кај нив дома завршуваат во корпа за отпадоци. Откако ќе ги набројат, треба да смислат неколку креативни начини каконтие нешта можат
корисно да се употребат. Лименките може да се користат како кутии за моливи, четки, тропалки. Од харијата може да се направат разни колажи,
може да се рециклира, да се направат играчки. Пластичните шишиња може да се собираат за откуп, да се прават разни форми, играчки и слично. Од
храната што се фрла може да се хранат птици, животни и слично. Наставничката ги поттикнува групите да размислуваат во најразлични насоки.
Изработка на различни предмети од отпад. Групите презентираат што смислиле и дискутираат за следното: Во што може да се пренамени
пластичниот отпад? Во што хартијата? Во што лименките и другата амбалажа? Дали го правиме тоа? Зошто не? Што е со пластичните ќ еси? Може
ли да се живее без нив? Каде завршуваат отпадоците? Што ќе се случи со планетата доколку продолжиме да трупаме толку многу отпадоци? Што
може да се стори тоа да не се случи? Како може секој од нас да придонесе тоа да не ни се случи? Што значи зборот рециклирање? Сите стојат во
круг. Наставничката ги потсетува дека тие всушност покажале дека умеат да пренаменуваат материјали и отпад и ја зема топката која беше
148
претходно направена. Едно дете почнува со тоа што ја држи топката и кажува една кратка и конкретна реченица што тој/таа ќе прави во иднина за да
ја намали количината на отпад која се прави во неговото семејство или во училиште. Кога ќе каже, внимателно кажува кому ќе ја додаде топката и
потоа тоа дете кажува свој исказ. Секое дете може да прими/даде топка, односно да каже само по еднаш. На крајот се добива аплауз. Доколку се
смисли некаква корисна понатамошна употреба на топката, добро е таа да се зачува. Може да се понуди на кабинетот по физичко и здравствено
образование, за изведување на вежби на пример.
* Работилниците се адаптирани од Прирачникот за образование за животни вештини: Чонтева, Ж. и Чешларов, М. (ур.) (2009). Прирачник
за образование за животни вештини од IV до VI одделение-основно училиште. Биро за развој на образованието.
149
ОСНОВНИ ПОДАТОЦИ ЗА НАСТАВНАТА ПРОГРАМА

ГРАДИНАРСТВО И ХОРТИКУЛТУРА
(слободен изборен предмет)
Вид/категорија на наставен предмет: Слободен изборен предмет

•Изборен предмет за поддршка на интереси на учениците кои не се дел од наставните предмети Одделение: IV (четврто) 2023/2024
Теми/подрачја во наставната програма:

Вовед во градинарство и хортикултура- 2 часа
Тема1: Лековити растенија
Тема 2: Одгледување и употреба на лековитите растенија
Тема 3:Берба на плодови и градинарските производи во кујната -4 часа
Број на часови: Два часа неделно – едно полугодие / 36 часа

Опрема и средства
• флипчарт, хартија, маркери, боички, лепило, линеар, конец, компјутер, проектор, мобилен телефон (апликации),
• пластични чашки, саксии, почва, кантички за наводнување, капаци од пластични садови, дрвени стапчиња, празни кутии од чаеви, компост, ѓубриво, копач,
мотика, лопата, гребло, хартија, платно, хартиени вреќички, семки од мајчина душичка, босилок, оригано, магдонос, природен материјал од лековити растенија:
нане, жалфија, мента, рузмарин,.
• работни листови
Програмата ја изработиле : Анка Ангеловска наставник од ООУ „Тошо Арсов” - Штип Биљана Илиева – Наставник ментор и професор по биологија
ООУ„Св.Климент Охридски“ с.Драчево
150
Програмата е адаптирана : Лилјана Стојковска (одд.наставник) ООУ “Ѓорѓија Пулевски“-Аеродром,Скопје
ПОВРЗАНОСТ СО НАЦИОНАЛНИТЕ СТАНДАРДИ
Резултатите од учење наведени во наставната програма водат кон стекнување на следните компетенции опфатени со подрачјето Математика и природни науки
од Националните стандарди:
III-A.33
да истражува и да дискутира за влијанието на науката, технологијата и активностите на човекот врз животната средина,
III-A.51
да ја објаснува интеракцијата меѓу човекот и животната средина и да ги идентификува позитивните и негативните влијанија на човекот врз животната средина
III-Б.8
секоја индивидуа е одговорна за зачувување на природната средина во непосредното опкружување и пошироко и дека треба да развива еколошка свест и да
делува во насока на заштита и одржливост на животната средина
Наставната програма вклучува и релевантни компетенции и од подрачјата: Јазична писменост,Дигитална писменост,Личен и социјален развој,Општество и
демократска култура и Техника,технологија и претприемништво.
Ученикот/ученичката знае и умее:
I-А.3
Да води критички и конструктивен дијалог,аргументирано искажувајќи ги своите ставови,

151
I-А.10
да разбира визуелно прикажани содржини (дијаграми, табели и графикони, илустрации, анимации и др.),
да може да ги издвои,анализира,оценува/вреднува и резимира визуелно прикажаните содржини и да ги објасни(писмено и усно),
IV-A.2
Да процени кога и на кој начин за решавање на некоја задача/проблеме потребно и ефективно користење на ИКT,
IV-A.5
Да определи какви информации му/ѝ се потребни,да најде,избере и преземе дигитални податоци, информации и содржини,
IV-A.8
На безбеден и одговорен начин да ги користи дигиталните содржини,образовните и социјалните мрежи и дигиталните облаци
V-A.4
Да прави процена на сопствените способности и постигања(вклучувајќи ги силните и слабите страни) и врз основа на тоа да ги определува приоритетите кои ќе
му/ѝ овозможат развој и напредување,
V-A.6
Да си постави цели за учење и сопствен развој и да работи на надминување нап редизвиците кои се јавуваат на патот кон нивно остварување,
V-A.7
Да ги користи сопствените искуства за да си го олесни учењето и да го прилагоди сопственото однесување во иднина,
V-A.8
Да го организира сопственото време на начин кој ќе му/ѝ овозможи ефикасно и ефективно да ги оствари поставените цели и да ги задоволи сопствените потреби,
V-A.14
Да слуша активно и соодветно да реагира,покажувајќи емпатија и разбирање зад ругите и да ги искажува сопствените грижи и потреби на конструктивен начин,
V-A.15
152
Да соработува со други во остварување на заеднички цели,споделувајќи ги сопствените гледишта и потреби со другите иземајќи ги предвид гледиштата и
потребите на другите,
V-A.17
Да бара повратна информација и поддршка за себе,но и да дава конструктивна повратна информација и поддршка во корист на другите,
V-A.18
Да истражува,поставувајќи релевантни прашања,со цел да ги открие проблемите,да ги анализира и вреднува информациите и предлозите и да ги проверува
претпоставките,
V-A.19
Да давап редлози,да разгледува различни можности и да ги предвидува последиците со цел да изведува заклучоци и да донесува рационални одлуки,
V-A.21
Да го анализира,проценува и подобрув асопственото учење,
VI-A.3
Да ги формулира и аргументира своите гледишта,да ги сослушува и анализира туѓите гледишта и со почитување да се однесува кон нив,дури и тогаш кога не се
согласува,
VI-A.6
Да препознава присуство на стереотипи и предрасуди кај себе и кај другите и да се спротивставува на дискриминација,
VII-A.9
Активно да учествува во тимска работа според претходно усвоени правила и сод оследно почитување на улогата и придонесот на сите членови на тимот ,
V-Б.3
Сопствените постигања и добросостојба во најголема мера зависат од трудот ко јсамиот/самата го вложува и од резултатите кои самиот/самата ги постигнува,
153
V-Б.4
Секоја постапка која ја презема има последици по него/неа и/или по неговата/нејзината околина,
V-Б.7
иницијативноста,упорноста,истрајноста и одговорноста се важни за спроведување на задачите,остварување нацелите и надминување на предизвиците во

секојдневните ситуации,
V-Б.8
интеракцијата со другите е двонасочна – како што има право од другите да бара да му/ѝ биде овозможено задоволување на сопствените интереси и потреби,така
има и одговорност да им даде простор на другите да ги задоволат сопствените интереси и потреби,
V-Б.9
Барањето повратна информација и прифаќањето конструктивна критика водат кон личен напредок на индивидуален и социјален план,
V-Б.10
Учењето е континуиран процес кој нез авршува во училиште и не се ограничува на формалното образование,
VI-Б.9
Секој граѓанин треба да презема одговорност за промените во природата предизвикани од активностите на човекот,
VII-Б.5
Ресурсите не се неограничени и дека е потребн оодговорно да се користат.
РЕЗУЛТАТИ ОД УЧЕЊЕ
Вовед во градинарство и хортикултура-2часа

Ја објаснува разликата меѓу хортикултура и градинарство;
•
154
Ја идентификува и објаснува негрижата на човекот кон растенијата.
Ставови/вредности:
Подготвен/а е да презема активности кои се важни за животот на растенијата;
Ја осудува негрижата на човекот кон растенијата.
Содржини (и поими) и број на часови

Што е градинарство,а што хортикултура?(градинарство,хортикултура,свежи/овенати)

бројна часови:2
•
Учениците, во мали групи дискутираат за значењето на хортикултура и градинарство исподелуваатидеи за хортикултурно уредување на просторот во и вон
училиштето преку конкретни примери. Секоја група ја презентира сопствената идеја.
Учениците на лист хартија прибираат податоци за бројот на растенија/цвеќиња вонивната училница. Потоа во училиштето низ училишниот хол и истото г
обележат.Собраните податоци ги претставуваа во столбест дијаграм.Се води дискусија за бројот на растенијата/цвеќињата, нивниот изглед (свежи/овенати), дали
грижата за нив е на задоволително ниво и која е причината за убавиот/ неубавиот изглед на растенијата/цвеќињата.
РЕЗУЛТАТИ ОД УЧЕЊЕ
Teмa 1: ЛЕКОВИТИ РАСТЕНИЈА
155
• Прави разликамеѓумеѓу лековити, зачински и ароматични растенија,
• Може да опише надворешен изглед на лековито, зачинско и ароматично растение,
• Умее да направи врска меѓу видот на лековитото растение и органот на растението кој се користи како лек,
• Разбира како може да користи различни видови лековити, зачински и ароматични растенија,
• Сфаќа дека постои разлика помеѓу лековити, ароматични и зачински растенија,
• Ги знае лековитите растенија во локалната средина,
• Сфаќа декапостојат различни видови лековити растенија кои имаат лековити својства за лекување на одредени болести.
• Може да ги идентификува/препознае лековитите растенија од локалната средина и пошироко.
Ставови/вредности
• Ја почитува природата и живиот свет во неа,
• Смета дека лековитите растенија помагаат за смирување на симптомите на некоја болест (стомачни болки, инфекција,
рана),
• Ја прифаќа важноста на лековитите растенија за изработка на лекови,
• Подготвен е да презема активности за заштита на лековитите растенија како дел од животната средина,
• Има критички став во врска со позитивните и негативните влијанија на човекот кон лековитите растенија,
• Го осудува неетичкиот однос кон природата,
• Верува дека етичкиот однос кон животната средина ќе помогне во зачувување на видовите лековити растенија,
• Поддржува еколошки активности за зачувување на лековитите растенија во нашата татковина,
• Разбира дека лековитите растенија се користат во медицински цели,
• Се залага за зачувување на разновидноста на растителниот свет во локалната средина и пошироко,
Содржини и поими :
• Видови на лековити растенија
(лековити, зачински и ароматични, шипка,

оригано, рузмарин, камилица, нане, салеп,
кантарион)
4 часа
• Историја на употребата на
лековитите растенија (традиционална или
156
народна медицина)
2 часа
• Лековити растенија во локалната
средина (ајдучка трева, мајчина душичка,
шипка, јагода, нане)
3 часа
• Лековити растенија во нашата
татковина
1час
Примери за активности :
• Учениците во мали групи/парови преку визуелна презентација ги препознаваат, именуваат и опишуваат лековити, зачински и ароматични растенија.
• Учениците во работен лист ги групираат лековитите растенија на лековити, зачински и ароматични (на пример лековито растение шипка, зачинско
растение- оригано, ароматично растение-рузмарин).
• Учениците во мали групи разгледуваат свеж или хербаризиран материјал од лековити растенија и ги воочуваат нивните својства (изглед и мирис на
растението).Својствата ги бележат во работен лист.
• Учениците во групи изработуваат постер на лековити растенија (да нацртаат лековито растение, да ги именуваат органите кои се користат како лек) и ги
презентираат изработените постери.
• Учениците во мали групи преку игра (спојувалка) поврзуваат вид на лековито растение и орган кој се употребува како лек ( камилица- цвет, нане-лист,
салеп - корен)
• Учениците истражуваат на интернет за растенија кои се користеле како лековити во минатото за лекување на некоја болест (нане против стомачни болки,
камилица против инфекции, кантарион за лекување на рани).
• Учениците ги презентираат своите истражувања преку Power Point или постер презентација .
• Учениците со помош на мобилна апликација ги идентификуваат лековитите растенија во локалната средина и дискутираат за нив.
• Учениците дискутираат на часот за лековитите растенија од локалната средина, а потоа индивидуално пополнуваат работен лист за лековити растенија
кои ги користат во домот (во секојдневниот живот).
• Учениците групирани во парови драматизираат во улоги продавач и купувач во продавница за чаеви. Тие избираат едно лековито растение при што
купувачот ги опишува симптомите на болеста „која ја има“( болки во стомакот, кашлица, инфекција), а продавачот објаснува за лековитите својства на растението
од кое е составен чајот. (учениците треба да донесат различни видови чаеви или кутии од чаеви кои ги користат дома.
• Учениците, во мали групи/парови истражуват за најпознатите лековити растенија во нашата татковина и изработуваат албум. Своите истражувања ги
презентираат пред соучениците.
Teмa 2: ОДГЛЕДУВАЊЕ И УПОТРЕБА НА ОДГЛЕДУВАНИТЕ ЛЕКОВИТИ РАСТЕНИЈА

157
• ги знае условите кои се потребни за растење и развиток на растенијата,
• умее да одбере локација, да подигне и да одгледува растенија во училишна градина,
• ја разбира разликата помеѓу природно и вештачко ѓубриво,
• знае како да собере, исуши и складира лековити, зачински и ароматични растенија,
• умее да процени дека за водење „Дневник за растење на лековитите растенија“, изработката на табели или креирање албуми со
фотографии е потребно ефективно користење на ИКT,
• може да определи какви информации му/и се потребни, да најде, избере и преземе дигитални податоци, информации и
содржини при истражувањето или при користење на апликација и платформа за виртуелен хербариум,
• на безбеден и одговорен начин ги користи дигиталните содржини ( фотографии), образовните и социјални мрежи, и дигитални
облаци при размена на информации и идеи.
Ставови/вредности
• Го цени трудот вложен во подигнување и одгледување на училишната градина со лековити растенија,
• Ја прифаќа важноста на одгледувањето на растенијата за сите организми во животната средина,
• Преку одгледување на растенијата промовира еколошка свест кон околината.
• Негува емпатија кон растенијата и развива естетика при изработка на хербариумот.
• Има критички став кон употребата на лековитите, ароматичните растенија и зачините во исхраната.
ини (и поими):
и за растење и развиток на лековитите растенија (светлина, топлина, вода и
р на лековити растенија
н на одгледување на лековитите
нија
За градина во училница - садови

и) во кои ќе се засадат лековитите
нија
158
ери за активности :
Учениците пополнуваат работен лист (табела) со условите потребни за правилен раст и развој на лековитите растенија, а тоа вклучува доволно
ство светлина, топлина, вода, почва како главни услови и компост, ѓубриво, препарати за заштита од болести и штетници како дополнителни
за растење и развиток.
Учениците во парови дискутираат за важноста на секој услов за правилен раст и развој на растението, а потоа секоја група презентира еден услов
етлината е важна за да може растението да создаде храна, топлината овозможува семките да почнат да ‘ртат, без вода растението ќе овене,
а обезбедува важни состојки кои се неопходни за правилен раст и развој на растението и.т.н.)
Учениците во пар обезбедуваат услови за одгледување на лековитите растенија. Еден пар избира локација за градината, втор пар обезбедува
а наводнување ( кантички и садови за полевање), трет пар обезбедува компост за прихрана, четвртиот пар прави листа на ѓубрива и прави избор
иво ( вештачко или органско) со кое ќе се наѓубрува градината.
Учениците заедно со наставникот организираат посета на билна аптека или организираат средба со стручно лице (фармаколог). При тоа
ираат со стручното лице за лековитите растенија и прават избор на лековити растенија кои можат да се одгледуваат во училишната градина.
Учениците кои ќе одгледуваат градина во училница- изработуваат цртеж со дизајн на градината).
група го презентира својот план и планот кој ќе освои најмногу гласови, учениците ќе го реализираат на следните часови
Обработка на почвата
2 часа
• За градина во училишен двор –
алат за обработка на почвата (копач,
лопата, мотика, гребло)
• За градина во училница – готова
почва во која ќе се засадат лековитите
растенија
159
Садење на лековити растенија ( од семка
и од гранче - изданок)
1 час
Одгледување и грижа на лековитите
растенија ( наводнување, додавање на
ѓубриво, следење на промените кај
лековитите растенија во градината)
6 часа
Собирање на одгледуваните лековити

растенија
(берење, сушење и правилно складирање
на лековитите растенија
2 часа
Изработка на хербариум од одгледуваните лековити растенија

2 часа
Употреба на одгледуваните лековити растенија
2 часа
• Учениците работат во парови во училишниот двор:
Прв пар со употреба на дрвени колчиња, метро и конец прави околчување на училишната градина.
Втор пар ја обработува почвата со помош на алатки (копач, лопата, мотика, гребло).
Трет пар ги означува леите и прави бразди за засадување на семките од оригано, босилок и жалфија и изданоците од нане, мента и рузмарин.
Четврти пар засадува семки од оригано, копар и мајчина душица во саксии.
Петти пар изработува таблички од пластика (капачиња од пластични кутии) и дрвено стапче. На пластичниот дел со маркер го пишуваат името на лековитото
растение и табличката ја прикачуваат на местото каде растението е засадено.
• Учениците работат во 3 групи во училница :
Првата група одредува местоположба на градината и прави распоред на мебелот во училницата.

Втората група обезбедува почва, вода и саксии за засадување на семките и изданоците,
Третата група изработува таблички од пластика (капачиња од пластични кутии) и дрвено стапче. На пластичниот дел со маркер го пишуваат името на лековитото
растение,
• Сите учпеници индивидуално засадуваат една саксија со семки од лековити растенија и една саксија со изданок од лековито растение
160
Учениците во мали групи со помош на наставникот прават план (табела) за нега на лековитите растенија. На пример: се одредува темпото за
наводнување на растенијата, за додавање на ѓубриво, за отстранување на коровот и евентуално за додавање природно направени препарати за
отстранување на штетниците .
• инсектите, прскање на растенијата со течност направена од коприви и вода).
• Учениците се поделени во групи. Секоја група е одговорна за една леа со лековити растенија. Учениците водат „Дневник за растење на растенијата“. Во
дневникот ги запишуваат резултатите од мерењето на висината на растенијата и промените кои ги забележуваат кај нив (на пример: колку милиметри растенијата
пораснале во висина, колку ливчиња се појавиле, прават споредба кое растение прво ќе никне, кое растение е највисоко, кое растение расте најспоро).
• Учениците ги следат промените кај растенијата и прават фотографии кои ги прикачуваатво албуми на некоја образовна платформа (пр. Wakelet)
• Учениците индивидуално цртаат по две лековити растенија од училишната градина, ги означува деловите на растението кои се користат за чај или како
зачин, а потоа заедно со наставникот прават изложба од цртежите.
• Учениците ги презентираат резултатите од „Дневникот за растење на растенијата“
•
• Учениците во групи истражуваат од интернет или од литература за начинот на берење и сушење на лековитите растенија.
• Учениците подготвуваат безбедна површина која ќе ја покријат со чиста хартија или платно.
• Учениците берат листови, гранчиња или цветови од лековитите растенија (или зачини), ги мијат со вода ако имаат нечистотија и внимателно ги
распоредуваат врз хартијата. Секој ден ги проверуваат лековитите растенија и ги превртуваат се додека не се исушат.
• Исушените растенија учениците ги складираат во хартиени вреќички на кои го пишуваат името на лековитото растение.
• Учениците во групи истражуваат како се изработува хербариум и се запознаваат со изгледот на виртуелен хербариум по избор.
• Учениците во групи изработуваат хербариум. Собираат по едно растение од засадените лековити и зачински растенија. Растенијата ги ставаат помеѓу два
листа хартија (весник). Секој ден ги менуваат весниците се додека не се исушат растенијата. Исушените растенија ги лепат на бел лист А4 формат. Во долниот
десен агол го запишуваат народното име на растението.
• Учениците се поделени во 5 групи. Првата група ученици подготвуваат чај од лековитите растенија.
• На пример: Начин на подготовка на чај од нане - Сувите ливчиња се ставаат во поголем сад. Врз ливчињата се става врела вода и садот се поклопува со
капаче. Чајот се остава 5-10 минути да ги испушти лековитите материи, а потоа се прецедува. Забелешка* Чајот правете го со помош на наставникот. Сите ученици
го дегустираат чајот
• По еден претставник од секоја група го презентира сопствениот хербариум.
Тема3.Берба на плодови и градинарските производи во кујната-

4часа
• Ги разликува и опишува овошните изеленчуковите плодови;

• Прави листа на состојки и подготвува рецепт од градинарски
161
плодови.
Ставови/вредности:
Има критички/позитивен став .кон овошјето изеленчукот штот реба да го користи во исхраната како чувари наз дравјето;
Објаснува за последиците од прекумерната употреба на чоколадо и газирани сокови во исхраната.
Содржини(и поими)
Берење плодови(плод)
Број на часови:2
Наставникот огранизира посета и учество во берба на плодови.
Учениците,раскажуваат з аслучка од секојдневниот живот кога береле плодови.Омилениот плод го цртааат,го опишуваа ти кажуваа тзошто им е омилен.
Плодовите во кујната
(состојка,рецепт)
Број на часови:
Наставникот подготвува картички со овошни плодови.Учениците,во група,извлекуваат картичка осмислуваат и пишуваат упатсво за начинот на приготвување на
нештото–рецепт.Изработените упатства се составуваат во„Готвач со овошни рецепти“.
Наставникот подготвува картички соз еленчукови плодови.Учениците,во група,
162
Извлекуваат картичка,осмислуваат и пишуваат упатсво за начинот на приготвување на нештото –рецепт. Изработените упатства се составуваат во „Готвач со
зеленчукови рецепти“.
Учениците,донесуваат разновидни плодови кои потекнуваат од нивната локална
средина и во училницата организираат фестивал на локална храна. Ја фотографираат локалната храна и фотографиите ги истакнуваат на одделенското пано.
ИНКЛУЗИВНОСТ, РОДОВА РАМНОПРАВНОСТ/СЕНЗИТИВНОСТ, ИНТЕРКУЛТУРНОСТ И МЕЃУПРЕДМЕТНА ИНТЕГРАЦИЈА
Наставникот обезбедува инклузивност преку вклучување на сите ученици во сите активности за време на часот. При тоа, овозможува секое дете да биде
когнитивно и емоционално ангажирано преку користење на соодветни методички приоди (индивидуализација, диференцијација, тимска работа, соученичка
поддршка). При работата со учениците со попреченост применува индивидуален образовен план (со прилагодени резултати од учење и стандарди за оценување)
и секогаш кога е можно користи дополнителна поддршка од други лица (лични и образовни асистенти, образовни медијатори, тутори волонтери и
професионалци од училиштата со ресурсен центар). Редовно ги следи сите ученици, особено оние од ранливите групи, за да може навремено да ги идентификува
тешкотиите во учењето, да ги поттикнува и поддржува во постигнувањето на резултатите од учењето.
При реализација на активностите наставникот еднакво ги третира и момчињата и девојчињата при што води грижа да не им доделува родово стереотипни улоги.
При формирање на групите за работа настојува да обезбеди баланс на основа на пол. При избор на дополнителни материјали во наставата користи илустрации и
примери кои се родово и етнички/културно сензитивни и поттикнуваат родова рамноправност, односно промовираат интеркултурализам.
Секогаш кога е можно наставникот користи интеграција на темите/содржините/поимите при планирањето и реализацијата на наставата. Интеграцијата
овозможува учениците да ги вклучат перспективите на другите наставни предмети во она што го изучуваат во овој наставен предмет и да ги поврзат знаењата од
различните области во една целина.
ОЦЕНУВАЊЕ НА ПОСТИГАЊАТА НА УЧЕНИЦИТЕ
За да овозможи учениците да ги постигнат очекуваните стандарди за оценување, наставникот континуирано ги следи активностите на учениците за време на
поучувањето и учењето и прибира информации за напредокот на секој ученик. За учеството во активностите, учениците добиваат повратна информација во која
се укажува на нивото на успешност во реализацијата на активноста/задачата и се даваат насоки за подобрување (формативно оценување). За таа цел, наставникот
ги следи и оценува:
▪ усните одговори на прашања поставени од наставникот или од соученици,
▪ придонесот во изведување на заклучоците,
▪ работните листови,
▪ практичните изработки
▪ Сумативната оценка за слободните изборни предмети претставува описна категорија изразена како:
- Се истакнува - се дава кога ученикот е редовен на часовите, посветен на реализацијата на сите активности за време на часовите, видно придонесувајќи за нивна
реализација и ги постигнува сите очекуванирезултати.
163
- Задоволува - се дава кога ученикот е редовен на часовите, ангажиран е скоро секогаш кога добива задачи и се труди да придонесе за успешна реализација на
активностите на часот, но видно не напредува во постигнување на очекуваните резултати.
- Не задоволува - се дава кога ученикот не е редовен на часовите (неоправдано отсуствува од повеќе од 1/4 од часовите) и/или не ги исполнува повеќето од
задачите и/или не се труди да придонесе за успешна реализација на активностите на часот, независно од тоа дали напредува илине.
▪ Сумативни оценки се даваат на тримесечје и на крајот на полугодието во кое се реализира предметот. Сумативната оценка за тримесечјето е задолжително
проследена и со насоки за подобрување кои треба да му помогнат на ученикот да ги постигне очекуваните резултати од учењето за конкретниот предмет.
▪ Крајните сумативни оценки од двата предмета што ги изучувал/следел ученикот во текот на учебната година се запишуваат во бројчано во свидетелството.
164

Годишна Програма Актив IV Одд. Планирање За Реализација На Наставна Програма За IV Одд 2023-24 Год.

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Годишна Програма Актив IV Одд. Планирање За Реализација На Наставна Програма За IV Одд 2023-24 Год.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ООУ „Ѓорѓија Пулевски“ – Аеродром, Скопје

ООУ „Ѓорѓија Пулевски“ – Аеродром, Скопје

Наставен предмет Македонски јазик

Вид /категорија на наставниот предмет Задолжителен

Теми / подрачја во наставната програма 1. Јазик и комуникација

3. Медиумска култура и медиумска

Број на часови 5 часа неделно/180 часа годишно

Број на часови 5 часа неделно 180 часа годишно

Наставен предмет Македонски јазик IV (четврто) одделение Учебна: 2023/2024година

Опишување, Опишува(усно и писмено)

Наставен предмет Македонски јазик IV (четврто) одделение Учебна: 2023/2024 година

Наставен предмет Математика

Вид /категорија на наставниот предмет Задолжителен

Теми / подрачја во наставната програма 1. Броеви и броење

Број на часови 5 часа неделно/180 часа годишно

Предмет Математика IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Содржини и Стандарди за Следење на

Именува еднакви дропки.

Предмет Математика IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Содржини и Стандарди за Следење на

Предмет Математика IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Тема Операции со броеви Вкупно часови: 80

Предмет Математика IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Предмет Математика IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Наставен предмет Историја и општество

Вид /категорија на наставниот предмет Задолжителен

Теми / подрачја во наставната програма 1. Моето опкружување

Број на часови 2 часа неделно /72 часа годишно

Предмет Историја и општество IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Предмет Историја и општество IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Предмет Историја и општество IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Наставен предмет Природни науки

Вид /категорија на наставниот предмет Задолжителен

Теми / подрачја во наставната програма 1. Физички карактеристики на земјата

Наставен предмет Природни науки за IV (четврто) одделение Учебна: 2023/2024 година

Земјини обвивки Ги именува Земјините 3  Наставникот, користејќи визуелна презентација за Флипчарт

Континенти и океани Ги објаснува  Наставникот ја демонстрира на географска карта ги именува и

Наведува мерки за заштита на

Тематско повторување и проверување: 2 часа

Наставен предмет Природни науки за IV (четврто) одделение Учебна: 2023/2024 година

Оценување на наученото - Тематско повторување – 3 час

Наставен предмет Природни науки за IV (четврто) одделение Учебна: 2023/2024 година

Карактеристики на Ги опишува 2 Наставникот со помош на визуелна презентација ја Илустриран -усни

Ги поврзува Учениците преку игра го демонстрираат -придонес во

Учениците, поделени во мали групи, под

Наставен предмет Природни науки за IV (четврто) одделение Учебна: 2023/2024 година

Создавањето на Ги именува звукот како 1 Наставникот, користејќи визуелна презентација за Илустриран

Пренесување на Именува материјали, 1 Учениците, поделени во мали групи/парови, го -усни

Наставен предмет Природни науки за IV (четврто) одделение Учебна: 2023/2024 година

Компоненти на Поврзува компоненти во Учениците, поделени во мали групи/парови, компоненти на -усни

Движење-течење на Ги опишува течењето на 1 Учениците, поделени во мали групи/парови, ја компоненти на -усни

одбивни магнетни сили Наставен лист

Наставен лист -Анализира

Наставен предмет Техничко образование и информатика

Вид /категорија на наставниот предмет Задолжителен

Теми / подрачја во наставната програма 1. Мултимедијална презентација

Број на часови 1 час неделно / 36 часа годишно

Предмет Техничко образование и информатика IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Предмет Техничко образование и информатика IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Предмет Техничко образование и информатика IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Предмет Техничко образование и информатика IV (четврто) одделение учебна 2023/2024 година

Наставен предмет Музичко образование

Вид /категорија на наставниот предмет Задолжителен

Теми / подрачја во наставната програма 1. Слушање музика