DE

GROTE
BOSATLAS
VIJFENVIJFTIGSTE EDITIE
2
ALGEMENE INHOUD

Voor in de atlas Voorschutblad: 2-9 Algemene inhoud 10-11 Werken met de Grote Bosatlas
Algemene legenda

Kaartprojecties en 12 Kaartprojecties 14 Kaartsoorten 15 Afbeeldingsmethoden

A Kegelprojectie A Google Maps A Chorochromatische of
kaartsoorten B Cilinderprojectie B Navigatiekaart mozaïekkaart
C Azimutale projectie C Autokaart 1 : 200 000 B Stippenkaart
D Openbaar vervoerkaart C Choropleet
13 Luchtfoto / Kaart / Schaal E Waterkaart 1 : 60 000 D Isolijnen- of isopletenkaart
A Luchtfoto, loodrechte opname F Spoorkaart E Anamorfose
1 : 10 000 G Routekaart voor skaters F Ruimtelijk model
B Plattegrond 1 : 10 000 1 : 60 000 G Cartogram of diagramkaart
C Topografische kaart 1 : 25 000 H GPS-kaart H Stroomdiagram
D Topografische kaart 1 : 50 000
E Overzichtskaart 1 : 500 000
F Overzichtskaart 1 : 3 000 000

Nederland 18 Nederland - Reliëf B Grootschalige zeekleipolder: C Samenhang Rijnkanalisatie,

A Nederland zonder dijken landaanwinning Zuiderzee- en Deltawerken
C Droogmakerij D Zoetwater
19 Nederland - Provincies
A Caribisch Nederland 35 Nederland - Rivierklei- en 42 Nederland -
veenlandschappen Ruimte voor rivieren
* 20-21 Noord-Nederland A Rivierkleilandschap A Ruimte voor de rivier
B Laagveenlandschap B Maatregelen
* 22-23 Midden-Nederland C Hoogveenlandschap C Gevolgen

* 24-25 Zuid-Nederland 36 Nederland - 43 Nederland -

A Metropoolregio’s Amsterdam
en Rotterdam Den Haag
B Grensoverschrijdende
samenwerkingsverbanden
26 Nederland - Actueel
Hoogtebestand
A IJssmeltwaterdal
(Darthuizerpoort bij Leersum)
B Getijdekreken
(Zeeuws-Vlaanderen)
C Limburgs heuvelland
(Geuldal zuidoostelijk van
Valkenburg)
D Dalen in stuwwal (Veluwe)
E Afgesneden rivierbocht
(IJssel bij Doesburg)
F Droogmakerijen
(rond Mijdrecht)
27 Nederland - Actueel
Hoogtebestand
28 Nederland - Paleogeografie
A Pleistoceen
B Geologische tijdschaal
C Glaciale verschijnselen uit
het saalien
D Holoceen
29 Nederland - Geologie
30 Nederland - Grondsoorten
31 Nederland -
Cultuurlandschappen
32 Nederland -
Löss- en duinlandschappen
A Lösslandschap
B (Jong en oud) duinlandschap
33 Nederland - Zandlandschappen
A Esdorp op lage zandgronden
B Esdorp in
stuwwallenlandschap
C Heideontginning
34 Nederland -
Zeekleilandschappen
A Kleinschalige zeekleipolder:
terpenlandschap
* Geografische overzichtskaart
Bodemgebruik in 1900
A Bodemgebruik in 1900
B Fragment Arnhem / Nijmegen
C Verdeling bodemgebruik
37 Nederland -
Actueel bodemgebruik
A Bodemgebruik in 2012
B Fragment Arnhem / Nijmegen
C Verdeling bodemgebruik
38 Nederland - Klimaat
A Jaartemperatuur
B Eerste warme dag
C IJsdagen
D Tropische dagen
E Zonneschijn
F Zeer koude dagen
G Zeer warme dagen
H Stookbehoefte
39 Nederland - Klimaat
A Gemiddelde
neerslaghoeveelheid
B Verdamping
C Wind
D Windsnelheid
E Sneeuwval
F Lengte groeiseizoen
G Neerslag
H Neerslag per maand
I Waterbalans
40 Nederland - Dreigend water
A Stormvloeden
B Deltaprogramma
C Maatregelen
D Primaire dijken
E Zandsuppleties
F Zandmotor
G Veiligheid per dijkring
H Bevolking per dijkring
I Economische waarde per
dijkring
J Scenario doorbraak van
de rivierdijk bij Rotterdam-
Alexanderpolder
41 Nederland -
Waterstaatkundige werken
A Zuiderzeewerken
B Deltawerken
Ruimte voor rivieren
A Stroomgebieden internationale
rivieren
B Gemiddelde afvoer rivieren
(debiet)
C Hoogwatergolf Rijn
D Debietverloop van Rijn en
Maas
E Waal bij Nijmegen (nevengeul)
F Waal bij Hurwenen (diverse
maatregelen)
G Biesbos (ontpoldering)
H Grensmaas bij Vissersweert
(hoogwatergeul)
44 Nederland - Waterkwaliteit,
verzilting en verdroging
A Waterregulering
B Waterkwaliteit
C Verzilting
D Verdroging (landbouwschade)
E Herkomst van het
oppervlaktewater
F Fosforconcentratie grote
rivieren
G Stikstofconcentratie grote
rivieren
45 Nederland -
Drinkwatervoorziening
A Drinkwatervoorziening
B Herkomst van drinkwater
C Hardheid van drinkwater
D Prijs van drinkwater
E Waterverbruik naar
verschillende gebruiksgroepen
F Drinkwaterverbruik 1900-2010
46 Nederland - Bevolking
A Geboortecijfer
B Sterftecijfer
C Binnenlandse migratie
D Bevolkingsgroei
E Geboorte en sterfte 1900-2014
F Geboorte- en
migratieoverschot 1900-2014
G Gemiddeld aantal personen
per huishouden 1830-2015
H Eenpersoonshuishoudens
47 Nederland - Bevolking
A Bevolkingsdichtheid

Nederland B Bevolkingsspreiding
vervolg C Bevolkingsgroei 1900-2025
D Bevolkingspiramiden
48 Nederland - Bevolking
A Allochtonen
B Niet-Nederlanders
C Asielzoekers
D Immigratiegolven
49 Nederland - Bevolking
A ‘Ontgroening’ 1990, 2015, 2040
B Vergrijzing 1990, 2015, 2040
C Bevolkingsontwikkeling
2000-2030
D Groene en grijze druk
(absoluut)
E Groene en grijze druk (relatief)
F Omvang en groei van het
aantal 65-plussers
G Levensverwachting op
65e verjaardag
50Nederland - Ontwikkeling,
cultuur en politiek
A Opkomst Tweede Kamer-
verkiezingen
B Grootste partij Tweede
Kamerverkiezingen
C Grootste partij verkiezingen
Europees Parlement
D Kerkelijke gezindte
E Onkerkelijkheid
F Reformatorisch onderwijs
G Voortgezet onderwijs
H Opleidingenniveau
I Gediplomeerden
J Politieke stromingen 1946-2012
K Kerkelijkheid 1900-2014
L Middelbaar onderwijs
1980-2014
M Profielkeuze havo en vwo
51 Nederland - Werk en inkomen
A Werkgelegenheid per sector
B Werkgelegenheid
C Ontwikkeling werkgelegenheid
D Werkloosheid (absoluut)
E Werkloosheid (relatief)
F Werkloosheid (ontwikkeling)
G Bruto regionaal product
H Inkomens
I Inkomensontwikkeling
J Beroepsbevolking na 1900
K Participatiegraad in 2014
L Beroepsbevolking en banen
M Werklozen en vacatures
52Nederland - Werk en inkomen:
landbouw en visserij
A Intensiviteit landbouw
B Ontwikkeling aantal
bedrijven
C Ontwikkeling bedrijfsgrootte
D Akkerbouw
E Ontwikkeling glastuinbouw
F Visserij
G Runderen
H Varkens
I Kippen
J Omvang per hoofdbedrijfstype
K Ontwikkeling aantal landbouw-
bedrijven naar economische
omvang
L Ontwikkeling biologische
landbouw
M Bedrijfshoofden
53 Nederland - Werk en inkomen:
industrie
A Industriegebieden
B Werkgelegenheid industrie
C Ontwikkeling werkgelegenheid
in de industrie
D Voedings- en
genotmiddelenindustrie
E Metaal- en elektrotechnische
industrie
F Chemische industrie
G Grafische industrie
H Bouwbedrijven
I Nutsbedrijven
J Samenstelling industriesector
K Ontwikkelingen in de
industrie
L Ontwikkelingen in de bouw
M Vrouwen in de industrie en
bouw
54Nederland - Werk en inkomen:
diensten
A Centrale plaatsen en
verzorgingsgebieden
B Werkgelegenheid diensten
C Ontwikkeling werkgelegenheid
in de dienstensector
D Handel en horeca
E Transport en communicatie
F Financiële en zakelijke diensten
G Openbaar bestuur en overheid
H Onderwijs
I Zorg
J Samenstelling dienstensector
K Ontwikkelingen commerciële
dienstensector
L Ontwikkelingen niet-
commerciële dienstensector
M Vrouwen in de dienstensector
55Nederland - Toerisme en
recreatie
A Werkgelegenheid in totale
toeristische sector
B Werkgelegenheid in
logiesverstrekking
C Werkgelegenheid in cultuur,
recreatie en amusement
D Toeristen
E Overnachtingen
F Toeristendichtheid
G Attractie- en pretparken
H Dierenparken
I Overige attracties
J Ontwikkelingen toerisme en
recreatie
K Toeristisch-recreatieve
subsector (banen)
L Nederlandse vakantiemarkt
M Overnachtingen door
buitenlandse toeristen
56 Nederland - Stad en dorp:
stadswijken
A Centrum: middeleeuwse stad
B Wittevrouwen: 1940
57 Nederland - Stad en dorp:
stadswijken
C Kanaleneiland: 1980
D Leidsche Rijn: 2015
58 Nederland - Stad en dorp:
verstedelijking
A Steden met historische
stadskern
B Steden ontstaan uit dorpskern
C Groeikernen
D Stedelijkheid van gemeenten
E Verstedelijking 1800-2015
59 Nederland - Stad en dorp:
Randstad en Groene Hart
A Randstad en Groene Hart:
ruimtelijke ordeningsbeleid
vóór 2000
B Het Groene Hart verbrokkeld
C Infrastructuur en mainports
D De economische motor:
Randstadbeleid na 2000
E Ontwikkelingen in de
Randstadregio in de periode
2000-2014/2015
3
60 Nederland - Stad en dorp:
ruimtelijke ordening
A Stedelijke netwerken
B Vogelaarwijken
C Ruimtelijke hoofdstructuur:
economie en infrastructuur
D Ecologische hoofdstructuur
E Ruimtelijke ontwikkeling
Knooppunt Arnhem-Nijmegen
61 Nederland - Verkeer en
vervoer
A Verkeersintensiteit water- en
spoorwegen
B Intensiteit wegverkeer
C Snelfietsroutes
D Stads- en streekvervoer
E Autobezit
F Reizigerskilometers
G Gebruik van auto en openbaar
vervoer
H Verkeersdoden 1950-2015
62 Nederland - Natuurlijke
hulpbronnen/Energie
A Zout
B Steenkool
C Kalksteen
D Grind
E Zand
F Klei
G Aardolie
H Aardgas
I Elektriciteitsproductie
J Energieverbruik naar soort
brandstof
K Gasverbruik en gasprijs
L Elektriciteitsverbruik en
elektriciteitsprijs
63Nederland -
Duurzame energie
A Windsnelheid
B Windenergie
C Windenergie gepland
D Zonnestraling
E Zonnestroom
F Zonneparken
G Aardwarmte
H Afvalenergiecentrales
I Biomassa- en
waterkrachtcentrales
J Energie door wind en
biomassa
K Energie door afval, zon en
water
L Productie van duurzame
energie
M Verbruik van duurzame
energie
64Nederland - Milieu
AStankoverlast
BGeluidsoverlast
CVerkeersoverlast
DZwavelconcentratie
EFijnstof
FBodemverontreiniging
GStikstofdioxide in 2005
HStikstofdioxide in 2010
IStikstofdioxide in 2015
JMilieu-indicatoren
KEmissie broeikasgassen, 2014
LEmissie, verzuring
en grootschalige
luchtverontreiniging
M Afval van huishoudens
65 Nederland - Milieu-aspecten
van energiewinning
A Bodemdaling door
aardgaswinning
B Aardbevingen door
aardgaswinning
C Inpassing windmolenpark
D Gebruik en opslag CO2
4

Nederland E Gaswinning en aardbevingen C Banken wereldwijd: Rabobank, B Buitenlandse handel

vervolg F Ontwikkeling aantal
windmolens
G Energiescenario
66 Nederland - In de wereld
A Economische machtscentra
B Mainports luchtverkeer
ING en ABN-AMRO C Handelsbelang van Nederland
D Multinational Philips D Buitenlandse studenten
E De Randstad in Europa
286-290 Regionale indelingen
67 Nederland - Internationaal Nederland
belang van Nederland
A Nederland in Europa

Europa * 70-71 Europa - Natuurkundig D Elektriciteitsproductie: F Europese verbindingen door

A Europa in de voorlaatste ijstijd kernenergie de lucht vanuit Schiphol
B Europa in de laatste ijstijd E Zonne-energie
C Europa na de laatste ijstijd F Elektriciteitsproductie: 91 Europa - Toerisme
windenergie A Toeristencentra
* 72-73 Europa - Staatkundig B Overnachtingen
A Europa in 1877 84 Europa - Bevolking C Inkomsten uit toerisme
B Europa in 1937 A Bevolkingsdichtheid D Uitgaven aan toerisme
C Europa in 1989 B Bevolkingsontwikkeling E Buitenlandse vakanties
C Vergrijzing Nederlanders
74-75 Europa - Landschappen F Bezoekende toeristen
A Lapland (Zweden) 85 Europa - Bevolking
B Benedenloop van de Elbe A Geboortecijfer 92 Europa - Europese Unie
(Duitsland) B Sterftecijfer A Groei van de Europese Unie
C Dolomieten (Italië) C Natuurlijke bevolkingsgroei B De euro
D Dalmatische kust (Kroatië) D Immigratie C Schengen
E Emigratie D Buitenlandse investeringen
76 Europa - Fysisch milieu F Migratiesaldo E Groei van de handel
A West-Europa: geologie G Groene druk F Groei van de welvaart
B Geologie en tektoniek H Grijze druk
C Geologische bouw en I Demografische druk 93 Europa - Europese Unie
gebergtevorming J Vruchtbaarheid A Europese Unie in de wereld
K Leeftijd eerste moederschap B Buitenlandse handel met de
77 Europa - Fysisch milieu L Levensverwachting ouderen Europese Unie
A Stroomgebieden C Handelsbelang
B Bodemgroepen 86 Europa - Migratie D Investeringen
C Oorspronkelijke plantengroei A Migranten
B Arbeidsmigratie in de 94 Noordzee - Water
78 Europa - Klimaat Europese Unie A Jaarlijks verloop van de
A Neerslag C Asielzoekers: herkomst zeewatertemperatuur langs
B Neerslag en temperatuur in D Asielzoekers: bestemming de kust
januari E Asielzoekers in Europa B Diepteprofiel Noordzee
C Neerslag en temperatuur in F Asielzoekers: trends 2000-2013
juli 95 Noordzee - Energie
87 Europa - Cultuur A Reserves aardolie en aardgas
79 Europa - Klimaat A Staatsvorming en nationalisme B Productie aardolie en
A Klimaatgebieden B Taalminderheden aardgas
B Duur van de jaarlijkse C Godsdiensten
sneeuwbedekking D Seculiere levensbeschouwing * 96-97 België en Luxemburg
C Verandering van de E Taal en schrift A Neerslag
temperatuur in vier seizoenen F Europese identiteit B Bodemgebruik
tussen 1950 en 2010 C Energie
88 Europa - Werk en inkomen D Bevolkingsdichtheid
80 Europa - Natuurgeweld A Landbouw E Talen/Gewesten
A Tektoniek en vulkanisme B Industrie F Industrie
B IJsland: tektoniek en C Diensten
vulkanisme D Bruto binnenlands product * 98-99 Duitsland
C Historische aardbevingen, E Werkloosheid
tsunami’s en vulkaan- F Arbeidsparticipatie vrouwen 100 Duitsland
uitbarstingen A Administratieve indeling
89 Europa - B Bevolkingsdichtheid
81 Europa - Natuurgeweld Ontwikkelingskenmerken C Bevolkingsontwikkeling
A Extreem weer, overstromingen A Bruto nationaal product D Buitenlanders
en branden B Sterkte economie E Vergrijzing
B Grote overstromingsrampen C Human Development Index F Bodemgebruik
na 1900 D Inkomensverdeling G Natuurlijke hulpbronnen en
C Overstromingen in Centraal- E Alfabetisme industrie
Europa, 2013 F Koopkracht ten opzichte van H Bruto nationaal product
Nederland I Werkloosheid
82 Europa - Natuurlijke G Landbouw
hulpbronnen/Energie H Levensverwachting 101 Duitsland - Ruhrgebied
A Aardolie en aardgas I Zuigelingensterfte A Ligging in Nordrhein-Westfalen
B Energiebalans en handel in J Onderwijsuitgaven B Bevolkingsdichtheid
elektriciteit K Computers C Steenkolenmijnbouw
C Vraag naar aardgas L Breedbandinternet D Werkloosheid
E Waterhuishouding
83 Europa - Natuurlijke 90 Europa - Verkeer F Industrieel erfgoed
hulpbronnen/Energie A Havens en vervoer over G Oberhausen: stedelijke
A Steenkool, bruinkool en water vernieuwing
uranium B Wegvervoer via de corridor
B Elektriciteitsproductie: Rotterdam-Antwerpen * 102-103 Verenigd Koninkrijk en Ierland
thermische energie C Verkeer over het spoor A Bevolkingsdichtheid
C Elektriciteitsproductie: D Verkeer over de weg B Neerslag
hydro-energie E Vervoer door de lucht C Bodemgebruik en visserij
* Geografische overzichtskaart
 5

Europa D Natuurlijke hulpbronnen en 119 Middellandse Zeegebied - H Welvaart

vervolg industrie Toeristen en vluchtelingen I Buitenlandse bezoekers
E Energie A Toeristencentra
B Ontwikkeling toerisme * 132-133 Oost-Europa
* 104-105 Frankrijk C Vluchtelingen
A Neerslag * 134-135 Rusland en voormalige
B Bodemgebruik en visserij * 120-121 Spanje en Portugal Sovjetrepublieken
C Natuurlijke hulpbronnen en A Bodemaantasting
industrie B Neerslag en irrigatie 136 Rusland en voormalige
D Energie C Bevolkingsdichtheid en Sovjetrepublieken
autonome regio’s A Klimaat en verkeer te water
* 106-107 Noord-Europa D Toerisme B Bodemgroepen
* A IJsland C Bodemgebruik
B Klimaat * 122-123 Italië D Aardolie
C Bodemgebruik, natuurlijke A Natuurlijke hulpbronnen en E Aardgas
hulpbronnen en industrie industrie F Kolenmijnbouw
D Bevolkingsdichtheid B Energie G Overige mijnbouw
E Energie C Beroepsbevolking H Elektriciteitsproductie
D Inkomens I Industrie en vervuiling
* 108-109 Alpen E Binnenlandse migratie
137 Rusland en voormalige
* 110-111 Zwitserland * 124-125 Zuidoost-Europa Sovjetrepublieken
A Administratieve indeling en A Griekenland: toerisme A Bevolkingsdichtheid
talen B Griekenland : B Etnische samenstelling van de
B Bevolkingsdichtheid bevolkingsdichtheid bevolking
C Toerisme C Griekenland: energie C Nationaliteitenprobleem
D Energie D Bevolkingsontwikkeling
* 126-127 Centraal- en Oost-Europa E Godsdiensten
* 112-113 Middellandse Zeegebied F Etnische groepen naar
* 128 Polen bevolkingsomvang
114-115 Middellandse Zeegebied - A Neerslag G Republieken en nationaliteiten
Bodemgebruik, natuurlijke B Bodemgebruik
hulpbronnen en bevolking C Landbouw 138 Rusland
A Bodemgebruik en natuurlijke A Infrastructuur
hulpbronnen 129 Polen B Administratieve indeling
B Bevolkingsdichtheid A Bevolkingsdichtheid C Stedelijke bevolking
C Energie B Bevolkingsgroei D Migratie
C Migratiesaldo E Bruto regionaal product
116-117 Middellandse Zeegebied - D Industrie F Groei brp
Klimaat E Natuurlijke hulpbronnen en
A Klimaat energie 139 Rusland
B Temperatuur en neerslag in F Bruto regionaal product A Industrie
januari B Buitenlandse investeringen en
C Zeewatertemperatuur in * 130 Turkije speciale economische zones
januari C Inkomens
D Jaarlijkse evapotranspiratie 131 Turkije D Werkloosheid
E Temperatuur en neerslag in juli A Tektoniek en vulkanisme E Inflatie
F Zeewatertemperatuur in juli B Klimaat F Ontwikkeling investeringen
C Bodemgebruik, waterbeheer G Ontwikkeling industriële
118 Middellandse Zeegebied - en toerisme productie
Water en droogte D Bevolkingsdichtheid H Ontwikkeling export
A Waterschaarste E Binnenlandse migratie
B Verwoestijning F Beroepsbevolking
C Zoetwatervoorziening G Buitenlandse handel

Azië * 142-143 Azië - Natuurkundig C Waterbalans C Stroomgebieden

A Jaarlijkse neerslag D Waterschaarste D Bodemgebruik
B Temperatuur en neerslag E Irrigatie E Narmada-stuwdamproject
in januari F Waterprojecten
C Temperatuur en neerslag 155 Zuid-Azië
in juli 152 Midden-Oosten A Bevolkingsdichtheid
A Staten en gewapende B Staten en etnische groepen
* 144-145 Azië - Staatkundig conflicten C Bevolkingsgroei
A Azië in 1877 B Etnische groepen D Godsdiensten en etnisch-
B Azië in 1937 en godsdiensten religieuze geweldsuitbarstingen
C Azië in 1989 C Westelijke Jordaanoever en E Kashmir
Gazastrook F Brits-Indië aan het begin van
146-147 Azië - Landschappen D De Palestijnse diaspora de 20e eeuw
A Jamal (Rusland)
B Takla-Makan (China) 153 Midden-Oosten: 156 India
C Himalaya (India) Israël / Palestina A Administratieve indeling
D Mekongdal (Laos) * A Israël / Palestina B Migratie
B Neerslag C Onderwijs
* 148-149 Midden-Oosten en Zuid-Azië C Bevolkingsdichtheid en D Slums
kibboetsen E Bruto regionaal product
150 Midden-Oosten D Irrigatie F Groei brp
A Bodemgebruik en natuurlijke E Bodemgebruik en natuurlijke G Stedelijke bevolking
hulpbronnen hulpbronnen
157 India
151 Midden-Oosten 154 Zuid-Azië A Natuurlijke hulpbronnen en
A Neerslag A Klimaat industrie
B Bevolkingsdichtheid B Tektoniek B Infrastructuur
6

Azië C Speciale economische zones B Indonesië: transmigratie E Hongkong-Guangzhou:

vervolg D Buitenlandse investeringen C Singapore stedelijke bebouwing en
E IT-stad Bengaluru D Singapore: economische infrastructuur
F Mumbai: slums ontwikkeling
169 China
* 158-159 Zuidoost-Azië * 164-165 Oost-Azië A Natuurlijke hulpbronnen en
* A Java en Bali industrie
166 China B Stedelijke bevolking
160 Zuidoost-Azië A Klimaat C Bruto regionaal product
A Klimaat B Extreme D Groei brp
B Tektoniek en vulkanisme weersomstandigheden E Shanghai-Nanjing: stedelijke
C Tektoniek bebouwing en infrastructuur
161 Zuidoost-Azië D Stroomgebieden
A Bevolkingsdichtheid E Drieklovenstuwmeer 170 Korea en Japan
B Natuurlijke hulpbronnen en A Morfotektoniek en diepzeereliëf
industrie 167 China B Dwarsdoorsneden door de
A Bodemgebruik noordoostelijke Japanboog
162 Zuidoost-Azië B Bevolkingsdichtheid C Taifoens
A Etnische groepen C Bevolkingsgroei D Tektoniek en vulkanisme
B Staten en conflicten D Binnenlandse migratie E Tsunami’s
C ASEAN-landen: E Etnische groepen en regionale F Neerslag
beroepsbevolking autonomie
D ASEAN-landen: F Etnische groepen naar 171 Korea en Japan
buitenlandse handel bevolkingsomvang A Bodemgebruik
E Bruto binnenlands product en B Energie
speciale economische zones 168 China C Bevolkingsdichtheid
F Stedelijke bevolking A Infrastructuur D Natuurlijke hulpbronnen en
B Buitenlandse investeringen en industrie
163 Zuidoost-Azië speciale economische zones E Infrastructuur
A Godsdiensten en gewapende C Investeringen en handel F Bruto regionaal product
conflicten D Economische ontwikkeling

Oceanië * 174-175 Grote en Indische Oceaan * 176-177 Australië en Nieuw-Zeeland

A Neerslag
B Bodemgebruik
C Natuurlijke hulpbronnen en
industrie
D Bevolkingsdichtheid

Afrika * 180-181 Afrika - Natuurkundig 188 Afrika 193 Nigeria

A Temperatuur en neerslag in
januari
B Temperatuur en neerslag in
juli
C Tektoniek en vulkanisme
* 182-183 Afrika - Staatkundig
A Afrika in 1937
B Dekolonisatie
C Economische samenwerking
184-185 Afrika - Landschappen
A Sahara (Egypte)
B Nijldelta (Egypte)
C Namib (Namibië)
D Dembosheuvelland (Angola)
186 Afrika
A Bevolkingsdichtheid
B Bevolkingsgroei en honger
C Migratiesaldo
D Armoede
E Geboortecijfer
F Geboorteoverschot
G Stedelijke bevolking
H Verstedelijking
187 Afrika
A Godsdiensten
B Talen
C Grensconflicten en
separatisme
D Vluchtelingen
E Huidskleur
F Regeringsvormen
G Etnische heterogeniteit
H Inkomensongelijkheid
A Bodemgebruik en natuurlijke A Bodemgebruik en grondstoffen
hulpbronnen B Bevolkingsdichtheid
B Veehouderij C Cultuurgebieden
C Landbouwgrond D Talen en godsdiensten
D Ontbossing E Landbouw en visserij
E Landdegradatie F Gezondheidsvoorzieningen
F Waterschaarste G Bruto regionaal product
H Arm en rijk
189 Afrika
A Bruto binnenlands product * 194 Zuid-Afrika
B Beroepsbevolking A Kaapstad: verpreiding van
C Buitenlandse investeringen bevolkingsgroepen
D Handelspartners B Johannesburg: verpreiding van
E Duurzame energie bevolkingsgroepen
F Speciale economische zones
G Toegang tot water 195 Zuid-Afrika
H Voedselvoorziening A Neerslag
B Bevolkingsdichtheid
* 190 Marokko C Bruto regionaal product
A Neerslag D Bodemgebruik
B Droogte E Natuurlijke hulpbronnen en
energie
191 Marokko F Industrie
A Bodemgebruik en irrigatie
B Natuurlijke hulpbronnen,
industrie en toerisme
C Bevolkingsdichtheid
D Etnische samenstelling van de
bevolking
E Werkloosheid
F Marrakech
G Marrakech: stratenpatroon
* 192 Nigeria
A Lagos
B Nigerdelta: aardolie en
-gaswinning

* Geografische overzichtskaart

Noord-Amerika * 198-199 Noord-Amerika - Natuurkundig
A Jaarlijkse neerslag
B Temperatuur en neerslag
in januari
C Temperatuur en neerslag
in juli
* 200-201 Noord-Amerika - Staatkundig
A Noord-Amerika in 1760
B Noord-Amerika in 1800
C Noord-Amerika in 1840
202-203 Noord-Amerika -
Landschappen
A Rocky Mountains (Canada)
B Appalachen (Verenigde Staten)
C Great Plains
(Verenigde Staten)
D Coloradocanyon
(Verenigde Staten)
E Mississippidelta
(Verenigde Staten)
F Vallei van Viñales (Cuba)
* 204-205 Verenigde Staten en Mexico
* A Hawaii
206 Verenigde Staten - Natuurlijke
hulpbronnen en economie
A Bodemgebruik
B Natuurlijke hulpbronnen en
industrie
C Elektriciteitsproductie
D Verdroging
E Kolenmijnbouw
F Aardolie
G Aardgas
H Schaliegas
207 Verenigde Staten - Bevolking
A Bevolkingsdichtheid
B Zwarte bevolking
C Hispanics
D Bevolkingsontwikkeling
E Migratie
F Inheemse bevolking
G Aziatische bevolking
H Etniciteit
Zuid-Amerika * 220 Zuid-Amerika - Natuurkundig
* 221 Zuid-Amerika - Staatkundig
222-223 Zuid-Amerika - Landschappen
A Llanos (Venezuela)
B Selvas (Peru)
C Altiplano (Peru)
D Caatinga (Brazilië)
E Atacama (Chili)
F Pampas (Argentinië)
G Cerrado (Brazilië)
H Patagonia (Chili)
224 Zuid-Amerika
A Temperatuur en neerslag
in januari
B Temperatuur en neerslag
in juli
C Tektoniek en vulkanisme
D Natuurrampen
E Aardbevingen
F Slachtoffers natuurrampen
G Vulkanische explosiviteits-
index
225 Zuid-Amerika
A Bevolkingsdichtheid
B Etnische samenstelling van de
bevolking
C Beroepsbevolking
D Bruto binnenlands product
E Groei BNP, 2004-2014
F Inkomensongelijkheid
7
208 Verenigde Staten - D Washington-Baltimore:
Natuurgeweld: seismiek Edge Cities
en vulkanisme E Edge City Tysons Corner
A Tektoniek en vulkanisme
B San Francisco en omgeving: 212 Verenigde Staten en Mexico -
aardbevingsrisico Grensgebied
C San Francisco en omgeving: A Grensverkeer
seismische activiteit langs B Mexico: maquiladoraindustrie
breuklijnen C Grensstaten Verenigde Staten:
D San Francisco en omgeving: inkomen
historische aardbevingen D Mexico en grensstaten:
E Hotspot Hawaii inkomen
F Hotspot Hawaii:
Hawaii-eilanden 213 Verenigde Staten en Mexico -
G Vulkanisme op Hawaii Grensgebied
A Bevolkingsdichtheid
209 Verenigde Staten - B Bevolkingsontwikkeling
Natuurgeweld: hurricanes C Hispanics
en tornado’s D Indiaanse bevolking
A Hurricanes en tornado’s E Mexico en grensstaten:
B Hurricanes en tropische migratie
stormen
C Hurricanes: schade en * 214-215 Midden-Amerika
slachtoffers
D Tornado’s 216 Midden-Amerika
E Hurricane Katrina in A Temperatuur en neerslag in
New Orleans (2005) januari
F Hurricane Sandy in New York B Temperatuur en neerslag in juli
(2012) C Tektoniek en vulkanisme
D Bodemgebruik
210 Verenigde Staten - Steden: E Bevolkingsdichtheid
Los Angeles en San Francisco F Etnische samenstelling van de
A Los Angeles: verspreiding van bevolking
bevolkingsgroepen G Natuurlijke hulpbronnen en
B Los Angeles: Hispanics industrie
C Los Angeles: ‘Gentrification’ in H Bruto binnenlands product en
etnische enclaves handelspartners
D San Francisco en omgeving:
stedelijke groei sinds 1865 217 Caribisch Nederland
E San Francisco en omgeving: * A Aruba
Edge Cities * B Bonaire
* C Curaçao
211 Verenigde Staten - Steden: * D Sint Maarten
New York en Washington * E Saba
A New York: verspreiding van * F Sint Eustatius
bevolkingsgroepen G Bevolking
B New York: Hispanics H Gesproken talen
C New York
G Verandering inkomens- B Koffie-uitvoer
ongelijkheid, 2000-2013 C Auto’s op bio-ethanol
D Elektriciteitsproductie
226 Latijns-Amerika E Infrastructuur
A Natuurlijke hulpbronnen en F Bruto regionaal product
industrie G Groei bruto regionaal product
B Bodemgebruik H Sociale ongelijkheid
C Buitenlandse investeringen
D Handelspartners 231 Brazilië
E Uitvoerproducten A Amazonië: bodemgebruik en
economie
* 227 Suriname B Amazonië: ontbossing
A Bevolkingsdichtheid C Amazonië: indianenreservaten
B Werkloosheid D Rio de Janeiro: verspreiding
C Herkomst van drinkwater van bevolkingsgroepen
E Rio de Janeiro: arm en rijk
* 228 Brazilië
A Landschapszones
B Neerslag
C Bodemgebruik
229 Brazilië
A Bevolkingsdichtheid
B Etnische samenstelling van de
bevolking
C Migratie
D Mobiele telefonie en internet
E Bevolkingsgroei
F Stedelijke bevolking
G Gezondheidszorg
230 Brazilië
A Natuurlijke hulpbronnen en
industrie
8
De aarde / * 234-235 De aarde - Natuurkundig
De wereld * 236-237 De wereld - Staatkundig
238 De aarde - Geologie
A Geologie
B Platentektoniek
C Geologische bouw en
gebergtevorming
D Aardbevingen en vulkanisme
E Geologische tijdschaal
F Dwarsdoorsnede langs de
evenaar
239 De aarde - Geologie
A Verschuiving van de
continenten
B Afbraak van de continenten
C Vergletsjering
D Bodemgroepen
E Reliëfgebieden
240 De aarde - Klimaat
A Temperatuur en neerslag
in januari
B Luchtdruk en winden
in januari
C Temperatuur en neerslag
in juli
D Luchtdruk en winden in juli
E Klimaatgrafieken
241 De aarde -
Klimaat / Fysische zones
A Luchtstreken en
jaarisothermen
B Jaarlijkse temperatuur-
schommelingen
C Jaarlijkse neerslag
D Fysisch-geografische zones
E Weerkaarten
242 De aarde -
Klimaatverandering
A Temperatuurverloop 1906-2005
B Mogelijke verandering in
temperatuur
C Kwetsbaarheid bij
klimaatverandering
D Mogelijke verandering in
neerslag
E Temperatuurstijging
F Kooldioxide-uitstoot
G Zeespiegelstijging
243 De aarde - El Niño
A Ontwikkeling El Niño in 1997
B Verstoringen van het neerslag-
patroon als gevolg van El Niño
in september 1997
C Zuidoost-Azië:
gevolgen van El Niño
244 De aarde -
Klimaatgebieden / Zeestromen
A Stromingssysteem
245 De aarde -
Ecologische landschapszones
(biomen)
246 De aarde -
Oorspronkelijke plantengroei
247 De aarde - Vervuiling en ozon
A Kooldioxideproductie
B Vervuiling van de wereldzee
C Fijnstof
D Ernstig vervuilde steden
E Het ‘gat’ in de ozonlaag:
Zuidpoolgebied
248 De aarde - Bodemdegradatie
A Uitbreiding van de woestijn
B Droogte en vorming
zoutbodems
* Geografische overzichtskaart
C Bodemaantasting: kwalitatief
D Bodemaantasting: kwantitatief
E Verdroging: Aralmeer
249 De aarde -
Bosbouw en ontbossing
A Bebossing
B Houtproductie
C Bosbranden
D Ontbossing
E Ontbossing: Borneo
F Brandhout
250 De aarde - Natuurrampen
A Aardbevingen
B Slachtoffers natuurrampen
C Vulkanische-explosiviteitsindex
251 De wereld -
Voedingsgewassen en handel
A Wereldproductie van tarwe
B Wereldproductie van rijst
C Wereldproductie van maïs
D Wereldproductie van
aardappelen
E Wereldproductie van
sojabonen
252 De wereld - Energie
A Aardolie
B Aardgas
C Steenkool en bruinkool
D Hydro-elektriciteit en
kernenergie
E Wereldproductie van aardolie
F Wereldproductie van aardgas
G Wereldenergiereserves
H Energieverbruik / Bevolking,
253 De wereld - Energie
A Duurzame energie
B Elektriciteitsproductie
C Energieverbruik
D Energiebalans
E Aardolieraffinagecapaciteit
1950-2014
254 De wereld -
Minerale grondstoffen
A Wereldproductie van ijzererts
B Wereldproductie van koper
C Wereldproductie van bauxiet
D Wereldproductie van goud
E Wereldproductie van kobalt
255 De wereld -
Delta’s en stroomgebieden
256 De wereld - Bevolking
A Bevolkingsdichtheid
B Geboorteoverschot
C Geboortecijfer
D Sterftecijfer
E Bevolkingsgroei in industrie-
en ontwikkelingslanden
F Bevolkingsgroei, 1965-2015
G Bruto nationaal product en
verstedelijking
H Bevolkingspiramiden Frankrijk,
Kameroen en China
257 De wereld -
Bevolking / Verstedelijking
A Netto migratie
B Bevolkingsgroei:
verdubbelingstijd
C Verstedelijking
D Verstedelijking 2010-2015
E Jeugd
F Groei van enkele wereldsteden
G Groei van de wereldbevolking
1700-2017
258 De wereld - Economie
A Werken in de landbouw
B Werken in de industrie
C Inkomens en buitenlandse
schulden
D Typen economie
E Werken in de dienstensector
F Ontwikkeling samenstelling
beroepsbevolking (1960-2012)
G Demografische druk
259 De wereld - Economie
A Bruto nationaal product (bnp)
B Politieke en economische
risico’s
C Eenzijdigheid uitvoer naar
product
D Eenzijdigheid uitvoer naar
bestemming
E Groei bbp
F Samenstelling invoer
G Samenstelling uitvoer
260 De wereld -
Ontwikkelingskenmerken
A Levensverwachting
B Zuigelingensterfte
C Overgewicht
D Voedselvoorziening
E Gezondheidszorg
F HIV / AIDS
G Malaria
261 De wereld -
Ontwikkelingskenmerken
A Basisonderwijs
B Toegang tot en gebruik van
informatietechnologie
C Meisjes in het onderwijs
D Toegang tot water
E Onderwijsuitgaven
F Mobiele telefonie
G Toename mobiele telefonie
262 De wereld -
Ontwikkelingskenmerken
A Analfabetisme
B Levensomstandigheden
en ontwikkeling: Human
Development Index
C Economisch sterke en zwakke
landen
D Opkomende markten
E Snelstgroeiende markten
in Azië
F Extreme armoede
G Inspraak en verantwoording
H Human Development Index
263 De wereld - Cultuur
A Godsdiensten
B Officiële landstalen
C Wetgeving: abortus
D Wetgeving: doodstraf
E Rokers
F Cannabisgebruik
G Wettelijke status
homoseksualiteit
264 De wereld - Cultuur/Politiek
A Cultuurgebieden
B Culturele conflictgebieden
C Fragile States Index
D Ondernemingsklimaat
E Persvrijheid
F Vrijheid van het internet
G Innovatie en kennis: patenten
265 De wereld - Cultuur/Politiek:
islam
A Islam
B Stromingen binnen de islam
C Islamitisch recht
D Arabische wereld
E Arabisch: taal en schrift van
de Koran
F Staatsgodsdienst en
islamitisch recht
G Terreurbewegingen
 9

De aarde / 266 De wereld - Politiek D Aandeel in de wereldhandel, 275 Noordpoolgebied

A Samenwerking I
De wereld B Samenwerking II
vervolg C Politieke bondgenootschappen
D Koloniën in 1937
E Staatsuitgaven
F Ontwikkelingshulp
G Militaire bestedingen
267 De wereld - Politiek
A Politieke burgerrechten
B Politieke stabiliteit en
afwezigheid geweld
C Doelmatigheid overheid en
bestuur
D Inspraak en verantwoording
E Kwaliteit rechtssysteem
F Kwaliteit regelgeving
G Beheersing van corruptie
268 De wereld - Globalisering
A Globale steden
B Globaliseringsindex 1970-2015
269 De wereld - Globalisering
A Externe gerichtheid economie
B Bilaterale investerings-
verdragen
C Landen met McDonald’s
restaurants
D Landen met een IKEA-vestiging
E Buitenlanders
F Buitenlandse studenten
G Concurrentiekracht
270 De wereld -
Globalisering en global shift
A Groei van de wereldhandel
tussen 1965 en 2015
B Aandeel in de wereldhandel,
1977
C Buitenlandse investeringen
2015 A Oorspronkelijke bevolking en
E Autoproductie en bevolkingscentra
internationale autohandel B Natuurlijke hulpbronnen en
F Herkomst onderdelen voor energie
productie van één auto C IJskap Groenland 2006-2012
D Groenland zonder ijs
271 De wereld - E Zee-ijs zomer: 1984-2012
Globalisering en global shift F Oppervlakte zee-ijs
A Internationale textielhandel G Zee-ijs winter: 2001-2013
B Lonen in de kledingindustrie
C Uitvoer van kleding 276 Zuidpoolgebied
D Invoer van kleding A Antarctica
E Economisch belang textiel- en B Territioriale aansprakenen
kledingindustrie C Natuurlijke hulpbronnen
F Uitvoer van textiel en kleding D Zuid-Shetlandeilanden:
G Invoer van textiel en kleding onderzoeksstations
E Bewegend ijs
272 De wereld - F Oppervlakte zee-ijs
Globalisering/Wereldbeelden G Zee-ijs zomer: 2009 en
A Handelsverkeer winter: 2014
B Internet
C Transnationale en multi- 277 Tijdzones
nationale ondernemingen
D Technologische ontwikkeling
273 De wereld -
Globalisering/Wereldbeelden
A Europese investeringen in het
buitenland
B Japanse investeringen in het
buitenland
C Amerikaanse investeringen in
het buitenland
D Australische investeringen in
het buitenland
E Wereldbeelden
274 Noordpoolgebied
A Noordpoolgebied
B Territioriale aanspraken en
militaire bases

Statistiek 278-281 Statistiek - Nederland 281 COROP-gebieden: werken 284-285 Statistiek - Wereld
278 Toelichting 281 COROP-gebieden: milieu 284 Algemeen
278 Provincies: algemeen 284 Bevolking / Ontwikkeling
278 Provincies: bevolking 282-283 Statistiek - Europa 285 Werken
278 Provincies: werken 282 Algemeen 285 Ontwikkelingskenmerken
278 Provincies: milieu 282 Bevolking
279-281 Gemeenten: 283 Economie
algemeen / bevolking 283 Werken

Regionale 286-287 Nederland - 288-289 Nederland - 290 Nederland -

Gemeenten (Noord) Gemeenten (Zuid) COROP-gebieden
indelingen
Nederland

Registers en 291 Landenregister 292-323 Register van

topografische namen
geografische
informatie 291 Afkortingen 324-336 Trefwoordenregister

Achter in de atlas 336 Colofon Achterschutblad:

Bladwijzers
40
NEDERLAND DREIGEND WATER Schaal 1 : 4 000 000

A. STORMVLOEDEN B. DELTAPROGRAMMA C. MAATREGELEN

Overstroomd bij de Gebiedsgerichte deelprogramma’s Verbetering primaire dijken

stormvloed in 1916 Waddengebied Steenbekleding
(aanleiding aanleg Ruimte voor de Rivier
Kust
Afsluitdijk in 1932)
IJsselmeergebied Maaswerken
Overstroomd bij de Rijnmond-Drechtsteden Zandsuppletie
stormvloed in 1953 Zuidwestelijke delta
(aanleiding Deltaplan) Verbeteringen aan
Rivieren dijk, duin, dam
Dijkringgebied Dijkringgebied of kunstwerk

D. PRIMAIRE DIJKEN E. ZANDSUPPLETIES F. ZANDMOTOR

Primaire waterkering 3,8 Hoeveelheid zandsuppletie

Stormvloedkering 17,4
in miljoen m3, 2005-2015 Ameland Situatie bij aanvang, in 2011
‘Zwakke Schakel’ langs de Den Haag
Kustfundament 3,8 Vlieland Verwachte situatie in 2021
kust (is of wordt versterkt)
Dijkringgebied 16,1 Texel

Den Helder - Callantsoog

Hondsbossche en Noordzee
Pettemer Zeewering 33,7 Noord-Holland

Waterkering Noordwijk 6,5 Rijnland

Waterkering Scheveningen gemeente
Hoek van Holland - 4,6 Delfland Den Haag
Kijkduin
1,5 Maasvlakte
Het Flaauwe Werk 1,3 Voorne
1,5Goeree
3,7 Schouwen
2,3 Noord-Beveland
13,4 Walcheren

6,9
gemeente
Zeeuws-Vlaanderen Westland
West Zeeuws-Vlaanderen
Zuidwestkust Walcheren

G. VEILIGHEID PER DIJKRING H. BEVOLKING PER DIJKRING I. ECONOMISCHE WAARDE PER DIJKRING

Kans op overstroming Aantal inwoners per ha* Waarde per dijkringgebied

per jaar per dijkringgebied in 1000 euro per hectare
1 op 10 000 0-5 minder dan 150
1 op 4000 5 - 10 150 - 300
1 op 2000 10 - 20 300 - 450
1 op 1250 20 - 30 450 - 600
Hoge grond 30 of meer 600 of meer
Hoge grond Hoge grond

* 100 ha = 1 km2

J. SCENARIO DOORBRAAK VAN DE RIVIERDIJK BIJ ROTTERDAM-ALEXANDERPOLDER 1 : 580000

J1. Situatie na 24 uur J2. Situatie na 48 uur J3. Situatie na 1 week J4. Maximum J5. Getroffenen en dodelijke slachtoffers
Mogelijk aantal dodelijke slachtoffers
Zoeter-
woude Rijnwoude 1000 - 2000
Leidschendam-
Voorburg 500 - 1000
Boskoop
Zoetermeer 100 - 500
Pijnacker- Waddinx- minder
Nootdorp veen dan 100
Lansinger- Gouda
Delft land Zuidplas Schatting van het
aantal getroffenen
per gemeente in het
Capelle overstroomde gebied
Rotterdam aan
den minder dan 5000
IJssel 5000 - 15 000
Overstroomd 15 000 - 50 000
Doorbraak gebied 50 000 - 150 000
Gemeentegrens Bebouwing 150 000 - 250 000

© Noordhoff Uitgevers
 41
NEDERLAND WATERSTAATKUNDIGE WERKEN

Nie
Lorentzsluizen A. ZUIDERZEEWERKEN B. DELTAWERKEN uw
1 : 800 000 eW
1 : 650 000 ate
Wa d d e n ze e rw Maeslantkering
Dijkaanleg en inpoldering eg
ijk Afsluiting zee-armen 1956-1997 1991-1997
td
sl ui 32 1925 1976 1956 1997
Af 19
Amstel- 27-
diepdijk 19
1920-1925 ‘Nieuw’ land Gemaal Afgesloten of af te sluiten water
Stevinsluizen Dijk Schutsluis Slikken en schorren Haringvlietdam
Leemans Deltawerk 1956-1972
Brug Hartelkering
J.L. Hooglandgemaal
voormalig Ir. D.F. Woudagemaal Dijk 1991-1997
eiland Wieringen Schutsluis Ha
Friese Sluis ri
Wieringermeer- Brouwersdam
ng
polder Buma v
1962-1971 li
1927-1930 IJ s s e l m e e r Gre e
Lely ve t
li
Noordoostpolder n Grevelingendam

g
1937-1942 1958-1965

en
Proefpolder Andijk
voormalig voormalig Volkerakdam
1927
eiland Urk eiland Schokland 1957-1967
Zeelandbrug

k
a
Oosterscheldekering r
Ho 3-197

Vissering Smeenge e
O o s 1963-1965 l k
utr
19

er 1976-1986 t e Vo
ibd
6

e Me r
Zwart
ijk

Veersegatdam 1976-1987 Philipsdam

Ketelmeer
6

1958-1961

s
Markermeer Colijn

Sc
Ve
e e

he
rs
e Meer l

lde-Rijn-
Houtribsluizen Oostelijk Flevoland d
e
1950-1957
Wortman Zandkreekdam
1959-1960
Oesterdam
r
De Blocq ee 1979-1986
van Kuffeler em
Lovink luw
IJmeer Ve

kanaal
Zuidelijk Flevoland
1959-1968 W

e
Gooimeer e
w

d
t e
rnau

l
Eem r s c h e
l de

m
ee Nu
r

C. SAMENHANG RIJNKANALISATIE, ZUIDERZEE- EN DELTAWERKEN

C1. Waterverdeling voor de Rijnkanalisatie C2. Gevolgen Rijnkanalisatie zonder C3. Waterverdeling na Rijnkanalisatie en
1 : 4 000 000 effecten van Deltawerken uitvoering Deltawerken
1 : 4 000 000 1 : 4 000 000

Voorraad zoet
water voor
Noord-Nederland
Noord-Nederland
ontvangt te weinig
zoet water Extra zoet
Beschikbaar zoet water naar
water voor Beschikbaar zoet
Noord-Nederland water voor
Midden-Nederland
Midden-Nederland
Zoet water van
IJsse

A’da

o.a. Waal dringt

zout water terug
m
l

Ri
jn Amerongen
ka
Nw -Rijn n. Driel
e Wa
terweg N e d er
Lek Hagestein Voorraad zoet
Ha
rin water voor
gv
lie
t
Rijnmondgebied
Waal
Brouwersdam
Haringvlietdam Volkerakdam
Philipsdam
Zoet water Zoet water
Ri

stroomt naar zee stroomt naar zee

jn
s
aa
M

Legenda voor C1 t/m C3

Afkomstig uit de Rijn
Afkomstig uit de Maas Opgestuwd water door Rijnkanalisatie Stroomrichting van het water
Afkomstig uit Maas en Rijn Opdringend (zout) zeewater Stuw of dam, voorzien van sluizen

D. ZOETWATER
D1. Zoetwaterverdeling D2. Wateraanvoer D3. Hoofdwaterlopen
1 : 4 000 000 1 : 4 000 000 1 : 4 000 000

Aan- en afvoer in m3/s bij een Wateraanvoer Hoofdkraan rijkswateren

Rijnaanvoer van 1200 m3/s 15 Vanuit IJsselmeer Nevenkraan rijkswateren
Aanvoer van rivieren Uit Rijn, IJssel en Waal Aanvoer naar
regionale wateren
Afvoer via
140 Uit Maas
hoofdwatersysteem Uit Lek, Brielse Meer
en Amsterdam-
Afvoer via regionaal 10 Rijnkanaal
watersysteem Geen wateraanvoer
uit hoofdwater-
systeem
75 215

2
1000
35
950
1 200
15

100

© Noordhoff Uitgevers
42
NEDERLAND RUIMTE VOOR RIVIEREN

A. RUIMTE VOOR DE RIVIER

IJsseloog Zomerbedverlaging
1 : 750 000 Beneden-IJssel
Put bij Flevocentrale
Basispakket, alternatieven,
aanvullende maatregelen en Alternatief voor
depots voor de korte termijn Dijkverlegging
zomerbedverlaging Westenholte
Nieuw te graven hoogwatergeul Zwolle

Zomerbedverlaging Uiterwaardvergraving
Scheller en Oldeneler Scheller en Oldeneler
Buitenwaarden Buitenwaarden
Kribverlaging en langsdammen
Ontpoldering De Waarden
Hoogwatergeul Kampen
Plangebied dijkverbetering Hoogwatergeul
Veessen-Wapenveld
Uiterwaardvergraving Almere
Berging Amsterdam

Dijkverlegging

IJsse
Obstakelverwijdering

l
Uiterwaardvergraving
Baggerdepot Keizers- en Stobbenwaarden
en Olsterwaarden Deventer
Buitendijks gebied Uiterwaardvergraving
Bolwerksplas, Worp en
Ossenwaard

Alternatief
voor
dijkverleggingen Dijkverlegging
Leiden Voorster Klei

Hoogwatergeul
Zutphen
Utrecht Dijkverlegging
Aanvullende maatregel Cortenoever
Den Haag

Uiterwaardvergraving Eiland van Maurik

Honswijkerwaarden, Stuweiland
Hagestein, Hagesteinsche Uiterwaard-
uiterwaarden en Heerenwaard Obstakelverwijdering
Machinistenschool Elst vergraving Uiterwaardvergraving
Uiterwaardvergraving Doorwerthsche Meinerswijk
De Tollewaard Waarden Havikerwaard
Ni Arnhem
Lek ijn
eu er-R
we Ingense Ned
W waard
at Rotterdam Uiterwaardvergraving
er Uiterwaard- Huissensche Waarden
w
eg e M aa k vergraving Middelwaard
uw s Le Goeverneursche polder
N ie Obstakelverwijdering Suikerdam
Oosterhoutse en Polderkade naar
waarden de Zandberg
Uiterwaardvergraving Kaliwaal
Uiterwaardvergraving Brakelsche benedenwaarden Extra uiterwaardvergraving
O u de Maa en dijkverlegging Buitenpolder Nijmegen Millingerwaard
s bedrijventerrein Avelingen
Beneden-Merwed e het Munnikenland Waal Dijkteruglegging
Lent
Ha Arnhem
ri n
Berging op gv Dordrecht Kerkenwaard
liet Alternatief voor
het Volkerak- Aanvullende maatregel uiterwaardvergraving
Zoommeer Putten Haringvliet in combinatie Huisschensche Waarden
met afdekken saneringslocaties as
Haringvliet, herstelmaatregelen Kadeverlaging Ma Kribverlaging
en/of natuurontwikkeling Biesbosch Drutensche waarden Pannerdensch
Cromstrijen Oost en West Kanaal
Bergen Hol
op Zoom land ‘s-Hertogenbosch
s Die p Ontpoldering
Hollandsch Diep Overdiepse
k

Zoommeer
ra

l Polder
ke

Vo
Berging op het
Volkerak-Zoommeer

B. MAATREGELEN C. GEVOLGEN

Normale waterstand Hoogwater Extreem hoogwater

Hoogwatergeul

Zomerbedverlaging

de hoogwatergeul
stroomt vol de uiterwaarden
lopen vol

Kribverlaging/langsdammen

Ontpoldering

Dijkverbetering het water staat tot het water stroomt over de

de verlaagde dijk verlaagde dijk de polder in

Uiterwaardvergraving

Waterberging

Dijkverlegging de waterkering wordt geopend,

het water staat de waterberging stroomt vol
tot de waterkering

Obstakelverwijdering

© Noordhoff Uitgevers
 43
NEDERLAND RUIMTE VOOR RIVIEREN

A. STROOMGEBIEDEN INTERNATIONALE RIVIEREN C. HOOGWATERGOLF RIJN

1 : 6 000 000 1 : 6 000 000

Aantal dagen waarin een

hoogwatergolf in het stroomgebied
van de Rijn Nederland bereikt
minder dan 1
1-2
Eems Rijn 2-3
Maas 3-4
Schelde 4-5
Eems 5 of meer

Neder-Rijn
Lobith Lobith

Lippe

Ruh
r
1

Keulen
Borgharen Borgharen Sie
g
Schelde

Ri
Lahn

jn
2
Maas
Mainz
3 Main

he
Rijn Worms

Na

Ne
ck
D. DEBIETVERLOOP VAN 4

a
eze

r
n
RIJN EN MAAS

Rij
Mo
3000
5

Rijn
Straatsburg
2500

2000
Basel

Ill
m3 per seconde

B. GEMIDDELDE AFVOER RIVIEREN (DEBIET)

jn
2200

Ri
1500 re
Aa
2000
kubieke meter per seconde

1600
1000
1200

800
Maas
500
400 230
112 78
0
Rijn Maas Schelde Eems
0
(Lobith) (Borgharen) J F M A M J J A S O N D

E. WAAL BIJ NIJMEGEN (NEVENGEUL) F. WAAL BIJ HURWENEN (DIVERSE MAATREGELEN)

1 : 70 000 1 : 70 000

Neerijnen

Opijnen

Lent
Waal
a l
Wa
ek
rste
Ove

Heeselt
W
De

aa Verlengde
l Waalbrug Hurwenen
or-

Nieuwe geul Buitendijks gebied

Waa
Spo
brug

Dijk
brug

Water
l-

Verlaagde dijk Verlaging maaiveld

Nieuwe brug Ooibos
Hoofdweg Vergraving uiterwaarden
Nijmegen Spoorlijn Bandijk (hoofdwaterkering)
Ophoging Verlaging kribben
Aanleg (neven)geulen Verlaging bestaande kade
Aanleg zomerkade
Verwijdering voormalige steenfabriek Verwijdering kade

G. BIESBOS (ONTPOLDERING) H. GRENSMAAS BIJ VISSERSWEERT (HOOGWATERGEUL) N

1 : 120 000 1 : 50 000
Werkendam
Verlaging primaire waterkering
Hoge kade
Kadepolder e België
Grasland w ed s
er
a

M aas
Ma

Water M Kievitswaard
Doorstroomgebied
Doorstrooom-
richting
Harden- Kokkelert
at

Papenhoven
e

g
hoek Boo
m
uw

Vissersweert
Grevenbicht Roosteren
Het doorstroomgebied
Nie

at

zal in de wintermaanden
Steurg

10 tot 100 dagen Schipperskerk

onder water staan. Steenen-muur Illikhoven
Nederland Julianakanaal
Obbicht
Petrus-
plaat
Ruigt

Natuur na ontgronding
De basisprincipes van het Grensmaasproject zijn: Kade Stroomgeulverbreding
* verbreding van de stroomgeul, Weerdverlaging
* verlaging van de weerden (uiterwaarden) Water
* berging van onverkoopbare dekgrond in diepere putten Grindeiland Natuur na ontgronding en opvulling
Honderd waaruit grind wordt gewonnen. Onvergraven natuur Dekgrondberging natuur
en dertig

© Noordhoff Uitgevers
80
EUROPA NATUURGEWELD

A. TEKTONIEK EN VULKANISME
1 : 20 000 000

Noord-Amerikaanse
plaat

kaart B

Aardbevingsrisico

laag hoog
Aardbevingen, na 1980,
gemeten op de
schaal van Richter
6-7
7-8

Vulkaan
Vulkanen uitgebarsten
na 1980 zijn benoemd
(met jaar van de meest
recente uitbarsting)

Type plaatgrens

Divergent: platen
schuiven uit elkaar
Transform: platen
schuiven langs elkaar

Subductie: een plaat

duikt onder de andere
(in de richting van
de driehoekjes)
Onzekere plaatgrens
Euraziatische plaat
Hoofdbewegingsrichting
van de plaat Eifel-hotspot

Hotspot

Iberische plaat
Apulische
plaat

Anatolische plaat
Stromboli
(2016)
Arabische
Etna plaat
(2016)

Afrikaanse plaat

B. IJSLAND: TEKTONIEK EN VULKANISME C. HISTORISCHE AARDBEVINGEN,

1 : 5 000 000 Eyjafjallajökull TSUNAMI’S EN VULKAAN-
2010 Laki UITBARSTINGEN
1783 1 : 40 000 000
Katla
1918
Midden-Atlantische rug Grote natuurrampen na 1900, en enkele belangrijke van voor die tijd
soort natuurramp aantal dodelijke slachtoffers
minder dan 1000*
1000 - 10 000
10 000 - 50 000
Tjörnesbreukzone 50 000 - 100 000
Akureyri
Krafla vulkaanuitbarsting met tsunami
(1984) vulkaanuitbarsting
Noord-Amerikaanse plaat aardbeving met tsunami
aardbeving
* selectie van rampen met
grote materiële schade
Bárðarbunga
(2015)
Reykjavík
IJsland-
Midden- hotspot
Atlantische Hekla
rug (2000) Grímsvötn Lissabon
(2011) 1755

Eyjafjallajökull (2010) 1531

Vesuvius
79
Euraziatische plaat Stromboli
1930

Etna
1381 Thera
1669 ca. 1600 v.Chr.
Legenda: zie kaart A (Minoïsche uitbarsting)

© Noordhoff Uitgevers
 81
EUROPA NATUURGEWELD

A. EXTREEM WEER, OVERSTROMINGEN EN BRANDEN

1 : 20 000 000

Grootste tornado’s sinds 2000

(de grootte van het symbool
geeft de kracht weer)

Gebieden gevoelig voor

overstromingen
Vanuit de rivieren
Vanuit zee
(hoe donkerder de kleur hoe ernstiger)

Gebieden gevoelig voor

Lawines

Bosbranden als
gevolg van droogte

El
be
Theem
Wese

s
W
isł
r

Od a Dnjepr
er
Rijn

a as
Se M
in
e

Loire
a
Don u
D

nj
es
tr
Tisza
ne

Po
Rhô

Donau

B. GROTE OVERSTROMINGSRAMPEN NA 1900 C. OVERSTROMINGEN IN Overstromingsgebied waar

1 : 40 000 000 CENTRAAL-EUROPA, 2013 de noodtoestand werd
1 : 10 000 000 uitgeroepen; veel schade
El
be

Boizenburg
Overstromingsramp veroorzaakt door 12 juni Belangrijkste rivieren waar
Hevige regenval het hoogste alarmwaarde ruim
Wittenberge
Eems

werd overschreden
Weser

Storm 9 juni
Dambreuk als gevolg Meetstation waar de hoogste
van aardverschuiving Berlijn
alarmwaarde werd bereikt,
of modderstroom Magdeburg
9 juni
met datum hoogste waterstand
Aantal dodelijke slachtoffers Elbe
Rijn

minder dan 10 Torgau

Halle-Trotha 7 juni
10 - 100 5 juni
We

100 - 1000 DUITSLAND Grimma

le

2015
a

3 juni
i ß e Elster

Od
Sa

1000
M ulde

er
of meer Allerheiligen- Ústí nad Labem
Rudolstadt
2007 vloed 2006 1 juni
6 juni
Stormvloed 1962
Praag
Millenniumvloed 1997
2014 Zuiderzee- Praag
Oder en Wisła 2010 un ka
Watersnoodramp 1953 ramp 1916 Regensburg Bero 4 juni
Centraal-Europa 2013
Vlta

5 juni
Stormvloed 1906 België Rijn, Maas TSJECHIË
Neu-Ulm
va

2010 en Waal Centraal-Europa 2002 3 juni Do

nau
1993, 1995 Passau
4 juni S L O W A K IJ E
Rijn

Krymsk Wenen
Bratislava
Vajontdam Budapest 2006 2012
Sal

1959 Kienstock
z

Malpassetdam Kroatië, Servië, 5 juni Bratislava

ach

Biescas 1959 Genua Bosnië en Her., 2014 Inn 7 juni

1996 2011 Adnet
Nagybajcs Budapest
Lissabon 2 juni Budapest
1967 Barcelona Côte d’Azur
8 juni
Varna O O S T E N R IJ K 9 juni
Donau

València 1962 2015 2014 H O N G A R IJ E

Antequera 1957
2012
Almería Baja
1973 Hoeveelheid neerslag in mm, 12 juni
Algiers 1927 31 mei 14.00 uur tot 2 juni 14.00 uur 2013
minder dan 2 Bezdan
2-5 20 - 50 KROATIË 14 juni
2001 Tripoli
Tunesië 1927 1955 5 - 10 50 - 100 Badka Palanka SERVIË
10 - 20 100 of meer 15 juni

© Noordhoff Uitgevers
146
AZIË
80
LANDSCHAPPEN °
Fr 50 N o o r d e l ij k e IJ s z e e ° Q
a ° 130
G ns-J 60°
oz 70° 120° P
A 10° W.L.v.Gr. B 0° C 10° O.L.v.Gr. D 20° E 30° F
H efland 80° 90°N 10 0° 110°
oo O N
aan
he Oce
I rd N
ntisc B J K L la M
Atla a nd
r e

No
n t ev-

or
ni
ë la Lapt e

dp
ci z e s z mb

oo
4
an rk ze
- Ze

l
el e
tt Mu
a
ri

No ee
rm v
B an r
sk Kar

or

o
z Golf a- y ga
t-

Ko

N
d-
Lo

che zee m
o

an
is la

St
n

j
ro

at
ot
de

Ko

oc
m

Ch
50° B Wi T Chatanga
G

l
kh
n

Ze tte
pe

z e
N.B.

m a
ol
A an
nh

He e
Am

m
lsi
Gyd
ag

b b o e
nk

a
ste

Arc
en

or
Finse i Vorku

J a
han

tsj
) ta
rd

G Norilsk
ol gel

Pe
am

f sk
l
O
ze

O
os
Pa

St

N.
e

.-P
t-
r

risch
Be

Dvin
ijs

e
Midden-Sibe
ter

a
rli sb

Je
jn R urg

nisej
u

r
Pr

b
Ben guska
e den-Tun

O
s
aa

s West-S
g

e
iberisch
i Bergland
Dona u

A l W
s
p ar
sc c r

O
5
e
n W
en
ha
u
Mo
sko
u
h S i b e
en Niz Perm ys
j

(
Laaglan
K a

No jni
a

a
Ka m d

Irt

en
Ob L
L vgo
ro Jekate Tobolsk
Kie a d rinburg Angara
r p a t

Dn v a Tsjuly

l
Jenisejsk

Isjim
g

bo
l a

To
jes

m
Tsjelja
binsk

a
tr

Be Sam
n
Dn

lgr ara
d
e n

j ep

ad Krasnojarsk

r
o Omsk
r

Do Novosibirsk
n sil Oo
ga

l
Bajkal-
Ural
B a

Vo st

U
Baraba-

E
Do

na el.
l u Vol meer

Irt
Sa
k gog j
an

ys
Ze j ja n
a n Azoe v.
rad Ob a
K a steppe . S Irkutsk
v
z aAstana el
40° Zw e Laagte K a W est
ar pisch z a c c h Tannu
te Kas h e n s e Ol
I˙st
a Bosporus Ze Astr
Q
s t e p araghandy Semej Altaj a
Eg

nb acha Noord p Ch
ul e - e R
eïs

n Aralm u an
M
K

P ontis eer g ga
ch e

ch Zuid- on
a

Ath r
jg Ulaanbaata
Zee

Aralm go
I˙zm eer
u

en G H on ge rs Balqasjmeer eb
e ir e a te pp e ol
k

Ank Tbil ergte

Z ee

ara b. isi s se
u Alt
s aj
Sy

Yere
van Dzj oen gar ije
rD
ische

a Kyzyl
T

ar

6 u r u s gebe kum
ya

Ürümqi
o
Am

Cyp rg Bako Almaty

Mi te e
G
u

dd rus Bisjkek h a n
Da

ell
Toshkent S
sp

Tabr
rja
M e s

an iz Gara n
Ze ds E a Ko gum a
e e Mos
ul K i Tarim H Ala-Shan-
ufr

e
Beir T Lop Nur
w o e s t ij n
aat

pe

ut l
o p

DamS y r i s
E

Tehe b u Dusjanbe Kashi

tD

N
Tigris

Jer as ch e ran r s
ag

uza kus a
n
o t

lem Wo Pamir
Cai Am
man esti Grote Takla-Makan S h
jn Bagd Mashh a n
a m

30° ro ad sh
Zagr

ad
Sue
z Zoutw Ku B
oestijn Hindu Qinghaimeer
jl

Ka
Ni

Esfaha K u n l u n S h a Lanzhou
ë
A r a b i s c h e W o e s t ij n

osg

n Kabul ra
n
Wo

ko
Qin
Ku

Nef Islamabad ra
eb

udw Basra m L
H
es
hr

oes
t ij n H o o g l a
er

ti

Ya
ud

n d lon
jn

Koew
gt

eit Lu v a n T i g
ge

t C b e t
e

Ji
be

Lahore
Pe

Indus
A

an
7
i

g
R

g
te Chengdu
r
Dahn

m
rzi

le j
Sut Nam Co
a n
sc

i s t
23½°
o

Lhasa
a g Ji
r

j
B a l u c h
a

ti Delhi
e

G an
Gan

ol s
Riad s
oe l

Ch
Doha f D
ubai es
a y a
d

rw
g
Ind

Abu D G Tha Kathmandu ut

ra Z
a

habi ol Thimbu ap
f Brah m

Mek o n
va
e

Mekk n O
a ma
20° Masqat n Karachi

n
Ro

wi
Gan

g
b

Varanasi ge

ind
Port s

de
Suda iv
n Ch

R
Rub Dhaka ie r
Z

Salwe
al K
hali
i

Narmada Kolkata

en
Ara
e

ns
arba Mandalay
Ma Sund
kan

hana
ë

di
e

Asma D
Irra

8 ra
ge

wadd

Sana Mumbai God

b.

Mirbat
Vientiane
av

t s
ari

Ho ogl and
W

A r a b i a G o l f v a n
Bab

h Yangon
s c h e -G
e s
al M

van
M
en

Aden
t
an

Djibou
Ten

en
am

B e n g a l e n
O o s

ti b
Ad
t -
da

n Dek an
Golf va Socotra
10° Z e e Bangkok
G h

as

(Sub)tropische vochtige Gematigde naaldbossen

ser

Bengaluru Chennai
loofbossen Laccadiven Andamanen
a t

Naaldbos
im

Regenwoud Pt. Blair

Andamanse
Montaan naaldbos
s

Moeraswoud Golf van

Montaan naald- en gemengd bos
Bergwoud Thai land
Sri Lanka Zee
Vochtig loofbos Boreale bossen
M

Boreaal bos en toendra

a

Montaan loofbos Nicobaren St

Colombo
l

r.
Boreaal naaldbos
a

M
(Sub)tropische droge loofbossen al
k

Maldiven ak
Taiga
k

ka
Droog loofbos
a

Regelmatig overstroomde Medan

(Sub)tropische graslanden, graslanden en savannes
(Sub)tropische naaldbossen savannes en struiken S Kuala
Grasland Lumpur
Naaldbos Bosland Toendra en ijs A Fotolocatie
Savanne
u

Struiksavanne Toendra Woestijnen en droge struiken Nias

Gematigde loof- en gemengde Zoutmoeras
m

bossen Savanne IJswoestijn Doornstruiksavanne Padang

M

Bossteppe Montane graslanden en struiken Landijs, gletsjer Droge struiken

en

Gematigde graslanden,
ta

ai
w

Droog bosland -e
t

Loofbos savannes en struiken Bosland iln

Mediterrane bossen, bosland .
Loof- en gemengd bos Bosland Grasland en bos en struiken Woestijnsteppe
Montaan loofbos Bossteppe Grasland Bos (Half)woestijn
Montaan loof- en Grasland Droge steppe Bosland
Mangrove S
gemengd bos Steppe Woestijn Struiken en bos
Mangrove
Oppervlaktegetrouwe azimutale projectie L 100° M
 147
180°

g
on
T

el

eL
kotka Sa Schaal 1 : 30 000 000

ang
Tsju

tD
170° Lawin0t 250 500 750 1000 1250 km

aa
ren

Wr
150° R 160° S

k
c

Str
e

e
G.v. Anadyr

he
e

Pev
sch en
eri and

e sc
w-Sib Eil U 170° W.L.v.Gr.

Ze eri
u
Nie
ri ë

ib
ibe A. JAMAL (RUSLAND)

yr
t-

S
.-S
os

ad
Nw
O

An
a

t e n
Kolymag e berg t e
m
ly te

ee
Ind
ig K o lak
ir v

gz
ka

o e
in
sjur Ko
ly m a
Kju Ts 4
Ja

na

er
jer

l e
Ge

sk
ski

B
jan geb
be

cho ergt

A
Ver e

K a
rg

Le
te

va an

tu
na

jansk ln

.
n ad ei
rcho ako

At
m
n Ve j ag Ko m a n d or
Aldan Ojm e M

t s
rgt

-
sk

j a
Dzjugdzjurgebe

k ov
ts k h ots vl ki
Jaku Oc a

t
a p ts
n tro tsja 50°

k
ë va Pe am N.B.
i Z ee
K

an- k
Ald rgte
geb
e
te o ts
ch
g
er
te

n
Sta eb a O
novojg
berg

e
ch
Vit

al

-
im

Vitim
Amu

l
in

5
T

au
plate
at
ge

i
lsk
ar

Am
somo B. TAKLA-MAKAN (CHINA)
vy

ur
Kom
en

r
a
o

so

n ilk
o Sj
e
nggan

bl
nt
Ergun

k
ovs
e

Ja Tsjita bar
us

Cha
o

o
S tr a a t L a P é r
K
Ussuri
te Hi

o
por o
Sap kaid
Hok
e
Gro

en in 40°
erl Harb
ij

Ch
garu
Tsu
i
r

e ivos
tok
jo Vlad
t
aa

s
Str

nt
b M a Shenyang an
se
n s h u

Jap
e
Ze
K 6
Beijing yo
Huang He
g o Tok
yan
o

Pyong
Tianjin
es

l
Ordos Seou oya
Nag
e
ne

ng
Chin e e

do le a
an Ge Osak
hi

a
rea
d

Sh u
an
-C

ao yush
Ko

rd Qingd Kitak
gl

o r Zee ku
at

No Shiko
Be
s

ra
St
La

u hu 30°
Kyus
ag

nd
la

n L Xi’an
ing Han Nanjing
Sh

t e
en

u hai
Shang C. HIMALAYA (INDIA)
ese o
i

Chin
G r
d

Wuhan
Oost-
lan

Rode
Kloven
B e k k e n Drie eer stuwm Zee 7
ei

Jiang Chongqing a
ng Okinaw
u-

ng
e e s sk eerkri
C h i n Kreeft
ky

Z u i d -
sa

Taibei
n
o

a n d
y

B e r g l a a
rm

e
Fo

O c
at

Formosa
ra

u
Guangzho 20°
St

Xi J
ia n g
Hongkong

Hanoi
Go lf va n
To nk in
e n -
e

p ij n
Hainan 8
L

F i l i
Ze

z e e
M

z
ek

Manila
e
on

o
g

es

n
I n d o - Mindoro
Samar
in

Tonle
Sap 10°
Panay Leyte
c h i n a
- C h

Ho Chi Minhstad
an

Phnom
D. MEKONGDAL (LAOS)
w

Penh
Negros
la
Pa

Sulu- Mindanao
i d

zee
u

9
el
ip
Z

ch

Bandar Seri -a
r
Begawan lu
Su
Celebes-
zee
a
Manado Halmaher
B o r n e o Evenaar 0°
r
sa

Singapore
as

Kuching
M o l
ak

n Cendra
ta (Voge wasih
M

an lkop)
r.

Pontianak im
St

g al
u

K Ni
Sulawesi
Bangka Seram euw
k

Gu -
k
t

Buru ine
n a 10
e

Palembang Banjarmasin
r

Aru-
J a v a z e e Bandazee eiln.
a

Makassar
Jakarta
da en Tanimbar-
Str. S u n Surabaya
J e iland eiln.
a v a Bali Kleine Sunda-
Sumbawa
Flor es o r
Sumba
im © Noordhoff Uitgevers © Alamy, Abingdon (A, C); © Imageselect, Wassenaar (B) ; © Getty images (D)
T or-
Kupang Tim
zee
188
AFRIKA

A. BODEMGEBRUIK EN NATUURLIJKE HULPBRONNEN Algiers Bejaïa Tunis

Tanger
1 : 40 000 000 Oran
Rabat Hassi F
Mediterrane landbouw Casablanca R’Mel
F IJzererts
La Skhirra
Geïrrigeerd gebied TUNESIË C Chroom
MAROKKO Ma Tripoli
Tropisch (regen)woud en savanne met F F Béchar
Tubruq K Kobalt
zelfvoorzienende landbouw en Alexandrië Mangaan
handelsgewassen (lokaal) Hassi Surt Ma

Ouarzazate Messaoud Marsa Cairo N Nikkel

Steppe met extensieve veeteelt, A L G E R IJ E Ras Lanuf al Buraiqa
zelfvoorzienende landbouw en V Vanadium
Syrtebekken
handelsgewassen (lokaal) F K Koper
Edjeleh Dahra
Nomadische veeteelt; improductief EGYPTE T Tin
Westelijke Zelten
Rijst Sahara F P Platina
LIBIË Sarir
Suikerriet K G Goud
Aswan Kreeftskeerkring
Tabak B Bauxiet
Fdérik Nasser-
Nouadhibou
Koffie
Cacao
S a h a r meer
a T

D
Titaan
Diamant
Thee Port Sudan F Fosfaat
Citrusvruchten M A U R I TA N I Ë

Nijl
Geïndustrialiseerde regio
Olijven Arlit Technopool
Sé M A L I
Dadels (oase) Zonnepark (gepland)

Atb
F
N I G E R ERITREA
né

Nig
Kruidnagel Dakar T S J A A D
ga

ara
er
SENEGAL S a h e l
l

Palmolie, pinda’s Khartoum Asmara

Tsjaad-

Bla
Ma
Rubber GAMBIA Niamey meer

uw
Katoen BURKINA
Bamako SUDAN Tanameer

e Ni
GUINNEE- FASO
Sisal BISSAU Kano Ndjamena DJIBOUTI
Ouagadougou ri
Volta
G U I N E E Cha

jl
B Djibouti
Snijbloemen N I G E R I A
GHANA
Conakry Addis Abeba
TOGO
Jos

B EN I N
Uranium Volta- T
Freetown

Witt e
Steenkool B meer F
SIERRA LEONE D IVOORKUST
D ETHIOPIË
Aardolie D

N
CENTRAAL-AFRIKAANSE l

ij
G
Aardgas Monrovia Abidjan D KAMEROEN REP. ZUID-SUDAN
LIBERIA SOMALIË
La no
Co é

Aardolieleiding
Lo

Accra Bangui
go u
Ma
Douala
to
m

San- Yaoundé D
s
Aardgasleiding
Pédro
t
ur

i
Kribi
co

ang
ngo Co UGANDA
ar

EQUAT.-
.H

Ub
GUINEA Muqdisho
Kisangani KENIA
Pt

Libreville Kampala Evenaar

GABON
CONGO
Victoria-
Ma meer Nairobi
RWANDA
D E M . R E P. T
Kas CONGO
a i BURUNDI
Brazzaville Ilebo D
Mombasa
Pointe-Noire Kinshasa
Berber Cabinda Mbuji-Mayi
Berber Matadi D Zanzibar
D Tanganjika-
meer TA N Z A N I A
T Dar es Salaam
D
Luanda
Katanga

K Malawi-
meer
Lobito ANGOLA Lubumbashi
MALAWI
Tuareg Ndola
Fulani K Nacala
K
K Moçambique
S a h e l ZAMBIA Zambezi
T

Fulani Fulani Blantyre

Dinka G
MOZAMBIQUE
Nuer Galla Harare
Kwekwe Toamasina
Somali
K ZIMBABWE Antananarivo
Bulawayo P C Beira MADAGASKAR
NAMIBIË
B. VEEHOUDERIJ D N po
K
Walvisbaai po
1 : 75 000 000 Masai Windhoek BOTSWANA Li
m
Steenbokskeerkring
Schapen en geiten V F

Runderen Johannesburg C D
T
Maputo
Runderen, schapen en geiten Lüderitz SWAZILAND
Geen of weinig veeteelt D D G
Galla Veehoudende volkeren ra
n j e ri v. T
O

Spreiding van de tseetseevlieg Port Nolloth Ma LESOTHO Richards Bay

K
en de slaapziekte Bloemfontein
D Durban
Saldanha
Ovambo ZUID-AFRIKA P
Mosselbaai Oos-Londen
Herero Kaapstad
Port Elizabeth

C. LANDBOUWGROND D. ONTBOSSING E. LANDDEGRADATIE F. WATERSCHAARSTE

1 : 150 000 000 1 : 150 000 000 1 : 150 000 000 1 : 150 000 000

Oppervlakte landbouwgrond als percentage Gemiddelde jaarlijkse afname van het bosgebied, Percentage van de bevolking dat leeft op Totaal hernieuwbaar water, in m³ per inwoner, 2014
van de totale oppervlakte, 2012 in procenten, in de periode 1995-2012 aangetast land, 2010 minder dan 1000
minder dan 20 minder dan 0,5 minder dan 5 1000 - 5000
20 - 35 0,5 - 1,0 5 - 15 5000 - 10 000
35 - 50 1,0 - 1,5 15 - 30 10 000 - 20 000
50 - 65 1,5 - 2,0 30 - 50 20 000 of meer
65 of meer 2,0 of meer 50 of meer
geen gegevens
toename geen gegevens

© Noordhoff Uitgevers
 189
AFRIKA
A. BRUTO BINNENLANDS B. BEROEPSBEVOLKING
TUNESIË
PRODUCT 1 : 75 000 000
1 : 75 000 000
MAROKKO

LIBIË
ALGERIJE EGYPTE

MAURITANIË

MALI NIGER SUDAN

TSJAAD ERITREA
SENEGAL
GAMBIA BURKINA FASO
GUINEE DJIBOUTI
GUINEE- TOGO
BISSAU NIGERIA
CENTRAAL- ETHIOPIË
SIERRA LEONE AFR. REP. ZUID-SUDAN
GHANA
LIBERIA BENIN
IVOORKUST KAMEROEN UGANDA SOMALIË
EQUAT. GUINEA
CONGO RWANDA
Bruto binnenlands product per inwoner Verdeling actieve beroepsbevolking GABON DEM. REP.
in euro’s, 2014 over drie economische sectoren CONGO
Landbouw BURUNDI KENIA
minder dan 1000 en visserij
1000 - 1500
Industrie TANZANIA
1500 - 2500
Diensten
2500 - 5000
5000 of meer
geen gegevens Omvang actieve beroepsbevolking, ZAMBIA MALAWI
2014
50 mln ANGOLA
Bruto binnenlands product, miljard euro’s, 2014 MADAGASKAR
25 mln ZIMBABWE
500 of meer MOZAMBIQUE
10 mln NAMIBIË
MAURITIUS
250 - 500 BOTSWANA
100 - 250 2 mln
50 - 100
25 - 50 Beroepsbevolking in procenten van de
totale bevolking, 2014 SWAZILAND
10 - 25 LESOTHO
minder dan 34 40 - 43 ZUID-AFRIKA
34 - 37 43 of meer
37 - 40 geen gegevens

18,1
33,5
C. BUITENLANDSE D. HANDELSPARTNERS
INVESTERINGEN TUNESIË 1 : 75 000 000
12,2
1 : 75 000 000 49,3
MAROKKO 42,6
17,3 13,9

ALGERIJE LIBIË
EGYPTE
15,3 19,8
46,0
1,9
MAURITANIË
1,4 2,9 1,6 3,1
MALI NIGER 6,7 0,8
4,8 TSJAAD ERITREA
SENEGAL 1,5 1,1 SUDAN
0,6
2,7 2,6
GAMBIA 2,1 BURKINA 3,4
GUINEE- 1,5 FASO BENIN DJIBOUTI
43,8 NIGERIA
BISSAU GUINEE 1,8 10,6 1,8 13,9
1,1 1,0 7,9
1,5 KAMEROEN ZUID-SUDAN
SIERRA LEONE 1,4 2,0 5,1 CENTRAAL- 1,9
0,8 AFR. REP. ETHIOPIË
9,6 3,2 1,1
LIBERIA 9,3 GHANA 1,0 0,7 4,3
0,4
IVOORKUST TOGO 70,8 4,7 3,5 UGANDA 13,4 0,2
CONGO 1,7 SOMALIË
Buitenlandse investeringen, EQUAT. GUINEA 9,2
4,5 DEM. REP. 1,8
in procenten van het bruto 2,2
6,7 GABON CONGO RWANDA0,5 4,5
binnenlands product, 2005-2015 Invoer in miljard euro, 2014* 4,8 KENIA
6,5 6,0 BURUNDI
minder dan 2 Uitvoer in miljard euro, 2014*
9,0
2-4 3,4
5,0 TANZANIA
4-6 * niet weergegeven bij een totaal
handelsvolume van minder dan 1 miljard euro 20,7 3,4
6-8
8 of meer Voornaamste handelspartners 7,0 2,2
Europese Unie ZAMBIA
Chinese investeringen en contracten, ANGOLA 1,0 MALAWI
China MADAGASKAR 4,1
in miljard euro, 2005-2015 45,6
Verenigde Staten 7,1 3,1 2,4
25 ZIMBABWE
Japan 5,5 2,3
15 Rusland 5,7 2,2 6,4 MOZAMBIQUE 1,6 MAURITIUS
10 India NAMIBIË
5 3,2
Brazilië 5,7 BOTSWANA 3,4
1
Overige landen 1,2
89,0
1,6 1,4 SWAZILAND
ACP-land (geassocieerd met de EU) LESOTHO
0,7

ZUID-AFRIKA

66,5

E. DUURZAME ENERGIE F. SPECIALE ECONOMISCHE ZONES G. TOEGANG TOT WATER H. VOEDSELVOORZIENING

1 : 150 000 000 1 : 150 000 000 1 : 150 000 000 1 : 150 000 000

Hydro-elektriciteitsproductie in procenten van 1-5 Percentage van de bevolking dat toegang heeft tot Aantal kilojoule in het dagelijks voedsel
de totale elektriciteitsproductie, 2012 drinkwater (uit leiding, waterputten enz.), 2012 per inwoner, 2011
6 - 10 1 kilojoule (kJ) = 0,239 kilocalorie (kcal)
minder dan 20 11 of meer minder dan 50
50 - 60 minder dan 7500
20 - 40
60 - 70 7500 - 9000
40 - 60
70 - 80 9000 - 10 000
60 - 80 Zonne-energie
80 of meer 10 000 - 12 000
80 of meer Windenergie
geen gegevens 12 000 of meer
geen gegevens

© Noordhoff Uitgevers
228
BRAZILIË

A. LANDSCHAPSZONES B. NEERSLAG C. BODEMGEBRUIK

1 : 60 000 000 1 : 60 000 000 1 : 60 000 000

Belém Belém Belém

Manaus Manaus Manaus
Fortaleza Fortaleza Fortaleza
l v a
S e
ga

Porto Velho Porto Velho Recife Porto Velho

n

Recife Recife
ti

o a
d a
C
a
Cuiabá r Salvador Cuiabá Salvador Salvador
r Brasília Brasília
Suikerriet
e Cuiabá
C Brasília
Pa n ta n al

Campo Tabak
Koffie
Belo Horizonte Belo Horizonte Cacao Belo Horizonte
Katoen
São Paulo São Paulo Soja
Rio de Janeiro Rio de Janeiro Bananen Rio de Janeiro
Gemiddelde jaarlijkse neerslag in mm São Paulo
Tropisch regenwoud minder dan 750 Bos
Loof- en gemengd woud 750 - 1000 Intensieve veeteelt
Grasland Porto Alegre 1000 - 1500 Porto Alegre Extensieve veeteelt
(Half-)open savanne 1500 - 2000 Akkerbouw en veeteelt Porto Alegre
Cultuurgrond 2000 - 3000 Akkerbouw (granen)
Moeras, mangrove 3000 of meer Groente, fruit
© Noordhoff Uitgevers
 229
BRAZILIË
Roraima Amapá

Roraima
Roraima Amapá Acre Rondônia Tocantins
0,5 Amapá
0,8

São Luís Amazonas

Manaus Belém Ceará
Pará Rio Grande
Fortaleza Maranhão do Norte
Amazonas Pará Maranhão
Rio Grande
3,9 8,2 6,9 do Norte
Ceará
8,9 3,4 Natal Piauí
Paraíba João Paraíba
Acre Piauí 4,0
0,8 3,2 Pernambuco Pessoa Acre Pernambuco
9,3 Rondônia
Recife Tocantins
Rondônia Tocantins 3,3
2,2 Maceió Mato Grosso Alagoas
1,8 1,5 Alagoas Bahia
Sergipe
Mato Grosso Bahia Sergipe
A. BEVOLKINGSDICHTHEID 3,3 Goiás 15,2 B. ETNISCHE SAMENSTELLING D.F.
1 : 40 000 000 6,6 D.F. Salvador VAN DE BEVOLKING
2,9 Goiás
1 : 40 000 000 Minas Gerais
Brasília
Inwoners per km² Minas Gerais
0-5 Goiânia 20,9 Bevolkingsaantal in miljoen inwoners, 2010
5 - 10 Belo 40 Mato Grosso
Mato Grosso do Sul
10 - 25 Horizonte 30
do Sul Espírito Santo Espírito Santo
25 - 50 20
3,9
50 - 100 São Paulo Vitória
100 of meer 2,6 44,4 10
Campinas 5 São Paulo
Rio de Janeiro Rio de Janeiro
3,9 Aantal inwoners per deelstaat, 11,2 16,6 1
in miljoenen, 2015 Paraná Rio de Janeiro
Curitiba São Paulo Paraná
Agglomeratie met Samenstelling van de bevolking
Santa Catarina Santa Catarina
6,8 Overigen Blank
5 miljoen inwoners of meer

1 - 5 miljoen inwoners Rio Grande

do Sul Rio Grande do Sul
500 000 - 1 miljoen inwoners 11,2 Porto Alegre Inheems Gemengd

Zwart

Roraima Amapá
Roraima Amapá

Amazonas Amazonas
Pará Pará Maranhão
Maranhão Ceará
Ceará Rio Grande Rio Grande
do Norte do Norte
Piauí
Piauí Paraíba Paraíba
Acre Pernambuco Acre Pernambuco
Rondônia Tocantins
Rondônia Tocantins Alagoas Alagoas
Sergipe Sergipe
Mato Grosso Bahia Mato Grosso Bahia

C. MIGRATIE Distrito D. MOBIELE TELEFONIE Distrito

1 : 40 000 000 Federal EN INTERNET Federal
1 : 40 000 000
Gemiddeld jaarlijks migratiesaldo. Goiás Goiás
per 1000 inwoners, 2005-2010 Minas Aantal personen met een mobiele telefoon, Minas
Vestigingsoverschot Gerais per 1000 inwoners, 2013 Gerais
6 of meer Mato Grosso minder dan 650 Mato Grosso Espírito
3-6 do Sul Espírito 650 - 700 do Sul Santo
0-3 Santo 700 - 750
Vertrekoverschot São Paulo Rio de 750 - 800 São Paulo
0-3 Janeiro 800 of meer Rio de
Paraná Janeiro
3 of meer Paraná
Percentage van de bevolking met een
Belangrijkste migratiestromen* internetverbinding, 2013
50 000 - 100 000 Santa internet Santa
Catarina Catarina
100 000 - 200 000
200 000 of meer geen internet Rio Grande
Rio Grande
do Sul
* Aantal gemigreerde inwoners, do Sul
2010

E. BEVOLKINGSGROEI F. STEDELIJKE BEVOLKING G. GEZONDHEIDSZORG

1 : 60 000 000 1 : 60 000 000 1 : 60 000 000

Gemiddelde jaarlijkse
bevolkingsgroei Percentage van de bevolking dat Aantal ziekenhuisbedden,
in procenten, 2010-2015 in steden woont, 2010 per 10000 inwoners, 2010
minder dan 1,2 minder dan 75 minder dan 7,5
1,2 - 1,6 75 - 80 7,5 - 9,0
1,6 - 2,0 80 - 85 9,0 - 10,5
2,0 - 2,4 85 - 90 10,5 - 12,0
2,4 of meer 90 of meer 12,0 of meer
© Noordhoff Uitgevers
 DE GROTE BOSATLAS
BRENGT DE WERELD IN KAART

Natuurkundig overzicht Staatkundig overzicht Landschappen Klimaat

Natuurgeweld Water Bodemgebruik Werk en inkomen

Ontwikkeling Politiek Natuurlijke hulpbronnen Stad en dorp

NOORDHOFF ATLASPRODUCTIES
WWW.BOSATLAS.NL
ISBN 978-90-01-12035-1

9 789001 120351