11.sä Nä F Sosyoloji Dersi Gã Nlã K Planlarä 2018 2019

DERS PLANI
BÖLÜM I
DERSİN ADI SOSYOLOJİ
SINIF – ŞUBE 11 / A
ÜNİTE NO – ADI I / SOSYOLOJİYE GİRİŞ
KONU I. Sosyolojinin Alanı _ Sosyoloji ve Toplum. 1. Sosyolojiye Bakış. 2. Toplumu Oluşturan Unsurlar.
ÖNERİLEN SÜRE 40+40+40 DAKİKA.
BÖLÜM II
 1.Sosyoloji hakkındaki bilgilerini
sorgular.
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR
 2. Toplumu oluşturan öğelerin
etkileşim içinde olduğunu fark eder.
Sosyoloji, bilim, tarih, psikoloji, sosyal psikoloji.antropoloji, hukuk, ekonomi, ekonomi sosyolojisi,
siyaset bilimi, coğrafya, toplumsal olgu, toplumsal olay, toplum, kurum, kuruluş, toplumsal grup, küçük
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ
grup, büyük grup, isteğe bağlı grup, istek dışı grup, geçici grup, devirli grup, sürekli grup, resmi grup,
resmi olmayan grup, birincil grup, ikincil grup, cemaat, cemiyet,
GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
ÖĞRENME – ÖĞRETME YÖNTEM ve TEKNİKLERİ Anlatım , Soru - cevap,
KULLANILAN EĞİTİM TEKNOLOJİLERİ – ARAÇ, GEREÇLER ve KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN  Ders Kitabı, Sosyoloji, Sosyolojiye Giriş, Kavramsal Öğretim Kılavuzu, LYS Hazırlık
Test ve Kitapları.
 ÖĞRENCİ
 Ders Kitabı, Konu Anlatım Notları, Konu Testleri.
SÖZEL – DİLSEL Konuyu yorumlama / anlatma çalışması.
DOĞACI Özellik yazma çalışması.

Öğrenme – Öğretme Etkinlikleri
SOSYAL – KİŞİLER ARASI Beyin fırtınası çalışması.
MANTIKSAL – MATEMATİKSEL İlişkiler oluşturma çalışması.
İÇSEL – BİREYSEL Ne hissediyorsun / düşünüyorsun çalışması.
GÖRSEL – UZAYSAL Gözlem çalışması.
MÜZİKSEL – RİTMİK -
BEDENSEL – KİNESTETİK Farklı mekanda ders yapma çalışması.
ÖZET
A: SOSYOLOJİNİN ALANI
 Sosyoloji ve Toplum :
1. Sosyolojiye Bakış.
- Sosyoloji’nin Anlamı :
Sosyoloji sözcük anlamı olarak Latince birlikte oluş toplum manasına gelen socius kelimesi ile Yunanca bilim, bilgi anlamına gelen logos kelimelerinin birleşiminden oluşmuş olup, toplumbilim demektir.
Sosyoloji; grupları, örgütleri, kurumları, kurumlar arası ilişkileri, toplumsal yapıda ortaya çıkan olayları, toplumsal yapının özelliklerini, toplumsal yapıda etkili olan değişim ve gelişim süreçlerini bilimsel yöntem ve araştırma tekniklerini kullanarak inceleyen, açıklayan ve bilimsel sonuçlara ulaşan bir pozitif bir
sosyal bilim dalıdır.
- Sosyoloji’nin Temel Özellikleri :

 Olması gerekeni değil, olanı olduğu gibi inceler.
 Normatif (kural koyucu) bir bilim dalı değildir. Toplumsal olayları incelerken herhangi bir kural ortaya koymaz.
 Sosyoloji toplumsal olayları incelerken herhangi bir değer yargısında bulunmaz ve ön yargıya yer vermez.
 Sosyoloji toplumu ve toplumsal olayları bütüncül bir bakış açısıyla ele alır.
 Diğer sosyal bilimlerin sonuçlarından yararlanarak toplum ile ilgili genel bir sonuca ulaşır.
 Sosyoloji toplumda meydana gelen olayları yer ve zaman belirtmeksizin olaylar arasında sebep – sonuç ilişkisi kurarak açıklar.
 Toplum ile ilgili araştırmalarından hareketle toplum ile ilgili öngörülerde bulunur.
 Sosyoloji tek bir bireyle değil, toplumsal grupları ve toplumu konu edinir.
- Sosyoloji’nin Amaçları :
Toplumları zaman ve yer bakımından nesnel ve somut koşullar içinde anlamak,
Toplumların tarih içerisinde geçirdikleri ve geçirmekte oldukları değişimin nedenlerini ve doğrultularını açıklamak,
Ayrı ayrı toplumlar üzerinde yapılan araştırmaların ortak noktalarını saptayıp toplumla ilgili genellemelere varmaya çalışmak,
İnsanlara kendi toplumlarının değişme süreci üzerinde etkili olma olanağı sağlamak.
-
Sosyolojinin Konuları :
Toplum,Toplumsal yapı,Toplumsal statü, Toplumsal rol, Toplumsal norm, Toplumsal değer, Toplumsal kontrol, Toplumsal ilişki, Toplumsal grup, Toplumsal kurum, Nüfus, Kültür ....vs.
-
Sosyoloji’nin Diğer Bilimler ile İlişkisi :
Sosyoloji bilimi toplumu konu edinen bir bilim dalı olduğu için toplum ile ilgili olay ve olguları incelerken diğer bilimlerle ilişki kurmak, bilgi alış – verişinde bulunmak ve diğer bilimlerden faydalanmak girmek zorundadır. İnsani bilimlerin hiçbiri tek başına toplumu (Sosyal gerçekliği) açıklayamaz. Bu
nedenle sosyoloji, tarih, coğrafya, antropoloji, etnoloji, psikoloji, hukuk, ekonomi ve siyaset bilimi birbirleri ile bilgi alış verişinde bulunurlar.
Sosyoloji bilimi insani bilimlerin bazıları ile daha çok, bazıları ile daha az bir ilişki kurar. Amaç toplumu daha iyi bir şekilde açıklamak ve toplum ile ilgili kesin sonuçlara ulaşmaya çalışmaktır.
Sosyolojinin diğer bilimler ile ilişkisi sonuncunda siyaset sosyolojisi, ekonomi sosyolojisi, din sosyolojisi, dil sosyolojisi, hukuk sosyolojisi, sosyal psikoloji gibi alanlar ve bilim dalları ortaya çıkmıştır.
Tarih: Önceden yaşanmış olayları yer ve zaman bildirerek, neden – sonuç ilişkisi içinde, belgelere dayanarak açıklamaya çalışan bilim dalıdır. Tarih sosyoloji için bir laboratuar görevi görür. Tarihsel olayların toplumsal olaylara etkisi büyüktür. Bu nedenle de sosyoloji bilimi tarih bilimi ile ilişki kurmaktadır.
Sosyoloji geçmiş toplumlar ile ilgili bilgiyi tarih biliminin verilerinden yararlanarak elde eder. Har sosyolog, incelediği konunun tarihsel gelişimini bilmek zorundadır.
Psikoloji: İnsan ve hayvanların gözlenebilen ya da herhangi bir yolla ölçülebilen davranışlarını inceleyen bilim dalıdır. Psikoloji, toplumun birey üzerindeki etkilerini hesaba katmadan doğru bilgi elde edemez. Sosyoloji, bireyi dikkate almazsa toplumsal ilişkileri açıklamada yetersiz kalır. Aralarında farklar
olmasına rağmen bu iki bilim dalının ilişkisinden sosyal psikoloji adı verilen yeni bir bilim dalı ortaya çıkmıştır. Sosyal psikoloji grup içerisindeki bireyin davranışlarını, grupların bireyleri, bireylerinde grupları nasıl etkilediğini kendine konu edinen bilim dalıdır.
Antropoloji: İnsanın kökenini, bedensel ve biyolojik özelliklerini, tarihsel süreç içerisinde insanın evrimini, ilkel toplulukları ve kültürlerini inceleyen bilim dalıdır. Fiziki ve kültürel (sosyal) antropoloji olmak üzere iki ana bölüme ayrılır. Fiziki antropoloji insanı anatomik yönden, kültürel antropoloji ise yaşam
tarzları yönünden inceleyen bilim dalıdır. Sosyoloji bunlardan daha çok sosyal antropoloji ile ilişki içerisindedir.
Hukuk: İnsanlar arası ilişkileri inceleyen ve düzenleyen normatif (kural koyucu ) bir bilim dalıdır. Sosyolojinin hukukla ilgilenmesi sonucu hukuk sosyolojisi adı verilen yeni bir alanı ortaya çıkmıştır. Hukuk sosyolojisi, toplum türlerine göre hukukun diğer toplumsal kontrol mekanizmaları içindeki gücünü ve
toplumsal değişmelerin hukuk üzerindeki etkilerini inceleyen bir sosyoloji alanıdır.
Ekonomi: İnsanların ihtiyaçlarının nasıl elde edildiklerini, üretildiklerini, bölüşüldüklerini ve tüketildiklerini inceleyen bilim dalıdır. Sosyoloji biliminin ekonomi bilimi ile ilişkisi sonucunda ekonomi sosyolojisi adı verilen yeni bir alan ortaya çıkmıştır.
Siyaset Bilimi: Devletin oluşumunu, örgütlenişini, işleyişini, güç ve otoritenin kaynağını inceleyen bilim dalıdır. Sosyolojinin bu bilim dalı ile ilişkisi sonucu siyaset sosyolojisi adı verilen yeni bir alan ortaya çıkmıştır.
Coğrafya: Yeryüzünü fiziksel, siyasal, ekonomik, demografik ve etnografik açılardan inceleyen bilim dalıdır. Coğrafi yapının insan ilişkileri üzerinde etkisi büyüktür. Bu sebeple de sosyoloji bilimi coğrafya bilimi ile ilişki içerisindedir.
- Toplumsal Olay ve Toplumsal Olgu :
Toplumsal Olay: Toplumsal yaşayış alanı içerisinde meydana gelen tek tek değişmelere denir.
ÖRNEK: Kurtuluş savaşı, Ali’nin evlenmesi.
Toplumsal Olgu: Toplumsal yaşayış alanı içerisinde meydana gelen aynı türden birçok değişmeye denir.
ÖRNEK: Savaş, Evlilik.
Toplumsal Olay ve Toplumsal Olgunun Özellikleri:

TOPLUMSAL OLAY TOPLUMSAL OLGU
1: Toplumsal yaşam alanındaki tek tek değişmelerdir. 1: Toplumsal yaşam alanındaki aynı türden birçok olayın genel adıdır.
2: Özeldir 2: Geneldir
3: Somuttur 3: Soyuttur.
4: Başlangıç ve bitiş tarihi, yeri ve zamanı, bireyleri bellidir. 4: Başlangıç ve bitiş tarihi, yeri ve zamanı, bireyleri belli değildir.
5: Sayısal verilerle ifade edilebilir. 5: Sayısal verilerle ifade edilemez.
6: Toplumdan topluma ve aynı toplumda da zamanla değişebilir. 6: Toplumdan topluma ve aynı toplumda da zamanla değişebilir. Toplumlara özgü değildirler.
7: İnsanların bir arada yaşamalarından doğar. Toplumsal olayların gerçekleşmesi için toplumsal ilişki ve etkileşimlerin olması gerekir.
8: Toplumsal kalıtım yolu ile kuşaktan kuşağa aktarılır.
9: Bireylere baskı yaparak onların davranışlarına yön verirler.
2. Toplumu Oluşturan Unsurlar :
— Temel Kavramlar :
Toplum: Aynı toprak parçası üzerinde yaşayan, birlikte yaşama isteği duyan, ortak bir kültürü paylaşan ve kendini oluşturan bir eylerinkiyle karşılaştırılmayacak kadar uzun yaşam süresine sahip olan insan topluluğuna toplum denir.
1
Bir İnsan Topluluğunun Toplum Durumuna Gelebilmesinin Şartları:
Belli bir toprak parçası üzerinde yaşaması,
Bireylerin birlikte yaşama isteği taşıması,
Ortak bir kültürü paylaşmaları,
Bireyler arasında ortak çıkarların varlığı,
Ortak çıkarlar etrafında işbirliği yapılması,
Değişmeye rağmen süreklilik göstermesi,
Kurum: Nesiller boyu devam eden, kalıcı nitelik kazanan, ortak kabul görmüş uygulama ve davranış kalıplarıdır. Aile, eğitim, ekonomi gibi,
Kuruluş: Kurumların toplumsal hayattaki somut görünümleridir. Şirket, Özel x koleji,
Toplumsal Yığın: Fiziksel yakınlıklarına rağmen, aralarında toplumsal ilişki bulunmayan, yüzeysel ve geçici bir etkileşim içinde bulunan insan toplumsal yığın adı verilir.
Toplumsal yığın türleri:

 Sıradan Kalabalıklar: Sokakta gezenler, kırmızı ışıkta bekleyenler, otobüs durağında bekleyenler gibi…
 İzleyici ve Dinleyici Kalabalığı: Bir tiyatro, futbol karşılaşması ya da film izleyenler, konser dinleyenler gibi…
 Gösterici Kalabalığı: Miting alanında toplananlar, yürüyüş yapanlar, resmigeçit yapanlar gibi…
 Etkin Kalabalıklar: Yağmacılar, fanatik spor taraftarları, linç etmeye çalışan topluluklar gibi…
Toplumsal Kategori: Fiziksel olarak bir arada olmamalarına rağmen, bir takım ortak özelliklere sahip olan aralarında toplumsal ilişki bulunmayan insanlardan oluşan insan topluluğuna toplumsal kategori adı verilir.
ÖRNEK: Aynı meslek grubunda yer alanlar, askerlik çağı gelmiş gençler, aynı takımı tutan insanlar, eviler, gençler gibi...
Toplumsal Grup: Ortak bir amacı gerçekleştirmek için, belli bir zaman sürecinde işbirliği yapan, göreli bir sürekliliğe sahip, iki ya da daha fazla insandan oluşan, belli normlara uygun, bunun bilincinde, olan insanlardan oluşan insan topluluğuna toplumsal grup adı verilir.
ÖRNEK: Aile, Okul, Spor kulübü, dernekler, arkadaşlık ve siyasi partiler gibi...
Toplumsal Grubun Oluşabilmesi İçin Gerekli Şartlar:
Birden fazla insanın ortak gaye, amaç ve çıkar etrafında birleşmeleri.
Üyelerin biz şuuruna sahip olması,
Genel gayelerine erişmek için karşılıklı etkileşim ve işbirliği içinde bulunmaları.
Grubu oluşturan üyeler arasında belli statü ve rollerin bulunması.
- Toplumsal Grupların Fonksiyonları (İşlevleri) :

 Bireyin toplumsallaşmasını sağlamak,
 Bireye toplumun kültürünü kazandırmak,
 Uyum sorunlarını ortadan kaldırmak,
 Bireye güven duygusu vermek,
 Bireylerin ihtiyaçlarını ve beklentilerini karşılamak.(biyolojik, psikolojik, beslenme, barınma, sağlık, )
 Toplumsal adaletin sağlanmasına hizmet etmek.
 Bireyin kimlik ve kişilik sahibi olmasını sağlamak,
 Hayata anlam kazandırmak,
 Bireyi yalnızlıktan kurtarmak,
 Grup bilinci ve biz duygusu kazandırmak,
 Bireylerin yeteneklerini geliştirme imkânı vermek,
 Bireyler arasındaki dayanışma ve bağlılık duygusunu geliştirmek,
 Bireyde tutum değişikliğine sebep olmak,
 İnsanlara samimi duygu ve düşünceler kazandırmak.
- Toplumsal Grupların Özellikleri :

 Her toplumsal grubun kendine özgü bir yapısı vardır.
 Her toplumsal grubun kendine özgü amaç ve etkinlikleri vardır.
 Grup üyeleri arasında toplumsal ilişki ve etkileşim vardır.
 Her sosyal grup bir birimdir.
 Her grubun ortak değerleri, kuralları, amaçları ve toplumsal kontrolleri vardır.
 Grup içindeki her bireyin bir statüsü ve rolü vardır.
 Gruplar göreli bir sürekliliğe sahiptirler.
 Her grubun üyeleri üzerinde bir yaptırımı vardır.
 Grup üyeleri biz duygusuna sahiptir.
 Gruplar insan ihtiyaçlarını karşılamak için oluşturulur.
 Grup üyeleri arasında işbölümü vardır.
 Grup içi kurallara ve rollere uyulduğu sürece grup varlığını sürdürür.
- Toplumsal Grup Türleri :
 Üye Sayısına (Niceliğine) Göre Gruplar:
a) Küçük Gruplar: Üye sayısının az olduğu, üyelerin birbirlerini tanıdığı ve yüz yüze ilişkilerin olduğu gruplardır.
ÖRNEK: Aile, arkadaşlık, komşuluk ve oyun grupları gibi.
b) Büyük Gruplar: Üye sayısının fazla olduğu, üyelerin birbirlerini tanımadığı gruplardır.
ÖRNEK: Şehir, millet, siyasi parti ve toplum gibi.
 Üyenin Gruba Katılışına Göre Gruplar:
a) İsteğe Bağlı Gruplar: Bireyin kendi özgür iradesi ile katıldığı ve ayrıldığı gruplardır.
ÖRNEK: Dernekler, arkadaşlık grupları, siyasi partiler gibi.
b) İstek Dışı Gruplar: bireylerin kendi özgür iradeleri ile katılmadıkları ve istedikleri zamanda ayrılamadığı gruplardır.
ÖRNEK: Aile, akrabalık, millet gibi.
 Süresine Göre Gruplar:
a) Geçici Gruplar: Bir amacı gerçekleştirmek için geçici bir süre bir araya gelen insanlardan kurulan, bu amaç gerçekleşince de dağılan gruplardır.
ÖRNEK: İnşaatta çalışan işçiler, bir sınıftaki öğrenciler gibi.
b) Sürekli Gruplar: Grubun süresinin, grup üyelerinin ömürlerinden daha uzun olan gruplardır.
ÖRNEK: Devlet, aile, köy, millet, şehir gibi,
 Kuruluş Biçimine Göre Gruplar:
a) Resmi Gruplar: Kurulabilmesi için resmi bir takım işlemlerin gerektiği gruplardır.
ÖRNEK: Dernek, şirket, okul, hastane gibi,
b) Resmi Olmayan Gruplar: Kurulması için resmi işlemlerin gerekmediği gruplardır.
ÖRNEK: Arkadaşlık, imece ve oyun grupları gibi.
 Bireysel İlişki Tipine Göre Gruplar:
a) Birincil gruplar: Yüz yüze ilişkilerin, yardımlaşma ve sevgi bağlarının yüksek olduğu gruplardır. Bu gruplarda biz bilinci hâkimdir. Yüksek bir doğal dayanışma söz konusudur. Üye sayısı azdır ve üyeleri birbirlerini yakından tanırlar. İlişkiler yüz yüze ve samimidir. Toplumsal denetim çok güçlü ve etkilidir.
ÖRNEK: Arkadaşlık, köy ve aile grupları gibi,
b) İkincil gruplar: Bu gruplar yapı olarak daha büyük, yazılı normlara dayalı olarak kurulan, belirli amacı gerçekleştirdikten sonra dağılan gruplardır. İlişkilerin temelini hedeflerin gerçekleştirilmesi oluşturur. İlişkiler yüz yüze ve samimi değildir. Ben duygusu hâkimdir.
ÖRNEK: Dernek, sendika, siyasi parti, şirket ve okul gibi.
 Görevlerine Göre Gruplar:
a) Tek Görevli Gruplar: Bir ticari şirketin, bir müzik grubu gibi,
b) Çok Görevli Gruplar: Belediye, devlet, siyasi parti gibi,
BÖLÜM III
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN ÖLÇME VE  Sosyolojinin diğer bilimler ile ilişkisini kısaca genel hatları ile açıklayınız.
DEĞERLENDİRME
 Sosyoloji bilimi ile psikoloji bilimi arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
 Sosyoloji biliminin amaçları nelerdir ?
Not : Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme soruları planın uygulanacağı 11 /
A sınıfında ….. , ….. , ….. numaralı öğrencilere sorulacaktır.
 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN ÖLÇME VE  Toplumsal grupların fonksiyonları nelerdir?
DEĞERLENDİRME :
 Toplumsal grupların özellikleri nelerdir?
 Toplumsal grupları ana gruplar halinde açıklayınız.
Not : Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme soruları planın uygulanacağı tüm
 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER VE İLERİ DÜZEYDE sınıflarda I. grupta yer alan öğrencilere sorulacaktır.
ÖĞRENME HIZINDA OLAN ÖĞRENCİLER İÇİN EK ÖLÇME –
DEĞERLENDİRME ETKİNİKLERİ
DERSİN DİĞER DERSLERLE İLİŞKİSİ
BÖLÜM IV
PLANIN UYGULANMASINA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR
DERS ÖĞRETMENİ UYGUNDUR
… / … / 2018
2
NESRİN KARADUMAN
Felsefe Grubu Öğretmeni Okul Müdürü
DERS PLANI
BÖLÜM I
KONU Sosyolojinin Doğuşu.
ÖNERİLEN SÜRE 40 DAKİKA.
BÖLÜM II
 3. Sosyolojinin bağımsız bir
bilim haline gelişini kavrar.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Sosyoloji
ÖĞRENME – ÖĞRETME YÖNTEM ve TEKNİKLERİ Anlatım , Soru - cevap, karşılaştırma, örneklendirme
KULLANILAN EĞİTİM TEKNOLOJİLERİ – ARAÇ, GEREÇLER ve
KAYNAKÇA :
 Ders Kitabı, Sosyoloji, Sosyolojiye Giriş, Kavramsal Öğretim
 ÖĞRETMEN
Kılavuzu, LYS Hazırlık Test ve Kitapları.
 ÖĞRENCİ


ÖZET
B: SOSYOLOJİNİN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ
 Sosyolojinin Doğuşu :
Sosyoloji terimini ilk kez 1839’da Fransız sosyologu A. Comte kullanmıştır. A. Comte sosyolojinin isim babası olarak sayılır. Sosyoloji bilimi doğal
bilimlere göre geç olarak ortaya çıkan bir bilim dalıdır. Fakat buna rağmen doğa bilimleri ve felsefi düşüncede yaşanan gelişmeler, Fransız devrimi ve sanayi
devrimi gibi üç önemli unsur sosyoloji’nin doğuşunda belirleyici rol oynamıştır. Sosyolojinin doğuşunda A. Comte, K. Marx, E. Durkheim, M. Weber, F. Le Play
ve İbn-i Haldun gibi sosyologların önemli katkıları mevcuttur.
Sosyoloji Biliminin Diğer Bilim Dallarına Göre Daha Geç Ortaya Çıkmasının Nedenleri :
Toplumsal olaylara bilimsel yöntemin uygulanamayacağı inancı,
Gelenek, görenek, ön yargı, çıkar gibi nedenler ile yeniliklere ve toplumsal değişmelere direnç gösterme,
Bilimin dine karşı olduğu inancı,
İnsan yaşamının bazı yönlerinin dokunulmaz sayılması.
3
Sosyolojinin Bilim Olduğunun Göstergeleri:
Kendine özgü bir konu alanının olması,
Bilimsel yöntemi kullanması,
Kendine özgü araştırma tekniklerinin olması,
Olması gerekenle değil de olanı konu edinmesi.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Sosyolojinin diğer bilim dallarına göre daha geç bilimsel kimliğini
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME kazanmasının nedenleri nelerdir?
 Sosyolojinin bilim olduğunun göstergeleri nelerdir ?
Not : Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme soruları planın

uygulanacağı 11 / A sınıfında ….. , ….. , ….. numaralı öğrencilere sorulacaktır.
 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Sosyolojinin doğuşunda etkili olan unsurlar nelerdir?.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Sosyolojinin doğuşuna önemli katkıları olan sosyologlar ktimlerdir?
Not : Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme soruları planın

uygulanacağı tüm sınıflarda I. grupta yer alan öğrencilere sorulacaktır.
 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER VE

İLERİ DÜZEYDE ÖĞRENME HIZINDA OLAN
ÖĞRENCİLER İÇİN EK ÖLÇME – DEĞERLENDİRME
ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
Aziz BASMAZÖLMEZ Volkan HALİLOĞLU
4
DERS PLANI
BÖLÜM I
SOSYOLOJİNİN YÖNTEM VE TEKNİKLERİ / Sosyolojinin araştırma yöntemleri/ Sosyolojik araştırmada kullanılan
KONU
veri toplama teknikleri. TÜRKİYE’DE SOSYOLOJİ
ÖNERİLEN SÜRE 40+40 DAKİKA.
BÖLÜM II
 4. Sosyolojik araştırmalarda kullanılan yöntemleri tanır.
 5. Türk sosyologlarının sosyolojiye katkılarını fark eder.
Araştırma, veri, bilim, yöntem, bilimsel yöntem, tümevarım, tümdengelim,
analoji, araştırma tekniği, evren, örneklem, gözlem,basit gözlem, katılımlı
gözlem, katılımsız gözlem, sistematik gözlem, anket, görüşme, monografi,
olay incelemesi, sosyometri, sosyogram, istatistik.
ÖĞRENME – ÖĞRETME YÖNTEM ve TEKNİKLERİ Anlatım , Soru - cevap, karşılaştırma, örneklendirme
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

DOĞACI Kategorilere ayırma çalışması.
GÖRSEL – UZAYSAL Tanıma dayalı resimleme çalışması.

ÖZET
 Sosyolojinin Yöntem ve Teknikleri :
Araştırma: Bir gerçeği ortaya çıkartmak, bir soruyu çözmek ya da eldeki bilgileri geliştirmek için bilimsel yöntem ve tekniklerden yararlanılarak yapılan sistemli çalışmalara
araştırma denir.
Veri: Çeşitli kaynaklardan derlenebilen, üzerinde inceleme yapılabilecek her türlü bilgiye veri denir.
Bilim: Bilimsel yöntemle elde edilen sistematik bilgiler bütününe bilim denir.
Bilimin Nitelikleri:
Bilim kesindir,
Bilim mantıksaldır,
Bilim seçicidir,
Bilim evrenseldir,
Bilim sistemlidir,
Bilimin ulaştığı sonuçlar doğrudur,
Bilim genelleyicidir,
Bilim öngörü sağlar.
Bilimsel Çalışmalarda Ön Kabuller:

Bir araştırmada uyulması gereken ilkeler şunlardır:
Somutluk ilkesi,
5
Nesnellik (Objektiflik) ilkesi,
Bilmediğini var saymak ilkesi,
Konunun sınırlandırılması ilkesi,
Toplumsal olayların değişebilirliği ilkesi,
Nedensellik ilkesi,
Kavramların açık – seçik tanımlanması ilkesi.
Yöntem: Belirli bir amaca varmak için izlenen yola yöntem denir.
Bilimsel yöntem: Bilimlerin doğa ve toplumsal olayları tanımak, anlamak, açıklamak ve bu gerçekliğin yasalarına varma amacına yönelik için izledikleri sistemli ve düzenli yola
bilimsel yöntem denir.
Bilimsel yöntemin temelinde şu üç akıl yürütme biçimi vardır. Bunlar:
Tümevarım (Endüksiyon): Aklın özelden genele, parçadan bütüne, tekilden tümele doğru giderek yaptığı akıl yürütmedir. Ya da çok sayıda yapılan gözlem veya deney
sonucunda bu gözlem ve deneylerde ortak olan yargıya ulaşarak o bütün hakkında yargıda bulunmaktır. Tümevarımın mantıksal geçerliliği yoktur ama bilimsel bir geçerliliği vardır.
Tümevarımda sonuç öncüllerde gizli değildir. Tümevarımsal akıl yürütmenin doğruluğu yapılan gözlemle sınırlıdır. Eksik ve tam tümevarım olarak iki türü bulunmaktadır. Daha çok doğa
bilimleri tarafından kullanılır.
Tümdengelim (Dedüksiyon): Aklın genelden özele, bütünden parçaya, tümelden genele doğru giderek akıl yürütme yöntemidir. Tümdengelim yeni bir bilgi ortaya koymaz, var
olan bilgiyi özel bir duruma uygular. Tümdengelimde bütün için doğru olan, parça içinde zorunlu olarak doğrudur. Daha çok formel bilimler tarafından kullanılır.
Analoji (Benzeşim): İki şey arasındaki benzerliğe dayanarak biri hakkında verilen yargıyı diğeri içinde vermektir. Analoji zihnin özelden özele, parçadan parçaya doğru yaptığı
akıl yürütmedir. Analoji sonucu elde edilen bilginin doğru olabilmesi için iki arasındaki ortak özelliklerin oldukça fazla olması gerekir.
Araştırma Tekniği: Bilimsel araştırmaların çeşitli aşamalarında veri toplamak amacı ile kullanılan araçlara araştırma tekniği denir.
Evren: Bir araştırmanın kapsamına giren bireylerin ve olguların tümüne evren denir.
Örneklem: Belli bir evrenden belli kurallara göre seçilmiş ve seçildiği evreni temsil yeterliliği olan küçük kesite örneklem denir. Örneklemden alınan sonuçlar ilgili evrene
genellenir.
Gözlem: Araştırılan konunun doğal ortamının içerisinde incelenmesini sağlayan tekniğe gözlem denir.
Gözlem türleri:
a) Basit (Doğal) Gözlem: Standart bir tekniğe dayanmayan, tekrarlanması rastlantılara bağlı olan gözleme basit gözlem denir. Basit gözlem katılımlı ve katılımsız gözlem olmak üzere
ikiye ayrılır.
Katılımsız Gözlem: Araştırmacının incelediği olaylara bir etkide bulunmaksızın dışarıdan gözlemleyici olarak olayı izlediği gözleme katılımsız gözlem denir. ÖRN: Sınıftaki
öğrencilerin tanışma toplantılarını gözlemlemek.
Katılımlı Gözlem: Araştırmacının bizzat olayın içinde yer aldığı gözleme katılımlı gözlem denir. ÖRN: Köyün yaşam şartlarını araştıran bir araştırmacının bizzat köye yerleşerek
orada köy şartları içerisinde yaşaması ve oradaki şartları gözlemlemesi.
b) Sistematik Gözlem: Standart araçlar ile toplanan verileri denetleme olanağına sahip olan, çeşitli araç ve gereçlerden yararlanılarak yapılan gözleme sistematik gözlem denir.
Sosyolojinin Araştırma Yöntemleri:
1. Tarama Çalışması: Geniş grupları kapsayan bir araştırmadır. En önemli türü kamuoyu araştırmalarıdır. Bu tür araştırmalarda daha çok anket ve görüşme kullanılır.
2. Alan Çalışması: Belli bir olayın çok boyutlu olarak derinlemesine incelenmesidir. En önemli türü monografi çalışmalarıdır.
3. Belgelere Dayalı Araştırma: Yazılı belgeler, istatistikî belgeler ve günlük yaşamdaki her türlü belgenin kullanılarak bir konunun araştırılmasıdır.
Sosyolojik Araştırmalarda Kullanılın Veri Toplama Teknikleri:
a) Anket (Soru Listesi): Herhangi bir konuda, birden çok insanın görüşlerini ve eğilimlerini öğrenmek amacı ile kullanılan tekniğe anket denir. Anket, tarama yönteminde kullanılan bir
veri toplama tekniğidir.
Anket Hazırlanırken Dikkat Edilecek Noktalar:

Kısa ve açık sorular sorulmalı.( Sorulacak soruların anketin uygulanacağı kümeye uygun olması)
Anket sorularının araştırılacak konu ile ilgili olması.
Anketteki soru sayısının bıkkınlık verecek kadar çok ve uzun, dikkat çekmeyecek kadar kısa olmaması.
Anketin uygulama kümesinin (evrenin) çok büyük olduğu durumlarda zaman ve para kaybını önlemek için örneklem kümesinin oluşturulması ve anketin bu kümeye uygulanması.
b) Görüşme (Mülakat) : Görüşülen ile yüz yüze yapılarak, araştırılan konu ile ilgili verilerin elde edilmesinde kullanılan tekniğe görüşme denir. Görüşme tarama yönteminde kullanılan
bir veri toplama tekniğidir. Büyük çaplı araştırmalarda kullanılmaz yerine anket yöntemi kullanılır.
c) Monografi: Sınırları belirlenmiş bir konu üzerine derinlemesine inceleme yapma tekniğine monografi denir. Monografi yöntemi ile bir konu tüm yönleri ile incelenir. Alan
çalışmalarında oldukça yaygın olarak kullanılan bir veri toplama tekniğidir. Köy monografisi, şehir monografisi, kurum monografisi, kuruluş monografisi, olay monografisi gibi türleri
mevcuttur. Monografi tekniğinin kurucusu ve ilk uygulayıcısı Le Play’dır. Avrupa’da işçi aileler üzerinde yaptığı araştırmada bu tekniği kullanmıştır.
Türkiye’de ilk monografik çalışma 1937 yılında Mehmet Ali Şevki tarafından Pendik civarındaki Kurna köyünde yapılmıştır. Aynı zamanda Niyazi Berkes 1942 yılında
Ankara’daki on üç köy incelemesi, Behice Boran’ın 1945 yılında Manisa’da sekiz ova köyü ile beş dağ köyünde yaptığı çalışmalarda ilk monografi çalışmalarına örnek teşkil
etmektedir.
d) Olay İncelemesi (Vaka İncelemesi) : Tek bir kurum, aile, kabile vb. grupların ele alınıp ayrıntılı biçimde incelenmesine dayanan araştırma tekniğidir. Olay incelenmesinde amaç
incelenen grupta zaman içerisinde görülen değişiklikleri ortaya çıkarmaktır. Bu nedenle de diğer tekniklere göre daha uzun süreli bir çalışmadır. Olay incelemesinden elde edilen
sonuçlar daha büyük gruplara genellenmez çünkü elde edilen sonuçlar bütünü temsil etmez.
e) Sosyometri: Küçük gruplarda bireyler arasındaki yaklaşım (sempati) ve uzaklaşma (antipati) modellerini açıklamayı sağlayan bir araştırma tekniğidir. Bir toplumsal grup ya da
topluluğa bağlı bireylerin birbirlerine besledikleri düşünce, sevgi, kanı gibi duygusal bağlantıları ortaya çıkarmak için kullanılan tekniktir. Bu teknik ile elde edilen bireyler arası
ilişkilerin grafikle ifade edilmesine sosyogram adı verilir. Sosyometri de amaç grup içi dayanışmayı tespit edip, geçimsizlik ve uyumsuzlukları ortadan kaldırmaktır.
 Türkiye’de Sosyoloji :
Türkiye’deki sosyoloji alanındaki çalışmalara bakıldığında Ziya GÖKALP, Prens Sabahattin ve Mübeccel Melih KIRAY isimleri ön plana çıkmaktadır. Ziya Gökalp’in eserleri
“Türkçülüğün Esasları”, “Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak”, “Türk Medeniyeti Tarihi”, “Türk Ahlakı”, “Hars ve Medeniyet” ve “Türk Terbiyesi” dir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Bilimsel çalışmadaki ön kabuller nelerdir ?
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Katılımlı ve Katılımsız gözleme birer örnek vererek açıklayınız.
 Yöntem, Bilim, Bilimsel yöntem ve evren kavramlarını tanımlayınız.

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Bilimin nitelikleri nelerdir ?
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Sosyolojinin insani bilimler içindeki yerini tahlil ediniz.
 Anket hazırlanırken anket ör’ ün dikkat edeceği hususlar nelerdir ?
 Sosyolojik araştırmalarda kullanılan veri toplama teknikleri nelerdir ?

ETKİNİKLERİ
6
BÖLÜM IV
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
ÜNİTE NO – ADI II / BİREY VE TOPLUM
I. Sosyalleşme Süreci
_ Sosyalleşme Kavramı ve Unsurları
1. Sosyalleşmenin Anlamı.
KONU 2. Sosyalleşmenin Unsurları.
_ Sosyalleşme Serüveni.
1. Sosyalleşmenin Aşamaları.
2. Sosyalleşme ve Toplumsal İlişkiler.
BÖLÜM II
 6. Sosyalleşme kavramını örneklerle açıklar.
 7. Sosyalleşme sürecini etkileyen unsurları açıklar.
 8. Sosyalleşmenin hayat boyu devam eden bir süreç olduğunu fark
eder.
 9. Sosyalleşmenin toplumsal ilişkiler üzerindeki etkilerini
değerlendirir.
Sosyalleşme, Ailede sosyalleşme, Okulda sosyalleşme, Arkadaş gruplarında
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ sosyalleşme, Kitle iletişim araçları ile sosyalleşme, Çocukluk, Gençlik,
Yetişkinlik, Yaşlılık.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ


ÖZET
BİREY VE TOPLUM
 Sosyalleşme ve Sosyalleşmenin Unsurları :
Sosyalleşme : Bireyin diğer bireylerle karşılıklı etkileşimi sonucu belli bir toplumun “^yaşama”, “duyma” ve “düşünme” biçimlerini öğrenmesi ve
7
içselleştirmesi sürecine sosyalleşme denir. Bir başka ifade ile sosyalleşme; kişinin içinde yaşamış olduğu toplumun kurallarını, değerlerini, tutum, davranış ve
düşüncelerini öğrenmesi, öğrendiklerine uygun davranışlar göstermesi ve böylece sosyal bir varlık haline gelmesi sürecidir.
Sosyalleşme kavramını ilk olarak kullanan E. Durkheim’dir. Sosyalleşme sayesinde insan biyolojik bir varlık olmaktan çıkıp sosyal bir varlık haline
gelmekte ve kişiliğini oluşturmaktadır.
Sosyalleşme olgusunu sadece sosyoloji bilimi değil diğer sosyal bilimlerde ele alır. Fakat sosyoloji sosyalleşme olgusunu toplumun etkisini ön plana
çıkartarak ele almaya çalışır.
Sosyalleşme hayat boyu süren bir öğrenme sürecidir. Bu süreç ilk olarak ailede başlar. Bunun için sosyalleşmede en etkili sosyal birim ailedir. Aile dışında
sosyalleşmede okulun, sosyal çevrenin, oyun, arkadaşlık ve iş gruplarının ve kitle iletişim araçlarının da etkisi vardır.
Sosyalleşmenin Unsurları (Araçları) Şunlardır :
1. Aile,
2. Okul,
3. Arkadaş çevresi,
4. Kitle iletişim araçları,
Aile, bireyin sosyalleşmesini sağlayan ilk ve en önemli birimdir. Geleneksel toplumlarda ailenin sosyalleşme üzerindeki etkisi fazladır. Fakat günümüz
toplumlarında ailenin sosyalleşme üzerindeki etkisi azalsa da, bu rolünü diğer kurumlarla paylaşsa da bireyin toplumsal hayata katılımının ilk ve en önemli
basamağını oluşturur. Bireyler en önemli sosyalleşme kazanımlarından biri olan dili ve temel davranış kalıplarını ailede öğrenirler.
Okul, aileden sonra en önemli ikinci sosyalleşme unsuru okuludur. Resmi ve örgütlü bir sosyalleşme kurumdur. Okul bireye henüz bilmediği ancak daha
sonraki yaşamını kolaylaştıracak pek çok şeyi öğretir ve hayata hazırlar. Okul sayesinde daha üst toplumsal sorunlarla mücadele yolları öğrenilir. Bir toplumda
geçerli olan toplumsal değerlerin benimsenmesine yardımcı olur.
Arkadaş grupları, yetişkinler tarafından doğrudan kontrol edilemeyen, birey için daha özgür bir sosyalleşme ortamıdır. Akran ilişkilerini geliştirir. Birey
arkadaş grupları içerisinde çatışma, iş birliği ve rekabet deneyimi kazanırlar. Arkadaş gruplarında birey farklı hayat tarzlarını görür ve topluma ayak uydurmaya
çalışır ve kendilerini daha özgür ifade etmeyi öğrenirler.
Kitle iletişim araçları, toplumun genel görünümü hakkında bilgi verir, çocuklara örnek alacakları modelleri sunar ve çocuğun topluma uyumunu kolaylaştırır.
Günümüz toplumlarında çocuğun toplumsallaşmasında önemi giderek artmakta olup, kontrol edilmezse zararlı etkileri görülebilir.
 Sosyalleşmenin Aşamaları ve Toplumsal ilişkiler :
A: Sosyalleşmenin Aşamaları :
Çocukluk, sosyalleşmenin en yoğun olduğu dönem olması ve etkisini hayat boyu sürdürmesi bakımından diğer dönemlerden ayrılır. Bu dönemde bireyler
yaşadıkları toplumun kültürel yapısına uygun olarak temel davranış kalıplarını öğrenmeye başlarlar. Bu dönemde çocuklar model alma yoluyla ebeveynlerinden
toplumsal rollerini öğrenirler.
Gençlik, sosyalleşme açısından oldukça önemli bir dönemdir. Bu dönemde aileden bağımsız karar alma, bir kimlik ve kişilik oturtma çabalarının yaşandığı
gerilimli bir dönemdir. Bu dönemde birey geleceğine yönelik seçimlerde bulunur. Bir taraftan toplumun belirlemiş olduğu sınırlar içerisinde hareket ederken
diğer taraftan da kişisel tercihlerine göre yetişkinliğe doğru yol alırlar.
Yetişkinlik, bireylerin gençlik döneminde aldıkları bir takım kararları hayata geçirip gerçekleştirdikleri, bir kısmını da terk ettikleri dönemdir. Yetişkinlik
dönemi yaşlılık dönemine kadar uzanan en uzun sosyalleşme sürecidir. Bu dönemde bireyin sosyalleşmesi yeni sosyal ilişkiler, sosyal konumlar ve meslekler
aracılığı ile gerçekleşir.
Yaşlılık, bireyin toplumu yönlendiren ana ilişkilerin dışına çıktığı dönemdir. Bu dönemde bireyler yetişkinlik döneminde olduğu gibi çok yoğun sosyal ilişkiler
kuramazlar. Bireyin sosyalleşmesinin gittikçe zorlaştığı fakat yinede devam ettiği bir dönemdir.
Sosyalleşme süreci doğumla başlayıp ölümle son bulan bir süreçtir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Sosyalleşmenin aşamalarını sayınız.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Sosyalleşme kavramını tanımlayınız.

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Sosyalleşmenin unsurları nelerdir?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Kitle iletişim araçlarının sosyalleşme üzerindeki etkisini açıklayınız.
8
uygulanacağı tüm sınıflarda II. grupta yer alan öğrencilere sorulacaktır.

ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
II. Toplumsal İlişkiler
KONU - Toplumsal Statü, Rol ve Saygınlık.
1. Toplumsal Statü, Rol ve Saygınlık.
BÖLÜM II
 10.Toplumsal konum, statü ve rol kavramları arasında ilişki kurar.
 11. Sosyal statü ile sosyal saygınlığı ayırt eder.
Toplumsal ilişki, toplumsal statü, toplumsal rol, anahtar statü, toplumsal
prestij, anahtar rol, rol çatışması, rol pekiştirmesi.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

DOĞACI Hat düzeninde kategori çalışması.

ÖZET
B: Toplumsal İlişkiler :
Toplumsal İlişki : Günlük hayatta ve düşünsel etkinlikler esnasında insanlar arasında kurulan ilişkilere toplumsal ilişki denir.
Bir İlişkinin Toplumsal İlişki Olabilmesi İçin Gerekli Olan Şartlar :
En az iki insan arasında olması,
Bir zaman süreci içermesi,
Kişi ya da grupların karşılıklı etkileşim içinde bulunmaları,
Kişi ya da grupların birbirinin varlığından haberdar olmaları,
İlişkinin ortak bir anlam taşıması.
Toplumsal İlişki Türleri :
A) Birey Sayısına Göre;
1. Birey – Birey İlişkisi:
9
ÖRNEK: Maaş kuyruğunda bekleyen, alışveriş yapan, pazarlık yapan, selamlaşan, sohbet eden veya tartışan iki insan arasındaki ilişki gibi.
2. Birey – Grup İlişkisi:
ÖRNEK: Öğretmen ve sınıftaki öğrenciler arasındaki ilişki, teknik direktörle takımın oyuncuları arasındaki ilişki, muhtar ve ihtiyar heyeti arasındaki ilişki gibi.
3. Grup – Grup İlişkisi:
ÖRNEK: Tatil köyündeki iki komşu aile arasındaki ilişki, iki ülke heyetleri arasındaki ilişki, akrabalar arasındaki ilişki gibi.
B) Süresine Göre;
1. Kısa Süreli (Geçici) İlişki: Geçmişte bir temeli olmayan, gelecek de devam etmesi konusunda taraflarda karşılıklı olarak bir beklenti oluşmayan ilişkilerdir.
ÖRNEK: Alışveriş esnasında müşteri ve kasiyer arasındaki ilişki, stadyumda aynı maçı izleyen seyirciler arasındaki ilişki gibi.
2. Uzun Süreli (Daimi) İlişki: Hep devan edeceği beklenilen ya da devam etmesi zorunlu olan ilişkilerdir.
ÖRNEK: Aile bireyleri arasındaki ilişki, aynı köyde oturan insanlar arasındaki ilişki gibi.
3. Devirli (Periyodik) ilişki: Taraflar arasında kısa ya da uzun bir dönem içerisinde gerçekleşen ya da gerçekleşeceği beklenen ilişkilerdir.
ÖRNEK: Her yıl yaz tatilinde aynı tatil köyünde bir araya gelen insanlar arasındaki ilişki, her yıl Tokat Tarım Fuarında mallarını sergileyen esnaflar arasındaki ilişki gibi.
C) İlişkinin Türüne Göre;
1. Birincil İlişkiler: Aile, arkadaşlık, köy, komşuluk gibi küçük gruplarda görülen ilişkilerdir.
ÖRNEK: Arkadaşlar arasındaki ilişki, aile ortamındaki ilişki, yakın komşular arasındaki ilişkiler gibi.
2. İkincil İlişkiler: Şirket, sendika ve kentlerde gibi büyük gruplarda görülen ilişkilerdir.
ÖRNEK: Memur – amir, işçi – işveren, müşteri – satıcı arasındaki ilişkiler gibi.
Birincil İlişkilerin Özellikleri :
İlişkiler yüz yüzedir.
İlişkiler karşılıklı güven, anlayış ve samimiyete dayalıdır.
Duygusallık ön plandadır.
Çıkar ve menfaat duyguları daha çok ikinci plandadır.
İlişkilerde resmiyet (yazılı normlar) belirleyici değildir.
Uzun sürelidir.
“BİZ” duygusu ön plandadır.
Sosyal etkileşim çok güçlüdür.
Üye sayısı az olan küçük gruplarda görülür.
Bireyler birbirine yakındırlar ve birbirlerini iyi tanırlar.
İkincil İlişkilerin Özellikleri :
İlişkiler resmidir.
İlişkilerde karşılıklı güven, anlayış ve samimiyet ikinci plandadır.
Duygusallık çok zayıftır.
Karşılıklı çıkar ve menfaat duyguları güçlüdür.
İlişkilerde resmiyet (yazılı normlar) belirleyicidir.
İlişkiler geçici ve yüzeyseldir.
“BEN” duygusu ön plandadır.
Sosyal etkileşim çok zayıftır.
Üye sayısı fazla olan büyük gruplarda görülür.
Bireyler birbirini yakından ve derinlemesine tanımazlar.
Toplumsal ilişki ile ilgili kavramlar : Toplumsal statü, toplumsal rol, toplumsal değer, toplumsal normlar, toplumsal kontrol ve toplumsal sapmadır.
 Toplumsal Statü, Toplumsal Rol ve Saygınlık :

Toplumsal Statü : Kişinin toplum içerisindeki yerini ve mevkisini belirtmek için kullanılan bir terimdir. Kişinin toplumsal yapı içerisinde işgal ettiği konuma toplumsal statü adı verilir. Toplumsal yapının en
küçük birimini statüler oluşturur.
Toplumsal Statünün Belirleyicileri :
1. Yaş,
2. Cinsiyet,
3. Soy,
4. Servet,
5. Eğitim düzeyi,
6. Medeni durum,
7. İş,
8. Dinsel inanış ve fikirler,
9. Oturulan mevki,
10. Gelir seviyesi,
11. Tüketim mallarının kalite ve miktarı.
Her insan aynı anda birden fazla statüye sahip olabilir. Her bireyin toplumda birden fazla statüsü vardır.
ÖRNEK: Bir birey evde baba, okulda öğretmen, babasına karşı evlat statüsünde olabilir.
Statülerin bazıları doğuştan gelirken bazıları sonradan kazanılır.
ÖRNEK: Kız ya da erkek olmak, zenci ya da beyaz olmak gibi.
Statülerin bazıları değişken iken bazılarının değişme imkânı yoktur.
Statüler toplumdan topluma ve zamanla değişiklik gösterebilir. Çünkü statünün belirleyicisi toplumdur.
Statünün toplumsal yapı ile sıkı bir ilişkisi vardır.
Statüler bir birleri ile ilişki halindedirler. Bir statünün varlığı yine başka bir statüye bağlıdır. Bu manada her statü tamamlayıcısı olan bir başka statüye ihtiyaç duyar.
ÖRNEK: Öğretmen statüsü öğrenci statüsüne, doktor statüsü hasta statüsüne bağlıdır.
Her bireyin mutlaka mevcut statüleri içerisinde diğer statülere göre asıl ve baskın olan bir statüsü vardır. Bu statüde onun anahtar statüsüdür.
Bireyin sahip olduğu statülerde zamanla yaşa bağlı olarak bir artış gerçekleşir.
Her statünün yerine getirmek zorunda olduğu birtakım roller vardır. Bu rollerde sosyalleşme sürecinde öğrenilir.
Bir toplumda toplumsal hareketlilik ve fırsat eşitliği arttıkça kişinin statüye sahip olma şansıda artar.
Verilmiş ve kazanılmış statü diye ikiye ayrılır.
Toplumsal Statü Türleri :
1: Verilmiş Statü : Doğumla getirilen ve çoğunlukla değiştirilemeyen statülerdir. Bireyin bu statülerin kazanılmasında herhangi bir rolü yoktur. Verilmiş statüyü belirleyen cinsiyet, soy, ırk ve yaş gibi
etkenlerdir.
ÖRNEK: Kız ya da erkek olmak, zenci ya da beyaz olmak, genç ya da yaşlı olmak vb. gibi.
2: Kazanılmış Statü : İnsanların yaşam içerisinde eğitim, öğrenim ve deneyim gibi kendi çabaları ile elde ettiği, sonradan kazandığı statülerdir. Bu türden statüler sonradan olduğu için değiştirilme imkânına
sahiptirler.
ÖRNEK: Öğretmen, anne, öğrenci, terzi vb. gibi.
Anahtar Statü : Bireyin birden fazla statüye sahip olmasına karşılık bunlar arasındaki en baskın statüye anahtar statü denir. Her bireyin bir ana statüsü vardır ve bu statü genellikle bireyin ne iş yaptığı
sorusuna verilen cevaptır.
Toplumsal Rol : Kişinin sahip olduğu toplumsal statü gereği kendinden beklenen davranış kalıplarına toplumsal rol denir.
Her statünün kendine özgü rolleri vardır.

Her toplumsal rol beklenen, izin verilen ve yasaklanan davranışları içerir.
Her bireyin anahtar statüsü olduğu gibi birde anahtar rolü vardır.
Rol statünün dinamik yönünü oluşturur.
Bireyin birden fazla role sahip olması, bu rolleri yerine getirirken rol çatışması ve rol pekiştirmesi gibi durumların ortaya çıkmasına sebep olur.
10
Roller toplumdan topluma ve zamanla değişiklik gösterebilir. Çünkü rollerin belirleyicisi toplumdur.
Toplumsal statülerin değişmesi ile toplumsal rollerde değişir.
Anahtar Rol : Kişinin ana statüsüne bağlı olarak ortaya çıkan role anahtar rol denir.
Rol Çatışması : Bireyin birden fazla rolü yerine getirirken bir rolü başka rollere karıştırmasına rol çatışması denir.
ÖRNEK: Kendi çocuğunun öğretmeni olan bir kadının , evde çocuğuna anne gibi davranması gerekirken öğretmeni gibi davranması, komutan olan bir babanın bölüğündeki oğluna komutan gibi değil de baba
gibi davranması vb gibi.
Rol Pekiştirmesi : Bireyin yerine getirdiği farklı statüdeki rollerin birbirini desteklemesi, kolaylaştırmasına rol pekiştirmesi denir.
ÖRNEK: Ana Okulu öğretmeni olan bir kadının anne olduğunda annelik rolünü daha iyi yerine getirmesi.
Toplumsal Prestij (Saygınlık/İtibar) : Bir toplumda toplumsal statülere verilen değere toplumsal prestij (saygınlık) denir.
Toplumsal prestij zamandan zamana, mekandan mekana, kişiden kişiye ve toplumdan topluma değişiklik gösterir.
ÖRNEK: Bir zamanlar devlet memurluğu prestijli bir meslek iken günümüzde bankacılık, medya gibi meslekler daha prestijli hale gelmiştir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN ÖLÇME  Birincil toplumsal ilişkilerin özellikleri nelerdir ?
VE DEĞERLENDİRME  Toplumsal ilişki kavramını tanımlayınız.
 Toplumsal ilişki türlerini ana gruplar halinde sayınız.sayınız.
 Toplumsal statü, Toplumsal rol, anahtar statü, anahtar rol, rol çatışması kavramlarını
tanımlayınız.
 Toplumsal statünün özellikleri nelerdir ?
 Toplumsal statünün belirleyicileri nelerdir ?
 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN ÖLÇME  Süresi bakımından toplumsal ilişki türlerini birer örnek vererek açıklayınız.
VE DEĞERLENDİRME :  Birey sayısı bakımından toplumsal ilişki türleri nelerdir ?
 Rol çatışmasını bir örnek vererek açıklayınız.
 Toplumsal statü ile ilgili temel kavramlar nelerdir ?
sınıflarda II. grupta yer alan öğrencilere sorulacaktır.
 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER VE İLERİ
DÜZEYDE ÖĞRENME HIZINDA OLAN ÖĞRENCİLER İÇİN
EK ÖLÇME – DEĞERLENDİRME ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
Toplumsal Değer, Toplumsal Norm ve Toplumsal Kontrol.
KONU
1. Toplumsal Değer ve Normlar.
BÖLÜM II
 12. Toplumsal hayatın düzenlenmesinde değerlerin ve normların
önemini ifade eder.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Toplumsal değer, Egemen değer, Toplumsal norm.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

Öğrenme – Öğretme

Etkinlikleri
11

ÖZET
 Toplumsal Değer, Toplumsal Norm ve Toplumsal Kontrol:
Toplumsal Değer : Belli bir toplumda yada toplumsal grupta bireylerin olumlu tepki gösterdikleri ortak düşünce, duygu, kurallar, uygulama biçimleri
toplamına toplumsal değer adı verilir.
Toplumsal Değerlerin Özellikleri :
Toplumdan topluma, aynı toplumda da zamanla değişirler.
Toplumsal kalıtım yolu ile kuşaktan kuşağa aktarılırlar.
Toplumsal ilişkilerin düzenleyicilerindendir.
Toplumsal yapı ve toplumsal düzenin korunması ve sürdürülmesinde önemli rol oynarlar.
Toplum ya da toplumsal grup üyelerince bilinir ve çoğunluğunca benimsenirler.
Toplumsal değerler kültür ve topluma anlam ve önem kazandırırlar.
Toplumsal Değerlerin İşlevleri :
Bireyler arasında dayanışmayı güçlendirmek,
Toplum ya da toplumsal grup tarafından onaylanmayan tutum ve davranışları engellemek,
Bireylerin davranışlarını kontrol altında tutmak,
Kişilerin rollerini seçerken ve gerçekleştirirken rehberlik etmek,
Kişilerin statülerini bilmesine yardımcı olmak,
Toplumsal kimliği oluşturmak.
Egemen Değer : Bir toplumda uzunca bir süreden beri varlığını sürdüren, toplumu oluşturan kişi, grup ve kurumlarca benimsenen inanç, ayin, merasim ve
simgeler ile korunan değerlere egemen değer denir.
Bir Değerin Egemen Değer Durumuna Gelebilmesi İçin:
1. Uzunca bir süredir varlığını sürdürmesi,

2. Toplumu oluşturan kişi, grup ve kurumlarca benimsenmesi,
3. İnanç, ayin, merasim ve simgeler ile korunması ve desteklenmesi gerekir.
Toplumsal Norm : Toplumsal yaşamda kişi ya da grupların tavır ve davranışlarının nasıl olması gerektiğini belirleyen ve yaptırımlar ile desteklenen
kurallar bütününe toplumsal norm denir.
Toplumsal Normların Özellikleri :
Normlar yaptırımlar aracılığı ile bireylerin davranışlarını biçimlendirir.
Sürekli olarak tekrarlanan normlar bir süre sonra alışkanlığa dönüşür.
Herhangi bir norm, toplumun gereksinimlerini karşılamıyorsa ortadan kalkar ve yerine başka normlar geçer.
Her toplumun kendi yapısına uygun normları vardır.
Bireyler ilişkilerin kurulmasında önemli bir etkiye sahiptirler.
Norm Türleri :
1: Yazılı (Resmi, Formel) Normlar : Başta yasalar, yönetmelikler, hukuk kuralları, tüzükler olmak üzere yaptırım gücünü devletten alan normlardır. Bu
normlara uygun hareket etmek mecburidir. Bu normlara uygun hareket edilmediğinde birey maddi ya da bedeni olarak cezalandırılır.
12
2: Yazısız (Resmi Olmayan, İnformel ) Normlar : Yaptırım gücünü devletten değil de toplumsal oluşumdan alan, daha çok ayıplama ve kınama şeklinde
ortaya çıkan normlardır.Örf, adet, görenek, gelenek, ahlak başlıca yazısız normlardandır. Yazısız normlar yazılı bir normun bulunmadığı durumlarda onun yerine
kullanılabilir.
Bireyin Toplumsal Normlara Aykırı Davranmasının (Uymamasının) Nedenleri :
1. Bireyin marjinal olması yani kendisini bu normların dışında hissetmesi,
Bireyin aynı anda birden fazla normun etkisi altında kalması,
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal norm kavramını tanımlayınız ?
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Toplumsal değer kavramını tanımlayınız ?
 Toplumsal normlara bireyin uymamasının nedenlerini sayınız ?

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal norm türlerini açıklayınız.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Toplumsal değerlerin özellikleri nelerdir ?


ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
_ Toplumsal Değer, Toplumsal Norm ve Toplumsal Kontrol
KONU
2. Toplumsal Kontrol.
BÖLÜM II
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR  13. Toplumsal kontrolün işlevlerini ifade eder.
Toplumsal kontrol, Resmi toplumsal kontrol, Resmi olmayan toplumsal
kontrol.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

– Öğretme
Öğrenme
13

Etkinlikleri

ÖZET
Toplumsal Kontrol : Birey yada grupların toplumsal düzenin beklentilerine uygun biçimde davranmalarını sağlayan önlemlerin tümüne toplumsal kontrol
denir.
Toplumsal kontrolün amacı, toplumsal düzenin varlığını sürdürmek ve iyileşmesini sağlamaktır. Bunun içinde toplum tarafından konulan toplumsal
normların uygulanıp uygulanmadığını kontrol eder. Bu kontrolü yapmak için de bir otoriteye ihtiyaç vardır. Yalnız toplumsal normların türüne göre toplumsal
kontrolün biçimi ve otoritesi değişir. Yazısız normlarla ilgili toplumsal kontrol kınama, ayıplama veya dışlama şeklinde gerçekleşirken, yazılı normlarla ilgili
toplumsal kontrol para ya da hapis cezası, hak mahrumiyeti ya da toplumsal hizmetlerde çalışma şeklinde gerçekleşir.
Toplumsal Kontrol Türleri :
1: Resmi Toplumsal Kontrol : Hukuki olan toplumsal yaptırımlardır. İkincil gruplarda uygulanır. Bu toplumsal kontrol türünü gerçekleştiren en güçlü
kurum olan devlettir. Resmi kontrolün en önemli özelliği herkes için zorunlu olmasıdır. Devlet bu görevini polis, mahkemeler, disiplin kurulları gibi genellikle ceza,
kimi zamanda ödül veren kurum ve örgütler ile gerçekleştirir.
2: Resmi Olmayan Toplumsal Kontrol : Ahlaki, dinsel ve törel yaptırımlardır. Genellikle birincil gruplarda yaygın bir biçimde uygulanır. Resmi kontrol
kadar etkilidir. Bu kontrol türü bizzat toplum tarafından gerçekleştirilir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal kontrol türleri nelerdir ?
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal kontrol kavramını açıklayınız.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :

ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
14
DERS PLANI
BÖLÜM I
_ Toplumsal Sapma, Hak ve Sorumluluklar
KONU 1. Toplumsal Sapma.
2. Hak ve Sorumluluk Dengesi.
BÖLÜM II
 14. Sosyal sapmanın nedenlerini araştırır.
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR  15. Statü ve rollerinden doğan hak ve görevlerinin toplumsal
yaşamdaki önemini bilir.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Toplumsal sapma, Olumlu toplumsal sapma, Olumsuz toplumsal sapma.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ
15

ÖZET
 Toplumsal Sapma, Hak ve Görevler, İmtiyaz ve Sorumluluklar :
Toplumsal Sapma : Toplumda geçerli olan değer ve normlara önceleri uyan kişilerin, daha sonraları onlara uymamaları olgusuna toplumsal sapma denir.
Toplumsal Sapma Türleri :
Toplumsal sapma olumlu ve olumsuz olmak üzere ikiye ayrılır.

Olumlu Toplumsal Sapma :Toplumun istediği biçimde ve ideal davranışlar yönünde gerçekleşen sapmalara olumlu toplumsal sapma denir. Olumlu
sapmalar her toplumda her zaman görülebilir. Olumlu sapma davranışı gösteren birey kahramanlıkla, ün ya da prestij ile ödüllendirilir.
Olumsuz Toplumsal Sapma : Toplumca onaylanmayan yönde gelişen sapmalara olumsuz toplumsal sapma denir. Toplum olumsuz sapma gösteren kişileri
aşağı toplumsal statülere yerleştirir.
Bireyin Olumsuz Sapma Davranışını Sergilemesinin Nedenleri :
1. Bireyin zihinsel eksikliğinin olması veya psikolojik uyumsuzluğunun ortaya çıkması,

2. Farklı kültürlerden gelmiş olma ve grup farklılıkları,
3. Bazı toplumsal nedenler,
4. Bireyin marjinal olması.
Bireylerin sahip olduğu statülerin yanı sıra grup ve kuruluşların da statülerinden dolayı hak ve sorumlulukları vardır. İster bireylerin ister grup ve kurumların
hak ve görevleri olsun toplumsal ilişkilerin sağlıklı bir şekilde sürdürülebilmesi için hak ve görevler arasında bir denge kurulması zorunludur.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal sapma türleri nelerdir ?
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Bireyin olumsuz sapma davranışını göstermesinin nedenleri nelerdir ?
 Hak ve sorumluluk dengesini açıklayınız.

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal sapma kavramını açıklayınız.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Olumlu ve olumsuz toplumsal sapma davranışlarına birer örnek veriniz.


ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
16
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
ÜNİTE NO – ADI III / TOPLUMSAL YAPI
I. Toplumsal Yapı
KONU _ Toplumsal Yapıyı Oluşturan Öğeler ve Toplumsal Etkileşim Tipleri
1. Toplumsal Yapı ve Unsurları.
BÖLÜM II
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR  16. Toplumsal yapıyı oluşturan öğeleri analiz eder.
Yapı, Toplumsal yapı, Köy, Kent, Metropol, Demografi, Nüfus Yoğunluğu, Nüfusun Büyüklüğü,
Nüfusun Yapısı ve Bileşimi, Nüfus Baskını, Nüfus Yetersizliği, Nüfus Hareketleri, Nüfus Patlaması,.
Test ve Kitapları.
 ÖĞRENCİ
17

ÖZET
TOPLUMSAL YAPI
 Toplumsal Yapı ve Unsurları. :
Yapı : Bir düzenin yada bir bütünün parçaları arasındaki bağlantı ve karşılıklı ilişkiler bütününe yapı denir.
Toplumsal Yapı : İçinde toplumsal ilişkilerin, toplumsal olayların oluştuğu, toplumsal grupların, kurumların yer aldığı, nüfus ve yerleşim tarzının biçimlendiği toplumsal varlığa toplumsal yapı adı verilir. Ya
da herhangi bir toplumun yerleşik iç örgütlenmiş biçimi ve iç ilişkileri olarak ta tanımlanır.
Toplumsal yapı kavramı toplumu oluşturan tüm öğeleri, bu öğelerin etkileşimlerini, etkileşimdeki düzenlilikleri ve zaman içindeki değişimini ifade eden bir kavramdır.
Toplumsal yapının unsurları: Toplumsal yapının hem fiziksel (maddi) hem de kültürel (manevi) unsurları bulunur.
Fiziksel (Maddi) Unsurlar: Toplumun nüfusunu, bu nüfusun yaşadığı (köy, kent, metropol…) coğrafi alanı, tarih boyunca ortaya koydukları üretim araçlarını (teknoloji) ifade eder.
Kültürel (Manevi) Unsurlar: Toplumsal ilişkileri, toplumsal statü ve rolleri, toplumsal değerleri, toplumsal normları ve toplumsal kurumları ifade eder.
Toplumsal Yapının Özellikleri:

Toplumsal yapı içerik ve nitelikler bakımından toplumdan topluma ve bir toplumda da zamanla değişir.
Her toplumun kendisine özgü bir toplumsal yapısı vardır.
Toplumsal yapının kültürel ve fiziksel unsurları vardır. Kültürel ve fiziksel unsurlar sürekli birbirleri ile etkileşim halindedir.
Toplumsal yapının unsurları birbirine bağlı olduğundan herhangi bir unsurunda meydana gelen değişiklik diğer unsurları da etkiler.
Durağan ve hareketsiz değil, aksine dinamik ve hareketlidir.
Toplumsal yapıyı oluşturan unsurlar ne kadar güçlü i ve aralarındaki bağ ne kadar sağlamsa toplumsal yapı o kadar sağlam ve güçlüdür.
Toplumsal yapı o toplum hakkında geçerli bilgiler verir.
Toplumsal yapı içerinsin de yer alan aile, eğitim, din, ekonomi, siyaset, hukuk, ahlak gibi kurumlar işlevlerini yerine getirirken toplumsal yapının ayakta kalmasını ve varlığını sürdürmesini sağlarlar.
Zaman zaman toplumsal yapının fiziksel yanı, toplumun örgütlenme (yerleşim) biçimi üzerinde etkili olur. ÖRN: Dağlık bölgelerde dağınık yerleşim tipi, düz ovalarda toplu yerleşim tipi nehir göl ve sahil
bölgelerinde hat tipi yerleşim özellikleri görülür. Buna bağlı olarak da bireyler arasındaki toplumsal ilişkiler değişiklik gösterir.
Nüfus : Belli bir ülkede yaşayan veya belli bir bölgede yaşayan, aralarında ekonomik ve kültürel ilişkiler bulunan insan sayısına nüfus denir. Nüfus toplumsal yapıyı oluşturan canlı ve dinamik bir kitledir.
Nüfus yapısı ile ilgilenen bilime demografi denir. Demografi nüfusun sayısını, değişimini, yoğunluğunu ve bileşimini inceler.
Nüfus İle İlgili Kavramlar:

Nüfus Yoğunluğu: Bir ülkenin yüzölçümü ile birey, aile ve yerleşim birimlerinin sayısı arasındaki orandır.
Nüfusun Büyüklüğü: Bir ülkede yaşayan insan sayıdır.
Nüfusun Yapısı ve Bileşimi: Nüfusun yaşa, cinsiyete, eğitim düzeyine göre dağılımıdır.
Nüfus Baskını: Nüfusun geçim kaynaklarındaki artıştan daha hızlı artmasıdır.
Nüfus Yetersizliği: Bir toplumun amaçlarını gerçekleştirmesine yetecek sayıda nüfusa sahip olmamasıdır.
Nüfus Hareketleri : Bir ülkede görülen iç ve dış hareketlerdir.
Nüfus Patlaması: sağlık koşullarındaki iyileştirmeler sonucu ölüm oranının düşmesi ancak doğum oranının değişmemesi sonucu nüfusun hızlı bir biçimde çoğalmasıdır.
Toplumsal yapı analiz edilirken, toplumun demografik yapısının da bilinmesi gereklidir. Çünkü nüfusun büyüklüğü, nüfusun bileşimi, nüfusun dağılımı gibi demografik etkenler sürekli değiştiği için buna bağlı
olarak ta toplumsal yapının değişmesi kaçınılmazdır. Çünkü demografi toplumsal yapının dinamik yönünün oluşturur.
Nüfusun üzerinde yaşadığı coğrafi alanın özelliklerinden dolayı ekonomik etkinliklerde değişiklik gösterir. ÖRN: Deniz kenarında yer alan yerleşim birimlerinde balıkçılığa dayalı bir ekonomi gelişirken, dağlık
bölgelerde yer alan yerleşim birimlerinde hayvancılığa, tarım için el verişli yerleşim birimlerinde ise tarıma dayalı bir ekonomi gelişmiştir.
Toplumun demografik özellikleri de toplumsal ilişki biçimlerinin belirlenmesinde etkilidir.
ÖRNEK: Nüfusu az olan yerleşim birimlerinde daha samimi, sıcak ve yüz yüze ilişkiler görülürken, fazla nüfusa sahip yerleşim birimlerinde ilişkiler resmidir.
Toplumsal yapının demografik bileşiminde ekonomi üzerinde etkilidir.
ÖRNEK:Yaşlı nüfusun çoğunlukta olduğu toplumsal yapıda tüketim fazla, üretim azdır.
Gelişmiş ve az gelişmiş ülkelerin nüfus özellikleri açısından karşılaştırılması:

Gelişmiş ülkelerde çocuk nüfusu genel nüfusa oranla azdır. Az gelişmiş ülkelerde çocuk nüfusu genel nüfusa oranla çoktur.
Gelişmiş ülkelerde doğum oranı düşük, az gelişmiş ülkelerde özellikle kırsal alanda doğum oranı yüksektir.
Gelişmiş ülkelerde yetişkin, dolayısıyla üretken nüfus fazla, az gelişmiş ülkelerde ise genç, dolayısıyla tüketici nüfus fazladır.
Gelişmiş ülkelerde ortalama insan ömrü uzun, az gelişmiş ülkelerde kısadır.
İtici Nedenler Çekici Nedenler

Toprağın bölünmesi, verimsizliği ve kıtlık,
İş bulma, meslek edinme olanaklarının fazlalığı,
Deprem,kan davası, terör vb.
Daha iyi ve ileri eğitim ile sağlık imkânlarından yararlanabilme,
Hızlı nüfus artışı sonucu oluşan işsizlik,
Tüketim ürünlerinin bolluğu ve çeşitliliği,
Eğitim, sağlık ve diğer olanakların yetersizliği,
Gelir düzeyini yükseltme olanakları,
Geleneklerin baskısından uzaklaşma ve özgür yaşama isteği,
Daha iyi hayat standardına ulaşma olanağı,
Toplumsal Yapının Yerleşim Biçimleri şunlardır:
1. Köy,
18
2. Kent,
3. Metropol.
 Köy: Ekonomik yapısı büyük ölçüde tarım ve hayvancılığa dayanan, halkının çoğunluğunun tarımsal ve hayvansal üretim etkinliklerinde bulunduğu, teknolojik üretim ve pazarlamanın yetersiz ve düzensiz olduğu,
ekonomik, toplumsal ve siyasal imkânlardan en az oranda yararlanan ve geleneksel ilişkilerin egemen olduğu yerleşim birimlerine köy denir.
Köy Toplumsal Yapısının Özellikleri:
Ekonomik yapısı büyük oranda tarım ve hayvancılığa dayanır.
Nüfus yoğunluğu azdır.
Homojen bir nüfus yapısına sahiptir.
Birincil ilişkiler hâkimdir.
Toplumsal ilişkiler samimi ve yüz yüzedir.
Mesleki farklılaşma, uzmanlaşma ve toplumsal statüler sınırlıdır.
Geleneksel norm ve değerler etkilidir.
Bireyler arasında mekanik dayanışma görülür.
Köy Toplumsal Yapısındaki Değişmelerin Temel Nedenleri:
1: Teknolojik gelişme ve üretim biçimlerindeki değişme: Tüketim için yapılan üretim yapan geleneksel tarım yerine, Pazar için üretim yapan makineli tarıma geçiş. Bu durum köyde iş gücü ihtiyacının
azalmasına neden olmuş, ihtiyaç fazlası iş gücünün kente göçmesine neden olmaktadır.
2: Toprak – nüfus dengesinin bozulması: Nüfus artışına paralel olarak, toprağın paralel olarak ve toprağın veriminin ailenin geçimini sağlayamaması. Bu durum aynı zamanda köyden kente göçünde nedenidir.
Geleneksel köy yapısı ile günümüz köy yapısı arasındaki farklılıklar.
GELENEKSEL KÖY YAPISI GÜNÜMÜZ KÖY YAPISI
- Ataerkil aile, - Büyük aile,
- Tüketim için üretim, - Pazar için üretim,
- Hayvan ve insan gücüne dayalı üretim, - Teknolojik araçlara dayalı üretim.
- Gelenek ve göreneklerin etkili ve - Gelenek ve görenekler ile birlikte yazılı
belirleyici olması, yasaların belirleyici olma,
- Aile reisinin egemenliğine dayalı üretim - Şirketleşmiş çiftliklerde üretim yapan
yapan köylü, işçiler,
Sağlıksız Kentleşmenin Doğurduğu Sonuçlar: Sağlıksız kent yaşamının doğurduğu sonuçları üç ana başlık altında toplayabiliriz. Bunlar:
1. İşsizlik,
2. Gecekondulaşma,
3. Çevre kirliliği.
Metropol kentten farklı olarak birden fazla merkeze sahip yerleşim birimine sahiptir. Birkaç sanayi merkezi olan kentin birleşmesi sonucu oluşmuştur. Metropoller günümüzde büyük şehir olarak adlandırılır.
Metropoller sanayi ve ticaret başta olmak üzere birden fazla merkeze ayrılmışlardır. Bu tip kentlerin bir bölgesi sanayi bölgesi iken başka bir bölgesi ticaret merkezi konumunda olabilmektedir. Oldukça kalabalık
nüfusa sahip olan metropoller sürekli göç alan kentlerdir.
ÖRNEK: İstanbul, Ankara... gibi
Metropoller sanayi ve teknolojinin gelişmiş olduğu, siyasal kararların alındığı, kültürel alanda en yeni uygulamaların yaşandığı merkezlerdir. Bu merkezlerde farklı dinden, ulustan, kültürden insanlar ticari,
siyasi ve kültürel etkinlikler amacıyla bir araya gelirler.
Millet: Belirli bir toprak parçası üzerinde yaşayan, ortak bir dil, kültür, tarih, duygu, düşünce gibi kendine özgü özellikleri ile diğer topluluklardan ayrılan, çeşitli tehlikelere karşı birlikte hareket edebilen
topluluklara millet adı verilir.
Feodal düzenin yıkılışı ve kapitalist düzenin oluşumu döneminde ortaya çıkan, toprak, ekonomik yaşam, duygu, dil ve kültürel özellikler yönünden ortaklaşa niteliklere sahip en geniş insan topluluğudur.
Milleti Oluşturan Unsurlar:
1. Ekonomi Birliği,
2. Toprak (Vatan) Birliği,
3. Soy Birliği,
4. Dil Birliği,
5. Din Birliği,
6. Tarih ve Kültür Birliği,
7. Ülkü Birliği.
Milliyetçilik bir millete mensup olması sonucu ortaya çıkan toplumsal olgudur. Milliyetçilik bir fikir akımı olarak Fransız Devrimi ile ortaya çıkmış ve millet egemenliğine dayalı milli devletlerin kurulmasına
neden olmuştur. Genel olarak kendi ulusunu sevip onu yüceltmeyi amaç edinen bir duygu ve düşünce birliği olarak tanımlanır.
Atatürk’e Göre Millet: Zengin bir Hatıra mirasına sahip bulunan, beraber yaşamak isteği ve arzusunda samimi ve içten olan, tarihsel mirasını sahiplenip, bunu sürdürmede ortak iradeye sahip olan insanların
birlikte yaşamasından vücuda gelen cemiyete millet denir.
Atatürkçü Düşüncede Milliyetçilik: Kişinin ‘Ben Türküm’ diyebilmenin mutluluğuna ulaşması, ülke ve millet bütünlüğü için harekete geçebilme özverisini gösterebilmesi, olanakların dengeli dağılımından
yana olması ve toplumun her alanda gelişmesine, çağdaşlaşmasına katkıda bulunmasıdır.
Atatürk Milliyetçiliğinin Özellikleri:
1. Atatürk milliyetçiliği insancıldır,
2. Atatürk milliyetçiliği ayırıcı değil, birleştirici ve bütünleştiricidir,
3. Atatürk milliyetçiliği diğer milletlerinde iyiliğini öngörür.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN ÖLÇME VE  Toplumsal yapının özelliklerini sayınız.
DEĞERLENDİRME  Toplumsal yapı ve yapı kavramlarını tanımlayınız.
 Geleneksel köy yapısı ile günümüz köy yapısı arasındaki farklar nelerdir ?
 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN ÖLÇME VE Not : Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme soruları planın uygulanacağı 11 / A sınıfında
DEĞERLENDİRME : ….. , ….. , ….. numaralı öğrencilere sorulacaktır.
 Toplumsal yapının kültürel ve fiziksel yanlarını nelerdir?
 Köy toplumsal grubunun özellikleri nelerdir ?
 Atatürk milliyetçiliğinin özellikleri nelerdir ?
 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER VE İLERİ DÜZEYDE Not : Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme soruları planın uygulanacağı tüm sınıflarda I. grupta
ÖĞRENME HIZINDA OLAN ÖĞRENCİLER İÇİN EK ÖLÇME – yer alan öğrencilere sorulacaktır.
BÖLÜM IV
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
19
KONU 2. Toplumsal Etkileşim ve Tipleri.
BÖLÜM II
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR  17. Toplumsal etkileşim tiplerini ayırt eder.
İş birliği, Mübadele, Rekabet, Çatışma, Baskı, Uyum, Uyarlama,
Benzeştirme.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ


ÖZET
 Toplumsal Etkileşim Tipleri :
Sosyolojide, bütün toplumlarda geçerli olan ve bu nedenle evrensel süreçler olarak kabul edilen temel toplumsal etkileşim biçimleri şunlardır:
 İş birliği,
 Mübadele,
 Rekabet,
 Çatışma,
 Baskı,
 Uyum,
 Uyarlama,
 Benzeştirme.
İş birliği: Bireylerin bir hedefe varmak için karşılık gözetmeksizin çabalarını birleştirdikleri etkileşim biçimidir. Kaynakların etkin kullanılmasını gerektiren
durumlarda ortaya çıkan bir etkileşim biçimidir.
ÖRNEK: Eşlerin ev işlerini kendi aralarında paylaşmaları, kışın yolda mahsur kalmış insanların hayatta kalabilmek için birlikte çalışmaları, bir grup insanın
depremzedelere yönelik karşılık beklemeksizin yardım kampanyası düzenlemesi gibi…
Mübadele: Bireyin bir başkası için gönüllü olarak ve karşılığında bir şey bekleyerek yaptığı etkileşim biçimidir.
ÖRNEK: Eşlerin ev işlerinde birbirlerine yardım ederlerken karşılık beklemeleri, bir grup insanın olası bir depremde öncelik kendilerine verilmesi şartı ile
depremzedeler için yardım kampanyası düzenlemesi.
İş birliği ve mübadelenin temelinde birlikte çalışma esastır. Fakat işbirliğinde karşılık bekleme söz konusu değilken mübadele de karşılıklılık esastır.
Mübadelede ilişkinin kendisinden ziyade bireye ne sağladığı önemlidir.
Rekabet: İki ya da daha fazla bireyin veya grubun, belirli bir hedefe ulaşmak için girdiği yarıştır. Rekabette amaç rakibe üstün gelerek hedefe ulaşmaktır.
ÖRNEK: Bir otobüs firmasının yolcuların kendilerini tercih etmesi için bilet fiyatlarını düşürmesi, Okul birincisi olmak isteyen öğrencinin diğer
arkadaşlarından daha fazla çalışması gibi…
20
Çatışma: Ulaşılması istenen hedefe barışçıl ve işbirliği içerisinde değil de muhatabını yenerek ulaşmayı hedefleyen etkileşim biçimidir. Çatışmalar topluma
dinamizm katar ve sosyal eşitsizliklere dikkat çeker. Bunun sonucunda toplumdaki normlar ve değerler tekrar gözden geçirilir. İhtiyaç duyulursa yeniden
düzenlenir.
ÖRNEK: Öğrencilerin yurt koşullarını protesto etmek için yurt müdürlüğünü işgal etmeleri, İthal hayvan nedeniyle ürettiği kurbanlıkları elinde kalan
üreticilerin otoyolu ulaşıma kapatmaları, HES projelerine karşı çıkan Karadeniz köylülerinin inşaat şantiyesini basmaları gibi…
Baskı : Birey veya grupları diğer birey ve grupların iradesi / isteği doğrultusunda belli bir yönde davranmaya mecbur eden etkileşim türüdür.
ÖRNEK: İşçilerin kovulma tehdidiyle fazladan çalıştırılması, Öğrencinin ailesi tarafından ders çalışmadığı için internet ve cep telefonu kullanmasının
yasaklanması gibi..
Uyum: Bireyin gurup ya da toplumun beklentilerine uygun bir şekilde davranışlarını çevresindekilerin davranışlarına adapte etmesidir.
ÖRNEK: Köyden kente göç eden bireylerin kentin yaşama biçimini benimsemesi gibi…
Uyarlama: Sosyokültürel değerleri birbirinden farklı birey ya da grupların karşılıklı olarak ödünler vererek uzlaşmalarını sağlayan bir etkileşim türüdür.
ÖRNEK: Kan davası güden aşiretlerin birbirleri ile barıştırılması amacıyla barış yemeği verilmesi, Almanya’da yaşayan Türk göçmenlerin Alman toplumuyla
yaşadıkları uyum sorunlarını gidermek için Alman hükümetinin ücretsiz dil kursu açması gibi…
Benzeştirme: Toplumun ana gövdesini oluşturan gruplar lehine diğer grupların değişime teşvik edildiği hatta kimi zaman zorlandığı bir etkileşim biçimidir.
ÖRNEK: 1980 yıllarda balkanlarda yaşayan azınlıkların adlarının değiştirilmesi gibi…
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Mübadele ve benzerleştirme kavramlarını tanımlayınız.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  İşbirliği ve mübadele arasındaki farklar nelerdir ?

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Toplumsal etkileşim tipleri nelerdir?

ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
21
DERS PLANI
BÖLÜM I
ÜNİTE NO – ADI II / TOPLUMSAL YAPI
MİLLET – MİLLETİ OLUŞTURAN UNSURLAR – ATATÜRK’ÜN MİLLET ANLAYIŞI – ATATÜRK’ÜN
KONU
MİLLİYETÇİLİK ANLAYIŞI – ATATÜRK’ÜN HALKÇILIK ANLAYIŞI.
ÖNERİLEN SÜRE 45 + 45 DAKİKA. ( II. YAZILI YOKLAMA SINAVI )
BÖLÜM II
 Millet kavramının kapsamını ve Milleti oluşturan unsurları
kavrayabilme.
 Bir toplumsal grup olarak milletin özelliklerini açıklama.
 Milleti meydana getiren unsurları açıklama.
 Milliyetçilik kavramının ne olduğunu açıklama.
 Atatürk'ün millet anlayışını açıklama.
 Atatürk'ün milliyetçilik anlayışını açıklama.
 Atatürk'ün halkçılık anlayışını açıklama.
 Milli birliğin sağlanmasının toplumun devamlılığı açısından
önemini açıklama.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Millet, Milliyetçilik, Halkçılık,
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

GÖRSEL – UZAYSAL -

ÖZET
MİLLET: Feodal düzenin yıkılışı ve kapitalist düzenin oluşumu döneminde ortaya çıkan, toprak, ekonomik yaşam, duygu, dil ve kültürel özellikler
yönünden ortaklaşa niteliklere sahip en geniş insan topluluğudur.
Milleti oluşturan unsurlar:
1) Ekonomi Birliği,
2) Toprak (Vatan) Birliği,
3) Soy Birliği,
4) Dil Birliği,
5) Din Birliği,
6) Tarih ve Kültür Birliği.
7) Ülkü Birliği
Milliyetçilik bir millete mensup olması sonucu ortaya çıkan toplumsal olgudur. Milliyetçilik bir fikir akımı olarak Fransız Devrimi ile ortaya çıkmış ve
millet egemenliğine dayalı milli devletlerin kurulmasına neden olmuştur. Genel olarak kendi ulusunu sevip onu yüceltmeyi amaç edinen bir duygu ve düşünce birliği
olarak tanımlanır.
Atatürk’e göre millet: 1: Zengin bir Hatıra mirasına sahip bulunan,
2: Beraber yaşamak isteği ve arzusunda samimi ve içten olan,
3: Tarihsel mirasını sahiplenip, bunu sürdürmede ortak iradeye sahip olan insanların birlikte yaşamasından vücuda gelen
cemiyete millet denir.
Atatürkçü düşüncede milliyetçilik: Kişinin ‘Ben Türküm’ diyebilmenin mutluluğuna ulaşması, ülke ve millet bütünlüğü için harekete geçebilme
özverisini gösterebilmesi, olanakların dengeli dağılımından yana olması ve toplumun her alanda gelişmesine, çağdaşlaşmasına katkıda bulunmasıdır.
Atatürk milliyetçiliğinin özellikleri:
1: Atatürk milliyetçiliği insancıldır,
2: Atatürk milliyetçiliği ayırıcı değil, birleştirici ve bütünleştiricidir,
3: Atatürk milliyetçiliği diğer milletlerinde iyiliğini öngörür.
Atatürkçü düşüncede halkçılık: Toplum düzenini çalışmaya ve çalışmanın verdiği haklara dayandıran toplumsal bir sistemdir.
Atatürkçü düşünce sisteminde halkçılık ilkesinin dayandığı ana esaslar:
1: Ulusal devlet belli bir zümreye, belli bir şahsa, aileye değil halka dayanır.
2: Ulusal egemenlik halkçılığa denk düşer.
22
3: Halkçılık ilkesi toplumsal tabakaların ve hükümetlerin birbirine üstünlüğünü ve baskısını kabul etmez.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Millet kavramını tanımlayınız.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Milleti oluşturan öğeler nelerdir ?
 Atatürkçü düşüncede halkçılık ilkesinin dayandığı esaslar nelerdir ?

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Atatürk milliyetçiliğinin özellikleri nelerdir ?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Atatürk’e göre millet kavramını tanımlayınız.


ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2012
Uzman Öğretmen
23
DERS PLANI
BÖLÜM I
_ Toplumsal Tabakalaşma
KONU 1. Toplumsal Tabakalaşma.
2. Türkiye’de Toplumsal Tabakalaşma.
BÖLÜM II
 18. Toplumsal tabaka ve tabakalaşmanın yapısını kavrar.
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR  19.Türk toplumundaki tabakalaşmanın diğer toplumlardan farkını
kavrar.
Toplumsal tabaka, Toplumsal tabakalaşma, Toplumsal sınıf, Kapalı toplumsal
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ tabakalaşma, Yarı kapalı toplumsal tabakalaşma, Açık sınıf toplumsal
tabakalaşması.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

GÖRSEL – UZAYSAL Grafik yorumlama çalışması.

ÖZET
 Toplumsal Tabakalaşma ve Türkiye’de Toplumsal Tabakalaşma :
Toplumsal Tabaka : Toplumun bir takım özellikleri bakımından birbirine benzeyen yada aynı durumda olan bireylerin oluşturduğu ve diğer gruplardan farklılaşmış bütünüdür.
Toplumsal Tabakalaşma : Toplum üyelerinin zenginlik, elde edilen gelir, siyasal güç, prestij, meslek, eğitim düzeyi, ırk gibi ölçülere göre hiyerarşin ( aşamalı ) olarak sıralanmasına toplumsal tabakalaşma
denir.
Toplumsal Tabakalaşmayı Etkileyen Etmenler:

1. Ekonomik Etken,
2. Siyasi Etken,
3. Toplumsal Etken.
Toplumsal Sınıf : Üretim araçlarını ellerinde bulundurup bulundurmama durumları, toplumsal iş bölümü düzeyindeki yerleri, toplumsal zenginlikten aldıkları payın büyüklüğü bakımından, birbirinden ayrılan
geniş insan kümeleri yada ekonomik etkinlikleri, kültürel yapıları, iş ve yaşam biçimleri bakımından benzer özellikler gösteren insanların oluşturdukları bütüne toplumsal sınıf denir.
ÖRNEK: İşçi sınıfı, Köle sınıfı... gibi.
Toplumsal Tabakalaşmanın Özellikleri:
 Tabakalaşma soyut bir ayrımdır, hiçbir tabaka diğerinden somut ve net çizgilerle ayrılamaz.
 Toplumsal tabakalaşma fiziksel farklılığı değil toplumsal farklılığı ifade eder.
 Tabakalaşmanın ölçütleri toplumlara ve zamana göre değişir.
 Günümüzde tabakalaşma daha çok ekonomik ölçüt göre yapılır.
 Tarih boyunca tüm toplumlarda çeşitli tabakalaşma biçimleri görülmüştür.
 Tabakayı belirlemede bireylerin eğitim düzeyi, gelir düzeyi, tüketim biçimi ve bireylerin saygınlığı gibi faktörle dikkate alınır.
 Toplum içindeki her bireyin bir toplumsal tabakası vardır.
 Toplum bireyleri aynı tabaka içerisinde, bazen de tabakalar arasında hareket halindedirler.
TOPLUMSAL TABAKALAŞMA PRAMİTLERİ:
24
Bir toplumun toplumsal tabakalaşması tabakalaşma piramidi ile gösterilir. Toplumların gelişmişlik düzeyine göre toplumsal tabakalaşma Piramidi farklılık gösterir.
TOPLUMSAL TABAKALAŞMA TÜRLERİ:

1. Kapalı toplumsal tabakalaşma,
2. Yarı kapalı toplumsal tabakalaşma,
3. Açık sınıf tabakalaşması.
KAPALI TOPLUMSAL TABAKALAŞMA: Toplumsal tabakalar ve sınıflar arası geçiş (mobilite) yasalar, gelenekler ve dinsel kurallarla yasaklandığı toplumsal tabakalaşma sistemidir. Tabakalaşma
sisteminde bir tabakadan diğer bir tabakaya geçiş yasaktır. Üyelerin statüleri doğuştandır, süreklidir ve değişmez. Birey hangi tabaka veya sınıf içerisinde doğmuşsa o tabakanın ya da sınıfın üyesidir. Bu tabakalaşma
sisteminde yatay ve dikey hareketlilik yoktur. En uygun örnekleri kölelik ve Hindistan’daki kast sistemidir.
Kölelik Sistemi: Grek ve Roma’da, Amerika’da yaygın biçimde görülmüştür. Bu sistemde her kölenin itaat edeceği bir efendisi vardır. Köleler özgür insanlara göre daha kötü şartlarda yaşarlar ve siyasal hakları
yoktur. Köle her türlü angarya işi yapar, sürekli çalışmaya mecburdur. Kendisine sürekli iş yaratılır.
Kast Sistemi: Kölelik sistemi gibi ekonomik farklılaşmaya dayalıdır. Bu farklılaşma dinsel değerlerle ve yasalarla desteklenir. Klasik örneği Hindistan’da görülür. Genel olarak din adamları, askerler,
tüccarlar, işçiler olmak üzere dört ana gruba ayrılır. Birde bunlardan farklı olarak paryalar (dokunulmazlar) adı verilen toplumda en kötü ve kirli işleri yapan kesim vardır. Aşağı kast üyeleri yukarı kast üyelerine saygılı
olmak zorundadırlar. Aksi takdirde cezalandırılırlar. Bir kasta üyelik doğuşla başlar ve ömür boyu sürer. Yukarı kast hem kendi kastından hem de alt kasttan kadınlarla evlenebilirler fakat tersi mümkün değildir. Kişi ancak
kendi kastının belirlediği işleri yapabilir. Kast sistemi yasal olarak kaldırılmasına rağmen etkileri günümüzde devam eden bir tabakalaşma sistemidir.
YARI KAPALI TABAKALAŞMA : Kast tipi tabakalaşmaya göre daha esnek ve daha açık bir tabakalaşma sistemidir. Tabakalar arası geçiş kısmen serbesttir. Statüler doğuştan ve sürekli değildir. Yarı
kapalı tabakalaşma sınıf ve zümre tabakalaşması olarak ta bilinir. En uygun örnekleri meslek zümreleri ve feodal zümre sistemidir. Meslek zümreleri sisteminde meslekler arası geçiş olmasa bile bir meslek dalında belli
şartlar dâhilinde üst tabakalara geçiş imkânı vardır.
AÇIK SINIF TABAKALAŞMASI : Bu tabakalaşma sisteminde yatay ve dikey hareketlilik serbesttir. Bu tabakalaşma sisteminde statülerin artması veya azalması bireylerin yetenek ve başarılarına bağlıdır.
Sanayi devriminin sonucunda ortaya çıkmıştır. Demokratik toplumlarda görülen tabakalaşma modelidir. Bu tabakalaşma sisteminde din ve gelenekler belirleyici değil, belirleyici unsur üretim araçlarına sahip olma ve
teknolojidir
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal tabaka, toplumsal tabakalaşma ve toplumsal sınıf kavramlarını
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME tanımlayınız.
 Toplumsal tabakalaşma türleri nelerdir ?


ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Toplumsal tabakalaşmayı etkileyen etmenler nelerdir ?
 Açık sınıf tabakalaşmasına bir örnek veriniz.

ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER VE
ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
25
DERS PLANI
BÖLÜM I
KONU _ Toplumsal Hareketlilik.
BÖLÜM II
 20.Toplumsal hareketliliğin çeşitlerini ve nedenlerini örneklerle
açıklar.
Hareketlilik, Toplumsal Hareketlilik, Dikey hareketlilik, Yatay Hareketlilik,
Coğrafi hareketlilik, Mesleki hareketlilik,
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ


ÖZET
 Toplumsal Hareketlilik :
Hareketlilik : Genel anlamda fiziksel mekanda yada toplumsal yapıda gerçekleşen her türlü geçişe hareketlilik denir.
Toplumsal Hareketlilik: Bir toplumdaki bireylerin veya grupların toplumsal tabakalar arasında ya da aynı tabaka içinde yer değiştirmesine toplumsal
hareketlilik denir. Açık sınıf tabakalaşmasının hâkim olduğu modern sanayi toplumlarının önemli özelliklerinden biri bireylerin hem coğrafi olarak hem de tabakalar
arasında hareket edebilme imkânına fazlaca sahip olmalarıdır. Toplumsal hareketlilik dikey hareketlilik ve yatay hararetlilik olmak üzere 2’ye ayrılır.
Dikey Hareketlilik: Bir toplumsal tabakadaki birey ya da grupların bir tabakadan başka bir tabakaya geçişine dikey hareketlilik denir. Bu hareketlilikte
kişinin gelir düzeyinde, statüsünde, saygınlığında ve yaşam biçiminde artma veya azalma gibi önemli değişiklikler ortaya çıkar.
Dikey hareketlilik iki yönlü olabilir.

1. Aşağı Doğru Hareketlilik,
ÖRNEK: Fabrikatörün iflas edip işçi olması,
2. Yukarı Doğru Dikey Hareketlilik,
ÖRNEK: Bir kişinin miras sonucu market açması,
Dikey hareketlilik yukarı doğru ise yararlıdır, aşağı doğru ise zararlıdır.
26
Yatay Hareketlilik: Bir toplumsal tabakada yer alan bireylerin hayat koşulları değişmeksizin aynı tabaka içerisinde işini, yaşadığı yeri değiştirmesine
yatay hareketlilik denir. Bireylerin gelir düzeylerinde, statülerinde, saygınlıklarında ve yaşam düzeylerinde önemli bir farklılık ortaya çıkmaz.
ÖRNEK: Bir işçinin bir fabrikadan başka bir fabrikaya işçi olarak geçmesi, Avukatın noterlik yapması, bir öğrencinin eğitim için başka bir şehre gitmesi vb.
Yatay hareketlilik iki şekilde ortaya çıkar:
1: Coğrafi Hareketlilik : Bir ülkedeki bazı fertlerin yaşadıkları yerleri değiştirerek oluşan hareketliliktir.
ÖRNEK: Köyden kente göç etmek, Van’daki öğretmenin Sivas’a atanması gibi …
Bu hareketlilik mesleki hareketlilik ile birlikte veya ayrı olarak gerçekleşebilir. Az gelişmiş ülkelerde coğrafi hareketlilik mesleki hareketlilik ile birlikte
ortaya çıkar.
2: Mesleki Hareketlilik: Bir ülkedeki bireylerin mesleğini ya da işini değiştirmesidir. Açık sınıf tabakalaşmasının görüldüğü demokratik toplumlarda
görülür.
ÖRNEK: Bir dokuma fabrikasındaki vasıfsız işçinin bir ayakkabı fabrikasında vasıfsız işçi olarak çalışması, Bir bakkalın manav olması gibi…
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Dikey hareketlilik hakkında bilgi veriniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Yatay hareketlilik hakkında bilgi vererek yatay hareketlilik türlerini
sıralayınız.
 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Hareketlilik, Toplumsal Hareketlilik kavramlarını tanımlayınız.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME : Not : Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme soruları planın

ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
27
DERS PLANI
BÖLÜM I
ÜNİTE NO – ADI IV / TOPLUMSAL DEĞİŞME VE GELİŞME
TOPLUMSAL DEĞİŞME (Toplumsal değişme ve toplumsal değişmeyi etkileyen faktörler – 1. Bir olgu olarak
KONU
toplumsal değişme.)
BÖLÜM II
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR  21. Toplumsal değişme olgusunu kavrar.
Değişme, Soysal (Toplumsal) Değişme, Gelişme, İlerleme, Evrim, İnkılap,
İhtilal (Devrim), İsyan.
ÖĞRENME – ÖĞRETME YÖNTEM ve TEKNİKLERİ Anlatım , Soru - cevap, Karşılaştırma, Örneklendirme.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

GÖRSEL – UZAYSAL Slogan yazma çalışması.

ÖZET
TOPLUMSAL DEĞİŞME
 A. Toplumsal Değişme.
Değişme : Belirli bir süre içinde doğada, toplumda, insanda ve kültürde görülen başkalaşım ve farklılaşmalara değişme denir.
Değişme, hiçbir doğrultu ifade etmeyen bir kavramdır. Olumlu olarak algılanabileceği olumsuz olarak ta algılanabilir.
Değişme; ilerlemeyi, gerilemeyi, modernleşmeyi, gelişmeyi ve evrimleşmeyi kapsayan geniş bir kavramdır. İlerleme, gerileme, modernleşme, gelişme ve evrimleşme değişmenin
özel biçimlerdir.
Değişme bir zaman süreci içerisinde gerçekleşir.
Toplumsal değişmenin çok değişik tanımlarını yapmak mümkündür. Bu tanımlardan bazıları şunlardır.
Toplumsal Değişme: Toplumun kendisi ve kurumlarında belirli bir zaman sürecinde meydana gelen farklılaşmalara toplumsal değişme denir.
Toplumsal Değişme: Belli toplumsal sistemin yapı ve işlevlerinde meydana gelen önemli değişmelerdir.
Toplumsal değişme, toplumsal hayatın her alanında zaman içerisinde meydana gelen değişmeleri ifade eder.
Toplumsal değişme kavramı gelişme ve ilerleme gibi yön bildirmez.
Toplumsal değişme değer yargısı içermeyen nesnel bir kavramdır.
Toplumsal değişme ileriye doğru olabileceği gibi, geriye doğru da olabilir.
Toplumsal değişme kaçınılmaz olup; bütün toplumlar için bir zorunluluktur. Değişmenin olmadığı hiçbir toplumsal kurumdan, ilişkiden, değer ve normdan söz etmek mümkün
değildir.
Toplumsal değişme hız, nicelik ve nitelik olarak toplumdan topluma farklılıklar gösterir.
Toplumsal değişme bazen hızlı, bazen de yavaş gerçekleşmekle birlikte devamlılık (süreklilik) gösteren bir olgudur. Aile ve din kurumlarında değişmeler çok uzun süreyi kapsar
ve yavaş gerçekleşir, oysaki ekonomi kurumundaki değişmeler daha hızlıdır.
Bir Toplumsal kurumda meydana gelen değişme, diğer toplumsal kurumları da etkiler ve değiştirir.
Toplumsal değişme zorla veya kendiliğinden olabilir.
Toplumlar ve bütün toplumsal değerler, normlar, kurumlar, kültürel öğeler tarihsel süreç içinde değişimlere uğrar.
Toplumun yapısı hazır olmadan gerçekleşen değişmeler toplumsal bunalımlara yol açar.
Toplumsal değişmenin toplumun varlığını korumak ve tehlike atmak gibi çift yönlü işlevi vardır.
Toplumsal değişme değer yargısı içermez.
28
Toplumsal değişmeyi kolaylaştıran ve zorlaştıran faktörler vardır.
Toplumsal değişmeyi kolaylaştıran faktörler:

Buluşlar ve keşifler.
Toplumsal ve ekonomik bunalımlar,
Savaşlar ve iç ve dış göçler,
Bilgi birikiminin çoğalması,
Toplumsal çelişkiler,
Kitle iletişim araçları,
Kültürel etkileşimler,
Adaletli bir toplum isteği,
Teknolojik faktörler.
Toplumsal değişmeyi zorlaştıran faktörler:

Olumsuz coğrafi koşullar,
Mevcut düzenin sürmesinden çıkarı bulunanların varlığı,
Geleneklere sıkı sıkıya bağlılık,
İnsanların yerleşmiş alışkanlıkları,
Diğer toplumlardan soyutlanmış olma,
İnsan ve doğa kaynaklarının azlığı.
Toplumsal değişme ile ilgili kavramlar iki ana grupta toplanır. Bunlar:
A: Gelişme, ilerleme, evrim.

B: İhtilal, inkılâp, isyan.
Gelişme : Toplumsal yapıda birden fazla alanda ilerlemenin sağlanmasına yönelik değişmelere gelişme adı verilir. Gelişme her alanında büyümeyi ve genişlemeyi anlatmak
için kullanılan bir kavramdır. Örneğin: Teknolojide, ekonomide, siyasal yapıda ilerlediği zaman ortaya çıkan olumlu değişmeler gibi..
İlerleme : Toplumsal yapıda bir alanda gerçekleştirilen daha iyiye, yararlıya ve olumluya doğru değişmelere ilerleme adı verilir. Örneğin: yalnızca teknolojide, ekonomide,
siyasal yapıda ortaya çıkan olumlu değişmeler gibi.. İlerlemede geriye dönüş söz konusu olamaz.
Bir toplum ilerleme ve gelişme yolunda başka toplumları model olarak alabilir ya da kendini özgü bir yol çizebilir. İlerleme ve gelişmede bir yavaşlama ve hatta gerileme
olabilir.
Her ilerleme bir değişmedir. Ancak her değişme ilerleme değildir.
Evrim : Zaman içerisinde yavaş yavaş ancak birikimli olarak daha mükemmele doğru giden değişmeyi ifade eden bir kavramdır. Evrim kavramı sosyolojiye biyolojiden
geçmiştir. Evrim uzun süreler içerisinde gerçekleşir.
İhtilal (Devrim) : Geçerliliği kalmamış mevcut toplumsal ve siyasal düzenin zor kullanarak devrilmesi yerine yeni bir toplumsal ve siyasal düzenin kurulmasıdır. Devrim,
toplumun siyasi, ekonomik ve kültürel yapısını kökten ve hızlı bir şekilde değiştirmeye yöneliktir. Devrim bir zor kullanmayı da gerektirir. Örneğin; 1739 Fransız devrimi,
1917 Rus İhtilali gibi…
Bir devrimin başarıya ulaşması için devrim için gerekli koşulların oluşturulmasına ve halkın desteğine bağlıdır. Eğer devrim için ekonomik, toplumsal ve psikolojik şartlar
hazırsa devrim gerçekleşebilir.
İhtilal’ın başarısı halkın inanç ve desteği ile doğru orantılıdır. Halkın desteklemediği bir devrim gerçekleşse bile uygulamada başarıya ulaşamaz.
Devrimler sonucu yeni bir toplumsal düzen kurulur. Toplumun bütün kurum ve kuruluşlarında köklü değişiklikler (inkılâplar) yapılır.
Devrimler mevcut siyasal ve ekonomik kurumlaşmayı yıkmak için yapılır.
İnkılâp (Reform) : Daha iyi bir duruma geçmek için toplumda önemini kaybetmiş, işlevini yitirmiş unsurların yenileri ile değiştirilmesidir. Örneğin; kadına seçme ve seçilme
hakkının verilmesi, özel üniversitelerin kurulması gibi…
İnkılâplar, değişmeyi ileri yönde geliştirici ve yenilikçi bir işleve sahiptir.

Devrim, mevcut siyasal ve ekonomik kurumsallaşmayı yıkmak için yapılan bir hareketken, inkılâplar, devrim sonrasında iyileştirme için yapılan bir harekettir.
İsyan: Her türü otoriteye karşı gelme, baş kaldırma, ayaklanma anlamındadır. İsyanlar genellikle toplumsal adaletsizliklerin, baskıların, ekonomik çöküntülerin ve eşitsizliklerin
olduğu yerde ortaya çıkar. Mevcut siyasal sistem tarafından isyan olarak değerlendirilen ayaklanma başarıya ulaşırsa ihtilal adını alır. Bundan ötürü isyan amacına ulaşamamış
ihtilallerdir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal değişme kavramını tanımlayınız
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  İhtilal, İnkılap ve İsyan kavramlarını tanımlayınız.
 Gelişme, İlerleme ve Evrim kavramlarını tanımlayınız.
 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal değişme ile ilgili kavramlar nelerdir ?
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Toplumsal değişmeyi kolaylaştıran faktörler nelerdir?
 Toplumsal değişmeyi zorlaştıran faktörler nelerdir?

ÖĞRENCİLER İÇİN EK ÖLÇME –DEĞERLENDİRME
29
ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
KONU 2. Toplumsal Değişmeyi Etkileyen Faktörler.
BÖLÜM II
 22. Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörleri değerlendirir.
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR 23. Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörlerin zamanla
değişebileceğini fark eder.
Fiziki Çevre, Ekonomi, Modernleşme, Küreselleşme, Bilim Ve Teknoloji,
Demokratikleşme, Kültür, Demografi, Kitle İletişim Araçları,
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

GÖRSEL – UZAYSAL Resimleme çalışması.

ÖZET
 B. Toplumsal Değişmeyi Etkileyen Faktörler.
Toplumlar yavaş ya da hızlı ama mutlaka değişmektedir. Toplumsal değişmeye etki eden bazı faktörler vardır. Bunlar:
1. Fiziki çevre,
2. Ekonomi,
3. Modernleşme,
4. Küreselleşme,
5. Bilim ve teknoloji,
6. Demokratikleşme,
7. Kültür,
8. Demografi,
9. Kitle iletişim araçlarıdır.
1. Fiziki çevre: Toplumların yapısına etki eden faktörlerin başında gelir. İklim özellikleri ve değişiklikleri, yeryüzü şekilleri, ormanlık alanlara uzaklık ya da
yakınlık, bölgenin yer altı ve yer üstü zenginliklere sahip olması ya da olmaması çevre dengesi bozuklukları toplumun ekonomisini, geçim durumunu, nüfusunu,
nüfus dağılımını, örgütlenme biçimini, eğitimini vs etkiler. Bu ve benzeri faktörlerde meydana gelecek değişiklikler toplumsal değişmeyi etkiler.
ÖRNEK: Bir bölgede baraj yapılması, bölgede maden bulunması toplumun yapısını ileriye ya da geriye doğru etkiler.
30
2. Ekonomi:Ekonomik etkinliklerde ortaya çıkan olumlu ya da olumsuz değişmeler toplumun kültürünün değişmesine, fiziksel çevrenin bozulmasına ya da
yeniden şekillenmesine yol açabileceği gibi toplumsal sınıf ve tabakalarda hareketliliğe, işsizliğin azalmasına ya da artmasına, bilim ve teknolojide değişmelere
yol açar. Bütün bu değişmeler ise üretim ve tüketim etkinliklerinin farklılaşmasına, yeni siyasal oluşumların ortaya çıkmasına yol açabilir.
3. Modernleşme:Modernleşme daha çok yönetici elitler tarafından gerekli görülen planlı bir toplumsal değişmeyi ifade eder. Modernleşme çabası içerisine giren
toplumlar da olumlu bir takım değişmeler olmakla beraber, bu toplumlarda çatışmalarında yaşandığı görülmektedir. Modernleşme çabaları gelenekler, kültür,
ahlak üzerinde etkili değişmelere neden olmaktadır.
4. Küreselleşme: Küreselleşme; politik, sosyal, ekonomik ve kültürel ilişkilerin giderek küresel bir ölçekte gerçekleşmesiyle oluşan bir süreç olup, yerel olan
unsurların ortadan kalkması ya da önemini kaybetmesi şeklinde kendini gösterir. Küreselleşme toplumsal kimliğin ve aidiyet bağının çözülmesi gibi olumsuz
etkileri yanında, mevcut uygarlığın yeniden şekillendirilmesi, yeni bir uygarlığın ortaya çıkması, nitelikli insan yetiştirilmesi, başta eğitim ve sağlık olmak üzere
toplumlar arası paylaşımın artması gibi olumlu etkileri olan bir faktördür.
5. Bilim ve Teknoloji: Bilim ve teknolojide ortaya çıkan olumlu değişme ve gelişmeler doğanın insan ihtiyacını giderecek şekilde yeniden düzenlenmesine imkân
sağlamış ve insan ilişkilerini, normları, kurumları, değerleri, düşünüş biçimlerini değiştirmiştir. Bilim ve teknolojide meydana gelen olumlu değişmelerin
yanında doğal çevrenin zarar görmesi gibi olumsuz sonuçlarda mümkündür.
6. Demokratikleşme: Demokratikleşme toplumun kalkınması, ilerlemesi, gelişmesi kısacası toplumsal değişmenin olumlu yönde gerçekleşmesinin teminatı olarak
görülür.
7. Kültür: Toplumun değer sistemlerinin, normlarının, geleneklerinin, törelerinin ortaya koyduğu yaşam biçimi kültür olarak toplumsal değişmelerde etkilidir.
Kültürel öğelerden birinde gözlenen farklı bir değişim, kültürel öğeler arasındaki etkileşimlere bağlı olarak diğer kültürel öğelerde değişimlere neden olur.
8. Demografya (nüfus): Nüfusun sayısını ve yoğunluğunu, bölgesel ve sektörel dağılımını, niteliğini, nüfus artış hızını, nüfus hareketliliklerini ve nüfus ile ilgili
bütün olay ve olguları inceleyen bilimdir.
9. Nüfusun çokluğu, azlığı, artışı veya azalması, iç ve dış göçler, cinsiyet, eğitim gibi nitelikleri ayrıca bunlara etki eden etmenler, kentleşme gibi oluşumlar
toplumsal değişmeye yol açar. Bir ülkenin nüfusunun niteliği o ülkenin hangi yönde değişeceğini belirleyen en önemli faktördür
10. Kitle İletişim Araçları: Kitle İletişim araçları günümüzde toplumsal değişme üzerinde en etkili olan faktörlerden biridir. Toplumlar kitle iletişim araçları
aracılığı ile değişime açık hale gelirler. Kitle iletişim araçları; haber ve bilgi vermek, eğitmek, eğlendirmek gibi amaçlar taşıyan, belirli bir izleyici kitlesine
belirli aralıklarla ya da sürekli olarak ulaşan araçlardır. Bunların toplumsal değişme üzerinde olumlu ve olumsuz pek çok etkisi vardır.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Bir ülkenin sahip olduğu nüfus niteliğinin toplumsal değişmeye etkisine
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME örnekler veriniz..
 Toplumsal değişmeye etki eden faktörler nelerdir ?

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Fiziki çevrenin toplumsal değişmeye nelerdir ?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Kitle iletişim araçlarının toplumsal değişmeye etkileri nelerdir ?


ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
31
DERS PLANI
BÖLÜM I
KONU Bilim, Teknoloji ve Kitle iletişim araçları
BÖLÜM II
 24. Bilim, teknoloji ve kitle iletişim araçlarının toplumsal
değişmeye etkisini değerlendirir.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Teknoloji, kitle iletişim araçları,
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ


ÖZET
 C. Bilim, Teknoloji ve Kitle İletişim Araçlarının Değişmeye Etkisi.
Bilim ve teknolojideki gelişmeler 20. yy’da baş döndürücü bir hızla gelişmiş, insanların hayatlarını kolaylaştırmıştır. Üretim artışı ile ihtiyaçların karşılanması,
dağıtılması ve paylaşılması gibi sorunların çözümü kolaylaşmış; eğitim, sağlık, iletişim alanlarında yenilikler gerçekleşmiştir.
Bilim ve teknolojideki bu kolaylıklar yanında çevrenin zarar görmesi, sosyalleşmeyi engellemesi; aşırı bireyselleşme, toplumsal bağların çözülmesi, mahalli
kültürlerin kaybolması, kitli imha silahlarının artmasıyla savaş riski ve sağlıkla ilgili yeni sorunlar ortaya çıkmıştır.
Kitle iletişim araçlarının hızlı gelişmesi ve yaygınlaşması ile toplumlar kültür emperyalizmine açık hale gelmekte, yerel kültürler ortadan kalkmasıyla milli
kültürler “tek tipleşme” tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Kitle iletişim araçlarından özellikle bilgisayar ve internet bireylerin, birbirleriyle görüşmelerini
engellemekte, yüz yüze iletişim azalmakta, çocukların sosyalleşme süreci bundan olumsuz etkilenmektedir.
Yine televizyon olumlu kullanıldığında çok faydalı ve verimli bir eğitim aracı olan televizyon olumsuz kullanımında en tehlikeli silahtan daha etkili, sinsi bir
zehir gibi insanları yok etme gücüne sahiptir.
32
Enformasyon teknolojisindeki gelişmeler insanları internet ağı üzerinden birbirlerine daha fazla yakınlaştırmaktadır. İnternet bilgi paylaşımını artıran bir araçtır.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Bilimsel ve teknolojik gelişmeler insanların hayatlarını hangi yönden
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME etkilemektedir.
 Kitle iletişim araçlarının olumsuz etkileri nelerdir?

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  İnsan oğlunun hayatında etkili olan kitle iletişim araçları nelerdir?
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  İnternetin bireyin sosyalleşmesi üzerindeki etkileri nelerdir?


ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
33
DERS PLANI
BÖLÜM I
KONU Modernleşme ve Küreselleşme.
BÖLÜM II
 25. Modernleşmenin toplumsal değişime etkilerini değerlendirir.
 26. Küreselleşmenin toplumsal değişime etkilerini yorumlar.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Modernleşme ve Küreselleşme.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ


ÖZET
 Ç. Modernleşme ve Toplumsal Değişme.
Modernleşme, “moda”dan türetilmiş olan, eski Latincede “modernus” sözcüğünden alınmıştır. Latincede “hemen şimdi” demektir. Avrupa’da sanayi devrimi ile
birlikte ülkelerin toplumsal yapıları hızlı bir biçimde değişmiş ve geleneksel değerlerin yerini yeni değerler almıştır. Sanayileşen ve modernleşme sürecini
tamamlayan toplumlar, bir takım sorunlarını halletmişler ama yeni ve bambaşka sorunlar ya da yüz yüze kalmışlardır.
Modernleşme geniş kapsamlı bir değişme sürecidir. Batılı olmayan toplumlardaki değişim sürecini açıklamak amacıyla geliştirilmiş bir kuram olup, modern ve
geleneksel iki toplum tipinin karşılaştırılması esasına dayanır. Modernleşme tarihteki en önemli toplumsal değişimlerden birisidir.
34
Modernleşme; genellikle az gelişmiş ülkelerin ileri derecede endüstrileşmiş ülkeler modeline uygun olarak değişmeleri anlamında kullanılmaktadır. Modern
toplum kavramı; belirli bir insan tipini, belirli ekonomik ilişkiler sistemini, insanla doğa, insanla insan arasındaki belirli bir davranış biçimini ve bu öğelerin
oluşturduğu toplumsal ve ekonomik temel üzerine kurulu demokratik bir siyasal yapıyı içermektedir.
 D. Küreselleşme ve Toplumsal Değişme.
Küreselleşme; 20. Yüzyılın ikinci yarısındaki gelişmeleri adlandırmak için kullanılan bir kavramdır. Küreselleşme: telekomünikasyon, ileri teknoloji
endüstrileri ve taşımacılıktaki büyük gelişmeler neticesinde ulusal düzeydeki bütün faaliyetlerin dünya düzeyine aktarılmasıdır. Ticaretin serbestleştirilmesi, uluslar
arası bankacılık ve finans sektörünün gelişmesi, doğrudan yabancı yatırımlardaki artış ve üretimin küreselleşmesi piyasaların küreselleşmesine yol açmaktadır.
Küreselleşme sonucunda nüfusun farklılaşması, ekonomik dönüşüm, aile biçimleri ve yaşam tarzlarının değişmesi gibi toplum yapısında önemli değişmeler olur.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Modernleşme ve küreselleşme kavramlarını açıklayınız.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Küreselleşme sonucunda toplum yapısında ortaya çıkan değişmeler nelerdir?


 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN uygulanacağı tüm sınıflarda I. grupta yer alan öğrencilere sorulacaktır.

ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
35
DERS PLANI
BÖLÜM I
KONU Toplumsal Gelişme
BÖLÜM II
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR  27. Toplumsal gelişmenin öğelerini tanır.
Toplumsal Gelişme, Ekonomik büyüme, Kişi başına düşen milli gelir, Orta
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ tabaka genişlemesi, Toplumsal bütünleşme, Fonksiyonel bütünleşme, manevi
değerler etrafında bütünleşme,
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ


ÖZET
 E. Toplumsal Gelişmenin Öğeleri.
Toplumsal gelişme: Toplumsal gelişme, toplumun ekonomik büyüme ile birlikte toplumsal, siyasal ve kültürel vb. birçok açıdan ilerlemesidir. Yani toplumun maddi ve manevi
bakımdan ilerlemesi ve genel olarak toplumda refahın artmasıdır. Toplumsal yaşamın bütün alanlarında ileriye yönelik meydana gelen değişmelere toplumsal gelişme denir. denir. Örneğin:
Milli gelirin artması ve dengeli dağılımı, sanayileşmenin olması, alt yapı yatırımlarının gerçekleştirilmesi, sağlık koşullarının iyileştirilmesi, eğitimin çağdaşlaştırılması gibi birçok alanda
36
gerçekleştirilen olumlu yöndeki değişmeler toplumsal gelişme olarak adlandırılır.
Özellikle ekonomik, siyasal ve kültürel kurumlardaki yapısal değişmeler, toplumsal gelişme ile çok yakından ilgilidir.
Az gelişmiş toplumlar ile gelişmiş toplumlar arasındaki farklar:
GELİŞMİŞ TOPLUMLAR AZ GELİŞMİŞ TOPLUMLAR

Doğum ve ölüm oranı düşüktür. Doğum ve ölüm oranı yüksektir.
Yaşlı nüfus oranı yüksektir. Yaşlı nüfus oranı düşüktür.
Evlenme yaşı yüksektir. Evlenme yaşı düşüktür.
Yıllık nüfus artış hızı %1’tür. Yıllık nüfus artış hızı %3’tür.
Kentleşme oranı yüksektir. Kentleşme oranı düşüktür.
Okuryazar oranı yüksektir. Okuryazar oranı düşüktür.
Et, yağ ve şeker tüketimi fazladır. Et, yağ ve şeker tüketimi azdır.
Ticaret gelişmiştir. Ticaret yetersizdir.
Kişi başına tüketim Kişi başına tüketim malzemelerinin
malzemelerinin miktarı fazladır. miktarı azdır.
Sağlık, eğitim ve ulaşım gibi Sağlık, eğitim ve ulaşım gibi
hizmetler gelişmiştir. hizmetler gelişmemiştir.
Toplumsal gelişmenin birçok göstergesi vardır. Bunlar;
1. Ekonomik büyüme,
2. Orta tabaka genişlemesi,
3. Hukukun üstünlüğü,
4. Demokrasi ve insan haklarındaki gelişmeler.
Ekonomik büyüme, toplumsal gelişmenin en önemli unsurlarından biridir. Ekonomik alandaki büyümeler, toplumsal gelişmenin bütününe yansır. Ekonomik büyüme bir
ülkedeki mal ve hizmet üretiminin artması, bireylerin temel ihtiyaçlarının karşılanması, kişi başına düşen milli gelirin artması, yaşam kalitesinin yükselmesi vb. olguları içerir. Sermaye
birikimin artırılması, emeğin nitelikle hale getirilmesi, yaratılan ekonomik değerlerin toplumun bütün üyelerine üretime katkısı oranında dengeli bölüşüm’ünün sağlanmış olması, ekonomik
büyümenin temel göstergeleridir. Ekonomik büyüme, bir ülkenin tüm kaynaklarının akılcı ve demokratik kalkınma planları ile değerlendirilmesine de bağlıdır. Yaratılan ekonomik
büyümenin toplam nüfusa bölüştürülmesi gelişmenin ve dayanışmanın artırılmasının temel koşuludur. Ekonomik büyümeyi en iyi yıllık ve aylık göstergeler yansıtır. Kişi başına düşen milli
gelir; bir ülkede bir yıl boyunca üretilen mal ve hizmetlerden elde edilen gelirin toplam nüfusa oranına denir. Ekonomik büyümede milli gelirde görülen artış kişi başına düşen milli gelirde
de artmaya neden olur. Yaratılan milli gelirin bireylere dengeli dağıtılması toplumsal huzur, dayanışma içinde şarttır. Üretilen ekonomik değerlerin dengeli paylaştırılmasında hükümetin
ekonomi politikaları önemli rol oynar. Ekonomik büyüme ve gelişme toplumun bütün bireylerinin ortak isteğidir.
Toplumsal tabakalar, yaratılan bütün ekonomik değerlerin bölüşülmesine göre şekillenir. Milli gelirden alınan paya göre tabakalar genişler ya da daralır. Toplam milli gelirin üretime
katılan unsurlarınca paylaşılması, farklı gelir gruplarını ve uzmanlaşmış iş bölümünü, meslek gruplarını ortaya çıkarır. Toplumsal tabakalar; farklı gelir düzeylerine, meslek gruplarına ve
eğitim, sağlık, sosyal, kültürel hizmetlerden yararlanma ölçütlerine göre biçimlenir.
Orta tabaka genişlemesi; orta tabakanın genişlemesi için ekonomik büyüme oranında eğitim, sağlık, barınma, dinlenme gibi olanaklardan en üst düzeyde yararlanmak gerekir.
Orta tabaka olanaklarından toplumun bütün gelir grupları yararlanmak ister. Ancak bu olanaklardan yararlanma milli gelinden alınan paya göre değişir. Gelir grupları orta tabaka
olanaklarından yararlandığı ölçüde toplumsal barış ve dayanışma gelişir. Gelişmiş ülkelerde orta tabaka olanakları ve bireylerin bu olanaklardan yararlanma olasılığı yüksektir. Gelişmekte
olan ya da az gelişmiş ülkelerde ise orta tabaka olanakları ve bireylerin bu olanaklardan yararlanma olanağı daha düşüktür.
Orta tabakanın geniş olması toplumun ekonomik olarak gelişmişliğini ve refah düzeyinin yüksekliğini gösterir. Orta tabakanın genişlemesi için devlet organları ve hükümetler çeşitli
ekonomi politikaları üretirler. Bunlardan biri, üretime katılan unsurların elde ettiği gelirlere adil vergilendirme uygulamasıdır.
Hukukun üstünlüğü, Demokrasi ve insan haklarındaki gelişmeler; toplumsal gelişmenin gerçekleşmesi için toplumun yönetiminin demokratik olması, hukukun üstünlüğü
ilkesinin benimsenmesi ve insan haklarına dayanması gerekir. İnsanların her türlü hak ve özgürlükleri anayasa ile güvence altına alınması gerekir.
 F. Toplumsal Bütünleşme ve Önemi.
Toplumsal bütünleşme; bir toplumsal yapıda toplumu meydana getiren grupların, kurumların, kuruluşların, uyum içerisinde birbirlerini tamamlama sürecine toplumsal bütünleşme
denir. Başka bir ifade ile maddi ve manevi kültür unsurlarının bir araya gelerek bir anlam ifade edecek şekilde birbirlerini tamamlamalarıdır. Toplumsal bütünleşme toplumsal grup,
toplumsal sınıf ve toplumsal kurumların birbirine benzemesi ile gerçekleşmez. Aksine bu unsurların birbirlerini tamamlayıcı ilişkiler içerisinde olması ile gerçekleşir. Bütünleşme ile
toplumsal yapının unsurları arasında uyum sağlanır. Toplumsal bütünleşme, toplumun varlığını ve birliğini sürdürmesini sağlar. Toplumsal bütünleşme için orta tabakanın genişlemesi
gerekir. Tersi durumda alt ve üst tabakalar arasındaki uçurum genişleyecek, toplumsal huzursuzluklara yol açacaktır. Bu durum toplumsal bütünleşmeyi olumsuz yönde etkilemektedir.
Toplumsal bütünleşme için işlevsel bütünleşme (Fonksiyonel bütünleşme) ve mana etrafında (manevi değerler) etrafında bütünleşme olarak iki boyutludur.
İşlevsel bütünleşme (Fonksiyonel bütünleşme) :
İşlevsel bütünleşme; toplumsal yapı öğelerinin her birinin, işlev ve görevlerini yerine getirerek, toplumu işleyen bir bütün haline getirmek için bir araya gelmeleridir. Sanayileşmenin
kaçınılmaz bir sonucu olarak ortaya çıkan iş bölümü ve uzmanlaşma sonucunda farklı meslek gruplarının birbirini tamamlamasıdır.
Mana etrafında (manevi değerler) etrafında bütünleşme:
Toplumu oluşturan milli ve manevi değerlerin toplumu oluşturan unsurlarca kabul edilip özümsenmesidir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal bütünleşme kavramını tanımlayınız.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Atatürk İnkılapları ile gelen köklü değişmeler nelerdir?
 Az gelişmiş toplumlar ile gelişmiş toplumlar arasındaki farklar nelerdir?

37
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Toplumsal bütünleşmenin olabilmesi için gerekli olan şartlar nelerdir ?
 Toplumsal gelişmenin göstergeleri nelerdir?
 Modern toplumlar ile geleneksel toplumlar arasındaki farklılıklar nelerdir?

 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER VE uygulanacağı tüm sınıflarda I. grupta yer alan öğrencilere sorulacaktır.
ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
KONU TOPLUMSAL ÇÖZÜLME VE TOPLUMSAL ÇÖZÜLMENİN NEDENLERİ.
BÖLÜM II
 28. Toplumsal bütünleşmenin önemini ifade eder
 29. Toplumsal çözülmeye neden olan etmenleri analiz eder.
 30. Toplumsal çözülmeyi önlemeye yönelik çözüm önerileri
geliştirir.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Toplumsal Çözülme, Örgüt, Demokrasi, Milli birlik,
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ


ÖZET
38
 G. Toplumsal Çözülme.
Toplumsal çözülme, toplumdaki üyelerin toplumsal değerlere, normlara, kurumlara ya da denetim biçimlerine uymalarını yitirmeleri sonucu toplumsal yaşamın
güçleşmesine, toplumsal unsurların dağılmasına toplumsal çözülme denir. Toplumsal çözülme, toplumsal bütünleşmenin tersi bir süreci ifade eder.
Toplumsal çözülme, eski değerler önemini yitirirken yerlerine yeni değerlerin konulamaması, işlevini yitiren ya da işlevini yerine getiremeyen yerini yenilerinin
alamaması, kurumların kendilerini yeni ihtiyaçlara göre düzenleyememesi, milli birlik şuurunun zayıflaması, kişi ve toplum çıkarları arasındaki dengenin bozulması,
toplumun ortak ideal ve değerlerini kaybetmesi vb. durumlarda ortaya çıkar.
Toplumsal çözülme esnasında toplumsal kurumlar birbirleriyle uyumlu bir şekilde çalışamadığı gibi toplumun manevi değerlerinden bir kopuş yaşanır, iş birliği
zayıflar hatta ortadan kalkar, toplumsal kurumlar kendi görevlerini yapamaz duruma gelir, toplumun gelişmesi ve ilerlemesi yavaşlar veya duracak duruma gelir,
toplumsal sorunlar artar, toplumun bir bütün olarak varlığını sürdürmesi tehlikeye girer. Böyle bir durumda, doğal olarak şiddet, alkolizm ve ruhsal bozukluklar artar,
bu nedenle işbirliği, ortak inanç ve değerler, birlik ve bütünlük azalır. Genel olarak yoksul mahallelerin ortaya çıkması ve büyük şehirlerde suç oranının artması
toplumsal çözülmenin örnekleridir.
Toplumda değişmenin çok hızlı olduğu durumlarda, toplumsal çözülme artan bir eğilim gösterir. Çünkü genellikle bireylen bu hızlı değişmeye ayak
uyduramamaktadırlar. Uyumsuzluk ise çatışma ve çelişkileri artırır. Bu nedenle toplumsal çözülme, toplumda istenmeyen bir durumdur. Toplumda maddi kültür
öğeleri değişmesine rağmen, manevi kültür öğeleri buna uygun olarak değişmiyorsa kültürel gecikme ortaya çıkar. Bu durumda da kültürel çözülme ortaya çıkar.
Toplumsal çözülmeyi ortaya çıkartan nedenler şunlardır:
 Tabakaların farklılaşması,
 Temel hak ve özgürlüklerin kısıtlanması,
 Örgütlenme yetersizliği,
 Demokratik kurumlaşma yetersizliği,
 Milli birlik bilincinin zayıflaması,
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Örgütlenme yetersizliğinin toplumsal çözülme üzerindeki etkisini açıklayınız.
 Toplumsal çözülme ve örgüt kavramlarını tanımlayınız.

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal çözülmenin nedenleri nelerdir ?

ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
39
DERS PLANI
BÖLÜM I
KONU TOPLUMSAL DEĞİŞMEYİ AÇIKLAYAN YAKLAŞIMLAR /
BÖLÜM II
 Toplumsal değişmeyi açıklayan yaklaşımlar bilgisi.
 Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörlerin rollerini kavrayabilme.
 Toplumsal değişmeyi açıklayan yaklaşımları örneklerle açıklama.
 Toplumsal değişme olgusunun gerekliliğini yorumlama.
 Çağımızda, sosyal değişme ile bir örnekleşme tehlikesi arasındaki
ilişkiyi örnekle yorumlama.
 Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörlerin ne olduğunu açıklama.
 Etkilemenin karşılıklı bir etkileşme olduğunu örnekle açıklama.
 Söz konusu faktörlerin değişmeyi hangi şartlarda etkilediğini
örneklerle açıklama.
 Toplumun nüfus yapısının değişmeye etkisini açıklama.
 Nüfus planlamasının değişme açısından önemini açıklama.
 Kitle iletişim araçlarının değişmeye olumlu ve olumsuz etkilerini
yorumlama.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Yaklaşım, toplumsal değişme kuramları,
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ
Ö
40
ğrenme – Öğretme Etkinlikleri

ÖZET
Yaklaşım : Bir sorunu ele alış, ona bakış biçimi demektir.
Toplumsal değişme kuramları : toplumun sürekli değişimini anlama ve açıklamaya yönelik yaklaşımlara denir.
Toplumsal değişme ile ilgili olarak ortaya çıkan kuramları üç ana kategoride toplamak mümkündür. Bunlar :
A: Büyük Boy Kuramlar : Makro ya da global kuramlardır. Toplumsal değişmenin genel yasalarını bulmaya çalışırlar. Toplumsal değişimin ilkelerinin
bütün toplumlar için geçerli olduğunu savunurlar. Organizmacı yaklaşım, evrimci yaklaşım ve diyalektik yaklaşım büyük boy kuramlara örnektir.
1: Organizmacı Yaklaşım : Bu kuramların genel özelliği toplumu biyolojik organizmaya benzetmeleridir. Toplumlar biyolojik organizmalar gibi doğar,
büyür, gelişir ve ölürler. Ayrıca toplumdaki iş bölümü de bir organizmanın değişik parçalarının uyumlu görevlerine göre açıklanmıştır. Bu kuramın başlıca temsilcileri
İbn Haldun, Alfred Kroeber ve Arnold Toynbe’ dir.
2: Evrimci Yaklaşım : Bu yaklaşım insanlık tarihinin birikimler sonucunda gelişip ilerlediğini ileri sürer. Bu yaklaşıma göre toplumlar kendi kendine
değişir, mükemmele doğru ilerleme ve gelişme düşüncesine sahiptirler. Evrimi model alır. Doğa gibi toplumlarda hep ileriye doğru evrimleşerek değişir. Bu
yaklaşımın başlıca temsilcileri Auguste Comte, Herbert Spencer, Max Weber ve Emile Durkheim’dir.
3: Diyalektik Yaklaşım : Bu kuram da insanlık tarihinin gelişim çizgisinin, çelişki ve çatışmalarla diyalektik süreç içinde ilerlediği yaklaşımıyla
oluşturulmuştur. Bu yaklaşımı savunanlar “ çatışma ”, “ çelişki ”, “sınıf ”, “ sınıf savaşımı ” gibi kavramlarla toplumsal değişmeyi açıklarlar. Diyalektik yaklaşım
toplumların tarihsel süreç içindeki gelişimlerini aşamalandırarak “üretim biçimine” göre sınıflandırır. Değişme tez, anti – tez, sentez şeklinde gerçekleşir. Bu
yaklaşımın başlıca temsilcileri Karl Marks ve sorokin’dir.
B: Orta Boy Kuramlar : İnsanlığın daha küçük bir birimi olan toplumun işleyişini ve nasıl değiştiğini araştırırlar. Bu kuramlar toplumun tümünü değil,
toplumsal yapıyı oluşturan unsurlardaki değişmeleri konu alırlar. Yapısal – Fonksiyonel yaklaşım ve Çatışmacı yaklaşım orta boy kuramlara örnektir.
1: Yapısal – Fonksiyonel Yaklaşım : Bu yaklaşımın en önemli temsilcileri , Talcot Parsons, Robert Merton ve William Ogburn’tur. Bu yaklaşımın temel
kavramları yapı, fonksiyon, bütünleşme, sistem, düzen, yapısal farklılaşma, dinamik ve denge ’ dir. Bu yaklaşıma göre toplum birbirine bağımlı olan birtakım
öğelerden oluşmuştur. Her öğenin bütün içinde kendine özgü işlevleri vardır. Toplumun varlığını koruması ve sürdürmesi, öğelerin işlevlerini uyumlu biçimde yerine
getirmelerine bağlıdır. Bu yaklaşım, Amerika’da iç savaştan sonraki ekonomik ve sosyal problemleri, 1929 dünya ekonomik bunalımının etkilerini, birinci ve ikinci
dünya savaşları sonucunda ortaya çıkan düzensizlikleri giderme eğiliminden kaynaklanır.
Bu yaklaşıma göre ;
- Her toplum bir öğeler toplamıdır.
- Her toplumda öğeler birbiriyle iyice bütünleşmiştir.
- Her öğe, toplumun işlevlerini yerine getirmesine katkıda bulunur.
- Her toplum, üyelerinin düşünce birliğine dayanır.
Yapısal – fonksiyonel kuramın toplumsal değişme hakkındaki düşünceleri şunlardır :
 Toplumsal sistem, kendisini oluşturan kurumların ve bunlar arasındaki ilişkilerin farklılaşması ile değişir.
 Toplumsal değişme biçimsel bir değişme olarak kabul edilir. Toplumda görülen sosyal sapma ve dengesizliklere rağmen, toplumsal sistemin genel
özelliklerini koruduğunu savunurlar.
 Bu kuram, toplumsal çatışma ve gerginliği negatif ve yıkıcı olarak ele alır. Çatışmanın toplumsal yapı açısından pozitif bir fonksiyonu yoktur.
 Bu kurama göre, değişme, derece derece ve düzenli bir biçimde olmaktadır. Ani ve devrimsel değişmelere yer verilmemektedir.
 Toplumsal büyüme ve gelişme farklılaşma yoluyla gerçekleşir. Toplumun bir parçasında meydana gelen değişme, toplumu oluşturan diğer parçalarda da
değişmeye kaynaklık eder.
Özellikle 1930’ların sonu ve 1960’lı yıllar arasında Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’da egemen olan sosyolojik kuram olan yapısal fonksiyonalizm,
daha sonraları toplumsal değişmeleri açıklamada yetersiz kalmış ve önemli eleştirilere uğramıştır.
2: Çatışmacı Yaklaşım: Avrupa özellikle Amerikan toplumunda, hızlı teknolojik gelişme ve toplumsal gruplar arasında oluşan çelişkiler ve çıkar
çatışmaları toplumsal yapıda önemli değişimler meydana getirmiştir ve bu yaklaşımın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Önde gelen temsilcileri Ralfh Dahrendorf,
Lewis Coser ve Wright Mills’dir.
Bu yaklaşıma göre ;
- Toplum, birbiri ile çıkar çatışmaları içinde olan grupların ve bireylerin oluşturduğu bir sistemi temsil eder.
- Toplumsal çıkar çatışmaları kaynak kıtlığından doğar.
- Toplumsal sistem içerisindeki hareketliliğin kaynağı, toplumsal yapının kendi içinde doğal olarak yarattığı çatışmadır.
- Çatışma ve çelişki toplumun amaçlarını yerine getirmesini, değişip ilerlemesini sağlayan kaçınılmaz bir olgudur.
- Çatışma yok edilemez. Toplumdaki çelişkiler çatışmayı, çatışma ise toplumsal değişmeyi meydana getirir.
- Toplumsal çatışma, toplumsal gelişme ve evrimin hızlanmasına katkıda bulunur.
- Toplumsal bütünlük, çatışan öğeler arasındaki denge ve iktidarla sağlanır.
C: Küçük Boy Kuramlar : Bunlar toplumsal gruplar ve kişiliklerle ilgilenen küçük kuramlardır. Genellikle toplumsal gruplar ve kişiler arasındaki
etkileşim üzerinde odaklaşırlar. Bu nedenle de sosyolojiden çok sosyal psikolojinin kapsamında yer alırlar.
Toplumsal değişmeyi etkileyen çeşitli faktörler vardır. Toplumsal değişmeyi açıklamak için bu faktörlerin dikkate alınması, açıklanıp tanımlanması gerekir.
Bu faktörlerin başlıcaları fizik çevre, bilim ve teknoloji, kültür, demografi ve kitle iletişim araçlarıdır.
Demografya (nüfus): nüfusun sayısını ve yoğunluğunu, bölgesel ve sektörel dağılımını, niteliğini, nüfus artış hızını, nüfus hareketliliklerini ve nüfus ile
ilgili bütün olay ve olguları inceleyen bilimdir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Yaklaşım ve Toplumsal değişim kuramı kavramlarını tanımlayınız.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Çatışmacı yaklaşımın özellikleri nelerdir ?
 Büyük boy kuramların örnekleri nelerdir ?
41

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörler nelerdir ?
 Yapısal – fonksiyonel kuramın toplumsal değişme hakkındaki düşünceleri
nelerdir ?

ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2012
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
KONU TOPLUMSAL DEĞİŞME TİPLERİ
BÖLÜM II
 Toplumsal değişmeyi tiplerinin özelliklerini kavrayabilme.
 Serbest sosyal değişmenin genel özelliklerini açıklama.
 Müdahale yolu ile sosyal değişmenin özelliklerini açıklama.
 Müdahale yolu ile değişmeyi sınıflayarak açıklama.
 Demokratik planlı değişmenin özelliklerini açıklama.
 Demokratik planlı değişmenin önemini açıklama.
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR  Demokratik planlı değişmede, çatışmaların asgari düzeye
indirilmesinin nedenlerini açıklama.
 Baskı yoluyla değişmenin etkilerini açıklama.
 Yabancı kültürlerin baskısı yoluyla kültür değişmesinin nasıl
gerçekleştiğini açıklama.
 Uygarlık karşılaşması ile kültür değişmesi arasındaki ilişkiyi
açıklama.
Serbest toplumsal değişme, Müdahale yoluyla toplumsal değişme,
demokratik planlı değişme, baskı yoluyla değiştirme.
KAYNAKÇA :  Ders Kitabı, Sosyoloji, Sosyolojiye Giriş, Kavramsal Öğretim
 ÖĞRETMEN Kılavuzu, LYS Hazırlık Test ve Kitapları.
42
 ÖĞRENCİ


ÖZET
Değişme, bütün toplumlar için geçerlidir. Değişmeyen bir toplumsal yapıdan ve kurumdan söz edilemez. Ancak toplumsal değişme yöntemleri toplumdan
topluma farklılık gösterir. Genel olarak iki tip toplumsal değişme yolu vardır.
 Serbest toplumsal değişmeler: Bu tür toplumsal değişmeler kendiliğinden ve her hangi bir müdahale olmadan değişimi ifade eder. Belli bir yönü yoktur.
Planlı, programlı olarak oluşmazlar. Serbest toplumsal değişmede, içten ve dıştan herhangi bir müdahale olmaz. Bu değişimler, doğal nüfus artışı ve
hareketleri ile buluşlar, fikirsel üretimler gibi iç etkenler ya da yabancı bir kültürle temas gibi dış etkenlerle ortaya çıkar. Günümüzde kitle iletişim
araçlarının ortaya koyduğu gelişmeler bu türden değişmelere neden olurlar. Bu türden değişmeler kentlerde daha hızlıdır.
 Müdahale yoluyla toplumsal değişmeler: bilinçli, planlı ya da bir program çerçevesinde yapılan müdahalelerle yapılan toplumsal değişmedir.
Demokratik planlı değişme ve baskı yoluyla değiştirme olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Demokratik planlı değişme: Bir program çerçevesinde toplumsal hayata müdahale edilerek yapılan değişmelerdir. Planlı değişme hem bireysel hem de
toplumsal düzeyde gerçekleştirilebilir. Bireyler geleceklerine ilişkin hedeflerinde uygun değişmeler yapabilecekleri gibi, kurumlar, gruplar, toplumlar da planlar
yoluyla değişmeler gerçekleştirirler. Bu tür değişmelerde değişmenin istenilen yönde,belirli bir sürede gerçekleştirilmesi plan ve programlar aracılığı ile yapılır.
Müdahalenin demokratik yollarla yapılması eşitlik, adalet, özgürlük gibi evrensel ilkelere uymayı gerektirir. Demokratik yollarla değişme, şiddeti ve terörü içermez.
Bir plan ve program çerçevesinde yapılan değişmeler, toplumun çeşitli kesimleri tarafından farklı yönde tepki ve eleştirilere neden olur. Toplumu oluşturan farklı
çıkar grupları, birbirleriyle karşılıklı etkileşim ve çıkar çatışması içindedirler. Siyasal yönetim birimlerine baskı uygulamaya çalışırlar. Toplumsal kesimler arasındaki
sorunlar, baskı yoluyla değil, protesto, panel, bildiri ve kitle iletişim araçları gibi demokratik yöntemlerle çözülür.
Baskı yoluyla değiştirme, tek bir karar mekanizmasının hazırladığı plan ve programlarının uygulanması ile gerçekleşir. Bu yolla gerçekleştirilen toplumsal
değiştirmelerde toplumun bütün kesiminin onayının alınması bir takım zorluklara yol açar. Bu tür değiştirmelerde daha kısa sürede sonuç alınmak istendiğinden,
toplumun bütün kesimleri tarafından genel bir kabul görmediği zaman baskı ve şiddet yöntemi kullanılır. Amaç, istenilen değişmelerin her şeye rağmen
gerçekleştirilmesidir. Doğal olarak demokratik yöntemler kullanılmaz.
Baskı yoluyla değiştirme toplumun kendi iç dinamikleri tarafından uygulandığı gibi, dış etkiler tarafından da uygulanabilmektedir. Kültür emperyalizmi yoluyla
da kültürleme gerçekleştirilmeye çalışılır. Baskıya dayalı kültürleme yoluyla gerçekleştirilen toplumsal değişmeler ulusal kültür değerlerine zarar vermektedir. Zora
dayalı kültürleme, tarihin her döneminde uygulanmakla birlikte, ulusal ve yerel kültürler tarafından tepkiyle ve dirençle karşılaşmıştır.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal değişme tipleri nelerdir ?
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Serbest toplumsal değişmenin özelikleri nelerdir ?
 Müdahale yoluyla toplumsal değişme türleri nelerdir ?

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Demokratik planlı değişmenin özellikleri nelerdir ?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Baskı yoluyla değiştirmenin temel özellikleri nelerdir ?


ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2012
43
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
ÜNİTE NO – ADI V / KÜLTÜR
KONU KÜLTÜRÜN ÇOK ANLAMLILIĞI (Kültürün Anlamı, Kültürün Tanımından Elde Edilen Sonuçlar)
BÖLÜM II
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR  31. Kültürün farklı anlamlarını ayırt eder.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Kültür, Maddi kültür, Manevi kültür.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

Öğrenme – Öğretme

Etkinlikleri
MÜZİKSEL – RİTMİK Fon müziği kullanma çalışması.
44
ÖZET
TOPLUM VE KÜLTÜR
 Kültür Kavramının Anlamı :
Kültür : Kültür Latince kökenli bir kavramdır. Kültürün sözcük anlamı; “sürmek, tarlaya ekin ekmek, ekmek-biçmek ve süt mayalamak” anlamına
gelmektedir. Türkçeye Fransızca “cultura” kelimesinden geçmiştir.
Kültür kavramı birçok alanda ( Günlük yaşam, sanat, eğitim, bilim vb.) kullanılan bir kavramdır. Kültür’ün yüzlerce anlamı olduğundan kültür kavramını
tanımlamak zordur. Buna göre kültür, bir toplumun içerisinde mevcut her türlü bilgiyi, alışkanlıkları, değer ölçülerini, genel tutum, görüş, inanç ve zihniyet ile her
türlü davranış şekillerini içine alan, o toplumun üyelerinin çoğunluğunda ortak olan, onu diğer toplumlardan ayırt etmeye yarayan maddi ve manevi değerlerden
oluşan bir bütündür.
Genel olarak kültür; bir sosyal gruba ya da topluma ait olan, kuşaktan kuşağa aktarılan ve insanlar tarafından oluşturulan maddi ve manevi ürünler bütünü
olarak tanımlanır.
Kültür en genel anlamı ile insanoğlunun yapıp yarattığı, yaşadığı ve yaşattığı her şeydir.
Kültürün Özellikleri ve Kültür Tanımlarından Çıkartılabilecek Sonuçlar :
İlkel ya da gelişmiş her toplumun kendine özgü bir kültürü vardır. Kültürsüz toplum yoktur.
Kültür, hem öğrenilir hem de öğretilir. Sosyal kalıtım ve dil aracılığı ile kuşaktan kuşağa aktarılır ve her toplum atalarından aldığı kültüre bir şeyler ekleyerek
gelecek kuşaklara aktarır.
Birey içersinde bulunduğu toplumun kültürünü sosyalleşme (toplumsallaşma) sürecinde kazanır.
Kültürün toplumsal ve evrensel yönü vardır. Her toplumun kendine has kültürel öğelerinin bulunması kültürün toplumsal yanını, tüm toplumlarda görülüyor
olması onun evrenselliğinin göstergesidir.
Kültür, görelidir. Kültürün özellikleri toplumdan topluma değişir, bu durumda kültürel farklılığa sebep olur.
Kültür aynı toplumda zamanla değişikliğe uğrar.
Kültür toplumlar arası ilişkilerden etkilenir.
Kültür bireylerin yaşamlarını şekillendirir.
Kültür maddi ve manevi unsurlardan meydana gelir.
Kültürün maddi ve manevi unsurları sürekli etkileşim halindedir.
Kültür, dinamiktir. Kültürün bir unsurunda meydana gelen değişiklik diğer unsurları da etkiler.
Kültürel unsurların değişme hızı aynı değildir. Kültürün maddi unsurları manevi unsurlarına göre daha hızlı değişir.
Kültür, tarihsel ve süreklidir. Bu yolla geçmişi geleceğe bağlar.
Kültür, insanları birbirlerine yakınlaştırarak toplumsal bütünleşmeyi ve toplumsal denetimi sağlar.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Kültürün özellikleri nelerdir ?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Kültür, kavramını tanımlayınız.

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Kültür tanımından çıkarılabilecek sonuçlar nelerdir ?

45
ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
ÜNİTE NO – ADI V / KÜLTÜR

KONU KÜLTÜRÜN ÇOK ANLAMLILIĞI (Kültürün Öğeleri)
BÖLÜM II
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR  32. Kültürün öğelerini analiz eder.
Kültür, Maddi kültür, Manevi kültür, Kültürel gecikme, Örf, Adet, Gelenek,
Görenek.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

Öğrenme –
Öğretme
46

Etkinlikleri

ÖZET
 Kültürün Öğeleri :
1: Maddi Kültür : İnsanın doğa ile mücadelesi sonucunda ortaya koyduğu, insan emeğinin toplumsal gelişme sürecinde yarattığı araç ve gereçlerdir. İnsan
eli ile yapılmış ve maddi değeri olan her şey bu gruba girer. Okullar, fabrikalar, binalar, kitaplar, otomobiller, gıda maddeleri, giyim eşyaları, teknik ve teknolojik
araçlar, vb. maddi kültür öğeleridir.
2: Manevi Kültür : İnsanların bir birleri ile kurduğu ilişkiler sunucu ortaya çıkan yazılı – yazısız bütün değer ve normları ifade eder. İnsan ürünü olan fakat
maddi bir değeri olmayan tüm unsurlar bu gruba girer. Toplumun yaşamını düzenleyen değer, yasa, örf, adet, gelenek, görenek, ahlak ve inançları, dil, sanat vb.
manevi kültür öğeleridir.
NOT :
Bu iki öğe bir bütün olarak kültürü oluşturur.
Kültürün bu iki öğesi birbirinden bağımsız değildir, birbirleriyle karşılıklı etkileşim içindedirler. Kültürün unsurlarından birinde meydana gelen değişiklik diğer
unsurunu da etkiler.
Maddi kültür unsurları genel olarak daha hızlı, maddi olmayan unsurları ise daha yavaş değişir.
Kökleşmiş Kültür Öğeleri :
İnsanların duygularına, inanışlarına doğrudan doğruya tesir eden görece standartlaşmış davranış biçimi ve sosyal alışkanlıkları olan adetler, örfler, görenekler
ve geleneklere kökleşmiş kültür öğeleri denir.
Örf: Yaptırım gücü adet, gelenek ve göreneklerden fazla olan, bir toplumun kültür yapısında kanun yerine geçebilecek kadar güçlü fakat kanun olmayan ve
yaptırım gücü yasalara dayanmayan normlar, davranış kalıpları ve alışkanlıklar gibi kökleşmiş kültür öğeleridir. Bazı durumlarda kanun gibi yaptırım gücüne
sahiptirler. ÖRN: Kan davası vb. gibi.
Adet: Uyulması zorunlu olmamakla beraber toplumsal baskı sebebiyle uyulan ve toplum üyeleri tarafından yapılması gerekli olduğuna inanılan normlardır.
Adetlere uymayan bireyler kınama ve ayıplanma gibi yaptırımlarla karşı karşıya kalabilirler. ÖRN: Bayram ziyaretleri, nişan, düğün, evlenme törenleri, misafirlik
şekilleri vb. gibi.
Gelenek: Kuşaktan kuşağa aktarılan, toplumsal bütünlüğü sağlayan, yaptırım gücü örf ve adetlere göre az fakat göreneklere göre fazla olan davranış
kalıplarıdır. Gelenekler mensup oldukları kültürün bireyleri arasında ortak bir ruh ve dolayısıyla sağlam bir yapı oluşturacak kültürlerin devam etmesinde rol
oynarlar. ÖRN: Mevlit yemeği, bayram yemeği, sünnet düğünü, kına gecesi vb. gibi.
Görenek: Yaptırım gücü çok az ya da hiç olmayan yöresel davranışlar olup, insanların birbirlerinden görerek taklit ederek tekrarladıkları davranışlardır.
Göreneklerin yaptırım gücü zayıf olduğundan bireyler tarafından kolayca terk edilebilirler. ÖRN: Tespih çekmek, poşu bağlamak, çarık ve şalvar giymek vb. gibi.
NOT :
Örf, adet, gelenek ve görenekler yazısız kurallar olarak kökleşmiş kültür içeriklerini oluştururlar.
Örf, adet, gelenek ve görenekler toplumların tarihsel gelişim sürecinde ortak yaşam sonucu oluşmuştur.
Örf, adet, gelenek ve göreneklerin birincil ilişkilerin görüldüğü tarım toplumlarında yaptırımı çok güçlü iken ikincil ilişkilerin görüldüğü modern sanayi
toplumlarında yaptırımı zayıftır.
İnsanların birlikte yaşamalarından doğarlar ve yazısız normlardır.
Bölgesel, grupsal, etnik farklılıklar gösterebilirler.
Yaptırım güçleri birbirlerinden farklıdır.
Bireyler, gruplar ve toplumlar arası ilişkileri düzenleme işlevine sahiptirler.
Toplumsal bütünleşmeyi ve denetimi sağlarlar.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Kökleşmiş kültür öğeleri nelerdir ?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Kültür, örf, adet, kültürel gecikme kavramlarını tanımlayınız.
47
 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Kültürün maddi ve manevi öğeleri nelerdir ?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Kökleşmiş kültür öğelerinin tanımlarından çıkarılabilecek sonuçlar nelerdir ?


ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
ÜNİTE NO – ADI V / TOPLUM VE KÜLTÜR
_ Kültürün İşlevleri ve Toplumsal Bütünleşmeye Katkısı
KONU 1. Kültürün İşlevi.
2. Kültürün Toplumsal Bütünleşmeye Katkısı
BÖLÜM II
 33.Kültürün işlevlerinin toplumdaki yerini ve önemini analiz eder.
 34.Kültürün toplumsal bütünleşmeye katkısını değerlendirir.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Kültür.
ÖĞRENME – ÖĞRETME YÖNTEM ve TEKNİKLERİ Anlatım , Soru - cevap, Tartışma, Fırtına yöntemi.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ
48

ÖZET
 Kültürün İşlevleri ve Toplumsal Bütünleşmeye Katkısı :
Kültürün İşlevleri :
Kültür, bireye toplumsal bir kişilik (kültürel kimlik) kazandırarak toplumsal bir varlık haline gelmesini sağlar.
Kültür, toplumsal yaşamı ve bireyin davranışlarını düzene koyar.
Kültür, bir toplumu başka bir toplumdan ayırır.
Kültür, toplumsal dayanışmayı sağlar.
Kültür, insanları birbirlerine yakınlaştırarak toplumsal bütünleşmeyi ve toplumsal denetimi sağlar.
Kültür, toplumların doğal çevreyi kendi istek ve çıkarları doğrultusunda yeniden şekillendirilmesini, anlam verilmesini sağlar.
Toplumsal hayatta kültürün pek çok işlevi olduğu açıktır. Eğitim ve sanattan dilin öğrenilmesine, toplumsal kurumların şekillenmesinden toplumsal
bütünleşmenin sağlanmasına kadar kültür, toplumsal hayatın her fenomenini etkilemektedir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Kültürün toplumsal bütünleşmeye katkıları nelerdir ?

 Kültürün işlevleri nelerdir ?

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN uygulanacağı tüm sınıflarda II. grupta yer alan öğrencilere sorulacaktır.

ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2014
49
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
II. Kültürün Temel Kavramları
KONU _ Kültürel Süreçler
_ Kültürel Süreçler ile İlgili Temel Kavramlar
BÖLÜM II
 35. Kültüre ilişkin kavramları birbirleriyle olan ilişkileri
çerçevesinde değerlendirir.
Kültürel merkeziyetçilik, kültürel yozlaşma, toplumsallaşma, kültürel
gecikme, kültürel çatışma, kültürel farklılık, kültürel benzeşme, kültürleme,
kültürlenme, kültürleşme, kültürel yayılma, kültürel değişme, kültür
emperyalizmi, kültürel asimilasyon, zorla kültürleme, kültürel özümseme,
kültür şoku, baskın kültür, alt kültür, karşı kültür, popüler kültür , halk
kültürü.
50
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ


ÖZET
 Kültürel Süreçler :
Kültürel Merkeziyetçilik (Kültür Taassubu / Etnosantrizm): Kişinin kendi kültürünü temel alarak, diğer kültürleri kendi kültürü açısından değerlendirmesine kültürel
merkeziyetçilik denir.
Kültür Merkeziciliği: Bir kültürün başka kültürlerden üstün tutulmasına kültür merkeziciliği denir.
Sosyalleşme (Toplumsallaşma) : Bireyin içinde yaşadığı toplumun kurallarını ve değerlerini öğrenmesi sürecine toplumsallaşma denir.
Kültürel Gecikme : Kültürün maddi unsurlarının hızlı değişmesine rağmen , manevi unsurlarının yavaş değişmesi sonucunda ortaya çıkan dengesiz duruma kültürel gecikme
denir. Kültürel gecikme kültürel çözülme sürecini başlatır.
Kültürel Çatışma : Bir kültüre diğer kültürlerden (dışarıdan) giren bazı öğelerin, toplumun bir grup ve bireyleri tarafından benimsenmemesi sonucu ortaya çıkan duruma kültürel
çatışma denir.
Kültürel Görelilik : Bir kültürün maddi ve manevi unsurlarının farklı toplumlar için değişik anlamlar ifade etmesine kültürel görelilik denir.
Kültürel Farklılık : Toplumların kültürlerinin nitelik yönüyle birbirlerinden farklı olmasına kültürel farklılık denir. Kültürel farklılık her toplumun kendine özgü bir kültürünün
olmasının zorunlu sonucudur.
Kültürel Benzeşme : Kültürler arasındaki farklılıkların azalması ve bazı kültür öğelerinin benzer bir nitelik kazanmasına kültürel benzeşme denir.
Kültürleme (Etkileme / Kültürasyon) : Bir toplumun kendi kültürünü üyelerine aktarma sürecine kültürleme denir. Bireyin doğumdan ölüme kadar toplumun istek ve
beklentilerine uyacak şekilde etkilenmesi ve değiştirilmesini kapsar. Her türlü eğitim ve öğretim bu sürece dâhildir. En önemli kültürleme yolu eğitimdir.
Kültürlenme (Etkilenme / Akültürasyon) : Kültürler arası etkileşim sonucunda gerçekleşen, farklı toplumlardan kopup gelen birey ve grupların karşılaşmaları ve etkileşimde
bulunmaları sonucu kendi kültürlerinde olmayan yeni bir kültürel bileşime ulaşmalarına kültürlenme denir.
Kültürleşme (Etkileşim): İki yada daha çok sayıdaki kültür grubunun sürekli ilişki ve etkileşimi sonucunda her ikisinin de birbirlerinden bir takım unsurlar alarak değişmelerine
kültürleşme denir. Kısacası kültürlerin diğer kültürleri etkilemesi onlardan da kültürel unsurlar almasıdır.
Kültürel Yayılma : Belli bir toplumda kültürün maddi ve manevi öğelerinin içten dışa yada dıştan içe doğru yayılmasına kültürel yayılma denir. Kısacası bir kültürün diğer
kültürleri etkileyerek alanını genişletmesidir.
Kültürel Değişme : İnsanların doğal ve toplumsal çevresini denetimi altına almasını sağlayan kültürel öğelerin zaman içinde tamamen veya kısmen değişimine kültürel değişme
denir. Kültürel değişme kaçınılmazdır.
Kültürel Gelişme : Maddi kültür unsurlarından birçoğunun olumlu yönde değişmesi ani birden fazla alanda teknolojik ilerlemenin gerçekleşmesine kültürel gelişme denir.
Kültürel Emperyalizm : Bir devletin ekonomik ve siyasi çıkarlarını gerçekleştirmek için başka toplumlar üzerine uyguladığı kültürel sömürü politikasına kültür emperyalizmi
denir.
Kültürel Asimilasyon : Bir kültürün başka bir kültürü kendi içinde eriterek yok etmesine kültürel asimilasyon denir.
Kültürel Yozlaşma : Bir kültüre yabancı kültür öğelerinin karışması sonucu, o kültürel bütünlüğünü kaybetmesi ve tutarsızlaşmasına kültürel yozlaşma denir.
Kültürel Çözülme : Toplum bireylerinin kültürel değerlere bağlılıklarının azalması sonucunda toplumsal bütünlüğün, dayanışmanın ve kültür unsurları arasındaki koordinasyonun
zayıflamasına kültürel çözülme denir.
Zorla Kültürleme : Bir kültüre mensup birey ve grupların, başka bir kültür tarafından zorla değiştirilmesine zorla kültürleme denir. ÖRN: Rodoslu Türkler, Batı Trakyalı
Türkler zorla kültürlemeye maruz kalmışlardır.
Kültürel Özümseme : Bir kültür sisteminin başka bir kültürel sistemi giderek kendine benzetmesi, kültürel egemenliği altına almasına kültürel özümseme denir.
Kültür Şoku : Bir kültürden başka bir kültüre giden bireylerin yeni kültüre uyum sağlamakta karşılaştıkları güçlükler, sıkıntı ve bunalımlar, gösterdikleri tepkilere kültür şoku
denir.
Baskın Kültür : Bir toplum içinde yaygın olan kültüre baskın kültür denir.
51
Alt Kültür : Bir toplum içinde toplumun milli kültüründen farklılık gösteren bölgesel kültürlere alt kültür denir. Kısacası milli kültürün bölgelere özgü aldığı şekillerdir.
Karşı Kültür : Toplumu oluşturan bazı grupların, içinde yaşadıkları kültürün temel değerlerini yadsıyarak başka değer yargıları benimsemesi durumuna karşı kültür denir.
Popüler Kültür : Mekanik ve elektronik çoğaltma ile elde edilen nicelik olarak fazlalığına rağmen nitelikten yoksun kültürdür. ÖRN: Çizgi karakterleri, film kahramanları,
şarkıcılar ve futbolcular ... gibi.
Halk Kültürü : Halkın kendiliğinden doğa ve toplumsal çevresiyle kurduğu ilişkilerin bir uzantısı olarak ürettiği, yaşadığı, katıldığı kültürdür. ÖRN: Halk oyunları, halk türküleri,
gelenekler, töreler .... gibi.
Kültüre Katılma Unsurları (Biçimleri) :
1: Kültürün Genel Unsurlarına Katılma: Bireyler içinde bulundukları toplumda egemen olan dili, değer yargılarını, inanç sistemini, yaşama biçimini öğrenerek kültürün genel
unsurlarına katılırlar. Kültürün genel unsurlarına katılma doğumla başlar kendiliğinden gerçekleşir ve uyulması zorunludur. Kültürün genel unsurlarına katılmama sonucu “karşı kültür”
oluşur.
2: Kültürün Özel Unsurlarına Katılma: Birey ilgi, ihtiyaç, istek ve çıkar veya dünya görüşü gereği toplumsal gruplardan birine veya birkaçına katılmasıyla kültürün özel
unsurlarına katılır. Öğretmenlik, marangozluk, doktorluk gibi mesleklerden birini seçmekle birey mesleği ile ilgili alan bilgisini ve değerleri öğrenip benimseyerek kültürün özel unsurlarına
katılmış olur.
3: Seçenekler (Değişkenler) Yolu İle Kültürel Unsurlara Katılma: Bireyin zorunluluk sebebiyle değil de toplumun kendisine sunduğu değişik faaliyet alanlarından kendi
isteğiyle bir seçim yapması sonucu değişkenler aracılığı ile kültüre katılmış olur. Bireyin kedi isteği ile bir partiye, bir sendikaya, bir sanat etkinliğine katılması buna örnek verilebilir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Kültüre katılma unsurları nelerdir ?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Kültürel asimilasyon, Zorla kültürleme, Kültürel özümseme, Kültür şoku
kavramlarını tanımlayınız.

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Karşı Kültür, Popüler Kültür , Halk Kültürü, Baskın Kültür , Alt Kültür
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME : kavramlarını tanımlayınız.

ETKİNİKLERİ

BÖLÜM IV
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
Kültürel Tutumlar ve Kültürler Arası Etkileşim.
KONU 1. Kültürel Tutumlar.
_ Türk - İslam Düşünürlerinin Uygarlığa Katkıları.
ÖNERİLEN SÜRE 40 + 40+ 40 + 40 DAKİKA.
BÖLÜM II
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR  36. Kültürlenme ve Kültürleşme sürecinde kendi toplumsal
kültürünün önemini fark eder.
 37. Toplumların kültürel tutumlarını, farklı kültürlere bakış
açılarını sorgular.
52
 38. Kültürler arası etkileşimde kendi kültürünün rolünü
değerlendirir.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Kültürel etkileşim, kültürel tutum,
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ


ÖZET
 Kültürel Tutumlar ve Kültürler Arası Etkileşim :
Tarih boyunca farklı sosyoekonomik coğrafyalarda şekillenmiş olan kültürel sistemler birbirlerini etkilemiş ve birbirlerinden etkilenmişlerdir. Bu tür karşılıklı
ilişkide bağımsız, kendi içine kapalı bir kültürel sistem düşünülemez.
Bir takım benzerliklerine rağmen hiçbir toplum diğerinin aynısı değildir. İnsanlar benzer çünkü kültürleri benzer, insanlar farklıdır çünkü kültürleri farklıdır.
İnsanlar değişir çünkü kültürleri değişir. Bireylerin, grupların ve toplumların kendi kültürlerine sahip çıkmak istemeleri doğal bir durumdur ve doğal karşılanmalıdır.
Farklı kültürlere ilişkin aynı değerlerin farklı toplumlardaki yansımaları da farklı olacaktır. Yani hiç kimsenin kendi kültürünü üstün, başka toplumların kültürlerini
aşağı görme hakkı yoktur.
8. ve 13. Yüzyıllar arası Türk – İslam dünyasında bilimin yükselme dönemleridir. Özellikle bu yüzyıllarda bilimin çeşitli dallarında ve felsefe alanında
önemli çalışmalar yapan, uygarlığa yaptığı katkılar ile insanlığa önemli hizmetleri bulunan Türk – İslam düşünürleri arasında Kindi, Farabi, İbni Sina, Gazali, Piri
Reis, İbni Haldun, Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaşi Veli, Kâtip Çelebi, Ali Kuşçu... vs. gibi isimler yer almaktadır.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Gelişen ve küreselleşen bir dünyada homojen bir kültürden bahsedilebilinir
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME mi?
 Türk – İslam düşünürlerinin uygarlığa yaptığı katkılara örnekler veriniz..
 Kültürel hoşgörüye ilişkin kültürümüzden örnekler veriniz.

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Türk – İslam dünyasında bilimsel çalışmaların 8 ile 13 yüzyıllar arasında
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME : yoğunlaşmasının nedeni nedir ?


ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
53
… / … / 2014
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
ÜNİTE NO – ADI VI / TOPLUMSAL KURUMLAR
I. TOPLUMSAL KURUMLAR VE İŞLEVLERİ
KONU 1. Toplumsal Kurum Kavramı
2. Toplumsal Kurumların İşlevleri.
BÖLÜM II
 39. Kurum kavramının anlamını açıklar.
 40. Toplumsal kurumların işlevlerini analiz eder.
54
Toplumsal kurum, Kuruluş, Açık işlev , Gizil (örtülü) işlev,Olumlu işlev,
olumsuz işlev.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ


ÖZET
TOPLUMSAL KURUMLAR
 Toplumsal Kurumlar ve İşlevleri. :
Sözcük anlamıyla kurum; “kuruluş” , “müessese” , “tesis” demektir. Toplumsal kurum kavramı dar ve geniş anlamıyla iki türlü tanımlanabilir. Dar anlamda
toplumsal kurum cami, şirket, fabrika, hastane, vilayet, belediye, Çocuk Esirgeme Kurumu, Türk Dil Kurumu, Sosyal Güvenlik Kurumu v.b. gibi somut kurumları
dile getirirken, geniş anlamı ile aile, eğitim, din, ekonomi, siyaset, ahlak v.b. gibi soyut kurumları dile getiren bir kavramdır.
Toplumsal Kurum : Bir toplumda toplumun temel gereksinimlerini karşılamak amacıyla ortaya çıkmış, süreklilik kazanmış, örgütlenmiş düşünceler,
davranışlar, değerler, normlar ve maddi öğeler yapısına toplumsal kurum denir.
Kurum terimi, günlük dilde bir amacı gerçekleştirmek üzere kurulan örgüt anlamında kullanılırsa da, sosyolojide kurum bu dar ve somut anlamda değil, geniş ve
soyut anlamıyla, kural ve değerler bütünü olarak ele alınır.
Toplumsal kurumlar, kendi içinde ve diğer kurumlar ile karşılıklı ilişkileri sonucunda toplumsal yapıyı veya sistemleri oluştururlar.
Toplumsal kurumlar bir yönü ile somut diğer yönü ile soyutturlar.
Toplumsal Kurumların Temel Özellikleri :

Toplumsal yapının temel unsurlarındandırlar. Her kurum bir toplumsal yapısı içerisinde vardır.
Toplumsal kurumlar her toplumda bulunmaları bakımından evrenseldirler.
Toplumsal kurumlar birtakım toplumsal ihtiyaçlardan doğmuşlardır. Her toplumsal kurum, bir takım gereksinimleri giderir.
Toplumsal kurumlar toplumdan topluma değiştiği gibi bir toplumda zamanla da biçim ve işlev / nitelik ve nicelik olarak değişikliğe uğrayabilir.
Herhangi bir toplumsal kurumdaki değişme diğer toplumsal kurumları da ettiler. Kurumlar arasındaki değişmeye bağlı etki, zincirleme olarak gerçekleşir.
Toplumsal kurumların değişim hızları ve yönü birbirinden farklıdır. Bir toplumsal kurum yavaş değişirken diğer bir toplumsal kurum daha hızlı değişebilir.
Toplumda ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar yeni toplumsal kurumları ortaya çıkarır.
İşlevini tümüyle yitiren, toplum içerisinde hiçbir ihtiyacı karşılayamayan toplumsal kurumlar ortadan kalkar.
Her toplumsal kurumun kendine özgü belli bir yapısı ve kuraları vardır.
Her toplumsal kurumun belli bir amacı vardır.
Her toplumsal kurumun kendine özgü değerleri vardır.
Toplumsal kurumlar birbirleri ile ilişki içerisindedirler.
Toplumsal kurumlarda yer alan bireyler arasında iş bölümü vardır.
Toplumsal kurumlar, bireylerin, değerlerin, normların ömründen daha uzun sürelidir.
Toplumsal kurumlar, hem kendi içinde hem de diğer kurumlar ile organik ve göreli bir bütün oluştururlar.
Kültür ve toplumsal kurumların etkileşimi ile toplumsal yapı oluşur. Kültür, toplumsal kurumlara kendine özgü bir yapı kazandırır. Kültürün maddi öğeleri
kurumları, manevi öğeleri ise kurumların ortaya koyduğu kuralları etkiler.
Toplumsal Kurumların İşlevleri :
Her toplumda bulunması gereken toplumsal kurumların olumlu, olumsuz, açık ve örtülü işlevleri vardır.
A) Olumlu İşlevler ve Olumsuz İşlevler,
B) Açık ve Gizil (Örtülü) İşlevler,
Olumlu İşlevler :
55
Kişilerin toplumsal davranışlarını kolaylaştırır ve basitleştirir.
Bireylerin birbirlerinden beklentilerini baştan tayin ederek davranışları arasında uyum ve eşgüdüm sağlar.
Toplumsal denetim görevini üstlenir.
Toplumsal baskı yolu ile bireyin gelişigüzel, keyfi, başkaları için tehlike oluşturabilecek ve sapkın davranışların düzeltilmesinde etkili olur. Bu suretle de
toplumsal kontrol sağlarlar ve toplumsal denetim görevi üstlenirler.
Bireylerin kendi özel yeteneklerini ve isteklerini gerçekleştirebilecekleri roller sunarlar.
Olumsuz İşlevler :
Yenilikten yana olanların sapkın ya da suçlu sayılmalarına elverişli ortam hazırlar.
Kurumlar, toplumsal davranışın koruyucusu ve sürdürücüsü olduklarından değişme ve gelişmeyi engelleme eğilimindedirler. Bu yönü ile kültürel değişme ve
gelişmeyi güçleştirirler.
Çağ dışı değeri kalmamış bazı normları zorla yaşatmaya çalışarak değişimlerine direnirler.
Bazı durumlarda kişilerin, kendi özgün yeteneklerini göstermelerine engel olurlar.
Açık İşlev : Kurumların açıkça amaçlanmış, yerine getirmeleri ön görülen işlevleridir.
Gizil (Örtülü) İşlev : Kurumların amaçlanmamış, yerine getirmeleri öngörülmediği halde ortaya çıkan işlevlerdir.
ÖRN: Eğitim kurumunun açık işlevi iyi vatandaş, iyi insan yetiştirmek, gizil işlevi dost, arkadaş çevresini genişletmek, statü artırmak ve eş sağlamaktır.
TOPLUMSAL KURUM TÜRLERİ:
1. Aile,
2. Eğitim,
3. Din,
4. Ekonomi,
5. Siyaset,
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal kurumların özellikleri nelerdir ?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Toplumsal kurumların olumlu işlevleri nelerdir ?
 Toplumsal kurum türleri nelerdir ?

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Toplumsal kurumların olumsuz işlevleri nelerdir ?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Açık işlev, gizil işlev kavramlarını tanımlayınız.


ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
KONU 2. Ailenin Kurulması ve Dağılması
Ailenin Sürekliliği ve Aile Modelleri
56
1. Ailenin Sürekliliği.
2. Aile Modelleri.
ÖNERİLEN SÜRE 40 + 40+ 40 + 40 + 40 + 40 DAKİKA.
BÖLÜM II
 41.Toplumsal yaşam ve sosyalleşme açısından ailenin önemini
yorumlar.
 42. Evlilik ve boşanmanın birey ve toplum üzerindeki etkilerini
analiz eder.
 43. Aile kurumunun sürekliliği açısından evliliklerde aranan
koşulları değerlendirir.
 44. Farklı toplumlardaki aile yapısı ile Türk aile yapısını
karşılaştırır.
Aile, Akrabalık, Evlilik, Egzogami, Endogami, Monogami, Poligami,
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Polijini, Poliandri, Matrilokal, Patrilokal, Neolokal, Anaerkil aile, Ataerkil
aile, Eşitlikçi aile, Geleneksel aile, Çekirdek aile, Boşanma,
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ


ÖZET
 Aile Kurumu :
Aile : Evlilik ve kan bağı ile birbirine bağlı bireylerden oluşan ve toplumların temeli kabul edilen küçük toplumsal birime aile denir.
Toprağa yerleşme ve mülkiyetin gelişmesi ile ortaya çıkan aile, insanın oluşturduğu en eski, en önemli ve temel kurumların başında gelir. Aile toplumun en küçük birimi ve çekirdeğidir. Her kurum gibi ailede
toplumsal düzenin parçasıdır. Oda toplum gibi tarihsel süreçte değişiklik geçirmiştir. Aile, akrabalık denilen daha geniş bir örgütlenme biçimi içerisinde yer alır.
Ailenin Temel (Önemli) Kurum Olarak Algılanma Nedenleri :
İnsan soyunun devamını sağlaması,
Toplumsallaşma sürecinin ailede başlaması,
Ekonomi, eğitim ve ahlak gibi diğer kurumların kaynağını oluşturması,
Her toplumda görülen evrensel bir kurum olması.
Akrabalık : Kan bağı, evlilik ya da evlatlık sözleşmesi gibi bir bağ ile bağlanmış olanlar arasındaki ilişkiye akrabalık denir. Akrabalık kan akrabalığı ve sihri (varsayımlı) akrabalık diye ikiye ayrılır. Akrabalık
tarih boyunca kadın, erkek ve hem kadın hem de erkek tarafından geçmiştir.
Ailenin Temel Özellikleri:
Toplumun en temel kurumudur.
Aile, birincil ilişkilerin egemen olduğu hem bir grup hem de bir kurumdur..
Aile, duygusal bir temele dayanır.
Aile, evrenseldir. Toplumun her evresinde ve her toplumda görülür. Yalnız niteliği, önemi ve fonksiyonları toplumlara göre farklılık gösterir.
Ailenin kapsamı üye sayısı ile sınırlıdır.
Aile üyeleri arasında statü ve rol dağılımı vardır.
Ailede her bireyin belli sorumlulukları vardır.
Ailede bir takım kurallar vardır ve bu kurallara aile bireyleri uymak zorundadır.
Aile, toplumun temeli ve çekirdeği olduğu için toplumun küçük bir kopyası gibidir.
Çocuğun kişiliği aile içinde oluşur ve belirginleşir.
Toplumların evrimine göre ailede evrimleşme süreci geçirir.
Ailenin Temel İşlevleri:
Topluma yeni bireyler kazandırmak ve neslin devamını sağlamak. (Biyolojik işlev)
Bireyi yaşama hazırlayarak bireyin toplumsallaşmasını sağlamak. (Toplumsallaştırma işlev)
Üyelerin sevgi, şefkat v.b. gibi duygusal ve psikolojik gereksinimlerini karşılamak. (Psikolojik işlev)
Üyelerin temel ekonomik gereksinimlerini karşılamak. (Ekonomik işlev)
Kültürün gelecek kuşaklara taşıyıcılığını yapmak.
 Evlenme, Boşanma ve Ailenin Sürekliliği :
Evlilik : Aileyi oluşturan toplumsal ilişkileri biçime kavuşturup sağlamlaştıran sözleşmeye dayalı hukuksal bir anlaşmadır. Evlilik ile k arşı cinsten iki insanın birbirlerini hukuksal bir anlaşma çerçevesinde kabul
ederek bir arada yaşamlarını sündürürler.
Evlilik Türleri :
Eşin Seçildiği Gruba Göre :
1: Egzogami (Grup Dışı Evlilik / Dıştan Evlenme) : Eşlerin farklı toplumsal çevrelerden seçildiği, akraba evliliğinin yasak olduğu evlilik türüne egzogami denir. Bu evlilik türünde eşler arasında hiçbir
akrabalık yoktur. Evlenme sonrası varsayımlı akrabalık oluşur. Günümüz toplumlarında yaygın biçimde görülen bir evlilik türüdür.
ÖRN: Bir Türk ve İngiliz’in evlenmeleri, Klanlarda görülen evlilik.
2: Endogami (Grup İçi Evlilik/ İçten Evlenme) : Eşlerin aynı toplumsal çevreden seçildiği, akrabalık ilişkisi bulunan kişilerin evlilik türüne endogami denir. Endogami türünden evliliklerde kan bağı ya da
varsayımlı akrabalık vardır. Kapalı toplumsal tabakalaşma ya da yarı kapalı toplumsal tabakalaşma biçiminin görüldüğü toplumlarda yaygın olarak görülür.
ÖRN: Mısır Firavunlarının kız kardeşleri ile evlenmesi, eşi ölen bir erkeğin baldızıyla evlenmesi (Sorarat), eşi ölen bir kadının kayınbiraderi ile evlenmesi (levirat), amcakızı, dayıoğlu v.b gibi her türlü akraba
57
evliliği.
Eş Sayısına Göre :
1: Monogami (Tek Eşlilik) : Erkek ya da kadının tek eşle evliliğine monogami adı verilir. Bu türden evlilikte bir kadının bir kocası, bir erkeğin ise bir eşi vardır. Günümüz toplumlarında yaygın biçimde
görülen ve yasal olarak ta zorunlu kılınan bir evlilik türüdür.
2: Poligami (Çok Eşlilik): Erkek ya da kadının aynı anda birden fazla eşle evli olmasına poligami adı verilir. Günümüz toplumlarında yaygın bir biçimde görülmez. İki farlı biçimde görülür.
a. Polijini (Çok Karılılık): Bir erkeğin aynı anda birden fazla kadın ile evli olması şeklinde görülen evlilik biçimine polijini denir. Bu tür evlilikte kadının statüsü düşüktür.
ÖRN: Hindu ailesi.
b. Poliandri (Çok Kocalılık) : Bir kadının aynı anda birden fazla erkek ile evli olması şeklinde görülen evlilik biçimine poliandri denir. Bu tür evlilikler güney Afrika ve orta doğunun bazı bölgelerinde görülür.
ÖRN: Güney Afrika’da yaşayan Tuda kabilesi.
Eşlerin Yerleşim Yerine Göre (Oturulan Yere Göre) :
1: Matrilokal (Anayerli): Evlenen erkeğin kadının ailesine yerleştiği / katıldığı evlilik biçimine matrilokal denir. Bu tip evlenme biçimi daha çok anaerkil ailelerde görülür.
ÖRN: Halk arasında “iç güveyi” denilen evlilik biçimi
2: Patrilokal (Babayerli): Evlenen kadının erkeğin ailesine yerleştiği / katıldığı evlilik biçimine patrilokal denir. Bu tip evlenme biçimi daha çok ataerkil ailelerde görülür.
3: Neolokal : Evlenen çifttin ailelerinden bağımsız ve ayrı bir yerde ev açmalarıyla ile oluşan evlilik biçimine neolokal denir. Bu tip evlenme biçimi daha çok çekirdek ailelerde görülür. Bu evlilik türü
sonucunda çekirdek aile ortaya çıkar.
4: Biolokal : Evlenen çifttin erkeğin de kadının da baba evinde yaşadığı evlilik biçimine biolokal denir.
Toplumlarda farklı evlilik türlerinin görülmesinin nedenleri olarak :

Toplumsal ve ekonomik gereksinimler,
Kadın ve erkek nüfus dağılışı,
Ailede otoritenin kullanılış şekilleri gösterilebilir
Boşanma : Yasal yollarla kurulmuş bir evlilik ilişkisinin, yine yasal yollar ile ortadan kalkmasına boşanma denir. Bir başka ifade ile boşanma; evlilik ile hayatlarını birleştiren ve aile birliği oluşturan eşlerin
çeşitli nedenlerle bu birlikteliği sürdürmemesidir.
Nasıl ki evlilik ve aile kurmanın çok eski bir geçmişi varsa, boşanmanın da bir geçmişi vardır. Evlenmenin görüldüğü her toplumda boşanma da görülür. Aile temel birimi oluğu için, aileyi koruyucu tedbirler
içinde boşanmayı zorlaştırıcı bir takım önlemlerin alınması ortaya çıkmıştır.
ÖRN: Musevilik ve Hıristiyanlık ta evlenirken kadınların getirdiği malı boşanırken geri alması, Katolik mezhebinin boşanmayı yasaklaması, Türk Medeni Kanununda boşanma esnasında evlilik süresince elde
edilen malların ortak paylaşımı gibi...
Sanayileşmiş toplumlarda, çocuksuz ailelerde, kadının iş ve meslek sahibi olduğu, ekonomik bağımsızlığını kazandığı toplumlarda, kentsel alanlarda, günümüzde ve evliliğin özellikle ilk beş yılında boşanma
olayları bir takım önlemlere rağmen daha sık yaşanmaktadır.
Türk toplumunda evlenme ve boşanma ilişkileri Türk Medeni Kanunu’na göre belirlenmektedir. Günümüzde boşanma, küresel olarak gittikçe artan bir sosyal realitedir. Bununda en önemli sebebi ailenin dış
ortama açık; kadınında bu dış ortamda erkek kadar aktif bir sosyal ve ekonomik rol üstlenmiş olmasıdır Günümüz toplumlarında boşanmayı güçleştiren çeşitli kurum ve kurallar (din, gelenek, görenek ve yasal
düzenlemeler gibi..) olmasına rağmen boşanma olgusu hızlı bir şekilde artmaktadır.
Boşanma Olgusunun Hızlı Bir Şekilde Artmasının Nedenleri :
Ailenin bazı temel işlevlerinin zayıflaması,
Toplumsal yaşamın karmaşıklaşması.
Sosyoekonomik baskılar.
Dini motif ve endişelerin zayıflaması.
Kanuni boşanma kolaylığı.
Türk Medeni Kanununa Göre Boşanma Nedenleri :
Zina,
Cana kast,
Akıl hastalığı,
Terk,
Şiddetli geçimsizlik,
Alçaltıcı bir suç işleme ve haysiyetsiz bir hayat sürme (Cürüm),
Diğer.
Boşanmanın Doğurduğu Sonuçlar:
Çocukların bakımı, eğitimi... sorunu,
Eşler üzerindeki ekonomik, psikolojik, toplumsal v.s. sorunlar,
Toplumsal gerginlik ve toplumsal sorunlar.
 Aile Modelleri :
Otoritenin Dağılımına Göre :
o Anaerkil (Matriarkal/Maderşahi) Aile : Akrabalığın kadının soyundan geldiği, ana otoritesinin hakim olduğu aile tipidir. Bu aile tipinde kadın hakları artmasına rağmen erkek hakları kısıtlanmıştır. Poliandri ve
egzogami türü evlilik biçimleri yaygın olarak görülür. Din ve gelenekler egemendir. Aile reisi sembolik olarak dayıdır. İlkel toplumlarda görülen ilk aile biçimidir. Temel ekonomik etkinlikleri avcılık ve toplayıcılıktır.
o Ataerkil (Patriarkal/Pederşahi) Aile : Baba otoritesinin hakim olduğu, akrabalığın baba soyundan geçtiği aile tipidir. Bu aile tipinde kadın hakları kısıtlanmıştır. Kadın mirastan pay alamaz. Polijini türü evlilik
biçimi yaygın olarak görülür. Din ve gelenekler hâkimdir. İlkel toplumların toprağa yerleşmesi ve kadının ekonomideki etkinliğinin azalması sonrasında ortaya çıkmıştır. Aile bağları çok güçlüdür.
o Eşitlikçi Aile (Germen/Demokratik Aile) : Kararların ortaklaşa alındığı, her iki tarafın eşit şekilde aile yönetimine katıldığı aile tipidir. Bu aile tipinde otorite hem kadında hem de erkektedir. Soy hem baba
tarafından hem de ana tarafından geçer. Eşitlik ilkesine dayanır. Çağdaş toplumlarda görülür.
Üye Sayısına Göre :
o Geniş Aile (Geleneksel Aile): Yeni kuşaklar ile eski kuşakların bir arada aynı çatı altında oturdukları aile tipidir. Bu aile tipinde üye sayısı fazladır. Aile yapısını şekillendiren ve kararların alınmasında etkili olan
geleneklerdir. Bireysel mülkiyet yoktur. Ailenin bütün malı ortaktır. Sanayi öncesi tarım toplumlarında yaygın olarak görülür. Aile bir üretim birimidir. En yaşlı üye ailenin reisidir. Reisin kararları kanun gibidir.
o Çekirdek Aile : Anne, baba ve evlenmemiş çocuklardan oluşan aile tipidir. Bu aile tipinde üye sayısı azdır. Geleneklerin yerini kanunlar almıştır. Sanayi devriminden sonra ortaya çıkmıştır. Aile bir üretim birimi
değil tüketim birimidir. Bireysel mülkiyet vardır. Günümüz modern toplumlarında görülür. Ailenin kurulumu din kurallarına göre değil hukuk kurallarına göredir. Akrabalık hem ana tarafından hem de baba tarafından
geçmektedir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN ÖLÇME  Aile ve Akrabalık kavramlarını tanımlayınız.

VE DEĞERLENDİRME  Ailenin özelikleri nelerdir ?
 Toplumlarda farklı evlilik türleri görülmesinin nedenleri nelerdir ?
 Eş sayısına göre evlilik türlerini örnek vererek açıklayınız.
 Aile türleri nelerdir ?
 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN ÖLÇME  Ailenin temel işlevleri nelerdir ?

VE DEĞERLENDİRME :  Ailenin temel kurum olarak algılanmasının nedenleri nelerdir ?
sınıflarda II. grupta yer alan öğrencilere sorulacaktır.
ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER VE İLERİ
DÜZEYDE ÖĞRENME HIZINDA OLAN ÖĞRENCİLER İÇİN
EK ÖLÇME – DEĞERLENDİRME ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
58
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
_ Toplumsal Hayatta ve Atatürkçü Düşüncede Kadın
KONU 1. Kadın ve Toplumsal Hayat
2. Atatürk ve Kadın Hakları.
BÖLÜM II
 45. Kadının aile ve toplum içindeki konumunu değerlendirir.
 46. Atatürk’ün kadın haklarına verdiği öneme örnekler verir.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Toplumsal yaşam,
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

GÖRSEL – UZAYSAL Gözlem çalışması

ÖZET
 Kadının Toplumdaki Yeri ve Önemi :
Toplumsal hayat kadın ve erkekle biçimlenir. Her iki cins de kendine ait özellikleri ile toplumsal hayatta belli bir konum işgal etmekte ve toplumsal işleyişe
katkı sağlamaktadır. Toplumlar uygarlıkta ilerledikçe kadına haklar tanınmış, toplumda yer ve değer verilmiştir. Kadın hukuki durumunun düzelmeye başlaması 18.
yüzyılda olmuştur. Özellikle endüstrinin doğuşu bu konuda etkili olmuştur.
Kadının Toplum Yaşamına Geç Katılmasının Nedenleri:
Kadının biyolojik yapısı, (Kadının çocuk bakımına ve büyütülmesine fıtri yatkınlığı)
İlkel dinler ve bazı aile türlerinin kadına karşı takındıkları olumsuz tavırlar,
İş bölümünün yaş ve cinsiyete göre düzenlenmesi,
Kadına ve erkeğe biçilen kültürel roller ve kalıplar.
Kadının aile içinde kendine yaraşır bir yer edinmesinin ve toplum hayatına etkili bir şekilde katılmasının nedenleri:
Demokratik gelişmeler,(Kadın erkek eşitliğinin bazı akımlarca savunulması,)
Hızlı toplumsal değişmeler,
Sanayileşmeye bağlı olarak mesleklerin çeşitlenmesi,
Devletin laikleşmesi,
59
Kadını ev hayatından iş hayatına çekmiş ve ekonominin vazgeçilmez parçası konumuna getirmiştir.
Günümüzde kadınlar ekonomik, sosyal, siyasal ve demokratik alanlarında ki haklarına daha fazla sahip çıkmaktadır. Ülkemizde 1924 yılında kabul edilen
Tevhid-i Tedrisat Kanunu, 1926 yılında kabul edilen ve 2001 yılında güncellenen Medeni Kanun, 1930 yılında kadınlara belediye seçimlerinde, 1934 yılında ise
milletvekili seçme ve seçilme hakkının verilmesi v.b. kadın hakları konusunda ki önemli gelişmelerdendir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Türk Medeni Kanununa göre boşanmanın nedenleri nelerdir ?
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Kadının toplum yaşamına katılmasını etkileyen faktörler nelerdir ?

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Türk kadının statüsünün iyileştirilmesinde yapılan faaliyetler nelerdir ?

ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
60
DERS PLANI
BÖLÜM I
III. EĞİTİM
_ Eğitim, Sosyalleşme ve Atatürkçü Düşüncede Eğitim
KONU
1. Eğitim ve Sosyal Hayat.
2. Eğitim ve Sosyalleşme.
BÖLÜM II
 47. Eğitimin toplumsal yaşamdaki önemini yorumlar.
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR  48. Eğitimin sosyalleşme sürecindeki önemi kavrar.
 49. Atatürk’ün eğitim konusundaki fikirlerini ifade eder.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Eğitim, Örgün eğitim, Yaygın eğitim, Açık işlev, Gizli işlev,
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

GÖRSEL – UZAYSAL Gözlem çalışması

ÖZET
 Eğitim ve Sosyal Hayat :
Eğitim : Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik değişiklikler meydana getirme sürecine eğitim denir. Eğitim, bireylerin bazı
davranışlarını değiştirmek, onlarda var olmayan bazı davranışları kazandırmak, bireyi hayata hazırlamak ve bireyleri gerekli görülen hedefler doğrultusunda
yönlendirmeyi amacıyla yapılır. Bireye verilen eğitimin sonunda, istenen yönde bazı davranışların oluşması beklenir. Eğitim davranış değişikliklerinin gerçekleştiği
sürecide içerisine alan bir sistemdir.
Eğitim, süreci aile ile başlar, akraba, arkadaş ve okul çevresi ile devam eder. Kısacası eğitim süreci bir yaşam boyu devam eder.
Eğitimin Temel İşlevleri Şunlardır :
 Eğitimin Siyasal İşlevleri :
İyi insan, iyi vatandaşın niteliklerini belirlemek,
İyi insan, iyi vatandaş yetiştirmek,
Lider yetiştirmek,
Bilinçli seçmen yetiştirmek.
 Eğitimin Ekonomik İşlevleri :
Bireyi kendisine uygun meslekler seçmesini sağlamak,
61
İyi üretici ve tüketici yetiştirmek,
Nitelikli insan gücü yetiştirmek,
 Eğitimin Toplumsal İşlevleri :
Kültürleme,
Kültürel mirasının birikimi ve devamlılığını sağlama,
Toplumsal sorunları çözme,
Bireyin toplumsallaşmasını sağlama,
 Eğitimin Bireysel İşlevleri :
Bireyin kendisini gerçekleştirmesini sağlamak.
 Eğitimin Gizli İşlevleri:
Eş seçimi,
Tanıdık sağlama,
Çocuk bakıcılığı,
Statü artırmak.
Eğitim; okullarda örgün eğitim şeklinde yapıldığı gibi, yaygın eğitim şeklinde de yapılabilir. Örgün eğitim planlı ve programlı bir şekilde okullarda verilen
eğitimdir. Okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim, yüksek öğretim gibi basamaklarda gerçekleştirilir. Yaygın eğitim ise herhangi bir sebeple örgün eğitimden
faydalanamamış veya çeşitli sebeplerle örgün eğitimden ayrılmış bireylere yönelik olarak verilen eğitimdir. Günümüzde ülkemizde eğitimin önemi daha çok
kavranmış olup; eğitim yaşı aşağılara doğru çekilmiş, ilköğretim zorunlu hale getirilmiştir.
Ulu önder Mustafa Kemal Atatürk’ün eğitime verdiği önemi yapmış olduğu yenilikler ve konuşmalardan anlamak mümkündür. ÖRN: “Milli eğitim
programımızın, mille eğitim siyasetimizin temel taşı cahilliğin yok edilmesidir gibi.
Toplumsallaşma gibi eğitim de bireyin toplumsal hayata hazırlanması ile ilgili bir kavramdır ve bireyin çeşitli yöntemlerle toplum tarafından yetiştirilme
faaliyetleri olarak tanımlanabilir. Bu anlamda toplumsallaşma ve eğitim arasında doğrudan bir bağ vardır.
Eğitim toplumsallaşmanın öğrenim temeli yönünü oluşturmaktadır. Toplumun temel gereksinimlerini karşılayan kurumlardan biri olan eğitim, teknolojik ve
ekonomik yaşamın hızla değişmesi ile birlikte daha da önem kazanmıştır. Günümüzde eğitim toplumlar için vazgeçilmez bir kurum haline gelmiştir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Eğitim kavramını tanımlayınız ?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Eğitim toplumsal işlevlerini örnek vererek açıklayınız.

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Atatürk’ün eğitime verdiği önemi örneklerle açıklayınız.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Eğitimin gizli işlevleri nelerdir?


ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
62
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
IV. DİN
_ Din, Laiklik ve Atatürk.
1. Sosyolojik Açıdan Din.
KONU
2. Din ve Sosyal Hayat.
3. Din ve Laiklik.
4. Atatürk ve Laiklik.
BÖLÜM II
 50. Dinin toplumsal yaşamdaki önemini kavrar.
ÖĞRENCİ KAZANIMLARI / HEDEF ve DAVRANIŞLAR  51. Din ve laiklik kavramlarının ilişkisini yorumlar.
 52. Atatürkçü düşünce sisteminde laiklik anlayışını ortaya koyar.
Din sosyolojisi, Fetişizm, Totemizm, Animizm, Natürizm, Politeizm,
Monoteizm, Laiklik.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

MANTIKSAL – MATEMATİKSEL Neden sonuç çalışması.

ÖZET
 Din, Laiklik ve Atatürk :
Din Sosyolojisi :Dine toplumsal bir olgu olarak yaklaşan, dinsel inanç yaşantısı ile toplum arasındaki karşılıklı ilişkileri inceleyen, dinsel grup ve cemaatleri
nesnel bir bakış açısı ile açıklamaya çalışan sosyoloji dalına din sosyolojisi denir. İlkel dinler pek fazla korkulan ölüm olayını anlayıp açıklamak, doğa olayları
karşısında güçsüz kalmak insanları bir takım inançlara ve düşüncelere götürmesi sonucu ortaya çıkmıştır.
Fetişizm (Putperestlik) : Doğaüstü bir güç ve etkisi olduğuna inanılan cansız ya da canlı nesnelere tapınmaya fetişizm denir. Toplumların toprağa
yerleşmesi ile ortaya çıkmaktadır. Fetiş özeldir. Günümüzde maskot olayı bunun devamı olarak görülür.
Totemizm : Bir insan topluluğu ile dinsel bir ilişkisi olduğuna ve o topluluğu koruduğuna inanılan hayvan, bitki ya da cansız nesnelere inanmaya totemizm
denir. En eski ev en ilkel bir din türü olarak, Klan ve boylarda görülür. Totem fetiş gibi özel değil, geneldir. Aynı toteme inananlar birbirleri ile akraba sayılırlar.
Animizm (Ruha tapma ) : Doğadaki tüm varlıkların birer ruha sahip ve canlı olduğu, tüm evrenin ruhlar tarafından yönetildiği inancına animizm denir.
Natürizm (Doğalcılık) : Doğa güçlerine tapma demektir. Tapınılanlar genellikle insanların korktukları ve açıklayamadıkları güneş, ay, yıldızlar ve ateştir.
63
Politeizm (Çoktanrıcılık) : İnsanların siteler dönemini yaşaması ile ortaya çıkan, çok tanrıya inanmaya politezim demektir. Bu din anlayışında tanrılar
insana benzer.
Monoteizm (Tek tanrıcılık) : Evrenin yaratıcısı ve yöneticisi olarak bir tanrının kabul edildiği din anlayışına monoteizm denir. Musevilik, Müslümanlık ve
Hıristiyanlık tek tanrılı dinlerdir.
Dinin İşlevleri :
Birtakım kurallar koyarak toplumsal düzen ve kontrolü sağlamak,
Bireyler arası birleşme ve dayanışmayı artırmak,
Toplumsal dayanışmayı güçlendirmek
Toplumsal çözülmeyi engellemek,
Güven ve dirlik sağlamak,
Ahlaki davranmaya yöneltmek,
Ölümü göğüslemeyi kolaylaştırmak.
Dinler ilk ortaya çıktıkları dönemlerde toplumsal ve özel yaşamlarda oldukça önemli bir yere sahiptir. Toplumların giderek demokratikleşmesi sonucu
günümüzde din kurumunun üstlendiği toplumsal görevleri eğitim, hukuk, siyaset, ekonomi kurumları ile toplumsal bilimler üstlenmiştir.
Laiklik : Siyasal bir kuruluş olan devleti, din kurallarına dayandırmayan ve kişilerin dinsel inanç ve ibadet özgürlüklerini her tür karşıt inancın saldırısına
karşı, din farkı gözetmeksizin korumayı gerçekleştiren siyasal sisteme laiklik denir.
Tarihsel gelişim süreci açısından laiklik; orta çağda güçlenen kilisenin toplum ve siyaset üzerindeki olumsuz etkileri sonucunda Fransız ihtilal’i ile birlikte
ortaya çıkan, kökeninde Rönesans ve reform hareketleri olan bir durumdur. 1789 Fransız devrimi ve ulus devletlerinin ortaya çıkmasıyla birlikte Avrupa hızla
laikleşme sürecine girmiş, din devlet ilişkilerini laiklik çerçevesinde yeniden düzenlenmiştir. Ülkemizde ise laiklik ilkesi 1937 yılında anayasaya eklenmiştir.
Anayasamızın 24. Maddesinde yerini almıştır.
Laik bir devlette bireyler din, vicdan ve inanç hürriyetine sahiptir. Devletin görevi bireylerin bu özgürlüklerini güvence altına almaktır. Laik bir devlette
devletin siyasal yapısını, hükümetin işleyişini, toplumun yaşayışını düzenleyen kanun ve kuralları dinsel ilkeler değil, akıl, mantık ve bilimsel ihtiyaçlar belirler.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Din sosyolojisi hakkında bilgi veriniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Dinin toplumsal ve bireysel işlevleri nelerdir ?
 Laiklik kavramını açıklayınız.

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Fetişizm, Totemizm, Animizm kavramlarını tanımlayınız.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Natürizm, Politeizm, Monoteizm kavramlarını tanımlayınız.
 Din ve laiklik arasındaki ilişkiyi açıklayınız.


ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2013
64
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
V. EKONOMİ
Ekonomi ve Sosyal Hayat.
KONU
Ekonominin Bileşenleri ve Ekonomik Sistemler.
1. Ekonominin Bileşenleri.
ÖNERİLEN SÜRE 40 + 40 + 40+ 40 DAKİKA.
BÖLÜM II
 53. Ekonominin toplumsal yaşamdaki önemini değerlendirir.
 54. Toplumsal yaşamda ekonominin temel öğelerini fark eder.
Ekonomi, Talep, Arz, Piyasa, Para, Enflasyon, Talep enflasyonu, Arz enflasyonu, Maliyet enflasyonu,
İthal enflasyonu, Kar enflasyonu, Devalüasyon, Deflasyon, Revalüasyon, Resesyon, İhtiyaç, Mal,
Serbest mal, Ekonomik mal, Üretim malı, Tüketim malı, Hizmet, Ekonomik rasyonellik, Üretim,
Tüketim, Bölüşüm, Doğa, Emek, Sermaye, Teşebbüs, Özel girişim, Kamu girişimi, Karma girişim,
Tasarruf, Gönüllü tasarruf, Zorunlu tasarruf, Özel şirket tasarrufu, Yatırım, Bölüşüm, Faiz, Rant, Kar,
Ücret, Gayri safi milli hasıla ,Safi milli hasıla, Milli gelir, Kişi başına düşen milli gelir , İş bölümü.
Test ve Kitapları.
 ÖĞRENCİ

ÖZET
 Ekonomi ve Sosyal Hayat :
Ekonomi : İnsanların kaynakları kullanarak ihtiyaçlarını giderecek mal ve hizmetlerin; nasıl ürettiklerini, nasıl paylaştıklarını ve nasıl tükettiklerini inceleyen bilim dalına ekonomi denir. Yâda bir başka deyişle ekonomi, sınırsız insan ihtiyaçlarını sınırlı
kaynaklar ile karşılama sanatıdır. Kısacası ekonomi; mal ve hizmetlerin üretim, bölüşüm ve tüketim işlerini inceleyen bilim dalıdır. Ekonomi, Yunanca kökenli bir kavram olup, ev işlerini idare etmek anlamına gelir.
Talep (İstem): Belirli bir mal ya da hizmetin belirli bir dönemde çeşitli fiyatlardan satın alınma miktarına talep adı verilir. Kısacası talep tüketicinin bir mal ya da hizmeti isteme düzeyini belirten bir kavramdır.
Talep Kanunu: Bir mal ya da hizmetin fiyatı düştükçe talebi artar, fiyatı yükseldikçe talebi azalır bu duruma talep kanunu kavramı ile ifade edilir.
Arz (Sunum):Belirli piyasada belirli bir zamanda çeşitli fiyatlardan satıcıların satmaya razı oldukları mal ve hizmetin miktarına arz adı verilir. Arz üreticinin bir mal ya da hizmeti piyasaya sunmayı isteme düzeyini belirten bir kavramdır.
Piyasa: Bir mal ve hizmeti satmak isteyenlerle o mal ve hizmeti almak isteyenlerin oluşturduğu mübadele (değişim) ağına piyasa denir.
Para : İstenilen mal ve hizmetlerden yararlanmayı sağlayan değişim aracına para denir.
Paranın İşlevleri :
Para bir değişim aracıdır.
Para bir tasarruf aracıdır.
Para bir değer ölçüsüdür.
Para bir yasal ödeme aracıdır.
Enflasyon : Mal ve hizmetlerin fiyatlarının sürekli bir biçimde artması ve buna bağlı olarak ta paranın alım gücünün düşmesine enflasyon denir. Enflasyon talep enflasyonu ve arz enflasyonu olmak üzere iki farklı biçimde görülür.
Talep enflasyonu ise talebin arzdan fazla olması ile oluşan enflasyon türüdür.
Arz enflasyonu ise, maliyet enflasyonu, ithal enflasyonu, kar enflasyonu olmak üzere üçe ayrılır.
 Maliyet enflasyonu Mal ve hizmetlerin üretimi aşamasında kullanılan girdilerin fiyatlarının artması nedeniyle arzın (piyasaya sunumun) azalması sonucu ortaya çıkan enflasyondur. Girdi maliyetlerinin artması piyasaya sunulan mal ve hizmetin
miktarını düşürür ve bu durumda da mal ve hizmetin piyasa koşullarındaki fiyatı artar.
 İthal enflasyonu Dışa bağlı ekonomilerde ithal girdi fiyatlarının artması sonucu ortaya çıkan enflasyondur. İthal girdiler artınca otomatik olarak mal ve hizmetin piyasa koşullarındaki fiyatı da artar.
 Kar enflasyonu Şirketlerin anlaşarak mal ve hizmetlerin fiyatlarını artırması sonucu ortaya çıkan enflasyondur. Şirketlerin mal ve hizmet üretimindeki yüksek düzeyde kar elde etmek istemeleri ve bunu da uygulamaya koymaları durumunda mal ve
hizmetin piyasa koşullarındaki fiyatı da artar.
Enflasyonun Nedenleri :
Üretimin tüketimi karşılayamaması,
65
Yurt dışında elde edilen gelirin yurt içerisinde harcanması,
Halkın tasarruf bilincini yitirmesi,
Fiyatların yükselmesi,
Karşılıksız yatırımların artması,
Özel sektörün ve kamu sektörünün kazancından fazla harcama yapması.
Enflasyonun Sonuçları :
Paranın alım gücü azalır,
Fiyatlar sürekli yükselir,
Fiyatlar sürekli artığı için karaborsacılık yaygınlaşır,
İthalat artar, ihracat azalır,
Tasarruflar önemini yitirir,
Zenginler daha zengin, fakirler daha fakir olur,
Ekonomik bunalımlar artar,
İntihar, boşanma gibi toplumsal sorunlar artar,
Borçlular kar ederken alacaklılar zarar eder,
Yaşam standardı düşer,
İşsizlik artar,
Banka faizleri yükselir,
Halkın ihtiyaçları karşılanamaz duruma gelir.
Deflâsyon: Fiyatların düşmesi ile birlikte paranın alım gücünün artmasıdır.
Deflâsyonun Sonuçları :
Üretim durgunlaşır,
Ekonomik daralma yaşanır,
İşsizlik başlar,
Yatırımlar azalır,
Banka faizleri düşer,
Stoklar artar,
İhracat artar, ithalat azalır,
Mala talep azalır, paraya talep artar,
Alacaklılar kar ederken borçlular zarar eder.
Devalüasyon : Ulusal para değerinin altın ve döviz karşısında devlet eli ile düşürülmesidir. Hükümetin alacağı bir kararla resmi döviz kuru yükseltilerek sağlanır.
Devalüasyonun Özellikleri :
Amaç, ekonomiyi canlandırmaktır,
İhracatı canlandırır, ithalatı azaltır,
İç ve dış piyasa arasındaki fiyat farkını azaltır,
Döviz kurunu gerçekçi temele oturtarak dengeyi sağlar.
Revalüasyon : Ulusal para değerinin altın ve döviz karşısında değerinin devlet eli ile yükseltilmesidir. Hükümetin alacağı bir kararla resmi döviz kuru düşürülerek sağlanır. Deflâsyon yaşanan ülkelerde görülür. Aşırısı zararlıdır. Çünkü ihracatı
tıkayabilir.
Resesyon: Ekonomik hayatın canlılığını kaybetmesi, üretim faaliyetlerinin azalması, duraklama, ekonomik etkinliklerde görülen hafif düşmedir.
 Ekonominin Bileşenleri ve Ekonomik Sistemler :
İhtiyaç : İnsanda yokluk duygusu ile sıkıntı doğuran ve karşılanması gereken biyolojik ve toplumsal olgulara ihtiyaç denir. Yeme, içme, barınma, eğlenme, giyinme v.b. gibi istek ve arzular.
İhtiyaçların Özellikleri :
İhtiyaçların karşılanması zorunludur.
İhtiyaçlar, zamanla değişebilir.
İhtiyaçlar sınırsızdır.
İhtiyaçlar, kişiden kişiye değişebilir.
İhtiyaçların şiddetleri birbirinden farklıdır. Giderildikçe şiddetleri azalır.
İhtiyaçlar, içinde yaşanılan toplumun kültürü tarafından belirlenir.
İhtiyaçlar bir bir yerine geçebilir.
Mal : İnsanların çeşitli ihtiyaçları giderebilme özelliğe sahip ve bu amaçla üretilmiş her şeye mal denir. Mallar genel olarak ikiye ayrılır.
1. Serbest Mal : Elde edilmesi için herhangi bir emek, çaba ve maliyet gerektirmeyen mallara serbest mal denir. ÖRN: Hava, kendiliğinden yetişen otlar, güneş, deniz...
2. Ekonomik Mal : Elde edilmesi için bir emek, çaba ve maliyet gerektiren ve değişime konu olan mallara ekonomik mal denir. ÖRN: Kömür, ekmek... gibi Ekonomik mallar da kendi içerisinde iki gruba ayrılır.
a) Üretim Malı : İhtiyaçlarımızı dolaylı olarak karşılayan, özelikle üretimde başka bir malın elde edilmesinde kullanılan mallara üretim malı denir. ÖRN: Traktör, kömür, çimento ... gibi. Üretim malları da dayanıklı dayanıksız diye
ikiye ayrılır. ÖRN: Traktör dayanıklı üretim malı, Petrol dayanıksız üretim malıdır.
b) Tüketim Malı : İnsan ihtiyaçlarını doğrudan doğruya karşılayan mallara tüketim malı denir. ÖRN: Gıda ürünleri, giyecekler... gibi. Tüketim malları da dayanıklı, dayanıksız diye ikiye ayrılır. ÖRN: Ekmek dayanıksız tüketim
malı, Buzdolabı dayanıklı tüketim malıdır.
Bir mal kullanım biçimine göre hem üretim malı hem de tüketim malı olabilir. ÖRN: Su içildiğinde, limon salataya sıkıldığında tüketim malı, limonata yapımında kullanıldığında ise üretim malı sayılır.
Hizmet : İnsanların toplumsal ve kültürel gereksinimlerini karşılama özelliği olan her türlü etkinliğe hizmet denir. ÖRN: Sağlık hizmetleri, eğitim hizmetleri, temizlik hizmetleri, büro hizmetleri gibi…
Ekonomik Rasyonellik : İnsanın ihtiyaçları arasında bir tercih sıralaması yaparak, önce temel ve zorunlu ihtiyaçlarını karşılamasına ekonomik rasyonellik denir. ÖRN: Karnı aç olan bir kişinin elindeki para ile sinemaya gitmek yerine karnını
doyurması... gibi.
Ekonominin Temel Unsurları :
Üretim,
Tüketim,
Tasarruf,
Bölüşüm.
Üretim : İnsanların ihtiyaç duydukları ekonomik malları elde edebilmek için doğadan aldıkları nesneleri fayda sağlayacak biçimde düzenlemesi, biçimini değiştirmesi ya da sayısını çoğaltmasına üretim denir. Mal ve hizmet üretimi diye iki türü
vardır.
Üretimin Gerçekleşmesi İçin Gerekli Unsurlar :
Doğa (Tabiat),
Emek (İşgücü),
Sermaye (Ana mal),
Girişim (Teşebbüs).
Üretimin Gerçekleşmesi İçin Gerekli Unsurlar :
Doğa (Tabiat): Üretim için gerekli olan hammaddeyi karşılayan temel unsur. Çünkü doğa üretim için vazgeçilmez kaynaktır. Doğa bize üretimde kullanacağımız hammaddeyi, yeri ve enerjiyi sağlar.
Emek (İşgücü) : Doğanın vermiş olduklarının yapısında, biçiminde ve yerinde değişiklik yaparak fayda sağlayan bir mal biçimine dönüştürmek için kullanılan insan gücü.
Sermaye (Ana Mal): Üretimin sayısını ve kalitesini artırmada, malların üretilmesinde kullanılan araç ve gereçler. ÖRN: Yol, baraj, fabrika, tesis, araç gereç, aygıt, donanım gibi tüm üretim araçları birer sermayedir.
Girişim (Teşebbüs): Üretimin yapılabilmesi için gerekli olan doğa, sermaye ve emeği bir araya getiren ve üretimin gerçekleşmesini sağlayan etken.
Girişim Türleri :
1: Özel Girişim : Sermayenin tamamının kişilere ya da şirketlere ya da kooperatiflere ait olduğu kuruluşlardır. ÖRN : Ayvaz Park Otel.
2: Kamu Girişimi : Sermayenin tamamının devlet, belediye gibi yönetimlere ait olduğu kuruluşlardır. ÖRN : Toprak Mahsulleri Ofisi.
3: Karma Girişim : Sermayenin Hem özel hem de kamu tarafından karşılandığı kuruluşlardır. ÖRN : Ankara Metrosu
Girişimci (Müteşebbis) : Üretimin yapılabilmesi için gerekli olan doğa, sermaye ve emeği bir araya getiren kişi, şahıs.
Tüketim : İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile bir mal ya da hizmetten yararlanmaya tüketim denir. ÖRN : Gıda maddelerinden yararlanmak, Bir resim sergisini incelemek.
Tüketimi Etkileyen Etkenler :
66
1) Ekonomik etken,
2) Kültürel etken.
Tasarruf : Yapılan üretimin hepsini tüketmeyip bir bölümünü bir kenara ayırmaktır. Yâda elde edilen gelirin bir kısmının tüketilmemesi ile oluşan birikimdir.
Tasarruf Türleri :
1) Gönüllü Tasarruf: Bireyler ve ailelerin isteyerek yaptıkları birikimlerdir.
2) Zorunlu Tasarruf: bireylerin ve ailelerin istekleri dışında birey ve aileler adına devletçe yapılan kesinti ve birikimlerdir.
3) Özel Şirket Tasarrufu : Özel şirket ve ortaklıkların karlarının tüketime harcanan kısmından geriye kalan kısmını biriktirmesidir.
Yatırım : Tasarrufun üretim için kullanılmasına yatırım denir.
Bölüşüm : Üretim sonucu elde edilen gelirin üretime katılan unsurlar arasında paylaştırılmasına bölüşüm denir. Bu paylaşımda doğanın aldığı paya RANT (KİRA), iş gücünün aldığı paya ÜCRET (MAAŞ), sermayenin aldığı paya
FAİZ, girişicinin aldığı paya KAR denir.
Bölüşüm Türleri :
1: Fonksiyonel (İşlevsel) Bölüşüm : Milli gelirin üretime katılan unsurlar arasında dağıtılmasına fonksiyonel bölüşüm denir.
2: Bireysel (Kişisel) Bölüşüm : Milli gelirin nüfusa bölünmesine bireysel bölüşüm denir.
Gayri Safi Milli Hasıla (G.S.M.H) : Bir ülkede bir yıl içerisinde üretilen mal ve hizmetlerin parasal değerinin brüt olarak toplamına gayri safi milli hasıla denir.
Safi Milli Hasıla (S.M.H.) : Gayri safi milli hasıladan sermaye mallarının yıpranma payı olan amortisman düşüldükten sonra elde edilen değere safi milli hasıla denir.
Milli Gelir (M.G): Bir ülkede bir yıl içerisinde elde edilen safi milli hâsıladan vergiler çıkartıldıktan sonra elde edilen kısmına milli gelir denir.
Kişi Başına Düşen Milli Gelir : Milli gelirin ülkenin nüfus sayısına bölünmesi ile gerçekleşen kısmına kişi başına düşen milli gelir denir.
Bir ülkede kişi başına düşen milli gelir o ülkedeki fertlerin refah düzeyini gösterir.
İş Bölümü : Mal ve hizmetlerin üretimi, dağıtımı ve pazarlaması sırasında işlerin farklılaşmasına bağlı olarak farklı işlerin farklı kişilerce yapılmasına denir.
İş Bölümü Türleri :
Doğal iş bölümü, yaş ve cinsiyet ayrımına göre oluşan işbölümüdür. Daha çok ilkel toplumlarda görülür.
Mesleki iş bölümü, İnsanların gereksinimlerinin artması ve tüm gereksinimlerini kendisinin karşılayamamasının güçleşmesi sonucunda insanların sürekli aynı işleri yapması sonucu ortaya çıkan iş bölümüdür. Toprağa yerleşme ile görülür. Farklı meslekler
farklı kişilerce yapılır.
Teknik iş bölümü, sanayileşme süreci içerisinde, işleri hızlandırmak ve seri üretim yapmak amacıyla ortaya çıkan iş bölümüdür. Sanayileşme ile birlikte görülür.
İş Bölümünün Yararları :
Özel yeteneklerine uygun işleri yapan bireyler daha başarılı ve verimli olurlar.
Kısa bir sürede daha fazla iş yapılmasını olanaklı kılar.
İş bölümü üretimde verimi ve kaliteyi artırır.
Sürekli aynı işte çalışan birey, bilgi ve becerisini artırıp işi ile ilgili yenilikler yapabilir.
İş Bölümünün Zararları :
Bireyin yaptığı işten zevk almaması sonucu işine yabancılaşması,
Sürekli aynı işi yapması sonucu otomatlaşır, yalnızlık duygusu yaşar, kişiliğini ve yaratıcılığını yitirir,
Uzmanlaşmanın artması, yapılacak işler için bireylerin yetiştirilmesini zorlaştırması.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN ÖLÇME VE  İş bölümünün yaraları nelerdir ?
DEĞERLENDİRME  Paranın işlevleri nelerdir ?
 Gayri safi milli hasıla , Safi milli hasıla ve Devalüasyon ne demektir ?
Not : Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme soruları planın uygulanacağı 11 / A sınıfında
….. , ….. , ….. numaralı öğrencilere sorulacaktır.
 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN ÖLÇME VE  İhtiyaçların özellikleri nelerdir ?
DEĞERLENDİRME :  Mal türleri nelerdir ?
 Ekonomik rasyonellik kavramını açıklayınız.
Not : Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme soruları planın uygulanacağı tüm sınıflarda I. grupta
yer alan öğrencilere sorulacaktır.
 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER VE İLERİ DÜZEYDE
ÖĞRENME HIZINDA OLAN ÖĞRENCİLER İÇİN EK ÖLÇME –
BÖLÜM IV
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
KONU 2. Ekonomik Sistemler.
BÖLÜM II

55. Atatürk’ün ekonomik sistemlerle ilgili görüşlerine örnekler
verir.
Ekonomik sistem, Kapitalist ekonomi sistemi, Sosyalist ekonomi sistemi,
Karma ekonomi sistemi.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ
Ö
67
ğrenme – Öğretme Etkinlikleri
MÜZİKSEL – RİTMİK ----
BEDENSEL – KİNESTETİK ----

ÖZET
EKONOMİK SİSTEMLER
Ekonomik planlamayı sınırsız ihtiyaçların sınırlı kaynaklar ile karşılamak zorunda kalınması gerekli kılar. Ekonomik planlamada şu üç soru önemlidir:
1: Hangi mallar ne kadar üretilecek?
2: Mallar hangi yöntemler ile üretilecek?
3: Mallar kimler için üretilecek? İşte bu sorulara farklı çözümler getirmekten ekonomik sistemler doğmuştur. Bunlar şunlardır:
Kapitalist Ekonomi Sistemi : Bunun özünü üretim araçlarının özel kişilerin elinde toplanması oluşturur. Kapitalist düzen kar esasına, özel mülkiyet ve
piyasa ekonomisi ne dayanır.
Kapitalist Ekonomi Sisteminin Özellikleri:
Üretim araçları özel kişilerin (girişimcilerin) ellerindedir.
Temel amaç kar elde etmektir.
Malların üretimi satın alma gücü içindir.
Piyasa koşullarında serbest rekabet ve bireysel girişim temeldir.
Ekonomi serbest piyasa koşulları altında işler.
Özel mülkiyet esastır.
Kapitalist ekonomi sisteminde kar elde etmek için teşebbüsler yarışa girmiştir. Bunun sonucunda holdingler ortaya çıkmış, bunların çeşitli uluslarda güçlü
kuruluşlar ile birleşmeleri sonucunda ise çok uluslu tekeller ortaya çıkmıştır.
Kapitalist ekonomi isteminin çalışanların sömürülmesine olanak sağlaması, gelir dağılımındaki uçurumun genişletilmesi, kaynak israfına neden olması,
ekonomik bunalımları önleyememesi, işçi sınıfı ile kapitalist sınıf arasında çatışmaya yol açmak gibi olumsuzlukları da mevcuttur.
Sosyalist Ekonomi Sistemi : Kapitalist ekonomi sisteminin çelişki ve sorunlarının aşılma çabasından ortaya çıkmış olan bir ekonomik
sistemdir. Sosyalist ekonomi sistemi 19. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Sosyalizm değişik ülkelerde değişik biçimlerde uygulanmıştır. K. Marx, F. Engels, S. Simon, C.
Fourier ve R. Owen önemli temsilcileridir.
Sosyalist Ekonomi Sisteminin Özellikleri:
Kapitalist ekonomiye karşıdır.
Önemli üretim araçları devletin (toplumun) tekelindedir. Özel teşebbüs yoktur.
Ekonominin işleyişi devletin kontrolü altındadır.
Toplumun çıkarlarına ve temel ihtiyaçlarına öncelik tanınır. Bireyin çıkarları önemli değildir.
Kar amacı güdülmez. Kar yerine temel amaç verimliliktir.
Malların ne kadar üretileceği önceden planlanır.
Özel mülkiyet sınırlıdır.
Karma Ekonomi Sistemi : Sosyal piyasa ekonomisi diye de adlandırılır. Karma ekonomi sistemi kapitalist ve sosyalist ekonomi
sistemlerinin bir sentezidir. Karma ekonomik yapı, hem bireysel hem de kamu girişimine yer verir. Kapitalist yaşanan işsizlik, gelir düzeyinin düşmesi gibi sorunların
giderilememesi karma ekonomi sistemini ortaya çıkartmıştır.
68
Karma Ekonomi Sisteminin Özellikleri:
Her iki sistemin birleşimidir.
Devlet ekonomiye kısmi olarak müdahale eder.
Devlet bireyin temel ihtiyaçlarını karşılamakla yükümlüdür.
Devlet özel girişimcinin yatırım yapmayı karlı bulmadığı alanlarda toplumun ihtiyaçlarını karşılamayı üstlenir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Sosyalist ekonomi sistemi hakkında bilgi veriniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Karma ekonomi sistemi hakkında bilgi veriniz.
 Kapitalist ekonomi sistemi hakkında bilgi veriniz.

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Kapitalist ekonomi sisteminin özellikleri nelerdir ?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Sosyalist ekonomi sisteminin özellikleri nelerdir ?
 Ekonomik sistemlerin ortaya çıkış nedenlerini açıklayınız.


ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
VI. SİYASET
_ Siyaset Kurumu ve Siyasetin Temel Kavramları
KONU
1. Siyaset Kurumu.
2. Siyasetin Temel Kavramları.
BÖLÜM II
 56. Siyaset kurumunu tanır.
 57. Siyaset Kurumu ile ilgili temel kavramları ifade eder.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Siyaset, Siyaset bilimi, Devlet, Vatan, Halk, İktidar, Egemenlik, Meşruiyet,
Hükümet, Parlamento, siyasi parti, Dikey yapılı siyasal parti, Yatay yapılı
69
siyasal parti, Propaganda, Seçim, Çoğunluk sistemi, Nispi temsil sistemi.
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

MÜZİKSEL – RİTMİK ----
BEDENSEL – KİNESTETİK ----

ÖZET
 Siyaset Kurumu ve Siyaset Temel Kavramları :
Siyaset sözcüğü Arapça “sase” fiilinden türetilmiş olup, sözlükte seyislik, at idare etmek, ülke yönetimi gibi anlamlara gelir. Fakat zamanla siyaset ya da
politika en geniş anlamı ile “insan, ülke, toplum yönetimi” anlamlarında kullanılmıştır.
Siyaset ile aynı anlamda kullanılan politika kelimesi ise siyasetin batı dillerindeki karşılığıdır. Eski Yunan’daki site devletleri için kullanılan ve “polis”
kelimesiyle ilişkili olan “politika”, “polis devleti”nin yönetime dair işler, devletle ilgili faaliyetler anlamını taşımaktadır.
Siyaset toplumsal düzeni sağlamak ve genel yönetimi gerçekleştirmek işlevini yerine getiren temel toplumsal kurumlardan biridir. Siyaset ve siyaset
kurumlarını insanların toplu halde yaşaması, insanların tükettiklerinden çok üretmesi, nüfusun artması, aileler şeklinde insanların gruplaşması, insanların yönetilmesi
sorunu, yönetim olgusu ortaya çıkartmıştır. Siyaset, siyaset sosyolojisinin, siyaset biliminin ve kurumlar sosyolojisinin inceleme alanına giren bir olgudur.
Siyaset Bilimi : Siyasal otorite ile ilgili kurumları ve bu kurumların oluşmasında ve işlemesinde rol oynayan davranışları inceleyen bilim dalıdır.
Siyaset Sosyolojisi: siyaseti toplumsal bir kurum olarak ele alıp, bilimsel yöntemlerle inceleyip açıklamaya çalışan, siyaset yapmak yerine, siyasetin
toplumsal kökenlerini, siyasal kuruluşları ve aralarındaki ilişkileri, temel siyaset ile ilgili kavramları araştırıp toplumun bütününü bilgilendirmeye çalışan bilim dalıdır.
Devlet : Sınırları belli bir toprak parçası üzerinde yaşayan insan toplulukları üzerinde üstün otoriteye sahip siyasi ve hukuki örgüte devlet denir.
Devletin Özellikleri :
Toplumda otoriteyi ve düzeni sağlayan tek ve en büyük kurumdur.
Bireyler açısından devlete üyelik zorunludur.
Toplum düzenini sağlamak ve ülkeyi dış tehlikelere karşı korumak için zora dayalı kuvvet kullanma gücüne sahiptir.
Devlet, toplumda sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamı düzenlemekle yükümlüdür.
Egemenliğini yasama, yürütme ve yargı organları aracılığı ile gerçekleştirir.
Devletin İşlevleri :
Kanunlar yapmak, uygulamak ve uygulama çıkabilecek sorunları gidermek.
Vatandaşların ekonomik, sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını karşılamak.
Bir takım tehlikelere karşı bağımsızlığı korumak.
Eşitlik, adalet ve özgürlük haklarını güvenceye almak.
Ülke sınırları içinde ve dışında milli çıkarları korumak ve geliştirmek.
Devletin Temel Unsurları :

Vatan,
Halk,
İktidar,
Egemenlik.
Ülke (Vatan) : Devletin, sınırları belirlenmiş ve üzerinde egemen olduğu toprak parçasına vatan denir.
Halk (İnsan Topluluğu) : Devlet otoritesinin yönettiği, belli bir siyasi otorite etrafında bütünleşen insan topluluğuna halk denir.
İktidar : Devlet otoritesini kullanma yetkisine sahip olan, bir toplumda egemenliği ellerinde bulunduran güce iktidar denir.
Egemenlik : Devlette, karar verme yetkisinin kendinde toplandığı otoriteye egemenlik denir.
Meşruiyet : Yapılan uygulamaların var olan sistemin hukuk yapısına, kanun ve kurallarına uygun olmasına meşruiyet denir.
Hükümet : Devlet adına siyasal iktidarı, otoriteyi, denetimi belli bir süre kullanan , yürütme gücüne sahip devletin en önemli organına hükümet denir.
Parlamento (Millet Meclisi) : Devletin yasama organına parlamento denir.
Siyasi Parti : Toplumsal, ekonomik problemlere farklı çözüm yolları üreten ve bu yolla da iktidarı ele geçirmek isteyen demokrasinin vazgeçilmez
örgütleridir.
Siyasal Partilerin İşlevleri :

Farklı çıkar ve görüşleri temsil etmek ve bütünleşmeyi sağlamak,
70
Adayları saptamak,
Yönetenler ile yönetilenler arasındaki boşluğu doldurmak.
Siyasal Parti Türleri:

1: Dikey Yapılı Partiler : Her toplumsal gruptan insanı içine alan, genel ilkelere dayanarak kurulan partilere denir.
2: Yatay Yapılı Partiler : Bir sınıfın yada toplumsal grubun görüşlerini uygulamaya koymak ve çıkarlarını korumak için kurulan partilerdir.
Sivil Toplum : Devletin müdahalesinin dışında kalan bireylerin hak ve özgürlüklerini koruma adına görece özgürlüğe sahip örgütlenme biçimine sivil
toplum denir.
Sivil toplum örgütleri, devletin varlığını yadsımadan, devlete mesafeli, eleştirel ve muhalif bir tavır takınarak amaçlarına ulaşmayı hedeflerler. Devletin veya
özel kuruluşların uygulamalarında yanlışlık olduğunu, topluma veya çevreye zarar verildiğini gördüklerinde kitlesel olarak harekete geçerler.
Meşruiyet : Siyasal etkinliklerin hukuka uygunluğuna meşruiyet denir.
Özgürlük : Bireyin yasaların çizdiği sınırlar içerisinde baskı altında kalmadan serbest hareket edebilmesine özgürlük denir.
Parlamento (Millet Meclisi) : Devletin yasama organına parlamento denir.
Propaganda : Fikirlerin, toplumsal projelerin, programların kamu oyuna aktarılmasına propaganda denir. Başka bir ifade ile propaganda, belli bir görüşü
benimseyen kişilerin sayısını artırmak amacıyla o görüşü kitle iletişim araçlarıyla kamuya yaymaktır
Seçim : Ülke yöneticilerini belirlemenin en demokratik yoluna seçim denir.
Seçim Sistemleri :
1: Çoğunluk Sistemi : Seçim bölgelerinde en fazla oyu alan siyasi partinin seçimi kazandığı seçim sistemidir. Tek turlu ve iki turlu çoğunluk sistemi olarak
ikiye ayrılır.
2: Nispi Temsil Sistemi : Siyasi partilerin almış oldukları oy oranında millet vekili çıkardıkları seçim sistemidir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Devletin temel işlevleri nelerdir ?
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Devletin temel unsurları nelerdir ?
 Siyasi partilerin işlevleri nelerdir ?

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Siyaset, Siyaset bilimi, Devlet, Vatan, Halk, İktidar, Egemenlik, Meşruiyet,
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME : Hükümet, Parlamento kavramlarını tanımlayınız.
 Siyasi parti, Dikey yapılı siyasal parti, Yatay yapılı siyasal parti, Propaganda,
Seçim, Çoğunluk sistemi, Nispi temsil sistemi kavramlarını tanımlayınız.
 Seçim sistemleri hakkında bilgi veriniz.

ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
BÖLÜM I
_ Siyasal Yönetim Biçimleri.
_ Demokrasi
KONU
1. Çağımızın Yönetim Biçimi: Demokrasi.
2. Atatürk ve Cumhuriyet.
71
BÖLÜM II
 58. Siyasal yönetim şekillerini tanır ve karşılaştırır.
 59.Bir yönetim biçimi olarak demokrasiyi toplumsal yaşam
açısından değerlendirir.
 60. Atatürkçü düşünce sisteminde vatandaşlık, hak ve sorumluluk
kavramlarını ilişkilendirerek örnekler verir.
58. Siyasal yönetim şekillerini tanır ve karşılaştırır.
 59.Bir yönetim biçimi olarak demokrasiyi toplumsal yaşam
açısından değerlendirir.
 60. Atatürkçü düşünce sisteminde vatandaşlık, hak ve sorumluluk
kavramlarını ilişkilendirerek örnekler verir.
Siyasi yönetim, Monarşi, Teokrasi, Oligarşi, Aristokrasi, Totaliter rejim,
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Demokrasi, Eşitlik, Özgürlük, Adalet, Kuvvetler ayrılığı, Atatürkçülük,
İdeoloji,
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ


ÖZET
 Siyasal Yönetim Biçimleri. :
Siyasal yönetimin hangi kişi ya da grupların elinde olduğuna göre sınıflandırma yapılırsa, şu yönetim şekillerinden bahsedebiliriz.
1: Baskıcı Yönetimler : Yürütme gücünü elinde bulunduranların denetlenmesinin olanaksız olduğu yönetim şekillerini kapsar. Bu yönetimlerde yetkiler tek bir elde toplanır,
demokratik hak ve özgürlükler kısıtlanır, yönetim baskıya dayanır. Bu yönetim şekli diktatörlük (monarşi, oligarşi, teokrasi ve aristokrasi) ve totaliter rejim biçiminde kendini gösterir.
Diktatörler, genellikle bunalım dönemlerinde siyasal ve toplumsal denetimi ele geçirerek yönetime gelirler. Cezalandırma ve korkutma yolu ile karşılarındaki insanları sindirirler.
Bir yandan hak ve özgürlükleri kısıtlayarak, diğer yandan ordu ve polise dayanarak güçlerini sürdürmeye çalışırlar.
Monarşi : İktidarın tek bir kişinin elinde bulunduğu, egemenliğin kaynağında mutlak gücün yani tanrının bulunduğu yönetim şeklidir. Monarşilerde halkı yönetme ve kurallar
koyma yetkisi bir kişinin elinde toplanmıştır. Bu kişiye tarihsel süreçte kral, imparator, şah, padişah, hükümdar, han, hakan, emir, bey v.b. isimler verilmiştir. Monarşi insanlık tarihinin
bilinen en eski ve en fazla uygulanan yönetim şeklidir. Mutlak ve meşruti monarşi olarak iki şekli vardır.
Teokrasi : Yönetimin dinsel kurallara göre yapıldığı, yöneticilerin Tanrının yeryüzündeki temsilci sayıldığı bir yönetim şeklidir. Bu tür yönetimlerde devlet otoritesini dinden alır.
Devlet yönetimi din adamlarının elinde olup, dinsel esaslara dayandırılır. Devlet ile din iç içedir. Teokratik yönetim için belirleyici kriter hukukun dine göre düzenlenmesi, iktidarı elinde
tutan kişi ya da grupların din adamı veya din tarafından kutsanmış kişiler olması ve iktidarın meşruiyetinin tanrıya dayandırılmasıdır. İnsanlık tarihinin ilk toplumlarının çoğunun yönetim
biçimi teokrasidir. Günümüzdeki örneği Vatikan’dır.
Oligarşi : Birden fazla kişinin, bir grubun, zümrenin ya da toplumsal tabakanın egemenliğine dayalı bir yönetim şeklidir. Esas itibarıyla aristokrasinin bozulmuş şeklidir. Varlıklı ve
sayıca küçük bir topluluğun siyasal iktidarı elinde tuttuğu bir yönetim şeklidir.
Aristokrasi : Yönetimin sadece soylulardan oluşan bir zümrenin elinde bulunduğu, bir yönetim şeklidir. Güçlerini kaybeden monarşilerde asiller sınıfının kralın yönetim
zafiyetinden faydalanarak iktidara ortak oldukları bir yönetim şeklidir.
Totaliter rejim:Baskı ve zulmün daha çok egemen olduğu bir yönetim şeklidir. Bu tür yönetim toplumsal yaşamın tüm alanlarına karışır. Totaliter rejim, her türlü siyasal kurumu
değiştirmesi, hukuksal, toplumsal ve siyasal gelenekleri ortadan kaldırması ile diktatörlüğü aşar.
Baskıcı yönetimlerin günümüzdeki örnekleri komünizm, faşizm ve nasyonal sosyalizmdir.
2: Özgürlükçü Yönetim : Bu yönetim şeklinin temel özelliklerinden birisi kuvvetler ayrılığı ilkesini benimsemesidir. Bu ilkeye göre devlette üç güç vardır. Bunlar yasama,
yürütme ve yargıdır.
Demokrasi : Halkın halk tarafından halk için yönetilmesidir. Başka bir deyişle yönetimsel anlamda halkın gücüne dayanarak yönetim kurumlarının şekillendirilmesidir.
Kuvvetler Ayrılığı İlkesi : Devletin üç temel işlevi olan yasama, yürütme, yargının ayrı ayrı ve birbirini denetleyen organlar tarafından yerine getirilmesine kuvvetler ayrılığı
denir.
Özgürlükçü yönetimin gelişmesinde Fransız düşünürü C. Montesquieu’nun katkıları büyüktür.
 Demokrasi :
Demokrasi : Halkın halk tarafından halk için yönetilmesidir. Başka bir deyişle yönetimsel anlamda halkın gücüne dayanarak yönetim kurumlarının şekillendirilmesidir.
Bir Toplumda Demokrasinin Gerçekleştirilebilmesi İçin Gerekli Koşullar:
Halkın yönetime geniş çapta katılması,
Farklı düşüncelerin serbestçe ifade edilebilmesi,
Halkın örgütlenebilmesine imkân tanınması,
72
Çoğunluğun kararlarına uyulması,
Temel hak ve özgürlüklerin güvence altında bulunması,
Demokrasinin Diğer Yönetim Şekillerinden Daha Çok Tutulmasının Nedenleri:

Demokraside yöneticileri iş başına getiren halktır; halk, yöneticileri iş başına getirmekle kalmaz, onları kontrol da eder.
Bu sistemde yönetenlerle yönetilenler birbirlerine daha çok yaklaşır.
Demokrasilerde yönetenler, kamuoyunu göz önüne almak zorundadır.
Bu sistemde yönetenler, halkın yararını göz önüne almak zorundadır.
Demokraside herkes adalet önünde eşittir.
Demokraside ifade etme özgürlüğü vardır.
Demokrasilerde halkın doğrudan doğruya kendisini yönetme hakkı yoktur fakat halk belli aralıklarla yapılan seçimler aracılığı ile yöneticilerini belirlemek suretiyle yönetime
katılır.
Demokratik toplumlarda halkın yönetime katılması partiler, seçim, referandum v.b. araçlarla gerçekleşir.
Eşitlik: Bedensel ve psikolojik farklılıkları ne olursa olsun, insanlar arasında toplumsal ya da siyasal haklar yönünden ayrımın bulunmamasıdır.
Özgürlük : İnsanların doğa ve toplumun nesnel yasalarını bilinçli olarak kullanabilmeleri, böylece toplumsal gelişmeyi amaçlı olarak gerçekleştirebilmeleri, toplumun da, bireyinde
gelişimi için zorunlu olan bütün maddi ve manevi ön koşulları yaratabilmeleri durumu delmektir.
Adalet : Herkesin hakkını verme, herkes hakkında doğru hüküm verme demektir.
Atatürkçü düşünce sistemi ve onun somut ifadesi olan inkılâplar, bireysel hak ve özgürlüklerin kullanılmasının yolunu açtığı gibi insanlığında demokrasi yönünde gelişmesine
katkıda bulunmuştur. Atatürkçü düşünce, milli mücadele pratiğinden doğan cumhuriyet rejimi ile somutlaşan toplumsal ve siyasal bir süreçte kurumlaşmıştır. Bu süreçte, Türkiye
Cumhuriyeti, Atatürkçü düşünce sisteminin ilke ve inkılâplarından ayrı düşünülemez. Buda Atatürkçü düşünce sisteminin bütünlük niteliğinden kaynaklanır.
Atatürkçü düşünceye göre insanlar, kendileri için ne diliyor ve istiyorlarsa aynı şeyleri başkaları içinde dilemeli ve istemelidir. Bu bakımdan Atatürkçülükte, hem kişisel hem uluslar
arası bencilliğe yer yoktur.
Bütün ilke ve inkılâplar, Atatürkçü düşünce sistemi içinde birbiriyle ilişkili ve bütünseldir. Toplumsal hayatın her alanındaki bütün kurumlar Atatürkçü düşünce sistemi temelinde
yeniden yapılanmıştır.
Atatürkçü Düşünce Sistemini Oluşturan İlkeler Şunlardır :
Cumhuriyetçilik,
Milliyetçilik,
Halkçılık,
Devletçilik,
Laiklik,
İnkılâpçılık.
Bu altı temel unsur birbirini tamamlayıcı niteliktedir. Bundan dolayı birini diğerlerinden ayıramayız. Bu yüzden, bu sistemi iç tutarlılığa sahip bir bütün olarak görmek gerekir.
İdeoloji : Herhangi bir toplumun ya da toplumsal grubun yaşamına yön veren içinde uyumlu bir düzen oluşturan düşünce, inanç ve düşünüş biçimlerinin tümünü ifade eden bir
kavramdır. Bir ideolojinin toplumda uygulanabilmesi ancak uygun koşulların var olmasıyla mümkündür. Bu nedenle zorla uygulanmaya çalışılması halinde başarıya ulaşması mümkün
değildir. Atatürkçü düşünce sistemi bu noktada diğer düşünce sistemlerinden farklıdır. Atatürkçülük, kurtuluş savaşı ile birlikte doğan ve Cumhuriyet döneminde gelişen özgürlükçü bir
düşünce sistemidir.
Atatürkçü düşünce sistemi, Türkiye Cumhuriyetinin ilke ve inkılâpları üzerinde gelişerek diğer ideolojilerden ayrı kendisine özgü bir düşünce sistemi halini almıştır. Atatürkçü
düşünce sistemi, Türk halkının temel ihtiyaçlarından ortaya çıkmıştır. Halkın desteği ile hayat bulmuştur. Kısacası Atatürkçülük Türk toplumunun yapısına uygun yeni bir sistemdir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Baskıcı yönetimlerin genel özellikleri nelerdir ?
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Özgürlükçü yönetimlerin özellikleri nelerdir ?
 Monarşi, Teokrasi, Oligarşi ve Demokrasi kavramlarını tanımlayınız.

 GRUPLA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Kuvvetler ayrılığı ilkesini açıklayınız.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Demokrasinin diğer yönetim şekillerinden daha yaygın olmasının nedenleri
nelerdir ?
 Eşitlik, adalet ve özgürlük kavramlarını tanımlayınız.

ETKİNİKLERİ

BÖLÜM IV
… / … / 2013
Uzman Öğretmen
DERS PLANI
73
BÖLÜM I
ÜNİTE NO – ADI III / KÜLTÜR ve TOPLUMSAL KURUMLAR
KONU ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE SİSTEMİ / BÜTÜNLÜK NİTELİĞİ / YABANCI İDEOLOJİLERDEN FARKI.
BÖLÜM II
 Atatürkçü Düşünce sistemini kavrayabilme.
 Atatürkçü düşüncede insanlık, hak ve sorumluluk kavramlarını
açıklama. Atatürkçülüğün önemini açıklama.
 Atatürkçülüğün bütünlük niteliğini açıklama.
 Atatürkçülüğün yabancı ideolojilerle niçin açıklanamayacağını
yorumlama.
ÜNİTE KAVRAMLARI ve SEMBOLLERİ/DAVRANIŞ ÖRÜNTÜSÜ Atatürkçülük, İdeoloji,
KAYNAKÇA :
 ÖĞRETMEN
 ÖĞRENCİ

GÖRSEL – UZAYSAL Slogan yazma çalışması.

ÖZET
Atatürkçü düşünce sistemi ve onun somut ifadesi olan inkılaplar, bireysel hak ve özgürlüklerin kullanılmasının yolunu açtığı gibi insanlığında demokrasi
yönünde gelişmesine katkıda bulunmuştur. Atatürkçü düşünce, milli mücadele pratiğinden doğan cumhuriyet rejimi ile somutlaşan toplumsal ve siyasal bir süreçte
kurumlaşmıştır. Bu süreçte, Türkiye Cumhuriyeti, Atatürkçü düşünce sisteminin ilke ve inkılaplarından ayrı düşünülemez. Buda Atatürkçü düşünce sisteminin
bütünlük niteliğinden kaynaklanır.
Atatürkçü düşünceye göre insanlar, kendileri için ne diliyor ve istiyorlarsa aynı şeyleri başkaları içinde dilemeli ve istemelidir. Bu bakımdan
Atatürkçülükte, hem kişisel hem uluslar arası bencilliğe yer yoktur.
Bütün ilke ve inkılaplar, Atatürkçü düşünce sistemi içinde birbiriyle ilişkili ve bütünseldir. Toplumsal hayatın her alanındaki bütün kurumlar Atatürkçü
düşünce sistemi temelinde yeniden yapılanmıştır.
Atatürkçü düşünce sistemini oluşturan ilkeler şunlardır :
1: Cumhuriyetçilik,
2: Milliyetçilik,
3: Halkçılık,
4: Devletçilik,
5: Laiklik,
6: İnkılapçılık.
Bu altı temel unsur birbirini tamamlayıcı niteliktedir. Bundan dolayı birini diğerlerinden ayıramayız. Bu yüzden, bu sistemi iç tutarlılığa sahip bir bütün
olarak görmek gerekir. İdeoloji : Herhangi bir toplumun ya da toplumsal grubun yaşamına yön veren içinde uyumlu bir düzen oluşturan düşünce, inanç ve düşünüş
biçimlerinin tümünü ifade eden bir kavramdır. Bir ideolojinin toplumda uygulanabilmesi ancak uygun koşulların var olmasıyla mümkündür. Bu nedenle zorla
uygulanmaya çalışılması halinde başarıya ulaşması mümkün değildir. Atatürkçü düşünce sistemi bu noktada diğer düşünce sistemlerinden farklıdır. Atatürkçülük,
kurtuluş savaşı ile birlikte doğan ve Cumhuriyet döneminde gelişen özgürlükçü bir düşünce sistemidir.
Atatürkçü düşünce sistemi, Türkiye Cumhuriyetinin ilke ve inkılapları üzerinde gelişerek diğer ideolojilerden ayrı kendisine özgü bir düşünce sistemi halini
almıştır. Atatürkçü düşünce sistemi, Türk halkının temel ihtiyaçlarından ortaya çıkmıştır. Halkın desteği ile hayat bulmuştur. Kısacası Atatürkçülük Türk toplumunun
yapısına uygun yeni bir sistemdir.
BÖLÜM III
 BİREYSEL ÖĞRENME ETKİNLİKLERİNE İLİŞKİN  Atatürkçü düşünce sistemini oluşturan ilkeler nelerdir ?
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME  Atatürkçü düşünce sistemini diğer düşünce sistemleri ile karşılaştırınız.

74
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :  Atatürkçü düşünce sisteminin özellikleri nelerdir ?
 Atatürkçü düşünce sistemi hakkında bilgi veriniz.

ETKİNİKLERİ
BÖLÜM IV
… / … / 2012
Uzman Öğretmen
75

11.sä Nä F Sosyoloji Dersi Gã Nlã K Planlarä 2018 2019

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

11.sä Nä F Sosyoloji Dersi Gã Nlã K Planlarä 2018 2019

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DERS PLANI

SÖZEL – DİLSEL Konuyu yorumlama / anlatma çalışması.

DOĞACI Özellik yazma çalışması.

SOSYAL – KİŞİLER ARASI Beyin fırtınası çalışması.

MANTIKSAL – MATEMATİKSEL İlişkiler oluşturma çalışması.

İÇSEL – BİREYSEL Ne hissediyorsun / düşünüyorsun çalışması.

GÖRSEL – UZAYSAL Gözlem çalışması.

BEDENSEL – KİNESTETİK Farklı mekanda ders yapma çalışması.

- Sosyoloji’nin Temel Özellikleri :

Toplumları zaman ve yer bakımından nesnel ve somut koşullar içinde anlamak,

Toplumsal Olay ve Toplumsal Olgunun Özellikleri:

Belli bir toprak parçası üzerinde yaşaması,

Bireylerin birlikte yaşama isteği taşıması,

Ortak bir kültürü paylaşmaları,

Bireyler arasında ortak çıkarların varlığı,

Ortak çıkarlar etrafında işbirliği yapılması,

Değişmeye rağmen süreklilik göstermesi,

Toplumsal yığın türleri:

Toplumsal Grubun Oluşabilmesi İçin Gerekli Şartlar:

Birden fazla insanın ortak gaye, amaç ve çıkar etrafında birleşmeleri.

Üyelerin biz şuuruna sahip olması,

Genel gayelerine erişmek için karşılıklı etkileşim ve işbirliği içinde bulunmaları.

Grubu oluşturan üyeler arasında belli statü ve rollerin bulunması.

- Toplumsal Grupların Fonksiyonları (İşlevleri) :

- Toplumsal Grupların Özellikleri :

b) Çok Görevli Gruplar: Belediye, devlet, siyasi parti gibi,

DERS ÖĞRETMENİ UYGUNDUR

Felsefe Grubu Öğretmeni Okul Müdürü

SÖZEL – DİLSEL Konuyu yorumlama / anlatma çalışması.

DOĞACI Özellik yazma çalışması.

SOSYAL – KİŞİLER ARASI Beyin fırtınası çalışması.

MANTIKSAL – MATEMATİKSEL İlişkiler oluşturma çalışması.

İÇSEL – BİREYSEL Ne hissediyorsun / düşünüyorsun çalışması.

GÖRSEL – UZAYSAL Gözlem çalışması.

BEDENSEL – KİNESTETİK Farklı mekanda ders yapma çalışması.

B: SOSYOLOJİNİN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ

Toplumsal olaylara bilimsel yöntemin uygulanamayacağı inancı,

Bilimin dine karşı olduğu inancı,

İnsan yaşamının bazı yönlerinin dokunulmaz sayılması.

Kendine özgü bir konu alanının olması,

Bilimsel yöntemi kullanması,

Kendine özgü araştırma tekniklerinin olması,

Olması gerekenle değil de olanı konu edinmesi.

Not : Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme soruları planın

Not : Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme soruları planın

 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER VE

DERSİN DİĞER DERSLERLE İLİŞKİSİ

DERS ÖĞRETMENİ UYGUNDUR

SÖZEL – DİLSEL Konuyu yorumlama / anlatma çalışması.

DOĞACI Kategorilere ayırma çalışması.

SOSYAL – KİŞİLER ARASI Beyin fırtınası çalışması.

MANTIKSAL – MATEMATİKSEL İlişkiler oluşturma çalışması.

İÇSEL – BİREYSEL Ne hissediyorsun / düşünüyorsun çalışması.

GÖRSEL – UZAYSAL Tanıma dayalı resimleme çalışması.

BEDENSEL – KİNESTETİK Farklı mekanda ders yapma çalışması.

Bilimsel Çalışmalarda Ön Kabuller:

Anket Hazırlanırken Dikkat Edilecek Noktalar:

Not : Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme soruları planın

Not : Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme soruları planın

SÖZEL – DİLSEL Konuyu yorumlama / anlatma çalışması.

DOĞACI Özellik yazma çalışması.

SOSYAL – KİŞİLER ARASI Beyin fırtınası çalışması.

MANTIKSAL – MATEMATİKSEL İlişkiler oluşturma çalışması.