GERÇEKLİK TERAPİSİ

&
ÖYKÜSEL TERAPİ
PSİKOTERAPİ KURAMLARI- II
GERÇEKLİK TERAPİSİ
 TARİHÇESİ
• William Glasser, geleneksel psikanalitik terapiden memnun
olmayarak Gerçeklik Terapisini geliştirmiştir.
• 1996 yılına kadar William Glasser Enstitüsü olarak bilinen
Gerçeklin Enstitüsü 1967 yılında kurulmuştur.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 3

 ”

TEMEL FELSEFESİ
• Gerçeklik Terapisi kuramcıları, insan doğasının olumlu olduğuna
inanır.
• İnsanlar fedakar, bağışlayıcı, sevecen ve üretken olabilir ama
aynı zamanda ”kandırıcı, yanıltıcı ve şaşkın olabilirler…Bizim
diğer insanlara karşı davranışlarımız çekingen, kararsız ve
korkunç olabilir…bizler bencil, kendini düşünen, keyfine düşkün
ve büyüklük taşlayıcı” da olabiliriz diyerek, duyarlı bir şekilde
insanlara karşı olan yaklaşımlarının naif olmadıklarını da
belirtiler.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 4

 İNSANLARIN MOTİVASYONU
• Gerçeklik Terapisine göre insanların en belirgin motivasyonu
hazzı arttırmak ve acıyı azaltmaktır.
• Zevk ve acı duygularının kaynağı, temel ihtiyaçların doyurulup
doyurulmaması ile ilgilidir.
• Davranışlarımızın en belirgin güdüleyicisi, istediklerimiz ile
sahip olduklarımız arasında kalan boşluktur.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 5

 TEMEL KAVRAMLAR

• Temel İhtiyaçlar
• Kalite Dünyası
• Toplam Davranış
• Seçim Kuramı

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 6

 TEMEL İHTİYAÇLAR
• İnsanların beş temel ihtiyacı vardır: hayatta kalma, sevme ve ait
olma, güç, özgürlük ve eğlence.
• İnsanlar iyi ya da kötü hissetmelerine neden olan davranışları
hatırlama yeteneğini miras olarak devralıp, daha sonra hangi
davranışta bulunacağınızı seçerken bu anıları rehber olarak
kullanırlar.
• Yaptığımız her bir davranış, bizim o andaki ihtiyacımızı en iyi
şekilde karşılamak için yaptığımız çabalardır.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 7

 KALİTE DÜNYASI
• Kalite dünyası, gereksinimlerimizi karşılayan insanların veya
bazı nesnelerin görüntülerini beynimizde sakladığımız yerdir. Bu
nesne ve insanlar gereksinimlerimizi karşıladıkları için kendimizi
iyi hissederiz.
• Kalite dünyamızın inşası bizim doğumumuzla başlar, yaşamımız
boyunca sürekli gözden geçirilir.
• Kalite dünyamızda tuttuğumuz görüntüler, birlikte olmak
istediğimiz kişilerden, sahip olmak istediklerimizden,
arzuladığımız deneyimlerden ve yaşamımıza rehberlik eden
düşünce ve inançlardan oluşur.
13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 8
 TOPLAM DAVRANIŞ
• Bütün davranışlar dört bileşenden oluşur: eylem, düşünme,
hissetme ve fizyoloji.
• Hareket ve düşüncelerimiz, duygu ve fizyolojimize göre daha
çok kontrolümüz altındadır.
• Duygu ve fizyolojik durumumuz, hareket ve düşüncelerimizden
etkilenir.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 9

 SEÇİM KURAMI
• Seçim kuramının en önemli ilkesi:
“Hissettiğimiz mutsuzluklar da dahil olmak üzere yaptığımız her
şeyi biz seçiyoruz.”

Bu nedenle yalnızca kendi davranışlarımızı kontrol

edebiliriz, diğer insanların davranışlarını kontrol edemeyiz.
Bizim diğer insanlara verebileceğimiz tek şey bilgidir.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 10

 Değerlendirme

• Gerçeklik Terapisinde değerlendirilme yapılmamaktadır.

• Sorunlu davranışın ne olduğu anlaşılmaya çalışılır.
• Glasser, psikiyatrik tanıların yanlış olmalarının yanı sıra
insanları etiketlediği için de zararlı olduğunu öne sürmektedir.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 11

 Terapötik İlişki
• Terapist, danışanın kalite dünyasında bir görüntü olmak ister.
• Terapötik ilişki, danışanın sevme ve ait olma ihtiyacını
doyurmasının bir yolu olarak görülür.
• Terapist, pek çok soru sorarak danışanı davranışlarını
değerlendirmeye davet eder.
• Terapist, danışana seçim kuramının ilkelerini öğretir.
• Danışan kendi sorumluluğunu almalıdır, çünkü kendi durumunu
değerlendirip değişimi nasıl başlatacağına karar vermelidir.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 12

 Terapi Amaçları
• Terapist, danışanın başkalarına müdahale etmeden, zarar
vermeden kendisine yararlı olacak daha iyi seçimler yapmasına
yardımcı olur.
• Terapi sürecinde danışan, yapmış olduğu kötü seçimleri fark
eder ve gelecekte karşılaşacağı durumlarda kullanmak
amacıyla seçim kuramını öğrenir.
• Danışan seçimlerinin sorumluluğunu almayı öğrenir, daha
doyurucu ve etkin ilişkiler kurmak üzere daha uygun seçimler
yapar.
• Terapist danışanların ne istediklerini belirlemesine de yardımcı
olur.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 13

 Terapi Süreci
• Şimdi odaklıdır, geçmişte olanlara sığınmak iyi bir şey olarak
görülmez.
• Şu an ne yapılması gerektiğine ve danışanın yeni seçimler
yapabilmesine odaklanılır.
• Belirtilere odaklanılmaz, çünkü bunun danışanın gerçek
sorunlarından uzaklaştırıldığına inanılır. Danışanın asıl sorunu
kişilerarası ilişkilerde yetersiz olması olarak görülür.
• Danışanın kontrol edemeyeceği şeyler üzerine odaklanılmaz.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 14

 Terapi Süreci

Bir Gerçeklik Terapisti, danışanın isteklerini keşfetmesine

yardımcı olur. Yaşamlarının yönünü ve şu anda ne
yaptıklarını onlara gösterir. En önemlisi, danışana şu andaki
davranışlarının etkili olup olmadığını sorarak onun kendini
değerlendirmesini sağlar. Ardından, danışanın basit ve
gerçekleştirilebilir bir eylem planı oluşturmasına yardımcı
olur.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 15

 Terapötik Teknikler
Gerçeklik Terapistlerinin kullandığı bazı müdahaleler şu şekilde
sıralanabilir:

• Soru sorma • Metaforlar

• Bibliyoterapi • Fiziksel etkinlikler ve
• Beklenmeyeni yapma meditasyon
• Yeni bir çerçeveye yerleştirme • Sonuçların yaşanmasına izin
verme veya sonuçları
• Mizah gösterme
• Kendini Açma

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 16

ÖYKÜSEL TERAPİ
 TARİHÇESİ
• Anlatımsal Terapistler, yaşamın bir öykü anlatma süreci
olduğunu düşünürler.
• Anlatımsal Terapi ile isimleri en çok bağdaştırılan kişiler,
Micheal White ve David Epston’dır.
• İkisi de antropoloji ile ilgilenmektedir ve kişilerin öykülerinin
kültürel ve tarihi bağlamda ele alınması gerektiğini ifade
etmektedirler.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 18

 TEMEL FELSEFESİ
• Anlatımsal terapi, sosyal olarak yapıcı felsefeye dayanmaktadır.
• Sosyal yapıcılık görüşünde olanlar, nesnel sosyal gerçekliğin
olmadığına inanarak şunu ifade etmektedirler:
Bizim kendimizi, diğerlerini ve yaşadığımız dünyayı nasıl
gördüğümüz, sosyal süreçler ve daha da önemlisi bizim
diğerleriyle olan ilişkimiz aracılığıyla yaratılmaktadır.
• Bu yaklaşımın, danışanların kendilerini ifade edebilmeleri için
bir özgürlük getirerek, onları toplumdaki genel öykülerden ve bu
öykülerin getirdiği baskının ağırlığından kurtulmalarını
sağlamakla ilgilendiği ifade edilmektedir.
13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 19
 İNSANLARIN MOTİVASYONU

Anlatımsal Terapiye göre kişinin kendi anlamını yaratması

önemlidir. İnsan varlığının en temel özelliği, anlam verme
eğilimi olduğu görüşündedirler.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 20

 TEMEL KAVRAMLAR

• Öyküler
• Seyreltiklik ve Hacimlilik
• Özgün Sonuçlar

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 21

 ÖYKÜLER
• İnsan yaşamı, öyküler dizisidir.
• İnsanlar, yaşadığı olayları birbirine bağlayıp bundan bir anlam
çıkarma amacıyla çabalamanın sonucunda zaman içinde
öyküler oluştururuz.
• Öyküleri izole bir şekilde değil, diğer insanlarla etkileşimler
aracılığıyla oluşturulur.
• Kişinin içinde yaşadığı kültürden etkilenir.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 22

 SEYRELTİKLİK VE HACİMLİLİK
• Bu sıfatlar, öykülerin özelliği için kullanılmaktadır.
• Seyreltik öykülerde, çok az olay, görece çok az ayrıntı
bulunurken, hacimli öyküler ayrıntılı ve zengindir, anlatıldıkça
üzerine bir ekleme yapılarak hacimlenir.
• Bir kişinin terapiye getirdiği sorun yüklü öyküsüne nasıl baktığı,
onun bakış açısını gösterir.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 23

 ÖZGÜN SONUÇLAR
• Özgün sonuçlar, dominant ve sorun yüklü öykünün bir parçası
olmayan olaylardır.
• Getirilen sorunun dayandığı ve içerdiği kurala uygun olmayan,
bu açıdan istisna olan bir durumdur. Danışanın sorunun ona
verdiği eziyetten kaçmasına yardımcı olur.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 24

 Değerlendirme

• Standart bir değerlendirme yoktur.

• Sürekli olarak danışanların yaşamlarını, onların bakış açısından
anlamaya çalışma sürecine odaklanılmaktadır.
• Çoklu bakış açılarına saygı gösterilir. “ Terapinin öncelikli odak
noktası, danışanların geldikleri ortam bakımından ne anlama
geldiğini ve olayda yer alan herkesi anlamaya çalışmaktır. ”

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 25

 Terapötik İlişki
• Terapistten çok danışanın kendi anlatım şekli kullanılır, buna
öncelik verilir.
• AT danışmanları, sürece devam etmek için danışanlarının
olurunun olup olmadığını açıkça kontrol ederler, danışanın
öyküsünü doğru anladıklarından emin olmaya çalışırlar.
• AT’ye göre terapistler işbirliği yapan ya da uzman görüşünü
paylaşan kişilerdir, danışanlar ise kendi yaşamlarının gerçek
uzmanlarıdır.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 26

 Terapi Amaçları
• Anlatımsal terapistler , danışanlarından yeni, çok daha tatmin
edici öyküler beklemektedirler.
• Terapide amaç, sorun yüklü öyküleri yıkmak ve istendik
sonuçlara ulaşmak için yeni öyküler yazmaktır.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 27

 Terapi Süreci
Üç aşamadan oluşur:
1. Danışan öyküsünü anlatırken sıkıntıyı yeniden yaşar. Sorunun
nedenlerinden çok yarattığı etkilere odaklanılır.
2. Sorun için alternatifler araştırılır ve özgün sonuçlara ya da
sorunun ne zaman ortaya çıkmadığına odaklanılarak alternatif
bir öykü oluşturulur.
3. Terapist ve danışanın birlikte yeni öyküyü geliştirmeye devam
etmesine yardımcı olmak üzere destek grubu oluşturulur. Bu
grubu danışan seçer: Aile, arkadaşlar ya da diğer gruplar

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 28

 Terapi Süreci
AT’de önemli bir süreç dışsallaştırmaktır. Terapist, danışanın
öyküsünü dikkatle dinleyerek ve özellikle sorunun danışana ve
çevresindekilere etkisi hakkında birçok soru sorarak, sorunu
onun dışında bir şey gibi yeniden biçimlendirir. Bu sorgulamalar
göreceli olarak etkileme soruşturması olarak adlandırılır.
Önce sorunun kendisi, daha sonra danışanın sorunla ilişkisi
sorun olarak görülür.

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 29

 Terapötik Teknikler
• Soruşturma
• Gözünde canlandırma
• Dışarıdan tanık uygulaması
• Sorumluluk
• Reflektör tutma uygulaması
• Destek grubu uygulaması
• Yazılı kanıtlar

13.03.2018 Prof. Dr. Gülsen Erden 30