ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ

ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΣΧ. ΕΤΟΣ 2022-2023

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΝΕΑΣ ΛΑΜΨΑΚΟΥ
 Περιεχόμενα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ................................................................................................................................ 3
ENOTHTA 4 ................................................................................................................................ 4
ΕΝΟΤΗΤΑ 5 ................................................................................................................................ 5
ΕΝΟΤΗΤΑ 7 ................................................................................................................................ 7
ΕΝΟΤΗΤΑ 8 ................................................................................................................................ 8
ΕΝΟΤΗΤΑ 9 ................................................................................................................................ 8
ΕΝΟΤΗΤΑ 10 .............................................................................................................................. 9
ΕΝΟΤΗΤΑ 12 ............................................................................................................................ 10
ΕΝΟΤΗΤΑ 13 ............................................................................................................................ 11
ΕΝΟΤΗΤΑ 17 ............................................................................................................................ 12
ΕΝΟΤΗΤΑ 18 ............................................................................................................................ 13
ΕΝΟΤΗΤΑ 19 ............................................................................................................................ 14
ΕΝΟΤΗΤΑ 20 ............................................................................................................................ 15
ΕΝΟΤΗΤΑ 27 ............................................................................................................................ 17
ΕΝΟΤΗΤΑ 28 ............................................................................................................................ 19
ΕΝΟΤΗΤΑ 30 ............................................................................................................................ 20
ΕΝΟΤΗΤΑ 31 ............................................................................................................................ 20
ΕΝΟΤΗΤΑ 34 ............................................................................................................................ 21

2
 ꙮ Επισημαίνονται οι σημαντικές ερωτήσεις-ορισμοί

ΕΝΟΤΗΤΑ 1
1. Τι ονομάζουμε Διαφωτισμό;
Διαφωτισμό ονομάζουμε το κίνημα που πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία στο
τέλος του 17ου αιώνα, κορυφώθηκε στη Γαλλία τον 18ο αιώνα και εξαπλώθηκε
μέσα και έξω από την Ευρώπη.

2. Ποιες ήταν οι κοινές απόψεις των Διαφωτιστών;

α) απόρριψη κάθε αυθεντίας
β) κριτική σε κάθε γνώση
γ) «μόνο η λογική μπορεί να ερμηνεύσει με ασφάλεια τον κόσμο»
δ) «ο άνθρωπος μπορεί να προοδεύει διαρκώς»

3. Ποιοι ήταν οι κορυφαίοι διαφωτιστές ή φιλόσοφοι;

Ο Ρουσό, ο Βολτέρος, ο Ντιντερό, ο Μοντεσκιέ, ο Ντ’Αλαμπέρ και άλλοι.

4. Είχε ο Διαφωτισμός σχέση με την πολιτική;

Ο Διαφωτισμός ήταν κίνημα βαθύτατα πολιτικό, καθώς τον χρησιμοποίησε η
ανερχόμενη αστική τάξη για να διεκδικήσει συμμετοχή στην εξουσία.

5. Τι πίστευε ο Διαφωτισμός για τα φυσικά δικαιώματα;

Τα φυσικά δικαιώματα προβλήθηκαν τόσο από τους Διαφωτιστές, όσο και από
την αστική τάξη. Για τους Διαφωτιστές όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα ζωής,
ιδιοκτησίας (σε αυτό επέμενε και η αστική τάξη), ισότητας απέναντι στο νόμο,
ελευθερίας σκέψης και έκφρασης. Κανείς δε μπορεί να τους τα αφαιρέσει.

6. Τι λέει η θεωρία του «κοινωνικού συμβολαίου» που διατύπωσε ο Λοκ;

Τα άτομα δέχτηκαν να παραχωρήσουν ορισμένες από τις ελευθερίες τους
προκειμένου να συμβιώσουν. Έτσι έγινε μια συμφωνία, ένα κοινωνικό
συμβόλαιο μεταξύ των πολιτών και του κράτους. Αν το κράτος παραβεί τους
όρους του συμβολαίου και γίνει τυραννικό, τότε οι άνθρωποι μπορούν να
αντισταθούν, δηλαδή να επαναστατήσουν.

7. Ποιες ήταν οι πολιτικές απόψεις του Ρουσό;

Ο Ρουσό υποστήριζε πως η πολιτική εξουσία πρέπει να βρίσκεται στα χέρια του
λαού και όχι κάποιου ηγεμόνα. Επίσης μίλησε για τη γενική βούληση (τη

3
σύνθεση των ατομικών βουλήσεων, που εκφράζει το κοινό συμφέρον). Η γενική
βούληση εκφράζεται με τη συμμετοχή του λαού στην εξουσία.

8. Τι είναι η διάκριση των εξουσιών που εξέφρασε ο Μοντεσκιέ;

Ο Μοντεσκιέ είπε πως η εξουσία δεν πρέπει να ασκείται από έναν άνθρωπο. Η
εκτελεστική (η εφαρμογή των νόμων) πρέπει να ασκείται από την κυβέρνηση, η
νομοθετική εξουσία (η δημιουργία νόμων) πρέπει να ασκείται από τη βουλή και
η δικαστική εξουσία (ο έλεγχος για την τήρηση των νόμων) από τα δικαστήρια.
Έτσι δε θα συγκεντρώνεται η εξουσία στα χέρια ενός ανθρώπου που θα μπορεί
να την καταχραστεί.

9. Εφαρμόστηκαν οι πολιτικές απόψεις του Διαφωτισμού;

Ορισμένοι μονάρχες εφάρμοσαν κάποιες από τις ιδέες του Διαφωτισμού (π.χ.
περιορισμός της εξουσίας των ανώτερων τάξεων, λήψη κοινωνικών μέτρων,
φροντίδα για τα Γράμματα και τις Τέχνες) προκειμένου να ισχυροποιηθούν στην
εξουσία. Το πολίτευμα στις χώρες αυτές δεν ονομαζόταν πια απόλυτη μοναρχία,
αλλά φωτισμένη δεσποτεία. Κάποιοι από τους μονάρχες που την εφάρμοσαν
ήταν ο Φρειδερίκος Β’ της Πρωσίας, η Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας και ο γιός
της Ιωσήφ, καθώς και η Αικατερίνη η Β’ της Ρωσίας. Η επίδραση των απόψεων
του Διαφωτισμού θα φανεί όμως κυρίως στην αμερικανική και τη γαλλική
επανάσταση που θα ξεσπάσουν αργότερα.

10. Ποια ήταν η θέση του Διαφωτισμού για τη θρησκεία;

Οι περισσότεροι Διαφωτιστές ήταν ντεϊστές και κάποιοι άλλοι άθεοι. Έκαναν
αυστηρή κριτική στην καθολική εκκλησία και ζητούσαν ανεξιθρησκία

ENOTHTA 4
1. Να κάνετε μια αποτίμηση για τη Γαλλική Επανάσταση και την Εποχή του
Ναπολέοντα
◉ Η αστική τάξη της Γαλλίας κατέλαβε την εξουσία, δείχνοντας το δρόμο
και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
◉ Τα συμφέροντα της αστικής τάξης προωθήθηκαν αποφασιστικά
◉ Η φιλελεύθερη οικονομία κέρδισε έδαφος. Οι αρχές του Διαφωτισμού πήραν
σάρκα και οστά.
◉ Η απολυταρχία γκρεμίστηκε στη Γαλλία και κλονίστηκε στην
υπόλοιπη Ευρώπη.
◉ Τα όρια κράτους και έθνους για πρώτη φορά συνέπεσαν.
◉ Πολίτες και κράτος ενώθηκαν με αλληλένδετους και άρρηκτους
δεσμούς (αρχή διαφωτισμού)˙ σύγχρονη έννοια του κράτους.

4
◉ Κράτος και Εκκλησία διαχωρίστηκαν για πρώτη φορά στη σύγχρονη Ευρώπη.
◉ Καταργήθηκαν οι διακρίσεις σε κοινωνικές τάξεις (κάστες) καθώς και
τα προνόμια των ευγενών και του κλήρου.
◉ Επικράτησε η αντίληψη ότι όλοι οι άνθρωποι γεννώνται με ίσα δικαιώματα.
◉ Ο λαός αναδείχθηκε σε κινητήρια δύναμη της ιστορίας και σε
αποκλειστική πηγή εξουσίας.
◉ Τα φυσικά δικαιώματα του Διαφωτισμού έγιναν πολιτικά δικαιώματα, και ο
υπήκοος έγινε πολίτης.
◉ Αναπτύχθηκαν ιδέες και κινήματα που σφράγισαν την ιστορία της σύγχρονης
Ευρώπης (φιλελευθερισμός, εθνικισμός, κοινωνικός ριζοσπαστισμός,
σοσιαλισμός).

ΕΝΟΤΗΤΑ 5
1. Ποιες συγκυρίες ευνόησαν τους Έλληνες πλοιοκτήτες;
• Η ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), που επέτρεπε
την ελεύθερη κίνηση των πλοίων με ρωσική σημαία στα Στενά, αποκτώντας
τον έλεγχο σημαντικού μέρους του εμπορίου.
• Οι ναπολεόντειοι πόλεμοι, που είχαν ως συνέπεια την περιορισμένη
παρουσία αγγλικών και γαλλικών πλοίων στη Μεσόγειο.

2. Ποια τα αποτελέσματα της ευνοϊκής συγκυρίας για τους Έλληνες;

• Οι Έλληνες έλεγξαν σημαντικό μέρος του εμπορίου.
• Ελληνικές πόλεις (π.χ. Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Σμύρνη, Χίος)
αναπτύχθηκαν σε σημαντικά εμπορικά κέντρα.
• Ενισχύθηκαν οι ελληνικές παροικίες.

3. Ποια η στάση της εκκλησίας απέναντι στην επανάσταση;

• Η ορθόδοξη εκκλησία εναντιωνόταν στις ιδέες του διαφωτισμού.
• Ορισμένοι, όμως, κληρικοί υιοθέτησαν τις διαφωτιστικές αντιλήψεις (π.χ.
Ευγένιος Βούλγαρης).

4. Τι γνωρίζετε για τους Φαναριώτες;

• Ήταν Έλληνες από αρχοντικές οικογένειες που κατοικούσαν στο Φανάρι.
• Ήταν μορφωμένοι και καταλάμβαναν υψηλές θέσεις στην οθωμανική
διοίκηση.
• Τον 18ο αι. διορίζονταν ηγεμόνες στις αυτόνομες παραδουνάβιες ηγεμονίες.
5. Ποιος ήταν ο ρόλος των προεστών;

5
Διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες και συγκέντρωναν τους φόρους.

Είχαν μεγάλη πολιτική επιρροή στους τοπικούς Τούρκους αξιωματούχους.

6. Πώς λειτουργούσαν οι έμποροι και οι καραβοκύρηδες;

Βελτίωναν την οικονομική τους κατάσταση.

Ενδιαφέρονταν για τη διάδοση των νεωτερικών ιδεών.

7. Τι γνωρίζετε για τους κλέφτες;

Ήταν αγρότες που κατέφευγαν στα βουνά.

Επιβίωναν με ληστείες.

Οι αγροτικοί πληθυσμοί συχνά τους υποστήριζαν.

Υμνήθηκαν στα δημοτικά τραγούδια ως πρότυπα ανυπότακτης στάσης.

8. Τι ήταν οι αρματολοί;

Ήταν ένοπλα σώματα οργανωμένα από την οθωμανική διοίκηση για την
τήρηση της τάξης.

9. Τι ξέρετε για τους αγρότες;

Ξεπερνούσαν το 80 % του πληθυσμού.

Καλλιεργούσαν κρατικά ή ιδιωτικά κτήματα που ανήκαν σε Τούρκους.

Η ζωή τους ήταν δύσκολη.

10. Τι συνέβαινε με τους απασχολούμενους στο εμπόριο και τη ναυτιλία;

Αυξάνονταν με την ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εμπορίου.

6
 ΕΝΟΤΗΤΑ 7
1. Να δώσετε τον ορισμό της Φιλικής Εταιρείας:
Η Φιλική Εταιρεία ήταν μια μυστική οργάνωση που σκοπό είχε να προετοιμάσει
την επανάσταση των Ελλήνων. Δημιουργήθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας το
1814 με πρωτεργάτες τους Σκουφά, Τσακάλωφ, Ξάνθο και Αναγνωστόπουλο.

2. Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετώπιζε;

• Η διασπορά του ελληνισμού σε μεγάλο γεωγραφικό χώρο.
• Η ανάγκη διατήρησης μεγάλης μυστικότητας.
• Η υπερνίκηση των δισταγμών των Ελλήνων.
• Η κινητοποίηση ανθρώπων διαφορετικών κοινωνικών ομάδων.

3. Ποιες ήταν οι ευνοϊκές προϋποθέσεις για το έργο της;

• Τα εσωτερικά προβλήματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
• Η διάδοση των ιδεών της γαλλικής επανάστασης μεταξύ των Ελλήνων.
• Η ωρίμανση του αιτήματος για τη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού
κράτους.

4. Ποια είναι τα στοιχεία της οργάνωσής της;

• Δοκιμασία υποψηφίων μελών για κάποιο διάστημα.
• Ένταξη στην οργάνωση και όρκος πίστης σε αυτήν.
• Προβλεπόμενη τιμωρία για τους παραβάτες ο θάνατος.
• Χρήση ψευδώνυμων και επικοινωνία με κρυπτογραφικό αλφάβητο.

5. Σε ποιους απευθυνόταν ώστε να γίνουν μέλη της;

• Αρχικά σε πλούσιους εμπόρους.
• Έπειτα σε όλες τις κοινωνικές ομάδες.
• Γυναίκες γίνονταν δεκτές σπάνια.

6. Ποια ήταν η ηγεσία της:

Η ηγεσία της, η Αόρατη Αρχή, παρέμενε μυστική και ανατέθηκε στον
Αλέξανδρο Υψηλάντη, αξιωματικό του ρωσικού στρατού, ο οποίος
ανακηρύχθηκε Γενικός Επίτροπος της Αόρατης Αρχής.

7. Ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους η επανάσταση ξεκίνησε από τις
παραδουνάβιες ηγεμονίες;
• Δεν υπήρχε εκεί οθωμανικός στρατός.
• Η περιοχή ήταν κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία.

7
• Θα μπορούσαν να βοηθήσουν την επανάσταση διάφοροι Βαλκάνιοι ηγέτες.

8. Πότε έχουμε την έναρξη της επανάστασης, πού και από ποιον;
Ο Υψηλάντης κήρυξε την επανάσταση στο Ιάσιο της Βλαχίας στις 24
Φεβρουαρίου του 1821.

9. Ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετώπισε το κίνημα του Υψηλάντη;

• Οι πλούσιοι Έλληνες των Ηγεμονιών δεν βοήθησαν.
• Η στρατολόγηση δεν προχωρούσε
• Ο Τσάρος αποκήρυξε την επανάσταση και επέτρεψε την εισοδο τουρκικού
στρατού για την καταστολή της.
• Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ αναγκάστηκε να αφορίσει τους επαναστάτες.
• Ο τοπικός ηγέτης Βλαντιμηρέσκου θεωρήθηκε προδότης και εκτελέστηκε.
10. Ποιο είναι το τέλος της επανάστασης στις Ηγεμονίες;
Μετά την ήττα στο Δραγατσάνι ο Υψηλάντης συνελήφθη στην Αυστρία, και η
επανάσταση απέτυχε.

ΕΝΟΤΗΤΑ 8
1. Γιατί ήταν ευνοϊκή η συγκυρία στη νότια Ελλάδα για την επιτυχία της
επανάστασης;
• Οι ελληνικοί πληθυσμοί ήταν πυκνότεροι.
• Ο οθωμανικός στρατός δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρός.
• Υπήρχαν πολλοί Φιλικοί που προετοίμαζαν κι ανέμεναν τον ξεσηκωμό.
• Υπήρχαν ένοπλα σώματα Ελλήνων.
• Υπήρχαν ελληνικά εμπορικά σκάφη εφοδιασμένα με κανόνια.
• Υπήρχαν πολλοί Έλληνες που διέθεταν σημαντική πολεμική εμπειρία.
• Το ορεινό έδαφος διευκόλυνε τον κλεφτοπόλεμο

ΕΝΟΤΗΤΑ 9
1. Ποιες ήταν οι αιτίες της εμφύλιας διαμάχης:
• Οι αντιθέσεις ανάμεσα στους Έλληνες για τον έλεγχο της πολιτικής
εξουσίας (πρόκριτοι, ιεράρχες, Φαναριώτες – οπλαρχηγοί, Φιλικοί).
• Οι τοπικιστικές αντιθέσεις
• Οι διαφωνίες για τη διαχείριση των χρημάτων από το δάνειο που είχε
συναφθεί στην Αγγλία
• Οι προσωπικές αντιπαλότητες και φιλοδοξίες

8
2. Ποιες ήταν οι δύο φάσεις του εμφυλίου πολέμου και πώς εξελίχθηκαν;
Α.Πρώτη φάση του εμφυλίου πολέμου (φθινόπωρο 1823 – καλοκαίρι 1824):
Συγκρούστηκαν δύο παρατάξεις με επικεφαλής το Θ. Κολοκοτρώνη
(αντιπρόεδρος του Εκτελεστικού) και τον Αλ. Μαυροκορδάτο (πρόεδρος του
Βουλευτικού) Οι πιο ισχυροί πρόκριτοι της Πελοποννήσου και της Ύδρας
υποστήριξαν τον Μαυροκορδάτο και ο Κολοκοτρώνης υποχώρησε.
Β.Δεύτερη φάση του εμφυλίου πολέμου (Ιούλιος 1824 – Ιανουάριος 1825):
Ο Μαυροκορδάτος και οι Υδραίοι συμμάχησαν με τον Ι. Κωλέττη που
επηρέαζε οπλαρχηγούς της Στερεάς Ελλάδας και απέκλεισαν τους
Πελοποννήσιους από την εξουσία. Τους ανάγκασαν να συνθηκολογήσουν και
φυλάκισαν τον Κολοκοτρώνη και τον Ανδρούτσο.

3. Πού και πότε έγινε η Γ’ Εθνοσυνέλευση και ποιες οι αποφάσεις της;

Τροιζήνα / Άνοιξη του 1827:
Εξέλεξε Κυβερνήτη της Ελλάδας για επτά χρόνια τον Ι. Καποδίστρια.
Ψήφισε το Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλάδας, το οποίο διαπνεόταν από
φιλελεύθερες αντιλήψεις και ήταν το πιο δημοκρατικό σύνταγμα της εποχής του.

ΕΝΟΤΗΤΑ 10
1. Να δώσετε τον ορισμό του φιλελληνισμού.
Ο φιλελληνισμός ήταν ένα κίνημα συμπαράστασης στους Έλληνες και
στρεφόταν εναντίον τόσο της οθωμανικής απολυταρχίας, όσο και της Ιερής
συμμαχίας.

2. Ποιοι είναι οι κύριοι παράγοντες ανάπτυξης του φιλελληνισμού;

1. ο φιλελευθερισμός και ο ριζοσπαστισμός της γαλλική επανάστασης,
2. ο θαυμασμός των Ευρωπαίων για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό,
3. ο αποτροπιασμός για τις βιαιότητες των Τούρκων,
4. η συγκίνηση από τις ελληνικές επιτυχίες.

3. Ποια είναι η προσφορά του φιλελληνισμού;

• οικονομική ενίσχυση,
• ηθική συμπαράσταση,
• προσωπική συμμετοχή φιλελλήνων στον Αγώνα.

4. Ποιες εξελίξεις οδήγησαν από το 1826 έως το 1820 στην ίδρυση

ανεξάρτητου ελληνικού κράτους;
1. Απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων να λύσουν το ελληνικό ζήτημα.

9
 2. Ένοπλη επέμβασή τους στη ναυμαχία του Ναβαρίνου, όπου οι στόλοι
των τριών Δυνάμεων σύντριψαν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο.
3. Ήττα του σουλτάνου στο ρωσοτουρκικό πόλεμο και αποδοχή από τον
σουλτάνο των αποφάσεων των Δυνάμεων με τη συνθήκη της Αδριανούπολης.
4. 1830: υπογραφή της συνθήκης του Λονδίνου, με την οποία οι Δυνάμεις
αποφάσισαν την ίδρυση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και επέλεξαν ως
ηγεμόνα του τον Λεοπόλδο του Σαξ-Κόμπουργκ, αλλά ο ίδιος δεν αποδέχτηκε
την εκλογή του.

ΕΝΟΤΗΤΑ 12
1. Τι ονομάζεται εκβιομηχάνιση, ποια τα κύρια χαρακτηριστικά της και
ποιοι οι κύριοι πόλοι ανάπτυξής της ;
Οι πρώτες βιομηχανίες δημιουργήθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία τον 18ο αι. Το
φαινόμενο αυτό ονομάστηκε εκβιομηχάνιση.
Κύρια χαρακτηριστικά της εκβιομηχάνισης:
1. Η εκτεταμένη χρήση νέων τεχνικών μέσων με επακόλουθα:
2. τον περιορισμό της χειρωνακτικής εργασίας,
3. την αύξηση της παραγωγής,
4. τη μείωση του κόστους των προϊόντων.
5. Η αξιοποίηση νέων μορφών ενέργειας – κυρίως του άνθρακα.
6. Η εφαρμογή καινοτομιών στη μεταλλουργία.
7. Η συγκέντρωση των εργαζομένων στα εργοστάσια.
8. Οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης.

Κύριοι πόλοι ανάπτυξης ήταν η υφαντουργία και η μεταλλουργία.

2. Από πού ξεκίνησε και πού εξαπλώθηκε η εκβιομηχάνιση;

Στα μέσα του 19ου αιώνα η εκβιομηχάνιση περιοριζόταν:
1. στη Μ. Βρετανία,
2. στη βόρεια και ανατολική Γαλλία,
3. στις Κάτω Χώρες και το Βέλγιο,
4. στις όχθες του ποταμού Ρήνου,
5. στη βόρεια Ιταλία.
Από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά εξαπλώθηκε σε νέες περιοχές της Ευρώπης
και στις ΗΠΑ.

3. Ποιες είναι οι κύριες καινοτομίες στον 19ο αιώνα;

1. Χημεία: μαζική παραγωγή π.χ. λιπασμάτων, πλαστικών υλών και
εκρηκτικών, φαρμάκων ψυγείων, φωτογραφικών και κινηματογραφικών
ειδών .

10
 2. Ηλεκτρισμός: χρήση του (α) ως πηγή ενέργειας, (μετατροπή της
ενέργειας των υδάτων σε ηλεκτρική ενέργεια (β) ως μέσο φωτισμού (ηλεκτρική
λάμπα).

4. Ποια ήταν η επανάσταση στις συγκοινωνίες και τις επικοινωνίες;

1. Σιδηρόδρομος Σύμβολα της
2. Ατμόπλοιο βιομηχανικής ανάπτυξης
3. Αυτοκίνητο
4. Αεροπλάνο
5. Μέσα μετάδοσης ήχου (τηλέγραφος, τηλέφωνο)

5. Τι ονομάζεται καπιταλισμός και ποια τα συνώνυμα του όρου;

Ο νέος τρόπος οργάνωσης της οικονομίας ονομάστηκε οικονομία της ελεύθερης
αγοράς ή καπιταλισμός ή κεφαλαιοκρατία.

6. Ποια είναι η ιδεολογική βάση του νέου συστήματος;

Είναι ο οικονομικός φιλελευθερισμός, σύμφωνα με τον οποίο οι επιχειρηματίες
είχαν την ελευθερία να πράττουν ό,τι εκείνοι έκριναν αναγκαίο, για να κερδίζουν
à το ατομικό συμφέρον θεωρούνταν σημαντικότερο του κοινωνικού.

7. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του καπιταλισμού;

1. επιχειρήσεις με μετοχικό κεφάλαιο,
2. μεγάλες τράπεζες,
3. ολιγοπώλια ή μονοπώλια,
4. περιοδικές οικονομικές κρίσεις.

ΕΝΟΤΗΤΑ 13
1. Ποιες σοσιαλιστικές θεωρίες αναπτύχθηκαν;
Ουτοπικός σοσιαλισμός:
Πρόβαλε μια εξιδανικευμένη μορφή κοινωνίας και εκφράστηκε από τους
πρώτους σοσιαλιστές (Σαιν Σιμόν, Φουριέ, Όουεν, Μπλαν).
Μαρξισμός:
Πρόβαλε την άποψη ότι κύρια αιτία της κοινωνικής αδικίας ήταν το γεγονός ότι
ολιγάριθμοι αστοί ήταν ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής και έθεσε ως στόχο
τη δημιουργία μιας αταξικής κοινωνίας, όπου δεν θα υπήρχε εκμετάλλευση.
Διαμορφώθηκε από τους Γερμανούς Καρλ Μαρξ και Φριντριχ Έγκελς, που το
1848 δημοσίευσαν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο.

11
 ΕΝΟΤΗΤΑ 17
1. Πότε και από ποιον εκλέχτηκε ο Καποδίστριας Κυβερνήτης της
Ελλάδας;
Ο Ι. Καποδίστριας εκλέχτηκε Κυβερνήτης της Ελλάδας από την Εθνοσυνέλευση
της Τροιζήνας και ήρθε στο Ναύπλιο το 1828.

2. Σε ποια κατάσταση βρισκόταν η χώρα;

Η κατάσταση στην οποία βρισκόταν η χώρα ήταν τραγική:
• Η χώρα ήταν ερειπωμένη και ο λαός εξαθλιωμένος.
• Ληστές και πειρατές έλεγχαν μεγάλες περιοχές της χώρας.
• Ο αιγυπτιακός στρατός κατείχε εδάφη της ΝΔ Πελοποννήσου και ο
τουρκικός στρατός κατείχε εδάφη της Στερεάς Ελλάδας.

3. Ποιες ήταν οι ενέργειες του Καποδίστρια ως Κυβερνήτη της Ελλάδας;

Α) στο πολίτευμα και διοίκηση:
1. Συγκέντρωσε όλες σχεδόν τις εξουσίες στο πρόσωπό του.
2. Κατήργησε προσωρινά το σύνταγμα της Τροιζήνας.
3. Διόριζε ο ίδιος τους υπουργούς και τα μέλη του Πανελληνίου.

Β) στις ένοπλες δυνάμεις:

1. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την οργάνωση τακτικού στρατού με διπλό
σκοπό:
• την εκκαθάριση της Στερεάς Ελλάδας από τον τουρκικό στρατό,
• την αντιμετώπιση της ληστείας και της πειρατείας.
2. Στον τακτικό στρατό αξιοποιήθηκαν και ορισμένοι από τους αγωνιστές.
3. Δημιουργήθηκε ο Λόχος των Ευελπίδων, ένα είδος στρατιωτικής σχολής.
4. Έγιναν τα πρώτα βήματα για την οργάνωση τακτικού πολεμικού
ναυτικού.
5. Καταπολεμήθηκε η πειρατεία, χάρη στη δράση του Μιαούλη.
Γ) στην οικονομία:
1. Σχημάτισε ένα πρώτο κρατικό ταμείο.
2. Ίδρυσε Τράπεζα και έκοψε νόμισμα, το Φοίνικα.
3. Εφάρμοσε αυστηρή λιτότητα στις κρατικές δαπάνες.
4. Επιχείρησε να εκσυγχρονίσει τη γεωργία με νέες καλλιέργειες και μεθόδους.
Δ) στην Εκπαίδευση:
1.Το Ορφανοτροφείο της Αίγινας, στο οποίο λειτουργούσαν:
• τρία αλληλοδιδακτικά σχολεία με τέσσερα χρόνια φοίτησης (δημοτικά),
• τρία ελληνικά με τριετή φοίτηση (γυμνάσια),
• αρκετά χειροτεχνία (επαγγελματικές σχολές),

12
• το Πρότυπον Σχολείον (για τους δασκάλους των αλληλοδιδακτικών).
2.Το Κεντρικόν Σχολείον (για σπουδές σε πανεπιστήμια του εξωτερικού).
3.Το Πρότυπον Αγροκήπιον, γεωργική σχολή στην Τίρυνθα.
4.Ο Καποδίστριας δεν προχώρησε άμεσα στην ίδρυση πανεπιστήμιου.

4. Ποια ήταν η ολοκλήρωση της επανάστασης (1829);

1.Εκκρεμούσαν δύο σοβαρά ζητήματα:
• ο βαθμός ανεξαρτησίας της χώρας,
• ο καθορισμός των συνόρων της.
2.Η Ελλάδα αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητο κράτος με το Πρωτόκολλο του
Λονδίνου στις 3 Φεβρουαρίου 1830.
3.Τα βόρεια σύνορα του κράτους ήταν η γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού.

5. Πώς λειτούργησε η αντιπολίτευση κατά του Καποδίστρια

1. Η πολιτική του Κυβερνήτη αποσκοπούσε στην συγκρότηση ενός ισχυρού
συγκεντρωτικού κράτους κατά τα δυτικά πρότυπα. Αυτή η πολιτική, όμως,
προκάλεσε πολλές αντιδράσεις σε:
• πρόκριτους, πλοιοκτήτες και Φαναριώτες,
• φιλελεύθερους διανοούμενους, όπως ο Κοραής,
• Αγγλία και Γαλλία που υποκινούσαν αντικαποδιστριακές κινήσεις.
2. Στις αρχές του 1831 σημειώθηκαν εξεγέρσεις.
3. Κέντρο της αντιπολίτευσης στάθηκε η Ύδρα, όπου η
εφημερίδα Απόλλων προπαγάνδιζε τη δολοφονία του Κυβερνήτη.
4. Η ένταση κορυφώθηκε, όταν ο Καποδίστριας φυλάκισε τον πρόκριτο της
Μάνης Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, θεωρώντας τον υπεύθυνο για
αντικυβερνητικές ενέργειες.
5. (Στις 27 Σεπτεμβρίου 1831) ο αδελφός και ο γιος του Πετρόμπεη
Μαυριμιχάλη δολοφόνησαν τον Καποδίστρια.

ΕΝΟΤΗΤΑ 18
1. Ποια πολιτική εφάρμοσε ο Όθωνας ως βασιλιάς της Ελλάδας μετά το
1835;
Ο Όθωνας ανέλαβε την εξουσία το Μάιο του 1835. Η κατάσταση δεν άλλαξε.
Ο βασιλιάς προσπάθησε να περιορίσει τη δύναμη των κομμάτων (αγγλικό,
γαλλικό, ρωσικό), ενισχύοντας μία το ένα, μία το άλλο. Ξέσπασαν εξεγέρσεις
τοπικού χαρακτήρα (Ύδρα, Μεσσηνία)

13
2. Ποιες ήταν οι αιτίες που οδήγησαν στα γεγονότα της 3ης Σεπτεμβρίου
1843;
Οι αιτίες της αντίδρασης ήταν :
1. η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης των αγροτών
2. η ανάπτυξη της ληστείας στην ύπαιθρο
3. η αδυναμία της Ελλάδας να εξοφλήσει τα δάνειά της, που είχε σαν
αποτέλεσμα οι Μεγάλες Δυνάμεις να επιβάλουν οικονομικό έλεγχο στη χώρα
και περικοπή κρατικών δαπανών.
4. Οι περικοπές που έγιναν στους στρατιωτικούς

3. Με ποια κινητοποίηση κορυφώθηκε η απαίτηση συντάγματος από τον

Όθωνα και ποια ήταν η τελική της έκβαση;

Εκδηλώθηκε έντονη πολιτική κινητοποίηση με πρωτεργάτες

τους Μαυροκορδάτο, Κωλέττη, Ανδρέα Μεταξά και Λόντο (πολιτικοί από όλα
τα κόμματα). Αίτημά τους ήταν η παραχώρηση συντάγματος, που πίστευαν ότι
θα απάλλασσε τη χώρα από τους Βαυαρούς και θα βοηθούσε στην επίλυση των
προβλημάτων.
Τη νύχτα της 2ας προς 3η Σεπτεμβρίου του 1843, δυνάμεις της φρουράς της
Αθήνας και πολλοί πολίτες με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Δημήτριο
Καλλέργη και τον αγωνιστή του ’21 Μακρυγιάννη, συγκεντρώθηκαν έξω από
το παλάτι (σημερινή Βουλή) και απαίτησαν από τον Όθωνα την παραχώρηση
συντάγματος (γι’ αυτό η πλατεία λέγεται σήμερα πλατεία Συντάγματος). Ο
Όθωνας αρχικά αρνήθηκε, στη συνέχεια όμως, αναγκάστηκε να υποχωρήσει και
να προκηρύξει εκλογές για Εθνοσυνέλευση, που θα ψήφιζε σύνταγμα.

ΕΝΟΤΗΤΑ 19
1. Πώς λειτουργούσε το πολίτευμα της συνταγματικής μοναρχίας
Σύμφωνα με το σύνταγμα που ψήφισε η Εθνοσυνέλευση το 1844 και με το οποίο
θεσπίστηκε η συνταγματική μοναρχία:
1) Τη νομοθετική εξουσία ασκούσαν από κοινού ο βασιλιάς, η Γερουσία και
η βουλή. Τα μέλη της Γερουσίας διορίζονταν από το βασιλιά και ήταν ισόβια.
2) Η εκτελεστική εξουσία ασκούταν από το βασιλιά μέσω υπουργών που ο
ίδιος διόριζε και έπαυε χωρίς την έγκριση της Βουλής.
3) Οι δικαστές διορίζονταν και παύονταν από το βασιλιά .

2. Ποιους ονομάζουμε αυτόχθονες και ποιους ετερόχθονες;

1) Αυτόχθονες = Έλληνες γεννημένοι σε περιοχές που εντάχθηκαν στο
ελληνικό κράτος.

14
 2) Ετερόχθονες = Έλληνες γεννημένοι σε περιοχές που βρίσκονταν έξω από
τα σύνορα του ελληνικού κράτους.

3. Ποια ήταν η διαμάχη τους και ποιες αποφάσεις έλαβε σχετικά η

Εθνοσυνέλευση;
Οι αυτόχθονες διαμαρτύρονταν επειδή οι ετερόχθονες είχαν πάρει πολλές θέσεις
στη δημόσια διοίκηση. Και επειδή είχαν την πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση
πίεσαν ώστε:
1) Οι ετερόχθονες να μην επιτρέπεται να διοριστούν σε θέσεις της
διοίκησης. Ωστόσο, οι ετερόχθονες δεν αποκλείονταν από την εκπαίδευση και
το στρατό και δεν έχαναν το δικαίωμα του Έλληνα πολίτη.
2) Οι ετερόχθονες να μπορούν να εκλεγούν βουλευτές μόνο σε οικισμούς
ετεροχθόνων.

4. Ποια είναι α) το θετικό και β) τα αρνητικά στοιχεία στη λειτουργία του

πολιτεύματος;
Το θετικό στοιχείο:
Η καθιέρωση των κοινοβουλευτικών θεσμών.
Τα αρνητικά στοιχεία:
1) Οι υπερεξουσίες που είχε ο βασιλιάς.
2) Τα κόμματα δεν αναγνωρίστηκαν θεσμικά.
3) Στις εκλογές χρησιμοποιήθηκαν αθέμιτα μέσα για να επηρεαστούν οι
ψηφοφόροι.

ΕΝΟΤΗΤΑ 20
1. Ποιος αναγορεύτηκε βασιλιάς μετά τον Όθωνα και πώς
ενσωματώθηκαν τα Επτάνησα στην Ελλάδα;
1. Μετά την έξωση του Όθωνα οι Δυνάμεις αναγόρευσαν βασιλιά των
Ελλήνων το Δανό πρίγκιπα Γεώργιο Α΄.
2. H Αγγλία παραχώρησε το 1863 τα νησιά του Ιονίου στο ελληνικό κράτος.
Η επίσημη ενσωμάτωσή τους έγινε το 1864.

2. Τι προέβλεπε το σύνταγμα του 1864

1.Θέσπιζε το πολίτευμα της βασιλευομένης δημοκρατίας.
2.Θεμελιωνόταν στη δημοκρατική αρχή.
3.Αναγνώριζε το λαό ως κυρίαρχο παράγοντα του πολιτεύματος.
4.Όριζε τον βασιλιά ως τον ανώτατο άρχοντα της πολιτείας.
5.Κατοχύρωνε τη διάκριση των εξουσιών:
• Νομοθετική εξουσία: βασιλιάς, Γερουσία, Βουλή.
• Εκτελεστική εξουσία:βασιλιάς, διορισμένοι από τον ίδιο υπουργοί.

15
• Δικαστική εξουσία: κηρύχτηκε ανεξάρτητη.
6.Καταργούσε τη Γερουσία ως έναν αντιδημοκρατικό θεσμό.
7.Έδινε καθολικό δικαίωμα ψήφου στους άνδρες από 21 ετών και άνω.

3. Σε ποιες ενέργειες προχώρησε ο Κουμουνδούρος;

1. Προχώρησε στη διανομή των εθνικών κτημάτων.
2. Επιδίωξε την ενσωμάτωση εδαφών από το Οθωμανό κράτος.
3. Αποφάσισε την εμπλοκή της Ελλάδας στην Κρητική επανάσταση.

4. Ποια ήταν τα προβλήματα του κοινοβουλευτισμού:

1. Πολίτες πίεζαν τους βουλευτές για να εξασφαλίσουν μια θέση στο
δημόσιο.
2. Οι βουλευτές στήριζαν στη Βουλή εκείνον τον πολιτικό αρχηγό που τους
εξασφάλιζε διορισμούς των οπαδών τους.
3. Δεν υπήρχαν συγκροτημένα κόμματα
4. Ο βασιλιάς δε δίσταζε να ανατρέπει κυβερνήσεις.

5. Ποιος υποστήριξε και τι ήταν η αρχή της δεδηλωμένης:

Ο Χαρίλαος Τρικούπης, για να αντιμετωπιστούν οι αυθαιρεσίες του βασιλιά,
πρότεινε την ψήφιση της αρχής της δεδηλωμένης, ο βασιλιάς θα έπρεπε να
διορίζει πρωθυπουργό μόνο εκείνον που είχε τη «δεδηλωμένη» εμπιστοσύνη
της Βουλής, δηλαδή την υποστήριξη της πλειοψηφίας των βουλευτών. Η αρχή
αυτή αναγνωρίστηκε από τον βασιλιά το 1875.

6. Να εξηγήσετε την έννοια του δικομματισμού.

Δικομματισμός: κυριαρχία, κατά τη δεκαετία 1885-1895, στην πολιτική ζωή της
Ελλάδας δύο κομμάτων με επικεφαλής τον Τρικούπη και τον Δηλιγιάννη.

7. Πού στόχευε ο Τρικούπης;

1. δημιουργία ενός κράτους σύγχρονου και οικονομικά αναπτυγμένου,
2. κατασκευή μεγάλων έργων υποδομής,
3. ανασυγκρότηση των ενόπλων δυνάμεων,
4. εξυγίανση της δημόσιας διοίκησης,
5. ειρηνική συμβίωση με την Οθωμανική αυτοκρατορία.

8. Με ποιους τρόπους εφάρμοζε την πολιτική του ο Τρικούπης;

1. βαριά φορολογία,
2. σύναψη μεγάλων δανείων με τράπεζες του εξωτερικού,
3. προσφορά στους Έλληνες του εξωτερικού προνομιακών όρων για
επενδύσεις.

16
9. Ποιες ήταν οι θέσεις του Δηλιγιάννη;
1. Υποστήριζε ότι η φορολόγηση θα έπρεπε να είναι η μικρότερη δυνατή.
2. Επισήμαινε τις συνέπειες των μέτρων του Τρικούπη για τα μεσαία και
κατωτέρα κοινωνικά στρώματα.
3. Στιγμάτιζε την πολιτική εύνοιας του Τρικούπη προς την πλουτοκρατία.
4. Θεωρούσε θεμιτή την εναλλαγή των οπαδών της εκάστοτε κυβέρνησης
στις κρατικές θέσεις.

10. Ποια ήταν η πορεία προς την οικονομική και εθνική κρίση;
1893: ο Τρικούπης κήρυξε πτώχευση. 1897: ο Δηλιγιάννης αποφάσισε να
στείλει στρατό στην Κρήτη .

11. Τι συνέβη το 1897 και ποιες ήταν οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα έως
το 1908;
1. 1897: αποτυχημένος ελληνοτουρκικός πόλεμος 2. καταβολή πολεμικής
αποζημίωσης της Ελλάδας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία 3. Η Ελλάδα
αναγκάστηκε να πάρει νέο δάνειο 4. επιβολή Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου
(ΔΟΕ).

ΕΝΟΤΗΤΑ 27
1. Τα αίτια-συνθήκες που προκάλεσαν το κίνημα στο Γουδί
Οικονομικά
• Η χώρα, στα τέλη του 1 9ου αιώνα, αντιμετωπίζει οικονομικά
προβλήματα λόγω:
- της πτώχευσης του 1 893,
- της επιβολής του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (1898),
- των πολεμικών αποζημιώσεων στην Τουρκία μετά την ήττα του 1897,
- της αποπληρωμής δανείου από τις Δυνάμεις.
• Στις αρχές του 20ού αιώνα περιορίζονται οι εξαγωγές των ελληνικών
προϊόντων.
• Παράλληλα, μειώνονται τα εμβάσματα των Ελλήνων μεταναστών από
Αμερική και Αίγυπτο.
• Επιβάλλεται δυσβάστακτη φορολογία στις λαϊκές τάξεις.
Εθνικά
• Στην Ελλάδα κυριαρχεί:
- αίσθημα ντροπής εξαιτίας της ήττας στον πόλεμο του 1 897,

17
- δυσαρέσκεια για τη μη προώθηση των εθνικών διεκδικήσεων και την
έλλει­ψη βοήθειας προς τους αλύτρωτους Έλληνες, ώστε να απελευθερωθούν
(«άψογη στάση»).
Πολιτικά-πολιτειακά
• Επικρατεί πολιτική αστάθεια:
- σχηματισμός αλλεπάλληλων κυβερνήσεων,
- μεγάλες αδυναμίες κομμάτων.
• Οι επεμβάσεις του βασιλιά στην πολιτική ζωή της χώρας και στις ένοπλες
δυνάμεις (διορισμός πριγκίπων σε ηγετικές θέσεις του στρατεύματος) και
η σύγκρουση του πρίγκιπα Γεώργιου με το Βενιζέλο επιδεινώνουν την
κατάσταση.
Συντεχνιακά - επαγγελματικά
• Παρατηρείται στασιμότητα στην ιεραρχική εξέλιξη στο στράτευμα.

2. Τι ήταν ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος και ποιες ενέργειές του οδήγησαν στο

κίνημα στο Γουδί;
• Πρόκειται για μια οργάνωση κατώτερων αξιωματικών.
• Ιδρύθηκε το Μάιο του 1 909. Αργότερα, τον Ιούλιο του 1909, εξέλεξε
αρχηγό το συνταγματάρχη Νικ. Ζορμπά.
Εκδήλωση του κινήματος
• Το κίνημα εκδηλώθηκε στο Γουδί στις 15 Αυγούστου 1909.
• Αφορμή υπήρξε η απόφαση της κυβέρνησης να συλλάβει την ηγεσία
του Συν­δέσμου.
• Η νέα κυβέρνηση (Κυρ. Μαυρομιχάλη) έκανε δεκτά τα αιτήματα του
Συνδέσμου, που συνοψίζονταν στο σύνθημα «Ανόρθωσις».

3. Ποια ήταν τα αιτήματα του Στρατιωτικού Συνδέσμου;

- η αναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάμεων, με απομάκρυνση των
πριγκίπων και βαθμολογική εξέλιξη των αξιωματικών,
- η προώθηση μεταρρυθμίσεων στην οικονομία, τη δικαιοσύνη, την
εκπαίδευση, τη διοίκηση του κράτους, την εκκλησία.

4. Ποια ήταν η απήχηση του Στρατιωτικού Συνδέσμου στην ελληνική

κοινωνία;
• Οι επαγγελματικές οργανώσεις -έκτος των ιατρών και των δικηγόρων-
στηρίζουν το κίνημα με συλλαλητήριο στις 14 Σεπτεμβρίου 1909.
• Υπάρχει απόσταση στην αντιμετώπιση του κινήματος μεταξύ των
μεσοαστικών και των μεγαλοαστικών στρωμάτων.
• Εκδηλώνεται η ανησυχία των ευρωπαϊκών Δυνάμεων.
• Ενέργειες του Στρατιωτικού Συνδέσμου

18
 • Αρχικά προωθεί την υλοποίηση του προγράμματος του μέσω της νέας
κυβέρνησης.
• Μετά την αποτυχία της προσπάθειας, προχωρεί στην πρόσκληση του Ελ.
Βενιζέλου, για να αναλάβει τα πολιτικά ηνία της χώρας.

ΕΝΟΤΗΤΑ 28
1. Η πρόσκληση του Βενιζέλου και η αντίδραση του
• Ο Σύνδεσμος καλεί τον Ελ. Βενιζέλο στην Αθήνα και του προτείνει την
πρωθυ­πουργία.
• Ο Βενιζέλος αρνείται. Αποκρούει και τις προτάσεις όσων ζητούσαν
κατάργηση της μοναρχίας.
• Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος, ο βασιλιάς, τα παλαιά κόμματα και ο
Βενιζέλος συμφωνούν να διεξαχθούν εκλογές για αναθεωρητική Βουλή.
• Απορρίπτεται η πρόταση για συντακτική.
• Το κόμμα των Φιλελευθέρων κερδίζει την πλειοψηφία στη Βουλή
(Νοέμβριος 1910).

2. Ποιες σημαντικές αλλαγές περιείχε το Σύνταγμα του 1911;

• Ψηφίζεται αναθεωρημένο σύνταγμα (1911) από τη Βουλή.
• Οι κυριότερες νέες διατάξεις είναι:
- η πλήρης προστασία των ατομικών ελευθεριών,
- η δυνατότητα απαλλοτριώσεων γης για διανομή σε ακτήμονες,
- η μονιμότητα των δημόσιων υπαλλήλων,
- η απαγόρευση σε στρατιωτικούς και δημόσιους υπαλλήλους να εκλέγονται
βουλευτές,
- η υποχρεωτική, δωρεάν εκπαίδευση.
• Αναδιοργανώνονται οι ένοπλες δυνάμεις.
• Αξιοποιούνται κατά ικανότητα όλοι οι αξιωματικοί.
• Επανέρχεται ο διάδοχος Κωνσταντίνος στην ηγεσία του στρατού.

3. Σε ποιους τομείς έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα ο Βενιζέλος κατά την

πρώτη πρωθυπουργία του και γιατί;
• Ακολούθησε συμβιβαστική πολιτική απέναντι στη μοναρχία.
• Φρόντισε για την ενίσχυση των ασθενέστερων τάξεων.
• Προώθησε τη στρατιωτική ανασυγκρότηση της χώρας.
• Βάση των ενεργειών του Βενιζέλου αποτελούσε η επιδίωξη επίτευξης
των εθνικών στόχων.

19
 4. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα των εκλογών του Μαρτίου του 1912;
• Στις εκλογές του Μαρτίου του 1912, οι Φιλελεύθεροι θριάμβευσαν, με
αποτέ­λεσμα την ανανέωση της θητείας μεγάλου αριθμού βουλευτών. Η
ελληνική κοινωνία εμπιστευόταν το Βενιζέλο για την επίλυση των
μεγάλων προβλημάτων, εθνικών και κοινωνικών.

ΕΝΟΤΗΤΑ 30
1. Πότε υπογράφηκε και τι προέβλεπε η συνθήκη του Βουκουρεστίου για τα
βαλκανικά κράτη και την Οθωμανική Αυτοκρατορία;
Η συνθήκη του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου 1913) τερμάτιζε οριστικά τους
Βαλκανικούς πολέμους.
Όροι της συνθήκης
• Η Ελλάδα κέρδισε το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας (δυτική, κεντρική,
ανατολική), τη νότια Ήπειρο, την Κρήτη και νησιά του βορειοανατολικού Αι-
γαίου (Θάσος, Σαμοθράκη, Λήμνος, Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία).
• Η Σερβία κέρδισε σημαντικό μέρος της βόρειας Μακεδονίας.
• Στη Βουλγαρία αποδόθηκε το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής Θράκης.
Στην Οθωμανική αυτοκρατορία αποδόθηκε η ανατολική Θράκη.
Τα Δωδεκάνησα παρέμειναν υπό ιταλική κατοχή.
Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (4 Αυγούστου 1913)
Με το πρωτόκολλο αυτό η βόρεια Ήπειρος παραχωρήθηκε στην Αλβανία.

ΕΝΟΤΗΤΑ 31
1. Ποια ήταν τα αίτια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου;
Τα αίτια ήταν αποτέλεσμα της ταυτόχρονης δράσης τριών παραγόντων :
1. Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ (δηλαδή η πολιτική επέκτασης των
αναπτυγμένων βιομηχανικά και οικονομικά κρατών σε βάρος των
υπολοίπων) ήταν η κύρια αιτία του πολέμου. Πρωταγωνιστικό ρόλο
έπαιξε η Γερμανία, η οποία αναπτυσσόταν ταχύτατα και ήθελε να
καλύψει τις ανάγκες της σε πρώτες ύλες, καύσιμα και αγορές με την
αναδιανομή του πλούτου και των αποικιών. Έτσι γρήγορα ήρθε σε
σύγκρουση με τις παλιές μεγάλες δυνάμεις, τη Μεγάλη Βρετανία και τη
Γαλλία.
2. Ο ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ήταν επίσης μια βασική αιτία. Δεν πρέπει να
θεωρούμε ότι οι λαοί της Ευρώπης ήθελαν τον πόλεμο. Δεν ήταν,
ωστόσο, και διατεθειμένοι να καταπνίξουν τα εθνικά τους αισθήματα για
να διατηρηθεί η ειρήνη.

20
 3. Ο ΜΙΛΙΤΑΡΙΣΜΟΣ (δηλαδή ο υπερτονισμός των στρατιωτικών αξιών)
ενισχυόταν διαρκώς. Η ανάπτυξη της γερμανικής πολεμικής βιομηχανίας
και η στρατιωτική ενίσχυση της Γερμανίας, οδήγησαν και τις άλλες
ευρωπαϊκές δυνάμεις στην αύξηση των στρατιωτικών εξοπλισμών.
Παράλληλα, όλο και περισσότεροι πρόβαλλαν τον πόλεμο ως τον
κατάλληλο τρόπο για την επίλυση των διαφορών μεταξύ των κρατών.

2. Ποια ήταν τα αντίπαλα στρατόπεδα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και

ποια η αφορμή για να ξεσπάσει ο πόλεμος;
ΤΑ ΑΝΤΙΠΑΛΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ
Α) ΟΙ ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ή ΤΡΙΠΛΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ : Γερμανία,
Αυστροουγγαρία και Ιταλία.
Β) Η ΕΓΚΑΡΔΙΑ ή ΤΡΙΠΛΗ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗ (ENTENTE CORDIALE) :
Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία.

ΕΝΟΤΗΤΑ 34
1. Ποια ήταν η συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλ./10 Αυγ. 1920);
Η Ελλάδα:
• έπαιρνε τα νησιά Ίμβρος, Τένεδος και τη Θράκη μέχρι τα πρόθυρα της
Κωνσταντινούπολης,
• ο Σουλτάνος τής αναγνώριζε επίσημα την κυριαρχία στα νησιά του Β. και
Α. Αιγαίου,
• η Αντάντ της ανέθετε τη διοίκηση της Σμύρνης για πέντε χρόνια και στη
συνέχεια οι κάτοικοι της περιοχής θα αποφάσιζαν με δημοψήφισμα για την τύχη
της.
• Τα Στενά τέθηκαν υπό διεθνή έλεγχο.

21